FEBRUARI 2011 JAARGANG 9 NUMMER 1
INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN Robuuste aanpak ontketent kleine revolutie Gericht doelen stellen & systematisch werken Met Onderwijscontinu端m niveau waarborgen
N I E U W S
Postbus 8639
bezoekadres:
3009 AP Rotterdam
Dwerggras 30
010 4071599
3068 PC Rotterdam
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN
www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl
Redactioneel
Opbrengstgericht werken ’Opbrengstgericht werken’ is een cyclisch proces van doelen stellen, planmatig en resultaatgericht werken, leeropbrengsten meten, evalueren, bijsturen en weer nieuwe doelen stellen. Door zo te werk te gaan, kunnen scholen de taal- en rekenprestaties van hun leerlingen verhogen. In de SPECIAL van deze KlasseApart doen wij verslag van bezoeken aan scholen die goede resultaten boeken en hun werkwijze graag willen uitdragen. Zo zetten we onze schreden richting Gorinchem waar directeur Harry Vendel van basisschool De Tweemaster uitlegt waarom professionalisering van het schoolteam zo belangrijk is bij opbrengstgericht werken. We zijn in Oud-Beijerland bij intern begeleider Simone Roelfsema van basisschool De Tandem. Zij vertelt hoe het team ondanks grote inspan-
6 Chris Struiksma: ‘Het is goed om hoge verwachtingen van kinderen te hebben’ 8 De Tweemaster, Gorinchem: Opbrengstgericht werken is meer dan leerresultaten boeken 10 De Tandem, Oud-Beijerland: Gericht doelen stellen en daar systematisch aan werken 12 Wolfert College, Rotterdam: Robuuste aanpak ontketent kleine revolutie 14 Vondelschool, Aerdenhout: Onderwijscontinuüm inzetten om niveau te waarborgen
vragen... We praten op het Rotterdamse Wolfert College met locatiedirecteur Geoffrey van Melick over de ’Robuuste Aanpak’ van het taalbeleid op deze school. Om te horen hoe goed
leider Ellen Hafkamp uit de doeken doet waarom de school in zee gaat met het ’Onderwijscontinuüm’ als route voor datagestuurd en opbrengstgericht werken.
Sinds 2010 kunnen zeer zwakke scholen voor primair onderwijs een beroep doen Hoe breng je belangrijke kennis en praktijkervaring rond begrijpend lezen bij elkaar en hoe maak je die bereikbaar voor professionals? CED-Groep en Erasmus Universiteit bundelden, samen met Rijksuniversiteit Leiden hun krachten in het nieuwe Kenniscentrum Begrijpend Lezen. De afgelopen herfst gehouden conferentie ’Begrijpend Lezen op de kaart’ was het eerste – succesvolle – wapenfeit. Recentelijk ging de website de lucht in. > Willem van der Horst, w.vanderhorst@cedgroep.nl
> www.kcbegrijpendlezen.nl
3 NIEUWS
’Lezen is top’ werkt, bezoeken we in Rotterdam twee sbo-scholen: Van Heuven Goedhart en Sonnevanck. Tenslotte reizen we af naar De Vondelschool in Aerdenhout, waar intern bege-
Kenniscentrum Begrijpend Lezen
ningen onvoldoende resultaat boekt. Tot zij Marald Mens van de CED-Groep om advies
5 NEDERLANDS ONDER ANDEREN Krachtig programma voor inburgeraars
Nieuwe aanvraagronde Lerarenbeurs
klasseApart is een drie
redactie
foto’s voor- en achterpagina
keer per jaar verschijnend
Willem Bijl
Jan van der Meijde
informatieblad van de
Lot Hannik
CED-Groep over (nieuwe)
Cees Hereijgens
vormgeving
diensten, producten en
Toni van Oortmerssen
Pressure Line, Rotterdam
aspecten van educatieve
Carolien Rebel
dienstverlening in de
Elly van der Zel
druk
16 Van Heuven Goedhart en Sonnevanck, Rotterdam: Positieve benadering en planmatige aanpak doen wonderen 18 NIEUW IN WEBWINKEL
Goos, Ouderkerk a/d IJssel
praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstel-
redactie-adres
lingen en overige relaties.
CED-Groep
oplage
Postbus 8639
10500
ISSN 1571-660
3009 AP Rotterdam
jaargang 9
klasseapart@cedgroep.nl
KlasseApart gratis ontvangen?
nummer 1
19 AGENDA Cursussen, studiedagen, workshops en conferenties
website
Mail uw adresgegevens naar:
www.cedgroep.nl
klasseapart@cedgroep.nl
20 DE WERKDAG VAN YVET VAN NOORDT
onderwijsadviseurs dat in opdracht van OCW de zeer zwakke scholen helpt om zo snel mogelijk van het predicaat ’zeer zwak’ af te komen. Als schoolbesturen hun belangstelling kenbaar gemaakt hebben, komt de Vliegende Brigade langs voor de intake. De rapportage van de Inspectie van het Onderwijs en – indien aanwezig – de analyse van de PO-Raad zijn belangrijke ingrediënten om in overleg met het bestuur tot een plan van aanpak te komen. Datagestuurd Vervolgens gaat een gecertificeerde adviseur met schoolteam en directie aan de slag om de school te ondersteunen bij de uitvoering van het verbeterproces. Uitgangspunt is het concept van datagestuurde onderwijsverbetering van de CED-Groep, waarbij resultaten op het gebied van leerlingprestaties en verbeterprocessen nauwkeurig worden gepland en gevolgd. Enorme opsteker De Vliegende Brigade is nu actief op 52 scholen voor primair en speciaal onderwijs in het hele land. De eerste tien scholen hebben inmiddels de inspectie weer op bezoek gehad en te horen gekregen dat zij niet meer ’zeer zwak’ zijn. Dat is voor die scholen proces. De Vliegende Brigade heeft hen daarbij ondersteund, maar de uitvoering ligt in handen van het schoolteam en de directie. Dat is een felicitatie waard!
15 SPOT Ernst Keijsers
COLOFON
op ondersteuning van de Vliegende Brigade. Dit is een team van gecertificeerde
en hun bestuur een enorme opsteker. Ze hebben keihard gewerkt aan hun verbeter-
15 MAGiTO
2
N I E U W S
inhoud
Alles is te leren
februari 2011
N I E U W S
Leraren kunnen weer een Lerarenbeurs aanvragen bij de Informatie Beheer Groep. De aanvraagronde is dit jaar van 1 april tot en met 13 mei. De regeling is sinds vorig schooljaar structureel geworden en op een aantal punten veranderd. In totaal
Soms moet het werkelijk stil zijn... Onderwijsgedichten 1591-2010
is voor 2011 een bedrag beschikbaar van ongeveer 1 miljoen euro.
Plezier verzekerd met deze bundel
Informatie over cursussen, te vol-
onderwijsgedichten. Samengesteld door
gen met een Lerarenbeurs, staat
Theo Magito en Henk Sissing met een
op www.cedgroep.nl/cursussen.
voorwoord van Gerdi Verbeet. > www.uitgeverijdouane.nl.
3
N I E U W S
N I E U W S
N I E U W S
NEDERLANDS ONDER ANDEREN
Burgerschap in het s(b)o
Meer toezicht vve
Op zoek naar informatie en lesmateriaal voor sociale competentie in het speci-
De CED-Groep adviseert gemeenten en instellingen bij
aal onderwijs? Ga naar de ’Kenniskring Burgerschap in het so’ van Kennisnet.
de uitvoering van de afgelopen jaar aangenomen wet
Wel eerst gratis lid worden via Esther van Efferen (e.vanefferen@cedgroep.nl).
OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educa-
Vervolgens kun je alles wat je nodig hebt downloaden. Ook bij de CED-Groep
tie). Hiermee stelt de overheid extra kwaliteitseisen aan
zijn veel materialen gratis te downloaden. Het project Sociale Competentie in
peuterspeelzalen en kinderdagverblijven die voorschoolse
het Speciaal Onderwijs levert veel nuttige materialen op voor het s(b)o. Zo is
educatie aanbieden. De instellingen moeten onder andere
bij de methode ’Kinderen en … hun sociale talenten’ een katern met voorberei-
een programma aanbieden dat zich richt op taal, rekenen,
tekst Connie van der Zel
dingslessen ontwikkeld en bij de werkwijze ’Portfolio Sociale Competentie’ een
motoriek en sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarnaast
aangepast boekje met handleiding voor leerlingen met speciale onderwijsbe-
dienen zij een jaarlijks plan op te stellen voor bijscholing
Nederlands Onder Anderen (NOA)
hoeften zoals adhd.
van hun beroepskrachten.
> www.cedgroep.nl
> Anja de Rooij, a.derooij@cedgroep.nl
inburgeraars met het profiel
> www.wetoke.nl
Maatschappelijke Participatie*.
Krachtig programma voor inburgeraars is een educatief programma voor
Met een combinatie van een
Wat werkt echt?
interactief computerprogramma,
Het ministerie van OCW heeft tien miljoen euro beschikbaar gesteld voor wetenschappelijk onder-
groepslessen en individuele
zoek, teneinde vast te stellen wat wel en niet werkt in het onderwijs. De CED-Groep gebruikt een deel
begeleiding worden zij voorbereid
van dit geld voor het meten van de effecten van de methode ’Kinderen en ... hun morele talenten’ op
op het inburgeringsexamen.
burgerschapscompetenties en burgerschapsgedrag. Aan dit onderzoek doen 45 scholen in heel Nederland mee. De CED-Groep heeft ook een aandeel in de aanvraag van de Hogeschool Rotterdam voor
KlasseApart wilde weten of het
een onderzoek naar Nieuwsbegrip in het voortgezet onderwijs: wat zijn de effecten van motiverende
programma goed werkt en ging
teksten en begrijpend leesinstructie op tekstbegrip in het vmbo?
kijken op het Albeda College.
> www.onderwijsbewijs.nl
Nieuwe en gratis folders en brochures!
Op de computer leren de cursisten de theorie aan de hand van herkenbare praktijksituaties. foto Jan van der Meijde
CED-Groep
Ontwikkelingsper-
Allemaal Sociaal
Toonaangevend
spectieven
Over sociale
Ebru Surucu is docent inburgering op het Al-
van informatie in een folder of op een website
Trots
in taalonderwijs
Het beste uit elke
competentie,
beda College. Zij begeleidt momenteel vijftien
en met het invullen van een aanmeldings-
Ebru: ‘Twee cursisten van mijn groep zijn al
Ontwikkeling,
leerling
waarden & normen
cursisten die met NOA werken. ‘Als ik mijn
formulier. In totaal maken ze kennis met 24
geslaagd voor het elektronisch praktijkexa-
begeleiding,
cursisten uitleg hoe we aan het werk gaan,
praktijksituaties. De geleerde theorie wordt
men. Daar ben ik heel trots op. We zijn nu nog
advisering, scholing
vergelijk ik het inburgeringsexamen met een
getoetst in een elektronisch praktijkexamen,
druk aan het oefenen voor de assessments,
rijexamen. Daarbij moet je ook eerst laten
waarbij de taalvaardigheid centraal staat.’
maar met de basis die zij door NOA hebben
Blik op rekenen
Stap voor stap
Pedagogische
Rekenonderwijs met
werken aan gedrag
kwaliteit in beweging
opbrengst
Datagestuurd en
Innovatie voor
opbrengstgericht
professionele kinderopvang (o tot 12 jaar)
achter het stuur te kruipen om te tonen dat je
Portfolio
de theorie ook in praktijk kunt brengen.’
Al is NOA gebaseerd op praktijksituaties, de
NOA is sinds juni 2010 op de markt en
echte praktijk is toch anders. Daarom moeten
wordt inmiddels landelijk door diverse
Praktijksituaties
de cursisten ook een portfolio maken met
grote ROC’s en andere opleidingsin-
‘De kracht van NOA’, vervolgt Ebru, ‘is de link
tien ’bewijzen’ van participatie en burger-
stituten gebruikt. De methodiek is van
tussen theorie en praktijk. Op de computer
schap. Een bewijs bestaat bijvoorbeeld uit
ITpreneurs en de content is ontwikkeld in samenwerking met de CED-Groep.
leren de cursisten de theorie aan de hand van
een inschrijfformulier van de bibliotheek,
Leerlijnen in perspectief
Datagestuurd en
herkenbare praktijksituaties. Neem bijvoor-
ingevuld door de cursist. Daarnaast moeten
Leerlijnen in relatie tot
opbrengstgericht
beeld het onderdeel ’actief in mijn woonom-
de cursisten bij het praktijkexamen twee as-
uitstroombestemming
werken
geving’. Eerst kijken de cursisten naar een
sessments doen. Hierbij moeten zij tonen dat
didaat zijn eigen profiel: OGO (Ontwikkelings-
filmpje met herkenbare situaties. Vervolgens
zij zich in een bepaalde situatie goed kunnen
gericht Onderwijs), Werk, Maatschappelijke
gaan ze aan de slag met oefeningen die hier-
redden. Rond de 24 praktijksituaties van NOA
op gebaseerd zijn. Ze moeten woorden leren
wordt in de les dan ook druk geoefend met
als wijkgebouw, vrije tijd, cursus en biblio-
rollenspellen om de ’echte’ praktijk zo goed
theek; dialogen oefenen als ’hoe vraag je naar
mogelijk na te bootsen. Want als de cursisten
informatie over wat je kunt doen in de wijk?’.
deze praktijksituaties goed beheersen, zijn de
Daarna oefenen de cursisten in het zoeken
assessments goed te doen.
Vraag deze folders en brochures aan bij: communicatie@cedgroep.nl
4
meegekregen gaat het vast lukken!’
zien dat je de theorie beheerst om vervolgens
* Voor het inburgeringsexamen kiest elke kan-
participatie of Ondernemerschap. Meer weten? Yolaine de Wit y.dewit@cedgroep.nl 010 4071569
5
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN
Chris Struiksma:
‘Het is goed om hoge verwachtingen van kinderen te hebben’
de nodige inspanning maar levert het alle Dr. Chris Struiksma kwam in 1987 bij de CED-Groep werken omdat hij daar in staat
betrokkenen ook veel winst op: ‘De leerkracht
werd gesteld de vertaalslag van wetenschap naar praktijk te maken: ‘Het is zonde als
heeft scherper zicht op het resultaat van
wetenschappelijke inzichten de school niet bereiken. Elke bijdrage aan het leersucces
zijn inspanningen en kan indien nodig tijdig
van leerlingen is welkom.’ Chris verwijst naar onderzoek waaruit blijkt dat leersucces
bijsturen. De directie heeft een blauwdruk
een belangrijke ’beschermende’ factor is voor jongeren: ‘Succes op school zorgt voor
van het onderwijsaanbod van de school. En
minder uitval, minder drugsgebruik en een betere eindkwalificatie.’ Chris heeft dys-
het bestuur krijgt een planningsinstrument
lexie als hoofdgebied, maar is daarnaast drijvende kracht achter ontwikkelingen als het
waarmee op inhoudelijke onderwijskwaliteit
onderwijscontinuüm* en opbrengstgericht werken. Zijn motto: ‘Lezen gaat voor, want
kan worden gestuurd.’
niet kunnen lezen frustreert het hele onderwijsproces’. Balletje hooghouden En de leerling? Wordt die met deze sterke
tekst Ronald Buitelaar
‘De basis op orde, de lat omhoog’.
gementen kan de hele groep aan zijn trekken
van zo’n analyse een feestje (lees voorbeelden
komen.’
in deze special, red.). Vinger aan de pols
van het feit dat ook kinderen graag resultaat boeken, wil ik er het volgende over zeggen. Als kinderen bij voetbal eindeloos een balletje hoog moeten houden of bij muziek telkens hetzelfde muziekstuk moeten oefenen, hoor
Chris beleid maken op grond van hoge ver-
vraagt immers van iedereen dat er anders
wachtingen van kinderen: ‘Er moet een plan
tegen onderwijs aangekeken gaat worden:
komen met daarin heldere en haalbare doelen,
‘Een werkgroep met de directeur, intern
waar vervolgens consequent en gestructu-
begeleider, eventueel een datacoördinator en
Groep van harte onderschrijft: ‘Het
reerd aan gewerkt wordt. Door aanhoudend
minimaal één leerkracht houdt de vinger aan
is goed om hoge verwachtingen van
te monitoren of doelen gehaald zijn, kunnen
de pols en stuurt waar nodig op klasse- of
continuüm in om niveau te waarborgen’ op
op grond daarvan plannen zo nodig bijgesteld
schoolniveau bij. De rol van de directeur is
pagina 16.
worden.’ Chris benadrukt dat de leraar daarbij
essentieel. Het team moet de verandering
sprak met hem over opbrengstge-
niet overvraagd mag worden: ‘Een leerkracht
dragen, de directeur moet hem uitdragen.’
richt werken.
kan niet eindeloos veel verschillende niveaus
foto Jan van der Meijde
6
Chris, dan wordt het teamsgewijs doornemen
oefeningen met cijfers en letters? Chris: ‘Los
het hele team gedragen moet worden. Het
leerlingen te hebben.’ KlasseApart
Het beleid van de overheid is erop gericht
Populatie
Bovenmatig scoren
de basisvaardigheden van leerlingen op het
Chris legt uit waarom het goed is om zoveel
Chris wijst erop hoe belangrijk het is dat
gebied van taal en rekenen te verbeteren.
belang te hechten aan opbrengstgericht
wordt ingezien dat onderwijs bepalend is en
In de Kwaliteitsagenda Primair Onderwijs
werken: ‘We moeten af van het idee dat
niet de populatie: ‘Er zijn scholen met een
(2007) van het ministerie van Onderwijs wordt
populatiekenmerken bepalend zijn voor de
relatief ’moeilijke’ populatie die veel betere
opbrengstgericht werken daarbij als een van
leeropbrengsten. Opbrengstgericht werken
resultaten behalen dan andere scholen met
de speerpunten genoemd. Volgens een defi-
kan daarbij helpen, omdat toetsgegevens
een vergelijkbare populatie. Het kan dus niet
nitie van de Inspectie van het Onderwijs is er
niet alleen gebruikt worden om te kijken hoe
aan de populatie liggen. Het moet aan het
de CED-Groep is het met die definitie eens,
moot. Met drie zogenaamde onderwijsarran-
brengstgericht te gaan werken moet volgens
zoeker Chris Struiksma van de CED-
leerlingen. Onderzoeker Chris Struiksma van
Maar als die knop eenmaal om is, belooft
den niet heel erg ’geplaagd’ met eindeloze
stuurd opbrengstgericht te gaan werken door
men. Het is een uitspraak die onder-
‘Rol van directeur is essentieel’
een kwart heeft meer nodig dan de midden-
Een school die besluit datagestuurd op-
aanpak voor de komende jaren sa-
het maximaliseren van de prestaties van haar
de school in vergelijking met andere scholen.’
focus op beheersing van de basisvaardighe-
Chris benadrukt dat een besluit om datage-
minister Marja van Bijsterveldt haar
school systematisch en doelgericht werkt aan
van de leerlingen, een kwart doet het beter en
Verschillende niveaus
Met deze woorden vatte onderwijs-
sprake van opbrengstgericht werken als een
van elkaar, over de school als geheel en over
je niemand klagen. Ik vraag me af waarom dergelijke inspanningen dan niet op school mogen worden gevraagd.’
* Zie de bijdrage ’Vondelschool zet Onderwijs-
Meer weten? Chris Struiksma c.struiksma@cedgroep.nl
in zijn klas behappen. Drie is het maximum.
Blauwdruk
Elke groep heeft een middenmoot van de helft
Volgens Chris vraagt een dergelijke omslag
010 4071505
Ad Oskam
onderwijs liggen. School doet ertoe.’ Aantoonbaar omhoog Als een school bereid is datagestuurd opbrengstgericht te werken, moet er volgens
maar wil er nog wel iets aan toevoegen: ‘Da-
leerlingen het gedaan hebben, maar ook om
Chris wel een knop om worden gezet: ‘De
tagestuurd werken hoort daar onlosmakelijk
het onderwijs voor de komende periode te
cijfers gaan dan niet meer over individuele
bij. Datagestuurd Opbrengstgericht Passend
plannen. Op die manier gaan toetsgegevens
leerlingen, maar zeggen iets over de groep,
Onderwijs; doel en middel bij elkaar.’
over onderwijs en niet meer over leerlingen.’
over de verschillende groepen ten opzichte 7
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN
‘Het vraagt veel van je team, maar levert ook zoveel op’ tekst Ronald Buitelaar
Wie denkt dat opbrengstgericht werken alleen gaat over het boeken van hogere resultaten van leerlingen doet het concept tekort. Minstens zo belangrijk is de invloed ervan op de verdere professionalisering van het schoolteam. Directeur Harry Vendel van basisschool De Tweemaster in Gorinchem legt uit waarom.
het voortgezet leesonderwijs eens kritisch
zijn opgedaan hun uitwerking hebben op
(opnieuw) gemotiveerd worden. En wees open
onder de loep te nemen.’ Met als resultaat
meer terreinen dan het taal/leesonderwijs:
naar elkaar in het analyseren van de gege-
de aanschaf van Estafette, een methode die
‘We hebben ons een werkwijze eigen gemaakt
vens en ondersteun elkaar zodat er niemand
volgens de uitgever ’naadloos’ aansluit op
waarin we controleren of we gestelde doelen
buiten de boot valt.’
het in de onderbouw gebruikte Veilig Leren
halen en aanpassingen doen als de toetsre-
Lezen. Harry: ‘Margo is een voorstander van
sultaten laten zien dat er uitval voorkomt.’
Passie en gedrevenheid
het maken van veel leeskilometers en dat is
Volgens Harry is het daarbij van groot belang
De waarschijnlijk belangrijkste tip bewaart hij
precies wat deze methode biedt.’
om open met elkaar te durven communi-
voor het laatst: ‘Wees ambitieus en ga er met
ceren: ‘Er is een professionele en veilige
het hele team voor, want alleen met vereende
Leerkrachtvaardigheden Hoewel de school op het moment dat dit interview plaatsvindt in spannende afwachting is van de eerste opbrengsten is het al wel foto Jan van der Meijde
duidelijk dat het voortgezet technisch lezen een enorme boost heeft gekregen. Harry: ‘We
Opbrengstgericht werken is meer dan leerresultaten boeken
merken dat leerlingen die vroeger een hekel
bereiken.’ Voor een directeur die dit jaar met pensioen gaat, geeft het blijk van een opmerkelijke betrokkenheid. Vanwaar nog die passie en gedrevenheid? Harry: ‘Het enthousiasme dat ontstaat
aan lezen hadden er weer plezier in hebben
sfeer op school waarin vrijuit met elkaar van
als je met z’n allen iets bereikt, geeft zo’n
Basisschool De Tweemaster is een samen-
den Berg: ‘Ik kwam bij Margo uit omdat onze
aanvankelijk leesonderwijs vooral te maken
gekregen.’ Volgens Harry moeten de toename
gedachten gewisseld wordt over resultaten,
enorme kick. Het vraagt veel van je team,
werkingsschool in de binnenstad van Gorin-
school een langdurige relatie met de CED-
heeft met, hoe tegenstrijdig dat ook mag
van het leesplezier en de verwachte verbe-
doelen en werkwijzen.’
maar het levert ook zoveel op’
chem. De school telt zo’n 140 leerlingen en
Groep heeft en wij bijzonder tevreden zijn over
klinken, de ervarenheid van de betrokken
tering van de opbrengsten echter niet alleen
staat in een impulsgebied*. Drie jaar geleden
de wijze waarop we in de loop der jaren door
leerkrachten: ‘Ook voor uitstekend op elkaar
op het conto van de leesmethode geschreven
Geheim
begon de school aan een verbeterproject
haar begeleid zijn.’
ingespeelde leerkrachten als de juffen van
worden: ‘Het succes laat zich mede verklaren
Gevraagd naar ’het geheim’ van die werkwijze
groep 3 is het goed om van tijd tot tijd kennis
door de toegenomen leerkrachtvaardigheden
vat Harry Vendel het graag nog eens samen:
te nemen van nieuwe inzichten.’
en het feit dat de school gemiddeld zo’n vier
‘Durf te investeren in goede methodes. In
uur per week aan lezen besteedt.’
ons geval was dat Estafette, een methode
voor taal en lezen. De gedachte was dat het
8
kracht ben je in staat om iets te
onderwijs in deze vakken niet alleen een
Actualiseren
opfrisbeurt mocht hebben, maar ook profes-
Het traject bestaat naast een ’updating’ van
sioneler aangepakt kon worden.
het aanvankelijk leesonderwijs uit de aanpak
Onder de loep
van het voortgezet technisch lezen en het
Waarmee hij niet gezegd wil hebben dat de
Open communicatie
wel bijzonder effectief. Zorg voor goede en
Langdurige relatie
begrijpend lezen. Zeer recent werd daar
resultaten in groep 3 onder de maat waren:
Bij alle euforie over de verbeterde leespres-
professionele begeleiding, want juist die
Directeur Harry Vendel deed voor de begelei-
woordenschatontwikkeling aan toegevoegd.
‘Integendeel, de dip in het lezen zat juist na
taties wil Harry nog wel benadrukken dat de
zorgt ervoor dat de leerkrachtvaardigheden
ding van het traject een beroep op Margo van
Harry legt uit dat het actualiseren van het
groep 3 en heeft ons ertoe gebracht om ook
inzichten die met opbrengstgericht werken
worden opgevijzeld, waardoor ook leerlingen
voor voortgezet lezen. Niet goedkoop maar
* Impulsgebied: postcodegebied met veel huishoudens met een laag inkomen of een uitkering
Meer weten? Margo van den Berg m.vandenberg@cedgroep.nl 010 4071529
9
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN
Gericht doelen stellen en daar systematisch aan werken tekst Ronald Buitelaar
Als de onderwijsresultaten na een moeizaam fusieproces bij de verwachtingen achter blijven, besluit het team van basisschool De Tandem in Oud-Beijerland alles op alles te zetten om opnieuw de lijn omhoog te vinden. Wanneer blijkt dat inzet alleen niet voldoende is, wordt de hulp van de CED-Groep ingeroepen.
Basisschool De Tandem staat middenin een
bezoekt lessen, spreekt met leerkrachten en
een lange instructie. Ook kwamen we tot de
buitenwijk van Oud-Beijerland, een dorp in de
inventariseert hoe de school tot resultaten
verrassende ontdekking dat spellingsregels
Hoeksewaard. De school ontstond een aantal
komt. Een proces dat volgens Simone gerust
niet in elke klas op dezelfde wijze uitgelegd
jaar geleden uit een fusie van twee afzonder-
‘confronterend’ genoemd mag worden: ‘Het is
werden, zodat zwakkere leerlingen geen
lijke scholen. Intern begeleider Simone Roelf-
natuurlijk niet niks om na jaren waarin je als
houvast hadden. En verder waren er tal van
sema maakte het hele proces mee en zag hoe
leerkracht op jouw manier onderwijs verzorgd
eyeopeners die te maken hadden met de ef-
de twee teams na een moeizaam fusieproces
hebt, tot de conclusie te moeten komen dat er
fectieve besteding van de lestijd. Jarigen niet
succesvol integreerden tot een team, maar er
verbeteringen mogelijk zijn.’
in de les langs laten komen. Geen gesprekken met ouders aan het begin van de les. Niet
niet in slaagden de zo vurig gewenste onderwijskundige verbeterslag te maken. Roelfse-
Kennis van zaken
accepteren dat er te laat gekomen wordt.’ Dit
ma: ‘Collega’s deden hun uiterste best, maar
Simone prijst de wijze waarop Marald dit pro-
heeft meer lestijd opgeleverd.
raakten teleurgesteld omdat hun inspannin-
ces begeleid heeft: ‘Marald heeft niet alleen
gen onvoldoende rendement opleverden.’
heel veel kennis van zaken, maar weet het
Dialoog
ook goed te brengen. Zo komt hij niet zelf met
Om de aandacht van leerlingen beter vast te
Schuldvraag
oplossingen voor gesignaleerde problemen,
houden, wordt besloten meer te variëren in de
Als het schoolteam op zoek gaat naar oor-
maar laat hij deze uit de mensen zelf komen.’
wijze van oefenen en wordt zoveel mogelijk de
zaken, denkt het die in eerste instantie in externe factoren te vinden. Simone: ‘We hebben ondermeer de ‘slechte’ spellingsmethode de schuld gegeven en raakten er op een zeker moment zelfs van overtuigd dat de tegenvallende resultaten vooral te maken moesten hebben met de problematiek bij leerlingen: adhd, pdd/nos, scheidingen, dyslexie. Dat
‘Opeens is iedereen in een flow’
dialoog met de leerlingen gezocht. Simone: ‘Door leerlingen bijvoorbeeld zelf oplossingen te laten verzinnen, zet je niet alleen álle leerlingen aan het werk, maar betrek je hen ook veel nauwer bij het onderwijsproces en zie je hun motivatie toenemen.’ Flow
Hoewel er geen al te grote tekortkomingen
Een motivatie die aanstekelijk blijkt te
uit de inventarisatie naar voren komen en de
werken. Simone: ‘We zien dat niet alleen de
Harder werken
inspanningen tot gemiddelde scores leiden,
kinderen steeds enthousiaster aan de slag
In de veronderstelling dat de gesignaleerde
wordt wel geconstateerd dat er genoeg moge-
gaan, maar dat er ook nieuw elan ontstaat bij
problemen om meer inzet van de leerkrach-
lijkheden zijn om de resultaten te verbeteren.
leerkrachten, ouders en zelfs grootouders.
ten vragen, besluit het schoolteam nog
Gericht doelen stellen en daar systematisch
Opeens is iedereen in een flow.’ Simone
harder te gaan werken. Simone: ‘Iedereen
aan werken is daarbij een belangrijke voor-
twijfelt er dan ook niet aan dat de resultaten
werkte keihard, maar de resultaten bleven
waarde. Omdat de school al eerder aan de
inmiddels omhoog zijn gegaan. Toch houdt zij
hetzelfde of liepen zelfs terug.’ Een consta-
slag gegaan was met het lees- en rekenon-
een slag om de arm: ‘In februari hebben we
tering die tot grote vertwijfeling bij het team
derwijs, kiest het team voor spelling om zich
zekerheid.’
leidt. Simone: ‘Toen het team zich begon af te
de nieuwe werkwijze eigen te maken. Simone:
vragen wat er nog meer gedaan kon worden
‘We hebben SMART*-doelen gesteld en zijn
om het tij te keren, wisten we dat de tijd rijp
met elkaar in gesprek gegaan over zaken die
was voor een andere aanpak.’
aangepast moesten worden.’
moest wel tot mindere resultaten leiden.’
* SMART = Specifiek, Meetbaar, Acceptabel,
10
De Tandem besloot om meer te variëren in de wijze van oefenen en zoveel mogelijk de dialoog met de leerlingen te zoeken. foto Jan van der Meijde
Confronterend
Eyeopeners
Die andere aanpak wordt de school binnen-
Gesprekken die tot onverwachte inzichten
gebracht door onderwijsbegeleider Marald
leiden. Simone: ‘We kwamen er achter dat
Mens van de CED-Groep. Marald begint met
er onvoldoende instructie gegeven werd en
het in kaart brengen van de wijze waarop er
concludeerden dat drie korte instructie-
op De Tandem onderwijs wordt gegeven. Hij
momenten effectiever waren dan één keer
Realistisch en Tijdgebonden Meer weten? Marald Mens m.mens@cedgroep.nl 06 53523582
11
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN
Robuuste aanpak ontketent kleine revolutie
‘De schriften werden in ere hersteld’ De succesvolle leeshoek is één van de onderdelen van de Robuuste aanpak op het Wolfert College. foto Jan van der Meijde tekst Marijke Nijboer
Op het Wolfert College aan de Schiekade in Rotterdam merkten docenten
Geoffrey: ‘We concludeerden dat de school-
pak.’ Iedereen bouwde mee aan het nieuwe
olievlek. Uiteindelijk waren Frans en Ineke
zo’n vijf jaar geleden dat leerlingen steeds minder begrepen van de lesstof.
leiding veel meer eigenaar moest worden
taalbeleidsplan en stap voor stap groeide een
toehoorders en gebeurde het in het veld.
van het taalbeleid en zich faciliterend moest
nieuwe aanpak.
Mensen veranderden van onbewust onbe-
opstellen. Taalbeleid is in feite: bijsturen op
De school voerde Nieuwsbegrip in, een
kwaam in bewust onbekwaam. Nu zijn er al
ook naar beneden. Er moest iets gebeuren. Al zoekend ontstond de basis
het gedrag van docenten. Het hanteren van de
methode die de leesvaardigheid stimuleert
veel collega’s bewust bekwaam als het gaat
voor hun ’Robuuste aanpak’.
taal in de les is bijvoorbeeld een vast onder-
met teksten over actualiteiten. De leerlingen
om het gestructureerd toepassen van de
deel van de functioneringsgesprekken.
mochten niet langer in werkboeken schrijven:
gekozen weg.’
Het team praatte maar liefst een jaar over
de schriften werden in ere hersteld, en daarin
De school wil dat de verandering dit keer
hoe de taalachterstand bij kinderen kon
moesten héle zinnen worden genoteerd. Alle
beklijft. ‘Wij hebben gekozen voor een-
worden weggewerkt. Daarna ontwikkelden de
leerlingen in de onderbouw krijgen weke-
heid en structuur, en die heel consequent
docenten zelf lesmateriaal. ‘Dit hoorde bij het
lijks een uur extra Nederlands en er is een
doorgevoerd. Taalbeleid maakt inmiddels een
De school besloot dat het onderwijs taliger
proces,’ zegt Geoffrey. ‘Er bestond vast al wel
leeshoek ingericht. In elk lokaal hangt het
wezenlijk onderdeel uit van ons schoolplan,
moest worden: elke les moest een taalles
een geschikte methode, maar de docenten
Stappenplan Lezen, en ligt een overvloed aan
is gestructureerd en doelgericht omschre-
zijn. Taalcoördinator Frans van der Hilst koos
wilden zelf aan de slag. We moesten door die
leesboeken in het Nederlands, Engels, Duits
ven in het jaarplan en is onderdeel van onze
de ISK-afdeling aan de Graaf Florisstraat als
fase heen.’
en Frans. Zo kunnen de klassen lezen tijdens
hele werkwijze. Er zit nu samenhang in alle
overgebleven momenten.
processen. Dat is noodzakelijk, want in de
Tegelijkertijd werden de examens steeds taliger. De resultaten gingen dan
proeftuin voor een andere aanpak van het
12
Robuuste aanpak Het programma Robuuste aanpak taal/ lezen is een samenhangend pakket van maatregelen om het lezen te bevorderen. Het steunt op zes pijlers: toetsing en voortgangsgesprekken, curriculum, uitbreiding leertijd, didactiek en professionalisering van docenten, stimuleren van het (buitenschoolse) lezen en inbedding in schoolbeleid. Het is een datagestuurde aanpak. Er wordt allereerst gekeken naar de toetsresultaten taal/Lezen. Vervolgens worden daar door de school passende maatregelen bij gekozen, gebaseerd op de zes pijlers.
taalonderwijs. Hij gebruikte het programma
Weerstand
Alle vakleerplannen zijn inmiddels herschre-
hectiek van de strijd vergeten mensen wel
Nederlands als tweede taal, maar gaf hier
De docenten van beide locaties, een groep van
ven volgens hetzelfde format. Docenten van
eens waar ze mee bezig zijn.’
een contextgerichte draai aan. De docenten
een kleine dertig man, ging de schoolbanken
de mavo-bovenbouw besloten om alle toetsen
De locatiedirecteur: ‘We zijn nu vier jaar bezig
werd gevraagd om de lessen om te zetten in
in voor een cursus, gegeven door Frans van
net zo vorm te geven als het centraal eind-
met dit proces en maken nog steeds vorderin-
hun eigen vaktaal.
der Hilst en Ineke van der Zwaal van de CED-
examen. Verder zijn er programma’s aange-
gen. Het is een rijpingsproces met ingrijpende
Het team werd een jaar lang bijgeschoold.
Groep. ‘Omdat de cursisten toen al direct
schaft die remediëren én verrijken. Zo worden
resultaten. Bij ons staat de leerling centraal.
‘De docenten waren heel positief, maar de
aangaven dat ze als professionals gezien wil-
leerlingen beter bediend.
We bieden structuur, zijn resultaatgericht en
nieuwe afspraken werkten maar tijdelijk,’
den worden, groeide bij ons het besef dat we
vertelt locatiedirecteur Geoffrey van Melick.
vraaggestuurd, vanuit de docenten moesten
Olievlek
wijs. Ze zetten samen resultaten neer. De
‘Na pakweg een half jaar was er weinig meer
gaan interveniëren. Dit werd de eerste stap
De taaldocenten, zegt Geoffrey, vormden de
Robuuste aanpak is een van de instrumenten
0612422670
merkbaar van de nieuwe koers.’ Hoe kon dit?
in de ontwikkeling van de Robuuste aan-
lijn naar de andere collega’s. ‘Dat werd een
waardoor we nu zijn waar we zijn.’
www.robuustlezen.nl
onze mensen praten weer over het onder-
Meer weten? Ineke van der Zwaal i.vanderzwaal@cedgroep.nl
13
SPECIAL OPBRENGSTGERICHT WERKEN
MAGiTO Dagelijks doorkruisen CED-adviseurs het hele land. Wie zijn zij? Waar zijn ze? Wat is hun werk?
Vondelschool zet Onderwijscontinuüm in om niveau te waarborgen
SPOT
SOS in de Ridderzaal
wordt gedifferentieerd. De Vondelschool wil in elk geval haar huidige niveau handhaven.
Statig interieur met een imposant balken gewelf: de Ridderzaal. Dit keer geen troonrede,
Concentratieproblemen
maar wel een minister die warme woorden
Ellen ziet in de lagere groepen steeds meer
van dank spreekt over de scheidend voorzit-
kinderen die problemen hebben op het gebied
ter. En tegelijk woorden van zorg spreekt.
van concentratie en werkhouding. Ze denkt
Over niveaus en resultaten, over een top-5
dat hierbij een rol kan spelen dat kinderen
en kenniseconomieën, over inzet en toezicht.
eerder doorstromen naar groep 3. ‘Ze zijn
Het klinkt als een wellevend SOS... als we nu
jonger en speelser.’ Maar ook in de hogere
niet ingrijpen, gaat het echt fout!
groepen neemt de concentratie af. ‘Kinderen veranderen; misschien doordat ook de maat-
De voorzitter dankt met een betoog over
schappij is veranderd.’
’Verwachtingsvol Onderwijs’, een mooi en
Dat is een reden temeer om in te zetten op
belangrijk thema. Dat collectief educatief
verbetering van de kwaliteit. Dit schooljaar
optimisme in een team belangrijk is voor de
worden de rekenarrangementen op papier
prestaties van de leerlingen. En dat dat onder
gezet. Het maken van arrangementen voor
andere voorspeld wordt door de kwaliteit van
andere vakken zal daarna waarschijnlijk snel-
het schoolgebouw en het onderhoud. Wie ben je?
ler verlopen. Ellen: ‘Door het werken met groepsplannen
Mijn gedachten dwalen weg naar het SOS
Ernst Keijsers
zal er ook meer aandacht komen voor de
Kinderdorp Meru in Kenia, dat wij als CED-
onderwijsadviseur wereldoriëntatie
leerlingen in de basisgroep. Vanuit het OC
Groep ondersteunen. Een liefdevol thuis voor
en begrijpend lezen
gaan we ook voor hen eigen doelen stellen,
vooralsnog 96 weeskinderen. Met zwemles,
e.keijsers@cedgroep.nl
en daar heel gericht naar toewerken. Ik hoop
een groentetuin en een kleuterschool. Ook
010 4071753/0622788713
dat er door het werken met het OC ook meer
voor de kinderen uit de buurt… collectief
De Vondelschool in Aerdenhout scoort bovengemiddeld, maar
discussie ontstaat over wat we kunnen doen
educatief optimisme!
koos toch voor het Onderwijscontinuüm . Ruim 85 procent van
met de pluskinderen.’
De Vondelschool gaat zich allereerst richten op rekenen. foto Vondelschool
tekst Marijke Nijboer
®
Inmiddels spreekt een essayist de Ridder-
de leerlingen stroomt uit naar havo en vwo. Intern begeleider Ellen Hafkamp: ‘We willen kwalitatief goed onderwijs.’ De Vondelschool is een buurtschool met zo’n
van Wijnand Gijzen van de CED-Groep. De
350 leerlingen; voornamelijk van hoogopge-
rekenresultaten zijn geanalyseerd en het
leide ouders. De kinderen gaan naar musea
team is voorgelicht over het OC. ‘We gaan
en het theater en krijgen van huis uit veel
arrangementen maken voor de verschillende
mee. De school scoort prima, en toch besloot
groepen,’ vertelt Ellen, ‘en sturen op de
het team in zee te gaan met het Onderwijs-
opbrengsten die we voor die groepen willen.’
continuüm (OC). Ellen: ‘Door meer uitda-
De resultaten worden gekoppeld aan de uit-
ging kunnen sommige leerlingen nog meer
stroombestemmingen: vmbo, havo en vwo.
worden gemotiveerd. We willen niet te snel
De Vondelschool zal werken met drie arran-
tevreden zijn. Onze resultaten zijn goed, maar
gementen: een gevorderd-, een basis- en een
wij willen niet achteroverleunen. Wij willen uit
intensief arrangement. Ellen: ‘Van een extra
kinderen halen wat erin zit.’
arrangement voor zeer intensieve instructie zal maar sporadisch gebruik worden ge-
14
Arrangementen
maakt.’ De school zal zich allereerst richten
Dit schooljaar is het team begonnen met
op rekenen. Die keuze lag enigszins voor
de voorbereidingen, onder begeleiding
de hand, omdat bij dit vak al in drie niveaus
zaal toe over het razendsnel verdwijnen van Onderwijscontinuüm in een notendop
historisch besef en krijgen wij aan het eind
Het Onderwijscontinuüm (OC) helpt
een dichtbundel:
scholen om datagestuurd en opbrengstgericht te gaan werken. Vanuit de leer-
Wat wilt gij van uw kind?
opbrengsten worden verbetertrajecten uitgezet op groeps- en schoolniveau. Het leerlingvolgsysteem wordt gebruikt om sturing te geven aan het onderwijs. Met het OC verbeteren scholen hun kwa-
Wat wilt gij van uw kind? Een Mensch, geschikt voor ‘t Leven? Een goed Gereedschap voor een werkkring, voor een ambt?
liteit en bereiden ze zich voor op passend
Wat dezen noodig is, moet haastig ingestampt;
onderwijs.
Wat genen, als een zalf, geduldig ingewreven. (Nicolaas Beets) Meer weten? Wijnand Gijzen w.gijzen@cedgroep.nl
Waar ga je naar toe? Naar een bijeenkomst van Nieuwsbegrip On Tour in het centrum van Zwolle. Wat ga je daar doen? Er wachten daar 75 leerkrachten op een voorlichting over Nieuwsbegrip XL. Ik hoop ze enthousiast te maken voor de nieuwe aanpak van begrijpend lezen. De actuele teksten en differentiatiemogelijkheden van Nieuwsbegrip XL zijn een geweldig instrument om de leerlingen te motiveren en de leerresultaten te verbeteren. Waar ben je nu? Ik stap net uit de trein. De organisatie hier is perfect dus ik hoef dit keer niet te slepen met scherm en beamer in mijn camperbusje. Je motto? Nieuwsgierige leerkrachten komen verder.
0612431674
15
Positieve benadering en planmatige aanpak doen wonderen
Lezen is Top tekst Marijke Nijboer
Twintig minuten stillezen, liefst in een doodstille klas: hoe zou dat uitpakken? Op de Rotterdamse sbo-scholen Van Heuven Goedhart en Sonnevanck hadden ze er een hard hoofd in. Maar binnen afzienbare tijd zagen leerlingen het stillezen als een onderdeel van hun vaste routine. Na afloop vertellen ze graag over hun boek, óók de zeer zwakke lezers. Stillezen op de Van Geuven Goedhartschool: er wordt niet gepraat en gelopen, niemand gaat naar de wc en er komen geen buitenstaanders de klas binnen. foto’s Jan van der Meijde
Dat komt mede door de heldere regels,
altijd extra leestijd te worden ingeroosterd.
bepaalden het tempo. Dat gaf sommige
Iedereen droeg z’n eigen gedicht voor.’ Marja:
denkt intern begeleider Marja Schellenberg.
‘Maar je moet er wel op letten dat je leestijd
kinderen, die al waren vastgelopen op een
‘Als het leuk is, gaat dáár de energie in zitten,
Lezen is Top
‘Tijdens het stillezen wordt er niet gepraat
effectief wordt besteed.’
reguliere basisschool, wéér een gevoel van
en niet in probleemgedrag.’
Lezen is Top (LIST) verbetert de lees-
en gelopen, niemand gaat naar de wc en er
De zwakkere lezers lezen eerst in duo’s hard-
mislukking.’ Nu wordt vastgehouden aan de
De twee scholen lieten hun bibliotheek
prestaties en bevordert de leesbeleving
komen geen buitenstaanders de klas binnen.’
op. Daarbij worden kinderen met verschillen-
planning, waarbij veel wordt herhaald met de
renoveren door pabo-studenten. Er werden
van leerlingen in het regulier en spe-
Wie wil, mag na het stillezen vertellen over
de leesniveaus aan elkaar gekoppeld, omdat
zwakkere lezers. Kinderen komen zo sneller
nieuwe titels aangeschaft, waarbij de studen-
ciaal basisonderwijs. Dit initiatief van
z’n boek. Ook de leerkracht leest tijdens het
dat stimuleert. Als twee kinderen achterin de
tot een hoger technisch leesniveau.
ten erop letten dat er een evenwichtige col-
Hogeschool Utrecht, met de CED-Groep
stillezen, en vertelt waardoor hij is gegrepen.
klas rommelen in plaats van lezen, beent de
lectie ontstond. De kinderen houden allemaal
als mede-uitvoerder, gaat ervan uit dat
De Van Heuven Goedhart en de Sonnevanck
leerkracht er niet heen, maar probeert hij ze
een leeslogboekje bij. ‘Het is belangrijk dat
vrijwel alle kinderen vlot kunnen leren
kozen voor Lezen is Top (LIST) omdat het
non-verbaal weer naar hun boek te sturen. Je
de leerkracht weet wat kinderen graag lezen,
lezen, mits ze voldoende tijd krijgen
leesonderwijs een impuls kon gebruiken. Een
moet de klas een beetje kunnen loslaten, zegt
en dat hij de kinderliteratuur bijhoudt,’ zegt
en de juiste instructie ontvangen. LIST
aantal jaren geleden bereikte de gemiddelde
Marja: ‘Als de hele klas leest, gaan die twee
Mary.
werkt planmatig: van techniek naar be-
sbo-leerling een leesniveau tussen groep vier
vaak ook vanzelf weer aan het lezen.’
Leerkrachten vinden de instructieroutines
en vijf van het basisonderwijs, en dat was op
Ook belangrijk: positief blijven. De leerkracht
van LIST erg handig. Bij het aanvankelijk
Resultaten
lezen; van remediëren naar preventie
deze scholen niet anders.
geeft de twee rommelaars achteraf niet op
lezen komen bijvoorbeeld dagelijks dezelfde
Twee keer per jaar wordt de voortgang ge-
en vroegtijdig ingrijpen; van methode
hun kop, maar zegt: ik zag dat je niet las. Hoe
zes blokjes terug: spellen, ondersteund lezen,
toetst. Marianne is zeer tevreden over de re-
naar didactiek.
komt dat, is het boek niet leuk?
duolezen, zelfstandig lezen, luisteren naar
sultaten. Na een half jaar werken met LIST is
voorlezen en creatief schrijven.
90 procent van haar schoolverlaters minimaal
Leesplezier Mary Gerritse, die vanuit de CED-Groep
De bibliotheek van de Sonnevanckschool is gerenoveerd door pabo-studenten
16
’Als lezen leuk is, leer je het sneller’
grip en beleving; van hardop naar stil-
LIST-scholen begeleidt: ‘We sturen aan op
Ommezwaai
zoveel mogelijk leesplezier. Kinderen kiezen
De introductie van LIST betekende een om-
Gedichtjes
zelfs twee of drie niveaus. Dat is heel goed als
een boek dat ze leuk vinden, welk AVI-niveau
mezwaai voor het leesonderwijs. Marianne
Over dat laatste onderdeel vertelt Erica
je bedenkt dat onze meeste kinderen zwakke
het heeft is minder belangrijk. We zorgen er
Geraets, intern begeleider op de Sonnevanck:
Duiser, leesspecialist van de Van Heuven
lezers zijn.’
wel voor dat kinderen voldoende uitgedaagd
‘Bij het aanvankelijk lezen werkten we net
Goedhart: ‘Wij hebben kinderen gedichtjes
worden. Als ze op hun tenen moeten staan,
zolang aan dezelfde letter totdat vrijwel
laten schrijven. Als dat niet lukte met woor-
blijken ze meer op te steken.’ Er hoeft niet
iedereen deze beheerste. De zwakkere lezers
den, mochten ze een tekeningetje gebruiken.
één AVI-niveau vooruitgegaan. ‘Sommigen
Meer weten? Mary Gerritse m.gerritse@cedgroep.nl 010 4071731
17
AGENDA
NIEUW IN WEBWINKEL
Samen spelen met baby’s Een publicatie voor pedagogisch medewerkers die werken met kinderen van 0 tot 24 maanden. Na een theoretisch hoofdstuk volgt een deel met praktische suggesties voor het ontwikkelen en verbeteren van de interactievaardigheden. Hierbij wordt per leeftijdsgroep uitgelegd welke interactievaardigheden mogelijk zijn. Iedereen weet dat baby- en peuteropvang veel meer is dan verzorging alleen. Deze kleine kinderen hebben aandacht nodig en genieten van samen spelen, zingen en praten. De pedagogisch medewerker bepaalt in sterke mate de kwaliteit van de kinderopvang. Hij of zij moet het kind kunnen geven wat het nodig heeft voor de ontwikkeling. Als professional is het belangrijk dat je bewust kunt kiezen voor een bepaalde manier van handelen.
Kaliber Kompas
Hulpmiddel bij professionalisering
STUDIEMIDDAGEN EN WORKSHOPS
CURSUSSEN
16 maart studieochtend Aan de slag met Nieuwsbegrip Basis
Kijk voor het complete aanbod op
17 maart licentietraining Taakspel bso + kleuters
vakbekwaamheid. Het valt echter niet
30 maart studiemiddag Rekenen en autisme
start 16 maart
30 maart studiemiddag Verdriet en rouw in het onderwijs
Filosoferen met kinderen
altijd mee om er de tijd voor te vinden en doelgericht te werk te gaan. Kaliber Kompas biedt uitkomst. Er staan allerlei suggesties in voor verschillende soorten
30 maart studiedag Lezen en spellen voor het ZML
‘Even voorstellen – mijn naam is Bo. Ik ben de nieuwe knuffel voor kleintjes tot 36 maanden. Als mijn begeleider mij wakker maakt, ga ik gelijk aan de slag. Ik neem de kinderen mee op avontuur door de seizoenen en de feestdagen. Ik laat ze alles bekijken, horen, voelen en ruiken.’ In dit boek heeft Bo de hoofdrol in de 45 activiteiten die aansluiten bij de leerlijn ’sensomotorische ontwikkeling voor leerlingen met een IQ tot 35’. Op een bijgeleverde dvd legt Lindai Boogerman (Ieniemienie uit Sesamstraat) de technieken van het poppenspel uit. Zij verzorgt ook een training voor de gebruikers van ’Knuffels’. Zie hiervoor www.cedgroep.nl/cursussen – trainingen voor speciaal onderwijs.
handig stappenplan. Bovendien sluit het
8 april workshopdag Aan de slag met Schatkist
dialoogvaardigheden kan men op allerlei kennis–en
aan bij het werken met het Persoon-
25 mei studieochtend Aan de slag met Nieuwsbegrip Basis
lijke Ontwikkelingsplan (POP) en het bekwaamheidsdossier. Tot nu toe is er een Kompas voor taal, rekenen, sociale competentie en burgerschap en voor
25 mei studiemiddag Nieuwsbegrip invoeren als methode voor begrijpend lezen
Vanaf 16 februari
burgerschap@cedgroep.nl.
Nieuwsbegrip on tour
Wijzer Onderwijs: Angst en Depressie Er is weer een nieuwe aflevering in de reeks Wijzer Onderwijs, bestaande uit drie delen vol informatie en tips. De map is bedoeld voor leerkrachten in het (speciaal) onderwijs die te maken hebben met leerlingen die te kampen hebben met angsten of depressies. > De Wijzer ’Angst’ beschrijft de theoretische achtergrond van angst en angststoornissen en geeft daarbij herkenbare voorbeelden. Verder bevat deze Wijzer praktische aanwijzingen hoe angstgevoelens van leerlingen een plek kunnen krijgen bij de leerlingzorg op school, zowel op individueel niveau als op het niveau van de groep en de school. > Het Protocol ’Aanpak Schoolweigering door Angst’ gaat nader in op
ken van schoolweigering door angst. > De Wijzer ’Depressie’ bespreekt de theoretische achtergrond en de signalen in de klas die op een depressie kunnen wijzen. Deze Wijzer geeft daarnaast aan hoe je met leerlingen om kunt gaan die aan een depressieve stemming lijden. Er gaat ook aandacht naar het inrichten van de leerlingzorg voor deze groep leerlingen.
in Amsterdam, Roermond en Rotterdam. www.cedgroep.nl/cursussen 16 maart Ontbijtsessie Opbrengstgericht werken voor het management Tussen 8.30 en 12.00 uur worden deelnemers tijdens een uitgebreid ontbijt geïnformeerd over opbrengstgericht werken. Zij krijgen antwoorden op concrete vragen als: wat wordt er van mijn school verwacht? Daarnaast vinden er twee praktijkgerichte workshops plaats. Na afloop weten de deelnemers hoe zij als leidinggevende hun medewerkers kunnen motiveren voor opbrengstgericht werken en hoe zij dit een plaats geven in hun eigen organisatie. www.cedgroep.nl/opbrengst 1 april Lerarenbeurs De nieuwe aanvraagronde voor een lerarenbeurs voor studiejaar 2011-2012 is van 1 april 2011 tot en met 13 mei 2011. www.ib-groep.nl 6 april Conferentie Met gedrag aan de slag Een landelijke conferentie over opbrengstgericht werken aan gedrag, georganiseerd door CED-Groep en Eduniek. Deelnemers krijgen meer zicht op mogelijkheden voor planmatig en systematisch werken aan gedragsverbetering van leerlingen en leraren. www.cedgroep.nl/opbrengst
bundeling van columns over dit
13, 19 en 20 april
onderwerp.
Conferenties met een robuuste opbrengst Dit voorjaar zijn er drie conferenties waarbij de opbrengsten van het project Robuuste aanpak worden gepresenteerd. Op 13, 19 en 20 april zijn de conferen-
Deze publicaties zijn te bestellen op: www.cedgroep.nl/webwinkel
18
levensgebieden gebruiken. start 21 maart Ins en outs van de 1-zorgroute
BINNENKORT
ouderbetrokkenheid. Meer informatie:
toelichting biedt dit protocol handvatten voor het signaleren en aanpak-
Deze Wijzer bestaat uit een
vaardigheden te ontwikkelen en actief bezig te zijn met persoonlijke zingeving. Oefening in denk- en
professionalisering, gekoppeld aan een
schoolweigering door angst. In een helder stappenplan met uitgebreide
Wijzer over bange kinderen Hoe ga je ermee om in de klas?
Door te filosoferen leren kinderen hun eigen denk-
30 maart studiemiddag (H)erkennen van kindermishandeling
Nieuwsbegrip trekt weer door het hele land. Gratis voorlichtingsbijeenkomsten
Knuffels Uitgave Plancius-project
www.cedgroep.nl/cursussen
Een goede leraar blijft werken aan zijn
ties in Rotterdam voor respectievelijk speciaal, voortgezet en basisonderwijs. www.cedgroep.nl/cursussen
Bestemd voor intern begeleiders die zich uitgebreid willen oriënteren op de 1-zorgroute. Deelnemers krijgen hele concrete handvatten om met de 1-zorgroute te werken. Speciaal aan de orde komen: HGPD, HGW en CLB. start 24 maart Onderwijsassistent Leescompetent Voor onderwijsassistenten die meer willen weten over het leesproces, leesbevordering en leesproblemen bij leerlingen. Met de opgedane kennis kunnen zij veel gerichter helpen bij het leren lezen. 30 maart Maak van kinderen enthousiaste lezers Hoe krijg je voor elkaar dat kinderen vaker en gemotiveerder een leesboek pakken? Een cursus vol tips en suggesties voor leerkrachten van groep 4 t/m 8. Na deze middag zijn zij in staat om kinderen veel plezier te laten beleven aan het lezen van boeken. start 20 april Middenkadertraining Deze cursus is bedoeld als steun in de rug voor al die mensen die op middenkaderniveau werkzaam zijn. Er vindt steeds een koppeling plaats tussen de theorie en de eigen situatie in de praktijk. Daarbij speelt de balans is tussen kennis en vaardigheden mee. 11 mei Gesprekken met ouders over (vermoedens van) kindermishandeling Centraal staat het oefenen in het voeren van gesprekken met ouders rondom (vermoedens van) kindermishandeling of huiselijk geweld. De deelnemers oefenen deze gesprekken in kleine groepen. Daarbij wordt ook een trainersacteur ingezet.
19
De werkdag van Yvet van Noordt
foto’s Jan van der Meijde
Yvet van Noordt is organisatie- en innovatieadviseur bij de CED-groep, werkzaam bij het Kenniscentrum Begrijpend Lezen en begeleider voor de Vliegende Brigade.
Ik start vandaag met een cursus voor taalcoördinatoren in opleiding in het vergadercentrum van de CED-Groep aan het Dwerggras. De cursisten zijn al behoorlijk ver in het maken van een taalbeleidsplan voor hun school. Vandaag is het onderwerp technisch lezen.
Lang leve het digitale tijdperk. Powerpoints en digitale schoolborden maken mijn werk een stuk makkelijker.
Op naar de volgende afspraak. Ik maak de laatste tijd veel kilometers sinds ik ook scholen bezoek voor de Vliegende Brigade (zie NIEUWS op pagina 3, red.). Zo zie je nog eens wat van Nederland. Zouden er geen zeer zwakke scholen zijn in het buitenland die ook begeleiding willen van de CED-Groep?
In de middag naar basisschool De Pantarijn in Rotterdam: observeren bij gemotiveerde leerkrachten die hun begrijpend leeslessen willen verbeteren.
Nog een les Nieuwsbegrip én koffie, zo gaat de middag snel om. Na de observaties met de leerkrachten nabespreken wat er al goed gaat in de groepen en waar nog winst te halen valt.