Informatieblad relaties CED-Groep februari 2016 nummer 1 jaargang 14
Newswise maakt Engelse les actueel en aansprekend In Oss groeit samenwerking uit tot kindcentrum Groep wordt veilig met De Vreedzame School/ Beste Burgers
Opbrengstgericht werken
met peuters
Inhoud
6 Business as usual De school is al lang niet meer een geïsoleerd instituut waar kennis wordt overgebracht. Vandaag de dag hebben de school en haar omgeving oog voor elkaar en invloed
Newswise is recent ontwikkeld als aanvullend lesmateriaal voor begrijpend lezen bij het vak Engels, met aandacht voor woordenschat. De aanpak is gebaseerd op het razend populaire Nieuwsbegrip.
4
op elkaar. Opvallende ontwikkelingen en gebeurtenissen in de buurt, het dorp of de stad, het land en verder weg komen terug in kringgesprekken en in de les.
Opbrengstgericht werken met peuters
Scholen kunnen en willen de ogen niet sluiten voor het dichtgaan van de laatste winkel
Stichting Kinderopvang De Bilt heeft sinds 2013 kinderen met een vve-indicatie in huis. Het programma Uk & Puk is ingevoerd en daarna volgden Peuterstappen en de Zo-lijsten. ‘Een mooi totaalpakket om opbrengstgericht te werken en spelen met onze peuters.’
in het dorp, voor de première van een spraakmakende nieuwe film, oorlog in Syrië, vluchtelingen, de stijgende temperaturen, een aanslag op concertbezoekers… Door hier aandacht aan te besteden maken zij niet alleen hun lessen actueler, maar krijgen kinderen hopelijk ook meer grip op de wereld waarin zij leven. Die actuele gebeurtenissen, groot en klein, onderstrepen het belang van de grotere
Newswise maakt Engelse les actueel en aansprekend
taak van scholen, die de waan van de dag overstijgt: het bieden van een prettige, stabiele leeromgeving. Juist als het rommelt in die onrustige wereld, als de kranten en televisie bol staan van geweld, als het op straat en misschien zelfs thuis niet altijd veilig is, moet de school een veilige haven zijn. In die haven is het heel geruststellend business as usual: je wordt er gezien, je hebt er vrienden en je mag er leren en spelen, elke dag weer. Je voelt je er zo prettig dat de aangeboden kennis echt binnenkomt. Ook wij gaan gewoon door met onze taak: het bieden van artikelen die u hopelijk inzichten geven waarmee u verder kunt in uw klas en op uw school. Zodat u door kunt met uw belangrijke werk: business as usual.
12 10
Correctie: In de klasseApart van oktober 2015 herkomst van Taakspel. Taakspel is geïnspireerd op The Good Behavior Game uit Amerika.
De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen.
Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam
Volg ons
Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam
www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl
Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
KlasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 14, nummer 1, februari 2016 redactie: Frank Brouwer, Lot Hannik, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 14.000 KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl 2
KlasseApart februari 2016 nummer 1
Respect hebben voor elkaar, je zegje doen, verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag: de meeste leerlingen moeten dat leren. STIP Voortgezet Speciaal Onderwijs in Utrecht werkt met Beste Burgers, een versie van het programma De Vreedzame School voor leerlingen met een verstandelijke beperking in het voortgezet onderwijs.
In Oss groeit samenwerking uit tot kindcentrum
stond een onjuiste bewering over de
CED-Groep bereikt
Groep wordt veilig met De Vreedzame School/Beste Burgers
De partners van kindcentrum De Verbinding wilden dat kinderen tussen 2 en 13 jaar zich zonder drempels, in een doorgaande lijn konden ontwikkelen. De CED-Groep begeleidde de totstandkoming van het kindcentrum. 8 Nieuws
14 MAGiTO, Uit de wetenschap, @cedgroep 15 Agenda 18 De werkweek van Hanni Bijl
KlasseApart februari 2016 nummer 1
3
Gerichter naar kinderen kijken en hun ontwikkeling stimuleren
Opbrengstgericht werken met peuters
Trajecten op maat De CED-Groep biedt meerdere trajecten om opbrengstgericht te werken met peuters. Deze worden afzonderlijk of in combinatie en op maat aangeboden. De trajecten die in dit artikel aan bod komen: • Peuterstappen, Opbrengstgericht werken in 4D: werken met data, duiden, doelen en doen. • Uk & Puk: themagerichte spelactiviteiten gericht op algemene ontwikkelingsstappen (doelen en doen) • Zo-Lijsten: kindgericht registratiesysteem van individuele ontwikkelingsstappen met bijpassende handelingssuggesties. Er zijn drie observatielijsten: Zo doe ik, Zo praat ik, Zo beweeg ik (data, duiden en doen).
Rustig en op maat invoeren Stichting Kinderopvang De Bilt is positief over het werken met Uk & Puk, Peuterstappen en de Zo observatielijsten. Peuterstappen biedt een goede basis voor opbrengstgericht werken en met Uk & Puk en de observatielijsten kun je hier praktisch vorm aan geven, vindt Ingrid. ‘Maar je moet wel de tijd nemen voor de invoering, want deze werkwijze vraagt best veel van de pedagogisch medewerkers en daar moeten ze langzaam in groeien.’ Zij vindt het ook belangrijk dat iemand van Tekst Connie van der Zel
algemene vragen en terugkoppeling naar de
Zo observatielijsten’, zegt Ingrid. ‘Ze helpen je
Stichting Kinderopvang De Bilt heeft sinds 2013 kinderen met een vve-
Handvat voor oudergesprek
eigen praktijk. Een ander onderdeel van het
om heel gericht naar een kind te kijken en je
Elk half jaar vullen de pedagogisch medewer-
indicatie in huis. De organisatie werkte al ontwikkelingsgericht in de
traject bestond uit coachingbezoeken. Deze
handelen daarop af te stemmen. Wat kan een
kers voor ieder kind alle drie de Zo obser-
waren vooral gericht op het opbrengstge-
kind wel, wat nog niet en hoe kun je het kind
vatielijsten in. Ingrid: ‘Dat lijkt in het begin
richt werken met Peuterstappen. Ingrid: ‘Het
daar gericht bij helpen? Het mooie is: als een
veel werk, maar de lijsten zijn zo opgesteld
combinatietraject Peuterstappen en de Zo
kind ‘nee’ scoort op een observatiepunt van de
dat je al die ontwikkelingspunten makkelijk
observatielijsten was goed gestructureerd
lijst, krijg je direct handelingssuggesties om
in je hoofd krijgt. Door de herhaling weet je
en praktijkgericht. Marla van Berge Hene-
daar aan te werken. Deze staan in de handlei-
wat de vragen zijn en leer je waar een kind
gouwen, onze trainer, is in elke groep op
ding en in het digitale registratiesysteem.’
hoort te zitten. Dan is het invullen zo gebeurd.
bezoek geweest. Dit is van te voren ingepland
Ze geeft een voorbeeld. ‘Een observatiepunt
De lijsten leveren ook een concreet handvat
reguliere groepen, maar wilde nu voor alle kinderen een verbeterslag maken. Het programma Uk & Puk is ingevoerd en daarna volgden Peuterstappen en de Zo observatielijsten. ‘Wij hebben nu een mooi totaalpakket om opbrengstgericht te werken en spelen met onze peuters.’
4
In totaal volgden de pedagogisch medewer-
de besproken Zo observatielijst. Zij moesten
en voorbereid. Zo werden de pedagogisch
is: voert een gesprekje met een ander kind.’
voor gesprekken met de ouders. Je kunt heel
kers vijf trainingsavonden. Op elke bijeen-
bijvoorbeeld voor één kind deze observatielijst
medewerkers gestimuleerd om heel goed na
Hierop scoort een kind ‘nee’. Dan volgt direct
gericht de aandachtspunten van een kind
komst stonden één van de vier D’s (data,
invullen en kijken wat dit opleverde of waar zij
te denken over waarom ze iets doen en met
de handelingssuggestie: stimuleer kinderen
benoemen en ouders tips geven hoe ook zij
duiden, doelen, doen) en een van de Zo-lijsten
tegenaan liepen. In de volgende training werd
welk doel.’
om onderling taal te gebruiken. Laat een ou-
zelf hun kind verder kunnen helpen. Zo krijgt
(zie kader) centraal. Pedagogisch coach
dat weer teruggekoppeld. Zo heeft iedereen
dere peuter eens een taakje met een jongere
de samenwerking met de ouders nog beter
Ingrid Schimmel: ‘Na elke training gingen de
stap voor stap met de lijsten leren werken.’
’Nee’? Dan volgt meteen een tip
peuter doen zoals samen de klei opruimen of
vorm.’
pedagogisch medewerkers aan de slag met
De laatste bijeenkomst werd gebruikt voor
‘Iedereen is positief over het werken met de
koekjes uitdelen.’
KlasseApart februari 2016 nummer 1
het management aanwezig is bij de trainingsbijeenkomsten. ‘Hij of zij moet de koppeling maken naar de eigen praktijk. Je hoeft bijvoorbeeld niet alles te doen wat Peuterstappen aandraagt, je kunt dit op maat inpassen in je organisatie. Hiermee kun je de pedagogisch medewerkers geruststellen wanneer zij het gevoel krijgen dat er wel erg veel op hen afkomt. Ik kijk terug op een leerzaam traject. Wij hebben nu een mooi totaalpakket om opbrengstgericht te werken met onze peuters.’
Meer weten? Marla van Berge Henegouwen m.vanbergehenegouwen@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/doenpratenbewegen
KlasseApart februari 2016 nummer 1
5
‘Newswise neemt docent veel werk uit handen’
Actuele en aansprekende aanvulling voor het vak Engels Tekst Ronald Buitelaar
‘What does sugar tax mean?’ De 22 meiden
Newswise is recent ontwikkeld aanvullend lesmateriaal
van vmbo kader klas 3 van vakcollege De
voor begrijpend lezen bij het vak Engels, met aandacht
Windroos in Gorinchem kijken hun docent Engels, Gisela Kruiswijk, met vragende blik
voor woordenschat. De aanpak is gebaseerd op het
aan. Op het digitale bord staat een Engelse
razend populaire Nieuwsbegrip.
tekst geprojecteerd met als kop ‘Sugar tax’. Gisela: ‘Denk aan wat je bij Nieuwsbegrip geleerd hebt. Bij Newswise is het niet anders. Kijk onderaan de tekst bij ‘words to help you’. Het daar vermelde ’tax = money that you have to pay to the government’ helpt de klas
Newswise, schreef zij zich in voor de pilotver-
goed te begrijpen.’ Gisela vindt dat het News-
strategieën: voorspellen, verbanden leggen,
verder op weg. Op vergelijkbare wijze wordt
sie en vroeg een proeflicentie aan. ‘We maken
wiseteam daar best goed in geslaagd is en
ophelderen van onduidelijkheden, vragen
de rest van de tekst klassikaal doorgelezen
al lang gebruik van Nieuwsbegrip en zien
dat het aan de leraar is om binnen de eigen
stellen en samenvatten. Tijdens het lezen
en geanalyseerd. Na een filmpje waarin
aan de toetsresultaten dat het een positieve
klas verder te differentiëren: ‘Als leerkracht
van de tekst gebruiken de leerlingen een
televisiekok Jamie Oliver met behulp van een
invloed heeft op de prestaties bij begrijpend
weet je hoe je leerlingen presteren en welke
stappenplan, de Step-by-Step Reading Guide,
kruiwagen vol suikerklontjes duidelijk maakt
lezen. Het afwisselende en actuele karakter
aanpak het beste bij hen past.’ Ter illustratie
waarin deze leesstrategieën verwerkt zijn. In
hoeveel suiker een basisschoolleerling in vijf
van de teksten spreekt de leerlingen enorm
pakt ze er geanonimiseerde toetsuitslagen
al het materiaal wordt Engels als voertaal ge-
jaar binnenkrijgt, gaat de klas groepsgewijs
aan. De keuze voor de Engelstalige versie van
bij waaruit blijkt dat de toetsscores van haar
hanteerd. Docenten kunnen suggesties voor
aan de slag met de opdrachten. Als Gisela
Nieuwsbegrip was dan ook snel gemaakt.’
leerlingen uiteenlopen van basis/kaderniveau
onderwerpen aandragen via de website(s) van
een extra blad uitdeelt met informatie over
Tijdens de pilotfase met Newswise merkte
tot havo en zelfs vwo+. Gisela: ‘Daarom ben
Newswise. Het lesmateriaal kan ook interna-
het aantal suikerklontjes per soort frisdrank,
Gisela hoe ingewikkeld het moet zijn om
ik altijd op zoek naar aanvullend lesmateriaal
tionaal worden gebruikt dankzij de Engelsta-
slaat de schrik sommige leerlingen om het
aansprekende inhoud te maken en tegelijk
en ben ik zo blij met Newswise. Het is niet al-
lige website.
hart: ‘Dat staat bij mij in de koelkast, dat koop
de teksten op het juiste niveau te schrijven.
leen aansprekend materiaal, maar het neemt
ik dus echt nooit meer.’
‘Klopt’, zegt Mignon van Hasselt, medewerker
me ook veel werk uit handen.’
Onderzoek & Innovatie en trainer Nieuwsbe-
6
KlasseApart februari 2016 nummer 1
Interessant en begrijpelijk
grip/Newswise bij de CED-Groep. ‘De niveaus
Geschreven door native speaker
Newswise verschijnt iedere twee weken en
binnen een klas lopen vaak sterk uiteen.
De aanpak van Newswise is gebaseerd op de
omvat op twee niveaus informatieve teksten
Daarom bieden we teksten op twee niveaus
succesvolle aanpak van Nieuwsbegrip, dat
met opdrachten over een actueel onder-
aan. Voor de verwerkingsopdrachten bij de
inmiddels op de meeste scholen in Nederland
werp. Het lesmateriaal is geschikt voor de
teksten hebben de leerlingen echter wel een
wordt ingezet. Newswise verschijnt tweewe-
bovenbouw van het basisonderwijs en het
zekere woordenschat nodig. Vandaar dat we
kelijks en biedt een actuele tekst op niveau A2
voortgezet-, middelbaar beroeps- en speciaal
beginnen op niveau A2. Het onderwerp van de
en B1 van het Common European Framework
onderwijs.
teksten en wat de leerlingen daar al over we-
of Reference for Languages (CEF). De teksten
Newswise biedt, net als Nieuwsbegrip, een
ten, speelt echter ook een rol. Door concrete
zijn geschreven door een native speaker.
veelheid aan activiteiten en onderwerpen uit
suggesties en leesstrategieën te bieden, pro-
De bijbehorende opdrachten richten zich op
het (wereld)nieuws. Zodra Gisela hoorde over
beren we de leerlingen te helpen om de tekst
het aanleren van vijf 'evidence based' lees-
Gratis proeflicentie. U kunt gratis een proeflicentie van twee maanden aanvragen. Zie www.newswise.nl (Nederlandstalig) of www.newswise.eu (Engelstalig). Meer informatie is verkrijgbaar via: newswise@cedgroep.nl.
Meer weten? Mignon van Hasselt m.vanhasselt@cedgroep.nl
KlasseApart februari 2016 nummer 1
7
Nieuws
Nieuws
Excellent Organiseren
Geef uw mening op het Onderwijsforum!
Excellent Organiseren is een zeer succesvol organisatiemodel waar scholen echt van profiteren. U gaat met ons aan de slag op basis van een concrete aanpak waarmee u uw opbrengsten verhoogt en de kwaliteit van uw organisatie duurzaam verbetert. De werkwijze wordt ingezet in het po, so en vo en is er ook op bestuursniveau en voor de kinderopvang. Op basis van een nulmeting maakt de adviseur samen met u een plan op maat voor uw school. Bij het traject liggen de accenten op heldere aansturing en betrokkenheid van het team, haalbare planningen, effectieve vergaderingen, duidelijke besluitprocedures en borging van behaalde rendementen. www.cedgroep.nl/excellentorganiseren
Nieuw in de webwinkel
Onderwijs Research Dagen 2016 In Rotterdam vinden op 25, 26 en 27 mei 2016 de Onderwijs Research Dagen plaats. Het thema is
Nieuw: leerlijn Denken als een programmeur
‘Koersen op Kennis in de grote stad’. Hier presenteren onderwijsonderzoekers hun werk. ‘ORD2016’ wil een
Zelfstandig denkende en digitaal vaardige kin-
verzamelpunt zijn van goed onderzoek naar onderwijs
deren zijn beter voorbereid op de 21-ste eeuw.
met een duidelijke koers. Daarnaast is er speciale
Je kunt de denkkracht van leerlingen versterken
aandacht voor grotestad-thema’s: diversiteit en de re-
door hen te leren denken als een programmeur.
latief grote hoeveelheid kwetsbare kinderen. Keynote
Voor dit doel ontwikkelden wij een leerlijn met
speakers zijn prof. J. A. Banks, prof. dr. Geert ten Dam,
veel aandacht voor probleemoplossend denken.
prof. dr. F. Kuiken en dr. J.M. Wicherts.
Naast digitale toepassingen is deze manier van
Voor een duidelijke koers is ook samenwerking nodig
denken ook bruikbaar in alledaagse situaties.
binnen het onderwijs en tussen het onderwijs en
Met behulp van onze leerlijn kunt u ‘Denken
de partijen hieromheen. Daarom is er parallel aan
als een programmeur’ inplannen gedurende de
ORD2016 een uitgebreid programma voor professio-
gehele basisschoolperiode, rekening houdend
nals in en rond het onderwijs: ORD2016 Over de brug.
met de ontwikkelingsfase van de leerlingen en
ORD-deelnemers en andere onderwijsonderzoekers
de aangeboden lesstof.
worden uitgenodigd om hun resultaten te delen.
www.leerlijnen.cedgroep.nl
Wilt u graag uw mening geven over trends in het onderwijs? Bevraagd worden over beleid en praktijk? De CED-Groep is op zoek naar betrokken professionals voor het CED Onderwijsforum. Dit is een groeiende groep van zeer betrokken leerkrachten, ib’ers en directeuren die door de CED-Groep regelmatig worden bevraagd over relevante thema’s in en rondom het onderwijs. Zo hopen wij beleidsvormers te kunnen informeren over de zin en onzin van hun plannen en maatregelen. Na aanmelding wordt u een aantal keren per jaar per e-mail benaderd en één keer per jaar uitgenodigd voor een gezamenlijke trendsessie. www.cedgroep.nl/onderwijsforum
Geïnteresseerden uit het onderwijsveld zijn van harte welkom om deel te nemen. ORD2016 wordt georganiseerd door Erasmus Universiteit Rotterdam, gemeente Rotterdam, Hogeschool
Rekenhuis
Rotterdam, Risbo, Kenniswerkplaats Rotterdams Talent en de CED-Groep. www.ord2016.nl
Rekenhuis helpt de leerkracht om de rekenontwikkeling van jonge kinderen in groep 1 en 2 van het
Vluchtelingen en nieuwkomers
basisonderwijs te stimuleren. Een aantal activiteiten is ook goed te gebruiken voor peuters en leerlin-
Kinderen van vluchtelingen en andere nieuwkomers
gen van groep 3. Rekenhuis kan worden ingezet
hebben recht op onderwijs. De CED-Groep heeft in de
naast andere rekenmethodes. Rekenhuis bevat
afgelopen jaren veel gedaan aan methodiekontwikke-
23 doelenkaarten met foto’s van voorwerpen die symbool staan voor verschillende rekendoelen. Op de achterkant van elke kaart staat het betreffende rekendoel in kindtaal. Met behulp van de kaart, het aangereikte instructiemodel en de suggesties in de handleiding bedenkt de leerkracht speelse thematische activiteiten. Rekenhuis is gebaseerd op recent wetenschappelijk onderzoek over wat onderwijs effectief maakt. De kracht ligt in de doelgerichtheid, het zichtbaar maken wat de leerlingen gaan leren en het herhalen van de routines. www.cedgroep.nl/rekenhuis
Leren met toekomst Bereidt het huidige onderwijs onze kinderen wel voldoende voor op hun toekomst? Deze vraag is van alle tijden: nadenken over leren hebben we altijd gedaan. In de negentiende eeuw wilden we dat iedereen zou leren lezen, schrijven en rekenen. In de 21ste eeuw willen we daarnaast dat onze kinderen ook kritisch en creatief leren denken. Net als goed samenwerken met allerlei mensen en verantwoordelijkheid nemen. Wat kan de school daar aan bijdragen? Bekijk het cursus- en begeleidingsaanbod op onze website. www.cedgroep.nl/lerenmettoekomst
ling en begeleiding van directies en leerkrachten bij het vormgeven van onderwijsopvang van nieuwkomers en het geven van NT2-onderwijs. We beantwoorden de laatste tijd veel vragen uit het onderwijs. Ook krijgen we vragen van mensen die als vrijwilliger willen helpen. Op onze website vindt u materialen, cursussen, links naar websites, veel gestelde vragen en andere relevante informatie. www.cedgroep.nl/nieuwkomers
Trainingen seksuele vorming De CED-Groep en Rutgers hebben hun krachten gebundeld en zich ingespannen voor een sterke verankering van het onderwerp seksuele en relationele vorming binnen het speciaal onderwijs. Binnen deze samenwerking zijn veel producten specifiek voor het speciaal onderwijs ontwikkeld, zoals leerlijnen, een ouderbrochure en een koppeling van materialen aan de leerlijn. Maar hoe kun je als school al deze materialen goed inzetten? Hoe neem je het onderwerp seksuele vorming op in het lesprogramma? En hoe ga je om met lastige situaties wanneer je dit onderwerp in de klas bespreekt? Voor al dit soort vragen ontwikkelden de CED-Groep en Rutgers de training ‘Seksuele vorming in het (v)so’. De training is specifiek ontwikkeld voor docenten en teams in het (voortgezet) speciaal onderwijs. De training wordt ‘in company’ gegeven in twee dagdelen. www.leerlijnen.cedgroep.nl
8
KlasseApart februari 2016 nummer 1
KlasseApart februari 2016 nummer 1
9
‘We zijn trots op onze daadkracht!’
Oss is kindcentrum rijker
peuterleidster, leerkracht en ouders. Voor
Tekst Karin van Breugel
‘We willen dat kinderen tussen 2 en 13 jaar zich zonder drempels, in een doorgaande lijn kunnen ontwikkelen’, zegt Jeanne van der Wouw, een
kinderen die naar de bso gaan, vindt een vergelijkbaar gesprek plaats. ‘Die gesprekken zijn voor ouders efficiënt en geven hen veel
van de initiatiefnemers van kindcentrum De Verbinding. De CED-Groep
vertrouwen’, aldus Jeanne.
begeleidde de totstandkoming.
De Verbinding wil óók de verbindende schakel zijn met de wijk, waar vrij veel mensen met weinig draagkracht wonen. Daarom worden uiteenlopende buitenschoolse activiteiten georganiseerd waaraan alle kinderen uit de wijk
Eigenlijk is de basis voor De Verbinding al zo’n
andere studiedagen en begeleidde werkgroe-
kunnen meedoen, zoals een cursus typen,
tien jaar geleden gelegd, toen het peuterwerk
pen. Inmiddels werken bso, peuterwerk en
sport en een blazersklas. Voor de bekostiging
en de onderbouw allebei Piramide gingen
school vanuit eenzelfde visie en pedagogisch
kunnen ouders terecht bij Stichting Leergeld.
gebruiken. Daarmee is het balletje gaan rol-
kader. Dat zorgt voor veiligheid en duidelijk-
len. Er ontstond meer samenwerking en het
heid. Ook werken alle betrokkenen steeds
Belemmerende regelgeving
peuterwerk en de bso vestigden zich uiteinde-
gelijktijdig aan een thema. Trudel Ketelaars,
Onlangs opende kindcentrum De Verbinding
lijk in hetzelfde gebouw.
leerkracht van groep 1 en 2: ‘We kiezen
officieel haar deuren. Marije: ‘Ik ben trots op
De drie organisaties werkten weliswaar sa-
samen de thema’s en bereiden een geza-
onze samenwerking en daadkracht. We zijn
men, maar toch ontstond behoefte aan meer
menlijke opening en afsluiting voor. Doordat
het gewoon gaan doen en hebben de hobbels
structuur en afstemming. ‘Anders kan de sa-
je aan dezelfde thema’s werkt, krijg je een
genomen die we onderweg tegenkwamen.
menwerking snel vervluchtigen, dan blijft het
doorgaande lijn en meer verdieping.’
Dat is heel mooi.’
te vrijblijvend. Daarom wilden we graag een
Marije Zeger, manager van bso De Schaeps-
Toch is er nog veel te wensen. Zo zijn bouw-
kindcentrum oprichten. Mede dankzij een ge-
kooi: ‘Bij de bso gaat het om vrijtijdsbesteding
kundige aanpassingen in het gebouw nodig
meentelijke subsidie konden we onze droom
en zijn kinderen op een praktische manier
voor een onbelemmerde doorgang tussen
realiseren’, vertelt Jeanne van de Wouw,
aan de slag met de thema’s. Bijvoorbeeld
bso, peuterwerk en school. Ook zouden
directeur van basisschool De Nieuwe Link.
door een uitstapje naar een winkel, station of
betrokkenen graag combinatiefuncties
kinderboerderij. Of ze knutselen verkeersbor-
introduceren en meer mogelijkheden hebben
Aanmodderen
den voor het verkeersproject op school. Die
voor gezamenlijke activiteiten met peuters en
De drie partners gingen op eigen kracht en
wisselwerking is interessant.’
kleuters. Dit laatste wordt belemmerd door de strenge regelgeving van de GGD.
vol enthousiasme aan de slag. ‘De gedrevenheid was groot, maar na een half jaar
Zorgvuldige overdracht
Jeanne: ‘Als Kindcentrum kun je op verschil-
‘‘aanmodderen’’ kwamen we erachter dat we
Peuterwerk en school gebruiken beide
lende niveaus functioneren. Op het hoogste
het nooit zouden redden zonder professio-
observatiesysteem KIJK!, dus ook op dat
niveau is er sprake van één organisatie; daar
nele ondersteuning. Er waren zóveel prikkels
gebied is er nu een doorgaande lijn. Trudel
is De Verbinding één niveau van verwijderd.
en ideeën. We hadden iemand nodig om het
benadrukt de waarde daarvan: ‘De onder-
Dat is voor dit moment het maximaal haalba-
proces te stroomlijnen’, zegt Jeanne. De keus
bouwleerkrachten krijgen van de peuterleid-
re. De regelgeving in Nederland loopt gewoon
viel op Simon van der Meer, onderwijsadvi-
sters de rapporten en registraties van KIJK!
nog niet in de pas met de realiteit.’
seur van de CED-Groep. Jeanne: ‘Simon heeft
Zo zie je waar de ontwikkeling van een kind
ons geholpen om te focussen, af te bakenen,
hiaten heeft, wat het kind moeilijk vindt of
koers te zetten en op het pad te blijven. Hij
waarin het voorloopt. Daar kun je dan direct
heeft steeds gezorgd dat we op het juiste
op inspelen. De bso gebruikt weliswaar geen
moment de goede dingen deden.’
KIJK!, maar we bespreken de kinderen wel met hen. De pedagogisch medewerker van de
Vlnr: Ester van den Boog, Jeanne van de Wouw en Trudel Ketelaars
10 KlasseApart februari 2016 nummer 1
Gezamenlijke thema’s
bso loopt ook regelmatig bij ons binnen. De
Om daadwerkelijke samenwerking op de
lijnen zijn kort.’
werkvloer tot stand te brengen, werd Simons
Ook ouders profiteren van de samenwerking.
collega, onderwijsadviseur Ester van den
Als het kind naar school gaat, vindt bijvoor-
Boog ingeschakeld. Zij organiseerde onder
beeld een ‘driehoeksgesprek’ plaats met de
Meer weten? Simon van der Meer s.vandermeer@cedgroep.n
KlasseApart februari 2016 nummer 1 11
De Vreedzame School - Beste Burgers
‘Respect voor elkaar maakt het veilig in de groep’
‘Leerlingen krijgen het gevoel dat er echt naar hen wordt geluisterd’ De Vreedzame School is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Het richt zich schoolbreed op een positief werkklimaat met actieve bij conflicten een win-winsituatie is.’
en zorgzame leerlingen. De versie Beste
Het programma blijft niet beperkt tot twee
Burgers richt zich op het voortgezet
Tekst Renate Mamber
lessen per week; het is meer dan een lesme-
speciaal onderwijs; Beste Vrienden is
Respect hebben voor elkaar, je eigen zegje doen en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen
thode. Joke: ‘Wat de leerlingen niet beseffen
bestemd voor het speciaal onderwijs.
is dat Beste Burgers de hele week doorgaat.’
www.devreedzameschool.nl
gedrag. De meeste leerlingen moeten deze vaardigheden leren. Ook in het speciaal onderwijs.
Ze grijpt als leerkracht allerlei gebeurtenis-
Op STIP Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) in Utrecht werken ze daarom met Beste Burgers, een
sen aan om leerlingen inspraak te geven.
versie van het programma De Vreedzame School voor leerlingen met een verstandelijke beperking.
‘Bijvoorbeeld toen we een sportbeker hadden gewonnen. De vraag was: waar gaan we hem neerzetten? We zijn twintig minuten bezig
kijken naar elkaar’, licht Joke toe. ‘Je kunt dit programma goed uitsplitsen naar niveau. Ik heb leerlingen die minder gemakkelijk leren. In mijn groep doen we een meer eenvoudige versie van dit spelletje.’ Na de binnenkomer vraagt Lidewij of de klas weet wat een opsteker is. Veel leerlingen hebben wel een idee. ‘Bijvoorbeeld dat je zegt dat iemand mooie kleren aan heeft’, zegt een leerling. Bij het begrip ‘afbreker’ kunnen de leerlingen zich ook iets voorstellen: ‘Iets zeggen wat niet zo aardig is.’ Een meisje bekent: ‘Soms kan ik het niet inhouden. Dan floept het er gewoon uit.’ Wat voor gevoel geeft dat?, vraagt Lidewij. ‘Niet zo leuk’, zegt het meisje. De groep is het er over eens dat van een opsteker iedereen blij wordt en van een afbreker niet. STIP VSO gebruikt al enkele jaren het pro-
het omgaan met conflicten, ‘We zijn aardig
De les krijgt een nieuwe wending als de
gramma Beste Burgers om leerlingen op
voor elkaar’ over het omgaan met emoties,
leerlingen opstekers voor elkaar bedenken,
hun eigen niveau democratisch burgerschap
en ‘We zijn allemaal anders’, over het omgaan
maar een paar leerlingen negatief doen over
en sociale competenties bij te brengen. ‘Het
met verschillen en overeenkomsten.
anderen. Lidewij pakt dit meteen op en zo verschuift het accent van de les. Joke: ‘Dat is
heeft alles te maken met leerlingenparticipatie’, vertelt leerkracht Joke Meijs. ‘Leerlingen
Opstekers
echt Beste Burgers: ingaan op wat er speelt
leren elkaar kennen, ervaren verschillen en
Jokes collega Lidewij van den Bogaert begint
en vooral respect hebben voor elkaar.’
aanvaarden dat van elkaar. Van daaruit leren
de les met een ‘binnenkomer’ waarmee ze
ze om eigen keuzes te maken en elkaar aan
de kinderen activeert. Een paar leerlingen
Meer dan een lesmethode
te spreken.’
veranderen iets aan zichzelf en de anderen
Veel begrippen uit het programma Beste
Het programma bevat vier blokken met een
moeten raden wat.
Burgers worden gemeengoed in de school.
eigen thema: ‘We horen bij elkaar’ voor de
‘Lidewij doet een moeilijke variant van het
‘Iedereen weet wat een afbreker of een opste-
groepsvorming, ‘We lossen ruzies zelf op’ over
spelletje, die vraagt om discipline en goed
ker is,’ zegt Joke. ‘Maar ook bijvoorbeeld wat
12 KlasseApart februari 2016 nummer 1
geweest om dat samen te beslissen.’ Bovendien doet de school regelmatig iets schoolbreeds. Dit keer is dat een actie voor vluchtelingen. ‘Het is niet voor alle leerlingen even makkelijk om te begrijpen wat er met vluchtelingen aan de hand is’, vertelt Joke. ‘Maar toch zei een van mijn zwakste leerlingen op een gegeven moment: het zijn mensen die geen bed hebben en geen huis. Dan gaan ze meedenken en zijn ze heel betrokken. Ik ben er zo trots op wat ze dan allemaal kunnen bedenken.’ Veilig Joke: ‘Respect voor elkaar maakt het veilig in de groep. Dat is waar we vooral mee bezig zijn. Dan komt er ook ruimte voor inspraak. Leerlingen kijken je vaak eerst met grote ogen aan als je hen meer inspraak geeft. Maar als je hen de tools geeft, raken ze er gaandeweg mee vertrouwd. Soms moet je een beetje sturen, maar je kunt leerlingen veel regie geven. Zo krijgen ze het gevoel dat er echt naar hen wordt geluisterd. Het mooie is dat leerlingen die normaal geen minuut kunnen stilzitten, opeens een half uur kunnen praten om samen een beslissing te nemen.’
Meer weten? Fernanda de Hoop f.dehoop@cedgroep.nl
KlasseApart februari 2016 nummer 1 13
Agenda
MAGiTO
UIT DE WETENSCHAP
STARTDATA CURSUSSEN
Alle onderwijsonderzoeken op een rij
Vluchten kan niet meer…
Het NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek) heeft onlangs de Kennisportal Onderwijs gelanceerd. Momenteel zijn al ruim 15 Nederlandse databases en websites aangesloten bij de NRO Kennisportal Onder-
STUDIE(MID)DAGEN EN WORKSHOPS
Ze is een ervaren bestuurder van een grote
wijs. Ook de onderzoekspublicaties van de
Wo 16/03
Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong
non-profitorganisatie die in haar schaarse vrije
CED-Groep zijn in deze portal te vinden. Dat
Do 17/03
Trainersintervisie Ben ik in Beeld
tijd in Raden van Toezicht van maatschappelijke
geldt ook voor beschrijvingen van lopende onderzoeksprojecten waaraan
Vr 11/03
Verantwoord plannen en borgen
organisaties zit. Via een van die raden ken ik
de CED-Groep meewerkt, zoals de langetermijnevaluatie passend onder-
Wo 23/03
Nieuwsbegrip: Omgaan met verschillen in de groep
haar. Ze vertelt over een nieuwe functie in zo’n
wijs en onderzoeken naar doorstroom en hoe meer kan worden gedaan
Do 07/04
Drama is leuk en stimulerend
Raad van Toezicht van een groot schoolbestuur
met toetsresultaten.
Wo 13/04
Terugkomdag Heldere communicatie
in een grote stad. En de werkbezoeken die ze
Doel van de portal is om relevante en betrouwbare kennis uit onderwijs-
Vr 15/04
Verantwoord plannen en borgen
op al die scholen heeft afgelegd. Hoe ze diep
onderzoek te ontsluiten voor de onderwijspraktijk. Met één zoekactie
onder de indruk is geraakt van de motivatie en
krijgt u hier de zoekresultaten uit alle aangesloten databases en web-
inzet van het onderwijzend personeel. De passie
sites gepresenteerd. Die resultaten tonen in veel gevallen toegankelijke
voor het vak en de leerlingen. En dat je je dat
samenvattingen van kennis uit onderwijsonderzoek, met een verwijzing
als buitenstaander nauwelijks realiseert. Ze
naar (wetenschappelijke) publicaties. Het grootste deel van de informatie
vertelt enthousiast en bevlogen. Tot ze hapert…
die u via de portal vindt, is gratis in te zien of te downloaden. In enkele
en er een barst in haar stem komt. Als het gaat
gevallen treft u informatie aan die alleen beschikbaar is voor abonnees.
over die ene school met die twee klassen met
U vindt de NRO Kennisportal Onderwijs op www.nro.nl > kennis vinden
vluchtelingenkinderen. De trots en inzet van die
> Kennisportal
docenten. Maar vooral dat toen ze die ene klas
Meer weten? José van der Hoeven j.vanderhoeven@cedgroep.nl
binnenkwam en direct in de grote zwarte ogen van een jong meisje keek… ogen waarin het leed van de wereld te lezen was… ze even verdronk
BINNENKORT
@CEDGROEP
Een waargebeurd, veelzeggend verhaal. Het maakt duidelijk dat wie geraakt wordt door zulke kinderogen wel moet helpen. En dat daar voor het onderwijs een prachtige en moeilijke
@STIPHilversum
taak ligt. Omdat juist bij kinderen met dergelijke
Teach like a Champion! Meerdere Stip-scholen werken
oorlogservaringen structuur, voorspelbaarheid,
sinds dit schooljaar met de technieken van Teach like a
pedagogische warmte en helderheid cruciaal
champion.
zijn. Om weer vertrouwen in de medemens en de wereld op te bouwen. Om weer jezelf te durven zijn met leeftijdsgenoten. Om weer te durven leven en leren. Voor die kinderen zou een warme onderwijsomgeving het einde van hun vlucht moeten zijn.
@Mr_VerschurenMC Bekijk dit lesidee op #Eduapp: Nieuwsbegrip even anders.... https://eduapp.nl/profielen/jufstash/lesideeen/ nieuwsbegrip-even-anders
En het onderwijs zou optimaal in staat moeten worden gesteld om die kinderen de structuur en
@JenaZonnewereld
mentale veiligheid te bieden die ze nodig heb-
Zonnewereld werkt volop met deze breinsleutels om
ben. Want ook voor ons geldt in deze situatie:
onderwijsbehoeften te specificeren.
vluchten kan niet meer… @sash2mummy Heb me net aangemeld voor bijscholingsmiddag "De Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder
Vreedzame School voor nieuwe leerkrachten po" op 06
van de CED-Groep.
januari as. Zin in!
@magitoT
PO EN SO Do 03/03
Basiscursus Teach Like a Champion
Wo 09/03
Basiscursus Passend omgaan
met verschillen in de klas
Wo 09/03
Het lerende brein
Wo 16/03
Heldere communicatie po/so
Wo 16/03
Werken met Nieuwsbegrip en Woordenschat
Wo 16/03
Psychische problemen bij leerlingen
Vr 18/03
Lead Like a Champion
Do 21/03
Sociaal veiligheidsbeleid op school
14 april 2016 Utrecht Taalconferentie vo/mbo Op deze dag doet u inspiratie op die u kunt toepassen in uw eigen praktijk. Na een prikkelende keynote zijn er tal van workshops over onder meer breinbewust lesgeven, begrijpend lezen met apps, schrijfvaardigheid, kijkonderwijs in Plot26 en fictieonderwijs. Ook is er een informatiemarkt. www.cedgroep.nl/taalconferentievo
Wo 23/03
Coöperatieve leerstrategieën
Wo 23/03
Onderwijsassistent, gedragscompetent
Do 24/03
Middenkadertraining po, so zonder
consulten
Di 29/03
Vernieuwde Masterclass OGW in 4D
Wo 30 /03
Vervolgcursus Teach Like a Champion:
Structuur
Wo 13/04
Basiscursus Teach Like a Champion
25, 26 en 27 mei 2016 Rotterdam Brugprogramma Onderwijs Research Dagen Tijdens de Onderwijs Research Dagen (ORD2016) zijn er parallel aan het reguliere programma drie middagen waarop onderwijsonderzoekers in gesprek gaan met de onderwijspraktijk. Per middag staat een andere doelgroep centraal: op woensdag praktijkmensen uit vve en po, op donderdag uit vo en mbo en op vrijdag uit hbo en wo. www.ord2016.nl
Wo 13/04
Terugkomdag Heldere communicatie
Vr 15/04
De professional voor de klas
VO/MBO Do 18/02 Do 18/02 Wo 23/03 Vr 15/04
Basiscursus Teach Like a Champion Aan de slag met woordenschat vo en mbo Nieuwsbegrip: Omgaan met verschillen in de groep, bao, Rotterdam Bewust lesgeven met Breinsleutels, vo/mbo Rotterdam
13 april 2016 Utrecht Stimuleren van jonge kinderen, wat werkt nu echt? Wat maakt dat vroegkinderlijke stimulering werkt en hoe kan opbrengstgericht spelen, werken en leren hieraan bijdragen? Antwoord op deze vragen krijgt u tijdens deze conferentie. www.cedgroep.nl/conferentiejongekind
in dat leed… en direct weer de gang op ging om een potje te huilen.
HET JONGE KIND Wo 17/02 Gedrag en werkhouding bij kleuters Do 18/02 Intern begeleider voor kov en psz Di 08/03 Breinsleutels - Het jonge kind Wo 09/03 Opbrengstgericht werken met kleuters Wo 09/03 Het mag! Meer spelen en minder administratie Do 10/03 Opbrengstgericht werken met peuters Vr 11/03 Basiscursus Omgaan met opvallend gedrag bij jonge kinderen Wo 16/03 Basiscursus Teach Like a Champion Jonge kind Wo 16/03 Heldere communicatie voor de kinderopvang Wo 23/03 Doelgericht werken aan begrijpend luisteren voor 3-7 jarigen
Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau @cursusced
@kenniscentrumTO #koersenopkennis tijdens @ORD2016. Kom je ook?
14 KlasseApart februari 2016 nummer 1
KlasseApart februari 2016 nummer 1 15
Hanni
Bijl-van Gelder Op maandag ben ik bezig met bureauwerk. Ik bereid dan diverse trainingen voor.
Hanni Bijl – van Gelder werkt als medewerker Onderzoek en Innovatie bij de CED-Groep. Zij werkte onder andere mee aan de ontwikkeling van diverse producten over het lerende brein. Zij traint leerkrachten en docenten in het beter begrijpen van het leren van hun leerlingen en het daar beter op aan sluiten in hun lessen.
Waarom zijn de technieken uit Teach Like a Champion zo effectief? Met de kennis die we hebben over het lerende brein kunnen we daar antwoord op geven. Met collega Robert Jacobs overleg ik op dinsdag hoe we de verbinding kunnen leggen tussen beide producten.
Daarna ga ik naar Kampen voor de training ‘Bewust lesgeven met Breinsleutels VO’ aan de PZ-Academy.
Op donderdag geef ik een training aan mensen uit het basisonderwijs. Binnen het samenwerkingsverband PPO Rotterdam hebben de scholen uit Hoogvliet gekozen voor het professionaliseringstraject ‘Bewust lesgeven met Breinsleutels PO’. Vandaag is de tweede bijeenkomst.
Op vrijdag duik ik zelf weer in de studieboeken. Ik wil zoveel mogelijk weten over het functioneren van het brein. Daarover komt er ook steeds meer kennis beschikbaar. Het is belangrijk om deze ontwikkelingen nauwgezet te volgen.