KlasseApart, februari 2016

Informatieblad relaties CED-Groep februari 2016 nummer 1 jaargang 14

Newswise maakt Engelse les actueel en aansprekend In Oss groeit samenwerking uit tot kindcentrum Groep wordt veilig met De Vreedzame School/ Beste Burgers

Opbrengstgericht werken

met peuters

Inhoud

6 Business as usual De school is al lang niet meer een geïsoleerd instituut waar kennis wordt overgebracht. Vandaag de dag hebben de school en haar omgeving oog voor elkaar en invloed

Newswise is recent ontwikkeld als aanvullend lesmateriaal voor begrijpend lezen bij het vak Engels, met aandacht voor woordenschat. De aanpak is gebaseerd op het razend populaire Nieuwsbegrip.

4

op elkaar. Opvallende ontwikkelingen en gebeurtenissen in de buurt, het dorp of de stad, het land en verder weg komen terug in kringgesprekken en in de les.

Opbrengstgericht werken met peuters

Scholen kunnen en willen de ogen niet sluiten voor het dichtgaan van de laatste winkel

Stichting Kinderopvang De Bilt heeft sinds 2013 kinderen met een vve-indicatie in huis. Het programma Uk & Puk is ingevoerd en daarna volgden Peuterstappen en de Zo-lijsten. ‘Een mooi totaalpakket om opbrengstgericht te werken en spelen met onze peuters.’

in het dorp, voor de première van een spraakmakende nieuwe film, oorlog in Syrië, vluchtelingen, de stijgende temperaturen, een aanslag op concertbezoekers… Door hier aandacht aan te besteden maken zij niet alleen hun lessen actueler, maar krijgen kinderen hopelijk ook meer grip op de wereld waarin zij leven.

Die actuele gebeurtenissen, groot en klein, onderstrepen het belang van de grotere

Newswise maakt Engelse les actueel en aansprekend

taak van scholen, die de waan van de dag overstijgt: het bieden van een prettige, stabiele leeromgeving. Juist als het rommelt in die onrustige wereld, als de kranten en televisie bol staan van geweld, als het op straat en misschien zelfs thuis niet altijd veilig is, moet de school een veilige haven zijn. In die haven is het heel geruststellend business as usual: je wordt er gezien, je hebt er vrienden en je mag er leren en spelen, elke dag weer. Je voelt je er zo prettig dat de aangeboden kennis echt binnenkomt.

Ook wij gaan gewoon door met onze taak: het bieden van artikelen die u hopelijk inzichten geven waarmee u verder kunt in uw klas en op uw school. Zodat u door kunt met uw belangrijke werk: business as usual.

12 10

Correctie: In de klasseApart van oktober 2015 herkomst van Taakspel. Taakspel is geïnspireerd op The Good Behavior Game uit Amerika.

De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen.

Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam

Volg ons

Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam

www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl

Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.

KlasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 14, nummer 1, februari 2016 redactie: Frank Brouwer, Lot Hannik, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 14.000 KlasseApart gratis ontvangen?

Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl 2

KlasseApart februari 2016 nummer 1

Respect hebben voor elkaar, je zegje doen, verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag: de meeste leerlingen moeten dat leren. STIP Voortgezet Speciaal Onderwijs in Utrecht werkt met Beste Burgers, een versie van het programma De Vreedzame School voor leerlingen met een verstandelijke beperking in het voortgezet onderwijs.

In Oss groeit samenwerking uit tot kindcentrum

stond een onjuiste bewering over de

CED-Groep bereikt

Groep wordt veilig met De Vreedzame School/Beste Burgers

De partners van kindcentrum De Verbinding wilden dat kinderen tussen 2 en 13 jaar zich zonder drempels, in een doorgaande lijn konden ontwikkelen. De CED-Groep begeleidde de totstandkoming van het kindcentrum.

8 Nieuws

14 MAGiTO, Uit de wetenschap, @cedgroep 15 Agenda

18 De werkweek van Hanni Bijl

KlasseApart februari 2016 nummer 1

3

Gerichter naar kinderen kijken en hun ontwikkeling stimuleren

Opbrengstgericht werken met peuters

Trajecten op maat De CED-Groep biedt meerdere trajecten om opbrengstgericht te werken met peuters. Deze worden afzonderlijk of in combinatie en op maat aangeboden. De trajecten die in dit artikel aan bod komen: • Peuterstappen, Opbrengstgericht werken in 4D: werken met data, duiden, doelen en doen.

• Uk & Puk: themagerichte spelactiviteiten gericht op algemene ontwikkelingsstappen (doelen en doen) • Zo-Lijsten: kindgericht registratiesysteem van individuele ontwikkelingsstappen met bijpassende handelingssuggesties. Er zijn drie observatielijsten: Zo doe ik, Zo praat ik, Zo beweeg ik (data, duiden en doen).

Rustig en op maat invoeren Stichting Kinderopvang De Bilt is positief over het werken met Uk & Puk, Peuterstappen en de Zo observatielijsten. Peuterstappen biedt een goede basis voor opbrengstgericht werken en met Uk & Puk en de observatielijsten kun je hier praktisch vorm aan geven, vindt Ingrid. ‘Maar je moet wel de tijd nemen voor de invoering, want deze werkwijze vraagt best veel van de pedagogisch medewerkers en daar moeten ze langzaam in groeien.’

Zij vindt het ook belangrijk dat iemand van Tekst Connie van der Zel

algemene vragen en terugkoppeling naar de

Zo observatielijsten’, zegt Ingrid. ‘Ze helpen je

Stichting Kinderopvang De Bilt heeft sinds 2013 kinderen met een vve-

Handvat voor oudergesprek

eigen praktijk. Een ander onderdeel van het

om heel gericht naar een kind te kijken en je

Elk half jaar vullen de pedagogisch medewer-

indicatie in huis. De organisatie werkte al ontwikkelingsgericht in de

traject bestond uit coachingbezoeken. Deze

handelen daarop af te stemmen. Wat kan een

kers voor ieder kind alle drie de Zo obser-

waren vooral gericht op het opbrengstge-

kind wel, wat nog niet en hoe kun je het kind

vatielijsten in. Ingrid: ‘Dat lijkt in het begin

richt werken met Peuterstappen. Ingrid: ‘Het

daar gericht bij helpen? Het mooie is: als een

veel werk, maar de lijsten zijn zo opgesteld

combinatietraject Peuterstappen en de Zo

kind ‘nee’ scoort op een observatiepunt van de

dat je al die ontwikkelingspunten makkelijk

observatielijsten was goed gestructureerd

lijst, krijg je direct handelingssuggesties om

in je hoofd krijgt. Door de herhaling weet je

en praktijkgericht. Marla van Berge Hene-

daar aan te werken. Deze staan in de handlei-

wat de vragen zijn en leer je waar een kind

gouwen, onze trainer, is in elke groep op

ding en in het digitale registratiesysteem.’

hoort te zitten. Dan is het invullen zo gebeurd.

bezoek geweest. Dit is van te voren ingepland

Ze geeft een voorbeeld. ‘Een observatiepunt

De lijsten leveren ook een concreet handvat

reguliere groepen, maar wilde nu voor alle kinderen een verbeterslag maken. Het programma Uk & Puk is ingevoerd en daarna volgden Peuterstappen en de Zo observatielijsten. ‘Wij hebben nu een mooi totaalpakket om opbrengstgericht te werken en spelen met onze peuters.’

4

In totaal volgden de pedagogisch medewer-

de besproken Zo observatielijst. Zij moesten

en voorbereid. Zo werden de pedagogisch

is: voert een gesprekje met een ander kind.’

voor gesprekken met de ouders. Je kunt heel

kers vijf trainingsavonden. Op elke bijeen-

bijvoorbeeld voor één kind deze observatielijst

medewerkers gestimuleerd om heel goed na

Hierop scoort een kind ‘nee’. Dan volgt direct

gericht de aandachtspunten van een kind

komst stonden één van de vier D’s (data,

invullen en kijken wat dit opleverde of waar zij

te denken over waarom ze iets doen en met

de handelingssuggestie: stimuleer kinderen

benoemen en ouders tips geven hoe ook zij

duiden, doelen, doen) en een van de Zo-lijsten

tegenaan liepen. In de volgende training werd

welk doel.’

om onderling taal te gebruiken. Laat een ou-

zelf hun kind verder kunnen helpen. Zo krijgt

(zie kader) centraal. Pedagogisch coach

dat weer teruggekoppeld. Zo heeft iedereen

dere peuter eens een taakje met een jongere

de samenwerking met de ouders nog beter

Ingrid Schimmel: ‘Na elke training gingen de

stap voor stap met de lijsten leren werken.’

’Nee’? Dan volgt meteen een tip

peuter doen zoals samen de klei opruimen of

vorm.’

pedagogisch medewerkers aan de slag met

De laatste bijeenkomst werd gebruikt voor

‘Iedereen is positief over het werken met de

koekjes uitdelen.’

KlasseApart februari 2016 nummer 1

het management aanwezig is bij de trainingsbijeenkomsten. ‘Hij of zij moet de koppeling maken naar de eigen praktijk. Je hoeft bijvoorbeeld niet alles te doen wat Peuterstappen aandraagt, je kunt dit op maat inpassen in je organisatie. Hiermee kun je de pedagogisch medewerkers geruststellen wanneer zij het gevoel krijgen dat er wel erg veel op hen afkomt. Ik kijk terug op een leerzaam traject.

Wij hebben nu een mooi totaalpakket om opbrengstgericht te werken met onze peuters.’

Meer weten?

Marla van Berge Henegouwen m.vanbergehenegouwen@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/doenpratenbewegen

KlasseApart februari 2016 nummer 1

5

‘Newswise neemt docent veel werk uit handen’

Actuele en aansprekende aanvulling voor het vak Engels Tekst Ronald Buitelaar

‘What does sugar tax mean?’ De 22 meiden

Newswise is recent ontwikkeld aanvullend lesmateriaal

van vmbo kader klas 3 van vakcollege De

voor begrijpend lezen bij het vak Engels, met aandacht

Windroos in Gorinchem kijken hun docent Engels, Gisela Kruiswijk, met vragende blik

voor woordenschat. De aanpak is gebaseerd op het

aan. Op het digitale bord staat een Engelse

razend populaire Nieuwsbegrip.

tekst geprojecteerd met als kop ‘Sugar tax’.

Gisela: ‘Denk aan wat je bij Nieuwsbegrip geleerd hebt. Bij Newswise is het niet anders.

Kijk onderaan de tekst bij ‘words to help you’.

Het daar vermelde ’tax = money that you have to pay to the government’ helpt de klas

Newswise, schreef zij zich in voor de pilotver-

goed te begrijpen.’ Gisela vindt dat het News-

strategieën: voorspellen, verbanden leggen,

verder op weg. Op vergelijkbare wijze wordt

sie en vroeg een proeflicentie aan. ‘We maken

wiseteam daar best goed in geslaagd is en

ophelderen van onduidelijkheden, vragen

de rest van de tekst klassikaal doorgelezen

al lang gebruik van Nieuwsbegrip en zien

dat het aan de leraar is om binnen de eigen

stellen en samenvatten. Tijdens het lezen

en geanalyseerd. Na een filmpje waarin

aan de toetsresultaten dat het een positieve

klas verder te differentiëren: ‘Als leerkracht

van de tekst gebruiken de leerlingen een

televisiekok Jamie Oliver met behulp van een

invloed heeft op de prestaties bij begrijpend

weet je hoe je leerlingen presteren en welke

stappenplan, de Step-by-Step Reading Guide,

kruiwagen vol suikerklontjes duidelijk maakt

lezen. Het afwisselende en actuele karakter

aanpak het beste bij hen past.’ Ter illustratie

waarin deze leesstrategieën verwerkt zijn. In

hoeveel suiker een basisschoolleerling in vijf

van de teksten spreekt de leerlingen enorm

pakt ze er geanonimiseerde toetsuitslagen

al het materiaal wordt Engels als voertaal ge-

jaar binnenkrijgt, gaat de klas groepsgewijs

aan. De keuze voor de Engelstalige versie van

bij waaruit blijkt dat de toetsscores van haar

hanteerd. Docenten kunnen suggesties voor

aan de slag met de opdrachten. Als Gisela

Nieuwsbegrip was dan ook snel gemaakt.’

leerlingen uiteenlopen van basis/kaderniveau

onderwerpen aandragen via de website(s) van

een extra blad uitdeelt met informatie over

Tijdens de pilotfase met Newswise merkte

tot havo en zelfs vwo+. Gisela: ‘Daarom ben

Newswise. Het lesmateriaal kan ook interna-

het aantal suikerklontjes per soort frisdrank,

Gisela hoe ingewikkeld het moet zijn om

ik altijd op zoek naar aanvullend lesmateriaal

tionaal worden gebruikt dankzij de Engelsta-

slaat de schrik sommige leerlingen om het

aansprekende inhoud te maken en tegelijk

en ben ik zo blij met Newswise. Het is niet al-

lige website.

hart: ‘Dat staat bij mij in de koelkast, dat koop

de teksten op het juiste niveau te schrijven.

leen aansprekend materiaal, maar het neemt

ik dus echt nooit meer.’

‘Klopt’, zegt Mignon van Hasselt, medewerker

me ook veel werk uit handen.’

Onderzoek & Innovatie en trainer Nieuwsbe-

6

KlasseApart februari 2016 nummer 1

Interessant en begrijpelijk

grip/Newswise bij de CED-Groep. ‘De niveaus

Geschreven door native speaker

Newswise verschijnt iedere twee weken en

binnen een klas lopen vaak sterk uiteen.

De aanpak van Newswise is gebaseerd op de

omvat op twee niveaus informatieve teksten

Daarom bieden we teksten op twee niveaus

succesvolle aanpak van Nieuwsbegrip, dat

met opdrachten over een actueel onder-

aan. Voor de verwerkingsopdrachten bij de

inmiddels op de meeste scholen in Nederland

werp. Het lesmateriaal is geschikt voor de

teksten hebben de leerlingen echter wel een

wordt ingezet. Newswise verschijnt tweewe-

bovenbouw van het basisonderwijs en het

zekere woordenschat nodig. Vandaar dat we

kelijks en biedt een actuele tekst op niveau A2

voortgezet-, middelbaar beroeps- en speciaal

beginnen op niveau A2. Het onderwerp van de

en B1 van het Common European Framework

onderwijs.

teksten en wat de leerlingen daar al over we-

of Reference for Languages (CEF). De teksten

Newswise biedt, net als Nieuwsbegrip, een

ten, speelt echter ook een rol. Door concrete

zijn geschreven door een native speaker.

veelheid aan activiteiten en onderwerpen uit

suggesties en leesstrategieën te bieden, pro-

De bijbehorende opdrachten richten zich op

het (wereld)nieuws. Zodra Gisela hoorde over

beren we de leerlingen te helpen om de tekst

het aanleren van vijf 'evidence based' lees-

Gratis proeflicentie.

U kunt gratis een proeflicentie van twee maanden aanvragen. Zie www.newswise.nl (Nederlandstalig) of www.newswise.eu (Engelstalig).

Meer informatie is verkrijgbaar via: newswise@cedgroep.nl.

Meer weten?

Mignon van Hasselt m.vanhasselt@cedgroep.nl

KlasseApart februari 2016 nummer 1

7

Nieuws

Nieuws

Excellent Organiseren

Geef uw mening op het Onderwijsforum!

Excellent Organiseren is een zeer succesvol organisatiemodel waar scholen echt van profiteren. U gaat met ons aan de slag op basis van een concrete aanpak waarmee u uw opbrengsten verhoogt en de kwaliteit van uw organisatie duurzaam verbetert.

De werkwijze wordt ingezet in het po, so en vo en is er ook op bestuursniveau en voor de kinderopvang. Op basis van een nulmeting maakt de adviseur samen met u een plan op maat voor uw school. Bij het traject liggen de accenten op heldere aansturing en betrokkenheid van het team, haalbare planningen, effectieve vergaderingen, duidelijke besluitprocedures en borging van behaalde rendementen. www.cedgroep.nl/excellentorganiseren

Nieuw in de webwinkel

Onderwijs Research Dagen 2016 In Rotterdam vinden op 25, 26 en 27 mei 2016 de Onderwijs Research Dagen plaats. Het thema is

Nieuw: leerlijn Denken als een programmeur

‘Koersen op Kennis in de grote stad’. Hier presenteren onderwijsonderzoekers hun werk. ‘ORD2016’ wil een

Zelfstandig denkende en digitaal vaardige kin-

verzamelpunt zijn van goed onderzoek naar onderwijs

deren zijn beter voorbereid op de 21-ste eeuw.

met een duidelijke koers. Daarnaast is er speciale

Je kunt de denkkracht van leerlingen versterken

aandacht voor grotestad-thema’s: diversiteit en de re-

door hen te leren denken als een programmeur.

latief grote hoeveelheid kwetsbare kinderen. Keynote

Voor dit doel ontwikkelden wij een leerlijn met

speakers zijn prof. J. A. Banks, prof. dr. Geert ten Dam,

veel aandacht voor probleemoplossend denken.

prof. dr. F. Kuiken en dr. J.M. Wicherts.

Naast digitale toepassingen is deze manier van

Voor een duidelijke koers is ook samenwerking nodig

denken ook bruikbaar in alledaagse situaties.

binnen het onderwijs en tussen het onderwijs en

Met behulp van onze leerlijn kunt u ‘Denken

de partijen hieromheen. Daarom is er parallel aan

als een programmeur’ inplannen gedurende de

ORD2016 een uitgebreid programma voor professio-

gehele basisschoolperiode, rekening houdend

nals in en rond het onderwijs: ORD2016 Over de brug.

met de ontwikkelingsfase van de leerlingen en

ORD-deelnemers en andere onderwijsonderzoekers

de aangeboden lesstof.

worden uitgenodigd om hun resultaten te delen.

www.leerlijnen.cedgroep.nl

Wilt u graag uw mening geven over trends in het onderwijs?

Bevraagd worden over beleid en praktijk? De CED-Groep is op zoek naar betrokken professionals voor het CED Onderwijsforum. Dit is een groeiende groep van zeer betrokken leerkrachten, ib’ers en directeuren die door de CED-Groep regelmatig worden bevraagd over relevante thema’s in en rondom het onderwijs. Zo hopen wij beleidsvormers te kunnen informeren over de zin en onzin van hun plannen en maatregelen.

Na aanmelding wordt u een aantal keren per jaar per e-mail benaderd en één keer per jaar uitgenodigd voor een gezamenlijke trendsessie. www.cedgroep.nl/onderwijsforum

Geïnteresseerden uit het onderwijsveld zijn van harte welkom om deel te nemen.

ORD2016 wordt georganiseerd door Erasmus Universiteit Rotterdam, gemeente Rotterdam, Hogeschool

Rekenhuis

Rotterdam, Risbo, Kenniswerkplaats Rotterdams Talent en de CED-Groep. www.ord2016.nl

Rekenhuis helpt de leerkracht om de rekenontwikkeling van jonge kinderen in groep 1 en 2 van het

Vluchtelingen en nieuwkomers

basisonderwijs te stimuleren. Een aantal activiteiten is ook goed te gebruiken voor peuters en leerlin-

Kinderen van vluchtelingen en andere nieuwkomers

gen van groep 3. Rekenhuis kan worden ingezet

hebben recht op onderwijs. De CED-Groep heeft in de

naast andere rekenmethodes. Rekenhuis bevat

afgelopen jaren veel gedaan aan methodiekontwikke-

23 doelenkaarten met foto’s van voorwerpen die symbool staan voor verschillende rekendoelen. Op de achterkant van elke kaart staat het betreffende rekendoel in kindtaal. Met behulp van de kaart, het aangereikte instructiemodel en de suggesties in de handleiding bedenkt de leerkracht speelse thematische activiteiten. Rekenhuis is gebaseerd op recent wetenschappelijk onderzoek over wat onderwijs effectief maakt. De kracht ligt in de doelgerichtheid, het zichtbaar maken wat de leerlingen gaan leren en het herhalen van de routines. www.cedgroep.nl/rekenhuis

Leren met toekomst Bereidt het huidige onderwijs onze kinderen wel voldoende voor op hun toekomst? Deze vraag is van alle tijden: nadenken over leren hebben we altijd gedaan. In de negentiende eeuw wilden we dat iedereen zou leren lezen, schrijven en rekenen. In de 21ste eeuw willen we daarnaast dat onze kinderen ook kritisch en creatief leren denken. Net als goed samenwerken met allerlei mensen en verantwoordelijkheid nemen. Wat kan de school daar aan bijdragen?

Bekijk het cursus- en begeleidingsaanbod op onze website. www.cedgroep.nl/lerenmettoekomst

ling en begeleiding van directies en leerkrachten bij het vormgeven van onderwijsopvang van nieuwkomers en het geven van NT2-onderwijs. We beantwoorden de laatste tijd veel vragen uit het onderwijs. Ook krijgen we vragen van mensen die als vrijwilliger willen helpen. Op onze website vindt u materialen, cursussen, links naar websites, veel gestelde vragen en andere relevante informatie. www.cedgroep.nl/nieuwkomers

Trainingen seksuele vorming De CED-Groep en Rutgers hebben hun krachten gebundeld en zich ingespannen voor een sterke verankering van het onderwerp seksuele en relationele vorming binnen het speciaal onderwijs.

Binnen deze samenwerking zijn veel producten specifiek voor het speciaal onderwijs ontwikkeld, zoals leerlijnen, een ouderbrochure en een koppeling van materialen aan de leerlijn. Maar hoe kun je als school al deze materialen goed inzetten? Hoe neem je het onderwerp seksuele vorming op in het lesprogramma? En hoe ga je om met lastige situaties wanneer je dit onderwerp in de klas bespreekt? Voor al dit soort vragen ontwikkelden de CED-Groep en Rutgers de training ‘Seksuele vorming in het (v)so’.

De training is specifiek ontwikkeld voor docenten en teams in het (voortgezet) speciaal onderwijs. De training wordt ‘in company’ gegeven in twee dagdelen. www.leerlijnen.cedgroep.nl

8

KlasseApart februari 2016 nummer 1

KlasseApart februari 2016 nummer 1

9

‘We zijn trots op onze daadkracht!’

Oss is kindcentrum rijker

peuterleidster, leerkracht en ouders. Voor

Tekst Karin van Breugel

‘We willen dat kinderen tussen 2 en 13 jaar zich zonder drempels, in een doorgaande lijn kunnen ontwikkelen’, zegt Jeanne van der Wouw, een

kinderen die naar de bso gaan, vindt een vergelijkbaar gesprek plaats. ‘Die gesprekken zijn voor ouders efficiënt en geven hen veel

van de initiatiefnemers van kindcentrum De Verbinding. De CED-Groep

vertrouwen’, aldus Jeanne.

begeleidde de totstandkoming.

De Verbinding wil óók de verbindende schakel zijn met de wijk, waar vrij veel mensen met weinig draagkracht wonen. Daarom worden uiteenlopende buitenschoolse activiteiten georganiseerd waaraan alle kinderen uit de wijk

Eigenlijk is de basis voor De Verbinding al zo’n

andere studiedagen en begeleidde werkgroe-

kunnen meedoen, zoals een cursus typen,

tien jaar geleden gelegd, toen het peuterwerk

pen. Inmiddels werken bso, peuterwerk en

sport en een blazersklas. Voor de bekostiging

en de onderbouw allebei Piramide gingen

school vanuit eenzelfde visie en pedagogisch

kunnen ouders terecht bij Stichting Leergeld.

gebruiken. Daarmee is het balletje gaan rol-

kader. Dat zorgt voor veiligheid en duidelijk-

len. Er ontstond meer samenwerking en het

heid. Ook werken alle betrokkenen steeds

Belemmerende regelgeving

peuterwerk en de bso vestigden zich uiteinde-

gelijktijdig aan een thema. Trudel Ketelaars,

Onlangs opende kindcentrum De Verbinding

lijk in hetzelfde gebouw.

leerkracht van groep 1 en 2: ‘We kiezen

officieel haar deuren. Marije: ‘Ik ben trots op

De drie organisaties werkten weliswaar sa-

samen de thema’s en bereiden een geza-

onze samenwerking en daadkracht. We zijn

men, maar toch ontstond behoefte aan meer

menlijke opening en afsluiting voor. Doordat

het gewoon gaan doen en hebben de hobbels

structuur en afstemming. ‘Anders kan de sa-

je aan dezelfde thema’s werkt, krijg je een

genomen die we onderweg tegenkwamen.

menwerking snel vervluchtigen, dan blijft het

doorgaande lijn en meer verdieping.’

Dat is heel mooi.’

te vrijblijvend. Daarom wilden we graag een

Marije Zeger, manager van bso De Schaeps-

Toch is er nog veel te wensen. Zo zijn bouw-

kindcentrum oprichten. Mede dankzij een ge-

kooi: ‘Bij de bso gaat het om vrijtijdsbesteding

kundige aanpassingen in het gebouw nodig

meentelijke subsidie konden we onze droom

en zijn kinderen op een praktische manier

voor een onbelemmerde doorgang tussen

realiseren’, vertelt Jeanne van de Wouw,

aan de slag met de thema’s. Bijvoorbeeld

bso, peuterwerk en school. Ook zouden

directeur van basisschool De Nieuwe Link.

door een uitstapje naar een winkel, station of

betrokkenen graag combinatiefuncties

kinderboerderij. Of ze knutselen verkeersbor-

introduceren en meer mogelijkheden hebben

Aanmodderen

den voor het verkeersproject op school. Die

voor gezamenlijke activiteiten met peuters en

De drie partners gingen op eigen kracht en

wisselwerking is interessant.’

kleuters. Dit laatste wordt belemmerd door de strenge regelgeving van de GGD.

vol enthousiasme aan de slag. ‘De gedrevenheid was groot, maar na een half jaar

Zorgvuldige overdracht

Jeanne: ‘Als Kindcentrum kun je op verschil-

‘‘aanmodderen’’ kwamen we erachter dat we

Peuterwerk en school gebruiken beide

lende niveaus functioneren. Op het hoogste

het nooit zouden redden zonder professio-

observatiesysteem KIJK!, dus ook op dat

niveau is er sprake van één organisatie; daar

nele ondersteuning. Er waren zóveel prikkels

gebied is er nu een doorgaande lijn. Trudel

is De Verbinding één niveau van verwijderd.

en ideeën. We hadden iemand nodig om het

benadrukt de waarde daarvan: ‘De onder-

Dat is voor dit moment het maximaal haalba-

proces te stroomlijnen’, zegt Jeanne. De keus

bouwleerkrachten krijgen van de peuterleid-

re. De regelgeving in Nederland loopt gewoon

viel op Simon van der Meer, onderwijsadvi-

sters de rapporten en registraties van KIJK!

nog niet in de pas met de realiteit.’

seur van de CED-Groep. Jeanne: ‘Simon heeft

Zo zie je waar de ontwikkeling van een kind

ons geholpen om te focussen, af te bakenen,

hiaten heeft, wat het kind moeilijk vindt of

koers te zetten en op het pad te blijven. Hij

waarin het voorloopt. Daar kun je dan direct

heeft steeds gezorgd dat we op het juiste

op inspelen. De bso gebruikt weliswaar geen

moment de goede dingen deden.’

KIJK!, maar we bespreken de kinderen wel met hen. De pedagogisch medewerker van de

Vlnr: Ester van den Boog, Jeanne van de Wouw en Trudel Ketelaars

10 KlasseApart februari 2016 nummer 1

Gezamenlijke thema’s

bso loopt ook regelmatig bij ons binnen. De

Om daadwerkelijke samenwerking op de

lijnen zijn kort.’

werkvloer tot stand te brengen, werd Simons

Ook ouders profiteren van de samenwerking.

collega, onderwijsadviseur Ester van den

Als het kind naar school gaat, vindt bijvoor-

Boog ingeschakeld. Zij organiseerde onder

beeld een ‘driehoeksgesprek’ plaats met de

Meer weten?

Simon van der Meer s.vandermeer@cedgroep.n

KlasseApart februari 2016 nummer 1 11

De Vreedzame School - Beste Burgers

‘Respect voor elkaar maakt het veilig in de groep’

‘Leerlingen krijgen het gevoel dat er echt naar hen wordt geluisterd’ De Vreedzame School is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Het richt zich schoolbreed op een positief werkklimaat met actieve bij conflicten een win-winsituatie is.’

en zorgzame leerlingen. De versie Beste

Het programma blijft niet beperkt tot twee

Burgers richt zich op het voortgezet

Tekst Renate Mamber

lessen per week; het is meer dan een lesme-

speciaal onderwijs; Beste Vrienden is

Respect hebben voor elkaar, je eigen zegje doen en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen

thode. Joke: ‘Wat de leerlingen niet beseffen

bestemd voor het speciaal onderwijs.

is dat Beste Burgers de hele week doorgaat.’

www.devreedzameschool.nl

gedrag. De meeste leerlingen moeten deze vaardigheden leren. Ook in het speciaal onderwijs.

Ze grijpt als leerkracht allerlei gebeurtenis-

Op STIP Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) in Utrecht werken ze daarom met Beste Burgers, een

sen aan om leerlingen inspraak te geven.

versie van het programma De Vreedzame School voor leerlingen met een verstandelijke beperking.

‘Bijvoorbeeld toen we een sportbeker hadden gewonnen. De vraag was: waar gaan we hem neerzetten? We zijn twintig minuten bezig

kijken naar elkaar’, licht Joke toe. ‘Je kunt dit programma goed uitsplitsen naar niveau. Ik heb leerlingen die minder gemakkelijk leren.

In mijn groep doen we een meer eenvoudige versie van dit spelletje.’

Na de binnenkomer vraagt Lidewij of de klas weet wat een opsteker is. Veel leerlingen hebben wel een idee. ‘Bijvoorbeeld dat je zegt dat iemand mooie kleren aan heeft’, zegt een leerling.

Bij het begrip ‘afbreker’ kunnen de leerlingen zich ook iets voorstellen: ‘Iets zeggen wat niet zo aardig is.’ Een meisje bekent: ‘Soms kan ik het niet inhouden. Dan floept het er gewoon uit.’ Wat voor gevoel geeft dat?, vraagt Lidewij. ‘Niet zo leuk’, zegt het meisje.

De groep is het er over eens dat van een opsteker iedereen blij wordt en van een afbreker niet.

STIP VSO gebruikt al enkele jaren het pro-

het omgaan met conflicten, ‘We zijn aardig

De les krijgt een nieuwe wending als de

gramma Beste Burgers om leerlingen op

voor elkaar’ over het omgaan met emoties,

leerlingen opstekers voor elkaar bedenken,

hun eigen niveau democratisch burgerschap

en ‘We zijn allemaal anders’, over het omgaan

maar een paar leerlingen negatief doen over

en sociale competenties bij te brengen. ‘Het

met verschillen en overeenkomsten.

anderen. Lidewij pakt dit meteen op en zo verschuift het accent van de les. Joke: ‘Dat is

heeft alles te maken met leerlingenparticipatie’, vertelt leerkracht Joke Meijs. ‘Leerlingen

Opstekers

echt Beste Burgers: ingaan op wat er speelt

leren elkaar kennen, ervaren verschillen en

Jokes collega Lidewij van den Bogaert begint

en vooral respect hebben voor elkaar.’

aanvaarden dat van elkaar. Van daaruit leren

de les met een ‘binnenkomer’ waarmee ze

ze om eigen keuzes te maken en elkaar aan

de kinderen activeert. Een paar leerlingen

Meer dan een lesmethode

te spreken.’

veranderen iets aan zichzelf en de anderen

Veel begrippen uit het programma Beste

Het programma bevat vier blokken met een

moeten raden wat.

Burgers worden gemeengoed in de school.

eigen thema: ‘We horen bij elkaar’ voor de

‘Lidewij doet een moeilijke variant van het

‘Iedereen weet wat een afbreker of een opste-

groepsvorming, ‘We lossen ruzies zelf op’ over

spelletje, die vraagt om discipline en goed

ker is,’ zegt Joke. ‘Maar ook bijvoorbeeld wat

12 KlasseApart februari 2016 nummer 1

geweest om dat samen te beslissen.’

Bovendien doet de school regelmatig iets schoolbreeds. Dit keer is dat een actie voor vluchtelingen. ‘Het is niet voor alle leerlingen even makkelijk om te begrijpen wat er met vluchtelingen aan de hand is’, vertelt Joke.

‘Maar toch zei een van mijn zwakste leerlingen op een gegeven moment: het zijn mensen die geen bed hebben en geen huis. Dan gaan ze meedenken en zijn ze heel betrokken. Ik ben er zo trots op wat ze dan allemaal kunnen bedenken.’

Veilig Joke: ‘Respect voor elkaar maakt het veilig in de groep. Dat is waar we vooral mee bezig zijn. Dan komt er ook ruimte voor inspraak.

Leerlingen kijken je vaak eerst met grote ogen aan als je hen meer inspraak geeft.

Maar als je hen de tools geeft, raken ze er gaandeweg mee vertrouwd. Soms moet je een beetje sturen, maar je kunt leerlingen veel regie geven. Zo krijgen ze het gevoel dat er echt naar hen wordt geluisterd. Het mooie is dat leerlingen die normaal geen minuut kunnen stilzitten, opeens een half uur kunnen praten om samen een beslissing te nemen.’

Meer weten?

Fernanda de Hoop f.dehoop@cedgroep.nl

KlasseApart februari 2016 nummer 1 13

Agenda

MAGiTO

UIT DE WETENSCHAP

STARTDATA CURSUSSEN

Alle onderwijsonderzoeken op een rij

Vluchten kan niet meer…

Het NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek) heeft onlangs de Kennisportal Onderwijs gelanceerd. Momenteel zijn al ruim 15 Nederlandse databases en websites aangesloten bij de NRO Kennisportal Onder-

STUDIE(MID)DAGEN EN WORKSHOPS

Ze is een ervaren bestuurder van een grote

wijs. Ook de onderzoekspublicaties van de

Wo 16/03

Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong

non-profitorganisatie die in haar schaarse vrije

CED-Groep zijn in deze portal te vinden. Dat

Do 17/03

Trainersintervisie Ben ik in Beeld

tijd in Raden van Toezicht van maatschappelijke

geldt ook voor beschrijvingen van lopende onderzoeksprojecten waaraan

Vr 11/03

Verantwoord plannen en borgen

organisaties zit. Via een van die raden ken ik

de CED-Groep meewerkt, zoals de langetermijnevaluatie passend onder-

Wo 23/03

Nieuwsbegrip: Omgaan met verschillen in de groep

haar. Ze vertelt over een nieuwe functie in zo’n

wijs en onderzoeken naar doorstroom en hoe meer kan worden gedaan

Do 07/04

Drama is leuk en stimulerend

Raad van Toezicht van een groot schoolbestuur

met toetsresultaten.

Wo 13/04

Terugkomdag Heldere communicatie

in een grote stad. En de werkbezoeken die ze

Doel van de portal is om relevante en betrouwbare kennis uit onderwijs-

Vr 15/04

Verantwoord plannen en borgen

op al die scholen heeft afgelegd. Hoe ze diep

onderzoek te ontsluiten voor de onderwijspraktijk. Met één zoekactie

onder de indruk is geraakt van de motivatie en

krijgt u hier de zoekresultaten uit alle aangesloten databases en web-

inzet van het onderwijzend personeel. De passie

sites gepresenteerd. Die resultaten tonen in veel gevallen toegankelijke

voor het vak en de leerlingen. En dat je je dat

samenvattingen van kennis uit onderwijsonderzoek, met een verwijzing

als buitenstaander nauwelijks realiseert. Ze

naar (wetenschappelijke) publicaties. Het grootste deel van de informatie

vertelt enthousiast en bevlogen. Tot ze hapert…

die u via de portal vindt, is gratis in te zien of te downloaden. In enkele

en er een barst in haar stem komt. Als het gaat

gevallen treft u informatie aan die alleen beschikbaar is voor abonnees.

over die ene school met die twee klassen met

U vindt de NRO Kennisportal Onderwijs op www.nro.nl > kennis vinden

vluchtelingenkinderen. De trots en inzet van die

> Kennisportal

docenten. Maar vooral dat toen ze die ene klas

Meer weten?

José van der Hoeven j.vanderhoeven@cedgroep.nl

binnenkwam en direct in de grote zwarte ogen van een jong meisje keek… ogen waarin het leed van de wereld te lezen was… ze even verdronk

BINNENKORT

@CEDGROEP

Een waargebeurd, veelzeggend verhaal. Het maakt duidelijk dat wie geraakt wordt door zulke kinderogen wel moet helpen. En dat daar voor het onderwijs een prachtige en moeilijke

@STIPHilversum

taak ligt. Omdat juist bij kinderen met dergelijke

Teach like a Champion! Meerdere Stip-scholen werken

oorlogservaringen structuur, voorspelbaarheid,

sinds dit schooljaar met de technieken van Teach like a

pedagogische warmte en helderheid cruciaal

champion.

zijn. Om weer vertrouwen in de medemens en de wereld op te bouwen. Om weer jezelf te durven zijn met leeftijdsgenoten. Om weer te durven leven en leren.

Voor die kinderen zou een warme onderwijsomgeving het einde van hun vlucht moeten zijn.

@Mr_VerschurenMC Bekijk dit lesidee op #Eduapp: Nieuwsbegrip even anders.... https://eduapp.nl/profielen/jufstash/lesideeen/ nieuwsbegrip-even-anders

En het onderwijs zou optimaal in staat moeten worden gesteld om die kinderen de structuur en

@JenaZonnewereld

mentale veiligheid te bieden die ze nodig heb-

Zonnewereld werkt volop met deze breinsleutels om

ben. Want ook voor ons geldt in deze situatie:

onderwijsbehoeften te specificeren.

vluchten kan niet meer… @sash2mummy Heb me net aangemeld voor bijscholingsmiddag "De Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder

Vreedzame School voor nieuwe leerkrachten po" op 06

van de CED-Groep.

januari as. Zin in!

@magitoT

PO EN SO Do 03/03

Basiscursus Teach Like a Champion

Wo 09/03

Basiscursus Passend omgaan

met verschillen in de klas

Wo 09/03

Het lerende brein

Wo 16/03

Heldere communicatie po/so

Wo 16/03

Werken met Nieuwsbegrip en Woordenschat

Wo 16/03

Psychische problemen bij leerlingen

Vr 18/03

Lead Like a Champion

Do 21/03

Sociaal veiligheidsbeleid op school

14 april 2016 Utrecht Taalconferentie vo/mbo Op deze dag doet u inspiratie op die u kunt toepassen in uw eigen praktijk. Na een prikkelende keynote zijn er tal van workshops over onder meer breinbewust lesgeven, begrijpend lezen met apps, schrijfvaardigheid, kijkonderwijs in Plot26 en fictieonderwijs. Ook is er een informatiemarkt. www.cedgroep.nl/taalconferentievo

Wo 23/03

Coöperatieve leerstrategieën

Wo 23/03

Onderwijsassistent, gedragscompetent

Do 24/03

Middenkadertraining po, so zonder

consulten

Di 29/03

Vernieuwde Masterclass OGW in 4D

Wo 30 /03

Vervolgcursus Teach Like a Champion:

Structuur

Wo 13/04

Basiscursus Teach Like a Champion

25, 26 en 27 mei 2016 Rotterdam Brugprogramma Onderwijs Research Dagen Tijdens de Onderwijs Research Dagen (ORD2016) zijn er parallel aan het reguliere programma drie middagen waarop onderwijsonderzoekers in gesprek gaan met de onderwijspraktijk. Per middag staat een andere doelgroep centraal: op woensdag praktijkmensen uit vve en po, op donderdag uit vo en mbo en op vrijdag uit hbo en wo. www.ord2016.nl

Wo 13/04

Terugkomdag Heldere communicatie

Vr 15/04

De professional voor de klas

VO/MBO Do 18/02 Do 18/02 Wo 23/03

Vr 15/04

Basiscursus Teach Like a Champion Aan de slag met woordenschat vo en mbo Nieuwsbegrip: Omgaan met verschillen in de groep, bao, Rotterdam Bewust lesgeven met Breinsleutels, vo/mbo Rotterdam

13 april 2016 Utrecht Stimuleren van jonge kinderen, wat werkt nu echt?

Wat maakt dat vroegkinderlijke stimulering werkt en hoe kan opbrengstgericht spelen, werken en leren hieraan bijdragen? ­Antwoord op deze vragen krijgt u tijdens deze conferentie. www.cedgroep.nl/conferentiejongekind

in dat leed… en direct weer de gang op ging om een potje te huilen.

HET JONGE KIND Wo 17/02 Gedrag en werkhouding bij kleuters Do 18/02 Intern begeleider voor kov en psz Di 08/03 Breinsleutels - Het jonge kind Wo 09/03 Opbrengstgericht werken met kleuters Wo 09/03 Het mag! Meer spelen en minder

administratie Do 10/03 Opbrengstgericht werken met peuters Vr 11/03 Basiscursus Omgaan met opvallend gedrag

bij jonge kinderen Wo 16/03 Basiscursus Teach Like a Champion Jonge kind Wo 16/03 Heldere communicatie voor de kinderopvang Wo 23/03 Doelgericht werken aan begrijpend

luisteren voor 3-7 jarigen

Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau @cursusced

@kenniscentrumTO #koersenopkennis tijdens @ORD2016. Kom je ook?

14 KlasseApart februari 2016 nummer 1

KlasseApart februari 2016 nummer 1 15

Hanni

Bijl-van Gelder Op maandag ben ik bezig met bureauwerk.

Ik bereid dan diverse trainingen voor.

Hanni Bijl – van Gelder werkt als medewerker Onderzoek en Innovatie bij de CED-Groep. Zij werkte onder andere mee aan de ontwikkeling van diverse producten over het lerende brein.

Zij traint leerkrachten en docenten in het beter begrijpen van het leren van hun leerlingen en het daar beter op aan sluiten in hun lessen.

Waarom zijn de technieken uit Teach Like a Champion zo effectief? Met de kennis die we hebben over het lerende brein kunnen we daar antwoord op geven.

Met collega Robert Jacobs overleg ik op dinsdag hoe we de verbinding kunnen leggen tussen beide producten.

Daarna ga ik naar Kampen voor de training ‘Bewust lesgeven met Breinsleutels VO’ aan de PZ-Academy.

Op donderdag geef ik een training aan mensen uit het basisonderwijs. Binnen het samenwerkingsverband PPO Rotterdam hebben de scholen uit Hoogvliet gekozen voor het professionaliseringstraject ‘Bewust lesgeven met Breinsleutels PO’. Vandaag is de tweede bijeenkomst.

Op vrijdag duik ik zelf weer in de studieboeken. Ik wil zoveel mogelijk weten over het functioneren van het brein.

Daarover komt er ook steeds meer kennis beschikbaar.

Het is belangrijk om deze ontwikkelingen nauwgezet te volgen.