KlasseApart, mei 2013

MEI 2013 NUMMER 2

JAARGANG 11

INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP

SPECIAL PASSEND ONDERWIJS Scholen zoeken met profielen Passend Indiceren & TOP-Initiatief Groepsonderzoek: ‘Haal je eruit wat erin zit?’

N I E U W S inhoud

niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.

CED-Groep bereikt Postadres: Postbus 8639 3009 AP Rotterdam

Volg ons

Locatie MAARTENSDIJK Postadres: Postbus 25 info@cedgroep.nl

3738 ZL Maartensdijk

www.cedgroep.nl

Redactioneel

Passend onderwijs Op 1 augustus 2014 wordt de Wet passend onderwijs van kracht. Schooljaar 2013-2014 is een overgangsjaar. Op veel plekken in het land vinden al dit schooljaar ontwikkelingen plaats. In de SPECIAL nemen we er drie onder de loep.

Bij swv Zuid Kennemerland loopt, in samenwerking met de CED-Groep, sinds twee jaar

SPECIAL PASSEND ONDERWIJS

Uk & Puk, het vve-programma voor kinderen van 0 tot 4 jaar, is officieel erkend met het certificaat ‘Voor- en vroegschoolse educatie’. Dat is de uitkomst van een toetsing door de

6 ‘De leraar is de sleutel’ Volgende fase Passend onderwijs: helicopterview en visie

Erkenningscommissie Interventies van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI). De commissie: ‘Het programma is theoretisch goed onderbouwd, zit goed in elkaar en is uniek wat betreft de activiteiten voor de kleinste kinderen. Uk & Puk biedt een mooie doorgaande lijn met de interventies Ik & Ko of Schatkist.’

8 Passend Indiceren & TOP Initiatief ‘Educatief partnerschap en het kind centraal’ 10 De schoolondersteunings­ profielen zijn bijna klaar!

Ouders vinden op website het complete onderwijsaanbod 12 Groepsonderzoek: ‘Haal je eruit wat erin zit?’

‘Wat heeft deze leerling en wat heeft deze groep nodig?’

Ook aan de slag met Uk & Puk? Els Groenewoud informeert u graag over de mogelijkheden: e.groenewoud@cedgroep.nl.

Gratis uitproberen Met de innovatieve taaltraining ’FF Taal Leren’ klimmen pedagogisch medewerkers snel op naar taalniveau 3F. Gratis de proefmodule uitproberen? Mail naar proefmodule@cedgroep.nl, typ als onderwerp ‘proefmodule’ en ontvang de inloggegevens.

een proef met verwijzingsmethodiek waarbij niet de verwijzing naar s(b)o beloond wordt, maar juist de inspanning om verwijzing te voorkomen.

FF Taal Leren is een op maat te

(pagina 8)

3 Nieuws

Ouders in de regio Rotterdam kunnen vanaf aanstaande november op een speciale website een passende vo-school voor hun kind vinden. Met een paar keer doorklikken vinden ze

14 SPOT op Tony van Dalen

een school in de juiste buurt, van het juiste niveau, met de gewenste ondersteuning. (pagina 10)

in Leerdam vroeg zich af wat dat maximale eigenlijk is. Met hulp van de CED-Groep kreeg de school meer inzicht in het leerpotentieel van de groep en de individuele leerling. (pagina 12)

15 De websites van de CED-Groep 16 NIEUWSREKENEN op De Sonnevanck

keer per jaar verschijnend informatieblad van de CEDGroep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties.

ISSN 1571-660 jaargang 11 nummer 2 mei 2013

2

KlasseApart mei 2013 nummer 2

en schriftelijke taal. Het innovatieve zit in de combinatie van het online maken van oefeningen, begeleiding van een persoonlijke coach, mailuitwisseling Cursisten werken gericht in eigen tempo aan de vaardigheid waarop ze laag scoren. Alle onderdelen sluiten aan bij het werkveld van pedagogisch medewerkers. De training gaat uit van een startniveau rond 2F (schrijven 1F). Cursisten met een lager startniveau kunnen ook werken met de methode. Voor hen geldt dat het aantal studie-uren groter zal zijn en dat er extra tutor-uren nodig zijn, hiervoor worden op maat afspraken gemaakt. Deelnemers werken ongeveer anderhalf uur per week aan een module, inclusief de contacten met de coach. Er zijn twee Taalpraktijkdagen per taaldomein.

FF Taal Leren is een samenwerking tussen CED-Groep, Sardes en IT-Workz.

COLOFON

klasseApart is een drie

doorlopen training voor mondelinge

met medecursisten en deelname aan de Taalpraktijkdagen.

14 MAGiTO

Passend onderwijs moet het maximale uit iedere leerling halen. Basisschool Het Mozaïek

redactie Willem Bijl Frank Brouwer Lot Hannik Cees Hereijgens Toni van Oortmerssen Carolien Rebel Elly van der Zel

website www.cedgroep.nl

20 Begeleiding op de werkvloer bij Niftarlake

druk Goos, Ouderkerk a/d IJssel oplage 14.000

redactie-adres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam klasseapart@cedgroep.nl

18 PEUTERSTAPPEN op de Groen van Prinsterer

foto voorpagina Jan van der Meijde vormgeving Pressure Line

KlasseApart gratis ontvangen?

Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl

N I E U W S

Uk & Puk officieel erkend

De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar

N I E U W S

22 CURSUSSEN 2013/2014

Voor meer informatie: fftaalleren@cedgroep.nl.

Schoolondersteuningsprofiel op één A4 Het schoolondersteuningsprofiel van de CED-Groep biedt scholen de mogelijkheid om efficiënt op één A4 het eigen ondersteuningsprofiel vorm te geven.

Het voldoet aan de kwaliteitseisen Referentiekader Passend Onderwijs van preventief en planmatig handelen, inrichting zorgstructuur en kwaliteit. De twee delen beschrijven de basisondersteuning en de extra ondersteuning.

Het schoolondersteuningsprofiel gaat niet uit van tekorten bij leerlingen maar van de mogelijkheden van scholen. Het uitgangspunt is een onderwijskundige visie, zoals uitgewerkt in het Onderwijscontinuüm CED-Groep®. Hiermee kunnen de deelnemende scholen van een samenwerkingsverband vanuit één visie werken aan het duiden van een ondersteuningsprofiel en – indien nodig – het starten van een schoolverbeteringstraject.

Neem voor meer informatie contact op met Audrey Machielsen, a.machielsen@cedgroep.nl of Wilma Peulen, w.peulen@cedgroep.nl.

Nieuwe website Nieuwsbegrip Komend schooljaar worden de huidige websites van Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen vervangen door één nieuwe website. Deze is nog gebruiksvriendelijker dan de huidige sites en geschikt voor tablets. Voortgezet onderwijs krijgt een eigen design.

24 De werkdag van Tim Micklinghoff

Nieuwsgierig? Een voorproefje staat op www.nieuwsbegrip2013.nl. Gebruikers van Nieuwsbegrip krijgen tijdig informatie over de veranderingen. Mailadres: nieuwsbegrip@cedgroep.nl.

KlasseApart mei 2013 nummer 2

3

N I E U W S

N I E U W S

N I E U W S

Nieuwe versie ’Mijn Stad’

N I E U W S

N I E U W S

Vreedzame School in sbo Na het succes van De Vreedzame School voor het

In het lespakket voor zomerscholen ’Mijn Stad’ gaan leerlingen aan de slag met taal, rekenen en sociale competenties. Op basis van ervaringen van scholen met het gelijknamige lespakket van 2012 komen de makers van Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen nu met een herziene versie. Naast het lezen van teksten en het maken van verwerkingsopdrachten rond het thema Mijn Stad werken de leerlingen samen aan een toeristische krant over de stad. Aan het einde van de zomerschool presenteren zij de krant aan familie, schoolgenoten en mogelijk de VVV.

Meer informatie over Mijn Stad via Maryse Bolhuis, m.bolhuis@cedgroep.nl en op www.cedgroep.nl/zomerschool

N I E U W S

Toetsen met SIT

basisonderwijs wordt door de CED-Groep een aanvullend katern voor sbo-scholen samengesteld. Het sluit

Het toetsen van het begrijpend leesniveau

aan bij de specifieke onderwijsbehoeften van sbo-

van leerlingen kan beter, sneller en ef-

leerlingen. De doelen zijn bijgesteld, er is gezorgd

fectiever. De Sneltoets Informatieve Teksten

voor meer visuele ondersteuning en de leerkrachten

(SIT) blijkt een betrouwbaar en valide

krijgen ideeën aangereikt voor het praktisch vorm-

toetsinstrument te zijn, zo blijkt uit Ameri-

geven van de lessen. Het katern is komende herfst

kaans onderzoek. In samenwerking met de

beschikbaar.

RU Leiden onderzoekt de CED-Groep deze

De Vreedzame School is een programma voor sociale

voor Nederland nieuwe manier van toetsen.

competentie en democratisch burgerschap. Meer

De toets is gekoppeld aan Nieuwsbegrip.

informatie: Fernanda de Hoop, f.dehoop@cedgroep.nl

Gebruikers van Nieuwsbegrip kunnen mee-

en www.vreedzameschool.nl.

doen aan het onderzoek. Dat biedt een aantal voordelen: iedere zeven weken inzicht in de leesvaardigheid van de leerlingen (zij zien

Taalwerkplaatsen

Teach Like a Champion / zml

beter op hen afstemmen en ervaring opdoen

NIEUW IN WEBWINKEL

met deze nieuwe manier van toetsen.

Meer weten? Mail naar Marion Slot,

Gert Kruit van de CED-Groep verzorgt ’taalwerkplaatsen’.

De CED-Groep heeft een aanvulling op

Hier komen vo/mbo-docenten van verschillende vakken

Teach Like a Champion voor het zml-

bijeen om onder deskundige begeleiding taalgerichte lessen

onderwijs gemaakt. In dit katern houden

te ontwerpen. Daarvoor wordt een model gehanteerd dat

de samenstellers rekening met speci-

gebaseerd is op de uitgangspunten van taalgericht vakon-

fieke behoeften en kenmerken van zeer

derwijs en directe instructie. Een traject bestaat uit een

moeilijk lerende kinderen, zoals een

Automatiseren en memoriseren van het

serie van drie tot zes bijeenkomsten. Tussentijds proberen

korte concentratieboog en een lager IQ.

optellen en aftrekken tot twintig is de

de deelnemers de lessen uit. De thema’s van de bijeen-

Een dvd met praktijkvoorbeelden uit het

basis voor hoofdrekenen en cijferen. Kin-

komsten worden bij de intake in overleg met opdrachtgever

zml en een praktische uitwerking van de

deren die op dit gebied uitvallen, ontwik-

bepaald en sluiten aan op bestaande afspraken in de school

49 technieken completeren de aanvul-

kelen ernstige rekenproblemen. In veel

Nieuw in het aanbod van de CED-Groep is

op het gebied van taalbeleid en didactiek. De bijeenkomsten

ling, die uiteraard ook goed te gebruiken

rekenmethodes is onvoldoende aandacht

de training Datacoach taal. In vier bijeen-

worden verzorgd op school. Meer informatie via Gert Kruit,

valt bij andere vormen van (v)so.

voor het voorkomen en remediëren van

komsten wordt u opgeleid tot datacoach.

g.kruit@cedgroep.nl.

Meer informatie?

deze problematiek. Rekenprikjes biedt

In de training oefent u met het analyseren

Kijk op www.teachnederland.nl of neem

een aanpak die gemakkelijk in de regu-

van toetsresultaten op basis van het Onder-

contact op met Christa Oudejans,

liere rekenles is in te bouwen en waar-

wijscontinuüm® van de CED-Groep. Aan

c.oudejans@cedgroep.nl.

mee de valkuil van het tellend rekenen

de hand hiervan stelt u onderwijsarrange-

tijdig wordt gesignaleerd. Alle strategieën

menten samen voor verschillende groepen

voor het automatiseren en memoriseren

leerlingen in de school. In de training wordt

van het rekenen tot tien en met tienta-

gekeken naar inzetbare materialen en me-

Next Level Om s(b)o-leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op de overgang naar het vo ontwikkelde de CED-Groep samen met s(b)o-scholen ’Next Level’.

Dit programma verrijkt leerlingen met kennis en vaardigheden waarmee zij hun zelfbewustzijn en

4

ook zelf hoe zij vooruitgaan), het onderwijs

VOx leerjaar 1 gereed

zelfredzaamheid kunnen vergroten. Ze leren vooral

De CED-Groep heeft samen met de KPC Groep en de SLO de methode

dat ze invloed op hun situatie kunnen uitoefenen

’VOx’ ontwikkeld, een overkoepelende methodiek voor vso arbeidsgericht.

door hun eigen gedrag aan te passen en krijgen tips

De hoofdmoot bestaat uit lesmateriaal voor Nederlands, rekenen/wiskun-

hoe ze dat kunnen doen. School en ouders zijn hierbij

de en praktijkvakken als koken en verzorging. Het materiaal is gekoppeld

belangrijke steunpilaren.

aan de nieuwe kerndoelen referentieniveaus voor het vso.

Meer informatie via Marieke Tjallema, m.tjallema@

Downloaden van het complete materiaal voor leerjaar 1 is (kosteloos)

cedgroep.nl.

mogelijk door de inlogcode aan te vragen op www.voxonderwijs.nl.

KlasseApart mei 2013 nummer 2

m.slot@cedgroep.nl.

Rekenprikjes herzien Training Datacoach taal vo

thodieken. Ook komt het voorbereiden van

loverschrijders komen aan bod. Door de gehanteerde systematiek zal tellend re-

Ga voor meer informatie

toetsafnames en de presentatie van toetsre-

kenen plaatsmaken voor zogenaamde re-

en bestellingen naar

sultaten aan collega’s, ouders en leerlingen

kenfeiten: het in een oogopslag ‘zien’ van

www.cedgroep.nl/webwinkel

aan bod. De datacoach bewaakt de acties die

aantallen en uitkomsten. Rekenprikjes

of volg de bijbehorende cursus

in gang worden gezet om de taalprestaties

bevat veel en afwisselend oefenmateriaal.

Automatiseren is te leren

te verhogen, stuurt acties zo nodig bij en ziet

Periodieke afname van de Diagnostische

(www.cedgroep.nl/cursussen).

erop toe dat de acties worden opgenomen

Automatiserings Toets helpt om hardnek-

in het schoolbeleid. Dus ook de beleidskant

kige problemen in een vroeg stadium op

komt aan bod.

te sporen en doelgericht aan te pakken.

Meer informatie bij Ankie Bakker, a.bakker@cedgroep.nl en op www.cedgroep.nl/cursussen.

KlasseApart mei 2013 nummer 2

5

SPECIAL passend onderwijs

Volgende fase passend onderwijs: helicopterview en visie

‘De leraar is de sleutel’ aan ontbreekt en ga vanuit visie met maatwerk aan de slag. Geef ruimte waar het kan en ondersteuning waar het moet.’

tekst Ronald Buitelaar

Geen bedreiging maar uitdaging

Met ingang van 1 augustus 2014 wordt de zorgplicht ingevoerd –

Beiden denken dat er wat dat betreft op alle

een cruciaal onderdeel van passend onderwijs – waardoor scholen

niveaus nog een wereld te winnen valt. In

verplicht worden ’zo passend mogelijk aanbod op de eigen, een

ieder geval op het niveau van de werkvloer: ‘Wij zien dat leraren zich zo verantwoordelijk

andere reguliere of een speciale school binnen de regio’ te regelen.

voor hun leerlingen voelen dat ze over hun fy-

Kern van het passend aanbod is het uitgaan van de ondersteu-

sieke grenzen heen gaan. Het hebben van een

ningsbehoeften of onderwijsbehoeften van leerlingen. Een opdracht

gezamenlijke stip op de horizon kan helpen zicht te krijgen op de eigen ondersteunings-

aan het onderwijs die verstrekkende gevolgen heeft voor de wijze

behoeften om optimaal tegemoet te kunnen

waarop besturen, directies en leraren handelen. KlasseApart sprak

komen aan onderwijsbehoeften van leerlingen. De leraar is namelijk écht de sleutel voor

over gevolgen én mogelijke oplossingen met CED-Groep adviseurs

het slagen van passend onderwijs. Als alle

Mirella van Minderhout en Wilma Peulen.

betrokkenen dat voor ogen houden, wordt passend onderwijs geen bedreiging maar een uitdaging.’

Tijdens recent overleg met de Tweede Kamer

Mission impossible

heeft staatssecretaris Sander Dekker te

Wilma wijst erop dat je niet moet onderschat-

De CED-Groep verleent ondersteuning bij de

kennen gegeven dat er de afgelopen jaren,

ten hoe er op scholen tegen de invoering van

invulling van de kaders van handelingsge-

terecht, veel aandacht gegaan is naar de

passend onderwijs wordt aangekeken: ‘Veel

richt werken (zeven uitgangspunten). Dit is

bestuurlijke inrichting van passend onderwijs,

schoolteams zijn ongerust en vragen zich af

gekoppeld aan het didactisch en pedagogisch

maar dat er wat hem betreft de komende tijd

wat er te gebeuren staat.’ Mirella: ‘Ik spreek

handelen in de klas – een werkwijze waarbij

vooral over de inhoud moet worden gespro-

leerkrachten die zich afvragen of passend

ken: ‘We staan nu op een kantelpunt. Veel

onderwijs nog wel over hen gaat. Zij zien hun

samenwerkingsverbanden zijn van de grond.

invloedssfeer niet.’ Wilma en Mirella begrij-

Nu is het tijd voor de tweede fase, die van de

pen de zorgen goed: ‘Er komt op dit moment

inhoudelijke kanten. Ouders en leraren zullen

nogal wat af op leraren: krimp, krappe finan-

nadrukkelijk bij het proces betrokken moeten

ciën en passend onderwijs. Niet zo vreemd

worden.’

dat er een gevoel van mission impossible in het onderwijs ontstaat. En misschien nog wel

wordt om sturing te geven aan het onderwijs.

Dit kan zowel op individueel niveau, als op groeps-, school- en bestuurlijk niveau. De praktijk wijst uit dat het scholen in beweging brengt en dat zij op zoek gaan naar concrete handvatten en hulpmiddelen om hun resultaten te verbeteren.

Focus

terecht ook, want er worden op dit moment

Onderwijsadviseurs Mirella van Minderhout

keuzes gemaakt die verstrekkende gevolgen

doen dan samenwerkingsverbanden waar al-

Arrangementen

of zorgarrangement, een basisarrangement

en Wilma Peulen van de CED-Groep zeggen

hebben.’

leen aandacht is voor bestuurlijke inrichting.’

Ze illustreren hun verhaal met een voorbeeld

of een verrijkingsarrangement.’

Ze bestrijden dat het ontwikkelen van een

op groepsniveau: ‘Je kunt als leerkracht de

zich goed in deze oproep te kunnen herken-

6

informatie uit het leerlingvolgsysteem benut

Wilma Peulen en Mirella van Minderhout: ‘Niet zo vreemd dat er een gevoel van mission impossible in het onderwijs ontstaat.’ foto Jan van der Meijde

nen en noemen het van groot belang dat

Visieontwikkeling

onderwijskundige visie een proces van jaren

methodes als uitgangspunt van je onderwijs

Helicopterview

de werkvloer bij het ontwikkelingsproces

Om dat gevoel weg te nemen denken Wilma

is: ‘Het lijkt misschien ingewikkeld, maar

nemen. Methodes zijn echter niet helemaal

Mirella en Wilma leggen uit dat dit model ook

betrokken gaat worden: ‘Als uit diverse on-

en Mirella dat het nodig is dat de verantwoor-

het is in feite heel eenvoudig. Denk goed na

sluitend voor de kerndoelen. Het is beter om

op andere niveaus van toepassing is: ‘Het

derzoeken blijkt dat goede leraren bepalend

delijken op alle onderwijsniveaus werken

over wat je doelen zijn en durf vervolgens te

uit te gaan van wat je met je leerlingen wilt

denken in arrangementen kun je ook op het

zijn voor goed onderwijs moet de focus van de

aan visieontwikkeling: ‘We zien nu al dat

reflecteren en vast te stellen wat nodig is om

bereiken en daarbij het leeraanbod te kiezen.

niveau van samenwerkingsverband, bestuur

bestuurlijke inrichting naar het functioneren

samenwerkingsverbanden die een visie voor

die doelen te bereiken. Een aanpak die rust

Vervolgens maak je onderscheid tussen leer-

en directie toepassen. Kijk met een helicop-

van de leerkracht.’

passend onderwijs ontwikkelen het beter

en ruimte geeft.’

lingen die behoefte hebben aan een intensief-

terview naar wat er gaande is en wat er nog

KlasseApart mei 2013 nummer 2

Meer weten?

Wilma Peulen w.peulen@cedgroep.nl O10 4071599

Mirella van Minderhout m.vanminderhout@cedgroep.nl O10 4071599

KlasseApart mei 2013 nummer 2

7

SPECIAL passend onderwijs

Passend indiceren & TOP-initiatief

‘Educatief partnerschap en het kind centraal’

wel een kanttekening bij de ’vluchtheuvel’

minder enthousiast: ‘Voorheen werden leer-

functie van het sbo, maar is positief over de

lingen door de basisschool ’overgedragen’

TOP-initiatief staat voor Transpa-

snelheid en directheid waarmee een verwij-

aan de sbo-school. Nu blijven basisscholen

rant, Opbrengstgericht en Passend

zing te regelen is: ‘Ik denk dat het basison-

betrokken en medeverantwoordelijk. Het zijn

onderwijs. Hierbij zijn de financiële en

derwijs het sbo niet moet gaan zien als een

en blijven hun leerlingen.’ Ellen ziet nog een

inhoudelijke kant van elkaar losgekop-

snelle reparatiefabriek, maar ik merk dat het

bijkomend voordeel van nauwere samenwer-

peld. Een klein deel van het onder-

directe overleg met ouders en basisschool

king tussen sbo en regulier basisonderwijs:

steuningsbudget is gereserveerd voor

veel winst oplevert. Het samen naar een

‘Nu wordt de schoolcapaciteit alleen benut

taken van het swv; het overgrote deel,

goede oplossing voor de ondersteuningsbe-

voor de eigen populatie. Door ook in het

naar leerlingenratio, voor de basis-

hoefte van het kind zoeken is een pluspunt.

reguliere basisonderwijs gebruik te maken

scholen. De basisscholen zijn verant-

Het kind staat hierbij echt centraal.’ Marc,

woordelijk voor ’inkoop’ van extra on-

vader van Joris, knikt. Ervaring met de oude

dersteuning en overleggen over aard

werkwijze heeft hij niet. Wel is hij tevreden over de manier waarop de verwijzing van Joris tot stand is gekomen: ‘Ik hoor dat er tegenwoordig vaak over educatief partnerschap gesproken wordt en deze werkwijze lijkt me daar een goed voorbeeld van.’ Ook Ton Bezem, directeur van de basisschool van Joris, is positief: ‘Het onderling contact tussen de intern begeleiders voorkomt veel papierwerk en zorgt ervoor dat er direct met elkaar gesproken wordt over de beste oplossing voor

‘Scholen gingen anders naar hun leerlingen kijken’

en duur met een s(b)o school en met de ouders. De basisschool kan extra ondersteuning leveren, maar kan dat ook inkopen bij een externe instantie of (tijdelijk) laten verzorgen door een externe partner zoals een sbo-school.

dit specifieke kind. Een enorme winst.’

tekst Ronald Buitelaar

De CED-Groep ontwikkelde samen met swv Zuid Kennemerland

Thuisnabij onderwijs

van die kennis en kunde neemt de hande-

Ellen Pieterse, voormalig voorzitter van het

lingsbekwaamheid daar toe waardoor we nog

overdracht. Na plaatsing van een leerling op een sbo-school blijft de

sbo werkverband en tegenwoordig algemeen

beter kunnen voldoen aan de wettelijke eis

c.struiksma@cedgroep.nl

basisschool betrokken en medeverantwoordelijk. KlasseApart vroeg

directeur van Spaansesant, een schoolbe-

om (zorg)leerlingen zoveel mogelijk thuisnabij

010 4071599

stuur met 22 scholen op 31 locaties, is niet

onderwijs aan te beiden. Prachtig toch?’

een nieuwe manier van verwijzen. Er is niet langer sprake van louter

belanghebbenden naar hun ervaringen tot nu toe.

Joris is acht jaar. Recent stapte hij over van

’een-pitters’ – die 86 scholen (bao, sbo en so)

zestien scholen van zeven schoolbesturen.

montessori basisschool De Molenwiek in

beheren. Lucas staat samen met onderzoeker

Daarbij is geïnventariseerd hoeveel leerlingen

Haarlem naar de Dumontschool, een sbo-

Chris Struiksma van de CED-Groep aan de

door elke basisschool naar het s(b)o verwezen

school in dezelfde plaats. De overstap was

wieg van het TOP–initiatief, een lokale ’verta-

zijn en is inzichtelijk gemaakt welke kosten

binnen enkele weken geregeld en was het

ling’ van het door de CED-Groep ontwikkelde

daaraan verbonden waren. Lucas: ‘We zagen

resultaat van overleg tussen de twee scholen

Passend Indiceren. Chris: ‘De uitgangspunten

dat scholen alleen al daardoor anders naar

en de ouders van Joris. De verwijzing vond

van Passend Indiceren zijn eenvoudig. Gedrag

hun leerlingen gingen kijken. Een intern

plaats in het kader van het TOP-initiatief, zie

dat beloond wordt, neemt toe, gedrag dat

begeleider vertelde me zelfs dat ze er wakker

kader), een nieuwe manier van verwijzen die

niet beloond wordt, neemt af. In de huidige

van had gelegen.’ Om voor- en nadelen van

bij het samenwerkingsverband (swv) Zuid

systematiek wordt verwijzen van leerlingen

beide verwijzingsprocedures scherp te krij-

Kennemerland vanaf 1 augustus gemeengoed

naar het s(b)o beloond en blijft niet-verwijzen

gen, is in oktober 2012 een tweede pilot van

is. Kernpunten: verwijzing met marginale

onbeloond. Bij Passend Indiceren is het

start gegaan waarbij verwijzing van een van

toetsing door een Permanente Commis-

omgedraaid.’

tevoren vastgesteld aantal van 25 leerlingen

Chris Struiksma

Ad Oskam

naar keuze via de oude PCL-werkwijze of via

sie Leerlingenzorg (PCL) en rechtstreekse bekostiging door de basisschool.

Meer weten?

Wakker liggen

de nieuwe werkwijze te regelen was.

Omdat passend onderwijs landelijk pas in

8

Belonen

augustus 2014 van start gaat en swv Zuid

Educatief partnerschap

Lucas Rurup is directeur van swv Zuid

Kennemerland al graag voor die tijd met het

Jaap van Langen, directeur van de Dumont-

Kennemerland, bestaande uit negentien

TOP–initiatief proef wilde draaien, is in 2011

school, heeft inmiddels ervaring opgedaan

schoolbesturen – waaronder een flink aantal

en 2012 een virtueel project gedaan met

met de nieuwe werkwijze. Jaap plaatst nog

KlasseApart mei 2013 nummer 2

KlasseApart mei 2013 nummer 2

9

SPECIAL passend onderwijs

Online vo-school kiezen?

Het kan in Rotterdam tekst Marijke Nijboer

Ouders in de regio Rotterdam kunnen vanaf aanstaande november op een speciale website een passende vo-school voor hun kind vinden.

Met een paar keer doorklikken vinden ze een school in de juiste buurt, van het juiste niveau, met de gewenste ondersteuning. Dat werd mogelijk doordat alle vo- en vso-locaties hun ’schoolondersteuningsprofiel’ formuleerden.

Neem een kijkje op http://demo.schoolprofielen.nl.

In november van dit jaar gaat de definitieve website de lucht in.

Handig overzicht

gedetailleerd overzicht van het aanbod van

Remco Hulsbergen, directeur van de vmbo-

scholen qua onderwijs én ondersteuning.

locatie van Thorbecke Voortgezet Onderwijs,

Ouders kunnen aanklikken welk onderwijs-

is erg te spreken over het wordingsproces:

niveau ze zoeken, hoe groot de locatie mag

‘Dat was heel zorgvuldig.’ Hij stelde het

zijn, en of ze een school zoeken die zich naast

profiel voor zijn locatie op met docent-

het onderwijs richt op sport, dans of theater.

zorgcoördinatoren en de afdelingsleider.

Ouders kunnen bovendien aangeven binnen

‘Het is belangrijk dat iedereen weet wat er

welke straal zij een school zoeken.

in het profiel staat. De volgende stap is om

Andere filters richten zich op de ondersteu-

het document met onderwijsteams, de mr

ning. Ouders kunnen bijvoorbeeld aangeven

en uiteindelijk het bestuur tot stand te laten

dat ze een school zoeken die prikkelarm is,

komen.’

rekenproblemen. Verschueren sluit niet uit

heel gestructureerd onderwijs biedt, of waar

Het op een rijtje zetten van de eigen voorzie-

dat het schoolondersteuningsprofiel ertoe

hun kind te maken krijgt met minder wisse-

ningen was ook voor de scholen zelf handig.

kan leiden dat er meer leerlingen toestromen

lingen van docenten en lokalen. De ingebouw-

‘Je krijgt een mooi, up-to-date overzicht van

die hier een beroep op willen doen. ‘Daar

profiel in en laat daarmee zien wat hij doet.

werking van passend onderwijs thema’s in de

het samenspel, de wil om te doen wat nodig

de filters richten zich niet op een specifieke

je zorg en onderwijs,’ zegt Sophie Verschue-

moeten we heel alert op zijn; dat is niet wat

Jouw ondersteuningsmogelijkheden worden

subregio’s aangepakt. Annemarie Rodenburg,

is voor de leerling. Ook bij het creëren van

stoornis, maar op de behoeften van het kind.

ren, conrector personeel & organisatie van

onze school zou willen. De ondersteuning

zichtbaar, maar ook die van anderen.’

beleidsmedewerker bij Koers VO: ‘Iedereen is

tijdelijke opvang.‘

De schoolondersteuningsprofielen, die wer-

het Emmauscollege. De school heeft moeite

moet wel passen bij je onderwijsstructuur.’

den ingevuld door alle vo- en vso-schoolloca-

gedaan om het profiel te stroomlijnen met de

Het Emmaus is dan ook van plan om de gren-

Samenspel

menlijkheid. Wij merken dat scholen hierover

ties in de Rotterdamse regio, laten zien wat

andere communicatiemiddelen. Verschueren:

zen van wat de school aankan, te bewaken.

Het waarmaken van passend onderwijs vraagt

met elkaar in gesprek gaan.’

voor voortgezet onderwijs in de regio Rot-

scholen kunnen bieden. ‘De vraag is nadruk-

‘De andere uitingen die naar ouders gaan, zijn

Scholen kunnen inderdaad een bovengrens

om een goede samenwerking van de verschil-

Zij bestrijdt echter dat je met behulp van de

terdam.

kelijk niet welke leerlingen een school kan

wat wervender van toon. Wij vinden dat alles

stellen aan het aantal leerlingen dat ge-

lende besturen en scholen in een samenwer-

ingevulde profielen kunt vaststellen waar

hebben, want dat leidt tot uitsluiting,’ zegt

inhoudelijk, maar ook qua toon bij elkaar

bruik maakt van een specifieke voorziening,

kingsverband. ‘Je moet elkaar eerst kennen en

de witte plekken in het aanbod zitten. ‘De

Marijke Terwisscha van Scheltinga, die vanuit

moet aansluiten.’

beaamt Terwisscha van Scheltinga. Zij heeft

vertrouwen,’ zegt Marijke. ­De samenwerkings-

profielen geven een beeld van het aanbod,

Meer weten?

niet de indruk dat veel scholen, uit angst voor

verbanden zijn echter groot. Koers VO* ziet

niet van de vraag. De vraag goed in beeld

Marijke Terwisscha van Scheltinga m.terwisscha@cedgroep.nl

de CED-Groep meewerkte aan de ontwikke-

10

Ouders vinden op website het complete onderwijsaanbod

De website schoolprofielen.nl geeft een

met de profielen bezig; dat bevordert de geza-

ling van de profielen. ‘Het gaat erom wat je

Magneeteffect

een magneeteffect, hun profiel strategisch

een oplossing in het creëren van een aantal

krijgen is lastig. Wij vinden het veel belang-

kan als school; wat je concreet doet met je

Het Emmauscollege biedt onder andere extra

hebben ingevuld. Ze denkt ook dat de extra

subregio’s, gekoppeld aan de gemeentegren-

rijker dat scholen zich flexibel opstellen bij

leerlingen.’

begeleiding aan leerlingen met dyslexie en

toestroom zal meevallen. ‘Iedereen vult een

zen. Waar mogelijk worden bij de verdere uit-

het opvangen van leerlingen. Het gaat om

KlasseApart mei 2013 nummer 2

* Koers VO is een samenwerkingsverband

010 4071472

KlasseApart mei 2013 nummer 2

11

SPECIAL passend onderwijs

Groepsonderzoek: ‘Haal je eruit wat erin zit?’ tekst Renate Mamber

eigenlijk al in groep 4 in het vizier moeten

Basisschool Het Mozaïek in Leerdam wil met passend onderwijs het

hebben.’

maximale uit het kind halen. ‘Maar wat is eigenlijk het maximale?’

Ook was er een leerling met een lager leerpotentieel dan gedacht. Floor: ‘Hij kan heel goed

vroeg directeur Floor van Acquoy zich af. Dat kan per kind verschillen.

dingen onthouden en daardoor kon hij lang

De Niet-Schoolse Cognitieve Capaciteiten Test bood meer inzicht in het

meekomen. Op het gebied van taal viel hij niet

leerpotentieel van de groep en de individuele leerling.

op. Hij was voor ons eigenlijk een rekenproblemenkind.’

Bijsturen Mick adviseert scholen de NSCCT vooral in groep 4 te doen. ‘Dan kun je al vroeg vaststellen of je in een groep te maken hebt met onderpresteerders, leerproblemen of meer begaafde leerlingen. Als je er eerder bij bent, kun je ook eerder bijsturen. Of je kunt zien of er bij een leerling reden is voor nader onderzoek.’

De groepsuitkomsten van de NSCCT waren voor het team van Het Mozaïek minder verrassend. Het leerpotentieel van de groepen kwam redelijk overeen met de Cito-scores.

Wel viel op dat groep 4 hoger scoorde qua spelling en technisch lezen dan op basis van de NSCCT mocht worden verwacht. Groep 6 scoorde over het algemeen wat lager dan verwacht.

Floor wijt dit laatste vooral aan de gebrekkige woordenschat. ‘De woordenschatontwikkeling van onze leerlingen gaat scherp omhoog

‘Wat heeft deze leerling en wat heeft deze groep nodig?’

maar het is nog niet voldoende. We moeten

‘We hebben nu het idee dat we voldoende weten van de kinderen.’ foto’s Rob ter Bekke

12

iets bedenken om de ouders daar meer bij

vindt Mick. ‘Dat inzicht helpt je onderwijs pas-

te nemen. ‘We hebben nu het idee dat we

kunnen betrekken, want we kunnen het niet

send te maken: wat heeft deze leerling of wat

voldoende weten van de kinderen’, zegt Floor.

alleen.’

heeft deze groep nodig? Het kan best zijn dat

‘We kunnen nu een redelijke prognose maken

Volgens Mick zijn de groepsscores voor scho-

een school in de Cito-scores lager presteert

van hoe het kind zich kan ontwikkelen. Onze

len vaak heel informatief. ‘Soms zie je dat een

dan het landelijk gemiddelde, maar dat uit

didactisch pedagogische aanpak is best goed.

school in een bepaald vak wat achterblijft ten

de NSCCT blijkt dat de school wel een goed

We moeten alleen bij bepaalde kinderen

opzichte van het leerpotentieel. De scholen

rendement haalt uit het onderwijs. Dat is vaak

meer focussen. En we willen de ouders meer

kunnen daarop dan bijsturen.’

een opsteker voor de school. Het doel is het

betrekken.’

Mick Wildschut van de CED-Groep nam de

‘De individuele uitkomsten verrasten ons’,

In het vizier

Niet-Schoolse Cognitieve Capaciteiten Test

vult Floor van Acquoy aan. ‘Een leerkracht

Het team van Het Mozaïek werd bijvoorbeeld

(NSCCT) af bij de groepen 4 en 6 van Het

kan over het algemeen goed inschatten wat

verrast door een leerling uit groep 6. Uit de

Rendement

je groep, maar dat hoeft niet altijd boven het

Mozaïek. Hij vergeleek de bevindingen van de

het leerpotentieel van een leerling is. In 85

test bleek dat hij een hoog leerpotentieel had,

Ook geeft de test inzicht in wat een groep

landelijk gemiddelde te liggen.’

Meer weten?

test met de resultaten van de Cito-toetsen.

procent van de gevallen zit de leerkracht

maar dat was uit zijn leerprestaties niet eer-

grofweg qua leerpotentieel in huis heeft.

Het Mozaïek is tevreden over het groeps-

Mick Wildschut

‘Aan de hand daarvan kun je zien of de leer-

goed. Maar dat betekent dat op een groep van

der naar voren gekomen. ‘Nu we dat weten,

‘Een groep die wat hoger scoort dan het ge-

onderzoek. Het schoolteam heeft besloten

m.wildschut@cedgroep.nl

prestaties overeen komen met het potentieel.

twintig leerlingen er altijd een of twee tus-

kijken we toch anders tegen zijn leerpres-

middelde vraagt iets anders van je onderwijs

de test volgend jaar in de andere groepen

Of je eruit haalt je wat erin zit’, zegt Mick.

sendoor schieten.’

taties aan’, zegt Floor. ‘We hadden dat kind

dan een groep die wat lager scoort’, onder-

te doen en hem daarna steeds in groep 4 af

KlasseApart mei 2013 nummer 2

maximale rendement halen uit je leerling en

0346 219777

KlasseApart mei 2013 nummer 2

13

MAGiTO

SPOT

me weleens af waar ze nu eigenlijk over gaan.

Neem nu de recente ophef over het aantal kinderen met dyslexie. Kinderen die struikelen over het lezen van woorden. De zorgverzekeraars vinden dat de kosten voor de behandeling van kinderen met dyslexie te snel stijgen. In de pers heet het dan al snel: ’Het aantal kinderen met dyslexie rijst de pan uit!’ En vervolgens wordt er over geschreven alsof het hier weer een complot van deskundologen betreft. En dat vele kinderen het etiket dyslexie niet zouden moeten krijgen. En dus geen behandeling zouden moeten krijgen. En blijkbaar al zeker niet door remedial teachers. En dat daardoor de zorgverzekeraars minder zouden hoeven uitkeren (dit jaar 1,5 miljard winst meen ik)…

Is dat nu echt de essentie van het feit dat een groot aantal kinderen extra ondersteund wordt bij hun leesontwikkeling? Gaat het nu over het etiket ’dyslexie’ of gaat het over kinderen en hun onderwijsbehoefte? De noodzaak om blijkbaar zoveel kinderen een extra steuntje te geven. Ik meen

De CED-Groep heeft, naast www.cedgroep.nl, een aantal andere websites.

Op elke website staat uitgebreide en actuele informatie over een thema, methode of onderwerp. www.1zorgroute.nl Geef passend onderwijs vorm met de 1-zorgroute, een aanpak die groeps-, school- en bovenschools niveau logisch aan elkaar koppelt.

Struikelen over woorden en etiketten Bij sommige discussies in de pers vraag ik

De greep uit de websites van de CED-Groep

www.devreedzameschool.nl De Vreedzame School is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap.

Wie ben je?

Tony van Dalen, senior onderwijsadviseur taal/lezen, t.vandalen@cedgroep.nl.

Waar kom je vandaan en waar ga je naar toe?

Ik kom van huis. Ik woon in Uithoorn, mooi gelegen aan de Amstel en ik ga naar basisschool De Wingerd in Lelystad.

Wat ga je daar doen?

Ik ga de laatste studiemiddag geven van het model ’Doordacht lesgeven’. Op De Wingerd werkt een ontzettend leuk team met heel enthousiaste leerkrachten, een feest om daar te zijn. Doordacht lesgeven is een hulpmiddel voor leer-

www.diagnostiek.cedgroep.nl Op deze website geven we u informatie over psychodiagnostisch onderzoek.

Met als doel een verklaring te geven voor problemen bij het leren, het gedrag of de sociaal-emotionele ontwikkeling van uw kind. www.dyslexie-advies.nl Praktische informatie voor ouders, kinderen en scholen op een website.

Bekijk wat we voor u kunnen betekenen! www.kenniscentrumbegrijpendlezen.nl Het kenniscentrum bundelt kennis over effectief onderwijzen van begrijpend lezen.

krachten om hun lessen optimaal voor te bereiden. Ze stellen zich de vraag: wat is het doel van mijn les en hoe ga ik dat bereiken? Ook leren ze effectief instructie te geven. Het model is een succes! Overal waar we het introduceren, zien we de lessen effectiever worden en de betrokkenheid van de kinderen

www.ko-totaal.nl Ko-totaal is een educatief totaalprogramma voor de voor- en vroegschoolse educatie (vve).

toenemen. De kracht van Doordacht lesgeven is dat er met alle leerkrachten aan dezelfde actiepunten wordt gewerkt. Leren van elkaar vormt een belangrijk onderdeel. Op De Wingerd zijn de leesresultaten inmiddels aanmerkelijk verbeterd.

Wat is je motto?

Doen wat werkt!

www.leerlijnen.cedgroep.nl Download de leerlijnen voor so, vso en po om doelgericht onderwijs te geven. www.nieuwsbegrip.nl Begrijpend lezen aan de hand van de actualiteit. www.nieuwsbegripxl.nl De interactieve website van Nieuwsbegrip voor leerlingen.

toch echt dat dat de essentie is. Hoe kunnen we op scholen in samenwerking met behandelaars en ouders kinderen zo goed mogelijk leren lezen?

www.nieuwsrekenen.nl Rekenen aan de hand van de actualiteit.

Want lezen is een voorwaarde voor vrijheid en zelfstandigheid. Daar gaat het om. Met of zonder etiket. Wat kan een kind nu, wat is de gewenste

www.sociaalopstap.nl Website met tools voor mensen met een autisme spectrum stoornis (ASS).

ontwikkeling en hoe ondersteun en stimuleer ik het kind daarbij? Een snel stijgend aantal kinderen met dyslexie is dus een signaal voor een evidente onderwijsbehoefte van zoveel kinderen.

Daar zou de discussie over moeten gaan.

Een pers of overheid die dat probleem niet centraal stelt, struikelt over etiketten. Die is maatschappelijk dyslectisch… of heeft een grote onderwijsbehoefte.

Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder van de CED-Groep.

14

KlasseApart mei 2013 nummer 2

www.taakspel.nl Stimuleer met Taakspel gewenst gedrag, waardoor onrustig en storend gedrag afneemt. www.teachnederland.nl Teach Like a Champion is een must voor elke leraar die gereedschappen wil om het beste uit zijn leerlingen te halen. www.wijzeronderwijs.nl Website over de Wijzer Onderwijs mappen over autisme, ADHD, ODD/CD, depressie, hechtingsproblemen en angst in de klas.

KlasseApart mei 2013 nummer 2

15

Nieuwsrekenen: contextsommen als aanvulling op de rekenmethode tekst Marijke Nijboer

Nieuwsrekenen: zo heet het ’rekenbroertje’ van Nieuwsbegrip. Bij de rekenvariant worden dezelfde filmpjes over actuele gebeurtenissen ingezet om de rekenvaardigheden van kinderen te vergroten.

Nieuwsrekenen is beschikbaar primair en voortgezet onderwijs en biedt een intensief arrangement voor sbo-leerlingen.

16

Eerst een filmpje, dan rekenen

Het zal geen toeval zijn: veel scholen die

tenhandleiding is heel duidelijk, maar inmid-

met Nieuwsrekenen werken, hadden eerder

dels weet ik zelf ook waar ik op moet letten.’

al Nieuwsbegrip in huis. ‘Die combinatie is

Steeds wordt hetzelfde stappenplan gevolgd.

handig, want de kinderen maken dan bij taal

Eerst projecteert de leerkracht een stukje

kennis met het onderwerp en komen daarna

tekst op het digibord dat de context van het

bij rekenen op bekend terrein,’ zegt Yolaine

onderwerp schetst. De leerkracht leest de

de Wit, een van de ontwikkelaars. Maar

tekst voor en bespreekt deze met de klas.

Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen kunnen ook

Zo wordt de voorkennis over het onderwerp

uitstekend los van elkaar worden gebruikt.

geactiveerd. Daarna bekijken de kinderen

Impulsief

Nieuwsrekenen, dat sinds anderhalf jaar be-

het filmpje, dat speciaal voor Nieuwsbegrip

De leerkracht: ‘Onze leerlingen zijn nogal

schikbaar is, wordt ingezet als een aanvulling

is geproduceerd door de makers van het

impulsief. Ze gaan het liefst meteen aan de

op de eigen rekenmethode van de school, met

Jeugdjournaal.

slag met het eerste getal dat ze tegenko-

name wanneer deze onvoldoende aandacht

De leerkracht leest de eerste opdracht voor,

men. Ze hebben de houvast van het stap-

besteedt aan contextrekenen. Sbo-school

waarna de kinderen de rekenelementen in de

penplan echt nodig. Elke keer weer moeten

De Sonnevanck werkt sinds een jaar met

tekst onderstrepen. Het intensieve arran-

ze checken: begrijp ik het verhaaltje en de

Nieuwsrekenen*. ‘Wij gebruiken de methode

gement onderscheidt zich met ’modeling’:

rekenvraag? Hoe los ik hem op?’

Wis en Reken,’ vertelt leerkracht Henk Koot-

de leerkracht denkt hardop na over hoe hij

Nieuwsrekenen laat enige ruimte voor een

kar. ‘We merkten dat de methodegebonden

de rekensom kan oplossen: ‘Twee keer drie

eigen invulling. Henk kiest er soms voor om

toetsen goed werden gemaakt, maar de Cito-

kwartier voetballen, dat is zes kwartier. In een

de kinderen al eerder zelfstandig te laten

toetsen vielen tegen. We moesten dus extra

uur zitten vier kwartieren, dus dat is een uur

werken. ‘Dan zeg ik er wel bij dat ze het

gaan oefenen met contextgebonden rekenen.

en twee kwartier, oftewel anderhalf uur…’

stappenplan moeten blijven volgen.’

Daarvoor gebruikten we vroeger oude Cito-

Zo lost hij samen met de klas de eerste

Hij vindt het belangrijk dat de kinderen goed

dat de muntjes hen houvast geven. Misschien

geval handvatten om een som op te lossen.’

opgaven, maar de opdrachten van Nieuws-

vraag op. Bij het sbo-arrangement doen de

leren contextrekenen. ‘Dat moeten ze straks

is het ook wel een stukje handelsgeest.’

Hij ziet bovendien een leuk bij-effect van

rekenen zijn aansprekender. En effectiever,

kinderen de tweede opgave in tweetallen.

in de maatschappij constant doen.’ Onlangs

omdat je er op meer manieren mee aan de

Henk koppelt een kind dat goed kan lezen

organiseerde hij samen met een collega

Doeners

pjes zijn ook goed voor de algemene ontwik-

gang gaat: kijken naar het filmpje, luisteren

aan iemand die beter is in rekenen. ‘Het is

een bijzondere rekenles waarbij de kinderen

Vast staat dat sbo-leerlingen doeners zijn. Ze

keling. Vorige week waren we op excursie en

naar de instructie, overleggen met elkaar.’

leuk om het proces te zien: wie de leiding

praktische opdrachten kregen: betalen in

hebben meer rekenproblemen dan leerlingen

ontdekte een kind een windroos, zo’n kruis

Meer weten?

neemt en hoe ze tot een oplossing komen.’

een winkeltje, de klas opmeten, ingrediën-

op een reguliere school. Gemiddeld bedraagt

dat de windrichtingen aangeeft. Dat onder-

Dineke de Groot

Stappenplan

De laatste opgave doen de kinderen zelfstan-

ten afwegen, enzovoort. ‘Het grappige is dat

de rekenachterstand zo’n twee jaar, schat

werp was voorbij gekomen in een van de

d.degroot@cedgroep.nl

Elke week downloadt Henk een nieuw filmpje

dig. Na afloop bespreekt Henk met de klas

sommige kinderen die slecht zijn in rekenen,

Henk. ‘Ik hoop dat Nieuwsrekenen helpt om

filmpjes. Zulke dingen blijven dus wel degelijk

dat hij projecteert op het digibord. ‘De docen-

wat de kinderen hebben geleerd.

wel prima met geld kunnen omgaan. Ik denk

die achterstand in te lopen. Dit geeft hen in elk

hangen.’

KlasseApart mei 2013 nummer 2

‘Het is leuk om het proces te zien: wie de leiding neemt en hoe ze tot een oplossing komen.’ foto’s Jan van der Meijde

* Nieuwsrekenen is beschikbaar voor het po, sbo en vo. Zie www.nieuwsrekenen.nl.

Nieuwsrekenen en Nieuwsbegrip. ‘Die film-

010 4071737 www.nieuwsrekenen.nl

KlasseApart mei 2013 nummer 2

17

Peuterstappen: gericht werken aan gestelde doelen tekst Ineke Westbroek

Opbrengstgericht werken kan nu ook in groep nul. Vijf basisscholen, waaronder de Rotterdamse Groen van Prinsterer, startten dit schooljaar met de pilot ’Peuterstappen: op pad naar groep 1’. Bij Peuterstappen draait het om doelgericht kansen grijpen en omgaan met verschillen.

Wat is dit?’ ’Een koe.’ ‘Wat geeft de koe, weten jullie het nog? Melk. Dat gaan wij straks drinken.’

standen weg te werken. Peuterstappen geeft handreikingen voor observaties en manieren om daarop in te spelen.’

Aandachtspuntenlijstjes ’Bij voorlezen herhalen we dagelijks aangeleerde begrippen.’ foto’s Jan van der Meijde

Vóór de invoering van Peuterstappen werd in de peutergroepen ook geobserveerd, maar volgens Jacqueline minder gestructureerd.

Ze wijst op een lijstje aan de muur met de taaldoelen die zij de komende periode met

18

Melk drinken in groep nul. Veertien peu-

Zo’n melkkwartiertje biedt legio kansen om

de groep wil bereiken: eenvoudige verhaal-

ters scharen zich knus om de tafel. Als de

kinderen allerlei nieuwe begrippen en vaar-

tjes begrijpen en antwoord geven op vragen

bekertjes zijn uitgedeeld, komt een boekje op

digheden te leren, en nog eens te herhalen.

daarover.

tafel met plaatjes van boerderijdieren. ‘Wat is

Zo werkt Peuterstappen: leerkrachten en

Alle dagelijkse activiteiten in groep 0 bie-

dit?’ ’Een koe.’ ‘Wat geeft de koe, weten jullie

pedagogisch medewerkers krijgen structuur

den mogelijkheden om na te gaan hoe ver

het nog? Melk. Dat gaan wij straks drinken.’

en houvast om die kansen te herkennen en

kinderen zijn, en spelvormen te verzinnen

Meerdere dieren en hun jongen passeren

aan te grijpen. Precies wat groep nul van de

om begrippen en vaardigheden bij te brengen

de revue. De kinderen noemen juichend de

Groen van Prinstererschool nodig heeft, vindt

en te oefenen. Bij elk thema worden nieuwe

namen en laten natuurgetrouw hun geluiden

Jacqueline Hulleman (leerkracht groep 0 en

doelen gekozen.

horen. Als de melk op is, maken de juffen

1), die het programma gebruikt als aanvulling

‘Nu we die doelen expliciet benoemen en

twee torens van de bekers. ‘Welke toren is

op Uk enPuk: ‘Met de thema’s biedt Puk een

ophangen,’ bemerkt Jacqueline, ‘werken we

nu het kleinst? Juist, deze. Goed zo Imram!’

goede structuur. Maar het mist mogelijkheden

er veel gerichter en bewuster aan. We hebben

Imram glundert.

om duidelijk doelen te stellen om achter-

houvast doordat we er zicht op houden. Het

KlasseApart mei 2013 nummer 2

wordt een automatisme om ze te verwerken

zijn veel actiever in hun spel geworden en

Opbrengstgericht werken

in de dagelijkse routine, met een rijkdom

spelen meer met anderen. Er is ook meer taal

Peuterstappen is een vorm van opbrengstge-

aan aanknopingspunten, die we, gemakke-

in de groep. Kinderen praten meer, kennen

richt werken, gericht op cognitieve, sociaal-

lijker dan vroeger, spelenderwijs aangrijpen.

meer woorden. Ze snappen waar verhalen

emotionele en motorische vaardigheden, aan

Verschillen tussen hard en zacht leren wij bij-

over gaan en kunnen versjes afmaken met

de hand van de vier d’s: data, duiden, doelen

voorbeeld door kinderen aan hun trui te laten

een rijmwoord. Ouders gaan thuis aan de slag

en doen. De focus ligt op het aanscherpen

voelen en daarna aan een blok. Bij voorlezen

met de begrippen die wij op de website zetten.

van doelen die moeten worden bereikt bij

herhalen we dagelijks aangeleerde begrippen.

Omdat vooral taal bij veel van onze kinderen

groepsactiviteiten, zodat alle kinderen op

Vroeger lieten we alleen de plaatjes zien.’

lastig is om aan te leren, zijn we daar heel blij

de juiste wijze bij de activiteiten worden

Consequent aan doelen werken levert rende-

mee.’

betrokken. Het is een cyclisch proces, waarin

ment op, constateert Jacqueline: ‘Kinderen

het bestaande activiteitenaanbod passend wordt gemaakt op basis van verzamelde en geanalyseerde informatie over kinderen.

Deze informatie dient als uitgangspunt van

Training & begeleiding

een handelingsplan, waarbij een duidelijk en

Peuterstappen wordt momenteel als pilot uitgevoerd op Rotterdamse scholen.

doelgericht uitgestippeld pad wordt gevolgd.

Pedagogisch medewerkers en hbo’ers krijgen training in de denk- en werkwijze. Zij kunnen gebruikmaken van een handboek, een film en ontwikkelingslijnen. Er is een trainings- en begeleidingsaanbod waarbij onderwijsadviseurs van de CED-Groep medewerkers kunnen ondersteunen bij het vormgeven van opbrengstgericht werken in de praktijk. Meer informatie is te vinden op www.cedgroep.nl/peuterstappen.

Meer weten?

Lonneke van Dijk l.vandijk@cedgroep.nl 010 4071502

KlasseApart mei 2013 nummer 2

19

Niftarlake College investeert in docentvaardigheden

‘Het is leuk om goed te worden in je vak!’ tekst Karin van Breugel

Het Niftarlake College in Maarssen wilde zo’n anderhalf jaar geleden de resultaten van de leerlingen verbeteren en zocht contact met de CED-Groep. In de aanpak die werd uitgestippeld, spelen docenten een sleutelrol. Door hun pedagogisch en didactisch handelen te versterken, verbetert de kwaliteit van de lessen en gaan de prestaties van de leerlingen omhoog.

De CED-Groep stelde een meerjarig verbeter-

uitvoeren en nabespreken van lesbezoeken.

plan op om de docentvaardigheden op een ho-

Als onderdeel van de training werd een aantal

ger plan te brengen. In het eerste jaar van het

lesbezoeken samen met een CED-adviseur

traject lag de focus op de schoolleiding. ‘We

gedaan. ‘Erg leerzaam’, zegt Jacomijn. ‘Ik

kregen hulp bij het in kaart brengen van wat

ben me er bijvoorbeeld nog meer van bewust

wij als schoolleiding feitelijk onder effectief

geworden dat ik bij de nabespreking niet zélf

docentengedrag verstaan. We hebben een lijst

oplossingen moet aandragen. Het gaat erom

gemaakt van gedrag dat we in principe in alle

dat je samen met de docent verkent wat hij

lessen willen zien – concreet waarneembaar

kan verbeteren.’

en effectief gedrag’, vertelt Jacomijn de Vries,

Om zichzelf nog verder te bekwamen in die

afdelingsleider van havo 4/5.

lesobservaties, heeft Jacomijn inmiddels ook een aantal lesbezoeken samen met een

Effectief gedrag

onderbouw-afdelingsleider gedaan. ‘Het is

Voorbeelden van effectief docentengedrag:

prettig om met elkaar te sparren over wat je

aan het begin van de les maakt de docent dui-

ziet. Want hoe bepaal je bijvoorbeeld of een

delijk wat het lesdoel is en welke activiteiten

docent leerlingen voldoende denktijd geeft

daarbij horen. Maar ook: de docent geeft aan-

om een vraag te beantwoorden of op de juiste

dacht aan de leerlingen. Concreet betekent

manier ingrijpt als een leerling zich niet aan

dit dat hij bij aanvang van de les bij de deur

de regels houdt?’

staat om de leerlingen te begroeten. Nog een

20

Piet Ouwehand: ‘Ik merk dat ik veel effectiever bezig ben.’ foto Rob ter Bekke

voorbeeld: de docent besteedt altijd aandacht

Professionalisering

aan het gemaakte huiswerk en zorgt dat de

Nu, in het tweede jaar van het verbetertraject,

leerlingen actief betrokken zijn bij de les.

ligt de focus op de docenten. Begin van dit

beter leren omgaan met niveauverschillen,

good practices getoond van docenten die

moeilijk vindt, elkaar tips kunt geven en kunt

bezig ben. Ik ben ervan overtuigd dat dit ook

De docenten kregen de gelegenheid om te

schooljaar werd een professionaliseringspro-

het huiswerk op een meer effectieve manier

effectief gedrag laten zien. Ook opnames van

inspireren. Je leert echt van en met elkaar’,

zichtbaar gaat worden in de leerlingresulta-

reageren op de lijst. Het bleek dat zij behoor-

gramma gestart dat onder andere bestaat uit

controleren en ervoor zorgen dat ik aan het

Piet, omdat hij onder meer heel sterk is in

aldus Piet.

ten. Dat zal de komende toetsperiode uitwij-

lijk op één lijn zaten met de schoolleiding en

intervisiebijeenkomsten en coaching op de

begin van de les direct aan de slag kan. De na-

’strategie bepalen’. Hij helpt leerlingen op een

zich goed konden vinden in de geformuleerde

werkvloer door een begeleider van de CED-

besprekingen van de lesbezoeken vond ik heel

praktische en effectieve manier om bij elke

Effectiever gedrag

gedragskenmerken.

Groep.

waardevol. Onze begeleider is heel praktisch

wiskundesom de juiste oplossingsstrategie te

‘Ik was altijd al wel op zoek naar mogelijk-

Wiskundedocent Piet Ouwehand over de

ingesteld en weet waar ze het over heeft.’

kiezen. Ook bij de andere bètavakken hebben

heden om zo optimaal mogelijk wiskunde te

zen. Ik verwacht er veel van!’

Lesbezoeken

coaching: ‘De begeleider van de CED-Groep

docenten met strategieën te maken, dus voor

geven. Je wil immers dat alle leerlingen het

Alle gedragskenmerken zijn vervolgens

is inmiddels een paar keer bij mij in de klas

Openheid

hen was dat heel inzichtgevend.

begrijpen. Door de coaching en de intervisie

verwerkt in een observatieformulier dat de

geweest. Vantevoren bespraken we mijn

Van de lesobservaties worden ook video-

‘Het is heel leuk om met elkaar zulke video-

krijg ik nieuwe ideeën en ben ik een aantal

b.vanhilst@cedgroep.nl

schoolleiding tijdens lesbezoeken gebruikt.

leerpunten en tijdens de lesobservatie keek

opnamen gemaakt. Tijdens de intervisie-

beelden te bekijken. Zo ontstaat openheid

dingen echt anders gaan aanpakken’, be-

010 4071537

De leidinggevenden zijn getraind in het

hij daar met name naar. Ik wil bijvoorbeeld

bijeenkomsten wordt steeds een aantal

waarin je met elkaar kunt bespreken wat je

nadrukt Piet. ‘Ik merk dat ik veel effectiever

KlasseApart mei 2013 nummer 2

Meer weten?

Brigitte van Hilst

KlasseApart mei 2013 nummer 2

21

AGENDA

Cursus- en conferentiebureau CED-Groep

Trainingen, cursussen, workshops en conferenties 2013-2014

BINNENKORT

Een nieuwe lente, een nieuwe cursusbrochure. Of beter gezegd

Kinderopvang

drie nieuwe cursusbrochures. Eén voor de kinderopvang, één

Taalstimulering en interne begeleiding zijn

5 juni Amersfoort / 19 juni Utrecht Volleybaltoernooi voor schoolteams De CED-Groep organiseert weer een volleybaltoernooi in Amersfoort en Utrecht. www.cedgroep.nl/volleybaltoernooi

de belangrijkste onderwerpen uit de cursus-

voor po/so en één voor vo/mbo. Een greep uit het aanbod.

brochure voor de kinderopvang. Maar ook het werken aan je eigen competenties als leidinggevende of pedagogisch medewerker komt ruimschoots aan bod.

Vernieuwde website De brochures geven beknopte informatie van cursussen, trainingen, workshops, conferenties en studiedagen. Op de vernieuwde website www.cedgroep.nl/cursussen staan uitgebreide beschrijvingen met prijzen en data. Met de nieuwe zoekfunctie is het aanbod naar behoefte te filteren. Kies bijvoorbeeld een vakgebied of thema en combineer dat met een sector.

22 mei Rotterdam Informatiemiddag nieuwe taalmethoden in het po Dit jaar verschijnen vijf nieuwe taalmethoden. Taalspecialisten van de CED-Groep maken voor u een vergelijking van deze methoden en gaan dieper in op de leerlijnen woordenschat, spelling en stellen. www.cedgroep.nl/nieuwetaalmethoden 31 mei Maartensdijk / 21 juni Rotterdam Conferentie Uitgerekend?

Het Protocol Ernstige Reken-Wiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD) is een leidraad voor planmatig en structureel werken aan goed rekenonderwijs. De rekenspecialisten van de CED-Groep organiseren dit schooljaar tweemaal deze conferentie over optimaal gebruik van het protocol ERWD op school. www.cedgroep.nl/conferentiedyscalculie

5 juni Rotterdam en Zwolle / 26 juni Maartensdijk Startbijeenkomst Grip op de groep Verwacht u komend jaar een moeilijke groep? De cursus Grip op de groep helpt! www.cedgroep.nl/gripopdegroep 13 juni Rotterdam Dag voor leidinggevenden in de kinderopvang Conferentie met inleiding en twee workshoprondes voor directies, pedagogen, regio- en locatiemanagers van kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, buitenschoolse opvang en gastouderbureaus. www.cedgroep.nl/dagvoorleidinggevenden 19 juni Zwolle Burgerschapscongres Met een inleiding van Leo Pauw (CED-Groep), projectleider De Vreedzame School/Wijk, een workshop Vreedzame School/Wijk van Caroline Verhoeff (Stichting Vreedzaam) en een presentatie over de dilemma’s bij het werken aan de pedagogische taak van de school door Kitty van Voorst van Beest (CED-Groep). www.burgerschapscongres.nl 25 september Zwolle Conferentie begrijpend lezen De jaarlijkse conferentie over Begrijpend lezen gaat deze keer over toetsen en differentiëren. Bekijk het programma op www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpendlezen Kijk voor meer informatie op www.cedgroep.nl/agenda.

CURSUSSEN (startdatum) KINDEROPVANG 12 september Intern begeleider voor kinderopvang 24 september NCKO module 1: Kwaliteitsmonitor

Bij alle cursussen ligt de nadruk op de

groeit gestaag. Behalve de bestaande korte

u graag attent op de cursussen Bouwgroepen

praktische waarde ervan op de werkvloer.

cursussen als Afspreken en aanspreken en

coördineren, Specialist jonge kind, iCoach en

Geen theorie zonder praktische oefening.

Feedback geven en ontvangen, bieden we dit

Antipestcoördinator. Ook voor onderwijsas-

Voorbeelden: Opbrengstgericht werken moet

jaar Coaching voor schoolleiders, Directeur

sistenten zijn er cursussen.

geen loze term zijn, maar handen en voeten

integraal kindcentrum en Opbrengstgericht

krijgen tijdens de uitvoering. Het boek Teach

leiderschap.

In het vo en mbo vallen de trainingen over

Like a Champion kun je lezen, maar de

22

Vo/mbo

technieken met anderen oefenen en elkaar

Specialisten

kwaliteit van lesgeven en passend omgaan

feedback geven, levert veel meer op. Dat

Voor pedagogisch medewerkers, leerkrach-

met verschillen in de klas op: Teach Like a

geldt natuurlijk ook voor de communicatie-

ten en docenten met speciale taken hebben

Champion, Omgaan met moeilijke klassen,

trainingen.

we cursussen voor specialisten. Naast de

Differentiëren en Effectief lesgeven. Voor

bekende basiscursussen voor Interne bege-

mentoren zijn er trainingen op drie niveaus:

Schoolleiders po/so

leiding, Gedragsspecialist, Leesspecialist,

beginnend, gevorderd en ervaren.

Het cursusaanbod voor schoolleiders

Rekenspecialist of Taalcoördinator maken we

KlasseApart mei 2013 nummer 2

Kortingsactie Maak tot 1 augustus 2013 gebruik van de kortingsactie in de brochure met 10% korting! Geen brochure ontvangen? Of meer exemplaren nodig? Vraag snel aan bij cursusbureau@cedgroep.nl o.v.v. van cursusbrochure po/so, vo/vmbo of kov/ psz en uw postadres.

Meer weten?

Lot Hannik cursusbureau@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/cursussen

PRIMAIR EN SPECIAAL ONDERWIJS 5 juni Grip op de Groep 10 september Specialist Jonge kind 16 september Basiscursus Leesspecialist 19 september Basiscursus Taalcoördinator po 30 september iCoach 13 oktober Basiscursus Gedragspecialist VO, VSO EN MBO 13 september 16 september 16 september 30 september 11 november 12 december

Basiscursus Taalcoördinator vo, mbo Rekenspecialist vo en mbo Werken met Taalportfolio’s Interne coach TVO Taal in toetsvragen Opbrengstgericht werken aan de referentieniveaus taal in vo en mbo

Kijk voor het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen

KlasseApart mei 2013 nummer 2

23

DE WERKDAG VAN TIM MICKLINGHOFF Tim Micklinghoff is ontwikkelaar bij de projectteams Nieuwsrekenen en Neurodidactiek t.micklinghoff@cedgroep.nl 010 4071544

Iedere dag begint voor mij met een frisse fietstocht van ongeveer 10 kilometer vanuit mijn huis naar het Dwerggras. Een goede start van de dag!

foto’s Jan van der Meijde

Na het overleg begint het echte schrijven van de lessen voor Nieuwsrekenen. Vandaag is het onderwerp de wisseling van de paus. Er worden getallen bij dit nieuws gezocht uit de krant en op internet.

Tussendoor is er ruimte voor korte klusjes op mijn werkplek, zoals het beantwoorden van e-mail.

Eerst even koffie halen.

Ik ontwikkel iedere week een les voor Nieuwsrekenen: rekenen met het nieuws van de dag. Eerst is er een overleg met het team over het onderwerp van die dag. We brainstormen over hoe we hier leuke lessen van kunnen maken.

In de brainstorm voor Nieuwsrekenen wordt er altijd actief meegedacht. Inschatten hoe lang of hoe groot bepaalde voorwerpen zijn, hoort hier ook bij.

In de middag zit ik bij de pilot-training ’Neurodidactiek’ voor leerkrachten. Ik heb de materialen voor in de cursusmap mede ontwikkeld en ik wil weten of de deelnemers met het materiaal kunnen werken.

Tijdens de training probeer ik zoveel mogelijk op te schrijven, zodat het materiaal direct aangepast kan worden aan de wensen uit de praktijk.