MEI 2013 NUMMER 2
JAARGANG 11
INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP
SPECIAL PASSEND ONDERWIJS Scholen zoeken met profielen Passend Indiceren & TOP-Initiatief Groepsonderzoek: ‘Haal je eruit wat erin zit?’
N I E U W S inhoud
niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
CED-Groep bereikt Postadres: Postbus 8639 3009 AP Rotterdam
Volg ons
Locatie MAARTENSDIJK Postadres: Postbus 25 info@cedgroep.nl
3738 ZL Maartensdijk
www.cedgroep.nl
Redactioneel
Passend onderwijs Op 1 augustus 2014 wordt de Wet passend onderwijs van kracht. Schooljaar 2013-2014 is een overgangsjaar. Op veel plekken in het land vinden al dit schooljaar ontwikkelingen plaats. In de SPECIAL nemen we er drie onder de loep. Bij swv Zuid Kennemerland loopt, in samenwerking met de CED-Groep, sinds twee jaar
SPECIAL PASSEND ONDERWIJS
Uk & Puk, het vve-programma voor kinderen van 0 tot 4 jaar, is officieel erkend met het certificaat ‘Voor- en vroegschoolse educatie’. Dat is de uitkomst van een toetsing door de
6 ‘De leraar is de sleutel’ Volgende fase Passend onderwijs: helicopterview en visie
Erkenningscommissie Interventies van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI). De commissie: ‘Het programma is theoretisch goed onderbouwd, zit goed in elkaar en is uniek wat betreft de activiteiten voor de kleinste kinderen. Uk & Puk biedt een mooie doorgaande lijn met de interventies Ik & Ko of Schatkist.’
8 Passend Indiceren & TOP Initiatief ‘Educatief partnerschap en het kind centraal’ 10 De schoolondersteunings profielen zijn bijna klaar! Ouders vinden op website het complete onderwijsaanbod 12 Groepsonderzoek: ‘Haal je eruit wat erin zit?’ ‘Wat heeft deze leerling en wat heeft deze groep nodig?’
Ook aan de slag met Uk & Puk? Els Groenewoud informeert u graag over de mogelijkheden: e.groenewoud@cedgroep.nl.
Gratis uitproberen Met de innovatieve taaltraining ’FF Taal Leren’ klimmen pedagogisch medewerkers snel op naar taalniveau 3F. Gratis de proefmodule uitproberen? Mail naar proefmodule@cedgroep.nl, typ als onderwerp ‘proefmodule’ en ontvang de inloggegevens.
een proef met verwijzingsmethodiek waarbij niet de verwijzing naar s(b)o beloond wordt, maar juist de inspanning om verwijzing te voorkomen.
FF Taal Leren is een op maat te
(pagina 8)
3 Nieuws
Ouders in de regio Rotterdam kunnen vanaf aanstaande november op een speciale website een passende vo-school voor hun kind vinden. Met een paar keer doorklikken vinden ze
14 SPOT op Tony van Dalen
een school in de juiste buurt, van het juiste niveau, met de gewenste ondersteuning. (pagina 10)
in Leerdam vroeg zich af wat dat maximale eigenlijk is. Met hulp van de CED-Groep kreeg de school meer inzicht in het leerpotentieel van de groep en de individuele leerling. (pagina 12)
15 De websites van de CED-Groep 16 NIEUWSREKENEN op De Sonnevanck
keer per jaar verschijnend informatieblad van de CEDGroep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660 jaargang 11 nummer 2 mei 2013
2
KlasseApart mei 2013 nummer 2
en schriftelijke taal. Het innovatieve zit in de combinatie van het online maken van oefeningen, begeleiding van een persoonlijke coach, mailuitwisseling Cursisten werken gericht in eigen tempo aan de vaardigheid waarop ze laag scoren. Alle onderdelen sluiten aan bij het werkveld van pedagogisch medewerkers. De training gaat uit van een startniveau rond 2F (schrijven 1F). Cursisten met een lager startniveau kunnen ook werken met de methode. Voor hen geldt dat het aantal studie-uren groter zal zijn en dat er extra tutor-uren nodig zijn, hiervoor worden op maat afspraken gemaakt. Deelnemers werken ongeveer anderhalf uur per week aan een module, inclusief de contacten met de coach. Er zijn twee Taalpraktijkdagen per taaldomein. FF Taal Leren is een samenwerking tussen CED-Groep, Sardes en IT-Workz.
COLOFON
klasseApart is een drie
doorlopen training voor mondelinge
met medecursisten en deelname aan de Taalpraktijkdagen.
14 MAGiTO
Passend onderwijs moet het maximale uit iedere leerling halen. Basisschool Het Mozaïek
redactie Willem Bijl Frank Brouwer Lot Hannik Cees Hereijgens Toni van Oortmerssen Carolien Rebel Elly van der Zel
website www.cedgroep.nl
20 Begeleiding op de werkvloer bij Niftarlake
druk Goos, Ouderkerk a/d IJssel oplage 14.000
redactie-adres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam klasseapart@cedgroep.nl
18 PEUTERSTAPPEN op de Groen van Prinsterer
foto voorpagina Jan van der Meijde vormgeving Pressure Line
KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl
N I E U W S
Uk & Puk officieel erkend
De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar
N I E U W S
22 CURSUSSEN 2013/2014
Voor meer informatie: fftaalleren@cedgroep.nl.
Schoolondersteuningsprofiel op één A4 Het schoolondersteuningsprofiel van de CED-Groep biedt scholen de mogelijkheid om efficiënt op één A4 het eigen ondersteuningsprofiel vorm te geven. Het voldoet aan de kwaliteitseisen Referentiekader Passend Onderwijs van preventief en planmatig handelen, inrichting zorgstructuur en kwaliteit. De twee delen beschrijven de basisondersteuning en de extra ondersteuning. Het schoolondersteuningsprofiel gaat niet uit van tekorten bij leerlingen maar van de mogelijkheden van scholen. Het uitgangspunt is een onderwijskundige visie, zoals uitgewerkt in het Onderwijscontinuüm CED-Groep®. Hiermee kunnen de deelnemende scholen van een samenwerkingsverband vanuit één visie werken aan het duiden van een ondersteuningsprofiel en – indien nodig – het starten van een schoolverbeteringstraject. Neem voor meer informatie contact op met Audrey Machielsen, a.machielsen@cedgroep.nl of Wilma Peulen, w.peulen@cedgroep.nl.
Nieuwe website Nieuwsbegrip Komend schooljaar worden de huidige websites van Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen vervangen door één nieuwe website. Deze is nog gebruiksvriendelijker dan de huidige sites en geschikt voor tablets. Voortgezet onderwijs krijgt een eigen design.
24 De werkdag van Tim Micklinghoff
Nieuwsgierig? Een voorproefje staat op www.nieuwsbegrip2013.nl. Gebruikers van Nieuwsbegrip krijgen tijdig informatie over de veranderingen. Mailadres: nieuwsbegrip@cedgroep.nl.
KlasseApart mei 2013 nummer 2
3
N I E U W S
N I E U W S
N I E U W S
Nieuwe versie ’Mijn Stad’
N I E U W S
N I E U W S
Vreedzame School in sbo Na het succes van De Vreedzame School voor het
In het lespakket voor zomerscholen ’Mijn Stad’ gaan leerlingen aan de slag met taal, rekenen en sociale competenties. Op basis van ervaringen van scholen met het gelijknamige lespakket van 2012 komen de makers van Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen nu met een herziene versie. Naast het lezen van teksten en het maken van verwerkingsopdrachten rond het thema Mijn Stad werken de leerlingen samen aan een toeristische krant over de stad. Aan het einde van de zomerschool presenteren zij de krant aan familie, schoolgenoten en mogelijk de VVV.
Meer informatie over Mijn Stad via Maryse Bolhuis, m.bolhuis@cedgroep.nl en op www.cedgroep.nl/zomerschool
N I E U W S
Toetsen met SIT
basisonderwijs wordt door de CED-Groep een aanvullend katern voor sbo-scholen samengesteld. Het sluit
Het toetsen van het begrijpend leesniveau
aan bij de specifieke onderwijsbehoeften van sbo-
van leerlingen kan beter, sneller en ef-
leerlingen. De doelen zijn bijgesteld, er is gezorgd
fectiever. De Sneltoets Informatieve Teksten
voor meer visuele ondersteuning en de leerkrachten
(SIT) blijkt een betrouwbaar en valide
krijgen ideeën aangereikt voor het praktisch vorm-
toetsinstrument te zijn, zo blijkt uit Ameri-
geven van de lessen. Het katern is komende herfst
kaans onderzoek. In samenwerking met de
beschikbaar.
RU Leiden onderzoekt de CED-Groep deze
De Vreedzame School is een programma voor sociale
voor Nederland nieuwe manier van toetsen.
competentie en democratisch burgerschap. Meer
De toets is gekoppeld aan Nieuwsbegrip.
informatie: Fernanda de Hoop, f.dehoop@cedgroep.nl
Gebruikers van Nieuwsbegrip kunnen mee-
en www.vreedzameschool.nl.
doen aan het onderzoek. Dat biedt een aantal voordelen: iedere zeven weken inzicht in de leesvaardigheid van de leerlingen (zij zien
Taalwerkplaatsen
Teach Like a Champion / zml
beter op hen afstemmen en ervaring opdoen
NIEUW IN WEBWINKEL
met deze nieuwe manier van toetsen. Meer weten? Mail naar Marion Slot,
Gert Kruit van de CED-Groep verzorgt ’taalwerkplaatsen’.
De CED-Groep heeft een aanvulling op
Hier komen vo/mbo-docenten van verschillende vakken
Teach Like a Champion voor het zml-
bijeen om onder deskundige begeleiding taalgerichte lessen
onderwijs gemaakt. In dit katern houden
te ontwerpen. Daarvoor wordt een model gehanteerd dat
de samenstellers rekening met speci-
gebaseerd is op de uitgangspunten van taalgericht vakon-
fieke behoeften en kenmerken van zeer
derwijs en directe instructie. Een traject bestaat uit een
moeilijk lerende kinderen, zoals een
Automatiseren en memoriseren van het
serie van drie tot zes bijeenkomsten. Tussentijds proberen
korte concentratieboog en een lager IQ.
optellen en aftrekken tot twintig is de
de deelnemers de lessen uit. De thema’s van de bijeen-
Een dvd met praktijkvoorbeelden uit het
basis voor hoofdrekenen en cijferen. Kin-
komsten worden bij de intake in overleg met opdrachtgever
zml en een praktische uitwerking van de
deren die op dit gebied uitvallen, ontwik-
bepaald en sluiten aan op bestaande afspraken in de school
49 technieken completeren de aanvul-
kelen ernstige rekenproblemen. In veel
Nieuw in het aanbod van de CED-Groep is
op het gebied van taalbeleid en didactiek. De bijeenkomsten
ling, die uiteraard ook goed te gebruiken
rekenmethodes is onvoldoende aandacht
de training Datacoach taal. In vier bijeen-
worden verzorgd op school. Meer informatie via Gert Kruit,
valt bij andere vormen van (v)so.
voor het voorkomen en remediëren van
komsten wordt u opgeleid tot datacoach.
g.kruit@cedgroep.nl.
Meer informatie?
deze problematiek. Rekenprikjes biedt
In de training oefent u met het analyseren
Kijk op www.teachnederland.nl of neem
een aanpak die gemakkelijk in de regu-
van toetsresultaten op basis van het Onder-
contact op met Christa Oudejans,
liere rekenles is in te bouwen en waar-
wijscontinuüm® van de CED-Groep. Aan
c.oudejans@cedgroep.nl.
mee de valkuil van het tellend rekenen
de hand hiervan stelt u onderwijsarrange-
tijdig wordt gesignaleerd. Alle strategieën
menten samen voor verschillende groepen
voor het automatiseren en memoriseren
leerlingen in de school. In de training wordt
van het rekenen tot tien en met tienta-
gekeken naar inzetbare materialen en me-
Next Level Om s(b)o-leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op de overgang naar het vo ontwikkelde de CED-Groep samen met s(b)o-scholen ’Next Level’. Dit programma verrijkt leerlingen met kennis en vaardigheden waarmee zij hun zelfbewustzijn en
4
ook zelf hoe zij vooruitgaan), het onderwijs
VOx leerjaar 1 gereed
zelfredzaamheid kunnen vergroten. Ze leren vooral
De CED-Groep heeft samen met de KPC Groep en de SLO de methode
dat ze invloed op hun situatie kunnen uitoefenen
’VOx’ ontwikkeld, een overkoepelende methodiek voor vso arbeidsgericht.
door hun eigen gedrag aan te passen en krijgen tips
De hoofdmoot bestaat uit lesmateriaal voor Nederlands, rekenen/wiskun-
hoe ze dat kunnen doen. School en ouders zijn hierbij
de en praktijkvakken als koken en verzorging. Het materiaal is gekoppeld
belangrijke steunpilaren.
aan de nieuwe kerndoelen referentieniveaus voor het vso.
Meer informatie via Marieke Tjallema, m.tjallema@
Downloaden van het complete materiaal voor leerjaar 1 is (kosteloos)
cedgroep.nl.
mogelijk door de inlogcode aan te vragen op www.voxonderwijs.nl.
KlasseApart mei 2013 nummer 2
m.slot@cedgroep.nl.
Rekenprikjes herzien Training Datacoach taal vo
thodieken. Ook komt het voorbereiden van
loverschrijders komen aan bod. Door de gehanteerde systematiek zal tellend re-
Ga voor meer informatie
toetsafnames en de presentatie van toetsre-
kenen plaatsmaken voor zogenaamde re-
en bestellingen naar
sultaten aan collega’s, ouders en leerlingen
kenfeiten: het in een oogopslag ‘zien’ van
www.cedgroep.nl/webwinkel
aan bod. De datacoach bewaakt de acties die
aantallen en uitkomsten. Rekenprikjes
of volg de bijbehorende cursus
in gang worden gezet om de taalprestaties
bevat veel en afwisselend oefenmateriaal.
Automatiseren is te leren
te verhogen, stuurt acties zo nodig bij en ziet
Periodieke afname van de Diagnostische
(www.cedgroep.nl/cursussen).
erop toe dat de acties worden opgenomen
Automatiserings Toets helpt om hardnek-
in het schoolbeleid. Dus ook de beleidskant
kige problemen in een vroeg stadium op
komt aan bod.
te sporen en doelgericht aan te pakken.
Meer informatie bij Ankie Bakker, a.bakker@cedgroep.nl en op www.cedgroep.nl/cursussen.
KlasseApart mei 2013 nummer 2
5
SPECIAL passend onderwijs
Volgende fase passend onderwijs: helicopterview en visie
‘De leraar is de sleutel’ aan ontbreekt en ga vanuit visie met maatwerk aan de slag. Geef ruimte waar het kan en ondersteuning waar het moet.’
tekst Ronald Buitelaar
Geen bedreiging maar uitdaging
Met ingang van 1 augustus 2014 wordt de zorgplicht ingevoerd –
Beiden denken dat er wat dat betreft op alle
een cruciaal onderdeel van passend onderwijs – waardoor scholen
niveaus nog een wereld te winnen valt. In
verplicht worden ’zo passend mogelijk aanbod op de eigen, een
ieder geval op het niveau van de werkvloer: ‘Wij zien dat leraren zich zo verantwoordelijk
andere reguliere of een speciale school binnen de regio’ te regelen.
voor hun leerlingen voelen dat ze over hun fy-
Kern van het passend aanbod is het uitgaan van de ondersteu-
sieke grenzen heen gaan. Het hebben van een
ningsbehoeften of onderwijsbehoeften van leerlingen. Een opdracht
gezamenlijke stip op de horizon kan helpen zicht te krijgen op de eigen ondersteunings-
aan het onderwijs die verstrekkende gevolgen heeft voor de wijze
behoeften om optimaal tegemoet te kunnen
waarop besturen, directies en leraren handelen. KlasseApart sprak
komen aan onderwijsbehoeften van leerlingen. De leraar is namelijk écht de sleutel voor
over gevolgen én mogelijke oplossingen met CED-Groep adviseurs
het slagen van passend onderwijs. Als alle
Mirella van Minderhout en Wilma Peulen.
betrokkenen dat voor ogen houden, wordt passend onderwijs geen bedreiging maar een uitdaging.’
Tijdens recent overleg met de Tweede Kamer
Mission impossible
heeft staatssecretaris Sander Dekker te
Wilma wijst erop dat je niet moet onderschat-
De CED-Groep verleent ondersteuning bij de
kennen gegeven dat er de afgelopen jaren,
ten hoe er op scholen tegen de invoering van
invulling van de kaders van handelingsge-
terecht, veel aandacht gegaan is naar de
passend onderwijs wordt aangekeken: ‘Veel
richt werken (zeven uitgangspunten). Dit is
bestuurlijke inrichting van passend onderwijs,
schoolteams zijn ongerust en vragen zich af
gekoppeld aan het didactisch en pedagogisch
maar dat er wat hem betreft de komende tijd
wat er te gebeuren staat.’ Mirella: ‘Ik spreek
handelen in de klas – een werkwijze waarbij
vooral over de inhoud moet worden gespro-
leerkrachten die zich afvragen of passend
ken: ‘We staan nu op een kantelpunt. Veel
onderwijs nog wel over hen gaat. Zij zien hun
samenwerkingsverbanden zijn van de grond.
invloedssfeer niet.’ Wilma en Mirella begrij-
Nu is het tijd voor de tweede fase, die van de
pen de zorgen goed: ‘Er komt op dit moment
inhoudelijke kanten. Ouders en leraren zullen
nogal wat af op leraren: krimp, krappe finan-
nadrukkelijk bij het proces betrokken moeten
ciën en passend onderwijs. Niet zo vreemd
worden.’
dat er een gevoel van mission impossible in het onderwijs ontstaat. En misschien nog wel
wordt om sturing te geven aan het onderwijs. Dit kan zowel op individueel niveau, als op groeps-, school- en bestuurlijk niveau. De praktijk wijst uit dat het scholen in beweging brengt en dat zij op zoek gaan naar concrete handvatten en hulpmiddelen om hun resultaten te verbeteren.
Focus
terecht ook, want er worden op dit moment
Onderwijsadviseurs Mirella van Minderhout
keuzes gemaakt die verstrekkende gevolgen
doen dan samenwerkingsverbanden waar al-
Arrangementen
of zorgarrangement, een basisarrangement
en Wilma Peulen van de CED-Groep zeggen
hebben.’
leen aandacht is voor bestuurlijke inrichting.’
Ze illustreren hun verhaal met een voorbeeld
of een verrijkingsarrangement.’
Ze bestrijden dat het ontwikkelen van een
op groepsniveau: ‘Je kunt als leerkracht de
zich goed in deze oproep te kunnen herken-
6
informatie uit het leerlingvolgsysteem benut
Wilma Peulen en Mirella van Minderhout: ‘Niet zo vreemd dat er een gevoel van mission impossible in het onderwijs ontstaat.’ foto Jan van der Meijde
nen en noemen het van groot belang dat
Visieontwikkeling
onderwijskundige visie een proces van jaren
methodes als uitgangspunt van je onderwijs
Helicopterview
de werkvloer bij het ontwikkelingsproces
Om dat gevoel weg te nemen denken Wilma
is: ‘Het lijkt misschien ingewikkeld, maar
nemen. Methodes zijn echter niet helemaal
Mirella en Wilma leggen uit dat dit model ook
betrokken gaat worden: ‘Als uit diverse on-
en Mirella dat het nodig is dat de verantwoor-
het is in feite heel eenvoudig. Denk goed na
sluitend voor de kerndoelen. Het is beter om
op andere niveaus van toepassing is: ‘Het
derzoeken blijkt dat goede leraren bepalend
delijken op alle onderwijsniveaus werken
over wat je doelen zijn en durf vervolgens te
uit te gaan van wat je met je leerlingen wilt
denken in arrangementen kun je ook op het
zijn voor goed onderwijs moet de focus van de
aan visieontwikkeling: ‘We zien nu al dat
reflecteren en vast te stellen wat nodig is om
bereiken en daarbij het leeraanbod te kiezen.
niveau van samenwerkingsverband, bestuur
bestuurlijke inrichting naar het functioneren
samenwerkingsverbanden die een visie voor
die doelen te bereiken. Een aanpak die rust
Vervolgens maak je onderscheid tussen leer-
en directie toepassen. Kijk met een helicop-
van de leerkracht.’
passend onderwijs ontwikkelen het beter
en ruimte geeft.’
lingen die behoefte hebben aan een intensief-
terview naar wat er gaande is en wat er nog
KlasseApart mei 2013 nummer 2
Meer weten? Wilma Peulen w.peulen@cedgroep.nl O10 4071599
Mirella van Minderhout m.vanminderhout@cedgroep.nl O10 4071599
KlasseApart mei 2013 nummer 2
7
SPECIAL passend onderwijs
Passend indiceren & TOP-initiatief
‘Educatief partnerschap en het kind centraal’
wel een kanttekening bij de ’vluchtheuvel’
minder enthousiast: ‘Voorheen werden leer-
functie van het sbo, maar is positief over de
lingen door de basisschool ’overgedragen’
TOP-initiatief staat voor Transpa-
snelheid en directheid waarmee een verwij-
aan de sbo-school. Nu blijven basisscholen
rant, Opbrengstgericht en Passend
zing te regelen is: ‘Ik denk dat het basison-
betrokken en medeverantwoordelijk. Het zijn
onderwijs. Hierbij zijn de financiële en
derwijs het sbo niet moet gaan zien als een
en blijven hun leerlingen.’ Ellen ziet nog een
inhoudelijke kant van elkaar losgekop-
snelle reparatiefabriek, maar ik merk dat het
bijkomend voordeel van nauwere samenwer-
peld. Een klein deel van het onder-
directe overleg met ouders en basisschool
king tussen sbo en regulier basisonderwijs:
steuningsbudget is gereserveerd voor
veel winst oplevert. Het samen naar een
‘Nu wordt de schoolcapaciteit alleen benut
taken van het swv; het overgrote deel,
goede oplossing voor de ondersteuningsbe-
voor de eigen populatie. Door ook in het
naar leerlingenratio, voor de basis-
hoefte van het kind zoeken is een pluspunt.
reguliere basisonderwijs gebruik te maken
scholen. De basisscholen zijn verant-
Het kind staat hierbij echt centraal.’ Marc,
woordelijk voor ’inkoop’ van extra on-
vader van Joris, knikt. Ervaring met de oude
dersteuning en overleggen over aard
werkwijze heeft hij niet. Wel is hij tevreden over de manier waarop de verwijzing van Joris tot stand is gekomen: ‘Ik hoor dat er tegenwoordig vaak over educatief partnerschap gesproken wordt en deze werkwijze lijkt me daar een goed voorbeeld van.’ Ook Ton Bezem, directeur van de basisschool van Joris, is positief: ‘Het onderling contact tussen de intern begeleiders voorkomt veel papierwerk en zorgt ervoor dat er direct met elkaar gesproken wordt over de beste oplossing voor
‘Scholen gingen anders naar hun leerlingen kijken’
en duur met een s(b)o school en met de ouders. De basisschool kan extra ondersteuning leveren, maar kan dat ook inkopen bij een externe instantie of (tijdelijk) laten verzorgen door een externe partner zoals een sbo-school.
dit specifieke kind. Een enorme winst.’
tekst Ronald Buitelaar
De CED-Groep ontwikkelde samen met swv Zuid Kennemerland
Thuisnabij onderwijs
van die kennis en kunde neemt de hande-
Ellen Pieterse, voormalig voorzitter van het
lingsbekwaamheid daar toe waardoor we nog
overdracht. Na plaatsing van een leerling op een sbo-school blijft de
sbo werkverband en tegenwoordig algemeen
beter kunnen voldoen aan de wettelijke eis
c.struiksma@cedgroep.nl
basisschool betrokken en medeverantwoordelijk. KlasseApart vroeg
directeur van Spaansesant, een schoolbe-
om (zorg)leerlingen zoveel mogelijk thuisnabij
010 4071599
stuur met 22 scholen op 31 locaties, is niet
onderwijs aan te beiden. Prachtig toch?’
een nieuwe manier van verwijzen. Er is niet langer sprake van louter
belanghebbenden naar hun ervaringen tot nu toe.
Joris is acht jaar. Recent stapte hij over van
’een-pitters’ – die 86 scholen (bao, sbo en so)
zestien scholen van zeven schoolbesturen.
montessori basisschool De Molenwiek in
beheren. Lucas staat samen met onderzoeker
Daarbij is geïnventariseerd hoeveel leerlingen
Haarlem naar de Dumontschool, een sbo-
Chris Struiksma van de CED-Groep aan de
door elke basisschool naar het s(b)o verwezen
school in dezelfde plaats. De overstap was
wieg van het TOP–initiatief, een lokale ’verta-
zijn en is inzichtelijk gemaakt welke kosten
binnen enkele weken geregeld en was het
ling’ van het door de CED-Groep ontwikkelde
daaraan verbonden waren. Lucas: ‘We zagen
resultaat van overleg tussen de twee scholen
Passend Indiceren. Chris: ‘De uitgangspunten
dat scholen alleen al daardoor anders naar
en de ouders van Joris. De verwijzing vond
van Passend Indiceren zijn eenvoudig. Gedrag
hun leerlingen gingen kijken. Een intern
plaats in het kader van het TOP-initiatief, zie
dat beloond wordt, neemt toe, gedrag dat
begeleider vertelde me zelfs dat ze er wakker
kader), een nieuwe manier van verwijzen die
niet beloond wordt, neemt af. In de huidige
van had gelegen.’ Om voor- en nadelen van
bij het samenwerkingsverband (swv) Zuid
systematiek wordt verwijzen van leerlingen
beide verwijzingsprocedures scherp te krij-
Kennemerland vanaf 1 augustus gemeengoed
naar het s(b)o beloond en blijft niet-verwijzen
gen, is in oktober 2012 een tweede pilot van
is. Kernpunten: verwijzing met marginale
onbeloond. Bij Passend Indiceren is het
start gegaan waarbij verwijzing van een van
toetsing door een Permanente Commis-
omgedraaid.’
tevoren vastgesteld aantal van 25 leerlingen
Chris Struiksma
Ad Oskam
naar keuze via de oude PCL-werkwijze of via
sie Leerlingenzorg (PCL) en rechtstreekse bekostiging door de basisschool.
Meer weten?
Wakker liggen
de nieuwe werkwijze te regelen was.
Omdat passend onderwijs landelijk pas in
8
Belonen
augustus 2014 van start gaat en swv Zuid
Educatief partnerschap
Lucas Rurup is directeur van swv Zuid
Kennemerland al graag voor die tijd met het
Jaap van Langen, directeur van de Dumont-
Kennemerland, bestaande uit negentien
TOP–initiatief proef wilde draaien, is in 2011
school, heeft inmiddels ervaring opgedaan
schoolbesturen – waaronder een flink aantal
en 2012 een virtueel project gedaan met
met de nieuwe werkwijze. Jaap plaatst nog
KlasseApart mei 2013 nummer 2
KlasseApart mei 2013 nummer 2
9
SPECIAL passend onderwijs
Online vo-school kiezen? Het kan in Rotterdam tekst Marijke Nijboer
Ouders in de regio Rotterdam kunnen vanaf aanstaande november op een speciale website een passende vo-school voor hun kind vinden. Met een paar keer doorklikken vinden ze een school in de juiste buurt, van het juiste niveau, met de gewenste ondersteuning. Dat werd mogelijk doordat alle vo- en vso-locaties hun ’schoolondersteuningsprofiel’ formuleerden.
Neem een kijkje op http://demo.schoolprofielen.nl. In november van dit jaar gaat de definitieve website de lucht in.
Handig overzicht
gedetailleerd overzicht van het aanbod van
Remco Hulsbergen, directeur van de vmbo-
scholen qua onderwijs én ondersteuning.
locatie van Thorbecke Voortgezet Onderwijs,
Ouders kunnen aanklikken welk onderwijs-
is erg te spreken over het wordingsproces:
niveau ze zoeken, hoe groot de locatie mag
‘Dat was heel zorgvuldig.’ Hij stelde het
zijn, en of ze een school zoeken die zich naast
profiel voor zijn locatie op met docent-
het onderwijs richt op sport, dans of theater.
zorgcoördinatoren en de afdelingsleider.
Ouders kunnen bovendien aangeven binnen
‘Het is belangrijk dat iedereen weet wat er
welke straal zij een school zoeken.
in het profiel staat. De volgende stap is om
Andere filters richten zich op de ondersteu-
het document met onderwijsteams, de mr
ning. Ouders kunnen bijvoorbeeld aangeven
en uiteindelijk het bestuur tot stand te laten
dat ze een school zoeken die prikkelarm is,
komen.’
rekenproblemen. Verschueren sluit niet uit
heel gestructureerd onderwijs biedt, of waar
Het op een rijtje zetten van de eigen voorzie-
dat het schoolondersteuningsprofiel ertoe
hun kind te maken krijgt met minder wisse-
ningen was ook voor de scholen zelf handig.
kan leiden dat er meer leerlingen toestromen
lingen van docenten en lokalen. De ingebouw-
‘Je krijgt een mooi, up-to-date overzicht van
die hier een beroep op willen doen. ‘Daar
profiel in en laat daarmee zien wat hij doet.
werking van passend onderwijs thema’s in de
het samenspel, de wil om te doen wat nodig
de filters richten zich niet op een specifieke
je zorg en onderwijs,’ zegt Sophie Verschue-
moeten we heel alert op zijn; dat is niet wat
Jouw ondersteuningsmogelijkheden worden
subregio’s aangepakt. Annemarie Rodenburg,
is voor de leerling. Ook bij het creëren van
stoornis, maar op de behoeften van het kind.
ren, conrector personeel & organisatie van
onze school zou willen. De ondersteuning
zichtbaar, maar ook die van anderen.’
beleidsmedewerker bij Koers VO: ‘Iedereen is
tijdelijke opvang.‘
De schoolondersteuningsprofielen, die wer-
het Emmauscollege. De school heeft moeite
moet wel passen bij je onderwijsstructuur.’
den ingevuld door alle vo- en vso-schoolloca-
gedaan om het profiel te stroomlijnen met de
Het Emmaus is dan ook van plan om de gren-
Samenspel
menlijkheid. Wij merken dat scholen hierover
ties in de Rotterdamse regio, laten zien wat
andere communicatiemiddelen. Verschueren:
zen van wat de school aankan, te bewaken.
Het waarmaken van passend onderwijs vraagt
met elkaar in gesprek gaan.’
voor voortgezet onderwijs in de regio Rot-
scholen kunnen bieden. ‘De vraag is nadruk-
‘De andere uitingen die naar ouders gaan, zijn
Scholen kunnen inderdaad een bovengrens
om een goede samenwerking van de verschil-
Zij bestrijdt echter dat je met behulp van de
terdam.
kelijk niet welke leerlingen een school kan
wat wervender van toon. Wij vinden dat alles
stellen aan het aantal leerlingen dat ge-
lende besturen en scholen in een samenwer-
ingevulde profielen kunt vaststellen waar
hebben, want dat leidt tot uitsluiting,’ zegt
inhoudelijk, maar ook qua toon bij elkaar
bruik maakt van een specifieke voorziening,
kingsverband. ‘Je moet elkaar eerst kennen en
de witte plekken in het aanbod zitten. ‘De
Marijke Terwisscha van Scheltinga, die vanuit
moet aansluiten.’
beaamt Terwisscha van Scheltinga. Zij heeft
vertrouwen,’ zegt Marijke. De samenwerkings-
profielen geven een beeld van het aanbod,
Meer weten?
niet de indruk dat veel scholen, uit angst voor
verbanden zijn echter groot. Koers VO* ziet
niet van de vraag. De vraag goed in beeld
Marijke Terwisscha van Scheltinga m.terwisscha@cedgroep.nl
de CED-Groep meewerkte aan de ontwikke-
10
Ouders vinden op website het complete onderwijsaanbod
De website schoolprofielen.nl geeft een
met de profielen bezig; dat bevordert de geza-
ling van de profielen. ‘Het gaat erom wat je
Magneeteffect
een magneeteffect, hun profiel strategisch
een oplossing in het creëren van een aantal
krijgen is lastig. Wij vinden het veel belang-
kan als school; wat je concreet doet met je
Het Emmauscollege biedt onder andere extra
hebben ingevuld. Ze denkt ook dat de extra
subregio’s, gekoppeld aan de gemeentegren-
rijker dat scholen zich flexibel opstellen bij
leerlingen.’
begeleiding aan leerlingen met dyslexie en
toestroom zal meevallen. ‘Iedereen vult een
zen. Waar mogelijk worden bij de verdere uit-
het opvangen van leerlingen. Het gaat om
KlasseApart mei 2013 nummer 2
* Koers VO is een samenwerkingsverband
010 4071472
KlasseApart mei 2013 nummer 2
11
SPECIAL passend onderwijs
Groepsonderzoek: ‘Haal je eruit wat erin zit?’ tekst Renate Mamber
eigenlijk al in groep 4 in het vizier moeten
Basisschool Het Mozaïek in Leerdam wil met passend onderwijs het
hebben.’
maximale uit het kind halen. ‘Maar wat is eigenlijk het maximale?’
Ook was er een leerling met een lager leerpotentieel dan gedacht. Floor: ‘Hij kan heel goed
vroeg directeur Floor van Acquoy zich af. Dat kan per kind verschillen.
dingen onthouden en daardoor kon hij lang
De Niet-Schoolse Cognitieve Capaciteiten Test bood meer inzicht in het
meekomen. Op het gebied van taal viel hij niet
leerpotentieel van de groep en de individuele leerling.
op. Hij was voor ons eigenlijk een rekenproblemenkind.’ Bijsturen Mick adviseert scholen de NSCCT vooral in groep 4 te doen. ‘Dan kun je al vroeg vaststellen of je in een groep te maken hebt met onderpresteerders, leerproblemen of meer begaafde leerlingen. Als je er eerder bij bent, kun je ook eerder bijsturen. Of je kunt zien of er bij een leerling reden is voor nader onderzoek.’ De groepsuitkomsten van de NSCCT waren voor het team van Het Mozaïek minder verrassend. Het leerpotentieel van de groepen kwam redelijk overeen met de Cito-scores. Wel viel op dat groep 4 hoger scoorde qua spelling en technisch lezen dan op basis van de NSCCT mocht worden verwacht. Groep 6 scoorde over het algemeen wat lager dan verwacht. Floor wijt dit laatste vooral aan de gebrekkige woordenschat. ‘De woordenschatontwikkeling van onze leerlingen gaat scherp omhoog
‘Wat heeft deze leerling en wat heeft deze groep nodig?’
maar het is nog niet voldoende. We moeten
‘We hebben nu het idee dat we voldoende weten van de kinderen.’ foto’s Rob ter Bekke
12
iets bedenken om de ouders daar meer bij
vindt Mick. ‘Dat inzicht helpt je onderwijs pas-
te nemen. ‘We hebben nu het idee dat we
kunnen betrekken, want we kunnen het niet
send te maken: wat heeft deze leerling of wat
voldoende weten van de kinderen’, zegt Floor.
alleen.’
heeft deze groep nodig? Het kan best zijn dat
‘We kunnen nu een redelijke prognose maken
Volgens Mick zijn de groepsscores voor scho-
een school in de Cito-scores lager presteert
van hoe het kind zich kan ontwikkelen. Onze
len vaak heel informatief. ‘Soms zie je dat een
dan het landelijk gemiddelde, maar dat uit
didactisch pedagogische aanpak is best goed.
school in een bepaald vak wat achterblijft ten
de NSCCT blijkt dat de school wel een goed
We moeten alleen bij bepaalde kinderen
opzichte van het leerpotentieel. De scholen
rendement haalt uit het onderwijs. Dat is vaak
meer focussen. En we willen de ouders meer
kunnen daarop dan bijsturen.’
een opsteker voor de school. Het doel is het
betrekken.’
Mick Wildschut van de CED-Groep nam de
‘De individuele uitkomsten verrasten ons’,
In het vizier
Niet-Schoolse Cognitieve Capaciteiten Test
vult Floor van Acquoy aan. ‘Een leerkracht
Het team van Het Mozaïek werd bijvoorbeeld
(NSCCT) af bij de groepen 4 en 6 van Het
kan over het algemeen goed inschatten wat
verrast door een leerling uit groep 6. Uit de
Rendement
je groep, maar dat hoeft niet altijd boven het
Mozaïek. Hij vergeleek de bevindingen van de
het leerpotentieel van een leerling is. In 85
test bleek dat hij een hoog leerpotentieel had,
Ook geeft de test inzicht in wat een groep
landelijk gemiddelde te liggen.’
Meer weten?
test met de resultaten van de Cito-toetsen.
procent van de gevallen zit de leerkracht
maar dat was uit zijn leerprestaties niet eer-
grofweg qua leerpotentieel in huis heeft.
Het Mozaïek is tevreden over het groeps-
Mick Wildschut
‘Aan de hand daarvan kun je zien of de leer-
goed. Maar dat betekent dat op een groep van
der naar voren gekomen. ‘Nu we dat weten,
‘Een groep die wat hoger scoort dan het ge-
onderzoek. Het schoolteam heeft besloten
m.wildschut@cedgroep.nl
prestaties overeen komen met het potentieel.
twintig leerlingen er altijd een of twee tus-
kijken we toch anders tegen zijn leerpres-
middelde vraagt iets anders van je onderwijs
de test volgend jaar in de andere groepen
Of je eruit haalt je wat erin zit’, zegt Mick.
sendoor schieten.’
taties aan’, zegt Floor. ‘We hadden dat kind
dan een groep die wat lager scoort’, onder-
te doen en hem daarna steeds in groep 4 af
KlasseApart mei 2013 nummer 2
maximale rendement halen uit je leerling en
0346 219777
KlasseApart mei 2013 nummer 2
13
MAGiTO
SPOT
me weleens af waar ze nu eigenlijk over gaan. Neem nu de recente ophef over het aantal kinderen met dyslexie. Kinderen die struikelen over het lezen van woorden. De zorgverzekeraars vinden dat de kosten voor de behandeling van kinderen met dyslexie te snel stijgen. In de pers heet het dan al snel: ’Het aantal kinderen met dyslexie rijst de pan uit!’ En vervolgens wordt er over geschreven alsof het hier weer een complot van deskundologen betreft. En dat vele kinderen het etiket dyslexie niet zouden moeten krijgen. En dus geen behandeling zouden moeten krijgen. En blijkbaar al zeker niet door remedial teachers. En dat daardoor de zorgverzekeraars minder zouden hoeven uitkeren (dit jaar 1,5 miljard winst meen ik)… Is dat nu echt de essentie van het feit dat een groot aantal kinderen extra ondersteund wordt bij hun leesontwikkeling? Gaat het nu over het etiket ’dyslexie’ of gaat het over kinderen en hun onderwijsbehoefte? De noodzaak om blijkbaar zoveel kinderen een extra steuntje te geven. Ik meen
De CED-Groep heeft, naast www.cedgroep.nl, een aantal andere websites. Op elke website staat uitgebreide en actuele informatie over een thema, methode of onderwerp. www.1zorgroute.nl Geef passend onderwijs vorm met de 1-zorgroute, een aanpak die groeps-, school- en bovenschools niveau logisch aan elkaar koppelt.
Struikelen over woorden en etiketten Bij sommige discussies in de pers vraag ik
De greep uit de websites van de CED-Groep
www.devreedzameschool.nl De Vreedzame School is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Wie ben je? Tony van Dalen, senior onderwijsadviseur taal/lezen, t.vandalen@cedgroep.nl. Waar kom je vandaan en waar ga je naar toe? Ik kom van huis. Ik woon in Uithoorn, mooi gelegen aan de Amstel en ik ga naar basisschool De Wingerd in Lelystad. Wat ga je daar doen? Ik ga de laatste studiemiddag geven van het model ’Doordacht lesgeven’. Op De Wingerd werkt een ontzettend leuk team met heel enthousiaste leerkrachten, een feest om daar te zijn. Doordacht lesgeven is een hulpmiddel voor leer-
www.diagnostiek.cedgroep.nl Op deze website geven we u informatie over psychodiagnostisch onderzoek. Met als doel een verklaring te geven voor problemen bij het leren, het gedrag of de sociaal-emotionele ontwikkeling van uw kind. www.dyslexie-advies.nl Praktische informatie voor ouders, kinderen en scholen op een website. Bekijk wat we voor u kunnen betekenen! www.kenniscentrumbegrijpendlezen.nl Het kenniscentrum bundelt kennis over effectief onderwijzen van begrijpend lezen.
krachten om hun lessen optimaal voor te bereiden. Ze stellen zich de vraag: wat is het doel van mijn les en hoe ga ik dat bereiken? Ook leren ze effectief instructie te geven. Het model is een succes! Overal waar we het introduceren, zien we de lessen effectiever worden en de betrokkenheid van de kinderen
www.ko-totaal.nl Ko-totaal is een educatief totaalprogramma voor de voor- en vroegschoolse educatie (vve).
toenemen. De kracht van Doordacht lesgeven is dat er met alle leerkrachten aan dezelfde actiepunten wordt gewerkt. Leren van elkaar vormt een belangrijk onderdeel. Op De Wingerd zijn de leesresultaten inmiddels aanmerkelijk verbeterd. Wat is je motto? Doen wat werkt!
www.leerlijnen.cedgroep.nl Download de leerlijnen voor so, vso en po om doelgericht onderwijs te geven. www.nieuwsbegrip.nl Begrijpend lezen aan de hand van de actualiteit. www.nieuwsbegripxl.nl De interactieve website van Nieuwsbegrip voor leerlingen.
toch echt dat dat de essentie is. Hoe kunnen we op scholen in samenwerking met behandelaars en ouders kinderen zo goed mogelijk leren lezen?
www.nieuwsrekenen.nl Rekenen aan de hand van de actualiteit.
Want lezen is een voorwaarde voor vrijheid en zelfstandigheid. Daar gaat het om. Met of zonder etiket. Wat kan een kind nu, wat is de gewenste
www.sociaalopstap.nl Website met tools voor mensen met een autisme spectrum stoornis (ASS).
ontwikkeling en hoe ondersteun en stimuleer ik het kind daarbij? Een snel stijgend aantal kinderen met dyslexie is dus een signaal voor een evidente onderwijsbehoefte van zoveel kinderen. Daar zou de discussie over moeten gaan. Een pers of overheid die dat probleem niet centraal stelt, struikelt over etiketten. Die is maatschappelijk dyslectisch… of heeft een grote onderwijsbehoefte. Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder van de CED-Groep.
14
KlasseApart mei 2013 nummer 2
www.taakspel.nl Stimuleer met Taakspel gewenst gedrag, waardoor onrustig en storend gedrag afneemt. www.teachnederland.nl Teach Like a Champion is een must voor elke leraar die gereedschappen wil om het beste uit zijn leerlingen te halen. www.wijzeronderwijs.nl Website over de Wijzer Onderwijs mappen over autisme, ADHD, ODD/CD, depressie, hechtingsproblemen en angst in de klas.
KlasseApart mei 2013 nummer 2
15
Nieuwsrekenen: contextsommen als aanvulling op de rekenmethode tekst Marijke Nijboer
Nieuwsrekenen: zo heet het ’rekenbroertje’ van Nieuwsbegrip. Bij de rekenvariant worden dezelfde filmpjes over actuele gebeurtenissen ingezet om de rekenvaardigheden van kinderen te vergroten. Nieuwsrekenen is beschikbaar primair en voortgezet onderwijs en biedt een intensief arrangement voor sbo-leerlingen.
16
Eerst een filmpje, dan rekenen
Het zal geen toeval zijn: veel scholen die
tenhandleiding is heel duidelijk, maar inmid-
met Nieuwsrekenen werken, hadden eerder
dels weet ik zelf ook waar ik op moet letten.’
al Nieuwsbegrip in huis. ‘Die combinatie is
Steeds wordt hetzelfde stappenplan gevolgd.
handig, want de kinderen maken dan bij taal
Eerst projecteert de leerkracht een stukje
kennis met het onderwerp en komen daarna
tekst op het digibord dat de context van het
bij rekenen op bekend terrein,’ zegt Yolaine
onderwerp schetst. De leerkracht leest de
de Wit, een van de ontwikkelaars. Maar
tekst voor en bespreekt deze met de klas.
Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen kunnen ook
Zo wordt de voorkennis over het onderwerp
uitstekend los van elkaar worden gebruikt.
geactiveerd. Daarna bekijken de kinderen
Impulsief
Nieuwsrekenen, dat sinds anderhalf jaar be-
het filmpje, dat speciaal voor Nieuwsbegrip
De leerkracht: ‘Onze leerlingen zijn nogal
schikbaar is, wordt ingezet als een aanvulling
is geproduceerd door de makers van het
impulsief. Ze gaan het liefst meteen aan de
op de eigen rekenmethode van de school, met
Jeugdjournaal.
slag met het eerste getal dat ze tegenko-
name wanneer deze onvoldoende aandacht
De leerkracht leest de eerste opdracht voor,
men. Ze hebben de houvast van het stap-
besteedt aan contextrekenen. Sbo-school
waarna de kinderen de rekenelementen in de
penplan echt nodig. Elke keer weer moeten
De Sonnevanck werkt sinds een jaar met
tekst onderstrepen. Het intensieve arran-
ze checken: begrijp ik het verhaaltje en de
Nieuwsrekenen*. ‘Wij gebruiken de methode
gement onderscheidt zich met ’modeling’:
rekenvraag? Hoe los ik hem op?’
Wis en Reken,’ vertelt leerkracht Henk Koot-
de leerkracht denkt hardop na over hoe hij
Nieuwsrekenen laat enige ruimte voor een
kar. ‘We merkten dat de methodegebonden
de rekensom kan oplossen: ‘Twee keer drie
eigen invulling. Henk kiest er soms voor om
toetsen goed werden gemaakt, maar de Cito-
kwartier voetballen, dat is zes kwartier. In een
de kinderen al eerder zelfstandig te laten
toetsen vielen tegen. We moesten dus extra
uur zitten vier kwartieren, dus dat is een uur
werken. ‘Dan zeg ik er wel bij dat ze het
gaan oefenen met contextgebonden rekenen.
en twee kwartier, oftewel anderhalf uur…’
stappenplan moeten blijven volgen.’
Daarvoor gebruikten we vroeger oude Cito-
Zo lost hij samen met de klas de eerste
Hij vindt het belangrijk dat de kinderen goed
dat de muntjes hen houvast geven. Misschien
geval handvatten om een som op te lossen.’
opgaven, maar de opdrachten van Nieuws-
vraag op. Bij het sbo-arrangement doen de
leren contextrekenen. ‘Dat moeten ze straks
is het ook wel een stukje handelsgeest.’
Hij ziet bovendien een leuk bij-effect van
rekenen zijn aansprekender. En effectiever,
kinderen de tweede opgave in tweetallen.
in de maatschappij constant doen.’ Onlangs
omdat je er op meer manieren mee aan de
Henk koppelt een kind dat goed kan lezen
organiseerde hij samen met een collega
Doeners
pjes zijn ook goed voor de algemene ontwik-
gang gaat: kijken naar het filmpje, luisteren
aan iemand die beter is in rekenen. ‘Het is
een bijzondere rekenles waarbij de kinderen
Vast staat dat sbo-leerlingen doeners zijn. Ze
keling. Vorige week waren we op excursie en
naar de instructie, overleggen met elkaar.’
leuk om het proces te zien: wie de leiding
praktische opdrachten kregen: betalen in
hebben meer rekenproblemen dan leerlingen
ontdekte een kind een windroos, zo’n kruis
Meer weten?
neemt en hoe ze tot een oplossing komen.’
een winkeltje, de klas opmeten, ingrediën-
op een reguliere school. Gemiddeld bedraagt
dat de windrichtingen aangeeft. Dat onder-
Dineke de Groot
Stappenplan
De laatste opgave doen de kinderen zelfstan-
ten afwegen, enzovoort. ‘Het grappige is dat
de rekenachterstand zo’n twee jaar, schat
werp was voorbij gekomen in een van de
d.degroot@cedgroep.nl
Elke week downloadt Henk een nieuw filmpje
dig. Na afloop bespreekt Henk met de klas
sommige kinderen die slecht zijn in rekenen,
Henk. ‘Ik hoop dat Nieuwsrekenen helpt om
filmpjes. Zulke dingen blijven dus wel degelijk
dat hij projecteert op het digibord. ‘De docen-
wat de kinderen hebben geleerd.
wel prima met geld kunnen omgaan. Ik denk
die achterstand in te lopen. Dit geeft hen in elk
hangen.’
KlasseApart mei 2013 nummer 2
‘Het is leuk om het proces te zien: wie de leiding neemt en hoe ze tot een oplossing komen.’ foto’s Jan van der Meijde
* Nieuwsrekenen is beschikbaar voor het po, sbo en vo. Zie www.nieuwsrekenen.nl.
Nieuwsrekenen en Nieuwsbegrip. ‘Die film-
010 4071737 www.nieuwsrekenen.nl
KlasseApart mei 2013 nummer 2
17
Peuterstappen: gericht werken aan gestelde doelen tekst Ineke Westbroek
Opbrengstgericht werken kan nu ook in groep nul. Vijf basisscholen, waaronder de Rotterdamse Groen van Prinsterer, startten dit schooljaar met de pilot ’Peuterstappen: op pad naar groep 1’. Bij Peuterstappen draait het om doelgericht kansen grijpen en omgaan met verschillen.
Wat is dit?’ ’Een koe.’ ‘Wat geeft de koe, weten jullie het nog? Melk. Dat gaan wij straks drinken.’
standen weg te werken. Peuterstappen geeft handreikingen voor observaties en manieren om daarop in te spelen.’ Aandachtspuntenlijstjes ’Bij voorlezen herhalen we dagelijks aangeleerde begrippen.’ foto’s Jan van der Meijde
Vóór de invoering van Peuterstappen werd in de peutergroepen ook geobserveerd, maar volgens Jacqueline minder gestructureerd. Ze wijst op een lijstje aan de muur met de taaldoelen die zij de komende periode met
18
Melk drinken in groep nul. Veertien peu-
Zo’n melkkwartiertje biedt legio kansen om
de groep wil bereiken: eenvoudige verhaal-
ters scharen zich knus om de tafel. Als de
kinderen allerlei nieuwe begrippen en vaar-
tjes begrijpen en antwoord geven op vragen
bekertjes zijn uitgedeeld, komt een boekje op
digheden te leren, en nog eens te herhalen.
daarover.
tafel met plaatjes van boerderijdieren. ‘Wat is
Zo werkt Peuterstappen: leerkrachten en
Alle dagelijkse activiteiten in groep 0 bie-
dit?’ ’Een koe.’ ‘Wat geeft de koe, weten jullie
pedagogisch medewerkers krijgen structuur
den mogelijkheden om na te gaan hoe ver
het nog? Melk. Dat gaan wij straks drinken.’
en houvast om die kansen te herkennen en
kinderen zijn, en spelvormen te verzinnen
Meerdere dieren en hun jongen passeren
aan te grijpen. Precies wat groep nul van de
om begrippen en vaardigheden bij te brengen
de revue. De kinderen noemen juichend de
Groen van Prinstererschool nodig heeft, vindt
en te oefenen. Bij elk thema worden nieuwe
namen en laten natuurgetrouw hun geluiden
Jacqueline Hulleman (leerkracht groep 0 en
doelen gekozen.
horen. Als de melk op is, maken de juffen
1), die het programma gebruikt als aanvulling
‘Nu we die doelen expliciet benoemen en
twee torens van de bekers. ‘Welke toren is
op Uk enPuk: ‘Met de thema’s biedt Puk een
ophangen,’ bemerkt Jacqueline, ‘werken we
nu het kleinst? Juist, deze. Goed zo Imram!’
goede structuur. Maar het mist mogelijkheden
er veel gerichter en bewuster aan. We hebben
Imram glundert.
om duidelijk doelen te stellen om achter-
houvast doordat we er zicht op houden. Het
KlasseApart mei 2013 nummer 2
wordt een automatisme om ze te verwerken
zijn veel actiever in hun spel geworden en
Opbrengstgericht werken
in de dagelijkse routine, met een rijkdom
spelen meer met anderen. Er is ook meer taal
Peuterstappen is een vorm van opbrengstge-
aan aanknopingspunten, die we, gemakke-
in de groep. Kinderen praten meer, kennen
richt werken, gericht op cognitieve, sociaal-
lijker dan vroeger, spelenderwijs aangrijpen.
meer woorden. Ze snappen waar verhalen
emotionele en motorische vaardigheden, aan
Verschillen tussen hard en zacht leren wij bij-
over gaan en kunnen versjes afmaken met
de hand van de vier d’s: data, duiden, doelen
voorbeeld door kinderen aan hun trui te laten
een rijmwoord. Ouders gaan thuis aan de slag
en doen. De focus ligt op het aanscherpen
voelen en daarna aan een blok. Bij voorlezen
met de begrippen die wij op de website zetten.
van doelen die moeten worden bereikt bij
herhalen we dagelijks aangeleerde begrippen.
Omdat vooral taal bij veel van onze kinderen
groepsactiviteiten, zodat alle kinderen op
Vroeger lieten we alleen de plaatjes zien.’
lastig is om aan te leren, zijn we daar heel blij
de juiste wijze bij de activiteiten worden
Consequent aan doelen werken levert rende-
mee.’
betrokken. Het is een cyclisch proces, waarin
ment op, constateert Jacqueline: ‘Kinderen
het bestaande activiteitenaanbod passend wordt gemaakt op basis van verzamelde en geanalyseerde informatie over kinderen. Deze informatie dient als uitgangspunt van
Training & begeleiding
een handelingsplan, waarbij een duidelijk en
Peuterstappen wordt momenteel als pilot uitgevoerd op Rotterdamse scholen.
doelgericht uitgestippeld pad wordt gevolgd.
Pedagogisch medewerkers en hbo’ers krijgen training in de denk- en werkwijze. Zij kunnen gebruikmaken van een handboek, een film en ontwikkelingslijnen. Er is een trainings- en begeleidingsaanbod waarbij onderwijsadviseurs van de CED-Groep medewerkers kunnen ondersteunen bij het vormgeven van opbrengstgericht werken in de praktijk. Meer informatie is te vinden op www.cedgroep.nl/peuterstappen.
Meer weten? Lonneke van Dijk l.vandijk@cedgroep.nl 010 4071502
KlasseApart mei 2013 nummer 2
19
Niftarlake College investeert in docentvaardigheden
‘Het is leuk om goed te worden in je vak!’ tekst Karin van Breugel
Het Niftarlake College in Maarssen wilde zo’n anderhalf jaar geleden de resultaten van de leerlingen verbeteren en zocht contact met de CED-Groep. In de aanpak die werd uitgestippeld, spelen docenten een sleutelrol. Door hun pedagogisch en didactisch handelen te versterken, verbetert de kwaliteit van de lessen en gaan de prestaties van de leerlingen omhoog.
De CED-Groep stelde een meerjarig verbeter-
uitvoeren en nabespreken van lesbezoeken.
plan op om de docentvaardigheden op een ho-
Als onderdeel van de training werd een aantal
ger plan te brengen. In het eerste jaar van het
lesbezoeken samen met een CED-adviseur
traject lag de focus op de schoolleiding. ‘We
gedaan. ‘Erg leerzaam’, zegt Jacomijn. ‘Ik
kregen hulp bij het in kaart brengen van wat
ben me er bijvoorbeeld nog meer van bewust
wij als schoolleiding feitelijk onder effectief
geworden dat ik bij de nabespreking niet zélf
docentengedrag verstaan. We hebben een lijst
oplossingen moet aandragen. Het gaat erom
gemaakt van gedrag dat we in principe in alle
dat je samen met de docent verkent wat hij
lessen willen zien – concreet waarneembaar
kan verbeteren.’
en effectief gedrag’, vertelt Jacomijn de Vries,
Om zichzelf nog verder te bekwamen in die
afdelingsleider van havo 4/5.
lesobservaties, heeft Jacomijn inmiddels ook een aantal lesbezoeken samen met een
Effectief gedrag
onderbouw-afdelingsleider gedaan. ‘Het is
Voorbeelden van effectief docentengedrag:
prettig om met elkaar te sparren over wat je
aan het begin van de les maakt de docent dui-
ziet. Want hoe bepaal je bijvoorbeeld of een
delijk wat het lesdoel is en welke activiteiten
docent leerlingen voldoende denktijd geeft
daarbij horen. Maar ook: de docent geeft aan-
om een vraag te beantwoorden of op de juiste
dacht aan de leerlingen. Concreet betekent
manier ingrijpt als een leerling zich niet aan
dit dat hij bij aanvang van de les bij de deur
de regels houdt?’
staat om de leerlingen te begroeten. Nog een
20
Piet Ouwehand: ‘Ik merk dat ik veel effectiever bezig ben.’ foto Rob ter Bekke
voorbeeld: de docent besteedt altijd aandacht
Professionalisering
aan het gemaakte huiswerk en zorgt dat de
Nu, in het tweede jaar van het verbetertraject,
leerlingen actief betrokken zijn bij de les.
ligt de focus op de docenten. Begin van dit
beter leren omgaan met niveauverschillen,
good practices getoond van docenten die
moeilijk vindt, elkaar tips kunt geven en kunt
bezig ben. Ik ben ervan overtuigd dat dit ook
De docenten kregen de gelegenheid om te
schooljaar werd een professionaliseringspro-
het huiswerk op een meer effectieve manier
effectief gedrag laten zien. Ook opnames van
inspireren. Je leert echt van en met elkaar’,
zichtbaar gaat worden in de leerlingresulta-
reageren op de lijst. Het bleek dat zij behoor-
gramma gestart dat onder andere bestaat uit
controleren en ervoor zorgen dat ik aan het
Piet, omdat hij onder meer heel sterk is in
aldus Piet.
ten. Dat zal de komende toetsperiode uitwij-
lijk op één lijn zaten met de schoolleiding en
intervisiebijeenkomsten en coaching op de
begin van de les direct aan de slag kan. De na-
’strategie bepalen’. Hij helpt leerlingen op een
zich goed konden vinden in de geformuleerde
werkvloer door een begeleider van de CED-
besprekingen van de lesbezoeken vond ik heel
praktische en effectieve manier om bij elke
Effectiever gedrag
gedragskenmerken.
Groep.
waardevol. Onze begeleider is heel praktisch
wiskundesom de juiste oplossingsstrategie te
‘Ik was altijd al wel op zoek naar mogelijk-
Wiskundedocent Piet Ouwehand over de
ingesteld en weet waar ze het over heeft.’
kiezen. Ook bij de andere bètavakken hebben
heden om zo optimaal mogelijk wiskunde te
zen. Ik verwacht er veel van!’
Lesbezoeken
coaching: ‘De begeleider van de CED-Groep
docenten met strategieën te maken, dus voor
geven. Je wil immers dat alle leerlingen het
Alle gedragskenmerken zijn vervolgens
is inmiddels een paar keer bij mij in de klas
Openheid
hen was dat heel inzichtgevend.
begrijpen. Door de coaching en de intervisie
verwerkt in een observatieformulier dat de
geweest. Vantevoren bespraken we mijn
Van de lesobservaties worden ook video-
‘Het is heel leuk om met elkaar zulke video-
krijg ik nieuwe ideeën en ben ik een aantal
b.vanhilst@cedgroep.nl
schoolleiding tijdens lesbezoeken gebruikt.
leerpunten en tijdens de lesobservatie keek
opnamen gemaakt. Tijdens de intervisie-
beelden te bekijken. Zo ontstaat openheid
dingen echt anders gaan aanpakken’, be-
010 4071537
De leidinggevenden zijn getraind in het
hij daar met name naar. Ik wil bijvoorbeeld
bijeenkomsten wordt steeds een aantal
waarin je met elkaar kunt bespreken wat je
nadrukt Piet. ‘Ik merk dat ik veel effectiever
KlasseApart mei 2013 nummer 2
Meer weten? Brigitte van Hilst
KlasseApart mei 2013 nummer 2
21
AGENDA
Cursus- en conferentiebureau CED-Groep
Trainingen, cursussen, workshops en conferenties 2013-2014
BINNENKORT
Een nieuwe lente, een nieuwe cursusbrochure. Of beter gezegd
Kinderopvang
drie nieuwe cursusbrochures. Eén voor de kinderopvang, één
Taalstimulering en interne begeleiding zijn
5 juni Amersfoort / 19 juni Utrecht Volleybaltoernooi voor schoolteams De CED-Groep organiseert weer een volleybaltoernooi in Amersfoort en Utrecht. www.cedgroep.nl/volleybaltoernooi
de belangrijkste onderwerpen uit de cursus-
voor po/so en één voor vo/mbo. Een greep uit het aanbod.
brochure voor de kinderopvang. Maar ook het werken aan je eigen competenties als leidinggevende of pedagogisch medewerker komt ruimschoots aan bod. Vernieuwde website De brochures geven beknopte informatie van cursussen, trainingen, workshops, conferenties en studiedagen. Op de vernieuwde website www.cedgroep.nl/cursussen staan uitgebreide beschrijvingen met prijzen en data. Met de nieuwe zoekfunctie is het aanbod naar behoefte te filteren. Kies bijvoorbeeld een vakgebied of thema en combineer dat met een sector.
22 mei Rotterdam Informatiemiddag nieuwe taalmethoden in het po Dit jaar verschijnen vijf nieuwe taalmethoden. Taalspecialisten van de CED-Groep maken voor u een vergelijking van deze methoden en gaan dieper in op de leerlijnen woordenschat, spelling en stellen. www.cedgroep.nl/nieuwetaalmethoden 31 mei Maartensdijk / 21 juni Rotterdam Conferentie Uitgerekend? Het Protocol Ernstige Reken-Wiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD) is een leidraad voor planmatig en structureel werken aan goed rekenonderwijs. De rekenspecialisten van de CED-Groep organiseren dit schooljaar tweemaal deze conferentie over optimaal gebruik van het protocol ERWD op school. www.cedgroep.nl/conferentiedyscalculie
5 juni Rotterdam en Zwolle / 26 juni Maartensdijk Startbijeenkomst Grip op de groep Verwacht u komend jaar een moeilijke groep? De cursus Grip op de groep helpt! www.cedgroep.nl/gripopdegroep 13 juni Rotterdam Dag voor leidinggevenden in de kinderopvang Conferentie met inleiding en twee workshoprondes voor directies, pedagogen, regio- en locatiemanagers van kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, buitenschoolse opvang en gastouderbureaus. www.cedgroep.nl/dagvoorleidinggevenden 19 juni Zwolle Burgerschapscongres Met een inleiding van Leo Pauw (CED-Groep), projectleider De Vreedzame School/Wijk, een workshop Vreedzame School/Wijk van Caroline Verhoeff (Stichting Vreedzaam) en een presentatie over de dilemma’s bij het werken aan de pedagogische taak van de school door Kitty van Voorst van Beest (CED-Groep). www.burgerschapscongres.nl 25 september Zwolle Conferentie begrijpend lezen De jaarlijkse conferentie over Begrijpend lezen gaat deze keer over toetsen en differentiëren. Bekijk het programma op www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpendlezen Kijk voor meer informatie op www.cedgroep.nl/agenda. CURSUSSEN (startdatum) KINDEROPVANG 12 september Intern begeleider voor kinderopvang 24 september NCKO module 1: Kwaliteitsmonitor
Bij alle cursussen ligt de nadruk op de
groeit gestaag. Behalve de bestaande korte
u graag attent op de cursussen Bouwgroepen
praktische waarde ervan op de werkvloer.
cursussen als Afspreken en aanspreken en
coördineren, Specialist jonge kind, iCoach en
Geen theorie zonder praktische oefening.
Feedback geven en ontvangen, bieden we dit
Antipestcoördinator. Ook voor onderwijsas-
Voorbeelden: Opbrengstgericht werken moet
jaar Coaching voor schoolleiders, Directeur
sistenten zijn er cursussen.
geen loze term zijn, maar handen en voeten
integraal kindcentrum en Opbrengstgericht
krijgen tijdens de uitvoering. Het boek Teach
leiderschap.
In het vo en mbo vallen de trainingen over
Like a Champion kun je lezen, maar de
22
Vo/mbo
technieken met anderen oefenen en elkaar
Specialisten
kwaliteit van lesgeven en passend omgaan
feedback geven, levert veel meer op. Dat
Voor pedagogisch medewerkers, leerkrach-
met verschillen in de klas op: Teach Like a
geldt natuurlijk ook voor de communicatie-
ten en docenten met speciale taken hebben
Champion, Omgaan met moeilijke klassen,
trainingen.
we cursussen voor specialisten. Naast de
Differentiëren en Effectief lesgeven. Voor
bekende basiscursussen voor Interne bege-
mentoren zijn er trainingen op drie niveaus:
Schoolleiders po/so
leiding, Gedragsspecialist, Leesspecialist,
beginnend, gevorderd en ervaren.
Het cursusaanbod voor schoolleiders
Rekenspecialist of Taalcoördinator maken we
KlasseApart mei 2013 nummer 2
Kortingsactie Maak tot 1 augustus 2013 gebruik van de kortingsactie in de brochure met 10% korting! Geen brochure ontvangen? Of meer exemplaren nodig? Vraag snel aan bij cursusbureau@cedgroep.nl o.v.v. van cursusbrochure po/so, vo/vmbo of kov/ psz en uw postadres.
Meer weten? Lot Hannik cursusbureau@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/cursussen
PRIMAIR EN SPECIAAL ONDERWIJS 5 juni Grip op de Groep 10 september Specialist Jonge kind 16 september Basiscursus Leesspecialist 19 september Basiscursus Taalcoördinator po 30 september iCoach 13 oktober Basiscursus Gedragspecialist VO, VSO EN MBO 13 september 16 september 16 september 30 september 11 november 12 december
Basiscursus Taalcoördinator vo, mbo Rekenspecialist vo en mbo Werken met Taalportfolio’s Interne coach TVO Taal in toetsvragen Opbrengstgericht werken aan de referentieniveaus taal in vo en mbo
Kijk voor het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen
KlasseApart mei 2013 nummer 2
23
DE WERKDAG VAN TIM MICKLINGHOFF Tim Micklinghoff is ontwikkelaar bij de projectteams Nieuwsrekenen en Neurodidactiek t.micklinghoff@cedgroep.nl 010 4071544
Iedere dag begint voor mij met een frisse fietstocht van ongeveer 10 kilometer vanuit mijn huis naar het Dwerggras. Een goede start van de dag!
foto’s Jan van der Meijde
Na het overleg begint het echte schrijven van de lessen voor Nieuwsrekenen. Vandaag is het onderwerp de wisseling van de paus. Er worden getallen bij dit nieuws gezocht uit de krant en op internet.
Tussendoor is er ruimte voor korte klusjes op mijn werkplek, zoals het beantwoorden van e-mail. Eerst even koffie halen.
Ik ontwikkel iedere week een les voor Nieuwsrekenen: rekenen met het nieuws van de dag. Eerst is er een overleg met het team over het onderwerp van die dag. We brainstormen over hoe we hier leuke lessen van kunnen maken.
In de brainstorm voor Nieuwsrekenen wordt er altijd actief meegedacht. Inschatten hoe lang of hoe groot bepaalde voorwerpen zijn, hoort hier ook bij.
In de middag zit ik bij de pilot-training ’Neurodidactiek’ voor leerkrachten. Ik heb de materialen voor in de cursusmap mede ontwikkeld en ik wil weten of de deelnemers met het materiaal kunnen werken.
Tijdens de training probeer ik zoveel mogelijk op te schrijven, zodat het materiaal direct aangepast kan worden aan de wensen uit de praktijk.