KlasseApart, najaar 2012

OKTOBER 2012 NUMMER 3

JAARGANG 10

INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT ‘Doorgaande lijn belangrijke verbetering’ ‘Spelling in 4D blijkt ei van Columbus’ ‘Doelgericht onderwijs werkt aanstekelijk’

N I E U W S

N I E U W S

N I E U W S

inhoud De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.

CED-Groep bereikt Postadres: Postbus 8639 3009 AP Rotterdam

Volg ons

Locatie Eduniek Postadres: Postbus 25 info@cedgroep.nl

3738 ZL Maartensdijk

www.cedgroep.nl

Het pakkende concept ’Ben ik in Beeld’ komt per 1 januari onder de

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT

Voor de special van dit nummer gingen we op zoek naar professionals op scholen die het ambacht van lesgeven hoog houden. Op zoek naar kanjers in didactiek, klassenmanagement en pedagogiek. Hoe laten zij hun leerlingen goed presteren en zich prettig voelen in de klas? Zijn ze allemaal opbrengstgericht bezig? Hoe komen ze tot een goed leerklimaat?

Hoe maken ze leren leuk? Hoe creëren ze meer leertijd?

Maar eerst wilden we meer weten over de 49 ambachtelijke technieken van Teach like a Champion, het boek dat reeds vele leraarsogen opende. Hiervoor gingen we te rade bij onderwijsadviseurs Carla van Doornen en Robert Jacobs. Zij vertellen over hun ervaringen met de ‘Teach’-trainingen die zij geven.

kinderen van 0 tot 4 jaar op kinderdagverblijven biedt taalstimulering en brede ontwikkeling. De voortzetting van certificering, bijscholingsen instroomtrajecten geldt voor de onderdelen: Basis, VVE, 0 tot 2

6 Teach like a champion, van goed naar beter ‘Dit gaat écht over je vak van leraar’ 8 Fiep Westendorp, Amsterdam Slotervaart Wie vooraf doelen stelt, geeft bewuster les

Redactioneel

Lesgeven als ambacht

paraplu van de CED-Groep. Dit op interactie gerichte programma voor

10 De Branding in Brielle maakt omslag ‘Je weet nu echt waar je naartoe werkt’ 12 Het Karveel, Lelystad In twee jaar van ’zeer zwak’ naar ’groen’

jaar, Leidinggevenden, Instroomtrajecten, Borging en Maattrajecten.

Informatie: www.benikinbeeld.org. Contact: Karin van der Meulen, k.vandermeulen@cedgroep.nl

Intervisiebijeenkomsten nieuwe Taalactief Voor scholen die de nieuwe Taalactief (gaan) invoeren,

leerkrachten, intern begeleiders en taalcoördinatoren van

organiseert de CED-Groep twee intervisiebijeenkomsten

het primair onderwijs. De locatie is het Vergadercentrum

rond Taalactief 4. De deelnemers dragen bij de inschrijving

aan het Dwerggras 3, 3068 PC Rotterdam. Inschrijven kan

zelf de gespreksonderwerpen aan en wisselen ervaringen

op www.cedgroep.nl/taalactief en is mogelijk tot 31 oktober.

uit met collega’s van scholen die ook Taalactief invoeren.

De bedoeling is om met elkaar en van elkaar te leren.

Nadere informatie is te verkrijgen bij

De bijeenkomsten zijn op woensdag 12 december 2012 en

Els Kolvoort: e.kolvoort@cedgroep.nl.

woensdag 17 april 2013 van 13.30-15.30 uur en bestemd voor

Adv-Teach-9-12:Opmaak 1 10-09-12 13:46 Pagina 1

14 ’t Smelleken tilt spellingonderwijs op hoger niveau

Vervolgens togen we het land in. Naar de Fiep Westendorpschool in Amsterdam waar het team de opbouw van de lessen perfectioneert en zich bewust wordt van het belang van doelen benoemen en feedback geven. Naar De Branding in Brielle die zich inzet voor een ambitieuze leeromgeving, hogere resultaten en enthousiaste leerlingen en ouders. Naar het Karveel in Lelystad waar CED-adviseurs de teamleden trainen in leerkrachtvaardigheden. Naar basisschool ’t Smelleken in Valkenswaard die het spellingonderwijs op een hoger niveau tilt.

3 Nieuws 15 SPOT

49 technieken om leerlingen te laten excelleren

15 MAGiTO Ben je een bureauplakkker? Een topleraar circuleert!

Eén van de vele aanbevelingen van Doug Lemov, de auteur van de internationale bestseller Teach Like a Champion.

De CED-Groep bewerkte en vertaalde de technieken voor leraren in Nederland.



COLOFON

klasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CEDGroep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties.

ISSN 1571-660 jaargang 10 nummer 3 oktober 2012

2

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

redactie Willem Bijl Frank Brouwer Lot Hannik Cees Hereijgens Toni van Oortmerssen Carolien Rebel Elly van der Zel

website www.cedgroep.nl

redactie-adres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam klasseapart@cedgroep.nl

oplage 14000

16 Rekenen met kleuters ‘De Rekenkast structureert je les’

foto voorpagina Jan van der Meijde

18 Toolkit NT2

vormgeving Pressure Line

19 Agenda

druk Goos, Ouderkerk a/d IJssel

KlasseApart gratis ontvangen?

Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl

49 technieken om leerlingen te laten excelleren

20 Zomerschool Den Haag 23 De werkdag van redactie Nieuwsrekenen







 

Maak kennis met de Teach-technieken tijdens de Teach-conferenties in Nieuwegein op: • woensdag 14 november voor PO • donderdag 15 november voor VO The Big Mo Impro Theatre Show is erbij!

Bezoek d e Teach-co nferentie op 14 of novembe15 r

Inschrijven: www.cedgroep.nl/conferentieteach

Meer informatie over Teach en trainingen: www.teachnederland.nl

Volg @teachnederland op Twitter!

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

3

N I E U W S

N I E U W S

N I E U W S

N I E U W S

N I E U W S

Lees- en schrijfaanpak vo

Fototaal 4

Met ’Mijn school leest en schrijft’ biedt de CED-Groep scholen voor voortgezet onder-

N I E U W S

Nieuwe versie Schooltaal

wijs een programma dat bestaat uit twee sporen. In het eerste spoor wordt per school

Met Schooltaal maken nieuwkomers in

Sinds kort is Fototaal Taalprojecten deel 4

één leesexpert opgeleid. In het tweede spoor volgen meerdere docenten trainingen om

het basisonderwijs kennis met begrijpend

verkrijgbaar via www.edu-desk.nl. De Taal-

de lees- en schrijfaanpak bij alle vakken op elkaar af te stemmen. Voor dit programma

lezen. Daarnaast leren ze nieuwe (school-

projecten zijn ontwikkeld voor zeer moeilijk

betaalt de school een eenheidsprijs per locatie. Besturen kunnen ook met een groep

taal)woorden. De CED-Groep wil graag een

lerenden tussen 10 en 12 jaar en sluiten aan

scholen op dit aanbod intekenen. Informatie: Brigitte van Hilst, b.vanhilst@cedgroep.nl.

nieuwe versie maken voor de middenbouw,

op de doelen van niveau 1-9 uit de zml-

Download flyer aan te vragen bij communicatie@cedgroep.nl.

met luisterlessen en leeslessen met teksten

leerlijnen voor mondelinge taal, begrijpend

op AVI-M3 tot en met AVI-M6 niveau, aan-

luisteren, begrijpend lezen en stellen. Bij

sluitend bij ’Mondeling Nederlands – nieuw’.

Fototaal deel 3 en 4 is er een opvouwbare

Het realiseren van ’Schooltaal –nieuw’ is

Taalstoel, waaruit en waarop themawoorden

NIEUW IN WEBWINKEL

en voorwerpen verschijnen. Meer informatie over adviesmogelijkheden: Keeke Dielemans,

echter afhankelijk van een voldoende aantal scholen dat bereid is te investeren. Hoe meer scholen meedoen, hoe goedkoper het

k.dielemans@cedgroep.nl, 010 4071599 of

WIJZER ONDERWIJS - HECHTINGSPROBLEMEN

raadpleeg www.cedgroep.nl.

Hoe gaat u als leerkracht of als intern begeleider om met hechtingsproblemen

per school wordt! Contact: Maaike Dalhuisen, m.dalhuisen@cedgroep.nl of kijk op www.onderwijsmakers.nl.

bij kinderen? En waar komt dit gedrag vandaan? In de nieuwe uitgave van Wijzer

Kwaliteitszorgintrument Integraal ’Integraal’ is een nieuw kwaliteitszorginstrument van leerlingvolgsysteem Parnassys.

Het zeer efficiënte en gebruiksvriendelijke computerprogramma verbindt kwaliteitszorg, schoolontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling op logische wijze met elkaar. Het maakt daarbij gebruik van de reeds beschikbare data in Parnassys. De CED-Groep biedt ondersteuning bij de implementatie van dit nieuwe instrument. Informatie: www.cedgroep.nl/ integraal. Contact: Meike Ansems, m.ansems@cedgroep.nl.

Onderwijs vindt u het antwoord op bovenstaande vragen en meer informatie over

Nieuwsrekenen voor s(b)o Bij Nieuwsrekenen komen extra lessen

Afgelopen schooljaar zijn de leerlijnen voor s(b)o, zml-onderwijs, vso-dagbesteding en vso-arbeidsgericht herzien. Dit was nodig in verband met de komst van de referentieniveaus voor taal en rekenen, de invoering van het ontwikkelingsperspectief, het werken met uitstroombestemmingen en de nieuwe kerndoelen voor vso. Voor taal en rekenen in het primair onderwijs zijn er ook herziene leerlijnen verschenen. Alle leerlijnen zijn

en tips voor het lesgeven aan leerlingen met hechtingsproblemen in het (speciaal) onderwijs. Aan de orde komen hechtingrelaties, de vormen van onveilige hechting en de problemen die een leerling hierdoor kan ervaren. De theoretische informatie

en A2 niveau zijn aangepaste lessen

wordt inzichtelijk gemaakt met praktijkvoorbeelden.

In elke groep zit wel een kind dat opvalt door zijn gedrag. Met Trapsgewijs kunt u ervoor zorgen dat ook dit kind zich verder kan ontwikkelen. Het boek beschrijft ver-

uit een leerkrachtblad met didactische

schillende soorten opvallend gedrag, namelijk: druk, opstandig en teruggetrokken

aanwijzingen en een apart leerlingblad

gedrag. Door de signalen van het kind te herkennen kunt u ervoor zorgen dat het

waarop tekst wordt ondersteund door

kind zich prettig gaat voelen en kunt u aansluiten bij de behoeften van het kind. De

pictogrammen. Ook voor het zml komt

tips in het boek zijn direct toe te passen in de praktijk. Trapsgewijs is bestemd voor

een aanpak op AA niveau. Hou voor het laatste nieuws www.nieuwsrekenen.nl in

pedagogisch medewerkers die werken met kinderen tot 4 jaar ’Droge voeten’ is de titel van een nieuw

de gaten. Contact: Willem van der Horst,

lespakket over waterbeheer en klimaat-

w.vanderhorst@cedfroep.nl.

verandering, bestemd voor leerlingen van

te downloaden vanaf www.leerlijnen.cedgroep.nl. Meer informatie bij Jeroen Meijboom,

groep 7 en 8. Zij moeten oplossingen be-

j.meijboom@cedgroep.nl.

denken voor waterbeheer in periodes van

Wijzer Onderwijs

Children’s University

Wijzer over Hechting

excursie. Download het door de CED-Groep ontwikkelde materiaal gratis op www.

www.cedgroep.nl

watereducatie.nl/Zuid-Holland. Contact:

informatie kregen en enthousiast werden gemaakt. Er is ook een website in de

Marion ten Heggeler, m.tenheggeler@

maak. Meer informatie www.childrensuniversity.co.uk. Contact: Maryse Bolhuis,

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

ging. Daarbij geven ze aan welke belangen

waterexpert via videogesprek, gastles of

Groep introduceert dit succesvolle concept in Nederland. Een eerste activiteit was

m.bolhuis@cedgroep.nl.

andering, bodemdaling en zeespiegelstij-

mening. Belangrijk onderdeel: tips van een

buitenschoolse activiteiten (her)ontdekken zij de magie van het leren. De CEDeen startbijeenkomst op 9 oktober jl., waar vele geïnteresseerde organisaties

te veel en te weinig water door klimaatver-

een rol spelen en ze verwoorden hun eigen

Children’s University is een Engels initiatief voor kinderen van 7 tot 14 jaar. Tijdens

4

Droge voeten

TRAPSGEWIJS

voor leerlingen in het s(b)o. Op AA, A1 in ontwikkeling. Deze lessen bestaan

Leerlijnen herzien

hechtingsproblemen. De map bestaat uit twee katernen (Wijzers) met informatie

Raadpleeg www.cedgroep.nl/webwinkel voor meer informatie en bestelmogelijkheid.

cedgroep.nl. Zie ook Watereducatie op You Tube.

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

5

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT

‘Dit gaat écht over je vak van leraar’

is dat iedere leerkracht zich alle technieken uit het boek eigen maakt, maar dat het vooral gaat om een mindset: ‘De 49 technieken zijn niet zaligmakend, maar vormen het uitgangspunt om met elkaar aan de slag te gaan en van elkaar te leren.’ Carla: ‘Je kunt als school bijvoorbeeld afspreken om vijf basisvaardigheden te oefenen en daar op leerkrachtniveau een aantal specifieke vaardigheden aan tekst Ronald Buitelaar

Hoe is het mogelijk dat leerlingen bij de ene leerkracht veel ’mak-

pion op basis van jarenlange bestudering van succesvol lerarengedrag. Lemov analyseerde minutieus wat hun gedrag succesvol maakt en beschrijft in zijn boek 49 technieken die leraren kunnen toepassen om hun leerlingen tot betere prestaties te brengen. Scholen die met

toevoegen.´

de methodiek aan de slag willen, kunnen ‘Weet niet, geldt niet’

contact opnemen met Robert Jacobs. niet voldoende is: ‘Bij lezing zal een leer-

Tijdens het intakegesprek wordt de aan-

kelijker’ tot leerprestaties lijken te

opgetekende inzichten op het eerste gezicht

kracht veel situaties herkennen en sommige

leiding voor de training en een eventueel

komen dan bij een andere leer-

bedrieglijk eenvoudig en voor de hand lig-

technieken misschien een keer in de klas

accent (gedragskant, motivatieproble-

gend lijken, komen veel leerkrachten tijdens

willen uitproberen. Toch wordt de stap van

men, hogere opbrengsten) besproken.

trainingen tot de ontdekking dat hun eigen

enthousiasme bij het lezen naar planmatig

Een traject bestaat uit een aantal bijeen-

aanpak minder effectief is dan die in het boek.

leren meestal niet gezet. Bovendien is leren

komsten, video opnames voor reflecties

Carla geeft een voorbeeld: ‘In de praktijk zien

van en met elkaar het krachtigst en zijn leer-

en klassenconsultaties. De trainingen

we dat veel leerkrachten genoegen nemen

lingen gebaat met een doorgaande lijn door

worden verzorgd door gecertificeerde

met het “weet ik niet” van leerlingen. De

de school.’

trainers van de CED-Groep.

die leerkrachten en wat verklaart hun succes? Dat is wat de Amerikaan Doug Lemov zich afvroeg.

Hij schreef er het boek Teach like

techniek ’weet niet, geldt niet’ leert hen om

a Champion over dat begin dit

vol te houden tot leerlingen wel een antwoord

Trots

jaar in een Nederlandse bewer-

geven. Hoe? Door bijvoorbeeld na een ’weet

Afgaand op de ervaringen die zij tot nu toe

niet’ antwoord eerst anderen een beurt te

met schoolteams opdeden, kunnen Carla

geven om uiteindelijk weer terug te keren bij

en Robert vaststellen dat de trainingen veel

KlasseApart sprak met onderwijs-

de leerling die geen antwoord kon of wilde

enthousiasme op scholen losmaken: ‘Veel

c.vandoornen@cedgroep.nl

adviseurs Carla van Doornen en

geven. Daarmee laat je zien dat je niet ac-

leerkrachten ervaren vooruitgang bij zichzelf

010 4071599

cepteert dat een leerling afhaakt en dat je ook

en de leerlingen. En voor ’vakidioten’ is het

van die leerling een bijdrage verwacht.’

uitdagend om van goed naar nóg beter te

king bij de CED-Groep verscheen.

Robert Jacobs van de CED-Groep over het boek en ambachtelijk (leren) lesgeven.

Robert Jacobs en Carla van Doornen: ‘Wij voorzien docenten van een gereedschapskist waarmee zij hun aanpak slimmer en hun lessen effectiever kunnen maken.’ foto Jan van der Meijde

Teach like a Champion, van goed naar beter ‘Op scholen ontmoeten we kanjers van

CED-Groep weten over wie Doug Lemov het

Slimmer en effectiever

leraren die inhoudelijk precies weten waar

heeft als hij in een recente videoboodschap

Robert legt uit dat het cursusaanbod dat de

ze mee bezig zijn, maar staan te zweten op

vertelt over ‘leraren in de VS en Nederland

CED-Groep op basis van Teach Like a Cham-

de techniek. Mensen die de ambachtelijke

die zichzelf voortdurend willen verbeteren’:

pion ontwikkelde, voorziet in die behoefte:

kanten van het vak weer onder de knie wil-

‘Het zijn de leraren die de lat voor leerlin-

‘Wij voorzien docenten van een gereed-

len krijgen, zodat zij van goed naar excel-

gen hoger willen leggen, maar onvoldoende

schapskist waarmee zij hun aanpak slimmer

lent kunnen groeien.’ Onderwijsadviseurs

weten hóé zij hun leerlingen beter kunnen

en hun lessen effectiever kunnen maken.’

Carla van Doornen en Robert Jacobs van de

laten presteren.’

Robert benadrukt dat het niet de bedoeling

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

Doug Lemov schreef Teach Like a Cham-

Hoewel Carla erkent dat de door Lemov

kracht? Wat is het ’geheim’ van

6

Teach-methodiek

gaan. Wat ons echter vooral is bijgebleven Delen en leren

is de blijdschap van leraren omdat dit écht

Carla en Robert wijzen er nadrukkelijk op dat

over hun vak van leraar gaat. Dát maakt hen

het lezen van Teach Like a Champion alléén

enorm trots.´

Meer weten?

Carla van Doornen

Robert Jacobs r.jacobs@cedgroep.nl 010 4071599 www.teachnederland.nl

Ad Oskam

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

7

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT

‘Ik laat elk kind twee sommen maken. Aan de hand daarvan bepaal ik met wie ik nog extra ga werken.’ foto’s Fiep Westendorpschool

Wie vooraf doelen stelt, geeft bewuster les

de een naar de ander. ‘Iedereen denkt mee, en ik bepaal wie het woord krijgt. Dat activeert kinderen; niemand zit onderuit gezakt.’

Vroeger wilde ze teveel tegelijk en was ze gestrest, zegt Anita. ‘Nu werk ik met een paar haalbare doelen. Daar word ik heel rustig van.’ Het vooraf benoemen van de doelen dwingt leerkrachten om de opzet van hun les hier goed op af te stemmen. En de leerlingen

achteraf heb je meer voldoening en meer opbrengst.’

Anita is samen met de intern begeleider, de coördinator onderbouw en de directeur door Inge getraind in het coachen van collega’s.

Anita observeert regelmatig in de klassen.

‘Dat moet je echt doen, anders is het effect volgend jaar weer weg.’

tekst Marijke Nijboer

CED-Groep/locatie Eduniek met het (verras-

zijn gemotiveerder als ze begrijpen waarom

De Fiep Westendorpschool in Amsterdam Slotervaart verhuisde dit

send) passend lesmodel. Adviseur Tony van

ze iets doen. De cirkel is rond wanneer ze

Dalen begeleidde het onderdeel technisch

vervolgens merken dat ze iets hebben aan

eindeloze rijen sommen. ‘Die tijd stop ik liever

• Focus op didactisch handelen leerkracht

lezen, waar de aandacht allereerst naar

het geleerde. Anita geeft het voorbeeld van

in de voorbereiding. In plaats daarvan laat ik

• Vooraf doelen benoemen en achteraf

uitging. Dit lesmodel wordt inmiddels ingezet

signaalwoorden zoals ’maar’ en ’hoewel’,

aan het eind van de rekenles elk kind twee

voor het hele taalonderwijs en door sommige

lastige woorden voor veel van haar leerlingen.

sommen maken. Aan de hand daarvan bepaal

• Lessen goed voorbereiden

leerkrachten ook voor rekenen. Inge leerde

‘Ik schrijf ze op kaartjes en laat kinderen er

ik met wie ik nog extra ga werken.’

• Goed uitleggen en steeds de samenhang

het team hoe ze de lessen het best kunnen

onderling mee oefenen. Ze ontdekken zelf

Ze is enthousiast over de verschillende

opbouwen en benadrukte het belang van

dat zo’n woord iets doet met een zin. Als ik

coöperatieve werkvormen die Inge met hen

het benoemen van de doelen en geven van

merk dat er veel fouten worden gemaakt met

oefende. Bij lezen wordt bijvoorbeeld ’twee-

om voorkennis op te roepen, de instruc-

feedback.

het woord ’alhoewel’, maak ik daar het woord

praat’ ingezet om duo’s beurtelings woordjes

tie interactiever te maken, leerstof te oefenen, te reflecteren.

voorjaar naar een splinternieuw pand. Blank hout en frisse kleuren domineren het beeld. Ook het onderwijs onderging een metamorfose. Het verrassend passend lesmodel speelde daar een rol in.

Anita Verbeek, taalcoördinator, coördinator bovenbouw en leerkracht van groep 7: ‘Dit was een school met autochtone leerlingen uit verschillende milieus. Nu heeft de school veel leerlingen met een andere moedertaal en laagopgeleide ouders. Wij hadden de neiging om slechte scores voor technisch lezen aan

Goede voorbereiding is het halve werk

van de week van.’ Om samenhang te creëren,

te laten oplezen. ‘Die samenwerking zet je in

Geen vingers

komt ze er bij het vak geschiedenis nog eens

met een bepaald doel. En je geeft duidelijke

Als Anita met een nieuwe les begint, activeert

op terug. Dan zeg ik: kijk eens naar die tekst,

regels mee.’

ze eerst de voorkennis. ‘Ik vraag een leerling:

wie ziet daar een signaalwoord in staan?‘

Collega Karen Wollweg (groep 6) schuift even aan. ‘Ik heb nog nooit zo’n goede cursus

een werkwoord, wat is dat ook al weer? Hij

de leerlingen te wijten, maar dat was niet

8

‘Leerlingen zijn gemotiveerder als ze begrijpen waarom ze iets doen’

Verrassend passend lesmodel

evalueren

tussen stof aangeven • Coöperatieve leerstrategieën inzetten

Meer weten?

terecht. We beseffen nu dat de tijd die wij

de scores voor technisch lezen in alle groepen

mag ‘pas’ zeggen, maar ik kom altijd terug.

Nakijkwerk beperken

gevolgd,’ zegt zij. ‘De didactische werkvor-

investeerden in technisch lezen gewoon on-

gestegen.

Ik geef de klas denktijd – ik snap niet dat ik dat

Ook bij de andere vakken geldt: een goede

men die Inge aanreikte zijn heel prettig om

i.declercq@cedgroep.nl

voldoende was voor deze populatie.’ De lestijd

In augustus 2011 startte de Fiep Westendorp

vroeger niet deed.’ Het vinger opsteken is in

voorbereiding is het halve werk. Anita be-

mee te werken en je ziet meteen resultaat.

0346 219777

en –methode zijn aangepast en inmiddels zijn

onder begeleiding van Inge de Clercq van

de ban gedaan. Anita springt met beurten van

steedt geen tijd meer aan het nakijken van

Een goede les kost veel voorbereiding, maar

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

Inge de Clercq

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

9

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT

Overstappen naar doelgericht onderwijs tekst Ronald Buitelaar

De onderbouw van openbare basisschool De Branding in Brielle heeft de afgelopen jaren een omslag gemaakt van activiteit- naar doelgericht onderwijs. Het gevolg: een ambitieuze leeromgeving, hogere resultaten en enthousiaste leraren, leerlingen en ouders. KlasseApart liet zich informeren.

Toen onderwijsadviseur Suze van de Pol-

maar wisten dat we beter konden. We hadden

Lengton van de CED-Groep drie jaar geleden

alleen hulp nodig bij de uitvoering.’ Hulp die

openbare basisschool De Branding in Brielle

in de persoon van Suze de school binnen-

binnenstapte, trof zij in de onderbouw leer-

kwam: ‘Ik ben begonnen met inventariseren

krachten die er ondanks hun ruime ervaring,

wat al goed ging en wat verbeterd zou kunnen

deskundigheid en inzet niet in slaagden tot

worden. Daarnaast hebben we de speel/

structurele resultaatverbetering te komen:

leeromgeving heringericht zodat er leuke en

‘Er werd heel hard gewerkt maar de resulta-

inspirerende lees- en rekenhoeken ontston-

ten bleven achter.’

den. Verder zijn we aan de slag gegaan met

Onderbouwcoördinator en leerkracht van

het koppelen van de thema’s aan doelen,

een 1/2 groep, Mirjam Berkelaar, schetst

waarbij ik uitgelegd heb dat zelfs thema’s

welke ontwikkeling daaraan voorafging: ‘Tot

als vakantie en vieringen prima gehandhaafd

zo’n jaar of tien geleden werkten we louter

kunnen worden, mits er aandacht besteed

thematisch, werden activiteiten min of meer

wordt aan te bereiken doelen. Met als gevolg

uit de mouw geschud en vorderingen minder

dat de inspectie al na een jaar tevreden was

nauwkeurig bijgehouden. Na een wake up call

over de aanpak en de resultaten.’

van de inspectie schaften we Piramide aan waardoor we weliswaar methodischer gingen

Onophoudelijk enthousiasme

werken, maar nog geen structurele verbete-

De leerkrachten van de onderbouw stellen

ringen zagen.’

haar aanpak ook bijzonder op prijs: ‘We heb-

‘Je weet nu echt waar je naartoe werkt’ ’We constateren ook dat kinderen bepaalde vaardigheden al beheersen als ze in groep 3 komen.’ foto Jan van der Meijde

ben veel waardering voor het onophoudelijke Onvoldoende zicht

enthousiasme van Suze en haar prettige

Dat werd bevestigd toen de inspectie vier jaar

manier van werken. Ze heeft ons nooit voor-

geleden opnieuw langskwam. Intern bege-

geschreven wat we wel of niet moesten doen,

waar we naartoe werken, kunnen we in de

Hakken en plakken

begint zo groot te worden dat we met een

bepaalde stof nog niet beheersen?’ Wat ech-

leider Marieke Hammerstein: ‘Toen bleek

maar het hele ontwikkelingsproces van acti-

onderbouw tussendoelen stellen voor bijvoor-

Het is een aanpak die steeds meer vruchten

niet al te grote instroomgroep proberen de

ter overheerst, is een gevoel van tevredenheid

dat we echt aan de bak moesten. We diffe-

viteitgericht- naar doelgericht onderwijs uit

beeld het aantal te leren letters of cijfers. Met

begint af te werpen. Niet alleen de over-

achterstanden in te lopen. Toch lukt dat nog

over wat tot nu toe bereikt is: ‘Het succes

rentieerden weinig en niet doelgericht. Ook

onszelf laten komen. Met haar aanpak zorgt

het zogenaamde beredeneerde aanbod dat

gang naar groep 3 verloopt steeds soepeler.

onvoldoende en zouden we het liefst met een

werkt aanstekelijk en zorgt bij alle betrokke-

hanteerden we een methode die niet goed

zij ervoor dat we het als een natuurlijk proces

we heel bewust bij elkaar zoeken, werken we

We constateren ook dat kinderen bepaalde

groep nul starten.’

nen voor veel enthousiasme.’

aansloot bij onze populatie en hadden we

ervaren, waarbij we telkens een volgende

aan deze doelen. Om voor iedereen helder te

vaardigheden al beheersen als ze in groep

onvoldoende zicht op de ontwikkeling van de

stap zetten.’

maken aan welke doelen we in een bepaalde

3 komen: ‘Hakken en plakken kan haast

Gevoel van tevredenheid

periode werken, bevestigen we deze aan zo-

overgeslagen worden en ook de overstap naar

Onderbouwleerkracht Henny de Vries: ‘We

Doelendeuren

genaamde doelendeuren. Niet alleen handig

vloeiend lezen wordt veel makkelijker.´

hebben nog een aantal ontwikkelpunten op

Uiteindelijk leiden al die stappen tot een

voor ons, maar ook voor leerlingen en zeker

Inmiddels doemt er wel een nieuw probleem

ons lijstje staan. Zo zouden we wat meer

Hulp

werkwijze waarbij we vanuit de doelen voor

voor ouders. Van hen krijgen we enthousiaste

op dat de school voorlopig met kunst- en

rustmomenten willen inlassen om te zien in

s.vandepol@cedgroep.nl

Onderbouwleerkracht Charlotte de Klerk: ‘We

groep drie terugredeneren naar de doelen

reacties omdat ze nu precies weten waar hun

vliegwerk probeert op te vangen. Charlotte:

hoeverre resultaten geborgd zijn. En daarop

010 4071599

vonden het inspectieoordeel confronterend

voor de onderbouw: ‘Omdat we nu echt weten

kind mee bezig is.’

‘De kloof tussen peuterspeelzaal en school

aansluitend: wat doen we voor leerlingen die

leerlingen. Bovendien was ons zorgsysteem niet op orde.’

10

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

Meer weten?

Suze van de Pol-Lengton

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

11

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT

In twee jaar van ’zeer zwak’ naar ’groen’

’Kinderen beseffen dat ze werk doen voor zichzelf’ leerkracht voor een les vergeet om de doelen te verwoorden, zeggen ze: juf, u vergeet iets!’

Komend jaar gaat het team groepsplannen

tekst Marijke Nijboer

maken op het gebied van spelling en sociaal-

In het voorjaar van 2010 werd de Dokter Herman Bekiussschool-Karveel in

emotioneel leren.

Lelystad, een cluster 4-school, als ’zeer zwak’ beoordeeld door de inspec-

Observatie

tie. Er kwam een groot plan van aanpak en in twee jaar tijd veroverde het

Frank Teunissen is gestart met de scholing

Karveel de ’groene’ status. De bestuurder intervenieerde, er kwam een

van het personeel in het activerend lesgeven,

interim directeur en Frank Teunissen van de CED-Groep trainde het team in

het werken met leerlijnen en groepsplannen

leerkrachtvaardigheden.

en het bijstellen van handelingsplannen. Hij observeert in de klassen om leerkrachten ter plekke te kunnen ondersteunen. Hij besteedt

De inspectie constateerde in maart 2010

Directe instructie

verdiepte of intensieve arrangement met de

ook aandacht aan het omgaan met leer- en

problemen op verschillende niveaus: collega’s

Het verbeterproces werd aangeslingerd door

bijbehorende instructie aangeboden. Marië-

gedragsstoornissen. In het nieuwe schooljaar

werden niet goed aangestuurd, er waren

LinQue Consult en de Vliegende Brigade, een

tte: ‘De leerkrachten stellen doelen voor elke

wordt deze scholing voortgezet. Mariëtte: ‘De

problemen met het zorgsysteem en de ou-

door OCW bekostigd ambulant team. De CED-

les: ze bepalen wat de kinderen na afloop

nieuwe mensen in het team willen heel graag

dercontacten, er ontbraken documenten, en

Groep werd ingeschakeld om onderdelen van

moeten kunnen en kennen. De leerlingen

mee in die vernieuwingen, en door Franks

ook schortte het aan de vakbekwaamheid van

de schoolorganisatie en het onderwijskundig

zelf weten ook waar ze naar toewerken. Zo

enthousiasme worden zij nóg gemotiveerder.’

leerkrachten.

proces te versterken. Zo trainde Frank Teu-

worden zij medeverantwoordelijk voor het

Ingrid vindt de doorgaande lijn een van de

Het schoolbestuur Eduvier stelde een nieuwe

nissen het team in het adequaat toepassen

onderwijs.’

belangrijkste verbeteringen. ‘Die lijn loopt

bestuurder, interim directeur en afdelings-

van het activerend directe instructiemodel.

Orthopedagoge Ingrid Willems: ‘We richten

door de hele school. De afspraken over

leider aan en het team werd bijna helemaal

In het verleden werd op het Karveel weinig

ons nu op het maken van groepsplannen op

gedragsregels, de instructie in de groepen, de

vernieuwd. Eduvier ontwikkelde onder leiding

klassikale instructie gegeven. Leerlingen

de leerlijn ‘leren leren’. We geven de kinde-

inrichting van de klassen met instructietafels,

van nieuwe bestuurder een helderer visie op

werden grotendeels individueel geïnstrueerd.

ren stapsgewijs steeds meer verantwoor-

het gebruik van pictogrammen: er is nu veel

onderwijs, kwaliteitszorg en leerlingenzorg.

Afdelingsleider Mariëtte Bekkers: ‘Vroeger

delijkheid. Uiteindelijk willen we toe naar

meer eenvormigheid en duidelijkheid.’

Het schoolbestuur vergewiste zich ervan dat

was het onderwijs in de clusterscholen erg

een dag- en weekprogramma, waarbij de

De leerkrachten werken nu met een ‘dag-

op de aangesloten scholen de aansturing en

gericht op sociaal-emotionele vaardigheden.

kinderen weten wat de einddoelen zijn en zelf

map’, waarin zij de doelen per les kunnen no-

deskundigheidsbevordering goed werden

Inmiddels zijn de inzichten veranderd. Nu

kiezen welke taken ze wanneer oppakken.

teren. Op schoolniveau wordt er gewerkt met

geregeld en het onderwijskundig beleid werd

kijken we naar ieders onderwijsbehoefte en

Ze moeten minder afhankelijk worden van de

een jaarwerkkalender, waar alle belangrijke

uitgevoerd.

willen we de eventuele leerachterstand zoveel

leerkracht en beseffen dat ze het werk doen

stappen, ook evaluatie en bijstelling, in zijn

Bestuur, interim directeur en afdelingsleider

mogelijk wegwerken.’

voor zichzelf.’ Volgens Mariëtte pakken de

opgenomen. Zo moeten alle nieuwe werkwij-

namen allerlei maatregelen. Zo kwam er een

Momenteel krijgen de leerlingen het basis-,

kinderen de bedoeling al aardig op. ‘Als een

zen en vaardigheden worden geborgen.

systeem voor het bepalen van de opbreng-

Dat de ‘zeer zwakke’ school in twee jaar

sten, evaluatie en borging van de kwaliteit.

tijd op alle aspecten een voldoende wist te

Ook de contacten met ouders zijn verbeterd.

Zij worden op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen op school en uitgenodigd om mee te denken bij stagnatie van hun kind.

Voor alle leerlingen zijn ontwikkelingsperspectieven geformuleerd en de school heeft inmiddels een cyclus leerlingenzorg opgezet.

12

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

Heldere doelen, één lijn en leerkrachtvaardigheden trekken Karveel uit slop

scoren, beschouwen Mariëtte en Ingrid als een overwinning voor alle betrokkenen. ‘In de klas, op management- en bestuursniveau: iedereen heeft er hard aan gewerkt. Al die ingrepen bij elkaar hebben het verschil gemaakt.’

(vlnr) Afdelingsleider Mariëtte Bekkers, gedragswetenschapper Ingrid Willems, Frank Teunissen en Ellis van Dam, interim directeur. foto Karveel Meer weten?

Frank Teunissen f.teunissen@cedgroep.nl 010 4071599

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

13

SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT

’t Smelleken tilt spellingonderwijs op hoger niveau

tekst Connie van der Zel

Op basisschool ’t Smelleken

SPOT

in Valkenswaard bleven de resultaten van spelling achter.

De teamleden vroegen zich af gingen op zoek naar manieren

Vakmanschap is meesterschap

om de kwaliteit van hun

Mijn vader was timmerman en trots op zijn vak.

spellingonderwijs te verhogen.

Zijn hamers, zagen, beitels en schaven koes-

’Spelling in 4D’ bleek het ei van

terde hij in zelfgemaakte gereedschapskisten.

‘doen wij het wel goed?’ en

Columbus.

Als hij aan een groot project had meegewerkt Wie ben je?

Ik ben Fonny Pasma, woon in Wijk bij Duurstede, werk tien jaar bij Eduniek, onderdeel van de CED-Groep sinds 1 augustus 2011. Eerst als leerlingbegeleider en nu als onderwijsadviseur voor rekenen en accountmanager.

Waar ga je naar toe?

Naar basisschool De Maatjes in Scherpenzeel.

’Aan het einde van de les is er altijd een korte feedback van de kinderen.’ foto ‘t Smellken

Wat ga je daar doen?

De school doet mee met het project De Betere Basisschool. De werkgroepen kunnen op afroep begeleiding vragen. Vandaag ben ik gevraagd om advies te geven over opbrengstgericht werken en het schrijven van

Directeur Ivonne van Eerd constateerde bij

eerste studiedag hebben we kennisgemaakt

uit de methode gemaakt. Aan het einde van

groepsplannen in groep 1 en 2. In groep 1 en 2 werkt dat toch weer

haar aantreden dat de school met spelling

met de essentiële kenmerken van een spel-

de les is er altijd een korte feedback van de

anders dan in de groepen 3-8.

onder het landelijk gemiddelde scoorde,

lingles, en geoefend met het maken van zo’n

kinderen. Een ander positief effect van deze

terwijl je op basis van de populatie juist zou

groepsplan. Daarna volgden al snel de eerste

methodiek is dat het de leerkrachten veel

Je motto?

verwachten dat de school daarboven zou

klassenconsultaties bij leerkrachten die hun

minder administratie kost. Maar het belang-

De dingen simpel houden is vrij moeilijk, de dingen moeilijk maken is

scoren. Daar moest verandering in komen.

eerste lessen volgens het nieuwe systeem

rijkste effect is dat het werkt. Na een half jaar

daarentegen vrij simpel.

‘Spelling in 4D zet in op de leerkrachtvaar-

gaven. Dat was wel even wennen, veel leer-

tonen de cito-scores aan dat we nu boven het

digheden’, vertelt Ivonne. ‘Centraal staat de

krachten vonden dat er niks mis was met

landelijk gemiddelde zitten. Een resultaat dat

vraag: hoe geven wij spelling? Volgen wij niet

hun spellinglessen. Maar nu, vijf studiedagen

bij de populatie van onze school past.’

alleen klakkeloos de methode? Hoe gaan

en vele klassenconsultaties verder, zijn alle

we om met niveauverschillen? Op basis van

leerkrachten om. En de meesten zijn razend

deze vragen zijn we schoolbreed een intensief

enthousiast!’

14

Spelling in 4D

Leerlijn centraal

CED-Groep in het kader van opbrengst-

Ivonne legt het effect van Spelling in 4D uit.

gericht werken en biedt een wijze van

Razend enthousiast!

Dit doet zij aan de hand van een vergelijking

lesgeven die je bij elke methode kunt

Bij Spelling in 4D staat opbrengst- en hande-

van voor en na de invoering van deze werkwij-

toepassen. De werkwijze is makkelijk

lingsgericht werken centraal. 4D staat voor

ze. ‘Voorheen pakten de leerkrachten de spel-

voor de leerkracht, bespaart tijd en ver-

data, duiden, doelen en doen. Wat scoort

lingmethode en de handleiding en bepaalden

betert de resultaten.

mijn groep, wat zegt mij dat, welke doelen

wat ze gingen doen. Nu staat niet de methode

stel ik om mijn ambitie te bereiken en wat

maar de leerlijn spelling centraal. Elke

ga ik essentieel veranderen? ‘De methodiek

spellingles heeft een vaste opbouw. Na een

gaat uit van drie arrangementen: het basis-,

korte introductie volgen drie basisactiviteiten.

het talent- en het intensief arrangement’,

Eerst het spellen van de categoriewoorden

legt Ivonne uit. ‘Deze worden opgenomen in

door middel van een stappenplan, vervolgens

a.machielsen@cedgroep.nl

het groepsplan. Hiermee ben je af van al die

geven kinderen elkaar een auditief dictee en

010 4071599

individuele handelingsplannen. Tijdens een

tot slot wordt er een doelgerichte opdracht

CED-Groep aangegaan.’

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

was hij trots op het eindresultaat, zoals de aanleg van de metro onder de Coolsingel. Maar hij kon net zo voldaan zijn over een eenvoudige ’zwaluwstaart’ of een mooi gelukte pen-engatverbinding. Hij had een vak, beoefende een ambacht en was daar trots op.

Dat wens ik ook iedere leerkracht en docent.

Trots zijn op je vak. Trots zijn op de resultaten van je werk: groot en klein. De resultaten van je groep of school waar je aan bijgedragen hebt.

Maar ook de ondersteuning van een individueel kind dat daardoor een stap verder zet in begrip.

Trots zijn omdat je ambachtelijkheid en vakmanschap ertoe gedaan heeft. Omdat je daardoor iets zinvols hebt helpen realiseren.

Daarbij moet wel de gereedschapskist voortdurend op orde worden gehouden. Niet alleen met een volledig assortiment aan gereedschappen, maar ook met goed onderhouden gereedschappen. Of zoals mijn vader altijd zei: ‘Goed gereedschap is het halve werk!’ Dat geldt ook voor het onderwijs. Maar ambachtelijkheid gaat

’Spelling in 4D’ is ontwikkeld door de

scholingstraject van zes maanden met de

MAGiTO

natuurlijk vooral ook over het goed hanteren van de gereedschappen. De eigen vaardigheid om in onderwijssituaties leerlingen optimaal te kunnen onderwijzen en stimuleren. Dat stimuleert ook de trots op het vak, het besef dat je ertoe doet voor je leerlingen. En die ambachtelijkheid vereist ook onderhoud, net zoals je na veel gebruik een zaag weer moet tanden en een beitel weer moet slijpen.

Ambachtelijkheid in het dagelijks onderwijzen en trots op het vak en de resultaten… misschien

Meer weten?

Audrey Machielsen

is dat wel het echte kapitaal van het onderwijs.

Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder van de CED-Groep.

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

15

REKENEN MET KLEUTERS

‘De Rekenkast structureert je les’ tekst Renate Mamber

‘Juf, bij mij is het een beetje erg, want de ene kant heeft meer dan de andere,’ zegt een oudste kleuter.

Juf Nicky houdt een doosje met twee vakjes omhoog, het symbool voor splitsen uit de Rekenkast.

‘Dat is niet erg, want bij splitsen verdeel je alles in twee groepjes en het hoeft niet eerlijk te zijn.’

Met behulp van de Rekenkast weten leerlingen direct wat er van ze wordt verwacht. foto’s Jan van der Meijde

16

een van de tussendoelen aan bod komt, zoekt

ervaringen uit, en dat is heel zinvol.’

werken of dat er rekenmateriaal in zit. Dat is

Nicky de juiste la van de Rekenkast erbij en

De school werkt nu ruim een jaar met de

niet zo. Het is een hulpmiddel om je les mee

het juiste voorwerp. ‘We hebben het nu bij-

kasten. In elke kleutergroep staat er een. ‘Ik

te structureren. De rekenkast structureert je

voorbeeld over kunst. Er is een kunstwerk in

vind het fijn werken’, zegt Nicky. ‘Sommige

rekenonderwijs. Wij werkten al heel bewust

de klas gekomen. Dan pak ik het meetlint uit

mensen hebben er andere verwachtingen

aan tussendoelen en dankzij de kast nu nog

de Rekenkast en gaan we meten. Hoe groot

van en denken dat de kinderen met de kast

meer.’

Nicky Koning, leerkracht op basisschool

voor verdelen. Kinderen zien direct het ver-

is het kunstwerk? Hoe breed is het en waar

De Horn in Wijk bij Duurstede, zit met een

schil. Als de kinderen later in de middag een

past het?’

groepje kleuters te rekenen. Net voor de les

blad met splitsen krijgen dan staat daar ook

Naast de handleiding heeft Nicky veel gehad

heeft ze uit de Rekenkast het voorwerp ge-

een plaatje op van het splitsdoosje. Ze weten

aan de begeleiding van Eduniek. ‘Tijdens

Zeven lades

pakt dat erbij hoort. ‘In de Rekenkast zit voor

dan in een oogopslag: we gaan niet verdelen,

zo’n bijeenkomst hoor je bijvoorbeeld dat je

De Rekenkast is een kast met zeven lades. Elke lade staat voor een tussendoel van rekenen

elk tussendoel van rekenen een voorwerp’,

maar splitsen.

de kast het best kunt gebruiken in de kleine

voor kleuters en bevat voorwerpen die daarvoor symbool staan. Bijvoorbeeld een oog-

legt ze uit. ‘Dat voorwerp is het symbool voor

‘Voor ons is het ook heel duidelijk’, zegt

groep en dat je beter maar een doel tegelijk

ring (synchroon tellen), Matroeska-poppetjes (seriëren), kikker (tellen met sprongen) en

dat tussendoel. Als ik bijvoorbeeld de kikker

Nicky. ‘We hebben in het rekenverbetertraject

kan stellen. Ik geloof niet dat alle scholen dat

schoentje (meten van lengte). Alle tussendoelen komen aan bod.

pak, weten de kinderen: we gaan tellen met

vastgesteld dat we maar één doel per les

al zo heel bewust doen.’

sprongen. Als ik het vingerpopje pak, weten

willen hebben. De Rekenkast dwingt je na te

ze: we gaan doortellen. Vooral voor zwakkere

denken welk doel je die les wil behandelen en

Zinvol

de CED-Groep ondersteunt scholen bij de invoering van de Rekenkast. Voor wie al bekend

leerlingen is dat heel duidelijk, die weten dan

zorgt ervoor dat je niet per ongeluk toch twee

Ook toen de Rekenkast werd uitgebreid met

is met de ‘Klankkast’ is één bijeenkomst genoeg. Klassenbezoeken zijn raadzaam voor

direct wat er van ze wordt verwacht.’

doelen in een les stopt.’

een zevende lade ’meetkunde’ vond Nicky

gerichte aanwijzingen op de werkvloer. Fonny Pasma van Eduniek: ‘We laten zien hoe je de

extra begeleiding zinvol. ‘Je denkt eerst ‘dat

Rekenkast kunt inzetten, hoe je er een les omheen maakt en hoe je een goede rekenles

Implementatie

Meer weten?

Fonny Pasma f.pasma@cedgroep.nl

In een oogopslag

Jaarplan

kennen we al’, maar die la werkt net weer iets

voor kleuters geeft. De kast dwingt tot doelgerichter werken: dit zijn de doelen en dit gaan

0346 219777

Nicky heeft vandaag het doosje voor splitsen

Het schoolteam heeft in het jaarplan alle

anders. Daarbij wissel je tijdens zo’n bijeen-

we leren.’

www.cedgroep.nl/webwinkel

gepakt. Dat ziet er anders uit dan het doosje

tussendoelen van rekenen opgenomen. Als

komst met andere leerkrachten Rekenkast-

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

www.cedgroep.nl/cursussen

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

17

AGENDA

Cursus 1

ISBN: 978-90-5819-257-8

Mondeling Nederlands -

Cursus 1

nieuw

BINNENKORT

CURSUSSEN

Algemene handleiding module 1 Thema ‘School’

Nieuwsrekenen on tour

kinderopvang

Ervaar hoe Nieuwsrekenen werkt en bezoek één van de gratis bijeenkomsten dit

• Intern begeleider in de kinderopvang

najaar. De tour komt langs in Zwolle (31 oktober), Amsterdam (28 november) en

• NCKO-kwaliteitsmonitor

module 3

Thema ‘Lichaam’

Eindhoven (12 december). www.cedgroep.nl/nieuwsrekenenontour

• Spelen in hoeken

module 5 module 6

Thema ‘Werk en vrije tijd’ Thema ‘Gevoelens’

1 en 2 november Arnhem

module 2

module 4

module 7

Thema ‘Wonen’

Thema ‘Natuur’

De CED-Groep neemt deel aan de Tweedaagse NJPV-conferentie van de Nederlandse Jenaplan Vereniging.

Thema ‘Feest’

1, 2 en 3 november Den Bosch

• Werken met Knuffels • Effectief communiceren met ouders • Herkennen van kindermishandeling en seksueel misbruik • Omgaan met (pre)pubers (10–14 jaar)

Bezoek onze stand (B081) op de Kindvak, de vakbeurs voor de kinderopvang, bso en brede scholen om kennis te maken met ons actueel cursus- en trainingsaanbod en nieuwe producten. www.kindvak.nl 7 november Rotterdam Een van de materialen in de leskist is Mondeling Nederlands.

Het thema van de Conferentie Begrijpend lezen is Onderwijspraktijk en wetenschap in wisselwerking; over verschillen tussen leerlingen bij begrijpend lezen. Georgani-

TOOLKIT NT2 OP CNS ABCOUDE

seerd door Kenniscentrum Begrijpend Lezen om te achterhalen waar de verschillen vandaan komen en hoe we daar in het onderwijs het best mee om kunnen gaan.

po en so • Teach Like a Champion • Directeuren op herhaling • Overgang van 1 naar 2 naar 3 • Een zml-leerling in de klas • Voorbereidend rekenen met de Rekenkast • Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D

‘Van onmisbare waarde voor zij-instromers’

www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpendlezen.

• Automatiseren is te leren

14 en 15 november Nieuwegein

• Aan de slag met woordenschat

Grote steden kennen vaak speciale voorzieningen voor opvang van anderstalige kinderen, kleinere gemeenten

rerende manier kennismaken met Teach Like a Champion. U krijgt een duidelijke uit-

meestal niet. Daar verzorgen reguliere scholen het onderwijs aan deze kinderen. De Toolkit NT2 helpt bij een

Op de Conferentie Teach Like a Champion kunnen leraren en directies op een inspileg van een aantal technieken en u ziet voorbeelden uit de dagelijkse schoolpraktijk.

De conferentie voor po vindt op 14 november plaats, die voor het vo op 15 november.

goede aanpak daarvan. CNS Abcoude gebruikte de kit afgelopen schooljaar. ‘Van onmisbare waarde’, volgens

www.cedgroep.nl/conferentieteach

intern begeleider Marjo Dierx.

20 november Utrecht Op het Vversterk congres verzorgt de CED-Groep drie workshops: Opbrengstgericht

CNS Abcoude is een echte ’witte school’, die

kit vond een adviesgesprek plaats met Conny

veel gekocht. Toch ben ik erg blij dat we de

werken met jonge kinderen, Reken- en wiskundetaal voor peuters en kleuters en

geen ervaring had met kinderen die geen

Damen, adviseur bij cluster Eduniek. Marjo:

Toolkit hebben gehuurd. Mede daardoor heb-

Democraatjes in de dop. www.vversterkcongres.nl

woord Nederlands of Engels spreken. Tot

‘Conny heeft ons heel goed geïnformeerd over

ben we deze leerling het onderwijs kunnen

april 2011, toen twee meisjes uit Congo op

de inhoud van de kit en de manier waarop wij

bieden dat bij haar past.’

school kwamen. Er waren geen voorzienin-

de materialen het best kunnen inzetten. Zo’n

gen in de buurt om gebruik van te maken. De

adviesgesprek bespaart je veel tijd en het

school moest dus het onderwijs zo goed en zo

zorgt ervoor dat je direct aan de slag kunt.’

Hét Congres is een tweedaags onderwijscongres met gepassioneerde mensen uit het speciaal (basis)onderwijsveld. Vol uitwisseling van informatie en het delen van ken-

Toolkit NT2 De Toolkit NT2 is een leskist voor onde­

kwaad als het ging zelf verzorgen. ‘Over het

29 en 30 november Arnhem

nis en ervaringen en expertise. Op de donderdag staat zorg en onderwijs IN de klas centraal en op vrijdag draait het om het vormgeven van zorg en onderwijs OM de klas. www.hetcongres.nl

• Basiscursus Hoogebegaafdheid • Grip op de groep • Het Lerende brein • Onderwijsassistent, leescompetent • Effectief communiceren met ouders

so en vso • Lezen en spellen voor het ZML met Fototaal • Leren leren in het (v)so en praktijkonderwijs • Werken met Knuffels • HGW en adhd

vo en mbo • Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D • Taalgericht vakonderwijs • Teach Like a Champion • Opbrengstgericht Rekenen

algemeen komt de taalontwikkeling spontaan

Bijzonder verzorgd

rwijs aan anderstalige leerlingen.

op gang. Bij het jongste meisje gebeurde dat

Marjo is zeer te spreken over de kit: ‘Alle

De inhoud bestaat uit leermiddelen op

Het Groot Kinderdictee der Nederlandse Taal

• Taalstimulerende schrijfdidactiek

inderdaad, bij het meisje in groep 6 niet. Wat

materialen zijn van uitstekende kwaliteit

het gebied van mondelinge taal, woor-

Op zaterdag 8 december wordt de negende editie van Het Groot Kinderdictee der

• Trainer Agressieregulatie

we ook probeerden, niets lukte. We reali-

en het geheel ziet er bijzonder verzorgd uit.

denschat/lezen, diagnostische materia-

Nederlandse Taal uitgezonden (18:00 uur bij Z@pp op Nederland 3). Het dictee wordt

• Basiscursus Zorgleerlingen in de klas

seerden ons dat dit meisje méér nodig had’,

We hebben vrijwel alles intensief gebruikt,

len en een uitgebreide gebruikswijzer.

opgenomen in de Eerste Kamer der Staten Generaal op het Binnenhof in Den Haag.

• Werken aan woordenschat

vertelt Marjo Dierx.

bijvoorbeeld de methode Mondeling Neder-

De Toolkit is voor een aantal weken te

Zestig Nederlandse kinderen (basisschool groep 8) nemen het tegen elkaar op.

• Nieuwsbegrip, diverse cursussen

lands, praatplaten, leesboeken en cd-roms.

huur. Naar aanleiding van opgedane

www.cedgroep.nl/grootkinderdictee

• School Video interactie begeleiding

Eerlijke kans

Ook de toetsen heb ik afgenomen, hoewel ik

ervaringen kunnen gebruikers eventueel

De school besloot bij WSNS een zorgbudget

daar aanvankelijk wat bedenkingen bij had.

materialen aanschaffen. De Toolkit is er

aan te vragen. Hiermee kon ze de Toolkit

Het leek me wat overdreven. Dankzij de toet-

voor groep 1/2, groep 3 en groep 4/8.

NT2 huren en de personeelskosten van een

sen heb ik echter een helder beeld gekregen

onderwijsassistent betalen (een uur per

van haar ontwikkeling.’

week). Marjo: ‘Ik vind dat je zo’n meisje een

Gedurende de huurperiode kunnen scholen

eerlijke kans moet bieden en daar hoort goed

bepalen welke materialen ze eventueel zelf

materiaal en goede ondersteuning bij.’

willen aanschaffen. Marjo: ‘Omdat het bij ons

Voorafgaand aan de huurperiode van de Tool-

om slechts één leerling gaat, hebben we niet

22 t/m 26 januari Utrecht De Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) is de grootste vakbeurs voor professionals in het po, vo en mbo. U vindt de CED-Groep in Hal 8, stand A054 en Teach Like a Champion in stand AO55.

Meer weten?

Conny Damen

5 februari Rotterdam

c.damen@cedgroep.nl

Tijdens de Conferentie Rekenen in het vo en mbo raakt u snel op de hoogte van de

0346 219777

ontwikkelingen rond rekenen in vo en mbo. Vervolgens de vraag: hoe nu verder?

Kijk voor data, locaties en alle andere gegevens op www.cedgroep.nl/cursussen.

Er zijn workshops over opbrengstgericht rekenen, het Protocol ERWD, rekenen in andere vakken en contextrekenen. www.cedgroep.nl/rekenenconferentie

18

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

19

AANSPREKEND LESPAKKET VOOR GROEIEND AANTAL ZOMERSCHOLEN

‘Dichtbij leefwereld blijven’ tekst Ineke Westbroek

Met de groei van het aantal zomerscholen groeit de behoefte aan geschikt lesmateriaal.

Om hieraan tegemoet te komen, ontwikkelde de CED-Groep een lespakket met als thema ‘Mijn Stad’. Het pakket, waarmee leerkrachten meteen aan de slag kunnen, richt zich op midden- en bovenbouwleerlingen. De Gemeente Den Haag gebruikte het lespakket op haar zomerscholen, waaraan driehonderd leerlingen deelnamen.

‘Kennen jullie kranten in Den Haag?’vraagt

Leerlingen pakken het enthousiast op, merkt

het maken van de krant leuker vindt dan bui-

meester Nick de Vos aan zijn middenbouw-

Nick de Vos, leerkracht bij de zomerschool

tenspelen. Klasgenoot Dilara is het hier mee

groep.

in de Schilderswijk: ‘Het stimuleert omdat

eens: ‘Ik verveel me in de vakantie. Hier kun

‘De Intertoyskrant!’, roept Mohammed.

ze dichtbij hun leefwereld kunnen blijven.

je leuke dingen leren. Ik kan nu sneller lezen.’

‘Dat is toch geen Haagse krant?’

Ze gaan eropuit om speelgelegenheid en ver-

Lezen doet ze graag: ‘Drie spannende boeken

‘Jawel, hij komt in Den Haag!’

keersmaatregelen in hun buurt te bekijken.’

per dag!’

En daarom hangt er bij de kranten die de kin-

De methode werkt, constateert De Vos:

Sabrina heeft nieuwe woorden geleerd, zoals

deren in groepsverband maken, ook een ‘In-

‘Kinderen maken sneller stappen met lezen

‘musea’: ‘Daar hebben we mooie schilderijen

tertoyskrant’, maar dan eentje met informatie

en rekenen. Zij leggen verbanden tussen

gezien, met heel veel kleuren en mensen van

over Haagse hotspots, interessant voor kinde-

verschillende begrippen en zoeken woorden

vroeger erop.’

ren buiten Den Haag. Zogenaamd in opdracht

sneller op. Ook hun grammatica is vooruitge-

Na de ochtendlessen rond ‘Mijn Stad’ kunnen

van de VVV maakten kinderen een speciale

gaan. Eerst hoorde ik “het WC”, nu “de WC”.’

kinderen ‘s middags deelnemen aan activiteiten, gericht op creativiteit, spel en ontspan-

VVV-kinderkrant met reportages over musea, speelplekken en kinderboerderijen.

20

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

foto’s Jan van der Meijde

Slimmer worden

ning. Ook dat lijkt aan te slaan.

Die vooruitgang willen de kinderen ook

‘Zelfverdediging vind ik het leukst’, vertelt

Methode werkt

zelf bereiken. In de Schilderswijk, waar de

Dilara. Ook Sabrina heeft deze sport ontdekt:

Daarnaast maakten zij ‘in opdracht van de

zomerschool wordt georganiseerd door de

‘We hebben gebokst en koprollen geleerd.’

burgemeester’ voorstellen om hun buurt

scholen in de wijk, in samenwerking met

aantrekkelijker en veiliger te maken. Op

buurthuis De Mussen, doen 93 kinderen

Evaluatie

basis van de informatiekrant en de verbe-

mee. ‘Slimmer worden’ wordt veel genoemd

In september werd de Haagse pilot van de

tervoorstellen oefenen kinderen met ‘Mijn

als drijfveer om het speelplein te verruilen

zomerschool geëvalueerd. Als het aan coör-

Stad’ ongemerkt taal, rekenen en sociale

voor de schoolbanken.

dinator Leonie Castelein van De Mussen ligt,

vaardigheden.

Zoals Abdel (Jan Ligthartschool, groep 5), die

komt er beslist een vervolg: ‘Er deden veel

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

21

De werkdag van redactie Nieuwsrekenen foto’s Jan van der Meijde

Willem van der Horst is coördinator van de redactie van Nieuwsrekenen. w.vanderhorst@cedgroep.nl 010 4071599 www.nieuwsrekenen.nl

kinderen mee, die bijna allemaal elke dag kwamen. Ook de ouders waren enthousiast.

In deze buurt wonen veel kinderen bij wie Nederlands niet de moedertaal is. Aangeleerde taalvaardigheden zakken weg in de vakantie, terwijl ze taal voor alle leervakken nodig hebben. Voor ons een belangrijke reden om dit te organiseren.’

Castelein noemt ook een punt ter verbetering: ‘Het zou goed zijn om de groepen van de verschillende scholen te mixen. Van leerkrachten

Dinsdag 9 uur komt de redactie van Nieuwsrekenen bijeen om het thema van de week te verkennen. Dit thema is een dag eerder door de redactie van Nieuwsbegrip samen met de leerlingen bepaald. Gezamenlijk wordt hier bekeken welke boeiende rekenmogelijkheden het biedt. Deze week de Olympische Spelen…

hoorde ik dat het goed werkte toen kinderen van andere scholen om organisatorische redenen even in hun groep werden geplaatst.

Doordat zij niet door hun vriendjes werden afgeleid, presteerden deze kinderen beter.’

Plezier en resultaten combineren

De teksten van ‘Nieuwsbegrip’, die al een dag eerder verschenen, vormen samen met internet een belangrijke inspiratiebron. We proberen de opgaven van Nieuwsrekenen zo spannend mogelijk te maken door er nieuwe informatie over het thema in te verwerken.

CED’er Maryse Bolhuis, betrokken bij het lespakket Mijn Stad, is benieuwd naar de evaluatie van de pilots. ‘Organisatoren van zomerscholen’, vertelt Bolhuis, ‘gaven ons vorig jaar aan het moeilijk te vinden om een aantrekkelijk lespakket samen te stellen.

Op basis van de wensen van de scholen hebben we vervolgens Mijn Stad gemaakt.’ Het belangrijkste uitgangspunt: op een gedegen manier werken aan betere taal- en rekenprestaties door middel van afwisselende en aansprekende werkvormen.

‘Met de keuze van het thema Mijn Stad’, verklaart Bolhuis, ‘wilden we ook bijdragen aan een grotere kennis bij kinderen van de wereld

‘Ik verveel me in de vakantie.

Hier kun je leuke dingen doen en leren. Ik kan nu sneller lezen.’

Daarna gaan de redactieleden individueel aan de slag. Ze maken opgaven op zes niveaus, van groep 4 basisonderwijs tot aan de onderbouw van het vo. Vanaf september 2012 is er ook een aangepaste versie van Nieuwsrekenen voor het s(b)o.

om hen heen. Dat lijkt in Den Haag in ieder

Alles wordt uit de kast gehaald om de opgaven interessant te maken. Ook meer traditionele bronnen…

geval gelukt. Met de feedback van de deelnemende scholen gaan we aan de slag.’

Regering wil meer zomerscholen De regering ziet de zomerschool als belangrijk middel bij het bestrijden van onderwijsachterstanden. Onderwijsminister Marja van Bijsterveldt wil het aantal zomerscholen opschroeven van dertig dit jaar naar tenminste 131 volgend jaar. Op die manier kunnen veel meer kinderen met een taal- of rekenachterstand bijgespijkerd worden tijdens de schoolvakantie.

Meer weten?

Maryse Bolhuis m.bolhuis@cedgroep.nl 010 4071514

22

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

En natuurlijk hebben de redactieleden steun aan elkaar. Elkaar helpen is een must want aan het eind van de dinsdag moeten de opgaven online staan. Onze abonnees rekenen daar vast op!

En om uiterlijk 5 uur is het dan zover. De redactieleden hebben elkaars opgaven gecontroleerd en de eindredacteur heeft de laatste puntjes op de laatste i’s gezet. De opgaven staan online. De meeste redactieleden kunnen niet nalaten om ’s avonds dan thuis nog even hun werk extra te controleren. Want fouten moeten ten koste van alles worden voorkomen, zeker in het onderwijs.

KlasseApart oktober 2012 nummer 3

23

Adv-KLASSE-OGW-09-12:Opmaak 1 26-09-12 10:38 Pagina 1

Opbrengstgericht werken in 4D Data, duiden, doelen, doen Onze ervaren adviseurs begeleiden scholen en schoolbesturen om datagestuurd en opbrengstgericht onderwijs te realiseren.

Uitgangspunt zijn de vier D’s: data, duiden, doelen en doen.

Verrassend passend!

Bezoek een van onze masterclasses Ga naar www.cedgroep.nl/4 D

Meer weten? www.cedgroep.nl/opbrengstgericht of neem contact op via info@cedgroep.nl.

Bezoek ons op de NOT ‘13 in stand A054.

Bestel onze publicaties over opbrengstgericht werken via cedgroep.nl/webwinkel.

CED-Groep bereikt