Informatieblad relaties CED-Groep
Als leren je lief is oktober 2018 nummer 3 jaargang 16
De Betere Basisschool vernieuwt voortdurend Sbo- en reguliere school gaan samen Met Skillis naar de toekomst Cursus Gedragsspecialist geeft mbo-docenten houvast Nieuwsrekentoetsen Meer structuur met OGW4D Teach Like a Champion Sociaal Offline/Online De LearningTour Toolkit
Koersvast werken aan verbetering
Inhoud
6 Koersvast
4
Je werkt als ambitieuze school aan verbetering… maar hoe houd je die koers vast? Scholen zoeken manieren om nog beter in te spelen op de leerbehoeften van hun leerlingen,
Betere Basisschool vernieuwt voortdurend
om de leerprestaties te verhogen, om het leerklimaat te optimaliseren. Het is prachtig wan-
Sbo- en reguliere school gaan samen
Een reguliere en een sbo-school onder één dak, met eigen teams die niet samenwerken. Directeur Cathelijne Thomas vond dat niet logisch. Met steun van beide teams ontwierp ze één reguliere school met passend onderwijs voor iedereen.
De St. Jozefschool in Achterveld wilde verbeteren, maar zag na verloop van tijd door de bomen het bos niet meer. Met De Betere Basisschool werkt de school nu gestructureerd aan verbetering.
neer je daar het juiste gereedschap voor vindt en resultaten zichtbaar worden. Maar hoe zorg je dat dit ook volgend schooljaar en daarna nog werkt? Dat betekent dat het einddoel als licht in de verte moet blijven branden voor leraren, onder-
8
Basisschool De Bolderik in Hank wil leerlingen goed voorbereiden op hun toekomst. Het programma Skillis helpt daarbij. Er is nu ook een versie voor groep 1-4.
wijsondersteuners en schoolleiding. Dat iedereen de gekozen werkwijze en methoden als zodanig blijft zien: het pad naar het gekozen doel. Dat mensen de dilemma’s en successen die ze onderweg beleven, met elkaar blijven delen. Structuur doet in zo’n situatie wonderen. Dat merkte bijvoorbeeld de St. Jozefschool in
10
Achterveld. Die was op zoveel punten aan het vernieuwen, dat het team door de bomen het bos niet meer zag. Met behulp van de aanpak De Betere Basisschool gingen alle leerkrach-
Cursus Gedragsspecialist geeft mbo-docenten houvast
Zorgdocenten van Albeda leerden tijdens de cursus Gedragsspecialist om verschillende oorzaken van opvallend gedrag te onderscheiden en hier op in te spelen.
ten op een vergelijkbare manier samenwerken. De aanpak hielp om effectief te vergaderen en plannen echt te laten landen in de klas. De kaders zijn duidelijk en de schoolleiding zorgt voor richting. Opbrengstgericht werken in 4D is ook zo’n structuurbrenger. Met behulp hiervan lukt het Kolom Praktijkcollege Noord (KPCN) in Amsterdam om leerlingen beter vooruit te helpen. De school ontwikkelde een samenhangend onderwijspakket, dat past bij het uitstroomperspectief van haar leerlingen. In het meerjarig schoolplan staat wat de school met haar leerlingen wil bereiken. De leerlijnen zijn geformuleerd, net als de opbouw van de vakken en de planning van activiteiten.
Meer structuur met OGW4D
Met Opbrengstgericht werken in 4D lukt het Kolom Praktijkcollege Noord in Amsterdam om te komen tot een samenhangend onderwijspakket dat past bij het uitstroomperspectief van haar leerlingen.
Is dat allemaal niet nogal verzakelijkt? Onderwijs is toch mensenwerk, waarbij het kind centraal moet staan? De grap is dat juist die heldere afspraken ruimte scheppen. Als het doel, de weg er naar toe en ieders rollen duidelijk zijn, ontstaat er ruimte om - binnen die kaders - zelf verantwoordelijkheid te nemen en dingen eens anders aan te pakken. Marijke Nijboer, eindredacteur
16
Nieuwsrekentoetsen
Met de nieuwe Nieuwsrekentoetsen meten leerkrachten of leerlingen vorderen, of ze redactiesommen goed aanpakken en deze zelfstandig kunnen oplossen.
18
20 Sociaal Offline/Online De beste kansen voor ieder kind. Dat is wat stichting CED-Groep drijft. Samen met professionals in onderwijs, kinderopvang en gemeenten komen we al ruim een halve eeuw tot praktische oplossingen voor actuele vraagstukken. We ontwikkelen inspirerende leermiddelen en geven betekenisvolle professionalisering en effectieve begeleiding. Uw praktijkkennis verbinden we met onze brede expertise en innovatiekracht. Dat levert doordacht maatwerk op, voor iedere situatie en op elk niveau. Met de CED-Groep haalt u
Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam
Volg ons
Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam
www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl
het beste uit uzelf én uit uw leerlingen. Als leren je lief is. KlasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 16, nummer 3, oktober 2018 redactie: Lot Hannik, Jeroen Meijboom, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde, tenzij anders vermeld vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 12.000 KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl
2
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
Skillis bereidt kinderen voor op toekomst
Leerlingen van so en vso leren stapsgewijs omgaan met sociale media.
14
Teach Like a Champion
De leerkrachten van Oecumenische basisschool De Odyssee in Amsterdam halen meer uit hun leerlingen met de pedagogische en didactische technieken van Teach Like a Champion.
12 Nieuws De LearningTour Toolkit
Deze handige app biedt inzicht in resultaten per leerling, klas en vak.
21
22 Van Kessel Uit de wetenschap @CEDGROEP 23 Agenda
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
3
Een Betere Basisschool vernieuwt voortdurend én planmatig
Tekst Ronald Buitelaar
Je wilt je school verbeteren, maar ziet na verloop van tijd door de bomen het bos niet meer. Dat overkwam de St. Jozefschool in Achterveld. De Betere Basisschool zorgde voor nieuwe inzichten. Het team werkt nu gestructureerd aan verbetering.
De St. Jozefschool is een katholieke basis-
ontwikkeld door voormalig basisschoolleraar/
onderbouw, op de St. Jozefschool komt
school in Achterveld, een dorpje onder
directeur Wil Hovy. Hovy’s aanpak moet re-
werken. Zij komt van een school die met een
de rook van Amersfoort. ‘Noem ons géén
sulteren in een school waar alle leerkrachten
vergelijkbare problematiek van veel oppak-
dorpsschool’, benadrukt directeur Jos Koot,
op een vergelijkbare en herkenbare manier
ken en weinig afmaken kampt en is in haar
‘want dat kan een verkeerd beeld oproepen.’
samenwerken aan steeds beter onderwijs.
nopjes met wat ze op haar nieuwe werkplek
Waarmee Jos maar wil zeggen dat hij en zijn
Een school waar alles goed is georganiseerd,
aantreft. Miranda: ‘De leraren werkten in
team er alles aan doen om hedendaags en
waar effectief wordt vergaderd en waar plan-
verbeterteams aan drie niet onderhandelbare
aantrekkelijk onderwijs te verzorgen. Dat ‘er
nen landen in de klas. En een school waar
verbeterpunten. De verbeteropdrachten wer-
alles aan doen’ was overigens ook de valkuil
de directeur en overige leidinggevenden
den concreet omschreven. Iedereen kon zijn
waarin de school zo’n vijf jaar geleden tuimel-
zorgen voor richting, ruimte en kaders, zodat
zegje doen en met alternatieven komen. Maar
de. Jos: ‘We wilden ons onderwijs verbeteren,
leerkrachten hun eigen verantwoordelijkheid
eenmaal vastgesteld werd het opgenomen in
waren daarom met honderd dingen tegelijk
nemen.
het kwaliteitshandboek en was dat de manier waarop iedereen werd geacht te werken.’
bezig en maakten daardoor nooit iets af.’ Jos
‘Er wachten altijd nieuwe uitdagingen’
geeft een sprekend voorbeeld: ‘We voerden
Eigenwijs
Inmiddels is die werkwijze verder verfijnd
het ene jaar dag- en weektaken in, kozen een
Jos is van mening dat De Betere Basisschool
en hebben de verbeterteams plaatsgemaakt
volgend schooljaar een ander vernieuwings-
uitstekend aansluit bij wat zijn school nodig
voor ontwikkelteams. Miranda: ‘Er valt weinig
onderwerp en vergaten de dag- en weekta-
heeft en besluit een stip op de horizon te for-
meer te verbeteren, dus houden we ons
ken te borgen. Het gevolg: na twee jaar was
muleren: ‘We wilden innovatief blijven, maar
nu bezig met het ontwikkelen van nieuwe
het beleid rond dag- en weektaken alweer
beheersbaarder aan de slag en meer hande-
aspecten.’
verwaterd.’
lingsgericht werken.’ Het eerste jaar verloopt tamelijk rimpelloos. Jos is vaker in de klas-
Kwaliteitshandboek
Richting en ruimte
sen te vinden en ook kijken de leerkrachten
Jos vult aan: ‘De ontwikkelpunten kunnen
De ad hoc werkwijze zorgt voor onrust bin-
meer dan voorheen bij elkaar in de klas. Zo
door iedereen worden ingebracht, maar het
nen het team. Jos bespreekt de kwestie met
af en toe ontstaat er wrijving als de koers of
managementteam beslist over de priorite-
Simon van der Meer, adviseur bij de CED-
afspraken ter discussie worden gesteld, maar
ring. Ik kan op die manier invulling geven aan
Groep. Hij adviseert Jos kennis te nemen van
Jos ziet dat niet als een bedreiging: ‘Zonder
mijn onderwijskundig leiderschap en het le-
De Betere Basisschool, een aanpak die is
wrijving geen glans’. Hij zet door: ‘Je moet
rarenteam kan op eigen wijze aan de slag met
geloven in wat je doet, in gesprek blijven met
de uitwerking.’ Wat De Betere Basisschool
het team en af en toe eigenwijs durven zijn.’
inmiddels opgeleverd heeft? Jos en Miranda sommen op: ‘Heldere besluitvorming, door-
Cultuuromslag
gaande leerlijnen, effectievere omgang met
Het tweede jaar wordt pas echt pittig. Jos: ‘Ik
de tijd, een kwaliteitshandboek, opbrengstge-
heb me toen wel eens afgevraagd waar ik aan
richt overleg.’ Of er nog iets te wensen blijft?
begonnen was. Er was in toenemende mate
‘Altijd. Dat is het mooie van deze werkwijze.
sprake van stil verzet.’ Terugkijkend consta-
Je bent nooit klaar. Er wachten altijd nieuwe
teert Jos dat er toen pas écht iets begon te
uitdagingen. Zoals onze omgang met de kin-
veranderen: ‘Het echte zeer kwam op tafel
deren en de verdere inrichting van de school-
zodat we het er met elkaar over konden heb-
organisatie. Wat kunnen we daar nog meer
ben. Dat was ook het begin van de cultuurom-
aan verbeteren? Met de eerdere opbrengsten
slag die ik voor ogen had. Weer een school-
van De Betere Basisschool kijken we hier vol
jaar later begon het innovatietraject echt te
vertrouwen naar.’
leven en resultaten op te leveren.’ Niet onderhandelbaar Dat is het moment waarop Miranda van
Jos Koot en Miranda van de Geer
4
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
de Geer, leraar groep 4/5 en coördinator
Meer weten? Wil Hovy w.hovy@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/excellentorganiseren
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
5
Resultaat van pionieren goed voor speciale én reguliere leerlingen
Sbo- en reguliere school gaan samen In de ondernemende leerlijn bestaat de helft van de leerstof uit praktijkopdrachten.
Tekst Marijke Nijboer
Een reguliere en een sbo-school onder één dak, met eigen teams die niet samenwerken. Met op de ene school volop ondersteuning en op de andere een
Vanaf dit schooljaar gaan de Martin Luther
heeft en graag met praktische opdrachten
aantal kinderen dat ook best wat extra hulp zou kunnen gebruiken. Cathelijne
Kingschool (regulier) en de Hildebrandschool
werkt, gaat naar de ondernemende leerlijn. In
(sbo), beide van de Haarlemse Stichting
groep 6 en 7 kunnen leerlingen over en weer
Spaarnesant, stapsgewijs integreren. Cathe-
nog overstappen.
beide teams en stichting Spaarnesant kwam ze tot het ontwerp van één
lijne Thomas: ‘Op reguliere scholen zitten
Voor de ondernemende leerlijn wordt de helft
reguliere school met passend onderwijs voor iedereen. Waarbij een speciale
genoeg leerlingen die een sbo-benadering
van de lesstof omgezet in praktijkopdrach-
nodig hebben, maar vaak komt het om uiteen-
ten. Rekenen kan bijvoorbeeld ook bij het
lopende redenen niet tot een overstap naar
toepassen van een recept in de keuken. Niels
het sbo. Sommige kinderen verzuipen in het
Kuipers, adjunct-directeur en projectleider
reguliere onderwijs en ontwikkelen dan een
van de scholenintegratie: ‘We passen het
gedragsprobleem.’
onderwijs aan de leerling aan, in plaats van
Eén reguliere school met passend onderwijs
andersom.’ Cathelijne: ‘De twee leerlijnen zijn
voor iedereen: dat leek haar dé oplossing.
niet gebaseerd op niveau, maar op leerstijlen.
Daarbij speelde ook het teruglopend leer-
Wie meer abstract leert, gaat naar de theo-
lingenaantal op de Hildebrand mee. Door de
retische leerlijn. De ondernemende leerlijn is
invoering van passend onderwijs halveerde
voor wie meer praktisch leert.’
dat de afgelopen drie jaar tot 40 leerlingen.
De stuurgroep kijkt wat er nodig is en stippelt
Het nieuwe concept komt tegemoet aan de
de route uit. Dit schooljaar wordt allereerst
gemengde schoolbevolking. De huidige twee
groep 6 gesplitst in twee leerlijnen. Inmid-
scholen tellen 38 nationaliteiten. Cathelijne:
dels delen de scholen hun ib’ers, gebruiken
‘Normaal heeft op een basisschool 20% van
ze dezelfde methodes, pauzeren de teamle-
de leerlingen meer ondersteuning nodig en
den samen en maken ze gebruik van elkaars
kan 20% een hoger niveau aan. Bij ons zie
expertise.
je wel vijf niveaugroepen van elk 20%. Dat is
In de stuurgroep zitten Niels, de ib’ers, een
bijna niet te doen. Het leidt ertoe dat je gaat
teamlid en Ariane van Dijk van de CED-Groep.
focussen op de ondergroep. De bovengroep
Cathelijne: ’Ariane ondersteunt het proces
bereikt niet z’n potentie en de middengroepen
vanuit haar kennis van leerlijnen en de bijbe-
komen ook aandacht te kort.’
horende 4D-waarden (data, duiden, doelen,
Thomas, directeur van beide scholen, vond dat niet logisch. Met steun van
stuurgroep het voortouw nam.
doen). Ze heeft het team ook inzicht gegeven Instroomgroep
in de ‘leren leren’ leerlijnen: zelfstandig wer-
Na groep 2 gaan kinderen straks of naar de
ken, samenwerken, taakaanpak, reflectie en
reguliere stroom, of wanneer ze een extra
uitgestelde aandacht.’
ondersteuningsbehoefte hebben, naar de
6
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
‘instroomgroep’ (groep 3 tot en met 5). Daar
Kruisbestuiving
wordt alle tijd genomen om te bekijken hoe zij
Het team is enthousiast en betrokken. ‘De
het beste leren. Aan het eind van groep 5 kijkt
collega’s vragen wel om instructie’, zegt
de school of een leerling gebaat is bij theore-
Niels. ‘Die bieden we in kleine stapjes aan.’
tisch (regulier) onderwijs of bij een onderne-
Hij ziet collega’s leren van elkaars expertise.
mende vorm. Wie meer ondersteuning nodig
‘Op de reguliere afdeling zit een leerkracht
die sterk is in het kinderen aanleren van de Nederlandse taal. En we hebben van het sbo de koptelefoons overgenomen, die kinderen rust kunnen bieden.’ De ouders zijn volgens Cathelijne positief. ‘Een kind krijgt wat het nodig heeft, zonder dat het naar sbo hoeft. Als een leerling bijvoorbeeld in groep 3 bij de herfstsignalering nog niet goed leest, zetten we meteen de sbo-aanpak in, in hun eigen vertrouwde klas.’ Inspectie plaatst kanttekeningen De integratieplannen hebben alle steun van het eigen bestuur en van het samenwerkingsverband. Minder enthousiast is de onderwijsinspectie. Omdat sbo-leerlingen anders bekostigd worden, eist de inspectie dat zij in een aparte klas zitten. In de ondernemende leerlijnklassen zitten straks echter reguliereen sbo-leerlingen door elkaar. Cathelijne: ‘We zoeken uit hoe we dit onderwijs toch kunnen bekostigen.’ Groep 6 met ondernemende leerlijn zit komend schooljaar al vol. Niels: ‘Deels met leerlingen van andere scholen. Elke school heeft wel enkele leerlingen waar ze geen goede aanpak voor hebben. Ook die kinderen komen hier op af.’ Cathelijne: ‘Dit plan gaat slagen. We hebben er ook een perfect gebouw voor, met een gymzaal, speelzaal, keuken, techniek/handenarbeidlokaal, bibliotheek, en een speltherapeute, logopedist en fysiotherapeut in huis. Facilitair klopt het al.’ Meer weten? Ariane van Dijk a.vandijkcedgroep.nl www.cedgroep.nl/leerlijnen
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
7
Skillis bereidt kinderen voor op de toekomst
Een voorbeeld Als voorbeeld noemt Aukje een activiteit bij het doel ‘ik zoek naar antwoorden’. De vraag die Aukje daarbij aan haar leerlingen stelde, was heel simpel: ‘Hoe kom ik te weten welk fruit de meeste kinderen bij zich hebben?’ ‘In de bakjes kijken’, zeiden de kinderen direct.
Waar een skill is, is een weg
Maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. Want het kost veel tijd om alle bakjes te openen, alles op te schrijven en daarna te tellen. ‘Hoe had ik dit sneller kunnen doen?’, vroeg Aukje na dit tijdrovende klusje. ‘Je kunt vragen wie een appel bij zich heeft en dan de vingers tellen. En dan doe je dat ook voor het andere fruit’, bedachten de kinderen. Toen Aukje het daadwerkelijk op die manier deed, ging het inderdaad een stuk sneller. Enthousiaste reacties alom. Aukje kijkt met plezier terug op deze activiteit. ‘Ik hoefde niets voor te zeggen. De kinderen hebben echt hun eigen denkkracht benut en stap voor stap een slimme oplossing bedacht. Heel leuk om te zien!’ ‘Ik denk meer out of the box’ De ervaringen en feedback van Aukje (en de
Tekst Karin van Breugel
andere meelezers) zijn gebruikt om het boek
Het team van basisschool De Bolderik in het Brabantse Hank wil leerlingen
nog beter te maken. Uiteindelijk rolde het
goed voorbereiden op hun toekomst. Het programma Skillis helpt daarbij.
Skillis Startboek voor groep 1 tot en met 4 net voor de zomer van de pers. Het hele team van
Skillis was al beschikbaar voor groep 5-8, maar sinds de zomer is er ook
De Bolderik gaat dit schooljaar aan alle Skil-
een versie voor groep 1-4. Aukje van Velthoven, leerkracht in groep 1-2,
lis-vaardigheden werken. Aukje verheugt zich erop. ‘De afgelopen twee jaar heb ik ontdekt
is ‘superenthousiast’ over de werkvormen en het resultaat.
hoe enthousiast de leerlingen reageren op Skillis. Ze hebben mij vaak verrast: kleuters kunnen vaak al veel meer dan je denkt. Dat is
‘Onze school denkt bewust na over de toe-
hebben: denkkracht, perspectief nemen,
centraal waar we aan werkten. De doelen
worden de kinderen zich extra goed bewust
voor haar eigen groep. Ze was dan ook blij toen
komst. Het team gaat mee met veranderingen
zelfregulering en samenwerken. Om dit voor
en de activiteiten verschilden per groep,
van wat ze doen en leren. Ze leren dus bij-
de CED-Groep besloot om ook een boek voor
in het onderwijs en staat heel erg open voor
de leerlingen concreet en aansprekend te ma-
afgestemd op de leerlingen. Alle leerkrach-
voorbeeld dat ze méér te weten komen als ze
groep 1 tot en met 4 te gaan maken.
nieuwe dingen. De 21st century skills zijn hier
ken, spreekt Skillis over ‘de sterke denker’,
ten zorgden dat die doelen steeds duidelijk
doorvragen.’
Afgelopen schooljaar kreeg ze de kans om
dan ook een hot item - we willen de kinderen
‘de open kijker’, ‘de doe-het-zelver’ en ‘de
zichtbaar waren in de groep. Dat zorgt voor
goed voorbereiden op hun leven ná De Bolde-
teamspeler’.
houvast en focus.’
Enthousiaste meelezer
boek. Ook mocht ze verschillende werkvor-
Aukje koos zelf dikwijls per dag een subdoel:
In eerste instantie bevatte het programma Skil-
men en activiteiten testen in haar groep. ‘Bij
rik’, zegt leerkracht Aukje van Velthoven.
8
het kiezen van werkvormen ben ik meer out of the box gaan denken. Ik gebruik ook mijn eigen denkkracht beter.’
meelezer te worden van het nieuwe Skillis-
Het programma Skillis sluit mooi aan op deze
Focus en houvast
iets waar haar leerlingen extra op moesten
lis alleen materialen voor groep 5-8. Geen ide-
het boek voor groep 1-4 had ik direct het
ambitie. Hiermee kun je namelijk gericht
De afgelopen jaren werden Aukje en haar
letten. Bijvoorbeeld ‘ik vraag door’. Ze maakte
ale situatie, vond Aukje. Ze miste werkvormen
gevoel: hier kan ik iets mee. De verhaaltjes,
werken aan vier essentiële vaardigheden
collega’s begeleid om met Skillis te werken.
veel gebruik van modeling en gerichte feed-
en voorbeelden die jonge kinderen aanspreken
voorbeelden en activiteiten sluiten goed aan
die leerlingen in hun verdere leven nodig
Aukje: ‘Per jaar stonden twee vaardigheden
back (‘goed zo, jij vraagt nu door’). ‘Hierdoor
en moest het materiaal dus vaak ombuigen
bij de belevingswereld van jonge kinderen.’
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
voor mijzelf wel een eyeopener geweest. Bij
Meer weten? Marleone Goudswaard m.goudswaard@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/skillis @skillis_CED
KlasseApart oktober 2018 nummer 3
9
Cursus Gedragsspecialist voor het mbo geeft docenten houvast
‘Opvallend gedrag is een signaal’ Tekst Marijke Nijboer
Opvallend gedrag in de klas kan allerlei oorzaken hebben. Zorgdocenten van Albeda in Rotterdam leerden tijdens de cursus Gedragsspecialist om verschillende oorzaken te onderscheiden en hier op in te spelen. Daar wordt het onderwijs beter van, voor álle studenten: ‘Iedereen profiteert van een goede structuur en helder klassenmanagement.’
Mbo-docenten krijgen te maken met opval-
stoornissen, ander opvallend gedrag en
lend gedrag, dat al dan niet voortvloeit uit
manieren om hier op in te spelen. Ook casus-
stoornissen zoals ADHD, autisme, borderline,
sen uit hun onderwijspraktijk kwamen aan de
of uit faalangst, depressie of socialemedi-
orde. Zorgcoördinator Dolorata du Chatinier:
averslaving. ‘We plakken graag een etiket,
‘Ik heb veel cursussen gedaan, maar deze
want dat geeft duidelijkheid’, zegt Albert de
zet echt zoden aan de dijk. We hebben dan
Bruijn, adviseur van de CED-Groep. ‘Maar
ook veel geïnvesteerd in de voorbereiding.
achter bepaald gedrag kunnen ook heel
Albert heeft ons uitvoerig bevraagd over wat
andere oorzaken liggen. Bijvoorbeeld een
we wilden behandelen. Het resultaat was een
ongestructureerde thuisomgeving, schulden-
goed opgebouwde training met activerende
zo’n situatie kan de zorgdocent een jongere
worden uitgedaagd.’ Wat volgens hem altijd
lende aanpakken. De jouwe evalueer je
Je loopt langs en maakt dat non-verbaal dui-
problematiek of een relatie die op de klippen
werkvormen.’
doorverwijzen naar het maatschappelijk werk
helpt: ‘Goed gestructureerde lessen, helder
regelmatig: heeft het resultaat gehad, moet
delijk. Een dwarsligger spreek je niet plenair
voor hulp bij het zoeken naar een kamer.
klassenmanagement. Het duidelijk aange-
er een instantie worden ingeschakeld of zijn
aan; dat werkt contraproductief. Je negeert
aan het lopen is.’ Het Zorg College en het College Sociaal- en
Bankslapers
Dolorata: ‘Is iemand heel druk of heeft hij
ven van doelstellingen en uitspreken van
er andere dingen nodig? Jij als docent kan het
zijn gedrag en later, in het voorbijlopen, maak
Pedagogisch Werk van Albeda wilden de
Wanneer een Albeda-student zorg of onder-
paniekaanvallen, dan hoeft dat niet per se te
verwachtingen, een consequente aanpak.
verschil maken. Jij kunt studenten stimuleren
je een subtiele opmerking. Ook een mooie tip:
begeleiding van studenten met een onder-
steuning nodig heeft, verwijst de zorgdocent
komen door ADHD of een paniekstoornis. We
Hang de muren niet vol met drukke posters
om autonomer te worden, zodat ze zelf stap-
aan het begin van de les vraag je studenten om
steuningsbehoefte verder verbeteren. De
hem of haar zonodig naar een hulpverlener
bespreken dan of dat misschien aan andere
en creëer een hoekje in je lokaal waar een
pen kunnen zetten in hun studie. Kom tege-
drie begrippen te noemen uit de vorige les.’
zorgdocenten en zorgcoördinator gingen op
met de juiste expertise. ‘De ondersteuning
dingen ligt. Hoe ziet je leven eruit en waar
autistische student rustig kan werken.’
moet aan hun relatiebehoefte door ze te laten
Dolorata: ‘Eén van onze docenten heeft met-
zoek naar nieuwe methodieken hiervoor. Zij
moet gericht zijn op de studieloopbaan’, zegt
heb je hulp bij nodig?’
samenwerken en een relatie aan te gaan met
een na de cursus veel van die tips toegepast.
volgden de speciaal voor het mbo ontwik-
Dolorata; ‘op het gedrag in de klas, op dat-
Ook het onderwijs zelf kan een factor zijn.
Signaal
jou als docent. Jij maakt ze competent, zodat
Zij meldde: het wérkt.’
kelde versie van de cursus Gedragsspecialist.
gene wat het onderwijs belemmert.’ Zij ziet
Albert: ‘Veel gedrag op het mbo komt voort
Opvallend gedrag is een signaal, zegt Albert.
ze gaan beseffen dat ze wat kunnen.’
Elke zorgdocent bracht een teamgenoot mee,
onder andere veel huisvestingsproblemen.
uit een slechte onderwijshistorie. Met name
‘Probeer de behoefte daarachter te zien. Mis-
Dolorata is blij met alle didactische tips uit
zodat zij het geleerde na de training beter
‘We hebben nogal wat “bankslapers”, jon-
leerlingen die vanuit het vmbo doorstromen
schien moet je iemand regelmatig de hand
de cursus. ‘Met een bepaalde app kun je
kunnen uitzetten in het team.
geren die botsen met hun ouders en elders
naar mbo niveau 2, zijn soms in het verleden
toesteken of een schouderklopje geven. Als je
bijvoorbeeld random groepjes maken. Tegen
De groep besprak tijdens de driedaagse
onderdak zoeken.’ Helaas heeft Rotterdam
niet goed geholpen. Gedrag kan ook voortko-
de behoefte goed voor ogen hebt, ga je naar
het eind roep je niet dat ze nog vijf minuten
cursus de kenmerken van verschillende
een groot tekort aan jongerenhuisvesting. In
men uit het feit dat studenten onvoldoende
de aanpak. De cursus behandelt verschil-
hebben, want dan gaan ze hun tas pakken.
10 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
Meer weten? Albert de Bruijn a.debruijn@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/gedragsspecialistmbo
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 11
Nieuws
Nieuws
Nieuw in de webwinkel
Extra lessen Nieuwsbegrip op maat
Teach Like a Champion 2.0 zml-editie
Nieuwsbegrip maakt regelmatig lessen op maat, vaak voor organisaties die vorm willen geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen of voor
Nieuwsbrieven
Deze uitgave voor zml is een aanvulling
een goed doel. De eerste extra les dit schooljaar
op Teach Like a Champion 2.0. De
ging over de Kinderpostzegelactie die eind
aanvulling kan het best gebruikt worden
september van start ging. Verder is er een les over
De nieuwsbrieven van de CED-Groep voorzien u van nieuws,
naast het basisboek. De oorspronkelijke
EHBO (gekoppeld aan de tekenfilmserie Big Hero)
achtergronden, inspiratie en praten u bij over actuele thema's.
indeling wordt gevolgd, maar er is
in opdracht van Disney en het Rode Kruis. In het
Meld u gratis aan op www.cedgroep.nl/nieuwsbrief. Periodiek
najaar ontwikkelt Nieuwsbegrip - ook in opdracht
verstuurt de CED-Groep ook een aantal nieuwsbrieven over een
- extra lessen over kinderen van gescheiden
bepaald programma of thema.
gekozen voor een selectie van de in het
Leergang besturen
zml meest gebruikte en toepasbare Teachtechnieken. Via praktische tips en
Speciaal voor onderwijsbestuurders
ouders (Villa Pinedo), mantelzorg (Mezzo) en over
voorbeelden wordt duidelijk hoe u de
ontwikkelde de CED-Groep een leergang
auteursrecht (Voice). Scholen kunnen deze extra
technieken in het zml kunt inzetten.
gericht op professionele groei en
lessen gratis downloaden.
www.cedgroep.nl/webwinkel
persoonlijke ontwikkeling. U ontmoet
www.nieuwsbegrip.nl
inspirerende sprekers als Peter van
Duizend scholen in Nederland ‘Vreedzaam’
Uhm en Jan Terlouw en reflecteert op de dilemma’s die u in uw werk tegenkomt. De leergang bestaat uit een startbijeenkomst
Tweede map Sociaal offline/online Ringband2-SOO-drukvel.qxp_WT-Ringband 29-08-18 16:59 Pagina 1
op 7 november 2018 en drie meetings van elk twee dagen. www.cedgroep.nl/leergang
Met de lessen van Sociaal offline/online leren Sociaal offline/online
Hoe overbruggen we
De methode Sociaal offline/online bestaat uit uitgewerkte lessen voor het stapsgewijs leren van sociaal gedrag in een offline en online omgeving. Deze map bevat leskaternen rond Omgaan met ruzie en Opkomen voor jezelf.
leerlingen in het so en vso stapsgewijs sociaal De vijf pijlers van Sociaal offline/online
gedrag. Offline én online!
meningsverschillen? Hoe
• Bevorderen van sociale competentie • Leren door doen (onder andere met de Chatsimulator) • Complexe vaardigheden opdelen in kleine stappen • Herhalen, herhalen en nog eens herhalen • Variëren in betekenisvolle situaties
map biedt u leskaternen rond ‘omgaan met ruzie’ www.cedgroep.nl en ‘opkomen voor jezelf’. Mét chatsimulator! ISBN 978-90-5676-068-7
Omgaan met ruzie
‘Jezelf presenteren’ en ‘Aardig doen’. De tweede
Opkomen voor jezelf
Er was al een map met uitgewerkte lessen rond
lossen we conflicten goed op? Hoe kunnen we allemaal Omgaan met ruzie
een steentje bijdragen aan de
Opkomen voor jezelf
gemeenschap waar we deel van uit maken? En staan we wel
www.cedgroep.nl/webwinkel
Filmpje over ‘leren als een kampioen’
Sil op school Startpakket Fijn nieuws: het kleuterprogramma Sil op school is onlangs flink uitgebreid. Veel materialen zijn er nu ook in een gedrukte versie, voor leerkrachten die graag werken met een map op schoot. In het Startpakket vindt u een themamap met zes uitgewerkte thema’s en bijbehorende prentenboeken én een goed gevulde materialendoos. Natuurlijk blijven alle Sil-materialen ook online beschikbaar. Downloaden en zelf printen kan dus ook nog steeds. Sil op school is niet voor niets het meest flexibele kleuterprogramma. www.cedgroep.nl/webwinkel
12 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
Plezier in leren en lesgeven, je ontwikkelen en je dromen kunnen waarmaken. Dat gun je toch elk kind en iedere professional? Leren is ons lief, daarom zijn wij steeds op zoek naar effectieve manieren van leren en ontwikkelen. Wij gunnen alle kinderen gelijke kansen om hun dromen te verwezenlijken. De schoolorganisatie, leerkracht, directie en het bestuur leren mee en leveren hier hun bijdrage aan. Dat is de kracht van Learn Like a Champion. Bekijk het filmpje over deze effectieve werkwijze op www.cedgroep.nl/learn
Ben ik in Beeld bewezen effectief
open voor mensen die ‘anders’ zijn dan wij? Leerkrachten en leerlingen van OBS Digitalis buigen zich de komende tijd, aan de hand van het programma De Vreedzame School, over dit soort pittige vragen. Daarmee is de Almeerse
Ben ik in Beeld is een aantrekkelijk
basisschool de duizendste Vreedzame School in Nederland!
en compleet vve-programma voor
www.vreedzameschool.nl
kinderdagverblijf en peuterspeelzaal. Sinds de zomer is Ben ik in Beeld door het Nederlands Jeugdinstuut (NJi) opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies als ‘goed onderbouwd programma’. Het NJi noemt dit programma ‘een planmatige en doelgerichte aanpak ter bevordering van de psychische, sociale, cognitieve of lichamelijke ontwikkeling van een kind waar dit mogelijk bedreigd of belemmerd wordt’. De CED-Groep verzorgt diverse trainingen. www.benikinbeeld.org
Workshop foto- en videogebruik op school Op veel scholen leven er vragen over foto- en videogebruik en de nieuwe privacywetgeving; wat mag er nu wel en wat mag er beslist niet met beeldmateriaal van leerlingen? Onze AVG-specialisten verzorgen graag een workshop over foto- en videogebruik op school tijdens uw teamvergadering. www.cedgroep.nl/avg
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 13
Leerling is beter te volgen met Nieuwsrekentoetsen Tekst Ineke Westbroek
Helpt Nieuwsrekenen leerlingen vooruit? Leren ze hoe ze redactiesommen moeten aanpakken en slagen zij er beter in oplossingsstrategieën te bedenken? En in hoeverre kunnen zij Nieuwsrekenopgaven op hun niveau zelfstandig oplossen? Dat kunnen leerkrachten allemaal meten met de toetsen voor Nieuwsrekenen, die de CED-Groep sinds dit jaar aanbiedt.
Finn en Cristian wonnen de Nieuwsrekenquiz en mochten met hun klas naar Slot Loevestein.
‘Voetbalwedstrijden duren 2 x 45 minuten,
de toetsvragen in multiple choice gesteld.
met Slot Loevestein een online-Nieuwsre-
met tussendoor een kwartier rust. Als een
Aangezien de tweede toets in maart wordt
kenquiz. De quizvragen, op dezelfde wijze
wedstrijd om 14.30 uur begint, hoe laat zijn de
afgenomen, hebben leerkrachten voldoende
opgebouwd als de opgaven in de Nieuwsre-
spelers dan klaar?’
tijd om voor het eind van het schooljaar bij te
kentoets, gingen over de geschiedenis van
Henk Kootkar, leerkracht van stamgroep 3 en
sturen.
Loevestein. De prijs, een excursie naar het roemruchte slot, ging naar WSKO Godfried
4 van de Rotterdamse SBO Sonnevanck, is blij met de toetsen waarmee hij sinds afgelopen
Structuur
Bomans in ’s Gravenzande. Finn en Cristian
schooljaar werkt. ‘Ik kan nu snel nagaan of
‘Voordat die toets bestond, was het ingewik-
uit groep 5, die de prijs voor hun school in
leerlingen Nieuwsrekenen beheersen en
kelder om de resultaten van Nieuwsrekenen
de wacht sleepten, vonden sommige vragen
wanneer ik moet bijsturen. Het is een heel
te meten’, vertelt Kootkar. ‘We wisten niet
lastig, maar dat was gelijk het leuke eraan.
duidelijk beoordelingssysteem met meerkeu-
goed hoe we moesten toetsen. Veel van onze
Finn: ‘Ik houd van vragen die je niet binnen
zevragen die het nakijken makkelijk maken.
leerlingen hebben moeite met teksten in
drie seconden oplost.’ Het kwam mooi uit
En een ondergrens die aangeeft wanneer
toetsmateriaal, zoals van Cito. Daar staat te
dat beide jongens van het vak geschiedenis
kinderen onvoldoende scoren.’
veel tekst in, terwijl het niveau van begrijpend
houden. Daarbij spreekt Nieuwsrekenen hen
De Nieuwsrekentoetsen, die in november en
lezen op onze school heel laag is.’ Handig
aan omdat je, zoals Finn zegt, ‘kan lezen en
maart worden afgenomen, zijn bedoeld voor
vindt hij het ‘drieslagmodel’ in het Stap-
rekenen tegelijk.’
leerlingen op alle niveaus. Voor elk niveau
penplan Nieuwsrekenen, dat gebruikt kan
‘Het maakt het oplossen van redactiesom-
zijn er twee versies. De toetsen zijn niet
worden bij de toetsen: wat staat er, wat wordt
men boeiender’, ervaart Tessa Brabander,
diagnostisch, maar tonen aan in hoeverre
er bedoeld, klopt het? ‘Het geeft structuur om
leerkracht van groep 5. Zij biedt Finn en
leerlingen in staat zijn Nieuwsrekenopga-
de Nieuwsrekenopgaven op te lossen.’
Cristian Nieuwsbegrip voor groep 6 aan,
ven op hun niveau zelfstandig op te lossen.
Als ander voordeel noemt Kootkar de opbouw
omdat beide jongens vooruitlopen op de
Twaalf goede antwoorden is voldoende, een
van de tekst, die hetzelfde is als van de regu-
leerstof. Directeur Brigitta de Bruijn:
score daaronder maakt ingrijpen noodza-
liere opgaven van Nieuwsrekenen. ‘Leerlin-
‘Nieuwsrekenen maakt duidelijk dat rekenen
kelijk. Leerkrachten krijgen zo een indicatie
gen zijn al gewend aan dit soort opgaven. Ze
iets is dat in het dagelijks leven voorkomt,
van de vaardigheden die hun leerlingen bij
kunnen gelijk aan de slag.’
soms zonder dat je het doorhebt.’
Nieuwsrekenen hebben opgedaan. Net als
Wel heeft Kootkar behoefte aan meer tus-
de Nieuwsrekenopgaven sluiten de toetsen
sentijdse toetsen: ‘Dan kunnen we nog eerder
met actuele onderwerpen aan op de leefwe-
ingrijpen als een leerling het niet goed doet.
reld van kinderen, al hebben ze geen directe
Twee keer per jaar is wat weinig.’
nieuwsrelatie. Om het nakijken te vergemak-
foto: Petja Buitendijk
14 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
kelijken en leerkrachten in staat te stellen
Nieuwsrekenquiz
per goed antwoord punten te geven, zijn
Dit jaar organiseerde de CED-Groep samen
Meer weten? Dineke de Groot d.degroot@cedgroep.nl www.nieuwsbegrip.nl/nieuwsrekenen
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 15
Opbrengstgericht werken in 4D
Praktijkonderwijs krijgt meer structuur en ambitie
Opbrengstgericht werken in 4D is een aanpak om de onderwijskwaliteit en de leerlingresultaten te verbeteren. Data, duiden, doelen en doen zijn de sleutelwoorden. De schoolambitie of schoolstandaard en
Tekst Connie van der Zel
leerlijnen geven de werkwijze struc-
‘Als praktijkschool zijn wij creatief in het ontwikkelen van nieuwe
tuur. Opbrengstgericht werken in 4D
aanpakken om onze leerlingen vooruit te helpen. Maar hoe kunnen wij
is geschikt voor alle schoolsoorten
dit borgen in een doorlopend en samenhangend onderwijspakket, dat
en trajecten zijn op maat.
past bij het uitstroomperspectief van onze leerlingen?’ Sjaak de Ridder is directeur van Kolom Praktijkcollege Noord (KPCN) in Amsterdam. Samen met zijn collega Dervis Göktekin en adviseur Bob Vloedbeld vertelt hij hoe de school hiermee aan de slag is gegaan.
‘Wij hebben in ons meerjarig schoolplan
men. Waar konden wij ons in vinden? Wat is
vastgelegd wat wij met onze leerlingen willen
onze ambitie, wat doen we al en wat ont-
bereiken. Aansluitend ontstond de behoefte
breekt nog? Vanuit deze discussie hebben wij
om de weg daar naar toe vast te leggen in
met meerdere ontwikkelgroepen onze eigen
leerlijnen. Wat is de opbouw van de vak-
schoolstandaard op maat ontwikkeld. Per
ken? Waarom doen we in het eerste jaar
leerjaar hebben we de doelen vastgesteld en
deze activiteit en in het tweede jaar die? Hoe
alle activiteiten per niveau in kaart gebracht.
komen we tot een doorlopend en samenhan-
Wat doen we en wanneer? Uitgangspunt is
gend geheel? Onze school maakt deel uit van
altijd: wat kunnen onze leerlingen bereiken,
een koepel van veertien scholen, waaronder
waarheen verwachten wij dat zij uitstromen
enkele zml-scholen. Zij werken al met de
en hoe kunnen wij ons onderwijsaanbod hier
leerlijnen en de schoolstandaard van de CED-
op richten?’ In alle ontwikkelgroepen zitten
taal en rekenen hebben wij als standaard
emotionele ontwikkeling zijn klaar en worden
Als de schoolstandaarden leidend worden,
nu al dat mensen meer nadenken over wat
Groep en hebben daar goede ervaringen mee.
ook leerkrachten. Zij zijn bijvoorbeeld betrok-
vastgesteld dat onze leerlingen na drie jaar
volgend jaar in de hele school ingevoerd.
moet je hier ook het professionaliseringsaan-
ze doen en wanneer. Deze mindset komt er
Het besluit om zelf aan de slag te gaan met
ken bij het ontwikkelen van de standaard voor
niveau 1f moeten kunnen halen. Dat is best
‘Voor arbeidsvaardigheden is er veel con-
bod op afstemmen.’
steeds meer in. Het fijne van dit traject is dat
Opbrengstgericht werken in 4D was daarom
arbeidsvaardigheden van de stage-coördina-
ambitieus. De leerlijnen zijn dit jaar in de
creet materiaal beschikbaar. De betrokken
snel genomen.’
toren. ‘Zij weten het beste wat de leerlingen
eerste klas ingevoerd. Dus over twee jaar is
leerkrachten zijn er al mee aan het werk en
Betrokken
keld en ingevoerd. Zo heeft iedereen de tijd
op dat gebied moeten kunnen en wat stage-
voor beide vakken de volledige leerlijn geïm-
zijn heel enthousiast. Ook voor het vak sociale
Voor de implementatie van de leerlijnen
om er aan te wennen. De tijd is rijp om alle
bedrijven verwachten van de leerlingen.’
plementeerd. Van leerkrachten horen we nu
vaardigheden zijn veel concrete activiteiten
werkt het KPCN samen met de stichting
leerlijnen en de schoolstandaard verder in te
al terug dat er een duidelijker structuur in de
vastgelegd, passend bij de doelen vanuit de
LeerKRACHT. ‘Het is belangrijk dat de leer-
voeren in de school.’
Ambitie In januari 2017 is het KPCN begonnen met
het rustig en stap voor stap wordt ontwik-
het ontwikkelen van de schoolstandaard.
Concreet materiaal
lessen is gekomen en dat het minder moeite
leerlijn. Zo is het vak drama ingevoerd en
krachten zich betrokken voelen en mede-
Bob legde de principes van Opbrengstgericht
Vanuit de schoolstandaard zijn inmiddels
kost om de lessen voor te bereiden. Het wer-
vanaf volgend jaar gaan we Rots en Water
eigenaar zijn van het hele proces. Door de
Werken in 4D uit. Sjaak: ‘In een kleine groep
enkele leerlijnen specifiek gemaakt: taal,
ken volgens de leerlijn is efficiënter; er blijft
aanbieden. Alle mentoren hebben hiervoor
samenwerking met stichting LeerKRACHT en
hebben we de leerlijnen en vastgestelde
rekenen, arbeidsvaardigheden (LOB) en
tijd over voor verdieping.’
inmiddels een cursus gehad. Dat is een mooi
de ondersteuning van de CED-Groep kunnen
standaarden van de CED-Groep doorgeno-
sociaal-emotionele ontwikkeling. Sjaak: ‘Voor
De leerlijnen arbeidsvaardigheden en sociaal-
extra element van deze manier van werken.
wij ook dit succesvol borgen. We merken
16 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
Meer weten? Bob Vloedbelt b.vloedbeld@cedgroep.nl www.opbrengstgerichtwerken4d.nl
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 17
Teach Like a Champion
Met Teachtechnieken van good naar great
‘Onze stagiaires vinden dat ze deze technieken ook op de pabo zouden moeten leren’, vertelt Veronique Keek. Als juf van groep 7 en Teach Like a Champion-coördinator van de Odyssee merkt ze dat het jonge leerkrachten opeens wél lukt de aandacht van de kinderen vast te houden. De Teach-technieken komen dan ook uit de praktijk. Zelf heeft ze er ook veel baat bij. ‘Ik heb dertig jaar ervaring voor de klas, maar toch was ik niet helemaal te-
‘Het is een cadeautje voor de leraar, want iedereen kan zo zijn vaardigheden ontwikkelen en een effectievere schooltijd creëren’
vreden. Het kon nog effectiever, nog soepeler. Tekst Erik Ouwerkerk
Met Teach zet ik nu de puntjes op de i.’
De leerkrachten van Oecumenische basisschool
De Odyssee ging het schooljaar 2017/18 van
De Odyssee in Amsterdam halen meer uit hun leerlingen met de pedagogische en didactische technieken van Teach Like a Champion.
start met goed doordachte en eenvoudig door te voeren aanpassingen voor in het klaslokaal. Veronique las over Teach in een vaktijdschrift, kocht het boek Teach Like a Champion 2.0 en bezocht een conferentie. Haar enthousiasme groeide en ze attendeerde haar collega’s op deze aanpak. Directeur Wilma Veldman zag ook de potentie en benaderde onderwijsadviseur Frank Teunissen van de CED-Groep. ‘Het is een cadeautje voor de leraar, want iedereen kan zo zijn vaardigheden ontwikkelen en een effectievere schooltijd
Routine
veel Teach-technieken zich gemakkelijk
creëren’, meent zij.
Sinds de introductie van de Teach-technieken
laten aanleren. ‘Het was mooi het vakman-
verloopt alles een stuk soepeler in de klas
schap van de collega’s te zien, die met kleine
Bliksem
van Veronique. ‘Maar je moet Teach wel
aanpassingen zoveel bereiken en de les veel
‘Ken je het beeld van leerlingen die in de rij
consequent doorvoeren’, zegt zij. ‘Je kunt
rustiger en soepeler laten verlopen.’
staan bij de tafel van de leerkracht om hun
beter twee technieken structureel uitvoeren,
sommen te laten controleren? Dat doen we
dan twintig af en toe.’ Wilma vult aan: ‘Hoe
Speels
niet meer’, zegt Wilma. ‘Maar nog steeds lekt
groot het enthousiasme ook is na de eerste
En zo laten 25 leerlingen van de Odyssee
er veel kostbare werktijd weg: overgangen
kennismaking met Teach, het komt voor dat
tegelijkertijd hun wisbordjes (kleine white-
tussen de ene en de andere activiteit zijn
leraren toch terugvallen op hun routines. Dat
boards) zien aan hun leraar. Het is een
rommelig, een leraar wacht tot de kinderen
kan bijvoorbeeld gebeuren in een hectische
routine geworden waarmee de leerkracht in
stil zijn… zonde.’ Op de Odyssee lukt het nu
situatie. Daarom is het zo goed dat Frank de
een oogopslag kan zien of ze de som goed
om meteen de aandacht te vangen en ieder-
basisgedachte achter een techniek uitlegt.
hebben, een woord goed spellen of de hoofd-
een doet mee. Neem de techniek de Bliksem-
Wanneer je de betekenis van een techniek
stad van Estland weten. In dat klimaat van
beurt. ‘De bliksem kan elk moment inslaan…
begrijpt, zet je deze eerder in.’
rust en regelmaat voelen de kinderen zich
ofwel iedereen kan de beurt krijgen. Vingers
18 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
prettig en heeft de leraar meer tijd en ruimte
in de lucht zijn niet meer nodig. Als iemand
Video
voor de inhoud. ‘Maar het is ook speels’,
de beurt krijgt en het niet weet, dan zeggen
Na een trainingsdag brachten de leraren
benadrukt de juf van groep zeven. ‘Iedereen
we: ‘Weet niet geldt niet, denk er nog over na,
van de Odyssee de technieken in de praktijk
weet wat er verwacht wordt, maar wíl ook aan
ik kom zo bij je terug.’ Zo is iedereen betrok-
en legden dat vast op video. Samen met de
die verwachtingen voldoen. Zo gaan we van
ken bij zijn eigen en andermans leerproces.’
trajectbegeleider analyseerden ze de beelden
good naar great.’
Dat antwoord komt er echt wel. Leg de lat
en werden zich zo meer bewust van hun eigen
niet te laag, vindt de grondlegger van ‘Teach’,
werkwijze. ‘Dat was spannend natuurlijk’,
onderwijsvernieuwer Doug Lemov. Een pret-
zegt Veronique. ‘Leraren zijn vaak nogal
tig leerklimaat begint met het geloof in het
perfectionistisch.’ Maar eventuele onzeker-
leervermogen van het kind.
heden verdwenen volgens haar snel omdat
Meer weten? Frank Teunissen f.teunissen@cedgroep.nl www.teachnederland.nl
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 19
Sociaal Offline/Online voor so en vso
De LearningTour Toolkit
Stapsgewijs leren omgaan met sociale media
Handige app biedt inzicht in resultaten per leerling, klas en vak
Tekst Renate Mamber
Ruzies die op sociale media beginnen, komen steeds vaker de school in. Ook in
eerst offline oefenen, daarna online en daarna
het speciaal basis- en voortgezet onderwijs. De CED-Groep biedt voor vso en
afwisselend op beide manieren’, vertelt Mar-
bovenbouw so het programma Sociaal Offline/Online waarmee je preventief
leone Goudswaard van de CED-Groep. ‘Het programma bevat veel rollenspellen, zodat
werkt aan sociale competentie, ook online. Stip-VSO in Utrecht probeerde de
de leerlingen met verschillende situaties in
eerste lessen uit.
aanraking komen en ze stapsgewijs alle vaardigheden leren.’ Rachel probeerde met haar leerlingen onder andere de les ‘Jezelf presenteren’ uit, waarbij
Snel overzicht van de status van de leerling
Tekst Renate Mamber
leerlingen zich onder andere presenteren op
Een app waarin je overzichtelijk de resultaten
sociale media. ‘Je ziet dat het onderwerp erg
kunt zien per leerling, vak en klas. Zonder veel tijd
leeft bij de leerlingen. Het past heel goed bij hun belevingswereld. De opbouw van de les
kwijt te zijn aan het verzamelen van die informatie
vond ik goed. Je hebt als leerkracht houvast.
uit verschillende systemen. De CED-Groep maakt
De rollenspellen gingen bij mijn leerlingen
dat mogelijk met de LearningTour Toolkit. Het
wat moeizamer, maar als ze het vaker doen, kunnen ze daarin misschien groeien.’
Antoniuscollege in Gouda werkt ermee.
Chatsimulator Het programma heeft een chatsimulator
Dit scherm biedt een snel overzicht van de status van een leerling. Links staan van boven naar beneden de vakken. De gesloten bolletjes zijn de gemiddeldes van de leerling, de open bolletjes het gemiddelde van de klas (rood is onvoldoende, blauw voldoende). Links staan de scores op de vakken, rechts de overgangscijfers van de leerling.
waarin de leerlingen in een veilige, afge-
Het Antoniuscollege hielp bij de ontwikkeling
schermde omgeving kunnen oefenen. Rachels
van de toolkit en draaide afgelopen schooljaar
collega Sabine Straver probeerde dat uit.
een pilot. Volgens locatieverantwoordelijke
‘Het werkt enorm stimulerend’, zegt zij; ‘het
Arie-Willem Stek is het een heel handig
motiveert hen. Zelf iets doen op je telefoon
gereedschap dat veel tijd bespaart. ‘Onze
vroeger veel tijd kwijt aan het verzamelen
klas en leerling. Terwijl we met elkaar zitten
en dat terugzien op het scherm, zorgt ervoor
hulpvraag was dat we een goed beeld willen
van die informatie. Deze app presenteert en
te praten, kun je de gegevens op het scherm
dat iedereen betrokken wordt bij de les. Het
hebben van de leerlingen zodat we ons on-
combineert de informatie handig. Het gesprek
presenteren. Dat kan veel opleveren in de
zou nog mooier zijn als er iets met spraak kan
derwijs op hen kunnen afstemmen. Daarvoor
met de leerling kan dan direct over de inhoud
samenwerking tussen docenten onderling. Als
worden gedaan, omdat mijn leerlingen niet
moet je de cijfers van iedereen per vak in
gaan. En je kunt alles ook direct laten zien; je
een leerling ergens slecht scoort, kun je zien
allemaal kunnen typen.’
beeld hebben, maar ook het gemiddelde van
kunt het visueel maken.’
of dat bij een ander vak ook zo is. De waarom-
Stip-VSO wil de lessen vanaf volgend school-
de klas en de resultaten per vak. De Learning-
De toolkit kan eveneens een tutorbrief voor de
vraag is dan belangrijk. Heeft deze leerling
jaar structureel in alle leerjaren aanbieden.
Tour Toolkit kan dat sneller en handiger in
ouders genereren, waarmee ouders inzicht
bijvoorbeeld een probleem met automatiseren
Stapsgewijs
Rachel verwacht dat de vaardigheden dan
beeld brengen dan andere systemen.’
krijgen in hoe hun kind ervoor staat. ‘Dit gaat
of juist met tempo? Het kan je helpen om nog
wat wel en niet kan op sociale media’, vertelt
Adviseurs van de CED-Groep kwamen deze
beter beklijven. ‘Dan komen zeggen hoe het
voor een groot deel automatisch en de tutor
beter te differentiëren en het onderwijs te
Rachel Zandvliet, leerkracht van Stip-VSO.
situaties op veel scholen tegen en zagen
moet en ernaar handelen dichter bij elkaar.
Tutorbrief
kan er gemakkelijk opmerkingen bij schrijven.
geven waaraan de leerling behoefte heeft. Dat
‘Maar ernaar handelen is iets heel anders.
dat achteraf ingrijpen niet altijd voldoende
Als dat lukt, maken we een hele grote stap.’
De op maat gemaakte app verzamelt gege-
Dat scheelt enorm veel tijd’, zegt Stek.
is waar we naartoe willen.’
Ook bij ons zijn veel leerlingen bezig met In-
effectief is. Vandaar dat de CED-Groep in
stagram, Facebook en WhatsApp. Soms komt
samenwerking met verschillende so- en vso-
iets verkeerd over en dan ontstaan er ruzies
scholen het preventieve programma Sociaal
die ze meenemen naar school. Dan moeten
Offline/Online ontwikkelde. ‘Het zijn lessen
we dat in goede banen proberen te leiden.’
sociale competentie waarbij de leerlingen
‘Ook in het (v)so zijn veel leerlingen bezig met Instagram, Facebook en WhatsApp.
‘Onze leerlingen weten vaak goed te vertellen
20 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
vens uit diverse informatiesystemen, zoals Meer weten? Ariane van Dijk a.vandijkcedgroep.nl www.cedgroep.nl/webwinkel
leerlingvolgsystemen, Magister of SOM-today.
Differentiëren
De docent, mentor of tutor kan vervolgens
Een ander winstpunt is volgens Stek dat de
met de app op elk gewenst moment het
school de gegevens vakoverstijgend kan ge-
overzicht raadplegen. Stek: ‘De tutor was
bruiken. ‘Je kunt snel schakelen tussen vak,
Meer weten? Brigitte van Hilst b.vanhilst@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/learningtour
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 21
van Kessel Een bescheiden uitnodiging Ongeveer een jaar geleden mocht ik aantreden als bestuurder van de CED-Groep. Sedertdien heb ik mijn collega’s ervaren als warm, bevlogen en deskundig. De passie voor het onderwijs en de kinderopvang is in alles voelbaar. We doen mooi en zinvol werk en hebben in Nederland aan de basis mogen staan van belangrijke ontwikkelingen. We laten ons drijven door onze liefde voor de inhoud en het onderzoek. De kwaliteit van onze dienstverlening dient immers excellent te zijn, de inhoud moet kloppen en we stellen dit continu ter discussie door onderzoek. Dan is bescheidenheid zeker op z’n plaats. Ongenuanceerde uitspraken en ongefundeerde stellingen passen niet bij deze onderzoekende houding. We willen zaken juist dieper doorgronden en nog beter onderbouwen. Het onderzoek dat wij al jaren doen als educatieve dienstverlener, staat echter onder druk. Nadat de afgelopen jaren helaas diverse educatieve dienstverleners zijn weggevallen, is de CED-Groep met haar onderzoeksactiviteiten uniek in Nederland. Het
UIT DE WETENSCHAP Effectief leesstrategie-onderwijs Regelmatig verschijnen er berichten in de media dat het met de leesvaardigheid van leerlingen niet goed is gesteld. Gelukkig wordt er veel onderzoek gedaan dat het leesonderwijs ten goede kan komen. We belichten het onderzoek Effectief leesstrategie-onderwijs voor en door docenten Nederlands, uitgevoerd door Jacqueline Evers-Vermeul (Universiteit Utrecht), José van der Hoeven (CED-Groep) en Huub van den Bergh (Universiteit Utrecht). Observerend leren Als aanpak voor het leesstrategie-onderwijs kozen zij voor observerend leren, waarbij zij ook keken naar de overdracht van deze aanpak aan collega’s. Bij observerend leren geeft de docent instructie WAT leerlingen bij een bepaalde leesstrategie moeten doen én doet daarbij hardop denkend en -werkend voor HOE zij dit moeten doen. De onderzoekers trainden vmbodocenten in deze aanpak. Na uitvoering van een lessenserie met deze vorm van observerend leren trainden de docenten vervolgens allemaal een collega van hun eigen school in de nieuwe aanpak. Leesvaardigheid gegroeid De onderzoekers constateerden dat de training bij deze overdracht een meer pragmatische inslag kreeg; het geven van de concrete observerendleren-lessen kwam centraal te staan en minder het waarom en de precieze werkzame ingrediënten van observerend leren. Na de lessenserie was de leesvaardigheid van alle leerlingen gegroeid, al was het effect van de eerste onderzoeksgroep vertraagd. Deze bevinding is interessant in het licht dat teamleren een steeds grotere rol gaat spelen en lijkt erop te wijzen dat
BINNENKORT
STARTDATA CURSUSSEN
Agenda
Woensdag 31 oktober Utrecht
HET JONGE KIND
Taalconferentie po/so
Wo 31-10 Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong
Hoe zorgt u ervoor dat alle kinderen op uw school of in uw klas beter
Wo 14-11 Basiscursus Teach Like a Champion-
worden in taal? Hoe gaat u om met taalzwakke leerlingen? Concrete
antwoorden krijgt u tijdens de Taalconferentie po en so. De conferen-
Di 15-01 Samen vooruit: Stimuleren van ouderbetrokkenheid
tie is op woensdagmiddag 31 oktober in NDC den Hommel in Utrecht.
www.cedgroep.nl/taalconferentieposo
Vr 18-01 Intern begeleider voor kinderopvang
het jonge kind 2.0, po in de vve
Vr 18-01 Coaching voor managers kinderopvang Woensdag 7 november
Wo 23-01 Het kinderbrein, motoriek en leren 0-7 jaar, po
Start Leergang Bestuurlijke dilemma's welbeschouwd
Wo 30-01 Het kleuterbrein wil spelen
In uw werk wordt u voortdurend geconfronteerd met dilemma’s.
Wo 06-02 Effectief communiceren met ouders,
Speciaal voor onderwijsbestuurders ontwikkelde de CED-Groep een
leergang gericht op professionele groei en persoonlijke ontwikke-
Wo 13-02 Doelgericht werken aan begrijpend luisteren
ling. U ontmoet inspirerende sprekers, reflecteert op de dilemma’s
die u in uw werk tegenkomt en wordt gevoed met nieuwe inzichten
Vr 15-03 Heldere communicatie voor in de kinderopvang
en ideeën.
Do 21-03 Pientere peuters
basiscursus kinderopvang voor 3-7 jarigen
www.cedgroep.nl/leergang PO/SO Woensdag 14 november Utrecht
Di 06-11 Basiscursus Gedragspecialist
Conferentie Gedrag po/so
Wo 14-11 NT2 in het basisonderwijs
Hoe beïnvloedt u gedrag van leerlingen op school? Dat is de hoofd-
Wo 14-11 Ernstige rekenproblemen en dyscalculie
vraag van de conferentie Gedrag po/so. Met onder andere workshops
Wo 14-11 Coöperatieve leerstrategieën
over regeloverschrijdend gedrag, een veilig schoolklimaat, groepsdy-
Ma 19-11 Prioriteren en plannen in het v(s)o
namiek en pesten. Doorzie de ware drijfveren achter gedrag en word
Wo 21-11 NT2 voor onderwijsassistenten
een meester in het beïnvloeden ervan.
Do 22-11 Teachcoördinator po
www.cedgroep.nl/conferentiegedragpo
Wo 28-11 Aan de slag met woordenschat s(b)o Wo 28-11 Eigenaarschap van leerlingen (v)so
Dinsdag 27 november Ede
Do 29-11 De kracht van uw ervaringen
Autumn course
Do 06-12 Effectieve en passende lessen voorbereiden po
Veel teams hebben zich laten inspireren door de Teach-technieken in
Di 08-01 Taalcoördinatoren 2.0
dienstverlening. Belangrijke innovaties zijn hier het
het boek Teach Like a Champion. Deze technieken zijn ook beschik-
Di 08-01 Coaching voor intern begeleiders en coördinatoren po/so
resultaat van. Als dit zo belangrijk is, mogen we dan
baar voor het zml-onderwijs en voor jonge kinderen. Daarnaast
Do 10-01 Herzie Dyslexie po/so
wordt steeds meer bekend over hoe de Teach-technieken invloed
Ma 14-01 Lead Like a Champion bao
hebben op het brein. Deze drie zaken worden gecombineerd in de
Ma 14-01 Verantwoord plannen en borgen po
feit dat wij onderzoek initiëren en uitvoeren volgt niet alleen uit onze ideële doelstelling. Onderzoek en innovatie vormen de fundamenten onder onze
docenten zelf een belangrijke rol kunnen spelen in hun eigen professionalisering rondom observerend leren bij lezen.
@CEDGROEP
iets minder bescheiden zijn? Nee, naar mijn mening blijft bescheidenheid van belang. Dit garandeert zorgvuldigheid en biedt weerstand aan de verleiding
@knoorskentalis
Autumn Course Teach & Brein(kennis). De course start met een in-
Di 15-01 Basiscursus Bouwcoördinator po/so
om snel te willen scoren. Hierbij is niemand gebaat.
Frank Teunissen @CEDgroep inspireert @KentalisTalent
spiratiepresentatie over het gedachtengoed van Teach Like a Cham-
Di 15-01 Onderwijsassistent gedragscompetent s(b)o
met presentatie over @TeachLikeAChamp
pion. Vervolgens heeft u de keuze uit drie workshops. We sluiten de
Di 15-01 Coöperatieve leerstrategieën, verdiepingscursus po
Autumn Course af met een informeel diner.
Di 15-01 De Vreedzame School voor nieuwe leerkrachten po
www.cedgroep.nl/autumncourse
Vr 18-01 Lead Like a Champion so/vso
Onderzoek is een zich herhalend proces, waarbij er vaak een wisselwerking is tussen het verzamelen
@AsGavontuur
en analyseren van data, in samenhang met diverse
#watbeinvloedthetbegrijpendlezen #nieuwsbegrip @
factoren. Onderzoek kunnen en willen we niet solitair
CEDgroep #training. #aftrap #beginvanhetschooljaar
30 november Papendal Arnhem
Wo 23-01 Nieuwsbegrip: De leerkracht als rolmodel bao
uitvoeren. De kracht zit in de samenwerking. Daarom
#indebanken @AsGavontuur @ASGalmere
Hét Congres
Wo 30-01 Basiscursus Passend omgaan met verschillen
Tijdens Hét Congres wordt nieuw ontwikkelde expertise gedeeld.
Daarnaast krijgen deelnemers een indruk van 'good practice' voor-
Wo 06-02 Jobcrafting in de praktijk po/so
een oproep. Een uitnodiging aan relaties en geïnteresseerden, die ook een onderzoekende houding hebben, om met ons hierover in gesprek te treden. Samen relevante thema’s bespreken, onderzoeken en de uitkomsten toepassen. Aannames ter discussie stellen en daadwerkelijk een duurzame bijdrage
@AnkeMVisser Deelnemers-map vol actuele en waargebeurde klachten voor de cursus #vertrouwenspersoon nieuwe stijl, aangeleverd bij het cursusbureau van de @CEDgroep met dank aan de klachtencommissies @onderwijsgesch @VerusNL
Di 22-01 Denkkracht: DGM voor leerkrachten bao
in de klas po/so
beelden en ervaringen van allerlei samenwerkingsvormen en initia-
Vr 08-02 Middenkadertraining po/so
tieven tussen regulier en speciaal (basis) onderwijs. De CED-Groep
Do 14-02 Het lerende brein (v)s(b)o
is mede-organisator en hoofdsponsor van Hét Congres. Specialisten
Do 14-02 Onderwijsassistent woordenschatcompetent s(b)o
van de CED-Groep verzorgen workshops. Hét Congres vindt plaats in
leveren. Ik permiteer me nu even iets minder be-
@BVersteegNTU
Hotel en Congrescentrum Papendal in Arnhem.
VO/MBO
scheiden te zijn met deze oproep. Een oproep die kan
Wil je met NVT-leerlingen rond gewoonten en feesten in
www.hetcongres.nl
Ma 05-11 Basiscursus Teach Like a Champion vo
resulteren in een extra impuls aan de kwaliteit van
Nederland werken? De CED-groep heeft een speciale editie
het onderwijs en de kinderopvang.
van Nieuwsbegrip waarbij deze onderwerpen aan bod komen:
CED-Groep op de NOT
Di 06-11 Antipestcoördinator vo
mijn.cedgroep.nl/artikel/872/nieuws-over-nederland.html
Van 22 t/m 26 januari 2019 is de NOT weer in de jaarbeurshallen in
Wo 07-11 Werken met Nieuwsbegrip vo
@_Onderwijs
Utrecht; dé onderwijsbeurs van Nederland. Natuurlijk is de CED-
Do 17-01 Basiscursus vertrouwenspersoon vo nieuwe stijl Do 17-01 Basiscursus vertrouwenspersoon mbo nieuwe stijl
Ik wacht uw reactie af.
Ma 05-11 Basiscursus Teach Like a Champion mbo
Teach ZML nu ook in 2.0 editie verkrijgbaar! Na het
Groep hier ook weer aanwezig. Deze keer presenteren wij onze
Jos van Kessel is samen met Margéke Hoogenkamp
verschijnen van Teach Like a Champion is Doug Lemov
meest actuele producten onder het motto ‘Als leren je lief is’. Want
bestuurder van de CED-Groep.
onvermoeibaar doorgegaan met zijn ontdekkingsreis langs
de beste kansen voor ieder kind, dát is wat de CED-Groep drijft.
j.vankessel@cedgroep.nl
vele klaslokalen... ift.tt/2PkKvR9
Bezoek ons in hal 3, stand 68!
22 KlasseApart oktober 2018 nummer 3
Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau @cursusced
KlasseApart oktober 2018 nummer 3 23
Gratis inspiratiebijeenkomst Skillis Wilt u toekomstgericht leren inbedden in uw dagelijkse onderwijspraktijk? Leerlingen gemotiveerd houden in deze digitale wereld? Tijdens of naast uw reguliere lessen werken aan brede vaardigheden? Dat kan met Skillis!
Voor wie? Leerkrachten groep 1 t/m 8 Ervaar de mogelijkheden om met vaardigheidsdoelen concreet aan de slag te gaan in uw groep en op school. Raak geïnspireerd door voorbeeldlessen die rijker worden door vakoverstijgende leerdoelen eraan toe te voegen. Zo vangt u twee vliegen in een klap. U werkt aan onderwijsdoelen en u bereidt leerlingen voor op toekomstgerichte vaardigheden die het eigenaarschap en de motivatie van uw leerlingen bevorderen. Nieuwsgierig naar deze concrete tools? Nieuwsgierig naar de leerlingprofielen: de sterke denker, de open kijker, de doe-het-zelver en de teamspeler? Meld u dan nu aan voor één van de gratis bijeenkomsten. Een mix van professionalisering, voorbeelden, activiteiten en de praktijk. Aanmelden kan door een e-mail te sturen naar Letteke Scheurkogel: l.scheurkogel@cedgroep.nl. Woensdag 31 oktober 2018 van 14.00 – 15.30 uur in Nieuwegein Maandag 12 november 2018 van 16.00 – 17.30 uur in Rotterdam
Skillis is een schoolbrede aanpak waarmee u leerlingen voorbereidt op de snel veranderende samenleving. U werkt met leerlingen aan vakoverstijgende vaardigheden gericht op denkkracht, samenwerken, perspectief nemen en zelfregulering. Deze aanpak kunt u makkelijk integreren in bestaande lessen en deze hiermee verdiepen en verrijken.
www.cedgroep.nl/skillis