KlasseApart, oktober 2018

Informatieblad relaties CED-Groep

Als leren je lief is oktober 2018 nummer 3 jaargang 16

De Betere Basisschool vernieuwt voortdurend Sbo- en reguliere school gaan samen Met Skillis naar de toekomst Cursus Gedragsspecialist geeft mbo-docenten houvast Nieuwsrekentoetsen Meer structuur met OGW4D Teach Like a Champion Sociaal Offline/Online De LearningTour Toolkit

Koersvast werken aan verbetering

Inhoud

6 Koersvast

4

Je werkt als ambitieuze school aan verbetering… maar hoe houd je die koers vast?

Scholen zoeken manieren om nog beter in te spelen op de leerbehoeften van hun leerlingen,

Betere Basisschool vernieuwt voortdurend

om de leerprestaties te verhogen, om het leerklimaat te optimaliseren. Het is prachtig wan-

Sbo- en reguliere school gaan samen

Een reguliere en een sbo-school onder één dak, met eigen teams die niet samenwerken. Directeur Cathelijne Thomas vond dat niet logisch. Met steun van beide teams ontwierp ze één reguliere school met passend onderwijs voor iedereen.

De St. Jozefschool in Achterveld wilde verbeteren, maar zag na verloop van tijd door de bomen het bos niet meer. Met De Betere Basisschool werkt de school nu gestructureerd aan verbetering.

neer je daar het juiste gereedschap voor vindt en resultaten zichtbaar worden. Maar hoe zorg je dat dit ook volgend schooljaar en daarna nog werkt?

Dat betekent dat het einddoel als licht in de verte moet blijven branden voor leraren, onder-

8

Basisschool De Bolderik in Hank wil leerlingen goed voorbereiden op hun toekomst. Het programma Skillis helpt daarbij. Er is nu ook een versie voor groep 1-4.

wijsondersteuners en schoolleiding. Dat iedereen de gekozen werkwijze en methoden als zodanig blijft zien: het pad naar het gekozen doel. Dat mensen de dilemma’s en successen die ze onderweg beleven, met elkaar blijven delen.

Structuur doet in zo’n situatie wonderen. Dat merkte bijvoorbeeld de St. Jozefschool in

10

Achterveld. Die was op zoveel punten aan het vernieuwen, dat het team door de bomen het bos niet meer zag. Met behulp van de aanpak De Betere Basisschool gingen alle leerkrach-

Cursus Gedragsspecialist geeft mbo-docenten houvast

Zorgdocenten van Albeda leerden tijdens de cursus Gedragsspecialist om verschillende oorzaken van opvallend gedrag te onderscheiden en hier op in te spelen.

ten op een vergelijkbare manier samenwerken. De aanpak hielp om effectief te vergaderen en plannen echt te laten landen in de klas. De kaders zijn duidelijk en de schoolleiding zorgt voor richting.

Opbrengstgericht werken in 4D is ook zo’n structuurbrenger. Met behulp hiervan lukt het Kolom Praktijkcollege Noord (KPCN) in Amsterdam om leerlingen beter vooruit te helpen.

De school ontwikkelde een samenhangend onderwijspakket, dat past bij het uitstroomperspectief van haar leerlingen. In het meerjarig schoolplan staat wat de school met haar leerlingen wil bereiken. De leerlijnen zijn geformuleerd, net als de opbouw van de vakken en de planning van activiteiten.

Meer structuur met OGW4D

Met Opbrengstgericht werken in 4D lukt het Kolom Praktijkcollege Noord in Amsterdam om te komen tot een samenhangend onderwijspakket dat past bij het uitstroomperspectief van haar leerlingen.

Is dat allemaal niet nogal verzakelijkt? Onderwijs is toch mensenwerk, waarbij het kind centraal moet staan? De grap is dat juist die heldere afspraken ruimte scheppen. Als het doel, de weg er naar toe en ieders rollen duidelijk zijn, ontstaat er ruimte om - binnen die kaders - zelf verantwoordelijkheid te nemen en dingen eens anders aan te pakken.

Marijke Nijboer, eindredacteur

16

Nieuwsrekentoetsen

Met de nieuwe Nieuwsrekentoetsen meten leerkrachten of leerlingen vorderen, of ze redactiesommen goed aanpakken en deze zelfstandig kunnen oplossen.

18

20 Sociaal Offline/Online De beste kansen voor ieder kind. Dat is wat stichting CED-Groep drijft. Samen met professionals in onderwijs, kinderopvang en gemeenten komen we al ruim een halve eeuw tot praktische oplossingen voor actuele vraagstukken. We ontwikkelen inspirerende leermiddelen en geven betekenisvolle professionalisering en effectieve begeleiding.

Uw praktijkkennis verbinden we met onze brede expertise en innovatiekracht. Dat levert doordacht maatwerk op, voor iedere situatie en op elk niveau. Met de CED-Groep haalt u

Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam

Volg ons

Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam

www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl

het beste uit uzelf én uit uw leerlingen.

Als leren je lief is.

KlasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 16, nummer 3, oktober 2018 redactie: Lot Hannik, Jeroen Meijboom, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde, tenzij anders vermeld vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 12.000 KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl

2

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

Skillis bereidt kinderen voor op toekomst

Leerlingen van so en vso leren stapsgewijs omgaan met sociale media.

14

Teach Like a Champion

De leerkrachten van Oecumenische basisschool De Odyssee in Amsterdam halen meer uit hun leerlingen met de pedagogische en didactische technieken van Teach Like a Champion.

12 Nieuws De LearningTour Toolkit

Deze handige app biedt inzicht in resultaten per leerling, klas en vak.

21

22 Van Kessel Uit de wetenschap @CEDGROEP

23 Agenda

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

3

Een Betere Basisschool vernieuwt voortdurend én planmatig

Tekst Ronald Buitelaar

Je wilt je school verbeteren, maar ziet na verloop van tijd door de bomen het bos niet meer. Dat overkwam de St. Jozefschool in Achterveld. De Betere Basisschool zorgde voor nieuwe inzichten. Het team werkt nu gestructureerd aan verbetering.

De St. Jozefschool is een katholieke basis-

ontwikkeld door voormalig basisschoolleraar/

onderbouw, op de St. Jozefschool komt

school in Achterveld, een dorpje onder

directeur Wil Hovy. Hovy’s aanpak moet re-

werken. Zij komt van een school die met een

de rook van Amersfoort. ‘Noem ons géén

sulteren in een school waar alle leerkrachten

vergelijkbare problematiek van veel oppak-

dorpsschool’, benadrukt directeur Jos Koot,

op een vergelijkbare en herkenbare manier

ken en weinig afmaken kampt en is in haar

‘want dat kan een verkeerd beeld oproepen.’

samenwerken aan steeds beter onderwijs.

nopjes met wat ze op haar nieuwe werkplek

Waarmee Jos maar wil zeggen dat hij en zijn

Een school waar alles goed is georganiseerd,

aantreft. ­Miranda: ‘De leraren werkten in

team er alles aan doen om hedendaags en

waar effectief wordt vergaderd en waar plan-

verbeterteams aan drie niet onderhandelbare

aantrekkelijk onderwijs te verzorgen. Dat ‘er

nen landen in de klas. En een school waar

verbeterpunten. De verbeteropdrachten wer-

alles aan doen’ was overigens ook de valkuil

de directeur en overige leidinggevenden

den concreet omschreven. Iedereen kon zijn

waarin de school zo’n vijf jaar geleden tuimel-

zorgen voor richting, ruimte en kaders, zodat

zegje doen en met alternatieven komen. Maar

de. Jos: ‘We wilden ons onderwijs verbeteren,

leerkrachten hun eigen verantwoordelijkheid

eenmaal vastgesteld werd het opgenomen in

waren daarom met honderd dingen tegelijk

nemen.

het kwaliteitshandboek en was dat de manier waarop iedereen werd geacht te werken.’

bezig en maakten daardoor nooit iets af.’ Jos

‘Er wachten altijd nieuwe uitdagingen’

geeft een sprekend voorbeeld: ‘We voerden

Eigenwijs

Inmiddels is die werkwijze verder verfijnd

het ene jaar dag- en weektaken in, kozen een

Jos is van mening dat De Betere Basisschool

en hebben de verbeterteams plaatsgemaakt

volgend schooljaar een ander vernieuwings-

uitstekend aansluit bij wat zijn school nodig

voor ontwikkelteams. Miranda: ‘Er valt weinig

onderwerp en vergaten de dag- en weekta-

heeft en besluit een stip op de horizon te for-

meer te verbeteren, dus houden we ons

ken te borgen. Het gevolg: na twee jaar was

muleren: ‘We wilden innovatief blijven, maar

nu bezig met het ontwikkelen van nieuwe

het beleid rond dag- en weektaken alweer

beheersbaarder aan de slag en meer hande-

aspecten.’

verwaterd.’

lingsgericht werken.’ Het eerste jaar verloopt tamelijk rimpelloos. Jos is vaker in de klas-

Kwaliteitshandboek

Richting en ruimte

sen te vinden en ook kijken de leerkrachten

Jos vult aan: ‘De ontwikkelpunten kunnen

De ad hoc werkwijze zorgt voor onrust bin-

meer dan voorheen bij elkaar in de klas. Zo

door iedereen worden ingebracht, maar het

nen het team. Jos bespreekt de kwestie met

af en toe ontstaat er wrijving als de koers of

managementteam beslist over de priorite-

Simon van der Meer, adviseur bij de CED-

afspraken ter discussie worden gesteld, maar

ring. Ik kan op die manier invulling geven aan

Groep. Hij adviseert Jos kennis te nemen van

Jos ziet dat niet als een bedreiging: ‘Zonder

mijn onderwijskundig leiderschap en het le-

De Betere Basisschool, een aanpak die is

wrijving geen glans’. Hij zet door: ‘Je moet

rarenteam kan op eigen wijze aan de slag met

geloven in wat je doet, in gesprek blijven met

de uitwerking.’ Wat De Betere Basisschool

het team en af en toe eigenwijs durven zijn.’

inmiddels opgeleverd heeft? Jos en Miranda sommen op: ‘Heldere besluitvorming, door-

Cultuuromslag

gaande leerlijnen, effectievere omgang met

Het tweede jaar wordt pas echt pittig. Jos: ‘Ik

de tijd, een kwaliteitshandboek, opbrengstge-

heb me toen wel eens afgevraagd waar ik aan

richt overleg.’ Of er nog iets te wensen blijft?

begonnen was. Er was in toenemende mate

‘Altijd. Dat is het mooie van deze werkwijze.

sprake van stil verzet.’ Terugkijkend consta-

Je bent nooit klaar. Er wachten altijd nieuwe

teert Jos dat er toen pas écht iets begon te

uitdagingen. Zoals onze omgang met de kin-

veranderen: ‘Het echte zeer kwam op tafel

deren en de verdere inrichting van de school-

zodat we het er met elkaar over konden heb-

organisatie. Wat kunnen we daar nog meer

ben. Dat was ook het begin van de cultuurom-

aan verbeteren? Met de eerdere opbrengsten

slag die ik voor ogen had. Weer een school-

van De Betere Basisschool kijken we hier vol

jaar later begon het innovatietraject echt te

vertrouwen naar.’

leven en resultaten op te leveren.’

Niet onderhandelbaar Dat is het moment waarop Miranda van

Jos Koot en Miranda van de Geer

4

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

de Geer, leraar groep 4/5 en coördinator

Meer weten?

Wil Hovy w.hovy@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/excellentorganiseren

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

5

Resultaat van pionieren goed voor speciale én reguliere leerlingen

Sbo- en reguliere school gaan samen In de ondernemende leerlijn bestaat de helft van de leerstof uit praktijkopdrachten.

Tekst Marijke Nijboer

Een reguliere en een sbo-school onder één dak, met eigen teams die niet samenwerken. Met op de ene school volop ondersteuning en op de andere een

Vanaf dit schooljaar gaan de Martin Luther

heeft en graag met praktische opdrachten

aantal kinderen dat ook best wat extra hulp zou kunnen gebruiken. Cathelijne

Kingschool (regulier) en de Hildebrandschool

werkt, gaat naar de ondernemende leerlijn. In

(sbo), beide van de Haarlemse Stichting

groep 6 en 7 kunnen leerlingen over en weer

Spaarnesant, stapsgewijs integreren. Cathe-

nog overstappen.

beide teams en stichting Spaarnesant kwam ze tot het ontwerp van één

lijne Thomas: ‘Op reguliere scholen zitten

Voor de ondernemende leerlijn wordt de helft

reguliere school met passend onderwijs voor iedereen. Waarbij een speciale

genoeg leerlingen die een sbo-benadering

van de lesstof omgezet in praktijkopdrach-

nodig hebben, maar vaak komt het om uiteen-

ten. Rekenen kan bijvoorbeeld ook bij het

lopende redenen niet tot een overstap naar

toepassen van een recept in de keuken. Niels

het sbo. Sommige kinderen verzuipen in het

Kuipers, adjunct-directeur en projectleider

reguliere onderwijs en ontwikkelen dan een

van de scholenintegratie: ‘We passen het

gedragsprobleem.’

onderwijs aan de leerling aan, in plaats van

Eén reguliere school met passend onderwijs

andersom.’ Cathelijne: ‘De twee leerlijnen zijn

voor iedereen: dat leek haar dé oplossing.

niet gebaseerd op niveau, maar op leerstijlen.

Daarbij speelde ook het teruglopend leer-

Wie meer abstract leert, gaat naar de theo-

lingenaantal op de Hildebrand mee. Door de

retische leerlijn. De ondernemende leerlijn is

invoering van passend onderwijs halveerde

voor wie meer praktisch leert.’

dat de afgelopen drie jaar tot 40 leerlingen.

De stuurgroep kijkt wat er nodig is en stippelt

Het nieuwe concept komt tegemoet aan de

de route uit. Dit schooljaar wordt allereerst

gemengde schoolbevolking. De huidige twee

groep 6 gesplitst in twee leerlijnen. Inmid-

scholen tellen 38 nationaliteiten. Cathelijne:

dels delen de scholen hun ib’ers, gebruiken

‘Normaal heeft op een basisschool 20% van

ze dezelfde methodes, pauzeren de teamle-

de leerlingen meer ondersteuning nodig en

den samen en maken ze gebruik van elkaars

kan 20% een hoger niveau aan. Bij ons zie

expertise.

je wel vijf niveaugroepen van elk 20%. Dat is

In de stuurgroep zitten Niels, de ib’ers, een

bijna niet te doen. Het leidt ertoe dat je gaat

teamlid en Ariane van Dijk van de CED-Groep.

focussen op de ondergroep. De bovengroep

Cathelijne: ’Ariane ondersteunt het proces

bereikt niet z’n potentie en de middengroepen

vanuit haar kennis van leerlijnen en de bijbe-

komen ook aandacht te kort.’

horende 4D-waarden (data, duiden, doelen,

Thomas, directeur van beide scholen, vond dat niet logisch. Met steun van

stuurgroep het voortouw nam.

doen). Ze heeft het team ook inzicht gegeven Instroomgroep

in de ‘leren leren’ leerlijnen: zelfstandig wer-

Na groep 2 gaan kinderen straks of naar de

ken, samenwerken, taakaanpak, reflectie en

reguliere stroom, of wanneer ze een extra

uitgestelde aandacht.’

ondersteuningsbehoefte hebben, naar de

6

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

‘instroomgroep’ (groep 3 tot en met 5). Daar

Kruisbestuiving

wordt alle tijd genomen om te bekijken hoe zij

Het team is enthousiast en betrokken. ‘De

het beste leren. Aan het eind van groep 5 kijkt

collega’s vragen wel om instructie’, zegt

de school of een leerling gebaat is bij theore-

Niels. ‘Die bieden we in kleine stapjes aan.’

tisch (regulier) onderwijs of bij een onderne-

Hij ziet collega’s leren van elkaars expertise.

mende vorm. Wie meer ondersteuning nodig

‘Op de reguliere afdeling zit een leerkracht

die sterk is in het kinderen aanleren van de Nederlandse taal. En we hebben van het sbo de koptelefoons overgenomen, die kinderen rust kunnen bieden.’ De ouders zijn volgens Cathelijne positief. ‘Een kind krijgt wat het nodig heeft, zonder dat het naar sbo hoeft.

Als een leerling bijvoorbeeld in groep 3 bij de herfstsignalering nog niet goed leest, zetten we meteen de sbo-aanpak in, in hun eigen vertrouwde klas.’

Inspectie plaatst kanttekeningen De integratieplannen hebben alle steun van het eigen bestuur en van het samenwerkingsverband. Minder enthousiast is de onderwijsinspectie. Omdat sbo-leerlingen anders bekostigd worden, eist de inspectie dat zij in een aparte klas zitten. In de ondernemende leerlijnklassen zitten straks echter reguliereen sbo-leerlingen door elkaar. Cathelijne: ‘We zoeken uit hoe we dit onderwijs toch kunnen bekostigen.’

Groep 6 met ondernemende leerlijn zit komend schooljaar al vol. Niels: ‘Deels met leerlingen van andere scholen. Elke school heeft wel enkele leerlingen waar ze geen goede aanpak voor hebben. Ook die kinderen komen hier op af.’ Cathelijne: ‘Dit plan gaat slagen. We hebben er ook een perfect gebouw voor, met een gymzaal, speelzaal, keuken, techniek/handenarbeidlokaal, bibliotheek, en een speltherapeute, logopedist en fysiotherapeut in huis. Facilitair klopt het al.’

Meer weten?

Ariane van Dijk a.vandijkcedgroep.nl www.cedgroep.nl/leerlijnen

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

7

Skillis bereidt kinderen voor op de toekomst

Een voorbeeld Als voorbeeld noemt Aukje een activiteit bij het doel ‘ik zoek naar antwoorden’. De vraag die Aukje daarbij aan haar leerlingen stelde, was heel simpel: ‘Hoe kom ik te weten welk fruit de meeste kinderen bij zich hebben?’ ‘In de bakjes kijken’, zeiden de kinderen direct.

Waar een skill is, is een weg

Maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. Want het kost veel tijd om alle bakjes te openen, alles op te schrijven en daarna te tellen. ‘Hoe had ik dit sneller kunnen doen?’, vroeg Aukje na dit tijdrovende klusje. ‘Je kunt vragen wie een appel bij zich heeft en dan de vingers tellen. En dan doe je dat ook voor het andere fruit’, bedachten de kinderen. Toen Aukje het daadwerkelijk op die manier deed, ging het inderdaad een stuk sneller. Enthousiaste reacties alom.

Aukje kijkt met plezier terug op deze activiteit.

‘Ik hoefde niets voor te zeggen. De kinderen hebben echt hun eigen denkkracht benut en stap voor stap een slimme oplossing bedacht.

Heel leuk om te zien!’

‘Ik denk meer out of the box’ De ervaringen en feedback van Aukje (en de

Tekst Karin van Breugel

andere meelezers) zijn gebruikt om het boek

Het team van basisschool De Bolderik in het Brabantse Hank wil leerlingen

nog beter te maken. Uiteindelijk rolde het

goed voorbereiden op hun toekomst. Het programma Skillis helpt daarbij.

Skillis Startboek voor groep 1 tot en met 4 net voor de zomer van de pers. Het hele team van

Skillis was al beschikbaar voor groep 5-8, maar sinds de zomer is er ook

De Bolderik gaat dit schooljaar aan alle Skil-

een versie voor groep 1-4. Aukje van Velthoven, leerkracht in groep 1-2,

lis-vaardigheden werken. Aukje verheugt zich erop. ‘De afgelopen twee jaar heb ik ontdekt

is ‘superenthousiast’ over de werkvormen en het resultaat.

hoe enthousiast de leerlingen reageren op Skillis. Ze hebben mij vaak verrast: kleuters kunnen vaak al veel meer dan je denkt. Dat is

‘Onze school denkt bewust na over de toe-

hebben: denkkracht, perspectief nemen,

centraal waar we aan werkten. De doelen

worden de kinderen zich extra goed bewust

voor haar eigen groep. Ze was dan ook blij toen

komst. Het team gaat mee met veranderingen

zelfregulering en samenwerken. Om dit voor

en de activiteiten verschilden per groep,

van wat ze doen en leren. Ze leren dus bij-

de CED-Groep besloot om ook een boek voor

in het onderwijs en staat heel erg open voor

de leerlingen concreet en aansprekend te ma-

afgestemd op de leerlingen. Alle leerkrach-

voorbeeld dat ze méér te weten komen als ze

groep 1 tot en met 4 te gaan maken.

nieuwe dingen. De 21st century skills zijn hier

ken, spreekt Skillis over ‘de sterke denker’,

ten zorgden dat die doelen steeds duidelijk

doorvragen.’

Afgelopen schooljaar kreeg ze de kans om

dan ook een hot item - we willen de kinderen

‘de open kijker’, ‘de doe-het-zelver’ en ‘de

zichtbaar waren in de groep. Dat zorgt voor

goed voorbereiden op hun leven ná De Bolde-

teamspeler’.

houvast en focus.’

Enthousiaste meelezer

boek. Ook mocht ze verschillende werkvor-

Aukje koos zelf dikwijls per dag een subdoel:

In eerste instantie bevatte het programma Skil-

men en activiteiten testen in haar groep. ‘Bij

rik’, zegt leerkracht Aukje van Velthoven.

8

het kiezen van werkvormen ben ik meer out of the box gaan denken. Ik gebruik ook mijn eigen denkkracht beter.’

meelezer te worden van het nieuwe Skillis-

Het programma Skillis sluit mooi aan op deze

Focus en houvast

iets waar haar leerlingen extra op moesten

lis alleen materialen voor groep 5-8. Geen ide-

het boek voor groep 1-4 had ik direct het

ambitie. Hiermee kun je namelijk gericht

De afgelopen jaren werden Aukje en haar

letten. Bijvoorbeeld ‘ik vraag door’. Ze maakte

ale situatie, vond Aukje. Ze miste werkvormen

gevoel: hier kan ik iets mee. De verhaaltjes,

werken aan vier essentiële vaardigheden

collega’s begeleid om met Skillis te werken.

veel gebruik van modeling en gerichte feed-

en voorbeelden die jonge kinderen aanspreken

voorbeelden en activiteiten sluiten goed aan

die leerlingen in hun verdere leven nodig

Aukje: ‘Per jaar stonden twee vaardigheden

back (‘goed zo, jij vraagt nu door’). ‘Hierdoor

en moest het materiaal dus vaak ombuigen

bij de belevingswereld van jonge kinderen.’

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

voor mijzelf wel een eyeopener geweest. Bij

Meer weten?

Marleone Goudswaard m.goudswaard@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/skillis @skillis_CED

KlasseApart oktober 2018 nummer 3

9

Cursus Gedragsspecialist voor het mbo geeft docenten houvast

‘Opvallend gedrag is een signaal’ Tekst Marijke Nijboer

Opvallend gedrag in de klas kan allerlei oorzaken hebben.

Zorgdocenten van Albeda in Rotterdam leerden tijdens de cursus Gedragsspecialist om verschillende oorzaken te onderscheiden en hier op in te spelen. Daar wordt het onderwijs beter van, voor álle studenten: ‘Iedereen profiteert van een goede structuur en helder klassenmanagement.’

Mbo-docenten krijgen te maken met opval-

stoornissen, ander opvallend gedrag en

lend gedrag, dat al dan niet voortvloeit uit

manieren om hier op in te spelen. Ook casus-

stoornissen zoals ADHD, autisme, borderline,

sen uit hun onderwijspraktijk kwamen aan de

of uit faalangst, depressie of socialemedi-

orde. Zorgcoördinator Dolorata du Chatinier:

averslaving. ‘We plakken graag een etiket,

‘Ik heb veel cursussen gedaan, maar deze

want dat geeft duidelijkheid’, zegt Albert de

zet echt zoden aan de dijk. We hebben dan

Bruijn, adviseur van de CED-Groep. ‘Maar

ook veel geïnvesteerd in de voorbereiding.

achter bepaald gedrag kunnen ook heel

Albert heeft ons uitvoerig bevraagd over wat

andere oorzaken liggen. Bijvoorbeeld een

we wilden behandelen. Het resultaat was een

ongestructureerde thuisomgeving, schulden-

goed opgebouwde training met activerende

zo’n situatie kan de zorgdocent een jongere

worden uitgedaagd.’ Wat volgens hem altijd

lende aanpakken. De jouwe evalueer je

Je loopt langs en maakt dat non-verbaal dui-

problematiek of een relatie die op de klippen

werkvormen.’

doorverwijzen naar het maatschappelijk werk

helpt: ‘Goed gestructureerde lessen, helder

regelmatig: heeft het resultaat gehad, moet

delijk. Een dwarsligger spreek je niet plenair

voor hulp bij het zoeken naar een kamer.

klassenmanagement. Het duidelijk aange-

er een instantie worden ingeschakeld of zijn

aan; dat werkt contraproductief. Je negeert

aan het lopen is.’

Het Zorg College en het College Sociaal- en

Bankslapers

Dolorata: ‘Is iemand heel druk of heeft hij

ven van doelstellingen en uitspreken van

er andere dingen nodig? Jij als docent kan het

zijn gedrag en later, in het voorbijlopen, maak

Pedagogisch Werk van Albeda wilden de

Wanneer een Albeda-student zorg of onder-

paniekaanvallen, dan hoeft dat niet per se te

verwachtingen, een consequente aanpak.

verschil maken. Jij kunt studenten stimuleren

je een subtiele opmerking. Ook een mooie tip:

begeleiding van studenten met een onder-

steuning nodig heeft, verwijst de zorgdocent

komen door ADHD of een paniekstoornis. We

Hang de muren niet vol met drukke posters

om autonomer te worden, zodat ze zelf stap-

aan het begin van de les vraag je studenten om

steuningsbehoefte verder verbeteren. De

hem of haar zonodig naar een hulpverlener

bespreken dan of dat misschien aan andere

en creëer een hoekje in je lokaal waar een

pen kunnen zetten in hun studie. Kom tege-

drie begrippen te noemen uit de vorige les.’

zorgdocenten en zorgcoördinator gingen op

met de juiste expertise. ‘De ondersteuning

dingen ligt. Hoe ziet je leven eruit en waar

autistische student rustig kan werken.’

moet aan hun relatiebehoefte door ze te laten

Dolorata: ‘Eén van onze docenten heeft met-

zoek naar nieuwe methodieken hiervoor. Zij

moet gericht zijn op de studieloopbaan’, zegt

heb je hulp bij nodig?’

samenwerken en een relatie aan te gaan met

een na de cursus veel van die tips toegepast.

volgden de speciaal voor het mbo ontwik-

Dolorata; ‘op het gedrag in de klas, op dat-

Ook het onderwijs zelf kan een factor zijn.

Signaal

jou als docent. Jij maakt ze competent, zodat

Zij meldde: het wérkt.’

kelde versie van de cursus Gedragsspecialist.

gene wat het onderwijs belemmert.’ Zij ziet

Albert: ‘Veel gedrag op het mbo komt voort

Opvallend gedrag is een signaal, zegt Albert.

ze gaan beseffen dat ze wat kunnen.’

Elke zorgdocent bracht een teamgenoot mee,

onder andere veel huisvestingsproblemen.

uit een slechte onderwijshistorie. Met name

‘Probeer de behoefte daarachter te zien. Mis-

Dolorata is blij met alle didactische tips uit

zodat zij het geleerde na de training beter

‘We hebben nogal wat “bankslapers”, jon-

leerlingen die vanuit het vmbo doorstromen

schien moet je iemand regelmatig de hand

de cursus. ‘Met een bepaalde app kun je

kunnen uitzetten in het team.

geren die botsen met hun ouders en elders

naar mbo niveau 2, zijn soms in het verleden

toesteken of een schouderklopje geven. Als je

bijvoorbeeld random groepjes maken. Tegen

De groep besprak tijdens de driedaagse

onderdak zoeken.’ Helaas heeft Rotterdam

niet goed geholpen. Gedrag kan ook voortko-

de behoefte goed voor ogen hebt, ga je naar

het eind roep je niet dat ze nog vijf minuten

cursus de kenmerken van verschillende

een groot tekort aan jongerenhuisvesting. In

men uit het feit dat studenten onvoldoende

de aanpak. De cursus behandelt verschil-

hebben, want dan gaan ze hun tas pakken.

10 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

Meer weten?

Albert de Bruijn a.debruijn@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/gedragsspecialistmbo

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 11

Nieuws

Nieuws

Nieuw in de webwinkel

Extra lessen Nieuwsbegrip op maat

Teach Like a Champion 2.0 zml-editie

Nieuwsbegrip maakt regelmatig lessen op maat, vaak voor organisaties die vorm willen geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen of voor

Nieuwsbrieven

Deze uitgave voor zml is een aanvulling

een goed doel. De eerste extra les dit schooljaar

op Teach Like a Champion 2.0. De

ging over de Kinderpostzegelactie die eind

aanvulling kan het best gebruikt worden

september van start ging. Verder is er een les over

De nieuwsbrieven van de CED-Groep voorzien u van nieuws,

naast het basisboek. De oorspronkelijke

EHBO (gekoppeld aan de tekenfilmserie Big Hero)

achtergronden, inspiratie en praten u bij over actuele thema's.

indeling wordt gevolgd, maar er is

in opdracht van Disney en het Rode Kruis. In het

Meld u gratis aan op www.cedgroep.nl/nieuwsbrief. Periodiek

najaar ontwikkelt Nieuwsbegrip - ook in opdracht

verstuurt de CED-Groep ook een aantal nieuwsbrieven over een

- extra lessen over kinderen van gescheiden

bepaald programma of thema.

gekozen voor een selectie van de in het

Leergang besturen

zml meest gebruikte en toepasbare Teachtechnieken. Via praktische tips en

Speciaal voor onderwijsbestuurders

ouders (Villa Pinedo), mantelzorg (Mezzo) en over

voorbeelden wordt duidelijk hoe u de

ontwikkelde de CED-Groep een leergang

auteursrecht (Voice). Scholen kunnen deze extra

technieken in het zml kunt inzetten.

gericht op professionele groei en

lessen gratis downloaden.

www.cedgroep.nl/webwinkel

persoonlijke ontwikkeling. U ontmoet

www.nieuwsbegrip.nl

inspirerende sprekers als Peter van

Duizend scholen in Nederland ‘Vreedzaam’

Uhm en Jan Terlouw en reflecteert op de dilemma’s die u in uw werk tegenkomt. De leergang bestaat uit een startbijeenkomst

Tweede map Sociaal offline/online Ringband2-SOO-drukvel.qxp_WT-Ringband 29-08-18 16:59 Pagina 1

op 7 november 2018 en drie meetings van elk twee dagen. www.cedgroep.nl/leergang

Met de lessen van Sociaal offline/online leren Sociaal offline/online

Hoe overbruggen we

De methode Sociaal offline/online bestaat uit uitgewerkte lessen voor het stapsgewijs leren van sociaal gedrag in een offline en online omgeving. Deze map bevat leskaternen rond Omgaan met ruzie en Opkomen voor jezelf.

leerlingen in het so en vso stapsgewijs sociaal De vijf pijlers van Sociaal offline/online

gedrag. Offline én online!

meningsverschillen? Hoe

• Bevorderen van sociale competentie • Leren door doen (onder andere met de Chatsimulator) • Complexe vaardigheden opdelen in kleine stappen • Herhalen, herhalen en nog eens herhalen • Variëren in betekenisvolle situaties

map biedt u leskaternen rond ‘omgaan met ruzie’ www.cedgroep.nl en ‘opkomen voor jezelf’. Mét chatsimulator!

ISBN 978-90-5676-068-7

Omgaan met ruzie

‘Jezelf presenteren’ en ‘Aardig doen’. De tweede

Opkomen voor jezelf

Er was al een map met uitgewerkte lessen rond

lossen we conflicten goed op? Hoe kunnen we allemaal Omgaan met ruzie

een steentje bijdragen aan de

Opkomen voor jezelf

gemeenschap waar we deel van uit maken? En staan we wel

www.cedgroep.nl/webwinkel

Filmpje over ‘leren als een kampioen’

Sil op school Startpakket Fijn nieuws: het kleuterprogramma Sil op school is onlangs flink uitgebreid. Veel materialen zijn er nu ook in een gedrukte versie, voor leerkrachten die graag werken met een map op schoot. In het Startpakket vindt u een themamap met zes uitgewerkte thema’s en bijbehorende prentenboeken én een goed gevulde materialendoos. Natuurlijk blijven alle Sil-materialen ook online beschikbaar. Downloaden en zelf printen kan dus ook nog steeds. Sil op school is niet voor niets het meest flexibele kleuterprogramma. www.cedgroep.nl/webwinkel

12 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

Plezier in leren en lesgeven, je ontwikkelen en je dromen kunnen waarmaken. Dat gun je toch elk kind en iedere professional?

Leren is ons lief, daarom zijn wij steeds op zoek naar effectieve manieren van leren en ontwikkelen. Wij gunnen alle kinderen gelijke kansen om hun dromen te verwezenlijken. De schoolorganisatie, leerkracht, directie en het bestuur leren mee en leveren hier hun bijdrage aan. Dat is de kracht van Learn Like a Champion.

Bekijk het filmpje over deze effectieve werkwijze op www.cedgroep.nl/learn

Ben ik in Beeld bewezen effectief

open voor mensen die ‘anders’ zijn dan wij?

Leerkrachten en leerlingen van OBS Digitalis buigen zich de komende tijd, aan de hand van het programma De Vreedzame School, over dit soort pittige vragen. Daarmee is de Almeerse

Ben ik in Beeld is een aantrekkelijk

basisschool de duizendste Vreedzame School in Nederland!

en compleet vve-programma voor

www.vreedzameschool.nl

kinderdagverblijf en peuterspeelzaal.

Sinds de zomer is Ben ik in Beeld door het Nederlands Jeugdinstuut (NJi) opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies als ‘goed onderbouwd programma’. Het NJi noemt dit programma ‘een planmatige en doelgerichte aanpak ter bevordering van de psychische, sociale, cognitieve of lichamelijke ontwikkeling van een kind waar dit mogelijk bedreigd of belemmerd wordt’. De CED-Groep verzorgt diverse trainingen. www.benikinbeeld.org

Workshop foto- en videogebruik op school Op veel scholen leven er vragen over foto- en videogebruik en de nieuwe privacywetgeving; wat mag er nu wel en wat mag er beslist niet met beeldmateriaal van leerlingen?

Onze AVG-specialisten verzorgen graag een workshop over foto- en videogebruik op school tijdens uw teamvergadering. www.cedgroep.nl/avg

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 13

Leerling is beter te volgen met Nieuwsrekentoetsen Tekst Ineke Westbroek

Helpt Nieuwsrekenen leerlingen vooruit? Leren ze hoe ze redactiesommen moeten aanpakken en slagen zij er beter in oplossingsstrategieën te bedenken?

En in hoeverre kunnen zij Nieuwsrekenopgaven op hun niveau zelfstandig oplossen? Dat kunnen leerkrachten allemaal meten met de toetsen voor Nieuwsrekenen, die de CED-Groep sinds dit jaar aanbiedt.

Finn en Cristian wonnen de Nieuwsrekenquiz en mochten met hun klas naar Slot Loevestein.

‘Voetbalwedstrijden duren 2 x 45 minuten,

de toetsvragen in multiple choice gesteld.

met Slot Loevestein een online-Nieuwsre-

met tussendoor een kwartier rust. Als een

Aangezien de tweede toets in maart wordt

kenquiz. De quizvragen, op dezelfde wijze

wedstrijd om 14.30 uur begint, hoe laat zijn de

afgenomen, hebben leerkrachten voldoende

opgebouwd als de opgaven in de Nieuwsre-

spelers dan klaar?’

tijd om voor het eind van het schooljaar bij te

kentoets, gingen over de geschiedenis van

Henk Kootkar, leerkracht van stamgroep 3 en

sturen.

Loevestein. De prijs, een excursie naar het roemruchte slot, ging naar WSKO Godfried

4 van de Rotterdamse SBO Sonnevanck, is blij met de toetsen waarmee hij sinds afgelopen

Structuur

Bomans in ’s Gravenzande. Finn en Cristian

schooljaar werkt. ‘Ik kan nu snel nagaan of

‘Voordat die toets bestond, was het ingewik-

uit groep 5, die de prijs voor hun school in

leerlingen Nieuwsrekenen beheersen en

kelder om de resultaten van Nieuwsrekenen

de wacht sleepten, vonden sommige vragen

wanneer ik moet bijsturen. Het is een heel

te meten’, vertelt Kootkar. ‘We wisten niet

lastig, maar dat was gelijk het leuke eraan.

duidelijk beoordelingssysteem met meerkeu-

goed hoe we moesten toetsen. Veel van onze

Finn: ‘Ik houd van vragen die je niet binnen

zevragen die het nakijken makkelijk maken.

leerlingen hebben moeite met teksten in

drie seconden oplost.’ Het kwam mooi uit

En een ondergrens die aangeeft wanneer

toetsmateriaal, zoals van Cito. Daar staat te

dat beide jongens van het vak geschiedenis

kinderen onvoldoende scoren.’

veel tekst in, terwijl het niveau van begrijpend

houden. Daarbij spreekt Nieuwsrekenen hen

De Nieuwsrekentoetsen, die in november en

lezen op onze school heel laag is.’ Handig

aan omdat je, zoals Finn zegt, ‘kan lezen en

maart worden afgenomen, zijn bedoeld voor

vindt hij het ‘drieslagmodel’ in het Stap-

rekenen tegelijk.’

leerlingen op alle niveaus. Voor elk niveau

penplan Nieuwsrekenen, dat gebruikt kan

‘Het maakt het oplossen van redactiesom-

zijn er twee versies. De toetsen zijn niet

worden bij de toetsen: wat staat er, wat wordt

men boeiender’, ervaart Tessa Brabander,

diagnostisch, maar tonen aan in hoeverre

er bedoeld, klopt het? ‘Het geeft structuur om

leerkracht van groep 5. Zij biedt Finn en

leerlingen in staat zijn Nieuwsrekenopga-

de Nieuwsrekenopgaven op te lossen.’

Cristian Nieuwsbegrip voor groep 6 aan,

ven op hun niveau zelfstandig op te lossen.

Als ander voordeel noemt Kootkar de opbouw

omdat beide jongens vooruitlopen op de

Twaalf goede antwoorden is voldoende, een

van de tekst, die hetzelfde is als van de regu-

leerstof. Directeur Brigitta de Bruijn:

score daaronder maakt ingrijpen noodza-

liere opgaven van Nieuwsrekenen. ‘Leerlin-

‘Nieuwsrekenen maakt duidelijk dat rekenen

kelijk. Leerkrachten krijgen zo een indicatie

gen zijn al gewend aan dit soort opgaven. Ze

iets is dat in het dagelijks leven voorkomt,

van de vaardigheden die hun leerlingen bij

kunnen gelijk aan de slag.’

soms zonder dat je het doorhebt.’

Nieuwsrekenen hebben opgedaan. Net als

Wel heeft Kootkar behoefte aan meer tus-

de Nieuwsrekenopgaven sluiten de toetsen

sentijdse toetsen: ‘Dan kunnen we nog eerder

met actuele onderwerpen aan op de leefwe-

ingrijpen als een leerling het niet goed doet.

reld van kinderen, al hebben ze geen directe

Twee keer per jaar is wat weinig.’

nieuwsrelatie. Om het nakijken te vergemak-

foto: Petja Buitendijk

14 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

kelijken en leerkrachten in staat te stellen

Nieuwsrekenquiz

per goed antwoord punten te geven, zijn

Dit jaar organiseerde de CED-Groep samen

Meer weten?

Dineke de Groot d.degroot@cedgroep.nl www.nieuwsbegrip.nl/nieuwsrekenen

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 15

Opbrengstgericht werken in 4D

Praktijkonderwijs krijgt meer structuur en ambitie

Opbrengstgericht werken in 4D is een aanpak om de onderwijskwaliteit en de leerlingresultaten te verbeteren. Data, duiden, doelen en doen zijn de sleutelwoorden. De schoolambitie of schoolstandaard en

Tekst Connie van der Zel

leerlijnen geven de werkwijze struc-

‘Als praktijkschool zijn wij creatief in het ontwikkelen van nieuwe

tuur. Opbrengstgericht werken in 4D

aanpakken om onze leerlingen vooruit te helpen. Maar hoe kunnen wij

is geschikt voor alle schoolsoorten

dit borgen in een doorlopend en samenhangend onderwijspakket, dat

en trajecten zijn op maat.

past bij het uitstroomperspectief van onze leerlingen?’ Sjaak de Ridder is directeur van Kolom Praktijkcollege Noord (KPCN) in Amsterdam. Samen met zijn collega Dervis Göktekin en adviseur Bob Vloedbeld vertelt hij hoe de school hiermee aan de slag is gegaan.

‘Wij hebben in ons meerjarig schoolplan

men. Waar konden wij ons in vinden? Wat is

vastgelegd wat wij met onze leerlingen willen

onze ambitie, wat doen we al en wat ont-

bereiken. Aansluitend ontstond de behoefte

breekt nog? Vanuit deze discussie hebben wij

om de weg daar naar toe vast te leggen in

met meerdere ontwikkelgroepen onze eigen

leerlijnen. Wat is de opbouw van de vak-

schoolstandaard op maat ontwikkeld. Per

ken? Waarom doen we in het eerste jaar

leerjaar hebben we de doelen vastgesteld en

deze activiteit en in het tweede jaar die? Hoe

alle activiteiten per niveau in kaart gebracht.

komen we tot een doorlopend en samenhan-

Wat doen we en wanneer? Uitgangspunt is

gend geheel? Onze school maakt deel uit van

altijd: wat kunnen onze leerlingen bereiken,

een koepel van veertien scholen, waaronder

waarheen verwachten wij dat zij uitstromen

enkele zml-scholen. Zij werken al met de

en hoe kunnen wij ons onderwijsaanbod hier

leerlijnen en de schoolstandaard van de CED-

op richten?’ In alle ontwikkelgroepen zitten

taal en rekenen hebben wij als standaard

emotionele ontwikkeling zijn klaar en worden

Als de schoolstandaarden leidend worden,

nu al dat mensen meer nadenken over wat

Groep en hebben daar goede ervaringen mee.

ook leerkrachten. Zij zijn bijvoorbeeld betrok-

vastgesteld dat onze leerlingen na drie jaar

volgend jaar in de hele school ingevoerd.

moet je hier ook het professionaliseringsaan-

ze doen en wanneer. Deze mindset komt er

Het besluit om zelf aan de slag te gaan met

ken bij het ontwikkelen van de standaard voor

niveau 1f moeten kunnen halen. Dat is best

‘Voor arbeidsvaardigheden is er veel con-

bod op afstemmen.’

steeds meer in. Het fijne van dit traject is dat

Opbrengstgericht werken in 4D was daarom

arbeidsvaardigheden van de stage-coördina-

ambitieus. De leerlijnen zijn dit jaar in de

creet materiaal beschikbaar. De betrokken

snel genomen.’

toren. ‘Zij weten het beste wat de leerlingen

eerste klas ingevoerd. Dus over twee jaar is

leerkrachten zijn er al mee aan het werk en

Betrokken

keld en ingevoerd. Zo heeft iedereen de tijd

op dat gebied moeten kunnen en wat stage-

voor beide vakken de volledige leerlijn geïm-

zijn heel enthousiast. Ook voor het vak sociale

Voor de implementatie van de leerlijnen

om er aan te wennen. De tijd is rijp om alle

bedrijven verwachten van de leerlingen.’

plementeerd. Van leerkrachten horen we nu

vaardigheden zijn veel concrete activiteiten

werkt het KPCN samen met de stichting

leerlijnen en de schoolstandaard verder in te

al terug dat er een duidelijker structuur in de

vastgelegd, passend bij de doelen vanuit de

LeerKRACHT. ‘Het is belangrijk dat de leer-

voeren in de school.’

Ambitie In januari 2017 is het KPCN begonnen met

het rustig en stap voor stap wordt ontwik-

het ontwikkelen van de schoolstandaard.

Concreet materiaal

lessen is gekomen en dat het minder moeite

leerlijn. Zo is het vak drama ingevoerd en

krachten zich betrokken voelen en mede-

Bob legde de principes van Opbrengstgericht

Vanuit de schoolstandaard zijn inmiddels

kost om de lessen voor te bereiden. Het wer-

vanaf volgend jaar gaan we Rots en Water

eigenaar zijn van het hele proces. Door de

Werken in 4D uit. Sjaak: ‘In een kleine groep

enkele leerlijnen specifiek gemaakt: taal,

ken volgens de leerlijn is efficiënter; er blijft

aanbieden. Alle mentoren hebben hiervoor

samenwerking met stichting LeerKRACHT en

hebben we de leerlijnen en vastgestelde

rekenen, arbeidsvaardigheden (LOB) en

tijd over voor verdieping.’

inmiddels een cursus gehad. Dat is een mooi

de ondersteuning van de CED-Groep kunnen

standaarden van de CED-Groep doorgeno-

sociaal-emotionele ontwikkeling. Sjaak: ‘Voor

De leerlijnen arbeidsvaardigheden en sociaal-

extra element van deze manier van werken.

wij ook dit succesvol borgen. We merken

16 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

Meer weten?

Bob Vloedbelt b.vloedbeld@cedgroep.nl www.opbrengstgerichtwerken4d.nl

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 17

Teach Like a Champion

Met Teachtechnieken van good naar great

‘Onze stagiaires vinden dat ze deze technieken ook op de pabo zouden moeten leren’, vertelt Veronique Keek. Als juf van groep 7 en Teach Like a Champion-coördinator van de Odyssee merkt ze dat het jonge leerkrachten opeens wél lukt de aandacht van de kinderen vast te houden. De Teach-technieken komen dan ook uit de praktijk. Zelf heeft ze er ook veel baat bij. ‘Ik heb dertig jaar ervaring voor de klas, maar toch was ik niet helemaal te-

‘Het is een cadeautje voor de leraar, want iedereen kan zo zijn vaardigheden ontwikkelen en een effectievere schooltijd creëren’

vreden. Het kon nog effectiever, nog soepeler.

Tekst Erik Ouwerkerk

Met Teach zet ik nu de puntjes op de i.’

De leerkrachten van Oecumenische basisschool

De Odyssee ging het schooljaar 2017/18 van

De Odyssee in Amsterdam halen meer uit hun leerlingen met de pedagogische en didactische technieken van Teach Like a Champion.

start met goed doordachte en eenvoudig door te voeren aanpassingen voor in het klaslokaal. Veronique las over Teach in een vaktijdschrift, kocht het boek Teach Like a Champion 2.0 en bezocht een conferentie. Haar enthousiasme groeide en ze attendeerde haar collega’s op deze aanpak. Directeur Wilma Veldman zag ook de potentie en benaderde onderwijsadviseur Frank Teunissen van de CED-Groep. ‘Het is een cadeautje voor de leraar, want iedereen kan zo zijn vaardigheden ontwikkelen en een effectievere schooltijd

Routine

veel Teach-technieken zich gemakkelijk

creëren’, meent zij.

Sinds de introductie van de Teach-technieken

laten aanleren. ‘Het was mooi het vakman-

verloopt alles een stuk soepeler in de klas

schap van de collega’s te zien, die met kleine

Bliksem

van Veronique. ‘Maar je moet Teach wel

aanpassingen zoveel bereiken en de les veel

‘Ken je het beeld van leerlingen die in de rij

consequent doorvoeren’, zegt zij. ‘Je kunt

rustiger en soepeler laten verlopen.’

staan bij de tafel van de leerkracht om hun

beter twee technieken structureel uitvoeren,

sommen te laten controleren? Dat doen we

dan twintig af en toe.’ Wilma vult aan: ‘Hoe

Speels

niet meer’, zegt Wilma. ‘Maar nog steeds lekt

groot het enthousiasme ook is na de eerste

En zo laten 25 leerlingen van de Odyssee

er veel kostbare werktijd weg: overgangen

kennismaking met Teach, het komt voor dat

tegelijkertijd hun wisbordjes (kleine white-

tussen de ene en de andere activiteit zijn

leraren toch terugvallen op hun routines. Dat

boards) zien aan hun leraar. Het is een

rommelig, een leraar wacht tot de kinderen

kan bijvoorbeeld gebeuren in een hectische

routine geworden waarmee de leerkracht in

stil zijn… zonde.’ Op de Odyssee lukt het nu

situatie. Daarom is het zo goed dat Frank de

een oogopslag kan zien of ze de som goed

om meteen de aandacht te vangen en ieder-

basisgedachte achter een techniek uitlegt.

hebben, een woord goed spellen of de hoofd-

een doet mee. Neem de techniek de Bliksem-

Wanneer je de betekenis van een techniek

stad van Estland weten. In dat klimaat van

beurt. ‘De bliksem kan elk moment inslaan…

begrijpt, zet je deze eerder in.’

rust en regelmaat voelen de kinderen zich

ofwel iedereen kan de beurt krijgen. Vingers

18 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

prettig en heeft de leraar meer tijd en ruimte

in de lucht zijn niet meer nodig. Als iemand

Video

voor de inhoud. ‘Maar het is ook speels’,

de beurt krijgt en het niet weet, dan zeggen

Na een trainingsdag brachten de leraren

benadrukt de juf van groep zeven. ‘Iedereen

we: ‘Weet niet geldt niet, denk er nog over na,

van de Odyssee de technieken in de praktijk

weet wat er verwacht wordt, maar wíl ook aan

ik kom zo bij je terug.’ Zo is iedereen betrok-

en legden dat vast op video. Samen met de

die verwachtingen voldoen. Zo gaan we van

ken bij zijn eigen en andermans leerproces.’

trajectbegeleider analyseerden ze de beelden

good naar great.’

Dat antwoord komt er echt wel. Leg de lat

en werden zich zo meer bewust van hun eigen

niet te laag, vindt de grondlegger van ‘Teach’,

werkwijze. ‘Dat was spannend natuurlijk’,

onderwijsvernieuwer Doug Lemov. Een pret-

zegt Veronique. ‘Leraren zijn vaak nogal

tig leerklimaat begint met het geloof in het

perfectionistisch.’ Maar eventuele onzeker-

leervermogen van het kind.

heden verdwenen volgens haar snel omdat

Meer weten?

Frank Teunissen f.teunissen@cedgroep.nl www.teachnederland.nl

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 19

Sociaal Offline/Online voor so en vso

De LearningTour Toolkit

Stapsgewijs leren omgaan met sociale media

Handige app biedt inzicht in resultaten per leerling, klas en vak

Tekst Renate Mamber

Ruzies die op sociale media beginnen, komen steeds vaker de school in. Ook in

eerst offline oefenen, daarna online en daarna

het speciaal basis- en voortgezet onderwijs. De CED-Groep biedt voor vso en

afwisselend op beide manieren’, vertelt Mar-

bovenbouw so het programma Sociaal Offline/Online waarmee je preventief

leone Goudswaard van de CED-Groep. ‘Het programma bevat veel rollenspellen, zodat

werkt aan sociale competentie, ook online. Stip-VSO in Utrecht probeerde de

de leerlingen met verschillende situaties in

eerste lessen uit.

aanraking komen en ze stapsgewijs alle vaardigheden leren.’

Rachel probeerde met haar leerlingen onder andere de les ‘Jezelf presenteren’ uit, waarbij

Snel overzicht van de status van de leerling

Tekst Renate Mamber

leerlingen zich onder andere presenteren op

Een app waarin je overzichtelijk de resultaten

sociale media. ‘Je ziet dat het onderwerp erg

kunt zien per leerling, vak en klas. Zonder veel tijd

leeft bij de leerlingen. Het past heel goed bij hun belevingswereld. De opbouw van de les

kwijt te zijn aan het verzamelen van die informatie

vond ik goed. Je hebt als leerkracht houvast.

uit verschillende systemen. De CED-Groep maakt

De rollenspellen gingen bij mijn leerlingen

dat mogelijk met de LearningTour Toolkit. Het

wat moeizamer, maar als ze het vaker doen, kunnen ze daarin misschien groeien.’

Antoniuscollege in Gouda werkt ermee.

Chatsimulator Het programma heeft een chatsimulator

Dit scherm biedt een snel overzicht van de status van een leerling. Links staan van boven naar beneden de vakken. De gesloten bolletjes zijn de gemiddeldes van de leerling, de open bolletjes het gemiddelde van de klas (rood is onvoldoende, blauw voldoende). Links staan de scores op de vakken, rechts de overgangscijfers van de leerling.

waarin de leerlingen in een veilige, afge-

Het Antoniuscollege hielp bij de ontwikkeling

schermde omgeving kunnen oefenen. Rachels

van de toolkit en draaide afgelopen schooljaar

collega Sabine Straver probeerde dat uit.

een pilot. Volgens locatieverantwoordelijke

‘Het werkt enorm stimulerend’, zegt zij; ‘het

Arie-Willem Stek is het een heel handig

motiveert hen. Zelf iets doen op je telefoon

gereedschap dat veel tijd bespaart. ‘Onze

vroeger veel tijd kwijt aan het verzamelen

klas en leerling. Terwijl we met elkaar zitten

en dat terugzien op het scherm, zorgt ervoor

hulpvraag was dat we een goed beeld willen

van die informatie. Deze app presenteert en

te praten, kun je de gegevens op het scherm

dat iedereen betrokken wordt bij de les. Het

hebben van de leerlingen zodat we ons on-

combineert de informatie handig. Het gesprek

presenteren. Dat kan veel opleveren in de

zou nog mooier zijn als er iets met spraak kan

derwijs op hen kunnen afstemmen. Daarvoor

met de leerling kan dan direct over de inhoud

samenwerking tussen docenten onderling. Als

worden gedaan, omdat mijn leerlingen niet

moet je de cijfers van iedereen per vak in

gaan. En je kunt alles ook direct laten zien; je

een leerling ergens slecht scoort, kun je zien

allemaal kunnen typen.’

beeld hebben, maar ook het gemiddelde van

kunt het visueel maken.’

of dat bij een ander vak ook zo is. De waarom-

Stip-VSO wil de lessen vanaf volgend school-

de klas en de resultaten per vak. De Learning-

De toolkit kan eveneens een tutorbrief voor de

vraag is dan belangrijk. Heeft deze leerling

jaar structureel in alle leerjaren aanbieden.

Tour Toolkit kan dat sneller en handiger in

ouders genereren, waarmee ouders inzicht

bijvoorbeeld een probleem met automatiseren

Stapsgewijs

Rachel verwacht dat de vaardigheden dan

beeld brengen dan andere systemen.’

krijgen in hoe hun kind ervoor staat. ‘Dit gaat

of juist met tempo? Het kan je helpen om nog

wat wel en niet kan op sociale media’, vertelt

Adviseurs van de CED-Groep kwamen deze

beter beklijven. ‘Dan komen zeggen hoe het

voor een groot deel automatisch en de tutor

beter te differentiëren en het onderwijs te

Rachel Zandvliet, leerkracht van Stip-VSO.

situaties op veel scholen tegen en zagen

moet en ernaar handelen dichter bij elkaar.

Tutorbrief

kan er gemakkelijk opmerkingen bij schrijven.

geven waaraan de leerling behoefte heeft. Dat

‘Maar ernaar handelen is iets heel anders.

dat achteraf ingrijpen niet altijd voldoende

Als dat lukt, maken we een hele grote stap.’

De op maat gemaakte app verzamelt gege-

Dat scheelt enorm veel tijd’, zegt Stek.

is waar we naartoe willen.’

Ook bij ons zijn veel leerlingen bezig met In-

effectief is. Vandaar dat de CED-Groep in

stagram, Facebook en WhatsApp. Soms komt

samenwerking met verschillende so- en vso-

iets verkeerd over en dan ontstaan er ruzies

scholen het preventieve programma Sociaal

die ze meenemen naar school. Dan moeten

Offline/Online ontwikkelde. ‘Het zijn lessen

we dat in goede banen proberen te leiden.’

sociale competentie waarbij de leerlingen

‘Ook in het (v)so zijn veel leerlingen bezig met Instagram, Facebook en WhatsApp.

‘Onze leerlingen weten vaak goed te vertellen

20 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

vens uit diverse informatiesystemen, zoals Meer weten?

Ariane van Dijk a.vandijkcedgroep.nl www.cedgroep.nl/webwinkel

leerlingvolgsystemen, Magister of SOM-today.

Differentiëren

De docent, mentor of tutor kan vervolgens

Een ander winstpunt is volgens Stek dat de

met de app op elk gewenst moment het

school de gegevens vakoverstijgend kan ge-

overzicht raadplegen. Stek: ‘De tutor was

bruiken. ‘Je kunt snel schakelen tussen vak,

Meer weten?

Brigitte van Hilst b.vanhilst@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/learningtour

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 21

van Kessel Een bescheiden uitnodiging Ongeveer een jaar geleden mocht ik aantreden als bestuurder van de CED-Groep. Sedertdien heb ik mijn collega’s ervaren als warm, bevlogen en deskundig. De passie voor het onderwijs en de kinderopvang is in alles voelbaar. We doen mooi en zinvol werk en hebben in Nederland aan de basis mogen staan van belangrijke ontwikkelingen.

We laten ons drijven door onze liefde voor de inhoud en het onderzoek. De kwaliteit van onze dienstverlening dient immers excellent te zijn, de inhoud moet kloppen en we stellen dit continu ter discussie door onderzoek. Dan is bescheidenheid zeker op z’n plaats. Ongenuanceerde uitspraken en ongefundeerde stellingen passen niet bij deze onderzoekende houding. We willen zaken juist dieper doorgronden en nog beter onderbouwen.

Het onderzoek dat wij al jaren doen als educatieve dienstverlener, staat echter onder druk. Nadat de afgelopen jaren helaas diverse educatieve dienstverleners zijn weggevallen, is de CED-Groep met haar onderzoeksactiviteiten uniek in Nederland. Het

UIT DE WETENSCHAP Effectief leesstrategie-onderwijs Regelmatig verschijnen er berichten in de media dat het met de leesvaardigheid van leerlingen niet goed is gesteld. Gelukkig wordt er veel onderzoek gedaan dat het leesonderwijs ten goede kan komen. We belichten het onderzoek Effectief leesstrategie-onderwijs voor en door docenten Nederlands, uitgevoerd door Jacqueline Evers-Vermeul (Universiteit Utrecht), José van der Hoeven (CED-Groep) en Huub van den Bergh (Universiteit Utrecht).

Observerend leren Als aanpak voor het leesstrategie-onderwijs kozen zij voor observerend leren, waarbij zij ook keken naar de overdracht van deze aanpak aan collega’s. Bij observerend leren geeft de docent instructie WAT leerlingen bij een bepaalde leesstrategie moeten doen én doet daarbij hardop denkend en -werkend voor HOE zij dit moeten doen. De onderzoekers trainden vmbodocenten in deze aanpak. Na uitvoering van een lessenserie met deze vorm van observerend leren trainden de docenten vervolgens allemaal een collega van hun eigen school in de nieuwe aanpak.

Leesvaardigheid gegroeid De onderzoekers constateerden dat de training bij deze overdracht een meer pragmatische inslag kreeg; het geven van de concrete observerendleren-lessen kwam centraal te staan en minder het waarom en de precieze werkzame ingrediënten van observerend leren. Na de lessenserie was de leesvaardigheid van alle leerlingen gegroeid, al was het effect van de eerste onderzoeksgroep vertraagd. Deze bevinding is interessant in het licht dat teamleren een steeds grotere rol gaat spelen en lijkt erop te wijzen dat

BINNENKORT

STARTDATA CURSUSSEN

Agenda

Woensdag 31 oktober Utrecht

HET JONGE KIND

Taalconferentie po/so

Wo 31-10 Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong

Hoe zorgt u ervoor dat alle kinderen op uw school of in uw klas beter

Wo 14-11 Basiscursus Teach Like a Champion-

worden in taal? Hoe gaat u om met taalzwakke leerlingen? Concrete

antwoorden krijgt u tijdens de Taalconferentie po en so. De conferen-

Di 15-01 Samen vooruit: Stimuleren van ouderbetrokkenheid

tie is op woensdagmiddag 31 oktober in NDC den Hommel in Utrecht.

www.cedgroep.nl/taalconferentieposo

Vr 18-01 Intern begeleider voor kinderopvang

het jonge kind 2.0, po in de vve

Vr 18-01 Coaching voor managers kinderopvang Woensdag 7 november

Wo 23-01 Het kinderbrein, motoriek en leren 0-7 jaar, po

Start Leergang Bestuurlijke dilemma's welbeschouwd

Wo 30-01 Het kleuterbrein wil spelen

In uw werk wordt u voortdurend geconfronteerd met dilemma’s.

Wo 06-02 Effectief communiceren met ouders,

Speciaal voor onderwijsbestuurders ontwikkelde de CED-Groep een

leergang gericht op professionele groei en persoonlijke ontwikke-

Wo 13-02 Doelgericht werken aan begrijpend luisteren

ling. U ontmoet inspirerende sprekers, reflecteert op de dilemma’s

die u in uw werk tegenkomt en wordt gevoed met nieuwe inzichten

Vr 15-03 Heldere communicatie voor in de kinderopvang

en ideeën.

Do 21-03 Pientere peuters

basiscursus kinderopvang voor 3-7 jarigen

www.cedgroep.nl/leergang PO/SO Woensdag 14 november Utrecht

Di 06-11 Basiscursus Gedragspecialist

Conferentie Gedrag po/so

Wo 14-11 NT2 in het basisonderwijs

Hoe beïnvloedt u gedrag van leerlingen op school? Dat is de hoofd-

Wo 14-11 Ernstige rekenproblemen en dyscalculie

vraag van de conferentie Gedrag po/so. Met onder andere workshops

Wo 14-11 Coöperatieve leerstrategieën

over regeloverschrijdend gedrag, een veilig schoolklimaat, groepsdy-

Ma 19-11 Prioriteren en plannen in het v(s)o

namiek en pesten. Doorzie de ware drijfveren achter gedrag en word

Wo 21-11 NT2 voor onderwijsassistenten

een meester in het beïnvloeden ervan.

Do 22-11 Teachcoördinator po

www.cedgroep.nl/conferentiegedragpo

Wo 28-11 Aan de slag met woordenschat s(b)o Wo 28-11 Eigenaarschap van leerlingen (v)so

Dinsdag 27 november Ede

Do 29-11 De kracht van uw ervaringen

Autumn course

Do 06-12 Effectieve en passende lessen voorbereiden po

Veel teams hebben zich laten inspireren door de Teach-technieken in

Di 08-01 Taalcoördinatoren 2.0

dienstverlening. Belangrijke innovaties zijn hier het

het boek Teach Like a Champion. Deze technieken zijn ook beschik-

Di 08-01 Coaching voor intern begeleiders en coördinatoren po/so

resultaat van. Als dit zo belangrijk is, mogen we dan

baar voor het zml-onderwijs en voor jonge kinderen. Daarnaast

Do 10-01 Herzie Dyslexie po/so

wordt steeds meer bekend over hoe de Teach-technieken invloed

Ma 14-01 Lead Like a Champion bao

hebben op het brein. Deze drie zaken worden gecombineerd in de

Ma 14-01 Verantwoord plannen en borgen po

feit dat wij onderzoek initiëren en uitvoeren volgt niet alleen uit onze ideële doelstelling. Onderzoek en innovatie vormen de fundamenten onder onze

docenten zelf een belangrijke rol kunnen spelen in hun eigen professionalisering rondom observerend leren bij lezen.

@CEDGROEP

iets minder bescheiden zijn? Nee, naar mijn mening blijft bescheidenheid van belang. Dit garandeert zorgvuldigheid en biedt weerstand aan de verleiding

@knoorskentalis

Autumn Course Teach & Brein(kennis). De course start met een in-

Di 15-01 Basiscursus Bouwcoördinator po/so

om snel te willen scoren. Hierbij is niemand gebaat.

Frank Teunissen @CEDgroep inspireert @KentalisTalent

spiratiepresentatie over het gedachtengoed van Teach Like a Cham-

Di 15-01 Onderwijsassistent gedragscompetent s(b)o

met presentatie over @TeachLikeAChamp

pion. Vervolgens heeft u de keuze uit drie workshops. We sluiten de

Di 15-01 Coöperatieve leerstrategieën, verdiepingscursus po

Autumn Course af met een informeel diner.

Di 15-01 De Vreedzame School voor nieuwe leerkrachten po

www.cedgroep.nl/autumncourse

Vr 18-01 Lead Like a Champion so/vso

Onderzoek is een zich herhalend proces, waarbij er vaak een wisselwerking is tussen het verzamelen

@AsGavontuur

en analyseren van data, in samenhang met diverse

#watbeinvloedthetbegrijpendlezen #nieuwsbegrip @

factoren. Onderzoek kunnen en willen we niet solitair

CEDgroep #training. #aftrap #beginvanhetschooljaar

30 november Papendal Arnhem

Wo 23-01 Nieuwsbegrip: De leerkracht als rolmodel bao

uitvoeren. De kracht zit in de samenwerking. Daarom

#indebanken @AsGavontuur @ASGalmere

Hét Congres

Wo 30-01 Basiscursus Passend omgaan met verschillen

Tijdens Hét Congres wordt nieuw ontwikkelde expertise gedeeld.

Daarnaast krijgen deelnemers een indruk van 'good practice' voor-

Wo 06-02 Jobcrafting in de praktijk po/so

een oproep. Een uitnodiging aan relaties en geïnteresseerden, die ook een onderzoekende houding hebben, om met ons hierover in gesprek te treden.

Samen relevante thema’s bespreken, onderzoeken en de uitkomsten toepassen. Aannames ter discussie stellen en daadwerkelijk een duurzame bijdrage

@AnkeMVisser Deelnemers-map vol actuele en waargebeurde klachten voor de cursus #vertrouwenspersoon nieuwe stijl, aangeleverd bij het cursusbureau van de @CEDgroep met dank aan de klachtencommissies @onderwijsgesch @VerusNL

Di 22-01 Denkkracht: DGM voor leerkrachten bao

in de klas po/so

beelden en ervaringen van allerlei samenwerkingsvormen en initia-

Vr 08-02 Middenkadertraining po/so

tieven tussen regulier en speciaal (basis) onderwijs. De CED-Groep

Do 14-02 Het lerende brein (v)s(b)o

is mede-organisator en hoofdsponsor van Hét Congres. Specialisten

Do 14-02 Onderwijsassistent woordenschatcompetent s(b)o

van de CED-Groep verzorgen workshops. Hét Congres vindt plaats in

leveren. Ik permiteer me nu even iets minder be-

@BVersteegNTU

Hotel en Congrescentrum Papendal in Arnhem.

VO/MBO

scheiden te zijn met deze oproep. Een oproep die kan

Wil je met NVT-leerlingen rond gewoonten en feesten in

www.hetcongres.nl

Ma 05-11 Basiscursus Teach Like a Champion vo

resulteren in een extra impuls aan de kwaliteit van

Nederland werken? De CED-groep heeft een speciale editie

het onderwijs en de kinderopvang.

van Nieuwsbegrip waarbij deze onderwerpen aan bod komen:

CED-Groep op de NOT

Di 06-11 Antipestcoördinator vo

mijn.cedgroep.nl/artikel/872/nieuws-over-nederland.html

Van 22 t/m 26 januari 2019 is de NOT weer in de jaarbeurshallen in

Wo 07-11 Werken met Nieuwsbegrip vo

@_Onderwijs

Utrecht; dé onderwijsbeurs van Nederland. Natuurlijk is de CED-

Do 17-01 Basiscursus vertrouwenspersoon vo nieuwe stijl Do 17-01 Basiscursus vertrouwenspersoon mbo nieuwe stijl

Ik wacht uw reactie af.

Ma 05-11 Basiscursus Teach Like a Champion mbo

Teach ZML nu ook in 2.0 editie verkrijgbaar! Na het

Groep hier ook weer aanwezig. Deze keer presenteren wij onze

Jos van Kessel is samen met Margéke Hoogenkamp

verschijnen van Teach Like a Champion is Doug Lemov

meest actuele producten onder het motto ‘Als leren je lief is’. Want

bestuurder van de CED-Groep.

onvermoeibaar doorgegaan met zijn ontdekkingsreis langs

de beste kansen voor ieder kind, dát is wat de CED-Groep drijft.

j.vankessel@cedgroep.nl

vele klaslokalen... ift.tt/2PkKvR9

Bezoek ons in hal 3, stand 68!

22 KlasseApart oktober 2018 nummer 3

Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau @cursusced

KlasseApart oktober 2018 nummer 3 23

Gratis inspiratiebijeenkomst Skillis Wilt u toekomstgericht leren inbedden in uw dagelijkse onderwijspraktijk?

Leerlingen gemotiveerd houden in deze digitale wereld?

Tijdens of naast uw reguliere lessen werken aan brede vaardigheden?

Dat kan met Skillis!

Voor wie? Leerkrachten groep 1 t/m 8 Ervaar de mogelijkheden om met vaardigheidsdoelen concreet aan de slag te gaan in uw groep en op school. Raak geïnspireerd door voorbeeldlessen die rijker worden door vakoverstijgende leerdoelen eraan toe te voegen. Zo vangt u twee vliegen in een klap. U werkt aan onderwijsdoelen en u bereidt leerlingen voor op toekomstgerichte vaardigheden die het eigenaarschap en de motivatie van uw leerlingen bevorderen.

Nieuwsgierig naar deze concrete tools? Nieuwsgierig naar de leerlingprofielen: de sterke denker, de open kijker, de doe-het-zelver en de teamspeler? Meld u dan nu aan voor één van de gratis bijeenkomsten. Een mix van professionalisering, voorbeelden, activiteiten en de praktijk. Aanmelden kan door een e-mail te sturen naar Letteke Scheurkogel: l.scheurkogel@cedgroep.nl.

Woensdag 31 oktober 2018 van 14.00 – 15.30 uur in Nieuwegein Maandag 12 november 2018 van 16.00 – 17.30 uur in Rotterdam

Skillis is een schoolbrede aanpak waarmee u leerlingen voorbereidt op de snel veranderende samenleving.

U werkt met leerlingen aan vakoverstijgende vaardigheden gericht op denkkracht, samenwerken, perspectief nemen en zelfregulering. Deze aanpak kunt u makkelijk integreren in bestaande lessen en deze hiermee verdiepen en verrijken.

www.cedgroep.nl/skillis