OKTOBER 2013 NUMMER 3
JAARGANG 11
INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP
SPECIAL LEREN MET ONLINE COMPONENTEN Elke leerling een eigen iPad Enthousiasme over Nieuwsbegrip XL op tablet Methode helpt anderstalige student bij uitspraak
N I E U W S
N I E U W S
N I E U W S
inhoud De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
CED-Groep bereikt Postadres: Postbus 8639
Volg ons
3009 AP Rotterdam Locatie MAARTENSDIJK Postadres: Postbus 25 info@cedgroep.nl
www.cedgroep.nl
3738 ZL Maartensdijk
SPECIAL LEREN MET ONLINE COMPONENTEN 6 Onderwijsdigitalisering gaat over meer dan leuke speeltjes ‘Het kan het vak zóveel aangenamer maken’ 8
Methode helpt anderstalige student bij uitspraak Jezelf terughoren, hulp logopedist, juiste muziekje
Redactioneel
Leren met online componenten Wat voegen online componenten toe aan de kwaliteit van het onderwijs? Voor de CEDGroep gaat het in ieder geval ‘niet alleen om mooi en trendy maar om oplossingen die het onderwijs verbeteren, het leren aangenamer maken en de leerkracht ontlasten’. In de special van dit nummer een drietal succesvolle praktijkvoorbeelden.
10 Elke leerling een eigen iPad ‘Dit is makkelijker dan een laptop’ Een goede taalvaardigheid is een voorwaarde voor een succesvolle schoolloopbaan.
12 De Windhoek enthousiast over Nieuwsbegrip XL op tablet ‘Ik hoef niet op anderen te wachten maar kan doorwerken’
Anderstalige studenten van het Albeda College bereikten een snelle verbetering van
zelfvertrouwen. De Buurtschool in Noordeloos ging op 1 augustus dicht vanwege een tekort aan leerlingen.
spraken gemaakt om het taalniveau te verbeteren. De taalmethode FF Taal Leren helpt de pedagogisch medewerkers snel naar taalniveau 3F en 2F voor schrijven. De ’blended’ methode bestaat uit een combinatie van werken op de computer, begeleiding van een Meer informatie op www.fftaalleren.nl of neem contact op via fftaalleren@cedgroep.nl.
3 Nieuws 14 SPOT op Wilma Peulen
De inzet van iPads gaf het laatste schooljaar extra glans. Apps voor taal en rekenen werden dagelijks gemeengoed. De leerkrachten: ‘We hebben hierin meer vaardigheid
kinderen een goede start te geven. De 37 grootste gemeenten (G37) hebben bestuursaf-
persoonlijke coach en contact tijdens groepsbijeenkomsten.
hun uitspraak door online zelftraining en begeleiding door logopedisten. Dankzij de pilot Uitspraakverbetering zijn de studenten beter verstaanbaar geworden en hebben ze meer
Onderzoek laat zien dat het taalniveau van pedagogisch medewerkers omhoog moet om
14 MAGiTO
ontwikkeld dan we op voorhand dachten.’
Train-de-trainer Uk & Puk In Rotterdam konden kinderopvangorganisaties
Met de lancering van een nieuwe website en de mogelijkheid om Nieuwsbegrip XL ook op de tablet te gebruiken, gaat de populaire begrijpend leesmethode een nieuwe fase in. Basisschool De Windhoek in Egmond Binnen was er als eerste bij: ‘Onze leerlingen hebben meer lol in het leren en zijn meer betrokken bij het onderwerp’
15 School op Seef 16 De Betere Basisschool verbetert onderwijs effectief
de training voor het VVE-programma Uk & Puk volgen bij Stichting de Meeuw en de CED-Groep. Vanaf nu is het mogelijk dat organisaties in Rotterdam zelf een trainer voor Uk & Puk laten opleiden. De Train-de-trainer Uk & Puk is bedoeld voor hbo-opgeleide pedagogen met een staffunctie. Trainersvaardigheden zijn een
COLOFON
klasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CEDGroep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660 jaargang 11 nummer 3 oktober 2013
2
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
redactie Willem Bijl Frank Brouwer Lot Hannik Cees Hereijgens Toni van Oortmerssen Carolien Rebel Elly van der Zel
website www.cedgroep.nl foto voorpagina Jan van der Meijde vormgeving Pressure Line druk Goos, Ouderkerk a/d IJssel oplage 14.000
redactie-adres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam klasseapart@cedgroep.nl
KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl
18 Scholen loven opbrengstgericht werken in 4D 20 Teach Like a Champion nu ook voor zml 22 De Vreedzame School in Japan 23 Agenda 24 De werkdag van Keeke Dielemans
onderdeel van het programma. De training start op 6 januari 2014. Meer informatie bij Els Groenewoud, e.groenewoud@cedgroep.nl.
Training Allemaal Taal Pedagogisch medewerkers moeten taalniveau 3F beheersen. De CED-Groep biedt hierbij hulp met de training
Referentiekader mbo
Allemaal Taal. In zestien bijeenkomsten van twee uur
Hoe valt het referentiekader taal te koppelen aan opbrengstge-
gerichte huiswerkopdrachten en leren zij strategieën aan
richt werken én aan een kwaliteitsverbetering in het lesgeven van
waarmee de cursisten goed voorbereid aan de niveau-
docenten? De CED-Groep biedt een intake aan in de vorm van een
toets beginnen. De Allemaal Taal-training werd tot nu
audit. Deze brengt in kaart hoe de opleiding ervoor staat en wat
toe alleen aan groepen op locatie gegeven. Nu is het ook
er nog moet gebeuren om de studenten optimaal voor te bereiden
mogelijk individueel in te schrijven. Meer informatie bij
op het examen Nederlands. Meer informatie bij Heleen Rutgers,
Thea Brejaart (t.brejaart@cedgroep.nl).
oefenen deelnemers op vijf taaldomeinen. Naast de standaard trainingsinhoud geven de adviseurs praktijk-
h.rutgers@cedgroep.nl.
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
3
N I E U W S
N I E U W S
N I E U W S
Training In vertrouwde handen functie, begeleidt klagers en zorgt voor een ade-
N I E U W S
N I E U W S
Sil op school
het eind van het begeleidingstraject heeft de school duidelijkheid over
soon. Om goed beslagen ten ijs te komen, is er de
hoe ouderbetrokkenheid en participatie eruit moet zien. Een stuur-
CED-training ‘In vertrouwde handen’. Deze geeft
groep stelt er een concreet plan voor op. Het doel en de route erheen
duidelijkheid over de taken van de intern contact-
is voor school en ouders helder. Vervolgens kan de school kiezen voor
persoon en de functie van de extern vertrouwens-
certificering bij de Stichting Leerkracht Leerling Ouders (SLLO – tegen
persoon; over de verhouding van de intern con-
betaling en op eigen verzoek). Het SLLO heeft de CED-Groep erkend
tactpersoon tot de extern vertrouwenspersoon,
als organisatie die scholen ondersteunt bij het behalen van de certifi-
de directie, de klachtencommissie en het bevoegd
cering. Enthousiast geworden? Neem contact op met Martin Vredeveld,
gezag; over de klachtenregeling en de klacht-
Uiteraard is er aandacht voor de proactieve en Scholen zijn wettelijk verplicht om een klachtenregeling te
preventieve werkzaamheden van de intern contactpersoon in de
hebben. Veel scholen kiezen ervoor om een intern contactper-
school. Bezoek voor meer informatie www.cedgroep.nl/cursussen
soon aan te wijzen bij wie leerlingen, ouders en teamleden met
of mail naar Frank Brouwer, f.brouwer@cedgroep.nl.
klachten terechtkunnen. Deze persoon heeft een signalerende
m.vredeveld@cedgroep.nl. Sil op school is een nieuw, actueel kleuterprogramma dat voldoet aan nieuwe wensen en eisen van gebruikers. Vanzelfsprekend staan taalstimulering en woordenschatontwikkeling voorop, maar er is ook ruimte voor voorbereidend rekenen, motoriek en sociaal-emotionele ontwikkeling. De activiteiten zijn geordend in zeven thema’s per jaar. Nieuw is dat de thema’s en de daarbij behorende activiteiten niet ieder jaar hetzelfde zijn. Door het hele jaar heen biedt de CED-Groep nieuwe thema’s en activiteiten aan, aansluitend
Teach nieuws
Cursus Opbrengstgericht leiderschap
• Teach Like a
Hoe kunnen schoolleiders het best datagestuurd en opbrengstgericht
Champion, het
leidinggeven aan hun teams? Hoe kunnen schoolleiders hun leerkrachten
handboek voor
zodanig begeleiden dat deze hun competenties in het primaire proces
topleerkrachten, is
verbeteren? De antwoorden liggen besloten in de kennis en instrumenten
een groot succes.
die de cursusdeelnemers krijgen aangereikt. Belangrijke steekwoor-
Inmiddels zijn er
den zijn: datagestuurde instructie, veelvuldig observeren en gerichte
zo’n 6000 exem-
feedback, plannen, tijd vinden, professionaliseren van het team en een
plaren verkocht en
schoolcultuur scheppen gericht op leren. Cursusleider: Peter Tetteroo,
tientallen scholen
p.tetteroo@cedgroep.nl. Meer informatie op www.cedgroep.nl/cursussen.
zijn gestart met teamtrainingen en cursussen. Scholen weten: het werkt! • Deze maand reist een groep school-
Investeren in mentale veerkracht loont
directeuren, MT-leden en Teach-coördinatoren af
Het inzetten van programma’s voor het stimuleren van mentale veerkracht
naar New York en Albany om daar met eigen ogen
brengt meer op dan het kost. Dat blijkt uit onderzoek van het Trimbos-
de bakermat van Teach te aanschouwen. Zij be-
instituut. Door het trainen van mentale veerkracht, zoals scholen bijvoorbeeld
zoeken de ’Uncommon Schools’, waar Teach heeft
doen met Taakspel, is op korte en lange termijn winst te behalen. Op korte
geleid tot een ongelofelijk succes, qua opbrengst
termijn vertonen kinderen meer taakgericht en minder regelovertredend
en onderwijsplezier!
gedrag en ze hebben minder gedrags- en emotionele problemen. Met het
• Alle Teach-trainingen zijn nu te vinden op
voorkomen van gedragsproblemen bij kinderen zijn ook op langere termijn
www.cedgroep.nl/cursussen.
veel kosten te besparen, vanwege minder criminaliteit, minder werkverzuim
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
bij de actualiteit en passend bij de leefwereld van kleuters. Sil op school bouwt didactisch voort op Uk & Puk en is dit najaar beschikbaar. Meer informatie: Esmeralda Sweeris, e.sweeris@cedgroep.nl en www.silopschool.nl.
Nieuw: Peuterstappen Peuterstappen is verschenen! Het boek legt stap voor stap uit wat opbrengstgericht werken is en hoe je dit kunt uitvoeren in de voorschoolse periode. Peuterstappen bevat veel voorbeelden en verschillende soorten oefeningen. Het is een manier van denken en werken die voor elke peutergroep toepasbaar is. Meer informatie: Vera Vergunst, v.vergunst@cedgroep.nl.
Taal en tellen voor thuis Dankzij de CED-uitgave ’Groeten uit…’ kunnen ouders op een speelse manier allerlei taalvaardighe-
en minder zorgkosten. 4
mee te helpen of mee te beslissen? Ouderbetrokkenheid gaat over de
regisseren van een betere betrokkenheid van ouders bij de school. Aan
– bijvoorbeeld naar een extern vertrouwensper-
gesprekken te oefenen aan de hand van casussen.
Hoe bereik je ouders? Hoe kun je ze interesseren om mee te praten,
het schoolsucces van het kind. De CED-Groep adviseert scholen bij het
wanneer hij of zij een klacht niet kan afhandelen
de bijeenkomsten is er ruim de tijd om lastige
Ouderbetrokkenheid samenwerking tussen ouders en school met als doel bij te dragen aan
quate afhandeling van de klachten, verwijst door
routes; over de meld- en aangifteplicht. Tijdens
N I E U W S
den met hun kinderen oefenen. Dit aansprekende magazine voor gezinnen met kinderen uit groep 1 tot 4 is afgelopen zomer in Rotterdam, Rijswijk en Dordrecht onder de ouders verspreid. Lees op www.cedgroep.nl/groetenuit reacties van gebruikers en waarom wethouder Jos Bolten ’Groeten uit…’ goed voor Rijswijkse gezinnen vindt. foto Petja Buitendijk
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
5
SPECIAL LEREN MET ONLINE COMPONENTEN
‘Onderwijsdigitalisering gaat over meer dan leuke speeltjes’
van wezenlijk belang zijn. Coaches melden bijvoorbeeld dat het mailcontact in eerste instantie achterbleef en pas na kennismaking met de begeleiders begon toe te nemen. Het laat zien dat persoonlijk contact belangrijk is. Even een online cursus in elkaar knutselen is er voor ons niet bij. Wij zoeken altijd naar oplossingen waarbij leraren een wezenlijke rol hebben. Zij zijn immers de motor van het
tekst Ronald Buitelaar
‘Het kan het vak zóveel aangenamer maken’
talisering van het onderwijs volgt, kan constateren dat er regelmatig verwarring is over middel en doel. Margéke Hoogenkamp en Lisette
in de vorm van de 4DPlanner. Deze ’vertaalt’ de koppeling tussen leeropbrengsten en onderwijsinhouden naar arrangementen. Zie het als een routeplanner waarbij de school zijn doel bepaalt en de planner helpt vast te stellen hoe de school dat doel kan bereiken.’
Nieuwsrekenen geïntroduceerd, met actuele
Hoewel de mogelijkheden nog dagelijks toe-
Online lesmethoden
rekenopgaven voor de bovenbouw. En de
nemen, wijzen Lisette en Margéke er op dat
Hoe leraren en leerlingen tijdens dat leer-
jongste loot aan de stam is Sil op school, een
de huidige en nieuwe digitale oplossingen niet
proces van digitalisering kunnen profiteren,
compleet èn actueel kleuterprogramma. Op
als losse ‘speeltjes’ gezien moeten worden,
wordt duidelijk bij het populaire Nieuwsbe-
deze wijze realiseren we een mooie door-
maar als ‘deel van een geheel’: ‘Als we willen
grip. ‘Een unieke manier om de actualiteit in
gaande lijn’.
dat het onderwijs planmatig aan hoge(re)
de klas te halen en leerlingen te motiveren
Ligtendag van Onderzoek en Inno-
we sinds kort ook digitale ondersteuning aan
Planmatig werken
leerproces.’
Wie recente discussies over digi-
en leerinhouden. Bij deze werkwijze bieden
opbrengsten werkt, moeten leerkrachten en
voor begrijpend leesonderwijs’, licht Margéke
Routeplanner
scholen weloverwogen doelen stellen en digi-
vatie (O&I), de innovatietak van de
toe, ‘we geloven daarin en blijven daarom
Bij het plannen van het onderwijs hebben
tale oplossingen kiezen die daar een bijdrage
CED-Groep, stellen vast dat on-
innoveren.’ Met de nieuwe portal waarmee
leraren gegevens over de leervorderingen
aan kunnen leveren. Dat de leraar daarvoor
het programma nog gebruikersvriendelijker
nodig. Dat staat bij de CED-Groep centraal.
een wizzkid moet zijn, is een misverstand.
derwijsdigitalisering voor de CED-
is en ook geschikt gemaakt is voor tablet en
Lisette wijst in dat verband op de 4D-werkwij-
Wel moet er inzicht in het leerproces zijn. Di-
Groep nooit een doel is maar altijd
mobiel internet, is nog geen einde gekomen
ze data, denken, doelen, doen: ‘Een aanpak
gitalisering helpt bij de regie ervan en kan het
een middel: ‘Het gaat ons niet alleen
aan nieuw aanbod: ‘Vorig jaar hebben we
waarbij je data kunt koppelen aan leerlijnen
vak vervolgens zóveel aangenamer maken.’
om mooi en trendy. Het gaat ons om oplossingen die het onderwijs
Populaire CED-producten met online component
verbeteren, het leren aangenamer
Nieuwsbegrip Begrijpend lezen en rekenen met het nieuws van de dag
maken en de leerkracht ontlasten.’
FF Taal Leren Pedagogisch medewerkers verhoging hun taalniveau Sociaal op stap Zorgleerlingen leren zich te bewegen in sociale situaties
Meer weten? Margéke Hoogenkamp m.hoogenkamp@cedgroep.nl 010 4071518
Sil op School Een compleet en altijd actueel programma voor kleutergroepen Klankkast Spelenderwijs aan het fonemisch bewustzijn van kleuters werken
Dat het onderwijs steeds verder zal digita-
Opbrengstgericht werken met 4D Een benadering waarbij opbrengsten centraal staan:
liseren leidt geen twijfel. De wijze waarop
data, duiden, doelen en doen.
bleef lang in nevelen gehuld, maar begint
Lisette Ligtendag l.ligtendag@cedgroep.nl 010 4071639
steeds scherper omlijnd te raken. Lisette Ligtendag, unitmanager innovatieprojecten,
Ad Oskam
volgt het proces al zo’n twintig jaar. Zij ziet een omslagpunt: ‘Het belangrijkste winstpunt ten opzichte van eerdere ict-ontwikkelingen is de algemene toegankelijkheid en betaalbaarheid. Ict kon vroeger alleen maar met
Margeke Hoogenkamp (links) en Lisette Ligtendag: ‘‘Als we willen dat het onderwijs planmatig aan hoge(re) opbrengsten werkt, moeten leerkrachten en scholen weloverwogen doelen stellen en digitale oplossingen kiezen die daar een bijdrage aan kunnen leveren.’ foto Jan van der Meijde
torenhoge budgetten gerealiseerd worden. Nu kan iedereen die dat wil gebruikmaken
‘JUF U STOORT MET DAT GEKLETS. KAN HET NIET ONLINE’
van geavanceerde mogelijkheden. Zaken als YouTube, de camera op de smartphone en de
docent en leerling blijft daarbij essentieel.
pedagogisch medewerkers hun taalniveau
tablet zouden we veel meer kunnen inzetten
Vanuit die visie ontwikkelen we cursussen
kunnen opvijzelen. Lisette: ‘Het unieke van FF
in het onderwijs.’ Toch schuilt daar, volgens
voor professionals, onderwijsprogramma’s en
Taal Leren is dat het om een blended aanpak
Margéke Hoogenkamp, directeur O&I, ook
instrumenten voor planning en evaluatie van
gaat. Een manier van werken waarbij het
een gevaar in: ‘Die nieuwe ict-middelen zijn
onderwijs.’
om een mix van leervormen gaat, digitaal en niet digitaal. Zo volgen cursisten online een
op zich geen garantie voor goed onderwijs.
6
Alleen in handen van een goede docent die
Blended training
cursus, krijgen ze via email coaching en leren
digitaal leren planmatig inzet bij de didactiek,
Een voorbeeld van zo’n interactieve oplossing
ze tijdens bijeenkomsten van en met elkaar.’
ontstaat echte meerwaarde. Interactie tussen
is ’FF Taal Leren’, een methode waarmee
Margéke: ‘Wij horen dat die bijeenkomsten
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
7
SPECIAL LEREN MET ONLINE COMPONENTEN tekst Marijke Nijboer
Hoe kun je anderstalige studenten helpen snel hun uitspraak te verbeteren? Op die vraag richtte zich de pilot Uitspraakverbetering. De CED-Groep zette in de Schakelklas van het Albeda College als aanvulling op de lessen Nederlands blended learning in: een combinatie van online zelftraining en begeleiding door logopedisten.
Methode helpt anderstalige student bij uitspraak De Somalische Mohamed Awil (27) vindt
geoefend met haar en zij schreef op welke
Nederlands een pittige taal. Hij heeft al veel
woorden ik verder moest oefenen. Daarna
geleerd in de Schakelklas van het Albeda Col-
ging ik werken met de koptelefoon. Dat heeft
lege, maar zijn uitspraak was nog niet gewel-
veel geholpen.’ Hij hoopt hbo-informatica te
dig. Dankzij de pilot Uitspraakverbetering kan
gaan studeren. ‘Maar eerst moet mijn Neder-
hij zich inmiddels beter verstaanbaar maken.
lands nog beter worden.’
’s Morgens kregen hij en zijn groepsgenoten
8
de gebruikelijke lessen Nederlands. Daar-
Drie werkwijzen uitgetest
naast volgde hij twee middagen per week de
Tijdens de pilot, die tien weken duurde,
uitspraaktrainingen op een computer in het
werden de studenten verdeeld over drie
Open Leercentrum van Albeda.
groepen van zes. De eerste groep ging zonder
Mohamed spreekt met een accent, maar
begeleiding aan de slag. De tweede groep
bouwt zorgvuldig zijn zinnen. Tijdens het
werd aangemoedigd door een motivator. De
online werken kreeg hij telkens een woord
derde groep werd elke twee weken begeleid
te horen dat hij moest nazeggen. Dankzij de
door logopedisten. Eugenia Codina Miro,
speciale software hoorde hij daarna zijn eigen
medewerker Onderzoek & Innovatie: ‘We
stem het woord herhalen, maar dan enigszins
zagen dat die laatste groep veel oefende en
verbeterd. Waarop hijzelf het woord nogmaals
de beste resultaten haalde. De groep zonder
uitsprak en er weer een verbeterde versie in
begeleiding oefende heel weinig; die moest
zijn koptelefoon klonk. Mohamed: ‘Daar leer
Jezelf terughoren, hulp logopedist, juiste muziekje
Les uitspraakverbetering: ‘Het helpt erg om jezelf te horen op de koptelefoon.’ foto Jan van der Meijde
Loungemuziek
jouw hersenen en uitspraak, maar dat heb ik
gezondheidszorg, maar ook in de pedagogi-
Deze uitspraakmethode is verkrijgbaar voor
niet gemerkt.’
sche-, onderwijskundige- en serviceverle-
verschillende talen. Elke online oefensessie
Bidia Ramnandanlal, docent van het Schakel-
nende beroepen.’
begint met tien minuten muziek. Eugenia:
jaar, ziet wel degelijk een effect van de pilot.
‘Iedere taal heeft een eigen frequentie of
‘Mensen zijn over het algemeen beter ver-
ritme. Als je als baby een taal niet gehoord
staanbaar geworden. Eén van onze studenten
hebt, herken je die frequentie niet. Om dat
praatte bijvoorbeeld heel snel en articuleerde
enigszins te ondervangen hoor je vooraf mu-
niet goed. Hij is nu goed te verstaan. Een
ziek met dezelfde frequentie als de taal die je
andere student, die aarzelend praatte, heeft
’ui’ erin. Ook woorden als ’kurk’ en ’ver-
oefent. Dat helpt je hersenen om te wennen
meer zelfvertrouwen gekregen. Hij durft nu
het puur op wilskracht doen. De groep met de
schrikkelijk’ vond ik moeilijk. Maar ik heb veel
aan de klanken.’ Voor het Nederlands met
na te denken voordat hij wat zegt en spreekt
je van, dat gaat automatisch.’
motivator zat er tussenin.’
geleerd.’ Hij spreekt langzaam, maar correct
z’n langgerekte klanken is lounge-achtige
dan rustig.’
Hij werd een aantal keren getoetst door een
Dervin Djoy Duarte Evora (22) uit Kaapverdië
en goed verstaanbaar. Nederlands oefent hij
muziek uitgezocht die klinkt als de band Gare
De methode is geschikt voor anderstalige
logopedist. ‘Zij merkte dat ik een probleem
pakte naar eigen zeggen de uitspraak snel
alleen op school. ‘Ik woon samen met mijn
du Nord.
studenten op mbo-, hbo- en universitaire
had met het uitspreken van de ’u’. Als ik ’rug’
op. ‘Het helpt erg om jezelf te horen op de
broer. Thuis spreken we Creools.’ Maar straks
Eugenia: ‘De studenten zonder begelei-
opleidingen. Eugenia denkt dat met name
moest zeggen, zei ik ’roeg’. Ik kon ook niet
koptelefoon, maar ik vind het wel een beetje
heeft hij zijn taalvaardigheid hard nodig, want
ding sloegen de muziek steevast over.’ Ook
mensen die leren voor beroepen waarbij
een verschil maken tussen de v en de w. De
vervelend om mijn eigen stem elke keer te
hij wil doorstromen naar een hbo-opleiding
Mohamed en Dervin zagen het nut niet zo.
verstaanbaarheid belangrijk is, er veel baat
letters p en b vond ik ook moeilijk. Ik heb
horen. Ik had moeite met woorden met een
bedrijfseconomie of commerciële economie.
Mohamed: ‘Ze zeggen dat dat invloed heeft op
bij kunnen hebben. ‘Denk aan een baan in de
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
Training Bij een succesvolle evaluatie van de pilot, en bij voldoende vraag van klanten, gaat de CED-Groep een training Uitspraakverbetering aanbieden voor (v)mbo’s en belangstellende instituten.
Meer weten? Eugenia Codina Miro e.codina@cedgroep.nl 010 4071586
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
9
SPECIAL LEREN MET ONLINE COMPONENTEN
SCHOOL SLUIT ALLERLAATSTE SCHOOLJAAR IN STIJL AF
Elke leerling een eigen iPad
technisch lezen waren de leesscores flink gestegen. Het team besloot de iPads in eerste instantie vooral in te zetten om dat succes te borgen. Conny Damen, onderwijsadviseur en taal/leesspecialist van de CED-Groep, werd gevraagd om geschikte apps te zoeken. Conny: ‘We hebben de hoofdpunten van goed technisch leesonderwijs op een rij gezet en daarna gekeken welke apps en websites geschikt waren om te werken aan specifieke doelen.’ Vaardige kleuter IPads zijn heel gebruiksvriendelijk. Behendig bladert Jari, de enige kleuter, door de verschillende opties van het programma Zappelin. Dankzij zijn koptelefoon kan hij naar een verhaaltje of liedje luisteren of geluiden koppelen aan het juiste dier, zonder de andere kinderen te storen. Oudere kinderen werken met de app Taaljournaal, waarbij zij bijvoorbeeld de juiste woorden in een zin moeten plaatsen. Walter uit groep 7 demonstreert de Woordentrainer. Hij kiest het niveau waarop hij wil werken en een onderwerp dat hem aanspreekt. Vervolgens komt er een reeks woorden voorbij die hij en een klasgenoot beurtelings hardop lezen. Ook populair op
Populair is Gratiskinderboek.nl. foto’s Jan van der Meijde
De Buurtschool: Gratiskinderboek.nl. Hier kunnen kinderen op verschillende AVIniveaus boeken lezen. Gaandeweg zijn de
‘Dit is makkelijker dan een laptop’
iPads ook voor andere
‘In een combinatieklas kun je kinderen, al dan niet met koptelefoon, op de iPad taken laten doen terwijl je een andere groep instrueert.’
zaken ingezet. Leerkracht en ICT-coördinator
te helpen. Daar kun je tablets zoals de iPad
zelf ontdekt hoe hij grafieken kan maken.
Alexander Caspers: ‘Zoals rekenen. De
goed bij inzetten.’ Wil: ‘In een combinatieklas
Die komen dus ook in het werkstuk. Sharon
tafeltrainer is bijvoorbeeld heel handig.’ Mike
kun je kinderen, al dan niet met koptelefoon,
(groep 7), auteur van het hoofdstuk over de
(groep 4) doet sommen via het programma
op de iPad taken laten doen terwijl je een
oerknal, zoekt een geschikte foto van het
Academy. Hij kan kiezen voor plus-, min-,
andere groep instrueert. Verder gebruiken
heelal voor de omslag. ‘Dit is makkelijker dan
keer- of deelsommen. En voor het niveau:
wij de iPad om het zelfstandig werken te
een laptop,’ zegt zij. ‘Alles is binnen hand-
tekst Marijke Nijboer
makkelijk, gemiddeld of moeilijk. Er ver-
bevorderen.’
bereik, je hebt geen muis. En je kunt sneller
zij begrepen dat het laatste jaar van de school
schijnt telkens een nieuwe som, waarbij hij
Mike, Ivar en Geertje zijn samen groep 4. Ivar
opladen.’
Obs De Buurtschool in Noordeloos ging op 1 augustus dicht vanwege
was aangebroken, besloten sommige ouders
kan kiezen uit drie antwoorden. Mike: ‘Je kan
heeft thuis ook een iPad, maar Geertje niet.
De teamleden gaan in augustus aan de slag
een tekort aan leerlingen. De inzet van iPads gaf het laatste schooljaar
om hun kind alvast op een andere school te
ook stickers winnen. Ik heb ze allemaal al.’
‘We doen veel opdrachten,’ vertelt ze, ‘maar
op andere scholen van de stichting O2A5. De
laten starten. Het laatste jaar waren er nog
Kinderen maken ook presentaties met deze
ook spelletjes. Ik schrijf er ook verhaaltjes
vaardigheid van het werken met iPads gaat in
14 leerlingen.
apparaatjes. Alexander: ‘We gebruiken ze
op; dat vind ik nog het allerleukste.’ Lisanne
elk geval in hun bagage mee.
Een sponsor stelde geld beschikbaar om van
elke dag. We hebben hierin meer vaardigheid
uit groep 6 heeft dyslexie. Zij stelt haar iPad
dat schooljaar nog iets bijzonders te maken.
ontwikkeld dan we op voorhand dachten.’
eenvoudig zo in dat ze een groter lettertype te
extra glans. De CED-Groep hielp de school aan geschikte apps om de taal mee te versterken.
zien krijgt.
Meer weten?
Na meer dan 300 jaar is er een einde geko-
maar de laatste jaren kromp de school
zegt directeur Wil Pierhagen. ‘We zochten iets
Combinatieklas
Groep 5 tot en met 8 werken aan een groeps-
Conny Damen
men aan het openbaar onderwijs in Noorde-
wel heel snel. Er kwamen steeds minder
uitdagends wat snel in te voeren was.’ En zo
‘Het is voor scholen vaak lastig om extra
werkstuk over het heelal. Sigbard, uit groep
c.damen@cedgroep.nl
loos, een dorp ten noorden van Gorinchem.
kleuters. Nadat vorig jaar een grote groep 8
werd voor elke leerling een iPad aangeschaft.
leertijd te bieden,’ zegt Conny, ‘of om de
6, zoekt op Wikikids naar informatie voor zijn
Obs De Buurtschool is nooit groot geweest,
vertrok, bleven er nog 22 leerlingen over. Toen
Dankzij een tweejarig verbeterproject voor
goede lezers aan oefeningen op hun niveau
hoofdstuk over de maan. Yon (groep 8) heeft
‘We wilden niet als een nachtkaars uitgaan,’
10
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
0346 219777
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
11
SPECIAL LEREN MET ONLINE COMPONENTEN
‘Ik hoef niet op anderen te wachten maar kan doorwerken’ Direct bijsturen Dat ‘gelijk kunnen zien wat goed of fout is’ geldt ook voor leerkracht Robin. Hij noemt het zelfs een van de belangrijkste voordelen: ‘Ik kan bijna gelijktijdig zien wat de leerlingen doen en dus direct bijsturen als het de verkeerde kant opgaat.’ Wel mist hij een ’reset’ mogelijkheid: ‘Nu krijgen leerlingen alleen te zien of een antwoord goed of fout is. Het zou nog mooier zijn als ik ze zou kunnen dwingen om de tekst nog een keer door te nemen voordat ze opnieuw een antwoord kiezen.’ Rosanna en Sjarisa vinden het tempo kunnen maken juist leuk: ‘De verhaaltjes zijn korter, de antwoorden hoeven niet opgeschreven te worden en je kunt doorwerken omdat je niet op andere leerlingen hoeft te wachten.’ Robin erkent dat de meeste leerlingen meer plezier in de digitale versie van de lessen hebben en constateert dat Nieuwsbegrip XL op de iPad zelfs nog een dimensie toevoegt aan het leren: ‘De leerlingen hebben er niet alleen meer lol in, maar zijn ook meer betrokken bij het onderwerp omdat er gedurende de week op verschillende manieren op teruggekomen kan worden. Zo werd de gezondheidstoestand van Nelson Mandela een onderwerp dat blij-
De ochtendpauze is geen tabletpauze. foto Jan van der Meijde
De Windhoek enthousiast over Nieuwsbegrip XL op tablet tekst Ronald Buitelaar
Met de lancering van een nieuwe website en de mogelijkheid om Nieuwsbegrip XL ook op de tablet te gebruiken, gaat de populaire begrijpend leesmethode een nieuwe fase in. Om de eerste ervaringen van tabletgebruikers te horen, reisde KlasseApart naar basisschool De Windhoek in Egmond Binnen en sprak daar met leerkracht en leerlingen.
12
Geschenk uit de hemel
Balkanland bij de Europese Unie’. Terwijl de
vend gevolgd werd door de kinderen.’ Alleen
Het afgelopen schooljaar heeft Robin gebruikt
leerlingen op hun iPad de les opzoeken, loopt
leerling Tay blijkt er een afwijkende mening
om verbindingen te leggen tussen het regu-
Robin nog even kort de opdrachten met de
op na te houden. Voor hem maakt het niet uit
liere onderwijsprogramma en de gebruiks-
groep langs. Hij legt uit dat er via filmpjes
of Nieuwsbegrip XL op papier is of op de iPad:
mogelijkheden van de iPad. Hij blikt tevreden
aanvullende informatie te vinden is, wijst erop
‘Het is allemaal schoolwerk en dat vind ik
terug op het eerste jaar, maar constateert dat
dat er met andere leerlingen samengewerkt
altijd saai.’
er nog een wereld valt te winnen waar het de
kan worden en geeft aan wat er aan het einde
aansluiting tussen educatieve methodes en
van de les minimaal gereed moet zijn. Niet veel
apps voor de iPad betreft: ‘Ik heb dit jaar al
later is iedereen aan de slag. De ene leerling
veel in gang kunnen zetten, maar merk dat
werkt voor zichzelf. Anderen nemen in groepjes
Voordelen interactieve website Nieuwsbegrip XL
het behoorlijk wat tijd en energie kost.’ De
van twee of drie leerlingen de opdrachten door,
- Gebruiksvriendelijk
mogelijkheid om Nieuwsbegrip XL op de iPad
zoals Nick en Hugo. Hun ogen schieten heen
- Apart design voor po en vo
te gebruiken kwam voor Robin dan ook als
en weer over de schermen, soms scrollen ze
- Geschikt voor tablets
een geschenk uit de hemel: ‘Er zijn gewoon
door de leestekst en af en toe overleggen ze
- Eenvoudig leerlingbeheer
geen apps waarmee effectief begrijpend lezen
over het juiste antwoord op een vraag bij de
geoefend kan worden, dus is dit een aanwinst
tekst. Beiden zijn dik tevreden met Nieuwsbe-
op het bestaande aanbod.’
grip XL op de iPad: ‘In de vorige klas deden we
Meer weten?
Nieuwsbegrip nog op papier. Dan moest je veel
Yvet van Noordt y.vannoordt@cedgroep.nl
Het lokaal van Robin Smorenberg op basis-
Zo staat er naast het bureau van Robin een
groter pilotproject van het eigen bestuur. De
school De Windhoek in Egmond ziet er op het
grote verrijdbare kast met enkele tientallen
‘appmuur’ met opdrachtenkaartjes voor de
eerste gezicht hetzelfde uit als een gemiddeld
iPads en hangt aan een van de lokaalwan-
diverse vakken laat zien hoe Robin de tablet
Heen en weer schietende ogen
meer schrijven. Dit is makkelijker en leuker. Je
ander Nederlands schoollokaal. Wie iets be-
den een opdrachtenbord met afbeeldingen
inzet: ‘Voor mij is de iPad een onderwijsmid-
Op het smartboard in de klas staat de Nieuws-
kunt veel sneller werken en gelijk zien of je een
ter kijkt, ziet enkele opmerkelijke verschillen.
van apps. De iPads maken deel uit van een
del, geen doel op zich.’
begrip XL-les van deze week: ‘Weer een
antwoord goed of fout hebt.’
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
010 4071774 www.nieuwsbegrip.nl
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
13
MAGiTO
SPOT
School op Seef Basisschool De Rozenhorst ontving onlangs het School op Safe label. Een opsteker voor scholen met voldoende aandacht voor verkeersveiligheid. School op Seef is een programma verkeersveiligheid en verkeerseducatie voor kinderen in de basisschoolleeftijd.
NIEUW IN WEBWINKEL
Hoorspel
Alles van waarde is weerloos Al sinds jaar en dag prijkt deze prachtige zin uit een gedicht van Lucebert op een kantoorpand in het centrum van Rotterdam. En het is ook deze zin waar ik veel aan moet denken bij de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. In tijden van crisis en schaarste is het geen vanzelfsprekendheid om de zwakkeren te beschermen. Om dat wat kostbaar is – maar moeilijk in euro’s kan worden uitgedrukt – te ontzien. In het onderwijs wordt al enige jaren stapsgewijs bezuinigd op allerlei regelingen en budgetten. Geen spectaculaire bezuinigingen, maar stapje voor stapje, door aanscherping van criteria en bevriezing van budgetten. Stille bezuinigingen, waardoor nu eindelijk ook de Tweede Kamer zich zorgen begint te maken over de financiële problemen in het primair onderwijs. De Algemene Rekenkamer concludeerde zelfs al dat het primair onderwijs niet voldoende geld heeft om aan alle eisen te kunnen voldoen. Daarnaast neemt de armoede in gezinnen in heel Nederland toe, met alle gevolgen van dien voor de kinderen. En om nog maar iets te noemen: gemeenten komen niet uit met de decentralisatie van de Jeugdzorg, omdat er teveel op bezuinigd wordt. Te veel gesomber, te veel gejeremieer? Staatssecretaris Dekker vindt van wel. Schoolbesturen moeten meer een ‘langetermijnvisie hanteren’ en bovendien heeft hij net een Nationaal Onderwijsakkoord gesloten met 690 miljoen voor extra werkgelegenheid en een betere honorering voor leerkrachten. Tja… moet een lange termijn visie niet ook van de feiten uitgaan? Na de bankencrisis, de eurocrisis en de economische crisis, ligt er nu ook een onderwijscrisis op de loer. En het slechtste wat we daarbij kunnen doen, is wegkijken van de feiten. Natuurlijk zijn er veel positieve ontwikkelingen in het onderwijs. Maar hier en daar dreigt een basisvoorziening door de vloer te zakken. En dat verdient gepaste aandacht en actie. En geen ontkenning. Anders wordt de zin die de Rotterdamse dichter Jules Deelder als variant op de zin van Lucebert dichtte werkelijkheid: ‘Van alles is weer waardeloos!’ Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder van de CED-Groep.
14
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
Wie ben je? Wilma Peulen, senior adviseur en accountmanager (w.peulen@cedgroep.nl). Waar kom je vandaan en waar ga je naar toe? afspraak bij het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven.
Deelgemeentevoorzitter Pamela Blok reikt het School op Seef label uit aan de coördinator van de verkeerscommissie, leraar Piet Buijsman. Teamleden, verkeersouders en leerlingen delen mee in de eer. foto De Rozenhorst
Wat ga je daar doen?
De Rozenhorst in Rozenburg (ZH) wilde verkeerseducatie structureel op de kaart zetten
bereiding op begrijpend lezen. De nieuwe
Het samenwerkingsverband heeft met ons contact gezocht omdat hun
en vroeg Nelleke van Dijk van de CED-Groep om ondersteuning. ‘Zij heeft ons fantastisch
methode voor begrijpend luisteren ’Hoor-
ideeën voor de invulling van passend onderwijs aansluiten bij die van
geholpen met het opzetten en de organisatie van de verkeerslessen. Daarna namen onze
spel’ zorgt ervoor dat leerlingen goed zijn
ons. Zij kiezen voor het schoolmodel als verdeelmodel voor de financiële
verkeersouders het stokje over’, vertelt bouwcoördinator Mareike Pietjouw enthousiast. ‘Nu
toegerust om de overstap naar begrijpend
middelen. Maar het kan ook nog zijn dat zij Passend Indiceren van de
organiseren zij ieder jaar samen met de bouwcoördinatoren twee verkeersdagen voor groep
lezen soepel te kunnen maken. Aan de hand
CED-Groep een beter verdeelmodel vinden. Hierover ga ik praten met
1 tot en met 7.’
van de methode werken leerkracht en leer-
een aantal bestuurders. Een collega-adviseur in Rotterdam praat mee
Op de eerste verkeersdag oefenen leerlingen op het schoolplein bij hun leeftijd passende
lingen samen toe naar de beheersing van di-
via een skype-ver-
vaardigheden. Van oversteken voor de kleuters tot fietsen met bagage voor groep 7. De
verse strategieën voor begrijpend luisteren.
binding. We gaan
tweede dag gaan ze wandelend of fietsend de wijk in voor bijvoorbeeld een verkeersbor-
Bij elk thema staat een verhaal centraal.
ook de onderwer-
denspeurtocht. Het is de bedoeling dat de kinderen op die manier allerlei verkeerssituaties
Hoorspel bestaat uit drie delen en is ge-
pen doornemen
ervaren. Mareike: ‘We kiezen steeds voor kleine groepjes onder begeleiding van ouders en
schikt voor groep 2, 3 en 4 van het basison-
voor de studiedag
verkeersbrigadiers.’
derwijs en groep 3, 4 en 5 van het speciaal
die hierop volgt.
‘Met groep 8 doen we de ’dode hoek’ les met een speciale vrachtwagen. Aan het eind van
basisonderwijs. De delen van Hoorspel zijn
Het is voor mij de
het schooljaar fietsen we met de hele groep naar het Maerlant in Brielle, voor de meesten
los van elkaar verkrijgbaar.
eerste kennis-
de nieuwe school’, vervolgt Mareike. ‘Verder zien we er uiteraard op toe dat ze tijdens fiets-
making met dit
excursies het geleerde in praktijk brengen.’
Deel A: voor groep 2 basisonderwijs en
samenwerkings-
Meer weten? Raadpleeg www.schoolopseef.nl.
groep 3 speciaal basisonderwijs.
Ik heb vanochtend een thuiswedstrijd. Ik woon in Eindhoven en heb een
Begrijpend luisteren is belangrijk als voor-
verband. De infor-
Deel B: voor groep 3 basisonderwijs en
matie die ik vooraf
groep 4 speciaal basisonderwijs.
ontvangen heb,
Deel C: voor groep 4 basisonderwijs en
sluit inderdaad erg aan bij onze visie over passend onderwijs. Het zou erg leuk zijn als zij dat ook vinden! Je motto? Niet denken in bedreigingen maar in kansen.
Onze digitale nieuwsbrieven ontvangen? Geef u op voor onze nieuwsbrieven en ontvang het laatste onderwijsnieuws in uw mailbox. Er verschijnen regelmatig nieuwsbrieven voor Het Jonge Kind, PO, S(B)O, VO, Onderwijs & Media & ICT en Gemeenten & Besturen. Ga naar www.cedgroep.nl en klik op E-zine. Vul bij ‘Aanmelden nieuwsbrief’ uw gegevens in en kruis één of meer nieuwsbrieven aan.
groep 5 speciaal basisonderwijs. Door de eenvoudige opbouw is Hoorspel goed in te zetten naast de taalmethode die de leerlingen al gebruiken. Hoorspel is ook geschikt als remediërend materiaal. Ga voor meer informatie en bestellingen naar www.cedgroep.nl/webwinkel en bekijk de cursus ‘Doelgericht werken aan begrijpend luisteren’: www.cedgroep.nl/cursussen.
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
15
gaf aan in welke werkgroep hij wilde zitten. Aan elk verbeterteam werd ook een lid van het management team toegevoegd – om de voortgang te volgen en om in de mt-vergaderingen een terugkoppeling te kunnen geven. Emile benadrukt hoe belangrijk het is dat elk teamlid in een werkgroep zit. ‘Daarmee werd direct een appèl gedaan op ieders professionaliteit en werd iedereen medeverantwoordelijk. Vanaf het begin was de inzet
‘Leerkrachten weten nu veel beter wat ze moeten doen’
viseur bij de CED-Groep. Emile noemt zijn coaching zeer waardevol. ‘Wil heeft een grote rol gespeeld in de professionalisering van het team. Hij heeft veel vakkennis ingebracht en de voortgang van het traject voortdurend bewaakt. Als je dit soort verbetertrajecten goed wil doen, is dat een enorme klus. Ik gun het iedere directeur om iemand als Wil naast je te hebben: een critical friend en een sparringpartner, die je scherp houdt en die je helpt om verder te komen. Dat is fantastisch!’
en betrokkenheid van alle teamleden enorm groot. Ze voelen samen duidelijk drijfveer en eigenaarschap: iedereen wil het beste voor de kinderen. Dat is natuurlijk goud waard!’
gehaald worden. De duidelijke besluitprocedure van De Betere Basisschool helpt daarbij.’
CED-adviseur Wil Hovy (2e van rechts) in overleg met het managementteam. foto Donna Schaap
De Betere Basisschool verbetert onderwijs effectief tekst Karin van Breugel
Toen Emile van Laar een jaar terug directeur werd van De Hoeksteen in Leersum, trof hij een goed presterende school. Dat nam niet weg dat er volgens hem op diverse terreinen nog wel winst gemaakt kon worden. Met behulp van aanpak De Betere Basisschool van de CED-Groep werd de kwaliteitsverbetering op een integrale manier ter hand genomen. KlasseApart was benieuwd naar de vorderingen.
16
‘Inmiddels is de effectiviteit van de organisa-
onze visie en missie gesproken: waar staan
paald wat er bereikt zou moeten worden. Het
tie toegenomen en krijgen de leerlingen veel
we voor en wat willen we bereiken? Maar nog
beoogde resultaat voor het komende jaar lag
meer onderwijs op maat. Dat heeft ook een
belangrijker: hoe is dat zichtbaar in de school
daarmee daarmee vast.
positief effect gehad op de leerlingresulta-
en in de klassen?’
ten’, laat Emile van Laar weten. En verder:
Het team benoemde een aantal thema’s
Gezamenlijke drijfveer
‘Startpunt van het traject was een tweedaag-
waarmee het aan de slag wilde; daaronder
In lijn met de uitgangspunten van De Betere
se bijeenkomst voor het hele team. Daarin
’doelgerichtheid’, ’pedagogisch klimaat’ en
Basisschool werden er verbeterteams gefor-
hebben we onder meer heel diepgaand over
’onderwijsconcept’. Gezamenlijk werd be-
meerd, voor elk thema één. Elke leerkracht
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
Grote impact
Ook in de klassen blijkt er veel veranderd.
De Betere Basisschool heeft een grote impact
Leerkrachten werken doelgerichter, hebben
gehad. Het meest in het oog springend is de
beter inzicht in de onderwijsbehoeften van
toegenomen doelgerichtheid. ‘Bij alles wat we
leerlingen en geven instructie op drie niveaus.
doen, op elk niveau in de organisatie, beden-
In het pedagogisch klimaat zijn eveneens
ken we eerst waarom we iets doen en wat we
forse veranderingen zichtbaar. Samen met de
ermee willen bereiken’, verduidelijkt Emile.
kinderen en hun ouders werden de contou-
De toegenomen planmatigheid is een tweede
ren van het gewenste pedagogische klimaat
belangrijk winstpunt. ‘Vroeger bleven er wel
uitgewerkt. En niet in de laatste plaats: ook
eens zaken liggen of verwaterden dingen na
de schoolorganisatie is verbeterd. Zo zijn de
verloop van tijd. Dat is frustrerend.
taken van de mt-leden verhelderd en werden
De methodiek van De Betere Basisschool
bevoegdheden anders verdeeld.
zorgt ervoor dat dit nu niet meer gebeurt. In al onze planningen onderscheiden we heldere
Critical friend
fasen, stellen we duidelijke prioriteiten en zor-
De afgelopen jaren werd De Hoeksteen
gen we ervoor dat doelen ook daadwerkelijk
begeleid door Wil Hovy, senior onderwijsad-
De Betere Basisschool De Betere Basisschool is een krachtige, intensieve aanpak waarmee het managementteam van de school investeert in kwaliteit en opbrengsten. Het vertrekpunt is een scan van de school. Daaruit komen een strategisch plan en een actieplan voort. De formatie van een veranderorganisatie moet zorgen voor een snelle en effectieve verwezenlijking van de beoogde verbeteringen. Belangrijk is dat het hele proces breed gedragen wordt door directie en team. Te onderscheiden resultaten: • de leerresultaten zijn significant verbeterd • de hele school werkt doelgericht • actieve en effectieve betrokkenheid van
NIEUW!
cursus Verantwoord plannen en borgen Volg de cursus Verantwoord plannen en borgen en maak kennis met de principes van De Betere Basisschool. U leert in één dag uw prioriteiten plannen met de vijf fasen van verantwoord verandermanagement. Uw team gaat zich herkennen in deze planning en de kans op bovenmatige werkdruk neemt beduidend af. Aan het eind van de dag heeft u een al grotendeels ingevulde planning. • ééndaagse cursus Verantwoord plannen en borgen (S7360) • datum 13 december 2013 • plaats Maartensdijk (Utrecht) • voor directieleden uit basisonderwijs en speciaal onderwijs • meer informatie op www.cedgroep.nl/cursussen
alle teamleden • eenduidig klassenmanagement en instructie op drie niveaus • een heldere pedagogische en onderwijskundige lijn, die voor leerlingen en ouders herkenbaar is • heldere beleidsplannen en procedures • duidelijkheid over ieders (deel)verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden • een goede borging Bestel de folder bij communicatie@cedgroep.nl.
Meer weten? Wil Hovy w.hovy@cedgroep.nl 0346 219777 www.cedgroep.nl/debeterebasisschool
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
17
Scholen loven opbrengstgericht werken in 4D tekst Karin van Breugel
Elke school wil het beste uit haar leerlingen halen. Maar hoe zorg je voor maximale opbrengsten? De CED-Groep ontwikkelde een aanpak die werkt: opbrengstgericht werken in 4D. Deze aanpak is behalve in het regulier onderwijs zeker ook bruikbaar in het speciaal onderwijs. De Amsterdamse Heldringschool (zml) en mytylschool De Sprienke in Goes vertellen over hun ervaringen.
Trendanalyses laten over de hele linie progressie zien. archieffoto
‘Analyseren van data geeft veel inzicht’
afzonderlijk te bespreken. ‘Door die bespreking gaan leerkrachten zichzelf de vraag stellen: heb ik er bij de leerling alles uitgehaald? Het verzamelen en analyseren van data geeft veel inzicht. Iedereen heeft inmiddels ervaren dat dit zinnige informatie oplevert, die behulpzaam is om op een effectievere manier
18
Traditioneel is er in het speciaal onderwijs
doen. Nu bedenken zij wat ze de leerlingen
te bereiken. Mensen vinden die duidelijkheid
krachten voor elke afzonderlijke leerling maar
weten dus exact wat ze op welk moment met
onderwijs aan te bieden. Dat is natuurlijk
veel aandacht voor zorg. Met de kwaliteitswet-
willen leren. Een wezenlijk andere benade-
heerlijk, dat is goed merkbaar.’
weinig aandacht. Het was dus een inefficiënte
elk niveaugroep moeten doen.’
fantastisch!’
geving is er een accent bijgekomen. Voortaan
ring!’
dient het speciaal onderwijs doelgerichter te
Saar den Hollander, orthodidacticus op De
Doen: alle hens aan dek
in de gaten, we dachten dat we er juist goed
Data duiden
len in Nederland ervaren dat de 4D-aanpak
werken. Daarbij helpt de 4D-aanpak van de
Sprienke, herkent dit maar al te goed. Op
Om de doelen te bereiken moet alle hens aan
aan deden.’
Om maximale resultaten te behalen is het
effectief is. Dat geldt ook voor de Heldring-
CED-Groep. Op een doelgerichte en cyclische
haar school waren er tot voor kort niet eens
dek. Leerkrachten hebben hierbij een sleu-
De CED-Groep adviseerde bij het indelen van
nodig voortdurend te monitoren of het onder-
school. Eri: ‘Trendanalyses laten over de hele
manier verbeteren de opbrengsten. De vier
heldere, genormeerde einddoelen. Inmid-
telrol. Dat is de reden dat beide scholen veel
leerlingen in niveaugroepen. Die bieden een
wijsaanbod nog wel goed passend is. Op de
linie progressie zien. Technisch lezen springt
D’s staan voor: data, duiden, doelen, doen.
dels zijn er drie uitstroomprofielen benoemd:
aandacht aan professionalisering besteden.
goede basis om op een onderbouwde manier
Heldringschool doet het team dat gezamen-
er echt uit, hier is de vooruitgang het grootst.
De afgelopen jaren hebben al heel veel scho-
werkwijze. Dat hadden we overigens zelf niet
vervolgonderwijs, arbeid en dagbesteding.
Hierbij komen het directe instructiemodel,
te kunnen differentiëren. Daarbij krijgt elke
lijk, tijdens teamvergaderingen. ‘De toetsre-
Ook bij sociaal-emotionele ontwikkeling en
Doelen: eindelijk duidelijkheid
‘Voor elk uitstroomprofiel hebben we precies
klassenmanagement, effectieve leertijd en
niveaugroep een eigen onderwijsarrange-
sultaten laten zien of het onderwijsaanbod in
’leren leren’ zien we een verbetering van de
Om hogere opbrengsten te halen, is het es-
vastgelegd wat de schoolstandaarden en tus-
leerstofplanning aan bod.
ment. De school werkt in principe met drie
de voorliggende periode passend was of dat
resultaten.’
sentieel dat leerkrachten doelgericht werken.
sendoelen voor de verschillende leerjaren zijn.
Een gevolg van deze ontwikkeling is het
arrangementen: het basis-, extra en inten-
er iets veranderd moet worden,’ vertelt Eri.
Voor de Heldringschool betekende dat een
Voor veel leerkrachten was dit een eyeopener.
werken met groepsarrangementen op de
sieve arrangement. Eri ziet dat als een heel
‘We meten dus constant of onze inspanningen
behoorlijke omslag. Eri Smit, intern begelei-
Nu zagen ze waar ze naartoe moesten
Heldringschool. Eri: ‘Voorheen stond bij ons
gestructureerde, programmatische aanpak:
effect hebben en of bepaalde zaken anders
der op de vso-locatie, legt uit: ‘De leerkrach-
werken. Vervolgens wilden ze er ook vol voor
het individuele kind centraal. We maakten bij
‘We hebben elk stapje op de leerlijn vertaald
moeten of beter kunnen’.
ten waren voorheen vooral activiteitengericht:
gaan. De school is bereid te kijken wat de
wijze van spreken voor elk kind een individu-
in deze drie arrangementen. Daarvan zijn ar-
Op De Sprienke kiest Saar er bewust voor
010 4071755
ze bedachten wat ze met de leerlingen wilden
leerlingen nodig hebben om beoogde doelen
eel handelingsplan. Per saldo hadden de leer-
rangementkaarten gemaakt. De leerkrachten
om de toetsresultaten met de leerkrachten
www.opbrengstgerichtwerken4d.nl
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
Meer weten? Gerdien Griffioen g.griffioen@cedgroep.nl
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
19
Marisa Hennige: ‘De technieken zijn juist heel
Ik zorg ervoor dat de overgang tussen twee
‘Dankzij deze technieken wordt de effectieve
geschikt voor het zml! Ze zijn laagdrempelig
verschillende activiteiten zo strak mogelijk is,
leertijd vergroot’ en ‘de motivatie van de leer-
en praktisch. Iedereen kan er direct mee aan
met zo min mogelijk ruis voor de leerlingen.
lingen is verbeterd en daardoor liggen ook
de slag.’ De meeste technieken bleken trou-
Zo is hun alertheid optimaal als de volgende
hun prestaties hoger’, vullen Willemijn Lijnse
wens al in hun ’persoonlijke gereedschaps-
activiteit begint en kunnen we snel weer
en Sanne Knapen aan.
kist’ zitten. Nu passen ze de technieken
verder.’
Meer reacties van leerkrachten zijn te zien op
echter bewuster en effectiever toe.
www.teachnederland.nl. Méér bereiken
Competentiegevoel
Sandra is ervan overtuigd dat de Teach-
Leraar Nicole Haas: ‘Neem de techniek ’begin
technieken behulpzaam zijn bij het hoger
aan het eind’. Je wilt dat de leerlingen aan het
leggen van de lat. ‘En dat is heel belangrijk.
Teach Like a Champion
einde van de les iets bereikt hebben. Door ze
In het zml-onderwijs vinden we van oudsher
Teach Like a Champion is in de VS een
expliciet duidelijk te maken wat je doel is, zijn
dat het vooral pedagogisch allemaal moet
bestseller. Auteur Doug Lemov bezocht
ze gerichter aan het werk en weten ze wat ze
kloppen. Toch hebben veel leerlingen juist be-
leraren die opmerkelijke resultaten wis-
moeten leren.’
hoefte aan een competentiegevoel. Als je de
ten te bereiken. Hij observeerde minuti-
Sandra Stultiens refereert aan de techniek
omgeving goed inricht en de juiste technieken
eus wat er in het klaslokaal gebeurde. De
‘strakke overgangen’. ‘Juist bij deze leerlin-
gebruikt, help je ze groeien. En dat motiveert
succesvolle werkwijzen van ’excellente
gen zijn strakke overgangen heel belangrijk.
hen enorm!’
leraren’ vertaalde hij naar 49 technieken,
‘De technieken zijn juist heel geschikt voor het zml!’ De presentatie van de ’Aanvulling voor ZML’ van Teach Like a Champion. Leraren die meewerkten, bekijken in hun klassen gemaakte filmfragmenten en blikken terug op het afgelopen jaar. Dat alles onder het genot van een high tea.
die onmiskenbaar bijdragen aan betere prestaties van leerlingen. De CED-Groep bewerkte en vertaalde deze 49 technieken naar de Nederlandse situatie. De technieken zijn verdeeld in de thema’s: de lat hoog leggen, planning, structuur en presentatie, hoe hou ik ze bij de les, sterke klascultuur, groepsnormen, werken aan
Teach Like a Champion nu ook voor zml
karakter en vertrouwen, tempo, kritisch denken. Door heel Nederland verzorgt de CED-Groep trainingen en workshops over Teach Like a Champion
tekst Karin van Breugel
Het boek Teach Like a Champion heeft inmiddels zijn weg gevonden in het regulier onderwijs. Speciaal voor het zml-onderwijs verscheen onlangs een aanvulling. Dit extra katern, dat tot stand kwam met medewerking van zml-leraren, bevat heel veel uitgewerkte praktijkvoorbeelden en tips. Een bijgeleverde dvd biedt duidelijke demonstraties van de belangrijkste Teach-technieken.
20
‘Van oudsher betrekt de CED-Groep eindge-
Onderwijl pasten zij de technieken in hun
Juist heel geschikt!
bruikers bij de ontwikkeling van materialen
praktijk toe. Van een aantal lessen maakte
Robert benadrukt dat het een behoorlijk
en methodes. Daarom hebben we medio 2012
de CED-Groep filmopnamen. De betrokken
lastige klus was om Teach Like a Champion
een oproep gedaan onder zml-scholen voor
leerkrachten hielden ook geruime tijd een
geschikt te maken voor het zml-onderwijs.
medewerking aan de zml-aanvulling. Daar
logboek bij waarin ze zorgvuldig verslag
‘Sommige originele technieken zijn bijvoor-
kwamen snel enthousiaste reacties op’, blikt
deden van hun ervaringen met de Teach-
beeld te cognitief, andere hebben een te hoog
Meer weten?
Robert Jacobs, projectleider van Teach Like a
technieken. Robert: ‘Aangevuld met gegevens
tempo. Het was een hele zoektocht, maar ik
Robert Jacobs
Champion, terug. ‘Vervolgens hebben we tien
uit regelmatige besprekingen met de leraren
ben ervan overtuigd dat we een aanvullend
leraren geselecteerd. Vanaf september 2012
leverde dat een schat aan informatie op.
katern hebben gemaakt, waar zml-leerkrach-
kregen zij training om alle kneepjes van de 49
Daar maakten wij, ontwikkelaars, dankbaar
ten veel profijt van kunnen hebben.’
voor trainingen:
Teach-technieken te leren kennen.’
gebruik van.’
De betrokken leraren beamen dat volmondig.
www,cedgroep.nl/cursussen
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
r.jacobs@cedgroep.nl 010 4071599 www.teachnederland.nl
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
21
AGENDA
STUDIE(MID)DAGEN EN WORKSHOPS
Naast De Vreedzame School is Leo Pauw ook projectleider van De Vreedzame Wijk. Op kinderdagverblijf Saartje in Utrecht is het effect goed merkbaar: de sfeer in de groepen is verbeterd en kinderen zijn beter in staat om onderlinge conflicten zelf op te lossen. foto Jan van der Meijde
30 oktober
Nieuwsbegrip: Omgaan met verschillen in de groep, bao
30 oktober Utrecht
6 november
Nieuwsbegrip XL op tablets voor bao
Informatiebijeenkomst over leerlijn seksuele
6 november
Nieuwsbegrip XL op tablets voor vo
vorming
6 november
Basiscursus Hoogbegaafdheid
Presentatie van uitkomsten van de eerste
6 november
Middelen en materialen voor meerbegaafde leerlingen
op de basisschool
13 november
Passend omgaan met verschillen in de klas
13 november
Werken met Nieuwsbegrip in het speciaal (basis)onderwijs
19 november
Begrijpend lezen in één dag vo en mbo
tussen de westerse en de Japanse cultuur
KINDEROPVANG
kinderen tot de eenzaamste, meest gedeprimeerde en passiefste van de
groot is. Japanners praten niet makkelijk
7 november
Kennismaken met Trapsgewijs (S4472)
22 november
Intern begeleider kov en psz (S5105)
10 december
Intern begeleider kov en psz (S5105)
Dat geeft veel stress bij leerlingen en stimuleert het kritisch denken niet.
vanzelfsprekendheid. Het onderwijs is traditi-
Het Nederlandse onderwijs steekt hier gunstig bij af. Japanse onderwijs-
oneel en hiërarchisch. Allemaal obstakels die
mensen kwamen hun licht opsteken bij De Vreedzame School en onlangs ging projectleider Leo Pauw met een aantal collega’s op tegenbezoek. Uit een onderzoek van UNICEF naar het
derwijssysteem te veranderen. Om die reden
een ’vreedzaam’ klimaat in de weg staan. We
door de CED-Groep in samenwerking met de RutgersWPF. Het middagprogramma is gevuld met actieve en praktische workshops. Voor leerkrachten, zorgprofessionals en ouderverte-
CURSUSSEN (startdatum)
Uit internationaal vergelijkend onderzoek komt naar voren dat Japanse
en uiten van een eigen mening is niet een
De leerlijn seksuele vorming is ontwikkeld
www.cedgroep.nl/agenda
Op www.cedgroep.nl/cursussen kunnen bezoekers op startmaand selecteren.
wereld horen. Mogelijke oorzaak is het zeer competitieve schoolsysteem.
fase, de leerlijnen en het literatuuronderzoek.
genwoordigers in het (V)SO.
De Vreedzame School in Japan over conflicten en gevoelens. Het hebben
BINNENKORT
Combineer een sector met een thema of vakgebied en verfijn de zoekactie met de maand van uw keuze.
PRIMAIR EN SPECIAAL ONDERWIJS
27 november Rotterdam Conferentie Breinsleutels De samenstellers van het nieuwe boek
31 oktober
Basiscursus Taalcoördinator po (S1103)
6 november
Teachcoördinator po (S7208)
is. Er zal een Japanse versie moeten komen.
7 november
Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D, bao (S7043)
De eerste zaden zijn gezaaid. In het najaar
11 november
Herzie Dyslexie (S2151)
inzichten uit de neuropsychologie met het da-
Basiscursus Passend omgaan met verschillen in de klas (S5810)
gelijks handelen in de klas. Uit een succesvolle
hebben dan ook benadrukt dat het kopiëren van De Vreedzame School een enorme valkuil
‘Breinsleutels’ leggen uit hoe leraren in hun didactiek kunnen aansluiten bij de werking van de ‘bovenkamer’ van leerlingen. Zij verbinden
welbevinden van kinderen in 21 rijke landen
kregen wij het verzoek om een tiental dagen
komt er weer een groep Japanners naar ons
13 november
blijkt dat Nederlandse kinderen er in alle
in Tokyo trainingen, workshops en lezingen
om zich verder te verdiepen in De Vreedzame
20 november
Het lerende brein (S4150)
pilot blijkt dat leraren met de nieuwe inzichten
opzichten het best uitkomen. Voor Japanse
te verzorgen en zo belangstelling te kweken
School.’
27 november
Ernstige rekenproblemen en dyscalculie po/so (S3082)
‘breinbewuster’ gaan lesgeven.
kinderen gelden veel negatiever uitslagen.
voor het gedachtegoed van Nederlandse
27 november
Effectief communiceren met ouders, basistraining po (S7160)
www.cedgroep.nl/conferentiebreinsleutels
Zo voelde dertig procent zich eenzaam. In
bodem. Dat bleek een zeer interessante
Bezoek www.devreedzameschool.nl voor
ervaring. Niet in het minst omdat de kloof
meer informatie.
10 december
andere landen is dat tussen de vijf en tien
Basiscursus Bouwcoördinator (S7101)
10 december
Opbrengstgericht leiderschap, po (S7040)
22 januari
Psychische problemen bij leerlingen (S4100)
procent. Japanse kinderen voelen zich ook niet gelukkig. Volgens statistieken bedroeg het aantal zelfmoorden bij jongeren van 15 tot 24 jaar in 2008 maar liefst 15.4 per
Proefschrift Leo Pauw
100.000 (2008), ruim driemaal het aantal
In juni promoveerde Leo Pauw op De Vreedzame School.
voor Nederland (4.7 in 2007). De belangrijk-
In zijn proefschrift gaat hij in op de vraag hoe de per-
ste reden voor zelfmoord onder jongeren is de school: angst voor toelatingsexamens,
23 november Ede Kinderopvang Live! De vakbladen Kinderopvang en Management Kinderopvang organiseren samen het brui-
VO, VSO, MBO
sende evenement Kinderopvang Live! Dit
11 november
Taal in toetsvragen (S1615)
12 november
Omgaan met moeilijke klassen in het vo (S4595)
soonlijke en maatschappelijke vorming van leerlingen in
13 november
Werken met Nieuwsbegrip in vo en mbo (S2183)
het onderwijs het best gestalte kan krijgen. Daarnaast
14 november
Leerlingen actief met webtools in het vo (S6135)
ten, directies en managers in de kinderopvang.
frustratie vanwege slechte schoolprestaties
doet hij aanbevelingen voor een zinvolle relatie tussen
18 november
Training mentorvaardigheden niveau A (S5080)
De CED-Groep is met een stand aanwezig en
en moeilijke relaties met leerkrachten en
onderwijs en burgerschapsvorming.
11 december
Trainer Agressieregulatie (S4540)
verzorgt een workshop.
Onderwijs en Burgerschap: wat vermag de basisschool?
Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen.
evenement is bij uitstek de ontmoetingsplek voor pedagogisch medewerkers, gastouders, stage-begeleiders, coördinatoren, ROC-docen-
www.kinderopvangtotaal.nl
klasgenoten. Kloof
Onderzoek naar De Vreedzame School (proefschrift)
Kijk voor meer informatie op
Leo Pauw vertelt: ‘Er is een krachtige bewe-
uitgave SWP (www.swpbook.com)
www.cedgroep.nl/agenda.
ging op gang gekomen om het Japanse on-
22
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
KlasseApart oktober 2013 nummer 3
23
DE WERKDAG VAN KEEKE DIELEMANS Keeke Dielemans is organisator van CED-conferenties, ontwikkelaar en trainer. k.dielemans@cedgroep.nl 010 4071599
‘s Ochtends organiseer ik samen met CED-collega’s de conferentie Uitgerekend. Hier verwelkom ik de eerste bezoekers.
foto’s Jan van der Meijde
De leerkrachten oefenen met het tot leven brengen van een knuffel. Lindai en ik geven tips en feedback.
Met collega’s heb ik in de avond een brainstorm met licht verstandelijk beperkte cliënten van ASVZ (zorg- en dienstverlener). Tussendoor heb ik overleg om de laatste puntjes op de i te zetten. Ook check ik of de sprekers nog iets nodig hebben.
‘s Middags ben ik op De Zonnehoek (so/vso) in Apeldoorn. Daar verzorg ik samen met Lindai Boogerman de training ’Werken met knuffels’. Ik geef uitleg over de achtergronden en behandel het boek Knuffels.
Lindai, een professionele poppenspeelster in ondermeer Sesamstraat, doet voor hoe je met een knuffel contact kunt maken met zeer moeilijk lerende kinderen.
Hier geef ik uitleg over een app in ontwikkelfase voor de mobiele telefoon. Ik vertel dat we graag willen weten waarbij de app zou kunnen helpen.
Met behulp van vragenkaartjes kom ik te weten waar deze cliënten behoefte aan hebben. We gaan in ieder geval stappenplannen ontwikkelen over het omgaan met geld, verliefd zijn, voor jezelf zorgen, het omgaan met vrienden en het kiezen van hobby’s.