Informatieblad relaties CED-Groep mei 2015 nummer 2 jaargang 13
De kracht
van het team ‘Professionaliseren doe je samen’
Met ‘Teach’ van rood naar groen
Teamontwikkeling bij Open Schoolgemeenschap Bijlmer
Sbo De Springplank legt de lat hoger
Inhoud
De kracht
van het team KlasseApart heeft met ingang van dit nummer een ander uiterlijk. We hebben meer variatie gebracht in de opmaak van de artikelen. In de inhoudsopgave
4
op pagina 2 vindt u wat meer informatie over de inhoud, zodat u doelbewust kunt bladeren. De pagina’s met korte nieuwsberichten vindt u nu halverwege, in plaats van voorin het blad. Verder hebben we geprobeerd om meer rust te brengen in het kleurgebruik. Nieuw is de rubriek Uit de Wetenschap, waarin we een specifiek onderzoek
Paul Leseman: ‘Professionaliseren doe je samen’
6
Professor Paul Leseman, ontvanger van de Leune Penning, wijst op het belang van teamprofessionaliteit voor de (vroeg)kinderlijke ontwikkeling.
kort en krachtig onder de aandacht brengen. We hebben afscheid genomen van de strip en bedanken Ad Oskam voor zijn vele creatieve bijdragen. Maar niet alles is veranderd. Natuurlijk vindt u in KlasseApart als vanouds actuele en leesbare artikelen over ontwikkelingen in het onderwijs. Dit nummer heeft als thema ‘de kracht van het team’. Iedereen legt eigen accenten in zijn onderwijs, en heeft een eigen relatie met zijn groep. Maar
De Piramide gaat met ‘Teach’ van rood naar groen
Obs De Piramide in Spijkenisse scoort na drie ‘oranje-rode’ jaren weer goed bij de inspectie. De inzet van Teach Like a Champion speelde daarbij een belangrijke rol.
als onderwijsgevenden maak je samen de school. Een effectieve school heeft een krachtig team, dat meer power heeft dan de individuele leerkrachten bij elkaar opgeteld. Dat wordt bevestigd door recent onderzoek van professor Paul Leseman. Hij onderzocht wat goed werkt bij de voorschoolse opvang en educatie. Leseman, die in februari de Leune Penning kreeg voor zijn verdiensten op het
10
gebied van onderwijsinnovatie, zegt dat het belangrijk is dat de stafleden hun individuele competenties vergroten. Maar, constateert hij, men zou vooral
Sbo De Springplank legt de lat hoger
moeten investeren in teamprofessionaliteit. Die factor maakt namelijk écht een groot verschil. Dan mag je denken aan componenten als reflectie op het
8
werk, het samen bespreken van educatieve en sociaal-emotionele doelen, samen nascholing volgen, bij elkaar in de groep kijken en het bespreken van
Teamontwikkeling bij Open Schoolgemeenschap Bijlmer
de ontwikkeling en het functioneren van kinderen. U vindt een interview met Paul Leseman op pagina 4 en 5.
De vakgroep Nederlands van Open Schoolgemeenschap Bijlmer zag dat de leerlingresultaten achterbleven. Sinds er meer wordt geïnvesteerd in onderwijs op maat, ontstond als vanzelf de behoefte aan meer vakinhoudelijk overleg.
De kracht van het team maakt een groot verschil. Dat kunt u ook teruglezen in de andere artikelen in deze KlasseApart. Veel leesplezier!
CED-Groep bereikt De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam
Volg ons
Maartensdijk Bezoekadres: Tolakkerweg 153 3738 JL Maartensdijk
www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl
Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam
klasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 13, nummer 2, mei 2015 redactie: Frank Brouwer, Lot Hannik, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 14.000 KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl 2
KlasseApart mei 2015 nummer 2
Op De Springplank in Terneuzen leidde een traject ‘opbrengstgericht werken’ tot verdere professionalisering van het team. De school ging van leerlingen volgen naar leerlingen uitdagen. De opbrengsten van alle vakken zijn weer ‘groen’.
12 Nieuws
20 Professionaliseringsaanbod 2015-2016
14 Breinsleutels Het Jonge kind Anders kijken, bewuster werken
22 MAGiTO, Uit de wetenschap, @cedgroep
16 So De Keyzer: Gedrag gaat met sprongen vooruit
23 Agenda en cursussen 24 De werkweek van Liesbeth Stout-Kreuk
18 Meesterlijk Besturen: grip op resultaat
KlasseApart mei 2015 nummer 2
3
De kracht
Professor Paul Leseman, ontvanger van de Leune Penning, over teamprofessionaliteit
van het team
tekst Ronald Buitelaar
Professor Paul Leseman kreeg op 9 februari in Maartensdijk de Prof. dr. J.M.G. Leune Penning voor zijn grote verdiensten op het gebied van onderwijsinnovatie. Paul is vooral geboeid door de vroegkinderlijke ontwikkeling. Naast zijn veelomvattende onderzoekswerk springt ook de indrukwekkende reeks publicaties over dit onderwerp in het oog. KlasseApart vroeg Paul naar het belang van teamprofessionaliteit voor de (vroeg)kinderlijke ontwikkeling.
Paul Leseman: ‘Ik zie in het onderwijs vaak
feedback te geven en gezamenlijk professio-
dat mensen er alleen voorstaan. Dat werkt
naliseringsactiviteiten te ondernemen zoals
niet goed. Zeker als starter kun je dan ver-
literatuur lezen en conferenties bezoeken.
drinken in het complexe karakter van je werk.
Zo ontstaat een systeem waarin continu met
De complexiteit van het onderwijs en de voor-
elkaar wordt nagedacht over het eigen hande-
en vroegschoolse educatie vragen om een
len en dat van het team. Op die manier krijgen
teaminspanning.’ Dat pedagogisch medewer-
professionals het vak écht in de vingers’.
kers er toch nog vaak alleen voor staan heeft
‘Professionaliseren doe je samen, in de praktijk’ 4
KlasseApart mei 2015 nummer 2
volgens hem te maken met achterhaalde
Professionaliseren als natuurlijke behoefte
opvattingen: ‘In de onderwijswereld en ook in
Zo’n proces van teamprofessionalisering
de voorschoolse periode wordt teveel gewicht
moet niet aan het toeval worden overgelaten,
toegekend aan de vooropleiding. Zo wordt
maar worden georganiseerd, bij voorkeur
bijvoorbeeld de veronderstelde meerwaarde
door het team zelf. ‘Als een leidinggevende
van hbo’ers voor peutergroepen niet door
dit van bovenaf oplegt, is het maar de vraag
onderzoek bevestigd.’ Ook wat methodege-
of men het zich eigen maakt en het echt tot
bruik betreft vindt Paul dat er nog belangrijke
in de vezels doordringt.’ Van belang is verder
denkstappen gezet moeten worden: ‘Metho-
dat de teamprofessionalisering structureel
den bestaan vaak uit handleidingen met in
van aard is en een vast patroon kent. Paul:
detail voorgeschreven manieren waarop je
‘Deze moet een structuur hebben van bijvoor-
lessen moet opzetten en ‘‘spontane’’ interac-
beeld een uur per week of twee uur per twee
tie met kinderen moet uitlokken. Dat de effec-
weken. Met een voorzitter en een agenda.
tiviteit desondanks tegenvalt heeft te maken
En de afspraak dat er alleen over educatieve
met het feit dat professionals methodes te
en pedagogische zaken gesproken wordt,
letterlijk uitvoeren en zich de filosofie achter
niet over organisatorische of administratieve
de methode te weinig eigen maken.’
zaken.’ Een dergelijke werkwijze waarbij én wordt terug gekeken én vooruit gepland,
Samen professionaliseren
creëert volgens Paul een context waarin
Paul verwacht meer heil van leraren en
verdere professionalisering een natuurlijke
pedagogisch medewerkers die bereid zijn om
behoefte wordt. ‘Je volgt als leraar of peda-
voortdurend en met elkaar te investeren in
gogisch medewerker scholing die voortkomt
kennis en kunde: ‘We moeten toe naar pro-
uit behoeften die tijdens het werk ontstaan en
fessionals die vanuit kennis van hoe kinderen
doet trainingen die aansluiten bij wat er in de
zich ontwikkelen en globale ideeën over wat
groep gebeurt. Dergelijke training-on-the-job
ze moeten doen, zelf vorm geven aan hun
heeft voor iedere professional zin maar is in
werkzaamheden.’ Hij geeft een voorbeeld:
combinatie met coaching door meer ervaren
‘Pedagogisch medewerkers en leerkrachten
collega’s zeker voor jonge mensen van groot
van de onderbouw van de basisschool kun-
belang omdat het een verbinding maakt
nen veel van elkaars praktijken leren door
tussen het werken in de groep en de context
bij de ander in de groep te kijken, kritische
waarin dat gebeurt.’
‘De veronderstelde meerwaarde van hbo’ers voor peutergroepen wordt niet door onderzoek bevestigd’ Professor dr. Paul Leseman studeerde psychologie (major) en linguïstiek (minor) aan de Universiteit van Amsterdam, deed promotieonderzoek bij het project Onderwijs en Sociaal Milieu (OSM) bij de Rotterdamse Schooladviesdienst en zag daar het belang van een goede (leer)omgeving en kundige opvoeders voor de ontwikkeling van (jonge) kinderen. Het proefschrift was het vertrekpunt voor nieuwe onderzoeken naar vroege taalontwikkeling en ouder-kindinteracties in gezinnen uit verschillende milieus. Zijn interesse gaat met name uit naar taal, meertaligheid en cognitieve functies als geheugen en aandacht.
De Prof. dr. J.M.G. Leune Penning is in 2007 door de CED-Groep in het leven geroepen als eerbetoon aan Han Leune vanwege zijn vele verdiensten voor de CED-Groep. De prijs wordt met enige regelmaat uitgereikt aan een persoon of organisatie met grote verdienste op het gebied van onderwijsinnovatie. Aan de prijs is een bedrag verbonden van € 5000 voor onderwijsonderzoek.
De rubriek Uit de Wetenschap op pagina 20 gaat in op onderzoek van Paul Leseman.
KlasseApart mei 2015 nummer 2
5
De kracht
De Piramide kiest één didactische aanpak voor hele school
van het team
studiemiddagen, die direct gaan over onze
niet goed kent, zul je het niet opmerken
praktijk. Het zijn bijeenkomsten waar we echt
wanneer er een trend ontstaat van slecht
wat aan hebben. Ze verlopen niet volgens een
scorende leerlingen.’ Teach reikt technieken
vast protocol; per studiemiddag kijken Dirk
aan om de nodige rust en orde te scheppen,
Jan en ik wat er nodig is.’
zodat er goed kan worden gewerkt. Fren-
De scholen van de Stichting Prokind Scholen-
neke noemt als voorbeeld de regel Vlork, een
groep kiezen elk een aantal passende tech-
ezelsbruggetje dat kinderen helpt om een
nieken uit de waaier van
goede werkhouding aan
49 Teach-technieken. De
te nemen: Vragen stel-
directeur en de adviseur houden daarbij rekening met de identiteit van
Met ‘Teach’ van rood naar groen
hun school en hun eigen didactische behoeften. Frenneke: ‘Maar op elke school blijft het doel dat door verbetering van het
6
Luisteren, Ogen op de spreker, Rechtop zitten, Kijken en luisteren met je lichaam. Ouders enthousiast Ouders kijken soms wat
gogisch handelen de kinderen beter gaan
horen over deze aanpak. ‘Een regel als ‘‘weet
scoren en hoog blijven uitstromen.’
niet geldt niet’’ klinkt een beetje streng,’ zegt Frenneke. ‘Maar op onze open dagen
Obs De Piramide in Spijkenisse scoort na drie ‘oranje-rode’ jaren weer goed bij de inspectie. De inzet van Teach Like a Champion speelde daarbij een belangrijke rol.
ren dat de inspectie gelijk had.’
len en beantwoorden,
vreemd op wanneer ze
didactisch en peda-
Tekst Marijke Nijboer
Toen Frenneke Nuijens medio 2013 aantrad
Schoolbestuur wil eenheid in de didactische aanpak van alle teams
Bliksembeurt
zien ouders hoe het werkt en daarna zijn ze
‘Teach’ is zichtbaar aanwezig. In alle klassen
enthousiast, vooral als het effect heeft.’
hebben de leerkrachten de regels opgehan-
De teams volgen nu voor het tweede jaar de
gen waar zij met de kinderen aan werken.
Teach-training. ‘We gebruiken veel beeldma-
Georgia van Hulst is leerkracht van groep
teriaal en gaan met groepjes aan de slag,’
4-5, een combinatieklas van 31 leerlingen. Zij
vertelt Frenneke. ‘We doen bijvoorbeeld een
vertelt: ‘Ik kom net van de pabo. Teach is een
rollenspel waarin iemand de rol speelt van
heel fijne manier om de kennis die ik daar
een kind dat storend gedrag vertoont. Hoe
heb opgedaan, toe te passen.’ Haar favoriete
speel je daar goed op in? De collega’s wis-
technieken: de bliksembeurt, waarbij kinde-
selen over allerlei praktijksituaties ideeën en
ren weten dat ze onverwacht een vraag kun-
ervaringen uit.’
nen krijgen, en ‘weet niet geldt niet’, waarbij
Eind 2014 constateerde de inspectie dat De
een kind dat het antwoord niet kent, even
Piramide inmiddels een mooie doorgaande
later een herkansing krijgt. Maar zij gebruikt
lijn neerzet en dat het didactisch handelen
ook strakke overgangen tussen lesonderde-
duidelijk is verbeterd. Beide locaties zijn
kinderen zich veilig voelen en weten dat ze
dig voor leerkrachten die overstappen naar
len. En ‘de haak’, waarbij de leerkracht zorgt
uit de rode cijfers. Frenneke: ‘Ik ben heel
niet worden afgerekend op fouten.’
een andere school van hetzelfde bestuur. De
voor een pakkende introductie van een onder-
tevreden over de inzet van onze leerkrachten,
als directeur op De Piramide, besloot ze eerst
Hoewel de leerkrachten met de beste inten-
eens goed rond te kijken op beide locaties. Ze
ties voor de klas stonden, viel het haar vooral
keuze viel op de werkwijze van Teach Like a
werp. Georgia: ‘Ik heb een grote klas. Dan is
maar we gaan niet op onze lauweren rusten.
had de kritische inspectierapporten gelezen,
op dat bepaalde dingen níet gebeurden. Wat
Eén aanpak
Champion. Sinds vorig jaar worden de school-
het belangrijk dat je het lesgeven goed in de
We willen groen blíjven.’
maar wilde zelf ook haar oordeel vormen. ‘Ik
de nieuwe directeur miste: ‘Benoemen wat
De Stichting Prokind Scholengroep, het
teams getraind in deze aanpak.
vingers hebt. Met Teach is het eenvoudiger
wist waar goed didactisch handelen aan moet
het doel van de les is. Zorgen dat je 100%
bestuur van De Piramide, stelde zich onder
Vanuit de CED-Groep verzorgt Dirk Jan
om zo’n grote groep te managen.’
voldoen,’ blikt ze terug. ‘Ik deed een aantal
aandacht hebt. Feedback, ook tussentijds.
andere als doel om eenheid aan te brengen
Begemann de trainingen op De Piramide. Het
Frenneke stimuleert haar leerkrachten om
klassenbezoeken, zag dat er nog een inhaal-
Lesgeven op drie niveaus. Dat er wordt
in de didactische aanpak op al haar scholen.
samen als team professionaliseren bevalt de
hun leerlingen goed te leren kennen. ‘Als je
slag te maken was en moest helaas constate-
gewerkt vanuit een goede relatie, zodat de
Bovendien is één aanpak op alle scholen han-
school goed. Frenneke: ‘Dit zijn interactieve
je klas op didactisch en pedagogisch gebied
KlasseApart mei 2015 nummer 2
Meer weten? Dirk Jan Begemann d.begemann@cedgroep.nl
KlasseApart mei 2015 nummer 2
7
De kracht
Teamontwikkeling bij Open Schoolgemeenschap Bijlmer
van het team
Meer zicht op leerlijnen, opbrengstgerichter werken
Tekst Ronald Buitelaar
De vakgroep Nederlands van Open Schoolgemeenschap Bijlmer constateerde van de resultaten.’ Mark: ‘We zijn dankzij
zicht krijgen op waar we individueel en als
beoordelen gaan docenten gerichter kijken
het project preciezer gaan kijken naar die
team mee bezig zijn.’ De vakgroep werkt hier-
en kunnen ze veel preciezer aangeven op
informatie en bewuster gaan nadenken over
aan door middel van verschillende verdie-
welk referentieniveau een leerling presteert.’
geïnvesteerd in onderwijs op maat, ontstond als vanzelf de behoefte aan meer
aanbod en werkwijze.’ Zo werden Nieuwsbe-
pingsvormen. Mark: ‘Bijvoorbeeld door eens
Mark: ‘Dat is beter uit te leggen aan de leer-
vakinhoudelijk overleg. KlasseApart sprak met twee docenten Nederlands en
grip en Nieuwsbegrip XL geïntroduceerd en
per maand met alle twintig docenten Neder-
ling en inzichtelijker voor onszelf.’
monitort de school de effecten met Diataal.
lands over vakgroepbrede ontwikkelingen te
Audrey: ‘We zien het niveau van begrijpend
spreken. Verder organiseren we trainingen
lezen bijvoorbeeld aanzienlijk verbeteren.’
voor de hele vakgroep waarbij we kijken hoe
enkele jaren geleden dat de leerlingenresultaten achterbleven bij de verwachtingen. Toen het roer omging en meer tijd en geld werden
een adviseur van de CED-Groep over dat ontwikkelproces.
8
De Open Schoolgemeenschap Bijlmer (OSB)
werken op een bepaald niveau of de overstap
achterstandskaders te denken. Zij wezen erop
De mentoren en vakdocenten Nederlands
het gaat in de onderbouw en hoe dat door-
was ooit een middenschool. Dat is niet langer
naar een volgend niveau. Mede daarom deed
dat heel Nederland met achterstandsleerlin-
wilden de gegevens van Diataal voor meer
werkt in de bovenbouw van vmbo, havo en
zo, maar het ideaal van ‘samen naar school’
OSB de afgelopen jaren mee aan het project
gen te maken heeft en dat in een vergelijk-
gaan gebruiken dan alleen de constatering
vwo. Dat zijn belangrijke bijeenkomsten die
staat nog hoog in het vaandel. De school
‘Referentieniveaus realiseren in het Amster-
bare stad als Rotterdam aanzienlijk betere
of leerlingen vooruit gaan of achterblijven.
leidden tot meer aandacht voor doorlopende
telt zo’n 1600 leerlingen en is opgedeeld in
damse vmbo’, begeleid door de CED-Groep.
resultaten bij Nederlands worden geboekt
Mark: ‘Mentoren halen informatie op bij de
leerlijnen.’ Naast de vakgroepbrede bijeen-
zes deelscholen, die allemaal in hetzelfde
Dat project heeft tot doel betere doorlopende
dan op onze school.’
docent Nederlands of roepen hulp in bij het
komsten zijn er ook deelschoolspecifieke
gebouw zijn gehuisvest. Drie daarvan zijn voor
leerlijnen te realiseren, die bovendien zijn
interpreteren ervan. Die kennis gebruiken ze
activiteiten. CED-adviseur Mirjam de Bruijne
de eerste en tweede klassen, twee deelscho-
afgestemd op de nieuwe vaardigheidseisen uit
Bewuster nadenken
voor een bespreking met het klassenteam
ging met de vier docenten Nederlands van de
len zijn voor het vmbo en één deelschool
het Referentiekader Taal. Vanuit de gedachte
Het project hielp ook een eerder gestart pro-
of de voorbereiding van een oudergesprek.
deelschool havo/vwo, onder wie Mark, aan de
huisvest de bovenbouw van havo en vwo. In de
dat alle leerlingen gelijke kansen verdienen
ces verder op gang. Docent, taalcoördinator
Prestaties kunnen bijvoorbeeld van doorslag-
slag om de afsluiting van het literatuurdos-
eerste twee jaren zijn de klassen zo hetero-
is bij de OSB lang gedacht dat achterstands-
en collega-datacoach Audrey van Raalte legt
gevend belang zijn bij de overstap naar een
sier ‘referentieproof’ te maken. Daarvoor
geen mogelijk samengesteld: kinderen met
problematiek een hardnekkig gegeven is dat
uit: ‘Een eerdere pilot met Diataal (leerling-
andere afdeling.’
heeft de groep onder meer gezamenlijk so-
een advies voor vmbo, havo en vwo zitten bij
weliswaar aandacht verdient maar moeilijk
volgsysteem voor taal en rekenen –red.) in
elkaar en krijgen op hun eigen niveau leerstof
aan te pakken is. Mark Bakker is docent, vak-
drie verschillende deelscholen leverde veel
Scherper zicht
het referentiekader ernaast. Mark: ‘Waar we
en opdrachten.
groep-coördinator Nederlands en datacoach.
positieve reacties op omdat zichtbaar werd
Zo ontstaat gaandeweg ook de behoefte om
voorheen vooral terugvielen op onze persoon-
Hij herinnert zich dat de CED-Groep veran-
waar de achterstand van onze leerlingen bij
binnen het vak Nederlands gerichter aan de
lijke professionele inschatting, hanteren we
Wakker geschud
dering in dat denken bracht. ‘De begeleiders
begrijpend lezen en woordenschat pre-
slag te gaan met leerinhouden. Mark: ‘Als
nu allemaal dezelfde beoordelingsmaatsta-
In zo’n context zijn goed beschreven leerlijnen
zorgden voor een verfrissende koude douche.
cies uit bestond. Met die kennis konden we
vakgroep gaan we beseffen dat we opbrengst-
ven. We gebruiken daarvoor een zelfontwik-
essentieel, met duidelijke criteria voor het
Ik was gewend om vanuit multiculturele en
gerichter gaan werken aan het verbeteren
gerichter kunnen werken als we scherper
keld schaalmodel.’ Mirjam: ‘Door het samen
KlasseApart mei 2015 nummer 2
opdrachten van leerlingen beoordeeld, met
In ‘Referentieniveaus realiseren in het Amsterdamse vmbo’ zijn elementen opgenomen van Rotterdams Taal Effect, dat wordt ondersteund door de CED-Groep. Hiermee realiseren vrijwel alle Rotterdamse scholen jaarlijks een flinke winst in de taalontwikkeling van hun leerlingen.
Meer weten? Mirjam de Bruijne m.debruijne@cedgroep.nl
KlasseApart mei 2015 nummer 2
9
De kracht
Sbo De Springplank legt de lat hoger
van het team
‘We willen ons verder ontwikkelen’ Tekst Renate Mamber
Sbo De Springplank in Terneuzen wilde een leerlijn ‘leren leren’ ontwikkelen voor de zwakste leerlingen. Dat mondde uit in een traject ‘opbrengstgericht werken’ voor de hele school en verdere professionalisering van het team. De school onderging een metamorfose, van leerlingen volgen naar leerlingen uitdagen. Bijkomend resultaat: de opbrengsten van alle vakken zijn weer ‘groen’.
Zoals elke school in het speciaal basison-
kaderberoeps. ‘Het is een hele andere manier
niet lineair leren,’ zegt Arno. ‘Als een kind
derwijs heeft De Springplank leerlingen met
van kijken,’ vinden de ib’ers. ‘Vroeger keek je
bijvoorbeeld de breuken niet snapt, wil dat
sterk uiteenlopende onderwijsbehoeften.
vooral naar de individuele leerling, maar nu
niet zeggen dat hij geen sommen van boven
Het team probeerde alle kinderen zo goed
ook naar de hele groep.’
de duizend kan maken. Dus je blijft de lesstof
mogelijk te bedienen. Toch dreigden de op-
Na het voorwerk van de stuurgroep werd
van de groep volgen. Door
brengsten bij een paar vakken onder de maat
de rest van het team betrokken. Arno: ‘De
kinderen het totaalaanbod te
te blijven. Ruim twee jaar geleden ging het
omslag naar werken vanuit groepsplannen
geven, zie je dat ze zich ook
roer om.
binnen vaste leerroutes vergde een grote ver-
op andere gebieden blijven
‘Toen ik hier als directeur kwam lag er een
andering in het handelen van de teamleden.
ontwikkelen.’
afspraak met de CED-Groep om te werken
In een gedifferentieerd tempo is dit door de
‘Je merkt dat de lat hoog
aan onze ondergrens, de zeer moeilijk leren-
mensen opgepakt. Al werkende zijn we met
leggen zeker goed is voor
den,’ vertelt directeur Arno van Trigt. ‘Dat
elkaar de meerwaarde gaan ontdekken.’
deze groep kinderen,’ zeggen
breidde zich uit tot de hele school.’
10 KlasseApart mei 2015 nummer 2
de ib’ers. ‘We waren te veel
Van leerlingen volgen naar leerlingen uitdagen
Onder begeleiding van adviseur Dirk Jan Be-
Professionaliseren
volgend, nu dagen we de
gemann begon de school aan een traject voor
De school legde zich ook toe op het verder
kinderen uit. En al gaan de scores niet altijd
opbrengstgericht werken. Een stuurgroep
professionaliseren van het pedagogisch en
omhoog, je merkt dat ze er toch iets van op-
stellen we onszelf de vraag: wat is het doel
bestaande uit de directeur, twee intern bege-
didactisch handelen van de leerkrachten. Het
pikken.’
en wat zijn de resultaten? Daarna stellen we
leiders en een leerkracht nam het voortouw.
team gebruikt daarvoor onder andere het
nieuwe doelen. We zijn heel ontwikkelingsge-
programma Teach Like a Champion.
Houvast
richt bezig.’
School in kaart gebracht
Arno: ‘Vanaf het begin had het team de
‘We hebben een omwenteling meegemaakt,’
De inspanningen hebben geleid tot concrete
‘Dirk Jan vroeg ons wat onze uitstroom is, en
insteek: het gaat om onze leerlingen en we
vindt ook leerkracht Fernando Torres Vuyk.
resultaten. De opbrengsten van alle vakken
hoe we die in de toekomst graag willen zien,’
willen onszelf verder ontwikkelen om voor
‘Vroeger ging er veel tijd op aan het vullen
zijn voldoende en de inspectie is tevreden.
vertellen de ib’ers Rosita Boeding en Carla
hen zo goed mogelijk onderwijs te realiseren.
van de hiaten van de leerlingen. Nu we met
Arno: ‘We verzamelen de juiste gegevens en
Verlinde. ‘We brachten de school in kaart
Mede hierdoor zijn we gekomen waar we
vaste leerroutes en arrangementen werken
we doen er wat mee. Niet om af te rekenen,
en hebben alles ingedeeld in leerroutes en
nu zijn. We moeten nog veel leren en blijven
is er meer effectieve leertijd. En uiteindelijk
maar om het aanbod van de school in geza-
arrangementen. Dirk Jan heeft ons daarbij
doorontwikkelen. En dan is het fijn met men-
blijft er meer tijd over om extra aandacht te
menlijkheid te bespreken. Daarbij staat het
steeds geïnspireerd door de juiste vragen te
sen te werken die samen de vervolgweg op
geven aan de kinderen die dat nodig hebben.
kind voorop.’
stellen.’
willen gaan.’
Deze werkwijze biedt een leerkracht houvast.’
De school kwam uit op drie leerroutes met
De school heeft een metamorfose doorge-
De omslag nam bij elkaar ruim twee jaar in
een bijbehorend uitstroomniveau: prak-
maakt: van het kind volgen naar het kind
beslag en gaat nog door. ‘Het is een doorlo-
tijkschool, vmbo-basisberoeps en vmbo-
uitdagen. ‘Het besef kwam dat kinderen
pend traject,’ vertelt Arno. ‘Steeds opnieuw
Meer weten? Dirk Jan Begemann d.begemann@cedgroep.nl
KlasseApart mei 2015 nummer 2 11
Nieuws
Nieuws Nieuw in de webwinkel
Breinsleutels Het jonge kind
Nieuw katern De Vreedzame School: Werken aan sociale veiligheid
Wilt u weten hoe het brein van jonge
Op verzoek van
zeker voor kinderen die van huis uit kans lopen op een
kinderen werkt en hoe u hun ontwikke-
veel scholen
ontwikkelingsachterstand.
ling op een leuke manier kunt stimule-
komt er bij De
In de praktijk werken pm’ers met verschillende program-
ren? Met Breinsleutels - Het jonge kind
Vreedzame
ma’s, die elk hun eigen trainingen hebben. Wie van baan
verdiept u zich in de ‘bovenkamer’ van
School een
of locatie verandert, moet soms een lange weg afleg-
kinderen. De deuren naar die bovenka-
nieuw katern
gen om opnieuw gecertificeerd te worden. Invalkrachten
mer kunt u openen door te werken met
over pesten. Om
volgen meestal geen programmatrainingen. Om aan deze
‘breinsleutels’. Dat zijn aantrekkelijke
aan te geven dat
werkwijzen waarmee u de ontwikkeling
het tegengaan
Groep samen met partners twee basistrainingen. Er is een Basistraining VVE
van kinderen op een speelse manier
van pesten past
voor invalkrachten en een Basistraining VVE Plus voor vaste medewerkers.
stimuleert. Het bijbehorende boek,
in een bre-
Deze trainingen geven pm’ers en invalkrachten een stevige basis. Na afloop
Breinsleutels - Het jonge kind, is een afwisselend doe-, werk- en leerboek
dere context (het
kunnen zij eventueel een (verkorte) programmatraining naar keuze volgen.
voor pedagogisch medewerkers en onderbouwleerkrachten (groep 1 en 2).
pedagogische
www.viervve.nl
U kunt in het boek lezen, schrijven, kleuren, knippen en plakken. Dat kan
klimaat en het veiligheidsbeleid van de school)
ook samen met collega’s, zodat u van en met elkaar kunt leren. Breinsleu-
noemen we dit onderdeel ‘Werken aan sociale
tels - Het jonge kind is te bestellen via www.cedgroep.nl/webwinkel.
veiligheid’. Hiermee bieden we scholen een
Basistrainingen VVE Pedagogisch medewerkers (pm’ers) hebben een grote invloed op de ontwikkeling van het jonge kind. Hun pedagogisch-didactische kwaliteiten maken het verschil,
knelpunten tegemoet te komen, ontwikkelde de CED-
Externe vertrouwenspersoon neemt school ‘gedoe’ uit handen
extra handreiking om pesten te voorkomen en in te grijpen bij pestincidenten, op een manier die past bij vreedzame scholen. We verwachten dat het katern eind augustus/begin september 2015 klaar is. www.vreedzameschool.nl
Wordt u aangeklampt
Oproep
Denk mee in het Onderwijsforum!
door ouders, leerlingen of
Nieuwe masterclass: combinatie van Nieuwsbegrip & Teach Like a Champion
leerkrachten met klachten? Klagen docenten over discriminatie, agressie, pesten of andere zaken binnen of buiten de school? Heeft uw bestuur of school
Wilt u graag uw mening geven over trends in het onderwijs? Bevraagd worden over beleid en praktijk? De CED-Groep is op
Nieuwsbegrip masterclasses zijn teamtrainingen op
zoek naar betrokken professionals voor het Onderwijsforum.
uw school waarin diverse facetten van goed begrijpend
Dit forum is een groeiende groep van zeer betrokken lera-
een klachtenregeling, maar kan de uitwerking beter? Ontwikkelt u als bestuurder het veiligheids- en/of klachtenbeleid? De CED-Groep heeft
leesonderwijs met Nieuwsbegrip aan bod komen.
ren, ib’ers en directeuren. De CED-Groep legt hen regelmatig
Nieuw in deze serie van acht is Nieuwsbegrip en Teach
relevante thema’s voor die spelen in en rondom het onderwijs.
Like a Champion. Deze masterclass is speciaal ontwik-
Op die manier hopen wij beleidsvormers te kunnen informeren
keld voor Nieuwsbegripscholen die werken met de
Nieuwsbrieven
over de zin en onzin van hun plannen en maatregelen. U kunt
technieken van Teach Like a Champion. In de training
Kent u onze nieuwsbrieven al? Meld u aan en ontvang eens
zich aanmelden via: onderwijsforum@cedgroep.nl. U wordt dan
worden technieken behandeld die goed passen bij het
per zes weken een of meerdere nieuwsbrieven naar keuze
een aantal keren per jaar per e-mail benaderd en één keer per
lesmodel van Nieuwsbegrip.
in uw inbox. Zo blijft u goed op de hoogte! U kunt zich digi-
jaar uitgenodigd voor een gezamenlijke trendsessie. Meer weten? Stuur uw vraag of opmerking naar onderwijsforum@cedgroep.nl
taal aanmelden voor: Eerste masterclass cadeau
Nieuwsbrief Het Jonge Kind
Wie nog voor de zomervakantie uit de serie van acht
Nieuwsbrief PO
kiest voor vier Nieuwsbegrip masterclasses, krijgt de
Nieuwsbrief S(B)O
eerste masterclass cadeau. Wilt u meer weten over de
Nieuwsbrief VO
masterclasses of de korting, neem dan contact op met
Nieuwsbrief Gemeenten en Schoolbesturen
gecertificeerde externe vertrouwenspersonen. Zij nemen u ‘gedoe’ uit handen, vangen klagers op, brengen problemen en klachten terug tot de kern en helpen bij het vinden van de juiste wegen. Zij steunen, adviseren en professionaliseren uw interne contactpersonen, directies en bestuur, verzorgen uw jaarlijks klachtenverslag en informeren u over de nieuwste ontwikkelingen. Meer weten? Frank Rote, f.rote@cedgroep.nl.
Yvet van Noordt, y.vannoordt@cedgroep.nl of kijk op www.nieuwsbegrip.nl.
12 KlasseApart mei 2015 nummer 2
Aanmelden kan via: www.cedgroep.nl/nieuwsbrief
KlasseApart mei 2015 nummer 2 13
Breinsleutels Het jonge kind
Anders kijken, bewuster werken Tekst Marijke Nijboer
Goed kijken naar het kind, zoveel mogelijk vanuit hem denken en aansluiten bij zijn behoefte: dat deed Ouarda Rezzougui tot op zekere hoogte wel. Breinsleutels - Het jonge kind helpt haar om deze technieken bewuster in te zetten.
Dikkertje Dap is een Rotterdamse ‘plusop-
ook opdrachten met beweging. ‘Dan laat ik ze
vang’. Hier komen kinderen van 0 tot 4 jaar
bijvoorbeeld pittenzakken op kleur sorteren
Etiketje
met een indicatie vanwege problematiek bin-
en op verschillende plekken opbergen.’
De methode Breinsleutels maakt duidelijk
nen het gezin, en/of bij het kind zelf. Kinderen
waarom bepaalde dingen die je vaak al met
hebben een stoornis in hun ontwikkeling, of
Bovenkamer
kinderen doet, zinvol zijn bij het leren. En hoe
dreigen die te ontwikkelen. Pedagogisch me-
Breinsleutels definieert vijf deuren naar de
je daarmee de relatie tussen brein en leren
dewerkster Ouarda Rezzougui bezocht twee
‘bovenkamer’ van kinderen: het langetermijn-
kunt versterken. Breinsleutels is een middel
bijeenkomsten over Breinsleutels en paste de
geheugen en vier executieve functies: werk-
om meer uit kinderen te halen in de opvang
geleerde technieken bij wijze van pilot daarna
geheugen, inhibitie, flexibiliteit en planning.
en het onderwijs. Voor het jonge kind zijn de-
toe in haar groep onder begeleiding van een
Deze functies helpen bij ingewikkelde taken
zie je vaak dat die vijf deuren minder ver open
zelfde ‘deuren’ gedefinieerd als voor oudere
adviseur. Haar ervaringen werden gebruikt
zoals het maken van keuzes en oplossen van
staan. Zij hebben dus op die punten wat ex-
kinderen. Alleen zijn deze voor de jongsten
voor de ontwikkeling van ‘Breinsleutels – Het
problemen. Breinsleutels zijn technieken
tra’s nodig. Neem kinderen met een stoornis
iets anders uitgewerkt, omdat de deuren bij
jonge kind’. Dit pas verschenen, praktische
waarmee de pedagogisch medewerker of
in het autistisch spectrum: bij hen is van die
hen een stuk minder ver zijn ontwikkeld. Met
werkboek en het begeleidingstraject zijn
leerkracht die deuren kan openen, oftewel die
vijf deuren vooral die van de flexibiliteit lastig.
name in de peuter- en kleutertijd worden
bedoeld voor pedagogisch medewerkers en
executieve functies en het langetermijnge-
Ze hebben moeite met schakelen van de ene
enorme ontwikkelingssprongen gemaakt, ook
leerkrachten in de onderbouw.
heugen kan verbeteren.
situatie naar de andere. Dat ondersteun je
bij die executieve functies.
Ouarda’s groep, kinderen van 2,5 tot vier jaar,
Twee van die sleutels, waar Ouarda veel
met de breinsleutel ‘schakelen’. Je geeft aan:
is behoorlijk druk. ‘Wij observeren natuurlijk
gebruik van maakt, zijn ‘herhalen’ en ‘geheu-
we hebben nu dit gedaan, dat gaan we afslui-
ik, want als je zo’n kind ondervraagt, blijkt
We denken dat zijn gedrag in de groep te ma-
het waarom van hun gedrag. Er worden snel
veel, maar de betekenis van wat we zagen
gensteuntjes’. Aan het begin van de dag hangt
ten en dan gaan we door naar de volgende
soms dat het verhaal wel degelijk is overge-
ken heeft met een gebrek aan zelfvertrouwen.
etiketjes geplakt: een kind is een chaoot, of
vulden we vaak zelf in,’ vertelt zij. ‘Door
ze voor elke activiteit in de juiste volgorde
situatie. Dat kan met een time timer, waar
komen.’ Soms laat ze kinderen het verhaal
Ik heb met m’n collega afgesproken dat we
een sloddervos. Breinsleutels maakt duidelijk
Breinsleutels ga je minder vanuit je eigen
pictogrammen klaar en regelmatig verwijst
Ouarda mee werkt, of met een grote zand-
zelf afmaken. ‘Dan word ik echt verrast door
hem voorlopig in de kring als eerste de beurt
dat er achter zo’n etiketje ‘sloddervos’ een kind
perspectief kijken en meer vanuit het kind.
ze daarnaar. Veel van haar kinderen hebben
loper. Als het bijna tijd is ga je daarmee alle
hun fantasie.’
geven. Hij kreeg van ons een kaart en elke
zit dat moeite heeft met plannen en organise-
Dat was een eyeopener.’
moeite met veranderingen en gedijen goed bij
groepjes langs en wijs je de kinderen erop dat
Bij sommige kinderen werkt het vragen
keer als hij een goed antwoord geeft, plakken
ren. Breinsleutels helpt pedagogisch mede-
Ze geeft een voorbeeld. ‘We zitten in de kring
structuur. Ouarda gebruikt een ‘time timer’,
het bijna tijd is.
stellen in de groep niet. Geïnspireerd door
we daar een sticker op: een beloning voor het
werkers en leerkrachten om bewuster te werk
en ik geef de kinderen een opdracht. Terwijl
een klok met kleurvlakken, om de kinderen
Breinsleutels probeerde Ouarda zo’n jongetje
zelf nadenken. Dat werkt prima.’
te gaan en anders naar kinderen te kijken.
ik praat zie ik dat een paar jongetjes onrus-
te laten zien hoeveel tijd ze hebben voor een
Vragen stellen
eens op een andere manier te benaderen.
Dikkertje Dap werkt vanuit de methode van
tig zijn. Ze letten niet op. Vroeger zou ik dan
activiteit. ‘Sommige kinderen, vooral degenen
Ouarda werkt ook veel met de breinsleutel
‘Elk kind heeft bij ons een eigen diersymbool
Freinet. Ouarda: ‘Dat betekent dat we ons
zeggen: kom, nog even luisteren. Nu zie ik: ze
met een korte aandachtsspan, vragen zelf om
‘vragen stellen’. ‘Bijvoorbeeld na het voorle-
en ’s morgens oefen ik al die dieren met de
richten op de behoefte van het kind. Brein-
hebben behoefte aan beweging. Dus laat ik ze
de time timer. Die willen weten waar ze aan
zen. Zo checken we of het verhaal is bin-
kinderen. Als ik dat jongetje vroeg naar een
sleutels sluit daar heel mooi bij aan.’ Veel
eerst even lekker buiten rennen. Daarna gaan
toe zijn.’
nengekomen. Als ik vroeger zag dat een kind
dierennaam, herhaalde hij alleen mijn vraag
onderdelen van Breinsleutels kwamen haar
we die andere activiteit binnen doen.’ Als kin-
Deze methode kan extra veel betekenen
tijdens het voorlezen met andere dingen bezig
of praatte hij de andere kinderen na. Op een
bekend voor. ‘Sommige dingen deed ik ook
deren niet kunnen stilzitten, beseft Ouarda,
voor kinderen met een achterstand, die thuis
was, nam ik altijd aan dat het dus niet had
ochtend ben ik met hem apart gaan zitten.
al. Maar nu kan ik er een naam aan geven. Je
bereik je ze toch niet. Ze combineert nu soms
doorgaans minder prikkels krijgen. Bij hen
geluisterd. Maar dat is een vooroordeel, merk
Toen bleek dat hij alle dieren kon opnoemen.
bent bewuster met je werk bezig.’
14 KlasseApart mei 2015 nummer 2
Kinderen profiteren ervan als er begrip is voor
Meer weten? Marald Mens m.mens@cedgroep.nl
KlasseApart mei 2015 nummer 2 15
Benoemen gewenst gedrag doet wonderen op cluster 4-school De Keijzer
Gedrag gaat met sprongen vooruit Scholengemeenschap De Keijzer is een cluster 4-school. De meeste leerlingen hebben een psychiatrische problematiek. ‘Toen ik hier een jaar geleden kwam werken, zag Tekst Karin van Breugel
Als je consequent en heel concreet benoemt welk gedrag je vanuit je ambitie wilt zien, gaan kinderen dat steeds vaker tonen,
ik dat leerkrachten hard werkten aan het gedrag van de kinderen,’ zegt Ivonne. ‘Ze deden dat alleen niet op een heel bewuste, gestructureerde manier. Daar was in mijn ogen veel
zegt Ivonne van Eerd, adjunct-directeur van so-school De Keyzer
winst te behalen.’
in Goirle. De praktijk wijst uit dat zij gelijk heeft. Haar team
In overleg met adviseur Audrey Machielsen
bereikte in een half jaar tijd opzienbarende resultaten bij ‘leren leren’ en ‘sociaal gedrag’.
Als leerkracht Nikkie van Eeuwijk een keer vergeet de pictogrammen op het dagrooster te hangen, spreken de leerlingen haar hier direct op aan.
werd een 4D-traject uitgestippeld om de opbrengsten bij gedrag te verhogen. De Keijzer
bepaald dat we streven naar niveau 6 aan het
prettig dat de beide leerlijnen zo concreet
bekrachtigen van gewenst gedrag, wordt zich
koos voor een zeer compact traject van zes
eind van groep 8.’
zijn uitgewerkt in concrete subdoelen: ‘Ik heb
daar nog meer van bewust. En een leerkracht
maanden. ‘Dat kón ook, omdat het pedago-
Bij de nulmeting aan het begin van dit school-
nu echt een praktisch handvat om met het
die de neiging heeft wat meer te mopperen
gisch handelen van dit team eigenlijk al heel
jaar bleek al snel dat dit wel heel ambitieus
gedrag van de kinderen
goed was. Het benoemen en bekrachtigen
was. Veel leerlingen van groep 8 scoorden op
aan de slag te gaan.’
van gewenst gedrag is essentieel en veel
niveau 2 of 3. Het team stond dus voor een
Haar leerlingen zijn
leerkrachten deden dat al goed. Het traject
geweldige uitdaging. Gedurende zes maanden
graag bezig met ‘leren
moest er vooral voor zorgen dat zij meer
werd alles uit de kast gehaald om leerlingen
leren’. ‘Als ik vergeet
planmatig en gestructureerd gingen werken
naar een hoger niveau te brengen. Zo werden
om de kaartjes op het
er bijvoorbeeld vier studiedagen georgani-
dagrooster te hangen,
lat hoger zou worden gelegd,’ legt
seerd. Een van deze dagen is gebruikt om de
spreken ze me er direct
Ivonne uit.
resultaten van de nulmeting te vertalen in
op aan. Ze doen echt
groepsplannen voor ‘leren leren’ en ‘sociaal
hun best. Je merkt aan
gedrag’, vergelijkbaar met de groepsplannen
alles dat ze het graag goed willen doen.’
een half jaar tijd meerdere niveaus vooruit
die ook voor de reguliere vakken worden ge-
Leerkrachten zijn overigens niet alleen
gegaan. Ivonne: ‘De meting bewijst dat ook
bruikt. De groepsplannen maken inzichtelijk
planmatig aan heldere doelen gaan werken.
deze leerlingen heel leerbaar zijn. Als je maar
op welk niveau en aan welke subdoelen er in
‘Het is vooral belangrijk dat leerkrachten heel
concreet benoemt welk gedrag je wilt zien,
plaats. Deze leerlijnen zijn opgebouwd
een periode wordt gewerkt. Dat is ook terug
concreet benoemen welk gedrag ze van de
dan gáán ze het ook laten zien. Dat is mooi
uit acht niveaus, waaraan gedurende de
te zien in de dagroosters.
kinderen verlangen en dat ze het gewenste
om vast te stellen. Inmiddels denken we dat
aan de hand van een leerlijn en dat de
Schoolstandaard In het traject hebben de leerlijnen ‘leren leren’ en ‘sociaal gedrag’, beide ontwikkeld door de CED-Groep, een centrale
of te corrigeren, wordt geconfronteerd met zijn eigen gedrag en snapt heel goed dat hij of zij daar iets mee moet.’ Onlangs is het gedrag van de leerlingen voor de tweede keer gemeten. De progressie is opmerkelijk. Veel kinderen zijn in
gedrag positief bekrachtigen. Hoe concreter
we de schoolstandaard volgend jaar mis-
de start van het traject hebben Audrey en ik
Enthousiaste leerlingen
ze zijn, hoe beter het is,’ aldus Ivonne.
schien wel kunnen opkrikken naar niveau 7.
de leerlijnen geïntroduceerd bij het team.
Alle leerkrachten gebruiken op hun dagplan-
Met een speciale Kijkwijzer van de CED-
Dat zou geweldig zijn!’
De eerste vraag die we met elkaar moesten
bord dezelfde pictogrammen en benamingen.
Groep kijkt Ivonne samen met de ib’ers of
beantwoorden was: welk niveau moeten onze
Zeker voor deze leerlingen is die herken-
de leerkrachten daar in slagen. ‘Het nabe-
leerlingen uiteindelijk kunnen halen? Ofwel:
baarheid belangrijk. Nikkie van Eeuwijk is
spreken van die Kijkwijzer geeft veel inzicht.
wat wordt onze schoolstandaard? Wij hebben
leerkracht van groep 6. Zij vindt het heel
Een leerkracht die al sterk is in het positief
schoolcarrière wordt gewerkt. Ivonne: ‘Bij
16 KlasseApart mei 2015 nummer 2
Leerlijnen voor leren leren en sociaal gedrag brengen structuur en inzicht
Meer weten? Audrey Machielsen a.machielsen@cedgroep.nl
KlasseApart mei 2015 nummer 2 17
Meesterlijk Besturen: grip op resultaat
Tekst Karin van Breugel
‘De Betere Basisschool’ is in een aantal jaren
Meer grip en draagvlak
ling of borging. Zo is voor iedereen duidelijk
Meer focus, minder vrijblijvendheid
ten worden. Dit is heel transparant, iedereen
Hoe waarborgt u als schoolbestuur
uitgegroeid tot een begrip in het basisonder-
Henk Jonker, directeur/bestuurder van VPCO
hoe en wanneer een onderwerp aan bod
Willem Kuijpers, voorzitter CvB Meerkring in
weet exact wat er van hem of haar wordt
wijs. Met deze krachtige, intensieve aanpak
De Viermaster in Ederveen:
komt.
Amersfoort (primair openbaar onderwijs):
verwacht. Voorheen ging het er allemaal net
organiseert het management van de basis-
‘Zo’n zeven jaar geleden is een van onze
Per onderwerp stellen we een projectgroep
‘Eind 2014 hebben we ons strategisch be-
wat vrijblijvender aan toe. Planningen liepen
scholen samen met de CED-Groep begonnen
samen, die zorg draagt voor proces en in-
leidsplan voor de komende vier jaar opge-
wel eens uit. Nu heeft de planning de status
en opbrengsten. De uitgangspunten van
aan het Betere Basisschool-traject. Inmiddels
houd. Daarin zitten directeuren, personeels-
steld. Hierin beschrijven we op hoofdlijnen
van een deadline die mensen gewoon moeten
De Betere Basisschool zijn ook uitstekend
zijn vrijwel alle andere VPCO-scholen ook
leden, ouders of stafmedewerkers. Met deze
een aantal ambitieuze doelen. De vraag is hoe
halen. De directeuren moeten daar wel aan
bruikbaar op schoolbestuurlijk niveau. Op
aangehaakt. Ik denk dat onze scholen zonder
projectgroepen creëer je draagvlak voor de
je die vertaalt in concrete, operationele doe-
wennen. Het sluit echter uitstekend aan bij
dit niveau heeft de aanpak de toepasselijke
adviseur Wil Hovy niet zouden staan waar ze
besluitvorming. Mensen zijn zelf actief be-
len en hoe je ervoor zorgt dat onze 18 scholen
de organisatieverandering die wij momenteel
vindt u de balans tussen sturen en
naam ‘Meesterlijk Besturen’. De belangrijkste
nu staan. Verschillende scholen krijgen van
trokken en komen met voorstellen die bij hen
de doelen ook echt gaan realiseren. Alles
doormaken.
loslaten? De aanpak Meesterlijk
kenmerken hiervan zijn:
de Inspectie een 4 voor kwaliteitszorg. Dat
passen, waar ze iets aan hebben en waarmee
staat of valt met focus, heldere resultaataf-
We werken inmiddels enkele maanden met
• draagvlak bij directeuren en scholen voor
is excellent, dan ben je een voorbeeld voor
ze ook daadwerkelijk uit de voeten kunnen.
spraken en bindende planningen. Meesterlijk
Meesterlijk Besturen. Mijn eerste indruk is
andere scholen.
Dat is mooi om te zien.
Besturen biedt hiervoor handvatten.
heel positief. Wil Hovy begeleidt ons vanaf de
De planmatige en gestructureerde aanpak
De strategische onderwerpen komen natuur-
Wij gebruiken de aanpak op stichtingsniveau.
zijlijn en houdt ons scherp. Dat is goed, want
ning en dragen medeverantwoordelijkheid
van De Betere Basisschool heeft mij altijd erg
lijk ook weer terug in de managementrappor-
Van alle strategische doelen die we willen
ongemerkt kan de vrijblijvendheid er weer
voor de realisatie van strategische doelen
aangesproken. Zo’n jaar geleden hebben we
tages. Zo kan ik als bestuurder de voortgang
realiseren, worden projectbeschrijvingen
insluipen. Misschien is iedereen bezig met
besloten om deze werkwijze ook op bestuur-
en resultaten goed volgen. Deze werkwijze
gemaakt. Daarin staat wat wanneer moet
relevante zaken, maar dat zijn niet altijd de
besluitvorming, invoering, evaluatie/bijstel-
lijk niveau in te voeren. Op basis van ons
zorgt ervoor dat ik meer grip heb op zaken,
worden opgeleverd en wie daarvoor verant-
zaken waarvan je hebt afgesproken dat je ze
ling en borging
dat scholen de doelen uit uw
strategisch beleidsplan daadwerkelijk school op een duurzame wijze de kwaliteit realiseren? Hoe houdt u iedereen gefocust? Hoe creëert u draagvlak voor het gevoerde beleid? En hoe
Besturen geeft houvast.
de realisatie van strategische doelen • alle betrokkenen hebben inzicht in de plan-
• een inzichtelijke beleidscyclus: planning,
18 KlasseApart mei 2015 nummer 2
strategisch beleidsplan heb ik samen met de
beter kan sturen en verzekerd ben van draag-
woordelijk is. Per project of opdracht wordt
zou doen. Deze aanpak helpt om te focussen
• heldere besluitvormingsprocedures
directeuren een aantal prioriteiten vastge-
vlak op de werkvloer.’
een werkgroep gevormd die de kar trekt en
en de strategische doelen waar te maken op
• realisatie van het doel binnen gestelde
steld waar we komend jaar aan gaan werken.
verantwoordelijkheid draagt voor planning en
de werkvloer in de scholen.’
termijnen en duurzame borging van het
Bijvoorbeeld: het bevorderen van de zelfstan-
resultaat.
resultaat.
digheid van kinderen, hoogbegaafdheid en de
Alle cruciale momenten in de beleids- en
aanspreekcultuur. Deze prioriteiten staan in
besluitvorming zijn nauwkeurig vastgelegd.
Twee schoolbestuurders vertellen waarom zij
een jaarplanning. Met kleuren geven we aan
Op de jaaragenda van het directeurenoverleg
kiezen voor Meesterlijk Besturen.
in welke fase een onderwerp zit: planning,
en het college van bestuur staat dus precies
besluitvorming, invoering, evaluatie/bijstel-
wanneer zaken besproken en besloten moe-
Meer weten? Wil Hovy w.hovy@cedgroep.nl
KlasseApart mei 2015 nummer 2 19
Professionaliseringsaanbod 2015-2016 Ieder schooljaar komen in april/mei de nieuwe cursus brochures van de CED-Groep uit, gevuld met teamtrainingen, cursussen, specialistenopleidingen, workshops, conferenties en studiedagen. Deze gidsen dienen als inspiratie voor de professionalisering van alle teams die met zoveel passie in de scholen en de kinderopvang werken. Het professionaliserings aanbod wordt in heel Nederland verzorgd en u kunt bijna alle onderdelen op maat inkopen of voor uw academie laten ver zorgen. Elke maand worden er in hoog tempo nieuwe cursus sen toegevoegd aan de website Registerleraar.nl.
Nieuw
In vertrouwde handen waarmee intern
Wat is er dit jaar nieuw? Naast de cursus
contactpersonen machtsmisbruik worden
Het lerende brein is nu Bewust lesgeven met
opgeleid, krijgt dit jaar een variant voor het
Breinsleutels toegevoegd aan ons brein-
voortgezet onderwijs, net als de basiscursus
aanbod. Deze cursus is gebaseerd op het
Gedragspecialist. Een nieuwe vervolgcursus
populaire boek Breinsleutels. Er is voor alle
gaat over het (in)voeren van sociaal veilig-
sectoren een cursus over het werken met
heidsbeleid.
Breinsleutels, ook voor de kinderopvang. Teach Like Champion heeft al velen geïn-
Specialist worden?
spireerd tot leuker en effectiever lesgeven.
Veel professionals willen zich verder ontwik-
Er is trainingsaanbod over Teach voor bijna
kelen zonder dat ze twee hele dagen per week
alle sectoren. Naast de basiscursussen zijn
kwijt zijn aan een zware studie met hoorcol-
er vervolgtrainingen voor po/so en er is een
leges. Daarom heeft de CED-Groep een groot
leiderschap. Er is veel expertise op dit gebied
aparte training gekomen voor leerkrachten
aantal praktijkgerichte specialistencursussen
bij de CED-Groep, van vve tot bve. Wilt u ver-
denken. Ook samenwerken en verantwoorde-
cessen op gang komen. Spelen is een manier
voortgezet onderwijs helpen die lat omhoog
die werken met jonge kinderen.
ontwikkeld voor alle sectoren. Het gaat om
nieuwingen starten of juist de winst van de af-
lijkheid nemen zijn belangrijke vaardigheden
voor kinderen om deel te nemen aan de
te brengen.
Het trainingsaanbod van Nieuwsbegrip en
basiscursussen met één keer per maand een
gelopen jaren borgen? Onze adviseurs komen
die aandacht en training behoeven. Wat kan
sociale cultuur van de gemeenschap waarin
Nieuwsrekenen is uitgebreid en aan de mas-
cursusbijeenkomst en veel opdrachten om
graag naar u toe. Voor veel besturen zijn er de
de school daar aan bijdragen? In de cursus-
ze opgroeien. Nieuw is de cursus: Het mag!
Cursussite
terclasses en cursussen Opbrengstgericht
in de praktijk te oefenen. De cursist kan zelf
afgelopen jaren met succes maatwerktrajec-
brochure voor po/so is er een apart hoofdstuk
Meer spelen en minder administratie.
Op www.cedgroep.nl/cursussen staan alle
werken in 4D wordt voortdurend geschaafd.
bepalen in welk jaar er voor een vervolgcur-
ten uitgevoerd, gericht op teamontwikkeling
aan gewijd.
Wist u dat u ook al in 4D aan gedrag of aan uw
sus gekozen wordt. Elk basistraject wordt
en planmatig werken aan opbrengsten. Ook
schoolplan kunt werken?
met een presentatie van een zelf geschreven
organiseren we bovenschoolse trainingen voor
praktijkplan afgerond. Zo is er bijvoorbeeld Veilig en taakgericht Met programma’s als Taakspel en De Vreedzame School kunt u werken aan een gezonde
acht verschillende basiscursussen en voor
en veilige school of (tussenschoolse) opvang.
het voortgezet onderwijs wel vijf. Kijk voor
Met de SCOL - of in de kinderopvang: Doen, Praten en Bewegen - kunnen de kinderen in
cursussen, trainingen, conferenties en Taal, lezen en rekenen
workshops. Met de aparte zoekmachine is het
Spelen mag
Wat voor competenties er ook bijkomen of af-
aanbod makkelijk te filteren. Kies bijvoor-
schoolleiders zoals Lead Like a Champion,
Een groot aantal pedagogisch medewerkers
gaan, taal, lezen en rekenen blijven een groot
beeld een thema of vakgebied en combineer
voor de kinderopvang de cursus Intern
Opbrengstgericht werken in 4D of Verant-
en leerkrachten voelt een spanning tussen
onderdeel uitmaken van ons curriculum. Het
dit met uw sector en uw functie. Heeft u
begeleider kinderopvang, voor po/so zijn er
woord plannen en borgen.
opbrengstgericht werken en ruimte bieden
cursusaanbod bevat daarom traditiegetrouw
al een cursus in gedachten? Zoek dan op
om te spelen of te werken aan creatieve vak-
veel aanbod gericht op vergroting van de
cursusnummer met het zoekvenster rechts
21e eeuwse vaardigheden
ken. Maar deze zaken hoeven elkaar niet uit
vaardigheden van pedagogisch medewerkers,
bovenaan de pagina.
het complete overzicht op www.cedgroep.nl/
Als onze kinderen straks als volwassenen hun
te sluiten. Integendeel, een flexibele manier
leerkrachten en docenten op deze vakgebie-
specialistworden.
bijdrage aan de maatschappij gaan leveren,
van doelgericht werken zou spelend leren
den. Nieuw is de vervolgcursus voor taal-
hebben ze vaardigheden nodig die nu niet
niet in de weg mogen staan. Tijdens het spel
coördinatoren po/so en de cursus Passend
hun sociale ontwikkeling worden gevolgd. Het Cursus- en conferentiebureau organiseert de
Schoolleiders en managers
altijd expliciet worden onderwezen. Het gaat
kunnen juist alle ontwikkelingsgebieden aan
rekenen. Voor de onderbouw is Interactief
bovenschoolse trainingen over deze produc-
Managers in onderwijs en kinderopvang kun-
om complexe cognitieve en sociale vaardig-
bod komen. Taal, motoriek, rekenen, sociale
voorbereidend rekenen met het Rekenhuis
ten. Begeleiding in de groep of in de klas
nen op allerlei manieren worden gecoacht,
heden. In de 21ste eeuw willen we immers
vaardigheden, expressie, enzovoort. Via spel
erbij gekomen. Projecten als FF Taal Leren
wordt op maat toegesneden. De cursus
getraind of begeleid in hun (onderwijskundig)
dat onze kinderen kritisch en creatief leren
kunnen doelgerichte, betekenisvolle leerpro-
voor de kinderopvang en Taal Effect voor het
20 KlasseApart mei 2015 nummer 2
Meer weten? Lot Hannik cursusbureau@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau @cursusced
KlasseApart mei 2015 nummer 2 21
Agenda
MAGiTO
UIT DE WETENSCHAP Onderzoek vroegkinderlijke ontwikkeling Paul Leseman goed voor Leune Penning
De lerende organisatie volgens Bach
Wat werkt wel en wat niet bij de voorschoolse opvang en educatie? Gezien
Het is zo’n avond met kippenvel in de Doelen.
concludeerde onder andere dat een hoge kwaliteit van vroege educatie
Het rietkwintet Calefax en het Baroque Con-
een verschil kan maken. Vooral op het educatieve vlak is er echter nog
sortium spelen het zevende Brandenburgse
veel te winnen bij de voorschoolse opvang en educatie. Het is volgens
concert. De kenner zal zeggen: ‘Er bestaan
Leseman raadzaam om je te richten op de brede ontwikkeling, met name
maar zes Brandenburgse concerten van Bach!’
zelfregulatie en complexe taal. Een andere aanbeveling: meer werken in
Dat klopt, maar vanavond wordt toch het ze-
een kleine groep met een gestructureerde en begeleide activiteit. Orga-
vende gespeeld. Met een volledige beheersing
nisaties zouden moeten streven naar integrale, gemengde voorzieningen
van het eigen instrument, een diepe kennis
met een mix van doelgroep- en niet-doelgroepkinderen. Hoe hoger het
van het werk van Bach en een enthousiasme-
percentage niet-doelgroepkinderen, hoe meer interactie er namelijk is
rende creativiteit. Vakmanschap, plezier en lef.
tussen beide groepen kinderen, hetgeen goed is voor de taalontwikkeling.
Ziedaar het recept voor een adembenemend
Verder is het belangrijk dat de individuele competenties van de staf wor-
mooie nieuwe creatie in de geest van Bach.
den vergroot. Men zou echter vooral moeten investeren in teamprofes-
Je ziet het enthousiasme in de ogen en geba-
sionaliteit. Belangrijke componenten hiervan zijn onder andere reflectie
ren van de musici. De flow en verbondenheid.
op het werk, het samen bespreken van educatieve en sociaal-emotionele
Het knikje van de violiste naar de cellist om
doelen, samen nascholing volgen, bij elkaar in de groep kijken en het
gelijk in te zetten. De energie die dat oplevert.
bespreken van de ontwikkeling en het functioneren van kinderen.
En het wederzijds respect na een prachtige
www.ecec-care.org
de ontwikkelingsachterstand bij veel jonge kinderen en alle aandacht en geld die worden geïnvesteerd in deze sector, is dat een belangrijke vraag. Prof. dr. Paul Leseman, hoogleraar orthopedagogiek aan de Universiteit Utrecht, kreeg op 9 februari 2015 de Prof. dr. J.M.G. Leune Penning voor zijn bijdrage aan onderzoek naar de vroegkinderlijke ontwikkeling. Leseman ging op zoek naar een antwoord op bovengenoemde vraag. Hij
STUDIE(MID)DAGEN EN WORKSHOPS Wo 20/05
Een zml-leerling in de klas
Wo 03/05
Werken met Nieuwsbegrip in het basisonderwijs
Do 04/06
Taakspel intervisiebijeenkomst licentiehouders
Vrij 05/06
Spelen in hoeken voor de kinderopvang
Wo 10/06
Drama is leuk en stimulerend
Wo 10/06
Startbijeenkomst Grip op de groep 15-16
Wo 24/06
Kennismakingsworkshop Breinsleutels
Do 17/09
Omgaan met opvallend gedrag voor de tso
Di 22/09
Omgaan met opvallend gedrag voor de tso
BINNENKORT Do 21 mei Den Bosch Do 04 juni Rotterdam Informatiebijeenkomst Opbrengstgericht werken in 4D on tour Opbrengstgericht werken leidt tot betere prestaties. De praktijk laat dat overtuigend zien. Veel scholen willen daarom kennismaken met OGW in 4D, een opbrengstgerichte manier van werken die breed wordt ingevoerd. De kennismakingsbijeenkomst is voor intern begeleiders, directieleden en bestuurders in het (speciaal) basisonderwijs. www.cedgroep.nl/agenda
solo of een ontroerend duet van de eerste visamenspel van een contrabas en een basklarinet. On the spot, in het moment, hier en nu. Wonderbaarlijk mooi!
@CEDGROEP
Aan het eind van het concert valt er eerst een peilloze stilte. Daarna volgt een oorverdovend applaus. De kwaliteit is herkend en de ontroering overgebracht.
@MMNieuwsbegrip Heb ik nu naar de lerende organisatie volgens
Het vakantieboek van #Nieuwsbegrip #cedgroep is er weer!
Bach zitten luisteren? De analogie met een
Gratis te downloaden bij nieuws op nieuwsbegrip.nl
schoolteam is niet heel moeilijk te trekken. creativiteit op basis van een grondige beheersing van het instrument en het repertoire. En ik zag een gezamenlijke ambitie, samenspel van de hoogste plank, innovatie op basis van gedegen vakmanschap. Na deze avond in de Doelen wens ik ieder schoolteam een eigen zevende Brandenburgs concert toe. Dat er in uw onderwijs, als product van uw gezamen-
@hugodejonge Het programma 'taakspel' gezien in de praktijk - erg goed en bewezen effectief. taakspel.nl @MarkeOBS @Leerplein055 in magazine Naar School. @lydaliss Inspirerende studieochtend over Teach like a champion van
van de CED-Groep. @magitoT
22 KlasseApart mei 2015 nummer 2
Do 28 mei Utrecht Informatiebijeenkomst Platform PASSER 26 scholen voor regulier en speciaal voortgezet onderwijs werken binnen het platform PASSER samen aan de uitbreiding van mogelijkheden voor leerlingen met autisme om diplomagericht onderwijs op niveau te volgen en daarna door te stromen naar het vervolgonderwijs of arbeid. Op 28 mei is hier een informatiebijeenkomst over. www.cedgroep.nl/agenda Wo 27 mei Rotterdam en Maartensdijk Wo 3 juni Zwolle Wo 10 juni Eindhoven Voorlichtingsbijeenkomst Sil op school Deze bijeenkomst is voor iedereen die meer wil weten over het kleuterprogramma Sil op school, bijvoorbeeld directie, ib’ers, onderbouwcoördinatoren en leerkrachten. Tijdens een informatieve sessie hoort u alles over werken met dit nieuwe leuke programma dat net als Nieuwsbegrip gekoppeld is aan de actualiteit. www.cedgroep.nl/agenda
@CEDgroep gehad. Morgen direct aan de slag!
lijke inzet, veel muziek moge zitten. Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder
In het najaar starten veel cursussen. Hieronder een paar voorbeelden HET JONGE KIND Do 17/09 Breinsleutels Het jonge kind Di 13/10 Specialist Jonge kind Wo 14/10 Denkkracht PO EN SO Wo 10/06 Do 17/09 Do 17/09 Wo 23/09 Do 24/09 Vrij 25/09 Do 01/10 Ma 05/10 Do 15/10
Grip op de Groep Basiscursus Interne Begeleiding Bewust lesgeven met Breinsleutels Basiscursus bouwcoördinator Lead Like a Champion Uw schoolplan in 4D Vernieuwde Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D Basiscursus Leesspecialist Basiscursus Taalcoördinator po
VO/MBO Ma 14/09 Do 15/10
Basiscursus Taalcoördinator Bewust lesgeven met Breinsleutels
Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau
oliste en de hoboïst. En op de achtergrond het
Ik zag deze avond persoonlijk meesterschap,
STARTDATA CURSUSSEN
@OBSWaterrijk Brigit: "Wij zijn een ‘Vreedzame school’ en leren dat iedereen anders is maar dat iedereen erbij mag horen" #watvindthetteam
Wo 3 juni Utrecht Congres Passend Onderwijs Waar staan we na het eerste schooljaar met de nieuwe regeling Passend onderwijs? Wat zijn de eerste ervaringen, vanuit verschillende invalshoeken bekeken? Corien van der Linden en Lenie van den Bulk van de CED-Groep presenteren op dit congres hun onderzoek: 'De casuïstiek van het Ontwikkelingsperspectief'. www.cedgroep.nl/agenda
@cursusced
Do 10 september Rotterdam Symposium DGM 20 jaar Centraal op deze middag: de nieuwe uitgave van de Vragenlijst Denkprocessen en het boek Even denken; Denkgesprekken met kinderen. Daarnaast zijn er workshops over DGM-gerelateerde onderwerpen zoals Breinsleutels, filosoferen met kinderen en Nieuwsbegrip. www.cedgroep.nl/dgm20jaar Di 8 september Rotterdam Inspiratiesessie Lead & Learn PO: Data en Feedback De tweede inspiratiesessie Lead & Learn PO die School aan Zet organiseert samen met de CED-Groep, is op 8 september. Deze sessie gaat over het overzichtelijk maken van data en het geven van feedback. U denkt in groepjes na over de volgende stappen uit uw planningsdocument en gaat hiermee aan de slag in uw eigen school of scholen. www.cedgroep.nl/agenda Wo 30 september Eindhoven Conferentie Begrijpend lezen De jaarlijkse conferentie voor begrijpend lezen voor po, so en vo wordt dit eind september in Eindhoven georganiseerd. Veel aandacht is er dit jaar voor het lezen van (computer)schermen. www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpendlezen
KlasseApart mei 2015 nummer 2 23
Liesbeth Stout-Kreuk werkt als orthopedagoog en onderwijsadviseur voor de CED-Groep. Zij is auteur van de recent verschenen nieuwe versie van Teach Like a Champion – Het jonge kind.
Liesbeth Stout-Kreuk
Ik start de week op basisschool De Sleutel in Rotterdam. Dit team volgde al verschillende bijeenkomsten voor Teach Like a Champion. Tijdens klassenconsultaties geniet ik ervan hoe goed de leerkrachten én de kleuters de technieken al in de vingers hebben. Dat levert veel effectieve lestijd op, waardoor er meer aandacht overblijft voor spel en spelbegeleiding!
Dinsdagmiddag ga ik naar een onderwijszorgmarkt in D ordrecht. De CED-Groep is uitgenodigd om te laten zien wat wij voor de scholen in de regio kunnen betekenen. Zelf werk ik als orthopedagoog op een aantal Dordtse scholen. Op deze markt informeer ik mensen over onze nieuwe producten zoals Breinsleutels Het jonge kind, Sil op school en Teach Like a Champion – Het jonge kind. Donderdagochtend ontmoet ik voor het eerst de leerkrachten van basisschool De Nessevliet. Dit team is enthousiast geworden over Teach Like a Champion en wil graag een goede start maken met de technieken in de school. Ik ben uitgenodigd om als Teach-trainer een inspiratiebijeenkomst te verzorgen. Naast de theorie over de achtergronden en technieken van Teach, gaan de leerkrachten ook praktisch aan de slag. Deze combinatie zorgt ervoor dat ze het geleerde morgen in de praktijk kunnen brengen.
Opnieuw naar Dordrecht, nu voor een consultatie met de intern begeleider van de Prins Bernhardschool. We bespreken een leerling uit groep 1. Op basis van de informatie van de school adviseer ik hoe de leerkracht kan aansluiten bij de mogelijkheden van dit kind. Essentieel daarbij is het goed volgen van de ontwikkeling. Daarin kun je steeds kleine stapjes zetten.