Klasseapart mei 2015

Informatieblad relaties CED-Groep mei 2015 nummer 2 jaargang 13

De kracht

van het team ‘Professionaliseren doe je samen’

Met ‘Teach’ van rood naar groen

Teamontwikkeling bij Open Schoolgemeenschap Bijlmer

Sbo De Springplank legt de lat hoger

Inhoud

De kracht

van het team KlasseApart heeft met ingang van dit nummer een ander uiterlijk. We hebben meer variatie gebracht in de opmaak van de artikelen. In de inhoudsopgave

4

op pagina 2 vindt u wat meer informatie over de inhoud, zodat u doelbewust kunt bladeren. De pagina’s met korte nieuwsberichten vindt u nu halverwege, in plaats van voorin het blad. Verder hebben we geprobeerd om meer rust te brengen in het kleurgebruik.

Nieuw is de rubriek Uit de Wetenschap, waarin we een specifiek onderzoek

Paul Leseman: ‘Professionaliseren doe je samen’

6

Professor Paul Leseman, ontvanger van de Leune Penning, wijst op het belang van teamprofessionaliteit voor de (vroeg)kinderlijke ontwikkeling.

kort en krachtig onder de aandacht brengen. We hebben afscheid genomen van de strip en bedanken Ad Oskam voor zijn vele creatieve bijdragen.

Maar niet alles is veranderd. Natuurlijk vindt u in KlasseApart als vanouds actuele en leesbare artikelen over ontwikkelingen in het onderwijs.

Dit nummer heeft als thema ‘de kracht van het team’. Iedereen legt eigen accenten in zijn onderwijs, en heeft een eigen relatie met zijn groep. Maar

De Piramide gaat met ‘Teach’ van rood naar groen

Obs De Piramide in Spijkenisse scoort na drie ‘oranje-rode’ jaren weer goed bij de inspectie. De inzet van Teach Like a Champion speelde daarbij een belangrijke rol.

als onderwijsgevenden maak je samen de school. Een effectieve school heeft een krachtig team, dat meer power heeft dan de individuele leerkrachten bij elkaar opgeteld.

Dat wordt bevestigd door recent onderzoek van professor Paul Leseman. Hij onderzocht wat goed werkt bij de voorschoolse opvang en educatie. Leseman, die in februari de Leune Penning kreeg voor zijn verdiensten op het

10

gebied van onderwijsinnovatie, zegt dat het belangrijk is dat de stafleden hun individuele competenties vergroten. Maar, constateert hij, men zou vooral

Sbo De Springplank legt de lat hoger

moeten investeren in teamprofessionaliteit. Die factor maakt namelijk écht een groot verschil. Dan mag je denken aan componenten als reflectie op het

8

werk, het samen bespreken van educatieve en sociaal-emotionele doelen, samen nascholing volgen, bij elkaar in de groep kijken en het bespreken van

Teamontwikkeling bij Open Schoolgemeenschap Bijlmer

de ontwikkeling en het functioneren van kinderen. U vindt een interview met Paul Leseman op pagina 4 en 5.

De vakgroep Nederlands van Open Schoolgemeenschap Bijlmer zag dat de leerlingresultaten achterbleven. Sinds er meer wordt geïnvesteerd in onderwijs op maat, ontstond als vanzelf de behoefte aan meer vakinhoudelijk overleg.

De kracht van het team maakt een groot verschil. Dat kunt u ook teruglezen in de andere artikelen in deze KlasseApart. Veel leesplezier!

CED-Groep bereikt De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinderopvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen.

Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.

Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam

Volg ons

Maartensdijk Bezoekadres: Tolakkerweg 153 3738 JL Maartensdijk

www.cedgroep.nl info@cedgroep.nl

Postadres CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam

klasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellingen en overige relaties. ISSN 1571-660, jaargang 13, nummer 2, mei 2015 redactie: Frank Brouwer, Lot Hannik, Marijke Nijboer (eindredacteur), Carolien Rebel, Elly van der Zel redactie-adres: CED-Groep, Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, klasseapart@cedgroep.nl website: www.cedgroep.nl fotografie: Jan van der Meijde vormgeving: Pressure Line druk: MediaCenter Rotterdam oplage: 14.000 KlasseApart gratis ontvangen? Mail uw adresgegevens naar: klasseapart@cedgroep.nl 2

KlasseApart mei 2015 nummer 2

Op De Springplank in Terneuzen leidde een traject ‘opbrengstgericht werken’ tot verdere professionalisering van het team. De school ging van leerlingen volgen naar leerlingen uitdagen.

De opbrengsten van alle vakken zijn weer ‘groen’.

12 Nieuws

20 Professionaliseringsaanbod 2015-2016

14 Breinsleutels Het Jonge kind Anders kijken, bewuster werken

22 MAGiTO, Uit de wetenschap, @cedgroep

16 So De Keyzer: Gedrag gaat met sprongen vooruit

23 Agenda en cursussen 24 De werkweek van Liesbeth Stout-Kreuk

18 Meesterlijk Besturen: grip op resultaat

KlasseApart mei 2015 nummer 2

3

De kracht

Professor Paul Leseman, ontvanger van de Leune Penning, over teamprofessionaliteit

van het team

tekst Ronald Buitelaar

Professor Paul Leseman kreeg op 9 februari in Maartensdijk de Prof. dr. J.M.G. Leune Penning voor zijn grote verdiensten op het gebied van onderwijsinnovatie. Paul is vooral geboeid door de vroegkinderlijke ontwikkeling. Naast zijn veelomvattende onderzoekswerk springt ook de indrukwekkende reeks publicaties over dit onderwerp in het oog.

KlasseApart vroeg Paul naar het belang van teamprofessionaliteit voor de (vroeg)kinderlijke ontwikkeling.

Paul Leseman: ‘Ik zie in het onderwijs vaak

feedback te geven en gezamenlijk professio-

dat mensen er alleen voorstaan. Dat werkt

naliseringsactiviteiten te ondernemen zoals

niet goed. Zeker als starter kun je dan ver-

literatuur lezen en conferenties bezoeken.

drinken in het complexe karakter van je werk.

Zo ontstaat een systeem waarin continu met

De complexiteit van het onderwijs en de voor-

elkaar wordt nagedacht over het eigen hande-

en vroegschoolse educatie vragen om een

len en dat van het team. Op die manier krijgen

teaminspanning.’ Dat pedagogisch medewer-

professionals het vak écht in de vingers’.

kers er toch nog vaak alleen voor staan heeft

‘Professionaliseren doe je samen, in de praktijk’ 4

KlasseApart mei 2015 nummer 2

volgens hem te maken met achterhaalde

Professionaliseren als natuurlijke behoefte

opvattingen: ‘In de onderwijswereld en ook in

Zo’n proces van teamprofessionalisering

de voorschoolse periode wordt teveel gewicht

moet niet aan het toeval worden overgelaten,

toegekend aan de vooropleiding. Zo wordt

maar worden georganiseerd, bij voorkeur

bijvoorbeeld de veronderstelde meerwaarde

door het team zelf. ‘Als een leidinggevende

van hbo’ers voor peutergroepen niet door

dit van bovenaf oplegt, is het maar de vraag

onderzoek bevestigd.’ Ook wat methodege-

of men het zich eigen maakt en het echt tot

bruik betreft vindt Paul dat er nog belangrijke

in de vezels doordringt.’ Van belang is verder

denkstappen gezet moeten worden: ‘Metho-

dat de teamprofessionalisering structureel

den bestaan vaak uit handleidingen met in

van aard is en een vast patroon kent. Paul:

detail voorgeschreven manieren waarop je

‘Deze moet een structuur hebben van bijvoor-

lessen moet opzetten en ‘‘spontane’’ interac-

beeld een uur per week of twee uur per twee

tie met kinderen moet uitlokken. Dat de effec-

weken. Met een voorzitter en een agenda.

tiviteit desondanks tegenvalt heeft te maken

En de afspraak dat er alleen over educatieve

met het feit dat professionals methodes te

en pedagogische zaken gesproken wordt,

letterlijk uitvoeren en zich de filosofie achter

niet over organisatorische of administratieve

de methode te weinig eigen maken.’

zaken.’ Een dergelijke werkwijze waarbij én wordt terug gekeken én vooruit gepland,

Samen professionaliseren

creëert volgens Paul een context waarin

Paul verwacht meer heil van leraren en

verdere professionalisering een natuurlijke

pedagogisch medewerkers die bereid zijn om

behoefte wordt. ‘Je volgt als leraar of peda-

voortdurend en met elkaar te investeren in

gogisch medewerker scholing die voortkomt

kennis en kunde: ‘We moeten toe naar pro-

uit behoeften die tijdens het werk ontstaan en

fessionals die vanuit kennis van hoe kinderen

doet trainingen die aansluiten bij wat er in de

zich ontwikkelen en globale ideeën over wat

groep gebeurt. Dergelijke training-on-the-job

ze moeten doen, zelf vorm geven aan hun

heeft voor iedere professional zin maar is in

werkzaamheden.’ Hij geeft een voorbeeld:

combinatie met coaching door meer ervaren

‘Pedagogisch medewerkers en leerkrachten

collega’s zeker voor jonge mensen van groot

van de onderbouw van de basisschool kun-

belang omdat het een verbinding maakt

nen veel van elkaars praktijken leren door

tussen het werken in de groep en de context

bij de ander in de groep te kijken, kritische

waarin dat gebeurt.’

‘De veronderstelde meerwaarde van hbo’ers voor peutergroepen wordt niet door onderzoek bevestigd’ Professor dr. Paul Leseman studeerde psychologie (major) en linguïstiek (minor) aan de Universiteit van Amsterdam, deed promotieonderzoek bij het project Onderwijs en Sociaal Milieu (OSM) bij de Rotterdamse Schooladviesdienst en zag daar het belang van een goede (leer)omgeving en kundige opvoeders voor de ontwikkeling van (jonge) kinderen. Het proefschrift was het vertrekpunt voor nieuwe onderzoeken naar vroege taalontwikkeling en ouder-kindinteracties in gezinnen uit verschillende milieus. Zijn interesse gaat met name uit naar taal, meertaligheid en cognitieve functies als geheugen en aandacht.

De Prof. dr. J.M.G. Leune Penning is in 2007 door de CED-Groep in het leven geroepen als eerbetoon aan Han Leune vanwege zijn vele verdiensten voor de CED-Groep. De prijs wordt met enige regelmaat uitgereikt aan een persoon of organisatie met grote verdienste op het gebied van onderwijsinnovatie. Aan de prijs is een bedrag verbonden van € 5000 voor onderwijsonderzoek.

De rubriek Uit de Wetenschap op pagina 20 gaat in op onderzoek van Paul Leseman.

KlasseApart mei 2015 nummer 2

5

De kracht

De Piramide kiest één didactische aanpak voor hele school

van het team

studiemiddagen, die direct gaan over onze

niet goed kent, zul je het niet opmerken

praktijk. Het zijn bijeenkomsten waar we echt

wanneer er een trend ontstaat van slecht

wat aan hebben. Ze verlopen niet volgens een

scorende leerlingen.’ Teach reikt technieken

vast protocol; per studiemiddag kijken Dirk

aan om de nodige rust en orde te scheppen,

Jan en ik wat er nodig is.’

zodat er goed kan worden gewerkt. Fren-

De scholen van de Stichting Prokind Scholen-

neke noemt als voorbeeld de regel Vlork, een

groep kiezen elk een aantal passende tech-

ezelsbruggetje dat kinderen helpt om een

nieken uit de waaier van

goede werkhouding aan

49 Teach-technieken. De

te nemen: Vragen stel-

directeur en de adviseur houden daarbij rekening met de identiteit van

Met ‘Teach’ van rood naar groen

hun school en hun eigen didactische behoeften.

Frenneke: ‘Maar op elke school blijft het doel dat door verbetering van het

6

Luisteren, Ogen op de spreker, Rechtop zitten, Kijken en luisteren met je lichaam.

Ouders enthousiast Ouders kijken soms wat

gogisch handelen de kinderen beter gaan

horen over deze aanpak. ‘Een regel als ‘‘weet

scoren en hoog blijven uitstromen.’

niet geldt niet’’ klinkt een beetje streng,’ zegt Frenneke. ‘Maar op onze open dagen

Obs De Piramide in Spijkenisse scoort na drie ‘oranje-rode’ jaren weer goed bij de inspectie. De inzet van Teach Like a Champion speelde daarbij een belangrijke rol.

ren dat de inspectie gelijk had.’

len en beantwoorden,

vreemd op wanneer ze

didactisch en peda-

Tekst Marijke Nijboer

Toen Frenneke Nuijens medio 2013 aantrad

Schoolbestuur wil eenheid in de didactische aanpak van alle teams

Bliksembeurt

zien ouders hoe het werkt en daarna zijn ze

‘Teach’ is zichtbaar aanwezig. In alle klassen

enthousiast, vooral als het effect heeft.’

hebben de leerkrachten de regels opgehan-

De teams volgen nu voor het tweede jaar de

gen waar zij met de kinderen aan werken.

Teach-training. ‘We gebruiken veel beeldma-

Georgia van Hulst is leerkracht van groep

teriaal en gaan met groepjes aan de slag,’

4-5, een combinatieklas van 31 leerlingen. Zij

vertelt Frenneke. ‘We doen bijvoorbeeld een

vertelt: ‘Ik kom net van de pabo. Teach is een

rollenspel waarin iemand de rol speelt van

heel fijne manier om de kennis die ik daar

een kind dat storend gedrag vertoont. Hoe

heb opgedaan, toe te passen.’ Haar favoriete

speel je daar goed op in? De collega’s wis-

technieken: de bliksembeurt, waarbij kinde-

selen over allerlei praktijksituaties ideeën en

ren weten dat ze onverwacht een vraag kun-

ervaringen uit.’

nen krijgen, en ‘weet niet geldt niet’, waarbij

Eind 2014 constateerde de inspectie dat De

een kind dat het antwoord niet kent, even

Piramide inmiddels een mooie doorgaande

later een herkansing krijgt. Maar zij gebruikt

lijn neerzet en dat het didactisch handelen

ook strakke overgangen tussen lesonderde-

duidelijk is verbeterd. Beide locaties zijn

kinderen zich veilig voelen en weten dat ze

dig voor leerkrachten die overstappen naar

len. En ‘de haak’, waarbij de leerkracht zorgt

uit de rode cijfers. Frenneke: ‘Ik ben heel

niet worden afgerekend op fouten.’

een andere school van hetzelfde bestuur. De

voor een pakkende introductie van een onder-

tevreden over de inzet van onze leerkrachten,

als directeur op De Piramide, besloot ze eerst

Hoewel de leerkrachten met de beste inten-

eens goed rond te kijken op beide locaties. Ze

ties voor de klas stonden, viel het haar vooral

keuze viel op de werkwijze van Teach Like a

werp. Georgia: ‘Ik heb een grote klas. Dan is

maar we gaan niet op onze lauweren rusten.

had de kritische inspectierapporten gelezen,

op dat bepaalde dingen níet gebeurden. Wat

Eén aanpak

Champion. Sinds vorig jaar worden de school-

het belangrijk dat je het lesgeven goed in de

We willen groen blíjven.’

maar wilde zelf ook haar oordeel vormen. ‘Ik

de nieuwe directeur miste: ‘Benoemen wat

De Stichting Prokind Scholengroep, het

teams getraind in deze aanpak.

vingers hebt. Met Teach is het eenvoudiger

wist waar goed didactisch handelen aan moet

het doel van de les is. Zorgen dat je 100%

bestuur van De Piramide, stelde zich onder

Vanuit de CED-Groep verzorgt Dirk Jan

om zo’n grote groep te managen.’

voldoen,’ blikt ze terug. ‘Ik deed een aantal

aandacht hebt. Feedback, ook tussentijds.

andere als doel om eenheid aan te brengen

Begemann de trainingen op De Piramide. Het

Frenneke stimuleert haar leerkrachten om

klassenbezoeken, zag dat er nog een inhaal-

Lesgeven op drie niveaus. Dat er wordt

in de didactische aanpak op al haar scholen.

samen als team professionaliseren bevalt de

hun leerlingen goed te leren kennen. ‘Als je

slag te maken was en moest helaas constate-

gewerkt vanuit een goede relatie, zodat de

Bovendien is één aanpak op alle scholen han-

school goed. Frenneke: ‘Dit zijn interactieve

je klas op didactisch en pedagogisch gebied

KlasseApart mei 2015 nummer 2

Meer weten?

Dirk Jan Begemann d.begemann@cedgroep.nl

KlasseApart mei 2015 nummer 2

7

De kracht

Teamontwikkeling bij Open Schoolgemeenschap Bijlmer

van het team

Meer zicht op leerlijnen, opbrengstgerichter werken

Tekst Ronald Buitelaar

De vakgroep Nederlands van Open Schoolgemeenschap Bijlmer constateerde van de resultaten.’ Mark: ‘We zijn dankzij

zicht krijgen op waar we individueel en als

beoordelen gaan docenten gerichter kijken

het project preciezer gaan kijken naar die

team mee bezig zijn.’ De vakgroep werkt hier-

en kunnen ze veel preciezer aangeven op

informatie en bewuster gaan nadenken over

aan door middel van verschillende verdie-

welk referentieniveau een leerling presteert.’

geïnvesteerd in onderwijs op maat, ontstond als vanzelf de behoefte aan meer

aanbod en werkwijze.’ Zo werden Nieuwsbe-

pingsvormen. Mark: ‘Bijvoorbeeld door eens

Mark: ‘Dat is beter uit te leggen aan de leer-

vakinhoudelijk overleg. KlasseApart sprak met twee docenten Nederlands en

grip en Nieuwsbegrip XL geïntroduceerd en

per maand met alle twintig docenten Neder-

ling en inzichtelijker voor onszelf.’

monitort de school de effecten met Diataal.

lands over vakgroepbrede ontwikkelingen te

Audrey: ‘We zien het niveau van begrijpend

spreken. Verder organiseren we trainingen

lezen bijvoorbeeld aanzienlijk verbeteren.’

voor de hele vakgroep waarbij we kijken hoe

enkele jaren geleden dat de leerlingenresultaten achterbleven bij de verwachtingen. Toen het roer omging en meer tijd en geld werden

een adviseur van de CED-Groep over dat ontwikkelproces.

8

De Open Schoolgemeenschap Bijlmer (OSB)

werken op een bepaald niveau of de overstap

achterstandskaders te denken. Zij wezen erop

De mentoren en vakdocenten Nederlands

het gaat in de onderbouw en hoe dat door-

was ooit een middenschool. Dat is niet langer

naar een volgend niveau. Mede daarom deed

dat heel Nederland met achterstandsleerlin-

wilden de gegevens van Diataal voor meer

werkt in de bovenbouw van vmbo, havo en

zo, maar het ideaal van ‘samen naar school’

OSB de afgelopen jaren mee aan het project

gen te maken heeft en dat in een vergelijk-

gaan gebruiken dan alleen de constatering

vwo. Dat zijn belangrijke bijeenkomsten die

staat nog hoog in het vaandel. De school

‘Referentieniveaus realiseren in het Amster-

bare stad als Rotterdam aanzienlijk betere

of leerlingen vooruit gaan of achterblijven.

leidden tot meer aandacht voor doorlopende

telt zo’n 1600 leerlingen en is opgedeeld in

damse vmbo’, begeleid door de CED-Groep.

resultaten bij Nederlands worden geboekt

Mark: ‘Mentoren halen informatie op bij de

leerlijnen.’ Naast de vakgroepbrede bijeen-

zes deelscholen, die allemaal in hetzelfde

Dat project heeft tot doel betere doorlopende

dan op onze school.’

docent Nederlands of roepen hulp in bij het

komsten zijn er ook deelschoolspecifieke

gebouw zijn gehuisvest. Drie daarvan zijn voor

leerlijnen te realiseren, die bovendien zijn

interpreteren ervan. Die kennis gebruiken ze

activiteiten. CED-adviseur Mirjam de Bruijne

de eerste en tweede klassen, twee deelscho-

afgestemd op de nieuwe vaardigheidseisen uit

Bewuster nadenken

voor een bespreking met het klassenteam

ging met de vier docenten Nederlands van de

len zijn voor het vmbo en één deelschool

het Referentiekader Taal. Vanuit de gedachte

Het project hielp ook een eerder gestart pro-

of de voorbereiding van een oudergesprek.

deelschool havo/vwo, onder wie Mark, aan de

huisvest de bovenbouw van havo en vwo. In de

dat alle leerlingen gelijke kansen verdienen

ces verder op gang. Docent, taalcoördinator

Prestaties kunnen bijvoorbeeld van doorslag-

slag om de afsluiting van het literatuurdos-

eerste twee jaren zijn de klassen zo hetero-

is bij de OSB lang gedacht dat achterstands-

en collega-datacoach Audrey van Raalte legt

gevend belang zijn bij de overstap naar een

sier ‘referentieproof’ te maken. Daarvoor

geen mogelijk samengesteld: kinderen met

problematiek een hardnekkig gegeven is dat

uit: ‘Een eerdere pilot met Diataal (leerling-

andere afdeling.’

heeft de groep onder meer gezamenlijk so-

een advies voor vmbo, havo en vwo zitten bij

weliswaar aandacht verdient maar moeilijk

volgsysteem voor taal en rekenen –red.) in

elkaar en krijgen op hun eigen niveau leerstof

aan te pakken is. Mark Bakker is docent, vak-

drie verschillende deelscholen leverde veel

Scherper zicht

het referentiekader ernaast. Mark: ‘Waar we

en opdrachten.

groep-coördinator Nederlands en datacoach.

positieve reacties op omdat zichtbaar werd

Zo ontstaat gaandeweg ook de behoefte om

voorheen vooral terugvielen op onze persoon-

Hij herinnert zich dat de CED-Groep veran-

waar de achterstand van onze leerlingen bij

binnen het vak Nederlands gerichter aan de

lijke professionele inschatting, hanteren we

Wakker geschud

dering in dat denken bracht. ‘De begeleiders

begrijpend lezen en woordenschat pre-

slag te gaan met leerinhouden. Mark: ‘Als

nu allemaal dezelfde beoordelingsmaatsta-

In zo’n context zijn goed beschreven leerlijnen

zorgden voor een verfrissende koude douche.

cies uit bestond. Met die kennis konden we

vakgroep gaan we beseffen dat we opbrengst-

ven. We gebruiken daarvoor een zelfontwik-

essentieel, met duidelijke criteria voor het

Ik was gewend om vanuit multiculturele en

gerichter gaan werken aan het verbeteren

gerichter kunnen werken als we scherper

keld schaalmodel.’ Mirjam: ‘Door het samen

KlasseApart mei 2015 nummer 2

opdrachten van leerlingen beoordeeld, met

In ‘Referentieniveaus realiseren in het Amsterdamse vmbo’ zijn elementen opgenomen van Rotterdams Taal Effect, dat wordt ondersteund door de CED-Groep. Hiermee realiseren vrijwel alle Rotterdamse scholen jaarlijks een flinke winst in de taalontwikkeling van hun leerlingen.

Meer weten?

Mirjam de Bruijne m.debruijne@cedgroep.nl

KlasseApart mei 2015 nummer 2

9

De kracht

Sbo De Springplank legt de lat hoger

van het team

‘We willen ons verder ontwikkelen’ Tekst Renate Mamber

Sbo De Springplank in Terneuzen wilde een leerlijn ‘leren leren’ ontwikkelen voor de zwakste leerlingen. Dat mondde uit in een traject ‘opbrengstgericht werken’ voor de hele school en verdere professionalisering van het team. De school onderging een metamorfose, van leerlingen volgen naar leerlingen uitdagen. Bijkomend resultaat: de opbrengsten van alle vakken zijn weer ‘groen’.

Zoals elke school in het speciaal basison-

kaderberoeps. ‘Het is een hele andere manier

niet lineair leren,’ zegt Arno. ‘Als een kind

derwijs heeft De Springplank leerlingen met

van kijken,’ vinden de ib’ers. ‘Vroeger keek je

bijvoorbeeld de breuken niet snapt, wil dat

sterk uiteenlopende onderwijsbehoeften.

vooral naar de individuele leerling, maar nu

niet zeggen dat hij geen sommen van boven

Het team probeerde alle kinderen zo goed

ook naar de hele groep.’

de duizend kan maken. Dus je blijft de lesstof

mogelijk te bedienen. Toch dreigden de op-

Na het voorwerk van de stuurgroep werd

van de groep volgen. Door

brengsten bij een paar vakken onder de maat

de rest van het team betrokken. Arno: ‘De

kinderen het totaalaanbod te

te blijven. Ruim twee jaar geleden ging het

omslag naar werken vanuit groepsplannen

geven, zie je dat ze zich ook

roer om.

binnen vaste leerroutes vergde een grote ver-

op andere gebieden blijven

‘Toen ik hier als directeur kwam lag er een

andering in het handelen van de teamleden.

ontwikkelen.’

afspraak met de CED-Groep om te werken

In een gedifferentieerd tempo is dit door de

‘Je merkt dat de lat hoog

aan onze ondergrens, de zeer moeilijk leren-

mensen opgepakt. Al werkende zijn we met

leggen zeker goed is voor

den,’ vertelt directeur Arno van Trigt. ‘Dat

elkaar de meerwaarde gaan ontdekken.’

deze groep kinderen,’ zeggen

breidde zich uit tot de hele school.’

10 KlasseApart mei 2015 nummer 2

de ib’ers. ‘We waren te veel

Van leerlingen volgen naar leerlingen uitdagen

Onder begeleiding van adviseur Dirk Jan Be-

Professionaliseren

volgend, nu dagen we de

gemann begon de school aan een traject voor

De school legde zich ook toe op het verder

kinderen uit. En al gaan de scores niet altijd

opbrengstgericht werken. Een stuurgroep

professionaliseren van het pedagogisch en

omhoog, je merkt dat ze er toch iets van op-

stellen we onszelf de vraag: wat is het doel

bestaande uit de directeur, twee intern bege-

didactisch handelen van de leerkrachten. Het

pikken.’

en wat zijn de resultaten? Daarna stellen we

leiders en een leerkracht nam het voortouw.

team gebruikt daarvoor onder andere het

nieuwe doelen. We zijn heel ontwikkelingsge-

programma Teach Like a Champion.

Houvast

richt bezig.’

School in kaart gebracht

Arno: ‘Vanaf het begin had het team de

‘We hebben een omwenteling meegemaakt,’

De inspanningen hebben geleid tot concrete

‘Dirk Jan vroeg ons wat onze uitstroom is, en

insteek: het gaat om onze leerlingen en we

vindt ook leerkracht Fernando Torres Vuyk.

resultaten. De opbrengsten van alle vakken

hoe we die in de toekomst graag willen zien,’

willen onszelf verder ontwikkelen om voor

‘Vroeger ging er veel tijd op aan het vullen

zijn voldoende en de inspectie is tevreden.

vertellen de ib’ers Rosita Boeding en Carla

hen zo goed mogelijk onderwijs te realiseren.

van de hiaten van de leerlingen. Nu we met

Arno: ‘We verzamelen de juiste gegevens en

Verlinde. ‘We brachten de school in kaart

Mede hierdoor zijn we gekomen waar we

vaste leerroutes en arrangementen werken

we doen er wat mee. Niet om af te rekenen,

en hebben alles ingedeeld in leerroutes en

nu zijn. We moeten nog veel leren en blijven

is er meer effectieve leertijd. En uiteindelijk

maar om het aanbod van de school in geza-

arrangementen. Dirk Jan heeft ons daarbij

doorontwikkelen. En dan is het fijn met men-

blijft er meer tijd over om extra aandacht te

menlijkheid te bespreken. Daarbij staat het

steeds geïnspireerd door de juiste vragen te

sen te werken die samen de vervolgweg op

geven aan de kinderen die dat nodig hebben.

kind voorop.’

stellen.’

willen gaan.’

Deze werkwijze biedt een leerkracht houvast.’

De school kwam uit op drie leerroutes met

De school heeft een metamorfose doorge-

De omslag nam bij elkaar ruim twee jaar in

een bijbehorend uitstroomniveau: prak-

maakt: van het kind volgen naar het kind

beslag en gaat nog door. ‘Het is een doorlo-

tijkschool, vmbo-basisberoeps en vmbo-

uitdagen. ‘Het besef kwam dat kinderen

pend traject,’ vertelt Arno. ‘Steeds opnieuw

Meer weten?

Dirk Jan Begemann d.begemann@cedgroep.nl

KlasseApart mei 2015 nummer 2 11

Nieuws

Nieuws Nieuw in de webwinkel

Breinsleutels Het jonge kind

Nieuw katern De Vreedzame School: Werken aan sociale veiligheid

Wilt u weten hoe het brein van jonge

Op verzoek van

zeker voor kinderen die van huis uit kans lopen op een

kinderen werkt en hoe u hun ontwikke-

veel scholen

ontwikkelingsachterstand.

ling op een leuke manier kunt stimule-

komt er bij De

In de praktijk werken pm’ers met verschillende program-

ren? Met Breinsleutels - Het jonge kind

Vreedzame

ma’s, die elk hun eigen trainingen hebben. Wie van baan

verdiept u zich in de ‘bovenkamer’ van

School een

of locatie verandert, moet soms een lange weg afleg-

kinderen. De deuren naar die bovenka-

nieuw katern

gen om opnieuw gecertificeerd te worden. Invalkrachten

mer kunt u openen door te werken met

over pesten. Om

volgen meestal geen programmatrainingen. Om aan deze

‘breinsleutels’. Dat zijn aantrekkelijke

aan te geven dat

werkwijzen waarmee u de ontwikkeling

het tegengaan

Groep samen met partners twee basistrainingen. Er is een Basistraining VVE

van kinderen op een speelse manier

van pesten past

voor invalkrachten en een Basistraining VVE Plus voor vaste medewerkers.

stimuleert. Het bijbehorende boek,

in een bre-

Deze trainingen geven pm’ers en invalkrachten een stevige basis. Na afloop

Breinsleutels - Het jonge kind, is een afwisselend doe-, werk- en leerboek

dere context (het

kunnen zij eventueel een (verkorte) programmatraining naar keuze volgen.

voor pedagogisch medewerkers en onderbouwleerkrachten (groep 1 en 2).

pedagogische

www.viervve.nl

U kunt in het boek lezen, schrijven, kleuren, knippen en plakken. Dat kan

klimaat en het veiligheidsbeleid van de school)

ook samen met collega’s, zodat u van en met elkaar kunt leren. Breinsleu-

noemen we dit onderdeel ‘Werken aan sociale

tels - Het jonge kind is te bestellen via www.cedgroep.nl/webwinkel.

veiligheid’. Hiermee bieden we scholen een

Basistrainingen VVE Pedagogisch medewerkers (pm’ers) hebben een grote invloed op de ontwikkeling van het jonge kind. Hun pedagogisch-didactische kwaliteiten maken het verschil,

knelpunten tegemoet te komen, ontwikkelde de CED-

Externe vertrouwenspersoon neemt school ‘gedoe’ uit handen

extra handreiking om pesten te voorkomen en in te grijpen bij pestincidenten, op een manier die past bij vreedzame scholen. We verwachten dat het katern eind augustus/begin september 2015 klaar is. www.vreedzameschool.nl

Wordt u aangeklampt

Oproep

Denk mee in het Onderwijsforum!

door ouders, leerlingen of

Nieuwe masterclass: combinatie van Nieuwsbegrip & Teach Like a Champion

leerkrachten met klachten? Klagen docenten over discriminatie, agressie, pesten of andere zaken binnen of buiten de school?

Heeft uw bestuur of school

Wilt u graag uw mening geven over trends in het onderwijs?

Bevraagd worden over beleid en praktijk? De CED-Groep is op

Nieuwsbegrip masterclasses zijn teamtrainingen op

zoek naar betrokken professionals voor het Onderwijsforum.

uw school waarin diverse facetten van goed begrijpend

Dit forum is een groeiende groep van zeer betrokken lera-

een klachtenregeling, maar kan de uitwerking beter? Ontwikkelt u als bestuurder het veiligheids- en/of klachtenbeleid? De CED-Groep heeft

leesonderwijs met Nieuwsbegrip aan bod komen.

ren, ib’ers en directeuren. De CED-Groep legt hen regelmatig

Nieuw in deze serie van acht is Nieuwsbegrip en Teach

relevante thema’s voor die spelen in en rondom het onderwijs.

Like a Champion. Deze masterclass is speciaal ontwik-

Op die manier hopen wij beleidsvormers te kunnen informeren

keld voor Nieuwsbegripscholen die werken met de

Nieuwsbrieven

over de zin en onzin van hun plannen en maatregelen. U kunt

technieken van Teach Like a Champion. In de training

Kent u onze nieuwsbrieven al? Meld u aan en ontvang eens

zich aanmelden via: onderwijsforum@cedgroep.nl. U wordt dan

worden technieken behandeld die goed passen bij het

per zes weken een of meerdere nieuwsbrieven naar keuze

een aantal keren per jaar per e-mail benaderd en één keer per

lesmodel van Nieuwsbegrip.

in uw inbox. Zo blijft u goed op de hoogte! U kunt zich digi-

jaar uitgenodigd voor een gezamenlijke trendsessie.

Meer weten? Stuur uw vraag of opmerking naar onderwijsforum@cedgroep.nl

taal aanmelden voor: Eerste masterclass cadeau

Nieuwsbrief Het Jonge Kind

Wie nog voor de zomervakantie uit de serie van acht

Nieuwsbrief PO

kiest voor vier Nieuwsbegrip masterclasses, krijgt de

Nieuwsbrief S(B)O

eerste masterclass cadeau. Wilt u meer weten over de

Nieuwsbrief VO

masterclasses of de korting, neem dan contact op met

Nieuwsbrief Gemeenten en Schoolbesturen

gecertificeerde externe vertrouwenspersonen. Zij nemen u ‘gedoe’ uit handen, vangen klagers op, brengen problemen en klachten terug tot de kern en helpen bij het vinden van de juiste wegen. Zij steunen, adviseren en professionaliseren uw interne contactpersonen, directies en bestuur, verzorgen uw jaarlijks klachtenverslag en informeren u over de nieuwste ontwikkelingen.

Meer weten?

Frank Rote, f.rote@cedgroep.nl.

Yvet van Noordt, y.vannoordt@cedgroep.nl of kijk op www.nieuwsbegrip.nl.

12 KlasseApart mei 2015 nummer 2

Aanmelden kan via: www.cedgroep.nl/nieuwsbrief

KlasseApart mei 2015 nummer 2 13

Breinsleutels Het jonge kind

Anders kijken, bewuster werken Tekst Marijke Nijboer

Goed kijken naar het kind, zoveel mogelijk vanuit hem denken en aansluiten bij zijn behoefte: dat deed Ouarda Rezzougui tot op zekere hoogte wel. Breinsleutels - Het jonge kind helpt haar om deze technieken bewuster in te zetten.

Dikkertje Dap is een Rotterdamse ‘plusop-

ook opdrachten met beweging. ‘Dan laat ik ze

vang’. Hier komen kinderen van 0 tot 4 jaar

bijvoorbeeld pittenzakken op kleur sorteren

Etiketje

met een indicatie vanwege problematiek bin-

en op verschillende plekken opbergen.’

De methode Breinsleutels maakt duidelijk

nen het gezin, en/of bij het kind zelf. Kinderen

waarom bepaalde dingen die je vaak al met

hebben een stoornis in hun ontwikkeling, of

Bovenkamer

kinderen doet, zinvol zijn bij het leren. En hoe

dreigen die te ontwikkelen. Pedagogisch me-

Breinsleutels definieert vijf deuren naar de

je daarmee de relatie tussen brein en leren

dewerkster Ouarda Rezzougui bezocht twee

‘bovenkamer’ van kinderen: het langetermijn-

kunt versterken. Breinsleutels is een middel

bijeenkomsten over Breinsleutels en paste de

geheugen en vier executieve functies: werk-

om meer uit kinderen te halen in de opvang

geleerde technieken bij wijze van pilot daarna

geheugen, inhibitie, flexibiliteit en planning.

en het onderwijs. Voor het jonge kind zijn de-

toe in haar groep onder begeleiding van een

Deze functies helpen bij ingewikkelde taken

zie je vaak dat die vijf deuren minder ver open

zelfde ‘deuren’ gedefinieerd als voor oudere

adviseur. Haar ervaringen werden gebruikt

zoals het maken van keuzes en oplossen van

staan. Zij hebben dus op die punten wat ex-

kinderen. Alleen zijn deze voor de jongsten

voor de ontwikkeling van ‘Breinsleutels – Het

problemen. Breinsleutels zijn technieken

tra’s nodig. Neem kinderen met een stoornis

iets anders uitgewerkt, omdat de deuren bij

jonge kind’. Dit pas verschenen, praktische

waarmee de pedagogisch medewerker of

in het autistisch spectrum: bij hen is van die

hen een stuk minder ver zijn ontwikkeld. Met

werkboek en het begeleidingstraject zijn

leerkracht die deuren kan openen, oftewel die

vijf deuren vooral die van de flexibiliteit lastig.

name in de peuter- en kleutertijd worden

bedoeld voor pedagogisch medewerkers en

executieve functies en het langetermijnge-

Ze hebben moeite met schakelen van de ene

enorme ontwikkelingssprongen gemaakt, ook

leerkrachten in de onderbouw.

heugen kan verbeteren.

situatie naar de andere. Dat ondersteun je

bij die executieve functies.

Ouarda’s groep, kinderen van 2,5 tot vier jaar,

Twee van die sleutels, waar Ouarda veel

met de breinsleutel ‘schakelen’. Je geeft aan:

is behoorlijk druk. ‘Wij observeren natuurlijk

gebruik van maakt, zijn ‘herhalen’ en ‘geheu-

we hebben nu dit gedaan, dat gaan we afslui-

ik, want als je zo’n kind ondervraagt, blijkt

We denken dat zijn gedrag in de groep te ma-

het waarom van hun gedrag. Er worden snel

veel, maar de betekenis van wat we zagen

gensteuntjes’. Aan het begin van de dag hangt

ten en dan gaan we door naar de volgende

soms dat het verhaal wel degelijk is overge-

ken heeft met een gebrek aan zelfvertrouwen.

etiketjes geplakt: een kind is een chaoot, of

vulden we vaak zelf in,’ vertelt zij. ‘Door

ze voor elke activiteit in de juiste volgorde

situatie. Dat kan met een time timer, waar

komen.’ Soms laat ze kinderen het verhaal

Ik heb met m’n collega afgesproken dat we

een sloddervos. Breinsleutels maakt duidelijk

Breinsleutels ga je minder vanuit je eigen

pictogrammen klaar en regelmatig verwijst

Ouarda mee werkt, of met een grote zand-

zelf afmaken. ‘Dan word ik echt verrast door

hem voorlopig in de kring als eerste de beurt

dat er achter zo’n etiketje ‘sloddervos’ een kind

perspectief kijken en meer vanuit het kind.

ze daarnaar. Veel van haar kinderen hebben

loper. Als het bijna tijd is ga je daarmee alle

hun fantasie.’

geven. Hij kreeg van ons een kaart en elke

zit dat moeite heeft met plannen en organise-

Dat was een eyeopener.’

moeite met veranderingen en gedijen goed bij

groepjes langs en wijs je de kinderen erop dat

Bij sommige kinderen werkt het vragen

keer als hij een goed antwoord geeft, plakken

ren. Breinsleutels helpt pedagogisch mede-

Ze geeft een voorbeeld. ‘We zitten in de kring

structuur. Ouarda gebruikt een ‘time timer’,

het bijna tijd is.

stellen in de groep niet. Geïnspireerd door

we daar een sticker op: een beloning voor het

werkers en leerkrachten om bewuster te werk

en ik geef de kinderen een opdracht. Terwijl

een klok met kleurvlakken, om de kinderen

Breinsleutels probeerde Ouarda zo’n jongetje

zelf nadenken. Dat werkt prima.’

te gaan en anders naar kinderen te kijken.

ik praat zie ik dat een paar jongetjes onrus-

te laten zien hoeveel tijd ze hebben voor een

Vragen stellen

eens op een andere manier te benaderen.

Dikkertje Dap werkt vanuit de methode van

tig zijn. Ze letten niet op. Vroeger zou ik dan

activiteit. ‘Sommige kinderen, vooral degenen

Ouarda werkt ook veel met de breinsleutel

‘Elk kind heeft bij ons een eigen diersymbool

Freinet. Ouarda: ‘Dat betekent dat we ons

zeggen: kom, nog even luisteren. Nu zie ik: ze

met een korte aandachtsspan, vragen zelf om

‘vragen stellen’. ‘Bijvoorbeeld na het voorle-

en ’s morgens oefen ik al die dieren met de

richten op de behoefte van het kind. Brein-

hebben behoefte aan beweging. Dus laat ik ze

de time timer. Die willen weten waar ze aan

zen. Zo checken we of het verhaal is bin-

kinderen. Als ik dat jongetje vroeg naar een

sleutels sluit daar heel mooi bij aan.’ Veel

eerst even lekker buiten rennen. Daarna gaan

toe zijn.’

nengekomen. Als ik vroeger zag dat een kind

dierennaam, herhaalde hij alleen mijn vraag

onderdelen van Breinsleutels kwamen haar

we die andere activiteit binnen doen.’ Als kin-

Deze methode kan extra veel betekenen

tijdens het voorlezen met andere dingen bezig

of praatte hij de andere kinderen na. Op een

bekend voor. ‘Sommige dingen deed ik ook

deren niet kunnen stilzitten, beseft Ouarda,

voor kinderen met een achterstand, die thuis

was, nam ik altijd aan dat het dus niet had

ochtend ben ik met hem apart gaan zitten.

al. Maar nu kan ik er een naam aan geven. Je

bereik je ze toch niet. Ze combineert nu soms

doorgaans minder prikkels krijgen. Bij hen

geluisterd. Maar dat is een vooroordeel, merk

Toen bleek dat hij alle dieren kon opnoemen.

bent bewuster met je werk bezig.’

14 KlasseApart mei 2015 nummer 2

Kinderen profiteren ervan als er begrip is voor

Meer weten?

Marald Mens m.mens@cedgroep.nl

KlasseApart mei 2015 nummer 2 15

Benoemen gewenst gedrag doet wonderen op cluster 4-school De Keijzer

Gedrag gaat met sprongen vooruit Scholengemeenschap De Keijzer is een cluster 4-school. De meeste leerlingen hebben een psychiatrische problematiek. ‘Toen ik hier een jaar geleden kwam werken, zag Tekst Karin van Breugel

Als je consequent en heel concreet benoemt welk gedrag je vanuit je ambitie wilt zien, gaan kinderen dat steeds vaker tonen,

ik dat leerkrachten hard werkten aan het gedrag van de kinderen,’ zegt Ivonne. ‘Ze deden dat alleen niet op een heel bewuste, gestructureerde manier. Daar was in mijn ogen veel

zegt Ivonne van Eerd, adjunct-directeur van so-school De Keyzer

winst te behalen.’

in Goirle. De praktijk wijst uit dat zij gelijk heeft. Haar team

In overleg met adviseur Audrey Machielsen

bereikte in een half jaar tijd opzienbarende resultaten bij ‘leren leren’ en ‘sociaal gedrag’.

Als leerkracht Nikkie van Eeuwijk een keer vergeet de pictogrammen op het dagrooster te hangen, spreken de leerlingen haar hier direct op aan.

werd een 4D-traject uitgestippeld om de opbrengsten bij gedrag te verhogen. De Keijzer

bepaald dat we streven naar niveau 6 aan het

prettig dat de beide leerlijnen zo concreet

bekrachtigen van gewenst gedrag, wordt zich

koos voor een zeer compact traject van zes

eind van groep 8.’

zijn uitgewerkt in concrete subdoelen: ‘Ik heb

daar nog meer van bewust. En een leerkracht

maanden. ‘Dat kón ook, omdat het pedago-

Bij de nulmeting aan het begin van dit school-

nu echt een praktisch handvat om met het

die de neiging heeft wat meer te mopperen

gisch handelen van dit team eigenlijk al heel

jaar bleek al snel dat dit wel heel ambitieus

gedrag van de kinderen

goed was. Het benoemen en bekrachtigen

was. Veel leerlingen van groep 8 scoorden op

aan de slag te gaan.’

van gewenst gedrag is essentieel en veel

niveau 2 of 3. Het team stond dus voor een

Haar leerlingen zijn

leerkrachten deden dat al goed. Het traject

geweldige uitdaging. Gedurende zes maanden

graag bezig met ‘leren

moest er vooral voor zorgen dat zij meer

werd alles uit de kast gehaald om leerlingen

leren’. ‘Als ik vergeet

planmatig en gestructureerd gingen werken

naar een hoger niveau te brengen. Zo werden

om de kaartjes op het

er bijvoorbeeld vier studiedagen georgani-

dagrooster te hangen,

lat hoger zou worden gelegd,’ legt

seerd. Een van deze dagen is gebruikt om de

spreken ze me er direct

Ivonne uit.

resultaten van de nulmeting te vertalen in

op aan. Ze doen echt

groepsplannen voor ‘leren leren’ en ‘sociaal

hun best. Je merkt aan

gedrag’, vergelijkbaar met de groepsplannen

alles dat ze het graag goed willen doen.’

een half jaar tijd meerdere niveaus vooruit

die ook voor de reguliere vakken worden ge-

Leerkrachten zijn overigens niet alleen

gegaan. Ivonne: ‘De meting bewijst dat ook

bruikt. De groepsplannen maken inzichtelijk

planmatig aan heldere doelen gaan werken.

deze leerlingen heel leerbaar zijn. Als je maar

op welk niveau en aan welke subdoelen er in

‘Het is vooral belangrijk dat leerkrachten heel

concreet benoemt welk gedrag je wilt zien,

plaats. Deze leerlijnen zijn opgebouwd

een periode wordt gewerkt. Dat is ook terug

concreet benoemen welk gedrag ze van de

dan gáán ze het ook laten zien. Dat is mooi

uit acht niveaus, waaraan gedurende de

te zien in de dagroosters.

kinderen verlangen en dat ze het gewenste

om vast te stellen. Inmiddels denken we dat

aan de hand van een leerlijn en dat de

Schoolstandaard In het traject hebben de leerlijnen ‘leren leren’ en ‘sociaal gedrag’, beide ontwikkeld door de CED-Groep, een centrale

of te corrigeren, wordt geconfronteerd met zijn eigen gedrag en snapt heel goed dat hij of zij daar iets mee moet.’

Onlangs is het gedrag van de leerlingen voor de tweede keer gemeten. De progressie is opmerkelijk. Veel kinderen zijn in

gedrag positief bekrachtigen. Hoe concreter

we de schoolstandaard volgend jaar mis-

de start van het traject hebben Audrey en ik

Enthousiaste leerlingen

ze zijn, hoe beter het is,’ aldus Ivonne.

schien wel kunnen opkrikken naar niveau 7.

de leerlijnen geïntroduceerd bij het team.

Alle leerkrachten gebruiken op hun dagplan-

Met een speciale Kijkwijzer van de CED-

Dat zou geweldig zijn!’

De eerste vraag die we met elkaar moesten

bord dezelfde pictogrammen en benamingen.

Groep kijkt Ivonne samen met de ib’ers of

beantwoorden was: welk niveau moeten onze

Zeker voor deze leerlingen is die herken-

de leerkrachten daar in slagen. ‘Het nabe-

leerlingen uiteindelijk kunnen halen? Ofwel:

baarheid belangrijk. Nikkie van Eeuwijk is

spreken van die Kijkwijzer geeft veel inzicht.

wat wordt onze schoolstandaard? Wij hebben

leerkracht van groep 6. Zij vindt het heel

Een leerkracht die al sterk is in het positief

schoolcarrière wordt gewerkt. Ivonne: ‘Bij

16 KlasseApart mei 2015 nummer 2

Leerlijnen voor leren leren en sociaal gedrag brengen structuur en inzicht

Meer weten?

Audrey Machielsen a.machielsen@cedgroep.nl

KlasseApart mei 2015 nummer 2 17

Meesterlijk Besturen: grip op resultaat

Tekst Karin van Breugel

‘De Betere Basisschool’ is in een aantal jaren

Meer grip en draagvlak

ling of borging. Zo is voor iedereen duidelijk

Meer focus, minder vrijblijvendheid

ten worden. Dit is heel transparant, iedereen

Hoe waarborgt u als schoolbestuur

uitgegroeid tot een begrip in het basisonder-

Henk Jonker, directeur/bestuurder van VPCO

hoe en wanneer een onderwerp aan bod

Willem Kuijpers, voorzitter CvB Meerkring in

weet exact wat er van hem of haar wordt

wijs. Met deze krachtige, intensieve aanpak

De Viermaster in Ederveen:

komt.

Amersfoort (primair openbaar onderwijs):

verwacht. Voorheen ging het er allemaal net

organiseert het management van de basis-

‘Zo’n zeven jaar geleden is een van onze

Per onderwerp stellen we een projectgroep

‘Eind 2014 hebben we ons strategisch be-

wat vrijblijvender aan toe. Planningen liepen

scholen samen met de CED-Groep begonnen

samen, die zorg draagt voor proces en in-

leidsplan voor de komende vier jaar opge-

wel eens uit. Nu heeft de planning de status

en opbrengsten. De uitgangspunten van

aan het Betere Basisschool-traject. Inmiddels

houd. Daarin zitten directeuren, personeels-

steld. Hierin beschrijven we op hoofdlijnen

van een deadline die mensen gewoon moeten

De Betere Basisschool zijn ook uitstekend

zijn vrijwel alle andere VPCO-scholen ook

leden, ouders of stafmedewerkers. Met deze

een aantal ambitieuze doelen. De vraag is hoe

halen. De directeuren moeten daar wel aan

bruikbaar op schoolbestuurlijk niveau. Op

aangehaakt. Ik denk dat onze scholen zonder

projectgroepen creëer je draagvlak voor de

je die vertaalt in concrete, operationele doe-

wennen. Het sluit echter uitstekend aan bij

dit niveau heeft de aanpak de toepasselijke

adviseur Wil Hovy niet zouden staan waar ze

besluitvorming. Mensen zijn zelf actief be-

len en hoe je ervoor zorgt dat onze 18 scholen

de organisatieverandering die wij momenteel

vindt u de balans tussen sturen en

naam ‘Meesterlijk Besturen’. De belangrijkste

nu staan. Verschillende scholen krijgen van

trokken en komen met voorstellen die bij hen

de doelen ook echt gaan realiseren. Alles

doormaken.

loslaten? De aanpak Meesterlijk

kenmerken hiervan zijn:

de Inspectie een 4 voor kwaliteitszorg. Dat

passen, waar ze iets aan hebben en waarmee

staat of valt met focus, heldere resultaataf-

We werken inmiddels enkele maanden met

• draagvlak bij directeuren en scholen voor

is excellent, dan ben je een voorbeeld voor

ze ook daadwerkelijk uit de voeten kunnen.

spraken en bindende planningen. Meesterlijk

Meesterlijk Besturen. Mijn eerste indruk is

andere scholen.

Dat is mooi om te zien.

Besturen biedt hiervoor handvatten.

heel positief. Wil Hovy begeleidt ons vanaf de

De planmatige en gestructureerde aanpak

De strategische onderwerpen komen natuur-

Wij gebruiken de aanpak op stichtingsniveau.

zijlijn en houdt ons scherp. Dat is goed, want

ning en dragen medeverantwoordelijkheid

van De Betere Basisschool heeft mij altijd erg

lijk ook weer terug in de managementrappor-

Van alle strategische doelen die we willen

ongemerkt kan de vrijblijvendheid er weer

voor de realisatie van strategische doelen

aangesproken. Zo’n jaar geleden hebben we

tages. Zo kan ik als bestuurder de voortgang

realiseren, worden projectbeschrijvingen

insluipen. Misschien is iedereen bezig met

besloten om deze werkwijze ook op bestuur-

en resultaten goed volgen. Deze werkwijze

gemaakt. Daarin staat wat wanneer moet

relevante zaken, maar dat zijn niet altijd de

besluitvorming, invoering, evaluatie/bijstel-

lijk niveau in te voeren. Op basis van ons

zorgt ervoor dat ik meer grip heb op zaken,

worden opgeleverd en wie daarvoor verant-

zaken waarvan je hebt afgesproken dat je ze

ling en borging

dat scholen de doelen uit uw

strategisch beleidsplan daadwerkelijk school op een duurzame wijze de kwaliteit realiseren? Hoe houdt u iedereen gefocust? Hoe creëert u draagvlak voor het gevoerde beleid? En hoe

Besturen geeft houvast.

de realisatie van strategische doelen • alle betrokkenen hebben inzicht in de plan-

• een inzichtelijke beleidscyclus: planning,

18 KlasseApart mei 2015 nummer 2

strategisch beleidsplan heb ik samen met de

beter kan sturen en verzekerd ben van draag-

woordelijk is. Per project of opdracht wordt

zou doen. Deze aanpak helpt om te focussen

• heldere besluitvormingsprocedures

directeuren een aantal prioriteiten vastge-

vlak op de werkvloer.’

een werkgroep gevormd die de kar trekt en

en de strategische doelen waar te maken op

• realisatie van het doel binnen gestelde

steld waar we komend jaar aan gaan werken.

verantwoordelijkheid draagt voor planning en

de werkvloer in de scholen.’

termijnen en duurzame borging van het

Bijvoorbeeld: het bevorderen van de zelfstan-

resultaat.

resultaat.

digheid van kinderen, hoogbegaafdheid en de

Alle cruciale momenten in de beleids- en

aanspreekcultuur. Deze prioriteiten staan in

besluitvorming zijn nauwkeurig vastgelegd.

Twee schoolbestuurders vertellen waarom zij

een jaarplanning. Met kleuren geven we aan

Op de jaaragenda van het directeurenoverleg

kiezen voor Meesterlijk Besturen.

in welke fase een onderwerp zit: planning,

en het college van bestuur staat dus precies

besluitvorming, invoering, evaluatie/bijstel-

wanneer zaken besproken en besloten moe-

Meer weten?

Wil Hovy w.hovy@cedgroep.nl

KlasseApart mei 2015 nummer 2 19

Professionaliseringsaanbod 2015-2016 Ieder schooljaar komen in april/mei de nieuwe cursus­ brochures van de CED-Groep uit, gevuld met teamtrainingen, cursussen, specialistenopleidingen, workshops, conferenties en studiedagen. Deze gidsen dienen als inspiratie voor de professionalisering van alle teams die met zoveel passie in de scholen en de kinderopvang werken. Het professionaliserings­ aanbod wordt in heel Nederland verzorgd en u kunt bijna alle onderdelen op maat inkopen of voor uw academie laten ver­ zorgen. Elke maand worden er in hoog tempo nieuwe cursus­ sen toegevoegd aan de website Registerleraar.nl.

Nieuw

In vertrouwde handen waarmee intern

Wat is er dit jaar nieuw? Naast de cursus

contactpersonen machtsmisbruik worden

Het lerende brein is nu Bewust lesgeven met

opgeleid, krijgt dit jaar een variant voor het

Breinsleutels toegevoegd aan ons brein-

voortgezet onderwijs, net als de basiscursus

aanbod. Deze cursus is gebaseerd op het

Gedragspecialist. Een nieuwe vervolgcursus

populaire boek Breinsleutels. Er is voor alle

gaat over het (in)voeren van sociaal veilig-

sectoren een cursus over het werken met

heidsbeleid.

Breinsleutels, ook voor de kinderopvang.

Teach Like Champion heeft al velen geïn-

Specialist worden?

spireerd tot leuker en effectiever lesgeven.

Veel professionals willen zich verder ontwik-

Er is trainingsaanbod over Teach voor bijna

kelen zonder dat ze twee hele dagen per week

alle sectoren. Naast de basiscursussen zijn

kwijt zijn aan een zware studie met hoorcol-

er vervolgtrainingen voor po/so en er is een

leges. Daarom heeft de CED-Groep een groot

leiderschap. Er is veel expertise op dit gebied

aparte training gekomen voor leerkrachten

aantal praktijkgerichte specialistencursussen

bij de CED-Groep, van vve tot bve. Wilt u ver-

denken. Ook samenwerken en verantwoorde-

cessen op gang komen. Spelen is een manier

voortgezet onderwijs helpen die lat omhoog

die werken met jonge kinderen.

ontwikkeld voor alle sectoren. Het gaat om

nieuwingen starten of juist de winst van de af-

lijkheid nemen zijn belangrijke vaardigheden

voor kinderen om deel te nemen aan de

te brengen.

Het trainingsaanbod van Nieuwsbegrip en

basiscursussen met één keer per maand een

gelopen jaren borgen? Onze adviseurs komen

die aandacht en training behoeven. Wat kan

sociale cultuur van de gemeenschap waarin

Nieuwsrekenen is uitgebreid en aan de mas-

cursusbijeenkomst en veel opdrachten om

graag naar u toe. Voor veel besturen zijn er de

de school daar aan bijdragen? In de cursus-

ze opgroeien. Nieuw is de cursus: Het mag!

Cursussite

terclasses en cursussen Opbrengstgericht

in de praktijk te oefenen. De cursist kan zelf

afgelopen jaren met succes maatwerktrajec-

brochure voor po/so is er een apart hoofdstuk

Meer spelen en minder administratie.

Op www.cedgroep.nl/cursussen staan alle

werken in 4D wordt voortdurend geschaafd.

bepalen in welk jaar er voor een vervolgcur-

ten uitgevoerd, gericht op teamontwikkeling

aan gewijd.

Wist u dat u ook al in 4D aan gedrag of aan uw

sus gekozen wordt. Elk basistraject wordt

en planmatig werken aan opbrengsten. Ook

schoolplan kunt werken?

met een presentatie van een zelf geschreven

organiseren we bovenschoolse trainingen voor

praktijkplan afgerond. Zo is er bijvoorbeeld Veilig en taakgericht Met programma’s als Taakspel en De Vreedzame School kunt u werken aan een gezonde

acht verschillende basiscursussen en voor

en veilige school of (tussenschoolse) opvang.

het voortgezet onderwijs wel vijf. Kijk voor

Met de SCOL - of in de kinderopvang: Doen, Praten en Bewegen - kunnen de kinderen in

cursussen, trainingen, conferenties en Taal, lezen en rekenen

workshops. Met de aparte zoekmachine is het

Spelen mag

Wat voor competenties er ook bijkomen of af-

aanbod makkelijk te filteren. Kies bijvoor-

schoolleiders zoals Lead Like a Champion,

Een groot aantal pedagogisch medewerkers

gaan, taal, lezen en rekenen blijven een groot

beeld een thema of vakgebied en combineer

voor de kinderopvang de cursus Intern

Opbrengstgericht werken in 4D of Verant-

en leerkrachten voelt een spanning tussen

onderdeel uitmaken van ons curriculum. Het

dit met uw sector en uw functie. Heeft u

begeleider kinderopvang, voor po/so zijn er

woord plannen en borgen.

opbrengstgericht werken en ruimte bieden

cursusaanbod bevat daarom traditiegetrouw

al een cursus in gedachten? Zoek dan op

om te spelen of te werken aan creatieve vak-

veel aanbod gericht op vergroting van de

cursusnummer met het zoekvenster rechts

21e eeuwse vaardigheden

ken. Maar deze zaken hoeven elkaar niet uit

vaardigheden van pedagogisch medewerkers,

bovenaan de pagina.

het complete overzicht op www.cedgroep.nl/

Als onze kinderen straks als volwassenen hun

te sluiten. Integendeel, een flexibele manier

leerkrachten en docenten op deze vakgebie-

specialistworden.

bijdrage aan de maatschappij gaan leveren,

van doelgericht werken zou spelend leren

den. Nieuw is de vervolgcursus voor taal-

hebben ze vaardigheden nodig die nu niet

niet in de weg mogen staan. Tijdens het spel

coördinatoren po/so en de cursus Passend

hun sociale ontwikkeling worden gevolgd. Het Cursus- en conferentiebureau organiseert de

Schoolleiders en managers

altijd expliciet worden onderwezen. Het gaat

kunnen juist alle ontwikkelingsgebieden aan

rekenen. Voor de onderbouw is Interactief

bovenschoolse trainingen over deze produc-

Managers in onderwijs en kinderopvang kun-

om complexe cognitieve en sociale vaardig-

bod komen. Taal, motoriek, rekenen, sociale

voorbereidend rekenen met het Rekenhuis

ten. Begeleiding in de groep of in de klas

nen op allerlei manieren worden gecoacht,

heden. In de 21ste eeuw willen we immers

vaardigheden, expressie, enzovoort. Via spel

erbij gekomen. Projecten als FF Taal Leren

wordt op maat toegesneden. De cursus

getraind of begeleid in hun (onderwijskundig)

dat onze kinderen kritisch en creatief leren

kunnen doelgerichte, betekenisvolle leerpro-

voor de kinderopvang en Taal Effect voor het

20 KlasseApart mei 2015 nummer 2

Meer weten?

Lot Hannik cursusbureau@cedgroep.nl www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau @cursusced

KlasseApart mei 2015 nummer 2 21

Agenda

MAGiTO

UIT DE WETENSCHAP Onderzoek vroegkinderlijke ontwikkeling Paul Leseman goed voor Leune Penning

De lerende organisatie volgens Bach

Wat werkt wel en wat niet bij de voorschoolse opvang en educatie? Gezien

Het is zo’n avond met kippenvel in de Doelen.

concludeerde onder andere dat een hoge kwaliteit van vroege educatie

Het rietkwintet Calefax en het Baroque Con-

een verschil kan maken. Vooral op het educatieve vlak is er echter nog

sortium spelen het zevende Brandenburgse

veel te winnen bij de voorschoolse opvang en educatie. Het is volgens

concert. De kenner zal zeggen: ‘Er bestaan

Leseman raadzaam om je te richten op de brede ontwikkeling, met name

maar zes Brandenburgse concerten van Bach!’

zelfregulatie en complexe taal. Een andere aanbeveling: meer werken in

Dat klopt, maar vanavond wordt toch het ze-

een kleine groep met een gestructureerde en begeleide activiteit. Orga-

vende gespeeld. Met een volledige beheersing

nisaties zouden moeten streven naar integrale, gemengde voorzieningen

van het eigen instrument, een diepe kennis

met een mix van doelgroep- en niet-doelgroepkinderen. Hoe hoger het

van het werk van Bach en een enthousiasme-

percentage niet-doelgroepkinderen, hoe meer interactie er namelijk is

rende creativiteit. Vakmanschap, plezier en lef.

tussen beide groepen kinderen, hetgeen goed is voor de taalontwikkeling.

Ziedaar het recept voor een adembenemend

Verder is het belangrijk dat de individuele competenties van de staf wor-

mooie nieuwe creatie in de geest van Bach.

den vergroot. Men zou echter vooral moeten investeren in teamprofes-

Je ziet het enthousiasme in de ogen en geba-

sionaliteit. Belangrijke componenten hiervan zijn onder andere reflectie

ren van de musici. De flow en verbondenheid.

op het werk, het samen bespreken van educatieve en sociaal-emotionele

Het knikje van de violiste naar de cellist om

doelen, samen nascholing volgen, bij elkaar in de groep kijken en het

gelijk in te zetten. De energie die dat oplevert.

bespreken van de ontwikkeling en het functioneren van kinderen.

En het wederzijds respect na een prachtige

www.ecec-care.org

de ontwikkelingsachterstand bij veel jonge kinderen en alle aandacht en geld die worden geïnvesteerd in deze sector, is dat een belangrijke vraag.

Prof. dr. Paul Leseman, hoogleraar orthopedagogiek aan de Universiteit Utrecht, kreeg op 9 februari 2015 de Prof. dr. J.M.G. Leune Penning voor zijn bijdrage aan onderzoek naar de vroegkinderlijke ontwikkeling.

Leseman ging op zoek naar een antwoord op bovengenoemde vraag. Hij

STUDIE(MID)DAGEN EN WORKSHOPS Wo 20/05

Een zml-leerling in de klas

Wo 03/05

Werken met Nieuwsbegrip in het basisonderwijs

Do 04/06

Taakspel intervisiebijeenkomst licentiehouders

Vrij 05/06

Spelen in hoeken voor de kinderopvang

Wo 10/06

Drama is leuk en stimulerend

Wo 10/06

Startbijeenkomst Grip op de groep 15-16

Wo 24/06

Kennismakingsworkshop Breinsleutels

Do 17/09

Omgaan met opvallend gedrag voor de tso

Di 22/09

Omgaan met opvallend gedrag voor de tso

BINNENKORT Do 21 mei Den Bosch Do 04 juni Rotterdam Informatiebijeenkomst Opbrengstgericht werken in 4D on tour Opbrengstgericht werken leidt tot betere prestaties. De praktijk laat dat overtuigend zien. Veel scholen willen daarom kennismaken met OGW in 4D, een opbrengstgerichte manier van werken die breed wordt ingevoerd. De kennismakingsbijeenkomst is voor intern begeleiders, directieleden en bestuurders in het (speciaal) basisonderwijs. www.cedgroep.nl/agenda

solo of een ontroerend duet van de eerste visamenspel van een contrabas en een basklarinet. On the spot, in het moment, hier en nu.

Wonderbaarlijk mooi!

@CEDGROEP

Aan het eind van het concert valt er eerst een peilloze stilte. Daarna volgt een oorverdovend applaus. De kwaliteit is herkend en de ontroering overgebracht.

@MMNieuwsbegrip Heb ik nu naar de lerende organisatie volgens

Het vakantieboek van #Nieuwsbegrip #cedgroep is er weer!

Bach zitten luisteren? De analogie met een

Gratis te downloaden bij nieuws op nieuwsbegrip.nl

schoolteam is niet heel moeilijk te trekken. creativiteit op basis van een grondige beheersing van het instrument en het repertoire. En ik zag een gezamenlijke ambitie, samenspel van de hoogste plank, innovatie op basis van gedegen vakmanschap. Na deze avond in de Doelen wens ik ieder schoolteam een eigen zevende Brandenburgs concert toe. Dat er in uw onderwijs, als product van uw gezamen-

@hugodejonge Het programma 'taakspel' gezien in de praktijk - erg goed en bewezen effectief. taakspel.nl @MarkeOBS @Leerplein055 in magazine Naar School. @lydaliss Inspirerende studieochtend over Teach like a champion van

van de CED-Groep. @magitoT

22 KlasseApart mei 2015 nummer 2

Do 28 mei Utrecht Informatiebijeenkomst Platform PASSER 26 scholen voor regulier en speciaal voortgezet onderwijs werken binnen het platform PASSER samen aan de uitbreiding van mogelijkheden voor leerlingen met autisme om diplomagericht onderwijs op niveau te volgen en daarna door te stromen naar het vervolgonderwijs of arbeid. Op 28 mei is hier een informatiebijeenkomst over. www.cedgroep.nl/agenda Wo 27 mei Rotterdam en Maartensdijk Wo 3 juni Zwolle Wo 10 juni Eindhoven Voorlichtingsbijeenkomst Sil op school Deze bijeenkomst is voor iedereen die meer wil weten over het kleuterprogramma Sil op school, bijvoorbeeld directie, ib’ers, onderbouwcoördinatoren en leerkrachten. Tijdens een informatieve sessie hoort u alles over werken met dit nieuwe leuke programma dat net als Nieuwsbegrip gekoppeld is aan de actualiteit. www.cedgroep.nl/agenda

@CEDgroep gehad. Morgen direct aan de slag!

lijke inzet, veel muziek moge zitten.

Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder

In het najaar starten veel cursussen.

Hieronder een paar voorbeelden HET JONGE KIND Do 17/09 Breinsleutels Het jonge kind Di 13/10 Specialist Jonge kind Wo 14/10 Denkkracht PO EN SO Wo 10/06 Do 17/09 Do 17/09 Wo 23/09 Do 24/09 Vrij 25/09 Do 01/10

Ma 05/10 Do 15/10

Grip op de Groep Basiscursus Interne Begeleiding Bewust lesgeven met Breinsleutels Basiscursus bouwcoördinator Lead Like a Champion Uw schoolplan in 4D Vernieuwde Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D Basiscursus Leesspecialist Basiscursus Taalcoördinator po

VO/MBO Ma 14/09 Do 15/10

Basiscursus Taalcoördinator Bewust lesgeven met Breinsleutels

Bekijk het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen /cursusbureau

oliste en de hoboïst. En op de achtergrond het

Ik zag deze avond persoonlijk meesterschap,

STARTDATA CURSUSSEN

@OBSWaterrijk Brigit: "Wij zijn een ‘Vreedzame school’ en leren dat iedereen anders is maar dat iedereen erbij mag horen" #watvindthetteam

Wo 3 juni Utrecht Congres Passend Onderwijs Waar staan we na het eerste schooljaar met de nieuwe regeling Passend onderwijs? Wat zijn de eerste ervaringen, vanuit verschillende invalshoeken bekeken? Corien van der Linden en Lenie van den Bulk van de CED-Groep presenteren op dit congres hun onderzoek: 'De casuïstiek van het Ontwikkelingsperspectief'. www.cedgroep.nl/agenda

@cursusced

Do 10 september Rotterdam Symposium DGM 20 jaar Centraal op deze middag: de nieuwe uitgave van de Vragenlijst Denkprocessen en het boek Even denken; Denkgesprekken met kinderen. Daarnaast zijn er workshops over DGM-gerelateerde onderwerpen zoals Breinsleutels, filosoferen met kinderen en Nieuwsbegrip. www.cedgroep.nl/dgm20jaar Di 8 september Rotterdam Inspiratiesessie Lead & Learn PO: Data en Feedback De tweede inspiratiesessie Lead & Learn PO die School aan Zet organiseert samen met de CED-Groep, is op 8 september. Deze sessie gaat over het overzichtelijk maken van data en het geven van feedback. U denkt in groepjes na over de volgende stappen uit uw planningsdocument en gaat hiermee aan de slag in uw eigen school of scholen. www.cedgroep.nl/agenda Wo 30 september Eindhoven Conferentie Begrijpend lezen De jaarlijkse conferentie voor begrijpend lezen voor po, so en vo wordt dit eind september in Eindhoven georganiseerd. Veel aandacht is er dit jaar voor het lezen van (computer)schermen. www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpendlezen

KlasseApart mei 2015 nummer 2 23

Liesbeth Stout-Kreuk werkt als orthopedagoog en onderwijsadviseur voor de CED-Groep. Zij is auteur van de recent verschenen nieuwe versie van Teach Like a Champion – Het jonge kind.

Liesbeth Stout-Kreuk

Ik start de week op basisschool De Sleutel in Rotterdam. Dit team volgde al verschillende bijeenkomsten voor Teach Like a Champion. Tijdens klassenconsultaties geniet ik ervan hoe goed de leerkrachten én de kleuters de technieken al in de vingers hebben. Dat levert veel effectieve lestijd op, waardoor er meer aandacht overblijft voor spel en spelbegeleiding!

Dinsdagmiddag ga ik naar een onderwijszorgmarkt in D ­ ordrecht. De CED-Groep is uitgenodigd om te laten zien wat wij voor de scholen in de regio kunnen betekenen. Zelf werk ik als orthopedagoog op een aantal Dordtse scholen. Op deze markt informeer ik mensen over onze nieuwe producten zoals Breinsleutels Het jonge kind, Sil op school en Teach Like a Champion – Het jonge kind.

Donderdagochtend ontmoet ik voor het eerst de leerkrachten van basisschool De Nessevliet. Dit team is enthousiast geworden over Teach Like a Champion en wil graag een goede start maken met de technieken in de school. Ik ben uitgenodigd om als Teach-trainer een inspiratiebijeenkomst te verzorgen. Naast de theorie over de achtergronden en technieken van Teach, gaan de leerkrachten ook praktisch aan de slag. Deze combinatie zorgt ervoor dat ze het geleerde morgen in de praktijk kunnen brengen.

Opnieuw naar Dordrecht, nu voor een consultatie met de intern begeleider van de Prins Bernhardschool.

We bespreken een leerling uit groep 1. Op basis van de informatie van de school adviseer ik hoe de leerkracht kan aansluiten bij de mogelijkheden van dit kind. Essentieel daarbij is het goed volgen van de ontwikkeling. Daarin kun je steeds kleine stapjes zetten.