Blik op rekenen Rekenonderwijs met opbrengst
INHOUD Leerprestaties centraal ......................................................................... 1 De leerkracht doe er toe!....................................................................... 2 Begeleiding en advies: een integrale benadering ................................. 3 Kennis van zaken................................................................................... 3 Productontwikkeling en kennisdeling ................................................... 4 Samenwerkingsverbanden ................................................................... 4 Van peuter tot puber ............................................................................. 5 Spelend rekenen bij peuters en kleuters .............................................. 5 Dyscalculie en het protocol ERWD ....................................................... 8 Speciaal Rekenen: extra aandacht voor het s(b)o ................................ 8 Rekenboog.ZML ..................................................................................... 9 Rekenbeleid invoeren binnen het voortgezet onderwijs .................... 10 Trainingen, cursussen, workshops ..................................................... 11 Producten ............................................................................................. 12
Leerprestaties centraal Het verbeteren van taal- en rekenprestaties door middel van opbrengstgericht werken staat binnen het Nederlandse onderwijs hoog op de agenda. Bij opbrengstgericht werken gaat het er om de juiste doelen te stellen op basis van vastgelegde data, zoals toets- of observatiegegevens, centraal. Hiermee maak je de resultaten van de school meetbaar. De CED-Groep heeft een rijke ervaring met opbrengstgericht werken. Samen met partners uit het onderwijsveld investeren onze onderwijsadviseurs langdurig in het verbeteren van de leerprestaties. Zo zijn we nauw betrokken geweest bij langdurige projecten als KEA (Kleinschalig Experiment Achterstandbestrijding, opgezet om substantiĂŤle en blijvende verbetering van leerprestaties te bewerkstelligen op achterstandsscholen) en DeltaPlus (langdurige interventie, planmatige aanpak en sturen op leerlingresultaten op zestig Rotterdamse scholen). Het regelmatig monitoren van de prestaties van leerlingen en aanpassing van het onderwijs daarop heeft een positieve invloed op de prestaties van deelnemende scholen.
1
De leerkracht doe er toe!
uitgangspunt van de CED-Groep. Door het observeren
Goed les geven is vakwerk, sterker nog: het is een
onze specialisten veel kennis van het primaire
vorm van topsport. Uit onderzoek blijkt steeds weer
rekenproces. Onze adviseurs nemen deze kennis en
dat de leerkracht de cruciale factor is als het gaat
ervaring mee naar scholen die hun rekenonderwijs
om de opbrengst van het onderwijs: wil je de
willen verbeteren. Met hun expertise dragen zij
opbrengst verhogen, zet dan in op de vaardigheden
eraan bij, dat ook daar de leerkracht er n贸g meer
van de leerkracht. De werkvloer is dan ook altijd het
toe kan doen.
en begeleiden van leerkrachten in de klas hebben
2
Begeleiding en advies: een integrale benadering
Kennis van zaken De rekenadviseurs van de CED-Groep hebben inzicht
Rekenen staat niet op zichzelf. Rekenen vindt plaats
in de nieuwste methodes en in de meest actuele
in de maatschappij, in verhalen, in het dagelijks
ontwikkelingen en trends. Hun kennis is breed. Zo
leven. Dat maakt rekenen tot een belangrijke basis
maken bijvoorbeeld ICT-ontwikkelingen onderdeel uit
voor de verdere ontwikkeling van kinderen ter voor-
van het rekenonderwijs: bij elke methode is digitaal
bereiding op deelname aan de maatschappij.
materiaal beschikbaar. Verder komt er steeds meer
Rekenonderwijs houdt niet op bij de ‘grenzen’ van
(digitaal) spelmateriaal op de markt, wat kan helpen
het vak. Het maakt altijd deel uit van een bredere
bij het verbeteren van het rekenonderwijs.
context. Rekenonderwijs houdt ook niet op bij de
Onze adviseurs helpen scholen om digitale en andere
grenzen van de klas. Of het nu gaat om het invoeren
ondersteunende middelen in te voeren en toe te
van een nieuwe methode, om het aanscherpen van
passen in het onderwijs.
de leerlijnen of om het vastleggen van gegevens, een vernieuwing in het rekenonderwijs staat nooit op
De brede kennis binnen de CED-Groep stelt ons in
zichzelf. Het heeft invloed op alle niveaus van uw
staat u te begeleiden op verschillende niveau's in uw
organisatie. Onze adviseurs kiezen bij voorkeur voor
organisatie. Op leerkracht- en teamniveau brengen we
een integrale benadering en begeleiden u met oog
kennis en vaardigheden over die nodig zijn voor goed
voor dit bredere geheel.
rekenonderwijs. We begeleiden bij het invoeren van (nieuwe) methodieken. Op (midden) managementniveau ondersteunen onze adviseurs u bij het uitzetten en invullen van rekenbeleid.
3
Productontwikkeling en kennisdeling
Samenwerkingsverbanden
De CED-Groep beschikt over een eigen ontwikkel-
De CED-Groep is een kennisorganisatie. We
afdeling. Hier maakt men uiteenlopende
investeren in kennis en laten ook graag anderen in
handelingsmethodieken, leermiddelen en
kennis delen. Daarom participeren we in
programma’s op het gebied van taal, lezen en
verschillende landelijke samenwerkingsverbanden;
rekenen. Dit gebeurt altijd in samenwerking met
om expertise te brengen én om expertise te halen.
de (onderwijs)praktijk. Alle producten zijn voorzien
Zo zitten enkele van onze rekenspecialisten in de
van een begeleidingsaanbod. Aansprekende
PO-raad. Samen met collega’s van verschillende
producten op het gebied van rekenen zijn: Speciaal
begeleidingsdiensten ondersteunen ze reken-
Rekenen, Vlot, Rekenprikjes en Rekenboog.ZML.
zwakke scholen in het verbeteren van hun rekenonderwijs. Ook met Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) werken we gezamenlijk aan verschillende veldaanvragen. Actueel is de ontwikkeling van een begrijpelijk aanbod voor het invoeren van referentieniveaus op scholen. Daarnaast participeren we in de ontwikkeling van een doorgaande rekenlijn van peuters naar groep 1 en 2. Dat rekenen ook in spelvorm kan, bewijst het mede door de CED-Groep ondersteunde Rekenspel op www.rekenspel.slo.nl. We onderhouden intensieve contacten met de educatieve uitgeverijen. Door deze samenwerking beschikken we snel over de nieuwste methodes, materialen en educatieve computerprogramma’s.
4
Van peuter tot puber Met rekenen kun je niet vroeg genoeg beginnen. Tijdens de peutertijd wordt de eerste basis gelegd. Vanaf dat punt gaat de ontwikkeling van rekenvaardigheden in ĂŠĂŠn doorgaande lijn door tot de puberleeftijd en verder. Onze klantengroep is breed: zowel peuterspeelzalen en kinderdagverblijven als scholen voor po, s(b)o, vo en mbo kunnen bij ons terecht voor verbetering van hun rekenonderwijs. De rekenspecialisten van de CED-Groep zoeken samen met professionals uit de praktijk naar de meest passende aanpak. Het aanbod bestaat uit begeleiding, advies en coaching, cursussen en producten. Om u een indruk te geven van de specifieke CED-aanpak, treft u verderop in deze brochure een aantal praktijkvoorbeelden aan.
Spelend rekenen bij peuters en kleuters Rekenen bij jonge kinderen klinkt misschien wat
voor jonge kinderen, ingezet door pedagogisch
zwaar, maar toch zijn er veel mogelijkheden om hier
medewerkers en leerkrachten. Door de kinderen uit
op een speelse manier invulling aan te geven. De
te nodigen tot spel en door middel van interactie
CED-Groep heeft op basis van haar expertise de
stimuleren zij de rekenontwikkeling. Bij rekenroutines
cursus Spelend rekenen bij peuters en kleuters
wordt gebruik gemaakt van poppen. Elke pop heeft
ontwikkeld. Hier leren pedagogisch medewerkers
zijn eigen karakter en materialen en wordt ingezet bij
en leerkrachten van groep 1 en 2 om bewust aan de
een bepaald domein of tussendoel van het rekenen.
slag te gaan met rekenroutines. Dat zijn herkenbare,
De domeinen Tellen en Getalbegrip, Meten en
terugkerende, betekenisvolle wiskundeactiviteiten
Meetkunde zijn leidend.
5
A Priori: een instructiemodel voor in het basisonderwijs
Op de basisschool is differentiatie in het rekenonderwijs essentieel. Maar hoe zorg je ervoor dat alle leerlingen die rekenstof krijgen die voor hen van belang is? Met A Priori wordt het rekenonderwijs afgestemd op álle leerlingen. Leerkrachten beschikken met deze aanpak over uitgewerkte leerlijnen. Hierdoor kunnen zij de leerlingen die heel goed in rekenen zijn én de leerlingen die dreigen uit te vallen nét dat extra duwtje in de rug geven. Hoe werk het? A Priori concentreert zich op de gebieden waar leerlingen vaak moeite mee hebben: automatiseren/memoriseren, getalbegrip/hoofdrekenen en toepassen en biedt door aandacht voor differentiatie mogelijkheden voor de betere leerling.
6
Kenmerkend is de interactieve instructie. Het
bestaande uit teambijeenkomsten, klassenbezoeken
A Priori-instructiemodel bestaat uit verschillende
en begeleiding van de ib’er en/of de reken-
fasen, zoals overzicht geven, doelen formuleren,
coördinator. Daarnaast krijgt u de beschikking over
evalueren. De instructie vindt op drie niveaus
de bijbehorende materialen: boekjes met volledige
plaats: reguliere klassikale instructie, adaptieve
leerlijnen, toepassingen voor het digitale school-
klassikale instructie en niet-klassikale instructie.
bord, een programma voor de verwerking van
Als u kiest voor A Priori, dan kiest u voor een
toetsgegevens en observatieformulieren voor de
begeleidingsaanbod voor ongeveer drie jaar,
ib’er.
Rekenprikjes Rekenprikjes zijn korte klassikale oefeningen gericht op het automatiseren van het rekenen tot tien (met verwante opgaven tot 100 als 50+30 en 80-30) en het overschrijden van het tiental tot twintig (met verwante opgaven als 28+5 en 32-5). Het grote voordeel is dat het nauwelijks aanpassingen van de methode en de organisatie vraagt. De 'prikjes' vragen ongeveer drie keer in de week vijf minuten tijd en dit kan dan vaak in de plaats van bijvoorbeeld de tempodictees in de methode. Ook is er aandacht voor tafels.
“Je geeft een kind de beurt en vraagt: hoe zou jij deze som oplossen? Ondertussen zit de hele klas te wachten. Het is beter om iedereen de som te laten uitwerken en dan pas één of twee kinderen de beurt te geven. Dit soort praktische tips zijn uit de observaties naar voren gekomen”. Een leraar over A Priori
7
Dyscalculie en het protocol ERWD Dyscalculie is een onderwerp dat de afgelopen jaren in toenemende mate in de belangstelling is gekomen. En terecht, ernstige rekenproblemen hebben veel impact op de schoolloopbaan van leerlingen en op hun plezier in rekenen en schoolgaan. Deze aandacht voor rekenproblemen en dyscalculie heeft geresulteerd in de ontwikkeling van het protocol ERWD (ernstige reken- en wiskundeproblemen en dyscalculie). De vertaling van het
teams hebben wel nét een andere insteek als
protocol naar de onderwijspraktijk is echter minder
het gaat om rekenbeleid of het expliciteren van
eenvoudig dan op het eerste gezicht lijkt. Reden
leerlijnen. En de leerkrachten voeren de didactiek
voor de CED-Groep om in primair, speciaal, én
daar nog net even wat bewuster en preciezer uit,
voortgezet onderwijs schoolteams, ib'ers en reken-
als het goed is. De specialisten van de CED-Groep
specialisten te ondersteunen bij het verkennen van
hebben kennis van deze specifieke verschillen en
het protocol en het realiseren ervan in de praktijk.
ondersteunen s(b)o scholen dan ook heel gericht
Daarnaast bieden we leraren, ib'ers, remedial
bij de versterking van hun rekenonderwijs. Hierbij
teachers en rekenspecialisten gerichte cursussen
maken ze veelvuldig gebruik van het gedachtegoed
aan. We zoomen daarbij dieper in op de achter-
en de materialen van het project Speciaal Rekenen,
gronden en oorzaken van ernstige rekenproblemen
waarbij de CED-Groep vanaf het begin betrokken is
en dyscalculie, de signalering, de diagnostisering
geweest. Dit project heeft een veelheid aan ideeën
en vooral de aanpak ervan.
en producten opgeleverd ter optimalisering van het rekenonderwijs in het s(b)o.
Speciaal Rekenen: extra aandacht voor het s(b)o Op s(b)o scholen doen schoolteams geen principieel andere dingen dan op ‘gewone’ scholen. Maar die
8
“In het s(b)o onderwijs voeren leerkrachten als het goed is - de didactiek net even wat bewuster en preciezer uit.”
Rekenboog.ZML De SLO, het Freudenthal Instituut en de CED-Groep startten een landelijk meerjarig samenwerkingsproject voor de ontwikkeling van reken- en wiskundeonderwijs aan zeer moeilijk lerenden. Doel van het project is de ontwikkeling van nieuwe inhouden, werkwijzen en materialen voor de gehele groep van zeer moeilijk lerenden van 4 tot en met 20 jaar. Het ontwikkelwerk wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met leraren van een aantal zml-scholen. De CED-Groep richt zich op het ontwikkelen van materialen voor 8-12 jarige zml’ers, waarmee zij hun rekenvaardigheden kunnen verstevigen, uitbreiden en vooral ook gebruiken. Hierbij werken we vanuit thema’s die voor deze doelgroep interessant zijn, zoals feest, eten en vrije tijd. Elke themales biedt een aantal rekenprobleempjes die de leerlingen samen met de leerkracht proberen op te lossen. Leerlingen worden uitgedaagd om gebruik te maken van verschillende rekenvaardigheden rondom getalbegrip, tellen, optellen en aftrekken, meten, tijd en geld. Naast de themalessen zijn er ook oefenlessen. Meer over Rekenboog.ZML is te vinden op www.rekenboog.nl
9
Rekenbeleid invoeren binnen het voortgezet onderwijs Met het verschijnen van het rapport Over de drempels met taal en rekenen van de expertgroep doorlopende leerlijnen taal en rekenen en het vastleggen van de aanbevelingen in een wet hebben alle scholen de opdracht gekregen om rekenbeleid op te zetten. Bovendien moeten straks alle leerlingen op hun rekenvaardigheid worden getoetst. Met de wettelijke invoering van het referentiekader taal en rekenen heeft de opzet van taal- én rekenbeleid in één klap hoge prioriteit. De CED-Groep kan u helpen bij de opzet en uitvoering van het rekenbeleid. De ondersteuning bestaat uit het begeleiden van uw werkgroep Rekenen, het coachen van het rekenonderwijs op de werkvloer en het, samen met u, schrijven van het rekenbeleidsplan. Ook organiseert de CEDGroep jaarlijks in december een rekenconferentie voor het vmbo.
“Hoe zorg ik er voor dat 80% van de leerlingen het vereiste niveau haalt?” “Welke eisen worden straks aan de leerlingen gesteld in de rekenexamens?”
10
Trainingen, cursussen, workshops
Zorg voor leerlingen met dyscalculie en (ernstige) rekenproblemen Deze cursus is bedoeld voor leerkrachten, intern begeleiders, remedial teachers en rekencoördinatoren
De CED-Groep biedt tal van cursussen en trainingen
in het primair en speciaal onderwijs. De cursus biedt
met open inschrijving, ook specifiek op het gebied
inzicht in de mogelijkheden die een school heeft om
van rekenen. De cursussen omvatten de volledige
problemen rondom dyscalculie goed in kaart te
breedte van het onderwijs: van vve tot en met voort-
brengen en tegemoet te komen aan de specifieke
gezet onderwijs. Sommige cursussen kunnen op uw
onderwijsbehoeften van deze leerlingen. Met de
school worden gegeven. Hieronder treft u een greep
praktische handreikingen uit deze cursus kan een
uit het actuele cursusaanbod.
school direct aan de slag.
De Rekenspecialist
Conferentie Rekenen in het vmbo
Deze cursus is bedoeld voor leerkrachten uit het
Jaarlijks organiseert de CED-Groep een conferentie
primair onderwijs die zich gaan specialiseren tot
over rekenen in het vmbo.
Rekenspecialist. De deelnemers leren niet alleen ook meer inzicht in wat er voor nodig is om met de
Spelend rekenen met peuters en kleuters
hele school het rekenonderwijs te verbeteren. De
Uitgangspunt van de cursus is het creëeren van een
cursus wordt afgerond met het schrijven van een
kansrijke speel-leeromgeving, waarin jonge kinderen
hun eigen rekenonderwijs te verbeteren, zij krijgen
rekenbeleidsplan. De cursus is op hbo-niveau en
geprikkeld worden om ontdekkingen en ervaringen
voldoet aan de richtlijnen van het ministerie voor het
op te doen op het gebied van rekenen.
aanvragen van een Lerarenbeurs. Wilt u meer weten over deze én andere cursussen van de CED-Groep? Kijk op www.cedgroep.nl/cursussen.
11
Producten Kwint Kwint is speciaal ontwikkeld voor leerlingen die, om wat voor reden dan ook, behoefte hebben aan het opfrissen van de basisvaardigheden van realistisch rekenen. Kwint is dĂŠ ideale opstap naar het rekenonderwijs in de reguliere groep.
Vlot Snel en foutloos hoofdrekenen is een moeilijke opgave voor veel kinderen. Vlot biedt hulp bij rekenproblemen. U kunt hiermee onderzoeken wat de leerling moeilijk vindt en waarom. Ook geeft Vlot aanwijzingen en kopieerbladen om de problemen op te lossen.
Rekenprikjes Het beheersen van rekenen tot twintig is de basis van het verdere rekenen in de schoolloopbaan. Met Rekenprikjes is het mogelijk hiermee extra te oefenen naast uw reguliere methode. Ook kunt u uw leerlingen diagnostisch toetsen om uitval vroegtijdig op te merken.
Actueel rekenen CED-Groep, de ontwikkelaar van Nieuwsbegrip begrijpend lezen met het nieuws van de dag experimenteert momenteel in een pilot met rekenen aan de hand van de actualiteit.
12
Alles is te leren
Meer informatie? •
Hebt u vragen of wilt u meer weten over onze producten op rekengebied? Onze accountmanagers helpen u graag verder. Mail naar rekenen@cedgroep.nl.
•
Wilt u ons relatiemagazine KlasseApart ontvangen, mail dan naar klasseapart@cedgroep.nl.
•
Op www.cedgroep.nl kunt u zich inschrijven voor één van onze digitale nieuwsbrieven. Zo blijft u op de hoogte van onderwijsnieuws.
•
Kijk op www.cedgroep.nl/cursussen voor ons actuele cursusaanbod.
•
Producten die door de CED-Groep worden uitgegeven, bestelt u via de webwinkel: www.cedgroep.nl/webwinkel.
CED-Groep
Postadres: Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30, Rotterdam T +31 10 4071 599
www.cedgroep.nl Januari 2011