teamplayers VO

1.

Inhoud 1. Inleiding ................................................................................................................... 5 1. Thema’s .................................................................................................................... 7 Democratisch Burgerschap .................................................................................... 8 Introductieweek ..................................................................................................... 12 Leerlingen beoordelen docenten ........................................................................... 16 Studiekeuze-/loopbaanbegeleiding ....................................................................... 20 Samenleving - Maatschappelijke Stages .............................................................. 24 Goede doelen actie ................................................................................................. 28 Schoolklimaat - conflict beheersing ..................................................................... 32 PR ............................................................................................................................36 Evenementen ......................................................................................................... 40

3

Inleiding Burgerschap en participatie De samenleving van tegenwoordig vraagt actieve en betrokken burgers. Omdat veel traditionele verbanden in de huidige samenleving zijn weggevallen, is die actieve en betrokken houding voor jongeren niet altijd even vanzelfsprekend en makkelijk. Toch is sociale participatie, oftewel actief en constructief deelnemen aan sociale verbanden (Walraven 2002), wél nodig om de samenleving goed te laten functioneren.

Met een veranderende samenleving verandert ook de rol van de school. Steeds meer wordt het bevorderen van participatie en betrokkenheid bij de samenleving een taak van de school. Sinds 2006 zijn scholen zelfs wettelijk verplicht tot het bevorderen van participatie en burgerschap. Dit is vastgelegd in de Wet op het Voortgezet Onderwijs. In die wet staat het volgende: ‘Het onderwijs is mede gericht op het bevorderen van actief burgerschap en sociale integratie’. Burgerschap wordt hierbij opgevat als ‘de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van een gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren’ en bij sociale integratie staat deelname aan de maatschappij en betrokkenheid centraal (OCW, 2006). Hiermee is participeren, als onderdeel van burgerschap, een belangrijk onderwijsdoel geworden.

Leerlingenparticipatie is meer dan de extra franje van een leuke actieve school. Leerlingen moeten niet alleen kennis opdoen, maar ze moeten vooral leren om deze kennis toe te passen in uiteenlopende situaties. Zo kunnen ze de kennis verankeren. Weten wat ‘democratie’ inhoudt is namelijk nog wat anders dan er daadwerkelijk mee kunnen omgaan. Het gaat om het integreren en toepassen van kennis. Leerlingenparticipatie is een vorm van levensecht leren en oefenen van diverse competenties in de school. Dit vindt niet alleen plaats via formele leerlingenraden, maar moet terug te vinden zijn in alle aspecten van de school, dus ook de schoolorganisatie, het schoolklimaat en het leerproces. In feite is leerlingenparticipatie een manier van medeverantwoordelijkheid dragen voor de school als directe leer- en leefomgeving.

Dit vraagt van docenten en schoolleiding dat u waarde hecht aan de inbreng van leerlingen en daar ook echt werk van maakt. Ook als leerlingen kritische of tegendraadse geluiden laten horen. Leerlingen zijn meer dan deelnemers, ze zijn medebewoners van uw school!

Met Team Players heeft u praktische en concrete voorbeelden in handen om leerlingen meer te laten participeren, om leerlingen meer te betrekken bij en medeverantwoordelijk te maken vóór de dagelijkse gang van zaken in én om de school. Want, grote betrokkenheid leidt tot een verhoogde motivatie onder de leerlingen. Leerlingen ontwikkelen competenties zoals samenwerken, verantwoordelijkheid dragen en onderhandelen. Allemaal erg belangrijk. In de samenleving van nu en straks moeten ze namelijk zelfstandig informatie kunnen opzoeken en verwerken, kansen en risico’s inschatten en overwogen keuzes maken. Kortom: ze moeten zelfstandig en zelfsturend in het leven staan.

Weer iets nieuws erbij?

Nee, want vaak worden op school al veel activiteiten gedaan die zich goed lenen om te werken aan participatie. Het vergt in de meeste gevallen vooral een andere houding van docenten en leerlingen bij het organiseren van deze activiteiten om participatie een plek te geven. Bij de totstandkoming van Team Players VO hebben we dan ook gebruik gemaakt van ‘ervaringsdeskundigen’ op drie middelbare scholen in Rotterdam. Docenten en leerlingen hebben voorbeelden gegeven van wat zij al doen aan participatie op hun school. Daarnaast hebben zij gedurende het proces meegedacht óver en feedback gegeven óp de activiteiten in dit boekje. Ons advies is: kijk wat er bij u op school al gebeurt en met een iets andere houding kunt u leerlingen hier meer bij betrekken en hun meer verantwoordelijkheid geven dan nu het geval is. Let op: het gaat er uiteindelijk niet om dat u individuele activiteiten selecteert waar leerlingen in participeren – het gaat erom dat leerlingen mede invloed hebben op wat er op school gebeurt. Het gaat erom dat participatie wordt benaderd als pedagogische opdracht.

5

Team Players

Hierbij heeft ook u als docent het één en ander te leren. U zult vertrouwen moeten hebben in de leerlingen, soms met vallen en opstaan, een initiatief tot een goed einde kunnen brengen. U wordt uitgedaagd om draagvlak te creëren voor leerlingenparticipatie bij collega’s die sceptisch staan tegenover ‘weer iets nieuws’. Daarnaast vraagt het van u als docent dat u een manier van werken introduceert, waarin niet uw handelen en eigen doelen centraal staan, maar die van de leerlingen. Dat vraagt vooruitzien, flexibiliteit en vertrouwen.

De Participatie-ladder!

Je kunt op verschillende niveaus participeren, dit is weergegeop welk niveau uw leerlingen nu participeren en hoe u de mate

4. mee-beslissen

van participatie kunt opbouwen. De participatie-ladder is in schematische vorm te zien in de uitvouwflap van Team Players.

2. mee-voorbereiden

ze participeren op het juiste niveau: overschat ze niet, maar

1. mee-uitvoeren

• De leeftijd van de leerlingen.

• Het niveau van de leerlingen.





3. mee-denken

Geef leerlingen de verantwoordelijkheden die ze aankunnen, laat onderschat ze ook niet! Let hierbij op het volgende:



5. mee-bepalen

ven in de participatieladder. Dit is een hulpmiddel om te bepalen





Participatieladder uit Doe Mee, CED-Groep

• Wat zijn de leerlingen al aan participatie gewend?

• In hoeverre wilt/durft u als docent de leerlingen verantwoordelijkheid te geven?

Kijk naar de groep als geheel, maar ook naar de individuele leerlingen. Niet elke leerling kan evenveel verantwoordelijkheid aan, wel alle leerlingen (van de school en van de klas) kunnen betrokken worden en kunnen leren verantwoordelijkheid te dragen.

De leerlingen kunnen ook binnen een klas op verschillende niveaus participeren. Een deel van de leerlingen denkt bijvoorbeeld plannen uit, terwijl een ander deel zich bezig houdt met de voorbereidingen of de uitvoering ervan.

Leerlingen kunnen vaak meer dan u denkt! Leerlingen vinden het leuk om meer verantwoordelijkheid te krijgen en zijn daar trots op.

De verschillende vormen en niveaus van participatie dragen samen bij aan het vergroten van de participatiecultuur op school. Het zal voor u als docent vanzelfsprekend moeten zijn dat leerlingen meedenken, meepraten en meebeslissen over zaken in de school die henzelf aangaan. Door op individueel en klassenniveau aan participatie te werken, zal dit gemeengoed worden en doorwerken op schoolniveau en ook op maatschappelijk niveau.

Aan de slag!

In dit boekje van Team Players vindt u negen thema’s waarbinnen een voorbeeld om participatie te bevorderen is uitgewerkt. Leerlingen kunnen op verschillende niveaus participeren. Wij hebben ervoor gekozen om niet voor alle niveaus van de participatieladder uit te schrijven wat uw rol als docent en wat de rol van de leerlingen zou kunnen zijn. Wel geven we tips voor differentiatie naar verschillende participatie niveaus.

Naast een algemene inleiding op het thema en een uitgewerkt voorbeeld (met aandacht voor voorbereidings- en uitvoeringstaken) vindt u op het prikbord per thema afwisselende informatie waarmee u zelf verder aan de slag kunt. U vindt hier links, handige tips, quotes van docenten en leerlingen, enz. Al met al genoeg materiaal om mee aan de slag te gaan, lijkt ons.

Veel succes!

6

Team Players

Democratisch Burgerschap Inleiding Democratisch (school)burgerschap en leerling-participatie op school kunnen worden versterkt als de school zelf functioneert als een democratische leef-, leer- en werkgemeenschap: als leerlingen inspraak hebben; als ze kunnen meedenken, meepraten en meebeslissen; als ze verantwoordelijkheid leren dragen. Een democratische schoolcultuur heeft een ‘harde’ kant en een ‘zachte’ kant. De ‘zachtere’ democratische schoolkenmerken hebben betrekking op het (open) schoolklimaat, de manier van omgaan met elkaar, goed communiceren e.d. De ‘hardere’ kenmerken hebben betrekking op formelere structuren binnen de school, zoals de regelingen voor inspraak en medezeggenschap.

Voorbeelden van hoe inspraak en medezeggenschap vorm kunnen krijgen zijn: • klassenvergaderingen • discussie- en debatlessen • de leerlingenraad

Een leerlingenraad opzetten De leerlingenraad is een veelgebruikt middel om participatie te bevorderen, binnen het kader van burgerschap.

De leerlingenraad is een leerwerkplek voor burgerschap en participatie. Er ontstaan echte situaties voor overleg, meedoen, meepraten, meebeslissen en inspraak volgens democratische spelregels. In die situaties kunnen leerlingen burgerschapscompetenties ontwikkelen. Dóór en tijdens activiteiten rondom de leerlingenraad ontwikkelen leerlingen specifieke sociale en communicatieve vaardigheden, gericht op menings- en besluitvorming in groepen. Daarnaast maken zij kennis met democratische procedures zoals; kandidaatstelling, verkiezingen houden, een ‘achterban’ vertegenwoordigen en zich laten vertegenwoordigen.

Als de leerlingen het gevoel hebben op ‘hun’ onderwerpen gehoord te worden en invloed te kunnen hebben, dan bevordert dat de betrokkenheid van leerlingen bij de school. Bovendien zijn ze meer gemotiveerd en komen er minder problemen voor. De leerlingenraad is een kanaal om de inspraak van leerlingen structureel te maken.

8

Thema’s

Voorbereiding Voorbereiding uw school geen actieve leerlingenraad heeft denk volgende.

Binnen de school moet Als Als uw school nognog geen actieve leerlingenraad heeft denk dandan aanaan het het volgende.

Binnen de school moet draagvlak bestaan bij directie, team en leerlingen voor de visie dat de school een leerwerkplek is voor draagvlak bestaan bij directie, team en leerlingen voor de visie dat de school een leerwerkplek is voor burgerburgerschap en participatie.

Hetmoet volgende moetworden; geregeld worden; schap en participatie.

Het volgende geregeld - formatie: de begeleider(s) van de leerlingenraad moeten taakuren hebben.

• formatie: de begeleider(s) van de leerlingenraad moeten taakuren hebben.

- lestijd: mentoren en leerlingen hebben (les)tijd nodig om in klassen aandacht te kunnen besteden aan • lestijd: mentoren en leerlingen hebben (les)tijd nodig om in klassen aandacht te kunnen besteden aan zaken zaken voor de leerlingenraad. voor de leerlingenraad.

- vergadertijd: de leerlingenraad moet structureel kunnen vergaderen volgens een vast schema en op • vergadertijd: de leerlingenraad moet lestijd. structureel kunnen vergaderen volgens een vast schema en op een vast een vast tijdstip binnen of buiten tijdstip binnen of buiten lestijd.

- structuur bepalen: er moet bepaald worden wat de rol van de leerlingenraad is bijv. ten opzichte van de • structuur bepalen: er moet bepaald worden wat de rol van de leerlingenraad is bijv. ten opzichte van de Medezeggenschapsraad.

Medezeggenschapsraad.

Uitvoering Uitvoering •

•

• •

•

•

De leerlingenraad wordt in principe gekozen voor een termijn van twee jaar. Voorafgaand aan de verkiezingen worden klassengekozen geïnformeerd over het waarom, hoe enVoorafgaand wat van de leerlingenraad.

De leerlingenraad wordt alle in principe voor een termijn van twee jaar. aan de verkiezingen Dit kunnen leerlingen doen onder begeleiding van een docent. Ook wordt met de leerlingen gesproken worden alle klassen geïnformeerd over het waarom, hoe en wat van de leerlingenraad. Dit kunnen leerlingen over de procedure bij de verkiezingen. Leerlingen die zich kandidaat stellen moeten een presentatie doen onder begeleiding van een docent. Ook wordt met de leerlingen gesproken over de procedure bij de houden voor hun klas. Iedere klas kiest een eerste vertegenwoordiger en tweede vertegenwoordiger verkiezingen. Leerlingen die zich kandidaat stellen moeten een presentatie houden voor hun klas. Iedere klas (als vervanger). kiest eerste vertegenwoordiger en tweede vertegenwoordiger (alsvan vervanger).

• Deeen voorzitter van de leerlingenraad wordt gekozen door de leden de leerlingenraad. De voorzitter De voorzitter van de leerlingenraad wordt gekozen door de leden van de leerlingenraad.

De voorzitter mag mag niet in het examenjaar zitten, aangezien je twee jaar in functie moet kunnen blijven. niet in het examenjaar zitten, aangezien je twee jaar in functie moet kunnen blijven.

• De communicatie tussen leerlingenraad en de klassen loopt via de klassenvertegenwoordiger. Hij/zij De communicatie tussen leerlingenraad klassen via de klassenvertegenwoordiger.

Hij/zij maakt maakt schriftelijke aantekeningen vanendedepunten dieloopt besproken zijn in de leerlingenraad. De klassenschriftelijke aantekeningen van de punten die besproken zijn in de leerlingenraad.

De klassenvertegenwoorvertegenwoordiger ‘rapporteert’ in de klas wat er in de leerlingenraad is besproken en besloten.

Vervolgens komtinde klas weer terug inisdebesproken leerlingenraad. diger ‘rapporteert’ demening klas watvan er de in de leerlingenraad en besloten. Vervolgens komt de • De punten opweer de agenda van leerlingenraad komen, worden in de hele school geïnventariseerd, mening van dedie klas terug in dede leerlingenraad. zodat zoveel leerlingen erbij betrokkenkomen, wordenworden en zichinook voelen. Daarzodat is De punten die opmogelijk de agenda van de leerlingenraad de vertegenwoordigd hele school geïnventariseerd, een vaste procedure voor: zoveel mogelijk leerlingen erbij betrokken worden en zich ook vertegenwoordigd voelen. Daar is een vaste - begin van het schooljaar (om het jaar): verkiezingen voor de leerlingenraad procedure voor: - de gekozen vertegenwoordigers inventariseren punten/wensen in hun klas - begin van het schooljaar (om het jaar): verkiezingen voor de leerlingenraad - de leerlingenraad kiest daaruit de punten die worden opgepakt - de gekozen vertegenwoordigers inventariseren punten/wensen in hun klas - dit gaat terug naar de klassen -• deTenslotte leerlingenraad daaruit de puntenvoor die worden opgepakt wordenkiest er 4 á 5 onderwerpen het lopende schooljaar geselecteerd voor de ‘jaaragenda’ - ditvan gaat terug naar de klassen de leerlingenraad. De begeleider bewaakt dat er voldoende punten zijn waarop de leerlingen kunTenslotte wordenmaar er 4 áook 5 onderwerpen voordoorgaan’. het lopende geselecteerd debelangrijk ‘jaaragenda’ van de nen ‘scoren’, punten die ‘niet Hetschooljaar omgaan met tegenslag voor is een leerleerlingenraad. moment. De begeleider bewaakt dat er voldoende punten zijn waarop de leerlingen kunnen ‘scoren’, maar ook punten die ‘niet doorgaan’. Het omgaan met tegenslag is een belangrijk leermoment.

Differentiatie naar andere participatieniveaus Differentiatie naar andere participatieniveaus

 

Als leerlingen nog wat onwennig zijn op dit gebied, kan een docent als begeleider worden aangewezen die gezamenlijk met leerlingen de verschillende fasen van het opzetten van een leerAls leerlingen nog wat onwennig zijn op dit gebied, kan een docent als begeleider worden aangewezen die lingenraad vorm geeft. De docent kan ook coachend aanwezig zijn tijdens vergaderingen. gezamenlijk met leerlingen de verschillende fasen van het opzetten van een leerlingenraad vorm geeft. De docent kan ook coachend aanwezig zijn tijdens vergaderingen.

Leerlingen die de verantwoordelijkheid aankunnen geven zelf vorm aan de voorlichting, werving en uitvoering van activiteiten in het kader van de leerlingenraad.

Leerlingen die de verantwoordelijkheid aankunnen geven zelf vorm aan de voorlichting, werving en uitvoering van activiteiten in het kader van de leerlingenraad.

9

Team Players

Democratisch Burgerschap

Tip!

in de Zet een ideeĂŤnbox ergens punten school, waar leerlingen rlingenvoor behandeling in de lee en. raad anoniem kunnen indien es of Er kan ook een e-mailadr communiceerd sms-nummer worden ge en kunnen waar leerlingen hun punt aandragen.

ites dvies: s b e W ra nt voo

t ku terech u r a wa

uw.nl e e m e gd tichtin s . w w w aks.nl l . w w w

BEN DE LEERLINGENRAAD UITGEGOOID WILDE DE SCHOOL AFSCHAFFEN

10

Team Players

NELS A P N E R E SCHOSLisI altijd benieuwd narar

Verwachtingen van leerlingen over begele idende docent in leerlingenraad peilen:

Leerlingen verwachten heel wat van hun begeleidende docent. U kunt eens bij de leerlingen van de leerlingenraad peilen wat ze van u verwachten. Hiervoor kunt u de volgende vragen aan hen voorlegge n.

eren ove Het LAK n scholi a v toe g in n n. Af en e de me p r e w r e onde ver een geleidenbepaald enlijst o g a r v n 1. Wat moet een be e ld e e e e z b r n o o make erp, bijv onderw de docent weten? ld a ge. Die a a p t e S b e jk li n schappe naar ee de Maat volgens r e v e r z g 2. Wat moet een n oep sturen Dit is ee l. e n a p n e r n e a li v o sch begeleidende docent dressen email-a an de v d n a h van vele n de doen? en en aa eeft het scholier geven h e z ie d n e den cholier antwoor wat de s ld e e b n n. Ben je LAKS ee rp vinde e w r e d n on seerd da van een eïnteres g e r e h li o n ijke o als sch aks.nl k .l w w w p kun je o en. kan gev p je je o

3. Wat m o et e en begeleid en d e d o c en t zeggen?

4. Hoe moet een begeleidende docent zijn?

Op welke manier zouden zij zelf een leerli ngenraad willen begeleiden. Geeft een begeleidende docent enkel een duwtje in de rug, of verwachten leerlingen mee r?

Welke rol zou je bijvoorbeeld opnemen bij de vergadering van de leerlingenraad ?

En waarvan moet je als begeleidende doce nt op de hoogte zijn. Het belang van het stellen van deze vragen is vooral dat u uw eigen rol bespreekbaar maakt. Dit stimuleert de open cultuur die vruchtbaa r is voor een effectieve en enthousiaste leerlingenraad.

Onthoudt: de perfecte begeleidende doce nt bestaat niet, want elke leerlingenraad vraagt een andere aanpak. Elke school heeft een eigen schoolcultuur en dus ook een eigen participatiecultuur. Bovendien kan het werk ook verdeeld worden over verschillende docenten.

[Bron: Brochure voor begeleiders van de leerlingenraad; Vlaamse Scholierenkoepel VZW]

Do’s en Dont’s voor begeleider: ondersteuning tijdens de vergadering: • • • • • •

bereid in het begin van het jaar enkele vergaderingen voor met de nieuwe voorzitter geef de leerlingenraad kort uitleg over de structuur van een goede vergadering leg niet teveel nadruk op formele vereisten, maar vooral op de bedoeling bewaak het resultaat van de vergaderingen. Zorg dat concrete actiepunten worden afgesproken maak voor de leerlingen een duidelijk onderscheid tussen de objectieve informatie die u meegeeft en uw eigen mening. stel die vragen waar de leerlingen niet altijd aan denken!

[Bron: Brochure voor begeleiders van de leerlingenraad; Vlaamse Scholierenkoepel VZW]

11