Wijzer met ouders

Inhoud 1.

Introductie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.1 Wat is de Wijzer met Ouders? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2 Belangrijke aandachtspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2.

Communicatie met ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.2 Een goede voorbereiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.3 Basishouding bij het voeren van een gesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2.3.1 Toon respect en accepteer de ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2.3.2 Laat het belang van het kind centraal staan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2.3.3 Luister actief en selectief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.3.4 Houd eigen emoties zo veel mogelijk buiten het gesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.3.5 Geef geen ongevraagde adviezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.3.6 Wees helder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3.7 Toon begrip bij slecht nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3.8 Doe alleen toezeggingen die u waar kunt maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3.9 Geef alleen antwoorden waar u zeker van bent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3.10 Gebruik non-verbale communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3.11 Gebruik stiltes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 2.4 De opbouw van een gesprek met ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 2.4.1 Een gesprek op initiatief van de leraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 2.4.2 Een gesprek op initiatief van de ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 2.5 Slechtnieuwsgesprekken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.5.1 Slecht nieuws overbrengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.6 Gesprekken voeren met ouders van leerlingen met (een vermoeden van) ASS . . . . . . 17 2.6.1 Ouders en school: de krachten gebundeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 2.6.2 Als er vermoedens zijn van ASS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 2.6.3 Als de diagnose ASS is gesteld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 2.6.4 Gesprekken met het kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 2.6.5 Gesprekken met ouders ĂŠn kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 2.6.6 Thuis en school is niet hetzelfde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 2.6.7 BeĂŻnvloeden van gedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

3.

Aanpassingen in de thuissituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 3.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 3.2 Duidelijkheid in de ruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.2.1 Indeling van de leefruimtes in huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 3.2.2 Plaats van activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.2.3 Inrichting van de eigen kamer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2

3.3 Duidelijkheid in de tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 3.3.1 Middelen om de tijd concreet te maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 3.3.2 Dagprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 3.4 Duidelijkheid in activiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 3.4.1 Binnenshuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 3.4.2 Buitenshuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 3.4.3 Samen spelen en werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 3.4.4 Feesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 3.4.5 Uitstapjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 3.5 Duidelijkheid in interactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 3.5.1 Wederkerigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 3.5.2 Communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 3.5.3 Contacten met leeftijdsgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

4.

Geraadpleegde literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Bijlagen Bijlage 1: Gespreksformulier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Bijlage 2: Informatie over schaduwklok, kleurenklok en timetimer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Bijlage 3: Voorbeeld van een stappenplan ‘Het vieren van een feest’ . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

3

1. Introductie 1.1

Wat is de Wijzer met Ouders?

Leraren die in hun groep te maken hebben of krijgen met kinderen met autisme spectrum stoornis (ASS), hebben of krijgen ook te maken met de ouders van deze kinderen. Met de Wijzer met Ouders hebben leraren een instrument in handen om een gesprek en samenwerking met ouders van kinderen met ASS met vertrouwen aan te kunnen gaan. De Wijzer met Ouders is bedoeld voor leraren uit het basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Wijzer met Ouders sluit aan bij de mappen Wijzer Onderwijs: Autisme en Wijzer Onderwijs: Autisme VO. Deze mappen geven achtergrondinformatie over de stoornis en bevatten praktische tips en adviezen over de manier waarop scholen kinderen met ASS kunnen begeleiden.

De Wijzer met Ouders bestaat uit twee delen: communicatie met ouders (hoofdstuk 2) en aanpassingen in de thuissituatie (hofdstuk 3).

In hoofdstuk 2 worden handreikingen gegeven om effectief gesprekken te voeren met ouders. Hierbij verlevendigen voorbeelden uit de praktijk de theorie.

Bij de begeleiding van een kind met ASS en het stimuleren van zijn ontwikkeling is het van groot belang dat er goede communicatie is tussen ouders en school (of dat daaraan gewerkt wordt). Want alleen zo wordt duidelijk wat het kind nodig heeft en hoe dat geboden kan worden.

Leraren krijgen vaak vragen van ouders over de aanpak van hun kinderen thuis. Gebleken is dat veel aandachtspunten en tips uit de Klassen-Wijzer en de Les-Wijzer (soms met enkele aanpassingen) goed bruikbaar zijn in de thuissituatie. In hoofdstuk 3 staan tips om in de thuissituatie tegemoet te komen aan de behoefte van kinderen met ASS. Ze zijn geordend in tips voor: • duidelijkheid in de ruimte; • duidelijkheid in de tijd; • duidelijkheid in activiteit; • duidelijkheid in interactie.

Omgekeerd komen ouders vaak naar school met bruikbare tips vanuit de thuissituatie. De school kan samen met de ouders nagaan in hoeverre de school en de thuissituatie zijn aangepast aan de behoeften van een kind met ASS. De tips voor (verdere) aanpassing van de woonomgeving, zijn praktisch en kunnen op eenvoudige wijze thuis worden ingevoerd. De tips zijn gebaseerd op de aanbevelingen uit de Klassen-Wijzer en de Les-Wijzer en vormen een doorgaande lijn tussen school en thuis. Hierdoor ontstaat optimale afstemming en worden aanpassingen beter vastgehouden en gegeneraliseerd.

1.2

Belangrijke aandachtspunten

Wanneer u aan de slag gaat met de Wijzer met Ouders, is het goed om rekening te houden met de volgende aandachtspunten: •

De Wijzer met Ouders moet niet worden gezien als een statische lijst met aanwijzingen die in zijn geheel op een ‘technische’ manier moet worden ingevoerd.

•

Elke situatie is uniek en vraagt om aanpassingen die op die specifieke situatie zijn toegespitst.

•

Ieder kind is uniek. Dit geldt ook voor kinderen met ASS. De verschillende aandachtspunten moeten dan ook kritisch bekeken en besproken worden met de ouders. Ga met hen na wat voor het betreffende kind van belang is en wat voor hem werkt. Doe dit op basis van gelijkwaardigheid:

1

In verband met de leesbaarheid wordt in de tekst voornamelijk gesproken over ‘hij’, maar hiermee wordt zowel ‘hij’ als ‘zij’ bedoeld.

5

zowel de school als de ouders zijn verantwoordelijk voor het welbevinden van het kind en het optimaal benutten van zijn ontwikkelingsmogelijkheden.

•

Het is belangrijk dat ouders bij elke aanpassing bekijken wat de gevolgen zijn voor henzelf en de eventuele overige gezinsleden. Uitgangspunt daarbij is telkens wat binnen hun situatie wenselijk en haalbaar is.

•

Probeer steeds samen met de ouders een goed evenwicht te vinden in het bieden van structuur aan het kind. Te veel structuur maakt het kind afhankelijk. Het krijgt onvoldoende gelegenheid om zich te ontwikkelen en te ontplooien. Wanneer het kind te weinig structuur wordt geboden, zal de omgeving onvoorspelbaar voor hem zijn. Het kind zal zich dan onveilig gaan voelen. Met een afgewogen hoeveelheid structuur zal het kind zich competent voelen en is de kans op gedragsproblemen kleiner.

•

De adviezen uit de Wijzer met Ouders zijn voor een deel gebaseerd op die uit de Klassen-Wijzer en de Les-Wijzer. De adviezen zijn beter te begrijpen en beter over te brengen naar ouders als u begrip heeft van de stoornis. Het is dan ook aan te raden om eerst de Wijzer Onderwijs: Autisme te lezen voor meer achtergrondinformatie over de stoornis. Ook voor ouders is het van belang goed begrip te hebben of te krijgen van de stoornis. Zie paragraaf 2.6.3 voor een aantal suggesties voor informatiebronnen.

•

Het creëren van een goede thuissituatie is niet de verantwoordelijkheid van de leraar. Aangezien een thuissituatie waarin een leerling met ASS zich prettig voelt het gedrag van de leerling in de klas ten goede komt, loont het wel de moeite om hier als leraar aandacht aan te besteden. De tips voor het omgaan met het gedrag in de klas, kunnen ook bruikbaar zijn voor ouders thuis. Dit geldt natuurlijk ook omgekeerd: dat wat thuis goed werkt, kan ook binnen de school worden geïmplementeerd.

6

2. Communicatie met ouders 2.1

Inleiding

‘Scholen betrekken ouders steeds intensiever bij hun onderwijs en organisatie. Omgekeerd weten steeds meer ouders de weg naar de school te vinden om de belangen van hun kind te behartigen.’ (uit: ‘Communiceren met ouders’ - A. Dingarten e.a.)

Elke ouder heeft een drive om op te komen voor de belangen van zijn of haar kind. Zéker als een kind extra zorg nodig heeft, bijvoorbeeld omdat het autisme heeft. De school heeft echter óók haar eigen belangen. Het is daarom essentieel dat er goede communicatie is of totstandkomt tussen school en ouders. Dan blijft steeds duidelijk wat het kind thuis en op school nodig heeft en hoe dat geboden kan worden. Daarmee wordt het kind, om wie het tenslotte draait in het onderwijs, optimale kansen tot leren en ontwikkeling geboden.

Voor leraren is het omgaan met kinderen hun werk. En ook al voelen zij zich hierbij nog zo betrokken, het blijft een gegeven dat hun bemoeienis met het kind op een bepaald moment ook weer ten einde is. Zij houden zich met het kind bezig op vaste, afgebakende tijdstippen en gedurende een relatief korte periode in de ontwikkeling van het kind. Ouders daarentegen hebben ‘levenslang’; zij hebben de zorg gedurende hun hele verdere leven en die zorg strekt zich uit over alle aspecten van de ontwikkeling van hun kind. Hun zorg en verantwoordelijkheid houdt nooit op; zij zijn nooit klaar met hun werk. Het aangaan van een gesprek met ouders over hun kind vraagt dan ook aandacht en een zorgvuldige voorbereiding; ouders zijn doorgaans kwetsbaar als het over hun kind(eren) gaat.

Er zijn verschillende manieren waarop er contacten tussen ouders en school kunnen bestaan, zoals rapportgesprekken, inschakeling bij hand- en-spandiensten, korte informele gesprekjes. In dit hoofdstuk wordt uitgebreid stilgestaan bij het voeren van oudergesprekken van drie kwartier à een uur. Er staan handreikingen beschreven om deze gesprekken effectief met ouders te voeren. Deze gesprekken kunnen zowel op initiatief van de leraar (cq de school) als van de ouders plaatsvinden.

Zulke gesprekken vragen een goede voorbereiding. Dit in tegenstelling tot een gesprek met collega’s over een leerling, dat kan plaatsvinden op een willekeurig moment of in de wandelgangen. Bij een gesprek met ouders kan dit nadrukkelijk niet; het gaat niet om zomaar een praatje, maar over het functioneren van hun kind.

Dit hoofdstuk beschrijft hoe de gesprekken met ouders op een goede manier vorm kunnen krijgen.

Een aantal handreikingen is algemeen van aard en is bruikbaar in elke situatie waarin een gesprek met ouders gevoerd moet worden. Deze zijn te vinden in de paragrafen 2.2 tot en met 2.5. In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op de voorbereiding van een gesprek. In paragraaf 2.3 komt de basishouding van een leraar tijdens een gesprek aan bod. Paragraaf 2.4 gaat in op de opbouw van een gesprek. Paragraaf 2.5 is gewijd aan het slechtnieuwsgesprek. Ten slotte staat in paragraaf 2.6 een aantal tips die specifiek zijn in de contacten met ouders van kinderen met ASS.

2.2

Een goede voorbereiding

Gesprekken met ouders kunnen zowel plaatsvinden op initiatief van de leraar als op verzoek van de ouders. Op wiens initiatief het gesprek ook plaatsvindt, bij de voorbereiding van het gesprek zijn veelal dezelfde zaken van belang. In het volgende schema staan de belangrijkste aandachtspunten op een rij.

7

Schema 1: Aandachtspunten bij de voorbereiding van een gesprek met ouders

8

Aandachtspunt

Uitleg

Bepaal het doel van het gesprek.

Wat wilt u tijdens het gesprek met de ouders bespreken/bereiken?

Of als het gesprek plaatsvindt op verzoek van de ouders: vraag (vooraf!) wat het onderwerp van het gesprek zal zijn of wat precies de vraag of het probleem is waar ouders over willen praten.

Geef de tijdsduur van het gesprek aan.

Vertel de ouders hoeveel tijd beschikbaar is voor het gesprek. Geef ook aan dat er eventueel een vervolgafspraak gemaakt kan worden.

Stel prioriteiten.

Als er meerdere punten zijn om te bespreken, stel dan prioriteiten en beperk uzelf. Het is niet raadzaam om te veel verschillende onderwerpen aan de orde te laten komen.

Maak eventueel een agenda met bespreekpunten op papier.

Zorg dat u goed op de hoogte bent van de laatste stand van zaken betreffende het kind.

Verzamel de gegevens en de informatie die van belang zijn voor het onderwerp dat besproken zal worden. Betrek hierbij eventueel ook de gegevens van anderen die binnen de school met het kind te maken hebben, zoals de remedial teacher, logopedist of gymleraar.

Nodig de ouders op een passende manier uit.

Een schriftelijke bevestiging van een telefonisch gemaakte afspraak kan goed werken. Anderstalige ouders kunnen moeite hebben met een schriftelijke uitnodiging. In zulke gevallen is het aan te bevelen om de ouders enige tijd van tevoren telefonisch nog eens te herinneren aan het geplande gesprek.

Bedenk wie u aan het gesprek wilt laten deelnemen.

Naast de ouders en de groepsleraar of vakleraar kan het wenselijk zijn andere deelnemers uit te nodigen.

Vanuit de school kan dit een directielid, een intern begeleider of een andere leraar zijn.

De ouders kunnen aangeven een bekende of een hulpverlener aan het gesprek te willen laten deelnemen.

Vaak is het zinvol om het kind zelf bij het gesprek te betrekken. Dit hangt onder meer af van de ontwikkelingsleeftijd van het kind en van het onderwerp dat besproken wordt.

Het is belangrijk dat alle gesprekspartners vooraf weten wie de deelnemers aan het gesprek zullen zijn.

Informeer het kind.

Afhankelijk van de (ontwikkelings)leeftijd van het kind wordt hem verteld dat er een gesprek met zijn ouders plaats zal vinden en waarover het zal gaan.

Reserveer een rustige plek waar het gesprek kan plaatsvinden.

Zorg ervoor dat u van tevoren weet waar het gesprek gaat plaatsvinden, zodat u niet op het moment zelf nog op zoek moet gaan naar een geschikte ruimte.

Een ruimte op de gang waar iedereen voorbij loopt of een kamertje waar voortdurend de telefoon gaat, nodigt niet uit tot een gesprek. Maar ook een klaslokaal waar alle stoeltjes al op de tafels staan, oogt niet gastvrij!

Creëer een sfeer waarin de ouders zich welkom en op hun gemak kunnen voelen.

Zorg bijvoorbeeld voor koffie, thee en water. Zet dit vooraf klaar.

Leg alles wat nodig is tijdens het gesprek binnen handbereik klaar.

Denk hierbij bijvoorbeeld aan een formulier dat tijdens de bespreking ingevuld moet worden, de laatste toetsgegevens, voorbeelden van werkjes van het kind (ouders vinden het vaak leuk om werk van hun kind in te kunnen zien). Bij een slechtnieuwsgesprek is een doos tissues binnen handbereik heel praktisch. Emoties kunnen hoog oplopen.

Bedenk hoe u het gesprek opent.

Begin het gesprek met iets positiefs over het kind bijvoorbeeld: een leuke opmerking van het kind, zijn opmerkelijk tekentalent, zijn hulp aan de leraar.

2.3

Basishouding bij het voeren van een gesprek

Nadat het gesprek is gepland en zorgvuldig is voorbereid, vindt het daadwerkelijk plaats. Om een gesprek effectief te kunnen voeren en er met een tevreden gevoel op terug te kunnen kijken, is het ook van belang een bepaalde basishouding aan te nemen, of in ieder geval na te streven. Bij een dergelijke basishouding spelen de volgende aspecten een rol: Basishouding leraar • Toon respect en accepteer de ouders; • Laat het belang van het kind centraal staan; • Luister actief en selectief; • Houd eigen emoties zo veel mogelijk buiten het gesprek; • Geef geen ongevraagde adviezen; • Wees helder; • Wees oprecht (zeg geen dingen die u niet meent); • Toon begrip bij slecht nieuws; • Doe alleen toezeggingen die u waar kunt maken; • Geef alleen antwoorden waar u zeker van bent; • Gebruik non-verbale communicatie; • Gebruik stiltes.

In de volgende subparagrafen worden deze aspecten toegelicht.

2.3.1

Toon respect en accepteer de ouders

Ouders kunnen aangeven dat hun kind thuis heel anders is. Ga hier niet tegenin: school en thuis zijn twee verschillende werelden, waarin kinderen heel goed verschillend gedrag kunnen laten zien. Op school zit het kind in een groep en worden er andere eisen aan hem gesteld dan thuis.

Probeer aan de hand van concrete voorbeelden van school en thuis te bespreken wat de verschillen en overeenkomsten in gedrag zijn: ga geen strijd aan wie gelijk heeft - respecteer de mening van de ouders en neem hen serieus.

2.3.2

Laat het belang van het kind centraal staan

Zorg ervoor dat het kind centraal blijft staan tijdens gesprekken met ouders. De sfeer tijdens een gesprek kan door ouders zo veilig ervaren worden dat zij ongemerkt meer vertellen dan zij vooraf van plan waren. Wanneer het om persoonlijke zaken gaat, zoals een conflict tussen de ouders, is het belangrijk ouders hierin af te remmen. Immers: u blijft de leraar van hun kind en u kunt nooit de rol van bijvoorbeeld relatietherapeut op zich nemen.

9

Probeer tijdens het gesprek ook regelmatig iets positiefs te melden over het kind en in te gaan op zijn mogelijkheden. Noem hierbij bij voorkeur voorbeelden van concreet gedrag.

2.3.3

Luister actief en selectief

Bij actief luisteren gaat het om het gebruikmaken van technieken als reflecteren, samenvatten en concretiseren. Reflecteren kan door zinnen of uitspraken letterlijk te herhalen, zonder iets nieuws toe te voegen. Dit stimuleert tot verder praten en tot verder verduidelijken van wat bedoeld wordt. Pas deze techniek niet te vaak toe en níet op vragende toon.

‘U vindt dus dat Tjeerd op school gepest wordt.’

Het samenvatten kan door expliciet na te vragen of u iets juist begrepen heeft, waarbij u de vraag afsluit met ‘Klopt dat?’ of ‘Heb ik dit zo goed begrepen?’. Dit geeft de gesprekspartner de mogelijkheid om nog iets toe te voegen, te verduidelijken of te nuanceren.

‘Er zijn dus binnen de groep twee leerlingen die Tjeerd voor en na schooltijd pesten. Heb ik dit zo goed samengevat?’

Door een open vraag te stellen naar meer concrete en specifieke informatie of voorbeelden over een punt dat door de ander is ingebracht, wordt het mogelijk om het gesprek meer te concretiseren.

‘Hoe gaat volgens Tjeerd dat pesten dan in zijn werk?’

Selectief luisteren komt tot uiting door aandacht te geven aan bepaalde signalen van de gesprekspartner(s), die aansluiten bij het doel van het gesprek.

‘Ik begrijp dat u het vooral erg zielig vindt dat Tjeerd ’s avonds nog lang in bed ligt te piekeren.’

2.3.4

Houd eigen emoties zo veel mogelijk buiten het gesprek

Laat u niet leiden door eigen emoties: blijf professioneel. Het zal zeker voorkomen dat u bij bepaalde situaties emoties hebt zoals bijvoorbeeld irritatie of gevoelens van onmacht. U zult zichzelf af moeten vragen of ouders er iets mee opschieten wanneer u die emoties toont. Het mag er niet toe leiden dat u zelf uw hart lucht en dat ouders met nog een extra probleem worden opgezadeld.

Ga erop in wanneer ouders bepaalde emoties tonen, maar ga niet ‘meehuilen’ - ook hier geldt: blijf professioneel.

‘Ik zie dat dit u erg aangrijpt en dat kan ik me zeer goed voorstellen.’

2.3.5

Geef geen ongevraagde adviezen

Ouders kunnen de indruk krijgen dat u het als leraar allemaal weet en dat zij als ouders het allemaal fout doen of falen. Natuurlijk kunt u wel, wanneer ouders daarom vragen, vertellen wat een aanpak is die in de klas werkt bij bepaald gedrag (zie hiervoor ook hoofdstuk 3). Probeer de adviezen die u wilt geven te doseren, om te voorkomen dat ouders een lawine van adviezen over zich heen krijgen.

10

Omgekeerd kunnen ouders ook naar leraren toe, aangeven hoe een bepaalde benadering in de thuissituatie tot gewenste resultaten leidt. Vraag hier expliciet naar. Zo krijgen ouders het gevoel gelijkwaardige gesprekspartners te zijn.

2.3.6

Wees helder

In gesprekken is het van belang om helder te zijn. Ouders hebben het recht om de kern van de zaak te weten. Stel de boodschap niet uit.

‘Ook na remedial teaching zijn de resultaten van Amber nog steeds onvoldoende. We hebben besloten om haar niet meer mee te laten doen met het programma van de groep, maar we geven haar een eigen individueel programma.’

2.3.7

Toon begrip bij slecht nieuws

Toon begrip door aan te geven dat u begrijpt dat het niet plezierig is voor de ouders om het slechte nieuws te krijgen, maar dat het in het belang van hun kind is - u wilt immers het kind helpen om verder te komen.

2.3.8

Doe alleen toezeggingen die u waar kunt maken

Voorkom dat u tijdens een gesprek overhaaste toezeggingen doet. Geef eventueel aan dat u het een en ander eerst zult navragen en er op een later moment met de ouders op terug zult komen.

Ouders willen graag een nieuw intelligentieonderzoek voor hun kind. Beloof niet direct dat dit zal gebeuren, maar zeg toe hier met de psycholoog over te zullen praten. De ouders zullen geïnformeerd worden over de uitkomst van dit gesprek.

2.3.9

Geef alleen antwoorden waar u zeker van bent

U hoeft niet op alle vragen van ouders meteen een antwoord te hebben. U kunt gerust aangeven dat u iets niet precies weet en dat u dat eerst zult navragen of uitzoeken. Geef wel aan wanneer de ouders uw antwoord kunnen verwachten of wanneer u erop terug zult komen. Draai er in ieder geval niet omheen als u geen antwoord paraat heeft, dat maakt een onprofessionele indruk. Zeker als het antwoord niet blijkt te kloppen, zullen ouders ook op andere vlakken aan uw geloofwaardigheid kunnen gaan twijfelen.

2.3.10 Gebruik non-verbale communicatie Non-verbale communicatie speelt een grote rol tijdens een gesprek. Door op een goede manier gebruik te maken van non-verbale communicatie kunt u een gesprek beter sturen en de effectiviteit van het gesprek vergroten. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van non-verbale communicatie.

• • •

•

•

Maak en houd oogcontact, zonder uw gesprekpartner(s) al te nadrukkelijk aan te staren.

Neem een actieve luisterhouding aan: onderuitgezakt, of met uw benen op een andere stoel, maakt niet de indruk dat u actief aan het gesprek deelneemt en betrokken bent.

Zorg ervoor dat uw gezichtsuitdrukking min of meer overeenstemt met het onderwerp van het gesprek. Een serieus gesprek vraagt om een andere gezichtsuitdrukking dan het vertellen of aanhoren van een grappige anekdote.

Pas de toon van uw stem aan bij het onderwerp van het gesprek. Enthousiast vertellen dat het leren vooruitgaat is prima; de mededeling dat het kind gepest wordt op het schoolplein vraagt een meer serieuze toon.

Knik of ‘hm-hm’ regelmatig om aan te geven dat u de ouders begrijpt en nog steeds naar hen luistert.

11

2.3.11 Gebruik stiltes Wees niet bang voor stiltes. Stiltes in een gesprek worden vaak als pijnlijk ervaren, maar kunnen ook nieuwe inzichten brengen en de gesprekspartners de ruimte geven om over vragen of antwoorden na te denken. Geef ouders de ruimte om uw boodschap op zich in te laten werken. Zo nu en dan een stilte laten vallen is geen ramp, maar kan een gesprek juist ten goede komen.

2.4

De opbouw van een gesprek met ouders

Naast de voorbereiding van een gesprek en een juiste basishouding, is de opbouw van een gesprek een belangrijk onderdeel bij het voeren van een goed gesprek met ouders. Een gesprek kent verschillende fasen, die allemaal van belang zijn voor een goed verloop van het contact.

Of het gesprek plaatsvindt op initiatief van de leraar of op dat van de ouders, heeft geen consequenties voor de opbouw van het gesprek. Elk gesprek bestaat uit een welkom, een inleiding, een kern en een afsluiting. Wel verschilt de invulling van de gespreksfasen bij het welkom en de kern.

In de volgende schema’s wordt bewust uitgegaan van een tijdsduur van maximaal een uur voor het gesprek. De ervaring leert dat langere gesprekken, alleen herhaling en geen nieuwe gezichtspunten opleveren. Er kunnen altijd vervolggesprekken worden afgesproken.

In paragraaf 2.4.1 wordt de invulling van een gesprek op initiatief van de leraar besproken, in paragraaf 2.4.2 een gesprek op initiatief van de ouders.

2.4.1

Een gesprek op initiatief van de leraar

Het volgende schema gaat over de opbouw en invulling van een gesprek met ouders op initiatief van de leraar. In bijlage 1 vindt u een leeg exemplaar van het schema, dat u kunt gebruiken bij de voorbereiding van een gesprek. Daarnaast kunt u op dit gespreksformulier gedurende het gesprek aantekeningen maken.

12