Ziezo 2 by CED-Groep

HL-ZieZo/bi-werk/def

08-02-2005

18:30

Pagina 3

Inhoud Algemene handleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Aanleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Doelgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Onderdelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Aansluiting bij taalprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Jaarplanning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Didactiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Differentiatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Handleiding lessen maatschappijoriĂŤntatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1 2 3

Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.1 Lesnummer en soort les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.2 Titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.3 Thema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.4 Onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.5 Tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.6 Materiaal (bij de les). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.7 Lesdoelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Fasen van de les. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4.1 Verkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4.2 Kern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4.3 Terugblik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 4.4 Suggesties voor extra activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Handleiding lessen sociale competentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1 2 3 4

Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Startlessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 4.1 Lesnummer en soort les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 4.2 Titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 4.3 Thema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 4.4 Gedragscategorie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 4.5 Onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 4.6 Tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 4.7 Materiaal (bij de les). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 4.8 Lesdoelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Fasen van de les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.1 Verkenning en probleemstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.2 Bedenken en uitproberen van oplossingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 5.3 Terugblik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5.4 Toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5.5 Suggesties voor extra activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Houding, intonatie en gezichtsuitdrukking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Lesmateriaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

HL-ZieZo/bi-werk/def

08-02-2005

18:30

Pagina 4

Algemene handleiding 1

Inleiding In deze handleiding maakt u kennis met ZieZo. Eerst kunt u lezen voor welke doelgroep ZieZo ontwikkeld is en wat de doelstelling is van het lespakket. We gaan in op de aanleiding voor de ontwikkeling van dit lespakket maatschappijoriëntatie en sociale competentie. Vervolgens wordt de opbouw van ZieZo uitgelegd. Hierna komt aan de orde hoe u de lessen kunt laten aansluiten op het taalprogramma dat u gebruikt. In het tweede deel van deze handleiding wordt ingegaan op de lessen maatschappijoriëntatie. In het derde en laatste gedeelte komen de lessen sociale competentie aan bod. Hier vindt u ook nadere informatie over de startlessen sociale competentie.

Aanleiding Integratie in de Nederlandse samenleving is een actueel onderwerp. Volwassen allochtone nieuwkomers moeten inburgeringscursussen volgen. Taal is daarbij een belangrijk aandachtspunt, maar als nieuwkomer heb je ook kennis nodig van de Nederlandse samenleving. Dat geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen in de basisonderwijsleeftijd. Zij moeten weten waar ze leeftijdgenoten kunnen ontmoeten en hoe ze aan de Nederlandse samenleving kunnen deelnemen. Juist als je de taal niet goed beheerst, is het fijn om goed voorbereid nieuwe situaties tegemoet te kunnen treden. Binnen de gemeente Rotterdam is integratie van nieuwkomers een belangrijk beleidsonderwerp. De Dienst Stedelijk Onderwijs heeft de CED-Groep de opdracht gegeven om een ‘inburgeringscursus’ voor allochtone nieuwkomers in de basisschoolleeftijd te ontwikkelen. Met dit lespakket kunnen de leerlingen ontdekken en oefenen hoe ze hier met elkaar en met anderen kunnen omgaan. Ook maken ze kennis met allerlei aspecten van de Nederlandse samenleving, zoals sportclubs, winkels en de bibliotheek.

Doelgroep ZieZo is ontwikkeld voor allochtone nieuwkomers in de leeftijd van zes tot en met twaalf jaar. Deze kinderen zijn vaak op latere leeftijd naar Nederland gekomen, bijvoorbeeld in het kader van gezinshereniging of omdat zij moesten vluchten uit hun moederland. Allochtone nieuwkomers hebben vaak moeite om in een reguliere groep op een basisschool onderwijs te volgen. Hun taalvaardigheid in het Nederlands is daarvoor nog onvoldoende. Soms hebben zij ook weinig of geen onderwijservaring. In speciale eerste opvangklassen worden zij voorbereid op het volgen van onderwijs in een reguliere groep. Het zwaartepunt in deze eerste opvangklassen ligt bij taalonderwijs. Opvangklassen waarin de leerlingen de hele dag onderwijs krijgen, besteden ook aandacht aan andere onderwijsdomeinen, zoals rekenen en expressie. De opvangklassen zijn bovendien een ideale plaats om kennis te maken met de Nederlandse samenleving en de manier waarop mensen in Nederland met elkaar omgaan. Voor deze laatste twee doelen is dit lespakket ontwikkeld. ZieZo biedt opvangleerkrachten een gestructureerd pakket met lessen maatschappijoriëntatie en sociale competentie. Een groot deel van de lessen vereist een basale kennis van de Nederlandse taal. Leerlingen die meer dan tien weken onderwijs hebben gevolgd in een opvangklas in Nederland (vergelijkbaar met eind cursus 1-niveau van Prisma) kunnen deze lessen volgen. Dit geldt voor alle lessen maatschappijoriëntatie en 24 lessen sociale competentie.

HL-ZieZo/bi-werk/def

08-02-2005

18:30

Pagina 5

Om ook nieuwkomers die net in Nederland aangekomen zijn te laten meedoen met ZieZo zijn zestien startlessen ontwikkeld. Deze lessen zijn gedeeltelijk non-verbaal. Met speelse werkvormen wordt hierin bijvoorbeeld aandacht besteed aan samenwerken en helpen. In deze startlessen krijgen de leerlingen daarnaast de gelegenheid standaardzinnen te leren die toepasbaar zijn in verschillende situaties. De lessen zijn geschikt voor de hele opvanggroep. Leerlingen die net in Nederland zijn, kunnen de lessen volgen samen met leerlingen die hier al langer verblijven. Behalve voor de specifieke opvang van nieuwkomers is ZieZo ook inzetbaar voor speciale schakeltrajecten in het basisonderwijs, met name voor leerlingen die gedurende hun schoolloopbaan gebaat zijn bij een tijdelijke intensieve vorm van onderwijs. Een aantal kenmerken van de methode is hierbij van belang: ZieZo biedt een basispakket voor maximaal een jaar. ZieZo is zeer flexibel inzetbaar, onder andere door de vrije volgorde van lessen. ZieZo is thematisch van opzet. De onderdelen maatschappijoriÎntatie en sociale competentie zijn onafhankelijk van elkaar te gebruiken.

Doelstelling De doelstelling van ZieZo is tweeledig: kennismaken met aspecten van de Nederlandse samenleving. De lessen maatschappijoriëntatie hebben hierop betrekking; kennismaken met de manier waarop mensen in Nederland met elkaar omgaan. Alle lessen sociale competentie, inclusief de startlessen, zijn daarop gericht. Met ZieZo krijgen de leerlingen kennis en vaardigheden aangereikt waarmee ze zich sneller en beter kunnen redden in het contact met leeftijdgenoten en volwassenen in hun omgeving. Ze zullen zich hierdoor sneller ‘thuis’ voelen in Nederland.

Onderdelen ZieZo bestaat uit een handleiding voor de leerkracht, pictogrammen, praatplaten en een werkschrift voor de leerlingen. In de handleiding vindt u algemene informatie en alle lesbeschrijvingen. De lesbeschrijvingen beginnen met zestien startlessen sociale competentie. Alle leerlingen, ook de zogenaamde ‘nietaanspreekbaren’, kunnen met deze lessen meedoen. Na de startlessen volgen 48 lessen die vooral geschikt zijn voor leerlingen die een basale kennis van de Nederlandse taal hebben (eind cursus 1-niveau van Prisma), overeenkomend met ongeveer tien weken taalonderwijs in Nederland. Deze lessen vallen uiteen in twee delen: er zijn 24 lessen maatschappijoriëntatie en 24 lessen sociale competentie. Steeds wordt een les maatschappijoriëntatie gevolgd door een les sociale competentie. Deze twee lessen vormen een paar dat in dezelfde week aangeboden wordt. In de lessen sociale competentie komen verschillende werkvormen voor, die soms ondersteund worden met illustraties of een beeld- of stripverhaal. De illustraties zijn na de les opgenomen. Voor een grote groep kunt u deze illustraties eventueel kopiëren, zodat de leerlingen er in groepjes naar kunnen kijken. De beelden stripverhalen staan in het werkschrift. Bij alle lessen sociale competentie horen pictogrammen; in de lesbeschrijvingen aangeduid als picto’s. Deze picto’s laten zien om welk onderdeel van sociale competentie het in de les gaat. Deze onderdelen van sociale competentie noemen we de gedragscategorieën. Op pagina 15 vindt u een overzicht van de acht gedragscategorieën en de bijbehorende picto’s. Aan het eind van iedere les sociale competentie hangt u de juiste picto op in de klas. Bij sommige lessen maatschappijoriëntatie horen praatplaten. Ze worden op verschillende

HL-ZieZo/bi-werk/def

08-02-2005

18:30

Pagina 6

momenten in de lessen ingezet. Dit is steeds in de lesbeschrijving aangegeven. Het werkschrift voor de leerlingen bevat twee spellen en een werkblad bij de startlessen. Daarnaast bestaat het werkschrift uit werkbladen met oefeningen bij de lessen maatschappijoriëntatie en beelden stripverhalen bij de sociale competentielessen. De oefeningen zijn korte verwerkingsopdrachten, waarin de leerlingen actief aan de slag gaan met de informatie uit de les maatschappijoriëntatie.

Aansluiting bij taalprogramma Een veelgebruikt taalprogramma voor nieuwkomers in opvangklassen is het Prisma Project. Met uitzondering van de startlessen sluiten de lessen in ZieZo aan op de thema’s die het Prisma Project ook gebruikt: school (week 1), wonen (2), lichaam (3), natuur (4), rondom school (5), vrije tijd (6), gevoelens (7) en feest (8). Voordeel hiervan is dat de lessen minder geïsoleerd zijn en goed ingebed worden in het totale curriculum van een eerste opvangklas. Ook kan in de lessen de woordenschat gebruikt worden die in de Prisma-lessen aangeleerd wordt. De volgorde van de lessen in ZieZo komt overeen met de volgorde van de thema’s in het Prisma Project. Zo kunt u driemaal acht weken maatschappijoriëntatie- en sociale competentielessen geven die aansluiten bij het Prisma-thema. Bent u in week 2 (wonen), dan hebben de Prisma taal/leesprogramma’s betrekking op wonen én de lessen maatschappijoriëntatie en sociale competentie ook. Het verdient dus aanbeveling de lessen van ZieZo te laten corresponderen met het Prisma-thema. Ook qua organisatie sluit ZieZo aan op het Prisma Project: het jaar is opgedeeld in vier perioden van tien weken. Elke periode van tien weken bestaat uit acht lesweken en twee toets- en herhaalweken. De extra activiteiten die bij iedere ZieZo-les beschreven zijn kunt u doen op overgangsmomenten gedurende de week en in de toets- en herhaalweken van iedere periode. Ook als u een ander taalprogramma of andere methoden gebruikt, kunt u met ZieZo aan de slag. De koppeling met het Prisma Project is niet dwingend. De lessen zijn ook uitstekend los in te zetten. U heeft dan meer vrijheid bij het bepalen van de volgorde van de lessen. U kunt bijvoorbeeld aansluiten op de actualiteit of op andere onderwerpen die in uw groep aan de orde komen.

Jaarplanning Er zijn verschillende mogelijkheden om ZieZo in te zetten in het schooljaar. Het totale lespakket ZieZo bestaat uit 64 lessen. De sociale competentielessen zijn verdeeld in zestien startlessen en 24 gewone lessen. Daarnaast zijn er 24 lessen maatschappijoriëntatie. Bij de ontwikkeling is uitgegaan van een rooster, waarin tweemaal per week ruimte is om ZieZolessen te geven. In 32 schoolweken kunt u dan 64 lessen geven. Startlessen Er zijn zestien startlessen voor de gehele groep. Deze zijn gedeeltelijk non-verbaal. Door het minimale woordgebruik sluiten deze lessen niet aan op de Prisma-thema’s. Uitgaande van twee lessen per week nemen de lessen een periode van acht weken in beslag. Het ligt voor de hand om de startlessen te geven op het moment dat er veel nieuwe instroom is. Vaak is dit aan het begin van het nieuwe schooljaar. De startlessen kunnen echter ook op een ander moment in het schooljaar gegeven worden. Door de opbouw en inhoud van deze lessen gaan de leerlingen zich veilig en vrij voelen in de groep. Lessen maatschappijoriëntatie en sociale competentie Er zijn 24 lessen maatschappijoriëntatie en 24 lessen sociale competentie. Iedere week is er één les maatschappijoriëntatie en één les sociale competentie. Deze sluiten qua thema op elkaar aan.

HL-ZieZo/bi-werk/def

08-02-2005

18:30

Pagina 7

De lessen sociale competentie zijn bedoeld voor leerlingen met een basale kennis van de Nederlandse taal. Ze zijn te verbaal voor leerlingen die minder dan tien weken eerste opvangonderwijs in Nederland hebben gevolgd. Omdat kinderen vooral leren door te observeren en imiteren, kunt u overwegen om deze ‘niet-aanspreekbaren’ wel - passief - te laten deelnemen aan de lessen. Schematisch kan een schooljaar er zo uitzien: Week 1-10 Week 11-20

8 weken * 2 startlessen sociale competentie 8 weken * (1 les maatschappijoriëntatie + 1 les sociale competentie)

= 16 lessen = 16 lessen

Week 21-30

idem

= 16 lessen

Week 31-40

idem

= 16 lessen

Totaal 40 weken

= 64 lessen

Het overvolle rooster van de opvangklassen zal niet altijd toelaten dat er twee lessen per week gegeven worden. U kunt dan zelf een keuze maken, afhankelijk van de behoeften van de groep of van de actualiteit. U kunt er ook voor kiezen om één les per week te geven, bijvoorbeeld de ene week een les maatschappijoriëntatie en de andere week een les sociale competentie. In dat geval is het belangrijk om de lessen sociale competentie zo te selecteren dat alle gedragscategorieën aan bod komen (zie pagina 17 voor een overzicht). Bovenaan iedere les is de behandelde gedragscategorie vermeld. Daarmee kunt u de lessen selecteren, waar uw groep de meeste behoefte aan heeft. Aan het eind van iedere les vindt u suggesties voor vervolgactiviteiten. Bij de lessen maatschappijoriëntatie is hier altijd het werkblad vermeld, maar ook andere verwerkingsactiviteiten. Daarnaast worden buitenschoolse activiteiten genoemd, zoals bezoek aan een bibliotheek of een winkel. Ook bij de lessen sociale competentie staan aan het einde van iedere les extra verwerkingsactiviteiten, bijvoorbeeld een creatieve activiteit of een spel dat u met de leerlingen kunt spelen. In de startlessen vindt u hier vaak verschillende spelletjes, waarmee de leerlingen de bedoelde vaardigheden in een andere situatie kunnen oefenen.

Didactiek In ZieZo worden twee didactische modellen gebruikt: het authentieke instructiemodel en het constructivistische proces van constructie, interactie en reflectie. Het authentieke instructiemodel gaat uit van betekenisvolle kennis, die aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Het model bestaat uit de volgende fasen: introductie van een probleem - zoeken naar oplossingen - uitwisseling en instructie - inoefening - verwerking (Cöp e.a., 1998/9). In het proces van constructie, interactie en reflectie gebeurt constructie van nieuwe kennis door het activeren van voorkennis en door introductie van de probleemstelling. In het interactiegedeelte wordt kennis uitgewisseld door oplossingen te presenteren en te vergelijken. In de reflectiefase kijken de leerlingen terug op het leerproces (Nelissen, 1998). Beide modellen vindt u terug in de fasen van de les. De interactie uit het constructivistische model heeft consequenties voor de lesbeschrijvingen: er staan veel vragen in de lesbeschrijvingen, die u kunt stellen aan de leerlingen. Vaak vindt u achter de vraag tussen haakjes mogelijke antwoorden. De lessen bevatten geen teksten met een ‘betoog’, bijvoorbeeld over het nut en de noodzaak van een lesdoel als ‘elkaar helpen’. Als de leerlingen zelf ontdekken hoe ze dingen kunnen doen, hechten ze hieraan meer waarde. Ook is de kans groter dat zij de lesdoelen zullen toepassen als zij ze zelf ontdekken. Het is dus niet de

HL-ZieZo/bi-werk/def

08-02-2005

18:30

Pagina 8

bedoeling dat u vertelt ‘hoe het moet’. Als enige Nederlander in de klas kunt u wel vertellen wat in Nederland de gewoonte is. De leerlingen moeten echter gestimuleerd worden om hun eigen manier te vinden. Dit vraagt een open houding, die ruimte laat voor de inbreng en zienswijze van de leerlingen. Maar het vraagt ook van u dat u de leerlingen uitlokt om te vertellen wat zij al weten, kunnen, vinden en willen. Dit wil niet zeggen dat alles uiteindelijk mag: met elkaar kom je tot een optimale manier om met de probleemstelling van die les om te gaan. Hierbij is reflectie een belangrijk hulpmiddel. Reflectie, nadenken over je eigen handelen, is dan ook een volgend uitgangspunt van ZieZo. In de lessen is kunnen (of leren) reflecteren een belangrijk hulpmiddel om de lesdoelen te bereiken. Natuurlijk moet bij interactie en reflectie rekening gehouden worden met leeftijd en het taalniveau van de leerlingen. Daarom zijn bij de terugblik vaak ook vragen geformuleerd die de leerlingen stimuleren om na te denken over wat zij geleerd hebben.

Differentiatie Doordat (bijna) alle leerlingen uit de groep meedoen aan de lessen ZieZo, wordt een groot beroep gedaan op uw leerkrachtvaardigheden ten aanzien van differentiatie. U moet echter niet alleen differentiëren naar taalvaardigheidsniveau, maar ook naar leeftijd. Alle kinderen moeten leren omgaan met elkaar, maar aan jonge kinderen worden toch andere eisen gesteld dan aan oudere kinderen. In de lessen is hiermee rekening gehouden door situaties te schetsen waarin kinderen uit iedere leeftijdscategorie zich kunnen herkennen. Het is aan u om bijvoorbeeld een compliment te geven voor een antwoord van een zevenjarige, terwijl u bij een elfjarige leerling doorvraagt als deze hetzelfde antwoord zou geven. In de startlessen in ZieZo ligt de nadruk op non-verbale communicatie. Deze klassikale lessen zijn speciaal bedoeld om de niet-taalvaardige leerlingen ook aan de ZieZo-lessen te kunnen laten meedoen. Afhankelijk van de samenstelling van de groep kunt u aan het begin van zo’n non-verbale les de extra verantwoordelijkheid geven aan (oudere) taalvaardige leerlingen om de minder taalvaardigen te helpen. Soms kennen deze lessen een differentiatie op taalvaardigheidsniveau. De minst taalvaardigen doen dan bijvoorbeeld een vaardigheidsoefening, terwijl de meer taalvaardige leerlingen met elkaar praten en discussiëren. Tips voor differentiatie naar taalvaardigheidsniveau Schenk voldoende aandacht aan de minder taalvaardige leerlingen. Geef hen de tijd om een antwoord te bedenken. De formulering van hun bijdragen is minder belangrijk dan de inhoud. Een aantal startlessen leidt tot het aanleren van standaardzinnetjes aan de minder taalvaardige leerlingen. De gegeven standaardzinnen zijn goede voorbeelden, maar als de leerlingen zelf met een even goed of beter idee komen, is het beter om dat te gebruiken. Dat sluit dan blijkbaar beter aan bij hun belevingswereld. Zorg er wel voor dat deze standaardzinnen kort en eenvoudig zijn. Taalvaardige leerlingen kunt u vragen om variaties op de standaardzinnen te bedenken. U mag van deze leerlingen verwachten dat ze deze standaardzinnen in een talige context plaatsen. ZieZo-lessen zijn geen mondelinge taallessen. Uitbreiding van de woordenschat is geen doel. U kunt daarom overwegen om - waar nodig - leerlingen met dezelfde taalachtergrond in hun eigen taal te laten overleggen. Ze moeten echter wel in het Nederlands hun ideeën aan de rest van de groep overbrengen.