Chatr_19

Page 1

‫ئوتێله‌کان پارکیان نییه‌‪،‬له‌لێپرسیینه‌وه‌ش بێمه‌ینه‌تن ‪6‬‬

‫به‌جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه‬

‫بەبۆنەی هاتنی مانگی رەمەزانی پیرۆزەوە‪ ،‬پیرۆزبایی لەتەواوی‬ ‫موسڵمانانی كوردستان و جیهان دەكەین‪ ،‬ئاواتەخوازین مانگی ره‌مەزان‬ ‫ببێتە هۆی ئاشتی و برایەتی و پێكەوەژیان و نەمانی گەندەڵی و‬ ‫خراپەكاری لەسەرتاسەری دنیادا‬ ‫ستافی رۆژنامەی چەتر‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫ژمار ‌ه ‪19‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫ی رۆژنامەنووسانی‌‬ ‫ی هاندان بۆ تیرۆركردن ‌‬ ‫بەتۆمەت ‌‬

‫ی تۆمار دەكات‬ ‫ی یاسایی لەسەر مەسعود بارزان ‌‬ ‫لڤین‪ ،‬سكااڵ ‌‬

‫چەتر ‪-‬تایبه‌ت‬

‫ی رۆژنامەنووسانی‌‬ ‫چ��ەن��د بەیاننامەیەكی جیاجیا داوای خەڵك دەدات بۆ ئ��ەوە ‌‬ ‫داخستنی گۆڤاری لڤین دەكەن و هەڕەشەش لڤین تیرۆر بكەن»‪ ،‬وتیشی «رۆرژنامەكە‬ ‫ی س��ڵ لەهیچ‬ ‫لەگۆڤارەكە دەكەن‪ ،‬سەرنوسەری لڤینیش ئەو ب��ە ئ��اش��ك��راو ب��ە ب��ێ ئ����ەوە ‌‬ ‫ی داوە»‬ ‫«هەڕەشانە بە زمان و ئەدەبی پارتی» دەزانێت شتێك بكاتەوە‪ ،‬هانی تیرۆركردنمان ‌‬ ‫و داوای یاسایی لەسەر مەسعود بارزانی راشیگەیاند كە ئ��ەوان چەندین رێكخراوی‬ ‫تۆمار دەكات و داواش دەكات دادگا بەیاسای نێودەوڵەتیان بۆ ئەو مەبەستە ئاگادار كردۆتەوە‬ ‫و بەڵێنی كەمپینی پشتگیریشیان پێداون‪.‬‬ ‫تیرۆر مامەڵە لەگەڵ كەیسەكەدا بكات‪.‬‬ ‫لەماوەی چەند رۆژی راب��ردوودا چەندین‬ ‫ی لڤین‪ ،‬ئەحمەدمیرە‪،‬‬ ‫ی گۆڤار ‌‬ ‫سەرنووسەر ‌‬ ‫ی هاندان بۆ بەیاننامەی هەڕەشە ئامێز لەهەرێمی كوردستان‬ ‫بەچەتری راگەیاند «بەتۆمەت ‌‬ ‫ی لڤین ب�ڵاو ك��راوەت��ەوە یەكێك لەبەیاننامەكان كە‬ ‫ی گۆڤار ‌‬ ‫ی رۆژنامەنووسان ‌‬ ‫تیرۆركردن ‌‬ ‫ی گروپێك بەناوی (گروپی چیتر قبوڵ ناكەین)‬ ‫ی یەكشەممە‪ ،)2010/8/8( ،‬لەبنكە ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی یاسایم بەناوی هۆشدارینامەوە دەریانكردوە و وێنەیەكی‬ ‫پۆلیسی سەرا لەسلێمانی‌‪ ،‬سكااڵ ‌‬ ‫ی دەست (چەتر) كەوتووە بەناونیشانی (بەڵێ‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی س��ەرۆك� ‌‬ ‫لەسەر مەسعود ب��ارزان � ‌‬ ‫قانعی فەرد جاسوسە و ئەحمەد میرە خائینە‬ ‫ی كوردستان تۆماركرد»‪.‬‬ ‫دیموكرات ‌‬ ‫ی گۆڤارەكە‪ ،‬وتی و لڤینیش ئاوێنەی خیانەتە) تێیدا هاتووە‪:‬‬ ‫لەمبارەیەوە سەرنووسەر ‌‬ ‫ی فەرمی ل��ەم هۆشدارینامەیەوە ب��ەدەس��ەاڵت��ی هەرێم‬ ‫ی ئۆرگان ‌‬ ‫ی خەبات ‌‬ ‫«لەرۆژنامە ‌‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬ژمارە (‪ )3542‬رادەگەیەنین كە چیتر شێواندن و سوكایەتی‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی پێنجشەممە (‪ ،)2010/8/5‬كردن بەمێژووی سەروەریەكانمان لەژێر ناوی‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫‌‬ ‫ی ئازادی رادەربڕین قبوڵ ناكەین‪.‬‬ ‫بەیاننامەیەك باڵوكراوەتەوە و بە ئاشكرا هان ‌‬

‫بەوتەی سەرنوسەری لڤین‪ ،‬رۆژی هەینی‬ ‫م���ەالی بەشێك ل��ەم��زگ��ەوت��ەك��ان��ی هەولێر‬ ‫و ده��ۆك ل��ەوت��اری نوێژی هەینیدا داوای‬ ‫داخستنی گۆڤاری لیڤینیان كردووە‪ .‬ئەحمەد‬ ‫میرە‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬بەپێی ئەو هۆشدارینامەیە دیارە‬ ‫ئەوانەی كە نوسیویانە سەر بەپارتی بن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێت پارتی روونكردنەوە بدات و هەڵوێستی‬ ‫ێ ئەوە‬ ‫جدی هەبێت‪ ،‬چونكە پێش هەموو شت ‌‬ ‫بۆ سومعەی پارتی خراپە‪« ،‬بەئاشكراش دیارە‬ ‫بەزمانێك نوسراوە كە لەزمان و ئەدەبی پارتی‬ ‫دەچێت»‪.‬‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی ل��ی��ژن��ەی داك��ۆك��ی��ك��ردن لە‬ ‫رۆژن��ام��ەن��وس��ان‪ ،‬ئ��ەن��وەر حسێن‪ ،‬راگەیاند‪:‬‬ ‫ێ ل��ەپ��ش��ت دەرك����ردن����ی ئ��ەو‬ ‫ێ ك��� ‌‬ ‫ن����ازان����ر ‌‬ ‫هۆشدارینامەیەوە بوونی هەیە‪ ،‬بەاڵم حكومەت‬ ‫بە بەرپرسیار دەزانێت لەئاست هەر روداوێكدا‬ ‫و دەڵێت‪ :‬پێویستە حكومەت بەرپرسیارێتی‬ ‫بگرێتە ئەستۆ‪.‬‬ ‫ێ ئ��ێ��وارە لڤین‪ ،‬بەیاننامەیەكیان‬ ‫دوێ��ن � ‌‬

‫بەناونیشانی «ژی��ان��م��ان لەمەترسیدایە»‬ ‫ئاراستەی ڕای گشتی و الیەنە پەیوەندیدارەكان‬ ‫ك��ردووە و تێیدا دەڵێن «بەپێویستی دەزانین‬ ‫هەموو الیەك ئاگاداربكەینەوە كەبەهۆی ئەو‬ ‫بارودۆخەی پارتی دروستی ك��ردووە ئازادی‬ ‫رادەربڕین‌و راگەیاندنی ئازاد لەمەترسیدایە و‬ ‫رۆژنامەنووسانی لڤینیش لەبەردەم هەڕەشەی‬ ‫ئەم هەڵمەتە نادیموكراتیەی پارتیدان»‪.‬‬ ‫دەشڵێن «هەموو الیەك ئاگادار دەكەینەوە‬ ‫كە ژی��ان و سەالمەتی رۆژنامەنووسانمان‬ ‫لەئەستۆی پارتی دیموكراتی كوردستاندایە‪.‬‬ ‫كە جگە ل��ەوەی لەرێگەی مزگەوتەكانەوە‬ ‫فتوای لەدژداوین بەچەندین شێوازی دیكەش‬ ‫خەڵكیان هانداوە كە هێرش بكەنە سەرمان»‪.‬‬ ‫بۆ ئ��ەم مەبەستە (چ��ەت��ر) چەندین جار‬ ‫پەیوەندی بە بەرپرسانی پارتیی و رۆژنامەی‬ ‫خەباتەوە ك��رد‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆكاری جۆراوجۆر‬ ‫ئامادەنەبوون لەو بارەیەوە لێدوان بدەن‪.‬‬

‫دانیار سەنگەر‬

‫ی‬ ‫ی پزیشك ‌‬ ‫ل��ەئ��ام��ارێ��ك��ی پ��ەی��م��ان��گ��ا ‌‬ ‫ی دەست‬ ‫ی سلێمانی كە وێنەیەك ‌‬ ‫دادوەر ‌‬ ‫(چەتر) كەوتووە و تێیدا هاتووە «لەماوەی‌‬ ‫ی ئەمساڵدا (‪‌)430‬‬ ‫ی ڕابردوو ‌‬ ‫شەش مانگ ‌‬ ‫ی گ��ی��ان ل���ەدەس���ت���دان ل���ەه���ەردوو‬ ‫ح��اڵ��ەت � ‌‬ ‫ی (نێر و مێ) تۆماركراون»‪.‬‬ ‫ڕەگەز ‌‬ ‫لەئامارەكەدا ئ��ەوە ئاشكرا ك��راوە‪ ،‬كە‬ ‫ی گیانیان لەدەستداوە‬ ‫ئ��ەو هاواڵتییانە ‌‬ ‫ی نێر و (‪)171‬‬ ‫(‪ )259‬ی��ان ل��ەڕەگ��ەز ‌‬ ‫ی مێ ب��وون‪ .‬لەئامارەكەی‬ ‫یان لەڕەگەز ‌‬ ‫ی سلێمانید‌ا‬ ‫ی دادوەر ‌‬ ‫ی پزیشك ‌‬ ‫پەیمانگا ‌‬ ‫ی ئ��ەو ش��ەش مانگەی‬ ‫ه��ات��ووە «ل��ەم��اوە ‌‬ ‫ی‬ ‫راب������ردوودا (‪ )117‬ه���اواڵت���ی‪ ،‬ب��ەه��ۆ ‌‬ ‫ی نێر ‌و‬ ‫سووتان كە (‪ )23‬یان ل��ەڕەگ��ەز ‌‬ ‫ێ ب��وون گیانیان‬ ‫ی م‌‬ ‫(‪)94‬ی��ان لەڕەگەز ‌‬ ‫لەدەستداوە‪ )56( ،‬هاواڵتیش بەفیشە ‌ك‬ ‫ی خنكان لەئاودا‬ ‫ی بەهۆ ‌‬ ‫و (‪ )16‬هاواڵت ‌‬ ‫ی بەخنكاندن ‌و (‪)13‬‬ ‫و (‪ )14‬ه��اواڵت� ‌‬

‫چەتر‬

‫ل‪ 2‬ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان ئاماژە‬ ‫بۆ ئ��ەوە دەك��ات‪ ،‬كە ملمالنێی حزبی زاڵە‬ ‫لەپەرلەماندا‪« ،‬بۆیە دەبێت ه��ەم ح��زب و‬ ‫هەم پەرلەمانتار لەو ڕاستیە بگەن كە كاری‬ ‫حزبایەتی و پەرلەمانتاری دوو پیشەی‬ ‫جیاوازە‪ ،‬پەرلەمانتار تیمێكی هەڵبژێردراو و‬ ‫نوێنەری گەلە»‪.‬‬ ‫(حاكم ڕزگ��ار حەمە ئەمین) ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬وەك خ��ۆی باسی‬ ‫لەلقەكانی سنوری یەكێتیدا ئەنجامیداوە‪.‬‬ ‫ئەو بەرپرسەی پارتی دەڵ �ێ‌‪ :‬ناونانی دەك��ات وەك كەسێكی سەربەخۆ لەلیستی‬ ‫شەقامێك بەناوی دوو شەهیدی یەكێتی كوردستانی چۆتە پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫و پارتیەوە كارێكی باش نییە‪ ،‬بەدڵنیاییەوە لەچاوپێكەوتنێكی ڕۆژن��ام��ەی چ��ەت��ردا‬ ‫حزبایەتی هەیە لەكەركوك ئەگەر نییە ئەم ب��اس ل��ەك��اری خ��ۆی وەك پەرلەمانتار و‬ ‫هەموو بارەگا حزبیە بۆچی كراونەتەوە؟ ئەدای فراكسیۆنەكان و پەرلەمان دەكات و‬ ‫ئەوانەشی رەخنە لەیەكێتی و پارتی دەگرن پێشیوایە لەپەرلەماندا ملمالنێی حزبی هەست‬ ‫بۆخۆیان لەیەكێتی و پارتی زیاتر حزبایەتی پێدەكرێت‪.‬‬ ‫حاكم ڕزگار دەڵێ‌‪ :‬لەپەرلەماندا ملمالنێی‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫لەچاوپێكەوتنەكەی (چەتر)دا لەسەر ح��زب��ی ه��ەس��ت پێدەكرێت و هەندێك جار‬ ‫عێراقیش ق��س��ەدەك��ات و دەڵ���ێ‌‪ :‬عێراق بەزەقی و هەندێك جاریش‪ ،‬بەشێوەی شاراوە‬ ‫بەس لەسەر كاغەز عێراقێكی فیدراڵ و و ناڕاستەوخۆ بەدیدەكرێت‪ ،‬ڕەنگە ئەمە تا‬ ‫دەستوورییە‪ ،‬ئەگینا هەمان عەقڵی بەعس سنوری خۆی ئاسایی بێت‪ ،‬بەاڵم هەرچۆن‬ ‫ح��وك��م دەك����ات‪ ،‬تائێستاش دیموكراسی بێت پێویستە پەرلەمان بەگشت لیست و‬ ‫لەعێراق پرسێكی قبوڵنەكراوە لەبەرئەوەی قەوارەكانیەوە یەك هەڵوێست بن‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫لەعێراقدا پەروەردەی دیموكراسی نەبووە و چاودێریكردنی حكومەت و دامودەزگاكانی‬ ‫نییە‪.‬‬

‫لەبەرپرسە ئەمنیەكانی كەركوك دەگرێ‌‬

‫چەتر‬

‫بەرپرسی لقی (‪)19‬ی پارتی ڕەخنەی‬ ‫ت��ون��د ل��ەب��ەرپ��رس��ە ئەمنیەكانی ك��ەرك��وك‬ ‫دەگ��رێ��ت و بەكەمتەرخەم ن��اوی��ان دەب��ات‬ ‫ێ «ك��ەم��ت��ەرخ��ەم��ی زۆر هەیە‬ ‫و دەڵ���� ‌‬ ‫لەالیەن بەرپرسە ئەمنیەكانی كەركوكەوە‪،‬‬ ‫ب���ازگ���ەك���ان���ی ك���ەرك���وك‬ ‫ه��ەم��ووی��ان ب��ازگ��ەی‬ ‫سەالم و عەلەیكومن‪،‬‬ ‫ڕەن����گ����ە ل���ۆری���ی���ەك‬ ‫(‪ )TNT‬بهێنرێتە‬

‫ك���ەرك���وك���ەوە ب���ەش���ووت���ی ل��ەب��ازگ��ەك��ان‬ ‫دەربازبكرێت و نەپشكنرێت‪ ،‬تائێستاش‬ ‫نەتوانراوە دەروازەكانی كەركوك بپارێزرێن»‪.‬‬ ‫محەمەد كەمال‪ ،‬بەرپرسی نوێی لقی‬ ‫(‪)19‬ی پارتی لەكەركوك و لەهەمانكاتدا‬ ‫ئ��ەن��دام��ی ئەنجومەنی پ��ارێ��زگ��اش��ە‪ ،‬لە‬ ‫چاوپێكەتنێكی ڕۆژن��ام��ەی (چ��ەت��ر)دا‬ ‫تیشك دەخ��ات��ەس��ەر كێشە و گرفتەكانی‬ ‫ئ���ەم���ڕۆی ك���ەرك���وك‪ ،‬ب��ۆچ��وون��ی وای��ە‬ ‫هۆكاری سەرەكی ئاڵۆزبوونی كەیسی‬ ‫ك��ەرك��وك ئ���ەو عەقڵیەتە شۆڤێنیەیە‬ ‫لەعێراقدا حوكمدەكەن كە‬ ‫درێ��ژك��راوەی عەقڵیەتی‬ ‫حزبی بەعسە‪ .‬ئاماژە بەو‬ ‫گۆڕانكاریانەش دەكات‬ ‫ك��ە پ��ارت��ی ل���ەدوای‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان��ی‬ ‫( ‪ )3 /7‬و ە‬

‫درێژەی چاوپێكەوتنەكە لەالپەڕە (‪)5‬دایە‬

‫لەپێناو ب��ەرژەوەن��دی میللەت و پاراستنی‬ ‫ی��اس��اك��ان‪ ،‬ب����ەدەر لەملمالنێی ت��ای��ب��ەت و‬ ‫سیاسەتی جیاواز‪.‬‬ ‫دەشڵێ‌‪ :‬ملمالنێی حزبی زاڵە لەپەرلەماندا‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێت هەم حزب و هەم پەرلەمانتار‬ ‫ل��ەو ڕاستیە بگەن ك��ە ك���اری حزبایەتی‬ ‫و پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری دوو پیشەی ج��ی��اوازە‪،‬‬ ‫پەرلەمانتار تیمێكی هەڵبژێردراو و نوێنەری‬ ‫گەلە‪ ،‬هەروەها دەبێت ملمالنێی حزبەكانیش‬ ‫لەپێناوی ب��ەرژەوەن��دی گشتی بێت‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی حزبەكان بانگەشەی پاراستنی مافی‬ ‫گشتی دەكەن‪.‬‬ ‫ئەو ئەندامەی پەرلەمانی كوردستان باس‬ ‫ل��ەوەش دەك���ات‪ :‬وەك سیاسی نەچوومەتە‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬بەڵكو لەدەزگایەكی ڕەسمیەوە كە‬ ‫دادگای پێداچوونەوەیە‪ ،‬لەكاری پۆستەكەی‬ ‫خۆم نزیكە و هەردووكیان شوێنێكی یاساین‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی لەدادگا لێكۆڵینەوە دەكرێت و یاسا‬ ‫ێ دەبێت‪ ،‬لەپەرلەمانیش بەدواداچوون‬ ‫جێبەج ‌‬ ‫بۆ هەمان بوار دەكرێت‪ ،‬پەرلەمان وادەبینم‬ ‫و بۆ ملمالنێی سیاسی نەچوومەتە ئەو‬ ‫ێ نییە‪ ،‬بەڵكو وەك‬ ‫شوێنە‪ ،‬بڕواشم بەملمالن ‌‬ ‫دادوەرێكی سەربەخۆ كاردەكەم و دوور لەهەوا‬ ‫و سۆزی سیاسی شتەكان دەبینم‪.‬‬ ‫درێژەی چاوپێكەوتنەكە لەالپەڕە (‪ )5‬دایە‬

‫پێش كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق‬

‫ئۆتۆمبێلێك بۆ گواستنەوەی مردووەكان بە خۆڕایی كار بۆ بەستنی كۆنفڕانسێكی‬ ‫گەورە دەكرێت‬ ‫ێ جیاوازی ترمدا لەهەركاتێكدا ئاگادار بكرێینەوە بۆ‬ ‫تێدایە بۆ هەموو هاواڵتیەك بەب ‌‬

‫فەرهاد ئەحمەد‬

‫ی ك��ارەب��ا ‌و دوو‬ ‫ی ب��ە ب��ەرك��ەوت��ن� ‌‬ ‫ه��اواڵت � ‌‬ ‫ك و یەك‬ ‫ی مار و دووپش ‌‬ ‫ی بەپێوەدان ‌‬ ‫هاواڵت ‌‬ ‫ی كیمیاوی‬ ‫هاواڵتی بەژەهراویبوون بەمادە ‌‬ ‫‌‌و هاواڵتییەكیش بەژەهراویبوون بەگا‌ز و‬ ‫ی هاتوچ ‌ۆ و‬ ‫(‪ )118‬هاواڵتیش بەڕووداو ‌‬ ‫(‪ ‌)14‬هاواڵتیش بەكەوتنەخوارەوە و (‪)10‬‬ ‫ی ‌و‬ ‫ی دەرەك ‌‬ ‫ی زەبر ‌‬ ‫ی بە بەركەوتن ‌‬ ‫هاواڵت ‌‬ ‫ی بەنەخۆشی‌‌و دوو هاواڵتی‌‬ ‫(‪ )46‬هاواڵت ‌‬ ‫ی نەزانراو گیانیان لەدەستداوە»‪.‬‬ ‫بەهۆكار ‌‬

‫بۆ ملمالنێی سیاسی نەچومەتە پەرلەمان‬

‫لەالپەڕە (‪)3‬دا راپۆرتێك لەمبارەیەوە بخوێنەرەوە‬

‫یونامی‪ :‬رەوشی زیندانیەكانی هەولێر‪ ،‬كەركوك و بەسڕە خراپە‬ ‫ســـلـێــمـا نــی‬ ‫بەرپرسێكی پارتی رەخنەی توند‬

‫لەشەش مانگی ڕابردوودا‬ ‫بە رووداوی جیاجیا (‪)430‬‬ ‫كەس گیانیان لەدەستداوە‬

‫حاكم رزگار‪:‬‬

‫ێ بەرانبەرە‪ ،‬هەندێك ج��ار نەخۆشیشی گواستنەوەی جەنازە بەوپەڕی لەخۆبردویەوە‬ ‫هاواڵتیەكی شاری سلێمانی ماوەی ساڵێكە و ب ‌‬ ‫ێ دەگوازینەوە بەتایبەتی ئەو نەخۆشانەی ئامادەم بچم ب��ەدەم داواك��اری��ەك��ەوە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫وەك ك��ارێ��ك��ی خ��ێ��رخ��وازی ئۆتۆمبێلێكی پ ‌‬ ‫تایبەت ك��ردووە بۆ خزمەتكردنی هاواڵتیان‪ ،‬كە پێویستیان بەوە هەیە بەشێوەیەكی راكشاو ئەگەر یەك دووی شەویش بێت»‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬ئەمە ژم���ارەی تەلەفونەكانمانە‬ ‫ئۆتۆمبێلەكەی بێبەرامبەر تەرمی مردو و ئەو بگوازرێنەوە‪.‬‬ ‫نەخۆشانە دەگوازێتەوە كە پێویستیان بەوە هەیە ی��ەك��ێ��ك ل��ەش��ۆف��ێ��رەك��ان��ی ئۆتۆمبێلەكە‪ )07701546915( ،‬یان (‪)07701493416‬‬ ‫بە ڕاكشانەوە بگوازرێنەوە‪.‬‬ ‫ك��ەی��وان ح��ەم��ی��د‪ ،‬دەڵ��ێ��ت «وەك ئەركێكی هەموو هاواڵتیەك ئەتوانێت پەیوەندیمان پێوە‬ ‫ێ شۆفێرەكەی بكات‪.‬‬ ‫خاوەنی ئەم كارە خێرخوازییە بازرگانێكی سەرشانی خۆم لەگەڵ هاوڕ ‌‬ ‫سلێمانی‪ ،‬زاهیری حاجی كەریمە ڕەشە‪ ،‬دەڵێ‌‬ ‫«ئەو شتانەی هەبووە ل��ەڕاب��ردوودا پێویستە‬ ‫جوانتر و باشتر بكرێن‪ ،‬بۆیە من بیرم لەوە كردەوە‬ ‫كە ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل بەرز دابین بكەم بۆ‬ ‫كاری خێرخوازی و بڕیارمدا كارەكەش بریتی‬ ‫ێ ل��ەوەی ئۆتۆمبێلێك دابین بكەم بۆ ئەو‬ ‫ب‌‬ ‫بنەمااڵنەی كە پرسەیان هەی‌ه تا مردووەكانیان‬ ‫بە شێوەیەكی باش و شایستە بگوازنەوە بۆ سەر‬ ‫گۆڕستان»‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی‪ :‬بەتایبەتی ل�����ەوەرزی هاویندا‬ ‫كە وەرزێكی گەرمە جەنازەكان بێویستیان‬ ‫بەئامێری س��اردك��ەرەوە هەیە ئەم ئۆتۆمبێلە‬ ‫دارەم��ەی��ت و ئامێری س���اردی و گەرمی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬جه‌زا‬

‫جەزا ئەحمەد ـ سلێمانی‬

‫دەس��ت��ەی ئ��ام��ادەك��اری كۆنفڕانسی‬ ‫ئ��اش��ت��ی و دی��م��وك��رات��ی‪ ،‬كۆنگرەیەكی‬ ‫رۆژن���ام���ەن���ووس���ی���ان ب���ۆ ك��ەن��اڵ��ەك��ان��ی‬ ‫راگ��ەی��ان��دن س��ازك��رد و تێیدا كارەكانی‬ ‫خۆیان لەبارەی ئەو كۆنفرانسەوە باسكرد‪،‬‬ ‫كە بەنیازن لەداهاتودا لەسەر «ئایندەی‬ ‫ك����ورد دوای ك���ش���ان���ەوەی ه��ێ��زەك��ان��ی‬ ‫ئەمریكا لەعێراق» ڕێكیبخەن‪.‬‬ ‫ك��ۆن��گ��رە ڕۆژن��ام��ەوان��ی��ەك��ە ئ��ێ��وارەی‬ ‫رۆژی (‪ )2010/8/7‬ل��ەس��ەك��ۆی‬ ‫ئ��ازاد لەسلێمانی بەڕێوەچوو‪ ،‬لەبارەی‬ ‫ناوەرۆكی كۆنگرەكەوە ئەندامی دەستەی‬ ‫سەرپەرشتیاری كۆنفڕانسی ئاشتی و‬ ‫دیموكراتی (سیروان عومەر) بە (چەتر)‬ ‫ی ڕاگەیاند «ئێمە لەئێستاوە كار بۆ‬ ‫بەستنی كۆنفڕانسێكی گەورە دەكەین‪،‬‬ ‫ئامانجمان لەبەستنی ئ��ەم كۆنفڕانسە‬ ‫ئ���ام���ادەك���ردن���ی پ���ڕۆژەی���ەك���ە ت��ای��ب��ەت‬

‫ب��ەب��ارودۆخ��ی ك���ورد دوای ك��ش��ان��ەوەی‬ ‫هێزەكانی ئەمریكا‪ ،‬وە هەستی نەتەوەیی‬ ‫ئ��ێ��م��ەی ك���ۆك���ردۆت���ەوە و دەم��ان��ەوێ��ت‬ ‫مافەكانی كورد زامن بكەین بۆ ئەوەی‬ ‫لەداهاتوودا توشی قەیران نەبین»‪.‬‬ ‫ئەو كۆنگرە ڕۆژنامەوانیە دوای ئەوە‬ ‫دێت‪ ،‬كە لەڕۆژی سێشەممە ڕێكەوتی‬ ‫(‪ )2010/7/20‬ل����ەش����اری ه��ەول��ێ��ر‬ ‫بەئامادەبوونی (‪ )93‬كەس میوانداری‬ ‫و دانیشتنێكیان ئەنجامدا‪ .‬دەرەنجامی‬ ‫دانیشتنەكە خۆی لەپرۆژەیەك بەناوی‬ ‫(پ�����رۆژەی ئ��اش��ت��ی و دی��م��وك��رات��ی) و‬ ‫بەیاننامەیەكدا دەبینێتەوە كە بۆ ڕای‬ ‫گشتییان ئاشكراكرد‪ ،‬دەستەكە كاریش‬ ‫دەك�����ەن ب����ۆئ����ەوەی ل��ەچ��ەن��د م��ان��گ��ی‬ ‫داه���ات���وودا ك��ۆن��ف��ران��س��ێ��ك ل��ەوب��ارەی��ەوە‬ ‫ببەستن‪.‬‬ ‫دەقی پرۆژە و بەیاننامەكە لەماڵپەڕی‬ ‫چەترپرێسدا بخوێنەرەوە‬


‫یونامی‪:‬‬

‫رەوشی زیندانیەكانی هەولێر‪ ،‬كەركوك و بەسڕە خراپە‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪2‬‬

‫ئا‪ /‬رێبوار عەزیز‬

‫بەپێی دوا راپۆرتی ب��ەرزك��راوەی ب��ەردەم‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫هەر سێ گرتووخانەی بەسڕە و هەولێ‌ر و‬ ‫ك��ەرك��وك لەخراپیدایە و بەشێك لەپێوەرە‬

‫نێودەوڵەتیەكانی تایبەت بەزیندانیكردنی‬ ‫لەدەستداوە‪ ،‬ئەمەش سكرتێری گشتی نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان دێنێتە قسە‪.‬‬ ‫ب���ەپ���ێ دوا راپ����ۆرت����ی ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی‬ ‫كە(یونامی) نێردەی نەتەوە یەكگرتوەكان‬ ‫لەعێراق ئ��ام��ادەی ك��ردوە ‌و رۆژی چوار‬ ‫شەممەی هەفتەی رابردوو خستویەتیە بەردەم‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی‪ ،‬بەڕوونی‬ ‫باس لەكۆمەڵێك بارودۆخی ناوخۆی عێراق‬ ‫ت و لەبەشێكیاندا تیشك دەخاتە سەر‬ ‫دەك��ا ‌‬ ‫خراپی ڕەوشی هەر سێ گرتوخانەی بەسرە‬ ‫و هەولێ‌ر و كەركوك‪.‬‬ ‫بەپێی زان��ی��اری��ەك��ان��ی نێو راپ��ۆرت��ەك��ە‪،‬‬ ‫بەدەیان هەزار كەس لەو سێ گرتوخانەیەدا‬ ‫بەبێ دادگاییكردن‌و دیاریكردنی بەڵگەی‬

‫تاوانكارییان زیندانی‬ ‫كراون‪ ،‬لەبارەی ڕەوشی‬ ‫پێوانە نێودەوڵەتیەكانی‬ ‫نێو گرتوخانەكاندا‪،‬‬ ‫یونامی لەراپۆرتەكەیدا‬ ‫نوسیویەتی «بەشێكی‬ ‫گ����رت����ووخ����ان����ەك����ان‬ ‫ل���ەڕەوش���ی س��ت��ان��دارد‬ ‫الیانداوە‪ ،‬داوا دەكەین‬ ‫گرتوەخانەكان بەپێی‬ ‫پێوەرە نێودەوڵەتیەكان‬ ‫دروست بكرێن»‪.‬‬ ‫دوا ب�����������ەدوای‬ ‫بەدەست گەیشتنی راپۆرتەكەی یونامی‬ ‫(ب�����ان ك���ی���م���ۆن)ی س��ك��رت��ێ��ری گشتی‬

‫دۆسیەی ئەنفالی دوو‪ ،‬لەدادگای بااڵی‬ ‫تاوانەكانی عێراق دەكرێتەوە‬ ‫هەولێر‪ -‬رەهێڵ مامەش‬

‫دوای ئەوەی لەساڵی (‪ )2007‬دادگای‬ ‫بااڵی تاوانەكانی عێراق‪ ،‬بڕیاری كۆتایی‬ ‫ل��ەس��ەر دۆس��ی��ەی ئەنفالكردنی (‪)182‬‬ ‫هەزار كەس لە خەڵكی كوردستان دەركرد‪،‬‬ ‫ب��ڕی��ارە دۆس��ی��ەی دووەم����ی ئ���ەو ت��اوان��ە‬ ‫دەستپێبكاتەوە‪.‬‬ ‫ل��ێ��پ��رس��راوی دۆس��ی��ەك��ان ل���ەوەزارەت���ی‬ ‫ك��اروب��اری شەهیدان و ئەنفالكراوەكانی‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ه��ەرێ��م م��وح��س��ی��ن ح��ەس��ەن‬ ‫ش���ێ���روان���ی‪ ،‬ب���ە ڕۆژن����ام����ەی (چ��ەت��ر)‬ ‫ی ڕاگەیاند‪ :‬لەسەر ب��ڕی��اری دادگ��ای‬

‫بااڵی تاونەكانی عێراق‪ ،‬دۆسیەی دووەم وەزارەت������ی ك���اروب���اری ش��ەه��ی��دان بكات‬ ‫سەبارەت بە ئەنفالكردنی (‪ )182‬هەزار لەسەرخستنی ئەو دۆسیانەی لەدادگای‬ ‫ك��ەس لەخەڵكی ك��وردس��ت��ان دەك��رێ��ت��ەوە‪ ،‬ب���ااڵی ت��اوان��ەك��ان ت��ای��ب��ەت ب��ە خەڵكی‬ ‫ب��ۆ ئ���ەو م��ەب��ەس��ت��ە ئێمە وەك لیژنەی كوردستان ماون‪.‬‬ ‫لەالیەن خۆشیەوە عەبدولڕەحمان زێباری‪،‬‬ ‫دۆسیەكان لەوەزارەتی كاروباری شەهیدان‬ ‫و ئ��ەن��ف��ال��ك��راوەك��ان ب��ۆ ئ���ەو دۆس��ی��ەی��ە ئەندامی دەستەی پ��ارێ��زەران لەدۆسیەی‬ ‫ئ��ام��ادەب��اش��ی��م��ان ك������ردووە و دەس��ت��ەی ئەنفالی ی��ەك بە (چ��ەت��ر)ی ڕاگەیاند‪:‬‬ ‫پ��ارێ��زەران��م��ان دەستنیشانكردوە و بڕیارە دوای دەرچوونی بڕیاری كۆتایی لەسەر‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمش ڕەزامەندی دۆس��ی��ەی ئ��ەن��ف��ال‪ ،‬ل��ەب��ڕگ��ەی كۆتایی‬ ‫بڕیارەكەدا هاتووە‪ ،‬پێویستە گرتنەبەری‬ ‫لەسەر بدات‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی‪ :‬ب��ۆ ئ���ەو م��ەب��ەس��ت��ە خ��ودی رێ��وش��وێ��ن��ی ی��اس��ای��ی ب��ۆ ئ��ەو دۆسیەیە‬ ‫س��ەرۆك��ی حكومەتی ه��ەرێ��م د‪.‬ب��ەره��ەم بەردەوام بێت‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستەش بڕیاری‬ ‫ساڵح لەكۆنگرەی چوارەمی سەندیكای دەستگیركردنی (‪ )423‬كەسی تریدا كە‬ ‫پارێزەرانی كوردستان بەڵێنیدا هاوكاری دەستیان لەوتاوانەدا هەبووە‪.‬‬

‫ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان دڵ��ەڕاوك��ێ��ی خۆی‬ ‫بەرۆژنامەنووسان رادەگەیەنێت‪ ،‬بەوەی مافی‬

‫«خۆپیشاندان سازدەكەین دژی بەقاچاغبردنی نەوت»‬ ‫سلێمانی‪-‬جەزا ئەحمەد‬

‫بەدەستپێشخەری ت���ۆڕی بەرگری‬ ‫ل��ەم��اف و ئ��ازادی��ی��ەك��ان��ی خ��ەڵ��ك و بە‬ ‫بەشداری كۆمەڵێك رۆشنبیر و چاالكوانی‬ ‫ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی «بۆ‬ ‫دادگایكردنی قاچاغبەرانی نەوت» پێنج‬ ‫شەممەی رابردوو كەمپینێك پێكهێنرا‪.‬‬ ‫وت����ەب����ێ����ژی ك���ەم���پ���ی���ن���ی ن�����ا ب��ۆ‬ ‫بەقاچاغبردنی نەوت‪ ،‬ئاكۆ خەلیل زاد‪،‬‬ ‫ێ «ئامانجی‬ ‫لەلێدوانێكیدا بۆ (چەتر) دەڵ ‌‬ ‫سەرەكیمان لەدروستكردنی ئەم كەمپینە‪،‬‬ ‫بەیاساییكردنی دۆسیەی بەقاچاغبردنی‬ ‫ن���ەوت���ە‪ ،‬دەم���ان���ەوێ���ت ل��ەڕێ��گ��ەی ئ��ەو‬ ‫كاری لەسەر بكرێت»‪.‬‬ ‫بەڵگەنامانەی كەدەستمان ك��ەوت��ووە و‬ ‫وتیشی‪ :‬دەم��ان��ەوێ��ت لەڕێگەی یاساوە‬ ‫دەستمان دەكەوێت بیكەن بەدۆسیەیەكی یاسای‬ ‫و بەفشاری مەدەنی لەڕێگەی خۆپیشاندانەوە داواكاری گشتی ناچاربكەین كار لەسەر ئەم‬ ‫پێشكەشی داواكاری گشتی بكەین بۆ ئەوەی دۆسیەیە بكات‪ ،‬ئەوكەسانەی كە تێوەگالون‬

‫«پرۆگرامی خوێندنگە ئاینییەكان باسی كوردی تێدا نییە»‬

‫هەولێر ‪ -‬ڕەهێل مامەش‬

‫یەكێتی زان��ای��ان��ی ئایینی ئیسالمی‬ ‫كوردستان بەنوسراوێك كە لەسەر ماڵپەری‬ ‫خۆی باڵویكردۆتەوە ڕەخنە لەو گۆڕانكاریانە‬ ‫دەگرێت كە لە سیستەمی خوێندنی خوێندنگە‬ ‫ئایینیەكانی وەزارەتی ئەوقافدا كراوە‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫ڕاگەیاندنی ئەوقافیش رەخنەكان بە «لەجێی‬ ‫خۆیدایە» ناودەبات‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو نوسراوە یەكێتی زانایانی‬ ‫ئایینی ئیسالمی پێیوایە‪ ،‬مادە زانستیەكانی‬ ‫زمانی عەرەبی لە پرۆگرامە نوێیەكە زۆر الوازە و داوای لەوەزارەتی ئەوقاف كردووە پێداچوونەوە‬ ‫كاتێك خوێندكار دەربچێت هیچ لەزمانی عەرەبی بەو پرۆگرامە نوێیەدا بكات‪ ،‬چونكە بەمشێوەیە‬ ‫نازانێت‪ .‬هەروەها لەماوەی شەش ساڵی خوێندن خزمەت بە ئاستی زانستی و ڕەوشی ئەمڕۆی‬ ‫كە لە پرۆگرامە تازەكەدا هاتووە‪ ،‬هیچی لەبارەی كوردستان ناكات‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەت��ی ئەوقاف‬ ‫مێژووی كورد تێدانیە و كەمترین بابەت لەبارەی‬ ‫سۆزی نەتەوەیی و هەستی نیشتیمانپەروەری و ك��اروب��اری ئایینی‪ ،‬مەریوان نەقشبەندی‪،‬‬ ‫تێدایە‪ .‬هەر بەگوێرەی ماڵپەرەكە یەكێتی زانایان سەبارەت بە گۆڕینی پرۆگرامی نوێی خوێندنی‬

‫خوێندنگا ئایینیەكان بە ڕۆژنامەی چەتری‬ ‫راگەیاند‪ :‬ئێمە لەڕاگەیاندنی وەزارەتی ئەوقاف‬ ‫پێمانوایە ئ��ەو تێبینیانەی یەكێتی زانایانی‬ ‫ئایینی‪ ،‬لەشوێنی خۆیدایە و هەست دەكەم‬ ‫ئەو گۆڕانكاریانەی لەالیەن كۆمەڵێك خەڵكی‬ ‫پسپۆر لەبواری شەریعە و زانستی لەوەزارەتەكانی‬ ‫(ئەوقاف و پەروەردە و خوێندنی بااڵ)ی هەرێم‬

‫كراون‪ ،‬گۆڕانكاری بنەڕەتی نین‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬زیاتر بەگوێرەی بیروبۆچوونی ئەو‬ ‫كەسانە كراون كە خۆیان لەلیژنەكەدا بوون‪ ،‬بۆیە‬ ‫بە پێویستی دەزانم ئەو لیژنەیەی بۆ ئەو مەبەستە‬ ‫پێكهاتووەگۆڕانیبەسەردابێت‪.‬‬ ‫نەقشبەندی ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات‪ :‬پێویستە‬ ‫لەپرۆگرامی تازەی خوێندنی ئیسالمی وانەی‬ ‫پێكەوە ژیان و كۆمپیوتەر و زمانی ئینگلیزی‬ ‫هەبێت‪ ،‬هەروەها پێمانوایە پێویستە گۆڕانكاری‬ ‫لە وانە شەرعیەكانی ئەو پرۆگرامە بكرێت‪.‬‬ ‫لە ئێستادا دوو ه��ەزار خوێندكار لە (‪)30‬‬ ‫خوێندنگای قۆناغەكانی ناوەندی و دواناوەندی‬ ‫و پەیمانگاكاندا هەی‌ه كە سەربە وەزارەتی ئەوقافن‬ ‫لەهەرێمی كوردستان و خوێندنی ئیسالمی‬ ‫دەخوێنن‪ .‬پێش ماوەیەك لەالیەن لیژنەیەكی‬ ‫هاوبەش لەوەزارەتەكانی (ئەوقاف و پەروەردە و‬ ‫خوێندنی بااڵ)ی هەرێم چەند گۆڕانكاریەكیان‬ ‫لە سیستەمی خوێندنی ئەو خوێندنگایانەدا كرد‪.‬‬

‫بەرپرسی كۆمیسیۆن دەست لەكاردەكێشێتەوە‬

‫سلێمانی‪-‬دانیار سەنگەر‬

‫ی‬ ‫بەرپرسی‌ ئۆفیسی‌ سلێمانی‌ كۆمیسیۆنی‌ بااڵ ‌‬ ‫هەڵبژاردنەكان‪ ،‬ل��ەدوای‌ سەرپەرشتیكردنی‌ سێ‬ ‫پڕۆسەی‌ هەڵبژاردنی‌ عێراق و هەرێمی‌ كوردستان‬ ‫لەسنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬ماوەی‌ (‪ )10‬رۆژە‬ ‫دەستی‌ لەكارەكەی‌ كێشاوەتەوە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەهۆكاری‌ دەست لەكاركێشانەوەكەی‌‬ ‫ت‬ ‫(ت��اه��ی��ر م��ح��ەم��ەد ئ��ەم��ی��ن) ب��ە (چ���ەت���ر)ی و ‌‬ ‫ی‬ ‫«نزیكەی‌ (‪ )10‬رۆژ پێش ئێستا یاداشتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دەس��ت لەكاركێشانەوەم پێشكەش بەكۆمیسیۆن ‌‬ ‫بااڵی‌ هەڵبژاردنەكان كرد‪ ،‬هۆیەكەی‌ ئەوەیە كە‬ ‫م��اوەی‌ سێ‌ ساڵە لەئۆفیسی‌ سلێمانی‌ ك��ار بۆ‬ ‫هەڵبژاردنەكان دەكەم و لە سێ‌ پڕۆسەی‌ هەڵبژاردندا‬ ‫بەشدار بووم‪ ،‬كاركردن لەبواری‌ هەڵبژاردندا كارێكی‌‬ ‫زۆر قورس و گرانە زۆرینەی‌ كاتەكانت لێدەگرێت‬ ‫بۆیە هۆكاری‌ دەس��ت لەكێشانەوەم تەنها ماندوو‬ ‫بوونە لەو كارەدا»‪ ،‬وتیشی «ئەمە تاكە پۆستە كە‬ ‫توانیبێتم بۆماوەی‌ سێ‌ ساڵ تێیدا بەردەوام بم»‪.‬‬

‫سلێمانی‪-‬ئاسۆ محەمەد‬

‫ی‬ ‫ی گەرما ڕوو ‌‬ ‫ی چەند ڕۆژێ��ك�‌ە شەپۆلێك ‌‬ ‫م��اوە ‌‬ ‫ی كوردستان ك��ردووە‪ ،‬بەڕێوه‌بەری‌‬ ‫ی هەرێم ‌‬ ‫لەناوچەكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمانیش ڕایدەگەیەنێت ئەم شەپۆلە تا كۆتای ‌‬ ‫كەشناس ‌‬ ‫ئەم هەفتەیە بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫ی سلێمانی‌‬ ‫ی كەشناس ‌‬ ‫(دارا حەسەن فەرەج) بەڕێوه‌بەر ‌‬ ‫ی چەند ڕۆژێكە شەپۆلێكی‌‬ ‫ی ڕاگەیاند‪ :‬ماوە ‌‬ ‫بە چەتر ‌‬ ‫ی هەرێمەوە هاتووەتە ناوچەكانی‌‬ ‫ی نزم لەباشور ‌‬ ‫پاڵەپەستۆ ‌‬ ‫ی هاوینە مەزەندە دەكرێت و‬ ‫كوردستان كە بەشەپۆلێك ‌‬ ‫ی گەرما ڕووی لەبەرزبوونەوە كردووە‪.‬‬ ‫پلەكان ‌‬ ‫ی گەرما لە‬ ‫وتیشی‌‪ :‬ل��ەم ڕۆژان���ەدا بەرزترین پلە ‌‬ ‫ی گەرمیان تۆماردەكرێت‪ ،‬كە لەنێوان (‪ 44‬ــ‬ ‫ناوچەكان ‌‬ ‫ی و دەوروبەریشی‌(‪42‬ــ‪)44‬‬ ‫‪ )46‬پلە دەبێت‪ ،‬لەسلێمان ‌‬ ‫ی (‪ 28‬ــ‪)30‬‬ ‫تۆمار دەكرێت‪ ،‬نزمترین پلەش لەسلێمان ‌‬ ‫ی گەرمیانیش نزمترین پلەی‌‬ ‫تۆماردەكرێت‪ ،‬لەناوچە ‌‬ ‫ی گەرما تا‬ ‫گەرما (‪ 32‬ــ‪ )34‬تۆماردەكرێت‪ ،‬ئەم شەپۆلە ‌‬ ‫ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫(‪10‬و‪‌ )11‬‬

‫ل��ەب��ەق��اچ��اغ��ب��ردن��ی ن��ەوت‬ ‫لەكوردستان لێپێچینەوەیان‬ ‫لەگەڵدا بكرێت و دادگایی‬ ‫بكرێن‪.‬‬ ‫وت��ەب��ێ��ژی كەمپینەكە‬ ‫ئ���ەوەش���ی خ���س���ت���ەڕوو‪ ،‬كە‬ ‫چ��ەن��د رۆژێ���ك���ە دەس��ت��م��ان‬ ‫ك������ردووە ب���ەك���ۆك���ردن���ەوەی‬ ‫پ���ش���ت���ێ���وان���ی ل����ەك����ەس و‬ ‫الیەنەكان‪ ،‬دەمانەوێت سەرەتا‬ ‫بەڵگەنامە كۆبكەینەوە لەسەر‬ ‫بەقاچاغبردنی نەوت‪ ،‬پاشان‬ ‫دۆسیەكە بەیاسایی بكەین و‬ ‫بانگەواز بكەین بۆ گشت خەڵكی كوردستان‪،‬‬ ‫كەبەشداربن لەو خۆپیشاندانەی كە بەنیازین‬ ‫س��ازی بكەین بۆ پێشكەشكردنی دۆسیەكە‬ ‫بەداواكاری گشتی‪.‬‬

‫بەتۆمەتی «گەندەڵی» سكااڵ‬ ‫لەكۆمەڵەی قوربانیان دەكرێت‬ ‫هەڵەبجە ‪ -‬كەلسوم حسێن‬

‫دوای ئ��ەوەی لە م��اوەی ڕاب���ردوودا چەند‬ ‫كەسێك لەكۆمەڵەی قوربانیانی هەڵەبجە‬ ‫جیابونەوە‪ ،‬بە تۆمەتی گەندەڵی و لەسەر حەوت‬ ‫ملیۆن دینار سكااڵ لەدژی كۆمەڵەكەیان تۆمار‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫یەكێك لەكەسوكاری شەهیدانی هەڵەبجە و‬ ‫ئەندامی كۆمەڵەكە‪ ،‬رێبوار ئەحمەد عەبدوڵاڵ‪،‬‬ ‫سكااڵیەك لەسەر كۆمەڵەی قوربانیان تۆمار‬ ‫دەكات‪ ،‬بە تۆمەتی «خواردنی حەوت ملیۆن‬ ‫دینار كە بۆ بریندارانی كیمیابارانی هەڵەبجە‬ ‫لەالیەن دەستەی بااڵی كۆمەڵەكەوە وەرگیراوە»‪.‬‬ ‫بەگوێرەی سكااڵ كە لە (‪)8/15‬دا دەبێت خۆیان‬

‫و كەفیلەكانیان لەدادگا ئامادەبن‪.‬‬ ‫لە الیەكیترەوە وتەبێژی كۆمەڵەی قوربانیانی‬ ‫هەڵەبجە‪ ،‬كامیل عەبدولقادر‪ ،‬بە ڕۆژنامەی‬ ‫(چەتر)ی ڕاگەیاند «بەهۆی ئەوەی گۆڤاری‬ ‫(بەڵگە) بەناوی كەسێكی نەناسراوەوە بابەتێكی‬ ‫لەسەر كۆمەڵەكەمان باڵوكردۆتەوە و هەندێ‌‬ ‫تۆمەتیشی خستۆتە پاڵ من‪ ،‬بۆیە پەیوەندیم‬ ‫بە جەمال عەبدوڵاڵ‪ ،‬سەرنوسەری بەڵگەوە كرد‬ ‫و پێم وت‪ :‬ئایا ئەو ناوە هەیە یان كەسێكی‬ ‫خەیاڵیە؟ ئەویش وتی ئەوە كێشەی خۆمانە»‪.‬‬ ‫وتەبێژەكەی كۆمەڵەی قوربانیان دەڵێ‌‬ ‫«لە دوای وەاڵمدانەوەی ئەو بابەتە‪ ،‬بڕیارمدا‬ ‫بە بەڵگەوە پاكی خۆم بسەلمێنم و گۆڤاری‬ ‫بەڵگەش بدەمە دادگا»‪.‬‬

‫«لەبەردەم ئەنجومەنی وەزیران چادر هەڵدەدەین»‬

‫نوچه‌ین کورت‬ ‫«شەپۆلێك ‌ی گەرما كوردستان دەگرێتەوە»‬

‫مرۆڤ لەبەرامبەر‬ ‫هاواڵتیانی عێراقدا‬ ‫وای لێهاتووە‪.‬‬ ‫ئەوەی ڕونبۆتەوە‪،‬‬ ‫نوسینگەی مافی‬ ‫م���رۆڤ ل��ەن��ێ��ردەی‬ ‫نەتەوە یەكگرتوەكان‬ ‫ل������ەع������ێ������راق ب��ۆ‬ ‫ت�����ان�����وپ�����ۆك�����ردن‌و‬ ‫ن��وس��ی��ن��ی راس��ت��ی‬ ‫ئ������ەن������ج������ام������ی‬ ‫راپۆرتەكەی پشتی‬ ‫ب��ەدات��ای ه��ەر سێ‬ ‫گرتووەخانەی بەسڕە و هەولێر ‌و كەركوك‬ ‫بەستوە‌و تێیدا لێدوانی زیندانیانی وەرگرتووە‪.‬‬

‫لەبەشێكی راپۆرتەكەدا جەخت لەڕەوشی‬ ‫بینای گ��رت��ووخ��ان��ەی ب��ەس��رە بەتایبەتی‬ ‫ك���راوەت���ەوە‪ ،‬تێدا ه��ات��ووە ك��ە «ئ��ەو بینایە‬ ‫كەمترین تایبەتمەندی نێودەوڵەتی تێدا‬ ‫نییە»‪.‬‬ ‫یونامی لەعێراقدا چەندین راپ��ۆرت��ی‬ ‫گشتی ل��ەب��ارەی ڕەوش���ە جۆربەجۆركانی‬ ‫عێراقەوە نوسیو‌ە و پێشتریش لەبارەی ڕەوشی‬ ‫رۆژنامەنووسانەوە ڕاپۆرتێكی تێروتەسەلی‬ ‫ئ��ام��ادەك��ردب��وو ك��ە تێیدا گەیشتبووە ئەو‬ ‫ئەنجامەی پیشە ‌و ژیانی رۆژنامەنووسی‬ ‫ل��ەع��ێ��راق��دا ك��ەم��وك��ورت��ی زۆری تێدایە‬ ‫و ئ��ەو قسەیەشی ك��ە دەڵ��ێ��ت‪« :‬ئ���ازادی‬ ‫رۆژنامەنووسی لەعێراقدا فەراهەمكراوە»‬ ‫بەدرۆی خستەوە‪.‬‬

‫هەڵەبجە‪ ،‬زیادكردنی باج‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌‪-‬یادگار رەئوف‬

‫لەبەیاننامەیەكدا ك��ە وێنەیەكی دەس���ت چەتر‬ ‫كەوتووە كرێنشینەكانی ناوبازاڕی هەڵەبجە یاداشتێك‬ ‫و هەڵمەتێكی ئیمزا كۆكردنەوەیان دەست پێكردووە‪،‬‬ ‫داوادەكەن دەنگیان بگەیەننە پەرلەمان «چونكە بڕیاری‬ ‫زیادكردنی باج زیانی بۆخەڵكی هەژار هەیە‪ ،‬سەڕای‬ ‫ئ��ەوەش تایبەتمەندی هەڵەبجە لەبەرچاو نەگیراوە‪،‬‬ ‫كەخاوەنی كارەساتە»‪ .‬لەوباریەوە (ج��ەالل محەمەد‬ ‫مستەفا) بەڕێوەبەری باجی خانوبەرەی هەڵەبجە‬ ‫بەوەكالەت‪ ،‬بە چەتری وت‪ :‬خەماڵندنی گشتی پێنج‬ ‫ساڵ جارێك ئەنجام ئەدرێت‪ ،‬ئەویش بەپێی فەرمانێك‬ ‫لەالیەن وەزارەت��ی داراییەوە بەژمارە (‪ )2454‬ساڵی‬ ‫(‪ )1959‬یاسای هەمواركراو مەبەست لەخەماڵندنی‬ ‫باجی خ��ان��وب��ەرەی��ە‪ ،‬ه��ەم��وو ش��ار و شارۆچكەكان‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬ئێمەش لەسنوری هەڵەبجە ئەو نوسراوەمان‬ ‫بۆ هاتووە بە لیژنەیەكی سێقۆڵی لەشارەوانی و تاپۆ‬ ‫ئەوخەماڵندنە ئەنجام ئەدەین‪ ،‬وە تەحەدای ئەوكەسەش‬ ‫دەكەین دەڵێت باجی خانوبەرە پارەی زیادەیان نوسیوە‪.‬‬

‫هەڵە بجە ‪ -‬یادگار رەئوف‬ ‫ڕەوای خۆمان‪.‬‬ ‫نوێنەری (‪ )200‬شەهیدی پلەیەكی كیمیابارانی‬ ‫ه��ەر ل��ەو ب��ارەی��ەوە س��ەرۆك��ی كۆمەڵەی قوربانیانی‬ ‫هەڵەبجە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات‪ ،‬تائێستا نەبوونەتە خاوەنی كیمیابارانی هەڵەبجە‪ ،‬لوقمان عەبدولقادر‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬شەرمە‬ ‫زەوی و یەكەی نیشتەجێبوون‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی چەندینجار دوای (‪ )22‬ساڵ هێشتا وارسی شەهید مابێت نەبووبێتە‬ ‫وەزیری پێشووی ئەنفال و شەهیدان و وەزیری نو ‌‬ ‫ێ بەڵێنیان خاوەنی یەكەی نیشتەجێبوون‪ ،‬یەكێك لەداواكانمان كە ساڵی‬ ‫ێ ئەنجام بووە‪.‬‬ ‫پێداون‪ ،‬بەاڵم ب ‌‬ ‫پار مام جەالل هات بۆ هەڵەبجە بەڵێنی پێداین خانوو بۆ‬ ‫ێ نەبوو‪،‬‬ ‫محەمەد تۆفیق م��ارف‪ ،‬نوێنەری (‪ )200‬وارس��ی كەسوكاری شەهیدان دابین بكات‪ ،‬بەاڵم جێبەج ‌‬ ‫كیمیابارانی هەڵەبجە بە(چەتر)ی وت‪ :‬ئێمە (‪ )200‬ئێستاش یاداشتێكمان داوەت��ە ئەنجومەنی وەزی��ران ئەگەر‬ ‫ئیمزامان كۆكردەوە تاداوا لەحكومەت بكەین خانومان بۆ جێبەجێ نەكرا‪ ،‬لەبەردەم ئەنجومەنی وەزیران چادر هەڵئەدەین‪.‬‬ ‫بكات‪ ،‬دوو ساڵیشە چاوەڕوانین ئەگەر وەاڵم نەدرێینەوە‬ ‫چ��ەت��ر پ��ەی��وەن��دی ك���رد ب���ەوەزی���ری ش��ەه��ی��دان و‬ ‫ئەڕۆینە پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران بۆسەندنەوەی مافی ئەنفالكراوەكانەوە‪ ،‬بەاڵم پەیوەندیەكە دروست نەبوو‪.‬‬

‫رونكردنەوەیەك بۆ شارەوانی سلێمانی‬

‫لە ژمارە (‪)18‬ی رۆژی دووشەممە (‪)2010/8/2‬ی‬ ‫رۆژنامەی (چەتر) لەالپەڕە دوودا هەواڵێك بەناونیشانی‬ ‫(شارەوانی تەنها كۆاڵنی گۆڤاری لڤین قیرتاو ناكات)‬ ‫ل��ەس��ەر گ��ەڕەك��ەك��ەی ئێمە گ��ەڕەك��ی ع��ەل��ی ناجی‬ ‫باڵوكراوەتەوە‪ ،‬بەپێویستمانزانی ئەم سەرنجانە بخەینە روو‪-:‬‬ ‫ ئێمە ج��گ��ە ل����ەوەی دووب������ارەی دەك��ەی��ن��ەوە كە‬‫قیرتاونەكردنی گەڕەكەمان هیچ پەیوەندییەكی بە گۆڤاری‬ ‫لڤینەوە نییە‪ ،‬چونكە ئەو گۆڤارە ماوەی ساڵێكە هاتۆتە‬ ‫ئەو گەڕەكەوە‪ ،‬بەاڵم ماڵەكان نزیكەی پەنجا ساڵە لەو‬ ‫گ��ەڕەك��ەدان‪ ،‬لەهەمانكاتدا ئەو لێدوانەی سەبارەت بەو‬ ‫كێشەیە بەرپرسی قیر (بەرهەم ئەحمەد) داویەتی لەبارەی‬ ‫كێشەكەوە و بە رۆژنامەوانەكەی چەتری وتووە «ئەگەر‬ ‫دەتوانن با دانیشتوانی گەڕەكەكە عەریزەیەك بدەن تابۆیان‬ ‫قیربكەین‪ ،‬وەدەشڵێت من گۆڤار و رۆژنامەم نە خوێندۆتەوە‬ ‫و دەشڵێت ئێمە ئاگاداری ئەم كۆالنە نین كە تا ئێستا‬

‫قیرتاو نەكراوە لەگەڕەكی عەلی ناجیدا‪ ،‬ئێمەش وەك‬ ‫دانیشتوانی گەڕەكەكە زۆر سەیرە بەالمانەوە كە شارەوانی‬ ‫لە ئاستی ئەم كۆاڵنەی ئێمەدا نوستووە!!؟» بەو بەرپرسە‬ ‫رادەگەیەنین بە راستی سەرمان سوڕما لەوەی كە دەڵێت‬ ‫هیچ گۆڤار و ڕۆژنامەیەكم نەخوێندۆتەوە لە دوای‬ ‫تەواوكردنی خوێندنەوە!!! پاشان لەو بەرپرسە دەپرسین ئایا‬ ‫ئەو گەڕەكانەی تری سلێمانی كە قیرتاو دەكرێت هەموویان‬ ‫بە عەریزە قیر دەكرێن یان ئەو عەریزەدانە تەنیا شمولی‬ ‫گەڕەكەكەیئێمەدەكات…‬ ‫ هیوادارین بەڕێوەبەری قیر و بەرپرسانی شارەوانی‬‫ئەم روونكردنەوەیەمان بە عەریزە وەربگرن و بیخوێننەوە و‬ ‫چیتر گەڕەكەكەمان بێبەش نەكەن و قیرتاوی بكەن بۆمان‪،‬‬ ‫هەروەها ئەم كۆاڵنە ڕێگایەكی سەرەكیە بۆ بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫كشتوكاڵی سلێمانی‪ ،‬كە زۆر هاتوچۆی لەسەرە‪.‬‬ ‫هاواڵتییەكی ئەو گەڕەكە‬


‫گیانیان لەمەترسییدایە‬ ‫پارتی‪ ،‬هێرشی هەمەالیەنە دەكاتە سەر رۆژنامەنووسان‬ ‫ئا‪ /‬هاوژین غەریب‬

‫لە ماوەی چەند رۆژی رابردوودا لەژێر‬ ‫دەسەاڵتی پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫چەندین پێشێلكاری و گ��وش��ار لەسەر‬ ‫رۆژنامەنوسان ئەنجام دراون‪ ،‬بەرپرسانی‬ ‫ئ��ەوح��زب��ەش خ��ۆی��ان ل��ەراگ��ەی��ان��دن��ەك��ان‬ ‫دەدزنەوە‪ .‬بەگوێرەی راپۆرتی شەش مانگی‬ ‫راب��ردووی سەندیكای رۆژنامەنوسانیش‬ ‫(‪ )28‬ح��اڵ��ەت ه��ەی��ە ك��ە ت��ەن��ه��ا ن��اوی‬ ‫هەولێریان بەسەرەوەیە ئەمە جگە لەوانەی‬ ‫كە سەندیكا تۆماری نەكردون‪ ،‬بەپێی ئەو‬ ‫راپۆرتە‪ ،‬پێشێلكارییەكان رووی لەزیادبوون‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫سكااڵكەی پارتی لەرۆژنامە‬

‫لەماوەی رابردوودا لەسەر باڵوكردنەوەی‬ ‫راپ��ۆرت��ێ��ك ل��ەس��ەر ن��ەوت و دیارنەمانی‬ ‫ب��ڕێ��ك��ی زۆر ل���ەداه���ات���ەك���ەی پ��ارت��ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬سكااڵیەكی لەسەر‬ ‫رۆژن���ام���ەی رۆژن���ام���ە ت��ۆم��ار ك���رد كە‬ ‫تیایدا داوا دەك��ات ئەو رۆژنامەیە بڕی‬ ‫یەك ملیار دۆالر قەرەبوو بداتە پارتی و‬ ‫رۆژنامەكەش دابخرێت‪.‬‬ ‫ل��ەوب��ارەی��ەوە س��ەرن��وس��ەری رۆژن��ام��ەی‬ ‫رۆژن��ام��ە‪ ،‬ئ���ازاد چ���االك‪ ،‬لەلێدوانێكی‬ ‫تایبەتیدا بەچەتری راگەیاند «ئەو داوایە‬ ‫سێ سكااڵیە‪ ،‬یەكیان داوای ق��ەرەب��ووە‬ ‫داوای یەك ملیار دۆالرە‪ ،‬دووەم داوای‬ ‫داخستنی رۆژنامە دەك��ات و سێیەمیش‬ ‫داوای قەدەغەی سەفەر لەخاوەن ئیمتیاز‬ ‫و س���ەرن���وس���ەر و ن���وس���ەری ب��اب��ەت��ەك��ە‬ ‫دەك��ات‪ .‬ئ��ەوەش لەسەر ئ��ەوە بوو ماوەی‬ ‫س��ێ س��اڵ��ە میدیای ح��ی��زب و سێبەر و‬ ‫سەربەخۆ‪ ،‬باسی دەك��ەن كە مەسەلەی‬ ‫بە قاچاغبردنی نەوتە‪ ،‬ئێمە یەكەمین‬ ‫رۆژنامە نین‪ ،‬ئێمەش وتومانە ئەو نەوتەی‬ ‫دەڕوات����ە دەرەوە پ��ارەك��ەی دی���ار نیە»‪.‬‬ ‫ب��ەر پ��رس��ی لقی ه��ەول��ێ��ری سەندیكای‬ ‫رۆژنامەنوسانی كوردستان‪ ،‬ئازاد حەمەد‬ ‫ئەمین‪ ،‬لەمبارەیەوە بە چەتری راگەیاند‬ ‫«ئ���ەوەی ك��ە س��ك��ااڵی یاسایی تۆمار‬ ‫دەكات ئەوە كارێكی مەدەنیە‪ ،‬چونكە پەنا‬ ‫بۆ شتی تر نابات»‪.‬‬ ‫داواك�����ەی س���ەر رۆژن���ام���ە ب��ەی��اس��ای‬ ‫س����زادان����ی ع���ێ���راق���ی���ە‪ ،‬ل���ەم���ب���ارەی���ەوە‬ ‫سەرنوسەری ئ��ەو رۆژنامەیە وت��ی «لە‬

‫سلێمانی حاكمەكان بە‬ ‫یاسای رۆژنامەوانی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‬ ‫ب���ڕی���ار دەدەن ب���ەاڵم‬ ‫لەهەولێر وان��ی��ە كەی‬ ‫وی���س���ت���ی���ان ی���اس���ای‬ ‫سزادانی عێراقی بەكار‬ ‫دەهێنن‪ ،‬ئەمەش تەنها‬ ‫بۆ سەر ئێمە نیە بۆ سەر‬ ‫ت��ەواوی رۆژنامەكانی‬ ‫ئ����ۆپ����ۆزس����ی����ۆن����ە»‬ ‫سەبارەت بەم یاسایەش‬ ‫ب��ەرپ��رس��ەی سەندیكا‬ ‫رای�����دەگ�����ەی�����ەن�����ێ�����ت‬ ‫«یاسای رۆژنامەوانی‬ ‫كوردستان كەموكورتی‬ ‫زۆری تیادایە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئ���ەوەی رادع���ی تیادا‬ ‫ن���ی���ە‪ ،‬ب���ۆی���ە ری���ف���ۆرم‬ ‫ك����ردن ل���ەو ی��اس��ای��ەدا‬ ‫پێویستە»‪.‬‬

‫بۆ شاهیدی سەرۆكی‬ ‫هەرێم بانگ دەكرێت‬

‫بەگوێرەی هەندێك زانیاری كەدەست‬ ‫(چەتر) كەوتووە رۆژنامه‌ رۆژنامە لەچەند‬ ‫الی��ەك��ەوە هەوڵیان داوە ئ��ەو سكااڵیە بە‬ ‫پارتی بكێشنەوە بەاڵم پارتی رازی نەبووە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەوانیش بڕیاریانداوە بەشێكی زۆر‬ ‫لەبەرپرسانی هەرێمی كوردستان بهێننە‬ ‫بەردەمی دادگا بۆ سەلماندنی قسەكانیان‬ ‫ك��ە ل��ەراگ��ەی��ان��دن��ەك��ان��دا ك��ردوی��ان��ە‪ .‬لەو‬ ‫بارەیەوە ئازاد چاالك‪ ،‬وتی «بۆ شاهیدی‬ ‫ئەو مەسەلەیە نەك سەرۆكی حكومەت‬ ‫و وەزی���ری سامانە سروشتیەكان بەڵكو‬ ‫س��ەرۆك��ی ه��ەرێ��م ئ��ەو قسەیەی ك��رد كە‬ ‫دەبێت رێبگیرێت لەبەقاچاغ بردنی نەوت‪.‬‬ ‫ی��ان لەشوێنێكی ت��ردا وەزی���ری سامانە‬ ‫سروشتیەكان دەڵێت حسابمان لەوەزارەتی‬ ‫دارایی هەیە‪ ،‬بەاڵم وەزیری دارایی دەڵێت‬ ‫هیچ حسابێك ل���ەالی ئێمە ن��ی��ە» هەر‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی ئ��ەو س��ەرچ��اوەی��ەی (چەتر)‬ ‫لەئێستادا رۆژن��ام � ‌ه رۆژن��ام��ە خەریكی‬ ‫گواستنەوەی داواكەیە لەیاسای سزادانی‬ ‫ع��ێ��راق��ی��ەوە ب��ۆ ی��اس��ای رۆژن��ام��ەوان��ی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪.‬‬

‫هێرشی سەر رۆژنامەنوسان‬

‫ل��ە س��ەرەت��ای ئ��ەم م��ان��گ��ەدا ه���ەردوو‬ ‫گ��ۆڤ��اری لڤین و ه����اودەم ك��ەوت��ن��ە بەر‬ ‫ی ژم���ارە‬ ‫ه��ێ��رش‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ب�ڵ�اوب���ون���ەوە ‌‬ ‫ی گ��ۆڤ��اری‌ لڤین‪ ،‬ك��ە تیایدا‬ ‫(‪‌ )134‬‬ ‫چاوپێكەوتنێك لەگەڵ «عیرفان قانعی‬ ‫فەرد» خوێندكاری‌ دكتۆرا كە نامەكەی‬ ‫ی‬ ‫لەسەر كۆماری‌ مەهاباد و پەیوەندیەكان ‌‬ ‫م���ەال م��س��ت��ەف��ای ب���ارزان���ی‌ ب���ە ق���ازی‬ ‫محەمەدەوەیە‪ ،‬تیایدا قانعی ف��ەرد باس‬ ‫لەمەالمستەفا دەكات‪ ،‬بۆیە لەدوای ئەوە‬ ‫ی هەولێر‬ ‫ی لەپارێزگا ‌‬ ‫مامۆستایانی ئاین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هەینیدا ب��ە توند ‌‬ ‫و ده���ۆك ل��ەوت��ار ‌‬ ‫ی‬ ‫هێرشیانكردە س��ەر گ��وڤ��ارەك��ە و داوا ‌‬ ‫ئەوەیانكردوە لەزووترینكاتدا گۆڤارەكە‬ ‫ی‬ ‫داب��خ��رێ��ت‪ .‬ل��ەب��ەرام��ب��ەردا س��ەرن��وس��ەر ‌‬ ‫ی لڤین بە (چەتر)ی رادەگەیەنێت‪:‬‬ ‫گۆڤار ‌‬ ‫ئ��ەم��ە ی��ەك��ەم��ی��ن ج���ار ن��ی��ە ه��ەڕەش��ەم��ان‬ ‫لێبكرێ‌‪ ،‬ه��ەڕەش��ەی توندمان لێكراوە و‬ ‫شەهیدمان داوە‪ ،‬خۆمان لەهەوڵی كوشتن‬ ‫رزگ��ارم��ان ب��ووە‪ ،‬دی��ارە ئەمەش بەشێكە‬ ‫لەوە‪ ،‬بێگومان ئێمە ئەم هەڕەشانە بەجدی‬ ‫وەردەگرین پێشمانوایە هەڕەشە هەیە لەسەر‬ ‫ژیانمان‪ .‬ئەو سەرنوسەر‌ە ئەوەشی راگەیاند‬

‫ی‬ ‫«ل����ە پ��ارێ��زگ��اك��ان � ‌‬ ‫ده��������ۆك و ه���ەول���ێ���ر‬ ‫چەند مامۆستایەكی‬ ‫ئاینی‌ س��ەر بەپارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ن���وێ���ژ ‌‬ ‫ل������ەوت������ار ‌‬ ‫هەینیدا هێرشیانكردوەتە‬ ‫سەر گۆڤاری‌ لڤین و‬ ‫ی گ��وای��ە‬ ‫ب���ەو پ���اس���اوە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بە سیمبول ‌‬ ‫تەشهیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك��ردوە‪ ،‬داوا ‌‬ ‫ئایین ‌‬ ‫ی گۆڤارەكەیان‬ ‫داخستن ‌‬ ‫ك�������������ردوە‪ .‬ئ����ەم����ەش‬ ‫دەستێكی سیاسیە و‬ ‫مامۆستایانی ئایینیش‬ ‫ب��ەك��اره��ات��وون ب��ۆ ئ��ەو‬ ‫ك�����ارە م���ەت���رس���ی���دارە‪.‬‬ ‫ه������ەر ل����ەب����ەرام����ب����ەر‬ ‫ئ���ەو ب��اب��ەت��ە گ��روپ��ێ��ك‬ ‫ب���ەن���اوی « گ��روپ��ی‬ ‫چیتر قبوڵ ناكەین»‬ ‫ب���ەی���ان���ن���ام���ەی���ەك���ی���ان‬ ‫باڵوكردووەتەوە لەناو سلێمانیدا بە ناوی‬ ‫هۆشیارینامە بە سەردێڕی «بەڵێ‌ قانعی‬ ‫فەرد جاسوسە و ئەحمەد میرە خائینە و‬ ‫لڤینیش ئاوێنەی خیانەتە» لەكۆتایی‬ ‫ئ��ەو هۆشیارینامەیەدا دوو دێ��ڕە شعری‬ ‫(سەدری قازی) نوسراوە‪ ،‬بەم شێوەیە‪:‬‬ ‫«ئ����ەوەی ب����ارزان وا ن��ەن��اس�ێ‌ ب �ێ‌ هۆشە‬ ‫ب ‌ێ زمانە كەڕ و گێژ و وێژ و حەیوان و‬ ‫نەزانە ئ��ەوەی ناحەزی ب��ارزان��ە ج��اش و‬ ‫خۆفرۆشەیانی گەواد بابە و زۆڵە كوردەو‬ ‫دایكی زانی»‪.‬‬

‫ه���ەر ل���ەدرێ���ژەی ئ���ەو ه��ەڵ��وێ��س��ت��ان��ەدا‬ ‫لەدژی گۆڤاری لڤین‪ ،‬یەكێتی زانایانی‬ ‫ئاینی بەیاننامەیەكیان ب�ڵاو ك��ردەوە كە‬ ‫تیایدا ئیدانەی ئەو گۆڤارە دەكەن‪.‬‬ ‫ه����اوك����ات گ����ۆڤ����اری ه��������اودەم ك��ە‬ ‫بارەگاكەی لەهەولێرە لەشەوی (‪)7/31‬‬ ‫هێزێكی ئاسایش دەچنە سەر بارەگاكە‬ ‫و بەناویدا دەگەڕێن و پاشان لەبارەگاكە‬ ‫دەردەچ���ن ل��ەو ب��ارەی��ەوە خ��اوەن ئیمتیازی‬ ‫گ��ۆڤ��اری ه����اودەم‪ ،‬ب��ەه��رۆز حسێن‪ ،‬بە‬ ‫(چەتر)ی راگەیاند «لەدوای رووداوەكە‬ ‫بڕیارماندابوو سكااڵی یاسایی تۆمار‬ ‫بكەین‪ ،‬بەاڵم لەدوای كۆبوونەوەی خۆمان‬

‫چ��ووی��ن ل��ەگ��ەڵ ئاسایش دانیشتین و‬ ‫پێیاین وتین لەسەروی خۆیانەوە فەرمانیان‬ ‫پێكراوە‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە نەمانزانی س��ەرەوەی‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫ئ���ەوان كێیە؟ ئ���ەوان ك��ە ه��ات��ب��وون هیچ‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬ ‫بەڵگەیەكی دادوەری���ان پێنەبوو» ناوبراو‬ ‫لەبارەی سكااڵكەیانەوە وتی «سكااڵی‬ ‫یاسایی تێچونێكی ماددی زۆری دەوێت‬ ‫ب��ۆی��ە ئ���ەوەش ب��ۆ گۆڤارێكی ه���ەژاری‬ ‫وەك��و ئێمە توشی قەیرانێكی داراییمان‬ ‫دەك��ات بۆیە لەئێستادا وازم��ان هێناوە»‬ ‫ب��ەرپ��رس��ەك��ەی سەندیكاش ل��ەم ب��ارەی��ەوە‬ ‫وت���ی «گ���ۆڤ���اری ه�����اودەم ن��ەه��ات��ون��ەت��ە‬ ‫الی ئێمە سكااڵ تۆمار بكەن تا ئێمە‬ ‫بەرەو رێگای سێیەم‬ ‫ب��ەدواداچ��وون��ی بۆبكەین» ب��ەگ��وێ��رەی‬ ‫ئەو راپۆرتەی شەش مانگی راب��ردووی‬ ‫سەندیكای رۆژنامەنوسان باڵویكردووەتەوە‬ ‫گ��ەورەت��ری��ن كێشەی‬ ‫بەناوی راپۆرتی پێنجەمەوە بەتەنها ئەو‬ ‫سكااڵ و پێشێلكاریانەی ناوی هەولێریان كارزان محەمەد‬ ‫ئ��ەو نەتەوانەی لەژێر‬ ‫دەس��ەاڵت��ی دەوڵەتانی‬ ‫لەسەرە (‪ )28‬دانەیە‪ ،‬ئەمەش بەبەراورد‬ ‫عەرەبدان‪ ،‬قەیرانی متمانەیە لەئاست بەڵێن‬ ‫بە راپۆرتی چوارەمیان كە تەنها شەش‬ ‫و ك���ردەی ئ��ەو سیاسەتمەدارانەی لەپشت‬ ‫پ��ێ��ش��ێ��ل��ك��اری ك�����راوە ن����اوی ه��ەول��ێ��ری‬ ‫داڕشتنی ستراتیژ و تاكتیكی ئەو دەوڵەتانەوەن‪،‬‬ ‫ب��ەس��ەرەوە بێت زۆر ب���ەرزب���ووەت���ەوە‪ .‬ئەم‬ ‫بەومانایەی ه��ەزاران ساڵە چەندین نەتەوە و‬ ‫راپۆرتەی سەندیكا لەكاتێكدایە ئەگەر‬ ‫كەمینەنەتەوە گیرۆدەی چەوساندنەوە و حەزی‬ ‫رۆژن��ام��ەن��ووس��ان س��ك��ااڵی��ان ب��ەن��وس��راو‬ ‫داگیركاری ع��ەرەب ب��وون��ەت��ەوە‪ ،‬بەدەگمەن‬ ‫پێشكەشی سەندیكا ن��ەك��ردب��ێ��ت ئ��ەوان‬ ‫ێ نەتەوەیەك لەژێر دەسەاڵتی ئەواندابن و‬ ‫دەبینر ‌‬ ‫ناویان نەهێناوە‪ .‬لەبەرامبەر ئەم راپۆرتەی‬ ‫مافیان دابین كرابێت‪ ،‬ئەمە هەقیقەتێكی تاڵە‬ ‫سەندیكاشدا ب��ەرپ��رس��ی لقی هەولێری‬ ‫ێ لەبەرخاتری چەند سیاسەتمەدارێك‬ ‫و ناكر ‌‬ ‫دێزەبەدەرخۆنە بكرێت‪ ،‬مەسەلەی كورد وەك‬ ‫سەندیكا‪ ،‬ئ���ازاد حەمەدئەمین‪ ،‬دەڵێت‬ ‫نەتەوەو چارەنووسی ناوچە هەستیارەكانی‬ ‫«من تەحەفوزم هەیە لەسەر راپۆرتەكەی‬ ‫كەركوك و خانەقین وەك نمونەیەك‪ ،‬باشترین‬ ‫سەندیكا چونكە ئەو راپۆرتە بەدوو سێ‬ ‫بەڵگەی سازش نەكردنی نەتەوەی سەردەستەی‬ ‫برادەر نوسیویانە وەكو لقەكان رامان نەبووە‬ ‫عەرەبە لەگەڵ ڕاستییەكدا‪.‬‬ ‫‪ ،‬بۆیە هیچ سەرنجێكمان ل��ەس��ەر ئەو‬ ‫ئ����ەوەی ل��ێ��رەدا م��ای��ەی پ��رس��ی��ارە‪ ،‬دوای‬ ‫راپۆرتە نیە‪ ،‬ناشتوانین بیكەینە پێوانە»‪.‬‬ ‫گ���ۆڕب���ەگ���ۆڕب���وون���ی چ���ەن���دی���ن رژێ��م��ی‬ ‫�ی‬ ‫چ��ەت��ر ب���ۆ وەرگ���رت���ن���ی رای پ��ارت�‬ ‫دیكتاتۆریی لەعێراق‪ ،‬هێشتا واڵتەكە بەرەو‬ ‫دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەر ك��ۆی‬ ‫ئارامی نەڕۆیشتووەو نەتوانراوە بەباشی بەغداد‬ ‫رەوش���ی رۆژن��ام��ەن��ووس��ان و هەڵوێستی‬ ‫كۆنتڕۆڵ بكەن و خاوەنی تانك و فڕۆكە و‬ ‫ئەو حزبە بەرامبەر بە رۆژنامەنوسان و‬ ‫توانستی سوپای بەعسیش نین‪ ،‬كوردیش‬ ‫راگەیاندنەكان پەیوەندی كرد بە ئەندامی‬ ‫ناوچەیەكی ئ��ارام و هێزێكی پێشمەرگەی‬ ‫مەكتەبی سیاسی پ��ارت��ی دیموكراتی‬ ‫پتەوی هەیە‪ ،‬ئایا ئەگەر لەم قۆناغەدا هەڕەشە‬ ‫لەناوچەی كەركوك و خانەقین بكەن‪ ،‬ئەوا‬ ‫كوردستان (محەمەدی مەالقادر)ەوە بەاڵم‬ ‫سبەی ببنە خ��اوەن سوپای مۆدێرن ‪ ،‬چۆن‬ ‫ئەو وتی‪ :‬ناتوانم لەو بارەیەوە قسە بكەم‬ ‫مامەڵە دەكەن؟‬ ‫پەیوەندی بكەن بە مەحمود محەمەدەوە‬ ‫ل���ەه���ەم���ووان ج��ێ��گ��ەی داخ����ت����ر‪ ،‬ك���ورد‬ ‫(چەتر) زۆر هەوڵیدا پەیوەندی بكات‬ ‫لەوپەڕی ستەمدا هێشتا ئامادە نییە قسە‬ ‫بە ناوبراوەوە بەاڵم پەیوەندیەكانمان وەاڵم‬ ‫لەسەر ئەم مەسەالنە بكات‪ ،‬ئەمەش بۆتە‬ ‫نەدرایەوە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ساڵێكە دەستور پەسەندكراوە تائێستاش نەخراوەتە راپرسیەوە‬

‫چاودێرێك‪ :‬دەستور لەژێر فشاری دەرەكیدا ناخرێتە راپرسیەوە‬ ‫ئا‪ /‬جەزا ئەحمەد‬

‫لەساڵی (‪)2005‬ەوە دەستوری عێراقی‬ ‫دەرچووە و هەتائێستاش هەرێمی كوردستان‬ ‫ب��ەب��ێ دەس���ت���ور ب���ەڕێ���وەدەچ���ێ���ت‪ ،‬ئ��ەم��ە‬ ‫لەكاتێكدا پەرلەمانی كوردستان لەساڵی‬ ‫(‪ )1992‬دروس��ت��ب��ووە‪ .‬ب����ەڕای بەشێك‬ ‫لەچاودێرانی سیاسیش ئ��ەوەی ناهێڵێت‬ ‫هەرێمی كوردستان ببێتە خ��اوەن دەستور‬ ‫واڵتانی هەرێمین‪ ،‬بەڕای پەرلەمانتارانیش‬ ‫پێویستە هەرچی زووە ئەو دەستورە بخرێتە‬ ‫راپرسیەوە‪.‬‬ ‫دەستورێكمان پێویستە‬

‫س��ەرەڕای ئ��ەوەی لەساڵی (‪)1992‬ەوە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان دروستبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەتائێستاش هەرێمی كوردستان خاوەنی‬ ‫دەستورنیە‪ ،‬ل��ە(‪ )2009/6/24‬پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��ەپ��ەل��ە پ����ڕۆژەی دەس��ت��وری‬ ‫ه��ەرێ��م��ی پ��ەس��ەن��د ك���رد و دوات����ر ل��ەژێ��ر‬ ‫گوشاری جەماوەر و الیەنەكانی دەرەوەی‬ ‫دەسەاڵت نەخرایە راپرسیەوە‪ ،‬پەرلەمانتاران‬ ‫و چاودێرانی سیاسیش بەپێویستی دەزانن‬ ‫هەرچی زووە دەس��ت��وری هەرێم هەموار‬ ‫بكرێت و بخرێتە راپرسیەوە‪.‬‬ ‫ئەندام پەرلەمانی نوێی عێراق‪ ،‬د‪.‬سامان‬ ‫ف���ەوزی‪ ،‬ل��ەم��ب��ارەی��ەوە لەلێدوانێكیدا بۆ‬ ‫(چەتر) دەڵێت «ئێستا زیاتر لەهەموو‬ ‫كاتێكی دیكە كاتی دەرك��ردن��ی دەستورە‬ ‫بۆ هەرێمی كوردستان‪ ،‬ئەگەر لەڕابردوودا‬ ‫پاساوێك هەبوو بێت كە دەستوری عێراقی‬ ‫عەرەبی پێشوو دانی بەهەرێمی كوردستاندا‬ ‫نەناوە ئێستا هیچ پاساوێك نیە» هاوكات‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان لەسەر‬ ‫لیستی گۆڕان‪ ،‬كاردۆ محەمەد‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫ئەوەی ئاماژەی بەوەكرد پرۆژەی دەستوری‬

‫ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان ك��ات��ێ��ك خ��رای��ەڕوو‬ ‫دۆخێكی ئاسایی نەبوو‪ ،‬پێویستی بەوەبوو‬ ‫تێبینیەكانی خەڵك وەربگیرێت‪ ،‬دەشڵێت‬ ‫«بەگشتی ئێمە تێبینیمان لەسەر پرۆژەی‬ ‫دەستوری هەرێمی كوردستان هەبوو دەكرا‬ ‫تەعبیری لەئیرادەی خەڵك بكردایە» ئەو‬ ‫پەرلەمانتارەی لیستی گ��ۆڕان بەبیری‬ ‫دەهێنێتەوە كە «بەڕاستی كەم تەرخەمی‬ ‫كرا لەدانەنانی دەستوردا س��ەرەڕای كێشە‬ ‫سیاسیەكان دەك���را لەساڵی (‪)1992‬ەوە‬ ‫كارێكی باش بكرایە دەستورێك دابنرایە‬ ‫تەعبیری لەڕای خەڵكی بكردایە» بەڕای‬ ‫چاودێرانی سیاسیش ئەمە تەنها بەرژەوەندی‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی تێدایە‪ ،‬رۆژن��ام��ەن��ووس و‬ ‫چاودێری سیاسی مەسعود عەبدولخالق‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە وتی «نەبوونی دەستور لەساڵی‬ ‫(‪)1992‬ەوە یەك مانا دەبەخشێت ئەوەیە كە‬ ‫دەس��ەاڵت بەنیازی تاكڕەوی و گەندەڵیە‬ ‫لەهەرێمی كوردستان بۆیە بە بەردەوامی‬ ‫دەركردنی دەستور دوادەخات»‪.‬‬ ‫ئەزمونەكەمان دەگواستەوە‬

‫«ب��ەڕەچ��اوك��ردن��ی ه��ەن��دێ��ك ش��ت كە‬ ‫ل��ەدەس��ت��وری عێراقیدا ه��ات��ووە دەستوری‬ ‫هەرێمی كوردستان دابنرێت» ئەمە وتەی‬ ‫ئەندامە نوێیەكەی پەرلەمانی عێراقە‪،‬‬ ‫س��ام��ان ف���ەوزی‪ ،‬ل��ەدرێ��ژەی قسەكانیدا‬ ‫رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت ك��ە «دەس��ت��ور ب��ەرزت��ری��ن‬ ‫یاسایە لەواڵتدا بۆیە چەند وردبین‪ ،‬لەكاتی‬ ‫دانانیدا كارێكی باشە چونكە ل��ەدوای‬ ‫دانانی گۆڕانكاریكردن تیایدا كارێكی‬ ‫ئاسان نیە وەك ئەوەی ئێستا لەدەستوری‬ ‫عێراقدا هەیە»‪.‬‬ ‫مامۆستای زانكۆ‪ ،‬د‪.‬كامەران مەنتك‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە وت��ی «دەب��وو ك��ورد ل��ەدوای‬

‫راپ���ەڕی���ن���ەوە ب��ی��ری ل����ەوە ب��ك��ردای��ەت��ەوە‬ ‫دەس��ت��ورێ��ك دابنێت ل��ەب��ەرئ��ەوەی ئ��ەرك و‬ ‫م��اف��ەك��ان ل��ەڕێ��گ��ەی دەس���ت���ورەوە دی��اری‬ ‫دەكرێت و پەیوەندی فەرمانڕەوا و فەرمان‬ ‫پ��ێ��ك��راو رێ��ك��دەخ��ات ئ��ەگ��ەر دەس��ت��ورێ��ك‬ ‫هەبوایە رەنگە كورد توشی كۆمەڵێك كێشە‬ ‫نەبووایە» پەرلەمانتارەكەی گۆڕانیش‪،‬‬ ‫كاردۆ محەمەد‪ ،‬دەڵێت «ئەگەر دەستورمان‬ ‫هەبوایە هەندێك ئ��ەم��ری واق��ع حوكمی‬ ‫دەچەسپاند كە زۆر باش بوو بۆمان»‪.‬‬ ‫مەسعود عەبدولخالق‪ ،‬وتیشی «دەبوو‬ ‫پ��ێ��ش دەس����ت����وری ع���ێ���راق���ی‪ ،‬ه��ەرێ��م��ی‬ ‫كوردستان دەستوری هەبووایە بۆ ئەوەی‬ ‫دەستوری عێراقی كاتێك كە دانراخۆی‬ ‫بگونجێنێت لەگەڵ دەس��ت��وری هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ن���ەك وەك ئێستا ك��ە دەبێت‬ ‫دەستوری هەرێم لەژێر رۆشنایی دەستوری‬ ‫عێراقیدا بەشێوەیەك دابڕێژرێت نابێت هیچ‬ ‫م��اددەی��ەك��ی پێچەوانە ی��ان ن��اك��ۆك بێت‬ ‫لەگەڵ ماددەكانی دەستوری عێراقی» ئەو‬ ‫چاودێرە جگە لەكەموكورتیەكانی پڕۆژەی‬ ‫دەستورەكە دەڵێت «ئەمە زۆر زیان بەخشە‬ ‫بۆ ئێمە هیچ پاساوێكیش بۆئەمە نیە جگە‬ ‫لەنەزانی و گەندەڵی»‪.‬‬ ‫بخرێتە راپرسیەوە‬

‫ئ��ەن��دام پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان لەسەر‬ ‫لیستی ی��ەك��گ��رت��وو‪ ،‬ه����اوڕاز خۆشناو‪،‬‬ ‫دەڵێت «ئێمە وەك پێویست كارمان لەسەر‬ ‫دەستور نەكردووە ئەو پڕۆژە یاسایە دەبوو‬ ‫كاری جدی لەسەر بكرایە نەبوونی دەستور‬ ‫لەكوردستاندا بۆشاییەكی گەورەیە دەبوو‬ ‫دەس��ت��وری كوردستان ئ��ەوەن��دە دوانەخرایە‬ ‫زووت���ر بخرایەتە دەن��گ��دان��ەوە بەڕاپرسی‬ ‫یەكالی بكرایەتەوە»‪.‬‬

‫بەڕای د‪.‬كامەران مەنتك‪ ،‬ئەم دەستورە‬ ‫لەژێر فشاری دەرەكیدا ناخرێتە راپرسیەوە‬ ‫و دەڵێت «گرنگترین شت كە پەیوەندی‬ ‫هەیە بەدەرنەكردنی دەستورەوە لەمەسەلە‬ ‫ناوخۆیەكان و خودی ناوەڕۆكی دەستورەكە‬ ‫گرنگترە‪ ،‬ئەو ملمالنێ هەرێمیە سەختەیە‬ ‫لەسەر ناوچەكە هەیە دیارە دامەزراندنی‬ ‫دەستورێك بۆ هەرێمێك واتە تۆ ئەو هەرێمە‬ ‫ب���ەرەو ب���ەدەوڵ���ەت ب���وون دەب��ەی��ت الیەنی‬ ‫دەرەكی بەتەسەوری من بە پلەی یەكەم‬ ‫توركیا پێگەیەكی زۆری هەبووە لەسەر‬ ‫ئەوەی ڕاپرسی لەسەر دەستور نەكرێت»‬ ‫ب��ەاڵم پ��ەرل��ەم��ان��ت��ارەك��ەی یەكگرتوو‪،‬‬ ‫هاوڕاز خۆشناو‪ ،‬ئەو قسانە رەتدەكاتەوە‬ ‫و دەڵێت «ناتوانین بڵێین واڵتانی دەرەكی‬ ‫ک��اری��گ��ەری��ی��ان ه��ەی��ە ل��ەس��ەر ڕاپ��رس��ی‬ ‫نەكردنی دەستوری هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫بەڵكو ڕاپ��رس��ی ن��ەك��ردن ل��ەس��ەر دەستور‬ ‫بەشێك لەخەم نەخواردن و فەرامۆشكردنە»‬ ‫مەسعود عەبدولخالقیش‪ ،‬دەڵێت «بەڕاستی‬ ‫ئەو پ��ڕۆژە دەستورەی هەیە كەموكوڕی‬ ‫زۆری تیادایە كۆمەڵێك ماددەی دەستوری‬ ‫زۆر كۆنی تیادایە بەاڵم بەبۆچونی من‬ ‫هەرێمی كوردستان دەستورێكی هەبێت لەوە‬ ‫باشترە كە دەستوری نەبێت» ئەو چاودێرە‬ ‫سیاسیە دەڵێت «ناتوانین دەسەاڵتی كوردی‬ ‫ناوبنێین دەسەاڵتێكی دیموكراسی لەبەر‬ ‫ئەوەی دەستورمان نیە»‪.‬‬ ‫د‪ .‬سامان ف��ەوزی‪ ،‬لەمبارەیەوە دەڵێت‬ ‫«زیاتر لەدە ساڵە پرۆژەی دەستوری هەرێمی‬ ‫كوردستان قسە و باسی لەسەر دەكرێت‬ ‫بەاڵم بەشێوەیەكی تا رادەیەك خێرا لەماوەی‬ ‫چەند مانگێكدا بڕیاری لەسەردرا بۆیە‬ ‫كاتێك دەستورەكە باڵوكرایەوە هەست بەوەكرا‬

‫كۆ مە ڵێك‬ ‫ك��ەم��وك��وڕی تیادایە بەهۆی‬ ‫ئ���ەوەی گفتوگۆی ك��ەم��ی ل��ەس��ەر كرا‬ ‫لەالیەن پەرلەمانەوە» ئەو دكتۆرە وتیشی‬ ‫«ناشێ چیتر خاوخلیچكی لەدەركردنی‬ ‫دەستورێك بۆ هەرێمی كوردستان بكرێت»‬ ‫ئ��ەو پەرلەمانتارەی عێراق ئ��ام��اژەی بە‬ ‫س��ودەك��ان��ی دەس��ت��وری ه��ەرێ��م ك��رد وتی‬ ‫«هیچ پاساوێك نەماوە بۆ دەرنەكردنی‬ ‫دەستور‪ ،‬دەركردنی دەستور دەبێتە هۆی‬ ‫بەهێزبوونی دەن��گ��ی نوێنەرەكانی ك��ورد‬ ‫ل��ەب��ەغ��داد و ب��ەه��ێ��زك��ردن��ی دیموكراسی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان» د‪ .‬كامەران مەنتك‪،‬‬ ‫لەدرێژەی قسەكانیدا وتی «دانانی دەستور‬ ‫ب��ۆ ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان بنەمایەكە بۆ‬ ‫ب��ەدەوڵ��ەت ب��وون و زۆر كێشەی هەرێمی‬ ‫كوردستان چ��ارەس��ەر دەك���ات‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫كێشەی نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەس��ەاڵت و‬ ‫ئەو كێشانەی ڕۆژنامەی ئازاد ئاماژەی‬ ‫بۆ دەكەن»‪.‬‬

‫كەموكورتییەكیترو الی��ەن��ە ب��ەرام��ب��ەرەك��ان‬ ‫هۆكارەكەی دەگێڕنەوە بۆ الوازی ئێمە نەك‬ ‫بۆ سازشی ژیانی ئاشتیانە‪ .‬ئەمڕۆ گوتاری‬ ‫سەرەكی ع��ەرەب لەعێراقدا‪ ،‬نەگێڕانەوەی‬ ‫خانەقین و كەركوكە بۆ كوردستان بەو بیانووەی‬ ‫ئەمە دەبێتە سەرەتای جیابوونەوەی كوردستان‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەوە وەرگرتنەوەی ئەو ناوچانە نییە‬ ‫ح��ەزی ج��وداخ��وازی دروس��ت دەك��ات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫توندوتیژی بەغداد لەمامەڵەكردنیاندا لەگەڵ‬ ‫كورد‪ ،‬مەسەلەی جیابوونەوەمان ال دەوروژێنێت‪.‬‬ ‫هەوڵدان بۆ پەنابردنەبەر هێزی سەربازی بۆ‬ ‫كۆنتڕۆڵكردنی خانەقین و كەركوك لەالیەن‬ ‫سوپای عێراقەوە‪ ،‬لەالیەكیتریشەوە هەوڵی‬ ‫ئاشتی بۆ هێوركردنەوە‪ ،‬دوو تەوەرەی گرنگی‬ ‫وروژاند‪:‬‬ ‫ كەركوك و خانەقین بەزەبری هێز نەك‬‫بەیاسا لەالیەن رژێمی سەدامەوە داگیركراون‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ح���ەزی ك���ورد ب��ۆ چەسپاندنی یاسا‬ ‫ناچاری كرد مەسەلەكە بخاتە چوارچێوەی‬ ‫ی��اس��اوە‪ ،‬هەربۆیەشە پێویستمان بەرێگای‬ ‫ێ ماددەی (‪ )140‬جێبەجێ‬ ‫سێیەمە كە دەكر ‌‬ ‫بكرێت ب��ەوم��ەرج��ەی رێككەوتنامەیەكی‬ ‫نوێی ستراتیژی مۆر بكرێت تا هەروەكچۆن‬ ‫داهاتی كەركوك بۆ گشت عێراقە‪ ،‬داهاتی‬ ‫شارەكانیتریش پشكی كوردی تیادا بێت‪.‬‬ ‫ مشتومڕی بەدەستهێنانی پۆستێك‬‫بۆ ك��ورد لەحكومەتی نوێی عێراق هێشتا‬ ‫بەردەوامە‪ ،‬دەبێ بەغداد ئەو هەقیقەتە بزانێ‬ ‫كە پیادەكردنی ئەم رەقییە بەرامبەر بەكورد‪،‬‬ ‫ن��اچ��ارم��ان دەك����ات داوای جێبەجێكردنی‬ ‫پرۆژەكەی جۆزیف بایدن بكەین‪ ،‬تاعێراق بۆ‬ ‫سێ هەرێم یاخود سێ ویالیەت دابەش بكرێت‬ ‫و تەنها لەچوارچێوەی عێراقدا پەیوەستبین‬ ‫بەیەكترەوە‪.‬‬ ‫جێگەی داخە سەركردایەتی كورد خۆیان‬ ‫لەمیللەتەكەیان داب��ڕان��دووە‪ ،‬لەكاتێكدا ئەوان‬ ‫ێ جەماوەر ناتوانن‬ ‫بەمیللەتەوە سەركردەن‌و بەب ‌‬ ‫هیچ جۆرە كارتێكی گوشار لەم بارودۆخە‬ ‫ن��اه��ەم��وواران��ەدا دروس��ت بكەن‪ .‬گەورەترین‬ ‫كەمتەرخەمی سەركردایەتی ك��ورد لەئاست‬ ‫میللەتدا‪ ،‬سزانەدانی بەرپرسانی نمونەی ئاو‪،‬‬ ‫كارەبا‪ ،‬سوتەمەنی‌و رێگاوبانە كە بوونەتەمایەی‬ ‫بێزاری هاواڵتیان‪ ،‬بەچەشنێك ئەو كێشانە‬ ‫هەستی كوردایەتی سارد كردۆتەوە‪ .‬ئێستاش‬ ‫ئەركی هەنوكەیی بەرپرسان‌و سەركردایەتی‬ ‫كوردییە بێنەوە ن��او ج��ەرگ��ەی ج��ەم��اوەر تا‬ ‫ێ پشتیوانی بەدەست بهێننەوە و وەك‬ ‫سەرلەنو ‌‬ ‫كارتی گوشاریش بۆسەر بەغداد بیخەنەگەڕ تا‬ ‫ڕێگای سێیەمی كوردی سەركەوتن مسۆگەر‬ ‫بكات‪.‬‬


‫باكوور بەرەو تەقینەوەیەكی گەورە دەچێت‬

‫«چارەسەری پرسی كورد خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیه»‌‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪4‬‬

‫ئا‪ /‬ئاسۆ جەوهەر‬

‫تادێت شەڕ لەنێوان گەریالكانی پاراستنی‬ ‫گ���ەل و س��وپ��ای ت��ورك��ی��ادا ف����راوان دەبێت‬ ‫و گ��ەری�لاش ش���ەڕی ب��ردووەت��ە ئارامترین‬ ‫شارەكانی ئەو واڵت��ە و لەبەرانبەردا پارتی‬ ‫ئاشتی و دیموكراتی و پەكەكەش كارتی‬ ‫سیاسیی بەكاردەهێنێت و خۆبەڕێوەبردنی‬ ‫دیموكراتی خستووەتە بەر گفتوگۆوە و بووە‬ ‫بەبابەتی راگەیاندنەكان و سەرۆكی كۆنسەی‬ ‫بەڕێوەبەری كۆماچڤاكێن كوردستان موراد‬ ‫قەریالنیش رایدەگەیەنێت كە هەفتەی داهاتوو‬ ‫لەشارەكانی باكووری كوردستان خۆبەڕێوەبردن‬ ‫رادەگەیەنن‪.‬‬ ‫س����ەرۆك����ی ك���ۆن���س���ەی ب���ەڕێ���وەب���ەری‬ ‫كۆماچڤاكێن ك��وردس��ت��ان كەجەكە م��وراد‬ ‫قەرەیالن‪ ،‬لەچاوپێكەوتنێكی ئاژانسی فوراتدا‬ ‫ك��ە رۆژی شەممە ب�ڵاوك��راوەت��ەوە ئاماژە‬ ‫ب���ەوەدەك���ات هەفتەی داه��ات��وو لێدوانێكی‬ ‫گرنگ رادەگ��ەی��ەن��ن و وت��ی “رێبەرایەتی‬ ‫ئێمە س��ەب��ارەت ب��ەئ��ەم قۆناغە پەیامێكی‬ ‫چارەنووسسازی بەئێمە راگەیاندووە‪ .‬ئێمە وەك‬

‫بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كورد سەبارەت‬ ‫بەپەیامەكەی رێبەرایەتیمان م���اوەی دوو‬ ‫هەفتە گفتۆگۆمان كرد‪ ،‬دەربارەی ئەنجامی‬ ‫گفتوگۆكانیش هەفتەی داهاتوو لێدوانی‬ ‫خ��ۆم��ان رادەگ��ەی��ەن��ی��ن و لەلێدوانەكەماندا‬ ‫ئاماژە بەناوەڕۆكی پرۆژەی خۆبەڕێوەبردنی‬ ‫دیموكراتیكی دەكەین و منیش لەبەرخاتری‬ ‫مێژوو ئێستا شتێك ناڵێم»‪.‬‬ ‫ق���ەرەی�ل�ان‪ ،‬س���ەب���ارەت بەگفتۆگۆكانی‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیكی جەختی كردەوە‬ ‫كە خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك چارەسەری‬ ‫بنەڕەتی پرسی كوردە‪ .‬لەهەرجێگایەكی ئەم‬ ‫جیهانە‪ ،‬بەگوێرەی شێوازی جیاواز‪ ،‬بەیەكەوە‬ ‫دەژی��ن‪ .‬ئ��ەم شێوازە هەم لەالیەن ئێمەوە و‬ ‫هەمیش ل��ەالی��ەن رێكخستنەكانی گەلەوە‬ ‫پەسەند دەكرێت»‪.‬‬ ‫ق��ەرەی�لان‪ ،‬ل��ەدرێ��ژەی چاوپێكەوتنەكەی‬ ‫ئ���اژان���س���ی ف����ورات����دا ئ�����ەوش دەخ����ات����ەروو‬ ‫«داخوازی ئێمەش ئەوەیە كە لەچوارچێوەی‬ ‫خۆبەڕێوەبەری دیموكراتیكدا چ��ارەس��ەری‬ ‫پێكبێت»‪ .‬ئ��ەگ��ەر ئ��ەم داخ���وازی���ەی ئێمە‬ ‫پەسەند نەكەن‪ ،‬ئێمەش بەهێزی خۆمانەوە‪،‬‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك رادەگەیەنین‪.‬‬ ‫ئەو كاتەش راگەیاندنەكەی دەكەوێتە بواری‬ ‫كردارییەوە‪ .‬ئەم بابەتە تەنیا لەرۆژەڤی ئێمەدا‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكۆ ئێستا لەرۆژەڤی گەلی كوردایە‪.‬‬ ‫قۆناغێك كە ئێمە تێدا دەژین‪ ،‬چارەسەركردنی‬ ‫پرسەكە دەسەپێنێت‪ .‬رێگەچارەی ئەمەش‬ ‫خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ردن��ی دی��م��وك��رات��ی��ك��ە‪ .‬بەتەنها‬ ‫بزوتنەوەی ئێمە تازە لێی نادوێین و ئەمڕۆ‬ ‫لەنێو خۆی توركیاشدا‪ ،‬گەلێك دام��ەزراوە و‬ ‫رێكخراو كە بەیاساكانی توركیا دام��ەزراون‪،‬‬

‫لەمەدەدوێن»‪.‬‬ ‫ق��ەرەی�لان بەبیری هێنایەوە ك��ە لەكاتی‬ ‫ئیمپراتۆرییەتی عوسمانییەكانیشدا‪ ،‬كوردستان‬ ‫ه��ەرێ��م��ی خ���ۆب���ەڕێ���وەب���ەری ب����ووە و وت��ی‬ ‫«بیرۆكەی ی��ەك زم��ان و ی��ەك ئ��ااڵ و یەك‬ ‫نەتەوە و یەك واڵت بیرۆكەیەكی فەڕەنسی‬ ‫بوو و ئێستاش ئەوان خۆیان دەستیان لێبەرداوە‬ ‫و فرە زمانیان پەسەند ك��ردووە‪ ،‬لەرۆژگاری‬ ‫ئەمڕۆدا‪ ،‬لەزۆر جێگادا وەك‪ :‬رووسیا‪ ،‬چین‪،‬‬ ‫یەكێتی ئ��ەوروپ��ا‪ ،‬واڵت���ە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئەمریكا و گەلێك جێگای تر ئەم شێوازە وەك‬ ‫رێگەچارەی ژیانی هاوبەش پەسەندی دەكەن‪.‬‬ ‫بۆچی ئێمەش ئ��ەم ش��ێ��وازە لەرۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست و توركیا پیادەنەكەین؟ ئەم بابەتەش‬ ‫لەالیەن خۆدی ئاتاتوركەوە زۆرجار باسكراوە‬ ‫و لەپەرلەمانی گ��ەورەی میللەتی توركیادا‬ ‫گفتۆگۆی لەسەركراوە‪.‬‬ ‫پرۆژەی دەستور وەك پەیمانی لۆزانە‬ ‫موراد قەرەیالن‪ ،‬گۆڕانكاری دەستووری‬ ‫توركیا كە لەالیەن ئاكەپەوە پێكدێت‪ ،‬وەك‬ ‫پەیمانی ل��ۆزان��ی ن��اوب��رد و وت��ی‪ :‬دەخ���وازن‬ ‫جاریكی ت��ر ب��ەم پ��رۆژەی��ە ك���وردان بەنەبوو‬ ‫ئەژماربكەن‪ ،‬بۆیە پێویستە كورد بەگشتی‬ ‫ئ���ەم پ���رۆژەی���ە ب��ای��ك��ۆت ب��ك��ەن ك��ە ئ���ەوان‬ ‫پەسەند ناكات‪ .‬ب��ەب��ڕوای من لەكوردستان‬ ‫بایكۆتكردنی ئەم پرۆژە پێشدەكەوێت‪ .‬ئێمەش‬ ‫لەم بابەتەدا زۆر مۆداخەلە ناكەین و خەڵك بۆ‬ ‫خۆی سەرپشكە»‪.‬‬ ‫ك��ۆن��گ��رەی ك��ۆم��ەڵ��گ��ای دیموكراتیك‪،‬‬ ‫كۆنگرەیەكە گەلێك دەزگ���ا و دام����ەزارو‬ ‫ل��ەخ��ۆدەگ��رێ��ت‪ ،‬ك��ۆن��گ��رەی ك��ۆم��ەڵ��گ��ای‬ ‫دیموكراتیكی لەهەوڵدایە بۆ خۆبەڕێوەبردنی‬

‫لەگەڤەری باكوری كوردستان گەنجانی‬ ‫كورد خۆبەڕێوەبەری دیموكراتیكیان راگەیاند‬ ‫و گروپێك بەناوی یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫رەوا ل��ەگ��ەڕەك��ی ئ��ەس��ەن��ت��ەپ��ەی گ��ەڤ��ەر‪،‬‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیان راگەیاند و ناوی‬ ‫ئەو گەڕەكەیان گوڕی بە گەڕەكی «شەهید‬ ‫بێریتان»‪ .‬هێزەكانی پۆلیس هەوڵیاندا بۆ‬ ‫چوونە ناو ئەو هەرێمە‪ ،‬بەاڵم هیچ ئاكامێكی‬ ‫نەبوو لەبەرانەبەردا زۆر تانك و زرێپۆشیان‬ ‫هێنا ب��ۆ دەورب����ەری‪ .‬یەكینەی پاراستنی‬ ‫رەوا لەگەڤەر‪ ،‬بەباڵوكردنەوەی بەیاننامەیەك‬ ‫رایانگەیاندوە كە لە (‪ )11‬گەڕەكی تری‬ ‫ش��اری گ��ەڤ��ەر‪ ،‬ب��ەم��زوان��ە خۆبەڕێوەبردنی‬ ‫دیموكراتی رادەگەیەنن‪.‬‬ ‫عوسمان بایدەمیر و خۆبەڕێوەبردن‬ ‫ی‬ ‫ی ح��ك��وم��ەت � ‌‬ ‫ی داوا ‌‬ ‫ل�����ەب�����ەرئ�����ەوە ‌‬ ‫ی ئااڵی‌‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی بۆ كورد و هەڵكردن ‌‬ ‫ی سەرۆك وەزیرانی‌‬ ‫ی كردبوو‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫كوردستان ‌‬ ‫توركیا جەمیل چیچەك‪ ،‬لەدادگای دەرسیم‬ ‫سكااڵ لەسەر عوسمان بایدەمیر تۆماردەكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ش��ارەوان � ‌‬ ‫عوسمان بایدەمیر س��ەرۆك � ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توركیا ‌‬ ‫ئ��ام��ەد رای��گ��ەی��ان��د «‌ب��ۆ ئ���ەوە ‌‬ ‫دیموكراسی بێتە ئاراوە پێویستە كورد لەتوركیا‬ ‫ی هەبێت‪ ،‬جگە‬ ‫ی خۆبەڕێوەبردن ‌‬ ‫حكومەت ‌‬ ‫ش‬ ‫ی كوردستانی ‌‬ ‫ی توركیا پەرلەمان ‌‬ ‫لەپەرلەمان ‌‬ ‫ی توركیا‬ ‫ی دەبێت گەر لەپا ‌ڵ ئااڵ ‌‬ ‫هەبێت‌‪ ،‬چ ‌‬ ‫ی كوردستانیش لەسەر شارەوانییەكەمان‬ ‫ئااڵ ‌‬

‫ئا‪ /‬باران رەختە‬ ‫رێکخراوی «بەرنامەی چاودێریكردنی‬ ‫پارێزەرانی مافی م��رۆڤ»‪ ،‬نیگەرانی‬ ‫خ���ۆی دەرب����ڕی ل���ەرەوش���ی ت��ەن��دروس��ت��ی‬ ‫محەمەد سدیق ك��ەب��وودوەن��د‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫رێ��ك��خ��راوی م��اف��ی م��رۆڤ��ی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫داوای ل���ەك���ارب���ەدەس���ت���ان���ی ك���ۆم���اری‬ ‫ئیسالمی ئێرانیش ك���ردووە تەندروستی‬ ‫ئەو چاالكوانەی مافی م��رۆڤ بپارێزن‬ ‫و ب��ەزووت��ری��ن ك��ات و بێ هیچ مەرجێك‬ ‫ئازادبكرێ‌‪.‬‬ ‫رێکخراوی «بەرنامەی چاودێریكردنی‬ ‫پارێزەرانی مافی مرۆڤ»‪ ،‬لەلێدوانێكیدا‬ ‫خوازیاری كۆتایی هێنانن بەهەر گوشار‬ ‫و ئ��ەش��ك��ەن��ج��ەی��ەك��ە ل��ەس��ەر چ��االك��ان��ی‬ ‫م��اف��ی م���رۆڤ ل��ەئ��ێ��ران‪ .‬ئ��ەم رێكخراوە‬ ‫وەك ب��ەرن��ام��ەی��ەك��ی ه���اوب���ەش ل��ەالی��ەن‬ ‫«رێكخراوی جیهانی دژ بەئەشكەنجە» و‬ ‫«فیدراسیۆنی نێودەوڵەتی كۆمەڵگەكانی‬ ‫م��اف��ی م�����رۆڤ» ن��ی��گ��ەران��ی خ��ۆی��ان‬ ‫لەرەوشی تەندروستی كەبوودوەند دەربڕیوە‪.‬‬ ‫ل��ەل��ێ��دوان��ەك��ەدا ه���ات���ووە ك��ەب��وودوەن��د‬

‫ل��ە (‪ )2007/7/1‬دەس��ت��ب��ەس��ەر ك���راوە و‬ ‫ل��ەوك��ات��ەوە ل��ەزی��ن��دان��ی ئ��ەوی��ن زیندانی‬ ‫ك��راوە‪ ،‬ناوبراو لەساڵی (‪ )2008‬دووج��ار‬ ‫ت��ووش��ی ج��ەڵ��دەی دڵ ب���ووە و ه��ەروەه��ا‬ ‫نەخۆشی گورچیلە و پڕۆستاتی هەیە‬ ‫و لەرێكەوتی (‪ )2010/7/15‬بەهۆی‬ ‫تێكچوونی پەستانی خۆین لەزیندانی‬ ‫ئەوین لەهۆشخۆی چووە و گوازراوەتەوە‬ ‫ب��ۆ بنكەی ت��ەن��دروس��ت��ی ن��او زی��ن��دان و‬ ‫گ��وم��ان��دەك��رێ��ت ك��ە ك��ەب��وودوەن��د تووشی‬ ‫جەڵدەی مێشك بووبێت‪.‬‬ ‫رێ��ک��خ��راوی «ب��ەرن��ام��ەی چ��اودێ��ری‬ ‫كردنی پارێزەرانی مافی مرۆڤ»‪ ،‬داوا‬ ‫لەكاربەدەستانی كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫دەكات لەهەر رەوشێكدا تەندروستی دەرونی‬ ‫و جەستەیی كەبوودوەند گەرەنتی بكەن و‬ ‫رێبدەن كە ناوبراو بەمەبەستی چارەسەری‬ ‫پزیشكی سەردانی دەرەوەی زیندان بكات‪،‬‬ ‫ئ���ەوەش گەرەنتی بكەن ك��ە ك��ەب��وودوەن��د‬ ‫بێ هیچ مەرجێك لەزیندان ئازاد بكرێت‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ك��ە دەستبەسەركردنی ئەو‬ ‫چ���االك���ەی م��اف��ی م�����رۆڤ‪ ،‬ك��ارێ��ك��ی‬

‫نایاسای بووە‪.‬‬ ‫ك���ەب���وودوەن���د‪ ،‬ه��ەف��ت��ەن��ام��ەی «پ��ەی��ام‬ ‫«رێ��ك��خ��راوی چ���او‌دێ���ری مافەكانی‬ ‫م�����رۆڤ» ن���اوەن���دەك���ەی ل��ەن��ی��وی��ۆرك��ی مەردم»ی بە دوو زمانی كوردی و فارسی‬ ‫ئەمریكایە‪ ،‬رێ��ك��خ��راوی ن��اوب��راو بەپشت ب�ڵ�اودەك���ردەوە و ه��ەروەه��ا دام��ەزرێ��ن��ەری‬ ‫ب��ەس��ت��ن ب��ەن��ام��ەك��ەی ك���ەب���وودوەن���د كە رێكخراوی مافی مرۆڤی كوردستانە‪.‬‬ ‫م���ح���ەم���ەد س����دی����ق ك�����ەب�����وودوەن�����د‪،‬‬ ‫ل��ەزی��ن��دان��ەوە ب�ڵ�اوی ك���ردەوە دەن��ووس��ێ��ت‪:‬‬ ‫ئەو چاالكە ك��وردە تووشی سەر گێژە و ل��ەرێ��وڕەس��م��ی ساڵی (‪ )2009‬خەاڵتی‬ ‫تێكچوونی بەشێك لەمێشك ب��ووە‪ ،‬بەاڵم چاپەمەنی بەریتانیا‪ ،‬وەك رۆژنامەنووسی‬ ‫لەبنكەی ت��ەن��دروس��ت��ی زی��ن��دان��ی ئەوین نێودەوڵەتی ساڵ هەڵبژێردرا و هەروەها‬ ‫بەگوێرەی پێویست چارەسەری بۆ نەكراوە‪ .‬خەاڵتی «هلمەن‪-‬همت»ی رێكخراوی‬ ‫نەسرین ستوودە‪ ،‬پارێزەری كەبوودوەند‪ ،‬چ��او‌دێ��ری مافەكانی مرۆڤی وەرگ��رت‪.‬‬ ‫ل��ەرێ��ك��ەوت��ی (‪ )2010/5/2‬س��ەب��ارەت كەبوودوەند‪ ،‬ل��ەدادگ��ای شۆڕشی شاری‬ ‫بەرەوشی ناوبراو شكایەتی لەكاربەدەستانی ت��اران بەتۆمەتی ب�ڵاوك��ردن��ەوەی بابەتی‬ ‫دەزگای داد كردووە‪ ،‬بەاڵم تائێستا هیچ دوور لەراستی و تێكدانی رای گشتی‬ ‫لەرێگای «رێ��ك��خ��راوی مافی مرۆڤی‬ ‫وەاڵمێكی نەدراوەتەوە‪.‬‬ ‫«ج����ەو س���ت���ۆرك» ب��ەرپ��رس��ی بەشی كوردستان»ەوە سزای (‪ )11‬ساڵ زیندانی‬ ‫رۆژه���ەاڵت���ی «رێ���ك���خ���راوی چ��اودێ��ری بەسەردا سەپێندراوە‪.‬‬ ‫دوای خراپبوونی تەندروستی محەمەد‬ ‫م���اف���ەك���ان���ی م������رۆڤ» رای���گ���ەی���ان���د‪:‬‬ ‫كاربەدەستانی دەزگ��ای دادی كۆماری سدیق كەبوودوەند‪ ،‬بنەماڵەكەی نامەیەكیان‬ ‫ئیسالمی ئ��ێ��ران ب��ەرپ��رس��ی��اری رەوش���ی ئاڕاستەی كۆمیساریای بااڵی مافەكانی‬ ‫ت��ەن��دروس��ت��ی ك���ەب���وودوەن���دن و پێویستە م����رۆڤ ك���رد و داوای������ان ك������ردووە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئازادكردنی كەبوودوەند بكەونە‌ هەوڵدانەوە‪.‬‬ ‫رێخۆش بكەن بۆ چارەسەركردنی‪.‬‬

‫دیموكراتیك‪ ،‬قەرەیالن بەبیری هێنایەوە كە‬ ‫لەالیەن (‪ )649‬دەزگا و دامەزراوەی مەدەنی‬ ‫بانگی ئاگربەستیان كرد و ئەوەشی بەبانگێكی‬ ‫زۆر گرنگ ناوبرد‪.‬‬ ‫گەنجانی گەڤەر خۆبەڕێوەبردنیان راگەیاند‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫هەڵبكرێت؟»‪.‬‬ ‫شەڕی هێزی شاراوە و خۆبەڕێوەبردن‬ ‫پ���اش ل��ێ��دوان��ەك��ان��ی وەزی�����ری ن��اوخ��ۆی‬ ‫توركیا بەشیر ئاتااڵی‪ ،‬لەبەرامبەر كوردانی‬ ‫ب��اك��ور‪« ،‬ه��ێ��زە ش��اراوەك��ان��ی دەوڵ���ەت» لەو‬ ‫رۆژەی سیمینارێك بەمەبەستی راگەیاندنی‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك لەدەرسیم كرا‪،‬‬ ‫نزیكەی (‪ )10‬بۆم نرانەوە‪.‬‬ ‫س��ەرۆك شارەوانی دەرسیم ئەدیبەشاهین‪،‬‬ ‫وتی «لەبەر سیمینارەكە هەموو دەرگاكانی‬ ‫ش��ارەوان��ی یەكەمان ك��راوەب��وون و ئەوانەی‬ ‫كە بۆمبیان دانابوو‪ ،‬لەقەرەباڵغی كەڵكیان‬

‫وەرگرتووە‪ ،‬ئێستاش بەڕێوەبەرایەتی پۆلیس‬ ‫دەس��ت��ی ب��ەل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوە ك����ردوە و ئێمەش‬ ‫چاوەڕوانین كە بكەرانی ئەم كارە بەزوترین كات‬ ‫بدوزرێنەوە»‪ .‬ئەو تەقەمەنیەی كە داندرابوو‬ ‫لە (‪ 250‬غرام جی ‪ 4‬و ئا ‪ )4‬پێكهاتبوو‪،‬‬ ‫راگەیاندنەكانی توركی باڵویانكردەوە كە‬ ‫«تەقەمەنیەكە لەبەرامبەر سەرۆكی گەورە‬ ‫شارەوانی ئامەد عوسمان بایدەمیر بووە و بۆ‬ ‫ئەویش دانرابوو»‪ .‬لەهێلی ئاسمانی گەڤەریش‬ ‫بۆمبی چێندراو دانرابوو‪ ،‬ئەم بۆمەبەش لەالیەن‬ ‫پۆلیسەوە پوچەڵكرایەوە‪.‬‬

‫سەرۆكی رێكخراوی مافی مرۆڤی كوردستان ژیانی لەمەترسیدایە‬ ‫كەبوودوەند و خەاڵتی نێودەوڵەتی‬

‫لەدەستپێكی نامەكەدا‬ ‫ه���ات���ووە‪« :‬ئ��ێ��م��ە م��ن��دااڵن و ه��اوژی��ن��ی‬ ‫محەمەد سدیق كەبوودوەند چاالكی مافی‬ ‫مرۆڤ كە بەناحەق زیندانی كراوە داوای‬ ‫ی��ارم��ەت��ی لەئێوە دەك��ەی��ن و ئ��اگ��ادارت��ان‬ ‫دەك��ەی��ن��ەوە ك��ە ك���ەب���وودوەن���د (ن��ووس��ەر‪،‬‬ ‫رۆژن��ام��ەن��ووس‪ ،‬بەپرسی هەفتەنامەی‬ ‫«پ��ەی��ام��ی م����ەردوم» و دام��ەزرێ��ن��ەری‬ ‫رێ��ك��خ��راوی مافی م��رۆڤ��ی كوردستان)‬ ‫ل��ەالی��ەن هێزەكانی ئیتالعاتی كۆماری‬ ‫ئیسالمی دەستبەسەر ك��را و بەتۆمەتی‬ ‫دامەزراندنی رێكخراوی ناحكومی‪ ،‬مافی‬ ‫مرۆڤی كوردستان و بەتاوانی پشتیوانی‬ ‫ل��ەم��اف��ی ژن���ان‪ ،‬م��ن��دااڵن‪ ،‬زی��ن��دان��ی��ان و‬ ‫خەڵكی كورد سزای (‪ )11‬ساڵ زیندانی‬ ‫بەسەردا سەپێندرا»‪.‬‬ ‫لەدرێژەی نامەكەدا نووسراوە «پێویستە‬ ‫ئ��اگ��ادارت��ان ب��ك��ەی��ەن��ەوە ك��ە ك��ەب��وودوەن��د‬ ‫ل��ەو س��ااڵن��ەی دەستبەسەر ب��ووە تووشی‬ ‫نەخۆشی جوراوجور بووە لەوانە‪ ،‬نەخوشی‪،‬‬ ‫دڵ‪ ،‬پ��ڕۆس��ت��ات‪ ،‬گورچیلە و مێشك و‬ ‫ئەعساب و بینایی تووشی كێشە بووە»‪.‬‬

‫هـــــه‌واڵی کوردستانی‬ ‫كوشتنی كاسبكارێك‬

‫ی كوردی‬ ‫هەفتەی راب��ردوو ژمارەیەك كاسبكار ‌‬ ‫ی هەرێمەكانی چەلێ و جۆلەمێرگی باكوری‬ ‫خەڵك ‌‬ ‫كوردستان كە چووبوونە رۆژه��ەاڵت��ی كوردستان‪،‬‬ ‫لەكاتی گەڕانەوە لەالیەن كەسانی نەناسراوەوە بە بەرد‬ ‫هێرشیان كرایە سەر و لەئەنجامدا كاسبكارێك ژیانی‬ ‫خۆی لەدەستدا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی سەرچاوە هەرێمیەكان كاتێك ئۆتۆمبێلی‬ ‫ێ كیلۆمەتری خاڵی‬ ‫كاسبكارانی كورد گەیشتە س ‌‬ ‫سنووری سێرۆ لەالیەن گرووپێكی نەناسراوە بەدار‬ ‫و بەرد هێرشیان كرایە سەر و لەئەنجامدا شۆفێرێك‬ ‫ب��ەن��اوی محەمەد ئەمین سنجاق‪ ،‬گیانی خۆی‬ ‫لەدەستدا و زیانێكی زۆری��ش بەئۆتۆمبێلەكانیتر‬ ‫گەیشتووە‪ .‬دووابەدووای ئەو ڕووداوەش سەدان كەس‬ ‫بەمەبەستی وەرگرتنەوەی تەرمی محەمەد ئەمین‬ ‫سنجاق‪ ،‬ب��ەرەو خاڵی سنووری سێرۆ بەرێكەوتن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم هێزەكانی رژیمی كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫سنوورەكەیان داخست و تەرمەكەیان نەدابوو پێیان‪.‬‬

‫دوای (‪ )11‬ساڵ لەسێدارە درا‬

‫ل���ەدرێ���ژەی ل �ە‌س��ێ��دارەدان��ی م��رۆڤ��ەك��ان ل��ەالی��ەن‬ ‫كاربەدەستانی رژێمی كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە‪،‬‬ ‫زیندانیەك دوای (‪ )11‬ساڵ مانەوەی لەزینداندا‬ ‫هەفتەی رابردووە لەسێدارەدرا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ماڵپەڕی «هەرانا» رەزا موهاجیر‪،‬‬ ‫لەزیندانی رەج��ای��ی ش��اری ك���ەرەج لەسێدارە درا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی سەرچاوەكە ئەو گیراوە م��اوەی (‪)11‬‬ ‫ساڵ بوو لەزیندان دەستبەسەر كرابوو لەژێر ئازار‬ ‫و ئەشكەنجەدا ل��ەزی��ن��دان��دا دەی��ن��ااڵن��د و تاكاتی‬ ‫ێ جار برابووە بەر پەتی سێدارە و‬ ‫لەسێداردانی س ‌‬ ‫گەڕێندرابووە بۆ زیندان و نێو ئازار و ئەشكەنجەی‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئێران‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو ئامارانەی كە راگەیانراوە دەركەوتووە‬ ‫لەسەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا (‪ )150‬كەس لەالیەن‬ ‫رژێمی كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە لەسێدارەدراون و‬ ‫ئێران یەكێكە لەو واڵتانەی كە سااڵنە ژمارەیەكی زۆر‬ ‫لەهاواڵتیەكانی لەسێدارە دەدات‪.‬‬

‫گەنجێك بێسەر و شوێن كراوە‬

‫شەڕ لەپێنج شاری باکور‬

‫گەورەترین پشتیوانی تیرۆریزمە‬

‫بەپێی هەواڵێكی رۆژه��ەاڵت نیوس‪ ،‬گەنجێك‬ ‫ب��ەن��اوی ه��ەم��زە رەح��م��ان��ی‪ ،‬دان��ی��ش��ت��ووی ش��اری‬ ‫ج��وان��ڕۆی رۆژه��ەاڵت��ی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��ەوا م��اوەی‬ ‫ێ مانگە لەالیەن هێزەكانی ئیداری ئیالعاتی‬ ‫س‌‬ ‫ئەو شارەوە قۆڵبەست كراوە و بۆ شوێنێكی نادیار‬ ‫گ��وازراوەت��ەوە هیچ هەواڵێكیشیان بەبنەماڵەكەیان‬ ‫ن��ەوت��ووە‪ .‬ئ��ەو گەنجە ك���وردە ل��ەالی��ەن هێزەكانی‬ ‫ئیتاڵعاتەوە تۆمەتی ئەوەی خراوەتە پاڵ كە هەستاوە‬ ‫بەهاوكاریكردنی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان‬ ‫(پژاك)‪ .‬جێی ئاماژەیە تائێستا بنەماڵەی هەمزە‬ ‫رەحمانی‪ ،‬چەندینجار بەمەبەستی هەواڵزانینی‬ ‫كوڕەكەیان سەردانی ئیدارەی ئیتاڵعاتی شاری‬ ‫ك��ام��ی��اران��ی��ان ك����ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم هیچ وەاڵمێكیان‬ ‫ن���ەدراوەت���ەوە‪ .‬س��ەرچ��اوەك��ان جەخت ل��ەوەدەك��ەن��ەوە‬ ‫كە ئەگەری كوشتنی ئ��ەو گەنجە ك��وردە لەژێر‬ ‫ئەشكەنجەدا زۆرە‪ ،‬تائێستا دەیان گیراوی سیاسی‬ ‫ك��ورد ل��ەژێ��ر ئەشكەنجەدا لەزیندانەكانی ئێران‬ ‫گیانیان لەدەستداوە‪.‬‬

‫لەپێنج ش��اری جیاوازی باكوری كوردستان‬ ‫ل��ەن��ێ��وان گ��ەری�لا و س��وپ��ای ت��ورك��ی��ادا ش��ەڕ‬ ‫رووی����دا‪ ،‬بەپێی ه��ەواڵ��ێ��ك��ی ئ��اژان��س��ی ف��ورات‬ ‫رۆژی (‪ )8/6‬لەشاركانی (ئاگری و شرناخ‬ ‫و ئامە و وان و جۆلەمێرگ) شەڕ و پێكدادان‬ ‫لەنێوان گەریالكانی هێزەكانی پاراستنی گەل‬ ‫و سوپای توركیادا رووی��داوە‪ .‬لەئاگری لەنێوان‬ ‫گەریالكانی هێزەكانی پاراستنی گەل و سوپای‬ ‫توركیادا شەڕ روویداوە‪ ،‬هەتائێستا سەربازێكی‬ ‫تورك كوژراوە‪ .‬سەرچاوە هەرێمیەكان ئاماژەیان‬ ‫ب��ەو ك��ردوە كە سوپای ت��ورك گ��ورزی قورسی‬ ‫بەركەوتووە‪.‬‬ ‫گەریالكان لەناوچەی چالدرانی شاری وان‬ ‫هێرشیان كردە سەر ناوەندی حكومەت لەو شارە‪.‬‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی ئاسایشی چ��ال��دران‪ ،‬خەلیل‬ ‫ئاكباش بریندار ب��ووە و پێكدادان ب��ەردەوام��ە‪،‬‬ ‫دەن��گ��ۆی ئ���ەوەش هەیە س�ێ‌ گ��ەری�لا گیانیان‬ ‫لەدەست دابێت‪.‬‬

‫وەزارەت��ی دەرەوەی ئەمریكا‪ ،‬لەراپۆرتی سااڵنەی‬ ‫خۆیدا سەبارەت بەرەوشی تیرۆریزم لەجیهاندا‪ ،‬كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێرانی وەك سااڵنی پێشوو‪ ،‬بەچاالكترین‬ ‫واڵتی پشتیوان لەتیرۆریزم ناوبرد‪ ،‬راپۆرتەكە رۆژی‬ ‫پێنج شەممە باڵوكرایەوە و رایگەیاندوە‪ :‬ئێران بەپشتیوانی‬ ‫كردن لەگرووپە چەكدارەكانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و‬ ‫ئاسیای ناوەڕاست رۆڵی سەرەكی هەیە لەنائارمیەكانی‬ ‫ئەو هەرێمانەدا‪.‬‬ ‫لەراپۆرتەكەدا ئاماژە كراوە بەمەشق پێكردنی گروپی‬ ‫تاڵیبان لەالیەن ئێرانەوە و كاربەدەستانی ئێران پشتیوانی‬ ‫دەكەن لەگروپە شیعەكانی عێراق و سەرەڕای مەشق و‬ ‫راهێنانیان چەك و كەرەستەی سەربازی و هاوكاری‬ ‫مادی دەدەنە ئەو گروپانە‪.‬‬ ‫ئەمریكا لەراپۆرتەكەیدا سەبارەت بەتیرۆریزم‪ ،‬واڵتی‬ ‫سوریاشی تاوانبار ك��ردووە بەوەی كە بەپارە و چەك‬ ‫لەالیەن ئێرانەوە بۆ گروپە فەلەستینیەكان و حزبوڵاڵی‬ ‫لوبنان هاوكاری تاران دەكات‪.‬‬


‫بەرپرسی نوێی لقی نۆزدەی پارتی‪ :‬لۆرییە (‪ )T.N.T‬بهێنرێتە‬ ‫كەركوكەوە بەشووتی لەبازگەكان دەرباز ده‌كرێت‬ ‫دیداری‪ /‬سەربەست نەریمان‬ ‫بەرپرسی نوێی لقی (‪)19‬ی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان و ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاری كەركوك‪،‬‬ ‫م��ح��ەم��ەد ك���ەم���ال‪ ،‬ل��ەدی��دارێ��ك��ی‬ ‫رۆژنامەی چەتردا تیشك دەخاتەسەر‬ ‫ك��ێ��ش��ە و گ��رف��ت��ەك��ان��ی ئ��ەم��ڕۆی‬ ‫ك���ەرك���وك و پ��ێ��ی��وای��ە ه��ۆك��اری‬ ‫س���ەرەك���ی ئ���اڵ���ۆزب���وون���ی ك��ەی��س��ی‬ ‫كەركوك ئەو عەقڵیەتە شۆڤینیەیە‬ ‫ل���ەع���ێ���راق���دا ح���وك���م���دەك���ەن كە‬ ‫درێژكراوەی عەقڵیەتی حزبی بەعسە‪،‬‬ ‫ئاماژە بەو گۆڕانكاریانەش دەكات‬ ‫كە پارتی ل��ەدوای هەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪)3/7‬وە لەلقەكانی سنوری یەكێتیدا‬ ‫ئەنجامیداوە‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ل����ەدوای پ��رۆس��ەی ئ����ازادی و‬ ‫ه��ات��ن��ەك��ای��ەی عێراقێكی دەس��ت��وری و‬ ‫فیدراڵی‪ ،‬كێشەی كەركوك چ ئاراستەیەكی‬

‫پڕۆفایل‬ ‫محەمەد كەمال ساڵح‬ ‫لەساڵی (‪ )1952‬لەكەركوك لەدایكبووە‬ ‫خوێندنی س��ەرەت��ای��ی و ن��اوەن��دی و‬ ‫ئامادەیی لەكەركوك تەواوكردووە‬ ‫لەساڵی (‪ )1974‬چووەتە دەرەوە و‬ ‫پ��ەی��وەن��دی ب��ەپ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ەوە‬ ‫كردووە‬ ‫دوای نسكۆی (‪ )1975‬گ��ەڕاوەت��ەوە‬ ‫و لەساڵی (‪ )1987‬جارێكی دیكە‬ ‫چووەتەوە شاخ‬ ‫ئێستاش ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫كەركوك و بەرپرسی لقی (‪)19‬ی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانەلەچەمچەماڵ‬

‫گرتووە؟‬

‫ عێراق بەس لەسەر كاغەز عێراقێكی‬‫ف��ی��دراڵ و دەس��ت��ووری��ە‪ ،‬ئەگینا هەمان‬ ‫عەقڵی بەعس حوكم دەك��ات‪ ،‬تائێستاش‬ ‫دیموكراسی لەعێراق پرسێكی قبوڵنەكراوە‬ ‫ل���ەب���ەرئ���ەوەی ل��ەع��ێ��راق��دا پ������ەروەردەی‬ ‫دی��م��وك��راس��ی ن���ەب���ووە و ن��ی��ی��ە‪ ،‬چونكە‬ ‫دی��م��وك��راس��ی ك���ااڵی���ەك ن��ی��ە ل�����ەدەرەوە‬ ‫بیكڕیت و بیهێنیت بیسەپێنی‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫كێشەی ك��ەرك��وك وەك خ��ۆی م��اوەت��ەوە‬ ‫چونكە عەقڵیەتی حوكمڕانی لەعێراقدا‬ ‫ن��ەگ��ۆڕاوە‪ ،‬لەعێراقدا تەنها ك��ورد باس‬ ‫لەدیموكراتی و فیدراڵی دەكات‪ ،‬لەكورد‬ ‫زیاتر گوێمان لەكەسی دیكە نەبووە باس‬ ‫لەعێراقی دەستوری و فیدراڵی بكات‪،‬‬ ‫ك��ێ گ��وێ��ی لەمالیكی ب��ووە پێداگری‬ ‫لەعێراقێكی دی��م��وك��رات��ی و ف��ی��دراڵ��ی‬ ‫بكات؟‬

‫چەتر‪ :‬ئایا بەشێكی زۆری ئاڵۆزبوونی‬ ‫كەیسی كەركوك دەگەڕێتەوە بۆهەڵەی‬ ‫سیاسیەكانی كورد لەبەغدا بەوەی رازی‬ ‫ب��وون چ��ارەن��ووس��ی ئەوناوچە كوردیانە‬ ‫ب��دەن��ە دەس���ت م��اددەی��ەك��ی دەس��ت��وری‬ ‫وەك ماددەی (‪ ،)140‬لەكاتێكدا تۆ دەڵێی‬ ‫دەستور لەعێراقدا بەس لەسەر كاغەزە؟‬

‫ كورد تەنها میللەتە لەرۆژهەاڵتی‬‫ناوەڕاست كە بڕوای بەدیموكراسی هەیە‪،‬‬ ‫رەن��گ��ە ل��ەس��ەرەت��ای پ��رۆس��ەی ئ���ازادی‬ ‫عێراقەوە كورد بیتوانیبایە بەزەخت و زۆر‬ ‫بەشێكی زیاتری مافەكانی بگێڕێتەوە‪،‬‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی س��ی��اس��ی ك���ورد ئ��ەگ��ەر‬ ‫هەڵەش بووبێت‪ ،‬ب��ەاڵم رێگەی یاسا و‬ ‫دەس��ت��ور و دیموكراسی و ئیستیحقاقی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ه���ەڵ���ب���ژاردووە ب��ۆئ��ەوەی‬ ‫ك��ێ��ش��ەك��ان��ی ل���ەچ���وارچ���ێ���وەی ع��ێ��راق��دا‬ ‫چارەسەر بكات‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬چ���ۆن ل���ەرەوش���ی ئەمنی‬ ‫ك��ەرك��وك دەڕوان��ی��ت لەگەڵ ئ��ەوەی‬ ‫چەندین دەزگ��ای ئەمنی ك��وردی لەو‬ ‫شارەدا بوونیان هەیە؟‬

‫ جگە لەسێ پارێزگاكەی هەرێمی‬‫كوردستان تێكڕای پارێزگاكانی دیكەی‬ ‫ع����ێ����راق ب���ەك���ەرك���وك���ی���ش���ەوە‬

‫ملمالنێی حزبی هەست پێدەكرێت‪.‬‬ ‫دیداری‪ /‬ئاراس عوسمان‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬حاكم‬ ‫ڕزگار حەمە ئەمین‪ ،‬وەك كەسێكی‬ ‫سەربەخۆ لەلیستی كوردستانی لەم‬ ‫دی���دارە تایبەتەی رۆژن��ام��ەی چەتردا‪،‬‬ ‫ئاماژە بەكاری خۆی وەك پەرلەمانتار‬ ‫و ئەدای فراكسیۆنەكان و پەرلەمان‬ ‫دەدات و پێشیوایە ل��ەپ��ەرل��ەم��ان��دا‬

‫لەرەوشێكی ئاڵۆزی ئەمنیدان‪ ،‬رەوشی‬ ‫ئ��ەم��ن��ی ه���ەم���ووی���ان خ���راپ���ە ك��ەرك��وك‬ ‫زۆرجیاوازی نیە لەگەڵ شارەكانی دیكە‪،‬‬ ‫بەاڵم بێگومان كەمتەرخەمی زۆریش هەیە‬ ‫لەالیەن بەرپرسە ئەمنیەكانی كەركوكەوە‪،‬‬ ‫بازگەكانی كەركوك هەموویان بازگەی‬ ‫س��ەالم و عـــەلـەیـكن‪ ،‬رەنــگە لۆرییەك‬ ‫(‪ )T.N.T‬بهێنرێتە كەركوكەوە بەشووتی‬ ‫لەبازگەكان دەربازبكرێت و نەپشكنرێت‪،‬‬ ‫تائێستاش نەتوانراوە دەروازەكانی كەركوك‬ ‫بپارێزرێن‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬رۆڵ���ی ح��ك��وم��ەت��ی ه��ەرێ��م و‬ ‫ه�����ەردوو پ��ارت��ی س���ەرەك���ی چ��ی ب��ووە‬ ‫لەئاوەدانكردنەوەی كەركوك؟ توانیویانە‬ ‫ب��ەپ��ێ��ش��ك��ەش��ك��ردن��ی پ�����رۆژە س��ەرن��ج��ی‬ ‫پێكهاتەكانی دیكە رابكێشن؟‬

‫ حكومەتی هەرێم و پارتی و یەكێتیش‬‫ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك پ�����رۆژەی خ��زم��ەت��گ��وزاری��ان‬ ‫لەكەركوكدا ئەنجامداوە‪ ،‬بەاڵم بێگومان‬ ‫لەئاستی ئ��ەو وێ��ران��ك��اری��ەدا ن��ەب��وون كە‬ ‫بەسەر شارەكەدا هاتووە‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬تاچەند حزباندنی پ��رۆژەك��ان‬ ‫لەالیەن یەكێتی و پارتیەوە لەكەركوك‬ ‫خزمەت بەكەیسی كەركوك دەگەیەنێت؟‬

‫ پێموایە هیچ خزمەتێك ناگەیەنێت‪،‬‬‫بەاڵم ئەگەر بەدیدی فەڕەنساوە سەیری‬ ‫شۆریجە بكەیت بەدڵنیاییەوە رازی نابیت‬ ‫لەو دۆخ��ەی هەیە‪ ،‬دەبێت رەچ��اوی ئەو‬ ‫دۆخ���ە ح��زب��ێ��ن��راوەی ع��ێ��راق و هەرێمی‬ ‫كوردستانیش بكەین‪ ،‬ناونانی شەقامێك‬ ‫بەناوی دوو شەهیدی یەكێتی و پارتیەوە‬ ‫كارێكی باش نییە‪ ،‬بەدڵنیاییەوە حزبایەتی‬ ‫هەیە لەكەركوك ئەگەر نییە ئەم هەموو‬ ‫ب�����ارەگ�����ا ح���زب���ی���ە ب��ۆچ��ی‬ ‫ك��راون��ەت��ەوە؟ ئ��ەوان��ەش��ی‬ ‫رەخنە لەیەكێتی و پارتی‬ ‫دەگرن بۆخۆیان لەیەكێتی‬ ‫و پ��ارت��ی زی��ات��ر حزبایەتی‬ ‫دەكەن‪ ،‬جیاوازی چیە ئەگەر‬ ‫حزبیان نییە ب��ەن��اوی كۆمپانیاوە‬ ‫خەڵكی بەالی خۆیاندا رادەكێشن‪ ،‬بۆیە‬ ‫هاواردەكەن بۆئەوەی تۆ حزبایەتی نەكەی‬ ‫ئ��ەوان بۆخۆیان بیكەن‪ ،‬دەیانەوێت وای‬

‫پیشانبدەن كە حزبایەتی عەیبەیە لەالیەن‬ ‫یەكێتی و پ��ارت��ی��ی��ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم بۆخۆیان‬ ‫بەحزبیشەوە نەوەستاون كۆمپانیایان بۆ‬ ‫راكێشانی خەڵك دامەزراندووە‪.‬‬

‫چ����ەت����ر‪ :‬ح���ك���وم���ەت���ی ب����ەغ����دا ب��ۆ‬ ‫ئاوەدانكردنەوەی كەركوك چی كردووە؟‬

‫ ح��ك��وم��ەت��ی ع���ێ���راق ب���ەت���ەواوەت���ی‬‫كەركوكی فەرامۆشكردووە‪ ،‬بەمەبەستی‬ ‫ئ��اوەدان��ك��ردن��ەوە و حسابكردنی كەركوك‬ ‫وەك ناوچەیەكی كارەساتبار تەنها یەك‬ ‫بلۆكیشی رەوانەی شارەكە نەكردووە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬لەدوای هەڵبژاردنەكانی (‪)3/7‬‬ ‫وە پارتی بڕیاری چەند گۆڕانكارییەكی‬ ‫لەلقەكانی س��ن��وری یەكێتی دەرك���رد‪،‬‬ ‫هۆكاری ئەوە بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟‬

‫ ئ���ەو گ��ۆڕان��ك��اری��ان��ە پ��ێ��ش ساڵێك‬‫ب��ڕی��اری ل��ەس��ەر دراب����وو‪ ،‬ن���ەوەك دوای‬ ‫هەڵبژاردنەكانی (‪ ،)3/7‬ب��ەاڵم بەهۆی‬ ‫بار و رەوشی سیاسی عێراق و هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان جێبەجێكردنی ئ��ەو ب��ڕی��ارە‬ ‫دواكەوت بۆ ئێستا‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬دەوترێت دابەزینی دەنگی پارتی‬ ‫لەژێر دەسەاڵتی یەكێتیدا هۆكاری ئەو‬ ‫گۆڕانكاریانە بووە؟‬

‫ئەمجارە ژنان مافی پیاوانیان خوارد كە‬ ‫ئەوەش بۆخۆی پرۆسەیەكی دیموكراسی‬ ‫نییە‪ ،‬ئاخر خوا قبوڵ ناكات ژن هەبووە‬ ‫ب��ەه��ەزار دەن��گ��ەوە چ��ووەت��ە پ��ەرل��ەم��ان‪،‬‬ ‫بەاڵم كاندیدی پیاو هەبووە شانزە هەزار‬ ‫دەن��گ��ی ه��ەب��ووە و ن��ەی��ت��وان��ی��وە بگاتە‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬لەبەر ئ��ەوە ئەگەر لەهەندێ‬ ‫جێگا پ��ارت��ی دەن��گ��ی ك��ەم��ی هێنابێت‬ ‫هۆكارەكەی یاسای هەڵبژاردنەكان بووە‪،‬‬ ‫وە ئەگەر سەیری ئەنجامی هەڵبژاردنەكان‬ ‫بكەین پارتی بەتەنها بەقەد هەموو حزبە‬ ‫كوردستانیەكان دەنگی هێناوە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬وەك دەزانین چەند مانگێكی‬ ‫دیكە پارتی كۆنگرە دەبەستێت بۆچی‬ ‫گۆڕانكاریەكانتان نەسپارد بەكۆنگرە؟‬

‫ رەن��گ��ە واپێویستی‬‫كردبێت‪ ،‬رەنگە حزب‬ ‫وای بەباش زانیبێت‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری��ەك��ان‬ ‫پ���ێ���ش ك���ۆن���گ���رە‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��ب��دات‪،‬‬ ‫بەشی كۆنگرەش‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪5‬‬

‫گۆڕانكاری ماوە بكرێت‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬شەڕی راگەیاندنی پارتی لەگەڵ‬ ‫میدیای ئەهلی و ئۆپۆزسیۆن لەسەر‬ ‫ك��ەی��س��ی س���ەردەش���ت ع��وس��م��ان چ��ۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنیت؟‬

‫ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و م��ی��دی��ای ئەهلی‬‫زۆر بەخراپ مامەڵەی لەگەڵ كەیسی‬ ‫سەردەشت عوسمان كرد‪ ،‬زۆر لەقەبارەی‬ ‫خۆی گەورەتریان كرد‪ ،‬ئەگینا مومكینە‬ ‫ل��ەواڵت��ێ��ك��ی وەك ع���ێ���راق ت��ۆب��ێ��ی��ت و‬ ‫بڵێی نابێت هیچ گەنجێك بكوژرێت‪،‬‬ ‫هەموو ئەو گەنجانەی رۆژان��ە دەبن‬ ‫بەتەقینەوەوە و دەكوژرێن سەردەشت‬ ‫عوسمانن بۆ دایك و باوكیان‪.‬‬

‫ پێموانیە دەنگی پارتی بەو شێوەیە‬‫كەمی كردبێت‪ ،‬بەڵكو خەلەل لەیاسای‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان��دا ه��ەب��وو ب��ەت��ای��ب��ەت‬ ‫لەمەسەلەی پێدانی م��اف بەكاندیدە‬ ‫ژن���ەك���ان‪ ،‬ی���اس���ای ه���ەڵ���ب���ژاردن بە‬ ‫رەچ��اوك��ردن��ی تایبەتمەندێتی ژن‬ ‫ج��ارێ��ك��ی دی��ك��ە ن��ای��ەك��س��ان��ی‬ ‫هێنایە ئاراوە‪ ،‬ئەگەر جاران‬ ‫ئەو بۆچوونە راست بووبێت‬ ‫پ��ی��او ح��ەق��ی ژن��ی‬ ‫خ�������وارد ب��ێ��ت‬

‫رزگار حەمە ئەمین‪:‬‬

‫ملمالنێی حزبی لەپەرلەماندا زاڵە‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬ئ��ای��ا ت��اچ��ەن��د پ��ەرل��ەم��ان‬ ‫توانیویەتی كارەكانی لەچوارچێوەیەكی‬ ‫یاسایدا راپەڕێنێت؟‬

‫ مەسەلەكە رێژەییە لەهەندێك حاڵەتدا‬‫یاسا و پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان جێبەجێ‌‬ ‫ناكرێت و عورفی هەڵە پەیڕەو دەكرێت‪.‬‬

‫چ���ەت���ر‪ :‬پ��ێ��ت��وان��ی��ە ج���ۆرێ���ك ل��ەو‬ ‫ف��ەوزای��ەی ن��ێ��وان پەرلەمانتارانی‬

‫لیستی كوردستانی و گ��ۆڕان زیانی‬ ‫گەیاندبێت ب��ەدواك��ەوت��ن��ی پ��ڕۆژە‬ ‫یاساكان‪ ،‬یاخود بەبۆچونی ئێوە ئەم‬ ‫ملمالنێیە هۆكاری چییە؟‬

‫ كەشی ئ��ارام لەهەر دام��ەزراوەی��ەك��دا‬‫پێویستە بۆ ئەنجامدانی كارەكانی بەباشی‪،‬‬ ‫پەرلەمانیش وایە هەركات لەیاساو پەیڕەوی‬ ‫ناوخۆی دەرچ��وو زیان بەخۆی و خەڵكی‬ ‫ێ‬ ‫دەگ��ەی��ەن��ێ��ت‪ ،‬رك��ەب��ەرای��ەت��ی و ملمالن ‌‬ ‫لەسەر حسابی مافی گشتی و دژایەتی‬ ‫بەرژەوەندییە بااڵكانی خەڵكی كوردستان‬ ‫ت��اوان��ە و شكاندنی سوێندی یاساییە‪،‬‬ ‫زیانی گ��ەورەی لێدەكەوێتەوە چ لەئێستا‬ ‫و چ لەداهاتوو‪ ،‬لەبەر ئ��ەوە لەپەرلەماندا‬ ‫ملمالنێی حزبی هەست پێدەكرێت و هەندێك‬ ‫جار بەزەقی و هەندێك جاریش‪ ،‬بەشێوەی‬ ‫ش��اراوە و ناڕاستەوخۆ بەدیدەكرێت‪ ،‬رەنگە‬ ‫ئەمە تاسنوری خۆی ئاسایی بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەرچۆن بێت پێویستە پەرلەمان بەگشت‬ ‫لیست و قەوارەكانیەوە یەك هەڵوێست بن‪،‬‬ ‫لەبەرامبەر چاودێریكردنی حكومەت و دام‬ ‫و دەزگاكانی لەپێناو بەرژەوەندی میللەت‬ ‫و پاراستنی یاساكان‪ ،‬ب��ەدەر لەملمالنێی‬ ‫تایبەت و سیاسەتی جیاواز‪.‬‬

‫چ�����ەت�����ر‪ :‬ت����اچ����ەن����د ل�����ەئ�����ەدای‬ ‫پ����ەرل����ەم����ان����ت����ارەك����ان����ی ه���ێ���زە‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەكان ڕازیت؟‬

‫ ئ��ەدای پەرلەمانتاران چونیەك نین‪،‬‬‫لەهەر لیستێك بێت وەك تاك زۆرمان هەیە‬ ‫ئەدای جوانە و ماندو دەبێت‪ ،‬بەاڵم پێموایە‬ ‫كێشەی پەرلەمان زیاتر پەیوەندی بەسستی‬ ‫ی��اس��ای ه��ەڵ��ب��ژاردن و پ��ەی��ڕەوی ن��اوخ��ۆوە‬ ‫هەیە ن��ەك ت��اك‪ ،‬ئەگەر چی دیاریكردن‬ ‫و هەڵبژاردنی پەرلەمانتار دەبێت لەسەر‬ ‫بنەمای توانا و شارەزایی بوارەكە بێت‪ ،‬بۆیە‬

‫ح��زب��ەك��ان بانگەشەی پاراستنی مافی‬ ‫گشتی دەكەن‪.‬‬

‫تابەشێك لەیاسای پەیڕەوی ناوخۆ نەگۆڕین‬ ‫ناتوانین كارەكانی پەرلەمان ب��ەرەو پێش‬ ‫چەتر‪ :‬دوای پەسەندكردنی حساباتی‬ ‫بەرین و ئەدای پەرلەمان و رۆڵی گرنگی‬ ‫خیتامی دەنگۆی ئەوە هەبوو كە لە‬ ‫وەك خۆی بمێنێتەوە‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬لیستی كوردستانی بەهۆكاری‬ ‫كەمی دانیشتنەكانی ئ��ەم خولەی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان ناوزەند دەكرێت‬ ‫تاچەند لەگەڵ ئەم بۆچونەدای؟‬

‫(‪)%31‬ی پەرلەمان لێی ئاگادارنیە و‬ ‫بڕی (‪ )701‬ملیۆن دینار بەزیادەڕۆیی‬ ‫سەرفكراوە هەڵوێستی ئێوە چی بووە‬ ‫لەبەرامبەر ئەم حاڵەتە؟‬

‫هیچ كۆبوونەوەیەكم ن��ەك��ردوە‪ ،‬پێدەچێت‬ ‫سەرۆكی لیژنەكان زیاتر ئاگاداری دەستە‬ ‫و سەرۆكایەتی پەرلەمان بن‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬ئایا كام خولەی پەرلەمان‬ ‫ب��ەچ��االك دەس��ت نیشان دەكەیت‬ ‫لەنێوان خولی دووەم و سێهەم دا؟‬

‫ هێشتا زووە بۆ وەاڵمی ئەم پرسیارە و‬‫ێ ساڵی ترمان لەبەردەستدایە بۆ‬ ‫ماوەی س ‌‬ ‫ بۆخۆم لەپەرلەماندا قسەم لەسەر ئەم هەڵسەنگاندنی ئەم خولە‪ ،‬هەركات كۆتای‬‫حاڵەتە كرد و داوام كرد داواكاری گشتی هات ئەوا دەتوانرێت بەراورد بكەین‪.‬‬ ‫لێ ئاگاداربكرێتەوە‪ ،‬بەدواداچونی یاسایی‬ ‫چەتر‪ :‬زۆركات دەنگۆی ئەوە هەیە‬ ‫بكرێت لەمبارەیەوە‪.‬‬ ‫فراكسیۆنی ك��وردس��ت��ان��ی لەكاتی‬

‫ دەس��ت��ەی س��ەرۆك��ای��ەت��ی پ��ەرل��ەم��ان‬‫ب��ەرن��ام��ەك��اری دانیشتنەكانی پەرلەمان‬ ‫دی��اری دەك��ات‪ ،‬بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان ل��ەم��اددەی (‪ 20‬ب��ڕگ��ەی ‪)1‬‬ ‫چەتر‪ :‬تاچەند دەستەی سەرۆكایەتی دەنگدان بەپڕۆژە یاساییەك فشاری‬ ‫و بەپێی بڕگەی (‪ )2‬ل��ەم��ادەی (‪)17‬‬ ‫دا س��ەرۆك��ای��ەت��ی پ��ەرل��ەم��ان ب��ۆی هەیە پەرلەمان توانیویانە بێالیەنانە و سیاسی دەك���ات ل��ەس��ەر ئێوە رات‬ ‫دانیشتنەكان دی����اری ب��ك��ات و كۆتای دور لەبۆچونی حزبی كاری پەرلەمان چییە؟‬ ‫بەڕێوەبەرن؟‬ ‫ تائێستا من فشاری كەسم لەسەر نیە و‬‫ێ بهێنێت‪ ،‬بۆیە ئەم میكانیزمە كاری‬ ‫پ‌‬ ‫چیم بەباش زانی دەنگی بۆ دەدەم و ناتوانم‬ ‫سەرۆكایەتیە نەك لیستی كوردستانی یان‬ ‫لەبری كەس وەاڵمی ئەم پرسیارە بدەمەوە‪.‬‬ ‫هەر لیستێكی تر‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬پێتوانیە پ��ەرل��ەم��ان لەم‬ ‫خولەدا زیاتر بووەتە شوێنی ملمالنێی‬ ‫حزبەكان لەپای نوێنەرایەتی گەل و‬ ‫راپەڕاندنی پڕۆژە یاساكان و كاركردن‬ ‫بۆ خەڵك؟‬

‫«تائێستا لەگەڵ‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی‬ ‫پ���ەرل���ەم���ان���دا هیچ‬ ‫ك���ۆب���وون���ەوەی���ەك���م‬ ‫نەكردوە»‬

‫ بەیاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬‫ك��وردس��ت��ان ل��ەم��اددەی (‪)3‬ی���ەم ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان دەبێتە نوێنەری گەلی‬ ‫كوردستان ‪ -‬عێراق و لەپێناو بەرژەوەندییە‬ ‫بااڵكانی گەل كاردەكات‪ ،‬بەاڵم ملمالنێی‬ ‫ سەرۆكایەتی و جێگرانی پەرلەمان‬‫حزبی زاڵە لەپەرلەماندا‪ ،‬بۆیە دەبێت هەم‬ ‫حزب و هەم پەرلەمانتار لەو ڕاستیە بگەن ب��ێ�لای��ەن ن��ی��ن و ئ���ەن���دام���ی م��ەك��ت��ەب��ی‬ ‫كە كاری حزبایەتی و پەرلەمانتاری دوو سیاسی یەكێتی و پارتین‪ ،‬نازانم ئ��ەوان‬ ‫پیشەی ج��ی��اوازە‪ ،‬پەرلەمانتار تیمێكی لەكۆبونەوەكاندا باسی چی دەكەن و هەروەك‬ ‫هەڵبژێردراو و نوێنەری گەلە‪ ،‬هەروەها پەرلەمانتارەكانی تر‪ ،‬ئاگادارم لەوەی لەناو‬ ‫دەب��ێ��ت ملمالنێی حزبەكانیش لەپێناوی پەرلەماندا قسەی لەسەر دەكرێت‪ ،‬تائێستا‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی گشتی بێت‪ ،‬ل��ەب��ەر ئ��ەوەی لەگەڵ دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەماندا‬

‫چەتر‪ :‬تاچەند حاكم رزگار لەم خولەی‬ ‫پەرلەماندا حەزی دەكرد پەرلەمانتار‬ ‫بێت لەیەكێك لەفراكسیۆنی هێزە‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەكان؟‬

‫ وەك سیاسی نەچوومەتە پەرلەمان‪،‬‬‫بەڵكو وەك كەسێكی رەسمی و لەدەزگایەكی‬ ‫ڕەس��ی��ەوە ك��ە (دادگ���ای پ��ێ��داچ��وون��ەوە)ی‬ ‫هەرێمی كوردستانە‪ ،‬لەكاری پۆستەكەی‬ ‫خۆم نزیكە و هەردووكیان شوێنێكی یاساین‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی لەداگا لێكۆڵینەوە دەكرێت‬ ‫ێ دەب��ێ��ت‪ ،‬لەپەرلەمانیش‬ ‫و یاسا جێبەج ‌‬ ‫ب���ەدواداچ���وون ب��ۆ ه��ەم��ان ب���وار دەك��رێ��ت‪،‬‬ ‫پەرلەمان وادەبینم و بۆ ملمالنێ سیاسی‬ ‫نەچوومەتە ئەو شوێنە‪ ،‬بڕواشم بەملمالنێ‌‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو وەك دادوەرێ��ك��ی سەربەخۆ‬ ‫كاردەكەم و دوور لەهەوا و سۆزی سیاسی‬ ‫شتەكان دەبینم‪.‬‬


‫شارەوانی كەمتەرخەمە‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪6‬‬

‫ئا‪ /‬ئاراس عوسمان‬ ‫ژمارەیەكی زۆر ئوتێل و باڵەخانەی‬ ‫گ��ەورە لەشاری سلێمانی و بەتایبەتی‬ ‫ل����ەس����ەر ش���اڕێ���ی ش���ەق���ام���ی س��ال��م‬ ‫ك��راون��ەت��ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ئ���ەوەی جێگەی‬ ‫نیگەرانیە لەالی شۆفێران و هاواڵتیان‪،‬‬ ‫بەشێكی زۆر ل��ەم ئوتێل و باڵەخانە‬ ‫زەبەالحانە بچوكترین مەرجی شارەوانی‬ ‫ك��ە دروس��ت��ك��ردن��ی پ��ارك��ی ئۆتۆمبێلە‪،‬‬ ‫پێشێلیان ك��ردووە و لێپرسینەوەیەكی‬ ‫ئەوتۆشیان لەگەڵدا ناكرێت‪.‬‬ ‫پێشێلكردنی ئەم مەرجەی شارەوانی‬ ‫ل��ەالی��ەن ه��ەن��دێ ل��ەس��ەرم��ای��ەداران و‬ ‫خاوەندارانی ئەو باڵەخانانەوە‪ ،‬كێشەیەكی‬ ‫زۆری بۆ هاتوچۆی ئۆتۆمبێل دروس��ت‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬چونكە میوانانی ئەو شوێنانە‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانیان لەسەر شەقامی گشتی‬ ‫رادەگ�����رن‪ .‬ه��اواڵت��ی��ان��ی��ش گ��ل��ەی��ی زۆر‬ ‫لەالیەنە بەرپرسەكان دەكەن‪.‬‬

‫شۆفێران گلەیی دەكەن‬

‫ئ��ارام حەسەن‪ ،‬تەمەن (‪ )23‬ساڵ كە‬ ‫ش��ۆف��ێ��ری پ��اس��ەك��ان��ی هێڵی گ��ەڕەك��ی‬ ‫بەكرەجۆیە‪ ،‬لەوبارەیەوە دەڵێت «رۆژان��ە‬ ‫چ��ەن��د ج���ارێ���ك ب��ەپ��اس��ەك��ەم ه��ات��ۆچ��ۆ‬ ‫بەهاواڵتیان دەك��ەم بەتایبەت بەشاڕێی‬ ‫شەقامی سالمدا‪ ،‬زۆرج���ار رووب���ەڕووی‬ ‫گ��رف��ت و كێشە دەب��ی��ن��ەوە‪ ،‬هەندێكجار‬ ‫بەهۆی وەستانی ئەو ئۆتۆمبیالنەی دێنە‬ ‫ئەم باڵەخانانە‪ ،‬سەرنشینانی ناوپاسەكەم‬ ‫دوورتر دابەزاندوە‪ ،‬دواتر ئاگام لێبووە قسە‬ ‫و بۆڵەی بەسەر منداكردوە‬ ‫و هەندێكجاریش كار‬ ‫گ���ەی���ش���ت���ۆت���ە ئ�����ەوەی‬ ‫توشی شەڕ بووم»‪.‬‬

‫ئا‪ /‬شوان حەسەن‬

‫ئوتێلەكانی سلێمانی پاركی ئۆتۆمبێلیان نییە‬ ‫لەلێپرسینەوەش بێمنەتن‬

‫ێ‬ ‫بەكر م��وراد‪ ،‬تەمەن (‪ )43‬چل وس ‌‬ ‫ساڵ هاواڵتیەكی گەڕەكی رزگارییە‪،‬‬ ‫ئاماژەی بەوە كرد‪ :‬بەیانیان ئەگەر كاتژمێر‬ ‫حەوت ئۆتۆمبیلەكانمان دەرنەكەین‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئۆتۆمبێل ب��ەردەرگ��اك��ان��م��ان دەگ��رێ��ت و‬ ‫دەب��ێ بەپیادە ب��ڕۆی��ن ب��ۆ دەوام یاخود‬ ‫بەدوای خاوەن ئۆتۆمبیلەكاندا بگەڕێن‪.‬‬ ‫بەكر هەرچەند زۆر نیگەران بوو‪ ،‬باسی‬ ‫لەوەشكرد‪ :‬ئێمە بەدووری دوو گەڕەك لەو‬ ‫ئوتێالنەوە دوورین بەاڵم ئەم شۆفێرانە هه‌ر‬ ‫وه‌کو چۆن ده‌چنه‌ ئۆتێله‌کان‪ ،‬هەقه‌ خاوه‌ن‬ ‫ئۆتێله‌کان جێگایان بۆ دابین بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئوتێلەكان مەسەلەكە پینە دەكەن‬

‫رەحیم خدر ئاماژەی بەوەش كرد‪ :‬ئەو‬ ‫ئۆتۆمبێالنەی دەوەس��ت��ن زی��ات��ر میوانە‬ ‫ئ��ەوروپ��ی��ەك��ان��ن‪ ،‬م��ن پ��ارك��ی ئۆتۆمبیلم‬ ‫ه��ەی��ە و ه��ەن��دێ��ك��ج��ار خ��ەڵ��ك��ێ��ك ه��ەی��ە‬ ‫ل��ەدەرەوە رایدەگرێت و بەیانیان غەرامە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬یاخود خەڵكانێك هەن بەهۆی‬ ‫ب��ێ ئ��اگ��ای��ی��ەوە‪ ،‬ب���رادەران���ی ه��ات��ووچ��ۆ‬ ‫ئۆتۆمبێلەكەی رادەك��ێ��ش��ن و دەیبەنە‬ ‫پۆلیسی هاتووچۆ‪.‬‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی ئ��وت��ێ��ل ش���ەه���رام ه��ێ��م��ای‬ ‫ب��ەوەش��ك��رد رۆژان����ە چ��ەن��دی��ن رووداوی‬ ‫ه��ات��ووچ��ۆ ل���ەس���ەر ش���اڕێ���ی ش��ەق��ام��ی‬ ‫سالم دەبینرێت‪ ،‬بەتایبەتی كاتژمێر (‪6‬‬ ‫ب���ۆ‪)8‬ی بەیانی و ئ��ێ��واران��ی��ش ل��ەدوای‬ ‫ك��ات��ژم��ێ��ر (‪)7‬ەوە‪ ،‬ه��ەن��دێ��ك��ج��ار پێنج‬ ‫ئۆتۆمبێل پێكیانداداوە‪ ،‬پێموایە برادەرانی‬ ‫هاتووچۆش چارەسەری ئەم حاڵەتەیان بۆ‬ ‫نەكراوە‪.‬‬

‫تەالری سالم كە لەساڵی (‪)2004‬ەوە‬ ‫كراوەتەوە و لەشەش نهۆم و (‪ )150‬دوكان‬ ‫پێكهاتووە‪ ،‬بێستون مستەفا بەرپرسی‬ ‫ئ��ی��دارەی ت���ەالری س��ال��م پێیوایە‪ :‬ئێمە‬ ‫پێشتر پ��ارك��ی وەس��ت��ان��ی ئۆتۆمبیلمان‬ ‫هەبووە‪ ،‬بەاڵم ئێستا كردومانەتە غەسل‪،‬‬ ‫سیستەمی هاتوچۆشی شێواندووە‬ ‫لەبەر ئەوەی هەندێكجار دەبینین خەڵكی‬ ‫ع���ەم���ی���د «ئ��������اراس ن���ەج���م���ەدی���ن»‬ ‫ئامادە نییە پارەی گەراج بدات‪.‬‬ ‫ب���ەڕێ���وەب���ەری پ��ۆل��ی��س��ی ه��ات��ووچ��ۆی‬ ‫ب��ێ��س��ت��ون ه��ێ��م��ای ب���ەوەش���ك���رد ئ��ەو سلێمانی تایبەت بەچەتری راگەیاند‪:‬‬ ‫ئۆتۆمبێالنەی لەپێش ت��ەالرەك��ەم��ان��دا ل��ەن��اوش��اری سلێمانی لەچەند شوێنێك‬ ‫رۆژان�����ە دەوەس����ت����ن‪ ،‬ڕۆژان�����ە چ��ەن��دی��ن رێ��گ��ای وەس��ت��ان��ی ئۆتۆمبێلمان هەیە‪،‬‬ ‫ش��ەڕ ڕووی داوە لەنێوانیاندا بەهۆی دەتوانین بڵێین شوێنێكی گونجاو نییە‬ ‫ئ��ەوەی هەندێ شۆفێر بۆ م��اوەی چەند ل���ەڕووی سیفاتی گ��ەراج��ەوە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫كاتژمێرێك جێی دەهێڵێت و رێگەی سەرقاڵی ئەوەین لەقەراغ شەقامەكاندا‬ ‫ش��ەق��ام��ەك��ان ق��ەرەب��اڵ��غ دەك����ەن‪ ،‬دەبێتە پ���ارك و ش��وێ��ن��ی وەس��ت��ان��ی ئۆتۆمبێل‬ ‫گرفت چ بۆ ئێمە و چ بۆ هاواڵتیان و ب��ك��ەی��ن��ەوە‪ ،‬ه��ەن��دێ��ك هێمای هاتووچۆ‬ ‫شۆفێرانیش‪.‬‬ ‫دابنێین بۆ شۆفێران‪ .‬بەرپرسی پۆلیسی‬ ‫ئۆتێل ش��ەه��رام لەساڵی (‪)2005‬وە هاتووچۆ ئاماژەی بەوەش كرد‪ :‬نەبوونی‬ ‫دام��ەزراوە و لە (‪ )41‬ژوور پێكهاتووە‪ ،‬پارك لەناو ئوتێلەكاندا گرفتی بۆ ئێمەش‬ ‫رەح��ی��م خ���در‪ ،‬ب��ەرپ��رس��ی ئۆتێل ش��ەه��رام دروستكردوە‪ ،‬یەكێك لەمەرجەكانی ئوتێل‬ ‫پێیوایە‪ :‬م��اوەی��ەك پۆلیسی هاتووچۆ دروستكردنی پاركە لەناو باڵەخانەكاندا‪،‬‬ ‫دەهاتن و لێكۆڵینەوەیان لەم ئۆتۆمبیالنە لەسەر ئەم حاڵەتە ئێمە لێپێچینەوەمان‬ ‫دەكرد‪ ،‬لەبەرئەوەی رێگەی هێڵی پاسەكان ل���ەگ���ەڵ ئ����ەو ئ��ۆت��ۆم��ب��ی�لان��ە ك�����ردووە‬ ‫نەبوو لەوێستگەكاندا بوەستن‪ ،‬بەاڵم دوای ك��ە ل������ەدەرەوەی ئ��وت��ێ��ل��ەك��ان دەوەس���ت���ن‪،‬‬ ‫ماوەیەك ب��رادەران��ی هاتووچۆش جۆرێك دەستیشمان بەسەر هەندێك ئۆتۆمبێلدا‬ ‫ل��ەس��اردی و نیگەرانیان پ��ێ��وە دی��ارب��وو گرتووە‪ .‬پێشیوایە ئەم غەرامانە كەمە‬ ‫بەرامبەر ئەم حاڵەتە‪.‬‬ ‫و پێشنیارمان ك���ردوە ب��ۆس��ەرو خۆمان‬

‫كە بەشێوەیەكی قورس غەرامەكان زیاد‬ ‫بكەین‪ ،‬تاخاوەنی ئەم شۆفێرانە بەئاسانی‬ ‫غەرامەكەیان بۆ نەدرێت‪.‬‬ ‫شارەوانی كەمتەرخەمە‬

‫س��ەردەش��ت رەفیق مەحمود بەرپرسی‬ ‫راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی بۆ چەتر‬ ‫دوا و وتی‪ :‬بەپێی بڕیارێكی شارەوانی‬ ‫سلێمانی هەر ئوتێلێك لە (‪ )500‬مەتر زیاتر‬ ‫بێت پێویستە پاركی فراوان دروستبكات‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ب��ەداخ��ەوە هەندێك لەخاوەنی ئەم‬ ‫ئوتێالنە لەكاتی دروس��ت��ك��ردن��ی یاخود‬ ‫تەواوبوونی بیناكەیاندا‪ ،‬سەیر دەكەیت‬ ‫بەمەبەستێكی تایبەتی بەكاریدەهێنن‪،‬‬ ‫ل����ەدوای ئ����ەوەی ك��ارەك��ان��ی ش��ارەوان��ی‬ ‫ت��ەواو دەك��ەن دوات��ر دەبینیت سەرپێچیان‬ ‫كردووە‪ .‬بەرپرسی راگەیاندنی شارەوانی‬ ‫ئ���ام���اژەی ب����ەوەش ك���رد‪ :‬ه��ەن��دێ��ك ل��ەو‬ ‫ئوتێالنە ش��ارەوان��ی غ��ەرام��ەی ك��ردوون‪،‬‬ ‫زۆركات هێندە ماندودەبێت حاڵەتێك دێتە‬ ‫پێشەوە كە ئوتێلەكان دابخەیت كە ئەمەش‬ ‫لەدەسەاڵتی شارەوانیدا نییە‪.‬‬ ‫پەیامێك بۆ شارەوانی‬

‫لەدەرەنجامی ئەم راپۆرتەدا گەیشتینە‬ ‫ئەو راستییەی كە مەرجە خ��اوەن ئوتێل‬ ‫و باڵەخانە‪ ،‬پاركی ئۆتۆمبێلیان هەبێت‪.‬‬ ‫ئێستاش هاواڵتیان دەپ��رس��ن كە بۆچی‬ ‫ش��ارەوان��ی سلێمانی و بەتایبەت بەشی‬ ‫زی����ادەڕۆی����ی‪ ،‬ئ����اگ����اداری ب��چ��وك��ت��ری��ن‬ ‫سەرپێچی ن��او ك��ۆاڵن و گەڕەكەكانە و‬ ‫لێپرسینەوەی ج��دی ل��ەگ��ەڵ هاواڵتیان‬ ‫دەك���رێ���ت‪ ،‬ب����ەاڵم س���ەرم���ای���ەدارێ���ك كە‬ ‫گ��ەورەت��ری��ن ب��اڵ��ەخ��ان��ە دروس��ت��دەك��ات و‬ ‫م��ەرج��ی دروس��ت��ك��ردن��ی پ����ارك پێشێل‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم لێپێچینەوەیەكی ئەوتۆیان‬ ‫لەگەڵ ناكرێت؟ ئەمەش پرسیارێكە و‬ ‫دەبێ شارەوانی سلێمانی وەاڵمی بداتەوە‬ ‫بەرلەوەی سیستەمی هاتوچۆ لەوە زیاتر‬ ‫دووچاری شڵەژان ببێتەوە‪.‬‬

‫زیاتر بۆ پارەپەیداكردنە‬

‫تائێستاش ئۆتۆمبێل له‌به‌رده‌م ئۆتێل سۆما قه‌ره‌باڵغیان دروستکردوه‬

‫‌ وێنه‌‪ :‬ئاراس عوسامن‬

‫مندااڵنی هەژار ناتوانن بەشداری خولەكانی هاوینە بكەن‬

‫لەوەرزی پشوودانی خوێندندا‪ ،‬ژمارەیەكی‬ ‫زۆر لەتوێژی مندااڵن و نەوجەوانان ڕوو‬ ‫لەپەیمانگا و سەنتەرەكانی فێربوونی‬ ‫زم���ان و م��وزی��ك و وەرزش دەك���ەن‪.‬‬ ‫هەندێكجاریش گلەیی ئەوە لەو شوێنانە‬ ‫هەیە كە بەمەبەستی بازرگانی دامەزراون‪،‬‬ ‫خزمەتەكانیشیان لەئاست ب��ڕی پ��ارەی‬ ‫وەرگیراو و ماندووبوونی بەشدارانی ئەو‬ ‫خوالنەدا نییە‪ .‬بۆ ئاگادار بوون لەكێشە‬ ‫و گرفتی بەشداربووان و بۆچوونی خاوەن‬ ‫سەنتەرەكانیش‪ ،‬ه��ەردووالم��ان لەبارەی‬ ‫یەكترەوە دواند‪.‬‬

‫دەچمە قۆناغی ناوەندی‪ ،‬من بۆ فێربوونی ساڵە و رۆژان��ە لەشەقامی سالم بنێشت‬ ‫زمانی ئینگلیزی هاتووم بۆ ئەم خولە‪ ،‬دەف��رۆش��ێ��ت‪ ،‬وت��ی‪ :‬هاوین دەب��ێ كاسبی‬ ‫بەاڵم شێوازی وانە وتنەوەی ئێرە جیاوازی بكەم و پارەی چوون بۆ ئەو خوالنەم نییە‪.‬‬ ‫لەگەڵ قوتابخانەدا هەیە‪ .‬وتیشی‪ :‬نرخی‬ ‫ئەم پەیمانگایانە گرانن‪ ،‬خەریك بوو باوكم‬ ‫نرخە گرانن‪ ..‬لێپرسینەوەش نییە‬ ‫نەمنێرێت چونكە وت��ی موچەكەم بەش‬ ‫ئەوەی لەهەندێ سەنتەر و پەیمانگادا‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫س��ەرن��ج��ی راك��ێ��ش��ای��ن‪ ،‬ئ��ەو ب��ەش��داران��ەی‬ ‫ه���ەن���ار وت��ی��ش��ی‪ :‬چ��ەن��دی��ن ه��اوڕێ��م دێنە ئێرە‪ ،‬زیاتر ك��وڕ و كچانی خێزانە‬ ‫هەیە لەبەرئەوەی خێزانەكەیان ه��ەژارن‪ ،‬دەوڵەمەندەكانن یاخود ئەو خێزانانەن كە‬ ‫نەیانتوانی بەشداری ئەم خوالنە بكەن‪.‬‬ ‫دۆخ��ی ئابوریان باشە‪ ،‬ب��اوان عومەر كە‬

‫هەژارم هەن كە ناچاربوون لەبری هاتن بۆ‬ ‫ئەم خوالنە‪ ،‬لەناو ب��ازاڕدا ببنە دەستگێڕ‬ ‫و هەندێكیان بوونەتە شاگرد تا پ��ارە بۆ‬ ‫خوێندنی ساڵی داهاتوو كۆبكەنەوە‪.‬‬ ‫ئیمان س��ەالم كە كچە خوێندكارێكی‬ ‫بەشداربووی خولەكانی بەهێزكردنە وتی‪:‬‬ ‫بەیانیان سەرقاڵی وەرزشم‪ ،‬پاشنیوەڕۆیانیش‬ ‫بەشداریم لەفێربوونی كۆمپیوتەردا كردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم نرخی بەشداربوون زۆر گرانە‪ .‬پاشان‬ ‫وت��ی‪ :‬پێویستە لێپرسینەوەیەك لەگەڵ‬

‫ن��رخ��ەك��ان زۆر گ��ران��ن و س��ەرەت��ا دایكم‬ ‫و باوكم ڕازی ن��ەب��وون ب��ەش��داری بكەم‪،‬‬ ‫چونكە ئێمە پارەمان بۆ هاتوچۆش دەوێت‬ ‫و بەدوو پاس هاتوچۆ دەكەم تا دەگەمە‬ ‫سەنتەرەكە‪ ،‬زۆرج��ار سیمای بازرگانی و‬ ‫پارەپەیداكردن بەم پەیمانگایانەوە دی��ارە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش���ی ن����ەش����اردەوە ك��ە ب��ەه��ۆی ئ��ەم‬ ‫خوالنەوە‪ ،‬كۆمەڵێك هاوڕێی پەیدا كردووە‬ ‫و بەپێكەنینیشەوە وتی هەندێ هاوڕێی‬ ‫تازەشمان كوڕن‪.‬‬

‫پەیمانگاكانیش قسەیان هەیە‬

‫سودمەندن‪ ...‬بەاڵم!‬

‫الڤ��ە م��ح��ەم��ەد ك��ی��ژۆڵ��ەی��ەك��ی تەمەن‬ ‫(‪ )11‬س��اڵ��ە و ئ��ەم��س��اڵ دەرچ�����ووە بۆ‬ ‫ق��ۆن��اغ��ی ش��ەش��ەم��ی ب��ن��ەڕەت��ی‪ ،‬وت��ی‪:‬‬ ‫م��اوەی دوو هەفتەیە بەشداری خولێكی‬ ‫موزیكم كردووە‪ ،‬بەاڵم تائێستا بەعەمەلی‬ ‫دەستمان بەلێدانی ئامێرەكان ن��ەك��ردووە‬ ‫چونكە ئامێری تەواوەتیمان لەبەردەستدا‬ ‫نییە‪ .‬دەرب���ارەی ح��ەزی فێربوونی خۆی‬ ‫و هاندانی دای��ك و باوكیشی وت��ی‪ :‬هەر‬ ‫لەگەڵ تەواوكردنی خوێندندا‪ ،‬باوكم وتی‬ ‫دەبێ ئەم هاوینەش بەشداری خولەكانی‬ ‫ه��اوی��ن��ە ب��ك��ەی��ت‪ .‬رۆژان������ەش گرفتی‬ ‫هاتوچۆمان نییە و كۆمەڵێك هاوڕێی نوێم‬ ‫ناسیوە‪ .‬باوكیشی كە هاتبوو بەشوێنیدا‪،‬‬ ‫وتی‪ :‬مندااڵن بۆ ئەوەی لەوەرزی هاویندا‬ ‫سەرقاڵی كارێكی سودمەند بن‪ ،‬پێویستە‬ ‫ب��ەش��داری ئ��ەم خوالنە بكەن‪ .‬هەرچەندە‬ ‫پ��ارەی خولی ئەم پەیمانگا و سەنتەرانە‬ ‫زۆر گ��ران��ن‪ ،‬ه��ەق��ە ح��ك��وم��ەت��ی ه��ەرێ��م‬ ‫هاوكاریان بكات و هەم ناچاریشیان بكات‬ ‫كە نرخی خولەكان گونجاو بن‪.‬‬ ‫هەناری هاوڕێی الڤەش وتی‪ :‬ئەمساڵ‬

‫زۆری���ن���ەی م���ن���دااڵن خ��ەری��ك��ی ه��ەن��دێ‬ ‫یاری نەشیاو بوون كە هیچ زانیارییەكیان‬ ‫ب���ەم���ن���دااڵن ن��ەدەب��ەخ��ش��ی و ت��ەن��ان��ەت‬ ‫دووچاری الدانیشی كردبوون‪ ،‬بەاڵم بوونی‬ ‫ئەم پەیمانگایانە رۆڵێكی یارمەتیدەرە تا‬ ‫مندااڵن بۆ قۆناغەكانی دوات��ری تەمەن‬ ‫ئامادە بكرێن‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەك��ەم��وك��وڕی و رەخ��ن��ەش‬ ‫ل��ەم پەیمانگایانە وت��ی‪ :‬دەب��ێ پەیمانگا‬ ‫و س��ەن��ت��ەرەك��ان��ی ت��ای��ب��ەت ب��ەم��ن��دااڵن‪،‬‬ ‫تەنها الیەنی فێركردن نەگرێتەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پەروەردەكردنیشی لەگەڵدا بێت‪.‬‬

‫خه‌می نان په‌یداکردن‪ ،‬فێربوون له‌بیری منداڵ ده‌بنه‌وه‌‬

‫میر عوسمان كە منداڵێكی تەمەن (‪)10‬‬ ‫ساڵە و سەرقاڵی عەرەبانەكەی باوكی بوو‪،‬‬ ‫لێمانپرسی بۆ نەچوویت بۆ خولەكانی‬ ‫پەیمانگاكان‪ ،‬وت��ی‪ :‬ح��ەزم ل����ەوەرزش و‬ ‫وێنەكێشانە‪ ،‬بەاڵم باوكم نەیناردم و ئێستا‬ ‫ئیشی لەگەڵ دەكەم‪.‬‬ ‫الوكۆ ئەبوبەكر منداڵێكی تەمەن (‪)11‬‬

‫خوێندكاری قۆناغی نۆیە‪ ،‬وتی‪ :‬لەوانەی‬ ‫ئینگلیزی و عەرەبی دەرنەچووم و بەشداری‬ ‫خ��ول��ەك��ان��ی ب��ەه��ێ��زك��ردن��م ك����ردووە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫م��اوەی خولەكان كەمن و نرخەكانیشیان‬ ‫گ��ران��ن‪ ،‬ه��ەن��دێ ب����رادەرم ه��ەی��ە بەهۆی‬ ‫گرانی خولەكانەوە نەیانتوانیوە بەشداری‬ ‫بكەن‪ .‬ب��اوان وتیشی‪ :‬كۆمەڵێك ب��رادەری‬

‫وێنه‌‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫خاوەن سەنتەر و پەیمانگاكاندا بكرێت تا‬ ‫نرخەكانیان داببەزێنن‪ ،‬بۆ ئەوەی خوێندكارە‬ ‫ه���ەژار و دەستكورتەكانیش ل��ەم خوالنە‬ ‫بێبەش نەبن‪.‬‬ ‫هەروەها ڤانی هاوڕێی ئیمانیش وتی‪:‬‬ ‫ب��ەش��داری فێربوونی زم��ان��ی ئینگلیزم‬ ‫ك����ردووە‪ ،‬مامۆستاكانمان ب��اش��ن‪ ،‬ب��ەاڵم‬

‫كاریگەری باشی هەیە‬

‫ت��وێ��ژەری كۆمەاڵیەتی س��ۆزان حەمە‬ ‫ل��ەب��ارەی ئ��ەو خ��والن��ەوە وت���ی‪ :‬م��ن��دااڵن‬ ‫لەوەرزی هاویندا كە خوێندنیان نامێنێت‪،‬‬ ‫پێویستیان ب��ەپ��ەروەردەك��ردن و فێربوونی‬ ‫زی���ات���رە‪ .‬ت��ا ئ���ەم س���ااڵن���ەی دوای����ی كە‬ ‫پەیمانگاكانی ف��ێ��رك��ردن ن��ەك��راب��وون��ەوە‪،‬‬

‫مامۆستا نازم سەرپەرشتیاری خولەكانی‬ ‫پەیمانگای ی��اد س��ەب��ارەت بەكارەكانیان‬ ‫وتی‪ :‬لەساڵی (‪)2007‬ەوە پەیمانگاكەمان‬ ‫دامەزراوە‪ ،‬چەندین خولی فێربوونی زمان‬ ‫و موزیك و وێنەكێشانمان هەیە‪ ،‬لەوەرزی‬ ‫هاویندا ژمارەی بەشداربووانمان زۆرە‪.‬‬ ‫دەرب���ارەی گلەیی ب��ەش��داران لەگرانی‬ ‫ن��رخ��ەك��ان وت���ی‪ :‬ب��ەه��ۆی گ��ران��ی كرێی‬ ‫بینا و موچەی مامۆستاوە‪ ،‬ناچاربووین‬ ‫نرخێك دابنێین كە نەئێمە و نەبەشداربوو‬ ‫زیان نەكەین‪ ،‬چونكە ئۆتۆمبێلی هاتوچۆ‬ ‫و م��ەس��رەف��ی گەشتەكان و پێداویستی‬ ‫خ��ول��ەك��ان��ی��ش��ی��ان ل��ەس��ەرش��ان��ی ئێمەیە‪.‬‬ ‫وەزارەتی پەروەردەش چاودێری كارەكانمان‬ ‫دەكەن و هاوكارمانن‪.‬‬ ‫ه��������ەروەه��������ا س�����ەرچ�����اوەی�����ەك�����ی�����ش‬ ‫لەبەڕێوەبەرایەتی پ����ەروەردەی سلێمانی‬ ‫ت���ای���ب���ەت ب����ەرۆژن����ام����ەك����ەم����ان وت����ی‪:‬‬ ‫ل��ەب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی پ����ەروەردە یەكەیەكی‬ ‫تایبەتمان بۆ چاودێری پەیمانگاكانمان‬ ‫دان���اوە‪ ،‬زۆرج��اری��ش نوێنەرمان سەردانی‬ ‫پەیمانگان دەك��ات تا ئاستی زانستی و‬ ‫شێوازی مامەڵەكردنیان بخەمڵێنین‪.‬‬


‫كچه‌سواڵکه‌رێکی ته‌مه‌ن (‪ )10‬ساڵ‬

‫زۆر كەس رۆژانە دەست بۆ جەستەم دەبەن و پێم دەڵێن وەرە لەگەڵمان‬

‫ئا‪ /‬فه‌رهاد ئەحمەد‬

‫«زۆر كەس رۆژان��ە دەست بۆ جەستەم‬ ‫دەبەن و پێم دەڵێن بابڕۆین وەرە لەگەڵماندا‪،‬‬ ‫منیش پێیان دەڵێم بڕۆن بێ ئابڕوانە»‪ .‬ئەمە‬ ‫وت��ەی ‹غ���رود‪.‬م› ب��وو‪ ،‬ئەو كە كچێكی‬ ‫تەمەن (‪ )10‬ساڵە لەگەڵ خوشكە تەمەن‬ ‫(‪)9‬سااڵنەكەیدا بەناوی ئیبتسامەوە هەموو‬ ‫رۆژێ��ك ت���ەواوی شەقامەكانی سلێمانی‬ ‫دەگەڕێن و داوا لەخەڵكی دەكەن پارەیان‬ ‫پێبدەن‪ ،‬غ��رود دەڵێت «خەڵكی دیالەین‬ ‫بەهۆی خراپی بارودۆخی ناوچەكەمانەوە‬ ‫هاتووین بۆ سلێمانی و ئێستا لەخانوویەكدا‬ ‫دەژین مانگانە (‪ )300.000‬دینار دەدەین‬ ‫ێ خ��ان��وو‪ ،‬ب��اوك��م ل��ەم��اڵ��ەوە بەهۆی‬ ‫ب��ەك��ر ‌‬ ‫نەخۆشیەوە لەسەر جێگا كەوتووە و دایكم‬ ‫هەموو بەیانییەك بۆ سواڵكردنمان دەنێرێت‪،‬‬ ‫بۆیە داواكارین لەحكومەت موچەمان بۆ‬ ‫ببڕێتەوە بۆ ئەوەی سواڵ نەكەین»‪.‬‬ ‫هاواڵتی كەمال مەحمود‪ ،‬تەمەن (‪)35‬‬ ‫ساڵ كە خەریكی فرۆشتنی كتێب بوو کێ به‌رپرسه‌ ل ‌ه ئاینده‌ی ئه‌م منااڵنه‌؟‬ ‫لەبەردەكی سەرا‪ ،‬وتی «رۆژ نییە چەندین‬ ‫سواڵكەر داوای پارەم لێ نەكات‪ ،‬زۆربەی ش��اری سلێمانی و سواڵكەرەكان بەسەر‬ ‫ئ��ەو كەسانەی كە ئێستا س��واڵ دەك��ەن دەست و قاچیاندا دەكەون و داوای پارەی‬ ‫ع��ەرەب��ن و بەهۆی خ��راپ��ی ب��ارودۆخ��ی لێدەكەن‪ ،‬ئەوان نازانن كە ئەو سواڵكەرانە‬ ‫ئەمنی ناوچەكانیانەوە هاتوونەتە كوردستان كورد نین»‪.‬‬ ‫كەمال باسی لەوەشكرد سواڵكەرەكان‬ ‫و دەستیان بەسواڵ كردن كردووە»‪.‬‬ ‫ك��ەم��ال مەحمود ب���ەدەم ڕای���ی كردنی بۆ ئەوەی زۆرترین پارەیان دەست بكەوێت‪،‬‬ ‫ك��ڕی��ارەك��ان��ی��ەوە ئ���ام���اژەی ب��ۆ ئ��ەوەك��رد منداڵ بۆ سواڵكردن بەكاردەهێنن‪ ،‬وتیشی‬ ‫سواڵكردن بووە بەدیاردە و ئەو دیاردەیەش «پێویستە حكومەت ئەو كەسانە دەستگیر‬ ‫بۆ سومعەی كوردستان باش نیە و وتیشی ب��ك��ات ك��ە م��ن��داڵ ب��ۆ س��واڵ��ك��ردن بەكار‬ ‫«ئەم دیاردەیە زۆرخراپە بۆ سومعەی ئەم دەهێنێت و لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بكات‪،‬‬ ‫هەرێمە بەتایبەتی كاتێك بیانییەك دێتە چونكە ئەو مندااڵنە گەورەكانیان فێری‬

‫فۆتۆ‪ :‬جه‌زا ئه‌حمه‌د‬ ‫سواڵكردنیان دەك��ەن هیچ تاوانیانێكیان‬ ‫نیە»‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا توێژەری دەروون��ی سامان‬ ‫سیوەیلی ئاماژەی بۆ ئەوەكرد بەكارهێنانی‬ ‫منداڵ بۆ سواڵكردن بەهەموو شێوەكانیەوە‬ ‫پێچەوانەی مافەكانی مرۆڤ و مندااڵنە‬ ‫و ئەوانەی سواڵیان پێدەكرێت لەداهاتودا‬ ‫كەسانی نائاساییان لێدەردەچێت‪ ،‬لەڕووی‬ ‫كۆمەاڵیەتیشەوە دوچاری الدان دەبن و زیان‬ ‫بەكۆمەڵگە دەگەیەنن‪ ،‬دەڵێت «بەداخەوە‬ ‫خەڵكی زی��ات��ر پشت ب��ەس��ۆز دەبەستێت‬

‫بیمە نیە بۆ قەرەبووكردنەوەی زیانەكانیان‬

‫حكومەت باج لەخاوەن موڵك وەردەگرێ‬

‫ئا‪ /‬پەیمان ئەمین ‪ -‬كەالر‬

‫«بەكرێچیەكەم وتوە خۆی بەكرێچی‬ ‫لەقەڵەم نەدا ئەگینا لەخانوەكەم دەری‬ ‫دەكەم» ئەمە وتەی مام ساڵحی تەمەن‬ ‫(‪)65‬س�����اڵ ب���وو‪ ،‬ئ���ەو ك��ە خ��ان��وی��ەك��ی‬ ‫بچوكی داوە بەكرێ‌ بەمامۆستایەك و‬ ‫مانگانە ب��ڕی (‪ )100‬ه��ەزار دیناری‬ ‫چ��اپ��ی ن��وێ��ی ل��ێ وەردەگ����رێ����ت‪ ،‬وت��ی‬ ‫«ل���ەب���ەرئ���ەوەی ه��ی��چ س��ەرچ��اوەی��ەك��ی‬ ‫تری بژێویم نیە و هیچ موچەیەكیشم‬ ‫لەالیەن حكومەتەوە بۆ دابین نەكراوە‪،‬‬ ‫كرێچیەكەم لەوە ئاگاداركردووەتەوە كە‬ ‫خ���ۆی ب��ەك��رێ��چ��ی ل��ەق��ەڵ��ەم ن���ەدات بۆ‬ ‫ئ���ەوەی ب��اج نەكەوێتە س��ەر خانوەكەم‪،‬‬ ‫چونكە م��ان��گ��ان��ەك��ەی خ��ان��وەك��ەم زۆر‬ ‫كەمە»‪.‬‬ ‫ل����ەس����ەرەت����ای م���ان���گ���ی ت���ەم���وزی‬ ‫راب���ردووەوە لەسەر راس��پ��اردەی وەزارەت��ی‬ ‫دارای��ی فەرمانگەی باجی خانوبەرەی‬ ‫گ��ەرم��ی��ان دەس��ت��ی��ك��ردوە ب��ەه��ەڵ��م��ەت��ی‬ ‫ناونوسكردنی ئ��ەو دوك��ان و خانوانەی‬ ‫كە لەالیەن هاواڵتیانەوە دراون بەكرێ‬ ‫بەمەبەستی خستنە سەری باج بۆیان‪،‬‬ ‫ئەمە لەكاتێكدایە كە تائێستا حكومەت‬ ‫ب��ەرن��ام��ەی ق��ەرەب��ووك��ردن��ەوەی ب��ۆ ئەو‬ ‫هاواڵتیانە نیە كە موڵكیان داوە بەكرێ‬ ‫و توشی زیان هاتوون‪.‬‬

‫که‌الر‬

‫ه������اواڵت������ی ك�����ەم�����ال م���ح���ەم���ەد‪،‬‬ ‫تەمەن(‪ )29‬ساڵ‪ ،‬دەڵێت «كاتێك باج‬ ‫دەخرێتە سەر موڵكی هاواڵتیان دەبێت‬ ‫حكومەت بیمەی هەبێت‪ ،‬هەركاتێك‬ ‫لەهەرحاڵەتێكدا كە موڵكی هاواڵتیەكە‬ ‫ت��وش��ی زی���ان ب���وو ب��ەه��ۆی ك��ارەس��ات��ی‬ ‫س��روش��ت��ی ی��ان ه��ەر ه��ۆی��ەك��ی دی��ك��ەوە‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ە ق���ەرەب���وو ب��ك��رێ��ت��ەوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫حكومەت باج لەخاوەن موڵك وەردەگرێ‬ ‫و بیمەشی نیە ب��ۆ ق��ەرەب��ووك��ردن��ەوەی‬ ‫زیانەكانیان»‪.‬‬ ‫ب����ەڕێ����وەب����ەری ب���اج���ی خ���ان���وب���ەرەی‬ ‫گ��ەرم��ی��ان حسێن ئ��ەح��م��ەد ب��ە(چ��ەت��ر)‬ ‫ی راگ��ەی��ان��د «بەپێی ی��اس��ای ژم��ارە‬ ‫(‪)162‬ی س��اڵ��ی (‪ )1959‬ه��ەر (‪)5‬‬ ‫ساڵ جارێك خەماڵندن دەكرێت بۆ ئەو‬ ‫موڵكانەی لەالیەن هاواڵتیانەوە دراون‬ ‫ب��ەك��رێ ب��ۆئ��ەوەی ب��ەپ��ێ��ی ن��رخ��ی رۆژ‬ ‫باجیان بخرێتە سەر كە ئەویش برێتیە‬ ‫لە (‪ )%9‬و ئەگەر هاواڵتیەكیش (‪)3‬‬ ‫خانوی بەكرێ‌ دابێت تەنها باج دەخرێتە‬ ‫سەر یەكێكیان دوانەكەی تر بەشوێنی‬ ‫نیشتەجێبونی خ��ۆی و كوڕێكی یان‬ ‫كچێكی ئەژمار دەكرێت»‪.‬‬ ‫ب����ەڕێ����وەب����ەری ب���اج���ی خ���ان���وب���ەرەی‬ ‫گەرمیان ئاماژەی بۆ ئەوەكرد ئەو بڕە‬

‫پ��ارەی��ەی وەك ب��اج ل��ەخ��اوەن موڵكەكان‬ ‫وەردەگ���ی���رێ���ت دەچ��ێ��ت��ە س���ەر حسابی‬ ‫وەزارەت���ی دارای���ی و رۆژان���ە تەسلیمی‬ ‫بانك دەكرێت‪.‬‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری باجی خ��ان��وب��ەرە باسی‬ ‫لەوەشكرد هاواڵتی هەیە (‪ )40‬دوكانی‬ ‫ه��ەی��ە و ه���ەر دوك��ان��ێ��ك��ی��ش��ی ب��ەب��ڕی‬ ‫(‪ )200‬ه��ەزار دی��ن��ار داوە ب��ەك��رێ‌ كە‬ ‫دێتە الی ئێمە دەڵێت بە (‪ )50‬هەزار‬ ‫دی��ن��ار ب��ەك��رێ��م داوە ب��ۆ ئ����ەوەی ب��ڕی‬ ‫باجەكەی كەمبێتەوە‪ ،‬بۆیە باشی باج‬ ‫لەوەدایە خاوەن موڵك ناتوانێت بەئارەزوی‬ ‫خۆی نرخ بەرزبكاتەوە‪ ،‬چونكە تانرخی‬ ‫موڵكەكەی زیاتر بێت باجەكەشی زیاتر‬ ‫دەبێت»‪.‬‬ ‫ن�����اوب�����راو ئ���اش���ك���راش���ی���ك���رد «ئ����ەو‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان��ەی ش��وق��ە دروس����ت دەك���ەن‬ ‫و دەی���دەن بەكرێ ب��ۆم��اوەی (‪ )3‬ساڵ‬ ‫لەباج دەبەخشرێن بەپێی یاسا‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫ب��ب��ێ��ت��ە ه���ان���دەرێ���ك ب���ۆ دروس��ت��ك��ردن��ی‬ ‫ش��وق��ە ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی ك��ەم��ب��وون��ەوەی‬ ‫كێشەی نیشتەجێ ب��وون‪ ،‬ئەوخانوانەی‬ ‫ل��ەالی��ەن كۆمپانیاكانی وەبەرهێنانەوە‬ ‫دروس��ت��دەك��رێ��ن ت��ام��اوەی (‪ )10‬ساڵ‬ ‫ب��اج��ی��ان ن��اخ��رێ��ت��ە س��ەر ئ��ەگ��ەر بدرێنە‬ ‫كرێ»‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬دلێر عه‌بدولڕه‌‌حامن‬

‫كاتێك منداڵێك دەبینێت بەدایكێكە پارەی‬ ‫پێدەدات كە ئەمە زەرەرە بۆ داهاتووی ئەو‬ ‫منداڵە‪ ،‬پێویستە حكومەت و رێكخراوەكان‬ ‫هەموویان پێكەوە كاربكەن بۆ بنەبڕكردنی‬ ‫ئەم دیاردەیە»‪.‬‬ ‫ه��اوس��ەر عەبدولكەریم تەمەن (‪،)24‬‬ ‫دوك��ان��دارێ��ك��ی شەقامی م��ەول��ەوی ب��وو‪،‬‬ ‫دەڵێت «سواڵكەر بێزاری كردوین رۆژانە‬ ‫خ��ۆی��ان دەك���ەن ب��ەدوك��ان��ەك��ەم��دا و رێگەم‬ ‫پێدەگرن و یەخەم دەگ��رن و داوای پ��ارەم‬ ‫لێدەكەن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی بەالمەوە سەیرە ئەوەیە‬

‫سواڵكەرەكان ب��ەالی پۆلیسەكاندا دەڕۆن‬ ‫كەچی پۆلیس خۆیانی تێناگەیەنێت»‪.‬‬ ‫هاوسەر ئاماژەی بۆ ئەوەكرد سواڵكەر‬ ‫هەیە خۆی كەمئەندام دەكات بۆ ئەوەی‬ ‫یارمەتی ب���دەن‪ ،‬وت��ی «س��واڵ��ك��ەر هەیە‬ ‫خۆی كەمئەندام دەكات‪ ،‬بەاڵم لەڕاستیدا‬ ‫وانین زۆرجار ئێواران دەیانبینم كە دەڕۆنەوە‬ ‫ساغن‪ ،‬بۆیە داواكارم لەبەرپرسەكان چاوێك‬ ‫بەناو شاردا بخشێننەوە و رێگە لەسواڵكردن‬ ‫بگرن»‪.‬‬ ‫قایمقامی قەزای مەركەزی سلێمانی‬ ‫زان��ا حەمە س��اڵ��ح بەچەتری راگەیاند‬ ‫«سواڵكردن ل��ەش��اری سلێمانیدا زۆرە و‬ ‫بۆ ئەم مەبەستەش لێكۆڵینەوەمان كردووە‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەی ه��ەری��ەك��ە لەبەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پۆلیسی سلێمانی و پۆلیسی نەوجەوانان‬ ‫و هەندێكیش ل��ەو كەسانەی سواڵدەكەن‬ ‫دەستگیر كراون و رەوانەی دادگا كراون»‪.‬‬ ‫زانا حەمە ساڵح ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد‬ ‫تەواوی ئەو كارانەی دەیكەن لەچوارچێوەی‬ ‫ی��اس��ادای��ە‪ ،‬وت���ی «ن��اك��رێ��ت ب��ەگ��رت��ن و‬ ‫گواستنەوە كۆتایی بەسواڵكردن بهێنین و‬ ‫دەبێت بیر لەڕێگەی تر بكرێتەوە»‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری پۆلیسی سلێمانی عەمید‬ ‫نەجمەدین بەچەتری راگەیاند «بەپێی‬ ‫یاسا هەڵسوكەوتمان لەگەڵ سواڵكەرەكان‬ ‫ك��ردووە و لەڕێگەی نەجدە و ئینزیباتەوە‬ ‫دەستگیریان دەكەین هەرچەندە ئەوە ئیشی‬ ‫ئێمەش نییە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەوەی نیزامی‬ ‫گشتیان تێكداوە ئەو كارە دەكەین»‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری پۆلیسی سلێمانی ئاماژەی‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەك���رد زۆرب����ەی ئ���ەو ك��ەس��ان��ەی‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪7‬‬

‫سواڵ دەكەن خەڵكی ئێرە نین و كەسیش‬ ‫دەع��وای��ان ل��ەس��ەر ت��ۆم��ار ن��اك��ات‪ ،‬دەڵێت‬ ‫«ئەوەی لەسەرمانە دەستبەسەریان دەكەین‬ ‫و تەسلیمی م��ەرك��ەزەك��ان��ی��ان دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫ئەوەندەی ئاگاداربم ئینزیباتەكانمان زیاتر‬ ‫لە (‪ )100‬سواڵكەریان بەپێی مادەكانی‬ ‫(‪ )392-391-390‬دەستگیر ك���ردووە و‬ ‫ڕەوانەی دادگایان كردون‪ ،‬بەاڵم خەڵكیش‬ ‫سكااڵیان لەسەر تۆمار ناكات كە سكااڵش‬ ‫نەبێت دادوەر چییان لێبكات و ئەو كارەی‬ ‫كردوویانە تاوانی قورس نییە و بەكەفالەت‬ ‫ئازاد دەكرێن»‪.‬‬ ‫فەرماندەی سریەی فەوجی ئینزیبات‬ ‫مالزمی یەك سەردەشت جەمال‪ ،‬بەچەتری‬ ‫راگ��ەی��ان��د «ك���اری س��ەرەك��ی��م��ان گرتنی‬ ‫سواڵكەر نییە‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆی زۆربوونی‬ ‫س���واڵ���ك���ەرەوە و ب���ێ���زاری ه��اواڵت��ی��ان��ەوە‬ ‫دەس��ت��گ��ی��ری��ان دەك���ەی���ن‪ ،‬م��ان��گ هەیە‬ ‫(‪ )200‬ك��ەس دەستگیر ك���راوە واجبی‬ ‫سەرەكی ئێمەش نییە واجبی ئێمە بوایە‬ ‫لێكۆڵینەوەمان لەبارەیانەوە دەكرد»‪.‬‬

‫بودجەی كفری پرۆژەیەك تەواو ناكات‬

‫«حكومەت حسابی پلە دوو بۆ‬ ‫شار ‌ه دووره‌ده‌سته‌کان دەكات»‬

‫ئا‪ /‬ئیحسان مەال فوئاد‬

‫بەپێی وتەی ئەندازیار نەوزاد رەشید‬ ‫دەروی����ش س��ەرۆك��ی ش���ارەوان���ی ق��ەزای‬ ‫كفری بەشە ب��ودج��ەی ساڵی (‪)2010‬‬ ‫ش��اری كفری كە ل��ەالی��ەن ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای سلێمانییەوە تەرخاندەكرێت‬ ‫(‪ )579‬ملیۆن دی��ن��ارە و هاواڵتیانی‬ ‫ش��ارەك��ەش ن��ی��گ��ەران��ن ل��ەو ب��ودج��ەی��ەی‬ ‫كە بۆشارەكەیان تەرخانكراوە و جەخت‬ ‫لەوەدەكەنەوە ئەو بڕە پارەیە پرۆژەیەكی‬ ‫پێ ت��ەواو ناكرێت داوا دەك��ەن بودجەی‬ ‫زیاتر بۆ شارەكەیان تەرخان بكرێت‪.‬‬ ‫س��ەرۆك��ی ش��ارەوان��ی ئ��ام��اژە ب��ەوەش‬ ‫دەك����ات ك���ە ل����ەوەزارەت����ی ش��ارەوان��ی��ش‬ ‫تەلەفۆنیان بۆ كردم و وتیان بەبڕی یەك‬ ‫ملیار پرۆژەتان بۆ جێبەجێ دەكەین و بۆ‬ ‫تەواوكاری گەڕەكی رزگ��اری تەرخانم‬ ‫ك���رد‪ ،‬پ����رۆژەی دروس��ت��ك��ردن��ی پ��ارك��ی‬ ‫بەرامبەر بەدالەش كە لەساڵی ڕابردووە‬ ‫پارەكەی تەرخانكراوە‪ ،‬تەنها ئەوە ماوە‬ ‫بدرێت بەتەندەر و رابگەیەندرێت‪ ،‬هەروەها‬ ‫دوو باخچەی ساوایان دروستدەكرێت و‬ ‫جێگاكەیمان دیاری كردووە»‪.‬‬ ‫سەرۆكی ش��ارەوان��ی كفری ئاماژەی‬ ‫ب��ۆ ئ��ەوەك��رد ه��ەم��وو پ��رۆژەك��ان��ی ساڵی‬ ‫ڕاب���ردوون و هیچ پرۆژەیەكی ئەمساڵ‬ ‫لەجێبەجێكردندا نییە هەموو پرۆژەكانی‬ ‫ساڵی (‪ )2009‬تەواو دەكرێت و هیچ‬ ‫پڕۆژەیەكی ئەمساڵی تێدانیە‪.‬‬ ‫هێمن ع��ەدن��ان ت��ەم��ەن (‪ )25‬س��اڵ‬ ‫گەنجێكی دان��ی��ش��ت��وی ش���اری كفریە‬ ‫ب��ەغ��ەم��ب��اری��ەوە‪ ،‬دەڵ��ێ��ت «ل���ەو (‪)25‬‬

‫س���اڵ���ەی ت��ەم��ەن��م ل����ەم ش������ارەدا هیچ‬ ‫خۆشییەكم نەبینیوە‪ ،‬دوای (‪ )20‬ساڵ‬ ‫حوكمی خ��ۆم��اڵ��ی ش���اری ك��ف��ری كە‬ ‫نزیكەی (‪ )300‬ساڵە دروستبووە كەچی‬ ‫بودجەی ئەمساڵ تەنها (‪ )570‬ملیۆن‬ ‫دینارە كە بەشی پرۆژەی كۆنكریتكردنی‬ ‫گەڕەكێك ناكات‪ ،‬جگە ل��ەوەی نەپارك‬ ‫و ن��ەك��ۆل��ێ��ژێ��ك��ی ت��ێ��دای��ە نەشوێنێكی‬ ‫خ���ۆش���گ���وزەران���ی ت���ێ���دای���ە ت��اخ��ەڵ��ك��ی‬ ‫شارەكە رووی لێبكات لەهەموو ئەمانە‬ ‫بێبەرین»‪.‬‬ ‫هێمن عەدنان‪ ،‬دەڵێت «حكومەتە هیچ‬ ‫گرنگییەك بەشارە دوورە دەستەكان نادات‬ ‫و حسابی نمرە دوو بۆ خەڵكەكەی دەكات‪،‬‬ ‫دەیان پاركی گەورە لەشارەكانی هەولێر و‬ ‫سلێمانی و دهۆكدا دروستدەكرێت شاری‬ ‫كفری تەنها نیو پاركیشی تێدا نییە‪ ،‬ئاخر‬ ‫چ دڵێك بەكوردستان و حكومەتەكەی‬ ‫خۆش بكەم»‪.‬‬ ‫ئ����ەو گ��ەن��ج��ە داوا ل��ەب��ەرپ��رس��ان��ی‬ ‫شارەكەیان دەكات بەئاگابێنەوە و دەڵێت‬ ‫«پێویستە هەڵوێستیان هەبێت و ناڕەزایی‬ ‫دەرببڕن‪ ،‬چونكە كفری بۆتە گوندێكی‬ ‫گەورە و رۆژ بە رۆژ خەڵكەكەی بەرەو‬ ‫شارەكانی سلێمانی و هەولێر هەڵدێن‪،‬‬ ‫لەساڵی (‪)2009‬دا نزیكەی (‪)170‬‬ ‫خێزان كفرییان بەجێهێشتووە‪ ،‬هۆكارەكەی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ پشتگوێخستنی لەهەموو‬ ‫بوارێكدا»‪.‬‬ ‫هەرچەندە جگە لەبودجەی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكان كە بەپێی ژمارەی دانیشتوان‬ ‫داب��ی��ن دەك��رێ��ت‪ ،‬ب���ەاڵم ك��ف��ری یەكێكە‬

‫ل��ەو ش��اران��ەی تاساڵی (‪ )2003‬لەژێر‬ ‫تۆپباران و كاولكاری رژێمی بەعسدا‬ ‫بووە و پێویستی بەگرنگی پێدانی زیاتر‬ ‫و دابینكردنی ب��ڕە ب��ودج��ەی زۆرت���رە‪،‬‬ ‫قایمقامی ق��ەزای كفری شێركۆ حسێن‬ ‫ئاماژە ب��ەوە دەك��ات كە پێویستە خەڵك‬ ‫ب��زان��ێ��ت ئ��ەو ب��ڕە ب��ودج��ەی��ەی ئەمساڵ‬ ‫تەنها بودجەی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫سلێمانییە بەپێی ژم���ارەی دانیشتوان‬ ‫تەرخاندەكرێت و وەزارەتەكانی تر بودجەی‬ ‫دیكەیان ه��ەی��ە‪ ،‬وات��ا ه��ەر پرۆژەیەكی‬ ‫دیكە ئەنجامدەدرێت وەزارەتەكەی خۆی‬ ‫ب��ودج��ەی ب��ۆ داب��ی��ن دەك���ات و ج��ی��اوازە‬ ‫لەبودجەی ئەنجومەنی پارێزگاكان‪.‬‬ ‫ئ����ارام م��ح��ەم��ەد وەك گەنجێكی‬ ‫تەمەن (‪ )23‬ساڵ بەچەتری راگەیاند‬ ‫«وەك هاواڵتیەكی ئەم شارە قسە بكەم‬ ‫و نەكەم هیچ سودێكی نییە‪ ،‬چونكە‬ ‫حكومەت دەس��ت��ی ل��ەم ش��ارە ششتووە‪،‬‬ ‫ب��ودج��ەی ئەمساڵ چەند س��ەد ملیۆن‬ ‫دینارێكە كە مەسروفاتی ئۆتۆمبێل و‬ ‫ماڵ و منداڵی ماڵە بەرپرسێك هێندەی‬ ‫ئەو بڕە پارەیەیە‪ ،‬پێمباشە ئەو پارەیەش‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ حكومەت و پێشكەشی‬ ‫خۆیانی بكرێت»‪.‬‬ ‫ئ����ارام ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ ک���رد ئ���ەوەی‬ ‫ج��ێ��ی ن��ی��گ��ەران��ی��ی��ە ب��ۆ ش����اری كفری‬ ‫پشتگوێخستنێتی ل��ەه��ەم��وو ساڵێكی‬ ‫ب���ودج���ەدا ك��ە ب��ه‌ چ��ەن��د س���ەد ملیۆن‬ ‫دی��ن��ارێ��ك��ی چ���اپ���ی ب��ری��م��ەر ئ����اوڕی‬ ‫لێدەدرێتەوە كە بەشی پرۆژەیەكی تەواو‬ ‫ناكات‪.‬‬


‫تەحسین حەمەغەریب‪:‬‬

‫بەڕێوەبەری پڕۆژه‌کانی سەنتەری پەنا‪:‬‬

‫توندوتیژی دژ بەژنان لەكەركوك دەگاتە لە (‪)89%‬‬

‫ئا‪ /‬كوردۆ فەرەج ـ كەركوك‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪8‬‬

‫لەقوتابخانەوە‬ ‫دەتوانین رێژەی ژن‬ ‫كوشتن كەم بكەینەوە‬

‫بەڕێوەبەری پرۆژەكانی سەنتەری پەنا‬ ‫ب��ۆ ت��ون��دوت��ی��ژی دژی مێیینە‪ ،‬ئ��اوێ��زان‬ ‫نوری لەوبارەیەوە وتی «بەپێی ئیش‌وكار‬ ‫و چ��االك��ی��ی��ەك��ان��م��ان ل��ەش��اری ك��ەرك��وك‬ ‫توندوتیژی دژی مێیینە زۆرە رێژەكەشی‬ ‫ل���ە (‪ %89‬ب���ۆ ‪)%90‬ە‪ ،‬ج��گ��ە ل���ەوەش‬ ‫توند‌وتیژی بەرامبەر بەخەڵكی س��ادە ‌و‬ ‫بەرامبەر بەتوێژی رۆشنبیرش دەكرێت»‪.‬‬ ‫ئاوێزان وتیشی «ساڵ بەساڵ رێژەكە‬ ‫زیاد دەكات هۆكارەكەشی بۆ ناهۆشیاری‬ ‫كۆمەڵگا دەگەڕێتەوە‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە‬ ‫لەچاو سااڵنی پێشوو كێشەكانیش زۆر‬ ‫بوون‪ ،‬بەهۆی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیای‬ ‫وەك مۆبایل ‌و ئینتەرنێتەوە كە كاریگەری‬ ‫سلبی هەیە لەسەر كۆمەڵگا ‌و بەتایبەت‬ ‫گ��ەن��ج��ان ك��ە وادەك�����ات ك��ێ��ش��ەك��ان ڕوو‬ ‫ل���ەزی���ادب���وون ب���ك���ات‪ ،‬ئ��ێ��م��ە وەك پ��ەن��ا‪،‬‬ ‫پ��ەن��اگ��ەی��ەك��م��ان ه��ەی��ە ب��ۆ ئ���ەو ژن��ان��ەی‬ ‫ه���ەڕەش���ەی ت��ون �د‌وت��ی��ژی��ان ل��ێ��دەك��رێ��ت‌و‬ ‫زۆربەی ئەو كێشانەی دێتە المان بەهۆی‬ ‫مۆبایلەوەیە كە ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت‬ ‫میللەتێك ك��ە هەنگاوێكی ت��ازە دەنێت‬ ‫ئەو هەنگاوە بەناهۆشیاری بەرەو پێشەوە‬ ‫دەبات»‪.‬‬ ‫لەبارەی ئاستی هۆشیاری گەنجانی‬ ‫ك����ەرك����وك ئ�����اوێ�����زان ن�������وری‪ ،‬وت��ی��ش��ی‬ ‫«لەسەنتەرەكانی ئینتەرنێتدا دەبینیت‬ ‫گەنجان سەرقاڵی سایتە سێكسییەكانە‪،‬‬ ‫لەبری زانست‌و زانیاری‪ ،‬ئەمەش وادەكات‬ ‫كاریگەری دەروونی هەبێت ‌و هەوڵدەدات‬ ‫پەالماری كچێك بدات ‌و حەزەكانی خۆی‬ ‫تێدا بهێنێتەدی‪ ،‬هەندێك لەكەناڵەكانیش‬ ‫ف��ی��ل��م��ێ��ك دەه��ێ��ن��ن ك���ە خ��زم��ەت��ی هیچ‬ ‫الیەنێك ن��اك��ات‪ ،‬نەگەنج ‌و ن��ەم��ن��داڵ ‌و‬ ‫ئ��ەم��ەش كێشەیەكە‬ ‫ن�����ەپ�����ی�����او‪،‬‬ ‫‌و ك���ۆم���ەڵ���گ���ا ‌و‬ ‫ح��ك��وم��ەت‬

‫راگەیاندنەكان بەرپرسن‬ ‫بەرامبەری»‪.‬‬ ‫ئ����اوێ����زان ئ���ام���اژەی‬ ‫بەوەشدا كە «شارەكەیان‬ ‫ب���ەر ل���ەه���ەم���وو ك��ارێ��ك‬ ‫پێویستی بەباری ئەمنی‬ ‫هەیە وە ئەگەر حكومەت‬ ‫كەمتەرخەم بێت بەرامبەر‬ ‫ب������اری ك���ۆم���ەاڵی���ەت���ی‬ ‫ش�����ارەك�����ە‪ ،‬ب��ێ��گ��وم��ان‬

‫ئەو كێشانەی دێتە المان بەزۆر بەشودانی كچان‌و‬ ‫خیانەتكردنی هاوسەرییە بەهۆی مۆبایلەوە‪ ،‬یان‬ ‫كوڕێك كچێكی شارێكی تری عێراقی هێناوەتە‬ ‫كەركوك ‌و لێرە دەستدرێژی سیكسی كردوەتە سەری‬ ‫و دواتر وازی لێهێناوە‬

‫ش��اری��ش ل��ەن��اه��ۆش��ی��اری‬ ‫خ����ۆی����ان����ەوە ی���اس���ای���ەك‬ ‫ب���ۆ خ���ۆی���ان دادەن����ێ����ن‪،‬‬ ‫ك���ەم���ت���ەرخ���ەم���ی���ەك���ەش‬ ‫لەهەردوو الوەیە‪.‬‬ ‫دەرب����ارەی ئ��ەو ژنانە‬ ‫و ئ��ەو كیشانەشی دێنە‬ ‫الیان ئاوێزان دەڵێت «ئەو‬ ‫ژنانەی دێنە سەنتەری‬ ‫پ�����ەن�����ا ه���ەن���دێ���ك���ی���ان‬

‫پەخشان شەش ساڵ چاوەڕوانی كرد‬ ‫بەاڵم ئەو ژنێكی تری هێنا‬ ‫ئا‪ :‬ئااڵ بەرزنجی ـ هەولێر‬

‫پەخشان تەمەنی (‪ )32‬ساڵە و لەیەكێك‬ ‫ل��ەوەزارەت��ەك��ان ف��ەرم��ان��ب��ەرە‪ ،‬دوای ئ��ەوەی‬ ‫لەفەرمانگەكەی پەیوەندی لەگەڵ ئومێدی‬ ‫هاوتەمەنی دەبەستێ و هەموو شتێك لەنێوان‬ ‫خۆیان یەكالدەكەنەوە‪ ،‬تەنیا لەسەر مارەكردن‬ ‫و ئەڵقە گ��ۆڕی��ن��ەوە دەم��ێ��ن�ێ‌‪ ،‬ب���ەاڵم ئەو‬ ‫پەیوەندییە سەرناگرێت و بەوتەی پەخشان‪،‬‬ ‫دەستگیرانەكەی بەبێ هیچ هۆكارێكی‬ ‫باوەڕپێكراو لێی دوور دەكەوێتەوە و پاشان‬ ‫ژنێكی تر دەهێنێ‌‪.‬‬ ‫پەخشان باسی ب��ەس��ەره��ات��ەك��ەی خۆی‬ ‫ك��رد و وت���ی‪ :‬دوای ئ���ەوەی لەفەرمانگە‬ ‫دام���ەزرام ژیانێكی ئاسایم هەبوو‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫بیرم لێنەدەكردەوە پەیوەندی خۆشەویستی‬ ‫و زەواج بوو‪ ،‬چونكە زۆر گوێم لێدەبوو كە‬ ‫بەهۆی پەیوەندییەوە كچان تووشی چ كێشە‬ ‫و دەردەس��ەری��ەك دەبنەوە بەتایبەتی لەالیەن‬ ‫هەندێك كوڕ كە ئەوەی الیان نەبێ وەعد و‬ ‫پەیمانە‪ ،‬بۆیە خۆم لەو جۆرە ژیانە بەدوورگرت‬ ‫و زۆرئ��اس��ودە دەژی��ام‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو ئاسودەییە‬ ‫زۆری نەخایاند و ئومێدی هاوتەمەنم و‬ ‫هاوڕێم لە فەرمانگەكە لەڕێگای زۆرزانی‬ ‫خۆیەوە و دوای ساڵێك هەوڵدان لەگەڵم توانی‬ ‫منیش توشی ئەو داوە بكات و رامكێشێتە نێو‬ ‫ژیانێكی ئاڵۆزی پڕ لەكێشەی س��ۆزداری‪،‬‬ ‫ئ��ەو ك���وڕە ب��ەه��ۆی نزیكی ل��ەژوورەك��ەی‬ ‫ێ نزیك بكاتەوە و بەقسە‬ ‫من توانی خۆیم ل ‌‬ ‫بریقەدارەكانی و وەعدە گەورەكان رازیم بكات‬ ‫كە پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ ببەستم‪،‬‬ ‫ب��ەج��ۆرێ��ك ئ��ەو ب����ەردەوام ئ���ەوەی دووپ��ات��ی‬ ‫دەك�����ردەوە ك��ە مەبەستی ل��ەو پەیوەندییە‬ ‫زەواجە و هەرگیز بۆ شتی تر نیە‪ ،‬ئەوە بوو‬ ‫هاورێكانی تری فەرمانگەكەم زیاتر هاندەرم‬ ‫بوون ئیتر بیر لەشوكردن بكەمەوە و مادام‬ ‫كەسێكیش هەیە داوام دەكات‌و خۆشی دەوێم‪،‬‬

‫لەگەڵ ئەوەش هێشتا بڕیاری كۆتایم نەدا‬ ‫و ئ��ەو پەیوەندیەمان ش��ەش ساڵی خایاند‪،‬‬ ‫بەاڵم لەو ماوەیەدا چەندین هەنگاو لەیەكتر‬ ‫نزیك كەوتینەوە‪ ،‬بەتایبەتی ماڵی ئومێد‬ ‫بەشێوەیەكی ئاشكرا و رەسمی هاتنە خوازبێنم‬ ‫و هەمووالیەكیش ب��ەو مەسەلەیان زان��ی‪،‬‬ ‫هەر ئەمەش وایكرد ئیتر من ترسم نەبێت‬ ‫و هەمووشتێك ب��ەالوە بنێم تەنیا ئەو كوڕە‬ ‫هەڵبژێرم‪ ،‬هەرلەسەرقسەی ئەویش شێوازی‬ ‫جلوبەرگم گۆڕی‪ ،‬چونكە پێماوابوو ئەو تاكە‬ ‫كەسە لەژیانم‪ ،‬كەچی دوای ئەو خوازبێنیە‬ ‫م��اڵ��ی ك���وڕە ئیتر ه��ی��چ دەنگوباسێكی‬

‫وەاڵمی ئەو ئەوەبوو‪،‬‬ ‫كە خوشكە گەورەكەی‬ ‫بەو زەواجە رازی نیە و‬ ‫دەبێ سەبرمان هەبێت‬ ‫تا ئەو شوو دەكات‬

‫ت��ری��ان ن��ەم��ا‪ ،‬ب��ۆ چ��ەن��دی��ن ج��اری��ش بە‬ ‫ئومێدم رادەگ��ەی��ان��د‪ ،‬ئێوە بۆچی هاتن‬ ‫بۆچی ئێستا بێ دەنگن؟‪ ،‬بەاڵم وەاڵمی‬ ‫ئەو ئەوەبوو‪ ،‬كە خوشكە گەورەكەی بەو‬ ‫زەواجە رازی نیە و دەبێ سەبرمان هەبێت‬ ‫تا ئەو شوودەكات‪ ،‬چونكە لەماڵەوە هەموو‬ ‫بەقسەی ئەو دەكەن‪ ،‬بەاڵم من ئەو قسانەی‬ ‫ئومێدم بە بەهانەدەزانی و هەستم دەكرد‬ ‫شتێك هەیە من نایزانم‪ ،‬لەگەڵ ئەمانەش‬ ‫ئ��ەو ب����ەردەوام لەرێگای ن��اردن��ی نامە و‬ ‫‪ sms‬خۆشەویستی بۆ من دووپاتدەكردە‬ ‫و بەڵێنەكانی تازە دەكردەوە بەوەی ئەو هەر‬

‫منی دەوێت ‌و ئەوەی هەیە كاتیە و هەموو‬ ‫كێشەكان چارەسە دەبێت‪ .‬كەچی مانەوەی‬ ‫پەیوەندیمان بەو شێوەیە و زانینی هەمووالیەك‬ ‫بەمەسەلەكە ل��ەب��ەرژەوەن��دی م��ن دان��ەب��وو‪،‬‬ ‫بەتایبەتی دوای ئ���ەوەی بۆیان گێرامەوە‬ ‫ئومێد لەگەڵ كچێكی تر پەیوەندی هەیە‬ ‫ێ بیخوازێ‌‪ ،‬ئەوە بوو پەیوەندیمان‬ ‫و دەی��ەو ‌‬ ‫ساردی تێكەوت و داوام لێكرد واز لەمن یان‬ ‫لەو كچە بهێنێت‪ ،‬بەاڵم ئومێد بەردەوام ئەو‬ ‫قسانەی بەناڕاست دەزانی كە هیچی لەگەڵ‬ ‫ئەو كچە هەبێت و پێیدەوتم ئەمە بوختانی‬ ‫ێ نێوانمان تێك بدەن‪.‬‬ ‫خەڵكە دەیانەو ‌‬ ‫هەرچەندە منیش لەناخەوە بڕوام نەدەكرد‪،‬‬ ‫دوای ئ��ەو ه��ەم��وو م��اوەی��ە كەسێكی تری‬ ‫خ��ۆش ب��وێ��ت و ب�����ەردەوام وه‌اڵم���ی هەموو‬ ‫ئەوانەم دەدایەوە كە بەخراپ باسی ئومێدیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬بەاڵم پاشان قسەكان راست دەرچوون‬ ‫و ئەو كوڕەی من شەش ساڵ لەگەڵی بووم‪،‬‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ كچێكی تر بەستبوو‪ ،‬ئەوە‬ ‫ب��وو دوای دابڕانێكی زۆر‪ ،‬دەنگوباسی‬ ‫ژنهێنانی ئومێدم پێگەیشت و بەنهێنی خۆی‬ ‫لەفەرمانگەکه‌ی من گواستەوە بۆ شوێنێكی‬ ‫تر‪ ،‬ئەو رووداوە بۆ من گەورەبوو لەبیركردنی‬ ‫ئاسان نەبوو‪ ،‬بەاڵم دوای خەم و خەفەتێكی‬ ‫زۆر بۆ ئ��ەو م��اوەی لەگەڵ ئ��ەو ك��وڕە بێ‬ ‫وەفایە بەسەرم برد كە شەش ساڵی خایاند‪،‬‬ ‫گەڕامەوە سەر ئەو بڕوایەی ئیتر ژیانێكی‬ ‫سەربەستانە و دوور لەو كێشەی‌ه هەڵبژێرم‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئێستا تەمەنم (‪ )32‬ساڵە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ��ەوەی بەسەرم هات هەوڵدەدەم رۆژ بەڕۆژ‬ ‫لەیادی بكەم‪ ،‬بەاڵم ئەوە لەیاد ناكەم كە نابێت‬ ‫هەندێك لەكوڕان بەوشێوەیە ژیانی كچان لەناو‬ ‫ببەن و دوای ئەو هەموو بەڵێن و پەیمانە‪ ،‬وا‬ ‫بەئاسانی ژنێكی تر بهێنن‪ ،‬ئەگەر ئەوەیە‬ ‫پەیوەندی خۆشەویستی و هەڵبژاردنی ژیانی‬ ‫هاوسەری‪ ،‬ئەوا من بڕیارمداوە بەتەنیا بژیم‬ ‫و نەچمە نێو ئەو ژیانەوە‪.‬‬

‫دیداری‪ /‬ئەنوەر حەمەغەریب و ئارام شەمێرانی‬

‫ل������ەم چ������او پ���ێ���ك���ەوت���ن���ەدا‬ ‫ت���ەح���س���ی���ن ح����ەم����ەغ����ەری����ب‪،‬‬ ‫ل��ەت��ای��ب��ەت��م��ەن��دی��ی��ەك��ان��ی گەنج‬ ‫دەدوێ����ت و ئ��ام��اژەش ب��ۆ ئ��ەوە‬ ‫دەك�����ات ك���ە گ��ەن��ج��ان��ی پێش‬ ‫راپەڕین بوونەتە قوربانی نەتەوە‬ ‫و نیشتمانەكەیان‪ ،‬پێشیوایە كە‬ ‫گ��ەن��ج هێشتا ه�����اواری س �ك‌و‬ ‫گیرفانی دەك���ات بۆیە ناتوانن‬ ‫یاخیبن‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬بەتێڕوانینی ئێوە گەنج كێیە؟‬

‫تەحسین ح��ەم��ەغ��ەری��ب‪ :‬گ��ەن��ج دوو‬ ‫گ���ەن���ج���ە‪ ،‬گ��ەن��ج��ێ��ك��ی ف��س��ی��ۆل��ۆژی‬ ‫‌و گ��ەن��ج��ێ��ك��ی گ����وت����اری‪ ،‬گ��ەن��ج��ی‬ ‫ف��س��ی��ۆل��ۆژی ب��ەپ��ێ��ی ت��ەم��ەن��ەك��ەی‬ ‫لەكۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی‬ ‫ت��ر دەگ���ۆڕێ���ت‪ ،‬ل��ەك��ل��ت��ورێ��ك��ەوە بۆ‬ ‫كلتورێكی تر جیاوازی هەیە‪ ،‬رەنگە‬ ‫ل��ەواڵت��ی ئێمەدا تەمەنی (‪)25-18‬‬ ‫س��اڵ��ی ب��ەگ��ەن��ج س��ەی��ر ب��ك��رێ��ت رەن��گ��ە‬ ‫لەكۆمەڵگەیەكی تردا گەنج بەو واتایە‬ ‫نەبێت‪ ،‬پاشان گەنجی گوتارمان هەیە‬ ‫كە پەیوەندی بەتەمەنەوە هەیە‪،‬‬ ‫گ��ەن��ج��ێ��ت��ی ل��ەگ��ەن��ج��ی‬ ‫گ������������وت������������اردا‬ ‫پ���ەی���وەن���دی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئاراس عوسامن‬

‫شۆخان فەرەج‬ ‫ل��ەق��ۆن��اغ��ی نیۆلۆتیکدا‬ ‫سیستەمی دای��ك س��االری‬ ‫بااڵدەست بووە‪ .‬ژن توانیوێتی وەاڵم��دەرەوەی‬ ‫پێداویستییەكان بێت‪ ،‬تەون كردن و گڵكاری‬ ‫و دانەوێڵە كوتین لەداهێنانەكانی ژن بووە‪ ،‬ژن‬ ‫رابەرایەتی ك��ردووە‪ ،‬زیرەكی و داهێنانەكانی‬ ‫ژن وای كردووە كە خێزان لەدەوری كۆببنەوە‪.‬‬ ‫لەدوای ئەوەی كە خوداوەندی ژن (تیامات)‬ ‫لێدانێكی كوشندەی ب��ەردەك��ەوێ��ت لەالیەن‬ ‫م���ەردۆخ���ەوە ل��ەس��ەردەم��ی بابلییەكاندا كە‬ ‫نوێنەرایەتی كلتوری باوك ساالری دەكات و‬ ‫هەنگاو بەرەو تاك خودایی دەنێت‪ ،‬ژن تەواوی‬ ‫هێزی خۆی و دەستەاڵتەكەی لەدەست دەدات‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێگەی سەرنجە ئیتر ل���ەدوای ئەو‬ ‫شكستەوە كە بەسەر ژندا هات هاوكات قۆناغی‬ ‫مانەوەی ژن لەماڵدا و قۆناغی كۆیلەیەتیان‬ ‫دەستیپێكرد‪ ،‬كە تائەمڕۆش بەردەوامە‪.‬‬ ‫دیارە ئایینی تاك خوداییش دەوری خۆی بینیوە‬ ‫لەالوازكردنی پێگەی ژن��دا‪ .‬الوازكردنی ژن‬ ‫و مانەوەی لەماڵدا‪ ،‬دەركەوتنی پیاویش وەك‬ ‫بەهێزتر لەژن وایكردووە كە ژنان رووب��ەڕووی‬ ‫زۆرترین توندوتیژی و چەرمەسەری دنیا ببنەوە‪.‬‬ ‫بەڕادەیەك كە وەك ئەمڕۆ دەیبینین كوشتنی ژن‬ ‫لەژێر پەردەی شەرەفدا و سوكایەتی پێكردنیان‬ ‫ل��ەالی��ەن رەگ���ەزی ب��ەرام��ب��ەرەوە ب��ەڕوون��ی و‬ ‫ئاشكرایی دەبینرێت‪ .‬دەكرێت بڵێین لەئاستی‬ ‫كێشەیەكی بەوشێوەیەدا كە تائێستاش ژن‬ ‫بەكەم تەماشادەكرێن و دەك��وژرێ��ن و ناچار‬ ‫دەكرێن خۆیان بكوژن لەهەرێمی كوردستاندا‪،‬‬ ‫كەمتەرخەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ببینرێت‪ .‬دەكرێت حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫پالنێكی باشتر بۆ رووبەڕوبوونەوەی هەموو ئەو‬ ‫توندوتیژیانەی كە دەكرێت بەرامبەر بەژنان‬ ‫دابڕێژێت ئەگەر ئەنجامەكەشی لەپاش دەساڵی‬ ‫تر ببینین‪ ،‬چونكە هەموومان دەزانین رێژەی‬ ‫ژن كوشتن لەم سااڵنەی دواییدا بەرزبۆتەوە‪،‬‬ ‫بەهۆی ئەوەی كە ژنان زیاتر وشیار بوونەتەوە‬ ‫و رووبەڕووی بەرامبەرەكەیان دەبنەوە بۆ ئەوەی‬ ‫كە وجودی خۆیان بسەلمێنن كە ئەوانیش مرۆڤن‬ ‫هەر وەك چۆن پیاو مرۆڤە‪ ،‬هیچ جیاوازییەكی‬ ‫لەگەڵ پیاودا نییە‪.‬‬ ‫دەك��رێ��ت هەوڵی كەمكردنەوەی رێ���ژەی ژن‬ ‫كوشتن لەخێزانەوە بدرێت‪ ،‬ب��ەاڵم كاتێك كە‬ ‫خێزان بەتایبەتی دایك و باوك نەیانتوانی بەم‬ ‫ئەركە هەڵبستن ئ��ەوا ك��اری حكومەتە ئەو‬ ‫ئەركە بگرێتە ئەستۆی خ��ۆی لەڕێگەی‬ ‫وەزارەتی پەروەردەوە‪ .‬وەزارەتی پەروەردە دەتوانێت‬ ‫لەخوێندگاكاندا وانەیەكی تایبەت دابنێت هەر‬ ‫وەك چۆن وانەكانی تر هەن بۆ ئەوەی كە منداڵ‬ ‫فێربكەن جیاوازی لەنێوان رەگەزەكاندا نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەوە مرۆڤ خۆیەتی ئەو جیاوازییەی‬ ‫درووس��ت��ك��ردوە پیاو بە بەهێزتر ل��ەژن پیشان‬ ‫دەدات‪ ،‬دەبێت منداڵەكان فێری ئازادی بكرێن‬ ‫كە چۆن پیاو بڕوای بەئازادی هەیە بۆخۆی‬ ‫دەبێت بڕوای بەئازادی ژنیش هەبێت‪ ،‬دەبێت ژن‬ ‫و پیاو هەردووكیان وەك یەك تەماشای یەكتر‬ ‫بكەن نەك یەكێكیان لەوی تریان بەهێزتر بن‪.‬‬ ‫دەبێت ئەو مامۆستایە منداڵەكان تێبگەیەنێت‬ ‫كە دەبێت ژن و پیاو یەكیان خۆش بوێت نەك‬ ‫یەك بكوژن‪ ،‬دەبێت منداڵ فێربكرێت چۆن‬ ‫پیاو مافی ئەوەی هەیە ئازادانە مومارەسەی‬ ‫هەموو ئەو شتانەی كە خۆی حەزی لێیەتی‬ ‫بیكات بەبێ ترس بۆ ژنیش بەهەمان شێوەبێت‪،‬‬ ‫چونكە ئ��ەوان ه��ەردووك��ی��ان مرۆڤن و هیچ‬ ‫جیاوازییەك لەنێوانیاندا نابینرێت‪ .‬لەدوای چەند‬ ‫ساڵێكی تر دەتوانین ئەنجامەكەی ببینین‬ ‫كە ئەو مندااڵنەمان بەوشێوەیە پ��ەروەردە كرد‬ ‫دەبینی ئەو مندااڵنە جیاواز لەدایك و باوك و‬ ‫باپیرەیان بیردەكەنەوە بڕوای تەواویان بەئازادی‬ ‫بەیەكسانی هەیە بۆ هەموو مرۆڤەكان جا چ‬ ‫پیاو بێت یاخود ژن‪.‬‬ ‫دەكرێت نمونەیەك لەسەر ئەم بابەتە باسبكەین‬ ‫كە لەواقیعدا بوونی هەبێت‪ .‬كاتێك كە كورد‬ ‫دێنە ئ��ەوروپ��ا لەكوردستان كلتورێكی تری‬ ‫هەیە لەهەمانكاتدا پەروەردەیەكی تریش هەیە‬ ‫لەخوێندنگاكاندا‪ ،‬دەبینین باوك و دایەكەكان زۆر‬ ‫زەحمەتە بەالیانەوە كە لەگەڵ كلتوری ئەوروپیدا‬ ‫بژین‪ ،‬بەاڵم دەبینی منداڵەكان بەو پێیەی كە‬ ‫لەخوێندنگەدا وان��ەی تایبەتییان هەیە زۆر‬ ‫جیاواز لەدایك و باوكەكان بیردەكەنەوە ئەوەی كە‬ ‫بۆخۆیان بەڕاستی دەزانن بۆ خوشكەكانیشیان‬ ‫ب��ەه��ەم��ان ش��ێ��وەن‪ ،‬ه��ەر ب��ۆی��ە كچی ك��ورد‬ ‫لەئەوروپادا هێندەی ترسیان لەباوك و لەمامیان‬ ‫هەیە هێندە لەبراكانیان ناترسن بەمەرجێك‬ ‫براكانیان لەگەڵ خۆیان لەئەوروپادا گەورەبووبن‪.‬‬

‫توند‌وتیژی دژ بەمێیینە لەشاری‬ ‫ك�����ەرك�����وك س�����اڵ ب����ەس����اڵ ڕوو‬ ‫ل���ەزی���ادب���وون���ە‪ ،‬زۆرب�����ەی ه��ۆك��اری‬ ‫كێشەكانیش مۆبایل‌و ئینتەرنێتە‪ ،‬ئەو‬ ‫كەسانەش كە دەچنە سەنتەرەكان‬ ‫لەنەتەوەی كورد ‌و عەرەبن‪.‬‬

‫دەم��ێ��ن��ن��ەوە ‌و ه��ەن��دێ��ك��ی��ان كێشەكانیان‬ ‫ب��ۆ چ���ارەس���ەر دەك���رێ���ت‪ ،‬زۆرب�����ەی ئ��ەو‬ ‫كێشانەشی دێتە المان بەزۆر بەشودانی‬ ‫كچان‌و خیانەتكردنی هاوسەرییە بەهۆی‬ ‫مۆبایلەوە‪ ،‬یان ئەوەتە كوڕێك كچێكی‬ ‫شارێكی تری عێراقی هێناوەتە كەركوك‬ ‫‌و ل��ێ��رە دەس��ت��درێ��ژی سیكسی ك��ردوەت��ە‬ ‫سەری و دواتر وازی لێهێناوە‪ ،‬زۆربەی‬ ‫ك��ێ��ش��ەك��ان��ی ژن����ان ل���ەش���اری ك��ەرك��وك‬ ‫لەڕەگەزی كورد ‌و عەرەبن»‪.‬‬ ‫ل��ەب��ارەی رۆڵ��ی راگەیاندنەكانیشەوە‬ ‫وتی «گەر رۆڵی راگەیاندن ئازاد بێت‬ ‫دەت��وان��ی��ن بڵێن شتێك بەشتێك دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫بەاڵم راگەیاندن لەم شارەدا نەزۆر بەهێز‬ ‫‌و نەزۆریش الوازە‪ ،‬لەكاتێك راگەیاندن‬ ‫ئ���ەوەن���دەی خ��ەڵ��ك��ی دەت��رس��ێ��ن��ن خەڵكی‬ ‫ئارام ناكەنەوە‪ ،‬لەئێستادا راگەیاندنەكانی‬ ‫كەركوك جگە لەڕەخنەگرتن لەیەكتری ‌و‬ ‫ترساندنی خەڵك هیچی تر نییە»‪.‬‬ ‫ب������ه‌ڕێ������وه‌ب������ه‌ری پ����ه‌ن����ا ل�����ەب�����ارەی‬ ‫س��ەن��ت��ەرەك��ەش��ی��ان��ەوە دەڵ��ێ��ت «س��ەن��ت��ەری‬ ‫پ��ەن��ا ل��ەس��اڵ��ی (‪)2004‬وە دام�����ەزراوە‬ ‫تائێستا كۆمەڵێ‌ پ���رۆژەی ج��ی��اوازم��ان‬ ‫ك���ردووە وە هیچ الی��ەن��ێ��ک رێ��گ��ر نییە‬ ‫ل��ەب��ەردەم كارەكانماندا و هاوكاریشمان‬ ‫نین‪ ،‬زیاتر كارەكانیشمان راهێنان ‌و وۆرك‬ ‫شۆپە‪ ،‬دایكان ‌و باوكانی گەڕەكەكان ‌و‬ ‫مامۆستایان ‌و فەرمانبەران بەشداری‬ ‫تێدا دەكەن‪ ،‬كاردەكەین چۆن توند‌وتیژی‬ ‫ك��ەم بكرێتەوە ‌و گ��ەڕان��ەوه‌ی یەكسانی‬ ‫لەكاتی پەروەردەكردنی كچان ‌و كوڕان‪،‬‬ ‫ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��دا ب���ەرن���ام���ەی رادی�����ۆ و‬ ‫تەلەفزیۆنیمان هەیە»‪.‬‬ ‫ئ�����اوێ�����زان‪ ،‬وت���ی���ش���ی «الی����ەك����ی ت��ر‬ ‫كێشەكانی ت��ون�د‌وت��ی��ژی ئ��ەوەی��ە پ��ی��اوان‬ ‫تێناگەن مافی ژن��ان چییە‪ ،‬وا دەزان��ن‬ ‫رێكخراوەكان‪ ،‬ژنەكانیان لێ‌ دەسێنێتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە لەكاتی ك��ۆب��وون��ەوە لەگەڵ ژناندا‬ ‫پ��ی��اوان��ی��ش ك���ۆدەك���ەی���ن���ەوە ت���ا ل��ەم��اف��ی‬ ‫یەكتری تێبگەن‪ ،‬كارمان بۆ ئەوە كردووە‬ ‫نایەكسانی جێندەری نەمێنێت‪ ،‬كار دەكەین‬ ‫پەروەردەكردنی منداڵ پەروەردەیەكی باش‬ ‫بێت»‪.‬‬

‫گەنجی ئێمە تەنها گەنجێكە لەدنیادا یاخی نیە‬ ‫بەگوتاری فیكری گەنجەكانەوە هەیە‬ ‫تاچەند خ��ۆی��ان بەگەنج دەزان���ن‪ ،‬چۆن‬ ‫گوتارەكەیان وایان لێ‌ دەكات چاالك بن‬ ‫لەژیانی گەنجێتی خۆیاندا‪ ،‬چەند رۆڵیان‬ ‫هەبێت لەگۆڕانكاری ناو كۆمەڵگادا‪،‬‬ ‫چۆن ئەو تایبەتمەندیانەی هی گەنجن‬ ‫لەگەنجەكاندا رەن���گ ب��دات��ەوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫پەیوەندی بەتەمەنەوە هەیە‪ .‬ئیمامی‬ ‫غەزالی ئەفەرموێت (عەقاڵ داڵ نیە‪،‬‬ ‫بەاڵم پەیوەندی بە دڵەوە هەیە)‪ ،‬گەنجی‬ ‫گوتاریش یەكسان نیە بەتەمەن‪ ،‬دەكرێ‌‬ ‫ێ لەرووی تەمەنەوە تێپەڕیشیان كردبێت‪،‬‬ ‫كەسان ‌‬ ‫ب������������������ەاڵم‬

‫گو تا ر ە كا نیا ن‬ ‫گ�����وت�����اری‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ە‬ ‫ب������ێ������ت‪،‬‬ ‫ئ������ەوەی‬ ‫ك��ە من‬ ‫زی���ات���ر‬

‫ج��ەخ��ت��ی ل���ەس���ەر دەك����ەم����ەوە گ��ەن��ج��ی‬ ‫گوتارییە‪ ،‬نەك گەنجی فیسیۆلۆژی‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬گەنجی كۆمەڵگەی ئێمە‬ ‫لەكام جۆریانە؟‬

‫لەماف‪ ،‬بەاڵم لەپێش راپەڕین ئەم ئەركە‬ ‫ێ‬ ‫كە خۆبەختكردن بوو ئەبووایە جێبەج ‌‬ ‫بكرایە بەرامبەر بەنیشتیمان‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬گەنجی پێش راپەڕین بووەتە‬ ‫ق��ورب��ان��ی ‌و سوتەمەنی ب��ۆ گەنجی‬ ‫ئێستا؟‬

‫هیچی تیا نەبووە‪ ،‬شوێنێ‌ نەبووە تیایا‬ ‫بحەوێتەوە‪ ،‬ترس لەدڵیدا هەبووە‪ ،‬ئەوان‬ ‫ئ��ەو چ��اوەڕوان��ی��ی��ەی��ان ه��ەی��ە لەگەنجی‬ ‫ئەمڕۆ لەكاتێكدا گۆڕانێكی ریشەیی‬ ‫لەگوتاری گەنجێتیدا لەواڵتی ئێمەدا‬ ‫دەبێت دروست بووبێ‌‪ ،‬ئەمەش سەرەتای‬ ‫زۆرێك لەقەیرانەكانی ئەم نیشتیمانەیە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی دەسەاڵت لەگەنج تێناگات‬ ‫‌و بمانەوێ‌ ‌و نەمانەوێ‌ گەنج توێژێكی‬ ‫فراوانی ئەم نیشتیمانەیە‪ ،‬داهاتووی ئەم‬ ‫نیشتیمانەش هەر دەكەوێتە دەستی ئەو‪،‬‬ ‫ئەوانەی دەرچ��ووی زانكۆن ‌و زۆرترین‬ ‫بڕوانامەیان پێیە گەنجن‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫دەس���ەاڵت���داران زۆرب���ەی���ان ب��ڕوان��ام��ەی��ان‬ ‫ن���ەب���ووە و ل��ەش��اخ��دا ب����وون‪ ،‬ئ���ەوان���ەی‬ ‫ك��ە زۆرت���ری���ن زم��ان��ی ب��ێ��گ��ان��ە دەزان���ن‬ ‫گەنجەكانن‪ ،‬ئەوانەی كە دەتوانن لەگەڵ‬ ‫تەكنەلۆژیا و دنیای نوێدا مامەڵە بكەن‬ ‫گەنجەكانن‪ ،‬چاوی ئەم نیشتیمانە ئەو‬ ‫گەنجانەیە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە دەسەاڵت ئەو‬ ‫چاوە نابینێت ‌و خەریكە كوێری ئەكات‪.‬‬

‫تەحسین حەمەغەریب‪ :‬هیچ كامیان‬ ‫نیە‪ ،‬ئەوەی كە لەرووی فیسیۆلۆژییەوە‬ ‫پێویستیەتی ب���ۆی داب��ی��ن ن���ەك���راوە و‬ ‫ت��ەح��س��ی��ن ح���ەم���ەغ���ەری���ب‪ :‬گ��ەن��ج��ی‬ ‫نیەتی‪ ،‬ئیمامی غ��ەزال��ی هاوڕێیەكی پێش راپ��ەڕی��ن قوربانی ب��وو بۆ هەموو‬ ‫گ��ەن��ج��ی ه��ەب��ووە‪ ،‬چ���ووە ل��ەب��ازاڕ دوو نەتەوە‪ ،‬دەبوو گەنجەكانی ئێستا سوود‬ ‫ك��راس��ی ك��ڕی��وە‪ ،‬یەكێكیان ت��ازە ب��ووە و ل��ەو تەمەنە وەرب��گ��رن ك��ە ئ���ەوان زووت��ر‬ ‫ئ��ەوەی تریان كۆن ب��ووە‪ ،‬تازەكەی داوە خەرجیانكردووە‪ ،‬بەاڵم دەتوانین بڵێین بەو‬ ‫ب���ەه���اوڕێ‌ گ��ەن��ج��ەك��ەی ‌و پ��ێ��ی وت���ووە شێوەیەی كە دەشێ‌ گەنجەكان سوودیان‬ ‫ت���ۆ گ��ەن��ج��ی‪ ،‬ب����ەاڵم ئ��ای��ا الی ئێمە لەو بابەتە نەبینیوە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬دەسەاڵتی كوردی توانیویەتی‬ ‫تایبەتمەندی گەنجێتی تەنانەت لەرووی‬ ‫فسیۆلۆژیشەوە حیسابی بۆكراوە‪ ،‬مرۆڤ ك��ار بۆ خستنە گ��ەڕی توانستەكانی‬ ‫ئ��ەو كاتەی ه��ەر ل��ەرووی جەستەییەوە گەنج بكات؟‬ ‫تەحسین حەمە غەریب‪ :‬ئەگەر لەرووی‬ ‫ل���ەئ���ەوپ���ەڕی ت��وان��اك��ان��ی خ��ۆی��ای��ەت��ی‬ ‫ه��ەر لەغەریزەكانەوە بیگرە تا توانای فەلسەفەی زانستە مرۆییەكانەوە وەاڵم‬ ‫داه��ێ��ن��ان‪ ،‬وات���ە گ��ەن��ج��ی واڵت���ی ئێمە بدەینەوە‪ ،‬بەپشت بەستن بەبیردۆزەكانی‬ ‫لەرووی فیسیۆلۆژییەوە مافی پێنەدراوە كۆمەڵناسی‪ ،‬ئەتوانین بڵێین دەسەاڵتی‬ ‫ێ‬ ‫تا بڵێین ئەمە گەنجێكی فیسیۆلۆژییە‪ ،‬ك����وردی دەس��ەاڵت��ێ��ك��ی پ��ی��رە‪ ،‬ن��ات��وان� ‌‬ ‫لەجێگەی‬ ‫م��ن لەبەریتانیا گەنجم دی��وە بەبۆكس گەنجانە بیر بكاتەوە و خۆی‬ ‫چەتر‪ :‬یاخیبوون لەرۆحیەتی گەنجی‬ ‫لەبازاڕدا بەیەكتریاندا كێشاوە‪ ،‬كە لێیشم گەنجەكان دابنێت‪ ،‬بزانن ئەوان داخوازییان ئەمڕۆدا هەیە؟‬ ‫پ��رس��ی��ون ئ��ەم��ە چ��ی��ە؟ وت��وی��ان��ە ئەمانە چیە؟ مامەڵەی‬ ‫ت�������ەح�������س�������ی�������ن‬ ‫ئازادن‪ ،‬هەروەها گەنجی گوتاریش نیە‪ ،‬دەس��������ەاڵت��������ی‬ ‫ح�����ەم�����ەغ�����ەری�����ب‪:‬‬ ‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئێمە گوتارێكمان نیە تایبەت ك���������������������وردی‬ ‫گەنجی ئێمە تەنها‬ ‫بێت بەگەنجان‪ ،‬تایبەتمەندیەكانی روون ه�����ەم�����ی�����ش�����ە‬ ‫تەحسین حەمەغەریب ساڵی گەنجێكە ل��ەدن��ی��ادا‬ ‫بێت‪ ،‬تا گەنجەكان خۆیان بە خاوەنی م��ام��ەڵ��ەی��ەك��ی (‪ )1974‬لەهەڵەبجەی شەهید یاخی نیە‪ ،‬یاخیبوون‬ ‫پیرانەیە‪ ،‬تەنها‬ ‫بزانن‪.‬‬ ‫دوای داب��ی��ن��ك��ردن��ی‬ ‫ئیدارە‬ ‫دەرچووی‬ ‫بووە‪،‬‬ ‫لەدایك‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ئ��ەت��وان��ی��ن بڵێین گەنجی ح��س��اب ب��ۆ ئەو‬ ‫پێویستیەكانی ه��ەر‬ ‫ئێستا درێژە پێدەری هەمان كلتوری ت��ەم��ەن��ە دەك���ەن و فەلسەفەیە و خاونی بیست م��رۆڤ��ێ��ك��ی ئ��اس��ای��ی‬ ‫گەنجەكانی نەوەكانی پێش خۆیانن؟ ك�����ە خ���ۆی���ان���ی‬ ‫دێ���ت‪ ،‬گەنجی ئێمە‬ ‫ئێستاش‬ ‫چاپكراوە‬ ‫پەرتوكی‬ ‫تەحسین حەمەغەریب‪ :‬ئەگەر قسە ت���ێ���دان ب��ەح��زب��ە‬ ‫هێشتا ه���اواری سك‬ ‫لەسەر كلتوری گەنجێتی بكەین‪ ،‬نەخێر‪،‬‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری هەژانە‬ ‫‌و گیرفانی دەك��ات‪،‬‬ ‫گەنجی س��ەردەم��ەك��ان��ی ل��ەوەوپ��ێ��ش بەم‬ ‫س��ەی��ری راپ��ەرەك��ان��ی‬ ‫قۆناغەدا جیای بكەینەوە‪ ،‬پێش راپەڕین‬ ‫ئ���ەوروپ���ا ب��ك��ە دوای‬ ‫‌و دوای راپەڕین‪ ،‬گەنجی پێش راپەڕین‬ ‫لەحزبدان‬ ‫ئەوانەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەكانیشەوە‪،‬‬ ‫داب��ی��ن��ك��ردن��ی م��اف��ەك��ان��ی��ان ی��اخ��ی��ب��وون‪،‬‬ ‫گەنجێك ب��وو خ��ۆی ئ��ەك��رد بەقوربانی‬ ‫پیرن‪،‬‬ ‫خەڵكی‬ ‫لەدەستدایە‬ ‫�ان‬ ‫�‬ ‫�اری‬ ‫�‬ ‫�ڕی‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫‌و‬ ‫ئەمە لەخانەی یاخیبووندا نیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫نەتەوە و میللەت‪ ،‬بۆ پێشمەرگە خۆی دەكرێ‌ لەسەركردایەتی حزبێكدا دوو سێ‌ لەخانەی داواك��ردن��ی مافەكانیایەتی‪،‬‬ ‫ئ��ەت��وان��دەوە‪ ،‬ئ��ەم��ە م��ەرك��ەزی��ەت��ێ��ك ب��وو گەنج هەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەمە واتای ئەوە نیە وەك م���ەوالن���ای رۆم����ی ل��ەش��ی��ع��رێ��ك��ا‬ ‫ل��ەن��ۆرم��ی ئەخالقیی ئ���ەودا‪ ،‬خ��ۆك��ردن بتوانێت گوتارە پیرانەكە وەربگێڕێت بۆ دەڵ����ێ‌ ی���ەك���ەم ج���ار س���ك‪ ،‬ئ���ەم هێشتا‬ ‫بەقوربانی بۆ نیشتیمان ناوەند بوو لەبیر گوتارێكی گەنجانە‪ ،‬دەسەاڵتی كوردی موچەیەكی نیە‪ ،‬ناتوانێت زەواج بكات‪،‬‬ ‫‌و بۆچوونی گەنجی ئەو ئەوسەردەمەدا‪ ،‬بەبۆچوونی من لەكێشەكانی گەنجی ناتوانێت خانوویەكی هەبێت‪ ،‬رۆژانە بۆ‬ ‫بەاڵم ئەو فەزیلەتە الی گەنجی ئێستا كورد ‌و ئەم نیشتیمانە تێناگات‪ ،‬كە بیر دانەمەزراندن مان دەگرێت‪ ،‬هەست دەكەن‬ ‫هێشتا سیماكانیشی دەرن��ەك��ەوت��ووە‪ ،‬لەو گەنجێتیەی خۆی دەكاتەوە كە لەو گەنجێتیەكەیان بەهەوانتە دەڕوات كە‬ ‫ێ‬ ‫ئ�����ەو ف����ەزی����ل����ەت����ەی ك����ە ئ���ەم���ڕۆ شاخە ژیاوە وایش حساب بۆ گەنجێتی چاكترین بڕگەكانی تەمەنیەتی بە ب ‌‬ ‫گەنجەكان بەدوایدا دەگەڕێن بریتیە گەنجەكانی ئ��ەم��ڕۆ دەك���ات‪ ،‬باخەڵی ئامانج تێدەپەڕێنێت‪.‬‬

‫ژینگه‌پارێزه‌کان ماندوون‬

‫«گه‌نجانی سلێمانی له‌خاوێن راگرتنی شاره‌که‌یان که‌مته‌رخه‌من»‬ ‫ئا‪ /‬جەزا ئەحمەد‬ ‫بەشێك لەگەنجان لەوە دەدوێن كە‬ ‫پ��اك��ك��ردن��ەوەی ش��ۆس��ت��ە و رێ��گ��اك��ان‬ ‫كارێكی شەرمە و لەالیەن كۆمەڵگەوە‬ ‫ب��ەچ��اوێ��ك��ی ك����ەم س��ەی��ر دەك���رێ���ت‪،‬‬ ‫بەشێكتریان ئەم بۆچونە رەتدەكەنەوە و‬ ‫پێیانوایە پاككردنەوی شار ئەركێكە و‬ ‫شەرمی ناوێت توێژەرێكیش رایدەگەیێنێت‬ ‫ك��ە ش��ەرم��ك��ردن��ی گ��ەن��ج��ان ل��ەك��اری‬ ‫پاكەوانی پەیوەندی بەپەروەردەوە هەیە‪.‬‬

‫سامی‪ ،‬گەنجێكی بااڵبەرزە رۆژانە‬ ‫ب��ەگ��س��ك��ەی دەس���ت���ی پ���اش���م���اوەی ئ��ەو‬ ‫خاشاكانە كۆدەكاتەوە كە رێبواران و خاون‬ ‫دوك��ان��ەك��ان ف��ڕێ��ی��دەدەن��ە س��ەر شۆستە و‬ ‫رێگاكان‪ ،‬ئەو لەشاری دهۆكەوە هاتووە بۆ‬ ‫پاكردنەوەی شەقامی مەولەوی سلێمانی‬ ‫و مانگانەش لەبەرامبەر ئەم پاكەوانیەدا‬ ‫(‪ )450.000‬دینار وەردەگرێت تا بژێوی گه‌نجێک له‌کاتی پاکه‌وانی له‌سه‌ر شه‌قامی سامل له‌ شاری سلێامنی‬ ‫خ��ۆی��ی و خ��ێ��زان��ەك��ەی پ��ێ��داب��ی��ن ب��ك��ات‪،‬‬ ‫ئەم گەنجە ئەوەشی خستەروو كە ساڵ شاری پێ‌ كارێكی شەرمە و دەڵێت «من‬ ‫و ن��ی��وێ��ك��ە لەسلێمانی ب��ەپ��اك��ردن��ەوەی بەالمەوە شەرمە كە جادەكانی ئەم واڵتە‬ ‫پاك بكەمەوە‪ ،‬ئەگەر من ئەو كارە بكەم‬ ‫شەقامەكانەوە خەریكە‪.‬‬ ‫سامی زەید‪ ،‬تەمەن (‪ )18‬ساڵ‪ ،‬هێما بۆ هیچ جیاوازییەكم لەگەڵ ئەو فیلیپینییە‬ ‫ئەوە دەكات كە پاككردنەوەی شەقامەكانی نابێت كە ج��ادە پ��اك دەك��ەن��ەوە و دەچمە‬ ‫پێشەرم نییە دانیشتنی پێ شەرمە جەخت قاڵبی ئەوانەوە»‪ ،‬بڕوا‪ ،‬پێشیوایە ئەگەر‬ ‫لەمە دەك��ات��ەوە و وت��ی «م��ن بەشەرمی پاكەوانی بكات ئ��ەوا لەالیەن گەنجانی‬ ‫نازانم پاككردنەوەی شەقامەكان‪ ،‬بەڵكو ت���رەوە ب��ەچ��اوی ك��ەم س��ەی��ردەك��رێ��ت بۆیە‬ ‫ل��ەم��اڵ دانیشتنم پێناخۆشە ل���ەوەی كە دەڵێت «ئێمەی گەنجان بەدوای مۆدێلدا‬ ‫ك��ارن��ەك��ەم‪ ،‬ه��ەم��وو ك��ەس وەك ی��ەك نیە دەگەڕێین ئەگەر كارێكی وابكەین بەكەم‬ ‫هەندێك كەس هەیە كە خۆیان بەگەورە سەیر دەكرێین لەالیەن گەنجەكانی ترەوە‪،‬‬ ‫دەزان���ن و دەڵێن ئەمكارە پیسە من ئەم بۆیەش پاككردنەوەی شەقامەكان بەشەرم‬ ‫ده‌زانم»‪.‬‬ ‫قسەیەم پێناخۆشە»‪.‬‬ ‫ئاسۆ حەمەخورشید‪ ،‬تەمەن (‪ )31‬ساڵ‬ ‫بڕوا عومەر‪ ،‬تەمەن (‪ )23‬ساڵ یەكێكە‬ ‫لەو گەنجانەی پێچەوانەی سامی قسەی مانگێكە لەواڵتی بەریتانیا هاتووەتەوە‬ ‫دەكرد و پاككردنەوەی شەقام و رێگاكانی دەیوت «زۆرم بەالوە سەیرە كە گەنج لێرە‬

‫«گ��ەن��ج��ان��ی ك��ورد‬ ‫كە دەچێنە ئەوروپا‬ ‫ب����ەش����ان����ازی����ی����ەوە‬ ‫خ�����ەری�����ك�����ی ج������ادە‬ ‫پ���اك���ك���ردن���ەوەن ‪...‬‬ ‫كەچی ئێرە كە واڵتی‬ ‫خ��ۆی��ان��ە ئ��ام��ادەن��ی��ن‬ ‫پاكی بكەنەوە»‬

‫فۆتۆ‪ :‬جەزا ئەحمەد‬ ‫دەڵ��ێ��ت پ��اك��ك��ردن��ەوەی شەقامەكانی ئەم‬ ‫واڵتەم بەالوە شەرمە بەڕاستی گەنجانی‬ ‫ك��ورد كە دەچێنە ئ��ەوروپ��ا بەشانازییەوە‬ ‫خەریكی جادە پاككردنەوەن‪ ،‬من تێناگەم‬ ‫گەنجە ك��وردەك��ان ل��ەئ��ەوروپ��ا لەچەندین‬ ‫كۆمپانیا خۆیان دەنووسن بۆ پاككردنەوەی‬ ‫ئاودەست كەچی ئێرە كە واڵتی خۆیانە‬ ‫ئامادەنین پاكی بكەنەوە»‪.‬‬ ‫ئاسۆ‪ ،‬ئاماژە بۆ ئەوە دەكات «ئەگەر‬ ‫من لەمانگێكدا رۆژێكم بەر بكەوێت بۆ‬ ‫پاككردنەوەی شەقامەكانی كوردستان بەڵێن‬ ‫دەدەم بەشانازییەوە ئەگەر لەئەوروپاش بم‬ ‫بگەڕێمەوە پاكی بكەمەوە»‪.‬‬ ‫ساالر حەمەكەریم‪ ،‬تەمەن (‪ )25‬ساڵ‬ ‫گەنجێكە و دەڵ��ێ��ت «ب��ەه��ۆی الی��ەن��ی‬ ‫دەروونیەوە گەنج ئامادەیی تیادانیە جادە‬

‫پ��اك ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە گەنجەكانمان‬ ‫ئ��ام��ادەی ئ��ەوەی��ان تیادایە كە جادەكانی‬ ‫ئەوروپا پاك بكەنەوە‪ ،‬بەاڵم بۆ جادەكانی‬ ‫ئەم واڵتە پاك ناكەنەوە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە كۆمەڵگا بەچاوێكی ك��ەم سەیری‬ ‫پاكەوانەكان دەك��ات بۆیە گەنج ئامادە‬ ‫نیە ج��ادەك��ان پ��اك ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬م��ن كاتێك‬ ‫ێ‬ ‫ك���ە ش��ەق��ام��ێ��ك پ���اك دەك����ەم����ەوە گ��و ‌‬ ‫نادەمە خەڵكی چوار دەورم كەچی دەڵێن‬ ‫خۆبەخش ئەو كارەم كردووە وە هەستكردن‬ ‫بە بەرپرسیارێتیەكی پاڵم پێوە دەنێت بۆ‬ ‫پاككردنەوەی ئەم شارە»‪.‬‬ ‫پەروین حەسەن‪ ،‬توێژەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫لەمبارەیەوە بەچەتری راگەیاند «بەشەرم‬ ‫زانینی پاككردنەوەی شەقامەكانی ناو‬ ‫ش���ار پ��ەی��وەن��دی ب���ەو وش���ەی ش��ەرم��ەوە‬ ‫هەیە كە لەالی خەڵكی ئێمە دروستبووە‪،‬‬ ‫سەرچاوەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ ناهۆشیاری‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگا‪ ،‬بەڕاستی پ��ەروەردە‬ ‫هەر لەخێزانەوە تاناو كۆمەڵگا و خوێندن‬ ‫خراپە و وا پەروەردە دەكرێن كە لەداهاتوودا‬ ‫هەموومان دەبین بەفەرمانبەر و لەسەر‬ ‫كورسی دادەنیشین‪ ،‬وا پەروەردە ناكرێن كە‬ ‫خۆشەویستیمان هەبێت بۆ ئ��ەم واڵت��ە و‬ ‫ئامادەبین كە شەقامەكانی پاك بكەینەوە‬ ‫ئەگەر موچەشیان نەبێت‪ ،‬نادادپەروەری‬ ‫ن��او كۆمەڵگاش هۆكارێكی گرنگە بۆ‬ ‫نەبوونی خۆشەویستی بەتایبەتی ئێستا‬ ‫داب و نەریت هۆكارێكی زۆر گرنگن‬ ‫كەوا دەكەن»‪.‬‬ ‫ئ��ەم ت��وێ��ژەرە پێیوایە گەنجانی كورد‬ ‫بۆیە لەئەوروپا شەقامەكان پاكدەكەنەوە‬ ‫ژی��ان��ی��ان ب��اش��ە ك��ە ل��ەك��وردس��ت��ان وان��ی��ە‬ ‫گەنجان ژیانیان باش نیە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە كۆمەڵێك لەئاستی سەرەوەی دەسەاڵتن‬ ‫و كۆمەڵێكیش هەژارن»‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪9‬‬

‫دووركەوتنەوە لەسیاسەت‬ ‫حەیدەر ناسیح‬

‫«ف��ەل��س��ەف��ەش ل���ەدوا‬ ‫پ��ێ��ن��اس��ەك��ردن��ی��دا ه��ەر‬ ‫سیاسەتە» ئەلتوسێر‬

‫س��ی��اس��ەت ك��ە ق��ۆن��اغ ب��ە ق��ۆن��اغ ب��ووە‬ ‫بەنەریتێكی ئەنترپۆلۆجی‪ ،‬دوات���ر ب��ووە‬ ‫بەپایەی داڕشتن و پێكهێنانی ئەو سیستەم‬ ‫و دەوڵ��ەت و فەرمانڕەوایەتیانەی كە بۆ‬ ‫ژیانی كۆمەڵێكی دیاریكراو لەقۆناغێكی‬ ‫دی���اری���ك���راودا دروس���ت���ك���راون و ژی��ان��ی‬ ‫كۆمەڵگەیان پێبەڕێوەبراوە‪ ،‬لەم سۆنگەیەوە‬ ‫سیاسەت و دوات��ری��ش ب��ەش��داری سیاسی‬ ‫دەبێتە كلتور و گۆڕەپانی كێبڕكێ‌‪ ،‬ئیدی‬ ‫لێرەشەوە ئەوە سەرجەم چین و توێژەكانی‬ ‫كۆمەڵن كە داوا دەكەن بەشداربن لەداڕشتنی‬ ‫ئەو سیستەمەی كە دەیەوێت بەشێوەیەكی‬ ‫رێ��ژەی��ی ج��ڵ��ەوگ��ی��ری ژی��ان��ی گشتی و‬ ‫كەسیان بكات‪ ،‬تاپەراوێزنەخرێن و مافە‬ ‫كەسی و سروشتیەكانیان لەنێو دەسەاڵت و‬ ‫سیستەمێكی دۆگمادا ئاوەژوو نەكرێنەوە‪.‬‬ ‫مەبەستم لێرەدا ئەوەیە كە ئێستا لەزۆر‬ ‫ێ‬ ‫شوێنی دنیادا پەراوێزخستنی جیلی نو ‌‬ ‫لەسیاسەت و بەیەكدادانی نێوان جیلی كۆن‬ ‫ێ بەهەمان شێوەی ئاستە كلتوریەكە‪،‬‬ ‫و نو ‌‬ ‫لەسەر ئاستە سیاسیەكەش ب��ووە بەجێی‬ ‫مشتومڕ و مەسەلەیەكی هەنووكەیی‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی بەتێڕوانینی من جیلی كۆن‬ ‫چەندێك مۆدێرن بێت و خۆی نوێبكاتەوە‪،‬‬ ‫لەتێڕوانینی جیلی نوێدا هەر كۆن و جێی‬ ‫رەخنەیە‪ ،‬بۆیە دەكرێت ئەو مشتومڕە لەسەر‬ ‫بنەمای تەوازوعی كۆمەاڵیەتی و سیاسی‬ ‫و كلتوری چ��ارەس��ەر بكرێت ن��ەك لەسەر‬ ‫بنەمای توندوتیژی و سڕینەوەی الیەنێك‬ ‫لەالیەنەكان‪ ،‬لەبەرئەوەی هەموو پێكەوە‬ ‫جوانین و پێویستمان بەئەزمونی جیلی‬ ‫پێشوو هەیە‪ ،‬لەهەمانكاتدا ئەبێت خەیاڵ‬ ‫و وەه��م و دنیابینی جیلی نوێش بەهەند‬ ‫وەربگیرێت‪.‬‬ ‫ئەگەر لێكۆڵینەوەیەكی كۆمەڵناسی‬ ‫س��ی��اس��ی ب��ك��ەی��ن ل���ەوب���ارەی���ەوە‪ ،‬دەبینین‬ ‫لەئەنجامی چارەسەرنەكردن و بەئەنجام‬ ‫نەگەیشتنی ئەو مشتومڕەدا‪ ،‬ئێستا گەنج‬ ‫ێ بەگشتی لەسیاسەت دوور‬ ‫و نه‌وه‌ی نو ‌‬ ‫كەوتوونەوە و رۆڵیان نیە لەو مەسەالنەی‬ ‫پ��ەی��وەن��دی ب���ەژی���ان و خ��ەی��اڵ و مافە‬ ‫كەسیەكانیانەوە هەیە‪ ،‬لەراستیدا كاتێك گەنج‬ ‫هەست دەك��ات بەشداریكردنی لەمەیدانی‬ ‫س��ی��اس��ی��دا‪ ،‬دی��س��ان��ەوە ب��ەدی��وێ��ك��ەی ت��ردا‬ ‫پەراوێزكەوتن و دۆگما بوونە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ئێستا بەگشتی سیاسەت لەمەسەلەیەكی‬ ‫فیكری و فەلسەفیەوە‪ ،‬بەرەو بەئابوریكردن‬ ‫و بازرگانی رۆشتووە و بەتاڵە لەهەندێ‌‬ ‫بنەمای مۆراڵی و سروشتی‪ ،‬ئیتر لێرەوە‬ ‫گەنج دەستبەرداری دەبێت بۆ جیلی كۆن‬ ‫و دەوڵەمەند و سەرمایەدارەكان‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫لەوێوە دەتوانن س��ازش لەسەر مافەكانی‬ ‫گەنج بكەن و پەراوێزی بخەن‪ ،‬هەر ئەمەش‬ ‫یەكێكە لەهۆكارەكانی نەمانی هەستی‬ ‫ناسیۆنالیستی و گوێنەدان بەنیشتمان‬ ‫و پاكڕانەگرتنی ژینگەی نیشتمان و‬ ‫بەجێهێشتنی خاك و واڵت بەسەرجەم بەها و‬ ‫كلتور و مێژووەكەیەوە كە بەردەوام گەنجی‬ ‫پێتاوانبار دەكرێت‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە ه��ەم��ووان هەڵوەستەیەك‬ ‫لەسەر ئەو مەسەلەیە بكەن و دەرەنجامەكانی‬ ‫لێكبدەنەوە و بەهەند وەریبگرن‪ ،‬ئیتر ناكرێت‬ ‫كەسانێك كە نەوەی هەمان ئەو میللەتەبن‬ ‫و خەونەكانی دواڕۆژی ئ��ەو میللەت و‬ ‫نیشتمانە بكەوێتە چنگیان لەداهاتوودا‪،‬‬ ‫كەچی ڕێگەیان نەدرێت بەشداربن لەیەكێ‌‬ ‫لەكایە گرنگەكانی ژیانی خۆیاندا‪ ،‬هەر بۆ‬ ‫ئەوەی ئەزمونێكیان هەبێت‪ ،‬بۆیە پێشنیار‬ ‫دەكەم كە ئەو پێكدادان و ناكۆكیە لەسەر‬ ‫ئاستی سیاسی و كلتور و كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ل���ەڕێ���ی س����ەرج����ەم ن����اوەن����د و دەزگ����ا‬ ‫رۆشنبیریەكانەوە‪ ،‬كاری لەسەر بكرێت و‬ ‫چیتر ڕێگە نەدەین شتێك كە چارەسەرەكەی‬ ‫لەقازانجماندایە‪ ،‬هەر وا بەپەراوێزخراوی‬ ‫بمێنێتەوە‪.‬‬


‫تەحسین حەمەغەریب‪:‬‬

‫بەڕێوەبەری پڕۆژه‌کانی سەنتەری پەنا‪:‬‬

‫توندوتیژی دژ بەژنان لەكەركوك دەگاتە لە (‪)89%‬‬

‫ئا‪ /‬كوردۆ فەرەج ـ كەركوك‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪8‬‬

‫لەقوتابخانەوە‬ ‫دەتوانین رێژەی ژن‬ ‫كوشتن كەم بكەینەوە‬

‫بەڕێوەبەری پرۆژەكانی سەنتەری پەنا‬ ‫ب��ۆ ت��ون��دوت��ی��ژی دژی مێیینە‪ ،‬ئ��اوێ��زان‬ ‫نوری لەوبارەیەوە وتی «بەپێی ئیش‌وكار‬ ‫و چ��االك��ی��ی��ەك��ان��م��ان ل��ەش��اری ك��ەرك��وك‬ ‫توندوتیژی دژی مێیینە زۆرە رێژەكەشی‬ ‫ل���ە (‪ %89‬ب���ۆ ‪)%90‬ە‪ ،‬ج��گ��ە ل���ەوەش‬ ‫توند‌وتیژی بەرامبەر بەخەڵكی س��ادە ‌و‬ ‫بەرامبەر بەتوێژی رۆشنبیرش دەكرێت»‪.‬‬ ‫ئاوێزان وتیشی «ساڵ بەساڵ رێژەكە‬ ‫زیاد دەكات هۆكارەكەشی بۆ ناهۆشیاری‬ ‫كۆمەڵگا دەگەڕێتەوە‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە‬ ‫لەچاو سااڵنی پێشوو كێشەكانیش زۆر‬ ‫بوون‪ ،‬بەهۆی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیای‬ ‫وەك مۆبایل ‌و ئینتەرنێتەوە كە كاریگەری‬ ‫سلبی هەیە لەسەر كۆمەڵگا ‌و بەتایبەت‬ ‫گ��ەن��ج��ان ك��ە وادەك�����ات ك��ێ��ش��ەك��ان ڕوو‬ ‫ل���ەزی���ادب���وون ب���ك���ات‪ ،‬ئ��ێ��م��ە وەك پ��ەن��ا‪،‬‬ ‫پ��ەن��اگ��ەی��ەك��م��ان ه��ەی��ە ب��ۆ ئ���ەو ژن��ان��ەی‬ ‫ه���ەڕەش���ەی ت��ون �د‌وت��ی��ژی��ان ل��ێ��دەك��رێ��ت‌و‬ ‫زۆربەی ئەو كێشانەی دێتە المان بەهۆی‬ ‫مۆبایلەوەیە كە ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت‬ ‫میللەتێك ك��ە هەنگاوێكی ت��ازە دەنێت‬ ‫ئەو هەنگاوە بەناهۆشیاری بەرەو پێشەوە‬ ‫دەبات»‪.‬‬ ‫لەبارەی ئاستی هۆشیاری گەنجانی‬ ‫ك����ەرك����وك ئ�����اوێ�����زان ن�������وری‪ ،‬وت��ی��ش��ی‬ ‫«لەسەنتەرەكانی ئینتەرنێتدا دەبینیت‬ ‫گەنجان سەرقاڵی سایتە سێكسییەكانە‪،‬‬ ‫لەبری زانست‌و زانیاری‪ ،‬ئەمەش وادەكات‬ ‫كاریگەری دەروونی هەبێت ‌و هەوڵدەدات‬ ‫پەالماری كچێك بدات ‌و حەزەكانی خۆی‬ ‫تێدا بهێنێتەدی‪ ،‬هەندێك لەكەناڵەكانیش‬ ‫ف��ی��ل��م��ێ��ك دەه��ێ��ن��ن ك���ە خ��زم��ەت��ی هیچ‬ ‫الیەنێك ن��اك��ات‪ ،‬نەگەنج ‌و ن��ەم��ن��داڵ ‌و‬ ‫ئ��ەم��ەش كێشەیەكە‬ ‫ن�����ەپ�����ی�����او‪،‬‬ ‫‌و ك���ۆم���ەڵ���گ���ا ‌و‬ ‫ح��ك��وم��ەت‬

‫راگەیاندنەكان بەرپرسن‬ ‫بەرامبەری»‪.‬‬ ‫ئ����اوێ����زان ئ���ام���اژەی‬ ‫بەوەشدا كە «شارەكەیان‬ ‫ب���ەر ل���ەه���ەم���وو ك��ارێ��ك‬ ‫پێویستی بەباری ئەمنی‬ ‫هەیە وە ئەگەر حكومەت‬ ‫كەمتەرخەم بێت بەرامبەر‬ ‫ب������اری ك���ۆم���ەاڵی���ەت���ی‬ ‫ش�����ارەك�����ە‪ ،‬ب��ێ��گ��وم��ان‬

‫ئەو كێشانەی دێتە المان بەزۆر بەشودانی كچان‌و‬ ‫خیانەتكردنی هاوسەرییە بەهۆی مۆبایلەوە‪ ،‬یان‬ ‫كوڕێك كچێكی شارێكی تری عێراقی هێناوەتە‬ ‫كەركوك ‌و لێرە دەستدرێژی سیكسی كردوەتە سەری‬ ‫و دواتر وازی لێهێناوە‬

‫ش��اری��ش ل��ەن��اه��ۆش��ی��اری‬ ‫خ����ۆی����ان����ەوە ی���اس���ای���ەك‬ ‫ب���ۆ خ���ۆی���ان دادەن����ێ����ن‪،‬‬ ‫ك���ەم���ت���ەرخ���ەم���ی���ەك���ەش‬ ‫لەهەردوو الوەیە‪.‬‬ ‫دەرب����ارەی ئ��ەو ژنانە‬ ‫و ئ��ەو كیشانەشی دێنە‬ ‫الیان ئاوێزان دەڵێت «ئەو‬ ‫ژنانەی دێنە سەنتەری‬ ‫پ�����ەن�����ا ه���ەن���دێ���ك���ی���ان‬

‫پەخشان شەش ساڵ چاوەڕوانی كرد‬ ‫بەاڵم ئەو ژنێكی تری هێنا‬ ‫ئا‪ :‬ئااڵ بەرزنجی ـ هەولێر‬

‫پەخشان تەمەنی (‪ )32‬ساڵە و لەیەكێك‬ ‫ل��ەوەزارەت��ەك��ان ف��ەرم��ان��ب��ەرە‪ ،‬دوای ئ��ەوەی‬ ‫لەفەرمانگەكەی پەیوەندی لەگەڵ ئومێدی‬ ‫هاوتەمەنی دەبەستێ و هەموو شتێك لەنێوان‬ ‫خۆیان یەكالدەكەنەوە‪ ،‬تەنیا لەسەر مارەكردن‬ ‫و ئەڵقە گ��ۆڕی��ن��ەوە دەم��ێ��ن�ێ‌‪ ،‬ب���ەاڵم ئەو‬ ‫پەیوەندییە سەرناگرێت و بەوتەی پەخشان‪،‬‬ ‫دەستگیرانەكەی بەبێ هیچ هۆكارێكی‬ ‫باوەڕپێكراو لێی دوور دەكەوێتەوە و پاشان‬ ‫ژنێكی تر دەهێنێ‌‪.‬‬ ‫پەخشان باسی ب��ەس��ەره��ات��ەك��ەی خۆی‬ ‫ك��رد و وت���ی‪ :‬دوای ئ���ەوەی لەفەرمانگە‬ ‫دام���ەزرام ژیانێكی ئاسایم هەبوو‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫بیرم لێنەدەكردەوە پەیوەندی خۆشەویستی‬ ‫و زەواج بوو‪ ،‬چونكە زۆر گوێم لێدەبوو كە‬ ‫بەهۆی پەیوەندییەوە كچان تووشی چ كێشە‬ ‫و دەردەس��ەری��ەك دەبنەوە بەتایبەتی لەالیەن‬ ‫هەندێك كوڕ كە ئەوەی الیان نەبێ وەعد و‬ ‫پەیمانە‪ ،‬بۆیە خۆم لەو جۆرە ژیانە بەدوورگرت‬ ‫و زۆرئ��اس��ودە دەژی��ام‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو ئاسودەییە‬ ‫زۆری نەخایاند و ئومێدی هاوتەمەنم و‬ ‫هاوڕێم لە فەرمانگەكە لەڕێگای زۆرزانی‬ ‫خۆیەوە و دوای ساڵێك هەوڵدان لەگەڵم توانی‬ ‫منیش توشی ئەو داوە بكات و رامكێشێتە نێو‬ ‫ژیانێكی ئاڵۆزی پڕ لەكێشەی س��ۆزداری‪،‬‬ ‫ئ��ەو ك���وڕە ب��ەه��ۆی نزیكی ل��ەژوورەك��ەی‬ ‫ێ نزیك بكاتەوە و بەقسە‬ ‫من توانی خۆیم ل ‌‬ ‫بریقەدارەكانی و وەعدە گەورەكان رازیم بكات‬ ‫كە پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ ببەستم‪،‬‬ ‫ب��ەج��ۆرێ��ك ئ��ەو ب����ەردەوام ئ���ەوەی دووپ��ات��ی‬ ‫دەك�����ردەوە ك��ە مەبەستی ل��ەو پەیوەندییە‬ ‫زەواجە و هەرگیز بۆ شتی تر نیە‪ ،‬ئەوە بوو‬ ‫هاورێكانی تری فەرمانگەكەم زیاتر هاندەرم‬ ‫بوون ئیتر بیر لەشوكردن بكەمەوە و مادام‬ ‫كەسێكیش هەیە داوام دەكات‌و خۆشی دەوێم‪،‬‬

‫لەگەڵ ئەوەش هێشتا بڕیاری كۆتایم نەدا‬ ‫و ئ��ەو پەیوەندیەمان ش��ەش ساڵی خایاند‪،‬‬ ‫بەاڵم لەو ماوەیەدا چەندین هەنگاو لەیەكتر‬ ‫نزیك كەوتینەوە‪ ،‬بەتایبەتی ماڵی ئومێد‬ ‫بەشێوەیەكی ئاشكرا و رەسمی هاتنە خوازبێنم‬ ‫و هەمووالیەكیش ب��ەو مەسەلەیان زان��ی‪،‬‬ ‫هەر ئەمەش وایكرد ئیتر من ترسم نەبێت‬ ‫و هەمووشتێك ب��ەالوە بنێم تەنیا ئەو كوڕە‬ ‫هەڵبژێرم‪ ،‬هەرلەسەرقسەی ئەویش شێوازی‬ ‫جلوبەرگم گۆڕی‪ ،‬چونكە پێماوابوو ئەو تاكە‬ ‫كەسە لەژیانم‪ ،‬كەچی دوای ئەو خوازبێنیە‬ ‫م��اڵ��ی ك���وڕە ئیتر ه��ی��چ دەنگوباسێكی‬

‫وەاڵمی ئەو ئەوەبوو‪،‬‬ ‫كە خوشكە گەورەكەی‬ ‫بەو زەواجە رازی نیە و‬ ‫دەبێ سەبرمان هەبێت‬ ‫تا ئەو شوو دەكات‬

‫ت��ری��ان ن��ەم��ا‪ ،‬ب��ۆ چ��ەن��دی��ن ج��اری��ش بە‬ ‫ئومێدم رادەگ��ەی��ان��د‪ ،‬ئێوە بۆچی هاتن‬ ‫بۆچی ئێستا بێ دەنگن؟‪ ،‬بەاڵم وەاڵمی‬ ‫ئەو ئەوەبوو‪ ،‬كە خوشكە گەورەكەی بەو‬ ‫زەواجە رازی نیە و دەبێ سەبرمان هەبێت‬ ‫تا ئەو شوودەكات‪ ،‬چونكە لەماڵەوە هەموو‬ ‫بەقسەی ئەو دەكەن‪ ،‬بەاڵم من ئەو قسانەی‬ ‫ئومێدم بە بەهانەدەزانی و هەستم دەكرد‬ ‫شتێك هەیە من نایزانم‪ ،‬لەگەڵ ئەمانەش‬ ‫ئ��ەو ب����ەردەوام لەرێگای ن��اردن��ی نامە و‬ ‫‪ sms‬خۆشەویستی بۆ من دووپاتدەكردە‬ ‫و بەڵێنەكانی تازە دەكردەوە بەوەی ئەو هەر‬

‫منی دەوێت ‌و ئەوەی هەیە كاتیە و هەموو‬ ‫كێشەكان چارەسە دەبێت‪ .‬كەچی مانەوەی‬ ‫پەیوەندیمان بەو شێوەیە و زانینی هەمووالیەك‬ ‫بەمەسەلەكە ل��ەب��ەرژەوەن��دی م��ن دان��ەب��وو‪،‬‬ ‫بەتایبەتی دوای ئ���ەوەی بۆیان گێرامەوە‬ ‫ئومێد لەگەڵ كچێكی تر پەیوەندی هەیە‬ ‫ێ بیخوازێ‌‪ ،‬ئەوە بوو پەیوەندیمان‬ ‫و دەی��ەو ‌‬ ‫ساردی تێكەوت و داوام لێكرد واز لەمن یان‬ ‫لەو كچە بهێنێت‪ ،‬بەاڵم ئومێد بەردەوام ئەو‬ ‫قسانەی بەناڕاست دەزانی كە هیچی لەگەڵ‬ ‫ئەو كچە هەبێت و پێیدەوتم ئەمە بوختانی‬ ‫ێ نێوانمان تێك بدەن‪.‬‬ ‫خەڵكە دەیانەو ‌‬ ‫هەرچەندە منیش لەناخەوە بڕوام نەدەكرد‪،‬‬ ‫دوای ئ��ەو ه��ەم��وو م��اوەی��ە كەسێكی تری‬ ‫خ��ۆش ب��وێ��ت و ب�����ەردەوام وه‌اڵم���ی هەموو‬ ‫ئەوانەم دەدایەوە كە بەخراپ باسی ئومێدیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬بەاڵم پاشان قسەكان راست دەرچوون‬ ‫و ئەو كوڕەی من شەش ساڵ لەگەڵی بووم‪،‬‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ كچێكی تر بەستبوو‪ ،‬ئەوە‬ ‫ب��وو دوای دابڕانێكی زۆر‪ ،‬دەنگوباسی‬ ‫ژنهێنانی ئومێدم پێگەیشت و بەنهێنی خۆی‬ ‫لەفەرمانگەکه‌ی من گواستەوە بۆ شوێنێكی‬ ‫تر‪ ،‬ئەو رووداوە بۆ من گەورەبوو لەبیركردنی‬ ‫ئاسان نەبوو‪ ،‬بەاڵم دوای خەم و خەفەتێكی‬ ‫زۆر بۆ ئ��ەو م��اوەی لەگەڵ ئ��ەو ك��وڕە بێ‬ ‫وەفایە بەسەرم برد كە شەش ساڵی خایاند‪،‬‬ ‫گەڕامەوە سەر ئەو بڕوایەی ئیتر ژیانێكی‬ ‫سەربەستانە و دوور لەو كێشەی‌ه هەڵبژێرم‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئێستا تەمەنم (‪ )32‬ساڵە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ��ەوەی بەسەرم هات هەوڵدەدەم رۆژ بەڕۆژ‬ ‫لەیادی بكەم‪ ،‬بەاڵم ئەوە لەیاد ناكەم كە نابێت‬ ‫هەندێك لەكوڕان بەوشێوەیە ژیانی كچان لەناو‬ ‫ببەن و دوای ئەو هەموو بەڵێن و پەیمانە‪ ،‬وا‬ ‫بەئاسانی ژنێكی تر بهێنن‪ ،‬ئەگەر ئەوەیە‬ ‫پەیوەندی خۆشەویستی و هەڵبژاردنی ژیانی‬ ‫هاوسەری‪ ،‬ئەوا من بڕیارمداوە بەتەنیا بژیم‬ ‫و نەچمە نێو ئەو ژیانەوە‪.‬‬

‫دیداری‪ /‬ئەنوەر حەمەغەریب و ئارام شەمێرانی‬

‫ل������ەم چ������او پ���ێ���ك���ەوت���ن���ەدا‬ ‫ت���ەح���س���ی���ن ح����ەم����ەغ����ەری����ب‪،‬‬ ‫ل��ەت��ای��ب��ەت��م��ەن��دی��ی��ەك��ان��ی گەنج‬ ‫دەدوێ����ت و ئ��ام��اژەش ب��ۆ ئ��ەوە‬ ‫دەك�����ات ك���ە گ��ەن��ج��ان��ی پێش‬ ‫راپەڕین بوونەتە قوربانی نەتەوە‬ ‫و نیشتمانەكەیان‪ ،‬پێشیوایە كە‬ ‫گ��ەن��ج هێشتا ه�����اواری س �ك‌و‬ ‫گیرفانی دەك���ات بۆیە ناتوانن‬ ‫یاخیبن‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬بەتێڕوانینی ئێوە گەنج كێیە؟‬

‫تەحسین ح��ەم��ەغ��ەری��ب‪ :‬گ��ەن��ج دوو‬ ‫گ���ەن���ج���ە‪ ،‬گ��ەن��ج��ێ��ك��ی ف��س��ی��ۆل��ۆژی‬ ‫‌و گ��ەن��ج��ێ��ك��ی گ����وت����اری‪ ،‬گ��ەن��ج��ی‬ ‫ف��س��ی��ۆل��ۆژی ب��ەپ��ێ��ی ت��ەم��ەن��ەك��ەی‬ ‫لەكۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی‬ ‫ت��ر دەگ���ۆڕێ���ت‪ ،‬ل��ەك��ل��ت��ورێ��ك��ەوە بۆ‬ ‫كلتورێكی تر جیاوازی هەیە‪ ،‬رەنگە‬ ‫ل��ەواڵت��ی ئێمەدا تەمەنی (‪)25-18‬‬ ‫س��اڵ��ی ب��ەگ��ەن��ج س��ەی��ر ب��ك��رێ��ت رەن��گ��ە‬ ‫لەكۆمەڵگەیەكی تردا گەنج بەو واتایە‬ ‫نەبێت‪ ،‬پاشان گەنجی گوتارمان هەیە‬ ‫كە پەیوەندی بەتەمەنەوە هەیە‪،‬‬ ‫گ��ەن��ج��ێ��ت��ی ل��ەگ��ەن��ج��ی‬ ‫گ������������وت������������اردا‬ ‫پ���ەی���وەن���دی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئاراس عوسامن‬

‫شۆخان فەرەج‬ ‫ل��ەق��ۆن��اغ��ی نیۆلۆتیکدا‬ ‫سیستەمی دای��ك س��االری‬ ‫بااڵدەست بووە‪ .‬ژن توانیوێتی وەاڵم��دەرەوەی‬ ‫پێداویستییەكان بێت‪ ،‬تەون كردن و گڵكاری‬ ‫و دانەوێڵە كوتین لەداهێنانەكانی ژن بووە‪ ،‬ژن‬ ‫رابەرایەتی ك��ردووە‪ ،‬زیرەكی و داهێنانەكانی‬ ‫ژن وای كردووە كە خێزان لەدەوری كۆببنەوە‪.‬‬ ‫لەدوای ئەوەی كە خوداوەندی ژن (تیامات)‬ ‫لێدانێكی كوشندەی ب��ەردەك��ەوێ��ت لەالیەن‬ ‫م���ەردۆخ���ەوە ل��ەس��ەردەم��ی بابلییەكاندا كە‬ ‫نوێنەرایەتی كلتوری باوك ساالری دەكات و‬ ‫هەنگاو بەرەو تاك خودایی دەنێت‪ ،‬ژن تەواوی‬ ‫هێزی خۆی و دەستەاڵتەكەی لەدەست دەدات‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێگەی سەرنجە ئیتر ل���ەدوای ئەو‬ ‫شكستەوە كە بەسەر ژندا هات هاوكات قۆناغی‬ ‫مانەوەی ژن لەماڵدا و قۆناغی كۆیلەیەتیان‬ ‫دەستیپێكرد‪ ،‬كە تائەمڕۆش بەردەوامە‪.‬‬ ‫دیارە ئایینی تاك خوداییش دەوری خۆی بینیوە‬ ‫لەالوازكردنی پێگەی ژن��دا‪ .‬الوازكردنی ژن‬ ‫و مانەوەی لەماڵدا‪ ،‬دەركەوتنی پیاویش وەك‬ ‫بەهێزتر لەژن وایكردووە كە ژنان رووب��ەڕووی‬ ‫زۆرترین توندوتیژی و چەرمەسەری دنیا ببنەوە‪.‬‬ ‫بەڕادەیەك كە وەك ئەمڕۆ دەیبینین كوشتنی ژن‬ ‫لەژێر پەردەی شەرەفدا و سوكایەتی پێكردنیان‬ ‫ل��ەالی��ەن رەگ���ەزی ب��ەرام��ب��ەرەوە ب��ەڕوون��ی و‬ ‫ئاشكرایی دەبینرێت‪ .‬دەكرێت بڵێین لەئاستی‬ ‫كێشەیەكی بەوشێوەیەدا كە تائێستاش ژن‬ ‫بەكەم تەماشادەكرێن و دەك��وژرێ��ن و ناچار‬ ‫دەكرێن خۆیان بكوژن لەهەرێمی كوردستاندا‪،‬‬ ‫كەمتەرخەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ببینرێت‪ .‬دەكرێت حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫پالنێكی باشتر بۆ رووبەڕوبوونەوەی هەموو ئەو‬ ‫توندوتیژیانەی كە دەكرێت بەرامبەر بەژنان‬ ‫دابڕێژێت ئەگەر ئەنجامەكەشی لەپاش دەساڵی‬ ‫تر ببینین‪ ،‬چونكە هەموومان دەزانین رێژەی‬ ‫ژن كوشتن لەم سااڵنەی دواییدا بەرزبۆتەوە‪،‬‬ ‫بەهۆی ئەوەی كە ژنان زیاتر وشیار بوونەتەوە‬ ‫و رووبەڕووی بەرامبەرەكەیان دەبنەوە بۆ ئەوەی‬ ‫كە وجودی خۆیان بسەلمێنن كە ئەوانیش مرۆڤن‬ ‫هەر وەك چۆن پیاو مرۆڤە‪ ،‬هیچ جیاوازییەكی‬ ‫لەگەڵ پیاودا نییە‪.‬‬ ‫دەك��رێ��ت هەوڵی كەمكردنەوەی رێ���ژەی ژن‬ ‫كوشتن لەخێزانەوە بدرێت‪ ،‬ب��ەاڵم كاتێك كە‬ ‫خێزان بەتایبەتی دایك و باوك نەیانتوانی بەم‬ ‫ئەركە هەڵبستن ئ��ەوا ك��اری حكومەتە ئەو‬ ‫ئەركە بگرێتە ئەستۆی خ��ۆی لەڕێگەی‬ ‫وەزارەتی پەروەردەوە‪ .‬وەزارەتی پەروەردە دەتوانێت‬ ‫لەخوێندگاكاندا وانەیەكی تایبەت دابنێت هەر‬ ‫وەك چۆن وانەكانی تر هەن بۆ ئەوەی كە منداڵ‬ ‫فێربكەن جیاوازی لەنێوان رەگەزەكاندا نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەوە مرۆڤ خۆیەتی ئەو جیاوازییەی‬ ‫درووس��ت��ك��ردوە پیاو بە بەهێزتر ل��ەژن پیشان‬ ‫دەدات‪ ،‬دەبێت منداڵەكان فێری ئازادی بكرێن‬ ‫كە چۆن پیاو بڕوای بەئازادی هەیە بۆخۆی‬ ‫دەبێت بڕوای بەئازادی ژنیش هەبێت‪ ،‬دەبێت ژن‬ ‫و پیاو هەردووكیان وەك یەك تەماشای یەكتر‬ ‫بكەن نەك یەكێكیان لەوی تریان بەهێزتر بن‪.‬‬ ‫دەبێت ئەو مامۆستایە منداڵەكان تێبگەیەنێت‬ ‫كە دەبێت ژن و پیاو یەكیان خۆش بوێت نەك‬ ‫یەك بكوژن‪ ،‬دەبێت منداڵ فێربكرێت چۆن‬ ‫پیاو مافی ئەوەی هەیە ئازادانە مومارەسەی‬ ‫هەموو ئەو شتانەی كە خۆی حەزی لێیەتی‬ ‫بیكات بەبێ ترس بۆ ژنیش بەهەمان شێوەبێت‪،‬‬ ‫چونكە ئ��ەوان ه��ەردووك��ی��ان مرۆڤن و هیچ‬ ‫جیاوازییەك لەنێوانیاندا نابینرێت‪ .‬لەدوای چەند‬ ‫ساڵێكی تر دەتوانین ئەنجامەكەی ببینین‬ ‫كە ئەو مندااڵنەمان بەوشێوەیە پ��ەروەردە كرد‬ ‫دەبینی ئەو مندااڵنە جیاواز لەدایك و باوك و‬ ‫باپیرەیان بیردەكەنەوە بڕوای تەواویان بەئازادی‬ ‫بەیەكسانی هەیە بۆ هەموو مرۆڤەكان جا چ‬ ‫پیاو بێت یاخود ژن‪.‬‬ ‫دەكرێت نمونەیەك لەسەر ئەم بابەتە باسبكەین‬ ‫كە لەواقیعدا بوونی هەبێت‪ .‬كاتێك كە كورد‬ ‫دێنە ئ��ەوروپ��ا لەكوردستان كلتورێكی تری‬ ‫هەیە لەهەمانكاتدا پەروەردەیەكی تریش هەیە‬ ‫لەخوێندنگاكاندا‪ ،‬دەبینین باوك و دایەكەكان زۆر‬ ‫زەحمەتە بەالیانەوە كە لەگەڵ كلتوری ئەوروپیدا‬ ‫بژین‪ ،‬بەاڵم دەبینی منداڵەكان بەو پێیەی كە‬ ‫لەخوێندنگەدا وان��ەی تایبەتییان هەیە زۆر‬ ‫جیاواز لەدایك و باوكەكان بیردەكەنەوە ئەوەی كە‬ ‫بۆخۆیان بەڕاستی دەزانن بۆ خوشكەكانیشیان‬ ‫ب��ەه��ەم��ان ش��ێ��وەن‪ ،‬ه��ەر ب��ۆی��ە كچی ك��ورد‬ ‫لەئەوروپادا هێندەی ترسیان لەباوك و لەمامیان‬ ‫هەیە هێندە لەبراكانیان ناترسن بەمەرجێك‬ ‫براكانیان لەگەڵ خۆیان لەئەوروپادا گەورەبووبن‪.‬‬

‫توند‌وتیژی دژ بەمێیینە لەشاری‬ ‫ك�����ەرك�����وك س�����اڵ ب����ەس����اڵ ڕوو‬ ‫ل���ەزی���ادب���وون���ە‪ ،‬زۆرب�����ەی ه��ۆك��اری‬ ‫كێشەكانیش مۆبایل‌و ئینتەرنێتە‪ ،‬ئەو‬ ‫كەسانەش كە دەچنە سەنتەرەكان‬ ‫لەنەتەوەی كورد ‌و عەرەبن‪.‬‬

‫دەم��ێ��ن��ن��ەوە ‌و ه��ەن��دێ��ك��ی��ان كێشەكانیان‬ ‫ب��ۆ چ���ارەس���ەر دەك���رێ���ت‪ ،‬زۆرب�����ەی ئ��ەو‬ ‫كێشانەشی دێتە المان بەزۆر بەشودانی‬ ‫كچان‌و خیانەتكردنی هاوسەرییە بەهۆی‬ ‫مۆبایلەوە‪ ،‬یان ئەوەتە كوڕێك كچێكی‬ ‫شارێكی تری عێراقی هێناوەتە كەركوك‬ ‫‌و ل��ێ��رە دەس��ت��درێ��ژی سیكسی ك��ردوەت��ە‬ ‫سەری و دواتر وازی لێهێناوە‪ ،‬زۆربەی‬ ‫ك��ێ��ش��ەك��ان��ی ژن����ان ل���ەش���اری ك��ەرك��وك‬ ‫لەڕەگەزی كورد ‌و عەرەبن»‪.‬‬ ‫ل��ەب��ارەی رۆڵ��ی راگەیاندنەكانیشەوە‬ ‫وتی «گەر رۆڵی راگەیاندن ئازاد بێت‬ ‫دەت��وان��ی��ن بڵێن شتێك بەشتێك دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫بەاڵم راگەیاندن لەم شارەدا نەزۆر بەهێز‬ ‫‌و نەزۆریش الوازە‪ ،‬لەكاتێك راگەیاندن‬ ‫ئ���ەوەن���دەی خ��ەڵ��ك��ی دەت��رس��ێ��ن��ن خەڵكی‬ ‫ئارام ناكەنەوە‪ ،‬لەئێستادا راگەیاندنەكانی‬ ‫كەركوك جگە لەڕەخنەگرتن لەیەكتری ‌و‬ ‫ترساندنی خەڵك هیچی تر نییە»‪.‬‬ ‫ب������ه‌ڕێ������وه‌ب������ه‌ری پ����ه‌ن����ا ل�����ەب�����ارەی‬ ‫س��ەن��ت��ەرەك��ەش��ی��ان��ەوە دەڵ��ێ��ت «س��ەن��ت��ەری‬ ‫پ��ەن��ا ل��ەس��اڵ��ی (‪)2004‬وە دام�����ەزراوە‬ ‫تائێستا كۆمەڵێ‌ پ���رۆژەی ج��ی��اوازم��ان‬ ‫ك���ردووە وە هیچ الی��ەن��ێ��ک رێ��گ��ر نییە‬ ‫ل��ەب��ەردەم كارەكانماندا و هاوكاریشمان‬ ‫نین‪ ،‬زیاتر كارەكانیشمان راهێنان ‌و وۆرك‬ ‫شۆپە‪ ،‬دایكان ‌و باوكانی گەڕەكەكان ‌و‬ ‫مامۆستایان ‌و فەرمانبەران بەشداری‬ ‫تێدا دەكەن‪ ،‬كاردەكەین چۆن توند‌وتیژی‬ ‫ك��ەم بكرێتەوە ‌و گ��ەڕان��ەوه‌ی یەكسانی‬ ‫لەكاتی پەروەردەكردنی كچان ‌و كوڕان‪،‬‬ ‫ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��دا ب���ەرن���ام���ەی رادی�����ۆ و‬ ‫تەلەفزیۆنیمان هەیە»‪.‬‬ ‫ئ�����اوێ�����زان‪ ،‬وت���ی���ش���ی «الی����ەك����ی ت��ر‬ ‫كێشەكانی ت��ون�د‌وت��ی��ژی ئ��ەوەی��ە پ��ی��اوان‬ ‫تێناگەن مافی ژن��ان چییە‪ ،‬وا دەزان��ن‬ ‫رێكخراوەكان‪ ،‬ژنەكانیان لێ‌ دەسێنێتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە لەكاتی ك��ۆب��وون��ەوە لەگەڵ ژناندا‬ ‫پ��ی��اوان��ی��ش ك���ۆدەك���ەی���ن���ەوە ت���ا ل��ەم��اف��ی‬ ‫یەكتری تێبگەن‪ ،‬كارمان بۆ ئەوە كردووە‬ ‫نایەكسانی جێندەری نەمێنێت‪ ،‬كار دەكەین‬ ‫پەروەردەكردنی منداڵ پەروەردەیەكی باش‬ ‫بێت»‪.‬‬

‫گەنجی ئێمە تەنها گەنجێكە لەدنیادا یاخی نیە‬ ‫بەگوتاری فیكری گەنجەكانەوە هەیە‬ ‫تاچەند خ��ۆی��ان بەگەنج دەزان���ن‪ ،‬چۆن‬ ‫گوتارەكەیان وایان لێ‌ دەكات چاالك بن‬ ‫لەژیانی گەنجێتی خۆیاندا‪ ،‬چەند رۆڵیان‬ ‫هەبێت لەگۆڕانكاری ناو كۆمەڵگادا‪،‬‬ ‫چۆن ئەو تایبەتمەندیانەی هی گەنجن‬ ‫لەگەنجەكاندا رەن���گ ب��دات��ەوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫پەیوەندی بەتەمەنەوە هەیە‪ .‬ئیمامی‬ ‫غەزالی ئەفەرموێت (عەقاڵ داڵ نیە‪،‬‬ ‫بەاڵم پەیوەندی بە دڵەوە هەیە)‪ ،‬گەنجی‬ ‫گوتاریش یەكسان نیە بەتەمەن‪ ،‬دەكرێ‌‬ ‫ێ لەرووی تەمەنەوە تێپەڕیشیان كردبێت‪،‬‬ ‫كەسان ‌‬ ‫ب������������������ەاڵم‬

‫گو تا ر ە كا نیا ن‬ ‫گ�����وت�����اری‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ە‬ ‫ب������ێ������ت‪،‬‬ ‫ئ������ەوەی‬ ‫ك��ە من‬ ‫زی���ات���ر‬

‫ج��ەخ��ت��ی ل���ەس���ەر دەك����ەم����ەوە گ��ەن��ج��ی‬ ‫گوتارییە‪ ،‬نەك گەنجی فیسیۆلۆژی‪.‬‬

‫چ��ەت��ر‪ :‬گەنجی كۆمەڵگەی ئێمە‬ ‫لەكام جۆریانە؟‬

‫لەماف‪ ،‬بەاڵم لەپێش راپەڕین ئەم ئەركە‬ ‫ێ‬ ‫كە خۆبەختكردن بوو ئەبووایە جێبەج ‌‬ ‫بكرایە بەرامبەر بەنیشتیمان‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬گەنجی پێش راپەڕین بووەتە‬ ‫ق��ورب��ان��ی ‌و سوتەمەنی ب��ۆ گەنجی‬ ‫ئێستا؟‬

‫هیچی تیا نەبووە‪ ،‬شوێنێ‌ نەبووە تیایا‬ ‫بحەوێتەوە‪ ،‬ترس لەدڵیدا هەبووە‪ ،‬ئەوان‬ ‫ئ��ەو چ��اوەڕوان��ی��ی��ەی��ان ه��ەی��ە لەگەنجی‬ ‫ئەمڕۆ لەكاتێكدا گۆڕانێكی ریشەیی‬ ‫لەگوتاری گەنجێتیدا لەواڵتی ئێمەدا‬ ‫دەبێت دروست بووبێ‌‪ ،‬ئەمەش سەرەتای‬ ‫زۆرێك لەقەیرانەكانی ئەم نیشتیمانەیە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی دەسەاڵت لەگەنج تێناگات‬ ‫‌و بمانەوێ‌ ‌و نەمانەوێ‌ گەنج توێژێكی‬ ‫فراوانی ئەم نیشتیمانەیە‪ ،‬داهاتووی ئەم‬ ‫نیشتیمانەش هەر دەكەوێتە دەستی ئەو‪،‬‬ ‫ئەوانەی دەرچ��ووی زانكۆن ‌و زۆرترین‬ ‫بڕوانامەیان پێیە گەنجن‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫دەس���ەاڵت���داران زۆرب���ەی���ان ب��ڕوان��ام��ەی��ان‬ ‫ن���ەب���ووە و ل��ەش��اخ��دا ب����وون‪ ،‬ئ���ەوان���ەی‬ ‫ك��ە زۆرت���ری���ن زم��ان��ی ب��ێ��گ��ان��ە دەزان���ن‬ ‫گەنجەكانن‪ ،‬ئەوانەی كە دەتوانن لەگەڵ‬ ‫تەكنەلۆژیا و دنیای نوێدا مامەڵە بكەن‬ ‫گەنجەكانن‪ ،‬چاوی ئەم نیشتیمانە ئەو‬ ‫گەنجانەیە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە دەسەاڵت ئەو‬ ‫چاوە نابینێت ‌و خەریكە كوێری ئەكات‪.‬‬

‫تەحسین حەمەغەریب‪ :‬هیچ كامیان‬ ‫نیە‪ ،‬ئەوەی كە لەرووی فیسیۆلۆژییەوە‬ ‫پێویستیەتی ب���ۆی داب��ی��ن ن���ەك���راوە و‬ ‫ت��ەح��س��ی��ن ح���ەم���ەغ���ەری���ب‪ :‬گ��ەن��ج��ی‬ ‫نیەتی‪ ،‬ئیمامی غ��ەزال��ی هاوڕێیەكی پێش راپ��ەڕی��ن قوربانی ب��وو بۆ هەموو‬ ‫گ��ەن��ج��ی ه��ەب��ووە‪ ،‬چ���ووە ل��ەب��ازاڕ دوو نەتەوە‪ ،‬دەبوو گەنجەكانی ئێستا سوود‬ ‫ك��راس��ی ك��ڕی��وە‪ ،‬یەكێكیان ت��ازە ب��ووە و ل��ەو تەمەنە وەرب��گ��رن ك��ە ئ���ەوان زووت��ر‬ ‫ئ��ەوەی تریان كۆن ب��ووە‪ ،‬تازەكەی داوە خەرجیانكردووە‪ ،‬بەاڵم دەتوانین بڵێین بەو‬ ‫ب���ەه���اوڕێ‌ گ��ەن��ج��ەك��ەی ‌و پ��ێ��ی وت���ووە شێوەیەی كە دەشێ‌ گەنجەكان سوودیان‬ ‫ت���ۆ گ��ەن��ج��ی‪ ،‬ب����ەاڵم ئ��ای��ا الی ئێمە لەو بابەتە نەبینیوە‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬دەسەاڵتی كوردی توانیویەتی‬ ‫تایبەتمەندی گەنجێتی تەنانەت لەرووی‬ ‫فسیۆلۆژیشەوە حیسابی بۆكراوە‪ ،‬مرۆڤ ك��ار بۆ خستنە گ��ەڕی توانستەكانی‬ ‫ئ��ەو كاتەی ه��ەر ل��ەرووی جەستەییەوە گەنج بكات؟‬ ‫تەحسین حەمە غەریب‪ :‬ئەگەر لەرووی‬ ‫ل���ەئ���ەوپ���ەڕی ت��وان��اك��ان��ی خ��ۆی��ای��ەت��ی‬ ‫ه��ەر لەغەریزەكانەوە بیگرە تا توانای فەلسەفەی زانستە مرۆییەكانەوە وەاڵم‬ ‫داه��ێ��ن��ان‪ ،‬وات���ە گ��ەن��ج��ی واڵت���ی ئێمە بدەینەوە‪ ،‬بەپشت بەستن بەبیردۆزەكانی‬ ‫لەرووی فیسیۆلۆژییەوە مافی پێنەدراوە كۆمەڵناسی‪ ،‬ئەتوانین بڵێین دەسەاڵتی‬ ‫ێ‬ ‫تا بڵێین ئەمە گەنجێكی فیسیۆلۆژییە‪ ،‬ك����وردی دەس��ەاڵت��ێ��ك��ی پ��ی��رە‪ ،‬ن��ات��وان� ‌‬ ‫لەجێگەی‬ ‫م��ن لەبەریتانیا گەنجم دی��وە بەبۆكس گەنجانە بیر بكاتەوە و خۆی‬ ‫چەتر‪ :‬یاخیبوون لەرۆحیەتی گەنجی‬ ‫لەبازاڕدا بەیەكتریاندا كێشاوە‪ ،‬كە لێیشم گەنجەكان دابنێت‪ ،‬بزانن ئەوان داخوازییان ئەمڕۆدا هەیە؟‬ ‫پ��رس��ی��ون ئ��ەم��ە چ��ی��ە؟ وت��وی��ان��ە ئەمانە چیە؟ مامەڵەی‬ ‫ت�������ەح�������س�������ی�������ن‬ ‫ئازادن‪ ،‬هەروەها گەنجی گوتاریش نیە‪ ،‬دەس��������ەاڵت��������ی‬ ‫ح�����ەم�����ەغ�����ەری�����ب‪:‬‬ ‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئێمە گوتارێكمان نیە تایبەت ك���������������������وردی‬ ‫گەنجی ئێمە تەنها‬ ‫بێت بەگەنجان‪ ،‬تایبەتمەندیەكانی روون ه�����ەم�����ی�����ش�����ە‬ ‫تەحسین حەمەغەریب ساڵی گەنجێكە ل��ەدن��ی��ادا‬ ‫بێت‪ ،‬تا گەنجەكان خۆیان بە خاوەنی م��ام��ەڵ��ەی��ەك��ی (‪ )1974‬لەهەڵەبجەی شەهید یاخی نیە‪ ،‬یاخیبوون‬ ‫پیرانەیە‪ ،‬تەنها‬ ‫بزانن‪.‬‬ ‫دوای داب��ی��ن��ك��ردن��ی‬ ‫ئیدارە‬ ‫دەرچووی‬ ‫بووە‪،‬‬ ‫لەدایك‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ئ��ەت��وان��ی��ن بڵێین گەنجی ح��س��اب ب��ۆ ئەو‬ ‫پێویستیەكانی ه��ەر‬ ‫ئێستا درێژە پێدەری هەمان كلتوری ت��ەم��ەن��ە دەك���ەن و فەلسەفەیە و خاونی بیست م��رۆڤ��ێ��ك��ی ئ��اس��ای��ی‬ ‫گەنجەكانی نەوەكانی پێش خۆیانن؟ ك�����ە خ���ۆی���ان���ی‬ ‫دێ���ت‪ ،‬گەنجی ئێمە‬ ‫ئێستاش‬ ‫چاپكراوە‬ ‫پەرتوكی‬ ‫تەحسین حەمەغەریب‪ :‬ئەگەر قسە ت���ێ���دان ب��ەح��زب��ە‬ ‫هێشتا ه���اواری سك‬ ‫لەسەر كلتوری گەنجێتی بكەین‪ ،‬نەخێر‪،‬‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری هەژانە‬ ‫‌و گیرفانی دەك��ات‪،‬‬ ‫گەنجی س��ەردەم��ەك��ان��ی ل��ەوەوپ��ێ��ش بەم‬ ‫س��ەی��ری راپ��ەرەك��ان��ی‬ ‫قۆناغەدا جیای بكەینەوە‪ ،‬پێش راپەڕین‬ ‫ئ���ەوروپ���ا ب��ك��ە دوای‬ ‫‌و دوای راپەڕین‪ ،‬گەنجی پێش راپەڕین‬ ‫لەحزبدان‬ ‫ئەوانەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەكانیشەوە‪،‬‬ ‫داب��ی��ن��ك��ردن��ی م��اف��ەك��ان��ی��ان ی��اخ��ی��ب��وون‪،‬‬ ‫گەنجێك ب��وو خ��ۆی ئ��ەك��رد بەقوربانی‬ ‫پیرن‪،‬‬ ‫خەڵكی‬ ‫لەدەستدایە‬ ‫�ان‬ ‫�‬ ‫�اری‬ ‫�‬ ‫�ڕی‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫‌و‬ ‫ئەمە لەخانەی یاخیبووندا نیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫نەتەوە و میللەت‪ ،‬بۆ پێشمەرگە خۆی دەكرێ‌ لەسەركردایەتی حزبێكدا دوو سێ‌ لەخانەی داواك��ردن��ی مافەكانیایەتی‪،‬‬ ‫ئ��ەت��وان��دەوە‪ ،‬ئ��ەم��ە م��ەرك��ەزی��ەت��ێ��ك ب��وو گەنج هەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەمە واتای ئەوە نیە وەك م���ەوالن���ای رۆم����ی ل��ەش��ی��ع��رێ��ك��ا‬ ‫ل��ەن��ۆرم��ی ئەخالقیی ئ���ەودا‪ ،‬خ��ۆك��ردن بتوانێت گوتارە پیرانەكە وەربگێڕێت بۆ دەڵ����ێ‌ ی���ەك���ەم ج���ار س���ك‪ ،‬ئ���ەم هێشتا‬ ‫بەقوربانی بۆ نیشتیمان ناوەند بوو لەبیر گوتارێكی گەنجانە‪ ،‬دەسەاڵتی كوردی موچەیەكی نیە‪ ،‬ناتوانێت زەواج بكات‪،‬‬ ‫‌و بۆچوونی گەنجی ئەو ئەوسەردەمەدا‪ ،‬بەبۆچوونی من لەكێشەكانی گەنجی ناتوانێت خانوویەكی هەبێت‪ ،‬رۆژانە بۆ‬ ‫بەاڵم ئەو فەزیلەتە الی گەنجی ئێستا كورد ‌و ئەم نیشتیمانە تێناگات‪ ،‬كە بیر دانەمەزراندن مان دەگرێت‪ ،‬هەست دەكەن‬ ‫هێشتا سیماكانیشی دەرن��ەك��ەوت��ووە‪ ،‬لەو گەنجێتیەی خۆی دەكاتەوە كە لەو گەنجێتیەكەیان بەهەوانتە دەڕوات كە‬ ‫ێ‬ ‫ئ�����ەو ف����ەزی����ل����ەت����ەی ك����ە ئ���ەم���ڕۆ شاخە ژیاوە وایش حساب بۆ گەنجێتی چاكترین بڕگەكانی تەمەنیەتی بە ب ‌‬ ‫گەنجەكان بەدوایدا دەگەڕێن بریتیە گەنجەكانی ئ��ەم��ڕۆ دەك���ات‪ ،‬باخەڵی ئامانج تێدەپەڕێنێت‪.‬‬

‫ژینگه‌پارێزه‌کان ماندوون‬

‫«گه‌نجانی سلێمانی له‌خاوێن راگرتنی شاره‌که‌یان که‌مته‌رخه‌من»‬ ‫ئا‪ /‬جەزا ئەحمەد‬ ‫بەشێك لەگەنجان لەوە دەدوێن كە‬ ‫پ��اك��ك��ردن��ەوەی ش��ۆس��ت��ە و رێ��گ��اك��ان‬ ‫كارێكی شەرمە و لەالیەن كۆمەڵگەوە‬ ‫ب��ەچ��اوێ��ك��ی ك����ەم س��ەی��ر دەك���رێ���ت‪،‬‬ ‫بەشێكتریان ئەم بۆچونە رەتدەكەنەوە و‬ ‫پێیانوایە پاككردنەوی شار ئەركێكە و‬ ‫شەرمی ناوێت توێژەرێكیش رایدەگەیێنێت‬ ‫ك��ە ش��ەرم��ك��ردن��ی گ��ەن��ج��ان ل��ەك��اری‬ ‫پاكەوانی پەیوەندی بەپەروەردەوە هەیە‪.‬‬

‫سامی‪ ،‬گەنجێكی بااڵبەرزە رۆژانە‬ ‫ب��ەگ��س��ك��ەی دەس���ت���ی پ���اش���م���اوەی ئ��ەو‬ ‫خاشاكانە كۆدەكاتەوە كە رێبواران و خاون‬ ‫دوك��ان��ەك��ان ف��ڕێ��ی��دەدەن��ە س��ەر شۆستە و‬ ‫رێگاكان‪ ،‬ئەو لەشاری دهۆكەوە هاتووە بۆ‬ ‫پاكردنەوەی شەقامی مەولەوی سلێمانی‬ ‫و مانگانەش لەبەرامبەر ئەم پاكەوانیەدا‬ ‫(‪ )450.000‬دینار وەردەگرێت تا بژێوی گه‌نجێک له‌کاتی پاکه‌وانی له‌سه‌ر شه‌قامی سامل له‌ شاری سلێامنی‬ ‫خ��ۆی��ی و خ��ێ��زان��ەك��ەی پ��ێ��داب��ی��ن ب��ك��ات‪،‬‬ ‫ئەم گەنجە ئەوەشی خستەروو كە ساڵ شاری پێ‌ كارێكی شەرمە و دەڵێت «من‬ ‫و ن��ی��وێ��ك��ە لەسلێمانی ب��ەپ��اك��ردن��ەوەی بەالمەوە شەرمە كە جادەكانی ئەم واڵتە‬ ‫پاك بكەمەوە‪ ،‬ئەگەر من ئەو كارە بكەم‬ ‫شەقامەكانەوە خەریكە‪.‬‬ ‫سامی زەید‪ ،‬تەمەن (‪ )18‬ساڵ‪ ،‬هێما بۆ هیچ جیاوازییەكم لەگەڵ ئەو فیلیپینییە‬ ‫ئەوە دەكات كە پاككردنەوەی شەقامەكانی نابێت كە ج��ادە پ��اك دەك��ەن��ەوە و دەچمە‬ ‫پێشەرم نییە دانیشتنی پێ شەرمە جەخت قاڵبی ئەوانەوە»‪ ،‬بڕوا‪ ،‬پێشیوایە ئەگەر‬ ‫لەمە دەك��ات��ەوە و وت��ی «م��ن بەشەرمی پاكەوانی بكات ئ��ەوا لەالیەن گەنجانی‬ ‫نازانم پاككردنەوەی شەقامەكان‪ ،‬بەڵكو ت���رەوە ب��ەچ��اوی ك��ەم س��ەی��ردەك��رێ��ت بۆیە‬ ‫ل��ەم��اڵ دانیشتنم پێناخۆشە ل���ەوەی كە دەڵێت «ئێمەی گەنجان بەدوای مۆدێلدا‬ ‫ك��ارن��ەك��ەم‪ ،‬ه��ەم��وو ك��ەس وەك ی��ەك نیە دەگەڕێین ئەگەر كارێكی وابكەین بەكەم‬ ‫هەندێك كەس هەیە كە خۆیان بەگەورە سەیر دەكرێین لەالیەن گەنجەكانی ترەوە‪،‬‬ ‫دەزان���ن و دەڵێن ئەمكارە پیسە من ئەم بۆیەش پاككردنەوەی شەقامەكان بەشەرم‬ ‫ده‌زانم»‪.‬‬ ‫قسەیەم پێناخۆشە»‪.‬‬ ‫ئاسۆ حەمەخورشید‪ ،‬تەمەن (‪ )31‬ساڵ‬ ‫بڕوا عومەر‪ ،‬تەمەن (‪ )23‬ساڵ یەكێكە‬ ‫لەو گەنجانەی پێچەوانەی سامی قسەی مانگێكە لەواڵتی بەریتانیا هاتووەتەوە‬ ‫دەكرد و پاككردنەوەی شەقام و رێگاكانی دەیوت «زۆرم بەالوە سەیرە كە گەنج لێرە‬

‫«گ��ەن��ج��ان��ی ك��ورد‬ ‫كە دەچێنە ئەوروپا‬ ‫ب����ەش����ان����ازی����ی����ەوە‬ ‫خ�����ەری�����ك�����ی ج������ادە‬ ‫پ���اك���ك���ردن���ەوەن ‪...‬‬ ‫كەچی ئێرە كە واڵتی‬ ‫خ��ۆی��ان��ە ئ��ام��ادەن��ی��ن‬ ‫پاكی بكەنەوە»‬

‫فۆتۆ‪ :‬جەزا ئەحمەد‬ ‫دەڵ��ێ��ت پ��اك��ك��ردن��ەوەی شەقامەكانی ئەم‬ ‫واڵتەم بەالوە شەرمە بەڕاستی گەنجانی‬ ‫ك��ورد كە دەچێنە ئ��ەوروپ��ا بەشانازییەوە‬ ‫خەریكی جادە پاككردنەوەن‪ ،‬من تێناگەم‬ ‫گەنجە ك��وردەك��ان ل��ەئ��ەوروپ��ا لەچەندین‬ ‫كۆمپانیا خۆیان دەنووسن بۆ پاككردنەوەی‬ ‫ئاودەست كەچی ئێرە كە واڵتی خۆیانە‬ ‫ئامادەنین پاكی بكەنەوە»‪.‬‬ ‫ئاسۆ‪ ،‬ئاماژە بۆ ئەوە دەكات «ئەگەر‬ ‫من لەمانگێكدا رۆژێكم بەر بكەوێت بۆ‬ ‫پاككردنەوەی شەقامەكانی كوردستان بەڵێن‬ ‫دەدەم بەشانازییەوە ئەگەر لەئەوروپاش بم‬ ‫بگەڕێمەوە پاكی بكەمەوە»‪.‬‬ ‫ساالر حەمەكەریم‪ ،‬تەمەن (‪ )25‬ساڵ‬ ‫گەنجێكە و دەڵ��ێ��ت «ب��ەه��ۆی الی��ەن��ی‬ ‫دەروونیەوە گەنج ئامادەیی تیادانیە جادە‬

‫پ��اك ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە گەنجەكانمان‬ ‫ئ��ام��ادەی ئ��ەوەی��ان تیادایە كە جادەكانی‬ ‫ئەوروپا پاك بكەنەوە‪ ،‬بەاڵم بۆ جادەكانی‬ ‫ئەم واڵتە پاك ناكەنەوە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە كۆمەڵگا بەچاوێكی ك��ەم سەیری‬ ‫پاكەوانەكان دەك��ات بۆیە گەنج ئامادە‬ ‫نیە ج��ادەك��ان پ��اك ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬م��ن كاتێك‬ ‫ێ‬ ‫ك���ە ش��ەق��ام��ێ��ك پ���اك دەك����ەم����ەوە گ��و ‌‬ ‫نادەمە خەڵكی چوار دەورم كەچی دەڵێن‬ ‫خۆبەخش ئەو كارەم كردووە وە هەستكردن‬ ‫بە بەرپرسیارێتیەكی پاڵم پێوە دەنێت بۆ‬ ‫پاككردنەوەی ئەم شارە»‪.‬‬ ‫پەروین حەسەن‪ ،‬توێژەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫لەمبارەیەوە بەچەتری راگەیاند «بەشەرم‬ ‫زانینی پاككردنەوەی شەقامەكانی ناو‬ ‫ش���ار پ��ەی��وەن��دی ب���ەو وش���ەی ش��ەرم��ەوە‬ ‫هەیە كە لەالی خەڵكی ئێمە دروستبووە‪،‬‬ ‫سەرچاوەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ ناهۆشیاری‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگا‪ ،‬بەڕاستی پ��ەروەردە‬ ‫هەر لەخێزانەوە تاناو كۆمەڵگا و خوێندن‬ ‫خراپە و وا پەروەردە دەكرێن كە لەداهاتوودا‬ ‫هەموومان دەبین بەفەرمانبەر و لەسەر‬ ‫كورسی دادەنیشین‪ ،‬وا پەروەردە ناكرێن كە‬ ‫خۆشەویستیمان هەبێت بۆ ئ��ەم واڵت��ە و‬ ‫ئامادەبین كە شەقامەكانی پاك بكەینەوە‬ ‫ئەگەر موچەشیان نەبێت‪ ،‬نادادپەروەری‬ ‫ن��او كۆمەڵگاش هۆكارێكی گرنگە بۆ‬ ‫نەبوونی خۆشەویستی بەتایبەتی ئێستا‬ ‫داب و نەریت هۆكارێكی زۆر گرنگن‬ ‫كەوا دەكەن»‪.‬‬ ‫ئ��ەم ت��وێ��ژەرە پێیوایە گەنجانی كورد‬ ‫بۆیە لەئەوروپا شەقامەكان پاكدەكەنەوە‬ ‫ژی��ان��ی��ان ب��اش��ە ك��ە ل��ەك��وردس��ت��ان وان��ی��ە‬ ‫گەنجان ژیانیان باش نیە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە كۆمەڵێك لەئاستی سەرەوەی دەسەاڵتن‬ ‫و كۆمەڵێكیش هەژارن»‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪9‬‬

‫دووركەوتنەوە لەسیاسەت‬ ‫حەیدەر ناسیح‬

‫«ف��ەل��س��ەف��ەش ل���ەدوا‬ ‫پ��ێ��ن��اس��ەك��ردن��ی��دا ه��ەر‬ ‫سیاسەتە» ئەلتوسێر‬

‫س��ی��اس��ەت ك��ە ق��ۆن��اغ ب��ە ق��ۆن��اغ ب��ووە‬ ‫بەنەریتێكی ئەنترپۆلۆجی‪ ،‬دوات���ر ب��ووە‬ ‫بەپایەی داڕشتن و پێكهێنانی ئەو سیستەم‬ ‫و دەوڵ��ەت و فەرمانڕەوایەتیانەی كە بۆ‬ ‫ژیانی كۆمەڵێكی دیاریكراو لەقۆناغێكی‬ ‫دی���اری���ك���راودا دروس���ت���ك���راون و ژی��ان��ی‬ ‫كۆمەڵگەیان پێبەڕێوەبراوە‪ ،‬لەم سۆنگەیەوە‬ ‫سیاسەت و دوات��ری��ش ب��ەش��داری سیاسی‬ ‫دەبێتە كلتور و گۆڕەپانی كێبڕكێ‌‪ ،‬ئیدی‬ ‫لێرەشەوە ئەوە سەرجەم چین و توێژەكانی‬ ‫كۆمەڵن كە داوا دەكەن بەشداربن لەداڕشتنی‬ ‫ئەو سیستەمەی كە دەیەوێت بەشێوەیەكی‬ ‫رێ��ژەی��ی ج��ڵ��ەوگ��ی��ری ژی��ان��ی گشتی و‬ ‫كەسیان بكات‪ ،‬تاپەراوێزنەخرێن و مافە‬ ‫كەسی و سروشتیەكانیان لەنێو دەسەاڵت و‬ ‫سیستەمێكی دۆگمادا ئاوەژوو نەكرێنەوە‪.‬‬ ‫مەبەستم لێرەدا ئەوەیە كە ئێستا لەزۆر‬ ‫ێ‬ ‫شوێنی دنیادا پەراوێزخستنی جیلی نو ‌‬ ‫لەسیاسەت و بەیەكدادانی نێوان جیلی كۆن‬ ‫ێ بەهەمان شێوەی ئاستە كلتوریەكە‪،‬‬ ‫و نو ‌‬ ‫لەسەر ئاستە سیاسیەكەش ب��ووە بەجێی‬ ‫مشتومڕ و مەسەلەیەكی هەنووكەیی‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی بەتێڕوانینی من جیلی كۆن‬ ‫چەندێك مۆدێرن بێت و خۆی نوێبكاتەوە‪،‬‬ ‫لەتێڕوانینی جیلی نوێدا هەر كۆن و جێی‬ ‫رەخنەیە‪ ،‬بۆیە دەكرێت ئەو مشتومڕە لەسەر‬ ‫بنەمای تەوازوعی كۆمەاڵیەتی و سیاسی‬ ‫و كلتوری چ��ارەس��ەر بكرێت ن��ەك لەسەر‬ ‫بنەمای توندوتیژی و سڕینەوەی الیەنێك‬ ‫لەالیەنەكان‪ ،‬لەبەرئەوەی هەموو پێكەوە‬ ‫جوانین و پێویستمان بەئەزمونی جیلی‬ ‫پێشوو هەیە‪ ،‬لەهەمانكاتدا ئەبێت خەیاڵ‬ ‫و وەه��م و دنیابینی جیلی نوێش بەهەند‬ ‫وەربگیرێت‪.‬‬ ‫ئەگەر لێكۆڵینەوەیەكی كۆمەڵناسی‬ ‫س��ی��اس��ی ب��ك��ەی��ن ل���ەوب���ارەی���ەوە‪ ،‬دەبینین‬ ‫لەئەنجامی چارەسەرنەكردن و بەئەنجام‬ ‫نەگەیشتنی ئەو مشتومڕەدا‪ ،‬ئێستا گەنج‬ ‫ێ بەگشتی لەسیاسەت دوور‬ ‫و نه‌وه‌ی نو ‌‬ ‫كەوتوونەوە و رۆڵیان نیە لەو مەسەالنەی‬ ‫پ��ەی��وەن��دی ب���ەژی���ان و خ��ەی��اڵ و مافە‬ ‫كەسیەكانیانەوە هەیە‪ ،‬لەراستیدا كاتێك گەنج‬ ‫هەست دەك��ات بەشداریكردنی لەمەیدانی‬ ‫س��ی��اس��ی��دا‪ ،‬دی��س��ان��ەوە ب��ەدی��وێ��ك��ەی ت��ردا‬ ‫پەراوێزكەوتن و دۆگما بوونە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ئێستا بەگشتی سیاسەت لەمەسەلەیەكی‬ ‫فیكری و فەلسەفیەوە‪ ،‬بەرەو بەئابوریكردن‬ ‫و بازرگانی رۆشتووە و بەتاڵە لەهەندێ‌‬ ‫بنەمای مۆراڵی و سروشتی‪ ،‬ئیتر لێرەوە‬ ‫گەنج دەستبەرداری دەبێت بۆ جیلی كۆن‬ ‫و دەوڵەمەند و سەرمایەدارەكان‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫لەوێوە دەتوانن س��ازش لەسەر مافەكانی‬ ‫گەنج بكەن و پەراوێزی بخەن‪ ،‬هەر ئەمەش‬ ‫یەكێكە لەهۆكارەكانی نەمانی هەستی‬ ‫ناسیۆنالیستی و گوێنەدان بەنیشتمان‬ ‫و پاكڕانەگرتنی ژینگەی نیشتمان و‬ ‫بەجێهێشتنی خاك و واڵت بەسەرجەم بەها و‬ ‫كلتور و مێژووەكەیەوە كە بەردەوام گەنجی‬ ‫پێتاوانبار دەكرێت‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە ه��ەم��ووان هەڵوەستەیەك‬ ‫لەسەر ئەو مەسەلەیە بكەن و دەرەنجامەكانی‬ ‫لێكبدەنەوە و بەهەند وەریبگرن‪ ،‬ئیتر ناكرێت‬ ‫كەسانێك كە نەوەی هەمان ئەو میللەتەبن‬ ‫و خەونەكانی دواڕۆژی ئ��ەو میللەت و‬ ‫نیشتمانە بكەوێتە چنگیان لەداهاتوودا‪،‬‬ ‫كەچی ڕێگەیان نەدرێت بەشداربن لەیەكێ‌‬ ‫لەكایە گرنگەكانی ژیانی خۆیاندا‪ ،‬هەر بۆ‬ ‫ئەوەی ئەزمونێكیان هەبێت‪ ،‬بۆیە پێشنیار‬ ‫دەكەم كە ئەو پێكدادان و ناكۆكیە لەسەر‬ ‫ئاستی سیاسی و كلتور و كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ل���ەڕێ���ی س����ەرج����ەم ن����اوەن����د و دەزگ����ا‬ ‫رۆشنبیریەكانەوە‪ ،‬كاری لەسەر بكرێت و‬ ‫چیتر ڕێگە نەدەین شتێك كە چارەسەرەكەی‬ ‫لەقازانجماندایە‪ ،‬هەر وا بەپەراوێزخراوی‬ ‫بمێنێتەوە‪.‬‬


‫ئەمریكا و ئێران‪ ..‬قەیرانی دیالۆگ و ئەگەری شەڕ‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪10‬‬

‫کورد له‌میدیا جیهانیه‌کاندا‬

‫دانیمارك و مافەكانی كورد لەتوركیا‬ ‫ئاژانسی (ئەسۆشێتد پریس) راپۆرتێكی‬ ‫تێروتەسەلی ل��ەب��ارەی روان��گ��ەی دەوڵەتی‬ ‫دانیمارك لەئاست پێشێلكردنی مافەكانی‬ ‫مرۆڤ لەتوركیا باڵوكردەوە‪.‬‬ ‫لەم راپۆرتەدا هاتووە‪ :‬سەرۆك وەزیرانی‬ ‫دانیمارك زۆر بەالیەوە سەیر و سەرسوڕمانە‬ ‫توركیا داوای مافی ئەندامێتی لەیەكێتی‬ ‫ئەوروپا دەكات‪ ،‬بەاڵم لەهەمانكاتدا داوای‬ ‫راوەس��ت��ان��دن��ی ه���ەر ج���ۆرە چاالكییەكی‬ ‫راگەیاندن و مەدەنیانەی (‪ )PKK‬دەكات‬ ‫لەواڵتانی ئەسكەندەناڤیا‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا راپ��ۆرت��ەك��ە ئ��ام��اژەی بۆ ئەوە‬ ‫كردووە‪ :‬دەوڵەتی توركیا پتر لە (‪ )54‬سەرۆك‬ ‫شارەوانی شار و شارۆچكەكانی واڵتەكەی‬ ‫خ��ۆی‪ ،‬راپێچی لێكۆڵینەوە ك��ردووە تەنها‬ ‫لەبەرئەوەی داخستنی ئەو تەلەفزیۆنەیان‬ ‫بە ن��اڕەوا لەقەڵەم داوە‪ .‬تەنانەت س��ەرۆك‬ ‫شارەوانییەكی كوردستانی توركیا‪ ،‬تەنها‬ ‫لەبەرئەوەی پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ‬ ‫یەكێك لەكەناڵە كوردییەكان ك���ردووە‪ ،‬بە‬ ‫(‪ )15‬مانگ زیندانی سزا دراوە!‬

‫كوردانی سوریا مافیان دەوێ‬ ‫(جۆزیف مانلۆ)ی نوسەر‌و رۆژنامەنووسی‬ ‫ن��اس��راو‪ ،‬وتارێكی ل��ەرۆژن��ام��ەی (‪Daily‬‬ ‫‪ )Nation‬لەبارەی پێشێلكردنی مافەكانی‬ ‫كورد لەباڵوكردەوە‪.‬‬ ‫لەم وتارەدا هاتووە‪ :‬كوردەكانی سوریا دوێی‬ ‫هاتنە سەركاری بەشار ئەلئەسەد‪ ،‬ئاواتێكیتریان‬ ‫لەبارچوو ئەویش بەدەستهێنانی مافێكی زیاتر‬ ‫بوو لەسەردەمی ئەم سەرۆكە نوێیەی سوریادا‪،‬‬ ‫بەاڵم نەهامەتییەكانی ئەم نەتەوەیە لەسوریا كە‬ ‫لەماوەی چەند دەی��ەی راب���ردووی سەردەمی‬ ‫حكومڕانی حافز ئەلئەسەد بەئاشكرا دەبینرا‪،‬‬ ‫لەماوەی حكومڕانی سەرۆكی نوێی سوریاشدا‬ ‫ه��ەم��ان دۆخ ب���ەردەوام���ە‪ .‬ك��وردی��ش داوای‬ ‫زەروورەت��ی گۆڕان لەڕژێمی بەشار ئەلئەسەد‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ئ��ەم ن��وس��ەرە نوسیویەتی‪ :‬ئێستا‬ ‫ستراتیژی گرنگ ب��ۆ ك��وردەك��ان��ی سوریا‪،‬‬ ‫پارێزگاریكردنە لەناسنامەكەیان و نەتوانەوەیانە‬ ‫لەناو كۆمەڵگای ع��ەرەب��ی‪ ،‬س��وری��اش بەبێ‬ ‫ێ سیمایەكی جوان‬ ‫بایەخدان ب��ەك��ورد ناتوان ‌‬ ‫ل��ەن��او كۆمەڵگای ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی��دا ب��ۆ خۆی‬ ‫دەستەبەر بكات‪ .‬ئێستا كوردانی سوریا مافیان‬ ‫دەوێ‪ ،‬مانەوەی سوریاش بەئارامی‪ ،‬بەندە بە‬ ‫بەخشینی مافی تەواوەتی بەكورد بەرلەوەی‬ ‫ناڕەزایەتییەكانیان ببێتەمایەی تەقینەوەی‬ ‫جەماوەری و هەژاندنی حكومڕانی لەسوریا‪.‬‬

‫هەرێمی كوردستان لەبەردەم هەڕەشەدایە‬ ‫رۆژن��ام��ەی (ئ��ەك��ش��ام)ی توركی دەقی‬ ‫چاوپێكەوتنێكی جەمیل چیچەكی وەزیری‬ ‫دەوڵەت و جێگری سەرۆك وەزیرانی توركیای‬ ‫باڵوكردەوە دەرب��ارەی دەستپێكردنی هێرشی‬ ‫زەمینی ‌و ئاسمانی سوپای توركیا بۆسەر‬ ‫كوردستانی عێراق بە بیانووی پاكتاوكردنی‬ ‫هێزەكانی (‪)PKK‬ەوە‪.‬‬ ‫لەم چاوپێكەوتنەدا (جەمیل چیچەك)‬ ‫رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت‪ :‬توركیا س��ەرەن��ج��ام بەپێی‬ ‫مافە نێودەوڵەتییەكانی خۆی بەگژ پارتی‬ ‫كرێكارانی كوردستان (‪)PKK‬دا دەچێتەوە‪،‬‬ ‫سوپاكەمان لەئامادەباشیدایە و بەمزووانەش‬ ‫ه��ێ��رش ب���ۆس���ەر ب���اك���وری ع���ێ���راق دەس���ت‬ ‫پێدەكات»‪.‬‬ ‫هەروەها ئەم رۆژنامەیە لەڕاپۆرتێكیتردا‬ ‫باڵوی كردەوە كە ئەمریكا و عێراق ڕێگەیان‬ ‫بەتوركیا داوە تا هەر كوردێك لەناو ببات كە‬ ‫كێشە بۆ دەوڵەتی توركیا دروست دەكەن‬

‫ئێمە دەستەی ف��ەرم��ان��ڕەوای ئەمریكا‬ ‫بانهگێشت دەكەین تا هەنگاوێكی جدی‌و‬ ‫دلێرانە بنێت بۆ دروستكردنی گفتوگۆیەكی‬ ‫راستەوخۆ لەگەڵ ئێراندا لەبارەی بەرنامەی‬ ‫ناوەكی ئێران‪.‬‬ ‫نوسەرانی ئەم وتارە‪ ،‬هەندێكیان وەزیرانی‬ ‫پێشووی كاروباری دەرەوەی واڵتانی ئەوروپا‬ ‫و ئەمریكای باكورن كە بەنیگەرانییەوە‬ ‫راپۆرتەكانی ئەم دواییەیان خوێندۆتەوە‪ .‬ئەم‬ ‫گروپە لەوبڕوایەدان كە لەسەربنەمای ئەم‬ ‫راپۆرتانە رەنگە دەوڵەتی ئۆباما بەشێوەیەكی‬ ‫جدی بەرنامە بۆ هێرشی سەربازی بۆسەر‬ ‫پێگە ناوەكییەكانی ئێران دابڕێژێت‪ .‬لەگەڵ‬ ‫بەدرۆخستنەوەكانی دەوڵ��ەت��ی ئەمریكا‪،‬‬ ‫ئ���ەم چ��ەش��ن��ە ه���ەوااڵن���ە ن��ی��گ��ەران��ك��ەرن‪.‬‬ ‫بەهەمانشێوەی كە لەساڵی (‪ )2003‬بەر‬ ‫لەهێرشكردنە س��ەر عێراق ئێمە چەندین‬ ‫راپۆرتی لەوشێوەیە و بەدرۆخستنەوەی ئەو‬ ‫راپۆرتانەمان بینی‪.‬‬ ‫ئێمە بەمافی تەواوەتیانەی ئێرانی دەزانین‬ ‫كە لەژێر چاودێری ناوەندە نێودەوڵەتییەكاندا‬ ‫و بەمەبەستی بەكارهێنانی ئاشتیخوازانە‪،‬‬ ‫تەكنەلۆژیای ناوەكی لەپێناو پێشكەوتندا‬ ‫هەبێت‌و بەرەسمی دەیناسێنین‪.‬‬ ‫س��ەرك��ردە ئ��ەوروپ��ی��ی��ەك��ان ل���ەڕاب���ردوودا‬ ‫كۆمەڵە هەوڵێكی زۆری��ان بۆ دانوستاندن‬ ‫لەگەڵ ئێراندا داوە تا هەم رێز لەمافەكانی‬ ‫ت و هەم‬ ‫ئێران ل��ەم مەسەلەیەدا بگیردرێ ‌‬ ‫هانی ئێران ب��دات بۆ ڕێزگرتن لەیاسا و‬ ‫چاودێرییە نێودەوڵەتییەكان‪.‬‬ ‫ب�����ەداخ�����ەوە دەوڵ����ەت����ی ئ���ێ���ران خ��ۆی‬ ‫لەقبوڵكردنی ه��ەرج��ۆرە چاودێرییەكی‬ ‫نێودەوڵەتی بەسەر بەرنامە ناوەكییەكاندا‬ ‫قوتار كردووە وەك كۆنترۆڵكردنی پیتاندنی‬ ‫یۆرانیۆم‪.‬‬ ‫تێڕوانینە هەڕەشەئامێز و سوكایەتی‬ ‫پێكردنەكانی (مەحمود ئەحمەدی نەژاد)‬

‫ی سەرۆك كۆماری ئێران‪،‬‬ ‫بۆتە مایەی دروستبوونی‬ ‫ن��ی��گ��ەران��ی ‌و گ��وم��ان��ی‬ ‫ئ��ی��س��رائ��ی��ل ‌و واڵت��ان��ی��ت��ر‬ ‫ل���ەه���ەم���ب���ەر م��ەب��ەس��ت��ە‬ ‫س��ەرەك��ی��ی��ەك��ان��ی ئ���ێ���ران‪.‬‬ ‫ئیسرائیل مافی خۆیەتی‬

‫نوسینی‪ :‬مادلین ئۆلبرایت‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬بەختیار ئیبراهیم‬

‫ئۆڵبڕایت داوای پاراستنی ئاشتی جیهان ده‌کات‬

‫كە دەرب���ارەی گەشەی هێزە س��ەرب��ازی ‌و‬ ‫توانستە سەربازییەكانی ئێران نیگەران بێت‪.‬‬ ‫ێ ل��ەگ��ری��م��ان��ە و‬ ‫ئ���ەگ���ەرچ���ی ه���ەن���د ‌‬ ‫گ��وم��ان��ەك��ان س���ەب���ارەت ب��ە ئ��ێ��ران نزیكە‬ ‫لەڕاستییەوە‪ ،‬بەاڵم هەنگاوی یەكالیەنەی‬ ‫ئەمریكا لەسەربنەمای بەكارهێنانی هێرشی‬ ‫سەربازی دژ بەئێران‪ ،‬سەرەنجامێكی زۆر‬ ‫مەترسیداری بۆ ئاسایشی جیهان دەبێت‪.‬‬ ‫بیروباوەڕی ئەمریكا كە پێیوایە بەهێرشی‬ ‫ێ هەموو‬ ‫س��ەرب��ازی��ی‪ -‬ئاسمانی دەت��وان�� ‌‬

‫دەب��ێ��ت ‌و ه����ەروەك كاتی‬ ‫هێرشكردنە سەر عێراقیش‬ ‫پەیمانی ناتۆ دەخاتە بەردەم‬ ‫مەترسییەوە‪.‬‬ ‫ل�������ەدەرەن�������ج�������ام�������ە‬ ‫درێ����ژخ����ای����ەن����ەك����ان����ی‬ ‫هەنگاوێكی لەوچەشنە‪،‬‬

‫فۆتۆ‪:‬ئینته‌رنێت‬

‫پێگە ناوەكییەكانی ئێران لەناوبەرێت‪ ،‬زۆر‬ ‫گوماناوییە چونكە دەستبەسەرداگرتنی‬ ‫س��ەرب��ازی��ان��ەی ئ��ێ��ران كارێكی گ��ران��ە بۆ‬ ‫ئەمریكا‪ .‬تەنانەت ئەگەر ئەمریكییەكان‬ ‫س��ەرك��ەوت��ووب��ن ب��ۆ ل��ەن��اوب��ردن��ی توانستە‬ ‫ێ‬ ‫ئ��ەت��ۆم��ی��ی��ەك��ان��ی ئ��ێ��ران‪ ،‬ئ��ێ��ران دەت��وان � ‌‬ ‫لەمەیدانەكانیتری وەك تیرۆریزم‪ ،‬تەسفییەی‬ ‫حساب لەگەڵ واڵتە خۆرئاواییەكاندا بكات‪.‬‬ ‫ئەم هەنگاوە یەكالیەنەیەی ئەمریكا لەناو‬ ‫واڵتە ئەوروپییەكاندا‪ ،‬پشتیوانییەكی كەمی‬

‫ڕادیكاڵتربوونی زۆرینەی دەوڵەتی ئێران ‌و‬ ‫ئینتیمای واڵتانی ناوچەكە وەك توركیا و‬ ‫میسر زیاتر دەكات بۆ دامەزراندنی چەكی‬ ‫ێ ئەوەی‬ ‫ناوەكی ‌و گەشەپێدانی زیاتر بەب ‌‬ ‫یاسا نێودەوڵەتییەكان لەبەرچاو بگرن‪.‬‬ ‫ئێمە ناتوانین ئەم هەقیقەتە لەبەرچاو‬ ‫ن��ەگ��ری��ن ك��ە ڕەن��گ��ە ئەمریكا بەجۆرێك‬ ‫لەجۆرەكان بەكارهێنانی هێزی سەربازیانەی‬ ‫خۆی بەڕاست بزانێت‪ ،‬بەاڵم ڕێگایەكیتر‬ ‫پێشنیاز دەكەین‪.‬‬

‫مەترسییەكانی بەكارهێنانی هێزی‬ ‫س��ەرب��ازی زۆر جدیانەن‪ ،‬لەبەرئەم هۆیە‬ ‫ئێمە داوا لەئەمریكا دەكەین هەرچی زووترە‬ ‫رێگاچارەی ناسەربازی لەبەرچاو بگرێت‪.‬‬ ‫ئێمە ب��ڕوام��ان وای��ە ك��ە دەوڵ��ەت��ی ئۆباما‬ ‫ێ بگرێتەبەر كە ساڵەهایە‬ ‫پێویستە سیاسەت ‌‬ ‫ب��ای��ەخ��ی پ���ێ‌ن���ەدراوە‪ ،‬وات���ا ه���ەواڵ���دان بۆ‬ ‫دانوستاندنێكی راستەوخۆ لەگەڵ دەوڵەتی‬ ‫ئێراندا‪.‬‬ ‫دەستەی فەرمانڕەوای ئەمریكا یەكەمین‬ ‫هەنگاوی لەم رێگایەدا ناوە و لەگەڵ ئێراندا‬ ‫دەرب����ارەی ئاسایشی ن��اوچ��ەك��ە چۆتەناو‬ ‫دان��وس��ت��ان��دن��ەوە‪ .‬ئەمریكا دەس��ەاڵت��ی بە‬ ‫باڵیۆزەكەی عێراقی داوە كە مەسەلەكانی‬ ‫پ���ەی���وەن���دی���دار ب��ەع��ێ��راق ت��ەن��ه��ا ل��ەگ��ەڵ‬ ‫دەوڵەتی ئێراندا بیخاتەڕوو (ئومێدەوارین‬ ‫كە عێراقییەكانیش ل��ەم دانوستاندنانەدا‬ ‫بەشداربووبن)‪.‬‬ ‫ئێمە هاندەری ئەم هەنگاوەی ئەمریكاین‬ ‫‌و خوازیاری گەشەپێدانی دانوستاندنەكانین‬ ‫بۆ قۆناغی بەرزتر‪ ،‬واتا لەبارەی مەسەلەی‬ ‫ناوەكییەوە‪.‬‬ ‫س��ەرك��ردەك��ان��ی دەوڵ���ەت���ە ئ��ەوروپ��ی��ی‪،‬‬ ‫ئاسیاییەكان ‌و رووسیاش لەوبڕوایەدان كە‬ ‫گفتوگۆی راستەوخۆی نێوان واشنتۆن ‌و‬ ‫ێ دەرەنجامی سودبەخشتری‬ ‫ت��اران دەتوان ‌‬ ‫لەدانوستاندنەكانی ئێران لەگەڵ ئەوروپا‬ ‫ی���ارووس���ی���ادا ه��ەب��ێ��ت ‌و ك��اری��گ��ەر بێت‬ ‫لەباشتركردنی پەیوەندییەكان ‌و البردنی‬ ‫نیگەرانییەكانی هەردووالدا‪.‬‬ ‫ب��ەه��ەم��ان��ش��ێ��وەی ك���ە وت���م���ان‪ ،‬ئێمە‬ ‫بانگەشەی ئەمریكا دەكەین بۆ ئەنجامدانی‬ ‫هەنگاوێكی جدی لەپێناو دروستكردنی‬ ‫گفتوگۆیەكی راستەوخۆ لەگەڵ ئێراندا‪،‬‬ ‫ئ��وم��ێ��دەواری��ن واڵت��ان��ی ئ��ەن��دام��ی ناتۆش‬ ‫پشتیوانی لەئێمە بكەن‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬رۆژنامەی نیویۆرك تایمز‬

‫دیدی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ دۆسییەكانی جیهان‬

‫ئێستا رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان‬ ‫مەترسییەكانی دنیای نوێی ناسیوە كە‬ ‫بریتین لە‪ :‬قەیرانی دارایی جیهان‪ ،‬قەیرانی‬ ‫وزەی جیهان‪ ،‬قەیرانی خۆراكی جیهانی‪.‬‬ ‫ش��ەپ��ۆل��ێ��ك��ی ن���وێ���ی ت���ون���دوت���ی���ژی و‬ ‫ج��ەن��گ��ی��ش ل���ەه���ەن���دێ واڵت�����دا دەس��ت��ی‬ ‫پ��ێ��ك��ردوە‪ ،‬گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا‬ ‫هەڕەشە لەهەسارەكەمان دەكات‪ .‬ئێمە لەو‬ ‫بڕوایەداین كێشە جیهانییەكان پێویستیان‬ ‫بەڕێگاچارەی جیهانیانەیە‪ .‬ب��ەاڵم ئایا‬ ‫بەدوای رێگاچارەسەردا دەگەڕێین؟ ئێمە‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ رووب�����ەرووی كۆمەڵێك قەیرانی‬ ‫جیاواز بووینەتەوە‪ ،‬لەمپەڕێكی تازەمان بۆ‬ ‫سەركردایەتیكردنی جیهان لەبەردەمدایە‪،‬‬ ‫م��ل��م�لان��ێ��ی دەس���ەاڵت���ی���ش ل��ەج��ی��ه��ان��دا‬ ‫لەبەرفراوانبووندایە بەتایبەت لەئاسیا‪،‬‬ ‫ئەمریكای التین و هەندێ ناوچەی جیهان‬ ‫كە تازە دەستیان بەگەشەكردن كردووە‪.‬‬ ‫لەم دنیا نوێیەدا‪ ،‬كۆمەڵێك ئاستەنگی‬ ‫ێ ل��ەب��ارەی هاوپەیمانێتییەكانەوە تا‬ ‫ن��و ‌‬ ‫دەگاتە پێكدادانەكان ل��ەئ��ارادای��ە‪ ،‬واڵت��ان‬ ‫ێ هاریكاریی یەكتر‬ ‫چیتر ن��ات��وان��ن بەب ‌‬ ‫ئامانجەكانی خۆیان بەدیبهێنن‪ .‬هەنوكە‬ ‫من هەست بەمەترسی ئەو واڵتانە دەكەم‬ ‫ك��ە ل��ەب��ری ئ����ەوەی ب��ی��ر ل��ەئ��ای��ن��دەی��ەك��ی‬ ‫هاوبەش بكەنەوە‪ ،‬هەر لەبیری خۆیاندان‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ه��ەس��ت ب��ەم��ەت��رس��ی پاشەكشە‬ ‫لەپێشكەوتنەكانی ب��ەردەم��م��ان��دا دەك��ەم‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەبواری گەشەپێدانی ئابوری‬ ‫و گ��رن��گ��ی داب���ەش���ك���ردن���ی ب��ەره��ەم��ی‬ ‫گەشەكردنی جیهان‪.‬‬ ‫بەڵێ‌! سەردەمانێك گەشەكردنی جیهان‬ ‫میلیۆنان مرۆڤی لەهەژاری رزگار كرد‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا تەنانەت ئەگەر لەنێو هەژارانی‬ ‫جیهاندا بژیت‪ ،‬ئ��ەوا ب��ەت��ەواوەت��ی هەست‬ ‫بەهەژارییەكی نوێ دەكەیت‪ .‬یاسا و رێسا‬ ‫جیهانییەكان هەرگیز بەئەندازەی ئەمڕۆ‬ ‫رۆڵیان لەژیاندا نەبینیوە‪ ،‬بەاڵم ئەوانەی‬ ‫ل��ەو واڵت��ان��ەدا دەژی��ن كە مافی مرۆڤی‬ ‫تیادا پێشێل دەكرێت‪ ،‬هەرگیز بەئەندازەی‬ ‫ێ پشتوپەنا ن��ەب��وون‪ .‬واڵتانی‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ ب� ‌‬ ‫ئەوروپا و ئەمریكا لەئاشتی و ئاسایشدا‬ ‫دەژین‪ ،‬ئەمەش لەكاتێكدایە كە توندوتیژی‬ ‫ێ واڵت��ی وەك‪:‬‬ ‫بەشێوەیەكی قوڵ لەهەند ‌‬ ‫ئەفغانستان‪ ،‬سۆماڵ‪ ،‬كۆنگۆ‪ ،‬عێراق و‬ ‫سوداندا هەر لەپەرەسەندندایە‪.‬‬ ‫ك��ێ��ش��ەك��ان��ی ئ���ەم واڵت���ان���ە‪ ،‬بەشێكن‬ ‫ل��ەب��ەرف��راوان��ب��وون��ی ئ���ەو ك��ێ��ش��ان��ەی كە‬ ‫رێكخراوی (‪ )UN‬رووب��ەڕووی دەبێتەوە‪.‬‬

‫ل���ەم���اوەی س��اڵ��ی راب�����ردوودا‪،‬‬ ‫نرخی سوتەمەنی‪ ،‬خ��ۆراك و‬ ‫بەرهەمە سەرەكییەكانی ژیان‬ ‫بەشێوەیەكی مەترسیدار بەرز‬ ‫ب���ۆوە‪ .‬واڵت���ە دەوڵ��ەم��ەن��دەك��ان‬ ‫ن��ی��گ��ەران��ی شكستی ب���ازاڕ‬ ‫بوون‪ ،‬تەنانەت هەندێ واڵتی‬ ‫هەژار نەیاندەتوانی پێداویستییە‬ ‫سەرەتاییەكان بۆ دانیشتوانیان‬ ‫دابین بكەن‪.‬‬ ‫ب�����ۆ چ�������ارەس�������ەری ئ����ەم‬ ‫گ��رف��ت��ان��ەی س�����ەرەوە‪ ،‬یەكێك‬ ‫لەئامانجەكانی گەشەپێدان‬ ‫لەستراتیژی رێكخراوەكەماندا‪،‬‬

‫بێ خانه‌و النه‌یی کێشه‌ی زۆرینه‌ی هه‌ژارانی جیهانه‌‬

‫ئ��ام��ادەب��اش��ی��ی��ە ب��ۆ رووب����ەرووب����وون����ەوەی‬ ‫كارەسات‪ .‬كاتێك كارەساتێك روودەدات‪ ،‬ئێمە‬ ‫دەچینە مەیدانەكەوە‪ .‬ئێمە ساڵی پار هەمان‬ ‫هاتنە مەیدانمان لەهایتی و واڵتانیتری‬ ‫كارائیب ئەنجام دا كە دووچاری كێشەی‬ ‫دەریایی ببوونەوە‪ ،‬لەمیانماریش چووینە‬ ‫مەیدانەوە‪.‬‬ ‫رێكخراوی (‪ )UN‬یارمەتی پێشكەش‬ ‫بەزیانلێكەوتوانی الفاوی باشوری ئاسیا‬ ‫ك���رد‪ ،‬پ��اش��ان ب��ەه��ان��ای (‪ )14‬میلیۆن‬ ‫مرۆڤەوە چووین كە بەهۆی وشكەساڵی‬

‫نوسینی‪ :‬بان كی مۆن‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬سامان عوسمان‬

‫بەشێكی ئەفریقا زیانیان پێگەیشتبوو‪ .‬لەو‬ ‫كاتەوەی وەك سكرتێری گشتی (‪)UN‬‬ ‫هەڵبژێردراوم‪ ،‬لە سۆماڵ هەوڵی زیاترمان‬ ‫ێ چ��اوەڕوان��ی ئ��ەوە بین تا‬ ‫داوە‪ .‬ئایا دەب� ‌‬ ‫ببینین منداڵێكی زۆرتر لەهەر چركەیەكدا‬ ‫گیانی خۆیان لەدەست بدەن؟‬ ‫قەیرانی خۆراكی جیهانی هەرلەخۆیەوە‬ ‫ێ ئ��ەم‬ ‫چ���ارەس���ەر ن��اب��ێ��ت‪ ،‬ب����ەاڵم دەك�����ر ‌‬ ‫هەوااڵنە لەڕیزی هەواڵە سەرەكییەكانی‬ ‫جیهان الببرێت‪ .‬سااڵنی راب��ردوو لەهەمان‬ ‫هەلومەرجدا‪ ،‬نرخی هەر تەنێك برنج (‪)330‬‬

‫دۆالر بوو‪ ،‬ئەمڕۆ گەیشتۆتە (‪)730‬‬ ‫دۆالر‪ .‬ئ��ەو كەسانەی ل��ەڕاب��ردوودا‬ ‫بەكیسە برنجیان دەكڕی‪ ،‬ئەمڕۆ مشت‬ ‫مشت برنج دەك���ڕن‪ .‬ئ��ەو كەسانەی‬ ‫دوو ژەم خۆراكیان دەخ��وارد‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫یەك ژەم خۆراك دەخۆن‪ .‬رێكخراوی‬ ‫(‪ )UN‬هەوڵی خۆی بۆ دابینكردنی‬ ‫ت����ۆو و پ��ێ��داوی��س��ت��ی ج��وت��ی��اران��ی‬ ‫كێڵگە گچكەكان چ��ڕ ك��ردۆت��ەوە‪.‬‬ ‫ئێمە لەئەفریقا ب��ەدوای شۆڕشێكی‬ ‫سەوزدا دەگەڕێین‪ ،‬بەاڵم رووبەرووی‬ ‫كەمبوونی سەرچاوەكان بووینەتەوە‪.‬‬ ‫لەواڵتانی هایتی‪ ،‬سیرالیۆن‪ ،‬لیبیریا‬ ‫و تەیموری خۆرهەاڵت سەرچاوەكانی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬

‫بژێوی لەبەردەم زیاندایە‪ ،‬هەرچەندە ئاشتی‬ ‫پارێزەكانی رێكخراوی (‪ )UN‬لەهەوڵی‬ ‫ئ����ەوەدان ت��ا ئ��ەم واڵت��ان��ە ب��ۆ ب��ارودۆخ��ی‬ ‫ئ��اش��ت��ی ب��گ��ێ��ڕن��ەوە‪ .‬دی��ب��ل��ۆم��اس��ی��ی��ەت��ی‬ ‫نوێی رێكخراوی (‪ )UN‬گرنگییەكی‬ ‫زۆری ه��ەی��ە‪ ،‬ئێمە دەرەنجامەكانی ئەم‬ ‫دیبلۆماسیەتەمان لەنیپاڵ و كینیا بینی‪،‬‬ ‫ئومێدەوارین بتوانین لە زیمبابۆ هەمان‬ ‫دەرەنجامی چاوەڕوانكراو دەستەبەر بكەین‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا پێشبینی چانسێكی مەزن بۆ‬ ‫یەكگرتنەوەی سەرلەنوێی قوبرس دەكەین‪.‬‬

‫لەگورجستان‪ ،‬رێكخراوی (‪ )UN‬توانی‬ ‫گرژی ئەم شەڕانەی دوایی كەم بكاتەوە‪.‬‬ ‫بەكورتی ڕێكخراوی (‪ )UN‬ناتوانێ‌‬ ‫ێ پشتیوانی واڵتان‪ ،‬كێشەكانی ئەمڕۆی‬ ‫بەب ‌‬ ‫جیهان چارەسەر بكات‪ .‬بۆنمونە‪ ،‬لەدارفۆر‬ ‫ئێمە رووب����ەرووی كۆمەڵە ئاستەنگێكی‬ ‫جۆراوجۆر بووینەتەوە لەهەمبەر گەیشتن‬ ‫بەمۆدێلێك‪ ،‬ئێمە رووب���ەرووی كەمبوونی‬ ‫هێزی پشتیوانی و س��ەرچ��اوەی دارای��ی‬ ‫ب��ووی��ن��ەت��ەوە‪ .‬ئێستا ه��ەوڵ��ەك��ان��م��ان بۆ‬ ‫گەشەپێدان‪ ،‬ئامانجەكانی (گەشەپێدانی‬ ‫ه���ەزارە) ب��ۆ دابینكردنی ب��ودج��ەی هێزە‬ ‫ئاشتیپارێزەكان‪ ،‬رووبەرووی قەیرانی دارایی‬ ‫جیهانی بووینەتەوە‪ .‬پێویستە بازارەكانی‬ ‫ێ بیر‬ ‫دارای��ی جیهان بنیات بنێینەوە‪ .‬دەب ‌‬ ‫لەئابورییەكی نوێی جیهانی بكەینەوە كە‬ ‫رەن��گ��دان��ەوەی دۆخ��ی راستەقینەی ئەم‬ ‫سەردەمە بێت‪.‬‬ ‫ب��ن��ەم��ای س���ەرج���ەم چ��االك��ی��ی��ەك��ان��ی‬ ‫رێ���ك���خ���راوی (‪ ،)UN‬ق��ب��وڵ��ك��ردن��ی‬ ‫ێ كلتوری‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��ی��ە‪ .‬ئێمە دەب��� ‌‬ ‫رێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان بگۆڕین‪.‬‬ ‫ێ بەخێراییەكی زیاترەوە كاربكەین‪،‬‬ ‫ئێمە دەب ‌‬ ‫میانڕەوتر بین‪ ،‬مۆدێرنتر و كاریگەرتر‬ ‫ێ سیستەمە كۆنەكەمان بگۆڕین‪.‬‬ ‫بین‪ .‬دەب ‌‬ ‫ئەندامانی رێ��ك��خ��راوی (‪ )UN‬ئەركی‬ ‫سەرشانیانە رۆڵێكی ك��ارات��ری��ان هەبێت‪،‬‬ ‫ێ سوپا‬ ‫چونكە هێنانەدی ئاشتییەك ب� ‌‬ ‫و پ���ارە ن��ای��ەت��ەدی‪ .‬ئێمە ناتوانین هێزە‬ ‫ێ‬ ‫قارەمانەكانی رێكخراوی (‪ )UN‬بەب ‌‬ ‫دابینكردنی ئاسایشی ژیانیان‪ ،‬بۆ ناوچە‬ ‫جۆراوجۆرەكانی جیهان بیاننێرین‪ .‬چەندین‬ ‫ئەندامی رێكخراوی (‪ )UN‬لەماوەی‬ ‫سااڵنی راب���ردوو گیانی خۆیان لەدەست‬ ‫داوە‪ .‬بەبێ بوونی سەرچاوەیەكی پێویست‪،‬‬ ‫توانای چاكسازیمان لەم رێكخراوەدا نییە‪.‬‬ ‫ئەگەر بەهۆشیاری و بەرپرسیارێتی‬ ‫زیاترەوە كار بكەین‪ ،‬ئەوا دەتوانین كۆمەڵێك‬ ‫هەنگاو بۆ دروستكردنی ژینگەیەكی پڕ‬ ‫لەئاسایش بنیات بنێین كە هەموو جیهان‬ ‫لەخۆبگرێت‪.‬‬ ‫ئ��ەم واقیعانە ه��ەم��ان ئ��ەو مەسەالنەن‬ ‫ك��ە رێ��ك��خ��راوی (‪ )UN‬ب��ەرن��ام��ەی بۆ‬ ‫بەگژداچوونەوەیان هەیە‪ :‬بەگژداچوونەوەی‬ ‫مەالریا و ئایدز‪ ،‬كەمكردنەوەی رێ��ژەی‬ ‫مردنی دایكان و كۆرپەلە‪ ،‬تێكۆشان دژ‬ ‫بەتیرۆریزمی جیهانی و چەكە ئەتۆمییەكان‪.‬‬ ‫لەلوتكەی هەموو ئەم مەسەالنەدا‪ ،‬بواری‬ ‫مافی مرۆڤ پێویستی بەپارێزگارییەكی‬ ‫زیاترە‪.‬‬


‫نەچەسپاندنی دیموكراسی لەكوردستاندا‬ ‫بەمانای گەنینی یەكێتی و پارتی دێت‬ ‫دیداری‪ /‬ئاراس عوسمان‬ ‫ی���وس���ف س�������ادق م��ام��ۆس��ت��ا و‬ ‫چاودێرێكی سیاسی لەم دیدارە تایبەتی‬ ‫رۆژن���ام���ەی چ��ەت��ردا‪ ،‬ب��اس ل��ەوەزع��ی‬ ‫سیاسی و ئەدای كاری پارت و الیەنە‬ ‫سیاسییەكانی كوردستان دەك��ات و‬ ‫پێیوایە لەكوردستاندا بەرژەوەندییە‬ ‫تایبەتییەكان لەسەروی بەرژەوەندی‬ ‫گشتییەوەیە‪ ،‬دەڵێت «لەكوردستان‬ ‫دوو حزبی دیاریكراو بڕیار دەدەن لەسەر‬ ‫هەڵبژاردنەكان و دەرهێنانی نەوت و‬ ‫مامەڵە دیبلۆماسییەكان هەرچۆنێك‬ ‫بێت»‪ .‬هەروەها ئاماژە بۆ ئەوە دەكات‬ ‫حزبی سۆسیالست و زەحمەتكێشان‬ ‫پێشتر پەیامەكەیان پەیامی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بووە و ئەودەنگانەی هێناویانە دەنگی‬ ‫خەڵكی ئۆپۆزسیۆنی كوردستانە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوە دەبوو وەفایان بۆ ئەو دەنگانە‬ ‫هەبووایە‪ ،‬پێشیوایە یەكێتی و پارتی‬ ‫وەك كارتێكی فشار مامەڵە بەم حزبە‬ ‫بچوكانەوە دەكەن‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬بۆچی كە باسی سیاسەت‬ ‫دەك����رێ����ت خ���ەڵ���ك���ی ك���وردس���ت���ان‬ ‫بەنیگەرانیەوە لێی دەڕوانن‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫هەندێك مامەڵە هەیە لەسەر ئاستی‬ ‫ن��اوخ��ۆی��ی و دەرەوەش������دا لەڕێگەی‬ ‫سیاسەتكردنەوە رایی دەكرێت؟‬

‫م‪.‬یوسف‪ :‬سیاسەتكردن بریتیە لەكاركردن‬ ‫بۆ بەدەستهێنانی ب��ەرژەوەن��دی‪ ،‬سیاسەتی‬ ‫عەقاڵنی ئ��ەوەی��ە ل��ەواڵت��ان��دا دەبینرێت و‬ ‫لەپێناو ب���ەرژەوەن���دی گشتیدایە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫گرفتەكە لەوەدایە لەكوردستاندا بەرژەوەندییە‬ ‫ت��ای��ب��ەت��ەك��ان ل����ەس����ەروی ب����ەرژەوەن����دی‬ ‫گشتییەوەیە‪ ،‬بۆیە بەرژەوەندییەكان كورت‬ ‫دەكرێنەوە بۆ بەرژەوەندییە تاكییەكان و بۆ‬ ‫ماوەیەكی دیاریكراویشە‪ ،‬لەوكاتەدا خەڵكی‬ ‫دەوروژێت و لەئەنجامدا شۆڕش و نائارامی‬ ‫و دەنگی ن���اڕەزای دەبینرێت‪،‬‬ ‫ئەمانە وایكردوە كە سیاسەت‬ ‫بەخراپە ناوزەند بكرێت‪.‬‬

‫چ���ەت���ر‪ :‬ئ��ای��ا ئ��ەو‬ ‫ح���زب���ان���ەی ل��ەس��ەر‬ ‫گ��ۆڕەپ��ان��ی سیاسی‬ ‫كوردستانن جیاوازیان‬ ‫چیە لەگەڵ حزبەكانی‬ ‫رۆژئاوادا؟‬

‫م‪.‬یوسف‪ :‬لەواڵتانی رۆژئاوا‬ ‫گەل خاوەنی بڕیار و سەرچاوەی‬ ‫دەسەاڵتەكان و مافی ئاڵوگۆڕی هەیە‪،‬‬ ‫لەكوردستان بەو شێوە نیە‪ ،‬راستە هەڵبژاردنمان‬

‫چاوەڕێی نەكات‪ ،‬هەڵبژاردنەكانیش ئەوەی‬ ‫خستەڕوو كە هێزی گەورەی یەكێتی ئێستا‬ ‫ل��ەدەرەوەی حزبەكەیەتی‪ ،‬لەبەر ئەوە پارتی‬ ‫و یەكێتی چ��ەن��دە ب��ەدەس��ەاڵت و هێزیان‬ ‫هەبێت ناگاتە ئاستی (س��ەدام حسێن) كە‬ ‫چەندە دیكتاتۆر بوو مافی خەڵكی پێشێل‬ ‫دەكرد و خوێنڕێژترین دیكتاتۆر بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیتوانی خۆی لەبەردەم یازدە رۆژی شەڕدا‬ ‫بگرێت یاخود لەكوردستاندا بەهەمانشێوە‬ ‫پێی نەكرا ل��ەب��ەردەم ن��اڕەزای��ی و شۆڕشی‬ ‫خەڵكدا خۆڕاگر بێت‪ ،‬بۆیە ئەگەر یەكێتی و‬ ‫پارتی هەوڵی چەسپاندنی دیموكراسی نەدەن‬ ‫دوورنیە پاشەڕۆژێكی وەك س��ەدام حسێن‬ ‫چاوەڕێیان بكات‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬هەندێك لەحزبە بچوكەكانی‬ ‫كوردستان تاچەند پێویستن بۆ كایە‬ ‫سیاسییەكان و كاریگەرییان لەسەر‬ ‫گۆڕانكارییەكان هه‌یه‌؟‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاراس عوسامن‬

‫م‪ .‬یوسف سادق‬

‫ئەو حزبەدا دەكوژرێت‬ ‫و دوات�����ری�����ش ل���ەن���او‬ ‫كۆمەڵگەدا‪.‬‬

‫هەیە‪ ،‬بەاڵم بەچەندین‬ ‫رێ��گ��ە ه���ەوڵ دەدرێ���ت‬ ‫بۆ شێواندن و نەمانی‬ ‫چەتر‪ :‬ئەگەر كار‬ ‫ئ��ی��رادەی گ��ەل‪ ،‬لەوانە یەكێتی و پارتی رێككەوتننامەی ستراتیژی لەنێوانیاندا‬ ‫و سیاسەتی حزبی‬ ‫لەڕێگەی توندوتیژی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم هێنده‌ی ئێستا تەباو یەكگرتوونین‬ ‫ك��وردی بەوشێوەیە‬ ‫و ن��ان��ب��ڕی��ن��ی خ��ەڵ��ك‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬ت��اك��ەك��ان��ی‬ ‫و پ��ێ��ن��ەدان��ی م��وچ��ەوە‬ ‫گۆڕانكاریدا‬ ‫كردنی‬ ‫لەدژایەتی‬ ‫ئ���ەم كۆمەڵگەیە‬ ‫ی���������ان ل�����ەڕێ�����گ�����ەی‬ ‫چ��ی ب��ك��ەن��ە ك���ار و‬ ‫ساختەكارییەوە لەكاتی‬ ‫م‪.‬ی��وس��ف‪ :‬بەدڵنیاییەوە ل��ەب��ەر ئ��ەوەی‬ ‫هەڵبژاردنەكان‪ ،‬بۆیە لەكوردستان دوو حزبی گروپێكی دی���اری ك���راو لەناوحزبەكاندا بەرنامەیان؟‬ ‫م‪.‬یوسف‪ :‬ئەمە پێویستی بەبیركردنەوەیە‬ ‫دیاری كراو هەیە و بڕیار دەدەن سیاسەت كردن ه��ەی��ە‪ ،‬ح��زب��ی��ش ك���ار ب��ۆ ئ��ەم��ان��ە دەك���ات‬ ‫و هەڵبژاردنەكان و دەرهێنانی نەوت و مامەڵە و ئ��ەم��ان��ەش لەپەنجەكانی دەس���ت تێپەڕ ل��ەوەی كورد دەبێت چی بكات‪ ،‬پارتی و‬ ‫دیبلۆماسییەكان و‪...‬هتد‪ ،‬هەر چۆنێك بێت‪ ،‬ن��اك��ات‪ ،‬ل��ەزۆرب��ەی حزبە بچوكەكانیشدا یەكێتی دوو هێزی كوردین دەبێت هەست‬ ‫لەئەوروپا بەمشێوە نیە حزب هەمیشە ناچارە ئەم حاڵەتە بەدی دەكرێت و حزب كورت بەوە بكەن‪ ،‬كەچی لەبەرژەوەندی هەرێمی‬ ‫بەخۆ گونجاندن لەپێناو بەدەستخستنی دەك��رێ��ت��ەوە بۆ بنەماڵە و دەستەبژێرییەك كوردستان و بەرقەراربوونی دیموكراسیە‪،‬‬ ‫م��ت��م��ان��ەی خ��ەڵ��ك��ی و ب����ەرژەوەن����دی و هەندێك ج��ار گروپە مافیاكانیش دەور بۆیە ئەگەر دیموكراسی و حكومەتێكی‬ ‫خ��ەڵ��ك ل���ەس���ەرو ب���ەرژەوەن���دی دەگ��ێ��ڕن ب��ۆی��ان‪ ،‬لەكۆنگرەكەی یەكێتی دام���ەزراوەی���ی و شەفافیەت‬ ‫ح��زب��ە سیاسییەكانەوەیە زۆر هیواخوازبووم بەهۆی جیابوونەوەی نەبێت‪ ،‬ئەوا مەترسی زۆر‬ ‫و ك����ارك����ردن����ی ح���زب گ��ۆڕان��ەوە ل��ەخ��ودی ئ��ەم ح��زب��ە‪ ،‬یەكێتی گ����ەورە ه��ەی��ە ب��ۆ س��ەر‬ ‫قازانجەكەی دەڕژێتە بتوانێت لەڕێگەی چاكسازییەوە لەناوخۆی ب���ەرژەوەن���دی���ی���ەك���ان���ی‬ ‫ب���ەرژەوەن���دی���ی���ەك���ان���ی حزبەكەی و سەركردایەتیەكەیدا بەڕە لەژێر ك���ورد‪ ،‬ل��ەم ناوچەیە‬ ‫پێی گۆڕان دەربكات‪ ،‬لەبەر ئەوەی ئەمە و ب����ەت����ای����ب����ەت����ی‬ ‫گەلەوە‪.‬‬ ‫چ������������ەت������������ر‪ :‬وادەكات ملمالنێیەك دروست ببێت كە دواتر پ���ەی���وەن���دی���ەك���ان���م���ان‬ ‫ل��ەق��س��ەك��ان��ت��ان وا ل��ەب��ەرژەوەن��دی خەڵكیدا بشكێتەوە‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ عێراقدا‪ ،‬لەبەر‬ ‫دەردەك��ەوێ��ت متمانە پێچەوانەكەی دەرچ��وو بۆیە چ ئومێدێكم ئەوە دەڵێم نەچەسپاندنی‬ ‫ن��ی��ە ل���ەن���ێ���وان ح����زب و بەپارتێكی دیاریكراو هەبێت‪ ،‬لەكاتێكدا یەك دیموكراسی لەكوردستاندا‬ ‫گەلدا‪ ،‬بەاڵم پێتوانیە ئەم بێ‌ لەسەر سێی ئەندامەكانی بەتەسكییە بڕۆنە بەمانای گەنینی یەكێتی و پارتی‬ ‫متمانەییە لەنێوان خودی ئەندامانی كۆنگرەوە‪ ،‬بۆیە لێرەوە دیموكراسی لەناو دێت لەناوخۆ و دەرئەنجامەكەی لەیەكێتیدا‬ ‫بینیمان و دوور نیە پارتیش هەمان دەرئەنجام‬ ‫ناو حزبەكانیشدا بوونی هەبێت؟‬

‫مامۆستایەكی زانكۆ‪:‬‬

‫م‪.‬یوسف‪ :‬زۆر داوای لێبوردن دەكەم ئەمە‬ ‫دەڵێم‪ ،‬ئەم حزبانە زیاتر رۆڵی دوكانێك دەبینن‬ ‫و هەندێك خەڵكن و مانگانە بودجەیەك‬ ‫وەردەگرن و هیچ بەرنامە و ئایدۆلۆژییەكی‬ ‫دیاریكراویان نیە تاكاری بۆ بكەن بەحزبی‬ ‫شیوعیشەوە‪ ،‬ئ��ەوەی هەیە بێ بنەمایە و‬ ‫سەرابێكە تەنانەت خۆشیان پابەندی ئەو ناوە‬ ‫نین كە لەخۆیان ناوە‪ ،‬لەبەرئەوە پێویستە ئەم‬ ‫حزبانە یەكبگرن پێدەچێت ئەوكاتە هێزێكی‬ ‫شیاوتر دروست ببێت‪ ،‬بۆیە ئەگەر هەریەك‬ ‫لەمانە بەتەنها بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا‬ ‫بكات ئەوكاتە نیو كورسیش ناهێنێت‪ ،‬بەدەر‬ ‫لەحزبی زەحمەتكێشان و سۆسیالیست كە‬ ‫لەلیستی چاكسازی بەشداریان كرد‪ ،‬سەرەتا‬ ‫پەیامەكەیان پەیامێكی ئۆپۆزسیۆن بوو‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دوای ئ���ەوەی بەدەنگی دوو حزبە‬ ‫ێ كورسیان بەدەست هێنا‪،‬‬ ‫ئیسالمییەكە س ‌‬ ‫پاشان چونەوە ناولیستی دەسەاڵت لەكاتێكدا‬ ‫ئەو دەنگانە دەنگی خەڵكی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫كوردستانە و دەب��وو وەفایان بۆ ئەو‬ ‫دەنگانە هەبووایە‪ ،‬پێشموایە‬ ‫ی��ەك��ێ��ت��ی و پ���ارت���ی وەك‬ ‫ك����ارت����ێ����ك����ی ف���ش���ار‬ ‫م���ام���ەڵ���ە ب����ەم ح��زب��ە‬ ‫ب��چ��وك��ان��ەوە دەك�����ەن‪،‬‬ ‫ل��ەك��ۆن��گ��رەی یەكێتی‬ ‫ب��ەڕێ��ز تاڵەبانی پێنج‬ ‫ئەندامی لەسەركردایەتی‬ ‫ه���ێ���ش���ت���ووەت���ەوە‪ ،‬ب���ۆ ئ��ەو‬ ‫پ��ارت��ان��ەی پێدەچێت بچنەوە‬ ‫ن���او ی��ەك��ێ��ت��ی‪ ،‬دوور ن��ی��ە ئ��ەم��ە بۆ‬ ‫پارسەنگكردنی نەمانی گ��ۆڕان‪ ،‬ئەم دوو‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪11‬‬

‫حزبە بەرنەوە ناو یەكێتی‪.‬‬

‫چەتر‪ :‬بزوتنەوەی گۆڕان كە ئامانجی‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ە ل��ەب��ارودۆخ��ی سیاسی‬ ‫كوردستان گۆڕانكارییان لەچیداكردووە‬ ‫لەدوای دروستبوونیانەوە؟‬

‫م‪.‬ی���وس���ف‪ :‬هێشتا زووە ب��ۆ ب��ڕی��اردان‬ ‫و هەڵسەنگاندنی ك��وردس��ت��ان ل���ەڕووی‬ ‫گۆڕانكارییەكانەوە‪ ،‬لەبەر ئ��ەوەی جارێ‌‬ ‫ل���ەت���ای ه���ەڵ���ب���ژاردن���ەك���ان دەرن����ەچ����وون‪،‬‬ ‫بەهۆی ئ��ەوەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكانیشمان لەپێشەوەیە‪ ،‬لەم رووەشەوە‬ ‫یەكێتی و پارتی زۆر دژایەتی بزوتنەوەی‬ ‫گ��ۆڕان دەك��ەن و نایانەوێت گۆڕانكاری‬ ‫ئ��ەن��ج��ام ب��درێ��ت‪ ،‬دەت���وان���م بڵێم ل��ەم��اوەی‬ ‫رابردوودا یەكێتی و پارتی رێككەوتننامەی‬ ‫ستراتیژی لەنێوانیاندا هەیە‪ ،‬بەاڵم هێنده‌ی‬ ‫ئێستا تەباو یەكگرتوونین لەدژایەتی كردنی‬ ‫گۆڕانكاریدا‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬هۆكاری چییە یەكێتی و پارتی‬ ‫ئارەزووی گۆڕانكاری ناكەن؟‬

‫م‪.‬یوسف‪ :‬هۆكار ئەوەیە واهەست دەكەن‬ ‫كاتێك گۆڕانكاری رووبدات ئەوا بزوتنەوەی‬ ‫گ����ۆڕان س��ود و ق��ازان��ج��ی ل��ێ��وەردەگ��رێ��ت‬ ‫لەڕووی سیاسی و جەماوەرییەوە‪ ،‬پێموایە ئەو‬ ‫رێككەوتنەی نێوان یەكێتی و پارتی لەدوای‬ ‫هەڵبژاردنی پارێزگاكان بەو شێوە تۆكمەیە‬ ‫نامێنێتەوە‪ ،‬ئ��ەو كاتە لەڕاستیدا هەموو‬ ‫گۆڕانكارییەكان زیاتر هەست پێدەكرێت‪،‬‬ ‫وەك ئ���ەوەی دەبینین ل��ەپ��ەرل��ەم��ان��دا هێزە‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەكان ئەنجامی دەدەن‪ ،‬تائێستا‬ ‫بودجەی هەرێمی كوردستان رانەگەیەنراوە‬ ‫و ل��ەئ��ێ��س��ت��ادا ب���ەك���ەم و ك��ورت��ی��ەك��ان��ەوە‬ ‫رادەگەیەنرێت‪ ،‬بۆچوونیشم وای��ە بودجەی‬ ‫ساڵی (‪ )2011‬زۆرباشتر دەبێت و دەبینرێت‬ ‫لەبودجەی ئەمساڵ‪.‬‬ ‫پڕۆفایل‬ ‫* یوسف محەمەد سادق‪ ،‬ساڵی (‪)1978‬‬ ‫لەناحیەی خورماڵ لەدایكبووە‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زانستە سیاسییەكان و خوێندكاری دكتۆرایە‬ ‫لەفەلسەفەی زانستە رامیارییەكانی زانكۆی‬ ‫سلێمانی و چاالكوانی بواری رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنییە‪.‬‬

‫هاواڵتیانی ناحیەی شۆڕش داوای قیرتاو دەكەن‬

‫ئا‪ /‬عەدنان عەلی‬

‫«كۆمپانیاكان به‌نیوه‌ناچڵی پرۆژه‌کان جێده‌هێڵن»‬

‫ه���اواڵت���ی���ان���ی ن���اح���ی���ەی ش����ۆڕش‪،‬‬ ‫داوای ج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردن��ی پ�����رۆژەی‬ ‫قیرتاوكردنی ناحیەكەیان دەكەن كە‬ ‫بەكەموكورتیەكی زۆرەوە هەندێك‬ ‫قیرتاو ك��راوە‪،‬‬ ‫لەشەقامەكانیان‬ ‫لەبەرامبەر ئەم كارەشدا شارەوانی‬ ‫بەكەمتەرخەم دەزان����ن‪ ،‬س��ەرۆك��ی‬ ‫ش��ارەوان��ی��ش ج��ەخ��ت ل��ەس��ەر ئ��ەوە‬ ‫دەكاتەوە كە بەشێكی زۆر لەكوچە‬ ‫و كۆاڵنەكانی ئ��ەو ناحیەیە قیرتاو‬ ‫كراوە و لەبەرنامەشدایە ئەو بەشانەی‬ ‫كە ماون قیرتاو بكرێن‪.‬‬

‫هاواڵتیان گله‌یی ده‌که‌ن‬ ‫ه��اواڵت��ی ئامینە م��ح��ەم��ەد ت��ەم��ەن‬ ‫(‪ )45‬س����اڵ‪ ،‬دان��ی��ش��ت��ووی گ��ەڕەك��ی‬ ‫ق��ادرك��ەرەم��ی��ی��ەك��ان‪ ،‬دەڵ���ێ���ت «(‪)22‬‬ ‫ساڵە ل��ەم گەڕەكە نیشتەجێین تائێستا‬ ‫شەقامەكانمان قیرتاو ن��ەك��راوە‪ ،‬زستان‬ ‫بەدەست قوڕەوە و هاوینیش بەدەست تۆز‬ ‫ناحیه‌ی شۆڕش ناڕازییه‬ ‫و خۆڵەوە هەراسان بووین ژیان بەبژی ‌و‬ ‫مەمرە بەڕێدەكەین‪ ،‬هەندێك لەكۆاڵنەكان وت��ی «پ���رۆژەی قیرتاوكردنی ناحیەی لێپێچینەوەیەك نەبینرا و شارەوانیش شەقامەكانی ناحیەكەمان لەكاتی خۆیدا‬ ‫ت��ەواو نەكرا و بەجێ‌ هێڵرا ئەوبەشەی‬ ‫ق��ی��رت��اوك��راون و ه��ەن��دێ��ك��ی��ش��ی��ن��ان قیر ش���ۆڕش درا ب��ەچ��ەن��د ك��ۆم��پ��ان��ی��ای��ەك‪ ،‬بێدەنگی هەڵبژاردووە»‪.‬‬ ‫هەندێك لەهاواڵتیان ب��اس لەخراپی قیركرا زیاتر شەقامی سەرەكی و دوو‬ ‫ن��ەك��راون‪ ،‬ن��ازان��م بۆچی ئ��ەم جیاوازییە ب��ەاڵم چوارساڵە زیاتر لەنیوەی كوچە‬ ‫لەنێوان كۆاڵنەكاندا دەكرێت‪ ،‬هیوادارم و كۆاڵنەكانی ئەم ناحیەیە بەچەوڕێژ ج��ۆری ئ��ەو قیرە دەك���ەن ك��ە لەسااڵنی سایدەكان بوون»‪.‬‬ ‫ئ�����ەو ه����اواڵت����ی����ە وت���ی���ش���ی «ئ����ەو‬ ‫كوچە و كۆاڵنەكانمان بەزووترین كات كراوی بەجێهێڵراوە و قیرتاو نەكراوە‪ ،‬ئەو راب��ردوودا ك��راوە‪ ،‬جەمال عەزیز‪ ،‬تەمەن‬ ‫قیرتاو بكرێن»‪.‬‬ ‫گەندەڵیەی كۆمپانیاكان نەدەبوو هەروا (‪ )30‬س����اڵ ه���اواڵت���ی���ەك���ی دی��ك��ەی ش��ەق��ام��ان��ەش��ی ق��ی��رت��اوك��راون سەقەتن‪،‬‬ ‫تەمەن‬ ‫�در‪،‬‬ ‫�‬ ‫خ‬ ‫ئیسماعیل‬ ‫هاواڵتی‬ ‫بەسەریانەوە بچووبایە ‌و دەبوو شارەوانی ئ��ەو ناحیەیە ب��وو بەچەتری راگەیاند چونكە چ��اڵ ‌و چۆڵیی ‌و تاسەیەكی‬ ‫شۆڕش‪،‬‬ ‫گەڕەكی‬ ‫دانیشتوی‬ ‫(‪ )33‬ساڵ‬ ‫لێپێچینەوەی لەگەڵدا بكردنایە‪ ،‬هیچ «ئ��ەگ��ەرچ��ی پ����رۆژەی ق��ی��رت��اوك��ردن��ی زۆری تێدایە ئەوەش وایكردووە كێشە بۆ‬

‫‌فۆتۆ؛ عه‌دنان عه‌لی‬ ‫شۆفێران دروس��ت بكات‪ ،‬بەهۆی چاڵ‬ ‫و چۆڵیەوە ل���ەوەرزی زستاندا ئاوێكی‬ ‫زۆری تێدا كۆدەبێتەوە»‪.‬‬ ‫ناحیه‌که‌مان پشتگوێ خراوه‌‬ ‫بەڕێوەبەری ناحیەی شۆڕش سەردار‬ ‫محەمەد فەتاح ل��ەوب��ارەی��ەوە بەچەتری‬ ‫راگ��ەی��ان��د «ت���ەواون���ەك���ردن���ی پ���رۆژەی‬

‫قیرتاوكردنی ئەو ناحیەیە بەهۆی كێشەی‬ ‫ئ��او و ئ���اوەڕۆوەب���وو‪ ،‬چونكە ماڵەكان‬ ‫بۆری ئاو و زێرابیان بۆ ڕانەكێشرابوو‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئێستا ئەو گەڕەكانەی كێشەی‬ ‫ئاو و ئ��اوەڕۆی��ان نەماوە‪ ،‬ه��ەوڵ دەدەی��ن‬ ‫قیرتاویان بۆ بكەین»‪.‬‬ ‫سەرۆكی شارەوانی شۆڕشیش جەخت‬ ‫ل��ەوەدەك��ات��ەوە لەسااڵنی راب����ردوودا ئەو‬ ‫ناحیە پشتگوێ‌ خراوە و دەڵێت «كارەكان‬ ‫كەڵەكە ب��وون‪ ،‬بەهۆی ئ��ەوەی ناحیەكە‬ ‫لەسااڵنی راب����ردوودا فەرامۆشكرابوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ل��ەدوای دامەزراندنی شارەوانیەوە‬ ‫چ��ەن��د پ��رۆژەی��ەك��م��ان ل��ەب��ەردەس��ت��دای��ە‬ ‫وەك پ��رۆژەی��ەی قیرتاوكردنی سەرجەم‬ ‫شەقامەكانی گ��ەڕەك��ی پیریادییەكان‬ ‫ب���ەب���ڕی (‪ )7‬م��ل��ی��ار دی���ن���ار ل��ەس��ەر‬ ‫بودجەی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫و (‪ )1‬ملیار دیناریشمان بۆ پرۆژەی‬ ‫قیرتاوكردنی گەڕەكی قادركەرەمیەكان‬ ‫سەرفكردووە»‪.‬‬ ‫دەرب������ارەی خ���راپ���ی ج����ۆری ق��ی��رەك��ە‬ ‫س���ەرۆك���ی ش����ارەوان����ی دەڵ���ێ���ت «ئ���ەو‬ ‫پ���رۆژەی���ەی ل��ەچ��وار س��اڵ��ی راب�����ردوودا‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��درا ل���ەس���ەردەم���ی ش���ارەوان���ی‬ ‫پێشوودا بوو كە تەنها بۆ قیرتاوكردنی‬ ‫شەقامە سەرەكییەكان بوو و پێش بۆڕی‬ ‫‌و مەجاری كرابوو‪ ،‬پالنی خۆمان داوە‬ ‫ب���ەوەزارەت‪ ،‬بودجە س��ەرف ك��را‪ ،‬ئێمەش‬ ‫درێغی ناكەین»‪.‬‬


‫دراما توركییەكان كورد بەچەتە‌و سەركردەكانی‬ ‫بەشەریكی تلیاك فرۆشه‌کان دەناسێنێت‬

‫لەسەر سیایەتی شەڕخوازانە‪ ،‬هەوڵدەدات‬ ‫بەسیاسەتی شەڕی تایبەت و قڕكردنی‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫چ���ان���دی و ه���ون���ەری گ��ەل��ی ك����ورد و‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬ ‫تێكۆشانە ئازادی خوازانەكەی لەبەردەم‬ ‫رای گشتی ناشرین و دواكەوتوو نیشان‬ ‫ب��دات‪ .‬ئ��ەوان نمونەی درام��ای (خاكی‬ ‫چ��اك) دەهێننەوە ك��ە ل��ە (‪)mbc4‬دا‬ ‫پەخش دەكرێ‌‪.‬‬ ‫ترسناكە‬ ‫ئا‪ /‬زانكۆ سەردار‬ ‫لەالیەكی تریشەوە هونەرمەندی بواری‬ ‫دەوڵ����ەت����ی ت���ورك���ی���ا ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی دراما‪ ،‬ئاسۆ عومەر سوارە‪ ،‬وای دەبینێ‌‬ ‫ناشرینكردنی وێ��ن��ەی ك���ورد ب���ەرووی كە ترسناك و گرنگە ب��ەالی��ەوە و دەبێ‌‬ ‫جیهاندا و ه��ەوڵ��ی ش��ێ��وان��دن��ی مێژوو قسەی لەسەر بكرێ‌ ئەو دەڵێت‪ :‬پێویستە‬ ‫ك��ل��ت��وری ن��ەت��ەوەی ك���ورد‪ ،‬لەڕێگەی ئەو درامایانەی دێنە ناو خاكی هەرێمەوە‬ ‫دراماوە بەنمونەی (دۆڵی گوركەكان ‌و باش هەڵسەنگێنرێن‪ ،‬وەك چۆن كوالێتی‬ ‫خاكی چاك) و درامای (بێریڤان) شەڕی ك��ۆن��ت��ڕۆڵ ل��ەس��ەر س��ن��ورەك��ان ه��ەی��ە بۆ‬ ‫پشكنینی خ��واردن و تەنانەت م��ەوادی‬ ‫لەبەرامبەر كورد دەست پێكردوە‪.‬‬ ‫بیناسازی وەهاش ئەو كوالێتی كۆنتڕۆڵە‬ ‫ناوزڕاندنی سەركردەكان‬ ‫ئ���ەم ش��ەڕك��ردن��ەی دەوڵ���ەت���ی توركیا بۆ هونەر پێویستە‪ ،‬لەدرێژەی قسەكانیدا‬ ‫تەنها بەباكوری كوردستانەوە نەوەستاوە‪ ،‬وتیشی‪ :‬هەر كەس و الیەن و دەوڵەتێك‬

‫ئ��ام��اژە ب����ەوەدەدات ك���اردان���ەوەی ئ��ەوان‬ ‫تەنها ئەوەیە شتە جوانەكان نیشان بدەن‪،‬‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری گشتی سینەما و درام��ا‬ ‫لەوەزارەتی رۆشنبیری‪ ،‬سەالح حەسەن‪،‬‬ ‫لەوبارەیەوە وتی‪ :‬كاردانەوەی ئێمە ئەوەیە‬ ‫تەنها شتە جوانەكانمان نیشان بدەین‪،‬‬ ‫درام���ا ب��ەدرام��ا ئەگینا ب��ەراس��ت��ی تۆ‬ ‫دەستت بەسەر كەناڵێكی وەك (‪)mbc4‬‬ ‫دا ناشكێ‌ ناشتوانین سكااڵ تۆمار بكەین‬ ‫چونكە ئ��ەو ئ���ازادە‪ ،‬ب��ەاڵم لەبەرامبەر‬ ‫ئەمەدا ئازاد سەوزە‪ ،‬باس لەوەدەكات كە‬ ‫دەبێت وەزارەت���ی رۆشنبیری و لیژنەی‬ ‫رۆشنبیری پەرلەمان لەسەر ئەم درامایانە‬ ‫بێنە دەن��گ و داكۆكی لەمافی كلتور‬ ‫‌و سیاسی ‌و كۆمەاڵیەتی ك��ورد بكەن‪،‬‬ ‫چونكە ئەو درامایانە الیەنێكی جوانیان‬ ‫بۆ ئێمەی كورد نەهێشتۆتەوە‪.‬‬ ‫ئەركی ئەوەی ترە‬ ‫ئ����ەگ����ەرچ����ی ك���ێ���ش���ەی ن�����ەت�����ەوە‌و‬ ‫پاراستنی نیشتمان ئ��ەرك��ی سەرشانی‬

‫خۆی رادەگرێت‬ ‫ئ��ازاد س��ەوزە‪ ،‬ئاماژە بۆ ئ��ەوە دەكات‬ ‫ب�����ارودۆخ�����ی ك���وردس���ت���ان ت����ارادەی����ەك‬ ‫تەمومژاویە‪ ،‬لەرووی سیاسیەوە لەگەاڵ‬ ‫دراوسێكانیدا دەژی و دراوسێكانیشی‬ ‫لەگەڵیدا راستگۆنین‪ ،‬بۆیە سەركردایەتی‬ ‫كورد بۆ دروستنەكردنی هەندێ‌ گرژی‬ ‫ن���اچ���ارە دان ب��ۆخ��ۆی��دا ب��گ��رێ‌‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫دەكرێ‌ لەرێگەی پەیوەندیەكانی هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ئ���ەم ش��ت��ە ل��ەگ��ەاڵ واڵت��ی‬ ‫توركیادا یەكالبكاتەوە بۆ ئ��ەوەی كورد‬ ‫لەهەرشوێنێكی كوردستاندا ب��ەو شێوە‬ ‫ن��اش��ری��ن و دزێ���وە س��ەی��ر ن��ەك��رێ‌‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫شوان عەبدولكەریم‪ ،‬پێیوایە هیچ واڵتێك‬ ‫ن��ات��وان �ێ‌ رێ��گ��ە ل��ەك��اری واڵت��ێ��ك��ی تر‬ ‫بگرێت‪ :‬ئ��ەوە كێشەیەكە و لەنێوان زۆر‬ ‫واڵتدا هەیە‪ ،‬بۆیە دەڵێم نەخێر ئەوە كاتی‬ ‫زۆردەوێ من ناڵێم ئەوە ئەركی پەرلەمان‬ ‫نیە‪ ،‬بەاڵم كێشەكە چارەسەر نابێ‌ چونكە‬ ‫ئەوە مێژویەكی دروستی كردوە بەقسەی‬

‫ب��ی��ەوێ‌ م��ێ��ژووم��ان بشێوێنێ‌ بەراستی‬ ‫ئ��ەرك��ی ه��ەم��ووم��ان��ە ق��س��ەم��ان ه��ەب�ێ‌ و‬ ‫هەڵوێستەی لەسەر بكەین‌و لێپرسینەوەی‬ ‫لەگەڵ ئەو الیەنەشدا بكرێ‌‪.‬‬ ‫پەیوەندی بەخۆیانەوە هەیە‬ ‫ل��ەك��ات��ێ��ك��دا ه���ون���ەرم���ەن���دان ه��ەس��ت‬ ‫ب���ەو خ���ەم���ەدەك���ەن‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی ل��ی��ژن��ەی‬ ‫رۆش��ن��ب��ی��ری ل��ەپ��ەرم��ان��ی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫ش��وان عەبدولكەریم‪ ،‬لەلێدوانێكیدا بۆ‬ ‫چ��ەت��ر ب��ێ‌ ئ��اگ��ای��ی ل��ی��ژن��ەك��ەی��ان ل��ەو‬ ‫م��ەس��ەل��ەی��ە رادەگ���ەی���ەن���ێ���ت و دەڵ��ێ��ت‪:‬‬ ‫ئێمە وەك لیژنەی رۆشنبیری تائێستا‬ ‫ب��اس��ی ئ���ەو م��ەس��ەل��ەی��ەم��ان ن���ەك���ردوە‪،‬‬ ‫نەهاتۆتە بەردەممان و خۆشمان بیرمان‬ ‫ل��ەو مەسەلەیە ن��ەك��ردووەت��ەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ب��ەراس��ت��ی دەس��ت��ەاڵت��م��ان ب���ەس���ەر ئ��ەو‬ ‫م��ەس��ەل��ەی��ەدا ن��ی��ە‪ ،‬واڵت��ێ��ك درام��ای��ەك‬ ‫بەرهەم دەهێنێ‌ ‌و پەخشی دەكات‪ ،‬ئەوە‬ ‫پ��ەی��وەن��دی ب��ەخ��ۆی��ەوە ه��ەی��ەو پەیوەندی‬ ‫بە بیرو بۆچوونی ئ��ەو كەسانەوە هەیە‬ ‫سیناریۆ و بەرهەمی دەهێنن‪.‬‬ ‫دەسەاڵتمان نیە‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی سینەما و دراماش‬

‫هەرتاكێكی كۆمەڵگەیە‪ ،‬ب��ەاڵم لەسەر‬ ‫ئەم بابەتە هونەرمەندان بۆچونیان وەهایە‬ ‫بەر لەهەر كەسێك وەزارەت��ی رۆشنبیری‬ ‫و پ��ەرل��ەم��ان��ی ك��وردس��ت��ان دەب��ێ��ت بێنە‬ ‫دەن���گ و ه��ەڵ��وێ��س��ت��ی��ان ه��ەب��ێ��ت ئاسۆ‬ ‫عومەر سوارە‪ ،‬دەڵێت‪ :‬ئەمە تەواو ئەركی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان ‌و هەموو‬ ‫الی��ەن و گروپە هونەریەكانە‪ ،‬بۆچونی‬ ‫ئازاد سەوزەش هەمان بۆچونە و دەلێت‪:‬‬ ‫ح��ك��وم��ەت ‌و وەزارەت�����ی رۆش��ن��ب��ی��ری و‬ ‫بەتایبەت لیژنەی رۆشنبیری پەرلەمان‬ ‫دەب��ێ��ت بێنە ق��س��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ل��ەب��ەرام��ب��ەر‬ ‫ئەم بۆ چونانەدا‪ ،‬ش��وان عەبدولكەریم‪،‬‬ ‫بەرلەحكومەت بەئەركی هونەرمەندی‬ ‫دەزان �ێ‌ و دەڵێت‪ :‬ئ��ەوە هێندەی ئەركی‬ ‫هونەرمەندی كوردە بەبڕوای من‪ ،‬هێندە‬ ‫ئەركی پەرلەمان نیە‪ ،‬چونكە هونەرمەند‬ ‫دەت��وان �ێ‌ درام��ای��ەك ب��ەره��ەم بهێنێت و‬ ‫لەكەناڵێكەوە پەخشی بكات و ملیۆنان‬ ‫ێ‬ ‫خەڵك بیبینێ‪ ،‬پەرلەمان تەنها دەتوان ‌‬ ‫بەیاننامەیەكی ن��اڕەزای��ی دەرب��ك��ات و‬ ‫لەرێگەی حكومەتەوە یان نوێنەرایەتی‬ ‫خۆیەوە بیدات‪.‬‬

‫من و بەیاننامەیەكی پەرلەمان بەئاسانی‬ ‫چارەسەر نابێ‌‪ ،‬لەبەرامبەریشدا سەاڵح‬ ‫حەسەن‪ ،‬تەنها ئەوەندەی وت‪ :‬انشاأللە‬ ‫هەوڵدەدەین بۆ چارەسەری‪.‬‬ ‫ئیدانەی دەكەن‬ ‫جگە ل���ەوەی هێزی پاراستنی گه‌ل‬ ‫(‪ )HPG‬لەبەیاننامەكەیاندا بەتوندی‬ ‫ئیهانەی ئەو جۆرە شەڕەی توركیا دەكەن‪،‬‬ ‫ئیدانەكردنیش ل��ەالی��ەن هونەرمەندان و‬ ‫پەرلەمانیشەوە بوونی هەیە‪ ،‬ئەندامەكەی‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬ش��وان عەبدولكەریم‪ ،‬دەڵێت‪:‬‬ ‫ب��ەراس��ت��ی س��وك��ای��ەت��ی ك���ردن ب��ەن��ەت��ەوە‬ ‫كارێكی زۆر خراپە‪ ،‬هونەرمەند ئاسۆ‬ ‫ع��وم��ەر س���وارەش ب��ەوپ��ەڕی ن��ارەح��ەت��ی‬ ‫لەو مەسەلەیە دەڵێت‪ :‬كاتێك من خراپ‬ ‫ل��ەدەرگ��ای مێژووی میللەتێكی ترمدا‬ ‫تیربارانم ك��ەن و ب��ەر نەفرەتی مێژووم‬ ‫ب���ك���ەن‪ ،‬ب�����ەاڵم ه���ەرك���ەس���ێ‌ م���ێ���ژووی‬ ‫میللەتەكەی من بەهەر ه��ۆك��ارێ‌ بێت‬ ‫بشێوێنێ‌ ئ���ەوا ب���ەردی���ان ل��ێ ب��ب��ارێ‌‪،‬‬ ‫ئ��ازاد س��ەوزە‪ ،‬لەمبارەیەوە وت��ی‪ :‬دەبێ‌‬ ‫ئیدانە بكرێ‌ و ناڕەزایەتی لەبەرامبەردا‬ ‫دەربڕدرێ‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫هونەرمەندان‪ :‬پێویستە لەسەر ئەم فیلمان ‌ه وەزارەتی‬ ‫رۆشنبیری و پەرلەمانی كوردستان بێتە دەنگ‬

‫بەڵكو پەلی بۆ باشوری كوردستانیش‬ ‫هاویشتوە‪ ،‬بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫س��ی��ن��ەم��ا ل��ەس��ل��ێ��م��ان��ی‪ ،‬ئ����ازاد س����ەوزە‪،‬‬ ‫دەڵێت‪ :‬ئەو درامایانەی لەكەناڵەكانەوە‬ ‫بەتایبەت كەناڵەكانی وەك (‪)mbc4‬ەوە‬ ‫پەخش دەكرێت‪ ،‬هەوڵدانە بۆ ناوزڕاندن و‬ ‫شەڕێكە بۆ سڕینەوەی جوانی و كلتور‬ ‫و الیەنی كۆمەاڵیەتی نەتەوەی كورد‪،‬‬ ‫هەندێك لەو درامایانە زۆر بەناشرینی‬ ‫و زەقی قسە لەسەر كورد دەكەن بەنمونە‬ ‫درامای (دۆڵی گورگەكان) لەبەشەكانی‬ ‫(‪)4-3-2‬دا زۆر بەراشكاوی قسە لەسەر‬ ‫باشوری كوردستان دەكات و سەركردەكانی‬ ‫وەك چەتە و بەكەسانی نەشیاو بۆ پۆستە‬ ‫سیاسی و ئیدارەكان وەسف کردووه‌‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگە ل��ەوەی دەیانكەنە شەریكی تلیاك‬ ‫فرۆشەكان و رێگرەكان‪.‬‬ ‫هەڕەشە دەكات‬ ‫لەبەیاننامەیەكیاندا كە كۆپیەكی دەست‬ ‫چەتر كەوتووە باڵی سەربازی (‪)PKK‬‬ ‫ك���ە ن���اس���راوە ب���ە (‪ )HPG‬ئ��ی��دان��ەی‬ ‫ئ��ەو ج���ۆرە درام��ای��ان��ە دەك���ات و دەڵێت‬ ‫«دەوڵەتی تورك هاوشانی پێداگریكردن‬

‫ئا‪ /‬بەهرۆز حسێن‬

‫لیژنەی رۆشنبیری پەرلەمان‪ :‬هێندە ئەركی‬ ‫هونەرمەندانە هێندە ئەركی پەرلەمان نیە‬

‫لەمینبەری مزگەوتەكانەوە بۆسەر تەختی شانۆ‬

‫دەتوانین شۆڕشی نەتەوەكەمان لەرێگەی هونەرەوە بكەین‬

‫ئ���ەو م��ەالی��ەك��ە ب���ەاڵم ل��ەب��واری‬ ‫نواندندا كاردەكات‪ ،‬عارف ئەحمەد‪،‬‬ ‫ن��اس��راو ب��ەم��ەال ع���ارف‪ ،‬ل��ەس��ن��وری‬ ‫شارۆچكەی ران��ی��ەدا ك��اری نواندن‬ ‫دەكات‪ ،‬دەتوانین بڵێین خێزانەكەشی‬ ‫ه��اوك��اری��ەت��ی ل���ەن���وان���دن���دا‪ .‬ل��ەم‬ ‫دیمانەیەی چەتردا ب��اس لەرەوشی‬ ‫هونەری كوردی و كارەكانی خۆی‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ب��ەوی��س��ت��ی خ���ۆت خوێندنی‬ ‫ئاینت هەڵبژارد؟‬

‫‪ -‬من سەرەتا هیواكانم‬

‫زۆرب��وون ئەوەندەی هەوڵی گەیشتنم ه���ی���چ س����ەرچ����اوەی����ەك����ی ئ��ای��ن��ی��دا‬ ‫بەهیواكانم بوو ئەوەندە ب����ەدوای ئاین ن��ەدەگ��ەڕام تازانیاریشم ل��ەب��ارەی��ەوە‬ ‫ی���ان ه��ەب��ێ��ت‪ ،‬ب���ەاڵم ه��ۆك��اری س��ەرەك��ی‬ ‫و‬ ‫ئ���ەوەی منی ن��زی��ك ك����ردەوە لەئاین‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ب���وو ل��ەس��ااڵن��ی (‪)1987‬دا‬ ‫لەگەڵ پارتە ئیسالمیە سیاسیەكان‬ ‫ب��ووم‪ ،‬ئ��ەوان بوونە هۆی ئ��ەوەی كە‬ ‫پەیمانگای ئیسالمی تەواو بكەم و‬ ‫دواتریش بەوەوە نەوەستام دوو ساڵیشم‬ ‫لەكۆلێژی ئیسالمی لەبغداد خوێندوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم نەمتوانی بەهۆی بارودۆخی‬ ‫س��ی��اس��ی ت����ەواوی ك���ەم ‌و ب��ەغ��دادم‬ ‫بەجێهێشت‪ ،‬بەاڵم دواتر بۆم دەركەوت‬ ‫پ��ارت��ە ئ��ی��س�لام��ی��ەك��ان ف��اك��ت��ەرێ��ك��ی‬ ‫ڕاس��ت��ە ق��ی��ن��ەن��ی��ن ب��ۆ پ��ێ��گ��ەی��ان��دن��ی‬ ‫ئ��ی��س�لام‪ ،‬ب��ەڵ��ك��و ت�����ەواوی ح��زب��ە‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی��ەك��ان ب���ەرژەون���دی‬ ‫م����ادی وای��ل��ێ��ك��ردون‬ ‫ب����ەت����ەواوی م��ان��ا‬ ‫وی�����������ژدان و‬ ‫ئیسالم الی‬ ‫ئ�������������ەوان‬ ‫ب���وون���ی‬ ‫ن����ی����ە‪،‬‬

‫ئ��ەگ��ی��ن��ا ئ����ەون����دەی م���ن ل��ەئ��ای��ن��ی‬ ‫ئیسالم ش���ارەزام‪ ،‬ئیسالم ڕێبازێكی‬ ‫ڕاس��ت��ەق��ی��ن��ەی��ە ب���ۆب���رەودان ب��ەپ��اك��ی‬ ‫مرۆڤەكان و ئەخالقی راستەقینەی‬ ‫ژیان‪.‬‬ ‫چەتر‪ :‬تۆ وەك كەسێكی ئیسالمی‬ ‫ن��اس��راوی لەناو خەڵكی ران��ی��ەدا‪ ،‬چۆن‬ ‫چویتە ناو دنیای شانۆ؟‬

‫ وەنەبێ‌ ئیسالم ڕێگربێ‌ لەشانۆ‬‫ی��اخ��ود ئ��ای��ن��ی ئ��ی��س�لام داخ���راوب���ێ‌‪،‬‬ ‫بەڵكو ڕێگە خۆشكەرە بۆ بوارەكانی‬ ‫فەنتازیا‪ ،‬ئیسالم بۆ خۆی روحیەتێكی‬ ‫جوانی هونەری تێدایە‪ .‬لەئیسالمدا‬ ‫ت���ون���دوت���ی���ژی ج��ێ��گ��ەی ن��اب��ێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫مرۆڤەكانی ئازاد كردوە چۆن دەدوێن‬ ‫و چ��ی دەك����ەن‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەش��ێ��وەی��ەك‬ ‫ل���ەب���ەرژەوەن���دی خ��اك‬ ‫و ن����ی����ش����ت����ی����م����ان و‬ ‫ن��ەت��ەوەك��ەت��دا خ��زم��ەت‬ ‫ب���ك���ەی ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی‬ ‫ئ���ەخ�ل�اق���ی���ان���ە‪ .‬ه���ون���ەر‬ ‫بەتایبەت ش��ان��ۆ‪ ،‬ئیسالم‬ ‫رێ��گ��رن��ی��ە ل����ەوەی ك���ە تۆ‬ ‫وەك ن����ەت����ەوەك����ەت ك��ل��ت��ور‬ ‫و ف��ۆل��ك��ل��ۆری ن���ەت���ەوەك���ەت‬ ‫لەسەرتەختی شانۆ نمایش بكەیت‬ ‫ت��ان��اس��ن��ام��ەی ن���ەت���ەوەی���ت زی��ن��دو‬ ‫ڕابگری‪ .‬من لەسەرەتای منداڵیمەوە‬ ‫ل��ەپ��ۆل��ی س��ێ��ی س��ەرەت��ای��دا چومە‬

‫س��ەرت��ەخ��ت��ی ش��ان��ۆ‪ ،‬مامۆستاكانی ه���ون���ەری رس��ەن��ی ك���وردی���م ل��ەگ��ەڵ‬ ‫ئ��ەوك��ات��ەم زۆر ه��ان��ی��ان دەدام‪ ،‬وەك خێزانەكەمدا برەو پێداوە‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ل��ەم ش���ارەدا ه��ون��ەرم��ەن��دان‬ ‫ش��ان��ۆك��ارێ��ك��ی ك��ۆم��ی��دی ن��وان��دن��م‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئەمە حەزێك بوو لەمنداڵیەوە كاردەكەن‪ ،‬بەاڵم ئەكتیڤ نین‪ .‬هۆكاری‬ ‫لەگەڵمدا ب��وو ل��ەس��ااڵن��ی (‪ )1970‬ئەمە بۆچی دەگەڕێنیەوە؟‬ ‫ ئ����ەگ����ەر ب���م���ان���ەوێ���ت ه���ون���ەر‬‫بۆیەكەمجار هاتمە سەرتەختی شانۆ‬ ‫لەشاری رانیە‪ ،‬دواتریش چومە ناو لەشارەكەماندا پێش بكەوێت‪ ،‬ئەبێت‬ ‫تیپی نواندنی میللی رانیە‪ ،‬ئەم تیپە ل��ەس��ەرەت��ادا ت����ەواوی ه��ون��ەرم��ەن��دان‬ ‫تاكە تیپە مێژویەكی دێرینی هەیە ل��ەب��وارە ج��ی��اج��ی��اك��ان��دا كۆبكەینەوە‬ ‫لەشاری رانیەدا لەسااڵنی (‪)1959‬وە و گرنگی بەبوارەكەی خۆیان بدەن‬ ‫دامەزراوە تائێستا ئەم تیپە بەردەوامە بەشێوەیەكی سیستەماتیك‪ ،‬ش��اری‬ ‫و منیش بەردەوامم لەكاری هونەری‪ .‬رانیە لەڕووی هونەریەوە لەپێشدایە‪،‬‬ ‫ت��ائ��ەم��ڕۆش ه��ەر لەتیپی ن��وان��دن��ی بەاڵم وەك پێویست نایبینم بەبڕوای‬ ‫میللی ران���ی���ەدا خ��ەب��ات��ی ه��ون��ەری م���ن ه���ون���ەر ل���ەخ���ۆرئ���اوا ش��ۆڕش��ی‬ ‫بەرپاكردوە‪ ،‬ئێمەی كوردیش ئەتوانین‬ ‫دەكەم‪.‬‬ ‫چ��ەت��ر‪ :‬ت��ۆ م��ام��ۆس��ت��ای��ەك��ی ئاینی ش���ۆڕش���ی گ�����ەورەی ن��ەت��ەوەك��ەم��ان‬ ‫ل��ەن��اوك��ۆم��ەڵ��گ��ەدا ت��ان��ەی��ان لێنەداوی لەڕێگەی هونەری نەتەوەكەمان وەك‬ ‫گۆم بشڵەقێنین‪.‬‬ ‫لەسەر هونەر؟‬ ‫ من لەسەرەتا ئ��ام��اژەم بەوەكرد‬‫پرۆفایل‬ ‫لەئیسالمدا روح��ی ه��ون��ەری هەیە‪،‬‬ ‫دەت��وان��م بەئاشكرا ئ��ام��اژە بەوەبكەم‬ ‫كە لەناو ئەو مرۆڤانەی‬ ‫ئەقڵیەتیان عارف ئەحمەد فق ‌ێ ئەمین‬ ‫داخ������راوە ه��ی��چ گ��ۆڕان��ك��اری��ەك��ی��ان‬ ‫بەسەردانەهاتووە تانەیان لێداوم‪ ،‬بەاڵم ناسراو بە مەال عارف‬ ‫من لەبری ئەوەی بێ ئیرادەبم‪،‬‬ ‫بەڵكو لەدایكبووی (‪ )1967‬لەڕانیە‪،‬‬ ‫مۆڕاڵم وەردەگرت و بەو هیوایەشەوە‬ ‫ژیان دەكەم رۆژێك لەڕۆژان تەواوی دەرچووی پەیمانگای ئیسالمی‬ ‫ئ��ەوان��ەی بەوشێوەیە س��ەی��ری منیان هونەرمەند لەشانۆ وەك‬ ‫دەك���رد‪ ،‬تێبگەن م��ن لەپێناو چیدا‬

‫ئیسالم بۆ خۆی روحیەتێكی جوانی هونەری تێدایە‬

‫دەرهێنەر و ئەكتەر نوسەر‪.‬‬ ‫ئێستا بەرپرسی تیپی‬ ‫نواندنی میللی ڕانیەیه‌‬


‫ریفراندۆمی توركیا و هەڵوەستەیەك‬ ‫رۆژی (‪)12‬ی ئ��ەی��ل��ول ل���ە (‪)30‬‬ ‫یەمین ساڵیادی كودەتای سەربازی ساڵی‬ ‫(‪)1980‬دا‪ ،‬لەتوركیا پرۆسەی ریفراندۆم‬ ‫لەسەر ئەو پرۆژەیە بەڕێوەدەچێت كە پارتی‬ ‫داد و گەشەپێدانی‬ ‫دەس��ەاڵت��دار ئامادەی‬ ‫كردووە بۆ ئەنجامدانی‬ ‫هەندێك گۆڕانكاری‬ ‫ل����ەدەس����ت����ووری ئ��ەو‬ ‫واڵت���������ەدا‪ .‬ئ���ەم���ەش‬ ‫بارودۆخێكی تایبەتی دروستكردووە‪ .‬پارتی‬ ‫دادو گەشەپێدان (‪)AKP‬ی دەسەاڵتدار‬ ‫لەهەوڵی ئ��ەوەدای��ە كە پشتیوانی جەماوەر‬ ‫بەدەست بهێنێت و پرۆژەكەی سەر بخات‪.‬‬ ‫بەم سەركەوتنەش ئەو پەیامە بداتە ناوخۆ‬ ‫و دەرەوەی توركیا كە هەتا ئێستا ئ��ەوەی‬ ‫دەتوانێت بڕیاری دوای��ی ب��دات و رووداو و‬ ‫گۆڕانكارییەكان ئاراستە بكات‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫دەت��وان��ێ��ت ن��وێ��ن��ەرای��ەت��ی س��ەرج��ەم توركیا‬ ‫بكات (‪)AKP‬ی��ە‪ .‬هەر لەم ئەنجامەشەوە‬ ‫تاڕادەیەك سەركەوتن لەهەڵبژاردنی ساڵی‬ ‫ئایندەی پەرلەمانی ت��ورك��ی��ادا گەرەنتی‬ ‫بكات‪ .‬لەبەرامبەردا هەردوو پارتی كۆماری‬ ‫گ��ەل و بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی توركیا‬ ‫كە خۆیان بەپارێزەری كۆماری عەلمانی‬ ‫دەزان��ن‪ )AKP( ،‬بە دەركەوتن لەم رێڕەوە‬ ‫بەناو دەك��ەن‪ ،‬بە نەخێر هەڵوێستی خۆیان‬ ‫دی��اری ك��ردووە و لەهەوڵی ئ��ەوەدان كە لەم‬ ‫ریفراندۆمەدا پرۆژەكەی حكومەت شكست‬ ‫پێ بهێنن و ئەم ریفراندۆمە بكەنە سەرەتایەك‬ ‫بۆ كۆتایی هێنان بەهەژموونی پارتی داد و‬ ‫گەشەپێدان‪ .‬ئەو پەیامە بدەنە ناوخۆ و دەرەوە‬ ‫كە سەردەمی پارتی (‪ )AKP‬بەسەرچوو‪.‬‬ ‫هەرچی الیەنی ك���وردی (وات���ە پارتی‬ ‫ئاشتی و دیموكراتی و زۆرب��ەی رێكخراوە‬ ‫م��ەدەن��ی��ەك��ان��ی ب���اك���وری ك���وردس���ت���ان) و‬ ‫دیموكراتخوازەكانی توركیایە‪ ،‬پێیانوایە ئەم‬ ‫پرۆسەیە سیناریۆیەكی ناوەندە شاراوەكانی‬ ‫دەوڵەتە بۆ درێژكردنەوەی تەمەنی سیستەمی‬ ‫ت��ورك��ی��ا‪ ،‬چونكە دەزان����ن ل��ەرێ��گ��ەی ئەو‬ ‫دەستوورە و الیەنە چەپەكانەوە ناتوانن درێژە‬ ‫بەتەمەنی سیستەمەكەیان ب��دەن‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫دەخوازن هەندێك ماددە كە كاریگەری لەسەر‬ ‫ناوەڕۆكی دەستوور و سیستەمەكەیان نییە‪،‬‬ ‫لەڕێگەی (‪ )AKP‬بیگۆڕن‪ .‬ئەمەش‬ ‫وەك رێككەوتنێك لەنێوان سوپا و (‪)AKP‬‬ ‫دا ب��ەن��او دەك����ەن‪ .‬ب��ڕی��اری ئ��ەم دوای��ی��ەی‬ ‫وەزارەت��ی داد كە رێگەیدا بە بەرزكردنەوەی‬

‫پێشكەشی (‪ )AKP‬كرد‪ ،‬بەاڵم (‪)AKP‬‬ ‫ئەم پێشنیارەی پەسەند نەكرد‪ .‬دوا بەدوای‬ ‫ئەمە ئەو الیەنانە جەختیان لەسەر ئەوە كردەوە‬ ‫كە ئەگەر پێناسەی هاواڵتیبوون نەگۆڕدرێت‬ ‫ئ��ەوا هەر گۆڕانكارییەك بكرێت ناتوانێت‬ ‫ج��ەوه��ەری دەس��ت��ووری ك��ودەت��ای (‪)12‬ی‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫بۆ‬ ‫ئەیلوول بگۆڕێت و تەنیا دەبێتە هەوڵدانێك‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬ ‫سپیكردنەوەی رووی ئەم سیستەمە لەناوخۆ‬ ‫و دەرەوەدا‪.‬‬ ‫ه��ەر ب��ۆی��ە داوای�����ان ك��رد ك��ە پێناسەی‬ ‫هاواڵتیبوون بگۆڕدرێت و مافی پ��ەروەردە‬ ‫بەزمانی زگماكی لەدەستووردا گەرەنتی دەستگیركردنی سەركردەكانی (‪)DTP‬‬ ‫ب��ك��رێ��ت‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ئ��ەم��ەش��دا ب��ەرب��ەس��ت��ی و لەالیەكی تریشەوە لەبن ناوی كرانەوە و‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن كەمبكرێتەوە ب���ۆ(‪ .)%5‬بەاڵم گۆڕانكارییدا ئەم پرۆژانە پێش دەخەن‪ .‬خۆ‬ ‫پارتی دەسەاڵت ئەمەشی پەسند نەكرد‪ .‬ئەم ئەگەر لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش سەیر‬ ‫ڕەوشە لەالیەكەوە بوەستێت‪ ،‬لەالیەكی ترەوە بكەین دەبینین كە ئەمڕۆ توركیا لەژێر‬ ‫دەبینین كە لەتوركیا تەڤگەڕی ئازادیخوازی فشاری یەكێتی ئەوروپادایە بۆ ئەنجامدانی‬ ‫گەلی كورد گەیشتووەتە ئاستێك كە دۆزی گ��ۆڕان��ك��اری و یەكێك ل���ەو م��ەرج��ان��ەی‬ ‫ك��وردی ك��ردووەت��ە ئەمری واقیع و ڕووی لەتوركیا داوا دەكرێت ئەوەیە كە پرسەكانی‬ ‫راستی دەوڵەتی توركیای ئاشكرا ك��ردووە‪ ،‬خۆی بە رێگەی ئاشتی چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫بۆ ئەمەش دەوڵەت هەر رۆژەی بەشێوەیەك ل��ەم ب��ارودۆخ��ەدا ئەگەر الیەنە ك���وردی و‬ ‫لەهەوڵی ئەوەدایە كە گەلی كورد بێدەنگ دیموكراتخوازەكان پشتیوانی ئ��ەم پرۆژەیە‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬ه��ەت��ا ل���ەوە زی��ات��ر ل��ەس��ەر ئاستی بكەن دەبێت چ خزمەتێك بەپرسی كورد و‬ ‫دیموكراتیەت بكات؟ دیارە لەكاتێكدا كورد‬ ‫نێودەوڵەتی شەرمەزار نەبێت‪.‬‬ ‫ئەوەبوو ساڵی پار ماوەیەك لەبن ناوی پشتیوانی لەم پرۆژەیە بكات ئەوا بەواتای‬ ‫پ��رۆژەی كرانەوەی كورد‪ ،‬ماوەیەكیش لەبن پەسندكردنی ئ��ەو پ��رۆژەی��ە دێ��ت ك��ە تێدا‬ ‫ناوی پرۆژەی كرانەوەی دیموكراتیدا خواستی تورك بوونی هەموو كوردێك جێگیر كراوە‪،‬‬ ‫شەقامی كوردی دابمركێنێتەوە و فشارەكانی ئەمەش نە لەڕووی ئەخالقی و نە لەڕووی‬ ‫دەرەوەش كەم بكاتەوە‪ .‬بەاڵم ئەنجامی نەگرت دیموكراتییەوە شتێكی پەسندكراو نییە‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا بێ رێزی دەبێت بەرامبەر‬ ‫و هەركەسێكیش بینی كە ئەو پرۆژانە نە بۆ‬ ‫كورد نەبۆ توركیا شتێكی نوێی پێ نەبوو‪ .‬ب��ەخ��ەب��ات و تێكۆشانی گ��ەل و ئەمەش‬ ‫لەالیەكی تریشەوە (‪ )AKP‬هەمیشە لەسەر ك��اری��گ��ەری��ی��ەك��ی خ���راپ ل��ەس��ەر رەوش���ی‬ ‫ئاستی دەرەوە دەخوازێت خۆی وەك نوێنەری تێكۆشان دەك��ات‪ .‬ه��ەروەه��ا ئەمە دەرف��ەت‬ ‫ك��ورد نیشان ب��دات و ئ��ەو دەنگانەشی كە دەدات بە (‪ )AKP‬كە لەسەر ئاستی دەرەوە‬ ‫لەسەر گۆڕەپانی كوردستان بەدەستی دێنێت جارێكی تر خۆی وەك دەمڕاستی گەلی كورد‬ ‫وەك كارت بەكاری دێنێت‪ ،‬بۆ نمونە كاتێك رابگەیەنێت و لەسەر ئاستی دەرەوەش فشاری‬ ‫لەساڵی (‪)2007‬دا ت��اڕادەی��ەك پشتیوانی سەر توركیا كەم دەبێتەوە و ئەمەش دەبێتە‬ ‫لەكورد وەرگرت‪ ،‬لەجێگەی ئەوەی كە دوای نمونەیەك بۆ باشووری كوردستان و لەئایندەدا‬ ‫هەڵبژاردن رێز نیشانی ك��ورد ب��دات و كار ل��ەوان��ەی��ە ل��ەالی��ەن ع��ەرەب��ە شۆڤێنیەكانی‬ ‫بكات بۆ چارەسەری پرسی كورد‪ ،‬ئەردۆغان عێراقیش پ��رۆژەی بەوڕەنگە بەسەر ئێمەدا‬ ‫چ��ووە ئەمریكا هاوپەیمانی ل��ەدژی كورد لەباشوور بسەپێنن‪ .‬هەر بۆیە ئەو هەڵوێستانە‬ ‫دروستكرد و بانگەشەی ئەوەی كرد كە ئەو ناكەونە خزمەتی گەلی ك��وردەوە و گرنگە‬ ‫نوێنەرایەتی كورد دەك��ات نەك (‪ .)DTP‬كە راگەیاندنەكانی الی خۆمان و پارت و‬ ‫ئ���ەو ه��ەن��گ��اوان��ەش��ی ك��ە ل��ەس��اڵ��ی پ���ارەوە رێكخستنەكان كار بكەن بۆ روونكرندنەوەی‬ ‫دەهاوێژێت بۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییەیە كە ئەم راستیانە و هاندانی جەماوەر بۆ بایكۆت‬ ‫لەهەڵبژاردنەكانی شارەوانیەكاندا رووبەڕووی ك��ردن‪ .‬چونكە بەمشێوەیە بۆ ناوەندەكانی‬ ‫بوویەوە‪ ،‬چونكە لەوهەڵبژاردنەدا (‪ )AKP‬دەسەاڵت و دەرەوەش روون دەبێتەوە كە گەلی‬ ‫كورد لەگەڵ دەستوورێكدا نییە كە نكۆڵی‬ ‫لەكوردستاندا شكستی هێنا‪.‬‬ ‫هەربۆیە لەالیەك دەستیان كرد بەهەڵمەتی لێبكات‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫پلەی چەند جەنەڕاڵێك س���ەرەڕای ئ��ەوەی‬ ‫كە لەژێر لێكۆڵینەوەدان بەتۆمەتی هەوڵدان‬ ‫بۆ كودەتا بەسەر حكومەتدا وەك بەشێك لەو‬ ‫رێككەوتنە باس دەكەن‪ .‬چونكە بەپێی یاسای‬ ‫توركیا ئەو فەرماندارەی لەژێر لێكۆڵینەوەدا‬ ‫بێت ناكرێت پلەی بەرزبكرێتەوە‪ .‬هەروەها‬ ‫هەڵوێستی دوو پارتەكەی تریش وەك بەشێك‬ ‫لەسیناریۆكە دەنرخێنن بۆ چەواشەكردنی رای‬ ‫گشتی توركیا و دەرەوە‪ .‬هەربۆیە پرۆژەكەی‬ ‫حكومەت و ری��ف��ران��دۆم بایكۆت دەك���ەن و‬ ‫ن��اخ��وازن ببن ب��ە بەشێك ل��ەو سیناریۆیە‪.‬‬ ‫لەجێگەی ئەمە دەخوازن سەرلەنوێ دەستوور‬ ‫بنوسرێتەوە و بەشێوەیەك دابڕێژرێت كە مافی‬ ‫گەلی كورد و گەالنی تری توركیای تێدا‬ ‫گەرەنتی بكرێت‪.‬‬ ‫ئەم ملمالنێی و گفتوگۆیانە رەنگدانەوەی‬ ‫لەسەر راگەیاندنەكانی هەرێمی كوردستانیش‬ ‫هەیە‪ .‬زۆرب���ەی راگەیاندنەكان ماوەیەكە‬ ‫گرنگی ب��ەم ب��اب��ەت��ە دەدەن‪ .‬دی���ارە ئەمە‬ ‫وەك كارێكی رۆژن��ام��ەوان��ی و كارێكی‬

‫نەتەوەییش كارێكی باشە‪ .‬چونكە كاری‬ ‫بەم رەنگە وادەك��ات كە تاكی كورد ئاگای‬ ‫ل��ەرووداوەك��ان��ی دەوروب���ەری بێت و بتوانێت‬ ‫ببێتە چ��اودێ��ر ب��ەس��ەری��ان��ەوە‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫بابەتێكی بەمڕەنگەش كە هەم چارەنووسی‬ ‫بەشێكی گەلەكەمان پەیوەندیدار دەك��ات و‬ ‫هەم راستەوخۆ كاریگەریی لەسەر باشووری‬ ‫ك��وردس��ت��ان و چ��ارەن��ووس��ی گ��ەل��ەك��ەم��ان‬ ‫بەگشتی هەیە‪ .‬بەاڵم ئەوەی جێگەی سەرنج‬ ‫و تێڕامانە ئەوەیە كە بەشێكی راگەیاندنەكان‬ ‫ب��ۆ خ��ۆی��ان و میوانەكانیان ب��ەب��ێ سنور‬ ‫پشتیوانی پ��رۆژەك��ەی (‪ )AKP‬دەك��ەن و‬ ‫رەخنە لەهەڵوێستی (‪ )BDP‬دەگ���رن و‬ ‫پێیانوایە كە هەڵوێستی (‪ )BDP‬دەكەوێتە‬ ‫خ��زم��ەت��ی (‪ )CHP‬و (‪)MHP‬وە‪.‬‬ ‫هەربۆیە داوا دەكەن كە جەماوەری كوردستان‬ ‫پشتیوانی (‪ )AKP‬بكەن و دەنگی خۆیان‬ ‫لە هەڵبژاردندا بە بەڵێ بەكار بهێنن‪ .‬دیارە‬ ‫ئەگەر مرۆڤ بەباشی ئاگای لەبارودۆخی‬ ‫توركیا نەبێـت‪ ،‬ئەوا تەنیا رووكاری دەرەوەی‬

‫رووداوەك��ان دەبینێت و ئەمەش وادەك��ات كە‬ ‫بكەوێتە رەوشێكەوە كە خۆی لەنێوان دوو‬ ‫هەڵوێستدا ببینێتەوە‪ .‬وات���ە ی��ان لەگەڵ‬ ‫هەڵوێستی (‪)AKP‬دا بێت و بڵێ (بەڵێ)‪،‬‬ ‫یاخود لەگەڵ الیەنی ئۆپۆزسیۆندا بێت و‬ ‫دەنگی خۆی بە(نەخێر) بەكار بهێنێت‪ .‬لەم‬ ‫روانگەیەوە ئەگەر رووداوەك���ان بخوێنینەوە‬ ‫ئەوا هەڵوێستی ئەو راگەیاندنانە لەجێگەی‬ ‫خۆیدایە‪ .‬بەاڵم ئەگەر ب��ەوردی ئاگاداری‬ ‫توركیا بین و رووك��اری ن��اوەوەی رووداوەك��ان‬ ‫باش ببینن‪ .‬دەگەینە هەندێك ئەنجامی تر‪.‬‬ ‫گومانی تێدا نیە ئەم پرۆژەیە ماوەیەكی‬ ‫زۆرە لەرۆژەڤدایە‪ ،‬لەخۆوە و لەناكاو دەرنەكەوت‬ ‫ه��ەت��ا الی��ەن��ەك��ان تەنیا ل��ەس��ەر پ��رۆس��ەی‬ ‫دەنگدانی ناو گەل قسە بكەن و بەم پێیە‬ ‫هەڵوێست نیشان بدەن‪ ،‬بەڵكو شەش مانگ‬ ‫زیاترە ئەم بابەتە لەرۆژەڤدایە‪ ،‬پێش ئەوەی‬ ‫ئ��ەم بابەتە بكەوێتە رۆژەڤ���ی پەرلەمانەوە‬ ‫الیەنە دیموكراتەكان و (‪ )BDP‬پێشنیاری‬ ‫خۆیان بۆ سەرلەنوێ داڕشتنەوەی دەستوور‬

‫چەند قسەیەك له‌سه‌ر هەڵبژاردنه‌کانی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان‬

‫دوای چەند جارێك دواخستن و دوای‬ ‫نزیكەی (‪ )18‬ساڵ‪ ،‬دواجار بڕیار درا لە‬ ‫( ‪)2010 /9 /30‬دا‬ ‫هەڵبژاردنی یەكێتی‬ ‫م���ام���ۆس���ت���ای���ان���ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ئەنجام‬ ‫ب�����درێ�����ت‪ ،‬ئ���ەگ���ەر‬ ‫سەیرێكی مێژووی‬ ‫ئەم رێكخراوە بكەین دەبینین لەپێش راپەڕین‬ ‫زۆرترین ژم��ارەی كۆنفرانس و كۆنگرەی‬ ‫ئ��ەن��ج��ام داوە ك��ە ب��ە (ه��ەش��ت) كۆنگرە‬ ‫(كۆنفرانسی گشتی) حساب ك���راوە‪ ،‬بە‬ ‫ب��ەراورد لەگەڵ سااڵنی دوای راپەڕیندا‪،‬‬ ‫كە لەساڵی (‪ )1992‬تائێستا كۆنگرەی‬ ‫نەبەستووە و خ��ۆی ن��وێ ن��ەك��ردووەت��ەوە‪،‬‬ ‫بەهەڵبژاردنی (‪ )1992‬و دوو كۆنفرانسی‬ ‫جیاوە‪ ،‬سنوری دەسەاڵتی (ی ن ك) یەك‬ ‫كۆنفرانس و سنوری دەسەاڵتی (پ د ك)‬ ‫دوو كۆنفرانس كە بەیەك دانە حساب كراوە‪،‬‬ ‫وات��ا دوای ڕاپ��ەڕی��ن ب��ە (س��ێ) كۆنگرە‬ ‫حساب ك���راوە‪ ،‬لەكاتێكدا پێش راپ��ەڕی��ن‬ ‫پ��ڕ نەهامەتی ترین س��ااڵن��ی ش���ۆڕش و‬ ‫ڕێكخراوەیی و كاری حزبی ئێمەی كوردبووە‬ ‫لەعێراق و دوای راپەڕین جۆرێك لەئازادی‬ ‫و سەربەخۆییمان هەبووە‪ ،‬واتا كۆنگرەی‬ ‫داهاتوو كۆنگرەی (دوانزەیەم)ی رێكخراوی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان دەبێت‪،‬‬ ‫ئەمەش یەكەم رەخنەی جدیە لەڕێكخراوێك‬ ‫بگیرێت خۆی بەرێكخراوێكی دیموكراتی و‬ ‫پیشەیی ئەژمار بكات و داكۆكی لەچین‬ ‫و توێژێكی وەك مامۆستایان بكات كە‬ ‫بەزیندووترین توێژی كۆمەڵگا دەژمێردرێن‪.‬‬ ‫لەواڵتێكدا تاكەكانی ئاشنایەتیان نەبێ‬ ‫بەپرنسیپەكانی و دیموكراسی و هەڵبژاردن‬ ‫نەبووبێتە وێستگەكانی خۆ نوێكردنەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫بێگومان ئەركی مامۆستایانە كار بكەن بۆ‬

‫بەرەوپێشچوونی كۆمەڵگا و رۆشنبیركردنی‬ ‫ت��اك��ەك��ان��ی ك��ۆم��ەڵ��گ��ا ك���ە ب���ەداخ���ەوە‬ ‫لەئەمڕۆی كوردستاندا رەخنەیەكی زۆر‬ ‫لەمامۆستایانیش هەیە و لەهەندێ شوێن و‬ ‫هەندێ كات ئەو ناوە شێوێنراوە و بەمەبەست‬ ‫وەك سەرجەم تاكەكانی كۆمەڵگا بێدەنگ‬ ‫ك��راون و لەكەسێكی پ��ەروەردەك��ارەوە كراون‬ ‫بەكەسێكی گوێڕایەڵ بەفرمانەكانی حزب‪.‬‬ ‫رەنگە رەخنەیەكی زۆر بێتە سەرم بڵێم‬ ‫مامۆستایان رۆشنبیرترین و كاریگەرترین‬ ‫كەسانی كۆمەڵگان‪ ،‬ئ��ەم ب��ڕوای��ەم ل��ەوەوە‬ ‫س��ەرچ��اوەی گرتووە كە هەموو پزیشكان‬ ‫و ئەندازیاران و دادوەران و تاكەكانی تری‬ ‫كۆمەڵگا رۆڵ��ی مامۆستایان ل��ەس��ەرە و‬ ‫ئەگەر مامۆستای بەویژدان و بە توانا و‬ ‫دیموكراسی خواز و دادپ��ەروەر پەروەردەیان‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬ئ��ەوا بێگومان كۆمەڵگایەكمان‬ ‫دەس����ت دەك���ەوێ���ت پ��ڕ ل��ەخ��ێ��روخ��ۆش��ی و‬ ‫كامەرانی‪ ،‬تاكێكمان دەست دەكەوێت قبوڵی‬ ‫هیچ زۆرداری و نایەكسانیەك ناكات‪،‬‬ ‫نەك مامۆستایان خۆیان ببنە بار بەسەر‬ ‫كۆمەڵگاوە و رێكخراوێكیان هەبێ (‪)18‬‬ ‫ێ هەڵبژاردن هەیە یان نا؟‬ ‫ساڵ نەزان ‌‬ ‫ق���س���ەی���ەك���ی (چ�����ەرچ�����ڵ) ه���ەی���ە و‬ ‫كورتەكەی ئەمەیە ‪ :‬لەكاتی پێكهێنانی‬ ‫حكومەتەكەیدا ب��ەچ��واردەورەك��ەی دەڵ��ێ‬ ‫ئەگەر پەروەردە و دادگاكان گەندەڵ نەبن‬ ‫یان كەموكورتیان نەبێ‪ ،‬دەتوانین هەموو‬ ‫دام��ودەزگ��ا و كۆمەڵگا بنیات بنێینەوە‬ ‫بەو شێوەیەی دەمانەوێت‪ ،‬ئایا ئێمە بەو‬ ‫میكانیزمە ئیشمان ك���ردووە ك��ە ب��واری‬ ‫پ���ەروەردە و بەتایبەت مامۆستایان ئ��ازاد‬ ‫بكەین‪ ،‬بواری داهێنان و گەشەپێدان فراوان‬ ‫بكەین؟ كارمان كردووە بۆ بەرهەمهێنانی‬ ‫رێكخراوێكی مامۆستایانی سەربەخۆ تا‬ ‫بەڕاستی داكۆكی لەمامۆستایان بكات و‬

‫نەیانكاتە بنێشتەخۆشەی دەمی ئەم و ئەو؟‬ ‫بەبڕوای من نەخێر‪ ،‬بەڵگەم بۆ قسەكانم‬ ‫ناڕازی بوونی زۆرێك لەمامۆستایانە لەم‬ ‫رێكخراوە و رەخنەی زۆرێك لەڕۆشنبیران‬ ‫و مامۆستایان و تاكەكانی كۆمەڵگایە‬ ‫لەپرۆسەی پەروەردە‪ ،‬ئێستا نزیك بووینەتەوە‬ ‫لەهەڵبژاردنی مامۆستایان ئەركی هەموو‬ ‫مامۆستایەكە ئەو رەخنە نیوەوناچڵە كە‬ ‫زیاتر لەپرتەوبۆڵە دەچێ و دوورە لەڕەخنەی‬ ‫كاریگەر وەرگێڕێتە سەر زمانی واقیع و‬ ‫تەنها لەژوورەكانی قوتابخانە قسەنەكات‬ ‫یان داخی دڵی بە قوتابییەكانیدا نەڕێژێ‪،‬‬ ‫بەڵكو ئازایانە بێتە مەیدان و نوێنەرێك‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژێ��رێ��ت ب��ەڕاس��ت��ی داك��ۆك��ی بكات‬ ‫لەمامۆستا‪ ،‬نوێنەرێك تەنها گ��وێ بۆ‬ ‫قسەكانی بەرپرسە حزبیەكانی شل نەكات‪،‬‬ ‫بەڵكو ب��زان��ێ��ت ك��ام��ەی��ە دەرد و كێشەی‬ ‫مامۆستایان و گوێ لەداواكاری ئەوانیش‬ ‫بگرێت‪ ،‬كەسانێك هەڵبژێرێت دوای ماوەی‬ ‫یاسایی ب���ڕی���اردراو بەرپرسیارێتیەكەی‬ ‫بسپێردرێتە كۆمەڵە كەسانێكی تر نەك‬ ‫بەموڵكی شەرعی خۆی بزانێت‪ ،‬ئەو خۆی‬ ‫داوای هەڵبژاردن بكات نەك مامۆستایان‬ ‫ل��ەخ��وارەوە بڵێن با ه��ەڵ��ب��ژاردن و كۆنگرە‬ ‫ببەستین و ئ��ەو بڵێ ج��ارێ زووە‪ ،‬كاتی‬ ‫نییە‪ ،‬ئێمە شتی باشمان پێیە بۆ ئێوە و ئێوە‬ ‫لەئێمە باشترنابن!‬ ‫هەڵبژاردنی داه��ات��ووی مامۆستایان‬ ‫ب��ەن��ی��س��ب��ەت م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ەوە ل��ەه��ەم��وو‬ ‫هەڵبژاردنەكانی تر گرنگترە و كاریگەرترە‪،‬‬ ‫بەبڕوای من ئەم هەڵبژاردنە پێوانەیەكە بۆ‬ ‫ئاستی تێگەیشتنی ئێمە لەدیموكراسیەت‪،‬‬ ‫ئ���ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە ب��ۆ خ��وێ��ن��دەوارەك��ان��ی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ای��ە ك���ە ن���ەك ه���ەر خ���ۆی���ان و‬ ‫خێزانەكانی خۆیان‪ ،‬بەڵكو كاریگەرییان‬ ‫لەسەر تاكەكانی تری كۆمەڵگا هەیە و‬

‫دەتوانن رێگەی ئایندەمان بۆ دەستنیشان‬ ‫ب��ك��ەن‪ ،‬ب��ە پ��ێ��چ��ەوان��ەش��ەوە ئ��ەگ��ەر وەك‬ ‫هەڵبژاردنەكانی تری ئەم واڵتە پۆست و‬ ‫دام��ەزران��دن و كارتی مۆبایل و ك��راس و‬ ‫شەكر و چا ببێتە هەوێنی دەنگدان‪ ،‬ئەوا‬ ‫دەب��ێ ك��ەس گلەیی و ڕەخنە ئاراستەی‬ ‫ستافی نوێ نەكات و خۆمان بەكەمتەرخەم‬ ‫بزانین كە نەمانتوانیوە راستگۆبین لەگەڵ‬ ‫خۆمان و ئەو نەوەیەشدا كە پەروەردەمان‬ ‫ك����ردووە‪ ،‬وە بڵێن قسە شتێكە و ك��ردەوە‬ ‫شتێكی ترە‪.‬‬ ‫نابێ بیرمان بچێ وەك چ��ۆن ڕەخنە‬ ‫لەهەڵە و كەموكورتی ئ��ەم رێ��ك��خ��راوە و‬ ‫ئەندامانی لقەكان و س��ەرەوەی دەگیرێت‪،‬‬ ‫دەب��ێ ڕۆڵ��ی ئ��ەو مامۆستا بەڕێزانەشی‬

‫بەرز بنرخێنین كە لێرە و لەوێ داكۆكیان‬ ‫كردووە لەمافەكانی مامۆستایان و بەستنی‬ ‫كۆنگرە و ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی‬ ‫س��ەرت��اس��ەری‪ ،‬وە رەن��گ��ە ه��ەوڵ��ی زۆری��ان‬ ‫داب��ێ بۆ خزمەتی زی��اد ل��ەوەی كە هەیە‬ ‫بۆ مامۆستایان و بەرژەوەندی مامۆستایان‬ ‫و گوێیان ل��ێ ن��ەگ��ی��راب��ێ‪ ،‬ی��ان ب��ەن��اوی‬ ‫زۆرینە و كەمینەی دەن��گ��ەوە فەرامۆش‬ ‫كرابێتن‪ ،‬لەكاتێكدا زۆری��ن��ە و كەمینە‬ ‫دێتە ئ��اراوە ئیتر هەموو یاساكان زۆرینە‬ ‫ل��ەب��ەرژەوەن��دی خ��ۆی دای��دەن��ێ و ه��ەروەك‬ ‫ه��ێ��زە سیاسیەكان چ��ۆن ع��ێ��راق��ی��ان ك��ردە‬ ‫چەندین بازنەی هەڵبژاردنەوە بۆ بڕینی‬ ‫دەن��گ��ی كەمینەكان‪ ،‬ئەمانیش دەنگی‬ ‫كەمینە هێندەی تر كەم دەكەنەوە و ئەگەر‬

‫بۆیان بكرێ هەر نایهێڵن‪ ،‬تەنانەت ڕێگە‬ ‫بەنوێكردنەوەی ئەو ئەندامانەش نادەن پێشتر‬ ‫پۆستیان هەبووە‪ ،‬چونكە راستەوخۆ دەبنە‬ ‫ئەندامی كۆنگرە لەكاتێكدا مامۆستایەكی‬ ‫گەنج یان بێ پۆستی پێشتر دەبێ (‪)300‬‬ ‫دەنگی هەبێ تا بچێتە كۆنگرەوە‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫هەرچی بەتەوافق بوو دەدرێ��ت��ەوە بەوانی‬ ‫تر وا پێش هەڵبژاردن ئەندامێكی سەرەوە‬ ‫ب��وون��ە‪ ،‬ئ��ەم��ەش دەم��ان��خ��ات��ە گ��وم��ان��ەوە‬ ‫لەكۆنگرەیەك و هەڵبژاردنێك بەمەبەستی‬ ‫گۆڕانی ڕیشەیی لەڕێكخراوی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستاندا ئەنجام بدرێت‪.‬‬ ‫‪Dler_karem@yahoo.com‬‬


‫شەڕ دژی ئێران و چارەنوسی كورد‬ ‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪14‬‬

‫دەس��ەاڵت��دارن��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫ئ��ێ��ران بەسیاسەتی ناكۆكی ب��ن��ێ��رەوە و‬ ‫حكومەت بكە‪ ‌،‬توانیویانە لەناوچەكەدا‬ ‫خ���اوەن دەس����ەاڵت و‬ ‫بڕیار بن‪.‬‬ ‫چ��ەك��ی ن��اوەك��ی‬ ‫ب����ۆ ك���ۆم���ەڵ���گ���ای‬ ‫م������روڤ������ای������ەت������ی‬ ‫مەترسیدارە ل��ەوەش‬ ‫مەترسیدارتر ئەوەیە‬ ‫كە ئەو چەكە بەدەست كێوەیە و بە چ‬ ‫ئامانجێك بەكار دەبردرێ‪.‬‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫ئێران لەجیهانی مۆدێرنی مروڤایەتی‬ ‫دابڕاون و بەتەنها خۆیان ئەبینن و لەپێناو‬ ‫مانەوە و دەسەاڵتی خۆیاندا س��ەرەڕای‬ ‫ڕەوشی نالەباری ئابوری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‬ ‫و سیاسی وەاڵتەكەیان بە ملیارد دۆالر‬ ‫خەرجی چەكی جۆربەجۆر لەموشەكی‬ ‫دوره���اوێ���ژەوە ب��گ��رە ت��ا وەگە‌ڕخستنی‬ ‫ناوەندە ئەتومیەكان دەكات‪.‬‬ ‫سیستەمی كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫ه��ەم ل��ەن��اوەوە و ه��ەم ل����ەدەرەوە الوازە‪،‬‬ ‫وات��ە پشتگیری خەڵكی نیە و پێگەی‬ ‫نێونەتەوەیشی لەرزۆكە‪.‬‬

‫ئ���ەوەی ك��ە ل��ەدەس��ت دەس��ەاڵت��داران��ی‬ ‫رژێ��م��ی ئیسالمی ئ��ێ��ران��دای��ە ئ��ەو هێزە‬ ‫دەركیانەیە كە ل���ەدەرەوەی سنورەكانی‬ ‫خۆی پێكی هێناون و دژی زلهێزەكان و‬ ‫وەاڵتانی نەیاری خۆی بەكاریان دێنێ‪.‬‬ ‫ئیستا ئێرانیەكان لەعێراقدا خ��اوەن‬ ‫دەسەاڵتن‪ ،‬تەنانەت هێزەكانی ئەمریكی‬ ‫و دەسەاڵتدارنی ئەو وەاڵتەیان ناچار كرد‬ ‫ئەو راستیە ببینن و لەهێندی حاڵەتیشدا‬ ‫خاڵیان بەئێرانیەكاندا‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو كارانەی دەسەاڵتدارانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران وای��ك��ردوە كە‬ ‫كۆمەڵگای نێونەتەوەیی و ل��ەس��ەروی‬ ‫ه��ەم��ووان��ەوە ئەمریكا وەك زلهێزێكی‬ ‫ج��ی��ه��ان��ی ب���ك���ەون���ە خ����ۆ و پ��ل��ان ب��ۆ‬ ‫ب��ەرەن��گ��ارب��وون��ەوەی ك��ار و كردوەكانیان‬ ‫دانێن‪.‬‬ ‫ك���ات���ێ���ك گ����وش����ار ئ���ەخ���رێ���ت���ە س���ەر‬ ‫ك���ارب���ەدەس���ت���ان���ی ئ��ێ��ران��ی ب���ۆ ئ����ەوەی‬ ‫وەاڵم��ێ��ك��ی روون س��ەب��ارەت بەچاالكی‬ ‫ن���اوەك���ی خ���ۆی���ان ب���دەن���ە ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی‬ ‫ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی‪ ،‬ئ���اژاوەی���ەك ئ��ەن��ێ��ن��ەوە و‬ ‫بەوجۆرە سەرنجی جیهان بەرەو الیەكی‬ ‫دیكە رادەكێشن‪.‬‬ ‫ماوەیەكە فەرماندەكانی ئیسرائیلی‬ ‫و ئ��ەم��ری��ك��ی ب��اس ل��ەخ��ۆ ئ��ام��ادەك��ردن‬ ‫ب��ۆ هێرشی س��ەر ئ��ێ��ران دەك���ەن‪ ،‬كەچی‬ ‫جارێكی دیكە موشەكبارانی ئیسرائیل‬ ‫دەستی پێكردەوە و رۆژی (‪)2‬ی ئەم‬ ‫مانگە لەسەحرای سینا لەمیسرەوە شاری‬ ‫ئیالت لەباشوری ئیسرائیل كەوتە بەر‬ ‫موشەكباران‪ ،‬ئەوەش گومانی تێدانیە كە‬ ‫ئێرانی لەپشتەوەیە و لەڕیگەی گروپە‬ ‫ئیسالمیە ت��ون��دڕەوەك��ان��ی گ��رێ��دراوی‬ ‫خۆیەوە ئەو كارانە ئەكات‪.‬‬ ‫دی�����ارە دەس����ەاڵت����داران����ی ك���ۆم���اری‬

‫ئیسالمی ئێران بڕوایان وای��ە كە دەبێ‬ ‫ئیسرائیل بخرێتە ناو دەریاوە و بەتەواوی‬ ‫دژای��ەت��ی گەلی جولەكە ئەكەن و ئەو‬ ‫ه��ەڵ��وێ��س��ت��ەش ن��ەت��ەن��ی��ا دژی خەڵكی‬ ‫جولەكە بەڵكو هەڵوێستێكی نامروڤانەیە‬ ‫و دژی مروڤایەتیە و دەبێ رێز لەهەموو‬ ‫نەتەوە جیاوازەكان بگیردرێ بەبێ لەبەر‬ ‫چاوگرتنی ئاین و رەگەز و ناوچە‪.‬‬ ‫ل��ەئ��ەگ��ەری ش��ەڕ دژی ئ��ێ��ران‪ ،‬ك��ورد‬ ‫دەب��ێ��ت��ە خ����اوەن پ��ێ��گ��ەی��ەك��ی ب��ەرچ��او و‬ ‫نەتەنیا ك��وردەك��ان��ی رۆژه���ەاڵت بەڵكو‬ ‫كوردەكانی باشور و باكوریش كاریگەریان‬ ‫ئەبێت و ئەگەر بە بەرپرسیاری نەتەوەیی‬ ‫تەڤبگەڕێن ئەوا دەك��رێ لەو بشێوەیەدا‬ ‫ك��ە پ��ێ��ش دێ���ت دەس���ەاڵت���ی خ��ۆس��ەری‬ ‫دیموكراتی راگەیەنن‪.‬‬ ‫ئ��ام��ری��ك��ی��ی��ەك��ان ب��ەب��ێ پ��ش��ت��گ��ی��ری‬ ‫كورد ناتوانن هیچكام لەبەرنامەكانیان‬ ‫بەسەر بخەن و هەموو ئامانجەكانیان بە‬ ‫سەرنەكەوتویی ئەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ج����ێ����گ����ەی ب�����اس�����ك�����ردن ن����ی����ە ك��ە‬ ‫ئامریكییەكانیش ب��ۆ ئ���ەوەی ئیمتیاز‬ ‫ب��ە ك���ورد ن����ەدەن و ب��ۆ ئ����ەوەی بتوانن‬ ‫سیاسەتەكانی خۆیان لەناوچەكەدا بێ‬ ‫ل��ەم��پ��ەر بچەسپێنن ك��وردێ��ك��ی الواز‪،‬‬ ‫لێكدابڕاو و تەسلیم بوویان ئەۆێ‪.‬‬ ‫ئەگەر الیەنە كوردیەكانی رۆژهەاڵتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ل��ەم ح��اڵ��ەی ئەمڕویاندا بن‬ ‫ئەوا بێگومان چارەنوسی كورد لەساڵی‬ ‫(‪ )1979‬باشتر نابێت‪.‬‬ ‫ك����ەواب����وو ئ���ەرك���ی ه���ەم���وو پ��ارت��ە‬ ‫ك��وردی��ەك��ان��ە ل����ەدەوری پالتفۆرمێكی‬ ‫ه���اوب���ەش ك���ۆب���ن���ەوە و ب��ەی��ەك��دەن��گ��ی‬ ‫ب��ۆ گ��وڕان��ك��اری داه��ات��و و ئ��ەگ��ەری‬ ‫هەڵگیرسانی شەڕێك لەدژی ئێران خۆ‬ ‫ئامادەبكەن‪.‬‬

‫وەاڵمێك بۆ بابەتی ئەی ڕەقیب و ‪...‬‬ ‫پرۆژەكەی ئەردۆغان‬ ‫ئامانجی كرانەوە یان پاكتاو‬ ‫شەڕی گەریالكان ناكەین‪.‬‬ ‫سێیەم ك��اك��ی ن��وس��ەر دەڵ��ێ��ت ن��وس��ەر و‬ ‫رۆشنبیر ئیشیان ئەوە نییە كە مەسەلەی‬ ‫بچوك و ب��ێ ب��ای��ەخ گ���ەورە ب��ك��ەن‪ ،‬باشە‬ ‫ئ��ەگ��ەر سوكایەتی ب��ەن��اوی شەریعەتەوە‬ ‫ب��ەس��رودی نەتەوەیی بچوك و بێ بایەخ‬ ‫بێت ئ��ەی الی كاكە عوسمان چ شتێك‬ ‫بایەخدارە‪ ،‬كاكە عوسمان ئەیەوێت لەپەنای‬ ‫ن��ەب��وون��ی ع���ەدال���ەت و گ��ەن��دەڵ��ی حزبە‬ ‫دەسەاڵتدارەكان پ��ۆزش بۆ ئەمجۆرە مەال‬ ‫و فتوا (خەلیبجیان) بێنیتەوە‪ ،‬چ��وارەم‬ ‫ج��ەن��اب��ی ب��اس لەڕۆشنبیری و خەباتی‬ ‫م��ەدەن��ی دەك���ات دی���ارە جەنابی بێئاگایە‬ ‫ك��ە ل��ەه��ەر شوێنێك ئیسالمی سیاسی‬ ‫دەسەاڵتیان وەرگرتبێت ئەم شتانەی جەنابی‬ ‫باسی دەكات پیاوانی خودا هەر لەبێشكەدا‬

‫لەژمارە (‪)18‬ی هەفتەنامەی چەتری‬ ‫دووشەممەی راب���ردوو بابەتێك بەپێنوسی‬ ‫كاك عوسمان ئەحمەد دابەزیوە لەژێرناوی‬ ‫ئەی ڕەقیب و هات‬ ‫و ه������اواری ق��ەڵ��ەم‬ ‫بەدەستە حزبییەكان‪،‬‬ ‫من دەمەوێت بەچەند‬ ‫خاڵێك وەاڵمی كاكە‬ ‫عوسمان بدەمەوە كە‬ ‫خۆی وەك پارێزەرێك نیشان ئەدات بەرگری‬ ‫لەسوكایەتی ك��ردن��ی س��رودەك��ە دەك���ات‪،‬‬ ‫یەكەمیان بەڕێزیان دەڵێت هەموو میللەتێك‬ ‫س��رودێ��ك��ی تایبەتی خ��ۆی ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫دەك��رێ��ت هەموو تاكەكانی كۆمەڵگایەك‬ ‫بۆچوونیان نەبێت لەسەر ئەم سرودە‪ ،‬باوەڕبوون‬ ‫یا باوەڕنەبوون بەسرودێك‬ ‫مانای ب��اوەڕن��ەب��وون نییە‬ ‫بەمەسەلەی نەتەوایەتی‪،‬‬ ‫باشە من لەكاكی نوسەر‬ ‫دەپرسم كێشەكەی عەلی‬ ‫باپیر و نوسەرەكان كێشەی‬ ‫ج���ۆری ب��ی��رك��ردن��ەوە نییە‬ ‫كێشەكە ئەلەمەدایە كەسێك‬ ‫بەناوی شەریعەتەوە خۆی‬ ‫ب��ەخ��اوەن ئایینی ئیسالم‬ ‫بزانێت و فتوایەك دەربكات‬ ‫مارشی نەتەوەیی چەندین‬ ‫ملیۆن ك��ورد بەناشەرعی‬ ‫داب��ن��ێ��ت مێشكی س���ەدان‬ ‫الوی ك��ورد وا ئاوبدات ك��ەوا سرودەكە بە سەریان بڕیوە‪ ،‬پێنجەم كاكی نوسەر دەڵێت‬ ‫ناشەرعی بزانن‪ ،‬پاشان ئەم فتوایەی عەلی ئەمجۆرە نوسەرانە زوڕناژەنی دەسەاڵتن و‬ ‫باپیر لەكاتێكدا بوو كە چوار چاالكوانی كاریان هەر ئەمەیە‪ ،‬واتە ئەوانەی قسەو‬ ‫ك���ورد ل��ەژێ��ر پ��ەت��ی س���ێ���دارەی پ��ی��اوان��ی واژویان لەدژی فتوایەكەی عەلی باپیر و‬ ‫تیوكراسی ئێران تاگیانیان دەرچ���وو ئەم سوكایەتی كردن بەسرودی نەتەوەیی دەچێتە‬ ‫خانەی زوڕناژەنی دەس��ەاڵت‪ ،‬بەاڵم ئەمە‬ ‫سرودەیان گوتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەردۆغ���ان���ی دوو ڕوو و ه��اوب��ی��ری لەڕاستییەوە دورە لەبەرئەوەی رۆشنبیر و‬ ‫ئیسالمییەكانیش سەردانی سەنگەرەكانی نوسەری وا ل��ەدژی ئ��ەم فتوا خەلیجییە‬ ‫ش��ەڕی ك��رد‪ ،‬دووەم جەنابی دەڵێت عەلی وەستایەوە كە بەهیچ جۆرێك دان و ئاوی‬ ‫باپیر لەهەموو ئیسالمیەكان زیاتر پێداگری لەگەڵ ئەم دەسەاڵتە ناكوڵێت كە گەندەڵی‬ ‫لەسەر مەسەلە نەتەوەییەكاندا دەکات‪ ،‬بەاڵم و ناعەدالەتی لەقیمەدایە‪ ،‬بەاڵم ویژدانی‬ ‫بەپێچەوانەوە ئەگەر كەسێكی ئیسالمی كوردانە بوو هێنایە جواب‪ ،‬زۆربەداخەوە بۆ‬ ‫ب���اوەڕی بەمەسەلە نەتەوەییەكان هەبێت كاكە عوسمان ک‌ه كەسی نیشتمان پەروەر‬ ‫ێ ئەوەی بزانێت‬ ‫ئەوە بنەماڵەی مەال عوسمان عەبدلعەزیز بەزوڕناژەن ناویان دەبات بەب ‌‬ ‫هەڵەبجەین كە مەلەفی بەعسی بوونیشیان خ��ۆی بووەتە داكۆكی ك��ار و زوڕن��اژەن��ی‬ ‫نییە وە لەكاتی شەڕی پارتی و یەكێتی كەسانێك كە هیچ باوەڕیان بەخامە و لۆژیك‬ ‫بەرامبەر بە پەكەكە مەالعەلی عەبدولعەزیز و بنەماكانی دیموكراسیەت نییە هەوڵەكانیان‬ ‫بەڕاشكاوانە ب��ەدەس��ەاڵت��داران��ی توركیای بۆهێنانەكایەی دەسەاڵتێكی تیوكراسییە‪.‬‬ ‫ش��ەش��ەم كاكی ن��وس��ەر دەڵ��ێ��ت پێویستە‬ ‫گوتبو ئێوە زاڵ��م��ن ك��ورد مەزڵومە ئێمە‬

‫لەمەودوا ئەوانەی خۆیان ناوناوە نوسەری‬ ‫سەربەخۆ و رۆژنامەنوسی سەربەخۆ ئەوە‬ ‫بزانن كە دەنگی دڵسۆزی كۆمەڵگا داكۆكی‬ ‫كار لەمافەكانی خەڵك لەم چەلەحانێیانە‬ ‫بێدەنگ نابین و رێگە ن��ادەی��ن بەناوی‬ ‫نوسەری سەربەخۆوە نوسین سوك بكرێت‬ ‫ێ بەناوی‬ ‫لەسەر شتی الوەك��ی چەلەحان ‌‬ ‫نوسینەوە بەرپابكرێت‪ ،‬دی���ارە قسەكانی‬ ‫كاكی نوسەر لەبری زوبانی ئامۆژگاری‬ ‫و مەدەنی و رۆشنبیری زیاتر لەوتەكانی‬ ‫ئەحمەدی ن��ەژاد و دەسەاڵتێكی شەرعی‬ ‫وەك تۆڕابۆڕا و سودان دەچن‪ ،‬من زانیومە‬ ‫چەكی نوسەر و رۆشنبیران تەنها خامەكەیانە‬ ‫تێناگەم كاكی نوسەر چ قوەتێكی لەپشتە‬ ‫ێ قسە دەك��ات‪ ،‬بەڵكو دەڵێت‬ ‫و بەناوی ك ‌‬ ‫رێگە نادەین چونكە بەمعالی و رەهایی‬ ‫قسە دەكات و دەڵێت‪ :‬ئەمە‬ ‫بێڕێزی و سوكردنی بواری‬ ‫رۆشنبیریشە‪ ،‬بابەتەكەی‬ ‫كاكی نوسەر هیچی وای‬ ‫ك��ەم��ت��ەر نییە ل��ەف��ت��وا و‬ ‫بەیاننامەكانی پیاوانی‬ ‫ئایینی‪ ،‬دی��ارە الی كاكی‬ ‫ن���وس���ەر ب���ەرگ���ری ك���ردن‬ ‫ل��ەپ��ی��رۆزی��ە نەتەوەییەكان‬ ‫شتێكی س��وك و بێڕێزییە‬ ‫ئەمجۆرە نوسینانە بۆ دوو‬ ‫جۆرە كەس شیاوە یەكەمیان‬ ‫كەسێك ت��ەواو ئاوێتە بێت‬ ‫بەئایدۆلۆژیای ئیسالمی‬ ‫سیاسی ئەمە شتێكی ئاساییە كە بەرگری‬ ‫لەئایدۆلۆژیای خۆی بكات‪ ،‬دووەمیشیان‬ ‫كەسێك بەقەدەر پێویست ئاشنایی نەبێت‬ ‫لەگەڵ میتۆد و ئایدۆلۆژیا و مێژوی‬ ‫ئیسالمی سیاسی دەنا ئەمجۆرە نوسینانە‬ ‫بۆ كەسێك شیاو نییە كە بانگەشەی نوسەر‬ ‫و رۆژنامەنوسی سەربەخۆ بكات‪.‬‬ ‫هیوادارم كاكە عوسمان نەبێتە پێنوسی‬ ‫دەستی ئەو كەس و الیەنانەی كە لەناخەوە‬ ‫جگە لەشەمشێر ب��اوەڕی��ان بەدیالۆگ و‬ ‫پێنوس نییە‪ ،‬نەك هەر ئەمجۆرە نوسەرانە‬ ‫بەڵكو كۆی حزبە نەتەوەیی و سیكۆرالرەكان‬ ‫بەمنافیسی یەكتر خەریكە دەبنە سەنگەرێك‬ ‫بۆ ئەو كەس و الیەنانە كە بگەنە دەسەاڵت‬ ‫گ��ش��ت دەروازەك��������ان ب�����ەڕووی ع��ەق��ڵ و‬ ‫ب��ی��رك��ردن��ەوە دادەخ�����ەن‪ ،‬دەب��ێ��ت كۆمەڵگا‬ ‫چاوی لەدەمی موفتیەكانیان بێت تا فتوا‬ ‫كۆنەكانیان لەبەرگێكی نوێدا پێ بفرۆشن‪.‬‬

‫م���������اوەی زی���ات���ر‬ ‫لەحەوت ساڵە پارتی‬ ‫دادوگ����ەش����ەپ����ێ����دان‬ ‫ج���ڵ���ەوی دەس���ەاڵت���ی‬ ‫توركیای بەدەستەوەیە‬ ‫ئ�����ەوك�����ات ئ���اك���ەپ���ە‬ ‫سەركەوتنی بەدەستهێنا لەهەڵبژاردندا‬ ‫میللەتی ك���وردی داگ��ی��رك��راو لەباكوری‬ ‫كوردستان كە ئێستا لەبندەستی توركیادایە‬ ‫لەنەهامەتیترین كاتد ژیانی بەسەر دەبرد‬ ‫ئاكەپە ك��ە خ��ۆی بەپارتێكی ئیسالمی‬ ‫دەن��اس��ێ��ن��ێ��ت ئ��ی��س�لام و نەهامەتیەكانی‬ ‫ك����وردی ب��ۆخ��ۆی ق��ۆس��ت��ەوە دەس��ەاڵت��ی‬ ‫توركیای گرتەدەست لەو دەمەوە تائێستا كە‬ ‫دادوگەشەپێدان بەسەرۆكایەتی ئەردۆغان‬ ‫دەسەاڵتی لەدەستە لەوماوە زۆرەدا گەلی‬ ‫ك��ورد زۆرترین زوڵمی دەره��ەق ك��راوە هەر‬ ‫لەزیندانی كردنی سیاسەتمەداران و منداڵن‬ ‫و گەنجانی كورد جگە لەكوشتنی چەنیدن‬ ‫رۆڵ����ەی ئ���ەم گ��ەل��ە و داخ��س��ت��ن��ی پ��ارت��ە‬ ‫كوردییەكان‪.‬‬ ‫دوای ئەو زوڵمانەی توركیا بەرامبەر‬ ‫بەكورد لەباكوری كوردستان ئەوەی جێگای‬ ‫خۆشحاڵیە گەلی ك��ورد بەپێشەنگایەتی‬ ‫بزاڤی ئازادی خوازی گەل كورد لەسەرجەم‬ ‫شارەكانی باكوردا توانی خۆی بەڕێكخستن‬ ‫بكات و لەهەڵبژاردنەكانی باكوردا كە بۆ‬ ‫شارەوانیەكان كرا كورد بەڕابەرایەتی پارتی‬ ‫كۆمەڵگای دیموكراتی (‪ )dtp‬توانی‬ ‫ن��ەوەدون��ۆ ش��ارەوان��ی بباتەوە و دەرسێكی‬ ‫ب��اش��ی ئ���ەردۆغ���ان و ئ��اك��ەپ��ە و ه��ەم��وو‬ ‫دوژمنەكانی كورد بدات بەڵگەش بۆئەمە‬

‫وتەكانی ئەردۆغان بوو كە دانی بەشكستی‬ ‫خۆی و پارتەكەی دانا و وتی كورد دەنگی‬ ‫بەناسنامەی خۆیدا لەدوای ئەو سەركەوتنە‬ ‫گ��ەورە مێژوییەی گەلی ك��وردەوە ئاكەپە‬ ‫بەیەكجاری شەڕی پاكتاوكردنی كوردی‬ ‫دەستپێكرد‪ ،‬چونكە دوژم��ن��ان هیچ كات‬ ‫سەركەوتنی كوردیان پێهەرس نەكراوە‪.‬‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان دوای ئەوهەموو شكستەی‬ ‫پێشوو هەستا بەدروستكردنی سیناریۆیەكی‬ ‫ێ ب��ەوت��ەی خ��ۆی��ان پ����رۆژەی ك��ران��ەوە‬ ‫ن��و ‌‬ ‫ب����ەڕووی ك����ورددا‪ ،‬دوای ب�ڵاوب��وون��ەوەی‬ ‫پ��رۆژەك��ە زۆرب���وون ئ��ەو ك��ەس و پارتانەی‬ ‫پشتگیریان لێدەكرد لەباشوردا بەتایبەت‬ ‫پارتە ئیسالمیەكان دەوترا ئاكەپە باشترین‬ ‫پارتە بۆكورد! بەاڵم زۆری نەخایاند پرۆژەكە‬ ‫لەكرانەوەوە گۆڕدرا بۆ پاكتاوكردنی گەلی‬ ‫كورد رووی راستەقینەی پرۆژەكە ئاشكرابوو‬ ‫ك��ران��ەوەك��ە وادەس���ت���ی پ��ێ��ك��رد داخستنی‬ ‫(‪ )DTP‬ئەو پارتە كوردییەی كە كورد‬ ‫بەنوێنەری خۆی هەڵیبژاردبوو وە هەستان‬ ‫بەدەستگیركردنی زۆرینەی سیاسەتمەدارانی‬ ‫ك���ورد لەتوركیا و واڵت��ان��ی ئ���ەوروپ���ادا و‬ ‫هێرشكردنە سەر كەناڵی ئاسمانی ڕۆژ تی‬ ‫ڤی و دەستكردن بەهێرشكردنەوە بۆ سەر‬ ‫هێزە بەئیرادەكەی گەلی كورد گەریالی‬ ‫سەربەرز و بۆردومانكردنی سنوری باشوری‬ ‫كوردستان و گرتنی منداڵی كورد لەباكوردا‬ ‫و سێكسكردن بەمنداڵی ك��ورد و وت��ەی‬ ‫بەرپرسانی ئاكەپەی بەناو ئیسالم كە زۆر‬ ‫بێشەرمانە دەیانگوت منداڵی كورد سێكس‬ ‫بكات باشترە لەخۆپیشاندان‪ ،‬ئەمە بوو‬ ‫پرۆژەكە لەبری كرانەوە نكۆڵی و پاكتاوكردن‬ ‫بوو‪.‬‬

‫جێگای داخ���ە تائێستاش دوای ئەو‬ ‫هەموو ك��ارە نامرڤانەی ئاكەپە چەندین‬ ‫پ���ارت���ی ك�����وردی ل���ەب���اش���وردا ب��ەئ��اش��ك��را‬ ‫پشتگیری لەئەردۆغان و حكومەتەكەی‬ ‫دەكەن كە بەڕاستی پشتگیریكردنی ئاكەپە‬ ‫واتە پەسەندكردنی هێرشەكانیان بەرامبەر‬ ‫نەتەوەی كورد‪.‬‬ ‫هەروەها واڵتانی بەناو دیموكراتی ئەوروپا‬ ‫ێ هیچ پێوەرێكی ئینسانی‬ ‫و ئەمریكا بەب ‌‬ ‫و ئەخالقی بەئاشكرا پشتگیری لەتوركیای‬ ‫داگ��ی��رك��ەردەك��ەن ل��ەو هێرشانەی دەیكاتە‬ ‫س��ەر ك���ورد و ب��ەب��زاڤ��ی ئ����ازادی خ��وازی‬ ‫ك��ورد بەپێشەنگایەتی پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان (‪ )PKK‬ئەڵێن تیرۆرست و‬ ‫بەهاوشانی ئەلقاعیدەی دادەنێن‪ ..‬بێگومان‬ ‫ئەمە خاڵێكی رەش دەبێت بەنێوچاوانی ئەو‬ ‫واڵتانەوە لەمێژودا‪ ،‬چونكە ئاشكرایە بیست‬ ‫ملیۆن كورد تەنها لەباكوردا پەكەكە پەسەند‬ ‫دەكەن و بەپێشەوای خۆیانی دەزانن جگە‬ ‫لەپارچەكانیتر‪ ،‬نمونەش خۆپیشاندانەكانی‬ ‫ب��اك��ورە ك��ە دروش��م��ەك��ان��ی گ��ەل هەمیشە‬ ‫ئەڵێن پەكەكە گەلە و گەل لێرەیە‪ .‬لێرەوە‬ ‫دیارە ئەو واڵتانە لەپێناو بەرژەوەندییەكانی‬ ‫خۆیان لەگەڵ توركیا هەموو گەلی كورد‬ ‫بەتیرۆرست دەزان��ن‪ ،‬ب��ەاڵم نەتەوەی كورد‬ ‫زۆر ل��ەوە گ��ەورەت��رب��ووە كە ئ��ەوان سەیری‬ ‫دەك��ەن مێژووش شایەدی ئەم ڕاستیەیە‪.‬‬ ‫جێگای خۆشیەتی گەلەكەمان لەباشور‬ ‫چیتر رێگانەدەن بەهیچ پارتێك كە كوردە‬ ‫و لەخاكی پیرۆزی كوردستاندا خەباتی‬ ‫خۆی دەك��ات پشتیوانی لەدوژمنی كورد‬ ‫و كوردستان بكات لەپێناو ب��ەرژەوەن��دی‬ ‫پارتەكەیدا‪.‬‬


‫هاوسەرگیری ئیدی‬ ‫بەسە!‬

‫نقورچ‬

‫و‪ /‬مه‌سعود محه‌مه‌د‬

‫پیاو و ژنێكی بەریتانی ك��ە بەوتەی‬ ‫خ���ۆی���ان ع��اش��ق��ی پ���رۆس���ەی‬ ‫هاوسەرگیرین‪ ،‬تائێستا سێ‬ ‫جار پرۆسەی هاوسەرگیرییان‬ ‫پێكەوە ئەنجامداوە!‬ ‫“ج���ی���ع���ی”‬ ‫رووداوی‬ ‫و “رگ������ی������رت������اواردل” كە‬ ‫لەرۆژنامەیەكی پڕفرۆشی‬ ‫لەندەن باڵوكرابوویەوە‪ .‬بووەتە‬ ‫هۆی سەرسوڕمان و سەرسامی‬ ‫خوێنەرانی‪.‬‬ ‫ئ���ەم ج��ووت��ە ه���اوس���ەرە ه���ەرج���ار كە‬ ‫ویستوویانە هاوسەرگیری تازەیان كردووە‪،‬‬ ‫بوكەكە جلێكی خەیاڵی سپی لەبەردەكرد‬ ‫و لەگەڵ زاوا بە ئۆتۆمبێلێكی ئاخر‬ ‫مۆدێل دەچوون بۆ كلێسا و بەناسنامەی‬ ‫ج��ی��اواز و ت����ازەوە بەحەزێكی زۆرەوە‬ ‫پرۆسەی هاوسەرگیریان ئەنجامدەدایەوە‪.‬‬ ‫ت��ەم��ەن��ی ه���ەری���ەك ل��ە (ج��ی��م��ی و‬ ‫رگیرتا) (شەست) سااڵنە‪ ،‬یەكەم جار‬ ‫لەساڵی (‪ )1978‬لەشاری (بێ میشل)‬ ‫ل��ەب��اك��وری بەریتانیا هاوسەرگیریان‬ ‫پێكهێنا و لەساڵی (‪ )1995‬بۆ دووەمجار‬ ‫لەكلیسایەكی نزیك لەشاری “ڤاتیلس”‬ ‫بەڕەسمی بوونەوە بەژن و مێردی یەكتر‬ ‫و بۆ سێیەمین جار لەلەندەن گرێبەستی‬ ‫هاوسەرگیریان ئەنجامدایەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چوارەمین جار كاتێ كە بوك جلی سپی‬ ‫پۆشی بۆئەوەی لەگەڵ زاوادا بچن بۆ‬ ‫كلیسایەك لەشاری (پەرمەنگەهام)‬ ‫قەشەكە پێشتر ئەم دوان��ەی لەیەك‬ ‫م��ارە بڕیبوو‪ ،‬بوك و زاوا كە عاشق‬ ‫بەپرۆسەی هاوسەرگیرین ناساندنی‪،‬‬ ‫پاشان وت��ی‪ :‬هاوسەرگیری ئیدی‬ ‫بەسە!‬

‫سااڵنە چوارسەد هەزار منداڵ توشی نه‌خۆشی ئایدز دەبن‬ ‫بەپێی ئامارێكی رێكخراوی‬ ‫ت��ەن��دروس��ت��ی جیهانی س��ااڵن��ە‬ ‫(‪ )400‬ه��ەزار منداڵ تووشی‬ ‫ن��ەخ��ۆش��ی ئ���ەی���دز دەب�����ن‪ ،‬ئ��ەم‬ ‫رێكخراوە لەهەوڵی دۆزینەوەی‬ ‫چارەسەرە بۆ كەمكردنەوەی ئەو‬ ‫رێژەیە‪.‬‬ ‫ل���ەب���ەی���ان���ن���ام���ەی���ەك���ی���ان���دا‬ ‫ئ��ام��اژەی��ان ب��ەوەك��رد ك��ە ئێستا‬ ‫لەجیهاندا هەوڵی پزیشكی بۆ‬ ‫چارەسەركردنی ئەو مندااڵنەی‬ ‫دووچاری ڤایرۆسی ئەیدز بوون‪،‬‬ ‫گەیشتووەتە ئاستێكی ن��وێ و‬ ‫بەرز (‪ )355‬هەزار منداڵ هەتا‬ ‫كۆتایی (‪ )‌2008‬چ��ارەس��ەری‬ ‫پزیشكیان پێگەیشتووە و‌ ژیانیان‬ ‫پارێزراوە‪ ،‬هەروەها (‪ )276‬هەزار‬ ‫منداڵ هەتا كۆتایی (‪)2009‬‬ ‫رزگ���ار ك���راون لەتووشبوونیان‬ ‫بە‌ئەیدز و مەالریا و نەخۆشی‬ ‫سیل‪.‬‬ ‫هیرۆكی ناكاتانی سەر بەڕێكخراوی تەندروستی‬ ‫جیهانی رای��گ��ەی��ان��د‪ :‬ك��ە ه��ەرچ��ەن��دە ئێستا ب��واری‬ ‫چ��ارەس��ەرك��ردن��ی نەخۆشی ئ��ەی��دز ف��راوان��ت��رە‪ ،‬ب��ەاڵم‬

‫زەوی‬

‫گەنجتر لەوەیە كە پێشبینی دەكرا‬ ‫ئا‪ /‬هێدی‬

‫لێكۆڵینەوەكان ئاماژە ب��ەوە دەك��ەن كە زەوی (‪)70‬‬ ‫ملیۆن ساڵ گەنجتر لە (‪ )4‬ملیارد و (‪ )537‬ملیۆن‬ ‫ساڵێكە كە ئەوان پێشتر پێشبینیان دەكرد‪.‬‬ ‫دەستەی لێكۆڵەرەوان بۆ ئەرێكردنی تەمەنی زەوی‪،‬‬ ‫كەرەستە دەركراوەكانی “مانتل”یان “نەیزەك”ەكان كە‬ ‫تەمەنیان بەقەد گەردونی هەتاوییە‪ ،‬ب��راورد ك��ردووە‪،‬‬ ‫دەرەن��ج��ام��ی س��ەرەك��ی لێكۆڵینەوەكەش دەرك���ەوت���ووە‪،‬‬ ‫پرۆسەی فۆرمەڵەبوونی زەوی زۆر لەوە درێژترە‬ ‫كە پێشبینی دەك��را‪ ،‬زانایان سەبارەت‬ ‫بەقۆناغی كەڵەكەبوونی زەوی‬ ‫‌و گەشەسەندنی ك��ە لەبەر‬ ‫پێكدادانی بەرد (بەردەكانی‬ ‫هاوشێوەی گۆی زەوی)‬ ‫دروست بووە‪.‬‬ ‫دك��ت��ۆر “ج���ان راج”‬ ‫لەزانكۆی كەمبریجی‬ ‫بریتانیاوە كە بەڕێوەبردنی‬ ‫ل���ێ���ك���ۆڵ���ی���ن���ەوەك���ان���ی‬ ‫ل��ەس��ەر ش��ان ب���وو‪ ،‬وتی‬ ‫“پێكدادانەكان بوونە هۆی‬ ‫ئەوەی بەشێك لەگۆی زەوی‬ ‫بتوێتەوە كە توانای راكێشانی‬ ‫ئ��اس��ن��ەك��ان ل���ەن���اوەن���دی زەوی ‌و‬ ‫دروستبوونی ناوەكی دابین كرد”‪.‬‬ ‫بەمجۆرە لەئەنجامی ئەم پرۆسەیەوە‪ ،‬گۆی زەوی‬ ‫دابەشكرا بەدوو چینی سەرەكی ناوەكی تواوەی ناوەندی‬ ‫و دیوی دەرەكی‪.‬‬ ‫لەبەر درێژخایەنی ئەم پرۆسەیە‪( ،‬لەدایكبوونی) زەوی‬ ‫لەقەبارە و رەواڵەتی جۆلۆجیكی ئەمڕۆ دواكەوت‪.‬‬ ‫كاتژمێری زەوی ئاسا‬

‫زانایان بۆ روونكردنەوەی ئەم بابەتە دوو “ئیزۆتۆپ”یان‬ ‫پشكنی‪ ،‬لەدرێژایی ئەم قۆناغە چەند ملیۆن ساڵە‪،‬‬ ‫“هافنیوم” دەگۆڕدرێتەوە بە “تەنگستەن” و تەنگەستەنیش‬ ‫راكێشراوی ئاسنە‪ .‬بۆیە لەكاتێكدا كە ن��اوەوەی گۆی‬ ‫زەوی خەریكی فۆرمەڵەبوونە‪ ،‬لەگەڵیا بووەتە یەك‪.‬‬

‫خوێ‪ ،‬مرۆڤ كوژە سپی پێستەكە‬ ‫و‪.‬لەفارسیەوە‪ /‬هێرش‪.‬م‬

‫بەكارهێنانی ی��ەك غ��رام خ��وێ‌‪ ،‬زی��اد ل��ەڕێ��ژەی‬ ‫پێویست‪ ،‬لەمردن نزیكترمان دەكاتەوە‪.‬‬ ‫پێویستی رۆژانەی مرۆڤ (‪ )1.5‬غرام خوێ‌ یە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا بەكارهێنەرانی خوێ‌ لەهەموو‬ ‫جیهاندا زیاتر لەشەش ئەوەندەی پێوستیە‬ ‫بەكاریدەهێنن‪.‬‬ ‫بەكەمكردنەوەی ئ��ەو رێ��ژە خوێیەی‬ ‫كە لەخواردنەكاندا هەن نەك هەر ئەبێتە‬ ‫ه��ۆی سەالمەتی جەستەی م��رۆڤ‪،‬‬ ‫بەڵكۆ ئاسانترین و هەرزانترین رێگایە‬ ‫ب��ۆ ت��ووش��ن��ەب��وون ب��ەن��ەخ��ۆش��ی��ەك��ان‪،‬‬ ‫ك��ەم��ك��ردن��ەوەی بەكارهێنانی خوێ‌‬ ‫ئەبێتە ه���ۆی داب��ەزی��ن��ی پەستانی‬ ‫خوێن و مەترسیەكانی نەخۆشی دڵ‬ ‫كەم دەكاتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵگری (نیوسانێست)‬ ‫لێكۆلینەوەكان دەری��ان��خ��س��ت��ووە كە‬ ‫ك��ەم��ك��ردن��ەوەی ب��ۆ رێ���ژەی (‪)1.5‬‬ ‫الی بەكارهێنانی خوێ لەجیهاندا‬

‫رێ�����ژەی�����ەك�����ی زۆرك��������ەم‬ ‫ل��ەم��ن��دااڵن��ی س��اڵ��ەوەخ��ت‬ ‫(ت�����ەم�����ەن چ�����وارس�����اڵ)‬ ‫س�����وودی�����ان پ����ێ دەگ�����ات‬ ‫بەهۆی ئەوەی كە تا‌ئێستا‬ ‫زۆربەی ناوچەكانی جیهان‬ ‫دابڕاون لەدەزگای پزیشكی‬ ‫پێویست ب��ۆ دۆزی���ن���ەوە و‬ ‫دەستنیشانكردنی ڤایرۆسی‬ ‫ن���ەخ���ۆش���ی���ەك���ە‪ ،‬ل��ەن��ێ��وان‬ ‫مندااڵنی ئەو تەمەنەدا‪.‬‬ ‫ب�����������ەگ�����������وێ�����������رەی‬ ‫ه���ەڵ���س���ەن���گ���ان���ەك���ان���ی‬ ‫رێ��ك��خ��راوی ت��ەن��دروس��ت��ی‬ ‫ج��ی��ه��ان��ی‪ :‬ی����ەك ل��ەس��ەر‬ ‫س��ێ��ی م��ن��دااڵن��ی توشبوو‬ ‫بەڤایرۆسی ئەیدز‪ ،‬ژیانیان‬ ‫لەدەست دەدەن پێش ئەوەی‬ ‫بگەنە تەمەنی یەك ساڵی‪.‬‬ ‫ك���اری خ��زم��ەت��گ��وزاری‬ ‫ب������ۆ دەس����ت����ن����ی����ش����ان‌و‬ ‫چارەسەركردنی مندااڵنی تووشبوی ئ��ەم ڤایرۆسە‬ ‫پێویستیەكی مرۆڤایەتی خێرا ‌و پەلەیە كە ئەستۆی‬ ‫رێكخراوی تەندروستی جیهانی گرتووەتەوە‪.‬‬

‫دەت��وان��رێ‌ تاساڵی (‪ )2015‬زیاتر لە (‪ )9‬ملیۆن‬ ‫ل���ەم���ردن ك��ەم��ب��ك��ات��ەوە ك��ە ب��ەرێ��ژەی��ەك��ی ب��ەرچ��او‬ ‫لەتوشبووانن بەنەخۆشیەكانی خوێ‌‪.‬‬ ‫لەالیەكیترەوە بەكەمبوونەوەی ئەم مادەیە دەتوانین‬ ‫خ��ۆم��ان ب��پ��ارێ��زی��ن ل��ەن��ەخ��ۆش��ی��ەك��ان��ی گ��ورچ��ی��ل��ە و‬ ‫شێرپەنجەی سك ‌و نەخۆشیەكانی ئێسقان‪.‬‬ ‫گومانی تێدا نیە هەرتاكێكی ئێمە زیاتر‬ ‫لەرێژەی پێویست خوێ بەكاردەهێنین‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە كەسێكی بەریتانی لەرۆژێكدا زیاتر‬ ‫لە (‪ )8.6‬غرام خوێ دەخوات و ئەم ئامارە‬ ‫بۆ ئەمریكییەك رۆژان��ە دەگ��ات��ە (‪)10‬‬ ‫غرام واتا شەش ئەوەندەی پێویست‪.‬‬ ‫رێ���ك���خ���راوی رێ���ن���م���ای���ی خ���واردن���ی‬ ‫س��ەالم��ەت��ی ئ��ەم��ری��ك��ی پ��ێ��ی��وای��ە (‪)1‬‬ ‫غ���رام ل��ەرۆژێ��ك��دا پێویستی جەستەیی‬ ‫دابین دەك��ات‪ ،‬بەاڵم ئەم رێژەیە لەالیەن‬ ‫رێ��ك��خ��راوی جیهانیەوە (‪ )5‬غ��رام��ە و‬ ‫دوای لێكۆڵینەوە دەرك��ەوت��ووە كە ئەم‬ ‫رێ��ژان��ە زۆرن و رۆژان���ە (‪ )1.5‬غرام‬ ‫وی��س��ت��ی ج��ەس��ت��ەم��ان ل��ەخ��وێ‌ داب��ی��ن‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫ئەمە بووە هۆی دەركەوتنی ئاماژەیەك لەرووكەشی‬ ‫زەوی كە نیشان دەدات دووچین بوونی زەوەی چەندە‬ ‫دەخایەنێت‪ .‬بە براوردكردنی رێژەی (‪182‬ـ تەنگستەن)‬ ‫لەرووكەشدا لەگەڵ ئەو هێندەی كە ئەستێرە گەرۆكەكان‬ ‫دۆزراوەت����ەوە‪ ،‬لێكۆڵەرەوەكان توانیان تێبگەن چەندی‬ ‫خایاندووە تا زەوی بەتەواوەتی بەدوو چینی ناوەكی و‬ ‫رووكەش دابەش بێت‪.‬‬ ‫دەرەنجامەكان بەكەڵك وەرگرتن لەم تەكنیكە لەگەڵ‬ ‫شێوەی هاورەنگی كە لەدوو ئیزۆتۆپ كەڵك وەردەگرێت‬ ‫براورد كرا‪ .‬هەروەها لەجێگەی ئەو پێشبینییەی‬ ‫كە شێوەیەك لەوەی تر وردترە‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫زەوی بەیەك جۆر خێرایی فۆرمەڵە‬ ‫بوو و هەموو حاڵەتەكانی تر‬ ‫پشكێندرا‪.‬‬ ‫ئ����ەم دك���ت���ۆر روون����ی‬ ‫دەكاتەوە بۆ گونجاندنی‬ ‫ئ�����������ەوەی ئ�������ەم دوو‬ ‫ش��ێ��وە ل��ەگ��ەڵ یەكتر‪،‬‬ ‫ف��ۆرم��ەڵ��ەب��وون��ی زەوی‬ ‫دەب����ێ س���ەرەت���ا ب��ەخ��ێ��را‬ ‫بووبێت‪ ،‬دوایی راوەستەیەك‬ ‫تێدا دەركەوتبێت و دوای‬ ‫پ��رۆس��ەی بەكەڵەكە بوونی‬ ‫بەرەبەرە دەستی پێكردووە”‪.‬‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی ئ����ەوەی ك��ە زەوی‬ ‫ل��ەم��اوەی س��ی ملیۆن س��اڵ��دا فۆرمەڵە‬ ‫بووبێت‪ ،‬لەدرێژایی نزیك بەسەد ملیۆن ساڵ فۆرمەڵە‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫روونیشی كردەوە پێكدادانێكی گەورە پێشبینی دەكرێت‬ ‫بووبێتە هۆی دروستبوونی مانگ‪ ،‬رەنگە لەكۆتایی‬ ‫قۆناغی “راوەستان” بووبێت‪.‬‬ ‫دكتۆر راج وتی “ئەگەر وابێت‪ ،‬فۆرمەڵەبوونی زەوی‬ ‫نزیكەی سەد ملیۆن ساڵی خایاندووە‪ .‬گریمانە دەكەین‬ ‫م��ل��ی��ارد و(‪)467‬‬ ‫ت��ەم��ەن��ی زەوی (‪)4‬‬ ‫ملیۆن ساڵە”‪.‬‬

‫دژە فیشەكێکی ئاوی‬ ‫و‪.‬لەفارسییەوە‪ /‬هێرش‪.‬م‬ ‫زان��ای��ان��ی ئینگلیزی بەپێكهاتەیەكی‬ ‫روون مادەیەكی ئ��اوی��ان درووس���ت ك��ردوە‬ ‫ل���ەرووب���ەرووب���ون���ەوەی ف��ی��ش��ەك ت��وان��ای‬ ‫ب��ەرگ��ری��ەك��ی زۆر و خ��ێ��رای ه��ەی��ە كە‬ ‫دەی��ان��ەوێ��ت ل��ەداه��ات��ووش��دا ئ��ەم پێكهاتە‬ ‫شلەیە لەكراسی درعیدا بەكاربهێنن‪.‬‬ ‫ئەم درعە ئاویە بەشێوەیەك درووستكراوە‬ ‫ك��ە ب��ەت��ێ��ك��ەاڵوك��ردن��ی ل��ەگ��ەڵ م���ادەی‬ ‫(ك���والر) ی��ان (ت��ەپ��ەت��ۆری ب��ەك��ار هاتوو‬ ‫لە ب��واری دژە فیشەك) جیاوازتر ده‌بێت‬ ‫لەهاوشێوەكانی‪.‬‬ ‫بەگوێرەی هەواڵێكی سایتی (‪)bbc‬‬ ‫ئ���ەم دژە ف��ی��ش��ەك��ە ب��ەن��اوی ف��رن��ی دژە‬ ‫فیشەك ناوی ئەنێن و هۆی ناونانەكەشی‬ ‫شێوازە جیاوازەكەیەتی‪.‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م ژمار ‌ه ‪19‬‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪2010\8\9‬‬

‫‪15‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی‬ ‫له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫گرانەتا‬ ‫گ���ران���ەت���ا‪ :‬یەكێكە‬ ‫د‪.‬رزگار محێدین‬ ‫لەنەخۆشییە درمیە توند‬ ‫و ب�ڵاوەك��ان��ی وەرزی‬ ‫هاوینە‪ ،‬توشبوون ب��ەم درم��ە تەنها یەك‬ ‫جارە و بەدەگمەن مرۆڤ دوو جار تووشی‬ ‫گرانەتا دەبێت‪ ،‬ب��ەاڵم زۆرج��ار بەكتریاكە‬ ‫سەرهەڵدەداتەوە‪ ،‬ئەو نەخۆشانەی بۆیەكەم‬ ‫جار تووشی گرانەتا دەبن‌و چارەسەری تەواو‬ ‫وەرناگرن واتا نەخۆش كە هەست دەكات‬ ‫نیشانەكانی كەمبووەتەوە چارەسەریەكە‬ ‫ئەوەستێنێت‪ ،‬بەمەش بەكتریاكە لە لەشیدا‬ ‫دێنێتەوە‪ ،‬دوو ج��ار تا سێ ج��ار گرانەتا‬ ‫دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫نیشانەكان‪ :‬لەهەفتەی یەكەمدا پەتایەكی‬ ‫ق���ورس دەس���ت پ��ێ دەك����ات و نزیكەی‬ ‫(‪ )7-6‬رۆژ لەنێوان (‪ )40 – 39‬پلەدا‬ ‫ئەمێنێتەوە‪ ،‬بێهێزی ‌و الوازی ‌و ئ��ازاری‬ ‫ماسوولكە و لەش داهێزان‪ ،‬كەمبوونەوەی‬ ‫ئ��ارەزووی خ��واردن‪ ،‬لیری تایبەتی رەنگ‬ ‫پەمەیی (‪ )Rose spot‬لەسەر سك‬ ‫و سنگی نەخۆش دەردەكەوێت و نزیكەی‬ ‫(‪ )24‬كاتژمێر ئەمێنیتەوە‪ ،‬ئازاری سك و‬ ‫سكچوون‪.‬‬ ‫ج��اروب��ار لێدانەكانی دڵ كەمێك خاو‬ ‫دەبێتەوە ‌و قەبزی و كۆكە و خەواڵوی‬ ‫ك��ەم میزی و سەرئێشە و ل���ووت پ��ژان‪،‬‬ ‫لەهەفتەی دووەمدا نیشانەكانی هەفتەی‬ ‫یەكەم توندتر دەبن و هەروەها لەش قورسی‬ ‫و سووربوونەوەی روومەت و وشكبوونەوەی‬ ‫لێوەكان و دەم‪ ،‬پشتی زمان بەڵخێكی سپی‬ ‫ئەگرێت و هەناسەتەنگی و تا دەگاتە‬ ‫پلەیەكی نەگۆڕ و تەنیا بەیانیان پلەیەك نزم‬ ‫ئەبێتەوە‪.‬‬ ‫سپڵ و جگەری نەخۆش لە (‪)%35‬‬ ‫ی نەخۆشەكان گەورە دەبێت ژانەسەری زۆر‬ ‫و زیادبوونی لیرەكان‌و پەڵەكانی سەرپێست‪.‬‬ ‫لەهەفتەی سێ یەم و چوارەمدا دوو ئەگەر‬ ‫هەیە‪ :‬ئەگەر نەخۆشەكە چارەسەر وەربگرێت‬ ‫ئەوا بەخێرایی چاك دەبێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫چارەسەر وەرنەگرێت‪ ،‬ئەوا نەخۆشیەكە زۆر‬ ‫توند و ترسناكە و دەبێتە هۆی دەركەوتنی‬ ‫ماكەكانی كە ئەمانەن‪:‬‬ ‫ك��اری��گ��ەری ل��ەس��ەر كۆئەندامەكانی‬ ‫لەش دروستدەكات‪ ،‬ئەمەش دەبێتە هۆی‬ ‫هەوكردنی پەردەی دڵ و گورچیلە‪ ،‬تورەكەی‬ ‫زراو‪ ،‬پەردەكانی مێشك‪ ،‬هەوكردنی ئێسقان‬ ‫و جومگە‪ ،‬ئەم هەوكردنانەش دەبێتە هۆی‬ ‫دروستبوونی خوێن لەمیزدا‪ ،‬كەم خوێنی‬ ‫و دابەزینی خرۆكەسپیەكان و خەپلەكانی‬ ‫خوێن و لووت پژان و بورانەوە‪ ،‬سكچوونی‬ ‫خوێناوی‪.‬‬ ‫ه��ۆك��ارەك��ان‪ :‬گ��ران��ەت��ا زۆر بەئاسانی‬ ‫لەكاتی ماندویەتی و پیسیەوە تووش دەبێت‪،‬‬ ‫راستەوخۆ لەگەڵ نەخۆش یان هەڵگری‬ ‫بەكتریاكە بەهۆی (پیسایی‪ ،‬میز‪ ،‬رشانەوە‪،‬‬ ‫تف‪ ،‬بەڵغەم)‪ .‬یان بەشێوەی ناراستەوخۆ‬ ‫لەرێگای (ئاوی پیس‪ ،‬شیر‪ ،‬میوە‪ ،‬سەوزە‪،‬‬ ‫تەپوتۆز و مێش و مەگەز و خواردنی‬ ‫پیسبوو بە بەكتریاكە)‪.‬‬ ‫چ���ارەس���ەر‪ :‬پ��اك��ژك��ردن��ەوەی كەلوپەلی‬ ‫پیس بوو‪ ،‬كواڵندن و سارد كردنەوەی ئاو‬ ‫و بەكارهێنانی‪ ،‬دەرمانی ئەنتیابیوتیك كە‬ ‫ئەمانەن (كلۆرامفنكۆڵ‪ ،‬سپروفاوكسایلین‪،‬‬ ‫ئ���ەم���پ���ی���س���ی���ل���ی���ن‪ ،‬س���ی���ف���ۆت���اك���س���ی���م‪،‬‬ ‫كۆترمیكسازۆڵ) هەر جۆرێك بەكاربهێنرێت‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم بەمەرجێك بۆ گەورە (‪)4-2‬‬ ‫گ��رام لەرۆژیكدا وە بۆ منداڵ لە (‪-50‬‬ ‫‪ )80‬ملیگرام بۆ هەر كیلویەك لەكێشەكەی‬ ‫كەمتر نەبێت‪.‬‬ ‫خۆ پاراستن‪:‬‬

‫جیاكردنەوە و پاك و خاوێن راگرتنی‬ ‫نەخۆش‪ ،‬هەڵگری بەكتریاكە نابێت كاربكات‬ ‫لەچێشتخانە و شوێنە گشتیەكان‪ ،‬پاك و‬ ‫خاوێنی ژینگە‪ ،‬پاكژكردنەوەی ئاو و شیر‬ ‫و میوە و سەوزە و خواردەمەنیەكان‪ ،‬هەروەها‬ ‫دووج���ۆر كوتانمان هەیە بۆ خۆپاراستن‬ ‫بەشیوەی وەرزی‪ ،‬بەاڵم نادرێت لەمنداڵی‬ ‫خوار (‪ 3‬ساڵ) و منداڵی خوار (‪ )5‬ساڵ‬ ‫بەشێوەی كەپسول دەیاندرێتێ‌‪ ،‬هەروەها‬ ‫نادرێت بەسكپڕ‪.‬‬


‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da‬‬ ‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫چاپ و باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫کاروان ساالر‬ ‫ناوه‌ندی گرافیکی رۆژیار‬ ‫چاپخانه‌ی ره‌نج‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07710299753 - 07480179510‬‬

‫تیراژ ‪5000‬‬

‫خه‌می سواڵکه‌ره‌کان ‪7‬‬

‫مه‌ترسی دراما تورکییه‌کان‬

‫‪12‬‬

‫په‌خشان شه‌ش ساڵ چاوه‌ڕوان بوو‌ ‪8‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪No: (19) Mo.9/08/2010‬‬

‫قەیرانی عێراق و سەرنجێك‬

‫چاپکراوی نوێ‬

‫ئێستا ئه‌م به‌رهه‌مانه‌ له‌بازاڕدایه‌‬

‫ق��ەی��ران��ی ئێستای‬ ‫هاوژین رەئوف عێراق دۆخێكی وای‬ ‫دروس�����ت�����ك�����ردووە كە‬ ‫چ��ارەن��ووس��ی تاكەكان‬ ‫ێ‬ ‫ل��ە كۆمەلگای ع��ێ��راق ت��ووش��ی ب ‌‬ ‫هیوایی بكات‪ ،‬وە هیچ ئامرازێكی‬ ‫ب��ۆ خ��ەی��اڵ��ك��ردن ی��ان دروس���ت كردنی‬ ‫داهاتوویەكی جیاواز لەئێستادا شك‬ ‫ن��ەب��ات وادەك����ات ك��ە ت��اك��ی عێراقی‬ ‫هەڵوێستی كەسایەتییە سیاسیەكان‬ ‫لەعێراقدا بەسەرەتای تۆتالیتاری و‬ ‫قوڵتركەرەوەی دژایەتی و ناكۆكیەكان‬ ‫و هەڵگیرساندنی ئاگری بیر و باوەرە‬ ‫ئایدۆلۆژیەكان و هاندانی روانگەیەكی‬ ‫موتوربە خۆبەزلزانی بۆ كارامەیی‬ ‫م���رۆڤ ب��ۆ دروس���ت ك��ردن��ی جیهان‬ ‫بزانێت ك��ە ل��ە ئەنجامدا كەسایەتیە‬ ‫ێ دروس���ت دەبێت‪،‬‬ ‫دیكتاتۆرەكانی ل ‌‬ ‫لەكاتێكدا لە سیستەمی دیموكراسی‬ ‫دا ڕۆڵ�����ی س���ی���اس���ەت���م���ەداران وەك‬ ‫ئاشتكەرەوەی بەرژەوەندی ئەو پەیوەندیە‬ ‫جیاوازانەی كە دەسەاڵتدارێتی پێكدێنن‬ ‫ڕۆلێكی چارەنوسسازە وە لەسیستمی‬ ‫دەسەاڵتخوازیدا نەبوونی ئەم فاكتەرە‬ ‫دەبینرێت و هەستی پێدەكرێت‪.‬‬ ‫ئ����ەگ����ەر ئ����اوڕێ����ك ل���ەم���ێ���ژوی‬ ‫دروستبوونی دەوڵەتی عێراق بدەینەوە‬ ‫ێ پێكهاتەی‬ ‫لە كاتێكدا دەبیسترێت س ‌‬ ‫جیاواز لەژێر یەك بەیداخدا كۆبكرێتەوە‬ ‫ێ كوچكەنشینی‬ ‫ك��ە بریتین ل��ەس � ‌‬ ‫كەمینەی سونەی عەرەبیە لەڕۆژئاوا‬ ‫و باكوری بەغدا نیشتەجێن هەروەها‬ ‫دانیشتوانی باشوری عێراق كە زۆرینەی‬ ‫شیعەنشین دەگ��رێ��ت��ەوە وە هەرێمی‬ ‫كوردستان كە كوردنشینە كەركوك و‬ ‫موسڵیش دەگرێتەوە ئەستەنگەكانی‬ ‫بەردەمی زۆرن ئەم كێشەیە دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئەو رۆژگارانەی كە بەریتانیا تەنها‬ ‫كەمینەی ع��ەرەب��ی سونەی پەسەند‬ ‫ك�����ردووە ب��ۆ گ��رت��ن��ەدەس��ت��ی ج��ڵ��ەوی‬ ‫ف��ەرم��ان��ڕەوای��ی لەعێراقدا ك��ە دوات��ر‬ ‫ل��ە خ���ودی (س��ەدام��ی دیكتاتۆردا)‬ ‫رەن��گ��ی دای����ەوە ب��ەه��ەم��وو شێوەیەك‬ ‫ك��ورد و شیعەی جینۆساید دەك��رد‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫لەمێژە شیعە مەزهەبەكان تەنگیان پ ‌‬ ‫هەڵچنراوە و دەچەوسێنەوە و زوڵمیان‬ ‫ێ‬ ‫ێ دەكرێت‪ ،‬ئەمانیش لە ئێستادا ب ‌‬ ‫ل‌‬ ‫گ��وم��ان ب��ۆ دی���اری ك��ردن��ی ئایندەی‬ ‫خۆیان ه��ەوڵ��دەدەن بۆ ئ��ەوەی ئازادبن‬ ‫ل��ەدن��ی��ای دی��م��وك��راس��ی��دا و ب���وار بۆ‬ ‫مرۆڤەكان دەرەخسێت كە زۆرینە خۆی‬ ‫فەرمانڕەوایی خۆی بكات‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫گەلی كوردیش شایستەی ئ��ازادی و‬ ‫گەیشتنن بەمافە نەتەوەیەكانیان كە‬ ‫لەنێو خاك و نیشتمانی خۆیدا قەتل‬ ‫و ع��ام دەك���ران بە هەموو شێوازەكان‬ ‫ێ دەكرا‪.‬‬ ‫دەچەوسێنرانەوە زوڵمیان ل ‌‬ ‫ئەم باسە لەرابردوو دەمانگەیەنێتە‬ ‫ئ���ەو دەرەن���ج���ام���ەی ك��ە پێكهاتەی‬ ‫دروستبوونی دەوڵەتی عێراق لەسەرەتاوە‬ ‫بەشێوەیەكی ناتەندروست پێكهاتووە‬ ‫ب��ۆی��ە ك��ەم��ی��ن��ەی س���ون���ەی ع���ەرەب‬ ‫خ��ۆی ب��ەخ��اوەن��ی دەس���ەاڵت دەزان��ێ��ت‬ ‫لەزهنیەتی تاكی سونیدا واهەست‬ ‫ێ زەوت ك��راوە‪،‬‬ ‫دەك��ەن دەس��ەاڵت��ی��ان ل ‌‬ ‫وە زۆرینەی عەرەبی شیعەش خۆی‬ ‫بەزۆرینە و خاوەن دەس��ەاڵت دەزانێت‪،‬‬ ‫ب��ۆی��ە ئ���ەم ش���ێ���وازی ی��ەك��ت��ر ق��ب��وڵ‬ ‫نەكردنە وادەك��ات چارەنوسێكی نادیار‬ ‫رووب����ەڕووی تاكی عێراقی ببێتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەركی كەسایەتیە سیاسیەكانی‬ ‫ك��ورد ل��ەم ك��ات��ەدا‪ ،‬پێویستە هەمیشە‬ ‫بەچاوێكی هەمەالیەنانەی قوڵەوە‬ ‫لەدەوروبەر بڕوانن و زۆرترین شارەزایی‬ ‫لەسەر دیاردەكانی قەیرانەكە پەیدا بكەن‬ ‫وە جەخت لەسەر پابەندبوون بە بەندە‬ ‫دەستوریەكانی تایبەت بەكورد بكەنەوە‬ ‫و لێی الن����ەدەن و پابەندبن پێیەوە‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێت لەبەرامبەر هەركێشەیەكدا‬ ‫كاردانەوەیەكی عەقالنیانەیان هەبێت وە‬ ‫كاتێك دەتوانین چاالكیەكان بەسیاسیانە‬ ‫ناوببەین كە دەرەنجامەكەی سەركەوتنی‬ ‫لەدوابێت‪ ،‬چونكە جەوهەری سیاسەت‬ ‫ملمالنێیە لەسەر سروشتی ژیانی باش‬ ‫و پەیوەندی نێوان بەرژەوەندییەكانی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ەك��ان‪ ،‬ن���ەك ت��ەن��ه��ا ق��س��ە و‬ ‫بەرزكردنەوەی كۆمەڵێك دروشمی باق‬ ‫و بریق‪.‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.