راپۆرتی تایب هت ده‌ستـگیرنه‌کردنـی تاوانبارانی ئـه‌نــفـال داواکاری گشتی ل ه گه‌رمیان:
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
ئه‌وه‌ی ل ه که‌الر روویدا ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک لێی بێدهنگ نابم 5 ژمار ه 51
ساڵی دووه‌م
3
دووشه‌ممه 2011/4/11
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
چه‌تر ل ه ساڵیادی خۆیدا ()2011/4/5خه‌اڵتی ب ه په‌یامنێران و هاوکارانی به‌خشی
(22ی نهورۆزی )2711
WWW.Chatrpress.com
نرخ 750 :دینار
ده‌سه‌اڵت مه‌ترسى شه‌ڕى ناوخۆ ههیه ئۆپۆزسیۆن شه‌ڕى ناوخۆ روونادات
هێزێکی پۆلیس به کوته‌ک و تفه‌نگه‌و‌ه به‌رامبه‌ر خۆپیشانده‌ران له به‌رده‌م مزگه‌وتی گهوره ،سلێمانی 2011\4\2 ،فۆتۆ :زانکۆ سه‌ردار
روونادات ،چونکه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بێ چه‌کن. [ تایبه‌ت به چه‌تر ] وتیشى :ئه‌گه‌ر یه‌کێتی و پارتی په‌نا بۆ شه‌ڕى دواى قوڵبونه‌وه‌ى ملمالنێکانى ده‌سه‌اڵت ناوخۆ به‌رن ئه‌وا شکستی گهوره ده‌خۆن ،له‌ناو یه‌کێتى و ئۆپۆزسیۆن ،به‌رپرسانى یه‌کێتى و پارتى و پارتیدا ئاراسته‌ى جیاواز ههیه ،ئاراسته‌ى قه‌زافیان ه باس ل ه مه‌ترسى شه‌ڕى ناوخۆ ده‌که‌ن ،به‌اڵم ههیه و ئاراستیه‌کیش ههیه ده‌یه‌وێت به نه‌رمى له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن له‌م قۆناغه‌دا شه‌ڕى ناوخۆ خۆپیشانده‌ران هه‌ڵسوکه‌وت بکات ،به‌اڵم ئه‌م ئاراسته‌ی ه ب ه دوور ده‌زان��ن ،باس له‌و ه ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر الوازه. ب �ه‌اڵم (ئارێز ع�ه‌ب��دواڵ) ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتى و پارتى په‌نا بۆ شه‌ڕى ناوخۆ ببه‌ن یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان ،به (چه‌تر)ى وت: «شکستى گه‌ور ه ده‌خۆن». (ی��وس��ف م��ح �ه‌م �ه‌د) ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌ری س�ه‌ن��ت�ه‌ری دوو مه‌ترسی زۆر گ �هوره ههیه ،ئه‌وانیش مه‌ترسی توێژینه‌وه‌ی سیاسی بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،له‌وباره‌یه‌و‌ه هه‌ڵگیرسانی ش���ه‌ڕی ن��اوخ��ۆ و مه‌ترسی ب �ه دوو به (چ�هت��ر)ی راگه‌یاند :ش �ه‌ڕی ناوخۆ له‌ناو هێزه ئیداره‌بونه‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستانه ،پێویسته هه‌موومان چه‌کداره‌کان رووده‌دات ،بۆ نمون‌ه یه‌کێتی و پارتی له به‌رامبه‌ر ئهوه ئاگادار و هۆشیار بین. وتیشى :به هیچ شێوه‌یه‌ک له‌گه‌ڵ پارچه‌بوندا پێشتر کردیان ،به‌اڵم ئێستا به بڕوای من شه‌ڕی ناوخۆ
ریکالم
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر:
12
گه‌نجان ل ه به‌رپرسه‌کان به‌رپرسیارانه‌تر
هه‌ڵسوکه‌وتیان کردووه
پارتی چاره‌سه‌ری: پێویست ه ل ه هه‌موو ناوچه‌یه‌ک ئه‌نجومه‌نی جه‌ماوه‌ری دروست بکرێت
6
په‌رله‌مانتاره‌که‌ی ئازادی و عه‌داله‌تی
کۆمه‌اڵیه‌تی:
ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت
5
چاکسازی نه‌کات قسه‌ی ترمان ده‌بێت
نین ،له روانگه‌ی هه‌ستکردن به ئه‌رکی سه‌رشانمان ده‌مانه‌وێت به شێوه‌یه‌کی مه‌ده‌نیان‌ه کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر بکه‌ین. ئه‌وه‌شى وت« :تا ئۆپۆزسیۆن به ئاشتیانه داواکانیان بخه‌نه‌ڕوو هیچ هێزێک به‌رامبه‌ریان نابێتهوه و هه‌قی خۆیانه و مافی خۆیانه حکومه‌ت ئاسایشیان بپارێزێت، به‌اڵم کاتێک هه‌ر هێزێک ئاسایشی خه‌ڵکی تێک بدات و په‌یڕه‌وی یاساکان نه‌کات حکومه‌ت له‌سه‌ریه‌تی یاسا جێبه‌جێ بکات». هه‌ر له‌و باره‌یه‌و‌ه (د.محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د) به‌رپرسی ئه‌نجومه‌نی شورای یه‌کگرتووی ئیسالمی ،رایگه‌یاند: هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان هێزی چه‌کدار نین ،ئێمه ب ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک دژى شه‌ڕی ناوخۆین ،ده‌مانه‌وێت بنه‌ماکانی شه‌ڕی ناوخۆ هه‌ڵوه‌شێنین که تا ئێستا
هه‌ندێکی ماوه ،به‌اڵم شه‌ڕی ناوخۆ به دوور ده‌بینین .ده‌بێت چاوه‌ڕوانی ملیمێک گۆڕانکارى له ده‌سه‌اڵت هه‌روه‌ها (عه‌بدولستار مه‌جید) ئه‌ندامی مه‌کته‌بی نه‌کات ،له به‌یانه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتیدا هیوای سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمی ،بۆچوونى وایه« :به‌ره‌و چاکسازی و گۆڕانکارى خنکاوه». ئ���ه‌و چ���اودێ���ره سیاسیه ره‌خ��ن��هى ل �ه هێزه‌کانى شه‌ڕى ناوخۆ ناڕۆین ،چونکه شه‌ڕی ناوخۆ به دوو الیه‌نی چه‌کدار ده‌کرێت ئێمه‌ش چه‌کمان نیه ،بڕیار ئۆپۆزسیۆنیش گرت و وت��ى :له واڵت�ه عه‌ره‌بیه‌کان و به‌رنامه‌ی شه‌ڕمان نیه ،ئه‌گه‌ر ده‌ستدرێژیش بکرێت ه ئۆپۆزسیۆن له‌پڕ خ��اوه‌ن��داری��ان ل�ه خه‌ڵک ک��رد و س�ه‌رم��ان به ه�ه‌ر وه‌سیله‌یه‌کی شه‌رعی و یاسایی داواک��اری�ه‌ک��ان��ی��ان ل�ه داواک��ان��ی خه‌ڵک ریشه‌ییتر (رادی��ک��اڵ��ت��ر) ب��وو ،ب��ه‌اڵم ئ �ه‌وان �هی ئێر‌ه س�ه‌ره‌ت��ا ب ه به‌رگری له خۆمان ده‌که‌ین». (سه‌باح نوری) رۆژنامه‌نوس و چاودێری سیاسی ،خۆپیشانده‌رانیان ده‌وت ئاژاوه‌گێڕ. (س�ه‌ب��اح ن��ورى) له‌به‌ر چه‌ند هۆکارێک شه‌ڕى له‌و باره‌یه‌و‌ه بۆ (چه‌تر) ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو :ده‌سه‌اڵت تا ئێستا داواکاریه‌کانى خۆپیشانده‌رانى جێبه‌جێ نهکردووه ناوخۆشى به دوور زانى و وتى :داواکاریه‌کان داواکاری و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌یه‌وێت کۆتایى به خۆپیشاندانه‌کان خهڵکه و خه‌ڵکیش چ�ه‌ک��دار نیه ،تا ئ�ه‌م کاته‌ش خۆپیشاندانه‌کان به هێمنانه بهڕێوه ده‌چن ،الیه‌نه‌کانی بهێنێت. وتیشى :دوای به‌یاننامه‌که‌ی ده‌سه‌اڵت ئیتر مرۆڤ ئۆپۆزسیۆنیش مه‌یلێکی وایان نیه .بۆ ل3
هەواڵ ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
2
یه‌کێک ل ه ( )100که‌سایه‌تیه‌که‌ى هه‌ولێر:
ره‌تکردنه‌وه‌ى داواکارى خۆپیشاندان کاردانه‌وه‌ى خراپى ده‌بێت هه‌ولێر داواى وه‌رگرتنى مۆڵه‌تیان بۆ سازدانى گردبونه‌وه‌یه‌کى ناڕه‌زایی کرد ،به‌اڵم به‌رپرسانى ه�ه‌ول��ێ��ر مۆڵه‌تیان پ��ێ ن����ه‌دان ،یه‌کێک له‌و که‌سایه‌تیانه‌ش ده‌ڵێت :ئهوه زیانى بۆ ده‌سه‌اڵت ههیه.
[ هه‌ولێر ـ ره‌هێڵ مامه‌ش ] له‌ناو ئه‌و ( )100که‌سایه‌تیه‌دا ک ه مامۆستایانى دواى ئ���ه‌وه‌ى ل�ه م���اوه‌ى راب����ردودا زی��ات��ر ل ه زانکۆ و ئایینى و رۆژنامه‌نوسى تێدابوو ،داواکه‌یان ( )100که‌سایه‌تى له چین و توێژه‌کانى شارى ره‌ت��ک��رای�هوه و پێیان راگ�هی�ه‌ن��را هه‌ولێر ئ��ارام�ه و
پێویست به ناڕه‌زایى ناکات. (خالس ئه‌حمه‌د حه‌مه ئه‌مین) یه‌کێکیان بوو. له‌و باره‌یه‌و‌ه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :پارێزگاى هه‌ولێر پێیوابوو ئ�ه‌و هۆکارانه‌ى دان���راوه بۆ خۆپشاندان له‌شوێنى خۆیدا نیه ،ئێمه‌ش پێمانوای ه ئه‌و وه‌اڵمه‌ى پارێزگاى هه‌ولێر له شوێنى خۆیدا نه‌بوو. وتیشى :ئه‌گه‌ر حکومه‌ت یان یه‌که ئیداریه‌کان مۆڵه‌ت ب ه خۆپشاندان نه‌ده‌ن ئه‌وا کاردانه‌وه‌یه‌کى
خراپى ده‌بێت و هه‌موو رێگه‌گرتنێک ئه‌نجامى باشى نابێت ،بۆیه پێویست ه ده‌سه‌اڵت رێگه ب ه خۆپیشاندان بدات ،بۆ ئه‌وه‌ى قسه‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم جێبه‌جێ بکه‌ن ،کاتێک ده‌ڵێت من له واڵتێک ناژیم ،ئه‌گه‌ر ئازادى تێدا نه‌بێت. ئه‌وه‌شى وت :ئ�ه‌و رێگه‌گرتنه له خۆپیشاندان ده‌ریخست که یاساى خۆپیشاندان یاسایه‌ک ه بۆ رێگه‌گرتنه له خۆپیشاندان نه‌ک رێکخستنى.
گیڤاراکه‌ى سه‌راى ئازادى :رۆژنامه‌ى (چه‌تر) زمانحاڵى نه‌ته‌وه‌یه [ سلێمانى ـ ئاراس عوسمان ] ئه‌و گه‌نجه‌ى وێنه‌ی (گیفارا)ى شۆڕشگێڕى ن��ێ��وه‌ن�هت�ه‌وه‌ی��ى پ��ێ��وه‌ی�ه ،رۆژان��� ه له‌گه‌ڵ خۆپیشاندرانى س��ه‌راى ئ��ازادى ب�ه‌رده‌وام� ه ل ه ده‌ربڕینى ناڕه‌زایى و ل ه ئێستاشدا بۆت ه سیمایه‌کى ناڕه‌زایه‌تییه‌کانى سه‌راى ئازادى، له باره‌ى ساڵیادى (چه‌تر)ه‌و ه قسه ده‌کات و ده‌ڵێت« :چه‌تر زمانحاڵى نه‌ته‌وه‌یه».
(ئارام غه‌مبار) له ساڵیادى (چه‌تر)دا ده‌ڵێت: ده‌م�ه‌وێ��ت ب ه وی��ژدان �هوه دوور له پیاهه‌ڵدان قس ه بکه‌م ،چه‌تر رۆژنامه‌یه‌ک ه زمانحاڵى نه‌ته‌وه‌یه، رهنگه هه‌ندێک ک�ه‌س و نوسه‌ر (چه‌تر) بده‌ن ه پاڵ الیه‌نێک یان ئۆپۆزسیۆن ،به‌اڵم جیاواز له‌و بیرکردنه‌وان ه پیرۆزبایى خۆم ئاڕاسته‌ى خاوه‌ن ئیمتیاز و سه‌رنوسه‌ر و رۆژنامه‌وانه ماندو نه‌ناسه‌کانیان ده‌که‌م ،به شێوه‌یه‌کى مه‌یدانى کار ده‌که‌ن ،هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا زۆرکات رۆژامه‌وانه‌کانیان توشى ئازار و ئهشکهنجه بوونه‌ته‌وه. ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت :چه‌تریشم بۆیه خ��ۆش ده‌وێ��ت، بیرم ده‌خ��ات �هوه هه‌رکات ب��اران ب��وو ،هاوڕێیه‌کى کوڕ یان کچ بانگ بکه‌مه ژێر چه‌تره‌که‌مه‌و‌ه و بۆی ه گره‌نتى ئه‌ده‌م ل ه داهاتوو ب ه وردى چاودێرى زیاترى بکه‌م و به تێبینى بۆتانى بنێرم ،له‌به‌رئه‌و‌ه پێم خۆش ه له هه‌موو ساڵێکى ته‌مه‌نیدا مۆمێکى بۆ دابگیرسێنم.
ئارام له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کانیش قسه ده‌کات و ده‌ڵێت :م��اوه‌ى ( )53رۆژه به‌رده‌وامى ده‌ده‌ی��ن ب ه داواکارییه‌کانمان و ده‌سه‌اڵت هیچ وه‌اڵمێکى نیه، نوکته‌ى سیاسى ئه‌وان ئه‌وه‌ی ه کاتێک ده‌خۆنه‌و‌ه ک ه بۆیان باسکردوم ،به‌من ده‌ڵێن ئهوه شێته‌که‌یانه ده‌بێت رۆشنبیره‌که‌یان کامه بێت ،من ئه‌گه‌ر شێتیش بم شێتى نیشتمان و شاره‌که‌مم و شارچێتیش ناکه‌م. ئارام باسى ئه‌وه‌ش ده‌کات( :محه‌مه‌د ماغود) ده‌ڵ��ێ��ت ،ئ���ه‌وه‌ى م��ن دهبهستێتهوه ب� ه نیشتمانه‌و‌ه پێاڵوه‌کانمه ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى غه‌ریبایه‌تى نه‌دیبێت نازانێت نیشتمان چییه ،ئه‌وان ک ه هاتنه‌و‌ه جارێکیتر دی��ک��ت��ات��ۆرى بچوکیان دروس��ت��ک��ردهوه( ،ف���اروق هۆمه‌ر)یش له چیرۆکێکدا ده‌ڵێت ،که شۆڕش که‌وت ه ده‌ستى بازرگانه‌کانه‌وه ئه‌و بست ه زه‌مین ه ته‌فروتونا ده‌که‌ن که پێى ده‌وترێت نیشتمان ،ئومێد ده‌که‌م ده‌س�ه‌اڵت به خۆیدا بچێته‌وه و چاکسازى ئ �ه‌ن��ج��ام ب����دات ،م��ن ه�����ه‌روه‌ک گ��ی��ڤ��ارا ل�ه‌ه�ه‌ر کوێیه‌ک زوڵم و زۆردارى هه‌بوو ئه‌و شوێنه ب ه موڵکى خۆم ده‌زانم. (ئ��ارام غه‌مبار) ساڵى ( )1972له گه‌ڕه‌کى سه‌رشه‌قامى شارى سلێمانى له‌دایک بووه ،ئاستى خوێندنى تا یه‌کى ناوه‌ندى بووه ،ژیانى هاوسه‌رى پێکهێناو‌ه خاوه‌نى کچێک بووه ،به‌اڵم ل ه ئێستادا ژیانى ئارام به ته‌نهایه و ل ه ژیانى هاوسه‌رى جیا بۆتهوه.
[ که‌رکوک ـ سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یى ]
دوای ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی عێراق بۆ که‌رکوک و ده‌وروب���ه‌ری ره‌زامه‌ندی دامه‌زراندنی ( )650پله‌ی وه‌زیفی مامۆستایی ده‌رب���ڕی ،ب �ه‌اڵم وه‌زی��ری پ���ه‌روه‌رد ه ک ه خه‌ڵکی شارۆچکه‌ی حه‌ویجه‌ی ه ل ه کۆی ئه‌و ( )650مامۆستای ه ()450ی بۆ حه‌ویج ه دامه‌زراندووه.
(په‌روین محه‌مه‌د ئه‌مین) سه‌رۆکی لیژنه‌ی
ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌راى ئازادى:
داوا ده‌که‌ین ده‌سه‌اڵت ئاژاو ه نه‌نێته‌وه
[ چه‌تر ـ کارزان تاریق ] ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌راى ئازادى رایده‌گه‌یه‌نێت ،مه‌یدانى ئازادى شوێنى ج��ه‌م��اوه‌رى ک��وردس��ت��ان �ه و ده‌س���ه‌اڵت ناتوانێت به هێز به هاواڵتیانى چۆڵ ب��ک��ات ،ئ��ام��اژه ب���ه‌وه‌ش ده‌ک���ات چه‌ند ش��ێ��وازێ��ک ل �ه ت��ون��دوت��ی��ژى ل �ه الی �ه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه به‌کارهێنراوه ،به‌اڵم ئه‌و ه هاواڵتیان ناترسێنێت.
(س��ه‌الم م��ارف) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى به (چ�هت��ر)ى راگه‌یاند :ئێم ه جیاواز له ئۆپۆزسیۆن داخوازیمان ههیه که هێشتا وه‌اڵممان ن �ه‌دراوه‌ت �هوه ،ب�ه‌اڵم دواج��ار یه‌کێتى و پ��ارت��ى وه‌اڵم��ى داخوازییه‌کانى ئۆپۆزسیۆنیان دایهوه. وتیشى :ئێمه زیاتر له ئۆپۆزسیۆن داخوازیمان ه��هی��ه و داواى ه���ه‌ڵ���وه‌ش���ان���دن���ه‌وه‌ى ه���ه‌ر سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌مان کردووه. ئ �ه‌وه‌ش��ى وت« :س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌و وه‌اڵم���هى ک ه
به ئۆپۆزسیۆن دراوه‌ت���هوه ،پێمان وای �ه ئ �هوه ل ه به‌الغێکى ع�ه‌س��ک�ه‌رى ده‌چ��ێ��ت ن �ه‌ک وه‌اڵم��ى داخ��وازى سیاسى ،که داخوازیه‌که گونجاوه و پێویسته حکومه‌ت به راستى وه‌اڵم بداته‌وه نه‌ک یه‌کێتى و پارتى که له جیاتى حکومه‌ت وه‌اڵم ده‌ده‌نه‌وه. (س���ه‌الم م���ارف) وت���ى :ئێمه ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ى جه‌ماوه‌رى و شه‌عبین و له شه‌قامداین ،ئومێدمان وای�ه ئاڕاسته‌ى هه‌موو رووب��ه‌ڕوو بونه‌وه‌کانمان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵت ب���ه‌ره‌و ئاراسته‌یه‌کى ئاشتى ب��ڕوات ،با ده‌سه‌اڵتیش نه‌که‌وێته ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌و‌ه که توندوتیژى به‌کاربهێنێت و به شێوه‌ى ئاژاو‌ه هه‌وڵى چۆڵکردنى ئه‌و شه‌قامه بدات. وت��ی��ش��ى« :ئ���ه‌و ش�ه‌ق��ام�ه ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى چه‌ند ک �ه‌س��ێ��ک��ى دی���اری���ک���راو ن��ی �ه ت���ا ب��ڵ��ێ��ی��ن وه‌ک یاخیبونێکى چه‌ند که‌سێک ته‌ماشا بکرێت، چونکه ئێمه چه‌ند مه‌یدانێکمان ههیه له چه‌ند شار و شارۆچکه‌یه‌ک ته‌نها له سلێمانى نیه، بۆیه ده‌س �ه‌اڵت ههڵه ده‌ک��ات ئه‌گه‌ر پێى وابێت به توندوتیژى ئه‌و شوێنه‌مان پێ چۆڵ بکات».
یه‌کێتى و پارتى دۆسته‌کانیان فه‌رامۆش ده‌که‌ن [ هه‌ولێر ـ ره‌هێل مامه‌ش ] یه‌کێتى و پارتى دۆسته‌کانى خۆیان ل ه هه‌رێمى کوردستان له بیر ده‌که‌ن ،که بریتین ل�ه‌و حزبانه‌ى له پێکهێنانى حکومه‌تدا به‌شداریان ک��ردووه ،ئه‌و حزبانه‌ش ئه‌و ه ده‌ڵێن کێشه‌کانى یه‌کێتى و پارتى په‌یوه‌ندى بهوانهوه نییه.
گیڤاراکه‌ی سه‌رای ئازادی تووڕه‌ی‌ه له گه‌نده‌ڵی فۆتۆ :ئاراس عوسمان
که‌رکوک ،وه‌زیرى په‌روه‌رد ه ل ه ( )650مامۆستا ()450ى بۆ حه‌ویج ه دامه‌زراندووه پ���هروهرده و فێرکردن له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ک��ه‌رک��وک ب �ه (چ���هت���ر)ى وت :دوای ئ���ه‌وه‌ی ده‌رکه‌وت وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی عێراق به نایه‌کسانی له دامه‌زراندنی که‌رکوکیه‌کان مامهڵه ده‌کات، ئه‌ویش له کۆی ( )650مامۆستا ()450یانى بۆ حه‌ویج‌ه ده‌ست نیشان کردووه ،بۆ پۆچه‌ڵکردنه‌وه‌ی ئ �ه‌و ب��ڕی��اره ب�ه ن��وس��راوێ��ک ئ��اگ��اداری وه‌زاره‌ت���ی پ�����ه‌روه‌رده‌ى عێراقمان ک��ردۆت �هوه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی به‌و بڕیاره‌یدا بچێته‌وه ،به‌اڵم به داخه‌و‌ه تا ئێستا وه‌اڵم نه‌دراوینه‌ته‌وه.
شایه‌نى باس ه داواکارى ئه‌و ( )100که‌سه‌ى شارى هه‌ولێر بۆ سازدانى خۆپشاندانێکى هێمنانه ،له شه‌ش خاڵ پێکهاتبوو ،سه‌ره‌کیترینیان هه‌ڵگرتنى بارى نائاسایی رانه‌گه‌یه‌ندراوى سه‌پێندراوى سه‌ر شارى هه‌ولێر و رێگه‌گرتن له که‌رتبوونى شه‌قامى کوردى و پێدانى ئازادى خۆپیشاندان ل ه شارى هه‌ولێر بوو.
وتیشى :لیژنه‌ی پ����ه‌روه‌ده‌ی ن��او پ��ارێ��زگ��ا ل ه ه �ه‌ر س��ێ پێکهاته‌ی ک�ه‌رک��وک دروس���ت ب��ووه، بهداخهوه ئه‌نجومه‌نی عه‌ره‌بی ئه‌و لیژنه‌ی‌ه واژوی ئه‌و نوسراوه‌ی نه‌کرد که وه‌ک ناڕه‌زایی ره‌وانه‌ی به‌غدادمان کرد. ئه‌وه‌شى وت :له‌م دابه‌شکردنه‌ی وه‌زاره‌تی به‌غداد هیچ مامۆستایه‌کی بۆ دام �ه‌زران��دن له سنوری ش��وان و قه‌ره‌هه‌نجیر ده‌ستنیشان ن�ه‌ک��ردوه ،وه‌ک ده‌زانرێت دوای روخانی رژێمی به‌عس خه‌ڵکی ئه‌و ده‌ڤه‌ر‌ه بۆ شوێنی زێدی خۆیان گه‌ڕاونه‌ته‌وه،
چه‌ندین قوتابخانه‌ی خوێندنی کوردی کراوه‌ته‌و‌ه پێویستی به سه‌دان مامۆستایه. ئه‌وه‌شى ئاشکراکرد ،ئه‌و مامۆستایانه‌ی له‌وێ وان‌ه ده‌ڵێنه‌و‌ه هه‌موویان له‌الیه‌ن هه‌رێمی کوردستانه‌و‌ه دام���ه‌زراون ،تا ئیستاشی له‌گه‌ڵدا بێت وه‌زاره‌ت��ی عێراق یارمه‌تی خوێندنی ک��وردی ن���ه‌داوه ،بۆی ه ئه‌رکی په‌رله‌مانتارانی که‌رکوک‌ه له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانى عێراق ،وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی عێراق ئاگادار بکهنهوه که چیتر وه‌ک رژێمی به‌عسی هه‌ڵوه‌شاو‌ه دژایه‌تی که‌رکوک و خوێندنی کوردی نه‌کات.
ل ه سه‌نگاو که‌سێک دوو برای خۆی ده‌کوژێت
[ چه‌ترپرێس ] که‌سێک له گوندی هه‌ناره‌ی خوارووی سهربه ناحیه‌ی سه‌نگاو دوو برای خۆی ده‌کوژێت که خاوه‌نی ( )10منداڵن.
له گوندی هه‌ناره‌ی خوارو سه‌ر به ناحیه‌ی سه‌نگاو ،که‌سێک به‌ناوی عه‌لی حسێن ،دوێنێ دوان���ی���وه‌ڕۆی شهممه ( )4/9هه‌ڵده‌ستێت ب ه کوشتنی دوو برای خۆی به ناوه‌کانی عومه‌ر و پشتیوان که عومه‌ر خاوه‌نی ح�ه‌وت منداڵ ه و پشتیوانیش خ��اوه‌ن��ی س��ێ م��ن��داڵ�ه ،عومه‌ر
له‌کاتێکدا خه‌ریکی کێاڵنی زه‌وی بووه ته‌قه‌ی لێکراوه و بریندار بووه به برینداری خ��ۆی گه‌یاندووه‌ت ه ماڵه‌وه و له‌وێشدا منداڵێکی عه‌لی ده‌چ��ێ��ت ل�ه ح�ه‌وش�هی ماڵه‌که‌یدا ع��وم �ه‌ر ده‌ک���وژێ���ت ل �ه کاتێکدا ژن���ه‌ک���هی ق���ورئ���ان���ی ب������ه‌ره‌وروو ک��ردووه‌ت�هوه که نه‌یکوژێت به‌اڵم ه����ه‌ر ک��وش��ت��ووی��هت��ی .ک��ات��ێ��ک ب��راک �هی��ت��ری��ان (پ��ش��ت��ی��وان) ئ��هوه ده‌زان��ێ��ت ب���ه‌ره‌و م��اڵ �هوه راده‌ک���ات له‌وکاته‌دا به قه‌ناس سێ فیشه‌ک له‌ویش ده‌درێ��ت و ده‌ک��وژرێ��ت .به‌وته‌ی شاهید حاڵێک که‌سی بکوژ پێشینه‌ی تاوانی تریشی ههیه و ب��راک�هی خستویه‌تیه ملی خ��ۆی ک ه ئێستا کوژراوه. به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کانی چه‌تر تا ئێستا ئه‌و بکوژانه ده‌ستگیر نه‌کراون .سه‌رچاوه‌یه‌ک ل ه پۆلیسی چه‌مچه‌ماڵ هه‌واڵه‌که‌ی پشتراست کردهوه و وتی له‌سه‌ر موڵک و ماڵه و فه‌رمانی گرتنی ده‌رچ���ووه .چه‌تر زۆر هه‌وڵیدا پۆلیس وه‌ربگرێت به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کان دروست نه‌بوون.
(د.ئه‌حمه‌د وه‌رتى) ئه‌ندامى په‌رله‌مان له لیستى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :دیاره له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌ى یه‌کێتى و پارتى راوێ��ژ به ئێم ه ن�ه‌ک��راوه ،ب �ه‌اڵم پێموایه ئ�ه‌و کێشانه په‌یوه‌ندى ب ه ئۆپۆزسیۆن و یه‌کێتى وپارتیوه ههیه ،به‌و هۆیه‌ى ک ه دوو الیه‌نى سه‌ره‌کى پێکهێنه‌رى حکومه‌تن ،پاشان ئ �ه‌وان هه‌ڵوێستى خۆیان وه‌ک ح��زب راگهیاندوه، نه‌وه‌ک وه‌ک حکومه‌ت. هاوکات (ئه‌حمه‌د شێروانى) ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى حزبی شیوعى کوردستانیش ل�ه‌و باره‌یو‌ه وت���ى :داواک�����هى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب��ۆ ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان �ه‌وه‌ى حکومه‌ت زیاتر ئاڕاسته‌ى ه�ه‌ردوو الیه‌نى یه‌کێتى و پ��ارت��ى ک��راب��وو ،بانگ‌نه‌کردنى ئێمه ب��ۆ ئ �ه‌وان دهگهڕێتهوه ،ئێمه وه‌ک حزبی شیوعى الیه‌نێک نین له مهسهلهکه ،به‌ڵکو به‌شێوه‌یه‌کى واقیعیانه‌ى سه‌یرى باروۆخه‌که ده‌که‌ین. وتیشى :ئێمه پرۆژه‌ى تایبه‌ت به خۆمان ههیه بۆ چاکسازى ،به‌شێوه‌یه‌ک به‌رژه‌وه‌ندى بااڵى کوردستان له‌به‌رچاو ده‌گرین ،له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش هیچ الیه‌ک ره‌تناکه‌ینه‌وه و به چاوێکى گهوره سه‌یرى هه‌موو الیه‌نه‌کان ده‌که‌ین.
«الیه‌نه‌کانى تر پابه‌ند نه‌بوون ب ه بڕیاره‌که‌وه»
یه‌کێتى بینا حکومییه‌کان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه
[ چه‌تر ـ زانکۆ سه‌ردار ] به‌پێى بڕیارێکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ک ه ل ه دواى ( )17شوباته‌و ه ده‌رچوو ،سه‌رۆکى حکومه‌ت داواى ل ه حیزبه‌کان کرد ک ه ئه‌وانه‌ى بیناى حکومه‌تیان داگیرکردوو ه بیگێڕنه‌و ه بۆ حکومه‌ت ،به‌و هۆیه‌شه‌و ه دوێنێ ()4/10 مه‌کته‌بى رێکخراو ه دیموکراتیه‌کانى یه‌کێتى بڕیاریاندا بنکه‌ى سه‌ره‌کى خۆیان ل ه سلێمانى راده‌ستى حکومه‌ت بکهنهوه.
(فه‌همى ب��وره��ان) ئه‌ندامى مه‌کته‌بى رێکخراوه دیموکراتیه‌کانى یه‌کێتى ل�ه‌و ب��اره‌ی �هوه به (چه‌تر) ى راگه‌یاند ،ئ�ه‌وان وه‌ک یه‌کێتى جگه له بڕیاردان له‌سه‌ر گ�ه‌ڕان��دن�ه‌وه‌ى ئ�ه‌و بینا سه‌ره‌کیه‌ى رێکخراوه دیموکراتیه‌کان ،پێشتریش ه �ه‌ردوو بیناى رێکخراوى ئازادى الوان له (کارێز‌ه وشک) و بیناى رێکخراوى ()cdoیان گهڕاندۆتهوه بۆ حکومه‌ت ،هه‌روه‌ها بیناى یه‌کێتیان له قه‌زاى پێنجوێن گهڕاندۆتهوه. ئه‌وه‌شى وت :یه‌کێتى بیناى حکومه‌تى الیه ،به‌اڵم باسى ل�ه‌وه‌ش کرد که حیزبه‌کانى تر به ده‌س�ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنیشهوه بیناى حکومه‌تیان الیه و تا ئێستاش پابه‌ند نه‌بوون به‌و بڕیاره‌ى حکومه‌ته‌وه. س �ه‌ب��اره‌ت ب��ه‌وه‌ى ک �هى بیناک‌ه راده‌س���ت ده‌ک�ه‌ن�هوه (فه‌همى بورهان) وتى ،ئه‌وان چاوه‌ڕێى لیژنه‌ى حکومه‌ت ده‌که‌ن که بێن و لێیان وه‌ربگرنه‌وه ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا ک ه ێ ده‌گرن. پاش گه‌ڕاندنه‌وه‌ى بیناکه‌یان بیناى تر به کر
ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی:
مه‌ترسی دووئیداره‌یی و شه‌ڕی ناوخۆ ههیه
«دوای به‌یاننامه‌ک ه ده‌بێت چاوه‌ڕوانی ملیمێک گۆڕان ل ه ده‌سه‌اڵت نه‌که‌ین» [ ئا /هاوژین غه‌ریب ] به‌یانه‌که‌ی پارتی و یه‌کێتی مه‌ترسی شه‌ڕی ناوخۆی دروس��ت ک��ردو ه و ئۆپۆزسیۆنیش پێیوای ه ئه‌گه‌رێکی دوور ه و ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتیش باس له‌وه‌ده‌کات کوردستان به‌ره‌و شه‌ڕی ناوخۆ و دوو ئیداره‌یی ب��ووه‌ت �هوه ،ل ه به‌رامبه‌ریشدا ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵ رایده‌گه‌یه‌نێت هه‌موو رێگه‌یه‌کی شه‌رعی و یاسایی ده‌گرنه‌به‌ر بۆ به‌رگریکردن له‌خۆمان .چاودێرانی سیاسیش پێیان وای ه به‌م به‌یاننامه‌ی ه گوشار ده‌خرێت ه سه‌ر خۆپیشانده‌ران.
به‌یاننامه‌که‌ی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی و پ��ارت��ی هه‌ندێک رس��ت �هی ت��ێ��دا ب �ه‌ک��ار ه��ات��ووه ک ه به‌ڕای چاودێرانی سیاسی و ئۆپۆزسیۆن زۆر توندن و هه‌ڕه‌ش‌ه و تۆمه‌تبارکردنه .ئه‌و به‌یاننامه‌ی‌ه ترسی دروس��ت بوونی ش �ه‌ڕی ناوخۆی ل �ه‌الی به‌شێک ل ه خه‌ڵکی دروست کردووه ،ئۆپۆزسیۆنیش رایده‌گه‌یه‌نێت که ئ�ه‌وان وانازانن شه‌ڕی ناوخۆ دروس��ت ببێت .له‌و باره‌یه‌و‌ه د .محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د ،به‌رپرسی ئه‌نجومه‌نی شورای یه‌کگرتووی ئیسالمی ،به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «وه‌اڵم��ی ئێمه بۆ به‌یاننامه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتی سوربوون‌ه له‌سه‌ر پڕۆژه‌که‌ی خۆمان» ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌کگرتوو رایده‌گه‌یه‌نێت «له چوارچێوه‌ی پرۆژه ()22 خاڵیه‌که‌ماندا ره‌ت��ی دیالۆگ ناکه‌ینه‌وه» هاوکات به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌نته‌ری توێژینه‌وه‌ی سیاسی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) سوربونی راگه‌یاند ل �ه‌س �ه‌ر ب�هی��ان�ه‌ک�هی رۆژی ( )4/5وتیشی «ل �ه‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا دابه‌زین و سه‌رکه‌وتن نیه ،ئهمه وتوێژکردن ه له‌سه‌ر کۆی گشتی سیسته‌می دیموکراتی له هه‌رێمی کوردستاندا» ئه‌و به‌رپرسه‌ی گۆڕان راشیگه‌یاند :ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتی سیاسی بیه‌وێت مامهڵه بکات ئۆپۆزسیۆن شتێک دابه‌زێت و ئه‌وان شتێک سه‌ربکه‌ون ئه‌وا ب ه هه‌ڵه‌دا چ��ووه ،ئهمه وتوێژکردن نیه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی حزبه‌کان ئهمه قسه‌کردن‌ه له‌سه‌ر سیسته‌می دیموکراتی یان قبوڵ ده‌کرێت یان ره‌فز ده‌کرێت». هه‌ر سه‌باره‌ت به هه‌مان مژار عه‌بدولستار مه‌جید، ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمی ،ب ه (چ�هت��ر)ی وت به‌یاننامه‌که‌ی ئۆپۆزسیۆن زۆر ل ه جێی خۆی بوو ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت پێشوازی لێبکردای ه ن��اوب��راو وت��ی «وه‌اڵم�ه‌ک�هی��ان په‌له‌یی پێوه دی��ار بوو توندبوو به نه‌فه‌سێکی ش�ه‌ڕی ناوخۆ ده‌رک��را ،بۆی ه پێم وایه ره‌وشه‌که‌ی پێخراپ تر ده‌بێت پێی چاره‌سه‌ر نابێت .پێشم وای �ه فیعله‌ن له هه‌رێمی کوردستاندا که‌وتوینه‌ت‌ه قه‌یرانه‌وه» .به‌اڵم قسه‌کانی ئۆپۆزسیۆن ره‌تده‌کرێته‌و‌ه و ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان ،وتی «به‌یاننامه‌ک ه
داواکاریه‌کانی خه‌ڵکیان وه‌اڵم����دان����ه‌وه‌ی ئیسالمیه‌کان ه�����ه‌ڵ�����ب�����ژاردوو‌ه پ��ێ��ی��ان و گ��ۆڕان �ه و ئ��ه‌م�لاوالی تێدا وای���ه ئهمانه واقیعیترن نیه ،ل�ه‌وێ��دا ده‌رگ���ای گفتوگۆ ئۆپۆزسیۆن: و ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ل �ه‌گ �ه‌ڵ دانه‌خراو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی به‌دیالۆگی ده‌سه‌اڵتدا له‌سه‌ری رێک نیشتمانیان‌ه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ون» ناوبراو له‌یه‌که‌م بکرێت» ناوبراو باسی له‌وه‌شکرد رۆژی خۆپیشاندانه‌کانه‌و‌ه ه دیالۆگکردن خاڵێکی گرنگ مه‌کته‌بی سیاسی ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ئ���ه‌دائ���ی بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین به هه‌موومان ئاینده‌ی واڵته‌که‌مان بپارێزین له کۆمه‌ڵ: ئۆپۆزسیۆن ناڕازی‌ه وده‌ڵێت «س����هی����ری ن���اوچ���ه‌ک��� ه هه‌ر جۆره ئه‌گه‌رێکی خراپ» بکه‌ین ئۆپۆزسیۆن له پڕ ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هی سه‌رکردایه‌تی خ��اوه‌ن��داری��ان ل �ه خه‌ڵک یه‌کێتی ب����اوه‌ڕی وای���ه «ئ �ه‌و ک��رد و داواکاریه‌کانیان به‌یاننامه‌ی‌ه توند نیه و به‌شێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی :ل���ه داواک����ان����ی خ�ه‌ڵ��ک وه‌اڵم��ی توندییه‌کانی ئهوانه و رادی���ک���اڵ ت��رب��وو ،ب �ه‌اڵم به‌شه‌که‌یتریشی داواک��ردن �ه بۆ ئ���ه‌وان���هی ئ��ێ��ره س �ه‌ره‌ت��ا گفتوگۆکردن و چاره‌سه‌رکردن» به‌خۆپیشانده‌رانیان ده‌وت ئ���ارێ���ز ع���ه‌ب���دواڵ ل���ه درێ����ژه‌ی ئاژاوه‌گێر» له قسه‌کانیدا قسه‌کانیدا رایگه‌یاند «وه‌ک باسی له‌وه‌شکرد له«دوای یه‌کێتی ل �ه‌گ �ه‌ڵ ت��ون��دوت��ی��ژی چاودێرانی سیاسی: به‌یاننامه‌که‌ی ده‌سه‌اڵت نین پێویسته له‌سه‌ر حکومه‌ت ئ��ی��ت��ر م������رۆڤ ده‌ب���ێ���ت ئ��اس��ای��ش��ی ه���ه‌م���وو الی���ه‌ک چ����اوه‌ڕوان����ی ملیمێک بپارێزێت و یاسا کارپێکراوه‌کان گ��������ۆڕان ل�����ه‌ده‌س�����ه‌اڵت جێبه‌جێ بکات به یه‌کسانی». نه‌کات» و پێیوایه «ل ه هاوکات چاودێرێکی سیاسیش ب�هی��ان�ه‌ک�هی یه‌کێتی و پێی وایه به‌یاننامه‌که‌ی پارتی پارتیدا هیوای چاکسازی و یه‌کێتی ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت له‌ڕێی و گۆڕان خنکاوه». ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�هوه گ��وش��ار بخه‌ن ه ئ�����ه‌و ب��هی��ان��ن��ام��هی�� ه سه‌ر شه‌قام و به‌ته‌نها بیهێڵنه‌و‌ه م�هت��رس��ی هه‌ڵگیرسانی و ده‌یانه‌وێت بڵێن ئ�ه‌وه‌ی له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان‌ه خه‌ڵک نیه و ئۆپۆزسیۆنه ،سه‌باح شه‌ڕی ناوخۆی له‌ناو خه‌ڵکدا دروست کردووه ،به‌اڵم نوری ،رۆژنامه‌نوس و چاودێری سیاسی به چه‌تری هێزه‌کانی ئۆپۆزسیۆنیش پێیان وای �ه ش �ه‌ڕی ناوخۆ وت «س �هی��ری واڵت���ه ع�ه‌ره‌ب��ی�ه‌ک��ان بک‌ه هه‌موویان دروست نابێت له‌وباره‌یه‌و‌ه ئه‌ندامه‌که‌ی سه‌رکردایه‌تی ناسنامه‌یه‌کیان داوه‌ت‌ه خۆپیشانده‌ران و ده‌شیه‌وێت ئه‌مه‌ش یه‌کێتی وتی «تا ئۆپۆزسیۆن به ئاشتیانه داواکانیان بدات به قه‌بوڵکردن له‌الی خه‌ڵک ،یه‌کێتی و پارتی بخه‌نه‌ڕوو هیچ هێزێک به‌رامبه‌ریان نابێتهوه و هه‌قی له‌دوا به‌یانیاندا ده‌ڵێن داواکاریه‌کانمان جێبه‌جێ کردووه خۆیانه و مافی خۆیانه حکومه‌ت ئاسایشیان بپارێزێت، و داواکاریه‌کان له‌به‌رنامه‌ی خۆماندابووه ،هه‌تا ئێستاش به‌اڵم کاتێک هه‌ر هێزێک ئاسایشی خه‌ڵکی تێک داواک���اری سه‌ره‌کی خۆپیشانده‌ران ده‌ستگیرکردنی بدات و په‌یڕه‌وی یاساکان نه‌کات حکومه‌ت له‌سه‌رێتی ته‌قه‌که‌ره‌کانه ،ده‌س �ه‌اڵت بۆخۆی شیکردنه‌وه‌یه‌ک یاسا جێبه‌جێ بکات» ناوبراو مه‌ترسیه‌کانی راگه‌یاند ده‌کات و ئۆپۆزسیۆن به‌کار ده‌هێنێت ،خۆپیشانده‌ران ل ه وت���ی «دوو م�هت��رس��ی زۆر گ����هوره ه�هی�ه له‌پێشدا به‌یاننامه‌یه‌کیاندا داوا له ئۆپۆزسیۆن ده‌که‌ن ماکیاژی یه‌کیان مه‌ترسی هه‌ڵگیرسانی ش���ه‌ڕی ناوخۆیه، ده‌سه‌اڵت نه‌کات و ته‌مه‌نی درێژ نهکاتهوه ده‌سه‌اڵتیش مه‌ترسی ب �ه‌دوو ئیداره‌بونه‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان له‌م‌ه باش تێگه‌یشتوو‌ه و ده‌یه‌وێت به‌کاریان بهێنێت» .ههیه ،پێویسته هه‌موومان له‌به‌رامبه‌ر ئهوه ئاگادار و ئ�ه‌و چ��اودێ��ره سیاسیه س���ه‌ره‌ڕای ئ �ه‌وه‌ی ره‌خنه‌ی ل ه وشیار بین» ناوبراو له قسه‌کانیدا باسی له‌وه‌شکرد هه‌ڵوێستی ماوه‌ی رابردووی هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان گرت «به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له‌گه‌ڵ پارچه‌بوندا نین له‌روانگه‌ی پێوابوو داواکاریه‌کانی ئۆپۆزسیۆن یه‌ک له‌سه‌دی ه �ه‌س��ت��ک��ردن ب �ه ئ �ه‌رک��ی س �ه‌رش��ان��م��ان ده‌م��ان �ه‌وێ��ت داواکاریه‌کانی خۆپیشانده‌ران نین و پێشی وایه ئه‌و به‌شێوه‌یه‌کی مه‌ده‌نیان‌ه کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر بکه‌ین داوایانه‌شیان خراپ نین ،به‌اڵم داوای خۆپیشانده‌ران ئه‌مه‌ش به‌الیه‌ک ناکرێت به دوو الیهنه ده‌کرێت» نین .سه‌باح نوری وتیشی «ئۆپۆزسیۆن هه‌ندێک ل ه ناوبراو له کۆتایی قسه‌کانیدا وتی «ئومێد ده‌که‌م لهوه
›› مه‌ترسی شه‌ڕی ناوخۆ نیه ››
به‌یاننامه‌که به نه‌فه‌سی شه‌ڕی ناوخۆ ده‌رکرا
››
به‌یاننامه‌که وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئیسالمیه‌کان و گۆڕانه
››
ده‌یانه‌وێت له‌ڕێى ئۆپۆزسیۆنهوه گوشار بخه‌ن ه سه‌ر شه‌قام
خراپتر و توندتر روون �ه‌دات و کێشه‌کان به دیالۆگ چاره‌سه‌ر بکرێت» .له‌به‌رامبه‌ر بوونی مه‌ترسیه‌کی به‌و رهنگه د.محه‌مه‌د به‌رپرسی شورای یه‌کگرتوو ب ه چه‌تری وت« :هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان هێزی چه‌کدار نین ئێمه شه‌ڕی ناوخۆ به هه‌موو شێوه‌یه‌ک دژین، ده‌م��ان�ه‌وێ��ت بنه‌ماکانی ش �ه‌ڕی ناوخۆ هه‌ڵوه‌شێنین که تا ئێستا هه‌ندێکی ماوه ده‌مانه‌وێت ئه‌م هه‌رێم ه هه‌رێمێکی گه‌شه‌سه‌ندوو بێت له‌به‌ر ئهوه شه‌ڕی ناوخۆ به‌دوور ده‌بینین» ناوبراو وتیشی« :به‌داخه‌وه‌ین ده‌سه‌اڵت به لۆژیکی هێز مامهڵه له‌گه‌ڵ شته‌کان بکات ئێم ه له‌وه‌اڵمدا به هێزی لۆژیک مامهڵه ده‌که‌ین» .به‌اڵم ئ�ه‌ن��دام�ه‌ک�هی مه‌کته‌بی سیاسی ک��ۆم �ه‌ڵ باسی له‌وه‌کرد که مافی خۆیانه به‌رگری بکه‌ن وتی «پێم وانیه به‌ره‌و شه‌ڕی ناوخۆ بڕۆین ،چونکه شه‌ڕی ناوخۆ به دوو الیه‌نی چه‌کدار ده‌کرێت ئێمه‌ش چه‌کمان نیه، بڕیار و به‌رنامه‌ی شه‌ڕمان نیه ئه‌گه‌ر ده‌ستدرێژیش بکرێته س �ه‌رم��ان ب�ه ه �ه‌ر وه‌سیله‌یه‌کی ش�ه‌رع��ی و یاسایی به‌رگری له‌خۆمان ده‌که‌ین» .به‌رپرسه‌که‌ی گۆڕانیش له‌م باره‌یه‌و‌ه وتی «شه‌ڕی ناوخۆ له‌ناو هێزه چه‌کداره‌کان رووده‌دات بۆ نمون‌ه یه‌کێتی و پارتی پێشتر کردیان ،به‌اڵم ئێستا به بڕوای من شه‌ڕی ناوخۆ روونادات ،چونکه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بێ چه‌کن» یوسف محه‌مه‌د پێشی وایه «له ناوخۆ و له دهرهوه وه‌ک چۆن بۆ قه‌زافی قه‌بوڵ نه‌کرا بۆ ئه‌مانیش هه‌روا ده‌بێت، ئه‌م سیناریۆی‌ه ئه‌گه‌ر یه‌کێتی و پارتی په‌نای بۆ به‌رن ئه‌وا شکستی گهوره ده‌خ��ۆن» ناوبراو له قسه‌کانیدا هێمای به‌وه‌کرد دوو ته‌یار له‌ناو یه‌کێتی و پارتیدا ههیه یه‌کیان ده‌یه‌وێت به ئسلوبی قه‌زافیان‌ه مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌راندا بکات ،که ره‌نگدانه‌وه‌یان به‌سه‌ر به‌یاننامه‌یه‌که‌دا ههیه ،ته‌یارێکیتریش ههیه ده‌یه‌وێت به‌شێوه‌یه‌کی نه‌رمتر مامهڵه له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌راندا بکات بهداخهوه ئه‌م ته‌یار‌ه زۆر الوازه. چاودێر‌ه سیاسیه‌که‌ش ئه‌گه‌ری شه‌ڕی ناوخۆ ل ه ئێستادا به‌دوور ده‌زانێ له‌به‌ر چه‌ند هۆکارێک له‌وان ه «داواکاریه‌کان داواکاری خهڵکه و خه‌ڵکیش چه‌کدار نیه و تا ئه‌م کاته‌ش خۆپیشاندانه‌کان به هێمنانه بهڕێوه ده‌چ��ن ،الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆنیش مه‌یلێکی وایان نیه هه‌تا ئه‌گه‌ر شتێکی وا ببێت زه‌مینه‌ی شتێکی وایان نیه ،که‌سێکیش نایه‌وێت بارودۆخی هه‌رێم تێک بچێت ،ئه‌م شه‌پۆله‌ش له واڵتانی ناوچهکه روویدا و که‌س رووبه‌ڕوی ئهوه نه‌بویه‌و‌ه له هه‌ندێک واڵت ک ه ئۆپۆزسیۆنی چ�ه‌ک��داری هه‌بوو رووی��دا ی��ان چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نیان له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵک به‌کار هێنا بۆی ه خه‌ڵکیش له ناچاریدا په‌نایان بۆ چه‌ک برد» .ناوبراو پێی وای�ه «له به‌یاننامه‌که‌ی ده‌س�ه‌اڵت��دا زمانێکی هه‌ڕه‌ش‌ه ههیه و تۆمه‌تبارکردنی تێدایه ،ده‌س �ه‌اڵت ده‌یه‌وێت له‌ڕێی گوشارخستن‌ه سه‌ر ئۆپۆزسیۆنهوه شه‌قام بێدهنگ بکه‌ن».
وه‌زیری ناوخۆ بڕیاره‌ک ه جێبه‌جێ ناکات
دوو جار بڕیاری ده‌ستگیرکردنی تۆمه‌تبارانی ئه‌نفال ده‌رچووه [ ئا /زانکۆ سه‌ردار ] تائێستا ( )258که‌سی تۆمه‌تباری تاوانی ئه‌نفال ل ه هه‌رێمی کوردستان و ئه‌وروپا ده‌سوڕێنه‌و ه و دوو جاریش بڕیاری ده‌ستگیر کردنیان بۆ ده‌رچوو ه به‌اڵم به‌وته‌ی چاالکێکی که‌یسی ئه‌نفال وه‌زی��ری ناوخۆی حکومه‌تی هه‌رێم بڕیاره‌که‌ی جێبه‌جێ نهکردووه.
م��اوه‌ی ()23س���اڵ تێپه‌ڕ ده‌بێت به‌سه‌ر کاره‌ساتی ئه‌نفال ،هه‌رێمی کوردستانیش ماوه‌ی ( )20ساڵه ل ه حوکمی به‌عس رزگار کراوه و ماوه‌ی هه‌شت ساڵیش ه عێراق له‌و رژێمه رزگ��ار ک��راوه ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا ئه‌و مسته‌شار و کهسه کوردانه‌ی له‌و تاوانه‌دا به‌شدار بوون نه‌دراونه‌ت‌ه دادگا هه‌ر چهنده له دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراق (محکم‌ه جینائی‌ه عولیا العراقى) بۆ دووه‌مینجار داوای ئه‌و تۆمه‌تبار‌ه کوردان‌ه ک��راوه ،به‌اڵم تا ئێستا راده‌ستی دادگا نه‌کراون ،هاوکات سوڵتان هاشم که وه‌زی��ری به‌رگری پێشوی عێراقی بووه یه‌کێک بووه له‌و قائید فه‌یله‌قانه‌ی سه‌رپه‌رشتی شااڵوه‌کانی ئه‌نفالی کردووه ،هه‌ر چهنده دادگای عێراقی سزای سێداره‌ی بۆ بڕیه‌وه ،به‌اڵم تا ئێستا حوکمه‌که‌ی جێبه‌جێنه‌کراوه، له ب��اره‌ی که‌یسی مسته‌شاره‌کانه‌و‌ه عه‌لى مه‌حمود، چاالکی بواری ئه‌نفال و ئه‌ندامی رێکخراوی چاودێری ک��وردۆس��ای��د ب �ه (چ���هت���ر)ی راگ �هی��ان��د «ه��ۆک��ارى راده‌ستنه‌کردنى ئ�ه‌و تاوانباران‌ه ب�ه‌دادگ��ا ئهوهیه ک ه به‌شێک له‌و تۆمه‌تباران‌ه الى حزبه‌کانی ده‌سه‌اڵتن و به‌شێکى تریشى بهداخهوه الى الیه‌نه‌کانى ترن به حزب ه
ئۆپۆزسیۆنه‌کانیشه‌وه «ن��اوب��راو له قسه‌کانیدا وتی «ئه‌گه‌ر تۆمه‌تبار‌ه کورده‌کان راده‌ستى دادگا نه‌کرێن ئه‌وانیش ده‌پرسن بۆچى خۆ هه‌ر عه‌ره‌به‌کان ئه‌م تاوانه‌یان نهکردووه ،ئهمه یه‌کێک له‌و پرسیار‌ه گرنگانه‌ی‌ه ک ه به‌رده‌وام له‌دادگا ده‌کرایه‌وه ،ئێستا ( )258تۆمه‌تبارى ئه‌نفال له‌سه‌ر خاکى کوردستان و هه‌نده‌ران ده‌ژی��ن»و رایگه‌یاند «له‌الیه‌ن وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێمى ێ ناکرێت». کوردستانه‌و‌ه بڕیاره‌ک‌ه جێبه‌ج به‌بڕوای په‌رله‌مانتارێکی عێراقیش هۆکاری سیاسی ههیه له پشت راده‌س���ت نه‌کردنیانه‌وه ،حاکم له‌تیف مسته‌فا ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق به چه‌تری راگه‌یاند «ئهوه هۆکارى سیاسیه و ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمیش به‌رپرس ه له‌راده‌ست نه‌کردنیان» ناوبراو رایگه‌یاند «کێشه‌ک ه ئهوهیه ئێمه ده‌سه‌اڵتى دادوه‌ریمان ههیه جیا له‌ده‌سه‌اڵتى ی��اس��ادان��ان ،ئێمه ده‌س�ه‌اڵت��ى یاسا دانانین ،ده‌سه‌اڵتى ێ دادوه‌رى که فه‌رمانى گرتنى ده‌رک��رد پێویسته ج ێ ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن ێ به‌جێنه‌کر ێ که ج به‌جێبکر به‌رپرسه ،پێویسته ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى داوا له ده‌سه‌اڵتى ێ ئاگادارى جێبه‌جێکردن بکات ئه‌گه‌ر نه‌یکرد ده‌ب � ده‌سه‌اڵتى یاسادانان بکاتهوه بۆ ئ�ه‌وه‌ى ئێمه هه‌ستین به‌لێپرسینه‌وه» ئ�ه‌و په‌رله‌مانتار‌ه وتیشی تائێستا ل ه دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراق ئاگاداری په‌رله‌مانیان نه‌کردووه‌ته‌و‌ه تا لێپرسینه‌و‌ه بکات .ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه ل ه قسه‌کانیدا له‌باره‌ی داڵده‌ده‌رانی تۆمه‌تباره‌کانه‌و‌ه وتی هه‌ر «حزبێک داڵده‌ی بدات تاوانباره ،به‌اڵم به‌راستى ێ به‌جێکردنه ،چونکه ئه‌گه‌ر که‌مته‌رخه‌م ده‌سه‌اڵتى ج ێ ێوب ێ و الیه‌نگیر نه‌ب ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن بیه‌و
ێ ێ به‌سه‌ر هه‌موو حزبه‌کاندا به‌زۆر ج ێ ده‌توان الیه‌ن ب به‌جێى بکات به‌حزبى دهسهاڵتیشهوه«. ستار خواره‌حم ،یاساناس ،له‌باره‌ی سزای داڵده‌ده‌رانه‌وه وتی «ئه‌و که‌سانه‌ى که‌داڵده‌یان ده‌ده‌ن و رێگه‌ناده‌ن ئه‌و تۆمه‌تباران‌ه بدرێن‌ه دادگا ئهوه به پێى یاسای سزادانی عێراقى و به‌پێى مادده‌ى ( 273له‌یاساى سزادانى عێراق ب��ڕگ�هى ()1ئ �ه‌ل��ف ژم���اره( )111ى ساڵى ( )69ى هه‌موارکراو) سزاى یاسایى ده‌درێ��ن به‌وه‌ى که داڵده‌ى تاوانبارێکیانداو‌ه که یاسا داواى ک��ردووه ئ�هوه خۆى بۆخۆى دۆسیه‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆى بۆ ده‌کرێته‌وه« ئه‌و پارێزه‌ر‌ه له قسه‌کانیدا وتی «هه‌رکه‌سێک پارێزگارى ێ له‌سه‌ر چ له هه‌رتاوانبارێک بکات پێویسته بزان بنه‌مایه‌ک ده‌یکات ،چونکه کارێکى قورسه که‌سێک پارێزگارى له تاوانبارێک بکات» ئ��ازاد جوندیانی وت�ه‌ب��ێ��ژی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان به (چ�هت��ر)ی راگه‌یاند «هه‌رچى حزبى کوردستانه به ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵتیشهوه خه‌ڵکى داواکراویان له‌سه‌ر که‌یسى ئه‌نفال الهه‌یه». سوڵتان هاشم له دوو دادگای جیاوازدا حوکم دراو له یه‌کێکیاندا ماوه‌ی ()15ساڵ زیندانی بۆ بڕایه‌و‌ه و له‌وه‌یتریاندا به‌سێدار‌ه سزادرا به‌اڵم هه‌ندێک راگه‌یاندن باس له‌وه‌ده‌که‌ن که سه‌رۆک کۆماری عێراق رێگر‌ه ل���ه‌ب���ه‌رده‌م جێبه‌جێکردنی ئ��ه‌و س��زای��ه‌دا و وته‌بێژی یه‌کێتیش رایده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌مریکیه‌کان نایانه‌وێت ل ه ێ سێداره بدرێت ،له‌و باره‌یه‌و‌ه عه‌لی مه‌حمود وتی «ج به‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌ک‌ه له سه‌ر سوڵتان هاشم په‌یوه‌ندى به‌الیه‌نى سیاسیه‌و‌ه ههیه ،په‌یوه‌ندى به‌وه‌و‌ه ههیه که ئه‌م
ێ کردنى الیهنانه جدى نین له‌سه‌ر مهسهلهکه و جێبه‌ج دادپه‌روه‌رى له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌بڕواى من ئه‌گه‌ر دادپه‌روه‌رى ێ له‌م واڵت �ه‌دا و به‌تایبه‌ت له هه‌رێمى ێ بکر جێبه‌ج کوردستاندا یه‌ک سیاسى کۆن نه‌ک به‌رپرسێک ل ه ێ و پێویسته هه‌مووى دادگایى دادپه‌روه‌رى رزگارى ناب بکرێن» په‌رله‌مانتاره‌که‌ی عێراقیش له‌مه‌ڕ ئه‌م مژار‌ه وت��ی به‌بێ ناوهێنانی ه �ه‌ر که‌سێک رێگر بێت ل ه ێ حورمه‌تى کردن ه جێبه‌جێکردنی ئه‌و سزای‌ه «ئهوه ب به‌هاواڵتیانى عێراق به‌گشتى و کوردستان به‌تایبه‌تى، به‌رامبه‌ر به‌قوربانیان و که‌مکردنه‌وه‌ى تاوانه‌که‌شه ،بۆی ه هه‌رکه‌سێکى کوردى ئهوه بکات خۆى به‌ده‌ستى خۆى ل ه گرنگى ئه‌م تاوانان‌ه که‌م دهکاتهوه که ده‌رهه‌ق به‌گه‌لى کورد کراوه» .به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا ئازاد جوندیانی ،وته‌بێژی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان ،ب ه ێ ئهوه بزانین که سوڵتان هاشم چه‌تری راگه‌یاند «ده‌ب په‌یوه‌ندى له‌گ‌ه ڵ ئه‌مه‌ریکا ههبووه ،ئه‌وه‌ى که رایگرتو‌ه ێ ئه‌مه‌ریکیه‌کانن ،ره‌نگ ه ئه‌وه‌نده‌ى من زانیاریم هه‌ب ئه‌مه‌ریکیه‌کان خۆیان راسته‌وخۆ به‌شدارى نه‌که‌ن ئێم ه کۆمه‌ڵێک به‌رژه‌وه‌ندی گه‌وره‌مان له‌گ‌ه ڵ ئه‌مه‌ریکادا ههیه وه‌ک ک��ورد ،رهنگه زۆرت��ر گوشارى ئ�ه‌وان بێت ێ نه‌کرابى ،وه‌گوشار له‌سه‌ر ێ به‌ج که ئه‌و مه‌سه‌له‌ی‌ه ج سه‌رکرد‌ه عێراقیه‌کان داده‌نێ» .یاساناسه‌که‌ش باس لهوه ێ ده‌کات که «به‌پێ یاسا ئه‌و سه‌رۆکه‌ى ده‌سه‌اڵتى هه‌ب له ده‌رکرتنى لێبوردنى تایبه‌ت یان واژۆنه‌کردنى بڕیارى له‌سێداره‌دان ئهوه دیارى کراوه».
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
3
وهاڵمدانهوه بوو یان ئاگادارکردنه‌وه؟ ساالر توتمانى
وه‌اڵمدانه‌وه‌که‌ى ه��������ه‌ردوو ح��زب��ى ف����ه‌رم����ان����ڕه‌وا ب����ۆ س����ێ الی���ه‌ن��� ه ئۆپۆزسیۆنه‌ک ه و شه‌قامیش ،هیچ پێچ و په‌ناو لوغزێکى تێدا نیی ه تا لێکدانه‌وه و وێناى جیاوازى بۆ بکێشین و بڵێین ،لێره‌دا و له‌م خاڵه و له‌و خاڵه‌یاندا ده‌توانین ژیان بچنینه‌و‌ه و خۆمانى پێ خۆش خه‌یاڵ بکه‌ین و ده‌س��ت��م��ان ب��ه‌ر ل��ۆژی��ک��ى ه��زر و مه‌نتیقى مامه‌ڵه‌ى ژیاندۆستیانه‌ى ئ �ه‌و دوو حزب ه ب��ک�ه‌وێ��ت .چونک ه کۆى به‌یاننامه‌ک ه خاڵی ه ل ه سپێسى هه‌ناس ه به‌خشین ،خاڵیی ه له فاریزه، پڕ پ��ڕه ل ه خاڵى کۆتایى ،پڕ پڕ‌ه ل ه کوشتنى گفتوگۆ ،لێوان لێو‌ه ل � ه ت��رس��ى ئ���ه‌وان ل � ه چ��اک��س��ازى و عه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تى. ب����� ه ک�����ورت�����ى و ب�����ه‌ک�����وردى وه‌اڵم��دان�ه‌وه‌ک�هى یه‌کێتى و پارتى ده‌کاته وه‌اڵم نه‌دانه‌وه ،تا ئه‌و ئاست ه ده‌توانین بڵێین ل ه ڕوى رێزمانیه‌و‌ه به‌کار هێنانى وشه‌ى وهاڵمدانهوه بۆ ئه‌م په‌یام ه هه‌ڵه‌یه ،ده‌کرێت ناوى بنێین په‌یامى ئاگادار کردنه‌وه یان ب ه بیرهێنانه‌وه‌ى خه‌ڵکى ئه‌م هه‌رێم ه ک ه ئه‌وان کێن و چین ،واتا چه‌ند بار‌ه وتنه‌وه‌ى ئه‌و دهستهواژه سواوه ب ه گوێماندا که‌وا باش ه نه‌چین به گژ ئه‌و دوو قوله‌ى قافه‌دا. ئه‌م ئاگادارکردنه‌وه‌یه‌ی یه‌کێتى و پارتى راست و ره‌وان پێمان ده‌ڵێت، ئێم ه به‌و شێوه‌یه‌ی ک ه بیست ساڵ ه هێناومان ه و ئ��ێ��وه‌م��ان پ��ێ گۆش ک��ردووه ،ده‌توانین بژین و بنوین و بخۆین و بونمان هه‌بێت و ژماره‌ى زۆر و بۆربین ،هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌م حکومهته وات �ه یه‌کسانکردنه‌وه‌ى ئێمه ب ه بچوکبونه‌وه ،یه‌کێتى و پارتى ده‌ڵێن ئێمه دیموکراسى ڕاسته‌قینه و بێ ماکیاژ و بێ ئارایشت وه‌ک ڤایرۆسێکى کوشنده سه‌یر ده‌که‌ین و سه‌رجه‌م خان ه و شان ه نهێنیه‌کانمان ل � ه ب���ه‌ر ی���ه‌ک ه �ه‌ڵ��ده‌وه‌ش��ێ��ن��ێ��ت و به‌رگه‌ى ناگرین ،پێمانده‌ڵێن ئێم ه ل ه سه‌ر به‌شکردنى ئاسمان و ڕێسمانى ئه‌م نیشتمان ه ڕێکه‌وتوین ،ب ه شێوه‌ى وه‌زی��رێ��ک بۆ تۆ و وه‌زی��رێ��ک بۆ م��ن و ب��ۆ ت��ۆ ف �ه‌ڕاش��ێ��ک و بۆ منیش مجه‌وه‌رێک ،مودمین بوین، موعتادین ب ه ته‌وافوق و ده‌توانین به‌و شێوه‌ی ه جێگاى ئێوه‌ش بکهینهوه و ئیمتیازتان پێ ببه‌خشین ک ه خۆمان پێمان ڕه‌وایه و زه‌ره‌رى بۆ په‌زه‌کانمان ن��ی��ی�ه ،ب����ه‌ده‌ر ل �ه‌م � ه هه‌رچییه‌ک ک ه داواى ده‌ک �ه‌ن و ده‌یڵێن خه‌ون ه و خه‌ونیش ناچێت ه بابى ئه‌م جۆره سیاسه‌تکردنه‌ى ئێمه‌وه ،به‌اڵم هێشتا ده‌ت��وان��ی��ن لێیان نائومێد نه‌بین و پێیان بڵێین س��وارى مه‌وجى به‌ڵێنى دراوس��ێ��ک��ان��ى هه‌رێمى کوردستان مه‌بن و مه‌که‌ون .چونکه مه‌وجێکى بێ ئامان ه و دواجار ئێمه‌ى خه‌ڵک زی��خ ده‌بین و ده‌مێنینه‌وه ،ئێوه‌یش ئه‌ى یه‌کێتى و پارتى وه‌رن سوارى ئ �ه‌م مه‌وجى شه‌قامه‌بن ئێمه ئێوه به‌خۆمان ده‌زانین و پێمان خۆش نیی ه خنکاندنتان ببینین. @salartutmani yahoo.com
کوردستانی و هەرێمی
کوردانى رۆژئاوا هه‌نگاو به‌ره‌و ئازادى ده‌نێن خه‌بات بکه‌ن. له‌سه‌ره‌تاى ئه‌م مانگه‌دا له‌و واڵته کۆمیسیۆنێک بۆ لێکۆڵینه‌و‌ه له چۆنێتى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ئه‌و کوردانه‌ى که ناسنامه‌یان لێسێندراوه‌ته‌و‌ه دامه‌زرێندرا. بڕیاره کۆمیسیۆنه‌ک‌ه تا ()15ى نیسان لێکۆڵینه‌وه‌کانى ته‌واو بکات و پێشنیارێکى یاسایى بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان پێشکه‌ش به سه‌رۆک کۆمار بکات. ناسنامه‌ى ( )300هه‌زار کورد دهدرێتهوه: ئاژانسى ده‌وڵه‌تى سوریا (سانا) رایگه‌یاند که به‌شار ئه‌سه‌د ،ئه‌و پێشنیاره‌ى قبووڵ ک��ردووه و هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ى له شارى حه‌سه‌ک‌ه ناسنامه‌یان نییه ده‌توانن ببن‌ه خاوه‌ن ناسنامه .راگه‌یه‌ندرا به پێى ئه‌و بڕیاره، نزیکه‌ى ( )300ه�ه‌زار کورد که ناسنامه‌یان نییه، دهبنه خ��اوه‌ن ناسنامه .زانیارییه‌کان ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ک �ه‌ن دواى ئ�ه‌و بڕیاره له رۆژن��ام�ه فه‌رمیه‌کاندا ناوى ئه‌و کهسانه ئاشکرا ده‌کرێت و وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ به‌رپرسیارێتى ئه‌و کاره له ئه‌ستۆ ده‌گرێت. ئه‌سه‌د ،له کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ هۆز‌ه کورده‌کاندا بڕیارى ئازاد کردنى ( )48کوردى دا که له نه‌ورۆزى پاردا ده‌ست به‌سه‌ر کرابوون. رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ له سوریا ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى ئازاد کردنى ئه‌و کوردانه‌یان وه‌ک هه‌نگاوێکى باش هه‌ڵسه‌نگاندووه ،رایانگه‌یاند که چاوه‌ڕێن هه‌موو گیراوانى سیاسى ئازاد بکرێن و ئازادى بیروڕا مسۆگه‌ر بکرێت.
ساڵی دووه‌م ژماره 51 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/22 - 2011/4/11 دووشه
[ ئا /باران ره‌خت‌ه ]
4
جارێکى تر خۆپیشاندان سوریاى هه‌ژاند و ( )4/8دواى نوێژى هه‌ینى ل ه زۆرب�هى شاره‌کانى ئه‌و واڵت ه خۆپێشاندانى ناڕه‌زایى ده‌ستى پێکرد ،که‌ناڵى ئه‌لجه‌زیر ه رایگه‌یاند ل ه ئه‌نجامى هێرشى هێزه‌کانى ده‌وڵه‌ت بۆ سه‌ر خۆپیشانده‌ران ( )30که‌س ک��وژراون. راشگه‌یاندرا ل ه شاره‌کانى قامیشلۆ ،عاموود ه و چه‌ندین هه‌رێمیتر خۆپیشاندان به‌ڕێو ه چووه ،تا دێت کوردان داواکانى خۆیان له رێگه‌ى خۆپیشاندانه‌کانه‌و ه ده‌خه‌ن ه روو ده‌وڵه‌تیش بۆ په‌یوه‌ندى کردن له‌گه‌ڵ کورد دێت ه سه‌ر هێڵ.
به گوێره‌ى سهرچاوه هه‌رێمییه‌کان )4/5( ،به‌شار ئه‌سه‌د ،سه‌رۆک کۆمارى سوریا له‌گه‌ڵ به‌شێک له سه‌رۆک هۆز‌ه کورده‌کانى رۆژئ��اواى کوردستان کۆبۆته‌وه .له‌و دی��داره‌دا ،سه‌رۆک هۆز‌ه کورده‌کان له پێناو چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کاندا داوایان له ئه‌سه‌د ک��ردووه که به‌ڕێوه‌به‌رانى هه‌رێمه‌ک‌ه له‌گه‌ڵ گه‌لدا
هه‌ر ئازادیان ده‌وێت: رۆژئاواى کوردستان ،تادێت هه‌وڵه‌کانى خۆیان بۆ به‌ده‌ستهێنانى ماف‌ه سیاسیه‌کانیان چڕ دهکهنهوه ،له‌و چوارچێوه‌یه‌دا پارتى یه‌کێتى دیموکراتى (،)PYD رۆژى ( )4/8له ش��ارى قامیشلۆ خۆپیشاندانێکى رێکخست که داواک���را س�ه‌رج�ه‌م گیراوانى سیاسى ئازاد بکرێن و کۆتایى به گوشاره‌کان بهێندرێت ک ه له مه‌یدانى سیاسیدا به‌ڕێوه‌ده‌چن ،خۆپیشاندانه‌ک ه درووشمى «یان ئ��ازادى یان ئ��ازادی» تێدا کێشرا و
هه‌روه‌ها له خۆپیشاندانه‌که‌دا هێزه سیخوڕیه‌کانیش ک ه هێرش دهکهنه سه‌ر کورد شه‌رمه‌زار کرا و پشتگیرى خۆشیان بۆ راپه‌ڕینه‌کانى گه‌لى سوریا ده‌بڕى)PYD( . ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد که« :دیموکراتیزه‌بوونى سووریا به چاره‌سه‌رکردنى پرسى کورددا تێده‌په‌ڕێ» ،هه‌روه‌ها رۆژن��ام�هى ( )Pravdaراپۆرتێک به ناونیشانى «داهاتووى سوریا له‌ده‌ستى کورد دایه« باڵوده‌کاته‌وه، رۆژنامه‌ى ناودارى روسیا ( )Pravdaراپه‌ڕینى گه‌لى سوریاى شرۆڤ‌ه ک��ردووه و نوسیویه‌تى که داهاتووى
سنور ه ده‌ستکرده‌کان ل ه هه‌موو پارچه‌کانى کوردستاندا،
سلێمانیدا ههیه له هه‌ولێر و دهۆکیش ههیه و گله‌یى و گازنده‌ى خه‌ڵک له ئه‌داى حکومهته نه‌ک له ئه‌داى حزب ،ده‌ى حکومه‌ت له ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتیشدا ههیه، که‌وابوو له‌وێش نادادى ههیه .وتیشى «قه‌تڵوعامکردنى گه‌ل له‌الیه‌ن ده‌ساڵتێکى خۆماڵییه‌و‌ه ئهوه پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندى دهسهاڵته نه‌ک دیموکراتى».
ئه‌وه‌ى گه‌لى کورد نیشانى داوه و له مێژوشدا هه‌روای ه گه‌لێکى ه �ه‌ر‌ه دیموکراتى رۆژه �ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاسته، که‌مانگه‌ر وتیشى «ئێستا ئه‌گه‌ر ته‌ماشا بکه‌ین سنور‌ه ده‌ستکرد‌ه جوگرافییه‌کان له ناو مێشکى گه‌لى کوردا له هه‌موو پارچه‌کانى کوردستاندا به‌تایبه‌تى ل ه باشوورى کوردستان سڕاوته‌وه ،بۆ راستى ئهمه ئه‌گه‌ر گه‌لى کورد له رۆژهه‌اڵت بکه‌وێت‌ه ژێر زه‌خت و زۆره‌وه ئه‌وا له باشور هه‌ڵوێست ده‌نوێنن ،که ئهوه نیشانده‌رى پێشکه‌وتنى رۆحى نه‌ته‌وه‌ییه ،بۆیه پێویسته ده‌سه‌اڵتى ک��وردى ل�ه‌و خۆپیشاندانان‌ه نه‌ترسێ» که‌مانگه‌ر، ئه‌وه‌شى خسته‌روو «به‌ڕاستى ئێستا له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا که خۆپیشاندان له‌سه‌رجه‌م پارچه‌کانى کوردستان سه‌ریهه‌ڵداو‌ه کاتى هه‌وڵدان‌ه بۆ ده‌وڵه‌تى ک��وردى». ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات کاتێ له چاخى رێنیسانسا گۆڕانکارى ده‌ستى پێکرد له ئه‌وروپا ( )400ساڵى خایاند ،ب�ه‌اڵم ئێستا ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى ن��اوێ «له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌زمون ههیه ،گه‌لێکى هۆشیار ههیه کورد حکومه‌تى ههیه ،به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش مه‌ترسى ده‌ره‌کیمان له‌سه‌ر نیه ،کاتێ مه‌ترسیمان له‌سه‌ر‌ه ئه‌گه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم نه‌یه‌وێ چاکسازى به‌کات» .که‌مانگه‌ر ،پێشیوای‌ه ک ه ده‌سه‌اڵت ده‌یه‌وێ ههمیشه خۆى و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى بپارێزێ ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و ناڕهزایهتییه که له ناوچه‌ى
ده‌رب��اره‌ى ناردنه‌وه‌ى ئه‌و کوردانه‌ى رۆژه�ه‌اڵت ک ه چه‌ند ساڵێکه له هه‌رێمى کوردستان ژیان ده‌گوزه‌رێنن بۆ ژێر ده‌سه‌اڵتى ده‌وڵه‌تى ئێران ،شێرزاد که‌مانگه‌ر وتى «جگه له‌وه‌ى نادیموکراتی‌ه له گۆڕ پێوانه‌کانى ئه‌خالقى سیاسى هیچ ده‌وڵه‌تێک و هیچ حزبێک به‌تایبه‌تى ک��وردا ناگونجێ ،هه‌موو الی �ه‌ک باش رژێمى ئێران ده‌ناسین که چ رژێمێکى وه‌حشى و تیرۆرسته ،شێرزاد که‌مانگه‌ر ،له‌به‌ر ئهوه پێیوایه ئه‌و کوردان‌ه دیپۆرت کراونه‌ته‌و‌ه ئه‌گه‌ر کرێکار بن ئه‌گه‌ر سیاسیش بن که‌س مافى ئه‌وه‌ى نییه که دیپۆرتیان بکاتهوه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى چه‌ند که‌سێک له رۆژهه‌اڵتى کوردستان که په‌ناى بۆ باشورى کوردستان هێناوه و وه‌ک پاڵپشتێک بۆخۆیان بینیویانه ،نائه‌خالقیی‌ه ک ه ته‌سلیمى رژێمێک بکرێته‌و‌ه که ئاشکرایه له گه‌ڵ کوردا چۆنه ،که‌مانگه‌ر پرسیار ده‌کات و وتى «لێره پرسیاره‌ک‌ه ئ�ه‌وه‌ی�ه بۆ ده‌ب��ێ حکومه‌تێکى ک��وردى به‌رامبه‌ر به‌که‌سێکى کورد که له بوارى سیاسى – ئابورى -کۆمه‌اڵیه‌تى له په‌ناى زه‌ختدای‌ه په‌ناى بۆ باشورى کوردستان هێناوه و تۆش راده‌ستى ئێرانێکى دڕنده‌ى ده‌که‌یته‌و‌ه ئهمه دیاره له ده‌ره‌وه‌ى پێوانه‌کانى مرۆڤایه‌تیدایه ،که‌مانگه‌ر ئ�ه‌وه‌ش رونده‌کاته‌و‌ه که، ئه‌گه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم به ته‌سلیمکردنه‌وه‌ی ئه‌م کوردان‌ه بیه‌وێ وه‌ک کارتێکى فشار بۆ سه‌ر ئێم ه به‌کارى بێنێ ئهوه به دڵنیاییه‌و‌ه له‌سه‌رجه‌م به‌رژه‌وه‌ندى کوردیداو‌ه و هاوکارى دوژمنى کردووه.
شێرزاد که‌مانگه‌ر:
[ دیدارى /ساالر بیاره‌یى ] شێرزاد که‌مانگه‌ر ،ئه‌ندامى کوردیناسیۆنى پارتى ژیانى ئ��ازادى کوردستان (پ��ژاک) له‌م دی��اره‌دا ئاماژ ه بۆ خۆپیشاندانه‌کانى باشورى کوردستان ده‌ک��ات ک ه هاواڵتیان مافى ره‌واى خۆیان ه ک ه داواى چاکسازى و بنه‌بڕکردنى گه‌نده‌ڵى ل ه حکومه‌ته‌که‌یان بکه‌ن ،جه‌ختیشکرده‌و ه ک ه ناردنه‌وه‌ى کوردان بۆ ژێر ده‌سه‌اڵتى ئێران ئه‌و ه «ناردنه‌وه‌ى ئه‌و کوردان ه بۆ ژێر ده‌سه‌اڵتى ده‌وڵه‌تى وه‌ح��ش��ى و دڕن����ده‌ى ئ��ێ��ران جگ ه ل�ه‌وه‌ى نادیموکراتی ه ل ه گۆڕ پێوانه‌کانى ئه‌خالقى سیاسى هیچ ده‌وڵه‌تێک و هیچ حزبێک به‌تایبه‌تى کوردا ناگونجێ».
راپه‌ڕینی کورد کۆتایی ب ه رژێمی ئه‌سه‌د ده‌هێنێت
سوریا له ده‌ستى ک��وردان دایه .رۆژنامه‌ک‌ه ئامژه‌ى بۆ ئه‌کرد که یه‌کین‌ه تایبه‌ته‌کانى سوریا له ناویدا ده‌سه‌اڵتدارنى سوریا و هێزێکى لشکرى گواستراوه‌ته‌و‌ه ب��ۆ ه�ه‌رێ��م�ه ک��وردی��ی �ه‌ک��ان .پ��س��پ��ۆڕى رۆژه �ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاست ( )Sergey Demidenkoئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد گه‌ر که‌مایه‌تیه‌کانى دروزى و کوردان راپه‌ڕن ئه‌وا رژێمى ئه‌سه‌د هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه .رۆژنامه‌ک‌ه ئه‌وه‌شى ێ ملیۆن کورد ده‌ژین. خستوه‌ته‌ڕوو که له سوریادا س ژنانیش دێن‌ه کۆڕى خه‌بات: ژنانیش له‌و رۆژئاواى کوردستان ،دێنه‌سه‌ر هێڵ و ئاماژه به هه‌ڵوێسته‌کانى خۆیان ده‌که‌ن بۆ گه‌له‌که‌یان له سوریا و نه‌ته‌وه‌که‌یان له رۆژ ئاواى کوردستان بۆی ه (یه‌کێتى ستار) سه‌باره‌ت به رووداوه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى سوریا لێدوانێک ب�ڵاوده‌ک��ات�هوه ،ئاماژه ده‌ک��ات بۆ راپه‌ڕینى گه‌الن له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ،رۆڵى ژنان له شۆڕشه‌کان به درێژایى مێژوو. مه‌جلیسى یه‌کێتى س��ت��ار ،ئ���ه‌وه‌ده‌خ���ات���ه‌ڕوو ک ه ده‌وڵه‌تى سوریاش وه‌ک ده‌وڵه‌تانیتر ،هه‌مان سیاسه‌تى ده‌سه‌اڵتدارى له دژى ژنان په‌یڕه‌و ک��ردووه ،به ده‌یان ساڵه که یاساى ره‌وشى نائاسایی ،له‌ناوبردنى کلتور و کۆمه‌اڵیه‌تى له دژى ژنان له سوریا به گشتى و ژنانى کورد به تایبه‌تى بهڕێوه ده‌چێت .کلتورى ده‌ستدرێژى له به‌رامبه‌ر هه‌م له رۆژئ��اواى کوردستان و هه‌م ل ه سوریا به‌رده‌وامه .ژنان به‌رده‌وام ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌کرێن و رووبه‌ڕوى ئهشکهنجه و کوشتن ده‌بنه‌وه. چه‌ندین س �ه‌رچ��اوه ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���هوه ده‌ک���ه‌ن ک ه ه�ه‌ری�ه‌ک ل�ه تاڵه‌بانى و ب��ارزان��ى نوێنه‌رى خۆیان ن��اردو‌ه بۆ الى ئه‌سه‌د به‌مه‌به‌ستى پشتگیرى کردنى له مانه‌وى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى ،پێشیان راگهیاندوه «ئه‌وان ناهێڵن هێزه ئۆپۆزسۆن‌ه ک��ورده‌ک��ان که نیشته‌جێى هه‌رێمى کوردستانن چاالکى و کاردانه‌وه‌یه‌کیان هه‌بێت به‌رامبه‌ر به سوریا».
هه‌ڵوێستى پژاک له‌مه‌ڕ خۆپیشادانه‌کانى هه‌رێم
ک����ه‌م����ان����گ����ه‌ر ،ل�����ه دواى راپ�ه‌ڕی��ن��ی��ش�هوه ک���وردى ب��اش��وور وه‌ک که‌مانگه‌ر وت��ى« :ئ �هوه ( )20س��اڵ�ه خ��اوه‌ن��ى حکومه‌تى خۆیه‌تى دی��اره نهیتوانیوه داخ��وازى خه‌ڵکى که ئازادیی‌ه پێکى بهێنێ، ئه‌و ناڕهزایهتیانه له ئه‌نجامى سیاسه‌تێکى ههڵه و گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داله‌تى به‌رامبه‌ر ب ه گه‌لى کورد هه‌تا ئێستا هاتووه‌ت ه ئاراوه سه‌رى ههڵداوه ،که ئه‌م هاواڵتیان ه ل���������� ه
به‌تایبه‌تى ل ه باشوورى کوردستان سڕاوه‌ته‌وه
رێگاى خۆپیشاندانه‌و‌ه به‌شێوازێکى دیموکراتیان ه گ��وزارش��ت��ى ل��ێ��ده‌ک�ه‌ن ،ک�ه پێویستى ده‌ک�����رد ل���ه‌الی���ه‌ن ح��ک��وم�هت��ى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان���هوه به‌شێوازێکى دیموکراتیان ه وه‌اڵمى داخوازییه‌کانیان ب���درای���هت���هوه« ،ب��ه‌اڵم ش���ێ���رزاد ک�ه‌م��ان��گ�ه‌ر، ن���ی���گ���ه‌ران���ى ئ����ه‌وه‌ب����وو ک���ه ئ����ه‌م ه��اواڵت��ی��ان�� ه ل����ه الی������ه‌ن ح��ک��وم �هت � ه خ���ۆم���اڵ���ی���ی���ه‌ک���هی���ان���هوه روب����ه‌ڕوى شه‌هید ب���وون و هه‌موو جۆره زوڵم و زۆر و چه‌وساندنه‌وه‌یه‌ک ده‌بنه‌وه، له‌به‌ر ئهوه که‌مانگه‌ر جه‌خت ل���هوه ده‌ک��ات��هوه ک�ه پێویست ه کوردانى باشوور له بوارى سیاسى ،ل�ه ب��وارى
شێرزاد که‌مانگه‌ر
کۆمه‌ڵگا ،له بوارى ئابورى ،خۆیان بپارێزن و بگه‌ن به ئازادى. ئه‌م خۆپیشاندانه سه‌رجه‌م پێکهاته‌کان به‌ڕێوه‌ى ده‌به‌ن: ئه‌ندامه‌که‌ى کوردیناسیۆنى (پژاک) ،رهخنه له‌وان ه ده‌گرێ که پێیان وایه ده‌ستێک یان گروپێکى دیارى کراو ئه‌م خۆنیشاندانان‌ه ده‌بات بهڕێوه «ئێمه ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها به‌ناوى ئۆپۆزیسیۆن چاوى لێ بکه‌ین ئهوه هه‌ڵه‌یه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر ته‌ماشا بکه‌ین هه‌موو چین و توێژێکى تێدایه« ،ئه‌وه‌شى وت «نابێ که‌سێک به‌تایبه‌ت تاوانبار بکرێت به دروست کردنى ئه‌م شۆڕش ه له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى دی��اره تێکه‌ڵه‌یه‌ک‌ه له هه‌موو چین و توێژه‌کان ،جگه له‌وه‌ش ئه‌م بچوککردنه‌وه‌ى خۆپیشاندان ه بۆ ده‌ستى گروپێک یان ئۆپۆزیسیۆن هه‌ڵهاتن‌ه ل ه راستییه‌کان» ،ئه‌ندامه‌که‌ى کوردیناسیۆنى پژاک، هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات :نه‌ک هه‌ر له کوردستاندا، به‌ڵکو له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا ده‌سه‌اڵتێک نهیتوانیوه ببێت‌ه وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ى داخوازییه‌کانى گه‌ل. شێرزاد که‌مانگه‌ر ،له‌وه‌ش ده‌دوێت ئێستا که ئه‌و خۆپیشاندانه‌ى له باشوریش هاتووه‌ت‌ه ئاراوه دیموکراتی ه و به‌رژه‌وه‌ندى ده‌سه‌اڵتى خستوت‌ه مه‌ترسییه‌وه ،له‌به‌ر ئهوه ئه‌گه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم ده‌یه‌وێ بارودۆخێکى ئارام بێت ه ئاراوه پێویسته به‌ده‌م داواکارى خه‌ڵکه‌و‌ه بچێ ،له‌به‌ر
دیپۆرتکردنه‌وه‌وى کورده‌کانى رۆژهه‌اڵت
هـــــه‌واڵی کوردستانی
خێمه‌ى چاره‌سه‌رى گه‌یاندرای ه ئه‌وروپا
ئه‌ردۆغان سیاسه‌تى دووڕوویان ه ده‌کات
رۆژى مافى مرۆڤى کوردستان
هه‌ڵدانى خێمه‌کانى چ��اره‌س �ه‌رى دیموکراتى له واڵتانى ئ�ه‌وروپ��ا روو له زی��ادب��وون ده‌ک��ات. رۆژه‌ى ( )4/7ل �ه ش��ارى به‌رلین-ى ئه‌لمانیا هێزه‌کانى پۆلیس هێرشیان ک��رده س�ه‌ر خێمه‌ى چاره‌سه‌رى دیموکراتى و کۆیان ک��ردهوه ،به‌اڵم به‌هۆى پێداگیرى ک��وردان ،جارێکى تر خێمه‌ى چ��اره‌س �ه‌رى دیموکراتى ه �ه‌ڵ��درای �هوه .له شارى کۆلنیش هه‌فته‌ى راب���ردوو خێمه‌ى چ��اره‌س�ه‌رى دیموکراتى ه�ه‌ڵ��درا و ئێستاش ب �ه‌رده‌وام �ه .ل ه ستۆکهۆڵم-ى پایته‌ختى سویدیش له ()4/4 هوه چاالکى به‌هه‌مان شێوه ب�ه‌ڕێ��وه ده‌چێت و له‌الیه‌ن کوردستانیان و دۆستانى گه‌لى کوردهوه به‌سه‌ر ده‌کرێته‌وه .الش ئۆلى ،سه‌رۆکى پارتى چه‌پى سوید ،به‌یاوره‌ى شاندێک که نوێنه‌رانى پارتى سه‌وزیشى ل�ه‌ن��اوداب��وو ،س�ه‌ردان��ى خێمه‌ى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کرد و پشتیوانى خۆى بۆ چاالکییه‌که ده‌ربڕی.
سه‌رۆکایه‌تى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى کۆماجڤاکێن ک��وردس��ت��ان ( ،)KCKوه‌اڵم����ى ئ���ه‌و داوای����هى ئۆجه‌النى دای�ه‌وه‌و رایگه‌یاند که ئه‌وان هه‌تا ()15 ى ح��وزه‌ی��ران ،ل�ه ره‌وش���ى پاراستنى ڕه‌وادا ده‌ب��ن. ( ،)KCKداوا له هه‌موو هێزه‌کانى کوردستان و کاربه‌ده‌ستانى باشوورى کوردستان ده‌کات رۆڵى خۆیان بگێڕن له چاره‌سه‌رکردنى پرسى ک��ورددا. سه‌رۆکایه‌تى کۆنسه‌ى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى (،)KCK له لێدوانه‌که‌ى ئاماژه بۆئه‌وه‌شده‌کات که ئه‌وان ب ه مه‌به‌ستى چاره‌سه‌رى یه‌کێتى ئاشتیانه ،چه‌ندین جار ئاگربه‌ستیان راگه‌یاندووه .راشیده‌گه‌یه‌نێت :حکومه‌تى ئاکه‌پ‌ه و ده‌وڵه‌تى تورکیا له دژى ئه‌و گه‌ریالیانه‌ى له ره‌وش��ى بێچاالکیدان ئۆپه‌راسیۆنه‌کانیان زیاتر ک��ردووه .له شه‌رنه‌خ ،چه‌ولیک و هه‌ر‌ه دووای��ى ل ه هاتاى گه‌ریالکانى ئێمه‌یان کوشت .ئاکه‌پ‌ه له دڵه‌و‌ه هه‌نگاو نانێت و ئاشکرایه ،که حکومه‌تى ئه‌ردۆغان سیاسه‌تى دووڕوویان‌ه ده‌کات.
م��ح �ه‌م �ه‌د س��دی��ق ک����ه‌ب����وودوه‌ن����د ،س��ه‌رۆک��ى رێکخراوى مافى مرۆڤى کوردستان که ئێستا ل ه گرتووخانه‌دای‌ه و به ( )11ساڵ زیندانى سزادراوه، رۆژه�ه‌اڵت تایمز ،باڵوى کردۆتهوه که به بۆنه‌ى (9ى ئه‌پرێل ٢٠ -ى خاکه‌لێوه) له‌یادى حه‌وت ساڵه‌ى دامه‌زراندنى رێکخراوه‌که‌وه ،په‌یامێک ئاراسته‌ى راى گشتى ده‌ک���ات و داوا ده‌ک���ات س��اڵ��ڕۆژى دامه‌زراندنى (رێکخراوى مافى مرۆڤى کوردستان) به‌ناوى رۆژى (مافى مرۆڤى کوردستان) ناوببرێت و له‌وباره‌یه‌شه‌و‌ه داواى هاوکارى له هه‌مووالیه‌ک ده‌کات .که‌بوودوه‌ند ،له په‌یامه‌که‌یدا له چه‌ندین خاڵدا ئامانج و به‌رنامه‌ى داهاتووى رێکخراوه‌که دی����ارى ده‌ک����ات ک �ه بریتین ل �ه ت��ێ��ک��ۆش��ان ب��ۆ: دیموکراتى ،ئاشتی ،مافه‌کانى مرۆڤ ،مافى کورد له هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان ،یه‌کسانى نێوان ژن و پیاو ،نه‌هێشتنى سزاى سێداره ،به‌رگرى مافى که‌مین‌ه نه‌ته‌وه‌یى و ئاینیه‌کان.
دادپه‌روه‌رى نه‌ماوه ،ل ه کۆاڵنه‌کان نوێژ ده‌که‌ین (پژاک) حکومه‌تى هه‌رێمى شه‌رمه‌زار کرد
له باکورى کوردستان ،له‌به‌رامبه‌ر ترس و ناڕه‌زایه‌تى ئاکه‌پ‌ه که به‌هۆى هه‌ڵدانى خێمه‌کانى چاره‌سه‌رى و کردنى نوێژى هه‌ینى به‌کۆمه‌ڵ نیشانى دابوو، ئه‌م هه‌ینیه‌ش ( )4/8به‌کۆمه‌ڵ له ئامه‌د نوێژى هه‌ینیان کرد .سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش ،هاوسه‌رۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراتى که ئاماد‌ه بوو له‌وێ، ئاماژه‌ى به سیاسه‌ته‌کانى ئاکه‌پ‌ه کرد جه‌ختیکرده‌وه: ئاکه‌پ‌ه ده‌ی���ه‌وێ له مزگه‌وته‌کانه‌و‌ه پیالنه‌کانى له‌دژى ته‌ڤگه‌رى ئازادى گه‌لى کورد به‌ڕێوه‌به‌رێت. خه‌ڵى ئاماد ،له‌به‌رده‌م خێم‌ه هه‌ڵدراوه‌کانى چاره‌سه‌رى دیموکراتى نوێژى هه‌ینیان کرد ،وتاربێژى نوێژى هه‌ینی ،وه‌اڵمى حکومه‌تى ئاکه‌په‌ى دایهوه و ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که ئاکه‌پ‌ه ده‌یه‌وێ کوردان وانیشان بدات که له‌دژى مزگه‌وتن و مزگه‌وت ماڵى خوایه .ئێم ه له‌دژى مزگه‌وت نین ،به‌اڵم له‌دژى مزگه‌وته‌کانى ده‌وڵه‌تین .به‌هۆى ئه‌وه‌ى دادپه‌روه‌رى نه‌ماوه ،ئێمه ل ه کۆاڵنه‌کان نوێژ ده‌که‌ین.
پارتى ژیانى ئازادى کوردستان (پژاک) وه‌اڵمى لێدوانه‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانى دایهوه که چاالکییه‌که‌ى ئه‌م دواییه‌ى گه‌ریالکانى په‌ژاکى ش �ه‌رم �ه‌زار ک��ردب��وو ،ش��ێ��رزاد که‌مانگه‌ر ،ئه‌ندامى کۆردیناسیۆنى پژاک ،رایگه‌یاند :ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ى حوکمه‌تى هه‌رێم ره‌وایه‌تى به ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى ده‌وڵه‌تى ئێران ده‌دات له‌دژى گه‌لى کورد .گه‌ریالکانى هێزه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان ،له ( )4/1چاالکییه‌کیان ل ه وه‌اڵمى له‌سێداره‌دانى ئه‌ندامى (پژاک) حسێن خزرى له هه‌رێمى مه‌ریوان کردبوو ،حکومه‌تى هه‌رێمیش لێدوانیدا و ئه‌و چاالکییه‌ى شه‌رمه‌زار کرد .که‌مانگه‌ر، سه‌باره‌ت به چاالکییه‌که‌یان رایگه‌یاند :ئێمه به‌و چاالکییه ،هه‌بوونى گه‌له‌که‌مان پ��اراس��ت .به‌اڵم حکومه‌تى هه‌رێم به‌و هه‌ڵوێسته‌ى هاوکارى خۆى بۆ هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کان خسته‌ڕوو .کاتێک گه‌نجانى کورد له‌سێدار‌ه دران ،حکومه‌تى هه‌رێم له‌کوێ بوو ،بۆ ئه‌و کردهوه وه‌حشیانه‌یه‌ى شه‌رمه‌زار نه‌کرد؟
داواکارى گشتى ل ه گه‌رمیان چه‌کدار له‌خۆیه‌و ه ناتوانێت ته‌ق ه بکات تا به‌رپرسێک فه‌رمانى پێنه‌کات [ دیداری /دلێر عه‌بدولڕه‌حمان ]
چه‌تر :تائێستا که‌س له‌وان ه ناسراونه‌ته‌و ه ک ه ته‌قه‌یانکردوه؟
-تائێستا ک�ه‌س ن�ه‌ن��اس��راوه‌ت�هوه ،چونکه مانگى
ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
5
داواک��ارى گشتى بۆ ئ�ه‌وه‌ى له دادگ��ا سکااڵ تۆمار ب��ک��ات ،تێناگه‌م که‌سێک به‌بێ فه‌رمانى دادوه‌ر ده‌گیرێت بۆ پێمان ناڵێ ،من له‌کاتى خۆپیشاندانه‌که‌دا سه‌ردانى زیندانى ئاسایشمکردوو‌ه زیندانیه‌کم نهبینیوه په‌یوه‌ندى به‌خۆپیشاندانه‌و‌ه هه‌بێت ،ئه‌وکه‌سه‌ى ده‌گیرێت رۆژێک داواکه‌یان بخه‌ن‌ه به‌رده‌مى سه‌رۆکى یه‌که‌ى بۆنای‌ه بۆالى ئێمه بڵێ من گیراوم بۆ ئه‌وه‌ى من به‌دوایدا ئیدارى‌و ئه‌ویش ده‌بێت له‌ماوه‌ى دوو رۆژدا وه‌اڵمبداته‌وه بچم و بزانم دادوه‌ر یان ئه‌فسه‌رێک یان به‌ڕێوه‌به‌رى به به‌ڵێ یان نه‌خێر ،ئه‌گه‌ر وه‌اڵمه‌که‌ى سه‌رۆکى یه‌که‌ى یه‌که‌ى ئیدارى گرتویه‌تى ،ئه‌گه‌ر هه‌ر هه‌ڵمه‌تێکى گرتن ئیدارى نه‌رێنى بوو ئهوه بێن سێ دادوه‌ر بڕیارى لێده‌دا هه‌بێت له شاره‌که‌دا پێمخۆش‌ه ئاگادارمان بکهنهوه بۆ که بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى یه‌که‌ى ئیدارى یاساییه یان ئه‌وه‌ى به‌دواداچونى بۆ بکه‌م ،من له‌م فه‌رمانگه‌یه‌دا نایاساییه ،تائێستا یه‌ک بڕیار له گه‌رمیاندا ئیستئناف تا کاتژمێر ( )2,30خوله‌ک ده‌وام ده‌که‌م که‌سێک نه‌کراوه‌ته‌وه. زانیاریم نه‌داتێ چۆن بزانم خه‌ڵک گیراوه ،هه‌تا به‌پێی چه‌تر :هه‌ندێجار بۆ پێدانى مۆڵه‌ت سه‌رۆکى یاساش ئه‌گه‌ر زانیارى شه‌خسیم هه‌بێت بۆم نیه قسه‌ى یه‌که‌ى ئیدارى مه‌رج داده‌نێت ،ئه‌و شێواز ه بۆ له‌سه‌ر بکه‌م ده‌بێت که‌سێک هه‌واڵم پێبدات ،ئه‌وخه‌ڵک ه رێگ ه گرتن ه ل ه خۆپیشاندان یان پاراستنى بۆ نایه‌ن هه‌واڵ به‌ئێم‌ه بده‌ن. ئه‌منێتى شار؟ پێم سه‌یر‌ه بڵێی هه‌رشتێک له که‌الر روبدات تۆ لێیچهتر :ته‌قه‌کردن له‌خۆپیشانده‌ران کارێکى به‌رپرسیارى‌و یاساییش نیه چونکه رهنگه خۆپیشاندان نایاساییه؟ ته‌قه‌کردن به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک تاوانه و قه‌ده‌غه‌ی ه له‌شوێنێک بێ‌و تاوان له شوێنێکیتر روبدات ،لهگهڵبهرامبهر خۆپیشانده‌ران بێت یان به‌پێچه‌وانه‌و‌ه و سزاکه‌شى ئه‌وه‌شدا ده‌کرێت بڕیاره‌ک‌ه ئیستیئناف بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى دادگ��اى ئیستیئناف بڕیارى له‌سه‌ر ب��ده‌ن ،ره‌زامه‌ندى له‌یاسادا دیاریکراو‌ه و لێشی بێدهنگ نابین. چه‌تر :دواى خۆپیشاندانه‌کانى ( )25به‌مه‌رج له‌یاسادا نیه یان به‌ڵێ یان نه‌خێر به‌مه‌رجێک ى شوبات ژماره‌یه‌کى زۆر رۆژنامه‌نوس کات‌و شوێن‌و ئامانجى خۆپیشاندانه‌ک‌ه دیاربێت.
ل ه دوای رووداوه‌کانی رۆژی هه‌ینی ()25ی شوباتی که‌الر ،کۆمه‌ڵێک پێشێلکاری یاسایی ئه‌نجامدرا ،له‌وباره‌یه‌و ه نزار حه‌سه‌ن جاف، سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ی داواک��اری گشتی ،له‌م دیمان ه تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا باس له‌وه‌ده‌کات هیچ چه‌کدارێک له‌خۆیه‌و ه ناتوانێت ته‌ق ه بکات تابه‌رپرسێک فه‌رمانى پێنه‌کات، راشیده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وه‌ی له‌که‌الر رویدا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک لێی بێ ده‌نگ نابم. چه‌تر :رۆڵی ئێو ه له‌دواى خۆپیشاندانه‌که‌ى ()25ى شوباته‌و ه چیبوه؟
رۆژى ()25ى شوبات هه‌ینى بوو ئه‌وبارودۆخ‌ه ل هگهرمیان دروستبوو ،له‌به‌ر هه‌ستکردن به به‌رپرسیارێتى و به‌گه‌وره‌یی روداوه‌ک‌ه رۆژى ()26ى شوبات که پشوبوو هاتین‌ه ده‌وامى خۆمان‌و وه‌کو داواکارێکى گشتى به‌ده‌ر له‌ئاراسته‌ى خۆپیشانده‌ران و ده‌سه‌اڵت و هێزه‌کانى تر هه‌ستمکرد سێ جۆر ت��اوان له گۆڕه‌پانه‌که‌دا ههیه، به گرنگم زانى تاوانه‌کان جیابکرێنه‌وه ،سه‌باره‌ت ب ه خۆپیشانده‌ران‌و ده‌سه‌اڵت‌و ئه‌وهێز‌ه چه‌کداره‌ى له‌بڕیار‌ه ( )17خاڵیه‌که‌ى په‌رله‌ماندا باسی لێکراوه ،بۆیه ئه‌و رۆژه الیحه‌یه‌کم داوه‌ت �ه دادوه‌رى لێکۆڵینه‌وه‌و داواى لێپێچینه‌وه‌م کردوه به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌ى خۆپیشاندانه‌که‌یان رێکخستوه ،چونکه مۆڵه‌تیان نه‌بو‌ه و ئ�ه‌وه‌ش به‌پێی ماده‌ى ()10ى یاساى ژماره ()11ى ساڵى ()2011ى په‌رله‌مانى کوردستان‌و بۆ ئه‌وه‌ش سیدییه‌کم پێگه‌یشت که کێ خۆپیشاندانه‌که‌ى رێکخستوه و دام به دادوه‌ر بۆ لێکۆڵینه‌و‌ه و ئه‌ویش لیژنه‌یه‌کى پێکهێنا بۆ دیاریکردنى که‌سه‌کانى نێو سیدیه‌ک‌ه که نزیکه‌ى ( )12که‌س بوون بانگهێشتکران‌ه دادگا و ده‌ستبه‌جێ به که‌فاله‌ت ئازادکران و تائێستاش لێکۆڵینه‌و‌ه تێیدا به‌رده‌وامه، له‌باره‌ى ته‌قه‌کردن‌و کوشتنى دوو که‌س‌و بریندارکردنى زیاتر له ( )25که‌س الیحه‌یه‌کى ترم له‌هه‌مانکاتدا داوه‌ت‌ه دادوه‌رى لێکۆڵینه‌و‌ه و داواى لێپێچینه‌وه‌مان کردووه به‌رامبه‌ر به‌وهێز‌ه ئه‌منی‌ه و پاسه‌وانانى لقى ( )22و ئه‌وهێز‌ه سه‌ربازیانه‌ى ته‌قه‌یان له‌خه‌ڵک کردوه و بونه‌ت ه هۆى کوشتن‌و بریندارکردنى ئه‌و خهڵکه و بۆهه‌مان مه‌به‌ستیش سیدیه‌کمان پێگه‌یشت ده‌ریده‌خات کێ ته‌ق ه ده‌ک��ات له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک وێنه‌دا داومان‌ه ب �ه‌دادوه‌ر لیژنه‌یه‌کى بۆ ناسینه‌وه‌ى ئه‌وکه‌سانه‌ش پێکهێناو‌ه و رۆژانه‌ش چاودێرى که‌یسه‌ک‌ه ده‌که‌م‌و الیحه‌ى سێیه‌میش له‌سه‌ر هێنانه ژوره‌وه‌ى هێزى سه‌ربازى بوو ئه‌وه‌شمان داوه‌ت‌ه دادوه‌ر به‌سیدیه‌ک که ژماره‌ى ئۆتۆمبێله‌کانى تیای‌ه چاوه‌ڕوانى بڕیارى دادگاى لێکۆڵینه‌و‌ه ده‌که‌ین لێکۆڵینه‌و‌ه تێیاندا به‌رده‌وامه.
دیدار
نزار حه‌سه‌ن جاف ،سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ی داواکاری گشتی گه‌رمیان فۆتۆ:دلێر
»
سێ زۆرینه‌ى رۆژه‌کانى پشو‌ه و پاشانیش کۆمه‌ڵێک رێوره‌سمی خۆى ههیه ده‌یدات‌ه پۆلیس و پێداچونه‌وه‌ى بۆده‌کات‌و بڕیار ده‌رده‌کرێت که‌وتین‌ه مانگى سێ‌و «ئه‌وه‌ى ل ه که‌الر پشوه‌کان کاریگه‌رى زۆرى له‌سه‌ر دواخستى که‌یسه‌ک ه رویدا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک دانا ،به‌اڵم له رۆژى یه‌کشه‌ممه‌ى رابردووتره‌و‌ه دادگا لیژنه‌ى ب��ۆ ناسینه‌وه‌ى که‌سه‌کان پێکهێناو‌ه و تا لێى بێدهنگ نابم» که‌سه‌کان نه‌ناسرێنه‌و‌ه ناتوانێت بڕیار ده‌ربکات له‌سه‌ر سیدى ده‌بێت لیژنه‌ک‌ه ناوى ته‌قه‌که‌ره‌کان ئاشکرا بکات ئه‌وان بانگبکرێن‌و له‌سه‌ر ئیفاده‌ى ئه‌وان ده‌زانین کێ ئه‌و فه‌رمانى گرتنه ،ئه‌وکات گوێ له‌وان ده‌گرین بزانین فه‌رمانى ته‌قه‌کردنى پێداون ،چه‌کدار له خۆیهوه ناتوانێت کۆسپه‌کانى به‌رده‌م جێبه‌جێ نه‌کردنى فه‌رمانى گرتنه‌ک ه ته‌ق‌ه بکات تا به‌رپرسێک فه‌رمانى پێنه‌کات ،ئێمه ب ه چیه ئایا ئهمانه ناگیرێن به‌هۆى خۆ شاردنه‌وه‌وه‌ی‌ه یان وردى چاودێرى که‌یسه‌ک‌ه ده‌که‌ین‌و هاواڵتیان دڵنیا پشتگیری ده‌کرێن ،ئهوکاته ئێمه‌ش له‌سه‌ر رۆشنایى ده‌که‌مه‌و‌ه که‌من بێدهنگ نابم لێی‌و تایاسا سه‌روه‌رى بۆ ئه‌و دوو حاڵه‌ت‌ه هه‌ڵوێست‌ه و بڕیارى خۆمان ده‌ده‌ین‌و ل ه رێگه‌ى مه‌رجه‌عیه‌کانیشه‌و‌ه که سه‌رۆکایه‌تى داواکارى دیاری کردوم له‌سه‌ر ئه‌وکه‌یس‌ه ده‌ڕۆم. چه‌تر :ئه‌گه‌ر ئه‌وکه‌سانه‌ى ته‌قه‌یان کردو ه گشتى و وه‌زاره‌ت���ى داد‌ه وه‌اڵمێکى رون و ئاشکراو ناسرانه‌و ه و الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار ته‌سلیمى باوه‌ڕپێکراومان نه‌ده‌نه‌و‌ه له رێگه‌ى راگه‌یاندنیشه‌و‌ه بێت دادگایان نه‌که‌ن چ هه‌ڵوێستێکى ترتان ده‌بێت؟ به راشکاوى بۆچونى خۆم راده‌گه‌یه‌نم.
و که‌ناڵى راگه‌یاندن روب�ه‌ڕوى توندوتیژى هێز ه چه‌کداره‌کان بونهوه ،له‌وباره‌یه‌و ه هیچ به‌دواداچونێکتان کردووه؟
که‌س نه‌هاتۆت‌ه الى ئێمه سکااڵ تۆماربکات،به ناڕاسته‌وخۆش داوام��ک��ردووه بێن نه‌هاتون ،خۆم رۆشتوم بۆالى که‌سوکارى شه‌هید بیالل داواملێکردون سکااڵ تۆماربکه‌ن‌و پشتیوانتان ده‌بین‌و به‌دواداچون بۆ کێشه‌که‌تان ده‌ک�هی��ن بزانن که‌مته‌رخه‌م کێیه، دادوه‌رى لێکۆڵینه‌و‌ه ماڵ به‌ماڵ گه‌ڕاو‌ه پێنج بریندارى خۆپیشاندانه‌که‌ى ()25ى شوباتى دۆزیوه‌ته‌و‌ه چهنده هاوار ده‌که‌ین ئه‌وانه‌ى تر بێن سکااڵ تۆماربکه‌ن نایه‌ن ،ناتوانێ ته‌له‌فۆن بکات بڵێ ماڵم له‌فاڵن شوێنه ناتوانم بێم بۆالت تا دادوه‌رى لێکۆڵینه‌و‌ه بنێرین بۆ ماڵه‌که‌ى ئیفاده‌ى وه‌ربگرێ ،خه‌ڵک هه‌واڵمان پێنادات ،رۆژنامه‌نوس توشی توندوتیژى ده‌بێت بابێت بڵێ داواکارى گشتى تۆ به‌رگرى له‌مافى گشتى ده‌که‌یت منیش توشی هه‌ڕه‌ش ه بووم تابه‌دواداچونیان بۆ بکه‌ین.
چ��هت��ر :ل����ه‌دواى خۆپیشاندانه‌که‌و ه ژماره‌یه‌کى زۆر هێزى چه‌کدار هێنراونه‌ت ه شارى که‌الره‌و ه ک ه ئه‌م ه پێچه‌وانه‌ى بڕیار ه ( )17خاڵیه‌که‌ى په‌رله‌مانیشه ،ئێو ه داواتان له‌الیه‌نى به‌رپرس نه‌کردو ه سنورێک بۆ ئه‌و هێزان ه دابنێن؟
الیحه‌یه‌که‌م له دژى لیوایه‌کى سه‌ربازى پێشکهشیدادوهرى لێکۆڵینه‌و‌ه کردووه که له‌رۆژى خۆپیشاندانه‌که‌دا هاتۆت‌ه شاره‌که‌و‌ه که له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتارێکه‌و‌ه به‌نوسراو پێم گه‌یشتوو‌ه من به‌زانیارى شه‌خسی خۆم ناتوانم هیچ بکه‌م ،چه‌ندینجار بانگه‌وازمکردوو‌ه گه‌ر شتێکده‌بێت خه‌ڵکى دڵسۆز بابێن هه‌واڵمان پێبده‌ن ،به‌اڵم تائێستا هیچ هه‌واڵێکمان پێنه‌گه‌شتو‌ه سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌ى ده‌یبیستم تائێستا نازانرێت ئ�ه‌و هێزان‌ه سهربه چ ده‌زگایه‌کن ئاسایشن یان پۆلیس یان یه‌که‌ى سه‌ربازى بۆیه پێویستم به‌هه‌واڵى جدى ههیه خه‌ڵکێک هه‌واڵم بداتێ ئه‌و هێزه سه‌ربه‌فاڵن الیه‌نن بۆ ئه‌وه‌ى بزانین هێزى سه‌ربازی‌ه و چه‌تر :ل�ه‌دواى خۆپیشاندانه‌که‌ى ()25ى ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ى شاره‌و‌ه جوڵه‌ى پێکراو‌ه ده‌توانین لێپێچینه‌وه‌ى چه‌تر :ل��ه‌دواى خۆپیشاندانه‌که‌ى ( )25شوباته‌و ه چه‌ندینجار هه‌وڵی ئه‌نجامدانى له‌گه‌ڵدا بکه‌ین ،دڵنیاتان ده‌که‌مه‌و‌ه هه‌رکه‌س هه‌واڵم له‌جێبه‌جێکردنى فه‌رمانى گرتندا حاڵه‌ت بۆحاڵه‌ت ى شوباته‌و ه به‌بێ فه‌رمانى دادوه‌ر رۆژانه خۆپیشانداندراوه ،به‌اڵم رێگرى لێکراو ه یان پێبدات لێی ناوه‌ستم‌و به‌دواداچونى بۆ ده‌که‌م سه‌ر ب هجیاوازى ههیه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وکه‌سه‌ى فه‌رمانى گرتنى بۆ چه‌ندینجار گه‌نج ده‌ستگیرکراون ،له‌وروه‌و ه مۆڵه‌تى پێنه‌دراوه ،خوێندنه‌وه‌تان بۆئه‌و ه هه‌ر حزب‌و الیه‌نێک بێت. ده‌رده‌چێت حکومى بێت حه‌تمه‌ن مه‌رجه‌عى خۆى هه‌ی ه چه‌تر :باڵوکردنه‌وه‌ى هێز بۆ رێگریکردن ل ه چیه؟ و ده‌بێت ره‌زامه‌ندى مه‌رجه‌عى خۆى بۆ وه‌ربگیرێت‌و چ هه‌نگاوێکتان ناوه؟ بۆ ئیستیئنافى ناکه‌نه‌و‌ه ئه‌و که‌سانه‌ى داواى خۆپیشاندان تاچه‌ند یاساییه؟ تێناگه‌م ل�ه‌زۆر راگه‌یاندن وتوم‌ه فهرمانگهمانداواى لێبکه‌یت بۆت بنێرێ ،به‌اڵم گه‌ر که‌سێکى حزبی ک��راوه‌ی�ه بۆ گه‌یاندنى ه��ه‌واڵ ،بۆ که‌سێک نایه‌ت مۆڵه‌ت ده‌ک �ه‌ن ب��ۆالى ئێمه ده‌بێت ب���ه‌رده‌وام شته‌کان هێزه‌کانى پۆلیس‌و ئاسایش ئه‌منێتى شاریان ل هبێت حه‌سانه‌ى نیه و پێویست به‌وه‌رگرتنى ره‌زامه‌ندى سکااڵمان بۆ بێنێ ،بڕوابکه‌ن دوێنێ که‌سێک هاتووه به‌توندوتیژی بڕوات یان ده‌بێت بیکه‌یت یان خۆم به‌زۆر ئه‌ستۆیه ،به‌اڵم هێزى سه‌ربازى بۆى نیه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک مه‌رجه‌ع ناکات ده‌بێت بگیرێت ،ئهوکاته دهکهوێته ده‌ست ده‌ڵێ ئاسایش لێی داوم نه‌مهێشتو‌ه به‌پێی خۆى بڕوات ده‌یکه‌م ،ئهوه یاساى خۆپیشاندان په‌رله‌مانى کوردستان بێت به‌شدارى له‌و شتانه‌دا بکات ،هه‌رهه‌واڵێکی ده‌قیقیش هێزه‌کانى ئاسایشى ناوخۆ که هه‌ستن به‌جێبه‌جێکردنى به ئۆتۆمبێلی وه‌زاره‌ت���ى داد ناردوم‌ه ب��ۆالى جێگرى بڕیارى لێداو‌ه ده‌ڵێ ده‌بێت خۆپیشانده‌ران پێش چه‌ند له‌وباره‌یه‌و‌ه بزانم بێدهنگ نابم له‌سه‌رى.
هاژه سلێمان:
ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت نه‌یتوانى چاکسازى بکات ئه‌وکات ه ئێمه‌ش قسه‌یه‌کى ترمان ده‌بێت [ دیداری /هانا ئازاد ]
››
پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��ارى لیستى ئ����ازادى و عه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تی له په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ئ��هوه ره‌ت��ده‌ک��ات �هوه وه‌ک نوێنه‌رى حزبى شیوعى کاربکات و ده‌ڵێت :نوێنه‌رى لیسته‌که‌م نه‌ک ته‌نها شیوعى ،له میانى دیمانه‌یه‌کى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) هاژه سلێمان ئاماژه بۆ ئه‌و ه ده‌ک��ات :فه‌رامۆش کردنى هه‌ر الیه‌نیک بۆ گفتوگۆ کردن له‌سه‌ر ئه‌م بارودۆخ ه زیانه به پرۆسه‌ى دیموکراسى ،ده‌شڵێت: تائێستا یه‌کێتى و پارتى بۆ کۆبوونه‌و ه پێیان نه‌وتوین ،هاوکات تیشکده‌خات ه س �ه‌ر چه‌ند پرسێکى گرنگى ئێستاى هه‌رێمى کوردستان. چه‌تر :وه‌ک نوێنه‌ری حزبی شیوعی له په‌رله‌ماندا بایکۆتی دانیشتنه‌کان ناکه‌یت؟
نه‌خێر ،چونکه پێمان وای �ه بایکۆتکردنىدانیشتنهکانى په‌رله‌مان چ��اره‌س�ه‌رى کێشه‌کان نیه.
چه‌تر :پارتی و یه‌کێتی به‌جیا له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵ و گۆڕان و یه‌کگرتوو کۆبونه‌و ه ئه‌ی به ئێوه‌یان وت چی؟
تا ئێستا هیچیان نه‌وتووه بۆ ئهنجامدانىکۆبونهوه ،به‌اڵم له‌کۆبوونه‌وه‌ى سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کان به‌شدارى ده‌که‌ین و بۆچوون و پێشنیارى خۆشمان ههیه ،به‌اڵم تائێستا کۆبوونه‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتى له‌گه‌ڵ حزبى شیوعى باس نه‌کراوه.
چ �هت��ر :ئ �ه‌گ �ه‌ر دان�ه‌ن��ی��ش��ن ئ���هوه چ مانایه‌کی سیاسی ههیه؟
-له راستیدا له‌و بارودۆخه‌ى ئێستا فه‌رامۆش
فه‌رامۆش‌کردنى هه‌ر الیه‌نیک بۆ گفتوگۆکردن له‌سه‌ر ئه‌م بارودۆخ ه زیانه خۆمانین. هاژه سلێمان ،په‌رله‌مانتاری لیستی ئازادی و عه‌داله‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی فۆتۆ :چه‌تر کردنى هه‌ر الیه‌نیک بۆ گفتوگۆ کردن له‌سه‌ر ئ �ه‌م ب��ارودۆخ �ه زه‌ره‌ر ب�ه پ��رۆس �هى دیموکراسى ده‌گه‌یه‌نێت له کوردستاندا ،چونکه پێویست ه هه‌موو الیه‌نه‌کان کێشه‌کانى هه‌رێم یه‌کالیى بکهنهوه نه‌ک ته‌نها چه‌ند الیه‌نێک خۆیان ب ه خاوه‌نى هه‌رێم بزانن.
چه‌تر :ئ �هوه گوشاره‌کانی ئ�ه‌و سێ الیه‌نه‌یه که وایکردووه یه‌کێتی و پارتی به‌جیا له‌گه‌ڵیان دابنیشن؟
مه‌رج نیه دانیشتنه‌کانى یه‌کێتى و پارتىلهگهڵ گۆڕان و یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ به‌هۆى فشاره‌وه بێت ،پێموایه زیاتر له‌به‌ر ئهوهیه که ئه‌و
س��ێ الی�ه‌ن�ه الی�ه‌ن��ى کێشه‌ى سه‌ره‌کین له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت.
چه‌تر :ئێوه بۆچی داکۆکی ناکه‌ن له‌و خهڵکه که به‌ر گولله ده‌درێت؟
ئیمه پێمانوایه که ئ�ه‌م کێشانه زیاتر ب هگفتوگۆ چاره‌سه‌ر ده‌کرێن نه‌ک به فشار.
چۆن داکۆکى ناکه‌ین ،ئیمه هه‌رگیز لهگهڵئ �ه‌و توندوتیژیه نین ک�ه ل�ه خۆپیشاندانه‌کان روده‌ده‌ن و دهبنه ه��ۆى شه‌هید بونى خه‌ڵکێکى بێتاوان چ له خۆپیشانده‌ران بێت یان له‌و هێزانه‌ى که خۆپیشانده‌ران ده‌پارێزن.
ب�ه‌ڵ��ێ ج��ی��اوازى ه �هی �ه ،ئێمه ده‌م��ان �ه‌وێ��تحکومهت هه‌نگاوى خێرا بنێت بۆ چاره‌سه‌ر کردنى ئه‌م بارودۆخه‌ى ئێستا و داواکانى خۆپیشانده‌ران به زویى جێبه‌جى بکات ،ته‌نانه‌ت له‌په‌رله‌مانی کوردستانیش ئێمه خاوه‌نى بۆچوون و هه‌ڵوێستى
( )2011/2/25ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ه‌و لیژنهیهىپهرلهمان که له خالى ()17ی بڕیارى ژماره یه‌کی نائاسایى په‌رله‌مان بڕیارى له‌سه‌ر درابوو بۆ گفتوگۆ کردن له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌ران چوم ه م �هی��دان��ى ئ�����ازادى ،ب���ه‌اڵم ب �ه‌راس��ت��ى رێ��گ�هی��ان
چه‌تر :ئێوه بۆ گوشار ناکه‌ن؟
چه‌تر :پێتوایه هه‌ڵوێستی ئێوه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدا جیاوازیه‌کی ههیه؟
چه‌تر :وه‌ک په‌رله‌مانتارێک چویته‌ت ه سه‌رای ئازادی؟
پێنه‌داین قسه بکه‌ین بۆیه ئێمه دواى وه‌رگرتنى داواکاریه‌کانیان گه‌ڕاینه‌وه په‌رله‌مان.
چه‌تر :پێتان وانیه حزبی شیوعی بووه‌ته پاشکۆیه‌ک له ده‌سه‌اڵت؟
-نه‌خێر ،هه‌ڵوێستمان ئهمه دیارى ده‌کات.
چه‌تر :ئێستا دوو بهره ههیه به‌ره‌ی خۆپیشانده‌ران و ب��ه‌ره‌ی ده‌س��ه‌اڵت و حکومه‌ت ئێوه له‌کوێی ئه‌و هاوکێشه‌یه‌دان؟
ئیمه پشتگیرى له داواک��ارى خۆپیشاندهراندهکهین و پێمانوایه که داواکانیان ره‌وایه و ده‌بێ داواکانیان جێبه‌جێبکرێن ،به‌اڵم خۆ ده‌بێ ده‌رفه‌ت به ده‌س�ه‌اڵت بدرێت بۆ ئه‌وه‌ى چاکسازى بکات ئه‌گه‌ر نه‌یتوانى چاکسازى بکات ئهوکاته ئێمه‌ش قسه‌یه‌کى ترمان ده‌بێت.
چ�هت��ر :ئ �ه‌م ره‌وش���ه ب�ه‌ک��وێ ده‌گ��ات ئه‌نجامه‌که‌ی چی ده‌بێت؟
به بڕواى من ئه‌م ره‌وشه‌ى ئێستا زۆر ههستیارهو ده‌بێ هه‌موو الیه‌ک زۆر دڵسۆزانه کار بۆ ئهوه بکه‌ین که نهبێته هۆى له‌ده‌ستدانى ئه‌م ئه‌زمون ه ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ربکه‌ین ده‌ب����ێ گ���وێ ل��ه ی �ه‌ک��ت��ر ب��گ��ری��ن و گفتوگۆ له‌سه‌ر کێشه‌کان بکه‌ین ن��ه‌وه‌ک ک��ار بکه‌ین بۆ زیادکردنى کێشه‌کان .ئه‌گه‌ر ئهوه نه‌که‌ین پێموایه جارێکیتر ئه‌نجامه‌که‌ى دوو ئیداریى لێ ده‌که‌وێته‌وه که خزمه‌ت به ئه‌زموونه‌که ناکات.
چ��هت��ر :وه‌ک ن��وێ��ن �ه‌رى ئ����ازادى و عه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تی نابینرێیت ته‌نها وه‌ک نوێنه‌رى شیوعى له‌په‌رله‌مان خۆت ده‌رده‌خه‌ى؟
هه‌موو کاتێک که قسه ده‌ک �ه‌م به ناوىلیستى ئ�����ازادى و ع��ه‌دال��هت��ى ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ى قسه ده‌ک���ه‌م ،ب �ه‌اڵم من ک��ادرى حزبى شیوعى کوردستانم.
به‌دواداچوون ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
6
محه‌مه‌د حه‌کیم:
ئۆپۆزیسیۆن ل ه ته‌رازوی ئۆپۆزیسیۆنه‌کاندا
نه‌مزانیو ه که‌س پرۆژه‌ى هه‌بێت کوا کێ پرۆژه‌ى ههیه؟! [ ئا /کوردۆ فه‌ره‌ج ـ سه‌الح ]
زه‌حمه‌تکێشان
(د .ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر) ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى حزبى زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان سه‌باره‌ت به ئۆپۆزسیۆن به گشتى وت��ى :ئۆپۆزسیۆن عورفى په‌رله‌مانه له سایه‌ى سیستمى دیموکراتى ئه‌و کۆمه‌ڵه و الیه‌ن و که‌سه‌ن که له هه‌ڵبژاردندا به‌شدارى ده‌ک�ه‌ن و ده‌توانن متمانه‌ى خه‌ڵک به‌ده‌ست بێنن و بچنه په‌رله‌مان ،به‌اڵم به‌شدارى ناکه‌ن له دروستکردنى حکومه‌ت و له چوارچێوه‌ى سیستمى دیموکراتیدا خه‌باتى په‌رله‌مانى ه�ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��رن .ئۆپۆزسیۆنی ک��ارا یهکێکه له ک��ۆڵ�ه‌ک�ه گرینگه‌کانى ب���ه‌رده‌وام���ى و ب���ه‌ره‌و پێشچوونى دیموکراتى له هه‌ر واڵتێکدا. هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به کردارى هه‌ر سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن وت��ى :ئ�ه‌م��ڕۆ واقیعێک ههیه ک�ه ح��زب ل�ه کۆمه‌ڵگاى ک���وردس���ت���ان ب���ااڵده‌س���ت���ه و ب���ه ش��ێ��ک��ى داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��ى ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان له‌گه‌ڵ داخوازییه‌کانى جه‌ماوه‌ردا یه‌ک ده‌گرنه‌وه دیاره ئه‌و الیهنانه وه‌ک الیه‌نى کێشه‌کان حه‌قى خۆیانه راى تایبه‌تى خۆیان هه‌بێت ئه‌وه‌ى جێى سهرنجه ئۆپۆزسیۆن زیاتر هه‌وڵى سه‌رکردایه‌تى جه‌ماوه‌رى کردووه و ئه‌و رۆڵه‌ى به‌ته‌واوه‌تى بۆ جه‌ماوه‌ر نه‌هێشتۆته‌وه که ئهوه به راى من یه‌کێک له هۆکاره‌کانه که زۆرینه‌ى شه‌قام ئێستا به بێ الیه‌نى هێشتۆته‌وه .به‌اڵم الیهنه سیاسییه‌کان و جه‌ماوه‌ر هه‌موومان ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌مان ههیه به بێ گۆڕانکارى ریشه‌یى و به‌و شێوازه‌ى ئێستا ئه‌و ته‌جروبه‌یه‌ى گه‌له‌که‌مان مسۆگه‌ر نابێ .جیاوازى له‌سه‌ر چونیه‌تى جۆاڵن و چۆنیه‌تى کارکردنه بۆ گۆڕانکارى .له واقیعى کوردستان حزب بااڵده‌سته ،بۆیه حزبه‌کان بۆ رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت داده‌نیشن له جیاتى ئه‌و رۆڵه بده‌نه ده‌زگا شه‌رعییه‌کان که هه‌موویان نوێنه‌ریان تێدا ههیه .به‌اڵم هه‌ر دوو ئه‌وه‌یان پێ باشه ده‌ستپێشخه‌ری به‌ده‌ست حزبه‌وه بێت .بهداخهوه ئاکامى کۆبوونه‌وه‌کان به ته‌واوه‌تى راناگه‌یه‌ندرێت بۆ ئه‌وه‌ى خه‌ڵک بزانێت به‌ته‌واوه‌تى چى ده‌گوزه‌رێ و ئه‌وه‌ش دڵه راوکێى بۆ به‌شێک له شه‌قام دروست کردووه. هه‌روه‌ها ناوبراو وتى ئێمه الیه‌نگرى چاکسازى ریشه‌یین بۆ کوردستانێکى سه‌ربه‌خۆ و ئازاد.
سێ الیه‌نه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان (گۆڕان ،یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ) که به ته‌وافوقى سێ‌الیه‌ن‌ه له ده‌ره‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى کاتى و الیهنه سیاسییه‌کان و رێکخراوه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت ،کۆبوونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت ده‌که‌ن ،دهبێته جێگه‌ی ره‌خنه‌ی ئه‌و الیهنانه و هه‌ڵویستى خۆیان سه‌باره‌ت به کرداره‌کانى ئه‌م سێ الیهنه ده‌رده‌بڕن .هه‌روه‌ها ره‌خنه‌ی ئه‌و جۆره نزیکبوونه‌وان‌ه ده‌که‌ن و داواکارن له جۆره دانیشتنانه‌دا پرس به خه‌ڵک و ئه‌م الیه‌نانه‌ش بکرێت.
(محه‌مه‌د حه‌کیم) ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى کۆمه‌ڵى ئیسالمى له وه‌اڵمى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا که بۆچى ئێوه گوێ له ده‌نگى شه‌قام و الیهنه سیاسییه‌کانى ناڕازى ناگرن و سێ الیهنه کۆبوونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت ده‌که‌ن؟ ناوبراو وه‌هاى گوت: ئێمه پێمان وا نییه داواکارى جه‌ماوه‌رمان پشت گوێ خستبێ ئ �ه‌وه‌ش که له س �ه‌راى ئ��ازادى ههیه جه‌ماوه‌رى هه‌موو الیهنه سیاسییه‌کانى تێدایه خۆت ده‌زانى ئه‌و ماندووبوونه‌یان ده‌نرخێنین و چین و توێژه‌کانى کوردستانمان له‌به‌ر چاو گرتووه و ئه‌وه‌ى که ئۆپۆزسیۆن ده‌یکا بۆ خزمه‌ت ئه‌وان بۆ نوێنه‌رایه‌تى ئه‌وان ده‌ی��ده‌ن راى خۆشک و برایانى ئه‌نجومه‌نمان به الو‌ه گرینگه به‌اڵم ئه‌م ئهنجومهنه مه‌رج نییه که هه‌موو رایه‌کیان له راى هه‌موو جه‌ماوه‌رى کوردستان بکات ،ئه‌وانیش بۆ خۆیان ئازادن و هه‌ڵوێستێک ده‌نوێنن و کۆبوونه‌و‌ه ده‌که‌ن وه‌کوو ئه‌نجومه‌نى به‌ڕێوه‌بردنى ئه‌وه‌ى له سه‌راى ئازادیدا ههیه و داخوازى جه‌ماوه‌ر وایکرد که ئه‌م هه‌ڵوێسته‌مان هه‌بێ .به نیسبه‌ت ئۆپۆزسیۆنیشهوه وت��ى :ئه‌مڕۆ ئۆپوزسیۆن مه‌دالیایه‌ک نییه که ببه‌خشرێ ( )2009/7/25که هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان کوردستان کراوه سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن له ناو په‌رله‌مان ئیعالمیان کردووه و حزبه‌کانى تریش که له ناو په‌رله‌مانتار دان با رایبگه‌یێنن. ده‌سه‌الت و ئۆپۆزسیۆن نوێنه‌رى بۆ الیان ناردووه و مه‌رج نییه هه‌موو پڕۆژه‌یه‌کى ئۆپۆزسیۆن به دڵى ئه‌نجومه‌نى سه‌راى ئازادى بێت هه‌موو الیه‌کمان رێز له قسه‌ى یه‌کتر ده‌گرین له سه‌راى ئازادى داواى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى هه‌ر سێ سه‌رۆکایه‌تى کرد و پرۆژه‌ى ئۆپۆزسیۆن به شێوازێکى تر ته‌رح کراوه. له وه‌اڵمى پرسیارێکى (چه‌تر)دا که ئایا پڕۆژه‌ى سێ الیه‌نى ئۆپۆزیسیۆن جیاواز‌ه له ئه‌نجومه‌نى سه‌راى ئازادى و الیه‌نه‌کانى تر؟ ناوبراو وتى :کێ پرۆژه‌ى ههیه؟! نه‌مزانیو‌ه که‌س پڕۆژه‌ى هه‌بێت کوا کێ پڕۆژه‌ى ههیه؟
بزووتنه‌وه‌ی دیموکراسیخوازان و پارتی چه‌پی کوردستان
ئه‌نجومه‌نی کاتی مه‌یدانی ئازادی (عه‌لى مه‌ولود) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئازادى له‌باره‌ى ئۆپۆزسیون به گشتى وتى :ئۆپۆزسیون ئه‌و هێزانه‌ن که له‌ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتن‌و له پێناو به‌دى هێنانى ئامانجه‌کانیان خه‌بات ده‌که‌ن .زۆر جار ئهوانه به ئۆپۆزسیون داده‌نرێت که له ناو په‌رله‌ماندا بوونیان ههیه ،به‌اڵم حزبى تر ههیه که نه‌یانتوانیوه بچنه ناو په‌رله‌مانه‌و‌ه یان به‌شدارییان نهکردووه ،پارتى چاره‌سه‌رى و یه‌کێتى کۆمۆنیسته‌کان‌و حزبى کۆمۆنیسته‌کان عێراق که زۆر ئۆپۆزسیونى جدین ،هه‌روه‌ها هه‌ندێک له رێکخراوه‌کان که له ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتن. له‌باره‌ى کرداره‌کانى سێ الیه‌نه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆنیش وتى: راسته ئ��ه‌وان ه �ه‌ر یه‌که‌یان ئامانجى سیاسى خۆیان ههیه، به‌اڵم که دێت‌ه سه‌ر ئامانج‌و داخوازییه‌کانى خه‌ڵک ئه‌وانیش دیسان جه‌خت لهوه دهکهنه که هه‌م به قازانجى حزبه‌که‌یان و هه‌م به‌قازانجى خه‌ڵکیشه .له‌و ناڕه‌زایه‌تییان‌ه خاڵى هاوبه‌ش ه�هی�ه ،خاڵى س �ه‌ره‌ک��ى ج��ی��اوازی��ش ههیه ل�ه ن��ێ��وان داخ���وازى خه‌ڵک و حزبه ئۆپۆزسیونه‌کان ،ئه‌و داخوازییه‌ش ئهوهیه که ئاڵوگۆڕه‌کان له خوارهوه له‌ناو خه‌ڵکه‌و‌ه بێت‌و په‌یوه‌ندى به‌ژیانى خه‌ڵک‌و ئامانجه‌کانى خه‌ڵکه‌و‌ه هه‌بێت ،به‌اڵم هه‌رچى حزبه ئۆپۆزسیونه‌کانی ناو په‌رله‌مان‌و حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کانن له‌سه‌ره‌وه ده‌یانه‌وێت کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ن .زۆر جار رێککه‌وتنه‌کان به قازانجى ئامانجه‌کانى خه‌ڵک ناشکێته‌وه ،بۆیه خوازیارین کێشه‌کان له‌خواره‌و‌ه چاره‌سه‌ر بکرێت‌و له‌ناو خه‌ڵکه‌و‌ه بێت‌و به‌شدار بێت تێدا ،ئهمه جیاوازی سه‌ره‌کییه .زۆرجار ده‌یانه‌وێت خه‌ڵک بکه‌ن به وه‌ره‌قه‌ى فشار به‌کاریان بهێنن ،ده‌بێت خه‌ڵک مه‌رجه‌ع بێت له‌دانانى چاره‌سه‌ر بۆ کێشه‌کان‌و دیاریکردنى ئامانجه‌کان. ئه‌وه‌ى که ده‌سه‌اڵت جه‌ختى له‌سه‌ر دهکاتهوه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان هه‌ڵبژاردن بکاتهوه له‌راستیدا هه‌ڵبژاردن به‌شێک نییه له‌داخوازى خه‌ڵک .خه‌ڵک بۆ ئهوه نه‌هاتۆت‌ه سه‌ر شه‌قام که ئۆپۆزسیونیش له‌سه‌ر رێکه‌وتنى حزبیدا حکومه‌تى بنک‌ه فراوان دروست بکات .ئهمانه نابێت‌ه هۆى جێبهجێکردنى داخوازییه‌کانى خه‌ڵک‌و باشترین رێگا ئهوهیه پاڵپشتى له جێبهجێکردنى داخوازییه‌کانى خهڵکه بکه‌ن. له‌باره‌ى کۆبوونه‌وه‌ى سێ الیه‌نه‌ى ئۆپۆزسیۆن وت��ى :ئێمه هه‌موومان نیگه‌رانین که حزبه‌کانى ناو په‌رله‌مان ژێر به‌ژێر کۆده‌بنه‌وه ،یان به‌شێوه‌ى نهێنى کۆ دهبنه ،به‌اڵم گه‌ر کۆبونه‌وه‌کان به‌شێکن ل�ه‌داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ى خه‌ڵک باشترین رێگا ئهوهیه کۆبونه‌وه‌کان به‌شه‌فافى بکرێت‌و به‌شێوه‌ى راسته‌وخۆ بێت گه‌ر له پێناوى داخوازییه‌کانى خه‌ڵک‌دایه ،به‌اڵم نابێت کۆبونه‌وه‌کان له‌پشتى په‌رده‌و‌ه بێت‌و خه‌ڵک ئاگاى لێ نه‌بێت ،یان به‌شێوه‌ى نهێنى بکرێن‌و دڵسۆزى ده‌سه‌اڵتیش له‌وه‌دا ده‌رده‌که‌وێت که ئه‌و خااڵنه‌ى قسه‌ى له‌سه‌ر ده‌که‌ن ئاشکراى بکه‌ن ،باشترین ئه‌نجام ئهوهیه که ئه‌و رێکه‌وتنانه‌ى که ده‌کرێت ڕاى جه‌ماوه‌ریشی له‌سه‌ر وه‌ربگیرێت ،نه‌ک له‌دواى رێکه‌وتن بگه‌رێنه‌و‌ه بۆ مه‌یدانه‌کان، به‌اڵم تاوه‌کو ئێستا خۆش به‌ختان‌ه کۆمه‌ڵى حزبى تر پاڵپشتى له‌مه‌یدانه‌کانى ئازادى ده‌که‌ن. جێگای باس‌ه ئه‌نجومه‌نی کاتی دوێنێ نه‌خشه‌رێگایه‌کی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان راگه‌یاند.
کۆمه‌ڵی ئیسالمی
پارتی چاره‌سه‌ری (نه‌جیبه عومه‌ر) وته‌بێژى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتی کوردستان له‌باره‌ى ئۆپۆزسیۆنهوه وتى :له دنیادا ئۆپۆزیسیۆن ناو په‌رله‌مان و ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مان ههیه ،ئۆپۆزیسیۆنیش له به‌رانبه‌ر ده‌سه‌اڵت کۆمه‌ڵێک ره‌خنه‌ى ههیه .ده‌سه‌اڵت، ئێمه وه‌ک پ��ارت��ى چ��اره‌س �ه‌رى و هه‌ندێک پ��ارت��ى ت��ر به ئاسته‌نگ ده‌بینێت .ئێمه ل�ه ه�ه‌م��وو پارتییه‌ک زۆرت��ر رووب �ه‌رووى ئاسته‌نگییه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت بووینه‌وه و چونکه ئ��ی��راده‌ى گه‌لمان به بنه‌ما گرتووه و ده‌گ��ری��ن .ئه‌قڵییه‌تى ناوه‌ندگه‌رایى ده‌سه‌اڵت هێزێک که له ناوه‌ڕۆکى کۆمه‌ڵگا هه‌ڵقواڵبێ ،پێى په‌سه‌ند ناکرێ. بهداخهوه سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان له ماوه‌ى راب��ردوو به کرداره‌کانیان هه‌مان هه‌ڵسوکه‌وتى ده‌سه‌اڵتیان دووب��اره ک��ردهوه .کرداره‌کانیان خۆفه‌رزکردنى پێوه دی��اره، قۆرغ که‌ره ،ئه‌وانیش ده‌نگى خه‌ڵک قۆرغ ده‌که‌ن و پێویسته ئاوا نه‌بووبایه ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت جارێک رهخنه بکرێ ده‌بێت هێزى ئۆپۆزیسیۆن ،ناو په‌رله‌مان هه‌زار جار رهخنه بکرێ یان به ده‌یان قات رهخنه بکرێ. ئێمه باوه‌ڕمان به دیموکراسییه‌ت ههیه و دیموکراسییه‌ت به ماناى فره‌ڕه‌نگى و هێنانه الى جیاوازییه‌کانه تا به گه‌وهه‌رى خۆیان ژیان بکه‌ن و یه‌کتر ته‌واو بکه‌ن ،ئه‌گه‌ر تاکڕه‌نگى ه�ه‌ب��وو ناتوانین باسى دیموکراسى بکه‌ین و ئ��ه‌و هه‌ڵوێست و ک���رداران���هى ئ��ه‌و س��ێ الی �ه‌ن �ه سیاسییه نادیموکراتین و ناوه‌ندگه‌رایین .خه‌ڵکیش ئهمه ده‌زان��ێ ئێمه‌ش ئ �هوه دێنینه زم��ان ئ�ه‌م ک��رداران �هى ئۆپۆزیسیۆنى ناوپه‌رله‌مان نزیکایه‌تییه‌کى مه‌ترسیداره هه‌مان ئه‌قڵییه‌ت و بۆچوونى ده‌سه‌اڵتدارییه ،خه‌ڵک متمانه‌ى پێ ناکا ،ئێمه له م��اوه‌ى رابردووشدا به توندى ره‌خنه‌مان ک��ردون پێویسته به سیاسه‌ته‌کانى خۆیاندا بچنه‌وه .پێویست بوو له هه‌موو دانیشتنێکیاندا له‌گه‌ڵ ده‌س�ه‌اڵت بانگه‌وازیان له شه‌قام و هێز و الیهنه ناڕه‌زایه‌کانى ن��اوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مانیش بکردایه ،چونکه ئهمه کێشه‌ى گه‌له نه‌ک الیه‌نى سیاسى، به‌اڵم ئه‌م هه‌ڵوێسته‌یان ئه‌و په‌نده کوردییه‌مان بیر ده‌خاته‌وه که ده‌ڵێ« :شه‌وقى مانگه‌شه‌و هه‌ر له ئێواره‌وه دیاره» ،ئهمه ئهوه نیشان ده‌دات که له داهاتووشدا وه‌ها بن ئهمه گرێدراوى زهنییه‌ته پێویسته گۆڕانکارى له زهنییه‌تدا بکرێت دووباره بوونه‌وه‌ى زهنییه‌ت ده‌سه‌اڵتدارى چاره‌سه‌ر نییه ،ئێمه ده‌نگمان له‌گه‌ڵ ده‌نگى گه‌له کار ده‌که‌ین تا گه‌ل به ئیراده‌ى خۆى به شێوه‌یه‌کى دیموکراتیانه ،خۆى به‌ڕێوه‌به‌رێت .هه‌ڵویستى ئێمه ئاشکرایه نه که‌س ده‌خینه ژێر ده‌سه‌اڵتى خۆمانه‌وه نه رێگاش ده‌ده‌ی��ن که‌س بمانخاته ژێر ده‌سه‌اڵتى خۆیهوه، ئێمه ده‌مانه‌وێ گه‌ل خۆى خۆى به‌رێوه به‌رێت و کرداره‌کانى ئه‌و سێ الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌ى ناو په‌رله‌مان که زهنییه‌تى ده‌سه‌اڵتدارى پێوه دیاره رهخنه ده‌که‌ین.
کۆمۆنیستی کرێکاری حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى کوردستان له ()2011/3/30 له به‌یاننامه‌یه‌کدا ئاماژه بهوه ده‌که‌ن که کۆبوونه‌وه‌ى الیهنه ئۆپۆزیسیۆنه‌کان و ده‌س �ه‌اڵت پشتکردن‌ه له خه‌ڵکى ن��اڕازى کوردستان و داخوازییه‌کانى شه‌قام و خه‌ڵکیش به نیسبه‌ت کردارى سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان هوشیار دهکهنهوه و وه‌ها ده‌ڵێن :له‌ئێستادا کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌م سێ الیهنه ،له‌سه‌ر خۆپیشاندان‌و داواو داخوازییه‌کانى خه‌ڵک ،له کاتێکدای‌ه که هه‌ریه‌ک له کۆبوونه‌و‌ه جه‌ماوه‌ریه‌کان ،خاوه‌نى ئه‌نجومه‌نى کاتى خۆیانن و نوێنه‌رى خۆیان ههیه و داخوازییه‌کانیان ئاشکران و له پێناو ئاڵوگۆڕى ڕیشه‌یى له ده‌سه‌اڵت و سیسته‌مى سیاسیدا هاتوونه‌ته مه‌یدان ،هه‌وڵێک‌ه بۆ پشت‌گوێخستنى داواو داخوازیه‌کانى ئێوه و به‌هه‌ند نه‌گرتنى ئه‌نجومه‌نه‌کانى خۆپیشاندان و ناڕهزایهتییه جه‌ماوه‌رییه‌کانى کوردستانه .هاوکات به‌یانى ئهوه ده‌کات که هه‌رکام له‌م الیهنانه ،داخوازییه‌کانى ئێوه و ئه‌نجومه‌نه‌کان و کۆبوونه‌وه‌و نوێنه‌رانى خه‌ڵک و خۆپیشاندانه‌کانیان به‌الوه گرنگ نییه وئاماده‌شن له پێناو به ده‌ستهێنانى ئیمتیازاتى سیاسى بۆ حزبه‌کانیان ،خواسته‌کانى جه‌ماوه‌ر و شه‌قام پشت گوێ بخه‌ن. ه���ه‌روه‌ه���ا ب��ان��گ ل��ه خ�ه‌ڵ��ک��ى ئ���ازادی���خ���وازو ڕاپ���ه‌ڕی���وى کوردستانده‌که‌ن و ده‌ڵێن :سات و سه‌وداکردن به داخوازییه‌کانى خ�ه‌ڵ��ک و ه���ه‌وڵ���دان ب��ۆ خ���اوک���ردن���ه‌وه‌ى خۆپیشاندانه‌کان‌و دامرکاندنه‌وه‌ى توڕه‌یى حه‌قخوازانه‌ى جه‌ماوه‌ر‌سیناریۆ سازکردنه بۆ پچڕینى ئیمتیازاتى حزبى له‌ڕێگاى به‌ده‌سته‌و‌ه گرتنى خواسته‌کانى خه‌ڵک و به‌الرێدابردنى بزوتنه‌وه‌ى ئاڵوگۆڕى ڕیشه‌یی .بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و هیچ الیه‌نێکى تر مافى ئه‌وه‌یان نیه له خواسته‌کانى خه‌ڵکى کوردستان دابشکێنن. هۆشیاربوون و وه‌ستانه‌و‌ه به‌ڕووى ئه‌م هه‌واڵنه‌دا ،داوا له ئێوه و به‌ره‌ى ڕادیکاڵى کۆمه‌ڵگا ده‌کات ،که به به‌رده‌وامیدان به خۆپیشاندانه‌کان و خۆڕێکخستن و فراونکردنه‌وه‌ى کۆبونه‌وه‌کان، به‌ر به‌م هه‌واڵن‌ه بگرن .دی��اره ناکام کردنه‌وه‌ى ئه‌م هه‌واڵنه‌و زه‌مانه‌تى به‌سه‌رکه‌وتن گه‌یاندنى جوواڵنه‌وه‌ک‌ه و ناچارکردنى ده‌س��ه‌اڵت به ملدان به جێبهجێکردنى خواسته‌کانى خه‌ڵکى کوردستان ،له گ��ره‌وى خۆجیاکردنه‌وه‌ى خه‌ڵکى کوردستانه له ئاسۆى حزبه سه‌رمایه‌داره‌کانى کوردستان به ده‌سه‌اڵتدار و ئۆپۆزیسیۆنه‌و‌ه و کۆبوونه‌وه‌ی‌ه له ده‌ورى ئاسۆى ئازادیخوازیى و ئاڵوگۆڕى ریشه‌یى و سۆشیالیستى له ڕیزى سه‌ربه‌خۆدا. حزبى کۆمۆنیستى کرێکاریى کوردستان ،له‌کاتێکدا تاسه‌ر له‌پاڵ داخوازیه‌کانى جه‌ماوه‌رى کوردستاندای‌ه و له‌ڕیزى پێشه‌وه‌ى به‌دیهێنانى داخوازییه‌کانیدا ده‌وه‌ستێت ،بۆ ناکام کردنه‌وه‌ى هه‌ر هه‌وڵێکى دژ به خۆپیشاندان و داخوازییه‌کانى جه‌ماوه‌رى کوردستان ،ب��ه‌رده‌وام تێده‌کۆشێت و له مه‌یداندا دهمێنێتهوه. هاوکات بانگه‌وازتان ده‌کات بۆ ڕوبه‌ڕوبوونه‌وه‌تان له دژى ئه‌و سیناریۆ و هه‌واڵنه‌ى که خۆپیشاندانه‌کان و داخوازیی‌ه ڕه‌واکانتان به‌الڕێدا ده‌بات.
(ب �ه‌خ��ت��ی��ار م��س��ت �ه‌ف��ا) ئ �ه‌ن��دام��ى سه‌رکردایه‌تى کاتى بزووتنه‌وه‌ى دیموکراسیخوازان و (د .محه‌مه‌د پشده‌رى) له پارتى چه‌پى کوردستان له وتارێکی هاوبه‌شدا که بۆ (چه‌تر)یان ناردووه ،سه‌باره‌ت به کردار و کۆبوونه‌وه‌کانى سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن به هاوبه‌شى راى خۆیان وه‌ها دێنن‌ه زمان :بێگومان سازدانى کۆبوونه‌وه‌ى ( )2011/2/17ده‌نگ و ره‌نگى هه‌مه‌الیه‌نه بوو زۆرێک له ناڕازیه‌تیه‌کانى تێدا بوون به‌خه‌ڵکانى یه‌کێتى و پارتیشه‌وه ..ئه‌و کۆبوونه‌وه‌ی‌ه له‌سه‌ر داواى تۆرى به‌رگرى له ماف و ئازادیه‌کانى خه‌ڵک ساز کرا مۆڵه‌ته‌که‌ش به‌ناوى ئه‌وانه‌وه بوو،الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن به‌تایبه‌تى گۆران یه‌که‌م رۆژ ووتیان ئێمه تیایدا به‌شدارنین ..دواتر هه‌مان ئێوار‌ه خۆپیشانده‌رانیان به‌ئاژاوه‌گێڕ ناساند و ب�ه‌دواى ئه‌وانیش دا یه‌کگرتووى ئیسالمى هه‌مان شه‌و به‌یاننامه‌ى خۆیان ده‌رکرد ..به‌اڵم دواتر که زانرا شته‌ک‌ه بۆته ئه‌مرى واقیع و رێپێوانه‌کان درێژه‌ى ههیه گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ ساحه‌ک‌ه و ویسترا له‌سه‌ره‌تاو‌ه ئه‌و ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تی‌ه بۆ به‌رژه‌وه‌ندى حزبى ئیستغالل بکرێت ..له‌و ناوه‌شدا چه‌ندین دروشم زیاد کران به‌مه‌به‌ستى فشارى زیاتر له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ..لهوانه دروشمى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى حکومه‌ت و دانانى حکومه‌تى ته‌کنۆکرات و برووخێ و ... وه‌ک ده‌شزانین له‌و ن��اوه‌ش چه‌ندین الیه‌نى تر بوونیان هه‌بوو ئێمه وه‌ک بزووتنه‌وه‌ى دیموکراسیخوازان یه‌کێک بووین لهوانه و هاورێیه‌کیشمان ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نه‌که‌یه ..پارتى چه‌پ ،حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى ،یه‌کێتى کۆمۆنیسته‌کان،پارتى چاره‌سه‌رى و چه‌ندین الیه‌نى ترى سیاسى و که‌سایه‌تى تریش به‌شدار بوون وێراى خه‌ڵکى نارازى شه‌قام که‌له‌ده‌سه‌اڵت ناڕازین.. ئێمه ئ�ه‌وه‌م��ان ده‌خ��واس��ت که‌ئه‌و خۆپیشاندانان‌ه له داخوازیه جه‌ماوه‌ریه‌کان دانه‌ماڵدرێت و نهبێته داخوازى و پرۆژه‌ى حزبى و بچووک نه‌کرێته‌وه ..به‌اڵم به‌داخه‌وه‌هه‌رسێ الیه‌نى ئۆپزسیۆن هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه کاریان کرد بۆ خۆسه‌پاندن و سه‌پاندنى پرۆژه‌کانى خۆیان و ته‌نانه‌ت چه‌ند به‌یاننامه‌یه‌کیان ده‌رک��ردووه به‌ناوى ئه‌نجومه‌نى کاتى س�ه‌راو‌ه که‌زۆرێک له ئه‌ندامه‌کانى ئه‌نجومه‌ن ئاگادارى نه‌بوون لهوانه هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌ک‌ه بوو که‌دواتر ژماره‌یه‌کى به‌رچاو له‌ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن ناڕه‌زایه‌تیان ده‌ربرى بوو له‌و کاره‌و ئه‌وه‌ى بیستبێتمان چه‌ندین کۆبوونه‌و‌ه کراوه به‌ئه‌نقه‌ست ژماره‌یه‌ک له‌ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نیان بانگ نه‌کردووه‌و پرسیشیان پێ نه‌کردون له‌زۆر شتدا.. ئێستا شتێک ب��وون��ى نییه ب��ه‌ن��اوى خ�ه‌ڵ��ک��ى ب��ێ الی���ه‌ن و الیه‌نه‌سیاسیه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ئ�ه‌و سێ الیهنه ،ته‌نانه‌ت ده‌سته‌ى داکۆکى له‌ماف و ئازادیه‌کانى خه‌ڵک بوون به‌ژێر ده‌ست و پێى ئه‌و الیه‌نانه‌وه. بۆیه ئه‌و کاره‌ى هه‌رسێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن ده‌یکه‌ن که‌به‌ته‌نها و بێ پرس و راو حساب کردن بۆ خه‌ڵکانى تر حیوار بکه‌ن شتێکى باش نییه ،یان ده‌بوو بهیهکهوه کار بکرابایه ،هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه رێز له الیهنه به‌شداربووه‌کانى تریش بگیراباو هه‌وڵ نه‌درابای‌ه له‌الیه‌ن حزبه‌کانه‌وه ئیستغالل بکرێت ،یان وه‌کو ئه‌وه‌ش کرا هه‌ر زوو بیانوتای‌ه هه‌رکه‌س بۆخۆى ئازاد‌ه چى ده‌کات .ئێستاش که ئه‌وان بۆ خۆیان ده‌چن گفتوگۆ ده‌که‌ن بێ گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ که‌س و شه‌قام،پێویسته ئه‌وانى تریش خۆیان رێکبخه‌ن و کۆببنه‌وه‌و به‌رده‌وام بن له خۆپیشاندان و پرۆژه‌ى جیاوازى خۆیان هه‌بێت چ بۆ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت چ بۆبه‌رده‌وامى خۆپیشاندانه‌کان و چى تر خۆیان نه‌که‌ن‌ه قوربانى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى ئه‌و سێ الیهنه ئۆپزسیۆنه.
[ ئا /ئاسۆ محه‌مه‌د ] دواى ئ����ه‌وه‌ى ح��ک��وم �هت��ى ه �ه‌رێ��م بڕیاریدا ( )25000فه‌رمانبه‌ر له‌سه‌ر میالکى ساڵى ( )2011دابمه‌زرێنێت ،له‌و رێژه‌ش ته‌نها ( )288هه‌لى دامه‌زراندن بۆ ق �ه‌زاى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ته‌رخان ک����راوه ،ئ���ه‌وه‌ش هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کانى نیگه‌ران کردووه ،ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاش ده‌ڵێت «له هه‌رێمى کوردستان نزیکه‌ى ( )1400000فه‌رمانبه‌ر ههیه که به‌شێکى زۆریان مووچه خۆرى هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵتدارن».
له( )25000هه‌لى دامه‌زراندن ته‌نها
()228
هه‌ل بۆ هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ته‌رخان کراوه
چهنده ،ده‌ڵێت «ده‌ب��وو بیریان لهوه بکردایه‌ته‌وه که که‌رتى تایبه‌ت ل�ه‌و شوێنه‌دا چۆنه ،بۆی ه ده‌س����ه‌اڵت ئ �ه‌م��ج��اره‌ش ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ى ک���ردهوه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر هه‌ڵه‌بجه و ک �ه‌س��وک��ارى شه‌هیدان، وه‌ک ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن گله‌ییمان ههیه له‌و رێ��ژه‌ی�ه بۆ هه‌ڵه‌بجه دان���راوه ،له هه‌وڵداین بۆ زیادکردنى».
«خه‌ون بهوه ده‌بینم که دابمه‌زرێم»
«له هه‌وڵداین له‌گه‌ڵ پارێزگارى سلێمانى ئه‌و رێژه‌یه زیاد بکه‌ین»
ته‌واو کردووه و له چاوه‌ڕوانى دامه‌زراندندایه، وتى «کێشه‌ى ئه‌م شاره به دامه‌زراندنى ()288 که‌س ته‌واو نابێت ،چونکه ئه‌م رێژه‌یه زۆر که‌مه و ژماریه‌کى زۆر بێکارى تێدایه ،بۆ حکومه‌ت باشتره بیر لهوه بکاتهوه گرنگى به که‌رتى تایبه‌ت بدات». ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد ک�ه وه‌زاره‌ت���ى پالندانانى کوردستان ل�ه‌و ( )25000ه �ه‌زاره‌ى ده‌رف�هت��ى دام �ه‌زران��دن که دای��ن��اوه ،ئ�ه‌و به‌شه‌ى بۆ هه‌ڵه‌بجه‌یه‌کان دانراوه ئه‌گه‌ر به‌روارد بکرێت به قه‌زاکانى دیکه زۆر که‌مه ،ده‌ڵێت «بۆیه ناکرێت هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان له ئاست ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا که‌مته‌رخه‌م بن».
له ده‌زگاکان تا عه‌ریزه بده‌م بۆ دامه‌زراندن ،وتیان بۆ هه‌موو سنورى هه‌ڵه‌بجه ته‌نها ( )288که‌س دان��راوه بۆیه چ���اوه‌ڕوان مه‌به و خۆت عه‌زیه‌ت مه‌ده». ئه‌و هاواڵتیه به نیگه‌رانیه‌وه باسى له‌داهاتووى «چووم بۆ ده‌زگایه‌ک تا عه‌ریزه بده‌م وتیان خ����ۆى ده‌ک�����رد ده‌ی�����وت ل����ه‌م واڵت������ه‌دا ئ �ه‌گ �ه‌ر چاوه‌ڕوان مه‌به» موچه‌خۆرى حکومه‌ت نه‌بیت ،ئه‌وا ئه‌گه‌ر په‌کت ، ه ی ه زای ه ق و ه ئ ى ه سۆران عه‌لى ،گه‌نجێکى دیک بکه‌وێت مه‌گه‌ر خه‌ڵکى له‌به‌ر راى خوا یارمه‌تیت ئێستا و ه خوێندو ئه‌و تا پۆلى شه‌شى بنه‌ڕه‌تى ب��ده‌ن ،ده‌ڵێت «من که ناتوانم دابمه‌زرێم ،بۆیه بێکارم ه ساڵێک �د � ن ب��ێ��ک��اره ،وت��ى «م���اوه‌ى چ�ه تا ته‌مه‌نێکیش ده‌توانم کرێکارى بکه‌م ،ئه‌گه‌ر هیچ ه ش���ار م ه �� � ئ ، و ه��ی��چ ک�ه‌س��اب�هت��ێ��ک��م ن��ی �ه پ�ه‌ک��م ب��ک�ه‌وێ��ت و داه��ات��ێ��ک��ى جێگیرم نه‌بێت، کارگه‌یه‌ک ی��ان شوێنێکى نیه تاوه‌کو کارى ک��ێ یارمه‌تیم ده‌دات ،ل �ه‌م واڵت���ه‌دا ن�ه بیمه‌ى تێدا بکه‌ین ،بۆیه چ��اوه‌رێ��ى حکومه‌ت ده‌ک�ه‌م خ��زم �هت��گ��وزارى ه�هی�ه ن �ه بیمه‌ى ت�ه‌ن��دروس��ت��ى، «له ( )25000ده‌رفه‌تى ده‌مه‌زراندن )4629( ،به‌ر تا دابمه‌زرێم له داموده‌زگایه‌کدا ،بۆیه هه‌موو مه‌گه‌ر خه‌ڵک له‌ڕاى خوا یارمه‌تیمان بدات». ساڵێک عه‌ریزه‌م نوسیوه بۆ دام�ه‌زران��دن ،به‌اڵم «بۆ حکومه‌ت باشتره بیر لهوه بکاتهوه» سلێمانى که‌وتووه» زراندنى سوودى نهبووه ،دواى ئه‌وه‌ى هه‌واڵى دامه ئ�ه‌ح��م�ه‌دى ح��اج��ى ره‌ش��ی��د ن��وێ��ن�ه‌رى هه‌ڵه‌بجه که‌ژاڵ که‌ریم ،ته‌مه‌ن ( )22ساڵ یه‌کێکیتره ( )25000فه‌رمانبه‌رم بیست ،چووم بۆ یه‌کێک ل �ه ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ده‌رب���اره‌ى له‌و خوێندکارانه‌ى ماوه‌ى ساڵێکه په‌یمانگاى
دانیشتوانى گونده‌کانى هه‌مه‌وه‌ند نیگه‌رانن ل�ه‌وه‌ى ( )22ساڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر حکومڕانى کوردیدا که‌چى تائێستاش گونده‌کانیان بێ کاره‌بان ،ههرچهنده وێستگه‌یه‌کیش له‌گونده‌کانیانه‌و ه کاره‌با ده‌نێرێت ه سلێمانى ،به‌ڕێوه‌به‌رى کاره‌باش ده‌ڵێت «که‌شف و ده‌رخست ه بۆ زۆربه‌ى گونده‌کانى ناوچه‌ى هه‌مه‌وه‌ند ده‌که‌ین و ل ه بودجه‌ى ساڵى ( ،)2011ده‌توانین کاره‌با بۆ زۆرێ��ک ل ه گونده‌کان دابین بکه‌ین».
جێگری پارێزگای که‌رکوک گۆڕانکارییه‌کانی ناو پارێزگای که‌رکوک و سپاردنی پۆستی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له‌الیه‌ن لیستی برایه‌تییه‌و ه بۆ که‌سێکی تورکمان ،ناڕه‌زایی عه‌ره‌به‌کانى لێکه‌وته‌و ه و پێیانوای ه ئ�ه‌و ئاڵوگۆڕه په‌یوندى ب ه سه‌ردانه‌که‌ى سه‌رۆکى تورکیاوه هه‌بوو ه بۆ هه‌رێمى کوردستان ،چه‌ند ئه‌ندامێکى پارێزگاریش ئه‌و ه ره‌تده‌که‌نه‌وه.
راکان سه‌عید عه‌لی جبوری جێگری پارێزگای ک �ه‌رک��وک ل �ه‌ب��اره‌ی دوا گۆڕانکاریه‌کانی ناو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ک�ه‌رک��وک به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئه‌م گۆڕانکاریان‌ه له ئه‌نجامی دانوستان و دروستبوونی کێشه نه‌هاتۆت‌ه ئ��اراوه ،به‌ڵکو ته‌نها رێکه‌وتنێکی حزبی‌و ویستی لیستی برایه‌تی بوو، چونکه پێشتر هیچ گفتوگۆیه‌ک له‌نێوان لیسته جیاوازه‌کانی کورد و عه‌ره‌ب و تورکماندا له‌ئارادا نهبووه و له‌ناکاو دروست بوو».
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی ئه‌و رێ��ژه‌ى که بۆ هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان دان��راوه ،بۆ (چه‌تر)ى رونکرده‌وه له‌و ( )25000فه‌رمانبه‌ره‌ى که بڕیاره دابمه‌زرێن به پێى رێ��ژه‌ى دانیشتوان دابه‌شکراون به‌سه‌ر هه‌رسێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان��دا ،وتیشى «ل���ه‌و رێ��ژه‌ی��ه‌ش ش��ارى سلێمانى ( )4629که‌س دانراوه ،ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر به‌پێى رێژه‌ى دانیشتوانه‌که‌ى بێت که ()10645 کهسه زۆر که‌مه ،له‌و رێژه‌یه‌ش ته‌نها ()288 ک���ه‌س دان�����راوه ب��ۆ س��ن��ورى ق����ه‌زاى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ،نازانم به چ ستانده‌رێک ئ�ه‌و رێژه‌یه دیاری کراوه». ناوبراو باسى له‌وه‌کرد ده‌بوو ئه‌و دابه‌شکردنه له‌سه‌ر ئ�ه‌و بنه‌مایه بوایه که چه‌ند په‌یمانگا و ک��ۆل��ێ��ژ ل��ه‌و س��ن��وره‌دا ه �هی �ه و ب��ی��ری��ش ل �هوه ب��ک��رای �هت �هوه ک �ه رێ����ژه‌ى ب��ێ��ک��ارى ل���ه‌و ش���اره‌دا
گونده‌کانى ناوچه‌ى هه‌مه‌وه‌ند بێ کاره‌بان
وێ��س��ت��گ �هى ( )750م��ی��گ��اوات��ى ک��اره‌ب��ای��ى چه‌مچه‌ماڵ ک� ه پێکهاتوو‌ه ل�ه‌ش�ه‌ش ی�ه‌ک� ه و له‌ساڵى ()2009دا یه‌که‌م یه‌که‌ى که‌وت ه کار و هه‌ریه‌که‌یه‌کیش ( )125میگاوات کاره‌با به‌رهه‌م خستۆت ه سه‌ر شانمان». ده‌هێنێت ،له‌ئێستاشدا ( )5یه‌که‌ى کار ده‌کات و ئ����ه‌و ه���اواڵت���ی��� ه ئ����ام����اژه‌ى ب����ه‌وه‌ک����رد چ�ه‌ن��د کاره‌باکه‌ى ده‌گوێزرێته‌و‌ه بۆ شارى سلێمانى ،به‌اڵم ج��ارێ��ک وه‌ک���و دان��ی��ش��ت��وان��ى گ��ون��ده‌ک��ان الیهنه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا گونده‌کانى ناوچه‌ى هه‌مه‌وه‌ند له په‌یوه‌ندیداره‌کانیان ئاگادار کردۆتهوه ک ه کێشه‌ى سنورى قه‌زایى چه‌مچه‌ماڵ بێ کاره‌بان. کاره‌بایان ههیه ،الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کانیش چه‌ند له‌وباره‌یه‌و‌ه عیماد ڕه‌ئ��وف ،ته‌مه‌ن ( )23ساڵ جارێک به‌ڵێنى ئه‌وه‌یان پێداون ک ه کێشه‌که‌یان دانیشتووى گوندى شۆراو‌ه به‌نیگه‌رانیه‌و‌ه باسى له بۆچاره‌سه‌ر بکه‌ن ،وتى «بهداخهوه کێشه‌که‌یان بۆ ژیانى خۆیانده‌کرد ک ه شه‌وان ه چه‌ند کاتژمێرێکى چارسه‌ر نه‌کردووین و تائێستاش ل ه تاریکیدا ژیان که‌م کاره‌باى مۆلیده‌یان ههیه ،وتى «ل ه ()24 به‌سه‌ر ده‌به‌ین ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ل ه ئێستادا زۆربه‌ى کاتژمێردا ته‌نها (3بۆ )4کاتژمێر کاره‌بامان ههیه گونده‌کان کاره‌بای نیشتمانیان هه‌ی ه و ته‌کنه‌لۆژیا ک ه ئه‌ویش له‌سه‌ر حسابى خۆمان کاره‌باى مۆلیده‌یه له‌پێشکه‌وتندای ه و له‌سه‌ده‌ى ()21داین ،به‌اڵم ئێم ه داده‌گیرسێنین ،له‌ڕووى داراییه‌وه قورسایى زیاترى بێ کاره‌باین و له‌به‌ر روناکى چرا و مۆمدا ژیان
[ ئا /سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی ]
ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
7
ئه‌حمه‌د عه‌لى ته‌مه‌ن ( )27ساڵ دانیشتووى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ماوه‌ى دوو ساڵه زانکۆى ته‌واو ک��ردووه ،چ��اوه‌ڕێ ده‌ک��ات که ئه‌ویش یه‌کێک بێت ل �ه‌و ( )25000ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ره‌ى ک�ه بڕیاره دابمه‌زرێت ،وتى «خه‌ون بهوه ده‌بینم که دابمه‌زرێم، ههرچهنده ئه‌و رێژه‌یه‌ى بۆ قه‌زاکه‌مان دان��راوه زۆر که‌مه ،بۆیه هه‌ستده‌که‌م ئه‌مساڵیش وه‌ک سااڵنى پێشوو حکومه‌ت به‌نیازه خه‌ونه‌کانمان له‌گۆڕ بنێت ،چونکه لێره ده‌رچ��ووى زانکۆ و په‌یمانگا له‌و رێژه‌یه زیاتره که بۆمان دانراوه». ده‌رب����اره‌ى ئ �ه‌گ �ه‌رى ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ى ح��زب��ى له دام���ه‌زران���دن���ى ف��ه‌رم��ان��ب��ه‌ران��دا ،ن���اوب���راو وت��ى «ده‌س�����ه‌اڵت وه‌ک پ��ی��ش�هى هه‌میشه‌یى خ��ۆى ده‌س��ت��وه‌رده‌دات �ه دام�ه‌زران��دن��ى فه‌رمانبه‌ران هه‌ر وه‌ک سااڵنى راب��ردوو ،ده‌بێت بۆ سه‌ره‌تاییترین مافى خۆت که ده‌رفه‌تى کارکردن و دامه‌زراندنه ده‌بێت ته‌زکیه‌ى حزبى بکه‌یت و واسیته بکه‌یت».
[ ئا /هه‌رێم کاوانى ]
کراوه
ده‌گوزه‌رێنین». ک �ه‌وس �ه‌ر م��ح�ه‌م�ه‌د ،ژن��ى م��اڵ�ه‌وه‌ی� ه سکااڵى ل ه ژیانى خۆیانده‌کرد ک ه ئ�ه‌وان به‌درێژایى شه‌و له‌تاریکیدا و له‌به‌ر چرادا ژیان ده‌گوزه‌رێنن ،وتى «چه‌ندین ساڵ ل ه ماڵوێرانى و نه‌هامه‌تى و تاریکیدا ژیانمان به‌سه‌ر برد ،دڵخۆشبووم له‌دواى روخاندنى رژێمى به‌عسه‌و‌ه ژیان بۆ گونده‌که‌مان بگه‌ڕێته‌وه و به‌خۆشى و ئاسوده‌یى و روناکى بژین ،به‌اڵم بهداخهوه تائێستاش له‌دواى ( )22ساڵ حوکمڕانى کوردى ژیانمان له‌تاریکیدایه و بێ کاره‌باین». که‌وسه‌ر ،هیوا خ��واز‌ه الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کان ئ���اوڕى ج��دی��ان لێبداتهوه ،ده‌ڵ��ێ��ت «داواک����ارم له
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی حکومه‌ت ک ه ئاوڕى جدیمان لێبداتهوه و کاره‌باى نیشتمانیمان بۆ بنێرێت». پشتیوان سه‌عید ،ته‌مه‌ن ( )25ساڵ دانیشتووى گوندى حاجى ئاوه ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند «زۆربه‌ى گونده‌کانى ناوچه‌ى هه‌مه‌وه‌ند هه‌راسانن به‌ده‌ست بێ کاره‌بایى و بێ خزمه‌تگوزارییه‌وه ،تائێستاش کاره‌با ل ه گونده‌که‌ماندا نیی ه و به‌کاره‌باى مۆلیده و کاره‌باى نیشتمانیشه‌وه». پشتیوان ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد ( )22ساڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر حوکمڕانى کوردیدا و بودجه‌یه‌کى
گ��ۆران ئه‌دهه‌م قایمقامى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید پشتگیرى له داواکارییه‌کانى دانیشتوانى هه‌ڵه‌بج ه ده‌ک��ات ،وت��ى «ئ�ه‌و رێژه‌یه زۆر که‌مه که بۆ ئه‌م شاره دان��راوه ،چونکه هه‌ڵه‌بجه ژماره‌یه‌کى زۆر بێکارى تێدایه ،بۆیه له هه‌وڵداین له‌گه‌ڵ پارێزگارى سلێمانى که ئه‌و رێژه‌یه زیاد بکه‌ین به‌شێوه‌یه‌ک که ژماره‌یه‌کى زۆر له هاواڵتیان بگرێتهوه«. «( )1400000فه‌رمانبه‌ر ههیه که به‌شێکى زۆریان موچه‌خۆرى هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵتدارن» ه���ه‌روه‌ه���ا ب��ه پ��ێ��ى ل��ێ��دوان��ێ��ک��ى ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ب �ه (چ�هت��ر) ى راگ�هی��ان��د :ل�ه هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان نزیکه‌ى ( )1400000فه‌رمانبه‌ر ههیه ک�ه به‌شێکى زۆریان موچه‌خۆرى هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵتدارن. ئه‌حمه‌دى حاجى ره‌شید ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى رایگه‌یاندووه «ل�ه‌و رێژه‌یه ته‌نها ( )650ه�ه‌زارى فه‌رمانبه‌رى حکومه‌تى ههرێمه ،ئه‌وه‌یتر که باس ده‌کرێت موچه‌خۆرى هه‌ر دوو حزبى ده‌س�ه‌اڵت��دارى یه‌کێتى و پارتین و له‌سه‌ر حکومه‌ت پاره وه‌رده‌گرن ،بۆیه نزیکه‌ى ( )%70-65ل �ه‌م��وچ �هى ه �ه‌رێ��م ده‌درێ����ت ب�ه‌و فه‌رمانبه‌ره حزبیانه ،به‌وه‌ش قورساییه‌کى زۆرى بۆ بودجه‌ى هه‌رێم دروست کردووه». زۆری����ش ه �هی � ه ک �ه‌چ��ى تائێستاش گ��ون��ده‌ک��ان له‌سااڵنى حه‌فتاکان ده‌چێت ،ده‌ڵێت «تائێستاش ل �ه‌ڕووى خزمه‌تگوزارى و ئاوه‌دانیه‌و‌ه گونده‌کان زۆر دواکه‌وتوون ،پێم سه‌یر‌ه وێستگه‌یه‌ک ل ه ناو جه‌رگه‌ى گونده‌کانمانه‌و‌ه کاره‌با ده‌نێرێت ه سلێمانى، که‌چى گونده‌کانمان بێ کاره‌بان و شه‌وان ه له‌به‌ر تروسکایى چرادا داده‌نیشین». به‌ڕێوه‌به‌رى ک��اره‌ب��اى چه‌مچه‌ماڵ ،ئ �ه‌رده‌اڵن محه‌مه‌د ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند «له‌ساڵه‌کانى رابردوودا نه‌توانراو‌ه کاره‌با بگه‌یه‌نرێت ه گونده‌کان، له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى وێستگه‌ى دابه‌شکردنى کاره‌با له ناحیه‌کان ن �ه‌ب��وو ،ب���ه‌اڵم له‌ئێستادا وێستگه‌ى دابه‌شکردنى کاره‌بامان دابین کردووه». ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ک��اره‌ب��اى چه‌مچه‌ماڵ ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌دا ک� ه ل�ه‌م��اوه‌ی�ه‌ک��ى ک��ورت��دا که‌شفى ئه‌و گوندان ه ده‌که‌ن و ل ه بودجه‌ى ئه‌مساڵ کاره‌بایان بۆ دابین ده‌ک �ه‌ن ،وتى «که‌شف و ده‌رخست ه بۆ زۆربه‌ى گونده‌کانى ناوچه‌ى هه‌مه‌وه‌ند ده‌که‌ین و ل ه بودجه‌ى ساڵى ( ،)2011ده‌توانین کاره‌با بۆ زۆرێ��ک ل ه گونده‌کان دابین بکه‌ین ،ئه‌وه‌شى دهمێنێتهوه ل ه بودجه‌ى ساڵه‌کانی دیک ه ت�ه‌واوى ده‌که‌ین». به‌ڕێوه‌به‌رى کاره‌باى چه‌مچه‌ماڵ باسى له‌وه‌کرد ک ه هاواڵتیانى گونده‌کانى ن��اوچ�هى هه‌مه‌وه‌ند چ�ه‌ن��د ج��ارێ��ک ه��ات��وون�هت� ه الی���ان ،ئ�ه‌وان��ی��ش بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى کاره‌با به‌ڵێنى ئه‌وه‌یان داوه ک ه ل ه ماوه‌یه‌کى نزیکدا کێشه‌کانیان بۆ چاره‌سه‌ر بکه‌ن.
گۆڕانکارییه‌کانی ناو پارێزگار ته‌نها به رێکه‌وتنی حزبی و ویستی برایه‌تی بوو
جێگری پارێزگای که‌رکوک وتیشى «ئێمه ده‌ڵێین هه‌ر گۆڕانکارییه‌ک له ده‌سه‌اڵتی نێو پێکهاته‌کان کارێکی ئه‌رێنییه ،ئێمه له‌هه‌موو فه‌رمانگ‌ه کارگێری و ئه‌منی و ته‌نفیزییه‌کاندا بانگه‌ش‌ه بۆ ئیداره‌یه‌کی هاوبه‌ش ده‌که‌ین ،که ئهمه هه‌نگاوێک‌ه بۆ ئیداره‌ی هاوبه‌ش ههرچهنده هه‌نگاوه‌ک‌ه ته‌واوکه‌ر نیه ،چونکه له ئه‌نجامی دیالۆک و کاری سیاسی پێکهاته‌کانی که‌رکوک نهبووه ،ته‌نها گۆڕانکاری ویستی لیستی برایه‌تییه». ده‌ب���اره‌ى ئ��ه‌وه‌ى ئ�ه‌و گۆڕانکاریان‌ه کاتێک کرا س����ه‌رۆک وه‌زی���ران���ی ت��ورک��ی��ا س���ه‌ردان���ى هه‌رێمی کوردستانى کرد ،ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد که له‌و باره‌یه‌و‌ه زانیاری ئه‌وتۆى نیه ،ته‌نها ئهوه نه‌بێت که گۆڕانکاری سیاسی لیستی برایه‌تی نێوان دوو الیه‌نی حزبی ده‌بینێت ،که ئه‌ویش پۆستی «پارێزگار و سه‌رۆکی ئهنجومهنه». ئاوات محه‌مه‌د ئه‌مین ئه‌ندامی پارێزگای که‌رکوک له‌سه‌ر لیستی برایه‌تی به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند پێیانوایه وه‌ک کورد ئه‌و گۆڕانکاریی‌ه ببێت‌ه سه‌ره‌تایه‌کی باش
بۆ لێک تێگه‌یشتن و نزیک بونهوه و دروستکردنی متمانه له نێوان ه �ه‌ردوو پێکهاته‌ی سه‌ره‌کی شارى که‌رکوک که کورد و تورکمانن ،وتى «بهداخهوه له‌ئه‌نجامی کۆمه‌ڵێک سیاسه‌تی نادروست ئه‌م دوو پێکهاته‌ی‌ه بارێکی ئاسییان نهبووه ،خه‌ڵکی بێگانه‌کان گره‌وییان له‌سه‌ر ئ �هوه ده‌ک��رد ک�ه‌رک��وک رۆژێ��ک له‌رۆژان وه‌ک به‌رمیلێکی بارووت ده‌ته‌قێته‌و‌ه و دهبێته هۆی ناکۆکی نه‌ته‌وه‌یی و پێکدادان ،به‌اڵم ئاوا نه‌کرا و ده‌مێنێت پێکهاته‌ی عه‌ره‌بی که ناڕه‌زاین له‌و ئاڵوگۆڕه و بایکۆتی دانیشتنه‌کانی ده‌نگدانیان کرد پێیان وایه ئهمه رێکه‌وتنێکی دوو الیه‌نی سیاسیه». ئه‌و ئه‌ندامه‌ى پارێزگای که‌رکوک پێیوایه ئهوه له جێگای خۆیدا نییه و ئه‌و پۆست‌ه پۆستی کورده دراوه‌ت‌ه تورکمان نابێت وا بیربکرێته‌و‌ه که ئهوه به‌رهه‌می رێکه‌وتنی سیاسیه ،ده‌ڵێت «ئه‌م رێکه‌وتن‌ه پێش دوو مانگ قسه‌ی له‌سه‌رکراو‌ه و پێش هاتنی سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان بۆ هه‌رێم بوو، به‌اڵم ته‌وقیته‌که‌ی وه‌ک یه‌ک ب��ووه ،زیاتر له دوو مانگ‌ه قسه له‌سه‌ر ئه‌م ئاڵوگۆڕه ده‌کرێت و به‌و مه‌رجه
ناڵێم رێکه‌وتن ،به‌ڵکو زیاتر لێک تێگه‌یشتنی کوردی و تورکمانیه ،برایانی عه‌ره‌ب وا هه‌ستده‌که‌ن دژی ئه‌وان کراوه و هه‌ڵه‌ن ،چونکه له‌کۆتاییدا مهسهلهکه بریتیه له پۆست بۆ به‌شدارکردن و گه‌ڕانه‌وه‌ی متمانه‌یه». ئاوات ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ئه‌وان که زۆرینه‌ش بوون زانیویان‌ه هه‌ڵوێستی تورکمان ده‌رباره‌ی ماده‌ی ()140 چۆن بووه ،ده‌ڵێت «ئێستاش نایشارمه‌و‌ه ئه‌وه‌ی ههیه ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ردا نه‌هاتووه ،تورکمانه‌کان پێیان باشه که‌رکوک هه‌رێمێکی سه‌ربه‌خۆ بێت ،ک��ورد پێی باشه ماده‌ی ( )140جێبه‌جێ بکرێت و کوردستانێتی که‌رکوک له رێگای ده‌ستووره‌و‌ه بسه‌لمێندرێت ،چونکه تورکمانه‌کان له هه‌ردوو پرۆژه‌ی فیدرالیزم و پرۆژه‌ی به هه‌رێم کردنیش هه‌ر ناڕازین ،بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی متمانه‌ش تا راده‌ی���ه‌ک نه‌رمی ن��ووان��د و هه‌ڵوێستی سیاسی هه‌ندێک الیه‌ن ده‌بینرێت». ساهر‌ه سه‌یفه‌دین دامرچی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک /له سه‌ر لیستی تورکمان پێیوایه ئه‌و گۆرانکارییه‌ی ئه‌مڕۆ ده‌کرێت هه‌موو تاکی تورکمان هه‌ست به ئاسووده‌یی ده‌ک��ات ،ده‌ڵێت «ئه‌و
گۆڕانکاریی‌ه گرنگی له‌ناو شه‌قامی تورکماندا ههیه، کاتێک لیستی برایه‌تی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن ده‌سپێرێته که‌سێکی تورکمان ،ئهمه بۆ خۆی هۆکارێک‌ه بۆ دروست بوونی متمانه له‌نێوان کورد و تورکمانه‌کاندا». ده‌رباره‌ى مادده‌ى ()140یش ساهره‌پێیوای‌ه ئه‌و مادهیه ده‌ستووریی‌ه و پارێزگار و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نیش سوێندى یاسایی ده‌درێن ،واته ده‌بێت هه‌ر پل‌ه و پۆستێک پابه‌ند بێت به‌هه‌ر شتێکه‌و‌ه که ده‌ستووری و یاسایی بێت، ده‌ڵێت «هه‌ر کاتێک له‌ده‌ستوور ئه‌و مادهیه الدرا ئه‌و کات ده‌توانێت رێگری بۆ دروست بێت». ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌ن رونیکرده‌و‌ه که هاتنی سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا بۆ هه‌رێم و گۆڕانکاری له‌ناو پارێزگای که‌رکوک رێکه‌وت ب��ووه و هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی بهوه نهبووه ،ده‌ڵێت «فشاری تێدا نابینم، پێشتر به‌رێکه‌وتنی کۆماری عه‌ره‌بی له‌گه‌ڵ لیستی برایه‌تی پۆستی جێگری پارێزگایان هه‌ڵبژارد و مافی خۆیان وه‌رگرت ،ئه‌وکات ده‌بوو سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن بۆ تورکمان بوایه ،به‌اڵم دواکه‌وت ،ئێستا برایانی عه‌ره‌ب ره‌خنه‌یان ههیه ،که پێموایه له‌شوێنی خۆیدا نییه».
ژنان ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
8
ل ه یادى ئه‌نفالدا :گوزه‌رێک ب ه ناو چیرۆکى ئه‌و ژنانه‌ى هاوسه‌ره‌کانیان ئه‌نفال کرا
کاره‌ساتى ئه‌نفال (عه‌تی‌ه جالل)ه نیوه‌ى ته‌مه‌نى خۆى به‌دیار کۆڵوانه‌یه‌ک له چاوه‌ڕوانى و ( )3منداڵه‌و‌ه به‌سه‌ر بردووه، ئه‌و دوو کوڕه‌که‌ى له په‌یمانگا ده‌خوێنن و کچه‌که‌ى شووى کردووه بۆ بژێوى ژیانى دوو کوڕ‌ه به‌دبه‌خته‌که‌ى ،وه‌کو خۆى ده‌ڵێ (ئیحتیاجى ده‌ستى نامه‌رد نه‌بن) په‌ناده‌به‌ن ه به‌ر کرێکارى تا له گێژاوى هه‌ژاریدا نوقم نه‌بن به‌وشێوه‌ی ه ژیانیان بگوزه‌رێنن و تا سه‌خڵه‌تى دنیا زیاتر کڕنوشیان پێنه‌بات. عه‌تی‌ه له‌گه‌ڵ هه‌موو ئ �ه‌م ک��اره‌س��ات��ان�ه‌دا بۆ ده‌ست که‌وتنى بژێویان به‌کرێ نان بۆ مااڵن ده‌کات. (شه‌مس‌ه عه‌لى) یه‌کێکى تره له‌و بێوه‌ژنانه‌ى دانیشتوى ناحیه‌ى شۆڕشه ته‌مه‌نى ( )51ساڵه ئه‌م ئافره‌ت‌ه خاوه‌نى کوڕ و کچێکه ،کوڕه‌که‌ى پێشمه‌رگه‌یه ،شه‌مس‌ه به‌کارى ته‌نور دورستکردنه‌و‌ه خه‌ریک‌ه ئه‌م ده‌یه‌وێت له ڕێگاى کارى ده‌ستیه‌و‌ه ته‌عبیر له ئازاره‌کانى بکات ئه‌و ته‌نوران‌ه دروست ده‌کات که ئه‌نفال شکاندى بۆیه ژن‌ه ئه‌نفاله‌کان بۆ ئه‌وه‌ى سه‌بورى دڵى خۆیان بده‌نه‌و‌ه هه‌ندێجار له‌ڕێگاى ئیشه‌و‌ه ژیان له‌گه‌ڵ خۆیاندا ئاشت دهکهنهوه. شه‌مس‌ه عه‌لى ته‌مه‌نى ( )51ساڵه واته ته‌مه‌نى نیوسه‌ده‌ی‌ه و که‌چى ئه‌نفال نیوه‌ى ته‌مه‌نى به دیار چاوه‌ڕوانیه‌و‌ه بردووه بۆ دیو‌ه عه‌ده‌مه‌کانى خۆى .کێ ههیه شه‌مس‌ه ئاشتکاته‌و‌ه باده‌ست هه‌ڵبڕێ؟ به‌دڵنیاییه‌و‌ه که‌س وه‌اڵمى ئه‌م پرسیار‌ه ناداته‌وه ...به‌دبه‌ختییه‌کى ترى ئه‌مان ئه‌وه‌ی ه ههمیشه که‌س وه‌اڵمى پرسیاره‌کانیان ناداته‌وه... یه‌کێکى تر له‌و بێوه‌ژنان‌ه ته‌مه‌ن ( )61ساڵه دانیشتوى قادر که‌ره‌میه‌کان‌ه ئه‌ویش (عه‌تی ه ئیبراهیم)ه کوڕێک و سێ کچى ههیه ،کارگوزارى قوتابخانه‌یه‌ک‌ه له گه‌ڕه‌کێک سه‌رتاپا ئه‌نفال ته‌نیوێتى ،ئه‌و قوتابخانه‌ی‌ه خاوێن دهکاتهوه تا مامۆستاکان له رۆژى پێنج شه‌ماندا ب ه وتارێک ئه‌نفال به گوێى ئه‌و قوتابیانه‌دا بدات بێ باوک له‌سه‌ر ره‌حله‌ى بێ نازى پۆله‌که‌یان مانهوه ،له‌وکاته‌دا حه‌ز ده‌کات له ()4/14دا وه‌ک قوتابیه‌ک گوێ له‌و مامۆستایه بگرێت که حیکایه‌تى ئه‌نفال ده‌گێڕنه‌وه ،ئه‌ویش به‌ده‌م ئازاره‌و‌ه فرمێسک بڕژێت و هێنده‌ى تر نوقمى ته‌نیایى بێت. (سێوه محه‌مه‌د) خاوه‌ن دوو کوڕ و سێ کچه ،کوڕه‌کانى به هۆى خراپی بارى ئابوریانه‌وه بێ به‌ش بوون له خوێندن ،ئه‌وان ئێستا ناتوانن وشه‌ى (ئه‌نفال) بنوسنهوه ،ناتوانن دێرێک له‌سه‌ر باوکیان بنوسنهوه و نامه‌یه‌ک وه‌ک سکااڵ بنێرن بۆ عه‌رعه‌ر ،تادادگایى ئه‌وجاشان‌ه بکه‌ن که قورئانى ناومزگه‌وتى گونده‌که‌یانیان سوتاند (سێوه) له‌به‌رده‌م ماڵه‌که‌یدا دوکانێکى ورده واڵه‌ى داناو‌ه و به‌وجۆر‌ه بژێوى ژیانیان په‌یداده‌کات ،کچێکى ئه‌م بێوه‌ژن‌ه ره‌ش پۆش‌ه مامۆستای ه سرودى ئه‌نفال به‌و قوتابیان‌ه له‌به‌ر ده‌کات تا بتوانن له دوایدا داڕشتنێک به ته‌عبیرى خۆیان له‌سه‌ر ئازاره‌کانى ئه‌نفال بنوسن تا نیشتمان له‌یادى نه‌چێت ئه‌نفال ژیانیانى سوتاند ،ئێستاش خه‌ون به‌و ئێسکانه‌و‌ه ده‌بینن که له ده‌شته‌کانى باشووردا چاوه‌ڕێى هاتنه‌وه‌ن و چاوه‌ڕوانى حوکمێکن رێز له‌و کهسانه بگرێت بێ خه‌تا ره‌وانه‌ى چاڵه‌کانى مردن کران. نیوه‌ى خێزان‌ه ئه‌نفالکراوه‌کان رازى نه‌بوون هیچ لێدوانێک بده‌ن ،چونکه نیوه‌ى ئه‌نفالچیه‌کان ئێستاش خوێنى خه‌ڵکى ده‌مژن ئه‌مانه‌ش قوتێکى گه‌وره‌یان ههیه له ده‌سه‌اڵتى کوردیدا هه‌ندێکى تریان گله‌یى ئه‌وه‌یان کرد ،ئه‌م حوکمه‌ت‌ه پاره‌و خانوو ده‌دات به‌چاویاندا ،به ده‌ردى سه‌رده‌مى شاخ هه‌ر ده‌یڵێنه‌وه ،حه‌ق‌ه ئه‌وان لهوه تێبگه‌ن که پاره و خانوو ویژدان و ده‌رونى ئه‌وان ئاسود‌ه ناکات؟! ناشبێت ئه‌وه‌مان له‌بیر بچێ که هه‌زاران ئه‌نفالى بێکه‌س سه‌رى خۆیان هه‌ڵگرتوو به‌ره‌و مه‌جهول رۆشتن به ئومێدى په‌یداکردنى خۆراک و کوخێکى سوکنا!
[ ئا /سه‌نگه‌ر بیالل ]
ئه‌وکاته‌ى ئه‌نفال گه‌رمیانى برد بۆ کیشوه‌ره‌کانى مردن ،هێشتا منداڵه‌کان له‌کۆاڵنه‌کانى ئومێددا خه‌ریکى یارى کردن بوون ،له‌گه‌ڵ ئه‌و په‌پوالنه‌ى که له مه‌وسومه‌کانى به‌هه‌شته‌و‌ه هاتبونه‌وه. ل�ه‌وده‌م�ه‌دا ئاسمانى گه‌رمیان پڕبوو له ئه‌ستێره‌ى گه‌شاوه ،تا تاریکایى ناخى ئه‌و شه‌وان‌ه رێگا له‌و باڵندان‌ه وون نه‌کات به‌دیار چ��اوه‌ڕوان��ى م��ردن �هوه س���رودى ئه‌به‌دیان بۆ نیشتمان ده‌وت����هوه ،ئه‌و ده‌مه‌ى ژه‌نراڵه‌کانى ئاشتى و قاره‌مانه‌کانى واڵت مرۆڤه‌کانى ئه‌م مه‌مله‌که‌ته‌یان به غه‌نیمه‌ت ده‌برد ،ئه‌و عه‌یام‌ه هه‌ناس‌ه قه‌تیسکراوه‌کان شۆڕشیان دروست کرد. ئه‌نفال ئ �ه‌و کانیه‌ى پ��ڕک��ردهوه که کاروانچیه‌کان توینێتى و په‌ڕه‌سێلکه‌کانى سه‌رده‌مى مه‌سیح ئاویان لێده‌برد تا تامى مانه‌وه‌ى ژیان بکه‌ن .ئه‌نفال برین‌ه کۆنه‌کانیشى تازه‌کرده‌و‌ه و ئیتر نه‌وه‌یه‌ک له‌دواى کاره‌ساتى ئه‌نفاله‌و‌ه به‌دیار خوێن و کوشتنه‌و‌ه تامى ئه‌وکاره‌سات‌ه ده‌که‌ن که پڕ‌ه له‌و شه‌هیدانه‌ى بێئه‌وه‌ى پرسیان پێبکرێت ره‌وانه‌ى عه‌رعه‌رکران، له‌و چۆڵه‌وانیه‌دا نێژران بۆ جارێکیش نه‌گوڵ نه‌باران ته‌رمه‌کانیان ب ه ئاوى هه‌ناسه‌ى نیشتمان ناشواته‌وه. ئێستاش چاوه‌ڕوانى ئه‌و مندااڵنه‌ى بێ باوک مانهوه وه‌خت‌ه به‌دیار کێل‌ه ونه‌کانى باوکیانه‌و‌ه له‌و دوعایان‌ه بێ ئه‌مه‌ل بن له نوێژه‌کانیاندا ره‌وانه‌ى ئاسمانیان ده‌کرد ،ئه‌وانه‌شی ئه‌نفال بێوه‌ژنى خستن یه‌ک پارچ ه ره‌ش بوون ،یه‌ک پارچ‌ه ته‌نیایى روحیانى خوارد ،ژنه‌کان نائومێد بوون له چاوه‌ڕوانى ،ئه‌وان حه‌وسه‌ڵه‌ى فیراقیان نه‌ماو نه‌وه‌کانیشیان وه‌ڕه‌س بوون له خوێندنى فاتیحا بۆیان .رۆژگاریش په‌ناى پێ بردونه‌ت‌ه شه‌ڕى نان په‌یداکردنه‌وه. ئه‌وان له ناو زوڵمه‌ت و قه‌هرى دنیادا هه‌ریه‌که‌یان حیکایه‌تێکى ههیه ،حیکایه‌تى ئه‌وان حیکایه‌تى به‌ر ئاگردان نییه ،حیکایه‌تى هه‌ر یه‌کیک لهوانه رۆمانێکى تراژیدیایه ،یاخود حیکایه‌تێک‌ه له‌شێوه‌ى قیامه‌تێکى بچوکدای‌ه ویژدانى ئینسان ناتوانێت خۆى لێیان به‌دوور بگرێت و گوێیان لێنه‌گرێت ،یه‌کێک له‌و ژن‌ه مێرد نه‌ماوانه‌ى دواى
تێڕوانین و خه‌م و فرمێسکه‌کانی ژنانی پاشماوه‌ی ئه‌نفال ل ه یادی ئه‌نفالدا
فۆتۆکان :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
هۆرێن غه‌ریب :هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند له‌ڕوى مادى و مه‌کانه‌و ه قه‌رزارى حزبن ئه‌ده‌ب و هونه‌ر [ دیدار /هێڤار قه‌ره‌داغی ] س�ه‌ره‌ڕاى که‌مى رێژه‌ى هونه‌رمه‌ندان ل ه چاو چین و توێژه‌کانى ترى خۆپیشانده‌رانى به‌رده‌رکى سه‌رادا ،کۆڕى شانۆى (با) وه‌ک گروپێک دورکه‌وتنه‌و ه ل ه ناو هۆڵه‌کانى شانۆ و به‌درێژایى ماوه‌ى خۆپێشاندان ل ه دواى ()17ى شوباته‌و ه ل ه ناو خۆپیشانده‌راندان، هۆرین غه‌ریب وه‌ک ئه‌ندامێکى ئه‌و گروپ ه و وه‌ک هۆرێنى هاواڵتى و هۆرێنى هونه‌رمه‌ند خۆى ،ب��ه‌رده‌وام له‌ناو ئه‌و ده‌نگانه‌دابو ه و ل ه دیمانه‌یه‌کى (چه‌تر)دا هۆکارى که‌مى هونه‌رمه‌ندان له‌سه‌رادا بۆ ئه‌و ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه هه‌ندێک ل ه هونه‌رمه‌ند ق �ه‌رزارى حزبن چ ل�ه‌رووى مادی و چ ل�ه‌رووى ئه‌و مه‌کانه‌ى ئه‌وانى تێدان. چ �هت��ر :ل � ه ئێستادا و ل �ه‌گ � ه ڵ ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تى شه‌قامى کوردیدا ،هه‌ڵوێستى هونه‌رمه‌ندان چۆن ده‌بینیت؟
ـ به‌گشتى هه‌ڵوێستى هونه‌رمه‌ندان ناو ده‌نێم دوورى له شه‌قامه‌و‌ه زۆر ب�ه‌الم�هوه سه‌یر نیه ،چونکه ل ه ( )25-20ساڵى راب��ردوو و له‌گ‌ه ڵ دنیاى هونه‌ریدا هه‌ستێکم بینیو‌ه که ب �ه‌رده‌وام توشى نامۆیی کردم له‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندانى ئێمه خۆیان به‌شتێکى تر داده‌نێن جیاواز له خه‌ڵکى ئاسایى ،وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى له مه‌ریخ یان له که‌وکه‌بێکى ت��ره‌و‌ه هاتبن ،زۆرب�هی��ان بیریان ده‌چێته‌و‌ه پێش ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند بن هاواڵتین ،شانازى به‌وه‌و‌ه ده‌که‌م که ئه‌ندامى گروپێکم بۆ ساته‌وه‌ختێک بیرى نه‌چوه‌ته‌و‌ه هاواڵتی و هاونیشتمانین پێش ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند بین ،رۆژى جیهانى شانۆ زۆر دڵخۆشبووم که ژماره‌یه‌کى زۆر شانۆکارانم له خۆپیشاندانه‌کاندا بینى ئێستا زۆرب���هى رووه‌ک��ان��ى ده‌بینمه‌و‌ه ل��ێ��ره‌دا، هه‌ندێک که‌سایه‌تى هونه‌رى ههیه هه‌ست ده‌که‌ن ئه‌وه‌ى لێره رووده‌دات هیچ په‌یوه‌ندى بهوانهوه نیه ،ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى هه‌ست ده‌که‌ن قه‌رزارى ده‌سه‌اڵتن ئاسان نیه بێنه سه‌راى ئازادى ،ئه‌گه‌ر به‌رهه‌م‌ه شانۆییه‌کانمان ێ نه‌دات بێم‌ه ئێر‌ه منیش له‌ڕووم نه‌ده‌هات بێم ه رێم پ سه‌راى ئ��ازادى ،به‌اڵم که دێم‌ه سه‌راى ئ��ازادى جگه ل�ه‌وه‌ى وه‌ک هاواڵتیه‌ک به‌ئه‌رکى خۆم و به‌مافى خۆمى ده‌زانم لێره‌بم ،وه‌ک شانۆکار و هونه‌رمه‌ندێک ێ که بێم ه به‌رهه‌م‌ه شانۆییه‌کانم هێزى ئه‌وه‌م ده‌دات� سه‌راى ئازادى و هه‌ست بکه‌م یه‌کێکم له‌و خهڵکه.
چه‌تر /که‌وای ه ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى ئێستا له‌گ ه ڵ شه‌قامدانین هه‌ست ده‌که‌یت کاره‌کانی پێشویان ئیحراجیان ده‌کات ل ه ئێستادا؟
ـ زۆرج�����ار ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دێ��ک ئ���ه‌و گفتوگۆیه‌ى
ک��ردوه که هونه‌ره‌که‌ى په‌یوه‌ندى به‌ژیانى رۆژان �هى خه‌ڵکه‌و‌ه ههیه ،نازانم باس له‌چى ده‌که‌ن له‌کاتێکدا (مه‌رگ ،خۆشه‌ویستى ،خوێن ،شۆڕش) هه‌موو به‌ها ئینسانیه‌کان په‌یوه‌ندى به‌ژیانى رۆژانه‌ى خه‌ڵکه‌و‌ه هه‌ی ه ده‌مه‌وێت بزانم ئه‌وان باسى چى ده‌که‌ن که‌وا په‌یوه‌ندى به‌خه‌ڵکه‌و‌ه نیه ،هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند ههیه به‌راستى قه‌رزارى حزبه. چه‌تر :له‌چیدا قه‌رزارى حزبه؟
ـ له‌رووى مادی و مه‌کانه‌و‌ه ئه‌و مه‌کانه‌ى ئه‌وانى تێدان ،هه‌قیقه‌تێک ههیه له‌م واڵته‌دا هونه‌رمه‌ندێکى ئاسایى ئه‌بێت رۆژانه ( )8-7سه‌عات ئیش بکات بۆ په‌یداکردنى بژێوى ژیان ئه‌وسا بتوانێت ( )3سه‌عات کارى هونه‌رى بکات ،که ئه‌بینیت دنیایه‌ک هونه‌رمه‌ند ههیه ئه‌ژین له سه‌ر هونه‌ر ئهمه جێى پرسیار‌ه و نازانین چۆن ،به‌رهه‌مه‌کانیان نافرۆشرێت و داهاتى نیه ،به‌اڵم ئهوانه له‌سه‌ر هونه‌ر ده‌ژی��ن ،هه‌ست ده‌که‌یت ئه‌مان ه هونه‌ره‌که‌یان فرۆشتو‌ه به‌حزب و حزبیش له‌به‌رامبه‌ردا پاره‌یه‌کیان ده‌داتێ.
چه‌تر :ئ�ه‌م خۆژیاندن ه له‌سه‌ر هونه‌ر هۆکار ه بۆئه‌وه‌ى دووربن له‌ده‌نگى شه‌قام؟
ـ ل��ه‌م رۆژان����ه ڕس��ت�هی�ه‌ک��ى ج��وان��م خ��وێ��ن��ده‌و‌ه ل ه ڕۆم��ان��ێ��ک��دا ک �ه ئ���ه‌و ب��ۆ نیگارکێشێک ده‌ڵ��ێ��ت (گه‌رده‌ته‌وێت خه‌یاڵشکاو نه‌بیت هه‌ر شتێک ده‌که‌یت و هه‌رکاسبیه‌ک ده‌که‌یت بیکه ،به‌اڵم با هونه‌ره‌که‌ت ێ به سه‌رچاوه‌ى بژێویت) بۆیه بیرله‌و‌ه دهکاتهوه نه‌ب ئه‌گه‌ر بێت‌ه سه‌راى ئازادى ئیشه‌که‌ى له ده‌ست ده‌دات و ناتوانێت ئه‌و بڕیاره بدات ،کڕین چیه خۆ ده‌سه‌اڵت نایه‌ت عه‌قدێکت له‌گه‌ڵدا بکات و بڵێت هونه‌ر و داهێنانه‌که‌تم کڕى و ئه‌مه‌ش پاره‌که‌یه‌تى بێگومان واناکات ،به‌اڵم ده‌رگات بۆ دهکاتهوه ورده‌وورد‌ه ده‌تخاته باوه‌شى خۆى و رۆژێک تۆش ده‌ته‌وێت بێیت‌ه دهرهوه ێ ده‌بینیت ئهوهنده ده‌رگات له‌سه‌ر داخراو‌ه و بویت له‌و به کااڵیه‌ک له‌کااڵکانى ده‌سه‌اڵت له‌به‌ر ئهوه قه‌ت ناتوانى بێیته‌و‌ه ناو خه‌ڵک. چه‌تر :که‌وات ه ده‌توانین بڵێین شه‌قام تاچه‌ند خاڵی ه ل ه هونه‌رمه‌ند؟
ـ ج��وان��ى س����ه‌راى ئ����ازادى ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ن��وس �ه‌ر و هونه‌رمه‌ند له‌رۆژانى یه‌که‌مه‌و‌ه ده‌بینرێن ،له سه‌رتاى رۆژى یه‌که‌مه‌و‌ه چه‌ند ده‌موچاوێک هه‌بوو ده‌مبینین و له‌پێش منه‌و‌ه لێره‌ن و له‌ناو خه‌ڵکدان ،دیاره مه‌به‌ستم ئه‌و په‌رژین‌ه نیه که له‌نێوان پۆلیس و خۆپیشانده‌راندا هه‌بوون ئهوه بابه‌تێکى تره و لێره‌دا ئیشم پێى نیه، ێ رۆژانى خۆپیشاندان ده‌چێت ه ئێستا ده‌بینم زیاد ده‌ب پێشه‌و‌ه و ژماره‌ى هونه‌رمه‌ندان زیاد ده‌کات ،رۆژانه رووى تاز‌ه دێن‌ه ئێر‌ه ده‌یانبینین و لێره ئاماده‌بونیان ههیه. چ��هت��ر :ت��ۆ وه‌ک ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ک��ۆڕى شانۆى (با) ک ه کۆڕێکى ته‌واو گه‌نجانه‌ی ه
و توانیویه‌تى کارێک بکات پێش خۆى نه‌کرابێت ،له‌ئێستادا تێڕوانینى چی ه له‌سه‌ر ئه‌م خۆپیشاندانه؟
ـ وه‌ک هه‌موو کاره‌کانمان ئه‌وه‌ى دڵخۆشمان ده‌کات ئهوهیه له ساتى یه‌که‌مه‌و‌ه له‌ناو خه‌ڵکدا بوین و له‌گ‌ه ڵ خه‌ڵکداین ،چونکه ئێمه کوڕو کچى ئه‌م شاره‌ین ،ل ه ()18ى شوباتدا کۆبوینه‌و‌ه که ده‌بوو بۆ پرۆژه‌یه‌کى هونه‌رى کۆبوینایه‌ته‌وه ،ب �ه‌اڵم کۆبونه‌وه‌ک‌ه گۆڕا به‌وه‌ى ئێستا کاتى ئه‌وه‌نی‌ه ئێمه بچینه‌و‌ه نێو هۆڵه‌کانى پرۆڤه‌مان ،به‌ڵکو کاتى ئهوهیه له‌سه‌راى ئازادى بین ،ل ه ()19ى شوباتدا به‌یاننامه‌یه‌کان ده‌رکردو ده‌سه‌اڵتمان ێ که رژاو‌ه به‌رپرسیارکرد له دڵ��ۆپ دڵۆپى خوێن له‌سه‌ر شه‌وقامه‌کانمان ،ئه‌ندامه‌کانى کۆڕى شانۆى (با) له‌سه‌راى ئازادى ده‌بینێت ،چونکه ئهمه شوێنى ئاسایى ئێمه‌یه.
چه‌تر :که‌وات ه شتێک نی ه کۆڕى شانۆى با ێ به‌وه‌ى مینحه‌ى ببڕدرێت؟ بترسێن
ـ ئه‌گه‌ر هه‌شمان بوایه ه�ه‌ر لێره ده‌ب��وی��ن ،پێشتر له وه‌زاره‌ت���ى دارای��ى مینحه‌مان هه‌بوو ب���ڕدراو‌ه له‌و کاته‌شه‌و‌ه هیچ مینحه‌یه‌کى حزبیمان وه‌رنه‌گرتوه، ل�ه ساڵى ()2008دا ب��راده‌رێ��ک مینحه‌یه‌کى بۆ ئێمه پێشنیارکرد لێم پرسى هی وه‌زاره‌تى دارایی‌ه یان رۆشنبیرى ،وتى نه‌خێر ئێوه هه‌قتان چیه ئێمه‌ش وه‌ک گروپ ره‌فزمان کرد ،پێش هه‌ڵبژاردنیش و چه‌ندین جارى تر مینحه‌ى ترمان بۆ دانراو ره‌فزمان کردوه ،بۆیه به‌شانازیه‌و‌ه ده‌ڵێم دواکۆبونه‌وه‌مان له باخى گشتىدا کردوه ،زیاد له جارێک پێشنیارى ئه‌وه‌مان بۆکراو‌ه ک ه کۆڕى شانۆى (با) چى ده‌وێت ،به‌اڵم ئه‌و حکومهته چه‌ند بێده‌سه‌اڵت و بوده‌ڵه‌ى ژێر ده‌ستى حزبه‌کان بێت الى ئێمه وه‌ک وه‌زاره‌تى دارایى و وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى مه‌قبولتربو‌ه له‌وه‌ى پاره له‌هیچ حزبێک وه‌ربگرین. چه‌تر :پێت وای ه ئه‌وه‌ى تا ئیستا نه‌کراو ه چیی ه و هۆکارى دورکه‌وتنه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندان ل ه شه‌قام ترس ه یان که‌مته‌رخه‌می؟
ـ پ��ێ��ش ه �ه‌م��ووش��ت��ێ��ک ئ���ه‌وه‌ی���ه ل��ێ��ره‌ب��ن وه‌ک هاواڵتیه‌ک ،دوات��ر ده‌کرێت ره‌نگ و بۆى هونه‌رى زیاتر ببه‌خشرێت به‌مشه‌قامه ،هونه‌رمه‌ند چۆن ده‌توانێت که‌مته‌رخه‌م بیت ،له‌کاتێکدا هه‌موو دنیا ئاگاى لێی ه که ئێستا له‌سه‌راى ئ��ازادى چى رووده‌دات ،ئه‌م له ( 500بۆ)1000مه‌تر له‌و الوه‌ی‌ه و نازانێت له‌سه‌راى ئازادى چى رووده‌دات ،ئهمه ته‌نها که‌مته‌رخه‌مى نیه، به‌ڵکو ده‌بێت ترسێک هه‌بێت واى لێبکات ،کاره‌سات ه تائێستاش هونه‌رمه‌ند هه‌بێت له‌وه‌بترسێت له‌برسا بمرێت، ئێمه له ناخۆشترین ساڵه‌کانى ئه‌م شاره‌دا نه‌مانبینى که‌سێک له‌برسا بمرێت ،ئهمه هه‌ڵه‌یه‌کى زۆر زۆر ێ له سه‌رکه‌وتن و نشوستى گهورهیه ده‌یکه‌ن ،سبه‌ین ێ پێشکه‌ش ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیه‌دا ئه‌و کارى خۆى بۆک ده‌کات.
چه‌تر :ئایا ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى ئێم ه لێردا ده‌یانبینین که‌مینه‌ى هونه‌رمه‌ندانن؟
ـ که‌مینه‌ن ،به‌اڵم رهنگه هونه‌رمه‌ند‌ه راسته‌قینه‌کان ئه‌مانه‌بن ،باوه‌ڕ به‌و سه‌رژمێریان‌ه مه‌ک‌ه که به‌ناو رێکخراوه‌کان باسى ده‌ک �ه‌ن که له‌مشاره‌دا ێ ئ�ه‌وه‌ن��ده هونه‌رمه‌ندى شانۆکارت هه‌ب له‌دنیادا هیچ شارێک نیه هه‌زاره‌ها ش��ان��ۆک��ارى هه‌بێت ،به‌لیستى به‌ناو رێکخراوه‌کان بێت ڕه‌نگ‌ه له‌مشاره‌دا ( )900-800ش��ان��ۆک��ار هه‌بێت، ێ کارێکى ب���ه‌اڵم کاتێک ده‌ت����ه‌و شانۆ بکه‌یت ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ى ()10 ئه‌کته‌ر کارێکى زۆر زۆر قورسه و ( )20ئه‌کته‌ر نزیک دهبێتهوه ل ه مه‌حا ڵ له‌به‌ر ئهوه زۆر دڵخۆشم به‌وه‌ى له سه‌را ده‌بینینم رهنگه ئهوه هونه‌رمه‌ند‌ه راسته‌قینه‌کان ب��ن ،و دڵ��م ب �ه‌وه‌ش خۆش‌ه ده‌ن��گ��ى (ن���ا) ههیه، ئێمه له ئیشکه‌نماندا و ل ه چه‌ندین هه‌ڵوێستماندا ووتومان‌ه (نا) له‌هه‌موو هه‌ڵوێست‌ه ناشرینه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت��دا ووتومان ه (ن�����ا) ،ل��ێ��ره هه‌ست ده‌که‌م له پرۆڤه‌یه‌کى گ��������ه‌وره‌ى ک����ۆڕى ش���ان���ۆى (ب�����ا)دام، هه‌ستده‌که‌م له‌ناو ماڵه‌که‌مدام و به‌فیعلى ل�����ه دڵ������ى زی�����ن�����دووى شاره‌که‌مدام ،له‌به‌رئه‌و‌ه ێ ئ���ه‌و (ن��ا)ی � ه ل���ه‌ک���و ێ من له‌وێم ،گه‌ل هه‌ب ج��ارێ��ک��ى ت��ر گ �ه‌ن��ده‌اڵن قبوڵناکات ،خوێن رێژان قبو ڵ ناکات ،ئه‌و هێزه به‌ربه‌ریان‌ه قبو ڵ ناکات، ژی��ان لێره‌ی‌ه ژی��ان له‌ناو سه‌راى ئازادیدایه.
ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
9
«هونه‌رمه‌ندی شه‌هیدان» بۆ (چه‌تر) ده‌دوێت
«هونه‌ری کوردی ل ه باشوردا به هه‌نگاوی السایی به‌ڕێو ه ده‌برێت» [ دیدارى /هاوژین غه‌ریب ]
سوسه‌ن ،کچ ه ده‌نگبێژی باکوری کوردستان ک ه ئێستا ل ه ئه‌وروپا نیشته‌جێی ه له‌م دیداره‌ی (چه‌تر)دا باس ل ه ره‌وشی هونه‌ری کوردی به‌گشتی و باشوری کوردستانیش به‌تایبه‌ت ده‌کات وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێک ده‌داته‌وه. هۆکار هه‌ی ه بۆ ئه‌وه‌ی هونه‌ری کوردی نه‌ناسرێت
[ ئا /ئارام شه‌مێرانى ]
که‌مى به‌شدارى ژنانى شاره‌زوور ل ه بوار ه جیاجیاکاندا
به به‌راورد له‌گه‌ڵ کچان و ژنانى ناوچه‌کانى ترى هه‌رێمى کوردستان له ش��اره‌زوور رێژه‌ى ژنان و کچان زۆر کهمتره ل�ه ب���واره جیاجیاکانى وه‌ک (رۆشنبیرى گشتى و هونه‌رى و ئه‌ده‌بى‌و سیاسى و کلتورى و مۆسیقى و کارى ڕێکخراوه‌یى)دا ،ئه‌مه‌ش به وته‌ى ئه‌وانه‌ى ئه‌زمونێکى مام ناوه‌ند یان زۆریان هه‌ی ه هۆکاره‌کانى دهگهڕێتهوه بۆ نزمى ئاستى رێکخراوه‌کان‌و کۆمه‌ڵگه و بۆماوه‌یى‌و هه‌ندێک جاریش ئافره‌تان خۆیان هۆکارى ئ �ه‌وه‌ن که هه‌موو ڕۆڵه‌کان تایبه‌ت بن به پیاوان و ژن��ان له ده‌ره‌وه‌ى هه‌موو بواره‌کان بن.
(ره‌نگین سه‌الم) ئه‌و کچه‌ى که خاوه‌نى ()7 ساڵ ئه‌زمونه له بواره‌کانى ڕاگه‌یاندنى بیستراو و بینراودا پێیوایه رێکخراوه‌کان له ئه‌رکه‌کانیاندا
سستن‌و پشکیان له‌م که‌میه‌دا ههیه که شاره‌زوورى گرتووه‌ته‌وه ،ئه‌و کچه که دانیشتوى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیده که‌مى ئاستى رۆشنبیریش تا ڕاده‌یه‌کى زۆر به هۆکارێکى تر ده‌زانێت ،چونکه هه‌ندێک خ��ێ��زان نایه‌ڵن کچه‌کانیان بێنه دهرهوه چ جاى ده‌رفه‌ت بده‌ن بێنه بواره‌کانه‌وه ،ئه‌م بارودۆخه‌ش ب ه بڕواى (ڕه‌نگین) تایبهته و ئافره‌ته‌کانى ناوچه‌که‌ى به کۆتکراو ده‌بینێت. (ئ��ی��م��ان ش������اره‌زوورى) ش��اع��ی��ر و ڕون��اک��ب��ی��رى دانیشتوى خورماڵ و خاوه‌ن ئه‌زمونى ( )12ساڵى بوارى ڕۆشنبیرى له‌م کلتور و تێڕوانینه نیگه‌ران ه و به چ��ڕى که‌مى رۆڵ��ى ئ��اف��ره‌ت ڕاده‌گه‌یه‌نێ‌و ده‌ی��گ��ێ��ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ق���ۆرخ ک��ردن��ى ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک��ان له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه ،چونکه ل�ه‌و کاتانه‌شدا ژنان ناچنه ملمالنێیه‌که‌وه که دڵنیابن ده‌دۆڕێ��ن ،ئه‌و
ڕوناکبیره بۆماوه‌یى به هۆکارێکى تر ده‌زان��ێ، چونکه ئافره‌ت لێره‌دا ته‌نها خزمه‌تکارى ماڵ‌و منداڵ‌و مێرده‌و مافى قسه کردن‌و بڕیاردانى نیه، بۆیه ل�ه ش����اره‌زووردا سیاسه‌ت‌و چ��وون�ه ده‌ره‌وه‌و نوسین‌و بهڕێوه ب��ردن‌و هه‌ڵبژاردن هه‌ر بۆ پیاوه‌و ژنان بیسه‌ر و بینه‌رن نه‌ک بکه‌ر ،له دیدى ئه‌و خانمه‌وه به س��وک سه‌یر کردنى ژن تا ژنێکى تر نه‌چێته هیچ بوارێکهوه دیسانه‌وه هۆکارێکى بااڵیه ،چونکه دهبێته په‌ندو نمونه‌و ترسى بۆ په‌یدا ده‌بێت له شه‌ره‌ف‌و که‌سایه‌تى خۆى سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو ناسکییه‌ى که خ��ودى خ��ۆى هه‌یه‌تى بۆ ئه‌وه‌ى ئابڕوى نه‌چێت و له‌که‌دار نه‌کرێت له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵگه و ره‌گ��ه‌زى ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌وه با توانایشى هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى به هه‌ڵسوڕاندنى سه‌رجه‌م کاره‌کان هه‌ستێت له کۆى بواره‌کاندا که پێویسته ئه‌ویش
شان به‌شانى پیاوان رۆڵى کاراى هه‌بێت. (ش �ه‌ون��م ح�ه‌م�ه) خ���اوه‌ن ئیمتیازى رۆژن��ام �هى بارین‌و دانیشتوى سه‌یدسادق که خاوه‌ن ( )11ساڵ ئه‌زمونه له بوارى کارى ڕێکخراوه‌یدا که‌مى هاتن ه پێشه‌وه‌ى ژنان بۆ ناو کایه‌کان به گشتى‌و کارى ڕێکخراوه‌یى به تایبه‌تى بۆ ژنان خۆیان‌و کۆمه‌ڵگ ه ده‌گێڕێته‌وه و ئاماژه بهوه ده‌ک��ات ژنان واده‌زان��ن ته‌نها کارى ئارایشت‌و خۆ ڕازاندنه‌وه‌و ماڵه‌وه کارى ئهوانه و بۆیان گرنگ نیه بێنه مه‌یدانه‌وه ،ئه‌و ڕۆژنامه‌نوسه له‌وه‌ش نیگه‌رانه که ژن گه‌لێک هه‌ن هێشتا بڕوایان به ده‌نگدانیش نیه وه‌ک ئه‌وه‌ى مرۆڤى س �ه‌ر ئ �ه‌م زه‌مینه نه‌بن( ،ش �ه‌ون��م) زیاتر ده‌دوێ��ت و ده‌ڵ��ێ ،زۆر ژن واتێده‌گات سه‌نگینى‌و س�ه‌الرى کڕینى زه‌نگیانه‌یه تا تاقێک دانیشێت و بیدات له له‌چکه‌که‌ى و به مه‌حاڵى ده‌زانێت
تێکۆشێت و وایده‌بینێ ئه‌و کارانه‌ى ک ه پیاوان ده‌یکه‌ن ئه‌گه‌ر خۆیان بیکه‌ن ئه‌وا ل ه ده‌ره‌وه‌ى ئاوى روبار سه‌وڵ لێده‌ده‌ن ،ئه‌مه‌ش به ب��ڕواى ناوبراو خه‌ته‌رێکى گهورهیه ل ه به‌رده‌م ئێستا و ئاینده‌ى ژنانى ش��اره‌زووردا و کار ک��ردن بۆ هاتنه دهرهوه له‌و چه‌ق به‌ستن ه ئه‌رکى هه‌موو رۆشنبیرێکه. (شنیار ت��ۆف��ی��ق)ى ت�ه‌م�ه‌ن ( )16س��اڵ ن��اوى خ����وازراوى ئ �ه‌و کچه‌یه ک�ه ل�ه پ��ۆل��ى ن��ۆی�ه‌م ل ه یه‌کێک ل�ه قوتابخانه‌کانى هه‌ڵه‌بجه‌ى ت��ازه‌دا ده‌خوێنێت و به سه‌رکزى یه‌وه باسى ئهوه ده‌کات چه‌ندین جار ویستویه‌تى به‌شدارى هه‌ندێک خولى ج���ۆراوج���ۆر ب��ک��ات ،ب���ه‌اڵم ل �ه م��اڵ �هوه ڕێگه‌یان پێنه‌داوه ،ئه‌و کچه له‌وه‌ش نیگه‌رانه که زۆرجار گه‌نجى نه‌فس ن��زم تانه‌یان ل��ێ��ده‌ده‌ن ی��ان دوای��ان ده‌که‌ون یان داواى ژماره مۆبایلیان لێده‌که‌ن‌و ب ه وشه‌ى نه‌شیاو ئازاریان ده‌ده‌ن( ،شنیار) خوازیاره ڕۆژێک ئاستى هۆشیارى کۆمه‌ڵگه‌که‌ى بگات ه راده‌ی�ه‌ک هه‌موو ئافره‌ته‌کانى به ئاسوده‌یى بێن ه بواره‌کانه‌وه.
ئ���ه‌وان خ��اوه‌ن��ی رێکخراوێکی هونه‌رین ل ه ئ�ه‌وروپ��ا و هونه‌رمه‌ندانی ه�ه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان تیایدا جێگا ده‌گرن سوسه‌ن باس لهوه ده‌کات که ماوه‌یه‌کی زۆر‌ه خه‌باتی هونه‌ری ک��وردی له ئه‌وروپا ههیه ،به‌بیری ده‌هێنێته‌و‌ه رێ��ک��خ��راوه‌ک �هی��ان س��ه‌ره‌ت��ا ن���اوی کۆمه‌ڵه‌ی هونه‌ری ک��وردی ب��وو ،ب �ه‌اڵم له دوای چه‌ند س��اڵ ک��ارک��ردن ن��اوی گ��ۆڕا بۆ ئه‌کادیمیای ه��ون �ه‌ری ک���ورد .ن��اوب��راو پێیوایه کۆمه‌ڵێک
له‌جیهاندا» .ناشی شارێته‌و‌ه که له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایدا پێشکه‌وتنی باش ههیه. ئه‌و کچه کورده که به‌هونه‌رمه‌ندی شه‌هیدان ناسراوه له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) باس لهوه ده‌کات «زه‌مه‌نێکی درێژ‌ه کاری هونه‌ری ده‌که‌م» ده‌یگێڕێته‌و‌ه که یه‌که‌مین سیدیی به‌ناوی (چیای‌ه ره‌شکه) بووه ئێستا ئه‌و سیدی‌ه له‌الی خۆی نیه «بهداخهوه ئه‌و سیدی‌ه الی من نیه هیوادارم له باشوری کوردستان هه‌بێت» له دوای ئه‌و سیدی ه سوسه‌ن دوو سیدی تری باڵوکرایه‌و‌ه یه‌کیان به‌ناوی (ڕه‌شه‌با) و ئه‌وه‌یتریان به‌ناوی (برانن) .ئه‌وه‌ی جێگای سهرنجه له‌م هونه‌رمه‌نده‌دا سه‌رجه‌م گۆرانیه‌کانی نیشتمانی‌ه و زۆرێک له گۆرانیه‌کانی بۆ شه‌هیدان ووتووه .ئه‌و ئه‌گه‌ر چی هه‌ندێک له راگه‌یاندنه‌کان ب ه (په‌که‌که)یی بوون ده‌یناسێنن ،به (چه‌تر)ی وت «هونه‌رمه‌ندی شۆڕشگێر خاوه‌نی پره‌نسیپ‌ه هه‌رکه‌سێک بێت ده‌بێت هونه‌ری خۆی به دروستی به‌ڕێوه‌ببات ئازاره‌کانی گه‌له‌که‌ی بێنێت‌ه سه‌ر زمان ،بۆ ئابوری خۆی کارنه‌کات بۆ گه‌ل کار بکات نه‌ک بۆ حکومه‌ت و ده‌وڵه‌ت» .راشیده‌گه‌یه‌نێت که «کلیپه‌کانم له که‌ناڵه‌کانی (ئێم ئێم سی ،رۆژ تیڤی و نه‌ورۆز تیڤی) باڵوده‌کرێته‌وه» .ئه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه ئه‌گه‌رچی زه‌مه‌نێک له باشوری کوردستاندا ژیاو‌ه و کاری هونه‌ری ک��ردووه یهکێکه ل�ه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی که زۆرت��ری��ن گۆرانی ب ه شێوه‌زاری جیاواز له شێوه‌زاری خۆی وتووه له‌وباره‌یه‌و‌ه وتی «گۆرانی کرمانجی و سۆرانی له به‌رهه‌مه‌کانمدا ههیه» ئه‌و له زۆربه‌ی ئاهه‌نگ‌ه گه‌وره‌کانی کورد له ئه‌وروپادا ده‌رده‌که‌وێت و ستران ده‌چڕێت و به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «له ئاهه‌نگ و چاالکیه‌کاندا ئێمه وه‌ک هونه‌رمه‌ند به‌شداری ده‌که‌ین» .ئه‌گه‌رچی سوسه‌ن خاوه‌ن پێداویستی تایبهته ،به‌اڵم له‌کاری هونه‌ریدا سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ده‌نگبێژ‌ه هاوکات ئامێره‌کانی (ساز و بلوێر و ده‌ف) ده‌ژه‌نێت.
هۆکار ههیه بۆ ئه‌وه‌ی هونه‌ری کوردی نه‌ناسرێت ب�ه جیهان ههرچهنده هونه‌ری کوردی ده‌وڵه‌مه‌نده، ب���ه‌اڵم ده‌ڵ��ێ��ت «ه��ۆک��اری س���ه‌ره‌ک���ی ئ���ه‌وه‌ی���ه ئ�ه‌م گ���ه‌ل���هی ئ��ێ��م �ه ژێ��ر بێدهنگ کردنێکی گه‌ور ه هه‌ی ه ل ه باشوردا ده‌سته‌ی‌ه (ناسنامه‌ی ناوبراو له باره‌ی هه‌وڵدانه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم له‌بواری هونه‌ریدا ئێمه نیه) ئه‌مه‌ش ب��ووه‌ت �ه ه��ۆک��اری وتی «له‌و باوه‌ڕه‌دام حکومه‌تی هه‌رێم ئهوهنده نه‌که‌وتووه‌ت‌ه هه‌وڵدان ئ����ه‌وه‌ی ه��ون�ه‌ری بۆ ئ �ه‌وه‌ی هونه‌ری ک��وردی به شێوه‌یه‌کی زانستی و زانابوون ئێمه نه‌ناسرێت به‌ڕێوه‌به‌رێت» .ئاستی هونه‌ری کوردی له باشوردا هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت و
پێیوایه «هونه‌ری کوردی له باشوردا هه‌نگاوی السایی یان ته‌قلید بهڕێوه ده‌بات .ناوه‌ڕۆکی گۆرانی و کلیپه‌کانیش وادروست ده‌کرێت که کوردستان ئازادبووه ،بێدهنگ کردنێکی گهوره ههیه له باشوردا. ئه‌مڕۆ ئازاره‌کانی کوردان کۆتایی پێنه‌هاتووه ،زۆربه‌ی هونه‌رمه‌ندان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بابهته هۆشیار نین» ناوبراو له باره‌ی سیناریۆکانه‌و‌ه هێما بهوه ده‌کات «ده‌نگبێژی و هونه‌ر کارێکی ئازاد‌ه به‌گوێره‌ی گۆرانیه‌ک‌ه مرۆڤ ده‌توانێت سیناریۆ دروس��ت بکات بۆ ئه‌وه‌ی ته‌نگ نه‌بین ده‌بێت هه‌رجۆرێک پێویسته دروست بکرێت ،به‌اڵم ئێم ه وه‌کو میله‌تی کورد ئازادنین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سه‌ره‌تا پێویسته به‌گوێره‌ی راستینه‌ی خۆمان هونه‌ری خۆمان دروست بکه‌ین ئه‌گه‌ر وانه‌بێت ئه‌وا دهبێته السایی کردنه‌وه‌ی گه‌النیتر». ب ه هیوام ب ه ناسنامه‌ی خۆم بێم ه باشور
وه‌ک نازناوه‌که‌ی «هونه‌رمه‌ندی شه‌هیدان» له‌باره‌ی که‌ناڵ ه نوێکانه‌و‌ه که له باشوردا دروست بوون ده‌ڵێت «که‌ناڵ‌ه نوێکانی دروست بوون به‌تێڕوانینی من بۆ ئه‌لته‌رناتیڤی رۆژ تیڤی و ئێم ئێم سی دروست بوون ،کردنه‌وه‌یان شتێکی باشه ده‌وڵه‌مه‌ندیه ،به‌اڵم ئه‌و کارانه‌ی ده‌یکه‌ن مرۆڤ که لێی ده‌ڕوانێت ناوه‌ڕۆکی ئه‌و به‌رنامان‌ه به‌تاڵن و داهێنانیان تیاندا نیه سه‌رانسه‌ری شته‌کان په‌خش ده‌که‌ن ،ئه‌وان به‌وشێوه‌ی‌ه په‌خش ده‌که‌ن که قه‌ت پرسی کورد نه‌بێت ئه‌مه‌ش به‌مه‌ترسى ده‌بینم» .له‌به‌ر ئه‌وه‌ش سامناک سه‌یری ده‌کات پێیوایه راگه‌یاندن په‌روه‌رده‌ی‌ه بۆ کۆمه‌ڵگا .پێشیوای‌ه داهاتوی گه‌نجی کورد له باشوردا زۆر روناک نیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی «هه‌ڵ ه پهروهرده ده‌کرێن له ژێر چاودێری سێ ده‌وڵه‌تدان و زانکۆکانی باشور په‌روه‌رده‌یه‌کی راست ناده‌ن». سوسه‌ن له باره‌ی هاتن و سه‌ردان کردنی بۆ باشوری کوردستان ده‌ڵێت «به هیوام به ناسنامه‌ی خۆم بێم‌ه باشوری کوردستان و بۆ گه‌لی خۆم کۆنسێرت دروست بکه‌م و سه‌ردانی هه‌ولێر و سلێمانی و هه‌موو شاره‌کانیتر بکه‌م قه‌اڵی به‌رخۆدان له باشور زۆر هه‌ی ه پێویسته له‌بیریان نه‌که‌ین» وه‌ک دواین قسه‌شی وتی «ساڵو رێزم ههیه بۆ گه‌له‌که‌م له باشور».
ژنان ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
8
ل ه یادى ئه‌نفالدا :گوزه‌رێک ب ه ناو چیرۆکى ئه‌و ژنانه‌ى هاوسه‌ره‌کانیان ئه‌نفال کرا
کاره‌ساتى ئه‌نفال (عه‌تی‌ه جالل)ه نیوه‌ى ته‌مه‌نى خۆى به‌دیار کۆڵوانه‌یه‌ک له چاوه‌ڕوانى و ( )3منداڵه‌و‌ه به‌سه‌ر بردووه، ئه‌و دوو کوڕه‌که‌ى له په‌یمانگا ده‌خوێنن و کچه‌که‌ى شووى کردووه بۆ بژێوى ژیانى دوو کوڕ‌ه به‌دبه‌خته‌که‌ى ،وه‌کو خۆى ده‌ڵێ (ئیحتیاجى ده‌ستى نامه‌رد نه‌بن) په‌ناده‌به‌ن ه به‌ر کرێکارى تا له گێژاوى هه‌ژاریدا نوقم نه‌بن به‌وشێوه‌ی ه ژیانیان بگوزه‌رێنن و تا سه‌خڵه‌تى دنیا زیاتر کڕنوشیان پێنه‌بات. عه‌تی‌ه له‌گه‌ڵ هه‌موو ئ �ه‌م ک��اره‌س��ات��ان�ه‌دا بۆ ده‌ست که‌وتنى بژێویان به‌کرێ نان بۆ مااڵن ده‌کات. (شه‌مس‌ه عه‌لى) یه‌کێکى تره له‌و بێوه‌ژنانه‌ى دانیشتوى ناحیه‌ى شۆڕشه ته‌مه‌نى ( )51ساڵه ئه‌م ئافره‌ت‌ه خاوه‌نى کوڕ و کچێکه ،کوڕه‌که‌ى پێشمه‌رگه‌یه ،شه‌مس‌ه به‌کارى ته‌نور دورستکردنه‌و‌ه خه‌ریک‌ه ئه‌م ده‌یه‌وێت له ڕێگاى کارى ده‌ستیه‌و‌ه ته‌عبیر له ئازاره‌کانى بکات ئه‌و ته‌نوران‌ه دروست ده‌کات که ئه‌نفال شکاندى بۆیه ژن‌ه ئه‌نفاله‌کان بۆ ئه‌وه‌ى سه‌بورى دڵى خۆیان بده‌نه‌و‌ه هه‌ندێجار له‌ڕێگاى ئیشه‌و‌ه ژیان له‌گه‌ڵ خۆیاندا ئاشت دهکهنهوه. شه‌مس‌ه عه‌لى ته‌مه‌نى ( )51ساڵه واته ته‌مه‌نى نیوسه‌ده‌ی‌ه و که‌چى ئه‌نفال نیوه‌ى ته‌مه‌نى به دیار چاوه‌ڕوانیه‌و‌ه بردووه بۆ دیو‌ه عه‌ده‌مه‌کانى خۆى .کێ ههیه شه‌مس‌ه ئاشتکاته‌و‌ه باده‌ست هه‌ڵبڕێ؟ به‌دڵنیاییه‌و‌ه که‌س وه‌اڵمى ئه‌م پرسیار‌ه ناداته‌وه ...به‌دبه‌ختییه‌کى ترى ئه‌مان ئه‌وه‌ی ه ههمیشه که‌س وه‌اڵمى پرسیاره‌کانیان ناداته‌وه... یه‌کێکى تر له‌و بێوه‌ژنان‌ه ته‌مه‌ن ( )61ساڵه دانیشتوى قادر که‌ره‌میه‌کان‌ه ئه‌ویش (عه‌تی ه ئیبراهیم)ه کوڕێک و سێ کچى ههیه ،کارگوزارى قوتابخانه‌یه‌ک‌ه له گه‌ڕه‌کێک سه‌رتاپا ئه‌نفال ته‌نیوێتى ،ئه‌و قوتابخانه‌ی‌ه خاوێن دهکاتهوه تا مامۆستاکان له رۆژى پێنج شه‌ماندا ب ه وتارێک ئه‌نفال به گوێى ئه‌و قوتابیانه‌دا بدات بێ باوک له‌سه‌ر ره‌حله‌ى بێ نازى پۆله‌که‌یان مانهوه ،له‌وکاته‌دا حه‌ز ده‌کات له ()4/14دا وه‌ک قوتابیه‌ک گوێ له‌و مامۆستایه بگرێت که حیکایه‌تى ئه‌نفال ده‌گێڕنه‌وه ،ئه‌ویش به‌ده‌م ئازاره‌و‌ه فرمێسک بڕژێت و هێنده‌ى تر نوقمى ته‌نیایى بێت. (سێوه محه‌مه‌د) خاوه‌ن دوو کوڕ و سێ کچه ،کوڕه‌کانى به هۆى خراپی بارى ئابوریانه‌وه بێ به‌ش بوون له خوێندن ،ئه‌وان ئێستا ناتوانن وشه‌ى (ئه‌نفال) بنوسنهوه ،ناتوانن دێرێک له‌سه‌ر باوکیان بنوسنهوه و نامه‌یه‌ک وه‌ک سکااڵ بنێرن بۆ عه‌رعه‌ر ،تادادگایى ئه‌وجاشان‌ه بکه‌ن که قورئانى ناومزگه‌وتى گونده‌که‌یانیان سوتاند (سێوه) له‌به‌رده‌م ماڵه‌که‌یدا دوکانێکى ورده واڵه‌ى داناو‌ه و به‌وجۆر‌ه بژێوى ژیانیان په‌یداده‌کات ،کچێکى ئه‌م بێوه‌ژن‌ه ره‌ش پۆش‌ه مامۆستای ه سرودى ئه‌نفال به‌و قوتابیان‌ه له‌به‌ر ده‌کات تا بتوانن له دوایدا داڕشتنێک به ته‌عبیرى خۆیان له‌سه‌ر ئازاره‌کانى ئه‌نفال بنوسن تا نیشتمان له‌یادى نه‌چێت ئه‌نفال ژیانیانى سوتاند ،ئێستاش خه‌ون به‌و ئێسکانه‌و‌ه ده‌بینن که له ده‌شته‌کانى باشووردا چاوه‌ڕێى هاتنه‌وه‌ن و چاوه‌ڕوانى حوکمێکن رێز له‌و کهسانه بگرێت بێ خه‌تا ره‌وانه‌ى چاڵه‌کانى مردن کران. نیوه‌ى خێزان‌ه ئه‌نفالکراوه‌کان رازى نه‌بوون هیچ لێدوانێک بده‌ن ،چونکه نیوه‌ى ئه‌نفالچیه‌کان ئێستاش خوێنى خه‌ڵکى ده‌مژن ئه‌مانه‌ش قوتێکى گه‌وره‌یان ههیه له ده‌سه‌اڵتى کوردیدا هه‌ندێکى تریان گله‌یى ئه‌وه‌یان کرد ،ئه‌م حوکمه‌ت‌ه پاره‌و خانوو ده‌دات به‌چاویاندا ،به ده‌ردى سه‌رده‌مى شاخ هه‌ر ده‌یڵێنه‌وه ،حه‌ق‌ه ئه‌وان لهوه تێبگه‌ن که پاره و خانوو ویژدان و ده‌رونى ئه‌وان ئاسود‌ه ناکات؟! ناشبێت ئه‌وه‌مان له‌بیر بچێ که هه‌زاران ئه‌نفالى بێکه‌س سه‌رى خۆیان هه‌ڵگرتوو به‌ره‌و مه‌جهول رۆشتن به ئومێدى په‌یداکردنى خۆراک و کوخێکى سوکنا!
[ ئا /سه‌نگه‌ر بیالل ]
ئه‌وکاته‌ى ئه‌نفال گه‌رمیانى برد بۆ کیشوه‌ره‌کانى مردن ،هێشتا منداڵه‌کان له‌کۆاڵنه‌کانى ئومێددا خه‌ریکى یارى کردن بوون ،له‌گه‌ڵ ئه‌و په‌پوالنه‌ى که له مه‌وسومه‌کانى به‌هه‌شته‌و‌ه هاتبونه‌وه. ل�ه‌وده‌م�ه‌دا ئاسمانى گه‌رمیان پڕبوو له ئه‌ستێره‌ى گه‌شاوه ،تا تاریکایى ناخى ئه‌و شه‌وان‌ه رێگا له‌و باڵندان‌ه وون نه‌کات به‌دیار چ��اوه‌ڕوان��ى م��ردن �هوه س���رودى ئه‌به‌دیان بۆ نیشتمان ده‌وت����هوه ،ئه‌و ده‌مه‌ى ژه‌نراڵه‌کانى ئاشتى و قاره‌مانه‌کانى واڵت مرۆڤه‌کانى ئه‌م مه‌مله‌که‌ته‌یان به غه‌نیمه‌ت ده‌برد ،ئه‌و عه‌یام‌ه هه‌ناس‌ه قه‌تیسکراوه‌کان شۆڕشیان دروست کرد. ئه‌نفال ئ �ه‌و کانیه‌ى پ��ڕک��ردهوه که کاروانچیه‌کان توینێتى و په‌ڕه‌سێلکه‌کانى سه‌رده‌مى مه‌سیح ئاویان لێده‌برد تا تامى مانه‌وه‌ى ژیان بکه‌ن .ئه‌نفال برین‌ه کۆنه‌کانیشى تازه‌کرده‌و‌ه و ئیتر نه‌وه‌یه‌ک له‌دواى کاره‌ساتى ئه‌نفاله‌و‌ه به‌دیار خوێن و کوشتنه‌و‌ه تامى ئه‌وکاره‌سات‌ه ده‌که‌ن که پڕ‌ه له‌و شه‌هیدانه‌ى بێئه‌وه‌ى پرسیان پێبکرێت ره‌وانه‌ى عه‌رعه‌رکران، له‌و چۆڵه‌وانیه‌دا نێژران بۆ جارێکیش نه‌گوڵ نه‌باران ته‌رمه‌کانیان ب ه ئاوى هه‌ناسه‌ى نیشتمان ناشواته‌وه. ئێستاش چاوه‌ڕوانى ئه‌و مندااڵنه‌ى بێ باوک مانهوه وه‌خت‌ه به‌دیار کێل‌ه ونه‌کانى باوکیانه‌و‌ه له‌و دوعایان‌ه بێ ئه‌مه‌ل بن له نوێژه‌کانیاندا ره‌وانه‌ى ئاسمانیان ده‌کرد ،ئه‌وانه‌شی ئه‌نفال بێوه‌ژنى خستن یه‌ک پارچ ه ره‌ش بوون ،یه‌ک پارچ‌ه ته‌نیایى روحیانى خوارد ،ژنه‌کان نائومێد بوون له چاوه‌ڕوانى ،ئه‌وان حه‌وسه‌ڵه‌ى فیراقیان نه‌ماو نه‌وه‌کانیشیان وه‌ڕه‌س بوون له خوێندنى فاتیحا بۆیان .رۆژگاریش په‌ناى پێ بردونه‌ت‌ه شه‌ڕى نان په‌یداکردنه‌وه. ئه‌وان له ناو زوڵمه‌ت و قه‌هرى دنیادا هه‌ریه‌که‌یان حیکایه‌تێکى ههیه ،حیکایه‌تى ئه‌وان حیکایه‌تى به‌ر ئاگردان نییه ،حیکایه‌تى هه‌ر یه‌کیک لهوانه رۆمانێکى تراژیدیایه ،یاخود حیکایه‌تێک‌ه له‌شێوه‌ى قیامه‌تێکى بچوکدای‌ه ویژدانى ئینسان ناتوانێت خۆى لێیان به‌دوور بگرێت و گوێیان لێنه‌گرێت ،یه‌کێک له‌و ژن‌ه مێرد نه‌ماوانه‌ى دواى
تێڕوانین و خه‌م و فرمێسکه‌کانی ژنانی پاشماوه‌ی ئه‌نفال ل ه یادی ئه‌نفالدا
فۆتۆکان :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
هۆرێن غه‌ریب :هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند له‌ڕوى مادى و مه‌کانه‌و ه قه‌رزارى حزبن ئه‌ده‌ب و هونه‌ر [ دیدار /هێڤار قه‌ره‌داغی ] س�ه‌ره‌ڕاى که‌مى رێژه‌ى هونه‌رمه‌ندان ل ه چاو چین و توێژه‌کانى ترى خۆپیشانده‌رانى به‌رده‌رکى سه‌رادا ،کۆڕى شانۆى (با) وه‌ک گروپێک دورکه‌وتنه‌و ه ل ه ناو هۆڵه‌کانى شانۆ و به‌درێژایى ماوه‌ى خۆپێشاندان ل ه دواى ()17ى شوباته‌و ه ل ه ناو خۆپیشانده‌راندان، هۆرین غه‌ریب وه‌ک ئه‌ندامێکى ئه‌و گروپ ه و وه‌ک هۆرێنى هاواڵتى و هۆرێنى هونه‌رمه‌ند خۆى ،ب��ه‌رده‌وام له‌ناو ئه‌و ده‌نگانه‌دابو ه و ل ه دیمانه‌یه‌کى (چه‌تر)دا هۆکارى که‌مى هونه‌رمه‌ندان له‌سه‌رادا بۆ ئه‌و ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه هه‌ندێک ل ه هونه‌رمه‌ند ق �ه‌رزارى حزبن چ ل�ه‌رووى مادی و چ ل�ه‌رووى ئه‌و مه‌کانه‌ى ئه‌وانى تێدان. چ �هت��ر :ل � ه ئێستادا و ل �ه‌گ � ه ڵ ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تى شه‌قامى کوردیدا ،هه‌ڵوێستى هونه‌رمه‌ندان چۆن ده‌بینیت؟
ـ به‌گشتى هه‌ڵوێستى هونه‌رمه‌ندان ناو ده‌نێم دوورى له شه‌قامه‌و‌ه زۆر ب�ه‌الم�هوه سه‌یر نیه ،چونکه ل ه ( )25-20ساڵى راب��ردوو و له‌گ‌ه ڵ دنیاى هونه‌ریدا هه‌ستێکم بینیو‌ه که ب �ه‌رده‌وام توشى نامۆیی کردم له‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندانى ئێمه خۆیان به‌شتێکى تر داده‌نێن جیاواز له خه‌ڵکى ئاسایى ،وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى له مه‌ریخ یان له که‌وکه‌بێکى ت��ره‌و‌ه هاتبن ،زۆرب�هی��ان بیریان ده‌چێته‌و‌ه پێش ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند بن هاواڵتین ،شانازى به‌وه‌و‌ه ده‌که‌م که ئه‌ندامى گروپێکم بۆ ساته‌وه‌ختێک بیرى نه‌چوه‌ته‌و‌ه هاواڵتی و هاونیشتمانین پێش ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند بین ،رۆژى جیهانى شانۆ زۆر دڵخۆشبووم که ژماره‌یه‌کى زۆر شانۆکارانم له خۆپیشاندانه‌کاندا بینى ئێستا زۆرب���هى رووه‌ک��ان��ى ده‌بینمه‌و‌ه ل��ێ��ره‌دا، هه‌ندێک که‌سایه‌تى هونه‌رى ههیه هه‌ست ده‌که‌ن ئه‌وه‌ى لێره رووده‌دات هیچ په‌یوه‌ندى بهوانهوه نیه ،ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى هه‌ست ده‌که‌ن قه‌رزارى ده‌سه‌اڵتن ئاسان نیه بێنه سه‌راى ئازادى ،ئه‌گه‌ر به‌رهه‌م‌ه شانۆییه‌کانمان ێ نه‌دات بێم‌ه ئێر‌ه منیش له‌ڕووم نه‌ده‌هات بێم ه رێم پ سه‌راى ئ��ازادى ،به‌اڵم که دێم‌ه سه‌راى ئ��ازادى جگه ل�ه‌وه‌ى وه‌ک هاواڵتیه‌ک به‌ئه‌رکى خۆم و به‌مافى خۆمى ده‌زانم لێره‌بم ،وه‌ک شانۆکار و هونه‌رمه‌ندێک ێ که بێم ه به‌رهه‌م‌ه شانۆییه‌کانم هێزى ئه‌وه‌م ده‌دات� سه‌راى ئازادى و هه‌ست بکه‌م یه‌کێکم له‌و خهڵکه.
چه‌تر /که‌وای ه ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى ئێستا له‌گ ه ڵ شه‌قامدانین هه‌ست ده‌که‌یت کاره‌کانی پێشویان ئیحراجیان ده‌کات ل ه ئێستادا؟
ـ زۆرج�����ار ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دێ��ک ئ���ه‌و گفتوگۆیه‌ى
ک��ردوه که هونه‌ره‌که‌ى په‌یوه‌ندى به‌ژیانى رۆژان �هى خه‌ڵکه‌و‌ه ههیه ،نازانم باس له‌چى ده‌که‌ن له‌کاتێکدا (مه‌رگ ،خۆشه‌ویستى ،خوێن ،شۆڕش) هه‌موو به‌ها ئینسانیه‌کان په‌یوه‌ندى به‌ژیانى رۆژانه‌ى خه‌ڵکه‌و‌ه هه‌ی ه ده‌مه‌وێت بزانم ئه‌وان باسى چى ده‌که‌ن که‌وا په‌یوه‌ندى به‌خه‌ڵکه‌و‌ه نیه ،هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند ههیه به‌راستى قه‌رزارى حزبه. چه‌تر :له‌چیدا قه‌رزارى حزبه؟
ـ له‌رووى مادی و مه‌کانه‌و‌ه ئه‌و مه‌کانه‌ى ئه‌وانى تێدان ،هه‌قیقه‌تێک ههیه له‌م واڵته‌دا هونه‌رمه‌ندێکى ئاسایى ئه‌بێت رۆژانه ( )8-7سه‌عات ئیش بکات بۆ په‌یداکردنى بژێوى ژیان ئه‌وسا بتوانێت ( )3سه‌عات کارى هونه‌رى بکات ،که ئه‌بینیت دنیایه‌ک هونه‌رمه‌ند ههیه ئه‌ژین له سه‌ر هونه‌ر ئهمه جێى پرسیار‌ه و نازانین چۆن ،به‌رهه‌مه‌کانیان نافرۆشرێت و داهاتى نیه ،به‌اڵم ئهوانه له‌سه‌ر هونه‌ر ده‌ژی��ن ،هه‌ست ده‌که‌یت ئه‌مان ه هونه‌ره‌که‌یان فرۆشتو‌ه به‌حزب و حزبیش له‌به‌رامبه‌ردا پاره‌یه‌کیان ده‌داتێ.
چه‌تر :ئ�ه‌م خۆژیاندن ه له‌سه‌ر هونه‌ر هۆکار ه بۆئه‌وه‌ى دووربن له‌ده‌نگى شه‌قام؟
ـ ل��ه‌م رۆژان����ه ڕس��ت�هی�ه‌ک��ى ج��وان��م خ��وێ��ن��ده‌و‌ه ل ه ڕۆم��ان��ێ��ک��دا ک �ه ئ���ه‌و ب��ۆ نیگارکێشێک ده‌ڵ��ێ��ت (گه‌رده‌ته‌وێت خه‌یاڵشکاو نه‌بیت هه‌ر شتێک ده‌که‌یت و هه‌رکاسبیه‌ک ده‌که‌یت بیکه ،به‌اڵم با هونه‌ره‌که‌ت ێ به سه‌رچاوه‌ى بژێویت) بۆیه بیرله‌و‌ه دهکاتهوه نه‌ب ئه‌گه‌ر بێت‌ه سه‌راى ئازادى ئیشه‌که‌ى له ده‌ست ده‌دات و ناتوانێت ئه‌و بڕیاره بدات ،کڕین چیه خۆ ده‌سه‌اڵت نایه‌ت عه‌قدێکت له‌گه‌ڵدا بکات و بڵێت هونه‌ر و داهێنانه‌که‌تم کڕى و ئه‌مه‌ش پاره‌که‌یه‌تى بێگومان واناکات ،به‌اڵم ده‌رگات بۆ دهکاتهوه ورده‌وورد‌ه ده‌تخاته باوه‌شى خۆى و رۆژێک تۆش ده‌ته‌وێت بێیت‌ه دهرهوه ێ ده‌بینیت ئهوهنده ده‌رگات له‌سه‌ر داخراو‌ه و بویت له‌و به کااڵیه‌ک له‌کااڵکانى ده‌سه‌اڵت له‌به‌ر ئهوه قه‌ت ناتوانى بێیته‌و‌ه ناو خه‌ڵک. چه‌تر :که‌وات ه ده‌توانین بڵێین شه‌قام تاچه‌ند خاڵی ه ل ه هونه‌رمه‌ند؟
ـ ج��وان��ى س����ه‌راى ئ����ازادى ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ن��وس �ه‌ر و هونه‌رمه‌ند له‌رۆژانى یه‌که‌مه‌و‌ه ده‌بینرێن ،له سه‌رتاى رۆژى یه‌که‌مه‌و‌ه چه‌ند ده‌موچاوێک هه‌بوو ده‌مبینین و له‌پێش منه‌و‌ه لێره‌ن و له‌ناو خه‌ڵکدان ،دیاره مه‌به‌ستم ئه‌و په‌رژین‌ه نیه که له‌نێوان پۆلیس و خۆپیشانده‌راندا هه‌بوون ئهوه بابه‌تێکى تره و لێره‌دا ئیشم پێى نیه، ێ رۆژانى خۆپیشاندان ده‌چێت ه ئێستا ده‌بینم زیاد ده‌ب پێشه‌و‌ه و ژماره‌ى هونه‌رمه‌ندان زیاد ده‌کات ،رۆژانه رووى تاز‌ه دێن‌ه ئێر‌ه ده‌یانبینین و لێره ئاماده‌بونیان ههیه. چ��هت��ر :ت��ۆ وه‌ک ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ک��ۆڕى شانۆى (با) ک ه کۆڕێکى ته‌واو گه‌نجانه‌ی ه
و توانیویه‌تى کارێک بکات پێش خۆى نه‌کرابێت ،له‌ئێستادا تێڕوانینى چی ه له‌سه‌ر ئه‌م خۆپیشاندانه؟
ـ وه‌ک هه‌موو کاره‌کانمان ئه‌وه‌ى دڵخۆشمان ده‌کات ئهوهیه له ساتى یه‌که‌مه‌و‌ه له‌ناو خه‌ڵکدا بوین و له‌گ‌ه ڵ خه‌ڵکداین ،چونکه ئێمه کوڕو کچى ئه‌م شاره‌ین ،ل ه ()18ى شوباتدا کۆبوینه‌و‌ه که ده‌بوو بۆ پرۆژه‌یه‌کى هونه‌رى کۆبوینایه‌ته‌وه ،ب �ه‌اڵم کۆبونه‌وه‌ک‌ه گۆڕا به‌وه‌ى ئێستا کاتى ئه‌وه‌نی‌ه ئێمه بچینه‌و‌ه نێو هۆڵه‌کانى پرۆڤه‌مان ،به‌ڵکو کاتى ئهوهیه له‌سه‌راى ئازادى بین ،ل ه ()19ى شوباتدا به‌یاننامه‌یه‌کان ده‌رکردو ده‌سه‌اڵتمان ێ که رژاو‌ه به‌رپرسیارکرد له دڵ��ۆپ دڵۆپى خوێن له‌سه‌ر شه‌وقامه‌کانمان ،ئه‌ندامه‌کانى کۆڕى شانۆى (با) له‌سه‌راى ئازادى ده‌بینێت ،چونکه ئهمه شوێنى ئاسایى ئێمه‌یه.
چه‌تر :که‌وات ه شتێک نی ه کۆڕى شانۆى با ێ به‌وه‌ى مینحه‌ى ببڕدرێت؟ بترسێن
ـ ئه‌گه‌ر هه‌شمان بوایه ه�ه‌ر لێره ده‌ب��وی��ن ،پێشتر له وه‌زاره‌ت���ى دارای��ى مینحه‌مان هه‌بوو ب���ڕدراو‌ه له‌و کاته‌شه‌و‌ه هیچ مینحه‌یه‌کى حزبیمان وه‌رنه‌گرتوه، ل�ه ساڵى ()2008دا ب��راده‌رێ��ک مینحه‌یه‌کى بۆ ئێمه پێشنیارکرد لێم پرسى هی وه‌زاره‌تى دارایی‌ه یان رۆشنبیرى ،وتى نه‌خێر ئێوه هه‌قتان چیه ئێمه‌ش وه‌ک گروپ ره‌فزمان کرد ،پێش هه‌ڵبژاردنیش و چه‌ندین جارى تر مینحه‌ى ترمان بۆ دانراو ره‌فزمان کردوه ،بۆیه به‌شانازیه‌و‌ه ده‌ڵێم دواکۆبونه‌وه‌مان له باخى گشتىدا کردوه ،زیاد له جارێک پێشنیارى ئه‌وه‌مان بۆکراو‌ه ک ه کۆڕى شانۆى (با) چى ده‌وێت ،به‌اڵم ئه‌و حکومهته چه‌ند بێده‌سه‌اڵت و بوده‌ڵه‌ى ژێر ده‌ستى حزبه‌کان بێت الى ئێمه وه‌ک وه‌زاره‌تى دارایى و وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى مه‌قبولتربو‌ه له‌وه‌ى پاره له‌هیچ حزبێک وه‌ربگرین. چه‌تر :پێت وای ه ئه‌وه‌ى تا ئیستا نه‌کراو ه چیی ه و هۆکارى دورکه‌وتنه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ندان ل ه شه‌قام ترس ه یان که‌مته‌رخه‌می؟
ـ پ��ێ��ش ه �ه‌م��ووش��ت��ێ��ک ئ���ه‌وه‌ی���ه ل��ێ��ره‌ب��ن وه‌ک هاواڵتیه‌ک ،دوات��ر ده‌کرێت ره‌نگ و بۆى هونه‌رى زیاتر ببه‌خشرێت به‌مشه‌قامه ،هونه‌رمه‌ند چۆن ده‌توانێت که‌مته‌رخه‌م بیت ،له‌کاتێکدا هه‌موو دنیا ئاگاى لێی ه که ئێستا له‌سه‌راى ئ��ازادى چى رووده‌دات ،ئه‌م له ( 500بۆ)1000مه‌تر له‌و الوه‌ی‌ه و نازانێت له‌سه‌راى ئازادى چى رووده‌دات ،ئهمه ته‌نها که‌مته‌رخه‌مى نیه، به‌ڵکو ده‌بێت ترسێک هه‌بێت واى لێبکات ،کاره‌سات ه تائێستاش هونه‌رمه‌ند هه‌بێت له‌وه‌بترسێت له‌برسا بمرێت، ئێمه له ناخۆشترین ساڵه‌کانى ئه‌م شاره‌دا نه‌مانبینى که‌سێک له‌برسا بمرێت ،ئهمه هه‌ڵه‌یه‌کى زۆر زۆر ێ له سه‌رکه‌وتن و نشوستى گهورهیه ده‌یکه‌ن ،سبه‌ین ێ پێشکه‌ش ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیه‌دا ئه‌و کارى خۆى بۆک ده‌کات.
چه‌تر :ئایا ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى ئێم ه لێردا ده‌یانبینین که‌مینه‌ى هونه‌رمه‌ندانن؟
ـ که‌مینه‌ن ،به‌اڵم رهنگه هونه‌رمه‌ند‌ه راسته‌قینه‌کان ئه‌مانه‌بن ،باوه‌ڕ به‌و سه‌رژمێریان‌ه مه‌ک‌ه که به‌ناو رێکخراوه‌کان باسى ده‌ک �ه‌ن که له‌مشاره‌دا ێ ئ�ه‌وه‌ن��ده هونه‌رمه‌ندى شانۆکارت هه‌ب له‌دنیادا هیچ شارێک نیه هه‌زاره‌ها ش��ان��ۆک��ارى هه‌بێت ،به‌لیستى به‌ناو رێکخراوه‌کان بێت ڕه‌نگ‌ه له‌مشاره‌دا ( )900-800ش��ان��ۆک��ار هه‌بێت، ێ کارێکى ب���ه‌اڵم کاتێک ده‌ت����ه‌و شانۆ بکه‌یت ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ى ()10 ئه‌کته‌ر کارێکى زۆر زۆر قورسه و ( )20ئه‌کته‌ر نزیک دهبێتهوه ل ه مه‌حا ڵ له‌به‌ر ئهوه زۆر دڵخۆشم به‌وه‌ى له سه‌را ده‌بینینم رهنگه ئهوه هونه‌رمه‌ند‌ه راسته‌قینه‌کان ب��ن ،و دڵ��م ب �ه‌وه‌ش خۆش‌ه ده‌ن��گ��ى (ن���ا) ههیه، ئێمه له ئیشکه‌نماندا و ل ه چه‌ندین هه‌ڵوێستماندا ووتومان‌ه (نا) له‌هه‌موو هه‌ڵوێست‌ه ناشرینه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت��دا ووتومان ه (ن�����ا) ،ل��ێ��ره هه‌ست ده‌که‌م له پرۆڤه‌یه‌کى گ��������ه‌وره‌ى ک����ۆڕى ش���ان���ۆى (ب�����ا)دام، هه‌ستده‌که‌م له‌ناو ماڵه‌که‌مدام و به‌فیعلى ل�����ه دڵ������ى زی�����ن�����دووى شاره‌که‌مدام ،له‌به‌رئه‌و‌ه ێ ئ���ه‌و (ن��ا)ی � ه ل���ه‌ک���و ێ من له‌وێم ،گه‌ل هه‌ب ج��ارێ��ک��ى ت��ر گ �ه‌ن��ده‌اڵن قبوڵناکات ،خوێن رێژان قبو ڵ ناکات ،ئه‌و هێزه به‌ربه‌ریان‌ه قبو ڵ ناکات، ژی��ان لێره‌ی‌ه ژی��ان له‌ناو سه‌راى ئازادیدایه.
ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
9
«هونه‌رمه‌ندی شه‌هیدان» بۆ (چه‌تر) ده‌دوێت
«هونه‌ری کوردی ل ه باشوردا به هه‌نگاوی السایی به‌ڕێو ه ده‌برێت» [ دیدارى /هاوژین غه‌ریب ]
سوسه‌ن ،کچ ه ده‌نگبێژی باکوری کوردستان ک ه ئێستا ل ه ئه‌وروپا نیشته‌جێی ه له‌م دیداره‌ی (چه‌تر)دا باس ل ه ره‌وشی هونه‌ری کوردی به‌گشتی و باشوری کوردستانیش به‌تایبه‌ت ده‌کات وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێک ده‌داته‌وه. هۆکار هه‌ی ه بۆ ئه‌وه‌ی هونه‌ری کوردی نه‌ناسرێت
[ ئا /ئارام شه‌مێرانى ]
که‌مى به‌شدارى ژنانى شاره‌زوور ل ه بوار ه جیاجیاکاندا
به به‌راورد له‌گه‌ڵ کچان و ژنانى ناوچه‌کانى ترى هه‌رێمى کوردستان له ش��اره‌زوور رێژه‌ى ژنان و کچان زۆر کهمتره ل�ه ب���واره جیاجیاکانى وه‌ک (رۆشنبیرى گشتى و هونه‌رى و ئه‌ده‌بى‌و سیاسى و کلتورى و مۆسیقى و کارى ڕێکخراوه‌یى)دا ،ئه‌مه‌ش به وته‌ى ئه‌وانه‌ى ئه‌زمونێکى مام ناوه‌ند یان زۆریان هه‌ی ه هۆکاره‌کانى دهگهڕێتهوه بۆ نزمى ئاستى رێکخراوه‌کان‌و کۆمه‌ڵگه و بۆماوه‌یى‌و هه‌ندێک جاریش ئافره‌تان خۆیان هۆکارى ئ �ه‌وه‌ن که هه‌موو ڕۆڵه‌کان تایبه‌ت بن به پیاوان و ژن��ان له ده‌ره‌وه‌ى هه‌موو بواره‌کان بن.
(ره‌نگین سه‌الم) ئه‌و کچه‌ى که خاوه‌نى ()7 ساڵ ئه‌زمونه له بواره‌کانى ڕاگه‌یاندنى بیستراو و بینراودا پێیوایه رێکخراوه‌کان له ئه‌رکه‌کانیاندا
سستن‌و پشکیان له‌م که‌میه‌دا ههیه که شاره‌زوورى گرتووه‌ته‌وه ،ئه‌و کچه که دانیشتوى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیده که‌مى ئاستى رۆشنبیریش تا ڕاده‌یه‌کى زۆر به هۆکارێکى تر ده‌زانێت ،چونکه هه‌ندێک خ��ێ��زان نایه‌ڵن کچه‌کانیان بێنه دهرهوه چ جاى ده‌رفه‌ت بده‌ن بێنه بواره‌کانه‌وه ،ئه‌م بارودۆخه‌ش ب ه بڕواى (ڕه‌نگین) تایبهته و ئافره‌ته‌کانى ناوچه‌که‌ى به کۆتکراو ده‌بینێت. (ئ��ی��م��ان ش������اره‌زوورى) ش��اع��ی��ر و ڕون��اک��ب��ی��رى دانیشتوى خورماڵ و خاوه‌ن ئه‌زمونى ( )12ساڵى بوارى ڕۆشنبیرى له‌م کلتور و تێڕوانینه نیگه‌ران ه و به چ��ڕى که‌مى رۆڵ��ى ئ��اف��ره‌ت ڕاده‌گه‌یه‌نێ‌و ده‌ی��گ��ێ��ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ق���ۆرخ ک��ردن��ى ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک��ان له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه ،چونکه ل�ه‌و کاتانه‌شدا ژنان ناچنه ملمالنێیه‌که‌وه که دڵنیابن ده‌دۆڕێ��ن ،ئه‌و
ڕوناکبیره بۆماوه‌یى به هۆکارێکى تر ده‌زان��ێ، چونکه ئافره‌ت لێره‌دا ته‌نها خزمه‌تکارى ماڵ‌و منداڵ‌و مێرده‌و مافى قسه کردن‌و بڕیاردانى نیه، بۆیه ل�ه ش����اره‌زووردا سیاسه‌ت‌و چ��وون�ه ده‌ره‌وه‌و نوسین‌و بهڕێوه ب��ردن‌و هه‌ڵبژاردن هه‌ر بۆ پیاوه‌و ژنان بیسه‌ر و بینه‌رن نه‌ک بکه‌ر ،له دیدى ئه‌و خانمه‌وه به س��وک سه‌یر کردنى ژن تا ژنێکى تر نه‌چێته هیچ بوارێکهوه دیسانه‌وه هۆکارێکى بااڵیه ،چونکه دهبێته په‌ندو نمونه‌و ترسى بۆ په‌یدا ده‌بێت له شه‌ره‌ف‌و که‌سایه‌تى خۆى سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو ناسکییه‌ى که خ��ودى خ��ۆى هه‌یه‌تى بۆ ئه‌وه‌ى ئابڕوى نه‌چێت و له‌که‌دار نه‌کرێت له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵگه و ره‌گ��ه‌زى ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌وه با توانایشى هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى به هه‌ڵسوڕاندنى سه‌رجه‌م کاره‌کان هه‌ستێت له کۆى بواره‌کاندا که پێویسته ئه‌ویش
شان به‌شانى پیاوان رۆڵى کاراى هه‌بێت. (ش �ه‌ون��م ح�ه‌م�ه) خ���اوه‌ن ئیمتیازى رۆژن��ام �هى بارین‌و دانیشتوى سه‌یدسادق که خاوه‌ن ( )11ساڵ ئه‌زمونه له بوارى کارى ڕێکخراوه‌یدا که‌مى هاتن ه پێشه‌وه‌ى ژنان بۆ ناو کایه‌کان به گشتى‌و کارى ڕێکخراوه‌یى به تایبه‌تى بۆ ژنان خۆیان‌و کۆمه‌ڵگ ه ده‌گێڕێته‌وه و ئاماژه بهوه ده‌ک��ات ژنان واده‌زان��ن ته‌نها کارى ئارایشت‌و خۆ ڕازاندنه‌وه‌و ماڵه‌وه کارى ئهوانه و بۆیان گرنگ نیه بێنه مه‌یدانه‌وه ،ئه‌و ڕۆژنامه‌نوسه له‌وه‌ش نیگه‌رانه که ژن گه‌لێک هه‌ن هێشتا بڕوایان به ده‌نگدانیش نیه وه‌ک ئه‌وه‌ى مرۆڤى س �ه‌ر ئ �ه‌م زه‌مینه نه‌بن( ،ش �ه‌ون��م) زیاتر ده‌دوێ��ت و ده‌ڵ��ێ ،زۆر ژن واتێده‌گات سه‌نگینى‌و س�ه‌الرى کڕینى زه‌نگیانه‌یه تا تاقێک دانیشێت و بیدات له له‌چکه‌که‌ى و به مه‌حاڵى ده‌زانێت
تێکۆشێت و وایده‌بینێ ئه‌و کارانه‌ى ک ه پیاوان ده‌یکه‌ن ئه‌گه‌ر خۆیان بیکه‌ن ئه‌وا ل ه ده‌ره‌وه‌ى ئاوى روبار سه‌وڵ لێده‌ده‌ن ،ئه‌مه‌ش به ب��ڕواى ناوبراو خه‌ته‌رێکى گهورهیه ل ه به‌رده‌م ئێستا و ئاینده‌ى ژنانى ش��اره‌زووردا و کار ک��ردن بۆ هاتنه دهرهوه له‌و چه‌ق به‌ستن ه ئه‌رکى هه‌موو رۆشنبیرێکه. (شنیار ت��ۆف��ی��ق)ى ت�ه‌م�ه‌ن ( )16س��اڵ ن��اوى خ����وازراوى ئ �ه‌و کچه‌یه ک�ه ل�ه پ��ۆل��ى ن��ۆی�ه‌م ل ه یه‌کێک ل�ه قوتابخانه‌کانى هه‌ڵه‌بجه‌ى ت��ازه‌دا ده‌خوێنێت و به سه‌رکزى یه‌وه باسى ئهوه ده‌کات چه‌ندین جار ویستویه‌تى به‌شدارى هه‌ندێک خولى ج���ۆراوج���ۆر ب��ک��ات ،ب���ه‌اڵم ل �ه م��اڵ �هوه ڕێگه‌یان پێنه‌داوه ،ئه‌و کچه له‌وه‌ش نیگه‌رانه که زۆرجار گه‌نجى نه‌فس ن��زم تانه‌یان ل��ێ��ده‌ده‌ن ی��ان دوای��ان ده‌که‌ون یان داواى ژماره مۆبایلیان لێده‌که‌ن‌و ب ه وشه‌ى نه‌شیاو ئازاریان ده‌ده‌ن( ،شنیار) خوازیاره ڕۆژێک ئاستى هۆشیارى کۆمه‌ڵگه‌که‌ى بگات ه راده‌ی�ه‌ک هه‌موو ئافره‌ته‌کانى به ئاسوده‌یى بێن ه بواره‌کانه‌وه.
ئ���ه‌وان خ��اوه‌ن��ی رێکخراوێکی هونه‌رین ل ه ئ�ه‌وروپ��ا و هونه‌رمه‌ندانی ه�ه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان تیایدا جێگا ده‌گرن سوسه‌ن باس لهوه ده‌کات که ماوه‌یه‌کی زۆر‌ه خه‌باتی هونه‌ری ک��وردی له ئه‌وروپا ههیه ،به‌بیری ده‌هێنێته‌و‌ه رێ��ک��خ��راوه‌ک �هی��ان س��ه‌ره‌ت��ا ن���اوی کۆمه‌ڵه‌ی هونه‌ری ک��وردی ب��وو ،ب �ه‌اڵم له دوای چه‌ند س��اڵ ک��ارک��ردن ن��اوی گ��ۆڕا بۆ ئه‌کادیمیای ه��ون �ه‌ری ک���ورد .ن��اوب��راو پێیوایه کۆمه‌ڵێک
له‌جیهاندا» .ناشی شارێته‌و‌ه که له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایدا پێشکه‌وتنی باش ههیه. ئه‌و کچه کورده که به‌هونه‌رمه‌ندی شه‌هیدان ناسراوه له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) باس لهوه ده‌کات «زه‌مه‌نێکی درێژ‌ه کاری هونه‌ری ده‌که‌م» ده‌یگێڕێته‌و‌ه که یه‌که‌مین سیدیی به‌ناوی (چیای‌ه ره‌شکه) بووه ئێستا ئه‌و سیدی‌ه له‌الی خۆی نیه «بهداخهوه ئه‌و سیدی‌ه الی من نیه هیوادارم له باشوری کوردستان هه‌بێت» له دوای ئه‌و سیدی ه سوسه‌ن دوو سیدی تری باڵوکرایه‌و‌ه یه‌کیان به‌ناوی (ڕه‌شه‌با) و ئه‌وه‌یتریان به‌ناوی (برانن) .ئه‌وه‌ی جێگای سهرنجه له‌م هونه‌رمه‌نده‌دا سه‌رجه‌م گۆرانیه‌کانی نیشتمانی‌ه و زۆرێک له گۆرانیه‌کانی بۆ شه‌هیدان ووتووه .ئه‌و ئه‌گه‌ر چی هه‌ندێک له راگه‌یاندنه‌کان ب ه (په‌که‌که)یی بوون ده‌یناسێنن ،به (چه‌تر)ی وت «هونه‌رمه‌ندی شۆڕشگێر خاوه‌نی پره‌نسیپ‌ه هه‌رکه‌سێک بێت ده‌بێت هونه‌ری خۆی به دروستی به‌ڕێوه‌ببات ئازاره‌کانی گه‌له‌که‌ی بێنێت‌ه سه‌ر زمان ،بۆ ئابوری خۆی کارنه‌کات بۆ گه‌ل کار بکات نه‌ک بۆ حکومه‌ت و ده‌وڵه‌ت» .راشیده‌گه‌یه‌نێت که «کلیپه‌کانم له که‌ناڵه‌کانی (ئێم ئێم سی ،رۆژ تیڤی و نه‌ورۆز تیڤی) باڵوده‌کرێته‌وه» .ئه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه ئه‌گه‌رچی زه‌مه‌نێک له باشوری کوردستاندا ژیاو‌ه و کاری هونه‌ری ک��ردووه یهکێکه ل�ه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی که زۆرت��ری��ن گۆرانی ب ه شێوه‌زاری جیاواز له شێوه‌زاری خۆی وتووه له‌وباره‌یه‌و‌ه وتی «گۆرانی کرمانجی و سۆرانی له به‌رهه‌مه‌کانمدا ههیه» ئه‌و له زۆربه‌ی ئاهه‌نگ‌ه گه‌وره‌کانی کورد له ئه‌وروپادا ده‌رده‌که‌وێت و ستران ده‌چڕێت و به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «له ئاهه‌نگ و چاالکیه‌کاندا ئێمه وه‌ک هونه‌رمه‌ند به‌شداری ده‌که‌ین» .ئه‌گه‌رچی سوسه‌ن خاوه‌ن پێداویستی تایبهته ،به‌اڵم له‌کاری هونه‌ریدا سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ده‌نگبێژ‌ه هاوکات ئامێره‌کانی (ساز و بلوێر و ده‌ف) ده‌ژه‌نێت.
هۆکار ههیه بۆ ئه‌وه‌ی هونه‌ری کوردی نه‌ناسرێت ب�ه جیهان ههرچهنده هونه‌ری کوردی ده‌وڵه‌مه‌نده، ب���ه‌اڵم ده‌ڵ��ێ��ت «ه��ۆک��اری س���ه‌ره‌ک���ی ئ���ه‌وه‌ی���ه ئ�ه‌م گ���ه‌ل���هی ئ��ێ��م �ه ژێ��ر بێدهنگ کردنێکی گه‌ور ه هه‌ی ه ل ه باشوردا ده‌سته‌ی‌ه (ناسنامه‌ی ناوبراو له باره‌ی هه‌وڵدانه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم له‌بواری هونه‌ریدا ئێمه نیه) ئه‌مه‌ش ب��ووه‌ت �ه ه��ۆک��اری وتی «له‌و باوه‌ڕه‌دام حکومه‌تی هه‌رێم ئهوهنده نه‌که‌وتووه‌ت‌ه هه‌وڵدان ئ����ه‌وه‌ی ه��ون�ه‌ری بۆ ئ �ه‌وه‌ی هونه‌ری ک��وردی به شێوه‌یه‌کی زانستی و زانابوون ئێمه نه‌ناسرێت به‌ڕێوه‌به‌رێت» .ئاستی هونه‌ری کوردی له باشوردا هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت و
پێیوایه «هونه‌ری کوردی له باشوردا هه‌نگاوی السایی یان ته‌قلید بهڕێوه ده‌بات .ناوه‌ڕۆکی گۆرانی و کلیپه‌کانیش وادروست ده‌کرێت که کوردستان ئازادبووه ،بێدهنگ کردنێکی گهوره ههیه له باشوردا. ئه‌مڕۆ ئازاره‌کانی کوردان کۆتایی پێنه‌هاتووه ،زۆربه‌ی هونه‌رمه‌ندان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بابهته هۆشیار نین» ناوبراو له باره‌ی سیناریۆکانه‌و‌ه هێما بهوه ده‌کات «ده‌نگبێژی و هونه‌ر کارێکی ئازاد‌ه به‌گوێره‌ی گۆرانیه‌ک‌ه مرۆڤ ده‌توانێت سیناریۆ دروس��ت بکات بۆ ئه‌وه‌ی ته‌نگ نه‌بین ده‌بێت هه‌رجۆرێک پێویسته دروست بکرێت ،به‌اڵم ئێم ه وه‌کو میله‌تی کورد ئازادنین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سه‌ره‌تا پێویسته به‌گوێره‌ی راستینه‌ی خۆمان هونه‌ری خۆمان دروست بکه‌ین ئه‌گه‌ر وانه‌بێت ئه‌وا دهبێته السایی کردنه‌وه‌ی گه‌النیتر». ب ه هیوام ب ه ناسنامه‌ی خۆم بێم ه باشور
وه‌ک نازناوه‌که‌ی «هونه‌رمه‌ندی شه‌هیدان» له‌باره‌ی که‌ناڵ ه نوێکانه‌و‌ه که له باشوردا دروست بوون ده‌ڵێت «که‌ناڵ‌ه نوێکانی دروست بوون به‌تێڕوانینی من بۆ ئه‌لته‌رناتیڤی رۆژ تیڤی و ئێم ئێم سی دروست بوون ،کردنه‌وه‌یان شتێکی باشه ده‌وڵه‌مه‌ندیه ،به‌اڵم ئه‌و کارانه‌ی ده‌یکه‌ن مرۆڤ که لێی ده‌ڕوانێت ناوه‌ڕۆکی ئه‌و به‌رنامان‌ه به‌تاڵن و داهێنانیان تیاندا نیه سه‌رانسه‌ری شته‌کان په‌خش ده‌که‌ن ،ئه‌وان به‌وشێوه‌ی‌ه په‌خش ده‌که‌ن که قه‌ت پرسی کورد نه‌بێت ئه‌مه‌ش به‌مه‌ترسى ده‌بینم» .له‌به‌ر ئه‌وه‌ش سامناک سه‌یری ده‌کات پێیوایه راگه‌یاندن په‌روه‌رده‌ی‌ه بۆ کۆمه‌ڵگا .پێشیوای‌ه داهاتوی گه‌نجی کورد له باشوردا زۆر روناک نیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی «هه‌ڵ ه پهروهرده ده‌کرێن له ژێر چاودێری سێ ده‌وڵه‌تدان و زانکۆکانی باشور په‌روه‌رده‌یه‌کی راست ناده‌ن». سوسه‌ن له باره‌ی هاتن و سه‌ردان کردنی بۆ باشوری کوردستان ده‌ڵێت «به هیوام به ناسنامه‌ی خۆم بێم‌ه باشوری کوردستان و بۆ گه‌لی خۆم کۆنسێرت دروست بکه‌م و سه‌ردانی هه‌ولێر و سلێمانی و هه‌موو شاره‌کانیتر بکه‌م قه‌اڵی به‌رخۆدان له باشور زۆر هه‌ی ه پێویسته له‌بیریان نه‌که‌ین» وه‌ک دواین قسه‌شی وتی «ساڵو رێزم ههیه بۆ گه‌له‌که‌م له باشور».
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
10
کورد له‌میدیا جیهانییه‌کاندا «بیانییه‌کانى سوریا» م��اڵ��پ �ه‌رى (ب���ى ب��ى س��ى ال��ع��رب��ی�ه ـ )bbcarabic.comله راپۆرتێکدا که له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کانى گه‌النى س��وری��ا ب�ڵ�اوى ک���ردۆت���هوه ،به‌شێکى ت���ه‌رخ���ان ک������ردووه ب���ۆ ن����اڕه‌زای����ى و داخوازییه‌کانى کورده‌کان و ئاماژه‌ى بۆ ئ�هوه ک���ردووه ،کورده‌کانیش دژى ده‌وڵه‌ت ده‌ستیان به خۆپیشاندان کردووه. بینه‌رێکى خۆپیشاندانه‌که‌ى هه‌ینى به بى بى سى وتووه :له شارى قامیشلۆ هێزه‌کانى ئاسایش ده‌ستیان وه‌رنه‌داوه‌ت‌ه خۆپیشاندانه‌کان ،ب��ه‌اڵم ل�ه رێگه‌ى کامێراو‌ه چ��اودێ��رى خه‌ڵکیان ک��ردوه و وێ��ن�هى خۆپیشانده‌رانیان گ��رت��ووه. ماڵپه‌ره‌ک‌ه نوسیویه‌تى ،ن��اڕه‌زای��ى کورده‌کان دواى ئهوه دێت که نزیکه‌ى چ���اره‌ک���ه م��ل��ی��ۆن ل���ه ک���ورده‌ک���ان���ى ئ �ه‌و واڵت �ه ب�ه پێى س�ه‌رژم��ێ��رى ساڵى ( )1962ب����ێ ن���اس���ن���ام���ه‌ن و ب�ه «بیانییه‌کانى س��وری��ا» ن���اوب���راون. م��اڵ��پ�ه‌ره‌ک�ه وت���هى س�ه‌رک��رده‌ی�ه‌ک��ى پارتى دیموکراتى کوردى وه‌رگرتووه، ئ���ه‌و ب �ه‌رپ��رس �ه وت��وی �هت��ى« :کێشه‌ى ک������ورد ک���ێ���ش���هى دی���م���وک���رات���ى و ئ���ازادى و ناسنامه‌یه‌ى نه‌ته‌وه‌ییه».
عێراق ،کوژرانی سێ که‌س ل ه که‌مپی (ئه‌شره‌ف) پشتراست دهکاتهوه ع �ه‌ل��ی غ���هی���دان ،ف �ه‌رم��ان��ده‌ی هێزی زه‌وی���ن���ی س��وپ��ای ع���ێ���راق ،ک��وژران��ی س��ێ ک��ه‌س ل �ه دان��ی��ش��ت��وان��ی که‌مپی (ئ �ه‌ش��ره‌ف) له پێکدادانه‌که‌ی رۆژی هه‌ینی له نێوان هێزه‌کانی سه‌ربازی ع��ێ��راق و دان��ی��ش��ت��وان��ی ئ���ه‌م که‌مپ‌ه ئ���ه‌رێ ده‌ک����ات و وت���ی پێکدادانه‌ک‌ه له‌گه‌ڵ ورووژان��دن له الیه‌ن دانیشتوانی که‌مپی ئه‌شره‌فه‌و‌ه ده‌ستی پێکردووه. ئاژانسی روه‌یته‌رز رایگه‌یاند که غه‌یدان رۆژی شهممه ( )4/9چه‌ند هه‌واڵنێری بۆ بینینی که‌مپی ئه‌شره‌ف ده‌عوتی ئ�ه‌م ههرێمه ک���ردووه و پێ وت��وون که پێکدادانه‌کان کاتێک ده‌ستی پێکردووه که هێزه عێراقییه‌کان ویستوویان‌ه به‌شێک له زه‌وییه‌کانی که‌مپی ئه‌شره‌ف که هی جوتیاران‌ه بگه‌ڕێننه‌و‌ه خاوه‌نه‌کانیان. ئامریکا نیگه‌رانی خ��ۆی له هێرشی هێزه‌کانی عێراق بۆ که‌مپی ئه‌شره‌ف راگ �هی��ان��د و دادگ�����ای ف���دراڵ���ی ئ�ه‌م واڵته خوازیاری پێداچوونه‌وه‌ی دۆخی موجاهدینی خه‌لقی ک���رد .ئ�ه‌م�ه له حاڵێکدای‌ه که نوێنه‌رانی رێکخستنی موجاهدینی خه‌لقی ئێران له ئه‌وروپا که سه‌رجه‌م زیاتر له س‌ه هه‌زار دانیشتووی که‌مپی ئه‌شره‌ف ئه‌ندامی ئه‌م گروپه‌ن، ژماری کوژراوه‌کانی پێکدادانی رۆژی هه‌ینیان زیاتر له ( )30که‌س راگه‌یاند.
دانانی جیاوازی دروست نیه مه‌حمود دوردوو ،په‌رله‌مانتاری پارتی داد و گه‌شه‌پێدان« :دانانی ج���ی���اوازی ل���ه ن���ێ���وان ئ��ی��م��ام�ه‌ک��ان��دا دروست نیه .پێویسته ئیتر ( )BDPبه پارتییه‌کی تورکیا بزانرێت». ده‌میرتاش وت��ب��ووی« :ده‌وڵ���هت به ئامانجێکی ج��ی��اواز ل �ه ()JITEM ئیمامه‌کان به‌کار ناهێنێت .ئێمه له‌وێدا ری��ز نابه‌ستین ».له به‌رامبه‌ری ئه‌م قسانه ،له سه‌رۆکایه‌تی ک��اروب��اری دی��ان �هت �هوه وه‌اڵم���ی ن��ووس��راو درای���هوه که وتبووی« :له ق��ادر تێناگات». ل �ه ل��ێ��دوان�ه‌ک�هی��دا ب��اس ل���هوه ده‌ک��ات که ئایینی ئیسالم په‌یامی ئاشتی و ئاسایش ده‌دات و وت��ب��ووی« :ئه‌م په‌یامانه بۆ به‌کارهێنان له رکابه‌ری سیاسی و پلۆتیکای دانانی جیاوازی، قه‌ت متمانه له‌گه‌ڵ خۆی ناهێنێت».
بێ‌ده‌نگی واتاداری ئیسرائیل ل ه به‌رامبه‌ر رووداوه‌کانی سوریا و :ل ه تورکییه‌وه /ئازاد حسێن ناڕه‌زایه‌تیی ه هه‌نووکه‌ییه‌کانی ل ه سوریادا که‌چی یه‌کێک ل ه دوژمنانی ئیسرائیلی کردۆت ه ئامانج ،به‌اڵم بێ‌ده‌نگی ئێستا ل ه ئیسرائیلدا، ئ��ام��اژ ه بۆ ئ��اڵ��ۆزب��وون و ناکۆکییه‌کانی گۆڕانکاری هه‌رێم ه بۆ ئه‌م واڵته.
کۆتاییه‌کانی مانگی مارس که شه‌پۆلی نائارامی له هه‌رێم گه‌یشت‌ه سوریاش ،ژماره‌یه‌ک له به‌رپرسانی ئیسرائیلی کاردانه‌وه‌یان نیشان دا( .ئاویگدور لیبه‌رمه‌ن) وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی توندڕه‌وی ئه‌م واڵته ،خوازیاری ئهوه بوو که کۆمه‌ڵگای جیهانی له‌گه‌ڵ رژێمی (ئه‌سه‌د) یش وه‌ک رژێمی قه‌زافی هه‌ڵسوکه‌وت بکات .به‌اڵم دوای بێ‌ده‌نگی ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر رووداوه‌ک���ان���ی سوریا وه‌رگه‌ڕا به کرده‌وه‌ی حاکم له نێوان به‌رپرسان و ده‌زگا فه‌رمییه‌کانی ئیسرائیل ،ژماره‌یه‌ک له راگه‌یاندنه‌کانی سوریا نووسیان که ده‌وڵه‌ت له‌گه‌ڵ جه‌خت له سه‌ر ئه‌م بابهته ،فه‌رمانی داوه‌ت‌ه هه‌موو ئه‌ندام و ده‌زگاکانی ک ه له‌م سیاسه‌ت‌ه به‌الڕێدا نه‌ڕۆن و ده‌ستی لێ هه‌ڵنه‌گرن. نیگه‌رانی هاوبه‌ش له به‌رامبه‌ر دوو دراوسێ جیاواز ئیسرائیله‌کان له به‌رامبه‌ر چوونی حوسنی موباره‌ک له میسر تا دوایی ره‌شبین بوون و هێشتا تا راده‌یه‌ک ئه‌و نیگه‌رانییانه‌یان ههیه .ئ�ه‌وان وا بیریان ده‌ک��ردهوه که له‌گه‌ڵ چوونی موباره‌ک ،هاوپه‌یمانێک یان ل ه ده‌ست ده‌ده‌ن که به ته‌واوه‌تی پابه‌ندی په‌یمان ئاشتی که‌مپی (ده‌یوید) بووه .ئه‌م نیگه‌رانیی‌ه ههبووه که هه‌ر ده‌سه‌اڵتێکی تر له میسر هاتبای‌ه سه‌ر حوکم ،رۆڵی ئ �ه‌م واڵت��ه ل�ه دروستکردنی ئ��ارام��ی و ئاسایش ل ه سنووره‌کانی باشووری ئیسرائیل یا کاریگه‌ری راگیره‌ر و هاوسه‌نگ‌ساز له س �ه‌ر هێزه فه‌له‌ستینییه‌کان و گفتوگۆکانی ئاشتی که‌مڕه‌نگ بێته‌و‌ه یاخود ره‌وتێکی پێچه‌وان‌ه بگرێت‌ه خۆی ،به‌اڵم له سوریادا رژێمێک حاکمه که له ساڵی ( )1948له هه‌لومه‌رجی شه‌ڕ له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا به‌سه‌ر ده‌بات و به تایبه‌ت گفتوگۆی له‌گه‌ڵ ئه‌م دراوسێی‌ه باشووریی‌ه له‌سه‌ر وه‌رگرتنه‌وه‌ی به‌رزاییه‌کان جه‌وه‌الن به‌رده‌وام سه‌رچاوه‌ی پێکدادان بووه. بێ‌ده‌نگی؛ هه‌م تاکتیک هه‌م ستراتیژی؟
ئیسرائیل له ده‌یه‌کانی رابردوودا له دیمه‌نی حکومه‌تی بنه‌ماڵه‌یی ئه‌سه‌ددا «دوژمنی باوڕپێکراوی» بینیبوو که ره‌فتار و کرده‌وه‌کانی شیمان‌ه ده‌ک��را .ده‌وڵه‌تی ب�ه‌ش��ار ئ�ه‌س�ه‌د ل�ه دی��دی به‌رپرسانی ئیسرائیلییه‌و‌ه دۆستی هه‌موو دوژمنانی ئه‌م واڵته‌یه؛ په‌یوه‌ندییه‌کی ب �ه‌رف��راوان��ی ل�ه‌گ�ه‌ڵ حکومه‌تی ئ��ێ��ران ه�هی�ه ،ی��ار و هاوکاری و حزبواڵی‌ه له لوبنان و داڵده‌رێک‌ه بۆ مانهوه و جواڵنی رێبه‌رانی دوورخراوه‌ی زۆرینه‌ی گروپه تۆندڕه‌وه
فه‌له‌ستینییه‌کان ده‌ژمێردرێت. له‌به‌ر ئه‌م هۆکارانه ،الوازکردنی یان له‌ناوبردنی حکومه‌تی به‌شار ئه‌سه‌د ل ه سوریادا ،ده‌بێ بێت‌ه هۆکاری خۆشحاڵی ئیسرائیل ،ب �ه‌اڵم بێ‌ده‌نگی ده‌وڵ �هت و به‌رپرسانی ئیسرائیلی له به‌رامبه‌ر رووداوه‌کانی دراوسێی‌ه باکوورییه‌کان، ده‌ربڕی وه‌ها ره‌زایه‌تێکه. له روانینی یه‌که‌مدا ،بێ‌ده‌نگی ئیسرائیل ده‌ت��وان��ێ ل �ه‌وێ��وه ب��ێ ک ه ح��ک��وم �هت��ی س���وری���ا ه����ه‌ر چه‌شن ه ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت وه‌رگ���رت���ن���ی ب �ه‌رپ��رس � ه ئیسرایلییه‌کان ،پاڵپشتێک بناسێنێت بۆ بانگه‌شه‌ی خۆی سه‌باره‌ت به رۆڵی ده‌ره‌ک��ی له رووداوه‌کانی ئه‌م واڵته‌دا و ل�ه‌وه‌ش بۆ پاساوکردنی سه‌رکوتی زیاتری ناڕازیانی به‌کار بهێنێت. هه‌ر ئه‌م هۆکار‌ه واته «ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی» له هه‌لومه‌رجێکدا ته‌نانه‌ت ده‌توانێ له الی�ه‌ن ده‌وڵه‌تی ئه‌سه‌ده‌و‌ه بێت‌ه ب��ی��ان��ووی�ه‌ک ب��ۆ گه‌رمکردنی ت �ه‌ن��وری گفتوگۆی س���اردی نێوان دوو واڵته‌ک‌ه و ک�ه‌ش و هه‌وایه‌کی گونجاوتر بۆ سه‌رکوتی ناڕه‌زایه‌تیی ه سوورییه‌کان ناوخۆییه‌کان دروست بکات. ب����ه‌اڵم وا دی����اره ک �ه ب�ێ‌ده‌ن��گ��ی ئیسرائیل له به‌رامبه‌ر گۆڕانکاری سوریا ،دهگهڕێتهوه بۆ بیرکردن و ته‌دبیری درێژخایه‌نتر .به واتایه‌کی تر، ئیسرائیل قازانجی رووخانی حکومه‌تی بنه‌ماڵه‌یی ئ �ه‌س �ه‌د ل �ه س��وری��ادا زی��ات��ر ل �ه زی���ان و ئاکاره‌کانی هه‌ڕه‌شه‌ئامێز نازانێ و بۆیه ،بێ‌ده‌نگی ئه‌و زیاتر ل ه خاڵی تاکتیکی ،په‌یوه‌ندی ههیه به بیرۆکه‌ی رێبازه‌وه. له‌به‌ر پێکهاته‌ی قه‌ومی و ئایینزای سوریا ،یه‌کێک ل���ه‌و دۆخ���ان���هی ک �ه ده‌ت���وان���ێ ب����ه‌دوای زی��ادک��ردن��ی ناڕهزایهتییه هه‌نووکه‌ییه‌کان دروس��ت بێت ده‌رچوونی حاڵه‌تێک له شه‌ڕی ناوخۆیی‌ه له‌م واڵته‌دا .ئه‌م دۆخ ه رهنگه له قۆناغی یه‌که‌م سورییه‌کان سه‌رقاڵی خۆی بکات و ملمالنێ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ده‌چێت‌ه سێبه‌ره‌وه، دۆخێک که رهنگه بۆ ئیسرائیل باشتر له دۆخی ئێستا بێت .ب�ه‌اڵم ئه‌زمونی ش�ه‌ڕی ناوخۆ له لوبنان و هێزوه‌رگرتنی هێزه‌کانی وه‌ک حزبواڵ ده‌توانێ ل ه سوریاش به جۆرێک دووب��اره بێته‌و‌ه و بۆ ئیسرائیل ناگونجاوتر له مانه‌وه‌ی حکومه‌تی ئه‌سه‌د بێنێت‌ه ئاراوه. ک �ه‌چ��ی ل �ه دوای س �ه‌رک��وت��ی ق��ورس��ی ئیخوان الموسلمینی سوریا له ساڵی ()1982دا ئه‌م گروپه سیاسییه زۆر الواز ب���ووه ب���ه‌اڵم ل �ه ن��اڕه‌زای�هت��ی��ی� ه هه‌نووکه‌ییه‌کان ،هه‌ندێک له دروشمه‌کان ،به ئاشکرا ره‌نگ و بۆنی ئایینیان ههیه و دژبه‌رایه‌تی سوننه‌کان
نایانه‌وێ بۆ هه‌تاهه‌تایه ،ئه‌سه‌د له سه‌ر ده‌سه‌اڵت بێت فۆتۆDayLife : له‌گه‌ڵ فه‌رمانڕه‌وایی که‌مینه‌ی عه‌له‌وه‌ی له سه‌ر پێکهات‌ه حکومییه‌کان ره‌نگ ده‌داته‌وه. حکومه‌تی بنه‌ماڵه‌یی ئه‌سه‌د هه‌ڵبه‌ت زیاتر له ره‌نگ و روو و گرایش ئایینی ،به سکۆالربوونی ناسراوه و جگه له ک��وردان ،ژماره‌یه‌ک له که‌مینه‌کان وه‌ک کریستیانییه‌کان له ب���ه‌راورد له‌گه‌ڵ واڵت��ان��ی تری هه‌رێمدا دۆخێکی باشتریان ههبووه و ئه‌مه‌ش له الیه‌ن رۆژئاواو‌ه به ئه‌رێنی بینراوه. به‌اڵم چه‌ند جه‌ماعه‌تێک له ناو قه‌بیل‌ه سوننه‌کانی سوریا ،داب و نه‌ریتگه‌رایی حکومه‌تی ئه‌سه‌د له‌گه‌ڵ هۆگرایه‌تی عه‌له‌وی ئه‌و له په‌یوه‌ندیدا ده‌بینن و دژبه‌ری هه‌ر دووکیانن .سه‌رده‌ستی ئه‌م هێزان‌ه له په‌یوه‌ندی پ��اش��م��اوه‌ک��ان��ی ئ��ی��خ��وان المسلمین دوای ئ�ه‌گ�ه‌ری له‌ناوچوونی حکومه‌تی ئه‌سه‌د ،دۆخێکی باشتر بۆ ئیسرائیل دێنێت‌ه ئاراوه. گونجاوترین ح��اڵ�هت ب��ۆ س��وری��ا دوای رویشتنی ئه‌سه‌د ،چوون به‌ره‌و سیستمێکی دیموکراتیکه .به‌اڵم سیستمێکی دیموکراتیک زیاتر سیستمێک‌ه له سه‌ر بنه‌مای رێکه‌وتنه‌کان و مامناوه‌ندی هۆگری هێزه‌کانی ناو ئهوه که ناتوانن گرنگی نه‌ده‌ن‌ه رای گشتی ،باشتر له هه‌ڵوێستی ئێستای ده‌وڵه‌تی ئه‌سه‌د بۆ ئیسرائیل نابێ. وادی�����اره ک �ه ب �ێ‌ده‌ن��گ��ی ئیسرائیل ل �ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر
گۆڕانکارییه‌کانی سوریا له‌به‌ر بیرکردنهوه و ته‌دبیری درێژخایه‌نن .هه‌روه‌ها ،سیستمێکی دیموکراتیک ل ه سوریادا ،دهبێته خاوه‌ن بوار و متمانه‌ی نێونه‌ته‌وه‌یی. له وه‌ها دۆخێکدا ئه‌م هۆکاره‌ی ئیسرائیل‌ه که هه‌میش ه ده‌ڵێت ئیسرائیل له ده‌ریایه‌کی رژیم‌ه قۆرغکاره‌کان ت��ووش هاتووه و له‌گه‌ڵ وه‌ه��ا رژێمگه‌لێک ،ئاشتی هه‌میشه‌یی دژوار‌ه و که‌مره‌نگ دهبێتهوه. به واتایه‌کی تر ،سوریای دیموکراتیک له سه‌ر بنه‌مای متمانه‌ی ب�ه‌رزب��ووی نێونه‌ته‌وه‌یی خ��ۆی ل ه به‌دواداچوونی داواکارییه‌کانی سه‌باره‌ت به به‌رزاییه‌کانی جه‌والن و گوشار له‌سه‌ر ئیسرائیل ،دهبێته خاوه‌ن مه‌ڵغه‌ی گونجاوتر .دووریش نیه که گۆڕانکاری دیموکراتیک له سوریادا بێت‌ه رێخۆشکه‌ری په‌یوه‌ندی نێوان دیمه‌شق ـ قاهیر‌ه و ئه‌مه‌ش له خزمه‌تی دروستبوونی به‌ره‌یه‌کی عه‌ره‌بی پته‌وتر بۆ گوشار خستن‌ه سه‌ر ئیسرائیل له پێناو چاره‌سه‌ری ئاشتی ئامێزانه‌ی هه‌رێمدایه. ئه‌وه‌یک‌ه سوریا له په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ حزبواڵ تا راده‌یه‌ک رۆڵی راگیره‌ر و هاوسه‌نگ‌سازی گێڕابێت و رووخانی حکومه‌تی ئه‌سه‌د له‌م بابه‌ته‌دا ،رهنگه بێت ه هۆی زیادبوونی رۆڵی کۆماری ئیسالم له کاریگه‌ری له سه‌ر حزبواڵ و ئه‌مه‌ش هه‌ڵبژارده‌یه‌کی زۆز په‌سندکراو بۆ ئیسرائیل نابێت. سهرچاوهBBC :
کردنه‌ده‌ره‌وه‌ی ئێرانییه‌کان ل ه واڵتانی عه‌ره‌بی
بڕیارێکی جدی یان هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی بێ‌جێبه‌جێکردن ئاشکرای ئێران له کوه‌یت له رێگای تۆڕه سیخۆڕییه‌کان له خاکی ئه‌م مه‌ریه‌م ره‌ستگار واڵت�ه» ،که‌ش و هه‌وای نه‌رێنی و :له فارسییه‌وه /هێمن دانیشتنی ئه‌نجومه‌نی هاوکاری که‌نداوی فارس ده‌زانێت و بڕوای وایه که :به‌شێک له‌م هه‌لومه‌رجه هاوکات له‌گه‌ڵ دهگهڕێتهوه بۆ پێکدادانی نهێنی ب��ان��گ�ه‌ش�ه‌ک��ان��ی ئه‌نجومه‌نی ن��ێ��وان سعودیه و ئ��ێ��ران» .جاسم ف��ارس ه���اوک���اری ک���ه‌ن���داوی حسێن ده‌ڵێت« :له‌به‌ر کار و خه‌باتی سه‌باره‌ت به ده‌ستێوه‌ردانی ئێران ئێرانیان له به‌شه ئابوورییه‌کانی له نائارامییه‌کانی به‌حره‌ین و واڵت��ان��ی ع���ه‌ره‌ب���ی ،ده‌رک��ردن��ی��ان م ناردنی سیخۆڕ له الی �ه‌ن ئه ده‌توانێ کاریگه‌ری نگه‌تیڤ له ک واڵت��ه بۆ ک��وه‌ی��ت ،ژم��اره‌ی�ه س �ه‌ر متمانه و دۆخ��ی ئ��اب��ووری له راگه‌یاندنه عه‌ره‌بیه‌کان ،له ئه‌م واڵتانه هه‌بێت .هه‌روه‌ها وه‌ها هه‌وڵی رێگرتن بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی ه�ه‌وڵ��دان��ێ��ک ل�ه ه�ه‌رێ��م��دا دهبێته ژماره‌ی ئێرانییه‌کانی نێشته‌جێ هۆی ورووژان��دن و زۆر کرده‌وه‌یی واڵته عه‌ره‌بییه‌کان و ته‌نانه‌ت نابێتهوه». ده‌رکردنی ئه‌وان. م����اوه‌ی����ه‌ک����ی ک������ورت دوای ل�ه هه‌فته‌ی راب����ردوودا ( )%86بارگرژییه‌کانی دوایی ،په‌یوه‌ندی دووباره‌ی ئه‌حمه‌دی نژاد و مه‌لک فه‌هد ئه‌سته‌م کرد فۆتۆ :ئینته‌رنێت ده‌ستپێکردنی خۆپیشاندانه‌کانی ب���ه‌ش���دارب���ووان ل���ه راپ��رس��ی��ی �ه‌ک��ی ناڕازیانی به‌حره‌ینی ،ژماره‌یه‌ک وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی کوه‌یت رایگه‌یاند که ئه‌م واڵته ،ک��وه‌ی��ت ب��ۆ رازی��ک��ردن��ی ب�ه‌رپ��رس��ان��ی ک��ۆم��اری �ت، � ی ه �و � ک �ی � �ان ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه س��ای��ت�ه ه�ه‌واڵ��ی��ی�ه‌ک� سێ دیپلۆماتی ئێرانی به تۆمه‌تی سیخۆڕی ئیسالمی ،که‌سانی چاالکی پاشاییخوازی له‌و له راگه‌یاندنه هه‌رێمییه‌کانی ئه‌م واڵته باسیان واڵت �ه ده‌رک���رد .له س��اڵ ()2009دا ماڵپه‌ڕی له بوونی که‌سانی ئێرانی له ناڕه‌زایه‌تییه‌کانی خوازیاری جێنشینکردنی کرێکاری عه‌ره‌بی له له‌کار البردووه. جێگه‌ی کرێکاری ئێرانی له واڵتانی عه‌ره‌بیدا. وێ��ڕای ئهمانه ،به‌رپرسانی فه‌رمی واڵتانی خوێندکاری ئێرانی (ئیسنا) ده‌رکردنی ئێرانیانی شه‌قام و رۆڵ��ی ئ �ه‌وان له کوشتنی ن��اڕازی��ان له نی له‌گه‌ڵ باڵوبوونی ئه‌م هه‌وااڵنه ،ئه‌نجومه ک �ه‌ن��اره‌ی ب��اش��ووری ک �ه‌ن��داوی ف���ارس ،هێشتا نێشته‌جێ ئیماراتی باڵو ک��ردهوه و نووسی که شه‌قامه‌کانی به‌حره‌یندا ده‌کرد و وتیان که ئه‌م ی ه هاوکاری که‌نداوی فارس ،به توندی ئیدان سه‌باره‌ت به ده‌رکردنی ئێرانیانی نێشته‌جێ ئه‌م زیاتر له ( )500ئێرانی که زیاتر له ( )25ساڵ کهسانه بۆ توندترکردنی ئه‌م ناڕهزایهتیانه ،شێعه دانیشتووی ئیمارات بوون ،له الیه‌ن به‌رپرسانی ئه‌م ناڕازییه‌کانیان کردۆته ئامانج». ده‌ستێوه‌ردانی ئێرانی کرد؛ سعودیه رایگه‌یاند :با واڵتانه ،بۆچوونێکی فه‌رمی رانه‌گه‌یاندوون. ئێران ده‌ست وه‌رنه‌داته کاروباری واڵتانی هه‌رێم... یه‌کێک له ئاکامه‌کانی س��اردی په‌یوه‌ندییه واڵته ده‌رکران .ئه‌و کات ،بوونی قه‌یرانی ئابووری نائارامی له هه‌رێم :کردهوه جیاوازه‌کانی تورکیا و کێشه‌ی دارایی به ئه‌و پرۆژانه‌ی که له دۆخی دیپلۆماتیکه‌کان ،گ��وش��ار ل�ه س �ه‌ر ئێرانیانی واڵته‌کان له ملمالنێدان؛ هاواڵتیان له ژێر گوشار و ئێران. ره‌زا قاسمی ب��ال��وێ��زی ئ��ێ��ران ل �ه ک��وه‌ی��ت له جێبه‌جێکردندا ب���وون ،ه��ۆک��اری ئ �ه‌و ک���رده‌وه‌ی نیشته‌جێ واڵت��ان��ی عه‌ره‌بین و ب�ه شێوه‌یه‌کی س��روش��ت��ی ،زۆرێ����ک ل �ه گ��وش��اره‌ک��ان ل �ه س�ه‌ر وه‌زی��ران��ی ده‌ره‌وه‌ی واڵتانی عه‌ره‌بی هه‌رێمی ساڵه‌کانی پێش شۆڕشی ئیسالمی و به‌رپرسی ئیماراتی یه‌کگرتووی عه‌ره‌بی راگه‌ینرا. ک �ه‌س��ان��ی ئ��اس��ای��ی و ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �هی �ه ک �ه به که‌نداوی فارس ،دوای کۆبوونه‌وه‌یه‌کی ئاوارته س�ه‌ن��ت�ه‌ری ئ��ێ��ران ل �ه ل��ه‌ن��ده‌ن ،ب���ڕوای وای���ه که سێخۆڕه‌کانی ئێران له به‌حره‌ین؛ شێوه‌یه‌کی یاسایی ل�ه‌م واڵت���ه‌دان ب �ه‌اڵم ک��ار و له (ریاز)ی پایته‌ختی سعودیه ،له به‌یاننامه‌یه‌کی ئێرانییه‌کان به تایبه‌ت ئێرانیانی شێعه دانیشتووی بانگه‌شه‌یه یان بیانودۆزینه‌وه جاسم حسێن ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی به‌حره‌ین ،خه‌باتیان له کارایی و سووڕانی دارای��ی به‌شی هاوبه‌شدا ده‌ستێوه‌ردانی ئێران له کاروباری ناوخۆی واڵته عه‌ره‌بییه‌کان ،هه‌ر کات له ژێر گوشاری واڵته‌که‌یان وه‌ک پیالنگێڕی دژی ئاسایشی ده‌زگا فه‌رمییه‌کانی ئه‌م واڵته‌دا بوون ...دوای هۆکاری تۆمه‌ته‌کانی؛ «ده‌ستێوه‌ردانی ئێران له ئابووری ئه‌و واڵته به‌رچاو نیه. نه‌ته‌وه‌یی خۆیان راگه‌یاند .شێخ محه‌مه‌د سه‌باح ،سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی ئیسالمی له ئێران ،ده‌وڵه‌تی کاروباری ناوخۆیی به‌حره‌ین» و «ده‌ستێوه‌ردانی
نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیک و چه‌مکی ژوورنه‌ته‌وه‌یی ن :هێدی ئه‌حمه‌د به‌شی دووه‌م و کۆتایی ئ�ه‌م��ڕۆ ده‌وڵ �هت �ه‌ک��ان ب �ه‌ره‌ب �ه‌ر‌ه بچوک ده‌ب��ن �هوه و دهوڵهته نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیش ،کاریگه‌ری مێژووییان له ده‌ست ده‌ده‌ن .هه‌ڵبژارد‌ه ژوورنه‌ته‌وه‌ییه‌کان هێنده‌ی نهتهوه دیموکراتیکه‌کان له به‌رژه‌وه‌ندی گه‌له‌کاندایه. روانینێک که ژوورتر له سنووره نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بێ و بتوانێت گه‌النی تریش بگرێتهوه راستتره .تزی وه‌ک ن�هت�ه‌وه‌ی دیموکراتیک و کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک دهبنه پارادیگمای گوڕه‌پانی ژیانی نوێ و ئه‌مانه‌ش نزیکبوونه‌وه‌ی ژوورنه‌ته‌وه‌یین. ئه‌گه‌ر نهتهوه دیموکراتیز‌ه بێته‌و‌ه و یا به واتایه‌کی تر ،نه‌ته‌وه‌یه‌کی دیموکراتیک دروست بێت ،ده‌بێ ژوورتر له فاکته‌ر‌ه کێشمه‌کێشییه‌کان وه‌ک بازار، ده‌زگا کلتوورییه‌کان و کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و به شێوه‌یه‌کی گشتیتر ،کایه‌ی ژیانی پاڵپشت به شێوه‌ی کمۆناڵی ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌کانی ده‌وڵه‌ت دروست بن .ده‌ب��ێ کۆمه‌ڵگای سروشتی یا به واتایه‌کی ت��ر ،ن�هت�ه‌وه‌ب��وون��ێ��ک ل �ه س �ه‌ر هێڵی کۆمه‌ڵگای گوندنشینی گ�ه‌ل .نه‌ته‌وه‌بوونی دیموکراتیک به پێی پێویستی خۆی ،نزیکبوونه‌وه‌ی ژوورنه‌ته‌وه‌یی ب �ه بنه‌ما وه‌رده‌گ���رێ���ت .گ���ه‌الن ل �ه س �ه‌ر بنه‌مای کلتووره‌کانیان گهوره ده‌بن و له‌بری نکۆڵیکردنی یه‌کتر ،له یه‌کدی نزیکبوونه‌و‌ه به بنه‌ما وه‌رده‌گرن. ه��ۆگ��ری ب �ه «غ �هی��ره‌خ��ودی» ی��ان «ئ���ه‌وی تر» که نهتهوه ـ ده‌وڵ �هت به خه‌ته‌ری ده‌زان��ی ،له وه‌ها کرده‌وه‌یه‌کدا دهبێته خاڵی پاڵپشت و سه‌رچاوه‌ی هێز. بوونی ئه‌وی تر نه ته‌نیا بۆ خۆی به خه‌ته‌ر نازانێ به‌ڵکو ئهوه وه‌ک کلیلی گه‌ره‌نتی و متمانه‌ی خۆی ده‌زان��ێ��ت .پێشکه‌وتن و گه‌شه‌کردنی ئ �ه‌وی تر نه وه‌ک هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بۆ خۆی به‌ڵکو گه‌ره‌نتی بوونی خۆی ده‌زانێت .به شێوه‌یه‌کی سروشتی ،دهستهواژه «ئه‌وی تر» له‌خۆیه‌و‌ه له ناو ده‌چێت. ه���ه‌روه‌ه���ا ب �ه س��ن��ووره ن �هت �ه‌وه‌ی��ی �ه‌ک��ان س��ن��ووردار نامێنێته‌وه ،به ناوی ژوورنه‌ته‌وه‌یی و بژاره‌ی هه‌موو گ���ه‌الن ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت ده‌ک����ات .ئ���ه‌وه‌ی وا ن �ه له به‌رژه‌وه‌ندی حاکمان به‌ڵکو له به‌رژوه‌ندی گه‌الندا بێت ،ناوه‌ڕۆکی نزیکبوونه‌وه‌ک‌ه دروست ده‌کات ،له سنووره‌کانی خۆیدا نایهێڵێته‌و‌ه و ئامێزی بۆ هه‌موو گه‌الن دهکاتهوه .دیموکراتیک‌بوونی نهتهوه ده‌بێ له‌م چوارچێوه‌دا هه‌ڵسه‌نگێنین. جێگرکردنی تێڕوانینی مرۆڤدۆستی و سروشت ـ گه‌ردون به جێگه‌ی نیشتمان‌په‌روه‌ری و له سه‌رووی ئینته‌رناسیونالیزم ،رهنگه نیشتمان‌په‌روه‌ری له‌گه‌ڵ ده‌سته‌واژه‌ی ناسیۆنالیزم ههڵه سه‌یر بکرێت .تێڕوانینی سه‌رسه‌ری و نزیکبوونه‌وه‌ی رۆژانه له‌گه‌ڵ بابه‌ته‌کان، هۆکاری مه‌سه‌له‌یه‌کی وه‌هایه .له هه‌مووی گرنگتر، نزیکی هه‌ر دوو ده‌سته‌واژه‌ک‌ه له سه‌ر زه‌مینه‌یه‌کی ه��اوب�ه‌ش ،ده‌گات‌ه وه‌ه��ا نزیکبوونه‌وه‌یه‌ک .رهنگه نیشتمان‌په‌روه‌ری و ناسیۆنالیزم دوو دهستهواژه بن که تا راده‌یه‌کی زیاتر له یه‌کدی دوور بن ،به‌اڵم ده‌ڵیی وه‌ک پێویستی و هۆکار یه‌کتر لێک دهدرێتهوه و
ئه‌وروپان و تۆمه‌تی دوورب��وون له نیشتمان‌په‌روه‌ری ته‌نانه‌ت له نێوان ئه‌وان تێکه‌اڵوی دێت‌ه دهرهوه. به پێچه‌وانه‌ی نیشتمان‌په‌روه‌ری که ریشه‌یه‌کی بخه‌ن‌ه پاڵمانه‌وه .ئهمه وات �ه هێنده‌ی تێکه‌اڵوی قووڵی مێژوویی ههیه ،ناسیۆنالیزم نزیکه‌ی دوو نیشتمان‌په‌روه‌ری له‌گه‌ڵ نه‌خۆشی ناسیۆنالیزم ،له‌خۆ سه‌د ساڵه که هاتۆت‌ه ناو کایه‌ی ژیانی مرۆڤه‌وه بیانی بوونه‌ته‌وه. و ده‌سته‌واژه‌یه‌کی نوێ‌یه .ده‌سته‌واژه‌یه‌کی نوێ که ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر نیشتمان‌په‌روه‌ری هێنده‌ی مێژووی به پێی کاراکته‌ره‌که‌ی ،دیارده‌یه‌کی به‌کاریگه‌ره .مرۆڤایه‌تی کۆن نه‌بێ به‌اڵم له هه‌ر بوارێکهوه له به پێچه‌وانه‌ی نیشتمان‌په‌روه‌ری که پاراستنی به هه‌سته‌کانی مرۆییدا چه‌که‌ره‌ی داوه .که‌سێک بنه‌ما ده‌گرێت ،ناسیۆنالیزم له هێرش و په‌المار خۆی ناتوانێ له‌م راستی‌ه را بکات ،به‌اڵم ئهمه به ته‌نیایی ده‌ژینێت .نیشتمان‌په‌روه‌ری پاڵ ده‌دات‌ه ژیانی هاوبه‌ش بۆ تێڕوانینی جیهانگیری ئێمه تێر ناکات .واته و یه‌کگرتن له‌گه‌ڵ گه‌النی تر ،به‌اڵم ناسیۆنالیزم ئیتر سنووردار دهمێنێتهوه ،سنووردارمانی به واتای گ �ه‌الن��ی ت��ر وه‌ک «غ���هی���ره‌خ���ودی» و شتێکی نکۆڵیکردنی ئهوه نایه‌ت .ده‌بێ نکۆڵی نه‌کرێت، هه‌ڕه‌شه‌ئامێز لێک ده‌داته‌وه .بۆیه سروشتی‌ه که به به‌اڵم ئاگاداری سنووردارمانیشی بێت .سه‌رقاڵ‌بوونی وه‌ها تێڕوانینێکه‌و‌ه هۆگری په‌المار بێت .گه‌ره‌نتی له‌راد‌ه به‌ده‌ری مرۆڤ له‌سه‌ر حه‌زکردنی له زێده‌که‌ی بوونی خۆی له په‌المار به ئ�ه‌وی تر ده‌زانێت .له ل�ه ب���واری پ�هی��وه‌ن��دی کۆنژکتۆری سیاسییه‌وه، حاڵێکدا نیشتمان‌په‌روه‌ری به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و ،گه‌ره‌نتی دی��ارده‌ی «قبوڵ‌کردنی ئ�ه‌وی تر» هه‌موو کات و پارێزگاری خۆی به هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ ئه‌وی تر هه‌ڕه‌شه‌ی سه‌رهه‌ڵدان له ناوخۆیدا به‌خێو ده‌کات. دهبهستێتهوه .به پێی به‌رجه‌سته‌بوونی مه‌نتقی به‌ها رهنگه باسکردن له بێ‌نیشتمانی و به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر کلتووریی‌ه هاوبه‌شه‌کان ،بوونی «ئه‌وی تر» دهبێته سه‌باره‌ت به ک��وردان بێت ،زۆر شایانی تێگه‌یشتن خاوه‌ن واتایه‌کی دیکه و له‌وانه‌ش‌ه «ئه‌وی تر» تێدا نه‌بێت ب �ه‌اڵم ده‌ب��ێ له‌سه‌ر ئ �هوه گفتوگۆ بکرێت. نه‌بێت .له‌بری پێشخستنی «زانستی ئێمه‌بوون» له‌به‌ر پێناسه‌کردنی نیشتمان له چوارچێوه‌یه‌کی سنووردار و ده‌ورگیراو‌ه به سنووری ئ �ه‌وه‌ی خ��اوه‌ن خاڵی جیاوازن دی��اری��ک��راو ،چه‌نبه‌رێکه له‌گه‌ڵ گه‌النی تردا ،برایه‌تی ک�����ه م���رۆڤ���ه‌ک���ان���ی���ش و نرخ‌ه کلتووری هاوبه‌شه‌کان کلید‌ه ده‌ک���ات .له‌گه‌ڵ به بنه‌ما ده‌گرێت. ئێم ه ناچارین ک ه هه‌ڵسه‌نگاندنی دیارده‌که رهنگه نیشتمان‌په‌روه‌ری له ل������ه روان����گ����هی����ه‌ک����ی ک��ۆن��ت��ری��ن ه �ه‌س��ت و نه‌سته روانینی سنووردارکراو ئه‌تنیکییه‌وه ،رووبه‌ڕووی مرۆییه‌کان بێت .به شێوه‌یه‌کی دی���م���ه‌ن���ێ���ک���ی ج����ی����اواز ک گ��ش��ت��ی ده‌ت���وان���رێ���ت وه ب ه ناسیۆنالیزم و ده‌ب�����ی�����ن�����هوه .رس���ت���هی دۆستایه‌تی م��رۆڤ له‌گه‌ڵ «ن���ی���ش���ت���م���ان���ێ���ک���ی ئه‌و مه‌مله‌که‌ته‌ی که له‌وێدا یان ئینته‌رناسیۆنالیزم ب ه دیلکراو ل�ه ن��او سنووره چاوی به دونیا هه‌ڵهێناو‌ه به سیاسییه‌کاندا» زیاتر بکرێت؛ وه‌ک غه‌ریزه‌یه‌ک که له هه‌ر مرۆڤێکدا ههیه .به گوێره‌ی زهنییه‌تی و فراوانتر له ب�ه‌رچ��اوه. ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ی ئه‌تنیکی شرۆڤه‌یه‌کی راستتر ،هه‌ستێکه ناو نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیک پ�����هی�����وه‌ن�����دی خ��وێ��ن��ی ک �ه ب��ۆت�ه غ�ه‌ری��زه‌ی�ه‌ک��ی ده‌گ��رێ��ت �هوه ب���ه‌اڵم له‌به‌ر مرۆڤ .مرۆڤه‌کانی ده‌توانن هاواڵتییه‌کی جیهانیش بن ،و ته‌نانه‌ت عه‌قڵییه‌تێکی پ���هی���وه‌س���ت���ب���وون���ی ب �ه ک���ل���ت���ووری گ���ه‌الن���هوه، ب���ه‌اڵم دی��س��ان ده‌ی��ان��ه‌وێ له‌و خ���اک���ه‌دا ب��ن��ێ��ژرێ��ن ک �ه تێدا ژوورنه‌ته‌وه‌یی سه‌رله‌نوێ نیشانده‌ری کایه‌یه‌کی گ���ه‌وره‌ت���ره؛ ت��ێ��ر ن��اک��ات ل���ه‌دای���ک ب�����وون .ئ �ه‌م �ه بۆ ه و ه ین ه بک دروست ب�������ه‌اڵم چ����وارچ����ێ����وه‌ی تێگه‌یشتن له توانای هه‌ستی «ن���ی���ش���ت���م���ان���ێ���ک���ی نیشتمان‌په‌روه‌ری باس ده‌که‌م. به‌رفراوانتر له نیشتمان» ئ �ه‌م �ه ده‌س���ت���ه‌واژه‌ی���ه‌ک���ه له گ �ه‌م��ارۆدراو‌ه به سنووره قۆناغه‌کانی دوای��ی��دا ،بۆته یه‌کێک له بابهته سه‌ره‌کییه‌کانی گه‌لی کورد .سیاسییه‌کان دێنێت‌ه به‌رچاو .مه‌نتقی ناسیۆنالیزمی ه �ه‌ر که‌سێک خ��ۆی وه‌ک نیشتمان‌په‌روه‌رێک زیندانیکراو له سنووره سیاسییه‌کان له‌به‌ر سیاسه‌تی و ئ�ه‌وه‌ی وه‌ک که‌سێک لێک ده‌دات �هوه که لێی ن�ه‌رم بۆ ناوخۆ ،هه‌ستی نیشتمان‌په‌روه‌ری الواز و دوور بۆتهوه .ئه‌م کۆنترین هه‌ست‌ه مرۆییه‌ش له‌به‌ر ناسیۆنالیزمیش به‌رجه‌سته‌تر دهکاتهوه .هه‌روه‌ها دهبێته ه��ۆک��اری سیاسی ک�ه‌وت��ۆت�ه ب �ه‌ر ده‌س��ت��درێ��ژی و هۆکاری ناکۆکی و ملمالنێ له نێوان گه‌الندا. چه‌وساندنه‌وه .له حاڵێکدا نیشتمان‌په‌روه‌ری ته‌نیا له حاڵێکدا له نزیکبوونه‌وه‌ی ئه‌تنیکی ،له سه‌ر قسه نیه به‌ڵکو هه‌ستی هۆگری به چاالکییه .بنه‌ما کلتوورییه‌کان ،به‌ره‌به‌ر‌ه ناسیۆنالیزم شوێنی ئه‌وانه‌ی له‌م پێناوه‌دا خاوه‌ن هیچ کرده‌وه‌یه‌ک نین و ده‌دات �ه ئۆمانیزم .به پێچه‌وانه‌ی هۆکاری یه‌که‌م رهنگه له کاتی مردنیشدا له جیاتی خاکی خۆیان ،که سنووردار دهکاتهوه ،هۆکاری دووه‌م به‌رفراوانی ێ س��ن��ووره .بۆچی له‌بری خوازیاری ناشتن له گۆڕستانی ئاریستۆکراته‌کانی ده‌ک��ات �هوه و ته‌نانه‌ت ب
گه‌لی ئامه‌د ل ه رۆژی پیرۆزبایی نهورۆزی ( )2011فۆتۆ:
››
DIHA
تیۆری ساڵی یه‌که‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
11
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت له‌گه‌ڵ داوای لێبووردن ل ه خوێنه‌رانی به‌ڕێز ،له‌به‌ر دۆخی ناله‌باری ته‌ندروستی ،مامۆستا ئه‌حالم مه‌نسور نه‌یتوانی ئه‌م هه‌فته‌ی ه گۆشه‌که‌ی بنوسێت ب ه هیوای ته‌ندروستی باش. ئاماده‌کاری الپه‌ڕه بێ‌سنووری ،خۆمان له ناو سنووره‌کاندا بخنکێنین؟ رهنگه وه‌ه��ا هه‌ڵسوکه‌وتێک وات�ه سنوورپه‌رستی، له به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ندێکدا بن؛ له پێناو به‌رژوه‌ندی که‌سانێکدا بێت که له ژێر ناوی نه‌ته‌وه‌کان ،به‌دوای ده‌سه‌اڵتدا وێڵن .به‌اڵم له به‌رژوه‌ندی زۆرینه‌دا نیه. که‌مینه‌ی ده‌س �ه‌اڵت له سه‌ر چۆنێتی دۆزینه‌وه‌ی بیانوو بۆ پارێزگاری له ده‌سه‌اڵتی خۆی حاکمه. سه‌رجه‌م کردهوه دژبه‌ره‌کان ،بوونی سنووره‌کانیان به توندی ره‌ت کردۆتهوه .شاعیران و نووسه‌ران له‌به‌ر ره‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ی ن��اوه‌ڕۆک��ی کۆمه‌ڵگا ،رووب���ه‌ڕووی کاردانه‌و‌ه چینه تایبه‌ت و فه‌رمانڕه‌واکان بوون و ده‌بنه‌وه. ش��اع��ی��ران ،ه�ه‌م��ی��ش�ه ل��ه خ �هی��اڵ��ی ب �ێ‌س��ن��ووری (سنوورنه‌ناس یان سه‌رووی سنوور)ه‌وه‌ن .به هه‌موو زمانه‌کان ،ره‌نگه‌کانیان له هه‌ڵبه‌ستدا وتۆته‌وه. ئه‌وان له هه‌مان کاتدا گه‌وره‌ترین نیشتمان‌په‌روه‌رانن و زیاتر له ده‌ره‌وه‌ی نیشتمانیان و له په‌نابه‌ریدان .چ که‌سێک ده‌توانێ بانگه‌شه‌ی ئهوه بکات که (نازم حیکمه‌ت) شاعیری گه‌وره‌ی تورک که له ئه‌وروپا ده‌مرێت ،نیشتمان‌په‌روه‌ر نهبووه؟ یا که‌سانێک وه‌ک ئه‌و؟ ئه‌وانن که ههمیشه له بێخی چاڵه‌که‌و‌ه سه‌یری دونیایان ک��ردووه و هه‌ر کات به نیشتمان‌په‌روه‌ری تۆمه‌تبار ک���راون؛ ه �ه‌ر وه‌ک نیشتمان‌په‌روه‌رانی ئه‌مڕۆی کورد. نیشتمان‌په‌روه‌ران ئیتر توانایی وهاڵمدانهوه به شێوه‌ی جیهانبینی ئه‌مڕۆیان نیه .به جیاتی ئهوه پێویسته نزیکبوونه‌وه‌یه‌ک جێگر بێت که بتوانێ هه‌موو ێ ره‌چاوکردنی ره‌نگ ،نه‌ژاد و ره‌گه‌ز مرۆڤه‌کان ،ب ل�ه ئامێز بگرێت و به‌ها مرۆییه‌کان به‌رجه‌سته بکاتهوه؛ واته ئۆمانیزم .هه‌ر ئه‌و جۆره که ئۆمانیزم سه‌رده‌می دێ��رس ،رێنێسانسی خوڵقاند ،ئه‌مڕۆش ن���اوه‌ڕۆک���ی ش��ۆڕش��ی ن��ئ��ۆل��ۆت��ی��ک ،ئ��اف��رێ��ن�ه‌ری رێنێسانسی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ده‌بێت؛ ئه‌و رۆحه خوڵقێنه‌ره‌ی که هه‌ڵگری به‌ها کلتوورییه‌کانی گهالنه له س�ه‌ره‌ت��ای مێژوو‌ه تا ئه‌مڕۆ ،بناغ‌ه و ناوه‌ڕۆکی سه‌رۆکی ئۆمانیزم ده‌بێت. ه�����ه‌روه‌ه�����ا ب���ه‌م���ش���ێ���وه ده‌ب������ێ ده‌س������ت������ه‌واژه‌ی ئینته‌رناسیۆنالیزمیش هه‌ڵسه‌نگێندرێت .ئه‌م وشه‌یه که نیشانده‌ری یه‌کگرتوویی نێوان گهالنه ،هاوکات ب��وون��ی ژم��اره‌ی��ه‌ک ج��ی��اوازی ل �ه ن��ێ��وان گ�ه‌الن��دا نیشان ده‌دات .له مێژوودا تێکۆشانی گه‌الن خاوه‌ن پێگه‌یه‌کی گرنگه .هاوکات وشه‌یه‌کی شایانی رێزگرتنه .ب �ه‌اڵم بۆ یه‌کگرتوویی نێوان گ �ه‌الن،
پێویستی به به‌هاگه‌لێکی هاوبه‌شی دیاریکراوی تریش ههیه .ئه‌گه‌ر خوازیاری بزوتنه‌وه‌ی دیموکراسی جیهانی له به‌رامبه‌ر ئیمپریالیزمی جیهانی بین، ته‌نیا له وشه‌ی ئینته‌رناسیۆنالیزم ئه‌نجامی پێویست به‌ده‌ست ناهێنین .بێگومان له پێناو هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی هاوبه‌ش ،پێویستی به تێکۆشانێکی هاوبه‌شه؛ به‌اڵم پێویسته په‌ر‌ه بده‌ین به‌و به‌ها هاوبه‌شانه‌ی که گه‌الن له هه‌ر حاڵه‌تێکدا دێنێت‌ه الی یه‌ک. له‌م روانگه‌یه‌و‌ه ده‌بێ تێڕوانینمان سه‌باره‌ت به سروشت و گ �ه‌ردون لێک بده‌ینه‌وه .هه‌روه‌ها لێکۆڵینه‌وه‌ی ه��ۆک��ار و خاڵه‌کانی ده‌رک �ه‌وت��ن��ی پارادیگمای کۆمه‌ڵگای ئه‌کۆلۆژیک ـ دیموکراتیک لێره‌دا له جێگه‌یه .پێویسته بۆ یه‌کگرتوویی له نێوان گه‌الندا که سه‌رکه‌وتنی م��رۆڤ له جیهان و سازگاری له‌گه‌ڵ سروشتدا ده‌پارێزێت ،له نزیکبوونه‌وه‌یه‌ک که یه‌کگرتن و یه‌کێتی وه‌ک روانینێکی بناغه‌یی ده‌زانێت که‌ڵک وه‌ربگیردرێت .ئێمه ناچارین که روانینی سنووردارکراو به ناسیۆنالیزم و ئینته‌رناسیۆنالیزم به گوێره‌ی زهنییه‌تی ن�هت�ه‌وه‌ی دیموکراتیک و ته‌نانه‌ت عه‌قڵییه‌تێکی ژوورن�هت�ه‌وه‌ی��ی سه‌رله‌نوێ دروست بکهینهوه .له ده‌ره‌وه‌ی ئهمه ،ناتوانرێت باسی پارادیگمای نوێ بکرێت و له هێڵی تێکۆشان و ژیانێکی به گوێره‌ی پارادیگمای شۆڕشی پیشه‌یی ده‌مێنینه‌وه .هه‌روه‌ها ناتوانین خۆمان له په‌یوه‌ستبوون بۆ زهنییه‌تی ده‌وڵه‌تگه‌را رزگ��ار بکه‌ین .ئه‌گه‌ر به‌دوای رژێمێکی ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌کانی ده‌وڵه‌تین، ن��اچ��ار ده‌ب��ێ خ���اوه‌ن تێڕوانینێکی ئۆمانیستی و سروشتی ـ جیهانی بین. سیسته‌می کۆنگره‌کان ده‌توانێ له‌و واڵتانه‌ی که به مه‌سه‌له‌ی قووڵ و توندی نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه سه‌رقاڵن، وه‌ک به‌شی ناوبژیوان رۆڵ بگێڕن .بۆ زۆرێک له کۆمه‌اڵن و گروپه ژێرییه‌کان ،پێده‌چێت پێویستی به مۆدێلی کۆنگره‌ی تایبه‌ت بێت بۆ هه‌لومه‌رجی ئ���ه‌وان .ه �ه‌ر پارتێک ده‌ت��وان��ێ ،بیر و ب��ۆچ��وون و ب���اوه‌ڕی خ��ۆی باشتر ده‌رببڕێت .ئهمه له ب��واری په‌ره‌دان به دیموکراسی حاشاهه‌ڵنه‌گره .کۆنگره‌کان ئه‌لترناتیڤێک بۆ ده‌وڵ�هت�ه‌ک��ان نین ،ب �ه‌اڵم خ��اوه‌ن شانسی چاره‌سه‌ری کێشه‌کانن که ته‌نانه‌ت ده‌وڵه‌تیش نهیتوانیوه پێ هه‌ستێته‌وه؛ هه‌ڵبه‌ت به گوێره‌ی فۆرمه دیموکراتیکه‌کان .بێگومان کۆنگره‌کانیش ناچارن به پێی تێروانینی ئۆمانیزم و سروشتی ـ گه‌ردونی هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن.
گه‌جنان ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
12
گه‌نج و ئه‌نفال له دواى ( )23ساڵ ل�ه جینۆسیادکردنى پێشڕه‌و حه‌مید خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان و ل���ه دواى ()19 س��اڵ رزگ���ارب���وون ل ه چنگى به‌عسیه‌کانى عێراق و حوکمى خۆجێیه‌تى ک����وردى ،ده‌ک����رێ بپرسین «ئ �ه‌ن��ف��ال» چ ره‌ه �ه‌ن��دێ��ک��ى ف��ک��رى و کۆمه‌اڵیه‌تى و رامیارى و رۆشنبیرى له هه‌ناوى کۆمه‌ڵگاى ئێمه به‌جێهیشتو‌ه و ده‌سه‌اڵتى کوردى له‌و پێناوه‌دا چى کردوه بۆ ئه‌وه‌ى پاشماوه‌کانى ئه‌نفال له‌و دۆخ ه ده‌رونی‌ه ناجێگیری‌ه رزگار بکات؟ پرۆسه‌ى ئه‌نفالکردنى خه‌ڵکى کوردستان چ واتا و ده‌الله‌تێکى سیاسى و مرۆى و میژووى الى نه‌وه‌ى نوێ یان گه‌نجى ئێستا دروستکردو‌ه و گه‌نجانى دواى شه‌ڕه‌ى ناوخۆ ،چۆن له ئه‌نفال ده‌گه‌ن و ئه‌نفال چۆن ده‌خوێننه‌وه؟ ئه‌نفال چ بیره‌وه‌رییه‌کى الى ئه‌م گه‌نج ه به‌جێهێشتو‌ه و چۆن له‌و ئ��ازار‌ه تێده‌گات که ئێستاش له نێو جه‌سته‌ى کۆمه‌ڵگاى کوردیدا به‌تێپه‌ڕبونى کات زیاتر به‌سوێ ده‌بێت! ئ�ه‌گ�ه‌ر بیانوى «ئ�ه‌ن��ف��ال»ک��ردن الى به‌عسیه‌کان که به هه‌شت قۆناغى جیاواز خستیان‌ه قۆناغى کردارییه‌و‌ه و هه‌شتا و دوو هه‌زار مرۆڤیان له خه‌ڵکى کوردستان ئه‌نفال کرد و پاشان به کۆمه‌ڵ شه‌هیدیان کردن ،ئه‌گه‌ر به‌بیانوى پاراستنى سنورى ده‌وڵه‌تى و ئاسایشى نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه بوبیت، ئایا مه‌غزا و ده‌الله‌تى ئه‌و کۆمه‌ڵکوژی ه تاچه‌ند به‌شێوه‌یه‌کى ته‌ندروستان‌ه ب ه گه‌نجى ک��وردى گه‌یشتو‌ه و ده‌سه‌اڵتى کوردى چۆن ئه‌و تاوانه گه‌وره‌یه‌ى سه‌ده‌ى بیستى راب����ردوى ش��رۆڤ �ه‌ک��ردوه و چۆن کۆده‌نگییه‌کى الى گه‌نجان خوڵقاندو‌ه ب����ه‌وه‌ى ک �ه ئ�ه‌ن��ف��ال��ک��ردن پ��رۆس�هی�ه‌ک��ى نامرۆڤان‌ه و شۆڤێنیستیانه‌ى به‌عسیه‌کان بووه بۆ سڕینه‌وه‌ى ناسنامه بوونى نه‌ته‌وه‌ى کورد. زۆرێک له گه‌نجانى دواى رێکه‌وتنامه‌ى واش��ن��ت��ۆن و ئ��اگ��رب��ڕى ن��ێ��وان پ��ارت��ى و یه‌کێتى له ساڵى ( )1997تائێستاش له‌و ئازار‌ه تێ ناگه‌ن که «ئه‌نفال» یان له‌نێو دڵى نه‌ته‌وه‌یه‌کدا دروستیان کردووه و زۆجاریش بێباکان‌ه به‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌دا بازده‌ده‌ن و ئاماده‌ییان نیه ،لهوه تێبگه‌ن ک ه ئه‌نفالکردنى خه‌ڵکى کوردستان بۆچى و له پێناوى چیدا کرا؟ ئه‌وه‌ش یهکێکه له‌و هه‌نگاوانه‌ى که ده‌بوو ده‌سه‌اڵتى کوردى ب�ه شێوه‌یه‌کى ج��دى ک���ارى بۆبکردای ه و ئه‌نفالکردنى ل �ه ن��اوچ �هی �ه‌ک �هوه بۆ ناوچه‌یه‌کى تر به‌فراوانتر وه‌ک پرسێکى نه‌ته‌وه‌ویى و کوردستانى بیناساندای‌ه بۆ ئه‌وه‌ى کوردێک نه‌بووای‌ه ئه‌وه‌ى نه‌زانیای ه ئه‌نفال چیه و ئه‌نفال لهوه تێپه‌ڕێنێت ک ه ته‌نها له ساڵ یادى تاوانه‌که‌دا به بیرى خه‌ڵک و گه‌نجانى بهێنیته‌وه. ک��ات��ێ��ک ق��س �ه ل���ه‌س���ه‌ر ت��وڕه‌ب��وون��ى گ �ه‌ن��ج��ێ��ک ده‌ک������رێ ل���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ناعه‌داله‌تیه‌کانى ده‌سه‌اڵتى کوردیدا هه‌ر خ��ودى ئ �ه‌و ده‌س �ه‌اڵت �ه ئ �ه‌و گهنجانه ب ه نه‌وه‌گه‌لێکى نابه‌رپرس ده‌ناسێنێت و له‌بیرى ده‌چێته‌و‌ه که خ��ودى ده‌سه‌اڵته‌ک‌ه چه‌ند نابه‌رپرسان‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و گه‌نجانه‌دا به‌رده‌وام ده‌بێت و چ ئه‌رکێکى ئه‌خالقى و ویژدانى له‌سه‌ر‌ه به‌رامبه‌ر به‌و پرس‌ه و ناساندنى له‌سه‌ر ئاستى کوردستاندا ،ده‌سه‌اڵتى کوردى و ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کانى به‌رپرسى یه‌که‌من له‌وه‌ى که بۆچى به‌شێکى زۆرى گه‌نجان ئه‌نفال ناناسن و بۆچى لێى تێناگه‌ن و بۆچى هه‌رباس و خواستێک له‌سه‌ر ئه‌نفال رایان ناگرێت و غیابن بۆ قسه‌کردن له‌باره‌یه‌وه؟! ئه‌گه‌ر پرسیارێکى تر رووب���ه‌روى ئه‌م دهسهاڵته بکهینهوه له‌یادى ( )23ساڵه‌ى تاوانى ئه‌نفالکردنى خه‌ڵکى کوردستاندا، چه‌ند ئه‌نفالچى تائێستا دادگایى کراون؟ تائێستا روفاتى چه‌ند له‌و ئه‌نفاکراوان‌ه ماون که بیانگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ خاکى کوردستان؟ ئایا تائێستا چه‌ند توێژه‌ره‌وه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌رونى له‌و دامه‌زراوانه‌دا کارده‌که‌ن که بۆلێکۆڵینه‌و‌ه و ئه‌نفالناسى دام��ه‌زراون، ئاخۆ تائێستا دامه‌زراوه‌یه‌کمان به‌و ناوانه‌و‌ه ههیه له‌سه‌ر ئاستى کوردستاندا؟
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر گه‌نجه‌کان به‌رپرسیارانه‌تر ل ه به‌رپرسه‌کان مامه‌ڵ ه و هه‌ڵسوکه‌وتیان کردوو ه [ ئا /کارزان تاریق ] هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر ،له‌م دی��داره‌دا ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات گه‌نجان خاوه‌نى ئیراده و ئینتیمایه‌کى به هێزن و له ئێستادا ده‌توانن خۆیان ڕێک بخه‌ن و رێبه‌رایه‌تى هه‌موو ش��ۆڕش�ه‌ک��ان ب��ک�ه‌ن ،جه‌ختیشده‌کاته‌و ه رێ��ک��خ��راوک��ان��ى گه‌نجان ل�ه‌م��ک��ات�ه‌دا ک ه ملمالنێیه‌کى به هێز له‌نێوان گه‌نجان و هێز ه سیاسیه‌کان دروس��ت ب��ووه نه‌یانتوانیو ه رێبه‌رایه‌تى گه‌نجان بکه‌ن. چ �هت��ر :ب��ۆچ��ى ده‌س����ه‌اڵت ل �ه هه‌ولێر زانکۆ داده‌خ��ات و گه‌نجانى ئه‌و شاره‌ش هه‌لوێستیان نه‌نواندووه؟
دیاره ئهوه په‌یوه‌سته به‌و دوو مۆدێلى جیا دووکلتورى جیا ،دوو هێزى سیاسى جیا بااڵده‌ستیان له دوو ناوچه‌ى جیا ههیه که یه‌کێکیان هه‌ولێر‌ه و ئ����ه‌وه‌ى ت��ری��ان س��ل��ێ��م��ان��ی��ی�ه .ب��ۆی �ه م���ه‌رج نیی ه هه‌موو ئه‌و شتانه‌ى له سلێمانى رووده‌ده‌ن به‌هه‌مان شێواز و ن��اوه‌ڕۆک�هوه له هه‌ولێر یان شوێنێکى تر رووب���ده‌ن .م �ه‌رج نییه زۆری��ن�هى ئ�ه‌و داواکاریانه‌ى ک �ه ل �ه شوێنکى دی���ارى ک���راودا ه �ه‌ن ل �ه ئاستى یه‌که‌میاندا له هه‌موو شوێنێک واب��ن ،ب �ه‌اڵم ل ه ئاسته گشتیه‌که‌دا ئهوهیه سیسته‌مى سیاسى ل ه کوردستاندا له گرفتدایه ،ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکرێت، ده‌سه‌اڵتى سیاسیش ئهمه ده‌زانێت .ئێستا هه‌وڵێک ههیه له‌سه‌ر ئاستى هه‌رێمى کوردستان نه‌ک له‌سه‌ر ئاستى شارى سلێمانى داواده‌کات چاره‌سه‌رى ریشه‌ى له‌سیسته‌مى سیاسیدا بکرێت ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ک��ورد بتوانێت سیسته‌مێکى سیاسى شیاوى واى هه‌بێت، که شیاواى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى خه‌ڵک بێت له ساڵى ()2011دا.
ده‌س�ه‌اڵت��ى سیاسى به‌رنامه‌یه‌کى نیه بۆ چۆنێتى به‌شدارى کردنى تاک له کایه‌کانى کۆمه‌ڵگادا، ئ��ه‌وا ئ �ه‌و تاکانه ب �ه ی �ه‌ک �هوه ده‌ت��وان��ن گروپێک دروست بکه‌ن که ده‌توانن نه‌خشى خۆیان و ئیراده‌ى خۆیان و ب��ڕواى خۆیان له‌سه‌ر ک��ۆى سیستمه‌ک ه ده‌ربخه‌ن و بنوێنن .ئهمه ئه‌و که‌سانه‌ن که شتێکیان نیه له ده‌ستى بده‌ن ،بۆیه ئه‌وان هێزێکى زۆر گهوره و هۆشیارن که ئاینده ب�ه‌ده‌س��ت ئه‌مانه‌وه‌یه ،ئه‌م گهنجانه ئاینده‌ن له ئه‌مڕۆدا؛ نه‌وه‌کانى تر رابردون له ئه‌مڕۆدا .بۆیه گره‌وى هه‌ر جۆره ملمالنه‌یه‌کى سیاسى یان کۆمه‌اڵیه‌تى له به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌و هێزه جه‌ماوه‌ریه کۆمه‌اڵیه‌تیه گه‌وره‌یه‌دایه که گه‌نجان پێکى دێنن. چ��هت��ر :رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى گه‌نجان ک��ه خ��ۆی��ان ب��ه ن��وێ��ن �ه‌رى گه‌نجان ده‌زانن ،به‌اڵم بۆ له ئێستادا بێده‌نگن و پێشه‌نگایه‌تى گ �ه‌ن��ج��ان ن��اک�ه‌ن و ن �ه‌ه��ات��ون �هت �ه ب����ه‌ره‌ى گه‌نجانى خۆپیشانده‌ره‌وه؟
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر ،هه‌ڵگری دکتۆرا له فه‌لسه‌فه‌ى ئه‌ده‌ب و مامۆستاى رۆژنامه‌گه‌رى ل ه زانکۆى سلێمانى
له کوردستاندا به‌شێکى زۆرى رێکخراوهکانل��ه ل �ه‌دای��ک��ب��ون��ی��ان �ه ب��ه ح���زب���هوه ب �ه‌س��ت��راون �هت �هوه هه‌رکاتێک ح��زب پشتیوانى ن�ه‌ک��ردن ناتوانن ب ه شێوه‌یه‌کى سروشتى هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن ،ئه‌مان ه به‌شێکیان بوونه‌ته به‌شێک له قه‌یرانه‌کان ،له‌گه‌ڵ میدیاکانیان و هێزى سیاسیاندا ماوه‌یه‌کى زۆر وات��ێ��ی��ان گ�هی��ان��دوه ک�ه ئ���ه‌وان نوێنه‌رایه‌تى گه‌نج ده‌ک���ه‌ن و داواک��اری �ه‌ک��ان��ى گ�ه‌ن��ج��ی��ان ک���ردوه ب ه داواکاریه‌کانى خۆیان و گوزارشتیان لێکردووه، به‌اڵم ده‌رکه‌وت ئه‌وان نه‌یانتوانیوه نوێنه‌رایه‌تى ئه‌و چه‌تر :هۆکارى پێشه‌نگایه‌تى کردنى خهڵکه بکه‌ن ،بۆیه ئێستا ملمالنێ که‌وتوه‌ته نێوان گه‌نجان له خۆپیشاندا بۆچى دهگهڕێتهوه؟ هێزه سیاسیه‌کانیان و ئه‌و گه‌نجانه‌ى سه‌ر شه‌قام له زۆربه‌ى واڵتانى جیهاندا وایه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى و خۆیان به‌دور لێگرتووه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ده‌بوو ئهوانگهنجان ماته‌وزیه‌کى زۆر گ �ه‌وره‌ن ،تا ئێستاش نه‌یانهێشتایه بارودۆخه‌که به‌م ئاقاره بگات و ئه‌وان کۆمه‌ڵگا و ده‌س��ه‌اڵت��ى سیاسى وه‌ک پێویست گوزارشتکه‌ر بوونایه له خواست و ئیراده و پرس رێکینه‌خستون و به‌کارى نه‌هێناون ،ئه‌مه‌ش ناکات ه و رام��ان و پرسیارکردنى گه‌نجان و فشار بونایه ئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت به‌کاریان نه‌هێنێت یان ئیتر خۆیان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت بۆ ئه‌وه‌ى بێ باکانه ( )20ساڵ رێکنه‌خه‌ن و خۆیان به‌کار نه‌هێنن .بۆیه ئه‌مان ئێستا به‌ڕێنه‌کات. خاوه‌نى هۆشیارى و پرۆژه و داخوازین ،کاتێک که چ����هت����ر :ئ�����ه‌و گ���ه‌ن���ج���ان���هى ل � ه
خۆپیشاندانه‌کاندان ب��ه‌زۆرى داواک��ارى تایبه‌ت به خۆیان نیه ،ئایا ئهمه ئه‌و ه ده‌گه‌یه‌نێت که داواکارى هاواڵتیان هه‌مان داواکارى گه‌نجه؟
گه‌نجان زۆر به ئاگا و هۆشیار و تێگه‌یشتون،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى رێکخراوه‌کانى گه‌نجان کاتى خۆى داواى سندوقى ژنهێنان و نیشته‌جێبونیان ده‌کرد و داواى داواکارى دیارى کراوى توێژه‌که‌ى خۆیانیان ده‌ک���رد ،ب �ه‌اڵم ک�ه سیستمێک نه‌توانێت وه‌اڵم��ى ئهوانه بداته‌وه ،ده‌بێت ئێمه تێبینیمان له‌سه‌ر کۆى سیستمه‌که و حکومه‌ت هه‌بێت بۆئه‌وه‌ى چاره‌سه‌ریان بکات .بۆیه ئ�ه‌و گه‌نجانه‌ى که له‌سه‌ر شه‌قامن ئیراده‌ى راسته‌قینه و خواست و ویستى راسته‌قینه‌ى کۆى خه‌ڵکن له کوردستاندا ،ب �ه‌وه‌ى ته‌نها دواى داواکاریه‌کانى خۆیان و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خۆیان ن �ه‌ک �ه‌وت��وون ،به‌ڵکو ئ��ام��اده‌ن ل�ه پێناوى به‌ده‌ست هێنانى داواک��اری �ه گشتیه‌کانى هه‌موومان بێن ه سه‌رشه‌قام. چه‌تر :ده‌سه‌اڵت پێش ()2/17بانگه‌شه‌ى
بۆ ئهوه ده‌کرد که گه‌نجان خۆشه‌ویستیان بۆ واڵت نه‌ماوه ،ئایا ئه‌م بانگه‌شه‌یه بۆ ناشرین کردنى گه‌نجان بووه یان چى؟
ئ�هوه هه‌ڵه‌یه‌کى گ�ه‌وره‌ی�ه ،ب�ه‌اڵم وه‌ک چۆنفهیلهسوفهکان ده‌ڵێن «تۆ چۆن داواى ئینتما ل ه هاواڵتیه‌ک ده‌ک �هى کاتێک له یاسا و ده‌ستور و س���ه‌روه‌ت و س��ام��ان و جوگرافیاى ئ �ه‌و واڵت �ه‌دا هیچ شتێکى بۆنیه که بیپارێزێت و به موڵکى خۆى بزانێت» .بۆیه ئێمه له سه‌رده‌مێکدا ده‌ژین خه‌ڵک هه‌موو ئه‌و راستیانه ده‌زانێت ،بۆیه ناکرێت یه‌کالیه‌نه ئه‌م سیستمه‌ت خۆش بوێت ،به‌اڵم ئه‌م سیستمه‌ش هیچ ئاگاى له تۆ نه‌بێت .بۆیه گه‌نج ئینتیمایه‌کى به‌هێزى ههیه ،ئه‌و خه‌باته مه‌ده‌نیه‌ى گه‌نج ده‌یکات ئ�هوه ده‌سه‌لمێنێت که نه‌ئه‌وه ته‌ق ه ده‌کا ،نه‌به‌رد ده‌هاوێت نه‌ئه‌ویشه باره‌گا ده‌سوتێنێت. له‌و ب��ڕوای�ه‌دام زۆرج��ار گه‌نجه‌کان به‌رپرسیارانه‌تر له زۆرب�هى به‌رپرسه‌کان مامهڵه و هه‌ڵسوکه‌وتیان کردووه.
رێکخراوى قوتابیان مه‌ترسى بۆ سه‌ر خوێندکارانى زانکۆ دروست کردوه
رێگه‌ى نوێنه‌رى پۆله‌کانه‌وه ئاگادارى خوێندکارانى [ ئا /هانا ئازاد ] ک��ردۆت�هوه که خۆپیشاندان نه‌که‌ن و کۆبوونه‌وه‌ى خوێندکارانى زانکۆ و په‌یمانگاکانى زۆرى قه‌ده‌غه‌کردووه. یه‌کێک له خوێندکارانى په‌یمانگاى ته‌کنیکى هه‌ولێر ،داواى البردنى ب��اره‌گ��اى حزب و رێکخراوه‌کان ده‌ک��ه‌ن له نێو زانکۆدا هه‌ولێر ئه‌و زانیاریانه‌ى بۆ (چه‌تر) پشتڕاستکرده‌و‌ه و ئ��ام��اژه‌ى بۆ ئ�ه‌وه‌ش��ده‌ک�ه‌ن که بوونى و رای��گ �هی��ان��د :ل �ه‌رێ��گ �هى ن��وێ��ن �ه‌رى پ��ۆل�ه‌ک�ه‌م�هوه باره‌گاى یه‌کیتى قوتابیانى سه‌ر به پارتى ئ���اگ���ادارک���راوم���هوه ک �ه ل�ه‌ن��ێ��و په‌یمانگا ئ �ه‌وه‌ن��ده بووه‌ته هۆى مه‌ترسى ،به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌و بانگه‌شه‌ى خۆپیشاندان و قسه ل�ه‌س�ه‌ر ده‌س �ه‌اڵت خوێندکارانه‌ى که ئه‌ندامى ئ �ه‌وان نین ،نه‌که‌م. عه‌لى عوسمان ،قسه‌ى له‌وه‌شکرد ،له ئیستادا چاالکوانێکى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات نه‌ریتى مانه‌وه‌ى باره‌گاى حزبى ئه‌و رێکخراوه حزبیانه مه‌ترسیه‌کى زۆریان خستۆت ه له زانکۆ و په‌یمانگاکان هاوشێوه‌ى رژێم ه سه‌ر خوێندکاران بۆ ئه‌وه‌ى له‌و رێگه‌یه‌وه سه‌رکوتیان بکه‌ن و ده‌ست به‌سه‌ر هه‌موو جومگه‌کاندا بگرن. تۆتالیتاره‌کانه. سه‌رچاوه‌یه‌ک له وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵوتوێژینه‌وه‌ى شنۆ عه‌لى ،خوێندکارێکى زانکۆى ساڵحه‌دین ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که :بوونى باره‌گاى یه‌کێتى زانستى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ،که نه‌یویس قوتابیان نه‌ریتێکى ناشرین به زانکۆ ده‌به‌خشێت ،ناوى بهێندرێت رایگه‌یاند :وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و رێکخراوه که ئه‌رکێتى داکۆکى ده‌س�ه‌اڵت��ى ئ �ه‌وه‌ى نیه ب��اره‌گ��اى حزبى له زانکۆ و له مافى خوێندکاران و قوتابیان بکات ،به‌اڵم ئه‌م ه په‌یمانگاکان الببات به‌هۆى ئه‌وه‌ى حزبه‌کانیان ل ه به ئه‌رکى خۆیان نازانن و نه‌بونه‌ته هۆى داکۆکى ده‌سه‌اڵت بااڵده‌ستن. داهێن هاشم ،رۆژنامه‌نوس و چاالکوانى کۆمه‌لى کردن له‌هه‌موو خوێندکاران به‌گشتى ،به‌ڵکو ته‌نها مه‌ده‌نى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :هاوشێوه‌ى هه‌موو داکۆکى له ئه‌ندامانى خۆیان ده‌که‌ن. ن��اوب��راو ،پێیوایه ئ �ه‌م رێ��ک��خ��راوان�ه جگه ل �ه‌وه‌ى رژێمه تۆتالیتاره‌کان که له فه‌رمانڕه‌وایدان ته‌نها نه‌بونه‌ته ه��ۆى داک��ۆک��ى ک��ردن له‌مافى سه‌رجه‌م ح��زب��ى ده‌س�����ه‌اڵت ک��ۆن��ت��رۆل��ى ه �ه‌م��وو پ��ای�ه‌ک��ان��ى خوێندکاران ئهوه مه‌ترسیه‌شى دروستکردووه بۆسه‌ر ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ده‌ک�����ات ،ل��ه ب����وارى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى جه‌ماوه‌رى و پیشه‌یشدا هه‌ر ته‌نها ئه‌و رێکخراوان ه خوێندن و خوێندکاران. شنۆ ،هێماى بۆ داخستنى زانکۆى ساڵحه‌دین کرد رۆڵى چاودێرى کردنیان پێده‌درێت که ئینتمایان بۆ که له‌مانگى رابردوودا به بڕیارى یه‌کێتى قوتابیان حزبى فه‌رمانڕه‌وایه. داهێن هاشم ،ئه‌وه‌شى وتى :قۆرغکارى ئه‌م جۆره خوێندن له زانکۆى ساڵحه‌دین بۆماوه‌ى مانگێگ ده‌س �ه‌اڵت��ان �ه ج�ه‌خ��ت ده‌ک��ات �ه س �ه‌ر ب���وارى پ���هروهرده راگیرا. شاخه‌وان عه‌بدواڵ ،خوێندکارێکى ترى زانکۆیه و ف��ێ��رک��ردن ل �ه ق��ۆن��اغ��ى دواى ک��ۆن��ت��رۆل��ک��ردن��ى پێوایه بوونى رێکخراوى یه‌کێتى قوتابیان مه‌ترسى ب��وارى س�ه‌رب��ازى و ئه‌منى و راگ�هی��ان��دن ،به‌هه‌مان خستۆته س �ه‌ر ئ �ه‌و خ��وێ��ن��دک��اران�هى ک �ه ئه‌ندامى ن �ه‌زم��ى س �ه‌رده‌م��ى ح��زب�ه شمولیه‌کانى س �ه‌رده‌م��ى ئه‌و رێکخراوه نین و کار له ده‌روه‌ى فکرى ئه‌وان ده‌سه‌اڵتداریه‌تى سۆڤیه‌ت ،له کوردستانیشدا له دواى ده‌ک �ه‌ن .ناوبراو وتى :بۆ ئ�ه‌وه‌ى زانست و حه‌ره‌مى راپه‌ڕینه‌وه هه‌ر دوو حزبى ده‌سه‌اڵت ده‌ستیان گرتووه زانکۆ به شێوه راسته‌قینه‌که‌ى بمێنێته‌وه ،پێویست ه به سه‌ر زانکۆکان و په‌یمانگاکاندا و به هۆکار و ئ�ه‌و رێکخراوه حزبیانه له زانکۆ و په‌یمانگاکان رێگاى جیاواز که دیارتریانیان پێدانى دهسهاڵته به‌و ریکخراوانه که به‌ناوى به‌رگرى له مافى خویندکاران هه‌ڵبگیرێن تا خوێندکاران به ئازادى بجوڵێنه‌وه. هه‌روه‌ها له ئێستادا مه‌ترسى خۆپیشاندان له‌شارى ک���ارى چ��اودێ��رى ک���ردن و جموجۆڵه‌کانى دژ ب ه هه‌ولێر ده‌کرێت یه‌کێتى قوتابیانى کوردستان ل ه ده‌سه‌اڵتیان پێده‌کرێت.
هه‌ڕه‌ش ه و ترس باڵی ب ه سه‌ر زانکۆی سه‌الحه‌دین دا کێشاو‌ه داهێن هاشم ،درێژه‌ى پێدا وتى :هه‌ردوو رێکخراوى خوێندکاران و قوتابیان که به بودجه‌یه‌کى گهوره له الیه‌ن حکومه‌ته‌وه کۆمه‌ک ده‌کرێن ،له جیاتى ئه‌رکى راسته‌قینه‌یان که داکۆکى کردنه له ماف و داواکارییه‌کانى خوێندکاران ئه‌و ئه‌رکه‌یان گۆڕدراوه بۆ ستیاشکردنى ده‌س��ه‌اڵت و ده‌س��ت نیشانکردنى که‌سانى ناڕازى به‌ده‌سه‌اڵت .هه‌موو ئهمانه بووه‌ت ه هۆى ئه‌وه‌ى که ئه‌م رێکخراوانه وه‌ک دیارده‌یه‌کى بێزراو له‌نێو خوێندکاراندا ببینرێت. هاوکار یاسین ،وته‌بێژى فیدراسیۆنى رێکخراوه قوتابى خوێندکاریه‌کان ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ک ه فیدراسیۆنى رێکخراوه قوتابى و خوێندکارییه‌کان بۆچوونى وای �ه هه‌موو رێکخراوێکى خوێندکارى
فۆتۆ :هانا
بیروبۆچوونى جیایى ههیه ،بۆیه نابێت ته‌نها باره‌گاى یه‌ک رێکخراو له زانکۆ و په‌یمانگاکان هه‌بن. جه‌ختیکرده‌وه :له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین هیچ باره‌گایه‌کى حزبى له زانکۆ و په‌یمانگاکان نه‌مێنن ،پێویسته ئه‌و رێکخراوه حزبیانه له ده‌ره‌وه‌ى زانکۆ و په‌یمانگاکان بن. وت �ه‌ب��ێ��ژى ف��ی��دراس��ی��ۆن��ى رێ��ک��خ��راوه ق��وت��اب��ى و خوێندکارییه‌کان ئه‌وه‌شى وت :ده‌بێت ته‌نها کێشه‌ى خوێندکاران به راگرایه‌تى زانکۆ چاره‌سه‌ر بکرێت نه‌ک حزب ده‌ستبخاته ن��اوى ،ئێستا پرۆژه‌یه‌کمان ههیه بۆ ئ�ه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردنێکى سه‌رتاسه‌رى ئه‌نجام بدرێت له نێوان رێکخراوه خوێندکارییه‌کان.
الی «مه‌حمود شێرزاد» موجاهیدینی خه‌ڵق و په‌که‌ک ه وه‌ک یه‌ک وان!؟ ره‌ن�������گ�������ه ه���ی���چ ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف کاراکته‌رێک وه‌ک ن����وس����ه‌ر و ب��ی��ری��ار مه‌حکوم نه‌بێت به وشه‌ریزکردن و قسه‌کردن، واته به‌رپرسیارێتی بۆ قسه‌کردن و خۆده‌رخستن ل ه تیڤییه‌کان ،نوسین وه‌ک وه‌زیفه‌یه‌کی ئه‌خالقی و مه‌عریفی و ئه‌نتۆلۆژی گرنگی ستراکتۆریانه‌و ئه‌بستمۆلۆژیانه‌ی خۆی ههیه و ناکرێت بنوسین و بڵێن و که‌چی نه‌زانین چیمان نوسیوه‌و چیمان وتووه. ئ���ه‌وه‌ی ن��وس�ه‌ر ده‌یڵێت وه‌ک ت��ۆن و فیکر و دونیابینی و شێواز و ده‌ربڕین ،ئه‌و تۆنه نییه ل ه نوسین که که‌سێکی دیکه ئه‌یڵێت و نوسه‌ر نییه، بۆیه هه‌موو قسه‌کردنێکی نوسه‌ر دواجار به‌شێک ه له هه‌ڵوێست و م��ۆراڵ��ی خ��ودی نوسه‌ر ئه‌گه‌ر بڕیاربێت نوسه‌ربێت و وه‌زیفه‌ی دیکه‌ی نه‌بێت و هه‌ڵگری عینوانه‌که‌ی خ��ۆی بێت ،چونک ه بهداخهوه زۆر تایپ هه‌ن له نوسه‌ر که به‌رده‌وام خیانه‌ت و دوڕووی���ی و دوال��ی��زم به‌رهه‌م دێنن و خۆشیان پ��ێ ن��وس �ه‌ری به‌هه‌ڵوێسته‌و ب���ه‌رده‌وام ناویان له‌ناو لیسته ته‌شریفاتی و به‌یاننامه‌کانی ناڕه‌زایه‌تی شه‌قام و که‌مپینه‌کاندا وه‌ک دوشه‌شی دۆمینه تۆپیوه و موچه‌ی ب�ه‌الش و حه‌الشیش مانگانه له‌و دهسهاڵته وه‌رده‌گ��رن و به‌رده‌وامیش خۆیان به ره‌خنه‌گری رادیکاڵی ده‌زانن!! ش���ه‌وی 2011/4/7-6س �ه‌رن��ج��م خستبوو‌ه سه‌ر دیدارێکی ته‌له‌فزیۆنی گه‌لی کوردستان که داوه‌ت��ی نوسه‌رێکی وه‌ک به‌ڕێز «مه‌حمود ش��ێ��رزاد»ی ک��ردب��وو بۆ ب��اس و خواست له‌سه‌ر چ �ه‌م��ک��ی ت���ون���دوت���ی���ژی و ن���ات���ون���دوت���ی���ژی و غه‌ریزه‌ی مه‌رگدۆستی و ژیاندۆستی و فه‌زای به‌رهه‌مهێنانی ئه‌و چه‌مکانه و مه‌رجه‌عه‌کانی فیکری توندوتیژی له رۆژهه‌اڵتی ناوین و تێزو بیرکردنه‌وه‌کانی فرۆیدو گاندی و کریشنامۆرتی و بیریارانی دیکه و ئاینی زه‌رده‌شتی و بیری ئیخوان موسلیمین و چه‌ندین باسی دیکه ک ه به‌بڕوای من تێکه‌ڵیه‌کی پێوه دیاربوو ،ئه‌وه‌ی رایگرتم و توشی شۆکی کردم ئه‌م ووتاره بنوسم، ئه‌و ده‌سته‌واژه‌و بیرکردنهوه هه‌ڵه‌یه‌ی ناوبراو بوو کاتێ باسی توندوتیژی و مه‌رگدۆستی ئه‌کرد له رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌راس��ت��دا وت��ی «س��ێ هێز ب ه ب �ه‌رده‌وام��ی له رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا کاریان ک���ردووه ل�ه‌س�ه‌ر توندوتیژی و مه‌رگدۆستی و غه‌ریزه‌ی مه‌رگدۆستی ئه‌وانیش (عوسمانلی ک ه نه‌مزانی مه‌به‌ستی چییه ،موجاهیدینی خه‌ڵق، په‌که‌که!؟). به‌بێ ئه‌وه‌ی شیبکاته‌وه و بزانێت عوسمانی و
موجاهیدین و په‌که‌که چییه؟ خۆزگه‌م ده‌خواست ناوبراو که‌مێک شۆڕبوایه‌ته‌وه بۆ چه‌مکه‌کانی «غه‌ریزه -توندوتیژی -مه‌رگدۆستی-سته‌مکاری س���ێ���داره -رق -ح����ه‌ق����اره‌ت -ک��ی��ن�ه‌دۆس��ت��ی-کوشتن -خوێن -سڕینه‌وه -پاکتاوی ره‌گ�ه‌زی- ن��ک��وڵ��ی��ک��ردن -ئهشکهنجه -زی��ن��دان -س��ادی��زم- راسیزم -ماسۆشیه‌ت -به‌ربه‌ریه‌ت» ئه‌وجا داخ��ۆ ن��اوب��راو ده‌زان��ێ��ت ئ�ه‌م سیفه‌ت و
››
ئایا خه‌بات بۆ نهتهوه توندوتیژیی و مه‌رگدۆستیی ه ئه‌زیزم یان هه‌وڵ ه بۆ نه‌هێشتنی خودی مه‌رگدۆستی؟ زاراوانه گوزارشتن بۆ دهوڵهته سته‌مکاریه‌کانی رۆژه �ه‌اڵت که به‌ڕێزی له ژێر لێویشه‌وه ناوی نه‌بردن و خۆی لێبوارد و له‌بری ئهمه پارتێکی شۆڕشگێڕو خاوه‌ن گوتارو فیکرو هه‌وادارو دیسپلین بۆ دونیایه‌کی ج��وان و ژیاندۆست و حه‌قانی ئه‌خاته قاڵبی رێکخراوێکی وه‌ک موجاهیدین و ئیخوان موسلیمین و رێکخراوه جیهادیه‌کان، ک�ه به‌راستی ب��ۆخ��ۆی ئهمه سته‌مکارییه‌کی مه‌عریفی رووت و ره‌ج��اڵ زیاتر چیدیکه نییه‌و ئه‌م له قه‌ره‌وڵنانه‌ی په‌که‌که له‌الیه‌ن نوسه‌رێکی کوردهوه مایه‌ی له‌سه‌روه‌ستانه‌و سته‌مه. ئاخر به چ لۆژیکێک خه‌باتی ره‌وای په‌که‌ک ه هاوشان ده‌کرێت به موجاهیدین و عوسمانلیه‌کان، که په‌که‌که ئێستا ،کۆما جڤاکێن کوردستانه و خاوه‌نی ده‌یان رێکخراوه‌ی مه‌ده‌نی و عه‌سکه‌ری و سیاسی و میدیایی و هونه‌ریی و نه‌ته‌وه‌یی وه‌ک «ک �ه‌ج �ه‌ده ،که‌نه‌که ،هه‌په‌که ،به‌ده‌په، میزۆپۆتامیا و گ��روپ�ه موزیکیه‌کانی وه‌ک گ��روپ��ی ئ����اوازی چ��ی��ا و ج��گ�ه‌رخ��وێ��ن و ده‌ی��ان ته‌ڤگه‌ری هونه‌ری و چاند و وێژه‌ی و که‌ناڵی ئ��اس��م��ان��ی�ه» و خ��اوه‌ن��ی زۆرت���ری���ن ج���ه‌م���اوه‌ر و هه‌واداره دژی شۆڤێنیترین ده‌وڵه‌تی سته‌مکار ک ه
تورکیایه ،ناکرێت ئه‌م رێکخراوه بیچوێنیت ب ه عوسمانلی و ریکخراوێکی وه‌کو موجاهیدینی خه‌ڵق که هه‌موومان مێژووی دروست بوونه‌که‌ی ده‌زانین که چۆن و کێ دروستی ک��رد؟ ئه‌م ه هه‌مان دیده که په‌که‌که ئه‌کات به تیرۆریست له پێناو هه‌ندێ به‌رژه‌وه‌ندی و راگرتنی بااڵنسی تورکیادا ،په‌که‌که توندوتیژی نواندووه‌و شه‌ڕی ک���ردووه و خ��اوه‌ن��ی ه���ه‌زاران ش�ه‌رڤ��ان و گه‌ریال و جه‌نگاوه‌ریشه ،ئهمه به‌رگرییه له گه‌لێک له ئ��ازاری میلله‌تێک له ژیانی ( )25ملیۆن ئینسانی ناو که‌له‌پچه و زیندانه تاریکه‌کانی ت���ورک و ل �ه رێ��ب �ه‌ری ک���ورد «ع �ه‌ب��دواڵ ئۆچ ئ��االن» و پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ،ب�ه‌اڵم ده‌ی��ان ج��اری��ش ئ��اگ��رب�ه‌س��ت و خ �ه‌ب��ات��ی ب��ێ��چ��االک��ی و پ��رۆژه‌ی ژیاندۆستانه‌ی راگه‌یاندووه و ده‌ستی سپی هێناوه بۆ دوژمن و لێ ئه‌م ده‌سته سپی و ئاشته‌واییه دیار نییه.. ئ���ای���ا خ���ه‌ب���ات ب���ۆ ن���هت���هوه ت��ون��دوت��ی��ژی��ی و مه‌رگدۆستییه ئه‌زیزم یان هه‌وڵه بۆ نه‌هێشتنی خودی مه‌رگدۆستی؟ راسته په‌که‌که توندوتیژی به‌کارهێناوه بۆ حه‌قانیه‌تێکی دیاریکراو و مافێکی زه‌وتکراو، ب �ه‌اڵم م�ه‌رگ��دۆس��ت نییه و ک��اری��ش ن��اک��ات بۆ به‌رجه‌سته‌کردنی مه‌رگدۆستی ،ئ �هوه فاشیزم و ن��ازی��زم و ناسیۆلیسته مه‌زهه‌بی و ئاینی و په‌ڕگیره‌کانی ناوچه‌که‌یه و که‌س باسی ناکات، ده‌ب��وو ن��اوب��راو شیکاریه‌که‌ی س��اده نه‌بوایه بۆ رازی��ک��ردن��ی دڵ��ی هه‌ندێک الی �ه‌ن و ووردت���ر و زانستی بوایه و به‌و شێوه‌یه خه‌باتی په‌که‌که‌ی نه‌شێواندایه له خه‌باتێکی ئینسانی و هیومانی و م��ه‌ش��روع��هوه ب��ۆ خ�ه‌ب��ات��ێ��ک ک �ه غ �ه‌ری��زه‌ی مه‌رگدۆستی و توندوتیژی به‌رهه‌م دێنێ ،ده‌بوو ئه‌م به‌رێزه ئهوهنده جورئه‌تی بخستایه‌ته کار و ب��اس��ی ده‌وڵ��هت��ه س��ت�ه‌م��ک��اره‌ک��ان��ی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوینی بکردایه وه‌کو تورکیا و ئێران و هه‌ندێ واڵت��ی ع �ه‌ره‌ب��ی ک�ه ب�ه ئه‌سته‌میش ن��ازان��م بۆ ب��اس��ی ل �ه‌م ده‌وڵ �هت��ان �ه ن�ه‌ک��رد ک�ه ت��ون��دڕه‌وی و ئیرهاب و سته‌مکارییان له لوتکه‌دایه .ده‌ب��وو وه‌ک نوسه‌رێکی رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان ک ه هێشتا له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تێکی سته‌مکاره‌وه داگیر و مۆنۆپۆڵکراوه و به‌رده‌وام کلتوری سێداره و خوێن و توندوتیژی به‌رامبه‌ر به کوردان ئه‌گیرێته‌به‌ر هه‌ڵوێستێکی نیشاندایه و په‌لی نه‌هاوێشتایه بۆ موجاهیدینی خه‌ڵق !! ده‌بێ ناوبراو بزانێت ئایا توندوتیژی بۆ خۆی وه‌کو پرۆسه‌یه‌ک کرداره یان په‌رچه‌کردار ،ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تانی ناسیۆنالیزمی توندره‌و له ناوچه‌که‌دا نه‌بێت و کار له‌سه‌ر سڕینه‌وه‌ی ره‌گ�ه‌ز و زمان
دیکتاتۆریه‌ت و سه‌رده‌مى زێڕینى تاک ه�����ه‌ر س��ی��س��ت�ه‌م��ێ��ک��ی س���ی���اس���ى پ��اڵ��پ��ش��ت ب� ه هێمن به‌رزنجى ح����ک����وم����ڕان����ى واڵت، ب����ی����ه‌وێ����ت ک���ارب���ک���ات ل �ه‌س �ه‌ر به‌کۆیله‌کردنى م���رۆڤ���ه‌ک���ان���ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هى خ��ۆى ،دواج���ار روب���ه‌ڕووى چ �ه‌وس��اوه‌و کۆیله‌کان دهبێتهوه ،هه‌روه‌ها ئهوه کۆیله‌کانن شۆڕش دروست ده‌که‌ن له دژى ،کۆیله‌کانیش وه‌ختى یه‌ک ده‌گرن زاڵ ده‌بن به‌سه‌ر سیسته‌مى دیکتاتۆریه‌تدا ،هه‌موو شتێک بۆ خاڵى بونه‌وه‌ى رقى خۆیان به‌کاردێنن، ئه‌وه‌ى ده‌مه‌وێت باسى بکه‌م به‌کارهێنانى وشه‌ى کۆیالیه‌تیه ،کۆیالیه‌تى به‌واتا کۆنه‌په‌رستانه‌که‌ى ن���ا ،ب�ه‌ڵ��ک��و ئ���ه‌و ج���ۆره س��ی��س��ت�ه‌م��ان�هى ل�ه‌گ�ه‌ڵ سیاسه‌تى دیکتاتۆریه‌تانه‌ى خ��ۆی��ان��دا مۆدێلى کۆیالیه‌تیش ده‌گ��ۆڕن ،واتا له‌برى کڕینى هێزى ج �ه‌س��ت �هى م����رۆڤ ،ده‌ن��گ��ى ده‌ک�����ڕن ،ب��ێ��ده‌ن��گ ب��ون��ى ده‌ک����ڕن ،ن��اچ��ارک��ردن��ی��ان ده‌ک����ڕن ،هه‌موو شتێکیان وه‌ک پاداشت پێده‌فرۆشنه‌وه ته‌نانه‌ت بونى ئارامى و ئاسایش و رۆشتن و حه‌وانه‌وه و هه‌ناسه‌دان و ژیانیان ،هه‌ر بۆیه گه‌وره‌ترین هه‌ڵ ه له پیاده‌کردنى سیاسه‌تى دیکتاتۆریه‌تدا ئهوهیه، بیر له‌سته‌م کردنى خ��ۆى نهکاتهوه له‌به‌رامبه‌ر گ�ه‌ل��ى خ��ۆی��دا ،ل���ه‌وه‌ش گ �ه‌وره‌ت��ر ئ �ه‌و هه‌ڵه‌یه‌ی ه به‌هۆى ک��اره قێزه‌ونه‌کانیه‌وه قه‌باره‌ى متمانه‌یى که‌م ببێته‌وه ،له‌وه‌ش ههڵه تر ئهوهیه ،کۆمه‌ڵگ ه ب�ه‌ڕاس��ت و دروس��ت��ى ب��اوه‌ڕ ن�ه‌ک��ات ،چ��اوه‌ڕوان��ى ئهوه له گه‌ل بکات به‌سزاى قیامه‌تى هه‌ڵه‌کانى خۆى بگه‌یه‌نێت ،ههمیشه ئه‌و حزبه دیکتاتۆران ه دۆڕاون ،ک �ه ب �ه خوێنڕشتن و سامانى گه‌لى خۆیان بونه‌ته دیکتاتۆرێکى جوان خۆپیشانده‌ر، دۆڕاو ترینیشیان ئ �ه‌وان �ه‌ن چ�ه‌ک��داره‌ک��ان��ی��ان ل ه هاوشێوه‌ى کارى مافیایدا ده‌که‌ن به‌گژى گه‌لى
خۆیاندا ،ئه‌مڕۆ له سه‌رده‌مى دیموکراسیدا ،ک ه رۆڵ��ى تاک دهکهوێته گرنگى دان به‌خۆى واتا سه‌رده‌مى زێڕینى تاکه‌کان ،زه‌مه‌نى تێکشکاندنى دیکتاتۆریه‌ت و سۆز بۆ لێکچوى حزبى سیاسى دیکتاتۆریه‌ت تێک ده‌شکێت. ئه‌مه‌ش له‌بونى هۆشمه‌ندى و ئ��ی��راده‌ى ک��اراى ت���اک���ه‌ک���ان���هوه س���ه‌رچ���اوه‌ده‌گ���رێ���ت ،ب��ۆی��ه ئ �ه‌و سیناریۆیانه‌ى ده‌سه‌اڵتى لێکچوى دیکتاتۆریه‌ت ل ه واقیعى ترسدا ئخراجى ده‌کات ،سه‌رئه‌نجام ده‌بێت ه سیناریۆى زۆڵه‌ک ،ههرچهنده سیناریۆکان سوود گه‌لێکى که‌میان بۆ ده‌رونى دیکتاتۆره‌کان ههیه، به‌اڵم جگه‌له شکستى نایانکاته‌وه به پاڵه‌وانى پێش روداوه‌کانى زه‌مه‌نى زێڕینى تاکه‌کان ،چونکه الى الیسایکه‌ره دیکتاتۆره‌کان ،وێنه‌ى دیموکراسى ههیه ،ه�ه‌روه‌ه��ا باسکردنیشى ههیه ب�ه‌روک�ه‌ش، به‌اڵم ناتوانرێت پیاده بکرێت و بکرێته فه‌رهه‌نگ، وه‌ختێک دیموکراسیه‌تیش نه‌کرایه فه‌رهه‌نگى کۆمه‌اڵیه‌تى ره‌گ��ى گولى دیکتاتۆریه‌ت بونى هه‌رماوه ،بۆیه هه‌ر سیناریۆیه‌ک بۆ تۆقانى گه‌ل و سه‌رکووتکردنى بکرێت یان بۆ زیانى خۆى به‌کارى بهێنێت ،له پاى سۆز راکێشان و تاوانبارکردنى نه‌ویستانى دیکتاتۆریه‌ت ،سه‌رئه‌نجام گه‌ل دیو‌ه تۆقێنه‌ره‌که وه‌رده‌گرێت ،چونکه زیانى تاکێک که دیکتاتۆریه‌ت ره‌تده‌کاته‌وه به‌هێنده‌ى مه‌رگى ه �ه‌زاران دیکتاتۆریه‌ت له واقیعدا کاریگه‌رتره، دۆڕان���دن���ى ش��ی��اری��ۆک��ان��ی��ش ل���ه‌وێ���وه س��ه‌رچ��اوه ده‌گ��رێ��ت ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده سیناریۆکان نهێنى بێت و کارئه‌کته‌ره‌کان لێزان ب��ن ،له‌ماوه‌یه‌کى که‌مدا ک��ارئ�ه‌ک��ت�ه‌ره‌ک��ان��ى س��ی��ن��اری��ۆک��ان ده‌ن��اس��رێ��ن �هوه، ههمیشه ئه‌و هێزانه‌ى که باوه‌ڕیان به هاوپه‌یمانى حوکمڕانى و داگیرکاری ده‌که‌ن دیکتاتۆرخوازن، ده‌شێت چه‌ند حزبێکى سیاسى میانڕه‌و هاوپه‌یمان بن ،به‌اڵم ئه‌و حزبانه‌ى هێزى چه‌کداریان ههیه، ب��ێ ب��وون��ى مه‌یلى دیکتاتۆریه‌ت ن��ات��وان��ن ببن ه
هاوپه‌یمان ،به‌تایبه‌ت دوو حزب یان دوو ده‌وڵه‌ت یان دوو گروپ که مێژوى قینیان ،له‌گه‌ڵ یه‌کدا ههبووه تاهه‌نووکه‌ش دۆستى روکه‌شن و دوژمنى ن����اوه‌وه‌ى ی �ه‌ک��ن ،الى دی��ک��ت��ات��ۆر ف �ه‌رم��ان��ڕه‌واى دیکتاتۆر ههمیشه ئه‌و سیناریۆیانه کارده‌که‌ن، که‌ده‌بێت سه‌رۆک جوان بێت وه‌ک خودا ،وێنه‌ى پیرى ههمیشه نیشان نه‌درێت ،ماکیاژى هه‌ڵه‌ى بۆ بکرێت ،ته‌ندروستى ههمیشه به باشه ناوزه‌ند بکرێت ،گۆرانى و مۆسیقا و وێنه و هونه‌ر و نوسین له‌خزه‌مه‌تى جوانى و پیاهه‌ڵدانى ئه‌ودابێت، م���ردووه‌ک���ان ب �ه‌پ��ی��رۆزى وێ��ن��ا ب��ک��رێ��ت�هوه ،ده‌بێت سه‌رگۆڕى چراخان و قه‌ره‌باڵغ بێت ،خزمه‌تکار و کڕنوش بۆبه‌رى زۆربێت ،که‌سانى درۆزانى باشى له ده‌وربێت ،بۆیه له‌مێژودا هیچ هێزێک نهیتوانیوه شکۆمه‌ندیه‌تى ده‌س��ه‌اڵت تائاستى ره‌م��زى بونى خۆى بهێڵێته‌وه ،دواجار به‌ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆریه‌تى گۆڕبه‌گۆڕ ن��اوه‌زه‌ن��د ک���راوه ،یه‌کێک له هه‌ر‌ه کاره خراپه‌کانى ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆریه‌ت ئهوهیه، وه‌ختێک ده‌یه‌وێت په‌یڕه‌وى دیکتاتۆریه‌ت بکانت، روخسارى سه‌ره‌تاى جوانیه‌کانى خۆى ده‌خاته به‌ر مه‌ترسى له‌ناوچونه‌وه ،تێکڕاى نرخى جوانیه‌کانى ده‌گۆڕێته‌وه به‌و ساته‌ى که‌تێدا ده‌ست ده‌کات ب ه هێزى به‌کاربه‌رى دیکتاتۆریه‌ت ،سه‌رئه‌نجام له‌و سه‌ره‌تاى به‌دیکتاتۆریه‌ت بونه‌یه‌وه ده‌نگى به‌نه‌فره‌ت کردنیان له‌زارى خه‌ڵکه‌که‌دا دێته‌ده‌ر چ به‌نهێنى چ به‌ئاشکرا. له‌ئێستادا ناڵیم پێشترى ده‌س��ه‌اڵت��ى ک��وردى دیکتاتۆریه‌ت بووه ،به‌اڵم خاڵى نه‌بوون له‌هه‌نگاونان به‌ره‌و دیکتاتۆریه‌ت ،دیکتاتۆر له‌مانا ساده‌که‌یدا واتا قبوڵ نه‌کردنى بچوکه‌کان نه‌هێشتنى ده‌رفه‌تى بیرى ئازادى تاک واتا رام کردنى خه‌یاڵ ،ده‌ست به‌سه‌رداگرتنى هێزى فکرى تاک و تا کۆتایى جوڵه‌ى تاک گه‌راکان ،واتا هه‌م له‌بارى رۆحى و گیانییه‌وه بۆ ئه‌و نه‌ژیت بۆ مردن ده‌ژیت.
و جوگرافیای ئه‌وی دیکه بکات توندڕه‌وی و غه‌ریزه‌ی مه‌رگدۆستی بۆچی دروس��ت ده‌بێت، پاشان به‌رئه‌نجامی چ پاکتاوکردنێکی ره‌گه‌زیی قێزه‌ونی توندڕه‌وانه‌یه وا بزوتنه‌وه‌یه‌کی سیاسی ب �ه‌رگ��ری ل �ه ش��ون��اس و م��ان �هوه ده‌ک����ات ،ه�ه‌ر وه‌ک وت��ی «ناسیۆنالیزم و ئیسالم و خێڵ» مه‌شروعیه‌تیان داوه به توندوتیژی و مه‌رجه‌عێکی ت��ری توندوتیژین که دیسان ئه‌مه‌ش پێویست ه قسه‌ی له‌باره‌وه بکرێت و چه‌مکگه‌لی هه‌ڵه‌ن. ئاخر برای من ...به‌و دیده رووکه‌شه ناکرێت ته‌فسیری کێ مه‌رجه‌ع و کێش باکگراوندی ت����ون����دڕه‌وی و م��ه‌رگ��دۆس��ت��ی��ه ب��ن��وس��ی��ن �هوه، مه‌رگدۆستی و ژیاندۆستی کێشه و ملمالنێیه‌کی فه‌لسه‌فی ق��وڵ و پ��ڕ ره‌ه �ه‌ن��ده ،وه‌ک ئ �ه‌وه‌ی کێ فریشته‌یه و کێ شه‌یتان ،کێ قوربانیه و کێش جه‌لالد ،ناکرێ به‌ئاسانی ئه‌م ق�ه‌زاوه‌ت و حوکمداریه بکه‌ین ،ئهمه دیدێکی به‌رته‌سکه، نه‌ده‌بوو ئه‌و نوسه‌ره رۆژهه‌اڵتیه به‌و تۆنه شیکار بۆ دۆخی توندوتیژی بکات و ئاوه‌ژووی راستی و فاکته‌کان بکات و «په‌که‌که» دابڕنێت و خاڵی بکاتهوه له هه‌موو قوربانیدان و چاالکی و به‌رخودان و ئازایه‌تی و عیشقێک که له‌پێناو ژیاندۆستی میلله‌تی کوردا هه‌یه‌تی ،ئه‌م دیده‌ی ناوبراو هه‌مان دیدی ع�ه‌ره‌ب و فارس و تورکه شۆڤێنیه‌کانه ک �ه ب����ه‌رده‌وام پ�ه‌ن��ج�هی تۆمه‌ت رائ�����ه‌ک�����ێ�����ش�����ن ب�����ۆ ب����زوت����ن����هوه چه‌کداریه‌کانی ک���ورد و بیریان
بیروڕا ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
13
ئه‌چێت خ��ۆی��ان چ ده‌وڵه‌ت و داموده‌زگایه‌کی تۆقێنه‌ری تۆتالیتاریان قوت کردۆتهوه بۆ ترساندن و تۆقاندن و کوشتن و بڕینی رۆڵه‌کانی کورد و سڕینه‌وه‌ی مۆرک و شوناسی نه‌ته‌وایه‌تی کورد.. دواجار به‌هیوام برای نوسه‌ر لێم زویر نه‌بێت و به‌خۆیدا بچێته‌وه و ئه‌م پرس و دیالۆگه‌ش وه‌ک دیالۆگی راسته‌قینه‌ی وشه به وشه وه‌ربگرێت، پ��ێ��ک �هوه بچینه ق�ه‌ن��دی��ل��ی م���ه‌زن و رۆح��ی�هت��ی ب���ه‌رزی گ�ه‌ری�لا و عیشقی ش��ۆڕش و ئه‌وینی ژیاندۆستیانه‌ی ت�ه‌واره‌ک��ان و هه‌ڵۆکان ببینێ، ئه‌گه‌ر حه‌زبکات! ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تیش ره‌خسا بچین ه باکور و سه‌رێک بده‌ین له پایته‌ختی گه‌وره‌ی کورد و شاره به‌رزه‌که‌ی ئامه‌د و ملیۆنان کوردی ئامه‌د و ده‌ی��ان گروپگه‌لی دایکانی ئاشتی و قاسیدانی ئاشتی و شاره‌کانی ماردین و شه‌رناخ و نسێبین و جزیری ببینێت به‌و رۆحیه‌ت و مۆراڵ ه شۆڕشگێڕیه‌وه که چۆن داوای ماف و ئازادی و ژیان و مرۆڤدۆستی ده‌که‌ن به‌وپه‌ری مه‌ده‌نیه‌ته‌وه، ئه‌گه‌رنا با به‌رگرینامه‌کانی ئاپۆ بخوێنێته‌وه و به‌س ،ئه‌وجا قسه‌یه‌کی دیکه ئه‌که‌ین!؟ Asolm2002@yahoo.com
ئه‌رێ مه‌کوردان غاریبالدى ههیه؟
سه‌رنجدانه‌ک کورت عه‌گید سلیم ب دی����روک����ا والت������ێ و والت�����ێ ئ��ی��ت��ال��ی��ا ب���ه‌رى قوناغا ده‌وله‌تبوونێ دێ بیت‌ه ده‌رواز‌ه ژ بوو دارشتنا ڤى بابه‌تى .پێشه‌نگایه‌تى و رابه‌رایه‌تیکرنا بزاڤا نه‌ته‌وه‌گه‌رى ل ئیتالیا ل سه‌رده‌ستێ دوو ته‌یارێن سه‌ره‌کى ،کو جیاواز ب فورمێ رێکخستن و پێکهات ه و جه و ئاراست‌ه و ئایدولوژیا بوویه ،ئه‌و ژى ته‌یارێ پاشایه‌تى ب سه‌روکایه‌تیا کافورى کو داخ��ازاوان ئه‌و بوو ئیتالیا نوول سه‌ر بنگه‌هێ پاشایه‌تیێ بهێت ه دامه‌زراندن ،به‌لێ ته‌یارێ کۆمارى ب سه‌روکایه‌تیا غاریبالدى بوویه کوداخازاوان دامه‌زراندنا ئیتالیا ل سه‌ر بنگه‌هێ کوماریێ بوو. س���ه‌ره‌راى ڤێ جوداهیا ج�هوه�ه‌رى دناڤبه‌راواندا، به‌لێ وه‌ک ئه‌رکه‌ک نه‌ته‌وه‌یى و نیشتمانى پێتڤى بوول سه‌روان پشته‌ڤانیێ ل هه‌ڤدوبکه‌ن و به‌ره‌یه‌کێ نیشتمانیێ ئێکگرتى ل دژى داگیرکه‌رێن والتى پێک بینن. دب����ارودوخ����ێ����ن وه‌ه������ادا دوورێ���ک���ێ���ن س���ه‌ره‌ک���ى ژبووچاره‌سه‌ریێ دهێن‌ه پێش ئه‌وژى ،یان ب شه‌روزورى ئێکگرتن یان ژى په‌نابرن بوودیاالوگا نیشتمانى و (ت���ن���ازالت) .س �ه‌رئ �ه‌ن��ج��ام ت���هی���ارێ ک���وم���ارى ب سه‌رکێشیا غاریبالدى بریاردا پشته‌ڤانیێ ل کافورى بکه‌تن و گوره‌پانێ ژب��وووى چ��وول بکه‌ت ،وات�ه‌ل ڤێره‌دا سه‌رکرده‌یه‌ک وه‌ک غاریبالدى ئاماد‌ه دبیت ده‌ستبه‌ردارى هه‌مى خه‌ون و ئارمانج و پره‌نسیپێن خو‌ه ببیتن ،به‌رهه‌مێ ڤێ یه‌کێ ئه‌وژى ب به‌رچاڤگرتنا کاودانێن س�ه‌رده‌م��ى و هۆشیارى و به‌رپرسیاره‌تیا ئه‌خالقى و نه‌ته‌وه‌یى و سیاسى ئ�ه‌و والت بوویێ کۆل ده‌ستپێکا سالێن حه‌فتیاندا ل چه‌رخێ 19کو دگوتنێ ئیتالیا هات‌ه دامه‌زراندن . رهنگه ب��وو ملله‌ته‌ک وه‌ک ک��ورد ب هه‌بوون و باالده‌ستیا عه‌قلیه‌تا ت��اک��ره‌وان �ه و فه‌رهه‌نگ و کلتوره‌کێ ده‌ول �ه‌م �ه‌ن��دێ دژای �هت��ی��ى و یه‌کتر نه‌قه‌بوولکرنێ و خیانه‌ت و ته‌که‌توالت و کوشتنێ، کوئه‌ڤ چه‌نده‌ژى بێ گومان فاکته‌ره‌کێ سه‌ره‌کى و ژێده‌رێ زۆر ژوان نه‌هامه‌تێن دیروکێ و کێشه و ئاریشێن سیاسى وجفاکى و هوکارێ وێ پاشڤه‌مانا گه‌لێ مه ژ کاروانێ پێشکه‌فتنێ و شارستانیه‌تێ ب��ووی�ه .ل�ه‌وم��اژى ئ�ه‌زم��وون وه‌رگ��رت��ن ژمێژوویاوان ووالتێن ئازادیاخو‌ه بده‌ستخستى و مافاوه‌رگرتن ژ سه‌ربورێن دیروکێ پێتڤیه‌کا هه‌نووکه‌یا زۆر گرنگ ه ژ بوو دوباره‌نه‌بوونا وان سیناریوویێن تراژیدیێن دیروکا بوریاگه‌لێ مه. هژیانا عه‌رشێن دیکتاتورا و ئه‌گه‌رێ ب هێزبوونا هه‌لوه‌شیانا سیسته‌مێن کالسیکى ووان مودێلێن حوکمرانیێ ک��ول سه‌ربنه‌مایێن زول��م و سته‌م و ترساندنێ دڤێن ته‌مه‌نێ ده‌سته‌التداریاخو‌ه درێژ بکه‌ن، ئه‌و ژى ژ ئه‌نجامێ وان ریدان و پێشهات و شه‌پولێن خوپیشاندانان کو روژه �ه‌الت��ا ناڤین ب گشتى و والتێن عه‌ره‌بى ب تایبه‌تى بخو‌ه ڤ‌ه گرتین‌ه هه‌روه‌ک چاڤدێرێن سیاسى ب ئاڤابوونا روژا دیکتاتوران و نه‌مانا سه‌رده‌مێ گرتى ل قه‌له‌م دده‌ن ،ئاماژه‌یێن
دلخوشکه‌رن ژ بوو پینگاڤنان به‌رب ژیانه‌ک ئازاد و کومه‌لگه‌هه‌ک پێشکه‌فتى و دیموکراسى. ئه‌و ره‌وش��ا سیاسى پروسه‌یا گهورینێ کوده‌ڤه‌را روژهه‌التێ گرتی‌ه و دهه‌مبێزاخوه‌دا بابه‌تێن گرێداى ب ئ���ازادى و م��اف��ێ م���روڤ و ئ��ی��رادا گ���ه‌الن... هه‌لگرتینه ،دبیت گه‌لێ کورد کو ئاخاوان هاتی ه پارچه‌کرن و تووشى زۆل��م و زۆرداری��ی�ه‌ک��ا مه‌زن بووینه و ب کورتى ئێک ژ قوربانیێن هه‌ره‌مه‌زنێن ڤان مودێلێن حوکمرانیێ بووینه .ژ به‌ر هندێ دڤێت کورد الیه‌نه‌کێ سه‌ره‌کیێ ڤێ پروسه‌یێ بیت و بشێت مفاى ژ ڤێ ره‌وش��ێ وه‌ربگریت .له‌وماژى گرنگه بزانین خاندنا مه‌کوردان بوڤان ریدانان چىیه؟ و پالن و پروژ‌ه و میکانیزمێن گه‌یشتن ب خه‌ون ئارمانجێن نه‌ته‌وى چنه؟ تاچه‌ندسه‌رکرده‌وسیاسه‌تمه‌دارێن ڤى ووالتى عه‌قلێ خو‌ه مژیلى شاوڤه‌کرناڤان پێشهاتان ک��ری��ی�ه؟ و ئ���ه‌رێ چ ئه‌لترناتیڤ و نه‌خشه‌رێ ژبووئازادیا مروڤێ کورد دارشتى یه؟ و گرنگترین خالێن هاوبه‌شێن وان چنه؟ و ئه‌گه‌ر بوو چونێن جودا و ناکوکى هه‌بن توبێژى به‌رژه‌وه‌ندیا باالیا ڤى والتى ژهه‌ر تشته‌کى مه‌زنتر بیت و ئه‌ڤ چهنده رولێ خو‌ه دئێکرێزیا واندانه‌که‌تن؟ ل ڤ��ان روژێ��ن ب��وری��دا ،ب ده‌رئێخستنا به‌یانناما ته‌ڤگه‌را گوران تاگ‌ه هشتی‌ه خوه‌پیشاندانێن به‌رده‌وام ک��وژدی��ارد‌ه و بابه‌تێن گ �ه‌رم و ئازریایێن گوره‌پانا سیاسیا کوردستانێ بوون و نه‌بتنێ ل سه‌رئاستێ ته‌خ و چینێن جڤاکى و روشه‌نبیر و سیاسه‌تمه‌دار و الیه‌نێن سیاسى خواندنه‌کا جودا جودا بوو دهات‌ه کرن به‌لکو یاژوێ ب مه‌ترسیتر ئه‌و بوو جاره‌کادى والت ب سه‌رده‌ڤه‌ر و عه‌قل و دیتن و کلتوره‌ک سیاسى جودا بهێت‌ه دابه‌ش کرن. ژ بلى کومه‌هه‌ست پێ نه‌کر سه‌رکرد‌ه و هێزێن ک��وردى دێ دئاماده‌بن ل سه‌ربابه‌تێن هه‌ستیار و چاره‌نڤیسازێن گه‌لێ مه پێداگریێ ل سه‌ر ئه‌جندا و ستراتیجیه‌کا هاوبه‌ش که‌ن ،ته‌نانه‌ت ئه‌م نه‌شێن پێشبینى بکه‌ین د قوناغه‌کا وه‌هایا هه‌ستیاردا ،کو گه‌لێ کورد د قوناغێن پروسه‌یا ده‌وله‌تبوونێ دایه، سه‌رکردێن م �ه‌دێ د گ�ه‌ل هه‌ڤدورینن‌ه خ��وارێ و ههرچهنده ئه‌ڤ پێنگاڤ‌ه یا بێ ئه‌نجام بیت ژى دبیت باند و راخو‌ه ل سه‌ر سایکولوژیا خه‌لکى و روحانه‌ت ه و یا گه‌لێ مه‌هه‌بیت. دیسان مه‌ترسیه‌کا مه‌زنتر ئه‌و بووجڤاکێ م ه که‌فتبوول ژێر باند و روکاریگه‌ریا دوو گوتارێن ئه‌ده‌بیاتا سیاسى کوب لوژیکا ح�ه‌الل و حه‌رامى وره‌ش و سپى و مافێ هه‌بون و نه‌بوونێ په‌یاما خو‌ه ئاراسته‌یى شه‌قامى دکر و چ جور‌ه ده‌رفه‌ت و زه‌مین ه سازى بوو دیالووگه‌کا عه‌قالنى نه‌دهێال. ره‌وشا کوبووی‌ه جهێ نیگه‌رانیێ ،زالبوونا پێلێن توره‌بونێ و هه‌ناسه‌یێن شوره‌شگێرى و راپه‌رینێ، پیشبینى ژیوو دۆباره‌بوونا سیناریویێن سالێن نوتان خوه‌ش کربوو کوباالخو‌ه ل سه‌رهه‌رێمێ داکێشابوون. ئه‌ڤه‌هه‌مى وێ راستییێ ده‌ردئیخن کوتانوکه‌ژى ئیراده‌یه‌ک سیاسى په‌یدا نه‌بووی‌ه ژ ده‌رڤه‌یى سنورێ حه‌زێن که‌سایه‌تى و حزبى و عه‌شیره‌تێ ...سیاسه‌تێ بکه‌تن و ئیداره‌یا ڤى والتى ب رێڤ‌ه ببه‌تن.
بیروڕا ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
14
ل��ه‌م��ڕۆدا رۆژه �ه‌اڵت��ى ن���اوه‌ڕاس���ت ب��ه ساتێکى م�����ێ�����ژووی�����ى گ���رن���گ���دا ت����ێ����پ����ه‌رده‌ب����ێ����ت .س���ات���ى رێبین ئه‌حمه‌د سه‌رهه‌ڵدان و دروستبوونى ب���زووت���ن���ه‌وه‌ى ج���ه‌م���اوه‌رى و شۆڕشى سپى له به‌رامبه‌ر ئه‌و سیسته‌مانه‌ى ت��اراده‌ی �ه‌ک��ى زۆر ل �هی �ه‌ک ده‌چ���ن و گ���ۆزه ل ه ه�ه‌م��ان کانى هه‌ڵدێنن .سیسته‌مگه‌لێک ک ه ئازادییه‌کانى مرۆڤ به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ده‌خه‌ن ه الوه‌و هه‌موو هۆکاره‌کان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى و مانه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتدارییه‌تى خۆیان به‌کارده‌هێنێن. فراوانبوون و په‌لوپۆهاویشتنى شهپۆلهکه بۆ واڵت و ناوچه‌کانى تر ئ �هوه ده‌رده‌خ���ات ئ �ه‌وه‌ى به‌ڕێوه‌یه ته‌نها رووى له بتێک و سه‌رۆکێک نییه ،به‌ڵکو رووى له‌مۆدێلێکى ده‌سه‌اڵتداریی ه که به‌رده‌وام کار له‌سه‌ر بێ ئیراده‌کردنى مرۆڤ ده‌کات و سامانى گشتى ده‌خاته ژێر ده‌ستى خۆى و یارى به ژیانى تاکه‌کان ده‌کات .گه‌لى کوردیش وه‌ک گه‌النى ترى ناوچهکه به‌خۆشحاڵییه‌وه بێ به‌ش نه‌بوو له‌م شهپۆله ههرچهنده قوربانیشى دا، ب�ه‌اڵم گه‌ل ئ��اگ��اداره له‌به‌رامبه‌ر چ مۆدێلێکى ده‌سه‌اڵتدا یاخیبووه. گه‌لى کورد به‌شێوه‌یه‌کى گشتى له باشوور و رۆژه �ه‌اڵت و باکوور و رۆژئ��اوا به‌فۆرمى جیا جیا ئه‌مڕۆ خه‌ریکى جوڵه و نیشاندانى ئیراده‌ى خۆیه‌تى و هه‌ڵوه‌سته ده‌کات له‌به‌رده‌م ئه‌م جۆره ده‌سه‌اڵتانه‌ى هاوشێوه‌ى یه‌ک کارده‌که‌ن له‌سه‌ر سڕینه‌وه‌ى ره‌نگى جیاواز و کۆپیکردنى مرۆڤه‌کان و کردنیان به‌دارده‌سته بۆ خزمه‌تکردنى خۆیان و کۆشکه‌کانییان.
شۆڕش ل ه دنیاى بت و دیواره‌گه‌وره‌کان گه‌لى کورد وه‌ک نموونه
ئ �ه‌م��ڕۆ ل �ه ب��اش��وورى ک��وردس��ت��ان��دا ده‌بینین ئێمه له ناو شه‌پۆلى ناڕه‌زایه‌تى هاواڵتیاندا زۆر خ �ه‌ڵ��ک��ى دواى چ �ه‌ن��دی��ن س���اڵ ح��وک��م��ران��ى و رسته و خواستى گرنگ و ریشه‌یى ده‌بینین ک ه ده‌سه‌اڵتدارى خۆماڵى یاخى ده‌بن و چیتر بێدهنگ ده‌یانه‌وێ ده‌ستکارى سیسته‌مى سیاسى و ئابوورى نابن له‌به‌رده‌م ده‌سه‌اڵتێکى وادا که به‌هه‌مانشێوه‌ى و ژی��ان��ى ت��اک�ه‌ک��ان ب��ک�ه‌ن .ئهمه زۆر گرنگ ده‌سه‌اڵتداره‌کانى واڵتانى عه‌ره‌بى تونس و میسر و و ریشه‌یین ،ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ى دهمێنێتهوه و خه‌مى لیبیا خه‌ریکى دروستکردنى کۆشک و بتى گهوره گه‌وره‌ى کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌یه بوونى ده‌یان و سه‌دان بووه له‌سه‌ر گیان و ژیانى هاواڵتیان ،خه‌ریکى گرفتى تره له پرسى ژن و بوونى ماڵى هاوشێوه‌ى کۆنترۆڵکردنى زانکۆ و ده‌زگاکان بووه له‌رێگاى قه‌فه‌س و نائومێدى گه‌نجان و کێشه‌ى کۆى ده‌ستخستنه‌ناوه‌وه‌ى حزب و رێکخراوه‌کانى حزب نه‌ته‌وه‌ى کورد له پارچه‌کانیترى کورستان .ده‌بێ بۆ کپکردنى ده‌نگ و ره‌نگى ئازاد ،هه‌روه‌ها له ئه‌وه‌مان له‌بیربێ که سیسته‌مى پهروهرده و خێزانى رێگاى هێز و چه‌کى حزبه‌وه حکومه‌تیشى تووشى ئێمه له‌کام ب���اردان ،ژن له کوێی کۆمه‌ڵگاى ئیفلیجى ک��ردووه ،ب�ه‌راده‌ی�ه‌ک شه‌قام ده‌پرسێت ئێمه‌دا بوونى ههیه و له کوێشدا زیندانى کراوه کامه‌یان حزبه و کامه‌یان حکومه‌ت؟ -بێگومانین و چه‌پۆکى نێرساالرى ژیانى لێکردۆته دۆزه‌خ، که حکومه‌ت به‌هۆى ئه‌م دوو حزبه ده‌سه‌اڵتدار‌ه وه‌ک چ���ۆن ل �ه ئ��ێ��س��ت��ادا خ��واس��ت��م��ان ه �هی �ه و یاخین بۆ ئه‌وه‌ى سامانى خه‌ڵکى هه‌ژار و کۆى بێ ئیراده کراوه. رووداوه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى شارى سلێمانى و قه‌زا کۆمه‌ڵگا له‌ده‌ستى نوخبه‌یه‌ک ده‌ربهێنین که ل ه و ناوچه‌کانیتریش ئه‌مه‌یان بۆ سه‌لماندین ک ه رێگاى ده‌سه‌اڵتدارییانه‌وه ده‌ستیان به‌سه‌رداگرتوو‌ه له‌گه‌ڵ کام جۆرى ده‌سه‌اڵتدارییدا رووبه‌رووین .ب��ۆ قایمکردنى خ��ۆی��ان ،ئ���اواش ده‌ب��ێ خواستى ده‌سه‌اڵتێک له‌به‌رامبه‌ر ناڕه‌زایى هاواڵتیان ته‌ق ه ئه‌وه‌مان هه‌بێت په‌نجه‌ره‌ى ئابوورى به‌عیشقه‌و‌ه ده‌ک��ات .له‌ئاست رۆژنامه‌نووساندا پێشێلکارى ل�ه‌ن��او خ��ۆم��ان��دا م��ان��اداران �ه بکهینهوه ،چونک ه ده‌ک��ات و که‌ناڵى سه‌ربه‌خۆ و ئ��ازا ده‌سوتێنێ ،ش���ۆڕش چ �ه‌ن��ده ش��ک��ان��دن��ى ب��ت و دی��واره‌ک��ان � ه ده‌س��ه‌اڵت��ێ��ک ل �ه‌رێ��گ��اى م��ی��دی��اک��ان��ى خ��ۆی �هوه ئه‌وه‌نده‌ش دروستکردنه‌وه‌ى دونیایه‌کى تازه‌یه ک ه هێرشده‌کاته سه‌ر شه‌پۆلى ناڕه‌زایى خۆپیشانده‌ران له‌دونیا کۆنه‌که نه‌چێت ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین ئه‌و و خه‌ڵکى خۆپیشانده‌ر و چاالکوان و مامۆستاى دیواره‌ى ده‌یڕوخێنین به‌ته‌واوى ماناوه بیڕوخێنین، ئ��ای��ی��ن��ى ده‌س��ت��گ��ی��ر ده‌ک�����ات .ه���ه‌م���وو ئ�ه‌م��ان� ه پێویسته له زهنماندا هێز و گه‌شه‌پێدانێک بوونى ده‌یسه‌لمێنن ئ�ه‌م ج��ۆره له ده‌س��ه‌اڵت ن�ه‌ک هه‌ر هه‌بیت رێ بگرێت له دروستکردنه‌وه‌ى دی��وار و رێ له‌ناڕه‌زایه‌تیه‌کان ده‌گرێ ،به‌ڵکو به‌ناڕازیبوون له‌دایکبوونه‌وه‌ى بته‌کان. دونیاى ئێمه و کۆمه‌ڵگاکه‌مان له زۆر رووه‌و‌ه تاکه‌کان سه‌رى لێ ده‌شێوێ و ترس دایده‌گرێت، به کاریگه‌رى ئ �ه‌م ده‌س �ه‌اڵت �ه و ده‌سه‌اڵته‌کانى ترسێکى زۆر. ئ���ه‌وه‌ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌م شه‌پۆله‌ى خۆپیشانده‌ران ناو هه‌ناوى خۆشییه‌وه له‌خوارتر (ئ�ه‌م خوارتر و و خ�ه‌ڵ��ک��ى ی��اخ��ی��ب��وودا گ��رن��گ�ه دروس��ت��ک��ردن��ى س��ه‌رووت��ره – زاده‌ى ب��ی��رک��ردن �ه‌وه‌ى ده‌س �ه‌اڵت��دار هۆشیارییه‌کى ماناداره ،هه‌رچه‌ند ئه‌م هۆشیارییه‌ى و ن��ێ��ران �ه‌ن – ن��ێ��رس��االر) ده‌س���ه‌اڵت���ى ب���اوک و درێژببێته‌وه ئومێدى سه‌رکه‌وتنى ئه‌م ناڕازیبوونه‌ش نێره‌کان له‌ماڵه‌وه ده‌س �ه‌اڵت��ى گ �ه‌وره‌ک��ان به‌سه‌ر زی���ات���ره .ئ���ه‌م ه��ۆش��ی��اری��ی �ه‌ش ت �ه‌ن��ه��ا ل��ه‌خ��اڵ و مناڵه‌کانه‌وه ده‌سه‌اڵتدارى به‌رده‌وامى پیاو به‌سه‌ر گۆشه‌یه‌کدا کۆنابێته‌وه ،به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به‌کۆى ژن �هوه هه‌موویان په‌یوه‌ستن بهیهکهوه و کار ل ه واقیعى کۆمه‌ڵگاى کوردییه‌وه ههیه .له‌مڕۆدا ی�ه‌ک ده‌ک��ه‌ن ،بۆیه خواستى شکاندنى بتێک
ئه‌و هه‌موو خه‌ڵک ه قس ه ده‌کات بۆ ته‌نها مامۆستاى ئایینى ده‌ستگیر ده‌کرێت؟ ل����������������ه‌وه‌ت����������������هى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �ه‌ک��ان��ى سلێمانى و ده‌وروب�ه‌رى ده‌س��ت��ی��ان پ��ێ��ک��ردووه رۆژان��������ه ب��������ه‌رده‌وام مه‌ال یاسین وه‌رتی چ �ه‌ن��دی��ن ک�ه‌س��ای�هت��ى رۆش��ن��ب��ی��ر و ن��وس �ه‌ر و زانایانى ئایینى و چینه جیاوازه‌کانى تر ه�ه‌ر یه‌که‌یان به‌پێی باکگراوه‌ندى فیکرى و ئایدۆلۆژی خ��ۆی ل�ه‌و سه‌کۆیه‌وه قسه‌ى خ��ۆی ک��ردووه‌و پشتیوانى له خۆپیشانده‌ران کردووه ،حکومه‌ت و په‌رله‌مان و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمیش دانیان به ره‌وایی ئه‌و خۆپیشاندانه‌دا ناوه. که‌چی چه‌ند رۆژێکه به‌شێوه‌یه‌کى به‌رنام ه بۆ دارێ���ژراو ده‌ستکراوه به ده‌ستگیرکردنى مامۆستایانى ئایینى به‌تایبه‌ت له سلیمانى، له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا مامۆستا کامه‌ران چه‌ند رۆژێکه ده‌ستگیرکرا دواى ئه‌ویش مامۆستا محه‌مه‌د نه‌سرواڵ ،هه‌روه‌ها هه‌ولى ده‌ستگیر کردنى چه‌ند مامۆستایه‌کى تریش دراوه، به‌اڵم به‌ر ده‌ستیان نه‌که‌وتوون ،ئهوه له کاتێکدا له س �ه‌رزارى هه‌موو سه‌رۆکایه‌تیه‌کانى ئه‌و ه �ه‌رێ��م �هوه راگ���هی���ان���دراوه ک �ه خۆپیشاندان کارێکى ره‌وای���ه و حکومه‌تیش ل�ه هه‌وڵى جێبه‌جێ ک��ردن��ى داواک��ان��ی��ان دای��ه ،که‌چى ل�ه‌والوه ئاسایش وه‌ک ئه‌وه‌ى به‌شێک نه‌بێ ل �ه‌و حکومهته خه‌ریکى ده‌ستگیر ک��ردن و هه‌ڕه‌شه‌کردنه له زانایانى ئایینى. ئ���ه‌وه‌ى تێبینى ده‌ک���رێ و ج��ێ��ی سه‌رنج ه ئ �ه‌وه‌ی �ه ئ��ه‌و پ �ه‌الم��ار و ه�ه‌ڵ��ک��وت��ان�ه‌س�ه‌ره‌ی ئ��اس��ای��ش ل �ه‌ن��او ه �ه‌م��وو ئ���ه‌وان���هى ق��س�ه بۆ خۆپیشانده‌ران ده‌ک��ه‌ن ته‌نها مامۆستایانى ئایینى ک��ردۆت �ه ئامانج ،وات �ه هه‌لمه‌ته‌ک ه ئامانجداره‌و به‌پێی پالنێک بهڕێوه ده‌چێ بۆ سوکایه‌تی پێکردن و ترساندنى مامۆستایانى ئایینى ،ن �ه‌ک ب�ه‌رن��ام�هی�ه‌ک��ى گشتگیر و به‌پێی یاسا بهڕێوه بچێ ،ئه‌گه‌ر وانیه بۆچى ته‌نها مامۆستایان ئایینى ده‌کرێنه ئامانج؟ خۆ ته‌نها مامۆستایانى ئاینیی له سه‌رای سلیمانى قسه‌یان نهکردووه ،بۆ ته‌نها ئه‌وان دهکهونه به‌ر ئه‌و ش��ااڵوه؟ پاشان له که‌یه‌و‌ه قسه‌کردن و وت��اردان بۆ خۆپیشانده‌ران بۆته تاوان؟ ئه‌گه‌ر تاوانه به‌کام یاسا؟ پاشان بۆ له مامۆستایانى ئایینیه‌وه ده‌ستی پێکرد؟ خ��ۆ ئ��ه‌گ��ه‌ر ب �ه‌پ��ێ��ی پ��ێ��گ �هى ک��ۆم �ه‌الی �هت��ى
و رێزگرتنى درۆی��ن�هى حزبه‌کان ب��ێ ،ده‌بێ مامۆستایانى ئایینى دوایین چینی کۆمه‌لگا بن که به‌و شێوه‌یه ره‌فتاریان له‌گه‌ل ده‌کرێت، (ئهوه ماناى وانیه گرتنى خه‌لکى تر به ره‌وا بزانین ،به‌اڵم به‌راورده‌که شتێکى ناچاریه). ئ �ه‌و ره‌ف��ت��اره ت��ون��د و ئینتیقائیه‌ى ده‌زگ��ا ئه‌منیه‌کانى سلێمانى به‌رامبه‌ر به زانایانى ئایینى به ڕای من دوو ئاماژه‌ى گرنگی ل ه خۆ گرتووه: ی���ه‌ک���ه‌م /ئ���ه‌و ب��ان��گ �ه‌ش �هی �هى خ��س��ت�ه ژێ��ر پرسیاره‌وه که ده‌ڵێ هه‌رێمى سه‌وز له هه‌رێمى زه‌رد دیموکراسیتره‌و ئازادى تێیدا زیاتره ،ئه‌و هه‌ڵمه‌ته تایبه‌ته‌ى دژ ب�ه زان��ای��ان��ى ئایینى سه‌لماندى ئ��ازادى و دیموکراسی و سنگ فراوانیه‌که‌ى ئه‌وێش بۆ هه‌موان نیه و ته‌نها بۆ هاو سه‌نگه‌ره‌کانى دوێنێی خۆیانه. دووه‌م /ه���ه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و ه �ه‌ڵ��م �هت �ه دژ ب ه مامۆستایانى ئایینى راستیه‌کى ت��رى تۆخ ک���ردهوه ئه‌ویش ئ�ه‌وه‌ی�ه :ئه‌گه‌ر له هه‌رێمى زه‌رددا فشارى ده‌سه‌اڵت بۆ سه‌ر مامۆستایانى ئایینى بۆ پاراستنى ده‌سه‌اڵت و به‌رژه‌وه‌ندى بێ ئه‌وا له هه‌رێمى سه‌وزدا فشارى ده‌سه‌اڵت بۆ سه‌ر مامۆستایانى ئایینی جگه له پالنه‌رى پاراستنى ده‌سه‌اڵت پالنه‌رى ئایدۆلۆژیشی ل ه پشته و دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌و پاشخانه فکریه‌ى که حزبی ده‌سه‌اڵتدار هه‌یه‌تى که هه‌موومان ده‌زانین تێڕوانینى بۆ ئایین چۆنه. ل �ه‌س �ه‌رووى هه‌موو ئ�ه‌وان�ه‌ش�هوه شتێکى تر ههیه ئه‌ویش پێشێل کردنى یاسایه ،له‌هه‌موو ئ �ه‌و واڵت��ان �هى ی��اس��ا تێیدا س����ه‌روه‌ره ،به‌بێ فه‌رمانى دادوه‌ر هاواڵتى ده‌ستگیر ناکرێ، که‌چى ئه‌و مامۆستا ئایینیانه به‌بێ فه‌رمانى دادوه‌ر ده‌ستگیر ده‌ک��رێ��ن .له کاتێکدا ک ه باوه‌ڕ ناکه‌م هیچ مامۆستایه‌کى ئایینى الرى لهوه هه‌بێ بچێته ب�ه‌رده‌م دادگ��ا ،ئ�ه‌وه‌ش ب ه ته‌نها ئاگادار کردنه‌وه‌یه‌ک ده‌ک��رێ ،به‌اڵم زیندانى کردن بۆ؟ ترساندن و تۆقاندنى ژن و منداڵ و خه‌ڵکى گه‌ڕه‌ک و مزگه‌وت بۆ؟ ئ�ه‌و ره‌فتارانه که ده‌زگ��ا داپڵۆسێنه‌ره‌کانى رژێمى پێشوومان بیر دێننه‌وه بۆ؟ له کۆتاییدا بیری ئه‌وانه‌ى ده‌هێنمه‌وه ک ه مامۆستایانى ئایینیان ک��ردۆت �ه ئامانج: ب��ه‌گ��ژدا چ���وون���ه‌وه‌ی زان��ای��ان��ى ئ��ای��ی��ن��ى ل ه ک��وردس��ت��ان دا وه‌ک خ��واردن��ى ن��ان��ى ش��وان وایه ،واباشه خۆیانى له قه‌ره نه‌ده‌ن ،چونک ه زانایانى ئایینى ه�ه‌م خ��وای��ان له پشته هه‌م خه‌ڵک.
ره‌ن���گ���دان���ه‌وه‌ى ده‌ب���ێ ل �ه‌س �ه‌ر بتێکى ت���ر ،ب �ه‌اڵم ئهوکاته دهبێته گ��ۆڕان و ده‌ستکاریکردنێکى ریشه‌یى و سه‌رتاپا که ئێمه هه‌موو ئه‌مانه‌مان به کۆى په‌یوه‌ندییه‌کانیانه‌وه به‌یه‌کترییه‌وه له‌به‌ر چاوبن ،چونکه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ده‌ستکاریکردن له‌سیسته‌مى سیاسى جیاواز نییه له ده‌ستکاریکردن له ده‌زگاکانى وه‌ک خێزان و پهروهرده و هى تر.. چونکه ک��ارک��ردن له‌ناو کۆمه‌ڵگادا و خه‌مى کۆمه‌ڵگا ده‌مانبه‌ن به‌ره‌و ده‌روازه‌کانى سیاسه‌ت.. گرفتى گ �ه‌وره‌ى حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتى کوردى له‌م ماوه‌یه‌دا ئه‌وه‌بووه نهیتوانیوه کاربکات له‌سه‌ر زان��ک��ۆ و قوتابخانه و سیسته‌مى پ����هروهرده.. نه‌ک هه‌ر کارى نهکردووه له‌سه‌ر به‌رزبوونه‌وه‌ى ئاستى هۆشیارى و گه‌شه‌سه‌ندنى ئه‌م شوێنانه، به‌ڵکو رێگریشى ک��ردوه له سه‌رهه‌ڵدانى ده‌نگ و ره‌نگێگ بۆ خزمه‌تکردن له‌م ئاستانه‌دا ،هه‌ر ئه‌مه‌ش له‌م مۆدێالنه‌ى ده‌سه‌اڵتداریدا نوکته‌یه‌کى واى به‌رهه‌مهێناوه که ههمیشه بۆ سه‌رکوتکردن و خه‌ڵه‌تاندنى خه‌ڵک دووپاتیان کردۆتهوه «تۆ په‌یوه‌ندیت چییه به‌سیاسه‌ته‌وه بۆخۆت کاسبى ده‌ک �هی��ت ،ت��ۆ په‌یوه‌ندیت چییه ب�ه سیاسه‌ته‌و‌ه بۆخۆت خه‌ریکى خوێندن به ..تۆ په‌یوه‌ندیت... هتد ».ئه‌م رستانه نوکته‌ن که ئه‌م مۆدێالنه‌ى ده‌سه‌اڵت بۆ سه‌رکوتکردن و به‌الرێدانى خه‌ڵکى به‌رهه‌میان هێناون .وه‌ک ئه‌وه‌ى سیاسه‌ت شتێک بێ ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ى ژیان و کۆمه‌ڵگا و ته‌نها کارى کۆمه‌ڵێک که‌سى دیاریکراوبێ. ئه‌م به‌په‌راوێزخستنه‌ى سیاسه‌ت و دابڕینى له ژیانى تاکه‌کان یهکێکه له پالنه‌کانى ئه‌م مۆدێل ه له ده‌س �ه‌اڵت ،ئه‌م مۆدێله ته‌نها ناو لهوه ده‌نێت سیاسه‌ت که خۆى خه‌ریکێتى و کارده‌کات له‌سه‌ر له‌یه‌کترازاندنى په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان. ئه‌مه‌ش واده‌کات بڵێین قوربانى گه‌وره‌ى ژێر ئه‌م ده‌سه‌اڵتانه خودى سیاسه‌ت خۆیه‌تى ،ئه‌وانه‌ش ک ه ناو له‌خۆیان ده‌نێن سیاسى ئه‌وانه‌ن که خه‌ڵک ئاگادارده‌که‌نه‌وه له‌سیاسه‌ت نزیک نه‌بنه‌وه!
یه‌کێکى تر له‌و خواستانه‌ى که پێویسته ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانه‌ى باشوور له‌گه‌ڵیدا رێبکات بینینى گ��رف��ت و دۆزى ک����ورده ل �ه پ��ارچ �ه‌ک��ان��ى ت��رى کوردستان ،چونکه پرسى گه‌لى کورد به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک بهیهکهوه گرێدراوه و په‌یوه‌ندى هه‌ی ه بهیهکهوه .ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆ له‌باشوور رووده‌دات ،ئه‌م نائومێدییه بۆ دروستکردنى کۆمه‌ڵگایه‌کى نوێ په‌یوه‌ندى ههیه به کێشه‌ى ک��ورد له‌باکوور ک ه گه‌ل له‌وێدا له‌ژێر فشاره‌کانى ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌تى تورکى خه‌ریکى خۆرێکخستن و ئازادکردنى زمان و ده‌نگى کوردییه -هه‌روه‌ها ئه‌مانیش په‌یوه‌ستن به یاخیبوونى ئازادیخوازانى کورد له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى کۆمارى ئیسالمى ئێران که له‌ژێر ئه‌شکه‌نجه‌ى زی��ن��دان�ه‌ک��ان و ل�ه‌س��ێ��داره‌دان��ی��ش��دا ه��ه‌وڵ��ده‌ده‌ن بۆ ده‌رخستنى بوونێکى تر و ره‌نگێکى تر که بوون و ڕه‌نگى ک��ورده ،وات�ه هه‌موو به‌ش و الیه‌کان په‌یوه‌ستن به‌یه‌ک و یه‌کتر ته‌واوده‌که‌ن. ک���ورد ل �ه‌دن��ی��اى ب��ت و دی����واره گ �ه‌وره‌ک��ان��دا پێویستى به له‌به‌رچاوگرتنى کۆى کۆمه‌ڵگای ه له هه‌موو ئاسته‌کانى ده‌سه‌اڵتدارى – حکومه‌ت، خ��ێ��زان ،پ�����هروهرده ،پ��رس��ى ژن و ...ه���ت���د .ئ�ه‌م یاخیبوون و ش��ۆڕش �ه‌ش ب�ه دروس��ت��ک��ردن�هوه له‌م ئاستانه‌دا به‌رده‌وامده‌بێت و خۆى نوێ دهکاتهوه، چونکه ئ��ه‌وه‌ى گرنگه ئ�ه‌وه‌ی�ه چ�ه‌ن��ده خواستى شکاندنى بته‌کانمان ههیه ئه‌وه‌نده‌ش هه‌وڵبده‌ین بۆ دروستنه‌کردنه‌وه‌ى بته‌کان ،چهنده له‌گه‌ڵ روخ���ان���ى دی���واره‌ک���ان���دای���ن ئ����ه‌وه‌ن����ده‌ش ل �ه‌گ �ه‌ڵ فراوانکردنى گفتوگۆ و له‌یه‌ک نزیککردنه‌وه‌ى تاکه‌کاندابین ،له‌رێگاى بنیاتنانه‌وه‌ى شێوه‌یه‌کى ترى خێزان و به‌یه‌که‌وه‌بوون و جۆرێکى ترى ژیان له‌نێوان ره‌گ�ه‌زه‌ک��ان��دا .هه‌موو ئهمانه واده‌ک��ات ئه‌م شه‌پۆله‌ى ئه‌مڕۆ ناوچهکه و کوردستانیشى گرتۆته فراوانتربێ و کاریگه‌رى گهوره و تایبه‌تى هه‌بێت به‌سه‌ر ژیانى ئێمه‌وه ،کاریگه‌رییه‌ک ک ه ش��ۆڕش گه‌شه‌ى پ��ێ��ده‌دا له دنیاى بت و دی��واره گه‌وره‌کاندا.
تۆى پۆلیس و منى رۆژنامه‌نوس ه��ی��چ ق��س �هی �ه‌ک له‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران ن���������اک���������ه‌م ،ه���ی���چ ق���س���هی���ه‌ک ل��ه‌س��ه‌ر ده‌ن��گ��ى ن��اڕه‌زای �هت��ى ش�����ه‌ق�����ام ن�����اک�����ه‌م، چ����ون����ک����ه ئ����ه‌وان���� ه زانکۆ سه‌ردار ب������ه‌رده‌وام ده‌ب��ی��ن��رێ��ن و ده‌بیسترێن ،بۆی ه ئ���ه‌وه‌ى گرنگه ئ �ه‌وه‌ی �ه ب��زان��رێ ئ �ه‌م ده‌ن���گ و ناڕه‌زایه‌تیه‌ى شه‌قام له ڕێگه‌ى کێوه ده‌بینرێن و ده‌بیسترێن؟ بێگومان ئهوه ده‌زگاکانى راگه‌یاندن ه که ده‌توانێ روماڵى هه‌موو رووداوه‌کان بکات و نهێنیه‌کان ئاشکرا بکات ،هه‌مووشمان ده‌زانین گه‌ر که‌سى رۆژنامه‌وانى راستگۆنه‌بێ هه‌رگیز که‌سێک نابێ له‌م دنیایه‌دا ئاگادارى رووداوه‌کان ب�ێ ،که‌واته ک��ار و پیشه‌ى رۆژن��ام �ه‌وان پڕاو پڕى کار و پیشه‌ى پۆلیسێک و کارمه‌ندێکى ئاسایش و پێشمه‌رگه‌یه‌ک پیرۆزه و به‌نرخه ،من بۆیه لێره‌دا ئه‌و سێ الیهنه به‌نمونه وه‌رده‌گ��رم، چونکه ئه‌وانن که چه‌ک به‌شانن و له‌زۆرترین حاڵه‌تدا هێرشى شه‌لم کوێرم ناپارێزم ده‌که‌ن ه سه‌ر رۆژنامه‌نوسان ،وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى که ب�ه‌ردوام ئ��ێ��م�ه ل �ه‌ک��ات��ى رۆم��اڵ��ک��ردن��ى رووداوه‌ک����ان����دا ده‌ی��ب��ی��ن��ی��ن ،ب��اش �ه گ���ه‌ر پ��ی��ش �هی �ه‌ک ه��ێ��ن��ده‌ى یه‌ک گ �هوره و به‌رنرخ بێت ئیدى بۆ پیاوانى چه‌ک به‌ده‌ست بێ گوێدانه هیچ پره‌نسیپێکى ئه‌خالقى و کارکردن هێرشى ناڕه‌وا دهکهنه سه‌ر رۆژنامه‌نوسان ،ئه‌ى بۆ رۆژنامه‌نوسێک هێرش ناکاته س �ه‌ر هێزێکى س �ه‌رب��ازى؟ ئ �هى ب��ۆ ب ه چه‌ند رۆژنامه‌وانێک هه‌ڵناکوتنه سه‌ر چه‌ک به‌ده‌ست و تێاڵ به‌ده‌ستێک و به‌قش راکێشان و ئیهانه‌کردن بیبه‌نه په‌ناگایه‌ک و بیکوتن؟ کاتێک رۆژنامه‌وان ئهمانه ناکات ئه‌ى خێر‌ه کاکى چ�ه‌ک به‌ده‌ست و تێاڵ به‌ده‌ست وه‌ک ئه‌وه‌ى رۆژنامه‌وان دوژمنى باوک کوشته‌ى بێ به‌وپه‌ڕى کینه‌وه تێى ده‌سره‌وێنێ؟ دی���اره زۆرێ���ک ل �ه رۆژن��ام �ه‌وان��ان ل �ه دواى ()17ى ش��وب��ات�هوه به‌تایبه‌ت که‌وتونه‌ته به‌ر هێرش و پێداویستیه‌کانى کاره‌که‌یان لێسه‌نراو‌ه و کامێره و ریکۆده‌ریان شکێندراوه ،ئهمه جگ ه ل �ه‌وه‌ى هه‌ندێکیان رفێنراون و پ��اش ئازارێکى زۆرى جه‌سته‌یى و ده‌رونى ئینجا ئازاد کراون، من وه‌ک خۆم چه‌ندین جار رووبه‌ڕووى هێرشى ناڕه‌وا بومه‌ته‌وه و له زۆرترین کاتیشدا مه‌منونى
ه��اواڵت��ی��ان��م ک �ه رزگ���اری���ان ک����ردوم ل�ه‌ده‌س��ت��ى بێرى و چ �ه‌ک له پۆلیسێک بسه‌نى ،ئ �ه‌وه‌ى ه��ێ��زه چ���ه‌ک ب��ه‌ده‌س��ت و ت��ێ�لا ب �ه‌ده‌س��ت �ه‌ک��ان ،ل �ه ه �ه‌م��ووى ناخۆشتر ب��وو دی��م�ه‌ن��ى زمناکۆ ب�ه‌اڵم ئ��ێ��واره‌ى ()2ى نیسان ئ�ه‌و ئێواره‌یه بوو ئیسماعیل بوو که ( )4-5جل مغاویرى له‌به‌ر ک�ه ه��اواڵت��ی��ان خۆشیان که‌سێکیان ده‌وی��س��ت به‌ده‌م تێهه‌ڵدانه‌وه به‌قش راکێشان بردیان ،ئهوه ت��ا ل�ه‌ژێ��ر چنگى تێاڵ رزگ��اری��ان ب��ک��ات ،له‌و گه‌وره‌ترین ئیهانه‌بوو نه‌ک بۆ زمناکۆ ،به‌ڵکو ئێواره‌یه‌دا له دوو وه‌جبه‌ى تێاڵ به‌ده‌ست رزگارم بۆ ت�ه‌واوى رۆژنامه‌وانان ،پاش ئهوه په‌یوه‌ندیم بوو ،به‌اڵم وه‌جبه‌ى سێیه‌م دوو ده‌موچاوى ره‌ش به که‌سێکى بااڵ له‌سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانه‌و‌ه داگه‌ڕاوى داخ له‌دڵ بۆم هاتن و تێاڵى خۆیان کرد و دواى ئاگادار کرنه‌وه‌ى له رووداوه‌که و تێداشکاندم ،سوپاس بۆ خودا که تێاڵکه شکا وه‌زعى رۆژنامه‌نوسان پێى وتم ئێمه به‌یاننامه‌مان ئه‌گه‌رنا له ئاسۆ و زمناکۆى هاوپیشه‌م نازدار له دژى هێرشى سه‌ر رۆژنامه‌نوسان ده‌رک��ردوه، ترنه‌ده‌بووم ،ئاسۆ خه‌لیل تا کوتایان کوتایان و عه‌جیب رۆژێ��ک دواى ده‌رکردنى به‌یاننامه‌ى پاشان کامێراو ریکۆده‌ره‌که‌شیان لێسه‌ند ،ئاخر سه‌ندیکا سوکایه‌تى به رۆژنامه‌نوسانى سه‌ندیکا لێسه‌ندنى کامێراو ری��ک��ۆده‌ر وه‌ک ئ �هوه وای ه ده‌کرێ و وه‌اڵمى سه‌ندیکاش ته‌نها ئهوهیه ک ه ئ �ه‌وان بێده‌سه‌اڵتن و خۆتان ئاگاتان له‌خۆتان ب��ێ ،س��وپ��اس ب��ۆ س�ه‌ن��دی��ک��اى رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ئه‌گه‌ر ئه‌وان پێمان نه‌ڵێن وا ئێمه عه‌قڵمان پێى ناشکێ ئاگامان ل�ه خ��ۆم��ان ب �ێ ،به‌هه‌رحا ڵ ک��ارى رۆژنامه‌نوسان ب�ه‌رده‌وام�ه و هیچ جۆره ێ تێهه‌ڵدان و رفاندنێک ده‌ستى له‌پیشه‌که‌ى پ به‌رنادا ،ئومێده‌واریشم برایانى هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایش و پێشمه‌رگه و هه‌موو ئه‌وانه‌ى ک ه چه‌ک به‌ده‌ست و تێاڵ به‌ده‌ستن باش لهوه حاڵى ب��ن وه‌ک چ��ۆن ئ��ه‌وان پێویستن ب��ۆ پاراستنى س �ه‌رو ماڵى هاواڵتیان رۆژنامه‌وانانیش وه‌ها پێویستن بۆ به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ى هاواڵتیان به‌خودى هێزه چه‌ک به‌ده‌ست و تێاڵ به‌ده‌سته‌کانیشه‌وه، ئ �ه‌گ �ه‌ر ک���ارى پ��ی��ش�ه‌وه‌ران��ی��ى وه‌ک دک��ت��ۆر و پ��ارێ��زه‌رو هێزى چه‌کدار کاریکى کاتى و بۆ ک��ات��ى پێویستى ب�ێ ئ��ه‌وا ک��ارى رۆژن��ام �ه‌وان کارێکى به‌رده‌وامیه و ههمیشه پێویستیه ،بۆی ه تکایه هه‌ست بهوه بکه‌ن چۆن ئێوه یاسایه‌کتان ههیه و فه‌رمان له‌سه‌روى خۆتانه‌وه وه‌رده‌گ��رن و جێبه‌جێى ده‌که‌ن وه‌هاش ئێمه یاسامان هه‌ی ه و فه‌رمان له‌سه‌روى خۆمانه‌وه که هاواڵتیانن وه‌رده‌گ���ری���ن و ج��ێ��ب�ه‌ج�ێ ده‌ک���هی���ن ،هه‌ستیش ب���هوه ب��ک �ه‌ن گ���ه‌ر رۆژن���ام���ه‌وان ن �ه‌ب �ێ ده‌ن��گ��ى ئ��ێ��وه‌ى داخ ل���ه‌دڵ ن��اگ��ات�ه ه��ی��چ شوێنێک و که‌سوکاره‌کانیشتان ئ��اگ��ادارى ئ �هوه نابن ک ه ئێوه له کاتى واجباتتاندا چیتان به‌سه‌ر هاتوه وچیتان به‌سه‌ر دێ ،که‌وایه بیرتان بێ وه‌ک چۆن رۆژنامه‌وانێک بۆى نیه هێرش بکاته سه‌ر هیچ هێزێ ،ئاوه‌هاش هیچ هێزێک و به هیچ بیانوێک بۆى نیه هێرش و ده‌ستدرێژى بکات ه سه‌ر هیچ رۆژنامه‌وانێک..
››
ئه‌گه‌ر کارى پیشه‌وه‌رانیى وه‌ک دکتۆر و پارێزه‌رو هێزى چه‌کدار کارێکى کاتى و بۆ کاتى پێویستى بێ ،ئه‌وا کارى رۆژنامه‌وان کارێکى به‌رده‌وامیه و ههمیشه پێویستیه، بۆیه تکایه هه‌ست بهوه بکه‌ن چۆن ئێوه یاسایه‌کتان ههیه وه‌هاش ئێم ه یاسامان ههیه
Zanko_sardar@yahoo.com
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو ه تا ئازادان ه لێره‌وه هه‌ر هه‌فت ه و له سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنى راى ئێوه‌ى هاواڵتیه ده‌رباره‌ى (ئایا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له ئاست قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى که‌سوکارى ئه‌نفالکراواندا تا چه‌ند به‌رپرسانه مامه‌ڵه‌ى کردوه‌و به پێى قه‌باره‌ى ئه‌و زیانانه هاوکارى که‌سوکاره‌کانیانى کردوه؟)
س��ه‌الم ئیسماعیل ـ خوێندکار /وه‌ک گه‌نجێک و ه���ه‌روه‌ه���ا ک�ه‌س��ێ��ک ک �ه ب��رای �ه‌ک��م ئ�ه‌ن��ف��ال��ک��راوه، گه‌رمیانییه‌کان له خزمه‌تکردن به شۆڕش قوربانیدان پشکى شێریان به‌رکه‌وتووه ،به‌اڵم له‌باره‌ى خزمه‌تکردنماندا که‌س ئاورێکمان لێناداته‌وه. رۆژان عه‌زیز ،کچى ماڵه‌وه‌یه
و باوکى ئه‌نفاله /من تا ئیستا جگه له موچه‌ى ئه‌نفاالنه‌که‌مان هیچ سودێکى ترم له‌م حکومهته نهبینیوه ،ئه‌و به‌لێنانه‌ش داویانه پێمان هه‌مووى درۆ بووه. هێمن م��ح��ه‌م��ه‌د ـ م��ام��ۆس��ت��ا /وه‌ک که‌سێک که باوکم ئه‌نفاله و حکومه‌ت له به‌رامبه‌ر ئه‌و به‌ڵێنانه‌ى ک �ه داوێ��ت��ى ن�هی��ت��وان��ی��وه خ��زم �هت ب �ه‌ک �ه‌س و ک��ارى ئه‌نفالکراوه‌کان بکا ،چونکه کاره‌ساته‌که پێویستى به قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى مادى و مه‌عنه‌وى ههیه. فه‌خره‌دین نه‌سره‌دین ـ بێ کار/
وه‌ک ژنێک که کورێکى ئه‌نفاله وتى من یه‌ک مانگى ت��ه‌واو دۆینه و س���اوه‌رم بۆ باوکى مه‌سعود ب �ه‌رزان��ى ن��ارد که چى ئه‌وانیش ب �ه‌م ج��ۆره خزمه‌تى ئێمه ده‌ک�ه‌ن ،جیاوازى له نێوان ئه‌نفاله‌کانى ب�ارزان و گه‌رمیانییه‌کان ده‌ک�ه‌ن؟ ئهوهنده بێ سفه‌تن ناڵێن با ئێمه خزمه‌تان بکه‌ین. شه‌رمین ڕه‌حمان ـ ژنى ماڵه‌وه /ئه‌و وه‌ک ژنێک که مێرده‌که‌ى ئه‌نفالکراوه ،پێى وای�ه ئ�ه‌وه‌ى به‌سه‌ر ئه‌واندا هاتوه به‌سه‌ر که‌سدا نه‌هاتوه خۆى و منداڵه‌کانى ب�ه‌درێ��ژای��ى ئه‌مسااڵنه ل�ه نه‌هامه‌تیدا ژی���اون و ئه‌م حکومه‌ته‌ش له‌سه‌ر قوربانیه‌کانى ئه‌وان گیرفانى خۆى پڕ کردوه. فاتح محه‌مه‌د ـ مامۆستا /ئه‌و که ته‌نها له خێزانه‌که‌یدا خوشکێک و دایکى ئه‌نفاله ده‌ڵێت له‌راستیدا کاره‌سات و تاوانى ئه‌نفال زۆر لهوه گ �ه‌وره‌ت��ره که مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا کراوه ،ئه‌وه‌شى بۆ که‌س و کاریان کراوه زۆر که‌مه ،گه‌نده‌ڵکاره به‌رپرسه‌کانى ئه‌م واڵته به هه‌زاران جار هێنده‌ى هه‌موو موچه‌ى ئه‌نفالکراوه‌کان سه‌روه‌ت و سامانى ئه‌م واڵته‌یان بردووه بۆ خۆیان. سروه محه‌مه‌د ـ کچى ماڵه‌وه /سروه وه‌ک کچێک که باوکى ئه‌نفاله باسى ئه‌وه‌ى کرد که ئه‌م حکومهته مانگانه چ��وارس �ه‌د ه���ه‌زار دی��ن��اری��ان ده‌دات���ێ پ��اره‌ى ڕۆژێکى کوڕى به‌رپرسێکه ،ئه‌و به‌ڵێنانه‌شى داویانه پێش هه‌ڵبژاردنه‌کان هه‌مووى درۆ ده‌رچوو نه‌یانتوانیوه جێبه‌جێى که‌ن.
ئه‌و وه‌ک پیاوێکى به‌ته‌مه‌ن پێى وایه حکومه‌ت به‌س وه‌عد ده‌دات و هیچى پێ جێبه جێ ناکرێ.
-ئیسماعیل ق��ادر ـ گه‌نجێکى
و دانیشتووى شۆڕشه /منه‌تم لێیان نییه خوێنى کوڕه‌که‌ى خۆم وه‌رده‌کرم ئه‌وه‌ى که ئه‌مانده‌نێ خیرمان پێ ناکه‌ن. ئ�ه‌م مانگه‌ش که چ��ووم موچه‌ى کوڕه‌که‌م وه‌ربگرم هه‌موو پاره‌که ( )250دی��ن��ارى ب���ووه ،ئ �هى کوا به‌ڵێنه‌کانیان.
ئا /سه‌نگه‌ر بیالل ـ چه‌مچه‌ماڵ
دانیشتووى شۆڕشه و پۆلیسه /ئه‌وه‌ى که کراوه زۆر له پێداویستییه‌کانى ئێمه ک �ه‌م��ت��ره ،ئ��ه‌و خ��ان��ووان �ه‌ش ک�ه ب��ۆ ئێمه دروس���ت ک���راوه هى نه‌وته‌که‌ى قادرکه‌ره‌مه.
فه‌ریده سه‌عید کوڕێکى ئه‌نفاله
کافییه عه‌لى ـ دانیشتووى شۆڕش/
سونامی چی یه؟
عه‌تا حه‌م ه ساڵح
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
لوت‌و کۆڵهکه
لوت شکاندن له کورده‌واریدا دووهێنده‌ی کوشتن قورسه پیاوی ئازا ئهوهیه لوتی نه‌شکێت ،که‌چی ماوه‌ی چه‌ند ساڵێکه زۆرینه‌ی کچانی ئه‌م واڵته ده‌ستیان داوه‌ت‌ه لوت بڕینی خۆیان‌و به‌حه‌ق‌و ناحه‌ق ێ ئه‌وه‌ی بزانن کاریگه‌ری لوت چهنده و چهنده موهیمه لوتیان بچوک‌و باریک دهکهنهوه به‌ب له‌سه‌ر که‌سایه‌تی مرۆڤ ،ماوه‌یه‌ک وه‌ک مۆدێلی لێهاتبوو هه‌ردوو کچ بهیهکهوه قسه‌یان بکردایه ده‌که‌وتن‌ه سه‌رلوتی یه‌کتر و خۆزگه‌یان ده‌خوارد جوانکاری بۆ بکه‌ن ،ئیواره‌ی واهه‌بوو‌ه له‌وجاده‌ی ئۆرزیه‌دا به‌ده‌یان که‌ست ده‌بینی تۆپه‌ڵێک لۆک‌ه‌و له‌فاف له لوتیه‌و‌ه ئااڵبوو له عیاده‌ی دکتۆری ته‌عدیلی لوته‌کانه‌و‌ه ده‌هاتن‌ه خ��واره‌وه ،که‌چی ساڵنێکیش پێش ئێستا هه‌رکچێکی نه‌گبه‌ت به ێ یه‌ک‌و دوو لوتی کچه‌ی تیله‌ی چاو سه‌یری کوڕێکی بکردایه که‌سوکاری شه‌ره‌ف پارێزی به‌ب ێ ئه‌وه‌ی ئیجازه‌ی توبیشیان هه‌بێت. نه‌گبه‌تیان ده‌بڕی به‌ب ئێستاش هه‌رکه‌سێک تۆزێک هه‌ناسه‌ی تووندبێت‌و تۆزقاڵێک سه‌ری بیه‌شێت‌و بیه‌وێت سه‌ردانی ێ یه‌ک‌و دوو پێی ده‌ڵێت کۆڵه‌که‌ی لوتت خوارهو پێویستت دکتۆرێکی پسپۆڕی ئه‌و بواره‌بکات به‌ب ێ که کارێکی به نه‌شته‌رگه‌ری راستکردنه‌وه‌ی ههیه ،مه‌سه‌له‌ی خواری کۆڵه‌که‌ش له‌والو‌ه بوه‌ست ته‌واو خراپ‌ه‌و وه‌ک ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر کۆڵهکه به‌خواری هات ئه‌وا یان ده‌بێت بیبڕی‌و یان الیبه‌ری، زۆرجاریش بڕینی کۆڵهکه خراپ‌ه‌و له‌وانه‌ی‌ه دنیا به‌سه‌ر خۆتا وێران بکه‌یت‌و کۆڵه‌که‌یه‌کی راستیشت ده‌ست نه‌که‌وێت له جێگه‌که‌ی دایبنێیت‌و راستبونه‌وه‌شی زه‌حمه‌تێکی زۆری ده‌وێت. وه‌زعه‌که‌ی ئه‌مڕۆی شاریش رێک وه‌ک لوت شکاندن‌و کۆڵهکه خواره‌که‌ی لێهاتووه ،ماوه‌ی مانگ‌و نیوێک‌ه له ناو شه‌قامه‌کانی شاردا به‌ڕاست‌و چه‌پا لوتی یه‌کتر ده‌شکێنن‌و تائێستاش دکتۆرێکی پسپۆڕ قوت نه‌بۆته‌و‌ه نه‌شته‌رگه‌ریکی باش بۆ لوته‌کان بکات ،یاخود به ته‌واوی کۆڵه‌که‌ک‌ه راستبکاته‌وه ،ئه‌وه‌تا ده‌نگی ناڕازی پێیوایه کۆڵه‌که‌ک‌ه ته‌واو خوارهو راستناکرێته‌وه ێ ئه‌وه‌ی مه‌ترسیه‌کانی روخانی خانوه‌که‌‌و شکانی لوته‌کانیش له‌به‌رچاو بگرن، تا نه‌یگۆڕین به‌ب به‌شه‌که‌ی تریش پێیان وایه که هه‌رگیز ئه‌و کۆڵه‌که‌ی‌ه خوارنی‌ه‌و به‌خواریش نه‌هاتوو تا نه‌شته‌رگه‌ری جوانکاری بۆ بکرێت و ده‌ستکاری کردنیشی گوناه‌ه و له پیرۆزیه‌کانی کاری ی �ه‌زدان که‌م دهبێتهوه ،هه‌ردووالشیان چونه‌ت‌ه که‌شکه‌النی فه‌له‌ک‌و نایه‌ن‌ه خواره‌و‌ه‌و گه‌ڕانه‌وشیان به‌لوت شکاندن سه‌یرده‌که‌ن‌و مه‌وزوعی لوت شکاندنیش له‌م واڵته‌دا له پۆرت شکاندن خراپتر‌ه‌و بۆته عه‌یبه‌یه‌ک ئه‌وپه‌ری نه‌بێت. جا پیاو ئه‌و پیاوه‌ی‌ه له‌م که‌ین‌و به‌ینه‌دا لوتی خۆی بپارێزیت له داری پۆلیس‌و به‌ردی وێڵ، ئێمه‌ش ده‌ڵێین خودای‌ه ره‌حه‌مه‌تێک بۆ هه‌موو الیه‌ک‌و لوتی هه‌موومان بپارێزی‌و کۆڵه‌که‌که‌ش ێ ئه‌وه‌ی زه‌ره‌ری بۆ هیچ که‌س هه‌بێت. راستبکه‌یته‌و‌ه به‌ب
ئه‌نتێنا خه‌اڵتی باشترین ده‌رهێنانی فێستیڤاڵی بابلی به‌ده‌ستهێنا ئا /شنۆ
فیلمی (ئه‌نتێنا) له ده‌رهێنانی (عه‌دنان عوسمان) خه‌اڵتی باشترین ده‌رهێنان و رێزلێنانی تایبه‌تی ،له دووه‌مین خولی فێستیڤاڵی فیلمی بابلی سینه‌مایی پێبه‌خشرا. به پێی راپۆرتی راگه‌یاندنی گشتی کورته فیلمی (ئه‌نتێنا) له هه‌ولێر ،کورته فیلمی (ئه‌نتێنا) له نووسین و ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد عه‌دنان عوسمان و به رۆڵ بینینی خاتوو (نه‌سرین غه‌فار) خه‌اڵتی باشترین ده‌رهێنانی له دووه‌مین خولی فێستیڤاڵی فیلمی بابلی سینه‌مایی له واڵتی عێراق به‌ده‌ستهێنا و له الیه‌ن ئه‌ندامانی لیژنه‌ی ناوبژیوانی ئه‌م فێستیڤاڵه‌وه خه‌اڵتی رێزلێنانی تایبه‌تی پێبه‌خشرا و عه‌دنان عوسمان له ساڵی ( )2011بوو به باشترین ده‌رهێنه‌ری عێراق. کورته فیلمی (ئه‌نتێنا) له الیه‌ن کۆمپانیای سینه‌مایی (ستاک فیلم) له ش��اری سنه به به‌رپرسیارییه‌تی (ڤیدا ساڵحی و س�هت��ار چه‌مه‌نی گ��وڵ) له سه‌رتاسه‌ری دنیا به شێوه‌ی نێوده‌وڵه‌تی باڵوده‌کرێته‌وه. دووه‌م��ی��ن خولی فێستیڤاڵی فیلمی ب��اب��ل ب��ه ب���ه‌ش���داری ( )25ف��ی��ل��م له سینه‌ماکارانی ک��ورد و نه‌ته‌وه‌کانی دی��ک��هی س���ه‌رت���اس���ه‌ری ع��ێ��راق ل �ه ب �ه‌ش��ی پێشبڕکێی ل���ه رۆژان�������ی (28 ـ)2011 /3/30 له ش��اری بابل له واڵت������ی ع���ێ���راق به‌ڕێوه‌چوو.
ساڵی دووه‌م ژماره 51 دووشه‌ممه 2711/1/22 - 2011/4/11
15
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
د.سارا ئه‌کره‌م
گیرانى بۆرى فرمێسک
گیرانى بۆرى فرمێسک /بۆرى فرمێسک پێک هاتووه له چه‌ند به‌شێک ،یه‌که‌میان به‌فتحه‌یه‌کى بچوک ده‌ستپێد‌ه کات پێى ده‌وترێت (په‌کته‌م) ،ئه‌م په‌کته‌م‌ه (2ملم)ه ئه‌و دوو ملیم‌ه له سه‌ره‌و‌ه و خواره‌وه‌ى پێڵوى چ��اودا ههیه ،له‌و شوێنه‌ى نزیک لوته ،دوو ملیمه‌ک‌ه ده‌یگه‌یه‌نێت به بۆریه‌ک ئه‌و بۆریی‌ه (8ملم) ه که‌پێى ده‌وترێت (که‌له‌نیکلس) که وه‌ک بۆرى وایه، دووملیمه‌ک‌ه یه‌کده‌گرن ده‌چن‌ه ناو شاکیێکه‌و‌ه که (10ملم)ه و به بۆریه‌کى تر فرمێسکه‌ک‌ه ده‌گه‌یه‌نێت بۆ ناو لوت واته له‌وێدا فرمێسکى لێ ده‌تکێت‌ه خوارهوه. نیشانه‌کانى ده‌رکه‌وتنى گیرانى بۆرى فرمێسک: نیشانه‌کان ل ه منداڵدا /کاتێک منداڵه‌که له‌دایک ده‌بێت له‌وانه‌ی‌ه هه‌ستى پێ نه‌کرێت ،چاوى ئاو ده‌کات یان هه‌و (ئیلتیهاب) ده‌کات و ده‌گیرێت، به‌اڵم ئهمه شتێکى ئاسییه ،چونکه بۆرى فرمێسک بچوک‌ه یان ته‌سک‌ه ئه‌ویش ورده ورده ده‌کرێته‌وه ،له یه‌که‌م ساڵى ته‌مه‌نیدا ده‌رده‌که‌ێت و پێویسته له‌وکاته‌دا چاره‌سه‌ر بکرێت. نیشانه‌کانى ترى /چاو ئاوکردنێکى زۆر که له ئاسایى ناچێت ،شه‌و و ڕۆژ چاوى که‌سه‌ک‌ه ئاو ده‌کات ،به‌اڵم له که‌ش و هه‌واى سه‌رما و ڕه‌شه‌بادا زی��ات��ره ،و ئه‌گه‌ر نه‌خۆشه‌که‌ل‌ه شوێنێکى گ �ه‌رم و وشکدابێت ئاوکردنى چاوى کهمتره ،گیرانى بۆرى فرمێسک هیچ زیانێکى نیه بۆ سه‌رکه‌سه‌که ،به‌اڵم ناخۆش‌ه و که‌سى توشبوو ناڕحه‌ت و بێزار ده‌کات. هۆکاره‌کانى توشبون ب ه گیرانى بۆرى فرمێسک /هۆکارى زۆر‌ه لهوانه .ئه‌گه‌ر له‌و فه‌تحه
ب��چ��وک�هى ی�ه‌ک�ه‌م��داب��ێ��ت ،ئ���ه‌وا ه�ه‌ن��دێ��ک ج��ار ئه‌و بۆریی‌ه له‌خۆیه‌و‌ه بچوک ب��ۆت�هوه ،ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌گه‌ر یه‌کێک ئیلتیهابى چاوى هه‌بێت به‌هۆى ڤایرۆس، ی��ان ئه‌گه‌ر نه‌خۆشێک شێرپه‌نجه‌ى ه�ه‌ر شوێنێکى هه‌بێت یان به‌کارهێنانى هه‌ندێک ده‌رمان که بۆ له‌ش وه‌رده‌گیرێت به‌تایبه‌ت ئه‌و ده‌رمانانه‌ى بۆ شێرپه‌نجه‌یه ئه‌وا ده‌بیت‌ه هۆکار بۆى ،یاخود به‌هۆى به‌رکه‌وتنى تیشک (ئه‌شیعه)ى ئه‌وا بۆرى فرمێسکه‌ک‌ه بچوک دهبێتهوه له ئه‌نجامدا توشبوه ،ئه‌گه‌ر که‌سێک توشى نه‌خۆشى چاو بوبێت وه‌ک (ته‌راخوما ،سوتاویش) یان له به‌شى خ��واره‌وه‌ى ئه‌گه‌ر شتێک به‌ر لوت بکه‌وێت واته به‌هۆى هێزێکى ده‌ره‌کیه‌و‌ه که به هۆیه‌و‌ه ئه‌و بۆریه بچوک دهبێتهوه ،هۆکاره‌کان له هه‌موو قۆناغه‌کان به‌م شێوه‌یه‌یه. چۆنێتى چاره‌سه‌رکردنى گیرانى فرمێسک/
کاریکاتێر و.له‌ئینگلیزیه‌وه /شوان حه‌سه‌ن وشه‌ی تسۆنامی له زمانی ژاپۆنیه‌و‌ه هاتووه ،به مانای به‌نده‌ر یان شه‌پۆل .تسۆنامی له زنجیره‌یه‌ک شه‌پۆلی به‌دوای یه‌کدا پێکهاتوو‌ه که به شه‌پۆلی شه‌مه‌نده‌فه‌ری ناسراوه .واتا هه‌ڵچوونی زه‌ریایه‌که ،پاشان ئاوه‌ک‌ه به‌شێوه‌یه‌کی زۆر کتوپڕ به‌رز دهبێتهوه و به‌ره‌و که‌ناره‌کان دێت .خێرایی تسۆنامی له عه‌قڵی مرۆڤ به‌ده‌ر‌ه به‌جۆرێک له کاتژمێرێکدا نزیکه‌ى ( )1000کیلۆمه‌تر ده‌بڕێت .شهپۆله هه‌ر‌ه به‌هێزه‌کانی تسۆنامی مه‌رج نیه زوو بگه‌نه که‌نار ،زۆربه‌ی جار زه‌ریاک‌ه ورده ورده به‌رزده‌بێته‌و‌ه و هه‌ندێک شه‌پۆل وه‌ک ئاماژه‌یه‌ک گینگڵ ده‌ده‌ن و له ناکاو تسۆنامی به‌هێز وه‌ک ئه‌ژدیهایه‌ک ده‌رده‌که‌وێت. زاناکان بۆ زانینی ئه‌و ماوه‌یه‌ی که تسۆنامیه‌ک پێویستیه‌تی بۆ گه‌یشتن به واڵتێکی دونیا ،پشت ده‌به‌ستن به قوڵی ئه‌و زه‌ریایه‌ی که شهپۆلهکه لێیه‌و‌ه ده‌ڕوات .هێزی تسۆنامی له به‌رزی شه‌پۆله‌کانیدا نیه ،به‌ڵکو له جوڵه‌ی شه‌پۆله‌که‌دایه. قوربانیه‌کانی تسۆنامی مه‌رج نیه به‌هۆی ئاوه‌که‌و‌ه بمرن ،به‌ڵکو به‌هۆی ئه‌و قوڕ و لیت‌ه و دارو به‌رده‌وه‌ی‌ه که ئاوه‌ک‌ه به‌هێزی خۆی ده‌یدات‌ه پێش خۆی .هۆی سه‌ره‌کی ڕوودانی تسۆنامی بومه‌له‌رزه‌ی ژێرده‌ریایه ،واتا جوڵه‌یه‌کی له‌ناکاوی ئه‌و ئاوه و پێکهه‌ڵپژانی له‌گه‌ڵ شهپۆله ئاساییه‌کان دهبێته هۆی ئه‌م کاره‌ساته .جێگای سهرنجه که زۆربه‌ی تسۆنامیه‌کان له زه‌ریای هێمن ڕووده‌ده‌ن. به‌هێزترینتسۆنامیه‌کان: یه‌که‌م /له ساڵی ( )2004له زه‌ریای هیندی رووی��دا ،که به‌رزی شه‌پۆله‌کان په‌نجا مه‌تربوو .بووه هۆى مردنی ()230
هه‌زار که‌س. دووه‌م /له ساڵی ( )1908له میسیناى ئیتاڵیا روویدا ،بووه هۆى مردنی ( )130هه‌زار که‌س. سێیه‌م /له ساڵی ( )1755له پرتوگال و ئیسپانیا و ئینگلته‌را و ئیرله‌ندا روویدا ،مردنی ( )100هه‌زار که‌سى لێکه‌وته‌وه. ئایا گیانداران ده‌توانن پێشبینی تسۆنامی و به‌مه‌له‌رز‌ه بکه‌ن؟ مه‌سه‌له‌ی بوونی هه‌ستی شه‌شه‌م له گیانداراندا جێگای مشتومڕی مرۆڤه‌کان بووه به‌درێژایی چه‌ند سه‌ده‌یه‌ک .ئێستا بۆچوونه‌ک‌ه قوڵتر بۆتهوه له‌سه‌ر ئاستی زانستیش هه‌ندێک ،به‌ڵگه بۆ توانای گیانداران له هه‌ستکردن به بومه‌له‌رز‌ه خراوه‌ته‌ڕوو .ده رۆژ به‌ر له تسۆنامیه‌که‌ی زه‌ری��ای هیندی که ئیندۆنیزیاى گرته‌و‌ه و بهره و وێرانکاری برد ،هه‌ندێک نیشانه‌ی سه‌یر له گیانداران بیندراو‌ه بۆ نموونه: ـ فیله‌کان هاواریان کردووه و به‌ره‌و به‌رزاییه‌کان رۆیشتوون. ـ سه‌گه‌کان به‌زۆریش نه‌چوونه‌ت‌ه ده‌شت و ده‌ر و که‌نار ده‌ریا. ـ فالمینگۆکان (جۆره باڵدارێکه) له شوێنه‌کانی خۆیان نه‌مابوون. ـ گیاندارانی باخچه‌ی ئاژه‌اڵن چووبوون‌ه ناو کوالن‌ه و قه‌فه‌زه تایبه‌تیه‌کان و ئاره‌زوویه‌کیان نه‌بوو بۆ یاریکردن. شاره‌زایانی گیاندار‌ه کێویه‌کان باوه‌ڕیان وایه که ئه‌و گیاندارانه زیاتر هه‌ست به له‌ره‌ی زه‌وی ده‌که‌ن له چاو مرۆڤه‌کاندا .ئه‌وان پشت ده‌به‌ستن به‌و به‌ڵه‌گه‌یه‌ی که رێژه‌ی مردنی ئاژه‌ڵه‌کان زۆر کهمتره له مرۆڤ ،ئه‌گه‌رچی تسۆنامیه‌که‌ی زه‌ریای هیندی شوێنی ژیانی ئه‌و ئاژه‌اڵنه‌شی گرتبۆوه ،ئه‌مه‌ش ئاماژه‌یه‌که به‌وه‌ی که ئه‌وان شوێنی خۆیان جێهێشتوو‌ه به‌ر له کاره‌ساته‌که. سهرچاوهnationalgeographic.com/
چاره‌سه‌رکردنه‌که‌ى به دوو رێگه ده‌کرێت: یه‌که‌میان دواى پشکنینى چاوى که‌سه‌ک‌ه ده‌کاته کرۆبینى ب��ۆ ئه‌کرێت ،کرۆبینیش بریتیی‌ه ل �ه‌وه‌ى له‌و کون‌ه بچوکه‌و‌ه کانۆالیه‌ک ده‌برێت‌ه ژوره‌و‌ه که تایبهته به‌خۆى و ئاوى تێده‌کرێت تابزانرێت نه‌خۆشه‌که هه‌ستى پێ ده‌کات ئاو له‌لوت و ده‌مى بێت‌ه خوارهوه ئه‌گه‌ر وابێت ئه‌و بۆریی‌ه به‌رده‌بێت ،ئه‌گه‌ر هه‌ستى پێ نه‌کرد ،ئه‌وا بۆرى فرمێسکه‌ک‌ه به‌رنه‌بو‌ه و له قۆناغى داهاتودا نه‌شته‌رگه‌ى بۆ ده‌کرێت که رێگه‌ى دووم‌ه له‌م قۆناغه‌دا بۆرى فرمێسک ده‌بێت نه‌شته‌رگه‌رى گه‌وره‌ى بۆ بکرێت ئه‌ویش به‌تایبه‌ت له که‌سێکدا ده‌بێت که له ژێر به‌نجى گشتیدا بێت زۆر ئاسانیش نیه ،چونکه ئه‌یکه‌یته‌و‌ه که ل�ه‌الى التییه‌و‌ه ده‌بێت ئیسقانه‌که‌ى بشکێنێت و بگه‌یت‌ه ناو لوت له‌و شوێنه که شافه‌که‌ى لێی‌ه بۆرییه‌ک دروستده‌که‌ین به بۆرى فرمێسک بۆ ناو لوت بۆ ئه‌وه‌ى فرمێسکه‌ک‌ه به‌ئاسانى بێت و بچێت. هه‌ندێک حاڵه‌ت ههیه بۆرى فرمێسکه‌ک‌ه ئاوساو‌ه و ئیلتیهابى ههیه یان غوراسى ههیه ده‌بێت ئه‌م حاڵه‌تان‌ه به عیالج چاره‌سه‌ر بکرێت و دواتر نه‌شته‌رگه‌رى بۆ بکه‌ى و نه‌شته‌رگه‌رى ئیلتیهاباته‌که‌ش له‌وانه‌ی‌ه که‌سه‌ک‌ه داخڵ بونى بوێت له نه‌خۆشخانه ،ئه‌گه‌ر غوراسیشى هه‌بێت پێویسته بۆى بته‌قێنرێت دواتر که ئهمه چاره‌سه‌رکرا ده‌بێت نه‌شته‌رگه‌ریه‌که‌ى بۆ بکرێت که نه‌شته‌رگه‌رى گشتى ئ��اڕى پێده‌وترێت ،ئ �ه‌م نه‌شته‌رگه‌رییه‌ش به له‌یزه‌ریش ده‌کرێت و ئاسنتره. ب��ۆ خ��ۆپ��اراس��ت��ن ل �ه گ��ی��ران��ى فرمێسک چه‌ند رێگه‌یه‌ک ههیه پێویسته هه‌موو که‌سێک پاک و خاوێنى رابگرێت بۆ ئه‌وه‌ى توشى ئیلتیهابات نه‌بێت و میکیاجى زۆر به‌کار نه‌هێنرێت بۆ پێڵوه‌کان ،چونکه له‌وانه‌ی‌ه به‌هۆیه‌و‌ه توشى گیرانى ب��ۆرى فرمێسک ببێت له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌م بۆریی‌ه زۆرباریک‌ه و کاتێک نیشانه‌کانى ده‌رکه‌وت پێویسته زوو عیالج بکرێت. ئا/دیمه‌ن عوسمان
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر یاسر گوڵی (رۆژیار گرافیک) کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
ل ه ساڵیادی ئه‌نفالدا
ئه‌و ژنانه‌ی هاوسه‌ره‌کانیان ئه‌نفال کراوه بۆ (چه‌تر) ده‌دوێن 2711/1/22
8
No: (51) Mo.11/4/2011-
ریکالم
ئه‌گه‌رکه‌چه‌ڵ ته‌بیب بوای ه سه‌ری خۆی چاره‌سه‌ر ده‌کرد!!
ریکالم
هه‌رچی قسه‌ی زل و بێ کوردۆ شوانی ناوه‌ڕۆک ههیه له‌و سه‌رکرد‌ه گێل و له‌خۆباییانه‌ی رژێمی ت��ورک��ی��اوه ده‌بیسترێ ،ئه‌وخه‌لیف‌ه ئ�ه‌ردۆگ��ان�هی سه‌رۆک وه‌زیری تورکیا خۆی کردووه به‌ده‌مڕاستی هه‌موجیهان ،له‌هه‌موو چێشتێکدا که‌وگیره‌و که‌چی قسه‌کانی له‌سێبه‌ره‌که‌ی خۆی دورناکه‌وێته‌وه ،ئاخر که‌سێک خۆی ماڵ وێرانبێت چۆن ده‌توانێت ماڵی که‌سێکی دیکه ئاوه‌دان بکاتهوه؟ ئه‌و ئه‌ردۆگان‌ه ماڵ وێران‌ه واڵته‌که‌ی خۆی له‌فه‌یرانی سیاسی وسه‌ربازی ئابوری و ده‌یان ئاریش‌ه وگرفتی تر تێوه‌گالو‌ه و رۆژ له دوای رۆژ مه‌ودای سیاسه‌ت‌ه چه‌واشه‌کاریه‌کانی به‌رته‌سک ترده‌بێته‌وه ،که‌چی هه‌رجار‌ه راوته‌گبیر بۆ واڵتێکی وه‌ک واڵته‌که‌ی خۆی سه‌رلێشێواو ده‌کات وه‌ک ئه‌وه‌ی نه‌بای دیبێت ونه‌باران. له‌وکاته‌و‌ه باهۆزی گۆڕانکاری و هه‌ڵته‌کاندنی ره‌گ و ری��ش�هی دیکتاتۆره‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین هه‌ڵی کردووه ،ئه‌و کابرای‌ه هه‌رجار‌ه و خۆی ده‌کات به‌پیاوماقوڵی واڵتێکی پڕکێشه‌وئاڵۆزی و دهکهوێته فڕێدانی به‌حسابی خۆی قسه‌ی خێر!! ئاخر جه‌نابی خه‌لیفه‌ی پۆست مۆدێرنیزم کێ به‌و دوعایه‌ی تۆ ده‌ڵێت ئامین ،مه‌گه‌ر که‌سێک له‌خۆت گه‌مژه‌تربێت به‌و ده‌هۆڵ و زوڕنایه‌ی تۆهه‌ڵبپه‌ڕێت، تۆ ئه‌گه‌ر ته‌بیبیت ئ�ه‌و س �ه‌ر‌ه که‌چه‌ڵه‌ی خۆت تیماربک‌ه که‌واخه‌ریک‌ه ک��رم تێی ده‌دات ،م��ادام تۆخۆت به‌جێگره‌وه‌ی خه‌لیفه‌کانی موسوڵمانان ده‌زانیت پێویسته به‌گوێره‌ی به‌رنام‌ه و ئاینه‌که‌ت داد په‌روه‌ران‌ه فه‌رمانڕه‌وایی واڵت بکه‌یت ،له‌یادت ن�ه‌چ��ێ��ت س����ه‌رۆک ح��ک��وم�هت��ی واڵت��ێ��ک��ی سێ یه‌کی دانیشتووانه‌که‌ی کوردن ،له‌سایه‌ی حکوم ه نادادپه‌روه‌رییه‌که‌تدا هه‌موو به‌یانییه‌ک مندااڵنی پاک وبێگه‌ردی کورد ،مامۆستا شۆڤێنیه‌کانی ه��اوزم��ان��ت س���رودی نه‌ته‌وه‌په‌رستی ت��ورک��ی یان پێده‌خوێنن و ده‌یان که‌ن به‌قوربانی نه‌ته‌وه‌ی تورک!! کاتێکیش پهروهرده تورک په‌رستییه‌که‌یان کۆتایی پێدێت ئیدی جه‌ندرمه‌کان دهکهونه وێزه‌یان وخه‌ڵتانی خوێنیان ده‌که‌ن و به‌به‌رچاوی هه‌موو دنیاو‌ه ده‌ست وقاچیان وردوخاش ده‌که‌ن! ئه‌م دیمه‌نان‌ه که‌ڕۆژانه دوب��اره‌ده‌ب��ن �هوه ل�ه‌و واڵت �هی جڵه‌وی حکومه‌که‌ی به‌ده‌ستی تۆوه‌یه ،ئیدی فرمێسک رشتنی تمساحیان ه بۆ مندااڵنی فه‌له‌ستین وپشتگیری کردنی الوانی راپه‌ڕیوی میسر و داواک��اری چاکسازی له‌به‌شار ئه‌سه‌د و دواجاریش ئاماده‌کرنی نه‌خشه‌رێی ئاشتی بۆلیبیا ،ئهمانه له‌نوکته‌ی بێتام و کۆن ده‌چن ک ه هیچ که‌سێک پێکه‌نینیشی پێنایه‌ت ،باشتروای ه ئه‌وه‌نده‌ی به‌چوارده‌وردا په‌ل ده‌کوتی خه‌مێک له‌حاڵی واڵته‌که‌ی خۆت بخۆیت ،چیدی وه‌ک وشترمرخ (نه‌عامه) سه‌ریخۆت م �ه‌ش��اره‌و‌ه له‌ناو زه‌لکاوی تاوانه‌کانتدا ،هه‌رچه‌ند چاوی خۆت دابخه‌یت بێ هوده‌یه ،چونکه هه‌موو که‌س ده‌تبینێت ،ئه‌وه‌ی ئێستا له‌کوردستانی داگیرکراو و بنده‌ستی ده‌سه‌اڵتدارێتی ئێوه‌دا ده‌گوزه‌رێت هیچی له‌و ناڕهزایهتیانه که‌مترنی ه که واڵت�ه عه‌ره‌بیه‌کانی گرتۆته‌وه ،رۆژان �ه ده‌یان ه �ه‌زار ک��وردی ئازادیخواز له‌سه‌رشه‌قامه‌کان‌ه و داوای ماف و ئازادی ده‌کات وخێمه‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتی یان ههڵداوه و شه‌و ورۆژ له‌مانگرتندان، ئاوڕنه‌دانه‌و‌ه له‌وخه‌ڵک‌ه ناڕه‌زایه‌ی واڵته‌که‌ی خۆت قه‌یرانه‌ک‌ه قوڵتر ده‌ک��ات �هوه ،کاتێکیش الف��اوی توڕه‌یی گه‌لی کورد هه‌ستا گۆڕه‌که‌ی ئه‌تاتورکیش له‌ره‌گ و ریش‌ه ده‌رده‌هێنن ،بۆیه پێویسته به‌رله‌وه‌ی الوه‌کانی کوردستان توڕه‌تربن و له‌جێگه‌ی کۆتری ئاشتی هه‌ڵفڕاندن .رومان‌ه ته‌قاندنی شه‌ڕ ده‌ست پێبکه‌ن هه‌رچی زوو‌ه نه‌خشه‌ڕێیه‌کی ئاشتی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی نێوان تورک وکورد بخه‌ن‌ه روو .ن��زی��ک�هی س��ی س��اڵ�ه ب �ه‌ه��اوک��اری هه‌موو هێزه‌کانی ناتۆ شه‌ڕ له‌دژی کورد ده‌که‌ن، به‌شێوازێکی زۆرملهوڕان‌ه درێژ‌ه به‌وکار‌ه بێ ئه‌نجام ه ده‌ده‌ن و بۆجارێکیش بیرتان له‌ڕێگ‌ه چاره‌ی ئاشتی نه‌کردۆته‌وه ،ئێستا چ خێر‌ه خۆتان کردووه به فریشته‌و فریاد ڕه‌سی ئاشتی جیهان؟!!. به‌راستی مایه‌ی گاڵت‌ه جاڕی‌ه له‌واڵتێکدا رۆژان ه ته‌رمی رۆڵه‌کانی گه‌له‌که‌ی له‌شاشه‌ی تیڤییه‌کانه‌و‌ه پیشان ب��درێ��ت ورۆژه‌ڤ����ی س �ه‌ره‌ک��ی میدیاکانی باس وخواسی ش�ه‌ڕو ئۆپراسیوێن بێت ،سه‌رۆکی حکومه‌ته‌که‌شی نه‌خشه‌ڕێی ئاشتی بۆ واڵتێکی تر ئاماده‌بکات که‌دوومانگ‌ه شه‌ڕی تێکه‌وتووه؟!!! به‌ڕاستی ئه‌وکاره‌ی ئه‌ردۆگان جگه له‌سه‌رلێشێوان وخۆدزینه‌و‌ه له‌راستیه‌کان هیچی دیکه‌نیه،ئه‌گه‌ر ئه‌ردۆگان ده‌خوازێت روی خۆی سپی بکات پێویسته واز له‌ترابلوس بێنێت و له‌ئامه‌ده‌و‌ه هه‌نگاو بۆئاشتی بهاوێت. kurdoshwani@yahoo.com