لیستى کوردستانى هه‌ڵبوه‌شێته‌و ه باشتره
په‌رله‌مانتارێکی یه‌کێتی
چیرۆکی راستی خه‌ته‌نه‌کردن ل ه زاری چه‌ند ژنێکه‌وه
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
8
ژمار ه 52
ساڵی دووهم
توندوتیژییه‌کان رێگری ل ه کچان دهکات بۆ خۆپیشاندانه‌کان 9
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/4/18
WWW.Chatrpress.com
(29ی نهورۆزی )2711
له‌مه‌ودوا چه‌تر 20الپه‌ڕه‌یه
نرخ 750 :دینار
ی شوبات خوێناوی کرا ()17ی نیسان هاوشێوه‌ی ( )17 شکستی گه‌وره‌ی ئابوری حکومه‌ت
( )31ملیار دینار بۆ مه‌رقه‌دی بارزان ته‌رخان ده‌کرێت «مه‌رقه‌د ب ه پرۆژه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی دانانرێت» کێشه‌ی ئوتێل سۆما
3
پاش ( )9مانگ ل ه سووتانی الیه‌نی تاوانباری نه‌دۆزراوه‌ته‌وه
(چنور محه‌مه‌د)ی رۆژنامه‌نووس بریندارێکی ()17ی نیسان به فیشه‌ک فۆتۆ :رێبه‌ر نه‌جم
3
( )50بریندار و ( )20گیراوی لێکه‌وته‌وه
خاوه‌نی هۆنراوه‌ی (له‌مه‌یدانی کوردایه‌تی):
شانازی ب ه پیشه‌ی ژینگه‌پارێزیمه‌و ه ده‌که‌م
[ سلێمانی – هێڤار قه‌ره‌داغی]
11
( )113ساڵه‌ی رۆژنامه‌وانی کوردی
رێگری و پێشێلکاری به‌رامبه‌ر
رۆژنامه‌نووسان روو ل ه زیادبووندایه12
یه‌کێک له برینداره‌کان که فیشه‌ک رانی پێکاوه فۆتۆ :زانکۆ سه‌ردار
ئێواره‌ی دوێنێ ل ه سه‌رای ئازادی پێکدادان له‌نێوان خۆپیشانده‌ران و هێز ه ئه‌منیه‌کان دروست بوو ل ه ئه‌نجامدا ( )50که‌س بریندار بوون ک ه یه‌کێکیان رۆژنامه‌نوس ه و وته‌بێژی مه‌یدانی ئازادی ئه‌و هێرشه‌ی ده‌سه‌اڵت ب ه خیانه‌ت ناوده‌بات و پێیوای ه «هه‌مان میتۆدى به‌عسه».
پارتى چاره‌سه‌رى نه‌خش ه رێگه‌یه‌ک باڵودهکاتهوه
داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌زگا حزبییه‌کان و پێکهێنانی به‌ره‌یه‌کى نیشتمانى ده‌که‌ن
[ چه‌تر ] ب ه گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان ،به‌نیاز ه نه‌خش ه رێگه‌یه‌ک بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌م ره‌وشه‌ى ئێستاى هه‌رێمى کوردستان بخاته‌ڕوو ،ل ه نه‌خش ه رێگه‌که‌شدا باس ل ه دروستکردنى به‌ره‌یه‌کى نیشتمانى ده‌کرێت ،ک ه نوێنه‌رى هه‌موو پێکهاته‌کانىکۆمه‌ڵگه‌ىتێدابێت.
سه‌رچاوه‌یه‌کى نزیک له پارتى چاره‌سه‌رى که نه‌یویست ناوى ئاشکرا بکات ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :نه‌خش‌ه رێگه‌که‌ى پارتى چاره‌سه‌رى له ( )20خاڵ پێکهاتووه و له خاڵێکیدا ده‌ڵێت :هه‌موو الیه‌ک رێکه‌ون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که به‌ره‌یه‌کى نیشتمانى (پالتفۆرم)ێک دروست بکرێت له نوێنه‌ری جه‌ماوه‌ر له شار و شارۆچکه‌کان، نوێنه‌ری رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ،نوێنه‌ری الیهنه سیاسیه‌کان «ئه‌وانه‌ی له په‌رله‌ماندان و ئه‌وانه‌شی له ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مانن ،ئه‌وانه‌شی حکومه‌ت مۆڵه‌تی پێ نه‌داون و په‌راوێزی خستوون» و که‌سایه‌تی ئه‌کادیمی و پسپۆر ،ژنان و گه‌نجان رۆڵی سه‌ره‌کی له پالتفۆرمه‌که‌دا ببینن. سه‌رچاوه‌ک‌ه وتیشى ئاماژه بۆ ئهوه کراوه :ئه‌م پالتفۆرم‌ه لیژنه‌یه‌کی تایبه‌ت و سه‌ربه‌خۆ ئه‌رکدار بکات بۆ لێکۆڵینه‌و‌ه له رووداوه‌کانی دوای ()17ی شوبات و ده‌ستنیشانکردنی تاوانباران و راده‌ستکردنیان به دادگا. به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کانی هه‌مان سهرچاوه ،پارتى چاره‌سه‌رى له نه‌خش‌ه رێگه‌که‌یدا داوا دهکات ،یاسای رێکخستنی پارته‌کان هه‌موار بکرێت و رێگه له‌بوونی ئه‌و پارتان‌ه بگیرێت که «چه‌کدار ،ئاسایش ،هه‌واڵگری» تایبه‌تیان ههیه و سه‌رجه‌م ئه‌و ده‌زگا حزبیان‌ه هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه .ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،ئه‌م پالتفۆرم‌ه حکومه‌تێکی کاتی که هه‌موو الیه‌ک رازی بکات ئه‌رکدار بکات بۆ ئ �ه‌وه‌ی هه‌تا پێش کۆتایی مانگی ( )10ئاماده‌کاری بۆ هه‌ڵبژاردنێکی خاوێن بکات و ئه‌و بڕیار و راسپاردانه‌ی که پالتفۆرمه‌ک‌ه گه‌اڵڵه‌ی کردوون پێکی بهێنێت. به‌گوێره‌ی زانیارییه‌کانی (چه‌تر) پێده‌چێت پارتی چاره‌سه‌ری له ئاینده‌یه‌کی نزیکدا ئه‌و نه‌خش‌ه ڕێی‌ه باڵو بکاتهوه.
( )17نیسان دوو مانگ به‌سه‌ر یه‌که‌مین ده‌نگى ب �ه‌رزى ناره‌زایه‌تى هاواڵتیاندا تێپه‌ڕى و وهک یه‌که‌مین رۆژى ()17ى شوباتیش ێ بریندار و ت�ه‌ق�ه‌ک��ردن ل�ه‌الی�ه‌ن هێزه‌کانى ب� چه‌ک به‌ده‌سته‌و‌ه تێنه‌په‌ڕى ،کاتژمێر چوارى پ���اش ن���ی���وه‌ڕۆى ()17ی ن��ی��س��ان هێزێکى ئه‌منی ل�ه‌ب�ه‌رده‌م پارکى دایکدا کۆبونه‌و‌ه و له‌به‌رامبه‌ریشدا رێژه‌یه‌کى به‌رچاو له‌هاواڵتیان له‌به‌رده‌م نه‌خۆشخانه‌ى عه‌لى که‌مالدا وه‌ستابوون له‌ئه‌نجامدا له نێوان هه‌ردووال پێکدادان دروستبوو که‌تێیدا هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایش به فیشه‌ک وه‌اڵمى خۆپیشانده‌رانیان دایه‌وه ،هه‌روه‌ها هێرش
ک��رای �ه س���هر م �ه‌ی��دان��ی ئ����ازادی و گ���رژى و ئاڵۆزییه‌کانى ئێواره‌ى رابردوو په‌ره‌ی سه‌ند و تێیدا ( )50که‌س برینداربوون که‌حه‌وتیان به‌فیشه‌ک بووه و نزیکه‌ى ( )20هاواڵتیش ده‌ستگیرکراوان له‌نێو برینداره‌کانیشدا رۆژنامه‌نوسێک هه‌ی ه به‌ناوی (چنور محه‌مه‌د له رۆژنامه‌ی هاواڵتى) هێزه ئه‌منیه‌کان جگه له‌وه‌ى به چه‌کى جۆراو ج��ۆر فیشه‌کیان ده‌ته‌قاند له هه‌مانکاتیشدا به‌دارالسیک هه‌ڵماتیان ده‌هاویشت و به گازى فرمێسک رێژ رووبه‌ڕووى هاواڵتیان دهبوونهوه و هاواڵتیان به به‌رد رووبه‌ڕووى هێزه چه‌کداره‌کان درێژ‌ه بۆ ل()4 دهبوونهوه.
باوکی شه‌هید سورکێو که به غازی فرمێسک رێژ له سه‌رای ئازادی بریندار بوو فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
ریکالم
هەواڵ
حکومه‌تى هه‌رێم بڕیارێکى تایبه‌ت بۆ هه‌ڵه‌بج ه ده‌رده‌کات
ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
ل �ه ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �هى ش �هه��ی��ددا ه���ه‌ن تاپۆ بکرێن له‌سه‌ر خاوه‌نه‌کانیان ،بڕێکى ک �هم پ���اره‌ش دی���ارى ده‌ک��رێ��ت ل �ه برى تاپۆکردنیان ئه‌وه‌ش له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى ش��اره‌وان��ى دی���ارى ده‌ک��رێ��ت ئ�ه‌وپ��اره‌ی� ه شتێکى ره‌مزییه. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :ئه‌و زه‌ویى و خانو و که‌الوانه‌ی سنوری شاره‌وانیمان که له سه‌ره‌تاى ساڵی ( )2011سه‌رژمێرى ک���راون ه �هم��ووی��ان ت��اپ��ۆ ده‌ک��رێ��ن ،ب ه زهوییه ( )100مه‌ترییه‌کانیشه‌وه.
2
بۆچــوون ل ه یه‌کێتی و پارتی و یه‌کگرتوو ده‌ترسم!! uسه‌ردار ستار
u
له‌گ‌ه ڵ ئه‌وه‌ی خولێکی نوێ له‌تێکۆشانی گه‌الن ده‌ستی پێکردۆته‌و‌ه و هه‌ر رۆژه و شه‌پۆلی راپه‌ڕینه‌کانی گه‌ل ،یه‌کێک ل ه دهوڵهته دیکتاتۆره‌کان دهگرێتهوه ،له‌دواین شه‌پۆلیش باشوری رۆژئ��اوای کوردستان کهوتنه نێو خۆپیشاندان و هیوا ده‌کرێت ل ه گۆڕانکاریه‌کانی سوریادا رۆڵێکی پۆزه‌تیف ببینن .ئ���ه‌وه‌ی ل �ه گۆڕانکارییه‌کانی کوردستان و هه‌رێمه‌که‌دا رۆڵ��ی کلیلی ههیه ئه‌ویش باکوری کوردستانه ،باکوری کوردستان سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی بۆ چل ساڵ ده‌چێت له‌ناو راپه‌ڕینێکی جه‌ماوه‌ریدای‌ه و هه‌م له شاخ و هه‌م له‌شار به‌رخودانێکی شکۆداریان نیشانداوه .له‌خه‌باتی چه‌کدرایدا ( )26ساڵه بێ پسانه‌و‌ه و به‌مۆدێلێکی نوێ و به‌پرنسیپی تایبه‌ت ،توانیویه‌تی چۆک ب ه گه‌وره‌ترین داگیرکه‌ری کوردستان دابنێت، به‌هه‌مانشێوه‌ش له‌خه‌باتی مه‌ده‌نیشدا شێوازێکی دیموکراتی رادیکاڵی نیشانداوه، ئه‌نجام دوو جار گهیشتوونهته په‌رله‌مان و به‌ئیراده‌ترین رۆڵیان نواندوه ،له پێنج ساڵی رابردووش گرووپ‌ه ( )20که‌سه‌که‌ی ده‌ته‌پ ه و که دواتریش بوون به‌ده‌په ،ئه‌وپه‌ڕی بوێری مه‌ده‌نیان نیشاندا ،له‌به‌رامبه‌ر فێڵبازترین حکومه‌ت له‌مێژووی تورکیادا. ل���ه‌گ���ه ڵ ئ������ه‌وه‌ی ئ���هم���ڕۆ خ �ه‌ب��ات��ی چ����ه‌ک����داری و م���ه‌ده‌ن���ی ل���ه‌ب���اک���ووری کوردستان له ئاستێکدایه ،ئیتر بتوانێت مۆدێلێکی دیموکراتی کوردی ده‌ربخات بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه ره‌واک��ه‌ی ،بۆ ئه‌مه‌ش خاوه‌ن پرۆژه و به‌رنامه‌ی خۆیه‌تی، ن �ه‌خ��ش �ه‌ی رێ��گ��ای ب �ه‌ڕێ��ز ئۆجه‌النیش واقیعانه‌ترین پرۆژه‌ی‌ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد له باکوری کوردستان و تورکیا. ئ���ه‌وه‌ی م��ن لێی ده‌ت��رس��م ل�ه ئێستادا، هێزه و الیه‌نه‌کانی هه‌رێمی کوردستانن به‌تایبه‌تیش هه‌رسێ رێکخستنی له‌سه‌ره‌و‌ه ناوم هێناون ،چونکه له هه‌ڵبژاردنه‌کانی راب������ردووی ت��ورک��ی��ام��ان بینی ک �ه ئ�ه‌و س��ێ الی�ه‌ن�ه له‌جیاتی پشتگیری بده‌ن ه الیه‌نی ک���وردی ،به پێچه‌وان‌ه بێ سێ و دوو لێکردن ،پشتیوانی ئ �ه‌ردۆغ��ان و پارته‌که‌یان کرد ،ئه‌مه‌ش زیانێکی زۆری گه‌یاند‌ه ده‌نگه‌کانی کورد .له‌ئێستادا ک ه له‌ناو ئ�ه‌و که‌ش‌ه گه‌رم‌ه له تێکۆشانی گه‌الن و رۆژان �ه‌ی خۆپیشاندان و خه‌باته جه‌ماوه‌ریه‌کان له باکوری کوردستان و تورکیا ،ده‌رف���ه‌ت دهدا که پرسی کورد بگه‌یه‌نرێت‌ه چاره‌سه‌ری ،چونکه بلۆکی کوردی خۆی ئاماده‌کردوو‌ه به‌النی که‌م ده‌نگه‌کانی دوو قات بکا ،هه‌روه‌ها تاکو ()15ی حوزه‌یرانیش قۆناغی بێ چاالکی درێ���ژک���راوه‌ت���هوه ،ئ �ه‌وک��ات ه �هر ک �ه‌س و الیه‌نێک له‌باشووری کوردستانیش ئه‌رکی دهکهوێته سه‌رشان ،له هه‌ڵبژاردنه‌کانی تردا راگه‌یاندنه‌کانی یه‌کێتی و پارتی و یه‌کگرتوو به ره‌سمی پشتیوانی ئه‌که‌په‌یان کرد ،تاگه‌یشت‌ه ئه‌و ئاسته‌ی وتاره‌کانی ئ �ه‌ردۆغ��ان راس��ت�ه‌وخ��ۆ ل�ه که‌ناڵه‌کانیان ب���گ���وازن���هوه ،ب �هه �هم��ان ش��ێ��وه ب��رای��ان��ی یه‌کگرتووش ئه‌ندام‌ه به‌رزه‌کانیان شێلگیران ه پێداگریان له سه‌رکه‌وتنی ئه‌که‌پ‌ه ده‌کرده‌وه. س �ه‌ف �ه‌ری ئ���ه‌ردۆغ���ان و وه‌زی����ره زۆڵ � ه ک��ورده‌ک �ه‌ی بۆ هه‌رێمی کوردستانیش به‌پله‌ی یه‌که‌م بۆ سێ ب��اره پشتیوانی ک��ردن�ه‌وه‌ی��ان ب��وو ل�ه‌الی�ه‌ن دۆسته‌کانیان، ب���هر ل����ه‌وه‌ش پ��ارت �ه‌ک �ه‌ی ئ���ه‌ردۆغ���ان ل ه ناوه‌ڕاستی مانگی شوبات ،ده‌زگاکانی راگه‌یاندنی هه‌رێمی کوردستانی به‌ناوی خولی راگه‌یاندنی بانگهێشی تورکیا ک��رد ،له‌شاری گه‌شتوگوزاری ئه‌نتاڵیا میوانداریه‌تی ک��ردن ،تاکه داوایه‌کیش ئهوه بووه« ،تکایه له‌کاتی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کان یارمه‌تیمان بده‌ن». ئ���ه‌وه‌ی ل �ه ئێستا گرنگه ئ��ای��ا پارت ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان و راگه‌یاندنه‌کانیان ،هه‌مان ئه‌رک‌ه به‌کرێگیراویه‌ته‌که‌ی راب��ردووی��ان دووب��اره دهکهنهوه ؟ یان وه‌کو شه‌ره‌فه‌دین ئاڵچی تۆب‌ه ده‌که‌ن و دێن‌ه به‌ره‌ی گه‌ل و به‌هه‌وڵی هه‌موومان وهک چۆن پارته‌کانی مه‌هه‌پ‌ه و جه‌هه‌پ‌ه له کوردستان ده‌رکران، له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش ئه‌ردۆغان و ئه‌که‌پ‌ه شار به‌ده‌ر بکه‌ین.
ههڵهبجه ل�ه لێدوانێکیدا ب��ۆ (چه‌تر) هه‌ڵه‌بج ه وتى :دواى هه‌وڵ و ماندوبونێکى زۆر ئاسۆ موحه‌مه‌د حکومه‌تى هه‌رێم له ( )3/28بڕیارێکى تایبه‌تى ب��ۆ ش��اره‌ک�هم��ان ده‌رک���رد ،ک ه تایبهته به تاپۆکردنى سه‌رجه‌م خانو و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان که‌الوه‌کانى ش��ارى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید، به بڕیارێکى تایبه‌ت سه‌رجه‌م چونکه ئه‌م شاره به‌شێکى زۆر له خانو خانو و که‌الوه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه تاپۆ دهکات ،سه‌رۆکى شاره‌وانى و که‌الوه‌کانى تاپۆیان نیه. سه‌رۆکى شاره‌وانى وتیشى :ئێستا ل ه شاره‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت له هه‌وڵى پێکهێنانى لیژنه‌داین بۆئه‌وه‌ى ئێستاوه له هه‌وڵداین بۆ بڕیاره‌که بخه‌ینه بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه، جێبه‌جێکردنى ئه‌و بڕیاره. (خ���در ک �ه‌ری��م) س �ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى ه �هم��وو ئ��ه‌و زه‌وی���ى و ک���ه‌الوان���هى ک ه
خوێندکارانی زانکۆی سه‌اڵحه‌دین به‌شدارى ئاهه‌نگى ده‌رچوون ناکه‌ن روونکردنه‌وه‌یه‌کیش له‌وباره‌یه‌و ه باڵوده‌که‌نه‌وه.
چه‌ترپرێس
کۆمه‌ڵێک خوێندکار و قوتابى زانکۆى (سه‌اڵحه‌دین) له هه‌ولێر ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن ،وهک وه‌فادارییه‌ک بۆ قوربانیانی رووداوه‌که‌ی ()17ی شوبات خوێندکارانی قۆناغی چواره‌می زانکۆی سه‌اڵحه‌دین ئاهه‌نگی ده‌رچوون ره‌تده‌که‌نه‌وه و
ل��ه روون���ک���ردن���ه‌وه‌ک���ه‌ی ق��وت��اب��ی��ان��ی زانکۆی سه‌اڵحه‌دیندا که وێنه‌یه‌کى ب ه (چه‌ترپرێس) گه‌یشتووه ،ئاماژه بۆ ئهوه کراوه :ئێمه وهک کۆمه‌ڵێک قوتابی و خوێندکاری قۆناغی چواره‌می زانکۆی س���ه‌اڵح���ه‌دی���ن ،وهک ه��اوس��ۆزی��ی �ه‌ک ب��ۆ ه��اوڕێ��ی��ان��م��ان ل �ه س���ه‌رای ئ��ازادی��ی سلێمانی و سه‌رجه‌م س �هرا ئازاده‌کانی ت���ری ک��وردس��ت��ان و وه‌ف���اداری���م���ان بۆ خوێنی شه‌هیدانی کاره‌ساته‌که‌ی ()17
ی ش��وب��ات ،ب��ڕی��ارم��ان��دا ب �هش��داری ل ه ئاهه‌نگی ده‌رچوونی قۆناغی چواره‌مدا نه‌که‌ین. له روونکردنه‌وه‌که‌دا داواش له سه‌رجه‌م ق��وت��اب��ی��ان و خ��وێ��ن��دک��اران��ی زان��ک��ۆی س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن ک����راوه ،وهک ده‌رب��ڕی��ن��ی ک�هم��ت��ری��ن ه��اوس��ۆزی��ی و پشتیوانیان بۆ خۆپیشانده‌رانی س �ه‌رای ئازادیی و سه‌رجه‌م ناوچه‌کانی دیکه‌ی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ،ب �هش��داری��ی ل �ه ئاهه‌نگى ده‌رچوندا نه‌که‌ن و ره‌تى بکهنهوه.
گروپێکى فشار له‌ناحیه‌ى سیروان داده‌مه‌زرێت
ده‌بین ه بڵندگۆى شه‌قامى خرۆشاو
چه‌تر چۆمان عوسمان
گروپی ده‌نگ «بۆ فشار خستنه‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت و چاودێریکردنى کاره‌کانى داموده‌زگاکانى سنورى ناحیه‌ى سیروان و گه‌یاندنى داخوازى و کێشه‌کانى هاواڵتیان ب ه ناوه‌نده‌کانى بڕیار ،هاوکات ده‌ربڕینى پاڵپشتى خۆیان بۆ خۆپیشانده‌ران» ل ه یادى ئه‌نفالدا خۆیان راگه‌یاند.
(هونه‌ر مسته‌فا) رێکخه‌رى گروپه‌ک‌ه بۆ (چه‌تر) وتى :ئێمه وهک کۆمه‌ڵێک گه‌نج له ناحیه‌ى سیروان له سۆنگه‌ى هه‌ستکردن
به کێشه وگرفت و ناته‌واوییه‌کان هه‌ستاین کوردستان پاڵپشت ده‌بین ،ئاماده‌ى هاوکارى به راگه‌یاندنى (گ��روپ��ى فشارى ده‌ن��گ) و پێکهوه کارکردنین له‌گ‌ه ڵ هه‌ر الیه‌ن و بۆ چاودێریکردنى ئ�ه‌داى داموده‌زگاکانى گروپ و ڕێکخراو و ده‌سته‌یه‌کى دیکه‌دا سنورى ناحیه‌ى سیروان و گه‌یاندنى داخوازى که مه‌به‌ستیان کارکردن بێت بۆ باشترکردنى و کێشه‌کانى ه��اواڵت��ی��ان ب�ه ناوه‌نده‌کانى ره‌وشى هه‌رێم و گوزه‌رانى هاواڵتیان. راشیگه‌یاند :پێویسته ده‌سه‌اڵت هه‌رچى بڕیار و الیهنه به‌رپرسه‌کان و هاوده‌نگ بوون له‌گ‌ه ڵ کۆى داخوازییه‌کانى شه‌قام و زوتر‌ه به دهم داخوازیه‌کانى جه‌ماوه‌ره‌و‌ه بچێت ێ له راى هاواڵتیان بگرێت ،بۆئه‌وه‌ى ئاراسته‌کردنى ،به ئومێدى باشکردنى کۆى و گو ئ �ه‌و که‌موکورتى و ن��ات�ه‌واوی��ان�هى که ل ه کێشه‌کان به ئاراسته‌یه‌کى مه‌ده‌نیان‌ه و ل ه ئێستاى هه‌رێم به گشتى و سنورى کارکردنى به‌رژه‌وه‌ندى هاواڵتیاندا چاره‌سه‌ر و یه‌کالیى بکرێنه‌وه. ئه‌م گروپه به تایبه‌تیدا ههیه. ئه‌وه‌شى وت :له‌پێناو نیشتمانێکى ئارام و وتیشى :شێوازى کارکردنى ئێمه ته‌نها میکانیزمێکى مهدهنیانهیه و به‌دورین ل ه ئاوه‌دان و ژیانێکى شه‌ره‌فمه‌ندان‌ه بۆ هاواڵتیان هه‌موو جۆره کارکردنێکى نامه‌ده‌نیان‌ه بۆ و ئاینده‌یه‌کى گه‌ش بۆ نه‌وه‌کانى داهاتوو، چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان ،ئێمه له‌گ‌ه ڵ گروپى ده‌نگ ده‌که‌ین‌ه بڵندگۆى گه‌یاندنى کۆى ئه‌و ده‌ست‌ه و گروپه فشار‌ه جیاجیایانه‌ى ده‌نگى ناڕازى هاواڵتیان و شه‌قامى خرۆشاو. دی��ک�هى ش��ار و شارۆچکه‌کانى هه‌رێمى
«به‌رده‌وامن ل ه سه‌رکوتکارى»
گه‌نجانى رانیه :به‌رپرسان ناتوانن ئه‌م هه‌رێم ه ل ه به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵک به‌ڕێوه‌به‌رن چه‌تر
گروپى گه‌نجانى رانی ه ل ه به‌یاننامه‌یه‌کدا ک ه وێنه‌یه‌کى ب ه (چه‌تر) گه‌یشتوو ه ئه‌و ه ده‌خه‌نه‌ڕوو ،ک ه به‌رپرسان ناتوانن ئه‌م هه‌رێم ه ل ه به‌رژه‌وه‌ندى گه‌له‌که‌مان به‌ڕێوه‌ببه‌ن، راشیده‌گه‌یه‌نن ئه‌وان بێ ئومێد بوون ل ه ده‌سه‌اڵت و ل ه ناڕه‌زایه‌تى به‌رده‌وام ده‌بن.
گ�ه‌ن��ج��ان��ى ران��ی �ه ده‌ڵ��ێ��ن :ئێمه وهک ێ ئومێدبووین گروپی خوێندکارانی رانیه ب له‌و دهسهاڵته و پێمانوای‌ه به‌رپرسان ناتوانن ئ�ه‌و هه‌رێم‌ه له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی گه‌له‌که‌مان به‌ڕێوه‌ببه‌ن ،بۆیه ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ی ێ سه‌رۆکایه‌تییه‌ک‌ه ب�ه باشترین ه�ه‌رس� چ��اره‌س �هر داده‌ن��ێ��ی��ن ب��ۆ کۆتایی هاتنی قه‌یرانی به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمی کوردستان. ئه‌وه‌ش ده‌ڵێن «ئێمه وهک خوێندکارانی ده‌ڤ �ه‌ری ڕاپه‌ڕین نایشارینه‌و‌ه که به‌ر ل ه ()17ی شوبات که‌مێک ئومێدمان هه‌بوو به ده‌سه‌اڵت که چاکسازی بکات ،به‌اڵم له ئێستادا هیچ هیوایه‌ک به‌دی ناکه‌ین و پێمانوای‌ه دوو پارت‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌ک‌ه به‌رده‌وامن ل �ه الس��ای��ی ک���ردن���ه‌وه‌ی هه‌ڵسوکه‌وتی دوژم��ن��ان��ی ک���ورد و وازی���ان نه‌هێناو‌ه ل ه
ره‌فتاره‌کانی سه‌رده‌می شه‌ڕی ناوخۆ ،ئه‌وان به‌رده‌وامن له سه‌رکوتکاری و پاوانکاری ێ ب �ه عه‌قڵیه‌تی خێڵه‌کی و و دهی���ان���ه‌و ن��اس�ه‌رده‌م��ی��ان�ه و دوور ل �ه دیموکراسی به‌رده‌وام بن له ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی هه‌رێمی کوردستان و کایه‌کانی کۆمه‌ڵگه«. ئ�����ه‌وه‌ش ده‌خ�����ه‌ن�����ه‌ڕوو« :ئ��ێ��م �ه وهک گروپی خوێندکارانی رانیه ،رایده‌گه‌یه‌نین ێ ده‌ن���گ ن��اب��ی��ن و ب����ه‌رده‌وام ه�ه‌رگ��ی��ز ب � ده‌بین له خۆپیشاندان تا به کردار وه‌اڵمی داخوازییه‌کانمان ده‌درێ��ت�هوه و به‌ره‌نگاری هه‌موو رێگرییه‌کیش دهبینهوه ،که به‌رامبه‌ر خوێندکاران بنوێندرێن ،به‌رپرسیارێتی هه‌ر ڕووداوێکیش ده‌خه‌ین‌ه ئه‌ستۆی ده‌سه‌اڵت ل���ه ک��ات��ی روودان�������ی پ��ش��ێ��وی ب �هه��ۆی سیناریۆ و رێگرییه‌کانی ده‌س���ه‌اڵت ل ه چاالکییه‌کانمان».
ده‌سته‌ى داکۆکى :ب ه فشارى ئێم ه به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى بازیان البراوه
زانا به‌هادین :هێشتا به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌م چه‌تر هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم
ده‌سته‌ى به‌دواداچوون و داکۆکى ل ه مافه‌کانى خه‌ڵکى بازیان، ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌که‌ن ،له‌ژێر فشارى ئه‌واندا به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى بازیان له‌سه‌ر کار البراو ه و به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌که‌ش ئه‌و ه ره‌تده‌کاته‌و ه و ده‌ڵێت :هێشتا به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌م.
(ب�ه‌ڵ��ێ��ن ع��وس��م��ان) ئ�ه‌ن��دام��ى ده‌س��ت�هى ب����ه‌دواداچ����وون و داک��ۆک��ى مافه‌کانى خه‌ڵکى بازیان به (چه‌تر)ى وت :الدانى (زان����ا ب �هه��ادی��ن) ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هرى ناحیه‌ى بازیان به فشارى (ده‌سته‌ى به‌دواداچون و داکۆکی له مافه‌کانى خه‌ڵکى بازیان) بووه ،ههرچهنده پارێزگارى سلێمانى ده‌ڵێت: ئه‌م ه شتێکى ئیدارى ئاساییه ،به‌اڵم ئێم ه وا پێمانوای ه فشاره‌کانى ئێمه کاریگه‌رى هه‌بێت ،چونک ه ئێمه ( )1400واژوم��ان بۆ پشتگیرى له داواکارییه‌کانى خه‌ڵک ک���ۆک���ردهوه ،ب��ۆی � ه ئێمه ب � ه فشارێکى
جه‌ماوه‌رى ده‌زانین. وت��ی��ش��ى :ئێستا ب�ه‌ن��ی��ازن ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى ناحیه‌ى (ته‌کیه‌ى جه‌بارى) بهێنن ،ئێمه‌ش ن���اڕازی���ن ،چ��ون��ک� ه ش��ت��م��ان زۆر ل�ه‌س�هر بیستووه ،ب��ۆ ئ �هم مه‌به‌سته‌ش س�ه‌ردان��ى پارێزگاى سلێمانیمان ک���ردووه ،هه‌روه‌ها سه‌ردانى په‌رله‌مانمان کرد له هه‌ولێر و نوسینگه‌ى په‌رله‌مان له سلێمانیش ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا یاداشتێکى ( )20خاڵیمان ئاماده کردووه. ئه‌وه‌شى وت :ناوه‌رۆکى ( )20خاڵه‌که، به قه‌زاکردنى بازیانه ،گۆڕینى به‌شێک
ل ه به‌رپرس ه ئیداریه که‌مته‌رخه‌مه‌کانه، ه���ه‌روه‌ه���ا نه‌هێشتنى ده‌س��ت��ى ح���زب ل ه حکومه‌تدا ،پ���رۆژهى خزمه‌تگوزاری ه ل ه ب���وارى پ�����هروهرده ،ته‌ندروستى،گه‌نجان، وه‌رزش و گونده‌کان...هتد. سه‌باره‌ت ب ه هێنانى به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى جه‌باریش بۆ بازیان و دانانى له جێگه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى له‌کار البراو (به‌ڵێن عوسمان) وت��ى :ئێم ه کۆمه‌ڵێک زانیاریمان الی ه له‌سه‌ر ئه‌و که‌سه ،که که‌مته‌رخه‌م بووه ل ه ناحیه‌که‌ى خۆى ،هه‌روه‌ها ئێم ه ده‌مانه‌وێت ک�ه‌س��ێ��ک��ى خ�ه‌ڵ��ک��ى ب���ازی���ان ب��ک��رێ��ت ب ه
به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى بازیان. (زان���ا ب �هه��ادی��ن) ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى له‌کار الب���راوى ناحیه‌ى ب��ازی��ان ل �ه‌و ب��اره‌ی �هوه ب ه (چه‌تر)ى وت :من ج��ارێ ده‌ستم له‌کار نه‌کێشاوه‌ته‌وه ،هێشتا به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى بازیانم ،به‌اڵم بڕیاره گۆڕانکارى ل ه یه‌که‌ى ئ��ی��دارى پێنج ناحیه‌دا بکرێت ،ئه‌وانیش (ب�ه‌رزن��ج�ه ،ته‌کیه‌ى ج �ه‌ب��ارى ،زه‌ڕای���ه‌ن، بازیان و عه‌ربه‌ت) له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا من ده‌بم ه به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى (زه‌ڕای�ه‌ن) و به‌ڕێوه‌به‌رى ته‌کیه‌ى جه‌باریش ده‌بێت ه به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى (بازیان).
سۆزانی خاڵ ه شه‌هاب ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ی رهت ده‌کاته‌و ه چه‌تر پرێس زانکۆ سه‌ردار
ناوبراو ل ه لێدوانێکی تایبه‌تدا بۆ (چه‌ترپرێس) وتی «نه‌خێر شتی وانیه».
(سۆزانی خاڵ‌ه شه‌هاب) له‌لێدوانێکی تایبه‌تدا بۆ ماڵپه‌ڕی (چه‌ترپرێس) ده‌نگۆی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ده‌نگۆی ئه‌وه‌ی به‌نیازی ده‌ست له‌کارکێشانه‌و‌ه بێت، ئه‌وه‌ی ئه‌ندامی په‌رله‌مانی به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک رهتکردهوه وتی «نه‌خێر کوردستان و سه‌رۆکی فراکسیۆنی کوردستانی (سۆزانی خاڵ ه شه‌هاب) شتی وانیه» له‌باره‌ی ئ �ه‌وه‌ی رێگه‌شیان به‌نیازی ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌یه ،پێنه‌دابێت وت���ار بخوێنێتهوه ل �ه رۆژی ی ل ه یادی ئه‌نفالدا له‌چه‌مچه‌ماڵ ،سۆزان وتی :ئه‌و ئه‌مه‌ش له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ه ێ ههیه دڵ��ی ل ه ێ مانان « ک قسان‌ه ب کاره‌ساتی ئه‌نفالدا ل ه چه‌مچه‌ما ڵ رێگه‌یان نه‌داو ه وتار بخوێنێتهوه ،که‌سوکاری خۆی عاجز بێت» ،وتیشی
ل �ه‌وی��اده‌دا «چ��ووم تاجه‌گوڵینه‌م دان��اوه و زۆریش خۆشحاڵ بوون ،وه‌ڕێکه‌وتنیشمان له‌سه‌ر ئهوه بووه که پێموتن من وتار ناده‌م، چونکه حه‌ز ناکه‌م له رۆژی ئه‌نفالدا وتار بده‌م و ئهوه رۆژێک‌ه تایبهته به خۆیان و پێویست ناکات من وتار ب��دهم» وتیشی: «ده‌توانی په‌یوه‌ندی بکه‌یت به رێکخه‌ران و قایمقامیه‌ت ،ئهوه (حکومه‌ت و رێکخراوی هه‌ڵوێست) کردیان ،باوه‌ڕ ده‌که‌ی ئه‌گه‌ر ێ من ده‌چم ئهوه ده‌که‌م، شتێکی واش بووب ێ ههیه له که‌سی خ��ۆی عاجز بێ، ک ێ مانایه» به‌راستی ئهوه قسه‌یه‌کی زۆر ب
. له هه‌واڵێکی ماڵپه‌ڕی ستانده‌ردا ئهوه هاتووه دوای ئه‌وه‌ی سۆزانی خاڵ‌ه شه‌هاب و ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌که‌ی هاوشانی له‌الیه‌ن جه‌ماوه‌ری خۆپێشانده‌ری چه‌مچه‌ماڵه‌و‌ه ده‌رک�����ران زۆر ن��ی��گ �هران و دڵ��س��اردب��وون و ڕای��ان��گ�ه‌ی��ان��دووه ک �ه‌ئ �ه‌وان نه‌یانزانیووه خه‌ڵک ئهوهنده لێیان ت��وڕه‌و بێزاره .به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا سۆزانی خاڵ‌ه شه‌هاب وتی: «م��ن خ��وان �ه‌ک��رده رق��م ل�ه هه‌رکه‌سێک ێ ئه‌وا قه‌د له که‌سوکاری شه‌هید هه‌ستاب و ئ�ه‌ن��ف��ال قینم ن��ی �ه ،م��ن ک�ه‌س��وک��اری
ش�هه��ی��د و ئ �ه‌ن��ف��ال��ک��راو ب �ه‌ک �ه‌س��وک��اری خۆم داده‌نێم ،وه ئه‌و جۆره مناسه‌باتانه‌ش ێ مناسه‌باتی خه‌ڵکه‌ک‌ه خۆیه‌تی و ده‌ب خۆشیان داکۆکی له‌مافی خۆیان بکه‌ن» و «ک���ه‌س���وک���اری ش �هه��ی��دان و ئ�ه‌ن��ف��ال که‌سوکاری منن و هه‌رگیز لێیان توڕه‌نیم وه هه‌رگیز حاڵه‌ته‌که‌ش ئهوه نهبووه که ئێوه باسی ده‌که‌ن ،بۆ ده‌ست له‌کاربکێشمه‌وه، چیبوو‌ه و ئه‌م ئیدیعای‌ه بۆ ده‌ک��رێ؟ من پێت ده‌ڵێم که‌سوکاری ئه‌نفالکراوان ل ه ده‌رگ��اش �هوه ده‌رم بکه‌ن من له‌په‌نچه‌ره‌و‌ه ده‌چمه‌و‌ه بۆ الیان».
ل ه بودجه‌ی ئه‌مساڵدا چه‌ندین پرۆژه‌ی ناحکومی پاره‌که‌ی ده‌درێت
خوێندنگاى شیوفات به‌قه‌د زانکۆکانى گه‌رمیان و رانی ه و هه‌ڵه‌بج ه پاره‌ى بۆ تهرخانکراوه ئاماده‌کار
هانا ئازاد ل ه بودجه‌ی ساڵی ( )2011ک ه ئێستا په‌رله‌مان قسه‌ی له‌سه‌ر نه‌کردووه، ته‌نها بۆ مه‌رقه‌دى بارزان ()31 ملیار له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێمه‌و ه دابینکراو ه و به‌هه‌مانشێوه‌ی ساڵی پێشوو بودجه‌یه‌کی گه‌ور ه بۆ خوێندنگای شیوفاتی تورکی دابین کراوه ،که دهکات ه نزیکه‌ی بودجه‌ی زانکۆکانى گه‌رمیان و رانی ه و هه‌ڵه‌بج ه و چاودێرێکى ئابوریش ئه‌م ه به‌تاوانى ئابورى ناو ده‌بات.
ل���ه ب����ودج����ه‌ی س���اڵ���ی ( )2011ک ه ئێستا په‌رله‌مانی کوردستان خوێندنه‌وه‌ی بۆنه‌کردووه ،چه‌ندین پرۆژه‌ی حزبی پاره‌یان له‌الیه‌ن حکومهتهوه بۆ دابین کراوه ،له‌وباره‌یه‌و‌ه دادوه‌ر هیوا فاریق ،ئه‌ندامى ده‌سته‌ی داواکارى گشتى ئاشکرایکرد :به‌پێى مادده‌ى ()341ى یاسای سزادانى عێراقى به‌هه‌ده‌ردانى پاره‌ى ده‌وڵه‌ت یان سه‌رفکردنى پاره‌ى حکومه‌ت بۆ الیه‌نێکى دهرهوهى حکومه‌ت تاوان‌ه و سزاى ههیه. هیوا فاریق وتیشى ،هه‌رله‌یاسایى سزادانى عێراقى سزاى زیندانى بۆ ماوه‌ى حه‌وت ساڵ دانراوه بۆ ئه‌وانه‌ی پاره‌ى میلله‌ت ته‌خشان و په‌خشان ده‌که‌ن. به‌بڕواى مامۆستایه‌کى کۆلیژى کارگێڕى و ئابورى زانکۆى سه‌الحه‌دین ،ئه‌گه‌ر پاره‌ى حکومه‌ت بۆ سودى گشتى سه‌رف نه‌کرێت دهچێته چوارچێوه‌ى رێسایه‌کى ئابوریانه‌ی فاشل ،واته به‌فیڕۆدانى پارهیه. ئه‌یوب سماقه‌ى بۆ (چه‌تر)ی ئاشکرا کرد: له‌بودجه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان هیچ خه‌رجکردنێکى ئابوریان‌ه نابینرێت ،ئه‌وه‌ى هه‌ی ه دهچێته چوارچێوه‌ى (ئیستغالل) کردنى پاره‌ى
n
وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده ،پێشمه‌رگ ه و ناوخۆ زۆرترین بودجه‌ی هه‌رێمیان بۆ سه‌رف ده‌کرێت /ئاماری په‌رله‌مان
›› چاودێرێکی ئابوری )31( :ملیار دینارى مه‌رقه‌دى بارزان پرۆژه‌ى چوار ساڵى ناوچه‌ى بارزان و ده‌وروبه‌رى دابین دهکات داواکاری گشتی :سزاى زیندانى بۆ ماوه‌ى حه‌وت ساڵ دانراوه بۆ ئه‌وانه‌ی پاره‌ى میلله‌ت ته‌خشان و په‌خشان ده‌که‌ن ئابوری ناسێک :مه‌رقه‌د به پرۆژه‌ى وه‌زاره‌تى دارایى دانانرێت
راپۆرت ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
میلله‌ت. ئه‌و مامۆستایه‌ی کۆلیژى ئابورى ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،پرۆژه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان زۆرت��ری��ن پ���اره‌ى میلله‌تى لێ به‌هه‌ده‌ر ده‌درێت که باشترین نمون‌ه ئه‌و هه‌موو ئۆتۆمبێله‌ى فه‌رمانگه‌کان و دواکه‌وتنى پرۆژه‌کان و تێل به‌ندکردنى سه‌یرانگاکانه. ه��اوک��ات عه‌لى حه‌مه‌ساڵح ،چ��اودێ��رى ئابورى به (چه‌تر)ی راگه‌یاند ،ته‌رخانکردنى زیاتر له ( )31ملیار دینار بۆ مه‌رقه‌دى بارزان ئه‌وپه‌رى شکستى حکومه‌ت ده‌رده‌خات له‌بوارى ئابوریدا. وتیشى ،پرۆژه‌ی مه‌رقه‌دى بارزان که له ()2008هوه ده‌ستکراو‌ه به جێبه‌جێ کردنى ته‌مه‌نه‌که‌ى زۆرى خایاندوو‌ه که له‌وماوه‌ی ه پاره‌ى تیاسه‌رفکراو‌ه گه‌وره‌ترین به‌فیرۆدانى پارهیه. ع�ه‌ل��ى ح�هم�ه‌س��اڵ��ح ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��دا: پ��رۆژه‌ک �ه وهک پ���ڕۆژه‌ى وه‌زاره‌ت����ى دارای��ى هه‌ژمارکراو‌ه له‌کاتێکدا له‌سیاسه‌تى ئابورى مه‌رقه‌د به پرۆژه‌ى وه‌زاره‌تى دارایى دانانرێت. به‌پێى خه‌ماڵندنى ئه‌و چاودێر‌ه ئابوری ه ( )31ملیار دینار که بۆ مه‌رقه‌دى بارزان تهرخانکراوه پ��رۆژهى چ��وار ساڵى ناوچه‌ى بارزان و ده‌وروبه‌رى دابین دهکات. ناوبراو له‌درێژه‌ی لێدوانه‌که‌یدا بۆ (چه‌تر) ده‌شڵێت :مه‌رقه‌ده‌که‌ى بارزان که به پرۆژه‌ى درێژخایه‌نى وه‌زاره‌تى دارایى و ئابورى هه‌ژمار ک���راوه و چ���وار س��اڵ ک���ارى تێداده‌کرێت به‌وپێی‌ه ده‌بێت حکومه‌ت سااڵنه پ��اره‌ى بۆ ته‌رخانبکات. ئهمه له‌کاتێکدای‌ه ئابوریناسێک ک ه نه‌یویست ناوی بهێنرێت رایگه‌یاند :پرۆژه‌ى نۆژه‌نکردنه‌و‌ه و قیرتاوکردنى رێگاى دوو سایدى بانیمه‌قان -دوک��ان ( )14ملیارى پێویسته له‌مه‌ش زیاتر ( )31ملیار که‌بۆ مه‌رقه‌دى بارزان تهرخانکراوه ده‌توانرێت ()25 خوێندنگاى سه‌رده‌میانه‌ى پێ دروست بکرێت، جگه له‌وه‌ى له بودجه‌ى هه‌موو ساڵێکى هه‌رێم
3
پاره‌ى بۆ ته‌رخانده‌کرێت. به‌دواداچوونه‌کانى (چه‌تر) ئاشکرایده‌که‌ن، پارساڵ ( )36ملیار دینار له‌سه‌ر بودجه‌ى وه‌زاره‌ت�������ى دارای�����ى ک��اب��ی��ن �هى ش�هش�هم��ی ح��ک��وم�ه‌ت ت�ه‌رخ��ان��ک��را ب��ۆ دروس��ت��ک��ردن��ى خوێندنگاى شیوفاتى نێوده‌وڵه‌تى له‌کاتێکدا ئه‌م خوێندنگای‌ه له‌الیه‌ن که‌رتى تایبه‌ته‌و‌ه دروستکرا ئ�ه‌و پ��اره‌ی�هش تائێستا نازانرێت به‌چى سه‌رفکراوه. به‌وته‌ی چاودێرانی ئابوری کردنه‌و‌ه و دروستکردنى خوێندنگایه‌کى هاوشێوه‌ى شیوفاتى نێوده‌وڵه‌تى ته‌نها ( )10ملیار دینارى تێده‌چێت. سه‌رچاوه‌یه‌ک له‌وه‌زاره‌تى دارایى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئاشکرایکرد ،له‌چه‌ند ساڵى راب���ردوو سه‌رجه‌م پ��رۆژه حزبیه‌کان و بودجه‌ى مه‌ڵبه‌ند و رێکخراوه‌کانیش وهک پ��رۆژه‌ی وه‌زاره‌ت��ى دارای��ى مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ کراوه. سه‌رچاوه‌ک‌ه وتیشى ،زانکۆ سابیس که‌رتى تایبه‌ت کاره‌کانى بۆ ئه‌نجامداو‌ه و ()21 ملیارى بۆ تهرخانکراوه و له‌سه‌ر پ��رۆژهى وه‌زاره‌تى ناوبراو هه‌ژمارکراو‌ه و خوێندنگاى شیوفاتى ده��ۆک��ی��ش ( )36م��ل��ی��ارى بۆ ت�ه‌رخ��ان��ک��راوه و ب�هه�هم��ان ش��ێ��وهى پ���رۆژهى وه‌زاره‌ت مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ کراوه. (چه‌تر) له به‌دواداچوونه‌کانى گه‌یشتۆت ه ئه‌وه‌ى که خوێندنگاى شیوفاتى نێوده‌وڵه‌تى له‌دهۆک به‌قه‌د زانکۆکانى گه‌رمیان و رانیه و ههڵهبجه پاره‌ى بۆ تهرخانکراوه ئه‌م ه له‌کاتێکدا بودجه‌ی حکومه‌تی بۆ دابین ده‌کرێت ،ب�ه‌اڵم سااڵنه خوێندکاران ده‌بێت ( )4400دۆالر بده‌ن بۆ خوێندن. کاردۆ محه‌مه‌د ،ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ئ��ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ل�ه‌ب��ودج�هى ئه‌مساڵدا فشار خ��راوه‌ت �ه سه‌ر وه‌زاره‌ت��ى دارای��ى که پ��ڕۆژه‌ى حزبى نه‌هێڵن، به‌اڵم هه‌ندێک پ��رۆژه ماوه که هى چه‌ند ساڵى رابردوون.
دوای نۆ مانگ ل ه سوتانی ئوتێل سۆما سه‌رۆکی حکومه‌ت لیژن ه له‌سه‌ر شاره‌وانی پێکناهێنێت
«بۆمان ده‌رکه‌وت ک ه زیاتر الیه‌نی شاره‌وانى و گه‌شتوگوزار که‌مته‌رخه‌مبوون» ئاماده‌کار
زانکۆ سه‌ردار ماوه‌ی نۆ مانگ زیاتر ه ئۆتێل سۆما سوتاو ه و تا ئێستا الیه‌نی که‌موکورتی سزا نه‌دراو ه و سه‌رۆکی لیژنه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌ش ده‌ڵێت سه‌رۆکی حکومه‌تمان ئاگادار کردووه‌ته‌و ه ک ه لێکۆڵینه‌و ه ل ه شاره‌وانی و گه‌شتوگوزار بکات به‌اڵم نه‌یکردوو ه و شاره‌وانیش ده‌ڵێت من که‌مته‌رخه‌م نه‌بووم.
م����اوه‌ی ن��ۆ م��ان��گ و چ�ه‌ن��د رۆژ ب ه سه‌ر تێپه‌ڕبوونی رووداوی سوتانی ئوتێل س��ۆم��ای ش��اری سلێمانی تێپه‌ڕده‌بێت و تا ئێستا ئ�ه‌و لیژنانه‌ی پێکهات الیه‌نی ت��اوان��ب��اری ن���ه‌دۆزی���وه‌ت���هوه .ئ �ه‌وک��ات �ه‌ی ئوتێله‌ک‌ه سوتا له شه‌وى ()2010/7/15 ب��ڕی��اردرا ک�ه لیژنه‌یه‌ک پێکبهێندرێت ب��ۆ دۆزی���ن���ه‌وه‌ی الی �ه‌ن��ی ک �هم��وک��ورت. ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه سه‌رۆکی لیژنهکه ن��از نورى عارف ،که هاوکات سه‌رۆکى فه‌رمانگه‌ى داواکارى گشتی‌ه له‌سلێمانی له لێدوانێکیدا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) رای��گ �ه‌ی��ان��د «ده‌رئ �ه‌ن��ج��ام��ى ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�ه‌وه‌ک�ه ب��ۆم��ان ده‌رک������ه‌وت ک ه زیاترینى الی�ه‌ن��ی ش��اره‌وان��ى و گه‌شت و گوزار که‌مته‌رخه‌مبوون ،بۆیه داوامان کرد ێ بۆ لێکۆڵینه‌و‌ه لیژنه‌ى تایبه‌ت پێکبهێنر له‌گه‌ڵیاندا ،ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه تائێستا ئه‌و لیژنه‌ی‌ه پێکنه‌هێراو‌ه و لێپرسینه‌وه‌شیان له‌گه‌ڵدا نهکراوه» ناوبراو رایگه‌یاند «ئێم ه ێ داواى وهک داواکارى گشتى چه‌ند جار خ��ۆم��ان ک����ردووه ل �ه‌س �ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌بڕیارى ئه‌و ئه‌م لیژنه‌ی ه ێ له‌سه‌ر لێپرسینه‌و‌ه پێکهات که کار بکر له‌گ‌ه ڵ ئه‌و کهسانه به‌اڵم بهداخهوه تا ئێستا نهکراوه» ناز نوری له قسه‌کانیدا باسی له‌وه‌کرد که نزیکه‌ى مانگێک پێش ئێستا
›› خاوه‌نی بیناکه :که‌مته‌رخه‌م له‌سه‌داسه‌د شاره‌وانى و گه‌شتوگوزار ده‌زانم شاره‌وانی :شاره‌وانى سلێمانى که‌مته‌رخه‌م نهبووه په‌رله‌مانتارێک :هه‌وڵده‌ده‌م ئه‌و مهلهفه بهێنمه پێشهوه جارێکیتر داوایان کردووه‌ته‌وه. س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه ک �هم��وک��ورت��ی �ه‌ک��ان��ی لیژنه‌که‌یان سه‌رۆکی لیژنهکه وتی «ئه‌و لیژنه‌ی‌ه هیچ که‌مته‌رخه‌میه‌کى نه‌کرد و هه‌موو کاره‌کانى خۆى له‌ماوه‌یه‌کى دیارى ک��راودا پێشکه‌ش به‌سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم کرد». له کاتی رووداوه‌ک���ه‌دا ( )82که‌س ل ه ئوتێل سۆمابوو ( )54که‌سیان رزگاریان بوو ب�ه‌اڵم ( )28که‌سیان بوونه قوربانی که ژنێکی دوو گیان له‌ناویاندا بوو ،بینای ئوتێله‌ک‌ه زیانێکی زۆری مادی به‌رکه‌وت خاوه‌نی ئه‌و بینایه عومه‌ر قادر ره‌شید ،ب ه (چه‌تر)ی وت «له ساڵى ()2003دا ده‌ستم کرد به‌دروست کردنى ئه‌م بینایه به‌مه‌به‌ستى
n
دیمه‌نێک ل ه سووتانی ئوتێل سۆما /کوردیو
کارى بازرگانى داوام له شاره‌وانی ک����رد ب���ۆ م����ۆڵ����ه‌ت» ئ �ه‌وان��ی��ش ل �ه‌دوای سه‌یرکردنی ره‌زامه‌نیاندا ێ و مۆڵه‌تى ئه‌م باڵه‌خانه‌یه‌یان داین به‌ناوى (ت���ه‌الرى سلێمانى ن��وێ) .ناوبراو ب��اس ل �ه‌وه‌ده‌ک��ات که له ساڵی ()2007 به‌کرێ داویان‌ه به فه‌ره‌یدون عه‌بدوالقادر. عومه‌ر ره‌شید باس له‌وه‌ده‌کات پاش چه‌ند ێ له‌رووداوه‌ک‌ه له پۆلیسی رزگاریه‌وه رۆژ بانگکراو‌ه و ماوه‌ی ( )23رۆژ زیندانیان ک��ردووه .دواتریش له پارێزگای سلێمانی داوایان کردووه که بیناکه نۆژه‌ن بکهنهوه چونکه سیماى شاره‌که‌ى ناشرین کردوه. ڕوداوی ئاگرکه‌وتنه‌و‌ه له‌ئۆتێل سۆما برینداربوونی ( )21که‌سی لێکه‌وته‌وه، زیان‌ه ئابووریه‌کانیشی به ( )185ملیۆن دیناری عیراقی مه‌زه‌نده ده‌کرێت .خاوه‌نی بیناکه رایده‌گه‌یه‌نێت «پاره‌یه‌کى خه‌یاڵیمان
تێدا سه‌رفکردو‌ه و تائێستاش نه‌مانتوانیو‌ه ل�ه ( )25%بیناکه ت���ه‌واو بکه‌ین ته‌نها ێ واجیهه‌که‌یمان ل�ه‌ب�ه‌رس��ی��م��اى ش��ارن �ه‌ب � ت����ه‌واوک����ردووه» ئ��ه‌و خ���اوه‌ن بینایه باس له‌وه‌ده‌کات که رووب �ه‌ری بیناکه (1235 مه‌تر دوج��ا)ی �ه و خۆشی به‌که‌مته‌رخه‌م ن��ازان��ێ��ت و ده‌ڵ��ێ��ت «الی �ه‌ن��ى که‌مته‌رخه‌م ل �ه‌س �ه‌داس �هد ش���اره‌وان���ى و گ�هش��ت��وگ��وزار ده‌زانم که مۆڵه‌تیانداو‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌و بینای ه ێ تایبه‌تمه‌ندی ئ��ه‌وه‌ى تیانه‌بوو‌ه که‌بکر ێ وه ئه‌گه‌ر به ئوتێل بۆ مۆڵه‌تیان داوه‌ت � ێ تایبه‌تمه‌ندیشى ههبووه و مۆڵه‌تیان داوه‌ت کهواته حکومه‌ت خۆى به‌رپرسیاره» ل ه کۆتایی قسه‌کانیدا باس له‌وه‌ده‌کات ک ه ئێستا قه‌ره‌بووی زیان‌ه مادیه‌کان نهکراوهتهوه و ده‌ڵێت «هیچ که‌س و هیچ الیه‌نێک هاوکارى نه‌کردووم». ل�ه کۆنگره‌یه‌کی رۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا ناز
نوری له رۆژی ()2010/7/25دا له بینای پارێزگاری سلێمانی رایگه‌یاند «هۆکاری سه‌ره‌کی ئاگر که‌وتنه‌وه‌ک‌ه شۆرتی کاره‌با بووه و به‌هۆیه‌و‌ه ته‌له‌فزیۆنێک ئاگری تێبه‌ر بووه و بووهته هۆی روودانی ئه‌و ئاگره». س����ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی س �ه‌رۆک��ی لیژنهکه و خ��اوه‌ن��ی بیناکه الی�ه‌ن��ى که‌مته‌رخه‌م ب ه ش��اره‌وان��ی و گه‌شتوگوزار ده‌زان���ن ،به‌اڵم ش��اره‌وان��ی ره‌دی ده‌ک��ات�هوه که‌موکورتیان هه‌بێت ،له‌وباره‌یه‌و‌ه زه‌رده‌شت ره‌فیق مه‌حمود، لێپرسراوى راگه‌یاندنى شاره‌وانى سلێمانى، وتی «هه‌ر بینایه‌ک که دروست ده‌کرێت ێ به‌پێى ئه‌و رێنمایى له‌شاره‌وانى وه‌رده‌گ��ر ێ به‌دروستکردنى ئه‌و رێنماییان‌ه هه‌ڵده‌ست بینایه ،ئه‌و رێنماییانه‌ش کۆنوسێکى هه‌ی ه که خا ڵ به‌خا ڵ رێنماییه‌کان شیده‌کاته‌و‌ه که خ��اوه‌ن بینا چ��ۆن ئ�ه‌و بینایه دروس��ت ب��ک��ات ،ئ���ه‌و ک��ات �ه م��ه‌رج��ى پلیکانه‌ى
راکردن به‌فه‌رمى دانه‌نرابوو» ناوبراو ده‌ڵێت ئه‌وکاته‌ی ئوتێل سۆما دروست کراوه ره‌نگ ه بڕیاره‌کان جیاوازی هه‌بووبێت. ب�ه‌رپ��رس�ه‌ک�ه‌ی راگ�ه‌ی��ان��دن��ی ش��اره‌وان��ی ده‌ڵێت «نه‌خێر شاره‌وانى سلێمانى که‌مته‌رخه‌م نهبووه» ناوبراو له‌باره‌ی تۆمه‌تبارکردنیان ل�ه‌الی�ه‌ن لیژنه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌که‌و‌ه ده‌ڵێت ێ که بڵێن بۆچى «ره‌نگ‌ه هۆکار ئه‌وه‌ب به‌دواداچوون نهکراوه بۆ ئه‌م سه‌رپێچیانه‌ى کراوه له‌م ته‌الره‌دا» زه‌رده‌شت رایده‌گه‌یه‌نێت «ئ�ه‌گ�هر داواک����ارى گشتى ئ �ه‌و داوای���هى ێ ێ ده‌بى رێوشوێنى یاسایى خۆى بگر کردب ێ ک �ه‌وا شاره‌وانى ئ�ه‌و کاته‌ش ده‌رده‌ک���ه‌و که‌مته‌رخه‌م‌ه یان خاوه‌ن بینا». ه����هر ل���هم���ب���اره‌ی���هوه ل��ی��ژن��ه‌ی��ه‌ک ل ه په‌رله‌مانی کوردستان ل�ه‌دوای رووداوه‌ک �ه سه‌ردانی سلێمانیکرد له‌و باره‌یه‌و‌ه نه‌ریمان ع���ه‌ب���دواڵ ،ئ �ه‌ن��دام��ی ل��ی��ژن �ه‌ی ن��اوخ��ۆی پ �ه‌ڕل �هم��ان��ی ک��وردس��ت��ان ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ی راگه‌یاند وهک هه‌ر هاواڵتیه‌کى ئاسایى له راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه ده‌زانین ده‌رئه‌نجامى لیژنهکه چی ب��ووه« ،هیچ مه‌له‌فێکیان نه‌گه‌ڕاندۆته‌و‌ه بۆالى ئێمه» ناوبراو وتیشی «ئێمه به‌دواداچونێکمان کرد و ئه‌وه‌ى ک ه ده‌ستمان که‌وت ووتیان ئهوه لیژن‌ه پێکهاتووه و چاوه‌ڕێى ئه‌نجامه‌کانین و به‌پێى په‌یڕه‌وى ن��اوخ��ۆى په‌رله‌مانیش ه �هر دۆسیه‌یه‌ک ێ تا که چ��ووه دادگ��ا په‌رله‌مان ده‌وه‌ستێن ئه‌نجامى دادگ��ا دێ��ت�هوه ،ب �ه‌اڵم بهداخهوه تائێستا نه ئه‌نجامى داداگا ده‌رچوو‌ه و ن ه ئه‌نجامى لیژنه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌ش» نه‌ریمان ده‌ڵ��ێ��ت «ه���ه‌وڵ���ده‌ده‌م ئ �ه‌و مهلهفه بهێنم ه پێشهوه بۆ ئ �ه‌وه‌ى ب�ه‌دواداچ��ون��ى بۆبکه‌ین ێ و ئ��اگ��ادار بکرێینه‌و‌ه و ئه‌نجامى هه‌ب به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى». (چه‌تر) زۆر هه‌وڵیدا د.ک��اوه مه‌حمود، وته‌بێژی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، وه‌ربگرێت ،ب�ه‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کان به‌رده‌ست نه‌بوون.
ده‌رچوانى به‌شى راگه‌یاندن داوا ده‌که‌ن زانستى راگه‌یاندن له
راپۆرت
ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
4
چه‌تر کارزان تاریق
خوێندکارانى به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى ده‌یانه‌وێت زانستى راگه‌یاندن وهک وانه‌یه‌ک ل ه
قۆناغى ئاماده‌یى بخوێنرێت
سیسته‌مى خوێندندا جێى بکرێته‌و ه و ده‌رچوانى به‌شى راگه‌یاندن ئه‌و وانه‌ی ه بڵێنه‌وه ،به‌اڵم وهک خۆیان ده‌ڵێن به‌ڵێنمان پێدراو ه و تا ئێستاش وه‌اڵممان نه‌دراوه‌ته‌وه.
(رێژین ساڵح) ده‌رچووى به‌شى راگه‌یاندنى زانکۆى سلێمانى ،له‌وباره‌یه‌و‌ه به (چه‌تر) ى راگه‌یاند :وهک خوێندکارانى ده‌رچوى به‌شى راگه‌یاندن ،دانانى وانه‌یه‌ک به ناوى زانستى راگه‌یاندن له قۆناغى ئاماده‌یدا ب ه کارێکى زۆر گرنگ ده‌زان��ی��ن و بۆ ئه‌م
مه‌به‌سته‌ش زۆر ههوڵمانداوه. وتیشى :ساڵى رابردوو وهک خوێندکارانى ب �هش��ى راگ��ه‌ی��ان��دن پ����ڕۆژ‌ه یاسایه‌کمان خسته ب���ه‌رده‌م په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ،ل ه ب��اره‌گ��اى په‌رله‌مان له ش��ارى سلێمانى ل ه رێ��گ �هى ن��وێ��ن�هرى سلێمانى پ�ه‌رل�هم��ان�هوه دامان‌ه ده‌ست (سۆزانى خاڵ‌ه شه‌هاب) ل ه فراکسیۆنى کوردستانى ،پ��ڕۆژه‌ک�هش ب ه ه��اوک��ارى خ��وێ��ن��دک��اران و مامۆستایانى به‌شى راگه‌یاندن دانرابوو ،که وانه‌ى زانستى راگه‌یاندن هه‌بێت ،چونکه ئێستا ئامرازه‌کانى
راگه‌یاندن به‌شێکى سه‌ره‌کى ژیانى خه‌ڵک شه‌هابه‌و‌ه کردووه به‌اڵم هیچ وه‌اڵمى نه‌بوو. له‌وباره‌یه‌و‌ه (س��ۆزان شه‌هاب) ئه‌ندامى و به تایبه‌تى گه‌نجانیان داگیرکردووه ،ده‌بێت فێر بکرێن ،که چۆن ئامرازه‌کانى راگه‌یاندن په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر فراکسیۆنى کوردستانى ،ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد ،ئه‌وان به‌کارده‌هێنن. ئه‌وه‌شى وت :سۆزانى خاڵ‌ه شه‌هاب به‌ڵێنى وهک ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کان ئه‌رکیان ئه‌وه‌ی ه ئه‌وه‌ى پێداین که پڕۆژه‌که‌مان بخات‌ه به‌رده‌م که هه‌ر پڕۆژه‌یه‌کیان پێ رائه‌سپێردرێت لیژنه‌ى په‌روه‌رده‌وه ،پاشان دانیشتنێکمان بۆ ئاراسته‌ى الیه‌نى په‌یوه‌ندیدارى ناو په‌رله‌مانى رێکبخات له نێوان ئێمه و مامۆستایان و بکه‌ن. وتیشى :پ���ڕۆژه‌ى خوێندکارانى به‌شى لیژنه‌ى په‌روه‌رده‌ى ناو په‌رله‌مان ،دواى ئه‌وه‌ى ویستمان له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى په‌روه‌رده‌ى په‌رله‌مان راگه‌یاندنمان ئاراسته‌ى وه‌زاره‌ت��ى پ �هروهرده کۆببینه‌وه ،په‌یوه‌ندیمان به سۆزانى خاڵ ه کردووه ،چونکه له په‌رله‌مان پڕۆژ‌ه دانانێین
که‌رکوک ،عه‌ره‌بى سونن ه ل ه ترسى ئێران و تورکیا له‌گه‌ڵ کشانه‌وه‌ى ئه‌مریکا نین
چه‌تر زانیار داقوقى
ئه‌ندامێکى لیستى عێراقیه‌ى نوێنه‌رى که‌رکوک ل ه ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ،ئاشکراى کرد ک ه کێش ه و ئاڵۆزیه‌کانى که‌رکوک، پێویستى ب ه مانه‌وه‌ى هێزى ئهمریکایه ،به‌رپرسێکى تورکمانیش له‌گه‌ڵ هه‌بوونى پێشمه‌رگه‌ی ه ل ه که‌رکوک ب ه مه‌رجى ئه‌وه‌ى هێز بۆ تورکمان و عه‌ره‌بیش دروست بکرێت.
(یاسین عوبیدى) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى ن���وێ���ن���هران���ى ع���ێ���راق ل���ه ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌ک��ى رۆژنه‌مه‌وانیدا ئاشکراى کرد بارودۆخى ئه‌منى شارى که‌رکوک پێویستى ،به مانه‌وه‌ى هێزى
ئهمریکایه تا ماده‌ى ( )23له ده‌ستورى عێراق جێبه‌جێ نه‌کرێت. له‌الیه‌کى تریه‌و‌ه (بورهان مه‌زهه‌ر) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک به (چه‌تر)ى وت :ئێمه نه‌ک وهک عه‌ره‌ب ،به‌ڵکو کورد و عه‌ره‌ب و تورکمان پێویستمان به باشبوونى ب���ارودۆخ���ى ن��اوچ �ه‌ک �ه‌ی �ه ،س��وپ��اى عێراقى سوپایه‌کى بێ هێزه ،ب��ارودۆخ��ى ناوچه‌ک ه نائارامه ،عێراق پڕ‌ه له گه‌نده‌ڵى ،به‌م کێش ه زۆره کێ به‌رپرسیارى هه‌ڵده‌گرێت ،ئێمه هێشتا ناکۆکى نه‌ته‌و‌ه و مه‌زهه‌بمان ههیه تواناى به‌رقه‌راربونى ئه‌منیمان نیه. وتیشى :ئایا س��وپ��اى عێراقى به‌رامبه‌ر به هێزى ئێران و تورکیا هێزى ههیه؟ ئێستا رۆژان �ه هه‌رێمى کوردستان له‌الیه‌ن ئێران و تورکیاوه بۆردومان ده‌کرێت حکومه‌تى عێراقى
بێده‌نگه ،ئایا ئه‌گه‌ر عێراق تواناى ههبوایه ئه‌و ده‌وڵه‌تان‌ه بۆردومانى ناوچه‌کانمانیان ده‌کرد؟! که‌رکوک پێویستى به مانه‌وه‌ى هێزى ئه‌مریکا ههیه. له‌الیه‌کى ت��ره‌و‌ه (ک��ام �هران که‌رکوکى) ئ�ه‌ن��دام��ى لیستى ب��رای�ه‌ت��ى ل �ه ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت: ئه‌گه‌رهێزى ئه‌مریکا له عێراق کشایه‌و‌ه هیچ کاریگه‌رى خراپى له‌سه‌ر ره‌وشى که‌رکوک نابێت ،هێزه‌کانى پۆلیسى سوپاى عێراقى و هێزى پێشمه‌رگ‌ه ده‌توانن ئارامى ناوچه‌ک ه بپارێزن ،ئێمه وهک��و الیه‌نى ک��وردى له‌گه‌ڵ کشانه‌وه‌ى هێزى ئه‌مریکا نین. هه‌روه‌ها (نه‌جات حسێن) ئه‌ندامى لیستى تورکمانى له ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک وتى :زۆربه‌ى الیهنه سیاسیه‌کانى عێراق له‌گه‌ڵ
مانه‌وه‌ى هێزى پێشمه‌رگه‌ن ،ب�ه‌اڵم له ترسى شه‌قام ئاشکراى ناکه‌ن ،چونکه رێکه‌وتنێک له‌نێوان حکومه‌تى عێراقى و ئه‌مریکا کراوه بۆئه‌وه‌ى له کۆتایى ساڵى ()2011دا هێزى ئه‌مریکا له عێراق نه‌مێنیت. وتیشى :ئێمه وهک تورکمان ئاماده‌ین هێزى پێشمه‌رگ‌ه له‌ناو که‌رکوک هه‌بێت ،به‌اڵم ب ه مه‌رجێک به‌رامبه‌ر به هێزى پێشمه‌رگ‌ه هێزێکى تایبه‌ت بۆ تورکمان و عه‌ره‌ب پێکبهێنریت، تێکه‌اڵوى هێزى پێشمه‌رگ‌ه بێت به مه‌رجێک له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى ئیداره‌ى پارێزگاى که‌رکوک بێت .زۆربه‌ى هه‌ر‌ه زۆرى سوپاى عێراقى له‌و ئه‌فسه‌ر‌ه به‌عسیانه‌ن که ده‌ستیان ههبوه ل ه خوێنى ئه‌نفال ،چونکه نه‌ک ته‌نها کورد، ئێمه‌ى تورکمانیش رازى نابین ئه‌و ئه‌فسه‌ران ه ده‌سه‌اڵتى سوپا له که‌رکوک بگرن‌ه ئه‌ستۆ.
هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان ل ه ناڕه‌زایه‌تى به‌رده‌وام ده‌بن
فشار ده‌خرێت ه سه‌ر ئه‌و گه‌نجانه‌ى داواى البردنى قایمقام و
و هه‌قیشمان نیه ت�ه‌داخ��ول��ى تیا بکه‌ین ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى ئاراسته‌ى وه‌زاره‌ت����ى پ���هروهرده ک��راوه ،بۆ ئ �ه‌وه‌ى ئ �ه‌وان به‌دواداچوونى بۆ بکه‌ن. رون��ی��ش��ی��ک��ردهوه :پێویسته وه‌زاره‌ت ل ه رێگه‌ى لیژنه‌ى پڕۆگرام دان��ان بزانن هه‌تا چه‌ند ده‌ک��رێ��ت ئ �هم پ��ڕۆژه‌ی �ه بکرێت‌ه ناو پرۆگرامه‌کانى خ��وێ��ن��دن�هوه ،چونکه بۆ گۆڕانکارى له پڕۆگرام چه‌ندین دیراسات و چه‌ندین ساڵى ده‌وێت هه‌تا بڕیار ده‌درێت پڕۆگرامێکى تاز‌ه به‌کار بهێنرێت.
دواى ( )60رۆژ مانه‌و ه له‌سه‌ر شه‌قام
«هه‌نگاوى تر بۆ ده‌ربڕینى ناڕه‌زایه‌تیه‌کان ههیه» چه‌تر ئه‌ندامێکی ئه‌نجومه‌نی کاتى مه‌یدانى ئازادى رایده‌گه‌یه‌نێت دوای تێپه‌ڕبوونی ( )60رۆژ به‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کانی سه‌رای ئازادی سلێمانی ،خه‌ڵک ماندوو نه‌بوو ه و به‌رده‌وام ه له‌ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تییه‌کان و هه‌نگاویتر به‌ڕێوه‌یه.
له‌لێدوانێکى تایبه‌تیدا ب��ۆ (چه‌تر) (محه‌مه‌د ره‌ئ��وف حه‌مه‌عه‌لى) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى ،وتی: ێ ئ �ه‌و هاواڵتیانه له‌سه‌ر دووم��ان��گ ده‌ب � ش�ه‌ق��ام��ن و ده‌ن��گ��ى ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی��ان ب �ه‌رز کردۆتهوه بۆ کۆمه‌ڵێک داواک��اری ڕهوا، ئه‌م ده‌نگ هه‌ڵبڕینه‌ش باشى له‌وه‌دای‌ه به‌رله‌م دوومانگ‌ه هاواڵتیان به‌و ڕاده‌ی‌ه نه‌یانده‌توانى
ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تى هه‌ڵبڕن و بڵێن حکومه‌ت هه‌ڵبوه‌شێته‌و‌ه و ترسى خه‌ڵکیش شکاوه، هه‌روه‌ها جاران ده‌یانگوت گه‌نج ئینتیماى ن�هم��اوه‌م ب �ه‌اڵم ل�هم��ڕۆدا ده‌بینین شته‌ک ه پێچه‌وانه‌یه‌و له‌م مه‌یدانه‌و‌ه گه‌نج سه‌لماندى، نه‌خێر ئینتیماى بۆ گه‌ل و خاکى خۆى ماوه. ئ��ه‌و ئ �ه‌ن��دام �ه‌ی ئه‌نجومه‌نی کاتی سه‌باره‌ت به‌رنامه‌ى داهاتویان له به‌رامبه‌ر گرتن‌ه به‌رى رێگه‌ى دیکه‌ی مه‌ده‌نیان‌ه دواى مانه‌وه‌ى ( )60رۆژهى هاواڵتیان له مه‌یدانى ئ���ازادى و ئ�ه‌و هه‌ست ک��ردن به‌بێئومێدی ه ێ ئێمه ئه‌جێنداى ترمان هاواڵتیان وتى« :به‌ڵ ههیه و ئێمه له‌مڕۆو‌ه و له دانیشتنه‌کانمانه‌و‌ه هه‌نگاوى نوێمان ههیه و ده‌یگرینه‌به‌ر و رێگه‌ى تریشمان ههیه ،خۆشتان ده‌بینن رۆژ به‌رۆژ هاواڵتیانى زیاتر رووده‌که‌ن ئێره و هیچ بێئومێدیه‌ک له هاواڵتیان نابینین له‌هیچ ناوچه‌یه‌کی خۆپیشاندانه‌کان.
به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیس ده‌که‌ن
ههڵهبجه وت��ى :ئێمه ئامانجێکی سه‌ره‌کیمان هه‌ی ه بۆ ئ�ه‌وه‌ی کۆى دهنگه ناڕه‌زاییه‌کانى ئه‌م ئاسۆ محه‌مه‌د هه‌رێم له‌و ئامانج‌ه کۆبوه‌ته‌و‌ه ئه‌و ئامانجه‌ش چاکسازییه‌کى ریشه‌یی‌ه ل �ه سیسته‌مى خۆپیشاندان ل ه باخى ئازادى ئیدارى و سیاسى ئه‌م هه‌رێمه‌دا ،دی��اره تا هه‌ڵه‌بج ه وهک زۆرێک ل ه شارو به‌دیهاتنى ئه‌م چاکسازییه بنه‌ڕه‌تی‌ه ئێم ه شارۆچکه‌کانى تر به‌رده‌وامى هه‌ی ه وهک ئه‌نجومه‌نى باخى ئ��ازادى هه‌ڵه‌بجه‌ى و ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نه‌که‌ش شه‌هید به‌رده‌وام ده‌بین. رایده‌گه‌یه‌نێت ،ئامانجى ئێمه‌ى ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى باخى ئازادى هه‌ڵه‌بجه‌یى هیچ جیاوازیه‌کى نیه ههڵهبجه وتیشى :ت��ا ئێستا ده‌س���ه‌اڵت ب ه له‌گه‌ڵ شار و شارۆچکه‌کانى تردا هیچ ج��ۆرێ��ک ل�ه هه‌ڵه‌بجه‌دا نه‌هاتوه‌ت ه و به‌رده‌وام ده‌بین تا چاکسازیى پێش له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌ران داواى گفتوگۆى ریشه‌یى ل ه سیسته‌مى ئیدارى و نه‌کردووه ،ئه‌و توانایه‌شى نیه که بیکات، سیاسى ئه‌م هه‌رێمه‌دا ده‌کرێت. (ئ�ه‌رس�ه‌الن عابد) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى چونکه ئیداره‌یه‌کى زۆر گوێرایه‌ڵ‌ه توانایى باخى ئ���ازادى له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) بڕیاردانى سه‌ربه‌خۆى نیه بۆ شاره‌که‌ی خۆى.
ئه‌وه‌شى وت :ده‌س��ه‌اڵت ویستى به هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت شه‌قامى ئه‌م شاره بێده‌نگ ب��ک��ات ،ب��ۆی �ه ب���ه‌داخ���هوه ل �ه س���ه‌ره‌ت���اى ب ه ده‌نگهاتنى ئه‌م شاره ئاڵۆزیى لێ که‌وته‌و‌ه و دوو پۆلیس ش �هه��ی��دب��وون ،ئێمه وهک خۆپیشانده‌رانى ههڵهبجه ئه‌و دوو پۆلیس‌ه ل ه شه‌قام جیاناکه‌ینه‌وه ،له ()22ى مانگه‌و‌ه به به‌رده‌وامى تا ئێستا رۆژانى کۆبوونه‌وه‌ى جه‌ماوه‌رى ههیه. یه‌کێک له چاالکیه‌کانى (ئه‌نجومه‌نى باخى ئازادى ههڵهبجه) بریتی‌ه له پێکهێنانى که‌مپینێکى واژو ک��ۆک��ردن�هوه بۆ الدان��ى قایمقام و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى پۆلیسى شاره‌ک ه (ک���ه‌ی���وان ه����ه‌ورام����ى) س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ارى که‌مپینه‌ک‌ه ده‌رب��اره‌ى کاره‌کانیان وتى :تا
شکاندنى په‌یکه‌رى شه‌هید گه‌رمیان چه‌مچه‌ماڵ توڕه‌تر دهکات
دایکى شه‌هید :چاوه‌ڕوان بووین ده‌سه‌اڵت بکوژانى رۆڵه‌که‌مان بدات ه دادگا چه‌مچه‌ماڵ تاهیر تۆفیق
شکاندنى په‌یکه‌ره‌که‌ى شه‌هید (گه‌رمیان) ل ه چه‌مچه‌ماڵ نیگه‌رانى دروست دهکات و دایکیشى ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه دهکات ،له‌کاتێکدا چاوه‌ڕوان بوون ده‌سه‌اڵت بکوژه‌کانى رۆڵه‌که‌یان بدات ه دادگا ،که‌چى جارێکیتر ب ه شکاندنى په‌یکه‌ره‌که‌ى ،گه‌رمیان شه‌هید دهکهنهوه.
دواى چوار رۆژ له دروستکردنى په‌یکه‌رێک بۆ شه‌هید گه‌رمیانى ته‌مه‌ن ( )11ساڵ ل ه چه‌مچه‌ماڵ ،په‌یکه‌ره‌ک‌ه ده‌شێوێنرێت و ده‌ست و قاچى ده‌شکێنرێت ،ئه‌مه‌ش بنه‌ماڵه‌که‌ى توشى نیگه‌رانى دهکات ،به‌اڵم هه‌ر ئه‌و رۆژه په‌یکه‌ره‌ک‌ه چاک دهکرێتهوه. (رێ����زان ئه‌سعه‌د ج �ه‌ب��ار) دای��ک��ى شه‌هید گه‌رمیان به (چ�ه‌ت��ر)ى وت :شکاندنى ئه‌و په‌یکه‌ر‌ه جارێکیتر کوڕه‌که‌مى شه‌هید کردهوه،
بهداخهوه من چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌م ده‌کرد له ده‌سه‌اڵت که تاوانباران ده‌ستگیر بکه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وان هاتن دووبار‌ه برینداریان کردینه‌و‌ه و له‌الیه‌ن ده‌ستێکى نادیاره‌و‌ه ئه‌و په‌یکه‌ره‌یان شێواند پێویسته ده‌سه‌اڵت تۆڵه‌ى خوێنى کوڕه‌که‌م بکاتهوه و تاوانبارانی تێکدانى په‌یکه‌ره‌که‌ش بدرێن‌ه دادگا. وتیشى :له راستیدا زۆر کاریگه‌رى له ناخم ک��رد ،ب�ه‌اڵم له‌الیه‌کى ت��ره‌و‌ه دڵخۆشم ب�ه‌وه‌ى، که به شکاندنى ئه‌و په‌یکه‌ر‌ه ده‌رده‌که‌وێت ئه‌و کهسانه هێشتا هه‌ر له‌و په‌یکه‌ر‌ه ده‌ترسن و ب ه کارێکى ترۆسنۆکان‌ه له قه‌ڵه‌مى ده‌ده‌م. (له‌تیف فاتیح ف��ه‌ره‌ج) رۆژنامه‌نوس له‌و ب��اره‌ی �هوه وت��ى :شێواندنی په‌یکه‌رى شه‌هید گه‌رمیانى ( )11ساڵ بریندارکردنى دانیشتوانى چه‌مچه‌ماڵه ،به تایبه‌تى که‌سوکاره‌کانیان و بریندارکردنى رۆشنبیران و قه‌ڵه‌م به‌ده‌سته‌کانه، ئ�هم�ه ئ �ه‌گ �هر ل �ه س �ه‌رده‌م��ى به‌عسدا بوای ه که‌س به بریندارکردنى نه‌ده‌زانى ،به‌اڵم ئێستا بریندارکردنه. وتیشى :هه‌وڵدان بۆ تێکدانى هه‌ر په‌یکه‌رێک
هه‌وڵدان‌ه بۆ تیرۆرکردنى ئێمه‌ش ،بۆیه ئه‌و که‌سانه‌ى ئه‌و کاره‌یان کردووه ئهوه که‌سانێکن ک �ه ت��رس��ن��ۆک و دوورن ل �ه چ��اک��س��ازى و گه‌نده‌ڵیشن ،چونکه ئهوه سیمبول‌ه بۆ په‌یکه‌رى شه‌هیدێکى منداڵ که ل�ه‌و پێناوه‌دا گیانى سپاردوه. (ئارىلوقمان)چاالکوانىکۆمه‌ڵگه‌ىمه‌ده‌نى وتى :شکاندنى په‌یکه‌رى گه‌رمیان به بڕواى هه‌ر تاکێکى ئه‌م کۆمه‌ڵگای‌ه شه‌هیدکردنه‌وه‌ى گه‌رمیانه ،ئه‌مه‌ش له کاتێکدای‌ه بۆ ماوه‌ى دوو مانگ‌ه بکوژانى شه‌هیدانى خۆپیشانده‌ران ده‌ستگیر نه‌کراون ،ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌یه‌کى حاشا هه‌ڵنه‌گر‌ه بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌م دهسهاڵته، چونکه خۆیان چیان بوێت ئهوه ده‌که‌ن ئه‌گینا بۆ تا ئێستا که‌س ده‌ستگیر نهکراوه. ج��ێ��ی ئ���ام���اژه‌ی���ه ش �هه��ی��د گ �ه‌رم��ی��ان له خۆپیشاندانه‌که‌ى شارى چه‌مچه‌ماڵ له رۆژى ( )2/25له به‌رده‌م لقى ()19ى پارتى شه‌هید کرا.
ئێستا دوو ه��ه‌زار واژوم���ان ک��ۆک��ردوه‌ت�هوه به‌رده‌وامیشین ،دوات��ر راده‌ستى داواکاریى گشتیان ده‌که‌ین ،داوامان کردووه قایمقام و به‌ڕێوبه‌رى پۆلیس ده‌ست له‌کاربکشێنه‌و‌ه و دادگایى بکرێن ،له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى به فه‌رمانى ئ���ه‌وان ت�ه‌ق�ه‌ک��راوه و خه‌ڵک ک���وژراوه له‌م شاره‌دا ،هه‌روه‌ها له راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه خه‌ڵکى هه‌ڵه‌بجه‌یان به تیرۆرست ناساندووه. ن��اوب��راو وتیشى :م���اوه‌ى دوو هه‌فته‌ی ه که‌مپینه‌کامان راگرتوو‌ه له‌م هه‌فته‌یه‌دا ده‌ست به‌کار ده‌که‌ینه‌وه ،هۆکارى راگرتنه‌که‌شى ئه‌وه‌بوو که دوو ئه‌ندامى که‌مپینه‌که‌مان باوکیان ئ��اگ��ادار ک��راوه‌ت��هوه ل �ه‌الی �ه‌ن ئه‌و به‌رپرسانه‌و‌ه که باده‌ست له کاره‌ک‌ه هه‌ڵگرن ئهوه بووه به کێشه بۆمان.
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
درێژه‌ی هه‌واڵی ()17ی نیسان ... ل�هم��ب��اره‌ی�هوه ناسک ق���ادر ،وته‌بێژى ئه‌نجومه‌نى ک��ات��ى م�ه‌ی��دان��ى ئ���ازادی، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و گرژى و ئاڵۆزیه‌ى ئێواره‌ى دوێنێ ئاماژه‌ى به‌وه‌دا که ئه‌و وهک وته‌بێژ قسه ناکات و وتى «ئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت کردى کارێکى ترسنۆکانه‌ی‌ه و خیانه‌ت‌ه به‌رامبه‌ر گه‌ل و نیشتمان و هه‌مان میتۆدى به‌عسه، ئه‌و گه‌نجان‌ه ئه‌مڕۆ ()60هه‌مین رۆژ بوو
که به‌وپه‌ڕى مه‌ده‌نیانه‌و‌ه له‌سه‌ر ئه‌و شه‌قام ه وه‌ستاون ،ئه‌وان فیشه‌کیان ناو‌ه به‌خه‌ڵکه‌و‌ه ێ و له باوکى شه‌هید سورکێویانداوه ،ده‌ب ێ ئه‌م دهسهاڵته که خه‌ڵک ئهمه چیب له مه‌نه‌سه‌و‌ه بکه‌ن‌ه خ���واره‌وه ،ئ �ه‌وان ئه‌و غاز‌ه بڕێژن ئاماده‌ن کیمیاویشمان بکه‌ن به‌سه‌ردا ،له‌به‌ر ئهوه ئێمه به‌توندى ئیدانه‌ى ده‌که‌ین».
سوریا ،خۆپیشاندان حکومه‌ت ده‌هێنێت ه به‌ر ده‌رگاى کورده‌کان و واڵت به‌ره‌و چاکسازى ده‌بات
چه‌تر ئاژانسه‌کان
خۆپیشاندانه‌کانى سوریا دژى سیسته‌مى حوکمڕانى ئه‌و واڵت ه په‌ره‌ده‌سێنێت و ناوچ ه کوردیه‌کانیش ب ه فراوانى دهگرێتهوه ،به‌و هۆیه‌شه‌و ه حکومه‌ت ده‌ست دهکات ب ه جێبه‌جێکردنى داخوازى کورده‌کان و ئه‌و ناسنامانه‌یان پێده‌دات، ک ه زیاتر ل ه ( )50ساڵ ه لێیانى سه‌ندۆته‌و ه و وهک بێگان ه ته‌ماشایان دهکات.
له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا رۆژى هه‌ینى رابردوو س �ه‌دان ه �ه‌زار که‌س له هاواڵتیانی سوریا له چه‌ند شارێکی وهک (درع��ا ،بانیاس، قامیشلۆ و دیمه‌شق) رژان‌ه سه‌رشه‌قامه‌کان و خۆپیشاندانی ناڕه‌زاییان دژی ده‌سه‌اڵته‌که‌ی به‌شار ئه‌سه‌دی سه‌رۆکی سوریا ئه‌نجامدا. له خۆپیشاندانه‌کانیشدا پێکدادان له نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منییه‌کاندا رویداو‌ه و به‌گوێره‌ی ئاژانسه‌کانی هه‌واڵ ،له سه‌ره‌تاى
خۆپیشاندانه‌کانى سوریاوه تا ئێستا نزیکه‌ى ( )200ک�ه‌س ک���وژراون و س �ه‌دان که‌سى دیکه‌ش بریندار بوون. به‌گوێره‌ی ئاژانسی (رۆیته‌رز) له شاری ده‌رعا له‌گه‌ڵ پێکدادانی نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منییه‌کان ،خۆپیشانده‌ران باره‌گای حزبی به‌عسی سورییان سوتاندووه. ئ��هم خۆپیشاندانانه‌ش ل �ه کاتێکدای ه سه‌رۆک کۆمار ده‌ستى کردووه به چاکسازى و ل�ه یه‌که‌مین هه‌نگاویشدا حکومه‌تى ههڵوهشاندهوه و له ئێستاشدا حکومه‌تێکى
نوێى پێکهێناو‌ه و له هه‌وڵى ئه‌وه‌شدای ه ناسام‌ه به‌و ()300 ه �ه‌زار ک��ورده بدات ک �ه ل �ه س��وری��ا بێ ن���اس���ن���ام���ه ب�����وون، ه���ه‌روه‌ه���ا (ب �هش��ار ئ����ه‌س����هد) ل �ه‌گ �ه‌ڵ سه‌رۆک عه‌شیره‌ت ه ک��ورده‌ک��ان کۆبۆوه و س �ه‌ردان��ى ناوچ ه کوردییه‌کانى کرد و جه‌ژنى ن �ه‌ورۆزى وهک جه‌ژنێکى نیشتمانى ناساند ،ئه‌م ه جگه له‌وه‌ى کورده‌کان ده‌ستیان ک��ردووه ب ه هه‌ڵدانى «چادرى چاره‌سه‌رى» و ده‌یانه‌وێت مافه‌کانیان له ده‌ستورى نوێدا جێگیر بکه‌ن، هه‌روه‌ها له یه‌که‌مین کۆبونه‌وه‌یدا له‌گه‌ڵ وه‌زیره‌کانى حکومهته نوێیه‌که‌یدا (به‌شار ئ �ه‌س �هد) باسى ل�ه ک�هم��ک��ردن�ه‌وه‌ى ب��اج و زیادکردنى خزمه‌تگوزارى و البردنى بارى نائاسایى کرد ،که دهی��ان ساڵه به‌سه‌ر ئه‌و واڵته‌دا سه‌پاوه.
دیدار
ئه‌ندام په‌رله‌مانێکی یه‌کێتی:
دیداری
وه‌زیرى پێشمه‌رگ ه ل ه لۆژیکى عه‌قڵ الیداوه
هانا ئازاد دان��ا سه‌عید سۆفی ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان له‌سه‌ر لیستی کوردستانی له‌م دی��دار ه ت��ای��ب �ه‌ت �ه‌ی چ��ه‌ت��ردا ب���اس ل ه خۆپیشاندانه‌کانی هه‌رێم دهکات و رایده‌گه‌یه‌نێت راگه‌یه‌ندراوه‌کانى س��ێ س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی �ه‌ک �ه ته‌نها ل���� ه چ����وارچ����ێ����وهی ک���اغ���ه‌ز م���اوه‌ت���هوه ،ه��ەروەه��ا دەڵێت ئه‌گه‌ر سه‌رۆکی حکومه‌ت بوای ه ده‌س��ت��ی ل �ه‌ک��ار ده‌ک��ێ��ش��ای �هوه. ره‌خ���ن���هش ل�� ه س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی پ �ه‌ڕل �هم��ان و ئۆپۆزسیۆنیش ده‌گ��رێ��ت و ده‌ڵ��ێ��ت :به‌رپرسان ل �ه‌ل��ۆژی��ک��ى ع �ه‌ق��ڵ الی���ان���داوه.
خۆیه‌و‌ه راگه‌یه‌نراو باڵودهکاتهوه له‌سه‌ر خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان و ی���ه‌ک ب �ه‌رن��ام �هى چاکسازى یه‌کگرتوو نیه ،نابێت سه‌رۆکى هه‌رێم به‌رنامه‌ى چاکسازى هه‌بێت ،به‌ڵکو ده‌بێت بگه‌رێته‌و‌ه بۆ حکومه‌ت و په‌رله‌مان په‌سه‌ندى بکات ،چونکه حکومه‌ت ل ه جه‌ماوه‌ر نزیکه و ده‌بێت ئه‌و به‌و ئه‌رک ه هه‌ڵبستێت سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم به‌م کارانه‌ى ده‌یکات رێگرى دروست دهکات.
›› ئۆپۆزسیۆن له‌نێوان شۆڕش و ریفۆرم خۆى یه‌کالیی نهکردۆتهوه
چه‌تر :وهک سه‌رۆکى لیژنه‌ى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى خوێندنه‌وه‌ت بۆ ته‌قه‌کردن له‌خۆپیشانده‌ران چۆنه؟
راگه‌یه‌ندراوه‌کانى سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که ته‌نها له چوارچێوه‌ی کاغه‌ز ماوه‌ته‌وه
ئ��ی��دان �هى ئ����هوه ده‌ک���ه‌ی���ن ت �ه‌ق �ه ل هخۆپیشاندهران بکرێت له‌رووى مرۆڤایه‌تى و یاساییه‌وه ،هه‌ر الیه‌ن و باره‌گایه‌ک ئه‌گه‌ر ناچاربێت با باره‌گاکه‌ى چۆڵبکات و ته‌ق ه نه‌کات بۆ ده‌بێت ببنه مایه‌ى خوێن رشتن.
چه‌تر :که‌وات ه جارێکیتر خوێنى کورد به‌ده‌ستى کورد رژایه‌وه؟
چ����ه‌ت����ر :ب��ای��ک��ۆت��ک��ردن��ى دانیشتنێکى په‌رله‌مان له‌الیه‌ن ئێوه‌و ه له‌کوێو ه سه‌رى هه‌ڵدا؟
-هاتنه ده‌ره‌وه‌م له دانیشتنى په‌رله‌مان n
دانا سه‌عید سۆفی ئه‌ندامی په‌رله‌مان له‌سه‌ر لیستی کوردستانی /چه‌تر
پ �ه‌ی��وهن��دى ب����هوهوه ه �ه‌ب��وو ک � ه ش��ێ��وازى به‌ڕێوه‌چوونى دانیشتنه‌که‌م به‌دڵ نه‌بوو ،س �ه‌روه‌ر بێت نابێت ئه‌م داواکاریه هه‌بێت چونک ه هه‌ندێک یاسا هه‌ی ه نابێت ته‌نها ئه‌م ه ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت که یاسا سه‌روه‌ر نی ه الیه‌نێک ده‌نگى له‌سه‌ر ب��دات ،چونک ه له هه‌رێمى کوردستان. چه‌تر :ئ�هم داواک��اری � ه ل �ه‌وه‌و ه ره‌هه‌ندى نیشتمانیان ههیه ،بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌و پرۆژه یاسایان ه په‌سه‌ندبکرابایه ،حاڵیان ه��ات��وو ه ک�� ه پ��ارت��ى وت��وی�ه‌ت��ى له‌حاڵى یاسای خۆپیشاندان باشتر نه‌ده‌بوو ک���ادی���ران���ى خ���ۆم س���زان���اده‌م؟ سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌ڵێت ده‌بێت تۆمهتبارانو کاریگه‌رى خراپى لێده‌که‌وته‌وه له‌سه‌ر و خۆپیشانده‌ران ده‌ستگیربکرێن ،ئه‌گه‌ر جه‌ماوه‌ر و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان. چه‌تر :ده‌وترێت هاتن ه ده‌رەوه‌که‌ت ئهوه هه‌ڵوێستى پارتى بێت ئهوه شتێکیتره، بۆ پاڵپشتى ئۆپۆزسیۆن ب��ووه؟ ئه‌گه‌ر پارتى کادیرانى خۆى نه‌دات ه یاسا هیچ پ�ه‌ی��وهن��دى به‌پاڵپشتى کردنى ک��ارێ��ک��ى خ��راپ �ه ،چونکه نابێت کهسئۆپۆزسیۆن ن�ه‌ب��ووه ،ته‌نها هه‌ڵوێستێک له‌یاسا بترسێت ئه‌گه‌ر کارێکى کردبێت. چه‌تر :ماوه‌یه‌که ئۆپۆزسیۆن بووه.
چ��ه‌ت��ر :ن��زی��ک �هى دوو مانگ ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ل���ه سلێمانى و ن���اوچ���ه‌ک��� ه ب�����ه‌رده‌وام����� ه و حکومه‌تیش بێ دهنگه ئایا ئه‌م ئاراسته‌یه ب �ه‌ره‌وک��وێ ده‌ڕوات؟
بایکۆتى دانیشتنه‌کانی په‌رله‌مان ده‌ک�����ه‌ن ،س���ه‌رۆک���ى پ �ه‌رل �هم��ان بۆچى حساب ب��ۆ ئه‌م ه ناکات؟
زۆر ج���ار س��ه‌رۆک��ای��ه‌ت��ى پ���ه‌رل���هم���ان و په‌رله‌مانتاران له په‌یره‌وى ناوخۆ الیانداوه.
چه‌تر :په‌رله‌مانتاریک پێى وای ه س�ه‌رۆک��ى په‌رله‌مان دیکتاتۆره؟
ل���ه‌زۆر رووه‌و‌ه ئ���ه‌داى سهرۆکایهتىپ �ه‌رل �هم��ان ج��ێ��گ�هى ره‌خ��ن �ه‌ی �ه ،ئ�هم�هش بۆچوونى خۆیه‌تى.
چ���ه‌ت���ر :ک���ادی���ران���ى یه‌کێتى ب���اس ل����ه‌و ه ده‌ک�����ه‌ن ده‌ب���وای��� ه پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اران���ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى هه‌ڵوێستیان ههبوایه ئه‌وکاتەى سه‌رۆکى په‌له‌مان باسى ()66ى کرد؟
( )66الى من گرنگیه‌کى ئهوتۆىنیه ،چونک ه ئ��هوه مێژویه‌ک ه ناتوانین پێناسى جیاى بۆ بکه‌ین پێویستیش نی ه زیندو بکرێته‌وه چونکه کاریگه‌رى خراپى ده‌بێت ،مێژووى کورد شه‌ڕى ناوخۆ و ئاش به‌تاڵ و نشوستى و ده‌س��ت تیکه‌ڵکردن له‌گه‌ل به‌عس و ئێران ...هتد تیدایه و هه‌موو جێگه‌ى ره‌خنه‌ن به‌اڵم ئێستا نا.
په‌رله‌مان په‌یره‌وى ناوخۆى تایبهتىخۆیى هه‌ی ه ئه‌گه‌ر له ( )%51په‌رله‌مانتاران زه‌حمه‌ت ه بتوانین پێشبینى ئه‌وه‌بکه‌ین ئاماده بن ئهوه دانیشنته‌کان یاساین ،بهاڵمک����هى ئ����هم خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ان � ه ک��ۆت��ای��ان ئاماده‌نه‌بوونى ئۆپۆزسیۆن که نوێنه‌رایه‌تى پێدێت ،چونکه خۆپیشانده‌ران پێیانوای ه ج�هم��اوه‌رێ��ک��ى زۆرى ک��وردس��ت��ان ده‌ک �ه‌ن چ���ه‌ت���ر :پ��ێ��ت��وان��ی��ه ئێستا ده‌س���ه‌اڵت ن �هى ت��وان��ی��وه داخوازیه‌کانیان ک��اری��گ �هرى خ��راپ��ى ل �ه‌س �هر شه‌رعیه‌تى به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان جێبه‌جێ بکات ،راگه‌یه‌ندراوه‌کانى سێ په‌رله‌مان ده‌بێت و یاساکان دهکهونه ژێر ل�� ه ل��ۆژی��ک��ى ع �ه‌ق��ل الی���ان���داوه؟ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ش ته‌نها له چوارچێوه‌ی پرسیارهوه ناکرێت ئۆپۆزسیۆن پشگوێ به‌رپرسانى هه‌رێم له‌لۆژیکى عهقڵکاغهز م��اوه‌ت �هوه ،پێم وای � ه تاماوه‌یه‌کى بخرێن. الیانداوه ،ئه‌رگومێنت رۆڵى خۆى نابینێت چ �ه‌ت��ر« :س��ه‌رۆک��ى په‌رله‌مان ل ه گه‌مه‌ى سیاسى ئه‌وه‌ى به‌رپرسانى هه‌رێم تر ئ�هم خۆپیشاندانانه ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت و پێویست ه قسه‌کانى حکومه‌ت و په‌رله‌مان مامه‌ڵه‌ى زۆر نه‌شیاو و ناشیرنه» کارى پێده‌که‌ن جۆرێک ه له خۆسه‌پاندن و بکرێت ب ه ک��ردهوه به‌تایبه‌تى کۆمه‌ڵێک ئهمه قسه‌ى هه‌ندیک په‌رله‌مانتاره؟ ره‌تکردنه‌وه‌ى یه‌کتر. چه‌تر :تاچه‌ند به‌وه‌اڵمه‌کانى هه‌ڵسوکه‌وتى سه‌رۆکایه‌تى پهرلهمانداواکارى هه‌ی ه پێویستى نه‌ده‌کرد داواکارى بێت ،ده‌ستگیرکردنى تۆمه‌تباران نابێت هه‌ڵسوکه‌وتیکى ئایدیال نیه ،هه‌ڵسوکه‌وتى وه‌زی�����رى پ��ی��ش��م�ه‌رگ�ه موقنیع داواک�����ارى ب��ێ��ت ،چ��ون��ک� ه ئ �ه‌گ �هر یاسا زۆر ل ه په‌رله‌مانتارانیش به‌هه‌مان شێوەیە ،بوویت له په‌رله‌مانى کوردستان؟
رشتنى خوێنى کورد به‌ده‌ستى کوردزهنگێکى زۆر مه‌ترسیداره ،ئێمه وام��ان ل �ه‌خ��ۆم��ان گ �ه‌ی��ان��دب��وو ک � ه ج��ارێ��ک��ى تر شتى وا رووناداته‌وه ،هه‌موو هه‌نگاوه‌کانى دیموکراسى و دهوڵ�ه‌ت��ى قانون و...هتد، وه‌زی�����رى پ��ێ��ش��م�ه‌رگ� ه ل�� ه ل��ۆژی��ک��ى دهخاته ژێر پرسیارهوه تائیستا تۆمهتبارانع �ه‌ق��ڵ الی������داوه ،وه‌اڵم���ه‌ک���ان���ى ق��س�هى س��زان �ه‌دراون که شه‌رعیه‌تى ده‌زگاکانى رۆژان�ه‌ب��وون وتێکه‌ڵه‌یه‌ک ه و شێواندنێک هه‌رێم دهخاته ژێر پرسیارهوه ،تائێستا نه‌مان بینیوه تۆمه‌تبارێک سزا نه‌دراو‌ه ئایا ئه‌م ه به‌وه‌اڵمه‌کانیه‌وه دیاربوو. چه‌تر :ئه‌گه‌ر په‌رله‌مان ببێته‌و ه مامه‌ڵ ه کردنێکى مهدهنیانهیه له‌گه‌ڵ هاواڵتى؟. لیستى سه‌وز و زه‌رد باشتر نیه؟ چه‌تر :ده‌وت��رێ��ت ئۆپۆزسیۆن بێگومان ئه‌گه‌ر لیستى کوردستانىههڵبوهشێتهوه باشتره ،چونک ه ئێستا ئه‌و ب���ه‌رام���ب���هر ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ک���ان فراکسیۆنه به‌رنامه‌کانى هاوبه‌ش ه ئه‌گه‌ر دووره پ������ه‌رێ������زه ،ئ��هم�� ه وهک دوو کوتله‌ى جیا کاربکه‌ین ئهوه ک�����اردان�����ه‌وه‌ى چ����ۆن ده‌ب��ێ��ت؟ باشتر و هه‌ڵوێستى جیاوازتر ده‌رده‌که‌وێت، ب����هه����هم����ان ش����ێ����وهى ده‌س�������هاڵتئهگهر یه‌کێتى و پارتى له‌په‌رله‌مان به‌جیا ئۆپۆزسیۆنیش جێگه‌ى ره‌خنه‌یه ،ئه‌گه‌ر کاربکه‌ن زیاتر خوێندنه‌وه‌یان بۆ دۆخه‌کان داواک��ان��ى ئۆپۆزسیۆن جێبه‌جێ بکرێت ده‌بێت به‌جیا. س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ێ��ک��ى گ���ه‌وره‌ی��� ه ب���ه‌اڵم ئێستا ئۆپۆزسیۆن به‌هه‌ڵه په‌نج ه ده‌خ��ات� ه سه‌ر چه‌تر :ل ه هه‌ولێر نه‌هێڵدرا ش��ت�ه‌ک��ان ،ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ل�ه‌ن��ێ��وان ش��ۆرش خۆپیشاندان ئه‌نجام بدرێت ئه‌م ه و ری��ف��ۆرم خ��ۆى یه‌کالیی ن�ه‌ک��ردۆت�هوه، پێشێلکردنى یاسایى خۆپیشاندان ئۆپۆزسیۆن ق��ازان��ج ده‌ک��ات ئه‌گه‌ر بێت ه نیه؟ رێگه‌گرتن ل ه چاالکى مه‌ده‌نى ل ه ناوحکومه‌تێکى بنکه فراوان به‌اڵم داواىههرکوێیهک بێت ئه‌وا سه‌رپێچى یاسایه ،گۆرینى ئالیه‌تى بڕیار وه‌رگرتن بکات ل ه ههرچهنده من ده‌نگم به‌یاسای خۆپیشاندان ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ،مه‌رج نیه ک ه دواکارى ن���ه‌داوه ،ب �ه‌اڵم ده‌ک��رێ��ت ه �هر وهک��و یاسا جێبه‌جێ ن�ه‌ک��را نابێت ت �ه‌واف��ق هه‌بێت، م��ام �ه‌ڵ �هى ل �ه‌گ �ه‌ڵ بکرێت و له‌هه‌موو گرنتى چیه بۆ دواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت گرتنى نیه ،چونک ه بارودۆخى شوێنێک جێبه‌جێ بکرێت. چ �ه‌ت��ر :ه�ه‌ن��دێ��ک پێیان وای � ه ه �ه‌رێ��م جێگیر نیه ب��ۆ دام��ه‌زران��دن��ه‌وه‌ى ده‌ستخستنه نێو کاروبارى په‌رله‌مان ده‌زگاکان به‌زووى ،بۆی ه ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن و حکومه‌ت له‌الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێم ه رازى بێت به گۆڕینى قۆناغ ب ه قۆناغى ئه‌و دوو ده‌زگایه‌ى الوازک��ردووه؟ سیسته‌مه‌که. چه‌تر :چۆن ده‌توانى په‌نج ه بخه‌ی ه ج��ۆرێ��ک ل �ه ن�ه‌ب��ون��ى ههماههنگىه�ه‌ی� ه ل �ه‌ن��ێ��وان س��ێ س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ی�ه‌ک�هى سه‌ر که‌موکورتیه‌کانى ئۆپۆزسیۆن؟ هه‌رێم ،چونکه ده‌بینین هه‌ریه‌ک ه و الى -ئۆپۆزسیۆن نه‌ى ته‌وانیوه قه‌ناعه‌تمان
ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
5
پ��ێ بێنێت ب��ۆ ده‌ب���ێ ئ��ه‌وه‌ن��ده رادی��ک��اڵ بێت ،چونک ه پێیان نه‌وتووین سیسته‌م یان ده‌موچاوه‌کان گرفتى ئه‌مڕۆى حوکمرانین، تائیستا الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان گوتارێکى یه‌کگرتوویان نیه ،چونک ه به‌یاننامه‌ى ه���اوب���هش ب��هم��ان��اى گ���وت���ارى ه��اوب �هش ن���ای���ه‌ت ،ه��هم��وو الی��ه‌ن��ه سیاسیه‌کانى هه‌رێم ب ه کاردانه‌وه کارده‌که‌ن ،ته‌نانه‌ت له‌په‌رله‌مانیش ب ه په‌رچه‌کردار کارده‌کات ک ه په‌رله‌مانى په‌ک خستووه ،هه‌ندێک ل�ه‌س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن تائیستا نهیانتوانیوه خۆیان ل ه ده‌سه‌اڵت داببڕێنن چونک ه پێشووتر ل ه ده‌سه‌اڵت بوون ،بۆی ه ئه‌و ره‌خنانه ده‌گرم چونک ه من شۆرشگێرنیم ریفۆرمیستم ،له هه‌موو دونیا گره‌نتى دواى شۆرش نی ه بارودۆخه‌ک ه باش ده‌بێت یان نا.
چ���ه‌ت���ر :ل����هم ب����ارودۆخ����ه‌دا خ���وێ���ن���دن���ه‌وه‌ت ب���ۆ ی�ه‌ک��ێ��ت��ى چ��ۆن��ه ،پ��ێ��ت��وای �ه وهک ب��اوک ئ����هم ج�����ار ه م���ام���ه‌ڵ���هى ک���رد؟
یه‌کێتى نیشتمانى ده‌ى توانى رۆڵىباشترى هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم قه‌یرانى ناوخۆى ی �ه‌ک��ێ��ت��ى واده‌ک�������ات ک���ه ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى یه‌کالییکه‌ره‌و‌ه نه‌بن و ت�ه‌واو رۆڵى خۆى نه‌بینێت بۆیه جێگه‌ى ره‌خنه‌یه.
چه‌تر :دواپرسیارم ئه‌وه‌ی ه ئه‌گه‌ر تۆ سه‌رۆکى حکومه‌ت بویتای ه ده‌ستت له‌کارده‌کێشایه‌وه؟
به‌ڵى ئه‌گه‌ر سه‌رۆکى حکومه‌ت بایه‌م ده‌ستم له‌کار ده‌کێشایه‌وه.
پرۆفایل:
د.دانا سه‌عید سۆفى، ئه‌ندامی په‌ڕله‌مانی کوردستان له‌سه‌ر لیستی یه‌کێتی، سه‌رۆکى لیژنه‌ى کاروبارى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى ،هه‌ڵگرى بروانامه‌ى دکتۆرا له‌کۆمه‌ڵناسى
مامۆستا جه‌میل :نه‌وت بۆ زۆربه‌ى واڵتان بۆت ه نه‌گبه‌تییه‌کىگه‌وره دیداری
فه‌رهاد ئه‌حمه‌د جه‌میل عه‌لى عه‌بدولکه‌ریم، مامۆستای بەشی ئابوری زانکۆی س��ل��ێ��م��ان��ی،خ��اوه‌ن م��اس��ت �هر ل ه رۆڵی وه‌به‌رهێنان ل ه گه‌شه‌پێدانی ئ�اب��وری��دا،ل�هم دی���داره‌ی (چه‌تر) دا ب��اس ل � ه ن��رخ��ی سوتەمەنی وهۆکاره‌کانی بەرزبونەوەی دەکات و پێیوای ه نه‌وت بۆ زۆربه‌ى واڵتان بۆت ه نه‌گبه‌تییه‌کى گه‌ور ه هه‌رچه‌ند ه سوود و قازانجى زۆریشى ههیه. چه‌تر :گرنگى و بایه‌خى نه‌وت چیی ه ل ه ڕۆژکارى ئه‌مڕۆماندا؟
ئ�هم بایه‌خ‌ه به‌درێژایی په‌نجا ساڵىڕاب����ردوو ل �ه ئ��اب��وری��دا ب��اس��ى ل��ێ��وه ک���راوه، به‌تایبه‌تى له ساڵى ( )1973بهدواوه چونک ه له‌و ساڵه به دواو‌ه ده‌رک �ه‌وت که واڵتانى پێشکه‌وتووى جیهان و ئابورى جیهان ناتوانێت خ��ۆى بهێڵیته‌و‌ه به بێ بوونى بازاڕێکى نه‌وتى سه‌قامگیر ،ئه‌مه‌ش له به‌ر چه‌ند خه‌سڵه‌تێک چونکه هه‌رزانترین سه‌رچاوه‌ى وزه‌ی�ه ،هیچ چاالکییه‌کى ئابوریش به‌بێ وز‌ه نابێت ،یهکێکه له‌و کااڵیانه‌ى زیانى بۆ ژینگه کهمتره به به‌راورد به‌سه‌رچاوه‌کانى وزه‌یتر ،کاره‌ساته‌کانى ژابۆن سه‌لماندى ک ه ویسگه‌کانى به‌رهه‌م هێنانى کاره‌با که ب ه
وزه‌ى ئه‌تۆم کارده‌کان وهک مینى ته‌وقیت کراو وان به‌اڵم نه‌وت ئه‌و مه‌ترسیانه‌ى نیی ه که ئه‌تۆم هه‌یه‌تى یان زۆر کهمتره.
چه‌تر :بایه‌خى نه‌وت بۆ واڵتێکى وهک عێراق ل ه چیدایه؟
بۆ واڵتێکى وهک عێراق بایهخێکىزۆرى ههیه ،واڵت��ان��ى ب�هره�هم هێن چه‌ند جۆرێکن به‌شێکیان ئه‌وانه‌ى ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستن ،ئابوریان به شێوه‌ى سه‌ره‌کى پشت به نه‌وت ده‌به‌ستێت نه‌وت بۆته شاده‌مارى ئابورى واڵته‌که‌یان وهک عێراق ،جۆرێکى ت��ر واڵت��ان��ى به‌رهه‌مێنانى ن �ه‌وت واڵتانى پێشکه‌وتوون وهک به‌ریتانیا و نه‌رویژ، چه‌تر :ئه‌و داهاته‌ى ل ه به‌رهه‌مهێنانى نه‌وته‌و ه ده‌ستمان ده‌که‌وێت بۆت ه هۆى پێشخستنى که‌رت ه ئابوریه‌کانیتر؟
ن����ه‌وت ب���ۆ زۆرب������هى واڵت�����ان ب��ۆت� هنهگبهتییهکى گ �ه‌ور‌ه ههرچهنده س��وود و قازانجى زۆریشى ههیه له دابین کردنى خه‌رجی و بودجه‌ى واڵت ،چونکه ئه‌گه‌ر ئه‌و واڵتان‌ه نه‌وتیان نه‌بوای‌ه توشى برسێتی و نه‌دارى و قاتوقڕى دهبوونهوه ،له واڵتێکى وهک عێراق به‌حوکمى مامه‌ڵ‌ه نه‌کردنێکى ژیران‌ه له گه‌ڵ داهاتى نه‌وت عێراق تووشى گه‌وره‌ترین نه‌خۆشى ئابورى ب��ووه که‌پێى ده‌وترێت نه‌خۆشى هۆڵه‌ندى ،ئه‌م نه‌خۆشیی ه بریتی‌ه له گه‌شه‌کردنى که‌رتێکى ئابورى
ل �ه س���هر ح��س��اب��ى ک�ه‌رت�ه‌ک��ان��ی��ت��ر ،ب �ه‌اڵم هه‌ندێک واڵتانیتر وهک که‌نداو توانیویان ه گ �هش �ه‌ک��ردن ل �ه ک�ه‌رت�ه‌ک��ان��ی��ت��ردا وهک گه‌شت و گوزار و بیناسازی و گواستنه‌وه و په‌یوه‌ندى بێنن‌ه دى ،به‌اڵم نهیانتوانیوه ببن ه واڵتێکى پیشه‌سازى به‌پێچه‌وانه‌ى واڵتانى ب��اش��ورى خ��ۆره�ه‌اڵت��ى ئاسیا ک�ه خاوه‌نى س��ه‌رچ��اوه‌ى ن �ه‌وت��ى ک�هم��ن ب���ه‌اڵم بونه‌ت ه واڵتانى پیشه‌سازى. چه‌تر :هۆکاره‌کانى به‌رز بوونه‌وه‌ى نه‌وت چییه؟
چى خستن‌ه ڕوو چى خواست کاریگهرىدهبێت له سه‌ر نرخ ،چه‌ند هۆکارێکى تر هه‌ی ه به‌رده‌وام له‌کاتى قهیرانه سیاسیه‌کاندا نرخى نه‌وت به‌ر‌ه و به‌رز بوونه‌و‌ه ده‌ڕوات ،وهک له ساڵى ( )1973که جه‌نگى ع�ه‌ره‌ب ئیسرائیل ڕووی����دا ،ه�ه‌روه‌ه��اکه ئابڵوقه‌ى ئابورى خراوه‌ت ه س��هر واڵت��ێ��ک��ى به‌رهه‌مێنى نه‌وت یان تووشى قه‌یرانێک ده‌ب���ن وهک ئ���ه‌وه‌ى لیبیا که ئێستا له قه‌یراندایه، ه��ۆک��ارێ��ک��ى ت���ر زی���اد بوونى خواست‌ه له‌سه‌ر ن����ه‌وت ب���ه ت��ای��ب�ه‌ت��ى دواى قه‌یرانى ئابورى nجه‌میل عه‌بدولکه‌ریم
جیهان ،هۆکارێکى تریش پ�ه‌ی��وهن��دى ب ه گه‌نجینه‌ى ن�ه‌وت�هوه ههیه ل ه ئه‌مریکا ک �هم ب��وون �ه‌وه‌ى ئ�����هم گ �ه‌ن��ج��ی��ن��ەی � ە دهبێته هۆى به‌رز ب���ون���ه‌وه‌ی نرخى نه‌وت.
چه‌تر :له‌م کاته‌دا عێراق ده‌توانێت به‌رهه‌مێنانى نه‌وتى خۆى زیاد بکات؟
حکومهتىع���ێ���راق
ناتوانێت به‌رهه‌مێنانى ن �ه‌وت زیادبکات به‌اڵم پالنێکى ستراتیژى به ده‌سته‌وه‌ی‌ه بۆ ئه‌وه‌ى به‌رهه‌مێنانى خۆى بگه‌یه‌نێت ه سه‌رووى سێ ملیۆنه‌و‌ه عێراق وهک واڵت��ێ��ک��ى ب��هره��هم هێنانى ن �ه‌وت ،زیادکردنى به‌رهه‌مى نه‌وتى پێویستى به ڕه‌زام�ه‌ن��دى ڕێکخراوى ئۆپیکه ،ب��ۆی�ه ئه‌وانیش ب �هره �هم��ێ��ن��ان��ی��ان جێگیر‌ه چ��ون��ک �ه ل���ه زی���ادک���ردن���ى به‌رهه‌مێناندا کاریگه‌رى ده‌بێت له سه‌ر دابه‌زاندنى نرخه‌که. چه‌تر :ناردن ه ده‌رەوه‌ى نه‌وتى هه‌رێم پێویسته؟ هیچ
گرنگییه‌کى هه‌ی ه بۆ کوردستان؟
به‌شێوه‌ى تیۆرى به‌ڵێ زۆر گرنگى هه‌ی هبهاڵم به‌شێوه‌ى پراکتیکى ئهوه پێویستى ب ه وه‌خ��ت ههیه بۆ ئ �ه‌وه‌ى کاریگه‌رى ناردن ه دهرهوهى نه‌وت بزانن واته پێویستى به کاته. چه‌تر :تۆ نه‌وتى خۆت ه ڕه‌وانه‌ى ده‌ره‌وه‌ی ده‌که‌ى به‌اڵم ( )%17بۆ خۆته؟ یان بۆ کێیە؟
به‌حکومى ئه‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستانسهر به عێراقه ئهوه یاسا ده‌بێت دیارى بکات، چه‌ندمان ده‌ست ده‌که‌وێت و چه‌ندمان به‌ر ناکه‌وێت ،ده‌بێت دابه‌شکردنى ئه‌و داهات ه باش بکرێت به جۆرێک بێت قازانجى زیاترى بۆ هه‌رێم هه‌بێت ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێویستمان به کۆمیسیۆنێکى ئازاو چاو نه‌ترس هه‌ی ه بۆ چاودێریکردنى داهاته‌کانى ن �ه‌وت ل ه کوردستاندا چى ئ�ه‌وه‌ى له ڕاب��ردوو کراوه چى ئه‌و کێڵگ‌ه تازانه‌ى که ده‌دۆزرێنه‌وه، چونکه به پێى دیراساتى ئابورى یه‌کێک له هۆکاره‌کانى قه‌یرانى سیاسى و ناوخۆی و سه‌رهه‌ڵدانى نا داد په‌روه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى گه‌نده‌ڵى و نه‌بوونى چاودێریی‌ه به‌سه‌ر که‌رتى سامان‌ه سروشتیه‌کاندا ،له ئه‌فریقا زۆربه‌ى جه‌نگ‌ه ناوخۆیه‌کان له س �هر سهرچاوه سروشتیه‌کان بووه زۆر دوور نییه ئه‌م ه له کوردستانیش دووبار‌ه بێتهوه ئه‌گه‌ر به ئاگاییه‌و‌ه مامه‌ڵ‌ه نه‌کات له‌گه‌ڵ ئه‌و که‌رته.
ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ
ــﻪ ﺋﯿﺴـﻼﻣـﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ )ﻣﺤﻪﻣﻪد( ﺑﻪﻧﺎو دهﮐﺎت ﺋﺎﺷﺘﻰ و ﭼﺎرهﺳﻪرى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ داﺳﻪﭘێﻨﻦ، ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪش ﺑﻪرﭘﺮﺳﯿﺎرن. ﻋـــــﻪﺑـــــﺪو ﺋـــــﯚﺟـــــﻪﻻن ﺳـــــﻪﺑـــــﺎرهت ﺑــﻪ ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪى ﺳﯿﺴﺘەﻣﻰ ﺋﯿﻤﺮاﻟﻰ ﻟﻪ ﺳــﻪر ﺟﻪﺳﺘﻪى وﺗــﻰ :ﺳــﻪرهڕاى ﺋﻪوهى ﺋێﺴﺘﺎ ﮐﻪﻣﺘﺮ ﺋﺎو ﻟﻪ ﭼﺎوهﮐﺎﻧﻢ دێﺖ، ﺑــﻪم دﯾﺴﺎن ﻧﺎڕهﺣﻪﺗﻢ دهﮐـــﺎت .ھﻪواﮐﻪى ﺋێﺮهش ﮐﺎرﯾﮕﻪرى ﻧﻪرێﻨﻰ ھﻪﯾﻪ .ﺋﻪو ﺷﻮێﻨﻪ ﺗــﺎﮐــﻪﮐــﻪﺳــﯿــﻪى ﺗێﯿﺪا ڕاﮔـــﯿـــﺮاوم ،ﺋﻪوﯾﺶ ﮐﺎرﯾﮕﻪرى ﺧﯚى ھﻪﯾﻪ .ﻧﻪک ﺗﻪﻧﮫﺎ ﭼﺎوهﮐﺎﻧﻢ ﺋﺎو دهﮐﻪن ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﺑﻪﮔﺮاﻧﯿﺶ ھﻪﻧﺎﺳﻪ دهدەم. ﺳـــﻪرهڕاى ھــﻪﻣــﻮو ﺋــﻪو ﮐێﺸﺎﻧﻪى ڕووﺑـــﻪڕى ﻣﻦ دهﮐــﺮێــﻨــﻪوه و ﻧﺎﻟﻪﺑﺎرى ﺗﻪﻧﺪروﺳﺘﯿﺸﻢ، ﻣﻦ ﺧﯚم ﻓﯿﺪاى ﮔﻪﻟﻪﮐﻪم ﮐــﺮدووه .ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪﺗﻪﻧﮫﺎش ﺑﻤێﻨﻤﻪوه ،ڕێﮕﻪ ﺑﻪھﯿﭻ ﮐﻪﺳێﮏ ﻧﺎدهم ﻣﺎﻓﻰ ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد ژێﺮ ﭘێ ﺑﮑﻪن .ﺑﻪ ڕێﮕﻪى ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﻰ ﺑــﯚرژوازى ﺑﭽﻮک،
دوو ﺋــﻪوهﻧــﺪ زﯾــﺎد ﺑﺒﺎ و ﺑﻪرﺑﻪﺳﺘﻰ )(٪١٠ ی ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺶ ھﻪڵﺒﻮهﺷێﻨﺪراﺑﺎﯾﻪوه. ﺋــــﯚﺟــــﻪﻻن ﻟـــﻪ ﭼــــﻮارﭼــــێــــﻮهى ﺳــﯿــﺎﺳــﻪﺗــﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮑﺪا ﺳﻪرﻧﺠﻰ ڕاﮐێﺸﺎﯾﻪ ﺳﻪر ﺋﻪم ﭼﻪﻧﺪ ﺧﺎڵﻪ :ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ھێﺰه ﭼﻪﭘﻪﮐﺎن ﺑﻪﺑڕﯾﺎرﺑﻦ ﻟﻪ ﺧﻪﺑﺎﺗﻰ ھﺎوﺑﻪﺷﯿﺎن ﻟﻪﻧﺎو ﯾﻪﮐێﺘﻰ ھێﺰه دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮑﯿﯿﻪﮐﺎن .ﺋێﻤﻪ ﺑﻪ رێﮕﻪى ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏھﻪوڵﻤﺎﻧﺪاھﻪﻧﮕﺎوێﮑﻰﻧﻮێﺒﻨێﯿﻦ. ھﻪر ﺑﯚﯾﻪش زۆر ﭘێﺪاﮔﯿﺮﯾﻢ ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺮدﻧﻪوهى ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﯿﺎﯾﻪﮐﺎﻧﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐــﺮد .ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ھﻪوڵﻪﮐﺎن ﻟﻪﭘێﻨﺎو ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﭼڕﺗﺮ ﺑﮑﺮێﻨﻪوه .ﻟﻪﺳﻪر ﺋــﻪو ﺋﻪﺳﺎﺳﻪ ھﻪم ﺳو ﺋﺎراﺳﺘﻪى ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪ دهﮐــﻪم ﮐﻪ ﺑﯚ ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎن ﭘــﺎڵــێــﻮراون و ھﻪﻣﯿﺶ ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪى ﮐﻪ ﺋەم ﺟﺎره ﻧﻪﭘﺎڵێﻮران .ھﻪﻧﺪێ ﭘەرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎرى ﮐﻮردﯾﺶ ھﻪن ﮐﻪ ﭘﺎڵێﻮراوى ﺋﺎﮐﻪﭘﻪن ،ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪش ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﻰ
دۆزى ﮔﻪﻟێﮏ ﭼــﺎرهﺳــﻪر ﻧﺎﮐﺮێﺖ .دهﺑــێ ﺧﻪﻣﻰ ھﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳێﮏ ،ﭘێﺶ ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو ﺷﺘﮏ ﺧﻪﻣﻰ ﮔﻪل ﺑێﺖ .ﻧﺎو ﺑﺮاو ﺳﻪرﻧﺠﻰ ڕاﮐێﺸﺎﯾﻪ ﺳــﻪر ﮔﺮﻧﮕﻰ ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﯿﺎﮐﺎﻧﻰ ﺳﯿﺎﺳﻪت و وﺷﯿﺎرﯾﺪا ،ﻧﺎﺑێ ﻟﻪ ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﯿﺎى ﻟێﮑﯚڵﯿﻨﻪوهى ﮐﻮﻟﺘﻮرى ﻣێﺰۆﭘﯚﺗﺎﻣﯿﺎ ،ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑەﻟﮋﯾﮏ ﮐﺮاوهﺗﻪوه و ھﻪروهھﺎ ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﯿﺎﮐﺎﻧﯿﺘﺮ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﭘﻪروهردهى ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی و ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻟﻪﺧﯚ ﺑــﮕــﺮن ،ﺑﻪڵﮑﻮ دهﺑــێ ﻣــﮋارهﮐــﺎﻧــﻰ ﺋــﺎﺑــﻮری، ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﯽ ،ﮐﻮﻟﺘﻮرى و
‹‹
ﻣێﮋووش ﻟﻪﺧﯚ ﺑﮕﺮن. ﺋﯚﺟەﻻن ﮐە ﺑە »ﺋﺎﭘﯚ« ﻧﺎو دەﺑﺮێﺖ ﺑﯚ ﺋﻪوهى ﻻواﻧﻰ ﮐﻮرد ﻟﻪ وﺗﺎﻧﻰ ﺋﻮروﭘﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﭙﺎرێﺰن و ﭘﻪﺷﻮﺑو ﻧﻪﺑﻦ ،وﺗﯽ ﺋﻪو ﺋەﮐﺎدﯾﻤﯿﺎﻧﻪ دهﺗﻮاﻧﻦ ڕۆڵێﮑﻰ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﺒﯿﻨﻦ. ﺋﺎﭘﯚ ﻟەو دﯾﺪارەﯾﺪا راﯾﮕەﯾﺎﻧﺪ »ڕهﻧﮕﻪ ﺋﻪو ﻻواﻧﻪ ﺑﯚ ﻣﺎوهﯾﻪک ﺑﺘﻮاﻧﻦ ژﯾﺎﻧێﮑﻰ ﺋﺎﺳﺎﯾﻰ و ﺳﺎده ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮﻧﯿﺎد ﺑﻨێﻦ .ﺑﻪم ﺋﻪو ﺷێﻮازه ژﯾﺎﻧﻪ دهﺑێﺘﻪ ھﯚى ﮐﯚﺗﺎﯾﻰ ﭘێﮫێﻨﺎﻧﯿﺎن .ﺋﻪوه رێﺒﺎزى ﺷێﻮه ژﯾﺎﻧﻰ ﻣﻦ ﻧﯿﯿﻪ .ﺋﻪﮔﻪر ﺋێﻮه
ﺋێﻤﻪ ﺑﻪرهى ﻧﻪﺗﻪوهى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ ﮔﺮﻧﮓ دهﺑﯿﻨﯿﻦ و ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺳﻨﻮردارى ﻧﺎﮐﻪﯾﻦ
ﺑﺎوهڕﺗﺎن ﺑﻪو دۆزهﯾﻪ ،دهﺑێ ﺧﺎوهن ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ ﺑﻦ ﺑﯚ ﮔﻪﻟﻪﮐﻪﺗﺎن .ﺑﯚ ﻣﻦ وهھﺎﯾﻪ .ﻣﻦ ﺑﯚ ﮔﻪﻟﻪﮐﻪم ھﻪﻣﻮو ﺷﺘێﮑﻢ ﻓﯿﺪاﮐﺮد .ﺑﯚ ﻣﻦ ھﻪره ﮔﺮﻧﮓ ﮔﻪﻟﻪﮐﻪﻣﻪ .ﺗﺎ ﻣﺮدﻧﯿﺸﻢ ﺑــﻪرﺧــﯚدان دهﮐﻪم ﻟﻪﭘێﻨﺎو ﺗێﮑﯚﺷﺎﻧﻪ ڕهواﮐــﻪى ،ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪى دهﯾﺎﻧﻪوێ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻨﺪا ﺗێﮑﯚﺷﺎن ﺑﮑﻪن ،دهﺑێ ﺑﻪو ﺷێﻮهﯾﻪ ﺑﺠﻮڵێﻨﻪوه«. ﺋﯚﺟﻪﻻن ﺳوى ﺋﺎراﺳﺘﻪى ﻧﻮێﮋى ھﻪﯾﻨﯿﺶ ﮐــﺮد و وهھــﺎ ﺑـــﻪردهوام ﺑــﻮو :ﺋﯿﺴﻼﻣﻰ ھﻪره ڕاﺳــﺖ ﺋﻪوهﯾﻪ .ﺋــﻪوه ﺋﯿﺴﻼﻣﻰ )ﻣﻪدﯾﻨﻪﯾﻪ( ﺋﯿﺴﻼﻣﻰ ﺣﻪزرهﺗﻰ ﻣﺤﻪﻣﻪده ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ ﺗێﮑﻪڵ ﻧﻪﮐﺮاوه .ﻣﻨﯿﺶ ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣﻰ ﺧﻮێﻨﺪﻧﻰ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﻤﺪا دهﭼﻮوﻣﻪ ﻧﻮێﮋى ھﻪﯾﻨﯽ .ڕﯾﺸﻪى وﺗﻨﻪﮐﺎﻧﻰ )ﺋﯿﺴﻼم( و )ﺳﻪﻻم( ھﻪﻣﺎن ﺷﺘﻪ، ﺋﻪوه ﺑﻪواﺗﺎى ﺋﺎﺷﺘﯽ ،ﺋﺎراﻣﻰ و ﺋﺎﺳﻮدهﯾﻰ دێﺖ. ﻣﻦ ﻟێﺮهوه ﺳو ﺋﺎراﺳﺘﻪى ﮔﻪﻟﻪﮐﻪﻣﺎن دهﮐﻪم، ﮐﻪ ھﻪﯾﻨﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪﺷﺪارى ﻧﻮێﮋى ﻣﻪدهﻧﯿﺎﻧﻪ دهﺑێ.
ﺳﺎڵﯽ دووهم ژﻣﺎره ٥٢ ٢٠١٠/١١/٨ دووﺷﻪﻣﻤﻪ ٢٧١١/١/٢٩ - ٢٠١١/٤/١٨ دووﺷﻪﻣﻤﻪ
٧
ﻣﻦ ھﯿﻮادارم ﻧﻮێﮋهﮐﺎﻧﯿﺎن ،ﮐﻪ ﻟﻪ ﭘێﻨﺎو ﺋﺎﺷﺘﻰ و ﺋﺎﺳﻮدهﯾﻰ دهﮐﺮێﻦ ،ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺧﻮداى ﺗﻪﻋﺎﻻوه ﻗﻪﺑﻮڵ ﺑﮑﺮێﻦ .ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﺎﺷﺘﻰ ﺗﺎ )/١٥ى ﺣﻮزهﯾﺮان( درێﮋهﯾﺎن ھﻪﺑێﺖ .دهﺑێ ﮔﻪﻟﻪﮐﻪﻣﺎن ﻟﻪﺟﯿﺎﺗﻰ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻰ دهوڵــﻪت و دهﺳﻪﺗﺪاران ،ﺑﻪﮔﻮێﺮهى ﻣﻪﻻ ﺋﺎﺷﺘﯿﺨﻮازهﮐﺎن ﺑﺠﻮڵێﺘﻪوه .ﺗﺎ ﺋﻪو ﮐﺎﺗﻪى دهوڵﻪت دان ﺑﻪ ﺋﺎﺷﺘﯽ، ﻋﻪداڵﻪت و دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﯿﺪا دهﻧێﺖ ،ﻣﺎﻓﻰ ﮔﻪﻟﻪ درێﮋه ﺑﻪ ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪ ڕهواﮐﺎﻧﻰ ﺑﺪات ،ﻋﻪداڵﻪﺗﻰ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ ﺋﻪوه ﻓﻪڕز دهﮐﺎت. ﻟﻪ رۆژ)(tvهوه وهرﮔﯿﺮاوه
ﻓﺎﯾﻪق ﮔﻮڵﭙﯽ :ﺋﻪو ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻧﻪ ﭘﺎرهﯾﻪﮐﻰ ﺑﺎﺷﯿﺎن داوه ﺑﻪ ﯾﻪﮐێﺘﻰ و ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﯚ ﺋﻪوهى ﭼﺎوﭘﯚﺷﯿﺎن ﻟێ ﺑﮑﻪن و دادﮔﺎﯾﻰ ﻧﻪﮐﺮێﻦ دﯾﺪار ﺳﻪﻻح ﺣﻮﺳێﻦ ﭘﻮور
ﮐﯚﻧﻔڕاﻧﺲ ﭼﻰ ﺑﻮو ﮐﻪ ﺧﺮاﯾﻪ ﺑﻪر ﺑﺎس؟
ﺧــﯚﺷــﻨــﺎوهﺗــﻰ ،ﺑﺎﻟﯿﺴﺎن ،ﺷێﺦ وهﺳـــــﺎن ،ﺷــﺎﻧــﻪﺧــﺴــێ و ﺑﺎﺳﻰ ﮐــﯿــﻤــﯿــﺎﺑــﺎراﻧــﻰ ﺳـــﻪردهﺷـــﺖ ﻟﻪ رۆژھﻪﺗﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺸﻰ ﺗێﺪا ﺑﻮو.
‹‹
ﮐــﯚﻧــﻔــﺮاﻧــﺲ ﺳــێ ﺗـــــﻪوهرى ﺟــﯿــﺎوازىﻟــﻪ ﺧــﯚ دهﮔـــــﺮت ،ﯾـــﻪﮐـــﻪم :ﺑﯿﺮھێﻨﺎﻧﻪوهى )د.ﻓﺎﯾﻪق ﮔﻮڵﭙﻰ( ﻟﻪ دوای ﮔەراﻧەوەی ﻟە ﺋەوروﭘﺎ ﻟەم دﯾﺪارەی ﮐﺎرهﺳﺎﺗﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ،دووهم :ﻟێﮑﯚڵﯿﻨﻪوه ﻟﻪ ﺳﻪر ﮐﺎرهﺳﺎﺗﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ و ﺋﻪﻧﻔﺎل ،ﺳێﯿﻪم: ﭼﻪﺗﺮ :ﭘێﺘﺎﻧﻮاﻧﯿﯿﻪ )ﭼﻪﺗﺮ(دا ﺑﺎس ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻰ »ﺑﻪ ﻟێﭙﺮﺳﯿﻨﻪوه و ﺑﻪرﭘﺮﺳﺎرێﺘﻰ ﺋﻪم ﮐﺎرهﺳﺎﺗﻪ ،ﮐﻪ ﺣﺰب ھﻪڵﻪﺑﺠﻪى ﻟﻪ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪ ﻧﺎﺳﺎﻧﺪﻧﻰ ﺋﻪﻧﻔﺎل و واﻧﻪ ﺋﻪ ﺳﺰاى ﮐﺮا؟ ﺑﯚﭼﻰ ﮐﺮد؟ ى وه ﺋﻪ ﮐێ ﺑﻪرژهوهﻧﺪى ﺧﯚﯾﺪا ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ« و ﺑﻪﮐﺎرھێﻨﺎﻧﻰ ﺋﻪم ﯾﺎداﻧﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن دهﺳﻪﺗﻪوه دهﮐﺎت و دهڵێﺖ ﮐﻪ ﺋﻪم ﺗﺎواﻧﺎﻧﻪﯾﺎن ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاوه ﭼﻰ ﺑێﺖ؟ ﺑﻪﮐﺎرھێﻨﺎوه و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ ﻟﻪﻣﻪش ﺋﻪوه ﺑﻮو ﺟﺎرێﮑﻰ ﺗﺮ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﭘێﻮه ﮐﺮدوه؟ ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرى ﻟﻪ زھﻨﯿﯿﻪﺗﻰ ھﯿﭻ ﭘﺎرﭼﻪﯾﻪﮐﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻧﻪﺑێﺘﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻧﻰ ﺑﻪڵێ ﺋﻪﻣﻪ راﺳﺘﻪ ،ﺑﻪمدهﺳﻪﺗﺪارى ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﮑﺮێﺖ ﺑﻮو وه ﺋﻪ م دووه ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻰ ، ﯾﻪ ﻣﺸێﻮه ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻰ ﮐﺎره ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا ﮐﻪ ﺋﻪو ﻻﯾﻪﻧﺎﻧﻪ ھﻪروهھﺎ ﺑﺮﯾﻨﻰ ﺋﻪﻧﻔﺎل ﺑﻪ ﺑﺮﯾﻨێﮑﻰ ﮐﻪ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪى ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ و ﺋﻪﻧﻔﺎل ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﻟﻪ واﻗﯿﻌﺪا ﺑﻮوﻧﯿﺎن ھﻪﯾﻪ ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻰ ﻟﻪ ﻗﻪڵﻪم دهدات. ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺋﻪوروﭘﺎ و وﺗﺎﻧﻰ ﺋﻪوروﭘﺎ ﺑﻪﻓەرﻣﻰ ھﻪوڵ ﺑﺪهﯾﻦ ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرى ﺑﻪ ﺳﻪر ﺑﻨﺎﺳﺮێﺖ. زھﻨﯿﻪت و ﺷێﻮازى ﺑﯿﺮﮐﺮدﻧﻪوه و ﭼﻪﺗﺮ :ﺑﺎﻧﮕﮫێﺸﺘﻰ ﺋێﻮه ﺑﯚ ﺷێﻮهﯾﻪﮐﻰ ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻰ ﺑﯚ ﻓﺮاواﻧﮑﺮدن و ﺟێﮕﯿﺮى ﻗەرەﺑﻮی ﻣﺎدﯾﯿﺎن ﻟێ ﻧﻪﮐﺮاوه ،دهﻧﮕﻮﺑﺎﺳێﮑﻰ ﯾﻪﮐێﮏ ﻟﻪ داواﮐﺎرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋێﻤﻪ ﺋﻪوه ﺑﻮو ھﻪڵﻮێﺴﺘﯿﺎﻧﺪا ﺑێﻨﯿﻦ ،ﺋﻪﮔﻪرﻧﺎ ھﻪم دهﺳﻪﺗﻪى و ﺋﻪوان وﺗﯿﺎن ﺋﻪوه دۆﺳﺘﻰ ﺋێﻤﻪﯾﻪ. ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻰ ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران و ﺋﻪﻧﻔﺎل ﻟﻪ ھــﻪروهھــﺎ ﻓــڕۆﮐــﻪوان )ﺗــﺎرﯾــﻖ رهﻣـــﻪزان( دهﺳــﻪﺗــﻰ ﺧﯚﯾﺎن و ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪن ﻟﻪﮔﻪڵ وا ھﻪﯾﻪ ھﻪر ﻟﻪ دواى ﺳﺎڵﻰ )(١٩٩٢هوه ﺋﻪو ﮐﻪ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﻋێﺮاق و ﺣﮑﻮﻣﻪﺗﻰ ﻋێﺮاﻗﯿﺶ ﮐﻮردى ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮرى ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﻟﻪ ﻋێﺮاﻗﺪا ﺳﻪر چ ﺑﻨﻪﻣﺎﯾﻪک ﺑﻮوه؟ ﺧﯚم وهک )ﻓﺎﯾﻪق ﮔﻮڵﭙﻰ( ﮐﻪ ﺷﺎرهزاﯾﯿﻢ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪى ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ و ﺋﻪﻧﻔﺎل ﺑﻪ ﻓەرﻣﻰ ﺷﺘێﮑﻰ ﺋﻪوﺗﯚى ﺑﯚ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ﻧﻪﮐﺮدووه .ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯾﺎن ﺋﺎزاد ﮐﺮد) ،وهﻓﯿﻖ ﺳﺎﻣﺮاﺋﻰ(ﯾﺎن ﮐﺮده رژێﻤﻪﮐﺎﻧﻰ ﺟﯿﮫﺎن و ﻧﺎوﭼﻪﮐﻪ ﺑﻪﮐﺎرﯾﺎن ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻧﻪ ﭘﺎرهﯾﻪﮐﻰ ﺑﺎﺷﯿﺎن داوه ﺑﻪ ﯾﻪﮐێﺘﻰﻟﻪ ﭼﻪﮐﻰ ﮐﯿﻤﯿﺎﯾﻰ ھﻪﯾﻪ و ﮐﻪﺳﻮﮐﺎرى ﺑﻨﺎﺳێﺖ و ھﻪر ﺋﻪو رۆژهى ﮐﻪ ﺋێﻤﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻤﺎن ﻟﻪ دواى ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران و ﺋﻪﻧﻔﺎل و ﺋﺎوارهﯾﻰ ﻟﻪ ﻣﻮﺳﺘﻪﺷﺎرى ﺧﯚﯾﺎن ﮐﻪ ﺑﻪرﭘﺮﺳﻰ ھەواڵﮕﺮی ھێﻨﺎوه .دﯾﮑﯚﻣێﻨﺖ ھﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﭘﺎره ﺑﻪ ﻧﺎوى و ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﯚ ﺋــﻪوهى ﭼﺎوﭘﯚﺷﯿﺎن ﻟێ ﺑﮑﻪن و ﮐــﯿــﻤــﯿــﺎﺑــﺎران ﮐــــﺮاوم ﻟــﻪ ﻻﯾـــﻪن ﮐــﯚﻧــﮕــﺮهى ﺑﻪﺳﺖ ،ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﻋێﺮاﻗﯿﺶ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﺎن ﮐﺮد ﺋﯚردوﮔﺎﮐﺎﻧﺪا و ﻟﻪ دواى راﭘﻪڕﯾﻦ ﺗﺎ دواى ﻋێﺮاﻗﻰ ﺑﻮو .ﺋﻪم ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪى ﮐﻪ ﮐﯚﻧﮕﺮهى ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ﮐﯚﮐﺮاوهﺗﻪوه و ﻧﻪﮐﻪوﺗﯚﺗﻪ ﺧﺰﻣﻪت دادﮔﺎﯾﻰ ﻧﻪﮐﺮێﻦ. ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ) (KNKﺑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻨﻰ و ﺑﻪ ﺗێﮑﺮاى دهﻧﮓ ﮐﯚﻣﻪڵﮑﻮژى ھﻪڵﻪﺑﺠﻪﯾﺎن روﺧﺎﻧﻰ رژێﻤﻰ ﺳﻪداﻣﯿﺸﻪوه ،ﺋﻪﮔﻪر ﺋﯿﺸﻪﮐﺎﻧﻰ ﻧــﻪﺗــﻪوهﯾــﻰ ﮐــﻮردﺳــﺘــﺎن ﭘێﯽ ھﻪﺳﺘﺎ ،دهﺑــﻮو ﮔﻪﻟﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ) .ﭘﯚل ﺑﺮﯾﻤﻪر( ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﻰ ﭼﻪﺗﺮ :ﭘێﺘﺎﻧﻮاﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﯾﻨﻰ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴێﮏ ﻟﻪ ﺋﻪوروﭘﺎ ﻟﻪ ﺳﻪر )ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪى ﺑﻪ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪى ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد ﻧﺎﺳﺎﻧﺪ و ﺋﻪﻣﻪش دهﺳﻪﺗﺪارى ﮐﻮردى ﻟﻪ ھﻪرێﻤﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ھﻪﻣﻮو ﺳﺎڵێ ﺋﻪوان ﻟﻪ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺋﻪوروﭘﺎ و ﻣــﻪدهﻧــﻰ ﻋێﺮاق ﺑــﻮو ﯾــﻪک ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻرى ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران و ﺋﻪﻧﻔﺎل ﺑﺮﯾﻨﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ و ﺋﻪﻧﻔﺎل( ﺑﺎﻧﮕﮫێﺸﺖ ﮐﺮام ،ﮐﻪ ﻟﻪ دهﺳﺘﮑﻪوﺗێﮑﻰ رۆﺣﻰ و ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻣﺎدﯾﯿﻪ ﺑﯚ ﻟﻪ ﻋێﺮاﻗﺪا ھﻪڵﺴﻪﻧﮕێﻨﯿﻦ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران ﺷﻮێﻨﻪ ﮔﺮﻧﮕﻪﮐﺎﻧﻰ دﯾﮑﻪ رێﮑﯿﺎن ﺑﺨﺴﺘﺎﯾﻪ ،ﺑﻪﺧﺸﯿﻪ ﮔﻪﻟﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ،ﺑــﻪم دۆﻻرێــﮏ ﮐﻪﺳﻮﮐﺎرى ﺋﻪﻧﻔﺎل ﻧﯿﯿﻪ ،ﺑﻪڵﮑﻮ و ﺋﻪﻧﻔﺎل ﻧﻪک ﺷﺘﻰ ﺑﺎﺷﯽ ﻧﻪﮐﺮدوه ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪوان ﺗﻮاﻧﺎى راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن و ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪى ﻧﻪدرا ﺑﻪ ﮔﻪﻟﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺮدﯾﺎن. ﺑﺮﯾﻨﻰ ﻧﻪﺗﻪوه و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪ؟ ﻻﯾــﻪن ) (KNKو ﮐﯚﻣﯿﺘﻪى دۆﺳﺘﺎﯾﻪﺗﻰ ﮐﻮرد و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯿﺶ ﺑﻪ ﮔﺸﺘﻰ. ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪ ﺑﺎس ﻟﻪ ﺑﻪرﭘﺮﺳﯿﺎرێﺘﻰ ﮐﺮا ھﻪﻧﺪێ ﺟﺎر ﺋﺎﺳﺘﻪﻧﮕﯿﺸﻰ دروﺳﺖ ﮐﺮدووه .دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﺎن زۆرﺗﺮه. ﺑﻪراﺳﺘﻰ ﺋﻪو ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪ ﻟﻪ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰﭼﻪﺗﺮ :ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﮐـــﻮرد و ﺋــﻪوروﭘــﻰ ﻟــﻪ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺋــﻪوروﭘــﺎ ﺑﻪ ﺷێﻮازى ﺟﯿﺎواز ﺟﯿﺎوازهوه ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺑﺎس ﻟﻪ ھﻪﻧﺪێ ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﺮا ﮐﻪ ﺗﺎواﻧﺒﺎرن ﺋــــﻪوروﭘــــﺎ ﺑـــﻪ ﺋـــﺎﻣـــﺎدهﺑـــﻮوﻧـــﻰ ﭘــﺴــﭙــﯚڕان و ﺋﺎﻣﺎدهﮐﺎری ﺑﯚ ﮐﺮاﺑﻮو .ﺑﻪ ﮔﺸﺘﻰ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮور ﺑﺎس ﻟﻪ ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎراﻧﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ﮐﺮا؟ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﺗێ ﮐﻪ )رێﮑﺨﺮاوى ﮐﻮردۆﺳﺎﯾﺪ/ ﺷــﺎن ﺑــﻪ ﺷــﺎﻧــﻰ ھــﻪڵــﻪﺑــﺠــﻪ ،ﺋﻪﻧﻔﺎل و ﭼــﺎک( ﻟﻪ ﺳﺎﻧﯽ راﺑـــﺮدودا )ﺋﺎﻧﺮاﺧﺖ(ى ﻗﻪزﯾﻪى ﺋﻪﻧﻔﺎل و ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎراﻧﻪوه ﮐﺮاوه ،ھﻪم ﺑﻪ و ﻣﻮادى ﮐﯿﻤﯿﺎﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﻪدام ﻓﺮۆﺷﺘﻮوه و ﺗﺎ ﭘــﻪرﻟــﻪﻣــﺎﻧــﺘــﺎران ﻟــﻪ ﺑەرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ھــﻮڵــﻪﻧــﺪا وﺷﻪش ﮐﻪس ﺑﯚ ﺋﻪم ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎﻧﮕﮫێﺸﺖ ﮐﺮاﺑﻮون و ﻟﻪ ﺋﻪوروﭘﺎ ﭼﻪﻧﺪ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎر و ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎراﻧﻰ ﺷﻮێﻨﻪﮐﺎﻧﻰ ﺗﺮﯾﺶ ﺑﺎس ﮐﺮا .ﻟﻪ ھﻮڵﻪﻧﺪى دادﮔﺎﯾﻰ ﮐــﺮد ،ﯾﻪﮐێﺘﻰ و ﭘﺎرﺗﻰ ﺷێﻮازى ﺋﺎﺑﻮرى و ھﻪم ﺳﯿﺎﺳﻰ .ھﻪر ﮐﺎﺗێ ﺋێﺴﺘﺎ ﻟێﮑﯚڵﯿﻨﻪوهﯾﺎن ﻟﻪ ﮔﻪڵﺪا ﻧﻪﮐﺮاوه ھﯿﭻ ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ و ﻟﻪ ﺷﻮێﻨﻪ ﺟﯿﺎوازهﮐﺎن دهرﯾﺨﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﯚﻣﻪڵێﮏ ﺋــﻪﻧــﺪازﯾــﺎر و ﭘﺴﭙﯚڕى ﺑــﻮارى ﮐﯚﺗﺎﯾﻰ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪدا راﭘﯚرﺗێﮏ ﺋﺎﻣﺎده ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﺎن ﻧﻪﮐﺮد ﻟﻪم رێﮑﺨﺮاوه و ﺋﺎﺳﺘﻪﻧﮕﯿﺎن ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪى دﯾﺒﻠﯚﻣﺎﺳﻰ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪﻋﺲ ﺧﯚش دادﮔﺎﯾﻪک ﺑﺎﻧﮕﻰ ﻧﻪﮐﺮدون و دهﺑﻮو دادﮔﺎﯾﻰ ﮐﯚﻧﮕﺮهى ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺋﯿﺶ ﺑﯚ ھﻪﻣﻮو ﭼﻪﮐﻰ ﮐﯿﻤﯿﺎﯾﻰ ﺑﺎﻧﮕﮫێﺸﺖ ﮐﺮاﺑﻮون ،ھﻪروهھﺎ ﮐﺮاﺑﻮو ﻟﻪ ﺳﻪر ﺗﺎواﻧﻪﮐﺎﻧﻰ رژێﻤﻰ ﺑﻪﻋﺲ ﺑﯚ دروﺳﺖ ﮐﺮد .ﮐﻮردهﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ وﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑﻮوﯾﺎﯾﻪ ﺑﺎﺳﻰ ﺋﻪﻧﻔﺎل و راﭘﻪڕﯾﻦ و ﮐﯚڕهو و ﺑﮑﺮاﺑﺎن. ﭘﺎرﭼﻪﮐﺎﻧﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﮐــﺎت و دۆﺳﯿەى ﺳﻪﺑﺎح ﺗﻮﻧﺠﻪل ،وهک ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎرى ﮐﻮرد ﻟﻪ ﻟﻪ راﭘﯚرﺗﻪﮐﻪدا ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﻮێﻨﺪﻣﻪوه ﺑﺎس ﻟﻪ ﯾﻪﮐێﮏ ﻟﻪ ﺗﺎواﻧﺒﺎرهﮐﺎﻧﻰ داﻧﯿﻤﺎرک )ﻧﺰار ھﯿﭻ ﺷﺘێﮑﯿﺎن ﻧﻪدهﮐﺮد ،ھﻪر ﮐﺎﺗێﮑﯿﺶ ﻟﻪ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎرێﮏ ﻟﻪ ﺳــﻪر ﭘﺎرﺗﻰ ﭼﻪﭘﻰ ﺋﻪﻧﻔﺎل و ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران ﺗﺎﯾﺒﻪت ﻧﯿﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﺷﻮورى ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﺑﻪﺷﺪارى ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪى ھﻪﻣﻮو ﺗﺎواﻧﻪﮐﺎﻧﻰ رژێﻤﻰ ﺑﻪﻋﺲ دهﮐــﺎت ﺧﻪزرهﺟﻰ( دادﮔﺎﯾﻰ ﺑﮑﻪن ،ﺣﺰﺑﻪﮐﺎﻧﻰ ﺑﺎﺷﻮرى ﮔــﻪڵ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋێﺮان ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن ﺧﯚش ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﻧﺎو ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪدا وﺗﻰ :ﺗﻪﻧﮫﺎ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و دهرﯾﺨﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران ﺗﻪﻧﮫﺎ ﮐﺮد و ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﯾﺎدى ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران ﻟﻪ ﻟﻪ ﺳﺎڵﻰ )(١٩٦٣وه ﺑﯚ ﺋــﻪو ﻣــﺎوهﯾــﻪى ﮐﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺋﺎﺳﺘﻪﻧﮕﯿﯿﺎن ﺑﯚ دروﺳــﺖ ﮐﺮدن ﺑﻮواﯾﺎﻧﻪ ھﻪر ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎوە دهﺳﺘﯿﺎن دهﮐﺮد ﺑﻪ ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﮐﺎن ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﻧﯿﻦ ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﺣﮑﻮﻣﻪﺗﻰ ﺑﺮﯾﻨﻰ ھﻪڵﻪﺑﺠﻪ ﻧﯿﯿﻪ ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﺑﺮﯾﻨﻰ ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد )(٣/١٦دا ﺑﻪﺳﺘﺮا و ﻟﻪ ﭼﻮار ﮐﺎﺗﮋﻣێﺮ ﻟﻪ دوو ﺣﻮﮐﻤﻰ ﮐﺮدوه و ﻟﻪ ﺳﺎڵﻰ ) ١٩٦٨ﺑﯚ (٢٠٠٣ﻧﺎﻣﻪﯾﺎن ﻧﻮﺳﻰ ﺑﯚ وﺗﻰ داﻧﯿﻤﺎرک ﮐﻪ ﮔﻮاﯾﻪ ﺑﺎﺳﻰ ﺋﻪﻧﻔﺎل و ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎران و ﺗﺎ ﮐﯚﺗﺎﯾﻰ ،...ﺋێﻤﻪ ﺗﺎواﻧﺒﺎره. ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو ﭘﺎرﭼﻪﮐﺎﻧﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﮐێﺸﻪى ھﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺗﺎواﻧﺎﻧﻪى ﺗێﺪاﯾﻪ) ،ﺗﺎواﻧﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪ ﺗﺎواﻧﻰ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻨﻪداوه ،ﻟﻪ ﮐﺎﺗێﮑﺪا واﺗﺎ ﺑﻪ ﺷێﻮهﯾﻪﮐﻰ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋى ﺳﻪﯾﺮى دۆﺳﯿەى ﻣﻦ ھﻪﻧﺪێﮏ ﻟێﮑﯚڵﯿﻨﻪوهم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯚﭼﻰ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪ و ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪش ﺳﻪڵﻤێﻨﻪرى ﺟﻪﻟﻪﺳﻪدا ﺑﻪردهوام ﺑﻮو. ﮔﻮﻧﺪى ﺳێﻮﺳێﻨﺎن ،ﮔﯚﭘﺘﻪﭘﻪ ،ﻧﺎزهﻧﯿﻦ ،ﻧﺎوﭼﻪى ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪ ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﺑﻮو و )ﻗﺎﯾﺪ ﻓﻪﯾﻠﻪق( ﺑﻮوه ﺋﻪﻧﻔﺎل و ﮐﺎرهﺳﺎﺗﻪﮐﻪﯾﺎن ﻧﻪﮐﺮدوه ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﺑﻪ ﻟێﮑﯚڵﯿﻨﻪوه ﻟﻪو ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻧﻪ ﻧﻪﮐﺮاوه و داواى ﺋﻪو راﺳﺘﯿﻪﯾﻪ. ﭼﻪﺗﺮ :ﻧﺎوهرۆﮐﻰ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﻰ
ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ھﻪوڵ ﺑﺪهﯾﻦ ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرى ﺑﻪ ﺳﻪر زھﻨﯿﯿﻪت و ﺷێﻮازى ﺑﯿﺮﮐﺮدﻧﻪوه و ھﻪڵﻮێﺴﺘﻰ دهﺳﻪﺗﺪا ﺑێﻨﯿﻦ
ﻣﺎﻧﺸێﺘﯽ رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن
ھـــﻪواڵــﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ دهﺑێ ﺳﻮرﯾﺎ ﻣﺎﻓﻰ ﮐﻮردان ﻗﺒﻮڵ ﺑﮑﺎت
ﺋێﺮان ) (١٠ھﻪزار ﭘﺎﺳﺪارى رهواﻧﻪى ﺳﻮرﯾﺎ ﮐﺮدوه
ﮔﻪرﯾﻼﮐﺎﻧﻰ ) (PKKﺋﺎﻣﺎدهﮐﺎرى ﻗﯚﻧﺎﺧێﮑﻰ ﻧﻮێ دهﮐﻪن
ﺋﺎزادﯾﺎ وت
ﺧﻪرﯾﮑﻦ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﭘێﺸﮑﻪش دهﮐﻪن
ﺋﯚزﮔﻮر ﮔﻮﻧﺪهم ﮐﻮردان ﻟﻪ ﺋﺎﻣﺎدهﮐﺎرى ﮔﺸﺘﻰ دان
›ﺳﯚزدار ﺋﺎﭬێﺴﺘﺎ‹ ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﮐﯚﻧﺴﻪى ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى )ﮐﻪﺟﻪﮐﻪ( وﺗــﻰ :ﮐێﺸﻪﮐﺎﻧﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺳﯿﻨﻰ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ،ﮐﻠﺘﻮر و زﻣﺎن ﭼﺎرهﺳﻪر دهﮐﺮێﺖ ،ﺋﻪﮔﻪر ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرى ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﯾﻰ ﭘێﮏ ﻧﻪﯾﻪن ،رژێﻤﻰ ﺑﻪﺷﺎر ﺋﻪﺳﻪد ﻧﺎﺗﻮاﻧێﺖ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت ﺑﻪ ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد ﺑﮑﺎت. دهﺑێﺖ ھﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪک دژى ﺋﻪو رژێﻤﻪ ﺗێﮑﯚﺷﺎﻧﻰ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﮑﻪﻧﻪ ﯾﻪک و دﯾﺎﻟﯚگ ﺑﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ ﺑﮕﺮن. ھﻪروهھﺎ ﺗﯿﺸﮑﻰ ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻪر ﺟﺎڕﻧﺎﻣﻪﮐﻪى ﭘﺎرﺗﻰ ﯾﻪﮐێﺘﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ) (PYDو وﺗﯽ :ﮐﻮردان دهﺗﻮاﻧﻦ ﻟﻪ دهورى داﺧﻮازﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪو ﺟﺎڕﻧﺎﻣﻪﯾﻪ ﺑﺒﻨﻪ ﯾﻪک .ھﻪروهھﺎ راﭘﻪڕﯾﻨﻰ ﮔﻪﻟﻰ وهک ﻣﺎﻓێﮑﻰ رهوا ﺑﻪﻧﺎو ﮐﺮد و ھﯚﺷﯿﺎرى داﯾﻪ رژێﻤﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﮐﻪ ھێﺮش ﻧﻪﮐﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﮔﻪل و وﺗﯽ :دوو رێﮕﺎ ﻟﻪ ﺑﻪردهم ﺋﻪﺳﻪد داﯾــﻪ :ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﺎن ﭘێﺪاﮔﺮﯾﻪ ﻟﻪﺳﻪر ھێﺮﺷﻰ دژ ﺑﻪ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن ،دووهم دهﮐﺮێﺖ ﺋﺎﮐﺎﻣﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪم ھێﺮﺷﺎﻧﻪ ﻟێﮑﺒﺪاﺗﻪوه و ﺑﻪوﭘێﯿﻪ رێﻰ دﯾﺎﻟﯚگ ھﻪڵﺒﮋێﺮێﺖ.
ﺑــﻪ ﮔـــﻮێـــﺮهى راﭘـــﯚرﺗـــﻰ »ﻣــﯿــﺪڵ ﺋێﺴﺖ ﻧﯿﻮز ﺋــﯚﻧــﻼﯾــﻦ«ى ﭘــﺎرﺗــﻰ ﮔــﯚڕاﻧــﻰ ﺳــﻮرﯾــﺎ ،ﺋــێــﺮان ﺑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻰ ﺑﻪھێﺰﮐﺮدﻧﻰ ھێﺰى ﭘﺎراﺳﺘﻨﻰ ﺳﻮرﯾﺎ )(١٠ ھﻪزار ﮐﻪﺳﻰ ﻟﻪ ھێﺰهﮐﺎﻧﻰ ﺳﻮﭘﺎى ﭘﺎﺳﺪاران ،رهواﻧﻪى ﺳﻮرﯾﺎ ﮐﺮدووه و ﻧﺎوهﻧﺪى ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﯾﻰ ﺋﻪو ھێﺰاﻧﻪ ﻟﻪ ﭘﺎرێﺰﮔﺎى ﺑﺎﮐﻮرى ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﻪ ھﻪرێﻤﻰ )ﺣﻮﻣﺲ(. ﺑﻪ ﭘێﻰ راﭘﯚرﺗﻪﮐﻪ ،ﺳﻪرﺟﻪم ﺟەﻧﺮاڵﻪﮐﺎﻧﻰ ﺳﻮﭘﺎ و ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﻪ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ،ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ، ﺟەﻧڕاڵﻪ ﻋﻪﻟﻪوﯾﻪﮐﺎن وهک :ﻧﻪزﯾﺮ ﻣﺎھﯿﺮ ﺋﻪﺳﻪد، ﻟﻪ ﺗﺮﺳﻰ ﮐــﻮدهﺗــﺎى ﺳــﻪرﺑــﺎزی ،ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺪى ﻟﻪ ژێﺮ ﭼــﺎودێــﺮﯾــﺪان .راﭘــﯚرﺗــﻪﮐــﻪ ﺑــﺎس ﻟــﻪوه دهﮐـــﺎت ﮐﻪ ھێﺰهﮐﺎﻧﻰ ﺋێﺮان ،ھێﺰه ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺳﻮرﯾﺎﯾﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﮐﺮدوه ﺟﻪﻣﺎوهرى درﻋﺎ ﺑﺪهﻧﻪ ﺑﻪر دهﺳﺘڕێﮋى ﮔﻮﻟﻠﻪ، ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا ) (٣٠ﮐﻪس ﮔﯿﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ دهﺳﺘﺪا. ﺋﻪﻣﻪ ﻟﻪ ﮐﺎﺗێﮑﺪاﯾﻪ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﻰ ﺋێﺮان ﺗﺎ ﺋێﺴﺘﺎ ھﻪرﭼﻪﺷﻨﻪ دهﺳﺘێﻮهرداﻧێﮑﯿﺎن ﻟﻪ ﺳﻮرﯾﺎ رهﺗﮑﺮدوهﺗﻪوه.
) (١١١ﮔﻪرﯾﻼ ﻟﻪ ھﻪرێﻤﻪﮐﺎﻧﻰ ﭘﺎراﺳﺘﻨﻰ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑﻪ دوو ﭘﻪروهردهى ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﻰ و ﺳﻪرﺑﺎزى ﻟﻪ ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﯿﺎى )ﻣﻪﺣﺴﻮم ﮐﯚرﮐﻤﺎس( و )ھﻪﻗﻰ ﻗﻪرار( ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﯚﻟﻰ ﭘﻪروهده ھێﻨﺎ .ﻟﻪ ﺋﺎﮐﺎدﯾﻤﯿﺎى ﻣﻪﺣﺴﻮم ﮐﯚرﮐﻤﺎس ﮐﻪ ﭘﻪروهردهى ﺳﻪرﺑﺎزى ﻟێﺪهدرێﺖ ،ﻣﻪڕاﺳﻤێﮑﻰ ﺳﻪرﺑﺎزى ﺑﯚ ﮔﻪرﯾﻼﮐﺎن ڕێﮑﺨﺮا .دوران ﮐﺎﻟﮑﺎن ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﮐﯚﻧﺴﻪى ﺑــﻪڕێــﻮهﺑــﻪرى ﮐﯚﻣﺎ ﺟﭭﺎﮐێﻦ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ) ،(KCKﻧﻮرهدﯾﻦ ﺳﯚﻓﯽ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪارى ﺑڕﯾﺎرﮔﻪى ﻧﺎوهﻧﺪى ) ،(HPGزۆزان ﭼﻪوﻟﯿﮏ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪارى ﺑڕﯾﺎرﮔﻪى ﻧﺎوهﻧﺪى )ﯾــﻪژا ﺳﺘﺎر( و ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎھﯚز ﺋـــﻪرداڵ و ﺳــﻪر ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪارى ﺗـــﺮى)(HPGى ﯾﻪژا ﺳﺘﺎر ﺑﻪﺷﺪارى ﻣﻪڕاﺳﻤﻪﮐﻪ ﺑﻮون .ﻧﻮرهدﯾﻦ ﺳﯚﻓﻰ وﺗﻰ: ﺋێﻤﻪ ﻟﻪ ﻗﯚﻧﺎﻏﻰ ڕاﭘﻪرﯾﻨﻰ ﮔﻪﻻﻧﺪا ،دهﺑﯿﻨﻪ وﻣﺪهرهوه. ﻣﻪڕاﺳﻤﻰ دووھﻪم ﻟﻪ ﺋﺎﮐﺎدێﻤﯿﺎى ھﺎﮐﻰ ﻗﻪرهر ﭘێﮑﮫﺎت. دۆڕان ﮐﺎﻟﮑﺎن ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﮐﯚﻧﺴﻪى ﺑﻪڕێﻮهﺑﻪراﯾﻪﺗﻰ )(KCKوﺗﻰ :ﮔﻪرﯾﻼﮐﺎﻧﻰ ھﻪﭘﻪﮔﻪ ﻟﻪ ﭘێﻮاژۆى ﺳﺎڵﻰ ٢٠١١دا ڕۆڵێﮑﻰ ﮔﺮﯾﻨﮕﻰ ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪﺗﻰ دهﮔێڕن.
ﺳﯿﺮوان
ﺋﻪﻣﺴﺎل ) (٣/٧ﻣﯿﻠﯿﯚن ﻣﯿﻮان ﺳﻪرداﻧﻰ ﺳﻨﻪﯾﺎن ﮐﺮدووه
ھﺎوﺗﯽ
ﻟﻪ ﺳﻪر داواى ﺗﺎڵﻪﺑﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﻰ ﺑﺎرزاﻧﻰ ﻣﯿﺤﻨﻪى ﮔﯚڕان دهﺑڕدرێﺖ
ﯾﻪﻧﻰ ﺋﯚزﮔﻮر ﭘﯚﻟﯚﺗﯿﮏ ﻟﻪﻧﺎوﺑﺮدﻧﻰ ﺑێ دادﮔﺎﯾﻰ
ﺋﺎوێﻨﻪ
ﮔﯚڕان ﺑﻪ ﻧﮫێﻨﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧێﭽﯿﺮﭬﺎن ﺑﺎرزاﻧﯽ ﮐﯚدهﺑێﺘﻪوه
رۆژﻧﺎﻣﻪ
وﺗﻪﺑێﮋى ﻣﻪﯾﺪاﻧﻰ ﺋﺎزادى ،.ﻗﺴﻪﮐﺎﻧﻰ دوێﻨێﻰ ﺑﺎرزاﻧﻰ رهﺗﺪهﮐﺎﺗﻪوه
ﭼﺎودێﺮ ﮐﯚﻣﻪڵ
ﺳﻪرﺑﺎری رهﺗﮑﺮدﻧﻪوهی ﭘﺮهژهﮐﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ دهﺳﻪت و ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪردهواﻣﯽ دﯾﺎﻟﯚﮔﻦ
ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن :ھﻪر دهﺑێ ﺣﮑﻮﻣﻪت ھﻪڵﻮهﺷێﺘﻪوه
ﻟﭭﯿﻦ
ﮐﯚﻧﺴﻮڵﯽ ﺋێﺮان ﻟﻪ ھﻪوﻟێﺮ :ﺑﻪدڵﻨﯿﺎﯾﯿﻪوه زاﻧﯿﺎرﯾﻤﺎن ﻻﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﮐﺎت ھﻪر ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎرێﮏ ﺋﺎﻣﺎدهی داﻧﯿﺸﺘﻨﻪﮐﺎن ﻧﻪﺑێﺖ ﺋﯿﺠﺮاﺋﺎﺗﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ دهﮐﺮﯾﺖ دهﺳﻪت ﺑﻪ ﮐﯚﻣﻪڵێﮏ ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﯾﯿﻪوه درێﮋه ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻪوهی ﺣﮑﻮﻣﻪت دهدات
ﺋﺎﺳﯚ رووﺑﻪر
ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ
ﺋﯚﺟﻪﻻن ﻧﻮێــﮋه ھﻪﯾﻨﯿـﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺷﻪﻗﺎم ﺑـــــــ دهﮐــــﺎت .ﺑــﯚ ﺋــــﻪوهى ﮐــــﻮردان ﻟــﻪ دهرهوهى ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎن ﺑﮫێڵێﺘﻪوه ،ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﺗﻪﮐﺎن ﮐﯚ دهﺑێﺘﻪوه .ﺋﯚﺟﻪﻻن ﺑﺎﻧﮕﻰ ﻟﻪ ﺑﻪﺷﺎر ﺋﻪﺳﻪد ﮐﺮد ،ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﻮێﻨﻪرى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐﻮردان و ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﺎرﺗﻰ ﯾﻪﮐێﺘﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ) (PYDﮐﯚﺑﺒێﺘﻪوه .ﻧﺎو ﺑﺮاو وﺗﯽ :دهﺑێ ﺳﻮرﯾﺎ رێﮕﻪى دﯾﺎﻟﯚگ ﻟﻪﺑﻪردهم ﭘﺮۆژهﮐﻪى ﺋێﻤﻪ ﺑﮑﺎﺗﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﭼﻮارﭼێﻮهى ﺧﯚﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﻟﻪ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ڕاﻣﺎﻧﮕﻪﯾﺎﻧﺪووه. ﺋﻪﮔﻪر ﺳﻮرﯾﺎ ﺋﻪو ﭘﺮۆژهﯾﻪ ﭘﻪﺳﻪﻧﺪ ﺑﮑﺎت ،ﺋﻪو ﮐﺎت ﮐــﻮردان ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﻰ ﻟﻪ ﺋﻪﺳﻪد دهﮐــﻪن. ﺋﻪوهش ﺑﻪواﺗﺎى ﺋﺎزادى ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد و ﮔﻪﻟﻰ ﻋﻪرهب دێﺖ ،ﺑﻪم ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪﭘێﭽﻪواﻧﻪ ﺑﺠﻮڵێﺘﻪوه و ﭘێﺪاﮔﯿﺮى ﻟﻪﺳﻪر ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ ﺳﻪرﮔﻪرﻣﮑﺮدﻧﻰ ﮐـــــﻮردان ﺑــﮑــﺎت ،ﺋـــﻪوﮐـــﺎت ﮔــﻪﻟــﻰ ﮐــﻮرد ﺑﻪﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪﺗﻰ ) (PYDﻟﻪﺳﻪر ڕێﺒﺎزى ﺧﯚﺑﻪڕێﻮهﺑﻪرى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻋﻪرهﺑﻪ
ﺳﺎڵﯽ دووهم ژﻣﺎره ٥٢ ٢٠١٠/١١/٨ دووﺷﻪﻣﻤﻪ ٢٧١١/١/٢٩ - ٢٠١١/٤/١٨ دووﺷﻪﻣﻤﻪ
٦
ﻋﻪﺑﺪو ﺋﯚﺟﻪﻻن ﻟﻪ دواﯾﯿﻦ دﯾﺪارى ھﻪﻓﺘﺎﻧﻪی ﭘﺎرێﺰهراﻧﯿﺪا ﻟﻪ دورﮔەی ﺋﯿﻤﺮاﻟﻰ ﺑﺎس ﻟﻪ دەوڵەﺗﯽ ﺳﻮرﯾﺎ و ھﻪروهھﺎ ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎﻧﻰ )/١٢ى ﺣﯚزهﯾﺮاﻧﻰ( ﺗﻮرﮐﯿﺎ و ﮔﻪﻧﺠﺎﻧﻰ ﺋﻪوروﭘﺎ و ﻧﻮێﮋى ھﻪﯾﻨﯿﺎﻧﻪى ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪﮐﺎن دهﮐﺎت و ﺋﻪﻣﻪ ﺑﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﻰ ﺳﻪردهﻣﻰ ﻣﺤﻪﻣﻤﻪدى ﻟﻪ ﻗﻪڵﻪم دهدات.
ﺋﯚﺟﻪﻻن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ راﭘﻪڕﯾﻨﻰ ﮔﻪﻻن ﻟﻪ ﺳﻮرﯾﺎ و رۆژﺋـــﺎواى ﮐﻮردﺳﺘﺎن وﺗــﻰ :ﺑﻪﺷﺎر ﺋﻪﺳﻪد ﺑﻪﮔﻮێﺮهى ھﻪﻧﺪێ ﭘێﻮهر ﺳﯿﺎﺳﻪت
ﻧﺎڕازﯾﯿﻪﮐﺎن دهﺳﺖ ﺑﻪ ﺗێﮑﯚﺷﺎﻧێﮑﻰ ھﺎوﺑﻪش دهﮐﻪن .ﺋەو ﻟە درێﮋەی دﯾﺪارەﮐەﯾﺪا راﯾﮕەﯾﺎﻧﺪ »واﭘێﺪهﭼێﺖ ،ﭘێﻮاژۆى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﺰهﮐﺮدن ﻟﻪ ﺳﻮرﯾﺎ دهﺳﺘﯿﭙێﮑﺮدووه و دهﺑێ ﺋﻪو ﭘێﻮاژۆﯾﻪ ﺑێﭙﺴﺎﻧﻪوه ﺑﻪردهوام ﺑێ« .ﺋﯚﺟﻪﻻن ﻟﻪ درێﮋهى ھﻪڵﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﻪﮐﻪﯾﺪا ﺑﺎﺳﻰ ﻟﻪ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﮐﺮدو »ﺑــﻪرهى ﻧﻪﺗﻪوهى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ«ﮐﻪﺑﻪر ﻟﻪ ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎن داﻣــﻪزراوه وﺗﯽ :ﺋێﻤﻪ ﺑﻪرهى ﻧﻪﺗﻪوهى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﮔﺮﻧﮓ دهﺑﯿﻨﯿﻦ و
‹‹
ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﻪڵﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺳﻨﻮردارى ﻧﺎﮐﻪﯾﻦ. ﺋﻪو ﺑﻪرهﯾﻪ ڕێﺨﯚﺷﮑﻪر دهﺑێﺖ ﺑﯚ ﺋﺎواﺑﻮوﻧﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎﯾﻪﮐﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ و ھﺎﺗﻨﻪﮐﺎﯾﻪى دهﺳﺘﻮرێﮑﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ .ﺋﻪوه ھﻪڵﻮێﺴﺘﻰ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋى ﺋێﻤﻪﯾﻪ .ﮔﻪﻟﻰ ﮐــﻮرد و ﮔﻪﻻﻧﻰ ﺗﺮ ﻟﻪ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﭘێﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﺑﻪرهﯾﻪﮐﻰ ﺑﻪو ﺷێﻮهﯾﻪ ھﻪﯾﻪ .ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا ﺋﻪﮔﻪر ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎڵ ﻟﻪﻣﻪوﺑﻪر داﺧﻮازﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﻣﻨﯿﺎن ﭘێﮑﮫێﻨﺎﺑﺎ، ﺋﻪو ﮐﺎت دهﺗﻮاﻧﺪرا ھﻪژﻣﺎرى ﭘەرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎران
»ﺳـﻮرﯾﺎ ﺑﯚ ﺋﻪوهى ﮐﻮردان ﻟﻪ دهرهوهى ﻧـﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎن ﺑﮫێڵێﺘﻪوه ،ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳـﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﺗﻪﮐﺎن ﮐﯚ دهﺑێﺘﻪوه«
ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﻣﻪﮐﺘﻪﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭘﺎرﺗﻰ ﯾﻪﮐێﺘﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﻰ ﮐﻮرد ﻟﻪﺳﻮرﯾﺎ
ﺳﻮرﯾﺎ ھﻪوڵﯿﺪا ھﻪﻣﻮو ﻣﺎﻓﻪ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﭼﻮارﭼێﻮى ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪدا ﺑﭽﻮک ﺑﮑﺎﺗﻪوه ‹‹
دﯾﺪار رهھێڵ ﻣﺎﻣﻪش
ﻣﻪﺣﻤﻮد ﻣﻪﺣﻪﻣﻪد ،ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ )ﺋﻪﺑﻮ ﺳﺎﺑﯿﺮ( ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﻣﻪﮐﺘﻪﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭘﺎرﺗﻰ ﯾﻪﮐێﺘﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﻰ ﮐﻮرد ﻟﻪﺳﻮرﯾﺎ و ﻧﻮێﻨﻪرى ﺋﻪو ﺣﺰﺑﻪ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮرى ﮐﻮردﺳﺘﺎن، ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺑﺎرودۆﺧﻰ ﺋﻪم دواﯾﯿﻪى رۆژھﻪﺗﻰ ﻧﺎوهڕاﺳﺖ و ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﻰ ﭼﻪﻧﺪ وﺗێﮑﻰ ﻋﻪرهﺑﯽ ،ﻟﻪواﻧﻪ وﺗﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ،ھﻪروهھﺎ ﻟﻪﺑﺎرهى رۆڵﻰ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان و ھﻪﻧﮕﺎوهﮐﺎﻧﻰ ﺣﮑﻮﻣﻪﺗﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﺑﯚ ﭼﺎرهﺳﻪرﮐﺮدﻧﻰ ﭘﺮﺳﻰ ﮐﻮرد، وهﻣﻰ ﭼﻪﻧﺪ ﭘﺮﺳﯿﺎرێﮑﻰ )ﭼﻪﺗﺮ( دهداﺗﻪوه. ﭼﻪﺗﺮ :ھﯚﮐﺎرى ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻰ ﺟﻪﻣﺎوهرى ﻟﻪ ﺳﻮرﯾﺎ ﺑﯚﭼﻰ دهﮔﻪڕێﻨﻨﻪوه؟
ﺳﻮرﯾﺎ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪى ھﻪرێﻤﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻤﺎن ﭘــــﺎراﺳــــﺘــــﻮوه ،ﻟــــﻪ ﭘـــێـــﻨـــﺎو ﭘــێــﺸــﺨــﺴــﺘــﻨــﻰ دهﺳﺘﮑﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﻰ ﺑﺎﺷﻮر.
ﺋـــــﻪو رهوﺷــــــــﻪ ﺗــــﺎ ﺋــێــﺴــﺘــﺎ ﺑــﻪردهواﻣــﻪ ،ﻟﻪ ﮐﺎﺗﻰ ﺋێﺴﺘﺎش دواى ﺧــﯚﭘــﯿــﺸــﺎﻧــﺪان ﻟــﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺷﻮێﻨێﮑﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ،رژێﻢ ھﻪوڵﯿﺪا ﭼەﺗﺮ :ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﯾﻪک ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﻰ ﮐﻮرد ﮐﻪم ﺑﮑﺎﺗﻪوه ھﻪڵﻮێﺴﺘﻰ ﺣﺰﺑﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﺎن و ھﻪﻣﻮو ﻣﺎﻓﻪ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﻪ ھﻪﻣﺒﻪر ﭘﺮﺳﻪ ﻟﻪ ﭼﻮارﭼێﻮى ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺑﭽﻮک ﭼﺎرهﻧﻮﺳﺴﺎزهﮐﺎن ﭼﯽ دەڵێﻦ؟ ﺑــﮑــﺎﺗــﻪوه ،ﺋــﻪﻣــﻪ ﻟﻪﮐﺎﺗێﮑﺪا ھــﻪرﭼــﻪﻧــﺪه ھـــﻪر ﺣــﺰﺑــێــﮏ ﭘــﻪﯾــڕهوﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻣﺎﻓێﮑﻰ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯿﻪ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﻰ ﺧﯚی ھﻪﯾﻪ و ﺑﻪﺷێﻮهﮐﻰ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ و ﺑــــﻪﮔــــﻮێــــﺮهى ﺷــﻪرﻋــﯿــﻪﺗــﻰ ﺑﯿﺮدهﮐﺎﺗﻪوه ،ﺑﻪم ﺋﻪوهى ﻣﺎﯾﻪى ﺧﯚﺷﺤﺎڵﯿﻪ، ﻧێﻮدهوڵﻪﺗﻰ ھﯿﭻ ﮐﻪس ﻧﺎﺑێﺖ ھﻪﻣﻮو ﺣﺰﺑﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﻪﺳﻪر ﺑﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺑێﺖ ،ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﻰ ﺗﺮ ﭘﺮﺳﻰ ﭼﺎرهﺳﻪرﮐﺮدﻧﻰ ﮐێﺸﻪى رهواى ﮐﻮرد ﭘﺮﺳﻰ ﮐﻮرد ﭘﺮﺳﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻪﮐﻪ ﯾﻪک ھﻪڵﻮێﺴﺘﻪ ،ﺑﯚ ﺋﻪو ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ ﺣﺰﺑﻪ و ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣﻰ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﻪﺗﻰ ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪﻧﺎو دوو ﺑﻪره ﮐﯚﺑﻮﯾﻨﻪﺗﻪوه، ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﻰ و ﺟﻪﻧﮕﻰ ﺟﯿﮫﺎﻧﻰ ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﺎن ﺋﻪﻧﺠﻮﻣﻪﻧﻰ ﺳﯿﺎﺳﯿﻪ ﮐﻪ ﻧﯚ ﺣﺰب ﯾﻪﮐﻪم ﺑﻪﺷێﮏ ﻟە ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪﺧﯚ دهﮔﺮێﺖ ،دووهﻣﯿﺎن ﮐﯚﻣﯿﺘﻪى ﺑﺎﯾﻪ ﺑﻪ وﺗﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﮑێﻨﺪرا. ﮐﻪ دوو ﺣﺰب و ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﻰ ﮐﻮردى ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚى ﺗێﺪاﯾﻪ ،ﮐﻪ ﺣﺰﺑﻪﮐﻪى ﭼﻪﺗﺮ :ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺋێﻤﻪ ﻟﻪ ﻧﺎو ﺋﻪو ﮐﯚﻣﯿﺘﻪﯾﻪ داﯾﻪ ،ﻟﻪﻣﺎوهى ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪى ﺣﺰﺑﻪﮐﺎﻧﻰ داھـــﺎﺗـــﻮش ھـــﻪوڵـــﺪهدرێـــﺖ ﮐــﯚﻧــﮕــﺮهﯾــﻪﮐــﻰ ﺑﺎﺷﻮرى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ رژێﻤﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﭼﯽ ﻧــﻪﺗــﻪوهﯾــﯽ ﺑــﯚ ﺣــﺰﺑــﻪﮐــﺎن ﭘێﮑﺒﮫێﻨﺪرێﺖ، ﺟﮕﻪ ﻟـــﻪوهش ھــﻪرﭼــﻪﻧــﺪه ھــﻪر ﭘﺎرﭼﻪﮐﻰ دهڵێﻦ؟ ﺋێﻤﻪ وهک ﺑــﺰووﺗــﻨــﻪوهى ﮐـــﻮردى ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪى ﺧﯚى ھﻪﯾﻪ ،ﺑﻪمرۆژﺋﺎواى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ،ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﻪﮐﻤﺎن ﺑﻪ داﺧﻮازﯾﻦ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﺎﺳﺘﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻰ ﮔﻪوره، ﺑﺎﺷﻮرى ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪاوه ،ﭘێﻤﺎﻧﻮاﯾﻪ ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑــﻪرهﯾــﻪﮐــﻰ ﻧــﻪﺗــﻪوهﯾــﯽ دروﺳـــﺖ ﺑــێــﺖ ،ﺋﻪو ھــﻪﻣــﻮو ﻻﯾــﻪک ﺋــﺎراﻣــﻰ و ﺳﻪﻗﺎﻣﮕﯿﺮى ھﻪﻧﮕﺎوهش ھﯚﮐﺎرێﮑﻪ ﺑﯚ ﭼﺎرهﺳﻪرﮐﺮدﻧﻰ ھﻪرێﻤﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﭙﺎرێﺰێ .ﺑــﻪﻻى ﺋێﻤﻪ ﮐــێــﺸــﻪى ﻧــێــﻮان ﭘــﺎرﺗــﻪ ﺳــﯿــﺎﺳــﯿــﯿــﻪﮐــﺎن و ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻪ ،ﭘــﻪﯾــﻮهﻧــﺪى ھﻪرێﻤﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﯾﻪﮐﺨﺴﺘﻨﻰ ھﻪڵﻮێﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻟــﻪﮔــﻪڵ وﺗــﺎﻧــﻰ ﺳــﻮرﯾــﺎ ﯾــﺎن ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﯾﺎن ﭘﺮﺳﻪ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻪﮐﺎن. ﺋێﺮان ﺑﺎ ھﻪﺑێﺖ ،ﺑﻪم ﻧﺎﺑێﺖ ﺋﻪو ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﻪ ﭘڕۆﻓﺎﯾﻞ: ﻟﻪﺳﻪر ﺣﺴﺎﺑﯽ ﮐﻮردى ﺋﻪو وﺗﻪ ﺑێﺖ .ﺋێﻤﻪ ﻣﻪﺣﻤﻮد ﻣﺤﻪﻣﻪد ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ )ﺋﻪﺑﻮ ﻟﻪو ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﻪداﯾﻦ ﮐﻪ ﻻﯾﻪﻧﻪﮐﺎﻧﻰ ﺑﺎﺷﻮرى ﺳﺎﺑﯿﺮ( ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﻣﻪﮐﺘﻪﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭘﺎرﺗﻰ ﮐــﻮردﺳــﺘــﺎن ﺑــﻪ دهﺳـــﻪت و ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن ﯾﻪﮐێﺘﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﻰ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﺳﻮرﯾﺎ ﻧﻮێﻨﻪرى ﻟﻪﺳﻪر ﺣﺴﺎﺑﯽ ﮐﻮردى ڕۆژﺋﺎواى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺋەو ﺣﺰﺑە ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮرى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ،ﻟﻪﺳﺎڵﻰ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪى ﻟﻪﮔﻪڵ رژێﻤﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﻧﺎﺑﻪﺳﺘﻦ ،ﺑﻪ )(١٩٦٨دا ﺑﻮوه ﺋﻪﻧﺪاﻣﻰ ﺑﺰوﺗﻨﻪوهى ﮐﻮرد ھﻪﻣﺎن ﺷێﻮهﯾﻪ ﺋێﻤﻪ وهک ﭘﺎرﺗێﮑﻰ ﮐﻮردى ﻟﻪﺳﻮرﯾﺎ ﺑﻮوه.
ﻻى ﺋێﻤﻪ ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻪ، ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪى ھﻪرێﻤﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ وﺗﺎﻧﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﯾﺎن ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﯾﺎن ﺋێﺮان ،ﺑﺎ ھﻪﺑێﺖ ،ﺑﻪم ﻧﺎﺑێﺖ ﺋﻪو ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﺣﺴﺎﺑﯽ ﮐﻮردى ﺋﻪو وﺗﻪ ﺑێﺖ
ﺋﻪﺑﻮ ﺳﺎﺑﯿﺮ /رهھێڵ
ﺑﻪ ھﯚﯾﻪوه ھﻪﻣﻮو داﻣــﻪزراوهﮐــﺎن ﭘﻪﮐﯿﺎن ﮐﻪوت ،ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ھﻪﻣﻮوى ھﯚﮐﺎرن ﺑﯚ ﺋﻪوهى ﺧﻪڵﮏ ھﻪﻟێﮏ ﺑــﻘــﯚزﻧــﻪوه ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﺑﮑﻪن ،ﭼﻮﻧﮑﻪ رێﮋەى )(٪٦٠ى داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﻪ ژێﺮ ھێڵﻰ ھﻪژارﯾﺪان.
رووﯾﺪا ،ﺋﻪﻣﺠﺎره ﮐﻮرد وهک ﭼﺎودێﺮێﮏ ﺳــﻪﯾــﺮ دهﮐـــﻪﯾـــﻦ ،ﺑــﯚ ﺋـــﻪو ﻣــﻪﺑــﻪﺳــﺘــﻪ ﻟﻪ ﭘــﺎراﺳــﺘــﻨــﻰ ﻣــﺎﻓــﻰ ﻣــــﺮۆڤ و رێــﺰﮔــﺮﺗــﻦ ) (٢٠١١/٣/٢٥ﺑــﻪﯾــﺎﻧــﻨــﺎﻣــﻪﯾــﻪﮐــﻤــﺎن ﺑﻪ ﻟــﻪ ﮐﻪﻣﻪ ﻧــﻪﺗــﻪوهﮐــﺎن و ﭘــﺎراﺳــﺘــﻰ ﻣﺎﻓﻰ ﻧــﺎوى ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ ﺣﺰﺑﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﺎﺷﻮرﯾﯿﻪﮐﺎن ،ﻟﻪﭼﻮارﭼێﻮهى وﺗﻰ ﺳﻮرﯾﺎدا ﺳﻮرﯾﺎ دهرﮐـــﺮد ،ﮐﻪ داواى ﭼﺎﮐﺴﺎزى و رێﮑﻪوﺗﻮﯾﻦ. ﺑﻪﮐﺎرﻧﻪھێﻨﺎﻧﻰ ﭼﻪک دژى ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪهران ﺷێﻮازێﮏ چ ﺑﻪ ﮐﻮرد ﺋەی ﭼﻪﺗﺮ: و ﭘــﯿــﺸــﺘــﮕــﯿــﺮﮐــﺮدن ﻟــﻪ داواﮐــﺎرﯾــﻪﮐــﺎﻧــﻰ ﮐﺎﻧﺪا ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻪ ﻟﻪ ﺷﺪارى ﺑﻪ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪهراﻧﻰ ﺗێﺪا ﺑﻮو.
دواى ﺋﻪوهى ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ وﺗێﮑﻰ ﻋﻪرەﺑﯽﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻰ ﻟﻪ وﺗﻰ ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﯿﺴﺮ دواﺗﺮ ﻟﻪ ﻟﯿﺒﯿﺎ و ﯾﻪﻣﻪن و ﺑﻪﺣﺮێﻦ ﺟﻪﻣﺎوهر رژاﻧﻪ ﺳﻪرﺷﻪﻗﺎم ﺑﯚ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﻰ ﭼﺎﮐﺴﺎزى و ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﮫێﻨﺎن ﺑﻪو دهﺳﻪﺗﺎﻧﻪ ،ﺑﻪ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻰ ﭼﻪﺗﺮ :ﭘﺮۆژهى ﭘﺎرﺗﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﺎن ﺋێﻤﻪ رهوﺷــﻰ ﺳﻮرﯾﺎ ﺟﯿﺎوازى ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو ﻗﯚﻧﺎﻏﻪ م ﺋﻪ ﺑﯚ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن و ﮐﺎت؟ ده ﭼﻮار وﺗﺎﻧﻪ ﻧﯿﯿﻪ ،ﺑﯚﯾﻪ ﻣــﺎوهى ﻧﺰﯾﮑﻪى ﭼﻪﺗﺮ :ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪى دا ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻪ و ـﻪ ـ ﻟ وڵﻤﺎﻧﺪا ھﻪ ﺋێﻤﻪ ؟ ﭼﯿﯿﻪ ﮐﻰ ﭘﺎرێﺰﮔﺎﯾﻪ ھﻪﻓﺘﻪ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﮐﻮرد ﭼﻰ دهڵێﻦ؟ )(١٩٦٣ ﺳﺎڵﻰ ﻟﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﯿﻦ، ﻧﻪ ﻧێﮏ ﻻﯾﻪ واوى ـــــﻪ ـ ﺗ و ـــــﻮرد ـ ﮐ ک وه ـﻪ ـ ـﻤ ـ ـێ ـ ﺋ ﺑﻪ دژ ـﺶ ـ وﯾ ـﻪ ـ ﺋ ﺳــﻮرﯾــﺎ دهﺳــﺘــﻰ ﭘــێــﮑــﺮدوه، ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ھﺎﺗﻨﻰ ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻪﻋﺲش داﺑﻪ وت ن ده وڵﺪه ھﻪ ڵێﻦ ده ﮐﻮرد ﺑﻪ وه ه و ﺋﻪ دژى ى ـﻪ ـ واﻧ ـﻪ ـ ﺋ وت ﮐﺎﻧﻰ ﭘێﮑﮫﺎﺗﻪ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ ﺑﻪﻋﺲ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﺎڵﻰ )(١٩٦٣ ﺑﯚ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﻪ ﮐﻮرد ﺳﻪﻧﺪراوهﺗﻪوه ،ﻟﻪوﮐﺎﺗﻪ ـﻞ-ن، ـ ـﯿ ـ ـﺮاﺋ ـ ـﺴ ـ ـﯿ ـ ﺋ ـﻪ ـ ﺑ ر ــﻪ ـ ﺳ ــﻮرد ـ ﮐ و ن ـــﻪ ـ ﮐ ده ژێﺮ ﻟﻪ ﻗﯚﻧﺎﻏﻪ م ﻟﻪ وه ره ده و وه ﻧﺎوه ﻟﻪ ن رژێﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدهﺗﺎ ﻧــﻪک ﺑﻪ ھﻪڵﺒﮋاردن ﺑﻪ ﻧﺎوى ﻟــﻪ ﯾـــﻪک رۆژدا ﮐــﻪ ﭘێﺸﺘﺮ ھــﺎوﺗــﻰ ى ﮐێﺸﻪ ﺑێﺘﻪ ﻧﻪ ﮐێﺸﻪ ى وه ﺋﻪ ر ﺑﻪ ﻟﻪ ھﺎ روه ھﻪ ، وه ﮐﯚﺑﻮوﯾﻨﻪ ـﺎم( ـ ﺷ ﯾﺎﻧﺪﻧﻰ )راﮔﻪ ﺗﺮى ﭼﻪ ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻪﻋﺲ دهﺳــﻪﺗــﻰ ﮔﺮﺗﯚﺗﻪ دهﺳــﺖ. ﺳــﻮرى ﺑــﻮون ،ﺑﯚ ﺑﻪﯾﺎﻧﻰ ﺋﻪو ﻣﺎﻓﻪﯾﺎن ﻟێ ﺳﺎڵﻰ ﻟﻪ ک وه ر ھﻪ ب، ره ﻋﻪ و ﮐﻮرد ﻧێﻮان ﭘﺮﺳﻰ رﮐﺮدﻧﻰ ﺳﻪ ﭼﺎره ﻣﺎى ﺑﻨﻪ ر ﺳﻪ ﻟﻪ ﮐﻪ ﻟﻪو ﮐﺎﺗﻪوه ﯾﻪک ﺧێﺰان و ﯾﻪک ﮐﻪس ﺳﻪﻧﺪراﻧﻪوه ،ﺋﻪو ﮐﺎﺗﻪ ﺳﻪرۆک ﺋﻪرﮐﺎﻧﻰ ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﻮ ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎد ﯾﺎرﯾﮕﺎى ﻟﻪ )(٢٠٠٤ و دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﻰ ى ﺷێﻮه ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟﻪ ـﻮرد ـ ﮐ ﺑڕﯾﺎر دهدات و ﺑﺎرى ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪووه، ﺳﻮرﯾﺎ ﮐﻮرد ﺑﻮو ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪى ﻟێﻮهرﮔﯿﺮاوه.
ھـــﻪواڵــﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ
ﺳێﯿﻪﻣﯿﻦ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻰ ﯾﻪﮐێﺘﻰ ژﻧﺎﻧﻰ رۆژھﻪﺗﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن )(YJRK ﺳێﮫﻪﻣﯿﻦ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻰ ﯾﻪﮐێﺘﻰ ژﻧﺎﻧﻰ رۆژھﻪﺗﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ،ﻟﻪ )/٤ى ﻧﯿﺴﺎن(دا دهﺳﺘﯿﭙێﮑﺮد و ﻟﻪ ﻟﻪ )/١١ى ﻧﯿﺴﺎن(دا ﮐﯚﺗﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪ ھﺎت. ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪ ﻟﻪ )/٤ى ﻧﯿﺴﺎن( ﺑﻪ دروﺷﻤﻰ »ﺋێﻤﻪ ﻟﻪﺳﻪر ھێڵﻰ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻋﻪﻟﻪﻣﮫﻮﻟﻰ،ﺑﻪرﺧﯚدانورێﮑﺨﺴﺘﻨﺒﻮوﻧﻰ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻪھێﺰ دهﮐــﻪﯾــﻦ و ﭘێﺪاﮔﺮﯾﻦ ﻟﻪﺳﻪر ﭘێﺸﮑﻪوﺗﻦ‹‹ ،ﺑﻪڕێﻮه ﭼﻮو. ) (YJRKﻟێﺪواﻧێﮑﺪا راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ: »ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪى ﺋێﻤﻪ ،ﻟﻪ ﮐﺎﺗێﮑﺪا ﭘێﮑﮫﺎت ،ﮐﻪ ﮔﻪﻻﻧﻰ رۆژھﻪﺗﻰ ﻧﺎوﯾﻦ و ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد ،روﺑﻪڕوى ﭘێﻮاژۆﯾﻪﮐﻰ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﻮوﻧﻪﺗﻪوه .ﺑﻪ ھﯚى ﺋﻪو رۆڵ و ﺋﻪرﮐﻪ ﻣێﮋووﯾﯿﻪى ﮐﻪ ژﻧﺎﻧﻰ رۆژھﻪﺗﻰ ﻧﺎوﯾﻦ ﺧﺴﺘﻮوﯾﺎﻧﻪﺗﻪ ﺳﻪر ﺷﺎﻧﻰ ﺧﯚﯾﺎن .ھﻪروهھﺎ ﺋــﺎزادى و دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﻰ ﮔــﻪﻻن ﻟــﻪ رۆژھــﻪﺗــﻰ ﻧــﺎوﯾــﻦ ،ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪى ﺋێﻤﻪدا وهک ﭘﺮﺳێﮑﻰ ﺳﻪرهﮐﻰ ﮔﻪﻻن ﻧﺮﺧێﻨﺪرا .ﺑﯚ ﭼﺎرهﺳﻪرﮐﺮدﻧﻰ ﺋﻪو ﮐێﺸﺎﻧﻪى ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﺎراداﯾﻪ ﺋﺎﯾﺪۆﻟﯚژﯾﺎى ﮐﯚﻣﻪڵﮕﻪى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ و ﭘێﺸﺨﺴﺘﻨﻰ ژﯾﺎﻧێﮑﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ،ﺋﺎڵﺘﻪرﻧﺎﺗﯿﭭێﮑﻰ ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪ«. ھﻪروهھﺎ ﻟﻪ ﻟێﺪواﻧﻪﮐﻪدا راﮔﻪﯾﻪﻧﺪراوه ﮐﻪ ﺳﻪرهڕاى ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ ﻟﻪﺳێﺪارهداﻧﻰ رژێﻤﻰ ﺋێﺮان ،رهواﮐﺮدﻧﻰ ﺳﯿﻐﻪ ،ﺑﻪ ﺑﻪﺳﯿﺞ ﮐــﺮدن ،ﺑﻪﮐﺮێﮕﯿﺮاوێﺘﻰ ﮐــﺮدن، ﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن دهوڵﻪﺗﻪوه ﺑﻪڕێﻮه دهﺑﺮێﺖ ﺑﻪ ﺑﻪرﻓﺮاواﻧﻰ
ھﻪڵﺴﻪﻧﮕێﻨﺪراوه. ﯾﻪﮐێﺘﻰ ژﻧﺎﻧﻰ رۆژھﻪﺗﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪم ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ دهڵێﺖ: »ﺋﻪم ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن دهوڵﻪﺗﻪوه ،ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﻰ ژﯾﺎﻧﺪا ﺑﻪڕێﻮه دهﺑﺮێﺖ .زۆرﺗﺮﯾﻦ ژن ﻟﻪ ﺋێﺮان دهﺑﻨﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻧﻰ ﺑﻪم ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﺎﻧﻪى رژێــﻢ ،ژﻧــﺎن ﺑﻪھﻪﻣﻮو ﺷێﻮهﯾﻪک روﺑﻪڕوى ﻟﻪﻧﺎوﺑﺮدن دهﺑﻨﻪوه .ﺋێﻤﻪ ﻟﻪو ﻣﮋارهدا ﭘﻪروهرده ﮐــﺮدن و ﭘﺎراﺳﺘﻨﻰ ژﻧــﺎن وهک ﺧﺎڵێﮑﻰ ﺳﻪرهﮐﻰ ﺗێﮑﯚﺷﺎن دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﺑﯚ ﭼﺎرهﺳﻪرﮐﺮدﻧﻰ ﮐێﺸﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺋێﺮان و رۆژھﻪﺗﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺋﻪو ﮐێﺸﺎﻧﻪى ﮐﻪ روﺑــﻪڕوى ژﻧﺎﻧﻰ ﮐــﻮرد دهﺑێﺘﻪوه ،ﺋێﻤﻪ ﺑﻪ دروﺷﻤﻰ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪ ،ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪﺗﻰ ﭘێﻮاژۆﮐﻪ دهﮐﻪﯾﻦ ،ﺑﻪ ڕۆﺣﻰ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻰ و ﻟﻪﺳﻪر ھێڵﻰ ﺑﻪرﺧﯚداﻧﻰ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻋﻪﻟﻪﻣﮫﻮﻟﻰ ،ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻦ و رێﺨﺴﺘﻨﺒﻮوﻧﻰ ژﻧﺎﻧﻰ ﮐﻮرد و ﺋێﺮاﻧﻰ ﺑﻪ ﺋﻪرﮐﻰ ﺳﻪرهﮐﻰ ﺧﯚﻣﺎﻧﻰ دهزاﻧﯿﻦ .ﺑﻪو ﺗێﮑﯚﺷﺎﻧﻪش دهﮐﺮێ ﻟﻪﺟﯿﺎﺗﻰ رژێﻤێﮑﻰ ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘﺎرى وهک ﺋێﺮان ،ﮐﯚﻧﻔﯿﺪراﻟﯿﺰﻣﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﻰ و ﺋێﺮاﻧێﮑﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮات و ﺋﺎزاد ﺑﻪدى ﺑێﺖ«. ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪﮐﻪدا ﻟﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻰ دەوڵەﺗﯽ ﺋێﺮان ،ﭘﺎراﺳﺘﻨﻰ ﺟﻪوھﻪرى وهک ﺧﺎڵێﮑﻰ ﺳﻪرهﮐﻰ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﮐـــﺮاوه ﻟﻪﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﯾﻪﮐێﺘﻰ ژﻧﺎﻧﻰ رۆژھﻪﺗﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ،ﺑﻪڕێﻮهﺑﺮدﻧﻰ ﺋﻪو ﮐﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻪى ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو ژﻧﺎﻧﻰ ﺋﺎزادﯾﺨﻮاز ،ژﻧﺎﻧﻰ ﮐﻮرد و ﺋێﺮاﻧﻰ ﭘﯿﺮۆز ﮐــﺮد و ﺑﺎﻧﮕﻰ ﯾﻪﮐێﺘﯽ ،رێﮑﺨﺴﺘﻨﺒﻮون و ﺑﻪرزﮐﺮدﻧﻪوهى ﺋﺎﺳﺘﻰ ﺗێﮑﯚﺷﺎﻧﻰ ﮐﺮد. ﺋﺎژاﻧﺴﻪﮐﺎن
) (٣٢ﮐﺎﻧﺪﯾﺪ رهواﻧﻪى ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎ دهﮐﺎت
ﺳﻪرﭼﺎوه ﻧﺰﯾﮑﻪﮐﺎﻧﻰ ﭘﺎرﺗﻰ ﺋﺎﺷﺘﻰ و دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﻰ ) (BDPدهڵــێــﻦ» :ﺑــــﻪرهى رهﻧـــﺞ و ﺋــــﺎزادى و دﯾــﻤــﻮﮐــﺮاﺳــﻰ« ﮐــﻪ ﮐــﺎﻧــﺪﯾــﺪه ﺳــﻪرﺑــﻪﺧــﯚﮐــﺎﻧــﻰ ﺋــﻪو ﭘــﺎرﺗــﻪ و ﭼﻪﻧﺪ ﭘﺎرﺗێﮑﻰ دﯾــﮑــﻪى ﮐـــﻮردى و ﭼﻪﭘﻪﮐﺎﻧﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﻟﻪﺧﯚدهﮔﺮێﺖ ﺑﻪﻧﯿﺎزه ﻟﻪ ﻧﺎو ) (٦١ﮐﺎﻧﺪﯾﺪهﮐﻪى ﺧﯚﯾﺪا ﻻﻧﯿﮑﻪم ) (٣٢ﮐﻪﺳﯿﺎن رهواﻧﻪى ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﺑﮑﺎت .ﺋﻪو ﺳﻪرﭼﺎواﻧﻪ ﺑﺎس ﻟﻪوه دهﮐﻪن ﺋﻪو ﺑﻪرهﯾﻪ ﻟﻪ ھﻪوڵﺪاﯾﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪ ﺋﯿﺴﺘﻪﻧﺒﻮڵ ﻻﻧﯿﮑﻪم ﺳێ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎر ،ﻟﻪ ﺋﺎﻣﻪد ﺷﻪش ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎر ،ﻟﻪ وان ﭼــﻮار و ﻟﻪ ﻣﺎردﯾﻦ و ھــﻪﮐــﺎرى ﺑﻪ ﮔﺸﺘﻰ ﺷــﻪش ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺘﺎر رهواﻧــﻪى ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎ ﺑﮑﺎت .ﺑﻪرهى رهﻧﺞ و ﺋﺎزادى و دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﻰ ﻟﻪ ) (١٩ﭘﺎرت و رێﮑﺨﺮاوى ﻣﻪدهﻧﻰ و ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭘێﮑﮫﺎﺗﻮوه ﮐﻪ ﺳﻪرهﮐﯿﺘﺮﯾﻨﯿﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟﻪ: ) ،(BDPﮐﯚﻧﮕﺮهى ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎى دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ، ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﻪﺷﺪارﯾﻰ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ ،ﭘﺎرﺗﻰ ﻣﺎف و ﺋﺎزادى و ﭘﺎرﺗﻰ رهﻧﺠﻰ ﺗﻮرﮐﯿﺎ.
ﻧﻮێﻨﻪرى ﺳﻪﻗﺰ و ﺑﺎﻧﻪ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﻰ ﺑﻪراﻣﺒﻪر دهوڵﻪت دهرﺑڕى
ﺋــﺎژاﻧــﺴــﻰ ﻣــﻮﮐــﺮﯾــﺎن ﻧﯿﻮز ﺑﺎﺳﻰ ﻟـــﻪوه ﮐـــﺮدووه، )ﻓﻪﺧﺮهدﯾﻦ ﺣﻪﯾﺪهرى( ﻧﻮێﻨﻪرى ﺳﻪﻗﺰ و ﺑﺎﻧﻪ ﻟﻪ داﻧﺸﺘﻨﻰ ﻓﻪرﻣﻰ ﻣﻪﺟﻠﯿﺴﻰ ﺷﻮراى ﺋﯿﺴﻼﻣﻰ ﺋێﺮان ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﻰ ﺧﯚى ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪرزﺑﻮوﻧﻪوهى ﻧﺮﺧﻰ ﮔﺎز ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪ ﺳﺎرد و دواﮐﻪوﺗﻮوهﮐﺎﻧﻰ ﺋێﺮان ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهرﺑــڕى .ﻧﺎوﺑﺮاو وﺗــﻰ :ﺑﻪرزﺑﻮوﻧﻪوهى ﻟﻪ رادهﺑــﻪدهرى ﻧﺮﺧﻰ ﮔﺎز ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪ دواﮐﻪوﺗﻮوهﮐﺎن ﻟﻪ ﻻﯾــﻪن دهوڵــﻪت ﺟێﮕﻪى ﻧﯿﮕﻪراﻧﯿﯿﻪ و ﻧﺎﺋﻪﺧﻼﻗﯿﯿﻪ. ھﻪروهھﺎ وﺗﻰ :ﭘێﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮو ﺋﻪم ﺑﻪرزﺑﻮوﻧﻪوهى ﻧﺮﺧﻰ ﮔﺎز وهھﺎ ﻟﻪ ﮐﺘﻮﭘڕ ﻧﻪﺑێﺖ .ﺣﻪﯾﺪهرى ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺧﯚڵﺒﺎراﻧﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪم دواﯾﻪى رۆژﺋﺎواى ﺋێﺮان )ﻣﻪﺣﻤﻮد ﺋﻪﺣﻤﻪدى ﻧﮋاد(ى ﺋﺎﮔﺎدار ﮐﺮدهوه ﺗﺎ ﭼﺎرهﺳﻪرﯾﯿﻪک ﺑﯚ ﺧﯚڵﺒﺎرﯾﻨﻪﮐﺎﻧﻰ ﭘﺎرێﺰﮔﺎى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﮑﺮێﺖ، ھﻪروهھﺎ وﺗﻰ ﺋﻪوه ﺳێ ﺳﺎڵﻪ ﭘﯿﺴﺒﻮوﻧﻰ ﮐﻪﺷﻮھﻪوا ﮐێﺸﻪى زۆرى ﺑﯚ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﻰ ﺋﻪم ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪ دروﺳﺖ ﮐﺮدووه و وﺗﻰ ﮔﺮﻧﮕﯿﻨﻪدان ﺑﻪو ﮐێﺸﺎﻧﻪ ﺑﻰ ﻋﻪداﻟﻪﺗﻰ و ﻧﺎﻣﺮۆﭬﺎﻧﻪﯾﻪ.
ﺧﻪﺗﻰ ﺋﺎزادى راﻣﺎن دهﺑﻪﺧﺸﺮێﺘﻪ )(roj tv
ﻟﻪﮐﺎﺗێﮑﺪا ) (roj tvﺑﯚ ﺧﻪﺗﻰ ﻧﯚﺑڵ ﭘﺎڵێﻮراوه، ﻟــﻪ ھﻪﻣﺎﻧﮑﺎﺗﺪا رێﮑﺨﺴﺘﻦ و ﻻﯾــﻪﻧــﻪ ﭼﻪﭘﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ ﺧﻪﺗﻰ ﺋﺎزادى راﻣﺎن ﮐﻪ ﺳﺎﻧﻪ ﻟﻪ رۆژى ﮐﺮێﮑﺎر دهﺑﻪﺧﺸﺮێﺖ ،ﺋﻪﻣﺴﺎڵ ﺋﻪم ﺧﻪﺗﻪ ﻟﻪ رۆژى )/١ى ﺋﺎﯾﺎر( دهﺑﻪﺧﺸﺮێﺘﻪ ) (roj tvو ھﻪروهھﺎ دهڵێﻦ :ﮐﻮردان ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚﻧﻰ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪ دهﺳﺘﻰ ﺧﯚﯾﺎن داﻣﻪزراﻧﺪووه و ﻟﻪ ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ ﭘﻪﺧﺸﻰ ﺧﯚى دهﮐﺎت و ﺋــﺎزادى ﺑﯿﺮوڕاش ھﻪﯾﻪ ،ﺑﻪم ھﻪﻧﺪێﮏ ھێﺰ وهک ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺗﻮرﮐﯿﺎ دهﯾﺎﻧﻪوێﺖ ) (roj tvداﺑﺨﻪن و ﺋــﺎزادى راﻣﺎﻧﻰ ﮐــﻮردان ﺳﻨﻮوردار ﺑﮑﻪن .ﺑﯚ ﺋﻪوهى )ﺋﻪﻧﺪرێﺲ ﻓﯚغ راﺳﻤﯚﺳﯿﻦ( ﺑﺒێﺖ ﺑﻪ ﺳﮑﺮﺗێﺮى ﻧﺎﺗﯚ دهوڵﻪﺗﻰ ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ دۆزى داﺧﺴﺘﻨﻰ ) (roj tvﻟﻪ دادﮔﺎ ﮐﺮدهوه ،ﺑﻪم ﺳﻪرﻧﻪﮐﻪوت .ﻻﯾﻪﻧﻪ ﭼﻪﭘﻪﮐﺎﻧﻰ ﺋﻪڵﻤﺎﻧﯿﺎ دهڵێﻦ ) (roj tvﺧﻪﺗﻰ ﻧﯚﺑڵﻰ ﺋﺎﺷﺘﻰ وهرﺑﮕﺮێﺖ ﯾﺎ وهرﻧﻪﮔﺮێﺖ ،ﻟﻪ رۆژى ﯾﻪﮐﻰ ﮔﻮن ﺷﺎﯾﺎﻧﻰ ﺧﻪﺗﻰ »ﺋــﺎزادى راﻣــﺎن«ه و ﮔﻪﻟﻰ ﺑﻨﺪهﺳﺖ ھﻪر دهﮔﻪن ﺑﻪ ﻣﺎﻓﻰ ﺧﯚﯾﺎن.
ژنان
چیرۆکی خه‌ته‌نه‌کردن ل ه زارى چه‌ند ژنێکه‌وه
ساڵی دووەم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
8
ئاماده‌کار
ئه‌نفال‌و زه‌ماوه‌ند u
برینه‌که‌مدا بۆ ساڕێژبوونه‌وه‌ى». میمک‌ه ئ��اس��ک�ه ک �ه ژن��ێ��ک��ی دی��ک�هى ب �هش��دارب��ووی سیمیناره‌که‌بوو ،گێڕایه‌و‌ه ئه‌وکاته‌ى خه‌ته‌نه‌کراوه ،پێیانوتوو‌ه ئه‌گه‌ر خه‌ته‌ن‌ه نه‌کرێیت نانی ده‌ستت ناخورێت و حه‌رامه« ،بۆیه مامه‌کانم و باوک و دایکم وتیان کچه‌کان ببه‌ن خه‌ته‌نه‌یان بکه‌ن ،ک ه خه‌ته‌نه‌یان کردین له‌به‌رامبه‌ر خه‌ته‌نه‌کردنماندا کۆڵێک دار و چیلکه‌یان دا به‌مامانه‌که«. ئه‌و ژنانه‌ی که به‌شداربووی ئه‌و سیمینار‌ه باسیان لێوه‌ده‌کرد که کاتی خۆی راگه‌یاندن و ک�ه‌ن��اڵ و رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان ن �ه‌ب��وون ،بۆی ه وهک عاده‌تێکی ئایینی کچ خه‌ته‌نه‌کراوه، ب �ه‌اڵم ئێستا خه‌ڵک هۆشیار دهکرێتهوه، خۆزگه‌یان ده‌خواست ئه‌و کاته ئه‌م رێکخراو و راگه‌یاندنان‌ه هه‌بووایه ،میمک‌ه ئاسکه‌ب ه هڵکێشانى ئاخێکه‌وه ،وتى «خۆزگ‌ه ئه‌وکات ه رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان و ته‌له‌فزیۆن ه�ه‌ب��وای�ه ،بۆ ئ�ه‌وه‌ی ئێمه‌ش خه‌ته‌ن‌ه نه‌کراینای‌ه که زۆر پێمان ناخۆش‌ه که خه‌ته‌ن‌ه کراوین و ئه‌تکیان کردووین». ئه‌و ژنانه‌ى که به را و بۆچوونیان به‌شداری گفتوگۆکانیان کرد هه‌موویان یه‌کڕابوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ههرچهنده خه‌ته‌نه‌کردن نهماوه، ب�ه‌اڵم کردنه‌وه‌ی ئه‌م سیمینار و خوالن‌ه ب ه تایبه‌ت له‌م وه‌رزان�ه‌دا کارێکی زۆر گونجاو و باشه.
ئیحسان مه‌ال فوئاد
زیندوو ستار‌ه عارف
«کاتێک خه‌ته‌نه‌یان کردم پێاڵو ه الستیکه‌کانم پڕ بوون له‌خوێن»
u
*رۆژی ( )4/14ل���ه‌گ���ه‌ڵ چ�ه‌ن��د هاوڕێیه‌کدا بوین ،گه‌نجێک هات‌و وتی ب ه نیاز‌ه ژن بگوێزێته‌وه ،منیش پێموت ئه‌گه‌ر به قسه‌م بکه‌یت ئه‌مڕۆ بۆ چه‌ند رۆژیتری دوابخه ،یادی ئه‌نفال‌ه هیچ نه‌بێت با ئه‌و چه‌ند رۆژه رێ��ز له خه‌می که‌سوکاری ئه‌نفالکراوان بگرین. *نه‌مزانی هه‌مان رۆژ ده‌سه‌اڵتی کوردی بۆ یادی ئه‌نفال پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری ب ه کۆمه‌ڵی بۆ که‌سوکاره‌کانیان رێکخستووه، ده‌ک��را چه‌ندین ساڵه تاوانی ئه‌نفال ببێت ه مه‌کۆییه‌ک ب��ۆ گ��ردب��ون �ه‌وه‌ی ک��ورد و پرسه‌که‌ی ،له ئێستاشدا ده‌کرا ده‌سه‌اڵت ب ه کۆمه‌ڵێک چاره‌سه‌ری بۆ گرفت‌و برین ه قوڵه‌کانیان به‌ر‌ه و روویان بچێت ،به پرۆژه و کاری گرنگ بۆ ژیانیان بگه‌ڕێنێته‌وه، زۆرت��ری��ن چ��اره‌س��از و پسپۆڕی ده‌رون���ی و کۆمه‌اڵیه‌تی له ناوچه‌کانیان جێگیر بکردای‌ه‌و له هیچ خزمه‌تێک بێ به‌شی نه‌کردنایه ،که هاوسه‌رگیری گه‌وره‌ترین سوکایه‌تی بوو به‌و کهسانه. *یادکردنه‌وه‌ی راگ��وزه‌ر قوڵکردنه‌و‌ه و زیندووکردنه‌وه‌ی زامی تاوانه‌که‌یه ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت به‌م جۆره قوربانیانی ئه‌نفال بۆ ژیان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه ،له الیه‌که‌و‌ه مه‌راسیمی شین و ماته‌میان بۆ رێکده‌خات‌و له ده‌روازه‌یه‌کی تریشه‌و‌ه ئاهه‌نگیان بۆ دهکات که هیچیان راست نین ،ئهمه پارچه‌کردنی یاده‌ک‌ه و نه‌توانینی دهسهاڵته به یادی تاوانهکه. *ئ �ه‌وان تا ئێستا سه‌نته‌ر و ناوه‌ندێکی لێکۆڵینه‌وه‌یان نیه ،ژنانی ئه‌و ده‌ڤه‌ران‌ه ل ه ئه‌نجامی پشتگوێ خستنیان به کۆمه‌ڵێک زام��ی سه‌خته‌و‌ه ده‌ناڵێنن و خۆیان نامۆ ده‌بینن ،له سه‌ردانێکم بۆ که‌الر یه‌کێک ل�ه‌و ژنان‌ه وت��ی )22( ،ساڵه بلوزی برا ئه‌نفالکراوه‌که‌مم هه‌ڵگرتو‌ه‌و هه‌ر چاوه‌ڕێم بگهڕێتهوه ،ئهمه زامی ئهوانه. *له یادی ئه‌نفالدا ژنان له الیه‌که‌و‌ه ل ه شین‌و الواندنه‌وه‌دان‌و چه‌ندین جار ئه‌و وته‌یان به گوێدا داینه‌وه« ،ئه‌نفالی ئازیزه‌کانمان کۆن نابێت ئه‌ڵێی دوێنی رووی��داوه ،نه‌ک ( )23ساڵ پێش ئێستا ،ئه‌و ژنان‌ه ئاوا بیر ده‌ک �ه‌ن �هوه ه�هر له چ��اوه‌ڕوان��ی سه‌ختدان، ئیدی پرۆسه‌ی زه‌ماوه‌ند که‌ی قه‌ره‌بووی ناخیان دهکاتهوه؟ ،هیچ شتێک بێجگ‌ه ل ه خزمه‌تکردنی ده‌رونی‌و دڵنه‌واییکردنیان ل ه نزیکهوه و کارکردن له‌گه‌ڵیاندا قه‌ره‌بوی ناخیان ناکاته‌وه. *باسی مێژووی ( )23ساڵی تاوانه‌ک ه ناکه‌م که ئه‌م قوربانیان‌ه پشتگوێ خراوترین بونه‌وه‌ر بوون ،باسی دوێنێی‌ه که پێموابوو ده‌سه‌اڵت له دوای هێند‌ه ساڵ ئه‌زموونی وه‌رگرتووه ،به‌اڵم ساڵ به ساڵ له گرنگی تاوانه‌کانی وهک ئه‌نفال و ههڵهبجه که‌م ده‌ک��رێ��ت �هوه ،ده‌ک���را ئ �هم ت��اوان��ان�ه بکرێن ه فاکته‌رێک بۆ یه‌کخستنی گه‌لی کورد و به ده‌ستهێنانی متمانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی و ق �ه‌واره‌ی �ه‌ک��ی سیاسی به‌هێز ب��ۆ ک��ورد، ههرچهنده ده‌سه‌اڵتی کوردی ناتوانێت ئه‌م ه بکات. *به‌ختیار عه‌لی ل�ه‌ب��اره‌ی بێ خه‌می ده‌سه‌اڵت بۆ ئه‌نفال پێیوایه« ،ناسیۆنالیزمی کوردی نایه‌وێت الپه‌ڕه‌کانی مێژوی خۆی هه‌ڵبداته‌وه ،چونکه هه‌ڵدانه‌وه‌ی ئه‌و الپه‌ڕان ه مانای گه‌ڕان‌ه به دوای سیاسه‌تێکی نوێدا ب�ه‌رام��ب�هر دوژم��ن��ان ،م��ان��ای پشکنینی رێگای‌ه بۆ وه‌دیهێنانی هه‌ستێکی نه‌ته‌وه‌یی گ�ه‌وره‌ت��ر له هه‌ستی ئینتما بۆ ح��زب». ل 223له ئاره‌زووی کوشتنه‌و‌ه بۆ ئاره‌زووی فه‌رامۆشکردن ،ره‌هه‌ند ژ .1999 ،7 *ی���ادی ( )4/14ب��ۆ ژن��ان��ی قوربانی تاوانهکه به تایبه‌تی ،روودانه‌وه‌ی دیمه‌نه‌کان ه به پێش چاویانه‌وه ،بۆیه ده‌سه‌اڵتێک ک ه توانای مانا پێ به‌خشینی تاوانه‌که‌ی نییه، به بێ ده‌نگی تێپه‌ڕی بکات بۆ خۆی سوودمه‌نتره ،چونکه خه‌ڵک سه‌ربه‌خۆیان ه زۆر به به‌هاتر ی��ادی ده‌ک �ه‌ن �هوه و رێزی لێده‌گرن.
ئه‌م راپۆرت ه راستی ئه‌نجامدانی سیمینارێکیهۆشیارکردنه‌وه‌ی ه ده‌رباره‌ى خه‌ته‌نه‌کردنی مێینه ،ئه‌و سیمینار ه ک ه ل ه رۆژى ()2011/4/8 ل ه گوندێکی نزیک کفری له‌الیه‌ن رێکخراوێکى دژى خه‌ته‌نه‌کردنه‌و ه ئه‌نجامدراو ه و چیرۆکی ئازار به‌خشی چه‌ند ئافره‌تێک ده‌گێڕێته‌و ه ک ه باس له‌چۆنێتی خه‌ته‌نه‌کردنیان و کاریگه‌ریی ه ته‌ندروستی و ده‌رونی و سێکسیان دهکات.
سه‌ره‌تا چنور ره‌حیم یه‌کێک له‌و ژنانه‌ی به‌شداربووێکی سیمیناره‌ک‌ه بوو به وته‌یه‌کی پڕ ئازار و کاریگه‌ر به‌شدارى گفتوگۆکه‌ى ک���رد ،وت���ى« :ل �ه‌ی �ه‌ک کاتتدا دوو جار خه‌ته‌نه‌کرام ،یه‌که‌مجار که خه‌ته‌نه‌یان کردم نه‌زیف بووم ،واته (توشى خوێن به‌ربوون بووم)، دیسان بردیانمه‌و‌ه دووبار‌ه پارچه‌یه‌کی دیکه‌یان لێی بڕی و وتیان یه‌که‌مجار که‌میان لێی بڕیوه«. چنوری ته‌مه‌ن ( )61ساڵ که دواج��ار ش���ووی ک����ردووه و ئێستا ل�ه‌گ�ه‌ڵ مێردی دووه‌میدا ده‌ژی که ئه‌ویش پێشووتر دوو ژنی هێناوه و له‌گه‌ڵ ئه‌مدا کردویه‌تی به سێ، له درێ��ژه‌ى گێڕانه‌وه‌ی خه‌ته‌نه‌کردنه‌که‌یدا وت��ى :کاتێک خه‌ته‌نه‌کرام و نه‌زیف بووم خوێن به رانمدا هاتبوو‌ه خوارهوه که رۆشتم ه کۆاڵن کاله‌یه‌کی الستیکم له‌پێدا بوو پڕ ببوو له خوێن ،پیاوێک پێى وتم «ئهوه چیی ه کچێ خه‌ته‌نه‌کراوى ،زۆر گریام و له‌شه‌رمدا رامکرد». ئ���ه‌و ژن���ه ت �هم �ه‌ن ( )61س��اڵ�ه وتیشی «ل �ه‌ژی��ان��م��دا هیچ ل�ه‌زه‌ت��ێ��ک��م ل �ه جنس و
n
خەتەنەکردن کاریگەری له‌سه‌ر سێکس و ته‌ندروستی هەیە /ئینتەرنێت
سێکس‌کردن نه‌بینیو‌ه و ته‌ندروستیشم باش نییه و ب �ه‌رده‌وام قاچ ئێش‌ه و که‌مخه‌وی و توڕه‌بوونم ههیه«. سه‌بری‌ه ته‌مه‌نى ( )50س��اڵ ب���وو ،ئه‌و پێست ئه‌سمه‌رى روو خۆش بوو خاوه‌نی ()7 کچ‌ه و زۆر پێی خۆش بوو که ئه‌م جۆره سیمیناران‌ه ئه‌نجامده‌درێت له‌م وه‌رزه‌دا ک ه وه‌رزی خه‌ته‌نه‌کردنه ،وتی «خه‌ته‌نه‌کردن ک��اری��گ�هرى خ��راپ��ی ههیه ل�ه‌س�هر پرۆسه‌ى
جوتبوون و سێکس ،چونکه خۆم نموونه‌یه‌کم له‌وانه ،مێرده‌که‌م ژنی دووه‌می هێنای‌ه سه‌رم و به‌رده‌وام پێی ده‌وتم تۆ له‌سێکسدا زۆر ساردی، بۆیه ئهمه هۆکارێک بوو بۆ هێنانی ژنی دووهم». به‌یان که ته‌مه‌نى ( )28ساڵ بوو باسی له کاریگه‌رى ته‌ندروستی کرد له‌و پرۆسه‌یه‌دا و ئ��اس �ه‌وارى ب�ه‌س�هر خ��ۆی��دا ده‌رک���ه‌وت���ووه و ئاسه‌واری خراپی ههبووه بۆ سه‌ری ،ده‌ڵێت
«ئێستاش میز‌ه چرکێ و قاچ ئێشه‌یه‌کی زۆرم ههیه و هه‌میشه‌ش کێشه‌ی که‌مخۆریی تێبینی/ و دڵه‌ڕاوکێیم ههیه ،هه‌ستده‌که‌م کاریگه‌رى ناوه‌کان خوازراو‌ه و ناوی ته‌واوی ئهوئهو کاره‌ی‌ه به‌سه‌رمه‌وه ،که زۆر جار کێشه‌ی ئافره‌تان ه الی رۆژنامه‌ى (چه‌تر) پارێزراوه. بۆ دروست کردووم». ئه‌م راپۆرت ه سیمینارێک ه ل ه ()2011/4/8سه‌باره‌ت به مانه‌وه‌ى وێنه‌ى خه‌ته‌نه‌کردنه‌که‌ى له ته‌مه‌نی منداڵیدا ،به‌یان وتی «ئێستاش له‌گوندێکی نزیک کفری ئه‌نجامدراوه. ( )15ئافره‌ت ل ه سیمیناره‌که‌دا بهشداریانئهو ئ��ازاره‌م بیرناچێته‌و‌ه و له‌بیرم‌ه کاتێک خه‌ته‌نه‌یان ک��ردم خۆڵه‌مێشیان کرد به‌سه‌ر کردبوو.
ژنانى پاشماوه‌ى ئه‌نفال داواى باشترکردنى ژیانیان ده‌که‌ن
«ئه‌وه‌ى به‌سه‌رمان هات هه‌رگیز بیرمان ناچێته‌وه» ئاماده‌کار په‌یمان ئه‌مین چوارده‌ى چوار ( )23ساڵ به‌سه‌ر شااڵوه‌کانى ئه‌نفالدا تێپه‌ڕى‌و ژنانى پاشماوه‌ى ئه‌نفال داواى باشتر کردنى ژیانیان ده‌که‌ن ،هاوکات ژماره‌یه‌کى زۆر ل ه که‌سوکارى پاشماوه‌ى ئه‌نفالکراوه‌کان بایکۆتى یاده‌کانى ئه‌نفالیان کرد و داوا ده‌که‌ن حکومه‌ت جاش‌و موسته‌شاره‌کان بدات ه دادگا.
ش��ازاد حسێن ته‌مه‌ن ( )48س��اڵ ،ک ه هاوسه‌ره‌که‌ى ئه‌نفال‌ه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئه‌وه‌ى له شااڵوه‌کانى ئه‌نفالدا به‌سه‌رماندا هات هه‌رگیز بیرمان ناچێته‌وه«. وتیشى «ت��ا ساڵى ( )2003هه‌میش ه چ����اوه‌ڕێ����ى ه���ات���ن���ه‌وه‌ى ه���اوس���ه‌ره‌ک���هم و که‌سوکاره‌که‌م بووم ،به‌اڵم هه‌ر نه‌هاتنه‌وه، له دواى روخانى رژێمى به‌عسه‌و‌ه ئێستا ل���ه چ����اوه‌ڕێ����ى ه���ێ���ن���ان���ه‌وه‌ى ئ��ێ��س��ک‌و پروسکه‌کانیاندام». ناوبراو له‌دواى ئه‌نفالکردنى هاوسه‌ره‌که‌یه‌و‌ه تائێستا شوى نهکردۆتهوه و له چاوه‌ڕوانیدا ب��ووه که رۆژێ��ک له ده‌رگ���اى ماڵه‌که‌ى بدات و ئه‌ویش به زه‌رده‌خه‌نه‌و‌ه ده‌رگاکه‌ى بۆ بکاتهوه ،ئه‌و ده‌ڵێت «ل �ه‌دواى هاوسه‌ر و ئازیزه‌کانمه‌و‌ه دڵ��م ب�ه‌ژی��ان خ��ۆش نیه، ههمیشه بیریان لێده‌که‌مه‌و‌ه و له‌خه‌یاڵمدان، بۆیه‌ک ساتیش ناتوانم له‌بیریان بکه‌م». ناوبراو داواى له حکومه‌تى هه‌رێم کرد به جدى کار بکات بۆ به جینۆساید ناساندنى کاره‌ساتى ئه‌نفال له‌سه‌ر ئاستى جیهان و جاش‌و موسته‌شاره‌کانیش بدات‌ه دادگا. ده‌رباره‌ى ئه‌و موچه‌یه‌شى وه‌ریده‌گرن ،وتى «تا راده‌یه‌ک باشه ،به‌اڵم هێشتا به‌شمان ناکات». سه‌بری‌ه عوسمان ،ته‌مه‌ن ( )51ساڵ زیاتر له ( )70که‌سی بنه‌ماڵه‌که‌ى ئه‌نفالکراوه، بۆ (چه‌تر) وتى «له دواى پرۆسه‌ى ئه‌نفاله‌و‌ه شوم ن�ه‌ک��ردهوه و به پاچه‌کۆڵ‌ه و هێنانى کۆڵ‌ه دار و هه‌ڵکه‌ندنى کنگر و فرۆشتنى توانیم منداڵه‌کانم به‌خێو بکه‌م و گه‌وره‌یان
بکه‌م ،ئه‌و موچه‌یه‌شى له الیه‌ن حکومهتهوه وه‌ریده‌گرم تا راده‌یه‌ک یارمه‌تیده‌ر بووه بۆ بژێویمان ،به‌اڵم وه‌کو پێویست نیه». ئامینه محه‌مه‌د ،ته‌مه‌ن ( )65ساڵ ،ئه‌و که ئێستا به‌ته‌نها خۆى ده‌ژى ،له‌سه‌روبه‌ندى شااڵوه‌کانى ئه‌نفالدا زیندانیکراو‌ه و بۆ ماوه‌ى ش �هش مانگ له‌زیندانى ن��وگ��ره سه‌لمان بووه ،باسى لهوه ده‌کرد که ئێستاش زۆرینه‌ى شه‌وه‌کان خه‌و به زیندانه‌و‌ه ده‌بینێت که چۆن ئ��ازارى ده‌روون��ى دراون ،ده‌ڵێت «زۆرینه‌ى شه‌و خه‌و ده‌بینم به نوگر‌ه سه‌لمانه‌و‌ه ک ه چۆن ته‌عزیبیان ده‌دای��ن و هه‌ڵسوکه‌وتیان له‌گه‌ڵ ده‌کردین ،ئێستاش
››
ئه‌و ئازاره هه‌ر ل ه دڵمدایه که چۆن ئه‌و هه‌موو منداڵ ه له‌برساندا بۆ نان ده‌گریان تا گیانیان ده‌رده‌چوو n ئه‌و ئ��ازار‌ه هه‌ر له دڵمدایه که چۆن ئه‌و هه‌موو منداڵه له‌برساندا بۆ نان ده‌گریان تاوه‌کو گیانیان ده‌رده‌چوو ،زۆرجار که بیرم دهکهوێتهوه خهریکه ده‌مرم». حه‌لیم‌ه ژنێکى ته‌مه‌ن ( )46ساڵه و خ��اوه‌ن��ى دوو منداڵه ،ئ��ام��اژه ب �هوه دهدات له‌به‌ر جوانیه‌که‌ى ئامۆزاکانى رازى نه‌بوون دابنیشێ بۆیه شوى کردۆتهوه و ئێستاش ل ه قوتابخانه‌یه‌کدا له که‌الر کارگوزاره. ناوبراو له‌به‌ر خۆشه‌ویستى بۆ هاوسه‌ر‌ه ئه‌نفالکراوه‌که‌ى له‌سه‌ر ده‌ستى به خاڵ ناوى مێرده‌که‌ى نوسیووه.
ژنانی ئەنفال لە چاوەڕوانی هاتنەوەی روفاتی ئازیزانیاندان /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
نه‌زیر‌ه بێوه‌ژنێکى دیکه‌ى ته‌مه‌ن ()45 ساڵه و ته‌نها سێ مانگ له‌گه‌ڵ مێرده‌که‌یدا بووه وهک خۆى ده‌ڵێت «تاز‌ه بوک بووم، م��اوه‌ى سێ مانگ له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌که‌م ژیام ،که پرۆس‌ه به‌دناوه‌ک‌ه ده‌ستى پێکرد مێرده‌که‌میان به بریندارى ئه‌نفال کرد». نه‌زیر‌ه تاپرۆسه‌ى ئازادى عێراق چاوه‌ڕێى هاتنه‌وه‌ى مێرده‌که‌ى ب��ووه ودواى ئ�ه‌وه‌ش دڵ��ى نه‌هاتو‌ه شوبکاته‌وه ،وت��ى «ل��ه‌دورى ئازیزه‌کانمان پیربوین‌و هه‌ر نه‌هاتنه‌وه«. ئ �ه‌وه‌ى ژنانى پاشماوه‌ى ئه‌نفال له‌سه‌رى کۆکن بریتی‌ه له ب�ه‌دادگ��ای��ی گه‌یاندنى
جاش‌و موسته‌شاره‌کان‌و باشترکردنى وه‌زعى ژیانیان‌و ئه‌نجامدانى پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى له ناحیه‌که‌یاندا. س��ادق ئه‌حمه‌د ،ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى رونیکردهوه که حکومه‌تى هه‌رێم که‌مته‌رخه‌م بووه له چاره‌سه‌رکردنى کێشه ده‌رونیه‌کانى که‌سوکارى پاشماوه‌ى ئه‌نفالکراوه‌کان و ئه‌وه‌نده‌ى کارى له‌سه‌ر جه‌سته‌یان کردوه نیو ئهوهنده کارى له‌سه‌ر ده‌رونیان نه‌کردووه ،وتى «بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه ده‌رونییه‌کانى که‌سوکارى ئه‌نفالکراوه‌کان پێویسته شێوازى مامه‌ڵه‌ى حکومه‌ت له‌گه‌ڵ یادکردنه‌وه‌ى
ک��اره‌س��ات��ه‌ک��ه‌دا ب��گ��ۆڕێ��ت ،ک��ۆن��گ��ره و ک��ۆن��ف��ران��س��ی گ���ه‌وره‌ی���ان ب��ۆ س��ازب��درێ��ت و ب���هش���داری ب �ه‌ک �ه‌س��وک��ارى پ��اش��م��اوه‌ى ئه‌نفالکراوه‌کان بکرێت». ئه‌و توێژهره ئاماژه‌ى ب�ه‌وه‌دا پێویسته ل ه قوتابخانه‌کاندا به چاوى رێ��زهوه ته‌ماشاى خوێندکاران بکرێت و ه��اوک��ارى بکرێن، وتیشى« :باشترکردنى بارودۆخى ژیانیان‌و کردنه‌وه‌ى سه‌نته‌رى ده‌رونى بۆ پاشماوه‌کانی ئه‌نفالکراوه‌کان که خۆیان سه‌رپه‌رشتى بکه‌ن یه‌کێکى تره له هۆکاره‌کانى چاره‌سه‌رى کێشه ده‌رونیه‌کانیان».
توندوتیژییه‌کان ،رێگرى ل ه کچان دهکات بۆ خۆپیشاندانه‌کان ئاماده‌کار دیمه‌ن و کارزان کچان هۆکارى به‌شدارى نه‌کردنیان له خۆپیشاندانه‌کان بۆ بارودۆخى کۆمه‌اڵیه‌تى و رێگرى خێزانه‌کانیان ده‌گه‌ڕێننه‌وه، جه‌خت له‌وه‌شده‌که‌نه‌وه ک ه توندوتیژییه‌کان هۆکارێکه بۆ که‌مى به‌شداریکردنى کچان ل ه خۆپیشانداکاندا.
س���ازان ع��وس��م��ان ،خ��وێ��ن��دک��ار ،ته‌مه‌ن ( )25س��اڵ ،رۆژان���ه هاوڕێکانى ب �ه‌ره‌و س���ه‌راى سلێمانى ب �ه‌ڕێ��ده‌ک �ه‌ون و ئه‌ویش به‌ره‌و ماڵه‌وه ده‌چێته‌وه ،به‌اڵم هێما بۆ ئهوه دهکات به‌رده‌وام دڵى له‌ناو خۆپیشاندانه‌کان و الى ه��اوڕێ��ک��ان��ێ��ت��ى .ج�ه‌خ��ت��ی��ک��ردهوه: «ب���ه‌دڵ ل�ه‌گ�ه‌ڵ داواى خۆپیشانده‌رانم، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى داواى ئه‌وان داوایه‌کى ره‌وایه، به‌اڵم بهداخهوه خۆم ناتوان بچم بۆ سه‌راى ئ��ازادى و له نزیکهوه له‌گه‌ڵیان بم ته‌نها جارێک چوم» .ناو براو ،هۆکاره‌که‌شى گه‌ڕانده‌وه بۆ ئه‌وه‌ى ماڵیان دووره ئه‌ویش کچى م��اڵ�ه‌وه‌ی�ه و زۆر ناچێته دهرهوه. ه���ه‌روه‌ه���ا ئ��ه‌وه‌ش��ى وت :خ��ێ��زان�ه‌ک�هم��ان ه��ۆک��ارێ��ک��ى ت����رن ب���ۆ رێ��گ��ری��ک��ردن��م، له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى تائێستا چه‌ند که‌سانێک شه‌هیدبوون ل �ه‌و خۆپیشاندانانه و ته‌ق ه ل�ه خۆپیشانده‌ران ک���راوه ،خێزانه‌که‌مان به‌تایبه‌ت دایکم رێگه‌م پێناده‌ن به‌شدارى له خۆپیشاندان بکه‌م ،سازان ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شده‌کات :زۆرجار خێزانه‌که‌مان رێگ ه ب�ه ب��راک �هم و خوشکه‌کانیشم ن���اده‌ن بۆ خۆپیشاندان ،پێشیوایه ،که ره‌وایه کچان و ژنان شانبه‌شانى ره‌گ �ه‌زى به‌رامبه‌ریان به‌شداربن له خۆپیشاندانه‌کان و هه‌ڵوێستى خۆیان هه‌بێت. ش���ادان ع�ه‌ب��دول��ڕه‌ح��ی��م ،ت �هم �ه‌ن ()20 س��اڵ ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆى سلێمانیی ه ل���ه ب �هش��ى راگ���ه‌ی���ان���دن ،ی �ه‌ک��ێ��ک �ه ل �ه‌و گه‌نجانه‌ى که رۆژان �ه دێته به‌ر ده‌رکى س����هرا ،وت����ى :وهک ک��چ��ێ��ک رۆژان���� ه شانبه‌شانى گه‌نجانى ئه‌م شاره به‌شدارى له خۆپیشاندانه‌کان ده‌که‌م و ئامانجیشم ل �ه ب��هش��دارى ک��ردن��ى خۆپیشاندانه‌کان دامه‌زراندنى حکومه‌تێکى سه‌ربه‌خۆیه. ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ش ده‌ک����ات ک �ه وهک
ئاماده‌کار
n
کچان نه‌ریته‌کان بۆ پێشه‌نگایه‌ته‌ى تێکده‌شکێنن /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
کچێک تابۆى کرابێت ئاماده‌بووه ل ه خۆپیشاندانه‌کانى سه‌رادا ،پێشى خۆش ه کچان وهک کوڕان به‌شدارى بکه‌ن له‌و خۆپیشاندانانه به‌پێى ت��وان��اى خۆیان، ش���ادان ،وتیشى« :ه��ی��چ فشارێکى خ��ێ��زان �ه‌ک �هم ل �ه‌س �هر ن��ی�ه ک �ه رێ��گ��رى بکه‌ن له چونم بۆ خۆپیشاندانه‌کانى سه‌راى ئ��ازادى ،بگره زیاتر هانم ده‌ده‌ن و پشتیوانن ،به‌تایبه‌ت براکانم زۆر هانم ده‌ده‌ن». کوردستان جه‌الل ،ته‌مه‌ن ( )21ساڵ: کچێکى ترى خۆپیشانده‌رى به‌رده‌رکى سه‌رایه‌وه ئاماژه بۆ ئهوه دهکات وهک خ��وێ��ن��دک��ارێ��ک��ى زان��ک��ۆ هه‌رکاتێک ده‌رف �ه‌ت��ى ل�ه ب �ه‌رده‌م��دا هه‌بوبێت ئ�ه‌وا درێخى نه‌کردووه و له زانکۆوه به‌ره‌و «م �ه‌ی��دان��ى ئ����ازادى» ب �ه‌ڕێ��ک �ه‌وت��ووه. ک��وردس��ت��ان ،وت��ى« :به‌شبه‌حاڵى خۆم چووم بۆ خۆپیشاندان به‌س زۆرنا ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى خوێندکارم له‌به‌ر محازه‌ره‌کانم ناتوانم له‌وانه‌شه زۆر خوێندکار حه‌ز بکات بچێت ،ب�ه‌اڵم له‌به‌ر محازه‌ره‌که‌ى ناتوانێت بچێت .پێشیوایه هۆکاره‌که‌ى ت��ری��ش ه �ه‌ن��دێ ج��ارخ��ێ��زان �ه‌ک��ان رێ��گ��رى
››
«هیچ فشارێکى خێزانه‌که‌م له‌سه‌ر نی ه ک ه رێگرى بکه‌ن ل ه چونم بۆ خۆپیشاندانه‌کانى سه‌راى ئازادى ،بگره زیاتر هانم ده‌ده‌ن و پشتیوانن، به‌تایبه‌ت براکانم زۆر هانم ده‌ده‌ن» ده‌که‌ن و له‌وانه‌یه له‌نێو خێزانێکدا دووبه‌ش بن هه‌ندێکیان حه‌زده‌که‌ن بچێت نایه‌ڵن، ناوبراو هۆکارێکى تریشى گه‌ڕانده‌وه بۆ ئه‌وه‌ى که له واڵتى ئێمه‌دا توندوتیژى دژى
خۆپیشاندان ده‌کرێ له‌وانه‌یه بترسن ب ه هۆى رودانى توندوتیژیه‌وه له‌ناوبچن. کوردستان ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که ب�هش��دارى کردنى کچان هه‌موو رۆژێک وهک یه‌ک نیه هه‌ندێک رۆژ ک�هم��ن و هه‌ندێک رۆژى تر رێژه‌یه‌کى زۆر به‌شدارى ده‌که‌ن. م��ح�هم�هد ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆى سلێمانى ،به‌شى ئینگلیزى ،پێوای ه کچان به رێژه‌یه‌کى زۆرکه‌م ده‌بینرێت له خۆپیشاندانه‌کاندا و ئه‌و رێژه‌یه‌ش ناتوانێت گوزارشت بێت له‌و ژماره‌یه‌ى کچان که له کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌دا هه‌ن. محه‌مه‌د حه‌سه‌ن ،ته‌مه‌ن ( )23ساڵ وتى :کچان رۆژانه به شدارى ده‌که‌ن، به‌اڵم له ئاستى چاوه‌ڕوانکراوى ئێمه‌دا نین ،ئه‌مه‌ش هۆکاره‌که‌ى دهگهڕێتهوه بۆ هه‌ندێک الیه‌ن وهک رێگریکردن له الیه‌ن هه‌ندێک خێزانه‌وه یان هه‌بونى ترس بۆ ئ�ه‌وه‌ى کچان توشى گرفت نه‌بن .هه‌روه‌ها وتیشى :ره‌چاوکردنى الیه‌نى دینى که هه‌ندێک خێزان رێگه ب ه کچه‌کانیان ناده‌ن بچنه ئه‌و شوێنانه ئه‌م هۆکارانه واى کردووه که که‌متر کچان
له‌ناو خۆپیشاندانه‌کاندا دیاربن. س��ۆزان که‌ریم ،ته‌مه‌ن ( )19ساڵ، ئاماژه بۆ ئهوه دهکات :له کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا هێشتا به چاوێکى ترهوه سه‌یرى کچ ده‌کرێت که ناتوانێت به‌شداربێت له زۆرب �هى شته‌کاندا .جه‌ختده‌کاته‌وه: «ده‌بێت ئێمه‌ى کچ خۆمان هۆشیار ببینه‌و‌ه و له ئاست داواکارییه‌کانماندا بێده‌نگ نه‌بین هه‌وڵى ئهوه بده‌ین هه‌ر له ئێستاوه له‌م خۆپیشاندانانه‌وه هه‌وڵى ئهوه بده‌ین ک ه کچ به ره‌گ �ه‌زى دووهم سه‌یر نه‌کرێت». وتى :به‌شدارى خۆپیشاندان ناکه‌م ،چونک ه ت��ا ئێستا خ��ێ��زان�ه‌ک�هم ئ��ه‌وه‌ن��ده هۆشیار نین و زۆر رێگریم ل��ێ��ده‌ک�ه‌ن و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ناهێڵن نزیکى خۆپیشاندانه‌کان ببمه‌وه .ه �ه‌روه‌ه��ا درێ���ژه‌ى پێدا وتیشى: داوا له سه‌رجه‌م کچان ده‌که‌م هه‌تاوه‌کو بۆیان ده‌کرێت به‌شدارى خۆپیشاندانه‌کان بکه‌ن و ه �ه‌وڵ ب��ده‌ن شانبه‌شانى ک��وڕان به‌شدارى چاالکیه‌کان بکه‌ن .بۆ ئه‌وه‌ى رێ���ژه‌ى کچانیش زی���اد ببێت و داوا ل ه هه‌موو خێزانه به‌ڕێزه‌کان ده‌که‌م به هیچ شێوه‌یه‌ک رێگرى له کچه‌کانیان نه‌که‌ن و ههمیشه پشتیان بگرن بۆ به‌شداریکردن له خۆپیشاندان و هه‌موو جۆره شتێکى تر که پێویسته کچان بونیان هه‌بێت تیایاندا. ره‌یان عوسمان ،توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى، به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :له کۆمه‌ڵگه‌ى ک��وردی��دا رێگریکردن ههیه و ناتوانرێت نکۆڵى لێبکرێت ،کوڕان زیاتر به‌شدارى له سیاسه‌ت ده‌که‌ن تاکو کچان ،ئه‌مه‌ش هۆکاره‌که‌ى بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه که کچان خۆیان ناچن به‌شدارى بکه‌ن یان له‌الیه‌ن خێزانه‌کانیانه‌وه رێگرییان لێده‌کرێت و په‌راوێز خراون .وتى :به‌شداریکردنى کچان له کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌دا بۆ دهرهوه له زۆربه‌ى بواره‌کاندا کهمه ،ئه‌مه‌ش هۆکاره‌که‌ى بۆ ئ �هوه ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه کچ که‌متر ده‌رفه‌تى چ��ون �ه‌ده‌ره‌وه‌ى بۆ ره‌خ��س��اوه ،ه�ه‌روه‌ه��ا له‌م جۆره چاالکیانه که‌متر ده‌توانێت ئارامى هه‌بێت .ته‌نها له‌ناوماڵدا چاالکیه‌کانى ژن قه‌تیسکراوه .وت��ى :ئاستى گه‌شه‌کردنى ژینگه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تیش ههیه ،له واڵتى ئێمه رێ���ژه‌ى ک��چ کهمتره وهک واڵت� ه ئه‌وروپیه‌کان نیه که زۆر بۆنه‌ى تایبه‌ت به کچ ههیه .به‌اڵم له واڵتى خۆمان رێى تێده‌چێت که سوکایه‌تى به کچ بکرێت.
به خۆپیشاندانه‌کانیش داواى گه‌نجانى سه‌یدسادق جێبه‌جێ ناکرێ ت
ئارام شه‌مێرانى له قه‌زاى سه‌یدسادق ( )40تیپى پله یه‌ک‌و ( )20تیپى پله دووى گه‌نج به زۆرى یارى تۆپى پێو باله ده‌که‌ن‌و رۆژانه بۆ راهێنان ده‌چنه یاریگا حزبییه‌کان، ئه‌و وه‌رزشکارانه ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن ته‌نها له کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا سێت و تۆپ و شه‌به‌که‌یان پێده‌ده‌ن‌و دواى هه‌فته‌یه‌ک دیسانه‌وه په‌راوێزیان ده‌خه‌نه‌وه.
بڕوا غریب ،یاریزانى تۆپى پێیه له تیپى وه‌رزش��ى (کۆڵنه‌ده‌ر) و ژم��اره‌ی��ان ()25 یاریزانه‌‌و رۆژانه بۆ مه‌شقه‌کانیان ده‌چن ه یاریگاى (مقه‌ڕى حزبى سۆسیالیست) ل ه سه‌ید سادق ،وتى :هیچ یاریگایه‌کى تر شک نابه‌ین‌و دڵنیایشین بچینه شاره‌وانى زه‌ویمان بۆ دابین ناکه‌ن تا بیکه‌ینه یاریگا، پێشیوایه ئاستى وه‌رزشکاره گه‌نجه‌کانى شاره‌کانى تر زۆر له ئاستى وه‌رزشکاره گه‌نجه‌کانى سه‌یدسادق باشتره ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که ئ�ه‌وان راهێنه‌رى باش، موچه ،خ���واردن ،یاریگا ،جلوبه‌رگ و خولى جۆراوجۆر‌و چوونه ده‌ره‌وه‌یان ههیه، ب�ه‌اڵم ئه‌مان له‌و مافانه بێبه‌رین ،بڕوا، ل �ه‌وه‌ش ده‌وێ��ت :له قه‌زاکه‌یدا ()1500 وه‌رزش��ک��ار و ( )60تیپ ه�ه‌ی�ه ،ب�ه‌اڵم به‌هۆى نه‌بوونى دڵسۆزى له قه‌زاکه‌یان ل ه دواوه‌ى هه‌موو شاره‌کانى تره‌وه‌یه. ئ�������ارام ک����اک����ى ،گ��ه‌ن��ج��ێ��ک��ى ت���رى وه‌رزش��ک��ارى سه‌یدسادقه و ی��ارى تۆپى باله ده‌ک��ات ئه‌و رۆژان �ه بۆ ی��ارى کردن
n
ه چاوه‌ڕوانی به‌ڵێنه‌کانی ده‌سه‌اڵتدا /ئارام گه‌نجان ل
ده‌چ��ێ��ت�ه ی��اری��گ��اى کۆمیته‌ى یه‌کێتى، ئ��ارام ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات جگه ل ه کاتى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان ک�ه یارمه‌تیمان ده‌ده‌ن دواى ئهوه که‌س لێمان ناپرسێتهوه و «خ��ۆم��ان ب�ه دام���اوى جوتێک پێاڵو ده‌کڕین ،ئه‌ویش به‌شى دوو یارى ده‌کات‌و ده‌دڕێت» ،وتیشى :ئهوه وه‌فاکه‌یانه ده‌ڵێن وه‌رن ده‌نگمان بده‌نێ چیتان ده‌وێت بۆتان
ده‌که‌ین ،که‌چى دواتر پشتت لێده‌کات و ده‌ڵێى نه باى دیوه و نه باران ،به ویژدانى کێ ره‌وای��ه ( )25گه‌نج ی�ه‌ک تۆپمان ههیه. ئه‌نوه‌ر تاهیر ،جێگرى سه‌رۆکى شاره‌وانى سه‌یدسادق ،به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند :ل ه س��اڵ��ى ( )2009یاریگایه‌کى نمونه‌یى ێ له (ح�ه‌س��ار) و له ساڵى ( )2010س
یاریگاى تاتان له ناو قه‌زاکه‌دا دروست ک��راوه ،به‌اڵم ئهوه به‌شى گه‌نج ناکات و پێویستیه‌کانیشیان پڕ ناکاته‌وه و به‌رده‌وام له هه‌وڵى زیاترداین. ت����ه‌ی����ب ره‌ش�����ی�����د ،س�����ه‌رۆک�����ى ت��ی��پ � ه میللیه‌کانى سه‌یدسادقیش ب�ه(چ�ه‌ت��ر) ى راگه‌یاند :گه‌نجان حه‌ق نیه گله‌یمان لێبکه‌ن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و ئاماره دروست
نیه ک�ه ده‌ڵ��ێ��ن ( )1500وه‌رزش��ک��اری��ن، به‌ڵکو ژماره راسته‌که ( )600که‌سه و ئێمه ئێستا سه‌رقاڵى کردنه‌وه‌ى خولى (پل ه یه‌ک)ه‌کانین که پێویسته سااڵنه بۆیان بکرێته‌وه‌‌و ئه‌وه‌شى گرفته له سه‌یدسادقدا یه‌ک یاریگاى فه‌رمیمان ههیه ،ئه‌ویش هى یانه‌ى وه‌رزشى سه‌یدسادقه ،سه‌رۆکى تیپه میللیه‌کانى س�ه‌ی��دس��ادق ،ئه‌وه‌شى رهتکردهوه که گه‌نج ده‌ڵێن شوێن نیه رووى لێبنێین ،به‌ڵکو ( )8یاریگاى گڵمان هه‌ی ه و رووب�ه‌ره‌ک��ان��ی��ش��ی��ان یاسایین و ئ �ه‌وه‌ش کێشه‌ى ئێمه نیه هه‌ر حزبێک هاوکارى تیپه‌کان ده‌ک���ات .ژم���اره‌ى دانیشتوانى سه‌یدسادق ( )80هه‌زار که‌س زیاتره ،ئه‌و ژماره یاریگایه‌ش به‌شى ( )16گه‌ڕه‌ک ناکات ،به‌رپرسى تیپه میللیه‌کان ئه‌وه‌شى وت :ئێمه خاوه‌نى زه‌وى نین‌و ( )3یاریگاى تاتانیش ل �ه ب �ه‌رن��ام �ه‌دای �ه ب��ۆ ک��ردن �هوه و ئ���ه‌وه‌ش ب �ه‌س نیه ،ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش دهکات ،پێویسته ساڵى دوو خول بکهینهوه، خولێک بۆ پله یه‌ک و خولێک بۆ پل ه دوو ،ساڵى ( )2009کردمانه‌وه بۆ پل ه دووه‌ک��ان که ( )30تیپ بوون تا بزانین کێ سه‌رده‌که‌وێت بۆ پله یه‌ک. لێپرسراوى تیپى هه‌ڵۆ ،پێیوایه جگ ه له پاره خواردن هیچیان نه‌کردوه و ئه‌وه‌ى حزبێک نه‌یدابینێ ل �ه ب�ه‌رپ��رس��ى تیپ ه میللیه‌کانمان نه‌دیوه و هیچ خولێکیش بۆ پله دووه‌کان نهکراوهتهوه ،ئه‌وه‌شى وت: پێشتر مانگى به ( )60هه‌زار دینار یاریم بۆ قه‌زاکه‌م کردوه که رۆژى ( )2هه‌زار دهکات ،که‌چى پێیان وتووم ئه‌گه‌ر یه‌ک ته‌مرینت بفه‌وتێ ( )10ه �ه‌زار دینارت لێده‌بڕین ،ی �ه‌ک ی��اری��ش نه‌یه‌یت ()20 هه‌زار دینارت لێده‌بڕین.
گه‌نجان ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
9
کارا کێشه‌ى ئێمه‌ى گه‌نجان کێشه‌ى ژیان و کۆیالیه‌تیی ه u
شاهۆ سه‌رده‌شتی
u
له‌م دنیایه‌دا و له‌م سه‌رده‌مه‌دا که چاو به دنیا هه‌ڵدێنین ده‌که‌وین‌ه ژێر ده‌ستى سیستمێک ک�ه ب����ه‌رده‌وام ل�ه رێگه‌ى بنهماڵه و ده‌وڵه‌ت رام ده‌کرێین تا خۆمان نه‌بین .فێر ده‌کرێین گوێڕایه‌ڵ بین تا ببین‌ه خزمه‌تکار و هه‌ندێ جار هه‌ر ب ه کۆیالیه‌تى ده‌مرین بێ ئ �ه‌وه‌ى هه‌ست بکه‌ین .زۆرن له‌و باڵندانه‌ى که له ناو قه‌فه‌سدا هه‌ست به دیلى ناکه‌ن .واتا ئێمه له‌و سیستم‌ه خۆمان کۆیله‌ین و ب �ه‌رده‌وام کۆیالیه‌تیش به‌رهه‌م دێنینه‌و‌ه بێ ئه‌وه‌ى هه‌ست بکه‌ین و گه‌ر سه‌یریش بکه‌ین ئهوه به‌رهه‌مى ئه‌م سیستم‌ه سات به سات له خۆماندا و له ده‌وروبه‌ریش هه‌ست پێده‌که‌ین ،واتا بێزارى ،بێزارى باڵى به سه‌ر کۆمه‌ڵگادا کێشاو‌ه له سه‌روى هه‌مویانه‌و‌ه گه‌نجان له لوتکه‌ى بێزارى دان. هه‌موو ئه‌و بێزاریه‌ش وامان لێده‌کات بیر بکهینهوه و زۆرجار نائومێد ده‌بین و زۆر جاریش یاخى ،یاخیبوون و نائۆمێدى له ناو ناخى ئێمه‌دا ملمالنێ ده‌که‌ن و دواجار له هه‌موو ئه‌و نائومێدیانه‌ش یاخى ده‌بین و به‌ره‌وڕووى سیستمێک دهبینهوه که مرۆڤ دهکاته کۆیل‌ه ب �ه‌ره‌وڕووى باوکێک دهبینهوه که یاسا و ده‌ستوره‌کانى کۆیالیه‌تى داڕشتوو‌ه و ئێمه‌ى گه‌نجان نامانهه‌وێت له ژێر بارى وه‌ها یاسایه‌کدا بژین نامانهه‌وێ ببین‌ه خزمه‌تکار و هه‌وڵ ده‌ده‌ین خۆمان خۆمان به‌ڕێوه‌به‌رین و موحتاجى دوو دینارى باوکمان نه‌بین و کۆیالیه‌تى نه‌که‌ین‌ه دیارى بۆ خۆمان. به‌اڵم ،...که خۆمان له ده‌ستى باوکێک رزگار کرد به‌ره‌وڕووى باوکێک دهبینهوه که ئه‌ویش دهوڵهته ،زۆرجار ده‌ڵێن ده‌وڵه‌ت باوکى میللهته ئهمه راسته باوکێکى زاڵم و به‌رژه‌وه‌ندیخواز ،ئێمه ده‌مانهه‌وێت یاخیبوون له باوک له ده‌وڵه‌ت و له دهرهوهى باوک و ده‌وڵه‌ت ئازادانه ژیان بکه‌ین. هه‌ر وهک چۆن باوک ئێمه‌ى موحتاجى خۆى دهکات ده‌وڵه‌تیش به هه‌مان شێوه موحتاجمان ده‌ک��ات تا ههمیشه ببین ه ده‌نگى باوک و ده‌وڵه‌تیش وامان لێده‌کات که ببین‌ه ده‌نگى تاقمه‌یه‌کى بچوک و به‌رژه‌وه‌ندیخواز و خۆمان نه‌بین .ئێم ه وهک ک��ورد گ�هوه�هرى ده‌وڵه‌تمان ل ه سه‌دام و تاقمه‌یه‌کى بچوکى مه‌سئوالنى هه‌رێمى کوردستاندا ناسى و دواجار یاخى بووین که بێ باوک و بێ ده‌وڵه‌تیش ژیان ده‌بێت. ملمالنێى ئێمه ملمالنێى مه‌رگ و ژیان ه چى بکه‌ین تاخۆمان بین .شۆڕشه‌کانى ئه‌م دوایه‌ى واڵتانى عه‌ره‌بى و ته‌نانه‌ت کوردستان به گشتى سه‌لمێنه‌رى ئه‌م راستییه‌ن که گه‌نج کۆیالیه‌تى باوک و ده‌وڵه‌تپه‌سه‌ندناکات،ته‌نانه‌تکۆمه‌ڵگا هیچ کاتێک که‌یفى به ده‌وڵه‌ت نه‌هاتوو‌ه و ده‌ڵێت دهوڵ �ه‌ت لێمانگه‌ڕێ سه‌رمان ئاسوده‌یه ،گه‌نج خوازیار‌ه به ده‌نگ و ره‌نگى خۆى ژیان بکات گه‌نجانى ئێم ه خۆیان موحتاجى دوو دینارى باوک و دهوڵ�ه‌ت ناکه‌ن و له نێوان پاره و ژیان، ژیان هه‌ڵده‌بژێرن و تا گه‌یشتن به ژیانیش هه‌رده‌م شۆڕش ده‌که‌ن و ژیانیان ناده‌ن به باوک و ده‌وڵه‌ت و هه‌وڵ ده‌ده‌ن هه‌موو ئه‌و هێز و توانایه‌ى که باوک و ده‌وڵه‌ت به ناشه‌رعى قۆرغى کردوه بیگه‌ڕێننه‌و‌ه بۆ کۆمه‌ڵگا .خۆشبه‌ختان‌ه گه‌نجانى ئێمه تێگه‌یشتن که بێ باوک و بێ ده‌وڵه‌ت ژیان بکه‌ن ،گه‌نجانى ئێمه کاران خۆیان ژیان ده‌که‌ن.
هونه‌ر و وێژه
خاوه‌نی هۆنراوه‌ی (ل ه مه‌یدانی کوردایه‌تی) بۆ (چه‌تر):
دیدار
شانازى به پیشه‌ی‌ژینگه‌پارێزیمه‌و ه ده‌که‌م
هێڤار قه‌ره‌داغى
ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تیه‌کانى هاواڵتیان ته‌نها ل ه شه‌قامه‌و ه به‌رزنه‌بۆته‌وه ،به‌ڵکو ڕۆچۆت ه نێو زاکیره‌ى نوسه‌ران و شاعیران و هونه‌رمه‌ندانیش ،دیار ه ده‌ست بردنى ئه‌و توێژانه‌ش بۆ پشتیوانى ێ له‌ناڕه‌زایه‌تیه‌کانى هاواڵتیان ب کاریگه‌رى نابێت و ده‌بێت ه به‌شێکى گرنگ ل ه پشتیوانى کردنیان، گۆرانى (مه‌یدانى ئازادى) کاریگه‌رى به‌رچاوى ههبوه ،خاوه‌نى هۆنراوه‌ک ه ل ه دیدارێکى (چه‌تر)دا ده‌ڵێت دوانز ه ساڵ ژینگ ه پارێز بووم و هه‌میش ه شانازى پێو ه ده‌که‌م.
n
بیرۆکه‌ى له‌مه‌یدانى کوردایه‌ته‌وه
ئیسماعیل عومه‌ر ئ��ام��اژه به‌بیرۆکه‌ى هۆنراوه‌ک‌ه دهکات و نایشارێته‌و‌ه که هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید له سه‌ره‌تادا بیرۆکه‌که‌ى ال گه‌اڵڵ‌ه ده‌بێت و تاڵه‌بانى لێ ئاگادار دهکاتهوه و ئیسماعیل ده‌ڵ��ێ��ت« :دی���اره س�ه‌ره‌ت��ا ئه‌و بیرۆکه‌ی‌ه هى هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید بوو، له هه‌وڵى ئه‌وه‌دابوو گۆرانیه‌ک تۆمار بکات سه‌باره‌ت به‌م ره‌وش �هى هه‌رێمى کوردستان، ئیدى ئ�هوه بوو پێى ووت��م که هۆنراوه‌یه‌کم ده‌وێت له‌سه‌ر ئه‌و ئاوازه ،منیش به‌شانازیه‌و‌ه داواکارییه‌که‌ى کاک بورهانم قبو ڵ کرد و له‌ماوه‌ى یه‌ک شه‌ودا ئه‌و هۆنراوه‌یه‌م نوسى پاشان هه‌رله‌گ‌ه ڵ کاک بورهاندا تاوتوێى هۆنراوه‌که‌مان کرد و ئه‌وه‌یش ده‌ستى کرد به‌تۆمارکردنى و کارى موزیکیشى کاک ک��ارزان کامیل‌ه و له تۆمارگه‌ى پیانۆش تۆمار کراوه.
n
مه‌به‌ست چیبوو له‌و گۆرانی ه
ئه‌و که ناسراوه به (ئیسماعیل تاڵه‌بانى) مه‌به‌ستیان ل �هم گ��ۆران��ی�ه ڕوون��ده‌ک��ات �ه‌وه‌و ده‌ڵێت «ئێمه ویستمان سکااڵو ه��اوراى ئه‌م خهڵکه سته‌ملێکراو‌ه به ئه‌دائێکى هونه‌رى و ئه‌ده‌بى پێشکه‌ش به‌ده‌سه‌اڵت بکه‌ین» .ئه‌م هۆنراوه‌یه‌ش بۆ خۆى دهبێته جێگه‌ى ده‌نگى هاواڵتیان و ئه‌وه‌ى که ئیسماعیلى شاعیرى ێ ل��هم��اوه‌ى نوسینى راب���ردووی���دا نه‌ناسیب
››
هاته‌و ه بۆ خه‌ڵک»
نابینێت که بینه‌ر له شانۆ ده‌تۆرێت ،ئه‌وه‌نده‌ى له خ��ودى شانۆکارانادا ده‌یبینێت ،چونک ه شانۆ په‌یامێکى ئینسانیی‌ه پێکهوه کار بۆ مرۆڤ دهکات و له نێو ژیاندا به‌رده‌وام ده‌بێت و ده‌کرێت کارى ئێمه‌ش بۆئه‌و په‌یام‌ه مرۆیان ه بێت و ههمیشه له‌خه‌مى ئه‌وه‌دابین که مرۆڤ له کۆێدا پێویستى به هۆشهێنانه‌و‌ه ههیه له‌و دی��اردان�هى ل �ه‌چ��وارده‌ورى ڕووده‌ده‌ن و ئه‌وان هه‌ستى پێناکه‌ن کاره‌کان ته‌نها بۆ زیادکردنى
ئینسانی‌ه و خودى شانۆ ههمیشه ناڕازیبون و ته‌رحکردنى کێشه ئینسانیهکانه و ناکرێت شانۆ له‌خه‌ڵک داببڕێنرێت چونکه شانۆ ل�ه خ�ه‌ڵ��ک�هوه ه��ات �هوه ب��ۆخ�ه‌ڵ��ک .وتیشى: ده‌کرێت بۆده‌ربازبون له‌و قه‌یرانه‌ى که‌باسى ده‌ک����رێ ش��ان��ۆى ل �ه‌خ �ه‌ڵ��ک داب������ڕاو‌ه ی��ان بهپێچهوانهوه ،ل �هم �ه‌ودوا کارێک بکرێت یان ب �ه‌دواى هۆکارێکدا بگه‌ڕێن بۆ ئه‌وه‌ى شانۆ وهک جاران ببێته‌و‌ه به‌و سه‌کۆیه‌ى یان ئه‌وشوێنه‌ى که بینه‌ران خۆیانى تێدابدۆزنه‌و‌ه و راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ خه‌م و کیشه‌کانیاندا ڕوبه‌روبکرێنه‌وه». مێژووى شانۆ ل ه ده‌ربه‌ندیخان :یه‌که‌مین ه ساڵى ( )1972به‌ناوى به‌رهه‌مى شانۆیى ل (کچى خۆمه‌و ه ده‌یفرۆشم) له‌ده‌رهێنانى هونه‌رمه‌ند (عه‌بدولى ح�هم�ه‌ج��وان) و یه‌که‌مین تیپى ش��ان��ۆى ده‌رب�ه‌ن��دی��خ��ان ه ساڵى له‌ساڵى ( )1986دام���ه‌زراو ه و ل ( )1965تیپى شانۆى بروسک دام �ه‌زرا. ه دوو تائێستا شانۆکارانى ده‌ربه‌ندیخان ل فێستیڤاڵدا ل �ه‌س �هر ئاستى کوردستان ه ه �ه‌ردوو به‌شداریان ک��ردو ه توانیویان خه‌اڵتى یه‌که‌مینى فێستیڤاڵه‌کان ببه‌نه‌وه، ێ شانۆى ه فێستیڤاڵ له‌ساڵى ( )1994ل� ه ش��ارى هه‌لێر به‌رهه‌مى کوردستان ل ش��ان��ۆى (ک����ه‌الوه‌ى ن���ان) له‌ده‌رهێنانى ه ه ساڵى ( )2010ل (دڵشاد حسێن) و ل یه‌که‌مین فێستیڤاڵى شانۆى سه‌رشه‌قام ل��ه‌س��هر ئ��اس��ت��ى ک��وردس��ت��ان و ع��ێ��راق به‌به‌رهه‌مى شانۆى (شێتخانه‌ى ناوه‌ڕاستى ش���ار) له‌ده‌رهێنانى (پێشڕه‌و حه‌مید) هه‌ردووکیان خه‌اڵتى یه‌که‌میان بردوه.
هونه‌ری تابلۆکانى وتیان نا بۆ ئینسان کوشتن
هونه‌رمه‌ند (شیالن جه‌بار) تابلۆکانی نمایشکرد ک ه تیایدا گوزارشتى له‌و غه‌در‌ه ده‌کرد که له ئینسان ده‌کرێت و ئاشتی و شکۆیی مرۆڤایه‌تی دهکهونه ژێر پێی سته‌مه‌وه، ئیتر ده‌بێت پڕ به رۆح و به جیهان هاوار بکه‌ین بۆ یاسایه‌کی ئاشتیخوازان‌ه و دادگایه‌کى پڕ له مرۆڤدۆستى . ئه‌م پیشانگایه‌ی هاوبه‌شی رێکخراوێکی که‌نه‌دی هاوڕێیانی کوردستان به ئاماده‌بوونی پرۆفیسۆرا‌ن و مامۆستا و خوێندکارانی کلتور‌ه جیاوازه‌کانی که‌نه‌دا له‌کۆلێژی نیاگارا نمایشکران ،ستافی رێکخراوه‌که‌‌و چه‌ند که‌سایه‌تیه‌کی که‌نه‌دی به پۆشاکی کوردییه‌و‌ه پیشانگاکه‌یان ک��رده‌وه‌‌و پشتیوانیان له‌په‌یامی ئاشتی و ئینساندۆستی شیالن جه‌بار کرد ،له وتاری پیشانگاک ه که پێشه‌کییه‌کی گرنگ بوو بۆ باسکردنی تابلۆکان و وردبوونه‌وه‌‌و قوڵبوونه‌و‌ه له‌گوزارشت‌و مانای تابلۆکان که پێکرا گوزارشتێکی تراژیدی بوون بۆ ره‌نگڕێژکردنی حوزنی پڕ میهری دایکی شه‌هید گه‌رمیان‌و رۆحی پ��ڕ ل �ه‌گ��واڵڵ �ه‌س��وره‌ی دوع���ا و وێناکردنی شه‌هیدانی رێی ژیاندۆستی که له‌خۆپیشاندانه‌کانی ئه‌م دوایه‌ی کوردستاندا شه‌هید بوون.
n
کاریگه‌ریه‌کانى ل ه سه‌ر ئیسماعیل
ئه‌و شاعیر‌ه سه‌باره‌ت به کاریگه‌رى شیعره‌ک ه له‌سه‌ر ناسینى ئاماژه به‌و‌ه دهکات که راست ه ئه‌و ماوه‌ى چوار ساڵه ده‌نوسێ ،به‌اڵم له‌دواى نوسینى ئه‌م هۆنراوه‌یه‌و کاریگه‌رى ده‌نگى هونه‌رمه‌ند (بورهان مه‌جید) هۆکاربوون بۆ
ه له دهستخۆشى توشى تا ئێستا جگ هیچ نه‌بومه‌ته‌و ه و ئه‌گه‌ر کێشه‌یه‌کیشم ێ من به‌شانازییه‌و ه له‌سه‌رى توشب وه‌ریده‌گرم
ل ه نێوان شه‌قام و هۆڵه‌کاندا
چاالکی‌ه تاکه که‌سێه‌کان بێـت ،شانۆش ههمیشه به‌رهه‌مى ناڕازیى بون‌ه و شانۆکارانى جدى له سه‌ر ئه‌و سکێچ‌ه کاره‌کانیان بونیاد ده‌نێن و پێش هه‌رپێکهاته‌یه‌کى ده‌سته‌بژێر (نوخبه)ى نێو کۆمه‌ڵگا هه‌ست به‌و ناڕازیبون ه ده‌ک �ه‌ن و کاریان بۆ سه‌رخستى داواکاریه هه‌نوکه‌ی‌هئینسانیه‌کانه. حه‌سه‌ن محه‌مه‌د ساڵح وهک ده‌رهێنه‌رێکى ب���وارى شانۆ ب��اس ل��هوه ده‌ک���ات ک�ه شانۆ ح����اڵ����ه‌ت����ێ����ک����ى
ل�ه‌رێ��گ�هى ئ �هم ه��ۆن��راوه‌ی �هوه ن��اس��ى ،ب �ه‌اڵم ناسینێک به‌ناو نه‌ک به‌ره‌نگ.
نه‌ته‌و‌ه جیاوازه‌کان کۆ ده‌کرێنه‌وه
له تازه‌ترین ک��ارو چاالکى سه‌نته‌رى رای���ه‌ڵ بۆ ئاڵوگۆڕى کلتوری و چاالکى رۆشنبیریدا ،گروپێک له خه‌ڵکى شارى رانیه له‌گه‌ڵ ( )18هاواڵتى بیانى ب �ه پ��ێ ب �ه‌س �هر ش��اخ��ى ک��ێ��وه‌ڕه‌ش��دا س �ه‌رک �ه‌وت��ن .ب ه مه‌به‌ستى به‌سه‌ربردنى ره‌خساندنى زه‌مینه‌یه‌ک بۆ دیاڵۆگى هاوبه‌ش له نێوان کلتور‌ه جیاوازه‌کان .رۆژى ( )2011/4/16به به‌شدارى (میشێل نار) چاالکوانى بوارى ئاشتى‌و خه‌ڵکى ئه‌مریکا و ( لوکاس) خه‌ڵکى واڵت��ى چیک و (ک��اس��ى) خه‌ڵکى واڵت��ى ک�ه‌ن�ه‌دا و (پیگى) خه‌ڵکى ئه‌مریکا له‌گه‌ڵ مامۆستایه‌کى زانکۆ ک و ستافێکى و چه‌ند که‌سێکى ئه‌ده‌بى‌و رۆژنامه‌نوسێ سه‌نته‌رى رایه‌ڵ و چه‌ند گه‌نجێکى سه‌نته‌رى گه‌نجانى شارى رانیه ،به‌سه‌ر شاخى کێوه‌ڕه‌شدا سه‌رکه‌وتن و ل ه به‌رزایى شاخه‌ک‌ه دیالۆگێکى هاوبه‌شیان ئه‌نجامدا. م�ه‌ب�ه‌س��ت ل �ه‌و دی��ال��ۆگ�ه ئاشنابوونى فه‌رهه‌نگ ى و ئاڵوگۆڕى کلتورى نێوان کلتور‌ه جیاوازه‌کان بوو که تێیدا له‌الیه‌ن هه‌ر یه‌ک له (مێشێڵ ،لوکه‌س ،پیگى، کاسى) و خه‌ڵکى شاره‌که‌و‌ه زانیاریه‌کى ورد له‌سه‌ر ره‌وشى ژیان‌و واڵته‌که‌ى خۆیان خرایه‌ڕوو.
زیاتر ناساندنى ،بێگومان نوسینى هۆنراوه‌یه‌کى وه‌ها کاریگه‌ریش کارێکى ئاسان نیه ،به‌اڵم ئیسماعیل باس له‌وه‌ده‌کات که ئه‌و له ماوه‌ى ته‌نها شه‌وێکدا ئه‌و هۆنراوه‌یه‌ى نوسیو‌ه و ده‌ڵێت «هۆنراوه‌ى مه‌یدانى کوردایه‌تى له‌ناخى ئه‌و خه‌ڵکه‌ى سه‌راى ئازادى و هه‌موو گه‌لى کوردستاندا ده‌بینمه‌و‌ه و ده‌توانم بڵێم هاوارى خه‌ڵکى سته‌مدید‌ه و ئازادیخواز توانى من بخات‌ه سه‌ر ستایلێک که بتوانم ئه‌و هۆنراوه‌ی ه بنوسم و له هه‌مان کاتیشدا ت�ه‌واو له‌گ‌ه ڵ موعاناتى مندایه». nل ه کارى ژینگ ه پارێزییه‌و‌ه بۆ نوسینى هۆنراوه
شاره‌وانى سلێمانى و ئه‌و ده‌یخات‌ه ڕوو و ده‌ڵێت ێ من ب��ۆم��اوه‌ى ( )12ساڵه ژینگ ه «به‌ڵ پارێزبووم ،و ئێستاش خۆم به‌ژینگ‌ه پارێز ده‌زانم و ( )12ساڵه خزمه‌تى ئه‌م شاره ده‌که‌م و شانازیشم ک��ردوه به‌ئیشه‌که‌ى خۆمه‌وه، م��اوه‌ى دوو ساڵه توشى نه‌خۆشى گورجیل ه بووم ،ئه‌وه‌بوو نوسراوێکم نوسى و به‌هاوکارى براده‌رانم توانیان بمکه‌ن به‌چاودێر ،به‌اڵم تا ئێستا پله‌که‌م نه‌گۆڕدراو‌ه هه‌رچه‌ند هه‌قى خۆم‌ه که بۆم بگۆڕن له ژینگه پارێزه‌و‌ه بۆ چاودێر». ت��اڵ��ه‌ب��ان��ى ب��ون��ی��ش��ى ن��اب��ێ��ت �ه م��ای �هى خۆشگوزه‌رانى ێ منداڵ ه ئیسماعیل خێزانداره‌و خاوه‌نى س به‌ناوه‌کانى (هێنه‌ر وهاوبیر و هاوژیر) به‌اڵم ێ له‌منداڵه‌کانى که‌مئه‌ندامه‌و گله‌یی یه‌ک ئ��ه‌وه‌ش ده‌ک��ات که تائێستا هیچیان بۆ خ����ۆى منداڵه‌که‌ى نه‌کردوه ،ئه‌و ووته‌نى موچه‌ى م���ان���گ���ان���هى ( )5 0 0 ه������������ه‌زار دی���ن���اره‌و ( )250 ى دهدات��� ه ێ ک����ر خ��ان��وو، ئ�������������ه‌و
ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
11
راشکاوان‌ه ده‌ڵى که زۆر جار خه‌ڵکى پێى ده‌ڵێن چۆن تۆ تاڵه‌بانیت و که‌چى ژیانیشت له‌و حاڵه خراپه‌دایه ،سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که ده‌بێت ئه‌وه‌ى که پاشگرى تاڵه‌بانى هه‌بوو سودمه‌ند بێت ئیسماعیل ،ده‌ڵێت «خۆت ده‌زانى ئه‌مڕۆ ده‌مى خه‌ڵک ناگیرێ ،خه‌ڵک چه‌ند باش بڵێت دوو ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ش خ��راپ ده‌ڵێت له‌گ‌ه ڵ رێ���زم���دا ،م��ن ن���ه‌ک وهک تاڵه‌بانیه‌ک س��ودم�ه‌ن��د ب��م ده‌ب��ێ��ت وهک هاواڵتیه‌ک مافى خۆم‌ه سودمه‌ندبم له ژی��ان) ،به‌اڵم ئه‌و خۆشحاڵى خۆشى نه‌شارده‌و‌ه له‌وه‌ى ک ه تائێستا له‌سه‌ر نوسینى ئه‌و هۆنراوه‌ی‌ه هه‌میش ه دهستخۆشى لێکراوه و تائێستاش توشى شتێکى نه‌خوازراو نه‌بوه‌ته‌وه ،له‌وه‌اڵمى پرسیارى ئه‌وه‌ى که ه��ۆن��راوه‌ى مه‌یدانى کوردایه‌تى توشى هیچ شتێکى نه‌کردیت به‌تایبه‌ت ل ه فه‌رمانگه‌که‌ى خۆیه‌و‌ه ئ�ه‌و وتى: (تا ئێستا جگه له ده‌ست خۆشى توشى هیچ نه‌بومه‌ته‌و‌ه و ئه‌گه‌ر ێ کێشه‌یه‌کیشم له‌سه‌رى توشب م��ن به‌شانازییه‌و‌ه وه‌ری��ده‌گ��رم، چونکه من وهک شاعیرێک و خاوه‌ن قه‌ڵه‌مێک ناتوانم پیشت له‌گه‌ل و نیشتمان بکه‌م،ئه‌رکى سه‌رشانیشم ه ک���ه خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ی��م ب��ۆى هه‌بێت و پارێزگارى لێبکه‌م و زیاتریشى بۆ بنوسم).
ئه‌وه‌ى له ناو هاواڵتیاندا زۆرتر قسه‌ى ل ه س�هر ده‌ک��را ئ�ه‌وه‌ب��وو که ژینگه پارێزێک چۆن توانیویه‌تى هۆنراوه‌یه‌کى وه‌ها کاریگه‌ر بنوسێ ،بێگومان ئه‌م قسانه‌ى هاواڵتیانیش له‌و ماندو بوونه به‌رده‌وامه‌ى ژینگه پارێزانه‌و‌ه س �ه‌رچ��اوه‌ى ده‌گ��رت که ئ��ه‌وان ب���ه‌رده‌وام ێ پشو م��ان��دوون و دهی��ان �ه‌وێ��ت سات ب����ده‌ن ن���ه‌ک ت��اق �ه‌ت��ى نوسینى ه��ۆن��راوه‌ی�ه‌ک��ی��ان ه �ه‌ب �ێ ،ب �ه‌اڵم ئیسماعیل ت��وان��ى به‌نوسینى ه��ۆن��راوه‌ی �ه‌ک وه‌اڵم���ى ئه‌و پرسیاره‌بداته‌و‌ه و ئه‌و تێڕوانین ه ێ کاڵ کاڵ بکاتهوه و بڵ ێ ئهوه منم که شانازى به‌ڵ به کاره‌که‌م‌ه ده‌ک���هم و ئه‌و موعاناته‌ى له‌ناخى ئێوه‌دای‌ه من ده‌یکه‌م ه ش��ی��ع��ر و دی������دهم ل ه یه‌خه‌ى کاربه‌ده‌ستانى ئ �هم واڵت���ه ،تاڵه‌بانى ئ��ێ��س��ت��ا چ����اودێ����ره له‌به‌شى خزمه‌تگوزاى nئیسماعیل تاڵه‌بانی/ هێڤار
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
شانۆی «ژنه‌که‌ی ئه‌و ماڵه»
ه نمایشى شانۆیی (ژنه‌که‌ى ه ده‌ربه‌ندیخان ل به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى ده‌ربه‌ندیخان و تیپى شانۆیى (ئارارات)ى واڵتى سویدى ل ه ده‌رهینانى ده‌رهێنه‌رى سویدى (کارین کاریستراند) کێشه‌کانى ژنان به‌تایبه‌ت خیانه‌تى ئه‌وماڵه) ،له نوسینى (داریۆ فۆ) ل هاوسه‌رگیریان تاوتوێ کرد.
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
10
دیدار هانا ئازاد سه‌ره‌تا ل ه چایخانه‌ى مه‌چکۆ یه‌کترمان بینى دواتر به‌هۆى قه‌ره‌باڵغى شوێنه‌ک ه نه‌مانتوانى دیمانه‌که‌ى له‌گه‌ڵ ئه‌نجام بده‌ین و به‌نێو بازاڕدا چوین بۆ باغى شار ئه‌وکاته‌ى ئێم ه ل ه گه‌ڵى ده‌ڕۆیشتین که‌سێک پێى وت :عومه‌ر چاوشین به‌رهه‌مى نوێت ل ه رێگانیه ،ئه‌ویشى وتى :خه‌ریکین کارى بۆ ده‌که‌ین، له‌م دیمانه‌یدا عومه‌ر چاوشین وه‌اڵمى چه‌ند پرسیارێکى (چه‌تر) ده‌داته‌وه. چه‌تر :ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌و ه بۆ سه‌ره‌تاى کارکردنى هونه‌ریت و ئه‌و رۆاڵنه‌ى بینیوت ه له‌به‌رهه‌مه‌کاندا؟
له ساڵى ( )1967بۆ یهکهمینجارش��ان��ۆی �ه‌ک��ى ه��ون �ه‌ری��م��ان ل��ه ک �ه‌رک��وک پێشکه‌ش کرد که تێیدا ڕۆڵ��ى ژنم بینى، له‌سه‌ره‌تادا مامۆستا (ئه‌حمه‌د ده‌نگ گهوره) که کۆچى دوایکردوو‌ه داواى لێکردم رۆڵى ژن ببینم له شانۆیه‌کدا ،ب �ه‌اڵم زۆر توڕ‌ه
n
عومه‌ر چاوشین :ب ه وه‌زیرى رۆشنبیریم وت تۆ ده‌ست له‌کار بکێشیته‌و ه باشتره خه‌ریکى و ل ه کوێ ده‌ژیت؟
عومه‌ر چاوشین ،زیاتر ل ه ( )44ساڵه خزمه‌تى هونه‌رى کوردى دهکات ل ه بوارى سینه‌ما و فیلم و شانۆدا و له‌و کاته‌دا ک ه ژن نهیتوانیوه بێت ه بواره‌کانى ـ ئ���ێ���س���ت���ا ل � ه هونه‌ر ئه‌و سه‌رکه‌وتوانه ئه‌و بۆشاییه‌ى پڕکردۆته‌و‌ه و رۆڵه‌که‌ى بینیوه ،ئه‌م هوتێلێکم رۆژى هونه‌رمه‌ند‌ه خاوه‌نى خه‌اڵتى باشترین ئه‌کته‌ره له چه‌ند فێستیڤاڵى جیهانیدا ب���ه ( )10ه���ه‌زار له یه‌که‌مین فێستیڤاڵى عێراق و واڵتانى ده‌وروبه‌رى ،خه‌اڵتى باشترین دی��ن��ار و دوات���ر ل ه ئه‌کته‌رى عێراقى وه‌رگرت.
ب��ووم دوات���ر هه‌رچۆنێک ب��وو ڕازى ب��ووم، شانۆیه‌کمان هه‌بوو تێیدا ڕۆڵ��ى ژنم بینى زۆربه‌ى میوانه‌کانى ئه‌و شانۆی‌ه به‌کچ تێم گه‌یشتبوون ،له ساڵی ( )1970له ته‌له‌فزیۆنى به‌غدا داوایان لێکردم هه‌مان ڕۆڵ ببینمه‌وه، به‌نێو بازارى به‌غدادا به‌جلى کوردى ژنانه‌وه ده‌گه‌ڕام که چووین بۆ ته‌له‌فزیۆنه‌ک‌ه سه‌عید سه‌حاف که ئه‌وکات وه‌زیرى ڕۆشنبیرى بوو بانگى کردم سه‌د دینارى پێدام وایزانى کچم، ئێستا له‌م رۆاڵن‌ه په‌شیمان نیم که وهک ژن ده‌ورم بینیوه.
چه‌تر :ئیستاش پێم وابێت تانه‌ت لێده‌درێت به‌هۆى ئه‌وه‌ى پێشتر دهورى ژنت بینیوه؟
زۆر تانه‌و ته‌شه‌نه‌م لێده‌درێت که پێشتررۆڵى ژنم بینیوه ،له‌م رۆژان�ه دوو گه‌نج ل ه هه‌ولێر پێیان وتم (ژنه‌که‌ى عه‌لێ فه‌ندى چۆنى) ڕۆژان �ه ئه‌م قسانه‌م له ب��ازاڕدا پێ ده‌وترێت. چه‌تر :دواى ئه‌و ئه‌زمونه‌ى هه‌ت ه تاچه‌ند وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ئاوڕى لێداویته‌وه؟
ـ له‌وه‌ته‌ى ئه‌م وه‌زی��رى رۆشنبیریی‌ه دانراوه ه��ی��چ م��وچ �ه‌ی �ه‌ک��م پ��ێ��ن��ادرێ��ت و به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش هاوکاریم ناکه‌ن بڕیاربوو ()200 هه‌زارم بۆ ببڕنه‌وه ،به‌اڵم نه‌یانکرد ،به‌وه‌زیرى
بازاڕ گوزه‌ر ده‌که‌م، بهداخهوه حکومه‌ت س��اوای �ه ئینشاالل ه رۆشنبیرم وت تۆ ده‌ست له‌کار بکێشیته‌و‌ه باشتره که ناتوانى خزمه‌ت به هونه‌رمه‌ندان هه‌رساوا ده‌بێت ،رۆژێک پارێزگارى هه‌ولێر به‌دوایدا ناردم گوایه خانووم پێبدات به بڕیارى بکه‌یت. چه‌تر :له‌م ڕۆژانه‌ى دوایى خه‌اڵتى سه‌رۆکى هه‌رێم ،به‌اڵم دوو مانگ‌ه سه‌رۆکى گوڵه‌مێخه‌کت وه‌رگرت ئه‌م ه له‌چیه‌و ه هه‌رێم بڕیارى داوه خانویه‌کم بۆ بکڕن تا ئێستا بۆیان نه‌کڕیوم. بوو؟ چه‌تر :ده‌وترێت چه‌ند ڕۆژێکى تر ـ به‌هۆى ئه‌وه‌ى یه‌که‌مین دهورى ژن من پڕم کردۆتهوه له هونه‌ر ،بۆیه ئه‌م خه‌اڵته‌م سه‌ردانى فه‌ڕه‌نسا ده‌که‌یت بۆچى؟ پێبخشرا ،دوات���ر چ��اوم ب�ه گ �ه‌زی��زه ک�ه‌وت ه�ه‌ردووک��م��ان گریاین ،له‌کاتى وه‌رگرتنى خه‌اڵته‌که‌ش به‌هۆى گریانه‌و‌ه قسه‌م پێنه‌کرا داوام کرد ئه‌وانه‌ى کارى هونه‌رى ده‌که‌ن بۆ پاره هه‌وڵنه‌ده‌ن.
چه‌تر :ب ه به‌راورد له‌گه‌ڵ سااڵنى پێشوو ئێستا بارودۆخى شانۆى کوردى چۆن ده‌بینى له‌کاتێکدا هۆڵه‌کانى سینه‌ما تێکده‌درێت ل ه هه‌ولێر؟
ـ شانۆى ئێستا بوه‌ت‌ه پ��اره و به‌رژه‌وه‌ندى پێویسته ل�ه ه �هر شارێکى ئ �هم هه‌رێمه‌دا چه‌ندین هۆڵى سینه‌ما هه‌بێت ،له هه‌ولێر هۆڵى سینه‌ما ده‌ڕوخێنن ده‌یکه‌ن به بیناى به‌رز ،هه‌ولێر ئه‌گه‌ر ( )300هۆڵى سینه‌ماى تێدا نه‌بێت ( )300پیاوى سیاسى عاقلى تێدا نیه. چه‌تر :ئێستا رۆژان ه ب ه چییه‌و ه
پێشڕه‌و حه‌مید
گه‌ڕانه‌وه‌ى شانۆ بۆ سه‌ر شه‌قامه‌کان ل ه ڕۆژی جیهانى شانۆى ئه‌مساڵدا ،ل ه الیه‌ن به‌شێک ل ه هونه‌رمه‌ندان ده‌بینراو ئه‌مه‌ش ل ه الیه‌ک بۆ پشتگیرکردن ل ه شه‌قامى ناڕازى ئێستاى هه‌ندێک ل ه شاره‌کانى هه‌رێم و له‌الیه‌ک بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى شانۆ جارێکى تر بۆ ناو خه‌ڵک ،هونه‌رمه‌ندانی ده‌ربه‌ندیخان ل ه راپۆرتێکى (چه‌تر) تێڕوانینى جیاواز ل ه باره‌ى شانۆ ل ه سه‌ر شه‌قامه‌کان یان ناو هۆڵه‌کان ده‌خه‌ن ه ڕوو ،شانۆکارێکیش پێیوای ه شانۆ ل ه ناو خه‌ڵکه‌و ه هاته‌و ه بۆ ناو خه‌ڵک.
شانۆکار ئاراس عه‌بدولڕه‌حمانى پێى وای ه له‌م بارودۆه‌ى دواى ڕوداوه‌کانى ( )17شوباتهوه له هه‌رێمى کوردستان گوزه‌رده‌کات هااڵتیانى دابه‌شبوون به‌سه‌ر دوو به‌ره‌ى جیادا به‌ره‌یه‌ک بۆ مانه‌و‌ه و به‌رگریکردن له به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خۆى ڕه‌فزرى ناره‌زایه‌تیه‌کان دهکات ،له مێژوى دور و نزیکشیماندا ،که‌سایه‌تى بو‌ه مه‌عنه‌وه‌ى خۆى له‌یاد دهکات و ده‌رۆنه‌و‌ه پشت ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ى که هۆکارى نه‌هامه‌تى و له باربردنى خه‌م ه ئینسانیهکانه .به‌ره‌یه‌کیش له‌گه‌ڵ چه‌سپاندنى داپه‌روه‌ریدا ده‌نگى هه‌ڵبڕیو‌ه و خوازیار‌ه ئیتر
ه /ئینته‌رنێت پاش ( )44ساڵ له‌کاری هونه‌ری هێشتا کرێچیی
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
ئاماده‌کار
زانکۆی هارواردی ئه‌مه‌ریکی رێز له به‌همه‌ن قوبادی ده‌گرێت
ئا /مه‌نسور جیهانی زانکۆی هارڤارد له بۆستۆنی ئه‌مه‌ریکا به نمایشی پێنج فیلمی سینه‌مایی به‌همه‌ن قوبادی ،ل ه به‌رنامه‌یه‌کی بیرئانیندا ڕێزی تایبه‌ت له‌م سینه‌ماکاره کورده ده‌گرێت. رێکخراوه‌ی (ئه‌رشیفی فیلمی هاروارد) سه‌ر به زانکۆی هاروارد له شاری بۆستۆن پایته‌ختی ویالیه‌تی ماساچۆسێتی ئه‌مه‌ریکا ،به نمایشی ( )5فیلمی سینه‌مایی له فیلمه‌کانی به‌همه‌ن قوبادی له به‌رنامه‌یه‌کی بیرئانیندا رێز له‌م سینه‌ماکاره کورده ده‌نێت و له‌م بیرئانینه‌دا که له الیه‌ن رێکخراوه‌ی (ئه‌رشیفی فیلمی هاروارد) Harward Film Archiveله زانکۆی هاروارد ده‌چێت. فیلمه سینه‌ماییه‌کانی (گۆرانییه‌کانی واڵتی دایکم) و (کیسه‌ڵه‌کانیش ده‌فأن)له رۆژی ( )4/5و (که‌س له پشیله ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) له رۆژی ( )4/16و (کاتێک بۆ مه‌ستی ئه‌سپه‌کان) له رۆژی ()4/17ی و (نیوه مانگ) له رۆژی ( )2011/4/18نمایش ده‌کرێت. (ئه‌رشیفی فیلمی هاروارد) HFAکۆمه‌ڵه‌یه‌که که هه‌وڵده‌دات ،به بانگهێشتکردن له سینه‌ماکاره گه‌وره‌کان له سه‌رتاسه‌ری دنیا و به‌ڕێوه‌بردنی دانیشتنی و ئاخاوتن سه‌باره‌ت به به‌رهه‌می ئه‌م سینه‌ماکارانه ،دانووستان له نێوان ئه‌وان و قوتابیان، مامۆستایانی زانکۆ و فێرخوازانی هونه‌ر پێکبێنێت و هه‌روه‌ها رێزیان لێبگرێت، به‌همه‌ن قوبادیش له رێوڕه‌سمی رێزلێنانه‌ی زانکۆی هاروارددا ئاماده‌ده‌بێت.
به‌همه‌ن قوبادی
له‌دایکبوونی 1969 :بان ه ،ده‌رهێنه‌ری سینه‌ما
به‌شدارى فیلمى «سرت ه‌ل���ه‌گ���ه‌ڵ ب������ا»م ک����رد ک ه ل���ه‌زۆرب���هى واڵت��ان��ى جیهان نمایشکرا ،ئێستا له فه‌ڕه‌نسا و ئیتاڵیا داواکراوم بۆ ئه‌وه‌ى خ���ه‌اڵت بکرێم ،ههرچهنده ده‌ب��وای �ه زوت��ر ده‌رهێنه‌ره‌ک ه ب���م���ب���ات ،ب�����ه‌اڵم وت���ب���ووى عومه‌ر نه‌خۆش‌ه و پاره‌که‌ى خواردبوو.
چه‌تر :ره‌وشى هونه‌ر به‌گشتى ل ه هه‌رێم چۆن ده‌بینیت؟
زۆر خراپه ،هه‌ندێک ئه‌کته‌ر پهیدابوونهونهریان سوککردووه ،ئێستا ئه‌کته‌ر هه‌ی ه به ()10هه‌زار ڕیکالم بۆ کۆمپانیا دهکات، به‌خۆشى ده‌ڵێت هونه‌رمه‌ند و ئابڕووى هونه‌رى
کوردیان بردووه.
چه‌تر :پرسیارێکى ژیانى تایبه‌ت ده‌که‌م ده‌وترێت ( )6ژنت هێناوه راسته؟
ـ ب�ه‌ڵ��ى ش���هش ژن��م هێناوه و به‌نیازى حه‌وته‌مینم ،له ئێستاشدا ژنم نیه.
شانۆکارانى ده‌ربه‌ندیخان ل
«شانۆ ل ه خه‌ڵکه‌و ه له‌وه‌زیاتر سامانى واڵت ب�هه�ه‌ده‌رن�ه‌ڕوات و خۆشنودى ب��ۆت �ه‌واوى کۆمه‌ڵگاى ک��وردى دابینبکرێت .ئه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه باسى له‌وه‌شکرد هونه‌رمه‌ندان ئه‌وتوێژه‌ن پێش هه‌موو که‌سێکیتر هه‌ست به‌ئازاره‌کانى مرۆڤ ده‌که‌ن و تێکه‌ڵى خه‌مه‌کانیان ده‌بن ،هه‌رکات مه‌ترسى بۆسهر خه‌مه‌کانى مرۆڤ له‌ئارادابێت که‌سایه‌تى هونه‌رمه‌ند دهبێته سه‌کۆى ئاراسته‌کردنى ئه‌و گوتارانه‌ى که‌کار بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى که‌رامه‌ت دهکات. هه‌ندێک هونه‌رمه‌ندان له رۆژى جیهانى شانۆدا خه‌مه‌کانى خۆیان برد‌ه سه‌رشه‌قامه‌کان و ئه‌و جۆره کارکردنه‌وه‌یان به‌سه‌ره‌تایه‌کى باش زانى بۆ ئاشتکردنه‌وه‌ى شانۆو بینه‌ر پێکهوه، شانۆکار که‌مال حه‌مه‌ڕه‌شید پێى وای�ه ل ه ک��ۆت��ای��دا ش��ان��ۆى ج��دى س��ات��ى پێشکه‌ش کردنى ن��او هۆڵه‌کانه‌و‌ه کۆبونه‌وه‌ى بینه‌ر له شانۆکان له‌سه‌ر شه‌قام ماناى ئاشتکردنه‌وه‌ى بینه‌ر و ش���ان���ۆن���ی���ه ،ب �ه‌ڵ��ک��و ب���ه پ��ێ��ى ق���س���هى ئ��ه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه ئهوه غیابى مه‌عریفه‌ى ئێمه‌ی‌ه بۆ ش��ان��ۆ ک �ه هه‌ندێک ج���ار ب��ی��ن�هر ل �ه شانۆ ده‌تۆرێت و خه‌تاک‌ه ل ه شانۆکارانه‌وه‌ی‌ه نه‌ک ب���ی���ن���هران .وت��ی��ش��ى: «ه����هر ه �ه‌وڵ��ێ��ک بۆ ئ��اش��ان��اک��ردن��ى ب��ی��ن�هران ب�����ه‌ک�����اره ش���ان���ۆی���ه‌ک���ان
به‌رزده‌نرخێنێم ،چونکه له کۆتایدا کارى ئێمه وهک شانۆکاران ته‌نیا بۆ بینه‌ران‌ه و به‌بى ئه‌وان هیچ شانۆیه‌ک نمایش ناکرێت، گونجاندنى ده‌قێکى شانۆیى له ئێستادا و بردنه‌ده‌ره‌وه‌ى له هۆڵه‌کانه‌و‌ه بۆ سه‌رشه‌قامه‌کان ده‌کرێت له ئێستادا وهک هانده‌رێک بێت بۆ پشتگیریکردنى ئ�ه‌و هونه‌رمه‌نده‌ى ک ه ک��اره‌ک�هى ده‌ک��ات له‌پێناو ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئه‌و شه‌قام‌ه ن��اڕازی��ی�ه‌دا ،ب �ه‌اڵم شوێنى نمایش هۆڵه‌کان‌ه و ده‌بێت ئێمه له‌هۆڵه‌کانى شانۆو بینه‌ر ئاشت بیکه‌نه‌وه». ئ�����ه‌و ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���ده خ����ه‌ت����اک����ه ل � ه بینه‌ردا
هه‌واڵی ئێران کۆنسێرتی شه‌هرام نازری ههڵوهشاندهوه تورکیا رێ ل ه نمایشکردنی فیلمێک ده‌گرێت
له‌کاتێکدا شه‌هرام ن��ازری هونه‌رمه‌ندێکى جیهانی به‌ڕه‌گه‌ز کورده له‌گه‌ڵ گروپی مۆسیقای (فیرده‌وسی) ماوه‌یه‌کی زۆر سه‌رقاڵی ئاماده‌کردنی به‌رنامه‌یه‌کی هونه‌ری (شانام‌ه خوێنی) بوو که بڕیار بوو له شاری شیراز به‌ڕێوه‌بچێت ،به‌رپرسانی حکومه‌ت به هۆکارێکی نادیار ئه‌و کۆنسێرته‌یان ههڵوهشاندهوه. یه‌کێک له رێکخه‌رانی کۆنسێرته‌ک‌ه وت��ى :بڕیار ب��ووه ش�هه��رام ن���ازری و گروپی مۆسیقای فیرده‌وسی کۆنسێرتێکی شانام‌ه خوێنی له شاری شیراز ساز بکه‌ن و هه‌موو ئاماده‌کارییه‌ک بۆ ئه‌و کار‌ه ئه‌نجام درا و شه‌هرام ن��ازری و ئه‌و گروپه به ه�ه‌وڵ و ماندووبوون به‌رنامه‌ی کۆنسێرته‌که‌یان رێکخست ،به‌اڵم ته‌نیا چه‌ند رۆژ پێش سازکردنی کۆنسێرته‌ک‌ه ده‌زگای کلتووری حکومه‌تی ئێران له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆنسێرته‌ک‌ه رایانگه‌یاند بارودۆخ بۆ به‌ڕێوه‌چوونی کۆنسێرت ناشیاوه. گۆرانیانیه‌کانى ئه‌م کۆنسێرته‌ی شه‌هرام نازری به ئیلهام وه‌رگرتن له ئاواز و سۆزی کوردی شیعره‌کانی فارسی فیرده‌وسی بۆ ئه‌و کۆنسێرت‌ه ئاماده کردبوو.
تورکیا مۆڵه‌تی نهداوه فیلمی (داستانی سه‌رهه‌ڵدانێک) له ده‌رهێنانی (ئایدن ئۆراک) که باس له خۆپێشاندانێکی جه‌ماوه‌ری ساڵی ()1992ی خه‌ڵکی باکووری کوردستان دهکات له سینه‌ماکان نمایش بکرێت. به‌پێی هه‌واڵێکی سایتی رادیکاڵ وه‌زاره‌تی کلتوور و گه‌شتوگوزاری (ئایدن ئ��ۆراک) ده‌رهێنه‌ری فیلمه‌ک ه ئه‌وه‌ى خستۆت‌ه ڕوو که زیاتر له ( )20رۆژه فیلمه‌که‌یان ڕه‌وانه‌ی وه‌زاره‌تی کلتوور و گه‌شتوگوزار کردووه ،به‌اڵم بێ ئه‌وه‌ی پاساوێکه‌ی بۆ ڕوون بکهنهوه پێیان ڕاگه‌یاندوو‌ه ک ه ئه‌و فیلمه له هیچ سینه‌مایه‌ک نمایش ناکرێت. فیلمى (داستانی سه‌رهه‌ڵدانێک) رۆژی چوارشه‌مم ه له‌میانی فستێڤاڵی فیلمی ئه‌سته‌نبوڵدا جارێک نمایش کراوه رووداوه‌کانی نهورۆزی ساڵی ()1992ی شارۆچکه‌ی جزیر‌ه ده‌گێڕێته‌و‌ه که تێیدا کچێکی ( )17ساڵه‌ی کورد به‌ناوی (بێریڤان) پێشه‌نگایه‌تی خۆپێشاندانه‌ک‌ه دهکات و دواتریش ( )17خۆپێشانده‌ر له الیه‌ن هێزه تایبه‌تیه‌کانی تورکیاوه کوژراون و به(بێریڤان)یشه‌و‌ه و ژماره‌یه‌کی زۆریان بریندار بوون.
دۆسیه
( )113ساڵ به‌سه‌ر ده‌رچوونی یه‌که‌م رۆژنامه‌ی کوردی تێده‌په‌ڕێت
ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
12
ئاماده‌کار ئاسۆ جه‌وهه‌ر
دواى تێپه‌ڕبوونى ( )113ساڵ به‌سه‌ر له‌دایکبوونى یه‌که‌مین رۆژنامه‌ى کوردى ،هێشتا که‌موکورتى و نه‌بوونى ئاستى شاره‌زایى و نه‌بوونى کارى ئازادى رۆژنامه‌نوسى له کوردستاندا به‌رده‌وامه‌و ه و رۆژنامه‌نوسان رووبه‌ڕوى هه‌ڕه‌شه و کوشتن ده‌بنه‌وه ،رۆژنامه‌نوسان ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن که تائێستا کێش ه و گرفتى مادى و ئاسایشى و پێنه‌دانى زانیارى ئاسته‌نگه، جه‌خت له‌وه‌شده‌که‌نه‌وه ک ه میدیاگه‌لێکى حزبى هه‌ن ک ه پاره‌یه‌کى خه‌یاڵیان تێده‌چێت و پاره‌یه‌کى زۆر ده‌ده‌ن به‌و که‌سانه‌ى کارى تێدا ده‌که‌ن. « nکوردستان» ئه‌و رۆژنامه‌یه‌ى له ئاواره‌یدا له دایک بوو:
«ک���وردس���ت���ان» ی �ه‌ک �هم رۆژن���ام���ه‌ی کوردی بوو که یه‌که‌م ژماره‌ی له ()٢٢ ی نیسانی ()١٨٩٨ز ،له الیه‌ن میقداد مه‌دحه‌د به‌درخان و جه‌الده‌ت به‌درخان ل ه قاهیره‌ی میسر چ��اپ ک��را و ت��ا چ��وار ساڵ ئه‌م رۆژنامه‌یه به (چوار) الپه‌ڕه‌یى قه‌باره (32, 50 ،25, 50س��م) ده‌رک��را، ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���هوه ده‌ک��رێ��ت ک �ه س�ه‌رت��اى ده‌رچ��وون��ی رۆژن��ام�ه‌ی کوردستان وه‌کو خه‌باتێکی نه‌ته‌وه‌یی و رۆشنبیری بووه. ئێستا رۆژی ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ی ده‌رک���ردن���ی رۆژن��ام �ه‌ی ک��وردس��ت��ان ل �ه‌الی �ه‌ن هه‌موو ده‌زگ�����ا ک���وردی���ی���ه‌ک���ان و ح��ک��وم�ه‌ت��ی هه‌رێمی کوردستانیشه‌وه ب�ه س�ه‌ره‌ت��ای رۆژنامه‌گه‌ریی ک��وردی په‌سه‌ند کراوه. به‌پێی س �ه‌رچ��اوه‌ک��ان رۆژن��ام �ه‌ک �ه سێ هه‌زار دانه‌ی لێ چاپ ده‌کرا .رۆژنامه‌ى ک��وردس��ت��ان )31( ،ژم���اره‌ى ل�ه شوێنى جیاواز لێده‌رچوو ،رۆژنامه‌ى کوردستان: ژم��اره ( )5 ---1له قاهیره ،ژم��اره (6 – )19له ژنێف ،ژم��اره ()23 – 20 له قاهیره ،ژماره ( )24له له‌نده‌ن ،ژماره ( )29 – 25له (فۆلکستۆن) ،ژم��اره ( )31 – 30له ژنێف ده‌رچوون. له‌ساڵى ( )١٨٩٨بهدواوه ،سه‌رچاوه‌کان ئ��ام��اژه ب��ۆ ده‌رچ��ون��ى دهی���ان رۆژن��ام �ه و گۆڤارى کوردى ده‌که‌ن ،که له باکور و باشور و رۆهه‌اڵت و رۆژئاواى کوردستانهوه چه‌ندین رۆژنامه و گۆڤار له‌و پارچانه‌ى کوردستان ده‌رک��راون ،له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدان و شۆڕشه‌کانى کوردستاندا یاخود که ب��ارودۆخ��ێ��ک��ى جێگیرى سیاسى هاتۆت ه ک��ای �هوه ره‌وت���ى رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌ری��ش س �هرى ه �ه‌ڵ��داوه و گ�هش�هى ک���ردوه؛ ئ�هم�هش ب ه تایبه‌تى هه‌ر له حکومه‌ته‌که‌ى مه‌لیک م �ه‌ح��م��وده‌وه ت��ا دام��ه‌زران��دن��ى ک��ۆم��ارى ک��وردس��ت��ان ل��ه م �هه��اب��اد ده‌ب��ی��ن��درێ��ت، ئهمه به‌شێوه‌یه‌کى که‌متر له جواڵنه‌و‌ه رۆش��ن��ب��ی��رى و سیاسییه‌کانى ب��اک��ور و رۆژئ���اواى کوردستان بیندراوه ،هه‌روه‌ها کوردانى ئه‌رمینیا ئێستا به زمانى کوردى خاوه‌نى رۆژنامه‌ى خۆیانن ،به‌اڵم به پیتى سالڤى دهرى ده‌که‌ن.
n
م�ه‌ت��رس��ی��داره‌وه ،ب��ه‌وه‌ی که ئاماره‌کانی ت��ون��دوت��ی��ژی دژی رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان روو له زیادبوونه ،له هه‌مانکاتدا هه‌ڕه‌شه‌ی کوشتنیان ل��ێ ده‌ک��رێ��ت و چه‌ند که‌س له‌وانه بریندارکراون و لێیاندراوه و به‌ده‌یان رۆژنامه‌نوس هه‌ڕه‌شه‌یان لێکراوه. ب �ه‌پ��ێ��ی زۆرب�����ه‌ی ئ���ه‌و س��ک��ااڵی��ان �ه‌ی دراوه به لیژنه‌ی داک��ۆک��ی له ئ��ازادی رۆژنامه‌نوسی و مافی رۆژنامه‌نوسان له سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسان ،ژماره‌یه‌ک له په‌یامنێرانی که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندنی الی�ه‌ن�ه سیاسییه‌کان .ل �ه‌الی �ه‌ن به‌شێک له هاواڵتیان و خۆپیشانده‌رانه‌وه په‌المار دراون و رێ��گ��ای��ان پ��ێ ن����ه‌دراوه روماڵی هه‌واڵی شه‌قام و نوێژی هه‌ینی هه‌ندێ ل ه مزگه‌وته‌کان و خۆپیشاندانه‌کان بکه‌ن و ئازار دراون ،به‌هه‌مان شێوه ژماره‌یه‌ک له رۆژنامه‌نوسان له الیه‌ن هێزه‌کانی وه‌زاره‌تی ن���اوخ���ۆوه ل��ه ش���ار و ش��ارۆچ��ک �ه‌ک��ان��ی کوردستان له کاتی کارکردندا هێرشیان کراوه‌ته سه‌ر و سوکایه‌تیان پێکراوه. ئاماری پێشێلکارییه‌کان به‌رامبه‌ر ب ه رۆژنامه‌نوسان ،به تایبه‌ت جه‌خت دهکاتهوه له‌سه‌ر رووداوه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی هه‌رێمی کوردستان که تا ئه‌و رێکه‌وته لیژنه‌ی داک��ۆک��ی ل�ه ئ���ازادی رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ی و م��اف��ی رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ل �ه سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسان ( )21حاڵه‌تى پێشێلکارى به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان تۆمار کراوه. ه �ه‌روه‌ه��ا سه‌نته‌ری میترۆ ب��ۆ راوێ��ژ و داکۆکیکردن له رۆژنامه‌نوسان ،که رێکخراوێکی سه‌ربه‌خۆیه بۆ به‌رگری ل�ه رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان و مافه‌کانیان .ئه‌م رێ���ک���خ���راوه ،ل��ه ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان، ن���وێ���ن���ه‌رای���ه‌ت���ی روان����گ����ه‌ی ئ���ازادی���ی��� ه رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ی��ی�ه‌ک��ان ( )JFOده‌ک��ات که نوسینگه‌ی سه‌ره‌کی له به‌غدایه .ل ه ( )2011/4/3راپۆرتێک باڵودهکاتهوه له‌باره‌ى پێشێکارییه‌کان و تێدا ئاماژه ب��ۆ ( )100ح��اڵ �ه‌ت��ی پێشێلکاری دژ ب�ه رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ده‌ک���ات و نیگه‌ران ه له به‌رده‌وامبونی پێشێلکاری به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نووسان ،که له خۆپیشاندانه‌کانى ( )2/17ب�ه‌دواوه ئه‌نجامدراون .جه‌ختیش ده‌ک��ات��هوه ئ�هم�ه ل �ه کاتێکدا بێده‌نگی ح��ک��وم �ه‌ت و ب �ه‌رپ��رس��ان ل �ه ئ��اس��ت ئ�ه‌و پێشێلکارییانه مایه‌ی نیگه‌رانین و قابیلی قبوڵکردن نین. ل�������ه رۆژی س������هره������ه‌ڵ������دان������ی خۆپیشاندانه‌کانی کوردستان له ()17ی شوباتهوه سه‌نته‌ری میترۆ زیاتر له ()100 حاڵه‌تی پێشێلکاری دژ به رۆژنامه‌نوسانی ت���ۆم���ارک���ردوه ل���ه‌وان���ه ب��ری��ن��دارک��ردن و ده‌ستگیرکردن و لێدان و رێگریکردن و شکاندنی کامێرا و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی که‌لوپه‌لی رۆژنامه‌وانی. س���ه‌ن���ت���ه‌ری م���ی���ت���رۆ ب����ۆ راوێ�������ژ و
پێشێلکارى و رێگرییه‌کان ت ل ه رۆژنامه‌نوسان په‌ره‌ده‌ستێنێ
بکه‌ن و رێنمایی بۆ هێزه ئه‌منییه‌کان ده‌ربکه‌ن که چیتر پێشێلکاری به‌رامبه‌ر به رۆژنامه‌نوسان ئه‌نجامنه‌ده‌ن ،هه‌روه‌ها رێ���ک���اری ی��اس��ای��ی ب���ه‌رام���ب���هر ه �هم��وو ک��ه‌س��ێ��ک ب��گ��ی��رێ��ت �ه‌ب �هر ک���ه ه��ێ��رش ده‌کاته‌سه‌ر رۆژنامه‌نووسان. س����ه‌ن����ت����ه‌ری م���ی���ت���رۆ ل����ه رێ���گ���ه‌ی هاوپیشه‌کانی له رێکخراوه جیهانییه‌کان
››
«دواى وه‌ستانى هه‌ردوو رۆژنامه‌ى (تێگه‌یشتنى راستى) و (پێشکه‌وتن)ل ه ساڵى ()1920دا ،ل ه ( )80ساڵدا تا ساڵى ( )2000رۆژنامه‌گه‌رى کوردى ،رۆژنامه‌گه‌رییه‌کى ستۆرى بووه .یاخود رۆژنامه‌گه‌رییه‌کى داگیرکه‌ران ه بووه ،رۆژنامه‌گه‌رییه‌ک نهبووه به واتاى ئه‌وه‌ى کارى پرۆڤیشناڵى بکات یا شتێکى ئه‌کادیمى بکات». ب����ه‌رده‌وام����ب����ووه ل���ه پ���ه‌ی���وهن���دی���ک���ردن‌و ئه‌نجامدانی دی��دار س�ه‌ب��اره‌ت به ره‌وش��ی ن��ال �ه‌ب��اری ئ����ازادی رۆژن���ام���ه‌گ���ه‌ری ل ه هه‌رێمی کوردستان. nرۆژنامه‌گه‌رى له پارچه‌کانى ترى کوردستان
له باکورى کوردستان چه‌ند ساڵێک ه رۆژن��ام�ه به زمانى ک��وردى ده‌رده‌چ��ێ��ت، ب���ه‌اڵم رۆژن��ام �ه ک��وردی��ی�ه‌ک��ان��ى ئه‌وێش ل���ه س����زاى ی��اس��ى دهوڵ���ه‌ت���ى ت��ورک��ی��ا و داخستنى رۆژنامه و زیندانى ک��ردن و کوشتنى رۆژنامه‌نوسان ده‌ربازیان نهبووه، دیارترین رۆژنامه‌ى رۆژانه که به‌زمانى ک����وردى ش���ێ���وه‌زارى ک��رم��ان��ج��ى ژوورو ده‌رده‌چێت رۆژنامه‌ى «ئازادیا واڵت»ه رۆژنامه‌یه‌کى رۆژانه‌ى ئه‌هلییه و له‌شارى ئامه‌د ده‌رده‌چێت که له ()2006/8/15هوه به تیراژى ( )10هه‌زار دانه چاپ ده‌کرێت و له باکورى کورستان و شاره‌کانى تورکیا
رۆژن��ام��ه‌ن��وس��ه‌ک��ان��م��ان و داخ��س��ت��ن��ى رۆژنامه‌که‌مان .ئازادیا واڵت ،هه‌تا ئێستا به ت�ه‌واوی هه‌شت جار سزای داخستنی دراوه .له ساڵی ()2010دا ویدات کورشون ( )166ساڵ و شه‌ش مانگ ،ئۆزان کلنچ ( )21ساڵ و ئامینه ده‌میر ،به‌ڕێوه‌به‌ری نوسینی رۆژنامه‌که ( )138ساڵ سزای گرتنی بۆ بڕدرایه‌وه ،به گشتی ()331 س��اڵ و نۆ مانگ س��زای گرتن بۆ ئه‌م رۆژنامه‌نوسانه‌ى ب��ڕدراوه‌ت��هوه تا ئێستا چه‌ند رۆژنامه‌نوسیش له زینداندان». محه‌مه‌د ئه‌مین ی��ڵ��درم ،سه‌رنوسه‌رى ئ��ازادی��ا واڵت ،له ژماره‌کانى راب��ردووى (چ �ه‌ت��ر)دا جه‌ختى ل�ه کوشتنى مه‌تین ئ��ات��ااڵش ،رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ى ئ��ازادی��ا واڵت
››
«ئازادى کارى میدیایى نیه، رۆژنامه‌یه‌کى ئه‌هلى به پاره‌یه‌کى که‌م و ب ه پاداشتێکى که‌م و تێچونێکى که‌م ،ئه‌گه‌ر ب ه پاره‌ى تێچونه‌که‌شى بیفرۆشێته‌و‌ه زیان دهکات»
پێشێلکارییه‌کان
ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان ،ل���ه دواى راپه‌ڕینى ساڵى ( )1991ده‌یان رۆژنامه و گۆڤار ده‌رچوون و چه‌ندین رۆژنامه‌نوسیش شه‌هید کران ،دیارترینیان (سۆرانى مامه ح �هم �ه و س���ه‌رده‌ش���ت ع��وس��م��ان) ب���وون، چه‌ندین رۆژنامه رووبه‌روى سزاى یاسایى و غرامه‌کردن بوونه‌ته‌وه به‌شێکیشیان داخران. لیژنه‌ی داکۆکی له ئازادی رۆژنامه‌نوسی و مافی رۆژنامه‌نوسان له سه‌ندیکای رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان��ی ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اری پێشێلکارییه‌کان به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان ل �ه ( 2011/2/17ت��ا )2011/3/29 باڵوکردوه‌ته‌وه ،که لیژنهکه رایده‌گه‌یه‌نێت ب���ه‌داخ���هوه پێشێلکارییه‌کان س����ه‌ره‌ڕای ب �ه‌رده‌وام��ی��ان ،چۆته حاڵه‌تێکی توند و
دهکاتهوه که «دوای ئه‌وه‌ی له باکوری کوردستان کوردان خۆیان ده‌ستیان کردوه به خوێندن به زمانی ک��وردی ،تورکیا وهک ئ�ه‌وه‌ی ویستویه‌تی وه‌اڵم��ی ئه‌م ه ب���دات���هوه ،ده‌س��ت��ى ک����ردوه ب��ه س��زادان��ى
ژن» تایبهته به‌بوارى ژن��ان ،رۆژنامه‌ى «رۆژه‌ڤ» رۆژن���ام���ه‌ی���ه‌ک���ى سیاسى رۆژانه‌یه له ساڵى ()2010هوه ده‌رده‌چێت، گۆڤارى ( )wکه گۆڤارێکى کلتورییه. هه‌وره‌ها کورده‌کان له تورکیادا رۆژنامه‌ى «ئوزگور پۆله تیکا» به‌زمانى تورکى
سه‌رده‌شت عوسمان ،قوربانییه‌کی میدیای ئازاد
داکۆکیکردن له رۆژنامه‌نوسان نیگه‌رانى باڵوده‌کرێته‌وه. خ����ۆى ل�����هوه ده‌رب�����ڕی�����وه ک���ه زۆرب�����ه‌ی رۆژن���ام���ه‌ی ن��اوب��راو ت��ا ئێستا دهی��ان پ��ێ��ش��ێ��ل��ک��اری��ی�ه‌ک��ان ل���ه‌الی���ه‌ن ه��ێ��زه‌ک��ان��ی جار له‌الیه‌ن دادگای تورکیاوه ناو به‌ناو ئه‌منییه‌کانه‌وه ئه‌نجامدراون .سه‌نته‌ری داخراوه و رۆژنامه‌نوسه‌کانی چه‌ندین ساڵ ن��اوب��راو ب��اس ل��هوه ده‌ک���ات ک�ه به‌پرسان س��زای زیندانی‌کردنیان بۆ ب��ڕدراوه‌ت �هوه، ده‌ستبه‌جێ سه‌رکۆنه‌ی ئه‌و پێشێلکاریان ه رۆژنامه‌که له راپۆرتێکیدا جه‌خت لهوه
ک��������ردهوه ک�����ه« :م���ه‌ت���ی���ن ئ����ااڵت����اش، رۆژن��ام �ه‌ن��وس ل �ه الی���ه‌ن ه��ێ��زى ش���اراوه‌ى ده‌وڵه‌تى تورکیاوه کوژراوه». جگه ل �ه ئ��ازادی��ا واڵت ،ل �ه ب��اک��ورى کوردستان چه‌ندین گۆڤار و رۆژنامه‌ى تر به کوردى ده‌رده‌چن وهک :گۆڤارى «هیواى
ده‌رده‌که‌ن که رۆژنامه‌یه‌کى سیاسى دیاره له شه‌قامى تورکیادا ،جگه له چه‌ندین رۆژن��ام �ه و گ��ۆڤ��ارى ت��ر ک�ه ب�ه شێوه‌ى نهێنى ده‌رده‌چ��ێ��ت .ه�ه‌روه‌ه��ا کورده‌کانى باکورى کوردستان خاوه‌ن ئاژانسى هه‌واڵى ف��وڕات��ن ل�ه ئ �ه‌ورپ��ا و ئ��اژان��س��ى ه�ه‌واڵ��ى دیجله ل�ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان ،ه �ه‌ردوو ئاژانس به سێ زمانى ک��ورد و تورکى و ئینگلیزى بابهته رۆژنامه‌نوسیه‌کانیان ب�ڵاوده‌ک�ه‌ن�هوه .ه��ه‌ردوو ئاژانسى ناوبراو که له روى پرۆفیشناڵى رۆژنامه‌نوسیه‌و‌ه ئاستێکى باشیان بڕیوه و ژماره‌یه‌کى زۆر خوێنه‌رى ههیه و چه‌ند راگه‌یاندنى باشورى کوردستان له گه‌ڵیاندا به‌شدارى هه‌واڵى ههیه و لێیان وه‌رده‌گرن. ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه رۆژه����ه‌اڵت و رۆژئ���اواى کوردستان چه‌ندین رۆژن��ام�ه ده‌رده‌چ��ن، به‌اڵم ئه‌مانیش له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌کانى ئێران و سوریاوه رۆژنامه‌نووسه‌کانیان روبه‌ڕوى زیندانى و دورخستنه‌وه له نوسین و داخرانى رۆژنامه بوونه‌ته‌وه.
n
که‌موکوڕیى و ئاسته‌نگه‌یه‌کانى
ژماره‌یه‌کى زۆر له رۆژنامه و گۆڤار ده‌رده‌چن و له روى بابه‌تییه‌وه الوازه ،کاتى ده‌رچونى رۆژنامه و گۆڤاره‌کان دیارى نهکراوه و به‌ڕێکى ده‌رناچن ،هه‌ڵه‌ى چاپ به شێوه‌یه‌کى زۆر تێیدا ده‌بنرێت و شاره‌زاى زمانه وانیان نییه ،هێڵ یاخود ستراتیژێکى دیارى کراویان نییه که کۆمه‌ڵگا ئاراست ه بکه‌ن ،چێژى وێژه‌ى تێیاندا کهمه ،زۆر ل�ه رۆژن��ام �ه و گ��ۆڤ��اره‌ک��ان سه‌رمایه‌ى خۆیان نییه و سه‌رمایه‌که‌یان سه‌ربه‌خۆ نییه ،نه‌تواندراوه له رۆژنامه‌کاندا راى گشتى دروست بکرێت ،چه‌ق به‌ستوون ل ه ناوچه‌یه‌کدا و شار و ناوچه‌کانى تریان فه‌رامۆش کردوه ،خراپى دابه‌ش کردن و دره‌ن��گ گه‌یشتنى به شوێنى مه‌به‌ست، ئه‌مانه‌ش وای���ان ک���ردوه خوێنه‌ر که‌متر رۆژن��ام�ه بخوێنێتهوه .ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌وانه‌ى که بونه‌ته ئاسته‌نگ بۆ رۆژنامه‌نوسان ئێستا سه‌باره‌ت به یاسای ژم��اره ()35 ی ساڵی ( )2007یاسای رۆژنامه‌گه‌ری کوردستان ،رهخنه و تێبینیان له‌و یاسای ه ههیه. د.ه����ه‌ڤ����اڵ ئ��ه‌ب��وب��ه‌ک��ر ،م��ام��ۆس��ت��اى رۆژن��ام �ه‌گ �هرى ل �ه زان��ک��ۆی سلێمانى،
پێیوایه که له رووى یاساییه‌وه له‌وانه‌ی ه گرفتێک له ئارادا نه‌بێ جه‌ختی کردهوه: به‌پێى ئه‌و یاسایه‌ى ن��اوى یاسایى کارى رۆژنامه‌گه‌رییه به ژماره ()35ى ساڵى ( )2007دیسانه‌وه ئه‌و ده‌رفه‌ته له به‌رده‌م راگ�ه‌ی��ان��دن��ى ئه‌هلیدا داده‌خ��رێ��ت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌بێ ئه‌وه‌ى وه‌کو ئه‌و واڵتان ه ک����ۆم����ه‌ک ب��ک��رێ��ن و ح��ک��وم �ه‌ت ده‌ب��ێ��ت هاوکارى و پشتیوانى میدیاى ئه‌هلى بکات بۆ ئ �ه‌وه‌ى له هه‌ژمون و م��ۆن��ۆپ��ۆل��ى میدیا ح��زب��ی��ی�ه‌ک��ان ده‌رب����ازى ب����ک����ات ب�����ۆ ئ������ه‌وه‌ى ت���ه‌واوک���اری میدیایى دروس��ت ببێت ،وتیشى: له‌و یاسایه‌دا کۆمه‌ڵێ مه‌رجى دان��اوه له رووى ئ��اب��وری��ی�هوه ئ�ه‌گ�هر ئه‌و رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ه ل���ه‌وێ ک�������ارى ک�����رد ئ���ه‌گ���هر بریندار بوو خه‌رجیه‌که‌ى ده‌بێ رۆژنامه‌که دابینى بکات زۆرشتى تریش ب ه ب��ێ ئ����ه‌وه‌ى ئ���ه‌و زه‌مین ه ماڵییه ب��ۆ رۆژن��ام�ه‌ک��ان دابین کرابێت بارگرانیه‌کى زۆریان بۆ دروست کردون. ناوبراو ،ئه‌وه‌شى وت :له کوردستاندا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئازادى رۆژنامه‌گه‌رى ههیه، به‌اڵم ئازادى کارى میدیایى نییه ،رۆژنامه‌یه‌کى ئه‌هلى ب��ه پ��اره‌ی��ه‌ک��ى ک���هم و ب ه پاداشتێکى که‌م و تێچونێکى ک�����هم ،ئ���ه‌گ���هر ب���ه پ����اره‌ى تێچونه‌که‌شى بیفرۆشێته‌و‌ه زی��������ان ده‌ک�����������ات ،ب�����ه‌اڵم میدیاگه‌لێکى حزبى هه‌ن ک ه پاره‌یه‌کى خه‌یاڵیان تێده‌چێت و پ��اره‌ی�ه‌ک��ى زۆر ده‌ده‌ن به‌و که‌سانه‌ى کارى تێدا ده‌که‌ن. ب�ه پ��اره‌ی�ه‌ک��ى زۆرک���هم ل�ه تێچونه‌که‌ى خۆى ده‌یفرۆشن هه‌ندێکیان به خۆڕایى ده‌یبه‌خشن .د.هه‌ڤاڵ ،له‌وشدوا :بۆیه ل ه واڵتێکدا ئه‌گه‌ر کێبڕکێى میدیایى نه‌بێت کێبڕکێکه له‌ناو بازاڕدا له‌سه‌ر ده‌سخستنى زان��ی��ارى نه‌بێت ،پرۆفیشناڵێتى ناتوانێت بهرجهسته ببێت و به ئاسانى ناتوانێت گهشه بکات له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى پرۆفشناڵێتى له بنه‌ما ئیتیکى و یاسایى و رێسا و بۆچون و چۆنێتى کارکردن له‌سه‌ر روى زه‌وى قازانجه له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ده‌توانن زۆر فرۆشى بۆ رۆژنامه‌گه‌رى و ب��ازاڕى بۆ گه‌رم بکه‌ن ،ئه‌گه‌ر ئهمانه نه‌بن که ل ه روى تێچونه‌وه پاره‌یان ده‌وێت ئه‌وا ئاستى پرۆفیشناڵێتى الواز ده‌بێت. ئه‌حمه‌د میره ،سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى لڤین، ئاماژه بۆ ئهوه دهکات که رۆژنامه‌گه‌رى ئ��ازاد :گرفتى م��ادى ،ئه‌منى ،پێنه‌دانى زانیارى ههیه ،هه‌روه‌ها کێشه‌ى یاسایى و پرۆفیشناڵێتى ههیه .کهواته ئه‌وانه‌ى بۆ رۆژنامه‌نوسى ته‌ندروست پێویستن ئه‌مڕۆ له تێکڕاى میدیاى ئازاد بوونیان ههیه. ناوبراو ،وتى :تا ئێستا رۆژنامه‌گه‌رى کوردى له‌سه‌ر پێى خۆى نه‌وه‌ستاوه تاکو بتوانین شیکارى وردى له‌باره‌وه بکه‌ین، پێموابێت ئ �هم رۆژنامه‌نوسیه ت�ه‌ج��اوزى پێشوى ک����ردوه ،خ���ودى رۆژن��ام �ه‌گ �هرى ک��وردى به‌ده‌ستپێکردنى رۆژن��ام�ه‌گ�هرى راسته‌قینه ده‌ست پێده‌کات ،سه‌رنوسه‌رى گ��ۆڤ��ارى لڤین وتیشى :راس��ت�ه ئێمه ل ه ( )113س��اڵ رۆژن��ام �ه‌گ �هرى ک��وردی��دا ده‌ژی��ن ،ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ین دواى وه‌ستانى هه‌ردوو رۆژنامه‌ى «تێگه‌یشتنى راس���ت���ى» و «پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��ن» ل��ه ساڵى ()1920دا ،ل�ه ( )80س��اڵ��دا ت��ا ساڵى ( )2000رۆژن����ام����ه‌گ����هرى ک�����وردى، رۆژنامه‌گه‌رییه‌کى ستۆرى ب��ووه .یاخود رۆژنامه‌گه‌رییه‌کى داگیرکه‌رانه ب��ووه، رۆژنامه‌گه‌رییه‌ک نهبووه به واتاى ئه‌وه‌ى ک���ارى پرۆڤیشناڵى ب��ک��ات ی��ا شتێکى ئ �ه‌ک��ادی��م��ى ب��ک��ات .ه���ه‌روه‌ه���ا ئه‌حمه‌د میره ،پێشیوایه ئه‌وه‌ى که ههیه ئه‌زمونى رۆژنامه‌گه‌رى کوردى له دواى ده‌رچونى رۆژن����ام����هى «ه����اواڵت����ى»ی����هوه ده‌س���ت پێده‌کات.
په‌رله‌مانتارێکى عێراق:
ک ده‌که‌ین ی قه‌ره‌بووی مانگانه‌ی خۆرا کار بۆ زیادکردن
ئاماده‌کار
ده‌فرۆشمه‌وه».
ئاسۆ محه‌مه‌د
nحکومه‌ت قه‌ره‌بووى ( )18مانگ به ( )15هه‌زار دهکاتهوه
هاواڵتیان ناڕازین له‌و ( )15هه‌زار دینار ه ک ه حکومه‌ت وهک قه‌ره‌بوو ده‌یدات له‌برى ئه‌و مادانه‌ى ک ه ل ه ماوه‌ى ( )18مانگدا فه‌وتاوه، ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى عێراقیش ده‌ڵێت« :ل ه په‌رله‌مان باسمان له‌و بڕ ه پاره‌ی ه کردو ه و کار بۆ ئه‌و ه ده‌کرێت قه‌ره‌بووه‌ک ه زیاد بکرێت».
n
ناکات
ئه‌و خۆراک ه به‌شى پێدویستى ژیان
هێمن عومه‌ر ،هاواڵتییه‌کى دانیشتوى هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ه ده‌رب���اره‌ى ئ�ه‌و بهشه خۆراکه‌ى م��ان��گ��ان�ه داب �هش��ده‌ک��رێ��ت ده‌ڵ���ێ���ت« :ئ �ه‌و ب����ڕه خ����ۆراک����هى داب���هش���ده‌ک���رێ���ت ب�هش��ى پێدوایستیه‌کانى ژی���ان ن��اک��ات ،له‌کاتى خۆشیدا ناگات‌ه ده‌ستى هاواڵتیان ،به‌شێکیش له خۆراکه‌کان به‌سه‌رچوون و به که‌ڵکى خواردن نایه‌ن». ئه‌و هاواڵتیی‌ه بهنیگهرانیهوه باسى له بڕى ئه‌و پارهیه کرد که وهک قه‌ره‌بوو ده‌درێت ب ه هاواڵتیان و پێیوایه ئه‌و رێژه‌ی‌ه زۆر کهمه ب ه ب �ه‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و مادانه‌ى که فه‌وتاون، وتیشى« :حکومه‌ت قه‌ربووى ئه‌و مادان ه دهکاتهوه که له م��اوه‌ى راب���ردوودا ن �ه‌دراوه، که‌چى بۆ هه‌ر نه‌فه‌رێک بڕى ( )15هه‌زار دینار قه‌ره‌بوو دهدات ،که ئهوه رێژه‌یه‌کى زۆر
n
هاواڵتیان نیگه‌رانن له دواکه‌وتنی قه‌ره‌بووی به‌شه‌خۆراک
کهمه ،پێشتر وتیان ( )180هه‌زار قه‌ره‌بوو ده‌ک �هم که خ��واردن ده‌هێنن‌ه کوردستانهوه، ده‌ده‌ن ،به‌اڵم ئێستا ده‌ڵێن ( )15هه‌زار‌ه نازانین ه �ه‌رج��اره‌ى شتێک داب�هش��ده‌ک�ه‌ن و به‌سه‌ر بۆ ئه‌و بڕ‌ه که‌م کرایهوه». یهکهوه ماده‌کان ناده‌ن». حاجى که‌ریم گلله‌یى له بریکاره‌کانى nساڵ ب ه ساڵ خراپتر ده‌بێت روه‌ها حاجى که‌ریم ئه‌حمه‌د ،ته‌مه‌ن دابه‌شکردنى خ��ۆراک ده‌ک��رد و دهی��وت بۆ هه ( )80س��اڵ که له چ��اوه‌ڕوان��ى وه‌رگرتنى وه‌رگرتنى بایهعیهکه ده‌بێت به‌الیه‌نى که‌مه‌و‌ه بهشه خۆراکى مانگانه‌دا بوو ،ئه‌و گلله‌یى ل ه (چوار) جار سه‌ردانى بریکارى دابه‌شکردنى الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌کرد که ساڵ به‌ساڵ خۆراک بکات ،ده‌ڵێت «ئه‌م مانگ‌ه (چوار) م��اده‌ى خراپتر دابه‌شده‌که‌ن ،وت��ى« :نازانم ج��ار ه��ات��ووم ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ى بایهعیهکه، بۆچى ساڵ به ساڵ ئه‌و بهشه خۆراکه‌ى چونکه ج��ارێ��ک شه‌کر و ج��ارێ��ک رۆن ده‌مانده‌نێ خراپتر ده‌بێت ،هه‌ر ساڵه و شتێکى و برنج ده‌ده‌ن ،ئ�ه‌و شتانه‌شى که دابه‌شى لێ که‌مده‌که‌نه‌وه ،بۆیه گلله‌یى له‌و الیه‌نان ه ده‌که‌ن زۆر بێکه‌ڵکن ،بۆیه زۆرجار برنجه‌ک ه
ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د بریکارێکى دابه‌شکردنى خۆراک‌ه له هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ،به (چه‌تر) ى راگه‌یاند «هیچ کاتێک خۆراکه‌کان له‌کاتى خۆیدا ناگات‌ه ده‌ستمان و هه‌رجار‌ه و به‌شێک له خۆراک‌ه دێت ،بۆیه هاواڵتیانیش که دێن بۆ وه‌رگرتنى بهشه خۆراکى مانگان ه که ده‌بینن نه‌هاتوو‌ه ده‌ستده‌که‌ن به گله‌یى و ناڕه‌زایى». ئه‌و بریکار‌ه وتیشى« :حکومه‌ت قه‌ره‌بووى ()18مانگى ئه‌و مادانه‌ى که فه‌وتاون ل ه بهشه خ��ۆراک��ى مانگانه‌ى ه��اواڵت��ی��ان ب ه ( )15ه �ه‌زار ده‌ک��ات�هوه ،ئهمه له کاتێکدا ماوه‌ى ( )18مانگ سابون ،شه‌کر و تایت فه‌وتاوه». nهه‌رێم ل ه هه‌وڵدای ه خۆى به‌ش ه خۆراکى خۆى دابین بکات
دارا محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى پسوڵه‌ى خۆراک له وه‌زاره‌ت��ى بازرگانى هه‌رێم به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئه‌و بڕ‌ه پارهیه دیاریکراو‌ه و ل ه ده‌سه‌اڵتى ئێمه‌دا نیه ،به‌ڵکو حکومه‌تى ناوه‌ند ئه‌و بڕه‌ى دیاریکردوه ،ئێمه‌ش ده‌ڵێن ئه‌و بڕ‌ه کهمه». ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هرى پ��س��وڵ�هى خ����ۆراک باسى له‌وه‌کرد دابینکردنى خۆراکى مانگانه ل ه ده‌سه‌اڵتى ئه‌واندا نیه ،وتى «ئه‌و خۆراک ه له ده‌سه‌اڵتى ئێمه‌دا نیه ،به‌اڵم ئێستا وهک
وه‌زاره‌ت��ى بازرگانى هه‌رێم له هه‌وڵداین ئه‌و بڕ‌ه خۆراک‌ه له‌الی‌ه خۆمانه‌و‌ه دابین بکرێت و په‌یوه‌ندى به به‌غداده‌و‌ه نه‌مێنێت». nبه‌ش ه خۆرکى هاواڵتیان په‌یوه‌ندى ب ه هه‌رێمه‌و‌ه نی ه
س�هم��ی��رس�ه‌ل��ی��م ،ئ �ه‌ن��دام��ى پ�ه‌رل�هم��ان��ى کوردستان ده‌رباره‌ى بهشه خۆراکه‌ى مانگان ه دابه‌شده‌کرێت به‌سه‌ر هاواڵتیانى کوردستاندا، وت��ى« :ئ��ه‌و بهشه خ��ۆراک �هى ده‌درێ���ت ب ه هاواڵتیان په‌یوه‌ندى به هه‌رێمى کوردستانهوه نیه ،له‌سه‌ر بودجه‌ى گشتى عێراقه ،بۆی ه په‌رله‌مانى کوردستان ناتوانێت مه‌سه‌له‌ى بهشه خۆراکى هاواڵتیان بخات‌ه به‌رنامه‌ى کاریه‌وه». nوه‌زیر هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌که‌ى داوه
ه���ه‌روه‌ه���ا ب �ه‌ک��ر ح��م �ه س��دی��ق ،ئ �ه‌ن��دام په‌رله‌مانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له‌سه‌ر لیستى یه‌کگرتوو به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ده‌رباره‌ى بهشه خۆراکى مانگانه تا ئێستا له ( )3کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌راندا باسمان لێوه کردوه ،چه‌ندینجار ههوڵمانداوه بۆ چاره‌سه‌رکردنى و وه‌زیرى نوێ بازرگانى د.خه‌یرواڵش بڕیارى چاکسازیداو‌ه له بهشه خ��ۆراک��ى ه��اواڵت��ی��ان��دا» ،ئ��ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هى په‌رله‌مان باسى له‌وبڕ‌ه پارهیه کرد که وهک قه‌ره‌بوو ده‌درێت به هاواڵتیان و پێیوایه ئه‌و بڕ‌ه زۆر کهمه به به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و خۆراکه‌ى که فه‌وتاوه ،وتیشى« :له په‌رله‌مان باسمان
به‌دواداچوون ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
13
له‌و بڕ‌ه پارهیه کردووه و کار بۆ ئهوه ده‌کرێت قه‌ره‌بوو‌ه که زیاد بکرێت». nئه‌و خۆراک ه کاریگه‌رى سلبى هه‌ی ه له‌سه‌ر ژیانى هاواڵتیان
سه‌رکۆ یونس ،ئابووریناس ده‌رباره‌ى جۆرى ئه‌و خۆراک‌ه باسى له‌وه‌کرد که زۆربه‌ى ئه‌و مادانه‌ى که ده‌کڕدرێت له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت��هوه ده‌ستى تێده‌خرێت ،ده‌ڵێت« :به‌هۆى گه‌نده‌ڵیه‌و‌ه هه‌ندێکجار مه‌وادى به‌سه‌رچوو ده‌کرن ،ئه‌و مه‌وادانه‌ش له ده‌روه‌ى عێراق ده‌کڕدرێت و ماوه‌یه‌کى زۆرى پێ ده‌چێت تا ده‌گات‌ه عێراق، هه‌روه‌ها له گه‌نجینه‌کانیش زۆر دهمێنێتهوه که زۆرجار ئه‌و مادان‌ه به‌سه‌ر ده‌چن». ئ�ه‌و ئابوریناس‌ه رون��ی��ک��ردهوه حکومه‌تى عێراقى له خراپترین ج��ۆرى خۆراکه‌کانى دنیا ده‌کڕێت و ئه‌وه‌ش کاریگه‌رى ئابوورى خراپى ههیه ،ده‌ڵێت «ئه‌و مادان‌ه هاواڵتیان به‌کارى ده‌هێنن کاریگه‌رى سلبى ده‌بێت بۆ سه‌ر ژیانیان ،هه‌روه‌ها ئه‌و بڕ‌ه پاره‌یه‌شى ک ه دابه‌شکراو‌ه زۆر کهمه به ب �ه‌راورد له‌گه‌ڵ ئ�ه‌و پ��اره‌ی�هى که تهرخانکراوه بۆ کڕینى که‌لوپه‌له‌کان له الی�ه‌ن وه‌زاره‌ت���ى بازرگانى عێراقهوه».
به‌سااڵچوان چاوه‌ڕێى ره‌حمه‌تى نه‌وه‌کانیانن تا به‌خێویان بکه‌ن زاواک����هم زۆر ب��اش�ه ب��ۆم و کچه‌که‌م و ئاماده‌کار منداڵه‌کانى زۆر خزمه‌تم ده‌که‌ن ،زۆرجار ساالر بیاره‌ى ده‌ڵێن پیرى و هه‌زار عه‌یب ئه‌گه‌ر ئه‌وان نه‌بونایه ئه‌وا له‌برساندا ده‌مردم». پ��ی��رى ک��ه دوا وێ��س��ت��گ �هى س �ه‌رج �هم به‌سااڵچوان چاوه‌ڕێى مرۆڤهکانه و کۆتایى هاتنى خۆشییه‌کانى ره‌حمه‌ت و خزمه‌تى نه‌وه‌کانیان ژی��ان�ه ،م��رۆڤ ک�ه پیر ده‌ب��ێ��ت سه‌رجه‌م ده‌که‌ن تا باوه‌شى سۆزیان بۆ ئه‌ندامه‌کانى له‌شى به‌ره‌و پوکانه‌وه ده‌چێت، بکهنهوه ،مامۆستایانى ئاینى و ئه‌ندامێکى گرنگى له‌شى له‌ده‌ستده‌دات ک ه کۆمه‌ڵناسانیش جه‌خت له رێز لێگرتنیان ده‌که‌ن و پێیانوایه ئه‌و ئه‌ویش چاوێتى ،بۆیه چاوه‌ڕێى موحیبه‌ت و خۆشه‌ویستى ده‌ور و پشتى دهکات. گروپه له مرۆڤ زیاتر شیاوى ح��اج��ى ق���ادر ف���ای���ه‌ق ،ت �هم �ه‌ن ()83 خۆشه‌ویستى و دڵنه‌وایین. حه‌پسه عه‌زیز ،ته‌مه‌ن ( )89ساڵ ک ه س��اڵ یهکێکه ل �ه‌و ب�ه‌ت�هم�ه‌ن��ان�هى باسى ژنێکى به‌سااڵچوو بوو نه‌یده‌توانى به‌سه‌ر ژیانى خۆى دهکات که ئه‌وکاته‌ى گه‌نج پلیکانه‌کانى ماڵه‌که‌یاندا سه‌ر بکه‌وێت ،ب��ووه چاالکانه ب���زواوه و کاروباره‌کانى بۆیه ک��چ�ه‌زاک�هى چ��وب��ووه ژێ��ر باڵیه‌و‌ه به‌ڕێکردووه ،ده‌ڵێت« :ئێستا ناتوانم وهک تاوه‌کو یارمه‌تى بدات ،ئه‌و ژنه ده‌سته‌کانى پێویست رێبکه‌م ،له‌ساڵى حه‌فتاکان ل ه ده‌ل��ه‌رزى و چاوه‌کانى کز ببون و وهک هه‌ڵه‌بجه‌وه ب��ۆ ه �ه‌ورام��ان ک�ه م��اوه‌ک�هى خۆى ده‌یوت قاچه‌کانیشى ناتوانن به بێ سێ کاتژمێربوو ،به‌که‌متر له‌دوو کاتژمێر یارمه‌تى که‌سێک گۆ بکه‌ن ،ئه‌و به‌ده‌م ده‌هاتمه‌وه ،به‌اڵم ئێستا هه‌ر شوکرى خودا هه‌ڵکێشانى ئاهێکى قوڵه‌وه باسى له‌وه‌کرد ده‌که‌م که ده‌توانم ورده ورده بڕۆم» ،حاجى که کاتى خۆى چه‌ند ئازا بووه و به‌پێ قادر که پشتى چه‌ماوه‌ته‌وه به ناڕه‌حه‌ت چۆته ب�ه‌رزای��ى و ده‌شته‌کان و ئێستاش قاچه‌کانى رێیان ده‌ک��رد باسى له‌وه‌کرد ن��ات��وان��ێ��ت ب �ه‌س �هر ( )3پلیکانه‌دا سه‌ر ئێستاش خه‌ریکى کارکردنه و رۆژان � ه بکه‌وێت ،وتى «ج��اران ئهوهنده ئازابووم ،ده‌چێت بۆ ناوباخه‌که‌ى ،ده‌ڵێت« :کاتى له‌گه‌ڵ مه‌البانگداندا له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستام خۆى به سێ ده‌قه ده‌گه‌یشتمه باخه‌که‌م، و پاش ئه‌وه‌ى حه‌وشه‌ى ئاژه‌ڵه‌کانم پاک به‌اڵم ئێستا به نیو کاتژمێر ده‌گه‌م ،پیرى ده‌کرده‌وه ،مه‌شکه‌که‌شم ده‌ژه‌نى و خه‌ریکى ئه‌و گوڕیه‌ى جارانى لێسه‌ندوومه‌ته‌وه«. ح��اج��ى ق���ادر ک �ه ب �ه وه‌س��ت��ا ق��ادری��ش ماڵ پاکردنه‌وه بووم تاوه‌کو ئێوارێ ،به‌اڵم ئێستا ته‌نانه‌ت ناتوانم له جێگاى خۆم ناسراوه سه‌رده‌مانێ سه‌رتاش بووه ،وهک خ��ۆى ده‌ڵێت :هه‌رکاتێک ج �ه‌ژن بووای ه هه‌ڵبستم». ئه‌و ژنه به‌ته‌مه‌نه باسى له‌وه‌کرد ک ه ئ�ه‌و ش �هوه تابه‌یانییه‌کى دره‌ن��گ سه‌رى ئه‌گه‌ر ماڵى کچه‌که‌ى نه‌بونایه نه‌یده‌توانى خه‌ڵکى چاککردووه و به‌پێوه بووه« ،به‌اڵم ب �ه ته‌نها ب���ژى ،وت���ى« :ش��وک��ر ب��ۆ خوا ئێستا پیرى ته‌نگى پێهه‌ڵچنیوم و ته‌نانه‌ت
زانیاری پزیشکی
نه‌خۆشی ماسولکه
د.کامه‌ران محه‌مه‌د
ماسولکه /وهک خ��ان�ه‌ده‌م��اری�ه‌ک��ان تواناى هاندانى کیمیایى و کاره‌بایى و میکانیکى هه‌ی ه بۆ دروستکردنى کارى ناوه‌کى (خۆى) ،ماسولکه به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ده‌کرێت به‌سێ جۆرى سه‌ره‌کی. جۆره‌کانى ماسولکه /پ �ه‌ی��ک �هرى ی��ان په‌یکه‌ر‌ه ماسولکه ـ ماسولکه‌ى دڵ دڵ‌ه ماسولک ه و لوس‌ه ماسولکه. نه‌خۆشیه‌کانى ماسولکه /چه‌ند جۆرێکن وهک :زه‌بربه‌رکه‌وتن ،هه‌ندێکجار زه‌برى به‌رکه‌وتن و برینداربون هه‌ریه‌ک‌ه له پێست و ماسولکه و ژێ دهگرێتهوه و له ئه‌نجامى به‌رکه‌وتنى ده‌ره‌کى یان ل ه ئه‌نجامى لۆدى زۆرى ناوه‌وه‌یه .زه‌بر به‌رکه‌وتنه‌کان
ناشتوانم پێنج ده‌قه به‌پێوه بووه‌ستم». مامۆستا فاخر حسێن پێشنوێژ و وتار بێژى خانه‌قاى بیاره له رووى ئایینیه‌و‌ه رونیکردهوه هیچ دینێک و به‌رنامه‌یه‌ک وهک ئێسالم گرنگى به پیر نهداوه و رێزى لێنه‌ناوه ،پێغه‌مبه‌ر ده‌فه‌رموێت« :خوداى میهره‌بان به گه‌روه‌یى خۆى ش�ه‌رم له‌پیر دهکات و به‌ته‌واوى مانا رێزى لێده‌نێت»، مامۆستا فاخر باسى له‌وه‌کرد که ئێستا وهک ج���اران رێ��ز ل�ه‌ک�ه‌س��ان��ى به‌ته‌مه‌ن ناگیرێت و هه‌رکاتێک ک��وڕ ک �ه ژن ده‌هێنێت هه‌ڵسوکه‌وتى ده‌گ��ۆڕێ��ت ،ئه‌و مامۆستایه جه‌ختیش ده‌ک��ات �هوه ل �ه‌وه‌ى که پێویسته به‌ته‌مه‌نه‌کان خزمه‌ت بکرێن و دڵنه‌وایى بکرێن ،وتیشى« :بهداخهوه زۆربه‌ى دایک و باوکه پیره‌کانمان له‌الیه‌ن رۆڵه‌کانیانه‌وه عه‌زیه‌ت ده‌درێ��ن و رێزیان لێناگیرێت ،ئ���ه‌وه‌ش کۆمه‌ڵگاى ب �ه‌ره‌و هه‌ڵدێر ب���ردووه ،ئێستا زۆرب���هى نه‌وه‌کان دایک و باوکى خۆیان که به‌سااڵچوون ده‌یانبه‌نه خ��ان�هى ب�ه‌س��ااڵچ��وان و جێیان ده‌ه��ێ��ڵ��ن ،ک�ه تاکۆتایى ژی��ان ل�ه ن��از و نیعمه‌ت و سۆزى رۆڵه‌کانى بێبه‌رى ده‌بن، به‌اڵم ئه‌و نه‌وانه ده‌بێت ئه‌وه‌یان له‌به‌رچاوبێت که خۆیان پیرده‌بن و ئه‌و سیناریۆیه‌یان به‌سه‌ردا دێته‌وه». ئ�ه‌و مامۆستا ئایینیه ئاماژه بۆئه‌و‌ه ده‌ک������ات ب����اش ره‌ف����ت����ارک����ردن ل �ه‌گ �ه‌ڵ به‌سااڵچواندا پێویستییه‌کى هه‌نوکه‌ییه‌وه، باسى ئه‌و فه‌مووده‌یه‌ى پێغه‌مبه‌ر (د.خ) لێبێت ک��رد که ده‌فه‌رموێت (هه‌رکه‌س به‌زه‌یى به‌منداڵدا نه‌یه‌ته‌وه و رێز دانه‌نێت بۆ به‌ته‌مه‌ن و پیره‌کان ئهوه له ئه‌و نییه، واته له هه‌ڵگرانى په‌یامى ئیسالم نییه و
دهچێته دهرهوهى ئه‌و ره‌حمه‌ته‌وه«. ساالر فه‌تاح توێژه‌ر و راهێنه‌ر له‌بواری گه‌شه‌پێداندا باسی له‌وه‌کرد که پیرێتی له رووی بایۆلۆجیه‌وه داڕمانێکه هه‌موو ئه‌ندامه‌کانی جه‌سته‌ی مرۆڤ دهگرێتهوه، به‌گشتیش ئه‌و قۆناغه‌ی ژیانه که تێیدا م��رۆڤ له رووی ئه‌رکه‌کانی ئه‌قڵ و جه‌سته‌وه به‌شێوه‌یه‌کی ئاشکرا روو ل ه شڵه‌ژان و داڕمان ده‌که‌ن. ده‌رب��اره‌ى ئ�ه‌وه‌ى ئایا له‌گه‌ڵ پیربوونی ج �ه‌س��ت �ه رۆح��ی��ش پ��ی��ر ده‌ب���ێ���ت ،ن��اوب��راو روونیکرده‌وه ده‌روون به‌پێی جه‌سته گۆڕانی ب �ه‌س �ه‌ردادێ��ت ،زۆرج���ار ده‌س��ت �ه‌واژه‌ی �ه‌ک ه �ه‌ی �ه ب �ه‌ک��اری ده‌ه��ێ��ن��م ده‌ڵ��ێ��م له‌کاتی ده‌س���ت ل �ه‌ج��ێ چ��ون��دا ده‌رون���ی���ش له‌جێ ده‌چێت ،بۆیه ئه‌گه‌ر پیری داڕمانی توانا بایۆلۆجیه‌کانی م��رۆڤ بێت ،بێگومان داڕم��ان��ی فسیۆلۆجیش ب���ه‌دوای خۆیدا ده‌هێنێت ،توانا ده‌رونیه‌کانیش به‌ده‌ر نابن له‌م هاوکیشه‌ی دارمانه ،ئه‌ویش دۆخێکی لێ دیاریده‌دات که هاوتایه له‌گه‌ڵ دۆخی جه‌سته‌دا ،داڕم��ان بۆ ژن و پیاو وهک ی�ه‌ک�ه ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌رووی خێرایی رودان���ی پیری به‌پێی پێوانه‌ی کات جیاوازیان هه‌ی ه داڕمان له مێینه‌دا زووتر رووده‌دات. ئه‌و توێژهره باسى له‌وه‌کرد که بێجگ ه له گۆڕانه بایۆلۆجیه‌که که مرۆڤ پیر ده‌ک���ات به‌پێی زه‌م���ه‌ن ه��ۆک��اری دیک ه ههیه که واده‌که‌ن که‌سێک زووتر پیربیت ی��ان دره‌ن��گ��ت��ر ،وت���ى« :ئ �ه‌وی��ش خ���واردن و ن �ه‌خ��ۆش��ی و ب��ی��رک��ردن �هوه و وه‌رزش نه‌کردن و ژینگه‌ى ده‌رون��ی و سروشتی و کۆمه‌اڵیه‌تیش به‌گشتى دهگرێتهوه»، ناوبراو ئاماژه‌ى ب�ه‌وه‌دا که له‌به‌ر ئه‌وه‌ی
n
پیری و هه‌زار دهر د /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
له‌کوردستاندا تاکه ده‌زگ��ای به‌رپرس ل ه ب����وون ب���ۆ م��ن��داڵ �ه‌ک��ان��ی��ان و ئ �ه‌وان��ی��ش پیرو منداڵ خێزانه ،گرنگترین یه‌که‌ی چۆنن ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ان ،ه �ه‌روه‌ه��ا ل��ه‌ڕووی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی�ه و ل �ه رووی ده‌رون���ی���هوه ته‌ندروستیشه‌وه به‌سااڵچوان پێوستیان ب ه پیره‌کان بێتاقه‌ت ده‌ک �ه‌ن »،به‌سااڵچوان چاودێری زیاتره بۆ ئه‌وه‌ى خێرا دانه‌ڕمێن». خۆیان ب���ه‌راورد ده‌ک �ه‌ن که خۆیان چۆن
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو له ئه‌نجامى چه‌ند شتێکه‌و‌ه دروستده‌بێت وهک گرژبون و زۆر ب��ه‌ک��اره��ێ��ن��ان، سوتاوى ،ماندوبون ،راکێشان ،دڕان ،زۆرب�هى ئه‌و هۆکارانه له‌و که‌سانه‌دا رووده‌ده‌ن که وه‌رزشه‌وانن یان کارى قورس ده‌که‌ن. نیشانه‌کانى زه‌بر _1 /ئازار :یهکێکه ل ه نیشانه‌کانى زه‌بر به‌رکه‌وتووى ماسولکه ،که‌م و زۆرى ئازاره‌ک‌ه به‌پێى ئه‌و زه‌بریه‌ى به‌رماسولکه‌ک ه ده‌که‌وێت ده‌گۆڕێت ،به‌اڵم له هه‌ندێک سوتاندا ئ��ازار دروس��ت نابێت ،هه‌روه‌ها بێهیزى ماسولکه، له‌کاتى ده‌ست لێداندا ئازارى ههیه و ده‌ئاوسێت و خوێنى تێدا کۆده‌بێته‌وه. 2ـ گرژبونى ماسولکه :له‌ئه‌نجامى لۆدى زۆرى کتوپڕى ماسولکه دروست ده‌بێت و دهبێته پچڕانى ماسولکه و خوێن کۆبونه‌و‌ه تێیدا.
گرژبوون /سێ ده‌ره‌جه‌ى ههیه :ا_ پچڕاندنى هۆکارى تریش ههیه دهبێته هۆى ئازارى ماسولکه .هه‌رشتێکى سارد به‌کاربهێنرێت بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى 7ـ م��اس��ول��ک�هى ستێرنوکلیدۆ م��اس��ت��ۆی دا ئازار و هه‌ڵئاوساوى ،هه‌روه‌ها چاره‌سه‌رێکى زه‌خت مایکرۆسکۆبى ماسولکه. ( :)steroclidomastoldئه‌م ماسولکه‌ی ه خستن‌ه سه‌ر شوێنى زه‌بره‌ک‌ه وهک به‌ستن به باندج ب_پچڕانى نیوه‌ى ماسولکه. دهکهوێته الى چه‌پ و الى راستى مل که هه‌ندێ له ( )72 _ 24کاتژمێر و به‌رزکردنه‌وه‌ى بۆماوه‌ى ج_ پچڕانى ته‌واوه‌تى ماسولکه. 3ـ دڕانى ماسولکه :له‌ئه‌نجامى زه‌برێکى ده‌ره‌کى جار له‌کاتى له‌دایکبونى منداڵ زه‌برى به‌رده‌که‌وێت (24ـ )72کاتژمێر ،هه‌روه‌ها به‌کارهێنانى ده‌رمانى گهوره دروست ده‌بێت جۆرى دڕانه‌ک‌ه له شینبونه‌و‌ه و ئ�ه‌گ�هر ب�ه زووی���ى چ��اره‌س��هرى ب��ۆ نه‌کرێت و ئازار شکێن ،وه‌رزشکردن و راهێنانیش یه‌کێکیتر‌ه پشتگوێ بخرێت ده‌ب��ێ��ت�ه ه��ۆى م��ل خ��وارب��ون��ى له چاره‌سه‌ره‌کان ،به‌گشتى چاره‌سه‌رى ئه‌م نه‌خۆشی ه بۆ کۆبونه‌وه‌ى خوێن له‌ماسولکه‌دا. منداڵه‌ک‌ه و کورتبونه‌وه‌ى ماسولکه‌ى ئه‌و الیه‌ى ک ه ته‌نها پشودان و به‌کارهێنانى ده‌رمانى ئازار شکێنه، 4ـ سوتان. ه�ه‌روه‌ه��ا چ��اره‌س �هرى ماسولکه‌ى ستێرنوکلیدۆ 5ـ ب��ادان :ئه‌مجۆرى زه‌ب��ره زیاتر له به‌سته‌رى زه‌برى به‌رکه‌وتوه. 8ـ بچوکبونه‌و‌ه یان چونه‌وه‌یه‌کى ماسولکه :ئه‌م ماستۆیدا به‌م شێوهیه ده‌بێت: ماسولکه‌دا روده‌دات وهک له ماسولکه خۆیدا. أـ شێالنى ملى منداڵه‌ک‌ه دواى شیر پێدانى. 6ـ ئازارى ماسولکه :بریتی‌ه له‌بونى ئازارى گشتى نه‌خۆشی‌ه له ماسولکه خۆویسته‌کاندا روده‌دات. ب ـ ئه‌گه‌ر منداڵه‌ک‌ه له النکه‌دا بوو جارێک چاره‌سه‌ره‌که‌ى /باشترین چاره‌سه‌ر بۆدڕان و یان شوێنى (به‌شێکى)ماسولکه. هۆکاره‌کانى ئازارى ماسولکه /به‌هۆى گرژبون پشوودانه ،بۆ هه‌موو زه‌بره‌کان جگه له‌زه‌بر‌ه الى راست شیرى بدرێت و جارێک الى چه‌پ. ج ـ ئ�ه‌گ�هر زۆر پشتگوێ خ��راب��وو پێویست ه ڤ��ای��رۆس و زه‌ب���رى ده‌ره‌ک��ی��ی �هوه ئ����ازارى ریشاڵى زۆرکه‌مه‌کان پێویسته نه‌خۆش زۆر پشووبدات ل ه ماسولکه که ئه‌م جۆره ئ��ازار‌ه زیاتر له ئافره‌تدا ( )48_ 4کاتژمێر ،س��اردک��ردن ،پێویسته ل ه نه‌شته‌رگه‌رى بۆ بکرێت. ده‌بێت به به‌راورد له‌گه‌ڵ پیاودا ،هه‌روه‌ها کۆمه‌ڵێ ( 48بۆ )72کاتژمێر دواى زه‌بره‌ک‌ه سه‌هۆڵ یان ئا :دیمه‌ن عوسمان
به‌رپرسانی شاره‌ک ه لێی که‌مته‌رخه‌من
کراوه
ملمالنێى زه‌ویی ه کشتوکاڵییه‌کانى که‌رکوک ل ه نێوان هاورد ه و ره‌سه‌نه‌کاندا ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
ئاماده‌کار
14
زانیار داقوقى یه‌کێک ل ه بڕگ ه هه‌ستیاره‌کانى ماده‌ى ( )140کێشه‌ى موڵکدارێتى کشتوکاڵی ه ک ه ره‌نگ ه ببێت ه فتیله‌ى ئه‌و به‌رمیل ه باروته‌ى ک ه به‌پێى قسه‌ى چاودێران شارى که‌رکوکى له‌سه‌ر وه‌ستاو ه و ب ه جێبه‌جێ کردنى ره‌وشى شاره‌ک ه به‌ر ه و ئاقاریکى نادیار ده‌بات.
له‌باره‌ى کێشه‌ى زهوییه کشتوکاڵیه‌کانى که‌رکوک ئ��ازاد ج�ه‌ب��ارى ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى ک��ش��ت��وک��اڵ��ی ل���ه ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اى که‌رکوک وتى :کێشه‌ى موڵکدارێتى‌و زه‌وى کشتوکاڵییه‌کانى ک�ه‌رک��وک یهکێکه ل ه کێشه هه‌ر‌ه گه‌وره‌کانى شاره‌که ،ئه‌مه‌ش ب ه هۆى سیاسه‌ته‌کانى رژێمى به‌عسه‌و‌ه بوو ،که ب ه پێى چه‌ند بڕیارێکى ئه‌نجومه‌نى بااڵى شۆڕش زیاتر له ( ،)1200000دۆنمى له زه‌وى کورد و تورکمان داگیرکرد و پاشان به‌سه‌ر عه‌ره‌بى هاورده‌دا دابه‌شى کرد .وا بۆ ( )35ساڵه ئه‌و زه‌ویان‌ه له‌ژێر ده‌ستى ئه‌و جوتیار‌ه عه‌ره‌بانه‌دایه، ئێستاش کاتى ئهوه هاتووه خۆبه‌خشان‌ه هه‌ستن به راده‌ستکردنى ته‌واوى ئه‌و زه‌ویان‌ه بۆ خاوه‌ن ه
ره‌سه‌نه‌کانى له کورد و تورکمانى که‌رکوک، ده‌رباره‌ى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى گرێبه‌سته‌کانیشیان وتى: ئێمه نوسراومان هێناوه له الیه‌ن سه‌رۆکى لیژنه‌ى م��اده‌ى ()140هوه داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یمان کردوه ،که تا ئێستا له رێى دادگ��اوه له‌کۆى ( )5600گرێبه‌ست ( )3000گرێبه‌ست هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه ،ب �ه‌اڵم هێشتا ئ�ه‌و زه‌ویان ه راده‌ستى خاوه‌ن‌ه ره‌سه‌نه‌کانیان نهکراوهتهوه ک ه سه‌رجه‌میان راگیراو‌ه له جێبه‌جێکردنى ،چونک ه به قسه‌ى ئه‌وان ،کێشه و بارگرژى روده‌دات ،هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه لیژنه‌یه‌ک پێکهێنراوه له الیه‌ن لیژنه‌ى ماده‌ى ()140هوه بۆ به‌دواداوچونه‌وه. ع �ه‌ب��دول ره‌زاق ئ �ه‌س��وه‌د ،ک�ه یهکێکه ل ه دانیشتوانى گونده‌ى سه‌عدى عه‌ره‌بنیشن وتى: ئێمه نزیکه‌ى ( )300هه‌زار دۆنم زه‌ویمان لێ بلوک ک��راوه و ناتوانین به هیچ شێوه‌یه‌ک بیکێڵین و تائێستا ئه‌و زه‌ویان‌ه که‌س خاوه‌نى نیه ،هیچ کوردێک خۆى به خاوه‌نى ناکات جگه له شێخ عێزه‌دین تاڵه‌بانى نه‌بێت پێیوای ه ئه‌و تاکه خاوه‌نى ئه‌م زه‌ویانه‌یه ،چونکه ئه‌م زه‌ویان‌ه به موڵکى باو باپیرى ده‌زانێت ،عه‌بدول ره‌زاق ئه‌وه‌شى وت که ئه‌و زه‌ویان‌ه له سه‌رده‌مى (ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌کر) له الیه‌ن ده‌ره‌به‌گه‌کانه‌و‌ه ف��رۆش��راوه به دهوڵ���ه‌ت ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��دا ک ه سکااڵیان پێشکه‌ش به سه‌رۆکى حکومه‌ت و سه‌رۆکى په‌رله‌مان کردوه داواى مافه‌کانیان ده‌که‌ن و واز له مافه‌کانى خۆیان ناهێنن ئه‌گه‌ر که‌سێک به‌ناوى جوتیارى کوردییه‌و‌ه سکااڵمان له‌سه‌ر تۆمار بکات ،ئه‌وا ئێمه واز له گرێبه‌ست ه کشتوکاڵییه‌کانمان ده‌هێنین ،ب �ه‌اڵم هه‌موو
به‌رپرسى لقى هه‌ڵه‌بجه‌ى یه‌کگرتوى خوشکان
دیدار
یادگار ره‌ئوف له‌م دیداره‌دا نیگا سه‌عید به‌رپرسى لقى هه‌ڵه‌بجه‌ى یه‌کگرتوى خوشکان باس ل ه تواناى خۆیان و کێشه‌کانى ژنى ماڵه‌و ه و چۆنێتى هه‌ڵسوکه‌وتى حکومه‌ت ل ه دابینکردنى داوکارییه‌کانیان و جیاوازى کردنێکى زۆریان له‌گه‌ڵ رێکخراوه‌کانى سه‌ر ب ه ده‌سه‌اڵت ده‌کات‌و ئاماژه‌ش ب ه رێژه‌ى هاوسه‌رگیرى و جیابونه‌و ه دهکات ل ه سنورى دادگاى هه‌ڵه‌بجه‌دا. چه‌تر /لقه‌که‌تان چه‌ند ساڵ ه دامه‌زراو ه و کار و چاالکیه‌کانتان له چ بوارێکدایه؟
سنورى کار و چاالکیمان ده‌ڤه‌رى هه‌ڵه‌بج ه‌و سیروان‌ه لقه‌که‌مان سه‌ربه‌خۆیه ،به‌اڵم کار و چاالکیمان دیارى کراوه ،ئه‌و خااڵنه‌ى کارى له‌سه‌ر ده‌که‌ین تایبه‌تن به بوارى پ�هروهرده و پاکیزه‌یی و ده‌ستپاکى و راستگۆیى که ئه‌م ه سه‌ره‌تاى هه‌موو کارێک‌ه مه‌به‌ستم له‌وه‌نی ه رێکخراوه‌کانی تر ئه‌م الیه‌نانه‌یان فه‌رامۆش کردوه ،له ساڵى ()1994هوه رێکخراوه‌که‌مان دام �ه‌زراو‌ه کۆمه‌ڵێک کارمانکردو‌ه له‌سه‌ر میرات و یارمه‌تیدانى ه���ه‌ژاران به‌تایبه‌ت بێوه‌ژنان له رێگه‌ى یارمه‌تى که‌سانى خێرخواز و ده‌وڵه‌مه‌نده‌وه.
چه‌تر /تاچه‌ند هاوئاهه‌نگن له‌گه‌ڵ رێکخراوه‌کانی ترى هه‌ڵه‌بج ه بۆ ئاماده‌کار خالید محه‌مه‌د هاواڵتیان و شۆفێران ناڕازین ل ه شه‌قامه‌کانى شارى سلێمانى و حکومه‌تیش ب ه که‌مته‌رخه‌م ده‌زانن، ئابوریناسێکیش ده‌ڵێت «قیرهکه باش ه و عه‌یبى نیه ،به‌اڵم ئه‌و الیه‌نانه‌ى قیرتاو ده‌که‌ن ئه‌وان خراپ به‌کارى ده‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ى قازانجى زیاتر بکه‌ن ،ئه‌وه‌ى زه‌ره‌رمه‌ندیش ده‌بێت هه‌ر ئێمه‌ین».
گۆڤان حسێن ،ته‌مه‌ن ( )27که شۆفێرى ته‌کسی‌ه باسى له خراپى رێگاوبانه‌کانى سلێمانى کرد ،وتى «زۆربه‌ى رێگاکان بێ که‌ڵکن و تاسه‌یه‌کى زۆریان تێدایه ،ئه‌وه‌ش وای��ک��ردووه ک�ه زۆرب���هى ک��ات ب�ه رێگى فیته‌ره‌و‌ه بم ،له‌و پاره‌یه‌ى که رۆژانه ده‌ستم ده‌که‌وێت ،ده‌بێت بژێوى خێزانه‌که‌م و پاره‌ى به‌نزین و پاره‌ى فیته‌رى لێ بده‌م». ئ����ه‌و ش��ۆف��ێ��ره الی���ه‌ن���ى پ���ه‌ی���وهن���دی���دار ب��ه‌ک��هم��ت��ه‌رخ��هم وه‌س���ف���ده‌ک���ات ،ده‌ڵ��ێ��ت «ک �هم��ت �ه‌رخ �هم��ی �ه‌ک��ى زۆر ل���ه الی �ه‌ن �ه په‌یوه‌ندیداره‌کاندا ههیه ،پاره‌یه‌کى زۆر بۆ رێگا و بانه‌کان سه‌رفده‌کرێت ،که‌چى رێ��گ��اک��ان ب��ه س �ه‌ق �ه‌ت��ى دروس��ت��ده‌ک��رێ��ن و ک�ه‌س��ی��ش ل���ه‌و کۆمپانیا و الی�ه‌ن��ان�ه ناپرسێتهوه«. ن��اوب��راو باسى ل�ه زۆرب��وون��ى رووداوى
رێگایه‌ک ده‌گرین‌ه به‌ر بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى سه‌رجه‌م ئه‌و زه‌ویانه‌ى که هه‌ڵوه‌شاندراوه‌ته‌وه ،ئه‌و عه‌ره‌ب ه ته‌ئکیدى کردوه که ئه‌وان به هیچ جۆرێک رازی نابن حکومه‌ت له‌جیاتى زه‌وییه‌کانیان قه‌ره‌بوویان بکاتهوه ،وتى :چونکه ماوه‌ى ()40 ساڵه له‌م سنور‌ه بونمان ههیه ،به هیچ جۆریک ناڕۆین و به‌جێى ناهێڵین. له‌الیکى ترهوه فیسه‌ڵ عه‌واد ،که جوتیارێکى هاورده‌ی‌ه وتى :ئێمه به‌هیچ جۆرێک هاورده‌نین خه‌ڵکى ره‌سه‌نى داقوقین ،هاورد‌ه ئه‌و که‌سه‌ی ه گه‌ر له ده‌وڵه‌تێکى دیکه‌و‌ه هاتبێت بۆ عێراق ،ئێم ه خه‌ڵکى عێراقین ،عواد وتیشى :ئێمه سکااڵمان ئاراسته‌ى وه‌زاره‌ت��ى کشتوکاڵى عێراقى کردوه وه‌زاره‌تى ناوبراو هیچ ئاگایه‌کیان له‌و بڕیاره نیه، به‌ڵکو ئه‌و بڕیاره ته‌نها له ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوکه‌وه‌یه ،ئه‌و هاواڵتی‌ه رونیکردو‌ه که ل ه الیه‌ن وه‌زاره‌تى کشتوکاڵى عێراقى و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران لیژنه‌ى ماده‌ى ( )140پێکهێنراوه ،به‌اڵم به هۆى ئه‌و خۆپیشاندانانه‌ى له عێراق روویداو‌ه دواکه‌وته‌وه. له الیه‌کى ت���ره‌و‌ه عێزه‌دین تاڵه‌بانى ،ک ه خۆى به خاوه‌نى ئه‌و زه‌ویان‌ه ده‌زانێت وتى :ئه‌و زه‌ویان‌ه موڵکى باب و باپیرى ئێمه‌ن و تاپۆى ره‌شمان ههیه ،که ئه‌و زه‌ویان‌ه موڵکى ئێمه‌ن‌و رژێمى پێشو ده‌ستى به‌سه‌ردا گرت‌و به سه‌ر هاورده‌کاندا دابه‌شى کرد ،عێزه‌دین تاڵه‌بانى وتیشى :ئه‌و زه‌ویان‌ه که ئیستا ( )4گوندى به ناوه‌کانى (سه‌عد) (عومه‌ر بن خه‌تاب) (خالد) (وه‌ح��ده) که به عه‌ره‌بى بوون ئه‌مان ه هاورده‌ن و ده‌ستیان به‌سه‌ر زه‌وییه‌کانماندا گرتوه،
ئێمه له پاش پرۆسه‌ى ئازادى ل�ه رێ��گ��اى ده‌س��ت �هى کێشه‌ى موڵکدارى توانیمان ()4500 دۆن����م زه‌وى و م��وڵ��ک ل ه گونده‌کانى (موسێ کۆیى)، (عوزیریه) و (عه‌تشانه) ک ه له الیه‌ن عه‌ره‌به‌و‌ه داگیرکرابون ب��ی��گ�ه‌ڕێ��ن��ی��ن�هوه و ه��ه‌روه‌ه��ا ( )5000دۆن�����م ی �ه‌ک�لای��ى کرایهوه ته‌نها له دادگاى ته‌میز ماوه ته‌واو بۆمان بگێڕێته‌وه. عێزه‌دین تاڵه‌بانى ئه‌وشى وت: که گوندى مه‌تار‌ه ()7000 دۆن����م زه‌وی�����ه ک��ه ()3000 موڵکن ئهوه و ئه‌وى تر موڵکى جوتیار‌ه کورده‌کان‌ه تا ئێستا ئه‌و عه‌ره‌بان‌ه به‌نیازن بیکێڵن. ل�ه الیکى دی��ک �هوه ئاشور لیندا کلدانى ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى nکه‌رکوک /ئینته‌رنێت م��اده‌ى ( )140له ک�ه‌رک��وک وتى: لیژنه‌ى بااڵى م��اده‌ى ( )140چه‌کى ده‌س��ت ل�ه‌و زه‌وی��ان�ه هه‌ڵگرن و سکااڵیان ل ه ( )3000جوتیارى هاورده‌ى بۆ ئۆفیسه‌که‌یان ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران دژ ناردو‌ه به مه‌به‌ستى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌یان‌و ده‌ست به کورد تۆمار کردوه ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که هه‌ڵگرتن له‌و زه‌ویان‌ه که به پێى نوسراوێکى ئ�ه‌و بڕیاره بۆ ق�ه‌ره‌ب��وى جوتیار‌ه ه��اورده‌ک��ان، ره‌سمى پیان گه‌یشتوه ،ده‌بێت ئه‌و عه‌ره‌بان‌ه ده‌ست به هاوبه‌شى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران و وه‌زاره‌ت��ى له‌و زه‌ویان‌ه هه‌ڵگرن ،چونکه به پێى ئه‌و نوسراو‌ه کشتوکاڵ‌و وه‌زاره‌تى دارایى‌و لیژنه‌ى ماده‌ى هیچ مافێکیان له زه‌وى کشتوکاڵى نامێنێت )140( .ده‌رچ��وه ،به‌م نزیکان‌ه ده‌ست ده‌که‌ین ئاشور لیندا کلدانى ،ئه‌وشى وت :ماوه‌ى به دابه‌شکردنى چه‌که‌کانیان ،ناوبراو وتیشى: ( )4ساڵه بڕیارى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى گرێبه‌ستى لیژنه‌ى م��اده‌ى ( )14( )140ملیار دینارى هاورده‌کان ده‌رچ��وه ،به‌اڵم تائیستا ئاماده‌نین بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى هاورده‌کان ته‌رخان کردوه،
ئه‌مساڵ ل ه دادگاى هه‌ڵه‌بج ه ( )313حاڵه‌تى جیابونه‌و ه هه‌بوو ه داواکاریمان ههبوه ،به‌اڵم وه‌اڵم نه‌دراوینه‌ته‌وه، چونکه باگراوندێکى ئیسالمیمان ههیه و مامه‌ڵه‌کردنى ده‌سه‌اڵت جیاواز‌ه له‌گه‌ڵ ئێمه و رێکخراوێکی سه‌ر به ده‌سه‌اڵت واته (یه‌کێتى ژنان یه‌کێتى ئافره‌تان) بۆ نمون‌ه ئه‌نجومه‌نى پارێزگا سه‌ردانى کردوین بۆ ئه‌وه‌ى پرۆژه‌یان ته‌قدیم بکه‌ین داواى کارگه‌کى ده‌رم��ان و پێداویستیه‌کانى ره‌شاقه‌مان ک��رد ساڵێک ه ئه‌وه‌بوو پێداویستى رێکخراوه‌کانیتر دابینکرا ته‌نها ئه‌وه‌ى ئێمه‌پشت گوێ خرا.
ئه‌وکارانه‌ى تایبه‌تن ب ه پرسى ژنانه‌وه؟
س���ه‌ب���اره‌ت ب �هه��اوئ��اه �ه‌ن��گ��ى ل�ه‌گ�هڵرێکخراوهکانی تر ئێمه پێشتر هاوئاهه‌نگ ب���ووی���ن ب���ه ش��ێ��وهی �ه‌ک��ى گ��ش��ت��ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ رێکخراوه‌کانى سنورى ههڵهبجه و یه‌کێک بووین له ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى رێکخراوه‌کان و ئاماده‌یمان له کاره‌سات‌ه کتوپڕه‌کاندا ههبووه، به‌اڵم وهک ئه‌نجومه‌نى ژنان شتێکى وامان نیه ،چونکه گرفته‌کانى ههڵهبجه دیارد‌ه نین حاڵه‌تن و ده‌رناکه‌ون ،ئێمه ئه‌نداممان هه‌ی ه له دادگ��ا و ب��ه‌داوداچ��وون بۆ کێشه‌کانى ژن��ان ده‌که‌ین تاوه‌کو بزانین چ گرفتێک له شاره‌که‌دا ههیه ،له سه‌ره‌تاى ساڵه‌و‌ه تا ئێستا ( )799حاڵه‌تى هاوسه‌رگیرى و ()313 حاڵه‌تى جیابوونه‌و‌ه ههبوه و حه‌سم ک��راوه و ( )2حاڵه‌تى خۆسوتاندن ههبووه ،گرفتێک دیاربێت ئێمه کۆ دهبینهوه ،به‌اڵم گرفت نه‌بێت ئێمه له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک کۆببینه‌وه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا گله‌یم ههیه له‌وه‌ى داوه‌تنام ه ده‌نێرین بۆ رێکخراوه‌کان به هیچ شێوه‌یه‌ک وه‌اڵممان نادهنهوه ئه‌مه‌ش کێشه‌یه ،چونک ه ئهمه واده‌ک����ات ئاگامان ل�ه‌ی�ه‌ک نه‌بێت ه��ۆک��ارى ئ���ه‌وه‌ش ن��ازان��م ن���اوى بنێم چى، ئێمه به‌یه‌که‌و‌ه جوانین ساڵێک‌ه ئاگامان ل ه رێکخراوه‌کان نیه.
چه‌تر /ئێو ه په‌یڕه‌وێکى ناوخۆتان هه‌ی ه زۆرخاڵ و بڕگ ه و ماده‌ى له‌خۆ گرتوو ه چه‌ندى جێبه‌جێ کراوه، ئایا درێژکراوه‌ى په‌یڕه‌وى حزب نیه؟
n
نیگا سه‌عید /یادگار ره‌ئوف
چه‌تر /ئه‌رکى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى بکرێته‌وه ،ئه‌رکه‌کان دابه‌شبووه ،به‌شێکى توندوتیژى ته‌نها ل ه ئه‌ستۆى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ن ،هه‌ندێک ل�ه کێشه‌کان رێکخراوه‌کاندای ه یان ره‌وشى ژنان چ ئافره‌تان خۆیانن ،هه‌ندێکیشى حزبه‌کانن، الیه‌نێکى تر به‌رپرسیار ه لێى؟ کارى ئێمه په‌یوه‌ندی و گه‌یاندنى کێشه‌کان ه موو ه ه وابێت به‌ڕاستى ههڵهیه پێمانب �ه ده‌س�����ه‌اڵت ،ب �ه ه �هم��وم��ان �هوه ده‌ت��وان��ی��ن ژنان کانى ه رێکخراو کێشه‌کان رووب���ه‌ڕوى کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین ،ههرچهنده پرۆژه و
مه‌رج نیه الیه‌نێک و پرۆژه و پالنێکدارێژێ ( )%100هه‌موى جێبه‌جێ بکرێت، گرنگ چۆنێتى کارکردن و دابه‌شکردنى و چۆنێتى ئ�ه‌و پالنه‌ی‌ه که ههیه ()%50 جێبه‌جێ بکرێت زۆره ،ئه‌وه‌ندى من په‌یڕه‌وى ڕێکخراوه‌که‌ى خۆمم خوێندۆته‌و‌ه خااڵنێکى باشى تێدایه و ئیجابین به پێی پێویست جێبه‌جێ کراون ئه‌م ڕێکخراوه‌مان به هیچ شێوه‌یه‌ک حزب ده‌ستى تێدا نیه من ئێستا قسه له‌گه‌ڵ تۆ ده‌که‌م پرسم به سکرتاریه‌ت نه‌کردوه ،کۆنگره‌کانیشمان هه‌موى له الیه‌ن
ئه‌و الیه‌نانه‌ى قیرتاو ده‌که‌ن خراپ به‌کارى ده‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ى قازانجى زیاتر بکه‌ن
ه��ات��ووچ��ۆک��رد و هۆیه‌که‌شى ب��ۆ خراپى رێگاوبانه‌کان گ �ه‌ڕان��دهوه ،وت��ى «به‌هۆى خراپى رێگاکان و تاس‌ه و چاڵه‌و‌ه رووداوه‌کانى هاتووچۆش زی��ادی��ک��ردووه ،تاوه‌کو ئێستا سێ جار توشى رووداوى هاتووچۆ بووم و مه‌سره‌فێکى زۆریشم کرد». گ���ۆڤ���ان ده‌رب��������اره‌ى پ��اب �ه‌ن��دب��وون��ى به رێنماییه‌کانى هاتوچۆ و سزاى یاسایى ،وته «له‌ناو شاردا ناتوانین به خێرایی لێبخوڕی، چونکه ئه‌و رێگایان‌ه زۆر خراپن ،زۆربه‌مان پ��اب�ه‌ن��دی��ن به‌رێنماییه‌کانى ه��ات��وچ��ۆوه، ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ش بکه‌ین غه‌رامه‌یه‌کى زۆر ده‌کرێین». حه‌مید محه‌مه‌د ( )25ساڵ دانیشتووى شارى سلێمانى پێیوایه ئه‌و شه‌قامانه‌ى که له سلێمانیدا ههیه بۆ ناحیه‌یه‌ک باشه نه‌ک بۆ شارێکى وهک سلێمانى که قه‌رباڵغه، نیگه‌ران‌ه له‌و رێ��ژ‌ه زۆره‌ى ئۆتۆمبێل که دێته کوردستانهوه ،وتى «بهداخهوه ساڵ له دواى ساڵ ئوتۆمبێلى زیاتر ده‌هێنرێته کوردستانهوه و شه‌قامه‌کانیش گۆڕانکارى به‌سه‌ردا نایه‌ت». ئ �ه‌و ه��اواڵت��ی�ه الی�ه‌ن��ى پ�ه‌ی��وهن��دی��دار به
به‌رپرسیار ده‌زانێت له خراپى شه‌قامه‌کان، ده‌ڵێت «به‌رپرسیارى یه‌که‌م حکومهته له‌و ب��ارودۆخ�هى که شه‌قامه‌کانى گرتۆته‌وه، چونکه حکومه‌ت ده‌ب��ێ��ت پالنى هه‌بێت بۆ چاره‌سه‌کردنى ه �هر کێشه‌یه‌ک که رووبه‌ڕوى دهبێتهوه ،هه‌روه‌ها به‌شێکى زۆرى کۆمپانیاکانیش له به‌رپرسه‌کانه‌و‌ه نزیکن و که‌س ناتوانێت لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکات ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌نده‌ى تر کێشه‌کانى ئالۆز کردووه». قادر فه‌تاح ماوه‌ى زیاتر له ( )20ساڵه شۆفێرى ته‌کسی دهکات ،ئه‌و بهنیگهرانیهوه باسى له‌قه‌ره‌باڵغى شه‌قامه‌کان کردوو ،وتى «شه‌قامه‌کان تادێت قه‌ره‌باڵغتر ده‌بێت و رێگاکانیش خراپتر ده‌ب��ن ،ئه‌و قیره‌ى که ده‌کرێت ماوه‌یه‌ک به‌رگ‌ه ده‌گرێت و دواتر تێکده‌چێته‌وه ،به‌اڵم ئه‌و قیرتاوانه‌ى که له سه‌رده‌مى رژێمى به‌عسه‌و‌ه کراون زۆربه‌یان وهک خۆیان ماون و تائێستا تێک نه‌چوون، ب�ه‌اڵم حکومه‌تى خۆمان ئه‌مڕۆ دروستى دهکات و سبه‌ینێ خراپ دهبێتهوه«. ئ�����ه‌و ش���وف���ێ���ره ب����ه ت�����وڕه‌ی�����هوه وت���ى «ئۆتۆمبێله‌که‌م هه‌ر به دوو سێ مانگ
ج��ارێ��ک ده‌ب���ێ پێشى داگ����رم و چاکى بکه‌مه‌وه ،به‌اڵم له‌پڕ ده‌که‌وم‌ه چاڵێکه‌و‌ه یان له تاسه‌یه‌کى ده‌ده‌م ده‌بێت دووبار‌ه بچمه‌وه بۆ الى فیته‌ر و گیرفانم خاڵى بکه‌مه‌وه«. پیشه‌وا مامۆستا و پسپۆڕ له ب��وارى جیۆفیزیک به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «تاوه‌کو ساڵى ()2008یش له واڵتى ئێرانه‌و‌ه قیرى رێگه‌وبان ده‌گه‌یشت‌ه هه‌رێمى کوردستان، به‌اڵم ئێستا له عێراقهوه دێت ،ئه‌و قیره‌ى که ده‌نێردرێت باشترین جۆره ،به‌اڵم خراپ به‌کار ده‌هێنرێت». ئ�ه‌و پسپۆڕ‌ه باسى ل �هوه ک��رد که هه‌ر شه‌قامێک که قیرتا و ده‌کرێت پێویستى به سێ چین ههیه بۆ ئ�ه‌وه‌ى سه‌رکه‌وتوو بێت ،که ئه‌وانیش چینى یه‌که‌م (سیب الیزه‌ر) چینێکى جێگیر‌ه و چینى دووه‌میش (ب��ای��ن��دهر) چینێکى ل��ک��ێ��ن �هره ،چینى سێیه‌م (سێرفه‌یس) چینێکى تایبهته له م��اده‌ى ورد پێکهاتووه و رووک��ارى سه‌ره‌وه پێک ده‌هێنێت ،ده‌ڵێت «هه‌ریه‌کێک له‌و چینانه‌ش تایبه‌تمه‌ندى و پێکهاته‌ى خۆى ه�ه‌ی�ه ،ده‌ب��ێ��ت ب�ه باشترین شێوه بکرێن، ئه‌گه‌رنا سه‌رکه‌وتوو نابێت ،زۆرجار له‌و سێ
چین‌ه قیره‌دا دزى تێدا ده‌کرێت و یه‌کێک له چینه‌کانى ناکه‌ن یان به‌کارى ناهێنن». ئه‌و مامۆستایه رونیده‌کاته‌و‌ه که ئه‌گه‌ر سێ چینه‌که‌ش بکرێت ئه‌وا دزى و فێڵ له پێکهاته‌ى قیره‌که‌دا ده‌کرێت ،هۆکاره‌که‌شى بۆ لێنه‌پرسینه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه ،وتى «ئه‌گه‌ر لێپرسینه‌و‌ه هه‌بێت مه‌عقول نیه رێگاى عه‌ربه‌ت چوارجار هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه ،ئه‌گه‌ر ب �ه‌راورد بکرێت له‌گه‌ڵ ئه‌و قیره‌ى که له ش��ارى هه‌ولێر ده‌کرێت بۆ خ��راپ نابێت، چونکه له‌وێ لێپرسینه‌و‌ه و چاوسورکردنهوه ههیه ،به‌جۆرێک ئه‌و ئیشه‌ى که له هه‌ولێر ده‌کرێت ماوه‌یه‌کى بۆ داده‌نرێت ئه‌گه‌ر له‌و ماوه‌یه‌دا تێکچوو ئه‌وا لێپرسینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ ده‌کرێت و پاره‌که‌ى لێوه‌رده‌گیرێته‌وه«. ناوبراو باسى له‌وه‌کرد که نابێت له وه‌رزى ب��اران باریندا قیر بکرێت و نابێت رێ��ژه‌ى شێش ئهوهنده به‌رزبێت که زه‌ره‌ر به‌قیره‌که بگه‌یه‌نێت ،چونکه ئه‌گه‌ر باران ببارێت یان رێژه‌ى شێ به‌رز بێتهوه ،ئه‌وا قیرهکه درزى تێده‌که‌وێت و ئاوى تێده‌چێت و له ماوه‌یه‌کى که‌مدا هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه. د.خالید حه‌یده‌رى ئابوریناس باسى له‌وه‌کرد
به‌مه‌ش ه��اورده‌ک��ان مافى یه‌ک بست زه‌وى کشتوکاڵیان له که‌رکوک نامێنێت. ل���ه الی���ه‌ک���ى ت��ری��ش �هوه م���هه���دى حه‌مید موبارک ،به‌ڕێوبه‌رى کشتوکاڵى که‌رکوک وتى :هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى گرێبه‌سته‌کان هیچ ب ه ده‌ستى ئێمه نی‌ه‌و ئێمه ناتوانین هیچ بڕیاریک به‌بێ ئاگادارى وه‌زاره‌ت��ى کشتوکاڵى عێراقى ده‌رکه‌ین ،چونکه ئێمه له ژێر بڕیارى وه‌زاره‌تین نه‌ک ئه‌وان ،وه‌زاره‌ت وه‌زاره‌تى سه‌رجه‌م عێراقه نه‌ک ته‌نها کورد.
خوشکانه‌وه‌ی‌ه نوسینى په‌یڕه‌وى خوشکان ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک پیاو ته‌داخولى ناکات.
چه‌تر /هۆشیارى ره‌گه‌زى مێین ه ل ه روى جێنده‌رییه‌و ه ل ه کای ه رۆشنبیرى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا هه‌ستى پێناکرێ هۆکارى ئه‌و ه چیه؟
هۆکارى ئهوه زاتیی‌ه نه‌ک مهوزوعىمن هیچ به‌ربه‌ستێک نابینم ،ناهۆشیارى تاکى ئافره‌ت‌ه نایه‌وێت هۆشیار بێت ،ته‌نها ک��ۆڕ و ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ش هۆشیارى نیه زیاتر ئافره‌تان موتابه‌عه‌ى ()TVی�ه‌ک��ان ده‌که‌ن وهک له بابه‌تێکى رۆشنبیرى ،ئه‌و ئه‌فالمان ه ده‌گێڕنه‌و‌ه شه‌وان موتابه‌عه‌یان کردون سودیش له هۆکاره‌کانى ئینته‌رنێت وه‌رنه‌گێراو‌ه بۆ ک��ات ب �ه‌س �ه‌رب��ردن نه‌بێت ،خاڵێکى دیک ه ئ��اف��رهت��ان خ��ۆی��ان��ى پ��ێ��وه خ �ه‌ری��ک ده‌ک��ه‌ن چاولێگه‌ریی‌ه وهک شێوازى جل و به‌رگ ئهوه هه‌ندێکى خراپه ،هه‌ندێکى باشه وهک ئادابى خراپ که ناگونجێت له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا مه‌رجیش نیه ته‌نها ک��وردان�ه بیربکه‌ینه‌و‌ه هه‌موو شتێک دووڕوى چاک و خراپى ههیه ئیجابی ئهوهیه خزمه‌ت دهکات بهپێچهوانهوه سلبییه ،ئه‌وروپا چه‌ندین کارى باش دهکات ئافره‌تى ئێمه خراپه‌که‌ى وه‌رده‌گرێت. پرۆفایل
نیگا سه‌عید فه‌ره‌ج له‌دایکبوى هه‌ڵه‌بج ه ل ه ساڵى ()1975 ،ده‌رچوى زانست ه مرۆڤایه‌تیه‌کانى زانکۆى سلێمانى ساڵى (،)2005له‌ساڵى ()2008ه‌و ه به‌رپرسى لقى هه‌ڵه‌بجه‌ى یه‌کگرتوى خوشکانى ئیسالمییه.
که ئه‌وجۆر‌ه رێگاوبان‌ه به‌شێوازێک ده‌کرێت که جۆره‌که‌ى باش نیه و دواى ماوه‌یه‌کی تر هه‌ڵده‌و‌ه شێته‌وه ،وتى «کاریگه‌رى له‌سه‌ر ئابورى واڵت ئهوهیه که بۆ هه‌مان ئیش و هه‌مان مه‌به‌ست چه‌ندینجار بودج‌ه و پاره ته‌رخانده‌کرێت ،ئه‌وه‌ش به‌فیڕۆدانى سامانى میللهته«. ئه‌و ئابوریناس‌ه رونیکردهوه که کاتێک شه‌قامێک دروس��ت ده‌کرێت بودجه‌یه‌کى بۆ ته‌رخان ده‌کرێت که ئه‌و شه‌قام‌ه که هه‌ڵوه‌شایه‌و‌ه ده‌بێ دووبار‌ه دروستبکرێته‌وه، که ئه‌وه‌ش بودجه‌یه‌کى ز یاترى ده‌وێت ،وتى «هیچ پالنێک له جێبه‌جێکردنى کاره‌کاندا ن��ی�ه و پ�ل�ان دان�����راوه ب��ۆ ه �ه‌ڵ��وهش��ان��دن و چاکردنه‌وه‌ى ،به‌اڵم ده‌بێ پالنه‌ک‌ه ئامانجى هه‌بێت و به‌رژه‌وه‌ندى گشتى تێدابێت ،بۆیه ده‌بێ لێپرسینه‌و‌ه و تاقیکردنه‌وه‌ى ماده‌کان هه‌بێت و کوالێتى به‌رزبێت و چاودێرى له‌سه‌ر ماده‌کان هه‌بێت». ن��اوب��راو پێیوایه ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر یه‌ک مه‌تر قیر هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌و‌ه ئهوه به هه‌ده‌ردانى س��ام��ان��ى واڵت �ه،ده‌ڵ��ێ��ت ئ �ه‌گ �هر ب �ه باشى دروستبکرێت ده‌توانرێت ئهوه پاره‌که‌ى له شوێنێکی دی��ک�ه‌دا به‌کار بهێنرێت ،ئه‌و ده‌رب���اره‌ى ئ�ه‌و قیره‌ى که ده‌ک��رێ��ت ،ده‌ڵێت «قیرهکه باشه و عه‌یبى نیه ،ب�ه‌اڵم ئه‌و الیه‌نانه‌ى قیرتاو ده‌که‌ن ئه‌وان خراپ به‌کارى ده‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ى قازانجى زیاتر بکه‌ن ،ئه‌وه‌ى زه‌ره‌رمه‌ندیش ده‌بێت هه‌ر ئێمه‌ین».
ئه‌منێستی ،به‌غداد و هه‌ولێر ب ه کوشتن و فشار خستنه‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران تاوانبار دهکات
«هێرشه‌کانتان بوه‌ستێنن»
amnesty و :ئاڤان ره‌سوڵ
له راپۆرتى تازه‌یدا رێکخراوى لێبوردنى نێوده‌وڵه‌تى رایگه‌یاند که پێویسته ده‌سه‌اڵتدارانى عێراقى هێرشه‌کانیان بۆ سه‌ر ئه‌و خۆپیشانده‌رانه‌ى که ب ه شێوه‌یه‌کى هێمنانه داواى دانانى سنورێک بۆ بێکارى و دابینکردنى خزمه‌تگوزارى و چاکسازى سیاسى ره‌تکردنه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى ده‌که‌ن بوه‌ستێنن.
«رۆژه‌کانى توڕه‌یى :ناڕه‌زایى ده‌ربڕین و توندوتیژى له عێراق» راپۆرتێک ئهوه دڵنیا دهکاتهوه که چۆن هێزه عێراقى و کوردییه‌کان ته‌قه‌یان له خۆپیشانده‌ران ک�����ردووه و ک��وش��ت��وون��ی��ان��ن و ل��ه ن��ێ��وان ک��وژراوه‌ک��ان��دا سێ مێردمنداڵى تێدایه، ه �ه‌روه‌ه��ا چ��ۆن ه �ه‌ڕه‌ش �ه ل �ه چ��االک��وان� ه سیاسییه‌کان ده‌کرێت ،ده‌ستگیر ده‌کرێن و ئ���ازار ده‌درێ����ن ،س����ه‌ره‌ڕاى ئ���ه‌وه‌ى ئه‌و رۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ان �ه ده‌ک��ه‌ن��ه ئ��ام��ان��ج ک ه هه‌واڵى خۆپێشانده‌ره‌کان دهگوازنهوه. مالکوم سمارت ،به‌ڕێوه‌به‌رى به‌رنامه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و باکوورى ئه‌فه‌ریقا له‌مباره‌یه‌وه وتى« :ده‌سه‌اڵتدارانى عێراقى پێویسته س��ن��ورێ��ک ب��ۆ ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى ترساندن و توندوتیژى دژى ئه‌و عێراقیانه بوه‌ستێنن که به‌شێوه‌یه‌کى هێمنانه داواى چاکسازى سیاسى و ئابوورى ده‌که‌ن». «پ���اش ت��ێ��پ�ه‌ڕب��وون��ى ه �هش��ت س���اڵ ل ه کۆتایی هاتنى حوکمى س�ه‌دام حسین و فشارێکى توند ،ئێستا کاتى ئهوهیه ک ه ڕێگه ب�ه عێراقیه‌کان ب��درێ��ت ت��ا داواى م��اف�ه‌ک��ان��ى خ��ۆی��ان ل �ه پێداویستیه‌کان و ئ�����ازادى ڕا ده‌رب���ڕی���ن ب��ک �ه‌ن ب���ه بێ ئ����ه‌وه‌ی ل �ه الی���ه‌ن ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ئاسایشى حکومهتهوه رووبه‌ڕوى توندوتیژى ببنه‌وه.
n
هێرشی هێزه‌ئه‌منیه‌کان بۆسهر خۆپیشانده‌ران /فه‌رهاد ئه‌حمه‌د
بۆیه پێویسته ده‌س �ه‌اڵت��داران له عێراق و هه‌رێمى کوردستان ده‌ست له توندوتیژی و فشاره‌کان هه‌ڵگرن». رێکخراوى لێبوردنى نێوده‌وڵه‌تى کاسێتى ڤیدیۆیى الی�ه که پێشانی دهدات چۆن هێزه ئه‌منیه‌کان ل�ه چه‌ند رووداوێ��ک��دا ته‌قه ده‌ک��ه‌ن که دهبێته ه��ۆى کوژرانى ژماره‌یه‌ک له خۆپیشانده‌ران. ب��ۆ ی��ه‌ک��هم ج���ار ن���اڕه‌زای���ى ده‌رب��ڕی��ن ل �ه ن��اوه‌ڕاس��ت��ى س��اڵ��ى ( )2010ده‌ستى پێکرد به‌هۆى کورتهێنانى حکومه‌ت ل ه دابینکردنى خزمه‌تگوزارییه سه‌ره‌کیه‌کانى وهک ئاو و کاره‌با .حکومه‌تى عێراقى و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئه‌مه‌یان رهتکردهوه ،به‌اڵم چاالکیه‌کانى ناڕه‌زایی ده‌رب��ڕی��ن��ى گ �ه‌ل ک �ه ل �ه ت��ون��س و میسر
ت �ه‌ق��ی �هوه ل �ه س��ه‌ره‌ت��ای س��اڵ��ى ()2011 هوه هانى عێراقیه‌کانیدا که به‌ره‌نگارى کۆتکردنیان بوه‌ستنه‌وه. ل �ه ()16ى ش��وب��ات ک��ات��ێ ن��اڕه‌زای��ى ده‌ربڕینێکى هێمنانه ده‌ستی پێکرد و داواى چاکسازى خزمه‌تگوزارییه سه‌ره‌کیه‌کانیان ده‌ک����رد ل��ه ن��ێ��وان��ی��ان��دا ئ���او و ک��اره‌ب��ا، مێردمنداڵێک له نێوان ئ �ه‌و که‌سانه‌دا ب��وو که له ش��ارى (ک��وت) ک���وژران ک ه دهکهوێته باشوورى رۆژهه‌اڵتى به‌غداد. ل �ه ()17ى ش��وب��ات خۆپیشاندانێک ل�ه گ��ۆڕپ��ان��ى س���ه‌راى سلێمانى ک��را ک ه خۆپێشانده‌ره‌کان ناوى گۆڕه‌پانى ئازادیان لێنا .له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا ته‌قه‌یان ک��رد ل ه خۆپێشانده‌ره‌کان ،منداڵێکى ( )15ساڵ ه گولله ب �هر س �هرى ک �ه‌وت و ده‌ستبه‌جێ
گیانى له‌ده‌ستدا. له ()25ى شوباتدا «ڕۆژى توڕه‌یى» کاتێ ه�ه‌زاران خۆپێشانده‌ر له شاره‌کانى ع��ێ��راق ڕژان���ه س �هر ش �ه‌ق��ام ،ب�ه هه‌رێمى کوردستانیشه‌وه ناڕه‌زایى ده‌ربڕین زیادى کرد. ب�ه ته‌نها ل�ه م��وس��ڵ ،پێنج ک �ه‌س ب ه ده‌مانچه ک��وژراون ،یه‌کێکیان که ناوى معتز موه‌فه‌ق وه‌یسی ب��وو خێزاندار بوو و باوکى منداڵێکیش بوو ،ده‌ڵێن که ب ه قه‌ناس فیشه‌ک به‌سه‌ریه‌وه نراوه. له هه‌رێمى کوردستان به‌الیه‌نى که‌م ش �هش ک �ه‌س ک����وژراوه ئ �هم �هش به‌هۆى ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى ه���ێ���زهوه ل���ه‌س���هر ده‌س��ت��ى هێزه‌کانى ئاسایشى کوردى. رێکخراوى لێبوردنى نێوده‌وڵه‌تى به‌ڵگه‌ى
ههیه له‌سه‌ر روودان��ى ده‌ستدرێژیکردن ه سه‌ر چاالکوانى سیاسى و ده‌ستگیرکردنى خ �ه‌ڵ��ک ب���هه���ۆى ن����اڕه‌زای����ى ده‌رب���ڕی���ن و ئ�����ازاردان و ره‌ف���ت���ارى ناشرینکردن له‌گه‌ڵیاندا ،ئهمه س�ه‌ره‌ڕاى هێرشکردن ه سه‌ر رۆژنامه‌نووسان و راگه‌یاندنه‌کان هه‌ڕه‌شه‌لێکردنیان. له مانگى مارسدا ده‌سه‌اڵتدارانى عێراقى ل �ه ب �ه‌غ��داد رای��ان��گ�ه‌ی��ان��د ک �ه هێزه‌کانى ئاسایش فه‌رمانیان پێکراوه که چه‌ک دژى خۆپێشانده‌ره‌کان به‌کارنه‌هێنن ته‌نها بۆ به‌رگریکردن له خۆینه‌بێت ،له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا ته‌نها پ��اش تێپه‌ڕبوونى چه‌ند رۆژێک هێزه‌کانى ئاسایش چه‌کیان دژى هێزه‌کانى رێکخراوى موجاهیدینى خه‌لقى ئێرانى ،که دهکهوێته باکورى به‌غداد ک ه ب��ووه هۆى الیه‌نى که‌م ( )30ک��وژراو و ژماره‌یه‌ک بریندار. م��ال��ک��وم س��م��ارت ب�����ه‌رده‌وام ب���وو وت��ى «حکومه‌تى به‌غداد و هه‌رێمى کوردستان پێویسته کۆنترۆڵى هێزه‌کانى ئاسایش ب��ک��ه‌ن ،ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�هوه ل��ه رووداوه‌ک����ان����ى به‌کارهێنانى ه��ێ��زى چ��ه‌ک��دارى بکه‌ن، له‌و رووداوى کوشتن و بریندارانه‌ى که لێیکه‌وتۆته‌وه ،له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا پێویست ه له‌و ک��ردارى ئ��ازاردان و خراپى مامه‌اڵنه بکۆڵنه‌وه و ئه‌وانه‌ى که به‌رپرسیارن لێى لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بکرێت». وتیشى« :باشترین رێگا بۆ دامرکانه‌وه‌ى بارودۆخى خه‌ڵک و هێوربوونه‌وه‌ى واڵت و گه‌ڕانه‌وه‌ى ب��اوه‌ڕى گشتى به دۆزینه‌وه‌ى راس��ت��ی �ه‌ک��ان و ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�ه‌وه‌ى دادوه‌رى و ق �ه‌ره‌ب��ووک��ردن �ه‌وه‌ى ئ �ه‌وان �ه ده‌ب��ێ��ت ک ه مافه‌کانیان پێشێل کراوه«. سه‌رچاوه‌کان: www.amnesty.org www.alsumaria.tv/ar/ Iraq
تورکیا ،گه‌وره‌ترین به‌ندیخانه‌ى رۆژنامه‌نووسان Steven M.Ellis
و :ئاکیف رۆژهه‌اڵتی
به‌پێى راپۆرتى نوێى «رێکخراوى ئاسایش و هاوکارى ئه‌وروپا» له‌ئێستادا نزیکه‌ى ()57 رۆژنامه‌نوس ل ه تورکیا ئێستا ل ه گرتووخانه‌ن و وادیار ه ک ه ئه‌م واڵت ه زۆرترین ئامارى رۆژنامه‌نوسانى به‌ندکراو ل ه جیهاندا له‌خۆ گرتبێت.
سایتى «فرى میدیا» به‌پێى راپۆرتى دامه‌زراوه‌کانى پشتیوانى ل �ه ئ����ازادى رۆژن���ام���ه‌گ���هرى ل ه مانگى کۆتایى ساڵى ()2010 واڵت��ه‌ک��ان��ى چ��ی��ن و ئ��ێ��ران ب ه ( )34رۆژنامه‌نوسى به‌ندکراو له پله‌ى یه‌که‌مى ئ�هم لیسته‌دا ب��وون ،ب�ه‌اڵم له‌م چه‌ند مانگه‌ى دواییانه‌دا ده‌وڵه‌تى تورکیا ک ه ک��ان��دی��دى ب �ه ئ �ه‌ن��دام ب��وون �ه ل ه یه‌کێتى ئ �ه‌وروپ��ا ،نزیکه‌ى دوو ئه‌وه‌نده‌ى ئه‌و که‌سانه‌ی‌ه که له‌و ه تورکیا /ئینتێرنێت دوو واڵته‌دا به‌ندن .ئه‌م کێشه‌ی ه nخۆپیشاندانی رۆژنامه‌نووسان ل ب��ووت �ه ه��ۆى دڵ �ه‌ڕاوک��ێ��ک��ى زۆر سه‌باره‌ت به رێزگرتنى ئ��ازادى چاپه‌مه‌نى س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه پایبه‌ندى دهوڵ�ه‌ت��ى تورک به ئازادى راگه‌یاندن و ره‌وایى رووى بگونجێنێت .ه �ه‌روه‌ه��ا ل �ه ن��ام�ه‌ک�هى بۆ ئ�ه‌ح��م�هد داوود ئۆغڵۆ وه‌زی����رى دهرهوهى دیموکراتیکى تورکیا. چاودێریکردن کانى ه پێوان : ه هاتوو تورکیا ه ل ه � ک س ه ک�� ()57 راس��ت��ى ژم����اره‌ى رێکخراوى ئاسایش و هاوکارى له‌سه‌ر چاالکییه‌کانى راگه‌یاندنه‌کان له رۆژنامه‌نوسان بۆ زیاتر ل ه راپ��ۆرت��ى ئ�ه‌وروپ��ا هاتووه به ب �ه‌راوه‌ردک��ردن له‌گه‌ڵ تورکیا ئه‌بێت چاکسازى تێدا بکرێت و ئه‌م ( )100ساڵ زیندانى سزا دام �ه‌زراوه‌ی �ه‌ک��ى نیشتمانى و نێوده‌وڵه‌تى رێکخراوه‌ش ئاماده‌یی‌ه له‌م بواره‌دا هاوکارى دراون و ته‌نانه‌ت چه‌ند ب���ه ن����اوى ت��ری��ب��ۆن��ى پ��اراس��ت��ن��ى ئ����ازادى تورکیا بدات. «دونیا مییاتوویچ» به‌رپرسى ئ� رۆژن���ام���ه‌ن���ووس���ان ی �ه‌ک��ده‌گ��رێ��ت �هوه .ئ �هم �ازادى رۆژنامه‌نوس چاوه‌ڕوانى دام���ه‌زراوه‌ی���ه پێکهاتووه ل�ه ژم��اره‌ی�ه‌ک��ى راگه‌یانده‌کان له «رێکخراوى ئاسایش و زۆرى ئه‌نجومه‌نه‌کانى پاراستنى ئ��ازادى هاوکارى ئه‌وروپا» ده‌ڵێت :له ئێستادا له رى سزاى سێ هه‌زار ساڵ چاپه‌مه‌نییه‌کان که یه‌کیان «ئه‌نجومه‌نى نێوان ( )700بۆ ( )1000دۆسیه‌ى دادوه پاراستنى ئازادى چاپه‌مه‌نى تورکیاییه« .ت��ۆم��ارک��راو ل �ه س���هر رۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ان��ى زیندانى ده‌که‌ن ب �ه‌رپ��رس��ى ئ����ازادى راگ �ه‌ی��ان��دن �ه‌ک��ان ل ه ت��ورک��ی��ا ل �ه ژێ��ر لێکۆڵینه‌و‌ه دای���ه .ئه‌م «رێکخراوى ئاسایش و هاوکارى ئه‌وروپا» رێ��ژ‌ه زۆره بووت‌ه هۆى نیگه‌رانى ئێمه ل ه له ده‌وڵه‌تى تورکیا داوایکردو‌ه تاکو مه‌رج ش��ێ��وه‌زاى م��ام�ه‌ڵ�ه‌ک��ردن��ى ده‌زگ����اى دادى و یاسا په‌یوه‌ندیداره‌کان به چاودێریکردن تورکیا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نوسان و ئه‌گه‌رى له‌سه‌ر چاالکى رۆژنامه‌نوسانى واڵته‌که‌ى ئهوه ههیه له داهاتوویه‌کى نزیکدا ژماره‌ى ل��ه‌گ��ه‌ڵ پ��ێ��وان �ه‌ک��ان��ى ئ���هم رێ��ک��خ��راوه‌ی � ه رۆژنامه‌نوسانى به‌ندکراو روو له زیادبوون
››
بکات. دونیا ئاماژه‌ى به‌وه‌دا که ده‌وڵه‌تى تورک به بیانووى به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ت��ی��رۆری��زم��دا و دهی �ه‌وێ��ت ئاسته‌نگ بۆ رۆژنامه‌نوسان دروست بکات. سایتى «فرى میدیا» له درێژه‌ى بابه‌ته‌که‌ى له زارى راپۆرتى نوێى «رێکخراوى ئاسایش و هاوکارى ئ �ه‌وروپ��ا» ده‌نوسێت :به‌شى زۆرى رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان���ى ب���ه‌ن���دک���راو ل ه تورکیا به پشتبه‌ستن به م �ه‌رج و ی��اس��ا تایبه‌ته‌کانى ئ �ه‌و واڵت���ه ب ه بیانوى به‌رگریکردن له تیرۆریزم و پ���رۆپ���اگ���ه‌ن���ده‌ک���ردن ب���ۆ گ��روپ � ه تیرۆریستییه‌کان و یان به‌پێى یاساى رێکخستنى گروپى چه‌کدار و یان به‌شداربوون له گروپه چه‌کداره‌کان تۆمه‌تبار ده‌کرێن و سزا ده‌درێن.
ه �ه‌روه‌ه��ا داواک�����ارى گشتى تورکیا له‌م دۆسییانه‌دا داواى سزاى زۆرتر و هه‌روه‌ها زیندانى درێ��ژخ��ای��ن ب��ۆ رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان ده‌ک���ات و ده‌زگ����اى دادى ئه‌و واڵته‌ش ئه‌م داواکاریان‌ه جێبه‌جێ دهکات. ل�ه زۆرب���هى ئ �هم دۆس��ی��ان�ه‌دا رۆژن��ام��ه‌ن��وس��ان ب��ۆ زی��ات��ر ل ه ( )100ساڵ زیندانى سزا دراون و ته‌نانه‌ت چه‌ند رۆژنامه‌نوس چ���اوه‌روان���ى س���زاى س��ێ ه �ه‌زار ساڵ زیندانى ده‌که‌ن و چه‌ندین رۆژن����ام����ه‌ن����وس ل���ه ت��ورک��ی��ا دهی���ان دۆس��ی �هى دادوه‌ری�����ان بۆ کراوه‌ته‌و‌ه و له هه‌ر یه‌که‌ى ئه‌م دۆسییانه‌دا چه‌ندین تاوانیان خ��راوه‌ت �ه پ��اڵ وهک��و نمون‌ه دوو گۆڤاری ت��ورک به ناوه‌کانی «»Halit Güdenoğlu و «»Halit Yürüyüşهه‌ر ی �ه‌ک �ه‌ی��ان ( )150دۆس��ی�ه‌ی��ان ههیه. ه���ه‌روه‌ه���ا ل���ه درێ������ژه‌ى ئ �هم راپ��ۆرت�ه‌دا رێکخراوى ئاسایشى ئه‌وروپا دووپاتى ده‌ک��ات�هوه ک ه ده‌ب��ێ��ت ی��اس��اى چاودێریکردنى چاالکى رۆژنامه‌نوسان چاکسازى و پ��ێ��داچ��وون�ه‌وه‌ى تێیدا بکرێت، چونکه دام �ه‌زراو‌ه حکومییه‌کان به پشت به‌ستن به یاساکانى دژ‌ه تیرۆر رۆژنامه‌نوسان ده‌ستبه‌سه‌ر دهکات و شوێنى به‌ندکردنى ئه‌م رۆژنامه‌نووسانه‌ش به‌ندینخان‌ه تایبه‌ته‌کانن که له‌و شوێنانه تاوانبار‌ه مه‌ترسیداره‌کان تێیدا به‌ندکراون. ئ���هم رێ��ک��خ��راوه ب �ه ب��ی��رى دێ��ن��ێ��ت�هوه ل ه زۆرب����هى لێکۆڵینه‌وه‌کانى س��ه‌ب��اره‌ت ب ه شێوه‌ى به‌ندکردنى کاتى و دادگاییکردنى رۆژنامه‌نوسان له تورکیادا نه‌یتوانییه‌و‌ه زانیارى پێویست و باوه‌ڕ پێکراوه له الیه‌ن دهوڵ �ه‌ت��ى ت��ورک �هوه ب�ه‌ده‌س��ت بێنێت و هه‌ر بۆیه ره‌ن��گ�ه ل�ه هه‌ندێک ل�ه به‌رگه‌کان بابه‌ته‌کانى ئه‌م راپۆره‌ته‌دا ته‌واو نه‌بێت و ل ه زۆربه‌ى دادگایی کردنه‌کانى رۆژنامه‌نوسان ب ه بیانووى هۆکارى ئاسایشى و ئه‌منییه‌و‌ه ب��� ه پ���ارێ���زان رێ��گ��ا ن���ادرێ���ت ل���ه ه �هم��وو وه‌رده‌کارییه‌کانى دۆسیه‌کان ئاگادار ببنه‌وه.
وه‌رگێڕان ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا دانوسـتاندنه‌کان ل ه هه‌رێمى کوردسـتانى عێراق ل���ه م��اڵ��پ��ه‌ڕی ( )VOAب�هش��ی کوردیدا هاتووه که «قه‌یرانى سیاسى هه‌رێمى کوردسـتانى عێراق به‌رده‌وامه. هاوکات داوا زۆرن بۆ دیالۆگکردن له نێوان الیه‌نه‌کانى ده‌سه‌اڵت و الیه‌نه‌کانى ئۆپـۆزسیۆندا به مه‌به‌سـتى هێنان‌ه ئاراى تێـگه‌یشـتنێـکى هاوبه‌ش له نێوانیاندا وهک هه‌وڵێـک ب��ۆ چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى قه‌یرانى هه‌رێمى کوردسـتانى عێراق». له به‌رده‌وامی ئه‌م هه‌واڵه‌دا دێت «تا ئێسـتا چه‌ند جارێـک دیالۆگ کراون، جا ئ�ه‌و دیالۆگان‌ه پـێـنج الیهنه بووبن یان سێ الیهنه ،وه‌لێ خاڵى هاوبه‌ش له نێوان ئه‌و هه‌موو کۆبوونه‌وانه‌دا ئهوه بووه ڕێـکه‌وتنێـکى کۆنکرێتیـیان‌ه دروست نه‌بوو تا هێورکردنه‌وه‌ى بارودۆخه‌ک‌ه به دواى خۆیدا بهێنێت .وێ��ڕای ئه‌وه‌یک‌ه ه �هم الیه‌نه‌کانى ده‌س���ه‌اڵت و هه‌میش الی �ه‌ن �ه‌ک��ان��ى ئ��ۆپ��ـ��ۆزس��ی��ۆن ههمیشه ج �ه‌خ��ت ده‌ک����ه‌ن����هوه ل�����ه‌وه‌ى دی��ال��ۆگ باشترین میکانیزم‌ه ب��ۆ گه‌یشتن به چاره‌سه‌رکردن ،به‌اڵم هه‌ر ڕۆژ‌ه و جۆره مه‌رجێـک داده‌نرێت».
«ل ه هه‌موو شاره‌کاندا پاڵێوراومان ده‌بێت» پارتی ئاشتی و دیموکراسی ()BDP له‌گه‌ڵ پشتگیریکردن له ( )64پاڵێوراو له ( )42ش��اردا ،له ت �ه‌واوی پاڵێوراوان ل�ه ( )81ش���اردا ک �ه «ب����ه‌ره‌ی ره‌ن��ج، ئ���ازادی و دیموکراسی» تێدا به‌شدار ده‌بێت پشتگیری دهکات( .به‌نگی یلدز) سه‌رۆکی گروپی ( )BDPرایگه‌یاند که له‌گه‌ڵ هه‌موو پاڵێوراوه‌کانی ئه‌م به‌ره‌یه‌دا ب�ه‌ره‌و هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌ڕوات: «سه‌ره‌تا پاڵێوراوه‌کانمان له شاره‌کاندا راده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ی��ن .ل �ه ه �هم��وو شاره‌کانی ت��ورک��ی��اش��دا پ��اڵ��ێ��ورام��ان ده‌ب��ێ��ت .ئ�ه‌و نوێنه‌رانه‌ی که ( )BDPپشتگیری ده‌ک�����ات چ��ه‌ن��د رۆژ ل���هم���ه‌وب���هر بۆ پاڵێوراوی سه‌ردانی شوێنی په‌یوه‌ندیداریان ک���رد .لیستی ( )BDPبریتی‌ه له؛ سوسیالیسته‌کان ،گروپه‌کوردییه‌کان و پارت‌ه سیاسییه‌کانی تر.
مه‌سیحیه‌کان دوای کورده‌کان چوون ه ریزی خۆپیشتنده‌ران»ل ه هه‌ینی خۆڕاگریدا» له‌باکوری رۆژه�ه‌اڵت��ی سوریا ،که زۆرب���ه‌ی دانیشتوانه‌که‌ی ک���وردن ،بۆ هه‌فته‌ی دووهم له چه‌ندین شار خه‌ڵک ده‌رکه‌وتن‌ه خۆپیشاندان .له قامیشلۆ ب����هه����ه‌زاران ک���ه‌س ل �ه دوای ن��وێ��ژی هه‌ینی له مزگه‌وتی قاسمو به‌ره‌و چوار ریانی ئه‌لتیمسال له باشوری شاره‌که، له‌ده‌ستیاندا دروشم و الفیته‌ی له‌سه‌ریان نوسرابوو« :نه‌کوردی ون‌ه عه‌ره‌بی ... یه‌کێتی نیشتمانی» ه �ه‌روه‌ه��ا «له قامیشلۆ تا ح���وران ...خه‌ڵکی سوریا له‌گ‌ه ڵ یه‌کتریدان».هه‌روه‌ها دروشمی بۆ ئازادی و پێکه‌وه‌بوون ده‌گوترانه‌و‌ه له‌گ‌ه ڵ درعا و بانیاس.هه‌روه‌ها به‌سه‌دان که‌س له‌ناوچه‌کانی عامود‌ه کوردی و درباسیه که‌سه‌ر به‌شاری حه‌سه‌که‌ن .وه به‌ده‌یانی تر له گونده‌کانی سه‌رێ کانی که سه‌ر به‌شاری حه‌سه‌که‌ی‌ه و له زانکۆی ئه‌سه‌د وه به ئاراسته‌ی ده‌رباسیه‌و‌ه چ��وون ،تا ئێستا هیچ پێکدادانێک له‌گ‌ه ڵ هێزه ئه‌منیه‌کان رووی نه‌داوه‌و خۆپیشاندانه‌کان به‌ئاشتیه‌و‌ه به‌ڕێوه‌ده‌چن.
بیروڕا
ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
16
کامه‌ران گوڵپى
ئه‌گه‌ر به‌وردى سه‌رنجى ره‌فتار و گفتارى سیاسه‌تمه‌دارانى جیهان بده‌ین ده‌بینین ک ه هه‌ڵسوکه‌وتیان به‌شێوازێک‌ه ئه‌گه‌ر رۆژێک له رۆژان کهوتنه ژێ��ر پرسیارهوه له‌ژیانى سیاسیاندا به‌جۆرێک وه‌اڵم ده‌ده‌نه‌و‌ه که هیچ کات شه‌رمه‌زار نین له‌و ک��ردار و گفتاره‌ى که له رابردودا کردویانه .بۆ نمون‌ه سه‌رۆکى ویالیهته یه‌کگرتوه‌وه‌کانى ئه‌مه‌ریکا (جۆرج ب��ۆش) کاتێک که زریانى (تۆسۆنامى) ئه‌و واڵته‌ى هه‌ژاند ئه‌م سه‌رۆکى ئه‌و واڵت ه بوو .له دیمانه‌یه‌کى ته‌له‌فزیۆنیدا پرسیارى لێ کرا که گوایه به‌ڕێزیان کاتى ڕووداوه‌که له فڕۆک‌ه تایبه‌ته‌که‌ى خۆیه‌و‌ه له ئاسماندا
خوێندنه‌وه‌یه‌کى بابه‌تیان ه بۆ دیمانه‌که‌ى به‌ڕێز فازیل میرانى ل ه زاگرۆس ()tv سه‌یرى ئه‌و کاره‌سات‌ه و خه‌ڵکى لێ قه‌وماو دهکات ،به وێن‌ه گیرابوو پێشانى درا ئه‌ویش زۆر بوێران‌ه وتى کاتێک سه‌یرى خ��واره‌وه‌م ده‌ک���رد فرمێسک ل �ه چ��اوه‌ک��ان��م ده‌ه��ات� ه خ��وارێ ،چونکه نه‌مده‌توانى شتێک بکه‌م بۆ هاواڵتیانى لێقه‌وماوم .پێشکه‌شکارى به‌رنامه‌ک‌ه وت��ى ئ�هى باشه بۆ دانه‌به‌زیت ه ناو خه‌ڵکى که‌مێک وره‌یان به‌رزکه‌یته‌و‌ه و هه‌ست به ئازاره‌کانیان بکه‌یت له نزیکهوه؟ له وه‌اڵمدا وتى من ویستم دابه‌زم له شوێنى کاره‌ساته‌که ،به‌اڵم راوێژکاران ڕازى نه‌بوون به‌م هه‌نگاوه‌و وتیان دابه‌زینى تۆ پێویستى به‌ڕێو شوێنى تایبه‌ت ههیه له پ��اس�ه‌وان و ئه‌منیه‌ت و هه‌تادوایى خه‌ڵکى ئه‌وه‌نده‌ى تر بێزارده‌بن له‌م ره‌فتار‌ه و باشتروای‌ه ئهوهنده سه‌رباز به پاراستنى به‌ڕێزتانه‌و‌ه سه‌رقاڵ بن هاوکارى خه‌ڵکى بکه‌ن باشتره ،س�ه‌رۆک ئه‌م رایه‌ى قبوڵ کرد له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندى گشتى هاواڵتیان. دواتر پێشکه‌شکار وتى سه‌ره‌ڕاى ئه‌م پاساوان ه هه‌ر به‌که‌مته‌رخه‌م باس ده‌کرێیت! وتى به‌ڵێ که‌مته‌رخه‌م بووم له‌به‌ر ئهوه ده‌مانتوانى شتى باشتر بکه‌ین ،به‌اڵم نه‌مان کرد. تائێر‌ه پێشه‌کى بوو بۆ بابه‌ته‌که‌مان چونک ه دڵ��ى لێپرسراوانمان زۆر ناسک‌ه و قبوڵى ره‌خنه‌گرتن ناکه‌ن و خاوه‌نى نوسینه‌که‌ش به ناواقیعى له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن ئیترناڵێن ئه‌م ه هاواڵتی‌ه و بۆى ههیه ره‌خنه‌بگرێت .دڵنیاشب ه ب �ه‌ڕێ��زم چ �ه‌ن��ده رق��م ل �ه ج���ۆرج ب��ۆش بێت
ئه‌وه‌نده‌ش له‌تۆ چه‌ند‌ه ئه‌و له نزیکهوه ده‌ناسم ئه‌وه‌نده‌ش تۆى به‌ڕێز .به‌ڕێزیان له دیمانه‌که‌ى زاگرۆس ()tvدا میواندارى کرابوو پێشکه‌ش کار زۆر به‌نه‌رمى سه‌ره‌قه‌ڵه‌مى پرسیاره‌کانى بۆ به‌یان ده‌کرد و ئه‌ویش ڕاوبۆچونى خۆى ده‌رده‌ب�����ڕى ب�ه‌ب��ێ هیچ بڕینێک ل�ه‌الی�ه‌ن پێشکه‌شکاره‌وه ،چونکه پێشکه‌شکار ده‌بێت شه‌رم بکات له‌ئاست به‌رپرسدا له فه‌رهه‌نگى ئێمه‌دا! کاتێک به‌ڕێزیان هات‌ه سلێمانى دواى ( )17شوبات وتى ئه‌و ده‌ستان‌ه ده‌بڕینه‌و‌ه که به‌شداربوون له‌م کاره‌دا و دهستخۆشى ل ه هه‌ڤااڵنى کرد که ئه‌م کاره‌یان کردوه وات ه شه‌هید کردن و بریندار کردنى هاواڵتیان .ئه‌م قسه‌ی‌ه له کوێى دیموکراسیدا جێى دهبێتهوه له‌برى سه‌ره‌خۆشى ده‌ست خۆشى بکه‌یت ،دیاره پاش و پێش که‌وتوون الى به‌ڕێزیان. له‌کاتێکدا باس له جیاوازى بیروڕا دهکات به‌ڕێزیان له‌بیرى چووبوو که له‌سه‌ر وشه‌ى (جیهاد) که (م.محه‌مه‌د نه‌سرواڵ) به‌کارى هێنابوو له‌سه‌راى ئازادى کاتژمێرى سفریان دانا بۆ یه‌کگرتوو هه‌تا خۆى بێ به‌رى بکات له‌و وشه‌ی‌ه له‌کاتێکدا جه‌نابى زۆر شاره‌زاى زمانى عه‌ره‌بى و علوم شه‌رعى ئیسالمین که وشه‌ى جیهاد واته (خه‌بات ،تێکۆشان) به‌ڕێزیان باس له سلێمانى دهکات که گوایه شه‌قام جیاواز‌ه له ئۆپۆزسیۆن له‌کاتێکدا شه‌قام و ئۆپۆزسیۆن ته‌واوکه‌رى یه‌کترن و سلێمانیش مه‌شخه‌ڵى هه‌موو شۆڕشه‌کان بووه ده‌بوای‌ه سلێمانى ناوى
ک ه پێتان چاک ناکرێت
با ده‌رس ل ه مێژوو وه‌رگرین
خه‌راپتری مه‌که‌ن!!
کوردۆ شوانی ئه‌وه‌ی بارودۆخی کوردستانی گه‌یاندوو‌ه به‌و ئاسته‌ی ئه‌مڕۆ که هاواڵتیان ده‌نگی ناڕه‌زایی به‌زبکه‌نه‌و‌ه و داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حکومه‌ت بکه‌ن هۆکاره‌که‌ی نادادپه‌روه‌ری و گه‌نده‌ڵی و نه‌بونی خزمه‌تگوزارییه ،بێگومان ئه‌وه‌ی خه‌ڵک داوای دهکات ئه‌و ماف‌ه سه‌ره‌تاییانه‌ی ه ک�ه ب��اوه‌ڕن��اک �هم ل�ه هیچ قوژبنێکی ئه‌م جیهانه‌دا بوبێت به گرفتێکی ئهوهنده گهوره که چاره‌سه‌ر نه‌کرێت و قه‌یرانێک به‌دوای خۆیدا بێنێت ،ئه‌و بابه‌تانه‌ی به زۆری قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌کرێت سااڵنێک‌ه چه‌ندبار‌ه دهکرێتهوه و وهک نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌ی لێهاتوو‌ه و چاره‌سه‌ر ناکرێت ئاو و کاره‌بایه ،بڕواموایه ح��ک��وم �ه‌ت ه���هر ب��ه م �ه‌ب �ه‌س��ت ن��اخ��وازێ��ت چاره‌سه‌ری کێشه‌کان بکات ئه‌گینا له‌وکاته‌و‌ه ده‌س �ه‌اڵت��داران��ی ک��وردس��ت��ان به‌ڵێن ئ���ه‌ده‌ن و نایبه‌نه‌سه‌ر هه‌ر واڵتێکی تر بوای‌ه تائێستا ئه‌تۆمی دروست کردبوو ،خه‌می ئاو و کاره‌با چه‌ند ساڵێک‌ه وای له‌خه‌ڵک کردووه ئاگای له‌وشتانه‌ی دیک‌ه نه‌مێنێت که گرنگیه‌که‌یان له ئاو و کاره‌با که‌مترنی‌ه ئه‌گه‌ر زیاتر نه‌بێت. یه‌کێک له‌و بابهته گرنگانه‌ش که رۆژان ه ژیانی خه‌ڵک ده‌سه‌نێت و زیانێکی ماڵی زۆر به هاواڵتیان ده‌گه‌یه‌نێت خه‌راپی رێگه‌وبانه، رێ��گ �ه‌ی ه��ات��ۆچ��ۆی ه �هم��وو ش��اره‌ک��ان��ی کوردستان له خه‌راپیدا یه‌کسانن ،ل�ه‌وه‌ش خه‌متر ئهوهیه حکومه‌ت کاتێک پرۆژه‌یه‌ک ئه‌نجام ئه‌دات بۆ نۆژه‌نکردنه‌وه‌ی رێگه‌کان ئهوهنده به‌خه‌راپی کۆتایی پێدێنێت مرۆڤ ه �ه‌زارخ��ۆزگ �ه ده‌خ���وازێ���ت ک �ه ده‌ستکاری نه‌کرای‌ه و ه�هر وهک خ��ۆی ب��وای�ه ،له‌وش خه‌راپتر ئهوهنده به ناڕێکی و بێ پالنی ده‌ست به کاره‌ک‌ه ده‌ک��ات که جارنی‌ه له له‌پین‌ه و ته‌راشکردنی ج��اده‌ی�ه‌ک��دا زی��ان به خه‌ڵک نه‌گه‌یه‌نێت ،ه�هر ئه‌مساڵ له‌سه‌ر رێگه‌ی سلێمانی ـ که‌رکوک نزیک شارۆچکه‌ی ب�ه‌رده‌ق��اره‌م��ان ل���ه‌وه‌رزی زستاندا جاده‌که‌یان هه‌ڵکه‌ند و ماوه‌یه‌کی زۆر به‌و حاڵه‌و‌ه مایه‌وه، ته‌نانه‌ت رێگه‌ی هاتۆچۆی رۆژان��ه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه‌ی که دانیشتوی شارۆچکه‌ک‌ه بوون ئهوهنده زه‌حمه‌ت بوو که تا ئه‌و چ��وار پێنج کیلۆمه‌تر‌ه ج��اده‌ی�ه ت���ه‌واو ک��را سێ که‌س ژیانی له ده‌س��ت��دا جگه له زیانی ماڵی!! ئه‌و روداو‌ه ده‌ڵته‌زێنانه‌ش ه �ه‌روا به ئاسانی تێپه‌ڕی و هیچ که‌س و الیه‌نێکی په‌یوه‌ندیدار خۆی به به‌رپرسیار نه‌زانی و له هۆکار و ئه‌نجامه‌کانیشی هیچ به‌دواداچونێک نه‌کرا! بهدڵنیاییهوه ئه‌گه‌ر له پرۆژه‌یه‌کدا سێ ئامێری له‌وانه‌ی کاری پێده‌کرێت بشکێت و بسوتێت
حکومه‌ت چه‌ندین لیژن‌ه سازده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی هۆکاره‌که‌ی بدۆزێته‌وه! ئای‌ه گیانی مرۆڤه‌کان ئهوهنده بێ بایه‌خ بێت الی حکومه‌ت ئیدی هاواڵتیانی ئه‌م کوردستانه چۆن دڵیان به‌و دهسهاڵته خۆشبێت و به‌هی خۆیانی بزانن؟!! وادی���اره ئ �ه‌و پ���رۆژه سه‌قه‌ته‌ی ئاماژه‌ی پێکرا به‌ره‌و ته‌کی‌ه و چه‌مچه‌ماڵ ده‌ڕوات و ناوبه‌ناو پینه‌و په‌ڕۆ ده‌کرێت ،سه‌قه‌تی کاره‌ک ه له‌وه‌دای‌ه پالنێکی گونجاوی بۆ داناڕێژن ک ه به‌جۆرێک بێت زیانی بۆ هاواڵتیان نه‌بێت، ئێواره‌ى چ��وارده‌ی چوار له ده‌ربه‌ندی بازیان به‌هۆی هه‌ڵته‌کاندنی جاده‌که‌و‌ه له هه‌ر دوو سایده‌که‌دا دوو رووداوی هاتوچۆ روویدا ،نازانم زیانه‌کانی چی بوو ،به‌اڵم به‌هۆی تێکدانی جاده‌که‌و‌ه له هه‌ردوو الوه ،ده‌بوو ئۆتۆمبێله‌کان چه‌ند جارێک ئه‌م ب�ه‌رو ئه‌وبه‌ر بکه‌ن ،له‌و کێشه و ب �ه‌ره‌ی �ه‌دا روداوی هاتوچۆ روی��دا، به وت�ه‌ی پۆلیسه‌کان به هۆی روداوه‌ک���هوه ئه‌و سایده‌ی ب�ه‌ره‌و سلێمانی ده‌ڕوات داخرا، له ئه‌نجامدا هه‌موو ئه‌و ئۆتۆمبێالنه‌ی ل ه که‌رکوکه‌و‌ه ده‌هاتن و ئه‌وانه‌ی له سلێمانییه‌و‌ه ده‌هاتن رووب �ه‌ڕوی یه‌کتربونه‌وه ،له الیه‌ک جاده‌که‌یان هه‌ڵته‌کاندبوو له الیه‌کی دیکه‌و‌ه روداوی هاتوچۆ روویدابوو ،ئهمه بوو به هۆی ئ �ه‌وه‌ی نزیکه‌ی دوو کاتژمێر هاتوچۆ ب ه ته‌واوی بووه‌ستێت. ههرچهنده ژماره‌یه‌ک پۆلیس و ئاسایش و پۆلیسی ه��ات��وچ��ۆ ه��ات��ب��ون ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی رێگهکه بکهنهوه ،به‌اڵم به جۆرێک ئاڵۆز ببوو ئاسایی ک��ردن �ه‌وه‌ی ئاسان ن�ه‌ب��وو ،ل ه دوای چاوه‌ڕوانییه‌کی زۆر ش�ه‌و به‌سه‌ردا ه��ات چه‌ند پۆلیسێک گ �ه‌ڕان �هوه دواو‌ه و وتیان کاک‌ه ئێمه کۆڵماندا له کردنه‌وه‌ی رێگهکه!! بۆیه ئ�ه‌وه‌ی ده‌یه‌وێت ب��ڕوات لێره نه‌مێنێته‌و‌ه پێویسته بڕوات بۆ ئاغجه‌له‌ر له‌وێو‌ه بگهڕێتهوه بۆ کانی شه‌یتان و ئه‌وکات بێتهوه سه‌ر رێگه‌ی سلێمانی!! به‌و شه‌و‌ه خه‌ڵک ب ه ناچاری رویکرد‌ه ئه‌و رێگه پڕ له تاس‌ه و چاڵ و وێرانه نزیکه‌ی یه‌ک کاتژمێر رێگه ب ه ناچاری خه‌ڵک گرتییه‌به‌ر ،ئای‌ه ئهمه رێگ ه چاککردن‌ه یان خه‌راپکردن؟! ئهمه چ ناهه‌قی و ناڕه‌واییه‌ک‌ه به‌رامبه‌ر خه‌ڵک ئه‌نجامی ئه‌ده‌ن و به‌رده‌وامیش دوباره‌ی دهکهنهوه ،چاککردنی رێگه‌یه‌ک که دوو ساید بێت چون ده‌بێت ل ه هه‌ردوو الوه کاری تێدابکرێت ،کارکردنێکیش که ئه‌ڵێی له‌سه‌ر پشتی کیسه‌ڵ ئه‌ڕوات ،ل ه هه‌موویشی کاره‌سات تر له کارێکی ئهوهنده مه‌ترسیدار و گرنگدا که ژیانی هه‌زارن که‌س دهخاته مه‌ترسییه‌و‌ه ته‌نانه‌ت گرنگی به هێمای هاتۆچۆش نادرێت ،له‌کاتێکدا پێویسته جگ ه له هێماکانی هاتوچۆ پۆلیسی هاتوچۆش له‌و شوێنانه‌دا ئاماده‌بێت که کاری تێدا ده‌کرێت، ئه‌گه‌ر ژیانی خه‌ڵکیش به‌التانه‌و‌ه به‌های نییه، کهواته تکایه لێی گه‌ڕێن و چاکی مه‌که‌ن با خه‌راپتر نه‌بێت!
لێبنرای‌ه ش��ارى برایه‌تى له‌برى که‌رکوک ،بکه‌ین له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن ،ب�ه‌اڵم له‌گه‌ڵ چونکه ئه‌و قبوڵکردنه‌ى له سلێمانیدا به‌دى شه‌قامدا نه‌خێر ،چونکه سه‌رکرده‌کانیان ده‌کرێت له‌نێوان هه‌موو ئایدیاکاندا شتێکى دیار نین .بێ ئاگا له‌وه‌ى که سه‌راى ئازادى سلێمانى (ئه‌نجومه‌ن کاتى سه‌راى ئازادى) ناوازه‌ی‌ه له کوردستانى ئازیزدا. دوور له بیرى ته‌سکى حزبایه‌تى و به‌رژه‌وه‌ندى ههیه که ده‌نگ و ره‌نگى شه‌قام ده‌گه‌یه‌نێت که‌سییه‌تى تایبه‌ت به‌ڕێزان بۆ ب���ره‌ودان ب ه به‌ده‌سه‌اڵت و دکتۆر به‌رهه‌م که نامه‌که‌ى سه‌یرکردنى دیمانه‌که‌ى ئاماژه به‌قسه‌یه‌کى نارد بۆ ئه‌نجومه‌نى کاتى سه‌راى ئازادى بوو به‌ڕێز سه‌الحه‌دین ده‌ک��ات که ئه‌میندارى نه‌ک ئۆپۆزسیۆن .واباشتر‌ه به‌ڕێزیان ئه‌وه‌ى گشتى یه‌کگرتوو‌ه گوایه قسه‌یه‌کى زۆر وه‌بیر بێنمه‌و‌ه که الوى ته‌مه‌ن ( )26ساڵى باشى کردووه له دانیشتنى الیهنه سیاسیه‌کان ،تونسى (أبوعزیز)ى عه‌ره‌بانچى مه‌شخه‌ڵى به‌اڵم به‌ڕێزان بێ ئاگا له‌وه‌ى که ئه‌م پیاو‌ه شۆڕشى له تونس به جه‌سته‌ى خۆى هه‌ڵکرد سیاسه‌تمه‌دار‌ه واته مامۆستا سه‌الحه‌دین ل ه نه‌ک ئه‌ندامانى سه‌رکردایه‌تى حزبه‌کان. کاتێک که راپه‌ڕین‌ه مه‌زنه‌که‌ى ساڵى ساڵى ( )1996و له کاتى کاره‌ساتى ()31ى ئاب له په‌رله‌مانى کوردستان له وته‌یه‌کیدا ل ه ( )1991دڕن��ى به تاریکى دیکتاتۆریدا هۆڵى په‌رله‌مان وتی (ده‌بێت ئه‌و کورسیانه‌ى به‌ڕێزیان له‌کوێ ب��وون ئ �هوه ج�هم��اوه‌ر‌ه ک ه په‌رله‌مان که ئه‌مڕۆ به‌تاڵ ده‌بێت به خاوه‌ن گۆڕانکارى و شۆڕش و چاکسازى دهکات. شه‌ریعه‌کانى خۆیان که گه‌ل ده‌نگى پێداون به‌ڕێزیان زۆر به‌سه‌لیق‌ه و حه‌کیمان‌ه باس ل ه پڕ بکرێنه‌وه ،ئه‌گه‌رنا کوردستان ئارامى ناڕوونى و نا شه‌فافى حزب‌ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان به‌خۆیه‌و‌ه نابینێت) .به‌ڕێزم ئهمه وته‌ى ئه‌و ده‌ک��ات گوایه کاتێک بێن‌ه سه‌ر کورسى به‌ڕێزه‌ی‌ه پێش ( )15ساڵ له‌مه‌وپێش بۆی ه ده‌سه‌اڵت زۆر خراپ هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن و ئێستا بوێران‌ه ده‌توانێت ئاماژه به‌ڕاستیه‌کان ئازادییه‌کان کۆت ده‌که‌ن .بێ ئاگا له‌وه‌ى ک ه بکات ،نه‌ک وهک به‌ڕێزتان که هاتنتان بۆ حزبه‌که‌ى به‌ڕێزیان له‌به‌ر هه‌ڵبژاردن له ده‌ڤه‌رى سلێمانى دواى ( )17شوبات ده‌ستبڕین بوو ،بادینان باره‌گاى -یه‌کگرتوویان -سوتاند و ئێستاش ئاماژه به‌کردارى سیاسى که‌سانى تر ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تیان شه‌هید کرد و چه‌ندین ده‌که‌یت و وا خۆتان پێشان ده‌ده‌ن که سنگتان ده‌ستدرێژى تریش که به‌ها مرۆییه‌کان زۆر زۆر فراوان‌ه بۆ رهخنه گرتن .له ئاماژه‌کردنیدا دوورن لێوه‌ى ،ده‌بێت ئهوه بزانین که خۆپیشاندان ب��ۆ ج��ی��اک��ردن�ه‌وه‌ى ش�ه‌ق��ام ل�ه ئۆپۆزسیۆن بۆ ئازادى مرۆڤهکانه له دیلى و کۆیالیه‌تى و به‌ڕێزیان ده‌ڵێت ئێمه ده‌توانینن قسه و دانوستان چاوسورکردنهوه و ترساندن که ئهمانه ئامێرى
م��ان�ه‌وه‌ى ده‌س�ه‌اڵت��ن له کورسیدا .ب �ه‌اڵم ب ه هۆشیار بوونه‌وه‌ى خهڵکه ئه‌م ئامێر و ئامرازان ه بۆ هه‌تا هه‌تای‌ه (وه‌ال) ده‌نێرن و گه‌ل به ئازادى بیرده‌کاته‌و‌ه و به ئازادى بڕیار دهدات به‌ڕێزم. ب�ه‌ڕێ��زی��ان وا قسه ده‌ک���ات ک�ه هه‌رێمى کوردستان سیسته‌مى حکومڕانى تیایدا زۆر دیموکراسیه و هیچ گرفتێکیان نی ه له سیسته‌مى به‌ڕێوه‌بردندا له‌کاتێکدا ک ه له سلێمانیه‌و‌ه بته‌وێت س �ه‌ردان��ى هه‌ولێرى پایته‌خت بکه‌یت ده‌ڵێیت له که‌رتى غه‌زه‌و‌ه ب���ه‌ره‌و ته‌لئه‌بیب ده‌ڕۆی���ت ،چونکه تادێت ه سه‌رشێوازى پشکنینه‌که‌ش دیموکراسى نی ه و دووره له هه‌موو عورفێک ،ئه‌گه‌ر باوه‌ڕ ناکات به‌ڕێزیان با شێوازى جل و به‌رگى خۆى بگۆڕێت و سه‌ردانێکى بازگه‌ى هه‌ولێر بکات. به‌ڕێزم خۆپێشاندانى جه‌ماوه‌رى له دژى گه‌نده‌ڵیی‌ه و ب��ۆ هێنانه‌دى چاکسازییه، بۆیه وا باشتره وردتر له روداوه‌کان بڕوانین و به‌رپرسیاران‌ه مامه‌ڵ‌ه بکه‌ین ئێوه‌ى به‌رپرسیش با راوێژکارتان هه‌بێت له بوارى کێشه و گرفتى هه‌رێم و هاواڵتیاندا نه‌ک راوێژکارتان هه‌بێت له بوارى کڕینى دۆنم و بازرگانیدا .وهک به‌ڕێزیان وتى (الکمال لله) به‌اڵم ماده‌م به‌ڕێزیان وشه‌ى ئۆپۆزسیۆن به‌کاردێنن با له‌برى وشه‌ى (دیموکراتى) وشه‌ى دیموکراسى به‌کاربێنێت، چونکه له زمانه‌وانیدا (معارضه) به‌رامبه‌ر (دیموقراطیه) و (ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ون به‌رامبه‌ر دیموکراسیه).
سالم ساڵح
ئ�ه‌گ�هر ئێمه بگه‌ڕێینه‌وه ب��ۆ مێژوو الپه‌ڕه‌کانى مێژوو هه‌ڵبده‌ینه‌وه و سه‌یرى ئ �ه‌و راپ �ه‌ڕی��ن و ش��ۆڕش��ان�ه بکه‌ین ک ه خه‌ڵکى دژى ده‌سه‌اڵتدار و فه‌رمانڕه‌واى واڵت��ه‌ک��ان��ی��ان ک���ردوی���ان���ه چ���اوم���ان ب ه ش��ۆڕش��ى ف �ه‌ڕه‌ن��س��ى ده‌ک���ه‌وێ���ت ک �ه ل ه ساڵى ()1789ز.دا روویدا ،ئه‌م شۆڕشه مه‌زنه که کاریگه‌رى نه‌ک هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وروپا ،به‌ڵکو کاریکه‌رى له‌سه‌ر ته‌واوى جیهانیش هه‌بوو جا لێره‌دا من نامه‌وێت به درێژى باسى شۆڕشى فه‌ڕه‌نسى بکه‌م،
به‌ڵکو ده‌مه‌وێت لێى ورد بینه‌وه و چه‌ند ش��ۆڕش س �هرى گ��رت ب�ه سه‌رکردایه‌تى وانه‌یه‌کى لێوه‌ربگرین ،ئه‌گه‌ر ئێمه ب ه (رۆبێروهاراو دانتۆن و میرابۆ ...هتد) وردى سه‌یرى هۆکاره‌کانى سه‌رهه‌ڵدانى داواکارى خه‌ڵک زیاتربوو .داواى روخانى ئه‌و شۆڕشه بکه‌ین ده‌بینین ئه‌م شۆڕش ه سیسته‌مى پاشایه‌تى و له ناوبردنى لویسیان ل�ه ئه‌نجامى زوڵ��م و زۆر و برسێتى و ده‌ک��رد ،ئ�هوه بوو له‌پاش چه‌ند ساڵێک هه‌ژارى و بێکارى هاواڵتیانى فه‌ڕه‌نسى ک���ار گ�ه‌ی��ش��ت�ه ئ����ه‌وه‌ى ک �ه سیسته‌مى هه‌روه‌ها جیاوازى چینایه‌تى ب��وو ،به‌اڵم پاشایه‌تى روخێنرا و لویسى ش��ان��زده و ه��ۆک��ارى س �ه‌ره‌ک��ى برسێتى ب���وو ،بۆی ه خێزانه‌که‌ى راپێچى ب �ه‌رده‌م (مه‌قسه‌له) ک��ران و ملیان له الش�ه‌ی��ان جیاکرایه‌و‌ه ده‌ستیان به شۆڕش و راپه‌ڕین کرد. مه‌به‌ستى من لێره ئهوهیه ئایا خه‌ڵکى له الی�ه‌ن ئه‌و خه‌ڵکه‌ى که له سه‌ره‌تادا له سه‌ره‌تاى شۆڕشدا داواى چیان ده‌کرد ،داواى چاکسازى و بژێوى ژیانیان ده‌کرد، ئه‌گه‌ر ئێمه سه‌یر بکه‌ین خه‌ڵکى داواى بۆیه ده‌ڵێم دور نیه له کوردستانیش ئه‌م چاکسازى و چاککردنى بژێوى ژیان و خۆپێشاندانه که له ()2/17وه‌وه ده‌ستیان ره‌خساندنى هه‌لى کاریان ده‌ک��رد ،نه‌ک پێکردوه ،داواى چاکسازى و نه‌هێشتنى روخاندنى سیسته‌مى پاشایه‌تى و البردن گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ى و دوورخ��س��ت��ن �ه‌وه‌ى ح���زب ل ه و دوورخ��س��ت��ن��ه‌وه‌ى ل��وی��س��ى ش��ان��زه‌ی �هم ،ح��ک��وم�ه‌ت ده‌ک����ه‌ن ،ئ �ه‌گ �هر حکومه‌تى ب���ه‌اڵم ئ��ای��ا ل �ه دوات�����ردا خ�ه‌ڵ��ک��ى به‌م ه هه‌رێم به‌ده‌م داواکارییه‌کانیانه‌وه نه‌چێت وازى هێنا بێگومان نه‌خێر له‌پاش ئه‌وه‌ى و ب���ه ع���هم���ه‌ل���ى چ���اک���س���ازى ئ �ه‌ن��ج��ام گه‌رده‌لولى ناڕه‌زایى خه‌ڵک ف��راوان بوو ن �ه‌دات و گه‌نده‌ڵى نه‌هێڵێ دورن��ی�ه ئه‌م
خۆپێشاندانانه فراوانتر نه‌بن و ناوچه‌کانى تریش نه‌گرێته‌وه و داواکاریه‌کانیشیان فراوانتر نه‌بن و داواى رووخانى حکومه‌ت و دادگایى کردنى گه‌نده‌ڵکارانیش بکه‌ن. حکومه‌تى هه‌رێمیش ناچارى ئه‌و کار‌ه بکه‌ن ،له‌به‌ر ئهوه که گه‌رده‌لولى ناڕه‌زاى خ�ه‌ڵ��ک ه�ه‌ڵ��ى ک��رد هیچ ده‌س����ه‌اڵت و حکومه‌ت و زلهێزێک ناتوانێت خۆى رابگرێت له‌به‌رده‌میدا. له کۆتایدا ه��ی��وادارم که حوکمه‌تى هه‌رێمى کورستان هه‌رچى زووت��ره به‌ده‌م داواکاریه‌کانى خۆپێشانده‌رانه‌وه بچن ک ه داواک��ارى ته‌واوى خه‌ڵکى کوردستانن و به عه‌مه‌لى چاکسازى بکات و گه‌نده‌ڵى نه‌هێڵێت و ته‌واوى داواکارییه‌کانى خه‌ڵکى جێبه‌جێ بکات ،نه‌وه‌ک داواکارییه‌کانى خه‌ڵکى سه‌ربکێشن بۆ رووخانى حکومه‌ت و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌رله‌مان.
کێشه‌ى خه‌ڵک‌و گه‌نجان ب ه پرۆژه‌ى جۆراجۆر‌و باڵه‌خانه‌ى به‌رز چاره‌سه‌ر ناکرێت
فاخیر بڵباس
رۆژان�����ه ره‌ن���گ���ه م��ل��ی��ۆن �هه��ا دۆالر، له‌چه‌ندین پ���رۆژهى ج��ۆراوج��ۆردا خ�ه‌رج بکرێت ،ل�هه�هم��ان کاتیشدا ملیۆنه‌ها دۆالریش بچێته گیرفانى گه‌نده‌ڵکارانه‌وه، به‌بێ ئه‌وه‌ى که‌س حیسابێکى بۆبکات. تۆ بڵێى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و به‌رپرسان بیریان لهوه نه‌کردبێته‌وه ،یان بیر ل �ه‌وه‌ن��اک �ه‌ن �هوه ،ئاخۆ ئ �ه‌و ک��اران�هى ک �ه ئ �هم��ان پ��ێ��ى ه�ه‌ڵ��ده‌س��ت��ن و ب��ڕی��ارى ل �ه‌س �هر ده‌ده‌ن ،تاچه‌ند س���وود به‌ژیانى کۆمه‌ڵگاکه‌مان ده‌گه‌یه‌نێ و له‌قه‌یرانى کێشه‌ى ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا ڕزگ���اری���ان ب����ووه؟ .گ��وم��ان ل�ه‌وه‌دان��ی��ی� ه زۆرباش ده‌انن بوونى پرۆژه‌کان ،ئه‌وانه‌ى به‌ده‌ست تێوه‌ردان و له‌بازنه‌ى به‌رژه‌وه‌ندیی ه تایبه‌تمه‌ندییه‌تى خ��ۆی��ان�هوه س�ه‌رچ��اوه‌ى گرتووه‌‌و ته‌نها سوود به گیرفانى خۆیان ده‌گ �ه‌ی �ه‌ن �ێ ،ن �ه‌ک گه‌نج به‌تایبه‌تى و خه‌ڵکى کوردستان به‌گشتى. گ�ه‌ن��ج چ��ى ل �ه ش �ه‌ق��ام و باڵه‌خانه و شوقه‌ى مۆدێرن‌و بازارگاى چه‌ندین نهۆم بکات؟ ،سه‌ره‌ڕاى بوونى هه‌زاران کێشه‌ى تایبه‌تى ،ک�ه حکومه‌ت و یاسا لێوه‌ى به‌رپرسن و له‌سه‌ریانه یارمه‌تیان ب��ده‌ن‌و چاره‌سه‌رى کێشه‌کانیان بکه‌ن‌و ئاوڕێکى جدییان ل��ێ ب��درێ��ت �هوه ،ب��ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه
ح�ه‌وت پشت فه‌رامۆش ک��راون .خه‌ڵک چ��ى ل �ه پ���ارک و ش���ارى ی���ارى بکات، که وا به‌ده‌ست بێکاریو ده‌ردى نه‌بوونى‌و ه���ه‌ژاری���ی���هوه ده‌ن��اڵ��ێ��ن��ێ��ت؟ ،گ �ه‌ن��ج چى له‌وشتانه‌ى ،که باس‌وخواسى نوێبوونه‌و‌ه ده‌ک �ه‌ن بکات ،خه‌ڵک‌و ئه‌مان برسین‌و خ���واردن و ج �ل‌وب �ه‌رگ و پ��اره و خانوو جێ و رێیان پێویسته ،نه‌ک بانگه‌شه‌ى باڵه‌خانه‌ى به‌رزترین نهۆم و شتى مۆدێرن و ری��س��ت��وڕان��ت و میوانخانه و شوێنى رابواردن!. ئ��ای��ا ب��ۆ ب��ی��ر ل��ه ژی��ان��ى گه‌نجێک ن��اک �ه‌ن �هوه ،ک �ه رۆژ ت��ا ئ��ێ��واره ده‌پ��ان��زه هه‌زارێکى ده‌ست ده‌که‌وێ یان نا ،ئه‌ویش مه‌گه‌ر ته‌نها به‌شى ژه‌مێکى رۆژان �هى م��اڵ�ه‌وه‌ی��ان بکات؟ زۆرج��اری��ش بۆچه‌ند ڕۆژێ��ک ک��ارى ده‌س��ت ناکه‌وێ .گه‌نج پێویستی به ژیان ههیه و ده‌یه‌وێ بژی، بۆ یارمه‌تی ناده‌ن‌و وه‌کو پێویست ئاوڕى لێ ن��اده‌ن �هوه؟ ئ�ه‌و چى له ش��ارى وه‌کو دوبه‌ى بکات؟ چى له شیڕاتۆن‌و شوێنى ب���ه‌زم‌وڕه‌زم‌و مه‌یخانه و که‌باریا بکات؟ چى له هه‌واڵى سه‌دباره کراو و پیتڕۆل و میترۆڵ بکات ،که بۆ چه‌ندین جار بانگه‌شه‌ى بۆ ده‌کرێت ،که گوایه پیتڕۆڵ له کوردستانهوه ب �ه‌ره‌و دهرهوه ده‌ڕوات؟ به‌من چى؟ ب��ڕوات گ �ه‌رن �ه‌ڕوات؟ له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى هیچ س��وودێ��ک به‌گیرفانى من ناگه‌یه‌نێت و حاڵى منى پێ ناگۆڕێت و هه‌ر گه‌نجه حاڵ په‌رێشانه‌که‌ى جارانم؟! ه��ه‌رچ��ى ئ��هم��ان دهی���ک���ه‌ن ت �ه‌ن��ه��ا س��ود به‌گیرفانى خۆیان ده‌گه‌یه‌نێ ،نه‌ک من و خه‌ڵکى؟.
ب���ه‌ڵ���ێ ه����هر ئ���هم���هش���ه ب���ۆت���ه ه��ۆى س��هره��ه‌ڵ��دان��ى ی��اخ��ى ب���وون���ى گ �ه‌ن��ج‌و هه‌اڵتیانیان به‌ره‌و تاراوگه و نه‌فره‌ت له‌و ێ ده‌س �ه‌اڵت �ه و ی��اس��اى ئ �ه‌و حکومهته ب خه‌مه و پڕ له ههڵهیه بکه‌ن .گومانیش له‌وه‌دانییه ،یاساى ئه‌و حکومهته نه‌زۆکه، هه‌مان شێوه و ته‌قالیدى دڕندانه‌ى رژێمى سه‌دامى دیکتاتۆرى گۆڕبه‌گۆڕه و چى له بیر و ب��ۆچ��وون و ک��ردار و ره‌فتارى ئارتیستانه‌ى ئه‌و که‌متر نییه! ،ئێمه‌یش به‌هه‌مان جۆر ،بوینه‌ته رژێمێکى مرۆڤ ک���وژ و ب �ێ ب��ای�ه‌خ��ان�ه ب �ه ب �ێ س��ن��وور، ک �ه‌وت��وی��ن �ه‌ت �ه چ���ه‌وس���ان���دن���ه‌وه‌ى گیانى خه‌ڵک تا ئه‌وپه‌ڕى بێزاربوون .ئه‌مه‌ش ب ه ماناى بڕۆن و ئه‌م واڵته جێ بهێڵن ،با ئێمه‌ى تێدابژین و رۆڵى خۆمان له بردنى س �ه‌روه‌ت و سامانى ،ئه‌و واڵت�ه و ماڵى خه‌ڵکى ببینین و لێى تێربخۆین .حه‌تمه‌ن گه‌ر هه‌مان یاسا و ده‌ستوورمان په‌یڕه‌و و ه �هم��ان ب��ی��روب��ۆچ��وون��ى فاشیستیمان ق��ب��وڵ ن �ه‌ک��ردب �ێ ،ئ���ه‌وا ده‌ب��ن �ه دۆس��ت��ى گ�ه‌ن��ج�ه‌ک��ان��م��ان ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ى و خه‌ڵک به‌گشتى و ئ��اوڕ له هه‌موو ئه‌وانه‌ى ل ه پێناوى ئ�هم خ��اک�ه‌دا ،خه‌باتیان ک��ردووه و ئ��ێ��وهی��ان گ�ه‌ی��ان��دۆت�ه س �هر ک��ورس��ى و بوونه‌ته ئه‌و مرۆڤه‌ى ،که‌وا لینگ له‌سه‌ر لینگ لێى دانیشتوون و شاى به‌سه‌پانى خ��ۆت��ان ن��ازان��ن ،ه���ه‌روا ده‌ب��ن�ه که‌سێکى دڵ��س��ۆز و وه‌ف�����ادار ،ب��ۆ ئ �ه‌وک �ه‌س��ان �هى ل�ه س�ه‌رده‌م��ێ��ک��دا ،ب�ه م��اڵ و منداڵه‌و‌ه یارمه‌تى ئێوه‌یان دهدا و به‌نان و ئاوى ماڵى ئ �ه‌وان گ �ه‌وره‌ب��وون ،که‌چى ئێستا نه‌ک هه‌ر پاداشتتان دان �هوه ،بگره هه‌ر
ناشیانناسن و سه‌اڵویشیان لێ ناکه‌ن. جگه له‌و که‌س و کارانه‌ى که‌وا خاوه‌ن شه‌هیده و به‌خاو و خێزانه‌وه ،له‌پێناوى ئه‌م خاکه‌دا خۆیان کرده قوربانى و گیانیان به‌خشى ،ئێستاش وهک میللهته ده‌ربه‌ده‌ر ئاواره و رووت و په‌تییه چه‌وسانه‌وه‌کانى ک��ی��ش��وه‌ڕى ئه‌فه‌ریقا و کینیا و پیرۆ ده‌ژین و که‌سێک نییه هه‌ڵوێسته‌یه‌کیان له‌ته‌ک دا بکات‌و خه‌مێکى حاڵه شپڕێو و ژیانه پڕ له که‌سه‌ره‌که‌یان بخوات. ئ �ه‌وه‌ى ده‌یبینى هه‌ر خه‌ریکى گیرفانى خ��ۆی �ه‌ت��ی��و ه�هم��ی��ش�ه ل �ه‌خ �هم��ى کڕینى زه‌وى‌و دروستکردنى شوقه و باڵه‌خانه و ئۆتۆمبێلى مۆدێرن و گه‌شت و سه‌یران و چوونه واڵتان و گه‌ڕان به‌دواى تێربوونى ئاره‌زووه‌کانى خۆیانن!!. خه‌ڵک‌و گه‌نجى نه‌خۆش‌و بێ شوێن و برسى و روت و ره‌جاڵى داماوى سه‌دان کێشه و ناخۆشى ،چ واتایه‌کى ههیه و چ سودێک به‌وان ده‌به‌خشن؟ ،ئه‌وان خۆیان هه‌وڵیانداوه‌‌و گهیشتوونهته ئه‌م پایه نه‌ک به‌بوونى خوێنى هه‌زاران رۆڵه‌ى شه‌هیدى ئه‌م واڵته .هه‌زار ئه‌فسوس ناپاکیان ل ه میلله‌ت کرد و وه‌فا و رێز و دڵسۆزییان خسته ژێر پاو سه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌یش ئێمه ب ه کۆنه به‌عسى و خۆیان به خه‌باتکار و پێشمه‌رگه‌ى شاخ ناوده‌به‌ن! .به‌اڵم خواو خه‌ڵک و مێژوو شاهێدحاڵ و به هه‌موو راستییه‌کان ده‌زان��ن و له دواڕۆژا هه‌ر ێ میلله‌ت و خه‌ڵکى بێ تاوان سه‌رده‌که‌و و ئێوه‌ى تاوانباریش به‌هه‌قى خۆتان ده‌گه‌ن و ده‌چنه زبڵدانى مێژووه‌وه.
بیروڕا
تاوانى ئه‌نفال له‌ڕووى یاساى نێوده‌وڵه‌تییه‌وه
سامى ساتى*
په‌یماننامه‌ى به‌ربه‌ندکردنى جینۆساید و سزا خستنه‌سه‌ر تاوانکاران له ()1948/12/9 له الی �ه‌ن رێکخراوى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوکانه‌و‌ه باڵوکرایه‌وه. پێکهاتو‌ه له پێشه‌کییه‌ک و ( )19به‌ند و پاشه‌کییه‌ک ئه‌م په‌یماننامه‌ی‌ه رێکه‌وتنێک ه له نێوان ده‌وڵه‌تان و ده‌بێت پێوه‌ى پابه‌ند بن، چونکه ئ �هم په‌یماننامه‌ی‌ه بنه‌ماى ئیمبر‌ه تیفن و په‌یماننامه‌ک‌ه دهبێته س�ه‌رچ��اوه بۆ یاساى نێوده‌وڵه‌تى و نابێت هیج ده‌وڵه‌تێک سه‌رپێچى بکات ئه‌گه‌ر ئه‌ندامیش نه‌بێت ل ه رێکه‌وتننامه‌که‌دا. بابه‌تى په‌یماننامه‌ک‌ه قه‌ده‌غه‌کردنى تاوانى
فه‌وتاندن و تێکدانى و ئ��ازاردان��ى م��ادى و مه‌عنه‌وى هه‌رکومه‌ڵ‌ه مرۆڤێکى دیاریکراو‌ه له دونیادا؛ واته تاوان له دژى هه‌ر کومه‌ڵه مرۆڤێک تاوان‌ه له دژى مرۆڤایه‌تى .بێگومان تاوتوێکردنى تاوانى ئه‌نفال به یاساى نێوده‌وله‌تى پێویستمان به‌شیکردنه‌وه‌ى چه‌ند ده‌قێکى یاساى نێوده‌وڵه‌تى ههیه؛ که باس له جینۆساید ده‌که‌ن.. وهک له به‌ندى یه‌که‌مى په‌یماننامه‌که‌دا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و کاران‌ه دهکاتهوه که ده‌بن ه هۆى فه‌وتاندنى م��رۆڤ چ له کاتى شه‌ڕ و چ له‌کاتى ئاشتیدا .به گوێره‌ى یاساى نێوده‌وڵه‌تى تاوانن .وهک له به‌ندى یه‌که‌مدا هاتووه تاوانى جینۆساید ته‌نها له‌کاتى شه‌ڕدا ئه‌نجام نادرێت ،به‌ڵکو له کاتى ئاشتیش ئه‌نجام ده‌درێت ،کهواته میتۆدى ئه‌نجامدانى تاوانه‌ک ه هه‌م‌ه الیانه‌ی‌ه و ته‌نها کوشتنى راسته‌وخۆ ناگرێته‌وه .واته تاوانى ئه‌نفالیش به‌گوێره‌ى ئه‌م بهنده تاوانیکى جینوسایده ،چونکه رژێمى به‌عس به به‌رنامه‌یه‌کى دی��ارى کراو هه‌ستا به‌قه‌ده‌غه‌کردنى هاتوچۆ ،ئیعدام ،توقاندن و راگواستن و ته‌عریب کردن .ئه‌م تاوان‌ه چ له
حزبى شیوعى... ناوێکى گه‌ور ه و ماڵێکى وێران!!
عوسمان هورمزیار
له ژم��اره ()928ى رۆژن��ام �هى رێگاى کوردستان که هه‌فته‌نامه‌یکى سیاسیی ه و حزبى شیوعى کوردستان دهرى دهکات ل �ه الپ����ه‌ڕه‌ى ی�ه‌ک�هم��دا و ب �ه مانشێتێکى گهوره نوسیویه‌تى له سه‌ر داواى ئه‌مریکا خۆى ،لێپسراوى که‌رکوکى حزبى شیوعى س�ه‌ردان��ى قونسولیه‌ى ئه‌مریکاى ک��ردووه، پێش هه‌موو شتێ ده‌بى حزبى شیوعى ئهوه به سه‌رکه‌وتنێکى زۆر گ �ه‌ور‌ه دابنێ ک ه له‌گه‌ڵ ئه‌مریکییه‌کان دانیشتنی بووه ئه‌وا به خه‌تێکى گهوره و له الپ�ه‌ڕه‌ى یه‌که‌مى رۆژنامه‌که‌یان دایبه‌زێنن ئه‌و ئه‌مریکایه‌ى ک �ه زی��ات��ر ل �ه نیو س���ه‌د‌ه ل �ه فه‌رهه‌نگى شیوعیه‌کان پێناسه‌ى ئیستعمار و داگیرکه‌ر و خوێن رێ��ژ و خوێن خ���ۆرى گ���ه‌الن بوو بۆیه وهک عه‌ره‌ب ده‌ڵێت (سبحان ما غیر االح��وال) ،لهوه سه‌یرتر له هه‌مان رۆژنام ه به دوور و نزیک و به‌که‌م و زۆر باسى خۆپیشاندانه‌کانى کوردستانى ن�ه‌ک��ردوه و خ��ۆى له ق �ه‌ره‌ى ئ�هم بابهته هه‌ستیار‌ه و گرنگه‌ى شه‌قامى کوردى نهداوه له‌کاتێکدا یه‌کێک له دروشمه‌کانى ئه‌م حزب‌ه گه‌لێکى به‌ختیاره ،ب��ه‌اڵم شیوعیه‌کان بێده‌نگیان هه‌ڵبژاردو‌ه له جیاتى به‌ختیار کردنى گه‌ل، به بێده‌نگیان ده‌سه‌اڵتیان هه‌ڵبژارد به‌ختیارى که‌ن له‌وه‌ش سه‌یرتر ئه‌ندامانى حزبى دایک حزبى شیوعى عێراق له به‌غدا له الیه‌ن حکومه‌ته‌که‌ى مالیکى به‌و‌ه تاوانبارن ک ه ده‌ستیان ههبوه له‌و خۆپیشاندانانه‌ى له ماوه‌ى رابردوو له به‌غدا کران و په‌نجه‌ى تۆمه‌تیان ئاراست‌ه ده‌کرێ که ده‌ستى بااڵیان ههبووه
››
حزب ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانیش حزبى شیوعیان به کارده‌هێنا بۆ ماکیاژکردنى دهم و چاوى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى خۆیان له جواڵندنى شه‌قام ،ئه‌مه‌ش سه‌یرێکى تره، له به‌غدا ده‌یانه‌وێت گه‌ل به‌ختیار که‌ن و ل ه کوردستانیش ده‌سه‌اڵت. حزبى شیوعى ل�هم چه‌ند ساڵه‌ى دوای��ى توشى قه‌یرانێکى گهوره بوو پاش ئه‌وه‌ى ل ه دوو هه‌ڵبژاردنى پێشوو که ئه‌و ده‌نگانه‌ى به ده‌ست هاتو‌ه پێوه‌رى ره‌ئیسی‌ه و سه‌نگى
مه‌حه‌ک‌ه بۆ ده‌رکه‌وتنى هێز و قورسایی هه‌ر حزب و رێکخراوێکى سیاسى نه‌یتوانى ده‌نگێکى به‌رچاو بێنى که له‌گه‌ڵ مێژوو و خه‌باتى ئ �هم ح��زب�ه بگونجێ ئیتر ئه‌م بارودۆخ‌ه ناله‌باره‌ى که توشى هات حزبى خسته به‌رده‌م شه‌پۆڵیکى گه‌وره‌ی ناڕه‌زایی ل�ه الی���ه‌ن ک���ادر و ئ �ه‌ن��دام و الیه‌نگرانى. جۆره‌ها لێکدانه‌وه‌ى بۆ کرا ،به‌اڵم نه‌توانرا عیالجێکى ته‌واوى بۆ بدۆزرێته‌و‌ه و خه‌زانى هه‌ڵوه‌رینى ئه‌ندامانى ح��زب له الی �ه‌ک و دوورکه‌وتنه‌وه‌ى جه‌ماوه‌ره‌که‌ى له الیه‌کى تر حزبى به‌ره‌و ئاینده‌یه‌کى خراپ برد .ل ه چله‌کانى سه‌ده‌ى راب��ردوو کاتێک له سه‌ر ده‌ستى کۆمه‌ڵێک که‌سایه‌تى تێکۆشه‌ر و رۆشنبیر حزبى شیوعى دامه‌زرا و هات‌ه سه‌ر گۆڕپانى سیاسى عێراق و ئه‌و کات له ماوه‌یه‌کى که‌مدا ره‌گى هاویشت بۆ زۆربه‌ى ناوچه‌کانى عێراق تا واى لێهات ب��وو به یه‌کێک له هێزه سه‌ره‌کى و کاریگه‌ره‌کانى گۆره‌پانى سیاسى ع��ێ��راق .ئیتر ب���ه‌رده‌وام ئ�هم حزب‌ه له هه‌ڵکشان و داکشان ب��ووه و زۆرج��ار توشى شکستى گهوره بووه ،به‌اڵم به ماوه‌یه‌کى که‌م دیسان هه‌ڵساوه‌ته‌و‌ه و ب ه هێز و به قوڕسایی گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه گۆڕه‌پانه‌ک ه هه‌م له رووى هێزى چه‌کدار و هه‌م له رووى رێکخستنى ت��ون��دو ت��ۆڵ و ه �هم ل�ه رووى جه‌ماوه‌ری که به‌رده‌وام به‌رفره‌وان و خۆڕاگر بووه. ئیتر ت��ا راپ �ه‌ڕی��ن��ى س��اڵ��ى ( )1991و گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى ب��اره‌گ��اک��ان��ى ح��زب��ى شیوعى ه��اوش��ێ��وهى هێزه‌کانى ت��ر ئیتر ل �هم مێژوو وه‌رزى هه‌ڵوه‌رینى شیوعیه‌کان ده‌ستى پێکرد و ده‌ست‌ه ده‌ست‌ه و پ��ۆل پ��ۆل ری��زى حزبیان جێهێشت و رویان له پارتى و یه‌کێتى کرد و ئهمه بێجگ‌ه له کۆمه‌ڵێکى زۆر له کادیر‌ه پێشکه‌وتو و ناسراوه‌کانى جیابونه‌و‌ه و حزبێکى سه‌ربه‌خۆیان دامه‌زراند ئیتر هێواش هێواش به‌ره‌و بچوک بونه‌و‌ه و کاڵبونه‌و‌ه چوو ،رۆژ به رۆژی��ش ئه‌م کزی‌ه روو له زیادبون بوو به تایبه‌تى پاش ئه‌وه‌ى سه‌رکردایه‌تى حزبى شیوعى به فیعلى ته‌سلیمى پارتى و یه‌کێتى بوو له پێناو ئیمتیازات و پۆست و پله و پایه‌ى جۆراوجۆر و وه‌رگرتنى بودجه‌یه‌کى زه‌به‌اڵحى مانگانه هاوڕێیانى فه‌هد و حه‌یده‌رى هه‌موو بیر و باوه‌ڕێکى شیوعیانه‌یان وه‌ال نا بوون به عه‌بدى موتیعى حزب‌ه ب��ۆرژواک��ان و ل ه په‌یڕه‌و و پرۆگرامى ناوخۆى حزب الیاندا و ئه‌مه‌ش پێشمه‌رگ‌ه دێرینه‌کان و بنه‌ماڵه‌ى شه‌هیدان و ئه‌ندام و الیه‌نگرانى نیگه‌ران کرد و تا واى لیهات زۆرب �ه‌ی��ان له ح��زب دوور که‌وتنه‌و‌ه و حزب وهک دائیره‌یه‌کى حکومى لێهات مه‌سئوله‌کان به‌یانیان دههاتنه ده‌وام و تا نیوه‌ڕۆ و سه‌ره‌مانگانیش موچه‌یه‌کى باشیان وه‌رده‌گرت. حزب‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانیش حزبى شیوعیان ب �ه ک��ارده‌ه��ێ��ن��ا ب��ۆ م��اک��ی��اژک��ردن��ى دهم و چاوى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى خۆیان و جوانکردنى، به‌ڵێ حزبى شیوعى ناوێکى گ �ه‌وره‌ی �ه و ماڵێکى گ �ه‌وره‌ش��ى ه�ه‌ب��ووه و مێژووێکى شه‌ره‌فمه‌ندانه‌ى ههبووه له راب���ردوو ،به‌اڵم ئێستا نه رێکخستن نه جه‌ماوه‌رى جارانى ماوه له هه‌موو شتێک رووى له کزى کردوه گه‌ر یه‌کجار سه‌ردانى باره‌گاکانى بکه‌ى ده‌زانى ئه‌م ماڵه گهوره چه‌ند په‌ڕپوت بووه و چه‌ند وێرانه.
کاتى شه‌ڕ و چ له‌کاتى ئاشتیدا ئه‌نجام درابێت هه‌ر به تاوانى جینۆساید داده‌نریت. ب �ه‌ن��دى دووهم ل �ه په‌یماننامه‌ک‌ه ده‌ڵێت (مه‌به‌ست له جینۆساید ه�هر کارێک‌ه ک ه مه‌ست لێى فه‌وتاندنى سه‌رجه‌م یان به‌شێکى ه �هر کۆمهڵه مرۆڤێک ک�ه ئ �هم دۆخ �هى له‌به‌رچاو بگیرێت ،نشتیمان ،یان ئتنوگرافیا، یان ره‌گ �ه‌ز یان ئاین .ج��ۆرى ئه‌م کارانه‌شى به‌پێى هه‌مان به‌ند به جینۆساید دیارى دهکات. وهک: _1کوشتنى ئه‌ندامانى ئه‌و کۆمه‌ڵه‌ی ه _2زیان گه‌یاندن به له‌ش و شێواندنى بیرى ئه‌ندامانى ئه‌و کۆمهڵه. _3به ئه‌نقه‌ست دانانى ئه‌و کۆمه‌ڵه‌ی‌ه ل ه ژێ��ر بارودۆخێکى سه‌ختدا که ببێت‌ه هۆى فه‌وتانى هه‌موى یان به شێکى. _4ته‌گه‌ر‌ه خستن‌ه به‌ر منداڵبوون. _5ب��������ه‌زۆر راگ���واس���ت���ن���ى م���ن���داڵ ل ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌که‌و‌ه بۆ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى تر. که واته به‌گوێره‌ى ئه‌م بهنده که مه‌به‌ست فه‌وتاندنى سه‌رجه‌م ی��ان به‌شیکى کۆمه‌ڵ ه
بێگومان تاوانى ئه‌نفال به‌گوێره‌ى ئه‌م به‌نده‌ش هه‌ر به تاوانى جینۆساید داده‌نرێت .چونک ه مه‌به‌ستى رژێمى به‌عس کوشتنى کۆمه‌ڵێک مرۆڤى دیارى کراو بووه ،ئه‌ویش ته‌نها له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ک��ورد ب��وون .رژێمى به‌عس جگه ل ه جینۆسایدى مادى جینۆسایدى مه‌عنه‌ویشى به‌رامبه‌ر گه‌لى کورد به کارهێناوه ،مه‌به‌ست له جینۆسایدى مه‌عنه‌وى ئه‌و شێوازى فه‌وتاندن و پێکهێنانى ئازارى ده‌رونى و سه‌رلێشێواندن و به زۆر راگواستنى منداڵ له کۆمه‌ڵگه‌یه‌که‌و‌ه بۆ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى تر .ئه‌م کردارانه‌ش به‌رده‌وام رژێمى به‌عس ئه‌نجامى دهدا. به‌ندى سێیه‌مى هه‌مان په‌یماننام‌ه ده‌ڵێت نه‌ک ته‌نها کوشتنى راسته‌وخۆ به‌ڵکو سزا ده‌خاته‌سه‌ر هه‌موو ئه‌م کارانه‌ش: -1جینۆساید -2پیالنگێڕان به مه‌به‌ستى جینۆساید -3هاندانى راسته‌وخۆ و ئاشکرا به مه‌به‌ستى جینۆساید -4هه‌وڵدان بۆ ئه‌نجامدانى جینۆساید -5به‌شدارى کردن له جینۆساید
بێگومان له هێرشه‌کانى به‌عس بۆ سه‌ر گه‌لى کورد ئه‌م شێواز و ره‌فتاران‌ه ئه‌نجامدران چ له تاوانه‌کانى ههڵهبجه و چ له تاوانى ئه‌نفالدا که خه‌ڵکى به بێ جیاوازى ده‌کوشت ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کورد بوون .له‌م شیکردنه‌وه‌دا ده‌گ�ه‌ی��ن�ه ئ��ه‌و ئه‌نجامه‌ى ک �ه به‌نده‌کانى په‌یماننامه‌ى ساڵى ( )1948به چ جۆرێک ت��اوان��ى جینۆساید دی���ارى ده ک��ات .جۆرى تاوانه‌کانى ئه‌نفالیش به ته‌واوى ده‌خرێته‌به‌ر ئه‌و دیارى کردن و پێناسه‌کردنه ،کهواته ده‌توانین بڵێین هێرشه‌کانى ئه‌نفال پیاده‌کردنى سیاسه‌تى جینۆسایده ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى جێگه‌ى پرسیار‌ه ئه‌ى بۆچى تاوانى ئه‌نفال به جینۆساید نه‌ناسێنراو‌ه له جیهاندا؟ هه‌رچه‌ند به جینۆساید ناساندنى ئه‌نفال و ههڵهبجه کارێکى قورسه ،به‌اڵم به‌شێکى زۆریشى په‌یوه‌ندى به هه‌ڵه‌ى سیاسى کورده‌و‌ه ههیه ،که تاکو ئێستا نه‌ناسێندراوه ،ئه‌ویش به‌هۆى هه‌وڵنه‌دانێکى جدى له الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمه‌و‌ه نه‌توانراو‌ه تاکو ئێستا لیژنه‌یه‌کى تایبه‌ت له دۆستانى کورد له رۆژئاوادا دروست
ساڵی دووهم ژماره 52 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/1/29 - 2011/4/18 دووشه
17
بکرێت بۆ په‌یوه‌ندى ک��ردن به ناوه‌نده‌کانى بڕیارى جیهانییه‌و‌ه وهک نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان، یه‌کێتى په‌رله‌مانى ئه‌وروپا ،دادگاى جینائى الهاى ،تاکو تاوانى ئه‌نفال له‌سه‌ر ئاستى جیهان به جینۆساید بناسێندرێت ،ته‌نانه‌ت نه‌بوونى ده‌زگایه‌کى نه‌ته‌وه‌یی له دهرهوه بۆ کارکردن له‌سه‌ر دۆزى به جینۆساید ناساندنى نه‌ته‌وه‌یی کورد. بۆیه پێویسته له‌سه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم ب ه جدى کار بۆ به جینۆساید ناساندنى ئه‌نفال و ههڵهبجه بکات تاکو کوردیش وهک (ئه‌رمه‌ن و جوله‌که) بتوانێت له‌و رێگه‌یه‌و‌ه ببێت ب ه ده‌وڵه‌تێکى سه‌ربه‌خۆ. *خوێندکارى کۆلێژى یاسا-که‌رکوک
ژن ،ژینگه ،ژیان مرۆڤ وهک به‌شێک ل ه ژینگ ه نه‌ک ناوه‌ندى ژینگه سه‌الح حوسێن پوور
ئ��ێ��م�ه‌ی ب����وون����ه‌وه‌ران و زی��ن��ده‌وه‌ران��ى س���هر ئ���هم گ����ه‌ردوون����ه ،زن��ج��ی��ره‌ی �ه‌ک��ى له‌یه‌ک نه‌پچڕاوى ئه‌م گه‌ردوونه‌ین .بۆ ژینگه‌یه‌کى سروشتى و به‌رده‌وامى ژیان له سه‌ر ئه‌م گه‌ردوونه به‌رده‌وام پێویستیمان به هاوسه‌نگییه‌ک ههیه .گۆڕانکاریی ه سنوورنه‌ناسه‌کانى ئه‌م مرۆڤه ناجێگیر‌ه ب���ه‌رده‌وام ئ �هم هاوسه‌نگییه تێکده‌دات. له‌و س�ه‌رده‌م�ه‌دا که م��رۆڤ له سه‌ر ب ه بنه‌ماگرتنى قازانج و به‌رژه‌وه‌ندى ،خودى بازنه‌ى ژیانى ئهوهنده ته‌نگ کردۆتهوه، ت��ا ئ��ه‌و ئ��اس��ت�ه م���رۆڤ ب��ۆت �ه گ��ورگ��ى ژینگه و به ده‌ڕندانه‌ترین شێوه ده‌یهاڕێت، مرۆڤ بۆته گورگى مرۆڤ و ته‌نانه‌ت خۆیشى ده‌خوات! ئ��ی��س��ت��ا گ���وم���ان���م ل���ه ه���هم���وو ئ��ه‌و پێشکه‌وتنانه ههیه که مرۆڤى ناسروشتى ش��ان��ازى پ��ێ��وه ده‌ک���ات ،ئێستا واه�ه‌س��ت ده‌ک����هم ک��ه ه���هر پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��ن��ێ��ک ک ه م���رۆڤ���ى ن��اس��روش��ت��ى ب���ه پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��ن��ى ل��ه ئ����ه‌ژم����ارده‌دات ،ئ���ه‌ژم���اردن وهک ئ���ه‌ده‌ب���ی���ات���ێ���ک���ى س�����ه‌رم�����ای�����ه‌دارى و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��خ��وازان�ه ،پاشکه‌وتن و دوور ک�ه‌وت��ن�ه‌وه‌ی�ه ل�ه ژینگه و ژی���ان ،دوور که‌وتنه‌وه‌یه له ئه‌شق .خۆم به تاوانبارى ئ �هم دۆخ �ه ده‌زان���م ،هه‌ست ده‌ک��هم و ب ه هه‌ستیارییه‌وه هه‌نگاونان بۆ ژینگه‌یه‌کى ئ��ازاد و دروستکردنى ڕاى گشتى به ئ�ه‌رک��ى سه‌رشانى خۆمى ده‌زان���م .خۆم له قه‌ده‌رگه‌رایى ده‌پارێزم له خۆکوشتن و ته‌سلیم ب��وون گ �ه‌ڕاوم �هوه و ملکه‌چ نه‌کردن ده‌که‌مه په‌ڕنسیپى ژیانم .ژیان پێویستى به خۆشه‌ویستى ههیه. خ��ۆش�ه‌وی��س��ت��ى ژی��ن��گ �ه ،ه��اوڕێ��ی�ه‌ت��ى و ی�ه‌ک��ت��ر پ �ه‌س �ه‌ن��د ک���ردن و راگ��رت��ن��ى هاوسه‌نگى ژیان وهک مرۆڤى سروشتى، خۆشه‌ویستى م��رۆڤ بۆ ژی��ان ،دڵێک به گه‌وره‌یى گ �ه‌ردوون .ئه‌شق ...لێره‌دا خ��ۆى ده‌ن��وێ��ن��ێ .ل��ێ��ره‌دا پێویستیمان ب ه پێکێکى ئاڵ ههیه .سه‌رخۆشین به ئه‌شق سه‌رخۆشین به ژی��ان .ده‌ڵێن سه‌رده‌مى گ��وڵ و باخچه به‌سه‌ر چ��وو سه‌رده‌مى ئه‌شق و تابلۆى رۆمانسى به‌سه‌رچووه. ل���ێ���ره‌دا ل���هم ژی��ن��گ �ه‌ی �ه‌دا ک���ه م��رۆڤ��ى ناسروشتى به دوور کهوتنه له ژینگ ه و مرۆڤ به دڕه‌ندانه‌ترین شێوه ژینگ ه ده‌یهارێت و مرۆڤ بۆته گورگى مرۆڤ و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت خ��ۆی��ش��ى ده‌ه���اڕێ���ت ،دی���اره سه‌رده‌مى ئه‌شق و ژیان و ژینگه ،گوڵ باغچه نهماوه ،ته‌واوى هه‌وڵه‌کانمان بۆ ژیان و ژینگه ده‌ده‌ی��ن تا ئه‌شق خۆمان تێهه‌ڵسوێت. م��رۆڤ به مه‌به‌ستى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ب ه ترسناکترین شێوه سروشتى به‌کارهێنا و کۆشک و ته‌الرى ئاوا کرد .پیشه‌سازى
و ته‌کنۆلۆژیا و دروستکردنى چه‌کى ناوه‌کى به‌کارهێنا ،تا واى لێهات هه‌ر له سه‌ر ئه‌ساسى رۆحى سه‌رمایه‌دارانه‌و به‌رژه‌وه‌ندی خوازانه«زه‌ره‌ر» تێگه‌ییشت، خ �ه‌ری��ک �ه ه��ێ��دى ه��ێ��دى ل���ه ئ�ه‌ن��ج��ام��ى ه��اڕی��ن��ى ژی��ن��گ�ه خ��ۆى ده‌خ����وات .ب��اس ل���ه ت��ێ��ک��چ��وون��ى ک���هش و ه����ه‌وا ک���را، باس له تێکچونى ژینگه و پیسبوونى ه����ه‌وا ،پ��ی��س ب��وون��ى ئ���اوه‌ک���ان ،م��ردن��ى گیانه‌وه‌رانى ناو ده‌ری��اک��ان ماسییه‌کان و گ��ی��ان�ه‌وه‌ران��ى س �هر وشکانى کۆچى باڵنده‌کان ،قڕکردنى یه‌ک له دوایه‌کى حه‌یوانه‌کان ،تووشبوونى مرۆڤ وهک تاوانبارى ئ�هم دۆخ �ه به هه‌ناسه‌ته‌نگى و ته‌نانه‌ت ئه‌و مرۆڤانه‌ش که هه‌وڵى دروستکردنى ژینگه‌یه‌کى سروشتیانداو‌ه بوونه قوربانى ئ�هم قهیرانه ،کونبوونى چینى ئ��ۆزۆن تووشبوونى م��رۆڤ ب ه شێرپه‌نجه‌ى پێست ،سووتان و له‌ناوچوونى دره‌خ��ت�ه‌ک��ان و که‌مبوونه‌وه‌ى به‌رهه‌مى کشتوکاڵى ک�ه دهبێته ک�هم��ب��وون�ه‌وه‌ى رێ���ژه‌ى ئوکسیژن ،گ��ه‌رم ب��وون��ى که‌ش وه �ه‌واى زه‌وى و له نه‌نجامدا توانه‌وه‌ى به‌سته‌ڵه‌که‌کانى دوو جه‌مسه‌رى باکوور و باشوور و زیادبوونى الفاوو تۆفانه‌کان، که ئه‌مه‌ش دهبێته ژێرئاوکه‌وتنى گۆى زه‌وى ،به پێى زانستى ماتماتیکى ()%71 سه‌رگۆى زه‌وى له ئاو پێکهاتووه و ته‌نها ( )%29وشکانییه به‌م شێوهیه هاوکێشه‌ى ژیان تێکده‌چێت .لێره‌دا پێویسته مرۆڤ وهک مرۆڤێکى س��روش��ت��ى ،ئ�هش��ق بۆ ژیان و ژینگه ده‌رببڕێت .خۆشه‌ویستى و ه��اوڕێ��ی�ه‌ت��ى و ه��اوس�ه‌ن��گ��ى ل �ه نێوان ژینگه بکاته پێوه‌ر تا ئه‌شق ب��ه‌رده‌وام بمانالوێنێته‌وه .ب�ه‌رپ��رس��ی��ارى به‌رامبه‌ر
ژینگه دروس��ت��ک��ردن��ى ئه‌شقه .م��ردوون ئه‌وانه‌ى ئه‌شق ناخوڵقێنن .ژن ،دایک چ ئه‌فسوونێک له تۆیا شاراوه‌یه ،هه‌ست ده‌که‌م ژنان هه‌موو جوانییه‌کانى ژینگه‌ى سروشتیان له خۆیاندا حه‌شارداوه .ژن و مار و مانگ و ئاو ومانگا له باوه‌ڕى پێشینیان هێماى به‌پیتى و خوڵقاندنى ژیانن .ئاناهیتا خواوه‌ند و هێماى ئاوه له کلتورى ئێرانییه‌کان ،ژنێکى به‌هێز، سپى ،جوانه وهک سروشت ،چوار توخمى ئاو و ئاگر و با و خاک جوانن و ناکرێت پیس بکرێن .خ��واوه‌ن��دى ژن ئ �هم چ��وار توخمه‌ى له خۆیدا ح �هش��ارداوه .مانگ و مانگه‌شه‌و و مانگى ش��ه‌وى چ��ارد‌ه چه‌مکه‌کانى جوانى سروشتن .زۆر ل ه ک��ل��ت��ووره‌ک��ان��ى شارستانییه‌تى راب���ردوو مانگ و ژنیان له ع��اده‌ى مانگانه ب ه یهکهوه په‌یوه‌ست ک��ردوون .ته‌نانه‌ت ب ه هه‌ڵکشان و داکشانى ئ��اوى ده‌ری��اک��ان و روون��اک��ای��ى م��ان��گ�هش�هوهوه په‌یوه‌ندى به‌هێزى ههیه .ژینگه و ژن و مار هێماى خوڵقاندن و به‌پیتى و نوێبوونه‌وه‌ن ،ژن خۆشه‌ویست و هاورێى ماره .له ئه‌فسان ه ب��اس ل��هوه ده‌ک���رێ ک�ه ئ�ه‌س��ک�ه‌ن��دهر ل ه هێڵکه‌ى م��اره ،گۆیا مارێک شه‌وان ه ه��اوڕێ��ى دای��ک��ى ئه‌سکه‌نده‌ر ب���ووه .ژن له مار ده‌چێت ،مار هێماى به‌ره‌که‌ت و نوێبوونه‌وه‌یه و به‌رده‌وام توێژ ده‌هاوێژێت و ژن مانگانه ژیان نۆژه‌ن دهکاتهوه ،ژن به وێنه‌ى مار پاسه‌وان و سه‌رچاوه‌ى ئاوى ژیانه هێماى هێز و نه‌مرى و هۆشیارییه. که‌مبڵ ده‌ڵێت :مار هه‌رده‌م به چاوێکى پۆزه‌تیڤ سه‌یر کراوه به‌اڵم له سه‌رده‌مى ته‌ورات مرۆڤ له ژیان نائۆمید بووه و له سه‌ر ئه‌م ئه‌ساسه که مار و ژن هێماى
ن��وێ��ب��وون�هوه و ژی��ان ده‌ن��اس��را نه‌فره‌تیان لێکرا و تێڕوانینى مرۆڤ گۆڕا که هه‌ر ئێستاش ئه‌م تێڕوانینه ماوه‌ته‌وه .که‌وات ه ناونیشانى ب��اب�ه‌ت�ه‌ک�ه گ��ون��ج��اوه «ژن، ژینگه ،ژیان» .رێبازى ئیکوفێمینیستى که له رۆژگ��ارى ئه‌مرۆمان باسى لێوه ده‌ک��رێ��ت هه‌مان ئاماژه‌یه بۆ ژینگه‌ى سروشتى ژن! «ئیکۆفێمینیزم». ئیکۆفێمینیزم وات���ا ه��اوڕێ��ی �ه‌ت��ى و ن��زی��ک��ای�ه‌ت��ى م���رۆڤ ل �ه ژی��ن��گ�ه ،هێزه سروشتییه‌کان مێیینه ب��وون و هێماى ب �هره �هم��ه��ێ��ن��ان و زاوزێ����ک����ردن ب���وون. پ���ه‌ی���وهن���دى ژن و س���روش���ت پ��ڕه‌ن��س��ی��پ��ى مێیینه‌یه .ئاناهیتا گه‌ڕه‌نتیه‌ک بوو بۆ ئ �ه‌وه‌ى که‌ڵکى ن��ادروس��ت له ژینگ ه وه‌رنه‌گیرێت« ،ژینگه‌پارێزى» .له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانى کلۆنیالیزمى رۆژئاوایى و به‌کارهێنانى ژینگه له س�هر ئه‌ساسى ب������ه‌رژه‌وه‌ن������دى ت��ای��ب��ه‌ت��ى و ت��ه‌ن��ان��ه‌ت به‌کارهێنانى مرۆڤ به ده‌ستى مرۆڤ تا ئه‌و راده‌یه که مرۆڤ خوێنى مرۆڤ ب��م��ژێ��ت ،وات���ا ل �ه ئ�ه‌ن��ج��ام��دا به‌که‌ڵک وه‌رگرتنى نادروست مرۆڤ له ژینگه، مرۆڤى سروشتى بۆته مرۆڤێکى ئامێرى ک�ه خ��ۆى خ��ۆى ده‌خ���وات .ژن��ان یه‌که‌م قوربانى سیستمى سه‌رمایه‌دارین ،سێکس ب��وو به س�ه‌رچ��اوه‌ى قازانج و سه‌رمایه، وات���ه سێکس ب �ه پ��ی��ش�ه‌س��ازى ک��را هه‌ر وهک وه‌رزیش و هۆنه‌ریش به پیشه‌سازى کراون و له گه‌وهه‌ر و به‌هاى ژیان دوور خراونه‌ته‌وه به پیشه‌سازى کردنى سێکس به کااڵکردنى ژنه به‌م شێوهیه سێکس له سه‌ر ئه‌ساسى به‌رژه‌وه‌ندى ،گه‌وهه‌رى پڕواتاى ژن ده‌هارێت.
کۆمه‌ڵگای هیرارشیک یه‌که‌مین الدان ه ل ه مێژوودا
تیۆری ساڵی یه‌که‌م ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
18
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
من ئه‌تکوژم تۆ بمنێژه نیوه‌ڕۆیه‌ک له سه‌ر سفره دانیشتبووین و هه‌ر هه‌موومان نانمان ده‌خوارد. رادیۆ وتی :سۆڤیه‌ت ئه‌فغانستانی داگیر کرد. باوکم وتی :دونیا وێران ده‌بێت. من و برا بچوکه‌کانم ب���ه‌رده‌وام بووین له نان خواردن ،به‌اڵم باوکم ده‌ستی کێشا و جگه‌ره‌یه‌کی داگیرساند و مات بوو. ن�هم��ان��زان��ی کێشه‌که چییه ،راوێ��ژک��اره‌ک �هم وت���ی :س��ۆڤ��ی�ه‌ت ه�ه‌ڵ�ه‌ی�ه‌ک��ی گ����ه‌وره‌ی ک��رد، دوای ج�ه‌ن��گ��ی ج��ی��ه��ان��ی دووهم س��ن��ووره‌ک��ان دابه‌ش کران و جێگیر بوو ،ئه‌ویش به بڕیاری دهوڵهته داگیرکه‌ره‌کان و ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی .هیچ ده‌وڵه‌تێک ناتوانێ ده‌ستکاری ی �ه‌ک سه‌نتیمه‌تری س��ن��وری دراوس��ێ��ی�ه‌ک�ه‌ی ده‌ستکاری بکات. له کابول و ئه‌فغانستان سوپای سۆڤیه‌ت تڕبه‌تڕ کرا ،په‌یمانی ناتۆ بوو به نێره‌که‌ر ،به ئاره‌زووی دڵی خۆی سه‌رباز و چه‌که‌مه‌نی خۆی جێگیر دهکات له هه‌ر شوێنێک که بیه‌وێت. هه‌ر تاڤگه و ده‌ریای خوێناوییه و هه‌ر وێران بوون و ده‌رده‌سه‌رییه ،سه‌ره‌تا ئه‌فغانستان ،کۆتاییش سوریا .نابێ که‌س باسی عێراق بکات ،نابێ ک �ه‌س باسی مندااڵنی غ��ه‌ززه ب��ک��ات ،ئینجا وه‌ره‌وه سه‌ر پاکستان ،سودان و سۆماڵ ،تونس، میسر ،به‌حره‌ین ،یه‌مه‌ن ،سوریا ،سلێمانی ،به کورتی هه‌ر مه‌رگه و هه‌ر ناشتنه ،هه‌ر خوێنه و هه‌ر ئایه‌تی یاسین خوێندنه‌وه‌یه. (بان کی مۆن) دێت و ده‌ڕوات و کۆ دهبێتهوه، سارکۆزی خیانه‌تکار هه‌ر پێده‌که‌نێ و سورتکی خۆی دهکات( ،عه‌مرو موسا) هه‌ر چه‌نه دهدات، مالیکی کێرم خ �ه‌ی��اره ده‌ک���ات ،کوردستانی باشووریش ئهوهیه که ده‌یبینن و ده‌یزانن ،جه‌نگی که‌نداویش به‌ڕێوه‌یه ،ئێرانیش وات�ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد خۆی به نێره‌که‌ر ده‌زانێت ،ئهمه جگه له کێشه‌کانی (حه‌ماس) و (فه‌تح) و ئیسرائیل و حزبۆاڵ و کێشه‌ی ئه‌لحه‌ریری که بۆته ریشی معاویه. دوا هه‌واڵ :موباره‌ک و کوڕه‌کانی بۆ زیندان په‌لکێش کران( .شا عه‌بدواڵ)ی سعودیه و (شا عه‌بدواڵ)ی ئه‌رده‌ن و (شا محه‌مه‌د)ی مه‌غریب عه‌یبیان نیه ،کێی تر عه‌یبی ههیه؟
››
ـ
جه‌الل تاڵه‌بانی هه‌ر خۆی ده‌زانێ چی دهکات، ده‌سه‌اڵتی کوردی هه‌ر سه‌رکرده‌یه‌ک و به شێوه‌یه‌ک زوڕنا لێده‌دات
بهنده به‌رامبه‌ر به ته‌له‌فزیۆن دانیشتووه و گۆڕی م��ردووه‌ک��ان ئ�ه‌ژم��ێ��ڕێ ،ن��ات��ۆش نه‌هه‌نگێکی گه‌وره‌یه و میلله‌تان قووت دهدات. (زین ئه‌لعابدین بن عه‌لی) بای بای( .حوسنی موباره‌ک) بای بای( .قه‌زافی) وا خه‌ریکن ب��ای ب��ای پێده‌که‌ن .ه �ه‌روه‌ه��ا عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح( .سه‌دام حسێن) ده‌مێکه بای بایی کردووه و سێ به‌شی عێراقی له‌گه‌ڵیدا بای باییان کرد. که‌ناڵی ـ ئه‌لجه‌زیره ـ ته‌پڵ لێده‌دات که‌ناڵی ـ ئه‌لعه‌ره‌بیه ـ لێی ده‌سێنێته‌وه مێشکی به‌نده‌ش وا خهریکه تێک ده‌چێت جه‌الل تاڵه‌بانی هه‌ر خۆی ده‌زانێ چی دهکات، ده‌س �ه‌اڵت��ی ک��وردی ه �هر س�ه‌رک��رده‌ی�ه‌ک و به
شێوه‌یه‌ک زوڕنا لێده‌دات. مێشک ئه‌گه‌ر کۆمپیوته‌ر بێت تێک ده‌چێت، هه‌ر هه‌موومان یاری شه‌تره‌نجمان له‌بیر چووه، فیل به که‌ر ده‌زانین و وه‌زیر به ماکه‌ر ،باشه که کورد سه‌ربازی نیه ،هه‌ر پێشمه‌رگه‌ی ههیه و ب�ه‌س .ئایا کوردستانى باشوور دهوڵهته یان ده‌وڵه‌ت نیه؟! ـ که‌س نازانێت که‌رکوک چی به سه‌ر دێت؟ ـ که‌س نازانێت نه‌وت بۆ کوێ ده‌ڕوات؟ ـ که‌س نازانێت به‌نزین بۆ گران ده‌بێت؟ ـ ک���ه‌س ن��ازان��ێ��ت ...ل �ه ب��رس��ان��ا م��ردووی��ن، چینێکمان مشه‌خۆره ،چینێکمان سه‌رمایه‌داره، س��ێ ب�هش��م��ان دزه ،ئ���ه‌وی دهم��ێ��ن��ێ��ت�هوه خۆتان ته‌واوی بکه‌ن. ـ کێ شه‌و و رۆژ ده‌رزی له قنگی دهدات و قنگی بووهته بێژه‌نگ؟ ـ ب �ه‌ن��دهی �ه ،وات���ه خ��ۆم��م ،وات���م م���ن���م ...من کێم؟ ئێوه ده‌زان��ن .ئێوه ده‌مناسن به تایبه‌تی شۆفێری تاکسییه‌کانی سلێمانی ،هه‌ر سواری تاکسییه‌ک ب��م ،ت��ا داب����ه‌زم ،دۆس��ێ��ی�ه‌ک��م له گیرفانی شۆفێره‌که ده‌بێ .چه‌ند منداڵم ههیه؟ شووم کردووه یان نا؟ به ته‌نیا ده‌ژیم؟ خه‌ڵکی کوێم؟ کێشه‌م چیه؟ و... ج��گ �ه‌ره‌ش م��ن ده‌ک��ێ��ش��ێ ،نووسینیش ب���ه‌ره‌و مه‌رگ په‌لکێشم ده‌ک��ات ،وهک مه‌یخۆر له‌تر ده‌ده‌م ،یه‌ک گرام ڤیتامین له خوێنمدا نهماوه، ئینجا ده‌س���ه‌اڵت ک��ام دڵ��ۆپ�ه‌ی خوێنم بڕێژێ ئه‌گه‌ر هێڵی س��وورم تێپه‌ڕاند؟ خ��ۆم ههمیشه س����وورم وات���ه کۆمۆنیستم ،ه���هر ده‌ب���ێ هێڵه سووره‌کان تێک بشکێنم و وهک وایه‌ری کاره‌با تێکیان بده‌م و ئینجا گرێیان بده‌م و به کاره‌بای خوێنم هێڵه‌سووره‌کان به هێڵی خوێنم بسڕمه‌وه. له ساڵی ()1972هوه ده‌نووسم ،هێشتا هیچم نه‌کردووه به هیچ ،توومه‌س نووسین کارێکی بێهوده‌یه و نوسه‌ر له ن��او بازنه‌یه‌کی به‌تاڵدا ده‌سوڕێته‌وه و بازنه‌که پڕ ده‌ک��ات به وش�ه تا شوێنی هه‌نگاوه‌کانی نامێنێ و وشه‌کان به شه‌ق به‌ره‌و چاڵێک ره‌وانه‌ی ده‌که‌ن ،چاڵێکی چۆڵ و هۆڵ و قوڵ و پڕ له خۆڵ ،به خوڵێکی تر دایده‌پۆشن و چاوه‌کانی ده‌به‌ستن و به کۆمه‌ڵ جڕتێکی بۆ ده‌کێشن و تا هه‌تاهه‌تایه به‌جێی ده‌هێڵن. م�ه‌گ�هر گیڤه‌گیڤی ره‌ش�ه‌ب��ا س �هر ل �ه‌و گ��ۆڕه نامۆیه ب��دات ،ه �هر ئه‌مه‌یه کۆتایی رێگای نووسین. به سێ که‌س حزبێک داده‌مه‌زرێنی؟ دهی با وا بێت ،دووهم رۆژ دوانیان به پیلی به‌ریتانیا و ئه‌مریکا کار ده‌که‌ن و سێهه‌میان شه‌هید ده‌بێ و ئه‌وانی تر له زینداندا بۆنی دووهم ئۆکسیدی کاربۆنی یه‌کتری ده‌که‌ن و گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن. جاران نه‌نکم ئااڵی حه‌زره‌تی (عه‌باس)ی له سه‌رباندا هه‌ڵده‌واسی ،به‌و نیه‌ته‌ی که حه‌زره‌تی ع�ه‌ب��اس ههمیشه س���ه‌ری گ�ه‌رم�ه و ههمیشه ئااڵکه‌ی له ده‌ستییه‌تی و تۆڵه‌ی چه‌وساوه‌کان له زاڵم و ناحه‌ق په‌رستان دهکاتهوه. خۆم نه‌نکم شیعه نه‌بوو ،به‌اڵم بڕوایه‌کی زۆری ب �ه‌و ئااڵیه ه�ه‌ب��وو ،منیش پرسیار ده‌ک���هم ،له سه‌ربانی کام ماڵ ئااڵی حه‌زره‌تی عه‌باس به‌رز بکه‌مه‌وه؟ ل�ه س �هر بانی ماڵه‌کانی ههڵهبجه؟ ل�ه سه‌ر بانی ماڵه ئه‌نفال کراوه‌کان؟ له سه‌ر بانی ماڵی شه‌هیده‌کان؟ له سه‌ر بانی ماڵی زیندانیه‌کان؟ له سه‌ر بانی مااڵنی سه‌رانسه‌ری جیهان؟ له سه‌ر کێڵه‌کانمان؟ له چوار ده‌وری گۆڕستانه‌کان؟ له سه‌ر سه‌رینی کچه‌قه‌یره‌کان ،له الی ده‌رگای بێ‌ئۆمێدی بێوه‌ژنان؟ بیده‌مه ده‌ستی بێکاران، منداڵه بۆیاغچییه‌کان ،ئه‌وانه‌ی که له بازاردا، عه‌الگه و بنێشت و چلوره و گ��وڵ�ه‌ب�ه‌ڕۆژه و گ����ۆره‌وی ده‌ف���رۆش���ن؟ خ �هم ن �ه یهکێکه و نه ملیارێکه ،ئایا ده‌سه‌اڵت ده‌یه‌وێ خۆپیشانده‌ران به الفاوی خوێنیان هێڵی سوور قووت بده‌نه‌وه؟ که‌س گ��ڕه‌ی نایه‌ت بۆ خوێنڕشتن ،ده‌س�ه‌اڵت نه‌بێت چی دهکات؟ ئێمه ده‌مێکه تێاڵی برسێتی و مه‌ینه‌تی و بێ‌ئۆمێدی بڕاوه به قنگمان ،بۆیه جێگای تێاڵی ده‌سه‌اڵت نهماوه ،دیاره ماوه ئیتر تێاڵتڕێنمان بکه‌ن؟ داخ��ۆ هێڵی س��وور له نێو تێاڵتڕین چۆن دهمێنێتهوه؟
ئازاد سه‌عید ل�ه س �هر بنه‌مای داب�هش��ک��اری ک��ات��ی ،ده‌ت��وان��رێ کۆمه‌ڵگای مرۆیی له ره‌واڵه‌تگه‌لی ج��ۆراوج��ۆر ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌ن��دی ب��ک��رێ��ت .ل���هم داب �هش��ک��اری��ی �ه‌دا ،به بنه‌ماگرتنی فۆرم‌ه زهنییه‌تی یاخود چینایه‌تی و کلتوورییه‌کان ،ئه‌نجامی جۆراوجۆری له‌گه‌ڵدایه. هه‌ڵسه‌نگاندنی قۆناغه‌کانی پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگای مرۆیی له‌سه‌ر بنه‌مای ره‌واڵه‌تگرتنی پێکهاته‌ی زهنییه‌تی مرۆڤ ،بوونی قۆناغه‌کانی میتولۆژیک، میتافیزیک و زانستی پوزه‌تیڤ بۆ ئێمه ئاشکرا دهکات .له هه‌مان کاتدا ،لێکدانه‌و‌ه و هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌و قۆناغانه ،له سه‌ر بنه‌مای به‌رداشتی چینایه‌تی له کۆمه‌ڵگای مرۆیی ،قۆناغه‌کانی کۆیله‌داری، فیودالی ،سه‌رمایه‌داری و سوسیالیزم و ...دێنێته پێشهوه .له هه‌ر یه‌ک له‌م هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌دا ،مۆنیزم زاڵ بووه ،واته فه‌لسه‌فه‌ی به‌ره‌وپێشچوونی به‌رده‌وام له سه‌ر هێڵێکی درێژ. به بنه‌ماگرتنی رێبازی فه‌لسه‌فی ـ زانستی بۆ قووڵبوونه‌و‌ه له پره‌نسیبی یاسا و رێسا جیهانییه‌کان و به‌کارهێنانی فرمولی تێزـ دژه‌تێزـ سه‌نتێزی هێگل، هه‌ڵبه‌ت به خوێندنه‌وه‌یه‌کی نوێتر ،بۆ روونکردنه‌وه‌ی باشتری قۆناغه‌کانی ره‌واڵ�ه‌ت گرتنی کۆمه‌ڵگای م��رۆی��ی پێویستیه‌کی ب���ه‌رچ���اوه .ب �ه پێچه‌وانه‌ی ماتریالیزمی قه‌به ،تێز و دژه‌تێز یه‌کتر له‌ناو نابه‌ن به‌ڵکو له سه‌ر بنه‌مای گوشار و دوورکردنه‌وه‌ی یه‌کتر کار ده‌ک �ه‌ن .ئهمه له حاڵێکدای‌ه که تێز و دژه‌تێز هه‌ر کات یه‌کتر پێده‌گه‌یه‌نن و سه‌نتێزی به‌رهه‌مهاتوو له‌وانه‌ش فاکته‌ری کاریگه‌ری تێز و دژه‌تێز به شێوه‌ی زاڵ و دۆڕاو له‌خۆیدا بهرجهسته دهکاتهوه. رژێم‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانیش کاتێک به شێوه‌ی تێز و دژه‌تێز ره‌واڵه‌ت ده‌گۆڕن ،ده‌بن‌ه هۆکاری یه‌کتر و ناکۆکی نێوان ئ�ه‌وان ،پێشکه‌وتنی گرنگ له‌گه‌ڵ خۆ ده‌هێنێت .وه‌ها تێڕوانینێک ،ئه‌م شێوه بیرکردنه‌وه که پێشکه‌وتنه‌کان به شێوه‌یه‌کی ب����ه‌رده‌وام و له هێڵێکی و ره‌ها ده‌کرێن دهخاته ناکۆکییه‌وه .ئه‌نجامه به‌ده‌ستکه‌وتووه‌کان له پێشکه‌وتنه‌کانی فیزیک کوانتۆم و گه‌ردون ناسی ،هۆگه‌رایی ـ که له سه‌ر ئه‌ندێشه‌ی خۆرئاوا زاڵ�ه و ریشه‌که‌ی دهگهڕێتهوه بۆ یاسا ئیالهی ـ رووب��ه‌ڕووی بنبه‌ست دهکاتهوه و ئه‌مانه‌ش هۆکارن له سه‌ر جیابوون و میتافیزیکی بوونی پێشکه‌وتن‌ه به‌رده‌وام و هێڵییه‌کان. له دیالکتیکی پێشکه‌وتندا هه‌ر ک��ات ،قۆناغی بشێوی ه �ه‌ن که ب �ه‌رده‌وام��ی ج��واڵن �ه‌وه‌ی هێڵی و ب���ه‌رده‌وام له قۆناغێک بۆ قۆناغێکی تر ئه‌سته‌م دهکاتهوه .له قۆناغی بشێوی یاخود به واتایه‌کی تر ،قۆناغی تێپه‌ڕبوون ،فاکته‌رگه‌لێکی جۆراوجۆر له سه‌ر دیاریکردنی ناوه‌ڕۆکی سیستمی داهاتوو به‌کاریگه‌ر ده‌ب��ن .ئه‌م سیستمان‌ه ره‌نگ‌ه پێشکه‌وتوو یاخود چه‌قبه‌ستوو بن .به پێی لێکدانه‌وه‌کانی ژوور، پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگای مرۆیی و ره‌واڵه‌تگرتنی قۆناغ‌ه جۆراوجۆره‌کان ،له سه‌ر بنه‌مای هه‌ڵبژاردنێکی ئازادانه‌ی‌ه و بانگه‌شه‌ی جه‌بریبوونی (خۆرتیوازی) پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی ،هه‌ڵه‌یه‌کی زۆر گه‌وره‌یه .چونکه وه‌ها لێکدانه‌وه‌یه‌ک له‌گه‌ڵ ناوه‌ڕۆکی یاسا سروشتییه‌کانی جیهان ناکۆک‌ه و له حاڵه‌تی په‌سه‌ندکردنیدا ،لێکدانه‌وه‌یه‌ک ده‌بێت له سه‌ر راستی ئایدیاگه‌رایی میتافیزیک .جه‌بریبوونی پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی ،ب�ه وات��ای تێپه‌ڕبوون له کۆمه‌ڵگای سروشتی بۆ کۆمه‌ڵگای هیرارشیک و ده‌وڵه‌تگه‌را یاخود له سوسیالیزمه‌و‌ه بۆ کۆمه‌ڵگای چینایه‌تییه .وه‌ها تێڕوانینێک نکۆڵی
n
ده‌ک��ات له سه‌رجه‌م ئه‌م تێکۆشانانه‌ی له قۆناغی بشێویدا کراون .هه‌ڵبه‌ت ده‌بێ به بیری بهێنینه‌و‌ه که ئاستی ئه‌و تێکۆشانان‌ه له دیاریکردنی ناوه‌ڕۆکی سیستمی نوێدا به‌کاریگه‌ره .له قۆناغی بشێویدا ،تێز و دژه‌تێز هه‌ر دووکیان له سه‌ر کۆمه‌ڵگا زاڵ بووه و تێکۆشانه‌کان له سه‌ر ئه‌و بنه‌مایانه ،خۆیان رێک ده‌خه‌نه‌وه. هه‌روه‌ها که ده‌زانین ،کۆمه‌ڵگای سروشتی وهک یه‌که‌مین ئه‌زمونی کۆمه‌اڵیه‌تیبوونی مرۆڤایه‌تی ده‌ژمێردرێت و گه‌وره‌بوونی ئه‌م پێکهات‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه پێویستییه‌کی سروشتی بووه .به‌رفراوانبوونی پێکهاته‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی که‌الن (تیره‌به‌رایه‌تی) له ئاستی شوێن و کاتدا ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له سه‌ر بنه‌مای ژن ـ دایک بوو، حه‌سودی و توڕه‌یی پیاوان ده‌ورووژێنێت .داتاکانی سه‌باره‌ت به کۆمه‌ڵگای سروشتی نیشانده‌ری ئه‌م راستیی‌ه که پیاوان له کۆمه‌ڵگایه‌ک که له سه‌ر بنه‌مای سیستمی ژن ـ دای��ک ب��ووه ،هه‌ستیان به ناڕه‌حه‌تی کردووه .سیستمی ژن ـ دایک ،په‌ره‌ی داوه به کۆمه‌ڵگایه‌ک له سه‌ر بنه‌مای ده‌سته‌مۆکردنی ئاژه‌اڵن و کۆچبه‌ریی‌ه و له‌گه‌ڵ راکێشانی مندااڵن و پیاوان له ده‌وروب���ه‌ری خ��ۆی ،بناغه‌کانی خۆی سه‌قامگیر ده‌ک��ات و کلتووری خ��وداوه‌ن��دی ژنی نه‌به‌ز ده‌خوڵقێنێت .خ��وداوه‌ن��دی دای��ک له رێگای سروشته‌وه ،ده‌گات‌ه مه‌عریف‌ه و ئاگایی و ئه‌مانه‌ش له رێگای دۆزینه‌وه‌ی ئامێره‌کانه‌وه‌ن گهشه ده‌که‌ن. له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا ،ئه‌و پیاوانه‌ی که دایکان ،بوونیان سودمه‌ند نه‌زانیوه ،له ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی که‌الن ده‌مانه‌وه. له سه‌ره‌تادا ناکۆکی نێوان ئه‌م پیاوان‌ه و کلتووری دای �ک‌س��االری الواز ب��ووه ب �ه‌اڵم ب�ه‌ره‌ب�هره و له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوونی پێکهاته‌ی که‌الن ئهمه زیاتر دهبێتهوه.
››
پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگای مرۆیی و ره‌واڵه‌تگرتنی قۆناغ ه جۆراوجۆره‌کان ،ل ه سه‌ر بنه‌مای هه‌ڵبژاردنێکی ئازادانه‌ی ه و بانگه‌شه‌ی جه‌بریبوونی (خۆرتیوازی) پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی ،هه‌ڵه‌یه‌کی زۆر گه‌وره‌یه ئه‌و پیره‌مێرد‌ه دوورخراوان‌ه له سه‌ر ئه‌م بنه‌مای‌ه به‌ره‌و دروستکردنی ئایدیۆلۆژیا و سیستمێک به پاڵپشتی و فه‌رمانڕه‌وایی پیاو ده‌جوڵێنه‌وه .ئه‌و پیاوانه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی سیستمی ژن ـ دایک شوێن ده‌گرن ،به په‌ره‌دان به کاری نێچیر ،ئاگایی به‌ده‌ست ده‌خه‌ن .پیاوان له به‌رامبه‌ر سیستمی ده‌سته‌مۆکردنی ژن و کۆچبه‌ری، سیستمێک له سه‌ر بنه‌مای نێچیر به‌رباڵو دهکهنهوه.
ئه‌هرامی میسر گه‌وره‌ترین نموونه‌ی بوونی هیرارشیزمن /ئینته‌رنێت
سیستمی پیاوساالر له‌گه‌ڵ به بنه‌ماوه‌رگرتنی هێز و شاره‌زایی له نێچیردا ،ئه‌زمونی به‌سااڵچووان و فریو و هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن ،پایه‌کانی خۆی پته‌و دهکاتهوه .به‌مجۆره هه‌لی ده‌رکه‌وتنی دژه‌تێزی کۆمه‌ڵگای سروشتی دێته ئاراوه .رێکه‌وتنی پیاوانی به‌هێز و به‌سااڵچووان که خۆیان به شێوه‌ی (شه‌مه‌ن) یان راهیب نیشان داوه ،رووداوێکی گرنگه .ئ�ه‌وان له رێگه‌ی هێزی ئایدیۆلۆژیاو‌ه له سه‌ر ئه‌و پیاو‌ه گه‌نجانه‌ی که دههاتنه ناو جه‌ماعه‌تی ئه‌وانه‌وه ،به‌کاریگه‌ر ده‌بوون و بهرهبهره پێگه‌ی خۆیان له ناو ئه‌و گروپانه‌دا باشتر ده‌کرده‌وه. نێچیر و پارێزگاری له که‌الن له به‌رامبه‌ر هه‌ڕه‌شه ده‌ره‌کییه‌کان ،له رێگای کوشتن و به‌کارهێنانی ئامێره سه‌بازییه‌کانه‌و‌ه ده‌کرێت .مه‌سه‌له‌ی مه‌رگ و ژیان، په‌یوه‌ندییه‌کی چڕی له‌گه‌ڵ ده‌س�ه‌اڵت و هیرارشی ههیه .هیرارشی ناو کۆمه‌ڵگای سروشتی له ژێر کاریگه‌ری نرخه‌کانی کلتووری دایکساالر بووه و شێوه‌یه‌کی ئه‌رێنی و سودمه‌ندی به‌خۆیه‌و‌ه گرتووه. له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا رێز و ده‌سه‌اڵت شایانی ئه‌و که‌سه‌یه که زیاترین هه‌وڵدان دهکات له پێناو کۆکردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌کان و گیاخۆراکییه‌کان و ئهوانه له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی تری که‌الن دابه‌ش دهکات .ئه‌و هیرارشییه هێشتا سه‌قامگیر نهبووه و تاکه‌که‌سییه ،بۆیه له سه‌ر کۆمه‌ڵگاو‌ه فه‌رمانڕه‌وا نیه. پێکهاته‌ی هیرارشیک و ده‌س�ه‌اڵت��خ��واز ،بنه‌مای کۆمه‌ڵگای پیاوساالر پێک ده‌هێنن .ده‌سته‌واژه‌ی هیرارشیک ،نیشانده‌ری یه‌که‌مین تێکه‌اڵوی شێوه‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی ده‌س �ه‌اڵت��خ��واز ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌س�ه‌اڵت��ی پیرۆزی شه‌مه‌نه .ئه‌م ده‌زگا توانای‌ه که بهرهبهره له سه‌ر کۆمه‌ڵگا زاڵ ده‌بێت ،له دۆخێکدا که به‌ره‌و چینایه‌تیبوون گهشه دهکات ،دهبێته فه‌رمانڕه‌واییه‌کی ده‌وڵه‌تییه‌وه. بۆیه ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین ک�ه کۆمه‌ڵگای سروشتی وهک ی�ه‌ک�هم��ی��ن ئ �ه‌زم��ون��ی کۆمه‌اڵیه‌تیبوونی م��رۆڤ ،یه‌که‌مین تێز‌ه که مرۆڤ پاڵی پێو‌ه داوه و له به‌رامبه‌ری ئ�ه‌وه‌ش��دا ،کۆمه‌ڵگای هیرارشی وهک دژه‌تێز په‌ر‌ه ده‌ستێنێت .تایبه‌تمه‌ندی دژه‌تێزی کۆمه‌ڵگای هیرارشیک له‌مه‌و‌ه سهرچاوه ده‌گرێت که به شێوه‌یه‌کی ب���ه‌رده‌وام له هه‌وڵی سه‌رکوتی کۆمه‌ڵگای سروشتی و دواخستنیدایه .وێڕای ئهمه، تێپه‌ڕبوون له کۆمه‌ڵگای سروشتی بۆ کۆمه‌ڵگای هیرارشیک به هیچ جۆرێک جه‌برێکی مێژوویی نیه که مارکسیسته‌کان له سه‌ری پێداگرن .چونکه کۆمه‌ڵگای سروشتی له‌م پرۆسه‌یه‌دا ،به‌رخۆدانییه‌کی گهوره و ئۆرگانیک دهکات. هه‌روه‌ها که ئاماژه‌مان پێکرد ،کلتووری نێچیر، ده‌ب��ێ��ت�ه ه��ۆی زی��ادب��وون��ی ئاستی ئ��اگ��ای��ی پیاو. تێگه‌یشتن له‌م هێزه (نێچیر) له الیه‌ن پیاو‌ه ئه‌م ده‌رفه‌ته بۆ ئه‌وان ده‌ره‌خسێنێت تا سیستمی ژن ـ دایک بخه‌نه ژێ��ر کۆنترۆڵی خۆیانه‌وه .له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی سیستمی پیاوساالر ،به‌هاکانی سیستمی ژن ـ دایک دهکاته ئامانجی خۆی ،ده‌توانرێت بانگه‌شه‌ی ئهوه بکرێت که یه‌که‌مین قوربانی کۆمه‌ڵگای هیرارشیک ژنانن. وات�ه یه‌که‌مین قوربانی کۆمه‌ڵگای هیرارشیک، سیستمی ماڵی ژن ـ دایک بوو .ژنان یه‌که‌مین توێژن که له‌م سیستمه‌دا سه‌رکوت کراون .نرخه‌کانی یه‌ک جێگه‌نشینی کۆمه‌ڵگای پیاوساالر بۆته هۆکار تا ئه‌م قۆناغ‌ه که پێش مێژوو ،به‌رباڵوی به‌رفراوانی ههیه ،له زانست‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا پێگه‌یه‌کی نه‌بێت .راکێشانی ب �ه‌ره‌ب �ه‌ره‌ی ژن بۆ کۆمه‌ڵگای هیرارشیک و له‌ناوبردنی ته‌واوی تایبه‌تمه‌ندیی‌ه به‌هێزه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی ژن له راستیدا له کۆمه‌ڵگادا دژه‌شۆڕشێکه.
ف�����ه‌رح�����ان ح����هم����ه‌خ����ان، خوێندکارى به‌شى راگه‌یاندن/
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنى راى ئێوه‌ى هاواڵتیانه ده‌رباره‌ى (راگه‌یاندنى حزبى و ئه‌هلى کامیان زیاتر توانیویه‌تى له رێگه‌ى ئاراسته‌کردنى په‌یامه‌کانیانه‌وه خزمه‌ت به هاواڵتیان بکات؟).
››
راگه‌یاندنى حزبى و ئه‌هلى بۆ ئه‌و ب��واره‌ى ئێستا ئامانجیانه خ���زم���ه‌ت���ى خ��ه‌ڵ��ک��ى خ��ۆی��ان ده‌که‌ن ،چونکه کار له‌سه‌ر سایکۆڵۆژیاى تاکه‌کان ده‌که‌ن ،به‌اڵم بۆ خه‌ڵکێک که ئینتیماى بۆ هیچ کامیان نه‌بێت نهیتوانیوه خزمه‌ت بکات ،چونکه نهیانتوانیوه ببنه ئه‌و په‌نجه‌ره‌یه‌ى که منى تاک ده‌وروبه‌رى خۆمى لێوه ببینم به‌ڕاستگۆیى.
ههیه ،چونکه له رێگه‌ى راگه‌یاندنه‌وه ئێمه رۆژانه ئاگادارى ه�ه‌واڵ و روداوه‌کانى کۆمه‌ڵگاکه‌مان ده‌بین .راگه‌یاندن ئه‌هلیى بێت یان حزبیى دهکهوێتهوه سه‌ر ستافى راگه‌یاندنکه ،ئه‌وانه‌ى به‌ڕێوه‌ى ده‌به‌ن. تاچه‌ند به‌ڕاستى په‌یامه‌کان ده‌گه‌یه‌نن .پێویسته راگه‌یاندن دوربێت له ده‌ستێوه‌ردانى حزبى. شێنێ ب��وره��ان ،خوێندکار/
به‌ڕاى من راگه‌یاندنى ئه‌هلى تائێستا خزمه‌تێکى باشى به خه‌ڵکى گ �ه‌ی��ان��دوه ،چونکه ب�ه‌ب��ێ ج��ی��اوازى بیروڕاکانى کۆچین واژه‌ى ،خوێندکارى گه‌یاندوه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا راگه‌یاندنه حزبیه‌کانیش زانکۆ /له ئێستادا سه‌نگه‌ره‌کان رۆڵیان ه�ه‌ب��ووه ،ب �ه‌اڵم وهک راگه‌یاندنى ئه‌هلى جیا ک��راون��ه‌ت��هوه ،سه‌نگه‌رى نهیانتوانیوه خزمه‌ت بکه‌ن له بوارى راگه‌یاندندا. راگه‌یاندنى ئه‌هلى راسته‌وخۆ به‌هره عوسمان ،خوێندکارى ده‌یه‌وێت ده‌نگى زواڵڵى خه‌ڵک ک���ۆل���ێ���ژى زم�������ان /پ��ێ��م��وای �ه بگه‌یه‌نێت به سه‌ره‌وه و ده‌سه‌اڵت .راگه‌یاندنى حزبیش راگه‌یاندنى ئه‌هلى زۆر باشتره ئیش له‌سه‌ر ئهوه ناکات راستیه‌کانى ناو کۆمه‌ڵگا له راگه‌یاندنى حزبى ،چونکه بۆ سیاسیه‌کانیان بگه‌یه‌نێت .راگه‌یاندنى حزبى کاتێک راگه‌یاندنێکى حزبى ئ��ازادى پێشێل کردوه بۆیه ناتوانێت له شوێنێکى س �هر به الیه‌نێکه ،ده‌بێت ئه‌وشتانه بگوازێته‌وه وهک س���ه‌راى ئ��ازادی��ى ب � ه ئ����ازادى ه �ه‌واڵ �ه‌ک��ان که له‌گه‌ڵ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئ �ه‌و ح��زب و الیه‌نه‌یه‌دا بگوازێته‌وه. ده‌گونجێت ،به‌اڵم راگه‌یاندنى ئه‌هلى ده‌ت��وان��ێ��ت ب�ه ئ��ازادان �ه شاناز حه‌سه‌ن ،خوێندکارى بیروڕاى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه به‌شى راگه‌یاندن /راگه‌یاندن به‌بێ جیاوازى بگوازێته‌وه. ب�ه‌گ��ش��ت��ى ک���اری���گ���هرى زۆر دی������ارى ل���ه‌س���هر ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ئاراس محه‌مه‌د ،رۆژنامه‌نوس/
کلینتۆن :بۆ وه‌ستاندنى بۆمبارانکردن پێویست ه قه‌زافى واز له‌ده‌سه‌اڵت بهێنێت و بڕوات ه دوورگ ه
ه ئینگلیزییه‌وه /ئاڤان ره‌سوڵ و؛ ل
په‌یامنێرى سایتى پانێت و ڕۆژنامه‌ى پانۆراما که ئه‌م هه‌وااڵنه‌ى له‌میدیا عه‌ره‌بیه‌کانه‌و‌ه گواستبوو‌ه ڕایگه‌یاند ،ک ه وه‌زیرى دهرهوهى ئه‌مه‌ریکا هیالرى کلینتۆن داواى که‌سى له موعه‌مه‌ر قه‌زافیه‌و‌ه بۆ سه‌رۆکى ئه‌مه‌ریکا ره‌تى کردهوه. بارک ئۆباما ،وتى :که قه‌زافى زۆر باش ده‌زانێت که ده‌بێت واز له ده‌سه‌اڵت بهێنێت و لیبیا به‌جێبهێڵێت بۆ دوورگه هه‌تا بۆمبارانه‌کان بوه‌ستێت .ئهمه پاش چه‌ند کاتژمێرێکى ک�هم له دواى ئ �هوه ه��ات که سه‌رۆکى ئه‌مریکا بارک ئۆباما نامه‌یه‌کى له قه‌زافیه‌و‌ه پێگه‌شت ،که تێیدا داواى وه‌ستاندنى ئه‌و بۆمباران‌ه ئاسمانیانه‌ى ده‌کرد که هێزه‌کانى ناتۆ ده‌یکه‌ن‌ه سه‌ر لیبیا. له‌هه‌مانکاتدا رۆیترز ڕایگه‌یاند که جێگرى وه‌زی��رى دهرهوهى لیبیا دهڵێ که کێڵگه‌یه‌کى نه‌وتى له لیبیا له‌کاتى هێرشى ئاسمانى هێزه‌کانى به‌ریتانیادا به‌رکه‌وتووه. کلینتۆن له‌کاتى وتارێکى بۆ میدیا و ڕۆژنامه‌کان له پایته‌ختى ئه‌مه‌ریکا ئێواره‌ى چوارشه‌مم‌ه 2011/4/6 ڕایگه‌یاند «من هیچ شتێکى شاراو‌ه نابینم له باره‌ى ئه‌وه‌ى که چاوه‌ڕێى چى له قه‌زافى ده‌کرێت له‌م کاته‌دا». به‌رپرسێکى بااڵ له کۆشکى سپى ئ�ه‌وه‌ى دڵنیاکرده‌وه که له چوارشه‌مه‌ى پێشوو ،سه‌رۆکى ئه‌مه‌ریکا ئۆباما نامه‌یه‌کى له سه‌رۆکى لیبى پێگه‌شت که داواى وه‌ستاندنى ئه‌و بۆمباران‌ه ئاسمانییانه‌ى ده‌کرد که له الیه‌ن هێزه‌کانى ن��ات��ۆوه ده‌ک��رێ��ـ�ه س �هر ئامانج و شوێنه‌کانى س �ه‌رۆک قه‌زافى،که بۆ ماوه‌ى 42ساڵه لیبیا به‌ڕێوه‌ده‌بات. ئه‌ندامى کۆنگرێسى پێشوو کیرت ویڵدون سه‌ردانى ته‌رابلوس دهکات به‌رپرس‌ه ئه‌مریکیه‌ک‌ه ئه‌وه‌ى دڵنیا کردهوه که نامه‌که،که هاوکات‌ه له‌گه‌ڵ سه‌ردانى ئه‌ندامى کۆنگرێسى پێشوو کیرت ویڵدون بۆ ته‌رابلۆس بۆ بینینى موعه‌مه‌ر قه‌زافى، هیچ گفتوگۆیه‌کى له باره‌ى نیه‌تى قه‌زافى بۆ وازهێنان له ده‌سه‌اڵت ،یان گفتوگۆیه‌ک له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه‌ى ئۆپۆزیسیۆن که ده‌ستیان به‌سه‌ر به‌شێکى فراوانى ڕۆژهه‌اڵتى لیبیادا گرتووه له خۆنه‌گرتوو‌ه و تێدا نییه. هه‌روه‌ها به‌رپرس‌ه ئه‌مریکیه‌ک‌ه که نه‌یویست ناسنامه‌ى ئ��اش��ک��را بکرێت ووت���ى ک �ه ن��ام�ه‌ک�ه «شتێکى ت���ازه‌ى له‌خۆنه‌گرتووه» هه‌روه‌ک وتى که به‌ڕێوبه‌رایه‌تى به‌ڕاستى وه‌ریناگرێت و گرنگى پێنادات. چاوه‌ڕێده‌کرێت که ویڵدون که سه‌ردانێکى ناڕه‌سمى بۆ ته‌رابلۆس دهکات ،هه‌وڵ بدات سه‌رکرده‌ى لیبى موعه‌مه‌ر ق �ه‌زاف��ى ڕازی��ب��ک��ات ب��ۆ وازه��ێ��ن��ان ل�ه ده‌س���ه‌اڵت له‌کاتى کۆبوونه‌وه‌ى چوارشه‌ممه‌ى داهاتوو له‌گه‌ڵیدا. ویڵدون له وتارێکیدا له ڕۆژنامه‌ى «نیویۆرک تایمز» وتى :که ئه‌و سه‌ردانى ته‌رابلۆس دهکات له‌سه‌ر بانگهێشتى قه‌زافى و به‌رده‌وام بوو وتى چه‌ند جارێک سه‌ردانى قه‌زافى کردووه که به‌س‌ه بۆ ئه‌وه‌ى درک به‌و‌ه بکات که ناچارکردنى بۆ گوێڕایه‌ڵى و ڕێکه‌وتن چه‌ند گرانه. سه‌ردانى جێگرى ئه‌مریکى پێشوو له‌و کاته‌دای‌ه که قه‌یرانى لیبى گه‌شتۆت‌ه پله‌ى به‌ستن و بووهته هۆى شه‌ڕ له نێوان که‌تیبه‌کانى الیه‌نگرانى قه‌زافى و شۆڕشگێڕان که داواى ڕۆشتنى قه‌زافى ده‌که‌ن پاش 42ساڵ له سه‌رۆکایه‌تى. ویڵدون داواى ده‌ستبه‌جێ وه‌ستاندنى ته‌قه‌ى له نێوان ه���ه‌ردوو الو چ��اودێ��رى ن�ه‌ت�هوه یه‌کگرتووه‌کانى ک��رد بۆ گه‌یشتن به ئاگربه‌ستێک و هه‌روه‌ها وت��ی« :پێویسته سوپاى لیبى له‌و شاران‌ه بکشێته‌و‌ه که ناکۆکى له‌سه‌ر‌ه و هێزى خۆپێشانده‌ره‌کانیش هه‌وڵى چوونه پێشهوه بوه‌ستێنن». وه‌رگیراو‌ه له‌م لینکه‌ى خوارهوه: http://www.panet.co.il/online/articles/106/ 107/S-393272,106,107.html
له هه‌رێمى کوردستان له‌به‌ر ئه‌وه‌ى حزب به دهسهاڵته ئهوه راگه‌یاندنى حزبیش ده‌سه‌اڵتى ههیه .حزبه‌کان راگه‌یاندنه‌کان بۆ چه‌واشه‌کارى هاواڵتیان به‌کار ده‌هێنن .ئه‌وه‌شى راگه‌یاندنى ئه‌هلییه که ماوه‌یه‌کى زۆر کهمه له‌دایکبووه توانیوێتى هه‌نگاوى باش بنێت .پێویسته له‌سه‌ر ئێمه بیپارێزین ،چونکه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئێمه‌ى پاراستووه.
گه‌وره‌ترین بنه‌ماڵه‌ی جیهان له‌گه‌ڵ زیاتر له ( )180ئه‌ندام، ل�ه واڵت��ی هینددایه( .زی��ون��ا چ��ان��ا) خ���اوه‌ن ( )39ژن)94( ، منداڵ و ( )33نه‌وه‌یه که هه‌موو پێکهوه له الی ی �ه‌ک ،له ئاپارتمانێکی چوار نهۆمی که ( )100ژووری ههیه له گوندی ( )Baktwangده‌ژین.
حزبى ئیش له‌سه‌ر پیشاندانى ئ����ازادى ف��ک��ره ده‌ک����ات ،به باگراوندێکى حزبیه‌وه که له کوردستانى خۆماندا به شێوه‌یه‌کى روون دیاره. راگ�ه‌ی��ان��دن��ى ئه‌هلیش ئیش ل�ه‌س�هر پیشاندانى فکره‌ى خه‌ڵک ده‌ک��ات به‌شێوه‌یه‌کى ئ��ازاد ،به باگراوه‌ندێکى فکرى ئ��ازاده‌وه .که کۆمه‌ڵک سانسۆر ل�ه به‌رده‌مێتى و ناتوانێت ئ �ه‌و ک��اره بکات. مۆستایه‌کى زانکۆ /راگه‌یاندنى ئه‌هلى ناتوانێت بچێته هه‌موو شوێنێک ،به‌اڵم راگه‌یاندنى حزبى ده‌توانێت بچێته هه‌موو کون و که‌له‌به‌ره‌کانه‌وه. کهواته هه‌ردوو رایه‌کان وه‌رده‌گرین و جه‌ماوه‌ر ده‌بێت به حه‌که‌م .بۆیه ناتوانین پاڵ به‌هیچ کام له‌م میدیاکانه‌وه بده‌ین ،پێویسته هه‌بن بۆ ئه‌وه‌ى رهخنه له یه‌ک بگرن.
n
به‌پێی راپۆرتی رۆیتێرز( ،زیونا چانا)ی ته‌مه‌ن ( )66ساڵ ،ک ه سه‌رپه‌رشتی بنه‌ماڵه‌یه‌کی ( )167که‌سی له هیند به‌ڕێوه ده‌بات، ئاماده‌یی خۆی بۆ هاوسه‌رگیری زیاتر ده‌ربڕیوه .ئه‌م بنهماڵه له بینایه‌کی چوار نهۆمی له گوندێک له باکوری واڵتی هیندا ده‌ژین .جێگه‌ی سه‌رنجه (چانا) که ته‌نیا له ساڵێکدا ( )10جار هاوسه‌رگیری کردووه ،خۆی به مرۆڤێکی به‌خته‌وه‌ر ده‌زانێت که به‌رپرسیارێتی ئه‌و ژماره مرۆڤه‌ی له سه‌رشانه.
ه که تێیدا ده‌ژین /ئینته‌رنێت ه و ئه‌و بینای وێنه‌ی ئه‌و بنه‌ماڵه‌ی
کاریکاتێری هه‌فت ه
ساڵی دووهم ژماره 52 دووشه‌ممه 2711/1/29 - 2011/4/18
19
ه������ه‌ردى ع��ه‌ب��دول��خ��ال��ق، خوێندکارى زانکۆ /راگه‌یاندنى
پیاوێک ( )39ژن )94( ،منداڵ و ( )33نه‌وه‌ی ههیه! ئا /هێمن عه‌لی
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
ک��ارزان جه‌الل ،خوێندکارى
ب �هش��ى راگ���ه‌ی���ان���دن /ه�هم��وو راگه‌یاندنه‌کان حزبین ،خزمه‌ت ب���ه خ���ۆی���ان ده‌ک������ه‌ن ن��ه‌ک به خه‌ڵک .میدیاى ئه‌هلى له کوردستاندا بوونى نیه ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى کاتێک ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندن داده‌م �ه‌زرێ��ت کۆمه‌ڵێک پێویستى زۆرى ده‌وێ��ت، ئه‌مه‌ش کولفه‌ى زۆرى ده‌وێت که ئه‌هلى ناتوانێت دابینى بکات. ب���هه���ار س���ه‌ع���دى ،ک��چ��ى م����اڵ����هوه /به‌گشتى راگه‌یاندنه‌کان روداوه‌کان دهگوازنهوه بۆ هاواڵتیان، به‌اڵم تا ئێستا نازانین کام‌ه راگه‌یاندنى حزبی‌ه و کام‌ه ئه‌هلییه ،چونکه هه‌ریه‌کیان به جۆرێک و به‌و شێوازه‌ى که خۆى ده‌یه‌وێت هه‌واڵه‌کان ده‌گوازێته‌وه. ئا /دیمه‌ن _ کارزان
قه‌شه‌یه‌کىئه‌مریکى:
ته‌نها ()%2ى خه‌ڵک ده‌چن ه به‌هه‌شت ئا /هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم
قه‌شه‌یه‌کى ئه‌مریکى باس لهوه ده‌ک��ات ،له مانگى ح��وزه‌ران��ى ئه‌مساڵ ( )2011دنیا کۆتایى دێ��ت ،بۆ ئ �ه‌وه‌ش به وردى ئ��ام��اژه به کاتى کۆتاییهاتنى دنیا دهکات و ده‌ڵێت :ئێواره‌ى ()21ى حوزه‌یران ئهوه روده‌دات و ته‌نها ()%2ى خه‌ڵکیش ده‌چنه به‌هه‌شته‌وه. قه‌شه‌که خه‌ڵکى ویالیه‌تی (کالیفۆرنیا)ی ویالیهته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مه‌ریکایه ،له پێشبینیه‌که‌یدا باس لهوه ده‌ک��ات :رۆژی (21ى حوزه‌یرانى )2011جیهان کۆتایى دێ��ت ،الیه‌نى سه‌نجڕاکێشى ئ�هم پێشبینیه‌ش ل �ه‌وه‌دای �ه ،ئ�هم قه‌شه‌یه به ت �ه‌واوه‌ت��ى ئ��ام��اژه به کاتی له‌ناوچوونى بوونی دنیا ده‌ک��ات و وتوویه‌تی کاتژمێر شه‌شی ئێواره‌ی ئه‌و رۆژه جیهان ته‌فروتونا ده‌بێت ده‌بێت. م���اڵ���پ���ه‌ڕی ه����ه‌واڵ����ی (ب�����ی ب�������اک)ی ف���ارس���ی ب�ڵاوی��ک��ردۆت �هوه ،ئ �ه‌و ق�هش�ه ئه‌مه‌ریکییه ک �ه ن��اوی (ه��ارۆل��د کامبینگ)ـه له وته‌که‌یدا ده‌ڵ��ێ��ت :رۆژی حیساب نزیک بۆته‌وه ،ئه‌ی ته‌واوی خه‌ڵکی دنیا ،من له‌باره‌ی جامی جیهانی ،یا رۆژی هاوسه‌رگیری ،یان ده‌رچوون له زانکۆ قسه ناکه‌م ،به‌ڵکو باس له قیامه‌ت ده‌که‌م که خواوه‌ند بڕیاری له‌سه‌رداوه و کاته‌که‌شى زۆر نزیک بۆته‌وه. وهک ئاماژه‌شی پێداوه ،بوومه‌له‌رزه‌که‌ی ئه‌م دواییه‌ى واڵتی ژاپۆن که وێرانییه‌کى زۆرى لێکه‌وته‌وه ،یهکێکه له هێماکانی نزیکبوونه‌وه‌ی رۆژی کۆتایی و داوای لێدانی زه‌نگى هۆشداری دهکات تا ته‌واوی خه‌ڵکی له رۆژی کۆتاییهاتنى دنیا به‌ئاگا بێنه‌وه. ئه‌م قه‌شه‌یه جگه له ده‌ستنیشانکردنی واده و کاتی وێرانبوونی دنیا ،ئاماژه‌ی به رێژه‌ی ئه‌هلی به‌هه‌شت و دۆزه‌خیش داوه و ده‌ڵێت :ته‌نها ()%2ی مرۆڤه‌کان ده‌چنه به‌هه‌شت و ئه‌وانی دیکه‌ش هه‌موو به‌ره‌و دۆزه‌خ به‌ڕێ ده‌که‌ون.
سکااڵ بۆ /سه‌رۆکی پارتی دیموکراتى کوردستان
به‌ڕێز سه‌رۆکى پارتى دیموکراتى کوردستان ،تکای ه چاوێک بگێڕه به‌سه‌ر خانه‌واده و که‌سوکارى شه‌هیدانی پارتی له سنورى پارێزگاى سلێمانیدا ،له حاڵ و گوزه‌رانى ئه‌و کهسانه بپرسه‌وه که له پێناوى ئ��ازادى کوردستان و گه‌شه‌کردن و به‌ره‌وپێشبردنى پارته‌که‌ى جه‌نابتان، خۆشه‌ویستترین که‌سوکارى خۆیان له ده‌ستداوه ،تکایه به‌دواداچونێک بکه‌ن بۆ ئ�ه‌وه‌ى له ژیانى که‌سوکارى شه‌هیدان باشتر ئاگاداربن .ئایا ده‌زانیت یان بێئاگایت له‌وه‌ى تا ئێستاش هه‌زاران خانه‌واده‌ى شه‌هیدى پارتى له سنورى سلێمانیدا پارچه زه‌وییه‌کى پێ رهوا نه‌بینراوه؟ ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى هیچ نه‌بێت منداڵه‌کانى ی��اخ��ود دای��ک و باوکى بتوانن خانوێکى تێدا بنیاد بنێن و که‌مێک له مه‌ینه‌تیه‌کانى ژیانیان که‌مبێته‌وه .بهدڵنیاییهوه خانه‌واده‌ى هه‌موو شه‌هیدێک له‌و ژیانه به‌خته‌وه‌ره‌دا نییه که له سایه‌ى حزبه‌وه پێى به‌خشرا بێت .ههرچهنده به سه‌روه‌تى هه‌موو دنیا قه‌ره‌وبوى خوێنى شه‌هیدێک ناکرێته‌وه ،به‌اڵم ئاسوده‌کردنى ژیانى خانه‌واده‌کانى شه‌هیدان که‌مێک له ئازاره‌کانیان که‌مده‌کاته‌وه .تا ئێستاش زۆر به‌ڵێنمان پێدراوه ،به‌اڵم بێ ئه‌نجام بووه ،بۆیه داوا له به‌ڕێزتان ده‌که‌ین خۆتان به‌ده‌نگى که‌سوکارى شه‌هیدانه‌وه بێن و چیتر فه‌رامۆشیان مه‌که‌ن. (مام جه‌وهه‌ر باینجانی) له‌جیاتى که‌سوکاری پۆلێ شه‌هیدى پارتى ل ه سنورى سلێمانى
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه رهزا کاروان ساالر یاسر گوڵی (رۆژیار گرافیک) کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510
به‌سااڵچوان چاوه‌ڕێى ره‌حمه‌تى نه‌وه‌کانیانن تا به‌خێویان بکه‌ن
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2711/1/29
13 No: (52) Mo.18/4/2011-
ریکالم
مافى خه‌ڵک ل ه نێوان به‌رداشه‌کانتاندا
ریکالم
مه‌ستور ه ئ���ه‌وه‌ى ه��اواڵت��ى ئه‌م مه‌حمود هه‌رێمه‌ی ه ده‌ب��ێ��ت دڵى ب ه چى ئ�هم حکومه‌ت و ده‌س����ه‌اڵت و ح��زب��ان �ه خ���ۆش ب��ێ��ت ک ه ڕێبه‌رایه‌تى و حوکمڕانى ده‌که‌ن و خۆیان ب ه خاوه‌نى هه‌ر تاکێکى ده‌زان��ن ،ته‌نانه‌ت که ده‌میان ده‌که‌یته‌و‌ه خۆیان ب ه پارێزه‌ر و خ��ۆی��ان ب� ه باوکێک ده‌زان���ن ک� ه زۆر منداڵه‌که‌ى خ��ۆش ده‌وێ��ت ،هاواڵتى ئه‌م هه‌رێم ه ده‌ب��ێ��ت دڵ��ى ب�ه چ��ى ئ �هم حزبان ه خۆش بێت که ده‌که‌ون ه ملمالنێى سیاسى و مانه‌و‌ه ل ه سه‌ر کورسى ده‌سه‌اڵت ئه‌وه‌ى بیریان نه‌مێنێت داواکارى‌و مافى خهڵکه، دڵى به‌چى ئه‌م حزبان ه خۆش بێت ،ئه‌وه‌ى الی���ان گ��رن��گ نی ه خوێنى ئ �ه‌و گه‌نج ه گیرفان خاڵى و هه‌ناس ه قه‌تیسماوانه‌ی ه ک ه به ده‌ستى که‌سانێک ڕژا نامۆن ب ه ئازادى و دیموکراسى و ناتوانن سه‌رده‌مى پێشکه‌وتن و گوێزانه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت قبوڵ ب��ک �ه‌ن‌و ل �ه دروش���م���ى ب��ری��ق��ه‌دارى ه�هر یه‌کێکیشیان ئ��ازادى‌و دیموکراسى ریزى پێشه‌وه‌ى گ��رت��ووه ،ه��اواڵت��ی ،دڵ��ى به‌چى حزبه‌کانى ئه‌م هه‌رێم ه خۆش بێت ک ه تاک ه هه‌نگاوێکیشی بۆ جێبه‌جێکردنى داواکارى خه‌ڵک نه‌ناو‌ه‌و هه‌ر کاتێکیش ئۆپۆزسیۆن ب�ه‌ی��ان��ێ��ک ده‌رده‌ک������ات ئ����ه‌وان چ���ه‌پ‌و ڕاس���ت ب�ه‌س�هر خ�ه‌ڵ��ک و خۆپیشانده‌رى خۆڕسکیشدا دێنن ،ل ه کاتێکدا خۆشیان باسى خۆپیشانده‌رى خۆڕسک ده‌که‌ن ،ئه‌ى بۆ وه‌اڵمى ئه‌وانیش نادهنهوه. ده‌س�ه‌اڵت ،خه‌ڵک لێتان بێئومێد بووه، ئه‌مه‌ش به‌و واتایه‌نی ه خه‌ڵک ئۆپۆزسیۆنى ب��وێ��ت و ئ��ێ��وهى ن �ه‌وێ��ت ب�ه‌ڵ��ک��و خه‌ڵک هیچتانى ن��اوێ��ت ب���ه‌اڵم ک��ێ ل � ه ب��ه‌ره‌ى داواکاریه‌کانیدا بێت ئ�ه‌وه‌ى ده‌وێ��ت ،ئه‌ى باش ه ده‌سه‌اڵت ه خۆ ب ه باوک زانه‌که زیاتر ل ه شه‌ست ڕۆژ‌ه خه‌ڵک داواکارى لێت هه‌ی ه و له‌و مه‌یدانه‌دا چاوه‌ڕێى وه‌اڵمى ئێوه‌یه، ئێوه‌ش بێباکان ه ن ه سه‌رۆکى حکومه‌ت ن ه سه‌رۆکى هه‌رێم نه سه‌رکرده‌ى هیچ کام له حیزب ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان نه‌هاتن بڵێن به‌ڵێ گوێمان لێتانه ،ئێمه بێ ئێوه هیچ نین چیتان ده‌وێت ئه‌ى ئه‌و میلله‌ت و ڕۆڵه‌یه‌ى خۆمان ب ه خاوه‌نتان ئه‌زانین‌و له‌سه‌ر حسابى ئێوه ئێمه گه‌یشتین ب �هم رۆژه و ()20 ساڵیش ه له‌سه‌ر حسابى ئێوه ده‌خ��ۆی��ن... بۆیه ده‌بێت ئهوه باش بزانن ئیتر خه‌ڵک سه‌برى نهماوه ل ه به‌رده‌م ئه‌و بێ هه‌ڵوێستى و بێڕێزیه‌ى ب�ه‌رام��ب�هر خه‌ڵکى دهی��ک�ه‌ن هاتنى هه‌ر یه‌کێکتان بۆ ئه‌و مه‌یدان ه ل ه توڕه‌یى خۆپیشانده‌ر‌ه خۆرسکیه‌کانى که‌م ده‌کرده‌وه ،خۆ جێهێشتنى ساتێک کورسى‌و هاتنتان بۆ س �ه‌رای ئ��ازادى ئێوه‌ى به‌ڕێز ده‌کرد جانازانم بۆ ئهوه ناکه‌ن!؟. ئێوه ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ى خه‌ریکى وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ى الی���ه‌ن���ه ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن���ه‌ک���ان���ن ئ���ه‌وه‌ن���ده ک��ۆب��ون��ای �ه‌ت �هوه و س �ه‌رق��اڵ��ى داواک�����ارى خ �ه‌ڵ��ک ب��ون��ای � ه ئێستا داواک���اری���ه‌ک���ان جێبه‌جێ ده‌ب���وون ،ئ �ه‌و به‌یاننامانه‌ى بۆ وه‌اڵم��ى ئۆپۆزسیۆن ده‌ری��ده‌ک �ه‌ن چى ل ه مه‌سه‌له و داواک��ارى خه‌ڵک ده‌گۆڕێت، ب ه پێچه‌وانه‌وه ماف و داواک��ارى خه‌ڵک که‌وتۆته نێوان به‌رداشى حه‌زى ده‌سه‌اڵت و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانتانه‌وه ،خ��ۆئ�هوه ده‌زان��ن خه‌ڵک جێبه‌جێکردنى داواکانى ل ه ئێوه ده‌وێ��ت ن�ه‌ک ده‌رک��ردن��ى به‌یانێک بۆنى شه‌ڕو تۆقاندنى خه‌ڵکى لێدێت ،باشه ئیتر کاتى ئهوه نه‌هاتوو‌ه ب ه خۆتاندا بچنه‌و‌ه و ئه‌و کاتانه‌ى ل ه ڕاگه‌یاندن بۆ جنێودان ب ه یه‌کتر‌و بۆ وه‌اڵمى یه‌ک ته‌رخانى ده‌که‌ن ئ �ه‌وه‌ن��ده ه�ه‌وڵ��ى دۆزی��ن �ه‌وه‌ى میکانیزمى چ��اره‌س �هرى و جێبه‌جێکردنى داواک���ارى خه‌ڵک بده‌ن ئهوهنده به‌خۆتاندا بچنه‌و‌ه و به‌رگى گه‌نده‌ڵى داماڵن‌و گۆڕانکارى له‌و که‌سانه‌دا بکه‌ن ک ه ئیتر خه‌ڵک چاوى نیه بۆ بینینیان ،چونک ه مافى خه‌ڵکیان خ��واردوه ،ئیتر کاتى ئهوه هاتووه خه‌ڵک پ��ێ��ت��ان بڵێت ب �ه‌س �ه م��اف��ى ئ���ه‌وه‌ت���ان نی ه به‌رژه‌وه‌ندى‌و مافمان لهوه زیاتر بخه‌نه نێو به‌رداشى ملمالنێکانتانه‌وه.