ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه لهژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌وه
ه مه‌یدانی کوردایه‌تی) (ل
«هه‌رکاتێک بورهان مه‌جید مرد به‌و گۆرانیه‌و ه بینێژن»
ژمار ه 55
ل10 ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/5/9
(19ی گواڵنی )2711
WWW.Chatrpress.com
نرخ 750 :دینار
وه‌زیری پێشمهرگه :ده‌بێت هه‌ڵه‌بج ه پیاوکوژى تێدا نه‌مێنێ
بکوژانى پۆلیسه‌کان الی ئیسالمییه‌کان خۆیان شاردۆته‌وه یادگار ره‌ئوف
به‌رپرسى الیه‌نێکى سیاسى ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،هه‌ر کاردانه‌وه‌یه‌کى خراپ ل ه هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید روبدات ئه‌وا پارتى و یه‌کێـتى لێى به‌رپرسن، وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌ش ده‌ڵێت ،ئه‌و هێزه‌ى بردومانه‌ت ه هه‌ڵه‌بج ه بۆ گرتنى بکوژانى پۆلیسه‌کان ه ک ه ل ه باره‌گاى حزب ه ئیسالمییه‌کان خۆیان شاردۆته‌وه.
(نه‌ریمان عه‌بدواڵ) ئه‌ندامى لیژنه‌ى ناوخۆ ل ه په‌رله‌مانى کوردستان به (چه‌تر)ى وت :پرسیارى هێنانى هێز بۆ ههڵهبجه ده‌بێت له ده‌سه‌اڵت بکرێت بۆ هێز ره‌وانه‌ى هه‌ڵه‌بج ه
هه‌ر لهوبارهیهوه (جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا) وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم وتى :به‌ڵێ هێزمان بردوه‌ت‌ه ههڵهبجه ،چونکه پۆلیس شه‌هید بووه و بکوژه‌کان له مه‌قه‌راتی حزبه ئیسالمیه‌کانى ههڵهبجه خۆیان ح �ه‌ش��ارداوه ،ئ�هو هێزانه‌ش بۆ گرتنى ئهوانه هاتوون که پۆلیسیان شه‌هیدکردوه، ده‌بێت ههڵهبجه پیاوکوژى تێدا نه‌مێنێ. ه��ه‌روه‌ه��ا (ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان ع�ه‌ب��دول��ڕه‌ح��ی��م) به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى دووى ش��اره‌زوورى کۆمه‌ڵى ئیسالمى وت��ى :ئێمه سیاسه‌تى خۆمان هه‌ی ه بۆ بارودۆخى ناوچه‌ى ههڵهبجه ،هه‌ر تاکێک بگریت ده‌ریایه‌ک خوێنى داوه بۆ ئه‌م ئه‌زمونه، ههڵهبجه تایبه‌تمه‌ندى خۆى ههیه و ئه‌و ه��ێ��زه‌ش ب �ه ب��ڕی��ارى حکومه‌ت هاتۆته شارى ههڵهبجه نابێت
و هه‌ورامان کراوه ،ئهمه شکاندنى ئه‌و به‌ڵێنه‌ی ه که وه‌زی��رى پێشمهرگه سوێندى به موقه‌ده‌سات خوارد هێز ناهێنین ،دواتر ده‌بابه‌ى هێنا ،ئه‌مان ه خروقاتى یاسایین گوای‌ه هێزى ئیسالمیه‌کان ل ه ئێرانه‌و‌ه دێن‌ه ههڵهبجه بۆ ئه‌وه‌ى شه‌رعیه‌ت بدات ه خ��ۆى ،باره‌گاکانیش چه‌کیان نیه تا هێرشى بکه‌نه‌سه‌ر. له الیه‌کى تر (محه‌مه‌د شاره‌زوورى) ئه‌ندامى لیژنه‌ى پێشمهرگه له په‌رله‌مانى کوردستان ب ه (چه‌تر)ى وت :ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێت ئه‌و هێزه‌عه‌ره‌به، ئێمه‌ش ده‌ڵێین عه‌ره‌ب نیه منیش وه‌ک هاواڵتیان نیگه‌رانم ،ب�ه‌اڵم وه‌زی��رى پێشمهرگه بڕیاریداو‌ه ده‌ڵێت ئاسایشى هه‌رێم له خه‌ته‌ردای‌ه بۆیه هێز جواڵوه من نوێنه‌رى حکومه‌ت نیم و نازانم بۆچى هێز جواڵوه.
ساڵیادی له‌سێداره‌دانی فه‌رزاد که‌مانگه‌ر
رۆژی له‌سێداره‌دانی که‌مانگه‌ر ده‌کرێت ه رۆژی مامۆستا
له‌باربردنی منداڵ
10
پارتى :نابێ په‌رله‌مانتار به‌شدارى خۆپیشاندان بکات گۆڕان :په‌رله‌مان ره‌نگى پارتى گرتووه،
یه‌کێتى و الیه‌نه‌کانى تر میوانن
[ تایبه‌ت ب ه چه‌تر ] په‌رله‌مانتارێکى گۆڕان ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو ،په‌رله‌مانى هه‌رێمى کوردستان ره‌نگ و شێوه‌ى پارتى گرتوو ه و یه‌کێتى و الیه‌نه‌کانى تر میوانن ،په‌رله‌مانتارێکى پارتیش ده‌ڵێت :زۆرجار گله‌یمان ل ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان کردووه ،ک ه زیاتر رێگ ه ب ه ئۆپۆزسیۆن دهدات قس ه بکه‌ن.
(عه‌دنان عوسمان) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ل � ه فراکسیۆنى گ���ۆڕان ل ه چاوپێکه‌وتنێکى (چ�ه‌ت��ر)دا ده‌ڵێت« :ل ه خوله‌کانى راب���ردوو په‌رله‌مان به‌سه‌ر دوو حزب دابه‌ش ببوو ،له به‌ناو یه‌کگرتنه‌وه‌ی ئیداره‌ى هه‌ولێر و سلێمانى هه‌موو ده‌زگاکان ب��وون ب� ه حزبى و هیچ گۆڕانکاریه‌ک رووی��ن �ه‌دا ،زۆرب���هى پۆسته‌کان ل�ه خولى رابردوو ل ه په‌رله‌مان دانراوه ،ئێستا په‌رله‌مان ره‌نگ و شێوه‌ى پارتى گرتو‌ه و گۆڕان و یه‌کێتى و الیه‌نه‌کانى تر میوانن ،ههرچهنده یه‌کێتى به‌شدارى حکومه‌ت و په‌رله‌مانیشن، هه‌رکاتێک کۆمه‌ڵێک که‌سى بێ الیه‌ن ب ه پۆلیسهکانیشهوه دان��ران ل ه په‌رله‌مان ئه‌وکات په‌رله‌مان دهبێته نیشتمانى و ده‌بێت
گه‌نجان و بایکۆت
دیارده‌یه‌ک ک ه رووی ل ه زیادبوونه
ده‌سته‌ى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان جێگرێکى س �ه‌ر ب�ه‌الی�هن��ى ئۆپۆزسیۆن بێت ،ئێستا س�ه‌رۆک��ى په‌رله‌مان ته‌مسیلى ()%27ى په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ک��ات و نوێنه‌رى ( )30پهرلهمانتاره ،هه‌رکاتێک رێگه به‌م گۆڕانکاریانه نه‌درێت ئه‌وا په‌رله‌مان هه‌ر به‌مشێو‌ه شکڵیه‌ى دهمێنێتهوه». ل ه باره‌ى شه‌ڕى راگه‌یاندنیشه‌و‌ه ده‌ڵێت: ئه‌گه‌ر الیهنه سیاسیه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌کتر دابنیشن ئ �هوه راگه‌یاندن خ��ۆى ئ�ه‌م شت ه راده‌گرێت که پێى ده‌ڵێن شه‌ڕى راگه‌یاندن، راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان ئ��اراس��ت �ه‌ک��راون ،ئ��ه‌وه‌ى راگه‌یاندنى یه‌کێتى ی��ان پارتى ده‌یکات بێگومان ل �ه‌الی �هن به‌رپرسانى مه‌کته‌بى سیاسى ئاراست ه ده‌کرێن. له ب��اره‌ى په‌یکه‌ره‌که‌ى سه‌رده‌شتیشه‌و‌ه ده‌ڵێت« :بۆ ئه‌وه‌ى (سه‌رده‌شت عوسمان) نه‌بێت به ره‌مزێک په‌یکه‌رى له هه‌ولێر ب��ۆ دان���ان���رێ���ت ،ک�� ه ئ �ه‌م �ه ج��ارێ��ک��ى تر تیرۆرکردنه‌وه‌یه‌تى». له به‌رامبه‌ر قسه‌کانى په‌رله‌مانتاره‌که‌ى گ��ۆڕان��دا (ئ��اس��ۆ ک �ه‌ری��م) په‌رله‌مانتارى پارتى ،ده‌ڵێت :زۆرج��ار ئێم ه گله‌یمان ل ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان کردووه که زیاتر رێگ ه ب �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن دهدات ق��س�ه‌ب��ک�هن ،ئه‌و قسه‌یه‌ش راست نی ه ک ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان
نوێنه‌رى ( )30په‌رله‌مانتار بێت ،له‌کۆى ( )111ئه‌ندامى په‌رله‌مان هه‌موو ئه‌وان ه حزبین ،په‌رله‌مان نوێنه‌رایه‌تى ( )15حزب و الی�هن ده‌ک��ات ک ه ل ه دونیادا شتى له‌م جۆره نیه. پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اره‌ک �هى پ��ارت��ى ده‌ش��ڵ��ێ��ت: «په‌رله‌مانتارى نوێنه‌رى خه‌ڵک ئهوه نی ه بچێت به‌شدارى کۆبوونهوه و خۆپیشاندان بکات ،ل ه یاساى خۆپیشاندان داواک��راوه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ب��� ه ش��ێ��وه‌ی��ه‌ک��ى ئ��اش��ت��ى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��چ��ێ��ت ه �ه‌رک��ات��ێ��ک پشێویشى ل��ێ��ک �ه‌وت �هوه ن��اب��ێ��ت ه��ێ��ز به‌کاربهێنرێت، په‌رله‌مانتار که نوێنه‌رى خه‌ڵک ه ده‌بێت ل ه هۆڵى په‌رله‌مان کار بۆ خه‌ڵک بکات». ئ����ه‌وه‌ش ده‌خ����ات����ه‌ڕوو :ب��ه ب����ڕواى من تانه‌لێدانى ئۆپۆزسیۆن له‌و یاسایانه‌ى به‌بێ ئ���ه‌وان ده‌رچ����وون هیچ بنه‌مایه‌کى نیه، چونک ه ئ��ه‌وان ئ��اره‌زووم�هن��دان� ه بایکۆتى دان��ی��ش��ت��ن�ه‌ک��ان��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی��ان ک����ردووه، سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ده‌توانن به‌رنامه‌کانى ک���ار رێ��ک��ب��خ �هن ،ئ���هو ک��ۆب��وون��ه‌وان��هى ئهنجامدراوه هه‌موویان یاسایین و نیسابى یاساییان ته‌واو بووه ،ناکرێت سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان به‌هۆى ئۆپۆزسیۆن کاره‌کانى رابگرێت.
درێژ‌ه بۆ ل 5
«به‌هۆى پێشه‌نگایه‌تی‌کردنى خۆپیشاندانه‌وه» پێشمه‌رگه‌یه‌کى دێرین: ل ه ئاسایش لێیاندام و سوکایه‌تیان پێ کردم
13
سه‌رۆکى حکومه‌ت خۆى له‌به‌رده‌م هه‌ڵه‌بجه‌دا ئیحراج بکات ،ده‌س �ه‌اڵت ده‌یه‌وێت بیسه‌لمێنێ ده‌توانێ گه‌رمیان و کوێستان به‌هێزه‌کانى بکات، ههڵهبجه پێویست به‌هێز ناکات ده‌بێت ئه‌و هێزه بگه‌ڕێته‌و‌ه شوێنى خۆى. (هادى حهمه ره‌شید) له مه‌کۆى گۆڕان ل ه هه‌ڵه‌بج ه بۆچوونى وایه :هیچ پاساوێک نیه بۆ هێنانى هێزى چه‌کدار و میلیشیا و پارتى و یه‌کێتى به‌رپرسن له هه‌ر کاردانه‌وه‌یه‌کى خراپ، چونکه هێز و الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه چه‌کداریان نیه ،تا ئه‌و هێزه زۆره‌ى بۆ ره‌وان ه بکرێت ،ته‌نها هێنانى ئه‌و هێزانه بۆچاوترساندنى خ�ه‌ڵ��ک��ه ،ت���ازه خه‌ڵکیش چ��اوت��رس��ێ��ن ناکرێت هاواڵتیان سه‌لماندیان چه‌ک چۆکیان پێنادات. هاواڵتی (هێمن عه‌لى) وتى :هیچ هۆکارێک
8
به‌ندکراوانی زیندانی سوسێ
خوێندنم بۆ چیی ه کاتێک
ده‌سه‌اڵت سووکایه‌تیم پێ
ده‌کات
نی ه بۆ هێنانى هێز ،ههڵهبجه به درێژایى مێژوو هێزى لێنه‌بڕاوه ،ئه‌م هێزانه‌ى ده‌سه‌اڵت ده‌بێت بزانن ئێمه له خۆڕا نه‌هاتووینه‌ت‌ه سه‌ر شه‌قام. (م�هه��دى م�ه‌ال عه‌لى) به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى پێنجى ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �هى ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئیسالمى کوردستانیش ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو :ههڵهبجه پێویستى به هێز نیه ،ئێم ه حزبێکى ئیسالحین و بڕوامان ب ه دیالۆگ ههیه ،ده‌مانه‌وێت ئه‌و هێزه بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌و ناوچه کوردیانه‌ى هێشتا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان. (چ �ه‌ت��ر) ویستیشى بۆچونى ه�ه‌ری�ه‌ک�ه ل ه به‌رپرسى لقى ()12ى پارتى و به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى ن���ۆى ش������اره‌زوورى یه‌کێتى وه‌رگ���رێ���ت ،ب �ه‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کان وه‌اڵم نه‌درانه‌وه.
9
( )106به‌ندکراو چاره‌نووسیان دیار نییه
پێیان وتم «کوردستان یاساغه» و بگه‌ڕێوه
3
به‌هۆی وشه‌ی کوردستانه‌و ه رێگ ه ب ه خێزانێک نادرێت بچن ه سنورى تورکیاوه
شوێنى له‌دایکبوون (سلێمانى) هیچ کێشه‌ى کوردستان ئێوه ئه‌و هه‌موو شته‌تان بۆ کرد [ تایبه‌ت به چه‌تر ] نه‌بوو ،هه‌روه‌ها منداڵه‌کانم نوسراو‌ه شوێنى و له راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه زۆر بایه‌ختان پێدا ،به له‌دایکبوون (له‌نده‌ن) ئه‌وانیش هیچ کێشه‌یان گوێره‌ى قسه‌کانى ئێوه ئه‌م تورکان‌ه دۆستمانن کوردێکى خاوه‌ن ناسنامه‌ى نه‌بوو ،به‌اڵم هی خێزانه‌که‌م به‌هۆى ئه‌وه‌ى و په‌یوه‌ندیمان ههیه!!؟ به‌ریتانى ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات، ئ��ه‌وه‌ش��ى وت :ن��اچ��ار ب �ه ب��ێ ئومێدى ئینتماى ههبووه بۆ کوردستان نوسیویه‌تى به‌هۆى ئه‌وه‌ى ل ه پاسپۆرتى شوێنى له‌دایکبوون (کوردستان) کاتێک گهڕاینهوه ،بۆیه ئه‌مجار‌ه نه‌موێرا تیکت ببڕم خێزانه‌که‌ى شوێنى له‌دایکبوون تورکه‌کان وشه‌ى کوردستانیان بینى یه‌کسه‌ر له سلێمانیه‌و‌ه بۆ ئه‌سته‌نبوڵ ،چونکه وتم نوسراو ه «کوردستان» ل ه سنورى وتیان ئهمه «یاساغه» نابێت بڕوات ،وتیان له‌وێش وشه‌ى کوردستان ده‌بینن و کێشه‌مان ئیبراهیم خه‌لیل ده‌گه‌ڕێنرێنه‌و ه و رێگ ه نادرێت بچنه‌و ه بۆ به‌ریتانیا و ئه‌گه‌ر بنوسرای‌ه هه‌ولێر یان سلێمانى یاساغ بۆ دروس��ت ده‌ک���هن ،ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ئێستا تیکتى (دوبه‌ی)م بڕیوه ،لێره‌و‌ه بۆ دوبه‌ى و نه‌بوو ،به‌اڵم «وشه‌ى کوردستان یاساغه». پێیان ده‌وترێت ،وشه‌ى سلێمانى و وتیشى :له‌و کاته‌شدا کچێکى لێ بوو له‌وێشه‌و‌ه بۆ (له‌نده‌ن) ،ئه‌مه‌ش دواى ئه‌وه‌ى هه‌ولێر قه‌ده‌غ ه نییه ،به‌اڵم وشه‌ى ه�ه‌ر خ��ۆى ن��اوى کوردستان ب��وو ،به‌هه‌مان منداڵه‌کانمان خوێندنیان فه‌وتا ،نزیکه‌ى دوو کوردستان قه‌ده‌غه‌یه. (عه‌باس حهمه ره‌زا) که ماوه‌ى ( )18ساڵ ه شێوه نه‌یانهێشت ئه‌ویش ب���ڕوات ،ئیتر ک ه هه‌زار دۆالرمان فه‌وتا. عه‌باس ئ�ه‌وه‌ش��ى خسته‌ڕوو :حکومه‌تى له به‌ریتانیا داده‌نیشێت و بۆ سه‌ردان له‌گه‌ڵ گهڕاینهوه من چوشم بۆ الى په‌یوه‌ندییه‌کانى خێزانه‌که‌ی و دوومنداڵی گه‌ڕابوه‌و‌ه هه‌رێمى پارتى دیموکراتى کوردستان و پێموت ئێوه هه‌رێمیش نه‌یتوانى هیچ بکات ،له‌کاتێکدا ل ه کوردستان ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :رۆژى په‌یوه‌ندیتان ههیه له‌گه‌ڵ تورکیا شتێکمان بۆ زاخۆ په‌یوه‌ندیه‌کانیان زۆر نیگه‌ران بوون ک ه ( )5/4بوو ویستمان بچینه‌و‌ه بۆ به‌ریتانیا بکه‌ن« ،ئیتر خوا هه‌ڵناگرێت پاسپۆرته‌کانیان نه‌یانتوانى هیچ بکه‌ن. وتیشى :ده‌رکه‌وت ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ى که هه‌ی ه ئێمه ناسنامه‌ى به‌ریتانیمان ههیه ،به‌داخه‌و‌ه لێ سه‌ندین ،ب �ه‌اڵم دواى دوو کاتژمێر و کاتێک چوین‌ه سه‌ر سنور پاسپۆرته‌کانماندا نیو نه‌یانتوانى هیچ بکه‌ن» منیش پێموتن له‌نێوان هه‌رێمى کوردستان و تورکیا ،ئه‌توانم به تورکه‌کان ،پاسپۆرتى خۆم که لێى نوسراو‌ه ئ �هو م��اوه‌ی �ه ئ��ه‌ردۆغ��ان ه��ات ب��ۆ هه‌رێمى بڵێم له‌نێوان دوو عه‌شیره‌ت یان دوو که‌سدایه.
هەواڵ
نوسه‌ران و رۆژنامه‌نوسان داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى یاساى خۆپیشاندان دهکهن
«ب ه واقیعی ده‌رکه‌وت یاساک ه بۆ قه‌ده‌غه‌کردنی خۆپیشاندان و زیندانیکردنی هاونیشتمانیانه»
ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
2
سلێمانى
بۆچــوون که‌رکوک سه‌نته‌ری ملمالنێکان !!.. uدانا عه‌سکه‌ر
u
ئه‌وه‌ی که‌رکوکی وه‌ک کێشه‌کی گشتی به دونیا ناساندوو‌ه و به‌رده‌وام ملمالنێی له‌سه‌ره ،بوونی نه‌وته ،نه‌وت له هه‌ر شوێنێکی رۆژهه‌اڵتدا بوونی ه�ه‌ب��ێ ،ب��ێ کێشه ن��اب��ێ ،ل �ه‌م روه‌و‌ه ک�ه‌رک��وک گ�ه‌وره‌ت��ری��ن کێشه‌ی بۆ خاوه‌ن ماڵ ههیه ،بۆیه به‌رده‌وام کورد ل�ه ه�ه‌م��وو شۆڕشه‌کانیدا زۆرت��ری��ن قوربانی بۆ ئه‌م شاره داوه. ئهمه ن �ه‌ک ب �هو وات��ای �هی ک��ورد ش �ه‌ڕی ن �ه‌وت ده‌ک���ات ،به‌ڵکو کورد پ��ێ��چ �ه‌وان �هی ئ��ه‌وان��ی دی ،ش �ه‌ڕی حورمه‌تی سنووری نیشتمان ده‌کات، ئه‌گه‌ر به کورتی له دوای پرۆسه‌ی ئازادی عێراقهوه قسه له‌سه‌ر که‌رکوک بکه‌ین ،ئه‌وه‌مان بۆ روون دهبێتهوه. ح��ک��وم �ه‌ت��ی ئ��ێ��س��ت��ای ع��ێ��راق��ی��ش ب�����ه‌رده‌وام خ�ه‌ری��ک��ی م��راوه‌غ �ه‌ک��ردن � ه له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ک �ه‌رک��وک ،هه‌ر ل�ه س �ه‌رده‌م��ی مه‌جلیسی حکومه‌و‌ه تا ده‌گات‌ه ه�ه‌ر دوو حکومه‌ته‌که‌ی مالیکی ،کێشه‌ی که‌رکوک بۆ ئه‌م قۆناغه زۆر له قۆناغه‌کانی پێشتر کاریگه‌ری سلبی له‌سه‌ر ک��ورد ب ه گشتی ههیه ،ئه‌و کاریگه‌ریی‌ه له‌وه‌و‌ه س �ه‌رچ��اوه‌ی گ��رت��ووه ،که ک��ورد له‌م ب�ه‌ش�هی ب��اش��وور شه‌ریکێکی جدی عه‌ره‌ب و عێراقیه‌کان‌ه له‌م حکومه‌ته‌دا، کهواته ئ �ه‌وه‌ی ده‌ک��رێ ئێمه قسه‌ی له‌سه‌ر بکه‌ین ،ئهوهیه چۆن بتوانین قس ه له‌سه‌ر که‌رکوک بکه‌ین و له هه‌وڵی ئه‌وه‌دابین چاره‌سه‌رێک بخه‌ین‌ه به‌رده‌م حکومه‌تی ع��ێ��راق و رای گشتی، چونکه کێشه‌ی ک �ه‌رک��وک ته‌نیا په‌یوه‌ست نیه به حکومه‌تی عێراقهوه. ل�ه کاتێکدا ب��ڕی��ار وای��ه مانگی ()11ى ئه‌مساڵ هێزه‌کانی ئه‌مریکا ب ه شێوه‌یه‌کی گشتی له عێراق بکشێنه‌وه، له‌م باره‌یه‌و‌ه کورد وه‌ک تاک‌ه پێکهات ه پێیوایه ب �ه ک��ش��ان �ه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا هێنده‌ی تر کێشه‌کان قوڵ ده‌بنه‌وه ،له‌م سه‌روبه‌نده‌دا دوای نزیکه‌ی ه�ه‌ش��ت س���اڵ ل �ه پ��رۆس �هی ئ���ازادی عێراق کێشه‌ی که‌رکوک هه‌ر وه‌ک خ��ۆی م��اوه‌ت �هوه ،ئهمه جگ‌ه ل �ه‌وه‌ی ب����ه‌رده‌وام ل �هو م��اوه‌ی �ه‌دا ن��ووس �ه‌ران و رۆشنبیرانی کورد ده‌سه‌اڵتی کوردیان له جۆری مامه‌ڵکردن له‌گه‌ڵ سروشتی که‌رکوک ئاگادار ک��ردووه‌ت�هوه ،ئه‌م دۆخه حاڵه‌تی سلبی زۆری لێکهوتهوه زیانى زۆرى به کوردستانی بوونى شاره‌ک‌ه گه‌یاندوه ،ب �ه‌رده‌وام تورکمان و ع �ه‌ره‌ب له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک هه‌ڵوێستیان دژ به کورد وه‌رده‌گرت. ئێستا دوای ئ���ه‌وه‌ی ئاڵوگۆڕی ئیداری له شاری که‌رکوکدا کرا و سه‌رۆکایه‌تی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای ک �ه‌رک��وک درای���ه که‌سایه‌تییه‌کی ت��ورک��م��ان ،ل��هو ب���اره‌ی���هوه ن��وس�ه‌ران��ی که‌رکوک پێیان باش بوو ئاڵوگۆڕی پۆسته‌کان ته‌نها له‌ناو ئه‌نجومه‌نی پ����ارێ����زگ����ادا ک�����ورت ن���ه‌ک���رێ���ت���هوه، ب�ه‌ڵ��ک��و پێویسته ک���ار ل �ه‌س �ه‌ر ئ �هوه ب��ک��رێ شه‌قامیش بخرێت‌ه نێو ئه‌م هاوکێشه‌یه‌وه ،وات �ه په‌یوه‌ندی نێوان ک��ورد و تورکمان تۆکمه‌تر بکرێت، له‌م باره‌یه‌و‌ه له‌م رۆژان�ه‌دا کۆمه‌ڵێک ل �ه ن��ووس �ه‌ر و رۆش��ن��ب��ی��ران��ی ش��اری که‌رکوک ،له دانیشتنێکی کراوه‌دا گ��ف��ت��وگ��ۆی�ه‌ک��ی ک����راوه‌ی����ان ل �ه‌س �ه‌ر مه‌سه‌له‌ی که‌رکوک خسته‌ڕوو ،ک ه تیایدا قسه له‌سه‌ر زه‌رووره‌تی کارکردن و دانانی نه‌خشه‌یه‌ک له‌مه‌ڕ گرفتی ن �ه‌گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی ک �ه‌رک��وک ب��ۆ سه‌ر هه‌رێمی کوردستان ،ئهمه ته‌نها له‌و سیاقه‌و‌ه نه‌بوو که کورد کار له‌سه‌ر ئه‌و ئالییه‌ت‌ه بکات ،به‌ڵکو له‌و روانگه‌یه‌و‌ه که بتوانین ته‌واوی پێکهاته‌کانی ئه‌م ش��اره بهێنین‌ه سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌ی ک ه که‌رکوک ،که‌رکوکی هه‌مووان‌ه .
چه‌تر
کۆمه‌ڵێک رۆژنامه‌نوس و نوسه‌ر ل ه راگه‌یه‌ندراوێکدا ک ه وێنه‌یه‌کیان بۆ (چه‌تر) ناردووه، داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى یاساى خۆپیشاندان دهکهن و ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه دهکهن ،ل ه ئێستادا ب ه ته‌واوى هه‌ست ب ه مه‌ترسیه‌کانى جێبه‌جێکردنى یاساى خۆپیشاندان ده‌که‌ین.
ل ه راگه‌یاندراوه‌که‌دا هاتووه «له ئێستادا ب � ه ت����ه‌واوی ه �ه‌س��ت ب �ه مه‌ترسیه‌کانی جێبه‌جێکردنی یاسای خۆپیشاندان ده‌که‌ین و ب � ه واقیعیش ده‌رک����ه‌وت ی��اس��اک� ه بۆ ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��ردن��ی خۆپیشاندان و زیندانی کردنی هاونیشتمانیانه ،ئه‌وه‌تا له‌سایه‌ی ئه‌و یاسایه‌دا بکوژان ئ��ازاد و پارێزراون،
و ده‌ی����ان مۆڵه‌تی خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران��ی��ش خ����ۆپ����ی����ش����ان����دان ل �ه‌ش��ک��رک��ێ��ش��ی��ان ڕه‌ت ده‌ک��رێ��ت��هوه، ده‌ک�����رێ�����ت����� ه س����ه‌ر ب�����اری ن��ائ��اس��ای��ی و ب�������� ه زۆری ران�����ه‌گ�����هی�����هن�����راو چ���ه‌ک و س �ه‌رب��از ب��ه‌س��ه‌ر زۆری��ن��هی م����هی����دان����ه‌ک����ان����ی ک�����وردس�����ت�����ان�����دا ئازادییان پێ چۆڵ ده‌سه‌پێنرێ». ده‌ک��رێ و چه‌ندین ئ������������������������ه‌وه‌ش گ�هن��ج و رۆشنبیر ده‌خه‌نه‌ڕوو :هه‌روه‌ها و رۆژن����ام����هن����وس داوای ده‌ستبه‌جێی و چ����االک����وان����ی ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��ی م���ه‌ده‌ن���ی ک�ه‌وت��ن� ه ئ����ه‌وان���� ه ده‌ک���هی���ن ب��ه‌ر ئهشکهنجه و ک�����ه ف����ه‌رم����ان����ی زیندان و راوه‌دون��ان ته‌قه‌کردنیان داوه و هه‌ڵکوتانه سه‌ر nهێرشکردنه سه‌ر خوێندکارانی زانۆی سلێمانی /فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر و ئ���ه‌وان���ه‌ش���ی ک ه ماڵه‌کانیان».. ئ�������ه‌وه‌ش ده‌ڵ����ێ����ن« :ب����ۆی���� ه داوای خۆپیشانده‌ران و ئه‌نجامده‌رانی چه‌ندین تاوان ئه‌و فه‌رمانه‌یان جێبه‌جێکرده‌و‌ه و خوێنی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئه‌و یاسایه ده‌که‌ین ک ه ل ه ده‌رهه‌ق ب ه هاونیشتمانیان ده‌ستگیر ناکرێ ( )10هاونیشتمانییان ڕش��ت��ووه ،داوای سایه‌یدا (فاروق ره‌فیق) زیندانی ده‌کرێ و ب ه هێزی سه‌ربازی و به له‌شکرکێشی بۆ کێشانه‌وه‌ی هێزه جوڵه پێکراوه‌کان ده‌که‌ین و ف�ه‌رم��ان��پ��ێ��ده‌ر و ب��ک��وژان��ی ( )10ل ه سه‌ر شه‌قام سه‌رکوتی خۆپیشاندان ده‌کرێ بۆ شوێنه‌کانی خۆیان ک ه پێش ()17ی
«تورکیا گازى ژه‌هراوى به‌کاردێنێت»
«ئه‌و شه‌ڕى راگه‌یاندنه‌ى ده‌کرێت درێژکراوه‌ى شه‌ڕى ناوخۆى حزبه‌کانه» چه‌تر کاو‌ه حسێن مامۆستایه‌کى به‌شى راگه‌یاندن ل ه په‌یمانگه‌ى ته‌کنیکى سلێمانى رایگه‌یاند ،له‌دواى ()17ى شوباته‌وه زۆرێک ل ه راگه‌یاندنه‌کانى هه‌رێمى کوردستان رۆڵێکى خراپیان گێڕاوه، بوونه‌ت ه هۆى قوڵبوونه‌وه‌ى کێشه‌کان ل ه هه‌رێمى کوردستان، ئه‌و مامۆستای ه پێیشوای ه ئه‌و
شه‌ڕى راگه‌یاندنه‌ى ده‌کرێت شه‌ڕى ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،که راگه‌یاندن وه‌ک ناڕاسته‌خۆى حزبه‌کان‌و درێژکراوه‌ى شمشێرێکى دوو ده‌م وای�ه ده‌توانیت ڕۆڵى شه‌ڕى ناوخۆیه. پێکهوه ژیان‌و ژیاندۆستى بگێڕێت ،له‌هه‌مان بۆ تدا ه تایب لێدوانێکی ه ل به‌هادین ئه‌حمه‌د، کاتدا ده‌توانێت ڕۆڵى خراپ‌و قوڵکردنه‌وه‌ى (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،ده‌بێت ڕاگه‌یاندن کێشه‌کان بگێرێت. ڕۆڵى پێکه‌وه‌ژیان‌و چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان به‌هادین ئه‌حمه‌د به پێویستى ده‌زان��ى ل ه بگێڕێت ،نه‌ک قۆڵکردنه‌وه‌ى کێشه‌کان ،ئێستادا راگه‌یاندن رۆڵى لێکنزیکردنه‌و‌ه و وتیشى «ئه‌و زمانه‌ى له راگه‌یاندنى کوردى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان بگێڕێت نه‌ک له ئێستادا به‌کاردێت زمانى ته‌شهیرکردن‌و له‌کاتێکدا الیهنه سیاسییه‌کانى کوردستان ناوزڕاندنه». ب�ه ده‌س����ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆنه‌و‌ه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ب �هه��ادی��ن ئ�ه‌ح��م�ه‌د م��ام��ۆس��ت��اى به‌شى نزیک بنه‌و‌ه له‌یه‌کترى ،هه‌ندێک راگه‌یاندن راگه‌یاندنى په‌یمانگه‌ى ته‌کنیکى سلێمانى بهپێچهوانهوه ڕۆڵى خراپ ده‌گێڕن.
شوێنه‌وارناسانى سلێمانى و گه‌رمیان هه‌ڕه‌شه‌ى کشانه‌و ه ل ه سه‌ندیکاکه‌یان دهکهن چه‌تر ئاسۆ محه‌مه‌د شوێنه‌وارناسانى پارێزگاى سلێمانى و گه‌رمیان هه‌ڕه‌شه‌ى کشانه‌و ه ل ه سه‌ندیکاى شوێنه‌وارناسان دهکهن ،ئه‌گه‌ر سه‌ندیکا هه‌وڵى ته‌واو بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانیان نه‌دات ل ه که‌مترین ماوه‌دا، نه‌قیبى سه‌ندیکاکه‌ش ده‌ڵێت: داواکاریه‌کانیان ره‌وای ه و ده‌سه‌اڵت گرنگى ب ه شوێنه‌وارناسان نه‌داوه.
ه��ێ��م��ن ن�����ورى ،ئ���هن���دام���ى س �هن��دی��ک��اى شوێنه‌وارناسان له شارى سلێمانى به (چه‌تر) ى راگ �هی��ان��د :ت��ا ئێستا سه‌ندیکا هیچ شتێکى بۆ شوێنه‌وارناسان نهکردووه ،ته‌نها سه‌ندیکایه‌کى ره‌مزیی‌ه و هیچى تر ،تا ئێستا
نه‌یتوانیو‌ه بچوکترین داواکاریى شوێنه‌وارناسان جێبه‌جى بکات ،بۆیه ئه‌گه‌ر سه‌ندیکا هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى شوێنه‌وارناسان ن���ه‌دات ئ��ه‌وا ئێمه وه‌ک شوێنه‌وارناسانى سلێمانى ل �ه ئه‌ندامێتى ئ��هو سه‌ندیکای ه ده‌کشێینه‌وه. سه‌باره‌ت به کێشه‌کانیشیان ناوبراو وتى: تا ئێستا ئێمه وه‌ک شوێنه‌وارناسان ده‌رماڵه‌ى مه‌ترسیمان نیه ،سه‌ندیکا نه‌یتوانیو‌ه ئه‌و مافه‌مان بۆ دابین بکات ،هه‌روه‌ها ژماره‌یه‌کى زۆر شوێنه‌وارناسیش ههیه تا ئێستا دانه‌مه‌زراون، سه‌ندیکا ده‌ب���وو ه�ه‌وڵ��ى ت���ه‌واوى ب��دای�ه بۆ دامه‌زراندنیان ،ئهمه له‌کاتێکدا سه‌ندیکاکانى تر داکۆکى له مافى ئه‌ندامانیان ده‌ک�هن هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانیان ده‌ده‌ن، به‌اڵم تا ئێستا سه‌ندیکاکه‌ى ئێمه نه‌یتوانیو‌ه ئه‌و کێشانه چاره‌سه‌ر بکات. له راگه‌یاندراوێکیشدا که کۆپیه‌کى ب ه (چه‌تر) گه‌یشتوه ،ئه‌ندامانى سه‌ندیکاى
شوبات لێی جێگیرکرابوون. ب���اس���ی���ان ل������ه‌وه‌ش ک��������ردووه :ل �ه‌س �ه‌ر جێبه‌جێکردنی داخوازی خۆپیشانده‌رانیش سورین و تاکو ت�ه‌واوی داخوازییه‌کانمان جێبه‌جێ نه‌که‌ن ناڕه‌زایه‌تى ده‌ربڕینه‌کان ب �ه‌رده‌وام ده‌ب��ن .به‌هێنانی هێزی چه‌کدار و سه‌رکوتی خۆپیشاندانه‌کان ،خه‌ڵک ت��وڕه‌ت��ر ده‌ک���هن و ن��ات��وان��ن ک��ۆت��ای��ی ب ه ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵکى ئازادیخوازى کوردستان بهێنن. ل����� ه ک����ۆت����ای����ش����دا ئ������هو ن�����وس�����ه‌ر و رۆژن��ام�هن��وس��ان� ه ده‌ڵ��ێ��ن «ل��ه‌م پێناوه‌شدا هه‌موو هه‌وڵێکی مه‌ده‌نیانه‌ی دوور ل ه توندوتیژی خۆمان ده‌خه‌ینه کار ،داوا ل ه سه‌رجه‌م هاونیشتمانیان ده‌که‌ین ده‌نگیان بخه‌ن ه پاڵ ئه‌م هه‌وڵه نوێیه‌مان بۆ به‌رگرتن و کۆتاییهێنان ب �ه سته‌می ده‌س���ه‌اڵت به‌رامبه‌ر هه‌ڵسوڕاوانی خۆپیشاندانه‌کان و گێڕانه‌وه‌ی سه‌روه‌ری و حورمه‌ت بۆ یاسا و داگا».
شوێنه‌وارناسان له به‌ڕێوبه‌رایه‌تى شوێنه‌وارى گه‌رمیان پاڵپشتى خۆیان بۆ شوێنه‌وارناسانى ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌رای��ه‌ت��ى ش���وێ���ن���ه‌وارى سلێمانى راده‌گه‌یه‌نن و له ئه‌گه‌رى جێبه‌جێنه‌کردنى داواکارییه‌کانیان ه�ه‌ڕه‌ش�هى هه‌ڵپه‌ساردنى ئه‌ندامێتى خۆیان له سه‌ندیکا دهکهن. الى خ��ۆش��ی�هوه د .ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا خورشید، نه‌قیبى س�هن��دی��ک��اى ش��وێ��ن �ه‌وارن��اس��ان ل ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وت��ى :ئێمه وه‌ک سه‌ندیکا که‌مته‌رخه‌م نه‌بوین له جێبه‌جێکردنى داواکاریى شوێنه‌وارناسان ،تا ئێستا چه‌ندین جار هه‌وڵمانداو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ده‌رماڵه‌ى مه‌ترسى بۆ شوێنه‌وارناسان دابین بکه‌ین ،به‌اڵم تا ئێستا ده‌سه‌اڵت به‌هۆى دوو ئیداره‌ییه‌و‌ه نه‌یتوانیو‌ه ئه‌و داوایه‌مان جێبه‌جێ بکات. وتیشى «له‌گه‌ڵ داواى شوێنه‌وارناسانم به ته‌ئکید شوێنه‌وارناسان له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه گرنگى ئه‌وتۆیان پێ نه‌دراوه».
ل ه مانگى نیساندا ( )23گه‌ریالى کورد ژیانیان له‌ده‌ست داوه کوردستان چه‌تر هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل ( )HPGکه باڵى سه‌ربازى پارتى کرێکارانى کوردستانه ،ئامارى شه‌ڕ و پێکدادانه‌کانى مانگى نیسانى راگه‌یاند ،به گوێره‌ى ئاماره‌که له ماوه‌ى ئه‌و مانگه‌دا ( )23گه‌ریال ژیانیان له‌ده‌ستداو ه و ( )13سه‌ربازى تورکیش کوژراون.
هێرشه‌کانیان فراوانتر ک��ردووه و هه‌وڵى له‌ناوبردن ده‌ده‌ن. هه‌روه‌ها پێرێ ئێواره ( )5/7هێزه‌کانى پاراستنى گ �ه‌ل ئ �ه‌وه‌ی��ان راگ�هی��ان��د :ل ه ه �ه‌رێ��م��ى (دێ��رس��ی��م) س��وپ��اى ت��ورک��ی��ا گازى ژه‌هراوى دژى گه‌ریالکانى کورد به‌کارهێناوه و به‌و هۆیه‌وه دوو گه‌ریالیتر ژیانیان له‌ده‌ستداوه و به‌مه‌ش ژم��اره‌ی قوربانیه‌کان بووه ( )25گه‌ریال. به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کان له‌ناو گه‌ریال شه‌هیده‌کاندا گه‌ریالیه‌ک ههیه به ناوی (محه‌مه‌د سلێمان) ن��اس��راو ب�ه که‌مال فه‌رزه‌نده که خه‌ڵکی شاری هه‌ولێره و له ساڵی ( )2003به‌شداری ریزه‌کانی گه‌ریال بووه و رۆژی ( )2011/5/6ل ه هه‌رێمی ماردین ژیانی له‌ده‌ست داوه.
به گوێره‌ى راگه‌یه‌نراوه‌که‌ى هێزه‌کانی پ��اراس��ت��ن��ی گ����ه‌ل ،ک��ه وێ��ن �هی �ه‌ک��ى بۆ (چ �ه‌ت��ر) ن���ێ���ردراوه ،ئ���هوه ه��ات��ووه «ل� ه مانگی نیسانی رابردوودا سوپای تورکیا ( )15ئۆپه‌راسیۆنی ئهنجامداوه و ()30 جاریش تۆپبارانی ئه‌و ناوچانه‌ی کردووه، ک �ه ج �هن��گ��اوه‌ران��ى ک���وردى لێیه‌‌و پێنج هێرشی ئاسمانیشی به هه‌لیکۆپته‌ری کوبرا و دوو هێرشی به هه‌لیکۆپته‌ری جه‌نگی ئهنجامداوه». ل �ه ئ���ام���اره‌ک���ه‌دا ئ���هوه خ���راوه‌ت���ه‌ڕوو: «ب �هه��ۆی هێرش و ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى ت���ورک���ی���اوه ( )23گ���ه‌ری�ل�ا ژی��ان��ی��ان له‌ده‌ستداوه و ( )13سه‌ربازی تورکیش کوژراون». هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل ئاماژه‌شیان بۆ ئهوه کردووه :سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئێمه ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی چاالکیه‌کانی به‌رگریکردن و خۆپاراستنى ره‌وادا که ب��ڕی��ارى (ک��ۆم��ا جڤاکێن ک��وردس��ت��ان)ه ه که‌مال هه‌ڵسوکه‌وتیان کردووه ،به‌اڵم هێزه‌کانی nمحه‌مه‌د سلێمان ناسراو ب فۆتۆFiratnews : س��وپ��ای ت����ورک ب��ه ت�ه‌ک��ن��ی��ک��ی ن��وێ فه‌رزه‌ند ه و ب���ه‌رده‌وام���ى ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن�ه‌ک��ان��ی��ان و
سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگای دیاله:
به‌ڕێوبه‌رى کشتوکاڵى دیال ه ب ه بڕیاره‌کانى به‌عس کار ده‌کات چه‌تر زانیار داقوقى
سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دیال ه ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات، به‌ڕێوه‌به‌رى کشتوکاڵى پارێزگاى دیال ه کار ب ه بڕیاره‌کاى حزبى به‌عس ده‌کات ک ه ل ه سه‌رده‌مى رژێمى پێشو گونده‌کانى کورد روخێنران و زه‌وییه‌کانیان درا ب ه عه‌ره‌به‌کان، ئه‌مه‌ش تا ئێستا بهردهوامه.
(تالیب محه‌مه‌د) سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دیاله به (چه‌تر)ى وت :تا ئێستا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کشتوکاڵى دیاله ک��ار ب ه
ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى حزبى به‌عس ده‌ک���ات ک�ه ل ه به‌رپرسانى ک���ورد ،به‌نیازن سه‌رده‌مى ،رژێمى پێشو گونده‌کانى کورد له‌و ئاگادارى (ج�ه‌الل تاڵه‌بانى) سنور‌ه رووخێنران و زه‌وی‌ه کشتوکاڵیه‌کان درای ه س���ه‌رۆک ک��ۆم��ارى عێراق و (م���ه‌س���ع���ود ب����ارزان����ى) عه‌ره‌بى هاورده. وتیشى :ت��ا ئێستا هیچ گرێبه‌ستێک سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان به ن��اوى عه‌ره‌بى ه���اورده‌و‌ه هه‌ڵنه‌وشاوه‌ته‌و‌ه بکه‌نه‌وه ،تا چاره‌سه‌رێک که زیاد له ( )70گوند ده‌بێت ،ههرچهنده ب��ۆ ئ �هو کێشانه ب��دۆزن �هوه، ئێمه رێ��گ�ه‌م��ان ن���ه‌داو‌ه ب���ه‌وه‌ى ئ �هو عه‌ره‌ب ه ئه‌گه‌رنا گه‌وره‌ترین کێشه‌ى هاوردان‌ه زه‌وی‌ه کشتوکاڵیه‌کان بکێڵن ،به‌اڵم ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان کێشه‌ى گرێبه‌سته‌کان تا ئێستا به‌ناویانه‌وه‌ی‌ه له سنورى گ��رێ��ب�ه‌س��ت��ىک��ش��ت��وک��اڵ��ی�ه، دیاله ،هیچ عه‌ره‌بێکى ه��اورد‌ه گرێبه‌ستى کوردیش له‌و سنور‌ه بێ به‌شن، کشتوکاڵى هه‌ڵنه‌وه‌شێنراوته‌وه ،تا ئێستا هیچ دواى گه‌ڕانه‌وه‌یان له ساڵى ( )2003ک��ورد چ��اوه‌ڕان��ى کوردێکیش زه‌ویه‌کان ناکێڵن. س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى دیال ه ئه‌وه‌ن گرێبه‌سته‌کان بکرێن ه ئاماژه‌ى بۆ ئ �ه‌وه‌ش ک��رد ،که ئ �ه‌وان وه‌ک ناویانه‌وه.
n
ه ناوچه دابڕاوه‌کان بده‌نه‌و ه ه تاڵه‌بانی و بارزانی ده‌کرێت ئاوڕ ل داوا ل
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
له‌هه‌رێم بایکۆت و له‌عێراق جیابوونه‌و ه رووبه‌ڕوى دهسهاڵته
پـه‌رلـه‌مـانى عـێـراق ،کـه‌مـال کـه‌رکـوکــى ه کـرده‌وه‌کـانـى ئـاگـادار ده‌کـاتـه‌وه لـ ئاماده‌کار
هانا ئازاد کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو فشاریان خستۆت ه سه‌ر یه‌کێتى و پارتى ل ه به‌غدا و هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌یانکردوو ه ل ه فراکسیۆنى لیست ه کوردستانیه‌کان ده‌کشێنه‌وه، هاوکات له‌په‌رله‌مانى کوردستانیش بایکۆتکردن له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌و ه به‌رده‌وام ه و سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراقیش د.که‌مال که‌رکوکى ،ل ه کرده‌وه‌کانى ئاگادار دهکاتهوه.
(چ���ه‌ت���ر) ل���ه زارى س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ى باوه‌پێکراوه‌و‌ه له‌په‌رله‌مانى عێراق زانیویه‌تى، کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو به‌بیانوى ئه‌وه‌ى ک ه ده‌بێت ب��ارودۆخ��ى کوردستان چاکبرێت ه�ه‌ڕه‌ش�هى ئه‌وه‌یانکردوو‌ه له فراکسیۆنى لیست‌ه کوردستانیه‌کان ده‌کشێنه‌وه. دواى پشتراستکردنه‌وه‌ى زانیاریه‌کان دارا محەمەد ئه‌مین ،نوێنه‌رى کۆمه‌ڵى ئیسالمى له دانوستانه‌کاندا بۆ (چه‌تر) ئاشکرایکرد ،پێمان وایه ئه‌گه‌ر بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان هێورنه‌کرێته‌و‌ه و ل ه هه‌رێم به‌ره‌نگارى ئۆپۆزسیۆن ببنه‌وه ،ئهوه بوونى ئێمه له‌فراکسیۆن‌ه کوردستانیه‌کان هیچ مانایه‌کى نابێت.
وتیشى ،ئه‌وان له‌هه‌رێم مینحه‌مان ده‌بڕن و حسابمان بۆناکه‌ن که‌چى له‌به‌غدا داوى هاوکاریمان لێده‌که‌ن. له‌به‌رانبه‌ردا ش��وان محەمەد ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له فراکسیۆنى کوردستانى ،وتى :چ��ون�ه‌ده‌ره‌وه‌ى کۆمه‌ڵ و ی �ه‌ک��گ��رت��وو ل ه ف���راک���س���ی���ۆن��� ه کوردستانیه‌کان هیچ مانایه‌کى ن���������ی���������ه،
کێشه‌کان نه‌خات‌ه ئه‌ستۆى یه‌کێتى وپارتى. (چه‌تر) زانیویه‌تى کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو بۆ ئه‌نجامدانى دیالۆگى نیشتمانى له‌هه‌رێم و هێورکردنه‌وه‌ى رهوشهکه و گه‌ڕانه‌وه‌ى مینحه‌ى ئۆپۆزسیۆنى کردووه به‌مه‌رج بۆ نه‌کشانه‌وه‌ى له فراکسیۆن‌ه کوردستانیه‌کان له به‌غدا. ئوسامه جه‌میل ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوینه‌رانى ع��ێ��راق ،له‌لیستى یه‌کگرتوو ئ���اش���ک���رای���ده‌ک���ات «ی���ه‌ک���گ���رت���وو ب��ی��رى ل �ه ب��ڕی��ارێ��ک��ى ل��ه‌م ش��ێ��وه‌ی�ه ن �ه‌ک��ردۆت �هوه له‌فراکسیۆن‌ه کوردستانیه‌کان بێته دهرهوه
سه‌رۆکى په‌رله‌مانى هه‌رێمى له‌وکرده‌وانه‌ى ئاگادارکردوه‌ته‌و‌ه که ئه‌نجامى دهدات. ش��ۆڕش حاجى ،سه‌رۆکى فراکسیۆنى گۆڕان ،له‌ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانی عێراق ،بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،سورده‌بین له‌سه‌ر گه‌یاندنى کێشه‌کانى هه‌رێم بۆ به‌غدا ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت له‌هه‌رێم چاره‌سه‌رى بۆ کێشه‌کان نه‌دۆزێته‌وه .ناوبراو وتیشى «ئهمه مافێکى ره‌واى خۆمان‌ه ئه‌گه‌ر کێشه‌کان ببه‌ین بۆ به‌غدا چونکه ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى به‌غدا هه‌موو الیه‌نێک دهگرێتهوه و هه‌رێمیش به‌شێک‌ه له‌به‌غدا».
›› شۆڕش حاجی :سورده‌بین له‌سه‌ر گه‌یاندنى کێشه‌کانى هه‌رێم بۆ به‌غدا ب �ه‌اڵم ده‌مانه‌وێت له‌به‌غدا پێگه‌ى هه‌رێم به‌هێزبکه‌ین و کورد یه‌ک ده‌نگ بێت. ن��اوب��راو وتیشى ،کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو ب���ه‌چ���وون���ه ده‌ره‌وه‌ی��������ان ل���ه ف��راک��س��ی��ۆن� ه ک���وردس���ت���ان���ی���ه‌ک���ان ک��ێ��ش �ه‌ک��ان زی��ات��ر قوڵده‌که‌نه‌وه. ئ����هو ئ���هن���دام���هى پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ى ع��ێ��راق ئ�ه‌وه‌ش��ده‌خ��ات�ه‌ڕوو ،ئۆپۆزسیۆن له‌هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ده‌ب��ێ��ت ه �ه‌وڵ��ب��دات ل�هه�ه‌رێ��م کێشه‌کان یه‌کالیى بکاتهوه و له‌به‌غدا
ئه‌گه‌ر ئه‌و مه‌رجان‌ه جێبه‌جێ بکرێن». ههرچهنده لیستى کوردستانى له‌په‌رله‌مانى عێراق به کارێکى خراپى وه‌س��ف ده‌ک�هن، به‌اڵم لیستى گۆڕان له په‌رله‌مانى عێراق بهردهوامه له گه‌یاندنى کێشه‌کانى هه‌رێم به‌به‌غدا. به‌پێى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) راپۆرتێک ل �ه‌س �ه‌ر ک���اروب���ارى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى هه‌رێمى کوردستان دراوه به‌سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى عێراق و س�ه‌رۆک��ى په‌رله‌مانى عێراقیش
ئ��هن��دام��ه‌ک��هى ف��راک��س��ی��ۆن��ى گ���ۆڕان له‌په‌رله‌مانى ع��ێ��راق ئ �ه‌وه‌ش��ى خسته‌روو، ههرچهنده ده‌س��ه‌اڵت ل�هو ک��اره ده‌ترسێت، چونکه ده‌س�ه‌اڵت��ى هه‌رێم پێى وای �ه خۆى هه‌موو شتێک‌ه و عه‌قڵیه‌تى ئهوه ده‌خوازێت. له‌ئێستادا بایکۆتکردنى دانیشتنه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌و‌ه درێژه‌ى ههیه و تائاماده‌کردنى ئه‌م راپۆرته‌ش ئۆپۆزسیۆن سورن له‌سه‌ر بڕیاره‌که‌یان. ب�ه‌پ��ێ��ى زان��ی��اری �ه‌ک��ان ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ل ه
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
3
گفتوگۆى بودجه به‌شدارى دانیشتنه‌کان ئیسالمى هێماى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش��ک��رد ،ده‌بێت ده‌ک��ات�هوه و له‌دانیشتنه‌کانى داهاتووشدا پ �ه‌رل �ه‌م��ان ببێته ه��ۆک��ار و س �ه‌رچ��اوه‌ی ب���ه‌وت���هى س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ک���ى ف��راک��س��ی��ۆن� ه گفتوگۆ و چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌کان ئۆپۆزسیۆنه‌کان له‌نێو هۆڵى په‌رله‌مان نه‌ک سه‌کۆی خۆده‌رخستن و حزبایه‌تی و ملمالنێ له‌گه‌ڵ یه‌کتری. مانده‌گرن. له یاداشتێکیشدا که ( )65که‌سایه‌تى ل���ه‌ب���اره‌ى ب��ای��ک��ۆت��ى الی �هن �ه ئیسالمی ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان له‌په‌رله‌مانى کوردستان ،و رۆژن��ام �هن��وس و چ��االک��وان��ى کۆمه‌ڵى م �ه‌ول��ود ب���اوه‌م���وراد ،ئ�هن��دام��ى مه‌کته‌بى مه‌ده‌نى واژۆی��ان��ک��ردووه داوای��ان له الیه‌ن ه س��ی��اس��ى ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئ��ی��س�لام��ى وت��ى :ئۆپۆزسیۆنه‌کان ک��رد بگه‌ڕێنه‌و‌ه هۆڵى لیستى یه‌کگرتووى ئیسالمى له‌په‌رله‌مانى په‌رله‌مانى کوردستان. کاردۆ محەمەد ،سه‌رۆکى فراکسیۆنى کوردستان ده‌سه‌اڵت له‌ده‌ست خۆیانه ،به‌اڵم پێمان باشه بایکۆتکردن رابگرن و به‌شدارى گ���ۆڕان ،له‌په‌رله‌مانى کوردستان هێماى ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ک��رد ،ده‌ب��ێ��ت ب �ه‌ش��دارى کردنمان دانیشتنه‌کان بکه‌نه‌وه. وتیشى «داوام����ان له په‌رله‌مانتارانى له‌دانیشتنه‌کانى پ �ه‌رل �ه‌م��ان کاریگه‌رى یه‌کگرتوو ک��ردووه له کاتى گفتوگۆى هه‌بێت و جێگه‌ى خۆى بگرێت له‌به‌رنامه‌ى ب��ودج �ه دانیشتنه‌کان ب�ه‌ج��ێ نه‌هێڵن و کاره‌کاندا ،بۆیه بایکۆتکردنمان کاتێکى ب�ه‌ش��دارب��ن ،چونکه ب��ودج�ه پ�هی��وه‌ن��دى ب ه دیارى نیه. به‌یان ئه‌حمه‌د ،ئه‌ندامى فراکسیۆنى خهڵکهوه ههیه». الى خ��ۆش��ی�هوه ش���وان راب����ه‌ر ،ئه‌ندامى یه‌کگرتوو جه‌ختى له‌سه‌ر زانیاریه‌کانى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ئاماژه بۆ (چه‌تر) ک��ردهوه و ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد، ئهوه ده‌کات :چاکتر وایه له‌برى بایکۆتکردن ئۆپۆزسیۆن کارتى ترى له ب�ه‌رده‌م دای‌ه و په‌نا ببرێت‌ه به‌ردیالۆگ و ڕێگه‌چار‌ه و دواى دانیشتنى بودجه به‌کارى ده‌هێنێت. یه‌کتر خوێندنهوه و خزمه‌تکردن .راب �ه‌ر ن��اوب��راو ب�ه‌دوری��ش��ى زان��ی به‌ته‌نها الیه‌ن ه وتیشى ،پێویسته په‌رله‌مانى کوردستان ئیسالمی‌ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بڕیارى شکاندنى به‌بێ ئۆپۆزسیۆن یاساکان تێنه‌په‌ڕێنێت ،ب��ای��ک��ۆت ب����ده‌ن ،چ��ون��ک�ه ئ���هو پ��ێ��ى وای � ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی��ش ب���ه‌ش���داری ل���ه ب��ڕی��اره دوابڕیارى هه‌موو کارێک به‌هاوبه‌شى نێوان گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو ده‌بێت. چاره‌نوسسازه‌کاندا بکات. ئ�هن��دام�ه‌ک�هى سه‌رکردایه‌تىکۆمه‌ڵى
( )106به‌ندکراوی هه‌رێمی کوردستان چاره‌نوسیان نادیاره
ئاماده‌کار
هاوژین غه‌ریب ( )106زیندانی هه‌رێمی کوردستان ک ه پێشتر ل ه به‌ندیخانه‌ی معه‌سکه‌ر سه‌الم بوون ،ئێستا گواستراونه‌ته‌و ه بۆ به‌ندیخانه‌یه‌کی حکومه‌تی ناوه‌ندی و له‌و نێوه‌نده‌دا چاره‌وسیان نادیاره و به‌و ته‌ی زیندانیه‌کان هیچ لێبوردنێکی تایبه‌ت و گشتی حکومه‌تی ناوه‌ندی و هه‌رێم نایانگرێته‌و ه و په‌رله‌مانتارێکیش ده‌ڵێت وه‌اڵمێکی روونمان ل ه وه‌زاره‌تی کاروکاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی له‌سه‌ر ئه‌و زیندانیان ه به‌ده‌ست نه‌گه‌یشت و به‌ڕێوەبه‌ری بەندیخانە‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت هه‌ر لێبوردنێک ده‌ربچێت ل ه هه‌رێمه‌و ه پێویست ه شمولیان بکات .به‌اڵم به‌ڕێوەبه‌ری چاکسازی ده‌ڵێت زیندانه‌کانی ئێم ه ل ه معه‌سکه‌ر سه‌المن.
له سه‌ردانێکی مه‌یدانی (چ�ه‌ت��ر) بۆ زیندانی سوسێی فیدراڵی ،که زیندانێک ه س �ه‌ر به حکومه‌تی عێراقی‌ه و نزیکه‌ی ()45ک���م له ن��اوه‌ن��دی ش��اری سلێمانیه‌و‌ه دووره .له‌و سه‌ردانه‌دا بۆ ناو زیندانیه‌کانی ئه‌و به‌ندیخانه‌ی‌ه به‌شێک له زیندانیه‌کان خاوه‌نی کێشه‌یه‌ک بوون له‌گه‌ڵ زانینیان ب��ه‌وه‌ی که ئێمه رۆژنامه‌نوسین هانایان ب��ۆ ده‌ه��ێ��ن��ای��ن و کێشه‌که‌ی خ��ۆی��ان بۆ باسده‌کردین .یه‌کێک له‌و زیندانیانه به‌ناوی عیسام س��اب��ر ،ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ی راگ�هی��ان��د: ماوه‌ی نزیکه‌ی ()12ساڵه زیندانم «ئێم ه ژماره‌مان ( )106زیندانی‌ه و خه‌ڵکی ناوچ ه دابڕاوه‌کانین و پێشتر له زیندانی معه‌سکه‌ر سه‌الم بووین و ئێمه له هه‌رێمی کوردستان ده‌ستگیر کراوین و دادگای هه‌رێم سزای ئێمه‌یداوه ،به‌اڵم ئێستا هاتوینه‌ت‌ه ئێر‌ه ک ه
به‌شێک له‌و زیندانیانه‌ی نازانن سەر بە کام حکومەتن /فۆتۆ: شۆڕش مستەفا
به‌ندکراوێک :هیچ لێـبوردنێـکی تایـبه‌ت و گــشتی ن ه ل ه هـه‌رێـم و ن ه ل ه عێـراق نامـانگـرێتـه‌وه
حکومه‌تی هه‌رێم :ئه‌وانه‌ی نه‌قڵبوون ئیتر په‌یوه‌ندیان بهئێمهوه نیه
حکومه‌تی ناوه‌ندی :هه‌ر لێبوردنێک ده‌ربچێت ل ه حکومه‌تی ههرێمهوه پێویسته ئهوانه شمولیان بکات
ماومه‌ته‌وه« ئه‌و زیندانی‌ه داوای کرد ل ه وه‌زیری کار و کاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی ک ه خه‌میان بخوات. ه �ه‌ر ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه ب�ه‌ڕێ��وەب�ه‌ری زیندانی سوسێی فیدڕاڵی ،موئمین ئه‌بوبه‌کر خدر، به (چه‌تر)ی وت :له حکومه‌تی ههرێمهوه ( )106ب�هن��دک��راوم��ان وه‌رگ��رت��ووه ،ئێستا کێشه‌ی ئ �ه‌وه‌ی��ان ههیه ک�ه لێبوردنێکی گشتی له حکومه‌تی ناوه‌ندیه‌و‌ه ده‌رده‌چێت شمولی ئه‌وان ناکات له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دادگایان ل ه هه‌رێمه ،ئه‌وان ده‌ترسن له‌وه‌ی له حکومه‌تی ههرێمهوه لێبوردن ده‌ربچێت شمولی ئه‌وان نه‌کات له‌به‌ر ئه‌وه‌ی گواستراونه‌ته‌و‌ه بۆالی ئێمه ،لیژنه‌یه‌کی په‌رله‌مانی کوردستان هاتن سه‌ردانی ئێمه‌یان کرد هه‌مان گله‌ییان کرد، ئه‌و به‌ڕێوبه‌ر‌ه له قسه‌کانیدا باسی له‌وه‌شکرد «ل���ه‌الی خ��ۆم �هوه ب�هن��وس��راوێ��ک داوای به‌یانی ره‌ئی یاساییم کرد ،له‌و به‌یانه‌دا ده‌ڵێت هه‌ر لێبوردنێک ده‌ربچێت له حکومه‌تی ههرێمهوه پێویسته ئهوانه شمولیان بکات نابێت جیاوازیان پێبکرێت» ئه‌و به‌ڕێوەبه‌ر‌ه باسی له‌وانه‌کرد که گه‌ڕێندراونه‌ته‌و‌ه وتی:
ههرێمهوه س���زادراون هه‌موو ئ�هو لێبوردن ه تایبه‌تی و گشتیان‌ه ده‌ی��ان��گ��رێ��ت�هوه ک ه له‌هه‌رێمی کوردستان ده‌رده‌چ��ێ��ت» .هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه (چه‌تر) په‌یوه‌ندیکرد ب ه ئاسۆس نه‌جیب ،وه‌زی��ری کاروکاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی ،ب �ه‌اڵم ن��اوب��راو ئاماده‌نه‌بوو لهوبارهیهوه قسه بکات و رایگه‌یاند له‌گه‌ڵ ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری گشتی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی چ��اک��س��ازی قسه‌بکه‌ن .ه �ه‌ر ب��ۆ هه‌مان مه‌به‌ست د.ئ����اری ،ب �ه‌ڕێ��وەب �ه‌ری گشتی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی چاکسازی ،له په‌یوه‌ندیه‌کی ته‌له‌فونیدا وتی «زیندانی سوسێ په‌یوه‌ندی به ئێمهوه نیه و سهربه حکومه‌تی فیدراڵیه» له قسه‌کانیدا ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه وتی «ئێم ه که‌سمان له‌وێ نیه ،زیندانه‌کانی خۆمان هه‌مووی له معه‌سکه‌ر سه‌المن» .ناوبراو وتیشی ئه‌وانه‌ی که نه‌قڵبوون ئیتر په‌یوه‌ندیان بهئێمهوه نیه ،چونکه ئیتر ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستانن .د.ئ��اری به‌هۆکاری ئ�ه‌وه‌ی له مه‌راسیمێکدای‌ه ناتوانێت وه‌اڵمبداته‌و‌ه ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ی وت «کاتێکیتر وه‌رن بۆ فەرمانگە بۆالم».
زیندانیه‌ک‌ه سه‌ر به حکومه‌تی ناوه‌ندیه» ئه‌و زیندانی‌ه له قسه‌کانیدا باسی له‌وه‌کرد «هیچ لێبوردنێکی تایبه‌ت و گشتی نه ل ه هه‌رێم و نه له عێراق نامانگرێته‌وه» له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ئه‌و زیندانی‌ه به‌ناوی زیندانیه‌کانی ت���ری ه��اوژی��ن��ی��ش��ی�هوه رای��گ �هی��ان��د :ئێم ه نه‌الریمان له سزاکه‌مان ههیه و گله‌ییشمان له به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی ئه‌م زیندان‌ه نیه ته‌نها داواکاری ئێمه ئهوهیه ئه‌م بابه‌ته‌مان بۆ روون بکرێتهوه ئایا لێبوردنی هه‌رێم ده‌مانگرێته‌و‌ه یان لێبوردنی حکومه‌تی ناوه‌ندی ،ناوبراو وتیشی «ئ �ه‌وان ئێمه‌یان گواستووه‌ته‌و‌ه و نوسراوه‌کانیان نه‌گواستوینه‌ته‌وه». یه‌کێکیتر له‌و زیندانیانه ،باسی له‌وه‌کرد ک �ه چ�هن��د که‌سێک ل �ه‌وان �هی ل �ه گه‌ڵ ئه‌ماندا هاتونه‌ت‌ه ئێر‌ه به «واست‌ه گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ معه‌سکه‌ر سه‌الم ،به‌اڵم ئێمه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی واسته‌مان نیه ئه‌وه‌تا هه‌ر لێره ماوینه‌ته‌وه» ئه‌و زیندانی‌ه که روخسارێکی سوری هه‌بوو رایگه‌یاند «مادده‌که‌ی من هه‌مان مادده‌ی ه ک�ه لێبوردنه‌که‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم شمولی ده‌کرد ،به‌اڵم ئه‌وه‌تا ئێوه لێره ده‌مبینن
«دی���اره هه‌ندێک که‌س داوای��ان ل �ه‌وه‌زاره‌ت��ی کاروکاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی ک��ردووه ئه‌وانیش وه‌زاره‌ت��ی دادی عێراقیان ئ��اگ��ادار ک���ردووه‌ت���هوه و به نوسراوی فه‌رمی داوام��ان لێکراوه که بیانگێڕینه‌و‌ه و ئه‌و شت‌ه الی ئێمه نهکراوه». به‌ڕێوەبه‌ری زیندانی سوسێ وتیشی: ئه‌گه‌ر لێبوردنێکی گشتی له هه‌رێمی کوردستان ده‌ربچێت پێویسته له چوارچێوه‌ی ی��اس��ادا ئ �ه‌وان��ی��ش ب��گ��رێ��ت�هوه چونکه ل ه روانگه‌ی یاساییه‌و‌ه ئه‌وان دهگرێتهوه. ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه ت��ارا ئه‌سعه‌دی ،ئه‌ندامی ل��ی��ژن�هی م��اف��ی م���رۆڤ ل �ه په‌رله‌مانی کوردستان ،وتی :لێبوردنی گشتی هه‌رێم دیاره ئهوانه دهگرێتهوه که له زیندانه‌کانی هه‌رێمن .ئ �هو پهرلهمانتاره وتیشی»ئه‌م کێشهیه ده‌کرێت وه‌کو سکااڵ به‌رز بکرێتهوه بۆ په‌رله‌مان تا ک��اری له‌سه‌ر بکرێت» ناوبراو وتیشی ئێمه وه‌ک��و لیژنه ده‌کرێت ب�ه‌دواداچ��ون��ی زیاتری بۆ بکه‌ین .هه‌ربۆ هه‌مان مه‌به‌ست (چه‌تر) په‌یوه‌ندی کرد ب ه ساالر مه‌حمود ،سه‌رۆکی لیژنه‌ی مافی
مرۆڤ ،به‌اڵم ناوبراو ئاماده نه‌بوو لێدوان بدات و داوای کرد له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی لیژنه قسه‌بکه‌ین. ه �ه‌رل �ه‌م��ب��اره‌ی �هوه ڤ��ی��ان ع�ه‌ب��دول��ڕه‌ح��ی��م، ئ �هن��دام��ی ل��ی��ژن �هی م��اف��ی م����رۆڤ ل ه په‌رله‌مانی ک��وردس��ت��ان ،ل�ه لێدوانێکیدا بۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ی :دوای ئ��ه‌وه‌ی زانیمان ئه‌و ( )106زیندانی‌ه گواستراونه‌ته‌و‌ه بۆ زیندانی سوسێ سه‌ردانی ئه‌و زیندانه‌مان ک��رد و گوێبیستی زیندانیه‌کان بووین ئه‌وکات‌ه ئه‌وان داوایان ده‌کرد بگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ زیندانی معه‌سکه‌ر سه‌الم .ئه‌و پهرلهمانتاره وتیشی «ئهوانه ترسیان ئهوه بوو که هیچ لێبوردنێکی هه‌رێم و ناوه‌ند نایانگرێته‌و‌ه ب��ۆی �ه ی �ه‌ک��س �ه‌ر چ��وی��ن�ه الی وه‌زاره‌ت�����ی کاروکاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی ،به‌اڵم دوای گفتوگۆیه‌کی زۆر له‌گه‌ڵیاندا نه‌گه‌یشتین ه ئه‌نجامێکی روون ،بۆیه په‌یوه‌ندیمان کردهوه به به‌ڕێز به‌ڕێوەبه‌ری زیندانه‌که‌و‌ه و ئه‌ویش نوسراوێکی ئاراسته‌ی سه‌روی خۆی کرد، ئه‌والیه‌نه‌ش به‌نوسراوێک وه‌اڵمی داوه‌ته‌و‌ه که ئه‌و زیندانیانه‌ی که له دادگاکانی
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
4
هه‌ولێر ،رێگ ه نادرێت په‌یکه‌ره‌که‌ى شه‌هید سه‌رده‌شت دابنرێت
(س����ه‌رده‌ش����ت ع���وس���م���ان) ب���ه (چ��ه‌ت��ر) ى راگ �هی��ان��د :دی���اره پ�هی��ک�ه‌رى شه‌هید (سه‌رده‌شت) له واڵتى سوید به کۆمه‌کى رۆژنامه‌نوسان و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵى م �ه‌ده‌ن��ی و ئ�هن��دام��ان��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ئه‌و چه‌تر واڵته ،ئێستا پهیکهرهکه ته‌واو بووه ،به‌اڵم ره‌هێل مامه‌ش بۆ دانانى پهیکهرهکه بنه‌ماڵه‌ى شه‌هید س �ه‌رده‌ش��ت س �ه‌ردان��ى ی�ه‌ک�هى کارگێرى له شارى هه‌ولێر رێگه نادرێت پارێزگارى هه‌ولێریان کرد ،پارێزگاریش په‌یکه‌رى ئازادى بۆ (سه‌رده‌شت له وه‌اڵم���دا رایگه‌یاندبوو که رێگه‌دان عوسمان) شه‌هیدى رۆژنامه‌نوس به دان��ان��ى ئ�هو پهیکهره ،په‌یوه‌ندى به‌و دابنرێت ،ئه‌مه‌ش به بیانوى لیژنه‌یه‌‌وه که لێکۆڵینهوه له رووداوه‌ک� ه ئه‌وه‌ى «له هه‌ولێر په‌یکه‌ر بۆ ده‌کات. هیچ که‌سێک دروست ناکرێت» وت���ی���ش���ى :ب����ه گ��ش��ت��ى ده‌رک�������ه‌وت بنه‌ماڵه‌ى شه‌هید سه‌رده‌شتیش رێ��گ�ه ن���ادرێ ئ��هو پ �هی��ک �هره داب��ن��رێ��ت، ده‌ڵێن ،کێشه‌ى سه‌رده‌شت ئ�ه‌م�ه‌ش ه�ه‌م��ان ئ �هو سیناریۆیه‌یه ک ه په‌یوه‌ندى به ئازادى هه‌موو دواى شه‌هیدکردنى س �ه‌رده‌ش��ت لیژنه‌ى خهڵکهوه ههیه. (ه�����ه‌ژار ئ���هن���وه‌ر) ئ �هن��دام��ى پێشوى ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن �هوه ئ����هو رۆژن���ام���هن���وس���ه ب ه ک �ه‌م��پ��ی��ن��ى دروس���ت���ک���ردن���ى پ �هی��ک �ه‌رى ت��ی��رۆرس��ت داده‌ن������ێ ،ب����ه‌اڵم ل���ه رۆژى ( )4/22ل �ه س��اڵ��ی��ادى رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌رى
کوردى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان رێز له شه‌هید سه‌رده‌شت ده‌گرن. ه �ه‌ر ل �هو ب��اره‌ی �هوه (ب�ه‌ک��ر عوسمان) ب����را گ������ه‌وره‌ى (ش���هه���ی���د س����ه‌رده‌ش����ت) رای��ده‌گ��هی��هن��ێ��ت «م���ه‌س���ه‌ل���هى ش�هه��ی��د سه‌رده‌شت مه‌سه‌له‌یه‌کى ئازادى سه‌رجه‌م خ �ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان �ه ،ت �هن��ی��ا پ��ش��ت و په‌ناى ئێمه بۆ یه‌کالیى ک��ردن�ه‌وه‌ى ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ن��اڕه‌زای��ى خه‌ڵکى کوردستان و ئ�ه‌ح��زاب��ی سیاسى و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى م�ه‌ده‌ن��ی و رۆژنامه‌نوسان و ئ��ازادی��خ��وازان �ه ،ل��ێ��ره‌دا له ساڵڕۆژى ئ �هو ت��اوان �ه ده‌ن��گ��ى ن��اره‌زای��ی ده‌خه‌ین ه پاڵ سه‌رجه‌م ئازادایخوازانى کوردستان و م��اف �ه‌ک��ان��ى خ���ه‌ڵ���ک ،ج��ارێ��ک��ى تر داواکارین تاوانباران و بکوژانى شه‌هید سه‌رده‌شت له الیه‌ن دهسهاڵتهوه ئاشکرا بکرێن و له دادگاییه‌کى عادیالنه سزا ب��درێ��ن و م��ۆڵ �ه‌ت ب �ه دان��ان��ى په‌یکه‌رى شه‌هید سه‌رده‌شتیش له‌شارى هه‌ولێر بده‌ن.
(تاهیر عه‌بدواڵ) جێگرى پارێزگارى ه �ه‌ول��ێ��ر ل���هو ب����اره‌ی����هوه ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگه‌یاند :له ش��ارى هه‌ولێر په‌یکه‌ر بۆ هیچ که‌سێک دروس���ت ن��اک��رێ��ت ،ئه‌و لیژنه‌یه‌ش که پێکهاتووه بۆ لێکۆڵینهوه له کوشتنى س �ه‌رده‌ش��ت ب��ڕی��اری��داوه ئه‌و پهیکهره دروست نه‌کرێت. (س��ه‌رده‌ش��ت ع��وس��م��ان) خوێندکار و رۆژن���ام���هن���وس ،رۆژى ()2010/5/4 ل����ه ن���زی���ک زان�����ک�����ۆى س���ه‌اڵح���ه‌دی���ن ده‌ڕف��ێ��ن��رێ��ت و رۆژى ()2010/5/5 ت�ه‌رم�ه‌ک�هى ب�ه ک����وژراوى ده‌دۆزرێ��ت��هوه و رۆژى ( )2010/5/6ده‌ه��ێ��ن��رێ��ت�هوه هه‌ولێر ،ل�ه ساڵیادى شه‌هیدبوونى ئه‌و رۆژن���ام���هن���وس���ه‌ش���دا رۆژن��ام �هن��وس��ان��ى سلێمانى داواى دروستکردنى لیژنه‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ دهکهن بۆ دۆزینه‌وه‌ى بکوژانى سه‌رده‌شت و داواش دهکهن ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌ولێر چیتر رێگرى نه‌که‌ن له دانانى ئه‌و پهیکهره.
کێش ه ده‌که‌وێت ه ناو لیژنه‌ى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گهنجانهوه چه‌تر زانکۆ سه‌ردار به‌هۆى ملمالنێى حزبییه‌و ه کێش ه ده‌که‌وێت ه ناو ئه‌و لیژنه‌یه‌ى ک ه بڕیار بوو ل ه کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى کورددا ل ه ئامه‌د هه‌ڵبژێردرێن ،بۆئه‌وه‌ى ئاماده‌کارى بکه‌ن بۆ رێکخستنى کۆنفرانسى داهاتووى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى کورد ل ه هه‌رێمى کوردستان.
(ره‌ف��ع �ه‌ت محه‌مه‌د) سکرتێرى الوان��ى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى کوردستان ،ب ه (چه‌تر)ى وت :که ئه‌وان دواى گه‌ڕانه‌وه‌یان له باکورى کوردستان کۆبونه‌وه‌یه‌کى فراوانیان
ل �ه‌س �ه‌ر ئاستى رێ��ک��خ��راوه ب �ه‌ش��دارب��وه‌ک��ان ئهنجامداوه و رێکه‌وتون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که له‌و شه‌ش نوێنه‌ره‌ى بۆیان دیاریکراوه ،نوێنه‌رێکى بۆ رێکخراو‌ه ()ngoک���ان بێت ،دوات��ر له ده‌نگداندا پێنج رێکخراوى سه‌ر به حزبه‌کان که پێکهاتبوون له رێکخراوه‌کانى (یه‌کێتى، پارتى ،شیوعى ،سۆسیالیست ،زه‌حمه‌تکێشانى سه‌ربه‌خۆ) ده‌رچوون. ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��دا ،رێکخراوه‌کانى حزب ه ئیسالمیه‌کان ب �ه‌ش��داری��ان ک��رد ت��ا کاتى ده‌نگدانه‌کان و پاشان کشاونه‌ته‌وه ،به‌هۆکارى ئ���ه‌وه‌ى ک�ه ئ���ه‌وان ویستیان ب�ه م�ه‌رک�ه‌زى نوێنه‌ره‌کان دیارى بکرێ ،نه‌ک به هه‌ڵبژاردن، چونکه پێیان وابوو که هه‌ڵبژاردنه‌ک‌ه بێگه‌رد نابێ. ل �ه‌ب��اره‌ى گهنجه سه‌ربه‌خۆکانیش وتى:
«ئێمه هه‌موو الیه‌کمان ئاگادارکردبوو، ت �هن��ان �ه‌ت ئ �ه‌وان��م��ان ل �ه رێ��گ �هى (ش��ێ��رزاد عه‌بدولجبارى) سکرتێرى رێکخراوى هۆشیارى گهنجانهوه ئاگادارکردبوو ،به‌اڵم ئه‌و گه‌نجان ه ره‌تى ئه‌و ئاماده‌بونه‌یان کردبوو». هه‌ر لهوبارهیهوه (جه‌زا ئه‌حمه‌د) که وه‌ک گه‌نجێکى سه‌ربه‌خۆ به‌شدارى کۆنفراسه‌که‌ى ک��ردب��وو باسى ل �ه‌وه‌ک��رد ،ئ��ه‌وان به فه‌رمى بانگهێشتى ئه‌و کۆبوونه‌وه‌ی‌ه نه‌کراون. وتیشى« :ل�ه رێگه‌ى ک��اک ش��ێ��رزاده‌و‌ه بانگهێشت کراوین که خۆشى بانگهێشت ک��راوه ،ب �ه‌اڵم وه‌ک ب��راده‌رای�ه‌ت��ى ئاگادارى ک��ردوی��ن ل �ه ک��ات��ێ��ک��دا ده‌ب����وو ب �ه ف�ه‌رم��ى بانگهێشت بکراینایه. ج�ه‌زا هۆکارى بانگێشت نه‌کردنیشیانى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌گه‌ر دیاریکردنى
ئه‌و نوێنه‌ران‌ه له ئامه‌د بکرای‌ه و هه‌ڵبژاردنه‌ک ه ێ بوایه ئه‌وا رێکخراوه‌کانى (یه‌کێتى هه‌ر له‌و و پارتى) ده‌رنه‌ده‌چوون. ئه‌وه‌شى وت :ئیشێکى خراپیان کرد و ل ه پره‌نسیپه‌کانى کۆنفراسیش الیانداوه ،ئێمه هه‌ر ئاگاشمان لێ نهبووه که ئه‌وان کۆبونه‌ته‌و‌ه و هه‌ڵبژاردنیان ک��ردوه ،من بۆخۆم دان به‌و لیژنه‌یه‌دا نانێم و له ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و لیژنه‌ی‌ه وه‌ک گه‌نجێکى سه‌ربه‌خۆ کارى خۆم ده‌که‌م. رۆژى (16و )2011/3/17ل �ه ش��ارى ئ��ام��ه‌دى ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان یه‌که‌مین کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى ک��ورد ب ه به‌شدارى گه‌نجانى چوار پارچه‌ى کوردستان ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو ،ل�ه‌وێ��دا ب��ڕی��اردرا کۆنفرانسى داهاتوو له هه‌رێمى باشورى کوردستان بێت.
که‌رکوک ،عه‌ره‌به‌کان داوای پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیس و به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رد ه دهکهن چه‌تر سه‌اڵحه‌دین جومعه
ل ه ()2011/3/29هو ه چوار ئه‌ندامی گروپی عه‌ره‌بی له‌ناو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک بایکۆتی کۆبوونه‌و ه و دانیشتنه‌کانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوکیان کردووه ،ب ه هۆکارى ئه‌وه‌ی ل ه دوا گۆڕانکارییه‌کانى ناو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک گروپی عه‌ره‌بی فه‌رامۆش کراون.
عه‌ره‌به‌کان دابه‌شکردنی هه‌ردوو پۆستی پ���ارێ���زگ���ار و س���ه‌رۆک���ی ئ �هن��ج��وم �هن ب ه رێکه‌وتنی سیاسی نێوان کورد و تورکمان داده‌نێن ،هاوکات بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ناو دانیشتنه‌کانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا چه‌ند مه‌رجێک داده‌نێن ،له‌م ب��اره‌و‌ه نوسراوێک ئاراسته‌ی پارێزگا و سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن و گشت ئه‌ندامانی ناو ئه‌نجومه‌ن دهکهن. ل�ه‌ب��اره‌ى ئ�هو ن��ووس��راوه‌و‌ه سه‌رچاوه‌یه‌ک له‌ناو ئه‌نجومه‌نی پارێزگاى که‌رکوک ک ه نه‌ویست ناوی ئاشکرا بکرێ به (چه‌تر) ى وت :ل���هو ن���ووس���راوه گ��روپ��ی ع�ه‌ره‌ب��ی هه‌ردوو پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی پۆلیس و پ���ه‌روه‌رده‌ی گشتی که‌رکوکیان ده‌وێت،
ب��ۆ ئ �ه‌م مه‌به‌سته‌ش لیژنه‌ی پارێزگا بۆ تاوتوێکردنی ئه‌و نوسراو‌ه کۆبوونه‌ته‌وه ،ئه‌و ئه‌ندام ئه‌نجومه‌ن‌ه له درێژه‌ی قسه‌کانیدا ب ه دووری زان��ی پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیس بدرێت‌ه الیه‌نی عه‌ره‌بی. هه‌ر لهوبارهیهوه (ئه‌حمه‌د عه‌سکه‌ری) ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک له‌سه‌ر لیستی برایه‌تی به (چه‌تر)ى وت: گروپی عه‌ره‌بی الیان وایه جێگری پارێزگا و قائیمه‌قامیه‌ت و به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌کان و ی����اری����ده‌ری پ��ارێ��زگ��ا و ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری شارۆچکه‌کان ده‌سه‌اڵت نین ،به رای ئه‌وان ه �ه‌ر پۆستێک الی ئ���ه‌وان ب��وون��ی نه‌بێت ده‌سه‌اڵت نییه ،چۆن شتی وا ده‌بێت ،ئێم ه
قسه له‌سه‌ر داواکارییه‌کانیان ده‌که‌ین ئه‌گه‌ر به فه‌رمی شتی وا راده‌ستمان بکرێت. ه��ه‌روه‌ه��ا (ن �ه‌ج��ات ح �ه‌س �هن) ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له‌سه‌ر لیستی تورکمانی بۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ی :له ک�ه‌رک��وک هه‌موو الیه‌نێک هه‌ستیاریه‌کی زۆرى ههیه ئه‌مه‌ش هه‌قی خۆیه‌تی ،له‌سه‌ر پۆستی په‌روه‌رده‌ی که‌رکوکیش که الیه‌نی عه‌ره‌بی به نیازی وه‌رگرتنیه‌تی (نه‌حات حه‌سه‌ن) وتی :ئه‌و شت‌ه جێگه‌ی قبوڵکردن نییه ،له که‌رکوک تورکمان ته‌نها ئه‌وپۆست‌ه ئیداریی‌ه گرنگه‌ی ههیه چۆن ده‌بێت برایانی عه‌ره‌بی بیر ل ه وه‌رگرتنی ئه‌و پۆست‌ه بکه‌نه‌وه.
کۆنگره‌که‌ى سۆسیالیست ده‌بێت ه سه‌کۆى ده‌سه‌اڵتداران حزب ه بچوکه‌کان و پارچه‌کانى تر بانگ ناکرێن و گۆڕان و کۆمه‌ڵیش وتاریان نابێت چه‌تر
ئاراس عوسمان به‌رپرسێکى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى کوردستان ئهوه ده‌خاته‌ڕوو« ،ویستمان ل ه کۆنگره‌که‌ماندا ئه‌و دابڕانه‌ى له‌نێوان هه‌ندێک الیه‌ندا هه‌ی ه نه‌یهێڵین» ،ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت :نه‌ک ئۆپۆزیسیۆن رێگه‌مان نه‌داو ه پارتى و یه‌کێتیش وتاریان هه‌بێ، به‌اڵم وته‌بێژى گۆڕان ده‌ڵێت ئێم ه خۆمان نهمانویستووه وتارمان هه‌بێت.
(ع����ه‌ب����دوڵ��ڵ�اى ح���اج���ى م���ه‌ح���م���ود) به‌رپرسێکى حزبى سۆسیالیست سه‌باره‌ت ب���ه ک��ۆن��گ��ره‌ى ش �ه‌ش �ه‌م��ى ح��زب �ه‌ک �هی��ان ئ����ام����اژه‌ى ب�����هوه ک����رد «وه‌ک ح��زب��ى سۆشیالست جیاواز له گۆڕینى په‌یڕه‌و و
لۆگۆ و...هتد ،پێمان باش بوو له‌باره‌ى ئ �هو دۆخ و حاڵه‌ته‌ى ههیه به تایبه‌تى له‌نێوان هه‌ندێک الیه‌ندا ،کۆنگره‌که‌مان بتوانێت ئ �هو داب��ڕان �ه نه‌هێڵێت و زیاتر له‌یه‌ک نزیک ببینه‌وه. له‌باره‌ى هۆکارى نه‌بوونى وت��ارى هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کانیش و رایگه‌یاند «نه‌ک ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن رێ��گ �ه‌م��ان ب �ه ی�ه‌ک��ێ��ت��ى و پارتیش نه‌دا وتاریان هه‌بێت ،ته‌نها وتارى سه‌رۆکایه‌تیه‌کان ههبووه و کات نهبووه بۆ حزب و الیه‌نه‌کانى ناوخۆ و عێراقیه‌کان، ئ �ه‌م �ه‌ش ل��ی��ژن �هى ک��ۆن��گ��ره به‌مشێوه‌ی ه دای��ان��ن��اب��وو ،ل �ه‌ب��اره‌ى بانگێشتنه‌کردنى ه�هن��دێ��ک الی �هن��ى ب��چ��وک��ى ک��وردس��ت��ان و الی �هن �ه‌ک��ان��ى ب��اک��ور و رۆژه���ه‌اڵت���ى کوردستان ئه‌و کادره‌ى حزبى سۆسیالیست هێماى بۆ ئ�هوه کرد «ئه‌مه‌ش راسته و که‌موکورتیه‌کان ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ئه‌و که‌سانه‌ى له لیژنه‌که‌دان». ل�����ه‌ب�����اره‌ى ئ�������ه‌وه‌ى پ����ارت����ى خ���ه‌رج���ى
کۆنگره‌که‌یانى کردبێت یاخود هاوکارى ئ���ه‌م ح��زب �هى ک��ردب��ێ��ت ،ب �ه پێکه‌نینه‌و‌ه رایگه‌یاند» ئه‌گه‌ر پارتى هاوکاریمان بکات شتێکى ئاساییه ،به‌اڵم هیچ راست نیه و ه��اوک��ارى نه‌کراوین ،ب�ه‌اڵم وه‌ک الی �هن��ى ل��ی��ژن�هى ئ�ه‌م��ن��ى ن���ه‌ک پ��ارت��ى، داموده‌زگاکانى حکومه‌تیش هاوکارى باشى کردوین». له الیه‌کى ت��ره‌وه (به‌ختیار مسته‌فا) ئه‌ندامى کاتى سه‌رکردایه‌تى بزوتنه‌وه‌ى دیموکراسیخوازانى کوردستان ،له‌باره‌ى بانگێشتنه‌کردنى ئه‌وانه‌وه وتى :به‌داخه‌و‌ه ل���ه ک���وردس���ت���ان ه���ه‌م���وو ده‌س������ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنوکان و ئه‌وانى تریش فکره‌ى سیاسیان ل �ه ی �ه‌ک ده‌چ��ێ��ت ،زۆرک���ات ج��ی��اواز ل �ه ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش ح��زب��ى ت��ر ه�هن دووب��اره فۆتۆکۆپى ده‌س�ه‌اڵت ده‌که‌نه‌وه، بۆیه پێمان وایه حزبى سیاسى په‌یوه‌ندى ب ه مه‌وداى بچوک و گه‌وره‌ییه‌وه نیه ،ته‌نها ماوه‌ته‌وه سه‌ر تواناى ده‌ربڕین و هه‌ڵوێستى
ئه‌و حزبه له گۆڕه‌پانى سیاسیدا. ئ �ه‌وه‌ش��ى راگ �هی��ان��د :ده‌ب��ێ��ت ب��راده‌ران��ى سۆشیالست ه��ۆک��اره‌ک �ه ل���ه‌الى خ��ۆی��ان بێت ب�ه‌چ مه‌نتق و پێوه‌رێک خه‌ڵکیان بانگێشتى کۆنگره کردوه ،ئێمه‌ش وه‌ک ئه‌و حزبانه‌ى له خوار ده‌سه‌اڵته‌وه‌ن گرنگ ئهوهیه له‌گه‌ڵ خواست و داواکاریه‌کانى خه‌ڵکیدا بین ،داک��ۆک��ى ک��ارێ��ک بین ل �ه‌س �ه‌ر ی�ه‌ک��خ��س��ت��ن�ه‌وه‌ى چ���وار پ��ارچ �هى کوردستان و ئه‌و خواستانه پێویسته ئه‌م حزبانه پێى هه‌ستن. (م��ح �ه‌م �ه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م) وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌باره‌ى بانگێشته‌که و نه‌بوونى وتاریان له‌و کۆنگره‌یه‌دا راشکاوان ه رایگه‌یاند «ئێمه خۆمان نه‌ماویستوو‌ه وتار بخوێنینه‌وه ،به‌شداریه‌که‌مان شتێکى ئ��اس��اى ب����ووه و ه��ی��چ ن���ه‌ب���ووه ،ئ �ه‌گ �ه‌ر خواستیشمان ل �ه‌س �ه‌رى ب��وای �ه وت��ارم��ان ده‌بوو».
n
ه ه هه‌رێمی کوردستان به‌رده‌وامی هه‌ی کوشتنی گه‌نجان ل
له‌دواى پێکهێنانى حکومه‌ته‌و ه تا ئێستا هاوپه‌یمانى لیست ه کوردیه‌کان ل ه به‌غداد چه‌تر
کاو‌ه حسێن په‌رله‌مانتارێکى عێراق له‌سه‌ر لیستى کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان‌و ئه‌ندام ل ه هاوپه‌یمانى فراکسیۆن ه کوردستانییه‌کان رایگه‌یاند، سستییه‌ک ب ه هاوپه‌یمانى فراکسیۆن ه کوردستانییه‌کان ل ه به‌غداد دیاره ،له‌دواى پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق هاوپه‌یمانه‌ک ه هیچ کۆبوونه‌وه‌یه‌کی ئه‌نجام نه‌داوه.
(ش��ێ��خ فاتیح داراغ���ای���ى) ئه‌ندامى هاوپه‌یمانه‌که له‌سه‌ر لیستى کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان ل ه لێدوانێکیدا بۆ رۆژن��ام�هى (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، له‌گه‌ڵ یه‌کگرتووى ئیسالمى کوردستان له هاوپه‌یمانه‌ک ه ک��اری��ان ک���ردووه ،ب ه مه‌به‌ستى کۆبوونه‌و‌ه‌و دانانى رێگه‌چار‌ه بۆ ئه‌و ئاڵۆزییه‌ى هه‌رێمى گرتووه‌ته‌وه،
ب���ۆ ئ���هو م �ه‌ب �ه‌س��ت � ه ق��س �هی��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ نوێنه‌رانى پارتى دیموکراتى کوردستان‌و ی �ه‌ک��ێ��ت��ى ن��ی��ش��ت��م��ان��ى ک���وردس���ت���ان ل ه هاوپه‌یمانه‌ک ه کردووه ،وتیشى« :ئه‌گه‌ر هه‌ی ه له‌هه‌فته‌ى داهاتوودا به‌مه‌به‌ستى دانیشتن‌و کۆبوونه‌وه‌ى هاوپه‌یمانه‌که بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئاڵۆزیییه‌کانى هه‌رێم ک��ارب��ک�هن ،ه�ه‌رچ�هن��ده ت��ا ئێستا هیچ کاتێک ب��ۆ دانیشتنه‌ک ه دهستنیشان نهکراوه». سه‌باره‌ت به هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى هاوپه‌یمانى فراکسیۆن ه کوردستانییه‌کان ،به‌هۆى ئه‌و ئاڵوزییه‌ى رووى له هه‌رێمى کوردستان ک��ردووه ،شێخ فاتیح داراغایى ئه‌ندامى هاوپه‌یمانه‌که له‌سه‌ر لیستى کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان ئ �ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو، ک � ه ک���ارده‌ک���هن کێشه‌کان ل�هن��اوخ��ۆى هه‌رێم چ��اره‌س�ه‌ر بکرێت ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ر نه‌کرا ،ئه‌و کاته سه‌رکردایه‌تى سیاسى کۆمه‌ڵى ئیسالمى بڕیار دهدات له هاوپه‌یمانه‌ک ه بکشێینه‌و‌ه یاخود نا، چونک ه بڕیارى کشانه‌و‌ه ل ه ئیئتالفه‌ک ه له‌ده‌ستى سه‌رکرایه‌تى کۆمه‌ڵدایه.
سوریا ،سه‌رهه‌ڵدان به‌رده‌وام ه و ژماره‌ی شه‌هیده‌کانیش گه‌یشت ه ( )800که‌س ئاانسه‌کان
چه‌تر س�����هره�����ه‌ڵ�����دان و ناڕه‌زایه‌تى هاواڵتیانى س���وری���ا ب���ۆ ئ����ازادی و ک��ۆت��ای��ی��ه��ێ��ن��ان ب ه رژێ��م��ی «ق��ۆرغ��ک��ار» به‌رده‌وام ه و ده‌وڵه‌تیش ب�� ه ت��ون��دت��ری��ن شێو ه وه‌اڵمى خۆپیشانده‌ران ده‌داته‌وه، ب�� ه گ���وێ���ره‌ى راگ���هی���هن���دراوى رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤیش ژم��اره‌ى ک��وژراوه‌ک��ان ل ه سوریا گه‌یشتۆت ه ( )800که‌س.
ئاژانسه‌کان ده‌ڵێن له پێرێو‌ه ()5/7 گه‌مارۆدانی سه‌ربازی شاری (بانیاس) له‌الیه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانه‌و‌ه چڕتر کراوه‌ته‌و‌ه و به‌هۆی رێگریکردنی هاواڵتیانیش ل ه هاتنی هێزی س�ه‌رب��ازی و ئه‌نجامدانی خۆپیشاندانی ناڕه‌زایی ،پێکدادان له‌نێوان هاواڵتیان و هێزه‌کانی سوپادا دروستبوه، ل �ه ئ�هن��ج��ام��ی��ش��دا ب �هه��ۆى ت�ه‌ق�ه‌ک��ردن��ى چه‌کداره‌کانى ده‌وڵ�ه‌ت�هوه شه‌ش هاواڵتى کوژراون که چواریان ژنن. به گوێره‌ى راگه‌یه‌ندراوی رێکخراوه‌کانی مافی مرۆڤیش ،له ماوه‌ی حه‌وت هه‌فته‌ی رابردوی خۆپیشاندانه‌کانی واڵتى سوریا، ژماره‌ی قوربانییه‌کان گه‌یشتوه‌ت‌ه ()800
ک�ه‌س ،که ته‌نها ( )220ک��وژراوی��ان ل ه شاری (درعا) بوون ،ئهمه وێڕای ئه‌وه‌ی سه‌دان هاواڵتى به‌هۆی به‌شداریکردن له خۆپیشاندانه‌کان ده‌ستگیر کراون و خراونه‌ت ه زیندانهوه. ه �ه‌روه‌ه��ا ل �ه ش���اره کوردنشینه‌کانی وه‌ک (قامیشلۆ ،دێربیسی ،عامودێ و سه‌رێکانی) هه‌زاران که‌س خۆپیشاندانیان سازکردوو‌ه و له دیارترین دروشمه‌کانیشیان «ئازادی و ئاشتی و گۆڕینی ده‌ستوری س��وری��ا» ب���ووه ،ئ �ه‌م �ه‌ش ل �ه کاتێکدای ه ل����ه ن����اوچ����ه ک���وردن���ش���ی���ن���ه‌ک���ان هیچ روبه‌ڕووبونه‌وه‌یه‌ک له‌نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منییه‌کان روی نه‌داوه. پێویسته ئه‌وه‌ش بوترێ ژماره‌یه‌ک ل ه واڵتانی یه‌کێتی ئه‌وروپا بڕیاریانداو‌ه ب ه سه‌پاندنی سزای سه‌فه‌رکردن به‌سه‌ر ()14 به‌رپرسی بااڵی ده‌سه‌اڵته‌که‌ی سوریادا، به‌هۆی فه‌رمانى کوشتنى هاواڵتیانى خۆپیشانده‌ر.
عه‌دنان عوسمان ،ئه‌ندامى فراکسیۆنى گۆڕان له‌په‌رله‌مانى کوردستان بۆ (چه‌تر):
په‌رله‌مان ره‌نگ و شێوه‌ى پارتى گرتوو ه و گۆڕان و یه‌کێتى و الیه‌نه‌کانى تر میوانن
دیداری په‌رله‌مانى پێدا تێپه‌ڕده‌بێت پرۆسه‌یه‌کى توندوتیژیی‌ه و (پێشه‌وا)ى ناچارکرد ئه‌م کاره هانا ئازاد بکات ،ههرچهنده له‌زۆر په‌رله‌مانى جیهاندا حاڵه‌تى لهوه زیاتر ههیه ئه‌مه‌یش له‌وقه‌یرانه‌و‌ه «سه‌رۆکى په‌رله‌مان مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ س���ه‌رى ه �ه‌ڵ��داوه ک�ه هه‌رێمى کوردستانى پێدا تێپه‌ڕ ده‌ب��ێ��ت ،ئێستا واقیعى ئێستاى هه‌رێم ناکات و س����ه‌رۆک����ای����ه‌ت����ى حه‌زى ل ه عهسکهریهته»ئه‌م ه پ���ه‌رل���ه‌م���ان وته‌ی عه‌دنان عوسمان، به‌ندپارێزى ئه‌ندامى فراکسیۆنى (حسانه)ى گۆڕان له‌په‌رله‌مانى ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌و کوردستانه ،ک ه له‌میانى پهرلهمانتاره دیمانه‌یه‌کىتایبه‌تى ههڵگرتووه له‌گه‌ڵ (چه‌تر) وێڕای و ب��ۆم��اوه‌ى ره‌خنه‌ی توندی ل ه
ئێمه کێشه‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆمان ههیه ک هدهسهاڵتێکى زۆرى به سه‌رۆکى په‌رله‌مانداو‌ه کاتێک ئ�ه‌م پ�هی��ڕهوه ن��وس��راوه راى جیاواز نهبووه ،سه‌رۆکى په‌رله‌مان مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ڵ واقیعى ئێستاى هه‌رێم ناکات و ح�ه‌زى ل ه عهسکهریهته ،ب �ه‌رده‌وام��ب��وون ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌م هه‌ڵوێست‌ه تووشى کێشه‌ى زیاترمان ده‌کات.
چه‌تر :خوێندنه‌وه‌ت بۆ وشه‌ى (حه‌سیرمه‌یدان) چییه؟
ی���ه‌ک���ه‌م���ج���ارب���وو گ���وێ���م ل���ه‌وش���هى(حه‌سیرمه‌یدان) بێت دواى پرسیارکردنم س���ه‌رم س��وڕم��ا ک �ه س �ه‌رۆک��ى په‌رله‌مانى هه‌رێمێک وشه‌ی حه‌سیرمه‌یدانى به‌کارهێنا، ب��ۆ ئ�هن��دام��ێ��ک��ى گ�هن��ج��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ک ه ل�ه بنه‌ماڵه‌یه‌کى تێکۆشه‌ره ،ب �هو قسه‌ی ه س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان س�ه‌ل��م��ان��دى ک ه
بێت ،چونکه ئۆپۆزسیۆن بایکۆتى په‌رله‌مانى کوردستانى نهکردووه بایکۆتى دانیشتنه‌کانى ک��ردووه واته په‌رله‌مان ئازادنی‌ه له‌ده‌رکردنى یاسا به‌بێ ئۆپۆزسیۆن ،له‌نێو فراکسیۆنى خۆمان دوو ب��ۆچ��وون هه‌بوو (مانگرتن و بایکۆت) ،به‌اڵم دواج��ار بایکۆتمانکرد که بۆکاتێکى دیارى کراوه ،بۆ شکاندنى بایکۆت چاوڕێى شه‌قام و بڕیارى خۆمان و الیهنه سیاسیه‌کانین ،ئێستا بودجه هاتۆته پێشهوه ک ه به‌شدارى کۆبوونه‌وه‌کان ده‌که‌ین.
سه‌رۆکی په‌رله‌مان به‌تایبه‌ت ل ه سه‌ر به‌کارهێنانی وشه‌ی (حه‌سیرمه‌یدان) ،ئاماژه‌بۆ ئه‌وه‌شده‌کات ،بۆ شکاندنى بایکۆت چاوه‌ڕێى شه‌قام و بڕیارى خۆمان و الیه‌ن هسیاسیه‌کانین. چه‌تر :له‌نێو ئه‌و کێشانه‌ى به‌هۆى هاویشتنى بوتڵى ئاو دروست بوو ل ه هۆڵى په‌رله‌مانى کوردستان دوا هه‌ڵوێستى فراکسیۆنه‌که‌تان چییه؟
ئه‌نجامدانى ئه‌و کاره له‌الیه‌ن (پێشهواتۆفیق) به‌بێ به‌رنامه‌بوو ته‌نها حاڵه‌تێکى توڕه‌یى بووه ،چونکه ئه‌و پرۆسه‌یه‌ى سه‌رۆکى
چه‌تر :پرۆسه‌ى توندوتیژى تائێستا له‌الیه‌ن سه‌رۆکى په‌رله‌مان بوونى ههیه؟
چه‌تر :به‌بێ ئاماده‌بوونى ئۆپۆزسیۆن په‌رله‌مان چه‌ند پرۆژ ه یاسایه‌کى په‌سه‌ندکرد ،رای ئێوه؟
پ �ه‌رل �ه‌م��ان ل �ه ب��ڕی��ارى (1و )2باسىئ �ه‌وه‌ده‌ک��ات نابێت ئ�هو یاسایانه‌ى ره‌هه‌ندى نیشتمانیان ههیه تێپه‌ڕێنرێن ،ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌مانى کوردستان ( )35کورسى هه‌ی ه ناکرێت ئهمه حسابى بۆ نه‌کرێت ،سه‌رئه‌نجام ده‌بێت هه‌موو ئ�هو یاسایان‌ه بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه په‌رله‌مان و ره‌زامه‌ندى هه‌موو الیه‌کى له‌سه‌ر
5
بێگومان له‌الیه‌ن به‌رپرسانى مه‌کته‌بى سیاسى ئاراسته‌ده‌کرێن. چه‌تر)knn( :یش وایه؟.
بیگومان ()knnی���ش وای���ه ،ههمووکهناڵهکانى ڕاگ�هی��ان��دن به‌ئۆپۆزسیۆن و ده‌س���ه‌اڵت���هوه خ�ه‌ری��ک��ى ک���ارو ک���اردان���ه‌وه‌ى ئاراسته‌ى توندوتیژین و رق و قینه‌یان خستۆت ه نێو ی�ه‌ک�هوه ،ڕاگه‌یاندن به‌شێک‌ه له‌پرۆس ه سیاسیهکه ناکرێت راگرتنى شه‌ڕى راگه‌یاندن بکرێته بیانوو ،ده‌بێت ره‌خن‌ه له‌سه‌رکرده‌کان بگرین که راگه‌یاندن والێده‌که‌ن به‌وشێوه‌ی ه ئاراست‌ه بکرێن.
مه‌به‌ستم کۆبوونه‌و ه سێ قۆڵیه‌کانه؟
بۆچى له‌و دۆسێی ه ساردبوونه‌ته‌و ه ئێوه؟
مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ که‌یسى شههیدىقهڵهم (س�ه‌رده‌ش��ت عوسمان) نهمانویستووه بیکه‌ین ب�ه که‌یسێکى سیاسى و حزبى، چونکه کاک‌ه سه‌رده‌شت گ��ۆڕان نهبووه و رۆشنبیرێک بووه ،ئهمه که‌یسێکى ئینسانی ه و به‌شێوه‌یه‌کى نامه‌ردان‌ه تیرۆرکراو‌ه و ئه‌وانه‌ى ده‌ستیان هه‌بێت له‌و کاره روونده‌بێته‌وه ،بۆئه‌وه‌ى (س �ه‌رده‌ش��ت عوسمان) نه‌بێت به ره‌مزێک په‌یکه‌رى له‌هه‌ولێر بۆدانانرێت ،که ئه‌م ه جارێکى تر تیرۆرکردنیه‌تى .
ئیراده‌یه‌کى سیاسى ن�ه‌ب��ووه لهالیهندهسهاڵتهوه بۆ درێ��ژه‌دان به‌و کۆبوونه‌وانه، کۆبونه‌وه‌کانى کاک مه‌البه‌ختیار و هێرۆ خان بۆالى کاک نه‌وشیروان سه‌ره‌تایه‌کى زۆرب�����اش ب����وو ،ب����ه‌اڵم ب���هو ه �هن��گ��اوان �هى له‌په‌رله‌مان ئه‌نجامدرا وه‌ک کوده‌تایه‌ک بوو به‌سه‌ر کۆبوونه‌وه‌کاندا و ئێستا ده‌سه‌اڵتى عه‌سکه‌ریه‌ت زاڵ‌ه به‌سه‌ر بارودۆخه‌که‌دا و کاروچاالکیه‌کان ته‌جمیدکراو بوار به عه‌قڵى عه‌سکه‌رى درا بێته مه‌یدانه‌که‌وه ،ده‌بێت ئه‌و چه‌تر :بۆ هه‌رکێشه‌یه‌ک سه‌رۆکى عه‌قڵ‌ه شه‌ڕه‌نگێزی‌ه و عهسکهریهته سنورى هه‌موو ده‌زگاکان بوون به‌حزبى و هیچ هه‌رێم لیژنه‌یه‌ک پێکده‌هێنێت و گۆڕانکاریه‌ک رووینه‌دا ،زۆربه‌ى پۆسته‌کان بۆ دابنرێت. ئه‌نجامى لیژنه‌که‌ش رووننیه ،تۆ له‌خولى راب���ردوو له‌په‌رله‌مان دان���راوه ،ئێستا چه‌تر :له‌پاڵ ئه‌و قه‌یرانه‌ى چۆنى ده‌بینى؟ په‌رله‌مان ره‌نگ و شێوه‌ى پارتى گرتووه و هه‌رێمى گرتۆتهوه ،شه‌ڕى ده‌ڵ��ێ��م ئ �ه‌گ �ه‌ر ویستت پرۆسهیهکگ��ۆڕان و یه‌کێتى و الیه‌نه‌کانى تر میوانن ڕاگه‌یاندنیش بهردهوامه؟ من له‌گه‌ڵ به‌کارهێنانى وشه‌ى شه‌ڕى بخنکێنى و له‌ناوى ببه‌یت به‌لیژنه‌ى بسپێره،ههرچهنده یه‌کێتى ب�ه‌ش��دارى حکومه‌ت و په‌رله‌مانیشن ،هه‌رکاتێک کۆمه‌ڵێک راگ�هی��ان��دن نیم ،ئهمه قسه‌یه‌ک‌ه له ساڵى چونکه لیژنه کۆمه‌ڵێک ک��ارى رۆتینی ه که‌سى بێ الیه‌ن به پۆلیسهکانیشهوه دانران ()1994هوه دهوترێتهوه دانیشتن له‌گه‌ڵ هه‌ر و که‌سى لیژنه‌کان به‌شێکن له حزبه‌کان، له‌په‌رله‌مان ئه‌وکات په‌رله‌مان دهبێته نیشتمانى حزبێکى سیاسى له‌هه‌رێم سه‌ره‌تاى قسه‌کانى ههمیشه که‌سه‌کان به‌هۆى ح��زب�هوه لهژێر و ده‌بێت ده‌س��ت�هى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان بهوه ده‌ستپێده‌کات ،باسکردنى شه‌ڕى راگه‌یاندن پرسیاردان ،به‌داخه‌و‌ه حزب خه‌ڵکى کوردستانى جێگرێکى سه‌ربه‌الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن بێت ،خۆ خافاڵندنه ،ئه‌گه‌ر الیهنه سیاسیه‌کان تووشى ئه‌و واقیع‌ه تاڵه‌کردوو‌ه و کارى لیژنه‌کان ئێستا سه‌رۆکى په‌رله‌مان ته‌مسیلى ( )%27له‌گه‌ڵ یه‌کتر دابنیشن ئهوه راگه‌یاندن خۆى نه‌زۆکه ،له‌کوردستان وه‌زاره‌تى تایبه‌تمه‌ند هه‌ی ه ى په‌رله‌مانى کوردستان ده‌کات و نوێنه‌رى ئ �ه‌م شت‌ه راده‌گ��رێ��ت که‌پێى ده‌ڵ��ێ��ن ش�ه‌ڕى و ده‌بێت کاره‌کان به‌وان بسپێردرێت ،ئه‌و هه‌موو ( )30پهرلهمانتاره ،هه‌رکاتێک رێگه به‌م راگه‌یاندن ،ڕاگه‌یاندنه‌کان ئاراسته‌کراون لیژنه‌یه‌ى دروست ده‌کرێت مانایى ئهوهیه ک ه گۆڕانکاریانه نه‌درێت ئ�ه‌وا په‌رله‌مان هه‌ر ئه‌وه‌ى راگه‌یاندنى یه‌کێتى یان پارتى ده‌یکات متمانه به‌داواکارى گشتى و سه‌روه‌رى یاسانیه.
کوده‌تایه‌ک بوو به‌سه‌ر کۆبوونه‌وه‌کاندا و ئێستا ده‌سه‌اڵتى عه‌سکه‌ریه‌ت زاڵ ه به‌سه‌ر بارودۆخه‌که‌دا و کاروچاالکیه‌کان ته‌جمیدکراو بوار ب ه عه‌قڵى عه‌سکه‌رى درا بێت ه مه‌یدانه‌که‌وه دوومانگیش بێ به‌شى ده‌کات له‌دانیشتنه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان که ئهمه په‌یوه‌ست بووه به‌بارودۆخى سیاسى ،پێمانوایه بێبه‌شکردنى ناوبراو له دانیشتنه‌کانى په‌رله‌مان گیانى ه��اوک��ارى له‌په‌رله‌مان الوازده‌ک�����ات و بێ متمانه‌یى ده‌خ��ات �ه ن��ێ��وان په‌رله‌مانتارانى کوردستان ،ئێستا (پێشه‌وا) سکااڵى یاسایى له‌سه‌ر دوو په‌رله‌مانتارى پارتى تۆمارکردووه که ده‌بوو سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان (حسانه) ى له‌وانه‌ش وه‌ربگرتبایه‌ته‌و‌ه چونکه ئه‌وان ده‌ستیان پێکردووه.
ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
ئێمه ده‌توانین ( )7000که‌سى بێالیهنو سه‌ربه‌خۆ بدۆزینه‌وه ،هه‌ندێک که‌س هه‌ی ه ده‌س��ه‌اڵت ناچارى ک��ردوون ببن به‌حزبى ب ه ته‌سکییه‌ى حزب پۆستى پێبدات ،ئه‌گه‌ر ئه‌و سیسته‌م‌ه بۆگه‌ن‌ه دیکتاتۆری‌ه نادیموکراسی ه چه‌تر :ده‌وترێت گۆڕان نه‌یتوانیو ه به‌البنێن ده‌توانین به‌هه‌زاران که‌سى بێالیه‌ن ب��دۆزی��ن �هوه ئ�ه‌گ�ه‌ر وه‌زی����رى ن��اوخ��ۆ وه‌زی���رى مۆرکى حزبى له‌سه‌ر په‌رله‌مان پێشمه‌رگه‌بێت نابێت ئه‌ندامى مه‌کته‌بى الببات؟ چه‌تر :ساڵێک به‌سه‌ر تیرۆرکردنى ئهمه زۆر راسته ،له‌خوله‌کانى رابردوو سیاسى پارتى و یه‌کێتى بێت.رۆژنامه‌نوس و خوێندکار په‌رله‌مان به‌سه‌ر دوو حزب داب�ه‌ش ببوو ،ل ه چه‌تر:به‌اڵم ئێو ه کۆبوونه‌وه‌تان (سه‌رده‌شت عوسمان) تێپه‌ڕده‌بێت، به‌ناویه‌کگرتنه‌وه‌ی ئیداره‌ى هه‌ولێر و سلێمانى ئه‌نجامدا و ئه‌نجامیشى نه‌بوو
به‌و هه‌نگاوانه‌ى له‌په‌رله‌مان ئه‌نجامدرا وه‌ک ››
ه��ێ��زێ��ک��ى ل���ه‌ب���ه‌رده‌س���ت���دای��� ه ده‌توانێت په‌رله‌مانتار (حه‌سیرمه‌یدان) بکات که‌خۆى له‌لێدانى جه‌سته‌یى ده‌بینێته‌وه ،ئه‌م ه ئه‌وپه‌ڕى فه‌زاحه‌ت‌ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان وه‌ک روتبه‌یه‌کى عه‌سکه‌رى مامه‌ڵه‌بکات.
به‌مشێو‌ه شکڵیه‌ى دهمێنێتهوه .
چه‌تر:ل ه دیمانه‌یه‌کى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) یه‌کێک له‌به‌رپرسانى پارتى ده‌ڵێت :گۆڕان ناتوانێت ( )7که‌سى بێالیه‌ن بدۆزێته‌وه؟
دیدار
ئاسۆکه‌ریم ،ئه‌ندامى فراکسیۆنى کوردستانى (پارتى) بۆ (چه‌تر):
په‌رله‌مان نوێنه‌رایه‌تى ( )15حزب و الیه‌ن ده‌کات ک ه له‌دونیادا شتى له‌م جۆره‌نیه دیداری
هێما کۆیی ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى کوردستانى (پارتى) ،ئاماژه‌بۆئه‌و ه ده‌کات: په‌رله‌مانتارى نوێنه‌رى خه‌ڵک ئه‌وه‌نی ه بچێت به‌شدارى کۆبوونه‌و ه و خۆپیشاندان بکات ،ئاسۆکه‌ریم، له‌دیمانه‌یه‌کى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ده‌ڵێت :ئه‌م قسه‌ی ه راست نی ه ک ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان نوێنه‌رى ()30 په‌رله‌مانتاربێت چه‌تر :قه‌یرانێکى سیاسى به‌هه‌رێمدا تێپه‌ڕده‌بێت ،پێتانوای ه چاره‌سه‌رى ئه‌م قه‌یران ه نزیکبۆته‌وه؟
ناکرێت بڵێین ه �ه‌رێ��م له‌قه‌یراندایه،به‌اڵم ناکریێت بڵێن هه‌رێم کێشه‌شى تێدانیه، چونکه کێشه و قه‌یران و گرفت له چه‌مک لێکجیاوازن ،به‌اڵم به‌بڕواى من تاقیکردنه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن و ده‌س���ه‌اڵت له‌به‌رکۆمه‌ڵێک هۆکار تاقیکردنه‌وه‌یه‌کى سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو، جۆرێک له‌دورکه‌وتنه‌و‌ه له‌نێوان ه �ه‌ردووالدا ه �هی �ه ،ه �ه‌رچ �هن��ده ل �ه‌س �ه‌ر ه�هن��دێ��ک شت رێککه‌وتوون له‌سیسته‌مى هه‌رێمى کوردستان ب �ه‌اڵم خاڵی جیاوازیشیان له‌نێواندا ههیه، ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت پرۆژه‌ى چاکسازیان خستۆت‌ه روو چ پرۆژه‌کانى په‌رله‌مان بێت یان وتاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم وه‌ک به‌رنامه‌یه‌کى ریفۆرم وای �ه که ده‌بێت دانوستاندن بکرێت بۆئه‌وه‌ى له‌سه‌رى رێکبکه‌ون.
چه‌تر :باسى به‌رنامه‌کانى ریفۆرمت کرد ،به‌اڵم ئایا ئه‌م ه جێبه‌جێکراو ه به‌کردار؟
-ئ�ه‌م�ه ب�ه‌رن��ام�هی�ه‌ک�ه ک �ه س��ن��ورى بۆ
دان��راوه و بڕیاره لیژنه‌یه‌ک پێکبهێنرێت بۆ جێبه‌جێکردنى و چاکسازى ،هه‌ندێکیش له‌وان ه جێبه‌جێکراون وه‌ک گ�ه‌ڕان��دن�ه‌وه‌ى موڵک و ماڵى گشتى و کۆمه‌ڵێک به‌رنامه‌ى ت��ر ل �ه‌ک��اره‌ک��ان��ى ح��ک��وم�ه‌ت ک����راوه ،بۆی ه رێگه‌گیراوه‌ته‌به‌ر بۆ به‌ربه‌رکانێى گه‌نده‌ڵى و ده‌سته‌ى نه‌زاه‌ه له‌په‌رله‌مانى کوردستان په‌سه‌ندکراو‌ه و رێگه‌یه‌کى باش ده‌بێت له‌ئاستى هه‌رسێسه‌رۆکایه‌تیه‌ک‌ههه‌نگاوىبه‌کردارنراو‌ه بۆ چاکسازى.
چه‌تر :زۆر جه‌خت له‌سه‌ر لیژن ه دهکهیتهوه ،به‌اڵم په‌رله‌مانتارێک پێیوای ه ئه‌و هه‌موو لیژنه‌یه‌ى دروست ده‌کرێت مانایى ئه‌وه‌ی ه ک ه متمان ه به‌داواکارى گشتى و سه‌روه‌رى یاسانیه؟
دوربکه‌ونه‌و ه ئه‌ى نوێنه‌رى ئه‌و خه‌ڵکه‌نین؟
په‌رله‌مانتارى نوێنه‌رى خه‌ڵک ئه‌وه‌نی هبچێت ب�ه‌ش��دارى کۆبوونهوه و خۆپیشاندان ب��ک��ات ،ل�هی��اس��اى خۆپیشاندان داواک�����راوه خۆپیشاندان به‌شێوه‌یه‌کى ئاشتى به‌ڕێوه‌بچێت هه‌رکاتێک پشێویشى لێکهوتهوه نابێت هێز به‌کاربهێنرێت ،په‌رله‌مانتار که نوێنه‌رى خه‌ڵک ه ده‌بێت له‌هۆڵى په‌رله‌مان ک��ار بۆ خه‌ڵک بکات ،ئه‌مه‌کارى ئه‌ندام په‌رله‌مان نیه بکه‌وێت ه فه‌زایه‌کى توندوتیژى و ببێته‌هۆى توندوتیژى، بۆیه ده‌بێت رێز له‌سه‌روه‌رى یاسا بگرین .
چه‌تر :ده‌ڵێیت سه‌روه‌رى یاسا، به‌اڵم (د.فاروق ره‌فیق) ده‌چێته زیندان و بکوژانیش تائێستا ده‌ستگیر نه‌کراون ئه‌م ه له‌کوێو ه سه‌رچاو ه دهگرێتهوه؟
بۆ هه‌موو پرۆسه‌یه‌ک ده‌بێت قۆناغه‌کان سه‌رۆکى هه‌رێم له بڕیارى ژماره ()4دابهدامهزراوهیى بچێت‌ه پێشهوه ،هه‌ر که‌یسێک له‌گه‌ڵ که‌یسێکیتر جیاوازه ،ئه‌و لیژنانه‌ى باسى ئه‌وه‌یکردوو‌ه که هه‌موو ئه‌وانه‌ى یاسای پێکده‌هێنرێت له‌په‌رله‌مان ده‌نگیان بۆ ده‌درێت خۆپیشاندانیان پێشێلکردوو‌ه ده‌بێت ئیجرائاتى ئ���هو ب�����راده‌ر‌ه ده‌ت��وان��ێ��ت ده‌ن��گ��ى پ��ێ��ن�ه‌دات ،یاساییان له‌گه‌ڵ بکرێت و ئه‌وانه‌ى خه‌ڵکیشیان هه‌موو ئه‌و لیژنانه‌ى پێکهێنراون راپ��ۆرت و کوشتوو‌ه به‌هه‌مان شێوهیه ،بۆیه ده‌بێت دادگا کارى خۆیان ئاماده‌کردوو‌ه بۆنمونه لیژنه‌ى دواب��ڕی��ار ل�ه‌س�ه‌ر ئ��ه‌وه‌ب��دات و تۆمه‌تباران گه‌یشتن به‌ڕاستیه‌کانى رووداوه‌کانى سلێمانى جیابکاته‌و‌ه له‌گه‌ڵ یه‌کتر ،پێویسته داواکارى دواى ئه‌نجامدانى کاره‌کانیان کۆمه‌ڵێک گشتى رۆلى خۆى ببینێت له‌م رووه‌وه ،چونک ه پێشنیاریاندا به‌سه‌رۆکایه‌تی ه�ه‌رێ��م ،ئه‌و پێویسته یاسا ب��ۆه�ه‌م��ووان وه‌ک یه‌کبێت راسپاردانه‌ى په‌یوه‌ندى به‌په‌رله‌مانه‌و‌ه ههبووه گرنگ ئهوهیه هه‌وڵبده‌ین یاسا رێزى لێبگیرێت جێبه‌جێکراو‌ه و ئه‌و یاسایانه‌ى په‌یوه‌ندیان ب ه به‌ربه‌ره‌کانیى گه‌نده‌ڵى ههیه په‌سه‌ندکراو‌ه و یاسایى یه‌کگرتنه‌وه‌ى ئاسایشیش بهههمانشێوه ،داوا له‌په‌رله‌مانتاران کراوه خ��ۆی��ان ل�ه چاالکیه‌کانى توندوتیژى ب��پ��ارێ��زن ،ب��ۆی �ه ئ��ێ��م�ه‌ش داواده‌ک���هی���ن په‌رله‌مانتاران له‌وکار‌ه دوربکه‌ونه‌وه. چه‌تر :بۆچى په‌رله‌مانتاران ل ه خۆپیشاندانى جه‌ماوه‌رى
له‌هه‌رێم ،گرنگه ئۆپۆزسیۆن ده‌ستپێشخه‌ربێت و پێشێلکارى یاسا نه‌کات.
که له‌دونیادا شتى له‌م جۆره‌نیه ،بۆیه په‌رله‌مانى کوردستان ره‌نگدانه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یى و نیشتمانى و ئاینیه.
ب�ه‌ب��ڕواى من تان‌ه لێدانى ئۆپۆزسیۆنل�هو یاسایانه‌ى به‌بێ ئ �ه‌وان ده‌رچ���وون هیچ بنه‌مایه‌کى نیه ،چونکه ئه‌وان ئاره‌زوومه‌ندان ه بایکۆتى دانیشتنه‌کانى په‌رله‌مانیان کردووه، سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ده‌توانن به‌رنامه‌کانى کار رێکبخه‌ن ،ئه‌و کۆبوونه‌وانه‌ى ئهنجامدراوه ه �ه‌م��ووی��ان یاسایین و نیسابى یاساییان ت �ه‌واوب��ووه ،ناکرێت سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان به‌هۆى ئۆپۆزسیۆن کاره‌کانى رابگرێت ،ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن ڕێز له ئیراده‌ى خه‌ڵک بگرن وکاریان بۆبکه‌ن.
ئه‌م وشه‌ی‌ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان بهکاریهێناوهبهرانبهر به ئیجرائاتێک ،وشه‌ى حه‌سیرمه‌یدان وشه‌یه‌کى ک��ورده‌واری �ه کاتێک په‌رله‌مان قه‌ناعه‌تى ئه‌وه‌ى بۆ دروست بووه هاویشتنى بوتڵى ئاو بۆ سه‌رۆکى په‌رله‌مان شتێکى نامۆ و نه‌شیاوبوو‌ه و سوکایه‌تى کردن بووه ،بۆی ه چاوه‌ڕوانى دادگا ده‌کرێت ئه‌م کێشهیه یه‌کالى بکاتهوه.
چه‌تر :ئۆپۆزسیۆن تان ه له‌و یاسایان ه ده‌ده‌ن ک ه به‌بێ ئه‌وان په‌سه‌ندکراون؟
چه‌تر :په‌رله‌مانى کوردستان په‌رله‌مانێکى نیشتمانی ه و سه‌رۆکى په‌رله‌مان سه‌رۆکى هه‌موو په‌رله‌مان ه یان لیستێکى دیارى کراو؟
س �ه‌رۆک��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان و جێگرهکانىبهدهنگدان دان��راون و به‌ڕێگه‌یه‌کى ئه‌خالقى بوون به‌سه‌رۆکى په‌رله‌مان ،ئه‌م قسهیه راست نیه که سه‌رۆکى په‌رله‌مان نوێنه‌رى ()30 په‌رله‌مانتاربێت ،له‌کۆى ( )111ئه‌ندامى په‌رله‌مان هه‌موو ئهوانه حزبین ،په‌رله‌مان نوێنه‌رایه‌تى ( )15حزب و الیه‌ن ده‌کات
›› ناکرێت سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان به‌هۆى ئۆپۆزسیۆن کاره‌کانى رابگرێت ،ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن ڕێز له ئیراده‌ى خه‌ڵک بگرن وکاریان بۆبکه‌ن.
چه‌تر :شیکردنه‌وه‌ت چی ه بۆ وشه‌ى (حه‌سیرمه‌یدان)؟
چه‌تر :ده‌وترێت مامه‌ڵه‌ى سه‌رۆکى په‌رله‌مان مامه‌ڵه‌یه‌کى توندڕه‌وانه‌یه؟
سه‌رۆکى په‌رله‌مان خاوه‌نى کۆمهڵێکدهسهاڵته به‌پێى په‌یڕه‌وى ناوخۆ په‌رله‌مان، ئ �ه‌وان �هى چ��اودێ��رى قسه‌کانى س�ه‌رۆک��ى په‌رله‌مانیان کردبێت ب��ۆی��ان ده‌رک �ه‌وت��ووه مامه‌ڵه‌ى سه‌رۆکى په‌رله‌مان چۆنه ،زۆرجار ئێمه گله‌یمان له‌سه‌رۆکى په‌رله‌مان کردووه ک ه زیاتر ڕێگ‌ه به‌ئۆپۆزسیۆن دهدات قسه‌بکه‌ن، ب �ه‌اڵم دواج���ار پ�هی��ڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان پێویستى به‌گۆڕانکارى ههیه.
چه‌تر :بۆچى پارتى شه‌ڕى
ڕاگه‌یاندن راناگرێت؟
داوام���ان له‌هه‌موو الیه‌نه‌کان ک��ردووهکهناڵهکانى راگه‌یاندنیان وا ئاراسته‌بکه‌ن رۆلیان هه‌بێت له هێورکردنه‌وه‌ى بارودۆخه‌که‌دا، ده‌بێت ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن له راگرتنى شه‌ڕى راگه‌یاندن هاوکارى یه‌کتر بکه‌ن ،ئێستا که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن زۆر به‌نا پرۆفیشنااڵن ه کارده‌که‌ن.
چه‌تر:رۆژنامه‌نوس و خوێندکار (سه‌رده‌شت عوسمان) ساڵێک به‌ر له‌ئێستا تیرۆرکرا تۆ چیت هه‌ی ه لهمبارهیهوه؟
ده‌ب��ێ��ت ئ���ه‌م ل��ی��ژن�هی�ه زان���ی���ارى زی��ات��روهربگرێت زۆرجار ههبووه ئ���اش���ک���راک���ردن���ى که‌یسێک زۆرى تێپه‌ڕکردووه، چ����اوه‌ڕوان����ى ک���ارى زیاتر ل��ه‌م لیژنه‌ی ه ده‌که‌م.
کوردستانی
ـــه‌ره‌یــالن:
ــه‌ش پشتـگیریمـان ل ه ده‌وڵه‌تـانه‌و ه نـاوێـت راست نییه ،کێشه له‌وێ چهکداریبۆچی؟ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کورد ئه‌ڵته‌رناتیڤی ده‌س�ه‌اڵت نین ،کورد داوای مافی خۆیان نییه ،سیاسیه ،به‌اڵم پێویسته گه‌له‌که‌مان ده‌ک���هن ،کێ ده‌سه‌اڵتبێت له‌سوریا کورد ل�ه‌وێ هه‌ندێک ته‌دبیریخۆشی به‌چه‌ک داوای ل��ێ��ده‌ک �هن ن��اس��ن��ام�ه و کلتوری بگیردرێت .چونکه دیارنیی‌ه به‌یانی له‌سوریا چ��ی��ده‌ب��ێ��ت ،ب �ه‌اڵم (په‌که‌که) تاکو دواڕاد‌ه پشتیوانی رۆژئ������������������اوای n ده‌م��ان��ه‌وێ ئیمساڵ بکهینه ساڵی ک������وردس������ت������ان چاره‌سه‌ری ،بۆ ته‌واوی کوردستانیش ده‌رفه‌تی ده‌ک��ات به‌هه‌موو ش��ێ��وه‌ک��ان ،ب �ه‌اڵم چاره‌سه‌رییه‌کی ریشه‌یی ههیه هێزی چه‌کدارمان نه‌بردووه. چه‌تر: ه پارتی یه‌کێتی nتێکۆشانی هه‌رپارچه‌یه‌ک پێویسته ببێت دیموکراتی پشتیوانی بۆ پارچهکانی تر (په‌یه‌ده) توانیویه‌تی رۆ ڵ ببینیت ک��وردان له ده‌ستوری سوریا بناسێندرێت ،له‌به‌ره‌و پێشه‌وه‌بردنی کێشه‌ی هه‌مانکات ک��ورد مافی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی کوردا له‌رۆژئاوا؟
دیموکراتیان هه‌بێت له هه‌رێمه‌کانی خۆیان، ه �ه‌روه‌ه��ا س��وری��اش پێویسته دیموکراتی بێت .بۆیه پێویسته مافی کورد دوو خاڵی سه‌ره‌کی بن؛ سوریایه‌کی دیموکراتی و کوردستانێکی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتی، ئهوانه بکاته ئامانج .ئه‌گه‌ر رژێمی ئه‌سه‌د هه‌نگاو بنێت بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد و دیموکراتی پێویسته کورد له‌گه‌ڵی رێکه‌ون، ئه‌گه‌رنا پێویسته هه‌مان ئه‌وشتان‌ه لهگه ڵ ئۆپۆزسیۆنیش گفتوگۆبکه‌ن ،ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن به‌ڵێن بدات بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد و دیموکراتیزه‌کردنی سوریا ئه‌وکات ده‌توانن پشتیوانی ئۆپۆزسیۆن بکه‌ن .ئێستا پێویسته کورد لهگه ڵ هیچ الیه‌ک نه‌بن، ب��ۆ ه����ه‌ردوو الش ک���راوه‌ب���ن ،ب���ه‌اڵم ده‌ب��ێ خۆیان به‌هێز و به‌رێکخستن بکه‌ن .ئه‌وه‌ی من ئاگاداربم تائێستا ئه‌گه‌ر الوازیش بێت لهگه ڵ ه���ه‌ردوو الی�هن��دا دی��ال��ۆگ ههیه، ه�ه‌م��ان��ک��ات چاالکیه‌کنیشیان لهگه ڵ گ��ش��ت��ی س���ووری���ا ن��ی��ی�ه خ��ۆی��ان به‌ته‌نها چ��االک��ی�ه‌ک��ان��ی��ان ب��ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��ن ،ت��ا ئێستا حکومه‌ت نه‌چۆت‌ه سه‌ر چاالکیه‌کانیان، حکومه‌ت ده‌زانێت ،به‌اڵم نایه‌وێت راسته‌وخۆ رووب����ه‌ڕووی ببێته‌وه ،بۆ ئه‌مه‌ش تائێستا له‌کوردستان قوربانی له‌خۆپیشاندانه‌کاندا نییه .ئهوانه باشن ،به‌اڵم پێویسته مرۆڤ به‌تاکتیکی هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن له‌خشت‌ه نه‌بردرێن، پێویسته کێشهکه چاره‌سه‌ربێت .کۆبوونه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان ههیه سه‌باره‌ت به‌سوریا، به‌اڵم سوریا له‌به‌ر هاوسه‌نگی ناوچهکه زوو له‌ناو ناچێت ،چ ئێران و چ ئیسرائیلیش نایانه‌وێت سوریا له‌ناو بچێت،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زوو له‌ناو ناچێت بۆیه کوردیش پێویسته زوو الیه‌نی خۆیان دیاری نه‌که‌ن. چه‌تر :ل ه باشوور باس له‌و ه ده‌کرێت ک ه (په‌که‌که) هێزی چه‌کداری ناردبێت بۆ شاره‌کانی رۆژئاوا؟
له‌نێوان خودی هه‌موو پارچهکانی کوردستان یه‌کێتی دروس����ت ب��ێ��ت ،ل���ه‌وێ زۆرب���هی الیهنه سیاسیه‌کان هیوایان ب �ه‌ده‌ره‌و‌ه ههیه، چاوه‌ڕێ دهکهن وه‌ک باشوری کوردستان به ئه‌نجام بگات ،هه‌لومه‌رجی عێراق و ئێران جیاوازن وه‌کو ئه‌وێ نابێت ،هێزه‌کان پێویسته له‌ناوه‌و‌ه خۆیان به‌رێکخستن بکه‌ن، له‌ده‌ره‌و‌ه چاوڕێ کردن به‌ڕای ئێمه شۆڕش نابێت ،له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستان تا ئاستێک پێویستی به پشتیوانی دهرهوه ههیه ،به‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا پێویستی به خه‌باتی ناوه‌و‌ه ههیه. وه‌ستانێکی ئێران و هێزه سیاسیه‌کانیش ههیه ،دوای ئ �ه‌وه‌ی الوی ک��ورد (حسێن خ��زری) بێ ت��اوان ل�ه‌س��ێ��داره‌درا که ته‌نها تاوانی ئهوه بوو کادرێکی ژیری (په‌ژاک) بوو ،ده‌سه‌اڵتدارانی ئێران ده‌ڵێن که‌سێکی کوشتوو‌ه راست ناکات که‌سی نه‌کوشتووه، بیانوی له‌سێداره‌دانی بۆ دۆزی���هوه .دوای ئ�����ه‌وه‌ش (پ�����ه‌ژاک)ی�����ش چ��االک��ی �ه‌ک��ی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یان ئه‌نجامدا و ل �ه‌وه‌وب �ه‌دوا وه‌س��ت��اون ،ده‌وڵه‌تیش ئۆپه‌راسیۆنه‌کانیان وه‌ستاندوه .سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی هێزی چه‌کداری کورد له‌ناوخۆی ئێرانیش ههیه ،به‌اڵم دیاره ئه‌وانیش هه‌ندێک شت حیساب دهکهن ،بۆی ه
الوازی (په‌یه‌ده) ههیه ،به‌اڵم الیه‌نى ههرهبههێزیش ئێستا (په‌یه‌ده)یه ،هه‌رکه‌سیش ئه‌و راستی‌ه ده‌بینێت .چونکه جه‌ماوه‌رێکی زۆر و له‌هه‌موو شوێنێکیش رێکخستنی ه �هی �ه، هه‌مانکات (پ�هی�هده) ته‌نها پارتێک نیی وتنێکه،ه nتۆڵه‌ی سه‌اڵحه‌دین ئه‌یوبییان ل ه ب�ه‌ڵ��ک��و رێکه له‌ناو چین و توێژه‌کانی کوردان کردهوه ،چونکه سه‌اڵحه‌دین کۆمه‌ڵگا .به‌اڵم نابێ (په‌یه‌ده) بڵێت زۆربه‌ی ئه‌یوبی کوردی له سه‌رده‌می شه‌ڕی خه‌ڵک لهگه ڵ مندای کانی‌ه خاچپه‌رسته‌کاندا ،هێزی خاچ بۆیه هێز و الیهنه ن، ه � �اک ت��ر پ��ێ��وی��س��ت ن� په‌رسته‌کانی له‌و ناوچه‌یه‌دا پ��ێ��وی��س��ت��ه پ��ێ��ک��هوه رێکه‌ون ،راسته پارتی شکاند ،ئه‌وانیش له دوای شه‌ڕی له‌هه‌موویان جه‌ماوه‌ری اڵم جیهانی یه‌که‌م هاتن و واڵتی تر (پ�هی�هده)ی�ه ،به تریش ن��اب��ێ ئ���ه‌وان���ی ببینرێن .سه‌اڵحه‌دینیان کرد‌ه چوار بچوک
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
س�هی��رده‌ک��ات ،ب �ه‌اڵم (پ���ه‌ژاک) ج��ی��اوازه‌و (پ�ه‌ک�ه‌ک�ه)ش ج��ی��اوازه ،بۆیه زۆرج���ار ل ه شه‌ڕی نێوان (په‌ژاک) و ده‌وڵه‌تی ئێراندا ئێمه‌شی ده‌خه‌ن‌ه ناو.ئێمه ده‌مانه‌وێت ئه‌گه‌ر ئێران هێرش نه‌کاو که‌س لهسێداره نه‌دات (په‌ژاک) هێرش نه‌کات .باوه‌ڕده‌که‌م هیچ هێزێک به‌بنه‌ڕه‌تی ئێستا ناتوانێت له‌به‌رده‌م چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد ببێته کۆسپ، له‌باکور و رۆژئاوا به‌ره‌و چاره‌سه‌ری ده‌چێت، له‌باشور ئه‌گه‌ر هه‌ندێک کێشه‌ش هه‌بێت، ب���ه‌اڵم دیسانیش ب���اوه‌ڕده‌ک���ه‌م به‌گشتی کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یی چاره‌سه‌ربێت ،بهههمانشێوه باوه‌ڕده‌که‌م له رۆژهه‌اڵتیش کێشه‌ی کورد به‌ره‌و چاره‌سه‌ری بچێت.
چه‌تر :کاتی ئه‌و ه نه‌هاتوو ه ل ه رۆژهه‌اڵت خه‌ڵک راپه‌ڕینێک ئه‌نجام بدات؟
باوه‌ڕناکه‌م ،هێشتا کاتی نه‌هاتووه،ئه‌گه‌ر راپه‌ڕین ئه‌نجامیش ب���درێ���ت ل��ه‌وان��هی�� ه خه‌ڵک زیانی پێ بگات.
چه‌تر: دوای
رای من (پ���ه‌ژاک) ئ �ه‌وه‌ی پێویست بوو ک���ردی ،ئ �ه‌گ �ه‌ر زی��ات��ری بکردبای‌ه ئ �ه‌وا ش�ه‌ڕ فروانترده‌بوو ،مافی (پ���ه‌ژاک) بۆ خۆ پاراستن و (مسیله‌مه) وه‌اڵم دانه‌وه‌ی ب�ه‌چ��االک��ی ه�هی�ه ،ئێمه وه‌ک چ��ۆن بۆ یه‌کێتی و باشوری کوردستان به پره‌نسیپ نزیک ده‌بینه‌وه ،به‌هه‌مانشێوه‌ش نزیکی ئێرانیش ده‌بینه‌وه،ناتوانین به (په‌ژاک) بڵێین خۆت مه‌پارێزه ،به‌اڵم لهگه ڵ گه‌وره‌کردنی شه‌ڕیش نیین ،ئێران له‌م هه‌ڵوێسته‌ی ئێم ه ب��ێ��زاره .ئێمه رێکخستنێکی فه‌لسه‌فی و ئایدۆلۆژی و به‌پره‌نسیپین ،ئێمه به‌هه‌ڕه‌ش ه و ترس به‌ڕێوه‌ناچین .ئێمه ده‌ڵێین پێویست ناکات ئێستا کورد شه‌ڕبکات ،ئێستا کاتی خه‌باتی خۆ رێکخستنکردنه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئێران هێرش بکات ئ �ه‌وا کوردیش مافی وه‌اڵمدانه‌و‌ه به‌کارده‌هێنن. چه‌تر :ماوه‌یه‌ک ه پروپاگاند ه ل ه دژی په‌ژاک ده‌کرێت ،له‌الیه‌ن هه‌ندێک که‌س و الیه‌نه‌و ه به‌تیرۆیست ناو ده‌برێن ،ئامانج له‌م ه چی ه و ده‌ستی کێی له‌پشته؟
ئ���ه‌وان���ه راس����ت ن��ی��ن ،ئ���هوهیدهڵ���ێ���ت (پ�������ه‌ژاک) ت��ی��رۆری��س��ت� ه ئه‌ویش ئێرانه ،ئه‌وه‌ی واده‌ڵێت ده‌بێ گومانمان له‌به‌رامبه‌ری هه‌بێ ئایا چ په‌یوه‌ندیه‌یه‌کی ل�ه‌گ�ه ڵ ئێران
››
ب�����ه‌ره‌و پ��ێ��ش �هوه چ�����ووه ،ه �ه‌رچ �هن��دهفشارهکان له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان له رۆژهه‌اڵت زیادیشبن و ده‌رفه‌تی ده‌نگ ده‌رخستنیشی نه‌بێت ،ب �ه‌اڵم له‌ناوخۆیدا دڵخوازییه‌کی به‌هێزی ههیه بۆ ئازادی .له‌وێش له‌نێو هێزو الیه‌نه‌کان پارچه‌بوون زۆره ،ئێمه په‌یوه‌ندیمان ل �ه‌گ �ه ڵ ه�هن��دێ��ک هێز و الی���هن دروس��ت بووه‌و گفتوگۆمانکردو‌ه له‌وێش ده‌مانه‌وێت نزیکایه‌تی یه‌کێتی دروس��ت بێت ،ئه‌گه‌ر سه‌یربکه‌ی وه‌کو پالنێک‌ه ئێمه ده‌مانه‌وێت
ئهوه ده‌رده‌که‌وێت هه‌رکه‌سێک حیساب بۆ کوردان ده‌کات .به‌تێڕوانینی ئێمه له ئێستادا ئه‌گه‌ر ئێران به توندوتیژی و سێداره هێرش نه‌کات‌ه سه‌ر ک��ورد ،ئ�ه‌وا پێویست ناکات ک��وردی��ش هێرش ب��ک�هن .پێویسته خۆیان بپارێزن و گرانایی بده‌ن‌ه خه‌باتی سیاسی و رێکخستنی ،گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان پێویستی به‌رێکخستن ههیه له‌م پارچه‌یه‌دا ،مه‌رج نییه هه‌ر شه‌ڕی چه‌کداری به‌هێزبکه‌ین. کێشه‌یه‌ک ههیه ئه‌ویش (پ�ه‌ژاک) هه‌ی ه و هێزه‌کانیش ه �ه‌م��ووی ل�هن��او ئێراندان، ب�ه‌اڵم ئێران (پ���ه‌ژاک) وه‌ک (په‌که‌که)
له‌سێداره‌دانی چه‌ند چاالکوانێکی سیاسی و مه‌ده‌نی(،په‌ژاک) و (که‌جه‌که) بڕیاری تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یاندا ،به‌اڵم تۆڵه‌کردنه‌وه‌ک ه ل ه ئاستێکی پێویستدا نه‌بوو بۆچی؟
وه‌ک��و تۆڵه‌سه‌ندنه‌و‌ه ده‌ب��ێ نه‌یگرین ه‌ده‌س���ت ب��اش �ه ،ئێمه ده‌ڵێین (مسیله‌مه) ئه‌ویش ده‌سته‌واژه‌یه‌کی حقوقی سه‌ربازیه، وات��ا ئه‌گه‌ر هێزێک په‌الماریدایت ،ئه‌وا ت��ۆش م��اف��ت ه�هی�ه ج��ارێ��ک پ �ه‌الم��اری ب��ده‌ی��ت �هوه .ت��ۆڵ�ه‌ک��ردن�هوه راس���ت نییه .ب ه
ههیه؟(په‌ژاک) له رۆژهه‌اڵتی کوردستان رێکخستنێکی س��ی��اس��ی�هو ک��اروخ �ه‌ب��ات ده‌کات ،خه‌باتیش له چوارچێوه‌ی پاراستنی ره‌وادا ده‌ک���ات ،له‌وانه‌ی‌ه هه‌ندێک الیه‌ن ش��ێ��وازی تێکۆشانه‌که‌یان ب���ه‌د ڵ نه‌بێت، به‌اڵم به‌تیرۆریست ناساندنی ئهوه پرسێکی جیاوازتره ،ئهوانه جموجۆڵی ئیستخباراتین، ئ��ه‌گ��ه‌ر س��ه‌رن��ج ب����ده‌ی ئ��ێ��ران��ی��ش ده‌ڵ��ێ��ت (په‌ژاک) تیرۆریسته ،له‌والش ئه‌مریکاش (پ��ه‌ژاک)ی خستۆت‌ه ژێر هه‌ڕه‌شه ،وتی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دارایی ده‌ستده‌گرێت به‌سه‌ر س���ه‌ره‌وه‌ت و سامانی (پ���ه‌ژاک) ،ئ�ه‌وه‌ش
گۆڤارى «ئه‌ڵته‌رناتیڤ» پرۆژه‌ى (دژه‌پژاک)ى خسته‌روو
ناوه‌ندى چاپه‌مه‌نى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان ( )PJAKگۆڤارى ژماره نۆى (ئه‌ڵته‌رناتیڤ) که به زمانى فارسى ده‌رده‌چێت ،تایبه‌تى کردووه ب �ه(ش �ه‌ڕى ت��ای��ب�ه‌ت) و ب��اس ل�ه دانپێدانانه‌کانى جاسوسه‌کان و تیمه‌کانى (دژه‌پ����ژاک) ده‌ک��ات و به‌وێن‌ه په‌یوه‌ندى عیرفان قانعى فه‌رد و موحسن رزایى که ده‌ستى له تاوانه‌کانى خوێنى گه‌لى کورددا ههیه ده‌خات‌ه روو و قانعى فه‌رد به توخمى جاشى راگه‌یاندنه‌کان به‌ناوى ده‌کات ،هه‌روه‌ها باس له سه‌الح موهته‌دى ده‌کات که بۆته ئامرازى (شه‌ڕى تایبه‌ت) و ه�ه‌ر به‌شێکى ئ�ه‌م گۆڤار‌ه لهژێر ناونیشانێکى تایبه‌تدا پالنێک ئاشکرا ده‌ک��ات که به‌شێک ل ه حزبه رۆژهه‌اڵتییه‌کان که‌وتوونه‌ت‌ه خزمه‌ت پرۆژه‌ى (دژه‌په‌ژاک)هوه و له کۆتاییدا له به‌رگى گۆڤاره‌ک ه وێنه‌ى (شیرین ،فه‌رهاد ،فه‌رزاد و عه‌لى) خستۆته‌روو و ده‌ڵێت به وره‌ى خۆراگرانه‌ى ئه‌م پێشه‌نگان‌ه کۆتایى به پرۆژه‌ى (دژه پژاک) دێنین.
له شارى ئامه‌د (به‌ده‌په)( ،هاکپار) و (کاده‌ک) به‌یه‌که‌و‌ه بڕیاریان دا که تێکۆشانى هه‌ڵبژاردن ب ه یه‌کهه‌ڵوێستى ب�ه‌ڕێ��وه ب �ه‌رن و بۆ چاره‌سه‌رکردنى پرسى ک��ورد ،تا ناسنامه‌ى گه‌لى ک��ورد و مافى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى له یاساى بنچینه‌ییدا مسۆگه‌ر بکرێ.هاوسه‌رۆکىبه‌ده‌پ‌ه(فیلیزکۆجه‌لی)،سه‌رۆکى هاکپار (بایرام بۆزیه‌ل) و جێگرى سه‌رۆکى کاده‌ک (لوتفى باکسى) له کۆبوونه‌وه‌یه‌کى چاپه‌مه‌نیدا حه‌وت خاڵی هاوبه‌شیان راگه‌یاند لهوانه به‌فه‌رمیکردنى زمانى کوردى و به‌شداریکردنى چاالکان‌ه له پێواژۆى سیاسى و ئازادکردنى گیراوانى سیاسى ،هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى سیستمى میلیتارى و جاشایه‌تى ،که‌مکردنه‌وه‌ى رێژه‌ى پێوانه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان ،لێکۆڵینهوه و ئاشکرا کردنى تاوانه‌کانى دژ به گه‌لى کورد .سه‌رۆکى «هاکپار» له کۆبوونهوه چاپه‌مه‌نییه‌که‌دا رایگه‌یاند که له به‌رخۆدانى گه‌لى کورد ،هه‌وڵه‌کانى نکۆڵى و له‌ناوبردن هه‌موو کاتێک پوچه‌ڵ کردۆتهوه.
چه‌تر :ئێم ه شتێکمان نه‌ماوه، ئه‌گه‌ر ئێو ه جیاواز شتێکتان هه‌بێت؟
شتێکی ئه‌و تۆم نه‌ماوه ،به‌اڵم دووبارهیدهکهمهوه هه‌لومه‌رجێکی له‌بار دروستبوو‌ه ئێمه ده‌مانه‌وێت هه‌مووی بخه‌ین‌ه خزمه‌ت دۆزی ره‌وای گه‌لی ک��ورد ل�ه‌وب��اره‌ش�هوه خ��اوه‌ن بانگه‌شه‌یه‌کی مه‌زنین ،باوه‌ڕمان به‌خۆشمان ههیه .به‌تایبه‌ت بۆ باکوری ک��وردس��ت��ان ده‌م��ان�ه‌وێ��ت ئه‌مسا ڵ بکه‌ین ه ساڵی چاره‌سه‌ری ،بۆ ته‌واوی کوردستانیش ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ریه‌کی ریشه‌یی دروست بووه ،هیوادارم ته‌واوی الیهنه سیاسیه‌کانی ک��وردس��ت��ان ب�ه ب�ه‌رپ��رس��ی��اری نزیکی ئه‌و ده‌رفه‌ت‌ه مێژووی‌ه ببن و با ئه‌و ده‌رفه‌ته‌شمان له‌ده‌ست نه‌چێت ،پێویسته که‌س له‌بیر نه‌کات ئه‌گه‌ر ئێمه ئه‌و ده‌رفه‌ت‌ه به‌کارنه‌هێنین ئه‌وا دوژمنه‌کانمان به‌کاری دێنن .ئه‌گه‌ر دوژمن به‌کاری بێنێت ئه‌وا گورزی کوشند‌ه به کورد ده‌که‌وێت و ئه‌مه‌ش رێگا له‌پێش تراژیدیای گهوره دهکاتهوه ،بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و مه‌ترسیی ه نه‌بێت ،بانگه‌وازیم بۆ هه‌موو هێز و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان ئهوهیه با سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌ی پێشبخه‌ین ،هیچ هێزو الیه‌نێک لهگه ڵ ده‌وڵ�ه‌ت��ی ناوچه له‌سه‌ر حیسابی ک��وردان په‌یوه‌ندی دروست نه‌کات ،پێکهوه په‌یوه‌ندی له‌پێناو گه‌ل دروستبکه‌ین و خه‌یاڵی سه‌دان ساڵه‌ی کورد بکهینه راستی.
ره‌وشی ته‌ندروستی وه‌ک رابردووه،به‌اڵم ره‌وشی سیاسی و رێکخستنی ل���ه ه���ه‌وڵ���ی چ����اره‌س����ه‌ری پ��رس��ی کوردایه ،بۆ ئه‌مه‌ش لهگه ڵ ده‌وڵه‌ت له‌دیالۆگدایه ،م��اوه‌م��اوه گۆشه‌گیری له‌سه‌ر به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،سه‌رۆکایه‌تی به‌قه‌د ده‌رفه‌ته‌کانی لهزیندان رۆڵی خۆی ده‌گێڕێت، تا ئێستا ( )12په‌رتووکی نوسیوه ،هه‌موو هه‌وڵدان و رێنماییه‌کانی بۆ یه‌کێتی گه‌لی کورده ،سه‌رۆکایه‌تی که‌سێک‌ه له‌زینداندایه، ب�ه‌اڵم له رۆح��دا ئ��ازاده .بۆ سه‌رۆکایه‌تی مه‌سه‌له‌ی سیاسی گرنگه ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێت تاکو()15ی حوزه‌یران ناوبه‌ینکاری ده‌که‌م ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت هه‌نگاو به‌ره‌و پێشهوه نه‌نێت ده‌کشێمه‌و‌ه دواوه ،تا ئه‌وکات چی بکه‌وێت ه سه‌رشانم جێبه‌جێی ده‌که‌م.
چه‌تر :له‌کۆتایدا زۆر سوپاس بۆ ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ی بۆت ره‌خساندین.
-سوپاس بۆ ئێوه و رۆژنامه‌که‌شتان.
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی رێککه‌وتنى سێ حزب ل ه باکوورى کوردستان
هه‌وڵێک‌ه نزیک به‌تیرۆر ناساندنیه‌تی، چونکه ئه‌مریکا ده‌ی���ه‌وێ���ت (پ����ه‌ژاک) ته‌سلیمیان بێت .به‌اڵم ئه‌گه‌ر په‌ژاک ده‌ڵێت له هێڵی ئاپۆچیم ئه‌وکات پێویسته ته‌سلیمی هیچ ک �ه‌س نه‌بێت و هێڵی سه‌ربه‌خۆی خۆی به‌ڕێوه‌ببات .ئه‌و جۆره پروپاگه‌ندان ه به ئامانجن.
چه‌تر :ره‌وشی ئۆجه‌الن ئێستا چۆنه؟
پارچه
چه‌تر :ل ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان کورد له‌م دۆخه‌دا بێ دهنگه ،هۆکاری چییه؟ ئایا به‌ره‌و پێشه‌و ه چوو ه یان نا؟
7
ئۆجه‌الن :ماندێاڵش وتبووى «تا ئازاد نه‌کرێت ...
ئازادیا واڵت
Dilên dilşewat dê çawa pîroz bikin
ئۆزگور گونده‌م ئه‌م هه‌وێن ه ل ه گه‌ڤه‌ردا سه‌ر ناگرێت
ئۆجه‌الن له به‌شێک له دوایین دیدارى هه‌فتانه‌ى خۆیدا تیشکى خسته س�ه‌ر ئۆپه‌راسیۆن‌ه سه‌ربازى و سیاسیه‌کان و دووب���اره ئاماژه به ڕۆژى (15ى حوزه‌یران) ده‌کات .ئۆجه‌الن ده‌ڵێت :یان ئه‌وه‌ى دواى (15ى ح��وزه‌ی��ران) ،پێواژۆى دانوستاندنێکى وات��ادار ده‌ست پێده‌کات ،یان شه‌ڕێکى مه‌زن دێته ئ��اراوه و قیامه‌ت هه‌ڵده‌ستێ .هه‌ردووکیشیان مه‌زنن ،واتادار و پیرۆزن .شه‌رت و مه‌رجى ژیانى من لێره ده‌زانرێت. ماندێالش وتبووى :هه‌تا ئازاد نه‌کرێ ،ناتوانێ یه‌ک هه‌نگاویش بنێ که ئه‌نجام به‌ده‌ست بخات .هه‌ندێ شت هه‌یە ئه‌گه‌ر من ئه‌نجامیان نه‌ده‌م ،که‌سیتر نیی ه بتوانێت ئه‌نجامیان بدات و پرسه‌ک‌ه چاره‌سه‌ر بکات. ده‌وڵه‌ت که‌س ڕه‌چاو ناکات .که‌س به ئه‌رکه‌کانى خۆى هه‌ڵناستێ و ئه‌و بابه‌تانه‌ى من لێره‌ش ده‌ریان ده‌بڕم ،ئه‌نجام نادرێن و ده‌وڵه‌ت له ده‌ره‌وه‌ى دیداره‌کان به پێچهوانهوه سیاسه‌تى شه‌ڕ ،گرتن و سه‌رکوتکردن درێژ‌ه پێده‌دات.
سیروان
ئاسان‌کاری ل ه سه‌رمایه‌گوزارى گه‌شه‌پێدان ل ه هه‌رێمه‌کانی رۆژئاوای ئێراندا
هاواڵتی
نزیکه‌ى دوو ملیۆن دۆالر ده‌درێت ه ئۆتۆمبیل بۆ ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاىسلێمانى
یه‌نى ئۆزگور پۆلۆتیک ئۆجه‌اڵن :یان دانوستاندن یان رۆژی حه‌شر
ئاوێنه
زیاتر ل ه 400هاواڵتى ب ه نایاسایى ده‌ستگیر کراون
رۆژنامه
( )25هه‌زار چه‌کدار ،پاسه‌وانى تاڵه‌بانى و بارزانى و جێگره‌که‌یان دهکهن
چاودێر کۆمه‌ڵ
مه‌ال به‌ختیار :حه‌ق وای ه لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى ورد له‌سه‌ر تێکڕاى رووداوه‌کان بکرێت ده‌سه‌اڵت هه‌نگاوى بۆ ئاسایی‌کردنه‌وه‌ى دۆخه‌ک ه نه‌ناوه
رووداو
ئۆپۆزسیۆن داوا ل ه سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان ده‌کات بێت ه سه‌ر خه‌ت ئه‌مڕۆ تاڵه‌بانی و بارزانی کۆ ده‌بنه‌وه
رووبه‌ر
تاڵه‌بانى ب ه هێز ئۆپۆزسیۆن ده‌ترسێنێت و ب ه سیاسه‌ت ئاشتیان دهکاتهوه
ئاسۆ
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
6
به‌شی دووه‌م و کۆتایی دیدار /کاروان ساالر
(موراد قه‌ره‌یالن) سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆما جڤاکێن کوردستان ،ل ه به‌شى دووه‌مى چاوپێکه‌وتنێکی تایبه‌ت ب ه رۆژنامه‌ی (چه‌تر) ،باس له هه‌ڵبژاردنه‌کان و لیستى ره‌نج، ئازادى و دیموکراسى ل ه تورکیا ده‌کات و ره‌وشى کورد و دوژمنانى ل ه چوارپارچه‌ى کوردستان هه‌ڵده‌سه‌نگێنێـت و ئه‌م قۆناغ ه بۆ یه‌کگرتوویى کوردان ب ه گرنگ ده‌زانێت. چه‌تر :لیستی کورد بۆ هه‌ڵبژاردن ل ه چ ئاستێکدای ه ئایا لیستێک ه جێگه‌ی ئومێد بێت؟
سه‌باره‌ت به‌لیستی هه‌ڵبژاردنی (به‌ده‌په)له‌تورکیا زۆر بووه جێگای گفتوگۆ ،چونک ه لیستێکی سه‌ره‌نجڕاکێشه .ئه‌و که‌سانه‌ی بوونهته کاندید هه‌موویان ئه‌و که‌سانه‌نین که نزیکی (به‌ده‌په) یان (په‌که‌که)ن ،له‌سه‌ر بنه‌مای یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی سیاسه‌تێک پیشاندراوه ،خه‌ڵکی ده‌ره‌وه‌ی ئێمه‌و هه‌تا ل��ه‌وان��ه ه �هی �ه ت��ا ئێستا ل����ه‌دژی ئێمه‌ش وه‌ستاون ،خه‌ڵکی ئاینی ،ئاشووری سریانی، چه‌پی تورکی ره‌س���هن ،س�ه‌رۆک��ی ()10 پارتی تێداهه‌یه .ئ�هو لیست‌ه دوو الیه‌نی ههیه ،ده‌توانێت رۆڵی باش ببینێت ،چونک ه که‌سایه‌تیه‌کان له رای گشتی تورکیادا زۆر ناسراون ،راگه‌یاندنی تورکیاش وتیان سه‌رکه‌وتووترین لیست لیستی سه‌ربه‌خۆکان ه ک �ه (ب���ه‌ده‌پ���ه) پشتگیری ل��ێ ده‌ک���ات، الیه‌نێکی بۆ نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی گرنگ ه تاکو کورد و تورک بتوانن پێکهوه بژین، الیه‌نی دووه‌میش بۆ یه‌کێتی نێوان کوردان، تاکو بتوانێت له ناو کوردان زه‌مینه‌ی یه‌کێتی دروست بکات .پێویستبوو پارتی هه‌کپارتیش ب�ه‌ش��دار ب��وای�ه ،ب �ه‌اڵم له‌به‌ر رێکنه‌که‌وتن له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی شوێن نه‌یانتوانی ،به‌اڵم رایانگه‌یاند که‌پشتیوانی ئه‌و لیست‌ه دهکهن. بۆ ج��اری یه‌که‌م‌ه له‌باکوری کوردستان سیاسه‌تی ک���ورد یه‌کێتییه‌کی دروس��ت کردوه ،ئێمه له‌م قۆناغه گرنگه‌دا ده‌مانه‌وێت له هه‌ر پارچه‌یه‌ک یه‌کێتی نێوان کوردان دروس���ت بێت ،وه‌ک��وت��ری��ش ل�ه‌س�ه‌ر ئاستی گشتی کوردستانیش کۆنفرانسێک یان کۆنگریه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ک��وردی دروس��ت ببێت .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و قۆناغه بۆ چاره‌نووسی گشتی ک��وردان زۆر گرنگه و هه‌ستیاره. بۆ ئ�ه‌وه‌ش پێویسته ستراتیژێکی هاوبه‌ش هه‌بێت ،ب�ه‌اڵم تێکۆشانی هه‌رپارچه‌یه‌ک پێویسته ببێته پشتیوانی بۆ پارچهکانی تر. چه‌تر :تا ئێستا هیچ پشتیوانیه‌ک
مامۆستا فه‌رزاد:
مــــــوراد قـــ
هیـچ ده‌وڵه‌تێـک پشتـگیـریمـان ناکات ،ئێـمـ
له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تانه‌و ه هه‌ی ه بۆ زم��ان��ی��ان ه�هی�ه ،ب���ه‌اڵم میلله‌تی تورکن. ڵبژاردن؟ سه‌رکه‌وتنی کورد ل ه هه ئه‌ردۆغان ده‌ڵێت ( )72میلله‌ت له تورکیا نه‌خێر ،هیچ ده‌وڵه‌تێک پشتگیریمان ههیه ،به‌اڵم ئهوانه هه‌موو میلله‌تی تورکن،ن����اک����ات .ئ���ێ���م���ه‌ش پ��ش��ت��گ��ی��ری��م��ان ل ه له‌راستیدا هه‌مان تێڕوانینی که‌مالیسته‌کان ه ده‌وڵه‌تانه‌و‌ه ناوێت .به‌پره‌نسیپه‌کانی خۆمان هیچ ن�ه‌گ��ۆڕاوه .ده‌ڵێت ،ده‌توانن به‌زمانی گه‌یشتووینه‌ت‌ه ئه‌مڕۆ ،ئه‌مه‌ش نمونه‌یه‌کی خۆیان قسه‌بکه‌ن ،ب�ه‌اڵم زمانی زگماکی ت���ازه‌ی���ه ل �ه‌س �ه‌ر رووی ج��ی��ه��ان .ئێمه ب ه قه‌ده‌غه‌یه ،ئه‌گه‌ر زمانێکیش نه‌بێت‌ه زمانی گروپێکی خوێندکاری بێ هه‌بوونی هیچ ره‌س��م��ی و ن���او ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی ک��اروب��اری ئیمکانێکی م���ادی ده‌س��ت��م��ان پ��ێ��ک��ردوه ،ده‌وڵه‌ت ئه‌وکات ئه‌و زمان‌ه گرنگی خۆی جێگری سه‌رۆکمان هه‌ڤا ڵ (حه‌قی قه‌رار) له‌ده‌ستده‌دات ،خه‌ڵکیش ئه‌و زمانه‌ی پێویست ده‌چ���وو حه‌ماڵی ده‌ک���رد ب��ۆ به‌ڕێوه‌بردنی نییه ،ئه‌مه‌ش بۆ له‌ناوبردن و تواندنه‌وه‌ی ک���ارو خ �ه‌ب��ات ،ئ��هو ش��ێ��وازه‌ش ت��ا رۆژی زمانی کوردییه .جاران ده‌یانگوت ئێوه نیین، ئه‌مڕۆ بهردهوامه .دواکاریمان له ده‌وڵه‌تان ئێستا ده‌ڵێت ئێوه هه‌ن ،به‌اڵم مافتان نییه. ئهوهیه ،له‌به‌رامبه‌ر کوردان چه‌وسانه‌وه‌یه‌کی (ئه‌که‌په) دێته باشوور ده‌ڵێت ئێمه و کورد زۆر به‌ڕێوه‌چووه ،با پشتیوانی سیاسه‌تی براین و ده‌مانه‌وێت کێشه‌که‌ش به برایه‌تی شه‌ڕخوازی له‌سه‌ر کوردان نه‌که‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ربکه‌ین ،شتی ل �هو ج��ۆره ده‌ڵێت، کێشه‌ی کورد به شێوازی ئاشتیان‌ه چاره‌سه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش په‌یوه‌ندییان لهگه ڵ ببێت با رۆڵی خۆیان ببینن .له‌و ناحه‌قیه‌ی یه‌کێتی و پارتی باشه .ئێمه نیگه‌ران نیین له‌به‌رامبه‌ر کوردان ههبووه با نه‌بن‌ه الیه‌نی له‌په‌یوه‌ندی نێوان حکومه‌تی هه‌رێم و تورکیا، زۆرداری .پشتیوانی ئێمه ده‌وڵ���ه‌ت نیه، به‌اڵم ئێمه ده‌ڵێین پێویست ه به‌ڵکو له‌پشت ئێمه گه‌له‌که‌مان و چیاکانمان پ���هی���وه‌ن���دی���ی���ه‌ک���ان ههیه ،ئه‌وانه‌ش دۆستی ستراتیژی ئێمه‌ن و ل �ه‌س �ه‌ر حیسابی ک����ورد ن�ه‌ب��ێ��ت. م��اوه‌ی�ه‌ک پێش
››
هه‌رگیزیش خیانه‌تمان لێ ناکه‌ن.
چه‌تر :رۆڵی یه‌کێتی و پارتی چۆن ه له‌م هه‌ڵبژاردنانه ،پشتیوانی ده‌وڵه‌تی تورکیا دهکهن یان به‌ده‌په؟
ل �ه ت��ورک��ی��ا پ��ارت��ی (ئ �ه‌ک �ه‌پ �ه) ک ه‌ده‌س���ه‌اڵت���داره هێڵی (ت����ورک ـ ئیسالم) ب����ه‌ڕێ����وه‌ده‌ب����ات و ب�����ه‌رده‌وام�����ی ره‌وت����ی عوسمانیه‌کان‌ه له ناوچه‌که‌دا ،تێڕوانینی ئهوانه بۆ کورد وه‌کو که‌مالیسته‌کان نییه، که‌مالیسته‌کان ده‌یانگووت کوردنییه ،ئه‌وان ه ده‌ڵێن کورد ههیه ،به‌اڵم له‌ناو ئێمه‌دان راست ه
ئێستا ئه‌ردۆغان هات چوو‌ه به‌غدا و چاوی به مام جه‌الل که‌وت ،پاشانیش هاته هه‌ولێر، له‌راستیدا نیازی نه‌بوو بێته هه‌ولێر ،به‌اڵم سه‌یریان کرد هه‌ڵبژاردن نزیک دهبێتهوه، بۆ ئ �ه‌وه‌ی ل�هو رێگایه‌و‌ه په‌یامێک بده‌ن ه کورده‌کانی تورکیا و دیمه‌نێکی وا دروست بکه‌نو بڵێن سه‌یرکه‌ن کورده‌کانی باشووریش لهگه ڵ ئێمه‌ن .بۆ هه‌مان مه‌به‌ست بانگی شڤان پ��ه‌روه‌ر و که‌مال بورقایشیان کردو دۆسیه‌که‌یان پاککرده‌وه .که‌س ناڵێت ئه‌رێ تۆ ت��اوان له‌سه‌ر که‌مال بورقای ناهێڵیت، به‌اڵم له‌و الش ( )5000که‌س له‌زینداندای ه
که‌سایه‌تی ههفته
«من وه‌ک مامۆستایه‌ک ده‌مێنمه‌و ه و تۆش وه‌ک زیندانوانێک»
فه‌رزاد که‌مانگه‌ر
مامۆستا 2010/5/9ل ه تاران لهسێداره دراوه
ل����ێ����م م��������هده ک � ه گ��ۆران��ى ده‌چ���ڕم ،من کوردم ،باوباپیرانى من ئه‌ڤینیان ،ده‌رده‌کانیان خ���ه‌ب���ات���ه‌ک���ان���ی���ان و ب��وون��ی��ان ل �ه گ��ۆران��ى و س���روده‌ک���ان���ی���ان���دا وه‌ک��و یادگار بۆ من ب �ه‌ج��ێ��ه��ێ��ش��ت��ووه .من ده‌ب�����ێ ب��خ��وێ��ن��م ،تۆ ده‌ب���ێ گ���وێ ب��گ��رى، ت���ۆ ده‌ب����ێ گ���وێ ل ه گۆرانییه‌کانم بگرى
ده‌زانم که ئازارت ده‌ده‌ن. ق�ه‌ڵ�ه‌م و ک��اغ�ه‌زه‌ک�ه‌م ل��ێ غ �ه‌ده‌ق �ه مه‌که، ده‌م �ه‌وێ بۆ منااڵنى واڵته‌که‌م گۆرانى الی الی‌ی‌ه بنووسم ،گۆرانى وا پڕ له هیوا... «من وه‌ک مامۆستایه‌ک ده‌مێنمه‌وه و تۆش وه‌ک زیندانوانێک» له (/9ى گواڵنى )2010کۆمارى ئیسالمى ئێران چ��وار چاالکوانى سیاسى به ناوه‌کانى شیرین عه‌له‌م هولى ،فه‌رزاد که‌مانگه‌ر و عه‌لى حه‌یده‌ریان و فه‌رهاد وه‌کیلى له گرتووخانه‌ى شارى ئه‌وین لهسێداره دا و به‌رامبه‌ر ئه‌م کرداره‌ى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ،گه‌لى ک���ورد ل�ه ناوخۆ و هه‌نده‌ران و زۆرب �هى واڵت��ان و ئه‌فغانستان به
شێوازێکى به‌رچاو خ��اوه‌ن��داری��ان له شه‌هیدانى (/9ى گواڵن) کرد .نامه‌کانى زیندانیانى سیاسى ناخى هه‌ر مرۆڤێکى هه‌ژاند له‌گه‌ڵ ساڵیادى ئه‌م شه‌هیدانه‌دا له ئامه‌د له س�ه‌ر ن��اوى «ف �ه‌رزاد که‌مانگه‌ر» ناوه‌ندى په‌روه‌رد‌ه بۆ منااڵن کرایه‌وه. «رێ ب��دن ،با دڵ��ى من له سنگى منداڵێکى بچووکدا لێبدات ».مندااڵنى ئامه‌د ،رۆژان�ه کاتێک ده‌چن‌ه ن��اوه‌ن��دى پ����هروهرده ،مامۆستا فه‌رزاد که‌مانگه‌ریان وه‌بیر دێته‌و‌ه و بۆ هاتنه‌دى خه‌ونه‌کانى مامۆستا هه‌وڵ ده‌ده‌ن ببنه قۆتابى نمونه .له باشورى کوردستان گۆڤارى هاوده‌م خولى په‌روه‌ده‌ى زمانى کوردى کرمانجى سه‌رو به ناوى فه‌رزاد که‌مانگه‌ر بۆ گه‌نجان کردهوه .ڕێکخراو‌ه مه‌ده‌نیه‌کان (/9ى گواڵن) رۆژى له‌سێداره‌دانى مامۆستا فه‌رزاد که‌مانگه‌ر و هاوڕێانی ،وه‌ک رۆژی«م��ام��ۆس��ت��اى ک���ورد» ب�هن��او ک���ردووه. یه‌کێتى ژنانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان تیشکى خسته سه‌ر به‌رخۆدانى «شیرین عه‌له‌م هولى» ئاته‌شگا و ده‌ڵ��ێ��ت :ک�ه شیرین ع�ه‌ل�ه‌م هولى یه‌که‌مین ژنه میلیتانى ته‌ڤگه‌رى ئازادیه ،ک ه به ده‌ستى داگیرکه‌ران لهسێداره درا و بانگى ل ه هه‌موو ژنانى کورد ،فارس ،ئازه‌ری ،عه‌ره‌ب و هه‌موو ژنان له ئێران کرد که له‌سه‌ر ئه‌و بنچینه‌ی ه رێکخستن و به‌رخۆدانى خۆیان به‌هێز بکه‌ن و له‌م چواچێوه‌یه‌شدا پارتى ژیانى ئ��ازادى کوردستان ( )PJAKبانگه‌وازى سه‌رهه‌ڵدان ده‌کات.
ئ �هو لیسته‌ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی باکوریشمان له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای‌ه دروستکردوه .هه‌مانکات پێشنیارمان بۆ رۆژئ����اوای کوردستانیش ک���ردوه ،بۆ الیه‌کانى تریش ئ�هو پێشنیار‌ه
که ()2000یان هیچ تاوانێکیان له‌سه‌ر نییه .سه‌رده‌می شه‌ڕی خاچپه‌رسته‌کاندا ،هێزی نمونهی وه‌ک (خه‌تیب دیجله) که هه‌موو خاچ په‌رسته‌کانی له‌و ناوچه‌یه‌دا شکاند، ژیانی له‌خه‌باتی سیاسیدا بووه( .ئه‌که‌په) ئه‌وانیش له دوای شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م به‌وشێوه‌ی‌ه ده‌ی�ه‌وێ��ت بڵێت ،زۆرب��هی کورد هاتن و واڵت��ی سه‌اڵحه‌دینیان ک��رده چوار لهگه ڵ منن په‌یامه‌که‌ی به‌وشێوه‌ی‌ه بوو ،هه‌ر پ����ارچ����ه ،ئ �ه‌م � ه ئ�ه‌وه‌ش مه‌به‌ستی بوو .به‌اڵم من هیوادارم ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ێ��ک � ه چ براده‌رانی یه‌کێتی و چ براده‌رانی پارتی ب�����ێ�����گ�����وم�����ان، نه‌بن‌ه ئ��ام��رازی ئ�هو مه‌رامه‌یان .پێویست ه ل �ه‌ش��ێ��وه‌پ��ێ��دان��ی ئهوانه پشتیوانی (به‌ده‌په) بکه‌ن .چونکه دووه‌م����دا ،دوای nئێستا سه‌رده‌می شێوه‌پێدانی سێیه‌مینه؛ ئێستا ل�ه‌ب��اک��وور دوو هێز له پێشبڕکێدان ش�ه‌ڕی دووه‌م��ی ئێستا شێوه‌پێدانه‌وه‌ی سێیه‌م له رۆژه‌ڤدایه (ئ�ه‌ک�ه‌پ�ه) و ک��ان��دی��ده سه‌ربه‌خۆیه‌کانی جیهانیه ،ئه‌ویش (به‌ده‌په)( ،به‌ده‌په) بۆ ناسنامه و هه‌بوونی ئینگلیز له عێراق ک��ورد تێکۆشان ده‌ک��ات (ئه‌که‌په)ش بۆ ده‌ره‌ده‌چ������ێ� �����ت n ،المان گرنگه هه‌رپارچه‌یه‌ک به‌ته‌نها و تواندنه‌و‌ه و له‌ناوبردن بۆیه هیوادارم سیاسه‌تی ک���������������������وردان کورد له‌باشور پشتیوانی له (به‌ده‌په) بکات پ����هی����وه‌س����ت����ی هه‌موو کوردیش پێکهوه یه‌کێتی نێوان خۆیان و چاوه‌ڕێی ئه‌وشیان لێ ده‌که‌ین. ع���ه‌ره‌ب ده‌ک��ات ه��ی��چ م��اف��ی��ان دروست بکه‌ن چه‌تر:دۆخێک ل ه واڵتانی پ������ێ������ن������اده‌ن و عه‌ره‌بی و ناوچه‌ک ه هاتۆته‌ئاراو ه ب �هه �ه‌م��ان��ش��ێ��وه و رۆژئاواو باشوور و باکوریشی فه‌ڕه‌نساش له سوریا ده‌چێت و هیچ ماف ده‌که‌ین. گرتۆتهوه ،کاتی ئه‌و ه نه‌هاتوو ه کوردیش بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌که‌یان ن���اده‌ن ب �ه‌ک��وردان ،له‌باکور وه‌ک راب���ردوو چه‌تر :به‌و دۆخه‌ی ئێستا ئه‌و ب�����ه‌رده‌وام ب���وو ،ل �ه رۆژه����ه‌اڵت هه‌ندێک حزبانه‌ی ل ه کوردستان به‌گشتی یه‌کێتی نێوان خۆیان دروستبکه‌ن؟ به‌ڕای ئێمه ئه‌و قۆناغه بۆ ئێمه وه‌کو ده‌رف �ه‌ت دروس��ت بوو کۆماری کوردستان هه‌یان ه ئومێدتان هه‌ی ه ئه‌و یه‌کێتی هکورد زۆر گرنگه .تاکو ئێستا ئه‌م هه‌رێم ه له‌مه‌هاباد راگه‌یه‌ندرا دوای ( )11مانگ دروست ببێت؟ سۆڤیه‌ت پشتی ب�ه‌رداو زۆر زه‌حمه‌ته ،به‌اڵم پێویسته مرۆڤشههید قازی محه‌مه‌د هه‌وڵی بۆ بدات. له‌سێداره‌درا و جارێکیتر چه‌تر :به‌رنامه‌و پرۆژه‌تان وه‌ک راب�������ردوو زوڵ���م بۆ رۆژئاوای کوردستان چییه؟ nراگه‌یاندنی تورکیاش وتیان و زۆرداری ده‌س��ت��ی به‌تایبه‌ت ئێستا راپه‌ڕین وتووترین لیست لیستی پێکرده‌و‌ه کورد نه‌بوون ه و خۆپیشاندان ههیه ،ئایا سه‌رکه خ��اوه‌ن��ی ه��ی��چ .ئێستا ئاماده‌کارییه‌کی باش کراوه ،تاکو ) پشتگیری س �ه‌رده‌م��ی شێوه‌پێدانی دوای رووخانی رژێمه‌که‌ی ئه‌سه‌د سه‌ربه‌خۆکان‌ه که (به‌ده‌په س��ێ��ی �ه‌م��ی��ن �ه؛ ئ��ێ��س��ت��ا کورد ببێت ه خاوه‌ن پێگه‌یه‌کی به‌هێز؟ لێ ده کات شێوه‌پێدانه‌وه‌ی سێیه‌م ل ه وه‌ک��و ده‌زان��رێ��ت بچوکترین پارچهیرۆژهڤدایه ،پێویسته ئێستا واڵته‌که‌مان له رۆژئاوایه ،به‌اڵم زۆر زه‌حمه‌تی شوێنی کوردان هه‌بێت ،بینیو‌ه تائێستا ،به‌رده‌وام یارمه‌تیده‌ری هه‌موو غدا و ب��ۆی �ه ئ���هو پ��رس��ی��اره‌ت پارچه‌کان بوون و له‌ناو ئێمه‌شدا تا ئێستاش nئه‌ردۆغان هات چوو‌ه به زۆر گرنگه پێویست ه به رێژه‌یه‌کی زۆر له‌ناو خه‌باتدان و زۆریش وت ،پاشانیش ک����ورد ی�ه‌ک��گ��رت��ووب��ن ،شه‌هیدی داوه ،ئێستا ده‌رفه‌تێکی وا دروست چاوی به مام جه‌الل که س���ت���رات���ی���ژی���ی���ه‌ک���ی ب��ووه ک�ه ل �هو پ��ارچ�هی�ه‌ش کێشه‌ی ک��ورد هاته هه‌ولێر ،له‌راستیدا نیازی نه‌بوو بێت ه هاوبه‌شیان هه‌بێت و ئه‌و چاره‌سه‌ر ببێت ،ئازادبێت ،به ب��اوه‌ڕی من ده‌رف �ه‌ت �ه مێژووییه‌یان پێویسته هه‌موومان وه‌کو الیه‌نی کوردستانی هه‌ولێر ،به‌اڵم سه‌یریان کرد هه ڵبژاردن له‌ده‌ست نه‌چێت .پێویست ه یه‌ک ده‌نگبین و پشتیوانی کوردانی رۆژئاوا وه ئێمه یه‌کگرتووبین و بکه‌ین .دووه‌م پێویسته ئه‌وان له‌ناو خۆیاندا نزیک دهبێته ب��ڵ��ێ��ی��ن ئ��ێ��ره خ����اک و یه‌کگرتووبن،ئێستا یه‌کگرتوونین ،به‌اڵم واری ئێمه‌ی‌ه و ئێمه‌ش وه‌کو بیستوم‌ه دیالۆگ ههیه بۆ یه‌کگرتن دووج��ار شێوه‌ی پ��ێ��دراوه ،ئ �ه‌وه‌ی یه‌که‌مین چۆڵی ناکه‌ین ،پێویسته خۆمان به‌هێزبکه‌ین ئێمه پشتگیری ئه‌و دیالۆگ‌ه ده‌که‌ین ،له‌وان ه دوای کۆتایی هاتنی شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م له‌راستیشدا ئێمه الواز نیین ،هێزی سیاسی و هه‌ندێکیان هاتن‌ه الی ئێمه‌ش منیش به‌وانم بوو ،دوای ئه‌وه‌ی ئینگلیز و فه‌ڕه‌نسا هاتن ه له‌شکریمان ههیه ،بۆیه ئێمه یه‌کێتی گشتی وت ،ئێمه ده‌مانه‌وێت ئێوه یه‌کگرتووبن ،ئێمه‌ش هه‌رێمه‌ک‌ه و نه‌خشه‌ی تازه‌ی ئه‌م ناوچه‌یه‌یان ک���وردان زۆر بایه‌خدار ده‌بینین .له‌وانه‌ی ه پشتگیریتان ده‌ک�هی��ن ،له‌وانه‌ی‌ه هه‌ندێک دانا و له په‌یمانی لۆزانیش ئه‌وه‌یان ته‌واوکرد .ناکۆکی سیاسی و ئایدۆلۆژی له‌نێوانماندا حزب و الی�هن هه‌بن جه‌ماوه‌ریان زۆرب��ێ و ل �هو ش��ێ��وه‌دان�ه‌دا نکۆڵیان ل�ه‌ک��ورد ک��رد و ه�ه‌ب��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم ئ���هوه جێگای گفتوگۆن هه‌ندێکیش که‌م ،به‌اڵم ده‌بێ ئهوه ئاسایی ک��وردی��ان پ��ارچ�ه‌ک��رد .ئ �هو هه‌ڵوێستانه‌ی ئهوانه نابێ ببنه هۆکاری یه‌کنه‌گرتنمان .وه‌ربگیردرێت ،هه‌رکه‌س به‌گوێره‌ی هێزی فه‌ڕه‌نسا و ئینگلته‌را ته‌نها به به‌رژه‌وه‌ندی ناکۆکی نێوانمان هه‌رچی ده‌بێت کێشه نیی ه خۆی پێویسته به‌شداری یه‌کێتیه‌ک‌ه بێت، سیاسی و ئابووری شیکار ناکرێت .ئهوانه پێویسته بۆ به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی یه‌کێتی ئێمه له‌مکاته‌دا پێویسته له ده‌ره‌وه‌و له‌رۆژئاوا تۆڵه‌ی خۆیان له ک��وردان ک��ردهوه ،تۆڵه‌ی خۆمان دروست بکه‌ین ،ئێمه المان گرنگ ه یه‌ک ده‌نگبین ،پێویسته کورد له‌وێ خۆیان سه‌اڵحه‌دین ئه‌یوبییان له ک��وردان ک��ردهوه ،هه‌رپارچه‌یه‌ک به‌ته‌نها و هه‌موو کوردیش پابه‌ندی یه‌ک ال نه‌که‌ن ،هه‌م به حکومه‌ت چونکه سه‌اڵحه‌دین ئه‌یوبی ک���وردی ل ه پێکهوه یه‌کێتی نێوان خۆیان دروست بکه‌ن ،هه‌م به ئۆپۆزسیۆن له‌ناو دیالۆگ دابن،
››
هـــه‌واڵــی کوردستانی چاالکییه‌که‌نانى ( )PYDدرێژه‌ى ههیه
سه‌الح محه‌ممه‌د موسلم ،ناسراو به (ئه‌بو واڵت) سه‌رۆکى پارتى قه‌ده‌غه‌کراوى سوریا ،پارتى یه‌کێتى دیموکراتیک ( )PYDله ناوه‌ڕاستى مانگى نیسان به سه‌ردانێکى کتوپڕ گه‌ڕایه‌و‌ه رۆژئاواى کوردستان و ده‌ورى چاالکى له کۆبوونهوه جه‌ماوه‌ریه‌کاندا گێڕاوه و تا به ئه‌مڕۆش درێ��ژه به چاالکییه‌کان له شار و شارۆچکه‌کانى رۆژئ��اواى کوردستان ،قامیشلۆ، حه‌سه‌ک ،دێ��رک ،ئامودا و کوبانێ ...دهدات و له ک��ۆب��وون�هوه جه‌ماوه‌رییه‌کاندا ب��اس له یه‌کێتى دیموکراتیکى گ�ه‌الن و یه‌کێتى ک��وردان ده‌ک��ات و سیستمى خۆبه‌رێوه‌بردنى دیموکراتیک بۆ چاره‌سه‌رى پرسه‌کانى سوریا به بنه‌ماده‌گرێت و گه‌ڵ به دروشمى ی��ان «ئ����ازادى ی��ان ئ����ازادى» پشتیوانى خ��ۆی��ان بۆ ئه‌م سیستمه ده‌رده‌ب���ڕن .جێى ئاماژه‌ی‌ه له سه‌ره‌تاى سه‌رهه‌ڵدانه‌کانه‌و‌ه تا ئێستا زیاتر له ( )800که‌س ل ه ناوخۆى سوریا به گولله‌ى هێزه‌کانى ئاسایش سوریا گیانیان له ده‌ست داوه.
کۆنفرانسى زانا و مامۆستایانى ئایینى کورد
ب �ه مه‌به‌ستى ئ��ام��اده‌ک��ارى ب��ۆ کۆنفرانسى زان���ا و مامۆستایانى ئایینى کورد سه‌رۆکى جڤاکى ئیسالمى کوردستان (مه‌ال شافعی) لهگه ڵ شاندێک له سه‌ردانى باشوورى کوردستان دهکهن و ئامانجى سه‌ردانه‌که‌یان ب ه هێزکردنى یه‌کێتی ،حه‌زکردن و په‌یوه‌ندى نێوان گه‌لى کورده .مه‌ال شافعى به رۆژنامه‌ى (چه‌تر)ى رایگه‌یاند ک ه ئه‌وان له هه‌رێمى باشوورى کوردستان ئاماده‌کارى کۆنفرانس ده‌ک�هن و له‌و چوارچێویه‌دا هه‌تا ئێستا له‌گه‌ڵ یه‌کێتى زانایانى کوردستان ،وه‌زاره‌ت��ى ئه‌وقاف ،کۆمیته‌ى ئایینى پەرله‌مانى هه‌رێمى کوردستان ،ته‌ڤگه‌رى زانایانى کورستان، جه‌ماعه‌ته‌کانى نه‌قشبه‌ندى و قادری ،که‌مپى په‌نابه‌رانى مه‌خموور ،رابیته‌ى ئیسالمى ک��وردس��ت��ان ،جه‌ماعه‌تى زانایانى که‌رکوک ،زانایانى دهۆک ،زانایانى زاخۆ و پرۆفیسۆره‌کانى ئایینى زانکۆکان چاوپێکه‌وتنیان ئه‌نجام داوه و به‌رده‌وامن و له داهاتوویه‌کى نزیک له هه‌ولێر و ئامه‌د کۆنفرانس ده‌به‌ستن .له ژماره‌کانى داهاتوو چاوپێکه‌وتنى مه‌ال شافعى له رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باڵو دەبێتەوە.
چاالکى ده‌سته‌ى پشتگیرى ل ه رۆژئاواى کوردستان
به مه‌به‌ستى پشتگیرى له سه‌رهه‌ڵدانه‌کان له رۆژئاواى کوردستان (ده‌ستپێشخه‌رى پشتگیرى رۆژئاواىکوردستان)له سه‌کۆى ئازادى پارکى ئازادى شارى سلێمانى رۆژى ()5/4 چاالکییه‌کیان رێکخست .چاالکییه‌ک‌ه به هۆى گوشارى هێزه‌کانى ئاسایش ته‌نها به خوێندنه‌وه‌ى به‌یاننامه‌یه‌ک کۆتایى هات .له به‌یاننامه‌ک‌ه داواى یه‌کخستنى هه‌وڵه‌کانى کورد و عه‌ره‌ب درا ،هه‌روه‌ها داوا له کۆمه‌ڵى نێوده‌وڵه‌تى کرابوو که کار بکه‌ن بۆ راوه‌ستاندنى خوێنى هاواڵتیانى گ�ه‌ل��ى س��وری��ا( .ئ����ازاد س �ه‌رده‌ش��ت��ى) سه‌رپه‌رشتیارى «کۆمیته‌ى ماف مرۆڤ ،ئازادى و دێموکراسى» له‌باره‌ى ئاسته‌نگییه‌کانى باشورى کوردستان به (چه‌ترپرێس)ی راگه‌یاند :ئه‌م سه‌کۆی‌ه که به سه‌کۆى ئازاد به‌ناو کراوه به‌م چه‌مک‌ه که تۆ له پارچه‌یه‌ک ژیان ده‌که‌ى ده‌توانى له‌وێو‌ه ده‌نگى خۆت به‌رز بکه‌یته‌وه ،به‌اڵم پارچه‌یه‌ک ک ه هه‌موو هیواى پێ بوو رێگه ناده‌ن پشتگیرى کۆبوونه‌وه‌کى سه‌دنه‌فه‌رى بکه‌ین بۆ پارچه‌یه‌ک که زۆرترین شه‌هیدى بۆ کوردستان داوه.
به‌ڕێوه‌به‌رى نه‌خۆشخانه‌ى منداڵبوون له سلێمانى:
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
8
زیندوو ساڵیادى ل ه سێداره‌دانى شیرین عه‌له‌م هولى u
مه‌ستان ه محه‌مه‌د
u
س��اڵ��ێ��ک پ��ێ��ش ئ��ێ��س��ت��ا و ل���ه رۆژى ( )2010/5/9کۆمه‌ڵێک چاالکوانانى ب��وارى مه‌ده‌ن ى و سیاسى له رۆژهه‌اڵتى کوردستان که ژماره‌یان ( )5که‌س بوو له ناویاندا کچێکى چاالکوانى تیابوو ب ه ناوى (شیرین عه‌له‌م هولی)یهوه له‌الیه‌ن ڕژێ��م��ى ئ��ێ��ران�هوه ل�ه زی��ن��دان��ى ئ�ه‌وی��ن ل ه سێداره دران ،ئه‌م کاره ڕه‌نگدانه‌وه‌یه‌کى هه‌م جیهانى هه‌م هه‌رێمى دروست کردوو ویژدانى مرۆڤایه‌تى هه‌ژاند ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى له سێداره‌دران که‌سانێکى ساد‌ه نه‌بوون هه‌ریه‌کیان چاالکوانێکى سیاسى یان مه‌ده‌نى بوون له رۆژهه‌اڵتى کوردستان، بێگومان ئهمه له‌کاتێکدا بوو که هه‌ر له باشورى کوردستانیش رۆژنامه‌نوس س�ه‌رده‌ش��ت عوسمان تیرۆرکرا ،بۆیه ل ه زۆربه‌ى ڕۆژنامه‌کان ئه‌و هه‌فته‌یه‌ى ئه‌م کاره‌ساته‌ى تیا کرا ناونرا هه‌فته‌ى (تیرۆر و سێداره) که به‌داخه‌و‌ه له‌و کاته‌دا ئه‌مان ه کاره‌ساتێکى مه‌زن بوون بۆ میلله‌تى کورد به گشتى ،ئ �ه‌وه‌ى پێویسته بیلێین له‌و ساڵیاده‌دا ،گیانى ئه‌و شه‌هیدان‌ه خۆش بێت ک �ه ه �ه‌م��وی��ان ل �ه پێناو ئ��ازادی��دا شه‌هیدکران ،چونکه هه‌مویان بیریان ل ه دواڕۆژى میلله‌تى کورد ده‌ک���ردهوه ،به تایبه‌ت ده‌توانین هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ک له سه‌ر کچه شه‌هید ( شیرین ع�ه‌ل�ه‌م هولى) بکه‌ین ،که دووه‌م که‌س‌ه له دواى له‌یال قاسمه‌و‌ه له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌کى سیاس ى و نه‌ته‌وه‌یى له سێداره بدرێت ،بێگومان چون ه ب�ه‌رده‌م��ى سێداره ئازایه‌تى و خۆڕاگڕ ى و شۆڕشگێڕى ئ �هو کچه ئ��ازادی��خ��واز‌ه ده‌رده‌خات ،که هه‌موو شت‌ه تایبه‌تیه‌کانى ژی��ان��ى خ��ۆى به‌خشی‌ه میله‌ته‌ک‌هى‌و ل ه پێناو ئ��ازادى میلله‌ته‌که‌ى چ��ووه ب�ه‌رده‌م پ�ه‌ت��ى س���ێ���داره ،وات��ای �ه‌ک��ى ت��رى چون ه به‌رده‌م په‌تى سێداره و شه‌هیدبونى ئه‌وه‌ی ه که سه‌رجه‌م ئه‌و به‌ربه‌ست‌ه وێناکراوانه‌ى شکاند که تواناکارى ژنانى دهستنیشان کردوه‌و ده‌ڵێن ژنان ناتوانن له ناو بواره‌کانى سیاسه‌تدا ده‌ورى پێشه‌نگ ببینن ئه‌م ه وه‌اڵمى ئه‌وانه‌ى دایه‌وه ،وه‌اڵمى ئه‌وانه‌شى دای �هوه که ژن به ترسنۆک و بێتوانا و بێ هێز ته‌ماشا ده‌ک���هن ،شیرین توانى تو هه‌موو ئه‌و به‌ربه‌ستان‌ه تێک بشکێنێ پیرۆزترین شتى خۆی کرد‌ه قوربانى له پێناو ئازادى میلله‌ته‌که‌یدا ،بۆیه پێویست ه ژنانى ک��ورد به تایبه‌ت ئه‌وانه‌ى خۆیان به خاوه‌نى پێشه‌نگى ژنان ده‌زان��ن با واز له ئینتماى سیاسى بهێن ن و شانازى ب ه کچانێکى به‌و شێوهیه بکه‌ن ،که هه‌موو ئ�هو گفتوگۆیانه‌ى له‌مه‌ڕ الوازى ژنان ده‌کرێت شیرین به قوربانیدانى جه‌سته‌ى وه‌اڵمى دایه‌وه ،ئهمه بێگومان بۆ خه‌باتى ژن���ان گ��رن��گ�ه ،چونکه دان���ى قوربانى وات��اى بوون دهدات ،شیرینیش بونى ژنى سه‌لماندو وتى ئهوه کارکردنى کلتور و داب و نه‌ریت و سیاسه‌تى چه‌وت‌ه ک ه ژنێک ته‌نها به گوێرایه‌ڵێکى جێبه‌جێکار داده‌ن���ێ ،ژن��ان ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت ده‌توانن موماره‌سه‌ى هه‌موو کای‌ه جۆربه‌جۆره‌کانى ژیان بکه‌ن ،به‌اڵم به‌کردار نه‌ک ته‌نها وته‌ى بێ قوربانى ،ئه‌گه‌ر ئێمه‌ى ژنان واز له کۆمه‌ڵێک به‌رژه‌وه‌ندى بهێنین ده‌توانین گ و کاریگه‌رمان هه‌بێت ل ه رۆڵى گرن ره‌وڕه‌وه‌ى به‌ڕێکردنى ژی��ان��دا ،ده‌توانین ببین‌ه سیاسیه‌کى دروست ،ببین‌ه پێشه‌نگ و سه‌رکرد‌ه ده‌شتوانین ببین‌ه شه‌هێدێکى ئازادیخوازى نه‌ته‌وه‌که‌مان ،بۆیه له‌ساڵیادى شه‌هیدکردنى کچه شه‌هید شیرین عه‌له‌م هولیدا پێویسته ڕێز له‌و قوربانیدان‌ه بگرین که ئ �ه‌وى ک��رده شه‌هید ،پێویستیش‌ه ل ه م��ی��ژووى خه‌باتى ژن��ان��ى ک���وردا هه‌موو ئهمانه بنوسرێنه‌وه ،ساڵو بۆ گیانى پاک و ئ��ازادی��خ��وازى شیرین و س �ه‌رج �ه‌م ئه‌و شیرینانه‌ى که هاوڕێباز و هه‌ڵگڕى پهیام و ته‌واوکه‌رى خه‌باتى ئه‌ون.
دیارده‌ى له‌باربردنى منداڵ رۆژ به‌رۆژ ل ه زیادبووندایه ئاماده‌کار ساالر بیاره‌یى
«ک ه چووم ه ژووره‌و ه زۆر ترسام ،چونک ه ژورێکى تاریک له‌گه‌ڵ مێزێکى ته‌خته‌ى کۆن ک ه چه‌ند پێداویستییه‌کى وه‌ک مقه‌ست و چه‌ند شتێکى ترى ترسناک ک ه هه‌رگیز له‌بیرم ناچێته‌و ه دانرابوو بۆ له‌باربردنى منداڵ» .نهزیره عه‌لى ،کاتێ ک ه ئه‌و به‌سه‌رهاته‌ى ده‌گێڕایه‌و ه هه‌موو گیانى ده‌له‌رزى و چاوه‌کانى ده‌نوقاند.
ئه‌گه‌رچى له‌بار بردنى منداڵ له الیه‌ن که‌سانى ناپسپۆر و نایاساییه‌و‌ه که ئێستا له هه‌رێمدا بووه‌ت‌ه دی��ارده‌و به‌پێى لێدوانى ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌رى نه‌خۆشخانه‌ى له‌دایکبونى سلێمانى رۆژ ب �ه‌رۆژ له په‌ره‌سه‌ندندایه، ک �ه‌چ��ى ت��ائ��ێ��س��ت��ا ی��اس��ای��ه‌ک ن��ی �ه بۆ ده‌ستگیرکردنى ئه‌و که‌سان‌ه و سزادانیان، لیژنه‌ى فتواى ئیسالمى کوردستانیش به‌تاوانى له‌قه‌ڵه‌م دهدات و رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه ئه‌و که‌سانه‌ى منداڵ له‌ناو ده‌ب �هن وه‌ک ئهوه وایه که‌سێکیان کوشتبێت. نهزیره (ع) باسی له‌وه‌کرد «منداڵه‌که‌م ته‌مه‌نى سێ ههفته بوو به ( )500هه‌زار دی��ن��ار ب��ۆى ل �ه‌ب��ارب��ردم ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ته‌مه‌نى زیاتریش بێت پاره‌که‌ى زیاتره» « ،جگ‌ه ل ه منداڵى شیر‌ه خۆره سێ منداڵى ترم هه‌ی ه و ته‌مه‌نیشم ب�ه‌ره‌و س �هرهوه ده‌چێ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌شم ببێ حه‌یام ده‌چێ ،جگ‌ه له‌وه‌ش تواناى به‌خێوکردنى منداڵم نه‌ماوه» .ئه‌و ئافره‌ت‌ه ک�ه ب�ه وت �هى خ��ۆى ()2مانگ ه منداڵه‌که‌ى له‌بار ب���ردووه ،ب �ه‌اڵم هێشتا ترسێکت له ده‌موچاویدا هه‌ست پێده‌کرد، ئه‌و به‌م شێوهیه به‌سه‌رهاته‌که‌ى بۆ (چه‌تر) گێڕایه‌وه «له رێگه‌ى هه‌ندێ که‌س ئه‌و مامانه‌م دۆزییه‌وه ،کاتێ چووم‌ه ژووره‌وه سۆنده‌یه‌کى له ناو ره‌حمم دانا و پێى وتم دواى ئه‌وه‌ی که‌وتیت‌ه سه‌ر خوێن سۆنده‌ک ه ده‌بڕى و ده‌چیت بۆالى دکتۆر و ده‌ڵێیت شتى قورسم ههڵگرتووه و به هیچ شێوه‌یه‌کیش ناڵێیت الى فاڵنه‌که‌س منداڵه‌که‌م له‌بار ب��ردووه ،دوایى تا ()10رۆژ خوێنم هه‌بوو، که چووم‌ه الى دکتۆر وتم شتى قورسم ههڵگرتووه ،ئه‌ویش ده‌رمانى بۆ نوسیم و تا زیاتر له دوو مانگ ئینجا باش بووم». دکتۆره ڤیان سه‌عدى شێخانى پسپۆرى نه‌خۆشییه‌کانى ژن و م��ن��داڵ��ب��وون ،بۆ له‌باربردنى منداڵ وت��ى :دوو جۆر منداڵ
ل�ه‌ب��ارب��ردن ه�هی�ه ،ی�ه‌ک�ه‌م له‌باربردنى ئه‌و منداڵه‌ى که هه‌ر له سکى دایکیدا مردوو‌ه ی��ان له باربردنى ئ�هو منداڵه‌ى که زیانى ههیه بۆ ته‌ندروستى دایکه‌که ،وتیشى: «زی��ان �ه‌ک��ان��ى ل �هن��اوب��ردن��ى م��ن��داڵ ،کون بوونى ره‌ح��م یان به‌ربوونى خوێن یان زیان گه‌یاندن به کۆئه‌ندامى زاوزێ و دروست بونى ئیلتیهاب که ئه‌مه‌یان ترسى ئه‌وه‌ى ههیه که ئیدى ئه‌و ئافره‌ت‌ه منداڵى نه‌بێ»، هه‌روه‌ها «ئ�ه‌م مه‌ترسیان‌ه کاتێ دروست ده‌بن که له‌ده‌ره‌وه‌ى نه‌خۆشخان‌ه بۆیان له‌بار ده‌برێت و ئه‌و که‌سان‌ه پسپۆر نین» ،به‌اڵم ئه‌وه‌شى روونکرده‌و‌ه که ،ئه‌وان
››
«منداڵه‌که‌م ته‌مه‌نى سێ هه‌فت ه بوو ب ه ( )500هه‌زار دینار بۆى له‌باربردم، ئه‌گه‌ر ته‌مه‌نى زیاتریش بێت پاره‌که‌ى زیاتره» به عیالج منداڵ له ناو ده‌ب �هن» ،ئه‌مه‌ش له کاتێکدا ده‌بێت که زانیمان بوونى ئه‌و منداڵ‌ه دهبێته هۆى مردنى یان له‌ناوچوونى دای��ک �ه‌ک �ه ،ک �ه ئ �ه‌م �ه‌ش ده‌ب��ێ��ت لیژنه‌ى پزیشکى بڕیارى له‌سه‌ر بدات ،بهپێچهوانهوه بۆ هیچ که‌سێک منداڵ له‌بار نابه‌ین». مامۆستا ئه‌حمه‌د شافعى س�ه‌رۆک��ى لیژنه‌ى بااڵى فتواى ئیسالمى له کوردستان، ئه‌وه‌ى روونکرده‌و‌ه که ،له‌دواى ئه‌وه‌ى منداڵ دروست ده‌بێ له ره‌حمى ئافره‌تدا ،دروست نییه به‌هیچ شێوهیه ئ�هو دایک‌ه ی��ان ئه‌و ئافره‌ت‌ه هه‌وڵى له‌ناوبردنى ب��دات و وتى: «ل�ه هیچ قۆناغێکدا ئ�ه‌م ک��اره دروس��ت نییه ،جا چ قۆناغى هه‌فته‌کانى سه‌ره‌تا بێ یان هه‌فته‌کانى ناوه‌ڕاست و کۆتایى بێت، جگ‌ه له‌وه‌ى که بارى ته‌ندروستى دایکه‌ک ه
ب��اش نه‌بێت و ئ�هو منداڵ‌ه ببێته ه��ۆى ل ه ناوچوونى دایکه‌که ،ئه‌وه‌ش زانایان بوون ب ه دوو به‌شه‌وه ،هه‌ندێکیان ده‌ڵێن پێش ئه‌وه‌ى که منداڵه‌ک‌ه ببێت ب �ه()120رۆژ ئه‌ویش له رێگاى پزیشکه‌و‌ه ده‌توانێ منداڵه‌ک‌ه ل ه ناو به‌رێ ،هه‌ندێکى تریان ده‌ڵێن له دواى ( )42رۆژ ئیدى ناتوانێت له ناوى به‌رێت که ئه‌م بۆچونه‌یان په‌سه‌ندتره ،ئه‌ویش پێویست ه ل �ه‌رێ��گ��اى ل��ی��ژن�هى پزیشکییه‌و‌ه ب��ڕی��ارى له‌باربردنى بدرێت نه‌ک ته‌نها دکتۆرێک، چونکه خوداى گهوره ده‌فه‌رمێ (وال تقتلوا اوالدک��م خشی‌ه امالق) واته :ئێوه له‌ترسى هه‌ژارى و نه‌دارى منداڵه‌کانتان مه‌کوژن، له‌به‌ر ئ �هوه ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اوه ئ��اف��ره‌ت ده‌توانێت هه‌ر منداڵى نه‌بێت ،ئه‌مه‌ش ئیسالم رێگاى پێداوه» .سه‌باره‌ت به‌و مامانانه‌ش که ل ه الکۆاڵنه‌کانداو به نایاسایى منداڵ له‌بار ده‌ب����هن ،س �ه‌رۆک��ى لیژنه‌ى ب���ااڵى فتواى ئیسالمى وتى« :ئه‌و ئافره‌تان‌ه یان مامانانه‌ى که به‌بێ ئاگادارى لیژنه‌ى پزیشکى منداڵ له‌بار ده‌به‌ن جگ‌ه له‌وه‌ى که له‌روى یاساییه‌و‌ه س��زا ده‌درێ���ن ،له روان��گ �هى ئیسالمیشه‌و‌ه تاوانى (که‌بیره) وات�ه گه‌وره‌یان ک��ردووه، به‌تایبه‌تى ئه‌گه‌ر ئه‌و منداڵ‌ه رۆح چووبێ به به‌ریدا ئ�هوه وه‌ک��و ئ�هوه وای�ه که‌سێکى ک��وش��ت��ب��ێ» ،گومانیشى ن �ه‌ب��وو ل���ه‌وه‌ى که ،ئه‌و بڕ‌ه پاره‌یه‌ش که له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و له‌باربردنه‌دا وه‌رده‌گیرێ حه‌رامه. پارێزه‌ر کازم حهمه ره‌زا ،ئه‌وه‌ى رونکرده‌وه که ،تائێستا له هه‌رێمدا یاسایه‌ک نییه بۆ ئه‌و بابهته ،به‌اڵم له یاساى سزادانى عێراقیدا به‌پێى ماده‌کانى( )419،418،417منداڵ ل �ه‌ب��ار ب���ردن ب��ه‌ت��اوان داده‌ن���رێ���ت ،چونک ه یهکێکه له‌و ک��رداران�هى که زیانى هه‌ی ه بۆ س �ه‌ر گه‌شه‌کردنى کۆمه‌ڵ و زیاد بوونى رێ��ژه‌ى دانیشتوان و وت��ى« :به پێى ماده‌ى ()417ئه‌و ئافره‌ته‌ى به‌بێ ره‌زامه‌ندى لیژنه‌ى پزیشکى حه‌مله‌که‌ى له‌ناو ده‌بات تانزیکه‌ى ساڵێک زیندانى ب��ۆ ده‌ب��ڕێ��ت �هوه ،م���اده‌ى ()418ش باسى ئ���هوه ده‌ک���ات ل �ه‌ب��ارب��ردن ئ�هن��ج��ام ده‌درێ ب�ه‌ره‌زام�هن��دى ئافره‌ته‌ک‌ه که ئ �ه‌وه‌ش هه‌ر تاوانه ،م��اده‌ى ()419ب��اس��ى ئ �هوه ده‌کات ک���ه ل �ه‌ک��ات��ى ل��ێ��دان له ئافره‌تێکى حامیل ه ک�����ه م���ه‌ب���ه‌س���ت ل ه ب��ارب��ردن��ى منداڵه‌ک ه ن����ی����ی����ه ،ب������ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ش ب �ه پ��ێ��ى ئ�ه‌م م����اده‌ی����ه ت����اوان����ه ،ئ������هو م���ام���ان���ان���ه‌ش ک �ه ه�ه‌ڵ��ده‌س��ت��ن ب ه ل �ه‌ب��ارب��ردن��ى حه‌ملى ژنان ئهوه تانزیکه‌ى ( )10ساڵ زیندانى ده‌کرێن» ،سه‌باره‌ت به‌و ئافره‌تان‌ه که بۆچى
تائێستا ده‌ستگیر نه‌کراون ،پارێزه‌ره‌ک‌ه وتى: «بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌و ئافره‌تانه‌ى به‌نایاسایى و ل�ه الک��ۆاڵن�ه‌ک��ان��داو ل�ه ماڵى خۆیاندا حه‌مل له‌بار ده‌به‌ن ده‌ستگیر بکرێن پێویست ه که‌سێک هه‌بێت و خه‌به‌ریان لێبدات ئینجا دادگا ده‌توانێت ده‌ستگیریان بکات ،ئه‌گه‌رنا ئهوه پێویسته داواک��ارى گشتى به‌و کاره هه‌ستێت». الى خۆشییه‌و‌ه دکتۆره شلێر فایه‌ق غ��ه‌ری��ب ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ن�ه‌خ��ۆش��خ��ان�هى منداڵبوون له سلێمانى ئه‌وه‌ى روونکرده‌و‌ه که دیارده‌ى له‌باربردنى منداڵ رۆژبه‌رۆژ له زیادبووندایه ،که به‌پێى یاساى عێراقى و پزیشکى تاوانه ،له‌به‌ر ئهوه ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه وت��ى« :تائێستا هیچ یاسایه‌ک نییه بۆ رێگرى کردن له‌و مامانانه‌و پشتگیرى ل ه ئێمه ،ئه‌گه‌رچى ته‌نها ئ �هوه ده‌توانین بانگیان بکه‌ین و ئامۆژگارییان ب��ک �هی��ن ،ک���ه چ �هن��د رۆژێ���ک له‌مه‌وپێش ب�ه بیانوى ئ �ه‌وه‌ى مۆڵه‌تى مامانیتان ده‌ده‌ینێ هێنامانن بۆ نه‌خۆشخان ه و پێمان وت��ن ک�ه ئه‌م ک���اره‌ى ئێوه ده‌یکه‌ن ناته‌ندروست‌ه و زیانى بۆ هه‌موو الیه‌ک ههیه ،که ته‌نانه‌ت ئ �ه‌م کاره‌شمان نایاساییه».
تاوه‌کو ئێستا کار به‌یاساى ()1977ى عێراقى ده‌کرێت بۆ دایه‌نگه‌کان ئاماده‌کار کوردۆ فه‌ره‌ج ل ه شاره‌کانى هه‌رێمى کوردستان ب ه هۆى زۆربوونى رێژه‌ى کارکردنى ژنان ل ه ناو دامه‌زراو ه ئه‌هلى‌و حکومیه‌کاندا و بردنى منداڵه‌کانیان بۆ دایهنگه ،رێژه‌ى کردنه‌وه‌ى دایه‌نگه‌کان زیادى کردوه ،هه‌رچه‌ند ه یاسایه‌کى تاز ه بۆ ئه‌و دایه‌نگه‌یان ه نی ه هه‌ر به‌یاسا کۆنه‌ک ه کارده‌کرێت، هه‌ندێک له‌و دایه‌نگه‌یان ه خۆیان ب ه دایه‌نگه‌یه‌کى ته‌ندروست ده‌زانن‌و به‌شى گه‌شه‌ى مندااڵنیش مه‌رج‌و سزاى بۆ دایه‌نگه‌کان ههیه.
م��ام��ۆس��ت��ا ت���ارا ن �ه‌زی��ف ی�ه‌ک��ێ��ک ل�هو م��ام��ۆس��ت��ای��ان �هى ل��ه‌دای��هن��گ��هى گ �ه‌ش �هى ئه‌هلیی‌ه وتى :ماوه‌ى ( )6مانگ‌ه به‌ته‌واوه‌تى گه‌ڕاومه‌ته‌و‌ه بۆ کوردستان به‌یه‌کجارى ،ل ه واڵتى سوید ماوه‌ى شه‌ش ساڵ له‌وێ مامۆستا بوم‌و هه‌واڵمداو‌ه چۆنێتى مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ مندااڵن له سوید بهێنمه‌و‌ه کوردستان و بتوانین په‌روه‌رده‌یه‌کى باشیان بکه‌ین ،چونکه ئه‌و یارییانه‌ى له‌و والت‌ه ده‌کرێت هیچ جیاوازییه‌کى نییه له‌و یارییانه‌ى له‌کوردستاندا ههیه ،به‌اڵم کێشه‌ى ئێمه چونێتى مامه‌ڵه‌کردن‌ه له‌گه‌ڵ منداڵه‌کاندا ،ههرچهنده ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ئه‌م دایه‌نگه‌ی‌ه کۆمه‌ڵێ ی��ارى تایبه‌تى هێناو‌ه که ده‌توانێت ئاستى مێشکى منداڵ به‌رز بکاتهوه که سه‌رجه‌میان ئه‌وروپییه ،له‌گه‌ڵ گ ژماره و ره‌ن یارییه‌کاندا ده‌توانیت فێرى و زمانى ئینگلیزییان بکات ،چونکه ئێم ه ته‌نها مه‌به‌ستمان به‌خێوکردن نییه ،به‌ڵکو هه‌وڵ ده‌ده‌ین په‌روه‌رده‌یه‌کى ته‌واوى منداڵه‌ک ه بکه‌ین ،مامه‌ڵه‌کردنى دایک و باوک زۆر
گرنکه ،چونکه منداڵ هه‌بوو زۆر شه‌رانگێز نه‌کرا ئهوه دایک‌و باوکه‌ک‌ه ده‌نێرین‌ه سه‌نته‌رى له‌کاتێکدا ئێمه ده‌مانه‌وێت کارێکى باشیان ک و باوکه‌ک ه چاودێرى خێزانى ،زۆرجاریش منداڵمان ههیه بۆ بکه‌ین. ب��ووه ،ناچار بووین که دای� مانگ‌ه سه‌رژمێرى بۆ وه‌زاره‌تى ته‌ندوستى‌و بانگهێشت بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ توێژه‌رى توندوتیژى به‌کارده‌هێنێ که ئه‌مه‌ش پێموای ه دهگهڕێتهوه بۆ مامه‌ڵه‌ى دایک‌و کاروکاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى ده‌نێرین ،زۆربه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى قسه ب��ک��ات ،گرنگه ئێم ه کات ئێمه توشى کێشه ده‌بین لهوانه نه‌بونى بتوانین ئاستى هۆشیارى ئه‌و که‌سان ه نه‌وت و گاز که ده‌بێت خۆمان بیکڕین، ب �ه‌رز بکهینهوه که مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ڵ تاوه‌کو ئێستاش وه‌زاره‌ت���ى کاروکاروبارى منداڵه‌کان دهکهن ،داده‌کان خولیان بۆ کۆمه‌اڵیه‌تى هیچ هاوکارییه‌کى ئێمه‌یان بکرێتهوه ،ئه‌و یارییان‌ه که ههیه له‌وان ه ه ی ه ه مان ه نگ ه دای ندین ه چ نه‌کردوو هه‌ر داواکارییه‌کیشمان هه‌بێت وێن‌ه کێشان‌و میکانۆ‌و کارى مقه‌ست ره‌تده‌کرێته‌وه ،هه‌ر کاتێکیش دێن به‌دواى و یارى فه‌زڵ‌و هه‌ندێک یارى تر که له‌به‌رنه‌بونى مه‌رجه‌کان خاڵێکى که‌موکورتدا ده‌گه‌ڕێن. کاریگه‌رى ههیه بۆ فێربوونى بیرکارى و جوڵه‌ى مێشک‌و یارى ماڵه باجێنه داخراوه و هه‌ندێکیانیش محه‌مه‌د عوسمان که باوکى یه‌کێک ل �هو مندااڵنه‌ی‌ه ک�ه ل�ه دایهنگه به‌خێو و دروست کردنى میر‌و رگرتوه دروستکردنى ئاگادارکردنه‌وه‌ى وه ده‌کرێت وتى «ماوه‌ى ()1ساڵه کوڕه‌که‌م بازن‌و ملوانه‌که ،که منداڵه‌ک‌ه هێمن لێره‌یه ،سه‌ره‌تا ده‌گریا ،ب�ه‌اڵم ئێستا گه‌ر دهکاتهوه ،ئێمه رۆژان‌ه ماوه‌ى ( )45و هه‌ندێکى تریان ده‌ست نه‌هێنین بۆ دایه‌نگه‌گ‌ه ده‌گ��ری ،هه‌ست ده‌ق�ه له‌ناو باخچه‌یه‌که‌دا یاریان پێ ده‌که‌ین زۆر گ��ۆڕاوه چ ل �ه‌رووى خ��واردن ده‌که‌ین ،هه‌ر ژورێکیش ( )17منداڵى خۆشیان لێ کراوه و مامه‌ڵه‌کردنیشه‌وه ،به‌راستى زۆر جار تێدایه بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین په‌روه‌رده‌یه‌کى هه‌ست ده‌ک �ه‌م که ئه‌مان وه‌ک��و دای�ک‌و باشیان بکه‌ین. باوک مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ن‌و دایه‌نگ ه توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى سه‌ناریا نه‌زیف بابا باوک له‌ماله‌و‌ه لێره‌ش ره‌نگدانه‌وه‌ى ده‌بێت. دره‌خ��ش��ان حه‌سه‌ن محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌رى ئ�هه��ل��ی��ی�ه‌ک��ان زۆر ب��اش��ت��ره ل��ه دای�هن��گ� ه حاجى له‌دایه‌نگه‌ى گه‌ش‌ه وتى« :من وه‌ک توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تى کارده‌که‌م له‌ساڵى دایه‌نگه‌ى گه‌ش‌ه وت��ى« :دایه‌نگه‌که‌مان حکومییه‌کان. د.ئاواز له‌به‌شى گه‌شه‌ى مندااڵن ده‌رباره‌ى ()2007هوه به‌پێى به‌رنامه‌ى کاروکاروبارى ل �ه‌س��اڵ��ى ()2006دام�������������ه‌زراوه ،ژم����اره‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌سلێمانیدا هه‌ر دایه‌نگه‌یه‌ک منداڵه‌کان ( )105منداڵ‌ه له‌ته‌مه‌نى ( 1تا دایه‌نگه‌کان وت��ى« :دایهنگه ئه‌هلییه‌کان ده‌بێت توێژه‌رێکى هه‌بێت کارکردنى ئێم ه )4ساڵى تێدایه و بارى ته‌ندروسیان باشه ،جیاوازن هه‌یان‌ه ئه‌زمونى باشیان ههیه ،له‌گه‌ڵ له‌سه‌ر منداڵ‌و ئه‌و دادانه‌ی‌ه که سه‌رپه‌رشتى لێره ی��ارده‌ده‌رى پزیشکمان ههیه له‌مانگێکدا ئه‌وه‌شدا به‌شێکى زۆر له داده‌کان نه‌خوێنده‌وارن ت و ت��وێ��ژه‌رى یان بڕوانامه‌ى سێی ناوه‌ندییان ههیه ،کێشه‌ش م��ن��داڵ �ه‌ک��ان ده‌ک�����هن ،ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى بتوانین دوو ج��ار س �ه‌ردان��م��ان ده‌ک���ا په‌روه‌رده‌یه‌کى باش و دروست بکه‌ین ،هه‌فتان ه کۆمه‌اڵیه‌تیشمان ه �هی��هو ک���ۆى گشتى له‌سیستمدا ههیه ،له‌ئێستا داده‌کان خولیان سه نه‌بینو‌ه ک�ه چ��ۆن مامه‌ڵ‌ه بکه‌ن له‌گه‌ڵ سه‌ردانى منداڵه‌کان ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى گه‌ر کارمه‌نده‌کانى دایه‌نگه‌که‌مان ()20که کێشه‌یه‌کیان هه‌بوو چاره‌سه‌رى بکه‌ین‌و گه‌ر و ()14داده‌ش���م���ان ههیه ک�ه سه‌رپه‌رشتى منداڵه‌کاندا ،هه‌ندێک دایهنگه ههیه داده‌ى پێوست بکات دایک و باوکى بانگ ده‌که‌ی ن منداڵه‌کان دهکهن ،له الیه‌ن به‌شى گه‌شه‌ى که‌م‌ه و منداڵى زۆری��ان ههیه ،ئێمه پێمان و هه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن چاره‌سه‌رى بکه‌ین ،هه‌موو م��ن��دااڵن که س�ه‌ردان��م��ان ده‌ک���هن تا ئێستا باشه ه �ه‌ر داده‌ی����ه‌ک ( )8منداڵى البێت مانگێک له الی �هن داده‌ک��ان �هوه راپۆرتمان رووب���ه‌ڕوى کێشه‌یه‌کى ئه‌وتۆ نه‌وبنه‌ته‌وه ،ده‌توانێت باشتر به‌خێوى بکات. ه��ی��وا ره‌ح��م��ان ره‌ح��ی��م ل��ێ��پ��رس��راوى به‌شى له‌باره‌ى منداڵه‌کانه‌و‌ه پێ ده‌گات‌و له‌کوێدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که ئێمه خزمه‌تێکى باشی کێشه‌یه‌ک هه‌بێت هه‌ولێ چاره‌سه‌رکردنى ئ��هو م��ن��دااڵن�ه ده‌ک��هی��ن ،ب���ه‌اڵم هه‌ندێک یاسا له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى چاودێر ى و ده‌ده‌ین ،گه‌ر هه‌ر کێشه‌یه‌ک به‌ئێم‌ه چاره‌سه‌ر دای �ک‌و ب��اوک ئێمه به‌خزمه‌تکار ده‌زان��ن ،گه‌شه‌پێدانى کۆمه‌اڵیه‌تى چاودێرى گه‌شه‌ى
››
گۆمه‌اڵیه‌تى له‌کارو کاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى وتى :بۆ کردنه‌وه‌ى دایه‌نگه‌یه‌ک پێویست ه به پێى یاساى ژماره ( )42ساڵى ()1977 که بۆکردنه‌وه‌ى دایه‌نگه‌یه‌کى ئه‌هلی ده‌بێت تو به‌ڕێوه‌به‌رى دایهنگه ده‌رچ��وى زانکۆ بێ ت و له‌ره‌گه‌زى بڕوانامه‌ى به‌کالۆریۆسى هه‌بێ ت و دانه‌مه‌زرابێت ،به‌اڵم گه‌ر که‌سێکى مێ بێ تر که بڕوانامه‌ی نه‌بێت ده‌توانێت داواى مۆله‌ت بکات ،به‌اڵم ده‌بێت به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى ب��ڕوان��ام��هى ه �ه‌ب��ێ��ت ،داده‌ک��ان��ی��ش ده‌ب��ێ��ت بڕوانامه‌ى سێی ناوه‌ندیان هه‌بێت گه‌ر به‌ره‌و ژور بێت باشتره ،ده‌بێت هه‌موو دایه‌نگه‌یه‌ک توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى تێدابێت ،به‌اڵم کێشه‌ى که‌مى ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تییمان ههیه، ک�ه نزیکه‌ى ( )40ب��ۆ ( )50توێژه‌رمان ههیه له دایه‌نگه‌کاندا ،ده‌شبێت که‌سێکى شاره‌زایان هه‌بێت له‌بوارى ته‌ندروستیدا ،هه‌ر بینایه‌کیش که بۆ دایهنگه دابین ده‌کرێت کۆمه‌ڵێ مه‌رجى ته‌ندروسى و سه‌المه‌تى ده‌بێت هه‌بێت ،چه‌ندین دایه‌نگه‌مان هه‌ی ه له‌به‌رنه‌بونى مه‌رجه‌کان داخراوه‌‌و هه‌ندێکیانیش ئاگادارکردنه‌وه‌ى وه‌رگرتوه‌‌و هه‌ندێکى تریان ده‌ست خۆشیان لێ کراوه ،به‌پێى رێنماییه‌کانى ئێمه هه‌ر دایه‌نگه‌یه‌ک نابێت له ( )75هه‌زار دینار زیاتر وه‌ربگرێت ،هه‌موو خواردنێک به‌پێی خشت‌ه ده‌درێت به مندااڵن‌و گه‌ر هه‌ر سه‌رپێچییه‌ک هه‌بێت توشى سزا ده‌بن ،به‌اڵم به‌پێی یاسا غه‌رام‌ه نییه ،چونکه تاوه‌کو ئێستا ئێمه به‌سیستمى ()1977ى عێراقى ک��ار ده‌ک �هی��ن ،چونکه له‌وکات‌ه له‌وانه‌ی ه له‌هه‌موو عێراقدا ( )3دایهنگه نه‌بوبێت، ب�ه‌اڵم ئێمه له‌سلێمانیدا ( )50دایه‌نگه‌مان ه �هی��ه ،ب���ه‌اڵم ه��ه‌ر ب�هی��اس��ا ک��ۆن�ه‌ک�ه کار ده‌کرێت هه‌ر دایه‌نگه‌یه‌کیش دواى سێ جار ئاگادارکردنه‌وه‌ى دایه‌نگه‌که‌ى داده‌خرێت.
خوێندکاران له‌سه‌ر بایکۆتکردن بۆچونى جیاوازیان ههیه
«خوێندنم بۆ چی ه کاتێک ده‌سه‌اڵت سوکایه‌تیمان پێبکات و گوێ ل ه داواکاریه‌کانمان نه‌گرێت» ئاماده‌کار کارزان تاریق هه‌ندێک ل ه خوێندکارانى زانکۆ ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ى سوکایه‌تى ب ه حه‌ره‌مى زانکۆ کراو ه له‌گه‌ڵ بایکۆتکردندان ئه‌گه‌ر کاریگه‌رى خراپیشى هه‌بێت ،به‌اڵم هه‌ندێکى تر ل ه خوێندکاران پێیان باش ه ده‌وام به‌رده‌وام بێت بۆ ئه‌وه‌ى ل ه پرۆسه‌ى خوێندن دوا نه‌که‌ون.
ف�ه‌رح��ان حه‌مه‌خان ،ت �ه‌م �هن()22س��اڵ، خوێندکارى زانکۆ ،پێى وایه :ئه‌و ماوه‌یه‌ى پرۆسه‌ى خوێندن له زانکۆکانى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان به‌تایبه‌تى زان��ک��ۆى سلێمانى دواک �ه‌وت کاریگه‌ریه‌کى خراپى کردوه‌ت ه س �ه‌ر پ��ڕۆس �هى خوێندن .ئ �هو خوێندکار‌ه جه‌ختیکرده‌وه :له الیهکهوه به‌هۆى ئه‌وه‌ى به‌شێکى زۆرى خوێندکاران ل�ه زۆرب �هى وانه‌کان بێبه‌شبوون له کۆرسبوکى وانه‌کان دواکه‌وتن ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا مامۆستاکان پێویسته ئه‌و کۆرسبوکه‌یان ته‌واو بکه‌ن .ب ه شێوه‌یه‌کى پهله چ��ون به‌سه‌ر وانه‌کاندا، ئه‌مه‌ش جۆرێک له ناتێگه‌یشتنى دروست کردوه الى خوێندکاره‌کان .هه‌روه‌ها وتى: له الیه‌کى تریشه‌و‌ه پرۆسه‌ى خوێندن ل ه هه‌رواڵتێکدا وه‌ستا دهبێته هۆى دواکه‌وتنى ئ����هوه واڵت�����ه .راس���ت���ه ح���ه‌ره‌م���ى زان��ک��ۆ شکێنراوه ،ب �ه‌اڵم ده‌بێت ئێمه به‌دیله‌کان ب �ه شێوه‌ییه‌کى گ��ون��ج��او وه‌رب��گ��ری��ن ئه‌و به‌دیالنه‌ش که دایده‌نێین ده‌بێت بزانین چین و چۆن دایانده‌نێین .ئه‌و خوێندکار‌ه پێى وایه :ئه‌م ماوه‌یه‌ى ده‌وام نه‌کرا کاریگه‌رى زۆرخراپى کردووه‌ت‌ه سه‌ر پڕۆسه‌ى خوێندن، ئه‌و خوێندکارانه‌ى که تاقیکردنه‌وه‌کان له‌م کۆرسه‌دا ئه‌نجام ده‌ده‌ن .ئه‌و کاریگه‌ری ه خراپ‌ه له‌سه‌ریان ده‌رده‌که‌وێت .فه‌رحان درێژه‌ى
n
خوێندکاران دژی شکاندنی حه‌ره‌می زانکۆ هه‌ڵوێست ده‌نوێنن /فۆتۆ :کارزان
به‌قسه‌کانى داو وتى :له به‌ر ئه‌وه‌ى ئێمه‌ى خوێندن نهبووه ،چونکه چه‌ند رۆژێک ده‌وام له‌داواکاریه‌کانمان ده‌گیرێت .سۆما هێماى خوێندکار حه‌ساسیه‌تمان به‌ده‌وامکردن هه‌ی ه بایکۆت کراوه ،ئه‌مه‌ش ئه‌و کاریگه‌رییه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد :پێویسته له پێناو جێبه‌جێکردنى رازى نابین ده‌وام درێژ بکرێتهوه ،به‌اڵم چه‌ند نابێت که چه‌ند مانگێک یان ساڵێک ده‌وام داواکاریه‌کانمان باج بده‌ین. یوسف حه‌مه‌سه‌عید ،ته‌مه‌ن()23ساڵ، وانه‌یه‌کى زیاد‌ه وه‌ربگیرێت بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و بایکۆت بکرێت .وتیشى «خوێندنم بۆ چی ه کاتێک ده‌سه‌اڵت سوکایه‌تیمان پێبکات و خوێندکارى به‌شى کۆمه‌ڵناسى ،تیشکى وانانه‌ى دواکه‌وتوین قه‌ره‌بویان بکهینهوه. خسته‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى :هه‌موو شتێک یاساى ف��ێ��ن��ک ع��ه‌ل��ى ،ت��ه‌م��هن ()23س�����اڵ ،گوێ له داواکاریه‌کانمان نه‌گرێت». س��ۆم��ا م �ه‌ح��م��ود ،ت���ه‌م���هن()24س���اڵ ،ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه خ��ۆى ه �هی �ه .وت���ى :خوێندن خوێندکارى زانکۆ ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد: له‌گه‌ڵ خوێندکار‌ه هاوڕێکانى کاتێک خ��وێ��ن��دک��ارى زان���ک���ۆ ،ب �ه‌ش��ى ع��ه‌ره‌ب��ى ،یاسایى خۆى ههیه خۆپیشاندانیش مافێکى بایکۆتى خوێندن له زانکۆ کراوه نه‌چوه‌ت ه تیشکى خسته‌سه‌رئه‌وه‌ى :من له‌گه‌ڵ ئه‌و ره‌واى خهڵکه و یاساى خۆى ههیه له‌به‌ر هۆڵى خوێندنهوه .هه‌روه‌ها فێنک ،وتى :خوێندکارانه‌م ک ه بایکۆتى خوێندن دهکهن .ئ�ه‌وه‌ى هیچ یاسایه‌ک نابێت یاسایه‌کیتر سوکایه‌تى به حه‌ره‌مى زانکۆ کراوه ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا ئه‌گه‌ر زیانیشى بۆمان هه‌بێت .ره‌تبکاته‌و‌ه وه پێویسته هه‌ماهه‌نگیه‌ک له‌کاتێکدا زان��ک��ۆ ن��اوه‌ن��دێ��ک��ى گ���ه‌وره‌ى س��ۆم��ا ،وتیشى :ئ�ه‌وک��ات�هى خوێندکاران هه‌بێت ل� ه ن��ێ��وان یاساکاندا .یوسف پێى رۆشنبیریی‌ه ئیتر چۆن ده‌توانین له‌هۆڵى بایکۆتى خوێندنیان کرد منیش نه‌چوم ه وایه :له‌م ماوه‌یەی خۆپیشاندانه‌کانى زانکۆ خوێندن دانیشین .ئ �هو کاره‌سات‌ه به‌سه‌ر هۆڵه‌کانى خوێندنهوه ،ئه‌مه‌ش زیانى بۆمن ئه‌نجام دران و بایکۆتى خوێندنیان کرد زانکۆ هێنرا کاریگه‌رى له‌سه‌ر ده‌رونمان ههبووه ،چونکه هه‌ندێک له‌و وانانه‌ى ک ه هیچ زیانێکى له خ��ۆى ن �ه‌داو‌ه وا هه‌ست هه‌بوو بۆیه ئێمه پێویسته به هه‌ڵوێسته‌و‌ه خوێندراون تێگه‌یشتنیان ئاسته‌مه‌و ناتوانم ناکات زیانى له هه‌موو خوێندکاران دابێت. ب �ه‌رپ �ه‌رچ��ى ئ���ه‌م ح��اڵ �ه‌ت �ه ب��ده‌ی��ن��هوه .ئ�ه‌م سودى ته‌واویان لێوه‌ربگرم ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ى هه‌روه‌ها یوسف وتیشى :پێویسته له‌کاتى خوێندکار‌ه به پێچه‌وانه‌ى فه‌رحانه‌و‌ه وتى :سوکایه‌تى به‌خۆمان و زانکۆ کراوه سورم هه‌بونى ده‌وامى ئاساییدا خوێندکاران بچن ه بایکۆتکردنى خوێندن کاریگه‌رى له‌سه‌ر ل �ه‌س �ه‌ر ب��ای��ک��ۆت��ک��ردن ه �ه‌ت��اوه‌ک��و گ��وێ هۆڵه‌کانى خوێندنهوه بۆ ئه‌وه‌ى بێبه‌ش نه‌بن
ل�هو زانیاریانه‌ى که ل�هو ن��اوه‌ن��ده گ �ه‌وره‌ى خوێندنهوه دهوترێتهوه ،بۆ ئه‌وه‌ى ساڵێکیان به‌فیڕۆ نه‌چێت ب�ه ه��ۆى ئه‌نجامنه‌دانى تاقیکردنه‌وه‌وه. ره‌یان عوسمان ،توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى ،ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ى خوێندکارانى زانکۆ په‌یوه‌ندى به بارودۆخى ئێستایى کوردستانه‌و‌ه هه‌بوو، چونک ه خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆ به‌شێکى گ���ه‌وره‌ى ئ �هو ن��اره‌زای��ی��ان�هى پێکهێنا و ل ه زانکۆو‌ه ئه‌م بارودۆخ‌ه ده‌ستى پێکرد ،ئه‌م توێژه‌ر‌ه وتى :هه‌بوونى ئه‌م دهنگه ناره‌زایی ه له‌هه‌موو واڵتێک ئاساییه هه‌موو تاکێک مافى ئه‌وه‌ى ههیه .به خۆپیشاندان هه‌ستێت. ره‌یان پێى وایه :ئه‌گه‌ر ئه‌م بارودۆخ‌ه گۆرانى به‌سه‌ردا بهاتای‌ه هیچ کێشه نه‌ده‌بوو ئه‌گه‌ر ب��ۆ م���اوه‌ى دوو مانگ زیاتریش هه‌موو دام��وو ده‌زگاکانیش ده‌وام��ی��ان بوه‌ستایه. ب �ه‌اڵم ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى ده‌س���ه‌اڵت ئاماده‌نه‌بوو گ��وێ بگرێت ل �ه‌خ �ه‌ڵ��ک .خ�ه‌ڵ��ک بۆى ده‌رکه‌وت که ده‌سه‌اڵت به ئه‌سته‌م گوێ ل ه داواکاریه‌کان ده‌گرێت .له‌به‌ر ئه‌وه‌ى لێره‌و‌ه به‌دبینیه‌ک بۆ خوێندکارانى زانکۆ دروست بوو زیانێکى گه‌روره‌شى پێگه‌یاندن ،چونک ه خوێندکاران به بۆچونى خۆیان وایان زانى به به‌شدارى کردنیان له‌م بارودۆخه‌دا ئیش بۆ گۆڕینى ب��ارودۆخ�ه‌ک�ه ده‌ک���هن ،به‌اڵم که نه‌یانتوانى و هیچ حسابێک نهکراوه بۆ ئ�هو که‌سانه‌ى مانیان گ��رت��ووه .ره‌ی��ان جه‌ختیکرده‌وه :خوێندکاران مه‌به‌ستیان راکردن نه‌بو‌ه له هۆڵه‌کانى خوێندن ،ته‌نها مه‌به‌ستیان ئ �هوه ب��وه هه‌ڵوێستێکى جدى بگرنه‌به‌ر .ب �ه‌اڵم «ل�ه‌الی�هن سه‌رۆکایه‌تى زانکۆ و ده‌سه‌اڵتیشه‌و‌ه رێز له داواک��ارى خ��وێ��ن��دک��اران ن �ه‌گ��ی��راوه ،ئ�ه‌م�ه‌ش ب�ه‌زی��ان به‌سه‌ر خوێندکاران ده‌شکێته‌وه .ئاماژه‌شى ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ک���رد :ل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ى هه‌ڵوێستى خوێندکارانى زانکۆ ته‌نها له چوارچێوه‌ى گروپێک بو پێناچێت هیچ قه‌ره‌بویەکیان بۆ بکرێتهوه.
گه‌نجان چاوه‌ڕێى زیادبوونى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى دهکهن
«حکومه‌ت و په‌رله‌مان زۆر خ هم‌ساردن ل ه جێبه‌جێکردنى
هه‌ندێک بڕیار ک ه توێژێکى زۆرى کۆمه‌ڵگا چاوه‌ڕوانى ده‌کات» ئاماده‌کار ئااڵ به‌رزنجى
سااڵن ه رێژه‌یه‌ک ل ه کوڕ و کچان ل ه هه‌رێمى کوردستان پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى ئه‌نجامده‌ده‌ن، به‌اڵم به‌هۆى گرانى نرخى زێڕ و که‌ل و په‌لى ماڵ ،به‌شێک له‌و کوڕو کچان ه ئه‌و پڕۆسه‌ی ه ئه‌نجام ناده‌ن ،گه‌نجان چاوه‌ڕێى زیادبونى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى ل ه حکومه‌ت دهکهن.
ره‌وه‌ز ک�ه‌ری��م ،ت �ه‌م �هن()23س��اڵ ،ت��ازه ئه‌لقه‌ى هاوسه‌رى گۆڕیوه‌ته‌وه .ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ئه‌و پێشینه‌یه‌ى حکومه‌ت ب ه گه‌نجانى دهدات ک ه پێشتر یه‌ک ملیۆن دینار بوو زۆر که‌م بووه و به‌شى هیچى نه‌ده‌کردوه ،چونک ه نرخه‌کانى زێڕ و ماڵ و هۆڵى گ��واس��ت�هوه و پێداویستیه‌کانى تر گرانه و حکومه‌ت هه‌وڵى ن �ه‌داو‌ه ئه‌و پێداویستیانه هه‌رزان بکات .ره‌وه‌ز ،ئه‌وه‌شى وت :ئێستاش ک ه ده‌ڵێن زیاد ده‌بێت ،تاکو ئێستا زیاد نهبووه و ئه‌و یاسایه‌ى په‌رله‌مان ن �ه‌چ��وه‌ت � ه ب����وارى ج��ێ ب �ه‌ج��ێ ک��ردن��هوه، جه‌ختیشیکرده‌وه :یه‌کێکم له‌و گه‌نجانه‌ى نه‌متوانیوه ئه‌و پێشینەی ە وه‌ربگرم ،چونک ه ده‌ڵێن له‌په‌رله‌مان به‌ته‌واوى ده‌رنه‌چووه. ئارام سابیر ،ته‌مه‌ن()24ساڵ ،گه‌نجێکى ت��ره ب�هه��ۆى گ��ران��ى ن��رخ�ه‌ک��ان نه‌یتوانیو‌ه ژی��ان��ى ه��اوس �ه‌رى پێکبهێنێ وت��ى :ئێم ه وه‌ک گه‌نجان داوا ل ه حکومه‌ت ده‌که‌ین پاره‌یه‌کى وا بدات ه گه‌نجان بۆ پرۆسه‌ى ه��اوس �ه‌رگ��ی��رى ب �ه‌ش��ى ب��ک��ات و بتوانێ
n
تائێستا بڕیاری زیادبوونى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى جێبه‌جێ نه‌کراو ه /فۆتۆ :ئینته‌رنێت
پێداویستیه‌کانى خۆى دابین بکات ،چونک ه حکومه‌ت پاره‌که‌ت ب ه قه‌رز پێده‌دا و لێت وه‌رده‌گرێته‌وه. ئ���هو گ�هن��ج� ه وت��ی��ش��ى «ح��ک��وم �ه‌ت و په‌رله‌مان زۆر خه‌م ساردن ل ه جێبه‌جێکردنى ه �هن��دێ��ک ب��ڕی��ار ک �ه ت��وێ��ژێ��ک��ى زۆرى کۆمه‌ڵگا چ��اوه‌ڕوان��ى ده‌ک����ات» ،ب�ه‌اڵم ده‌بینین هه‌ندێک یاسا و بڕیار ده‌رده‌کات که وه‌کو ئه‌و گرنگ نیه. ژی���ان ع��وم��ه‌ر ،ئ �هن��دام��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى کوردستان له لێژنه‌ى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى به(چه‌تر)ى راگه‌یاند :سه‌باره‌ت به پێشینه‌ى
هاوسه‌رگیریى ل ه هه‌رێمى کوردستان ،ک ه پێشتر یه‌ک ملیۆن دینار بووه ،حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له بڕیارێکدا ئه‌و بڕه‌ى ک��رده ()2ملیۆن و ()500ه���ه‌زار دینار، ب �ه‌اڵم ئێم ه له لێژنه‌کانى ن��او په‌رله‌مان پێشنایارمان ک����ردووه ئ��هو ب��ڕه پ��اره‌ی��ە بکرێته پێنج ملیۆن دینار ،بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه له‌میانه‌ى گفتوگۆکانى په‌رله‌مان ئه‌و بڕ‌ه زیاد ده‌کرێت و ل ه مێژوى ده‌رچونیه‌و‌ه خه‌رجده‌کرێت .هه‌روه‌ها ژیان وتیشى :ئه‌و ی زیادکردن ه سااڵنه‌یەی به گوێره‌ى بودجه په‌رله‌مان بڕه‌که‌ى دیارى ده‌کات.
ب���ه‌رپ���رس���ێ���ک���ى ب����ه‌ش����ى ژم���ێ���ری���ارى له‌وه‌زاره‌ته‌کانى پ���هروهرده ،نه‌یویست ناوى بهێنین .ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد :ئێمه له‌ماوه‌ى راب�����ردودا ه���ه‌ر ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌رێ��ک زه‌واج���ى بکردایه ،بڕى یه‌ک ملیۆن دینارمان بۆ س �ه‌رف ده‌ک��رد ،ب �ه‌اڵم ماوه‌یه‌ک ه ده‌نگۆى زیادکردنى ئه‌و پاره‌ی ه ههیه ،ک ه بکرێت ه دوو ملیۆن یان پێنج ملیۆن دینار که‌چى تاکو ئێستا هیچ رێنمایه‌کمان بۆ نه‌هاتو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و پێشینەیە زیاد بکه‌ین ،به‌ڵکو له‌سه‌ر هه‌مان رێنمایی ده‌ڕۆین ک ه یه‌ک ملیۆن دیناره.
ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :له‌کاتى وه‌رگ��رت��ن��ى ئه‌و پ��اره‌ی �ه ،مانگان ه ( )10ه���ه‌زار دی��ن��ارى ل��ێ��وه‌رده‌گ��ی��رێ��ت�هوه ،بۆئه‌مه‌ش ه �ه‌ر شه‌ش م��ان��گ ج��ارێ��ک ( )60ه����ه‌زار دی��ن��ار له‌موچه‌که‌ى ده‌بڕێت. ج����وان ع���ه‌ب���دواڵ ،چ����االک ل���ه‌ب���وارى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى گ �هن��ج��ان ،پ��ێ��ی��وای�ه :بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى کێشه و گرفته‌کانى ناو ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ل �ه‌س �ه‌ر ح��ک��وم �ه‌ت پێویست ه گرنگى ب ه توێژى گه‌نجان و دابینکردنى پێداویستیه‌کانیان ب��ک��ات�هوه ،به‌تایبه‌تى ل �ه م �ه‌س �ه‌ل �هى پ��رۆس��هى ه��اوس �ه‌رگ��ی��رى. جه‌ختیشیکرده‌وه :به‌هۆى ئاسته‌نگه‌کانى ئ��هو پ��رۆس �هی �ه گ�هن��ج��ان چ�هن��دی��ن کێش ه رووبه‌ڕوى خۆیان و خێزانه‌کانیان دهبێتهوه، دواجار بۆ کۆمه‌ڵگاى ده‌گه‌ڕێننه‌وه ،ئه‌م ه له‌کاتێکدا حکومه‌ت سااڵن ه بودجه‌یه‌کى زۆرى ه�هی�ه و ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��ی �ه‌وێ ده‌ت��وان��ێ ئ�ه‌وک��اره بکات .ج��وان وتیشى :پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى واده‌کات ئه‌و گه‌نج ه ده‌ست ب ه ژیانێکى تازه بکات و هه‌وڵى کارکردن و به‌ده‌ستهێنانى ئاواته‌کانى بدات. ئه‌و چاالکوانه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد: ج��گ � ه ل������ه‌وه‌ى زی����ادک����ردن����ى پ��ێ��ش��ی��ن�هى ه��اوس �ه‌رگ��ی��رى ه��اوک��اری �ه‌ک��ى ب��اش � ه بۆ گه‌نجان ،ده‌بێت ه هۆکارێک بۆ جواڵنه‌وه‌ى بازار و زیادبونى کڕین و فرۆشتن ،دواجار س��ود به هه‌موالیه‌ک ده‌گه‌یه‌نێت ،به‌اڵم هه‌ست ده‌کرێ حکومه‌ت به‌خه‌مساردیه‌و‌ه ک��اره‌ک��ان ئه‌نجام دهدات ،چونکه م��اوه‌ى ساڵێک ه گوێمان له زیاد بوونى پێشینه‌ى ه��اوس�ه‌رگ��ی��رى ب���ووه ،ب���ه‌اڵم ت��اک��و ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
9
کــارا یه‌کێتی قوتابیان و پێشێلکردنى بڕیاره‌کانى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى ئامه‌د u
سیروان محه‌مه‌د
u
ک��ۆن��ف��ران��س��ی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی گ�هن��ج��ان هه‌نگاوێکی مێژوویی بۆ کاراکردنی گه‌نجان له‌سه‌رجه‌م به‌ش‌ه داگیرکراوه‌کانی کوردستان بوو .یه‌که‌م به‌هۆی گرنگی ئه‌و رۆژ که واتا رۆژی ()2011/3/16 کۆنفرانسه‌ک‌ه بهڕێوه چوو .دووهه‌م به‌هۆی ئه‌وه‌ی که ئه‌و کۆنفرانس‌ه له گهوره شاری «ئامه‌د» که شاری ئیراد‌ه و سه‌رهه‌ڵدانی گه‌لی کورده .سێهه‌م به‌هۆی ئاماده‌بوونی گه‌نجانی سه‌رجه‌م به‌شه‌کانی کوردستان که توانیان له‌سه‌ر ( )15خاڵی گرنگ و مێژوویی رێکبکه‌ون .به‌اڵم زهنیه‌تی ده‌سه‌اڵتخوازی رێکخراوه‌کان له باشووری کوردستانله‌سه‌رگه‌له‌که‌یانسیاسه‌تی»ن ه شیش بسووتێ و نه‌که‌باب»بهڕێوه ببه‌ن، بۆیه پێویسته له زووترین کات هه‌ڵوێستی خۆیان به‌رامبه‌ر گه‌ل و نه‌ته‌وه‌که‌یان روون بکه‌نه‌وه. ن��م��ون �هی ئ���هو زه��ن��ی�ه‌ت�ه ل��ه (30ی نیسان) له شاری هه‌ولێر له الیه‌ن هێزی ئاسایشی پارتی دیموکراتی کوردستان به ده‌ستپێشخه‌ری یه‌کێتی قوتابیانی کوردستان بۆ رای گشتی جیهان ئاشکرا ب��وو .وات��ا ( )45رۆژ ل�ه کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی گه‌نجان تێپه‌ڕ نه‌بووبوو که ئه‌و رێکخراوە بڕیارێکی گرنگی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی گه‌نجان که «به‌رامبه‌ر سزای ره‌جم و سێداره‌دان پهره به‌تێکۆشان بدرێت» پێشێل ک���رد .ب��ه‌داخ��هوه ئ���هوه رێکخراو پێویستی ده‌ک���رد ،بۆ راگرتنی سزای ل �ه‌س��ێ��داره‌دان��ی «شێرکۆ مه‌عارفی» ده‌ستپێشخه‌ریخۆپێشاندانه‌کانیبکردایه. نه ده‌ستپێشخه‌ری هێزی سه‌رکوت کردنی گه‌نجانی ب��ک��ردای �ە .ئ��ه‌م ک����ردار‌ه ئه‌و دڵه‌ڕاوکێ و شک و گومان الی سه‌رجه‌م گه‌نجان دروست ده‌کات که گوایە یه‌کێتی قوتابیان به نهێنى کۆنفرانسی سه‌باره‌ت به چۆنیه‌تی سه‌رکوتکردنی گه‌نجانیان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تانی ئێران و تورکیا به‌ستبێت، ئه‌گه‌ر وا بێت ئه‌و کات ده‌توانین بڵێین یه‌کێتی قوتابیان هیچ خاوه‌ن ئیراد‌ه نیین و ته‌نیا پاشکۆی سیاسه‌تی حزبن .من رۆژی ( 30نیسان) ده‌خ�ه‌م�ه بیر ئه‌و رێکخراو‌ه که چۆن په‌الماری گه‌نجانیان داوه‌و زیاتر له ( )50الوی خوێندکاری ک��وردی��ان ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر کونسوڵخانه‌ی کۆماری ئیسالمی ئێران بریندار کردووه و به ده‌یان گه‌نجیان ده‌ستگیر ک��ردووه و به‌سه‌دان مۆبایل و کا‌مێرایان گرتووه. بۆیه لێره‌و‌ه پرسیار ده‌ک��ه‌م بڕیاره‌کانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی گه‌نجان خاڵێکی سه‌باره‌ت به دژایه‌تی گه‌لی کورد تێدا هه‌بوو که وا ئ�هو رێکخراو ئ�ه‌وه‌ن��ده ب ه پهله جێبه‌جێی کرد؟! به‌پێچه‌وانه‌ی ئهوه بڕیار گیرابوو که ئیدی گه‌نجان به‌هیچ جۆرێک نابن‌ه که‌ره‌سته‌ی شه‌ڕی ناوخۆ و سه‌رکوت کردنی الیه‌نه‌کانی دیکه. یه‌کێتی قوتابیان پێویسته له‌خۆی بپرسێت ئایا یه‌کێتی قوتابیانی کوردستانین ی���ا ن���ه ب �ه‌ڵ��ک��وو ن����اوه‌ن����دی به‌سیجی خوێندکارانی کۆماری ئیسالمی ئێرانن له هه‌رێمی کوردستاندا؟!! .ئه‌گه‌ر هه‌ست به‌کوردستانی ب��وون ده‌ک���هن پ�ه‌الم��ار و ب��ری��ن��دارک��ردن گه‌نجانی خوێندکارانی مه‌خموور و رۆژنامه‌نووسان و که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆ له کونسوڵخانه‌ی ئێران بۆچی؟ من به پێی قسه‌کانی دەس�ه‌اڵت��داران��ی هه‌رێمی که له زمانی ک��اک به‌رهه‌م ساڵحه‌و‌ه ک�ه ب����ه‌رده‌وام ده‌ڵ��ێ��ت «ک��ردار شه‌رته» به‌ڕای منیش سه‌ڵماندنی کۆی ئه‌و ناکۆکیانه‌ی له‌سه‌ر یه‌کێتی قوتابیان، کرداریان ده‌توانێت وه‌اڵم��ده‌رەوه‌ی سه‌رجه‌م ئه‌و پرسیار و شک و گومانانه‌ی الی گه‌نجان دروست بووه بداته‌وه .بۆیه پێویست ده‌ک��ات ئه‌و رێکخراوە هاوشانی ئازادی الوان و س�ه‌رج�ه‌م الیه‌نه‌کانی دیکه‌ی گه‌نجان ل �ه‌م قۆناخه‌دا به‌هه‌ستیاریه‌و‌ه بتوانن هاوشێوه‌ی ده‌سه‌اڵتداران که ده‌ڵێن دەس��ک�ه‌وت�ه‌ک��ان��ی هه‌رێمی کوردستان پێویسته بپارێزرێت به‌هه‌مان شێوه گه‌نجان ده‌سکه‌وتی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی بیپارێزن. چۆن ئه‌گه‌ر به‌پێچه‌وانه‌ی ئهوه بێت ئه‌و کات ئه‌و رێکخراوان‌ه ده‌که‌ون‌ه به‌ر شااڵوی رق و کینه‌ی گه‌نجان.
هونه‌ر و وێژه
،مزگێنی هه‌اڵتنی خۆره» ئه‌ده‌بییه‌کانی ش��اری کامیاران ب��ووه ،هه‌تا گۆڤاری (ڕووی���ان) که پاش باڵوبوونه‌وه‌ی ( )3ژم��اره‌ى داخ��را ،سه‌رنووسه‌رێکی ئازاو ب��وێ��ری ئ���هو گ���ۆڤ���اره‌ب���وو ،ل �ه ڕۆژن���ام���ه و هه‌فته‌نامه‌کانی ڕۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستاندا شیعر و وت��ار و ڕاپ��ۆرت��ی ده‌ن��ووس��ی .ته‌نیا ن��ووس �ه‌رێ��ک��ی ت�ه‌ق��ل��ی��دی��ش ن���ه‌ب���وو به‌ڵکو به‌وپاشخان‌ه فه‌رهه‌نگی و فیکرییه‌و‌ه هاوکات ڕه‌خنه‌گرێکی باشیش ب��وو .له هه‌مانکاتدا نووسه‌ر ،مامۆستا ،ژینگه‌پارێز و فیمینیست و هومانیست ،ره‌خنه‌گرێکی قه‌ڵه‌م به‌بڕشت بوو که نه ته‌نیا هه‌موو سیسته‌می سیاسی و جڤاکی ئێران و ڕۆژه�ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستى ده‌دای �ه به‌ر ڕه‌خن‌ه به‌ڵکو له که‌موکۆڕی و هه‌ڵه‌ی سیاسی بزووتنه‌وه‌ی کوردیش خۆی ن�ه‌ده‌ب��وارد .ئه‌و به‌ڕاستی ب��اوه‌ڕی به‌وه‌هه‌بوو ته‌نیا چه‌ک و شه‌ڕ چاره‌سه‌ری وه‌دیناهێنن و بزاڤی کوردی پێویستی به‌ڕۆشنگه‌ری و پێشوه‌چوون له هه‌موو بواره‌کانی خه‌باتی مه‌ده‌نی ،ڕووناکبیری ،ئه‌ده‌بی ،جڤاکی و به‌رجه‌سته‌کردنی پرسگری ژنان ههیه. فه‌رزاد ئهوهنده مرۆڤێکی گه‌وره‌ی خه‌باتی مه‌ده‌نی و دیالۆگ بوو (شاڕوودی) حوکمی سێدارەی به‌سه‌ردا ده‌سه‌پاند ،به‌اڵم ئه‌و نامه‌ی بۆ ده‌ن��ووس��ی له س �ه‌ر مافی پێشێلکراوی خۆی و هه‌موو به‌ندییه‌کانی دیکه نه‌ک ئه‌و نامه بنووسێت بۆ نزا و پاڕانه‌و‌ه و به‌خشین. و رێکخراوه‌کان و میدیاکانمان ک���ردوه‌و‌ه و مه‌بەستمان‌ه وه‌ک مه‌سه‌له‌یه‌کى ک��ورده‌وارى له که‌ناڵه‌کانى خۆیانهوه په‌خشبکرێت وه‌ک که‌ناڵى ج �ه‌زی��ره و ح��ری �ه ،سه‌رپه‌رشتیارى که‌رنه‌ڤاڵى جاف وتى :دواى ئه‌و بارگرژیه‌ى ڕۆژانى ڕابرودا زه‌مین‌ه زۆر له‌باره. به‌رێوه‌به‌رى مه‌ڵبه‌ندى ڕۆشنبیرى هه‌ورامان که‌سااڵن‌ه مه‌ڵبه‌نده‌که‌یان فێستیڤاڵى کلتورى هه‌ورامان به‌ڕێوه‌ده‌بات باسى له‌وه‌کرد بارێکى ناهه‌موار کوردستانى گرتووه له‌به‌رحاڵه‌تى ئه‌منى پێمانباش نه‌بوو ئه‌مساڵ ئه‌وبۆن‌ه کلتوری ه بکرێت و تاقه‌تى کێشه‌مان نیه ،بۆیه فێستیڤاڵ ده‌ک �هی��ن خ�ه‌ڵ��ک شتێک فێربێت و چێژ وه‌رگرێت ،ئه‌یوب ڕۆسته‌م وتیشى :کێشه‌ى نه‌بونى شوێنیش ههیه شونێک هه‌بوو پار، ئێستا بووەت‌ه پرۆژه هه‌رساڵێک له شوێنیک فێستیڤاڵمان ئه‌نجامده‌دا ،سه‌باره‌ت به‌کێشه‌ى دارایى و سیاسى وتى :دارایمان هه‌یه‌و کێشه‌ى سیاسیمان نیه له‌کۆبونه‌وه‌یه‌ک ڕامانگه‌یاند ئه‌مساڵ ئه‌و بۆنه‌ی‌ه نه‌کرێت باشتره ناتوانین زه‌مانه‌تى ئه‌و هه‌موو خهڵکه بکه‌ین که‌دێن ه هه‌ورامان. نوخش‌ه ناسیح به‌ریوه‌به‌رى ناحیه‌ى بیار‌ه پێى وایه ئه‌ومه‌سه‌له‌ی‌ه په‌وه‌ندى به‌مه‌ڵبه‌ندى رۆشنبیرى ه�ه‌ورام��ان�هوه ههیه ،پاشان وتى: کێ ده‌ڵێت فێستیڤاڵى ه �ه‌ورام��ان ناکریت سااڵنه ئه‌وه‌ى پێویستیان بوبێت و توانیبێتمان هاوکاریمانکردون تائێستا هیچ باس نهکراوه به‌هۆى سه‌رقاڵیمانه‌و‌ه ئه‌وه‌ندى ئاگاداربم ئه‌وسێ ساڵه فیستیڤاڵ س��ودى ههبووه ،ئاگاداربوم ئه‌نجومه‌نى گونده‌کان سااڵن به‌شداربون له‌گه‌ڵ الیهنه سیاسیه‌کان بۆنه‌ک‌ه مۆرکى سیاسى هه‌ڵنه‌گرتوه.
بۆموحسێن ئه‌ژه‌یی تۆمه‌تی تیرۆریست و بۆمبدانه‌ره‌وه‌ی خستبوو‌ه پاڵی نامه‌ی ده‌نووسی، بۆی ده‌نووسی که ئه‌ندامانی له‌شی دوای ل ه بدرێنه مندااڵن و نه‌خۆشانی گه‌النی سێدراه‌دان چه‌وساو‌ه هه‌تا به موحسێن ئه‌ژه‌یی بسه‌لمێنی که فه‌رزاد و هه‌ڤااڵنی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییان نه‌خستۆت‌ه مه‌ترسی و فه‌رزاد به‌م کاره‌ی گهوره درۆکانی مێژووی سه‌رده‌می شا و خومه‌ینی له‌قاو ده‌دا ،ف �ه‌رزاد خه‌باتگێڕێکی گه‌وره‌ی مه‌ده‌نی بوو و ئێمه‌و کۆمه‌ڵگای ئێمه پێویستی کاته هه‌تا له فه‌رزاد و نێوه‌رۆکی نامه‌کانی به فه‌رزاد بگه‌ین .نامه‌کانى فه‌رزاد ئه‌و نامانه‌ن که ف���ه‌رزاد لهژێر گرانترین ئهشکهنجه و لهژێر سێبه‌ری حوکمی له‌سێداره‌داندا لهزیندان نووسیونی .ئه‌و وه‌ک مامۆستایه‌کی بەوەفای قوتابییه‌کانی ،ههمیشه له زیندانیش له بیری مندااڵندای‌ه و له زیندانهوه نامه‌یان بۆ ده‌نووسێ و هه‌روه‌ها باسی چه‌وساوه‌یی ژنی کورد قه‌د له‌نامه‌کانیدا له بیرناکات و هه‌موو ساڵێک له زیندان له ڕۆژی 8ی مارس نامه‌یه‌کی تایبه‌تی ده‌نووسی .له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش ب��اوه‌ڕی قووڵی به خه‌باتی ئازادیخوازانه‌ی کورد هه‌بوو و هه‌ر له سه‌ر ئه‌و خه‌باته‌ش حوکمی سێدارەی ب�ه‌س�ه‌ردا سه‌پابوو هاوکات هومانیستێکی گ�هوره بوو و مرۆڤایه‌تی و مرۆڤدۆستی ل ه هه‌موو تێکسته‌کانیدا ڕه‌نگی دابۆوه. چه‌تر :تا ئێستا ئه‌م نامان ه
ته سه‌ر چه‌ند زمان؟ وه‌رگێڕدراونه کێ ئه‌رکی چاپ و رێکخستنی ئه‌م په‌رتوکانه‌ی له‌ئه‌ستۆ گرتووه؟
ـ سه‌رجه‌م نامه‌کان وهرگێڕدراونهته سه‌ر زمانی کوردی و چوار نامه‌شی وه‌رگێڕدراوه‌ت ه سه‌ر زمانی ئینگلیزی .به‌شێک له نامه‌کان ل ه کتێبی یه‌که‌مدا به ناوی (نامه‌کانی فه‌رزادی که‌مانگه‌ر له زیندانهوه) وێڕای سێ نامه‌ی ئینگلیزی چاپکران .هه‌روه‌ها ژماره‌یه‌ک نام ه که به‌زمانی فارسی بۆ فه‌رزاد نووسرابوون له کتێبی دووه‌مدا به ناوی (نامه‌کان له زیندانهوه بۆ زیندان) به هه‌ردوو زمانی کوردی و فارسی چاپکران .له‌سه‌ر ئه‌رکی وه‌زاره‌تی فه‌رهه‌نگی سوید و کۆمه‌ڵه‌ی مافی مرۆڤ له ئه‌وروپا چاپکران. چ��اپ��ی کتێبی (ن��ام�ه‌ک��ان��ی ف����ه‌رزادی که‌مانگه‌ر له زیندانهوه) له‌به‌ر ڕه‌وشی تایبه‌تی ف �ه‌رزاد و هه‌ر ئان مه‌ترسی جێبه‌جێکردنی سزای سێدارە ،بۆ ئاگادارکردنه‌وه‌ی زیاتری بیروڕای گشتی له‌سه‌ر فه‌رزاد و بیر و هزری پهله ک��را .بۆیه هێندێک ههڵه و په‌ڵه‌ی ته‌کنیکی که‌وت‌ه ناو کتێبه‌که‌وه ،به‌و حاڵه‌شه‌و‌ه پێشوازیەکی گه‌رمی لێکرا و بووب‌ه هانده‌رێک بۆ ئه‌وه‌ى جارێکی دیکه ئه‌و کتێب‌ه به قه‌بارە و ناوەرڕۆکێکی نوێو‌ه بکهوێته ژێر چاپ. هاوکات‌له‌و ماوه‌یه‌دا ،چه‌ند نامه‌یه‌کی دیکه‌ی فه‌رزادگه‌یشتن‌هده‌روه‌یزیندانپێویستبووئه‌ونام ه
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
11
ن��وێ��ی��ان �ه‌ش له‌م کتێبه‌دا جێبگرن .نامه‌کانی ف�ه‌رزاد و باڵوبوونه‌وه‌یان به شێوه‌یه‌کی خێرا له‌ماڵپه‌ڕ‌ه
ک�����������وردی ی و ف��ارس��ی��ی �ه‌ک��ان��داب��وون ب �هه��ۆی ئ���ه‌وە
دژکرده‌وه‌یه‌کی گهوره له‌الی نووسه‌ر ،شاعیر، بلۆگنووس ،قوتابییه‌کانی ف�ه‌رزاد به‌گشتی خه‌ڵکی ئاسایی کورد و فارس دروستبکه‌ن. له‌م نێوه‌دا زۆر که‌س نامه ،شێعر و په‌خشان و به‌گشتی تێکستی ئه‌ده‌بییان بۆ فه‌رزاد نووسی و له ماڵپه‌ڕ و ڕۆژنامه‌کاندا باڵویان کردهوه. له کتێب‌ه نوێیه‌که‌دا به ن��اوی «نامه‌کان له زیندانهوه بۆ زیندان» گوڵبژێرێک له‌و نامانه‌کراونه‌ت‌ه کوردی و باڵوکرانه‌وه. ئێستا پرۆژه‌ی چاپی کتێبی سێیه‌م هه‌ی ه س �ه‌رج �ه‌م نامه‌کانی ف���ه‌رزاد که‌مانگه‌ر و کاردانه‌وه‌ی له‌سێداره‌دانی ئه‌و و هه‌ڤااڵنیی له‌سه‌ر نوسه‌ر و شاعیرانی ک��ورد و ئێرانی ب �ه‌رده‌گ��رێ و س �ه‌رج �ه‌م نامه‌کانی ف���ه‌رزاد که‌مانگه‌ر به ک��وردی س�ه‌روو (کرمانجی) و خواروو (سۆرانی) ،هه‌روه‌ها زمانی فارسی باڵوده‌بنه‌و‌ه و ن��اوی کتێبه‌ک‌ه له وته‌یه‌کی به‌ناوبانگی ف �ه‌رزاد وه‌رگ��ی��راوه؛ «ئاوابوونی ئه‌ستێره‌کان ،مزگێنی هه‌اڵتنی خۆره».
شێواندنى په‌یکه‌ره‌کەى گه‌رمیان ،نیگه‌رانى لێده‌که‌وێته‌وه ئاماده‌کار محه‌مه‌د گه‌رمیانى شێوه‌کار که یه‌کێک بوو له‌و په‌یکه‌ر تاشانه‌ى که‌سه‌رپه‌رشتى تایه‌ر تۆفیق درووستکردنى په‌یکه‌ره‌که‌ى ده‌کرد و وتى: له‌گه‌ڵ چوار په‌یکه‌ر تاشیترى شاره‌که‌مان ئه‌م بیرۆکه‌مان هه‌ڵبژارد و له‌کاتى چله‌که‌یدا گه‌رمیان ئه‌حمه‌د له‌کاتی له مه‌راسیمێکدا په‌رده‌مان له‌سه‌ر په‌یکه‌ره‌ک ه خۆپیشاندانە‌کانى هاواڵتیانى قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ ل ه دژى گه‌نده‌ڵى الدا و ئ �ه‌م بیرۆکه‌ش ل���ه‌وه‌و‌ه س�ه‌رچ��اوه‌ى گرتبوو که ئ�هو شه‌هید‌ه ببێته ره‌مزێک نا دادپه‌روه‌رى رێکیان خست و له شاره‌که‌دا بمێنێته‌و‌ه وه‌ک سمبولێک له‌و کاته‌دا ب ه ته‌قه‌کردن وه‌اڵمى بۆ به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى ،ب�ه‌اڵم ل ه خۆپیشاندانیان درایه‌و ه و ل ه ئاکامدا گه‌رمیان ئه‌حمه‌د ته‌مه‌ن ( )11دواى تێپه‌ر بونى چ��وار رۆژ په‌یکه‌ره‌ک ه شێوێندرا دووب���اره چاکمان ک��ردهوه و ک ه ساڵ شه‌هید بوو ،دواتر له‌الیه‌ن که ل ه بڕی تێچونى دروستکردنى پهیکهره چه‌ند هونه‌رمه‌ندێکى په‌یکه‌رتاشى الیه‌ن منداڵێکى دانیشتوى ئه‌ورووپا له‌سه‌ر شاره‌که‌و ه په‌یکه‌رێکیان بۆى ده‌خیله‌که‌ى خۆى به برى ( )600هه‌زاردینار دروستکرد ل ه ناوه‌ندى شاردا، دروست کرا ،هه‌روه‌ک ئێمه‌ش به بێبه‌رامبه‌ر به‌اڵم دواى چوار رۆژ ل ه دروست کاره‌کانمان کرد و به‌داخه‌و‌ه ئه‌و منداڵه‌ش بونى په‌یکه‌ره‌ک ه ل ه الیه‌ن چه‌ند که پاره‌که‌ى بۆ ته‌رخان کرد له ئه‌وروپا که‌سێکه‌و ه به‌شێک ل ه په‌یکه‌ره‌ک ه به‌رووداوی هاتوچۆ گیانى له‌ده‌ستدا ،ئێم ه شێوێندراو شکێندرا. س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه ت��ێ��ک��دان و ش��ێ��وان��دن��ى سوپاسى خانه‌واده‌که‌ی ده‌که‌ین و قه‌رزارى پهیکهرهکه دایکى شه‌هید گه‌رمیان وتى :ئ �ه‌وان��ی��ن ،ج��گ�ه ل �ه ه��اوخ �ه‌م��ى خ��ۆم��ان من له‌گه‌ڵ ه��اوس�ه‌ره‌ک�ه‌م ب��ه‌ره‌و سلێمانى هیچمان پێناکرێت ته‌نها ئ �ه‌وه‌ن��ده نه‌بێت ده‌ڕۆشتین و له رێگا ئاگادار کراینه‌و‌ه ک ه له‌رێگه‌ى رۆژنامه‌که‌تانه‌و‌ه پرسه‌ى خۆمان په‌یکه‌ره‌که‌ى شه‌هید گه‌رمیانیان شێواندو‌ه ئاراسته‌ى بنەماڵە‌که‌یان بکه‌ین ،سه‌باره‌ت بڕوا بکه‌ن وام ده‌زانى هه‌مان رۆژى شه‌هید به شێواندنى پهیکهرهکه گه‌رمیانى ووتى بونێتى و له هه‌مانکاتدا دڵخۆش بووم به‌وه‌ى به‌داخه‌و‌ه ئێمه له چله‌که‌یدا په‌یکه‌ره‌که‌مان که کوڕه‌که‌م له پێناوى به‌ره‌نگار بونه‌وه‌ى دروست کرد و دواتر شێوێندرا که تا ئێستا نه‌زانراو‌ه کێی‌ه و پێویسته و ده‌بوو ده‌سه‌اڵت گه‌نده‌ڵیدا گیانى به‌خت کردووه.
هونه‌ری «دایکانی من» ل ه هه‌نگاریا نمایش ده‌کرێت دوو گۆرانى پێشکه‌ش ب ه باخچه‌ى ساوایان کرا
فیلمی (دایکانی من) له ده‌رهێنانی سینه‌ماکارانی ک��ورد له فیستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (میدیا وه‌یڤ) له هه‌نگاریا نمایش ده‌کرێت. ب�ه پێی راپ��ۆرت��ی راگه‌یاندنی گشتی فیلمی به‌ڵگه‌نامه‌یی بڵندی (دایکانی من) له ده‌رهێنانی سینه‌ماکارانی کورد (ئیبراهیم سه‌عیدی) و (زه‌هاوی سنجاوی) ،به ئاوازدانه‌ری موزیکزانی ناوداری ئێرانی (حوسێن عه‌لیزاده) و له به‌رهه‌مهێنانی (عه‌باس غه‌زالی) له به‌شی سه‌ره‌کی کێبڕکێی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (میدیا وه‌یڤ) که به یه‌کێک له پڕبایه‌خترین فیستیڤاڵه‌کانی بهڵگه فیلم له ئه‌وروپا دەژمێردرێت ئه‌م فێستیڤاڵ‌ه له واڵتی هه‌نگاریا ده‌چێت ه سه‌ر په‌رده‌ی سینه‌ما. فیلمی به‌ڵگه‌نامه‌یی (دایکانی من) به‌رهه‌می هاوبه‌شی ئێران و هه‌رێمی کوردستانه سه‌باره‌ت ب ه تاوانەکانی دەوڵەتی به‌عس و کوشتنی به‌کۆمه‌ڵی کورده‌کان‌ه له کوردستانی عێراق.
باخچه‌ى زانست س�ه‌ر به‌په‌یمانگا‌ى ته‌کنیکى سلێمانى رۆژى ( )5/7ئاهه‌نگێکى ده‌رچ��وان��ى مندااڵنى باخچه‌که‌ى ساز کرد و تیایدا دوو گۆرانى پێشکه‌ش کران. باخچه‌ى زانست سهربه په‌یمانگه‌ى ته‌کنیکى سلێمانى رۆژى ( )5/7ئاهه‌نگێکى ده‌رچ��وان��ى مندااڵنى باخچه‌که‌ى ساز کرد له هۆڵى ن�ه‌ده‌وات له نێو په‌یمانگا‌ى ته‌کنیکى سلێمانى ،هه‌ر له‌میانه‌ى ئه‌و ئاهه‌نگه‌دا دووگۆرانى پێشکه‌ش کران که ل ه ئاماده‌کردنى مامۆستاى هونهرى باخچه‌ک‌ه (شه‌هرام جه‌سیم) بوون .هه‌ر له‌و ئاهه‌نگه‌ى باخچه‌ى زانستدا رێژه‌یه‌کى ب�ه‌رچ��او له ک�ه‌س و ک��ارى م��ن��دااڵن و میوانان ئ��ام��اده‌ى ب��وون خ �ه‌اڵت به‌سه‌ر مندااڵنى ده‌رچوودا دابه‌ش کرا. باخچه‌ى زانست ته‌مه‌نى نزیکه‌ى شه‌ش مانگێک ه و هه‌وڵى فێربوونى منداڵن دهدات له کای‌ه هونهرى و زانستیه‌کاندا.
ئه‌و که‌سانه‌یان ده‌ستگیر بکردایه ،ئێمه‌ش کاتێک ئه‌و پهیکهره شێوێندرا هه‌ستێکمان ال دروست بوو ئه‌ویش کوشتنه‌وه‌ى گه‌رمیان ب��وو ،ئه‌گه‌ر کوشتنى پیاوێک که‌سێک تاوان بێت ئه‌وا کوشتنى منداڵێکى وه‌ک گه‌رمیان سه‌د تاوانه.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
.......
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
دیدار دێرسم ئۆره‌مار
ل ه سێداره‌دانی مامۆستای کورد فه‌رزاد که‌مانگه‌ر کاریگه‌ری له‌سه‌ر بارودۆخى کۆمه‌ڵگاى کوردى و ئێران دروستکرد ئه‌وه‌ش زیاتر له‌پاش ئه‌و نامانه‌دێت ک ه مامۆستا فه‌رزاد ل ه زیندانه‌و ه ده‌ینارد ه دهرهوه، ل ه دیدارێکیدا (سیاوه‌ش گوده‌رزی)
وه‌رگێرى نامه‌کان بۆ سه‌ر زمانى کوردى ده‌ڵێت :یه‌که‌م کورد ه ل ه ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان ل ه زیندانهوه ڕچه‌شکێنیئه‌ده‌بیاتی شۆڕشگێڕی ب ه شێوازی نوێی کوردێتی، هومانیستی، ئیکۆلۆژیستی و فێمینیستیکردووه.
سیاوه‌ش گوده‌رزی
« ئاوابوونی ئه‌ستێره‌کان،
چه‌تر :ده‌کرێت باسی ئه‌م نامان ه و چۆنییه‌تی ناردنیان بۆ ده‌ره‌و ه و باڵوکردنیان بۆ ڕایگشتی ئێران، کوردستان و جیهاندا بکه‌ین؟
ـ ئه‌وه‌ی له بیرمبێت یه‌که‌م نامه‌ی فه‌رزاد که‌مانگه‌ر (ڕهنجنامه)که‌ی بوو ،ئه‌و نامه‌ی ه یه‌که‌م جار له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی چاالکی مافی م��رۆڤ له ئێران باڵو ک��رای�هوه .هه‌ر ئ�ه‌وده‌م نامه‌که‌م وه‌رگێرای‌ه سه‌ر کوردی و له (نه‌ورۆز تى ڤى)باڵومان کردهوه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی فه‌رزادم نه‌ده‌ناسی ،به‌اڵم ڕه‌نجنامه‌که‌ی منی خست ه ژێر کاریگه‌ری خۆی .دوای ڕهنجنامه هه‌تا له سێداره‌دانی ( )25نامه‌ی نووسی و ناردییه ده‌ره‌وه‌ی زی��ن��دان .جگ‌ه ل �هو نامه کورته‌ى به زمانی ک��وردی بۆ (ڕێبین)ی ب��رازا‌ی ی وهرگێڕدراونهته نووسیووه .ئه‌و ( )25نامەیە سه‌ر زمانی کوردی (ره‌نجنامه ،بنووسن ڕه‌نج و ده‌رد بیخوێننه‌و‌ه‌ژیان ،بۆ قه‌قنه‌سه‌کانی واڵتی من ،من وه‌ک مامۆستایه‌ک ده‌مێنمه‌وه‌و ت���ۆش وه‌ک زی��ن��دان��وان��ێ��ک ،ف��ڕی��ن ب���ه‌ره‌و ئازادی ،ئیتر ته‌نیا که‌وشه‌کانم به‌م خاکه‌وه‌م نابه‌ستنه‌وه ،پاییز له چاوانی میدیا .)...ل ه ڕێگای ته‌له‌فۆنه‌و‌ه بۆ کۆمه‌ڵه‌ی چاالکی مافی مرۆڤ له ئێران ب�ه‌زۆری بۆ که‌یوان ڕه‌فیعی ده‌یخوێنده‌وه‌و ئه‌ویش ده‌نگی تۆمار ده‌کرد و دواتر وشه‌کان ده‌خران‌ه سه‌ر کاغه‌ز. هۆکاری سه‌ره‌کی نوسینی النیکه‌م به‌شێک له نامه‌کانیش به‌زمانی فارسی وه‌ک خودی فه‌رزاد به ته‌له‌فۆن قسه‌ی له‌گه‌ڵ کردم ئهوه بوو که ئه‌وهاوڕێیانه‌ی کۆمه‌ڵه‌ی چاالکی مافی مرۆڤ له ئێران ،کوردییان نه‌ده‌زانی و ئه‌ویش نامه‌کانی به فارسی ده‌نووسی و بۆ ئه‌وانی ده‌خوێنده‌وه .له‌کاتی باڵوکردنه‌وه‌ی
یه‌که‌م نامه‌یدا زۆرکه‌س باوه‌ڕی بهوه نه‌ده‌کرد ئه‌م نامان‌ه فه‌رزاد نوسیبێتی ،به‌تایبه‌تی شک و گومانیان له‌سه‌ر ئه‌وه‌بوو چۆن له سیسته‌می ک��ۆم��اری ئیسالمیدا ڕێ���گ���ه‌دراو‌ه نامه‌ی ل�هو شێوهیه بێته ده‌ره‌وه‌ی زی��ن��دان .ته‌نانه‌ت کاتێک کتێبی یه‌که‌می نامه‌کانی به ناوی (نامه‌کانی فه‌رزاد که‌مانگه‌ر له زیندانهوه) ب�ڵاوک��رای��هوه ،ژم���اره‌ی���ه‌ک ل �ه ئه‌ندامانی پارته‌کانی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان له ده‌ره‌وه‌ی واڵت شک وگومانیان خستبوو‌ه سه‌ر کتێبکه و که‌سایه‌تی فه‌رزاد که‌مانگه‌ر .ئه‌مه‌ش ڕاست نیشاندانی دوو سه‌رده‌می جیاوازبوو ،سه‌رده‌می خه‌باتی ئ �ه‌وان و خه‌باتی نوێ و سه‌رده‌می فه‌رزاد که‌مانگه‌ر ته‌نانه‌ت لێ تێگه‌یشتنیشی بۆ پارت‌ه سیاسییه‌کان زه‌حمه‌ت بوو. چه‌تر :رۆڵ و گرنگی ئه‌م نامانه‌ى گیراوانی کورد ل ه گرتوخانه‌کانی ئێرانەوە چۆن ده‌نرخێنن؟ مه‌به‌ست ل ه نوسین و ناردنی بۆ ده‌ره‌و ه چیبووه؟
ـ له مێژووی ئه‌ده‌بیاتی چه‌پ ،شۆڕشگێری و به‌رگری نێو زیندانه‌کانی ئێراندا ،به‌گشتی ئه‌ده‌بیاتی چه‌پ خوسره‌وی گوڵسورخی و سه‌مه‌د بێهره‌نگی که‌سایه‌تیگه‌لێکی ناسراو ب��وون .ف �ه‌رزادی که‌مانگه‌ر به هه‌مان شێوه که‌سایه‌تییه‌کی دیکه‌ی ناسراوی ئه‌ده‌بی رگرییه نه‌ته‌نیا ش��ان ل ه شۆڕشگێری و به شانی ئه‌وان دهدات ،به‌ڵکو شێوازی خه‌بات و
تێکۆشانی فه‌رزاد شێوازێکینوێوسه‌رده‌میان ه بوو .جگه‌له‌و‌ه یه‌که‌م کورده له ڕۆژهه‌اڵتی ک��وردس��ت��ان ل �ه‌زی��ن��دان �هوه ڕێچکەشکێنی ئه‌ده‌بیاتی شۆڕشگێڕی ب�ه‌ش��ێ��وازی نوێی کوردێتی ،هومانیستی ،ئێکۆلۆژیستی و فیمینیستی کردووه .فه‌رزاد وه‌ک خوسر‌ه و گوڵسورخی له دادگا‌دا هاوارینه‌کرد و به‌توندی هێرشی نه‌کرد‌ه سه‌ر قازییه‌کان .ئهوهنده باوه‌ڕی به دیالۆگ و تێگه‌یه‌شتن هه‌بوو ،که ته‌نانه‌ت زمانێکی نه‌رم و سه‌رده‌میانه‌ی له دادگ�ادا به‌کار دەهێنا .ته‌نانه‌ت له‌کاتی له‌سێداره‌دانیدا شیرینی له‌نێو جه‌الده‌کاندا باڵوکرده‌وه .بۆی ه فه‌رزاد که‌سێکی دیکه و به هزرو تێڕوانینێکی دیکه‌وه‌بوو ئه‌گه‌رچی له ئامانجدا هه‌مان هزری سه‌مه‌د و خوسره‌و گوڵسورخی هه‌بوو، واته ڕزگاری چه‌وساوه‌کان له ژێرسته‌م و ئازار. به خوێندنه‌وه‌ی یه‌که‌م نامه‌ی ف��ه‌رزاد، (ڕه‌ن��ج��ن��ام �ه) ک�ه‌وت��م�ه ژێ���ر کارتێگه‌ری وشه‌کانی ،ئه‌و وشانه‌ی هێمای ڕوانگه‌یه‌کی ن���وێ و ه��زرێ��ک��ی ن���وێ ب����وون ل��ه ب��زاڤ��ی ئ���ازادی���خ���وازی���ی ک����ورد ل���ه ڕۆژه���ه‌اڵت���ی کوردستاندا .پاش خوێندنه‌وه‌ی بڕیارمدا ،ئه‌و وشانه شیاوی ئهوه بوون بکرێن به کوردی، ئه‌و زمانه‌ی ف �ه‌رزاد نه‌یده‌توانی نامه‌کانی پێ بنووسێت ،و له‌کاتی پشووی قوتابخانه‌دا به دزی سیسته‌می پ����هروهرده و کۆماری ئیسالمی فێری مندااڵنی کوردیده‌کرد .ئه‌و
وشانه ،ئه‌و ه��زره ،شیاوی ئ�هوه ب��وون نه‌ک ب�ه ک���وردی به‌ڵکوو ب�ه ه�ه‌م��وو زمانێکی دنیا وه‌رگێڕدرێن بۆ ئهوه هه‌موو هه‌ژارێک، خه‌باتکارێکی مه‌ده‌نی ،چاالکێکی مافی م����رۆڤ ،بنده‌ستێکی ت��ی��ن��ووی ئ����ازادی، چه‌وساوه‌یه‌کی ده‌ستی شوینیزم ،منداڵێکی زم��ان لێقه‌ده‌غه‌کراو و ژنێکی ژێر سته‌می پیاوساالری و به کورتی هه‌موو مرۆڤێکی ئازاد به‌بێ جیاوازی زمان ،ڕه‌نگی پێست و مه‌زهه‌ب خۆی تێداببینێته‌وه.
چه‌تر :ڕه‌نگدانه‌وه‌ی نامه‌کان تا چ راده‌یه‌ک بوو؟ ب ه گشتی پەیام و ناوه‌رۆکی ئه‌م نامان ه ده‌توانن چۆن دابه‌ش بک هن؟
ـ ده‌بێت ڕاستینه‌ی ژیانی بزانین .فه‌رزاد به‌یه‌ک ڕۆژ له زیندان نهبووه نووسه‌ر ،به‌ڵکو ئ�هو پاشخانێکی پڕبایه‌خی فه‌رهه‌نگی و چاالکی مه‌ده‌نی و سیاسی هه‌بوو .ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌نجوومه‌نی پیشه‌یی مامۆستایانی کامیاران و ئه‌ندامی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی مانگنامه‌ی (روویان) و ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری (ئه‌نجوومه‌نی ژینگه‌ی ئاسک) و ئه‌ندامی (ڕێ��ک��خ��راوی مافی مرۆڤی کوردستان) و هه‌روه‌ها ئه‌ندامێکی چ��االک��ی (ک��ۆم �ه‌ڵ �هی چ��االک��ان��ی مافی مرۆڤ ل‌ه‌ئێران)بوو .فه‌رزاد هاوکات یه‌کێک له ده‌سپێشخه‌رانی دامه‌رزاندنی ئه‌نجوومه‌ن ه
ی هه‌ورامان په‌ک ده‌خات الیه‌نى ئه‌منى فێستیڤاڵ
ئاماده‌کار شارا و یادگار ماوه‌ى چه‌ند ساڵێک ه فێستیڤاڵى (ئێڵ به‌گى جاف) و (هه‌ورامان) به‌ڕێوه‌ده‌چێت و ئه‌مساڵى فێستیڤاڵى ئێڵ به‌گى جاف به‌ڕێوه‌چوو، به‌اڵم فێستیڤاڵى هه‌ورامان نه‌کرا، ئه‌مه‌ش نیگه‌رانى الى هه‌ندێک ل ه خه‌ڵکى هه‌ورامانیش درووستکردوه و که‌سایه‌تیه‌کى ناوچه‌که‌ش هۆکاره‌که‌ى بۆ مه‌ترسى حکومه‌ت ده‌گێڕێته‌و ه له‌سه‌ر ناوچه‌ى هه‌ورامان و هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید، له‌و ناڕه‌زایه‌تیانه‌ى تێدابوو ه ل ه قه‌ره‌داخدا ناڕه‌زایه‌کى وا نهبووه.
بڕیاربوو که‌رنه‌ڤاڵى ه�ه‌ورام��ان له ڕۆژى ( )5/1بهڕێوه بچێت به‌اڵم به نه‌کرا و له ڕۆژى ڕۆژى ( )2011/5/6که‌رنڤاڵى ئێلبه‌گى جاف له ناوچه‌ى ق�ه‌ره‌داخ هه‌ندێک له هاواڵتیانى ناوچه‌ى هه‌ورامان ئهوه به نابه‌رامبه‌رى سه‌یر دهکهن و نیگه‌رانن حه‌مه‌ساڵح ف�ه‌ت��اح ت�ه‌م�هن ( )50ساڵ خه‌ڵکى گوندى سۆسه‌کان پێى وای�ه ڕه‌نگ ه ب��ارودۆخ��ى ئه‌منى ه��ۆک��ارى نه‌کردنى ئه‌و فێستیڤاڵ‌ه بوبێت وئه‌وه‌شى وت :هاتومه‌ته‌و‌ه له ئێران به‌شدارى فێستیڤاڵم نه‌کردو‌ه بۆم ڕێک نه‌که‌وتوه ،به‌اڵم پێم باشه ئه‌و بۆن‌ه کلتوری ه بکرێت ب��ۆزی��ن��دک��ردن�ه‌وه‌ى م��ێ��ژوى ناوچه‌ى هه‌ورامان. ی�ه‌ک��ێ��ک ل���هو ک �ه‌س��ان �ه‌ش��ى ل�ه‌س��ااڵن��ى ڕابردوو به‌شداریکردو‌ه له‌فیستیڤاڵى هه‌ورامان
و هه‌ورامان چی بوو ده‌زانین بۆزیندوکردنه‌و‌ه که‌له‌پورى ک��ورد نیه ،به‌ڵکو بۆ حیزباندنى ئه‌و بۆنانه‌ی‌ه بۆ ڕاستى ئه‌مه‌ش من خه‌ڵکى ه�ه‌ورام��ان��م بانگ ن �ه‌ک��راوم بۆ ئ �هو بۆنانه، چونکه حیزبى نیم الیه‌نێکیتر ئهوهیه خه‌ڵکیان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ن �ه‌م��اوه و گ��ون��دى ئێمه زۆرت��ری��ن وفراونترین ناوچه‌ی‌ه ئاماژه‌ى پیناکرێت له‌بۆنه‌و ڕاگه‌یاندنه‌کاندا ،چونکه ئۆپۆزسیۆنى زۆره و شوێنێکى ل�ه‌ب��اره ب��ۆک��ردن�ه‌وه‌ى بۆنه‌کان. گوڵپى هۆکارى به‌ڕێوه‌چونى فێستیڤاڵى ئێڵ به‌گى جاف ،له‌به‌رامبه‌ر نه‌کردنى فێستیڤاڵى ه�ه‌ورام��ان دهگهڕێنێتهوه بۆ جیاوازى نێوان ناوچه‌ى قه‌رەداخ به جیاواز له ناوچه‌ى هه‌ورامان ل �ه‌م��اوه‌ى ڕاب�����ردودا ،ل�ه ن��اوچ �هى ه �ه‌ورام��ان و هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ن��اڕه‌زای��ى تێدابوو ،ل ه قه‌ره‌داخدا ناڕه‌زایه‌تیەکى واى تێدانه‌بوو ئەگەر کۆبونەوه‌یه‌کى ناڕه‌زایى دروست بێت کاریگه‌رى واى نابێت بۆ ده‌سه‌اڵت ،پێشم وانی‌ه ئه‌م ده‌سه‌اڵت ه کلتورى کوردى زیندوبکاته‌و‌ه و پێموایه ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ى ئه‌مەوە بێته ناو خهڵکهوه خه‌ڵک بکات به ئه‌ندامى خۆى .گوڵپى ئه‌وه‌شى وت: ماوه‌یه‌ک‌ه ده‌سه‌اڵت ده‌ستى له گردبونه‌وه‌کان شۆردو‌ه و ڕێگریان لێده‌کات ،مه‌ترسى ئه‌وه‌ى ههیه هاواڵتیان ڕاپه‌رن بۆنمونه وه‌ک ڕێگرى ل ه ب��ه‌اڵم ل �ه‌وی��اد‌ه پێویست ت��ر ههیه (ڕۆس��ت�ه‌م کۆره‌که‌ى شێرکۆبیکه‌س و بۆنه‌ى یه‌کى ئایار محه‌مه‌د) خه‌ڵکى گوندى ته‌وێڵه‌ی‌ه پێشى و هه‌ربۆی‌ه ڕێگه‌شیان به‌فێستیڤالى هه‌ورامان باشه ئ�هو پاره‌ی‌ه بدرێت‌ه چه‌ند کرێچیه‌ک نه‌داوه. یان له‌پرۆژه‌ى خزمه‌نگوزاریدا سه‌رفى بکه‌ن، سه‌رپه‌رشتیارى که‌رنه‌ڤاڵى ئێڵبه‌گى جاف یان بدرێته‌گه‌نجانى ناوچهکه باشتره ،پارساڵ (م .عه‌لى عەبدواڵ)یش ڕایده‌گه‌یه‌نێت ک ه ئه‌ویاده‌کرا ڕۆشتم ته‌نها به‌هه‌ده‌رانى پاره‌که‌یه .سه‌نته‌رى ئێلى به‌گى جاف‌ه فێستیڤاڵى ئێڵبه‌گى د.فایق محه‌مه‌د گوڵپى که‌سایه‌تى ناوچه‌ى جافى س��ازک��ردوه و الی�هن��ى حزبى به‌هیچ ه �ه‌ورام��ان و ڕۆشنبیرى ک��ورد وت��ى :نازانم شێوه‌یه‌ک نیه له مه‌سه‌له‌که‌دا و ئێمه ته‌فسیرى سااڵن هۆکارى ئه‌نجامدانى فیستیڤاڵى جاف حزب ناکه‌ین و بانگهێشتی کونسوڵخانە‌کان
«ده‌سه‌اڵت ل ه گردبونه‌وه‌ى هه‌ورامیه‌کان ده‌ترسێت»
ه فێستیڤاڵه‌کاندا /فۆتۆ :شارا nره‌نگدانه‌وه‌ی جلی کوردی ل م.ب��اخ �ه‌وان یاسین ته‌وێڵه‌یش ح�ه‌زده‌ک��ات (نه‌وشیروان به‌ڵخه‌یی) که له‌بازارى هه‌ڵه‌بج ه سه‌رقاڵى په‌یداکردنى بژێوی‌ه وت��ى :پاساو فیستیڤاڵى ه���ه‌ورام���ان بکرێت ،چونک ه بۆنه‌کردنى ئه‌و بۆنه‌ی‌ه الیه‌نى ئه‌منى نیه ،سااڵن چێژیان لێوه‌رگرتوه ،پێى وایه هه‌ورامان به‌ڵکو الیه‌نى سیاسیه و حیزبه‌کان کێشه‌یان به‌م فێسیڤاڵ‌ه کلتوری‌ه ده‌ناسرێت ،له باره‌ى ههیه هه‌موشتێک بوه‌ت‌ه قوربانى حیزب ته‌نانه‌ت گرنگیه‌که‌شى وه‌ه��اى وت :گرنگى ئه‌م ه نانخواردنیش ،ده‌پرسم سااڵن بۆکراو‌ه ئێستا‌بۆ دهگهڕێتهوه بۆ ئاشنابونى هاواڵتیانى ده‌ره‌وه‌ى نایکه‌ن بۆ فێستیڤاڵى ئێڵبه‌گى جاف دهکهن و هه‌ورامان به‌کلتوره‌که‌یان ،خه‌ڵکى هه‌ورامانیش خه‌ڵکانێکى ده‌س���ت ڕه‌نگین و زی���ره‌ک و ئهمه ناکه‌ن.
هونه‌رمه‌ندی ههفته
رۆشنبیرن وه‌ک پ�هن��ده‌ک��وردی�ه‌ک�ه ده‌ڵیت «ه�ه‌ورام��ى له‌سه‌ربه‌رد ده‌ژى» وات �ه په‌کى ناکه‌وێت هه‌ورامان ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه هیوادارم گرنگى پێ بدریت. که‌سێکیش پێى وایه ئه‌و چه‌ند ملیۆنه‌ى ل���هو ی�����اده‌دا س����ه‌رف ده‌ک���ری���ت ل �ه پ����رۆژه‌ى خزمه‌گوزاریدا سه‌رفى بکه‌ن باشتره ،هه‌رچه‌ند ئهوه بۆ زیندووکردنه‌وه‌ى کلتورى هه‌ورامانه،
«هه‌رکاتێک بورهان مه‌جید
مرد به‌و گۆرانیه‌و ه بینێژن»
ئا /چێنه‌ر یاسین
هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید له ئەلبومێکی نوێیدا گۆرانیه‌ک بۆ هه‌ولێر ده‌ڵێت و رایدەگەیەنێت شانازى به‌گۆرانى (له مه‌یدانى کوردایه‌تى) ده‌که‌م و دەڵێت هه‌رکاتێک بورهان مه‌جید مرد به‌و گۆرانیه‌وه بینێژن.
بورهان مه‌جید گۆرانى (له مه‌یدانى ک ک��وردای�ه‌ت��ی) ب�ه یه‌کێ ل������هو گ���ۆران���ی���ان��� ه ده‌زان������ێ������ت ک � ه ش��ان��ازی پێوه ده‌ک��ات وتى: ب������������ۆ م����ن ده‌ن�����������گ و س���ه‌دای���ه‌ک���ی ب���اش���ی ه �ه‌ب��و و ش����ان����ازی پێوه ده‌ک �ه‌م هه‌تا ئ����هو ڕۆژەی ب� ه ی�ه‌ک��ج��اری به‌جێتان دێ��ڵ��م و ل��ێ��ره‌وه پێتان ده‌ڵێم هه‌رکاتێک بورهان م��ج��ی��د م�����رد ب���هو گ��ۆران��ی��هوه
بینێژن ،چونکه ئه‌و گۆرانه خه‌ڵکی زوڵم لێکراوی کوردستان زۆریان پێ خۆش بوو به‌تایبه‌تی له‌ناو خۆپیشاندراندا له مه‌یدانی ئازادیدا که ناوم نابوو مه‌یدانی کوردایەتی ڕۆژانه ده‌بیسترا ،بۆیه منیش ئه‌و وه‌سیەته ده‌که‌م. ئه‌و هونه‌رمه‌نده وتى :ئه‌و شه‌ست ڕۆژه‌ى خۆپیشاندان به مێژوویه‌کى پرشنگدارى گه‌لى کورد و سلێمانى ده‌بینم. بورهان سه‌باره‌ت به ک��اردان�ه‌وه‌ى خه‌ڵک بۆ گۆرانیه‌که ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که ه �ه‌ر چهنده زۆر به‌کتوپڕی گ��ۆران��ى له مه‌یدانى کوردایه‌تى وت��راوه ،به‌اڵم به خێرایی له‌ناو خه‌ڵکدا ده‌نگى داوه‌ته‌و‌ه و چه‌ند تۆمارگایه‌ک هاتون بۆ الم و ده‌یانوت زۆرترین سیدیمان لێ فرۆشتوه ،زۆر که‌سیش به بۆنه‌ی ئه‌و سیدیەوه منیان خۆش ده‌وێت و هەندێک که‌سیش هه‌ن ڕقیان لێمه بۆیه ده‌ڵێم ئازادن چۆن بیر ده‌که‌نه‌وه ،هه‌روه‌ها وتى :لێره‌شه‌وه به ده‌سه‌اڵت ده‌ڵێم که زۆر له‌و هێزانەی هێناویانه بۆ سه‌رکوتکردنی خه‌ڵک و خۆپیشانده‌ران، هاتون بۆالم و له‌سه‌ر ئه‌و گۆرانیه ده‌ستخۆشیان لێکردوم و وێنەیان له‌گه‌ڵ گرتووم. هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید په‌یامێکى بۆ هونه‌رمه‌ندان نارد و وتى: هه‌موو ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى خاوەن هه‌ڵوێستن هه‌رکاتێک چاوه‌ڕوانی پله و پایه‌تان نه‌کرد و به دڵێکی سافه‌وه کارت بۆ نه‌ته‌وه‌که‌ی خۆت کرد ،ئه‌وا له ناو خه‌ڵکدا ده‌نگۆیه‌کی باشت ده‌بێت .ناوبراو باسى له‌وه‌ش کرد به‌رهه‌می نوێی له خه‌یاڵدایه ،له‌باره‌ى ئه‌و به‌رهه‌مه‌ش وت��ى :سێدیه‌کە ( 8ب��ۆ )10گ��ۆران��ى ل�ه خ��ۆ ده‌گ��رێ��ت ک�ه له‌و گۆرانیانه‌ش س��رود و گۆرانى سۆزداریشى تێدایه و یه‌کێک له‌و گۆرانیانه بۆ شارى هه‌ولێره.
هه‌واڵی راپرسى دژى که‌ناڵ چوار رێکده‌خرێت
گ��ۆڤ��اری ه����اوده‌م ،که‌مپینی «ن��ا ب��ۆ قڕکردنی کلتووری» له رێکه‌وتی ( )2011/9/15به‌مه‌به‌سه‌تی به‌رگری و په‌ره‌پێدانی کلتوور و داب و نه‌ریتی کوردی سه‌باره‌ت به دراما تورکی و بیانیه‌کان که سوکایه‌تی ب ه کلتوور و نه‌ته‌وه‌ی کورد دهکهن ،راپرسیه‌کیان له نێوان ( )203رێکخراو و دام و ده‌زگای راگه‌یاندنی ئه‌نجامدا. ( )187رێکخراو له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆچوونه‌دان. پاش ئه‌و راپرسی که‌مپینه‌ک‌ه له زۆربه‌ی شاره‌کانی هه‌رێمی کوردستان به‌رامبه‌ر تواندنه‌و‌ه و خۆتواندنه‌وه‌ی کلتووری ،کۆڕ و سمیناریان بهڕێوه بردووه .که‌مپینه‌ک ه له درێژه‌ی چاالکیه‌کانیدا ئاماده‌کاری راپرسیه‌کی دیک ه له سه‌ر «که‌ناڵ »4ده‌ک��ات .له‌به‌ر ئەوەی یه‌کێک له‌و که‌نااڵنه‌ی‌ه که زۆرترین دراما و به‌رنامه‌ی تورکی و بیانی باڵو دهکاتهوه که بەباوەڕی ئەوان «ئه‌مه‌ش مه‌ترسیه‌کی گه‌وره‌ی‌ه له‌سه‌ر کلتوور و داب و نه‌ریتی نه‌ته‌وه‌که‌مان .به‌و راپرسی ده‌مانه‌وێت ئاستی ناره‌زایی جه‌ماوه‌ر به‌رامبه‌ر ئه‌و که‌ناڵ به‌رز بکه‌نه‌وه».
ل ه ساڵڕۆژى له‌سێداره‌داندا ئاهه‌نگی بۆ ساز ده‌کرێت
ل�ه س��اڵ��رۆژى ل��ەس��ێ��دارەدان��ی چ��وار چاالکی کوردی رۆژه �ه‌اڵت ،ئاهه‌نگێک بۆ هونه‌رمه‌ند په‌یوه‌ند جاف ڕێکده‌خرێت. به‌پێى ئ �هو زان��ی��اری��ان�هى گه‌یشتۆت ه (چه‌تر) بڕیاره ئاهه‌نگێک بۆ هونه‌رمه‌ندى کورد ،په‌یوه‌ند جاف ل ه شارى سن ه ساز بکرێت. پێویست ه ئاماژه بهوه بکرێت ،ئه‌م ئاهه‌نگه‌ی (په‌یوه‌ند جاف) هاوکات ه له‌گه‌ڵ یه‌که‌م ساڵیادى له‌سێداره‌دانى چ��وار چاالکی ک��ورد (مامۆستا فه‌رزاد که‌مانگه‌ر ،شیرین عه‌له‌م هولى ،فەرهاد وەکیلی ،عه‌لى حه‌یده‌ریان) ک ه له الیه‌ن ده‌وڵه‌تى ئێرانه‌و‌ه به تۆمه‌تی هه‌ڕه‌شه‌کردن ل ه ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له ڕۆژى ( )2010/5/9لهسێداره دران. ب ه گوێره‌ى زانیارییه‌کان هونەرمه‌ندى ناوبراو وتویه‌تى :ئه‌گه‌ر کاتم بگونجێ و بزانم ئامانجى سیاسى له پشتهوه نییه ئه‌وا ده‌چم.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
12
ل ه دوای راکردنی (زه‌ین عابدین بن عه‌لی) ل ه واڵتی تونس و دواتر ده‌ستپێکردنی ئاماده‌کار خۆپیشاندانه‌کان ل ه میسر یه‌که‌مین نوێژی هه‌ینی له‌سه‌ر شه‌قامه‌کانی ئه‌و واڵت ه زانکۆ سه‌ردار ده‌ستپێکرد و بوو ه یه‌که‌مین واڵت ک ه نوێژی هه‌ینیان له‌سه‌ر شه‌قام کرد ،هه‌ر هه‌ینیه‌ک ناوێکی لێنرابوو وه‌ک (هه‌ینی چاکسازی ،هه‌ینی توڕه‌یی ،هه‌ینی ئومێد ،هه‌ینی بڕۆ ،هه‌ینی ماڵئاوایی) به‌دوای میسریشدا هه‌ریه‌ک ه ل ه واڵته‌کانی یه‌مه‌ن ،به‌حره‌ین ،لیبیا ،سوریا ،باشوری کوردستان و باکوری کوردستانیشی گرته‌وه .له‌کاتی خۆپیشاندانه‌کاندا جه‌ماوه‌ری خۆپیشانده‌ر له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان نوێژی هه‌ینیان ده‌کرد ،ئه‌مه‌ش ل ه هه‌رێمی کوردستاندا جیاوازی فتوای زانایانی ئاینی لێکهوتهوه، به‌شێک ل ه زانایانی ئاینی ده‌یانوت ئه‌و نوێژ ه دروست ه و وه‌کو نوێژی مزگه‌وت وای ه به‌شێکیتریش ل ه زانایان ده‌یانوت ئه‌و نوێژ ه سیاسی ه و دروست نیه( ،چه‌تر) بۆ روونکردنه‌وه‌ی ئه‌م بابه‌ت ه پێویستی بینی دۆسیه‌ی ئه‌م جاره‌ی تایبه‌ت بکات به‌م مژاره.
نوێژی هه‌ینی مه‌یدانی ئازادییه‌کان
«فه‌تواکان فه‌تواى سیاسى بوون» ترى ئینجا نوێژه‌که‌ى دروسته.
یه‌کێک له‌وتارخوێنانی مه‌یدانی ئازادی له‌م دۆسیه‌یه‌ی چه‌تردا باس له‌وه‌ده‌کات هه‌ر زه‌ویه‌ک ئ��ێ��م�هپاک بێت و دوور بێت له‌میز ب�ه‌ڵ��گ��ان�هى و پیسایى دروسته نوێژى تێدا بکه‌یت ،عوسمان مه‌حمود شێره‌یی، پێشنوێژى مزگه‌وتى هاوکارى له سلێمانى و هاوکات وتارخوێنی له‌روانگه‌ی زانایانی ئایینیه‌وه مه‌یدانی ئازادی سلێمانی وتیشی :ئه‌و نوێژێکی ب ه کۆمه‌ڵ ه له‌سه‌ر موسڵمانان دانراوه وه‌ک ئه‌رک، فتوایانه‌ی له‌کاتی ژنانیش ده‌توانن ئاماده‌بن ب ه گوێره‌ی توانستی خۆیان ،به‌ر خۆپیشاندانه‌کان ل ه نوێژی هه‌ینی (که‌دوو ڕکاته) ،مامۆستا ب ه دوو زمان وتار ده‌درا و باس لهوه ده‌خوێنێته‌و‌ه ،به‌زمانی عه‌ره‌بی یان هه‌ر زمانێکیتر ،له‌نێوان ده‌کرا که نوێژه‌کان نادروستن ئه‌وان ه هه‌ردوو زمانی خوێندنه‌وه‌ی وتاره‌که‌شدا مامۆستا که‌مێک فه‌تواى سیاسى داده‌نیشێ .نابێ له‌نوێژه‌کان قورئان به‌زمانی تر جگ ه ل ه بوون. چه‌تر :له‌کاتى نوێژه‌کانى سه‌رادا مامۆستایانى ئاینى ێ هه‌ندێک ده‌یانوت به‌ڵ نوێژه‌کانى ئه‌وێ دروسته و ه
چه‌تر :به‌اڵم له‌دروست بوون و دروست نه‌بوونیدا هیچ ده‌قێکى ئایه‌ت ههیه که بهڵگه بێت بۆى؟
نوێژی هه‌ینی چیه؟
چه‌تر :نوێژکردن ل ه کوێدا دروسته؟
عه‌ره‌بی بخوێندرێت .له‌وتاره‌کانی هه‌ینیدا ،زانای ئاینی ئاین بۆ خه‌ڵک روون دهکاتهوه ،یان ئه‌وه‌تا تاوتوێێ هه‌ندێ ل ه بابه‌ته‌کان ده‌کات ک ه خه‌ڵک الیان گرنگه ،جا ڕامیاری ،یان کۆمه‌اڵیه‌تی ،یان ئابووری ...هتد .نوێژی ب ه کۆمه‌ڵ مانای یه‌کگرتن و کۆک بوون ه له‌سه‌ر مه‌به‌ست ،ئه‌مه‌ش هه‌ست کردن ه به‌وه‌ی ئه‌وان به‌نده‌ی خوان کارده‌که‌ن بۆ گوێڕایه‌لی ئه‌و ،ئه‌م کۆبوونه‌وانه ،یه‌کگرتن و خۆشه‌ویستی له‌نێوان موسڵمان دروست ده‌کات. نوێژ بۆچی دانراوه؟ دوور ل ه الیه‌ن ه ئاینیه‌که‌ی نوێژکردن دانان و دروستکردنی په‌یوه‌ندییه‌ک ه له‌نێوان په‌رستراو په‌رسته‌ردا ،ل ه رۆژێکدا ل ه پێنج کاتی جیاوازدا ل ه سه‌ر موسڵمان ئه‌رک ه نوێژ بکات. ئه‌گه‌ر بتوانێت نوێژه‌که‌ی به‌کۆمه‌ڵ بێت ل ه دیندا باشتره ئه‌مه‌ش موسڵمان ده‌کات ه بونه‌وه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تی و شتی نوێی پێ ده‌ناسێنێت و به‌رده‌وامیش ل ه یادی په‌رستراوه‌که‌یدایه، له‌الیه‌کیتره‌و‌ه ل ه نوێژی به‌کۆمه‌ڵدا به‌باوه‌ڕی به‌شێک ل ه شاره‌زایانی په‌یامبه‌ری ئیسالم که‌سێکی زۆر سیاسی و شاره‌زا بووه ک ه هه‌فتان ه کردویه‌تی ه مه‌رج ل ه سه‌ر موسڵمان بۆ نوێژی هه‌ینی کۆببێته‌و‌ه ئه‌وه‌ش ب ه ئامانجی ئه‌وه‌بوو‌ه ک ه سیاسه‌ته‌کانی ئه‌و هه‌فته‌ی ه بۆ موسڵمانان رونبکرێته‌وه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل ه زه‌مه‌نی هاتنی ئاینی ئیسالمدا راگه‌یاندن نهبووه و به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا فراوان نهبووه .سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش نوێژ وه‌رزشێک ه بۆ هه‌موو ئه‌و خه‌ڵکانه‌ی سه‌رقاڵی ژیانن و ناتوانن کاتی خۆیان ب ه وه‌رزش به‌ڕێ بکه‌ن .هاوکات هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌ستان ه نوێژی زیاد‌ه (سوننه‌ت) دانراوه و به‌ڕه‌زامه‌ندی نوێژخوێن خۆی ده‌کرێت.هاوکات چه‌ند هۆکارێکێتریش ههیه، به‌اڵم خاڵی گرنگی نوێژ ئه‌مه‌ی سه‌ره‌وه‌بوو..
ف����ه‌رم����وده‌ی����ه‌ک����ىپ������ێ������غ������ه‌م������ب������ه‌ر(د.خ) ده‌ف �ه‌رم��وێ من له چه‌ند ش���ت���ێ���ک���دا ف����ه‌زڵ����م����دراوه به‌سه‌ر پێغه‌مبه‌رانى پێش خ��ۆم��دا ک�ه ئ�ه‌وه‌ی�ه خ��واى گ���هوره ه�ه‌م��وو شوێنێکى ب��ۆ ک���ردوم ب �ه م��زگ �ه‌وت، ده‌ف��ه‌رم��وێ (و جوعیلت ل��ی��ال أرض و م��س��ج��د و الطهور) گه‌ڕێنراوه به‌من زه‌وى به‌مزگه‌وت و به‌پاک و خاوێنی ،هه‌ر زه‌ویه‌ک پ���اک ب��ێ��ت و دوور بێت له‌میز و پیسایى دروست ه نوێژى تێدا بکه‌یت هه‌تا ن���وێ���ژ ک�����ردن ب���ه ن �ه‌ع��ل و پ�����ێ��ڵ��اوه‌وه س���ون���ه‌ت���ه، پێغه‌مبه‌ر (د.خ) پێوه‌ى کردوه ،به‌اڵم به‌مه‌رجێک پیسایى پێوه‌نه‌بێ ئه‌گه‌ر پێشیه‌وه ب��وو لێکردنه‌وه‌ى نادروستیه‌که‌ى الده‌ب���ات، پ����ی����اوێ����ک ب���ه‌ئ���اش���ک���را ل �ه‌م��زگ �ه‌وت��دا م��ی��زى کرد ک���ه پ��ێ��غ �ه‌م��ب �ه‌رى خ����وادا ئاگایى لێبوو سه‌حابیه‌کان خ����ه‌ری����ک ب�����وو ب���چ���ن و ئ���������ازارى ب��������ده‌ن ،ب����ه‌اڵم پێغه‌مبه‌ر(د.خ) فه‌رمووی وازى لێبهێنن و بچن ئاوى پێدا بکه‌ن ئێوه ن��ێ��ردراون ئاسانکاربن ن�ه‌ک گ��ران کار به‌سه‌ر خه‌ڵکیه‌وه. چه‌تر :کهواته ده‌کرێ بڵێین ئهمه هۆکاره بۆ ئه‌وه‌ى تۆ له‌به‌رده‌رکى سه‌را که شوێنێکى گشتیه و ده‌کرێ به‌جۆرێک پیس بووبێ و نوێژبکه‌یت؟
م �ه‌س �ه‌ل �هى دروس����ت و ن��ادروس��ت��ىنوێژ ئێمه وتومانه ئه‌گه‌ر جێگاکه پیس بوو نوێژه‌که‌ى دروس��ت نیه ،ب�ه‌اڵم ئێم ه بینیومانه خه‌ڵکه‌که‌ى س �ه‌را هه‌مووى ش��ت��ى راخ���س���ت���ووه ،ک �ه‌ش��ت��ت راخ��س��ت پیسیه‌که داپ��ۆش��را گومانمان له‌وه‌نیه، یان جل و به‌رگ ئه‌گه‌ر هاتوو کابراک ه ێ ج��ل و ب �ه‌رگ��ى خ��اوێ��ن ن �ه‌ب��وو ی���ان ب ده‌ستنوێژبوو ی��ان رووى له‌قیبله نه‌بوو وه‌یان کاتى نوێژه‌که نه‌بوو ئهمانه ده‌بن ه هۆى نادروستى نوێژه‌که ،ئهمه هه‌روه‌ک و مه‌رج ،به‌اڵم روکنه‌کان ئهوهیه کابرا ێ ده‌بێ نیه‌تى هه‌بێ ده‌بێ فاتیحا بخوێن ده‌بێ به‌پێوه رابوه‌ستێ و باقى شته‌کانى
هه‌ندێکى تر ده‌یوت نه‌خێر دروست نیه ،ئایا هیچ به‌ڵگه‌یه‌کى ئایه‌تى ههیه بۆ دروست بوون و دروست نه‌بوونى؟
ئه‌وه‌ى به‌ئاشکرا بیڵێم ئهوهیه ئهوانپێیان ده‌وت���را وا بڵێن ،وات��ا فه‌تواکان فه‌تواى سیاسى ب��وون ،هه‌رچه‌ند ره‌نگ ه ئێستا ئ �ه‌وان وابه‌ئێمه بڵێن ،فتواکانى ئه‌وان فتوایه‌کى سیاسى بوو و به‌خۆیان ن���ه‌ب���وو ی �ه‌ع��ن��ى ن���اچ���ارن ب �ه‌وه‌رگ��رت��ن��ى پ��اره‌ی �ه‌ک ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ى ک �ه‌وا له‌به‌رچاوى ده‌س����ه‌اڵت ن��اش��ری��ن ن �ه‌ب��ن ی���ان قسه‌یان ێ پێنه‌وترێ ده‌بێ ئه‌وان کاردانه‌وه‌یان هه‌ب بۆ ئێمه یان بۆ ئه‌وانه‌ى له به‌رده‌کى سه‌را نوێژیان ده‌ک���رد ،ئه‌گینا ی �ه‌ک به‌ڵگ ه نیه له‌سه‌ر نادروستى ن��وێ��ژه‌ک��ان ،هه‌تا جه‌نابى مامۆستا (ئه‌حمه‌دى شافیعى) که سه‌رۆکى لیژنه‌ى بااڵى فتوایه شتى نوسیوه له‌سه‌رى بۆیه نه‌ک دروست نی ه به‌ڵکو دروسته.
ب��ۆ دروس��ت��ی �ه‌ت��ی �ه‌ک �هى ئ �هو که‌باسمکرد پێشتر ئ�ه‌وان� ه ه���ه‌م���ووى ب �ه‌ڵ��گ �هن ل�ه‌س�ه‌ر دروس��ت��ى ن��وێ��ژه‌ک��ان ،کات ک���ات���ى ن����وێ����ژه ،خ �ه‌ڵ��ک ب �ه‌ده‌س��ت ن��وێ��ژه‌وه ه��ات��ووه، رووى ل�ه قیبله ک���ردووه و مه‌رجه‌کانى نوێژى له‌خۆیدا هێناوه‌ته جێ و جێگاکه‌شى شتى له‌سه‌ر راخستوه. چه‌تر :هه‌ندێک له زانایانی ئاینى ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن ک ه ێ رهنگه نوێژێکى ئه‌و خێرى له نوێژێکى نێو مزگه‌وته‌کان زیاتربێ، چی ههیه پشتڕاستى ئه‌م قسهیه بکاتهوه؟
ئ�������هو م���ه‌س���ه‌ل���هی��� هه�ه‌رک�ه‌س�ێ ووتبێتى هه‌تا ئه‌گه‌ر خۆشم بم ئهوه (خلوه) زی����اده‌ڕه‌وی����ه ،م��ن باسیشم ک��ردوه نوێژى مزگه‌وت ل ه دهرهوه پیرۆزتره و چاکتر‌ه و پاکتره و ته‌واوتره ،به‌اڵم ک���ه ح��اڵ �ه‌ت��ێ��ک��ى وا دێ��ت� ه پێشهوه نوێژه‌که دروسته و ناتوانى بڵێى نادروسته ،بۆی ه ب �ه‌ب �ێ ه��ی��چ ئینکاریه‌ک نوێژى مزگه‌وت پیرۆزتره. ب���ه‌اڵم ل �هن �ه‌ب��وون��ى جێگادا له‌وکاتانه‌دا بۆنمونه (-10 )12ه �ه‌زار ک�ه‌س ده‌به‌یت ه ک��وێ��وه ،چ مزگه‌وتێکمان ههیه ل�ه‌ک��وردس��ت��ان��دا پێنج هه‌زار نوێژ خوێن بگرێ.
چه‌تر :پێت وای ه هاواڵتیانى ئێم ه به‌کۆى گشتى له‌ماناى نوێژکردن تێگه‌یشتبن؟
نه‌خێر ...خه‌ڵک وهکپێویست ب �ه‌دواى تێگه‌یشتن له نوێژ نیه ،گه‌نج ئێستا س���وپ���اس ب���ۆ خ����ودا ب��اش �ه، به‌اڵم خه‌ڵکیتر ته‌نها وه‌ک ع��اده‌ت��ێ��ک تێگه‌یشته‌وه و زۆر گ��وێ��ش ل�ه‌م��ام��ۆس��ت��ا ن���اگ���رێ ح����ه‌زده‌ک����ه‌م ئ �ه‌م قسه‌یه‌م به‌ده‌قیق وه‌ربگرى خه‌ڵکى ئێمه له‌مامۆستایانى ئاینیه‌و‌ه ف��ێ��رى ن��وێ��ژ ده‌ب����ێ و ف��ێ��رى دی���ن���دارى ده‌بێ ،به‌اڵم هه‌م خهڵکه ساده‌که و هه‌م ێ حکومه‌ت مامۆستایان بۆ چه‌ند شت ده‌وێ ،ده‌سه‌اڵت مامۆستاى ده‌وێ دوعاى ب��ۆ ب��ک��ات و شتى ب��ۆح �ه‌اڵڵ ب��ک��ات و چاوى خه‌ڵکى بۆ ببه‌ستێ و کۆمه‌ڵێک شت که خۆى پێى خۆشبێ ئهوه بکات، خه‌ڵکیش ده‌یه‌وێت مامۆستا میراتى بۆ به‌شبکات ،ژنى بۆ ماره‌بکات ،له‌گه‌ڵى بچێ ب��ۆ گ��ۆڕس��ت��ان ،خ���ه‌وى ب��ۆ لێک ب��دات�هوه ،ئیتر ب��اس له ح �ه‌اڵڵ و ح�ه‌رام نه‌کات.
«سیاسیه‌ن دروست ه و ئاینیه‌ن تێبینیمان ههیه» ده‌ف�ه‌رم��وێ قسه مه‌که‌ن ،ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر قسه‌تان کرد (فقد لغا) واتا نوێژه‌که‌تان به‌تاڵ دهبێتهوه ،ئایه‌تى خوداى گه‌وره‌مان ههیه له سوره‌تى جمعه له ئایه‌تى نۆ ک ه ده‌ف�ه‌رم��وێ (یاأیها الذین أمنوا) ئه‌ى
مامۆستایانێک ک�ه ن��وێ��ژى سیاسیان پێدروسته ،ئه‌و تێکه‌ڵى ژن و پیاو وه ل ه کۆمه‌ڵێک ته‌صویردا شتى سه‌یر سه‌یر ده‌بینین که چی روویداوه ،چه‌ند که‌سى کۆمۆنیسته و ه��ات��وه ته‌نها ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ى شوێنه‌که قه‌ره‌باڵغ بکات.
زانای ئاینی نیازى هه‌ورامانى، پێش نوێژ و وتار خوێنى مزگه‌وتی سه‌ید قادر ،له دۆسیه‌ی ئه‌م ژماره‌ی (چه‌تر)دا باس لهوه ده‌کات ئه‌و نوێژانه‌ی ل ه سه‌را و شه‌قامه‌کانی کوردستان کرا «سیاسیه‌ن دروست ه و ئاینیه‌ن تێبینیمان ههیه له‌سه‌رى» ناوبراو پێی وایه نوێژه‌کانی کوردستان و واڵتانی عه‌ره‌بی محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د ره‌سوڵ ،توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌باره‌ی جیاوازیان ههیه و کاریگه‌ریه‌کانی نوێژی به‌کۆمه‌ڵه‌و‌ه ب ه (چه‌تر) وت: پێی وایه کێشه‌ی ئێم ه مرۆڤ ئه‌گه‌ر بیروباوه‌ڕى لهگه ڵ خوادا هه‌بوو ده‌ب ێ یه‌ک ێ ته‌قلیدیه.
نوێژی به‌کۆمه‌ڵ له رووی کۆمه‌اڵیه‌تی و سایکۆلۆژیهوه
چه‌تر :نوێژ ل ه کوێدا دروسته؟
زان���ای���ان ج��ی��اوازی��انههیه له‌سه‌ر مه‌رجه‌کانى دروستبوونى نوێژ ،چونک ه ده‌بێت بزانین مه‌رجه‌کان چین وه له‌ناو مه‌رجه‌کاندا مه‌رجه بنگه‌ییه‌کان چین وه مه‌رجه نابنگه‌ییه‌کان چ��ی��ن ،به‌پێى ف �ه‌رم��وده‌ى پ����ێ����غ����ه‌م����ب����ه‌ر (د.خ) هه‌رشوێنێک پ��اک بێت نوێژکردن تێیدا دروسته و ده‌فه‌رموێت خ��واى گ�هوره هه‌موو شوێنێکى بۆ ئێم ه کردووه به مزگه‌وت.
چه‌تر :کهواته پێت وایه ئه‌و نوێژانه‌ى له‌دواى (17ى شوبات) هوه له هه‌ینیه‌کاندا و له‌به‌رده‌کى سه‌رادا ده‌کران دروستبوون؟
له‌فه‌ریزه‌کان که‌نوێژ‌ه جێ به‌جێى بکات ،نوێژ ل ه دیندا به‌ماناى ئه‌وه‌ى ک ه تۆ مرۆڤێکى پاکى و خۆت پاک دهکهیتهوه رۆژان ه پێنچ جار ،به‌بیر و را و به‌ره‌فتار و به‌زمان و گفتوگۆ لهگه ڵ خوای خۆتدا ده‌که‌یت .ئه‌و توێژه‌ر‌ه کۆمه‌اڵیه‌تی ه ل ه قسه‌کانیدا وتیشی «له‌هه‌موو دینه‌کاندا نوێژ بوونى ههیه، به‌اڵم به‌شێوه‌ى جیاواز وه‌ک پرنسیپێک بۆ به‌ڕێوه‌بردنى ژیانى رۆژانه‌ى مرۆڤ». محه‌مه‌د راشیگه‌یاند «ئه‌و نوێژانه‌ی ل ه کاتى ناره‌زایه‌تیه‌کان ل ه مه‌یدانه‌کانى ئازادیدا ده‌کران بێگومان واتا و مه‌غزایه‌کى ترى هه‌بوو ،ئه‌وه‌یش ئه‌وه‌ی ه ک ه کۆبونه‌وه‌ى هه‌موو جه‌مسه‌ره‌کان بوو له‌و شوێنانه‌دا ک ه داواى ئازادیمان لێده‌کرد ،ل ه رووى کۆمه‌ڵناسیه‌و‌ه گرنگیه‌که‌ى له‌وه‌دای ه که‌توانى له‌چه‌په‌و‌ه بۆ راست له‌وێدا کۆبکاته‌وه«. ل ه رووی سایکۆلۆژیهوه ئه‌و توێژه‌ر‌ه پێیوای ه له‌رووى ده‌رونیه‌و‌ه نوێژی به‌کۆمه‌ڵ «پێکه‌وبوونى خه‌ڵکه‌کان له‌شوێنێکدا بێگومان ترس ده‌ره‌وێنێته‌و‌ه و بارى ده‌رونیان ئاسوده‌تر ده‌کات و به‌خته‌وه‌رترن له‌که‌س ێ ک ه ل ه ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و کۆبونه‌وانه‌دان» ناوبراو پێشیوای ه «مرۆڤ کائینێکى کۆمه‌اڵیه‌تی ه به‌ماناى ئه‌وه‌ى ناتوان ێ به‌ته‌نیا بژى بۆی ه ئه‌و نوێژانه‌ش به‌کۆمه‌ڵکردنى خه‌ڵکیه».
ئه‌و نوێژانه سیاسیهندروس�����ت�����ه و ئ���ای���ن���ی���هن تێبینیمان ههیه ل �ه‌س �ه‌رى ،وه‌اڵم �ه‌ک �ه‌م روون���ه ،ئ �هو نوێژانه سیاسین ،چونک ه ئ �ه‌گ �ه‌ر سیاسى نین و ن��وێ��ژى ئاینین بفه‌رمون مامۆستایان سبه‌ینێ نوێژى هه‌ینى له‌به‌رده‌کى سه‌رادا بکه‌ن بفه‌رمون بابچین له ئه‌زمه‌ڕ نوێژ بکه‌ین ،بۆ پێشتر نه‌ده‌چوون وه په‌یامه‌کانیشمان بینى ک ه په‌یامى سیاسى ب��وون ل�هو هه‌ینیانه‌دا، کهواته ئه‌م نوێژه نوێژێکى سیاسى بوو بۆ پرۆسه‌یه‌کى سیاسى کات که پرۆس ه سیاسیهکه جێبه‌جێ نه‌کرا ئۆتۆماتیکی نوێژه سیاسیه‌که‌ش کۆتاى هات.
چه‌تر :ئه‌و تێبینیه‌ى هه‌تانبوو له‌رووى شه‌رعه‌وه ئه‌گه‌ر ێ نادروسته به‌ڵگه‌یه‌کم بده‌ر له‌سه‌رى؟
ئێمه ده‌ڵێین پ��ێ��غ�ه‌م��ب�ه‌ر(د.خ) ل هفهرمودهى سه‌حیحدا ده‌فه‌رموێ قسه‌کردن نوێژ به‌تاڵ دهکاتهوه ،ئهمه قسه‌ى منیه، به‌رله‌وه‌ش بائێمه بێین مه‌رجه‌کانى نوێژى هه‌ینى باس بکه‌ین ،چونکه ئه‌و نوێژان ه نوێژى هه‌ینى بوون و نوێژیتر نه‌بوون خۆ نوێژى به‌یانى ن�ه‌ب��وو ،پێغه‌مبه‌ر(د.خ) ده‌فه‌رموێ له نوێژى هه‌ینیدا (فال ت�������ح�������ت�������س)
ئیمانداران (اذا نودیة صالة یمى جمعه‌ت فسع أال بذکرال وه‌زروبى زالکم غیرلکم ان کنتم تعلمون) دواى ئه‌وه‌دێته سه‌ر ئه‌وه‌ى ده‌ف �ه‌رم��وێ (فأذاقسیت ص�لاة فنتشیر فی الرص وه‌بتغ من فزلله وزکرلله کسیر ێ لعلکم تسریحون) خواى گهوره ده‌فه‌رمو ئه‌ى ئیمانداران کاتێ که بانگ درا بۆ ن��وێ��ژى هه‌ینى زک���رى خ��وات��ان ف���راوان بکه‌ن و واز له کڕین و فرۆشتن بهێنن، ب �ه‌اڵم ئایا نوێژکردنه‌کانى ب�ه‌رده‌رک��ى سه‌را واز هێنرا له‌م شتانه نه‌خێر له‌کاتى ج��وم��ع�ه‌دا ده‌مانبینى ک��اب��راى چایچى خ�ه‌ری��ک��ى چ��ا ف��رۆش��ت��ن ب��وو و ک��اب��راى له‌فه‌فرۆش خه‌ریکى له‌فه‌فرۆشتن بوو و له‌ناو نوێژ خوێناندا چه‌قه‌نه لێده‌را و چه‌پڵه لێده‌درا و فیکه ده‌کێشرا و هاوهو ده‌کرا ،ئه‌مه‌یه نوێژه‌که به‌تاڵ دهکاتهوه، ئهمه ته‌شهیره به‌نوێژى هه‌ینى ،ئینجا بابێینه سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى که چه‌ند که‌سمان له به‌رده‌رکى سه‌را ده‌ست به‌ده‌ستنوێژبوون له‌کاتێدا هه‌قیقه‌تێک ههیه و هه‌موو مامۆستایانى ئاینى ل �ه‌س �ه‌رى کۆکن ئه‌و تێکه‌اڵویه‌ى به‌رده‌رکى سه‌را مه‌گه‌ر
n
چه‌تر :که‌وات ه ئه‌م ئایه‌ته‌ى به‌نمونه هێناتانه‌و ه بکهینه پێوه‌رێک بۆ نادروستبوونى ئه‌و نوێژانه؟
ێ ئ �هو خه‌ڵکه‌ى ل�هو ن��وێ��ژى ک����ردووه زۆری��ن �هى ناشاره‌زایه له‌دین ،به‌ڵێ ئه‌و ئایه‌ته دهبێته به‌ڵگه‌یه‌ک ب���ۆ ئ����هو ک���ه‌س���ان���هى ک ه ش��اره‌زای��ی��ان ه �هی �ه و ئ�هو نوێژه سیاسیه‌یان ک��ردووه ل���ه‌وێ و پێى ت��اوان��ب��ارن. بۆیه سیاسیه‌ن دروسته و ئاینیه‌ن تێبینمان ههیه.
چه‌تر :ئه‌ى سه‌رنجت چیه له‌سه‌ر ئه‌و نوێژانه‌ى له‌واڵتانى وه‌ک میسر ولیبیا و سوریا ده‌کرێ؟
زان���ای���ان ده‌ف���ه‌رم���ونف���ت���وا ده‌گ������ۆڕێ ب�ه‌پ��ێ��ى ک��ات و ش��وێ��ن ،م��ن قس ه له‌سه‌ر نوێژکردنى میسر و تونس و یه‌مه‌ن ناکه‌م، ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى شوێنه‌کانمان ج��ی��اوازى ه �هی �ه ،ئه‌سڵه‌ن ێ ئه‌گه‌ر خۆپیشاندان له‌و فه‌رز بێت ئه‌وا لێره سوننه‌ت نیه ،الى من موباحه ،خۆى ی�ه‌ک��ێ��ک ل���هو کێشانه‌ى الى ئێمه ه �هی �ه کێشه‌ى ته‌قلیدکردنه ،ئه‌گینا ئه‌و راپه‌ڕینه‌ى ئێستا میسر کردویه‌تى ئێم ه ساڵى ( )1991کردومانه و شانازیشمان پێوه‌کردووه ،ئهمه هه‌قیقه‌ته و هه‌موومان ده‌یزانین ،کاتێک ئه‌و مامۆستا ئاینیانه‌ى له‌به‌رده‌کى سه‌را نوێژده‌که‌ن و نوێژه‌که‌یان بۆ بنه‌بڕکردنى گه‌نده‌ڵیه ئه‌گه‌ر زۆر قسه‌ى له‌سه‌ر بکه‌ن بۆخۆیان به‌شێکن له‌گه‌نده‌ڵى ،ئه‌و مامۆستایه موچه‌ى ئه‌م حکومهته گه‌نده‌ڵه ده‌خوات.
چه‌تر :نوێژکردن به پێاڵوه‌و ه دروسته؟
ف���ه‌رم���وده‌م���ان ه �هی �ه ک �ه دروس���تبێت ب�ه‌م�ه‌رج�ێ پ��ێ�ڵاوه‌ک�ه پ��اک بێت، به‌اڵم پێاڵوه‌که (قۆنده‌ره)نه‌بێت چونک ه نانوشتێته‌وه ئه‌گینا به‌کاڵشه‌وه ئاسای ه چونکه زانایان قسه‌یان له‌سه‌ر ئه‌مه‌یه.. ئایا ئ�هو پێاڵوانه‌ى ئ �ه‌وان چهنده پاک بوو که نوێژیان پێوه‌ده‌کرد ئهوه قابیلى قسهیه ،ئایا ئه‌و زه‌ویه‌ى به‌رده‌رکى سه‌را و ئ�هو مقه‌بایانه‌ى که هى بیره و شت بوو نوێژیان له‌سه‌ر ده‌ک��رد ئه‌مه‌یه قس ه له‌سه‌رکردنى نوێژه‌که.
نوێژی هه‌ینی له سه‌رای ئازادی /فۆتۆ :زانکۆ سه‌ردار
به‌ناوی چه‌سپاندنی یاساو ه یاسا پێشێل کراوه
به‌دواداچوون
ئازارى زۆریانداو‌ه پێیان وتووه تۆ به‌شدارى خۆپیشاندانت کردوه ناوبراو وتیشی «خۆم پله‌ى رائ��ی��دم هه‌ی ه له پۆلیسى دارستان و ئه‌ندامى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستانیشم ه��ه‌ر ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوه منیان ب��ردهوه بۆ فه‌رمانگه‌که‌ى خۆم و له‌وێش لێکۆڵینه‌ویان گ �ه‌ڵ��دا ک���ردم ،ل �ه الی �هن دادوه‌رى س�ه‌رب��ازی�هوه ب�ه م���اده‌ى ()131 به‌ندیان کردم و بردمیان بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گرتن وگواستنه‌وه‌ى سلێمانى و له‌وێش بۆم ده‌رکه‌وت ئه‌ومادده‌یه‌ى منیان پێ به‌ند کرد کاری پێناکرێت و ل ه ( )4/28بڕیارمدا مانگرتن رابگه‌یه‌نم و ئه‌وه‌بوو ماوه‌ى سێ رۆژ نان و ئاوم نه‌خوارد دواتر ئازادکرام» ه���اوک���ات ل��ه دوای���ی���ن ژم�����اره‌ی خ��ۆی��دا رۆژنامه‌ی ئاوێنه له‌زاری سه‌رچاوه‌یه‌ک له داواک��اری گشتیه‌و‌ه رایگه‌یاندوو‌ه ک ه ب �ه‌س �ه‌دان ک �ه‌س ب�ه نایاسایی ده‌ستگیر کراون. و هێز ه ئه‌منیه‌کان /فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه ح��اک��م ق���ادر حه‌مه‌جان، ئه‌م ه له‌کاتێکدایه ک ه ئه‌و هه‌ڵمه‌ت ه به‌ناوی ئاسایشى پێنجوێن بۆ ئازادکردنى سیروان به‌ڕێوەبه‌ری گشتی ئاسایشی پارێزگای چه‌سپاندنی یاساوه به‌ڕێخرا. ع��وم �ه‌ر ،ک�ه ئ�هن��دام��ى س�ه‌ک��ۆى ئ��ازادى سلێمانی ،وتى «ئه‌وانه‌ى ئه‌م پروپاگه‌ندان ه هاوکات هێزه ئه‌منیه‌کانیش رایانگه‌یاند پێنجوێن ب���ووه مانیانگرتووه ،ب���ه‌اڵم ل ه دهکهن دووره ل ه راستیه‌و‌ه هیچ بنه‌مایه‌کى که که‌س به‌بێ بڕیاری دادوه‌ر ده‌ستگیر الیه‌ن ئاسایشى پێنجوێنه‌و‌ه ده‌ستگیرکراو‌ه راستى تێدانی ه ئه‌مان ه ئه‌و جۆره که‌سانه‌ن ن���ه‌ک���راوه .یه‌کێک ل �ه‌وان �هی ده‌ستگیر و ب��راوه بۆ ئاسایشى سلێمانى ل ه به‌شى ک � ه ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ئ �ه‌زم��ون��ى گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان ده‌ک��رێ��ت پێیوای ه به‌نایاسایی ده‌ستگیر زانیارى فۆڕمێکیان پێ پڕکردوه‌ته‌و‌ه و ناشیرین بکه‌ن بۆی ه هه‌ق ه ئ�هو که‌سان ه کراوه ،که‌مال شێخ سادق پێنجوێنى ،باسى پاش ئه‌شکه‌نجه‌دانێکى زۆر و قس ه و جنێو وه‌ک خ��ائ��ی��ن��ى نیشتمانى م��ام�ه‌ڵ�هی��ان له‌وه‌کرد رۆژى ( )2011/4/20ل ه نزیک ل ه الی�هن چه‌ند که‌سێکى ده‌مامکداره‌و‌ه له‌گه‌ڵدا بکرێت و ئه‌وان ه چه‌واشه‌کارى
ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
ئاماده‌کار تاهیر تۆفیق
ل ه (19ی نیسان)هو ه خه‌ڵکێکی زۆر به‌ناوی چه‌سپاندنی یاساو ه به‌نایاسایی ده‌ستگیر کراون و به‌ڕێوەبه‌ری ئاسایشی گشتی سلێمانیش پێیوای ه ئه‌وانه‌ی ئه‌و قسان ه دهکهن هه‌ق ه وه‌ک خائینى نیشتیمانى مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت.
ل �ه رۆژی (19ی ن��ی��س��ان) لیژنه‌ی ئ�ه‌م��ن��ی سلێمانی ل �ه به‌یاننامه‌یه‌کدا رای��گ�هی��ان��د «ب��ۆ رێ��گ� ه گ��رت��ن له‌نیاز و ب�ه‌رن��ام�هی ئ �ه‌وان �هی ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت له‌پشت رژان����ی خ��وێ��ن��ی خ �ه‌ڵ��ک و تێکچوونی شیرازه‌ی ژیان و گوزه‌رانی شاری سلێمانی و ته‌واوی کوردستان ،ده‌ستکه‌وتی سیاسی nپێکدادانی نێوان خۆپیشانده‌ران بچننه‌و‌ه و م �ه‌رام��ی ئاگرینی خۆیان وه‌دیبێنن ،بڕیارماندا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک به‌یاننامه‌یه‌ی لیژنه‌ی ئه‌منیدا بڕیاردرا رێگه نه‌درێت خۆپیشاندانی بێ مۆڵه‌ت که یاسای خۆپیشاندان جێبه‌جێ بکرێت له‌هیچ جێگه‌یه‌کی ش��اری سلێمانی و بۆی ه هه‌ڵمه‌تێکی ده‌ستگیرکردن و لێدان هه‌رشار و شارۆچکه‌یه‌ک ئه‌نجام بدرێت ،ل ه دژی خۆپیشانده‌ران ده‌ستیپێکرد ،بۆی ه هه‌ر که‌س و الیه‌نێکیش به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌م وه‌ک راگه‌یه‌ندرا سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ی ب��ڕی��اره‌و ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی قانوون هه‌ڵسوکه‌وت داواکاری گشتی (ناز نوری) له‌به‌رامبه‌ر بکات ،ئه‌وا بێ دوودڵی له‌رێگه‌ی قانوون ئ �هو پێشێلکاریانه و نه‌بوونی ده‌س �ه‌اڵت و دادگاوه رووبه‌ڕوی سزا ده‌کرێته‌وه» له‌م داوای ده‌ستله‌کار کێشانه‌وه‌ی ک��ردووه.
13
ل � ه ده‌زگ��اک��ان��م��ان��دا ب�ڵاو ده‌ک��هن��هوه ئه‌و ب�ڵاوک��راوان�ه‌ش هیچ بنه‌مایه‌کى راستى تێدانیه و هیچ که‌سێکیش له‌سه‌ر بیروڕای جیاواز به‌ند نهکراوه و به‌بێ بریارى دادوه‌ر هیچ که‌س ده‌ستگیر ناکه‌ین که‌سیش الى ئێمه زیندانى نهکراوه». که‌مال س��ادق ،ل ه درێ��ژه‌ی قسه‌کانیدا وت��ی «ئ �هو قسه‌ی ه ره‌ت��ده‌ک�ه‌م�هوه که ب ه بێ بڕیارى دادوه‌ر که‌س ده‌ستگیر نهکراوه من به بێ بڕیارى دادگا و یاسا ده‌ستگیر کرام». هه‌ر لهمبارهیهوه پارێزه‌ر هه‌ژار کاکه‌یی، وت���ى :ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ی ئێمه ئ���اگ���ادار ب��ی��ن و چ��اودێ��ری ده‌ک �هی��ن که‌سانێکى زۆر ل ه خۆپیشانده‌ران ده‌ستگیر کراوه و بێ هیچ بڕیارێکى یاسایی ب ه شێوه‌یه‌کى ره‌مه‌کى هه‌ڵیان کوتاوه‌ت ه سه‌ر هاواڵتیان و ئه‌م ه بۆ خۆى سه‌رپێچیه‌کى یاسایی ه و بنه‌مایه‌کى یاساییشى تێدا به‌دى ناکرێت ئه‌وه‌ى ئێم ه بینیومان ه دواى ده‌ستگیرکردنیان بڕیارى دادوه‌رى بۆ ده‌رکراوه.
په‌رله‌مانتارێکیگۆڕان:
ناکرێ که‌سێک له‌یه‌ک کاتدا خۆى دادوه‌ر بێت و الیه‌نێکیش بێت ل ه کێشهکه ئاماده‌کار ڕه‌هێل مامه‌ش لێسه‌ندنه‌وه‌ی حه‌سانه و ته‌جمید کردنی پێشه‌وا تۆفیق ئه‌ندامی په‌رله‌مان له‌سه‌ر فراکسیۆنی گۆڕان، له ناو په‌رله‌ماندا ڕای جیاوازی له‌سه‌ره و په‌رله‌مانتارانی لیست ه جیاوازه‌کانیش پێیان وایه پێویست ه په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان هه‌موار بکرێتهوه .ئه‌ندام په‌رله‌مانێکی پارتیش پێی وایه ئاساییه ئه‌گه‌ر شهڕه ده‌به له‌نێوان په‌رله‌مانتاراندا بکرێت.
ل����ه‌دان����ی����ش����ت����ن����ی()2011/4/19 ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک���وردس���ت���ان ،ل�ه‌ک��ات��ى به‌خشینه‌وه‌ى متمانه به وه‌زی��رى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ،پێشه‌وا تۆفیق ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان ل ه فراکسیۆنى گۆڕان ،دوو بوتڵ ئاوی گرته سه‌رۆکی په‌رله‌مانی کوردستان (که‌مال که‌رکوکی) له‌دوای ئه‌وه‌ش سه‌رۆکایه‌تى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان داواى یاسایی له‌سه‌ر په‌رله‌مانتارى ناوبراو تۆمارکرد و له‌سه‌ر داواى دادگا له‌دانیشتنى ()4/25 په‌رله‌مانى کوردستان به ده‌نگدانی نهێنی ب �ه ( )65ده‌ن���گ ح �ه‌س��ان �ه ل �ه پێشه‌وا تۆفیق وه‌رگیرایه‌وه ،هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه له‌دانیشتنی ئ��اس��ای��ی ڕۆژى ()5/3 که به‌بێ فراکسیۆنه‌کانى ئۆپۆزسیۆن به‌ڕێوه‌چوو ،په‌رله‌مان بڕیاریدا که پێشه‌وا تۆفیق ئه‌ندامی په‌رله‌مان ل�ه‌م خوله‌ی په‌رله‌مانی کوردستان له‌کار ڕابگیرێت، بۆ ئه‌مه‌ش که‌مال که‌رکوکی سه‌رۆکی په‌رله‌مانی ک��وردس��ت��ان ئ �ه‌م پێشنیاره‌ی خسته ده‌نگدانه‌وه که ئه‌م خوله پێشه‌وا
تۆفیق (ته‌جمید) له‌کار ڕابگیرێت ،دوای ده‌ن��گ��دان به ( )52ده‌ن��گ به‌رامبه‌ر ب ه دوو ده‌نگی دژ ،پێشه‌وا تۆفیق ،له‌م خول ه که له ( )2011/3/2ده‌ستی پێکرد ل ه ( )2011/7/1کۆتایی پێدێت ڕاگیرا. لهوبارهیهوه هاوکار و هاولیستی ئه‌و پهرلهمانتاره بورهان ره‌شید گوڵه ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى یاسایی په‌رله‌مانى کوردستان پێیوایه :ئه‌و ک��اره‌ى په‌رله‌مانتار پێشه‌وا ت��وف��ی��ق ئ�هن��ج��ام��ی��دا ش��ای �هن��ى ئ���هوه نی ه ح�ه‌س��ان�هى ل��ێ ب��س�هن��درێ��ت�هوه ،له‌هه‌موو پ �ه‌رل �ه‌م��ان �ه‌ک��ان��ى دن��ی��ا ئ���ه‌وک���اره ب���ووه، به‌جۆرێک شتى قورستر ئهنجامدراوه و حه‌سانه هه‌ڵنه‌گیراوه. ئه‌و پهرلهمانتاره له قسه‌کانیدا وتیش «ماده‌ى ( )21یاساى هه‌ڵبژاردنى ساڵى ( ،)1992مه‌رجه‌کانى ئه‌ندامێتى دیارى ک�����ردووه ،ئ �ه‌وی��ش ئ���ه‌وه‌ی���ه ک �ه ب��ک��وژى خه‌ڵک نه‌بێت یان تاوانى ئه‌خالقی ئه‌نجام نه‌دابێ و عێراقى بێت» ناوبراو رایگه‌یاند: کاتێک حه‌سانه له ئه‌ندامێکى په‌رله‌مان ده‌سه‌ندرێته‌وه ده‌بێت پشت به‌ویاسایه (یاساى هه‌ڵبژاردنى ساڵى )1992ببه‌سترێ ،له‌به‌ر ئ�هوه سه‌ندنه‌وه‌ى حه‌سانه له په‌رله‌مانتار پێشه‌وا تۆفیق پێچه‌وانه‌ى یاسا بووه. ب�����وره�����ان ئ�����ام�����اژه‌ى ب����ه‌وه‌ش����ک����رد: به‌شداریکردنى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان که خۆى سکااڵکاره له‌و دانیشتانه ک ه حه‌سانه له‌سه‌ر کاک پێشه‌وا هه‌ڵگیراوه، پێچه‌وانه‌ى یاسایه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ناکرێ که‌سێک له‌یه‌ک کاتدا خۆى دادوه‌ر بێت و الیه‌نێکیش بێت له کێشهکه. ب��ه‌اڵم پ��ێ��چ�ه‌وان�هی ئ �هو پهرلهمانتاره س��ه‌م��ی��ره ع����ه‌ب����دواڵ ،ل���ه ف��راک��س��ی��ۆن��ى ک��وردس��ت��ان��ى ،س��ه‌ب��اره‌ت ب �ه هه‌ڵگرتنى حه‌سانه له‌سه‌ر په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى گ��ۆڕان له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى کوردستانه‌و‌ه
زانیاری پزیشکی کیسى ئاو دکتۆره سه‌نا ڕه‌شید
کیسى ئ���او :ت��وره‌ک �هی��ەک �ە م��اده‌ی �ه‌ک��ى شلى تیدای‌ه وه‌کو جه‌التین یان زه‌یتی‌ه که‌هه‌ندێجار له‌ناو ئه‌مانه‌شدا ماده‌ى وه‌کو قژ یان ددان یان شتى ترى تێدایه. کیسى ئاو چه‌ند جورێکى ههیه سسیۆلۆجیکه‌ڵ و په‌نشنه‌ڵ ئه‌وانه‌ى دروس��ت ده‌ب��ن له‌سه‌ر گه‌رای ژن کیسه‌که‌ش ج��ۆری ههیه ،هه‌شیان‌ه ئه‌رکدار‌ه هۆکاره‌که‌ى نه‌خۆشی نیه هه‌ندێجار له سه‌ره‌تای سکبونه‌و‌ه دروستده‌بێ که‌دوایى کاریگه‌رى له‌سه‌ر سکه‌ک‌ه دروس���ت ن��اک��ەن ،هه‌شیه‌تی ل�ه‌خ��ۆی�هوه
فراکسیۆنێک بێت ،ئه‌مه‌ش له په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان ههیه و رێگا پێدراوه. س�ه‌ب��اره‌ت به س��زادان��ى په‌رله‌مانتاریتر ک �ه ه �ه‌م��ان ک��اری��ان ئ �هن��ج��ام��داوه ،ئ�هو پهرلهمانتاره وت��ى :ئه‌گه‌ر هه‌ڵسوکه‌وتى په‌رله‌مانتارێکی یه‌کێتی: لهوجۆره له‌نێوان ئه‌ندامانى په‌رله‌مان بکرێت ئاساییه و ده‌ک���رێ ب��ۆ ئ �ه‌م �ه‌ش داوای په‌یڕه‌وی ناوخۆی یاسایی تۆماربکرێ ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى پێشه‌وا تۆفیق ،ئه‌نجامیدا هه‌ڵسوکه‌وته‌که‌ى بۆ په‌رله‌مان پێویستى ب ه س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان ب���وو ،کاتێک ههموارکردنهوه ههیه ده‌به‌ى ئاوى هاویشته سه‌رۆکایه‌تى ،ئه‌وا ده‌تواندرێ حه‌سانه‌ى له‌سه‌ر هه‌ڵبگیرێ. هه‌ر لهمبارهیهوه په‌رله‌مانتار د.ئه‌حمه‌د وه‌رتى ،له فراکسیۆنى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى په‌رله‌مانتارێکی پارتی: ب��ۆچ��وون��ى خ��ۆى خ��س��ت��ەڕوو رایگه‌یاند: ک��ارێ��ک��ى ب���اش ن���ه‌ب���وو رووی������دا ،ب���ه‌اڵم هه‌ڵسوکه‌وتى لهوجۆره پێمانخۆش بوو کار نه‌گیشتبایه‌ته ئاستى له‌نێوان ئه‌ندامانى البردنى حه‌سانه له‌سه‌ر په‌رله‌مانتار پێشه‌وا تۆفیق ،به‌ڵکو به‌شێوازێکیتر چاره‌سه‌ر په‌رله‌مان بکرێت ئاساییه بکرا بوایه. وتیشى :دواى ئه‌و رووداوه ئێمه هه‌وڵماندا ل��ه رێ��گ��اى (داواى ل��ێ��ب��ووردن)ێ��ک �هوه چ��اره‌س �ه‌ر بکرێت ،کێشهکه له‌ناوخۆى په‌رله‌مانتارێکی په‌رله‌مان کۆتایی پێ بهاتبایه ،به‌رله‌وه‌ى بزوتنه‌وه :له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌م کاره‌که بگاته هه‌ڵگرتنى حه‌سانه له‌سه‌ر ئه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانه به‌ڕێزه ،به‌اڵم دواتر په‌یڕه‌وێکى نوێ بۆ س���زای ت��رى ب��ه‌س��ه‌رداه��ات ،ئ �ه‌وی��ش بێ به‌شکردنى ئه‌و پهرلهمانتاره بوو له خولى په‌رله‌مان دابندرێت ئێستاى په‌رله‌مان ،ئه‌مه‌ش پێمانوایه زیاد ب��وو ،پێویست بوو به هه‌ڵگرتنى حاسه‌ن ه له‌سه‌رى کۆتایی بهاتبایه. هه‌روه‌ها له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆ کۆنترۆڵکردنى تاچه‌ند رێگا به‌و ج��ۆره سزایانه دهدات، به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند :ل ه ره‌وشى ناو په‌رله‌مان و دووباره‌نه‌کردنه‌وه‌ى د .ئه‌حمه‌د وه‌رت��ى وتى :به‌ڵى له‌په‌یڕه‌وى رووداوى له‌و شێوه‌یه‌دا که پێشه‌وا تۆفیق ک��ارى ل�ه‌وج��ۆره ،سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ناوخۆى په‌رله‌مانى کوردستان ئاماژه به‌و له‌ناوهۆڵى په‌رله‌مان به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتى ههیه داواى له‌سه‌ر تۆماربکات ،کێشانه کراوه ،کاتێک داوایه‌ک ده‌چێت ه بۆ نجامیدا، ه به‌سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ئ ئینجا ئ���هو ئ���هن���دام پ �ه‌رل �ه‌م��ان �ه ل�هه�ه‌ر دادگ���ا ،س �ه‌ره‌ت��ا داوا ده‌ک���ات حه‌سانه‌ى
››
ل �ه‌س �ه‌ر هه‌ڵبگیرێت ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بتوانن لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ بکرێت. ه������ه‌روه‌ه������ا د .ئ����ه‌ح����م����ه‌د وه‌رت������ى ه���ه‌م���وارک���ردن���ه‌وه‌ى پ���هی���ڕه‌وه‌ى ن��اوخ��ۆى په‌رله‌مانى کوردستان به گرنگ ده‌زانێ و رایده‌گه‌یه‌نێت :من له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌م ک ه په‌یڕه‌وێکى ن��اوخ��ۆى ت��ازه ب��ۆ په‌رله‌مان داب��ن��درێ��ت ،له‌جیاتى ه �ه‌م��وارک��ردن �هوه، ب �ه‌م �ه‌رج��ێ��ک ب��ه تێگه‌یشتنى ه �ه‌م��وو الیه‌نێک بێت ،به‌مه‌ش ده‌تواندرێ به‌شێک له‌و گرفتانه‌ى روبه‌ڕوى په‌رله‌مان دهبێتهوه چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک��رێ��ت .وت��ی��ش��ى :پێویستى په‌یڕه‌وى ناوخۆ ده‌سه‌اڵته‌کان و ئه‌رک و کارى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان و لیژنه‌کان و ئه‌ندامان دیاری بکات. هاوکات محه‌مه‌د شاره‌زورى ،ئه‌ندامی فراکسیۆنی کوردستانى له‌سه‌ر به‌شی یه‌کێتی ،وت��ى :ههرچهنده م�ه‌رج نیه بۆ هه‌موو خولێکى په‌رله‌مان په‌یڕه‌وى ناوخۆ هه‌موار بکرێتهوه ،ب �ه‌اڵم به‌ته‌ئکید ئه‌و پ�هی��ڕه‌وه‌ى ئێستاى په‌رله‌مان که له‌ساڵى ( )1992دانراوه ،ئێستا که خولى سێیه‌مى په‌رله‌مانه پێویستى به ههموارکردنهوه ههیه ،له‌کاتی ئێستا پرۆژه‌یه‌ک ئاماده‌ی ه ه��ی��واداری��ن ب�ه‌زووت��ری��ن ک��ات گفتوگۆی له‌سه‌ر بکرێت. ئ�هو ئ�هن��دام په‌رله‌مانه پێشیوابوو :بۆ هه‌موارکردنه‌وه‌ى په‌یڕه‌ى ناوخۆ پێویست ه ت���ه‌واوى فراکسیۆنه‌کان ب �ه‌ش��دارى تێدا ب��ک�هن ،چونکه ئ �هو پ �هی��ڕهوه ب��ۆ هه‌موو ئ �هن��دام��ان��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان �ه و پێویسته هه‌مووالیه‌ک گفتوگۆى له‌سه‌ر بکه‌ن. (چەتر) زۆر هەوڵیدا پەیوەنی بکات بە (پێشەوا تۆفیق)ەوە ،بەاڵم پەیوەندیەکان دروست نەبوون.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو دروستده‌بێ هۆرمۆناتى گیان‌ه کاریگه‌رى له‌سه‌ر گه‌راکان دروست ده‌کات رهنگه حاڵه‌تى حه‌مل بێت، هه‌ش‌ه حااڵت خلقی‌ه له خواو‌ه دروستده‌بێ پێى ده‌ڵێن (سست درمۆید)ماده‌یه‌کى ئه‌ستور‌ه یان قژى تێدای ه یان ئێسک یان دانى تێدایه که زگماک‌ه له‌سکى دای��ک دروس��ت ده‌ب��ێ��ت ،جۆرێکیتر که دروس��ت ده‌ک��رێ��ت بۆ نه‌خۆشه‌ک‌ه به‌تایبه‌ت ئه‌وکه‌سانه‌ى گه‌رایان الواز‌ه و عیالجى نه‌زۆکى به‌کارده‌هێنن به‌هۆى ماده‌ى کلۆمید یان ماده‌ى تره‌وه‌کیسه‌کان گه‌وره‌ده‌بێت ،ئهوانه هه‌ندێجار به‌ده‌رمان چاره‌سه‌ر نابن به‌نه‌شته‌رگه‌رى چاره‌سه‌ر ده‌بن هه‌شیان‌ه به‌شێوه‌یه‌کى رێژه‌یی کاریگه‌رى ده‌رمانه‌کان نه‌ما ئه‌ته‌قێت و له‌ناوده‌چێت ئهمانه کاریگه‌ریان ده‌بێت له‌سه‌ر نه‌زیف یان دواکه‌وتنى عاده،ماده‌کانى ناو ئه‌م کیسان‌ه هه‌ی ه رۆنی‌ه ههیه جه‌التینی‌ه حاڵه‌تى نه‌خۆشی کیسى
ئاو ههیه له‌پیسیه‌و‌ه دروست ده‌بێت زۆرکه‌م له‌سه‌ر گه‌را دروست ده‌بن هه‌ن له‌سه‌ر جگه‌ر و ناو چاو و سیه‌کان دروست ده‌بن بۆ دۆزینه‌وه‌ى ئه‌وجۆر‌ه کیسان ه له‌گه‌ڵ شیکار ده‌رده‌که‌وێت که‌له‌سه‌ر گه‌راک‌ه دیاره ئه‌گه‌ر قه‌باره‌که‌ى له شه‌ش ملم به‌ره‌و سه‌ره‌و‌ه بێت ده‌بێت به‌نه‌شته‌رگرى چاره‌سه‌ر بکرێت ،ئه‌وانه‌شى به‌نه‌شته‌رگه‌رى چاره‌سه‌رده‌کرێن ده‌بێت ببرێن بۆ زه‌رع چونکه هه‌ندێجار هه‌ندێ کیس‌ه ههیه ئه‌نجامی ئه‌ورامى شێرپه‌نجه‌ی‌ه به‌گوێره‌ى شیکارى زه‌رعه‌ک ه ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ،ئ�هو کیس‌ه که‌التبرد نه‌خۆشیه‌ک ه نامێنێ ده‌بێت دکتۆرى نه‌شته‌رگه‌ر زی��ره‌ک بێت گ �ه‌راک �هى له‌گه‌ڵ الن�ه‌ب��ات له‌حاڵه‌تێکدا ئه‌گه‌ر کتوپڕ کیسه‌ک‌ه زۆر گ �هوره بو نه‌خۆشه‌ک‌ه پێى نه‌زانى سوڕى درێژى ههیه بسوڕێت ده‌رفه‌تی تیانی ه ده‌بێت الببرێت.
تکیس المبیض /ئهمه دی���وار دروس���ت ده‌بێت له‌ده‌وروبه‌رى گه‌را له‌ئه‌نجامى جیاوازى هۆرمۆنى LHو FSHئ���ه‌م دوو ه��ۆرم��ۆن��ه ئ �ه‌گ �ه‌ر پێچه‌وانه‌بون ئیختیاللى تێدا بوو ئه‌گه‌ر Lزیاتر بو وده‌بێت‌ه هۆى دروستبونى جۆرێکى قه‌ڵه‌وى‌و دره‌نگ شۆردنى ع��اد‌ه و موى زی��اد‌ه و له‌به‌رئه‌وه‌ى قه‌ڵه‌و‌ه هۆرمۆنى ژنان‌ه دروس��ت نابن ( )%40یان توشى نه‌خۆشی نه‌زۆکى ده‌بن یه‌که‌مجار ئه‌م نه‌خۆشیان ه له‌رێگه‌ى نیشانه‌کانیه‌و‌ه دیارن که‌تێکچونى عاده‌ن یان م��اوه ماوه‌ی‌ه یان دواى ع��اد‌ه خوێن داده‌به‌زێت یان بونى ئازارێکى زۆره بۆ که‌سێک هاوسه‌رگیرى کردبێت له‌کاتى جوتبوندا توشى خوێنبه‌ربون ده‌بێت سۆنار ( )100%ده‌ستنیشانى ده‌کات که‌کیسه‌ک ه هۆرمۆنى شێرپهنجه بێت هه‌ندێجار گرێیه‌کى وشک ه ده‌بێت سیتى سکان بکرێت.
له‌رێگه‌ى چ��اره‌س �ه‌ری هۆرمۆناته‌و‌ه چاودێرى بکرێت یان له‌رێگه‌ى حه‌پی مه‌نعه‌و‌ه هه‌ندێ حه‌پ هه‌ن هۆرمۆنى ژنانه‌ى تیای‌ه ئهمانه له‌ته‌مه‌نێکى دیاریکراودا توش نابن به‌اڵم به‌زۆرى له‌ته‌مه‌نى دواى پێگه‌یشتنه‌وه‌ی‌ه له‌ته‌مه‌نی گه‌نجێتیدا نه‌خۆش هه‌ی ه ته‌مه‌نى ( )13ساڵه نه‌شته‌رگه‌رى بۆ ئهنجامدراوه ئه‌وانه‌شی که‌ته‌مه‌نیان گهوره ده‌بێت له‌عاد‌ه ده‌وه‌ستن کیسه‌کانیان گه‌ش‌ه ناکات ئه‌گه‌ر له‌ته‌مه‌نى ()45 س��اڵ ب���ه‌ره‌و س���هرهوه ئه‌وحاڵه‌ت‌ه روی���دا ده‌بێت زۆر به‌وردى چاودێرى بکرێت له‌وته‌مه‌نه‌دا رهنگه توشی نه‌خۆشی شێرپه‌نجە‌ى ره‌حم بن ،چونکه جارى واهه‌ی ه شێرپه‌نجه‌ى مه‌مکى ههیه به‌خۆى نازانێ ،چونک ه ئهمانه پێوه‌ندیه‌کى راسته‌وخۆیان به‌یه‌کتره‌و‌ه ههیه، مناڵبونی ئێستای گه‌نجه‌کان چونکه له‌ڕێگه‌ی پزیشکه‌وه‌ی‌ه باشتره.
کراوه
ێ سه‌د ساڵ ده‌ژى) (دار کرمى له‌خۆى نه‌ب
بن‌الدن بۆ پاسه‌وان ه تایبه‌ته‌که‌ى :بمکوژ ه پێش ئه‌وه‌ى که‌س ده‌ستى پێم بگات ...که‌وات ه کێ کوشتى؟!
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
14
و .ل ه ئینگلیزیه‌وه
ئاڤان ڕه‌سوڵ م��ردن��ى ب��ن الدن ڕێ��خ��ۆش��ک �ه‌رى زۆر گفتوگۆو ده‌نگ و باسه له باره‌ى ڕێگه‌ى کوشتنه‌که‌ى و چ��ۆن ک����وژرا ،ب � ه پێى گ��ێ��ڕان�هوه و وت �هى ئه‌مریکیه‌کان ده‌ڵێن هێزى ئه‌مریکى بووه که‌ته‌قه‌یان لێکردووه و ئه‌ویش چه‌کدار نهبووه وات ه ئوسامه بن الدن ،ه �ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵ��ێ��ن ک� ه الش�ه‌ک�هى بن الدن دیمه‌نێکى زۆر ناشرین و ترسناکى ههبووه له به‌رئه‌و‌ه پێشان ن �ه‌ردراوه ،ئه‌وان الشه‌که‌یان کفن کردووه‌و پاش ئه‌وه‌ى نوێژى له‌سه‌رکراوه خستوویانه‌ت ه ده‌ریاى عه‌ره‌ب، ن�ه‌ب��وون��ى الش�ه‌ک� ه بڵێسه‌ى سه‌رهه‌ڵدانى بیردۆزى پیالنگێڕییه ،بن الدن نه‌مردوو‌ه و ئه‌گه‌ر وای� ه بۆ پێشاننه‌درا ،ئاشکرای ه که ئه‌مریکیه‌کان هه‌ستى که‌س ڕاناگرن، دیمه‌نى ڤیدیۆیى له‌سێداره‌دانى سه‌دام حسێن و پیشاندانى له‌سه‌ر شاشه‌کانى ته‌له‌فزیۆن و ل ه ڕۆژى جه‌ژنى قورباندا گه‌وره‌ترین ک��ردارى ووروژێنه‌ر بوو ،ههرچهنده ئه‌وان
ئه‌وه‌یان ره‌تکرده‌و‌ه ک ه ئاگایان ل ه بابه‌ته‌ک ه بێت و زانیاریان له‌سه‌رى هه‌بێت به‌اڵم کێ بڕوا ده‌کات. ل ه باره‌ى ئه‌وه‌ى که ئه‌مریکیه‌کان له‌سه‌ر چۆنێتى کوشتنى بن الدن ده‌یگێڕنه‌وه، ب ه وته‌ى زۆر ل ه شیکاره‌کان ئهوه وه‌ک سیناریۆى فلیمێکى ئه‌مریکیی داده‌نێن، له‌به‌ر چه‌ند هۆیه‌ک: -1ڕێ���ی تێناچێت ک � ه ه �ه‌واڵ��گ��ری ئه‌مریکى ب ه شوێنى بن الدن بزانێت ل ه ته‌نیشت ئه‌کادیمى سه‌ربازى به بێ زانیارى موخابه‌راتى پاکستانى. -2ئه‌مریکیه‌کان ئه‌وه‌یان ڕه‌تکرده‌و‌ه ک ه که ک���وژراو ی��ان برینداریان له ئه‌رک و پ��ڕۆس �هى کوشتنه‌که‌دا هه‌بێت ئه‌م ه س���ه‌ره‌ڕاى ک�ه‌وت��ن�ه‌خ��واره‌وه‌ى کۆپته‌رێک ل� ه شوێنى ئ�ه‌رک�ه‌ک�ه‌دا ی��اخ��ود پڕۆسه‌ى کوشتنه‌که‌دا ،له‌کاتێکدا که شایه‌ته‌کان وتیان ل ه کاتى پێکداداندا ئه‌و فڕۆکه‌ی ه ک �ه‌وت��ۆت � ه خ������واره‌و‌ه و ب���هه���ۆى ک���ه‌م و کورتى ته‌کنیکییه‌وه نهبووه وه‌ک ئه‌وه‌ى ئه‌مریکییه‌کان ده‌یگێڕنه‌وه. -3بن الدن له جێگه‌دا که‌وتبوو ئازارى ده‌چ�ه‌ش��ت به‌هۆى نه‌خۆشى گورچیله و
پشتهوه و ئامێرى گورچیله‌ک ه ل ه ته‌نیشت جێگه‌که‌یه‌و‌ه بوو ،ئه‌و ل ه جێگه‌ى مردوودا بوو نه‌یده‌توانى به‌رگریبکات.
-4وت���هى ئ�ه‌م��ری��ک��ی��ی�ه‌ک��ان ت�ه‌ق�هی��ان لێکردووه بابه‌تێکه ک ه شیکاره‌کان به‌درۆى ده‌خه‌نه‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى فه‌رمانى بن الدن
بۆ پاسه‌وان ه تایبه‌ته‌که‌ى ئ �هوه ب��ووه ک ه ئه‌وان هه‌ستن ب ه کوشتنى پێش ئه‌وه‌ى هیچ که‌س ده‌ستى پێیبگات. -5ل�� ه ب��ارێ��ک��دا ک�� ه ه��ی��چ ک���ام ل ه پاسه‌وانه‌کانى له ته‌نیشتییه‌وه نهبووه تا بیکوژێت و ئه‌ویش نه‌خۆش و په‌ککه‌وت ه بووه ،که‌وات ه بۆچى سهربازه ئه‌مریکییه‌کان کوشتیان ،وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن پڕۆسه‌ک ه ئاسان ب��ووه و هیچ به‌رگرییه‌ک له‌ویدا نهبووه. -6بۆچى کفن ک��راو خرای ه ده‌ری��اوه، ئ���ه‌وان ک � ه ل �ه‌س��ێ��داره‌دان��ى س �ه‌دام��ی��ان له ڕۆژى جه‌ژندا پێشاندا له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو ه �ه‌س��ت ووروژان����دن����هى ک � ه ل �ه پ��ڕۆس �هى له‌سێداره‌دانه‌که‌یدا هه‌بوو ک ه هه‌موو جیهان کۆک بوون له‌سه‌رئه‌وه‌ى ک ه ئهوه کارێکى مرۆیى نه‌بوو ،پاساوى پێشاننه‌دانى وێنه‌ى الش���ه‌ک���هى ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ه�ه‌س��ت��ى خه‌ڵک ن�ه‌ووروژێ��ن��ێ��ت ،شتێک ه ک� ه خه‌ڵک پێى ناخه‌ڵه‌تێت. له کۆتاییدا هیچ که‌س ب��ڕوا ناکات ک � ه م��وخ��اب �ه‌رات��ى پاکستانى زان��ی��اری��ان نهبووه له‌سه‌ر شوێنى بن الدن یان پڕۆسه‌ى کوشتنه‌که‌ى ،بن الدن رووبه‌ڕو ،خیانه‌تێکى
گهوره بووه‌ته‌و‌ه وات ه تووشى خیانه‌ت بووه، له‌وێ که‌سێک نرخه‌که‌ى وه‌رده‌گرێت. پڕۆس ه و ئه‌رکى ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنى ب��ن الدن ()700م��ل��ی��ار دۆالرى تێچوو‌ه به گوێره‌ى زانیارى ئه‌مریکییه‌کان ،هه‌ر بۆیه ده‌بێ چیرۆکێ پێشکه‌ش ب ه گه‌لى ئه‌مریکى بکه‌ن تا ئ��ه‌وه‌ى چه‌شتوویان ه و تووشى بوون به‌هۆى ڕووبه‌ڕووبونه‌و‌ه و کاره‌کانى بن الدن �هوه ل ه بیریان ببه‌نه‌وه. وتنه ل ه هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا جێی ب����اراک ئ��ۆب��ام��اى س���ه‌رۆک���ى وی�لای�ه‌ت� ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مه‌ریکا به‌ڵێنى دابوو ب ه کوشتنى ئوسام ه بن الدن سه‌رۆکى ڕێکخراوى قاعیده ،ل ه پێشکه‌ش کردنى وتارێکیدا و له کۆشکى سپى و شه‌وى ی�ه‌ک��ش�ه‌م��م� ه ل��ه‌س��ه‌ر دووش��ه‌م��م��ه و ل ه به‌روارى()2011/5/1سه‌رۆکى ئه‌مه‌ریکا ئاشکرایى کرد ک ه سه‌رۆکى ڕێکخراوى قاعیده کوژراو‌ه و ته‌رمه‌که‌ى الى خۆیان پ��ارێ��زراو‌ه و هاواڵتیانى ئه‌مریکیش ب ه بیستنى ئ �ه‌م ه �ه‌واڵ �ه خۆشحاڵى خۆیان ڕاگه‌یاند. وه‌رگیراو ه له: http://www.aldiyaronline.com
«خوێندکاران هه‌میش ه به‌و رابردوو ه جوان ه دڵخۆشن ک ه خوێندویانه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى نایبینن داهاتووى خۆیانه»
ئاماده‌کار کاو‌ه حسێن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بڕیارى داو ه له‌بودجه‌ى ساڵى ( )2011دا ( )25.000هاواڵتى دابمه‌زرێنێت، ئه‌نجومه‌نێکیش دامه‌زراو ه به‌ناوى ئه‌نجومه‌نى ڕاژه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا خوێندکاران به‌ڕه‌شبینییه‌وه ده‌ڕوانن ه دامه‌زراندن‌و پێیانوای ه تا ئێستاش ده‌ستى حزب له‌حکومه‌ت نه‌بڕاوه‌‌و نه‌ریتى خزمخزمێنه‌و حزبایه‌تى بهردهوامه.
(ئ��اش��ت��ى ئ�ه‌ح��م�ه‌د) یه‌کێک ب��وو له‌و خوێندکارانه‌ى سه‌رقاڵى ئاهه‌نگى ده‌رچوون بوو له‌زانکۆى سلێمانى ئه‌وه‌ى بۆ رۆژنامه‌ى (چ �ه‌ت��ر) خ��س��ت�ه‌ڕوو ،ک�ه به‌ڕه‌شبینییه‌وه ده‌ڕوانێت‌ه دام�ه‌زران��دن ل �ه‌دواى ته‌واوکردنى پرۆسه‌یه‌کى دوورو درێ���ژى خوێندن ،که ( )16ساڵ ته‌مه‌نى خۆى بۆ ته‌رخانکردووه، ئ �هو خوێندکار‌ه وتیشى «ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى رچوونمه و هه‌ست له‌ئێستادا ئاهه‌نگى ده به‌خۆشحاڵى ده‌که‌م ،به‌اڵم له‌ناخمدا هه‌ست ب �ه‌ب��ێ��زارى‌و ن��ی��گ�ه‌ران��ى ده‌ک����ه‌م ،ئ�ه‌وی��ش
n
خوێندکارانی زانکۆ له‌کاتی وێنه‌گرتنی ئاهه‌نگی ده‌رچونیان /فۆتۆ :ئینته‌رنێت
سه‌رچاوه‌که‌ى بۆ دانه‌مه‌زراندن دهگهڕێتهوه، له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامبوونى واستهو واسته‌کارى بۆ دامه‌زراندن». له‌الیه‌کى دیکه‌شه‌و‌ه س���ه‌روه‌ر مه‌جید، خوێندکارى قۆناغى چوارى زمانى عه‌ره‌بى زانکۆى سلێمانى ،بۆ(چه‌تر) باسى له‌وه‌کرد، نائومێد‌ه به‌دامه‌زراندن ،ئه‌وه‌یشى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ نه‌بوونى پالنى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بۆ دامه‌زراندن‌و بوونى واستهو واسته‌کارى، ئه‌مه‌ش واده‌کات ئه‌و که‌سانه‌ى داده‌مه‌زرێن
به‌پێى لێهاتووى خۆیان دانه‌مه‌زراون ،سه‌ره‌وه‌ر مه‌جید وتیشى «له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى دڵخۆشم بڕوانامه‌یه‌کم ب �ه‌ده‌س��ت هێنا و خوێندنم ته‌واوکردووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ساردم دهکاتهوه بێ پالنى حکومهته». ئ �هو خ��وێ��ن��دک��اره هێماى ب���ه‌وه‌ش ک��رد، که نایانه‌وێت ته‌نها له‌که‌رتى حکومیدا کاربکه‌ن ،ئاره‌زووى ئه‌وه‌یش دهکهن له‌که‌رتى تایبه‌ت ک��ارب��ک�هن ،ب���ه‌اڵم حکومه‌ت بۆ که‌رتى تایبه‌تیش پالنى نییه.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئه‌میر‌ه محه‌مه‌د ،سه‌رقاڵى ئاهه‌نگى ده‌رچ��وون��ى ب��وو به‌پێکه‌نینه‌وه هاوڕێکانى به‌ڕێده‌کرد ،بۆ(چه‌تر) ئه‌وه‌ی خسته‌ڕو که ئه‌مڕۆ ڕۆژێکى خۆش‌ه خوێندن ته‌واوده‌که‌ن ،به‌اڵم پاش ئه‌وه‌ى ( )16ساڵ به‌نا‌ن و ئاوى باوک‌و برایان خوێندویانه دڵیان بهوه خۆشنییه ،دواى ئه‌وه‌ى خوێندن ته‌واو دهکهن ئه‌و شوێنه‌ى مه‌به‌ستیان‌ه به‌گوێره‌ى ئه‌و پسپۆڕییه‌ى هه‌یان‌ه دابمه‌زرێن ،وتیشى «ه��ی��وادارم حکومه‌ت گرنگى به‌توێژى
خوێندکاران و گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان بدات». س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه‌ب���ێ���زارى خ��وێ��ن��دک��اران‌و نائومێدبوونیان له‌دواى ته‌واوکردنى پرۆسه‌ى خوێندن به‌دامه‌زراندیان ن�ه‌ورۆز شه‌وکه‌ت، مامۆستا له‌کۆلێژى زم��ان به‌شى عه‌ره‌بى زان���ک���ۆى س��ل��ێ��م��ان��ى ،ه���ۆک���ارى ب��ێ��زارى خوێندکارانى ڕوونکرده‌وه ،به‌گوێره‌ى پێناسه‌ى ئه‌و مامۆستایه خوێندکاران له‌به‌رده‌م دوو ڕیاندا‌ن و خاڵێکى وه‌رچ �ه‌رخ��ان له‌ژیانیان
ڕووده‌دات‌و خوێندکاران ههمیشه به ڕابردوو‌ه جوانه‌که‌ى خۆیان دڵخۆشن که خوێندویانه، ب �ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ى نایبینن داه��ات��ووى خۆیانه، ت و بۆیانى بۆیه پێویسته حکومه‌ت بیبینێ ڕوونبکاته‌و‌ه به‌شێوه‌یه‌کى جوان پێشکه‌شیان بکات ،وتیشی «بۆیه ههمیشه له‌گه‌ڵ ئه‌و خۆشیی‌ه له‌ڕووخساریاندا ههیه هه‌ست به‌نائومێدبوونیان ده‌خوێنیته‌وه ،ئای‌ه به‌رهه‌مى ئه‌و چه‌ند ساڵ خوێندن‌ه ئامانجى ده‌بێت، ده‌ت��وان��ن له‌یه‌کێک له‌کایه‌کان خزمه‌ت بکه‌ن. ده‌رب����اره‌ى ئ��ه‌وه‌ى بۆ وه‌زاره‌ت����ى پالندانان پ�لان��ێ��ک ب���ۆ ئ����هو ک��ێ��ش �هو گ��رف��ت��ان�هى خوێندکاران دانانێت؟ ،که سااڵنه ڕێژه‌یه‌کى زۆر خوێندکار له‌زانکۆکانى کوردستان خوێندن ت���ه‌واوده‌ک���هن ،ئ �هو مامۆستایه‌ى زانکۆى سلێمانى وتیشى «ده‌بوای‌ه وه‌زاره‌تى پالندانان ( )10س��اڵ پێش ئێستا کارى له‌سه‌ر ئه‌و کێشهیه بکردایه ،بۆیه له ئێستادا پێویسته هه‌موو وه‌زاره‌ت���ه‌ک���ان له‌خزمه‌تى وه‌زاره‌تى پالنداناندا بن بۆ قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى ئ �ه‌وه‌ى ڕۆشتووه ،چونکه ئێمه کۆڵه‌وارى ده‌س��ت��ى ئ �ه‌وه‌ی��ن ل��ه‌م واڵت����ه‌دا پ�لان نییه، پالنى ک��ورت خایه‌ن ،یاخود بونی پالنى درێژخایه‌ن.
خۆکوشتن ب ه ئاگر و مانه‌وه‌ى ده‌یان پرسیارى بێ وه‌اڵم که تواناى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى نه‌بێت یان رێگایه‌کى چاره‌سه‌رکردنى نه‌مابێت یان هیچ الیه‌نێک ئاوڕێک له چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌که‌ى نه‌داته‌وه. مامۆستا ناهیده ،مامۆستاى دوا ن���اوه‌ن���دى ل���هو رووداوه دڵ��ت �ه‌زی��ن��ان �ه‌دا
ب��ۆ نموونه ئ�ه‌گ�ه‌ر کچێک ل�ه الی�هن ئ�هن��دام��ان��ى م��اڵ �هوه ب�ه په‌یوه‌ندییه‌کى خۆشه‌ویستى بزانن ئه‌گه‌رى ئهوه ههیه ت��ووش��ى توندوتیژیه‌کى زۆر بێت یان زۆر جار تووشى کوشتنیش دێت .بۆیه الى م��ن ت��رس هۆکاریکى سه‌ره‌کییه
ل �ه ب���وارى ده‌رون��ن��اس��ى ،پ��ێ��وای�ه ژن��ان ئاماده‌کار وک��چ��ان خ��ۆ س��وت��ان��دن ب �ه چ��اره‌س �ه‌رى ئازاد شکور کێشه‌کان ده‌زانن ،ده‌بیستین ژنێک یان کچێک به هۆى کێشه‌یه‌که‌وه ئه‌گه‌ر ب��چ��وک بێت ی��ان گ���هوره خۆسوتاندن زۆر جار له که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندن هه‌واڵى خۆسوتاندنى ب �ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن ده‌زان��ێ��ت ،ئه‌مه‌ش هۆکارى خۆى ههیه لهوانه ناهۆشیارى کچان یان ژنان ده‌بینین ئه‌و که‌سه‌‌و زاڵ بوونى فیکرى ڕاکردن وده‌بیستێن .که‌سیش راستى له چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان ،نه‌بوونى سه‌باره‌ت به‌و روداوانه که ئایا (چۆن و که‌ى و بۆ) رونناکاته‌وه په‌یوه‌ندى پته‌و له نێوان خێزان وکچدا هۆیه‌کى سه‌ره‌کییه که کچان رێگاى وخۆکوژیش ده‌رگاى ده‌یان خۆسوتاندن هه‌ڵده‌بژیرن. پرسیارى بێ وه‌اڵم له‌پاش سارا ،کچه خۆیندکارێکى ناوه‌ندییه خۆیدا ده‌هێڵیته‌وه .له ئامارى پ��ێ��ی��وای �ه خ���ۆس���وت���ان���دن ل���ه ن �ه‌ب��وون��ى نه‌خۆشخانه‌کانی هه‌رێمى چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى کێشه رووده‌دات و کوردستان و ناوچه دابراوه‌کان وت����ى :ئ���ه‌گ���ه‌ر ک��چ��ێ��ک ی���ان ژن��ێ��ک رێژه‌ى خۆسوتاندنى ژنان و توشى کێشه‌یه‌ک ده‌بێت دواى ئ�ه‌وه‌ى کچان به شێوه‌یه‌کى به‌رچاو که هیچ چاره‌سه‌رکردنیکى نابێت ئه‌و زیادى کردووه .ژنانیش به ه�ه‌وڵ�ه دهدات ،ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى نه‌بوونى یاسایه‌کى ناهۆشیار بڕیارى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌یه‌کى گهوره واتا چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانی خۆیانداوه ئه‌ویش سوتاندنه به نه‌مان له ژیاندا. س���اری���ن ،خ��ۆی��ن��دک��ارى ئ��ام��اده‌ی��ى پێیوایه ک �ه ه��ۆک��ارى ت��رس یهکێکه ل�هو روداوان���ه ،ئ�هو چ��اره‌س �ه‌ره‌ش به‌بێ ئاگرو کۆتایى به ژیان. دک���ت���ۆر ی���وس���ف ح��وس��ی��ن ،پ��س��پ��ۆر بۆچونێکى ترى هه‌بوو وتى :خۆسوتاندن ل �ه ه��ۆک��اره س�ه‌ره‌ک��ی��ی�ه‌ک��ان ک �ه ژن��ان ده‌سه‌اڵتى ده‌زانم. خ��وێ��ن��دک��ارێ��ک��ى پ �هی��م��ان��گ��اش ل �هو ته‌نها له بێهیزى ئه‌و کچه یان ژنه دێت وک��چ��ان ت��وش��ى خ��ۆس��وت��ان��دن ده‌ک���ات
››
ئه‌و رووداوان ه بریتین ل ه چه‌ندها چیرۆکى خه‌مناک ک ه پاڵه‌وانه‌کانیان تواناى باسکردنیان نی ه و ب ه داخراوى له‌گ ه ڵ خۆیاندا ل ه گۆڕى ده‌نێنن
رووداوه دڵ ت �ه‌زێ��ن��ان �ه‌دا ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا تۆمه‌تبار ده‌ک���ات و ده‌ڵ��ی��ت :ئێمه ل ه کومه‌ڵگایه‌کى داخ��راودا ته‌نها مافى به‌ڵێنمان ههیه نه‌ک بڕیار بۆیه ده‌بێت یان بڵێن به‌ڵى رازین ،من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نیم که رێگاى خۆسوتاندن بگیرێته‌به‌رو دژى ئه‌و ریگایه‌م و ئهوه ته‌نها رێگاى ن �ه‌زان �ه‌ک��ان �ه ،ب���ه‌اڵم ئ �هن��ج��ام��ده‌رى ئه‌و کارانه‌ش بێ به‌ش ناکه‌م له هه‌ق. ع���ه‌ل���ى ح��م �ه غ���ه‌ری���ب ،چ���االک���وان ل��ه‌ک��اروب��اری م��اف��ى م���روڤ پێیوایه جیاوازیه‌ک ههیه له رێژه‌ى ئه‌و روداونه له شوێنێکه‌وه بۆ شوێنێکى تر ،زۆرجار کچێک به ه��ۆى ئ �ه‌وه‌ى رازى نهبووه هاوسه‌رگیرى بکات له‌گه‌ڵ کوڕێکدا که خۆى نایه‌وێ و به زه‌برى باوک و دایک ئه‌و کاره ئه‌نجام بدات رێگاى خۆسوتاندنى گرتۆته ب�ه‌ر ی��ان به‌هۆى ن��او زران��دن��ی�هوه و له‌ده‌ستدانى ناموس ئه‌و رێگایه ده‌گرێته به‌ر .وتیشى زۆر ج��ار ل �ه ک��ات��ى ک��ون��ف��ران�س و ک��ۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کاندا له‌گه‌ڵ کچان و ژنان جه‌ختمان کردۆتهوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که خۆکوشتن به هه‌ر هۆیه‌ک بێت چاره‌سه‌ر
نیه بۆ کێشه‌کان بهپێچهوانهوه راکردنه له چاره‌سه‌رکردنیان ،هه‌روها دایکان و باوکانمان هۆشیار کردۆتهوه به‌وه‌ى بتوانن په‌یوه‌ندى پته‌و له نێوان ئه‌ندامانى خێزاندا په‌یدا بکه‌ن ،ب �ه‌اڵم که‌لتورى کۆمه‌لگا و عه‌شره‌تی زاڵ بوونێکى ب �ه‌رچ��اوى ههیه ل�ه‌س�ه‌ری��ان. .شه‌رمین ت�ه‌م�هن ()27س���اڵ کچى ماڵه ده‌ڵێت من کچێکى هاوڕێم بوو په‌یوه‌ندیه‌کى خۆشه‌ویستى هه‌بوو له‌گه‌ڵ گه‌نجێکدا که له په‌یمانگا پێکهوه بوون و دواى ئ�ه‌وه‌ى بۆى ده‌رک �ه‌وت که ئه‌و گهنجه ته‌نها بۆ راب��واردن په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵیدا ب�ه‌س��ت��ووه ،رێ��گ��اى خۆسوتاندنى گرته به‌ر ،کهواته ئه‌و روداوانه هیچ کامیان بێ چیرۆکێک نین و بێ هۆکاریک نین ئه‌گه‌ر هۆکاره‌کانى گهوره بێت یان بچووک ،بۆیه ناکرێت ئه‌و روداوانه به روداوێکى ئاسایى بزانرێت چونکه ئه‌و روداوان �ه بریتین له چه‌نده‌ها چیرۆکى خه‌مناک که پاڵه‌وانه‌کانیان تواناى باسکردنیان نیه و به داخ��راوى له‌گه‌ڵ خۆیاندا له‌گۆڕى ده‌نێن.
وه‌رگێڕان
ئه‌و کوردانه‌ی برای ئه‌ردۆغان نین... ن .د.ئیشق ئیشجانلی
و .جوتکار سعید سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا ره‌جه‌ب تایب ئه‌ردۆغان ،کاتێک کۆبوونه‌وه‌ی ده‌ستپێکی ده‌کرد بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی « 12حوزیران» و هه‌مانکات له قسه‌کانیش له په‌رله‌ماندا ،هه‌روه‌ها له و کۆبوونه‌وه‌یه‌ی که له مووش بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کان سازی کردبوو ،پێناسه‌ی بۆ گه‌وره‌ترین کێشه‌ی سه‌ره‌کی تورکیا کیشه‌ی کورد کرد! .به‌گوێره‌ی ئه‌ردۆغان کێشه‌ی کورد نییه، به‌ڵکو کێشه‌ی برا کورده‌کانی ئه‌ردۆغان ههیه .له راستیدا ئه‌و پێناسه‌یه پێناسه‌یه‌کی سواو ه که کورد ده‌یزانن .ئه‌و پێناسه‌ی ه پێناسه‌یه‌کی وه‌رچه‌رخانی ره‌جه‌بیانه‌یه بۆ نه‌بوونی کورد. کورد نییه یه‌کسانه به کێشه‌ی کورد نییه.
n
ه برای خۆیان نازانن /فۆتۆ: کوردان ئیتر ئه‌ردۆغان ب
DIHA
ئ���ه‌گ���ه‌ر ب��ت �ه‌وێ��ت ده‌ت���وان���ی ب��گ��ڕێ��ی��ت�هو م�ه‌الی��ان�هی ک�ه ب��اده‌ی ره‌گه‌زپه‌رستیان ل��ی��س��ت��ێ��ک��ی��ان ل���ێ دروس�����ت ب��ک �هی��ت و نۆشی وه‌و له ناو خراپه‌کاریدان ،له به‌ر کێشه‌کانیشیان بخه‌یته لیسته‌که‌ته‌وه .ئه‌وه‌ی له پشت مه‌الکانی خۆیان نوێژ ئینجا ئه‌گه‌ر بڵێین ئه‌و کوردانه‌ی برای دهکهن رووب �ه‌ڕووی ده‌ستدرێژی ده‌بنه‌وه، ده‌توانن ئه‌و پێناسه‌یه له چه‌ند رووێکه‌و‌ه ئ �ه‌ردۆغ��ان نین کامانه‌ن؟ ئ �هو پرسیار‌ه ئایا ئه‌و کوردانه ب��رای ئه‌ردۆغانن؟... ش��ی��ک��ار ب���ک���هن .ب���ه‌گ���وێ���ره‌ی ه �ه‌م��وو هێشتا گرنگتره .به‌ڕای ئێوه سه‌الحه‌دین له‌ماوه‌ی مانگێکدا له ئۆپه‌راسیۆنه‌کاندا لێکدانه‌وه‌کان جا ئهوه واتاناسی ده‌بێت ،ده‌م����ی����رت����اش و گ���ول���ت���ان ک��ش��ان��اک گیان له‌ده‌ستدانی « »30الوی کورد یاخود کۆمه‌ڵناسی ،یان ئه‌وتا ئایدیۆلۆژی پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره‌ک��ان��ی ت��ری ب �ه‌ده‌پ �ه ب��رای ئیبراهیم ئۆروجیش له ن��اودا ئایا ئه‌وان ه جیاوازیان نییه هه‌مان ده‌رئه‌نجام دهدات .ئ �ه‌ردۆغ��ان��ن؟ ...م��اوه‌ی ( )12ساڵه ل ه برای ئه‌ردۆغانن؟ ...کوشتنی مندااڵنی له‌ئه‌نجامدا کورد نییه .کۆماری تورکیا دوورگ �هی ئیمرالی زیندانیه‌کی داب��ڕاوه کورد به بۆمب یان له ژێر زه‌مینه‌کان ئایا ماوه‌ی 88ساڵه پێگه ژیره‌کانی ده‌وڵه‌ت عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن برایه‌تی؟ ...له‌ماوه‌ی ئهوانه منداڵی براکانی ئه‌ردۆغانن؟... به‌و شێوهیه کاروباره‌کانی به‌ڕێوه‌ده‌بات )24( .کاتژمێردا کاندیدبوونه‌که‌یان ره‌ت ب����ه‌گ����وێ����ره‌ی ئ�����ه‌وان�����هی ژم�����اردن�����م و ک���وردی���ش ئ �ه‌م �ه ده‌زان����ێ����ت .ک��وردی��ش کرایه‌وه ،دیسان له‌ماوه « »24کاتژمێردا زۆرێکیتریش له وانه برای ئه‌ردۆغان نین. دووب��اره ئه‌و خواردنه‌ی بۆ داگیرکردنه‌وه به‌شێوه‌یه‌کی س��ی��ح��راوی کاندیدبوونی کێشه‌که‌و چاره‌سه‌ریه‌که‌شی زۆر ئاسانه. ده‌ناسن« .کرانه‌وه‌ی کورد» ئه‌نجامدانی ح���ه‌وت ک��ان��دی��ده‌ک �هی ب��ه‌ده‌پ��ه ق �ه‌ب��وو ڵ بۆ براکانی ئه‌ردۆغان ،هه‌ندێک ته‌نده‌ر، خۆده‌رخستن و نمایشێکی زۆرب��وو ،ئه‌و کرایه‌وه ،ئایا ئهوانه برای ئه‌ردۆغانن؟ ...هه‌ندێک پ��اره ،هه‌ندێک پێگه‌ی تر ل ه خ��اڵ �هی ک���ران���ه‌وه‌ی ک���ورد پێیگه‌یشت سیاسیه گ��ی��راوه‌ک��ان��ی ک���وردی دۆزی ناو ده‌وڵه‌ت یان ئه‌وه‌تا بیانکات به ئه‌ندام دوب���اره‌ب���وون���ه‌وه‌ی ئ���ه‌وه‌ی 88س��اڵ بوو که‌جه‌که برای ئه‌ردۆغانن؟ ...ئه‌وانه‌ی په‌رله‌مان کێشهکه چاره‌سه‌رده‌بێت .یان میلیمێک ب �ه‌ره‌وپ��ێ��ش �هوه ن���ه‌چ���ووه ،ل ه بۆ کێشه‌کانیان داواک���اری چاره‌سه‌ری ئه‌وتا بیداته هه‌ندێک له وانه‌ی که‌سۆزی ده‌ره‌وه‌ی گاڵته پێکردن مرۆڤ زه‌حمه‌تی دی��م��وک��رات��ی��ان�هی��ان ه �هی �ه و ب��ۆ ئ�ه‌م�ه‌ش ئیکس هیپستیۆنیستی زۆر پێشکه‌وتبێت، ده‌بینێت له روون��ک��ردن�ه‌وه‌ی .ئایا ده‌بێ چاالکی نافه‌رمانی مه‌ده‌نی و ئه‌وانه‌ی خ��ۆپ �ه‌رس��ت �ه ره‌ه���اک���ان و ه �هن��دێ��ک ل ه ئ �هو ب��را ک��وردان �هی ئ �ه‌ردۆغ��ان کامه‌بن چ���ادره ن��اف�ه‌رم��ی�ه‌ک��ان داده‌ن��ێ��ن ،هه‌موو رۆش��ن��ب��ی��ره ک����ورده م��اس��ت��اوچ��ی�ه‌ک��ان ل ه کێشه‌یان ههیه؟ چ کێشه‌یه‌کیان ههیه؟ رۆژێ چادره‌کانیان له الیه‌ن پۆلیسه‌کانه‌و‌ه به‌رنامه‌ی که‌ناڵێکی ته‌له‌فزیۆنیدا ده‌ریان ئ �ه‌ردۆغ��ان ئ �هو کێشانه چ��ۆن چاره‌سه‌ر پارچهپارچه ده‌کرێت و گازاوی ده‌کرێن بخات «ب��راک��ورده‌ک��ان��ی» کێشه‌که‌یان ده‌کات؟ یان ئه‌وه‌تا چاره‌سه‌ر بوونه؟. ئایا ئه‌و کوردانه ب��رای ئه‌ردۆغانن؟ ...چاره‌سه‌ر ده‌بێت. کێشه ئهمه نییه .کێشهکه ئیتر کورد برا کورده‌کانی ئ�ه‌ردۆغ��ان کامانه‌ن ،رت��ک��ردن �ه‌وه‌ی ع��ی��ب��اده‌ت ل �ه پشت ئه‌و
ئ�ه‌ردۆغ��ان بۆ خۆیان وه‌ک ب��را نابینن. ک��ورد ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ل �ه واڵت��ی خۆیان ب ه ئازادی بژن و خۆیان خۆیان بهڕێوه ببه‌ن. کێشه‌ی کورد گۆڕان ،رۆژهه‌اڵتی ناوین گ��ۆڕاو هێشتاش گۆڕانکاری گه‌وره‌تر ب��ه‌ڕێ��وه‌ن ،جیهان گ���ۆڕا ،ب���ه‌اڵم ئه‌قڵی ده‌وڵه‌ت نه‌گۆڕا. ت��ورک��ی��اش ده‌گ��ۆڕێ��ت ،گ��ۆڕان��ک��اری ناچاریه ،ئه‌وه‌ی پێی ده‌گوترێت ده‌وڵه‌ت هه‌موو شوێنێکی کون ب��ووه‌و ئ��اوی پیا دێت .له به‌ر ئهوه به‌ڵێنی ده‌ستوری نوێیدا ل �ه دوای ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ک��ان .جێبه‌جێی دهکهن یان جێبه‌جێی ناکه‌ن نازانم .ئینجا ئه‌گه‌ر جێبه‌جێشی بکه‌ن ،به‌گوێره‌ی ئه‌و پێناسانه‌ی ئ���ه‌ردۆغ���ان ،ل �ه ده‌س��ت��وری نوێدا جێگای کورد نییه .له به‌ر ئه‌وه‌ی کێشه‌ی کورد نییه .باشه ئه‌و دیدارانه‌ی تا رۆژی ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت ئه‌نجام ده‌درێن و هه‌روه‌ها ئه‌و سیاسه‌ته‌ی پابه‌ند به‌و دیدارانه‌وه بهڕێوه ده‌چێت بۆ کورد چ گوزاره‌یه‌که.... ئ����ه‌ردۆغ����ان ل���ه و ک���ات���هی ه��ات��ۆت � ه ده‌س �ه‌اڵت و ئه‌وکاته‌ی بێ ده‌سه‌اڵتیش بووه له پێناو بوونه ده‌سه‌اڵتیدا ده‌یه‌وێت کوردان بێده‌نگ بکات .هه‌ڵبه‌ته له دوو ب���هرهوه ش�ه‌ڕک��ردن شکسته ئ�هو لۆژیک ه
بۆ ئه‌ویش بهڕێوه ده‌چێت .تا ئه‌وکاته‌ی ده‌س �ه‌اڵت��داری �ه‌ت��ی��ک �هی پ��ت�هو ب��وو دی��دار له‌گه‌ڵ کورد ئه‌نجام دهدات ،تێده‌گات، کێشه چاره‌سه‌ر ده‌بێ و تێده‌په‌ڕێندرێت. به بنکه‌وتووش ناژمێردرێت. ب��ڕی��اره‌ک��ان��ی ئ �ه‌م دوای��ی �هی ده‌س��ت�هی ئ��اس��ای��ش��ی ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی����ی( ،)MGKئ �هو ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن��ان �هی ئ�هن��ج��ام��ی��ان��دان ،ئ�هو گه‌ریالیانه‌ی ک��وژران ،هێرشکردنه سه‌ر چادره نافه‌رمانیه مه‌ده‌نیه‌کان ،هه‌روه‌ها لێدوانی ئه‌ردۆغان بۆ «کێشه‌ی کورد نییه» بۆ داهاتووێکی نزیک ده‌وڵ �ه‌ت خاڵی دوای دانا بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ک����ورد .ئ���هو وت��هی��هی ل���ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی ئ�ه‌وروپ��ای پێشکه‌ش ک��رد ،وه‌ک��و ئه‌وه‌ی سه‌رۆکی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه ،له و دیدارانه‌ی ئ�هن��ج��ام��ده‌دران ل �ه ژێ��ر به‌رپرسیاریه‌تی ئه‌ردۆغان دابوون ،هه‌ره‌وه‌ها نوێنه‌رایه‌تی کردنی ده‌وڵ���ه‌ت و ب��وون�هوه به‌ده‌سه‌اڵتی دیارده‌کرد .شیکارکردنی ده‌وڵه‌ت یاخود ئ���ه‌ردۆغ���ان ئ��اس��ان �ه ،ه���ه‌روه‌ه���ا ب��ێ��ژه‌ی ئ �ه‌ردۆغ��ان ل�ه س�ه‌رده‌م��ی خ��اب��ووردا ک ه دی��گ��ووت «ه��ه‌م��وو شتێک دێنینه‌و‌ه خاڵی سفر» ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له رێگای ک�هن��اڵ��ی ج��ی��اج��ی��اش ل �ه‌گ �ه‌ڵ ک��وردان��ی چاوپێکه‌وتنیشی ئه‌نجامدابێت ،ئ�ه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌کی سه‌قامگیر پێکی هێنابێت و هه‌موو کرده‌وه‌کانی دوای رووداووی خ��اب��وور ،ئه‌نجامه‌کانی خ��واره‌وه‌م��ان بۆ ده‌رده‌خات. له چه‌مکی بیرکردنه‌وه‌ی ده‌وڵ�ه‌ت��دا: کێشه‌ی کورد نییه.... ل �ه ک��رده‌وه‌ک��ان��ی ده‌وڵ���ه‌ت���دا :ده‌وڵ���ه‌ت به‌رده‌وامی به توندوتیژی دهدات.... به‌ڕێوه‌به‌رانی ده‌وڵ�ه‌ت :له خشته‌بردنی کوردان..... به‌کورتی ئ �ه‌ردۆغ��ان ،ئ �ه‌وه‌ی ده‌وڵ �ه‌ت ل��ه‌م��اوه‌ی ( )88س��اڵ�ه ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ری پێکی ه��ێ��ن��اوه ئ �ه‌وی��ش ک��ردوی��ه‌ت��ی... شتێکی گۆڕاو نییه .ئه‌وه‌ی له هه‌مووی گ��رن��گ��ت��ره ،ئ��ای��ا ئ��هو ک���وردان���هی ب��رای ئه‌ردۆغان نیین ،تاکو ئاستی له‌خشته‌بردن ده‌بردرێن؟ isikiscanli@hotmail.com
ئایا ئیسالمی‌بوونى ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد دڵى خامنه‌یی رازى کردووه؟ عه‌باس میالنی و :سه‌الح حسێن‌پوور
عه‌باس میالدى ،مامۆستاى مێژوو و به‌ڕێوه‌به‌رى لێکۆڵینه‌وه‌کانى ئێران ل ه زانکۆى (ئه‌کسفۆردى ئه‌مریکى) ل ه وتارێکدا ک ه ل ه (فارن پاسسى) باڵو کراوه‌ته‌و ه شرۆڤه‌ى ناکۆکییه‌کانى نێوان به‌ره‌ى ده‌سه‌اڵتدارى ئێران له نێوان مه‌کته‌بى (ئیسالمى ئێرانى) ـ ک ه مه‌حمود ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد ل ه سه‌ر ئه‌و بنه‌مای ه کار ده‌کات -و (مه‌کته‌بى ئیسالمى) ک ه خامنه‌یی رێره‌وى ئه‌م مه‌کته‌به‌ى ل ه ده‌ست دایه‌ـ ده‌نووسێت و ده‌ڵێت :ئه‌گه‌رى ئه‌و ه هه‌ی ه ک ه دواین مڵمالنێى نێوان ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد و خامنه‌یی ببێته دواین ملمالنێى ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد بێت.
دۆزی��ن�ه‌وه‌ى شێوازێک له شێوازه‌کانى په‌یوه‌ندى یا به‌یه‌که‌وه‌ژیان له نێوان ئه‌م دوو پێکهاته‌یى ئیسالم و نه‌ریته‌کانى ئاریایى ه���ه‌رده‌م بۆ ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى ئێران کێشه‌ى دروس����ت ک�����ردووه .پ��اش��اک��ان��ى س �ه‌رده‌م��ى په‌هله‌وى ه��ه‌رده‌م ل�ه هه‌وڵى ئ��ه‌وه‌دا بوون که پێکهاته‌ى فه‌رهه‌نگى پێش فه‌رهه‌نگى ئیسالمى ل�ه ئێراندا ببوژێننه‌وه .نمون ه ئ �ه‌م ک��رداران �ه ل �ه جێژنه‌کانى ()2500 ساڵه‌ییه‌کانى پاشاکان و ته‌نانه‌ت گۆڕینى رۆژم��ێ��رى ه�ه‌ت��اوى بۆ ساڵى په‌هله‌وى ل ه س��اڵ��ى ()1355ه����ه‌ت����اوى ،ک �ه دوو ساڵى نه‌خایاند له نمونه‌ى ئه‌م هه‌واڵنه‌ن. ل��ه س���ه‌رده‌م���ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ئیسالمى هه‌وڵێکى زۆر و به‌وریایى بۆ په‌راوێزخستنى پێکهاته‌فه‌رهه‌نگییه‌کانى پێش ئیسالم دراوه .بۆن‌ه مێژووییه‌کان وه‌ک نمون ه نه‌ورۆز هه‌وڵدراو‌ه وه‌ک جێژنێکى شه‌یتانى بخرێت‌ه پ��ه‌راوێ��زه‌وه .ل�ه ب��وارى مه‌نهه‌جى
خوێندنگاکاندا به تایبه‌ت له به‌شى مێژوویى و کۆمه‌ڵناسى هه‌وڵ دراوه ئه‌و ناسنامه و شوناسى ئێرانى کپ و بێده‌نگ بکرێت و بستڕێته‌وه .به‌اڵم گه‌لى ئێران به‌رانبه‌ر ئه‌م کردارانه‌ى ده‌سه‌اڵت (مه‌کته‌ب ئیساڵم)ى خۆراگرییان ک��ردووه و نه‌ریته‌کانى وه‌ک نه‌ورۆز زیاتر له رابردوو له نێوان خه‌ڵک گرنگى پێدراوه. ب��وون��ى هه‌ستى ن�ه‌ت�ه‌وای�هی��ى ل �ه نێوان ئێرانییه‌کان بۆته هۆى ئه‌وه‌ى که ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد و راوێژکارانى وه‌کوو ره‌حیم مه‌شایى له هه‌وڵى ئه‌وه‌دا بن له‌م بوار‌ه بۆ زیادکردنى ده‌س���ه‌اڵت���دارى و مڵمالنێى ب �ه‌ره‌ک��ان ئه‌م بۆشایی‌ه بقۆزنه‌و‌ه و که‌ڵکى لێوه‌ربگرن و ئه‌وى که ناوى مه‌کته‌بى ئێرانى باستان و ئیسالمى ئێرانى به‌ناوى دهکهن له راستیدا ده‌م��ام��ک��ێ��ک�ه ب��ۆ ق��ۆس��ت��ن �ه‌وه‌ى م��ێ��ژووى پڕشانازى ئێران باستان و به‌کارهێنانى بۆ یه‌کێک ل�ه کۆڵه‌که‌کانى ده‌س���ه‌اڵت و به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان. ن��م��ون �ه ئ���ه‌م ت��ێ��ک��ۆش��ان�ه ده‌ت��وان��ی��ن ل ه به‌رنامه‌کانى ده‌وڵه‌تى ئه‌حمه‌دى ن�ه‌ژاد بۆ مه‌راسیمه‌کانى جێژنى نه‌ورۆز و میواندارى کردن له به‌رپرسانى واڵتانى ده‌ره‌وه‌دا به‌دى بکه‌ین .ئه‌م هه‌واڵنه‌ى ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد ل ه الیه‌ن به‌ره‌ى خامنه‌یی (مه‌کته‌ب ئیسالم) ی�هوه که‌وت‌ه به‌ر ره‌خنه‌ى توند و ته‌نانه‌ت ئایه‌توڵاڵ خامنه‌یی دیدارى ئه‌م به‌رپرسانه‌ى ل �ه مه‌راسیمى ن����ه‌ورۆزدا ک�ه ل �ه الی�هن ئه‌حمه‌دى ن�ه‌ژاده‌و‌ه رێکخرابوو ره‌تکرده‌و‌ه و به باشى زانى که بڵێـت له سه‌فه‌ر دای‌ه و ناتوانێت ئاماده بێت ب��اس��ک��ردن ل���ه ئ��ێ��ران و رێ��زگ��رت��ن ل ه م��ێ��ژووى ب�ه‌رل�ه ئیسالمى ئ��ێ��ران ل �ه ژێر ده‌س���ه‌اڵت���دارى ک��ۆم��ارى ئیسالمى وه‌ک کوفرو پارچهپارچه بوون له قه‌ڵه‌م ده‌درێت. سه‌رده‌مێک رێبه‌رانى کۆمارى ئیساڵمى به‌هه‌موو تواناکانى خۆیان له هه‌وڵى ئه‌وه‌دا بوون سه‌رده‌مى ده‌س�ه‌اڵت��دارى پیش ئیسالم له ئێراندا بێ واتا بکه‌ن و وه‌کو خاڵێکى
ره‌ش له مێژووى ئێراندا به‌ناوى بکه‌ن .به‌اڵم ئێستا ئه‌حمه‌دى ن�ه‌ژاد به ت �ه‌واوی تواناو‌ه رێز له سیما به‌رجه‌سته‌کانى سه‌ده‌مى ئێرانى پیش ئیسالم ده‌گرێت و (ره‌حیم مه‌شایى) راوێژکارى بااڵى مه‌حمود ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد قسه له بابه‌ت نه‌ته‌وه‌بوون و شوناسى ئێرانى به‌ر له ئیسالم ده‌کات. ملمالنێى له سه‌ر ئه‌م بابهته له دواى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ساڵى ()2009وه یه‌کێک له به‌رجه‌سته‌ترین بابه‌ته‌کان‌ه له ملمالن ه سیاسییه‌کاندا ،ئ �ه‌م دووبه‌ره‌کیی‌ه قووڵ ه ل���ه ک��ات��ێ��ک دێ��ت �ه ئ����اراوه ک �ه رێ��ب �ه‌رى رێفۆرمخوازه‌کان (میر حوسێن موسه‌وى و م �هه��دى ک �ه‌روب��ى) ت��ا ب �ه ئێستاش ب ه شێوازێک له شێوازه‌کان ده‌ستبه‌سه‌ر کراون و هه‌روه‌ها (ئه‌کبه‌ر هاشمى ره‌فسنجانى) که‌سایه‌تى ناسراوى کۆمارى ئیسالمى تا به ئێستاش پێوه‌ندى خۆى له‌گه‌ڵ خامنه‌یی رێبه‌رى کۆمارى ئیسالمى گرێ نه‌داوه‌ته‌وه. ئه‌کبه‌ر گه‌نجى ل�ه‌م چوارچێوه‌یه‌دا تا ئاستێک هه‌ندێک زانیارى باوه‌ڕپێکراوى باڵو کردۆتهوه له‌م دوایانه‌دا ده‌ڵێت ده‌ورو پشته‌کانى ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد بۆ رێکخستنى گ�ه‌م��ارۆدان��ى به‌رپرسانى ده‌س�ه‌اڵت��ى ئێران (مه‌کته‌ب ئیسالم) له‌گه‌ڵ یه‌کێتى ئه‌وروپا هاوکاریان کردووه و هه‌ر بۆیه‌ش که‌سایه‌تیی ه نزیکه‌کانى خامنه‌یی له لیستى گه‌مارۆى یه‌کێتى ئ�ه‌وروپ��ادان و ئه‌م لیسته‌ی‌ه به‌ره‌ى خامنه‌یی له خۆ ده‌گرێت. به پێى قسه‌ى ئه‌کبه‌ر گه‌نجى( ،مه‌حمود ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد) گروپێک له راوێژکاره باوه‌ڕپێکراوه‌کانى خۆى بۆ ئه‌وروپا ناردووه تا به شێوه‌یه‌کى نهێنى له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى ئه‌وروپایى و ئه‌مریکایى بکه‌ون‌ه وتوێژه‌وه. هه‌ندێک ل �ه س �ه‌رچ��اوه‌ک��ان ب��اس ل�ه وه دهکهن که به‌ره‌ى ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد به نیاز ب��وون هه‌ندێک بهڵگه و دۆکیۆمێنت ل ه وه‌زاره‌ت����ى ئیتالعات وه‌ده‌س���ت بخن و به‌م شێوهیه بیانکه‌ن‌ه کارتێکى فشار بۆ سه‌ر که‌سایه‌تى و به‌رپرسانى ب �ه‌ره‌ى خامنه‌یی
n
ه دوایین ملمالنێی ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد ملمالنێی نێوان ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد و خامنه‌یی ره‌نگه‌ببێت
(مه‌کته‌ب ئیسالم). دووب �ه‌ره‌ک��ێ��ى ن��ێ��وان ئه‌حمه‌دى ن���ه‌ژاد و خامنه‌یی ل �ه س��ه‌ر وه‌زاره‌ت�����ى ئیتالعات ل��وت��ک �هى م��ل��م�لان �ه‌ک��ان ب�����ووه .ئ����هوه ل ه کاتێکدای‌ه که له الیه‌ن ده‌وروپشته‌کانى خامنه‌یی ئ��اگ��ادار ک��راوه‌ت �هوه و ته‌نانه‌ت زۆربه‌ى په‌رله‌مانتاره‌کانى مه‌جلیسیش پێیان وابوو که مه‌حمود ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد ده‌ست ل ه و بابهته به ئاسانى ناکشێنێته‌وه. ع �ه‌ب��اس م��ی�لادى ن��ووس��ه‌رى بابه‌ته‌ک ه ده‌نووسێت هه‌ندێک پێیان وایه که پێداگری ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد و باسکردن له ناسنامه و شوناسى ئێرانى به‌شێک له خۆئاماده‌کردنى ئه‌م به‌ره‌ی‌ه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوو و تا به راى گشتى نیشان بدات که له والیه‌تى فه‌قێ دووره و ئه‌حمه‌دى ن�ه‌ژادی��ش باش ده‌زانێت که والیه‌تى فه‌قێ تا چه‌ند له پێش چاوى خه‌ڵک ره‌ش بووه بۆ ئه‌مه‌ش شوناسى ئێرانى بوون به‌کار دێنێت .دوورخستنه‌وه‌ى وه‌زیرى ئیتالعات و مڵمالنێیه‌کانى نێوان ئه‌م
دوو به‌ره‌ی‌ه کێشه‌کانى به لوتکه‌ى ته‌قینه‌و‌ه گه‌یاندووه. پرسیار ئهوهیه که بۆچى خامنه‌یی و په‌یڕه‌وانى خامنه‌یی له سپاى پاسداران و پێکهاته‌ى والیه‌تى فه‌قێ له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا هاتن‌ه سه‌ر ئه‌و رای‌ه که له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌دى نه‌ژاد ،بکه‌ون‌ه دۆخێکى جیدى ده‌مه‌قاڵێوه، واپێده‌چێت که هۆکارى بنه‌ڕه‌تى له‌م بڕیاره بارودۆخى ناله‌بارى ئێستاى ئابوورى ئێران و ترسى رێبه‌رانى کۆمارى ئیسالمى ئێران ه له گواستنه‌وه‌ی شه‌پۆڵى سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت ب��ۆ ن��او ئ��ێ��ران .ل ه وه‌ه��ا هه‌لومه‌رجێکدا چ����اوه‌ڕوان ده‌کرێت که خامنه‌یی و ده‌وروپشته‌کانى پێگه بۆ ئ�هوه خۆش بکه‌ن که ئه‌حمه‌دى ن �ه‌ژاد ب ه هۆکارى ئاڵۆزی‌ه ئابوورییه‌کان له ئێراندا تاوانبار بکه‌ن. ب������ه‌اڵم ئ���ای���ا ئ����ه‌ح����م����ه‌دى ن��������ه‌ژاد و ده‌وروپشته‌کانى به بێ هیچ ملمالنێیه‌ک ئاماده‌ن ته‌سلیم بن؟...
ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا ئایا KCDهه‌ڵبژاردنه‌کان بایکۆت ده‌کات؟
کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک KCDئه‌نجامی کۆبوونه‌وه‌که‌یان راگه‌یاند. (ئۆزده‌میر) ئه‌ندامی ( )KCDسه‌باره‌ت به AKPوتی که ئه‌م حکومهته ئاسایشی هه‌ڵبژاردنی له ناو بردووه و به‌رده‌وامی کرد: «ل �ه دۆخێکدا که ئ �ه‌م قۆناغه ب���ه‌رده‌وام ب��ک��ات ،ک��ۆن��گ��ره‌ک�ه‌م��ان زۆر ب����ژاره‌ی له به‌رده‌مدای‌ه ته‌نانه‌ت بژاره‌ی به‌شداری-نه‌کردن له هه‌ڵبژاردنه‌کان ».ئۆزده‌میر باسی له ئامانجی کۆبوونه‌وه‌که‌یان کرد که تایبه‌ت بووه به هه‌ڵسه‌نگاندنی کۆنسێپتی سیاسی و سه‌ربازی ده‌وڵه‌ت و حکومه‌ت له‌گه‌ڵ دوایین گۆڕانکاری له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و کوردستاندا و ئاماژه‌ی به نه‌بوونی پێشه‌نگ ک��رد بۆ س�هره�ه‌ڵ��دان و شۆڕشی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست. ئۆزده‌میر سه‌باره‌ت به رووداوه‌کانی سوریا وت��ی« :ئ �هو رووداوان����هی ل�ه ئ�ه‌م به‌شه‌ی کوردستان دێن‌ه ئاراوه ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که پێشی پێ ناگیردرێت .کۆنگره‌که‌مان بانگی له رژێمی سوریا ده‌کات که مافی دیموکراتیکی گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان ب�ه فه‌رمی بناسێنێت و خۆبه‌رێوه‌به‌راتی له‌م به‌شه‌دا قبوڵ بکات .هه‌روه‌ها گه‌لی ک��ورد به‌رخۆدانی خۆی به‌رزتر بکاتهوه و تا دوایین راد‌ه خاوه‌ن له تێکۆشانه‌که‌ی ده‌رکه‌وێت».
رۆژی جیهانی ڕۆژنامه‌وانی و پێشێلکاری به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌وانان رۆژی سێی ئه‌م مانگ‌ه رۆژی جیهانی راگه‌یاندن ب��وو .ئاله‌م ڕۆژه‌دا زۆرێ��ک له میدیاکارانی هه‌رێمی کوردستان ،باسیان له وه بوو ئه‌و رۆژه رۆژێک نییه بۆ یادکردنه‌وه، هێنده‌ی ئه‌وه‌ی رۆژێک‌ه بۆ تێڕامان و وورد ب��وون �هوه ل�ه و پێشێلکاریانه‌ی به‌رامبه‌ر ڕۆژن��ام �ه‌وان��ان ده‌ک��رێ��ن ل�ه هه‌رێمه‌که‌دا. ئه‌م ڕای‌ه وه‌نه‌بێت هه‌ر ته‌نها ڕۆژنامه‌وانان هه‌یانبوبێت ،سه‌ندیکای رۆژن��ام �ه‌وان��ی هه‌رێمه‌که‌ش کۆک بوو له‌گه‌ڵ ئه‌و جۆره ڕوانینه‌دا ،له و روانگه‌یه‌وه‌ی وه‌ک وتویه‌تی ه�����ه‌روادێ و پێشێلکاریه‌کان ب�ه‌رام��ب�ه‌ر میدیاکارانی هه‌رێمه‌ک‌ه له زیاد بووندایه .بۆ ماوه‌ی زیاتر له دوو مانگ‌ه پشێوی سیاسی ڕووی له هه‌رێمی کوردستانی ک��ردووه و خۆپیشانده‌ران داوای ڕیفۆرمی سیاسی دهکهن و هاوکاتی ئه‌و رووداوان‌ه توندوتیژی روویان داوه.
له‌ناوچ ه کوردیه‌کان به‌هه‌زاران که‌س پشتیوانیان ل ه ده‌رعا کرد له ه �ه‌ر ی �ه‌ک ل �ه شاره‌کانی حومس و ح �ه‌م��ا رۆژی ه�هی��ن��ی دوای ن��وێ��ژی رووبه‌ڕووی هێرشی هێزه ئه‌منیه‌کان بوونه‌وه، ل���ه ئ�هن��ج��ام��دا «»26ک�����ه‌س ک����وژراون، هه‌روه‌ها هێزه ئه‌منیه‌کان دوو به‌رپرسیاریی گ���ه‌وره‌ی ئۆپۆزیسیۆنیشیان به‌ناوی ریاز سه‌یف و شێخ مه‌عاز خه‌تیبیان له ب�ه‌رده‌م م���زگ���ه‌وت ده‌س��ت��گ��ی��رک��رد ،ل���ه الزق��ی��ش که‌سێک ک�����وژراوه‌و س��ێ ک�ه‌س��ی تریش ب��ری��ن��دارن ،خۆپیشانده‌رێکیش ل �ه ش��اری ج �ه‌ب��ل �هی ب���اش���ووری الزق���ی���ه ک������وژراوه. به‌گوێره‌ی هه‌واڵه‌کانی ره‌سمی سوریاش رایانگه‌یاندو‌ه که ئه‌فسه‌رێک و چوار پۆلیس ل �ه حومس به‌ده‌ستی هه‌ندێک که‌سی نادیار ک���وژراون .وه‌ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه باکوری رۆژهه‌اڵتی سوریا» رۆژئاوای کوردستان» ل�ه شارۆچکه‌ی قامشلو نزیکه‌ی پێنج هه‌زار که‌س خۆپیشتندانیان کرد ،دروشمیان بۆ یه‌کێتی نیشتمانی و پشتگیری خه‌ڵکی ده‌رعا ده‌دا .بهههمانشێوه نزیکه‌ی سێ هه‌زار که‌س له عامود‌ه سه‌ره‌ڕای گوشاری هێزه ئه‌منیه‌کانی چه‌ند رۆژی رابردوو ،لهگه ڵ هاتن‌ه سه‌رشه‌قامی نزیکه‌ی هه‌زار که‌س له ناوچه‌ی ده‌رباسیه.
بیروڕا
عێراق ل ه سـیاسـه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا گۆڕانکـاری یـان به‌رده‌وامـی؟
د.محه‌مه‌د جه‌الل*
تا له سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر عێراق تێنه‌گه‌ین سروشتی په‌یوه‌ندی نێوان ئ�ه‌م دوو ده‌وڵ�ه‌ت�ه ناتوانین هه‌ڵسه‌نگێنین. کاتێک سه‌رنج بدرێت‌ه په‌یوه‌ندیه‌کانی نێوان ئه‌مریکا و عێراق به‌شێوه‌یه‌کى رووکه‌ش وا هه‌ست ده‌کرێت سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا گۆڕانکاریه‌کى زۆرى به‌سه‌ردا هاتووه .ئه‌م بۆچونه‌ش دی��اره بێ بنه‌ما نییه ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌شبێت .بۆ نمونه رۆناڵد رێگن له ساڵی 1982په‌یوه‌ندییه‌کانی ئه‌مریکای زیندوکرده‌و‌ه له‌گه‌ڵ رژێمی س�ه‌دام حسێن به پێدانی زانیاری هه‌واڵگری و قه‌رزی درێ��ژخ��ای��ه‌ن‌و دوات���ری���ش ب��وش��ی ب��اوک عێراقی خسته‌ژێر ئابلۆقه‌ی ئابووری‌و ئه‌م ئابڵوقه‌یه‌ش له الیه‌ن کلینتۆن به‌رده‌وامی پ��ێ��درا و دوات��ری��ش هه‌ڵکه‌ندنی س���ه‌دام ل ه کورسی ده‌سه‌اڵت له الیه‌ن بوشی کوڕه‌و‌ه له ساڵی 2003ده‌توانرێت وه‌ک نمونهی گ��ۆڕان له سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و واڵت�ه‌دا ئه‌ژمار بکرێت به‌رامبه‌ر به عێراق .به‌اڵم کاتێک مرۆڤ لێیان ورد دهبێتهوه ،ده‌بینێت که له راستیدا سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر عێراق به‌شێوه‌یه‌کى گشتی له بری گۆریو چه‌سپیوه. سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى هه‌ر واڵتێک به‌گشتی:
بۆچوونه ،تێڕوانینه ،ئامانجه .کهواته ئه‌گه‌ر شێوه‌یه‌کى به‌رده‌وام به‌رهه‌مى خۆى له نه‌وتى ئامانجه‌کانیان کرده‌وه‌ی تیرۆریستی ئه‌نجام سه‌رۆک رێگن دێت بۆ به‌غدا له‌گه‌ڵ تاریق بمانه‌وێت له سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا ،خ��اوی کوالێتی نایاب بخات‌ه بازاڕه‌کانى ده‌ده‌ن‌و دژ به به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئه‌مریکا و عه‌زیز باسى چه‌کى کیمیایى عێراق ده‌کات واتا ئامانجه‌کانى و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ل ه جیهانه‌و‌ه و ببێته ه��ۆى داب�ه‌زان��دن��ى نرخى هاوپه‌یمانه‌کانى کارده‌که‌ن هه‌ر به‌و هۆیه‌ش وه‌ک یه‌کێک له‌و شتانه‌ى که ئه‌مریکاى عێراق ،تێبگه‌ین ده‌بینین له چه‌ند خاڵێکدا به‌رمیلى نه‌وت و هه‌روه‌ها یارى نه‌کات ب ه ده‌بن‌ه هۆی دروستکردنى ناسه‌قامگیرى ل ه نیگه‌ران کردووه. کۆده‌بێته‌و‌ه که له په‌نجه‌ى ی�ه‌ک ده‌ست نرخ‌و پێداویسی بازاڕه‌کانی جیهان .ئه‌مریکا رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست. چ���������واره‌م /ب���ه‌رب���ه‌س���ت���ک���ردن���ى (وات�����ا تێناپه‌ڕێت .کاتێک س�ه‌دام حسێن بوو ب ه وه‌کو دوا زلهێزى جیهان خۆی به به‌رپرسیار سێیه‌م /باڵوبونه‌وه‌ی چه‌کی کۆکوژ :ئ��ی��ح��ت��ی��واک��ردن��ى) ک���ۆم���اری ئیسالمی هیچ ه نیی ��دا � ��دی � ن ه و ه رژ ه �� � ب ه ل�� �ا � �ک � �ری � م ه � ئ ه سه‌رۆکى عێراق له ساڵى 1979هاوکات ده‌زانێت له دابینکردنى نه‌وتى ه �ه‌رزان ب اڵتى ه س ه د ئێران شاى ى ه و ه کات و ه ل ئێران: پاره بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تى ئیسرائیل ��ى � اڵت ه �� � رۆژه ی ه �� � ��اوچ � ن ه � ل ��ک � ��ێ � ت ه �� � وڵ ه د جیهان بوو له‌گه‌ڵ ڕوخانى شاى ئێران که دۆست به‌هاى جۆرێتى باش بۆ بازاڕه‌کانى له‌ده‌ستدا له 1979ئه‌مریکا هه‌وڵى داوه که هاوپه‌یمانى س�ه‌ره‌ک��ى ئه‌مریکای‌ه ل ه و هاوپه‌یمانى ئه‌مریکا ب��وو .دوای ئه‌م به‌تایبه‌تى بۆ خۆی و واڵتانی پیشه‌سازی ن��اوه‌ڕاس��ت پ �ه‌ره‌ب��دا به به‌رنامه‌ی چه‌کی عێراق به‌کاربهێنێت وه‌ک��و ئامڕازێک بۆ ناوچه‌که‌دا .ئه‌مریکا خوازیار‌ه عێراق ببێت ه روداو‌ه ئه‌مریکا ناچاربوو چاو به ستراتیجى ڕۆژئ��اوا له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی ئه‌زانێت شاده‌ماری کۆکوژ‌و روبه‌ڕووى هه‌یمه‌نه‌ى ئه‌و ببێته‌وه .به‌ربه‌ستکردنى ئێران .ئهوه بوو کاتێک شا ده‌وڵه‌تێکى میانڕه‌و‌و رێگا خۆش کات بۆ خۆیدا بخشێنێته‌و‌ه (وات��ا چى بکات) ل ه ئابوری خۆی و ئه‌و واڵتانه‌ی‌ه و یه‌کێک ه ه��ه‌ر ل�ه‌ک��ات��ى ش���ه‌ڕى س�����ارده‌و‌ه ئه‌مریکا ڕووخا و رژێمێکى ئیسالمى شیعه‌ى توندڕه‌و چاره‌سه‌رێکی ئاشتیانه‌ی کێشه‌ى فه‌له‌ستین رۆژهه‌اڵتى ناوه‌راست بۆ پاراستنی ئامانج له سه‌رچاو‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی په‌سه‌ندکردنی ت��وان��ى سه‌رکه‌وتنێکی گ����هوره ب�ه‌ده‌س��ت هاته س�ه‌ر ده‌س��ه‌اڵت ئه‌مریکا عێراقى ب ه و ئیسرائیل ،له‌هه‌مان کاتیشدا عێراق ئهوهنده و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ه‌ک��ان��ی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی واڵتانی پیشه‌سازی رۆژئاوایه بۆ هه‌یمه‌نه‌ی بهێنێت به رێگرتن له یه‌کێتى سۆڤێت بۆ باشترینى دوو خراپه‌ک‌ه زانى‌و له ( )1982به‌هێز بێت که ئێران‌و سوریا به هێزێک‌و ل �ه ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا .ل �ه‌گ �ه‌ڵ ڕووخ��ان��ى شاى ئه‌مریکا. دروستکردنی جێگه‌پێیه‌ک له رۆژهه‌اڵتى دا که‌وت‌ه دابینکردنى زانیاری هه‌واڵگرى‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی وای ببینن که نه‌توانن هه‌موو مریکا. ه ئ ی ه ن ه یم ه ه قاندنی ه ل بۆ ڕاستدا ه ناو ه رێکخراو پشتگیری ه ل رێگرتن دووه‌م/ ئێران تێڕوانینى ئه‌مریکا بۆ عێراق گۆڕا. ڵ ه گ ه ل ى ه ک ه نگ ه ج ه ل ى ه و ه ئ بۆ رز ه ق پێدانى توانا و وزه‌ی��ان به‌کاربهێنن له خۆشکردنى ڕى ه ش کۆتاهاتنى دواى مریکا ه ئ ه ��ار � دی و ه ل بوو کێک ه ی عێراق کان: ه تیرۆریستی ه �هن��دێ��ک ل �ه ب �ه‌رپ��رس��ان��ی ئه‌نجومه‌نی ئێراندا نه‌دۆڕێت ،ئهمه له کاتێکیشدا بوو ئاگرى نێوان فه‌له‌ستین و ئیسرائیل‌و عێراق ئاسایشی نیشتیمانی ه��ه‌ردوو ده‌سه‌اڵتی چوار واڵته‌ی که ئه‌مریکا له ساڵى 1979س��اردی��ش زۆر ب �ه‌ت��ون��دى رووب�����ه‌ڕوى هه‌ر که عێراق وه‌کو ده‌وڵه‌تێکى ناسیۆنالیستى ببێته هێزێکی چاره‌نوسساز‌و کاریگه‌ر ل ه جیمى کارته‌ر‌و دواى ئه‌ویش رێگن عێراقیان ناوی هێنان بۆ یه‌که‌م جار له لیستى وه‌زاره‌تى ده‌وڵه‌تێک ده‌بۆو‌ه که خوازیاربێت هه‌یمه‌ن ه رادیکاڵى عه‌ره‌ب ده‌بینرا ،به‌اڵم بوونى ئێران چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ى عه‌ره‌ب ـ ئیسرائیل. وه‌کو ئه‌ڵته‌رناتیڤێک بۆ هاوپه‌یمانێتی‌ه ل ه ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا سه‌باره‌ت به‌و واڵتانه‌ى ک ه له ناوچه‌که‌دا به ده‌ست بهێنێت به‌تایبه‌ت وه‌ک��و هه‌ڕه‌شه‌یه‌کى گ �هوره بۆ هه‌یمه‌نه‌ى ک���ه‌وات���ه ک��ات��ێ��ک س��هی��رى سیاسه‌تى ده‌ست چووه‌که‌یان له‌گه‌ڵ شاى ئێران بینی پشتگیرى تیرۆر و رێکخراو‌ه تیرۆریستیه‌کان ده‌وڵه‌تانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست خۆى .هه‌ر ئه‌مریکا‌و نیازی کۆماری ئیسالمی ئێران ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا ده‌ک �هی��ت ل �ه 1979وه بۆیه عێراق له سااڵنی شه‌ڕی دژ به ئێران ده‌ک���هن .ئهمه ههمیشه ب�ه یه‌کێک ل ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ش باڵوبونه‌وه‌ى چه‌کی کۆکوژ‌و بۆ ناردنی شۆڕشی ئیسالمی بۆ واڵتانی ده‌بینیت گۆڕانکارییه‌کى ئه‌وتۆى به‌سه‌ردا له‌الیه‌ن ئه‌مریکاو‌ه پاڵپشتی لێده‌کرا. ئامانجه‌کانى سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا خواستى تواناى دروستکردنى ئه‌و چه‌کان ه ناوچهکه په‌سه‌ند نه‌ده‌کرا‌و وایکرد ئه‌مریکا نه‌هاتووه ،جگ‌ه له گ��ۆڕان له ستراتیجی خوازیار ه ن و ند ه س ه ناپ کارێکى مریکا ه ئ الى ستی ه ب ه م مریکا ه ئ . ه ن��اس��راو �راق � �ێ � ع ه � ل ی ه و ه ر ه د پێنج خاڵی نه‌گۆر له سیاسه‌تی وی ه �دڕ � �ون � ت وتی ه ڵسوک ه ه ه � ل چاوپۆشی و تاکتیکدا (وات��ا گرتنى چ رێگایه‌ک ستپێکردنی ه د ی ه ��او � رچ ه �� � س ه ب�� و ه ���وو � ب رگری ه ب ه ل ڵگرێت ه ه �ت � س ه د عێراق �وو � ب ئه‌مریکا عێراق بکات. بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئامانجه‌کان و دواتریش بۆ تێگه‌یشتن له ستراتیجیه‌ت و سیاسه‌تی ک���ردن و ج��ێ��ک��ردن�هوه و پشتگیریکردنی پێشبرکێیه‌کی ترسناکی خۆچه‌ک کردن پێنجه‌م /به‌ربه‌ستکردنى کێشه‌ى عه‌ره‌ب ـ چ���ۆن ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن��ی) .ئ���هو خ��ااڵن �هی ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر به عێراق ده‌بێت ئ �هو رێ��ک��خ��راوان�هى ک�ه الى ئه‌مریکا ب ه زانراوه ،ته‌نانه‌ت له‌و کاته‌شدا که ئه‌مریکا ى ه و ه بچووککردن و ستکردن ه رب ه ب ئیسرائیل: س �هرهوه مه‌به‌ست و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئه‌مریکان ه رێکخراوى تیرۆریستى ناسراون ،له‌مانه‌ش به هیوا بوو عێراق له باوه‌ش گرێ‌و بیخات بڕوانین‌ه پێنج خاڵى سه‌ره‌کى نه‌گۆڕ: ى ه و ه مکردن ه ک و ئیسرائیل ـ ب ه ر ه ع ى ه کێش له عێراق له راب��ردوو ئێستادا و به‌رژه‌وه‌ندى ه ک ى ه ک ه چوو ست ه د ه ل ه یمان ه هاوپ شوێنی ی ه ر ه ب و ستینی ه ل ه ف نیزالى بو ه ئ رێکخراوى و مریکا یه‌که‌م /دابینکردنی نه‌وت بۆ ئه رۆڵى ئاژاوه‌گێڕى عێراق له‌و بواره‌دا ههمیشه ستراتیجى ئه‌مه‌ریکى به‌شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌کى بازاڕه‌کانی جیهان :ئه‌مریکا خوازیار‌ه ک ه رزگ��ارک��ردن��ی فه‌له‌ستین و رێکخراوی بریتی ب��وو ل�ه ش��ای ئ��ێ��ران .ئه‌مریکا ل ه ئامانجێکی سه‌ره‌کی ئه‌مریکا بووه .ئه‌مریکا ک���ۆده‌ک���هن���هوه و ب��ێ تێگه‌یشتن لێیان عێراق وه‌کو خاوه‌نى یه‌کێک له گه‌وره‌ترین م��وج��اه��ی��دی��ن��ى خ �ه‌ل��ق��ی ئ���ێ���ران‌و پ��ارت��ى به‌رنامه‌ی چه‌کی کۆکوژی عێراق نیگه‌ران ههمیشه مه‌به‌ستی ب���ووه ع��ێ��راق وه‌ک په‌یوه‌ندییه‌کانی ئه‌مریکا‌و عێراق تێناگه‌ین. یه‌ده‌گه‌کانى نه‌وت له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست کرێکارانى ک��وردس��ت��ان .ئه‌مریکا ب��ڕواى بوو .کاتێک مانگى کانونى یه‌که‌مى ساڵى ده‌وڵه‌تێکى عه‌ره‌بى ناوچهکه یارمه‌تى بزافى * دکتۆرا ل ه زانکۆى دورهام ،به‌ریتانیا و جیهان (سێیه‌م له ریزبه‌ندی جیهان) ب ه وایه که ئه‌م رێکخراوان‌ه بۆ به‌ده‌ست هێنانی 1983دۆناڵد رامسفێڵدى نوێنه‌رى تایبه‌تی رزگاریخوازى فه‌له‌ستین نه‌دات به چه‌ک‌و
17
ئایا ل ه سوریاى دواى به‌شار ئه‌سه‌د مافه‌کانى کورد پارێزراو ده‌بن؟ عه‌دنان محه‌مه‌دی
سوریاى ئه‌مڕۆ له ساڵى ( )1920له سه‌ر بنه‌ماى په‌یماننامه‌ى ناسراو به (سایکس پیکۆ) که له ساڵى ( )1916زایینى ل ه تورکیاى عوسمانى جیا کرایه‌وه و که‌وت ه ژێ��ر ده‌س�ه‌اڵت��ى فه‌ڕه‌نسییه‌وه .پاشان ل ه ساڵى ( )1921به هۆى په‌یماننامه‌یه‌ک هێڵى رێگه‌ى ئاسنى به‌غدا -که له الیه‌ن ئه‌ڵمانییه‌کانه‌وه له نێوان شه‌ڕى یه‌که‌مى جیهانى دروست کرا -وه‌ک هێڵى سنورى تورکیا و سوریاى تازه دیاریکرا .له کاتى ده‌س �ه‌اڵت��ى ف�ه‌ڕه‌ن��س��ادا له نێوان سااڵنى ( )1934 _ 1925رۆژن��ام �هی �ه‌ک ب ه ن��اوى ه��اوار به زمانى ک��وردى ده‌رچ��وو، ب �ه‌اڵم ئ�ه‌م باڵوکراوه‌یه دواى ئ �ه‌وه‌ى ک ه س��وری��ا س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ى خ��ۆى ل �ه فه‌ره‌نسا وه‌رگ��رت داخ��را .ههرچهنده پێش ئه‌ویش کورد خاوه‌ن مافى بنه‌ڕه‌تى خۆى نه‌بوو، ب �ه‌اڵم له دواى سه‌ربه‌خۆیى سوریا ئهوه یه‌که‌مین هه‌وڵى ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى سوریا دژى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک���ورد ب���وو .ئیتر گه‌لى کورد له سوریا له‌گه‌ڵ خه‌ریته‌یه‌کى نوێى عه‌ره‌بى ناسیۆنالیستی به‌ره‌و روو بوو و سیاسه‌تى دژه کورد به شێوازى پالن بۆ داڕێ���ژراو له رۆژئ���اواى کوردستان رۆژ له دواى رۆژ ب �ه‌ره‌و فراوانبوون ده‌چ��وو. ل���ه‌م ب��ن �ه‌م��ای �ه‌ش��دا ل��ه س��اڵ��ى ()1962 ل�ه پ��ارێ��زگ��اى حه‌سه‌که هه‌ڵکه‌وتوو ل ه باکوورى رۆژهه‌اڵتى سوریا سه‌رژمێرى کرا و له ئه‌نجامدا ( )15000کورد وه‌کو تاکه‌کانى بێ نیشتمان پێناسه‌کران ،ک ه ژم���اره‌ى ئ �هو ک��وردان �هى ک�ه ناسنامه‌ى بێ نیشتمانیان له پێش چ��اوى هه‌موو دنیا وه‌رگرتووه هه‌نووکه به ()300000 که‌س مه‌زنده ده‌کرێرن .تا ئێستا ()48 س��اڵ ب�ه‌س�ه‌ر ئ �هو رووداوه‌دا تێده‌په‌ڕێت هێشتا له نیشتمانى خۆیاندا خاوه‌ن هیچ مافێک نین ،ته‌نانه‌ت پێناسه پاسپۆڕت یا هه‌ر به‌ڵگه‌یه‌کى شوناس النیکه‌م ک ه سوورى بوونیان پێشان بدات پێیان نه‌دراوه، ناسنامه و نیشتمانى ئ�ه‌وان به درێژایى ئه‌م سااڵنه ته‌نیا به‌ڵگه‌یه‌ک به وێنه‌ى
ساڵی دووه‌م ژماره 55 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه
خۆیانهوه که تیایدا نووسراوه بێ نیشتمان ب����وون .س���ه‌رب���ارى ئ �ه‌م��ان �ه‌ش ک��وردان��ى ناوچه‌کوردییه‌کان کۆچیان پێکرا و ل ه جێگه‌ى ئه‌وان خێڵه‌عه‌ره‌به‌کان نیشته‌جێ ک����ران ه��ه‌م��وو خ��زم��وت��گ��وزاری��ی �ه‌ک و پێداویستى ژیانیان ب��ۆ داب��ی��ن ک��را ،ل ه به‌رامبه‌ریشدا ئه‌و کوردانه‌ى که کۆچیان پێکرا بوو له که‌مپێکدا جێگیر کرابوون به بێ ئ�ه‌وه‌ى هیچ کارێک یا خزمه‌ت گوزارییه‌کیان بۆ دابین بکرێ ،ژیانیان به‌سه‌ر ده‌برد .به‌گشتى چ له‌و ناوچانه چ ل ه شارو شارۆچکه‌کانى دیکه‌ى کوردستان ئهوهنده ئاستى خزمه‌تگوزارى له پله‌ى نزم دای�ه ک��ورد ناچارده‌بن بۆ به‌ده‌ستهێنانى بژێوى ژیانیان روو له شاره‌عه‌ره‌به‌کان ب��ک�هن ،ل�ه‌وێ��ش خ��زم�ه‌ت ب�ه ع�ه‌ره‌ب�ه‌ک��ان بکه‌ن به‌م شێوه ناعه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تى ل��ه ت�����ه‌واوى ب �ه‌ش �ه‌ک��ان��ى ژی����ان ره‌ن��گ��ى داوه‌ت������هوه و ب��ۆت� ه دیارده‌یه‌کى ژیانى ک����ۆم����ه‌اڵی����ه‌ت����ى. ه �ه‌ر چ�هن��ده گه‌ڵى کورد له رۆژئاواى ک��وردس��ت��ان س �ه‌رى ب��ۆ ئ���هو سیاسه‌ت ه دانه‌نواندووه ،که تا ئێستاش له خه‌بات و ت���ێ���ک���ۆش���ان���ى ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی����ى خ���ۆى ب���ه‌رده‌وام���ه ،ب �ه‌اڵم دی������س������ان ب������ه‌الى ده‌سه‌اڵتى سوریاو‌ه ئ �هو ک���ورده خ��اوه‌ن ن���اس���ن���ام���هی���ه ک� ه خ���زم���ه‌ت���ى ئ �ه‌س �ه‌د و ده‌وڵ����ه‌ت����ه‌ک����هى بکات و که‌سایه‌تى ع����ه‌ره‌ب����ى ل���ه ن���او که‌سایه‌تى خۆیدا ل�ه ک���ردار و ژی��ان��ى به‌رجه‌سته بکات. ئامانجى رژێ��م��ى فاشیستى ب�ه‌ع��س ل ه سوریا له به‌ڕێوه‌بردن و په‌یڕه‌وکردنى ئه‌م سیاسه‌ته له‌ناوبردنى شوناس و کلتورى کوردى له الیه‌ک له الیه‌یه‌کى تره‌وه ب ه که‌مینه‌کردن و پارچه‌کردنى کومه‌ڵگاى ک����وردى ل��ه ش��اره‌ک��ان��ى ک��وردس��ت��ان و به‌تایبه‌ت له‌و پارێزگایه‌ى که سه‌رچاوه‌ى ن���ه‌وت���ى ک�������ورده .ب����ه‌م ش���ێ���وه‌ی���ه دواى سه‌ربه‌خۆیى س��وری��ا ه �ه‌ت��ارۆژى ئه‌مڕۆ سیاسه‌تى چ�ه‌وس��ان�هوه و سه‌رکوتکردن و ج��ی��ن��ۆس��ای��دى ک��ل��ت��ورى و م��ێ��ژووی��ى
››
له به‌رامبه‌ر گه‌لى ک��وردا ل �هو به‌شه‌ى ک��وردس��ت��ان پ��ێ��ڕه‌و ک���راوه که‌متر نییه، هیچ که‌متر له‌و زوڵ��م و زۆره‌ى که ل ه پارچه‌کانى ترى کوردستان له به‌رامبه‌ر کورد و واڵته‌که‌ى کراوه و به‌رده‌وامیشى ه���هی���ه .ئ��ێ��س��ت��اش ک���ه گ���ه‌رده‌ل���وول���ى گۆڕانکارییه‌کان ئهوه بۆ م��اوه‌ى چه‌ند هه‌فته‌یه‌که ک �ه س��وری��اش��ى گ��رت��ۆت�هوه رۆژ به دواى رۆژ خۆپیشاندانه‌کانیش ب���ه‌ره‌و ف��راوان��ب��وون ده‌چ���ن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه�ه‌ر توندوتیژییه‌ک گه‌ل سیاسه‌تى پێداگرى ل �ه‌س �ه‌ر به‌ده‌ستهێنانى داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ى ده‌ک���ات و گه‌رموگوڕییه‌کى زی��ات��ر ب ه ناڕه‌زایه‌تییه‌کانیان له‌دژ ده‌سه‌اڵت ده‌ده‌ن، به‌اڵم پێناچێت دواى ئه‌و هه‌موو زوڵم و زۆریه‌ى چه‌ندان ساڵه‌ى ده‌سه‌اڵتى سوریا ئه‌مجاره‌یان بتوانێ به کوشتن و قه‌تڵوعام کردن ده‌نگى ئازادیخوازانى شه‌قام ببڕێت و بێده‌نگیان بکات. ب���������ه‌اڵم ش��ت��ێ��ک ک�����ه ب�����ۆ گ���ه‌ل���ى ک����ورد گ��رن��گ و ژی��ان��ی��ی �ه ئ���ه‌وه‌ی���ه، ه �ه‌ر چ�هن��ده ک��ورد داخ���وازی���ی���ه‌ک���ان���ى وه‌ک��������و ئ��������ازادى ب��ی��روڕا پ���ه‌روه‌ده ب ه زم����ان����ى ک�����وردى کۆتایى هێنانى ب ه شێوازى ته‌عریب ل ه ته‌واوى شێوازه‌کانى خۆیدا گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى ت �ه‌ع��ری��ب��ک��راوه‌ک��ان ب���ۆ س����ه‌ر زه‌وى و زارى باو باپیرانیان، گه‌ڕانه‌وه‌ى عه‌ره‌ب ه ه������اورده‌ک������ان ب��ۆ ش��وێ��ن��ى خ��ۆی��ان و چ��هن��دان داخ����وازى تریش ،به‌اڵم شتێک که جێگه‌ى پرسیار‌ه ئ�هوه ک��ورد چۆن به داخوازیه ره‌واکانى بگات له‌م قۆناغه ناسکه‌دا چ رۆڵێک ده‌ک��ه‌وێ��ت��ه س���ه‌ر ش��ان��ى رۆش��ن��ب��ی��ران و پێشه‌نگه‌کانى کۆمه‌ڵگاى ک��وردى چ له رۆژئاواى کوردستان چ له پارچه‌کانى ترى کوردستان؟ ئایا ئه‌گه‌رى ئهوه نیی ه رژێ��م��ى فاشیستى ب�ه‌ع��س��ى س��وری��ا بۆ دوورخستنه‌وه و کپکردنى ئه‌و دروش��م و هێرشانه‌ی که له الیه‌ن گه‌ڵه‌وه ده‌کرێن ه س �ه‌ر دام��وده‌زگ��اک��ان��ى ،گه‌لى ک��ورد و عه‌ره‌ب وه‌کو ( )2004به گژى یه‌کتردا
چاره‌سه‌رى ته‌نها به دانوساندن ل ه سه‌ر مێزى گفتوگۆ له‌گه‌ڵ نوێنهره راسته‌قینه‌کانى گه‌ل دێته ئاراوه و یارمه‌تى سوریاى دواى به‌شار ئه‌سه‌د دهدات که ل ه هه‌موو قه‌یرانه‌کان ده‌ربازى بێت و ببێت ه نمونه‌ى دیموکراسى له ناوچهکه
ب��دات و هه‌وڵى ن��ان�ه‌وه‌ى ش �ه‌ڕى ک��ورد و ع �ه‌ره‌ب بنێنه‌وه و پ��اش��ان گه‌ره‌نتى بۆ روونه‌دانى ئهوه چییه و چ ئاماده‌کارییه‌ک ب��ۆ ئهمه ک���راوه؟ پێش ه�ه‌م��وو شتێک پێویسته رۆش��ن��ب��ی��ران ل �ه چ��وارپ��ارچ �هى ک��وردس��ت��ان ب �ه رۆح��ێ��ک��ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی �هوه ک��ه ئ���هو س��ن��وران��هى ک��ه ئ���هو واڵت��ان � ه که ئێمه‌یان له یه‌کتر دوور ک��ردۆت�هوه ل �ه س��ه‌ر ش��ێ��وازى بیروبۆچوونه‌کانمان ره‌نگى داوه‌ت���هوه بشکێنین و له رێگه‌ى ب��ی��روب��ۆچ��وون �ه‌ک��ان��م��ان �هوه خ���زم���ه‌ت ب ه یه‌کزیزى چین و توێژه‌کانى رۆژئ��اواى کوردستان بکه‌ین ،تاکو بتوان کاریگه‌رى ئ���ه‌رێ���ن���ى ل���ه‌س���ه‌ر ب������ه‌ره‌و پ��ێ��ش��چ��وون��ى دۆخه‌که بده‌ین .له الیه‌کى ت��ره‌وه کورد ل�ه رۆژئ���اواى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ گه‌ییشتن ب�ه مافه‌کانى ده‌ب��ێ ن��اوم��اڵ��ى خ��ۆى ب ه شێوازێکى وا رێکبخات تاکو ئاراسته‌ى خۆپیشاندانه‌کان نه‌که‌وێته خزمه‌ت هیچ الیه‌نێکى تره‌وه ،چونکه واڵتانى دراوسێ تورکیا و ئێران و شیعه‌کانى عێراقیش له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌دا نین کورد به مافه‌کانى خ��ۆى بگات ،بگره دژایه‌تیشى ده‌ک �هن. هه‌موو یارمه‌تییه‌کى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى به‌شار ئه‌سه‌د دهکهن بۆ مانه‌وه و سه‌رکوتکردنى خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران .ب��ۆچ��ى ،چ��ون��ک�ه ه�ه‌ر چهنده هه‌ر گۆڕانکارییه‌ک له سوریادا بکرێ و ره‌وشى کورد له سوریا ههرچهنده ب���ه‌ره‌و پ��ێ��ش�هوه بچێت و پ��ێ��گ�هى به‌هێز بێت ،ئ�هوه ترس ده‌س�ه‌اڵت��داران��ی تورکیا و ئێران داده‌گرێت بۆ چاره‌سه‌رى پرسى ک��ورد له سیستمى ده‌سه‌اڵته‌که‌یاندا ل ه به‌رامبه‌ریشدا ده‌یانهه‌وێ به رێککه‌وتن له‌ناو خۆیاندا چاره‌سه‌رییه‌ک بۆ کێشه‌ک ه به ئه‌ساس بگرن که گوزارشت له ئیراده‌ى راسته‌قینه‌ى گه‌لى ک��ورد ن �ه‌ک��ات .ل ه کۆتاییدا ده‌مهه‌وێت بڵێم نه به پرۆژه‌که‌ى ئ�ه‌ردۆغ��ان به‌ناوکرانه‌وه‌ى نه به پێدانى ناسنامه که له‌الیه‌ن به‌شار ئه‌سه‌ده‌وه ک ه م��اوه‌ى ( )48ساڵه لێى زه‌وت ک��راوه ن ه ب�ه پۆشینى جلى ک���وردى و گ���ه‌ڕان ب ه شاره کوردییه‌کانه‌وه له الیه‌ن ئه‌حمه‌دى نه‌ژاده‌وه کێشهکه چاره‌سه‌ر نابێت و بگره قوڵتر دهبێتهوه ،به‌ڵکو چاره‌سه‌رى ته‌نها ب ه دانوساندن له سه‌ر مێزى گفتوگۆ له‌گه‌ڵ نوێنهره راسته‌قینه‌کانى گه‌ل دێته ئاراوه و یارمه‌تى سوریاى دواى به‌شار ئه‌سه‌د دهدات که له هه‌موو قه‌یرانه‌کان ده‌ربازى ب��ێ��ت و ببێته ن��م��ون�هى دی��م��وک��راس��ى ل ه ناوچهکه.
هێزى لۆژیک یاخود لۆژیکى هێز؟ ڕێبین عه‌بدولڕه‌حیم
بێ گومان ئه‌م بارودۆخه‌ى ئێستا هه‌رێمى کوردستانى پێدا تێپه‌ڕ ئه‌بێت هه‌ستیارترین قۆناغه دواى کۆتایى هاتنى شه‌ڕى نه‌گریسى ناوخۆ ،دواى دروست بوونى ئه‌و دۆخه نه‌خوازراوه‌ى ( )17شوبات و رۆژان��ى دوات��ر هاته ئ����اراوه ه �ه‌م��وو ه�هن��گ��اوه‌ک��ان��ى ب��ه‌ره‌و ل��ێ��ک دور ک���ه‌وت���ن���هوه و ه��ه‌م��وو ئاراسته‌کانى ب��ه‌ره‌و پێچه‌وانه ب��ردوو ه�ه‌م��وو نه‌فه‌سه‌کانى ب���ه‌ره‌و ته‌سک ب��وون �هوه ب���ردوو ه�ه‌م��وو الی�هن�ه‌ک��ان ب ه ئۆپۆزسیۆنیشه‌وه نیه‌تى گفتوگۆى چاره‌سه‌ر ئامێزى ره‌وشه‌که‌ی نه‌بوو... ئ �ه‌وه‌ى ل�ه‌م فه‌تره زه‌مه‌نیه درێ��ژه‌دا غیابى هه‌بوو مێزى گفتوگۆ و زه‌مینه‌ى دان��وس��ت��ان ب���وو ،ئ �ه‌گ �ه‌ر هه‌نگاوێکى بچوکیش هه‌بووبێت به‌مه‌رج و مه‌به‌ست چاره‌سه‌رکردن نهبووه ،هه‌ردوو الیه‌نى ناو ده‌س�ه‌اڵت به ئاوازێک و هه‌رسێ الیه‌نى ئۆپوزسیۆن به ئاوازێکى دیک ه و به‌کارهێنانى ده‌نگى خۆپیشانده‌رانى ناڕازى و چاکه‌خوازیش بۆ به‌رژه‌وه‌ندى هێزى ئۆپوزسیۆنه‌کان. ئه‌و بارودۆخه‌ى ئێستا دروست بووه ه �ه‌م��وو الی �هن �ه‌ک��ان ل��ێ��ى ب�ه‌رپ��رس��ی��ارن به‌پێى پێگه و به‌رپرسیارێتى خۆیان، ئ���ه‌وه‌ش���ى ل���ه‌م ن���ێ���وه‌ن���ده‌دا زه‌رم���هن���ده ئه‌زمونى هه‌رێمى کوردستان ت�ه‌واوى دانیشتوانه‌که‌یه‌تى. دواى تێپه‌ڕبوونى چ�هن��د رۆژێ��ک به‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کاندا له سلیمانى و ده‌وره و ب����ه‌رى داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��ى خ���ۆپ���ی���ش���ان���ده‌ران ب�����وون ب��ه‌ق��ورب��ان��ى داخوازى و مه‌رامه سیاسیه‌کانى هێزه ئ��ۆپ��وزس��ێ��ۆن�ه‌ک��ان و ئیتر ن �ه‌ده‌ت��وان��را جیاکارى بکرێت له‌م نێوه‌نده‌دا به بڕواى من قۆستنه‌وه‌ى ئه‌م دهنگه ناڕازییه و س��وارب��وون��ى شه‌پۆله‌کانى گه‌وره‌ترین زه‌ره‌رى له‌داخوازى خۆپیشانده‌ران دا... هه‌موو ئه‌و به‌یاننامانه‌ى که له ()29 ى کانونى یه‌که‌مه‌وه و به‌ده‌ستپێشخه‌رى گ��ۆڕان ده‌ستى پێکرد و کۆمه‌ڵێک
به‌یاننامه‌ى به‌دواى خۆیدا هێنا له‌الیه‌ن س�ه‌رج�ه‌م هێزه‌کانه‌وه هۆکارگه‌لێک بوون بۆ الوازکردن و وه‌الخستنى هێزى لۆژیک ،به‌اڵم ئهمه به‌و مانایه نایه‌ت که ئیتر ده‌بێت لۆژیکى هێز ببێت ب ه ئه‌ڵته‌رناتیڤ ب��ۆ ه��ێ��زى ل��ۆژی��ک و هه‌ر هه‌وڵدانێک بۆ کپکردنى ده‌نگى خۆپیشاندران به هێز و لوله‌ى تفه‌نگ رهوشهکه ئاڵۆزتر ده‌ک��ات و دۆخه‌ک ه بۆ دواوه دهگهڕێنێتهوه ،چونکه ئه‌م ه رێگاچاره‌ى دروس��ت نیه و رهنگه ئه‌م خامۆشکردنه بۆ ماوه‌یه‌ک بکرێت، ب�ه‌اڵم دواج��ار به‌هێزێکى زۆرگ�ه‌وره‌ت��ر ده‌ت���ه‌ق���ێ���ت���هوه ک���ه ه��ی��چ چ���اره‌س���ه‌رى ناکات .رووداوه‌ک��ان��ى مێژوى نزیکى خ���ۆم���ان و ئ��ێ��س��ت��اى ده‌ورووب����ه‌رم����ان باشترین شاهید و نمونه‌ن و پێویست ه ده‌رسى لێوه‌ربگرین... کهواته ته‌نها رێگاچاره‌ى ته‌ندروست و یه‌کانگیر ل�ه‌گ�ه‌ڵ دی��م��وک��راس��ى و مه‌نتیق و ئه‌قاڵنیه‌ت و مافه‌کانى م���رۆڤ و ه��اواڵت��ى ب��وون��دا بریتیی ه ل �ه م��ێ��زى گ��ف��ت��وگ��ۆ و زه‌م��ی��ن�ه‌س��ازى ب��ۆ ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��ى خۆپیشاندران و به‌جۆرێک له ئاست چاوه‌ڕوانى هاواڵتیاندا بێت نه‌ک به سورعه‌تى کیسه‌ڵ. ه����ه‌رچ����ى زووت��������ره ه����ه‌م����وو ئ���هو ت��اوان��ب��اران �هى ک�ه ده‌س��ت��ی��ان به‌خوێنى رۆڵه‌ى ئه‌م واڵته سوره راپێچى به‌رده‌م ی��اس��ا ب��ک��ری��ن و ب �ه‌س��زاى ع��ادی�لان �هى خۆیانیان بگه‌یه‌نن؛ ت��ه‌واوى که‌یسى روداوه‌ک��ان��ى پشت ئ�ه‌م روداوان���ه یاسا ته‌حه‌کومى پێوه بکات هیچ هێز و الی�هن��ێ��ک ل �ه س���ه‌روى ی��اس��اوه نه‌بێت و س����ه‌روه‌رى ی��اس��ا ب �ه‌س �ه‌ر ه�ه‌م��وان��دا جێبه‌جێ بکرێت.. کۆتایى به بارى نائاسایى بهێنرێت و ته‌واوى سهربازه جوڵه پێکراوه‌کانیش ب��ۆش��وێ��ن��ى خ��ۆی��ان ب���ڕۆن���هوه؛ چونک ه به‌رده‌وامى ئه‌م دۆخه ده‌مانگوازێته‌و‌ه بۆ قۆناغێکى نه‌خوازراو که خزمه‌ت به ئه‌زمونى هه‌رێمه‌که‌مان ناکات و پایده‌رى به‌ره‌و دواوه‌مان پێ لێده‌دا. ک�ه‌وات�ه ته‌نها چ��اره‌س�ه‌رى راس��ت و دروست هێزى لۆژیکه نه‌ک لۆژیکى هێز.
بیروڕا
ده‌ستی ده‌ره‌کی مه‌خەنه‌و ه کوردستان ،خۆتان ل ه که‌لی شه‌یتان وه‌رنه‌خوار
بزانێت ،که‌وانیه .له ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتدار‌ه ساڵی دووه‌م ژماره 55 یه‌که‌مه‌کانی هه‌رێم وه‌کوتر هه‌موو که‌س 2010/11/8 دووشه 2711/2/19 ممه‌ممه- 2011/5/9 دووشه خۆشحاڵ بوو به‌و جموجۆڵه جه‌ماوه‌ریه، چونکه م��اوه‌ی �ه‌ک ب��وو بێده‌نگی باڵی به‌سه‌ر هه‌رێمی کوردستاندا کێشابوو. ل �ه‌الی �ه‌ک��ی ت��ری��ش ج����اری ی��ه‌ک��ه‌م ب��وو ده‌س��ه‌اڵت بزانێت خه‌ڵک تا ئ�هو ئاست ه لێی ت��وڕه‌ی �ه ،ه�ه‌رچ�هن��ده ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مانی ویستی خ��ۆی بکاته خ��اوه‌ن جموجۆڵه‌که‌ی خه‌ڵک ،به‌اڵم له راستیدا ده‌یویست خه‌ڵک بیکا و ئه‌ویش بێته سه‌ر سفره‌ی ئاماده .بۆیه تائێستاش به فه‌رمی سه‌ردار ستار خ��ۆی ناکاته ب�ه‌رپ��رس��ی ن��اڕه‌زای�ه‌ک��ان��ی خه‌ڵک .که له راستیدا ئه‌و به‌رپرسیاره، گ��ۆڕان��ک��اری و راپ �ه‌ڕی��ن��ی گ�ه‌الن��ی م���ن پ��ێ��م��وای �ه ئ���ه‌گ���ه‌ر ل���ه‌داه���ات���ووش���دا ن��اوچ �ه‌ک �ه ک �ه ت��ا ئێستاش ب���ه‌رده‌وام��� ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب �هو شێوهیه هه‌ڵسوکه‌وت و گ��ه‌ل��ی ک���وردی���ش ب �ه‌گ��ش��ت��ی ل �هن��او ب��ک��ات ،ئ���ه‌وا ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی دی��م��وک��رات��ی راپ���ه‌ڕی���ن���ه‌ک���ه‌دای���ه ،ه���ه‌ت���ا ده‌ت���وان���ی���ن گورزێکی تری به‌رده‌که‌وێت ،که ئێستا بڵێین گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان ل �ه ب��اک��وری واڵت به‌شێوه‌یەک له‌شێوه‌کان به‌ری که‌وتووه. پێشه‌نگه‌یه‌تیش بۆ قۆناغه ده‌کات .بۆی ه ئێستا سازشده‌کرێت له‌سه‌ر ئه‌نجامی ئه‌گه‌ر قۆناغه‌که به به‌هاری کوردستانی خۆپیشاندانه‌کان ،ی��ان ئه‌وه‌تا ئ�هو شهڕه به‌ناو بکه‌ین ههڵه نییه. سارده‌ی تێی که‌وتووین ب�ه‌رده‌وام ده‌بێت؟ دوای ئ����ه‌وه‌ی خ�ه‌ڵ��ک��ی ئ��ێ��م�ه‌ش ل�ه‌م هه‌مانکات ئایا تاکو ک��وێ ده‌س �ه‌اڵت پارچه‌یەی واڵت ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و شێواز‌ه ک���ۆس���پ دروس������ت ده‌ک������ات ل����ه‌ب����ه‌رده‌م ده‌سه‌اڵتداریه‌تیه ن��ادادپ �ه‌روه‌ر و گه‌نده‌ڵ خۆپیشاندانی ج �ه‌م��اوه‌ری ،ئایا بیریان و خ��ێ��ڵ �ه‌ک��ی �ه ک��ه‌وت��ن��ه ج���م���وج���ۆڵ ،ل ه له‌وه‌نه‌کردۆته‌وه ئه‌گه‌ر فشاره چه‌کداری و ئه‌نجامی باش پێنه‌گه‌یشتنی قۆناغه‌ک ه توندوتیژه‌یه‌که‌یان به‌رده‌وام بکه‌ن ،خه‌ڵک و پهله لێکردنی ل�ه‌الی�هن ئۆپۆزسیۆنی ئ�ه‌م��ج��اره ت��وڕه‌ت��ر ده‌رک �ه‌وێ��ت �هوه شه‌قام؟ په‌رله‌مانییه‌وه ،وای��ک��رد دوای زیاتر ل ه هه‌مانکات ئایا ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مانی ( )60رۆژ له خۆپیشاندان ،له هه‌رێمی ته‌نها چ��اوی له ش �ه‌ڕی راگه‌یاندنی و سلێمانی کپ بکرێتهوه و ده‌سه‌اڵتیش به‌زه‌یی زلهێزه‌کانی جیهانییه تاکو ل ه خ����ۆی ب���ه‌س���ه‌رک���ه‌وت���ووی ق��ۆن��اغ �ه‌ک � ه هێرشی ده‌سه‌اڵتیان دوور بخه‌نه‌وه؟ ئه‌ی
16
ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری ره‌وش���ه چه‌قبه‌ستووه‌ک ه چی ده‌کرێت؟ ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری ره‌وش���ه‌ک���ه چه‌ندین پ��رۆژه و نه‌خشه رێگا پێشکه‌ش کراون، ه���ه‌م���ان���ک���ات چ���هن���دی���ن الی���هن���ی���ش بۆ چاره‌سه‌ری بانگه‌وازی گفتوگۆیان کرد، نمونهی ئ���ه‌وه‌ی ب�ه‌ڕێ��ز م���وراد ق�ه‌ره‌ی�لان ک�ه ل�ه رێ��گ��اى رۆژن��ام �هی (چ �ه‌ت��ر)هوه ک���ردی ،وه‌ک رێکخستنێکی بێالیه‌ن له‌ناو رووداوه‌کاندا گرنگ بوو ،چونکه ره‌وشه‌که‌ی بێالیه‌نانه و چاره‌سه‌رئامێزان ه ه���ه‌ڵ���س���هن���گ���ان���دوه .ه���ه‌م���وو پ������رۆژه و بانگه‌وازیه‌کانی تریش به‌نرخن ،چونک ه داوای چ��اره‌س�ه‌ری ده‌ک �هن .من لهگه ڵ ه��ێ��ورک��ردن �ه‌وه‌ی ره‌وش �ه‌ک �ه ن��ی��م ،به‌ڵکو له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌ری ئه‌و ره‌وشه قه‌یراناویه‌م، که له هه‌رێمی کوردستاندا ههیه .ک ه ئه‌ڵێم له‌گه‌ڵ هێورکردنه‌وه نیم ،مه‌به‌ستم ئ�هوه نییه له‌گه‌ڵ شه‌ڕ و ئاڵۆزی دابم، به‌ڵکو مه‌به‌ستمه ل�هو گۆڕانکاریانه‌ی هاتوونه‌ته پێش و له‌و شه‌پۆله ناڕه‌زایه‌ی له‌الی ئێمه‌ش دروست بوو ،به‌رهه‌مه‌که‌ی ب���چ���ن���ی���ن���هوه .ب����هره����ه‌م����ه‌ک����هی ب����هوه ناچندرێته‌وه ه �ه‌رک �ه‌س بچێته‌وه ماڵی خ���ۆی! ه�ه‌ڵ��ب�ه‌ت راس��ت��ی��ش نییه .ده‌ب��ێ کۆمه‌ڵێک گۆڕانکاری ریشه‌یی بکرێن، بۆ ئه‌مه‌ش پێویسته ده‌س�ه‌اڵت ئاماده‌بێ النیکه‌م داواکاریه سه‌ره‌تایه‌کانی خه‌ڵک جێبه‌جێ بکات ،ئه‌و لیژنانه‌ی دروستیان ده‌کات و رایانده‌سپێرێت بۆ به‌دواداچوونی رووداوه‌کان با وه‌کو لیژنه‌که‌ی سه‌رده‌شت ع��وس��م��ان و ل��ی��ژن�هی خۆپیشاندانه‌کان
ن�ه‌ب��ێ��ت ،ل�ه‌ج��ی��ات��ی ت��اون��ب��اران ده‌رخ����ات، پێچه‌وانه خه‌ڵکی تاوانی به‌رامبه‌رکراو‌ه به‌تاوانباری نیشانبدات .له‌الیه‌کی تریش ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مانیش جدی ه له چاره‌سه‌رکردنی بارودۆخه‌که پێویست ه ئه‌و داواکاریانه‌ی ده‌توانرێن جێبه‌جێبکرێن ئ�����ه‌وان�����ه ب���ب���ن���ه ت���������ه‌وه‌ری ی���ه‌ک���ه‌م���ی پێشنیاره‌کانیان ،چونکه هه‌موومان ئهوه ده‌زانین ئه‌گه‌ر باسی گۆڕان و چاکسازی ده‌ک�هی��ن ئ�ه‌وی��ش ب�ه ق��ۆن��اغ به‌ره‌وپێشه‌و‌ه ده‌چێت. وادیاره چه‌قبه‌ستبوون قوڵتر بۆته‌وه یان ئ�ه‌وه‌ت��ا وه‌ک��و ج��اری ج��اران مه‌یلی ئهوه دروس��ت ب��ووه کێشه‌کان حه‌واڵه‌ی دهرهوه بکرێنه‌وه! پێویسته هه‌موومان ئهوه بزانین له‌ماوه‌ی سااڵنی ( )2000ب �ه‌دواوه ک ه که‌مترین ئیشمان که‌وتۆته الی هێزه‌کانی دهرهوه به هێزه هه‌رێمی و جیهانیه‌کانیش، زی���ات���ری���ن ح��ی��س��اب ب���ۆ ک����ورد ک����راوه، وات��ا ده‌ت��وان��ی��ن ئ �هوه بڵێین ت��ا ئاستێکی ب���اش الی �هن �ه‌ک��ان ب �ه ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی�هوه ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت��ی��ان ل���ه‌گ���ه‌ڵ ق��ۆن��اغ �ه‌ک � ه کرد .ئه‌وه‌ی که پێویست بوو بکرابوای ه ل���ه‌م���اوه‌ی راب�������ردووداو ن��ه‌ک��را ،ئ�ه‌وی��ش کۆنفرانسێک یان کۆبوونه‌وه‌یه‌ک له‌نێوان گشتی الیهنه سیاسی و مه‌ده‌نیه‌کانی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ن �ه‌ک��را ،ه �ه‌روه‌ه��ا به‌نزیک بوونێکی کالسیکی زیاتر الیه‌ن ه ده‌سه‌اڵتدار و خاوه‌ن هێز ،کرانه موخاته‌بی رهوشهکه ،هه‌روه‌ها هیچ نزیکبوونه‌وه‌کی جدیش نه‌کرا تاکو له‌گه‌ڵ پارچهکانی تریش بگه‌ینه رێکه‌وتنێکی نه‌ته‌وه‌یی،
الیهنه خاوه‌ن هێز و ده‌سه‌اڵتداره‌کان له‌سه‌ر ده‌خ��هن��هوه ،ل�ه ئ�ه‌زم��وون��ی راب��ردووش��م��ان بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی کاتی خۆیان نزیکی ده‌رکه‌وت که ئه‌و هێزانه بوونهته هۆکاری ئه‌و هه‌له بوونه‌وته‌وه که بۆ یه‌کێتی و شه‌ڕی ناوخۆی ئێمه ،من ئهوه باشده‌زانم یه‌کریزی نێوان ک��وردان ده‌س��ت��ی��ده‌دا .ل ه ئه‌گه‌ر ئێران ناوبژیکه‌ربێت ئ�ه‌وا داوای ئێستاشدا پێویسته به‌هه‌موو شێوه‌یەک ش��ه‌ڕی پ�ه‌ژاک��م��ان ل��ێ ده‌ک���ات ،ئه‌گه‌ر خۆمان له ناوبژیوانی هێزه‌کانی دهرهوه تورکیاش بێت داوای شه‌ڕی په‌که‌که‌مان دووربخه‌ینه‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هێزه هه‌رێمی ل��ێ ده‌ک����ات ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ�ه‌م��ری��ک��اش بێت و ج��ی��ه��ان��ی �ه‌ک��ان��ی��ش ل���ه‌س���ه‌ر ب��ن �ه‌م��ای داوای ش�ه‌ڕی هه‌مووانمان لێ ده‌ک��ات، به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان ،ئێمه نزیکی یه‌کتری به‌تایبه‌تی شه‌ڕی ئێران و په‌که‌که .بۆی ه الیه‌نه‌کان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک پێویست ه واز له ناوبژیوانێتی دهرهوه بهێنن ،له‌وانه‌ی ه خۆمان نه‌توانین هه‌موو شتێک پێکهوه چاره‌سه‌ر بکه‌ین ،ب�ه‌اڵم ب�ه‌الی که‌مه‌و‌ه ئه‌گه‌ر ئێران ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ر ده‌بێت دهبێته ده‌سکه‌وت بۆ گه‌له‌که‌مان. ناوبژیکه‌ربێت ئه‌وا گ���ه‌ل���ی ک�����ورد ب �ه‌گ��ش��ت��ی ل �ه‌ک��ات��ی ئێستا هۆشیاریه‌کی زی��ات��ری ه�هی�ه و داوای شه‌ڕی په‌ژاکمان باوه‌ڕده‌که‌م له گۆڕانکاری هه‌رێمه‌که‌شدا رۆڵ��ی پێشه‌نگایه‌تی ببینێت ،له‌وانه‌ی ه لێ ده‌کات ،ئه‌گه‌ر هێزه ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک��ان به‌بچوک نزیکی تورکیاش بێت داوای خه‌ڵک و ناڕه‌زاییه‌کان ببنه‌وه ،یان الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بیانه‌وێت ده‌سکه‌وته‌کانی شه‌ڕی په‌که‌که‌مان بۆ خۆیان قۆرغبکه‌ن ،به‌اڵم له‌کۆتاییدا تێکۆشانی گ �ه‌الن س�ه‌رده‌ک�ه‌وێ��ت .بۆی ه لێ ده‌کات ،ئه‌گه‌ر له‌ئێستادا بێ ده‌ستێوه‌ردان و چوون به‌ره‌و دهرهوه ،ب�ه رۆحێکی ل�ه خ��ۆب��ردوو ،بێ ئه‌مریکاش بێت داوای حساب کردنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان له سه‌ر مێزی گفتوگۆ کۆببینه‌وه ،باوه‌ڕ ده‌که‌م شه‌ڕی هه‌مووانمان لێ ئه‌مه‌ش چاره‌سه‌رترین رێگایه ،بۆیه ده‌ڵێم، ده‌ستی ده‌ره‌ک���ی مه‌خەنه‌وه کوردستان، ده‌کات خۆتان له‌که‌لی شه‌یتان وه‌رنه‌خوار.
››
(بایکۆت و ره‌هه‌نده‌کانى)
ئارام حهمه وش �هى بایکۆت له‌بنه‌ڕه‌تدا له زمانى ئایرله‌ندى یهوه چۆته ناو زمانى ئینگلیزى له‌و سه‌رده‌مه‌ى شه‌ڕى زه‌وییه‌کان رویانداو‌ه و ل�ه ن��اوى کاپتن (چ��ارل��س بایکۆت) هوه دات����اش����راوه ل���ه س��اڵ��ى ()1880ز، ل �ه‌س �ه‌ر کێشه‌ى زه‌وى و زار و کێشه‌ى ئینسانیه‌وه هاتووه هه‌روه‌ها بۆ چاکسازى کۆمه‌اڵیه‌تى و یاسایى و رۆشنبیرى و تێگه‌یشتنى تاکه‌کان. بایکۆت ئه‌و تێرمه‌ى که له مێژ نی ه خ���ۆى خ��زان��دۆت �ه ن��ێ��و ک��ل��ت��ورى م��ۆراڵ��ى و کۆمه‌اڵیه‌تى ئێمهوه ،ههمیشه وش ه گه‌لى له‌و شێوهیه زۆر به زووی��ى به ناو شاده‌ماره‌کانى کۆمه‌ڵگاى رۆژهه‌اڵتى دا رۆده‌چێت و ده‌س��ت به س��وڕان�هوه ده‌کات هه‌روه‌ک وشه‌کانى دیکه‌ى (که‌مپین و سیناریۆ) و چه‌ندانى دیکه ،که به هه‌موو ویقارى خۆیانهوه نیمایشى خۆیان دهکهن. مه‌به‌ستى من ته‌نها له مانى وشه‌ک ه ن��ی �ه وه‌ک الی���هن���ى رێ���زم���ان���ى ،ب���ه‌اڵم
ئ���ه‌وه‌ى گرنگه ئ �ه‌ودی��وى وشه‌که‌یه ی��ان ره‌ه �هن��د و مه‌وداکانى نێوانى ،ئێم ه م��ی��ل�ه‌ت��ێ��ک��ی��ن ئ����هو وش � ه گه‌النه به‌شێوه‌یه‌کى دور له ئه‌خالق به‌کارده‌به‌ین، ئیدى تاوده‌ده‌ینه وشه‌ک ه و ده‌م و ده‌س��������ت ب � ه چۆکیدا ده‌ده‌ی���ن و سه‌ر و گوێچکه‌ى ده‌شکێنین و ب�ه زب��ان ب �ه‌ک��ارى ده‌هێنین ،بایکۆت هه‌رچى بێت له کۆمه‌ڵگاى ئێمه و ل ه په‌رله‌مان و له زانکۆ و له فێرگه‌کان و له دام �ه‌زراوه فه‌رمیه‌کاندا بۆ مه‌به‌ستى کانسڵ و نه‌رێنى کردنى ئ�هو وه‌زیفه‌ی ه دێت که په‌یوه‌سته به‌و دام���ه‌زراوه‌وه یان به شێوه‌یه‌کى دیکه به واتاى فه‌رامۆش ک���ردن و ئ�هن��ج��ام��ن�ه‌دان��ى ئ���هو ئ �ه‌رک �هى ل �ه‌س �ه‌رش��ان��ى ک �ه‌س��ى بایکۆتچییه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ى په‌یامێک بێت بۆ وه‌اڵم دان������ه‌وه‌ى ده‌س �ه‌اڵت��ێ��ک��ى م��وع �هی��ن ل �هو ره‌ه �هن��دان �هى ب��وون�ه‌ت�ه ه��ۆى ئه‌نجامدانى پ���رۆس���ێ���س���ى ب���ای���ک���ۆت ک������ردن ،ئ �ه‌م � ه تائێرۆکانه دروسته ،ئه‌وه‌ى نادروسته ئه‌و بایکۆت ک��ردن��ان�هی�ه ک�ه خوێندکارانى زانکۆ و قوتابخانه و په‌یمانگه‌کان پێى هه‌ڵده‌ستن ،بایکۆت له ن��او په‌رله‌ماندا کارێکى دروست و مه‌ده‌نیانه‌یه و زه‌ره‌رى
کوژرانى رۆحى ئافراندن..
وه‌ها له تێکڕاى دانیشتنه‌کان و پرۆسه‌کان شین نابێت. ئه‌گه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌یه‌کى بروسکه ئاسا ب ه ن��ادات دواج��ار ئ�ه‌وان له‌سه‌ره‌وه‌ى هه‌ره‌مى کۆمه‌ڵگادان و ئ�ه‌رک��ى ق��ورس و گ��ران مێژودا بکه‌ین ههمیشه له‌و چه‌شنه شهڕه له‌سه‌ر شانى ئاسته‌کانى خواره‌وه‌یه ،ئه‌وان بونیان ههبووه ئه‌و مێژوه زۆر دور نیه و له‌وێنده‌رڕا هه‌موو خوله‌کێک ئه‌گه‌رى له راب��ردوى خۆماندا ههیه که ناکۆکى دانوستان و ئاشتبونه‌وه و دانیشتنه‌وه‌یان و دورگ�ه‌رای��ى له نیهانى سه‌رکرده‌کاندا ههیه ،به‌اڵم خراپ به‌کاربردنى تێرم یان ههبووه و دواتر له‌سه‌ر مێزه‌کانى دانوسان زاراوه‌ى بایکۆت له ناوه‌نده مه‌عریفیه‌کانى ی�ه‌ک��ی��ان گ��رت��ۆت �هوه ،ب���ه‌اڵم ئ �هو چین و زانکۆ و په‌یمانگاکاندا کارگه‌لى نه‌شیاون ت��وێ��ژه‌ى له خ��وارى خ���واره‌وه‌ى هه‌ره‌مه‌ک ه به ب��ڕواى من هه‌ڵبه‌ته من له‌به‌رژه‌وه‌ندى ب��وون زه‌ره‌رم �هن��دى یه‌که‌م ب��وون ،هه‌ڵبه‌ت ه ت�����ه‌واوى ف���ێ���رخ���وازان ده‌دوێ������م ،چونک ه به‌دیل ههیه بۆ بایکۆت ده‌بوو خوێندکاران زیانبارترین توێژى کۆمه‌ڵگا هه‌ر ئه‌وانن ،له‌بیرى سبه‌ى خۆیاندا بن ده‌بوو به‌شێوازى له دواجارا هه‌ر خودى ئه‌وان له کۆى وانه دیکه به‌رده‌وامى به‌و پرۆسێسه بده‌ن ک ه و توێژینه‌وه‌کانیان دواده‌ک �ه‌ون ئه‌وه‌ى ک ه درێژکراوه‌ى داواک��ارى هاونیشتیمانیانه، زه‌ره‌ر ده‌کات حزب و بزوتنه‌وه سیاسیه‌کان بایکۆت و خۆنیشاندان دوو پرۆسه‌ى ته‌واو نین س��ی��اس�ه‌ت گ�ه‌م�هی�ه‌ک��ى ه �ه‌زه‌ل��ی �ه و جودان ،به‌اڵم له ره‌هه‌ندى بابه‌تیانه‌یانه‌وه ل ه درۆی���ه‌ک���ى گ���ه‌وره‌ی���ه ک �ه سیاسیه‌کان یه‌ک گرێدا به‌یه‌ک ده‌گه‌نه‌وه یان با بڵێن ب �ه راس��ت��گ��ۆی��ی�هوه ب�ه‌رج�ه‌س��ت�هى ده‌ک���هن ،کۆمپه‌نێنتێکى یه‌کترن. ل�ه‌م قۆناغه‌ى ئێستاماندا کوردستان سیاسه‌ت بیابانێکه هیچ روه‌کێکى تێدا
ب���هه���ه‌ل���وم���ه‌رج���ێ���ک���ى ده‌ڕوات دژواردا هاوکات واده‌ى کۆتایى وه‌رزه‌ک����ان����ى خوێندن ه و خوێندکارگه‌لێکى زۆر چ�������اوه‌ڕوان�������ى ت���اق���ی���ک���ردن���ه‌وه‌ک���ان ده‌ک �هن و له دواج���اردا زۆری���ن���هی���ان ک��ۆت��ای��ى ب�ه خوێندن ده‌هێنن و ده‌رده‌چ���ن ل�ه‌م ساته‌وه‌خته‌دا ده‌بێت ئ�ه‌وان درێ��ژه ب�ه پ��رۆس�هى خوێندن ب��ده‌ن ،ب�ه‌اڵم به رۆح و هه‌ڵوێستى دیکه به‌رپه‌رچى ده‌س�ه‌اڵت بده‌نه‌وه وه‌ک ته‌حه‌دایه‌ک بۆ ئ �هو ه �ه‌م��وو ن��اخ��ۆش��ى و دژواری���ی���هى ل ه کوردستاندا ههیه به‌رده‌وامى به خوێندن بده‌ن و روه‌و هۆڵه‌کانى خوێندن برۆنه‌وه، کۆمه‌ڵگا چ��اوى ل�ه ده‌س��ت و عه‌قڵ و هزرى ئهوانه و واز له هوتافات کێشانى نه‌شیاو و ن��ادروس��ت بهێنن که دورن ل ه ره‌وش��ت��ى ب����ه‌رزى خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆ دواجار وه‌زیفه‌ى خوێندکارى زانکۆ زۆر له جنێودان و به‌رده‌فڕکێ گهوره تره ئه‌و رۆح ه شه‌ڕانگێزه‌ى له گه‌نجان و خوێندکارانى زان��ک��ۆدا ههیه رۆح��ى ئافراندنى ئ �ه‌وان ده‌کوژێت ،مایه‌پوچى بۆ ئهوانه ده‌مێنێت ه که کاتى خۆیان ده‌ک��وژن ،درێ���ژه‌دان به پرۆسێسى خوێندن دژى هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى
و ترسان و ته‌نه‌زول نیه رێگاى دیکه هه‌ی ه دیالۆگ و نوسین و ناردنى پهیام شۆڕشى سپیه نه‌ک گردبوونه‌وه‌ى بێ ئاکام ،من په‌یامێکى خودیم هه‌بوو بۆ خوێندکاران و داواى به‌رده‌وامیان لێده‌که‌م ،هه‌ست به سته‌م ده‌که‌م ئه‌گه‌ر رێنمونى ئه‌وان نه‌که‌م، چونکه هه‌موویان ن�ه‌وه‌ى ئه‌م ش��اره‌ن ک ه ه �ه‌م��وو ک��وچ �ه و ک��ۆاڵن��ێ��ک��ى س �ه‌ده‌ه��ا ناوه‌رۆکى تێدایه بۆ نوسینى رۆم��ان پڕ‌ه له پاڵه‌وانى جوانى و به‌خشنده‌یى ،منیش کوڕى شارێکم که مافى خۆشگوزه‌رانى ههیه وه‌ک تێکڕاى شاره‌کانى دونیا و هه‌ناسه دهدات و برینداره و نامرێت مێژو دێت و ده‌ڕوات ئه‌م شاره به جوانى ده‌ژى، به‌اڵم هه‌ندێک کات نه‌خۆش ده‌که‌وێت، بایکۆت و که‌مپین و سیناریۆ و چى و چى له رۆحى سه‌رکه‌شى ئه‌م شاره مه‌زنتر نین ،خوێندن و خوێنده‌واران نابێت ره‌شبین بن و خۆیان به نائومێد بێته به‌رچاو نابێت بۆنى ب���اڕوت و گ��ول�هى تفه‌نگ و زهن��ا زه‌ناى پرۆتێسته‌رانى شار رۆحى ئافراندنى پ��ی��رۆزت��ری��ن دام�������ه‌زراوه ک���ه زان��ک��ۆی � ه بکوژێت ،درێژه‌دان به خوێندن خه‌باتێکى دیکه‌ى خۆڕاگرى ئێوه‌ى فێرخوازانه هه‌ر بۆیه لهژێر فشارى هیچ سه‌رکرده‌یه‌کى حزب و بزوتنه‌وه‌کاندا بینایه‌ک مه‌ڕوخێنن که به ئه‌زموونى چه‌ندین ساڵه‌ى خۆتان دروستان کردووه.
ده‌سه‌اڵت خۆزگه‌کانى به‌دى نه‌هێنا گه‌ل به‌دى ده‌هێنێ ئومێد ناسیح خراپى ئه‌م ده‌سه‌اڵت ه ئهوهیه ک ه هه‌رگیز خ���ۆزگ���ه‌ک���ان ل��� ه س���ای���هى دا ن��ای �ه‌ت �ه‌دى م��ن ه���ه‌زار خ��ۆزگ �ه‌م ده‌خ��واس��ت ک � ه ئه‌م خۆپیشاندانانه‌ى س�ه‌راک��ان��ى ئ���ازادى بۆ پشتگیرى کوردى پارچه‌کانى دیکه بوای ه بۆ به‌دیهێنانى ئامانجه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانمان نه‌ک داواکردنى ئازادى و نان و چاکسازى ل �ه رژێ��م��ى ح��وک��م��ڕان��ی��دا ،چونک ه گه‌ر کوردستانى گ �هوره الشه‌یه‌ک بێت ئه‌وا باشوورى کوردستان دڵى ئه‌و الشه‌یه‌یه به‌و مانایه‌ى لێره خاوه‌ن قه‌واره‌یه‌کین (حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان) ده‌کرا به‌پشتیوانى و ئیراد‌ه و هێزى گه‌ل هاوکارى و هه‌ماهه‌نگى خه‌بات و شۆڕشى پارچه‌کانى دیکه بکه‌ین و پیالنگێڕى ناوچه‌یى و نێوده‌وڵه‌تى پوچه‌ڵ بکهینهوه ب ه مانایه‌کى دیکه کوردستان له‌ده‌شتى لیته‌یى قه‌راغى روبار و ده‌ریاکان ده‌چێت ئه‌و ده‌شتانه‌ى به‌ماوه‌یه‌کى مێژوویى
و ب ه چه‌نده‌ها شه‌پۆل دروست بووه که هه‌ر شه‌پۆلێک ته‌واوکه‌رى شه‌پۆله‌که‌ى پێش خ��ۆى ب��ووه ت��اوه‌ک و ب ه خ��ۆڵ و خڵته‌ى سه‌رجه‌م شه‌پۆله‌کان ئ�هو ده‌شته لیته‌یی ه دروست بووه و کوردستانیش له‌به‌ر ئه‌وه‌ى چه‌ند به‌شێک کراوه و پیالنگێڕى ناوچه‌یى و ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ى ل��ه‌س��هره ئ���ه‌وا گه‌یشتن به‌ئامانجه‌کان به یه‌ک ش��ۆڕش مه‌حاڵ بووه هه‌روه‌ک مێژوو ئه‌مه‌ى سه‌لماندووه، به‌اڵم له‌م سه‌رده‌مه‌دا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى شۆڕش ل� ه ه�ه‌رس��ێ پ��ارچ�ه‌ک�هى ت��ر ب �ه‌رده‌وام �ه و له هه‌ڵکشاندای ه و لێره‌ش حکومه‌تێکمان هه‌ی ه ده‌ک��را وه‌ک س�ه‌رج�ه‌م شه‌پۆله‌کان بگه‌یشتینایه‌ته ئامانجه‌کانمان. ئهمه سه‌باره‌ت به کوردستانى گهوره ک ه ده‌سه‌اڵتى کوردى له باشوور هه‌رگیز ئه‌م رۆڵه‌ى نه‌گێڕاوه ،به‌ڵکو چه‌ندین خیانه‌تى نه‌ته‌وایه‌تیشیان ک��رد و به‌شۆڕشگێڕانى پارچه‌کانى تریشیان وت تیرۆرست و بڕۆنه‌و‌ه بۆ ناوچ ه و شوێنه‌کانى خۆتان وه‌ک بڵێى ئه‌م ه واڵتى ئه‌و شۆڕشگێڕانه نه‌بێ ،ئینجا با بێینه سه‌ر بارودۆخى ناوخۆى باشورى کوردستان و ده‌سه‌اڵتى کوردى له‌کاتێکدا به‌خه‌باتى چه‌ندین ساڵه و خوێنى شه‌هیدان ئه‌م ئه‌زموونه به‌دیهاتووه که‌چى ده‌سه‌اڵت بووه‌ت ه مۆته‌ک ه به‌سه‌ر گه‌له‌و‌ه ئه‌م واڵت ه
چه‌ند جوان و شیرینه ،ئه‌فسوس ئێمه ل ه خۆپێشاندانه‌وه ده‌یانه‌وێ رێگه له ئازادى و ساییه‌ى ئ �ه‌م ده‌س��ه‌اڵت��ه‌دا ته‌نها تاڵیمان داواکانى گه‌ل بگرن و له رێگاى یاسا و چه‌شتووه س �ه‌رۆک فه‌رمانڕه‌وایى تۆ و ده‌ستورێکى نادروسته‌و‌ه ببن ب ه حاکمێکى پارتى و یه‌کێتى له‌م واڵت �ه‌دا وه‌ک ئهوه ره‌هاى کوردستان که ئه‌مه‌ش له‌به‌رگرتنه‌وه‌ى وای��� ه ک � ه ئێسک ل � ه گ��ۆش��ت��ى زی��ن��دوو رژێم ه عه‌ره‌بییه‌کان ه ک ه دواجار له‌به‌رده‌م ده‌ربهێنرێ ،چونکه به‌درێژایى مێژووتان هێز و ئ��ی��راده‌ى گه‌لدا به‌چۆکدا هاتن و ه�ه‌ر گ�ه‌ل ب��ووه به سوته‌مه‌نى و قوربانى دێن ،یه‌ک ل ه هۆکاره ساده‌کانى ئه‌وه‌ى ش�ه‌ڕى ناوخۆ و (31ى ئ��اب) و گه‌نده‌ڵى ک �ه ئ �ه‌م خۆپێشاندان و ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی��ان�هى و به‌هه‌ده‌ربردنى س �ه‌روه‌ت و سامانى گه‌ل کوردستانى گرتۆتهوه ئهوهیه ک ه هه‌ر ب ه و به‌قاچاغ بردنى نه‌وتى گ�ه‌ل و رێگرى به‌راوردکردنێکى بچووکى ناوپارته‌کانیان ک��ردن ل ه ئ��ازادى و راده‌رب��ڕی��ن و چه‌ندین و ک��رده‌وه‌ک��ان��ی��ان�هوه ده‌رده‌ک��ه‌وێ��ت ک� ه چ کاره‌ساتى دیکه ،له‌هه‌مانکاتدا سه‌رۆک تانکێکن به‌سه‌ر گ�ه‌ل�هوه ئ��ه‌وه‌ى ب��اس ل ه و سکرتێرى حزبه‌کانى کوردستان به‌تایبه‌تى ئ���ازادى راده‌رب��ڕی��ن بکات له فه‌رهه‌نگى پارتى و یه‌کێتى پێش ئ�ه‌وه‌ى دیکتاتۆرى ئ �ه‌وان��دا گولله‌یه‌کى به‌رامبه‌ر دان���راوه و کۆمه‌ڵگابن دیکتاتۆرى پارته‌کانیانن رۆژنامه‌نووس ده‌کوژن و ده‌زگاى نهێنى و و تامردن ده‌ب��ێ س �ه‌رۆک بن و سیفه‌تى سیخوڕ دروست دهکهن و ره‌شه‌کوژى دهکهن خواییان به‌خۆیان به‌خشیو‌ه ل�ه‌دوو رووه‌وه :و بێڕێزى ب ه که‌رامه‌تى مرۆڤ دهکهن و یه‌که‌م ده‌بێت ئه‌ندام و کادیرانیان لێیان چێشتخانه و دیوه‌خانى سه‌رۆکى بنه‌ماڵه و بپاڕێنه‌وه .دووه‌م ن��ان ده‌ده‌ن و ن��ان ده‌ب��ڕن حزب په‌رله‌مان و دادگای ه و ده‌زگاکانى ده‌ک���وژن و ده‌رب��اره‌ک��ان��ى خۆشیان ئ��ازاد راگه‌یاندن ده‌سووتێنن و گه‌مارۆ ده‌ده‌ن و دهکهن له‌کاتێکدا هه‌ڵدانه‌وه‌ى دیرۆکیان و کوشتنى هاونیشتمانیان به‌مافى به‌رگرى نوسین و توێژینه‌و‌ه له‌سه‌ر مێژوویان قه‌ده‌غ ه کردن له‌خۆ ده‌زانن. یه‌کێتى و پارتى به‌ڕاستى دیموکرات و ک���ردووه وه‌ک چ��ۆن له ئایینى ئێزیدیدا نابێ بوترێ (اع��وژ بالل ه من الشیگان نیشتیمانین ئێوه له‌به‌رده‌م هه‌ر سێ دادگاى ال��رج��ی��م) .ه���ه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌م ده‌س��ه‌اڵت��داران�� ه (گ��ه‌ل ،م��ێ��ژوو ،خ���وا)دا ته‌نها نه‌فره‌تتان له‌ژێرپه‌رده‌ى دیموکراسیدا له‌ڕێگه‌ى یاساى بۆده‌مێنێته‌وه .بۆی ه ده‌ڵێین ئه‌و خۆپێشاندان
و ناڕه‌زایه‌تیانه‌ى که ناوچه‌که‌ى گرتۆتهوه ئه‌نفلۆنزاى سه‌رۆکه‌کانه ڤایرۆسه‌که‌شى گهله ،به‌اڵم ڤایرۆسێکى سوودبه‌خش ک ه هه‌موو ئه‌و تاقیگانه‌ش تێک ده‌شکێنێ ک ه سته‌مکار و گه‌نده‌ڵ و تاکڕه‌و دروست ده‌کات. داواک�����ان�����ى ج�����ه‌م�����اوه‌رى راپ����ه‌ڕی����وو ل �ه‌م��اوه‌ى زی��ات��ر ل���ه‌دوو مانگدا ل�ه‌ش��ار و شارۆچکه‌کان و سه‌راکانى ئازادى بریتى بوو ل ه چه‌سپاندنى عه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تى و نه‌هێشتنى ه �هی��م �هن �هى ح���زب ب�ه‌س�ه‌ر حکومه‌ت و په‌رله‌مان و ئابوورى بازاڕ و دام و ده‌زگا زانستى و په‌روه‌رده‌ییه‌کان و بنه‌بڕکردنى گه‌نده‌ڵى و به‌نیشتمانیکردنى ه��ێ��زه چ��ه‌ک��داره‌ک��ان دواج���اری���ش ب���وو ب ه داواک���ردن���ى ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن �ه‌وه‌ى ه���ه‌ر سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى ،ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ه��ی��چ چ��اک��س��ازی��ی�ه‌ک ئ �هن��ج��ام��ن �ه‌درا و بۆ باڵو‌ه پێکردنى خۆپێشانده‌ران چه‌ندین سیناریۆتان داڕش���ت ئ��ێ�ه‌ش ه �ه‌ر به‌چاو خشاندنێک به‌مێژووتاندا گومان و ترسمان هه‌بوو ک ه ئێوه له پێناو مانه‌وه‌ى به‌رژه‌وه‌ندى بنه‌ماڵ ه و حزبدا داوا له‌تورکیا و ئێران بکه‌ن سنوره‌کان تۆپباران بکه‌ن ،ئه‌مه‌ش رووی����دا ه����ه‌روه‌ک چ��ۆن ل �ه راب��ردوێ��ک��ى نزیکدا به‌عس و تورکیا و ئێرانتان هێنای ه
س���ه‌ر خ �ه‌ڵ��ک و خ���اک و پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى کوردستان و ئێستاش له‌برى گۆڕانکارى و چاکسازى به‌سه‌ربازگه‌کردنى سه‌راکانى ئ���ازادى و ته‌نینى ش��اره‌ک��ان ب�ه چه‌کدار و ئ �هن��ف��ال��ک��ردن و س��وک��ای �ه‌ت��ی��ک��ردن ب ه خ��وێ��ن��دک��اران و مامۆستایانى زان��ک��ۆى س��ل��ێ��م��ان��ى و ب��ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى ه��ێ��ز بۆ سه‌رکوتکردنى خۆپیشانده‌ران و پاراستنى حزب و کورسى به‌ده‌ر له‌وه‌ى ئه‌م هێزانه‌ى له‌هه‌موو تایبه‌تمه‌ندیه‌کى هێزى به‌رگى داماڵى بوون ه هێزى دژه جه‌ماوه‌ر و کرده‌ى ت��ی��رۆری��ان ئ�هن��ج��ام��دا ئ��ه‌م ت��ون��دوت��ی��ژى و به‌سه‌ربازگ ه کردن ه ماناى کۆتایى هاتنى به‌ناڕه‌زایى و داواکانى جه‌ماوه‌ر نیه ،به‌ڵکو ب ه ماناى زاڵبوونى هزرى فاشیزم ه به‌سه‌ر هێزى مه‌نتیقدا ک ه ئه‌مه‌ش دیموکراسی ه درۆینه‌که‌یانى ب �ه‌ت �ه‌واوى ره‌ت��ده‌ک��ات �هوه و گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی � ه ب��ۆ ه��زر و سیستمى به‌عس که ئه‌مه‌ش دواجار کۆتایى دیکتاتۆرییه، چونک ه خۆپێشانده‌ران گه‌نجانى به‌ئاگا و هۆشیار و نیشتمانى و ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی��ن و خۆپێشاندان و راپه‌ڕین به‌رده‌وام دهکهن ک ه ته‌نها گۆڕانکارى و چاکسازى ل ه سیستمى حوکمڕانى و بنه‌بڕکردنى گه‌نده‌ڵى و ملدان ب��ۆ داواک��ان��ی��ان قه‌ناعه‌تیان پ��ێ ده‌ک��ات نه‌ک به‌کارهێنانى هێز له‌دژیان.
رزگاری ل ه شێو ه زهنییه‌کانی سه‌رمایه‌داری
تیۆری ساڵی یه‌که‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
18
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
نامه‌یه‌ک بۆ سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان
«هه‌ر هه‌موومان ڕه‌نج بێ‌به‌ر و هه‌ناسه‌ساردین»
له رادیۆی نه‌وا بیستم که به‌ڕێزتان داواتان ک����ردووه ک �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�ه‌ک��ان ک��ۆب��ب��ن�هوه و له‌گه‌ڵ به‌ڕێزتدا گفتوگۆ بکه‌ن. م��ن ئ �ه‌ح�لام م �هن��س��وری ن���ووس���ه‌رم ،به‌تاقی ته‌نیا له وه‌ت �هى ه�ه‌م ئۆپۆزسیۆن ب��ووم دژی ناعه‌داله‌تى. له ساڵی دووه���ه‌زاردا هاتم بۆ سلێمانی ناو ج�ه‌رگ�هی ک��وردس��ت��ان ،وه‌ک مامۆستایه‌ک له زانکۆی سلێمانیدا دام�ه‌زرام .پێش ئه‌وه‌ش ل�ه رۆژن��ام �هی ه��اواڵت��ی وه‌ک ن��ووس�ه‌رێ��ک دام�����ه‌زرام .ش��ی��وع��ی��م و ل �ه ()70ک���ان���هوه تا ئێستا ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��م .چ��ۆن��ک�ه م��ن خ���ۆم به میلله‌ت‌په‌رست ده‌زان��م که منداڵێکی کورد ب��رس��ی ب��ێ .چ��اوه‌ک��ان��ی م��ن ک��وێ��ر ده‌ب��ن که ئه‌تک به کچێکی کورد بکرێ هه‌ست ده‌که‌م به‌م پیرییه‌م ئه‌تک به که‌رامه‌تی من ده‌کرێ، که کچێک خۆی ده‌سووتێنێت ،جه‌رگی من ده‌سووتێت ،که پیرێک ده‌گ��ری ،چاوه‌کانی م��ن ک��وێ��ر ده‌ب���ن ،هیچم ن��ی �ه ،ق�ه‌ڵ�ه‌م��ێ��ک و میلله‌تێکی ب��رس��ی ،ئ���ه‌م م��ی��ل��ل�ه‌ت�ه برسییه سامانی پ��ی��رۆزی منه ،به بێ ئ�ه‌م میللهته نابم به خۆم ،هه‌موو به‌یانییه‌ک خوێنم دهبێته بۆیاغ ،بۆیاغی ئه‌و مندااڵنه که بۆیاغچین و پ��ێ�ڵاوه‌ک��ان��ی ئ��اس��ای��ش�ه‌ک��ان و رێ���ب���واران و پێشمه‌رگه‌کان ب��ۆی��اغ ده‌ک���هن .ه �ه‌روه‌ه��ا به
››
په‌رله‌مان یان به‌رێوه‌به‌ر ...به کورتی پیاوی گونجاو له شوێنی گونجاودا نییه. ئ��ازادب��وون��ی ک��وردس��ت��ان ی��ان��ی ئ��ازادب��وون��ی میلله‌ت ،ه �ه‌زار سۆفی و زان��ا و هونه‌رمه‌ند و نووسه‌ر حه‌ق‌په‌رست بوون ،سه‌ری خۆیانیان دانا ،من نێوچه‌وانم کردۆته ئااڵی کوردستان. ه �ه‌روه‌ه��ا چ��اوه‌ک��زه‌ک��ان��م ک��ردۆت �ه دوو کانی ته‌ڕی کوردستان .چۆنکه ههمیشه ئه‌گریم. به‌راشکاوییه‌وه ده‌ڵێم گه‌نجانی ک��ورد کراس و پ��ان��ت��ۆڵ و گ�����ۆره‌وی و پ��ێ�ڵاوی��ان ن��ی��ی�ه، ی��ان ش��اگ��رد چایچین ی��ان ق��اپ ده‌ش���ۆن له ڕیستورانته‌کاندا ،ڕێک هه‌ر وه‌ک گه‌نجانی واڵته سه‌رمایه‌دارییه‌کان. راستییه‌که‌ی س�ه‌رم��ای�ه‌داری بۆته مۆته‌که و ل�ه‌س�ه‌ر سینگی میلله‌تدا نیشتۆته‌وه ،نه رێکخستنی ئابووری ههیه و نایه‌کسان‌بوونی تاکه‌کان و نه هیچ... ک���ه‌س ن��ازان��ێ��ت چ��ی ده‌وێ����ت ،چ���ۆن ب��ژی، هه‌ست ده‌که‌ین له‌ناو زیندانداین ،هه‌موومان که‌له‌پچه‌مان له‌ده‌ستدایه ،خنکاوین ،سه‌رکوت و ده‌مکوت کراوین ،مه‌الکان له الیه‌ک حوکم دهکهن ،شێخه‌کان له الیه‌کی تردا بگره هه‌ر باوک‌ساالرییه‌وه تا هه‌مووشتێ‌ساالری. به‌کورتی یه‌کسانی ئابووری و کۆمه‌اڵیه‌تی نییه ،هه‌ر قه‌یره‌یه و چاوه‌ڕێی مردنی خۆی ده‌کات ،هه‌ر نووسه‌ره و برسییه و قه‌رز ده‌کات، هه‌ر ژنه و س��واڵ ده‌ک��ات ،هه‌ر م��ردووه و له نه‌خۆشخانه‌وه ڕێ��ک بۆ گۆڕستان ،که‌چی
له کۆتایی هه‌فتاکاندا چاوم ب ه سه‌دام حسێن که‌وت ،هه‌موو شتێکی دامێ ،هیچم لێ وه‌رنه‌گرت .من هیچم ناوێت ،من میلله‌تی خۆمم ده‌وێ سه‌رفراز بێت ،بۆ زانینی جه‌نابتان من له نه‌وه‌ى (له‌یال قاسم) و (نه‌ریمان فۆئاد مه‌ستی) بووم
نووسه‌ر
قوربانی عه‌الگه‌فرۆش و بنێشت‌فرۆشه‌کانی بازاڕ ده‌بم .خۆ گهنجه جوانه‌کانمان که برسی و تینوون و خه‌ونه‌کانیان ره‌ش ب��ووه‌ت �هوه ،بۆ په‌لکه‌زێڕینه‌ی نه‌بێت؟! خزمه‌تگوازی نییه ،ئاو نییه ،کاره‌با نییه، کرێی خانووه‌کان گه‌یشتۆته ئاسمان ،کارگه نییه ،پرۆژه درۆیه ،بێکاری هه‌ناوی دایکانی سووتاندوه .له الیه‌کیشدا هه‌ر کۆشکه و به‌رز دهبێتهوه ،هه‌ر ...هه‌ر ...هه‌ر... بازاڕ گرانه ،بگره هه‌ر له گۆشته‌وه تا ده‌رزی، به کورتی میلله‌ته‌که‌م برسییه ،دادپ �ه‌روه‌ری نییه ،گه‌نده‌ڵی بۆته مۆرانه و رۆحی کوردی خواردووه. له ب��ازاڕ ،له الی نانه‌وا ،له ناو حه‌مام ،له پرسه ،له‌سه‌ر قه‌بران ،باس هه‌ر باسی گه‌نده‌ڵی و نادادپه‌روه‌ریه هه‌ر یه‌کێک و له‌پڕ ده‌کرێ به وه‌زی��ر ،ه�ه‌ر یه‌کێ له‌پڕ دهبێته ئه‌ندامی
سه‌رکرده‌یه‌ک بۆ پڕکردنه‌وه‌ی ددانی سواری فرۆکه ده‌بێت و یه‌کسه‌ر بۆ لوبنان. زه‌المی هه‌لپه‌رست زۆرن شه‌و و رۆژ خه‌ریکی ماستاوچێتین .ئایا جه‌نابت قبووڵ ده‌که‌یت میلله‌ت بڵێ «خ��ۆزگ�ه‌م��ان ب �ه‌ج��اران» یانی خۆزگه‌یان به سه‌دام حسێن و رژێمی به‌عس. به‌ش به‌حاڵی خۆم هیچم ناوێت ،قه‌ڵه‌مه‌که‌شم له گیرفانی خۆمدایه. ل�ه ک��ۆت��ای��ی هه‌فتاکاندا چ��اوم ب�ه س �ه‌دام حسێن ک�ه‌وت ،هه‌موو شتێکی دام��ێ ،هیچم لێ وه‌رنه‌گرت .من هیچم ناوێت ،من میلله‌تی خۆمم ده‌وێ سه‌رفراز بێت ،بۆ زانینی جه‌نابتان من له نه‌وه‌ى (له‌یال قاسم) و (نه‌ریمان فۆئاد مه‌ستی) بووم. زۆر گله‌یی له دڵمدا ههیه ،به‌اڵم به نووسین ده‌ریده‌بڕم و ئێستا کۆتایی به‌م نامه‌یه‌م ده‌هێنم و سوپاس.
رامتین سه‌با به‌شی یه‌که‌م
گریمانه ک��را .ل �ه‌م �ه‌وب �ه‌دوا ه��ون �ه‌ر ،کۆمه‌ڵگا، ره‌وش���ت ،سیاست و مه‌عنه‌ویاتی گ �ه‌ردون��ی له رێگای وه‌ها تێڕوانینێکه‌وه لێک دراوه‌ته‌وه .به‌اڵم ئه‌م مه‌نتقه تێڕوانینه ،بووه هۆکاری په‌ره‌سه‌ندنی جۆرێک زهنییه‌ت له کایه‌ی کۆمه‌ڵگادا که ن���اوی زهنییه‌تی کاپیتالیستی‌یه .دی���ن ،ب��ووه دی��ن��ی پۆزیتیڤیستی .ئێمه نکۆڵی ل �ه الیهنه ئه‌رێنییه‌کانی سه‌رده‌می رێنسانس ناکه‌ین به‌اڵم ئه‌و کلتووره رخنه و ره‌خنه‌دانه رێنسانسی‌یه له سه‌ر بنه‌مای لوژیکی پۆزیتیڤیستی رێگا ده‌پێوێت و که‌ره‌سته‌کانی سوبژه ـ ئۆبژه‌یه .له سه‌رده‌می پۆزیتیڤیسمدا ،زهنییه‌تی سوبژه ـ ئۆبژه کارێکی ک��رد ک �ه ئیتر سوڵتانه‌کان رووت ب��ن و وه‌ک خواکان پێویستیان به ده‌مامک نه‌بێت .چۆنکه په‌یوه‌ندییه‌کانی سوبژه ـ ئۆبژه هه‌موو شتێک داگیر ده‌کات. ب�ه‌الن��ی ک �ه‌م ( )400ساڵه ک�ه س �ه‌رم��ای �ه‌داری حاڵه‌تی هه‌ژمونیکی گرتۆته خۆی .له‌م ماوه‌یه‌دا به‌رده‌وام قه‌یرانی ناوه‌ته‌وه .بێ دروستکردنی قه‌یران ناتوانێت به‌سه‌ر به‌رێت و ته‌مه‌نی زی��اد بکات. ل�ه ساڵه‌کانی ( )1920( ،)1914و ()1970 و ...تووشی قه‌یرانی گ �هوره ب��ۆوه ب �ه‌اڵم دیسان درێ��ژه‌ی به ژیانی خۆی دا .له ساڵی ()1929 دا ئ�ه‌م��ری��ک��ا ش��وێ��ن��ی داگ��ی��رک �ه‌ری ک���ۆن وات �ه ئینگلیزی گرته‌وه و جارێکی تر سه‌رمایه‌داری گه‌یشته لوتکه‌ی خۆی .واته له‌به‌ر تایبه‌تمه‌ندی قه‌یراناوی ئه‌م سیستمه ،سه‌رمایه‌داری ئابووری نیه و به پێچهوانهوه دژه‌ئابووری‌یه؛ سه‌رمایه‌داری ده‌س��ه‌اڵت‌گ��ه‌رای��ی‌ی��ه .ت����ه‌واوی ج��واڵن �ه‌وه‌ک��ان و به‌تایبه‌ت سۆسیالیزمی ب��ون��ی��ادن��راو ،رزگ���اری
هه‌ژمونییه‌وه ته‌ک‌جه‌مسه‌ری بۆوه و ئه‌مریکا بووه پیشه‌نگی مه‌یدانه‌که. ت����ه‌واوی ب�ه‌رن��ام�ه‌ک��ان��ی ئه‌مریکا ب �ه گ��وێ��ره‌ی ستراتیژی گلۆبالیزم ،گ �ه‌ش �ه‌دان��ی ده‌س �ه‌اڵت��ی جیهانی بوو نه ته‌نیا ئابووری جیهانی .ته‌نانه‌ت ئ��اب��ووری له هه‌رێمه ج��ۆراوج��ۆره‌ک��ان ه�ه‌ر چوو، له ده‌ستی ده‌س�ه‌اڵت��ی دی��ارده‌ی ده‌وڵ �ه‌ت ـ نه‌ته‌وه جێگیر بوو که ناوه‌ڕۆکی خودی سیستمه .نه‌ته‌وه ـ ده‌وڵه‌ت له هه‌وڵی یه‌کده‌ست‌کردنی کلتووره مادی و مه‌عنه‌وییه‌کان ب��وو .بۆیه کاریگه‌ری له‌سه‌ر ته‌واوی بازاڕه جیهانییه‌کان کرد؛ .1له بواری ناسیۆنالیزم و په‌ره‌سه‌ندنی نه‌ته‌وه‌یی، له پێناو ئامانجه‌کانی نه‌ته‌وه ـ ده‌وڵه‌ت په‌ره‌ی دا به پێکدادانی نێوان ئه‌تنیک ،کلتوور و دینه‌کان. وه‌ک نمونه :له ئاسیادا له چوارچێوه‌ی رزگاری نه‌ته‌وه‌کان و بوونه نه‌ته‌وه ـ ده‌وڵه‌تدا ،درێ��ژه‌ی به هه‌مان سیاسه‌تی کۆمپانیای هێندی رۆژهه‌اڵتی ئینگلیزی دا .ئه‌م کۆمپانیا له چه‌ند بواردا په‌ره‌ی به شه‌ڕ ده‌دا .له دۆخێکدا که سه‌رده‌می شه‌ڕی رزگ���اری ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ب��وو ،ئ��اگ��ری ش��ه‌ڕی نێوان ئائینه‌کان ،مه‌زهه‌به‌کان و نه‌ته‌وه‌کانی گۆڕتر کرد .سیاسه‌تی دووبه‌ره‌کی‌نانه‌وه‌ی داگیرکاری کارێکی کرد که ته‌واوی بزوتنه‌وه رزگاریخوازه‌کان له ژێر کاریگه‌ری ئه‌م سیاسه‌ته ،ببنه یه‌کێک له مه‌زهه‌به‌کانی سیستمی کاپیتالیستی. .2ت�ه‌واوی بزوتنه‌وه سوسیالیستییه‌کان به پێی ته‌علیماته مارکسیستییه‌کان ،به‌شێوه‌یه‌کی نه‌خوازراو بوونه شوێن‌که‌وتووی سیستم .چۆنکه مارکس ژێرخان یان ئایدیولۆژیای وه‌ک هێڵێکی تێکۆشان ل �ه پ��ل��هی دووه‌م����دا دان���ا و نه‌یتوانی
شێرپهنجه چ��ۆن دروس��ت ده‌بێت؟ مسۆگه‌ره ک ه نه‌خۆشییه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی‌یه .بێ‌واتایی و مردنی خان یه‌کێکن؛ کاتێ که‌ڵه‌که‌یه‌ک له م��ادده‌ی بێ‌که‌ڵک خان ده‌گرنه‌وه ،شێرپهنجه دروست ده‌بێت. به واتایه‌کی تر بێ‌واتایی دێته ئ��اراوه .واته ئه‌م ساته ،ساتێکه ژیان بێ‌واتا ده‌بێت .سه‌رمایه‌داری ج��ۆرێ��ک ل�ه شێرپه‌نجه‌ی پ��اره‌ی �ه؛ ئ �هو که‌ڵه‌که مادده گه‌نیوه‌ی وا وه‌ک مۆرانه مرۆڤ ده‌خوات و وه‌ک مشکێک م���ۆزی ل �ه‌ش��ی الوازب����ووی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ده‌ج���ووێ���ت .ژی��ان��ی کاپیتالیستی هه‌مووی وێنه‌سازی ،بچوک‌کردنه‌وه ،فریوکاری، ب���ێ‌وی���ژدان���ی ،گ�ڵ�اوی و ج �هه��ال �ه‌ت �ه .ت��وان��ای��ی وه‌رگرتنی واته له مرۆڤ ده‌گرێت .ئهمه گه‌وره‌ترین کۆیالیه‌تی‌یه .چۆنکه مرۆڤ له بنه‌مادا جۆرێک روبۆت ـ کۆیله‌یه له به‌رامبه‌ر مرۆڤ ـ کۆیله‌ی سه‌رده‌مانی رابردوو .ده‌رکه‌وتنی جۆری روبۆت ـ کۆیله به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ رێنسانسی ئه‌وروپا که‌م که‌م دیار ده‌بێت .ئه‌م ساته ،ساتێکه فه‌لسه‌فه‌یه‌کی نوێ ،زانستێکی نوێ ،جیهان‌بینی‌یه‌کی نوێ و به کورتی ،سه‌رهه‌ڵدانێکی نوێ و له ئه‌نجامدا مرۆڤێکی نوێ ده‌خوڵقێندرێت .ئه‌گه‌ر ئابووری و به واتایه‌کی تر پاره‌په‌رستی و خوابوونی پاره، واته ره‌هه‌ندێک له سه‌رمایه‌داری دژه‌ئابووری پهره به شێوه‌یه‌کی شێرپه‌نجه‌ئاسا دهدات ،له الیه‌کی تره‌وه ،له‌دایکبوونی سه‌قه‌تی زانست له رێنسانس و زهنییه‌تی سیانیزم (پۆزیتیڤیزم) بووه هۆکاری سه‌قه‌تی زانسته‌کان .ئه‌مه‌ش گ��رف��ت��ێ��ک��ی ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ی له‌گه‌ڵ خۆی هێنا و دووان �هی (ژی����ان ـ م�����ه‌رگ)ی ت��ووش��ی بن‌به‌ستێکی وه‌حشه‌تناک کرد. ت �ه‌واوی رامانه‌کانی به‌یکنی، دی���ک���ارت���ی ،ن��ی��وت��ۆن��ی و... په‌ره‌یان به جۆرێک جۆاڵنه‌وه‌ی میکانیکی دا که ته‌نیا تایبه‌ته ب���هو روب�����ۆت ـ ک��ۆی��ل �هی �ه که نه‌فره‌تی لێکراوه. دووان����هی ژی���ان ـ م���ه‌رگ له ئه‌نجامی گاڵوترین دووان���هی ب��ن��ه‌ڕه‌ت��ی (س���وب���ژه ـ ئ��ۆب��ژه) ی ب�هی��ک��ن��ی و دی��ک��ارت��ی��ی �هوه ه��ات�ه ئ����اراوه .ئیتر گ����ووران و په‌ره‌سه‌ندنی ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی و ب �ه‌رزب��وون �هوه و گه‌شه‌کردنی رۆح����ی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا و م��رۆڤ دابه‌زییه ئاستی ته‌کنولۆژیا و مادییه‌تی مرۆڤی میکانیکی یان هه‌مان روبۆت ـ کۆیله .ئیتر به گوێره‌ی دیکارت ،ده‌توانرێ م���رۆڤ وه‌ک ک�ه‌ڵ�ه‌ک�هی�ه‌ک ل���ه م������ادده ب���زان���رێ و وه‌ک گ��وێ��ره‌ک�هی�ه‌ک پ��ارچ �ه پارچه بکرێت و ب��ن��اس��رێ��ت .دی��ک��ارت له به‌رامبه‌ر شێوازی تایبه‌تی ئائینه‌کان و شێوه‌ی فه‌لسه‌فی ه پێکدادانی نێوان ئه‌تنیک ،کلتوور و دینه‌کان /فۆتۆ :ئه‌رشیف ئ��ای��دی��ال��ی��س��ت��ی ،رێ��ب��ازێ��ک��ی nنه‌ته‌وه ـ ده‌وڵه‌ت په‌ره‌ی دا ب تایبه‌تی له پێناو ناسینه‌وه‌دا له‌پێش گ��رت .له نه‌ته‌وه‌یی و سوسیال دیموکراسی وه‌ک مه‌زهه‌به به‌رپاکه‌ری شۆڕشی زهنییه‌تی بێت .بۆیه سه‌رخان رێگای رێبازه‌کانی پۆزیتیڤیستی زانستییه‌وه هه‌ر چه‌په‌کانی سه‌رمایه‌داری نه ته‌نیا له دژایه‌تی وات �ه ئ��اب��ووری له پله‌ی گرنگتر له تێکۆشانی شتێک ده‌ت��وان��رێ داگیر ببێت و بناسرێت .هه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌و سیستمه‌دا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون ،به‌ڵکو ئایدیۆلۆژیک دانا و به‌پێی ئه‌م پره‌نسیپه تیۆریکه، شتێک که‌ڵه‌که‌یه‌ک له مادده‌یه و ده‌توانرێ تێدا بووژاندیانه‌وه .به‌تایبه‌ت ئه‌وه‌ی وا سه‌رمایه‌داری مانیفسته‌که‌ی خزمه‌تێکی گ����ه‌وره‌ی ک��رد به داوڕکاری بکرێت .بۆیه ته‌واوی گه‌ردون و جیهان کرد به سه‌رمایه‌داری ،مارکسیزم بوو. ب �ه‌رب�ڵاوب��وون��ی س �ه‌رم��ای �ه .ک���ارل م��ارک��س زیاتر هه‌مووی مادده‌یه و سنوورێک بۆ ناسینی ههیه .س��ی��س��ت��م��ی ئ����اب����ووری چ����ۆن ل���ه ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای هه‌وڵی دا تا سه‌رمایه‌داری له رێگای رووکردێکی واته توانایی میتافیزیکی و رۆحی مرۆڤی نا به کاپیتالیستیدا هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه؟! هه‌روه‌ها که وتمان پۆزیتیڤیستییه‌وه هه‌ڵسه‌نگێنێت؛ ئه‌وه‌ش نێوه‌ته‌واو الیهکهوه و فرامۆشی کرد .بناغه‌ی ئه‌و رێبازه‌ی له ساڵی ( )1945به‌دواوه سیستمی کاپیتالیستی مایه‌وه .ته‌نانه‌ت لێکدانه‌وه‌ی بۆ بابه‌تی ده‌سه‌اڵت که دانا ،رێبازێکی زانستی بوو که مرۆڤی ده‌کرد ل �ه ل��ووت��ک �ه‌دا ب���وو و ک��ات��ێ��ک ئ�ه‌م��رێ��ک��ا ب��ووه و ده‌وڵ �ه‌ت نه‌بوو .له حاڵێکدا ئه‌گه‌ر ده‌س �ه‌اڵت و ب�ه س��وب��ژه و جیهانیش ب�ه ئ��ۆب��ژه .گ �ه‌ردون��ی به پێشه‌نگی سه‌رمایه‌داری ،ستراتیژی (گه‌شه‌پێدان) ده‌وڵه‌ت تاوتوێ نه‌کرێت ،رووکردێکی زۆر سه‌قه‌ت تاقیگه‌یه‌ک زانی که ده‌توانرێ هه‌موو شتێک ی دهستنیشان کرد .ئه‌م سیستمه تا ساڵه‌کانی و له بواری سیاسییه‌وه‌ش حاڵه‌تێکی (بێ‌پاراستنی) له‌وێدا ببیندرێت ،تاقی و ئه‌زمون بکرێت .دیکارت ( )1970درێ��ژه‌ی به ژیانی خ��ۆی دا .هه‌ڵبه‌ت ت �ه‌واوه .له راستیدا ،ره‌وت��ی شۆڕشی ()1848دا ده‌ی����وت :م���ادده‌ک���ان ل �ه ی��اس��ا میکانیکییه‌کان هه‌ر چه‌ند ریشه‌ی قه‌یرانه‌کانی سه‌رمایه‌داری له له نزیکی مارکسدا روویدا .هێنده‌ی تێگه‌یشتنی گوێڕایه‌لی دهکهن ،به‌اڵم که‌چی زهن به ته‌واوه‌تی سه‌رچاوه‌ی هه‌ژمونییه‌که‌ی واته ئه‌مریکا دێته پێشکه‌وتنی ب���ورژوازی ب �ه‌ره‌و ده‌س��ه‌اڵت ،رووخ��ان تابع ئ�هوه نییه ،هاوشێوه‌که‌ی ،ره‌نگدانه‌وه‌یه‌کی دهرهوه ،به‌اڵم کاریگه‌ری جیهانی و هه‌رێمی ههیه .و وه‌رچه‌رخانی سینیوره‌کانی به باشی ده‌بینی. سوبژه‌یی ـ ئۆبژه‌یی ههیه .ئه‌م شێوه بیرکردنه‌وه بۆیه له ساڵی ( )1970تا ( )1980ئه‌م قه‌یرانه ئێجگار حه‌زی له ئابووری سیاسی ،فه‌لسه‌فه و بووه بنه‌ڕه‌تی مه‌نتق و زهنییه‌تی کاپیتالیستی .به‌رده‌وامی کرد .خه‌ریک بوو که قه‌یرانی ئابووری ،سۆسیالیزم بوو به‌اڵم نه ته‌نیا له دیارده‌ی ده‌سه‌اڵت چۆن به رێبازه زانستییه‌کانی ده‌توانرێ له هه‌موو هه‌ژمونی جیهانی ئه‌مریکا به‌ره‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه تێنه‌گه‌یشت که دووباره رێکخستن کرایه‌وه و وه‌ک شتێکدا داگیر بکرێت .ئه‌م شێوه بیرکردنه‌وه له سه‌ر ببات تا ئ �ه‌وه‌ی که له ساڵی ( )1980ب �ه‌دواوه ئۆختاپوسێک خۆی ئااڵنده ده‌ور زۆرینه‌ی چینی بنه‌مای رێسای سوبژه ـ ئۆبژه هه‌ر دیارده‌یه‌ک ئه‌مریکا ستراتیژی خۆی گۆڕی و «گلۆبالیزمی» مه‌ینه‌ت‌خۆر و زه‌حمه‌تکێش ،به‌ڵکو نه‌یتوانی پارچهپارچه ده‌ک��ات و م��ه‌ودا ده‌خ��ات�ه نێوانیان( ،جیهانی‌بوون) هه‌ڵبژارد .ستراتیژی گلۆبالیزم رێگری بکات له بوونه ئامیری سیستمی خۆی ته‌نانه‌ت کۆمه‌ڵگا و م��رۆڤ له‌یه‌کتر داده‌ب��ڕێ زیاتر له ستراتیژی (گه‌شه‌پێدان) ،گشتگیرتر بوو بۆ ئه‌و دیارده‌یه .وه‌ک نمونه لهوه تێنه‌گه‌یشت که و ئه‌م دابڕانه له ته‌واوی گۆڕه‌پان و دیارده‌کاندا و تایبه‌تمه‌ندی جیهانی دۆزییه‌وه .رهنگه یه‌کێک مۆدێلی تیۆریک ـ پراتیک ،هه‌ژمونی‌گه‌رایی ئه‌نجام درا .ئه‌م رێبازه جۆرێک دابڕانی رۆحی هۆکاره‌کانی سه‌رکه‌وتنی ئه‌مریکا له به‌رامبه‌ر کاپیتالیستی ده‌بووژێنێته‌وه .دوایین نمونه ئهمه له نێوان کۆمه‌ڵگا و مرۆڤ و مرۆڤ ـ مرۆڤ روسیا له (شه‌ڕی سارد)دا که تا ساڵه‌کانی ( )90واته پراتیکی چین که بووه به‌هێزترین پاڵپشتی دروس��ت ک��رد .ه�ه‌ر شتێک ،دی��ارده‌ی �ه‌ک و هه‌ر به‌رده‌وامی کرد هه‌ر ئه‌م تێڕوانینه بوو .چۆن له‌م سه‌رمایه‌داریی هه‌ژمونی ئه‌مریکا ،له نزیکه‌وه دی���ارده‌ی���ه‌ک ک �ه‌ڵ �ه‌ک �هی �ه‌ک م����ادده تاقیگه‌ی س�ه‌رده‌م�هوه ب��ه‌دواوه بوو که جیهانیش له بواری له‌گه‌ڵ ئه‌م بابهته له په‌یوه‌ندیدایه.
›› ئه‌گه‌ر ئابووری و به واتایه‌کی تر پاره‌په‌رستی و خوابوونی پاره ،وات ه ره‌هه‌ندێک له سه‌رمایه‌داری دژه‌ئابووری پهره به شێوه‌یه‌کی شێرپه‌نجه‌ئاسا دهدات ،له الیه‌کی تره‌وه ،له‌دایکبوونی سه‌قه‌تی زانست له رێنسانس و زهنییه‌تی سیانیزم (پۆزیتیڤیزم) بووه هۆکاری سه‌قه‌تی زانسته‌کان
هادى ئه‌حمه‌د /کوشتنی ڕۆژنامه‌نو‌وسان به کارێکی دزێ��و و ترسنۆکانه ده‌زان���م، چونکه رۆژنامه‌نووسی ئازاو بوێر له‌وشتانه ناترسێت.
پرسی چه‌تر
گ��وڵ��ى ع���ه‌ب���دول ح�ه‌م��ی��د، خوێندکارى زانکۆى سلێمانى/
پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو. پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنى راى ئێوه‌ى هاواڵتیه ده‌رباره‌ى (کوشتنى رۆژنامه‌نوسان له‌سه‌ر کارى رۆژنامه‌نوسى له هه‌رێمى کوردستان)
››
ت �هن��ان �ه‌ت ه���ه‌ڕه‌ش���ه‌ک���ردن له رۆژن���ام���هن���ووس���ان ک��ارێ��ک��ى ب��اش نیه ن �ه‌ک کوشتنیان، هیوادارم ئه‌م دی��ارده له‌ناو کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا نه‌مێنێت و رێگه ب�ه رۆژن��ام �هن��ووس ب��درێ��ت به ئازادانه کارى رۆژنامه‌نووسى ئه‌نجام بدات. ش��وان ج���ەزا ،هونه‌رمەند/
دواییانه‌دا به‌هۆی ئه‌م بارودۆخه‌ى له کوردستاندا روی�����دا رۆژن���ام���هن���وس���ان ک �ه‌وت��ن �ه ب���ه‌رل���ێ���دان و ئه‌شکه‌نجه‌دان ئهمه کارێکی زۆر نایاساییە و پێویسته سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسان و حکومه‌ت رۆژنامه‌نوسان به‌پارێزن. ده‌ری����ا ع���ەب���دول خ��ال��ق،
ه��������اواڵت��������ى /ک���وش���ت���ن���ی رۆژن��ام�هن��ووس��ان به‌کوشتنی ب����ی����روڕای ئ������ازادی ده‌زان����م ب �ه‌ک��وش��ت��ن��ی��ان ئ����هو م��اف��ه سه‌ره‌تاییانه‌ی له ناو ده‌برێت که تاک و خودى رۆژن��ام �هن��ووس��ان ه�هی��ان�ه .ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوه کوشتن نیشانه‌ى هێنانى دیکتاتۆرى و دروستکردنى ترس له‌ناو کۆمه‌ڵگایه. رێباز محەمەد /به توندترین ش��ێ��واز ئ��ی��دان �هی ئ �ه‌وک��اران �ه ده‌که‌م ،چونکه ڕۆژنامه‌نوس، ل���ه‌ڕێ���گ���هى گ���واس���ت���ن���ه‌وه‌ى زان��ی��اری �ه‌ک��ان��ی �هوه ئ��اگ��ادارى هه‌موو روداوه‌کانى ناوچهکه و جیهانمان ده‌کات. بۆیه من له‌گه‌ڵ کوشتنى هیچ جۆره مرۆڤێک نیم ،به‌تایبه‌تى رۆژنامه‌نوسان ،ههمیشه ئیدانه‌ى ئه‌و کاره ده‌که‌م.
س�������ه‌ب�������اره‌ت ب�����ه ک���وش���ت���ن و ئ����ه‌ش����ک����هن����ج����ه‌دان����ی ڕۆژنامه‌نوسان کارێکى باش نیه ،چ له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵت یان هه‌رکه‌س و الیه‌نێکه‌وه بێت .من پێموایه ئه‌و ک�ه‌س��ان�هى ئیشی رۆژن��ام �ه‌وان��ی و راگه‌یاندن ده‌ک �هن ئیشێکى باش و پیرۆز ده‌ک �هن .کێشه‌ى ه���اواڵت���ی���ان ب���ه ح��ک��وم �ه‌ت ده‌گه‌یه‌نن نابێت حکومه‌تیش دی����دار خ��ال��ی��د ،خ��وێ��ن��دک��ارى ب �ه‌ش��ى م��ێ��ژوو/ بیر له کوشتنیان بکاتهوه. کوشتنی ڕۆژنامه‌نوسان له جیهان به‌گشتى و له تۆفیق جاف ،فۆتۆگرافه‌ر /کوردستان به‌تایبه‌تى به کارێکی باشی نازانم، رۆژن������ام������هن������ووس������ان ل����ه‌م چونکه هه‌تا کاربکرێت بۆ رۆژنامه‌نوسان بۆ
کۆمپیوته‌ریک بۆ پیره‌کان ئا/کارزان
(ئێم ئێس ئه‌ى) تایبه‌ت به ئه‌لیکترونیاتى ستار ،هه‌ڵساوه به دروستکردنى کۆمپیوته‌رێکى تازه‌ى تایبه‌ت به به‌سااڵچوان ،که به‌رنامه‌کانى پێشووى تێدا به‌کارهێنراون له‌گه‌ل نووسینێکى گهوره و ئاشکرا ،هه‌روه‌ها شاشه‌که‌ى به له‌مس کارده‌کات .ئه‌م کۆمپیۆته‌ره ناوى “ئێن1ه و ،به‌سااڵچوان ده‌توانن به ئاسانى به‌کاریبێنن ،به سیسته‌مى “بین” که دیزاینى کۆمپانیاى “سوفتویر 4ج��ی”ی�ه ک��ارده‌ک��ات .جێی باسه م �ه‌زه‌ن��ده ده‌ک��رێ��ت نرخی بچووکترین کۆپی ئه‌م کۆمپیۆته‌ره بگاته 1099یۆرو ( 1541دۆالر) ،وه میمۆریه‌کى هه‌ره‌مه‌کى 2گیگابایتى و سیدیه‌کى 320گیگابایتى ههیه
نه‌شته‌رگه‌ری جوانکاری حه‌رام کرا
ئا/کارزان تاریق
رۆژن��ام�هی (ع��وک��از)ی سعودی باڵویکرده‌وه( ،شێخ ی و سه‌رۆکی ده‌سته‌ی گهوره عه‌بدولعه‌زیز) موفتی گشت زانایانی سعودی‌ه فه‌توایداوه ،که نه‌شته‌رگه‌ری جوانکاری بۆ ئافره‌تان حه‌رامه ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌ڕه‌زامه‌ندی هاوسه‌ره‌که‌شی بێت .رۆژنامه‌ک‌ه له‌زاری سه‌رۆکی ده‌سته‌ی گهوره زانایانی سعودی‌ه ئه‌وه‌ی خستووه‌ته‌ڕوو ،هه‌ندێکجار ژنان له‌ڕووخساری ده‌موچاویاندا ،هه‌ست به‌سووتاوی یاخود جۆره شێواندنێک ده‌ک�هن ،که هه‌رگیز پێویست به‌نه‌شته‌رگه‌ری جوانکاری ناکات ،بۆیه ئافره‌تان هیچ پاساوێکی شه‌رعییان نییه بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌و جۆره نه‌شته‌رگه‌رییه. موفتی گشتی سعودی‌ه ئه‌وه‌شی ڕوونکردووه‌ته‌وه ،له‌ئاینی ئیسالمدا ده‌ستکاریکردنی رووخساری ده‌موچاو حه‌رامکراوه، بۆیه ب�ه‌وت�هی شێخ عه‌بدولعه‌زیز ،چوونی ئافره‌تان بۆ سه‌نته‌ره‌کانی جوانکاری کارێکی باش نییه و له‌ڕووی شه‌رعیه‌و‌ه حه‌رامه.
کاریکاتێری ههفته
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
ئه‌وی زیاترئازادبن له‌هه‌موو رووه‌ک��ان�هوه هیشتا ک �ه‌م �ه ،ئ �ه‌م �ه‌ش ل�ه‌ک��ات��ێ��ک��دا تائیسته مافى رۆژنامه‌نووسان نه‌دراوه .له کوردستاندا ئازادى بۆ هیچ شتێک نیه نه‌ک بۆ رۆژنامه‌نووس ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا پێویسته قه‌ڵه‌مى رۆژن���ام���هن���ووس ب���ۆ ه �ه‌م��وو بابه‌تێک ئازاد بکرێت.
ساڵی دووه‌م ژماره 55 دووشه‌ممه 2711/2/19 - 2011/5/9
19
شۆخان ئه‌بوبه‌کر ،مووعید له زانکۆی سلێمانی /کوشتنی
ڕۆژن��ام �هن��وس��ان به‌کارێکی قێزه‌ون ده‌زانم و واتا کوشتنى بیروڕاى ئازاد .به ل���ه‌وه‌ى ک �ه کوشتنى م��رۆڤ��ێ��ک��ى پ��ێ��ده‌ڵ��ێ��ن وات �ه شێوه‌یه‌کى به‌رباڵو ئێستا ئازادى رۆژنامه‌نووسى کوشتنى ده‌نگێک و بیروباوه‌ڕێکه که ناکرێت ک���ه‌م ب���وه‌ت���هوه و کوشتنى مرۆڤایه‌تى قبوڵى بکات و بێده‌نگ بکرێت. رۆژنامه‌نوسان په‌ره‌ى سه‌ندوه. س��������ام��������ان ع�������ه‌زی�������ز، ب���ۆی���ه داواک����������ارم ئ������ازادى خوێندکارى زانکۆ /کوشتنى ب��ی��روڕا زیاتربێت و کوشتن رۆژن���ام���هن���ووس���ان ک��ارێ��ک��ى بوه‌ستێنرێت. ن�ه‌ش��ی��او و ن�ه‌گ��ون��ج��اوه .هه‌ر ده‌سه‌اڵتێک به‌وکاره هه‌ستێت ه��اژه ناجیح ،خوێندکارى ئهوه بۆ کوپ کردنى بیروڕاى راگه‌یاندن /وشه‌ى کوشتن خۆى له خۆیدا کارێکى ناشیرینه به‌راستى هه‌موو رۆژنامه‌نوسێک ئازاده ئازاده له چوارچێوه‌ى ئه‌و سنوره‌ى که ئه‌و دهسهاڵته له ده‌ربڕینى بیروڕاى خۆیدا به راستى پێویست به حکوم ده‌ک��ات ،چونکه ره‌وان��ی�ه له‌سه‌ر نوسینى کوشتنى ناکات له‌سه‌ر ده‌ربرینى بیروڕاى خۆى به بابه‌تێک گیانى که‌سێک بکهوێته مه‌ترسیه‌وه کارێکى زۆر ناشیرینى داده‌نێم .یان له‌ناو بچێت. ه�������اج�������ه‌ر ئ���ی���س���م���اع���ی���ل ی��اری��ده‌ده‌رى توێژه‌ر /کوشتنى
رۆژن��ام �هن��ووس��ان دی��ارده‌ی�ه‌ک��ى ناشیرینه ،چونکه ئ �هوه ب�ه‌ده‌ر
ئا/چێنه‌ر یاسین
گرنگینه‌دانى پیاوان ب ه قه‌ڵه‌وى «مه‌ترسیداره» و.له‌فارسیه‌وه /ناڤین
پ��ی��ت �ه‌ر ب��ی��ک �ه‌ر ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى گشتى (رێکخراوى ته‌ندروستى پیاوان) پێمانده‌ڵێت: زۆرێ��ک له پیاوانى قه‌ڵه‌و له مه‌ترسى سه‌المه‌تى خۆیان ئاگادار نین. ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێت :ره‌وش��ى پیاوانى قه‌ڵه‌و که «له‌شێوه‌ى سێو»ن زۆر مه‌ترسیدارتره له‌و ژنه قه‌ڵه‌وانه‌ى که «ل�ه شێوه‌ى ه�ه‌رم��ێ»ن. وت�����ی�����ش�����ى :رێ�����ک�����خ�����راوى ت �هن��دروس��ت��ى ب�ه‌ری��ت��ان��ی��ا به گرنگینه‌دانى به‌و کێشهیه، ل �ه م��اوه‌ی �ه‌ک��ى ن �ه‌چ �هن��دان درێ��ژدا رووب���ه‌ڕوى زیانێکى مادى زۆر دهبێتهوه. پیاوان زۆر زیاتر له ژنان له ته‌مه‌نى گه‌نجێتى دا ده‌م��رن .له به‌ریتانیا و وێڵز له ( )%22پیاوان و له ()%13 ى ژنان له‌پێش ته‌مه‌نى ( )64ساڵ ده‌مرن .قه‌ڵه‌وى یه‌کێک له هۆکارە سه‌ره‌کییه‌کانى بردنه‌سه‌ر ئ�هو رێژه مردنه‌یه. پیاوانى قه‌ڵه‌و «له‌شێوه‌ى سێو»ن و ژنى قه‌ڵه‌و «له شێوه‌ى هه‌رمێ»ن. به‌هۆى ئاڵۆزى فیزیایى و بیۆلۆجیکى، ئه‌و قه‌له‌ویه زیاده‌ى له‌به‌شى ناوه‌ڕاستى له‌ش زۆر زیاتر مه‌ترسیدارتره له به‌شى خواره‌وه‌ى له‌شى مرۆڤ.
›
ونبوون
باجێکى زانکۆ به‌ناوى (سه‌نا به‌هادین ئه‌حمه‌د) ون بووه ،هه‌رکه‌س دۆزیه‌و‌ه با بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه. باجێکى زانکۆ به‌ناوى (سه‌ردار ئه‌حمه‌د) ون بووه ،هه‌رکه‌س دۆزیه‌و‌ه با بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه. (.)07710299753 – 07480179510
›
پرسه دڵگرانین ب ه کۆچى دوایی( دیالن له‌تیف قادر) ،ک ه ب ه روداوێکى دڵته‌زێن گیانى له‌ده‌ستدا .زاواى هاوکارمان مامۆستا سه‌الحه‌دین. ستافى رۆژنامه‌ى چه‌تر
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر یاسر گوڵی (رۆژیار گرافیک) کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
بن الدن کوژرا دار کرمی ل ه خۆی نه‌بێ سه‌د ساڵ ل 14 ده‌ژی 2711/2/19
No: (55) Mo.9/5/2011-
ریکالم
جێگه‌یه‌ک بێڵنه‌و‌ه بۆ پاکێتیی مێژووتان کاروان ساالر
ریکالم
ئ��������ه‌وه‌ی ت���ه‌م���اش���ای ئ��ێ��س��ت��ای راگ���هی���ان���دن و به‌تایبه‌ت تیڤییه‌کانی ده‌س �ه‌اڵت ،هه‌ست به‌و نه‌هامه‌تیی‌ه گه‌وره‌ی‌ه ده‌کات که له‌سایه‌ی ئه‌م ناحه‌کیمانه‌ی ئێستایی دهسهاڵتهوه به‌رۆکی ئه‌م میللهته سته‌م دیده‌یه‌ی گرتووه و شه‌وانه‌ش ده‌بینێت ئه‌م دهسهاڵته کوردیه‌ی که ده‌بوو ئه‌رکی راگرتنی هاوسه‌نگییه‌کانی له‌ئه‌ستۆدابێت چۆن خه‌ریکی جۆشدانی ئاگری ئه‌و نه‌هامه‌تییه‌ی ه و داب �ه‌زی��وه‌ت �ه نزمترین ئاستی ج��ن��ێ��ودان ب ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌ک�هی ،ئ�هو جنێوانه‌ی که له‌هیچ الکۆاڵنێک و له‌کلتوری هیچ هۆزێکی جنێو فرۆشدا گوێت لێنه‌بوو‌ه له‌الیه‌ن هه‌ندێک جنێو فرۆشه‌و‌ه گوێت لێده‌بێت و رۆژان�ه‌ش مێشک و شعورت به‌و وت‌ه ناشرینان‌ه بریندار ده‌کرێت، ئهمه جگه‌له‌وه‌ی ئه‌و به‌ش‌ه جنێو نووس و جنێو فرۆشانه‌ی که له‌و تیڤیانه‌و‌ه ده‌رده‌که‌ون مه‌گه‌ر وێنه‌یان هه‌ر له بازاڕه‌کانی سه‌رده‌می جاهیلی و له‌الی شاعیر‌ه جنێو فرۆشه‌کانی عه‌ره‌ب بوونی هه‌بووبێت ،پێشموای‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌م جنێو فرۆشان ه پێشبڕکێیه‌کی جیهانیان بۆ جنێودان و داشۆرین بۆ بکرێتهوه ئه‌وا بێگومان پله‌ی یه‌که‌م دێنن له‌و پێشبڕکێیه‌دا... ئ���ه‌وه‌ی ئێستا ده‌گ��وزه‌رێ��ت و ده‌یبینین ل ه تیڤییه‌کانی ده‌س����ه‌اڵت و ه��ەن��دێ جاریش ئۆپۆزسیۆن مه‌رگه‌ساتی ش�ه‌ڕی درێژخایه‌ن و ش��وم��ی ش���ه‌ڕی ن��اوخ��ۆم��ان دێ��ن��ێ��ت�هوه یاد که م��ێ��ژووی ئ�ه‌م مه‌رگه‌سات‌ه هێند‌ه نزیک ه ته‌نانه‌ت هه‌ر ئه‌و بێژه‌ر و قه‌ڵه‌م فرۆش و جنێو فرۆشانه‌ی ئه‌وکات فوویانده‌دای‌ه ئه‌و شهڕه، هه‌مان ئه‌و وه‌جهان‌ه ئێستاش جارێکیتر تیرۆری که‌سایه‌تی کورد و خودی خۆشیان دهکهن بێ ئه‌وه‌ی گوێبده‌ن‌ه ئه‌وه‌ی ئه‌م رۆژانه‌یان چهنده تاریک و ره‌ش ده‌بێت و جگه‌له‌وه‌ی دوژمن به‌خۆیان خۆش دهکهن دهبێته جێگه‌ی رسوایی داهاتووی خودی ئه‌و حزبانه‌ش و هاوشێوه‌ی ئه‌وه‌ی له‌په‌رله‌مانی کوردستان رووی��دا ژماره ( )66ک�ه مێژوویه‌کی ره‌ش��ی ب��ۆ حزبێک ههیه له الی�هن سه‌رۆکی په‌رله‌مانه‌و‌ه ده‌بێت ه جێگه‌ی تان‌ه لێدان و پێکه‌نینێکی ناخ پڕ ل ه شه‌رمه‌زاریی ،هه‌روه‌ک نموونه‌یه‌کی تری ئه‌م ژماره ره‌شان‌ه ئه‌وه‌بوو کاتێک له‌و پۆله‌ی ئێستا لێی ده‌خوێنم له‌یه‌کێک له‌وانه‌کاندا باس هات ه س�ه‌ر سه‌ربه‌خۆیی مالیزیا له ()31ی ئابی ( )1958تێکڕایی خوێندکارانی ئ�هو پۆل ه وه‌ک ئ�ه‌وه‌ی برینیان بکولێته‌و‌ه به‌م ژماره‌ی ه ده‌ستیان کرد به‌تان‌ه لێدان و بزه‌کردنێکی پڕ له‌شه‌رم که بێگومان ()31ی ئاب الی ئێمه‌ی کورد برینێکیتری ره‌ش و په‌ڵه‌یه‌کیتری ره‌شمان به‌یاد ده‌هێنێته‌وه... ئ����ه‌م ن���م���وون���ان���ه‌م ب���ۆ ئ�����هوه ب����وو ئ �ه‌گ �ه‌ر ناحه‌کیمه‌کانی ف �ه‌رم��ان��ڕه‌وای واڵته‌که‌مان بیریان چۆته‌و‌ه که‌مێژوویان چه‌ند ره‌ش ده‌بێت به‌و ره‌فتاری چه‌قۆ وه‌شاندن و جنێودانانه‌ی به‌رامبه‌ر به‌هاواڵتیان و خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ر ئه‌نجامیده‌ده‌ن چهنده مێژوویان ناشرینتر ده‌کات، بیریان بێته‌و‌ه و ب��زان��ن ک�ه ره‌ن��گ�ه ئیتر به‌م ره‌فتارانه‌یان رۆژێک و به‌روارێک نه‌مێنێت ک ه جێگه‌ی شه‌رمه‌زاری نه‌بێت بۆ ئه‌م دهسهاڵته ،وه ئه‌گه‌ر فه‌رمان ره‌وایانی ئه‌م هه‌رێمه‌ش حه‌کیم بوونای‌ه ئه‌وا وانه‌یان له‌و بێڕێزیه‌یی پێشوویان له ش �ه‌ڕی ن��اوخ��ۆدا وه‌رده‌گ����رت و جارێکیتر ئاوا په‌نایان بۆ تیرۆری جه‌سته‌یی و فکری هاواڵتیان و خۆیان ن �ه‌ده‌ب��ردهوه ،چونکه هه‌ر خۆیان چه‌ندین جار به‌ڵێنی ئه‌وه‌یان داوه ک ه ره‌فتاری له‌و جۆره دووباره ناکه‌نه‌و‌ه به‌رامبه‌ر به‌میلله‌تی خۆیان... ده‌بێت ده‌س�ه‌اڵت واز له‌نمایش کردنی جنێو فرۆشه‌کانی و داپڵۆسینی هاواڵتیان بێنێت له رێگه‌ی سیناریۆی جۆراو جۆره‌وه .هه‌روه‌ها ئۆپۆزسیۆنیش واز له ره‌خن‌ه گرتنی الوه‌کی بێنێت و هێنده‌ی به‌و ره‌خن‌ه الوه‌کیانه‌و‌ه خه‌ریک ده‌بێت ،کار له‌سه‌ر کۆکردنه‌و‌ه و ئاراسته‌ی شه‌قام بکات بۆ چاالکی مه‌ده‌نیان‌ه نه‌ک کاتیان به فیڕۆ بدات و به‌هان‌ه بدات‌ه ده‌ست ده‌سه‌اڵت بۆ چه‌قۆ وه‌شاندن ،هه‌روه‌ک ره‌خن ه جدییه‌کانیشی چڕتر بکاتهوه که بۆ خزمه‌تی میلله‌ت و داهاتووی ئه‌م گهله خێر نه‌دیوه‌ی ه به‌سوده.