ل ه ()2010دا رێژه‌ى توشبووانی شێرپه‌نج ه ( )2310که‌س بووه ره‌ئوف ئاکرێی کێ تیرۆری کرد؟ دۆسییه‌ک له‌مباره‌ییه‌وه ل12 ژمار ه 57
ساڵی دووهم
13
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/5/23
WWW.Chatrpress.com
(2ی جۆزه‌ردانی )2711
سه‌دان گه‌ریال به‌و هۆیه‌و ه ژیانیان له‌ده‌ست داوه
تورکیا گازى ژه‌هراوى دژى گه‌ریال به‌کار دێنێت چه‌تر -ئارام پێنجوێنى
ب ه گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) ل ه هێرشه‌کانیدا بۆ سه‌ر جه‌نگاوه‌رانى (پارتی کرێکارانی کوردستان) له ناوچ ه شاخاوییه‌کانی باکوری کوردستان ،ده‌وڵه‌تى تورکیا چه‌کى کیمیایى به‌کاردێنێت و به‌شێک له‌و جه‌نگاوه‌رانه‌ى ئه‌م ماوه‌یه‌ى دوایى ژیانیان له‌ده‌ستدا ب ه گازى ژه‌هراوى بووه.
دوای توێژینه‌وه‌ی پزیشکی له ته‌رمی یه‌کێک له‌و ( )12گه‌ریالیه‌ى له‌م دواییه‌دا ژیانیان له‌ده‌ستدا ،پزیشکى دادوه‌رى شاری (مه‌التیا) ئاماد‌ه نه‌بوون له‌باره‌ی ئه‌نجامی ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ک�هی��ان هیچ راب��گ�هی�ه‌ن��ن ،ب �ه‌اڵم ک �ه‌س��وک��اری گ �ه‌ری�لاک �ه و (م���ردوش���ۆر) ه‌که‌ش رایانگه‌یاند ،که‌وا گه‌لێک نیشانه‌ی به‌کارهێنراوی چه‌کی کیمیایی له‌سه‌ر قۆڵ و مل و سک و سنگیدا بینراوه و پزیشکانی ت��وێ��ژه‌ره‌وه‌ش وێنه‌ی ته‌رمه‌که‌یان گرتووه و هیچیان نه‌وتووه. ماڵپه‌ڕی فه‌رمی (هێزه‌کانی پاراستنی گ���ه‌ل) رای��گ�هی��ان��د ،ک���ه‌وا ل�ه هه‌لیکۆپته‌ره
(ک��ۆب��را)ک��ان�هوه ژم��اره‌ی�ه‌ک��ی زۆر (باڵۆن) ی سپی به‌سه‌ر گۆڕه‌پانی پێکدادانه‌کاندا فڕێدراونه‌ت‌ه خ��وارهوه و له‌گ‌ه ڵ که‌وتنیان به زه‌ویدا ته‌قینه‌وه‌یه‌کی بچووک روویداوه ،دواتر تا ماوه‌یه‌ک هه‌ورێکی غازاوی و نزم زۆربه‌ی زۆری ناوچه‌که‌ی گرتۆته‌وه ،زۆر باڵنده‌ش له نزیک پێکدادانه‌کان له (شرناخ) بینراوه که به‌هۆى ئه‌و گاز‌ه ژه‌هراویه‌و‌ه مردوون. له‌م چه‌ند ساڵه‌ی رابردووشدا به راگهیاندنه جیهانی و به رای گشتی راگه‌یه‌ندرابوو که وا سوپای تورک له شه‌ڕه‌کانی دژ به بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی ک��ورددا چه‌کی کیمیایی به‌کاردێنێت و دوای دۆزینه‌وه‌یان، ته‌رمی گه‌ریالکان ده‌شێوێنرێن و ده‌سووتێنرێن، له مانگی ()10ی ساڵی راب��ردوو پزیشکى دادوه‌رى ش��ارى (ئامه‌د) به راپۆرتێک ئه‌م رووداوانه‌ی پشتڕاست کردبووه‌وه. هه‌ر له ساڵی ( )2010و له مانگی ئابدا ئه‌ڵمانیا تورکیای له به‌کارهێنانی چه‌کی کیمیای هۆشیار ک��ردۆت �هوه (ئوتا زاپ��ف) سه‌رۆکی کۆمیسیۆنی له‌چه‌کداماڵینی سه‌ر به ئه‌نجوومه‌نی فیدراڵی ئه‌ڵمانیا له‌دوای درێژ ه بۆ ال 2
n
ه چه‌کی کیمیایی گیانیان له‌ده‌ستداوه2011/5/14 ، باکوری کوردستان ،وێنه‌ی ئه‌و گه‌ریالیانه‌ی که ب
که‌رکوک ،ئه‌نجومه‌نى پارێزگا ناهێڵن به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیس واز ل ه پۆسته‌که‌ى بهێنێت چه‌تر -زانیار داقوقى
به‌هۆى تێکچونى بارودۆخى ئاسایشى شارى که‌رکوکه‌وه (لیوا جه‌مال تاهیر) به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى که‌رکوک بڕیاریداوه ده‌ست له‌کاربکێشته‌وه ،به‌اڵم ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک له کاره‌کانى لیوا جه‌مال تاهیر رازین و ناهێڵن ده‌ست له‌کاربکێشێته‌وه.
ریکالم
جه‌لیل زه‌نگه‌نه: به‌شی سێیه‌می گه‌رده‌لول به‌شێوازێکی تر باس له شه‌ڕی ناوخۆ ده‌کات
10
سکرتێری یه‌کێتی قوتابیان:
وه‌اڵمی وه‌زیری خوێندنی بااڵ ناده‌مه‌وه
(نه‌جات حسێن) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک به (چه‌تر)ى وت: ( )12ئ �ه‌ف��س �ه‌رى پۆلیسى ک �ه‌رک��وک له ره‌گ��ه‌زى ک��ورد داوای���ان له لیواجه‌مال ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى پۆلیسى ک�ه‌رک��وک ک��ردوه ده‌س��ت له‌کاربکێشته‌وه ،بۆ ئ��ه‌وه‌ش لیوا جه‌مال بڕیارى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌یدا، به‌اڵم دواجار پاشگه‌زبوه‌وه. له‌الیه‌کى ترهوه (ئه‌ڵماس فازڵ) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک به (چه‌تر) ى وت :دواى ته‌قینه‌وه‌کانى ئه‌م دوایی‌ه لیوا
9
سه‌رای ئازادی
چونه‌الی بارزانی ئه‌نجومه‌نه‌که‌یپارچه‌کرد
5
جه‌مال داواى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى کرد، ب���ه‌اڵم ئێمه وه‌ک ئه‌نجومه‌نى پارێزگا ئاماده‌نین ده‌س��ت له‌کارکێشانه‌وه‌ى لیوا جه‌مال واژو بکه‌ین. وتیشى :ئێمه له کار و چاالکیه‌کانى لیوا جه‌مال رازین ،ئه‌گه‌ر ئه‌ویش وازبهێنێت هیچ ل�ه ره‌وش���ى ک �ه‌رک��وک ناگۆڕێت، ته‌قینه‌وه‌ى به‌رمیل‌ه باروته‌که‌ش که گوای ه له که‌رکوک ده‌ته‌قێته‌و‌ه گۆڕانکاریه‌کانى ناو ئیداره‌ى پارێزگاى که‌رکوک پوچه‌ڵى کردوه.
فۆتۆ/
DIHA
«رۆڵى چه‌په‌کان وه‌ک پێویست نی ه و په‌رشوباڵوه»
چه‌ند پارتێکى چه‌پ یه‌ک ده‌گرن
چه‌تر ـ هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم
چه‌ند پارتێکى چه‌پ و که‌سایه‌تى دێرینى بوارى چه‌پگه‌رایى ل ه هه‌رێمى کوردستان ،ئه‌مڕۆ ل ه کۆنگره‌یه‌کدا یه‌کگرتنى خۆیان راده‌گه‌یه‌نن و پارتێکى نوێ دروست ده‌که‌ن ب ه ناوى (پارتى کارى چه‌پى کوردستان).
(جه‌الل ده‌باغ) تێکۆشه‌رێکى دێرینى
ح��زب��ى ش��ی��وع��ى ل �ه ه �ه‌رێ��م��ى ب��اش��ورى کوردستان ل �ه‌ب��اره‌ى یه‌کگرتنى چه‌ند پارتێکى چه‌پ و دروستکردنى پارتێکى نوێى چه‌پ ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئه‌و الیه‌نانه‌ى که بڕیاره یه‌کبگرن بریتین ل ه (پارتى چه‌پى کوردستان ،پارتى کارى سه‌ربه‌خۆیى کوردستان و کۆمه‌ڵێک ل ه کادرانى دێرینى شیوعى) پێشنیاریش ک��راوه بۆ کۆنگره که پارته نوێیه‌ک ه ببێته (پارتى کارى چه‌پى کوردستان). وتیشى :ئه‌مڕۆ ل ه شارى که‌رکوک
کۆنگره‌یه‌ک له‌نێوان نوێنه‌رانى ئه‌و الیه‌نانه‌دا سازده‌کرێت. ده‌ب��اغ ل�ه‌ب��اره‌ى ئامانجى یه‌کگرتنى ئ �ه‌و هێزانه‌شه‌وه وت��ى :ئ �ه‌م یه‌کگرتن ه ده‌بێته‌هۆى ئه‌وه‌ى هێزه چه‌په‌کان پێکهوه له‌یه‌ک نزیک ببنهوه و ئه‌م ه ببێت ه رێ نیشانده‌رێک بۆ هێزه چه‌په‌کانى تریش بێن ه پێشهوه بۆئه‌وه‌ى رۆڵى کاریگه‌رى زانستیانه‌ى خۆیان ل ه خه‌باتى گه‌لى درێژ ه بۆ ال 2
هەواڵ ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
2
که‌رکوک تاهیر تۆفیق
بۆچــوون دژایه‌تی ئازادی ب ه ناوی یاساوه uئه‌حمه‌د میر‌ه
ره‌خن ه ل ه یه‌کێتى و پارتى ده‌گیردرێت «پشت به‌ستن ب ه هێزه‌کانى ئه‌مریکا زۆر هه‌ڵه‌یه»
u
زیاتر له ( )300سا ڵ به‌ر له ئێستا ڤۆڵتێر وتویه‌تی «خراپترین جۆری سته‌مکاری ئه‌و سته‌مکاریه‌ی‌ه که به ناوی یاساوه ده‌کرێت». په‌یوه‌ست ب�ه‌و داوای��ان �هی که له‌ماوه‌ی رابردوو له دژی گۆڤاری لڤین به‌رزکرایه‌وه ل��ه‌الی��ه‌ن س����ه‌رۆک ک��ۆم��اری ع��ێ��راق و داواک���اری گشتی و مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی و مه‌کته‌بی سیاسی پارتی له‌سه‌ر هه‌واڵێکی گۆڤاری (لڤین) قسه‌ی زۆر هه‌ڵده‌گرن ،له‌و رووهوه که چۆن خهریکه ب ه ناوی یاساوه گێمێکی دیکه‌ی سته‌مکاری له‌م واڵته‌دا درێژه‌ی پێده‌درێت. سه‌ره‌تا له‌وه‌و‌ه ده‌ستپێده‌که‌م که کارێکی زۆر ئاسایی‌ه هه‌رکه‌سێک پێی وابێت غه‌دری لێکراو‌ه یان ناهه‌قی به‌رامبه‌ر کراوه، په‌نا بۆ یاسا ب�ه‌رێ��ت ،ئ �هوه شتێکی زۆر گرنگه که له‌و ناکۆکیانه‌ی دروست ده‌بن یاسا حه‌که‌م بێت. به‌اڵم له واڵتێک که ته‌نها یاسا هه‌ر بۆ خه‌ڵکی الواز و دادگا توانای لێپرسینهوه و چ�ه‌س��پ��ان��دن��ی ی��اس��ای ن�ه‌ب��ێ��ت ب�ه‌س�هر ئهوانهی دیکه‌دا له‌و شوێنه‌دا حورمه‌ت ل ه کوێدایه؟ بهداخهوه له‌م واڵته‌دا دادگا هه‌ر به‌ته‌نها ئامادهیه وه‌ک تۆمه‌تبارێک یاخود سکااڵلێکراوێک مامه‌ڵه‌ت له‌گ‌ه ڵ بکات. هه‌رگیز بۆ جارێکیش بووه نه‌یتوانیو‌ه وه‌کو سکااڵکارێک مامه‌ڵه‌مان له‌گ‌ه ڵ بکات. ب���ه روون����ت����ر ب��ڵ��ێ��م ل����ه‌م����اوه‌ی ک���اری رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌ری��م��ان��دا ل �ه گ��ۆڤ��اری لڤین هه‌تا ئێستا له‌سه‌ر سکااڵی ب�ه‌رپ��رس و الیه‌نه‌کان زیاتر له ( )30جار له‌به‌رده‌م دادگا ئاماده‌بووین ،له‌و ماوه‌یه‌شدا ئێمه له‌به‌رامبه‌ر ئ�ه‌و هه‌ڕه‌ش‌ه و ده‌ستدرێژی و تۆمه‌ت و ته‌شهیرانه‌ی رووبه‌ڕوومان کراوهتهوه به‌ده‌یان جار سکااڵمان تۆمارکردوه ،ب �ه‌اڵم هه‌تا ئێستا بۆ جارێکیش بێت دادگ��ا ب�ه‌ده‌م ئه‌م سکااڵیانه‌ی ئێمه‌و‌ه نهچووه و تۆمه‌تباره‌کانی بانگ نه‌کرد‌ه به‌رده‌م دادگا .کهواته ئێم ه ده‌توانین چۆن سه‌یری دادگا بکه‌ین؟ نمونه‌یه‌کی دیکه که لهوانهیه زۆربه‌ی خه‌ڵکی کوردستان ئاگاداری بن ،ئه‌ویش ئه‌و سکااڵیه‌ی‌ه که ئێمه له دژی (جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا) وه‌زیری پێشمهرگه و (ئازاد جوندیانی) وته‌بێژی یه‌کێتی تۆمارمان ک���ردوه ،ئ �ه‌و سکااڵیانه‌ی ئێمه چه‌ندین رۆژ پێش ئه‌و سکااڵیان‌ه تۆمارکراون که تاڵه‌بانی له سه‌ر گۆڤاری لڤینی کردووه. ئێمه ل �ه‌م��اوه‌ی ی �ه‌ک ه�ه‌ف��ت�ه‌دا دووج���ار کاغه‌زی ئاگادارکردنه‌وه‌مان پێگه‌یشت و له‌به‌رده‌م دادگا ئاماده‌بووین ،که‌چی هێشتا وه‌زیری پێشمهرگه و وته‌بێژه‌که‌ی یه‌کێتی کاغه‌زی ئاگادارکردنه‌وه‌یان بۆ نهچووه، کهواته ئه‌گه‌ر ئهمه یاساکانی یارییه‌ک ه بێت زه‌حمه‌ت‌ه له یاریه‌ک‌ه ب��راوه‌ب��ێ��ت ،ک ه ناوبژیوانی یاریه‌ک‌ه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه له‌گ‌ه ڵ تیمی به‌رامبه‌ر بێت .له هه‌مووی سه‌یرتر له‌و کاته‌ی ئێمه له‌به‌رامبه‌ر دادوه‌ری لێکۆڵینهوه بووین له‌ناو دادگای سلێمانی ،هێزێک هاتن بۆ رفاندنمان و ده‌ستبه‌سه‌رکردنمان ،ئه‌گه‌ر جورئه‌تی دادوه‌ر و ئه‌فسه‌ره‌که‌ی پۆلیسی ئه‌زمڕ نه‌بوای‌ه رهنگه کاره‌ساتێکی ناخۆش رووی بدای‌ه ئهمه ئه‌گه‌ر دیموکراسیه‌ته‌که‌ی حکومه‌تی سه‌وزبێت .بێگومان مامه‌ڵه‌ی ح��ک��وم�ه‌ت��ی زه‌رد ل �ه‌گ �ه ڵ ی��اس��ا ل���ه‌وان باشتر ن �ه‌ب��ووه ،ت��ا ئێستا ل �ه‌س �هر هه‌مان بابه‌ت مه‌کته‌بی سیاسی پارتی به‌ناوی سکرتێری مه‌کته‌بی سیاسیه‌و‌ه سێ داوای تۆمارکردوه ،یه‌کێکیان له‌سه‌ر سه‌رنوسه‌ر و ئه‌ویتر خاوه‌ن ئیمتیاز و پاشانیش ئه‌حمه‌د میر‌ه که هه‌رسێکیان یه‌ک کهسه .له یه‌کێکیان داوای داخستنی گۆڤاره‌که ،له یه‌کێکیدی داوای ق�ه‌ره‌ب��ووی ( )10ملیار دینار ،له سێیه‌میش داوای قه‌ده‌غه‌کردنی سه‌فه‌ر ل ه سه‌رنوسه‌ری لڤین ده‌کات. پ��ارت��ی ک �ه خ���ودی س �ه‌رۆک �ه‌ک �هی ب ه سیفه‌تی سه‌رۆکی هه‌رێم یاسای کاری رۆژنامه‌گه‌ری ئیمزاکردو‌ه که‌چی به‌هیچ ج��ۆرێ��ک ب��ۆ خ���ۆی ب���ه‌و ی��اس��ای �ه داوا تۆمار ناکات له‌سه‌ر رۆژنامه‌نووسان ،وا ده‌رده‌که‌وێت که پارتی ناڕازی بن به‌رامبه‌ر یاسای کاری رۆژنامه‌گه‌ری ژماره (35ى ساڵی )2007هه‌ر بۆیه ئێستا له رێگه‌ی چه‌ند کهسێکهوه له هه‌وڵی دروستکردنی ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵی راگ �هی��ان��دن��دان ک ه ه��ی��چ ن��ی��ی �ه ج��گ �ه ل���ه ه���ه‌وڵ���ێ���ک بۆ به‌رته‌سککردنه‌وه‌ی ئازادی.
به‌پێى ئه‌و رێکه‌وتننامه‌یه‌ى له‌نێوان واڵتى عێراق و ئه‌مریکادا واژو کراوه ،بڕیاره له کۆتایی ئه‌مساڵدا هێزه‌کانى ئه‌مریکا له عێراق پاشه‌کشێ بکه‌ن و به ته‌واوى عێراق جێبهێڵن ،ئه‌مه‌ش له‌ناو عێراقییه‌کاندا بۆچوونى جیاوازى له‌سه‌ره.
(ن �ه‌ج��ات حسێن) ئ�ه‌ن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک له لیستى ئیسالمى تورکمانى ،ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه به (چ�ه‌ت��ر)ى وت: پشت به‌ستن به هێزه‌کانى ئه‌مریکا شتێکى زۆر هه‌ڵه‌یه ،چونکه م��اوه‌ى هه‌شت ساڵه له عێراق به ه�ه‌زاران ته‌قینه‌و‌ه رویانداوه که هێزه‌کانى ئه‌مریکا ده‌ت��وان��ن رێگری بکه‌ن له‌و کاره تیرۆرستیانه ،به‌اڵم نه‌یانکردووه ،له ئێستاشدا هێزى ئه‌مریکا کاریگه‌رى خۆی له عێراقدا ههیه ،به‌اڵم وه‌ک پێویست رێگریان له تیرۆرستان نه‌کردو‌ه که ئه‌وان به ئاسانى
هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ،نه‌خۆشى هه‌وکردنى جگه‌ر باڵو دهبێتهوه هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ئاسۆ محه‌ممه‌د له (هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید) نه‌خۆشى هه‌وکردنى جگه‌ر به ڤایرۆس باڵو دهبێتهوه، ئه‌مه‌ش دانیشتوانى شارهکه دووچارى مه‌ترسى دهکاتهوه، سه‌رچاوه‌یه‌ک له نه‌خۆشخانه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌وه رایده‌گه‌یه‌نێت تا ئێستا ( )14هاواڵتى له هه‌ڵه‌بجه تووشى ئه‌م نه‌خۆشیه بوون.
(ئ���ارام خ �ه‌س��ره‌و) ی��اری��ده‌رى پزیشک له هۆبه‌ى سێکته‌رى نه‌خۆشیه‌کان له نه‌خۆشخانه‌ى هه‌ڵه‌بجه له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وت��ى :نه‌خۆشى هه‌وکردنى ج���گ���هر ب���ه ڤ����ای����رۆس م���اوه‌ی���ه‌ک���ه له ناوچه‌که‌دا باڵوبوه‌ته‌وه ،ئه‌م نه‌خۆشیه له جیهاندا ههیه و شتێکى تازه نیه ،به‌اڵم ئێستا ئه‌وه‌ى جێگه‌ى قسهیه ئه‌م نه‌خۆشیه له سنورى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید په‌ره‌یسه‌ندوه و تا ئێستا ( )14حاڵه‌تى نه‌خۆشیه‌که له نه‌خۆشخانه‌ى هه‌ڵه‌بجه تۆمار کراوه. وت��ی��ش��ى :ئ���ه‌م ن�ه‌خ��ۆش��ی�ه ل �ه رێ��گ�هى
ئ����ه‌و ک���ه‌س���ان���هوه ده‌گ����وازرێ����ت����هوه ک ه ه �هڵ��گ��رى ڤ���ای���رۆس���ه‌ک���ه‌ن ،ئ�����ه‌وه‌ش له رێ���گ���هى س���ه‌رت���اش���خ���ان���ه‌ک���ان���هوه ،که م�ه‌وادى ناته‌ندروست به‌کارده‌هێنن ،یان ئ �ه‌و که‌سانه‌ى (ک�هڵ�ه‌ش��اخ) ده‌ک��ه‌ن به رێ��گ �هى ن��ات �ه‌ن��دروس��ت ،ه �ه‌روه‌ه��ا خوێن گواستنه‌وه له کهسێکهوه بۆ که‌سێکیتر به‌بێ پشکنین ئه‌گه‌رى تووشبوون زیاتر ده‌کات. ئ �ه‌وه‌ش��ى روون���ک���ردهوه :نیشانه‌کانى ئ���ه‌م ن �ه‌خ��ۆش��ی �ه ه���اوش���ێ���وه‌ى ن�ه‌خ��ۆش��ى ئایدزه له رووى گواستنه‌وه و له رووى نیشانه‌کانه‌وه ،ئ �ه‌و ج��ۆره‌ى ک�ه ئێستا باڵوه جۆرى ()Bه که مه‌ترسیداره. سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌رى نه‌خۆشیه‌که‌ش (ئ���ارام خ �ه‌س��ره‌و) وت���ى :چاره‌سه‌رێکى ئ�ه‌وت��ۆى نیه له ئێستادا ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى ئێستا ده‌ک��رێ��ت ئ �ه‌وه‌ی �ه ،بریتى ی �ه له خۆپاراستن ،چونکه هیچ نه‌خۆشیه‌ک ناتوانیت بڵێیت چ��اره‌س �ه‌رى نیه ده‌بێت نه‌خۆش خۆى بکوتێت دژى نه‌خۆشیه‌که، ههروهها ئیراده‌ى به‌رز بکرێتهوه تا بتوانێت زاڵ بێت به‌سه‌ر نه‌خۆشیه‌که‌دا نابێت به که‌س بڵێیت چاره‌سه‌رى نیه.
دزه دهکهنه ناو که‌رکوکه‌وه. وتیشى :گرفتى سه‌ره‌کى ئێمه ئهوهیه ل ه که‌رکوک له‌ناو هێزه‌کانى پۆلیسدا تیرۆرست ههیه و په‌یوه‌ندیان به‌یه‌که‌و‌ه ههیه ،ئێستا به گشتى دانیشتوانى که‌رکوک ده‌توانن رێکه‌وتن بکه‌ن و به یه‌کڕیزى که‌رکوک ب��پ��ارێ��زن ،ب���ه‌اڵم ب �هه��ۆی ناکۆکیه‌کانى خ��ۆم��ان �هوه ن�ه‌م��ان��ت��وان��ی��ووه وه‌ک پێویست به‌رگرى له پارێزگاى که‌رکوک بکه‌ین. چاالکوانێکى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نیش له ک�ه‌رک��وک پێیوایه ،کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى
ئ �ه‌م��ری��ک��ا ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆى ق��ورس��ت��رک��ردن��ى گرفته‌کان له‌سه‌ر شانى چین و توێژه‌کانى عێراق ،هه‌روه‌ک له دواى کشانه‌وه‌ى سوپاى ئه‌مریکا ع��ێ��راق دهبێته گ��ۆڕه‌پ��ان��ێ��ک بۆ ملمالنێیه‌کى تایه‌فه‌گه‌رى ،ره‌نگیش‌ه زۆرینه‌ى دانیشتوانه‌که‌ى به بێ جیاوازى ببێته قوربانى. ه���ه‌روه‌ه���ا (ب���وره���ان ره‌ش���ی���د) ئ�ه‌ن��دام��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ،وت���ى :ب���ڕوام وای�ه کشانه‌وه‌ى ئ �ه‌و هێزه جێى مه‌ترسی نابێت بۆ که‌رکوک ،له‌به‌رئه‌وه‌ى هێزه کوردیه‌کان خۆیان پۆلیس و ئاسایشیان بهدهستهوهیه،
ئێستاش ژماره‌یه‌کى زۆر هێزى پێشمهرگه ل �ه ک �ه‌رک��وک �ه و پ��ارێ��زگ��ارى ل��ێ��ده‌ک �ه‌ن و ئه‌مریکاش هه‌تا هه‌تای‌ه له‌م واڵته نامێنێته‌وه، ئه‌وانیش به‌رژه‌وه‌نیه‌کانى خۆیان ده‌پارێزن و سه‌ربازه‌کانیان ناخه‌ن‌ه مه‌ترسیه‌وه. ئه‌وه‌شى وت :ئه‌وه‌ى جێگه‌ى باس‌ه ره‌خنه‌ى توند ئ��اراس��ت�هى یه‌کێتى و پ��ارت��ى بکه‌ین، له‌به‌رئه‌وه‌ى م��اوه‌ى هه‌شت ساڵه نهیانتوانیوه م��اده‌ى ( )140جێبه‌جێ بکه‌ن ،بۆیه ده‌ڵێم کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا مه‌ترسی بۆ شارهکه جێناهێڵێت.
ته‌قینه‌وه‌کان که‌رکوک توڕ ه ده‌کات و پێنج شه‌مم ه خۆپیشاندانه
پارتى چاره‌سه‌رى :الیه‌ن ه سیاسییه‌کان ناتوانن کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ن چه‌تر
هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان له لێدوانێکدا له‌سه‌ر ئالۆزبوونى ره‌وشى شارى که‌رکوک ،که وێنه‌یه‌کیان بۆ (چه‌تر) ناردووه ،باس لهوه ده‌که‌ن ،کێشه‌ى سه‌ره‌کى ل ه ئێستادا ناوچه دابڕاوه‌کانه، هه‌ر الیهنه هه‌وڵده‌دات پرسه‌که ئاڵۆزتر بکات و به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی رووداوه‌کان ئاراسته بکات.
پ��ارت��ى چ���اره‌س���ه‌رى ده‌ڵ��ێ��ت« :الی �ه‌ن � ه سیاسییه‌کان ل�ه ن��اوخ��ۆدا ته‌با نیین و ناتوانن کێشه‌کان ب�هی�ه‌ک�هوه چ��اره‌س�هر بکه‌ن ،ناتوانن به به‌رپرسیارێتی له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌که‌دا ،مامه‌ڵه بکه‌ن و باوه‌ڕی و متمانه‌کردن ب�ه یه‌کتر الوازه ،هه‌ر بۆیه به کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا ل �ه ن��اوچ �ه‌ک �ه ،ب��ۆش��ای��ی�ه‌ک��ی (سیاسی
ـ ئ���اس���ای���ش���ی) پ��ێ��ک��دێ��ت و ده‌ک���رێ���ت ب��ارودۆخ��ه‌ک��ه ب����ه‌ره‌و ش���ه‌ڕی ن��اوخ��ۆش بچێت و ده‌رف �ه‌ت��ی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی هێزه ئیقلیمییه‌کانیش ئاوه‌اڵ ده‌کات». ده‌شڵێت :خاڵی بنچینه‌یی له ئێراقدا و به‌تایبه‌تی له‌نێوان پێکهاته‌کاندا ،له‌وان ه له ئاستی هه‌رێمی کوردستان و ناوه‌نددا، پرسی که‌رکوک و ناوچه دابڕاوه‌کانه، چ��ون��ک�ه ت��ا ئێستا ف��ۆرم �ه‌ل �هی �ه‌ک بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م ناوچانه دیاری نهکراوه و بگره ،هه‌ر کهسه هه‌وڵده‌دات پرسه‌ک ه ئاڵۆزتر بکات و به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خ�����ۆی ئ����اراس����ت����هی رووداوه‌ک������������ان و داڕش���ت���ن���ه‌وه‌ی ئ��ی��داری و س��ی��اس��ی بۆ ده‌کات. (پ.چ.د.ک) ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ��ات �ه‌ڕوو: م��اوه‌ی �ه‌ک �ه ل �ه ک���ه‌رک���وک ده‌ستێکی ت��ێ��ک��ده‌ران�ه ه���ه‌وڵ���ده‌دات ،پێکه‌وه‌ژیانی پێکهاته‌کانی ش��اره‌ک �ه ،ل �ه‌ب��ار به‌رێت و ه���ه‌وڵ���ی ن����ان����ه‌وه‌ی ش����ه‌ڕ و ئ����اژاو‌ه ده‌دات ،ئێمه وه‌ک��و (پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی ک��وردس��ت��ان) پێمانوایه ئه‌م هه‌ڵسوکه‌وته نابه‌رپرسیارانه‌یه ناکه‌وێت ه
خزمه‌تی هیچ الیه‌نێکه‌وه ،له‌وانه‌ش زیاتر ناکه‌وێته خزمه‌تی جه‌ماوه‌ری شارهکهوه، به‌ته‌نها دهبێته هۆی ناکۆکی و ملمالنی و تێکدانی ئ�ه‌و راستیه مێژووییه ،ک ه له‌نێوان پێکهاته‌کاندا خولقاوه و ئێستاش هه‌وڵده‌درێت له‌باری به‌رن. له‌الیه‌کى ترهوه له به‌یاننامه‌یه‌کدا ب ه ن��اوی ج �ه‌م��اوه‌ری ئ��ازادی��خ��وازی شاری ک���ه‌رک���وک���هوه ،داوا ده‌ک���رێ���ت رۆژی پێنج شه‌ممه وه‌ک ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی ل���ه ب���ه‌رام���ب���هر پ���ه‌ره‌س���ه‌ن���دن���ی ک����ردهوه تیرۆریستیه‌کان و که‌مته‌رخه‌می ئیدار‌ه و ه��ێ��زه ئ�ه‌م��ن��ی�ه‌ک��ان خۆپیشاندانێکی جه‌ماوه‌ری سازبکرێت. ل �ه ب �هی��ان��ن��ام �ه‌ک �ه‌دا ک �ه وێ��ن�هی�ه‌ک��ى ب����ه (چ����ه‌ت����ر) گ���هی���ش���ت���ووه ،ئ��ۆب��اڵ��ی شه‌هیدکردن و بریندارکردنی هاواڵتیان له رێی ته‌قینه‌وه‌کانه‌وه دهخهنه ئه‌ستۆی ده‌سه‌اڵتداران و ده‌ڵێن «کاتێک خه‌می ئێمه‌تانه که ده‌نگ هه‌ڵبڕین و سه‌رکوتمان بکه‌ن و ئه‌وه‌نده‌ی خه‌می کورسیه‌کانتان ه ئهوهنده له خه‌می هاواڵتیانی شاره‌که‌دا نین».
که‌رکوک )470( ،فه‌رمانبه‌ر ل ه قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌که‌ى ئیداره‌ى سلێمانى بێبه‌ش ده‌کرێن چه‌تر زانیار داقوقى نزیکه‌ى ( )300مامۆستا ل ه پارێزگاى که‌رکوک ک ه پێشتر له سه‌ره‌تاى ساڵى ( )2004له‌سه‌ر میالکى پارێزگاى سلێمانى وه‌ک مامۆستا دامه‌زراون بۆ به‌شى زمانى کوردى ل ه ناوچه دابڕاوه‌کان ،ئێستا ئه‌و قه‌ره‌بووه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم نایانگرێته‌وه،
ئاسایشى شاره‌زوور چه‌ند کارمه‌ندێکى خۆى ده‌ستگیر ده‌کات چه‌تر ساالر بیاره‌یى
رۆژى ( )5/18چ �ه‌ن��د که‌سێک ل���ه‌الی���ه‌ن ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ى ئ��اس��ای��ش��ى ش���اره‌زووره‌وه له (خورماڵ و هه‌ڵه‌بجه) ده‌ستگیر ک���راون ،ه��ۆب�هى راگه‌یاندنى ئاسایشیش ده‌ڵێت «ئ�ه‌وان�ه کارمه‌ندى خۆمانن و لێکۆڵینه‌وه‌ى ئیداریان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ین». به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئاسایشى ش���اره‌زوور ه�ه‌ف��ت�هى پێشو چ�ه‌ن��د ک�ه‌س��ێ��ک ،ک ه ت��ا ئێستا ه��ۆک��اره‌ک �هی و ژم��اره‌ی��ان نه‌زانراوه ،ده‌ستگیر کردووه ،جگه له‌وه‌ش هۆبه‌ى راگه‌یاندنه‌که‌ى ده‌ڵێت «ئه‌وان ه ک��ارم �ه‌ن��دى خ��ۆم��ان��ن و لێکۆڵینه‌وه‌ى ئیدارییان له‌گه‌ڵ ده‌ک�هی��ن» ئاماده‌ش نییه زانیارى زیاتر ب��دات ،ب�ه‌اڵم به‌پێى زانیارییه‌کانى (چ�ه‌ت��ر) یه‌کێک له‌و گیراوانه ناوى (ج .ب) و پێشمه‌رگه‌ى ناوچه‌ى خورماڵى پارتیه ،به‌اڵم ئێستا خانه‌نشینه. (دی��ارى حسێن به‌گ) به‌رپرسى لقى ()12ى پارتى هه‌واڵه‌که‌ى بۆ (چه‌تر) پشتراست ک��ردهوه و رایگه‌یاند «به‌ڵێ یه‌کێ له‌و گیراوانه پارتییه ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا ن��ازان��ی��ن ل �ه‌س �هر چ��ى گ��ی��راوه و پێویسته یاسا ئهوه یه‌کالیى بکاتهوه».
ئه‌مه‌ش توشى نیگه‌رانى کردوون.
م��اوه‌ى ح �ه‌وت ساڵه ل�ه‌الی�ه‌ن ئیداره‌ى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ( )300مامۆستا بۆپه‌روه‌رده‌ى به‌شى کوردى شارى که‌رکوک دام�����ه‌زراون ب �ه ف�ه‌رم��ان��ى وه‌زارى ژم��اره ( )9094له به‌روارى ( )2003/12/30به‌اڵم له به‌روارى ( )2004/1/5ده‌ست به‌کاربونه، به‌اڵم وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن ئه‌و بڕیاره‌ى که له‌الیه‌ن سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌تى ههرێمهوه ده‌رچ��ووه به قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ى سه‌ر به ئیداره‌ى پارێزگاى
()2003دا دام���ه‌زراوی���ن و ل �ه س �ه‌ره‌ت��اى سلێمانین ئه‌وان ناگرێته‌وه. (ئه‌نه‌س مه‌جید) مامۆستا له داق��وق ()2004دا ده‌ستمان به وانه وتنه‌وه کردوه. ه �ه‌روه‌ه��ا (م��زاح��م ش��اک��ر) ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى له‌باره‌ى ئه‌و کێشه‌یه‌وه به (چه‌تر)ى وت: ئێمه به بڕیارى وه‌زارى س�هر به ئیداره‌ى دوان��اوه‌ن��دى (شاگوڵى کچان) له داق��وق سلێمانى دام���ه‌زرای���ن ل �ه ک �ه‌رک��وک له به (چه‌تر)ى وت :ئێمه نزیکه‌ى ()300 ب��������ه‌روارى( )2003/12/30ب �ه‌اڵم بڕیارى م��ام��ۆس��ت��ای��ن ل���ه ش�����ارى ک���ه‌رک���وک، ده‌ستبه‌کاربونمان له به‌روارى ( )2004/1/5ب �ه‌اڵم به‌هۆى تێپه‌ڕبونى ( )13رۆژ که ده‌ستبه‌کاربوین له‌ناو ساڵى ()2004دا بوو. وتیشى :ئێستا بڕیارى قه‌ره‌بوکردنه‌وه ئێستا له‌و قه‌ره‌بوه بێ به‌شکراوین. وتیشى :داوا له سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌تى ل���ه‌الی���ه‌ن ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه���ه‌رێ���م���هوه ئێم ه ناگرێته‌وه ،له‌کاتێکدا ئێمه له کۆتایى هه‌رێم و وه‌زاره‌ت���ى پ���هروهرده ده‌ک�هی��ن ئه‌و
درێژه‌ی
درێژه‌ی چه‌ند
تورکیا گازى ژه‌هراوى... راگه‌یاندنی ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌کانی چه‌کی کیمیایی به‌کاردێنێت ،قه‌ره‌یاڵن زانکۆی (هامبورگ) له‌سه‌ر نموونه‌ی ده‌ڵێت :له گه‌رمه‌ی شه‌ڕه‌کانی ساڵی له‌شی ته‌رمی گ�ه‌ری�لاک��ان ،تورکیای ( )1994و ساڵی ()1999دا سوپای ل����ه‌م دی�������ارده ن��ام��رۆی��ی��ان��ه ئ���اگ���ادار ت��ورک چه‌کی کیمیایی له زۆرب �هی ک����ردهوه و داوای لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی زۆری پێکدادانه‌کاندا و به تایبه‌تیش ج��ددی��ش��ی ل��ێ��ک��رد ،ب����ه‌اڵم ه���هر خ��ۆی له هه‌موو ئ �ه‌و شوێنانه‌ى که تووشی ل�ه روون��ک��ردن�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ی��دا ب��ۆ (ئاژانسی ته‌نگه‌تاوى ده‌ب��وون چه‌کی کیمیاییان ه���ه‌واڵ���ی ف�����ورات) رای��گ �هی��ان��د ،ک �ه‌وا ب�ه‌ک��ارده‌ه��ێ��ن��ا ،ت�ه‌ن��ان�ه‌ت جارێکیان ل ه ماوه‌یه‌کی درێژ به‌سه‌ر ئاگادارکردنه‌و‌ه گوندى بلیکانی جودی ( )20هه‌ڤاڵی و داواکه‌ماندا تێپه‌ڕی ،به‌اڵم له‌الیه‌نی ئێمه‌یان به جارێک به چه‌کی کیمیای تورکیاوه هیچ وه‌اڵمێکمان نه‌دراوه‌ته‌وه .ش�هه��ی��د ک���رد ،ل �ه س��اڵ��ى ()2006ی����ش له هه‌مانکاتدا ئاماژه‌شی بهوه کردووه )14( ،گه‌ریالمان به چه‌کى کیمیایى ک�ه پێویسته تورکیا ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�هر ئه‌م شه‌هید بوو. ل���ه‌الی���ه‌ک���ی ت���ری���ش���هوه گ���ۆڤ���اری کرده‌وانه‌یدا سزای یاساییشی به‌سه‌ردا روس������ى ب��س�ه‌پ��ێ��ن��رێ��ت ،ئ��وت��ا ده‌ڵ��ێ��ت «ت��ورک��ی��ا ()Newsweekى په‌یمانی بۆمبی هه‌ڵماتیى ئۆسڵۆی به‌کارهێنانی چه‌کی کیمیایی له‌الیه‌ن مۆر نهکردووه و وتوویه‌تی که به‌کاری ده‌وڵه‌تی تورکه‌وه کردبوو به مانشێتی دێنێت ،ناپاڵمیش به‌هه‌مان شێوه ،بۆی ه گ���ۆڤ���اره‌ک���هی و ب���ه ب �هڵ��گ �هوه ب��اس��ی ئێمه ناتوانین واڵتێک سزا بده‌ین ک ه پ��ێ��ک��دادان �ه‌ک �هی س��اڵ��ی ()2009ی (چه‌لێ)ی سه‌ر به هه‌کاری ده‌کات ،ک ه رێکه‌وتنی مۆر نه‌کردبێت». هاوکات (موراد قه‌ره‌یاڵن) سه‌رۆکی سوپای تورک چه‌کی قه‌ده‌غه‌کراوی ک��ۆن��س �هی ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ی ک��ۆم��ا کیمیایی ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��اوه و ئ��اس �ه‌واری جڤاکانی کوردستانیش ئ��ام��اژه ب�هوه چه‌که‌که به ته‌رمه‌کانه‌وه و به کانی ده‌کات ،که تورکیا ماوه‌ی ( )17ساڵ ه و دار و دره‌خته‌کانی ناوچه‌که‌وه بینراوه.
قه‌ره‌بووه ئێمه‌ش بگرێته‌وه. له‌الیه‌کى ترهوه (شێرزاد ره‌شید کاکه) به‌ڕێوه‌به‌رى پ���ه‌روه‌رده‌ى به‌شى ک��وردى له ش����ارى ک���ه‌رک���وک ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ى وت: ( )470م��ام��ۆس��ت��ا و ف �ه‌رم��ان��ب �هر ل �ه‌و قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌یه‌ى حه‌وت ساڵى راب��ردووى ئیداره‌ى سلێمانى بێبه‌ش ده‌کرێن ،چونکه به‌پێى فه‌رمانى وه‌زاره‌تى دارایى حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان ،ل��ه دواى ساڵى ( )2003ئه‌گه‌ر به یه‌ک رۆژش بێت ،ئهوه له‌و قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌یه بێبه‌ش ده‌بن.
(رۆژ وه‌اڵت) ئه‌ندامى په‌یوه‌ندییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ک��ۆم��ا جڤاکێن ک��وردس��ت��ان، به‌کارهێنانى چه‌کى کیمیاى له‌الیه‌ن تورکیاوه پشتڕاست کرده‌وه و رایگه‌یاند: ئهمه جاری یه‌که‌م نییه تورکیا چه‌کی کیمیایی له دژی جه‌نگاوه‌رانی کورد به‌کاردێنێت ،ئه‌و حه‌وت گه‌ریالیه‌ی ل ه س �ه‌ره‌ت��ای ئ �ه‌م مانگه‌ش ل�ه (دێرسیم) ش����هه����ی����دب����وون چ����ه‌ک����ی ک��ی��م��ی��ای��ی به‌کارهاتبوو. ل �ه الی �ه‌ک��ى ت����رهوه (س�����ه‌ردار ق���ادر) مامۆستا له کۆلێژى زانستى سیاسى ل ه زانکۆى سلێمانى له‌و بارهیهوه به (چه‌تر) ى وت :به‌کارهێنانى چه‌کى کیمیایى به گوێره‌ى یاساى نێوده‌وڵه‌تى قه‌ده‌غه‌ی ه و هه‌ر الیه‌نێکیش به‌کارى بهێنێت توشى لێپرسینهوه ده‌بێت. وت��ی��ش��ى :ئ��ێ��م�ه ده‌ب��ێ��ت ب �ه ب�هڵ��گ�هوه بیسه‌لمێنین که تورکیا چه‌کى کیمیایى ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��اوه ،ئ��ه‌م��ه‌ش ب��گ�هی�ه‌ن��رێ��ت� ه رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���ى م���اف���ى م�����رۆڤ و رێ��ک��خ��راوه ن��ێ��ون �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی �ه‌ک��ان ،ئ�ه‌گ�هر ئێستاش کاریگه‌رى نه‌بێت له داهاتوودا کاریگه‌ری ده‌بێت.
پارتێکى چه‌پ... ک�������وردس�������ت�������ان و ب�����زاڤ�����ى رزگاریخوازانه‌ى گه‌لى کوردستاندا به‌رنه‌سه‌ر ،چونکه به راستى ئێستا رۆڵى چه‌په‌کان په‌رشوباڵوه و وه‌ک پێویست دیارنیه. سه‌باره‌ت به‌وه‌ش که هۆکار چیه چه‌په‌کان تا ئێستا نهیانتوانیوه رۆڵى خۆیان بگێڕن سه‌ره‌ڕاى خۆپیشاندان و توڕه‌یى خه‌ڵک ،ده‌باغ وتى :راسته چه‌په‌کان نهیانتوانیوه رۆڵى خۆیان ب��گ��ێ��ڕن ،ب���ه‌اڵم گیانى یه‌کگرتن ه���ه‌م ک���ارى ده‌وێ����ت ،ه���ه‌م ب�هه��ۆى ئ�ه‌و هه‌لومه‌رجه‌ى خولقاوه الوازه، لهبهرئهوه ئه‌گه‌ر بێت و هه‌موو الیهنه چه‌په‌کان حه‌ز به گرنگى یه‌کگرتن بکه‌ن و لێکنزیک ببنهوه ،ئهوکاته چه‌په‌کان رۆڵێکى دی��اری��ان ده‌بێت له تێکۆشانى بزاڤى رزگاریخوازى گه‌لى کوردستاندا. وتیشى :داوا ده‌که‌ین له هه‌موو ئه‌و که‌س و کۆمهڵه و رێکخراوانه‌ى که خۆیان به چه‌پ ده‌زانن ،بیرێکى جدى بکهنهوه ،بۆئه‌وه‌ى له تێکۆشاندا رۆڵى خۆیان هه‌بێت و جێگه‌یان له‌ناو هێزه رزگاریخوازییه‌کانى گه‌لى کوردستاندا دیار بێت.
بکوژانى خۆپیشانده‌ران ب ه فه‌رمانى کێ ته‌قه‌یان کردوه؟ گۆڕان :چه‌کداره‌کان به‌بێ فه‌رمانى سه‌روى خۆیان ته‌قه‌یان نهکردووه
چاودێرێکی سیاسی :ده‌بێت مۆڵه‌ت له‌و حزبان ه وه‌ربگیرێته‌وه
باوکى شه‌هید بیالل :به‌عس خه‌ڵکى ده‌کوشت یه‌کێتى‌و پارتیش کوشتیان ئاماده‌کار
په‌یمان ئه‌مین بکوژانی خۆپیشانده‌ران ل ه دوای مانگێک ل ه کۆتایی هێنان ب ه خۆپیشاندانه‌کان ئێستا ده‌ستگیر نه‌کراون و تا ئێستاش نازانرێت کێ فه‌رمانی ته‌قه‌کردنیداوه، وته‌بێژى بزووتنه‌وه‌ى گۆڕانیش جه‌خت له‌وه‌ده‌کاته‌و ه هیچ چه‌کدارێک بێ فه‌رمانى س�ه‌روى خۆى ته‌ق ه ناکات ،ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتیش ده‌ڵێت :ئه‌وه‌ى فه‌رمانى ته‌قه‌کردنیداو ه ده‌بێت بدرێته دادگا ،هاوکات پارێزه‌رێک ئاماژ ه بهوه ده‌دات به‌پێى یاسا ئه‌و که‌سانه‌ى فه‌رمانى تاوانى هاوبه‌شی ته‌قه‌کردنیانداو ه ته‌قه‌کردنه‌که‌ن.
له ئێستادا قسه‌کردن له میدیاکاندا له سه‌ر ئهوه بووه که بکوژان ده‌ستگیر ب��ک��رێ��ن ،ب����ه‌اڵم ل���ه‌س���هر ف���ه‌رم���ان���ده‌ی ته‌قه‌کردن له خۆپیشانده‌ران وته‌یه‌کی روون نیه له‌و ب��اره‌ی�هوه محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم ،وته‌بێژى بزووتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «هیچ چه‌کدارێک به‌بێ فه‌رمانى سه‌روى خۆی ته‌قه‌ناکات و هه‌موویان فه‌رمانى ته‌قه‌کردنیان پێبوه و ده‌بێت لێکۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت بۆ ئ�ه‌وه‌ى بزانرێت به‌فه‌رمانى کێ ته‌قه‌یان کردوه». وت��ی��ش��ى «ل�ه‌دان��ی��ش��ت��ن��ى پێنج قۆڵى نێوان ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا جه‌خت له‌سه‌ر به‌دادگایی گه‌یاندنى ئه‌و کهسانه دهکهینهوه که ته‌قه‌یان له‌خۆپیشانده‌ران کردووه». ه�ه‌روه‌ه��ا محه‌مه‌د حه‌کیم ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسی ک��ۆم �هڵ ،پێیوایه «ده‌بێت لێکۆڵینه‌وه‌ى جدى لهوبارهیهوه بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى بزانرێت به‌فه‌رمانى کێ ته‌قه‌کراوه‌و ئه‌وه‌ى ته‌قه‌ى کردووه بدرێته دادگا». حهمه سه‌عید حهمه عه‌لی ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ،ل�ه‌س�هر لیستى یه‌کگرتووى ئیسالمیش ده‌ڵ��ێ «رهنگه چه‌کداره‌کان فه‌رمانى ته‌قه‌کردنیان پێ بوبێت» .ناوبراو به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ده‌ب��ێ��ت دادگ��اک��ان یه‌کالیی بکهنهوه که‌کێ بهرپرسه له‌و روداوانه‌ى له‌رابردودا رویانداوه». ج �ه‌خ��ت��ی��ش��ی��ک��ردهوه ک���ه «ل��ی��ژن �هى
nئێوارەی ( )2/17کاتێک چەکدارانی لقی چواری پارتی تەقە لە خۆپیشاندەران دەکەن فۆتۆ /په‌ژار محه‌مه‌د
لێکۆڵینهوه له‌راستیه‌کان و حکومه‌ت و کێ تاوانباره له‌کوشتنیان لێپێچینه‌وه‌یان دادگا و حزبه‌کان پێکهوه که‌مته‌رخه‌من له‌گه‌ڵ بکرێت». و ده‌ب����وو ی��اس��ای��ان جێبه‌جێ ب��ک��ردای�ه، ف�هره��اد ح��ات�ه‌م ،س�ه‌رۆک��ى داواک���ارى هه‌روه‌ک حکومه‌ت و دادگا و وه‌زاره‌تى گشتى سلێمانى ،جهختیکردهوه له سه‌ر ناوخۆ به‌رپرسن له‌نه‌گرتنى ئه‌وکه‌سانه‌ى ته‌قه‌یان له‌خه‌ڵک کردووه». n ههریهکه له‌یه‌کگرتوو وکۆمه‌ڵیش ج �ه‌خ��ت ل���ه‌وه‌ده‌ک���ه‌ن���هوه ک���ه یه‌کێک له‌داواکاریه‌کانیان له‌دانیشتنى پێنج قۆڵى الیه‌نه‌کانى ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا بریتى ده‌بێت له‌به‌دادگایی گه‌یاندنى ئه‌و که‌سانه‌ى ته‌قه‌یان له‌خه‌ڵک کردووه. س���ه‌ع���دى ئ �ه‌ح��م �ه‌د پ���ی���ره ،ئ �ه‌ن��دام��ى n مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ،له لێدوانێکیدا به (چه‌تر)ى وت «من نازانم چه‌کداره‌کان به‌فه‌رمانى ک���ێ ت���ه‌ق���هی���ان ک�����ردوه ب�����ه‌اڵم ده‌ب��ێ��ت لێکۆڵینهوه لهوبارهیهوه بکرێت و ئه‌وه‌ى به‌ردى هاویشتووه ،ئه‌وه‌ى ته‌حریزى خه‌ڵکى کردووه ،ئه‌و مه‌الیه‌ى فه‌تواى داوه و ئه‌و n که‌سه‌ى ته‌قه‌ى کردوه و ئه‌وه‌شی فه‌رمانى ته‌قه‌کردنى داوه بدرێنه دادگا». ناوبراو جهختیکردهوه «ده‌بێت حکومه‌ت قوربانیانى خۆپیشاندانه‌کان به‌شه‌هید ئه‌ژماربکات‌و لێکۆڵینه‌وه‌ش بکات بزانێ
ئ���ه‌وه‌ی ک �ه وه‌ک���و ده‌س �ه‌اڵت��ى دادوه‌ری س���ورن ل �ه‌س �هر ح��وک��م��ى ی��اس��ا و وت��ی «دادگ����ا ب��ڕی��ارى گ��رت��ن��ى ه�ه‌رک�ه‌س��ی له‌هه‌رشوێن و پل‌ه و پایه‌یه‌ک ده‌رک��رد
›› یه‌کێتى :ده‌بێت ئه‌وه‌ى فه‌رمانى ته‌قه‌کردنى داوه بدرێت ه دادگا پارێزه‌رێک :یه‌کێتى‌و پارتى تۆمه‌تبارن به‌داڵده‌دانى بکوژانى خۆپیشانده‌ران کۆمه‌ڵ :ده‌بێت لێکۆڵینه‌وه‌ى جدى لهوبارهیهوه بکرێت‌و بکوژان بدرێنه دادگا
ده‌ب��ێ��ت جێبه‌جێبکرێت ل �ه‌ن��او ده‌س���ه‌اڵت یان خۆپیشانده‌ران هه‌رکاتێک کارێک بچێته خ��ان �هى ت���اوان���هوه و لێکۆڵینه‌ى تیابکرێت ده‌بێت جێبه‌جێبکرێت ،به‌اڵم که جێبه‌جێ نه‌کرێت دهکهوێته سه‌ر ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکار که ڕه‌نگ‌ه ئاسته‌نگیان بێته پێش وه‌کو ئ�ه‌وه‌ى شوێنى تۆمه‌تباره‌کان نادیار بێت». وتیشى «ک��ارى ئێمه چاودێریکردنى جێبه‌جێکردنى یاساکان‌ه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردنه‌و‌ه ئه‌گه‌ر بزانین ده‌س�ه‌اڵت ب�ه‌ع�ه‌م��دى جێبه‌جێى ن��اک��ات لۆمه‌یان ده‌ک���هی���ن و ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��ان ده‌خ�هی��ن�ه سه‌رشان». ئه‌حمه‌د عه‌بدواڵ ،باوکى شه‌هید بیالل، که له خۆپیشاندانه‌که‌ى ()25ى شوباتى که‌الردا له‌به‌رده‌م لقى ( )22پارتى شه‌هید بوو باس لهوه ده‌کات «یه‌کێتى‌و پارتى‌و عه‌لی حه‌سه‌ن مه‌جید و به‌عس جیاوازیان نیه ،ئ���ه‌وان ک��وڕى خه‌ڵکیان کوشت و ئه‌مانیش کوشتیان ،بۆیه داواک��ارم یاسا سه‌روه‌ربێت و ئه‌وانه‌ى ده‌ستیان ههبووه له کوشتنى کوڕى خه‌ڵکیدا بدرێنه دادگا و سزابدرێن». وت��ی��ش��ى :ل �ه‌چ �ه‌ن��د رۆژى راب�����ردوودا
راپۆرت ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
3
ه���ه‌ڕه‌ش���هى ک��وش��ت��ن ل �ه‌ک��وڕێ��ک��ى ت��رم ک���راوه ته‌نها ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى له‌لێدوانێکدا داواى له‌ئۆپۆزسیۆن ک��ردووه به‌دادگایی گ�هی��ان��دن��ى ت��ه‌ق��ه‌ک��ه‌ران ل�ه‌ئ�ه‌ول�ه‌وی��ات��ى کاره‌کانیان بێت. م �ه‌س��ع��ود ع �ه‌ب��دول��خ��ال��ق ،چ��اودێ��رى سیاسی ،ده‌ڵێت «ده‌بێت داواکارى گشتى مۆڵه‌ت له‌یه‌کێتى و پارتى وه‌ربگیرێته‌وه، چونکه به‌پێی ی��اس��ای ئ �ه‌ح��زاب نابێت ح��زب ه��ێ��زى چ��ه‌ک��دارى ه�ه‌ب��ێ��ت ،ب �ه‌اڵم لەخۆپیشاندانه‌کاندا ده‌رکه‌وت نه‌ک حزب هێزى چه‌کدارى ههیه ،به‌ڵکو هه‌ندێک ب�ه‌رپ��رس ل��ی��واو ف�ه‌وج��ى تایبه‌تى خۆیان ه�هی�ه» .ئ �ه‌و چ��اودێ��ره سیاسی‌ه وتیشى «ده‌ب��ێ��ت داواک�����ارى گشتى یه‌کالیی بکاتهوه که‌کێ‌و به‌فه‌رمانى کێ ته‌قه‌ى له‌خۆپیشانده‌ران کردووه». جهختیکردهوه «تاڵه‌بانى له‌سه‌ر ئاستى عێراق و بارزانیش له‌سه‌ر ئاستى هه‌رێم به‌رپرسیارێتیان ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه س �ه‌رش��ان و پێویسته لێپرسینهوه له‌و شتان‌ه بکه‌ن که ڕویانداوه». دالوه‌ر هه‌ڵه‌بجه‌یی ،پارێزه‌ر به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ته‌قه‌کردن تاوانه هه‌رکه‌سێک ب��ی��ک��ات ج��ا چ خ �هڵ��ک ب��ک��وژێ��ت ی��ان ب��ری��ن��دارى بکات ی��ان هیچى لێنه‌کات بۆیه پێویسته دادگ��ا یه‌کالیی بکاتهوه ک��ێ ت��اوان��ب��اره ب�ه‌ف�ه‌رم��ان��ى ت�ه‌ق�ه‌ک��ردن له‌خۆپیشانده‌ران». وتیشى «ئێمه ل �ه‌ب �ه‌رده‌م کۆمه‌ڵێک تاوانداین تاوانى ته‌قه‌کردن بریندارکردن‌و کوشتن‌و فه‌رمانى ته‌قه‌کردن ،ته‌قه‌که‌ر و ئه‌وه‌شی فه‌رمانى پێکردووه تاوانباره و له‌گه‌ڵی هاوبه‌شه ،ئه‌وانه‌ى ته‌قه‌یان کردووه سه‌ر به‌وه‌زاره‌تى ناوخۆ یان پێشمه‌رگه‌ن و پێویسته وه‌زاره‌ته‌کانیان ته‌سلیمى دادگایان بکه‌ن ،ئه‌گه‌ریش حزبێک داڵ��ده‌ى داون پێویسته دادگا سکااڵ له‌دژى ئه‌و حزبه بجوڵێنێ که‌داڵده‌یداون». ناوبراو ئه‌وه‌شى وت «پارتى‌و یه‌کێتى تۆمه‌تبارن به‌داڵده‌دانى بکوژه‌کان ،چونکه ئ �ه‌وان حکومه‌تیان بهدهستهوهیه و وه‌کو حکومه‌ت به‌رپرسن له‌ده‌ستگیرنه‌کردنیان، ئ �ه‌گ �هر خ�هڵ��ک س���ازش ن �ه‌ک �ه‌ن له‌سه‌ر خوێنى ئ �ه‌و قوربانیان‌ه ئ��ه‌وا ده‌س��ه‌اڵت ناتوانێ تائه‌به‌د نه‌یاندات‌ه دادگا و گه‌ر سازشیش بکه‌ن ئ�ه‌وا حزبه‌کانیش پێیان خۆش‌ه ته‌سلیمیان نه‌که‌نه‌وه».
یه‌کێتی و پارتی مه‌رجیان قبوڵ کرد
«یه‌کێتى و پارتى ئاسان نی ه له‌و دۆخه‌دا گفتوگۆ ڕه‌تکه‌نه‌وه» ئاماده‌کار
ئاراس عوسمان دان��ی��ش��ت��ن��ەک��ەی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و دەس��ەاڵت کە بڕیارە ل��ەم رۆژان��ەدا سازبدرێت ،رای جیاوازی لەسەرە و ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی یەکگرتوو دەڵێت :یه‌کێتى و پارتى ئاسان نی ه له‌و دۆخه‌دا گفتوگۆ ڕه‌تکه‌نه‌وه .هاوکات بەرپرسێکی پارتیش دەڵێت :ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن وەک ئێم ه بیر بکه‌نه‌و ه دڵنیام کۆبونه‌وه‌ک ه به‌ئاقارێکى باشتر ده‌ڕوات.
پێشتر ههریهکه له الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن مه‌رجی ئه‌وه‌یان دانابوو بۆ گفتوگۆ که هێزه چه‌کداره‌کان له‌شاره‌کان بکشێنه‌و‌ه و دواتر به پڕۆژه‌ی خۆیانهوه گفتوگۆ ده‌که‌ن ،به‌اڵم له به‌یانێکی هاوبه‌شی هه‌ردوو مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی و پارتیدا راگ�هی�ه‌ن��درا ک �ه گفتوگۆی م �ه‌رج��دار ق��ب��وڵ ناکه‌ن و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمیش هه‌مان وته‌ی دووب����اره ک����ردهوه ،ب��ه‌اڵم ب��ۆ ج��اری دووهم سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم داوای له‌الیه‌نه‌کان ک����رد ده‌س��ت��ب��ک �ه‌ن ب���ه گ��ف��ت��وگ��ۆک��ردن، ئۆپۆزسیۆنیش پێشنیاره‌که‌ی قبوڵ کرد و بڕیاریاندا به پڕۆژ‌ه ( )22خاڵیه‌که‌یانه‌و‌ه
به‌شداری کۆبونه‌و‌ه بکه‌ن .به‌اڵم یه‌کێتی و پارتی ئه‌م جاره‌یان نه‌یانوت ئهمه مه‌رج ه و بڕیاره له‌م هه‌فته‌یه‌دا کاتی کۆبونه‌وه‌ک ه دیاری بکرێت له‌و بارهیهوه ئه‌بوبه‌کر عه‌لى، ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کگرتووى ئیسالمى کوردستان ،به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «کۆمه‌ڵێک فشاریان به‌کار هێنا به‌رامبه‌ر ئۆپۆزسیۆن ،به‌اڵم زۆر سودى نه‌بوو الیهنه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�ه‌ک��ان ل �ه داواک��اری �ه‌ک��ان��ی��ان پاشگه‌زنه‌بوونه‌وه». ئ���ه‌و ب���ه‌رپ���رس���هی ی �ه‌ک��گ��رت��وو ،باسى له‌وه‌شکرد له‌م قۆناغه‌دا پێویسته به‌ڕۆحێکى ئیجابیانه‌و‌ه بچین‌ه پێشهوه و هه‌موو هه‌وڵى خۆشمان ده‌خه‌ین‌ه گه‌ڕ بۆ ئ�ه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ الیه‌نى به‌رامبه‌ردا بگهینه چاره‌سه‌رێکى هاوبه‌ش .ناوبراو وتیشی «دواى په‌یامه‌که‌ى س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌رێ��م وه‌اڵم����ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن به‌شێوه‌یه‌کى ئیجابی ب��وو بۆیه یه‌کێتى و پارتى ئاسان نیه له‌و دۆخ �ه‌دا گفتوگۆ ڕه‌تکه‌نه‌وه». ئه‌بوبه‌کر ره‌وشی هه‌رێمی کوردستانی هه‌ڵسه‌نگاند وت��ی «دۆخ��ه‌ک��ه گه‌یشت ب���ووه بنبه‌ست و ت��رس ه �ه‌ب��وو جارێکیتر خۆپیشاندان له‌کوردستان ده‌ست پێ بکاتهوه و کێشه‌کانى هه‌رێم قوڵتر ببێته‌وه». هه‌ر له‌م بارهیهوه سه‌رکۆ عوسمان ،نوێنه‌رى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،له لیژنه‌ى هه‌ماهه‌نگى
ئۆپۆزسیۆن رایگه‌یاند «ه���هر له‌یه‌که‌م ڕۆژه‌و‌ه پڕۆژه‌مان ئاماده‌کردوو‌ه به‌بێ مه‌رج و ئه‌و پڕۆژانه‌ى ده‌سه‌اڵت باسى ده‌که‌ن له‌و پڕۆژانه‌ى ئێمه‌دا ههیه» نوێنه‌ره‌که‌ى گۆڕان ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «ئه‌و پڕۆژانه‌ى پێشتر هه‌مان بووه و خستومانه‌ت‌ه به‌رده‌م خه‌ڵک، ئێستاش ده‌یخه‌ینه‌و‌ه ب���ه‌رده‌م ده‌س���ه‌اڵت و ئه‌وکات شتى ترش دێت‌ه پێشهوه له‌کاتى دانیشتنه‌کاندا و ده‌کرێت گفتوگۆیان له‌سه‌ر بکه‌ین». سه‌رکۆ پێشیوای‌ه ئه‌و ئاماده‌کاریانه‌ی ده‌ک���رێ���ت ب���ۆ دان��ی��ش��ت��ن پ���هی���وه‌ن���دی ب ه په‌یامه‌که‌ی ئۆباماو‌ه ههیه و ده‌ڵێت :ئه‌گه‌ر ئێمه ن��اوچ�هی�ه‌ک��ى بچوکیش بین ب �ه‌اڵم هه‌مان موعاناتى ئه‌و خه‌ڵکانه‌مان هه‌ی ه له‌ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا. سه‌باح نورى ،رۆژنامه‌نوس و چاودێرى سیاسى ،ئه‌م بابه‌ته‌ی شیکردهوه وتی «ئه‌و کێشانه‌ى له‌کوردستاندا ههیه به‌دانیشتن و دیالۆگ چاره‌سه‌ر نابێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئیراده‌یه‌ک نیه له‌ناو ده‌سه‌اڵتدا بۆ هه‌نگاونان ب���ه‌ره‌و چ��اک��س��ازى ،له‌سااڵنى ڕاب���ردوو ب ه ڕێککه‌وتنى ستراتیژى نێوان یه‌کێتى و پارتیهوه کێشه‌کانى ئێمه چاره‌سه‌ربووه؟ تائێستا گرفتى ئه‌م هێزان‌ه چاره‌سه‌ر بکرێت؟ له‌کاتێکدا یه‌کتر تۆمه‌تبارکردن هه‌ی ه به‌تایبه‌تى له‌ڕێگه‌ى میدیاکانه‌وه».
چاودێر‌ه سیاسیه‌ک‌ه رایگه‌یاند «حزبى ده‌سه‌اڵتدار تاهه‌نوک‌ه ئاماژه‌یه‌کى ئیجابى نیشاننه‌داو‌ه که جێگه‌ى دڵخۆشى بێت بۆ خه‌ڵکى ببێته وزه‌یه‌ک بۆ چاوه‌ڕوانى» ئه‌و چاودێر‌ه هێماى به‌وه‌شکرد حزبى ده‌سه‌اڵتدار ئاماده‌نی‌ه ئه‌و هه‌موو هه‌ژمون و هه‌یبه‌ته‌ى ه �هی �ه‌ت��ى ده‌س���ت���ب���ه‌ردارى ب��ب��ێ��ت ،ن��اوب��راو رهخنه له ئۆپۆزسیۆن ده‌گرێت و پێیوای ه «ئۆپۆزسیۆنی ئێمه الوازترین ئۆپۆزسیۆن ه که له‌م ماوه‌یه‌دا به‌دیمانکردووه ،نه‌ک هه‌ر داکۆکى له داواک��ان��ى خه‌ڵکى نهکردووه به‌ڵکو پێشه‌نگى خۆى بووه داواکانى ئه‌و جیاوازیی بووه له‌داواکانى شه‌قام». له به‌رامبه‌ردا نورى حهمه عه‌لى ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى دیموکراتی کوردستان ،ده‌ڵێت «گه‌شبینم به‌م دانیشتن ه و پێشم وای���ه ب���راده‌ران���ى ئۆپۆزسیۆنیش به‌هه‌مان شێوه به‌ده‌م کێشه و گرفته‌کانه‌و‌ه دێن و کۆتایى به‌هه‌موو ئه‌و کێشان‌ه دێن». ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هی س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ی پارتی ل�ه‌ب��اره‌ى په‌یامه‌که‌ى س�ه‌رۆک��ى ههرێمهوه و کاریگه‌رى وت��اره‌ک�هى ئۆباما له‌سه‌ری وتی «په‌یامه‌که‌ى ئۆباما و ئه‌و قسانه‌ى کردویه‌تى هیچ په‌یوه‌ندیه‌کى به‌هه‌رێمى کوردستانهوه نیه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئێمه له‌ساڵى ( )1991و له عێراقیش ل����ه( )2003وه کۆتایمان به‌و کارانه‌ى خۆمان هێناوه ک ه
ڕووخانى سه‌دام بووه» نورى ئه‌وه‌شى ڕاگه‌یاند «به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نه‌مه‌رج ههیه له‌الیه‌ن ئێمه‌و‌ه و نه مه‌رجیش قبوڵکراوه» .ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌رکردایه‌تی پارتی درێژه‌ی به قسه‌کانیدا و رایگه‌یاند :ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن ته‌نها بۆ ڕه‌واندنه‌وه‌ى ئه‌و فشاره‌ى خه‌ڵکى شه‌قام هه‌یه‌تى له‌سه‌ریان بێن‌ه گفتوگۆوه، هیچى تازه ناگۆڕێ ناوبراو وتی «ئه‌گه‌ر وه‌ک ئێمه بیر بکهنهوه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان ،دڵنیام کۆبونه‌وه‌ک‌ه به‌ئاقارێکى باشتر ده‌ڕوات و هه‌موومان به‌دڵخۆشى لێى دێین‌ه دهرهوه». ه���اوک���ات ت��ۆف��ی��ق ک���ه‌ری���م ،ئ �ه‌ن��دام��ى مه‌کته‌بى سیاسى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ،باس ل �ه‌وه‌ده‌ک��ات «چ ئێمه و چ ده‌سه‌اڵتیش مه‌رجمان نیه و به‌ڵکو پ��ڕۆژه‌م��ان ههیه، وه‌ک الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن ئه‌و بیست و دووخاڵه‌ى ههمانه و داکۆکیمان لێکردووه و به‌پڕۆژه‌یه‌کى ئاماده‌کراو له‌سه‌ر مێزى گفتوگۆ ئاماده‌ى خۆمان نیشانداو‌ه قسه‌ى له‌باره‌و‌ه بکه‌ین». هه‌ر له‌مه‌ڕ ئه‌م مژار‌ه سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى نیشتمانی ک��وردس��ت��ان ،ڕایگه‌یاند «له‌م دانیشتنه‌دا هه‌رکه‌س‌ه و ب�ه‌پ��ڕۆژه‌ى خۆى دێت و له‌وانه‌ش ( )17خاڵى جێبه‌جێکراوه، گفتوگۆی زیاتریان ل �ه‌ب��اره‌و‌ه ده‌ک��رێ��ت و
ئه‌وانه‌ى هاوبه‌شن زیاد ده‌کرێت و ئه‌وه‌شى پێچه‌وانه‌ی‌ه هه‌وڵده‌درێت گفتوگۆیان له‌سه‌ر بکرێت». پیره ل �ه‌ب��اره‌ى قبوڵکردنى مه‌رجه‌کانى ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن ڕای�����وای�����ه«پ��اش �ه‌ک��ش � ه ب �ه‌ب��ڕی��اره‌ک��ان��م��ان �هوه دی��ارن��ی �ه و ده‌چ��ی��ن گفتوگۆ ده‌ک��هی��ن و ئ����ه‌وه‌ى ه �هڵ �ه بێت ه�ه‌وڵ��ده‌درێ��ت رێکبکرێته‌وه ،ئ���ه‌وان باسى مه‌رجیان نهکردووه و پڕۆژه‌یه‌کیان هه‌ی ه و ده‌سه‌اڵتیش پڕۆژه‌ى خۆى ههیه ،له‌سه‌ر خ��اڵ�ه ه��اوب�ه‌ش�ه‌ک��ان قسه ده‌ک��رێ��ت ،زۆر گه‌شبینم به‌م دانیشتنه‌ش» .به‌اڵم ئه‌ندام مه‌کته‌ب سیاسیه‌که‌ى یه‌کگرتوو ئاماژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد «ئ �ه‌گ �هر ئ �ه‌م دانیشتن‌ه ته‌نها گفتوگۆ بێت به‌که‌ڵک نایه‌ت و ئه‌وا هه‌ر له‌یه‌که‌م دایشتندا کۆتایى پێدێت» هاوکات سه‌رکۆ عوسمانى نوێنه‌ری گۆڕان ده‌ڵێت «زۆرگه‌شبینم به‌دانیشتن و دی��ال��ۆگ ب �ه‌اڵم ل�ه‌و ب��اوه‌ڕه‌دان��ی��م کێشه‌کان به‌یه‌ک دانیشتن چ��اره‌س��هر ب��ک��رێ��ت ،درێ��ژه‌دان��ى زیاتریش به‌دانیشتنه‌کان دیسانه‌و‌ه گرفتیترى لێده‌که‌وێته‌وه» چاوێر‌ه سیاسیه‌که‌ش ده‌ڵێت «گه‌شبین نیم به‌و دانیشتنانه‌ى ده‌سه‌اڵت داوای ده‌کات به‌رامبه‌ر الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن، له‌به‌ر ئهوه په‌یامه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمیش ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ک���رد ب �ه‌ب��ێ م���ه‌رج گفتوگۆ ده‌که‌ن».
ره‌خن ه ل ه هێز ه ئه‌منییه‌کان ده‌گیرێت
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
4
به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى قه‌زاو ناحیه‌کان :دزه‌کردنى تیرۆریستان بۆ ناو که‌رکوک که‌موکورتى پۆلیسى تێدایه
که‌رکوک شاره‌که‌مان و رودانى کاره‌ساتى خوێناوى. راش��ی��گ�هی��ان��د :ب�ه‌پ��ێ��ی ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ی تاهیر تۆفیق بابه‌تێک له ماڵپه‌رێکى هه‌واڵى ،که ناوى به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى ق�ه‌زا و ناحیه‌کانى هیچ که‌س و گروپ و الیه‌نێکى نه‌هێناوه، ک���ه‌رک���وک ئ���ام���اژه ب���ۆ ئ����هوه ده‌ک����ات ،ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات توانیویان‌ه کۆمه‌ڵێک دزه‌کردنى تیرۆریستان به ئاسانى بۆ ناو شارى پۆلیس و پێشمهرگه و به‌کرێگیراو ل ه که‌رکوک که‌موکوڕى پۆلیسى تێدایه و پارێزگاى که‌رکوک بکوژن ،ئه‌و ماڵپه‌ره ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ،که ده‌بێـ به به‌رنامه‌کانى ن��اوى پێشمه‌رگه‌یان به به‌کرێگیراو هێناوه خۆیاندا بچنهوه. و زۆر به ناشیرینى هێرشیان کردۆته سه‌ر (عه‌مید سه‌رحه‌د قادر) به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى هێزه‌کانى پێشمهرگه له که‌رکوک. قه‌زا و ناحیه‌کانى که‌رکوک سه‌باره‌ت ب ه عه‌مید س �ه‌رح �ه‌د ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو: هۆکارى په‌ره‌سه‌ندنى کارى تیرۆریستى ل ه «ئیهمالیش له هێزه ئه‌منیه‌کانى پۆلیسدا شارى که‌رکوک ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ههیه که تیرۆرستان به ئاسانى دزه بکه‌ن ه «هۆکارى ئه‌و کاره تیرۆرستیانه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ناو شارهکهوه و کرده‌وه‌ى خۆیان ئه‌نجام بده‌ن، ب��ۆ دروس��ت��ک��ردن��ى ب �ه‌ره‌ی �ه‌ک ل�ه سه‌رجه‌م وه‌ک پێویست ل �ه‌و ک��اره تیرۆریستیه‌یان رێکخراو‌ه تیرۆرستیه‌کان و له‌ناو خۆیاندا نه‌پرسیته‌وه ،چونکه کرده‌وه‌ک‌ه نزیک بووه ل ه یه‌کیان گرتووه و ههمیشه له هه‌وڵدان بۆ بنکه‌یه‌کى پۆلیس. ئه‌نجامدانى کارى تیرۆرستى ،هه‌وڵیش ده‌ده‌ن ئ �ه‌وه‌ش��ى وت( :ک �ه‌رک��وک و دی��ال�ه و چۆک به هێزه ئه‌منیه‌کان دابده‌ن». سه‌اڵحه‌دین) به گشتى شوێنى نیشته‌جێبونى حزبى ى وتیشى :ئ �ه‌و بهرپرسه بااڵیانه تیرۆریستانه ،پێویسته بۆ ده‌ستگیرکردنیان به‌عسی رووخاو له مانگى نیسانى ئه‌مساڵدا به به‌رنامه‌کانى خۆماندا بچینه‌وه ،تا ئه‌و له ده‌ره‌وه‌ى واڵت گهڕانهوه بۆ عێراق و ل ه گروپان‌ه به ته‌واوى ده‌ستگیر بکه‌ین ،ئه‌وه‌ش سنورى پارێزگاى که‌رکوکدا نیشته‌جێن ،ئه‌م ه به بهرنامه داڕشتن ده‌کرێت ،پێش ئه‌وه‌ى ئه‌وان هه‌مووی هۆکار‌ه بۆ دزه‌کردنى تیرۆرستان بۆ
به‌رنامه‌ى خۆیان دابڕێژن. پێویسته بوترێت رۆژى پێنج شه‌مم ه ( )5/19سێ ته‌قینه‌و‌ه له شارى که‌رکوک رویدا و به‌هۆیه‌و‌ه ( )30که‌س له هاواڵتى و هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایش بوونه قوربانى و زیاتر له ( )90که‌سیش بوونه قوربانى، ئه‌مه‌ش نیگه‌رانى له ناوهنده جیاجیاکاندا دروست کردوه سه‌باره‌ت به سستى هێزه‌کانى ئاسایش و پۆلیس له شاره‌که‌دا. هه‌ر له‌و بارهیهوه (ئااڵ تاڵه‌بانى) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ع��ێ��راق دواى ته‌قینه‌وه‌کان ل ه ن��وس��راوێ��ک��دا ک �ه وێنه‌یه‌کى ب �ه (چ�ه‌ت��ر) گهیشتووه ،داوا ده‌کات «پێداچوونه‌وه‌یه‌کى جدى به پالنى ئه‌منى (ئاسایش)ى شاره‌که‌دا بکرێت ،به شێوازێک که ره‌چاوى شێوازى نوێى کارکردنى گروپه تیرۆریستیه‌کان بکرێت له ئه‌نجامدانى کرده‌وه‌ى تیرۆریستى و تێکدانى په‌یوه‌ندى نێوان نه‌ته‌وه‌کان و ل ه پالنێکى به‌رفراواندا ،چاوخشانده‌و‌ه بکرێت به کارمه‌ندانى ناو ده‌زگ��ا ئه‌منیه‌کان ،ب ه شێوازێک که گروپه تیرۆریستیه‌کان نه‌توانن دزه بکه‌ن‌ه ناو ده‌زگا ئه‌منیه‌کان».
n
قوربانییه‌کی ته‌قینه‌وه‌کانی()5/19ی شاری که‌رکوک
فۆتۆKnewsdaily.org /
گۆڤارى هاوده‌م هه‌ڵمه‌تێک ل ه دژى (که‌ناڵ )4ده‌ست پێده‌کات
«دراماکانیان بوارى هزرى و ئه‌خالقى به‌ره‌و داڕوخان ده‌بات و کۆمه‌ڵگ ه ئیفلیج ده‌کات» چه‌تر
هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم ستافى گۆڤارى (هاوده‌م) له‌ژێر ناوى «نا بۆ قڕکردنى کلتورى» هه‌ڵمه‌تێکی راپرسیان دژى په‌خشکردنى دراماى تورکى و بیانى ده‌ست پێکردووه که له‌الیه‌ن ته‌له‌ڤزیۆنى (که‌ناڵ )4 هوه په‌خشده‌کرێت ،گۆڤاره‌که ئاماژه بهوه ده‌که‌ن ئه‌و درامایه‌نه مه‌ترسى گه‌وره‌ى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ههیه.
ل �ه ن��وس��راوێ��ک��دا ک �ه ب��ۆ رۆژن��ام �هى (چ�ه‌ت��ر)ی��ان ن���اردووه ،ستافى گۆڤارى ه��اوده‌م ده‌ڵ��ێ��ن« :ئێمه وه‌ک��و گۆڤاری هاوده‌م له ( )2010/9/15که‌مپینێکمان
له‌ژێر ناوی (نا بۆ قڕکردنی کلتوری) ده‌س��ت��پ��ێ��ک��رد ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �هر ئ���ه‌و ش��ه‌ڕه کلتوریه‌ی ک�ه وه‌ک «ش��ه‌ڕی سپی یان شه‌ڕی تایبه‌ت» بۆ کۆمه‌ڵکۆژی کلتوری نه‌ته‌وه‌یی کورد به‌ڕێوه‌ده‌چێت، ت���ا ئ���ه‌م���ڕۆش ک �ه‌م��پ��ی��ن �ه‌ک �ه‌م��ان به شێوازی جۆراوجۆ بهردهوامه ،چه‌مکی که‌مپینه‌که‌مان ل�ه‌س�هر ئ �ه‌و بنهمایه ده‌ستیپێکردووه که نابێت واڵتێک بۆ گ �ه‌ش �ه‌ک��ردن��ی ک��ل��ت��وری ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک �هی خۆی ،کلتوری واڵتێکی دیکه پاکتاو بکات و بیتوێنێته‌وه». ده‌شڵێن :ئێمه به‌هیچ جۆرێک دژی ناساندن و پێکه‌وه‌ژیانی کلتوری گه‌الن نیین ،به‌ڵکو له‌سه‌ر بنه‌مای سیسته‌می هاواڵتی ئ��ازاد و یه‌کسان ده‌مانه‌وێت س�ه‌رج�ه‌م کلتوره‌کان به بێ جیاوازی پێکهوه بژین و به‌رده‌وام له یه‌کتری هێز
وه‌ربگرن و به یه‌کتری هێز ببه‌خشن. ب��اس��ى ئ����ه‌وه‌ش ده‌ک����ه‌ن :ب��ۆی �ه ئێم ه وه‌ک���و گ��ۆڤ��اری ه����اوده‌م ل �ه درێ���ژه‌ی که‌مپینه‌که‌ماندا ده‌که‌وینه قۆناغێکی نوێتر ،که له‌م قۆناغه‌دا بۆ راگرتنی ک��ۆم �هڵ��ێ��ک ه��ێ��رش��ی ک��ل��ت��وری ،به تایبه‌ت له رێگه‌ی وه‌رگێڕانی دراما و به‌رنامه‌ی الساییکه‌ره‌وه‌ی واڵتانی بیانی ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت ،ک�ه ئ�ه‌م�ه‌ش زیانێکی گهوره ده‌داته کۆمه‌ڵگه‌که‌مان ،به پێی ئهمه راپرسیه‌ک له ژێر دروشمی «با له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانی (که‌ناڵ )4 بێ ده‌نگ نه‌بین» ده‌ست پێده‌که‌ین. ئ������ه‌وه‌ش ده‌خ�����ه‌ن�����ه‌ڕوو :س��ی��اس �ه‌ت��ی راگه‌یاندنی (که‌ناڵ )4له‌چوارچێوه‌ی بانگهێشتکردنی کلتور و دابونه‌ریتی واڵتانی بیانییه ،زۆربه‌ی به‌رنامه‌کانی فیلمی دۆبالژکراوی تورکی و بیانی
و الساییکردنه‌وه‌ى واڵتانی ده‌ره‌کییه، ئه‌مه‌ش گه‌نجان و ژنانی کورد به‌ره‌و هه‌ڵدێر ده‌بات. له‌الیه‌کى ت��رهوه (سیروان محه‌مه‌د) ئ �ه‌ن��دام��ى ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى (ه�هڵ��م�ه‌ت��ى نا ب���ۆ ق��ڕک��ردن��ى ک��ل��ت��ورى) ل���ه ب���اره‌ى ه��هڵ��م��ه‌ت��ه‌ک��هی��ان��هوه ،ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگ�هی��ان��د :ئ �ه‌م ههڵمهته هه‌ڵمه‌تێکى درێژخایه‌نه ،چونکه ئه‌و مه‌ترسییه‌ى له‌سه‌ر کلتورى کورد ههیه کورتخایه‌ن نییه ،ئێمه پێشتریش هه‌ڵمه‌تێکمان دژى ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و راگه‌یاندنانه ده‌ستپێکرد که دراماى بیانى باڵوده‌که‌نه‌وه ،به‌اڵم ئ �ه‌م��ج��اره ه�هڵ��م�ه‌ت��ى راپ��رس��ی��ی�ه‌ک�ه‌م��ان تایبه‌ت ک���ردووه ب�ه (ک �ه‌ن��اڵ )4که وه‌ک که‌ناڵێک زۆر بایه‌خ به دراماى بیانى ده‌دات. ل���ه‌ب���اره‌ى ب �ه‌ده‌ن��گ �ه‌وه‌ه��ات��ن��ى ژن���ان و
گه‌نجانیش ب��ۆ هه‌ڵمه‌ته‌که ،س��ی��روان وت����ى :رێ���ک���خ���راوه م��ه‌ده‌ن��ی��ی��ه‌ک��ان و ژن��ان و گه‌نجان و ل�ه ئاستى گشتى کۆمه‌ڵگه‌شدا پێشوازى باشى لێده‌کرێت. وتیشى :ئێمه وتومانه ئامانجێکى س��ی��اس��ى ل �ه پشتى پ�ه‌خ��ش��ک��ردن��ى ئ�ه‌و درام���ای���ان���ه‌وه‌ی���ه ،ئ���ه‌وی���ش س��ی��اس�ه‌ت��ى داگ����ی����رک����ه‌ران����ى ک���وردس���ت���ان���ه ک�ه ده‌یانه‌وێت کلتورى ک��وردى قڕ بکه‌ن، به داخ�هوه به‌رپرسانى هه‌رێمى باشورى کوردستانیش هاوکارى ئه‌و سیاسه‌ته‌ن، بۆ ئ �ه‌وه‌ش ئێمه ره‌خ��ن�هى حکومه‌تمان ک���ردووه ک �ه ده‌ب��وای �ه ه�ه‌ن��دێ��ک یاسا دابنرانایه رێگرى له په‌خشکردنى ئه‌و دراماییانه بکردایه. سیروان محه‌مه‌د ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو: م �ه‌ت��رس��ى ئ���ه‌و درام���ای���ان���ه‌ش ئ �ه‌وه‌ی �ه، که هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى الواز ده‌ک��ات و
«ئه‌گه‌ر سه‌رنه‌که‌وتین با به‌ردبارانمان بکه‌ن»
گروپى که‌رگه‌لى کوردستان به‌شدارى هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌کات هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق بکه‌م ،به‌اڵم ب�هه��ۆى نزمى ئاسى دارای��ی��هوه به‌شداریم نه‌کرد. ده‌شڵێت :نزیکه‌ى هه‌شت بۆ ( )10هه‌زار ئه‌نداممان ههیهو گه‌نجم گه‌لێک زۆره له (نۆپاڵنه‌کان) ئێستاش سه‌رقاڵى ده‌رکردنى ناسنامه‌م بۆیان. ل�ه ب���اره‌ى ب��وون��ى به‌رپرسى حکومى له گروپه‌که‌یاندا ده‌ڵ��ێ��ت :چه‌ند په‌رپرسێک ئه‌ندامن الم ،به‌اڵم ناویان ناهێنم ،خۆى که‌ر ره‌م��زى ئاشتیی‌ه (بیکاسۆ) هونه‌رمه‌ندى ئیسپانى ئه‌و ره‌مزه‌ى گۆڕى‌و کۆترى کرده دروش��م��ى ئاشتى ،ک �هر دروش��م��ى سه‌بر و قه‌ناعه‌ته ،سێیه‌م خه‌لیفه‌ى ئه‌مه‌وى (مه‌روان بن حه‌که‌م) ناوى خۆى نا (مه‌روان حیمار). له‌باره‌ى ن��اوى گروپه‌که‌شیانه‌و‌ه ده‌ڵێت: nعومه‌ر کڵۆڵ به‌رپرسی گروپی که‌رگه‌ل «له ساڵى ( )1993کۆنگره‌یه‌کمان به‌ست چه‌تر خه‌ڵک به‌ربارانیان بکات. ناوى خۆمان گۆڕى له حزبه‌و‌ه بۆ گروپ، (ع���وم���هر ک��ڵ��ۆڵ) ب �ه‌رپ��رس��ى گ��روپ��ى چونکه جاران من حزبى که‌ران بووم جاده کاوه حسێن ک �ه‌رگ �ه‌ل��ى ک���وردس���ت���ان ل���ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��ى ته‌سکبوو ،دیوار گوێى هه‌بوو ،له‌م دوایه‌دا به‌رپرسى (گروپى که‌رگه‌لى تایبه‌ت بۆ (چ�ه‌ت��ر) ده‌ڵ��ێ��ت :ب�ه‌ش��دارى له جاده فراوان بوو ( )50حزب هاتنه ساحه‌وه، کوردستان) ئاماژ ه بۆ ئهوه پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا و من منم تۆ کێى؟ من شارم تۆ دێى ،من ده‌کات ،ئه‌وان نزیکه‌ى ( )10هه‌زار شاره‌وانییه‌کاندا ده‌ک�ه‌م و به‌ڵین ده‌ده‌م که رێبوار تۆ ڕێى ،لهبهرئهوه ناوى حزبم گۆڕى ئه‌ندامیان هه‌ی ه و به‌شدارى له پ��رۆس�هى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا سه‌رکه‌وتن بۆ گروپ ،چونکه به‌رنامه‌ى حزب رێگه ست ه د ه ب وتنم ه رک ه س ر ه گ ه ئ بهێنم، ست ه د ه ب هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا نادات ئه‌ندامێک له دوو حزبدا بێت ،به‌اڵم و شاره‌وانییه‌کان ده‌که‌ن ،داواش نه‌هێنا با هه‌موو سلێمانى به‌ردبارانم بکه‌ن ،ئه‌ندامى حزبێک بۆى ههیه بچێته ()10 ده‌کات ئه‌گه‌ر سه‌رنه‌که‌وتن با من پیێشتریش ویستم به‌شدارى له پرۆسه‌ى گ��روپ �هوه ،دووم��ی��ش ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى سیاسه‌ت
زۆر بووه ،من یه‌کێکم له سیاسه‌ت هه‌ڵدا‌و کردم‌ه گروپێکى ئاژه‌ڵى جه‌نگه‌ڵى». ک���ڵ���ۆڵ ل����ه‌س����هر ه���اوک���اری���ی���ه‌ک���ان���ى حکومه‌تیش بۆیان ،ده‌ڵێت :له (2ى ئابى )2005مۆڵه‌تى گروپه‌که‌م وه‌رگ��رت ،ئه‌و کاته ئ��ی��داره‌ى سلێمانى ل�ه‌گ�هڵ ئ��ی��داره‌ى هه‌ولێر جیابوو ،به‌رده‌وام له‌هاتووچۆدا بووم بۆ ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران و وه‌زاره‌ت��ى دارایى، به‌اڵم پێیان راده‌بواردم ،لیژنه‌یه‌کیان دانابوو له وه‌زاره‌تى دارایى ده‌یان وت ( )250دینار باشه ،له‌م دوای‌ه له رێگه‌ى وه‌زارتى رۆشنبیرى و الوانه‌و‌ه نوسراوێکیان بۆ کردووم ،له رۆژى (7ى حوزه‌یرانى )2010ب��ردم بۆ دیوانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران و له کۆمپیوته‌ره‌که بۆیان تۆمارکردم ،به‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵمم نه‌دراوه‌ته‌وه. له‌سه‌ر مه‌رجه‌کانى ب��وون به ئه‌ندامێتى گروپه‌که‌شیان ده‌ڵێت :سێ مه‌رجمان ههیه، ی�ه‌ک�ه‌م درۆ ن �ه‌ک��ردن ،چونکه درۆک���ردن کلیلى ک��ردهوه خراپه‌کانى مرۆڤه ،دووهم واڵت��پ�ه‌روه‌رى ،وه‌ک که‌ر چۆن له دووره‌وه دێت بۆ ماڵ خاوه‌نه‌که‌ى ده‌زه‌ڕێنێت ،نه‌ک واڵت فرۆشبێت ،بێگان‌ه بیبات بۆ راو ،براى خۆى بخات‌ه داو ،سێیه‌م ره‌فتار که‌رى سه‌بر‌و قه‌ناعه‌تى هه‌بێت. له‌باره‌ى مارشى گروپه‌که‌شیانه‌و‌ه ده‌ڵێت: «ه�ه‌س��ت��ن ل �ه خ��ه‌و ک�ه‌ری��ن�ه ،وا وه‌ع���ده‌ى
راپه‌ڕینه ،تا ئه‌ژنۆ له قوڕاودا ،توخوا ئهوه که‌ى ژینه؟ بارى قورستان لێ ئه‌نێن ،هه‌موو گیانتان ب���ری���ن���ه ،ک�����ه‌رى پ��ی��ری��ان له‌بیرچوو کوا وه‌فا له‌م زه‌م��ی��ن�ه ،خۆزگه ه����ه‌م����وو ک���ه‌س وه‌ک م���ن ت��ۆى ده‌ناسى کاکینه ،ده ده‌ست که‌ن به زه‌ڕه‌زه‌ڕ، زه‌ڕه‌تان الم شیرینه«. به‌رپرسى که‌رگه‌لى ک����وردس����ت����ان ل���ه‌س���هر پ����ل����ه‌ب����ه‌ن����دى ل����ه‌ن����او گروپه‌که‌شیاندا ده‌ڵێت: «ج���اش���ول���ک���ه (ج . ک) دوای������ى ده‌ب��ێ��ت �ه (ج����اش) دوای����ى ده‌ب��ێ��ت�ه (ن���ۆ پ��ڵ�ان) دوات���ر ده‌ب��ێ��ت�ه ب���را گ���هوره (نێره‌که‌رى م�ه‌زن) به‌اڵم له خوار ته‌مه‌ن ( )18س��اڵ به ئه‌ندام وه‌رن���اگ���ی���رێ���ت ،ئ���ه‌وان���هى له‌خوار ( )18ساڵه‌وه‌ن دۆستن ،مانگێک که‌ر به‌رامبه‌ر ساڵێک مرۆڤه».
کۆمه‌ڵگه له ب��وارى هزرى و ئه‌خالقى ب���ه‌ره‌و داڕوخ����ان ده‌ب����ات ،ب �هه��ۆى ئ�ه‌و درامایانه‌وه کلتورى بیانى به شتێکى مه‌زن و پیرۆز ته‌ماشا ده‌کرێت ،به‌اڵم کلتورى کوردى وه‌ک شتێکى بچوک ته‌ماشا ده‌کات ،ههروهها هزر و هۆشى گه‌نجان داگیر ده‌کات ،شه‌ڕێکى سپیه کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه ب��ه‌ره‌و ئیفلیج بوون ده‌بات ،بۆیه ده‌بێت رووبه‌ڕووى ببینه‌وه. ئه‌وه‌شى وت :ئه‌م هه‌ڵمه‌تى راپرسیه تا سێ مانگى دیکه به‌رده‌وام ده‌بێت ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا تێکۆشانێکى به‌رده‌وام ده‌ک �هی��ن ت��ا مه‌ترسى ل�ه‌س�هر کلتورى ک��وردى هه‌بێت ،داواش له دڵسۆزانى ک���ورد ده‌ک �هی��ن ب �ه‌ش��دارى راپرسیه‌که ب��ک �ه‌ن و ده‌ن��گ��ى خ��ۆی��ان ب��خ�ه‌ن�ه پ��اڵ گۆڤارى هاوده‌م بۆ رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ى ئه‌و سیاسهته.
دیدار
ئیسماعیل گه‌اڵڵى :ده‌سه‌اڵت ئه‌گه‌ر بیه‌وێت بودجه تێپه‌ڕێنێت باجى سیاسى گه‌ور ه ده‌دات دیداری
هانا ئازاد ل �ه‌م دی���داره تایبه‌ته‌یدا له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ئیسماعیل گ�ه‌اڵڵ��ى ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ک���وردس���ت���ان ل���ه ف��راک��س��ی��ۆن��ى گ����ۆڕان که‌موکورتیه‌کانی بودجه‌ى ساڵى ()2011 ئاشکرا ده‌ک��ات و ده‌ڵێت :له خه‌رجى شه‌ش مانگى ساڵى ( )2010بڕى ( )797ملیار دینار زیاد نوسراوه .ئه‌و ئه‌ندامه‌ی په‌رله‌مان راشیده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وه‌ى که ناویان ناو‌ه بودج ه بودجه نیه ،به‌ڵکو کۆمهڵه خشته‌یه‌ک‌ه به هه‌ڵ ه پڕکراوهتهوه. چه‌تر :خوێندنه‌وه‌ت بۆ پرۆژ‌ه یاسای بودجه‌ى ساڵى ( )2011چۆنه و که‌موکوڕیه‌کانى ل ه کوێو‌ه سه‌رچاوه‌ى گرتووه؟ به‌تێڕوانینى من ئ�ه‌وه‌ى که ناویان ناوهبودجه بودجه نیه ،به‌ڵکو کۆمهڵه خشته‌یه‌ک ه به ههڵه پڕکراوهتهوه و ده‌توانین ناوى بنێین کردارێکى حسابی‌ه و ئاماده‌کراوه ،چونک ه بودجه پێش هه‌موو شتێک ده‌بێت په‌یامێکى ئابورى هه‌بێت ،بودجه ده‌بێت پێمان بڵێت ب ه گوژمه‌یه‌کى پ��اره رێ��ژه‌ى گه‌شه‌ى ئابورى به‌ر‌ه و پێش ده‌بردرێت و رێژه‌ی بێکارى به‌و ج��ۆر‌ه که‌م دهکهینهوه و رێ��ژه‌ى هه‌اڵوسانى
ب��ازاڕ به‌و شێوهیه چاره‌سه‌ر ده‌که‌ین ،به‌اڵم بودجه‌ى حکومه‌ته‌که‌ى ئێمه ئه‌م په‌یامانه‌ى هه‌ڵنه‌گرتووه. چه‌تر :ئێوه ده‌ڵێن پاره‌یه‌کى زۆر به‌هه‌ده‌ر دراوه رێگا چاره‌تان چیه ،یان کارتان چیه بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئه‌و پاره‌یه ،یان تێنه‌په‌راندنى بودجه به‌و که‌موکورتیه‌وه؟ که‌موکوڕییه‌کان له ئه‌نجامى نهبوونیحکومهتى دام �ه‌زراوه‌ی��ى و ده‌زگ��اى دیوانى چاودێرى دارای��ى چاالک و نه‌بوونى دادگا و خراپى سیسته‌مى ئیدارى سه‌ریهه‌ڵداوه ،ئێم ه پێمان باشه پرۆژه‌کانى به‌رهه‌م هێنان و پرۆژه‌ى وه‌زاره‌ته‌کان له بودجه‌ى ( )2011بگه‌ڕێته‌و‌ه ب��ۆ ح��ک��وم �ه‌ت ،ل���ه‌و ب��ودج �هی �ه حکومه‌ت ته‌سه‌روفى به پاره‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان کردووه له‌کاتێکدا به‌پێى ده‌ستورى عێراق ده‌بێت بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ناوه‌ند و داهاته‌کانى هه‌رێمیش به‌هه‌مان شێوه بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ناوه‌ند. چه‌تر :هه‌ڵوێستى گۆڕان تائێستا به‌نه‌رمى ده‌بینرێت له‌سه‌ر بودجه؟ هه‌ڵوێستى ئێمه بریتی‌ه له ههڵسهنگاندنو دیاریکردنى که‌موکوڕییه‌کان تا به زوترین کات بکه‌وێت‌ه بوارى جێبه‌جێ کردن. چه‌تر :ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت ویستى تێیپه‌ڕێنێت ئێوه چى ده‌که‌ن؟ -ئ �ه‌گ �هر ده‌س����ه‌اڵت بیه‌وێت ده‌توانێت
به زۆری��ن�ه و که‌مین‌ه بودجه ب �ه‌و شێوه‌ی ه تێپه‌ڕێنێت ،ب��ه‌اڵم بهدڵنیاییهوه ده‌س��ه‌اڵت ئه‌گه‌ر بیه‌وێت بودجه تێپه‌ڕێنێت باجى سیاسى گهوره ده‌دات ،ده‌سه‌اڵت خۆیشى له‌و راستی ه باش تێگه‌یشتووه ،بۆیه زۆر کار به‌زۆرین‌ه و که‌مین‌ه ناکات. چه‌تر :هه‌ندێک که‌س گله‌یی ئه‌وه‌تان لێده‌کات که گۆڕان یان ئۆپۆزسیۆن رێگرن له زوو په‌سه‌ندکردنى بودجه؟ ئهوه قسه و هاتوهاوارى راگهیاندنهکانىدهسهاڵته واده‌ڵێن. چ �ه‌ت��ر )260( :م��ل��ی��ار ب��ۆ ده‌رم���اڵ���هى ئیستسنائى ته‌رخانکراو‌ه و موچه‌ى فه‌رمانبه‌ر و هێزه‌کانى ناوخۆ زیاد ده‌کرێت ،ئێوه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان؟ ئێمه داواده‌ک���هی���ن ه �ه‌م��وو م��وچ�ه ودهرماڵهکانى ناوخۆى هه‌رێم هاوتا بکرێت، چونکه هه‌موومان له‌یه‌ک ب��ازاڕدا ده‌ژین، ئێمه‌بووین پارساڵ داوامانکرد که موچه‌ى هێزه‌کانى ناوخۆ زیاد بکرێت. چه‌تر :ده‌وترێت به‌خشین و رابواردنى فه‌رمى کێشه‌ی ئێوه‌یه؟ ئه‌وانه‌ى واده‌ڵێن هیچ له بودجه نهگهیشتوونئاگادارى ته‌واوى هه‌ڵوێستى ئێمه نین ،ئه‌گینا راسته به‌خشین و رابواردرنى فه‌رمى له‌بودجه‌دا ههیه ،به‌اڵم وه‌ک هه‌ر که‌م و کوڕیه‌کیتر
ئێمه مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵیدا کردووه. چ �ه‌ت��ر :داه���ات���ى ن��اوخ��ۆی��ی له‌هه‌رێمى کوردستان زۆره ئێوه ئاشناکراون به‌و پارانه‌ى داهاتى ناوخۆ؟ داهاتى نێوخۆیی زۆر زۆر لهوهزیاترهک �ه ن��ێ��ردراوه‌ت �ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان ،ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا خ�ه‌رج��ی�ه‌ک��ان��ی��ش زۆر ل���هوه ک�ه‌م��ت��رن ک ه له‌بودجه‌دا دیارى کراوه ،ئێمه داهاتى نێوخۆى شاره‌وانیه‌کان و هاتوچۆ و ته‌ندروستى و چه‌ندین که‌رتیترمان ههیه ،به‌اڵم ته‌نها ب ه نوسراو هاتووه و هیچ ژماره‌یه‌ک یان بڕه پاره‌یه‌کى فیعلى تێدا نیه. چه‌تر :حکومه‌ت ژم��اره‌ى هه‌ڵه‌ى بۆتان ناردووه له بڕگه‌کانى بودجه راسته؟ حکومه‌ت ژماره‌ى هه‌ڵه‌ى له بودجه‌دا بۆپهرلهمان ناردووه ،بۆ نمونه ته‌نها له بڕێکى بچوکى ب��ودج�هى په‌ره‌پێدانى پارێزگاکان
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
( )289.140ن��اردووه که بڕى حه‌وت ملیار دینار دیارنیه ،ههروهها خه‌رجى شه‌ش مانگى یه‌که‌مى ساڵى ( )2010بڕى ( )797ملیار زیاد نوسراوه. چه‌تر :تۆ ده‌ڵێیت :پێدانى فۆرمى سه‌روه‌ت و سامانى سه‌رۆکى حکومه‌ت به ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى سیناریۆی‌ه چۆن؟ به‌ڵى ،له کوردستان سیسته‌مى کارگێڕىو بانکى ئهوهنده الوازه هه‌رخۆى سه‌رتاپا بازاڕى ره‌شه ،بۆیه پێدانى فۆرمى سه‌روه‌ت و سامانى سه‌رۆکى حکومه‌ت به ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى سیناریۆیه‌کىکۆمیدیه. چه‌تر :ئه‌وه‌ى پارساڵ ئێوه وتتان ئه‌مساڵ لیستى ده‌سه‌اڵت جێبه‌جێی ده‌کات راسته؟ ئه‌رکى ئهوانه ده‌بێت جێبه‌جێى بکه‌ن.چه‌تر :جاریکیتر ئه‌و پرسیاره‌ده‌که‌مه‌و‌ه له‌گه‌ڵ زیادکردنى چ پاره‌یه‌کى و له‌گه‌ڵ
پێدانى فۆرمى سامانى سه‌رۆکى حکومه‌ت به ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى سیناریۆیه‌کى کۆمیدیه
5
که‌مکردنه‌وه‌ى چ بڕه پاره‌یه‌کى له بودجه؟ پێمانوایه خه‌رجه‌کان زیادهڕۆییهکىزۆری�����ان ت��ێ��دا ک����راوه و ل�ه‌پ��رۆژه‌ک��ان��ی��ش��دا دوب��اره‌ک��ردن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ى زۆر ه�هی�ه ،جگه ل ه خه‌ماڵندنى ناته‌ندروست و داهاته‌کان دروست و واقیعى نین ،بۆیه پێویستى بهوه ههیه بودج ه هاوسه‌نگى تێدا په‌یڕه‌و بکرێت.
»
دوو تێڕوانین له‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نی سه‌رای ئازادی شۆڕش ئه‌مین :چونیان بۆ الی سه‌رۆکی
عه‌لی مه‌ولود :ئهوانهی قس ه به‌ئێم ه ده‌ڵێن له‌گه‌ڵ د.به‌رهه‌م‌و عیماد ئه‌حمه‌د‌و مه‌ال به‌ختیار دانیشتوون
دیداری
هاوژین غه‌ریب
هه‌رێم هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌بوو
دوای ئ �ه‌وه‌ی م��اوه‌ی دوو مانگ ئه‌نجومه‌نی س �ه‌رای ئ��ازادی پێشه‌نگایه‌تی خۆپیشاندانه‌کانی کرد ،به‌اڵم ل ه دوای کۆتایی هێنان ب ه خۆپیشاندانه‌کان ئه‌نجومه‌نه‌که‌ش چه‌ند رایه‌کی جیاوازی تێدا دروست بوو به‌شێکیان ده‌ڵێن هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌و ه و به‌شێکیتریشیان ده‌ڵێن ئه‌نجومه‌نێکی نوێمان دروستکردوه ،له‌و باره‌یه‌و ه (چه‌تر) هه‌ریه‌ک ه ل ه شۆڕش ئه‌مین ،ک ه پێیوای ه ئه‌نجومه‌نه‌که‌یان کۆتایی پێهاتوو ه و (عه‌لی مه‌ولود) ،ک ه ئه‌نجومه‌نێکی نوێیان دروستکردو ه ل ه دوو دیداری تایبه‌تدا ده‌دوێنێت.
چ���ه‌ت���ر :ل���ه‌س���هر چ ب��ن �ه‌م��ای �ه‌ک ئ �ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌تانهێشته‌وه؟ ئه‌نجومه‌نی کاتی مه‌یدانی ئ��ازادیسهرهتا که دروست بوو رای جیاوازی تیادابوو، هه‌ندێک ئ��اڵ��ۆزی تێدابوو ل�ه‌ک��اره‌ک��ان��دا، بیرۆکه‌ی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن له‌و رۆژان���ه‌ش���دا ه�ه‌ب��وو ک�ه زۆرت��ری��ن ج�ه‌م��اوه‌ر ل�ه‌س�هر ش�ه‌ق��ام ب���وو ،ب���ه‌اڵم ئێمه به‌گشتی ه��اوڕاب��ووی��ن ل�ه‌س�هر ئ���ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نه‌ک ه و یه‌کپارچه‌یى مه‌یدانى ئ���ازادى بپارێزین. دوات��ر له دوای ئه‌و له‌شکرکێشیه‌ی کرای ه س �هر ش��ار و ش��ارۆچ��ک�ه‌ک��ان ،خۆپیشاندان به‌زۆرى چه‌ک کۆتایی پێهات ،کاره‌کانی ئه‌نجومه‌نیش راوه‌ستا .به‌ده‌ستپێشخه‌ری ئێم ه کۆبونه‌وه‌یه‌ک کرا له رۆژی ()4/26دا که ( )31که‌س تیایدا به‌شدار بوون ،ههرچهنده ئه‌جێندای کۆبونه‌وه‌که‌ش بۆ چاالککردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن بوو ،به‌اڵم گفتوگۆکان هاتنه سه‌ر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه .دوای گفتوگۆیه‌کی زۆر ده‌نگدان کرا و هه‌ڵپه‌ساردن زۆرینه‌ی ده‌نگی هێنا ،به‌اڵم دواتر لێدوان درا که هه‌ڵوه‌شێندرایه‌وه نه‌ک هه‌ڵپه‌سێردراوه ،ئێمه‌ش ئه‌وه‌مان پێ راست نه‌بوو بۆیه رامانگه‌یاند که ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ه هه‌ڵنه‌وه‌شێندراوه‌ته‌وه. چه‌تر:هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یده‌ستیئۆپۆزسیۆنی تیادابوو؟ پێموانیه ،رهنگه هه‌ندێک له الیهنهکانیئۆپۆزسیۆن به‌الیانه‌و‌ه گرنگ نه‌بوبێت ک ه هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌و‌ه یان رهنگه پێشیانخۆش بووبێت، به‌اڵم وه‌کو ده‌ست هه‌بوون له هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یدا پێموانیه. چه‌تر :بۆچی ئۆپۆزسیۆن دژایه‌تیتان ده‌کات؟ ده‌کرێت ئه‌و پرسیاره له‌خۆیان بکه‌یت،دیاره ئه‌وان پێیان خۆش نیه هێزێکیتر جگه ل ه خۆیان له مه‌یداندا بێت ،ههرچهنده دواى ئه‌وه‌ى
ێ له‌گ‌ه ڵ له‌ناو په‌رله‌مان‌و له سه‌ره‌و‌ه له ملمالن ده‌سه‌اڵتدا تووشى عه‌جز بوون له جێگیرکردنى کۆمه‌ڵێک چاکسازى له روانگه‌ى خۆیانهوه، پێیان خ��ۆش ب��وو ک �ه خ�هڵ��ک ه��ات�ه سه‌ر شه‌قام ،به مه‌به‌ستى ئه‌وه‌ى وه‌کو سه‌کۆیه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی سودی لێببینێت بۆ سه‌پاندنى داخ��وازی �ه‌ک��ان��ی خ���ۆی .هه‌ڵبه‌ت پێویست ه ئه‌وه‌ش بوترێت که داواکاریه‌کانی ئۆپۆزسیۆن یه‌کسان نیه به داخوازیه‌کانی خه‌ڵک ،راست ه وه‌ک دوو بزوتنه‌وه‌ى دژى ده‌سه‌اڵت هاوته‌ریبن و پێکهوه ده‌ڕۆن ،ب���ه‌اڵم یه‌کسان نین ب ه یه‌کتری. چه‌تر :ئێوه شه‌رعیه‌تتان له کوێ هێنا؟ له راستیدا ئه‌نجومه‌نی کاتی که دروستبوو به‌ده‌نگدان دروست نه‌بوو ،ئه‌م گروپه‌ی که ئێستا له‌م ئه‌نجومه‌نه‌شداین نه‌مانوتوو‌ه نوێنه‌ری هه‌ڵبژێردراوى خه‌ڵکین ،ئێمه له‌گه‌ڵ خه‌ڵکداین و خۆمان به به‌شێکى جیانه‌کراو‌ه له بزوتنه‌وه‌ى سه‌ربه‌خۆى خه‌ڵک ده‌زانین‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵک تێکۆشاوین‌و تێده‌کۆشین ،خه‌بات‌و تێکۆشان پێویستى به وه‌رگرتنى شه‌رعیه‌ت نیه، ئێمه کار ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی داخوازییه‌کانی خه‌ڵک له سه‌ر زه‌وی نه‌که‌وێت .به بڕوای ئێمه کاتێک خه‌ڵک له‌ژێر سه‌رکوتدا ده‌خرێته‌وه ماڵ‌و هیچکام له داواکارییه‌کانیشى جێبه‌جێ نهکراوه ئهوه نا به‌رپرسیارێتی‌ه تۆش بچیته‌و‌ه ماڵ و مه‌یدان چۆڵبکه‌یت‌و ئه‌نجومه‌ن به‌جێبێڵیت، به بڕواى ئێمه هێشتا داخوازییه‌کانی خه‌ڵک له‌شوێنی خۆیان ماون ،بۆیه ده‌بێت تێکۆشانیش بۆ به‌دیهێنانیان به‌رده‌وام بێت. چه‌تر :ئێوه ته‌نها ناوتان گۆڕیوه؟ ئ��ێ��م�ه ن���اوم���ان ن���ه‌گ���ۆڕی���وه ،بهڵکوئهنجومهنێکی ن��وێ��م��ان دروس����ت ک���ردوه، ئ �ه‌وه‌ی هه‌بوو ه�هر ش��ار و شارۆچکه‌یه‌ک ئه‌نجومه‌نی خ��ۆی ه �ه‌ب��وو ،ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ی ئێمه ئه‌نجومه‌نی کوردستانه ،ئێمه به‌شێکی
ئه‌نجومه‌نی کاتى مه‌یدانى ئازادی به‌شدارین له‌م ئه‌نجومه‌ن‌ه سه‌رتاسه‌رییه‌دا ،ئێمه هه‌وڵده‌ده‌ین داواکارییه‌کانى خه‌ڵک له‌سه‌ر زه‌وی نه‌که‌ون‌و ده‌سه‌اڵت جێبه‌جێیان بکات ،ئه‌و داواکارییانه‌ى له سه‌را پێشکه‌ش کراون به به‌رنامه‌ى کارى خۆمانی ده‌زانین‌و له هه‌موو کات‌و شوێنێک کارى بۆ ده‌که‌ین‌و ئه‌گه‌ر بۆمان بگونجێت خۆپیشاندانیش ده‌ست پێده‌که‌ینه‌وه. چه‌تر :س �ه‌ردان �ه‌ک �هی س�ه‌رۆک��ی هه‌رێم له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک بوو؟ له‌سه‌ر بنه‌ماى داوایه‌ک بوو بۆ لهیهکتێگهیشتنو خاوکردنه‌وه‌ى ئه‌و گرژییه‌ى له ئارادای‌ه‌و پێموای‌ه کاریگه‌رى ئیجابیشى داناوه بۆ خاوکردنه‌وه‌ى توند‌وتیژییه‌کانى ده‌سه‌اڵت به‌رامبه‌ر خه‌ڵک‌و به‌رامبه‌ر ئۆپۆزسیۆنیش، گومانى تێدا نیه ئه‌و ده‌مارگیرى‌و گرژییه‌ى که ههیه کۆمه‌ک به‌هیچ الیه‌ک ناکات‌و زه‌ره‌رمه‌ندى گه‌وره‌ش خه‌ڵک ده‌بێت ،چونکه له ئێستادا خه‌ڵک هێزو ئامرازى پێویستى نیه بۆ که‌نارخستنى ده‌سه‌اڵت .دواتر ئهوه یه‌که‌م یه‌کتربینین نهبووه ،له ماوه‌ی ئه‌و دوو مانگه دانیشتن له‌گه‌ڵ د.به‌رهه‌م‌و عیماد ئه‌حمه‌د‌و مه‌ال به‌ختیاریش کراوه. چه‌تر :ئێوه کردوتانه؟ نه‌خێر ئێمه ئ��اگ��ام��ان لێی ن �ه‌ب��ووه وئهنجامهکهشى به ئه‌نجومه‌ن‌و راى گشتى نه‌دراوه ،به‌شێک له‌و براده‌رانه‌بوون که ئێستا قسه به ئێمه ده‌ڵێن ،ههرچهنده ئێمه ته‌خوینى ئ�ه‌وان ناکه‌ین ،ئه‌و کاره ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌شبوو‌ه بۆ خزمه‌تکردن به داواکارییه‌کانى خه‌ڵک ک��راوه به ب��اوه‌ڕی من له بارودۆخێکى وادا لێکه‌وت و رووب �ه‌ڕوب��وون �ه‌وه‌ى راسته‌وخۆش پێویسته ،ئ �ه‌وه‌ی ئێمه‌ش کردمان هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌دا بوو ،به‌اڵم له شوێنێکى ره‌سمى و ل �ه‌گ �ه ڵ ده‌س�ه‌اڵت��ێ��ک��ى ره‌س��م��ی��دا ،وه‌ک ئه‌نجومه‌نیش زۆرجار رهخنه ده‌کراین به‌وه‌ی ئێوه له‌بن کاریگه‌ری ئۆپۆزسیۆندان و ئه‌وان ئێوه ده‌جوڵێنن بۆیه ئاماده‌ى دانیشتن له‌گ‌ه ڵ ده‌سه‌اڵت نین.
بۆ ال)19( ...
چه‌تر :بۆچی ئه‌نجومه‌نی سه‌رای ئازادیتان هه‌ڵوه‌شانده‌وه؟ سه‌ره‌تای خۆپیشاندانه‌کان توندوتیژیبهخۆیهوه بینی بۆیه ئێمه وه‌ک رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ده‌وری ئه‌وه‌مان بینی که هێزه چه‌کداره‌کان و خۆپیشانده‌ران تێکه‌ڵ به‌یه‌ک نه‌بن تا توندوتیژی لێنه‌که‌وێته‌وه، ب���ه‌اڵم دوات���ر ئه‌نجومه‌نی س���ه‌رای ئ���ازادی کۆبونه‌وه‌ی هه‌بوو ئێمه‌ش پێمان باشبوو به‌شدار بین له‌گه‌ڵیاندا بۆ ئه‌وه‌ی هه‌مانگیه‌کی هه‌بێت تا ئه‌و خۆپیشاندانه له شێوازه مه‌ده‌نیه‌که‌ی ن���ه‌ڕوات���ه دهرهوه ،ب���ه‌اڵم کاتێک سه‌یری کۆبونه‌وه‌کانی ئ�ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌مان ده‌ک��رد خه‌ڵکێکی زۆر تیایدا به‌شداریان ده‌کرد زۆر له‌کاتی کۆبونه‌وه‌کان ده‌ڕۆشت و ئه‌نجامیشی نه‌بوو ،بۆیه دوات��ر کۆبونه‌وه‌کان رێکخران، ئه‌وکاته‌ش ئێمه ده‌م��ان��وت داواکارییه‌کان نوێنه‌ری خۆپیشانده‌رانن نه‌ک ئه‌نجومه‌نی کاتی ئه‌و ئه‌نجومه‌ن‌ه ته‌نها کاری رێکخستنی ک��اره‌ک��ان��ی خۆپیشاندانه‌کان ب��وو ن�ه‌ده‌ک��را نوێنه‌ریان بین. چ�ه‌ت��ر :س����ه‌ره‌ڕای داواک��اری �ه‌ک��ان ،ب�ه‌اڵم ده‌س���ه‌اڵت���ی س��ی��اس��ی ئ���ه‌و داواک���اری���ان���هی پێکنه‌هێنا ،به‌اڵم ئه‌نجومه‌نه‌که‌تان هه‌ڵوه‌شانده‌وه هۆکاری ئهمه چیه؟ چاالکی مه‌ده‌نی ته‌نها خۆپیشاندان نیه،شێوازی تریشی ههیه ئ�ه‌و خۆپیشاندانه‌ش راگیراوه ،هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ش ده‌ڵێن داواکارییه‌کانی خه‌ڵک هه‌مووی ره‌وای �ه، هه‌ندێکیش له داواکاریه‌کان جێبه‌جێکران، ب���ه‌اڵم هه‌ندێک خ��اڵ ب���وون ب �ه ع��وق��ده له به‌ینی ده‌س��ه‌اڵت و خۆپیشانده‌ران ،به‌نمونه ده‌ستگیرکردنی ئ �ه‌وان �هی ت��ۆم�ه‌ت��ب��ارن به ته‌قه‌کردن له خۆپیشانده‌ران ،ئێستاش وه‌کو س �ه‌ره‌ت��ا ده‌س��ت��ک��راوه ب �ه گرتنی هه‌ندێک له‌وکه‌سان‌ه پێموای‌ه سه‌ره‌تایه‌کی باشه ،جگه ل �ه‌وه‌ش ئ�ه‌و داواک��اری��ان�ه نوێنه‌ری خه‌ڵکن. ده‌ک���رێ���ت ل����ه‌م����ه‌ودوا وه‌ک����و گ����روپ ئیتر رێکخراوه‌کان یان له‌گه‌ڵ حزبه سیاسیه‌کانه بۆ جێبه‌جێکردنی خاڵ‌ه ستراتیژیه‌کان له‌گه‌ڵ
سه‌رۆکایه‌تیه‌کاندابنیشن. چه‌تر :دوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی س�ه‌رای ئ��ازادی ئه‌نجومه‌نێکیتر دروستکرا، به‌اڵم له‌الیه‌ن هه‌ندێک له ئه‌ندامانی پێشووه‌وه دژایه‌تیه‌کی زۆری کرا ئهمه بۆچی؟ خۆپیشاندان که نه‌ما ئه‌وا ئهنجومهنیکاتیش نامێنێت ،چونکه ن���اوی کاتیه، په‌یوه‌ندی به خۆپیشاندانه‌و‌ه ههیه په‌یوه‌ندی به نوێنه‌رایه‌تی کردنه‌و‌ه نیه ،هه‌ر که‌سێک ئازادیش‌ه چۆن بیرده‌کاته‌وه ،ئهمه نه له‌الیه‌ن خه‌ڵکه‌و‌ه ه �هڵ��ب��ژێ��ردراو‌ه ن�ه بڕیاریش ب��ووه نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک بکات ،دوای ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر خه‌ڵکێکیتر هه‌بن بیانه‌وێت شتێکیتر بکه‌ن وه‌کو به‌دیل ئهوه خۆیان ئ��ازادن ،بۆی ه ئه‌و کهسانه ده‌بێت ئاگایان ل�هوه بێت زیان له مێژوو و ئاینده‌ی خۆیان ن �ه‌ده‌ن ،چونک ه ئه‌و خۆپیشانده‌ران‌ه که‌سیان هه‌ڵنه‌بژارد ب ه نوێنه‌رایه‌تیان. چ���ه‌ت���ر :ب�����ه‌اڵم ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی کاتیش هه‌ڵنه‌بژێردرابوو؟ ئه‌نجومه‌نی کاتی ب��ۆ رێکخستنیخۆپیشاندانهکه بوو. چه‌تر :ئه‌ی ئه‌مه‌ش هه‌ر بۆ رێکخستن نیه؟ ن �ه‌خ��ێ��ر ،خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ن���ه‌م���اوه چیرێکدهخهن. چه‌تر :خۆپیشاندان سه‌رکوتکرا یان نه‌ما؟ چونکه ئه‌وان ده‌ڵێن سه‌رکوتکرا؟ ئ���ه‌وان ئه‌نجومه‌نیان دروس���ت ک��رد تاخۆپیشاندان بکه‌ن یان به‌ناوی خۆپیشانده‌رانه‌و‌ه سه‌ردانی ئه‌مالو ئه‌وال بکه‌ن ،له‌کاتێکدا ئه‌وان سه‌ردانیانکرد له زانکۆ خۆپیشاندان هه‌بوو، مامۆستایان مانگرتنی خۆیان راگه‌یاند ئه‌وان ه نوێنه‌رایه‌تی خۆیان هه‌بوو ،کێ ناڵێت دوو رۆژیتر خۆپیشاندان نابێت ئه‌سڵه‌ن من تیای به‌شداری ناکه‌م و ده‌ستی منیشی تیادا نیه،
بۆیه ئه‌م نوێنه‌رایه‌تی‌ه تاپۆ نیه له‌سه‌رمان. بۆیه ده‌بێت بزانین هه‌ر خۆپیشاندانێک خۆی نوێنه‌رایه‌تی خۆی هه‌ڵده‌بژێرێت ،بیرمان نه‌چێت خۆپیشاندان هه‌بوو ئهوکاته ئه‌نجومه‌نی سه‌رای ئ���ازادی دروس��ت ب��وو ،ئێمه خۆپیشاندانمان ن �ه‌ک��ردووه تا ئ�ه‌و نوێنه‌رایه‌تی ئ�ه‌و بکات، خۆپیشاندان نهماوه کهواته ئه‌نجومه‌نی کاتیش کۆتایی پێهاتووه. چه‌تر :تێبینیت له سه‌ر چوونی ئه‌وان بۆالی بارزانی؟ ئه‌گه‌ر ئه‌وان به‌نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک چووبنههڵهیان ک��ردوه ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر وه‌ک��و خۆیان چوبن که ده‌یانه‌وێت دڵسۆزییه‌ک بنوێنن تا داواکاریه‌کانی خه‌ڵک بچێته پێشهوه بۆالی دسه‌اڵت ئهوه شتێکیتره ،ئه‌وه‌ش هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌ی‌ه هه‌رکه‌سێک به نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک بڕوات قسه بکات له‌گه‌ڵ هه‌رکه‌سێکدا. چه‌تر :ئه‌وان ده‌ڵێن ئێمه له الی سه‌رۆکی هه‌رێم ،چۆن له سه‌رای ئازادی قسه‌مان کردوه به هه‌مانشێو‌ه قسه‌مان کردوه؟ پێموای‌ه هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یان کردوه بۆیهتێبینیم نیه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی چیان وتوو‌ه یان چیان نه‌وتووه. چه‌تر :خۆپیشاندانه‌کان دروست دهبێتهوه؟ ناتوانم بڕیار بده‌م له‌سه‌ر ئهوه.چه‌تر :به باوه‌ڕی ئێوه وه‌ک هه‌ڵسوڕاوێکی مه‌ده‌نی و خۆپیشانده‌رێکی پێشتر دروس��ت دهبێتهوه؟ خۆپیشاندان مافێکی ره‌وای سروشتیکۆمهڵگایه ،دروست بونه‌وه‌شی پهیوهسته به‌و ب��ارودۆخ�هی له کوردستاندا ههیه ،چونکه تا رۆژه‌کانی دواییش داواک��راوه چاکسازی بکرێت ،ب�ه ب��ێ چ��اک��س��ازی ب����اوه‌ڕم وانیه خۆپیشاندان دوبار‌ه نه‌بێته‌وه.
کوردستانی
ــــــه‌ڕێوه‌به‌رى که‌ناڵى ئاسمانى نه‌ورۆز ()TV
���ه‌م������اش������اوان ب�����ۆ الى خ�����ۆم�����ان راب���ک���ێ���ش���ی���ن ده‌یسه‌پێنین و واقیعى کۆمه‌ڵگاى ئێمهیه. ی��ان ده‌ب���ێ راس��ت��ى ک��ۆم�هڵ��گ��اى خۆمان ببینین یان ده‌بێ خۆمانى لێ گێل بکه‌ین. ئه‌گه‌ر خۆت راستى کۆمه‌ڵگاکه‌ت ببینى، کۆمه‌ڵگاى ئێمه پێویستى به تێگه‌یاندن و پێگه‌یاندن له راستییه‌کان و له‌و شتانه‌ى که له ده‌ورووبه‌رى ئێمه‌دا ده‌خۆڵقێن له‌و پیالنانه‌ى که له‌سه‌ر کورد بهڕێوه ده‌چێت ههیه بۆ ئه‌وه‌ى کورد له به‌رامبه‌ر یه‌کتردا رانه‌وه‌ستن و راب���ردووى تاڵ دووب���اره نه‌که‌نه‌وه ،بۆیه راسته به‌رنامه‌کانى ئێمه دهکهونه قۆناغى سیاسى. چه‌تر :له راستیدا هه‌ندێک که‌س ههیه حه‌ز به به‌رنامه‌ى سیاسى ناکه‌ن چۆن ده‌توانرێت ئه‌وان راکێشى که‌ناڵه‌که‌تان بکرێن؟ ـ ئێمه نامانه‌وێ به شێوه‌یه‌کى ساخته ت �ه‌م��اش��اوان ب��ۆ الى خ��ۆم��ان رابکێشین، ده‌مانه‌وێت له هه‌ست و ناخ و قواڵیى و رۆحى ته‌ماشاوان بده‌ین ده‌مانهه‌وێت کاتێک ته‌ماشاوانێک که په‌تى سێدار‌ه ده‌بینێت له ته‌له‌فزیۆندا له‌گه‌ڵ ویژدانى خۆیدا قسه بکات ،گه‌لۆ من چ به‌رپرسیاریه‌تییه‌کم له‌سه‌ر شان‌ه ئه‌و پهته بۆ کێ ئاماد‌ه کراوه؟ ئه‌و پهته ته‌نها بۆ ئه‌و چاالک‌ه سیاسییه نییه که ئه‌مڕۆ له زیندان دایه ئه‌و پهته ب��ۆ کۆمه‌ڵگاى ک���وردى ئ��ام��اده‌ک��راوه و هه‌ڵواسراو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و کۆمهڵگایه الواز
ه‌کان توشى قۆرخکارى ده‌سه‌اڵت بوون کوردستان و تورکیا بهڕێوه ده‌به‌ن .بۆ ئه‌وه‌ى پرۆژه‌ک ه بکه‌وێت‌ه بوارى کرداریشه‌و‌ه تیمى تایبه‌ت دروستبووه ئ�ه‌وی��ش چه‌ند به‌شێکى ج��ی��اواز له‌خۆ ده‌گ���رێ، به‌شێکی تایبه‌تى ههیه به ناوى «له‌ناوبردن» به شێوه‌ى ئیتاڵعاتى و هێرشى عه‌سکه‌رى کار ده‌کات. به‌شێکى ترى پرۆژهکه ئه‌و هێرشه‌ی‌ه که له سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌کرێت واتا «دژه‌کۆمه‌ڵگا» ،ئه‌ویش به‌شێکیتره ،ههروهها به‌شى «راگه‌یاندن» و زیاتر له‌و به‌شان‌ه که من هێنامن‌ه زمان هه‌ندێک هێزى تریش جێگ‌ه ده‌گ��رن و رۆڵیان ههیه .به‌شێک له‌و شهڕه له‌ناو ده‌زگا فه‌رمییه‌کانى کۆمارى ئیسالمى وه‌ک رادیۆ و ته‌له‌فزیۆن و ماڵپه‌ڕه‌کان و رۆژنامه له چاالکیدان ته‌نانه‌ت باس له راگه‌یاندنى به‌شێک له راگه‌یاندنه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى کۆمارى ئیسالمى ده‌که‌ن ته‌نانه‌ت له چوارچێوه‌ى ئه‌و پرۆژهیه که دژ به پهژاکه جێگ‌ه ده‌گرن و دهکهونه خزمه‌تى ئه‌و پرۆژه‌یه‌وه. چه‌تر :ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى باشورى کوردستان له‌و پرۆژه‌یه‌دا به‌شدارن؟ کۆمارى ئیسالمى ههمیشه هه‌وڵى داوه باشورىکوردستان بکاته به‌شێک ل�ه‌و پالنه‌ی خ��ۆى و که‌ڵکى لێ وه‌رگرێت ،له‌و دیپلۆماسیه‌ته‌ى که له باشورى کوردستان هه‌یه‌تى به تایبه‌ت له له‌سێداره‌دانى هه‌وااڵنى ئێمه و به‌شێک له تیرۆریزه‌کردنى په‌ژاک به تایبه‌ت به ده‌ستى هه‌ندێ که‌سایه‌تى و به‌رپرسى حزبى له باشورى کوردستان به‌ڕێوه‌چوو به تایبه‌ت له که‌سایه‌تى (هوشیار زێباری)دا که ره‌وای��ى به له‌سێداره‌دانى هه‌ڤاڵ (حسێن خ���زرى)دا .ههروهها ده‌بینین په‌یوه‌ندییه‌کى زۆر له نێوان ئێران و تورکیا ههیه ،له بنه‌ڕتدا له رێگه‌ى تیمه‌کانى دژه‌په‌ژاک له ئاستێکى بااڵ بهڕێوه ده‌چێت .ئه‌وانه‌ى که پیالنه‌کانى ئیستیخباراتى و عه‌سکه‌رى بهڕێوه ده‌به‌ن له الیه‌کیتر
له‌گه‌ڵ باشورى کوردستان دیدار ئه‌نجام ده‌ده‌ن و به زمانێکى به‌رپرسێکى کورد په‌ژاک به تیرۆریست ده‌ناسێنن و ئه‌مه‌ش رێگه بۆ ئهوه دهکاتهوه که ره‌وایى به له‌سێداره‌دانى هه‌ڤااڵن بده‌ن .کێشه‌ک‌ه ته‌نها به رۆژهه‌اڵتى کوردستانهوه گرێنه‌دراو‌ه و په‌یوه‌ندى به هه‌موو پارچه‌کانى ترى کوردستانهوه ههیه.
چه‌تر :الیهنه کوردییه‌کانى رۆژهه‌الت چۆن له‌و پرۆژه‌یه‌دا به‌شدارن؟ الیه‌نى کورد به میکانیزمى جیاواز جیاوازجێگه ده‌گرن ده‌توانین وه‌ک نمونه هه‌ر له سه‌ره‌تاى دروستبوونى پ �ه‌ژاک مۆرکى جیاواز جیاواز له پ�ه‌ژاک دراوه وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى پ�ه‌ژاک ره‌س�ه‌ن نییه، ناسنامه‌ى نییه .له الی �ه‌ن حزبه کالسیکه‌کانى وه‌ک کۆمهڵه و دیموکرات باسى لێکراو‌ه و ئه‌مه‌ش به‌شێک‌ه له پرۆژه‌ى «دژه‌په‌ژاک». ئه‌گه‌ر بێت و شیکارى بکه‌ین به‌رفراوان‌ه به کورتى ده‌توانین ئهوه بڵێین که ئه‌م حزبه کالسیکان‌ه توشى قورخکارى ده‌سه‌اڵت بوون و هیچ هێزێک ده‌ره‌وه‌ى خۆیان په‌سه‌ند ناکه‌ن و نایانه‌وێت هیچ هێزێکی له‌ناو گۆڕه‌پان و مه‌یدانى سیاسیدا هه‌بێت و ئه‌گه‌ر هه‌شبێت به وێنه‌ى ئه‌وان بێت .ئهوه پێگه خۆش ده‌کات تا له‌م پرۆژه‌یه‌دا جێگ‌ه بگرن و رۆڵى پرۆپاگه‌ند‌ه دژ به په‌ژاکیان بینیوه .تایبه‌ت له بوارى تیرۆریزه‌کردنى پ�ه‌ژاک له زۆر الیه‌نه‌و‌ه کارى له‌سه‌ر ده‌کرێت و ره‌وایى خه‌باتى په‌ژاک له گشت بواره‌کاندا وه‌ک سیاسه‌ت و پاراستنى ره‌وا ترۆریز‌ه بکه‌ن .هه‌ندێ هێز و الیه‌ن ههیه له ده‌ره‌وه‌ى واڵت وه‌ک که‌س و گروپ یا به شێوازى راسته‌وخۆ یا به هۆى ئه‌و سیاسه‌ته‌ى که هه‌یان‌ه دهکهونه خزمه‌ت پرۆژهکه .ههروهها له ده‌ره‌وه‌ى واڵت ئۆپۆزسیۆنى ئێرانى ههیه ،که به شێوه‌یه‌کى
پان ئیرانیستى که ته‌نها فارس بوون به بنه‌ما ده‌گرێت جێگه‌یان گرتووه له‌م دوایانه‌دا له بوارى راگه‌یاندن هێرشى جیاواز جیاواز بۆ س�هر پ �ه‌ژاک ده‌ک �ه‌ن.
بکرێ و بچوک بکرێتهوه ،راسته زۆر که‌س ده‌ڵێت ،ئێوه گۆرانى که‌م داده‌نێن، به‌اڵم هه‌موو گۆرانییه‌ک دانانێین .ده‌بینم له کوردستاندا له شه‌قامه‌کانى سلێمانى و هه‌ولێردا به ده‌یان منداڵ ،ژن ،پیر و گه‌نج، سواڵ ده‌که‌ن .به ده‌یان کچ ده‌ستدرێژیان ده‌کرێت‌ه سه‌ر به ده‌یان ژن رۆژانه به شێوه‌ى گوماناوى ده‌کوژرێن .له حاڵه‌تێکى وه‌هادا چ��ۆن بێم گۆرانییه‌ک بخه‌م‌ه س�هر که کابرایه‌ک له ئه‌وروپا دانیشتوو‌ه و چوار پێنج گه‌نجى له ده‌ورى خۆى کۆکردۆته‌وه یه‌که‌ى ره‌نگێکیان له ده‌موچاویان داوه و هیچ په‌یوه‌ندى به گۆرانى و ناوه‌رۆکه‌که‌وه نییه و نازانێ گۆرانى بێژێت ،ناتوانم ئه‌و کلیپ‌ه پیشان بده‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگاکه‌م ئهوهیه ،جا ئه‌و ته‌ماشاوانه‌ى که حه‌ز ناکات ته‌ماشاى به‌رنامه‌ى سیاسى بکات ،لهوانهیه هێشتا هۆشیار نه‌بووبێته‌و‌ه و به‌رپرسیارێتى سیاسى و ئه‌خالقى ،نه‌ته‌وه‌یى و مرۆڤانه حوکم ده‌ک��ات ،که ئێمه له جیاتى ئه‌وه‌ى که ته‌نها بیر له ساتێکى خۆش بۆخۆمان بکهینهوه ده‌بێت باس له‌و ساته ناخۆشانه بکه‌ین که کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ى تێکه‌وتووه. بیر له مێژووى پێنج هه‌زارساڵه‌ى ده‌ستدرێژى بۆ سه‌ر ژنان بکهینهوه بیر لهوه بکهینهوه که کۆمه‌ڵگاى ئێمه به سه‌دان ساڵه زۆڵمى لێده‌کرێت.
چ����ه‌ت����ر :ب���ۆچ���ى ئ���ێ���وه ک����ه پ��ێ��ن��اس �هى ته‌له‌فزیۆنه‌که‌تان نه‌ته‌وه‌یی‌ه زیاتر قورسایى به‌رنامه‌کانتان له‌سه‌ر رۆژهه‌اڵته؟ ـ ئ �ه‌گ �هر ک�ه‌م��وک��وڕی��ی�ه‌ک هه‌بێت یا به‌شێک له کوردستان زیاتر پێشده‌که‌وێت به پێى ئه‌و ئیمکانه‌ى ئێمهیه ناچارى بهرنامه له سه‌ر رۆژهه‌اڵتیه‌کان بکه‌ى ،چونکه رۆژهه‌اڵتییه‌کان رهنگه ده‌رفه‌تیان زیاتر بێت له ده‌ورووب �ه‌رى ئێمه بتوانین ئه‌وان ببێنین، چونکه پێمانوایه کۆمه‌ڵگاى کوردستان ئازاد ببێت ده‌توانێت هه‌ناسه‌یه‌ک بکێشێت ئه‌گه‌ر ک���وردى ( )40ملیۆنى بنده‌ست بێت و له دیموکراتی و سروشتییه‌کانى خۆى بێبه‌ش بێت ،ئێمه پێمانوایه هه‌موو ئازادییه‌ک له دنیادا ساخته‌یه. چه‌تر :که‌ناڵه‌کانى باشورى کوردستان چۆن ده‌بینى؟ ـ ه�ه‌ن��دێ��ک ت�ه‌ل�ه‌ف��زی��ۆن ه���ه‌ن ب �ه‌ن��او بۆ کۆمه‌ڵگاى کوردین ،به‌اڵم له راستیدا بۆ تێکدانى ئه‌خالقى کۆمه‌ڵگاى کوردستان و بۆ تێکدانى ژیانى شیرازه‌ى کۆمه‌ڵگاى کوردستانه ،بۆ الساییکردنه‌وه‌ى ژیانى نه‌ته‌و‌ه سه‌رده‌سته‌کانه ،بۆ الساییکردنه‌و‌ه و چه‌سپاندنى ئه‌و سیستمه‌ی‌ه که سه‌رمایه‌دارى ده‌یه‌وێت گه‌شه‌ى پێبدات که مرۆڤ هیچ نییه ته‌نها ئامێرێک‌ه ده‌توانێت به هه‌ندێک حاڵه‌تى ناشایست ژیانى خۆى بهڕێوه ببات.
هه‌بوو شرۆڤ‌ه و شیکارى کرد .بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت ئه‌و کێشان‌ه چاره‌سه‌ر بێت پرۆژه‌ى هه‌بوو که الیه‌نى جیاواز جیاواز له خۆ ده‌گ��رێ��ت .توانى ئ�ه‌و هێڵه قورغکاری‌ه سیاسیه‌ى که له پارته رۆژهه‌اڵتییه‌کانى کالسیکدا له بوارى زهنییه‌ت تێپه‌ڕێنێت .مژارى ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌تى شیکار کرد ،له سه‌ر پارادایمێکى نوێ خۆى بونیاد نا و به پراکتیکى به‌رامبه‌ر ئه‌و
بهردهوامه .کاتێک په‌ژاک هێلى پاراستنى ره‌واى پێش خست گه‌نجانى رۆژهه‌اڵت له هه‌ر دوو ره‌گ �ه‌ز ئاگابوونه‌و‌ه و به‌شدارى ریزه‌کانى گه‌ریالش بوون و رێکخستن کرا .هێڵى پاراستنى ره‌وا بنچینه‌ى پهژاکه و بێ ئهمه ناتوانرێت بوونى خ��ۆت بسه‌لمێنى .پ �ه‌ژاک ه�هر له س���ه‌ره‌ت���اوه ب �ه‌رخ��ۆدان��ى ک����ردووه و پ�ه‌ژاک بۆ ئهوه دروس��ت بووه که ئه‌و شهڕه تایبهته که به‌ڕێوه‌ده‌چوو پۆچه‌ڵى بکاتهوه پ���ه‌ژاک به هێز و ئیراده‌ى گه‌ل ب��اوه‌ڕى ههیه و ئه‌م پ��رۆژه‌ی �ه مه‌حکوم ب�ه شکسته و گه‌لى ئێمه‌ش الیه‌نى ئه‌م شهڕه با بناسن و به‌شدار بن له رووب �ه‌ڕوو بوونهوه و ده‌توانین هه‌نگاوێکى تازه بۆ ئازادى و پێشخستنى تێکۆشانى گه‌لى کورد هه‌ڵگرین.
››
پرۆژه‌ی «دژه‌پ��ژاک» مه‌حکوم به شکسته، گه‌لى ئێمه‌ش با الیه‌نى ئه‌م شهڕه بناسن ئهوانه ههمیشه ویستوویان‌ه ئه‌و کێشه‌یه‌ى که له ناو کۆمه‌ڵگاى ئێران ههیه ،خۆیان وه‌ک سه‌رچاوه‌ى چاره‌سه‌رى ببینن .له‌به‌ر ئهوه سیاسه‌ته‌کانى ئه‌وان دهکهوێته خزمه‌ت کۆمارى ئیسالمییه‌وه. چه‌تر :ئایا گروپه‌کانی ناوخۆى ئێرانیش له پرۆژه‌که‌دا به‌شدارن؟ هه‌ندێک گروپ و رێکخستن ههیه له ناو ئێرانکار و خه‌بات ده‌که‌ن تایبه‌ت وه‌ک چاالکى مه‌ده‌نى و مافى م��رۆڤ کار ده‌ک��ه‌ن ،به‌شێکى زۆر له‌و رێکخستنان‌ه ده‌بینین که رێگا به تێکۆشانى مه‌ده‌نى و دیموکراتیکیان نادرێت و ئاسته‌نگییان بۆ دروست ده‌کرێت ناچار زۆربه‌ى ئهوانه یا ده‌ستبه‌سه‌رن و حوکم دراون هه‌ندێکیش ته‌سلیمى سیاسه‌تى کۆمارى ئیسالمى بوون و بوونهته به‌شێک له‌و سیاسه‌تانه‌ى که دژى کۆمه‌ڵگاى کوردى ده‌کرێت .له ناو ئه‌وانه‌دا هه‌ندیک که‌سایه‌تى ههیه که له‌و رۆژانه‌دا ناسراون. چه‌تر :هه‌وڵه‌کانى ئێوه به‌رامبه‌ر ئه‌و پرۆژهیه چییه؟ پ �ه‌ژاک هه‌ر له سه‌ره‌تاى دروستبوونى ئهوسیاسهتهى توانده‌و‌ه که له‌ناو کۆمه‌ڵگاى کوردى
شهڕه تایبه‌ته‌ى که به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌کرێت وه‌کو شه‌ڕى بێ سیاسه‌تکردن بێ ئه‌خالقکردن ،هه‌نگاوى پراکتیکى نا .ههروهها بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت جارێکیتر هێزێکى خۆراگر له ناو کۆمه‌ڵگا دروست بکاتهوه بانگى له‌و ئه‌حزابان‌ه کرد که ده‌توانن ببنه پێشه‌نگ بۆ کۆمه‌ڵگا و ئه‌کتیڤ ببن و بۆ ئه‌مه‌ش له دواى هه‌ر کۆنگره‌یه‌ک به شێوازێک ئه‌وانه‌ى ده‌عوه‌ت کرد تاکو بتوانن به‌ره‌یه‌کى یه‌کگرتوو دروست بکه‌ن یا به شێوازى کۆنفڕانسێکى نه‌ته‌وه‌یى دانیشتن و ده‌س��ت به تێکۆشانێکى نوێ بکه‌ن. پ���ه‌ژاک ه�ه‌ن��گ��اوى پراکتیکى ن��ا و ت��وان��ى هێزێکى گ�ه‌ری�لای��ى له چ��وارچ��ێ��وه‌ى پاراستنى ره‌وا بۆ رۆژهه‌اڵتى کوردستان دروست بکات و پێشى بخات و له به‌رامبه‌ر سیاسه‌تى کوشتنى ف�هره�ه‌ن��گ��ى جیله‌کان، پڕوپاگه‌نده‌ى سیاسى و ئایدۆلۆژى ،که له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌کرێت بوه‌ستێته‌وه و
هەوڵبدەن قەندیل ببێتە چەترێك
یەكێتی شۆڕشگێرانی كوردستان بە بۆنەی ()20 ەم��ی��ن س��اڵ��ی��ادی دام���ەزران���دی ئ��ەم پ��ارت��ە ل��ە ()30 گواڵن ،باس لە یەكخستی ماڵی كورد و دانوسانی بێ مەرجی حزبە كوردییەكان دەكات و دەڵێـت با رەچاوی بارۆدۆخی هەستیاری ئێستای ئێران بكەین .هەروەها لە یەكێك لە خاڵەكاندا دەڵێـت“ :هەوڵدەدەین سەرجەم بنكە و بارەگاكانی یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان لە باشووری كوردستان نەهێڵین و لەو پێناوەشدا داواكارین پارتی كرێكارانی كوردستان ( )PKKو پارتی ژیانی ئ��ازادی كوردستان ( ،)PJAKهەوڵبدەن قەندیل ببێتە چەترێك بۆ هەموو كوردستانیانی شۆڕشگێڕ و كۆنگرەی نەتەوەیی لە دەرەوەی واڵتەوە بگەڕێتەوە قەندیل و چیا سەركەشەكانەی كوردستان و هەوڵبدرێت پرسی كورد لەتەك داگیركەراندا ،یەكال بكرێتەوە” .شایەنی باسە ئەم حزبە بە ڕێبەرایەتی شەهید سەعید یەزدانپەنا دامەزرا و ناوبرا پاش چوار مانگ لە دامەزراندنی حزبەكە تیرۆر كرا.
ت��ەرم��ی گ��ەری�لا (ری���اد ب��ەرك��ەڵ) ك��ە ل��ە ش��ەڕی (ق�لاب��ان)ی باكوری كوردستان گیانی لە دەس��ت دا، س��ەرەڕای هەموو ئاستەنگییەكانی دەوڵەتی توركیا، كە رێگەی نەدەدا تەرمی گەریالی هێزی پاراستنی گ��ەل ( )HPGبگەڕێتەوە بۆ رۆژاوای كوردستان، گ��ەل خ��اوەن��داری بەشكۆی ل��ە ت��ەرم��ی گریال (ری��اد بەركەڵ) كرد و دەوڵەتی پاشگەز ك��ردەوە .تەرمەكە گەڕێندرایەوە (كۆبانێ) رۆژئاوای كوردستان و لە الیەن ه��ەزاران كەسەوە بەخاك سپێردرا .بەرلەوەی تەرمەكە بگەیەندرێتەوە كوبانێ ،هەزاران كەس چاوەڕوانی بوون. دواتر ئااڵیەكی پەكەكە لە تابوتی گەریالكەوە پێچرا و بەناو شارەكەدا گەڕێندرا .دوای رێپێوان و مەڕاسمێكی شكۆمەند ،تەرمی گەریال ،بەدەم وتنەوەی دروشمی، “شەهید ن��ام��رن ،ئ��ان ئ���ازادی ،ئ��ان ئ���ازادی” بەخاك سپێردرا .جەماوەر لە كۆبانێ ناڕەزایەتی خۆیان لەدژی دەوڵەتی تورك دەربڕی و ساڵویان ئاراستەی بەرخۆدانی گەلی (بۆتان) لە باكوری كوردستان كرد.
7
م��رۆڤ ناتوانێت له ده‌ره‌وه‌ى ئیراده‌ى ئه‌و سیستمه که به س�ه‌ری��دا چه‌سپاو‌ه هیچ ئیراده‌یه‌کى دیکه‌ى هه‌بێت ئه‌و ته‌له‌فزیۆنانه که ده‌یانبینین فیلمى واڵتانى دیکه باڵو دهکهنهوه که له ( )%100پێچه‌وانه‌ى راستى کۆمه‌ڵگاى ئێمهیه بۆ ره‌شکردنى خه‌بات و تێکۆشانى گه‌لى کورده .گه‌لى ئێمه له‌و ته‌له‌فزیۆنانه‌دا راب���ردووى خ��ۆى نابینێت. نه‌ته‌وه‌یه‌ک که راب���ردووى خۆى نه‌زانێت داهاتووى لێڵ‌ه و ته‌له‌فزیۆنه‌کانى کوردستان که بودجه‌یه‌کیان ههیه که بودجه‌کانیان زیاتر له ( )10جار وه‌ک ئێمه‌ى نه‌ورۆز ( )TVزیاتره به پێى ئه‌و لێکۆڵینه‌وانه‌ى ک�ه ئێمه ک��ردوم��ان��ه .فیلمى وا پیشان ده‌ده‌ن کلیپى وا پێشانده‌ده‌ن گه‌نج چه‌واشه ده‌ک�ه‌ن ،ئه‌وروپایه‌ک وه‌ک به‌هه‌شت ،له کاتێکدا وانیی‌ه گه‌نجى ئێمه شه‌وان‌ه وه‌ک زیندانى شه‌وان‌ه تا به‌یانى کار ده‌ک�ه‌ن به حه‌قده‌ستێکى زۆر زۆر ک �ه‌م .ت��ووڕه‌م له ته‌له‌فزیۆن‌ه کوردییه‌کان و زۆر ره‌خنه‌م لێیان ههیه زۆر نیگه‌رانم له‌و حاڵه‌ته‌ى که به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاى کوردستانیاندا هێناوه.
رێوار ئابدانان ،ئه‌ندامى کوردیناسیۆنى (په‌ژاک)
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی كوبانێ ،مەراسمی بەشكۆ بۆ تەرمی گەریال
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
حوكمی ئیعدامی حەبیب لەتیفی
دوای ئ��ەوەی س��زای حوكمی ئیعدامی حەبیبواڵ لەتیفی چاالكوانی سیاسی كورد لە مانگی دیسامبری راب��ردوو و لە الی��ەن كاربەدەستانی دادگ��ای كۆماری ئیسالمیی ئێرانەوە راگیرا ،دووبارە سزای سێدارەی حەبیب لەتیفی لە الیەن دادگای كۆماری ئیسالمی پەسەند ی ناوبراو كرایەوە( .محەممەد ساڵح نیكبەخت) پارێزەر ێ كردنی ێ بەج ی ج ێ دواخستن لەمبارەوە رادەگەیێن سزاكە پەیوەندی بە كێشەیەكی یاساییەوە هەبووە ،كە بەرەوڕووی كاربەدەستانی دادگامان كردەوە ،بەاڵم دواتر سزاكە لە الیەن بەرزترین ناوەندی دادگ��ای كۆماری ئیسالمیی ئێرانەوە پەسەند كرایەوە و بە مەبەستی جێ ێ كردنی ئەم سزایە و دۆسیەكەی رادەستی بەشی بەج ێ كردنی سزاكەكان كراوە .لەم بارەوە كەمپینی ێ بەج ج داكۆكی لە مافی بەندكراوانی سیاسی و مەدەنی كورد لە زمانی ئیالهە لەتیفی ،خوشكی حەبیب لەتیفیەوە ئەو هەواڵەی پشتڕاست كردەوە .شایەنی باسە لە سەرەتای ساڵی 2011زیاتر لە ( )2020كەس لە سێدارە دراون.
ئازادیا واڵت
Gaveke din a ber bi yekitiya neteweyî ve
ئۆزگور گونده‌م
سه‌ره‌تا گیانیان ،دواتر ئێسقانیان
سیروان
هاوبیری پاره‌زگارانی پارێزگای کوردناینی عێراق ،ئێران ل ه هه‌ولێر
هاواڵتی
ب ه تۆمه‌تی فێڵکردن و بردنی پار ه چه‌ند به‌رپرسێکی بااڵی حکومی (پارتی) ده‌ستگیر ده‌کرێن
یه‌نى ئۆزگور پۆلۆتیک گالدیۆ جاره‌کی تر ل ه دژی کوردان ل ه ئارا دایه
ئاوێنه
یه‌کێتى و پارتى دان ب ه نه‌مانى گیراوانى شه‌ڕى ناوخۆدا ده‌نێن په‌که‌ک ه ( )68که‌سى ئێمه‌ش چاره‌نوسیان نادیار ه
رۆژنامه
ب ه دوور نازاندرێت عه‌قید ئاسۆ بۆ ( )20ساڵ زیندانی بکرێت
چاودێر
مه‌ال به‌ختیار :ل ه پێناو ته‌ندروستى هه‌ڵبژاردنێکى پێشوه‌خت رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆندا شتێکى سروشتییه
کۆمه‌ڵ
بڕینی بودجه‌ی ئۆپۆزسیۆن پێچه‌وانه‌ی یاسا و په‌رله‌مانه
روبه‌ر
دکتۆر و تاقیگ ه ل ه بانده‌کانى فرۆشتنى گورچیله‌دا به‌شدارن
ئاسۆ
کێشه‌ی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ر پۆست و پاره‌یه
رووبه‌ر
په‌رله‌مانتارانى یه‌کێتى ل ه هه‌وڵى ئه‌و ه دان بودج ه تێبپه‌ڕێنرێت
کوردستانی
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
6
هه‌ڵبژاردنی تورکیا و ئه‌زمونێکی دیموکراتی له باکوری کوردستان دیار غه‌ریب رۆژی ()12ی حوزه‌یران هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی تورکیایه .له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ل �ه ( )81پ��ارێ��زگ��ای ت��ورک��ی��ا ()550 نوێنه‌ر بۆ په‌رله‌مان هه‌ڵده‌بژێردرێن .یاسای هه‌ڵبژاردنی تورکیا به‌پێی لیستی داخراوه، به‌اڵم رێگه به که‌سانی سه‌ربه‌خۆش ده‌درێت که خۆیان کاندید بکه‌ن و سیسته‌می هه‌ڵبژاردن زۆرینه‌ی رێژه‌ییی‌ه و رێژ‌ه ب ه پێی به‌ربه‌ستی ()%10ی ده‌نگی سه‌رجه‌م تورکیا دیاری ده‌کرێت و هه‌ر پارێزگایه‌ک وه‌ک��و بازنه‌یه‌کی ه�هڵ��ب��ژاردن گیراوه‌ت ه ده‌ست ،واتا ( )81بازنه‌ی هه‌ڵبژاردن ههیه. به‌و پێیه ئه‌و پارته‌ی به‌شداری هه‌ڵبژاردن بکات پێویسته له‌سه‌رانسه‌ری تورکیادا رێژه‌ی ()%10ی ده‌نگ زیاتر بێنێ ئه‌و کاته دهچێته په‌رله‌مانه‌وه .بهپێچهوانهوه ئ �ه‌گ �هر ئ �ه‌م رێ��ژه‌ی �ه که‌متر بێنێ ئ �ه‌وا ده‌نگه‌کانی ده‌س��وت��ێ و کورسیه‌کانی ده‌چێ بۆ ئه‌و پارته‌ی که له‌و بازنه‌یه‌‌دا رکه‌به‌ری پارته‌که‌بووه .له ساڵی رابردوودا پارتی ئاشتی و دیموکراتی زۆر هه‌وڵیدا که ئه‌و به‌ربه‌سته‌ی هه‌ڵبژاردن نه‌هێڵێت یاخود که‌می بکاتهوه بۆ رێ��ژه‌ی (%3 یان ،)%5به‌اڵم پارتی (ئاکهپه) ئه‌مه‌ی په‌سه‌ند نه‌کرد ،چونکه ئه‌وه‌ی زیاتر سوود له‌م به‌ربه‌ست‌ه وه‌رده‌گرێت (ئاکهپه)یه. له هه‌ڵبژاردنی ()2007/7/22دا به لیستی کاندیدی سه‌ربه‌خۆ و به‌ناوی (هه‌زارهیوا) به‌شداربوون .له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا جارێکی تر پارتی ئاشتی و دیموکراتی به کاندیدی سه‌ربه‌خۆ به‌شداری کردوه. ئه‌م جاره‌یان له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م رێکخستن ه کوردییه‌کان و ژماره‌یه‌ک رێکخستنی چه‌پ و دیموکراتی تورکیادا ژماره‌یه‌ک کاندیدی سه‌ربه‌خۆیان دی��اری ک��ردوه ب ه ن��اوی (ره‌ن���ج و ئ���ازادی و دیموکراتی) یه‌و‌ه ملمالنێی (ئاکهپه) و پارته‌کانی تر ده‌که‌ن .وه‌کوو دیاره ئه‌م هاوبه‌ندیی‌ه کوردی و دیموکراتی‌ه ده‌خوازێت زیاتر له ()30 په‌رله‌مانتار به‌ده‌ست بهێنێت ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیاش له هه‌وڵی ئه‌وه‌دای‌ه که ڕێگ ه ن�ه‌دات له ( )20کورسی زیاتر بهێنێت. ئه‌م هه‌ڵبژاردن‌ه بۆ کورد و بۆ سیاسه‌تی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا گرنگ و چ��اره‌ن��ووس سازه .چونکه بڕیاره له دوای هه‌ڵبژاردن ده‌ستورێکی نوێ ئاماده‌بکرێت بۆ تورکیا، ب�ه وات��ای�ه‌ک��ی ت��ر قۆناغی بونیادنانه‌و‌ه ده‌بێت بۆ تورکیا ،هه‌ر بۆیه پارتی ئاکه‌پ ه نه‌یخواست به‌ربه‌ستی هه‌ڵبژاردنی که‌م بکاتهوه ،ههروهها له‌م دوو مانگه‌دا به‌هه‌موو ره‌نگێک هێرشی س �ه‌رب��ازی و سیاسی به‌رفراوانی ک��ردوه بۆ سه‌رگه‌لی کورد و ته‌ڤگه‌ری ئ��ازادی��خ��وازی کوردستان. ئامانجی ئاکهپه ئهوهیه کورد نه‌توانێت به شێوه‌یه‌کی به‌رچاو به‌شداری پرۆسه‌ی بونیادنانه‌و‌ه ببێت و جارێکی تر راستی کورد وه‌کو خۆی په‌سه‌ند نه‌که‌ن .الیه‌نی ک���وردی و دیموکراتخوازیش ده‌خ���وازن به‌شدارییه‌کی چاالک له‌م پرۆسه‌یه‌دا بکه‌ن و له‌م پێناوه‌دا هێزی خۆیان یه‌کخستووه. شیمان‌ه زیاتره له هه‌ڵبژاردندا پرۆژه‌ی ئه‌م هاوپه‌یمانی‌ه سه‌ربکه‌وێت و ئه‌مه‌ش به‌واتای ئهوهیه که ئیتر ئاکهپه و ده‌وڵه‌تی تورکیا سه‌باره‌ت به کورد و پێوانه دیموکراتیه‌کان ناچارن گۆڕانکاری ئه‌نجام بده‌ن .ئه‌مه‌ش کاریگه‌ریی راسته‌وخۆی له‌سه‌ر بارودۆخی کورد له باشوری کوردستانیش ده‌کات. ل��ێ��ره‌دا ئه‌زمونێکی ن��وێ وه‌رده‌گ��ری��ن ل ه باکوری کوردستان ،ئه‌ویش ئهوهیه ک ه سه‌ره‌ڕای هه‌موو فشاره‌کان کورد بێ چاره نه‌بوو و له رێگای چاره‌سه‌ری ده‌گه‌ڕێت، ههروهها له ناوخۆدا زه‌مینه‌ی دیالۆگ و لێکنزیک بوونه‌وه‌یان دروستکردوو‌ه و کۆتاییان به په‌رته‌وازه‌یی هێنا .ئهمه بووه ئه‌زمون بۆ کورد له رۆژئاوای کوردستان و ئه‌وه‌تا نۆ پارتی ک��وردی له‌و به‌شه‌ی کوردستان به‌ره‌یه‌کی هاوبه‌شیان دروست کرد بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن سیاسه‌تێکی هاوبه‌ش به‌ڕێوه‌ببه‌ن .ئێمه‌ش له باشوری کوردستاندا ده‌توانین سوود له‌م ئه‌زموونان‌ه وه‌ربگرین و له‌چوارچێوه‌ی به‌ره‌یه‌کی دیموکراتی و نه‌ته‌وه‌ییدا وزه و تواناکانمان یه‌کبخه‌ین و تێکۆشان بکه‌ین و ه�ه‌ن��گ��او ب���ه‌ره‌و چاره‌سه‌رکردنی دۆزی نه‌ته‌وه‌یی و پرس ه کۆمه‌اڵیه‌تی و ئیداریی و ئابوورییه‌کانمان بنێین.
هیوا گوڵ محه‌مه‌دى ،ئه‌ندامى ده‌سته‌ى بــــــ
ن�����ام�����ان�����ه‌وێ ب����� ه ش����ێ����وه‌ی����ه‌ک����ى س����اخ����ت���� ه ت���� دیدار ک��وردس��ت��ان ب��خ��ات �ه‌ڕوو ل �ه رۆژى ههیه هه‌وڵێک ههیه ناتوانین زوو ئ �ه‌م��ڕۆش��دا ( )10کاتژمێر ب ه وه‌ریبگرین و پێویسته له‌سه‌ر ى شۆڕش مسته‌فا شێوه‌ى به‌رنامه‌ى سیاسى ،نوچ‌ه و رابوه‌ستین لێکۆڵینهوه بکه‌ین و هیوا گوڵ محه‌مه‌دى ،ئه‌ندامى بهرنامه به زاراو‌ه جۆربه‌جۆره‌کانى دواتر وه‌ریبگرین و یان هه‌واڵه‌کان ده‌سته‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى که‌ناڵى کوردى باڵوده‌کاته‌و‌ه و هه‌وڵ ده‌ده‌ین به هۆکارى ئه‌منییه‌تى یان دره‌نگ ئاسمانى ن��ه‌ورۆز ( )TVل ه هیچ زاراوه‌یه‌ک له نه‌ورۆز ( )TVده‌گه‌ن‌ه ئێمه یان به ته‌واوه‌تى ناگات ه دیدارێکدا له‌گه‌ڵ (چه‌تر) باس دا پشتگوێ نه‌خرێت و خزمه‌تى ده‌ست ئێمه ،کێشه‌ى مادیمان هه‌ی ه ل ه رۆڵ و هۆى دامه‌زراندن و هه‌موو زاراوه‌کان بکرێت له نه‌ورۆز که ناتوانین ه��ه‌واڵ و دیمه‌ن ل ه ئاژانسه‌کان بکڕین. نه‌ته‌وه‌یى بوونى که‌ناڵه‌ک ه ()TVدا. چه‌تر :بۆچى ستافى ن���ه‌ورۆز()TV چه‌تر :کێ پشتگیرى ته‌له‌فزیۆنه‌ک ه ده‌ک����ات و س���ه‌ب���اره‌ت ب ه ئه‌وانه‌ى که ده‌رده‌که‌ون که‌من؟ ک��ه‌ن��اڵ��ه‌ک��ان��ى ب��اش��ورى ده‌کات؟ کوردستانیش ده‌ڵێت« :زۆر ـ ل�����ه م����ی����دی����اى ج���ی���ه���ان���ی���دا ـ خه‌باتکارانى ن���ه‌وۆز ( )TVب ه ره‌خنه‌م لێیان هه‌ی ه و زۆر ده‌س��ت�ه‌واژه‌ی�ه‌ک ههیه و به‌کارى پاره کار ناکه‌ن ،سه‌رتا ئێمه باسى نیگه‌رانم ل��ه‌و حاڵه‌ته‌ى ده‌ب �ه‌ن ده‌ڵێن( :پابلیک سرویس) کار ده‌که‌ین که چه‌ند‌ه ئاماده‌ی ه ک��� ه ب���ه‌س���هر ک��ۆم �هڵ��گ��اى وات��ا «خزمه‌تکارى گ���ه‌ل»ه ،به‌م به‌و رۆحییه‌ت‌ه نزیک بێتهوه ،بۆی ه شێوه‌یه‌ش گه‌ل پشتیوانى ن�ه‌ورۆز ئ �ه‌و شته دوب���اره ده‌ب��ێ��ت�هوه ،نمون ه کوردستانیاندا هێناوه». چ�ه‌ت��ر :ن����ه‌ورۆز ( )TVک �هى و بۆ ده‌ک��ات .له ب��وارى کارکردنیشه‌و‌ه من م��اوه‌ی�ه‌ک زۆر ده‌رده‌ک �ه‌وت��م، دام��هزراوه و له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک کار ئه‌وانه‌ى که له نه‌ورۆز ()TVین ب ه وایلێهات ه��اوک��اره‌ک��ان��ى خۆمان زۆرى مرۆڤێکن که له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌یانگوت ته‌له‌فزیۆنه‌ک‌ه بۆته هى ده‌کات؟ ـ کۆتایى ساڵى ( )2006ده‌ستمان خۆبه‌خشى کار ده‌ک �ه‌ن ،نه‌ک ل ه تۆ .ئهوه نه‌بوو که من حه‌ز بکه‌م زۆر ده‌رکه‌وم یا ئامانج خۆنواندن بێت، کرد به دامه‌زراندنى نه‌ورۆز ( ،)TVسه‌ر بنه‌ماى مادى. چه‌تر :کێشه و گرفته‌کانى ب �ه‌رده‌م به‌ڵکو پێویستى ته‌له‌فزیۆنه‌که‌یه، ئ �ه‌وی��ش پێویستییه‌ک ب���وو بۆ گه‌ل که پشتگیرى م��ادى ده‌دات� ه رۆژهه‌اڵتى کوردستان و به تایبه‌ت نه‌ورۆز ( )TVچین؟ بۆ ئێران ،تا وه‌ک ته‌له‌فزیۆنێکى ـ کێشه له هه‌واڵدا ههیه له ناوخۆى ئێمه پێویسته ئێمه‌ش ئه‌و ئیمکانات ه نه‌ته‌وه‌یى بتوانێت الیه‌نى نه‌ته‌وه‌یى رۆژهه‌اڵتى کوردستان زیاتر ( )TVبه‌کار بێنن و پێویستى به خۆبه‌خشى پێشکه‌وتوو و دیموکراتیک ل ه ئێمه له الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ههیه و زۆرى ده‌رکه‌وتن په‌یوه‌ندى ن��او گه‌النى ئێران و رۆژه�ه‌اڵت��ى ب �ه ئ��ام��ان��ج گ���ی���راوه .ئاسته‌نگى به کێشه‌ى مادییهوه ههیه و ئه‌گه‌ر
توانایى م��ادى ب��اش بێت ئێمه‌ش ستافه‌ک‌ه زیاد ده‌که‌ین. چ����ه‌ت����ر :ب���ۆچ���ى ب���ه‌رن���ام���ه‌ک���ان���ى ن���������ه‌ورۆز( )TVزی���ات���ر پ �هی��وه‌س��ت��ن به سیاسه‌ته‌وه؟ ـ ئێمه پێمانوایه کۆمه‌ڵگاى کورد وه‌ک ن �ه‌ت �هوه و وه‌ک پێکهات ه جیاجیاکان ل �ه نێو کۆمه‌ڵگاى جیهانیدا ،خ���اوه‌ن ناسنامه نیی ه و ناتوانین ب�ه‌رن��ام�ه دابنێین بۆ سه‌رگه‌رمکردنى خه‌ڵک .ده‌بینم ل �ه زی��ن��دان�ه‌ک��ان��ى داگ��ی��رک �ه‌ران��دا س��ێ��داره ،ئه‌شکه‌نج‌ه و ده‌ستگیر کردن ههیه ،ده‌بینم له رۆژهه‌اڵتى کوردستان گه‌نجانى کورد سه‌ریان ب �ه‌رداوه‌ت �هوه ناو کۆشیان موعتاد ده‌ک���رێ���ن ،خ �ه‌ب��ات و ب �ه‌رخ��ۆدان��ى گه‌لى کورد له قۆناغى هه‌ستیارى خۆیدا رووبه‌رووى هێرش و په‌المارى هه‌م‌ه الیهنه دهبێتهوه ،کاسبکارانى کورد له‌سه‌ر سنور‌ه ده‌ستکرده‌کان رۆژان����ه ده‌ک���وژرێ���ن .ن��ات��وان��م له‌م دۆخه‌دا ته‌نها گۆرانى و موسیقى گ��وێ بگرم و خ��ۆم ک �ه‌ڕ بکه‌م. ئه‌ى به‌رپرسیارێتى نه‌ته‌وه‌یى چییه؟ کاتێک ت �ه‌م��اش��اوان و هه‌ندێ که‌س ده‌ڵێت :وشک‌ه ئهوه ئێمه نین
تووڕه‌م ل ه ته‌له‌فزیۆن ه کوردییه‌کان له‌و حاڵه‌ته‌ى ک ه به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاى کوردستانیاندا هێناو ه
››
ئۆجه‌الن :گالدیۆ رێگ ه نادات کێشه‌ک ه چاره‌سه‌ر بێت حزب ه کالسیک ه ئاماده‌کار ئاژانسه‌کان ع���ه‌ب���دواڵ ئ���ۆج���ه‌الن له دوای��ن دی��داری خۆی له‌گه‌ڵ پارێزه‌رانی رایده‌گه‌یه‌نێ له دژی هه‌وڵدانه‌کانی ئاشتی تا ئێستا (گالدیۆ) سێ پیالنگێڕی هێناوه‌ت ه ئ����اراو ه و ئه‌و پیالنگێڕیان ههه‌ڵده‌سه‌نگێنێ.
ئ���ۆج���ه‌الن ل �ه دوای����ن دی����دارى
له‌گه‌ڵ
پ��ارێ��زه‌ره‌ک��ان��ى ب��اس��ى ل���هوه کرد که :شانده‌ک‌ه له‌پێناو چاره‌سه‌ریدا نییه‌تی باشه ،ب �ه‌اڵم روب��ه‌ڕووی گه‌له‌کۆمه‌یه‌کی نوێی (گالدیۆ) بۆته‌وه .ئه‌و وه‌فده‌ى که دێت‌ه ئێره ب �ه گ�لادی��ۆوه ن �ه‌ب �ه‌س��ت��راوه‌ت �هوه. وه‌ف��دێ��ک��ى ب �هه��ێ��زه و ده‌ت��وان��ێ��ت کاریگه‌ری هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم ئایا ئه‌وه‌نده‌ی هێز ههیه قه‌ناعه‌ت به حکومه‌ت و سه‌رۆک وه‌زیر بێنن؟ س����ه‌ره‌ڕای ه�ه‌ب��وون��ی ئه‌مریکا، ئایا ده‌توانن شتێک بکه‌ن ،ئهوه گرنگه .له به‌رامبه‌ر ه����ه‌وڵ����ه‌ک����ان����ی چ������اره‌س������ه‌ری،
پیال نگێڕ ییه‌کى نوێی (گالدیۆ) ده‌ستی پێکردووه. ل������ه ئ���اک���ام���ی پیال نگێڕ ییه‌کی گ�ل�ادی���ۆی (ناتۆ) دا،
که‌سایه‌تی هه‌فته یوکسه‌ل ئاڤشار :مه‌زنترین خه‌یاڵی من ،یه‌کێتی گه‌لی کورده ی���وک���س���ه‌ل ئ��اڤ��ش��ار، پ��اڵ��ێ��وراوی سه‌ربه‌خۆی به‌ره‌ی ره‌نج ،دیموکراسی و ئ��������������������ازادی ،ل��� ه ش��ارۆچ��ک�هی ئ �ه‌رده‌خ��ان ک�ه ل�ه ()OZDEه‌و تا ئێستا له ناو تێکۆشانی گ���ه‌ل���ی ک�������ورددا جێی ده‌گرێت ،ده‌ستنیشانی ک��رد ،که مه‌زن-ترین خه‌یاڵی، دروس �ت‌ک��ردن��ی یه‌کێتی گه‌لی ک����ورده .ئ��اڤ��ش��ار ،ل ه هه‌مانکاتدا که ژنێکی کورده و کاتێ دکتۆرێتی ده‌کرد، له‌به‌ر بیروڕاکانی گیرا و که له ()12ى ئه‌یلولدا بوو خرایه زیندانه‌وه .ئاڤشار دیاری کرد که ئامانجی ئه‌وان مه‌زن ه و ده‌بێ تێکۆشانه‌که‌شیان به گوێره‌ی ئامانجه‌که‌یان بێت. ئاڤشار باسى لهوه کرد که گرنگی ده‌دات به به‌ره‌ی ره‌ن��ج ،دیموکراسی و ئ���ازادی و وت��ی“ :ل�ه‌ب�هر ئ�ه‌وه‌ی کێشه‌ی کورد له‌گه‌ڵ به‌ر‌ه چاره‌سه‌ر ده‌کرێت .بۆ ئه‌وه‌ی مافی گه‌لی کورد له ئاستی زمان ،کلتور ،ناسنامه و هه‌موو گۆڕه‌پاندا ،له یاسای بنچینه‌ییدا مسۆگه‌ر بێت، ئه‌م به‌ره‌ی‌ه رۆڵێکی گرنگی خستۆت‌ه سه‌رشانی خۆی و ئامانجی ئهوهیه پرۆژه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک ببێته ک��ردار .بیر و رای کورد چه‌نده‌ش جیاوازی تێدا هه‌بێت ،به‌اڵم کاتێک باس هاته سه‌ر ناسنامه ،ده‌بێ تێکۆشان له یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییدا به‌رز بکرێتهوه“.
فشار بۆ ده‌وڵه‌تی سوریا هێنرا و هه‌ڕه‌شی شه‌ڕیان لێیکرد. له گه‌له‌کۆمه‌یه‌ی گالدیۆى، هێزه‌کانی وه‌ک یه‌کێتی ئه‌وروپا، ئه‌مریکا و روسیا رێککه‌وتبوون. له راستیدا منیان فڕاند و بردیانم بۆ کینیا .له‌گه‌ڵ هێنانی من بۆ ئیمراڵی ،هه‌وڵ‌ه ئاشتیخوازییه‌کانی قۆناغی دووه‌هه‌مینیش به‌ده‌ستی گالدیۆی ناتۆ کۆتایی پێهات. پیالنگێڕى سێهه‌مین له‌سااڵنی ()1999دا پێکهات( ،ئه‌جه‌ڤید) وی��س��ت��ی ل �ه‌پ��ێ��ن��او چ���اره‌س���ه‌ری پرسه‌که‌دا هه‌ندێ هه‌نگاو بنێت. بڕیاریان داب��وو ئ�ه‌و وه‌ف���ده‌ى که الیه‌نی سه‌ربازیشی له‌خۆده‌گرت، له‌گه‌ڵ مندا کۆببنه‌وه .له‌سه‌ر ئه‌و بنهمایه ئاگربه‌ست راگه‌یه‌ندرا و بڕیاری کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی گ�ه‌ری�لا درا .دی��داره‌ک��ان��ی ئێمه ل��ه‌گ��هڵ وه‌ف����ده‌ک����ه‌دا ت��ا ساڵی ( )2001ب�����ه‌رده‌وام ب���وو .دوات��ر وه‌ک ده‌زاندرێت ،گالدیۆی ناتۆ و گالدیۆی تورکیا کهوتنه خۆ و (ئه‌جه‌ڤید)یان له‌ناوبرد .ههروهها بۆ ئ �ه‌وه‌ی ریزه‌کانی ته‌ڤگه‌ری ک��ورد پارچه بکه‌ن ،له‌مێژ بوو ئاماده‌کاریان کردبوو .له ساڵی ()2002دا ئه‌و پیالنگێڕییه‌ى که
له دژی رێکخستن ده‌ستی پێکرد. هه‌ر به‌و سیاسه‌ته‌ش( ،ئاکهپه) هێنرای‌ه سه‌ر ده‌س �ه‌اڵت .ئۆجه‌الن ه�ه‌روه‌ه��ا له درێ���ژه‌ى دی��داره‌ک �ه‌دا وتى :که له‌گه‌ڵ هێنان‌ه سه‌رکاری حکومه‌تی (ئاکهپه) ،گالدیۆی سه‌وز ده‌ستیپێکردووه .له قۆناغی گالدیۆی سه‌وزدا ،هه‌ندێ شتی جیاواز رووده‌ده‌ن .هه‌م ئۆپه‌راسیۆنى سیاسى و هه‌میش ئۆپه‌راسیۆنى س����ه‌رب����ازى پ��ێ��ک��دێ��ن .ل �هی �ه‌ک ک��ات��دا ،ئ��ه‌و دوو ئۆپه‌راسیۆنه به‌ڕیو‌ه ده‌ب���ه‌ن .له به‌رامبه‌ر ئه‌و سیاسه‌تانه‌ش ،من نه‌خشه‌رێگام پ��ێ��ش��خ��س��ت .ئ �ه‌م��ری��ک��ا له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی ،کوردان ده‌کات‌ه قوربانی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خ��ۆی ل�ه رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن و له‌سه‌ر ئه‌و بنهمایه له‌گه‌ڵ تورکیا رێککه‌وتووه .هه‌وڵ ده‌ده‌ن (به‌شار ئ�ه‌س�ه‌د) ل�ه‌ن��اوب�ه‌رن و دوات���ر روو له ئێران ده‌ک���ه‌ن .ل�ه‌و قۆناغه‌دا ک��������وردان ل����ه‌س����هر ب��ن��چ��ی��ن�هی «خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک» ده‌ت��وان��ن ل�ه‌گ�هڵ س��وری��ا و ئێران پێکبێن پیالنێکی سه‌رتاسه‌ری له‌به‌رامبه‌ر له‌ناوبردنی کوردان له ئارادایه .بۆ ئه‌وه‌ی له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا بتوانن پشتیوانی له
تورکیا وه‌ربگرن ،کوردان دهکهنه قوربانی .له‌سه‌ر ئ �ه‌و م���ژاره‌ش، ئه‌مریکا و تورکیا رێککه‌وتوون. ئه‌وه‌تا له‌به‌رچاو‌ه نێردراوى ئه‌مریکا بۆ ئه‌وه‌ی فه‌رمان بدات ،به‌دوای ئه‌ردۆغانه‌وه‌یه .پێشتر ئه‌مریکا و ت��ورک��ی��ا ب �هه��ۆی ک���وردان���هوه ب�ه‌ت�ه‌واوه‌ت��ی له‌سه‌ر رۆژه�ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن رێ��ک��ن�ه‌ک�ه‌وت��ب��وون .ب �ه‌اڵم ئێستا هیچ کێشه‌یه‌کیان له‌نێواندا نهماوه. ئ����ۆج����ه‌الن ب��ان��گ��ی ل���ه رای گشتی کرد ،که به‌باشی له‌سه‌ر ئ���ه‌و رێ��ک �ه‌وت��ن �هی ئ�ه‌م��ری��ک��ا و تورکیا گفتوگۆ بکه‌ن به باشی لێ تێبگه‌ن .ئۆجه‌الن کوشتنی (ئۆساما ب��ن�لادن)ی ب�ه هه‌مان س��ی��اس�ه‌ت ب�ه‌س��ت�هوه و سه‌رنجی ب��ۆ س��هر هاوپه‌یمانی تورکیا، عه‌ره‌بستانی سعودی و پاکستان راک��ێ��ش��ا و وت����ی :ل��ه راس��ت��ی��دا ئهوانهی هه‌ر‌ه زیاتر پشتیوانیان له بنالدن ده‌کرد ،تورکیا ،پاکستان و عه‌ره‌بستانی س��ع��ودی ب��وون. ئه‌مریکا ئ��اگ��اداری ئ �ه‌و دۆخ�ه ب��وو ،هه‌ربۆی‌ه به‌سه‌ریاندا چوو. کاتیک ئ��ه‌و واڵت��ان �ه کهوتنه زۆری و زه‌حمه‌تییه‌وه ،بنالدنیان فرۆشت.
دیدارى
فه‌رشید هه‌وراز رێوارئابدانان،ئه‌ندامىکوردیناسیۆنى (په‌ژاک) ل ه دیدارى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس ل ه چۆنێتى دروستبوونى پرۆژه‌ى دژه‌په‌ژاک و ههروهها ئه‌و الیه‌نانه‌ى که به‌شدارن له‌م پرۆژه‌یه‌دا ده‌کات ،هاوکات ئه‌ڵته‌رناتیڤى خۆیان به‌رامبه‌ر ئه‌و شهڕه تایبه‌ت ه ده‌خاته‌ڕوو. چه‌تر :ئه‌م شهڕه که‌ى ده‌ستى پێکردووه؟ شه‌ڕێکى تایبه‌ت له هه‌مبه‌ر په‌ژاک هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى دروستبوونى ده‌ستى پێکردو‌ه تا رۆژى ئه‌مڕۆ به قۆناغى جیاواز جیاواز ئه‌و شهڕه به‌ڕێوه‌چوو‌ه و الیه‌نى جیاوازیش له ناو ئه‌و شه‌ڕدا جێگه‌ى خۆیان گرتووه .له ساڵى ()2007هوه له الی�ه‌ن کۆمارى ئیسالمى و تورکیا له رێگه‌ى دیپلۆماسى گه‌یشتنه دروستکردنى پرۆژه‌یه‌ک به ناوى «دژه‌په‌ژاک»، له الی�ه‌ن ئه‌وانه‌و‌ه پرۆژهکه ئاماد‌ه کرا و شۆراى ئه‌منییه‌تى کۆمارى ئیسالمى پێداچوونه‌وه‌ى بۆ ئه‌و پرۆژهیه کرد و په‌سه‌ندى کرد و کهوته بوارى کردارییه‌وه. چه‌تر :ئه‌م پرۆژهیه به ده‌ستى چ که‌سانێک دهکهوێته بوارى کردارییه؟ الیه‌نى جیاواز له‌خۆ ده‌گرێت ،سوپاى پاسدارانهکه چه‌ند لقى جیاوازى لێده‌بێته‌وه ،وه‌کو (حفازه‌تى ئیتاڵعاتى سوپا و به‌سیج و سوپاى قودس) رۆڵێکى به‌رچاویان ههیه له ناو دروستکردنى ئه‌م پرۆژهیه و کردارى کردنى ،ههروهها (وه‌زاره‌تى ئیتاڵعاتى ئێران و تیمى تایبه‌تى تورکیا) ،که شه‌ڕى تایبه‌ت له باکورى
هـــه‌واڵــی کوردستانی ئامارى گرتن و ده‌ستبه‌سه‌ر کردنى مندااڵنى باکور
لقى ()IHDى (ئامه‌د) راپۆرتى خۆى له‌باره‌ى بنپێ کردنى مافى مندااڵن له کۆبوونه‌وه‌یه‌کى چاپه‌مه‌نیدا له ساڵى ( )2010و چ��وار مانگى سه‌ره‌تاى ( )2011ئاشکرا کرد .به پێ ئه‌م راپۆرته ( )211منداڵ رووبه‌ڕووى گرتن بوونه‌ته‌و‌ه و ()638 که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کراون .له ساڵى ( )2010مافى ( )286منداڵ پێشێل ک��راوه و ( )95منداڵیش گیراون .ههروهها له چوار مانگى سه‌ره‌تاى ()2011 ( )352منداڵ مافیان پێشێل و ده‌ستبه‌سه‌ر کراون و ( )116منداڵیش گیراون .لهمبارهیهوه (یه‌لماز) ئهندامی ئیهاده‌ر رایگه‌یاند یاساى ساڵى ()2008 گۆڕانکارى به‌سه‌ردا هات ،به‌اڵم هه‌مان یاسا په‌یڕه‌و ده‌کرێن له‌و کۆتایانه‌دا حه‌وت منداڵ له دادگاى ب��ااڵى تاوانه‌کان به به‌هانه‌ى ئ �ه‌وه‌ی بانگه‌وازیان بۆ «ئۆپه‌راسیۆنى رێکخستن» کردووه و له‌گه‌ڵ رێکخستن ده‌ستیان ههیه و جه‌زاى گرانیان به‌سه‌ردا سه‌پاوه ،ههروهها رایگه‌یاند حکومه‌تى ( )AKPیاسا گرتنى منااڵن و جه‌زاکردنیان نه‌گۆڕیوه.
راپه‌ڕینى گه‌ل ل ه سوریا و رۆژئاواى کوردستان
راپ �ه‌ڕی��ن و سه‌رهه‌ڵدانی گ �ه‌ل له سوریا رۆژى هه‌ینى له ژێ��ر ن��اوی «هه‌ینی ئ����ازادی» بهڕێوه چوو .به ده‌ی��ان ه�ه‌زار که‌س له شاره‌کانی سوریا و رۆژئاوای کوردستان له دژی رژێمی سوریا ده‌رکه‌وتنه مه‌یدانه‌کان و داخ���وازی خۆیان بۆ ئ��ازادی هێنایه زم��ان .له شاره‌کانی قامیشلو ،عامود‌ه و ده‌ربێسی ه و له زۆرێ��ک له شاره‌کانی ب��اش��ووری رۆژئ���اوای کوردستان به‌ده‌یان ه�ه‌زار که‌س بۆ به ده‌ستهێنانی ئازادی ده‌ستیان دایه خۆپیشاندان .ههروهها له شامی پایته‌خت تا حه‌له‌ب ،ده‌رع��ا ،حۆمس ،حه‌ما و هه‌تا بانیاس؛ له‌سه‌رتاسه‌ری سوریا سه‌دان هه‌زار که‌س ل ه دژی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د راپه‌ڕین .س�ه‌ره‌ڕای ئهوه سه‌رۆک کۆماری سوریا به‌شار ئه‌سه‌د ،بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ی کردبوو که هێزه حکوومه‌تیه‌کان چیتر هێرش ناکه‌ن‌ه سه‌ر گه‌لی سوریا ،هێزه‌کانی ئه‌رته‌ش ڕۆژی خۆپیشانده‌رانیان گولله‌باران کرد و له ئه‌نجامدا به پێى ئاژانسى ( )55( )ANFکه‌س کوژراون.
( )HPGناسنامه‌ى گه‌ریالیه‌کى ئاشکرا کرد
( )HPGناسنامه‌ى گه‌ریالیه‌ک که له ئه‌نجامى ئۆپه‌راسیۆنى س �ه‌رب��ازى ل�ه به‌دلیس ژی��ان��ى خۆى له‌ده‌ست دا ،ئاشکراى کرد )HPG( ،رایگه‌یاند ک ه هه‌لیکۆپته‌رى تیپى کۆبڕا هه‌رێمه‌که‌ى زۆر به گرانى بۆمباران کردووه و بالۆنه‌کان ده‌رمانێکى تێدا بووه. ناوه‌ندى راگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نى ( )HPGرایگه‌یاند ک ه به درێژایى هه‌رێمى به‌دلیس ئۆپه‌راسیۆن بهردهوامه و شه‌ڕ هاتۆت‌ه ئاراوه و له ئه‌نجامدا گه‌ریالیه‌ک ژیانى خۆى له‌ده‌ستده‌دا و دوو سه‌ربازیش ده‌کوژرێن)HPG( . رایگه‌یاند رۆژى (نۆى) گواڵن جه‌رده‌وانان ده‌ستیان به ئۆپه‌راسیۆن کردووه و له رۆژى ( )17گۆاڵن عه‌سکه‌ر بۆ ئه‌م ههرێمه گواستراوه‌ته‌وه )HPG( .ناسنامه‌ى ئه‌و گریالیه‌ى به‌م شێوهیه راگه‌یاند( :ردوان ئه‌کتاش) ب ه کۆدى (ده‌مهات کۆچه‌ر) ساڵى ( )1983له تاتوانى به‌دلیس له‌دایک ب��ووه و ساڵى ( )2002له ئامه‌د به‌شدارى ریزه‌کانى گه‌ریالی کردووه.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
پەرلەمانتارانی ژن لە نێوان دەستەبەركردنی مافی ژن و ملمالنێ سیاسییەكان‌دا ››
8
ئەڤین عومەر:
زیندوو
ژنانی پەرلەمانتار هێندەی وابەستەن بە الیەنە سیاسییەكانیان، ئەوەندە بایەخ بە رەوشی ژنان نادەن
بودجە بۆ پرسە جێندەریەكان دیاری نەكراوە uستارە عارف
u
بودجەی ئەمساڵی حكومەتی هەرێم (13 ترلیۆن‌و 940ملیار) دینارە‌و لە بودجەی پار ساڵ زیاترە بە داهاتە ناوخۆییەكانەوە ،سەرەڕای تەرخانكردنی بەشی كەرت‌و بوارە جیاجیاكان بە هەموو كەمو كوڕیەكانیشیانەوە ،بەاڵم هیچ بەشە بودجەیەك بۆ پرسە جێندەریەكان ت��ەرخ��ان ن��ەك��راوە ،ساڵی پ��ار كە ب��ەش بۆ پرسی جێندەر‌و پەرەپێدانی كۆمەاڵیەتی‌و كلتوری‌و رۆشنبیری‌و ژنانی كەسوكاری ئەنفال بە تایبەتی دیاری نەكرابوو ،تەوەرێكی بەرنامەكەم ژن‌و ئەفراندن لە كەناڵی كەی ئێن ئێن لەسەر ئەم بابەتە ئامادە‌و پێشكەش كرد. لەڕووی زانستییەوە چەمكی جێندەر یان جۆری كۆمەاڵیەتی ،بریتییە لەو بنەمایانەی قسە ل��ەس��ەر هەڵگرتنی نایەكسانی‌و نا دادپ���ەروەری كۆمەڵگە دەك��ات كە لەنێوان هەردوو رەگەزدا دروستیكردوە ،بۆیە پێویستی بە بودجەش هەیە ،بەاڵم لە تەرخانكردنی بودجە گرنگتر دیدی حكومەتە بۆ پرسگەلی ژن نەك بە تەنیا مەسەلە داراییەكە. لە بەرنامەكەوە بەو ئەنجامە گەیشتم كە رێكخراوەكانی ژنانیش زۆر دەركیان بەم پرسە نەكردبوو ،وەزیری رۆشنبیریش كە وتەبێژی حكومەتە بە بەرنامەكەمی رایگەیاند ،ئەوان هەوڵیاننەداوە پرسی ژن لە پرسە گشتیەكان جیا بكەنەوە ،هەر وەك ئەو بیرۆكە هەڵەیەی لە شۆڕشەكانی ئۆكتۆبەر‌و روسیادا دەوترا، خەباتی ژنان بۆ دوای خەباتی نەتەوەیی هەڵبگرن‌و تێكەڵكێشی مەكەن. وەزیر نمونەی ئەو پڕۆژانەی حكومەتی هێنایەوە ،كە بە نیازن لە گوندەكاندا جێبەجێی بكەن ،پێیوا بوو جێبەجێكردنی پڕۆژەیەكی بۆ نمونە ئاو لە هەمانكاتدا پڕۆژەیەكی جێندەرییە ،چونكە ژن لە گرانیەكی ژیان كە ئاو هێنانە دوور دەخاتەوە ،واتە بە قسەی ئ��ەوان دەرەنجام دەبێت بەشی ژنان هەر لە گشتیدا‌و لە پیاوی وەربگرێتەوە. یەكەم بودجەی ژنان لەالیەن حكومەتی فیدراڵی ئوسترالیاوە لە ساڵی ()1984وە دانراوە ،لە ساڵی ()1995یشدا پەرلەمانتاران‌و رێكخراوە ناحكومیەكان ،لەباشوری ئەفریقیا هەستان بەم دەستپێشخەرییەی بودجە بۆ ژنان، لە س��اڵ��ی()1997دا حكومەتی باشوری ئەفریقیا‌و ك��ەن��ەدا‌و واڵت��ە یەكگرتوەكان‌و زیمباوی پشتیان بە بودجەی ژنان بەست، ت��ەرخ��ان��ك��ردن��ی ب��ودج��ە ب��ۆ ژن���ان ك��ە لە بودجەی حكومەتەوە وەردەگیرێت ،هەوڵێكە بۆ ك��ارك��ردن‌و هەستكردن بە كێشەی ژن‌و چارەسەركردنی گرفتەكانیان ،زۆر لە گرفتی كۆمەڵگەش لەم رێگەیەوە كەم دەكرێنەوە. هەڵبەتە تەرخانكردنی بودجە بۆ پرسی جێندەر لە واڵتانیش تازەیە ،بەاڵم ناكرێت حكومەتی هەرێم پشتگوێی بخات ،چونكە رێژەیەكی زۆر لە نەخوێندەواری‌و توندوتیژی هەمەجۆر‌و كۆمەڵێك تەنگەژە ه��ەن ،كە تایبەتن بە ژن‌و كۆمەڵگەیان گیرۆدە كردوەو چارەسەریان دەوێت. لە واڵتێكی وەك سوییدا سااڵنە ()430 ملیۆن دۆالر تەنیا بۆ نەهێشتنی توندوتیژی لەسەر ژنان تەرخان دەكرێت جیا لە بوارەكانی تر ،تەرخانكردنی بڕێك لە بودجەدا بۆ ژنانی كەسوكاری ئەنفالكراوان زۆر پێویستە ،كە تا ئێستا لە زەحمەتترین باردا دەژین‌و بژێوی ژیانیان بە گران بەڕێوە دەبەن ،هەڵبەتە هەتا مرۆڤ نەچێتە ناو ئەم كەسانەوە‌و ئازارەكانیان لە نزیكەوە نەخوێنێتەوە ،هەستیان پێ ناكات، لە هەڕەمی پێداویستیەكاندا ئەبراهام ماسلۆ باس لەوە دەكات ،گەر پێویستییە سەرەكیەكان پڕ نەكرێنەوە ،پێداویستییە دەروون��ی��ەك��ان شكست دێنن‌و گرفتی بۆ دروست دەكەن، ئەمە رێك بۆ كەسوكاری ئەنفالكراوەكان راستە ،چونكە لە پێویستییە سەرەكیەكان بێ بەشن ،بۆیە دووچاری چەندین گرفتی دەروونی هاتوون. پ��ەرەپ��ێ��دان��ی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی ئامانجی لەناوبردنی نەخوێندەواری‌و بایەخدان بە بواری تەندروستی‌و مافی فێربون‌و رۆشنبیرییە لە كۆمەڵگەدا كە جێندەر هەوڵی بۆ دەدات، ناكرێت ئ��ەو ب���ڕەی ل��ەرێ��گ��ەی وەزارەت����ی ن��اوخ��ۆوە ت��ەرخ��ان دەك��رێ��ت ،ل��ەوێ��ش��ەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتیەكانی دژی توندوتیژی دەنێرێت ،بەڵكو دەبێت سەربەخۆ بێت‌و بە یەكسانی ح��ك��وم��ەت‌و پ��ەرل��ەم��ان خۆیان سەرپەرشتی بكەن.
n
په‌رله‌مان له‌کاتی ده‌نگدانی یاساکاندا
ئاماده‌کار تارا محه‌مه‌د پەرلەمانتارانی ژن لە پەرلەمانی كوردستانتاچەندبۆدەستەبەركردنی مافەكانی ژن��ان كاریان ك��ردووە؟ ئایا ملمالنێیسیاسییەكان بە چ ئاراستەیەكدا دەیانبات؟ بۆچی ئ���ەوەن���دەی خ��ەری��ك��ی ملمالنێی سیاسین ،لە خەمی چارەسەركردنی كێشەكانی ژنان نین؟ ئەم پرسیارانە ئاراستەی چەند پەرلەمانتارێكی فراكسیۆنەكانی ن��او پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان ك����راوە ،ئ��ەوان��ی��ش راوس��ەرن��ج��ی خۆیان بۆ (چەتر) دەخەنەڕوو.
پەروین عەبدولڕەحمان پەرلەمانتاری سەر بە یەكێتی لە لیستی كوردستانی ،ئاماژە بەوە دەكات كە «پەرلەمان لە چەند فراكسیۆنێك پێكهاتووە و هەر فراكسیۆنێكیش بە گوێرەی كورسییەكانی ژن تێیدا ب��ەش��دارە» .ئەو پەرلەمانتارە رایوایە «ملمالنێی سیاسی لەناو پەرلەماندا زیاترە لەوەی رووب��ەڕووی كێشەكانی ژن ببنەوە» ،لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت« :ئێمە لە كێشەكانی ژنان دانەبڕاوین، لە پەرلەماندا چەند لیژنەیەكمان هەیە ،وەك لیژنەی بەرگری لە مافی ژن كە لە ()11 ئەندام پێكهاتوون و تەنیا پیاوێكی تێدایە ئەوانی تر هەموویان ژنن ،كێشەكانی ئافرەتان دەخەنە بەرباس و لێكۆڵینەوە ،پاشان ئەو لیژنەیە تاكە دەنگی ژن نییە لە پەرلەمان، ئێمە ه��ەر هەموو ژن��ەك��ان ئەگەر بزانین كێشەیەك هەیە سەبارەت بە پرسی ژن ئەوا هەر هەموومان یەك دەنگ و یەك رەنگ لە بەرامبەر ئەو كێشەیە دەوەستین و رووبەڕووی دەبینەوە» .وتیشی« :من بەشبەحاڵی خۆم لەناو پەرلەمان بەرگرییەكی زۆر توند لە ئافرەتان دەكەم و وای نابینم كە پرسی ژن پەراوێز خرابێ». س��ەرگ��وڵ رەزا حەسەن پەرلەمانتاری س��ەرب��ە فراكسۆنی كۆمەڵی ئیسالمی، ئەندامی لیژنەی داكۆكی لە مافی ژنانە لە پەرلەمانی كوردستان و جەخت لەوە دەكاتەوە كە «یاسای توندوتیژی ناو خێزان لە پەرلەمان قسەی لەسەر دەك��رێ ،بەاڵم بەهۆی ئەو بارودۆخەی ئەمڕۆ هەرێمی ێ بابەتی كوردستانی گرتووەتەوە ،كۆمەڵ سەرەكی هەن وایكردوە كێشەكانی ژنان و مندااڵنیش ف��ەرام��ۆش بكرێت و پەراوێز ێ بەپێی بخرێن ،ئەو هۆكارە وایكردوە نەتوانر پێویست كار لەسەر ئەو كێشانە بكرێت»، وت��ی��ش��ی« :ل���ەم روان��گ��ەی��ەوە ژن��ان��ی ناو پەرلەمان بە كەمتەرخەم نازانم ،بۆ نمونە كاتێك لە پێكهێنانی حكومەتدا ب��اس لە الدانی وەزارەتی ژنان كرا ،زۆربەی ژنانی پەرلەمان لەگەڵ مانەوەی ئەو وەزارەت��ەدا بوون ،بە حوكمی ئەوەی گرەنتی ئەوە دەكات زیاتر گرنگی بە ژن بدرێت لە ناوەندەكانی ب��ڕی��اردان��دا ،ه��ەروەه��ا كاتێك لە وەزارەت���ی رۆشنبیری باس لە مەسەلەی جێندەر كرا، زۆربەی ژنان لەسەر ئەوە كۆك بوون كە ئەو زاراوەیە لەناو ئەو یاسایە جێگیر بكرێ». س��ەرگ��وڵ رەزا رای��وای��ە ب��اب��ەت��ی ژن��ان بابەتێكی دابڕاو نییە لە بابەتەكانی دیكەی كۆمەڵگە و هاوكات وتی« :ئێستا قەیرانێكی گ��ەورەی سیاسی لە هەرێمی كوردستان ه��ەی��ە ،ب��ەه��ۆی ئ����ەوەوە س��ی��اس��ەت��م��ەداران ی���ان پ��ەرل��ەم��ان��ت��اران ی���ان س��ەرۆك��ای��ەت��ی پەرلەمان كەمتر بە دەن��گ ئەو كێشانەوە دەچ���ن ،دەبینین سەرۆكایەتی پەرلەمان ئەو یاسایانەی كە خستیە بەرنامەوە ئەو یاسایانەن كە باگراوەندێكی سیاسی هەیە، بۆ نمونە یاسای ئەنجونەمەنی ئاسایش و دروستكردنی یەكگرتنەوەی ئاسایشەكان، ل��ە كاتێكدا ی��اس��ای ب��ەرەن��گ��ارب��وون��ەوەی
ت��ون��دوت��ی��ژی ن���او خ��ێ��زان س��اڵ��ێ��ك زی��ات��رە گفتوگۆی لەسەر دەك��رێ ،بەاڵم بەهۆی ئەو بارودۆخە تائێستا نەخراوەتە بەرنامەوە، وێ��ڕای بابەتەكانی تایبەت بە مندااڵن و كەمئەندامان و یاسای لێبووردنی گشتی كە ئەمانە پەیوەندی راستەوخۆیان بە ژیانی تاكەكانەوە هەیە» ،وتیشی« :سەرۆكایەتی پەرلەمان بڕیار دەدات كە لە دانیشتنەكانی پەرلەمان قسە لەسەر چ بابەتێك بكرێت و ێ بكرێت ،من ئەوە بۆ كەمتەرخەمی تاوتو ژنانی ناو پەرلەمان ناگەڕێنمەوە ،چونكە ژن���ان ل��ە دەس��ت��ەی س��ەرۆك��ای��ەت��ی��دا نییە، بێگومان ئەگەر ژن لەو دەستەیەدا هەبوایە هەوڵی دەدا ئەولەوییەت بۆ بابەتەكانی تایبەت بە كێشەكانی ژنان دابنێت». بەیان ئەحمەد ب��ەرواری ،پەرلەمانتاری سەر بە لیستی یەكگرتوو ،وەك بڕیاردەری لیژنەی ك��اروب��اری كۆمەاڵیەتی دەڵێت: «پێموایە زۆری ژنان لە حزبە سیاسییەكان ئەزمونی كورد دەوڵەمەندتر دەكات ،ئەوەش بەشتێكی باشی دەزان���م ،ئەوەندەشی من ئاگادار بم ،ئێمەی ژنان لە پەرلەمان زۆر داك��ۆك��ی ل��ە مافەكانی ژن���ان بەگشتی دەك���ەی���ن ،ه���ەروەه���ا پشتیوانی ك���ردن لە تایبەتمەندییەكانی ژن بە ئەركی سەرشانی خۆمانی دەزانین ،من وەك خۆم هەر شتێك لە ب��ەرژەوەن��دی ژناندا بێت بە دە پەنجە مۆری دەكەم» ،وتیشی« :زۆربەی ژنانی ناو پەرلەمان لە ئاستێكی باشی رۆشنبیری و هۆشیاریدان و ئەزمونی باشیان لە كاری رێكخراوەیی ی��ان سیاسی هەیە ،ئێمەی ژنانی ناو پەرلەمان بەرژەوەندی گشتی و خاڵی هاوبەش كۆی كردوینەتەوە ،تەنانەت پیاوانیش داكۆكیكەرن لە مافەكانمان». ب��ەی��ان ئ��ەح��م��ەد ،س��ەب��ارەت ب��ە یاسای لەشفرۆشی كە لە پەرلەمان رەتكرایەوە هۆكارەكەی بۆ كەمینە و زۆرینە گەڕاندەوە و ئ��اش��ك��رای ك��رد زۆری��ن��ەی ئەندامانی پەرلەمان لەگەڵ ئ��ەوەدا بوون گفتوگۆی لەسەر نەكرێت .ئەوەشی خستەڕوو كە پرۆژە یاسای توندوتیژی ناوخێزانیش بەهۆی گفتوگۆی ب��ودج��ەوە دواخ����را ،وتیشی: «ئەوەش رەتدەكەمەوە كە یەك دەنگی لەناو ژنانی پەرلەماندا نەبێت». ئەڤین عومەر رەش��ی��د ،پەرلەمانتاری سەربە پارتی لە لیستی كوردستانی و ئەندامی لیژنەی دەستپاكی(نەزاهە)، گلەییەكانی ژنان لە ژنانی پەرلەمانتار بە گلە و گازاندەیەكی رەوا دەزانێت ،چونكە «لە سەرەتای ساڵەوە ئەوەندە توشی كێشەی سیاسی بووین لە ناو هەرێمی كوردستان، ئەوەندە نەمانتوانی بپڕژێینە سەر كێشە كۆمەاڵیەتییەكان ،ئێمەی ئەندامانی پ��ەرل��ەم��ان ب��ە پ��ی��او و ژن����ەوە س��ەرق��اڵ��ی چارەسەركردنی ئەو قەیرانە سیاسییە بووین، وەك بینرا هەندێك بەناو خۆپیشاندان هەبوو هەندێك داواك��اری هەبوو كە پەیوەندی بە كارەكانی پەرلەمانەوە هەبوو ،پەرلەمان زیاتر كارەكانی لەسەر ئەو یاسایانە چڕ كردبووەوە، بۆیە ئ��ەون��دەی خەریكی چارەسەركردنی كێشە سیاسییەكانین ،ئ��ەوەن��دە خەریكی چارەسەركردنی كێشە كۆمەاڵیەتییەكان ن��ی��ن» .ئ��ەو پ��ەرل��ەم��ان��ت��ارە نەشیشاردەوە كە ژنانی ن��او پەرلەمانی كوردستان لە چارەسەركردنی كێشەكانی ژنان یەكدەنگ نەبوون و وتیشی« :ژنانی پەرلەمانتاریش وەكو پیاوەكان دابەشی سەر فراكسیۆنەكان ب���وون ،بۆیە نەبونی یەكڕیزی ل��ە نێوان ژنانی ناو پەرلەمان وای��ك��ردووە نەتوانین ل��ۆب��ێ��ك دروس����ت ب��ك��ەی��ن وێ����رای زۆری رێژەكەمان لە ناو پەرلەمان ،بۆ نمونە پێش ماوەیەك وشەی جێندەر كە هاتە پەرلەمان نەمانتوانی یەكدەنگییەك دروست بكەین، لێرەوە دەركەوت ژنانی پەرلەمانتار هێندەی وابەستەن بە الیەنە سیاسییەكانیان ،ئەوەندە بایەخ بە رەوش��ی ژن��ان ن���ادەن» ،جەختی
لەوەش كردەوە كە «تاوەكو نێوانی الیەنە سیاسییەكانی ن��او هەرێمی كوردستان باش نەبێت پەرلەمانتارانیش ناتوانن ئەو یەكدەنگییە دروست بكەن» ،ئەڤین عومەر، لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ (چەتر) وتی: «ه��ەرچ��ەن��دە ل��ە پەرلەماندا لیژنەیەكی تایبەت بە ژنان و ئافرەتانمان هەیە و ئەوان هەوڵی ئەوە دەدەن كەوا كێشەكان بهێننە ناو هۆڵی پەرلەمان بۆ گفتوگۆ كردن ،بەاڵم وەك وتم بە هۆی ئەو هۆكارانەی باسم كرد، دەنگی ئ��ەوان دەنگێكی زۆر دلێر نییە و نەیانتوانیوە كێشەكانی ئافرەتان زەق بكەنەوە تاوەكو كاری لەسەر بكرێت». نەسرین جەمال ،ئەندامی پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان سەربەفراكسیۆنی گ���ۆڕان، ل��ەم��ەڕ پرسی چ��االك��ی پەرلەمانتارانی ژن لە پەرلەمانی كوردستان و كێشەكانی بەردەمیان بۆ دەستەبەركردنی مافەكانی ژن���ان دەڵ��ێ��ت« :ن��ات��وان��م بڵێم ژن��ان��ی ناو پەرلەمان سەدلەسەد خەمی ژنانیان گرتۆتە ێ ژنی ئەكتیڤ هەن كۆڵ ،بەاڵم كۆمەڵ داكۆكی لە مافەكانی ژن دەكەن ،ئێمە وەكو خۆمان پاشكۆی هیچ كەسێك نین و ئەوەی ێ ناكەین ،ئێستاش پێمان بكرێت درێغی ل ژنان هەقی خۆیانە گلەیی لە ئێمە بكەن، چونكە ئێمە كاتی خۆی سوێندمان خوارد و بە ژنانمان وت با ئێمە یەكگرتوو بین تاوەكو بتوانین بە هەموومان بەرگری لە مافە رەواكانی ژنان بكەین ،بەاڵم بەداخەوە ئ��ەو پێشنیارەی ئێمە الی هەندێكیان قبوڵ و پەسند نییە ،بەڵكو فەرمانی فراكسیۆنەكانیان واتا حزبەكانیان جێبەجێ دەكەن ،بێ ئەوەی بیر لە ژنان و هاواڵتیانی ئ��ەو هەرێمە بكەنەوە ،ئێمە لە س��ەرەت��اوە لەگەڵ ئافرەتانی ن��او پەرلەمان باسمان لەوە كردووە كە مەسەلەی داكۆكیكردن لە كێشەكانی ژنان مەسەلەیەكی سەرەكیمان بێت و كارە سیاسی و حزبییەكان كار نەكەنە سەر هەنگاوەكانمان ،ب��ەاڵم ب��ەداخ��ەوە ئەو حاڵەتە هەیە و پابەندیشن بە حزبەكانیان و ئەوەندەی ئەوامری حزبەكانیان جێبەجێ دەكەن ،ئەوەندە ناتوانن لەناو خۆماندا یەك و یەكگرتوو بن و بتوانن بەرگری لە خودی ژن بكەن» .وتیشی« :ئێمە لیژنەی ژنانمان هەیە لە پەرلەمان و بەڕاستی لیژنەیەكی ه��ەڵ��س��ووڕاوە ،ئ��ەگ��ەر ئێمەی ژن��ان��ی ناو پەرلەمان یەكگرتوو بین و كێشە سیاسییەكان بخەینە الوە ،دەتوانین باشترین داكۆكیكار بین لە پرسەكانی تایبەت بە ژنان ،بەوپێیەی وەك���و ژن رێ��ژەی��ەك��ی ب��اش��ی ئەندامانی پەرلەمان پێكدێنین ،ب��ەاڵم ب��ەداخ��ەوە ئەو یەكڕیزی و یەكدنگییەمان نییە ،بۆ نمونە م��اوەی��ەك پێش ئێستا پ���رۆژە یاسایەكمان سەبارەت بە بڕینەوەی موچە بۆ ئافرەتانی ماڵەوە لە بێوەژن و (قەیرەكچان) پێشكەشی پەرلەمان كرد ،زۆرینە ژنانی ناو پەرلەمان پشتیوانیان لێنەكرد و دەنگیان بۆ ن��ەدا، ئەوەبوو بە زۆرینەی دەنگ رەتكرایەوە». هاژە سلێمان ،جێگری سەرۆكی لیژنەی داكۆكیكردن لە مافەكانی ژنان لەسەر لیستی شیوعی ،ئاماژە بەوە دەك��ات كە لیژنەی بەرگری لە مافی ژن لە خولی دووەمی پەرلەمانەوە وەك لیژنەیەكی هەمیشەیی بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان دەست بە كاربوو ،لە خولی دووەم��دا پ���رۆژە یاسایەكی زۆر گرنگی پەسند كردوە ،ئەویش هەمواركردنی یاسای باری كەسیی ژمارە ()188ی ساڵی ()1959 چەند مادە و بڕگەیەكی تێدا هەموار كرا كە لە بەرژەوەندی خواستەكانی ژناندا بوو، وتیشی« :پرۆژەیاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی ن��او خێزان لە خولی دووەم و سێیەمی پەرلەمان كاری لەسەر ك��راوە بە مەبەستی رێگریكردن لەو توندوتیژییانەی رووب��ەڕووی ژنان دەبێتەوە ،هەرچەندە ئێمە ناتوانین بنەبڕی بكەین ،بەڵكو كەمی
بەیان ئەحمەد: پرۆژە یاسای توندوتیژی ناوخێزانیش بەهۆی گقتوگۆی بودجەوە دواخرا
›› سەرگوڵ رەزا:
ژن لە دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەماندا بوونی نییە ،بۆیە ئەولەوییەت بە بابەتەكانی تایبەت بە كێشەكانی ژنان نەدراوە
›› هاژە سلێمان: بە هۆی ئەو ملمالنێیەی لەئارادایە نەك هەر پرسی ژن، بەڵكو زۆر بابەتی دیكەی تایبەت بە ژیانی تاك فرامۆش كراوە
›› نه‌سرین جه‌مال: ژنان هەقی خۆیانە گلەیی لە ئێمە بکەن، چونکە ئێمە کاتی خۆی سوێندمان خوارد و بە ژنانمان وت با ئێمە یەکگرتوو بین ... بكەینەوە ،ئێستاش راپ��ۆرت��ی كۆتاییمان داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ گفتوگۆ كردن لەسەری». هاژە سلێمان ،لە بارەی ملمالنێی سیاسی لە خولی سێیەمی پەرلەماندا وتی« :بە هۆی ئەو ملمالنێیەی لەئارادا بووە ،نەك هەر پرسی ژن ،بەڵكو زۆر بابەتی دیكەی تایبەت ب��ە ژی��ان��ی ت��اك ف��رام��ۆش��ك��راوە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا ئێمە وەكو لیژنە كۆبوونەوەكانی خۆمان دەكەین و تاوتوێی ئەو پرۆژانە دەكەین كە دێنە لیژنەكەمان».
سەبارەت بە پرۆژەیاسای لەشفرۆشیش كە پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمان كرا، وتی« :ئەو پرۆژەیاسایە لەالیەن هەردوو لیژنەی یاسایی و ئ��ەوق��اف رەت��ك��رای��ەوە، هۆكارەكەشی معارەزە نەبوو ،بەڵكو دەنگی نەهێنا ،پاساوی لیژنەی یاساییش ئەوە بوو كە یاسا عێراقییەكە كەموكوڕی نییە و تائێستاش بەكارە ،لەم هەموار كردنە ئێمە بە م��اددەی��ەك س��زادان��ی لەشكڕیشمان بۆ زی��اد كردبوو ،ب��ەاڵم بەداخەوە نەمانتوانی گفتوگۆی لەسەر بكەین».
سکرتێرى یه‌کێتى قوتابیانى کوردستان: هه‌ر به‌ڵگه‌یه‌ک هه‌بێت یه‌کێتى قوتابیان هه‌وڵى داو ه زانکۆ دابخات ،من یه‌که‌م که‌س ده‌بم بچم ه به‌رده‌م دادگا ئاماده‌کار
راژان سه‌باح عیرفان عه‌زیز سکرتێرى یه‌کێتى قوتابیانى کوردستان ،له‌م دیداره‌دا ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ئه‌گه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم وه‌اڵمى داواکاریه‌کانیان نه‌ده‌نه‌وه په‌ناده‌به‌نه‌به‌ر کاردانه‌وه‌ى توند. ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌روو ئه‌گه‌ر به‌ڵگه‌ى له‌سه‌ر هه‌بێت ئامادهیه له‌سه‌ر داخستنى زانکۆکان بچێته به‌رده‌م دادگا.
چه‌تر :ده‌گوترێت ئێوه ده‌ست ده‌خه‌نه‌ناو کارو بارى خوێندن و زانکۆکان؟ کامه ده‌ستخستن ده‌توانى نمونهیهکمپێم بڵێیت. چه‌تر :بۆنمونه ته‌ماته ب��اران ک��ردن و هێلکه گرتنه وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى بااڵو کارى سیاسى له زانکۆکان؟ ئ��ێ��م�ه ش���ان���ازى ب����هوه ده‌ک���هی���ن کهخۆپیشاندانمان کردووه له هه‌ولێر و ئه‌وه‌ش رووی���دا ب�ه‌رام��ب��هر ب�ه وه‌زاره‌ت����ى خوێندنى بااڵبه‌مافى خۆمانى ده‌زانین ،ئه‌وانه‌شى ده‌ڵێن به ئێمه ده‌ست دهخهنه ناو زانکۆکان ئهوانه ئه‌و به ناو ئۆپۆزسیۆنانه‌ن که به‌س قسه‌ى زل و بریقه‌دار ده‌ک���ه‌ن ،هه‌روه‌کو ئ���ه‌وه‌ى م��ن ل�ه پێناوى ئ���ه‌وه‌ى ده‌س���ه‌اڵت بگرمه ده‌س��ت خه‌ڵک به‌کوشتن ب��ده‌م، ئێمه وه‌کو یه‌کێتى قوتابیان هۆکارێک بووین بۆ ئه‌وه‌ى ئاستى زانست له هه‌رێمى کوردستان به‌ره‌و پێشهوه بڕوات به‌ڵگه‌شمان هه‌یه‌هه‌ر ئێمه بووین توانیومانه کۆنتاکت ل �ه‌گ �هڵ زان��ک��ۆک��ان��ى ج��ی��ه��ان ب��ک�هی��ن و به‌شێکى زۆرى قوتابیانش بنێرین بۆ ئه‌و واڵتانه ،ئه‌گه‌ر ئێمه ئهوه کردارمان بێت ئیتر چۆن دێین خوێندن له زانکۆ په‌ک بخه‌ین.
چ �ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه ل �ه‌الی �ه‌ک ره‌خ��ن �ه‌ت��ان ل ه س��ی��اس �ه‌ت��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ه���هی���ه ،ب���ه‌اڵم له‌الیه‌کى دیکه الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسۆن به‌شدارن له فیدراسیۆنى رێکخراوه‌کان و ده‌شڵێن هه‌موومان خزمه‌تمان کردوو ئهوه جۆرێک نیه له سیاسه‌تى پاشملێ؟ فیدراسیۆنى قوتابیى و خوێندکاریهکانل�ه ساڵى ( )2003دام����هزراوه و ()13 رێکخراو له خۆى ده‌گرێت ،تا ئێستا حزبى ک��اک ن �ه‌وش��ی��روان هیچ رێکخراوێکى قوتابیانه‌ى نی ه ئه‌گه‌ر هه‌شیبێت ل ه شێوه‌ى گ��روپ�ه ،ک ه ناکرێت ئێمه‌ى فیدراسیۆن وه‌ک��و ب��ۆرد مامه‌ڵه‌یان ل�ه‌گ�هڵ بکه‌ین، هه‌رچى دووح��زب�ه ئیسالمیه‌که‌شه ئ�ه‌وان دوورێکخراویان ههیه و توانیومان ه پێکهوه خ��زم �ه‌ت��ى ب���اش ب��ک�هی��ن ئیتر سیاسه‌تى پاشمله‌ى چ��ى« .ئێمه ده‌ڵێین ل� ه چ��وار چێوه‌ى رێکخراوه‌کانى مه‌ده‌نى خزمه‌تمان ک��ردووه به‌اڵم وه‌کو سیاسه‌تى حزب ئهوه شتێکى تره». چ��ه‌ت��ر :ب����ه‌اڵم ده‌گ��وت��رێ��ت ئ��ێ��وه ئ �ه‌و فیدراسیۆنه‌تان ق��ۆرغ ک���ردووه و تۆش زۆرب���هى ک��اره‌ک��ان��ى فیدراسیۆن به‌ناوى خۆته‌وه ده‌که‌یت؟ ئێم ه زۆربه‌ى چاالکیه‌کانمان بهناوىفیدراسیۆنهوه ئه‌نجام ده‌ده‌ی��ن ئامانجمان ئ���ه‌وه‌ی��� ه ک��� ه ن�����اوى ئ����ه‌م ف��ی��دراس��ی��ۆن � ه به‌رزبکه‌ینه‌وه ن �ه‌ک یه‌کێتى قوتابیان، ئه‌گه‌ر به‌راستى ده‌ته‌وێت دان به‌راستیه‌کاندا بنێم ئهوه ئێم ه غه‌در له یه‌کێتى قوتابیان ده‌ک �هی��ن ،چونک ه ئێستا ه�ه‌وڵ��م��ان داوه چ��االک��ی �ه‌ک��ان��ى خ���ۆم���ان ب��خ �هی��ن �ه‌س �هر فیدراسیۆن و ده‌مانه‌وێت له رێگاى ئه‌و رێکخراوانه‌ى شه‌رعیه‌تیان هه‌ی ه خزمه‌ت بکه‌ین. چه‌تر :به‌اڵم قسه‌یه‌ک ههیه که ئێوه زانکۆکانى هه‌ولێر تان په‌ک خستووه؟ ل ه کاتى خۆى من وه‌اڵمى ئه‌وه‌م دایه‌وه،به‌اڵم ئه‌وه‌ى واده‌ڵێت ئه‌وانه‌ن ک ه ده‌یانه‌وێت
ئه‌و مافه‌ى ک ه ئێم ه ل ه ناوه‌نده‌کانى زانکۆ هه‌مان ه بۆخۆیانى ببه‌ن که ئهوه زۆر هه‌ڵه‌یه، چونکه له ژیانى دیموکراتى خێرکردن نی ه ئێمه رێکخراوێکى خێر خوازیش نین خێر به‌الیه‌نێکى سیاسى بکه‌ین ،ئێمه‌ده‌مانه‌وێت ل �ه چ���وار چ��ێ��وه‌ى ب �ه هێزکردنى ئاستى زانستى ه�ه‌م��وو شێوازێک بگرینه‌به‌ر، ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر الیه‌نێک بیانه‌وێت ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانى خۆیان بهێنن ه زانکۆکان و سیاسه‌تى خۆیان له‌ناو زانکۆکان جێ به‌جێ بکه‌ن ئهوه ئێم ه قبوڵمان نیه ،چونک ه ئهوه شه‌رعیه‌تى ئێمهیه نه‌ک هى ئه‌وان. چه‌تر :له ماوه‌ى رابردوو ئه‌و هێرشه‌ى به به‌ردوو دار کرایه سه‌ر وه‌زاره‌تى خوێندنى ب��ااڵئ��ێ��وه ن �ه‌ت��ان ش����اردهوه ک �ه رێکخه‌رى خۆپیشاندانهکه ب���وون ب��اش�ه پێش ئه‌و خۆپیشاندنه رێ��گ��اى دیکه‌تان ل�ه‌ب�ه‌رده‌م نه‌بوو؟ کام ه ئالیه‌ت ئه‌و ئالیه‌ت ه ک ه ئێوهدهڵ��ێ��ن گفتوگۆ ،ئ��ه‌م وه‌زی����ره گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ئێمه ناکات ئێمه ( )19رێکخراو چووینه‌الى ده‌ڵێت ته‌نها ( )10ده‌قیق ه کاتت ههیه« .وه‌زیرێک ک ه خۆى ده‌یه‌وێت کێش ه دروست بکات ل ه زانکۆکان و حسابمان بۆ نه‌کات و ب��ه‌رده‌وام بێت له‌سه‌ر کێش ه بۆ زانکۆکان ئهوه مافى خۆمان ه وه‌زاره‌ته‌که‌ى هێلکه باران بکه‌ین». چه‌تر :به‌اڵم ئێوه له‌سه‌رده‌مى کابینه‌ى پێنجه‌م ئه‌وه‌تان نه‌کرد؟ وه‌زی���رى کابینه‌ى پێنجه‌م بهگوێىدهک��ردی��ن و داواک��اری �ه‌ک��ان��ى ج��ێ به‌جێ ده‌کردین. چه‌تر :پێت وای �ه کێشه‌ى قوتابى له‌م کابینه زیاتره؟ به‌ڵێ زیاتریش ده‌بێت ئه‌گه‌ر گوێیانلێنهگیرێت. چه‌تر :ئه‌گه‌ر وه‌زیرى خوێندنى بااڵ له سلێمانى بوایه ئێوه وه‌کو یه‌کێتى قوتابیان ده‌تانتوانى به‌و شێوه هه‌ڵسوکه‌وتى له‌گه‌ڵ
ئاراس عوسمان
به‌اڵم جیاوازیمان له‌و بابه‌ت ه نهکردووه ،زۆر ل ه ک��ادره‌ک��ان��ى ئێم ه گله‌ییان ههیه ک ه ئه‌وانمان دانه‌ناوه و الیه‌نه‌کانى دیکه‌مان داناوه. چه‌تر :ئه‌وه‌ى روویدا به‌رانبه‌ر به وه‌زاره‌تى خوێدنى بالاڵدووباره‌ى دهکهنهوه؟ به‌ڵێ هه‌رکاتێک حکومه‌ت وهاڵمىنهداینهوه ته‌مات ه باران و هێلکه‌یان تێده‌گرین خراپتریش ده‌که‌ین و که‌سیش ئۆپۆزسیۆن نی ه بێجگه له ئێمه ،چونکه ئێمه پره‌نسیبى دیموکراتى ده‌زانین. چه‌تر :له دواین چاو پێکه‌وتنى وه‌زیرى خ��وێ��دن��ى ب��ااڵ ده‌ڵ��ێ��ت «ئ��ێ��وه‌ب�ه‌رپ��رس��ی��ارن له‌به‌رانبه‌ر داخستنى زانکۆکان» وه‌اڵمتان چیه؟ وه‌اڵمى وه‌زیر ناده‌مه‌وه ،به‌اڵم بۆ ئه‌وکه‌سانه‌ى ئه‌و وه‌اڵم�هى وه‌زیریان بینیووه، ده‌ڵ��ێ��م «هه‌ربه‌ڵگه‌یه‌کى ف�ه‌رم��ى هه‌بێت یه‌کێتى ق��وت��اب��ی��ان ه �ه‌وڵ��ى داوه زان��ک��ۆ داب��خ��ات م��ن ی �ه‌ک �ه‌م ک��ه‌س ده‌ب���م بچم ه به‌رده‌م دادگا» .به‌اڵم شه‌رمه بۆ که‌سێک خ��ۆى به‌پڕۆفیسۆر دابنێت به‌بێ به‌ڵگ ه قسه‌بکات.
کاریگه‌رى روداوه‌کانى رابردوو له‌سه‌ر پرۆسه‌ى خوێندن ی ئهرکه نیشتمانیهکه به‌المه‌و‌ه گرنگ بوو کاریگه‌رى خوێندن گرنگ نه‌بوو خوێندکارێک :ئهوهنده ئاماده‌کار
شارا بابان هه‌ندێک ل ه خوێندکاران ئاماژ ه به‌وه‌ده‌که‌ن ،ئه‌و روداوانه‌ى ل ه ماوه‌ی رابردو ه رویاندا کاریگه‌ریان له‌سه‌ر پرۆسه‌ى خوێندن نه‌بوو یان زۆر به‌که‌مى کاریگه‌ریان ههبووه ،توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تیش جه‌ختده‌کاته‌وه :ئه‌و روداوانه کاریگه‌ریان هه‌بوو به‌تایبه‌تى له قۆناغى دوانزه‌ى ئاماده‌ى که بۆ نمره‌ى به‌رز ده‌خوێنن.
س��ۆزی��ار رزگ���ار ،ت�ه‌م�ه‌ن ( )22س��اڵ، خوێندکارى زان��ک��ۆى سلێمانى ،ئاماژه به‌وه‌ده‌کات :زانکۆ به‌هه‌ڵوێسته‌و‌ه پێشوازى له روداوه‌کانى ماوه‌ى راب��ردوو کردوه بۆیه پ��ێ��ىوان��ی�ه ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه‌س �هر پ��رۆس �هى خ��وێ��ن��دن ه�ه‌ب��ووب��ێ��ت .ه��ه‌روه‌ه��ا س��ۆزی��ار، وت���ى« :ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ى ئ�ه‌رک�ه نیشتمانیهکه به‌المه‌و‌ه گرنگ بوو له‌وکاته‌دا کاریگه‌رى خوێندنه‌که‌م به‌الو‌ه گرنگ نه‌بو» ،هۆکارى ئ �ه‌م هه‌ڵوێسته‌م ده‌گه‌ڕێنمه‌و‌ه بۆ ئ �ه‌وه‌ى ل �ه‌م نیشتمانه‌ی‌ه ک�ه‌رام�ه‌ت��ى ئ �ه‌م خه‌ڵکه ده‌ڕوشێنن و له به‌رچاوى هه‌مومان خوێن ده‌رێ��ژرێ��ت ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌رى چ��وار شوشه‌ى په‌نجه‌ره‌وه .جهختیکردهوه :داخستنى زانکۆى سه‌اڵحه‌دین به‌بێ بونى هیچ پاساوێک زۆرتر کاریگه‌رى له‌سه‌ر پڕۆسه‌ى خوێندن کرد له‌و زانکۆیه ،هیچ کاتێک روداوه‌کان ئهوهنده کاریگه‌ریان له‌سه‌ر زانکۆى سلێمانى نهکردووه. ئ�����ارى ن���ه‌ج���ات ،ت����ه‌م����ه‌ن()24س����اڵ، خ���وێ���ن���دک���ارى ش���ه‌ش���ه‌م���ى ئ���ام���اده‌ی���ى، خ��وێ��ن��دک��اران��ى پ��ۆل��ى دوان����زه‌ى ئ��ام��اده‌ی��ى گ�ه‌وره‌ت��ری��ن زیانیان ب �ه‌رک �ه‌وت له م��اوه‌ى راگرتنى ده‌وام .ئه‌و خوێندکار‌ه وتیشى: رودان���ى ئ �ه‌و روداوان����ه و راگ��رت��ن��ى ده‌وام ک��اری��گ �ه‌رى خ��ۆى ه �ه‌ب��وو به‌تایبه‌تى بۆ
قۆناغى ئێمه که کۆتا قۆناغه و ئاینده‌مان دیارى ده‌کات .ههرچهنده من به‌شدارى زۆرم نه‌بو له خۆپیشاندانه‌کاندا ،به‌اڵم له‌رێگه‌ى راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان �هوه ئ���اگ���ادارى ه�ه‌م��وو روداوه‌کان بووم .ههروهها ئارى ،وتى :توشى حاڵه‌تێکى نه‌فسى بووبوم که ده‌رئه‌چوم بۆ قوتابخانه چاوه‌ڕێى ئه‌وه‌م ده‌کرد به بریندارى بگه‌ڕیمه‌وه ،ئه‌مه‌ش واده‌ک��ات خوێندکار نه‌توانێت وه‌کو پێویست بیرى الى ئه‌و مادهیه بێت که ده‌یخوێنێت. ه���ێ���م���ن م����ح����ه‌م����ه‌د ،ت�����ه‌م�����ه‌ن()20 س����اڵ ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان���ک���ۆ ،تیشکى خسته‌سه‌رئه‌وه‌ى :راگرتنى ده‌وام کاریگه‌رى ک��ردوه‌ت �ه س �هر پ��ڕۆس �هى خ��وێ��ن��دن ،ب�ه‌اڵم زۆرک���ه‌م .وت��ى :له چه‌ند رۆژى راب��ردوو ک �ه ده‌وام ب��ۆ م��اوه‌ی �ه‌ک��ى ک���ه‌م راگ��ی��را خوێندکار زه‌ره‌رم �ه‌ن��د ب��ووه ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ش نیه که کاریگه‌رى گ �ه‌وره‌ى کردبێته‌سه‌ر خوێندن .چونکه دواى کۆتایى هێنانى خۆپیشاندانه‌کان که بایکۆتى خوێندن کرا ماوه‌ى بایکۆت کردنه‌که‌ش هێند‌ه زۆرنه‌بوو له‌کاتێکدا حکومه‌ت زۆرب �هى رۆژه‌کانى کردبوو به پشوو ،که سااڵنى رابردو پشوو نه‌بوو .هێمن پێى وایه :له‌به‌رامبه‌ر روداوى له‌و شێوهیه ده‌بێت هه‌ڵوێست هه‌بێت ،بۆیه وه‌ک خوێندکارى زانکۆ به ئه‌رکى خۆمى ده‌زانم خوێندن رابگرن رێبه‌ند محه‌مه‌د ،ت �ه‌م �ه‌ن( )19س��اڵ، خوێندکارى په‌یمانگا ئاماژه به‌وه‌ده‌کات: س��وک��ای �ه‌ت��ى ب��ه‌خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆ گه‌وره‌ترین زیان‌ه به خوێندکاران گه‌یشتوه ن�ه‌ک بایکۆتکردنى ده‌وام .پێشى وای�ه: ئ����ه‌وه‌ى ل �ه دوم��ان��گ��ى پ��ێ��ش��ودا روی�����داوه، بایکۆتى خوێندنیشه‌و‌ه خوێندکار زه‌ره‌رمه‌ند ب��وو ب�ه‌ن��م��ره‌ى ی �ه‌ک �ه‌م ه �هر له‌سوکایه‌تى پێکردن به‌خوێندکاره‌وه ،ناوبردنیان به ئاژاوه گێڕو ت�ه‌ق�ه‌ک��ردن ب�ه‌س�هر به‌شى ناوخۆى کوڕانى په‌یمانگه‌ی ته‌کنیکى و هێنانى هێزى زێره‌ڤانى .جه‌ختیشیکرده‌وه :دواى نه‌مانى خۆپیشاندان هێنانى ئ�ه‌و هه‌موو هێزه زۆره به‌ڕاستى نایشارمه‌و‌ه کاریگه‌ری
nخویندکارانی زانکۆ له‌کاتی بایکۆتکردنی خوێندن له‌سر خۆم و خوێندنه‌که‌شم ههبوه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که‌زه‌ره‌رمه‌ندبووم ده‌نگم ل �ه‌گ �هڵ ده‌ن��گ �ه ن��اڕازی �ه‌ک��ان ب���وه .ئ��ازاد ج�ه‌الل ،توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى ،هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد :خۆپیشاندان کاریگه‌رى له‌سه‌ر ه �ه‌م��وو ت��اک��ێ��ک��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ههبووه .هێماشى بۆ ئه‌وه‌کرد :خۆپیشاندان کاریگه‌رى نه‌ک له سه‌رخوێندکار ،به‌ڵکو کاریگه‌رى له‌سه‌ر ده‌رونى هه‌موو تاکێکى کوردى ههبوه به‌گشتى و خوێنکارانى له قۆناغى ئاماده‌یدا زیانى زۆریان به‌رکه‌وتوه. چونکه زۆربه‌ى شه‌هیدانى ئه‌و خۆپیشاندانه له قۆناغى ئاماده‌یدا ب��وون ،ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌سه‌لمێنێت خوێندکار قوربانى خۆى داوه وه‌ک جه‌ست‌ه و الیه‌نى ده‌رونیش کاریگه‌رى زۆری��ان له‌سه‌ر دروس��ت ده‌ک��ات .ههروهها ئ���ازاد ،وت��ى :زۆرب���هى ئ �ه‌و خوێنکارانه‌ى ئێواران ده‌وامیان ده‌کرد له‌به‌رده‌م زانکۆکان
ده‌وه‌ستان ،ئه‌مه‌ش کاریگه‌رى کرده سه‌ر هه‌موو خوێندکاره‌کانى قۆناغه‌کانى تریش، دواى ئ�ه‌و هه‌ڵوێسته‌ى حکومه‌ت نواندى به‌سه‌ربازگه‌کردنى شارى سلێمانى زۆربه‌ى خوێندنگه‌کان کاریگه‌ریان له‌سه‌ر دروست بوو قه‌له‌قى له‌سه‌ر ژیان دروست ده‌کات. جه‌ختیشیکرده‌وه :راگه‌یاندنه‌کان له‌ڕوى کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌رون��ی��هوه کاریگه‌ریان له‌سه‌ر ئه‌و خوێنکارانه‌ى له قۆناغى دوانزه و قۆناغى دواى دوانزه‌ن دروستکردبوون که به شداربن له خۆپیشاندانه‌کاندا و هه‌ندێ ج��ار خۆنه‌ویستان‌ه ب �ه ش��داری��ان ده‌ک���رد. ئه‌مه‌ش دهبێته ه��ۆى ت��رس و دڵ�ه‌ڕاوک��ێ و دروس��ت��ک��ردن��ى ج��ۆرێ��ک ل�ه ئ��اڵ��وزى و ک��اری��گ�ه‌رى ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ل�ه‌ب�ه‌ده‌س��ت هێنانى نمره‌ش دروست ده‌کات. ک�ه‌م��ال ن���ورى ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى پ����ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌و ماوه‌یه‌کرد که
9
ئێم ه به‌شێک نین له‌ئێوه،به‌اڵم ئێوه به‌شێک له‌ئێمه‌ن!.
عیرفان عه‌زیز سکرتێرى یه‌کێتى قوتابیانى کوردستان
بکه‌ن؟ کێشه‌ى ئێمه کێشه‌ى سیاسى نی ه وهزیرپارتى یان یه‌کێتى یان ئیسالمى بۆ ئێم ه جیاوازى نیه ،ئێمه ل ه چوارچێوه‌ى یاسا داواى مافى زانستى بۆ قوتابى ده‌که‌ین و ئه‌گه‌ر بێت و مافى قوتابى پێشێل بکرێت ئهوه نه‌ک له پارتى و یه‌کێتى ل ه هیچ الیه‌نێکى دیکه قبوڵ ناکه‌ین و به‌مافى خۆمانى ده‌زانین. چه‌تر :سه‌رۆکى حکومه‌ت بڕیارى داوه به هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى له ماوه‌ى ش�ه‌ش مانگى راب���ردوو دام �ه‌زراب��وون ئه‌و بریاره چۆن ده‌بینى له کاتێکدا ئێوه ده‌ڵێن هه‌ندێک قوتابخانه بێ مامۆستایه؟ ک��ات��ێ��ک خ���هڵ���ک دام���������هزراوه وب��ڕوان��ام�هی��ان هه‌ی ه ئیتر ب��ۆدان�ه‌م�ه‌زرێ��ن، به‌اڵم ئهمه هه‌ڵه‌یه‌کى گه‌وره‌ی ه حکومه‌ت به‌رامبه‌ر ب ه هاواڵتى خۆی ئه‌نجامى دا. چه‌تر :له‌و زه‌ماالنه‌ى ئێوه وه‌رتان گرتووه گومان لهوه ده‌کرێت لیست و لیست کارى تێدابێت و به‌رژه‌وه‌ندى حزبى تێدا بێت؟ ئ���ه‌و زه‌م���االن��� ه م��اف��ێ��ک��ى ش �ه‌رع��ىخۆمانهو که‌س خێرى ب ه ئێم ه نهکردووه،
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
کارا
nوه‌اڵمى وه‌زیر ناده‌مه‌وه nشه‌رم ه بۆ که‌سێک خۆى به‌پڕۆفیسۆر دابنێت به‌بێ به‌ڵگ ه قسه‌بکات n
گه‌نجان
فۆتۆ /ئه‌حمه‌د قادر خوێندکاران ده‌وامیان نه‌کردو‌ه به به‌زیانى ن �ه‌زان��ى ب��ۆ خ��وێ��ن��دک��اران چونکه پ���ه‌روه‌د‌ه توانیویه‌تى قه‌ره‌بویان بۆ بکاتهوه .ههروهها که‌مال ،وت��ى :خوێندکاران بۆ م��اوه‌ى دوو رۆژ بایکۆتى خوێندنیانکرد ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا مامۆستایان توانیان قه‌ره‌بوى ئه‌و ماوه‌ی‌ه بکهنهوه که خوێندکاران نه‌هاتبونه ه��ۆڵ�ه‌ک��ان��ى خ��وێ��ن��دن �هوه ،ت��ا ئێستا هیچ خوێندکارێک نه‌هاته‌و‌ه باسى دواکه‌وتن ل �ه پ���ڕۆگ���رام ب��ک��ات �هوه .ج�ه‌خ��ت��ی��ک��ردهوه: له‌به‌رامبه‌ر دواک�ه‌وت��ن��ى ده‌وام���ى خوێندن به‌هۆى بایکۆتکردنه‌و‌ه و هێنانى پڕۆگرامى نوێى خوێندن .خوێندکاران داواکاریان ههبوه و ئێمه‌ش داواکاریه‌کانمان به‌هه‌ند وه‌رگرت بۆ وه‌زاره‌ت به‌رزمانکرده‌وه .ئه‌وانیش بڕیارى که‌مکردنه‌وه‌ی پڕۆگرامى خوێندنیان ده‌رکرد بۆ ئه‌مساڵ هیچ کێشه‌یه‌کیان نهماوه.
گه‌نج داینه‌مۆى کۆمه‌ڵگه‌یه ،گه‌نجان ن�����ه‌وه‌ى دواڕۆژى واڵت�����ن ،ئ�����ه‌وه‌ى ئێم ه ک��ردوم��ان�ه ب��ۆ گه‌نجى ئه‌مڕۆیه..هتد، ئه‌مانه‌و سه‌دان وته‌ى بریقه‌دارى ترو ئه‌وه‌ى دوور نیه خۆشیان باوه‌ڕیان به‌وجۆر‌ه رسته ق�هڵ�ه‌و ب��ێ ک��رداران�هه�ه‌ب��ێ��ت ،ک�ه له‌الیه‌ن هه‌ندێک به‌ناو سیاسیه‌کانى کوردستانهوه بێشه‌رمان‌ه وه‌ک به‌رگێک ده‌کرێته‌به‌ر گه‌نجه‌کانمان ،هه‌ر ئه‌م پیاوان‌ه له‌سه‌رده‌مى گه‌نجێتیدا له‌شاخ و شاردا له‌و چوارچێوه شۆڕشگێڕییه‌ى کردویانه ،له‌پاڵ شۆڕشدا ب�����ه‌رده‌وام شۆڕشێکیش ه �ه‌ب��ووه ل�ه‌ک��ارو ک��رده‌وه‌ى پاشقوڵ گرتن له‌یه‌کترو کوشتن و جاسوسى کردن بۆ ئه‌و پیاوه‌ى به نیومه‌تر ردێنى ناشرین و ماش و برنجیه‌و‌ه له‌کونێکى ده‌شته‌کانى عێراقدا ده‌ستگیرکرا مه‌به‌ستم (ص���ه‌دام)ى گۆڕبه‌گۆڕه ،ئاخۆ بڵێى له‌م س �ه‌رده‌م �هى ه�ه‌م��وان به‌جۆرێک هۆشیار بوونه‌ته‌و‌ه چه‌ندین ساڵ هاوار بکه‌یت ناتوانى (ڕه‌ش به‌سپى و سپى به‌ڕه‌ش) بکه‌ى وه‌ک سااڵنى پێشوو. ئه‌وه‌ى ئێستا ده‌گوزه‌رێت له‌م هه‌رێمه‌ى بۆته یاریگایه‌کى بچوک و هه‌رکه‌سه‌و بۆ خۆى شاورى فاوڵ و په‌نارتى و گۆڵکردن لێده‌دات، به‌تایبه‌تى له‌نێوان ئه‌حزابى سیاسى کوردیداو میدیا و رێکخراو گه‌لێکى پاشکۆدا، به‌اڵم دڵنیابن گه‌نجانى واڵته‌که‌م هه‌رگیز ناکه‌ون‌ه ژێر ئه‌و بۆچون‌ه دووفاقیانه‌ى ئێوه‌ى به‌رژه‌وه‌ندى په‌رسته‌وه. ئ���ه‌گ���هر ب���اس ل���ه‌و درۆ و ت��ف�ه‌ن��گ�هى ب �ه‌ک��ارى دێنن ب��ۆ پ��ارێ��زگ��ارى له‌مانه‌وه‌و ب��ازرگ��ان��ی��ک��ردن��ی��ان ب��ک�هی��ن ب �ه‌س �هر ئ�ه‌م میلله‌ته‌و‌ه ئه‌نجامى ده‌ده‌ن ،واده‌ى هه‌ڵبژاردن ئێمه گه‌نجى واڵته‌که‌مانین و پاراستنى دهخهنه ئه‌ستۆمان ل���ه‌دواى خۆیان ،به‌اڵم له‌خۆپیشاندانێکى ئاسایدا که داواى ماف و که‌رامه‌تى تاکى کوردى ده‌کرێت ،پێمان ده‌گوترێت چه‌قۆکێش و سه‌رسه‌رى و ئه‌وه‌ى له‌فه‌رهه‌نگ‌ه بۆگه‌نه‌که‌یاندایه ،هه‌مووى دهکهنه توره‌که‌که‌ى شانمان و هه‌ڕه‌شه‌شمان لێده‌که‌ن .ده‌بێت قبوڵى وه‌ها کارێک بکرێت. باشه لێرهوه ده‌پرسین ئه‌گه‌ر گه‌نجه‌کانمان ئه‌وانه‌بن که وه‌ها پێناسه‌و شیکارییه‌کى بۆ ده‌ک �ه‌ن به‌عه‌قڵێکى پڕ له ڕق و کین‌ه و ژه‌نگرتوویه‌وه ،باشه چۆن داواى متمان‌ه له‌وه‌ها که‌سێک ده‌کرێت بۆ پێکهێنانى پارله‌مان و حکومه‌ت و ،...یاخود سه‌رۆکى هه‌رێم له‌کاتى گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى له‌وه‌رگرتنى مه‌دالیا ئیتاڵیه‌که‌ى ،له‌په‌یامه‌که‌یدا پشتگیرى ئه‌و گه‌نجانه‌ى کرد ،ئه‌رێ ئه‌و که‌سانه‌ى له‌دواى ئ��ێ��وه‌وه‌ن له‌دانیشتن و کۆبونه‌وه‌کانتانداو له‌کاتى سوکایه‌تى و جنێودان به‌گه‌نجى ئه‌م ههرێمه ،وه‌ک شه‌رم له‌ئێم‌ه ناکه‌ن شه‌رم له‌و گه‌نجان‌ه ناکه‌ن که له‌سایه‌ى شه‌ونخونى ئ���ه‌وان���هوه خ��ۆت��ان و م��اڵ و خ��ان �ه‌واده‌ت��ان ده‌پارێزرێت ،ئه‌رێ شه‌رم له‌و گه‌نجان‌ه ناکه‌ن باوکیان له‌شه‌ڕى ناوخۆى ئێوه‌دا و له‌به‌رامبه‌ر به‌رژه‌وه‌ندى ئێوه‌دا به‌کوشت دران ،ئه‌ى شه‌رم ن��اک�ه‌ن به‌کۆمه‌ڵ و چه‌ندین ئۆتۆمبێل ده‌یانگوازنه‌و‌ه بۆ کوێ؟ بۆ سه‌فره‌ى زانستى نه‌خێر! ئه‌ى بۆ ئاهه‌نگى ده‌رچونیان نه‌خێر! ئه‌ى بۆ خوێندن بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت نه‌خێر! بۆ ناوچه‌ى قوله‌ره‌یسى بۆ تێهه‌ڵدان و سوکایه‌تى پێکردن. بۆیه پێویسته خ��ۆم��ان نه‌خه‌ڵه‌تێنین و ئاگاداربین که ههمیشه حزب و سیاسیه‌کانمان گه‌نجه‌کانیان دابه‌شکردو‌ه به‌سه‌ر خۆیان و کارکردن بۆیان و ئه‌وانه‌ى دوورن له‌وانه‌وه گ�ه‌ن��ج�ه ح��زب��ى و گ��ۆش��ک��راوه‌ک��ان��ن بۆ به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه به‌و گه‌نجان‌ه و له‌کارخستنیان ب�ه‌رام��ب�هر گه‌نجێک ،ک�ه ب���اوه‌ڕى ن��ه‌به سیاسه‌تى ئێستا ههیه که ده‌یبینێت و نه به‌ڕابردوش که ئهمانه خاوه‌نین ،له‌به‌ر ئهوه ده‌بینی گه‌نجێکى پاک ده‌کرێت‌ه وه‌سیل‌ه بۆ گه‌یشتن به‌ئامانج و مه‌رامه‌کانى حزب و ده‌کرێت‌ه خاوه‌ن بیرو ئایدیایه‌کى گۆشکراوى نوخبه‌یه‌کى له الیه‌نێکى سیاسى ،دوور له فکر‌ه و بۆچونێکى نیشتمانیان‌ه و نه‌ته‌وه‌یانه. له‌به‌ر ئهوه ده‌بێت ته‌ماشا بکه‌ین ئه‌وان چ مێژوویه‌کیان ههیه جیاواز له‌هه‌ندێک کارو خه‌باتى پێشوو ،که رهنگه له‌سه‌ر ئه‌م جۆر‌ه سیاسهته بازبازێن بکه‌ن و جۆر‌ه بایه‌خێک نه‌ده‌ن‌ه ئه‌و گۆڕانکارییانه‌ى بۆته واقیعى سه‌رده‌مى و ناوچه‌یى ،بۆی ه ده‌ڵێم ئێمه به‌شێک نین له ئێوه‌ى خاوه‌ن مێژوویه‌کى پرسیاراوى ،به‌اڵم ئێوه به‌شێکن له‌ئێم‌ه هه‌ندێکجار بۆ پێداویستى کاتى و تا سه‌رکه‌وتنتان به په‌یژه‌ى ماره‌که‌دا. yahoo.com@Arasosman84
هونه‌ر و وێژه
پەیكەرتاشان نیگەرانن لە دەستێوەردان لە هونەری پەیكەرتاشیدا هونەمەندێك “بڕیاربوو لەجێی پەیكەرەكەی مەولەوی چەندین هەنار دروستبكەین” ئاماده‌کار
ئارام شەمێرانی
ن��اوچ��ەی ش����ارەزوو بەوپێەی چەندین كەساسەتی ناوداری كوردی تێدا هەڵكەوتوە بۆ ڕیزگرتنیان وبەزیندوییهێشتنەوەیانژمارەیەكی زۆر پەیكەری تێدا درووستكراوەو لەم ڕاپۆرتەی ڕۆژنامەی (چەتر) دا ئاستی ه��ون��ەری پەیكەرەكان و نیگەرانی لە دەستێوەردانەكان لەڕوی سیاسەت و دین‌و مادە لەم هونەرە دەخرێتەڕوو ،حامد ئەحمەد دەڵێت بڕیاربوو لەجێی پەیكەرەكەی مەولەوی چەندین هەنار لە شێوەی پەیكەردا دروست بكەین. “ ئێمە پەیكەرتاشمان نیەو قاڵب سازمان هەیە” مەهدی هەورامی شێوەكاری ( هاوی) خ��اوەن ( )24ساڵ ئەزمون پێیوایە هەموو پەیكەرەكانیناوهەڵەبجەودەوروبەرییهیچیان ناچنە خانەی هونەری پەیكەرسازییەوە و كاتێك لێیان دەڕوانیت هیچ هونەرێكیان تێدا نیە ،ئەمەش مانای ئەوە نیە من لەوان باشتربم، بەڵكو كاری جوانترم بینیوە ،ئەم شێوەكارە دڵگرانە بەوەی پەیكەری (مەولەوی) لە سنە ێ پەیكەرەكەی دیوەو لە هەڵەبجەش دەتوان (مەولەوی) شاعیری كورد ناوبنێت كەسێكی تر ،چونكە هیچ ناونیشانێكی لەسەر نیە ،با پەیكەرە تاقانەكەی خورماڵیش بوەستێت كە دەڵێی منم‌و سواری ئەسپێكی منااڵنە بووم
ئەمەش نەك چاوێكی هونەری چاوی هەموو كەسێكی ئاسایی دەیبینێت( .هەورامی) ئەوەشی وت ،ئەگەر سەیرێكی پەیكەرەكەی (وەلی دێوانە)ی سەیدسادقیش بكەین سەیرە ك��ە عەباكەی ن��اوی (ش���ەم) ی ل��ەس��ەرە، ئەگەر (وەلی)یە ئەم ناوە بۆچی ،ئەمانەش نیشانەی ئەوەن ئەم كارانە هونەری نین‌و لەوە ێ بە كەسی نزیك‌و ناسراو دراب��ن كە دەچ � دروست بكرێن ،ئەم پەیكەرانەی كە هەندێك مادە یان قاڵبیان كردوەو ناویان ناوە پەیكەر ێ دەزانێت هونەرمەندێكی بێگانە بیانبین كە ئێمە پەیكەرتاشمان نیەو قاڵب سازمان هەیە ،ئەگەر ڕاپرسیەك بكرێت تا بزانین چەندێك الیەنی هونەری لەو پەیكەرانەدا هەیە دەبینین دەنگ ناهێنن ،چونكە الیەنە دینیەكەیان لێدەربكەیت حەقە وەكو حەزرەتی ئیبراهیم تەورێكیان لێهەڵبگریت‌و هونەریانە بیانشكێنیت‌وهونەریانەشدروستیانبكەیتەوە. “هەقە (شاكر فتاح) پەیكەرێكی لە زیو بۆ دروست بكرێت” سەرنوسەری ڕۆژنامەی خورمالێش ( گواڵن ئەحمەد) پێی وایە پەیكەرەكان بۆ كەسانێك دروست دەكرێن كە كەسی زۆر لەوان لە پێشتر هەیە كە پێویسە بۆی درووستكرێت كەچی نایكەن ب��ەڕای ئ��ەو پێوستە بۆ كەسێكی وەك (شاكر فتاح) پەیكەرێكی لە زیو بۆ دروست بكرێت‌و لە خورماڵدا دابنرێت، چونكە ئەو بناغەی كاری ڕۆژنامەگەری‌و
جموجوڵی چاالكی ڕۆشنبیری لە ناوچەكەدا دام����ەزران����د ،ئ����ەو ن��ەب��ووای��ە ئ���ەم كەشە ڕۆشنبیرییەی لە ناحیەكەدا ئێستا هەیە زۆر الواز دەبوو ،بۆیە هەنوكە كە پەیكەر بووەتە كلتور لە كوردستان دەبێت ئەو پیاوەمان بیربێت. “حزبیەو هونەریش بووەتە قوربانی” مامۆستایەكی ب��ەش��ی ش��ێ��وەك��اری لە پەیمانگای ه��ون��ەرە جوانەكانی هەڵەبجە ئاماژە ب��ەوە دەك��ات ئەم باسە ئەوەندە قسە هەڵدەگرێت ڕاپۆرتێك كەمە بۆی ،چونكە دانانی ئەم پەیكەرانەش لە هەندێك شوێندا مایەی قسە لەسەر كردنە ،مامۆستا (ئبراهیم زۆراب) تەنها لەسەر الیەنە هونەرێكانی ئەو پەیكەرانە قسە دەك��ات‌و دەڵێت :ئەگەر بمانەوێت ڕەخنە لەو پەیكەرانە بگرین كە لە شارو شارۆچكەكاندا دروست كراوە ئەوا هەندێكیان دەچنە ژێر ڕەخنەوە ،بەاڵم كاری باش‌و ئەكادیمیش كراوە ،گرفتەكەش لەوەدایە لە هەموو كوردستاندا بەهۆی دەستێوەردانی حزبیەو هونەریش بووەتە قوربانی ،چونكە پرۆژە دەدرێت بە كەسێكی نزیك لە بەرپرسێكی حزبی‌و نادرێت بە پەیكەرتاشێكی هونەری لێهاتوو ،لێرەدا حساب بۆ توانای كەسەكە ناكرێت. مامۆستاكەی بەشی شێوەكاری هەندێك لە پەیكەرەكانی هەڵەبجە وەك (عومەری خاوەر ،تۆفیقی كارەبا ،عادیلە خانم ،دانیال میتران ،مەولەوی ،ئەحمەد موختار جاف،
عومەری خ��اوەر بۆ ج��اری دووم لەبەردەم مۆنۆمێنتەكەدا) بە نمونە دێنێتەوەو دەڵێت: ئەو پەیكەرانە شایەنی خاوەنەكانیانن ،بەاڵم لەڕووی هونەریەوە تەنها دوو پەیكەرەكەی (تۆفیقی ك��ارەب��ا) و ( ئەحمەد موختار) ماندووبوونی هونەری یان پێوە دیارەو ئەوانی تر كەمتر الیەنی هونەری تیایاندا بااڵیەو مایەی نیگەرانیشە كە پەیكەری عومەری خاوەر لە دەروازەی شاردا بڕی ( )90ملیۆن دیناری لەسەر حسابی (مالیكی ) بۆ دابین كراوەو بە مادەی برۆنز قاڵب كراوە ،كەچی دەبینین كرچوكاڵە و الیەنە هونەری یەكەی باش نیە لەكاتێكدا ئەو پەیكەرە خەڵكی بیانی‌و ناوخۆییەكان دێن‌و زۆرتر دەبینرێت. غەمی ئەو شێوەكارە ئەوەیە كەسی زۆر كار جوان‌و ئەكادیمی هەیەو پێویستە پرۆژەیان پێبدرێت وەك (زیاالدین)ی هونەرمەندی ڕۆژهەاڵتی كوردستان كە كاری جوانی هەیە وەك پەیكەرەكەكەی (مەستورەی ئەردەاڵن) لە هەولێر و (شێخ مەحمود) لە سلێمانی كە هیچی لە كاری ئەوروپیەكان كەمتر نیە، بۆیە دەبێت پشت بەو قوتابیانە ببەسترێت كە لە ناوەندێكی ئەكادیمیەوە دەردەچوون. “ نابێت سیاسەت‌و دین‌و مادە دەست لە هونەردا وەردەن “ لەالیەكی تریش (حامد ئەحمەد صادق) ئەو پەیكەرتاشەی كە پەیكەرەكانی (دایكی كوردان -دانیاڵ میتران) شاری هەڵەبجەی
نوێنەر ئەحمەد: “لەواڵتێكداین هەموی نەوتە بۆ دەبێت هونەرەكەی ئەوەندە زەلیل بێت”
هونەرمەندێك گەنج كە خاوەنی ف��ێ��رگ��ەی��ەك��ی مۆسیقیە بەناوی فێرگەی (باران)، (نوێنەر ئەحمەد) ل���ەم دەی�����دارەی ڕۆژن�������ام�������ەی (چەتر) ڕەخنە لە بارودۆخیئێستای ه��ون��ەری ك��وردی دەگ����رێ����ت پێی وای��ە سیاسیەت ب����ەرپ����رس����ی یەكەمە ،باسی لەوەشكرد كە هونەرمەندانی
ئێرە هەژارن بە پێچەونەی واڵتانی تر ،وت��ی :لە واڵتێكداین هەموی نەوتە بۆ دەبێت هونەرەكەی ئەوەندە زەلیل بێت و هونەرمەندەكانی دەستكورتبن. “سیستەمێك نیە حسابی بۆ هونەر كردبێت” نوێنەر ئەحمەد كە لە ساڵی ( )2000دەستی بە ك��اری هونەری ك��ردوە ،الی ئەو مۆسیقا زمانێكی مرۆڤدۆستی و جوانیەكانی ژیانە، لەم بەشەی كوردستان بە پێچەوانەی بەشەكانی تر بەرەو الوازیەكی زۆر دەچێت ،شكستێكی ت���ەواوی هێناوە ،ئەمەش دەگەڕێنێتەوە بۆ نەبوونی یاسایەكی كۆپی ڕای��ت و نەبونی كەناڵی سەرەبەخۆ بۆ هونەر بۆ پێشخستنی هونەر ،ئەو پێشی وایە كەناڵەكان كە دەبینن هەمو كورد سەرقاڵبوە بەسیاسەتەوە ،خەڵك زەختێكی سیاسی لەسەرە بەشێوەیەكی توند لە حاڵەتێكی ناخۆشدا دەژین بۆیە ئەوانیش سەرقاڵی ئەوەن. ئەو هونەرمەندە ئەمەشی بەستەوە بە نەبونی سیستەمێك كە حسابێكی بۆ هونەر كردبێت لەیاساو دەستورەكەیدا ،یان نەبونی كۆمپانیایەكی ئەهلی كە بەبێ جیاوازی كار بۆ هونەرمەندان بكات ،جیاواز لەو كۆمپانیایانەی كە حیزبین و كار بۆ كۆمڵێك خەڵك دەكەن. ئ���ەو ه��ون��ەرم��ەن��دە پێشی وای����ە س���ەڕای داگیركاریش هونەر لە پارچەكانی تری كوردستان بۆیە پێشكەوتوترە ،چونكە پارچەكانی تری كوردستان ژێر دەستەن و هێزێكی شۆڕشگێڕ هەیە و كەسانێكیشیان لە ئەوروپان ئیشی باشیان ك���ردوە ل��ەوێ
خوێندویانە بۆیە باشترە ،لێرەش لە هەشتاكاندا هونەری ك��وردی هێزێكی زۆر باشی هەبوو، توانیبوی ستایاڵ و سكێاڵ دروست بكات ،ئەگەر لەسەر ئەمە بەردەوام بوایە ئەوا بەرەوپێش دەچوو، نەك ئەوەی كە شوڕشكێڕەكانمان كوردستانیان ڕزگاركرد ،چونەسەر ئەو شێوازەی بەعسەیەكان كە هونەرمەندە بەعسیەكان هەموشتێك بۆ خۆیانبوو ،هونەرمەندەكانی تریش دەیانویست گۆرانی بۆ ه��ەژار و شەقام بڵێن ڕاودەن��ران و شەقكاری دەكران. “حیزبەكان هونەری ئەو واڵتە زااڵ دەكەن” نوێنەر لەبارەی هۆكاری ئەوەی كە خەڵك زیاتر ح��ەز بە گ��ۆران��ی ك��ۆن دەك��ەن و پێیان وای��ە گۆرانی ئێستا ك��ەم دەمێنێتەوە ،وتی: پەیوەندیەكانی نێوان هونەر و سیاسەتە ،هەڵبەتە سیاسەت كاریگەی چ الیەنێكی بەسەرەوە بێت هونەری ئەو واڵتەش كاریگەری ئەو الیەنەی بەسەرەوە دەبێت ،لە واڵتێكدا دەزگایەكی تایبەتی تیادانەبێت و حیزب بەڕێوەیببات ،نزیكی ئەم هەرێمەی ئێمە لە توركیا و ئێرانەوە ،هەروەها بەهۆكاری ئەوەی سیاسەتێكی دووفاقی هەیە لە پەیوەندیەكانیان لەگەاڵ واڵتانی چ��واردەور بۆیە هونەری واڵتەكانی تر زاڵبوە بەسەریاندا، بۆنمونە چۆن ڕێكەوتن دەكرێت لەنێوان توركیا و هەرێمی كوردستاندا لەگەاڵ حیزبەكاندا، ئەو كات حیزبەكانیش هونەری ئەو واڵتە زااڵ دەكەن بەسەر هونەری خۆماندا ،ئەوەتا دەبینی هونەرمەندەكانمان هەرئەوەنیە بەزمانی توركی گۆرانی ناڵێن. “پێویستە هونەرمەند سەربەخۆ بێت”
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری کوێستانی قه‌ندیل به‌شداری ل ه ئاشتیدا ده‌کات.
فیلمی سینه‌مایى (کوێستانی قه‌ندیل) دوای وه‌رگرتنی خه‌اڵتی باشترین سیناریۆ ل�ه فێستیڤاڵی فیلمی ئ��ۆرن��س ل�ه واڵت��ی ئیسپانیا و به‌شداریکردن له شه‌ش فێستیڤاڵی نێوده‌وڵه‌تی دیکه له تورکیا و هندستان و واڵتانی عه‌ره‌بی و ئه‌وروپی ،به‌شداری له فێستیڤاڵی فیلم بۆ ئاشتی له واڵتى ئیتاڵیا ده‌کات. ئ�ه‌م فیلمه که له‌ده‌رهێنانى هونه‌رمه‌ند (ته‌ها که‌ریمییه) بابه‌تی سه‌ره‌کی فیلمه به‌شداره‌کانی ئه‌و فێستیڤاڵه (شه‌ڕ ،ئاشتی و مافی مرۆڤه) له چه‌ندین به‌شدا فیلمه سه‌رکه‌وتووه‌کان خه‌اڵت ده‌کات و مه‌راسیمی به‌خشینی خه‌اڵته‌کانیش له دووی مانگی ج��واڵی ل�ه ش��اری میدیا ل�ه ئیتاڵیا و له ( )٢٧مانگی ئۆکتۆبه‌ر له شاری له‌نده‌نی به‌ریتانیا به‌رێوه ده‌چێت.
ئەو كە لە ساڵی ( )1981لە شاری هەڵبجە لەدایكبوە ،پێی وای��ە ئیشكردنی سیاسەتی ئ��ەم واڵت��ە بۆ پەرتكردنی ن��ەك هونەرمەند، بەڵكو ئیشیكردوە لەسەر ئ��ەوەی كۆمەڵگە پەرتوباڵبكات ،نوێنەر ئەحمەد لەوبارەوە وتی: ئێمەش وەك هونەرمەندان كۆكنین ،هەروەها هۆكاری یەكەم سیاسەتی واڵتە و هۆكاری دووەم ه��ون��ەرم��ەن��د خ��ۆی��ەت��ی ك��ە ناتوانێت هونەرمەندێكی ت��ەواو بێت و بۆتە كۆیلەی سیاسەت لەبەر ماڵەكەی و ژیانەكەی یان ئیش و پارەكەی ناتوانێت ئەوەی كە هونەرە دەریببڕێت. بۆ نمونە ئەمڕۆ ڕوداوێك دەبینیت كەسیاسەت دروستیكردوە و دەیەوێت بەگۆرانیەك هەستی بەرامبەر ئەو ڕوداو دەببڕی ،ب��ەاڵم دەبینێت موچەكەی دەب��ڕن ،ئەمەش هۆكارێكە بۆئەوە هونەرمەندەكانی ئێمە زیاتر نەتوانن ئیش بكە، هەربۆیە پێویستە هونەرمەند سەربەخۆ بێت. “لە هونەردا دەبێت زمان و فۆڕمی تازەتر بهێنیتە ناوەوە” ب��ەڕای نوێنەر پارێزگاریكردن لە هونەری ڕەسەن ئەركی هەموو كەسێكە لەپێشدا ئەركی واڵت���ە ك��ە وەزارەت��ێ��ك��ی ڕۆشنبیری هەبێت و دەزگ���ای فەرهەنگی ف��راوان��ی هەبێت و كەسانێكی پسپۆڕی تێدابێت ئ��ەم��ەش لێرە خەونە ،ئەو وتی :نابێت پێداگیری ئەوە بكەین هونەری كوردی هەر لەقاڵبێكدا بهێڵینەوە و هەر لەشێوەی كۆندا بێت ،ئەمڕۆ لە هونەردا دەبێت زمانی تازەتر و فۆڕمی تازەتر بهێنیتە ناوەوە، بەاڵم دەشبێت ئەوە لەیادنەكەین كەشتێك هەیەو بنەڕەتیە ئەویش فۆڕمی گۆرانی و مۆسیقای
مه‌م و زین هێشتا قه‌ده‌غه‌یه
ب��ن �ه‌م��اڵ �هی (ئ��ی��ب��راه��ی��م ئ���ه‌ک���ارێ) ک���ه ل ه گرتووخانه‌ی پیتی ()Fی شارۆچکه‌ی (سینجان) له ب��اک��ورى کوردستان ویستیان کتێبی م�ه‌م و زین بۆ رۆڵه‌که‌یان بنێرن ،ب�ه‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گرتووخانه‌ک‌ه به بیانوی قه‌ده‌غه‌بوونی کتێبهکه، نه‌یهێشت بگاته ئه‌کار. ئه‌کارێ له‌به‌ر ئهمه سکااڵی کرد و دادگاش وتی سکااڵک‌ه له‌جێیدایه ،به‌اڵم له دوو دادگای تاوانه‌کان له ئه‌نکه‌ر‌ه سکااڵک‌ه ڕه‌ت کرایه‌وه .دوای ئ�ه‌وه‌ی (ئاکم بیرداڵ) په‌رله‌مانتارى ()BDP به وه‌زیری دادی ڕاگه‌یاند که ئه‌م کتێبه چاپ کراوه ،که‌چى له گرتووخان‌ه قه‌ده‌غه‌یه ،به ئاژانسی ANFراگه‌یاند که «کتێبی مه‌م و زین له‌الیه‌ن وه‌زیری کلتور له ناو په‌رله‌مانتارانى ()AKPدا باڵو بووه‌وه ،به‌اڵم هه‌مان وه‌زیر کتێبیه‌که‌ی قه‌ده‌غه کرد ،بابه‌تێکی سه‌رنجڕاکێه ».ههروهها بیرداڵ وتی ئه‌و وهزیره تا ئێستا وه‌اڵمی پرسیاره‌کانی لهوبارهیهوه نه‌داوه‌ته‌وه.
.....
كوردیە ،ڕاستە (ج��از) ئەمەریكا داهێنەری ب��وە ،ب��ەاڵم دەبین (ج���از)ی ك��وردی��ش هەیە، (ڕۆك) ئەوروپا داهێنەری بوە ،بەاڵم (ڕۆك) ی كوردیش هەیە .ئەو هونەرمەندە كە خاوەنی ( )12بەرهەمی هونەریەو ئێستاش كار بۆ دوو بەرهەمی تر دەكات بەناوەكانی (ڕەهێڵەو) و (سڵێمانی) باس لەوەش دەكات كە هونەرمەندان دەتوانن ئەو گۆرانیە كوردیە فۆلكلۆرانە بهێنین و بەشێوەیەكی تازەتر بیڵێن پێویست ناكات هونەری واڵتێكی تر بهێنی و بیدزین ،سیاسەتە وای كردوە لەمواڵتە هونەر بخاتە ژێر ڕكێڤی خۆی ،سیاسیەكان چۆن بیانەوێت بەو شێوەیە ئاراستەی بكەن و ڕاگەیاندنەكانیش بەو شێوەیە گرنگی پێدەدەن. “ه��ەم��وو ستۆدیۆكانی ك��وردس��ت��ان بایی ( )100هەزار دۆالرە نیە” لە ب��ارەی ئ��ەوەی كە بۆچی هونەرمەندان ڕوودەك����ەن����ە س��ت��ۆدوێ��ك��ان��ی دەرەوە وت���ی: ستۆدیۆكانی ئێمە لەو ئاستەدانیە ،ئەندازیاری دەنگی لە ئاستی تەواودانیە ،ستۆدیۆكانی توركیا لە ڕۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەراس��ت��دا ل��ەرووی تەكنیكەوە ،سیستمی دەنگی زۆر پێشكەوتون، بۆنمونە (مایك) هەیە بایی ( )100هەزار دۆالرە ،بەاڵم هەموو ستۆدیۆكانی كوردستان كۆبكەیتەوە بایی ( )100هەزار دۆالرە نیە، بەداخەوە لە واڵتێكداین هەموی نەوتە بۆ دەبێت هونەرەكەی ئەوەندە زەلیل بێت و هونەرمەندەكەی ئەوەندە كەمدەستبێت ،هونەرمەندان لە دنیادا هەمووی لە چینی دەوڵەمەندانن ،بەاڵم بەداخەوە الی ئێمە هەمووی هەژارە.
.......
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
11
دروستكردوە سەبارەت بەو بڕە پارە خەیاڵیانەی بۆ پ��رۆژە هونەریەكان سەرف دەكرێت باس ل���ەوە دەك���ات ه��ەم��ووی ل��ەس��ەر ئەساسی ناسراوی‌و خزمایەتی‌و حزبایەتی یە ،چونكە زۆر لەو پەیكەرانەی لە شارەكاندا دانراون تەندەرەكەیان دراوە بە هونەرمەندێك و ئەو هونەرمەندەش كاری پەیكەرەكەی خستووەتە ب��ەردەم شاگردەكەی‌و بڕێك پ��ارەی پێداوەو ئەمەش كارێكی بەرهەم هێناوە كە دوورە لە جوانی‌و جەوهەری هەونەرەوە ،مامۆستا حامد كەمامۆستای بەشی شێوەكاریشەو خاوەنی ( )7ساڵ ئەزمون بەشداری ()15 پێشانگای كردووە دەڵێت ،من باسی ئەزمونی كەس ناكەم ،بەاڵم دەبێت نەهێڵرێت سیاسەت‌و دین‌و مادە دەستێوەردان بكەن لە هونەردا، بڕیار لەسەر كارەكە بدەن یان سنور دانێن بۆ كاری هونەری یان كارێك پێش كارێكی تر بخەن ،ناوبراو بە بەڵگەوە قسەكانی دەكات‌و دەڵێت :بڕیاربوو لە شوێنی پەیكەرەكەی ئێستای مەولەویدا چەندین هەنار لە شێوەی پەیكەردا دروست بكەین‌و (كوێستان ئەكرەم) یش دەزانێت ،ب��ەاڵم بڕیارەكەیان گ��ۆڕی و ئیشەكە بوو بە بازرگانی كردن.
به‌هۆى نه‌بوونى پالن و تێنه‌گه‌یشتن ل ه ڕه‌وتى ڕۆشنبیرى کوردى
کابینانى حکومه‌ت ک ه وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى پێدا تێپه‌ڕبوو نه‌یانتوانیو ه خزمه‌ت بکه‌ن
نه‌بوونى پالن و تێنه‌گه‌یشتن ل ه ڕه‌وتىڕۆشنبیرىکوردىنه‌یانتوانیوه خزمه‌ت به‌م بوار ه بکه‌ن.
ئاماده‌کار
ئاراس عوسمان
“هیچ که‌س و الیه‌نێک و کۆمپانیایه‌ک نیه ه��اوک��ارى و ب���اوه‌ش بۆ ک��ارى هونه‌رى بکاتهوه“ عه‌لى که‌ریم که ب �ه‌ش��دارى له شانۆ و دراماکانى وه‌ک (به‌هارى دزرا ،ته‌قینه‌وه‌ى، دیڤز دیڤز ،مه‌مله‌که‌تى خۆر س��زاو ت��اوان، سرودى خۆش نودى ،خه‌مى چۆله‌که‌کان ، ڕابوون ،ژیله‌مۆ) له باره‌ى کارى هونهرییهوه پێى وایه “ ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى به‌دڵسۆزیه‌وه کارده‌که‌ن بۆ پێش خستنى دراما و شانۆ و کاره هونه‌ریه‌کانى تر له کوردستانى باشوردا ئهمانه
نوسه‌ر و هونه‌رمه‌ند (عه‌لى که‌ریم) ک ه خاوه‌نى ده‌یان کارى هونه‌ریه ل � ه ب��واره‌ک��ان��ى ش��ان��ۆ و درام���او ه�ه‌روه‌ه��ا خاوه‌نى ش�ه‌ش کتێبه، ل ه دیدارێکى ڕۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا کورته‌یه‌ک ل ه ئه‌زمون و تێڕوانینى ل ه باره‌ى گرفته‌کانى ئه‌مرۆى نێو دنیاى ڕۆشنبیرى و هونه‌ر ده‌خاته ڕوو ده‌ڵێت :هه‌موو ئه‌و کابینانه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم ک � ه وه‌زاره‌ت���ى ڕۆشنبیرى پێدا تێپه‌ڕبوه ،به‌هۆى
جێگه‌ى دڵخۆشین ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى نیگه‌رانیه ئ�ه‌و جیاوازییه‌ی‌ه له که‌ناڵى ک��وردس��ات و کوردستان تیڤى هه‌ندێک هه‌ندێک جار، هیچ که‌س و الیه‌ن و کۆمپانیایه‌ک نیه هاوکارى و باوه‌ش بۆ کارى هونه‌رى بکاتهوه، بۆ به‌رهه‌م هێنانى به‌تایبه‌تى زنجیر‌ه دراماکان، ئه‌گه‌ر بڕوانین‌ه واڵتانى ده‌وروبه‌رمان لهوانه سوریا و لوبنا و تورکیا و میسر و خلیج، کۆمپانیاکان که هه‌ندێکیان تایبه‌تن به به‌رهه‌مهێنانى کارى tvو ده‌بینى بایه‌خێکى گهوره به‌هه‌ونه‌ر دراوه ،پێویسته له کوردستاندا ل���ه‌م ج���ۆر‌ه کۆمپانیای‌ه ه�ه‌ب��ێ��ت ل �ه‌الی �ه‌ن سه‌رمایه‌دار و ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانه‌و‌ه به‌شدارى ئه‌م پڕۆژان‌ه بکه‌ن ،ڕه‌نگ‌ه هونه‌ر به‌شێوه‌یه‌کى باش ڕوول‌ه پێشکه‌وتن و ته‌کاناکێکى گهوره بنێت، به‌اڵم بهداخهوه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانمان هه‌ر سه‌رقاڵى هه‌ڵپه‌ى پاره‌و قازانجیانه ،ئه‌گه‌ر له‌م بواره‌دا کاربکه‌ن پێده‌چێت به‌و شێوه‌ى ئێستا زیاتر سودمه‌ن ببن له‌ڕووى مادییهوه. “ هه‌موو کارێکى هونه‌ری وێستگه‌یه‌که “ به‌و پێیه‌ى خاوه‌نى ئه‌زمونێکى زۆره و له بواره‌که‌دا له‌ساڵى ( )1968ده‌ستى به‌کارى هونه‌رى ک��ردوه سه‌باره‌ت به‌و پێشکه‌وتنه‌ى له کارى هونه‌ریدا ههیه و هونه‌رمه‌ندانى ئه‌م قۆناغه تاچه‌ند
هه‌موو قسهیه و ئه‌گه‌ر به‌ووردى لێیان بڕوانى له‌چۆنێتى دامه‌زراندنى ئه‌م که‌نااڵن‌ه زیاتر باگراوندێکى سیاسیان ههیه. “که‌م و کورتیه‌کان زیاتر نه‌بوونى مادهیه“ له باره‌ى ئه‌وه‌ى تاچه‌ند هه‌ماهه‌نگى ههیه له ناو هونه‌رمه‌ندان ،ئه‌و شانۆکارا ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد” ڕۆژێک له ڕۆژان هه‌ماهه‌نگیه‌کى پته‌و به‌هێز نهبووه له نێوان هونه‌رمه‌ندان و هه‌ر واهاتوو‌ه به‌درێژاى ئه‌و ماوانه‌ى پێشوو ،به‌اڵم که‌م و کورتیه‌کان زیاتر نه‌بوونى مادهیه ،ئه‌گه‌ر پاره هه‌بێت ده‌رهێنه‌ر داوا له‌چه‌ند هونه‌رمه‌ندێک بکات بۆ کارێک ،ئه‌و کاته هه‌موو ئاماده‌ین ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندى و هه‌ماهه‌نگیه‌کى الوازیشمان ه�ه‌ب��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌گ �هر پ��اره‌ک��ه ن �ه‌ب��وو با هه‌ماهه‌نگیه‌که‌ش بته‌و بێت ،به‌اڵم به‌چى کار ده‌که‌یت؟ ،ئه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه هێماى به‌وه‌شکرد پێویسته حکومه‌ت و وه‌زاره‌ت���ى ڕۆشنبیرى پالن و به‌رنامه‌یه‌کى تۆکمه‌یان هه‌بێت بۆ زیاتر بایه‌خدان به‌کارى هونه‌رى به‌هه‌موو بواره‌کانیه‌وه.
سودیان لێوه‌رگرتوه ،ده‌دوێت و بۆچونى وایه“ شتێک نیه پێى بوترێت ڕابرد و ئێستا به‌ڵکو خه‌رمانى ئه‌زمون ،هونه‌رمه‌ندى ڕاسته‌قین‌ه ئه‌و که‌سه‌ی‌ه سود له‌تواناکانى پێشو وه‌ربگرێت و بیان کات به وێستگه‌یه‌ک ،هه‌موو کارێکى ه��ون�ه‌ری��ش وێستگه‌یه‌که‌و گرنگه سود له‌ئه‌زمونى هونه‌رمه‌ندان و ک��ارى ده‌وروب �هر وه‌ربگریت و له‌ئێستادا بایه‌خى پێبده‌یت. “ک����ۆڕه‌ک و که‌ناڵى چ���وار و هه‌ولێر هیچیان سه‌ربه‌خۆنین “ له‌باره‌ى حکومه‌ت و وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرییه‌وه بۆ هاوکارى هونه‌رمه‌ندان و کاره هونه‌رییه‌کان ڕاى وایه“ هه‌موو ئه‌و کابینانه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم که وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى پێدا تێپه‌ڕبوو، به‌هۆى نه‌بوونى پالن و تێنه‌گه‌یشتن له ڕه‌وتى ڕۆشنبیرى کوردى نهیانتوانیوه خزمه‌ت به‌م بوار‌ه بکه‌ن ،بۆیه به‌رده‌وام که‌مو کورتى ههبووه له‌کاره‌کانیاندا ،کهناڵه کوردیه‌کانیش ئه‌وانه‌ى به‌ناوى هونهرییهوه هاتوونه‌ت‌ه کایه‌و‌ه زیاتر بۆ خزمه‌تى حزبه سیاسیه‌کانى خۆیان ،بۆنمونه له‌و که‌نااڵن‌ه وه‌ک کۆڕه‌ک و که‌ناڵى چوار عه‌لى که‌ریم له ساڵى ( )1952له دایک و هه‌ولێر هیچیان سه‌ربه‌خۆنین ،که‌ناڵى نالیاش پێش ئه‌وه‌ى ده‌ست به‌کاره‌کانى بکات باسیان بوه‌وه ،خاوه‌نى بڕوانامه‌ى دیبلۆمه ،له‌ساڵى لهوه ده‌کرد ،ئه‌م کهناڵه نالیایه‌کى هه‌مه‌ڕه‌نگه 1970وه ده‌ستى به‌کارى نوسین ک��ردوه و وه‌ک نالیایه‌ک ده‌ک��رێ��ت �هوه ب��ۆ درام���اى به‌زمانه‌کانى کوردى و عه‌ره‌بى ،خاوه‌نى شه‌ش کوردى و نالیایه‌ک بۆ کلیپ....هتد ،به‌اڵم کتێب‌هبه‌ناوه‌کانى(مه‌رگىسوشاببوارىشانۆ،
له‌بازنه‌ى شانۆدا وت��ارى شانۆى، ئ����ه‌زم����ون����ى ش���ان���ۆى لێکۆڵینهوه ،له‌شانۆى فه‌ره‌نسیه‌و‌ه وه‌رگێڕان، ل �ه‌ش��ان��ۆى ئیسپانیه‌وه وه‌رگێڕان ،نواندن له‌سینه‌ما وه‌رگ������ێ������ڕان) ل �ه‌س��اڵ��ى ( )1968ده‌ستى به‌کارى هونه‌رى کردوه کارى ههیه له بواره‌کانى شانۆ و دراما ویه‌که‌م کارى به‌ناى (پاره‌ى ده‌رمانه‌که).
چاپی دووه‌می (داستانی ژیانه‌و ه)ی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن که‌وت ه بازاڕ هونه‌رمه‌ندی هه‌فته دیدار
چێنەر یاسین
گەردەلول لە بەشی سێیەمدا باس لە شەڕی ناوخۆ دەكات
دەرهێنەری درامای گەردەلول باس لەكارەكانی دراماكە دەكات و رادەگەیەنێت كە بەرەو تەواو بوون چ��ووە و لەم بەشەدا ب�����اس ل����ە ش����ەڕی ن��اوخ��ۆش ك���راوە و ڕەخنە لە الیەنەكان گ��ی��راوە و درام��اك��ە باس لە هەر چوار پارچەی كوردستان دەكات. ل��ە ل��ێ��دوان��ێ��ك��ی ت��ای��ب��ەت��ی��دا بە (چ���ەت���ر) دەره���ێ���ن���ەری درام����ای گەردەلول بە (چەتر)ی راگەیاند: گ��ەردەل��ول لە ئێستادا كارەكانی ب��ەرەو كۆتایی دەچێت و ئێستاش كارەكانی لە وئەشكەوتی گاپیڵۆن ئ��ەن��ج��ام��دەدات .جەلیل زەنگەنە
رایگەیاند “ئەگەر زەمەن رێگا بدات ئەمساڵ لەمانگی ()12دا كۆتایی پێدێت” ناوبراو هۆكاری درەنگ كەوتنی گەراندەوە بۆ ئەوەی ئەم بەشەی دراماكە لە ( )60زنجیرە پێكهاتووە ( )35زنجیرەی لە بەشەكانی پێشتر زیاترە و ئەم بەشە لە سەرتاپای كوردستان كاری كردووە و وەك بەشەكانی تر نیە تەنها شارێك بگرێتەوە. زەنگەنە ڕایگەیاند :هەندێك لە ئەكتەرەكانی پێشتر لەمجارەدا دەور نابینن ئەوەشی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە هەندێك ئەكتەر و كەسایەتی نوێی تیادایە. ئەو دەرهێنەرە هۆكارەكانی شیكردەوە و ڕایگەیاند”هەندێك لە ئەكتەرەكان خۆم پێموتوون كارمەكەن لەم بەشەدا و هەندێكیتریان بەهۆی كاری خۆیانەوە نەیانتوانیوە بەشداری بكەن و هەندێكیش داوای پارەی خەیاڵیان دەكرد”. دەرهێنەری گەردەلول وتیشی”ئەم بەشە باس لە مێژووی رووداوەكانی سااڵنی ( )1978تا ناوەڕاستی ساڵی ( ”)1983جەلیل زەنگەنە ڕایگەیاند لەم بەشەی گەردەلوول كە بەشی سێهەمیەتی لە بەشی یەكەمدا زۆرتر گرنگی داوە بە رووداوەكانی سلێمانی و لە بەشی دووەمدا گرنگی بە رووداوەكانی كەركوك و سلێمانیداوە و بەاڵم ئەم بەشەی گەورەترە و هەر چوار پارچەی كوردستان دەگرێتەوە تیایدا “هەندێك باسی شەڕی ناوخۆشی تیادایە” ئەو هونەرمەندە وتیشی “ب��ەاڵم باسكردنی شەرشی ناوخۆ بەشێوەیەكیترە ،چونكە نامەوێت ئازارەكانی كورد دووبارە بكەمەوە بۆیە بەشێوەیەكیتر باسی دەكەم” زەنگەنە لە قسەكانیدا بۆ (چەتر) وتیشی “ئەوانەی ئەو شەڕەیان كرد هەڵەبوون ،لەبەر ئەوەی مێژویەكی ئەوەندە ناخۆشە پێم خۆش نەبوو وەك خۆی باسی بكەمەوە بۆیە بەشێوەیەكیتر پێیان دەڵێم ئێوە هەڵەبوون لەو شەڕانەی كردتان”. ئەو هونەرمەندە ڕاشیگەیاند بە هەموو هێز و توانامانەوە كار بۆئەم بەشە دەكەین ،ئەوەشی خستە ڕوو “بەشی سێهەم زۆر خۆشەویستە لەالم بۆیە دەمەوێت بە جوانترین شێوە تەواوی بكەم و پێشكەش بكرێت”
هه‌واڵی فێستیڤاڵی كەلتووری لە خانەقین بەڕێوەچوو
ئنستیتیوتی كەلەپوری كوردی ناوەندی خانەقین لە ڕۆژانی ( 21بۆ )22ئەم مانگە فێستیڤاڵی كەلتووری لە لە ناوەندی كلتوری خانەقین بەڕێوەبرد چاالكیەكانی ئەم فێستیڤاڵە لە هەردوو ڕۆژەكانیدا بریتی بوو لە (پێشانگە ،كۆر ،فیلم و میوزیك)، چاالكی لە پێشنیوەڕۆی ڕۆژی یەكەمدا بریتی ب��وو لە پێشانگە كە تێیدا فۆتۆی جلوبەرگی ژن��ان لە خ��ۆرئ��اوای كوردستان و بەرهەمەكانی ئنستیتیوتی ك��ەل��ەپ��وری ك���وردی نمایشكران و پاش نیوەڕۆی هەمان ڕۆژیش كۆریك لە بارەی (ڕۆڵی كەلتور لە كۆمەڵگادا) لە الیەن مامۆستا مەزهەری خالقی و (شیكردنەوەی جوگرافی ــ مێژوویی خانەقین) لە الیەن د.خەلیل ئیسماعیل پێشكەشكران .لە ڕۆژی دووهەمیشدا برتی بوون لە فیلم و میوزیك ،گۆرانی و موزیكی فۆلكلۆری (هونەرمەند سەعدوون كاكەیی) لە سەرلەبەیانیدا و فیلمی درامادۆكومێنتاری (دیاری خاك) پاش نیوەڕۆكەی پیشاندرا.
داری گوورون نابڕێته‌وه
دوای دروس���ت ب��وون��ی که‌مپینێک ب��ۆ رێگرتن ل ه بڕینه‌وه‌ی دارێک له گوندی (کۆسه‌ی چه‌م) به وته‌ی خاوه‌نی بیرۆکه‌ی که‌مپینه‌که ،به‌رهه‌م “ئه‌م داره ته‌مه‌نی نزیکه‌ی ( )200ساڵه و به‌رزیه‌که‌ی نزیکه‌ی ( )20مه‌تر‌ه و تیره‌ی ئه‌ستوریه‌که‌ی ()160سم” ناوبراو رایگه‌یاند که ئه‌و داره که‌سێک به‌ناوی (گوورون) ناویه‌تی .له‌قسه‌کانیدا ناوبراو رونیکرده‌و‌ه که داره‌ک �ه گرنگتره له چ��وار مه‌تر کۆنکرێت ،هه‌رله‌مباره‌یه‌و‌ه به‌ڕێوبه‌ری گروپی سولیئۆن ئ��ازه‌ر عوسمان ،به (چه‌تر)ی راگه‌یاند :له چوارچێوه‌ی ئه‌وه‌ی بڕیارماندا پڕۆژه‌ی ژینگه‌یی پێشبخه‌ین هه‌ستاین ب ه رێکخستنی که‌مپینێک و دواتر به هاوکاری کۆمه‌ڵه‌ی کوردستانێکی سه‌وز و رێکخراوی ئه‌مریکی سروشتی عێراق ،رێگریمانکرد له بڕینه‌وه‌ی ئه‌م داره. هه‌ر لهمبارهیهوه جێگری به‌ڕێوبه‌ری کوردستانێکی س�ه‌وز ،راگه‌یاند :ئه‌م پڕۆژه‌ی‌ه ته‌نها ئه‌م داره نیه به‌ری ده‌که‌وێت به‌ڵکو باخێکیشی به‌رده‌که‌وێت به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئه‌م گروپه زۆر قسه‌ی له‌باره‌و‌ه ده‌که‌ن ئه‌مداره‌یه ،ئه‌م هه‌ڵوێست ه خۆشحاڵمان ده‌کات که کۆمه‌ڵگاکه‌مان به‌ره‌و هۆشیاری ژینگه‌یی ده‌چێت.
دۆسیه
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
12
ئاماده‌کار هاوژین و هانا
دوای 18ساڵ بکوژانی ره‌ئوف ئاکره‌یی دیارنین وته‌ی پێویست
ب��ادی��ن��ان،ک��ە ب���ووەت���ە ش��وێ��ن��ی تیرۆری کۆمه‌ڵێک له که‌سایه‌تی و چ��االک��ی سیاسی ناوچه‌که‌ی خۆی بووه ،هه‌ر زه‌مه‌نه و خه‌ڵکێک له‌و ناوچانه پێگه‌یشتووه ،به‌اڵم به بکوژی نادیار له ناوچوون ،ره‌ئوف
کامل ئاکره‌یی که چاالکێکی سیاسی و که‌سێتیه‌کی چه‌پی ئه‌و ناوچه‌یه بووه و خاوه‌نی پێگه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری بووه له‌و ناوچه‌یه‌دا و ن��اک��ۆک��ی ج��دی ه �ه‌ب��ووه له‌گه‌ڵ ههریهکه ل�ه پ��ارت��ی دیموکراتی کوردستان و یه‌کێتی نیشتمانی ک��وردس��ت��ان ،ب��ۆی �ه ل �ه س �ه‌ره‌ت��ای ش��ه‌وێ��ک��ی ن���اوه‌ڕاس���ت���ی وه‌رزی
به‌هاردا و ( )18ساڵ پێش ئێستا له ساڵی ()1993دا به ده‌ستێکی نادیار تیرۆر ده‌کرێت و هه‌ندێک س����ه‌رچ����اوه‌ش ل���ه م��اڵ��پ �ه‌ڕه‌ک��ان��دا ب���اس ل �ه ب��وون��ی ده‌س��ت��ی پ��ارت��ی ده‌ک �ه‌ن و به‌شێکیتریش پێیانوایه یه‌کێتی تیرۆری ک��ردووه ،الیهنه ن��زی��ک�ه‌ک��ان��ی پ��ارت��ی��ش پێیانوایه ت��ورک��ی��ا ت��ی��رۆری ک����ردوه .ب �ه‌اڵم
وت����هی گ���رن���گ ل���ێ���ره‌دا ئ���ه‌وه‌ی���ه ل �ه‌دوای ئ�ه‌و م��اوه زۆره دادگ��ا و ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�ه‌وه‌ک��ان نه‌گه‌یشتونه‌ته ئ �ه‌ن��ج��ام��ێ��ک ،پ��رس��ی��اری ج��دی لێره‌دا ئهوهیه ده‌بێت له دوای ئه‌و زه‌م�ه‌ن�ه زۆره بکوژ دی��ار نه‌بێت، ئه‌ی دۆسیه‌ی ه �ه‌ردوو شه‌هیدان (سۆرانی مامه حهمه و سه‌رده‌شت عوسمان) ئه‌نجامه‌که‌ی چی بێت؟
ئ���ه‌وه‌ی ل �ه‌م دۆس��ی �هی �ه‌دا (چه‌تر) هه‌وڵی بۆدا پێی بگات ئه‌نجامی لێکۆڵینه‌وه‌کانی ت��ی��رۆر کردنی ب���وو ،ب���ه‌اڵم ل �ه‌ب �هر ئ��اڵ��ۆزی ئ�ه‌م بابهته نه‌تواندرا ورده‌کارییه‌کانی ئ �ه‌و دۆس�هی�هی�ه بخرێته ڕوو ،له هه‌ندێک شوێنیشدا زانیاریه‌کان ی �ه‌ک��ی��ان ن���ه‌ده‌گ���رت���هوه ج��ی��اوازی مێژوویی هه‌بوو له نێوانیاندا.
ئاکره‌یی ل ه چه‌ند دێرێکدا
یه‌کێتی و به‌عس به‌ناوی رێکخراوی ل �ه ه�ه‌ول��ێ��ر س��از ده‌ک��رێ��ت ک �ه ره‌ئ��وف ئه‌وه‌ى بگاته به‌ر ده‌رگاى ماڵه‌وه تیرۆر تێکۆشانی ره‌ن���ج���ده‌ران به‌یاننامه‌یان ئاکره‌یی یه‌کێک ل�ه پێشه‌نگه‌کانی ده‌کرێت. دوا وت����ارى ت��ی��رۆرک��راو ب��ری��ت��ى ب��وو ب��ووه ل�ه‌و خۆپیشاندانه‌دا دوو کچ () ده‌رکرد. له ساڵی ( )1987بووه به پێشمهرگه و دوو ئاسایش گ��ی��ان ل �ه‌ده‌س��ت ده‌ده‌ن له‌وه‌ى که «پارتى و یه‌کێتى ده‌یانه‌وێت وه‌ک که‌سێکی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ (ل���ه ن��او و دوات��ر ن��اوب��راو به‌تاوانی رێکخستنی حزبه‌کانیتر بتوێننه‌وه دوات���ر خۆیان خۆپیشاندانهکه بۆ ماوه‌ی چوار مانگ یه‌کترى بتوێننه‌وه». یه‌کێتی و پارتی)دا. ره‌ئ����وف ک��ام��ل ئ��اک��ره‌ی��ی ل �ه ساڵى ئه‌ڵمانیا س��ێ کتێبى ه�هی�ه ب �ه‌ن��اوى (قضیه ل���ه دوای ت��ێ��ک��ش��ک��ان��ی ک����ورد له ده‌ستگیر ده‌کرێت. ( )1951له‌دایک بووه له ساڵی ()1974هوه له رێکخراوی له هه‌ڵبژاردنه‌کانی ساڵی ( )1992کردستان و اختصاص سیاسه و االنفال ( )1988له رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان، خوێندنى س �ه‌ره‌ت��ای��ى و ن��اوه‌ن��دى له یه‌کێتی قوتابیان ئه‌ندام بووه له ( )1975پله‌ى ته‌نفیزى له یه‌کێتى خه‌ریکی پێکهێنانی پارتێکی مارکسی دا له‌گه‌ڵ یه‌کێتیدا به ی �ه‌ک لیست على حمله بادینان). ئاکرێ ته‌واو کردوه له دوای راپه‌رین یه‌که‌م که‌س بوو ب �ه‌ش��داری ده‌ک���ه‌ن و یه‌کێتی به‌ڵێنی کوردستانی بوو ک��ۆل��ێ��ژى ک��ارگ��ێ��ڕى و ئ���اب���ورى له قوتابیان وه‌رگرتووه له ساڵی ( )1991سه‌ردانی عه‌بدواڵ پ��ێ��ده‌دات که کورسیه‌کی په‌رله‌مانی له‌گه‌ڵ ( )12کادری (پهکهکه) بوونه موسڵ له ساڵى ( )1977ته‌واو کردوه له‌گه‌ل کۆسره‌ت ره‌سوڵ و شیخ له‌تیف زیندانی سیاسی. بداتێ ،به‌اڵم پاشگه‌زده‌بنه‌وه. ساڵی ( )1968پله‌ى ئه‌ندامێتى ل ه (کادیرێکی یه‌کێتی) بوو کۆمه‌ڵه‌ی ئۆجه‌الن ده‌کات له سوریا ی����ه‌ک����ه‌م ت����ی����رۆری س��ی��اس��ی��ه ک�ه له شه‌وی ( )1993/5/26له کاتژمێر ()1992/8/21 رۆژی ل�����ه پارتى وه‌رگرتووه خوێندکارانی کوردستانیان له ()١٩٧٦ دژی ک���وش���ت���اری ت���ورک���ی���ا ل��ه‌س��هر ( )09.30کاتێک له چایخانه‌یه‌ک ت���ی���رۆرک���ردن���ه‌ک���هی ده‌ن����گ����دان����هوه و ئارام هید ه ش ڵ ه گ ه ل ()1973 ساڵی دروست کرد له ساڵی ( )1984دژی دانیشتنه‌کانی خه‌ڵکی ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان به‌ناوی ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه م���اڵ���هوه ل���ه‌الی���ه‌ن چه‌ند ناڕه‌زایه‌تی گه‌وره‌ی لێ که‌وته‌وه. ب �ه‌وه‌ف��دی الوان���ی ک��وردس��ت��ان چونه‌ته ش��هه��ی��د ره‌ئ�������وف ،ی���ه‌ک���ه‌م ک �ه‌س �ه (کۆمه‌ڵکوژی شرناخ)خۆپیشاندانێک کهسێکهوه ت�ه‌ق�هى لێده‌کرێت و پێش
کێ ره‌ئوف ئاکره‌یی تیرۆر کرد؟ ره‌ئ��وف ئاکره‌یی ،ئه‌و چاالک‌ه سیاسی‌ه بوو که به ه �ه‌ردوو هێزی ده‌س �ه‌اڵت��داری هه‌رێمی کوردستان و ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا و حکومه‌تی ب�ه‌ع��س ن��اک��ۆک ب���وو ،تیرۆرکردنه‌که‌شی به‌هۆی زۆری رێ��ژه‌ی ئهوانهی ناکۆک بوو له گه‌ڵیاندا بکوژه‌که‌ی شارایه‌و‌ه هه‌ر که‌س ده‌یخات‌ه ملی ئه‌وه‌ی تریان ،تا له ژیاندا ده‌بێت ئاکره‌یی چه‌ندین جار رووبه‌ڕوی هه‌ڕه‌شه‌کردن بۆته‌وه ،هیشام ئاکره‌یی له وتارێکیدا که رۆژی ( )2010/6/7ب�ڵاوی ک��ردوه‌ت �هوه ب��اس لهوه ده‌کات که له‌گه‌ڵ ره‌ئوف ئاکره‌یی له هه‌مان رێکخراودا کاری کردوه به ناوی (رێکخراوی تێکۆشانی ره‌نجده‌رانی کوردستان) .ناوبراو ده‌ڵێت به‌شێک له‌م زانیاریان‌ه شه‌هید ره‌ئوف خۆی بۆی گێڕاومه‌ته‌وه.
یه‌کێتی کوشتی؟
له ساڵی ( )1982له دوای ئەوەی کۆنفرانسی یه‌که‌می کۆمه‌ڵه‌ی ره‌ن��ج��ده‌ران راگه‌یه‌ندرا، که رێکخراوی تێکۆشانی ره‌ن��ج��ده‌ران ،چه‌ند ئه‌ندامێکی ناردو‌ه بۆ ناو یه‌کێتی و له‌وێ واته له شاخ له‌گه‌ڵ رێکخراوی کۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌ران کار ده‌که‌ن ،له‌وکاته‌دا ره‌ئوف ئاکره‌یی یه‌کێ له‌و به‌رپرسانه‌ی رێکخراوی تێکۆشانی ره‌نجده‌ران ده‌بێت که به‌رگری له سه‌ربه‌خۆیی سیاسی ئه‌و رێکخراو‌ه ده‌کات و به هیچ شێوه‌یه‌ک رازی نابێت رێکخراوی تێکۆشان ببێت به به‌شێک له کۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌ران که ئه‌و کاته نه‌وشیروان مسته‌فا سه‌رکردایه‌تی ده‌کرد. هیشام ئاکره‌یی له‌وتاره‌که‌یدا ده‌ڵێت «له‌به‌ر ئ���ه‌م هه‌ڵوێسته‌ی شه‌هید ره‌ئ����وف یه‌کێتی نیشتمانی ک��وردس��ت��ان ب��ڕی��اری (کوشتنی) ده‌رکرد به تاوانی ئه‌وه‌ی گوای‌ه (به‌شێوه‌یه‌کی نهێنی رێکخراوێکی ت��ری له‌ناو کۆمه‌ڵه‌دا دروست کردوه و کۆمه‌ڵه‌ی له‌تکردوه)» .ئه‌و نوسه‌ر‌ه له وتاره‌که‌یدا رایده‌گه‌یه‌نێت «پیشه‌ی رێکخراو‌ه کوردییه‌کان‌ه ئه‌و که‌سه‌ی له‌گه‌ڵیان نه‌بێت به به‌کرێگیراو و سیخوڕ له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن، بۆیه یه‌کێتی ئه‌و کاته بڕیاری کوشتنی ره‌ئوف
ه هه‌ولێر فۆتۆ /ئه‌رشیف nخۆپیشاندانیک دوای تیرۆر کردنی ره‌ئوف ئاکره‌یی ل ئاکره‌یی ده‌رک����رد» .ه �هر له‌مه‌ڕ ئ �ه‌م م��ژاره قادر نادر ،یه‌کێکیتر له هاوڕێیانی تیرۆرکراو ده‌نوسێت ئهوکاته «یه‌ک شه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ کرد له‌سه‌ر ئاشکرابونی کە (تێکۆشانه) به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی زانیومه ،جگه له فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر و ئازاد هه‌ورامی و (جه‌بار فه‌رمان دڵنیا نیم) سه‌رجه‌میان به تاڵه‌بانی و نه‌وشیروانه‌وه له‌گه‌ڵ له‌سێداره‌دانی ب��وون ،به‌اڵم راستیه‌کی مێژویی ناتوانین ئاماژه‌ی پێ نه‌که‌ین ،ئه‌گه‌ر هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌ست له‌کار کێشانه‌وه‌ی فه‌ره‌یدون
ع �ه‌ب��دول��ق��ادر ،ب �ه‌رپ��رس��ی رێکخستنه‌کانی کۆمه‌ڵه‌ی ئه‌وکات نه‌بوای‌ه له‌مه‌رگ رزگاری ن���ه‌ده‌ب���وو» .ق���ادر ده‌ڵ��ێ��ت ل�ه ساڵی ()1989 ئاکره‌یی په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ یه‌کێتیدا ئاسایی بۆ‌وه ،بۆیه یه‌کێتی به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ده‌ستی له تیرۆری شه‌هید ره‌ئوف نیه ،به‌ڵکو له گه‌رمه‌ی شه‌ڕی ناوخۆییش ناوی بکوژه‌کانی له ئێزگه‌ی ناوه‌ندی ئاشکرا کرد.
پارتی و تورکیا کوشتیان؟
ی نێوان پارتی له ساڵی ()1992دا په‌یوه‌ندی
کوڕه‌که‌ی :وتیان دوژمنانی کوردستان تیرۆریان کرد ره‌ئوف ئاکره‌یی که له ساڵی ()1993 ل��ه‌ب��ه‌رده‌م م��اڵ�ه‌ک�هی خ��ۆی��دا ت��ی��رۆر ک��را، ل���ەدوای خ��ۆی س��ێ منداڵی به‌جێهێشت که هه‌رسێکیان کوڕن به ناوه‌کانی (کاوه، کارزان و کۆڤان) هه‌ر سێکیان ئه‌ندازیارن، تا ئێستا هاوسه‌ری ئاکره‌یی له ژیاندا ماوه.
له لێدوانێکیدا تایبه‌ت به (چه‌تر) کارزان ره‌ئوف ئاکره‌یی ،رایگه‌یاند: باوکم له ساڵی ( )1971په‌یوه‌ندی
ک��ردوه به رێکخراوی قوتابیانی پارتیهوه و له‌گه‌ڵ دروست بوونی کۆمه‌ڵه‌ی خوێندکارانی یه‌کێتی ل�ه ساڵی ()1976ەوە په‌یوه‌ندی ک��ردوه به‌وانه‌وه و سه‌رپه‌رشتیاری رێکخستنه‌کانی یه‌کێتی ب��ووه ل���ه ن���اوچ���هی ب���ادی���ن���ان .ک����ارزان ره‌ئ��وف جیاواز له زانیاریه‌کانیتر ده‌ڵ���ێ���ت :رێ��ک��خ��راوه‌ک��هی ب��اوک��م
ک���ه رێ���ک���خ���راوی (ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی ره‌نجده‌ران) بوو له دوای راپه‌ڕین راگه‌یه‌ندرا .ناوبراو له قسه‌کانیدا له‌مه‌ڕ بکوژی باوکی ده‌ڵێت :تا ئێستا پێمان نه‌وتراوه کێ بکوژی باوکمه ،به‌اڵم کاتی خۆی پێیان وتین دوژمنانی کوردستان بکوژی ب��اوک��ت��ن ،ب���ه‌اڵم ه��ی��چ ن��اوێ��ک��ی��ان نه‌داوینه‌تێ.
ئه‌و دۆسیه‌یه به‌گوێره‌ی یاسا هه‌رکات پێویست بکات ده‌کرێته‌وه رێ��ب��از حسێن ،ی��اس��ان��اس ،ل���ه‌رووی یاساییه‌وه باس له‌داخستنی دۆسیه‌ی تاوانبار کرد و رایگه‌یاند :ئه‌و دۆسیانه داده‌خ���رێ���ت ب���ه‌اڵم ه��ه‌رک��ات پێویست ب��ک��ات ده‌ک���رێ���ت���هوه .ئ���ه‌و ی��اس��ان��اس�ه ئه‌رکی حکومه‌تی شیکردهوه وتی:
ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ی��اس��ا ئ �ه‌رک��ی حکومه‌ت دی��اری ک��راوه ،ل�ه‌و حاڵه‌تانه‌دا ده‌بێت وه‌زاره‌ت������ی پ �هی��وه‌ن��دی��دار ده‌ستنیشان بکرێت و سکااڵ به سیفه‌تی وه‌زیفی تۆمار ده‌کرێت له‌سه‌ر وه‌زیره‌که. ئه‌و یاساناسه ئه‌وه‌ی روونکرده‌وه که
ده‌بێت دادگا ناوی بکوژ دیاری بکات له حاڵه‌تێکدا نه‌بێت که دادوه‌ر خۆی بڕیاری لێبدات بۆ ئه‌وه‌ی لێکۆڵینهوه ت�ه‌واو ببێت چونکه هه‌ندێک دۆسیه پێویسته راگه‌یاندن نه‌یزانێت بۆ ئه‌وه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌کان ته‌واو ببن.
دیموکراتی کوردستان و (پهکهکه) ب �ه‌ره‌و ئاڵۆزی ده‌چوو .تورکیا و ده‌زگای میت به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک مه‌رجیان له سه‌ر باشووری کوردستان داده‌ن��ا ،بۆ ئه‌وه‌ی دژایه‌تی (پهکهکه) بکه‌ن. هیشام ئاکره‌یی له وتاره‌که‌یدا به‌مشێوه‌ی‌ه باسی ده‌کات «ره‌ئوف ئاکره‌یی و چه‌ندین که‌سی تر دژی ئه‌و شه‌ڕه‌ی پارتی و حکومه‌تی تورکیا بوون له‌گه‌ڵ (پهکهکه) .بۆ ئه‌و مهبهسته ره‌ئوف ئاکره‌یی و موقه‌ده‌م عه‌زیز ئاکره‌یی سه‌رکێشی چه‌ندین خۆپیشاندانیان ک��رد له شاره‌کانی
دهۆک و هه‌ولێر». وه‌ک کاوه نادری هاوڕێی ره‌ئوف ئاکره‌یی باسی ده‌ک���ات له ساڵی ()1991دا ،ره‌ئ��وف ئ��اک��ره‌ی��ی س���ه‌ردان���ی س �ه‌رۆک��ی (پ�ه‌ک�ه‌ک�ه) عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،له بیقاع ده‌ک��ات .به وته‌ی هیشام «هه‌ر له دوای تورەبوونی جه‌ماوه‌ر له ده‌ستوردانی تورکیا له باشوری کوردستاندا و هه‌بوونی چاالکی رێکخراوه‌یی له الیه‌ن ره‌ئوف ئاکرهییهوه ،بڕیاری تیرۆرکردنی ره‌ئوف ئاکره‌یی دراوه» .نوسه‌ره‌که‌ی هاوڕێی ده‌ڵێت :چونکه
ره‌ئوف ئاکره‌یی رێکخراوێکی سه‌ربه‌خۆی بهڕێوه ده‌برد و ئاماد‌ه نه‌بوو نۆکه‌رایه‌تی بۆ هیچ کام له یه‌کێتی و پارتی و داگیرکه‌رانی کوردستان بکات ،بۆیه یه‌کێتیش ئاماده‌نه‌بوو هه‌تا له‌کاتی شه‌ڕیاندا له‌گه‌ڵ پارتی سه‌ره‌داوه‌کانی ئه‌و تاوانه ئاشکرا بکات .به‌ڵکو ئه‌وانه‌یش خۆیان له‌و تاوانه بێ ده‌نگ کردوه هه‌ر وه‌ک ئه‌وه‌ی ئه‌وانیش پێیان خۆش بووه ره‌ئوف ئاکره‌یی لەناو بچێت ،به‌اڵم له به‌رامبه‌ر ئه‌م قسانه‌دا قادر نادر رایده‌گه‌یه‌نێت که یه‌کێتی له رادیۆکه‌یه‌و‌ه له‌کاتی شه‌ڕی ناوخۆدا بکوژه‌کانی ئاشکرا کردوه .هیشام له کۆتایی وتاره‌که‌یدا نوسیویه‌تی «پارتی بکه‌رانی ئه‌و تاوانه ئاشکرا نه‌کات ئه‌وه‌نده‌یتر گومان دهکهوێته سه‌ر خودی پارتی» ناوبراو له قسه‌کانیدا ده‌ڵێت «پارتی ده‌بێ بزانێت بۆ ئه‌وه‌ی ببیت‌ه به‌رپرسیار له تاوانێک مه‌رج نییه به‌ڵگه‌ی مادی و ئاشکرات البێت .بۆیه پارتی ل�ه‌و ک��رده‌وه‌ی�ه به‌رپرسیاره هه‌تا ئه‌گه‌ر تورکیا یان سیخوڕانی تورکیا له ناو پارتیدا یان هه‌ر الیه‌نێکی تری سیاسی ئه‌و تاوانه‌ی ئه‌نجام دابێت» .قادر نادر لهمبارهیهوه ده‌ڵێت« :به‌پێی هه‌ندێ زان��ی��اری به‌ده‌ستمان گهیشتووه میتی تورکی به‌هاوبه‌شی پاراستن و له رێگای پاسه‌وانه‌کانی فازیل میرانی به ( )okکردنی بنه‌ماڵه‌ی بارزانی ئه‌نجامیانداو‌ه و زیاتر له ( )300هه‌زار دیناری سویسری ئهوکاته میت وه‌ک دی��اری پێشکه‌ش به بکوژه‌کانی کردوه ،چونکه وه‌ک ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی (پهکهکه) الی میت ناسێنرابوو». دوای ت��ی��رۆرک��ردن��ی ن���اوب���راو رێ��ک��خ��راوی تێکۆشانی ره‌نجده‌ران له دهۆک له (چل‌ه و چونه سه‌رقه‌بران) مه‌راسیمیان بۆ ئه‌نجامدا .پارتی و یه‌کێتی قوتابیان وتاریان خوێندهوه و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماژه‌یان ب�هوه نه‌کردو‌ه که دوای ساڵی ( )1974ئه‌ندامیان ب��ووه .هه‌ر له‌کاتی تیرۆر کردنه‌که‌یدا خۆپیشاندانێک رێکخرا که تیایدا نزیکه‌ی ( )1500که‌س تیایدا به‌شداربوو. به‌اڵم بکوژ وه‌ک کوڕه‌که‌ی شه‌هید ده‌ڵێت تا ئێستا دیاری نهکراوه.
ئاکره‌یی ل ه زاری هاوڕێیه‌کییه‌وه ک���اوه ن����ادر ،یه‌کێک ل �ه ه��اوڕێ��ی��ان و دۆستانی ره‌ئوف ئاکره‌یی بووه و له باره‌ی که‌سێتی ئاکرهییهوه به (چه‌تر)ی راگه‌یاند: شه‌هید ره‌ئ���وف که‌سێکى زۆر زی���ره‌ک و رۆشنبیر بوو ،که‌سێک بوو جیاوازى نه‌بوو له نێوان کردار و وتاریدا ئه‌مه‌یش له واقیعى سیاسى باشورى کوردستان زۆر که‌م بوو، که‌سێکى زۆر دڵسۆز بوو. ههرچهنده بنه‌ماڵه‌که‌ی ئاغا بوون ئ�ه‌و هاوڕێیه‌ی ئاکره‌یی رایده‌گه‌یه‌نێت سه‌ره‌ڕایی بنه‌ماڵه‌که‌یان ،به‌اڵم که‌سێکى زۆر مارکسى بوو .کاوه ده‌ڵێت :ئه‌گه‌ر بمانویستایه توڕه‌ى بکه‌ین پێمان ده‌وت کوڕه ئاغا. ره‌ئ��وف ئاکره‌یی که‌سێتیه‌کی جیاوازی ههبووه به وت �هی ک��اوه ن��ادر :به‌پێچه‌وانه‌ى خه‌ڵکی بوو له‌کاتى توڕه‌بونیدا قسه‌ى زیاترى بۆ ده‌هات ،هه‌ر چه‌ند‌ه مرۆڤ کاتێک توڕه ده‌بێت قسه‌ى بۆ نایه‌ت ،به‌اڵم ئه‌و بهپێچهوانهوه بوو. هاوڕێیه‌تی به وته‌ی کاوه نادر له گه‌ڵ (نێچیرڤان بارزانى) ههبووه زۆر رێزیشی ههبووه له‌الی ناوبراو .ئه‌م وتانه‌ی کاوه له کاتێکدایه که هه‌ندێک له‌و که‌سانه‌ی هاوبیری بوون
و ئێستا له ئه‌وروپان ده‌ڵێن له هه‌ڵبژاردنی یه‌کێتی قوتابیاندا نێچیرڤان به‌ده‌نگێکی زۆر دوای ره‌ئ��وف ئاکره‌یی هاتووه و بۆیه هه‌ر ئهوکاته سوێندی لێ خ��واردوو‌ه و وتویه‌تی (به‌گۆڕی بارزانی ده‌یکوژم). کاوە هاوڕێکەی تیرۆرکراو زیاتر له‌سه‌ر ژیانی ده‌دوێت و ده‌ڵێت :له کۆنفرانسه‌کانى ک��ۆم �هڵ �ه ده‌ورێ���ک���ى گ��رن��گ��ى ه��ه‌ب��ووه له کۆنفرانسى دوو سێ ئه‌ندامى کۆنفرانس بوو له‌وکاته‌دا خه‌ریکى ده‌رکردنى به‌یانێک بوو یه‌کێتى ده‌ستگیری کرد .ناوبراو له قسه‌کانیدا ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ئاراسته‌یه‌ک ههبووه له‌نێو پارتى زۆر دژای�ه‌ت��ى ک���ردووه و زۆر رقیان لێیبووه ،به‌رده‌وام کێشه‌یان بۆ دروست کردوه تا واى لیهاتوو‌ه ته‌جمیدکراو‌ه له‌نێو پارتى. ره‌ئ��وف ئاکره‌یی دوای ره‌وش��ی ئاڵۆزی هه‌رێم له سااڵنی هه‌شتاکاندا بوونی کێشه‌ی له‌گه‌ڵ پارتی و یه‌کێتیدا به‌ناچاری به‌ر‌ه و باشوری عێراق ده‌ڕوات و له‌وێ ده‌ست به کرێکاری ده‌کات ،کاوه نادر باس له چونیان بۆ باشور ده‌کات و ده‌ڵێت له باشوور کارمان ده‌کرد بارى ماددى باش نه‌بوو ،ئه‌وکاته‌ی پاره‌شى هه‌بوو ده‌یبه‌خشیه‌و‌ه به‌سه‌ر براده‌رانیدا.
ئ��اک��ره‌ی��ی ل �ه دوای خ���ۆی ن�ه‌وه‌ک��ان��ی هیچیان به‌سیاسه‌ته‌و‌ه سه‌رقاڵ نین لهمبارهیهوه کاوه ،ده‌ڵێت ئێستا سێ کوڕى به‌جێهێشتووه له‌دواى خۆى کوڕه‌کانیشى ئه‌ندازیارن ،به‌اڵم ناهاتونه‌ت‌ه نێو سیاسه‌ت. هاوڕێکه‌ی ئاکره‌یی باس له رۆژی تیرۆر کردنه‌که‌ی ده‌ک��ات و ده‌ڵێت پێش ئ�ه‌وه‌ى تیرۆرى بکه‌ن ئۆتۆمبێلێکى سور له‌و ناوچه‌یه سوڕاوه‌ته‌و‌ه له‌کاتى هه‌ڵگرتنه‌وه‌ى ته‌رمه‌که‌شى نه‌یانهێشتو‌ه ک�ه‌س له‌گه‌ڵى ب���ڕوات .کاوه پێیوایه هۆکارى تیرۆرکردنه‌که‌ى بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه که حزبه‌کان بۆیان ده‌رکه‌وت که مامۆستا ره‌ئوف ناکڕدرێت و نابێت‌ه موڵکى که‌س بۆیه تیرۆریانکرد ،چونکه ب �ه‌رده‌وام شتى نادروستیان له‌سه‌ر ره‌ئوف ئاکریى دروست ده‌کرد .کاوه رایده‌گه‌یه‌نێت وه‌ک وه‌فایه‌ک بۆ مامۆستا و ئه‌رکێکی ئه‌خالقی ئه‌و سێ کتێبه‌ی ئاکره‌یی نوسیویه‌تی به زمانی عه‌ره‌بی «ئێستا به‌رنامه‌مان ههیه بیانکه‌ین به کوردى» ناوبراو باس لهوه ده‌کات که له سه‌ره‌تای راپه‌ڕین له زه‌مه‌نی تااڵنیدا زێڕی خێزانه‌که‌ی بۆ په‌ره‌پێدانی رێکخراوه‌که‌ی فرۆشت.
به‌دواداچوون
ب ه پێى ئاماره‌کانى نه‌خۆشخانه‌ى هیوا:
رێژه‌ى نه‌خۆشه‌کانى شێرپه‌نج ه ل ه ساڵی ( )2310( ،)2010که‌س بووه
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
13
فۆتۆ /زانکۆ nئایا نه‌خۆشخانه‌ی هیوا ده‌توانێت هیوا ببه‌خشێته‌وه به‌ژیانی نه‌خۆشه‌کانی؟ شێرپه‌نجه‌یه‌ى ته‌شه‌نه‌ناکات بۆ ده‌ورووب �ه‌رى و (ئۆنکۆلۆجىهیماتۆلۆجى) چ��اره‌س �ه‌ره‌ک��ان��م��ان بریتی‌ه ل �ه‌چ��اره‌س �ه‌رى خوێن و ماسولکه‌کانى ئه‌و کوتل‌ه سه‌ره‌تانیه ،واتا ئاماده‌کار شێرپه‌نجه‌ى (حه‌میده)ىک‌ه به‌ئاسانى چاره‌سه‌رى کیمیایى ،ئه‌و چاره‌سه‌رى کیمیاییه‌ش جۆرى زانکۆ سه‌ردار به‌نه‌شته‌رگه‌رى ده‌کرێت و تهشهنه ناکات ،جۆرى زۆره‌‌و به‌پێى پرۆتۆکۆڵى جیهانى کارده‌که‌ین دووهم پێى ده‌وترێت (خه‌بیس) واتا (مه‌لیکنان (به‌ریتانى و ئه‌مریکى) ،سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که به‌پێى دوای��ن ئامار ک ه له‌به‌شى تویومه‌ن) ئهوهیه که تهشهنه ده‌کات بۆ خوێن و ئه‌و نه‌خۆشانه‌ى رووده‌که‌ن‌ه ئه‌و نهخۆشخانهیه ئ��ام��ارى نه‌خۆشخانه‌ى (ه��ی��وا)ى ئێسقانه‌کان و ماسولکه‌کان و کۆئه‌ندامه‌کانى زیاتر چاره‌سه‌ره‌کانیان له‌کام مادان‌ه پێکدێت تایبه‌ت به‌نه‌خۆشیه‌کانى خوێن و وه‌ک مێشک و جگه‌ر و سپڵ ،ئهمه وه‌ک ئه‌و لێپرسراوه‌ى به‌شى ئۆنکۆلۆجى هیماتۆلۆجى شێرپهنجه (سه‌ڕه‌تان) ده‌ست (چه‌تر) و پێناسه‌ى شێرپهنجه .د.نجمه‌دین ساڵح حسێن ب��اس��ى ل �ه‌وه‌ک��رد ک �ه زۆرب���هی���ان ب �ه‌ک��ار دێنن که‌وتو ه ته‌نها له‌ماوه‌ى چوار مانگى پسپۆڕى نه‌خۆشیه‌کانى خوێن و شێرپهنجه له و وت��ى« :زۆرب �هی��ان به‌کار ده‌هێنرێت ،به‌اڵم سه‌ره‌تاى ساڵى ()2011دا کۆى گشتى نه‌خۆشخانه‌ى هیوا رایگه‌یاند :ده‌کرێت پۆلێنى ههمانه ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه نرخه‌که‌ى زۆر گران‌ه وه‌ک ئه‌و نه‌خۆشانه‌ى له‌و نهخۆشخانهیه بکه‌ین‌ه سه‌ر چه‌ند به‌شێک وه‌ک: و (هێرسپتین) که نزیکه‌ى بایى ()2700 -1ئه‌و شێرپه‌نجه‌یه‌ى له‌خوێنه‌و‌ه رووده‌ده‌ن دۆالر‌ه (ریتۆکسیماپ ،ئافاستین) ئهمانه زۆر تۆمار کراون ژماره‌یان ( )705نهخۆشه، ئه‌م ه له‌کاتێکدا ک ه ته‌نها له‌سه‌ره‌تاى ل�ه‌گ�هڵ (لیمف‌ه گ��رێ��ک��ان)دا پێى ده‌وت��رێ��ت گرانن و زۆریش به‌کاردێن .ئه‌مه‌ش زۆر له‌سه‌ر چوار مانگى ساڵى ()2010دا رێژه‌ى شێرپه‌نجه‌ى خوێن. حکومه‌ت ده‌که‌وێت ،چونکه نه‌خۆش لێر‌ه پاره‌ى -2ئه‌و شێرپه‌نجانه‌ى له‌شان‌ه ره‌قه‌کانه‌وه هیچ شتێک نادات ،ته‌نها ئیعتیمادمان له‌سه‌ر ئه‌و نه‌خۆشان ه ( )731نه‌خۆش بوه و رێ��ژه‌ى ئه‌وکه‌سانه‌ى ک ه به‌هۆى دروست ده‌بن پێى ده‌وترێت (سۆڵى تیومه‌ن) که ده‌رمانى کیمیایى و تاقیگه‌ی‌ه و خۆشمان به‌پێى نه‌خۆشییه‌کانىشێرپه‌نجه‌و هوه‌فاتیان ئه‌میش دابه‌شکراون به‌م شێوه‌یه‌ى خواره‌وه. ئه‌و داواکاریه‌ى که پزیشک ده‌ینوسێت ماده‌کان «شێرپه‌نجه‌ى (ن��اوپ��ۆش��ى ن����اوهوه) وه‌ک تێکه‌ڵ ده‌که‌ین ،بۆ نمونه نه‌خۆش ههیه سه‌ره‌تانى کردوه(مردون) تاکۆتایى مانگى چوارى ( )2011ژماره‌یان ( )43نه‌خۆش بووه ،ک��ۆئ�ه‌ن��دام�ه‌ک��ان��ى ده‌م و لێو و ق���وڕگ و (مه‌مک)ى ههیه(سیپرێست) ئێمه له‌سه‌ر ئه‌و له‌کاتێکدا ک��ۆى گشتى ساڵى ئه‌و سورێنچک و ریخۆڵ‌ه و گهده و...هتد ،پێى پرۆتۆکۆڵ‌ه جیهانی‌ه بۆى ئاماد‌ه ده‌که‌ین». ى ل ه ()2010دا وه‌فاتیان ده‌وترێت (کاسلۆما) و ئه‌و شێرپه‌نجانه‌ى له باسى له خه‌ته‌رناکى ئه‌و گیراوه‌ى مادانه‌کرد نه‌خۆشان ه به‌سته‌ر‌ه شانه‌کان دروس��ت ده‌بن پێى ده‌وترێت له سه‌ر ئاینده‌ى خۆیان که له‌و بواره‌دا کارده‌ن کردوو ه ( )155نه‌خۆش بووه. ب�������������ه‌ڕێ�������������وه‌ب�������������ه‌رى گ����ش����ت����ى (سارکۆما) ده‌شتوانین شێرپه‌نجه‌ى شانه‌کان ب�ه‌وه‌ى که تێکه‌ڵکردنى ئه‌و ماده کیمیاییانه نه‌خۆشخانه‌که‌رایده‌گه‌یه‌نێ ت له‌ساڵى ( )2007دابه‌ش بکه‌ین به‌م شێوهیه: راسته بۆ نه‌خۆشه‌کان چاره‌سه‌ره ،به‌اڵم بۆ ئه‌وان دا کاتێک هاتونه‌ت‌ه ئ �ه‌م بینایه‌و‌ه رێ��ژه‌ى ه �هر کۆئه‌ندامێک ش��ان�هى خ��ۆى ههیه پێده‌چێت له چه‌ند ساڵێکدا ببێته مایه‌ى نه‌خۆشى نه‌خۆشه‌کانیان ته‌نها ()500که‌س بووه ،به‌اڵم بۆنمونه کۆئه‌ندامى هه‌ناسه ،سیه‌کان ،بۆرى شێرپهنجه بۆ خۆیان ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێستا نزیکه‌ى ( )7000نه‌خۆشیان ههیه ،هه‌وا ،کۆئه‌ندامى هه‌رس ،زمان ،قوڕگ ،کۆم رایگه‌یاند که هه‌ست به‌خۆشحاڵى ده‌که‌ن و وتى: له‌باره‌ى هۆکارى زیادبوونى ژماره‌ى نه‌خۆشه‌کان و شێرپه‌نجه‌ى په‌نکریاس و جگه‌ر که ئهمانه «ئه‌و چاره‌سه‌ران‌ه بۆ نه‌خۆشه‌ک‌ه زه‌ره‌رى نیه، دک���ت���ۆر (ت���ال���ب ت��ۆف��ی��ق ق�����ادر) ئ���ام���اژه‌ى تایبه‌تن به کۆئه‌ندامى ه �ه‌رس ،شێرپه‌نجه‌ى چونکه ئه‌و پێویستى به‌و چاره‌سه‌ره‌یه ،به‌اڵم به‌ناوبانگى زیاتر و خزمه‌تگوزارى بێبه‌رامبه‌رى ئێسقانه‌کان و ماسولکه‌کان و جومگه‌کان ،بۆ ئێمه زه‌ره‌رى ههیه که رهنگه دواى چه‌ند نه‌خۆشخانه‌که‌دا له‌گه‌ڵ دڵسۆزى کارمه‌ندانى شێرپه‌نجه‌ى میز و میزه‌ڕۆش ههیه که گورچیله ساڵێک ئێمه‌ش توشى نه‌خۆشى شێرپهنجه نه‌خۆشخانه‌ک‌ه ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�هر ئ �ه‌و که‌سانه‌ى و بۆرى میز و میزه‌ڵدان له هه‌ردوو ره‌گه‌زى نێر و بکات ،مه‌ترسى گ�هوره به‌پله‌ى یه‌ک له‌سه‌ر رووده‌که‌ن‌ه ئه‌و نهخۆشخانهیه ،ئه‌و پزیشک‌ه له مێدان و کۆئه‌ندامى زاوزێى مێینه‌مان ههیه که ئێمهیه که له‌ژوورى گرتنه‌وه‌ى مادده‌ى کیمیاییدا درێژه‌ى قسه‌کانیدا وتى «له‌سه‌ره‌تادا کاتێک شێرپه‌نجه‌ى ملى مندااڵن و هێلکه‌دان و پێستمان کارده‌که‌ین ،شادمانیشم که خۆمان کردۆته که‌سێک روده‌کات‌ه ئێره و بۆى ده‌رده‌که‌وێت ههیه که کۆئه‌ندامێک تایبهته و ده‌مارمان قوربانى بۆ ئه‌م میلله‌ته».. پێدانى ده‌رمانى ههڵه له‌الیه‌ن پزیشکه‌کانه‌وه توشى نه‌خۆشى شێرپهنجه بووه توشى جۆرێک ههیه که مێشک و دڕک‌ه په‌تک دهگرێتهوه، له سه‌دم‌ه ده‌بێت و ئینفیعال ده‌کات ،به‌اڵم که چا و لوت و که ئهمانه شێرپه‌نجه‌ى سه‌ر و مل منداڵێکى چوار ساڵه توشى شێرپه‌نجه‌ى خۆێن لێر‌ه دهمێنێتهوه ئیتر ورده ورده ئاسایى دهبێتهوه» .دهگرێتهوه و غوده‌ى ده‌ره‌قى و نیکاف‌ه ئهمانه ده‌کات! شێرپهنجه چیه و چه‌ند جۆرى ههیه؟ ش��اج��وان��ى ت�ه‌م�ه‌ن چ���وار س��اڵ ک�ه له‌سه‌ر ده‌چن‌ه پۆلێنى مل و سه‌ر ،شێرپه‌نجه‌ى ئه‌ندامى نه‌خۆشى شێرپهنجه به‌و ج��ۆر‌ه نه‌خۆشیانه زاوزێى نێرین‌ه ههیه که شێرپه‌نجه‌ى (پرۆستات) یه‌کێک له قه‌ره‌وێڵه‌کانى نه‌خۆشخانه‌ى هیوادا ده‌وترێت که خانه‌کان کۆنتڕۆڵى خۆیان له‌ده‌ست و شێرپه‌نجه‌ى گونه‌کان ،شێرپه‌نجه‌ى خوێن که راکشابوو ب�ه‌رده‌وام پرسیارى ئه‌وه‌ى له دایکى ێ لینفاویه‌کان که پێى ده‌وترێت (لینفۆما) ده‌ک��رد ئێمه بۆ لێره‌ین ،بۆ عیالجى کیمیایى ده‌ده‌ن ،واتا له‌کاتى داب�ه‌ش بوونى خانه‌یه‌ک گر به‌شێوه‌ى نۆرماڵ ناڕوات و له مه‌رحه‌له‌یه‌ک ئه‌ویش دوو جۆرى ههیه( .نه‌نهۆجک‌ه لینفۆما یان وه‌رده‌گرین ،زوو زوو ده‌ڵێت به‌خوا من چاک له‌مه‌رحه‌له‌کانى دروس��ت بوونى خانه‌ک‌ه که هه‌وجک‌ه لینفۆما) و شێرپه‌نجه‌ى خوێن که دوو ده‌بمه‌و‌ه و به‌س قاچم دێشێ.. دایکى شاجوان له گێڕانه‌وه‌یدا بۆ (چه‌تر) له‌کاتى دابه‌شبونیدا گۆڕانکارییه‌ک دێت جۆرى ههیه که یان له خڕۆک‌ه سپیه‌خڕه‌کاندا ب�ه‌س�ه‌ری��دا ئ �ه‌و گۆڕانکاریی‌ه واده‌ک����ات که دروست ده‌بن که پێى ده‌وترێت (لیننفۆکسایت) وت���ى« :م��ن��داڵ �ه‌ک �ه‌م ت�ه‌م�ه‌ن��ى ( )4س��اڵ�ه و گۆڕانکارى جینى بێت و گه‌شه‌که‌ى بوه‌ستێت ،و یان له خڕۆک‌ه گه‌وره‌کانى سپى خوێنه‌وه شێرپه‌نجه‌ى خوێنێتى له به‌روارى ()2010/12/13 ێ (مایلۆید) ...ده‌توانین لێر‌ه داخڵمان کردوه ،رۆژانه به‌پێى نه‌خشه‌یه‌کى له‌ئه‌نجامدا دهبێته هۆى دروسبونى کۆمه‌ڵێک دروست ده‌بن پێى ده‌وتر خ��ان �هى ش���از(ن���اوازه) ئ��ه‌و ک��ۆم�هڵ�ه خانه‌یه شێرپه‌نجه‌ى خوێن به‌شێوه‌ى کات دیارى بکه‌ین دی��ارى ک��راو که دکتۆره‌که‌مان بۆى داناوین چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گ��ری��ن» ،سه‌باره‌ت به‌هۆکارى کۆدهبێتهوه و کوتله‌یه‌کى سه‌ره‌تانى دروست که ئه‌وانیش (کتوپڕ و درێژخایه‌ن)ن.. هۆکاره‌کانى چاره‌سه‌ر کردن! ده‌کات که پێى ده‌وترێت (شێرپهنجه) ،شێرپهنجه زانینى سه‌ره‌تاى نه‌خۆشیه‌که‌ى ئه‌و منداڵ‌ه وتى: دوو ج��ۆرى ههیه له‌جۆرى (بیناین) وات��ا ئه‌و محه‌مه‌د حمه‌سه‌عید ل��ێ��پ��رس��راوى به‌شى «سه‌ره‌تا تایه‌کى به‌رده‌وامى هه‌بوو له‌قاچه‌کانیدا
زانیاری پزیشکی کلۆربوونی ددان د.کاوه ئه‌کره‌م سه‌نگاوی پزیشک‌و نه‌شته‌رگه‌ری نه‌خۆشیه‌کانی د‌هم‌و ددان ئاماده‌کردنى :سه‌نگه‌ر بیالل کلۆربوونی ددان ،بریتی‌ه له داخ���وران‌و داڕزان��ی به‌شه کانزایه‌که‌ی ددان به‌هۆی که‌ڵه‌که‌بوونی به‌کتریای زیانبه‌خش بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر له‌سه‌ر ڕووی ددانه‌کان‌و ب ه یارمه‌تی هه‌ندێ جۆری خواردن.. هۆکاره‌کانی: هۆکاره‌کانی کلۆربوونی ددان: که‌ڵه‌که‌بوونی به‌کتریا له‌سه‌ر ڕووی ددانه‌کان - 1 مانه‌وه‌ی خواردن له‌ناو ده‌مدا - 2 کات - 3
که ساردبوونه‌وه‌ى بۆ نه‌بوو ،بۆ ئه‌م مهبهسته ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى سلێمانیش له‌ناوچه‌کانى تر نزیکه‌ى س �ه‌ردان��ى پزیشکمان ک��ردو پێى راگه‌یاندین ( )300نه‌خۆش روومان تێده‌کات ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر که حمه‌ى ماڵتاى ههیه یان‌ه گرانه‌تایه ،دیاره ب�ه‌راوردێ��ک بکه‌ین به‌واڵتانى ئه‌وروپى ئه‌وا کچه‌که‌ى من قوربانى به‌هه‌ڵ‌ه به‌کارهێنانى ده‌بینین له‌و واڵتانه رێژه‌ى توشبوان زیاتره تا الى ده‌رمان‌ه که له‌الیه‌ن دکتۆره‌که‌یه‌و‌ه بۆى نوسرابوو ئێمه ،سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که چ جۆر‌ه حاڵه‌تێکیان رێژهیه دابه‌زیو‌ه بۆ ( )705نه‌خۆش .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌ویش دکتۆر (ح.ب) ب��وو ،ئه‌وکات ( )57زۆرن ئه‌و پسپۆڕه‌ى بوارى نه‌خۆشیه‌کانى خوێن ئه‌م ئاماره‌شدا به‌ڕێوه‌به‌رى ئه‌و نهخۆشخانهیه ده‌زریان بۆ نوسى له‌کاتێکدا ئه‌و نه‌خۆشیه‌ى نه‌بوو و شێرپهنجه وتى« :زۆربه‌ى زۆرى شێرپه‌نجه‌ى رایگه‌یاند «دوو هۆکاریش واى کرد نه‌خۆش ئیتر خوێنه‌که‌ى پیس کرد ،پاشان دکتۆره‌که‌مان (مه‌مک)( ،خوێن)( ،گر ێ میفاویه‌کان) ،رووبکات‌ه ئێره ،یه‌که‌میان له‌گه‌ڵ کردنه‌وه‌ى پیاواندا ه ل ه ک کان) گۆڕى و بردمان‌ه الى کێ به‌بێ فه‌حس و زه‌رع (گهده)( ،میزه‌ڵدان) (سیه نه‌خۆشخانه‌که‌ماندا کۆمه‌ڵێک پزیشکى کاندا، ه خۆش ه ن نێو ه ل وتى :ئه‌م منداڵ‌ه ئه‌و نه‌خۆشیه‌ى نیه که عیالجتان زۆر زۆره ،ئهمانه زۆر باون پسپۆڕ ته‌خه‌روجیان کرد و دبلۆمى بااڵیان هێنا دا ه مێین ه ل مک) ه (م بۆى بهکارهێناوه ئه‌و زانى ،چونکه خوێنى ته‌واو له نێوان ره‌گه‌زه‌کانیشدا که ئهمه واى کرد ئه‌م نهخۆشخانهیه گهوره خوێنى ، ه م ه ک س ه ب ه ی دابه‌زیبوو ،یه‌ک (سیسى) خوێنى تیا نه‌مابوو زۆره و له‌پیاوانیشدا هه ببێت ،دووهم بوونى ده‌رمان که هۆکارێکه بۆ ه ل کان ه ریخۆڵ ، ه زۆر منداڵدا که هێنامان‌ه نه‌خۆشخانه ،به‌اڵم سوپاس بۆ خودا کتوپڕ که له ئه‌وه‌ى نه‌خۆش رووبکات‌ه ئێره ،ده‌رمانه‌کانى ئه‌م ه ک ى ه و ه � ب ت ه بار ه س ». ه زۆر ه لێر سه‌رتای بوو لێره‌ش خزمه‌تگوزاى باشى بۆکرا ،ه���ه‌ردووالدا نهخۆشخانهیه زۆر گرانن که هه‌یان‌ه نزیکه‌ى وتى: ه دکتۆر و ه ئ ه ی ه ه خۆى رۆڵى به‌راستى خزمه‌ت گوزارییه‌کان بێ به‌رامبه‌ره ته‌مه‌نیش ( )3000-2000دۆالر‌ه بۆ یه‌ک نه‌خۆش، ن ه خای �ژ � درێ ى ه نج ه شێرپ خۆشى ه ن ئه‌مه‌ش بۆخۆى کارئاسانیه ،چونکه ئه‌گه‌ر تۆ « به‌ڵێ دیاره نه‌خۆش ههیه ئه‌م ده‌رمان‌ه بۆ ( )10جار ، ه ی ه ه ه و ه ر ه � س و ه ر ه � ب و ساڵى ()45 ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى ئێره زه‌رعێکى مۆغ بکه‌یت ده‌بینى به‌س له به‌کارده‌هێنێ ،ئه‌مه‌ش لێر‌ه بێ به‌رامبه‌ر واتا ساڵدا ()70 نى ه م ه ت ه ل سى جۆرى نى ه به ()100دۆالر ی��ان ( )200دۆالر که‌متر درێژخای کاتێک نه‌خۆش رووده‌ک��ات�ه ئێره حکومه‌ت م ه ل ه ساڵی ()25-10 نیش ه م ه ت باشترین نایکه‌ن» ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که له‌سه‌ره‌تادا رێژه‌ى ههیه. ( )50وه‌ره‌ق���هى الن��ى ک �ه‌م بۆ دابین ک��ردوه ش ه رێژ زۆرترین و ه ی ه رێژ مترین ه ک دا ه ڤایرۆسه‌که‌ى ( )90%بووه ،به‌اڵم له‌ئێستادا که ته‌مه‌ن ئهمه جگه له فه‌حس و تیشک ،ئه‌مه‌ش فات ه و ه ک شى ه سان ه ک و ه ئ ، ه ساڵ ()70-40 چه‌ند مانگێک‌ه لێره‌ی‌ه ئه‌و رێژهیه دابه‌زیو‌ه بۆ واى کردوه نه‌ک ته‌نها له سلێمانى ،به‌ڵکو له دیارى یان ه ک ه خۆشی ه ن جۆرى �رن) � م ه ن(د ه � ک ه د ست ( ،)1%وتیشى« :سوپاس بۆخوا ئێستا هه هه‌موو ناوچه‌کانى تر خه‌ڵک رووده‌کات‌ه ئه‌م ن».. ه م ه ت ک ه ن کات ه د خسبوو ده‌که‌ین باشترده‌بێ ،له‌سه‌ره‌تادا له‌قاچى نهخۆشخانهیه ،بۆ نمونه نه‌خۆشى ئه‌و شارانه‌ى ڵێن؟ ه د چى ه خۆشخان ه ن کانى ه ئامار نان توانێ ئێستا ورده ورده ده‌توانێ بڕوات و ده تێدایه که خۆیان نه‌خۆشخانه‌ى سه‌ره‌تانیان ى ه رێژ ()2010دا ساڵى ه ل گشتى کۆى ه ب کرد ه و ه ل باسى بخوات» .ل �ه‌رووى ده‌رونیشه‌و‌ه ههیه بۆ نمونه (به‌غداد) له ساڵى ()1965 ک ه ری ه ه ه ل ه ک ه بوو س ه ک ()2310 توشبوان وتى: و ه ی ه ه رى که بێگومان کاریگه‌رى له‌سه هوه نه‌خۆشخانه‌ى سه‌ره‌تانى تێدایه که‌چى زاو ه ق ه ل و س ه ()885ک (سلێمانى) کانى ه شار ه ل خۆشێک ه ن بینێ «منداڵ مێشکى پاک‌ه که ده نه‌خۆشه‌کانیان رووده‌ک��ه‌ن��ه ئ��ێ��ره ،ئه‌مه‌ش ولێر) ه (ه ه ل و ()749 سلێمانى کانى ه ناحی ش ه ئێم مرد س ه ک ده‌مرێت ده‌ڵێت دایک‌ه فاڵنه ب �هه��ۆک��ارى خ��زم �ه‌ت و ک��ارم �ه‌ن��دى باشه، ��ۆک) � (ده ���وک)()283و � رک ه ��� � (ک ()54و ئێستا تا ه و ه بشارین ناچارین که راستى لێ به‌پێى ئامار ئێستا نه‌خۆشه‌کانمان له‌سه‌ره‌تاى خۆش ه ن تر()294 پارێزگاکانى باقى و ()43 و �ردون � م ى ه �� � ک ه ژوور ( )12منداڵى هاوڕێى دروست بوونیه‌و‌ه خۆیداو‌ه له نزیکه‌ى ()7000 شاجوان دایکى مێنێ» ه ئه‌ویش له‌به‌ر چاویدا د نه‌خۆش ،بۆنمونه هه‌ولێر له‌ساڵى ()2003وه ه ڵ ه ه هۆى ه ب ه زانیویان ن�هی��ش��اردهوه کاتێک نه‌خۆشخانه‌ى تێدا دام���هزراوه باوه‌ڕناکه‌م ئه‌م ه لێهاتو واى ه و ه � رزی ه د ()57 به‌کارهێنانى ئه‌و ژم��اره‌ی�هى ئێمه‌ى هه‌بێ» جگه له‌نه‌خۆشى ى ه ک ه دکتۆر ردانى ه س شاجوان ى که‌س و کاره‌که شێرپهنجه که له ()%80ى نه‌خۆشه‌کانى ئه‌وێ خۆت منداڵى ر ه گ ه «ئ ڵێن: ه د ده‌ک �ه‌ن و پێى پێکدێنێت له ()%20ی��ش ئه‌وانه‌ن که توشى ه منداڵ و ه ئ بۆ نوسى ه د بۆ رزیت ه بوایه ( )57د (ساالسیما)بوون ،دکتۆر تالیب باسى له‌وه‌کرد تى ه وتوی نها ه ت ه ک ه دکتۆر اڵمدا تاقانه‌یه»لهوه که نزیکه‌ى ( )750نه‌خۆشى ساالسیماشیان ه منداڵ و ه ئ ه ک ه و ه کردۆت ه ن م ه و ه ئ «من بیرى ههیه ،سه‌باره‌ت ب �ه‌وه‌ى که بۆچى هه‌ندێک تى».. ئهوهیه له‌نه‌خۆشه‌کانیان ل�ه‌س�هر زه‌وى راره‌وه‌ک��ان��دا �ى � �ان � ک ه �او � ب ه ���ۆر � ج و �وون � �ب � �وش � ت ��ارى � ��ۆک ه� ده‌بینرێن که له‌سه‌ر پارچه راخه‌رێک راکشاون ه ک ه خۆشی نه و ئایا ئهمه که‌موکورتى نیه؟ ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره ه ک �د � �ان � ی ه � راگ ى ه و ه ئ��� دین ه جم ه ن �ۆر � �ت � دک وت��ى« :ئ �ه‌گ �هر ئ �ه‌م نهخۆشخانهیه تایبه‌ت تائێستا سه‌د له‌سه‌د نازانن هۆکار چییه ،به‌اڵم بکه‌یت به‌شارى سلێمانى تائاستێک به‌شى له‌هه‌مانکاتیشدا وتى ده‌کرێت ئهمانه چه‌ند ده‌کات هه‌رچه‌ند بچوکه ،ئێستا له‌به‌رنامه‌دایه هۆکارێکبن. نه‌خۆشخانه‌یه‌کى سه‌ره‌تانى گ �هوره دروس��ت ى ه خان ملیۆن ه ب مرۆڤ شى ه ل یى: ه -1بۆماو بکه‌ین له ته‌نیشت نه‌خۆشخانه‌ى شۆڕشه‌وه ه ی ه ه �اوک � ن کدا ه ی ه خان ر ه ه ناو ه تیای‌ه که ل ک�ه ( )2011/5/16-15نه‌خشه‌که‌یان بۆ مرۆڤدا ه ل ، ه تیای کرۆمۆسۆمى ه ناوک که ئه‌و هێناوین له‌گه‌ڵ کۆمپانیایه‌کى تورکی له‌سه‌ر ه ک جووت ()23 واتا ه ی ه ه کرۆمۆسۆم ()46 شێوه‌ى ئه‌وروپى )80( ،قه‌ره‌وێڵه‌یى بێت ،به‌اڵم کردنى دیارى واتا ه جنس کرۆمۆسۆمى جوتێکیان له دیزانه‌که‌دا واهاتو‌ه که ( )150قه‌ره‌وێڵه‌ى (ره‌گ���ه‌ز) و ( )22کرۆمۆسۆمه‌که‌ى تریش زیاتره ،ئێستاش ده‌ڵێم دواى دووساڵى تر بێتهوه تایبه‌تن به (پیتست تۆماتیک) کرۆمۆسۆم، الم هه‌رپێت ده‌ڵ��ێ��م ک �ه نه‌خۆشخانه‌که‌مان هه‌ر کرۆمۆسۆمێک له دووپل پێکهاتوه ،له‌هه‌ر بچوکه چونکه واى لێهاتو‌ه هه‌موو عێراق په‌لێکیاندا نزیکه‌ی هه‌زاره‌ها جین ههیه ئه‌و جینه روده‌کات‌ه ئێره به‌راستى منیش ناتوانم جێگ‌ه و جینێک هۆکارى بۆماوه‌یى هه‌ڵده‌گرێت ،هه‌ر ده‌رمانى نه‌خۆشى هه‌موو عێراق دابین بکه‌م، کانى ه جۆر بهرپرسه له‌دروستکردنى جۆرێک له واڵتى ه ل و هیوا ى ه خۆشخان ه ن ه رویانکردۆت پێویست ناکات نه‌خۆش له ئه‌نبار و موسڵ کى ه رگۆڕانکاری پرۆتین بۆ له‌شى مرۆڤ ،هه رابرودا ساڵى یلولى ه ئ مانگى ه ل ه و ه (ئێران)یش و ته‌نانه‌ت ئێرانه‌و‌ه بێته الى م��ن» ،تاچه‌نده هۆى ه بێت ه د ه جین ن���اوازه رووب���دات له‌ناو ئ�ه‌م اڵم ه ب ، ه ی ه خۆشخان ه ن م ه ئ ه ت ه هاتون خۆش ه ن ()2 ژینگه‌ى سلێمانى هۆکار‌ه بۆ دروس��ت بوونى پرۆتین نارێک کى ئه‌وه‌ى که خانه‌ک‌ه به‌شێوه‌یه تاکۆتایى و ()2011دا ساڵى ه ل ه ی ه رێژ م ه ئ ئه‌و جۆر‌ه نه‌خۆشیانه؟ له‌وه‌اڵمدا دکتۆر تالیب ه ب ه دانراو ه ییان ه بۆماو دروست بکات ،ئه‌م هۆکار‌ه ()269 سلێمانى ه ل ک ه ری ه ه بۆ چوار مانگى وتى)%10(« :ى رهنگه په‌یوه‌ندى هه‌بێت به‌وه‌ى خۆشى ه ن ه ب توشبون ه ل هۆکارێکى زۆر سه‌ره‌کى ولێر ه ه ()221و سلێمانى کانى ه ناحی زاو ه ق و که خه‌ڵکه‌که‌ى زی��اد ده‌ک��ات ب�ه‌س وان��ا که شێرپهنجه. و ()13 دهۆک و ()63 رکوک ه ک و ()40 نه‌خۆشمان له‌سه‌ر زه‌وى هه‌بێت ئه‌وه‌یان ده‌بێت ، ه ل ه نێرگ ، ه ر ه � �گ � ج ک ه و یى: ه ژینگ -2 ه ت ه هاتون خۆش ه ن ()98 تر پارێزگاکانى باقى الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆ بکات، منیۆم) ه ل ه (ئ ک ه و ه کارگ ڵى ه دوک لکحول، ئه نها ه ت ه و ه ئێرانیش واڵتى ه ل و ه ی ه خۆشخان ه ن و ه ئ ب�ه‌اڵم هه‌رشتێ هه‌بێت ل �ه‌رووى ته‌ندروستیه‌وه ى ه ���ادد � م �ک � �ێ � ڵ ه � �ۆم � ک ه � �ان � م ه � ئ ، ه ��ار � ی ه �� � س و دا شوبات مانگى ه ل ه ک ه بو ه ه خۆش ه ن ()1 ئه‌رکه‌که‌ى دهکهوێته سه‌ر وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى، بۆ هۆکارن ه ک ه تیادای (هایدرۆکاربۆن)یان نها ه ت راوردى ه � ب توانین ه د دا ه لێر ه وات ه ک ، ه هاتو به‌اڵم هۆکار بۆنمونه وه‌زاره‌تى پیشه‌سازى ده‌بێت دروسبوونى جۆرێک له‌جۆره‌کانى شێرپهنجه ،چ��وارى مانگى ئه‌م دوو ساڵه بکه‌ین بۆمان چاودێرى ئه‌و هه‌موو کارگان‌ه بکات و وه‌زاره‌تى قه‌ڵه‌ویى و زۆر خواردنى گۆشتى سور ،وه‌رزش ده‌رده‌که‌وێت که سلێمانى ساڵى رابردوو ( )297بازرگانى سیمینار ببه‌ستێت ،چونکه رهنگه نه‌کردن..هتد.. نه‌خۆش ههبوه ،به‌اڵم ئه‌مساڵ ()269یه ،قه‌زاو ئه‌و نهخۆشه له کارگه‌یه‌کدا کارى کردبێ و و ه ئ ک ه و ویى ه و ه ن کى ه چ وتنى -3به‌رکه ، ه ()232بوو رابردوو ساڵى سلێمانى کانى ه ناحی دوکه‌ڵى کارگه‌ک‌ه کاریگه‌رى هه‌بێت بۆ دروست ناکازاکى) و (هێرۆشیما ر ه رامب چه‌که‌ى به رابردوو ساڵى وڵێر ه ه ، ه ()221 مساڵ ه ئ اڵم ه ب بونى نه‌خۆشیه‌که‌ى ،بۆیه ده‌کرێت بڵێین ئه‌م به‌کارهێنرا. رکوک ه ک ، ه ()40 ڵ مسا ه ئ اڵم ه ب ، ه ()20بوو ژینگه‌یه‌ى سلێمانى هۆکارێکه ،به‌اڵم ناتوانم بڵێم ى ه رێگ ه ل ه ک (کرم) کانى ه جۆر ه ل جۆرێک ، ه ()63ی مساڵ ه ئ اڵم ه ب ، ه ()80بوو پار ساڵى له‌سه‌دا سه‌د» .ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که وه‌زاره‌تى ئ��اوهوه دهچێته نێو میزه‌ڵدانه‌و‌ه و ده‌یڕوشێنێت ،دهۆک ساڵى پار( )18بووه ،ئه‌مسا ڵ ( )13ته‌ندروستى بودجه‌ى کراوه‌ى بۆ دابین کردون بۆیه سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌رکردنه‌کانیش ئێمه وه‌ک بووه ،باقى پارێزگاکانى تر ساڵى پار ( )84بووه ،که نه‌خۆشێک دێت‌ه ئێره به‌هیچ شێوه‌یه‌ک پاره نه‌خۆشخانه‌ى هیوا سااڵن‌ه ( )1000نه‌خۆش ئه‌مساڵ ()98ه ،کۆى گشتى له‌ساڵى پاردا سه‌رف ناکات.. رووم��ان تێده‌کات له سلێمانى و ده‌ورووب���ه‌رى )731( ،نه‌خۆش ههبووه ،به‌اڵم ئه‌مسا ڵ ئه‌و
››
شاجوانى ته‌مه‌ن چوار ساڵ ک ه له‌سه‌ر یه‌کێک له قه‌ره‌وێڵه‌کانى نه‌خۆشخانه‌ى هیوادا راکشابوو به‌رده‌وام پرسیارى ئه‌وه‌ى ل ه دایکى ده‌کرد ئێمه بۆ لێره‌ین
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو وات �ه کاتێک به‌کتریاکان له‌سه‌ر رووی ددانه‌کان که‌ڵک‌ه ده‌بن بۆ ماوه‌یه‌کی درێژخایه‌ن ،هه‌ندێ جۆری ئه‌و خواردنانه‌ش که مرۆڤ ده‌یانخوات‌و له ناو ده‌مدا دهمێنێتهوه و ده‌ترشێ و دهبێته خ��ۆراک بۆ چاالککردن‌و زیندوو هێشتنه‌وه‌ی ئه‌و جۆر‌ه به‌کتریایانه ،بۆیه ئه‌و به‌کتریانه‌ش که نوساون به رووی ددانه‌کانه‌و‌ه ده‌ردراوێ��ک ده‌ڕێژنن‌و کارده‌کات‌ه سه‌ر به‌شه‌کانزاییه‌که‌ی ددان که پێی ده‌وترێ (عاج)و شی ده‌کاته‌وه‌‌و دایده‌ڕزێنێ‌و دهبێته هۆی کلۆر بوون. هه‌موو ددانه‌کان و هه‌موو ڕووه‌کانی ددانێک ڕێک وه‌کو یه‌ک کلۆر نابن ددانه‌کانی پشته‌و‌ه له چاو ددانه‌کانی پێشهوه زۆرت��ر کلۆر ده‌ب��ن ،چونکه زۆرت��ر خواردنیان تێدا کۆدهبێتهوه .ڕووی هاڕه‌ری ددان و الته‌نیشتی ددانه‌کانیش له چاو شوێنه‌کانی تری ددانه‌که‌و‌ه زیاتر داده‌ڕزێن و کلۆر ده‌بن. ئه‌و شوێنانه‌ی که زۆرتر توشی کلۆری ده‌بن بریتین له: رووی هاڕه‌ر :له‌سه‌ر ددان هه‌ندێک درزی زۆر باریک ههیه که خواردن له‌وێدا کۆ دهبێتهوه و زۆر جار به فڵچه‌یش
پ��اک نابێته‌وه .ئ �ه‌و درزان����ه ،شوێنێکی زۆر باشه بۆ به‌کتریاکان که خۆیان حه‌شار بده‌ن و گه‌ش‌ه بکه‌ن و ترشی دروست بکه‌ن .ددانه‌کانی پشته‌و‌ه درزی زیاتریان ههیه ،بۆیه زۆر جار خه‌ڵک گله‌ییان ههیه که ددانه‌کانیان ده‌شۆن و ئینجایش هه‌ر ددانه‌کانیان کلۆر ده‌بن. الته‌نیشتی ددانه‌کان :له به‌ر ئه‌وه‌ی که فڵچ‌ه ناچێته ئه‌و شوێنانه‌و‌ه پێویسته ئه‌و شوێنان‌ه له دوای نانخواردن جوان جوان خاوێن بکرێنه‌و‌ه‌و ده‌زووی ددان به‌کاربهێنن. نیشانه‌کانی: -1ئێش و ئازار له کاتی خواردنی شتی سارد ،گه‌رم، شیرین -2بۆنی ناخۆشی ناو ده‌م. -3ئێش و ئازار له‌و کاتانه‌ی که ددانه‌کان له سه‌ر یه‌ک داده‌نێین. -4کلۆری دهبێته هۆی گیربوونی خوارده‌مه‌نی ل ه شوێنی نێوان ددانه‌کان. -5گۆڕانی ڕه‌نگی ددان :له شوێنی کلۆری دداندا،
ڕه‌نگی مینا یان عاج هه‌ڵده‌گه‌ڕێته‌وه ،له سه‌ره‌تای کلۆربوونا ڕه‌نگی سپییه‌کی مه‌یل‌ه و ره‌نگی گه‌چ‌ه و پاشان ره‌ش یان قاوه‌یی دهبێتهوه. چاره‌سه‌ری: به‌رده‌وام شه‌وان پێش خه‌وتن‌و به‌یانیان له پاش ل ه - 1 خه‌وهه‌ڵسان د‌هم‌و ددان به فڵچ‌ه و مه‌عجون بشۆرێت. له دوای هه‌موو ژه‌م‌ه خواردنێک یان شیرینی - 2 خواردنێک یان چا خواردنه‌وه‌یه‌ک ئاو له‌ده‌م وه‌ربدرێت. شه‌ش مانگ جارێک سه‌ردانی دکتۆری - 3 ددان بکرێ بۆ پشکنینی ددانه‌کان تاوه‌کو بزانرێ دوچاری کلۆر بوون هاتوون یان نا. سه‌ره‌تا ددان ته‌نها به‌شه‌که‌ی سه‌ره‌وه‌ی کلۆر - 4 دهبێو پێی ده‌وترێ کلۆری سه‌ره‌تایی که له ددانه‌کانی دواوه‌دا به‌گشتی ره‌ش ده‌رده‌ک �ه‌ون ،که ئه‌م جۆر‌ه کلۆری ه ئازاری نیی‌ه‌و یان هه‌ندێ جار به‌گه‌رمیو ساردی ئازارێکی کاتی که‌م دروست ده‌کات ئه‌م جۆره‌یان به پڕکردنه‌وه‌ی ئاسایی چاره‌سه‌ر ده‌کرێت.
به‌اڵم ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ری بۆ نه‌کرا ئه‌وا له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوونی ک��ات ئ�ه‌م کلۆری‌ه ددان�ه‌ک��ان زیاتر هه‌ڵده‌کۆڵێ‌و ده‌بێت ه داڕوخانی چینه‌کانی ددان‌و نزیک بوونه‌وه‌ی له کرۆکی ددان ،له‌م قۆناغه‌دا ئازارێکی بێزارکه‌ر دروستده‌بێ‌و دوایی ده‌گۆڕێ بۆ ئازارێکی کاتیو به هۆی وروژاندنه‌و‌ه دروست ده‌بێ وه‌کو ددان به‌یه‌کدانان‌و کۆبوونه‌وه‌ی خواردان ،پاشان وورد‌ه ورده ئازاره‌که‌ی ب �ه‌رده‌وام روو له زیادبوون ده‌کات بێ هیچ وروژاندنێک ،به جۆرێک ناهێڵێت بخه‌وێ یان له خه‌و ڕایده‌چه‌ڵێکنێ .چاره‌سه‌ری ئه‌م قۆناغه‌ش بهوه ده‌کرێ دکتۆر ده‌ماری ددانه‌که‌ی بۆ ده‌سوتێنێ به هۆی حشه‌وه‌یه‌کی کاتیه‌وه. ئه‌گه‌ر ل�ه‌م قۆناغه‌شدا چ��اره‌س �ه‌ری بۆ نه‌کرد ئه‌وا کلۆریه‌ک‌ه به ته‌واوه‌تی دهچێته ناو کرۆکی ددانه‌که‌و‌ه ده‌ماره‌کانیش توش ده‌کات‌و هه‌ندێ جار له‌ناوه‌و‌ه یان ل ه دهرهوه د‌هم‌و چاوی نه‌خۆشه‌ک‌ه ده‌ئاوسێ ،ئه‌م قۆناغه ب ه بڕینی ده‌ماره‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کرێ.
ئا:سه‌نگه‌ر بیالل
سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى کوردستانێکى سه‌وز:
کراوه
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
14 دیدار
زانکۆ سه‌ردار به‌پێى پێوه‌ره جیهانییه‌کان ده‌ب��ێ��ت رێ���ژه‌ى س��ه‌وزای��ى ل ه ( )%13ت��ا ( )%25بێت ،ب�ه‌اڵم مه‌ترسیه‌کانى ژینگه تادێت زیاتر ده‌بێت! ئه‌مه‌ش به هۆکارى ئه‌وه‌ى که ژیان به‌ره‌و پێشچونى به‌رچاوى بهخۆیهوه بینیوه، له‌هه‌مان کاتیشدا ره‌فتاره‌کانى مرۆڤ له‌مه‌ڕ پیسبوونى ژینگه گه‌یشتۆته ئ��ه‌و ئاسته‌ى که زان��اک��ان پێشبینى ئ �هوه بکه‌ن ئه‌گه‌ر بێت و ره‌فتارى مرۆڤ تا ( )10ساڵى تر وه‌هابێت ئه‌وا تا ( )30ساڵى ئاینده ژیان له گۆى زه‌وی��دا مه‌ترسى له‌ناوچوونى ده‌بێت ،له‌م دیمانه‌یه‌دا (نیاز م��ح��ه‌م��ه‌د ف���ه‌ت���اح) س��ه‌رۆک��ى (کۆمه‌ڵه‌ى کوردستانێکى سه‌وز) تیشکى زی��ات��ر ده‌خ��ات��ه سه‌ر په‌یوه‌ندى نێوان مرۆڤ و ژینگه و مه‌ترسیه‌کانى..
چه‌تر :له‌ئێستادا رووب �ه‌رى هه‌رێمى کوردستان له‌سه‌دا چه‌ندى سه‌وزاییه؟ به‌پێى سه‌رژمێرییه‌کانى ساڵىرابردوو کاتێک نه‌مامه‌کانمان چاندوه و چوونه‌ته بوارى سه‌وزبونه‌وه نزیکه‌ى له‌سه‌دا ( )%6-5بوو ،به‌اڵم ئه‌مساڵ به‌پێى ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ى که داڕێژراوه و ئه‌و دوو ملیۆن نه‌مامه‌ى که چاندومانه و به‌پێى ئ �ه‌و پ��ارک��ان�هى ک�ه دروس��ت ک��راون ئومێده‌وارین که بیگه‌یه‌نینه نزیکه‌ى ( ،)%13ب �ه‌اڵم به‌دڵنیایه‌وه ئ �ه‌گ �هر ئ �ه‌م ب����ه‌راورده بکه‌ین له‌چاو پێشکه‌وتنى ئه‌و ته‌کنه‌لۆژیایانه‌ى که هاتوون و یان به‌رێگه‌وه‌ن یان سه‌یاره و کاره‌با یان ئه‌و باخچه کۆنانه‌ى که
ژینگه‌ى هه‌رێمى کوردستان ل ه ئاستێکى مه‌ترسیداردایه له‌رێگه‌ى پ��رۆژه‌ک��ان �هوه ل�ه‌ن��اوده‌چ�ێ، گ �هر ب���ه‌راوردى بکه‌ین به ستاندارده جیهانیه‌کان بێگومان رێژه‌یه‌ک نیه که دڵخۆشکه‌ر بێت. چ �ه‌ت��ر :ئێستا ( )%13س �ه‌وزای��ى ههیه؟ ناتوانین بڵێین به‌ڵێ تا ههڵمهتهکهتهواو نه‌بێ ،ئێستا له‌م وه‌رزه‌دا تا ئه‌م م��اوه‌ی��هى راب����ردوش خ�ه‌ری��ک��ى نه‌مام چاندن بووین ده‌بێت بگهینه قۆناغى نه‌بارینى ب��اران ،که گه‌یشتینه ئهوه دڵ��ن��ی��ا ئ�ه‌ب��ی��ن ل����ه‌وه‌ى چ �ه‌ن��دى س �ه‌وز ده‌ب�ێ ،ئه‌گه‌ر ئ�ه‌وه‌ى چێنراوه هه‌موى سه‌وزبێت ده‌توانین بڵێین گه‌یشتوینه‌ته ئه‌و رێژهیه. چه‌تر :پێت وایه رێژه‌ى ( )%13به‌س بێت؟ ب��ه‌دڵ��ن��ی��ای��هوه ن��ه‌خ��ێ��ر ،ئ �ه‌گ �هرئێمه ئاگامان ل�ه‌و ده‌رئه‌نجامانه‌بێت ک���ه س���ه‌ن���ت���ه‌رى ئ �ه‌م��ری��ک��ى ل �ه‌س �هر ه �ه‌واى عێراق به‌گشتى که هه‌رێمى کوردستانیش به‌شێکییه‌تى و رێ��ژه‌ى دووهم ئۆکسیدى کاربۆنى پێوانه کردوه رێژه‌یه‌کى زۆر مه‌ترسیداره بایى ئه‌وه‌ى که هه‌رسێ ده‌قیقه مرۆڤێکى عێراقى گیانى له‌ده‌ست ب��دات ،ئه‌گه‌ر بێت و به‌راوردێکى هه‌رێمى کوردستان و عێراق بکه‌یت نه‌کارگه‌یه‌کى وامان ههیه نه سه‌رچاوه‌یه‌کى وام��ان ههیه جگه له‌و س��ه‌رچ��اوه‌ى ک��اره‌ب��ای �هى ک �ه ب�ه‌ک��ارى ده‌هێنین له‌گه‌ڵ ئه‌و ئۆتۆمبێالنه‌ى که ههمانه له‌گه‌ڵ ئ�ه‌و س�ه‌وزای��ی�هى که نیمانه ،ئه‌م سێ شته‌یه که واى کردوه هه‌رێمى ئێمه به‌و شێوازه مه‌ترسیدار بێت ،بۆیه به‌دڵنیایه‌وه نه‌ک له ئاستى پێویستدا نیه ،به‌ڵکو له ئاستێکدایه که مه‌ترسیداره.. چه‌تر :کێ به‌پله‌ى یه‌که‌م بهرپرسه له پیسبونى ژینگه؟ هاواڵتى.چه‌تر :ئایا هاواڵتیان تا ئه‌و ئاسته ناهۆشیارن؟ بهدڵنیاییهوه ،ئه‌گه‌ر هۆشیاریشىه��ه‌ب��ێ��ت ل��ه‌ئ��اس��ت��ى پ��ێ��وی��س��ت��دان��ی �ه، چ��ون��ک �ه ده‌ب��ی��ن��ى خ�هڵ��ک��ان��ێ��ک ه �ه‌ن ب��اخ��ێ��ک��ی��ان ه �هی �ه ده‌ی��ان��ه‌وێ��ت تێکى
ب��ده‌ن له‌پێناوى پرۆژه‌یه‌کى خۆیاندا، یان دره‌ختێک ههیه ته‌مه‌نى ()200 ساڵه ئه‌ندازیارێک عه‌قڵى پێناشکێ ته‌نها له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى رێگه‌ى به‌دیل بۆ ئه‌و شه‌قامه چۆن بدۆزێته‌وه ئامادهیه که ئه‌و دره‌خته له‌ده‌ست بدات ،ئه‌گه‌ر ت���اک ه��ۆش��ی��ارى ه �ه‌ب��ێ��ت کاتێک که پ�لان داده‌ڕێ��ژێ��ت بۆ هه‌موو ئه‌و هه‌نگاوانه‌ى که هه‌یه‌تى ئهمه خۆى له خۆیدا کاریگه‌رى ده‌بێت بۆ سه‌ر ئه‌و ژینگه‌یه‌ى که تێیدا ده‌ژى ،ههرچهنده ئاڵوگۆڕیش ههبووه ،به‌اڵم له ئاستى پێویستدا نهبووه ،چونکه ده‌بینین ئه‌و که‌سانه‌ى نه‌مامێک له به‌رده‌رگاکه‌یان دایه یان له به‌رده‌م دوکانه‌که‌یان دایه و ده‌زان��ن ئێمه ناهێڵین له ناوى به‌رن ئ�ه‌وان ش�ه‌وان ن�ه‌وت دهکهنه ژێ��رى بۆ ئ�ه‌وه‌ى که به‌یانى هه‌ستان بڵێن ئه‌ها نه‌مامه‌که‌مان وشکبووه و ده‌یبڕینه‌وه.
ره‌فتاره‌کانمان نه‌گۆڕین ئه‌وا تا ()30 ساڵى تر هه‌ساره‌ى زه‌وى له‌ناو ده‌چێ، له‌به‌ر ئهوه بهدڵنیاییهوه کاریگه‌ریه‌کى خراپمان ه �ه‌ب��ووه ،ئ�ه‌م�ه‌ش په‌یوه‌ندى ب�������ه‌وه‌وه ه���هی���ه ک���ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���ی���ه تایبه‌تیه‌کان وه‌هاى کردوه که مرۆڤ بیر له داهاتویان نه‌که‌نه‌وه ،کاتێکیش که بیر له داهاتوو ناکاته‌وه بێگومان ژی��ان��ى خ��ۆى ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه مه‌ترسیه‌وه، نه‌خۆشیه‌کانى وه‌ک سه‌ره‌تان و ره‌بۆ و هه‌ناسه توندى و حه‌ساسیه‌ت و...هتد که زیادى کردوه به هۆى ره‌فتاره‌کانى م��رۆڤ �هوه زی���ادى ک����ردوه ،رۆڵ���ى ئه‌و ک��ۆم �ه‌اڵن �هى ک �ه دۆس��ت��ى ژینگه‌ن هۆشیار کردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م تاکه‌کانه له‌و مه‌ترسیه ،که ده‌ڵێین حکومه‌تیش م�ه‌ب�ه‌س��ت��م��ان ل���ه‌و ده‌زگ��ای��ان �هی �ه که تاکه‌کانى له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دان ،بۆیه ئه‌گه‌ر بێت و هۆشیارى ته‌واویان هه‌بێت
›› ئه‌گه‌ر بێت و ئێم ه تا ( )10ساڵى تر ره‌فتاره‌کانمان نه‌گۆڕین ئه‌وا تا ()30 ساڵى تر هه‌ساره‌ى زه‌وى له‌ناو ده‌چێ چ�ه‌ت��ر :پ��رۆژه‌ک��ان��ى نیشته‌جێبوون مه‌ترسین ل�ه‌س�هر س �ه‌وزای��ى؟ ئه‌رکى ئێوه و حکومه‌ت له‌م دۆخه‌دا چییه؟ له‌راستیدا ئ�ه‌وه‌ى که ههموومانپێیگهیشتوین ئهوهیه که ره‌فتاره‌کانى م��رۆڤ له سه‌رجه‌م بواره‌کاندا و له پێناو دابینکردنى پێداویستى رۆژانه‌ى خۆى ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت که مانه‌وه‌ى خۆى له‌سه‌ر هه‌ساره‌ى زه‌وى مه‌ترسیدار ب��ک��ات ،ب�ه‌پ��ێ��ى راوب��ۆچ��ون��ى زان��ای��ان ئه‌گه‌ر بێت و ئێمه تا ( )10ساڵى تر
بهدڵنیاییهوه بڕیاره‌کانیان له ئاستى پێویستدا ده‌ب��ێ��ت ،ئ���ه‌وه‌ى ک�ه له‌سه‌ر ش��ان��ى حکومه‌ت پێویسته جێبه‌جێ کردنى ئ�ه‌و یاسایانه‌یه که تایبه‌تن به ژینگه ،هه‌رچه‌ند ئه‌و وه‌زاره‌ت و الیه‌نانه‌ى که په‌یوه‌ستن به ژینگه‌وه نوسراوه‌کانى کۆمه‌ڵه‌ى کوردستانێکى سه‌وزیان به هه‌ند وه‌رگرتوه ،ته‌نانه‌ت ئێستا زۆر پ��رۆژه‌ى نیشته‌جێبون یان رێگاوبان ههبووه که راگیراون له‌به‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک��اری��گ��ه‌رى ل��ه‌س��هر ژینگه
n
نیاز محه‌مه‌د فه‌تاح /سه‌رۆکی کوردستانیکی سه‌وز
ههبوه ئهمه خ��ۆى له‌خۆیدا دڵسۆزى حکومه‌ت بووه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ى که ژینگه بپارێزرێ. چه‌تر :ده‌توانى نمونه‌یه‌کم بده‌یتێ؟ ل����ه ق�������ه‌زاى (س����هی����د س�����ادق)شه‌قامێک ههیه که کاریگه‌رى ههیه ب��ۆس�هر ژم��اره‌ی �ه‌ک ل�ه باخچه‌کان، ل �ه ن��اوچ �هى (س��ی��ت �ه‌ک) شوێنێکى ن��ی��ش��ت�ه‌ج��ێ��ب��ون ه �هی �ه ئ��ه‌گ��هر ب��ێ��ت و ئه‌نجام بدرێت هه‌رچه‌ند بۆ خزمه‌تیشه، به‌اڵم رێژه‌ى روبه‌ره سه‌وزاییه‌کان زۆر ک��ه‌م ده‌ک���ات���هوه ک �ه ک��اری��گ �ه‌رى بۆ س�هر کۆمه‌ڵێک نه‌مامى خۆرسک و باخچه ده‌ب��ێ��ت ،شه‌قامێک ههیه ل���ه ن���اوچ���هى (ب���ه‌ک���ره‌ج���ۆ) ک���ه به دروستکردنى ئه‌و شه‌قامه دوو باخچه ه �هی �ه ت��ی��اده‌چ��ن( ،ب��اخ��ى م��ی��ر) له هه‌ڵه‌بجه که‌ویستویانه دووب��اره تێکى بده‌نه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى که شه‌قامى پیابه‌رن و خاوه‌نى باخه‌کان وتویانه قه‌یناکه ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که زه‌ویه‌کانیان شتێ پاره زیاتر بکات ،ئاگادار کراوینه‌ته‌وه که له نه‌خۆشخانه‌ى بوژانه‌وه دوو باخچه ههیه به‌نیازن تێکى ب��ده‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ى که بیناى تیادروست بکه‌ن. چ���ه‌ت���ر :ت��ائ��ێ��س��ت��ا ک����ه‌س ل �ه‌س �هر سه‌رپێچى ژینگه‌یى سزادراوه؟ -ب�����هڵ�����ێ ،ه�����ه‌رچ�����ه‌ن�����د ئ��ێ��م �ه
فۆتۆ :زانکۆ
الی���ه‌ن���ێ���ک���ى ف����ه‌رم����ى ن���ی���ن ،ب����ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کى م�ه‌ع��ن�ه‌وى توانیومان ه ب��ۆ نمونه که‌سێک رێ��ى ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه ف �ه‌رم��ان��گ �هی �ه‌ک ب��ۆ م��ام�هڵ�هی�ه‌ک ئه‌گه‌ر بێت و نوسراوى ئێمه هه‌بوو بۆ ئه‌و الیه‌نى فه‌رمانگه‌یه که ئه‌و کهسه ب �هه �هر ه��ۆی �ه‌ک سه‌رپێچى ک��ردب��وو وه‌ک نه‌مامێکى ش��ک��ان��دوه ،ی��ان به سه‌یاره له نه‌مامێکى داوه ،یان به ئاوى گشتى سه‌یاره‌ى شتوه ،ئه‌وا ئه‌وانیش ئه‌و کهسه ده‌نێرنه الم��ان ،ئێمه‌ش له سزاى ئه‌وه‌دا عه‌الگه‌ى خۆڵ یان چه‌ند نه‌مامێکى پێده‌کڕینه‌وه ی��ان ئه‌گه‌ر که‌سێک چه‌ند نه‌مامێکى شکاندبوو ئێمه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى باخچه‌کانى لێ ئاگادار دهکهینهوه و ئه‌وانیش به‌پێى ته‌مه‌نى نه‌مامه‌که سزاى ده‌ده‌ن ،به‌اڵم ب �ه‌راود به راب��ردوو دوو شت ههیه که جیاوازى کردوه ئه‌وه‌یش ئهوهیه رێژه‌ى ئ���ه‌و ره‌ف���ت���اران���هى ک �ه س���زاى ل�ه‌س�هر وه‌رگ��ی��راوه زۆر که‌مبۆته‌وه ،خاڵێکى تر مرۆڤه‌کان ئه‌گه‌ر سه‌یربکه‌ین جاران هه‌موو ح�ه‌وش�هى ماڵه‌که‌یان ده‌ک��رده چیمه‌نتۆ ،ب �ه‌اڵم ئێستا چیمه‌نتۆکه هه‌ڵده‌ده‌نه‌و ده‌یکه‌نه باخچه و سه‌وزایى، ب�ه‌ڕاس��ت��ى ئێستا خ�هڵ��ک�ه‌ک�ه‌ش خۆى قبوڵى ن��اک��ات که‌سێک ببینێ که نه‌مامێک ده‌شکێنێت.
کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم ،به‌شه‌که‌ى د.به‌رهه‌م و یه‌کێتى خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ گرفت ه سه‌ره‌کیه‌کانى کابینه‌ى شه‌شه‌م ئاماده‌کار عه‌لی فه‌تاح
ده‌توانین بڵێین پڕ قه‌یرانترین کابینه له مێژووى حوکمى به‌ڕێوه‌بردنى کوردیدا ک��اب��ی��ن�هى ش �ه‌ش �ه‌م �ه ب �ه س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى (د.ب����هره����ه‌م س���اڵ���ح) ،پ���ڕ ک��ێ��ش�ه‌ت��ری��ن ده‌س �ه‌اڵت که به‌ده‌ست سه‌رجه‌م پێکهاته سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌یتیه‌کانى ناوخۆوه ش��ک��س��ت خ�����واردو و ئیفلیج ب����ووه ئ �ه‌م ک��اب��ی��ن �هى ش��ه‌ش��ه‌م��هی��ه! ئ��ه‌م��ه وه‌ک ن��اڕازی��ب��وون و خوێندنه‌وه‌ى ته‌نها من نا بۆ ئه‌م کابینه‌یه ،به‌ڵکو وه‌ک واقیعى ناجۆرى سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و ئیدارى ک��اب��ی��ن�ه‌ک�ه ،دژای �ه‌ت��ی��ک��ردن��ى ک��ادران��ى خ���ودى یه‌کێتى نیشتمانى و ل �ه‌س �هر و هه‌موویانه‌وه (هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د)ى هاوسه‌رى تاڵه‌بانى و یه‌که‌م ده‌نگى ناو دوا کۆنگره‌ى (ى.ن.ک) ،لێرهوه ئاشکرایه ئ �ه‌م حزبه کێشه‌یه‌کى گ���هوره ل�ه نێوان سه‌رکردایه‌تیه‌کانیدا ههیه ،پاش ئه‌وه‌ى (د.ب �هره �ه‌م) ل�ه ()2009/9/1وه وه‌ک سه‌رۆکى کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌س��ت به‌کار ب��وو ،هه‌ر له‌و ساته وه‌خته‌وه دووچارى کێشه‌یه‌کى گهوره بوو له‌ناو سه‌رکردایه‌تى حزبه‌که‌یدا ،چونکه به‌شێکى ب�ه‌رچ��او ل�ه س �ه‌رک��رده و ک��ادر و ئه‌ندامه‌کانى (ى.ن.ک) پێیان وابوو که (د.به‌رهه‌م) شایسته‌ى ئه‌و پۆسته نیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خه‌باتى شاخى نییه و خه‌ڵکى ماندوترو موسته‌حه‌قتر له (د.ب �هره �ه‌م) ههیه ،ئه‌م گرفته له تهشهنه سه‌ندندابوو تا به‌ستنى دوا کۆنگره‌ى (ى.ن.ک) له ته‌الرى هونه‌ر له به‌روارى (.)2010/6/1 د.به‌رهه‌م له دوا کۆنگره‌ى (ى.ن.ک) دا!. له ()2010/6/1دا یه‌کێتى نیشتمانى کۆنگره‌ى سێیه‌مى خۆى ئه‌نجامدا ،تیایدا تاڵه‌بانى و دوو جێگره‌که‌ى (ک��ۆس��ره‌ت ره‌س���وڵ ع�ه‌ل��ى و ب �هره �ه‌م س��اڵ��ح) به‌بێ هه‌ڵبژاردن و به په‌چڵه رێزان وه‌ک سکرتێرى گشتى (ى.ن.ک) و دوو جێگره‌که‌ى
دان���ران���هوه ،ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى یه‌کێتى تایبه‌ت به دان��ان�ه‌وه‌ى د.به‌رهه‌م وه‌ک جێگرى تاڵه‌بانى ده‌ڵێت “مام جه‌الل ناچار بوو د.به‌رهه‌م نه‌خاته به‌ر یانسیبى سندوقى ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردن ،چونکه مام جه‌الل د.به‌رهه‌مى کردبوو به ره‌مزى حکومه‌ت و سه‌رۆکى کابینه‌ى شه‌شه‌م، له هه‌مانکاتدا مه‌ترسى ئهوه هه‌بوو که د.به‌رهه‌م له کۆنگره‌دا به سه‌رکردایه‌تى ده‌رنه‌چێته‌وه ،بۆیه نه ئه‌کرا سه‌رۆکى ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک �هى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ل �ه‌ن��او خ��ودى کۆنگره‌ى یه‌کێتیدا کادره‌کانى یه‌کێتى ده‌نگى پێنه‌ده‌ن ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌بوو که مام جه‌الل به ده‌نگدانى ئاشکرا کردیه‌وه به جێگرى خ��ۆى” به‌م شێوهیه د.به‌رهه‌م ب��وه‌وه به جێگرى تاڵه‌بانى به ده‌نگدانى ئاشکرا ن �ه‌ک نهێنى! پ��اش ئ��ه‌وه‌ى مام جه‌الل د.به‌رهه‌مى پێشکه‌شى ئه‌ندامانى کۆنگره ک��رد به ده‌نگدانى ئاشکرا یان ب �ه ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ى ک��ارت��ى ره‌زام���ه‌ن���دى د.به‌رهه‌م وه‌ک جێگرى دووه‌مى تاڵه‌بانى دان��رای��هوه ،ب �ه‌اڵم ل �ه‌و ک��ات �ه‌دا ههریهکه له (هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دى هاوسه‌رى تاڵه‌بانى و ش��ان��ازى خوشکى) ن��اڕه‌زای��ى خۆیانیان ن �ه‌ش��اردهوه و ه�ه‌وڵ��ى رووب��ه‌ڕو بوونه‌وه‌ى بڕیاره‌که‌ى تاڵه‌بانیاندا ،لێرهوه یه‌که‌م زه‌نگى دژایه‌تى کردنى د.به‌رهه‌م و ک��اب��ی��ن �هى ش���ه‌ش���ه‌م ل���ه پ��ێ��گ�هی�ه‌ک��ى کاریگه‌رى ناو خودى یه‌کێتییه‌وه لێدرا، پ��اش تێپه‌ڕبوونى م��اوه‌ی �ه‌ک د.ب �هره �ه‌م بڕیارى گۆڕینى ژماره‌یه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رى ل�ه س��ن��ورى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ده‌ک��رد، له‌هه‌مانکاتیشدا به‌بێ گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى بۆ مه‌ڵبه‌ندى یه‌کى رێکخستنى سلێمانى که (هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د) به‌رپرسێتى ب��ڕی��ای��دا ک�ه (ب �هه��رۆز ق�ه‌ش��ان��ى) بکاته پارێزگارى سلێمانى لێرهوه پرسنه‌کردن به به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى و ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى کێشه‌یه‌کى دوو سه‌ره‌ى بۆ د.به‌رهه‌م دروست کرد ،چونکه به‌ده‌ر ل�ه ن��اڕه‌زای��ی�ه‌ک��ان��ى ب�ه‌رپ��رس��ى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا بڕیاره‌که‌یان به ناشه‌رعى وه‌س��ف کرد و وتیان ده‌بێت
پ��ارێ��زگ��ار ل �ه‌ن��او خ���ودى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�هوه ه�هڵ��ب��ژێ��ردرێ��ت و ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه‌و ب��ڕی��اره‌ش به‌یاننامه‌یه‌کیان باڵوکرده‌وه ،له‌م سه‌رو به‌نده‌دا (هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د) به‌پێى زانیاریه‌کان به ژماره‌یه‌ک له ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى راگه‌یاندبوو که پشتگیریان ده‌کات له دوورخستنه‌وه‌ى پارێزگاره نوێیهکه ،به‌و مه‌رجه‌ى رازیبن ب���ه‌وه‌ى ک�ه (د.ش��ێ��رک��ۆ ع �ه‌ب��دواڵ) له‌ناو ئه‌نجومه‌نه‌وه ببێته پارێزگارى سلێمانى، ب����ه‌اڵم ئ���ه‌م ه���ه‌وڵ���ه‌ش س����ه‌رى ن �ه‌گ��رت، دوات��ر د.ب�هره�ه‌م به‌نوسراوێکى ره‌سمى و دووباره به‌بێ پرسى مه‌ڵبه‌ند و گهڕانهوه بۆ ئه‌نجومه‌نى پارێزگا دوو جێگرى بۆ پ��ارێ��زگ��اره نوێکه دی��اری��ک��رد ،ب �ه‌اڵم ئه‌م بڕیاره‌یانى ل�ه‌ژێ��ر ک��اری��گ�ه‌رى ن��اڕه‌زای��ى ت��ون��دى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��ا شکستى هێنا ،پاش ئه‌م گرفتانه بابه‌تى تێکدانى قوتابخانه‌ى فریشته جارێکیتر کێشه‌ى نێوان د.به‌رهه‌م و هێرۆ ئیبراهیمى قوڵتر ک��ردهوه ،لێرهوه دژایه‌تى کردنى کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومه‌ت له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى و به‌شێکى سه‌ره‌کى یه‌کێتییه‌وه ده‌ستى پێکرد. پ��ارت��ى و دژایه‌تیکردنى د.ب �هره �ه‌م و کابینه‌ى شه‌شه‌م! هه‌شت رۆژ به‌سه‌ر جه‌ژنى ن���ه‌ورۆزدا تێپه‌ڕیوه‌و شه‌ش مانگیش به‌سه‌ر ده‌ست به‌کاربوونى د.ب �هره �ه‌م وه‌ک سه‌رۆکى کابینه‌ى شه‌شه‌م ،به‌روارى ()2010/3/29 و ژم��اره ()774ى گ��ۆڤ��ارى گ��واڵن که زم��ان��ح��اڵ��ى (پ.د.ک)ه چ��اپ��ک��راو ب�ڵاوک��رای�هوه ،ل�ه‌و ژم��اره‌ی �هى گ��واڵن��دا و له راپۆرتێکى رۆژنامه‌وانیدا هێرشێکى ت��ون��د ک��رای �ه س���هر ک��اب��ی��ن�هى ش �ه‌ش �ه‌م و خ����ودى ب���هره���ه‌م س���اڵ���ح ،ت��ی��ای��دا ش �ه‌ش م��ان��گ��ى ک���ارک���ردن���ى ب���هره���ه‌م س��اڵ��ح و کابینه‌ى شه‌شه‌مى رهخنه باران کردبوو، به جۆرێک د.ب�هره�ه‌م��ى توشى شۆک ک��رد که داواى رون��ک��ردن�ه‌وه‌ى له پارتى دیموکراتى کوردستان ک��رد تایبه‌ت به ئاماژه‌کانى پشت ئه‌و راپۆرته‌ى گواڵن، پارتى ئیجرائاتى ده‌ست پێکرد و (فوئاد
سدیق) له سه‌رنوسه‌رى گۆڤاره‌که دوور خرایه‌وه ،به واتایه‌کیتر د.به‌رهه‌م وه‌ک س�ه‌رۆک��ى حکومه‌ت و وه‌ک پیاوێکى لیبراڵ ئه‌و راپۆرته رۆژنامه‌وانیه و گله‌یى و ره‌خنه‌کانى ناوى پێ قبوڵ نه‌کرا ،لێرهوه دژای�ه‌ت��ی��ک��ردن��ى کابینه‌که‌ى د.ب �هره �ه‌م له‌الیه‌ن پارتیهوه ئاماژه سه‌ره‌تاییه‌کانى ده‌رکه‌وت ،چونکه له‌و راپۆرته‌ى گواڵندا هاتووه “ئ �ه‌م ش��ێ��وازه‌ى د.ب�هره�ه‌م پیاده‌ى ده‌کات بۆ پیشاندانى گوتارى حکومڕانى ل �ه ک��وردس��ت��ان هه‌وڵێکه ب��ۆ ناساندنى ئ���ه‌و گ���وت���اره وه‌ک گ���وت���ارى سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان و کردنى ح��ک��وم�ه‌ت ب �ه که‌ناڵێکى پ��ڕوپ��اگ�ه‌ن��ده کردن بۆ یه‌کێتى نیشتمانى ،ئه‌مه‌ش ئه‌و شێوازه‌یه که مالیکى بۆ حزبى ده‌عواى عێراقى پیاده‌ى ده‌کات” له شوێنێکیترى راپ����ۆرت����ه‌ک����ه‌دا ه����ات����ووه “ب����ه داخ�����هوه گوتاره‌کانى د.ب �هره �ه‌م وه‌ک س�ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ گ��وت��ارى ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى جیاوازى نیه ،ئه‌مه‌ش واته له‌برى ئه‌وه‌ى حزب بکرێته میکانیزمێک بۆ خزمه‌تکردنى حکومه‌ت ،حکومه‌ت خراوه‌ته خزمه‌تى حزب و چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى حزب” تا ئێستا ئاسته‌نگه‌کانى به‌رده‌م کابینه‌ى شه‌شه‌م و خودى به‌رهه‌م ساڵح دوو الی�ه‌ن��ى ن��او خ��ودى ده‌س�ه‌اڵت��ن ئه‌وانیش (یه‌کێتى و پارتى) ،پاش ئه‌و راپۆرته‌ى گواڵن گروپى گه‌نجانى ناڕازى هه‌ولێر له رونکردنه‌وه‌یه‌کیاندا رایانگه‌یاند ک �ه ئ��ام��اده‌ک��ارى ب��ۆ خۆپیشاندانێکى ب���ه‌رف���راوان ل �ه ه�ه‌ول��ێ��ر ده‌ک���ه‌ن و تیایدا داواى الب��ردن��ى د.ب �هره �ه‌م و گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى نێچیرڤان بارزانى ده‌که‌ن بۆ سه‌رۆکایه‌تى کابینه‌ى ش �ه‌ش �ه‌م ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌م هه‌وڵه‌یان له ده‌ره‌نجامى روداوه‌ک��ان��ى ئه‌م دواییه‌ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ئ��اس��ت�ه‌ن��گ��ى بۆ دروس���ت ب��وو ئ�ه‌ن��ج��ام ن����ه‌درا ،دی���اره ئه‌و گروپه له ناوهنده میدیاییه‌کانى ناوخۆى هه‌رێمى کوردستانهوه به فه‌رمى خۆیان و به‌یاننامه‌که‌یان راگه‌یاند ،ههرچهنده ئ �ه‌م �ه ل��ه‌و راس��ت��ی�ه ک��ه‌م ن��اک��ات �هوه که
پارتى دیموکراتى کوردستان له روانگه‌ى راپۆرته‌که‌ى گواڵن و هاندانى ئه‌م گروپه گه‌نجه‌وه ئاسته‌نگ و کێشه بۆ کابینه‌ى ش�ه‌ش�ه‌م دروس���ت ده‌ک���ات ،س �ه‌رب��ارى ئه‌و ده‌نگۆ نا ره‌سمیانه‌ى که گوایا نێچیرڤان ب��ارزان��ى ت��ا ئێستا ژورى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى راده‌ستى د.به‌رهه‌م ن���ه‌ک���ردووه ،ل �ه ه�ه‌م��ان��ک��ات��ی��ش��دا پ��ارت��ى ستافى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى س�ه‌رده‌م��ى کابینه‌ى پێنجه‌مى نێچیرڤان بارزانى وه‌ک خۆى له ته‌الرى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا هێشته‌وه. کابینه‌ى نوێى حکومه‌ت و وه‌زیره‌کانى کابینه‌ى پێشتر! یه‌کگرتنه‌وه‌ى دوو ئ��ی��داره‌ى (س �ه‌وز و زه‌رد) له ئه‌جێنداى کاره‌کانى کابینه‌ى پێنجه‌مدابوو ،ب���ه‌اڵم کابینه‌ى پێنجه‌م و خ���ودى نێچیرڤان ب��ارزان��ى س �ه‌رۆک��ى کابینه‌که نه‌یانتوانى سنوورى نێوان ئه‌م دیو و ئه‌و دیوى دێگه‌ڵه کاڵکه‌نه‌وه ،هه‌ر بۆیه ئه‌م دۆسیه‌یه و دۆسیه‌ى گرێبه‌سته نهێنی و پڕ ئاڵۆزییه‌کانى نه‌وت و گرفتى دارایى و بودجه‌ى هه‌رێمى کوردستان به میرات بۆ کابینه‌ى شه‌شه‌م مایه‌وه ،لێرهوه ههڵه گه‌وره‌که ده‌ست پێده‌کات ،له‌گه‌ڵ خراپترین ئاستى ئ��اب��وورى و ناشه‌فافى ب����ه‌رده‌وام����ى دارای�����ى و ده‌ی����ان کێشه‌ى وه‌ک دام��ه‌زران��دن و دیارنه‌مانى پ��اره‌و ب �هه �ه‌ده‌ردان��ى ب��ودج�ه جارێکیتر وه‌زی��رى دارای��ى کابینه‌ى پێنجه‌م (بایز تاڵه‌بانى) دهبێتهوه به وه‌زی��رى دارای��ى له کابینه‌ى شه‌شه‌مدا ،پاش ئه‌و هه‌موو گرفته‌ى له گرێبه‌سته نه‌وتیه‌کاندا ههیه و تا ئێستا نه‌ک هاواڵتیان ،په‌رله‌مان و زۆرێک له وه‌زیره‌کانیش زانیاریان له‌سه‌ر چۆنێتى ه �ه‌ن��ارده‌ک��ردن��ى ن���ه‌وت و راده‌ى داه��ات��ى نه‌وت نییه ،جگه له دیارنه‌مان و قوتدانى پێنج ملیار دۆالرى شیرینى گرێبه‌سته نه‌وتیه‌کان و سه‌ربارى فه‌زیحه گه‌وره‌که‌ى ن��ێ��وان وه‌زی�����رى س��ام��ان �ه س��روش��ت��ی�ه‌ک��ان و ک��ۆم��پ��ان��ی��اى (دى ئ��ێ��ن ئ���ۆ) ئاشتى هه‌ورامى وه‌زی��رى سامانه سروشتیه‌کانى کابینه‌ى پێنجه‌م له‌کابینه‌ى شه‌شه‌مدا بۆ
جارێکیتر وه‌زاره‌تى سامانه سروشتیه‌کانى وه‌رگ�������رت�������هوه ،ه���ێ���زه س���ه‌رب���ازی���ه‌ک���ان (پێشمهرگه ،ئاسایش ،پۆلیس) ه�ه‌ردوو ده‌زگ��اى (زان��ی��ارى و پاراستن) ده‌ب��وو له سه‌رده‌مى حکومڕانى نێچیرڤان بارزانى و کابینه‌ى پێنجه‌مدا یه‌کبگرنه‌وه ،به‌اڵم تا ئێستاش یه‌کیان نه‌گرتۆته‌وه ،که‌چى هه‌ر دوو وه‌زیر (جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا و که‌ریم سنجارى) بوونهوه به وه‌زی��رى پێشمهرگه و ناوخۆ ،که ئهمه کوشنده‌ترین هه‌ڵه‌ى س �ه‌رۆک��ى کابینه‌ى ش�ه‌ش�ه‌م�ه ،چونکه پاش ئه‌و گرفتانه‌ى که باسم کرد هیچ پاساو نیه بۆ مانه‌وه‌ى ئه‌م چوار وهزیره که چوار وه‌زاره‌تیان له‌به‌رده‌ستدایه و بێگومان چ���وار س�ه‌ره‌ک��ی��ت��ری��ن پ��ای �هى حکومه‌تى هه‌رێم و کابینه‌ى شه‌شه‌من .ئ�ه‌م چوار وه‌زی��ره (ئاشتى هه‌ورامى ،بایز تاڵه‌بانى، که‌ریم سنجارى ،جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا) زۆرت����ری����ن ک���اری���گ���ه‌رى س��ل��ب��ی��ان ه�هی�ه له‌سه‌ر یه‌کگرتنه‌وه‌ى هێزه چه‌کداره‌کان به‌گشتى ،له‌سه‌ر ده‌ستى ئ�ه‌م وه‌زاره‌ت��ان�ه نانبڕین و س���زاى سیاسى و کپکردنى ده‌نگى ئازاد له به‌رزترین ئاستدایه .تا ئێره س�ه‌رچ��اوه‌ى سه‌رجه‌م گرفته‌کانى ب�ه‌رده‌م کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم و خ��ودى د.ب �هره �ه‌م ،یه‌کێتى نیشتمانى و پارتى دیموکراتن ،ئاشکرایه راگرتنى ده‌وام و خ��وێ��ن��دن ل �ه زان��ک��ۆ و ل�ه‌الی�ه‌ن رێ��ک��خ��راوێ��ک��ى ح��زب��ی��ی�هوه چ وات��ای �ه‌ک ه��هڵ��ده‌گ��رێ��ت ج��گ �ه ل���ه ب���ێ ئ��ی��راده‌ی��ى حکومه‌تى هه‌رێم و سه‌رۆکى کابینه‌ى شه‌شه‌م ،تا ئێره ئه‌و گرفتانه‌ى که توشى کابینه‌ى شه‌شه‌م و خ��ودى به‌رهه‌م ساڵح بووه له الیه‌ن هه‌ر دوو پارتى ده‌سه‌اڵتدارى خاوه‌ن سه‌رجه‌م پێگه دبلۆماسى و ئیدارى و ئه‌منى و سیاسیه‌کان به‌سه بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌م کابینه‌یه له گه‌شه‌کردن بوه‌ستێ ب �ه قۆناغێکى م�ه‌ت��رس��ی��دارى متبووندا تێپه‌ڕێت ،تائێره قورسایى گرفته‌کانى کابینه‌ى شه‌شه‌م به‌بێ گومان (یه‌کێتى و پارتی)ن ،تا ئێره له‌مپه‌ر و گرفته‌کانى (ئۆپۆزسیۆن و شه‌قام و میدیاى ئه‌هلى) له گۆڕێدانین.
پالنی ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ر خوێنی کورد گونه‌ی ئه‌سالن و .جوتکار سه‌عید ل�� ه ن��اوه‌ڕاس��ت��ی س��اڵ��ی پ��ار، له‌گ ه ڵ که‌سێکی نزیک ل ه سوپا و له‌باڵی نه‌ته‌وه‌په‌رستی و چاودێری سیاسی ل ه ته‌له‌فزیۆنێکی تورکی رووب���ه‌ڕووی یه‌کتری بووینه‌وه، له‌گ ه ڵ به‌ڕێوه‌به‌رو به‌رپرسانی ته‌له‌فزیۆنه‌ک ه ه�ه‌روه‌ه��ا له‌گ هڵ ب��ه‌رپ��رس��ان��ی ده‌زگ�����ای ه���زری ئه‌تاتورک و لۆبیه‌که‌یان ل ه ئه‌وروپا گفتوگۆیه‌کی توندم کرد.
ئه‌و کهسه سکااڵی کوردانی له‌به‌رامبه‌ر ی توندوتیژی سوپای تورکیای سیاسه‌ت بێ مانا ده‌بینی! بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ی ده‌کرد گوایا سیاسه‌ته‌کانی کورد دهبێته هۆکاری زیادبوونی توندوتیژی و ئاماژه‌ی به‌وه‌شده‌دا که ئهمه وه‌کو سیاسه‌تێکی به ئه‌نقه‌سته. به‌گوێره‌ی ئه‌و کهسه تاکو داگیرکردنی عێراق به‌ئامانجی فشار خستن‌ه سه‌ر کوردان «پهکهکه» سوپا توندوتیژی بهکارهێناوه، به‌اڵم له دوای ئه‌و کاته جیاوازێکی جدی له‌ناو سوپادا ههبووه. ج��ارێ��ک��ی ت��ر س���هر ل��ه‌ن��وێ ه��ێ��رش و په‌الماره‌کان له‌هه‌رێمه‌ک‌ه رێکخستنه‌وه‌یان خستنه‌و‌ه ن���او سیسته‌میان ل �ه رێگای ج�ه‌م��اع�ه‌ت و ئ �ه‌ک �ه‌پ �هوه ب���ووه ،ه �ه‌روه‌ه��ا ب��ڕی��اری دروس��ت��ک��ردن��ی ک����وردی وه‌ک خ��ۆی داوه ،وت��ی ئه‌مریکاش پشتیوانی ئه‌و پرۆژه‌یان ده‌کات .وه‌کو گوزاره‌ی لێ ده‌ک��رد توێژێک به‌ناوی «نهتهوهپهرسته رادیکاڵه‌کان» رێگربوون له به‌رده‌میان. خۆشی پشتیوانی ده‌سته‌ی «رادیکاڵه نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌کان»ی ده‌ک���رد ،ئاماژه‌ی ب����ه‌وه‌ش ده‌دا ک �ه ک����ورده «ه���اوچ���ه‌رخ ـ عه‌لمانیه‌کانیش»ی ل �ه‌ن��اودا به‌گشتی مه‌یلیان به‌ره‌و «ئیسالمی میانه‌ڕه‌وه» ،بۆ منیش «ئه‌و رۆشنبیر‌ه کوردانه‌ی له ژێر کاریگه‌ری لیبرالیزمدان» نه‌بینینی ئه‌و ره‌وشه‌ی رهخنه ده‌کرد! ئه‌و نهتهوهپهرسته ده‌مارگیرانه ،له‌راستیدا ب �ه ئ�ه‌ن��ق�ه‌س��ت ئ���هوه دی����اری ده‌ک����ه‌ن که ل�ه ت��ورک��ی��ادا ل�ه‌ن��او س��وپ��ادا «شه‌ڕێکی ناوخۆی» ههیه ،ئه‌مه‌ش ره‌نگدانه‌وه‌ی به شه‌ڕی «سوپا ـ ئهکهپه» نیشان ده‌ده‌ن،
n
ئهکهپه و سوپا ل ه دژی کوردان له ناو پیالنگێڕییه‌کی نوێدان فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ئه‌و ئاڵۆزیه‌ی له واڵت بهڕێوه ده‌چێت وای روون دهکاتهوه له‌به‌ر ئه‌و پێکداهه‌ڵچونه‌ی ناو سوپایه. وه‌ک���وت���ر ج �ه‌م��اع �ه‌ت��ی گ��ول�ه‌ن��ی�ه‌ک��ان «ک��ه‌وت��ن��ه ن���او ه�����ه‌وای س �ه‌رک �ه‌وت��ن��ی پێشوه‌خت» ،ئه‌و کوردانه‌ی هیوایان پێ ههیهو له‌گ‌ه ڵ الیه‌نگرانی ئهکهپه دهکهونه ناو تێکچوونی خه‌یاڵه‌کانیان ،به‌باوه‌ڕیه‌کی بڵنده‌و‌ه گوزاره‌ی له به‌رهه‌ڵستکاری له‌ناو سوپادا ده‌کردوه. داخستنی دۆس��ی �هی ئ�ه‌رگ�ه‌ن�ه‌ک��ۆن و سه‌ره‌ڕای راگه‌یاندنی ئاگربه‌ستیش له الیه‌ن (پهکهکه)وه دیسان بۆسه‌نانه‌و‌ه بۆ گه‌ریال و په‌الماردانی بنکه‌کانیان و ئه‌و رهوشه دڕنده‌یه‌ی سوپای تورکیا دروستی کردوه قسه‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رستێکی ده‌مارگیر ده‌تخاته ناو بیرکردنه‌وه. ل����ه‌الی خ��ۆی��ان��هوه م��ی��دی��ای تورکیا بانگێشه‌ی ئهوه ده‌که‌ن ئه‌و فه‌رمانداره‌ی
هێرشی کردۆته سه‌رگه‌ریال له دێرسیم و ئولوده‌ر‌ه له‌ئه‌رگه‌نه‌کۆنیه‌کانه .له مانگی ئه‌یلولی ساڵی رابردوو؛ کاتێک دیداره‌کانی ئیمراڵی به‌دۆخێکی سه‌ختدا ده‌رباز ده‌بوون، ل �ه ه �ه‌ک��اری ن��ۆ م �ه‌ده‌ن��ی ل �ه ئه‌نجامی ته‌قینه‌وه‌ی مینێکدا گیانیان له‌ده‌ستدا، فه‌رمانه‌که‌ی له‌الیه‌ن ژه‌نه‌ڕاڵێکی کاتی سه‌رب‌ه ئه‌رگه‌نه‌کۆن درابوو( .هه‌په‌گه) له روونکردنه‌وه‌ی خۆیدا ناوی ئه‌و ژه‌نه‌ڕاڵه‌ی داوه و ئاشکرای کردوه. ئ �ه‌و رووداوان������هی دوای��ی��ش ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی گ��رووپ��ی الیه‌نگری ش �ه‌ڕ ل�ه‌ن��او سوپادا شوێنیان قایم بێت و ئه‌وه‌ش دیار ده‌بێت به‌ر له هه‌ڵبژاردنه‌کان که‌وتنه‌ت‌ه جموجۆڵ .له هه‌لومه‌رجێکی وادا پێده‌چێ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن سه‌خت ده‌بێ. هه‌ڵبه‌ت‌ه یه‌کسه‌ر ئاماژه‌ی پێبده‌م ،له‌ناو س��وپ��ادا «نهتهوهپهرسته رادیکاڵه‌کان» و ئ �ه‌و ت��وێ��ژه‌ی الیه‌نگری توندوتیژین،
ئه‌و کوردانه‌ی «رۆشنبیر و عه‌لمانین» ل �ه‌س��ای �هی تێڕوانینه‌کانی ئ��ه‌وان��ه ئه‌و رهوشه دروست بووه به‌الی منه‌و‌ه شتێکی پڕوپووچه .له‌تورکیادا چی به‌سه‌ر کورد دێت له ئه‌نجامی داواکردنی ئازادیه‌و‌ه روو ده‌دات .ئه‌و راستیه به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ده‌رکه‌وتوو‌ه و ده‌زانرێت .له راستیدا گه‌لی کورد ده‌وڵه‌ت و سوپاش باش ده‌ناسێت. بێگومان ئه‌و هێزه‌ی کورد که به‌رز بۆته‌وه، له‌سیاسه‌تی ناوخۆی تورکیادا وه‌ک ئه‌و کۆمهڵه و کاریگه‌ری ئه‌و توانست‌ه وه‌کو زۆرشتی تر هاوسه‌نگی‌ه سیاسیه‌کانیش به‌قوولی کاریگه‌ری لێ ده‌کات .بێگومان ب��ۆئ �ه‌م �ه‌ش پ��رس��ی ک����ورد و پێشه‌نگه سیاسیه‌کانی ل�ه‌و واڵت���ه‌دا له‌تێکۆشانی ده‌سه‌اڵتداریه‌تیدا رۆڵێکی گرنگ ده‌گێڕن. ک��ورده‌ک��ان ئ �هوه ده‌زان��ن له شه‌ڕ له پێناو ده‌سه‌اڵتداریه‌تیدا رۆلێکی ژیانیان ههیه. کورد نه‌بوونه‌ت‌ه ئامراز‌ه ئاینیه‌کانی ئهکهپه
و ره‌گه‌زپه‌رستایه‌تی سوپاش ،له به‌رامبه‌ردا تێکۆشانی دیموکراتیانه‌ی خۆی له پێناو ئ��ازادی��دا ب����ه‌رده‌وام ک��ردوه و به ئامانجی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانیش له‌زه‌مینه‌ی دیموکراتیدا ئاگربه‌ست له‌دوای ئاگربه‌ستی راگه‌یاندوه ،ئه‌وه‌ش دیارده‌بێت که ده‌رفه‌تی داوه‌ت‌ه چاره‌سه‌ری ئاشتیانه. چی بکه‌ین وه‌کو دوێنێ ئه‌مڕۆکه‌ش نرخی ئهمه نازانرێت .له تورکیادا رووی ده‌مم ده‌که‌م‌ه «ئیراد‌ه سیاسیه‌که‌ی» حکومه‌تی ئهکهپه ،پێویست بوو له‌هه‌رکه‌سێک زیاتر ئه‌و نرخی ئه‌مه‌ی بزانیبووایه ،به‌اڵم نازانێت. چ��اوی خۆشی ده‌گرێت له‌و ش �ه‌ڕه‌ی که خودی خۆی له‌ژێریدا دهمێنێتهوه .ئۆجه‌الن ده‌ڵێت؛ ئه‌گه‌ر شه‌ڕ ده‌ستپێبکاته‌و‌ه ئهکهپه سێ مانگ به‌رگ‌ه ناگرێت ،ئهکهپه ئه‌و ئاگادارکردنه‌وه‌ش گوێ ناگرێت .له‌به‌ر ئهوهیه تاوانباره له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و خوێنه‌ی ده‌ڕژێت و به‌داخه‌وه‌ش که هێشتاش بڕژێت. ئهکهپه به هه‌زار تکا و منه‌ت له‌ڕێگای ئیمراڵیه‌و‌ه ئاگربه‌ستی ئه‌نجامدا ،به‌اڵم تا ئێستا مانای پێ نادا و جموجۆڵه‌کانیشی پشتیوانی ئ�ه‌و نزیکاتیانه‌ی ده‌ک��ات .له راستیدا تاوانی ئه‌و ئهوهیه نه‌وه‌ک حساب له الینگرانی شه‌ڕ پرس ناکاته‌وه ،به‌ڵکو له‌گه‌ڵیان له‌ناو رێکه‌وتنێکدایه. له‌به‌ر ئهوه به‌قه‌د ئه‌وه‌ی سوپا به تاوانبار و هۆکاری ئه‌و خوێنه‌ی دڕژێت ده‌زانرێت، ئه‌که‌په‌ش پێویسته به به‌رپرسیار بزانرێت. پ��ێ��وی��س��ت�ه ه��ی��چ ک����ه‌س گ��وم��ان��ی ل �ه‌و به‌رپرسیارێتیدا دروست نه‌بێت .وه‌کوتر به خۆشی پالنی ده‌سه‌اڵت دانان له‌سه‌ر خوێنی کورد له قوڕگیاندا دهمێنێتهوه. *** له سه‌روبه‌ندی گیان له‌ده‌ستدانی ()12 گ��ه‌ری�لا ل��ه ئ����ول����وده‌ره ،زۆر ل��ه ک���ورده واڵت���پ���ارێ���زه‌ک���ان ک�����اردان�����ه‌وه‌ی خ��ۆی��ان نیشانداو دی��اروب��وو که زه‌حمه‌تیان بینی و ئه‌وانیش فه‌رمانداریه‌تیان به به‌رپرس ده‌زان���ن .که‌جه‌که‌ش ل�ه‌و ب��اره‌ی �هوه داوای روون��ک��ردن�هوه ده‌ک���ات .به هه‌مان شێوه‌ش هیچ چاوه‌ڕێیه‌کیان له دیداره‌کانی ئیمرالی نهماوه ،وا بیرده‌که‌نه‌و‌ه ده‌وڵه‌تی تورک به سوپاو حکومه‌تی‌ه ئۆجه‌الن و پهکهکه کاتیان پێ به‌فیڕۆ بده‌ن ،ههروهها ده‌ڵێن پێویسته تا ئۆپه‌راسیۆنه‌کان و ده‌ستگیرکردنه‌کان به‌دوایی نه‌یه‌ن دیدار ئه‌نجام نه‌درێن.
خاته‌می ،ئامانجی هێرشی دووالیه‌نه ئه‌کبه‌ر گه‌نجی و :هێدی ئه‌حمه‌د
ل ه دنیای سیاسه‌تدا ده‌بی سێ بابه‌ت ل ه یه‌کتر جیا بکرێت؛ یه‌ک ،لۆژیکی سیاسی بکه‌ر .دووهم :ئه‌نجام ه نه‌خوازراوه‌کانی ک��اردان��ه‌و ه به‌کۆمه‌ڵه‌کانی بکه‌ران. سێهه‌م؛ نواندنی لۆژیکی بکه‌ر ل ه الیه‌ن شرۆڤه‌کاره‌وه .ئه‌م بابه‌ت ه سه‌باره‌ت ه ب ه لۆژیکی سیاسی محه‌مه‌د خاته‌می و ئه‌نجام هنه‌خوازراوه‌کانی.
محه‌مه‌د خاته‌می ریفۆرمیسته .ئه‌و ئااڵداری «ریفۆرمخوازی له سه‌ر رێبازی خ��ۆم �هی��ن��ی»ه .هیچ کاتێک ب���ه‌دوای رێکخستنی کۆمه‌اڵیه‌تی خه‌ڵکه‌و‌ه نهبووه. ئامانجی له به‌شداریکردن له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا، سه‌رکه‌وتنی له‌وێ و ریفۆرمی پێکهاته‌ی سیاسی له چوارچێوه‌ی یاسای بنچینه‌ییدایه. وێڕای هه‌موو ئه‌و ره‌خنان‌ه که له هه‌ڵبژاردنی هه‌نووکه‌یی ههیه ،تا ئێستا به ساخته‌کاری ناو نه‌بردووه. خاته‌می به‌شداری هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆک کۆماری ساڵی ( )1384هه‌تاوی بوو که به توندی رووب �ه‌ڕووی ناڕه‌زایه‌تی مه‌هدی ک���ه‌ڕوب���ی و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئ �ه‌ک��ب �هر هاشمی ره‌فسه‌نجانی ب���ۆوه .ک�ه‌ڕوب��ی به ئاشکرا ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ی به ساخته راگه‌یاند و له ناڕه‌زایه‌تیدا ،حوکمی ئه‌ندامێتی ئه‌نجومه‌نی دیاریکردنی به‌رژه‌وه‌ندی نیزامی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ ئایه‌تواڵ خامنه‌یی .هاشمی ره‌فسه‌نجانیش کاتێ بینی ده‌نگی ناڕه‌زایه‌تی له پێکهاته‌ی س��ی��اس��ی��دا ن��اب��ی��س��ت��رێ��ت ،رای��گ �هی��ان��د که سکااڵکه‌ی به خوا ده‌سپێرێت .به‌اڵم خاته‌می و وه‌زیری واڵت (موسه‌وی الری) دروست- بوونی ئه‌و هه‌ڵبژادنه‌یان ئه‌رێ کرد. راگه‌یاندنی سه‌رکه‌وتنی ئه‌حمه‌هدی ن�ه‌ژاد به زیاتر له ( )24ملیۆن ده‌نگ له هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆک کۆماری له ()22 ج���ۆزه‌ردان���ی س��اڵ��ی ( )1388ه �ه‌ت��اوی، ناڕه‌زایه‌تی میر حسێن موسه‌وی و مه‌هدی ک�ه‌ڕوب��ی لێکه‌وته‌و‌ه و ئه‌نجامه‌که‌یان به
ده‌س��ک �ه‌وت��ی س��اخ��ت�ه‌ک��اری ده‌زان����ن نه‌ک ریفۆرمخوازه‌کانیش ،هیچ ده‌رفه‌تی مانه‌وه‌یان سه‌ندۆقی ده‌نگدان. نیه ،هه‌موو رێگاکانی به‌سه‌ریاندا داخستووه س�ه‌دان ه�ه‌زار که‌س له ( )25خ��رداد له و نه ته‌نیا له حکومه‌ت سڕاونه‌ته‌و‌ه به‌ڵکو له تاران رژان‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان و بێ وتنه‌وه‌ی ده‌ره‌وه‌ی حکومه‌تیش ده‌رفه‌تی کار و خه‌باتیان دروشم به‌ره‌و مه‌یدانی ئازادی به‌رێی که‌وتن .نیه. نزیکه‌ی چوار هه‌زار که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کران. خاته‌می به‌دوای ئهوهیه رێگایه‌ک بکاتهوه، به‌پێی لێدوانی دژبه‌ران ،نزیکه‌ی ( )70که‌س به‌اڵم چون؟ ئه‌و زۆر جار بۆ دیالۆگ له‌گه‌ڵ له ناڕه‌زایه‌تیانه‌دا گیانیان له‌ده‌ست دا ،هه‌موو خامنه‌یی هه‌وڵی داوه ،ب�ه‌اڵم رێگا هێشتا پارت و راگهیاندنه ریفۆرمیسته‌کان داخران ،داخراوه .زۆر جار رایگه‌یاندوو‌ه که جواڵنه‌وه‌ی زیندانیانی ده‌ستبه‌سه‌رکراو زۆر جار سکااڵیان ریفورمخوازی بڕوای به ئیسالم ،شۆڕشی کرد که له لێپرسینه‌وه‌کاندا ئه‌شکه‌نج‌ه بوون ئیسالمی ،نیزامی ک��ۆم��اری ئیسالمی، و حکومه‌ت هه‌موو رێگاکانی راده‌ربڕینی له یاسای بنچینه‌یی ،خۆمه‌ینی ،والیه‌تی سه‌ر ریفۆرمیسته‌کان داخست ،به‌اڵم محه‌مه‌د فه‌قی‌ه و رێبه‌ری دینی ههیه و ریفۆرمخوازی خاته‌می هیچ کاتێک باسی ساخته‌کاری له‌م چوارچێوانه‌دا ده‌ک��ات .ئه‌و له ماوه‌ی له هه‌ڵبژاردنه‌کانی ( )1388نه‌کرد .بوچی؟ چه‌ند مانگی پێشوودا دوو جار هه‌لومه‌رجی به‌رهه‌ڵستکاران ده‌ڵێن خاته‌مه‌ی که‌سێکی به‌شداری ریفۆرمخوازانی له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ترسنۆک‌ه و زۆر محتاگه .رهنگه وابێت ،به‌م جۆر‌ه راگه‌یاند؛ .1ئ��ازادی زیندانیانی به‌اڵم هه‌ڵسه‌نگاندنی هه‌ڵوێست و ستراتیژییه سیاسی .2ئازادی خه‌باتی پارته داخراوه‌کان. سیاسییه‌کان ناتوانرێ پابه‌ست بکرێت به .3شه‌فاف-کردنی یاسای هه‌ڵبژاردن .ئه‌م ئه‌نگێزه‌کانه‌وه .ده‌بێ لێکۆڵینه‌وه‌ی لۆژیک و مه‌رجان‌ه نه ته‌نیا له الیه‌ن نیزامه‌و‌ه په‌سه‌ند ستراتیژی محه‌مه‌د خاته‌می بکرێت .خاته‌می نه‌کرا به‌ڵکو به توندی هێرشیان کرده سه‌ر ههمیشه بانگی له خه‌ڵکی کردووه که له که مافی نیه بۆ نیزام مه‌رج دیاری بکات. هه‌ڵبژادنه‌کاندا به‌شدار بن و وتوویه‌تی ئه‌گه‌ر رێبه‌رایه‌تی نیزام ته‌نیا یه شتی له محه‌مه‌د زۆرینه‌ی خه‌ڵک له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌شدار خاته‌مه‌ی ده‌وێت؛ ئه‌ویش مه‌حکوم-کردنی بن ،کێشه‌یه‌ک دروست نابێت .ئێستا ئه‌و چۆن ئاشکرای بزوتنه‌وه‌ی س �ه‌وز و میر حسێن ده‌توانێ بڵێت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر زۆرینه‌ی زیاتر موسه‌وی و مه‌هدی که‌ڕوبی-یه .هه‌ڵبه‌ت له ( )%80خه‌ڵک له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌شدار خاته‌می هێشتا وه‌ها داواکارییه‌کی قبوڵ بن ،دیسان ده‌سه‌اڵتداران بایه‌خ بهوه ناده‌ن و نهکردووه .ئه‌و له وتارێکیدا وتی« :ئه‌گه‌ر ئه‌و که‌سه‌ی وا مه‌به‌ستیان‌ه به ده‌نگێکی زۆر زڵمێک ب���ووه ،هه‌موومان بین لێبورین و سه‌یری داهاتوو بکه‌ین و ئه‌گه‌ر زڵم له نیزام له‌سه‌ره‌و‌ه سه‌رکه‌وتوو رایده‌گه‌یه‌نن؟ ساخته راگه‌یاندنی ه�هڵ��ب��ژاردن به‌النی و رێبه‌رایه‌تی کراوه ،بۆ به‌رژه‌وه‌ندی داهاتوو، که‌م سێ ده‌ره‌نجامی ههیه؛ .1بانگه‌وازی چاوپۆشی لێ بکرێت و خه‌ڵکیش له‌و زڵمه‌ی ب��ۆ ب �ه‌ش��داری ل �ه «ه �هڵ��ب��ژاردن��ی ماهیتا وا له سه‌ر رۆڵه‌کانی کراوه ده‌بوورێت .هه‌ڵبه‌ت ساخته‌کارانه« بێ‌واتا و ره‌ت��ک��راوه‌ی�ه .2 .ده‌بێ هه‌موومان تێبکۆشین بۆ ئاینده ،که‌ش رێگای چوونه‌ناوه‌ی ریفۆرمیسته‌کان بۆ و هه‌وای ته‌ندروست ،ئه‌من و ئازاد و دابین- ناو نیزام به ته‌واوه‌تی داده‌خرێت .3 .پرۆژه‌ی کردنی مافی خه‌ڵک هاوڕێی و ره‌خسێنه‌ر ریفۆرمخوازی محه‌مه‌د خاته‌میش کۆتایی بین». به‌اڵم ئه‌م کشانه‌و‌ه واته بانگه‌شه‌ی «نه ته‌نیا دێت. خاته‌مه‌ی کاتێ له ده‌ره‌نجامه‌کانی دوو له خه‌ڵک و رۆڵ‌ه زیندانی و کوژراوه‌کانی ساڵی دوایی ده‌ڕوانێت ،به زیانی جواڵنه‌وه‌ی زڵم بووه به‌ڵکو به نیزامی کۆماری ئیسالمی ریفۆرمخوازی و پرۆسه‌ی دیموکراتیزه‌کردنی و خامنه‌ییش زڵ��م ک���راوه« ،خاته‌می کرد نیزام ده‌زانێت .ئێستا نه ته‌نیا به‌رهه‌ڵستکاران ،به که‌سێتیه‌کی دووالی�ه‌ن�ه که له پشت و
رووهوه بووه ئامانجی هێرشه‌کان .خامنه‌یی و الیه‌نگرانی ،خاته‌می ب�ه یه‌کێک له «سه‌رانی فیتنه« ده‌زانن و سه‌وزه‌کانیش بهوه تاوانباری ده‌که‌ن که «خیانه‌تی به شه‌هیدان، زیندانیان ،موسه‌وی و که‌ڕوبی کردووه».
n
هه‌ڵبه‌ت روون���ه ک�ه رێبه‌رایه‌تی نیزام، نرمبوونی ت��ازه‌ی محه‌مه‌د خاته‌می قبوڵ ناکات و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز و موسه‌وی و که‌ڕوبیش به ئاشکرایی مه‌حکوم بکات ،دیسان رێگای ناده‌ن بێته ناو نیزام.
ه که‌سێتییه‌کی دووالیه‌نه‌وه بوو ه ئامانجی هێرشه‌کان /فۆتۆISNA : خاته‌می ب
وه‌رگێڕان ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا گه‌ل ل ه ()12ی حو‌زه‌یراندا وانه‌ی پێویست نیشانی ( )AKPده‌دات محه‌مه‌د ئه‌رداڵ ،ئهندامی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ( )BDPله وتارێکیدا باس ل�هوه ده‌ک��ات که ئ �ه‌وان پێشتر یارمه‌تی ()AKPی��ان دا و وا بیریان کردۆته‌و‌ه له ئه‌وان تێده‌گات ،به‌اڵم سه‌رکوتی کردوون. ئه‌ردۆغان زۆر جار وتوویه‌تی که کێشه‌ی کورد بوونی نیه ،ویستی که کێشه‌ک‌ه ب �ه‌و شێوهیه چ��اره‌س �هر ب��ک��ات .ئ���ه‌رداڵ باسی ل�هوه کرد که بۆ ئ �ه‌وان یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی له هه‌ڵبژاردنه‌کان گرنگتره. ئه‌مین‌ه ئایناش ،پاڵێوراوی به‌ره‌ی ره‌نج، دی��م��وک��راس��ی و ئ�����ازادی ل �ه وه‌اڵم���ی پرسیاری «ئایا ( )AKPله ماردیندا ده‌نگ ده‌هێنێت؟» وه‌اڵمی «نه‌خێر»ی وته‌وه .شه‌رافه‌دین ئه‌لچیش ،پاڵێوراوی ئه‌م به‌ره‌ی‌ه سه‌باره‌ت به‌م بابهته وتی« :گه‌ل له ()12ی حو‌زه‌یراندا وان �هی پێویست ده‌داته‌و‌ه به ئهوانهی وا ده‌ڵێن کێشه کورد ب��وون��ی ن��ی�ه» .ئه‌لچی ل�ه قسه‌کانیدا ب��اس��ی پ�����هروهرده ب �ه زم��ان��ی دای��ک��ی و داواکارییه‌کانی کرد بۆ ئاشتی و وتی: «هه‌ر که‌سێک ده‌ستی به سه‌ر کورداندا به‌رز بکاتهوه ،ئه‌و ده‌ست‌ه ده‌شکێندرێت. ب���ا ک����ه‌س ئ���ه‌م���ه ل �ه‌ب��ی��ر ن���ه‌ک���ات». توڕه‌یى کورده‌کان ماڵپه‌رى ()English.Aljazeera.net له راپۆرتێکى خۆیدا باس له ناڕه‌زاییه‌کانى کورده‌کانى باکورى کوردستان ده‌کات دواى گیان له‌ده‌ستدانى ژماره‌یه‌ک جه‌نگاوه‌رى کورد ،که له ئه‌نجامى به‌رده‌وامى ههڵمهته سه‌ربازییه‌کانى سوپاى تورکیا گیانیان له‌ده‌ستداوه. ماڵپه‌ره‌ک‌ه ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کردووه ،که دواى گیان له‌ده‌ستدانى ئه‌و جه‌نگاوه‌ران‌ه الیه‌نگرانى پارتى کرێکارانى کوردستان توڕه‌تر بوون له ده‌وڵه‌تى تورکیا و بۆ ئه‌وه‌ش پێکدادانى فراوان له‌نێوان کورده ناڕازییه‌کان و پۆلیسى حکومه‌تدا هاتۆت‌ه ئاراوه. ههروهها ئاماژه‌ى بۆ ئ�هوه ک��ردووه له ئێستادا کورده‌کان خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردن ئاماد‌ه ده‌که‌ن ،به‌اڵم له‌الیه‌کى تر هه‌ڵمه‌تى سه‌ربازى بۆ سه‌ر شه‌ڕوانانى کورد درێژه‌ى ههیه و ئه‌مه‌ش بۆته هۆى پێکدادان له‌نێوان هه‌ردووالدا. ئه‌م ئاڵۆزیانه‌ش دواى ئ�هوه دێ��ت ،که رێبه‌رى پهکهکه ده‌ڵێت :تا (15ى حوزه‌یران) چاوه‌ڕێى حکومه‌ت ده‌که‌ین. کۆمه‌ڵگا ل ه گه‌نده‌ڵی بێزاره ل �ه ه�ه‌رێ��م��ی ف��ی��دراڵ��ی ک��وردس��ت��ان، بارگرژی له نێوان ئۆپۆزیسیۆن و پارته سیاسییه‌کانی تر تا دێت زیاتر ده‌بێت و هه‌ر یه‌که‌یان بیروڕای جیاوازیان له سه‌ر بارودۆخه‌ک‌ه ههیه. س��ۆران ئ��اراس ع�ه‌ب��دواڵ ،به‌رپرسێکی یه‌کێتی باسی لهوه کرد که گه‌نده‌ڵی له هه‌رێمی کوردستاندا بۆته مافیا و وتی: «ل �ه‌م هه‌رێمه‌دا گه‌نده‌ڵی ههیه و بۆته مافیا ،زۆر رێگای چاره‌سه‌ری هه‌ن بۆ کێشه‌کان .نه‌بوونی ده‌زگا و یاسا دهبێته هۆکاری ناحه‌قی ،دزی و گه‌نده‌ڵی». سۆران ئاراس سه‌رنجی کێشا سه‌ر هێزی ئۆپۆزیسیۆن و به‌مشێوه‌ی‌ه دوا« :بۆ ئه‌و سه‌رکردانه‌ی ئۆپۆزیسیۆن ئه‌و کات که له سه‌ر ده‌سه‌اڵت بوون پرسیاری گه‌نده‌ڵیان نه‌ده‌کرد و چاره‌سه‌ریان بۆ نه‌ده‌دۆزیه‌وه؟» س���ۆران ئ���اراس ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری چه‌ند پێشنیار ده‌ک��ات« :سێ رێگا له ب�ه‌رده‌م ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��دای �ه .ی���ه‌ک���ه‌م ،گفتوگۆ ل�ه‌گ�هڵ ده‌س���ه‌اڵت بکه‌ن و رێخۆشکه‌ر بن بۆ ئه‌نجامدانی ه�هڵ��ب��ژاردن .دووهم، به ره‌چ��اوک��ردن��ی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی گشتی و هه‌لومه‌رجی ئێستا به‌شداری حکومه‌ت بن. ئۆپۆزیسیۆن وه‌ک هه‌موو هێزه‌کانی تری جیهان کاری خۆی بکات و به‌شدار بێت له خه‌باتی سیاسیدا تا هه‌ڵبژاردن دروست ده‌بێت».
دووباره‌بوونه‌وه‌ى ماندێال ل ه رۆژهه‌اڵتى ناوین کارۆخ عوسمان
ئ�هڵ��م��ان��ی�ه‌ک��ان ده‌ڵ��ێ��ن( :ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده قه‌فه‌ز توندتربێت ئ��اره‌زووى ئ��ازادى زیاتر ده‌بێت) ،له ژیانى ت �ه‌واوى گیانداران ئه‌و وته‌ی‌ه ره‌نگى داوه‌ت��هوه ،میلله‌تانى جیهان هه‌ندێکیان ئ��ازادى و دیموکراسى زه‌وت ده‌ک �ه‌ن هه‌ندێکیشیان خه‌بات ده‌ک �ه‌ن ل ه پێناو ئازادى و دیموکراسى و سه‌ربه‌خۆیى، ێ تاکو ل ه جیهاندا گه‌لی ژێرده‌ست بمێن ێ و کڵپه‌ى شۆڕش و به‌رخودانیش هه‌رده‌مێن شۆڕشکردن تادێت زیاتر هه‌ڵده‌ستێ ،تاکو ده‌شتى ئازادى گه‌الن سه‌وز نه‌بێت پاییزى داگیرکه‌ران هه‌ردرێژتر ده‌بێت ،هه‌یمه‌نه‌ى ئیمپریالیزم هه‌رچه‌ندبێت فیداکارى بۆ ئازادى زیاترده‌بێت ،ئهوه یاساى ژیانه. کورد نمونه‌ى مه‌زڵومترین گه‌لی جیهانه، هه‌ربه‌داگیرکردنى خاک و ئاوهه‌واو کلتور
و ئه‌ده‌بیات و مێژوو وازیان لێنه‌هێناو‌ه ل ه مرۆڤیش هه‌ر زلهێز‌ه براوه‌کان دایان ،الى ئه‌نجامه‌که‌ى گ�ه‌ڕب��ون��ى داگ��ی��رک�ه‌ران�ه‌و نێوان زلهێز‌ه داگیرکه‌ره‌کان وه‌ک سێوێک دگیرکه‌ران ڕوون بوو ک ه کورد که‌مایه‌تى هاتنه‌دى ئامانج ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى گه‌لی له‌ت له‌ت ک��راوه‌و ب ه دی��ارى ب ه یه‌کتریان نه‌بوو ،خاوه‌نى زم��ان و کلتوور و مێژوو کوردستانه ،چونکه قه‌فه‌زى به‌ندکردنى به‌خشیوه ،نیشتمانى ک����وردان ل � ه نێوان و نیشتمانى تایبه‌ت ب ه خۆیانن ،ئه‌مانه‌ش نه‌ته‌وه‌یى کورد ل ه لوتکه‌دایه. قه‌فه‌زى ره‌شپێسته‌کانى باشورى ئه‌فریقا هه‌ردوو ئیمپراتۆریه‌تى شیعه‌ى سه‌فه‌وى و بنه‌ماى گرنگى جیاوکى نه‌ته‌وه‌یه‌کى سوننه‌ى عوسمانیدا بۆ یه‌که‌مجار له‌تکراوه ،سه‌ربه‌خۆن که‌چى هه‌وڵیاندا له‌ناوخۆیانیان ئهوهنده تووندبوو تاکو شیشه‌کانى پچڕان س��ه‌ره‌ڕاى ده‌س��ت به‌سه‌رداگرتنى کردیان ه بیتوێننه‌وه‌و ئاسه‌وارى نه‌ته‌وه‌یه‌کى جیاواز و به‌ندییه‌کان گه‌وره‌ترین سه‌رکه‌وتنیان مۆڵگه‌ى سه‌ربازه‌کانیان تاکو خوێنى تێدا ل ه چوارچێوه‌ى فه‌رمانڕه‌وایه‌تیاندا بسڕنه‌وه ،به‌ده‌ست هێنا ،ماندێالى پێشه‌واى ئازادى له‌و بڕێژن ،دواى ئه‌مانیش له‌ناوه‌ڕاستى سه‌ده‌ى به‌ڕاستى ئ�هوه هزرێکى گه‌مژانه‌یه ،ئه‌و واڵته‌دا دواى ته‌سککردنه‌وه‌ى قه‌فه‌زه‌که‌ى بیسته‌مدا له‌نێوان ئیمپریالیزم ه براوه‌کانى سیاسه‌ت ه سیاسه‌تى له‌مێژینه‌ى داگیرکه‌رانى بۆ ماوه‌ى دوو سا ڵ هاته‌ده‌ره‌و‌ه و سیسته‌مى جه‌نگى جیهانى دووهم��دا دابه‌شکرا ،ئه‌م نه‌ته‌وه‌ى کورده ،که‌چى ئه‌و سیاسهته توند حکومڕانى گۆڕى و ئازادى (ره‌نگ-هزر) ج��اره‌ی��ان ب��ۆ چ���وار پ��ارچ � ه ل�ه‌ت��ک��را ،له‌و و پیالن ه نابوتان‌ه ملى کوردانى هه‌رگیز ى کرده بنه‌ماى پێکهوه ژیان و ستراکتۆرى نێوه‌نده‌دا عه‌ره‌به‌کان دوو له‌تیان به‌رکه‌وت که‌چ نهکردووه ،به‌ڵکو سوربوونى کوردانى واڵت��ى ک��رده دیموکراسیه‌تى راسته‌قین ه ف��ارس و تورکیش هه‌ریه‌ک ه و له‌تێک ،له‌سه‌ر ئ��ازادى و مافى چاره‌نووس پته‌وتر به پاڵپشتى هێزى فکر و ب��ازووى گه‌لی دیسان به‌شه‌که‌ى تورکه‌کان له‌وانیتر زیاتر کردووه ،قوربانى ئه‌و ڕێبازه‌ش سه‌دان هه‌زار مه‌زڵوم ،نیلسۆن ماندێالى ل ه قه‌فه‌زنراوى بوو وه‌ک چۆن به‌ش ه گه‌وره‌که‌یان له‌سه‌ده‌ى رۆڵه‌ى گه‌لی کوردن به درێژایی میژوو .رۆژه��ه‌اڵت��ى ن��اوی��ن ک���ورده و بیرمه‌ندى سیاسه‌تى له‌سێداره‌دانى چاالکوانانی سیستمى دیموکراسى و فه‌لسه‌فه‌ى ئاشتى شانزه‌دا ب�ه‌رک�ه‌وت ،ئه‌و له‌تکردن ه دیارى هاوپه‌یمانانى شه‌ڕى جیهانى دووهم بوو بۆ ک��ورد ب�ه ب �ه‌رچ��اوى میلله‌ته‌و‌ه ل� ه ئێران و ئ��ازادى و پێکهوه ژیان و مافى چاره‌ى ک��وردان��ى سورتر ک��ردووه له‌سه‌ر خه‌بات ،خۆنووسین ه بۆ گه‌النى ژێرده‌ست به‌گشتى ئه‌و ده‌وڵه‌تانه. ههرچهنده ل ه جاڕى جیهانى مافى مرۆڤدا سیاسه‌تى کیمیابارانکردن ل ه الیه‌ن رژێمى و نه‌ته‌و‌ه ژێرده‌سته‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکیا بڕیارى مافى چاره‌ى خۆنووسین بۆ گه‌النى فاشیزمى عێراق ئه‌نجامه‌که‌ى له هه‌رێمى به‌تایبه‌تى ،قه‌فه‌زه‌که‌ى ماندێالى کورد ژێرده‌ست درا ،به‌اڵم کورد له‌و هاوکێشه باشوردا دیاره ،سیاسه‌تى (په‌رتکه-زاڵبه)ى (عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن) له شیشى ئه‌رته‌ش و مرۆڤایه‌تی‌ه نه‌خرای‌ه به‌رباسى ج��ددى و تورک ،هه‌زاران گه‌ریالى دروستکرد ،سه‌دان بیرى ته‌سکى تورکپه‌رستی دروستکراوه، پراکتیکى ،چونک ه جاڕى جیهانى مافى چاالکوانى نه‌ته‌وه‌یى خسته‌گه‌ڕ ،بێگومان ت��ورک ه�ه‌رل�ه‌س�ه‌رده‌م��ى ئیمپڕاتۆریه‌تى
سه‌رنجێک ل ه سه‌ر ئه‌نجومه‌نه‌کانى خۆپیشاندان ل ه سلێمانى
سۆران حسێن وه‌ک ده‌زان��رێ��ت که ل��ه‌دواى ئ �ه‌وه‌ى ل ه ح�ه‌ڤ��ده‌ى شوباتى ئه‌مساڵه‌و‌ه شه‌پۆلێکى ن��اڕه‌زای��ى ت���ه‌واوى کوردستانى گ��رت�هوه و سلێمانیش پشکى شێرى له‌و ناڕه‌زاییه‌تی ه ب���ه‌رک���ه‌وت و ب���ۆ ب��اش��ت��ر ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��ون��ى خۆپیشاندانه‌کان ل ه سلێمانى ئه‌نجومه‌نێکى ک��ات��ى دام���ه‌زرێ���ن���را ک � ه پێکهاتبون ل ه چه‌ندین که‌سى رۆژن��ام�ه‌ن��وس و دکتۆر و چاالکى سیاسى و هتد ..ههرچهنده زۆرینه‌ى ئه‌ندامانى ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ه دۆست و هه‌ڵسوڕاوانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بوون و پاش ئه‌وان یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ و چه‌ند پارتێکى چه‌پیش جێگایان تێدا گرتبوو! ئه‌گه‌رچى من سه‌ره‌نجى زۆرم هه‌ی ه له‌سه‌ر چاالکییه‌کانى ئ�ه‌و ئه‌نجومه‌ن‌ه کاتیی ه ک ه هه‌ر ل ه دروستبونیه‌و‌ه تا هه‌ڵپه‌ساردنى زۆرت��ری��ن ناکۆکى و مونافه‌سه‌ى خودى ئ �ه‌ن��دام �ه‌ک��ان��ى ت��ێ��دا ب����ه‌دى ده‌ک������را!.. له‌هه‌مانکاتیشدا خزمه‌تێکى باشیان کرد به‌و ره‌وشه‌ى شاره‌که‌ى تێکه‌وتبوو! ئاشکرای ه ب ه چ هێزێکى سه‌رکوتکه‌ر مه‌یدانه‌کانیان ب ه هاواڵتیان چۆڵکرد و هێنده‌ى تر گه‌لى ن���اڕه‌زای���ان ل�ه ئ���ه‌داى ح��زب و حکومه‌ت ت���وڕه‌ک���رد ،ب���ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ى ج��ێ��گ��اى داخ � ه ئه‌نجومه‌نه‌ک ه نه‌یتوانى درێ��ژ‌ه به‌خه‌باتى خ���ۆى ب���دات و ه �ه‌وڵ��ى زی��ن��دوک��ردن �ه‌وه‌ى چاالکییه‌کان بداته‌و‌ه به کۆى ده‌نگیان ئه‌نجومه‌نیان ه �هڵ��وه‌ش��ان��ده‌وه! دی���اره ئه‌م ب��ڕی��اره‌ش چ�ه‌ن��د ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌ن به‌باشیان نه‌زانى و ڕایانگه‌یاند ک ه ئه‌وان ئه‌نجومه‌نێکى نوێ پێکده‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و ماندوبونه‌ى ( )63رۆژه‌ى هاواڵتیان بێ ئه‌نجام نه‌بێت و خوێنى شه‌هیده‌کانیش به‌فیڕۆ ن���ه‌ڕوات! ،ب �ه‌اڵم ئه‌ندامانى دژه ئه‌نجومه‌نى ن��وێ و ئه‌نجومه‌نى پێشوو ک �ه‌وت��ن �ه ت���ان���ه‌دان ل �هی �ه‌ک��ت��ر! ن �هی��اران��ى ئه‌نجومه‌نى ن��وێ ب�هه�ه‌م��وو شێوه‌یه‌ک دژى هه‌ر که‌سێکبون به‌ناوى ئه‌جومه‌نه‌و‌ه قس ه بکات و ئه‌و مافه‌یان ته‌نها به چه‌ند که‌سێکى که‌م ده‌دا ئه‌نجومه‌نى نوێش ک ه له‌م رۆژانه‌دا دروستبووه و هه‌موو مافێکى وتن به‌خۆیان ده‌ده‌ن و پێیان وای ه ئه‌نجومه‌نى پێشوش ئ�ه‌و مافه‌ى نی ه ل��ێ��دوان قه‌ده‌غ ه بکات بۆ هه‌رکه‌سێک جیاوازى بۆچونى ئ�ه‌وان��ب��ێ��ت ته‌نها م��اف��ى وت��ن ب��ۆ خۆیان هه‌بێت دی��اره ئ�ه‌م لێدوانانه‌ش سه‌لماندى ک ه ئه‌نجومه‌نه‌که‌یان له رابردودا چه‌ندین ناکۆکى تێدابوه... ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ن���وێ پ��ێ��ش دروس��ت��ب��ون��ى چه‌ند ئه‌ندامێکیان س �ه‌ردان��ى سه‌رۆکى هه‌رێمیان کرد و داواى خۆپیشانده‌رانیان راسته‌وخۆ گه‌یاند‌ه سه‌رۆکى هه‌رێم ئه‌م س��ه‌ردان��ه‌ش ه��ۆى س �ه‌ره‌ک��ى ده‌رک�ه‌وت��ن��ى ن���اک���ۆک���ی���ی���ه‌ک���ان���ب���وو! ل���هی���ه‌ک���ێ���ک له‌کاردانه‌وه‌کاندا که به‌ڕێز ناسک قادر
دژى ئه‌نجومه‌ن ه نوێیهکه ده‌یدات و ئه‌ڵێک {ئه‌وان ه کۆمه‌نیسته‌کان و براده‌رانى پارتى چ��اره‌س �هره ن��ازان��م دیموکرات‌ه چ��ی �ه!!} و نوێنه‌رى خۆپیشانده‌ران نین ..دیاره به‌دیدى ناسک خان هه‌ر کۆڕێک به‌ڕێزیانى تێدا نه‌بێت ئهوه نوێنه‌رى گه‌ل نیه! .ههرچهنده چ �ه‌ن��دی��ن وت���هى دژب���هی���ه‌ک دراون ل�ه‌م ماوه‌یه‌ى ڕاب��ردودا ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى زیاتر من مه‌به‌ستم ه وته‌کانى ناسک خانه .ئه‌گه‌ر شیکردنه‌وه‌یه‌ک بۆ وته‌کانى ناسک خان بکرێت ئهوه به‌دیده‌کرێت ئه‌م به‌ڕێز‌ه چه‌ند بێئاگای ه له‌م هه‌رێم ه و خۆشى به‌نوێنه‌رى ته‌واوى خۆپیشانده‌ران ده‌زانێت! چونکه ئه‌و تائێستاش ناتوانێت به‌باشى ن��اوى پارت ه سیاسییه‌کان ب��ب��ات ی��ان به‌ئه‌نقسه‌ت و به‌مه‌به‌ست وائه‌ڵێت! هه‌ر که‌سێک بن هه‌ر پارتێک بن ئه‌و رۆشنبیر‌ه ب ه چ مافێک به‌وان ئه‌ڵێت نوێنه‌رى خه‌ڵک نین؟ ئه‌وه‌ى سه‌ره‌نجى منى راکێشا ناوهێنانى پارتى چ��اره‌س �ه‌رى دیموکراتى ک��وردس��ت��ان بوو به‌و شێوه ناته‌ندروست ه ک ه له‌کاتێکیشدای ه جگه ل � ه ب �ه‌ڕێ��ز دک��ت��ۆر ف��ای �ه‌ق گوڵپی ئه‌ندامى پێشوى پارته‌ک‌ه که‌سى دیک ه ل �ه‌و ئه‌نجومه‌ندا ن �ه‌ب��ووه ..گوڵپى وه‌ک خ��ۆى رای��گ�هی��ان��دوه وه‌ک ک���ردارى هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى ب ه پارتى ناو براوه‌و‌ه نهماوه وێنه‌ى براده‌رانى گۆڕان که پێشتر له‌گ ه ڵ (ى.ن.ک) ب��وون و ئێستا په‌یوه‌ندییان نهماوه !.من به‌داخه‌وه‌م بۆ ناسک خان ک ه خه‌باتى که‌سێکى دڵسۆزى نه‌ته‌وه‌که‌مان وه‌ک د.فایه‌ق گوڵپى به‌بچوک بزانێت، چ��ون��ک � ه ک��ات��ێ��ک دک���ت���ۆر ف���ای���ه‌ق ل ه چیاکانى کوردستان خزمه‌تى برینداره‌کانى پێشمه‌رگ ه و کیمیاوى ده‌ک���رد ناسک خان له‌کوێبوو؟ کاتێک گوڵپى زۆرینه‌ى ک�ه‌س��وک��ار و بنه‌ماڵکه‌ى ب � ه کیمیاوى رژێمى به‌عس شه‌هید بوون ناسک خان و دکتۆر فاروق ى هاوسه‌رى له چ واڵتێکدا بوون!! وه‌لێ ئێستاش پێویستمان به‌که‌سانى وێنه‌ى ئهوانه ب ه تایبه‌ت دوکتۆر فاروق بۆ خزمه‌تى گه‌ل نه‌ک خزمه‌تى رێخستنێک یان حزبێک... شتێکیتر ک�ه ل� ه ی�ه‌ک�ه‌م ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ى ئ���ه‌م ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�ه ن��وێ��ی �ه‌دا ب���ه‌دى ده‌ک���را ئاماده‌نه‌بوونى هه‌ر سێ که‌ناڵێ ()knn و سپێد‌ه و په‌یام بوو ک ه نوێنه‌رى گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتون به‌مه‌ش سه‌لمێنرا ئ�ه‌وان شه‌ڕى ده‌س �ه‌اڵت و کورسى ده‌که‌ن ن���ه‌ک خ��زم�ه‌ت��ى گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ،چونک ه ئه‌وان و به‌تایبه‌ت راگه‌یاندنیان جارێ ل ه ئه‌داى ئه‌نجومه‌نى نوێ نه‌گه‌شتون تابزانن خزمه‌ت ده‌کات یان نا!! پێویست ه له‌مه‌به‌دوا نه ئه‌و ئۆپۆزسێۆن‌ه به‌ڕێزانه‌ى ناو په‌رله‌مان خۆیان ب ه نوێنه‌رى هه‌موو گه‌ل بزان و ن ه ده‌سه‌اڵتیش وا هه‌ست بکات مادام زۆرینه‌ن هه‌موو شتێک به‌مافى خۆى بزانێت ،به‌ڵکو پێویسته ه�ه‌م��وو پارته‌کانى کوردستان بێجیاوازى زۆرینه و که‌مین ه چیتر دژایه‌تى یه‌کتر نه‌که‌ن و کورسى په‌رله‌مان نه‌که‌ن ه پێوه‌ر ،به‌ڵکو خزمه‌تى زیاتر ب ه پێوه‌ر بزانن و به هه‌موانه‌و‌ه زۆرترین خزمه‌تى گه‌ل ه ئازار چه‌شتوه‌که‌مان بکه‌ن.
ئایینى تاکو ئێستاى ده‌وڵ�ه‌ت��ى عیلمانى خه‌ریکى بنه‌بڕکردنى چاالکى نه‌ته‌وه‌یى ب���ووه ،ب��ۆی� ه ت��اک��و ئێستا سیسته‌میک به‌ناوى دیموکراسى راسته‌قینه‌ى پراکتیکى له ئ��ارادا نیه ل ه تورکیادا ،له سه‌رده‌مى عوسمانیه‌کان بۆ م��اوه‌ی�ه‌ک کورده‌کان سه‌ربه‌خۆیى ناوخۆیى میرنشینه‌کانیان ه �ه‌ب��ووه ل � ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى ئیمپراتۆریه‌تى عوسمانى ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش له‌به‌رئیش پێبوونى تورک بووه ب ه هێزى چه‌کدارى کورده‌کان تاکو له‌به‌رامبه‌ر هێرشى سه‌فه‌ویه‌کان وه‌ک به‌ربه‌ستێک به‌کاریان بهێنن ،دواتر واتا دواى نه‌مانى مه‌ترسى ده‌وڵه‌تى سه‌فه‌وى ئه‌و نیمچ ه خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریه‌شى له‌ناوبرد ،ل ه دواى له‌ناوچوونى ئیمپراتۆریه‌ت ک��ورد ئومێدى ب ه سیسته‌مى کۆمارى هه‌بوو، ب�ه‌اڵم هه‌ر له‌گ‌ه ڵ دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى کۆمارى تورک سیاسه‌تى ریشه‌کێشکردنى نه‌ته‌وه‌ى جیاواز ل ه تورک ده‌ستى پێکرد و خ��وێ��ن��دن و زم����ان ب �ه‌غ �هی��رى ت��ورک حه‌رام کرا ،وه‌ک پیشه‌ى سه‌ره‌کى کورد چۆکى دانه‌داو له‌سه‌ر وه‌ده‌ستهێنانى ئازادى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى م��ک��ورب��وو ،ده‌وڵ �ه‌ت��ى تورکیش به‌هه‌موو جۆره‌کانى له‌ناوبردن بهردهوامه،
بیروڕا
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
17
تادێت ق�ه‌ف�ه‌زه‌ک�هى ک��ورد توندتر ده‌بێت له‌گه‌ڵ توندبوونى ق�ه‌ف�ه‌زه‌ک�ه‌ش خه‌بات و ئاماده‌یى قورربانیدان له‌پێناو ئازادیدا ێ و ب��اوه‌ڕب��وون له‌سه‌ر زی��ات��ر سه‌رده‌کێش به‌دیهێنانى ماف ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان پته‌وتر ده‌بێت ،ئۆجه‌النى رێبه‌رى شۆڕشى باکوورى کوردستان هاوشێوه‌ى ماندێالى ره‌شپێستى ب��اش��ورى ئه‌فریقا ق�ه‌ف�ه‌زه‌ک�هى به‌فشارى فکرى ئازادى ئۆجه‌الن و هێزى گه‌ریال و ێ و ده‌بێت ه جه‌ماوه‌رى ئازادیخواز ده‌پچڕ نمونه‌ى دیموکراسى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست به‌گشتى و ک��ورد به‌تایبه‌تى ،ک��وردان��ى ژێرده‌سه‌اڵتى ده‌وڵه‌تى تورکپه‌رست پچڕانى قه‌فه‌زه‌که‌یان نزیکه ،به‌اڵم نابێت له‌بیرمان بچێت که ئه‌و پچڕان‌ه پێویستى به خوێن هه‌ی ه و شۆڕشى س��ورى ن �ه‌ب��ڕاوه‌ى کورد یه‌کالکه‌ره‌وه‌ى ئه‌و هاوکێشه‌یه‌یه.
نرخى بێ سه‌ر و شوێنانى شه‌ڕى ناوخۆ دیاری کرا! ئه‌ى کێ تاوانباره؟! ق���ادر) ب��ۆ ه �ه‌م��ان س��ای��ت وت��وی�ه‌ت��ى: «گیراوه‌کانى ش �ه‌ڕى ناوخۆ نه‌ماون ئ�ه‌م�ه‌ش یه‌کێکه ل�ه دی���ارده ناخۆش و ک��وش��ن��ده‌ک��ان و ک��اره‌س��ات��ێ��ک�ه که پێویسته ب �ه ه �ه‌م��ووم��ان �هوه ک��ار بۆ نه‌هێشتنى ئ �ه‌م ئ��اس��ه‌واره بکه‌ین»! خێاڵن به‌ختیار له‌م تێکسته‌یدا جه‌نابی (حاکم قادر) وه‌ک ب��اس��ى ک��اره‌س��ات��ێ��ک ی��اخ��ود رووداوێکى سروشتى بکات ،هه‌ر به‌و ئاسانیه ده‌ڵێت ،ده‌بێت ئه‌و کاره‌ساته کێشه‌ى ده‌سه‌اڵتى کوردى به زه‌رد ک��وش��ن��ده ب �ه ه �ه‌م��ووم��ان �هوه ک��ار بۆ و سه‌وزه‌وه له‌وادایه ،که هه‌رده‌م پێیان نه‌هێشتنى ئاسه‌وارى بکه‌ین! ده‌کرێت واب����ووه ب���ارودۆخ���ه‌ک���ان ه�ه‌م��ی��ش�ه له بزانین جیا له ئێوه که خوڵقێنه‌رى ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌واندایه و خۆیان حاکم و کاره‌ساته‌ن کێ ده‌توانێت ئاسه‌وارى ئاقڵى ره‌هاى گه‌لن! چاره‌نووس و ژیان بسڕێته‌وه؟! یاخود به چ قه‌ره‌بوویه‌ک و لێسه‌ندنه‌وه‌ى ژیان له ناو کۆمه‌ڵگه‌ى ده‌ت��وان��درێ��ت ئ �ه‌و ئ��اس �ه‌واره ل�ه زهنى ک��وردی��دا ل�ه ه �هر تاکێک ب��ڕی��ار به گه‌لى کورد به گشتى و به تایبه‌ت ده‌ست خۆیانه! هه‌میشه‌ش به‌رده‌وامى خ���ان���ه‌واده‌ى ئ��ه‌و م��رۆڤ �ه ب��ێ س��هر و ده‌ب��ێ��ت! بینیمان ه �هر له سه‌رده‌مانى شوێنکراوانه بسڕێته‌وه؟! ش��ۆڕش تا حوکمڕانى س �ه‌دان رۆڵه‌ى ه���هر ل��ه‌س��هر زارى ئ���ه‌م ب �ه‌رپ��رس �ه ئ���ه‌م گ �ه‌ل �ه س��ت �ه‌م��دی��ده‌ی��ان ل �ه پێناو ب���ۆ ه���ه‌م���ان س��ای��ت ئ�����ه‌وه‌ى ئ��اش��ک��را مانه‌وه‌ى خۆیان و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان ک���ردوه ک �ه ل �ه دواى ( )12س��اڵ و به کوشتدا! شێوازى کوشتارییه‌کانیش ل�ه ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ی�ه‌ک ل�ه س �هر ئاستى شکڵى جیا جیاى ه�ه‌ب��ووه و له هه‌ر م �ه‌ک��ت �ه‌ب��ی س��ی��اس��ی��ى ن���ێ���وان پ��ارت��ى ئان و ساتێک چۆنیان بۆ گونجابێت دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان و یه‌کێتى ئه‌نجامیان داوه ،ئه‌مه‌ش بێ ئ�ه‌وه‌ى ن��ی��ش��ت��م��ان��ى ک���وردس���ت���ان وه‌ک دوو هیچ حیسابێک ب��ۆ ب�هه��اى م��رۆڤ بکه‌رى ئ�ه‌م ت��اوان�ه ،دواج��ار بڕیاریان بوون! کورد بوون بکه‌ن! داوه« :ک���ات���ى ئ�����هوه ه���ات���ووه که ل��ه‌م رۆژان����ه ل �ه ی�ه‌ک��ێ ل �ه سایته چ���اره‌ن���ووس���ى دی��ارن��ه‌م��اوان��ى ش��ه‌ڕى کوردییه‌کان هه‌واڵێکم به‌رچاو که‌وت ،ن��اوخ��ۆ دی���اری ب��ک��رێ��ت ،ئ �ه‌م �ه‌ش به به مانشێتى «یه‌کێتى و پارتى دان به سێ خاڵ بڕیارى بۆ درا ،یه‌که‌میان: نه‌مانى گیراوه‌کانى ش�ه‌ڕى ناوخۆدا هه‌موویان به شه‌هیدى میلله‌ته‌که‌مان ده‌نین» ،له درێژه‌ى هه‌واڵه‌که‌دا باس دابندرێن ،دووهم مووچه‌ى شه‌هیدانه‌یان لهوه ده‌کات به‌رپرسکى بااڵى ئه‌منى ب��ه پ��ل �هى گ��ون��ج��او ب��ۆ ب��ب�ه‌س��ت��رێ��ت، سه‌ر به یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان سێیه‌میش زه‌وى یان شوقه و خانوبهره و له هه‌مانکاتدا کارگێڕى مه‌کته‌بی بۆ که‌سوکاریان دابین بکرێت»! ئه‌م سیاسیى هه‌مان حزب به ناوى (حاکم
بڕیارانه‌ى ه�ه‌ردوو حزبی تۆمه‌تباربه ت��اوان��ێ��ک��ى وه‌ه���ا وه‌ک ق���ه‌ره‌ب���وو بۆ ک����ه‌س و ک����اری ب��ێ��س �ه‌روش��وێ��ن��ان��ى شه‌ڕى ناوخۆ ،هه‌رگیز ناچێته خانه‌ى ق �ه‌ره‌ب��ووی مه‌عنه‌وییه‌ک که ببێت ه ه��ۆى که‌مکردنه‌وه و نه‌هێشتنى ئه‌و قه‌تماغه‌ى له روویاندا پارتى و یه‌کێتى ب���ه‌و ک��اره‌س��ات �ه دروس��ت��ی��ان ک����ردووه! ئ �ه‌وی��ش ب �ه‌و پێیه‌ى ک �ه ده‌ڵ��ێ��ن وه‌ک ش �هه��ی��دى میلله‌ت ح��ی��س��اب بکرێن! چونکه هه‌موو ده‌زان��ی��ن بکوژى ئه‌و ب��ێ سه‌روشوێنانه‌ش هه‌ندێکیان ک ه له ژیاندا نه‌ماون به شه‌هید حیساب ک���راون ئ �ه‌م �ه ل��ه‌الی��ه‌ک ،ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت��ری��ش �هوه چ�ه‌ن��دی��ن ج��اش و که‌سانى ده‌س��ت س��وور به خوێنى ئ�ه‌م میلله‌ت ه هه‌مان پله‌ى شه‌هیدیان له‌الیه‌ن هه‌ردوو ح��زب��ی ده‌س���ه‌اڵت���هوه پ��ێ دراوه! ئایا ده‌س �ه‌اڵت هه‌ست ب�هوه ناکات که بۆ جارێکى تر سووکایه‌تى به ک�ه‌س و کارى بێ سه‌روشوێنه‌کان ده‌کات؟! لێره‌شدا ئه‌و پرسیاره بۆ جارێکى تر ده‌بێت رووب �ه‌ڕووى (مه‌سعود بارزانى) ب��ک��رێ��ت �هوه ،ک �ه ل �ه س��اڵ��ى ()2004 ل �ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ب��ێ هیچ حیساب کردنێک بۆ هه‌ست و سۆزى که‌س و کارى قوربانیانى شه‌ڕى ناوخۆ وت��ى« :ئه‌گه‌ر دادگایه‌کى عادیالن ه هه‌بێت ،ئ��ه‌وا ئێمه( ،وات���ه تاڵه‌بانى و ب����ارزان����ى) ب��ێ��ت��اوان��ی��ن»! ت��اک �هى سه‌رکردایه‌تى کورد میلله‌ت به نه‌زان ئ�ه‌زان��ن و ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت بۆ ههمیشه ب ه لێدوانه‌کانیان به ئاقارێکى ناڕاستیان ببه‌ن و پێیانوابێت میلله‌ت نه‌فامه؟! پێچه‌وانه‌ى ئه‌و کارانه‌ى که ده‌بنه جێى ش �ه‌رم �ه‌زارى بۆیان و ئه‌وانى لێ بێ
به‌رى ده‌کرێن ،هه‌ر ده‌سکه‌وتێک بۆ میلله‌ت بێته دى که‌سى یه‌که‌م ک ه دهبێته جێى وێردى سه‌رزاریان هه‌ر دوو سه‌رکرده‌ن و ئه‌وه‌مان پێ ده‌فرۆشرێت، گوایا حیکمه‌ت و جواڵنه‌وه‌کانى ئه‌وان بووه که توانیویه‌تى هاوکێشه سیاسیى و ئ��اب��وورى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان به‌و ئاراسته بڕۆن و ببنه جێى دڵخۆشى بۆ گشت میلله‌تى کوردستان! ه���هر ل��ه ه��ه‌م��ان ه���ه‌واڵ���دا ئ���ه‌وه‌ش ه��ات��ووه ل�ه ساڵى ( )1997ل�ه الی�ه‌ن پارتیهوه ( )68ئه‌ندامى ( )pkkبێ س �هر و ش��وێ��ن��ک��راون ،ئ �هى ب��ۆ ئه‌مان چ وه‌اڵم��ێ��ک��ت��ان پێیه و ق�ه‌ره‌ب��ووی��ی��ان چییه؟! ی��ان ب�ه پشت به‌ستن ب �ه‌وه‌ى تا ئێستا هیچ ده‌سه‌اڵتێکى دادوه‌رى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ل �ه ک��وردس��ت��ان و عێراقدا بوونی نییه تاکو له‌مه‌ڕ ئ�ه‌م جۆر‌ه ت��اوان��ان�ه‌ت��ان بدرێنه دادگ���ا و تۆڵه‌ى خوێنى به ناهه‌ق رژاوى چه‌ندین رۆڵه‌ى ئ �ه‌م میلله‌ته‌تان ل��ێ ب��س�ه‌ن��درێ��ت�هوه؟! ک��ات��ێ��ک دادگ��ای �ه‌ک��ى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ل ه ک��وردس��ت��ان ب��وون��ى ه �ه‌ب��وو ،ئ �ه‌و حزبه چ وه‌ک سه‌رکرده‌کانیان ،چ وه‌ک ئ��ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ان�ه‌ش��ى ک �ه ل��ه‌و ک���ردهوه ن��ام��رۆڤ��ان��ه‌دا ب �ه‌ش��داری��ی��ان ه��ه‌ب��ووه، راپێچى به‌رده‌م یاسا نه‌کرێن! ک���ورد ج��وان��ى وت����ووه« :ش �ه‌ڕک �هر ئاشتیت له بیر بێت» ،به‌اڵم هه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵتدار له سه‌رده‌مانى شه‌ڕدا هه‌رگیز بیریان له‌م رۆژه نه‌کردوه‌ته‌وه، ب���ۆی���ه ل����ه ئ��ێ��س��ت��ای��ا ک���ه‌وت���وون���ه‌ت��� ه مه‌وقیفێکى شه‌رمهێنه‌ر و ناشتوانن به‌م کارانه‌یان په‌رده‌پۆشى بکه‌ن. Xelan_84@yahoo.com
تکای ه سه‌رکرده‌کان کلیل ه و دیمن ه بخوێننه‌وه
هونه‌ر محه‌مه‌د
کلیل ه و دیمن ه بریتی‌ه ل ه کۆمه‌ڵێک چ��ی��رۆک��ى ب�ه‌ن��رخ��ى فه‌یله‌سوفى هیندى (به‌یده‌با) که بۆ پادشاى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ى خۆى (پادشا ده‌بشه‌لیم) نوسیویه‌تى ک ه کتێبهکه له‌سه‌ر زمانى ئ��اژه‌ڵ نوسراوه، ل �ه‌ب �هر ئ����ه‌وه‌ى ب��پ��ارێ��زرێ��ت ل � ه زۆردار و تێنه‌گه‌یشتوان و جوانکردن و رازاندنه‌وه‌ى به‌وته‌ى جوان و په‌ندى به‌رز که سودى هه‌بێ بۆ زانایان و ئه‌وانه‌ى که ئه‌یخوێننه‌و‌ه و ئاره‌زوى ده‌که‌ن. ته‌نانه‌ت نوسه‌ره‌که‌ى باس لهوه ده‌کات ک �ه ئ �ه‌م ب�هره�ه‌م�ه ب��ۆ ن �ه‌زان �ه‌ک��ان وه‌ک��و
شتێکى گاڵت‌ه ئامێز‌ه و بۆ کات به‌سه‌ر بردن به‌کارى دێنن ،به‌اڵم بۆ زانا و خاوه‌ن عه‌قڵه‌کان کارى پێده‌که‌ن ل ه ژیانیاندا و ده‌یکه‌ن ه رێڕه‌وى ژیانیان بۆ سه‌رکه‌وتن. پ��وخ��ت�هى ف��ک��ره‌ک�ه بریتی ه ل���ه‌وه‌ى ک ه به‌یده‌باى فه‌یله‌سوف له سه‌رده‌مێکدا ژیاو‌ه که پادشاکه‌ى زۆر زاڵم و سته‌مکار بووه و گوێى به هاواڵتیانى ن���ه‌داوه ،ک ه ئه‌م فه‌یله‌سوفه‌ش پاش کۆبوونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ خوێندکاره‌کانى ب���ڕی���ارده‌دات رووب���ه‌ڕوو بێتهوه له‌گه‌ڵ پادشاکه‌ى به‌وه‌ى ک ه ڕێگاى راستی پێ پیشانبدات ،بۆ ئه‌وه‌ى پادشا واز ل ه سته‌مکارى بهێنێت ،ل ه پاش ئه‌وه‌ى پ��ادش��ا ئ��اگ��ادارده‌ک��ات �هوه ل� ه ناعه‌داله‌تى و گه‌نده‌ڵى ،ب �ه‌اڵم پادشا ب��ڕی��ارده‌دات ب ه به‌ندکردن و...... هۆکارى نوسینى ئه‌م بابه‌ت ه بۆ ئهوهیه، ب �هڵ��ک��و ک��ارب �ه‌ده‌س��ت��ان��ى ئ���ه‌م ه �ه‌رێ��م �هى خۆشمان وه‌ک��و ئ �ه‌و پادشای‌ه به‌خۆیاندا
بچنهوه ههرچهنده له‌و س�ه‌رده‌م�ه‌دا ته‌نها فه‌یله‌سوفه‌که‌یان به‌ند ک��رد ،ب �ه‌اڵم الى خۆمان خوێنیش رژا ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و شه‌هیدان‌ه له‌پێناو ئه‌وه‌ى ک ه ب ه ده‌سه‌اڵت بڵێن خ���ۆت چ��اک��ک �ه ،چ��ون��ک�ه ره‌وش���ى هه‌رێمى کوردستان ئاڵۆز‌ه و ناڕه‌زاییه‌کان گه‌یشتوونه‌ت‌ه بنبه‌ست. به‌هیواى ئ���ه‌وه‌ى پادشاکانى خۆشمان چاو له‌و پادشایه‌ى ناو کتێبه‌ک ه بکه‌ن. ئ �ه‌گ �هر ن��ی�ه‌ت��ى چ��اک��ک��ردن��ى کێشه‌کان ه�هی�ه ل�ه‌ک��وردس��ت��ان��دا ده‌ب��ێ��ت ل �ه رێگه‌ى چاکسازییه‌و‌ه بێت له عه‌قڵیه‌تى سیاسى و فکره‌ى سیاسى و ئه‌خالقیه‌تى سیاسى بۆی ه ئه‌مه‌ش خ��ۆی ده‌بینێته‌و‌ه له چاکسازى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى له‌سیسته‌مى سیاسى هه‌رێمى کوردستاندا ،چونکه کاتى ئهوه به‌سه‌رچوو‌ه ک ه له رێگه‌ى دروشم و چاکسازى به‌شتى (ج��وزئ��ی)ی �هوه چ��اره‌س �ه‌رى ب��ارودۆخ�ه‌ک� ه بکه‌ن ،چونک ه وا ( )20ساڵه ده‌ب��وو ئه‌و
چاکسازیی ه به‌شی ه بکرای‌ه نه‌ک ئێستا. ئه‌م چاکسازیی‌ه بنه‌ڕه‌تیه‌ش ده‌بێت ته‌نها له‌ڕێگه‌ى دروستکردنه‌وه‌ى تاکى کوردییهوه بێت ،وات ه تاکى کوردى بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه بۆ بارى ئاسایى خۆى وه‌کو چۆن بیرمه‌ندى فه‌ڕه‌نسى (س��ارت �هر) پێى هه‌ستا ک ه ل ه رێگه‌ى دروستکردنى تاکى فه‌ڕه‌نسیه‌و‌ه ک���ارى ب��ۆ رزگ��ارک��ردن��ى واڵت ک��رد له پشێوى و گه‌نده‌ڵییه‌ی که توشى بووبوون ب ه شێوه‌یه‌ک فه‌ڕه‌نسى بوون بوبوو‌ه عه‌یبێکى گ �هوره ،تاکى فه‌ڕه‌نسى ب�ه‌ژن ده‌زان��را ب ه جۆرێک ک ه له‌و سه‌رده‌م ه دواکه‌وتووه‌دا ژن هیچ مافێکى نه‌بوو و رێ��زى مرۆڤى لێنه‌ده‌گیرا. س��ارت �هر ه�ه‌م��وو ئ �ه‌م ک��اران �هى ک�ه بۆ دروس��ت��ک��ردن��ى ت��اک��ى ف �ه‌ڕه‌ن��س��ى ک��ردى ل �ه رێ��گ �هى ش��ان��ۆى س �ه‌رش �ه‌ق��ام �هوه پێى ه�هڵ��ده‌س��ت��ا ،چونکه ل �ه‌وک��ات �ه‌ش��دا وه‌ک��و ئێستاى کوردستان سیاسه‌ت نابوت کرابوو.
بیروڕا
ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه 2711/3/22010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/23 دووشه
16
عومه‌ر محه‌مه‌د یونس
ئه‌وه‌ى له‌م نوسینه‌دا ده‌مه‌وێ تیشکى بخه‌مه‌سه‌ر ،گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ راب��ردوو ،بۆ نزیکه‌ى ( )29ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ،ئهوکاته وات���ه س��اڵ��ى ( )1982گ �ه‌رم �هى ش �ه‌ڕى ناوخۆى پارته کوردییه‌کان بوو ،به‌تایبه‌ت یه‌کێتى و هه‌موو الیه‌نه‌کانى تر ،یه‌کێتى و پ��ارت��ى ،یه‌کێتى و شیوعى ،یه‌کێتى و پ��اس��ۆک ،یه‌کێتى و حسدک ،واته ههمیشه یه‌کێتى الیه‌نێک و پاڵه‌وانێکى ئه‌و ملمالنێ خوێناوییانه‌بووه .هاوکات کوردستان به‌دۆخى هه‌ڵچوونى سیاسى و
یه‌کێتى و خۆپیشاندان خۆپیشانداندا تێده‌په‌ڕى ،خۆپیشاندانه‌کان دژى رژێ��م��ى به‌عسى داگ��ی��رک �ه‌رب��وون، هێزى بزوێنه‌رى خۆپیشاندان خوێندکاران بوون ،هه‌ر له ئاماده‌ییه‌کان تا زانکۆ و په‌یمانگاکان ،یه‌کێتى ئهوکاته هێزێکى تۆکمه‌ى ئه‌م ده‌ڤ�ه‌ره‌ب��وو .رۆڵ��ى رێکخه‌ر و بزوێنه‌رى خۆپیشاندانه‌کانى ده‌بینى، به‌شێکى دروشم و هوتافه‌کان دژى حزبى به‌عس ب��وو ،به‌شێکى تریشى په‌سن و پیاهه‌ڵدان بوون به‌بااڵى یه‌کێتى دا. له‌کۆتایى ساڵى ( )1983ده‌نگۆى ئ��هوه ب�ڵاوب��ووه‌وه ک�ه یه‌کێتى خه‌ریکى گ��ف��ت��وگ��ۆی�ه ل���ه‌گ���هڵ رژێ���م���ى ب �ه‌ع��س، دوات����ر ئ���ه‌و ده‌ن��گ��ۆی��ان �ه ب��وون �ه راس��ت��ى، ل�ه‌م��اوه‌ى ئ�ه‌و س��اڵ و نیوه‌ى گفتوگۆى به‌عس و یه‌کێتى ،کوردستان بێ به‌ش نه‌بوو له‌مانگرتن و خۆپیشاندان ،وه‌ک خۆپیشاندانى زان��ک��ۆى س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن و موسڵ ،خوێندکارانى ک��وردى ئ�ه‌و دوو زانکۆیه ،دژى ب��وون به‌جه‌یشى شه‌عبى م��ان��ی��ان گ���رت ،ب �هوه��ۆی �هوه ه �ه‌م��ووی��ان ساڵێک له‌خوێندن دواک �ه‌وت��ن ،یه‌کێتى ئهوکاته به‌پێى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى خۆى و هه‌ل و مه‌رجى گفتوگۆکه هیچ پشتگیرى
خوێندکارانى نه‌کرد وات�ه به‌پێچه‌وانه‌ى هه‌ڵوێسته‌کانى دوو ساڵ پێشتر نزیکى خۆپیشاندان بووه‌وه .خۆپیشاندانێکى تر له به‌هارى ( )1984له سلێمانى بۆ یادى ن �ه‌ورۆز ده‌ستى پێکرد ،خۆپیشاندانهکه گه‌نجان و خوێندکاران ده‌ستیان پێ کرد، که خۆپیچشاندانه‌که گهیشته فولکه‌ى کاوه‌ى ئاسنگه‌ر ،چه‌کداره‌کانى جه‌یشى شه‌عبى له باره‌گایه‌کى نزیک گۆڕه‌پانه‌ک ه ته‌قه‌یان له خۆپێشانده‌ران کرد ،له‌ئه‌نجامدا شه‌هیدێک به‌ناوى (هاوڕێ عه‌بدواڵ) و چه‌ندین بریندارى لێ که‌وته‌وه ،ئه‌وکات ه مه‌فره‌زه‌یه‌کى پێشمهرگه له‌شاردا هه‌بوون، ئه‌و مه‌فره‌زه‌یه په‌المارى باره‌گاى (جه‌یشى شه‌عبى) سه‌ر فولکه‌ى کاوه‌یاندا ،حه‌وت (جیش شه‌عبى)یان کوشت و هه‌ڵیان دان ه خ��وارهوه .خه‌ڵک هه‌موو به‌و هه‌ڵوێسته‌ى پێشمهرگه دڵخۆش بوون ،دواتر ده‌رکه‌وت ئ �ه‌و ب�ه‌ڕێ��زان�ه ل���ه‌ڕووى وی��ژدان��ی��ی�هوه به‌و ئهرکه پیرۆزه هه‌ستاون. ئێواره‌ى هه‌مان رۆژ رادێ��وى شۆڕشى ع��ێ��راق ک��ه زم��ان��ح��اڵ��ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ب��وو، هه‌ڵوێستێکى نه‌گونجاوى ترى هه‌بوو ،ئه‌و پێشمهرگه دڵسۆزانه‌ى ناوبرد به هێزێکى
گ��ێ��ره‌ش��ێ��وێ��ن��ى ن���او ه��ێ��زى پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�هى ک���وردس���ت���ان ک���ه ده‌ی����ان����ه‌وێ زه‌م��ی��ن �هى گفتوگۆ تێک ب��ده‌ن .ئهمه ب��ووه مایه‌ى ئه‌وپه‌ڕى شۆک و نیگه‌رانى بۆ خه‌ڵکه‌که. ئه‌مه‌ش ته‌نیا ئ �هوه ده‌گه‌یه‌نێ که زۆر به‌رژه‌وه‌ندپه‌ره‌ستانه و هه‌ڵپه‌ره‌ستانه نزیکى خۆپیشاندان ده‌بووه‌وه ،خاڵێک که ده‌مه‌وێ روون��ى بکه‌مه‌وه ئ�ه‌وه‌ی�ه که له سااڵنى ()1982دا که گه‌رمه‌ى خۆپیشاندان بوو ئ��ه‌وه‌ى که لێپرسراوێتى سه‌رکوتکردنى خۆپیشاندانه‌کانى له ئه‌ستۆ بوو هێزه‌کانى ئه‌من ب��وون ،که زیاتر به دار و کێبڵ له خه‌ڵکیان ده‌دا .س��ااڵن هاتن و چوون رژێمى به‌عس له ئه‌نجامى راپه‌ڕینێکى جه‌ماوه‌رى کوردستانى جێهێشت .خۆشى له خۆمان بووینه خاوه‌نى حکومه‌تێکى ک�����وردى و پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ێ��ک��ى ک�����وردى و سه‌رۆکێکى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان .پاش بیست ساڵ له ته‌مه‌نى ئه‌م ده‌سه‌اڵتدار‌ه خ��ۆم��اڵ��ی��ی �ه ،ل���ه ئ �ه‌ن��ج��ام��ى ک �هڵ �ه‌ک � ه بوونى کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگا و بێکارى گه‌نجان و سه‌رکوتکردنى ئازادییه‌کان، کۆمه‌ڵگاى ئێمه رێگه‌ى خۆپیشاندانى ئاشتى خوازانه و شارستانیمان گرته‌به‌ر.
هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کان به هه‌موو ماشینى س �ه‌رب��ازى خ��ۆی��ان �هوه ب �ه ه �ه‌م��وو چه‌ک و ج�ه‌ب�ه‌خ��ان�هى خ��ۆی��ان�هوه کهوتنه وێ��زى خۆپیشانده‌ران ،ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده خۆپیشاندان ته‌نیا دوو مانگى خایاند و پارێزگاى سلێمانى و ده‌وروب�����ه‌ری گ��رت �هوه ،ب�ه‌اڵم به‌رامبه‌ریان توندوتیژى نوێندرا ،ده‌سه‌اڵتى ک����وردى ک �ه ت��ا ب��ی��ن�ه‌ق��اق��اى نیشتبوو‌ه زه‌لکاوى گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داله‌تى و به‌هه‌ده‌ر دان��ى سامانى کوردستان هه‌رچى هێزى س �ه‌رب��ازى هه‌بوو ب�ه‌ک��ارى هێنا ،ه �هر ل ه پێشمهرگه ،ئاسایش ،زێره‌ڤانى ،هێزه‌کانى دژه ت���ی���رۆر و ده‌م���ام���ک���دار س �ه‌رق��اڵ��ى سه‌رکوتى خۆپیشانده‌ران بوون .بهداخهوه هێزى چ��االک��ى م�ه‌ده‌ن��ى ک�ه تایبهته ب ه خۆپیشاندان حه‌ق وایه بخرێنه مۆزه‌خانه. رۆژى ( )4/17هێزه سه‌ربازییه‌کانى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ج��ۆرێ��ک��ى ت��ای��ب �ه‌ت ل �ه گ��ازى ف��رم��ێ��س��ک��ڕێ��ژی��ان ب��ه‌ک��اره��ێ��ن��ا دژى خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران خه‌ڵکى پ�ه‌رێ��ش��ان ک��رد، ب �ه‌وش��ێ��وه‌ی �ه‌ش خ �هڵ��ک ب �ه‌رگ��ری��ان ک��رد و سه‌لماندیان ک�ه س���ه‌راى ئ���ازادى ب��ووه قیبله‌ى ئ���ازادى هه‌موو ک��وردێ��ک ،له‌و سه‌رایه‌دا هه‌موو بیرو ب��اوه‌ڕه جیاجیاکان
به‌شێوه‌یه‌کى ئاشتیانه خۆیان نمایش ده‌کرد و سه‌لماندیان ک�ه ئاشته‌وایى ل�ه نێوان ئایدیا جیاوازه‌کان کارێکى شیاوه. هه‌موو رۆژێ رۆڵه‌کانى ئه‌م ش��اره و شاره‌کانى ده‌وروبه‌ر له مه‌یدانه‌کانى ئازادیدا (ئاگۆڕا)یه‌کیان بۆخۆیان دروستکردبوو. مه‌خابن ئه‌وه‌ى جێگه‌ى تێڕامانه هه‌ڵوێستى هه‌ڵپه‌رستانه و به‌رژه‌وه‌ندپه‌رستانه‌ى یه‌کێتى یه وه‌ک پارتى له جه‌ماوه‌ر دابڕاو ،به‌اڵم پۆشته و پ����ه‌رداخ ب �ه ه��ێ��زى س �ه‌رب��ازى. خۆپیشاندانى دوو مانگه‌ى هێزى سه‌ربازى چ��ووه م��ێ��ژووى تێکۆشانى ئ�ه‌م گه‌له‌وه. گه‌ر نه‌وه‌ى نوێ که مه‌شخه‌ڵ به‌ده‌ستانى خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌مجاره بوون حاڵ و وه‌زعى یه‌کێتى جاران ئاگادار نین ،ئه‌وا ئێمه له هه‌شتاکاندا وێنه‌ى ئه‌م گه‌نج ه به‌ڕێزانه‌ى ئێستا هاوته‌ریبى رووداوه‌کانى ئێستا ژی��اوی��ن ،ده‌ت��وان��ی��ن ئ �ه‌و گه‌نجین ه مێژووییه ب�ه‌وان پێشکه‌ش بکه‌ین ،بڵێین له ئاست یه‌کێتى و ئه‌قڵى سیاسى ئه‌واندا سه‌ره‌ڕاى جیاوازى کات ،به‌اڵم زه‌وى خڕه‌و تائێستا ه�ه‌م��ان ق���ه‌وان و ب���ه‌زم دووب���اره دهکهنهوه.
دوو سه‌رکرد ه له‌سه‌ر کار البراون و پێشبینیش بۆ هی تر به‌ڕێوه‌ی ه مه‌هدی کاوانی
شنه‌بای دیموکراتی هه‌ڵی ک���ردووه و ره‌وڕه‌وه‌ی گۆڕانیش هاتووه‌و پاشه‌کشه‌ی بۆ نیه .ئه‌وه‌ی له‌و شه‌ش مانگه‌ی پێشتر، روویدا ئهوه ده‌سه‌لمێنێ که سیاسه‌تی ب ه زۆر خۆسه‌پاندن ،که‌ڵکی پێوه نهماوه، هۆشداریش ده‌ده‌ین که هه‌وڵ و تواناکان بۆ گ��ۆڕان و دیموکراتی بێت ،ل ه پێناو سه‌پاندنی ده‌سه‌اڵت ،نابێت توندوتیژی لێ بکه‌وێته‌وه .پێویست ه له سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی واڵت������ ه ی���ه‌ک���گ���رت���وه‌ک���ان���ی ئ �ه‌م��ری��ک��ا سیاسه‌ته‌کانی ل ه واڵت��ان��ی رۆژه�ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت و ب��اک��وری ئه‌فریقا بگۆڕێ تاوه‌کو دابڕانی ته‌واومان له‌گه‌ڵی روونه‌دات و پاشه‌ڕۆژی ئێمه‌ش پابه‌ند‌ه به‌و ناوچه‌یه‌و‌ه و سیاسه‌ته‌کانیشمان پاڵپشتی کردن ده‌بێ ل � ه گ �ه‌الن��ی ن��اوچ �ه‌ک � ه ب��ۆ پاراستنی که‌رامه‌تیان و گه‌یشتن ب ه خواسته‌کانیان له پێناو ئازادی و دیموکراتی و گۆڕان و توندوتیژیش ل ه دژی خۆپیشانده‌ران ب ه ته‌واوه‌تی ڕه‌تده‌که‌ینه‌وه و ده‌بێ سیاسه‌تی ئه‌مریکاش پاڵپشتی کردنی پاراستنی که‌رامه‌تی ئه‌و فرۆشیار‌ه گه‌ڕۆک ه بێت له تونس ک ه له‌پێناو پ��ارو ،ژیانی خۆی ل�ه‌ده‌س��ت��دا ن �ه‌ک ئ �ه‌و هێزه دیکتاتۆری ه دڕنده‌ی ه بێت ک ه رێگای پێ گرت. رژێ��م �ه دیموکراتیه‌کانی داه��ات��ووش ب����ۆ ب������ه‌رژه‌وه‌ن������دی ئ��ێ��م � ه ل���� ه رژێ���م��� ه دیکتاتۆرییه‌کانی پێشتر باشتره و خه‌ڵکیش بۆ خۆی راپه‌ڕیو‌ه نه‌ک ئێم ه هێناومانه‌ت ه سه‌ر شه‌قام .پێویست ه سیاسه‌ته‌کانیشمان ب��ۆ م��ان��گ�ه‌ک��ان��ی داه���ات���وو ،ده‌ب���ێ زۆر ل � ه م�����ه‌واردی خ��ۆم��ان ب��ۆ چ��اک��س��ازی
رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و باکوری ئه‌فریقا به‌کار بێنین .پاڵپشتی هه‌ردوو ده‌سه‌اڵتی ن��وێ��ی دی��م��وک��رات��ی ل �ه ت��ون��س و میسر ده‌که‌ین که پاره دزراوه‌کانیان بگێڕنه‌و‌ه و به‌رنامه‌جی ئابووری نوێشمان ل ه به‌رده‌ست دایه بۆ هاریکاری نه‌ختێنه‌یی بۆ ئه‌و دوو واڵته و ئه‌وانیتر که به‌ڕێوه‌‌ن و داواش ل ه سندوقی ده‌ولی و بانکی ده‌ولی و حه‌وت واڵت��ی به‌هێزی ئابووری ده‌که‌ین ک ه ب ه په‌ل ه واڵته دیموکراتی ه نوێکان ل ه ناوچه‌ک ه ببوژێنه‌وه و وه‌به‌رهه‌مهێنانی تیایا ئه‌نجام بده‌ن. ل � ه س���هر گ��ۆڕه‌پ��ان��ی جه‌نگیش پێش کوژرانی بنالدن ،جه‌زره‌به‌ی کوشنده‌مان ل ه هێزه‌کانی قاعید‌ه دابوو و بنالده‌نیش شه‌هید نیه ،به‌ڵکو قاتڵێکی دڕنده بوو و نامه‌ی رق و قینه‌ی باڵو ده‌کرده‌و‌ه و له‌ناومان بردو به هۆیه‌وه زیاتر ل ه په‌لو پۆمان خستن .ئه‌و کاره قێزه‌وه‌نانه‌ی به‌ناوی ئازادی و ڕزگار بوون به‌کاریان هێنا مایه پوچ بوون و هه‌ر هه‌مووی بارته‌قایی ئه‌و چه‌ند مانگه‌ی پێشتری خه‌ڵکی ڕاپه‌ڕیوی نه‌ده‌کرد ل ه پێناو دیموکراتیه‌ت و گۆڕینی هێمنان ه و خه‌ڵکی راپه‌ڕیویش پاڵپشتی ل ه جۆر‌ه هێزی تیرۆری وه‌ه��ا ناکه‌ن .کاره‌کانی جه‌نگیمان ل ه عێراق کۆتایی هاتووه و له‌و نزیکان ه هی ئه‌فغانیش کۆتایی پێدێنین و وه‌ک عێراق ئاسا کاروباری واڵتیان بۆ ده‌گێڕینه‌وه .سوریه‌کان کارێکی ئازایانه‌یان کرد که ل ه پێناو گ��ۆڕان و چاکسازی و ژی��ان��ی دیموکراتی رژان��� ه سه‌رشه‌قام و له سه‌ر به‌شار ئه‌سه‌دیش پێویست ه یان سه‌رکردایه‌تی گۆڕانکارییه‌کان ده‌کات بۆ چاکسازی و پرۆسیسی دیموکراتی و داخ���وازی خه‌ڵکی راپ �ه‌ڕی��و ی��ان ده‌بێ ده‌س���ه‌اڵت به‌جێ بهێڵێ و هه‌ڵسوکه‌وت ه خ��وێ��ن��اوی �ه‌ک��ان��ی��ش��ی��ان ب���ۆ داپ��ڵ��ۆس��ی��ن��ی خۆپیشاندانی هێمنانه‌ی خه‌ڵک هیچی له‌و هه‌ڵسوکه‌وتانه‌ی پێشتری رژێمی ئێران که‌متر نه‌بوو .ئێرانیش له کاتێکدا هانی راپه‌ڕین و خۆپیشاندان بۆ هه‌ندێ واڵت
ده‌دات هی خۆشی به زۆردارانه داده‌پڵۆسێ. قه‌زافیش ک��ات ،ل ه ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی دانیه و به‌جێ هێنانی یان پێبه‌جێهێشتنی ده‌سه‌اڵت بۆی ،بووه‌ت ه ئه‌مری واقیع و پاشه‌کشه‌ی بۆ نیه .عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵحیش پێویست ه پابه‌ند بێ به به‌ڵێنه‌کانی و له کاتی خۆی ده‌س���ه‌اڵت به‌جێ بێڵێ و ب��ۆ به‌حرێنیش ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ی ق��ب��وڵ��م��ان ن �ه‌ک��رد ئ��ێ��ران بۆ مه‌رامی خۆی خۆپیشانده‌ران هاندا ،به‌اڵم پێکهوه دانیشتنی ده‌س�ه‌اڵت��ی به‌حرین و ئۆپۆزسیۆنیان ل ه پێناو چاکسازی و گۆڕان و دیموکراتی پێمان ل ه زیندانی کردنی خۆپیشانده‌رانیان پێ باشتره .به‌رزکردنه‌وه‌ی داخ���وازی عه‌ره‌به‌کانیش بۆ پێکهێنانی ده‌وڵه‌تی فه‌له‌ستین له کۆبوونه‌وه‌ی نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتوه‌کان له سێپته‌مبه‌ری داهاتوو ب� ه ب��ێ گفتوگۆکردنی پێشتر له‌گه‌ڵ ئیسرائیل کاره‌کانیان بێهوده دهبێو ئێمه له دژی �هوه ده‌وه‌ستین .پاڵپشتی دروستبوونی ده‌وڵه‌تێکی بێ چه‌ک و به‌ته‌ک ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل له سنوری گه‌ڕانه‌وه‌ی هێزه‌کان پێش س��اڵ��ی ( )١٩٦٧ده‌ک �هی��ن له‌گه‌ڵ گۆڕینه‌وه‌ی زه‌وییه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌کتری و به‌ڕێکه‌وتننامه و له‌وکاتانه‌وه ده‌که‌ین که کێشه‌کانیان به ئاشتی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل بڕاندبێته‌وه .ئێستاش و له روانگه‌ی ئه‌و گۆڕانانه‌ی به‌سه‌ر ناوچه‌که‌وه دێت ده‌بێ ل�ه ه�ه‌م��وو کاته‌کانی پێشتر ب�ه گوڕتر روبه‌ڕوی چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی کێشه‌ی نێوانی عه‌ره‌ب و ئیسرائیل بینه‌وه و ناشبێت رێ��ک�ه‌وت��ن��ی ف �ه‌ت��ح و ح �ه‌م��اس ب��ۆ دوور خستنه‌وه‌ی ئیسرائیل بێت و پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیلیش شتێکی نه‌گۆڕه المان و حه‌ماسیش ئه‌گه‌ر بیه‌وێ بێته ناو پڕۆسیسه‌که ده‌بێ دان به ئیسرائیل بێنێ و ده‌ستیش له توندوتیژی هه‌ڵگرێ. ئه‌وه‌ی س�ه‌ره‌وه ناوه‌رۆکی لێدوانه‌کانی ئ���ێ���واره‌ی رێ��ک��ه‌وت��ی ()٢٠١١/٥/١٩ ی ب���اراک ئ��ۆب��ام��ای س �ه‌رۆک��ی واڵت �ه یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مه‌ریکا بوو له به‌رده‌م باره‌گای وه‌زاره‌ت��ی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکی و
له به‌رده‌م خڕبوونه‌وه‌یه‌کی فراوانی کهسه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی ئه‌مریکا. ب��ڕی��ار وای����ه ئ��ۆب��ام��ا ل��ه ئ �ه‌م��ری��ک��ا و رۆژی دواتر له‌گه‌ڵ ناته‌نیاهۆ دانیشێ و هه‌ردووکیان لهوبارهیهوه خیتابیان ده‌بێت، ب �ه‌اڵم ناته‌نیاهۆ پ��اش چه‌ند خوله‌کێک دوای لێدوانه‌کانی ئۆباما ،وتی پێشوازی له ئاخاوتنه‌کانی ئۆباما ده‌که‌ین ،به‌اڵم گه‌ڕانه‌وه‌ی ئیسرائیل بۆ سنوره‌کانی پێش ١٩٦٧ده‌بێ له‌بیر بکرێ و هه‌ر له‌و کاتیه‌وه ب��ڕی��اری ل�ه س �هر دروس��ت��ک��ردن��ی()١٥٠٠ خانوی نیشته‌جێبوون دا ک��ه( )٩٠٠یان دهکهوێته خ��وار ق��ودس .ئۆباما وا بڕیاره دوای ناته‌نیاهۆ له‌گه‌ڵ فه‌لستینه‌کان و مه‌حمود عه‌باسیش لهوبارهیهوه بۆ ته‌فعیل کردنی وتوویژه‌کان دانیشێ .ئ�ه‌وه‌ی که پێویسته بگوتری ناته‌نیاهۆی سه‌رۆکی ئیسرائیل و ل�ه روان��گ �هی لێدوانه‌کانی ئ��ێ��س��ت��ای پ���ێ ده‌چ����ێ خ��ی��ت��اب �ه‌ک �هی له ئه‌مه‌ریکا بۆ ئه‌و ئاقاره کورت کاته‌وه که ده‌بێ عه‌ره‌به‌کان دان به ئیسرائیل و ده‌وڵه‌تی یه‌هودی بێنن و وازیش له توندوتیژی بێنن و ده‌بێت ده‌سه‌اڵتی ئیسرائیلیش له هۆری ئه‌ردن بمینێته‌وه و مه‌سه‌له‌ی الجیئه‌کانی فه‌له‌ستینیش ده‌بێ له ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل چ��اره‌س�هر بکرێ و ده‌وڵ�ه‌ت��ی فه‌له‌ستینی پێشنیار ک��راوی��ش له چ�ه‌ک دام��اڵ��درێ. فه‌له‌ستینیه‌کانیش پاش رێکه‌وتنه‌که چیتر داخ���وازی زیاتر پێشکه‌ش ن�ه‌ک�ه‌ن .ده‌بێ ئ�ه‌وه‌ش بزانین که ده‌سه‌اڵتی فه‌له‌ستینی پێش ئ �ه‌و ش����ااڵوه‌ی ش��ۆڕش�ه‌ک��ان��ی��ان ئه‌و داوایانه‌ی ئیسرائیلیان ڕه‌تده‌کرده‌وه ئه‌دی ئێستاکه چۆنچۆنی ده‌بێت که شه‌قام و واڵتانی ئازاد بوو له پشتیانه‌وه‌بن. وێ��ڕای ئ �ه‌وه‌ی که زۆر له ڕاگه‌یاندنه ع �ه‌ره‌ب��ی �ه‌ک��ان و ش �ه‌ق��ام��ی ع���ه‌ره‌ب���ی به تایبه‌تی له سه‌ر مه‌سه‌له‌ی کێشه‌ی نێوان عه‌ره‌ب و ئیسرائیل ڵێدوانه‌کانی ئۆبامایان ره‌ت�����ده‌ک�����ردهوه ،ه �ه‌ش��ب��وون ده‌ی�����ان گ��ۆت لێدوانه‌کانی ئۆباما ل �ه‌و ک��ات��ان�هوه ب��ووه که شه‌قام له‌و واڵتانه خۆی فه‌رزکردووه‌و
ئێمه‌ى که‌رکوکى وه‌به‌ر ترین بۆ پۆسته‌کانى شاره‌که‌مان ئازاد شوکر ده‌س��ک �ه‌وت .وه‌رگرتنى پۆسته‌کان و دابه‌شکردنیان له نێوان یه‌کێتى و پارتیدا کاریگه‌رى زۆر هه‌بوو له فه‌رامۆشکردنى به کوردستانى کردنى شارهکه و کورد له‌م شاره‌دا به ته‌نها ماده‌یه‌کى ده‌ستورى که ئێستا الیه‌نه‌کانى غه‌یرى ک��ورد به ماده‌یه‌کى م��ردوو له‌قه‌ڵه‌مى ئ�ه‌ده‌ن ئهوه بوو سه‌رانى ک��ورد پێیانوابوو که کورد ئه‌توانێت له رێگه‌ى ئه‌م م��اده‌و‌ه هه‌موو مافه‌کانى ک��ورد ب�ه‌ده‌س��ت بهێنیت له‌م شاره که الیه‌ک به قودسى ناو ئه‌بات و الیکه‌ى دیکه‌ش به دڵ ،به‌اڵم ئه‌وتا من
و ئێوه و هه‌موان به چاوی خۆمان رۆژانه ئه‌و مادهیه ئه‌بینن به چ ئه‌قارێکدا تێپه‌ڕ ده‌بێت و له چاوه‌ڕوانى کۆتایى ئه‌نجامى ئ���ه‌و م���اده‌ی���ه‌ن ک��ه ت��ا ئێستا ()%10 مافه‌کانى ک��وردى ئ�ه‌م ش��اره‌ى به‌ده‌ست نه‌هێناوه. لێره‌دا ئهوه گرنگه که بڵێین له ماوه‌ى ئ �ه‌م ن��ۆ س��اڵ�ه‌دا س�ه‌ران��ى ک��ورد ک�ه ئه‌و هه‌موو پۆسته‌یان به‌ده‌سته‌و‌ه بوو توانیان چ��ى ب��ۆ ک���وردى ئ �ه‌م ش���اره ب��ک�ه‌ن جێى ئاماژه‌ی‌ه که باس لهوه بکه‌ین که تا ئێستا ته‌نها پۆسته‌کان به‌ده‌ست کوردهوه بووه له‌م ش��اره ئه‌و پۆستانه‌ش وه‌ک تاپۆ به‌کار هێنراو‌ه ن �ه‌ک ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى خه‌ڵکى کوردى ئه‌م شاره ،چونکه ئه‌گه‌ر رێژه‌ى دامه‌زراندن له‌م شاره به‌راورد که‌ین له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو پۆسته که به‌ده‌ستى کوردهوه بووه ئهوه ئه‌توانرێت بوترێت رێژه‌ى کورد زۆر ل �هوه که‌متر‌ه که به‌رێژه‌ى ()%23
ل �ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى و ف�ه‌رم��ان��گ�ه‌ک��ان دامه‌زرابێتن له‌وانه‌ش له کۆمپانیاى نه‌وتى باکور که تا ئێستا رێ��ژه‌ى دامه‌زارندنى کورد نه‌گه‌یشتوت‌ه س�ه‌روى ( )%5هه‌قه کوردى که‌رکوک ئهوه به‌ده‌سه‌اڵتدارنى کورد بڵێیت که ئایا له شارى که‌رکوک که‌سانى پسپۆر و شاره‌زا نیه ئه‌و پۆستانه‌ى پى ببخشرێت؟ ئه‌گه‌ر واڵمى ئه‌م پرسێاره به‌ڵێ بێت ئه‌ى خێر‌ه له شاره‌کانى سلێمانى و ه �ه‌ول��ێ��رهوه خه‌ڵکمان ب��ۆ ئه‌نێرن ئه‌و پۆستان‌ه وه‌ربگرێت !.گوناهێکى مێژویى ئه‌کات ده‌س �ه‌اڵت��ى ک��وردى که ک��وردى ئ �ه‌م ش��اره ته‌نها ب��ۆ ملمالنێ حزبی و م��وزای�ه‌ده‌ى سیاسى به‌کار ئه‌هێنیت له‌و روانه‌گه‌ى که ک��وردى ئه‌م ش��اره ئاستى تێگه‌یشتن و هۆشێارى وه‌ک پێویست نیه و به بیروبۆچونى خۆیان که ه�هر چى به‌خه‌ڵکى ئه‌م شاره بڵێن ئهوه خه‌ڵک پێیان ده‌ڵێیت ئه‌مره‌که‌ى گ���ه‌وره‌م .با ک��وردى
که‌رکوک ئه‌و پرسیاره له ناخى خۆیه‌وه له‌گه‌ڵ خۆیدا بدرکێنێت .باشه بۆ ئه‌م پۆستان‌ه به خه‌ڵکى سلێمانى و هه‌ولێر پڕ بکرێنه‌وه؟ ئ��ێ��س��ت��اش دواى ئ������ه‌وه‌ى ت��اڵ �ه‌ب��ان��ى به‌سه‌ردانێکى هاته شارى که‌رکوک و له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ الیه‌نى تورکمان و عه‌ره‌بی شارهکه توانرا قه‌ناعه‌تى ئه‌وه‌ى پێ بکه‌ن که پۆسته‌کان له‌شاره‌ک‌ه به پێى ( )%32به‌سه‌ر هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان دابه‌ش بکرێت ئهوه بوو ره‌زامه‌ندى نواند و ئه‌و بڕیاره‌ى تاڵه‌بانى له ئه‌نجومه‌نى نۆینه‌رانى عێراق کراوه پرۆژ‌ه یاسایه‌ک و به زۆرینه په‌سه‌ند کرا ئه‌مه‌ش زوڵمێکى تر بوو له ک��وردى ئه‌م ش��اره کرا ئیتر هه‌ر رۆژ و یه‌کێک ههڵه ئه‌کات و ئێمه‌ى که‌رکوکى باجه‌که‌ى ئه‌ده‌ینه‌و‌ه بۆیه ئیتر کاتى ئهوه هاتووه بڵێین ئێمه‌ى که‌رکوکى وه‌به‌رترین له وه‌رگرتنى پۆسته‌کانى شاره‌که‌مان...
دوور ل �ه ئ���ی���ڕاده‌ی ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ی�ه‌ک��ان تا ئێستا سیسته‌می سیاسی دوو واڵت��ی��ان گ��ۆڕی��وه‌و ک��ار ب��ۆ ه��ی تریش به‌ڕێوه‌یه، وات �ه چونکی گ��ۆڕان��ک��اری�ه‌ک��ان بوونهته واق��ی��ع ب��ۆی�ه ب �ه‌ڕی��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی ئه‌مریکی بای بای له سه‌رۆکه‌کان ده‌کا .له سه‌ر هاوکاریه‌مادیه‌کان و بوژانه‌وه‌ی ئه‌و واڵتانه دیسان هه‌بوون ئه‌و داوایانه‌یان ڕه‌تده‌کرده‌وه‌و ده‌یانگووت بۆ ب��ووژان�ه‌وه‌ی خۆمان ده‌بێ ڕیوشوێنی تر بگرینه به‌ر ،ههروهها ده‌یان گۆت ک��ردار مه‌رجه نه‌ک قسه ک��ردن . هه‌شبوون ده‌یان گوت لێدوانه‌کانی ئۆباما بۆ به‌شار ئه‌سه‌د دوو فاقیه ب��ه‌وه‌ی یان ئه‌وه‌تا ده‌بێ له گه‌ڵمان بێت و سه‌فه‌قه‌یه‌ک ببه‌ستین له داڕشتنی سیاسه‌ته‌کانمان له ناوچه‌که یان ئه‌وه‌تا ده‌بێ ده‌سه‌اڵت به‌جێ بێڵی .ب���ه‌اڵم وێ���ڕای ئ�ه‌م��ان�ه ه�ه‌م��ووی��ان کۆبه‌ندی ڕای گشتی عه‌ره‌بی و ناوچه‌که لێدوانه‌کانی باراک ئۆبامایان به پۆزه‌تیڤ له قه‌ڵه‌م ده‌داو ئه‌و ده‌نگانه که‌م نه‌بوون که ده‌ی��ان گ��ووت ده‌سه‌اڵتی سیاسی عه‌ره‌بی له ئاستی کێشه‌کان نوستوه‌و ئۆبامای ئه‌مریکی هه‌ڵیان ده‌ستێنێته‌وه . به بۆچوونی خۆم به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی واشنتۆن و وه‌ک ئۆباماش سه‌رنجی خۆی بۆ ڕاکێشا به‌وه‌ی ڕاسته گۆڕانکاریه‌کان گشتگیرن، به‌اڵم هه‌ر واڵته‌و تایبه‌تمه‌ندی خۆی ههیه .واته سیاسه‌ته‌کانی ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه ل�ه ناوچه‌که زی��ات��ر ڕه‌دو کهوتنه نه‌ک هه‌ڵوێست وه‌رگ��رت��ن ،له مه‌سه‌له‌ی تونس ومیسریش هه‌ر وای��ان ک��ردو له یه‌مه‌نیش هه‌ر واده‌ک �ه‌ن بۆ لیبیاش تا کار له کار نه‌ترازاو ئه‌وروپا پیش ئه‌وان به فراوانی له سه‌ره‌تادا هاتنه ناو پڕۆسیسی له‌ناوچونی قه‌زافی ،واڵته یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مه‌ریکا هه‌مان ئه‌و کاردانه‌وه له‌سه‌رخۆیه‌یان کرد، وات ه ته‌ماشای بارودۆخی ئه‌و واڵته‌یان له پێشهوه ده‌کرد تا ئه‌و کاتانه‌ی کار له کار ده‌ترازا ئینجا ده‌هاتنه پێشهوه .من نکۆلی لهوه ناکه‌م که لهوانه بێت به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئه‌مریکی له که‌ین و به‌ینی سه‌فه‌قه‌یه‌کی سیاسی ب��ن ل �ه گ��هڵ ب �ه‌ش��ار ئ �ه‌س �ه‌د له بابه‌تێکی تری پێشتریشم هه‌مان سه‌رنجی خۆم دا به‌اڵم لێدوانه‌کانی ئۆباما زیاتر بۆ ئ�ه‌و ئاڕاسته‌یه ده‌ڕوا که هێشتا سه‌قفی زه‌مه‌نی بڕیاریان هاوشێوه‌ی لیبیا هه‌نده‌کی پێوه م��اوه‌و له میانه‌یدا ده‌ب��ێ چاوه‌ڕوانی ئهوه بین تا هه‌لومه‌رجی واڵتانی عه‌ره‌بی و ئه‌وروپی وه‌ک هی لیبیا پێ بگات ئینجا ئێمه‌ش به‌دوایه‌وه ده‌ست له ئه‌ژنۆ دانانیشین ئه‌مڕۆ که ته‌ماشای خۆپیشاندانه‌کانی ئ�ه‌و هه‌ینیه‌ی سوریا ده‌ک��ات که وێ��ڕای ئه‌و کوشتاره‌ی که لێی که‌وتۆته‌وه به‌اڵم زی��ات��ر ل �ه ه��ی پێشتر ب �ه ت �ه‌وژم��ت��ره ،وا خۆی نیشان ده‌دا که لێدوانه‌کانی ئۆباما کارتێکردنی خۆی کردبێ و پێشم وایه هه‌مان لێدوانه‌کانی بۆ سوریاو ناوچه‌که ه��ۆش��داری دانیکیش بێت بۆ ده‌سه‌اڵتی عه‌ره‌بی که کاتی ئهوه هاتووه کۆنکاری ع �ه‌ره‌ب��ی وه‌پ��ێ��ش ن �ه‌ت �هوه یه‌کگرتووه‌کان ک �ه‌وێ و بڕیارێکی هاوشێوه‌ی قه‌زافی له دژی به‌شار ئه‌سه‌دو ده‌سه‌اڵتی سیاسی س��وری��ا ده‌رب���ک���ه‌ن .دی��س��ان ک �ه ئۆباما ده‌ڵی زیاتر له به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌مریکا دایه ک �ه پشتگیری گ��ۆڕان��ک��اری و سیسته نوێکان بکا نه‌ک ئهوانهی پیشتر ،ئه‌و لێدوانانه له الی�ه‌ک�هوه مانای هۆشداری دان��ێ��ک�ه ب��ۆ سیستمه سیاسیه‌کانی که
هێشتا شااڵوه‌که به توندی نه‌یگرتوونه‌ته‌وه ب �ه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر گۆڕانکاری به قازانجی شه‌قام له سیسته‌مه‌کانتان نه‌که‌ن ،ئه‌وا ئێمه و ل���ه‌و ک��ات��ان �هی ک �ه ڕووب����ه‌ڕوی کێشه ده‌بنه‌وه له‌گه‌ڵ شه‌قام پشتگیریتان لێ ناکه‌ین .من نامه‌وێ له وتارێکی وه‌هادا درشت وورد هه‌موو دیارده‌کان شی که‌مه‌وه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ زۆر له‌و راگهیاندنه عه‌ره‌بیانه‌ش نیم که ده‌ڵێن هیچ شتێکی ن���وێ ل �ه س��ی��اس�ه‌ت�ه‌ک��ان��ی ئ�ه‌م��ری��ک��ی له ناوچه‌که به‌دی ناکرێ ته‌نیا ئهوه نه‌بێ که ده‌یانه‌وێ ئه‌وان سوکانی ئه‌و گۆڕانکاریانه بۆ مه‌رامی خۆیان وه‌ده‌ستبگرن .ئه‌گه‌ر له ڕووی هه‌قیانه‌تی ڕووداوه‌کانیش ورد بینه‌وه هێزێکی ده‌ره‌ک��ی نیه که بیه‌وێ س��ه‌رک��ردای��ه‌ت��ی گ��ۆڕان��ک��اری �ه‌ک��ان بکا ی��ان خ��ۆی بکاته ساحێبی ئ �ه‌و بزواندنه جه‌ماوه‌ریه به‌ر فراوانه که لێت موهه‌قه‌ق بێت له ئاینده‌یه‌کی تا ڕاده‌یه‌ک نزیکیش زۆر گ��ۆڕان��ک��اری ت��ری جیهانی له‌گه‌ڵ خۆی دێنێته پێشهوه .ده‌بوایه به‌الی که‌م ڕووس���ه‌ک���ان و ب��ۆ گ��ێ��ڕان �ه‌وه‌ی عافیه‌ی پێشتریان ئ �ه‌م �هی��ان ک��ردب��ای��ه ،ب���ه‌اڵم به پێچه‌وانه‌وه له جیاتی ئه‌وه‌ی به‌ره‌پێشه‌وه‌ی ب �ه‌رن ڕێگری به پ��اس��اوی نابه‌جێ بۆی دێننه‌وه ل�ه مه‌سه‌له‌ی لیبیاو س��وری��ا به ته‌واوه‌تی خۆیان ب�ه‌ده‌ر خست که له‌گه‌ڵ گۆڕانکاریه‌کان دانین.ئێرانیش خوا خوای ئه‌وه‌یه‌تی ئاگره سووره له خۆم به‌دوور بێ لهوانهیه ترسی ئ �ه‌وی لێ نیشتبێ بڵێ دوێنێ بۆ لیبیا ب��وو ئه‌مڕۆ بۆ سوریایه ک��ی ن��اڵ��ێ س��ب�هی ب��ۆ منه .قاعیده‌ش سه‌رۆکه‌که‌یان کوژرا و ته‌یاری دینیش به‌و گه‌رموگوڕیه‌ی پێشتر له گه‌ڵیان نه‌ماون .ک�ه‌واب��ێ به خۆشی بێت ی��ان ناخۆشی هه‌رده‌بێ سوکانی بزواندنی ئه‌و وه‌رچه‌رخانه میژووییه ئه‌مریکاو ئه‌وروپیه‌کان بن . ب �ه‌اڵم له هه‌موو حاڵه‌ته‌کان وه‌رچ�ه‌رخ��ان هاتووه‌و پاشه‌کشه‌ی بۆ نیه ،ئه‌مریکی و ئه‌وروپیه‌کانیش تا سه‌ر ناتوانن به مێشکی ک��ۆن ره‌وڕه‌وه‌ی م��ێ��ژوو ب���ه‌الی خۆیان وه‌رچه‌رخێننه‌وه. ئۆباماش تا سه‌ر بۆی ناچێته سه‌ر وه‌ک بڵێ من ده‌م���ه‌وێ کۆمهڵه سه‌رێکی له یه‌ک جیاواز له ناو مه‌نجه‌ڵێکا بکوڵێنم واته له به‌ر هه‌لبژاردنی نوێی ئه‌مریکا ده‌بی ئیسرائیل رازی که‌م له سه‌ر وه‌رچه‌رخانه میژوویه‌که‌ش بڵێ م��ادام�ه‌ک��ێ ه��ات��ووه‌و پاشه‌کشه‌ی نیه ده‌ب��ێ به مێشکی ئه‌وان لێدوان بده‌م بۆ ئهوانهی که هێشتا ماویشن به شله‌و په‌یته کات به‌ڕێ بکات. ب��ێ��ده‌ن��گ��ی ئ��ۆب��ام��اش ل���ه‌و ب �ه‌س �ه‌رب��ازی کردنه‌ی به‌رده‌رکی سه‌رای ئازادی سلێمانی و سه‌راکانی تر و داپڵۆسینی ئیڕاده‌ی ده‌یان هه‌زار خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ر به‌زه‌بری لووله‌ی کاڵشینکۆف و ده‌بابه‌و ئالیه‌تی جه‌نگی تر پێم وانیه له به‌ر چاوی کاڵی ده‌س �ه‌اڵت��ی ئێستای ک���وردی بێت به‌ڵکو ته‌نیا دهچێته س�هر خانه‌ی مادامه‌کێنێ عێراق له ژێر کۆنتڕۆلی ئێمهیه با بێده‌نگی له‌و ئاگره سوره‌ی سلێمانی بکه‌ین نه‌وه‌کا پڕوشکه‌کانی بپڕژێته به‌شه‌کانی تری ع��ی��راق و ب�ه دوای���هوه ل�ه ژێ��ر کۆنتڕۆلی ئێمه‌ش ده‌رچێ .به‌اڵم له هه‌مان حاڵه‌تیشدا نکۆلی خ��ۆی ل �ه زی��ات��ر ب �ه دیموکراتی کردنی عێراق نه شارده‌وه‌و گۆتی شنه‌بای گ���ۆڕان ب��ۆ ت���ه‌واوی ناوچه‌که به‌ڕێوه‌یه‌و پاشه‌کشه‌ی بۆ نیه .
پارادیگمای خوێندنه‌و ه و واتادان ب ه دیاله‌کتیکی «بوون»
تیۆری ساڵی یه‌که‌م ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
18
به‌شی یه‌که‌م
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
سانسۆر پێناسه‌ی سانسۆر له کۆمه‌ڵگای کورده‌واریدا: ئێمه‌ى ئافره‌تان به کچ و نه‌وجه‌وان و هه‌رزه‌کار و ژن و گه‌نج و پیرمان سانسۆر کراوین .مه‌مکمان سانسۆر کراوه ،قاچمان سانسۆر کراوه ،بنباڵمان سانسۆر کراوه ،رانمان سانسۆر کراوه ،ناو گه‌ڵمان سانسۆر کراوه ،قنمان سانسۆر کراوه ،خۆ من هه‌ر له مووی و ته‌وقی سه‌رمه‌وه تا بنی پێمه‌وه له الی کۆمه‌ڵگا و ده‌سه‌اڵت و خێزانمدا و ههروهها زانکۆدا سانسۆر کراوم. ده‌مێکه کورد فرۆشراوه ،کوردی باکوور شه‌ڕی خ��ۆی ده‌ک���ات ،ه �ه‌روه‌ه��ا ک���وردی رۆژه���ه‌اڵت، ک��وردی رۆژئ���اوا ش �ه‌ڕه‌ک �هی گ�ه‌رم�ه ،ک��وردی باشووریش شه‌ڕی کرد و شه‌هیدی دا و ده‌سه‌اڵت هار بوو خوێنی رشت و به په‌ڕۆیه‌کی ره‌ش ده‌می هاواڵتیانی به‌ست و گرێیدا. واته زمانمان بڕاوه و له بنه‌وه ده‌یبڕن .ههروهها چاومان به‌ستراوه ئه‌گه‌ر کوێرمان نه‌که‌ن ،له بنه‌وه چاوه‌کانمان ده‌رده‌ک �ه‌ون ،خۆ ده‌مێکه به هه‌واڵی درۆ گوێیه‌کانمان ک �ه‌ڕ ب��وون م��اوه ته‌نها دوو کوونی لووتمان ،ئاسانه به (جلگری کاره‌بایی) کونه لوتیشمان بگرن ،واته زینده‌به‌چاڵ کراوین. ئا ئه‌مه‌یه کاریگه‌ری سانسۆر ،ئ �ه‌وه‌ی رهخنه ده‌گرێ ،زمانی له بنه‌وه ده‌رده‌که‌ن و الڵی ده‌که‌ن، ئ �ه‌وه‌ی به قه‌ڵه‌م ده‌ن��ووس��ێ په‌نجه‌کانی ده‌ب��ڕن، ئ �هی ش��ۆڕش��ی فه‌یسبووک؟ ئ �هی په‌لکێش- کردنی نوسه‌ران بۆ دادگا؟ ئه‌ی غه‌رامه؟ ئه‌ی ره‌ش هه‌ڵگه‌ڕانی رووی سانسۆرچییه‌کان؟ ئه‌ی قه‌الچۆکردنی بیر و هه‌ست و نه‌ست و خه‌ون و دادپه‌روه‌ری و حه‌قپه‌رستی؟ ده‌مێکه کورد فرۆشراوه ،به‌اڵم شه‌پۆلی هۆشی ک��ورد ناوه‌ستێندرێت و مه‌حاڵه ،خه‌ونی کورد نابینرێ و له نه‌ستدایه ،ئهمه چ��ۆن؟! ستالین زۆری کرد ،له قوڕقوڕاگه‌ی نووسه‌ره جوانه‌کانی سۆڤیه‌تى گرت ،وه‌ک (باختین) که کۆڵه‌که‌ی فه‌لسه‌فه و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی هاوچه‌رخه ژێربه‌ژێر و به دزییه‌وه و به ناوی شاگرده‌کانی چه‌ندین کتێبی فه‌لسه‌فی و رهخنه و ...ن��ووس��ی ،که مرد شاگرده‌کانی باڵویان ک��ردهوه و (باختین) گه‌وره‌ترین فه‌یله‌سوفی ئه‌ده‌ب و زمان و ره‌خنه‌یه. ستالین هات ،ستالین چوو ،ستالین کهوته ناو چاڵی گوو ،ئه‌م په‌نده په‌ندێکی خانه‌قینی-یه. ههروهها ...شای ئێران هات ،شای ئێران چوو، شای ئێران کهوته ناو چاڵی گوو ،سه‌دام حسێن هات ،سه‌دام چوو ،سه‌دام حسێن کهوته ناو چاڵی گ��وو ،هه‌موو دیکتاتۆره‌کان هاتن ،هه‌موویان چ���وون ،ه �هر ه �ه‌م��ووی��ان گ���وواوی ب���وون .ئهمه کۆتایی دیکتاتۆره‌کانی جیهان بوو... سانسۆری سه‌دام حسێن قسه‌کردن له سه‌ر (ئایین و سیاسه‌ت و سێکس)ی قه‌ده‌غه کرد ،چی ما؟ هیچ. رۆم��ان��ی ئه‌ڵوه‌نی منیان ق�ه‌ده‌غ�ه ک��رد ،ب�ه‌اڵم ن�ه‌م��ردم و له چاپم دا و بینیم ...له کاتێکدا سانسۆری به‌شی ک��وردی عێراقی سانسۆری کرد ،به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگ��ای سانسۆر که عه‌ره‌ب ب��وو ده‌ستخه‌تی ئ�ه‌و پ��ی��اوه‌ک��ورده‌ى پیشاندام که ناوی مسته‌فا نه‌ریمان بوو ،ههروهها هاورێیه‌کی تر سانسۆری کردبوو .ئیتر به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگای سانسۆر وتى خه‌تای ئێمه نیه. منیش زان��ی��م ک�ه ئێمه ئینگلیز ک��ردوون��ی به میلله‌تێکی خۆخۆر. خۆم سانسۆر کرام ،سه‌رم ،زمانم ،چاوم ،ده‌ستم، قاچم و زه‌مانێ بوو هه‌ر به‌ردباران ده‌کرام ،به‌اڵم خۆم هه‌ر خۆمم و هه‌ر ئازادم. (ئه‌ڵوه‌نی دووهم) ده‌نووسمه‌وه ،ئه‌گه‌ر قه‌ڵه‌می رۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ی��م س��ان��س��ۆر ک���را خ��ۆ س���هر له به‌ڕێوه‌بردنی الپه‌ڕه‌ی ئه‌ده‌ب و هونه‌ر ،مندااڵن، ریپۆرتاژ و ستۆری ده‌رده‌که‌م جگه له هه‌ڵه‌بڕی که ( )30ساڵ رێک له به‌غداد هه‌ڵه‌بڕ بووم. ئه‌ڵوه‌نی دووهم ته‌واو ته‌واو پاکنووسی ده‌که‌مه‌وه و سێ به‌ش له‌و رۆمانه له رۆژنامه‌ی هاوکاری س��اڵ��ی ( )1999ب�ڵاوب��ۆت �هوه .ک �ه هاتیشم بۆ کوردستان ئه‌ڵوه‌نی یه‌که‌م کاک عه‌لی برام له هه‌زار کوندا شاردبوویه‌وه ،به دوو حماڵی بازاڕی (شۆرجه) له ژێر که‌ل و په‌لی دوکانه‌که‌ی ترى شاردبوویه‌وه و بۆیان ده‌رهێنام .دوای رووخانی سه‌دام سه‌ردانی به‌غدادم کرد ،باوه‌شی پێدا کردم و پێکه‌نی .مژده‌ی دامێ به کوڕه بچوکه‌که‌ی حسێنى وت: -بڕۆ کتێبه‌که‌ی بۆ بهێنه.
*** ده‌سه‌اڵت خۆش به حاڵت به بیرم دێ ،ک��اک حسێن ع��ارف شیعرێکی (ع�ه‌ب��دواڵ په‌شێو)ى له س�هر زمانی ک��وردی و له رۆژن��ام�هی هاوکاریدا ب�ڵاو ک��ردب��ووه‌وه ،ئه‌و کاته قوتابخانه‌کانی کوردستان گۆڕان و زمانی ک��وردی��ان له کوردستاندا قه‌ده‌غه ک��رد ،شاعیر ع �ه‌ب��دواڵ په‌شێو ل�ه مۆسکۆ ب��وو ،شیعره‌که‌ی ل�ه س �هر (بڕینی زم���ان)ی ب��ۆ ره‌وان���ه ک��ردی��ن، قۆناغه‌که‌ی زۆر ناسک ب��وو« .گ�ه‌وادێ��ک» راپۆرتێکی بۆ ده‌زگای (االمن العامه) له سه‌ر کاک حسێن نووسی بوو. (عه‌بدولکه‌ریم مه‌کی) به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگ��ای رۆشنبیری و باڵوکردنه‌وه‌ی کوردی بوو ،من له کتێبخانه و ئه‌رشیف بووم( ،عوسمان فایه‌ق)ی گۆڕبه‌گۆڕ دووری خستبوومه‌وه ،عه‌بدولکه‌ریم مه‌کى بانگى ک��ردم وت��ى :عه‌بدواڵ په‌شێوم بۆ عه‌ره‌بی ته‌رجه‌مه بکه ،تکایه به ئه‌مانه‌ت ،چونکه حه‌زناکه‌مسزاى حسێن ع��ارف ب���ده‌م .زۆرک �ه‌س وه‌ریانگێڕا ،به‌اڵم هێشتا بڕوایان پێناکه‌م ...ئێمه هه‌ر دووکمان ئه‌دیبین ،تو چیرۆکنووسی و من شاعیر .هیچ خراپه‌کاریه‌ک له به‌رامبه‌ر کاک حسێن ناکه‌م ،به‌اڵم هه‌ر ده‌مه‌وێ بگه‌مه راستی. من متمانه‌م پێ نه‌کرد .به شێوه‌یه‌ک بۆم کرده عه‌ره‌بی که ئه‌و شیعره له ره‌گ و ریشه‌وه په‌یوه‌ندی به زمانی کوردییهوه نیه ،که خوێندییه‌وه وتی: «ئه‌ی شیوعی ،له کچانی مۆسکۆ ئه‌چی!» چونکه خۆی باڵیۆزی عێراق بوو له مۆسکۆ، ت��ۆزێ��ک چ��اوک��راوه ب��وو .ل�ه کۆتاییدا کاک حسێنی به‌خشی و سه‌ری بادایه‌وه و جگه‌ره‌یه‌کی داگیرساند و منیش هاتمه دهرهوه. به بیرم دێ قه‌ت کاک حسێنم تاوانبار نه‌کرد و شیعره‌که‌م وا ته‌رجمه کرد ،ئێستا و ئێستاش نازانم چۆن بوو که له ئه‌نجامدا عه‌بدولکه‌ریم مه‌کی وتی« :من کاک حسێن ئ��ازاد ده‌که‌م، وه‌اڵمی پرسیاره‌که‌ی (االمن العامه) ده‌ده‌م ه که حسێن عارف په‌یوه‌ندی به باڵوکردنه‌وه‌ی شیعری عه‌بدواڵ په‌شێوه‌وه نیه و شیعری عه‌بدواڵ په‌شێو په‌یوه‌ندی قه‌ده‌غه‌کردنی زمانی کوردی له (شمال العراق)دا نیه. که ژووره‌ک�هی به‌ڕێوه‌به‌رم به‌جێهێشت ،ئه‌و هه‌ر قسه‌ی ده‌کرد: ـ کاکه ئاگاتان ل�ه خ��ۆت��ان بێت ،کاته‌که‌تان ناسکه... له سه‌رده‌می به‌عسدا هه‌ر هه‌موومان له ماڵی خۆماندا به دزی��ی �هوه ده‌ماننووسی ،ئه‌زموونی (هاوار)م کاتێ که هه‌ڵه‌بڕ بووم هه‌فته‌ی به پێنج دینار ،به دزییه‌وه و له ماڵه‌وه نووسیم... د.کوردستان موکریانی هاته ماڵمان ،سه‌رکه‌وت و ژووره‌ک����ه‌م����ی ب��ی��ن��ی وت����ی :ئ���ه‌ح�ل�ام ک���وا؟ نووسینه‌کانت کوا ئه‌ڵوه‌ن؟ ده‌رگای کانتۆره‌که‌م بۆ کرده‌وه ،ئه‌ڵوه‌نی یه‌که‌م و دووه‌می بینی .پێی خۆش بوو که جله‌کانم له دهرهوه هه‌ڵواسی بوو له سه‌ر بزمار و عه‌الگه. گریاین ،ده‌ستی خسته سه‌رشانم و وتی :ئافه‌رین، رۆژێ دێ کورد ئازاد ده‌بێت .منیش وتم :دڵنیام. خ��ۆ ب �ه ن��او ک��وردی��ش ئ���ازاد ب���وو ،وا خهریکه س��ان��س��ۆری ب�ه‌ع��س دووب����اره زی��ن��دوو ده‌ب��ێ��ت�هوه و زیندانه‌کان پڕ ده‌بن له په‌یامنێر و ستافی رۆژنامه ئه‌هلییه‌کان و نووسه‌ره جوانه‌کان. ئازادی نووسینیش بای بای. ب���ه‌اڵم (ب��اس��ت��رن��اک)( ،دک���ت���ۆر زی��ڤ��اگ��ۆی) نووسی ،له روسیا هه‌ڵهات و گهیشته پاریس و شاکاره‌که‌ی له چاپ دا و خه‌اڵتی نۆبڵی له سه‌ر وه‌رگرت ،ئه‌و شاکاره شاکارترین رۆمانه له جیهاندا ،هیوادارم بکرێ به کوردی. عه‌ره‌ب به (ادب المنفی) ناوی ئه‌و نووسینانه ده‌نێ که له واڵتی خۆیاندا سانسۆر کرابن. سێ به‌شی ئه‌ده‌بی کوردی له سه‌رده‌می به‌عسدا سانسۆر کرابوون .ب�ه‌اڵم دوای راپه‌ڕین ،ئه‌ده‌به شاردراوه‌کان له دایک بوون. سه‌رنجێک بۆ ده‌سه‌اڵت م��ن پ�ه‌ک��م ن��اک��ه‌وێ ،زم��ان��ی ئ �هڵ��وه‌ن��ی دووهم که‌لهووڕییه ،زۆری نهماوه رۆژهه‌اڵتی کوردستان ئ��ازاد بێت و ده‌سه‌اڵتی ئێران بڕوخێت .بۆیه له کرماشان چاپی ده‌که‌م. من ئه‌حالم مه‌نسورم سی ساڵی ره‌ب �ه‌ق به‌عسم دیوه ئه‌ڵێم بهداخهوه ،ده‌سه‌اڵتی کوردی السایی به‌عس دهکاتهوه.
نووسینی ئازاد سۆران
هێندێ ل�ه رۆشنبیران بانگه‌شه ده‌ک���ه‌ن ک�ه‌وا مۆدێرنیته ،شه‌ڕی نێوان دیارده نوێیه‌کان له‌گه‌ڵ دیارده و ئایدیا کۆن و نه‌ریتییه‌کانه .ئه‌م عه‌قڵیه‌ته ره‌ها و زێده‌ڕه‌ووه ،بۆته هۆکار که ئهوانه له ژێر ناوی رێنیسانسدا ،ل ه هه‌وڵی دانانی سنوورێک ریشه‌یی بن له نێوان قۆناغه کۆن و نوێیه‌کان بۆ ههمیشه .ده‌توانین بڵێین :ئهمه گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌یه له هه‌نگاوی یه‌که‌می رینێسانسدا .هه‌ر له سه‌ره‌تادا کێبڕکێی نێوان کۆن و نوێ بووه، عه‌قڵییه‌تی دژ و بان دیاله‌کتیک .ئه‌م عه‌قڵییه‌ته، کاتێک مۆرکی خۆی له سه‌ده‌ی ( )14و ()15 دا ،ب��ووه ه��ۆک��اری ئ �ه‌وه‌ی هه‌موو دی���ارده کۆن و پاشکه‌وتووه‌کان له ژێ��ر ن��اوی میتافیزیک، م��ی��ت��ۆل��ۆژی و دی��ن وه‌ک چ�ه‌ن��د هه‌بوونێکی دژه‌مۆدێرن بناسرێن .ته‌نانه‌ت پێناسه‌یه‌کی تری ههڵه سه‌باره‌ت به رێنیسانس ههیه که :ده‌توانین وه‌ک دووه‌مین هه‌نگاوی ههڵه به‌ناوی بکه‌ین؛ ئه‌وه‌ش ناسینی رێنیسانس وه‌ک سه‌رده‌مێکه که هه‌ر شتێکی کۆنه‌په‌رستانه هی کریستانییه‌ته و ب��ۆی�ه‌ش کلتووره‌کۆن ب �ه‌اڵم ک��ارام �ه‌ک��ان ،به ناکریستیانی و یۆنانی ـ رۆم��ی ده‌زان���ن .ئه‌م تێڕوانینه ره‌هایه ئۆمانیستییه که ده‌ڵێیت :ته‌واوی
کردووه ئامرازێک بۆ دوگماکان و چه‌قبه‌ستوویی و عه‌قڵ و کامه‌رانی سه‌رده‌می سه‌رمه‌ستی و شه‌راب یان کۆتایی پێ هێناوه .که‌چی ،یه‌کێک ل �ه ب��ن �ه‌ڕه‌ت �ی‌ت��ری��ن ره‌گ����ه‌زه پ��ت �ه‌وه‌ک��ان��ی پۆست م��ۆدێ��رن�ه‌ک��ان ،گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی �ه ب��ۆ س �ه‌رده‌م��ی پێش مۆدێرنیته و به وات��ای تر ،سه‌رده‌می که‌ونار و ساده‌بوونو خۆماڵیانه‌بوون ،به‌اڵم شه‌یدایی ژیانی ئه‌و سه‌رده‌مه ،زۆرتر به په‌سه‌ند ده‌که‌ن تا ئه‌قڵ و باوه‌ڕی دوگمی چاخی فه‌لسه‌فه‌ی یۆنانی و مۆدێرنیزم .ته‌نانه‌ت یه‌کێک ل�ه‌و هۆکارانه‌ی دروس���ت ب��وون��ی دوئالیته‌کانی میتافیزیک ـ پۆزیتیڤیزم ،هه‌ر ئه‌و بڕیاره پته‌و و پێداگریانه‌ی جیهانی هزرییه ،به‌اڵم پێداگرن له‌گه‌ڵ خۆیان. ئینجا له سه‌رده‌می مۆدێرنیزمدا ،پروتێستانیزم بۆ خ��ۆی ،رێبازێک بۆ له س�هر بونیادی ئه‌م عه‌قڵیه‌ته‌ی سه‌ده‌ی ( .)16دژایه‌تی مۆدێرنیته له‌گه‌ڵ دین و کلیسا بووه گه‌وره‌ترین الرێدان له پرۆسه‌ی مۆدێرنییه‌تدا .چونکه حاشای له رۆڵی سه‌رمایه و ده‌وڵه‌ت وه‌ک هۆکاری دوو هۆکاری سه‌ره‌کی و چاره‌نوس‌ساز له دروستبوونی زاوزێ رژێم و نیزامی هه‌موو سه‌رده‌مه‌کاندا کردووه. مه‌سه‌له‌ی زۆر گرنگ ئه‌مه‌یه له دیاله‌کتیکی جیهانی گیانله‌به‌ردا ،یاری زمانی کۆن و نوێ به عه‌قڵییه‌تی په‌راوێزخستنی شته‌کۆنه‌کان و په‌سه‌ندکردنی شته نوێیه‌کان وه‌ک «هه‌بوونی ئاڵته‌رناتیڤی ره‌ها» عه‌قڵیه‌تێکی ده‌سه‌اڵتخوازه.
ته‌نانه‌ت دوو نمونه‌ی هێگل و مارکس ک ه دوو جۆری دیاله‌کتیکی پێناسه‌کراوی دژب ه یه‌کن ،راده‌ستی عه‌قڵیه‌تی ده‌سه‌اڵتخواز بوون کۆنه‌په‌رستیه‌کان به‌الی مه‌سیحیه‌تدا ده‌ڕوا و پێش مه‌سیحی یۆنان ـ رۆم جیا ل�ه‌وه‌ن ،دیاله‌کتیکی وه‌ک پرۆسه‌یه‌ک له سه‌ر راسته‌هێڵ له قه‌ڵه‌م دا .که‌چی ج�هوه�ه‌ری عه‌قڵییه‌تی ئ�ه‌م شێوازه تێڕوانینه و ئه‌م لۆژیکه براوردکارانه ،هه‌ڵقواڵوی هه‌مان رامانی ئه‌فالتونی و ئه‌ره‌ستۆیه که تا رۆژگاری ئێستامان درێژه‌ی ههیه و پهیوهسته به چاخی مۆدێرنیته‌وه .به‌اڵم هزرێکی تر ههیه که خاوه‌نه‌که‌ی پۆست مۆدێرنیزمه و زۆرتر له نیچه‌وه په‌لی هاویشتووه و له تێڕوانینه‌کانی ئه‌ودا زاڵتره و له رووناکبیرانی تر و له لوتکه‌دایه .هزری پۆست مۆدێرنیزم واته فه‌رهه‌نگی و کارامه‌کانی سه‌رده‌می پێش فه‌لسه‌فه‌ی یۆنان ـ رۆم به‌ڕه‌سه‌نتر له قه‌ڵه‌م ده‌دا .ئه‌م بیرمه‌ندانه ،هزره‌کانی ئه‌فالتون و ئه‌ره‌ستۆ به رووخێنه‌رترین هۆکاری ژیان پێناسه ده‌که‌ن .نیچه ،هزری سوقرات تا ده‌گاته مۆدێرنیزم وه‌ک داروخێنه‌ر و غه‌مبار دزانێ و به شه‌یدایی هێرشیان ده‌باته سه‌ر .ئه‌و ده‌ڵێت :خوداکانی سوقرات خودای شه‌راب و سه‌رخۆشی ،ژیانی مرۆڤی پێش یۆنان له خاکی نه‌هامه‌تی ده‌گه‌وزێنێن و له‌م رووهوه عه‌قڵ و باوه‌ڕی له سه‌ر بونیادی یه‌که‌مین په‌ره‌ستیشی ئاپۆلۆن و دیونوسوس وه‌ک سه‌ره‌تای غه‌مباربوونی ژی��ان و جیهانی م��رۆڤ پێناسه ده‌ک��ات .چونکه به وت�هی ئ�ه‌و ،ئ�ه‌وان جیهانیان
ب� ه پێی عه‌قڵیه‌تێکی ل �ه‌م چه‌شنه ،دژه‌ت��ێ��ز ب ه ته‌واوه‌تی له‌ناو ده‌چێت و سه‌نتێز ده‌ئافرێت .ئه‌وه‌ش وه‌ک ڤایرۆسێک هه‌موو هزره‌کانی گرته‌وه. ته‌نانه‌ت دوو نمونه‌ی هێگل و مارکس که دوو جۆری دیاله‌کتیکی پێناسه‌کراوی دژبه یه‌کن، راده‌س��ت��ی ئ �ه‌م عه‌قڵیه‌ته ب��وون .ئ��ه‌وه‌ی یه‌که‌م؛ که‌چی له‌ناوچوونی تێز ناپه‌ژرێنێ و ژیانه‌وه‌ی ده‌ورێکی دووب���اره‌ی له ناو دژه‌تێز و سه‌نتێز به مسۆگه‌ر ده‌زان��ێ��ت ،ب�ه‌اڵم جیاوازییه‌کانی نێوان شته‌کۆن و نوێیه‌کان یاخود شه‌ڕی کۆن و نوێ، له پێناسه‌کردنی ده‌وڵه‌تدا که خۆی ده‌مامکی دهسهاڵته ،توشی هه‌ڵه‌ی ره‌ها ده‌کات .به‌م ره‌وته، دیاله‌کتیکی هیگل به واتای راده‌ست‌بوونی ته‌واوه له به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتخوازی .له راستیدا ک��ۆن و ن��وێ وه‌ک دوو دوژم��ن نه له ته‌نیشت یه‌کدا به‌ڵکو رووبه‌ڕووی یه‌ک ده‌بنه‌وه و بۆیه‌ش ئهمه زه‌برێکی کوشنده له په‌یکه‌ری تێز ،دژه‌تێز و سه‌نتێز ده‌دا .له خاڵی دووه‌مدا :ملمالنێ نێوان کۆن و نوێ ،له چوارچێوه‌ی ره‌تکردنه‌وه‌ی کۆن و بااڵده‌ستی نوێدایه .سه‌رکه‌وتنی دیکتاتۆری پرۆلتاریا له رووبه‌ڕووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ بورژوازیدا ل��ۆژی��ک��ی دیاله‌کتیکی نه‌ریتیانه‌ی مارکس پێک ده‌هێنێت .ده‌توانین چه‌مکی (دیاله‌کتیکی ن �ه‌رێ��ن��ی) ل �ه ه���زری فه‌یلسوفه‌کانی س��ه‌ده‌ی
( )14تا ( )21ببینینه‌وه و بۆیه‌ش «تیودۆر ئادێرنۆ» له‌م ده‌سته‌واژه‌یه که‌ڵک وه‌رده‌گرێت. ئهمه ل�ه کاتێکدایه ک�ه ل�ه گ���ه‌ردون دا ته‌نیا یه‌ک چه‌شنه دیاله‌کتیک ههیه که پێکهاته‌ی تێز ،دژه‌ت��ێ��ز و سه‌نتێز پێک ده‌هێنێت و بۆیه ناولێنانی وه‌ک ئه‌رێنی و نه‌رێنی له حه‌وشوبه‌ره‌ی گ�ه‌ردون و کۆسموس کارێکی هه‌ڵه‌یه .که‌چی دارشتنێکی وه‌ها له ده‌سته‌واژه ده‌ستکرده‌کان و یارییه زمانییه‌کانی سۆسیۆلۆژیای تایبه‌ت به مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌دارییه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت. هه‌بوونی دژبه‌ره‌کان له نێو دیارده‌کاندا وه‌ک دوو جه‌مسه‌ری جوڵێنه‌ر واتای ئافراندنی نکۆڵیکه‌ر و پۆزیتیڤیته‌ی ره‌های جیا له یه‌ک نییه .ته‌نانه‌ت دیاله‌کتیکێکی گه‌ردونی نابینرێت که ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی زه‌م �ه‌ن و شوێن بێت و بۆیه‌ش ناتوانین له چوارچێوه‌ی زه‌مه‌ن و شوێنیشدا شته‌کۆنه‌کان ب���ه ش��ێ��وازێ��ک��ی ره‌ه����ا پ��اش��ک �ه‌وت��وو ب��زان��ی��ن و شته‌نوێیه‌کانیش به ته‌واوه‌تی پێشکه‌وتوو. ئێستا که له فه‌لسه‌فه‌ی بووندا قه‌یرانێکی ئاوه‌هایی مانایی توشی پێناسه‌ی دیاله‌کتیک نهبووه .له دیاله‌کتیکی بوونی بوونه‌وه‌ر و دیارده‌کاندا ،چ له قاڵبی پارچه چ گشتیدا ،ملمالنێی نێوان پارچه‌ی پێشوو و پارچه‌ی نوێ ،کۆنه‌بوون به‌دی ناکات. له ده‌رهه‌ست (ئه‌بستراکت)ی زمانیدا ده‌توانین کۆن و نوێیه‌کان وه‌ک دوو تایبه‌تمه‌ندی له قه‌ڵه‌م بده‌ین ،به‌اڵم له بنچینه‌دا له مادده‌ی گه‌ردونی و واتای گه‌ردونیدا ،کۆن و نوێ جێگای باس نییه، ماده ،مادهیه و وزه ،وزه‌یه .له‌مه گرنگتر ئهوهیه که عه‌قڵیه‌تی مرۆڤانه له سه‌ر بونیادی کارامه‌یی م��اده و پێکهاته‌یه‌کی گونجاوه ک�ه لۆژیکی کۆن و نوێ وه‌ک دوو تایبه‌تمه‌ندی شته‌کۆن و نوێیه‌کان ده‌بینێت .که‌چی ئهمه خۆی له‌خۆیدا ره‌هه‌ندی میتافیزیکایی دیارده‌کان و واتاکانه. میتافیزیک ته‌نیا به په‌یوه‌ندی به گۆڕه‌پانی واتای سۆسیۆلۆژیایی مرۆڤه‌وه ههیه .له مادده‌ی گه‌ردونی و واتای کۆسمۆسدا دابه‌شکردنی له دۆری میتافیزیایی و فیزیایی بوونی نیه ،چونکه عه‌قڵی گه‌ردونی (هۆشی گه‌ردونی) سه‌ره‌ڕای فره‌چه‌شنی مادده و وزه ،دابه‌شکردنێکی وه‌های له خۆدا نیه .مێشکی مرۆڤ ،باشترین جۆری مادهیه که بۆته به‌شی ،که‌چی هه‌موو ده‌سته‌واژه و وات��اک��ان چ ده‌رهه‌ستیانه و چ به‌رهه‌ستیانه له هه‌مان جووته‌بوونه بونیادییه‌ی گ�ه‌ردون واته (مادده و وزه) پێک دێن .کاتێ مادده و وزه‌ش دهکهونه خزمه‌ت مێشکی مرۆڤه‌وه و دزه دهکهنه ن��او گ��ۆڕه‌پ��ان��ی ک��ۆم�هڵ��گ��ای م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ی��ی�هوه، جمانێک (سیالیت)ی سه‌یر و بێ‌وێنه به‌خۆوه ده‌بینێ :بۆیه ئه‌وا ته‌نیا مرۆڤه که به ئاسانی ئه‌و دووان�ه به میتافیزیک ـ فیزیک؛ مادی ـ مه‌عنه‌وی؛ ده‌رهه‌ست و به‌رهه‌ست؛ کۆن و نوێ و ه���ه‌زاران دووان���هی زمانی ـ واتایی داب �ه‌ش و پێناسه ده‌ک��ات .ئینجا مرۆڤ چون واتا ده‌داته دیالکتیک؟ وات���ادان و مانابه‌خشی ب�ه ته‌نیا تایبه‌ت به مرۆڤه و (ههڵه و راست)یش دوو جۆرن له تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی .له پرۆسه‌ی دیاله‌کتیکی گه‌ردونیشدا راست و ههڵه بێ‌واتایه ،به‌اڵم مرۆڤ له واتابه‌خشینه‌کانیدا به بێ ئ�ه‌م دابه‌شکردنه نالواوه بتوانێ بیر بکاتهوه .کهواته گرنگ ئهوه نیه که دابه‌شکردن کارێکی له‌جێیه ی��ان نا؟! گرنگ ئ�ه‌وه‌ی�ه ک�ه پارادیگمای خوێندنه‌وه و واتادان به «بوون» ده‌بێ چ ناوه‌ڕکێکی هه‌بێت.
له گه‌ردون‌دا ته‌نیا یه‌ک چه‌شنه دیاله‌کتیک ههیه که پێکهاته‌ی تێز ،دژه‌تێز و سه‌نتێز پێک ده‌هێنێت
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنى راى ئێوه‌ى هاواڵتیانه سه‌باره‌ت به (مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ بودجه چۆن ده‌بینى؟).
م���وح���س���ی���ن ع�����ه‌ب�����دواڵ، فه‌رمانبه‌ر /پێویسته بودجه بۆ خزمه‌تى خه‌ڵکى کوردستان بێت و دوور بێت له ملمالنێى ح���زب���ی و س��ی��اس��ى ،نابێت ئه‌و بودجه‌ی‌ه تێکه‌ڵى بارودۆخى ئێستاى هه‌رێمى کوردستان بکرێت ،بۆ ئه‌وه‌ى زۆرترین خزمه‌ت به هاواڵتیان بگه‌یه‌نێت. زه‌ی��ت��ۆ ک��ان�ه‌ب��ی ،پۆلیس/ بودجه ژیانى هه‌موو هاواڵتیانى پێوه به‌ند‌ه و خه‌ڵکێکى زۆر چ����اوه‌ڕوان����ى پ �ه‌س��ن��دک��ردن��ى ده‌کات ،بۆیه پێموای‌ه هه‌رچى زوو‌ه ئ��ه‌و ب��ودج �هی �ه په‌سه‌ند بکه‌ن و ئه‌و بڕیارانه‌ى دراوه بۆ زیادکردنى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى و خانوبهره و زیادکردنى موچه ،جیا بکرێتهوه و ئه‌رقه‌له‌ى بۆ دروست نه‌که‌ن. ج��وان قه‌راجى ،خوێندکار/ ئ �ه‌گ �هر ب��ودج �ه ب��ۆ ه�ه‌م��وو خه‌ڵکى کوردستان گرنگ بێت ،ئه‌وا بۆ ئێمه‌ى کچان گرنگه زوو په‌سه‌ند بکرێ، چونکه له ئه‌ندامانى په‌رله‌مان گوێمان لێ بوو که له‌دامه‌زراندنى فه‌رمانبه‌ران ره‌چاوى کچان بکرێت و به‌شى خۆیان پێ ب��درێ ،ههروهها پیشینه‌ى هاوسه‌ریش کارێکى باشه ،به‌س ته‌نیا قسه نه‌بێت ،به‌ڵکو کارى پێ بکرێ.
سه‌یدسادق :سێ به‌چک ه پشیل ه ده‌بن ه خاوه‌نى سێ کاس
م��ح�ه‌م�ه‌د ن���ورى ،شۆفێر/ ب��ودج �ه ته‌نها ب��ۆ ب �ه‌رپ��رس و ده‌وڵ���ه‌م���ه‌ن���ده‌ک���ان���ه ،چونک ه ئه‌گه‌ر موچه زیاد بکرێ ئه‌وا ئه‌وانه‌ى به‌رپرسن زیاتر قازانج ده‌ک �ه‌ن ،بۆیه داوا له په‌رله‌مان ده‌ک�ه‌م بودجه‌ک ه به شێوه‌یه‌ک په‌سندبکات له خزمه‌تى فه‌قیر و که‌مده‌رامه‌تدا بێت ،با به‌س بێت گیرفان پڕکردنى ده‌وڵه‌مه‌ند و به‌رپرسه‌کان. رێ��ب��ی��ن ک��ه‌م��ال ،ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى /په‌سندکردنى بودجه به‌شێوه‌یه‌کى زانستى کێشه‌ى زۆرب���هى خێزانه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌ک��ات که به‌هۆى بارى خراپى ئابوریه‌و‌ه دروست ب���ووه ،پێویسته ل�ه بودجه‌ک‌ه گرنگى ب�ه ت��ۆڕى چاودێرى کۆمه‌اڵیه‌تى ب��درێ و ئ��اوڕ له خێزانى که‌مده‌رامه‌ت و بێ سه‌رپه‌رشت بدرێته‌وه ،ههروهها هه‌وڵبدات هه‌لى کار بۆ بێکاران بدۆزێته‌وه ،بۆی ه ئه‌گه‌ر بودجه‌ک‌ه به‌شێوه‌یه‌کى یه‌کسان و زانستیان ه په‌سند بکرێ به‌شکى زۆرى کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کرێت. شێخ محێدین ،سیاسه‌تمه‌دار/ پێموای‌ه ئه‌گه‌ر بودجه‌ک‌ه ب ه ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ى زان��س��ت��ى په‌سند ب��ک��رێ��ت ،ک��اری��گ �ه‌رى زۆرى له‌سه‌ر ره‌وشى سیاسى و ئابورى و کۆمه‌اڵیه‌تى کوردستان ده‌بێت، چونکه باشکردنى گوزه‌رانى خه‌ڵکى کوردستان،
سه‌قامگیرى به‌دواو‌ه دێت و خه‌ڵکى زیاتر ئینتیماى بۆ نیشتمان زیاتر ده‌بێت و ب��ڕواى به سه‌رکرد‌ه و به‌رپرسه‌کان زیاتر ده‌بێت. مه‌حمود عه‌بدواڵ ،باخه‌وان/ ک���ام ب���ودج���ه م���ن ن���ازان���م ئ �ه‌و موچه‌ى وه‌رى ئه‌گرم ئه‌وه‌م نه‌بێت پینج سه‌رخێزان به چى به خێو ئه‌کرێت .له هاوینا ( )300هه‌زار وه‌رده‌گ���رم له زستان ئه‌یکه‌ن به ( )200هه‌زار .کاسب کارم نیه جگه له خۆم بودجه‌ى چى هه‌ر بۆخۆیان‌ه هیچ نهکراوه بۆ فه‌قیر و هه‌ژار. شوان عوسمان ،ئه‌ندازیارى کشتوکاڵ /له‌ڕاستیدا تا ئه‌م ده‌ق �هی �ه‌ش که ئ���ه‌وه‌ى ئه‌یبینین به‌شێوه‌یه‌کى شه‌فاف نیه ئه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن ده‌یه‌وێت حکومه‌ت ن��ای �ه‌وێ��ت زۆرب�����هى الی �ه‌ن �ه‌ک��ان ده‌یانه‌وێت له ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى خۆیاندا بێت .ئه‌و پارانه‌ى که‌ته‌رخنیان کردوه بۆ پرۆژه‌کانى خۆیان له پار زیاتره و ئه‌و پارانه‌ش که دانراو‌ه سه‌رف نهکراوه پاره‌یه‌کى زور دانراو‌ه بۆ به‌خشین که ئهمه هیچ زه‌رور نیه بۆ به‌خشین. ع��ارف عه‌زیز ،خانه‌نشین/ پێم ناخوش‌ه که بودجه سه‌رف کراوه بۆ پرۆژه‌یه‌ک له شارێک یاخود ناحیه‌یه‌ک ،چونکه ده‌بینین نه بودجه‌ک‌ه سه‌ری دیاره نه‌بیناکه دی���اره .بودجه‌یه‌ک که ته‌رخان کرابێت و بڕیارى له سه‌ردرابێت سه‌رف نه‌کرێت وه‌ک خۆى به‌الى منه‌و‌ه سه‌یر‌ه و من وه‌ک حزبه‌یه‌ک پیم باش نیه
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووهم ژماره 57 دووشه‌ممه 2711/3/2 - 2011/5/23
19
له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و‌ه بودجه سه‌رف بکرێت بۆ حزبه‌کان. ش���ی�ل�ان ع����ه‌ل����ى ،کچى م���اڵ���هوه /ل �ه‌ڕاس��ت��ى دا ئه‌و بودجه‌یه‌ى که دانراو‌ه بۆ هه‌رێمى کوردستان بودجه‌یه‌کى که‌م نیه و ه�ه‌ت��ا ئێستاش زۆرێ���ک له خه‌ڵک ن��ازان��ێ بودجه چیه و چۆن سه‌رف ده‌کرێت له راستیدا کۆمه‌ڵێ که‌س سودى لێوه‌رگرتووه ،هیچ متمانه‌م به‌م حکومه‌ت‌ه نیه که به‌و بودجه‌ی‌ه میله‌ت وه‌ک پێوست خزمه‌ت بکات. محه‌مه‌د عه‌لى ،خوێندکار/ بڕیاردان له‌سه‌ر بودجه له سااڵنى تر ت��وزێ باشتره به‌هۆى وجودى ئۆپۆزسیۆن ،ب �ه‌اڵم هێشتا هه‌ر شه‌فافیه‌تى له س�ه‌دا سى نیه و پێوست‌ه رونتر و خزمه‌تى زیاترى پێبکرێت. ئا/شارا -ئااڵ
موباره‌ک داواى لێبوردن ل ه گه‌لى میسر ده‌کات، داواده‌کات لێیخۆشبن ئاماده‌کار
ئاڤان ره‌سوڵ
ئاماده‌کار
ئارام شه‌مێرانى له قوتابخانه‌ى (وه‌لى دێوانه) له سه‌یدسادق کاتێک مامۆستایه‌کى وه‌رزش ده‌چێت ه ژووه‌ک���هی���هوه ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى خ���ۆى ب��گ��ۆڕێ��تو بچێته یاریگاوه ده‌بینێت له لۆکه‌ره‌که‌یدا س��ێ به‌چکه پشیله ل�ه‌ن��او چه‌ند ش��ۆرت و فانیله‌یه‌ک دا ده‌جوڵێنه‌وه و ته‌مه‌نیان نزیکه‌ى ده رۆژێک ده‌بێت ،به‌ڕێوه‌به‌رى قوتابخانه‌که به
نیگه‌رانییه‌وه ده‌ڵێت« :ئهوه هه‌مووى ئیهمالى مامۆستاى وه‌رزشه» .مامۆستاى وه‌رزشیش ده‌ڵ��ێ��ت شوێنى ل�ه‌م�ه گ�ه‌رم��ت��ر و خۆشترى ده‌ستنه‌که‌وتووه بۆیه لێره‌دا به‌چکه‌ى کردووه و خه‌تاکه‌ش هى ئهوهیه په‌نجه‌ره‌که کراوهتهوه، کارگوزارێکى قوتابخانه‌که‌ش که ته‌مه‌نى ( )50ساڵ ده‌بێت ده‌ڵێت ئه‌و به‌چکانه فڕێ مه‌ده‌ن ،چونکه گوناهه و دایکه‌که ده‌زانێت جوڵه‌یان پێکراوه و خۆى ده‌یانگوێزێته‌وه بۆ جێیه‌کى تر.
عه‌لی مه‌ولود :ئهوانهی قسه... چه‌تر :به‌رهه‌می ئه‌م دانیشتن‌ه چی بوو؟ هه‌ندێک جموجۆڵ‌و هه‌نگاوى سه‌ره‌تایى ههیه،ب �ه‌اڵم ئێمه له شوێنێکیتره‌و‌ه ئه‌نجامه‌کان ته‌ماشا ده‌که‌ین ئه‌ویش ئهوهیه داخوازیه‌کانی خه‌ڵک جارێکى تر بووه‌یه‌و‌ه به بابه‌ت له‌ناو راى گشتى‌و راگه‌یاندنه‌کاندا و خ��رای�هوه س�هر مێزى ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنیش، چونکه له دوای ()19ى چواره‌و‌ه خواسته‌کانى خه‌ڵک خرابوون‌ه په‌راوێز‌و ئه‌وه‌ی ببو‌ه بابه‌تی سه‌ره‌کی مه‌رج‌و خاڵه‌کانى ئۆپۆزسیۆن بوو. چه‌تر :داواکاریه‌کی خۆپیشانده‌ران هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم بوو ،به‌اڵم ئێوه چوون له‌گه‌ڵیدا دانیشتن ،ئهوه چۆنه؟ ئه‌وه‌ی که داواکرا به مانای (بڕۆ) نه‌بوو ،ئهویشههر له چوارچێوه‌ی چاکسازیدابوو ههرچهنده هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌ک‌هبێتوانایىخۆیانل‌هچاره‌سه‌رىکێشه‌کان به‌ئاشکرا نیشانداو بێده‌ربه‌ستى خۆیان به‌رامبه‌ر ژیان‌و داواکارى خه‌ڵک سه‌لماند‌و ده‌کرا له دۆخێکى واشدا ئه‌نجومه‌نێکی نیشتمانی‌و حکومه‌تێکى کاتى بێالیه‌ن، له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌و په‌یماننام‌ه نیشتمانی‌ه رێگایه‌ک بێت بۆ تێپه‌ڕاندنى قه‌یرانه‌ک‌ه‌و گرتنه‌به‌رى چاکسازى، ب���ه‌اڵم ئ �ه‌و نه‌خشه‌رێگای‌ه پ�ه‌ل�هی زۆرى تیادابوو ه�ه‌روه‌ه��ا کاته‌که‌شی گونجاو نه‌بوو ،به‌شێوه‌یه‌کى نادیموکراتیانه‌ش به‌سه‌ر ئه‌نجومه‌ندا سه‌پێندرا‌و یه‌کێک له‌و هه‌اڵن‌ه بوو که بزوتنه‌وه‌که‌ى به‌ره‌و بنبه‌ست برد. چه‌تر :به سه‌رۆکی هه‌رێمتان وت هه‌ڵبوه‌شێره‌وه؟ ئێمه ئ �ه‌و داخ��وازی �ه‌م��ان ن �ه‌ب��وو ،زهمینهیشىنهماوه ،ده‌کرێت له‌ناو داخوازییه‌کانیش ده‌ریبێنین، به‌اڵم په‌یماننامه‌ک‌ه مه‌سه‌له‌یه‌کى گرنگه ،بۆیه ئێمه ێ خوێندهوه داواکارییه‌کانی خه‌ڵکی کوردستانمان له‌و و داشمان پێی ،به‌اڵم سه‌رمان سوڕما که وتی ئه‌م داواکاریانه‌مپێنه‌گه‌یشتووه. چه‌تر :پێتوانی‌ه گاڵته‌ی به ئێوه کردوه؟ نه‌خێر ،به‌ڵکو ئهمه بێسه‌ره‌وبه‌ریى ده‌س �ه‌اڵت وکهمتهرخهمى ئه‌و ده‌رده‌خات ،ئه‌م داخوازیان‌ه په‌رله‌مان قسه‌ی له‌سه‌ر کردوه و حکومه‌ت به‌فه‌رمی وه‌اڵمی داوه‌ته‌وه ،یانى چى سه‌رۆکی هه‌رێم پێینه‌گه‌یشتووه. چه‌تر :ئه‌ی نه‌تانوت چۆن نه‌تپرسیو‌ه داخوازییه‌کانی خه‌ڵک چیه؟ -له‌راستیدا ئه‌م دهسهاڵته زۆر ناسیسته‌ماتیکه،
ده‌سه‌اڵتى راسته‌قین‌ه دابه‌شبوو‌ه به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتداره‌کاندا و هه‌ریه‌که‌ش لهوانه بۆخۆى حکومه‌تێکه ،نه‌ک دوو ئیداره‌ک‌ه کاغه‌زی یه‌کتری ناخوێننه‌وه ،به‌ڵکو له‌ناو ئیداره‌کانى خۆشیاندا کاغه‌زی یه‌کتر ناخوێننه‌وه. ئ �ه‌وه‌ی خه‌ڵک و حکومه‌ت و ده‌س�ه‌اڵت��ی گیرۆده ک��ردووه ئه‌مه‌یه ،بۆیه ئه‌و قسه‌یه‌ى سه‌رۆکی هه‌رێم جێگاى سه‌رسوڕمان نییه ئه‌وه‌نده‌ى ره‌نگدانه‌وه‌ى واقیعى دهسهاڵته. چه‌تر :ده‌ڵێن ئه‌نجومه‌ن دهکهنه حزب ئامانجێکی واتان ههیه؟ نه‌خێر ئهوه به‌هیچ جۆرێک راست نیه و چهواشهکاریه.
رۆژنامه‌ى (الشروق المصری ه المستقله) رایگه‌یاند که سه‌رۆکى پێشووى میسر حوسنى موبارک داواى لێبوردن له میسرییه‌کان ده‌ک��ات و داوای���ان لێده‌کات که لێیخۆشبن ،پاش سێ مانگ ل ه البردنى له سه‌رۆکایه‌تى به‌زۆرى گه‌لى میسر و شۆڕشى ()25ى کانوونى دووهم. ل���ه س����ه‌رچ����اوه م��ی��س��رى و ع �ه‌ره‌ب��ی��ی � ه فه‌رمییه‌کان رۆژنامه‌که له راپۆرتێکدا ب�ڵاوی��ک��ردهوه ک �ه م��وب��اره‌ک «وت��ارێ��ک ئ��ام��اده ده‌ک���ات ک�ه ب�ه ش��ێ��وه‌ى ده‌ن��گ��ى ل ه کهناڵه میسرى و عه‌ره‌بییه‌کان پێشکه‌ش ده‌ک���رێ���ت و ت��ی��ای��دا م���وب���اره‌ک ب��ه ن��اوى خ��ۆى و خێزانه‌که‌یه‌وه داواى لێبوردن ل ه خراپى مامه‌ڵه‌ى رۆڵه‌کانى نیشتمانه‌که‌ى ده‌کات». ه �ه‌روه‌ه��ا م��وب��اره‌ک داواى ل��ێ��ب��ودرن ل ه «ه���هر خ���راپ م��ام �هڵ �هی �ه‌ک ده‌ک����ات ل ه ئه‌نجامى ئامۆژگارى هه‌ندێ راوێژکار یان زانیارى هه‌ڵه‌وه که بۆى به‌رزکرابێته‌وه». سه‌رۆکى پێشوو خێزانه‌که‌ى سۆزان ئێستا له نه‌خۆشخانه‌ى شرم الشیخن پاش ئه‌وه‌ى ک�ه کێشه‌ى نه‌خۆشى دڵ��ی��ان تووشبوو ل ه کاتى وه‌اڵم��دان��ه‌وه‌ى ئ �ه‌و پرسیارانه‌ى ک ه له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵى و نا قانونى لێیانده‌کرا. رۆژنامه‌که درێژه‌ى دایه و وتى :موباره‌ک ئ��ام��اده‌ی �ه ک �ه واز ل �ه ه �ه‌م��وو م��وڵ��ک و
زه‌وییه‌کانى بهێنێت ،بۆ زیاتر رونکردنه‌و‌ه وتى« :وتارى سه‌رۆک و وازهێنان له‌وه‌ى که هه‌یه‌تى له پاره و سامان ،ئامانج لێى پێشکه‌شکردنى داواکارییه‌که به ده‌سته‌ى بااڵى هێزى چه‌کدار تا سه‌یرى که‌یسه‌که‌ى بکه‌ن و له خۆى و نزیکه‌کانى خۆش بن». سه‌رچاوه‌یه‌کى س�ه‌رب��ازى به رۆژن��ام�هى شروقى وت« :چه‌ندین الیه‌نى میسرى و ع �ه‌ره‌ب��ى ه�ه‌وڵ��ى کۆتایی پێهێنانى ئه‌م ه ده‌ده‌ن له چوارچێوه‌ى یاسادا». سۆزان موباره‌ک دوێنێ ئێواره به‌ڵێنیدا که هه‌موو ئه‌و پارانه‌ى هه‌یه‌تى له بانکدا و ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌و ڤ��ێ�لای�هى ک �ه ه�هی�ه‌ت��ى ل ه ناوچه‌ى میسرى تازه‌دا له قاهیره ته‌سلیمى
ده‌وڵه‌تى میسرى بکات. موباره‌ک له دواى راپه‌ڕینى گه‌لى میسر له ()11ى مانگى دوودا له‌سه‌ر حوکم البرا، له ()13ى مانگى چ��واردا حیجز کرا بۆ لێکۆڵینهوه له‌گه‌ڵیدا به تۆمه‌تى گه‌نده‌ڵى و له‌ناوبردنى ئه‌و خۆپێشانده‌رانه‌ى که داواى رۆشتن و وازهێنانى ئه‌ویان له ده‌س �ه‌اڵت ده‌کرد. وه‌رگیراوه له‌م لینکه‌ى خواره‌وه: http://www.emaratalyoum. com/2.539/2011-05-171.393904
ونبوون سه‌نه‌وییه‌کی ئۆتۆمبیل ب ه ناوی (بایز عه‌لی محه‌مه‌د) ،جۆری نیسان ده‌بڵ مۆدێل ( )2008ره‌نگی سپی ،ژماره ( )36358عێراق -سلێمانی ونبووه، هه‌رکه‌س دۆزیه‌و‌ه بابیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه)07710299753( . (.)07480179510 .......... ناسنامه‌یه‌کى ژورى بازرگانى به‌ناوى (ئارام باقى عه‌لى) ونبووه ،هه‌رکه‌س دۆزییه‌و‌ه با بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه. (.)07701506999
ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
پەرلەمانتارانی ژن لە نێوان دەستەبەركردنی مافی ژن و ملمالنێ سیاسییەكان 8
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
2711/3/2
No: (57) Mo.23/5/2011-
ریکالم
رێکه‌وتنی دیموکراتیان ه یان سازشی ده‌سه‌اڵتداران سه‌ردار ستار
ریکالم
دوای س �ه‌رک��وت��ک��ردن��ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان و باڵوه‌پێکردنیان به زه‌ب��ری هێز ،ده‌مێک بوو ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه ب�ه‌ق�هی��ران ده‌رب���ازده‌ب���وو ،دی��ارب��وو هه‌موو الیه‌نه‌کانی کۆمه‌ڵگا هه‌ستیان به‌و قه‌یران و چه‌قبه‌ست بوونه کردبوو ،بۆیه چه‌ندین ده‌ستپێشخه‌ری و پرۆژ‌ه ده‌رکه‌وتن .دیاره هۆکاری ئه‌و قه‌یرانه‌ی له هه‌رێمدا ههیه به‌پله‌یه‌ک له ئه‌ستۆی ده‌سه‌اڵتدایه ،به‌هه‌مانشێو‌ه و به‌پله‌ی دووه‌میش له ئه‌ستۆی هێزو الیهنه سیاسیه‌کانی ت��ردا به‌گشتی و به‌تایبه‌تیش ئۆپۆزیسیۆنی ناو په‌رله‌مان ،چونکه له دوو ساڵی ته‌مه‌نیدا نه‌یتوانیو‌ه ناڕه‌زایی و پرۆژه‌کانی بکاته ماڵی زۆرب �هی هاواڵتیان ،بۆیه ده‌ب��ێ به به‌رپرسیار ببینرێت. ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم به‌هه‌موو دامووده‌زگاکانیه‌وه ت��ا رۆژی ئ �ه‌م��ڕۆ ب������ه‌رده‌وام به‌شێوه‌یه‌کی الیه‌نگران‌ه هه‌ڵوه‌سته‌یان ک���ردوه له‌به‌رامبه‌ر رووداوه‌کان ،بۆیه‌ش متمانه‌ی خۆیان له‌ده‌ستداوه له‌الیه‌ن هاواڵتیان ،هیچ هاواڵتیه‌ک باوه‌ڕی نییه که دادگ��ا هیچ گه‌نده‌ڵکارێک به‌به‌بێ مۆڵه‌تی ده‌س���ه‌اڵت ب��دات�ه دادگ���ا ،په‌رله‌مان هیچ بڕیارێک ده‌رک��ات بۆ ده‌ستگیرکردنی پیاوکوژێک ،حکومه‌ت هیچ یه‌ک له‌وانه‌ی بیست ساڵه س���ه‌روه‌ت و سامانی نیشتمانی ته‌خشان و په‌خشان ده‌ک �ه‌ن و ژیانێکی وه‌کو نه‌مرودو فه‌رعه‌ونه‌کانیان بۆ خۆیان دروستکردوه، هه‌ڵوێستێکی له‌به‌رامبه‌ریان هه‌بێت .بۆیه ئه‌و دامووده‌زگایانه‌ی ئێستا له‌هه‌رێم کارگوزاری ده‌ک��ه‌ن دیارنیی‌ه چ��ۆن متمان‌ه بۆ هاواڵتیان ده‌گێڕنه‌وه ،ئایا گۆڕانکاریه‌کی چۆن له‌ماندا ده‌کرێت؟ س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م ب��ۆ ج���اری چه‌نده‌مینه بانگه‌وازی بۆ الیه‌نه‌کان کرد بۆ گفتوگۆ، له ئێستادا هه‌موو که‌س ئه‌وه‌ی بۆ ئاشکرابووه ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزیسیۆنی ناو په‌رله‌مان یه‌کسانن ب�هی�ه‌ک .بۆیه‌ش شه‌قامی هه‌رێم زۆرب���اوه‌ڕ به‌وه‌ناکات داخۆ له‌و دانیشتنانه‌ی نێوان پێنج الیه‌نی (ده‌سه‌اڵت) چی لێ سه‌وز ده‌بێت. ب��ێ��گ��وم��ان ل �ه س �هره �هڵ��دان��ی ه���هر کێشه‌و ت�ه‌گ�ه‌رێ��ک دان��وس��ت��ان و گفتوگۆ باشترین رێگان ،به‌اڵم له‌وه‌ش گرنگتر چۆنیه‌تی نزیک بوونه‌وه‌ی‌ه له دانیشتنه‌کان ،سه‌ره‌تا له‌الیه‌نی س���ه‌رۆک���ی ه �ه‌رێ��م��ی و الی��ه‌ن��ی ده‌س��ه‌اڵت��ی ب��ااڵی ه �ه‌رێ��م؛ ب��ه‌الی م��ن�هوه نزیکبوونێکی کات به‌سه‌ربردن و س��اردک��ردن�ه‌وه‌ی شه‌قامی تێدایه ،ئه‌ویش سه‌رۆکی هه‌رێم هه‌ر گروپ و الیه‌نێک به‌جیا ده‌بینێ ،هه‌تا گهیشته ئه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن‌ه پارچه‌بوه‌که‌ی مه‌یدانی ئازادیش ببینێت ،په‌یمان به‌هه‌رکه‌سێکیش ده‌دات و ده‌ڵێت؛ هه‌موو شتێکتان راسته‌و ئێمه‌ش پالنمان ههیه بۆ چاره‌سه‌ری ،به‌جه‌نابی سه‌رۆک ده‌ڵێم؛ بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کان به‌یه‌که‌و‌ه نابینی و گوێ له هه‌موویان بگره‌و باهه‌مووشیان گوێ له‌تۆ بگرن، له کۆتایدا پالن و پرۆژه‌یه‌ک هه‌مووتان پێکهوه داینێن ،دواتر سه‌رۆکی هه‌رێم ته‌نها بانگه‌وازی ب��ۆ الیه‌نه‌کانی ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزیسیۆنی په‌رله‌مانی ده‌کات ،ئه‌گه‌ر ئه‌و الیه‌نان‌ه توانای چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌کانیان ه�ه‌ب��ووای�ه ،ئ �ه‌وا له په‌رله‌مان بوون بۆچی له په‌رله‌مان نه‌یانتوانی هیچ به‌هیچ بکه‌ن ...بۆیه پێویسته بانگ له ته‌واوی هێز و الیه‌نی سیاسی و رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تیه‌کانی هه‌رێم بکرێن و زۆر الیه‌نی تری کوردستانیش وه‌ک چاودێر ده‌توانن له دانیشتنه‌کاندا ئاماده‌بن، ئه‌گه‌رنا هه‌ر پێنج ال بابێنه‌و‌ه الی یه‌کتر چی ده‌که‌ن له‌ده‌ره‌وه‌ی سازشێکی کاتی. الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزیسیۆن چۆن به‌شداری ئه‌و دانیشتنان‌ه ده‌که‌ن ،ئایا هێشتا پێداگری له‌سه‌ر رووخان دهکهنهوه یان له‌سه‌ر چ خاڵێک سازش ده‌ک��ه‌ن ،ئ �ه‌وه‌ی ب �ه‌الی منه‌و‌ه گرنگه ئه‌ویش گۆڕانکاری وه‌ک پرۆسه‌یه‌ک بگردرێته‌ده‌ست و ئ�ه‌وان��ی��ش خ��ۆی��ان ل �ه‌و دووب��اره‌ب��وون �ه‌وه‌ی �هی ده‌س��ه‌اڵت رزگاربکه‌ن که ته‌نها الیه‌نه‌کانی ناو ده‌س �ه‌اڵت و ئهوانهی خ��اوه‌ن هێزن به‌بنه‌ما ده‌گرن .له کۆتایدا ئهوه ده‌ڵێم ،ئایا سازشده‌که‌ن بۆ مه‌رامی ده‌سه‌اڵت به‌شێوه‌یه‌کی کاتی ،یان ئه‌وه‌تا رێکه‌وتنی دیموکراتی و نیشتمانی ده‌که‌ن به‌شێوه‌یه‌کی هه‌میشه‌یی.