پارتى زۆر موڵکى به‌خشیو ه ب ه حکوم هت ژمار ه 58
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
ل5
ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/5/30
WWW.Chatrpress.com
(9ی جۆزه‌ردانی )2711
ل ه یادى ( )36ساڵه‌یدا ،ره‌خنه‌ى توند ل ه یه‌کێتى ده‌گیرێت
«تاڵه‌بانى خۆى و حزبه‌که‌ى کردوه‌ت ه پاشکۆى بارزانى» چه‌تر ـ ئاراس عوسمان هه‌ڵسوڕاوێکى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌باره‌ى ( )36ساڵه‌ى دامه‌زراندنى یه‌کێتییه‌و ه ئاماژ ه بۆ ئهو ه ده‌کات «مام جه‌الل خۆى و حزبه‌که‌ى کردوه ت ه پاشکۆى بارزانى» به‌رپرسێکى پارتیش ده‌ڵێت :یه‌کێتى ،یه‌کێتى سااڵنى پێشوو نییه ،وته‌بێژى یه‌کێتیش ده‌ڵێت :یه‌کێتى به‌ره‌و ده‌یان ( )36ساڵى ترى خه‌بات ده‌ڕوات. (ئاواتى شێخ جه‌ناب) هه‌ڵسوڕاى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان سه‌باره‌ت به یادى دامه‌زراندنى ( )36ساڵه‌ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان وسیاسه‌ته‌کانى ئ�ه‌م��ڕۆى ئ �ه‌و حزبه ده‌ڵ��ێ��ت :هه‌موو چاره‌نوسى یه‌کێتى له‌سه‌ر که‌سێک‌ه ئه‌ویش (م��ام جه‌الل) ه ،ئه‌وه‌ى دیار و روون‌ه له ئێستادا له‌ناو یه‌کێتیدا زمانى فکر و دیالۆگ و رۆشنبیرى تا ڕاده‌یه‌ک ناڵێم ته‌واو ،به‌اڵم ئاماده‌یى نیه و به پێچهوانهوه زیاتر عه‌قڵیه‌تى عه‌سکه‌رتاریه‌تى زاڵه. ده‌شڵێت :چۆن له سااڵنى شاخدا پێشمهرگه
و به‌رپرسه‌کانى یه‌کێتى به‌رامبه‌ر به دوژمنان و نۆکه‌ران توندوتیژ بوون ،ئێستا هه‌مان سیاسه‌ت و ئه‌قڵیه‌ت له به‌رامبه‌ر میلله‌ته‌که‌ى خۆیان په‌یڕه‌و ده‌که‌ن ،هه‌ر بۆیه ئه‌گه‌ر یه‌کێتى واز له‌م بهرنامهیه نه‌هێنێت دواڕۆژى ڕۆشن نابێت ،نه‌ک یه‌کێتى هه‌ر حزبێک ئه‌م بیرکردنه‌وه‌یه‌ى هه‌بێت. له‌باره‌ى کاریگه‌رى پارتیش له‌سه‌ر یه‌کێتى، هه‌ڵسوڕاوه‌که‌ى گۆڕان ده‌ڵێت« :سکرتێرى یه‌کێتى خۆى مه‌رجه‌عیه‌ته‌که‌ی داوه‌ت‌ه سه‌رۆک بارزانى، مام جه‌الل خۆى به تایبه‌تى و مێژووى حزبه‌که‌ى کردوه‌ت‌ه پاشکۆ و مێژووى بارزانى ،ته‌نانه‌ت مام جه‌الل له چه‌ند بۆنه‌یه‌کدا په‌شیمانى لهوه ده‌ربڕیوه، که له سااڵنى ()1964دا ئینشیقاقى له‌پارتى ک��ردوه ،بۆیه ئێستا دی��اره یه‌کێتى حزبى یه‌که‌م نیه له کوردستاندا و هه‌تا دووه‌میش نیه ،به‌ڵکو ئۆپۆزسیۆن دووه‌مه». ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵ��ێ��ت :ئ��وم��ێ��ده‌وارم ئ �ه‌و ته‌نگژه‌یه‌ى یه‌کێتى تێکهوتووه له ئێستادا ،بتوانێت خۆى رزگار بکات ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ى له‌ناو ئهو حزبه‌دا کارم کردوه و زانیاریم ههبووه ،هیچ گه‌شبینییه‌ک نابینم بۆ یه‌کێتى.
ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت��ر (ع �ه‌ل��ى ع���ه‌ون���ى) ئ�ه‌ن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى س�ه‌رک��ردای�هت��ى پ��ارت��ى دیموکراتى کوردستان ،له‌باره‌ى سیاسه‌تى ئێستاى یهکێتییهوه، ده‌ڵ��ێ��ت :ل�ه م���اوه‌ى پێشودا ب�هه��ۆى جیابونه‌وه‌ى هه‌ندێک ل�ه س �ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ،یه‌کێتى توشى قه‌یرانێک بوو ،هه‌موو حزبێکیش ئامرازى خۆى ههیه بۆ درێ���ژه‌دان به سیاسه‌تکردن ،یه‌کێتیش خاوه‌نى ئامرازى خۆیه‌تى ،بێگومان ئێستا ئهو یه‌کێتییه‌ى سااڵنى پێش ڕاپه‌ڕین و کاتى شاخ نهماوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى به‌شێکى گه‌وره‌ى لێدابڕاو‌ه و ئێستاش خه‌ریکى خۆڕێکخستنه‌وه‌یه ،یه‌کێتى و پارتى و پارته سیاسیه‌کانى ترى کوردستان ئه‌گه‌ر خۆیان نوێ نه‌که‌نه‌و‌ه و به‌شێک له گه‌نجان بۆ خۆیان هه‌ڵنه‌کڕێنن ،ئه‌وا نه‌مانى حزب دواڕۆژى ه�ه‌م��ووم��ان�ه ،یه‌کێتیش ل�ه ئێستادا به‌شێکى کارامه‌ی‌ه له پرۆسه‌ى سیاسى کوردستان و له عێراقیشدا شانبه‌شانى پارتیه». (ئاسۆس هه‌ردى) نوسه‌ر و چاودێرى سیاسى بۆچونى وایه «له ئێستادا ئه‌م حزبه نه ئایدیا و نه ئایدۆلۆژیاى تێدا ماوه ،ئهو دروشمه‌ى به‌رزى کردۆتهوه و باسى (سۆشیال دیموکراتى) ده‌کات
دروشمێکى بێ ناوه‌ڕۆکه ،حزبێک‌ه زیاتر له‌سه‌ر ناو و ناوه‌ڕۆکى ڕابردو و سکرتێره‌که‌ى که سه‌رۆک کۆمارى عێراق‌ه ده‌ژى ،له ناوخۆیدا دابه‌شبوونێکى گه‌وره‌ى ههیه و سه‌کرده‌کانى لێى جیابونه‌ته‌و‌ه و ئێستا دنیایه‌ک ته‌که‌تولى تێدایه». ه�ه‌ردى ئ�ه‌وه‌ش ده‌خ��ات�ه‌ڕوو :ئ�ه‌وه‌ى ئێستا یه‌کێتى راگ��رت��ووه ته‌نها که‌سێتى تاڵه‌بانى خۆیه‌تى و رۆژ ب�ه رۆژی���ش ب���ه‌ره‌و الوازى ده‌ڕوات ،ئه‌گه‌ر کار به‌مشێوه‌ی‌ه بڕوات پێموایه بچوکتریش دهبێتهوه. به‌اڵم (ئازاد جوندیانى) وته‌بێژى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى ،ده‌ڵێت :سیاسه‌تى یه‌کێتى له کوردستان و عێراقدا سیاسه‌تێکى واقیعیانه‌یه، ئ �ه‌و که‌سانه‌شى ک�ه قسه ده‌ک���ه‌ن له‌سه‌ر یه‌کێتى ،هه‌موویان سه‌ر به ئه‌حزابن ،هیچیان ئه‌کادیمى و بێالیه‌ن نین ،قسه‌ى ناحه‌زانمانه. ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت :ئهو ئینشیقاقانه‌ى له‌ناو یه‌کێتى روویاندا له هه‌ر حزبێک بوای‌ه وێران ده‌بوو ،یه‌کێتى به‌ره‌و ده‌یان ( )36ساڵى ترى خه‌بات ده‌ڕوات..
n
پۆسته‌رێکی یه‌کێتی له‌سلێمانی()5/29
فۆتۆ/
ئاراس عوسمان
چه‌تر ورده‌کاری دانوستانه‌کان له‌باره‌ی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی باڵو ده‌کاته‌وه مه‌ال سیروان :ئه‌وان ه کۆن ه به‌عسى و شۆڤێنین
که‌رکوک ،ئه‌نجومه‌نى سیاسى عه‌ره‌بى داواى دوورخستنه‌وه‌ى ئاسایش و پێشمه‌رگ ه ده‌کات چه‌تر ـ زانیار داقوقى
ئه‌نجومه‌نى سیاسى عه‌ره‌بى ل ه شارى که‌رکوک ل ه به‌یاننامه‌یه‌کدا ک ه وێنه‌یه‌کى ب ه (چه‌تر) گه‌یشتووه ،داواى دوورخستنه‌وه‌ىهێزه‌کانىئاسایش و پێشمه‌رگ ه ده‌کات ،ل ه به‌رامبه‌ریشدا ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى عێراق ئه‌وان ه ب ه به‌عسى و شۆڤێنى ناوده‌بات.
له به‌یاننامه‌که‌دا تێکچوونى ئاسایشى شارک ه ده‌خه‌ن‌ه ئه‌ستۆى هێزه‌کانى ئاسایش و پێشمه‌رگ ه و ده‌ڵێن« :هێزه کوردییه‌کان له پشت رفاندن و تۆقاندن و کوشتنى هاواڵتیانه‌وه‌ن له شارى
پرسه‌نامه
به‌ر له به‌چاپگه‌یاندنی ئه‌م ژماره‌یه‌مان هه‌واڵی گیان له‌ده‌ستدانی په‌یامنێری ئازیزمان له چه‌مچه‌ماڵ (عه‌دنان عه‌لی قادر) به‌داخێکی گه‌وره‌و‌ه رایچڵه‌کاندین ...چی بڵێین بۆ ئه‌م کۆچ‌ه ناوه‌خته‌ی کاکه عه‌دنان برینه‌که‌مان ساڕێژ ناکات... بۆیه سه‌ره‌خۆشی له خانه‌واده‌که‌ی و له خۆمان و خوێنه‌رانی (چه‌تر) ده‌که‌ین... ستافی رۆژنامه‌ی چه‌تر
که‌رکوک». (مه‌ال سیروان ئه‌حمه‌د) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له باره‌ى ئهو به‌یاننامه‌یه‌و‌ه به (چه‌تر)ى وت :هه‌ڕه‌شه‌کانى ئه‌نجومه‌نى سیاسى عه‌ره‌بى له که‌رکوک ،دهبێته هانده‌رێک بۆ تێکچوونى ب���ارودۆخ���ى ،ئه‌منى ش���اره‌ک���ه ،چونکه ئهو ئه‌نجومه‌ن‌ه پێکهاتوون له کۆن‌ه به‌عسیه‌کان و عهرهبه شۆڤێنییه‌کان ،ئه‌وان رێگه خۆشکه‌رێک بوون له کردهوه تیرۆرستیه‌کان. (س��ی��روان ئه‌حمه‌د) ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :به هیچ جۆرێک گۆڕانکارى له ئ��ی��داره‌ى پارێزگاى ک�ه‌رک��وک و هێزه ئه‌منییه‌کانى ئ �ه‌و ش��اره
ریکالم
پیالن‌ه ره‌شه‌کانى شۆڤێنى و به‌عسى و گروپ ه تیرۆرستییه‌کان دژ به کورد ناگۆڕێت. وت��ی��ش��ى :متمانه ل �ه‌ن��ێ��وان پێکهاته‌کانى که‌رکوک نیه ،ناوبراو جهختیکردهوه ،پێویست ه ئیداره‌ى پارێزگاى که‌رکوک لێکۆڵینه‌و‌ه له‌سه‌ر ئهو خێزانان‌ه بکات که له‌دواى پرۆسه‌ى ئازادى عێراق هاتونه‌ت‌ه شارهکه ،تا بتوانن چاره‌سه‌رى بۆ بدۆزنهوه ،چونکه بۆ پاراستنى گیانى هاواڵتیانى ش���ارى ک �ه‌رک��وک ،گرنگه ده‌ستبکرێت ب ه گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى ئهو عه‌ره‌بانه‌ى رووی��ان له شاره‌ک ه کردوه ،چونکه زۆربه‌ى ئهو عه‌ره‌بان‌ه ده‌ستیان ل ه کرده‌وه‌ى تیرۆریستى ههیه.
7-6
(چه‌تر) ناوى ئهو به‌رپرسانه‌ى الی ه ک ه ل ه خانوو ه داگیرکراوه‌کاندان
ل ه کاتى شه‌ڕى ناوخۆو ه پارتى (360
)
خانووى ل ه هه‌ولێر داگیر کردوه
هه‌ولێر ـ هانا ئازاد له‌ناو شارى هه‌ولێر ()360 خانوو له‌الیه‌ن پارتى دیموکراتى کوردستانهوه داگیرکراوه ،که به‌شێکیان هى ئهو که‌سانه‌ن ئێستا بێسه‌روشوێنکراون،به‌شێکیشىهى ئهو که‌سانه‌ن ک ه دواى ()31ى ئاب هه‌ولێریان جێهێشتوو‌ه و ئێستا له سلێمانىده‌ژین. که‌سێک له‌وانه‌ى ئێستا خانووه‌که‌ى لێ داگیرکراوه تایبه‌ت به (چه‌تر)ى راگه‌یاند،
ئهو خانووان‌ه دهکهوێته ناو شارى هه‌ولێر و له بیانووى ئه‌وه‌ى ئهو خانووان‌ه خانووى حکومین کاتى خولى دووه‌مى په‌رله‌ماندا ،په‌رله‌مانمان له بۆیه نایده‌نه‌وه ،له‌کاتێکدا دهبوایه بیده‌نه‌و‌ه به داگیرکردنى ئهو خانووان‌ه ئاگادارکرده‌وه ،به‌اڵم حکومه‌ت. ئ���ه‌و ه��اواڵت��ی �ه ئ��اش��ک��راش��ی��ک��رد ،به‌پێى تا ئێستا هیچ به‌دواداچونێکى بۆ نهکراوه. ئهو هاواڵتی‌ه وتیشى« :به‌پێى لیستێک به‌دواداچوونیان بۆیان ده‌رکه‌وتوو‌ه ته‌نها زه‌وى که المان‌ه خانوه‌کان ( )360خانوون ،به‌اڵم ئ�ه‌و خانوان‌ه زیاتر له ( )40ده‌ف��ت�ه‌ر دۆالر هه‌ندێک ل�ه‌و خانوان‌ه لهگهڵ گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى ده‌کات. (چه‌تر) ناوى ئهو به‌رپرسانه‌ى الی‌ه که ئێستا یه‌کێتى بۆ هه‌ولێر له‌الیه‌ن چه‌ند به‌رپرسێکیانه‌وه له‌و خانوو‌ه داگیرکراوانه‌دان ،به‌اڵم به‌پێویستى وه‌رگیرانه‌وه». ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد ،پ��ارت��ى ئێستا ب ه نه‌بینى له‌ئێستادا باڵویان بکاتهوه.
هەواڵ ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
2
کوردستانى :ئۆپۆزسیۆن نازانن گفتوگۆى بودج ه بکات گۆڕان )1275( :پرۆژه‌ى ساڵى پار یه‌ک دینارى بۆ سه‌رف نهکراوه چه‌تر ئاراس عوسمان
بۆچــوون گه‌ڕان به‌دوای رێگه‌ی
ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان ل ه فراکسیۆنى گۆڕان له‌سه‌ر پرۆژ ه یاساى بودج ه ئهو ه ده‌خاته‌ڕوو، ( )1275پڕۆژه‌ى ساڵى پار یه‌ک دینارى بۆ سه‌رف نه‌کراو ه و ئه‌مساڵ
دانراوه‌ته‌وه ،په‌رله‌مانتارێکى کوردستانیش ده‌ڵێت :ئۆپۆزسیۆن نازانن ب ه شێوه‌یه‌کى ورد گفتوگۆى بودج ه بکه‌ن.
(ک��وێ��س��ت��ان م��ح �ه‌م �ه‌د) پ��ارل�ه‌م��ان��ت��ارى فراکسیۆنى گ���ۆڕان ل �ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى ب�هوه کرد «ئ�ه‌و قسانه‌ى ئێمه هه‌مووى به زانیارییه‌و‌ه بووه ،فۆڕمى
چاره‌سه‌ری کێشه‌ی که‌رکوک ئه‌نجومه‌نى مه‌یدانى ئازادى کوردستان: uله‌تیف فاتیح فه‌ر‌ه ج
u
ل���ه س �ه‌ن��دی��ک��ای رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان��ی ک���وردس���ت���ان ل��ق��ی ک����ه‌رک����وک ،بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ئاڵۆزی که‌رکوک ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر دوو کۆبوونه‌وه‌ی چ��اره‌س�ه‌ری به‌ڕێوه‌چوو ،پێش روودان��ی ته‌قینه‌وه‌کانی ئه‌م چه‌ند رۆژه‌ى رابردوو، قسه له‌سه‌ر ئه‌وه‌کرا که‌رکوک به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات ،پێشبینی زۆر ده‌کرا بۆ ئاینده‌ی که‌رکوک که چی به‌سه‌ردێت، له‌نێوان هه‌موو ئ�ه‌و ده‌ستپێشخه‌ری و شێوازانه‌ی ههیه ،که له‌الیه‌ن (نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان ،کورد ،تورکمان ،عه‌ره‌ب، ئه‌مریکا و هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ و ماده‌ی )140له هه‌موو ئهو ئیختیاران‌ه ئێم ه چی بکه‌ین باشه؟ بهداخهوه یه‌کێ ل ه کێشه‌کانی که‌رکوک ئهوهیه که ده‌ست بۆ هه‌ر شتێک ده‌ب�هی یه‌کسه‌ر له‌نێو سیاسه‌ت ده‌شێوێنرێت ،ده‌سیاسێنرێت. ب��ۆی�ه زۆرج����ار دروس��ت��ب��وون��ی گرفت واده‌ک����ات یه‌کده‌نگی دروس���ت نه‌بێت، سیاسه‌ت ب�����ه‌رده‌وام ل�ه‌م��پ�هره ل �ه‌ب �هردهم یه‌کده‌نگی کوردستان و که‌رکوک و هه‌موو شوێنێکی دنیا ،دهبوایه سیاسه‌ت زان��س��ت��ێ��ک ب��وای �ه ب��ۆ ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ی ه���ه‌م���ووان ،ل��ێ��ره‌دا گرفتێک دروس��ت ده‌بێت ئایا کام رێگه بدۆزینه‌وه ،ئێم ه پێرێ ( )2011/5/28کۆبوونه‌وه‌یه‌کی به‌رفراوانمان رێکخست ،له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا لیژنه‌یه‌ک دروس��ت��ک��را ،ک�ه چه‌ندین م��ام��ۆس��ت��ای زان��ک��ۆ ل �ه‌خ��ۆده‌گ��رێ��ت، کۆمه‌ڵێک تێڕوانینمان خست‌ه ب �هردهم که‌سانی به‌شداربوو ،ده‌کرێ بۆ ئه‌وه‌ی به راس��پ��ارده‌ی �ه‌ک ده‌رچ��ی��ن ئاراسته‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم و په‌رله‌مان و سه‌رۆکی ک��ۆم��ار و په‌رله‌مانتارانى بکه‌ین ،ل ه راگه‌یاندنه‌کانی خۆمان باسی هه‌موو ئهو رێگایان‌ه ده‌که‌ین ،باشترین رێگه ب ه بۆچوونی ئێمه چییه ده‌یخه‌ین‌ه به‌رده‌ست. لیژنه‌یه‌کمان دروستکرد له که‌سانی ئه‌کادیمی و هه‌مه‌چه‌شن و سیاسی و رۆشنبیر و رۆژنامه‌نووس و مامۆستای ئه‌کادیمی و که‌سانی حزبی و ئه‌وانه‌ی له ئیداره‌کاندا کار ده‌که‌ن و سه‌رۆکی شاره‌وانی و پارێزگای که‌رکوک پێکدێن، له کۆبوونه‌وه‌که‌دا زیاتر له ( )100که‌س بانگهێشت کران ،ئه‌م کۆبوونه‌ی‌ه وه‌ک گه‌ڕان به‌دوای رێگه‌یه‌کدا بۆ کێشه‌ی که‌رکوک ده‌بینرێت ،ئه‌گینا زۆرج��ار کێشه‌ی که‌رکوک گ�ه‌ور‌ه دهکرێتهوه، له که‌رکوک په‌یوه‌ندی کۆمه‌اڵیه‌تی زۆر ب��اش �ه ت��ا ب �ه‌ع��س ن �هه��ات��ب��وو ،ب ه هاتنی به‌عس ئهو پهیوهندییه شێوێندرا و رووداوه‌ک���ان���ی ()1959ی����ش هه‌ندێ کاریگه‌ری ههبووه ،به‌اڵم هاتنی به‌عس نه‌یتوانی په‌یوه‌ندییه‌کان هه‌ڵبوه‌شێنێت، به‌اڵم له که‌رکوک په‌یوه‌ندی سیاسی خراپه ،ئه‌گه‌ر سیاسیه‌کانی کورد بگه‌ن ه ئه‌نجامێک ،ئه‌گه‌ر داواکاری و خیتابی کوردی یه‌ک بێت ،ده‌توانرێت چۆنێتی داواک��اری��ی �ه‌ک��ان ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر خیتابی تورکمان و ع �ه‌ره‌ب و کلد و ئاشوورى ده‌ستنیشان بکرێت ،بڵێین بۆ دوا رۆژی که‌رکوک ئه‌مه‌ی‌ه ویست و پێشنیاری ئێمه. دڵ��ن��ی��ام ده‌گ �هی��ن �ه ئ�ه‌ن��ج��ام��ی ب��اش، پێویستمان ب �هوه نابێ ده‌س��ت بۆ که‌س به‌رین‌و که‌سیش ده‌ستمان بۆ به‌رێت ،ئه‌م کۆبونه‌وه‌ی‌ه ته‌نها الیه‌نی کورد ده‌گرێته‌وه، چونکه هێشتا له‌ناو ماڵی کورد کێش ه ههیه ،له کێشه و هه‌ڵبژاردنی پێشوو ک���ورد ل �ه ک �ه‌رک��وک ( )100ه �ه‌زار ده‌ن��گ فه‌وتا ،ئه‌گه‌ر به‌یه‌ک ده‌نگ به‌شداریان بکردایه له په‌رله‌مانی عێراق ئه‌وا هه‌شت کورسیمان به‌ده‌ست ده‌هێنا، هه‌ر بۆیه ده‌بێت جار ێکى تر ئهو هه‌ڵ ه گه‌وره‌ی‌ه له که‌رکوک دروست نه‌بێته‌وه، ده‌بێت هێزه سیاسییه کوردییه‌کان ل ه که‌رکوکدا به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌یى بخه‌ن ه سه‌روى جیاوازیی‌ه سیاسیه‌کانیانه‌وه.
«ئه‌شکه‌نجه‌دانى ئیسماعیل ریسوا ده‌که‌ین» چه‌تر سلێمانى
ئه‌نجومه‌نى مه‌یدانى ئازادى کوردستان ل ه راگه‌یه‌نراوێکدا ک ه وێنه‌یه‌کیان بۆ (چه‌تر) ناردووه، گرتن و لێدانى (ئیسماعیل عه‌بدواڵ)ى بێژه‌رى سه‌راى ئازادى «ریسوا»ده‌که‌ن و ده‌ڵێن« :ده‌سه‌اڵت به‌و جۆر ه ره‌فتاران ه هێنده‌یتر له‌الى خه‌ڵکى کوردستان ناشیرین ده‌بێت».
ل��ه راگ���هی���ه‌ن���راوه‌ک���ه‌دا ده‌ڵ���ێ���ن« :ل � ه چوارچێوه‌ى هه‌ڵمه‌ته سه‌رکوتکه‌ره‌کانى ده‌س �ه‌اڵت��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،ش�ه‌وى ( )5/26له شارى سلێمانى ده‌سته‌یه‌ک چه‌کدار ،هاوکارى پێشومان بێژه‌رى سه‌راى
ئازادى (ئیسماعیل عه‌بدواڵ)یان رفاند و پ��اش لێدانێکى زۆر و ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کى ده‌رون�����ى ،ل �ه ده‌ره‌وه‌ى ش���ارى سلێمانى ف��ڕێ��ی��ان��دا ،ئ��ه‌م ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت�هى ده‌س���ه‌اڵت ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه چ��االک��وان��ان��ى م �ه‌ده‌ن��ى، نیشانى ده‌دات که ده‌س�ه‌اڵت ئاماده نی ه به شێوه‌یه‌کى سیاسى کێشه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان چاره‌سه‌ر بکات ،ئه‌م ره‌فتاره‌ى ده‌س�����ه‌اڵت ن��ی��ش��ان��ى ده‌دات ن�ه‌رم��ب��ون��ى ده‌سه‌اڵت بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى داواکاریه‌کانى خه‌ڵک و رێخۆشکردنى ده‌س���ه‌اڵت بۆ گفتوگۆى نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن و شه‌قام ،له راستیه‌وه دووره و به ته‌نها کات کوشتنه». ده‌ش����ڵ����ێ����ن« :وه‌ک ئ��ه‌ن��ج��وم��ه‌ن��ى م �هی��دان��ى ئ����ازادى ک��وردس��ت��ان ،رف��ان��دن و ئه‌شکه‌نجه‌دانى ه��اوک��ارى پێشومان ریسوا ده‌که‌ین ،هیواى چاکبونه‌وه‌ى بۆ ده‌خوازین ،ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمیش ئاگادار دهکهینهوه ،که ئهو جۆره ره‌فتارانه نه‌ک هه‌ر ئیسماعیل و هاوکاره‌کانى ناتۆقێنن، به‌ڵکو ده‌س����ه‌اڵت ب �ه‌و ج���ۆره ره‌ف��ت��اران� ه ه��ێ��ن��ده‌ی��ت��ر ل �ه الى خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان ناشیرین ده‌بێت و زهمینه بۆ دوباره‌بونه‌وه‌ى ناڕه‌زایى و خۆپیشاندان خۆشتر ده‌کات».
«ته‌نها سیاسیی ه حزبییه‌کان خاوه‌نی که‌رکوک نین»
که‌رکوک ،گرووپی ئایند ه راده‌گه‌یه‌نرێت
پ��رۆژه پێشنیاره‌کان و پ��رۆژه به‌رده‌وامه‌کان هه‌مووى له به‌رده‌ستى ئه‌ندامانى په‌رله‌ماندا ب����ووه ،ه �ه‌م��وو پ��ی��ش��ان��م��ان ده‌دات ک �ه له ساڵى ()2010دا پێنج ملیۆن دینارى بۆ سه‌رفکراوه ،له پاڵیدا نوسراو‌ه ( )0سفر واته هیچى بۆ سه‌رف نهکراوه. وت��ی��ش��ى :زان��ی��اری��م��ان ل��ه ه��ه‌م��وو ئ �ه‌و ئیستیماران‌ه وه‌رگ���رت���ووه ک �ه حکومه‌ت
پ��ێ��ی��داوی��ن ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه ئ �ه‌گ �ه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ک ل�ه زان��ی��اری�ه‌ک��ان��دا هه‌بێت ئ��ه‌وا حکومه‌ت به‌رپرسیار‌ه لێى )1275( ،پڕۆژه‌ى ساڵى پار یه‌ک دینارى بۆ سه‌رف نهکراوه و ئه‌مساڵ دانراوه‌ته‌وه ،ئێمه ئهو کاته‌ى له وه‌زیره‌کانمان پرسی ئه‌وانیش به هه‌مان شێوه رایانگه‌یاند به‌ڵێ ڕاسته. له به‌رامبه‌ردا (ئازاد گۆران) په‌رله‌مانتارى
فراکسیۆنى کوردستانى ئ�ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو، ناتوانرێت بوترێت بودجه که‌موکورتى تێدانیه، له‌الیه‌نى حکومه‌ته‌و‌ه ره‌وان���هى په‌رله‌مانى کوردستان کراوه بۆئه‌وه‌ى که‌موکورتیه‌کانى چ��اره‌س �ه‌ر بکرێت ،ئۆپۆزسیۆن ن��ازان��ن به شێوه‌یه‌کى ورد گفتوگۆى بودجه بکه‌ن، زۆربه‌ى قسه‌کانیان بۆ موزایه‌ده‌ى سیاسى بووه.
ئارى هه‌رسین :هیوادارم ئهو ه بۆچوونى گۆڕان نه‌بێت
سه‌فینى مه‌ال قه‌ره :تا گه‌ره‌نتیمان نه‌درێتێ ل ه هه‌ولێر و دهۆک باره‌گا ناکه‌ینه‌وه چه‌تر
ساالر بیاره‌یى ئێواره‌ى ( )5/28هه‌ڵسوڕاوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان (سه‌فینى مه‌ال قه‌ره) ل ه لێدوانێکیدا بۆ ته‌له‌فزیۆنى (ئێن ئار تى) رایگه‌یاند ،هه‌تا ئێستا له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتیدا ئه‌ندامانیان ده‌گیرێن و ده‌ڕفێنرێن ،هه‌تا له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى ئهو پارته‌دا گه‌ره‌نتیمان نه‌درێتێ ک ه باره‌گاکانمان نه‌سوتێنرێن ئاماد ه نین بنکه
بکه‌ینه‌وه.
ئه‌م لێدوانه‌ى مه‌ال قه‌ره له کاتێکدای ه که بڕیاره شه‌ممه‌ى داهاتوو دوو پارته ده‌سه‌اڵتداره‌که و سێ الیه‌نى ئۆپۆزیسیۆن کۆبونه‌وه‌یه‌کى پێنج قۆڵى ئه‌نجام بده‌ن و وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن له‌و قه‌یرانه‌ى که کوردستانى تێکهوتووه رزگاریان بێت. الى خ����ۆش����ی����ی����هوه ئ���ه‌ن���دام���ێ���ک���ى سه‌رکردایه‌تى پارتى ره‌خنه‌ى له‌و لێدوانه گ��رت��وو رای��گ �هی��ان��د ،ک �ه ن���ه‌ده‌ب���وو ئ�ه‌و به‌رپرسه‌ى بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان له کاتێکى وا هه‌ستیاردا ئهو لێدوانه بدات. (ئ���ارى محه‌مه‌د ه�ه‌رس��ی��ن) ئه‌ندامى
س���ه‌رک���ردای���هت���ى پ���ارت���ى ب���ه (چ���هت���ر)ى راگه‌یاند «ئێمه ئێستا وه‌ک پارتى و یه‌کێتى ده‌م��ان �ه‌وێ لهگهڵ سێ الیهنه ئۆپۆزیسیۆنه‌که کۆبوونه‌وه‌یه‌کى پێنج قۆڵى ئه‌نجام بده‌ین و ئهو کێشانه‌ى که ئێستا هه‌ن به هاوکارى هه‌موو الیه‌ک چاره‌سه‌ریان بکه‌ین». وتیشى :ه �ه‌ر که‌سێک ئه‌لف و بێ له سیاسه‌ت بزانێت له‌م کاته‌دا لێدوانى وا ن��ادات ،ئێمه پێمانوایه موزایه‌ده‌یه‌کى سیاسیه و ب �ه‌س ،هیواشى خ��واس��ت که ئهوه بۆچونى که‌سى خۆى بێت و بۆچونى سه‌رکردایه‌تى بزوته‌وه‌ى گۆڕان نه‌بێت.
زانا رۆستایى :ده‌سه‌اڵت هیچ هه‌نگاوێکى نیازپاکى ناهاوێت چه‌تر ئاسۆ محه‌مه‌د به‌رپرسێکى کۆمه‌ڵى ئیسالمى که وه‌ک چاودێرێکى سیاسى بۆ (چه‌تر) قسه‌ى کرد ،له‌باره‌ى دانیشتنى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزیسیۆنه‌و ه باس له‌و ه ده‌کات ،ده‌سه‌اڵت هیچ هه‌نگاوێکى نیازپاکى ناهاوێت و بگر ه زۆر گوشار ده‌کات.
(زانا رۆستایى) چاودێرى سیاسى ل ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) رایده‌گه‌یه‌نێت: «ئومێد ده‌که‌م ئۆپۆزیسیۆن و ده‌سه‌اڵت
بگه‌نه ئ�ه‌ن��ج��ام ،ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده س�ه‌ره‌ت��اک��ان دڵخۆشکه‌ر نین و الیه‌نی ده‌سه‌اڵت هیچ هه‌نگاوێکی نیازپاکی ناهاوێت و بگره گوشار زۆر ده‌کات ،به‌اڵم ئۆپۆزیسیۆن بهرپرسیارانه مامهڵه ده‌کات و ده‌یه‌وێت رێگه‌ی گفتوگۆش تاقی بکاتهوه›. رۆستایى ئاماژه به‌وه‌ش ده‌کات ،ئه‌گه‌ر ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن نه‌گه‌نه ئه‌نجام ئه‌گه‌رى سه‌رهه‌ڵدانى خۆپیشاندانه‌کان ه �هی �ه و ده‌ڵ���ێ���ت :ئ��ه‌گ��ه‌ر ده‌س�����ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن نه‌گه‌یشتنه رێکه‌وتن ئه‌وا قه‌یرانه‌که ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت و ئه‌گه‌ری س���هره���ه‌ڵ���دان���ه‌وه‌ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �ه‌ک��ان
دێته‌ئاراوه و جارێکیتر به ئاسانی متمان ه دروس���ت ن��اب��ێ��ت�هوه ،ب��ۆی�ه ده‌ب��ێ��ت الیه‌نی ده‌س��ه‌اڵت زۆرت��ری��ن نه‌رمی بنوێنێ له‌م قۆناغه‌دا تا هه‌ڵبژاردن دهکرێتهوه. ده‌رب��اره‌ى ئه‌وه‌ى کێ به‌رپرسیار ده‌بێت ل�ه ئ�ه‌گ�ه‌رى تێکچوونى ب��ارودۆخ�ه‌ک�ه؟ رۆستایى ده‌ڵێت :هه‌رکه‌س به گوێره‌ى خ���ۆی ب �ه‌رپ��رس��ی��اره ،ئ����ه‌وه‌ی ه��ۆک��اری کێشه‌کانی ک��وردس��ت��ان �ه ه���ه‌ر ئ�ه‌وی��ش ب �ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی ی �ه‌ک �ه‌م��ی ده‌ک �ه‌وێ��ت � ه ئه‌ستۆ ،دیاره ئۆپۆزسیۆنیش به ئه‌ندازه‌ی ک�ه‌م��وک��ورت��ی�ه‌ک��ان��ی خ��ۆی ب�ه‌رپ��رس��ی��ار ده‌بێت.
به‌ڕێوه‌به‌رى که‌شناسى هه‌رێم :رێژه‌ى بارانى ئه‌مساڵ ل ه ساڵى رابردوو کهمتره هه‌ولێر ره‌هێل مامه‌ش
ه کردوو ه» « nیاسای (بریمه‌ر) ئیداره‌ی که‌رکوکی که‌له‌بچ
که‌رکوک سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی پێرێ ( )2011/5/28ل ه هۆڵى نه‌ورۆز ل ه شارى که‌رکوک ،ب ه ده‌ستپێشخه‌رى لقى که‌رکوکى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى کوردستان ،کۆبونه‌وه‌یه‌ک بۆ کۆمه‌ڵێک ل ه رۆژنامه‌نوس، مامۆستاى زانکۆ ،نوسه‌ر و سیاسى رێکخرا و له‌وێدا گروپى ئایند ه بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى کێشه‌کانى که‌رکوک راگه‌یه‌نرا.
(د.ل �هت��ی��ف ب �ه‌رزن��ج��ی) مامۆستا ل �ه زان��ک��ۆی ک �ه‌رک��وک و ده‌س��ت�هی ئ����ام����اده‌ک����اری ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ک���ه ب�ه (چ���هت���ر)ى وت« :ت �ه‌ن��ه��ا سیاسییه حزبییه‌کان خاوه‌نی که‌رکوک نین، که‌رکوکییه‌کان خۆیان ده‌توانن به‌دوای چاره‌سه‌ریدا بگه‌ڕێن ،بتوانین بۆ ئاینده و سبه‌ی شتێک گه‌اڵڵه بکه‌ین ،با ب��ی��رک��ردن�هوه ته‌نها وه‌رگ��رت��ن��ی ()10 ملیۆن دینار نه‌بێ وه‌ک قه‌ره‌بوو بۆ کێشه‌ی که‌رکوک و ماده‌ی ()140 با هه‌وڵ بدرێ فشار دروست بکرێ بۆ
گه‌ڕانه‌وه‌ی شارۆچک ه دابڕاوه‌کان بۆ باوه‌شی که‌رکوک». ه������ه‌روه‌ه������ا (ع������ه‌ب������دول س������ه‌الم) رۆژنامه‌نووس وتی :به‌رپرسانی کورد له به‌رژه‌وه‌ندی مادی و شه‌خسی خۆیان پۆستی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری به‌رهه‌مهێنانی که‌رکوکیان هه‌ڵبژارد ،ئهو پۆسته ته‌نها فرۆشتنه ،دایکم نه‌خوێنده‌واره ده‌توانێ به‌ڕێوه‌ی به‌رێت ،ره‌خنه‌مان کرد کاتی خۆی ،بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی هه‌موو کۆمپانیای که‌رکوکیان هه‌ڵنه‌بژارد، که ژماره‌ی فه‌رمانبه‌ری کوردی تێدا له ( )%2تێپه‌ڕ ناکات. ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت��ر (ک��اک �ه‌ڕه‌ش سدیق) به‌رپرسی ماده‌ی ( )140له که‌رکوک ل���ه‌ب���اره‌ى ره‌وش����ى ک �ه‌رک��وک �هوه وت��ى: ته‌نها که‌رکوک به یاسای (بریمه‌ر) ک��ار ده‌ک���ات ،به پێچه‌وانه‌ی هه‌موو پارێزگاکانی تری عێراق ،ئهو یاسایه ئیداره‌ی که‌رکوکی که‌له‌پچه کردووه، به ئه‌نجامدانی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی نوێ بۆ ئه‌نجومه‌ن ده‌توانرێت ئهو یاسایه پووچه‌ڵ بکرێتهوه ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن دوابخرێت بارودۆخی که‌رکوک خراپتر ده‌بێت.
به گوێره‌ى لێدوانى به‌ڕێوه‌به‌رى که‌شناسى هه‌رێمى کوردستان ،رێژه‌ى بارانى ئه‌مساڵ به به‌راورد لهگهڵ ساڵى رابردوو کهمتره ،به‌اڵم جگه له سنورى گه‌رمیان و هه‌ندێک ناوچه‌ى سنورى هه‌ولێر و دهۆک پێشبینى وشکه‌ساڵى ناکرێت. (حه‌سه‌ن وه‌هاب) به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى که‌شناسى و ب��وم��ه‌ل��ه‌رزه‌ى هه‌رێمى کوردستان سه‌باره‌ت به رێ��ژه‌ى بارانى ئ �ه‌م��س��اڵ��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان��ى ه��ه‌رێ��م و ب �ه‌ب �ه‌راورد لهگهڵ ساڵى راب���ردوو ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :له سه‌ره‌تاى وه‌رزى بارانبارینى ئه‌مساڵ تا ()2011/5/18
که دوا تۆمارى باران بارینه ،له سنورى پارێزگاى هه‌ولێر ()347.8م��ل��م باران باریووه ،ئهو رێژه‌یه پارساڵ ()390.9 ملم ب���ووه ،ب �ه‌م �ه‌ش ()43.1م���ل���م له پارساڵ کهمتره باریووه ،له پارێزگاى ده��ۆک ()430.6م��ل��م ت��ۆم��ارک��راوه، ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدا ل �ه س��اڵ��ى راب���ردوو ()600.4ملم بووه ،به‌مه‌ش ()169.8 ملم له پارساڵ کهمتره. س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ئ�ه‌م��س��اڵ ()510م���ل���م ب���اران ب��اری��وه، پارساڵ ()817.8م��ل��م ب��ووه ،به‌مه‌ش ( )307.8ل �ه پ��ارس��اڵ ک�ه‌م��ت��ره ،له گه‌رمیانیش ()238.3ملم باران باریوه، پارساڵ ()389.8م��ل��م تۆمارکرابوو، وات���ا ( )151.5ل �ه پ��ارس��اڵ که‌متر باریوه. س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ئ �ه‌گ �ه‌رى وشکه‌ساڵى ح�ه‌س�ه‌ن وه‌ه���اب وت��ى :ب�ه شێوه‌یه‌کى
گشتى رێژه‌ى بارانبارینى ئه‌مساڵ به به‌راورد لهگهڵ ساڵى رابردوو کهمتره، به‌اڵم بۆ زانینى وشکه‌ساڵى به‌راوردى بارانى ئه‌مساڵ ته‌نیا به رێژه‌ى پارساڵ ناکرێ ،به‌ڵکو به‌راوردى بارانى ئه‌مساڵ ل�ه‌گ�ه‌ڵ تێکراى پێنج ساڵى راب���ردوو ده‌کرێ ،که له کۆتایی مانگى پێنج راده‌گه‌یه‌ندرێت ،ئه‌گه‌ر به‌راورده‌که له ( )%60به‌ره‌و سهرهوه بوو ئهوکاته ئهو ناوچه‌یه وشکه‌ساڵى نایگرێته‌وه ،به پێچهوانهوه ئه‌گه‌ر به‌ره‌و خ��وارهوه بوو، ئه‌وا ئهو ناوچه‌یه به وشکه‌ساڵى حساب ده‌کرێ ،ئه‌مه‌ش ستاندرێکى جیهانیه. ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى که‌شناسى و بومه‌له‌رزه‌ى هه‌رێم ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو: ئ�ه‌وه‌ى تێبینى ده‌کرێت زۆرب �هى زۆرى ن��اوچ �ه‌ک��ان��ى ک���وردس���ت���ان ،ج��گ�ه له گه‌رمیان و هه‌ندێک ناوچه‌ى هه‌ولێر و دهۆک رووبه‌ڕوى وشکه‌ساڵى نابنه‌وه.
سوریا ،رژاندنى خوێنى هاواڵتیان به‌رده‌وام ه و تا ئێستا زیاتر ل ه هه‌زار که‌س کوژراون چه‌تر ئاژانسه‌کان ماوه‌ى چه‌ند مانگێک ه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌رى ل ه سوریا دژی ده‌سه‌اڵتى قۆرغکارى ئهو واڵته به‌رده‌وامه ،به‌اڵم لهگهڵ به‌رده‌وامى خۆپیشاندانه‌کانى خه‌ڵکدا رژاندنى خوێنى هاواڵتیانیش درێژه‌ى ههیه، ل ه هه‌ینى «پارێزه‌رانى واڵت»یشدا هه‌شت که‌س کوژراون.
له هه‌ینی «پ��ارێ��زه‌ران��ی واڵت»دا خۆپیشاندانی ج���ه‌م���اوه‌ری زۆرب���هی ش����اره‌ک����ان����ی س�����وری�����ای گ����رت����هوه، ل�ه‌وان�ه‌ش چه‌ند ناوچه‌یه‌کی س�ه‌ر به (دی��م �ه‌ش��ق ،ده‌رع����ا ،ح�ه‌م��س س��ه‌ر به پارێزگای حه‌سه‌که که ناوچه‌یه‌کی کوردنشینه ،رستن ،بۆکمال و چه‌ند ش���ار و ش��ارۆچ��ک �هی �ه‌ک��ی ت���ر) که تێکڕا هاواڵتیان داوای کۆتاییهێنان به ده‌سه‌اڵته‌که‌ی (به‌شار ئه‌سه‌دی) سه‌رۆکی ئهو واڵته ده‌که‌ن.
به گوێره‌ى ئاژانسه‌کانى ه�ه‌واڵ له له‌ناوچ هی (ریفی ده‌رع��ا) سێ که‌س و له شارۆچکه‌ی (قه‌تنای س�ه‌ر به ریفی دیمه‌شق) سێ که‌س و له شاری (داعل)ی سه‌ر به پارێزگای (ده‌رعا) دوو که‌س کوژراون ،ئهمه جگه له‌وه‌ى ده‌یان هاواڵتیش بریندار بوون ،به‌مه‌ش به گوێره‌ى سه‌رچاوه‌کانی ئۆپۆزیسیۆنی سوریا له مانگی ئ���ازاره‌وه تا ئێستا ( )1500خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ر ک�����وژراون و ()8000یش ده‌ستگیرکراون.
راپۆرت
(چه‌تر) چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کى نوێ له‌سه‌ر بودج ه باڵو ده‌کاته‌وه
جیاوازی ژماره‌کان زۆر له‌و ه زیاترن ک ه چاوه‌ڕوان ده‌کرا ئاماده‌کار
هانا ئازاد جیاوازیه‌کانی نێوان بودجه‌ی ئه‌مساڵ لهگهڵ سااڵنی رابردوودا زۆره ،له سه‌رچاوه‌یه‌کی تایبه‌ته‌وه (چه‌تر) کۆمه‌ڵێک ورده‌کاری نوێ له‌مه‌ڕ بودجه‌ی ئه‌مساڵ ئاشکرا ده‌کات.
ئهو شتانه‌ی کرێکه‌یان زیادی کردووه کڕینى شمه‌ک له بودجه‌ى ()2011 ب����ه‌راورد ب�ه ( )2010زی���ادی ک���ردووه، ک��ات��ێ ب��ڕى گ��وژم �ه‌ک �هى ل �ه ()2010 بریتى ب��ووه له ی�ه‌ک ترلیۆن و ()116 ملیار و ( )410ملیۆن دینار ،له ()2011 ب��ۆ ی �ه‌ک ترلیۆن و ( )698ملیار و ( )537ملیۆن دینار به‌رزبۆته‌وه که جیاوازیه‌که‌ی ده‌کاته ( )582ملیار و ()127ملیۆن. به‌خشین له بودجه‌ى ( )2011به‌راورد به ساڵی رابردوو ئه‌میش زیادی کردووه، کاتێ گوژمه‌که‌ى له ( )2010بریتى بووه له ( )445ملیار و ( )556ملیۆن دینار ،که‌چى ئهو گوژمه‌یه له ()2011 دا بازێکى گه‌وره‌یداوه و بووه به ()761 ملیار و ( )647ملیۆن دینار زیادکردنی ئه‌میش بریتیه له ( )316ملیار و ()93 ملیۆن دینار. ل��ه ب���ودج���هى ( )2009ب���ڕى ()12 ملیار دینار بۆ پ �ه‌راوگ �ه و چاپه‌مه‌نى ته‌رخانکراوه ،له ساڵى ( )2011بووه به ( )21ملیار دینار ئه‌مه‌شیان ب��ڕی نۆ ملیاری زیادکردووه. له ب��ودج�هى ()2009دا ب��ڕى ()471 ملیۆن دینار بۆ کرێى ئاوه‌ڕۆ خه‌رجکراوه، که‌چى بۆ ساڵى ( )2011ب��ڕى یه‌ک ملیار و ( )154ملیۆن دینارى بۆ دانراوه. له ش�ه‌ش مانگى یه‌که‌مى ()2010
ب���ڕى ( )29ملیۆن دی��ن��ار ل�ه په‌خشى راسته‌وخۆ له رێگاى مانگى ده‌ستکرده‌وه خه‌رجکراوه ،به‌اڵم بۆ ئه‌مساڵ ()2011 بڕى دوو ملیار و ( )127ملیۆن دینارى بۆ ته‌رخانکراوه. له ش�ه‌ش مانگى یه‌که‌مى ()2010 بڕى یه‌ک ملیار و ( )893ملیۆن دینار بۆ کرێى ته‌له‌فۆن خه‌رجکراوه ،که‌چى له ( )2011بڕى شه‌ش ملیار و ( )390ملیۆن دینارى بۆ ته‌رخانکراوه ئه‌گه‌ر ئه‌م بڕه‌ی ئ�����ه‌م�����س�����اڵ داب���ه‌ش���ی
دووی بکه‌ین ده‌کاته سێ ملیار و ()195 ملیۆن بۆ هه‌ر شه‌ش مانگێک کهواته زیاتر له ملیارێک بۆ شه‌ش مانگه‌که زیادی کردووه. له ش�ه‌ش مانگى یه‌که‌مى ()2010 بڕى چ��وار ملیۆن دینار دراوه ب ه کرێى ئامێره‌کانى په‌یوه‌ندیدکردن ،له ()2011 ب�������ڕى ()122 م��ل��ی��ۆن��ى بۆ
ته‌رخانکراوه‌ئه‌م بڕگه‌یه‌ش خه‌یاڵی زیادی ک���ردووه ئ�ه‌و چ��وار ملیۆنه که بۆ هه‌ر ش �ه‌ش مانگێکه ل�ه س��اڵ�ه‌ک�ه‌دا ده‌کاته هه‌شت ملیۆن دینار ب �ه‌اڵم بۆ ئه‌مساڵ ()114ملیۆنی زیاد کردووه. داهاتی فرۆکه‌خانه‌کان دیار نیه گوژمه‌ى بودجه‌ى به‌کارخستنى هه‌ردوو ف��رۆک�ه‌خ��ان�هى هه‌ولێر و سلێمانى بڕى ( )44ملیار و ( )48ملیۆن دیناریان له ب��ودج�هى ( )2011بۆ ته‌رخانکراوه، ب �ه‌اڵم له هیچ لیست و ده‌رخسته‌یه‌کى داهاته‌کانى هه‌رێمدا ئاماژه به داهاتى ئهو دوو فرۆکه‌خانه‌یه نهکراوه له سااڵنى راب��ڕدوودا که سه‌ر به وه‌زاره‌ت��ى گواستنهوه و گه‌یاندنه. چ��������ه‌ک ه����ه‌رێ����م ده‌یکڕێت و ناوه‌ندیش ده‌یکڕێت
هه‌ر به‌گوێره‌ی ب���ه‌ڵ���گ���ه‌ن���ام���ه‌ک���ان���ی (چ�هت��ر) بۆ کڕینى چه‌ک و ت �ه‌ق �ه‌م �ه‌ن��ى – االس��ل��ح �ه و االع��ت��ده العسکریه ،بڕى ( )481م��ل��ی��ۆن دی���ن���ار له ب����ودج����هى ( )2009ب��ۆى خ���ه‌رج���ک���راوه ،ل��ه ب��ودج �هى ( )2011ب��ڕى ش�ه‌ش ملیار و ( )556م��ل��ی��ۆن دی��ن��ارى ب��ۆ ت�ه‌رخ��ان��ک��راوه و ئ��هوه له کاتێکدا کڕینى چ�ه‌ک به
پێى ده‌ستوور و یاساى بودجه‌ى عێراقى له‌سه‌ر حکومه‌تی ناوه‌ندییه. هه‌ندێک پرۆژه بونیان نیه به‌اڵم پاره‌یان ههیه هه‌ندێک پ��ڕۆژه پاره‌یان بۆ دان��راوه و بوونیان نیه به‌نمونه‌ش کارگه‌ى به‌ردى م���ه‌ڕم���ه‌ڕى م����اوه‌ت و ئ���ه‌و پ���ڕۆژان���هى ئه‌مساڵ ب �ه‌رده‌وام��ن له کاتێکدا ساڵى راب���ردوو ل�ه پێشنیارکراوه‌کاندا نه‌بوون وه‌ک (بینا بۆ گرتووخانه‌ى گشتى له هه‌ولێر که ساڵى راب��ردوو و ئه‌مساڵیش پاره‌ى بۆ خه‌رجکراوه). هه‌ندێک پ���رۆژه‌ی ئه‌نجامنه‌دراوی س��اڵ��ی راب����ردوو ئه‌مساڵیش پ��اره‌ی��ان بۆ داده‌نرێته‌وه ئهو پرۆژانه‌ى که پێشنیارى ()2010یه و ده‌ستبه‌کارنه‌بوون له‌و ساڵه‌دا، به‌اڵم له لیستى پرۆژه به‌رده‌وامه‌کان جێى بۆ کراوه‌ته‌وه و ژماره‌یان ()114 چ�����ۆن پ������رۆژه‌ی������ه، پ��رۆژه‌ی �ه‌ک به به‌رده‌وام داده‌نرێ کاتێک ته‌نده‌رین و ئیحاله نه‌کرا بێت؟ ئهو پرۆژانه‌ی دووباره بونه‌ته‌وه به‌ڵگه‌نامه‌کان ده‌ڵێن پێویسته پ��رۆژه دووباره‌بووه‌کان بنوسین ئهوکاته هه‌ڵوێست به‌رامبه‌ر به بودجه و حکومه‌ت ددیاری بکرێت ،به‌ڵگه‌نامه‌کانى (چه‌تر) پرۆژه دوب���اره‌ب���ووه‌ک���ان���ى ب���ه‌و ش��ێ��وه‌ی �ه ت��ێ��دای�ه، چ��اک��ک��ردن�هوه و ق��ی��رت��اوک��ردن��ى رێگاى س���ه‌ره‌ک���ى (ه���ی���ران -ه���ی���زۆب) ،پ���رۆژه پێشنیاره‌کانى ( )2011ئاوه‌دانکردنه‌وه، ژماره‌ى پرۆژه ( 17و .)18 وه‌گه‌ڕخستن و چاککردنه‌وه‌ى به‌نداوى دوک���ان ،ک�ه ل�ه پ���رۆژه ب�ه‌رده‌وام�ه‌ک��ان��ن کشتوکاڵ به ژماره ( )24هاتووه و له
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
3
پێشنیاره‌کانى ( )2011به ژماره ()17 هاتووه و وه‌گه‌ڕخستن و چاککردنه‌وه‌ى ب�����ه‌ن�����داوى ده‌رب����ه‌ن����دی����خ����ان ل����ه پ�����رۆژه به‌رده‌وامه‌کان /کشتوکاڵ به ژماره ()18 هاتووه و به ژماره ( )24له پێشنیاره‌کانى ( )2011دووباره بۆته‌وه. پ������رۆژه‌ى ئ����اوى ن��اح��ی �هى زه‌الن ،له پێشنیارکراوه‌کانی ش��اره‌وان��ى به ژم��اره ( )65هاتووه و له په‌ره‌پێدانى پارێزگا به ژماره ( )128دووباره بۆته‌وه. وه‌گه‌ڕخستن و چاککردنه‌وه‌ى به‌نداوى دهۆک له لیستى پرۆژه پێشنیاره‌کان به ژماره ( )19هاتووه و له به‌رده‌وامه‌کان به ژماره نۆ دووباره بۆته‌وه. راک��ێ��ش��ان��ى هێڵى گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌ى ئ��او ب��ۆ ده‌رب�ه‌ن��دی��خ��ان ل�ه لیستى پرۆژه‌کانى پ�ه‌ره‌پ��ێ��دان��ى پ��ارێ��زگ��ا ب�ه ژم���اره ()139 هاتووه و به ژماره ( )143دووباره بۆته‌وه. دروستکردنى خه‌زانى ئاو له قازیاوا / په‌ره‌پێدانى پارێزگا /شاره‌وانى به ژماره ( )108هاتووه و له ژماره ( )117دووباره بۆته‌وه. تێکه‌ڵه ڕێژکردنى ڕێگاى (مالومه - چۆخماخ -پیرکه ) له ناحیه‌ى گاپیڵۆن/ له لیستى پرۆژه‌کانى په‌ره‌پێدانى پارێزگا به ژماره نۆ هاتووه و له به‌رده‌وامه‌کان به ژماره ( )37دووباره بۆته‌وه. داهاتی کاره‌با کوا؟ داه��ات��ى فرۆشتنى وزه‌ى ک��اره‌ب��ا له ره‌شنووسى بودجه‌ى ( )2011له الپ�هره دوو به ( )151ملیار دینار خه‌مڵێنراو دیاریکراوه ،به‌اڵم ئهو بڕه‌ى وه‌زاره‌ته‌کان داویانه به حکومه‌ت وه‌کو کرێى کاره‌با له ساڵى ( )2010بڕه‌که‌ى ( )392ملیاره ئه‌م داهاته بڕی ( )241ملیار جیاوازیان ههیه.
دووباره‌بوونه‌وه‌ی‌ته‌قه‌کردن ل ه خۆپیشانده‌ران چاوه‌ڕوان‌کراوه؟
به‌رپرسێکى پارتى :باره‌گاکانیشمان بسوتێنن ئه‌وه‌ى ل ه ()17ى شوبات روویدا دوباره‌ى ناکه‌ینه‌وه ئاماده‌کار
دلێر عه‌بدولڕه‌حمان زیاترل ه ( )100رۆژ به‌سه‌ر رووداو ه خ��وێ��ن��اوی��ه‌ک��هى 17ى شوباتى تێپه‌ڕده‌بێت سلێمانیدا ش���ارى وێ��ڕاى جه‌ختکردنه‌وه‌ى به‌رپرسانى پارتى له‌سه‌ر ئ��ه‌وه‌ى ل�ه‌و رۆژه‌دا ته‌عدایان لێکراو ه بۆی ه به‌گولل ه وه‌اڵمى خۆپیشانده‌رانیان داوه‌ته‌وه، ژم��اره‌ی��ه‌ک ل�ه‌ب�ه‌رپ��رس��ان��ى حزب ه سیاسیه‌کان پێیانوای ه ئ��ه‌وه‌ى ل ه 17ى شوباتدا رویدا ته‌عدا نهبووه ل ه پارتى ،ب�ه‌اڵم پاسه‌وانانى لقى چ��وار ئ �ه‌و مافه‌یان به‌خۆیانداوه ت��ه‌ق�� ه ل��ه‌خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران بکه‌ن رۆژنامه‌نوسێکیش پێیوای ه ئه‌وه‌ى ل ه ()17ی شوباتدا ته‌عداى کردوو ه پارتى بوو ه نه‌ک خۆپیشانده‌ران.
عومه‌ر شه‌ریف کارگێڕى لقى ()22 ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ههرچهنده رهنگه ته‌عداکردن واتایه‌کى رون نه‌به‌خشێ به‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى ل ه ()17ى شوباتدا روی��دا ته‌عدا ب��ووه ل ه پارتى ،چونک ه دوور و نزیک پارتى هیچ شتێکى له‌م سنوره‌دا بهدهستهوه نی ه و په‌یوه‌ندى به‌و داواکاریانه‌و‌ه نهبووه ک� ه خۆپیشانده‌ران ب �ه‌رزی��ان ک��ردب��وه‌وه، خۆپیشاندانێکیش هه‌موو عه‌قڵیه‌تێکى ت���ێ���داب���ێ ده‌ب������ێ چ������اوه‌ڕوان������ى ش��ت��ى نه‌خوازراویشى لێبکرێ». ناوبراو له‌باره‌ى هه‌ڵوێستى حزبه‌که‌ى له ئه‌گه‌رى دوباره‌بونه‌وه‌ى روداوه‌کانى ()17ى شوباتدا ده‌ڵێ «له‌داهاتودا پارتى به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ته‌ق ه له‌خۆپیشانده‌ران ناکات‌و چاوه‌ڕێى ئه‌وه‌ش ناکات ئه‌وه‌ى ل ه ()17ى
شوبات روویدا دوباره‌بێته‌وه ،چونک ه ئه‌وه‌ى له‌و رۆژه‌دا روی��دا سروشتى و خۆرسک نه‌بوو به‌ڵکو داواکاریه‌کان سیاسی بون‌و حزبی سیاسیشى له‌پشته‌و‌ه بووه«. شه‌ریف جهختیکردهوه «ئه‌گه‌ر هه‌موو ب��اره‌گ��اک��ان��ی��ش��م��ان بسوتێنرێ ()17ى شوبات دوباره ناکه‌ینه‌وه». ل �ه‌الیه‌ک��ی��ت��رهوه م��ح �ه‌م �ه‌د ه �ه‌رک��ى، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پارتى ،جهختیکردهوه «ئ �ه‌وه‌ى ل ه 17ى شوبات روی��دا ته‌عدا بو له‌پارتى ب �ه‌اڵم من ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه قسه ناکه‌م چونک ه پێشتر فازڵ میرانى ئه‌وه‌ى به‌ئاشکرا له‌ڕاگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه وتووه». ب �ه‌پ��ێ��چ �ه‌وان �هى ب �ه‌رپ��رس��ان��ى پ��ارت��ی �هوه ئه‌حمه‌د میره ،سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى لڤین، پێیوای ه «ئه‌وه‌ى ل ه 17ى شوبات رویداوه بریتى بووه له‌ده‌ربڕینى ناڕه‌زایی خه‌ڵک و سروشتیش ه خۆپیشانده‌ران بۆ گه‌یشتن به‌مافه‌کانى خۆیان بڕژێن ه سه‌رشه‌قام و به‌رامبه‌ر هه‌ربیناو باره‌گایه‌ک ناڕه‌زایی ده‌رببڕن ک ه ب ه به‌رپرسی ده‌زانن له‌ودۆخه‌ى هاتۆت ه ئاراوه و له‌واڵتانى پێشکه‌وتوشدا ه �ه‌روای � ه ب �ه‌اڵم ل �ه‌و واڵت��ان �ه‌دا ده‌س �ه‌اڵت وه‌کو ئێر‌ه مامه‌ڵ ه لهگهڵ خۆپیشانده‌راندا ناکات». ه���ه‌روه‌ه���ا وت���ى «ئ�����ه‌وه‌ى راس��ت �ه‌وخ��ۆ به‌رپرس ه ل ه ئاڵۆزبونى دۆخه‌ک ه‌و گه‌وره‌بون و درێژه‌کێشانى لقى چوارى پارتى بووه، ئه‌وه‌شى ده‌وت��رێ به‌ڵگه‌ى تایبه‌ت ههبووه که‌رێڕه‌وى خۆپیشاندانه‌ک ه ده‌گۆڕێ به‌ره‌و و لقى چوار جگ ه له‌سیناریۆیه‌کى ئه‌منى هیچ شتێکیتر نی ه له‌واقعدا ،ئه‌وه‌ى پارتى له‌سلێمانى کردى و یه‌کێتى الساییکرده‌وه په‌یوه‌ندى به‌رۆشنبیرى ئه‌ودوو حزبه‌و‌ه ههیه ک � ه رۆشنبیریه‌کى سیاسی ن��ام�ه‌ده‌ن��ى نادیموکراتیانه‌یه ،وات� ه خ��اوه‌ن عه‌قڵێکه ناتوانێ مامه‌ڵه‌ى مه‌ده‌نیان ه بکات بۆیه له‌چوارچێوه‌ى جوڵه‌ى سه‌ربازیدا مامهڵه
لهگهڵ خه‌باتى مه‌ده‌نیان ه ده‌که‌ن». م��ی��ره ج �ه‌خ��ت��ی��ک��ردهوه ئ����ه‌وه‌ى ل � ه 17 ى ش��وب��ات روی���دا «ت�ه‌ع��دان�ه‌ب��وه له‌پارتى ب�ه‌ڵ��ک��و ب �ه‌پ��ێ��چ �ه‌وان �هوه پ��ارت��ى ت �ه‌ع��داى له‌شه‌قام و خۆپیشانده‌ران کرد و ئه‌گه‌ر دان ب�ه‌خ��ۆداگ��رت��ن��ێ��ک��ى ک��ات��ى ل �ه‌الی �ه‌ن
له‌هاتن ه پێشه‌وه‌ى ئهو روداوان ه به‌وشێوه‌ی ه له ()17ى شوبات تا ()17ى نیسان پارتى لێى به‌رپرس ه و له‌وبه‌رواره‌شه‌و‌ه یه‌کێتى به‌رپرسى یه‌که‌مى هه‌موو توندوتیژیه‌کانه». ئهو رۆژنامه‌نوس ه وتیشى «خۆپیشاندان ل�ه‌ن��اخ و مێشکى هه‌مووتاکێکدا بونى
nئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى «ناکرێت روداوه‌که‌ى 17ى شوبات کورتبکرێتهوه له‌وه‌ى که ته‌عدا بووه له‌حزبێک» nچاالکوانێکى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى «تا عه‌قڵیه‌تى سیاسی حزبه‌کان نه‌گۆڕێ ده‌یان جاریتر 17ى شوبات دوباره دهبێتهوه» nرۆژنامه‌نوسێک «پارتى ته‌عداى له‌شه‌قام‌و خۆپیشانده‌رانیش کردووه» چه‌کداره‌کانى لقى چوار هه‌بوای ه له‌وکاته‌دا، سلێمانی له‌ته‌نگژه‌ى سێ مانگى رابردوو رزگار ده‌کرد و کوردستانیش نه‌ده‌که‌وته ئه‌ودۆخ ه سیاسیهوه بۆی ه به‌رپرسى یه‌که‌م
››
ه �هی �ه ،ل �ه‌وک��ات �ه‌وه‌ى یه‌کێتى له‌رێگه‌ى له‌شکرکێشی هێزه چه‌کداره‌کانیه‌و‌ه بۆناو شاره‌کان‌و ده‌وروبه‌رى شه‌قامى بێده‌نگکرد وت���وم��� ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ل���هه���ه‌م���ووئ���ان‌و
ساتێکدا ئ �ه‌گ �ه‌رى ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌وه‌ى گ���ه‌وره‌ى لێده‌کرێت ،یه‌کێتى و پارتیش له‌سه‌رزارى وه‌زی���رى پێشمه‌رگه‌و‌ه به‌فه‌رمى ئ�ه‌وه‌ی��ان رایانگه‌یاندوو‌ه ک ه خۆپیشاندان بکرێتهوه ه��ێ��زه‌ک��ان��ى پ��ێ��ش��م �ه‌رگ � ه ده‌س���ت���ک���راوه‌ن ل �ه‌پ �ه‌الم��اردان��ى ش �ه‌ق��ام و ب��اره‌گ��اک��ان��ى ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن و س���ه‌رک���رده‌ک���ان���ی���ان، له‌ئێستاشه‌و‌ه ده‌بێت ئهوه به‌ئه‌گه‌رى حه‌تمى بزانین که‌ئه‌وان تاک ه چه‌کێک شه‌قام و هێزه نه‌یاره‌کانیانى پێ سه‌رکوت بکه‌ن بریتی ه له‌هێزى پێشمهرگه«. هاوکات فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان، ب ه (چ�هت��ر) ى راگه‌یاند «خۆپیشاندان ل��ه‌ب��هردهم ه �ه‌ر دام��وده‌زگ��ای �ه‌ک��ى حزبی و حکومى مافى هاواڵتیان ه و یاساش رێگه‌ى پێداوه ،به‌اڵم خۆپیشانده‌ران مافى په‌الماردانى ئهو شوێنانه‌یان نیه«. ن��اوب��راو ل �ه‌ب��اره‌ى س�هره�ه‌ڵ��دان��ى دۆخ��ى ()17ى شوباته‌و‌ه ده‌ڵێ «هه‌ندێ که‌س واتێده‌گه‌ن که‌خۆپیشانده‌ر مافى ده‌ربڕینى هه‌رجۆر‌ه کردارێکى هه‌ی ه به‌رامبه‌ر ئهو الیه‌نه‌ى خۆپیشاندانى له‌دژ ده‌کات ئهمه نیوه‌ى کێشه‌که‌یه ،نیوه‌که‌ى ترى کێشه‌که بریتی ه ل���ه‌وه‌ى پ��اس�ه‌وان��ى ب��اره‌گ��ا حزبى‌و حکومیه‌کان ئه‌وماف ه به‌خۆیان بده‌ن تهقه له‌خۆپیشانده‌ران بکه‌ن هه‌روه‌ک له‌رۆژانى خۆپیشاندانه‌کاندا بینیمان که‌پاسه‌وانى ه �ه‌ن��دێ ل �ه‌ب��اره‌گ��ا ح��زب��ی�ه‌ک��ان به‌گولله وه‌اڵمى خۆپیشانده‌رانیان دایه‌و‌ه و بووه هۆى ئاڵۆزکردنى دۆخه‌که». ئه‌سه‌سه‌رد ،ئه‌وه‌شى وت «ئه‌وه‌ى ل ه 17 ى شوبات به‌رامبه‌ر پارتى ک��را ناکرێت بهوجۆره کورتبکرێتهوه ک ه ته‌عدا بووه، ئ���ه‌وه‌ى روی���دا ب�ه‌رام��ب�ه‌ر یه‌کێتى بکرێ هه‌ڵوێستى وه‌کو پارتى نابێ به‌ڵگه‌ش بۆ ئهوه له‌ورۆژه‌دا هێرش کرای ه سه‌ر باره‌گاى مه‌کته‌بی رێ��ک��خ��راوه دیموکراتیه‌کان
ب�ه‌اڵم چۆڵمان کرد و هیچ کێشه‌یه‌کى لێنه‌که‌وته‌وه». بورهان ئه‌حمه‌د ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کگرتووى ئیسالمیش پێیوای ه «سروشتى خۆپیشاندان وای� ه که‌هه‌ندێجار له‌سنورى ده‌س���ه‌اڵت���ى ئ���ه‌وان���هى رێ��ک��ی��ان خ��س��ت��ووه ده‌رده‌چ����ێ����ت ک��� ه ڕه‌ن���گ��� ه ب �ه‌ئ��ام��ان��ج‌و مه‌به‌ستێکى دیاریکراویش نه‌بێت بۆیه ده‌بێت له‌وکاته‌دا نه‌فس درێژبیت و دان ب��ه‌خ��ۆدا ب��گ��ری��ت ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ک��اره‌س��ات��ى نه‌خوازراوى لێنه‌که‌وێته‌وه». ناوبراو وتیشى «باره‌گاى حزبی بۆى نیه خه‌ڵک بکوژێت و پێویست ه لێکۆڵینه‌وه‌ى ج��دى ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه بکرێت ک� ه ئ���ه‌وه‌ى له ()17ى ش��وب��ات و رۆژان���ى دوات���ر روی��دا حه‌قى ب�ه‌رگ��ری شه‌رعی ه ی��ان کوشتنى به‌ئه‌نقه‌ست ،ئه‌وه‌شى ل���ه‌ورۆژه‌دا روی��داوه ناتوانین بڵێین ته‌عدا بووه له‌پارتى». شۆڕش ئه‌مین چاالکوانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى بۆ (چه‌تر) وتى «ئێم ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک لهگهڵ توندوتیژى‌و به‌ردگرتنه باره‌گا حزبی و بینا حکومیه‌کان نین به‌اڵم که‌روشیدا نابێت به‌گولل ه وه‌اڵم بدرێته‌وه». وتیشى «ئ���ه‌وه‌ى ل� ه ()17ى شوباتدا روی���داوه ته‌عدا نه‌بو‌ه له‌حزبێک چونکه پ��ارت��ى ئ��ام��ان��ج ن �ه‌ب��وه ،خ�ه‌ڵ��ک چونه‌ته س �ه‌رب��اره‌گ��اى یه‌کێتیش وه‌ک���و له‌گرته ڤیدیۆییه‌کانیشدا ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت له‌ناو باره‌گاى لقى چوارى پارتیهوه به‌ردگیراوه‌ته خۆپیشانده‌ران». به‌بڕواى ئهو چاالکوانه‌ى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى «تاعه‌قڵیه‌تى سیاسی حزبه‌کان نه‌گۆڕێت ده‌ی��ان جاریتر ()17ى شوبات دوباره دهبێتهوه به‌شێوه‌ى جیاوازتر». ئه‌مین ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «ته‌قه‌کردن له‌خۆپیشانده‌ران یاساو پرۆسه‌ى دیموکراسی ده‌خ��ات � ه ژێ��ر پ��رس��ی��اره‌وه‌و نابێت بکرێت به‌نه‌ریت بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران».
«دامه‌زراندنه‌ک ه موزایه‌ده‌ى سیاسییه»
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
4
هه‌ولێر ره‌هێل مامه‌ش
پارێزگارى هه‌ولێر ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ،تا بودج ه په‌سه‌ند نه‌کرێت له هه‌ولێر فۆڕمى دامه‌رزاندن دابه‌ش ناکه‌ن ،په‌رله‌مانتارێکیش ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،ئهو دامه‌زراندنه‌ى باس ده‌کرێت، بۆ دۆزینه‌وه‌ى هه‌لى کار نیه، به‌ڵکو زیاتر بۆ مه‌به‌ستى سیاسییه.
(ئیسماعیل گ�ه‌اڵڵ��ى) په‌رله‌مانتار له فراکسیۆنى گۆڕان ده‌ڵێت :پێویست ه ش��ێ��وازێ��ک ه�ه‌ب��ێ��ت ب��ۆ دام���ه‌زران���دن، چونکه دامه‌زراندن هه‌ر ئهوه نیه ،ک ه ب�ه ( )25ه���ه‌زار ک �ه‌س ئیتر کێشه‌ى هه‌لى کار ته‌وابوو ،ئه‌وه‌ى ئێستا ده‌بینین له پارێزگایه‌ک فۆرم دابه‌شده‌کرێ ل ه
فۆڕمى دامه‌زراندن ته‌نها ل ه سلێمانى و گه‌رمیانه، نه‌گه‌یشتۆت ه هه‌ولێر و دهۆک شوێنێکى تر نیه ،نیشانه‌ى دوو ئیداریی‌ه و کاره‌کان به بهرنامه نیه. ده‌شڵێت :ئێمه له لیژنه‌ى پیشه‌سازى و وزه‌ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان کاتێک س�ه‌ردان��ى وه‌زاره‌تى پیشه‌سازیمان کرد پێیان وتین، که ئ �ه‌وان وه‌ک وه‌زاره‌ت داواى ()84 که‌سیان کردووه بۆ دامه‌زراندن ،به‌اڵم له رێگه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌و‌ه میالکى ( )350که‌سیان بۆ هاتووه ،به بێ ئه‌وه‌ى ئه‌وان داواى بکه‌ن ،ئه‌مه‌ش ئهو په‌رى بێ به‌رنامه‌ییه. گه‌اڵڵى ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ،ئه‌وه‌ى ل�ه ک��وردس��ت��ان س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ب��ودج�ه و دامه‌زراندن ههیه ،بۆ دۆزینه‌وه‌ى هه‌لى ک��ار نیه ،به‌ڵکو زیاتر بۆ مه‌به‌ست و موزایه‌ده‌ى سیاسییه ،هه‌ر کاتێکیش ئهو بابه‌تان‌ه به سیاسى کران ،ئه‌وا هه‌رچه‌ند ب��ودج�ه‌ک�ه گ���ه‌ور‌ه ب��ێ��ت ،ن��ات��وان��رێ ل ه خزمه‌ت خه‌ڵک به‌کاربهێنرێت. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،پێویسته حکومه‌تى
هه‌رێم ئهو خهڵکه ببینێ که له به‌رده‌م نوسینگه‌کانى دامه‌زراندن کۆبونه‌ته‌و‌ه بۆ دامه‌زراندن ،که نیشانى ده‌دات ،خه‌ڵک چه‌ند بێ کاره و پێویستى به دۆزینه‌وه‌ى هه‌لى کار ههیه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وان بیانه‌وێ بێکارى نه‌هێڵن. هه‌رله‌و باره‌یه‌و‌ه نه‌وزاد هادى پارێزگاى هه‌ولێر راگ �هی��ان��د :ک �ه ت��ا میالکات و بودجه له په‌رله‌مان په‌سه‌ند نه‌کرێت ده‌ست به دابه‌شکردنى فۆرمى دامه‌زراندن ناکه‌ن. وتیشى :به گ��وێ��ره‌ى رێنماییه‌کانى ئ���ه‌ن���ج���وم���ه‌ن���ى وه‌زی����������ران س���ه‌رج���ه‌م دامه‌زراندنه‌کان له رێگه‌ى پارێزگاکانه‌و‌ه ده‌ب��ێ��ت ،ئێمه‌ش دواى په‌سه‌ندکردنى میالکات و بودجه ده‌ست به دابه‌شکردنى ف��ۆرم ده‌ک��ه‌ن ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ک ه دام �ه‌زران��دن له‌سه‌ر بنه‌ماى داواک���ارى فه‌رمانگه‌کان ده‌بێت ،له رووى ژماره و پسپۆرى و پێویستى ئهو فه‌رمانگانه.
n
ه خۆپیشاندانێکدا داوای هه‌لی کار و ژیانێکی باشتر ده‌که‌ن فۆتۆ /چه‌تر گه‌نجان ل
«کێشه‌کان ته‌نها ب ه پێنج الیه‌ن چاره‌سه‌ر نابێت»
هه‌ولێر ،پارتى چاره‌سه‌رى هێز ه سیاسییه‌کان کۆ ده‌کاته‌وه چه‌تر هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم
به‌رپرسێکى پارتى چاره‌سه‌رى ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،هه‌موو هێزه سیاسییه‌کانیان بانگ کردووه بۆ ئه‌وه‌ى رۆژى ( )6/4له شارى هه‌ولێر له سه‌کۆیه‌کى ئازاددا گفتوگۆ له‌سه‌ر کێشه‌کانى ئه‌مڕۆى هه‌رێمى کوردستان و رێگه‌ى چاره‌سه‌رى بکه‌ن.
(نه‌جیبه عومه‌ر) جێگرى سه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان به (چ�هت��ر)ى راگه‌یاند :بانگى الیهنه
س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان��م��ان ک�����ردووه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى رۆژى ( )6/4ل��ه ش����ارى ه �ه‌ول��ێ��ر له ه��ۆڵ��ى (ری��س��ت��ۆران��ت��ى پ��وش��ێ) نزیک پ������ردى ع���ه‌ن���ک���اوه ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ی���ه‌ک سازبکه‌ین له‌ژێر دروش��م��ى «به‌ڵێ بۆ ئاشتى و چاره‌سه‌رى ،نا بۆ توندوتیژى و ب��ێ��چ��اره‌ی��ى» ک���وب���ون���ه‌وه‌ک���ه وه‌ک کۆنفرانسێکه ،بۆ قسه‌کردن له‌سه‌ر ئهو کێشانه‌ى ک�ه ل�ه هه‌رێمى کوردستان ههیه ،ئێمه خۆمان نهخشه ڕێگه‌یه‌کمان ههیه وه‌ک پ��رۆژه‌ى چاره‌سه‌رى ئاشتى و دیموکراتیانه ،ده‌شمانه‌وێت هه‌موو الی�ه‌ن�ه‌ک��ان پ���رۆژه‌ى خ��ۆی��ان بهێنن ،بۆ ئ����ه‌وه‌ى ببێته س �ه‌ک��ۆی �ه‌ک��ى ئ����ازاد بۆ
گفتوگۆکردن له‌سه‌ر کێشه‌کان. وتیشى :ته‌واوى الیهنه سیاسییه‌کانمان ب��ان��گ ک����ردووه ،ب�ه یه‌کێتى و پارتى و ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ى ن����او پ���ه‌رل���ه‌م���ان و ئۆپۆزیسیۆنى ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مانیشه‌وه، لهگهڵ زۆربه‌ى رێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان و راگه‌یاندنه‌کان و که‌سایه‌تى سیاسى و مه‌ده‌نى سه‌ربه‌خۆ ،ژماره‌یه‌کى زۆرمان له‌سه‌ر ئاستى هه‌موو ش��اره‌ک��ان بانگ کردووه نه‌ک ته‌نها یه‌ک شار. ئ������ه‌وه‌ش������ى وت :ده‌م�����ان�����ه‌وێ�����ت س �ه‌ک��ۆی �ه‌ک��ى ئ����ازاد دروس����ت ب��ب��ێ بۆ ه�ه‌م��وو پێکهاته‌کانى کۆمه‌ڵگه ،بۆ گ��ف��ت��وگ��ۆک��ردن ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ه‌و کێشانه‌ى
«حه‌ز ده‌که‌م خوێنده‌وار بم و بنوسم»
منداڵ ه کۆچه‌رییه‌کانى چه‌مچه‌ماڵ ل ه رۆژى مندااڵندا بۆ (چه‌تر) ده‌دوێن چه‌مچه‌ماڵ
سه‌نگه‌ر بیالل ئهو مه‌غریب ه ل ه دیده‌نى منداڵه کۆچه‌رییه‌کاندا بووین ،باشتر زانیمان منداڵێکى چه‌ند ه بێناز و پڕ مه‌ینه‌ت و چه‌ند ه دوورن ،تا ده‌ستیان بگات ه قه‌ڵه‌مێک ،بنووسن ئه‌ى مندااڵنى جیهان ئێم ه وا له‌م مه‌مله‌که‌ته‌دا ده‌ژین ،ل ه مه‌مله‌که‌تێک پڕ ل ه خاپورى خه‌ونى منداڵى.
(دێ����������وار م����ح����ه‌م����ه‌د) م��ن��داڵ��ێ��ک��ى ک���ۆچ���ه‌ری���ی���ه‌ک���ان���ه (ق����ه‌ره‌ج����ه‌ک����ان) له چه‌مچه‌ماڵ ،بۆ ئ �ه‌و مه‌غریبى ته‌مه‌نى خۆى به ته‌تیشت خێوه‌ته‌کانى ماڵى خۆیانهوه ده‌یوت« :منیش حه‌زم به‌وه‌ی‌ه خوێنده‌واربم و بنوسم ،به‌اڵم چیبکه‌م که حکومه‌ت نایه‌ڵێت له شوێنێکدا بژین ،پاش ماوه‌یه‌ک ده‌مان گوێزێته‌و‌ه بۆ شوێنێکى تر». ب�ه ق�ه‌ول��ى خ��ۆی��ان حکومه‌ت ل�ه کاتى
n
هه‌ڵبژاردنه‌کاندا هانایان بۆ ده‌ب��ات ،به‌اڵم لهگهڵ کۆتایى هاتن ب�ه‌و ف �ه‌وزای �ه ،ئیتر ئه‌وانیش هیچ به‌ڵێنێکیان نامێنێت ،یه‌کێکى تر له‌و مندااڵنه‌ى ته‌واو عاجزى به روخساریه‌وه دیاربوو ،ئه‌ویش له کۆچه‌ریی‌ه نه‌خوێنده‌واره‌کان بوو ،ئهو گه‌نم ڕه‌نگ‌ه (وریا ئه‌حمه‌د) بوو ،ئاوا قسه‌ى بۆ کردین« :پێمخۆش‌ه ژیانم خۆش بێت ،که‌س حه‌ز ده‌کات نه‌خوێنده‌وار بێت و ئاوا بژى و نه‌زانێت ناوى خۆى بنوسێ؟». ئه‌م کۆچه‌ریان‌ه ئێستا له ناحییه‌ى شۆڕش له چه‌مچه‌ماڵ ده‌ژین و نزیکه‌ى ( )15ماڵ ده‌بن ،هه‌مووشیان دهچنه سه‌ر یه‌ک ره‌گى خزمایه‌تى ،هه‌موشیان پێکهوه ماڵه‌کانیان ده‌گ��وازن �هوه بۆ ه�ه‌ر شوێنێک که خۆیان حه‌زیان پێیه‌تى ،ئیتر ئهو گواستنه‌وه‌یه‌یان ،یان به هۆى وه‌رز‌ه بێ ڕه‌حمه‌کانى ساڵه‌وه‌یه ،یان ده‌رکردنیان به هۆى بێ ئیشى حوکمه‌ته‌وه. (على ره‌زا) گه‌نجێکى ت�ه‌م�ه‌ن ()23 س���اڵ ،ب��اوک��ى وه‌ک ده‌م��س��پ��ى ئ��ه‌و ماڵه ک��ۆچ�ه‌ری��ان�ه ده‌ب��ی��ن��رێ��ت ،ئ���ه‌و ب��ۆ ()6/1 ى ئه‌م ساڵ ده‌ی��وت« :هه‌موو ئه‌م خێوه‌تانه
منداڵه‌کانیان خوێنده‌واریان نیه ،نه‌مانتوانیو‌ه بخوێنین ،ئێمه‌ش پێمانخۆش‌ه ببین به دکتۆر یان فه‌رمانبه‌ر یان مامۆستا». ئهو گهنجه به چاو‌ه مه‌یله‌و شینه‌که‌ی و ئاه هه‌ڵکێشانه‌که‌ى ،ئه‌وه‌ى بۆ ڕونکردینه‌وه، که ئ�ه‌م ج��ۆره ژیانه‌ى پێ په‌سه‌ند نییه و «ئهوه واقیع‌ه ئاواى لێکردووین به‌م شێوهیه بژین ،نه‌ک زاده‌ى بیرکردنه‌وه‌ى خۆمان». ئیتر بانگى ئهو مه‌غریب‌ه گفتووگۆکه‌ى لهگهڵ ئهو منداڵه پێخاوسانه‌دا پێبڕین و به‌ر له خواحافیزیمان (دێ��وار) به‌و هه‌موو عاجزییه‌و‌ه هێشتا به‌ره‌که‌تى ره‌حمى ده‌جواڵو و ده‌یوت« :بۆ نانى ئه‌م ئێواره‌ی‌ه بۆ میوانداریمان ناکه‌ن؟» ئێمه لهوه گه‌یشتین ئهو مندااڵنه چهنده بێ ن��از و چهنده ناسک و چهنده به ته‌نهان ،په‌یامى ئ�ه‌وان بۆ یادى جیهانى مندااڵن گه‌ڕانه‌وه‌ى حورمه‌ت و رێزگرتن‌ه له‌و ته‌مه‌نه‌ى که پێى ده‌ڵێن ،سه‌رده‌مى منداڵى، ئه‌وان تا ئێستاش له کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى وه‌کو کۆمه‌ڵگه‌ى کورده‌وارى به هاواڵتى پله دوو یان سێ ته‌ماشا ده‌کرێن.
مندااڵنی کۆچه‌ری داوای خوێندن و نوسین ده‌که‌ن فۆتۆ /سوار ه بیالل
ئێستا ههیه ،م�ه‌رج نییه بۆچونه‌کانى ئێمه په‌سه‌ند بکه‌ن ،ده‌مانه‌وێت هه‌موو الی�ه‌ن�ه‌ک��ان ب�ه بۆچونه‌کانى خۆیانهوه شتێکى ه��اوب �ه‌ش دروس���ت بکه‌ین ،بۆ ئه‌وه‌ى ئهو کۆبونهوه داخراوانه کۆتایى پێبێت ،که جه‌ماوه‌رى تێدا نییه. له باره‌ى کۆبونه‌وه‌که‌ى ئۆپۆزیسیۆن و ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش �هوه ،وت���ى :ئێمه هه‌موو گفتوگۆکردنێک ب �ه ب��اش ده‌بینین، به‌اڵم هه‌ر کۆبونه‌وه‌یه‌ک راى جه‌ماوه‌ر و ش�ه‌ق��ام��ى ت��ێ��دا ن�ه‌ب��ێ��ت ئ���ه‌وا ئه‌نجام ناگرێت ،به داخه‌وه ئه‌وه‌ى که زۆر جار دووباره دهبێتهوه داخوازییه‌کانى حزب و الیه‌نه‌کان باس ده‌کرێت ،بۆئه‌وه‌ى هێز
و الیه‌نه‌کان رازى بکرێن ،که ئ�ه‌وه‌ش کێشه‌ى جه‌ماوه‌ر نییه ،داخوازییه‌کانى جه‌ماوه‌ر زۆر لهوه مه‌زنتره که پێنج حزبه دابنیشن گفتوگۆى له‌سه‌ر بکه‌ن ،ئهو دانیشتنانه هیچ شتێک ناگۆڕێت. ل��ه ب����اره‌ى دان��ی��ش��ت��ن��ی��ش��ی��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ به‌رپرسانى (کۆنگره‌ى جڤاکى دیموکراتى و پارتى ئاشتى و دیموکراتى و نوێنه‌رانى به‌ره‌ى ره‌نجى ئازادى و دیموکراتى) که به پێشه‌نگایه‌تى (ئه‌حمه‌د تورک) هاتبونه ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ،وت���ى :ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ش���ۆڕش ل �ه ک��وردس��ت��ان��دا سه‌ربکه‌وێت پێویسته یه‌کێتى ن �هت �ه‌وه‌ی��ى دروس���ت ببێت ،لهگهڵ سیاسه‌تمه‌دارانى باکورى
کوردستان باس لهوه کرا ئهو به‌ره‌یه‌ى ل ه باکور دروست بووه هه‌نگاوێکى گرنگه، هه‌روه‌ها ئهو به‌ره‌یه‌شى که له رۆژئاواى کوردستان دروست بووه ،به قۆناغێکى گرنگ ناوبرا ،هه‌روه‌ها باس لهوه کرا له رۆژه �ه‌اڵت و باشورى کوردستانیش به‌ره‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یى دروست ببێت. وت��ی��ش��ى :ئ�����ه‌وه‌ى ک���ه زۆر ق��س�هى له‌سه‌ر کرا دروستکردنى کۆنگره‌یه‌کى ن �هت �ه‌وه‌ی��ی �ه ل �ه‌س �ه‌ر ئ��اس��ت��ى ه���ه‌ر چ��وار به‌شى کوردستان ،وا بڕیاره له مانگى ()10ى ئه‌مساڵدا کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى س��ازب��ک��رێ��ت ،گفتوگۆ ل�ه‌س�ه‌ر لیژنه‌ى ئاماده‌کاریش کراوه.
«ده‌سه‌اڵتداران لهگهڵ ئێران رێکه‌وتنى ئه‌منی به‌هێزیان ههیه»
به‌رپرسان ،دانانى بنکه‌ى سه‌ربازى ئه‌مریکى ل ه هه‌ورامان ره‌ت ده‌که‌نه‌وه چه‌تر
ساالر بیاره‌یى ده‌نگۆى ئهو ه ل ه ئارادای ه ک ه پاش کشانه‌وه‌یان ل ه عێراقدا ،هێزه‌کانى ئه‌مریکا بنکه‌یه‌کى سه‌ربازى له ناوچه‌ى هه‌وراماندا دابمه‌زرێنن، به‌اڵم قایمقامى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید رایده‌گه‌یه‌نێت « ل ه به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا ئه‌مریکییه‌کان داوایان لیکردوین که په‌یوه‌ندى دیبلۆماسى به‌هێزتر بکه‌ین».
به‌پێى رێکه‌وتنى ستراتیژى نێوان عێراق و ئه‌مریکا ،بڕیاره ئه‌مریکا له کۆتایى ئه‌مساڵدا ته‌واوى هێزه‌کانى له خاکى عێراقدا بکشێنێته‌وه ،کاتى سه‌ردانى تیمێکى ئه‌مریکى بۆ ههڵهبجه سه‌ربازى ئه‌مریکى دابمه‌زرێ ،ئه‌مه‌ش سودمه‌نده، چاودێرێکى سیاسیش پێیوایه ئه‌مریکا هه‌ر قسه له‌سه‌ر به‌هێزکردنى په‌یوه‌ندى دیبلۆماسى چونکه ئهوکاته هه‌رێم ده‌پارێزێت له‌و واڵتانه‌ى شوێنێکى داگیر کردبێت بنکه‌ى ستراتیژى و کراوه ،ئهو وتى «به‌ڵێ هه‌فته‌ى پێشوو تیمێکى گه‌ر بیانه‌وێ داگیرى بکه‌ن ،له الیه‌کى تره‌وه سه‌ربازى تێدا دامهزراندووه ،چونکه به‌پێى وته‌ى ئه‌مریکى له بوارى سه‌ربازى و ئاوه‌دانى سه‌ردانى ئاراسته‌یه‌کى نێوده‌وڵه‌تى قبوڵ ده‌ک���ات که ئهو چاودێر‌ه مێژووى ئه‌مریکا مێژووى سه‌ربازییه .قایمقایمیه‌تیان ک��رد و باسى ئ��هوه ک��را که ئهو بنکه‌ی‌ه هه‌بێت باشتره .چاودێره‌ک‌ه وتیشى سه‌باره‌ت به دامه‌زراندنى بنکه‌ى سه‌ربازى هه‌وڵبدرێ له بوارى دیبلۆماسى په‌یوه‌ندییه‌کان «رهنگه له ئێستادا عێراق نه‌توانێ بوونى ئهو بنکان‌ه قبوڵ نه‌کات ،چونکه ئهو بنکان‌ه به‌ناوى هێزه‌کانى ئه‌مریکا له ناوچه‌ى هه‌ورامان پێش زیاتر پته‌و بکرێن». کشانه‌وه‌یان له عێراقدا هه‌ریه‌ک له (جه‌الل چاودێرێکى سیاسیش ئ �ه‌وه‌ى رایگه‌یاند ،جیاجیا ده‌مێنن ،رهنگه کوردیش ئ �هوه قبوڵ که‌ریم) بریکارى وه‌زی��رى ناوخۆ و لیوا (مه‌ال ئه‌مریکا چوبێت‌ه هه‌رشوێنێک و داگیرى کردبێت بکات ،به پێچه‌وانه‌ى خواروى عێراق به‌تایبه‌تى ئه‌حمه‌د دیسکه‌ره) به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى پاسه‌وانى بنکه‌ى سه‌ربازى تێدا دام�ه‌زران��دووه( .مه‌سعود سونن‌ه مه‌زهه‌به‌کان که قبوڵى ناکه‌ن ،مه‌گه‌ر سنور له سلێمانى و (حه‌مه‌ى عه‌لى باوه‌جان) عه‌بدولخالق) چاودێرى سیاسى پێیوابوو ،ئه‌مریکا کوده‌تایه‌ک بکرێ یان گۆڕانکارییه‌ک له به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى فریاکه‌وتنى هه‌ر شوێنێکى داگیر کردبێت بنکه‌ى ستراتیژى هه‌ڵبژاردن بکرێ و ئهوه بگۆڕێ ،ئه‌وه‌ش داهاتوو هه‌ورامان بێ ئاگایى خۆیان لهوه ده‌رب��ڕى ،که و سه‌ربازى تێدا دامهزراندووه «چونکه مێژووى ده‌ستنیشانى ده‌کات». ئهو چاودێر‌ه گومانیشى هه‌بوو ل �ه‌وه‌ى که ئه‌مریکییه‌کان له ناوچه‌ى هه‌ورامان به‌نیازبن ئه‌مریکا مێژووى سه‌ربازییه» ،س�ه‌ب��اره‌ت به بنکه‌ى سه‌ربازى دابمه‌زرێنن ،چونکه بریکارى ده‌نگۆى دامه‌زراندنى بنکه‌ى سه‌ربازى ،مه‌سعود ئێران بتوانێ رێگه له وه‌ها کارێک بگرێت و وه‌زیرى ناوخۆ (جه‌الل کریم) پێى وابوو ،پێویست عه‌بدولخالق ئ �ه‌وه‌ى راگه‌یاند ،ئهو ده‌نگۆیه‌ش وتى «رهنگه ئێران نه‌توانێ رێگه لهوه بگرێ ناکات ئه‌مریکا بنکه‌ى سه‌ربازى له هه‌رێمدا که ده‌ڵ��ێ ئه‌مریکا به‌نیاز‌ه بنکه‌ى سه‌ربازى که ئه‌مریکا بیه‌وێ بنکه دابمه‌زرێنێ ،چونکه دابمه‌زرێنێت ،وتیشى «ئێمه خ��ۆم��ان لیواى دابمه‌زرێنێت بۆ چاودێریکردنى جموجۆڵه‌کانى هه‌رێم به‌شێک‌ه له عێراق ،به‌اڵم ده‌توانێ کێشه‌ى خۆمانمان ههیه و پێویست ناکا ئه‌مریکا هێزى ئێران رهنگه راست نه‌بێت ،چونکه ده‌سه‌اڵتدارانى بۆ دروس��ت بکات ،له بیریشمان نه‌چێت ئێران له هه‌رێمدا هه‌بێت». هه‌رێمیش ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ��ێ��ران رێکه‌وتنى ئه‌منی بوونێکى گه‌وره‌ى ههیه له عێراق و کاریگه‌رى الى خۆشییه‌و‌ه (گ��ۆران ئه‌دهه‌م) قایمقامى به‌هێزیان ههیه به‌تایبه‌تى (ى ن ک) ،روونیشى ت �ه‌واوى ههیه له دانانى س �ه‌رۆک وه‌زی���ران و هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ئ���ه‌وه‌ى راگ�هی��ان��د ،ک�ه له کردهوهکه ،پێده‌چێ له کوردستانیش بنکه‌یه‌کى سه‌رجه‌م ده‌زگاکانى تر».
n
ئه‌مریکا ده‌یه‌وێت بنکه‌ی سه‌ربازیی هه‌میشه‌یی بکاتهوه
دیدار
ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان
ئهو موڵکانه‌ى ل ه سلێمانى ده‌درێنه‌و ه ب ه حکومه‌ت ته‌نها ل ه ته‌له‌فزیۆن بینیومان ه «ل ه هه‌موو دنیاش هه‌ڵبژاردن وه‌ک هه‌ڵبژاردنه‌کانى هه‌رێمى کوردستانه» دیداری
هانا ئازاد
چه‌تر :کۆمه‌ڵێک گۆڕانکارى له نێوان پارتى و حکومه‌ت ده‌کرێت ئهمانه هه‌نگاوى چاکسازین؟ س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌رێ��م پێشتر پهیامێکىپێشکهشکرد بۆ ئه‌نجامدانى چاکسازى ،به‌اڵم گۆڕانکارى به‌رده‌وام ده‌کرێت بۆ ئه‌وه‌ى نوێکارى بکه‌یت ،جگه ل�ه‌وه‌ى هه‌ندێک کێشه روویدا هاواڵتیان هه‌ندێک داخوازیان هه‌بوو پێویستى به‌وه‌بوو که ئه‌م داخوازیانه جێبه‌جێ بکرێت، به‌تایبه‌تى سه‌رۆکى هه‌رێم داواکاریه‌کانى به‌جدى وه‌رگرت. چه‌تر :باسى کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى ده‌کرێت، ئه‌نجامنه‌دانى ئهو کۆبونه‌وه‌ی‌ه له ئۆباڵى کێدایه؟ وه‌کو یه‌کێتى و پارتى ئاماده‌ین بۆ دانیشتنلهگهڵ الیه‌نه‌کانى تریش ،مه‌رجیشمان نیه بۆ دانیشتن ئیتر بۆچى دانیشتن ناکرێت ئهوه نازانم. چه‌تر :یه‌کێتى و پارتى ده‌ڵێن هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت هێڵى سوره ،به‌اڵم ئۆپۆزسیۆن سوره له‌سه‌ر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه؟ پێش دانیشتن نابێت بڕیار بدرێت ،ئێستائۆپۆزسیۆن بڕیاریداو‌ه ئیتر کهواته دانیشتنى بۆ چیه ،بابێن گفتوگۆ بکه‌ین به‌بێ مه‌رج پێویسته کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین ،ئێمه به‌هیچ شێویه‌ک لهگهڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت نین و داواى هه‌ڵبژاردنى پێش وه‌خت ده‌که‌ین ،ئه‌گه‌ر حکومه‌تى ئینتیقالیش پێکبێت کاندیده‌کان حزبى دهبنهوه و توشى کێشه‌یه‌کى زۆر گه‌وره‌ش نه‌بووین تاحکومه‌ت هه‌ڵبوه‌شێته‌وه ،ژی��ان له کوردستان زۆر ئاسایی‌ه ئینجا بۆ حکومه‌ت هه‌ڵوه‌شێته‌وه. چه‌تر :ترس له ساخته‌کردن ههیه له‌کاتى هه‌ڵبژاردن ئهمه چاره‌سه‌رى ههیه؟ ترس له ساخته‌کردن له کاتى ههڵبژاردنبههانهیه ،ئێمه چه‌ند هه‌ڵبژاردنمان ک��ردوه به‌سه‌رکه‌وتویى ئه‌نجامدراوه ،باچاودێر بێنن بۆ کاتى هه‌ڵبژاردن له‌هه‌موو دنیاش هه‌ڵبژاردن وه‌ک هه‌ڵبژاردنه‌کانى هه‌رێمى کوردستانه. چه‌تر :پارتى له هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت هه‌موو ئه‌نجامێکىقبوڵه؟
››
ک��اک�ه‌م��ی��ن ن��ه‌ج��ار ،ب�ه‌رپ��رس��ى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى له هه‌ولێر و ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى پ��ارت��ى ،ئ��ام��اژ ه بۆ ئ��ه‌و ه ده‌ک��ات: «به‌روارى ئهو ه دیار ه حکومه‌ت که‌ى وهردهگرینهوه« ل ه دیمانه‌یه‌کى لهگهڵ (چه‌تر) ده‌شڵێت« :دواى بارزانى نه ژیان وه‌ستا و ن ه پارتى وه‌ستا»، هاوکات ئه‌وه‌شده‌خاته‌روو ،ترسمان له‌و ه نی ه پارتى وه‌ک یه‌کێتى لێبێت، ئینشااڵ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک پارتى کوتله‌گه‌رى تێناکه‌وێت وه‌ک یه‌کێتى سه‌باره‌ت ب ه دانه‌وه‌ى موڵکى گشتیش ده‌ڵێت «ئهو موڵکانه‌ى ل ه سلێمانى ده‌درێ��ن �ه‌و ه ب ه حکومه‌ت ته‌نها له ته‌له‌فزیۆنبینیومانه».
ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت بکرێت پارتىههمو ئه‌نجامێکى قبوڵه ،ئه‌گه‌ر ساخته‌ش بکرێت رێگه‌ى یاسایى ههیه. چه‌تر :ئه‌داى کارى کابینه‌ى شه‌شه‌م چۆن ده‌بینى ،ده‌وترێت پارتى حکومه‌ت له یه‌کێتى وه‌رده‌گرێته‌وه؟
* ئه‌گه‌ر یه‌کێتى ده‌ڵێت ئێم ه دیموکراسین بۆی ه کوتله‌گه‌رى هه‌ی ه ئه‌ى ئه‌مریکا بۆ تێکناچێت * به‌بێ ئێم ه که‌س ل ه پۆست ه ئیدارییه‌کان النادرێت * که‌سێک لقى چوار کوشتى ئه‌ى ئه‌وانه‌ى تر کێ کوشتنى * یه‌کێتى ئهو یه‌کێتیه‌ى ئه‌وکات نهماوه ک ه ئێم ه رێکه‌وتنى ستراتیژیمان له‌گه‌ڵیان به‌ست ب�����ه‌روارى ئ���هوه دی���اره ح��ک��وم�هت کهىوهردهگرینهوه ،کابینه‌ى شه‌شه‌م به‌هۆى کابینه‌ى پێنجه‌مه‌و‌ه کارى باشى کردوه و کاره‌کانى ئه‌وى ته‌واوکردووه. چه‌تر :به‌اڵم له‌سه‌رده‌مى سه‌رۆکایه‌تى به‌رهه‌م ساڵح گه‌وره‌ترین خۆپیشاندان ئه‌نجامدرا؟ ئ���ه‌و خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ان �هى ئ �ه‌ن��ج��ام��درانخۆپیشاندانى سیاسى بوون ،نه‌ک خۆپیشاندانى جه‌ماوه‌رى ،رهنگه جه‌ماوه‌رى تێدا بوبێت ،ئێوه له‌من باشتر ده‌زانن کێبوون و کێ نه‌بوون.
چه‌تر :له هه‌ڵبژاردنى داهاتوودا سه‌رۆکى هه‌رێم خۆى هه‌ڵده‌بژێرێته‌وه؟ نازانم ،ئه‌م بڕیاره الى خۆیه‌تى ،کاکمهسعود ئهوهنده حه‌زى له پۆست نیه ،ئه‌مجاره‌ش ئه‌گه‌ر هه‌ندێک بابه‌تى نه‌ته‌وه‌یى نه‌بای‌ه خۆى هه‌ڵنه‌ده‌بژارده‌وه ،کاک مه‌سعود به‌رنامه‌ى ههیه هه‌ندێک بابه‌تى نیشتمانى ههیه تائێستا کیشه‌ن بۆ کورد ،کاک مه‌سعود که‌ى ئامانجه‌کانى هاته‌دى ئینجا وازده‌هێنێ. چه‌تر :به‌رنامه‌که‌ى چیه ،ئه‌گه‌ر که‌سێکى تر له شوێنى ئهو بێت ئهو بهرنامهیه جێبه‌جێ ناکات؟ به‌رنامه‌که‌ى جێبه‌جێ کردنى م��ادده‌ى( )140و که‌رکوک و رێکخستنه‌وه‌ى ماڵى کورده ،ههرچهنده دواى هیچ که‌سێک ژیان ناوه‌ستێت ،دواى بارزانى نه ژیان وه‌ستا و نه پارتى وه‌ستا ،ب �ه‌اڵم ئاست ب �ه‌رزى که‌سێک لهگهڵ که‌سێکیتر جیاوازه ،له‌نێو پارتى بیرمان ل �ه‌وه‌ن �ه‌ک��ردۆت �هوه ب�ه‌رام��ب�ه‌رێ��ک ب��ۆ کاک مه‌سعود دابنێین. چ�هت��ر :ده‌وت��رێ��ت ئێستا ئ �ه‌وان �هی نزیکن نیچیرڤان بارزانى له حکومه‌ت دورده‌خرێنه‌وه. ئاگام له شتى له‌و جۆره نیه ،ئێوه بهدواىئهو شتانه‌وه‌ن ،ئه‌گینا یه‌ک ریزى له‌نێو پارتى ههیه و هه‌مومان به سه‌رکردایه‌تى بنه‌ماڵه‌ى ب��ارزان��ى رازی���ن هه‌رکه‌سێکیان ب��ن ،پارتى بێ کێشه نیه ،چونکه خێزانێکى بچوک کێشه‌ى له‌ناوده‌بێت ،به‌اڵم کێشه‌کانى نێو پارتى مه‌ترسیدار نین. چه‌تر :ترستان له‌وه‌نی‌ه پارتى هاوشێوه‌ى یه‌کێتى دوو له‌ت ببێت؟ نه‌خێر ،ترسمان له‌وه‌نی‌ه پ��ارت��ى وهکیهکێتى لێبێت ،ئینشااڵ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک پارتى کوتله‌گه‌رى تێناکه‌وێت وه‌ک یه‌کێتى، چونکه ئێمه ده‌توانین کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر بکه‌ین. چ���هت���ر :ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک��ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ده‌ڵ��ێ��ت، دیموکراسى بوونى یه‌کێتى وایکردو‌ه راى ئازاد هه‌بێت ،کهواته ئێوه دیموکراسى نین؟ ئه‌گه‌ر یه‌کێتى ده‌ڵێت ئێمه دیموکراسین بۆکوتلهگهرى ههیه؟ ئه‌ى ئه‌مریکا بۆ تێکناچێت، دیموکراسى یه‌کسانى و نه‌خواردنى مافى یه‌کتره دیموکراسى ئهوهیه زۆرین‌ه که‌مین‌ه نه‌خوات و مافه‌کانى مرۆڤ بپارێزین و چه‌ند شتێکى تره، دیموکراسى ئهوهنیه حزبێک کوتله‌گه‌رى تێدا بێت بڵێن ئهوه دیموکراسیه. چه‌تر :میدیاى ئه‌هلى ده‌ڵێن پارتى رقى له میدیاى ئه‌هلیه؟ پارتى رقى له میدیاى ئه‌هلى نیه ،بهاڵممیدیاى ئه‌هلى زۆرجار شتى زۆر دوور له واقیع باڵو ده‌که‌نه‌وه ،باشه که شتێکتان بۆ پشتڕاست ناکه‌نه‌و‌ه بۆچى باڵوی ده‌که‌نه‌وه ،به بۆچوونى من میدیاى ئه‌هلى له‌بنه‌وه‌ى هه‌موو سێبه‌رى که‌سێک و الیه‌نێکن ،به‌هى ئێوه‌شه‌وه ،وه‌اڵ میدیا هیچ نهماوه بیڵێت. چه‌تر :به‌رهه‌م ساڵح دوو که‌سى پارتى له هه‌ولێر له پۆسته‌که‌ى البرد ئهمه کاریگه‌رى نیه له سه‌ر پارتى؟ الدان���ى س �ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى هه‌ولێر وسهرۆکى دیوانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران به‌پرسى
ئێمه بووه ،چونکه به‌بێ ئێمه که‌س له‌پۆسته ئیداریه‌کانى النادرێت ،ئێمه‌ش پێمان خۆشبوو ئهو که‌سان‌ه گۆڕان ،به‌اڵم هه‌موو گۆڕانێک به‌هۆى خراپیه‌و‌ه نیه رهنگه بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ى پۆسته‌کانیان بێت ،گۆڕینى ده‌موچاوه‌کان شتێکى باشه. چه‌تر :گۆڕان الى ئێوه ئهو چه‌مکه‌ی‌ه که بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان به‌کارى ده‌هێنێت؟ نه‌خێر ،ئێمه لهگهڵ نه‌وشیراون مسته‌فا زۆرجیاوازین و ئه‌جێنداى خۆمان ههیه ،ئێمه ()64 ساڵه خه‌بات ده‌که‌ین پارتى قوتابخانه‌ى ههبووه و شۆڕشمان کردووه. چ �هت��ر :ج��ارێ��ک��ى ت��ر ده‌پ��رس��م �هوه بۆچى حکومه‌ت له به‌رهه‌م ساڵح وه‌رده‌گرنه‌وه؟ چونکه رێککه‌وتنمان وای���ه ،دان���هوهىکابینهى پێنجه‌م به‌پارتى له‌الیه‌ن یهکێتیهوه به‌به‌رامبه‌ر نهبووه ،تائێستاش دیار نیه. چه‌تر :یه‌کێتى موڵکى گشتى ده‌دات��هوه، به‌اڵم پارتى تائێستا بیده‌نگ‌ه له‌و ئاسته؟ پ��ارت��ى زۆر جێگا ه�هی�ه داوی��هت��ى به‌حکومه‌ت به به‌خشین ،به‌اڵم پارتى هه‌ندێک موڵکیداو‌ه به حکومه‌ت ،ب �ه‌اڵم حکومه‌ت نه‌یانویسته‌وه ،موڵکى گشتى داگیر ناکرێت، ئهو موڵکانه‌ى له سلێمانى ده‌درێنه‌و‌ه به‌حکومه‌ت ته‌نها له ته‌له‌فزیۆن بینیومانه. چه‌تر :سه‌رکردایه‌تیه‌کى یه‌کێتى ده‌ڵێت رهنگه یه‌کێتى له هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان به‌لیستى جیا به‌شدارى بکات؟ یه‌کێتى توشى قه‌یران و دابڕان بووه ،بۆیهقسهى ئهوه ده‌ک��ات به لیستى جیا داده‌ب �ه‌زن، ههرچهنده تائێستا کۆبونهوه نهکراوه له‌نێوان مه‌کته‌بى سیاسیه‌کان ،رهنگه لیسته‌ک‌ه کراوه بێت پێویستى به‌رێکه‌وتن نه‌بێت. چه‌تر :کهواته یه‌کێتى ئهو یه‌کێتی‌ه نهماوه که ئێوه له‌گه‌ڵیان رێکه‌وتوون؟ نا ئێوه‌ش ده‌زان��ن یه‌کێتى ئهو یهکێتیهىئهوکات نهماوه که ئێمه رێکه‌وتنى ستراتیژیمان له‌گه‌ڵیان به‌ست ،بۆ نمونه نه‌وشیراون له یه‌کێتى
n
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
5
کاکه‌مین نه‌جار ،به‌رپرسى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى
به‌روارى ئهوه دیاره حکومه‌ت که‌ى وهردهگرینهوه * کابینه‌ى شه‌شه‌م به‌هۆى کابینه‌ى پێنجه‌مه‌و‌ه کارى باشى کردوه * کاک مه‌سعود که‌ى ئامانجه‌کانى هاته‌دى ئینجا وازده‌هێنێ * دواى بارزانى نه ژیان وه‌ستاو نه پارتى وه‌ستا *
جیابۆته‌و‌ه کاردانه‌وه‌ى خراپیشى هه‌بوو له‌سه‌ر یه‌کێتى ،به‌اڵم یهکگرتنه‌وه‌ى گۆڕان و یه‌کێتیش هێزى پارتى الواز ناکات ،چونکه پارتى مامهڵه لهگهڵ هه‌موو حزبه‌کانى کوردستان ده‌کات. چه‌تر :ده‌وترێت پارتى له سنورى سلێمانى س��ڕاوه‌ت�هوه و نهماوه به‌تایبه‌ت دواى ()17ى شوبات؟ ()17ى شوبات چى بوو ،ئه‌ى دواى ئهوب �ه‌رواره‌ش خه‌ڵک نه‌کوژرا ،به به‌هانه‌ى چى هه‌ڵیان کوتای‌ه سه‌ر لقى چوارى پارتى ،خه‌ڵک ئه‌گه‌ر بیه‌وێت چیلک‌ه بخاته چاوى خه‌ڵک ده‌بێت دار له چاوى خۆى ببینێت ،ئێوه شته‌کان
بۆ وا به چاوه‌شه‌کارى سه‌یرده‌که‌ن ،ئهمه یه‌که‌م جار نیه له هه‌رێمى کوردستان بۆنى باروت دێت، به‌اڵم بۆ له‌سه‌ر پارتى هه‌ژمار ده‌که‌ن ،گریمان که‌سێک لقى چوار کوشتى ئه‌ى ئه‌وانه‌ى تر کێ کوشتنى. چه‌تر :وه‌ک شه‌ڕى ناوخۆ ()17ى شوباتیش خاڵێکى ره‌ش نه‌بوو به چاوى یه‌کێتى و پارتیهوه ت�ه‌ق�ه‌ک��ردن ل�ه‌س�ه‌ر لقى چ����وارهوه شکاندنى قسه‌یه‌کى سه‌رۆکى پارتى نیه؟ نه‌خێر ()17ى شوبات خاڵێکى ره‌ش نیه،بۆ له ()17ى شوبات پارتى چى کردوه؟
››
تا خاڵى ره‌شى بۆ تۆمار بکرێت ،خۆزگه به قسه‌ى س���ه‌رۆک کرابای‌ه خوێنى کورد به‌ده‌ستى کورد نه‌ڕژابایه ،به‌اڵم پارتى به‌بێ حه‌ق تۆمه‌تبارکراو‌ه و که‌س نازانێت ئه‌نجامى ته‌قه‌کردن چیه منداڵێک کوژراو‌ه که حه‌قى ده‌نگدانى نیه ،که‌سێک رازی‌ه هه‌ڵیکوتنه‌سه‌ر باره‌گاکه‌ی که ده‌سه‌اڵتى نیه. چه‌تر :پارتى رقى له دڵ‌ه به‌رانبه‌ر خه‌ڵکى سلێمانى ،کادره‌کانى سلێمانیتان باشن؟ نه‌خێر وانیه رقمان نیه ،کادرهکانمانله سلێمانى باشن ،ب �ه‌اڵم سلێمانى به‌که‌س کۆنترۆڵ ناکرێت.
ئه‌گه‌ر ئه‌فسه‌رێک ( )10یان ( )20پاسه‌وانی هه‌بێت ،ده‌بێ دادوه‌ر سه‌دان پاسه‌وانی هه‌بێت دیداری
سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی رێ���ب���وار ت��اڵ��ه‌ب��ان��ی ،جێگری پارێزگاری که‌رکوک ،له‌م دیداره‌ی (چه‌تر)دا باس ل ه ره‌وشی نائارامی که‌رکوک و رۆشتنی ( )17ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت له‌م کاته‌دا ده‌کات، هاوکات به‌شێک له‌و نائارامیه‌ش به‌رپرسیاریه‌تیه‌که‌ی ده‌خات ه ئه‌ستۆی الیه‌نی عه‌ره‌بی و دادگای که‌رکوک.
چه‌تر :س�ه‌ف�ه‌ری پارێزگار و نه‌بوونی نزیکه‌ی ( )17له ئه‌ندامانی پارێزگا بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت بۆچیه؟ پارێزگار له سه‌فه‌ره‌که‌ی هاتۆته‌وه ،ئهوکاتێک رۆیشت کاره‌سات و ته‌قینه‌وه‌کان رووی����ان ن���ه‌داب���وو ،ل �ه حاڵه‌تێکی ئاسایی س�ه‌ف�ه‌ری ک��ردب��وو ئ���ه‌وه‌ش هه‌قی ئاسایی خۆیه‌تی ،به‌اڵم ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌ن له سه‌ر سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن‌ه دهبوایه کۆبوونه‌وه‌ی رێکبخستایه ،نه‌ده‌بوو دوو گروپ سه‌فه‌ریان بکردایه ههرچهنده هه‌ندێکیان بۆ خزمه‌تی شارهکه داوه‌تکراون بۆ الیه‌نێکی سیاسی ،بۆ ئه‌وه‌ی کورد و عه‌ره‌ب وتورکمان بگه‌یه‌ننه
ئه‌نجام ،پرۆژه یاسایه‌ک دابنێن بۆ پێکهوه ژیان شته‌ک‌ه پیرۆزه ،به‌شێکی تریش چوون بۆ هێنانی کۆمپانیای وه‌به‌رهێنان بۆ شاری که‌رکوک ،به‌اڵم کاته‌ک‌ه گونجاو نه‌بوو ،یا ده‌کرا له‌و سێ وه‌فد‌ه ته‌نها وه‌فدێکی بڕۆشتایه کاره‌کانی جێبه‌جێ بکردایه. چ �هت��ر :ع����ه‌ره‌ب به‌شێکن ل���ه‌و ره‌وش���ه نائارامیه‌ی ئه‌مڕۆی که‌رکوک؟ به‌ڵێ ده‌ب��ێ��ت به‌شێک ب��ن ،مێژووینیشتهجێ ب��وون��ی ع����ه‌ره‌ب ل���ه‌م ش���اره بۆ که‌ی دهگهڕێتهوه کێشه‌ی له‌سه‌ره ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ واقیع بوونیان ههیه ،نه‌ته‌وه‌یه‌کی فه‌رمین لهگهڵ کورد و تورکمان له‌م شاره پێکهوه ده‌ژین ،به‌شداری نه‌کردنیان و پرس پێنه‌کردنیان له گۆڕانکاریه‌کانی پارێزگا نیگه‌رانی دروس��ت ک���ردووه ،به‌تایبه‌ت ئهو کاته‌ی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن بۆ تورکمان ده‌ستنیشان کرا بێ رێکه‌وتنی ئه‌وان ،الی شه‌قامی عه‌ره‌بی کێشه‌ی دروست کردووه، ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین به‌شێکن ن���ه‌ک هه‌موو کێشه‌که. چه‌تر :رۆڵ��ی دادگ���ای که‌رکوک له‌م نائارامیه‌دا چیه؟ ده‌ب��ێ لیژنه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌مان ههبێتلهسهر ئهو لێدوانه‌ی دادگا تاوانبار ده‌کات
بکۆڵێته‌و‌ه تا چه‌ند له‌رووی زانستیهوه ته‌واوه ،بکرێ ،حاکم (نه‌جیب) بهداخهوه پیاوێکی ده‌یکه‌ن ،حاکم چۆن بڕیاری له سێداره‌دانی چونکه ئه‌گه‌ر له دادگ��ا پرسیار بکه‌یت ،گ����ه‌وره‌ی ک �ه‌رک��وک ک �ه ب �ه کارێکی تیرۆریستێک ب���دات ل�ه ده‌رگ����ای دادگ��ا ده‌رچێ‌و خۆی بکوژرێت ئهمه کێشه‌که‌یه، بۆ نمونه ئه‌گه‌ر ئه‌فسه‌رێک ( )10یان ( )20پاسه‌وانی هه‌بێت ،ده‌بێ دادوه‌ر سه‌دان پاسه‌وانی هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی بتوانێت حوکمی تیرۆریستێک ب���دات ک �ه جارێکیتر به شه‌قامه‌کانی که‌رکوکدا نه‌سوڕێته‌وه. چه‌تر :پ��رۆژه‌ی پترۆ دۆالر بۆ کڕینی کاره‌با گهیشته چ قوناغێک؟
قسه‌مان ک��ردوه ،ئاماده‌باشی ده‌ربڕیوو‌ه که ئه‌وانیش هاوکاریمان بکه‌ن ،به‌اڵم وه‌زاره‌تی کاره‌با داوای ره‌زام�ه‌ن��دی گرێبه‌سته‌کانی کردوه هێشتا نه‌دراوه‌ت‌ه پارێزگار بۆ ئه‌وه‌ی واژوی له سه‌ر بکات ،ده‌بوو ()2011/6/3 بڕی ( )100مێگاوات کاره‌با زیاد بکرێ‌و ()7/3یش ( )100میگاواتیتر زیاد بکرێت، به‌و پێی‌ه رۆژان �ه ( )14کاتژمێر کاره‌بای نیشتمانی بدرێ ،ئه‌وه‌یتر به موه‌لیده‌ی ئه‌هلی دابین بکرێ ،ئێمه‌ش پالن و په‌یامی خۆمان
›› رێبوار تاڵه‌بانی :نه‌ده‌بوو دوو گروپ له ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک سه‌فه‌ریان بکردایه n
رێبوار تاڵه‌بانی ،جێگری پارێزگاری که‌رکوک
دادگا حوکم له حاڵه‌تێکی زۆر نائاساییدا ده‌ده‌ن ،چونکه حیمایه‌کی تۆکمه‌یان بۆ دابین نهکراوه ،که ده‌ڵێن قه‌زا سهربهسته ده‌بێ له هه‌موو بواره‌کان‌و هه‌موو شتێکی بۆ دابین
تیرۆریستی قێزه‌ون تیرۆر ک��را بۆ هه‌موو دادگای عێراق زیانێکی گهوره بوو ،ئه‌وانه‌ی ده‌ستیان ههیه له کوشتنی س�ه‌دان خه‌ڵک گوێ ناده‌ن له ئه‌نجامدانی هه‌ر تاوانێک که
ئه‌وا دوا هه‌نگاو‌ه له‌سه‌ر زبانی پارێزگا ،ل هههشتی ئابى ساڵی ()2010وه ده‌ستمان کردوه به هه‌نگاونان ره‌زامه‌ندیمان له به‌غدا و هه‌موو وه‌زاره‌ته‌کان و له سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق به‌ده‌ست هێناوه ،لهگهڵ دکتۆر به‌رهه‌میش
داوه‌ت���ه وه‌زاره‌ت���ی ک��اره‌ب��ا ،ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت���ی کاره‌با به‌گرنگی ئه‌وکار‌ه وه‌رنه‌گرێ هه‌مان هه‌نگاوی سااڵنی (2009و )2010دوباره دهکهینهوه ،کاره‌بای نیشتمانی ده‌بڕین ،ئهو کات چۆنی چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن؟
کوردستانی
ی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ده‌که‌ن
که یه‌کێتی کوردان پێکبهێنێت .واتا ئێمه ئه‌م ه ته‌نیا به کاری هه‌ڵبژاردن و گرێدراو به‌چونه په‌رله‌مان لێکناده‌ینه‌وه ،ئهمه بۆ وه‌ده‌رخستنی ئیراده‌ی زۆرینه‌ی کوردانه .له‌دیداره‌که‌ماندا له‌گ‌ه ڵ به‌ڕێز بارزانی له‌م مژارانه‌دا به رێکه‌وتنێک گه‌یشتین ،بۆ ده‌ستنیشانکردنی کۆمیسیۆنی راپه‌ڕاندنی کاره‌کان ئیراده‌یه‌ک ده‌رکه‌وته‌ڕوو. ئه‌م قۆناغه‌ش به قۆناغی ئه‌نجامگیربوونێکی به‌رجه‌سته‌ی ئه‌م کاران‌ه ده‌بینین .ده‌کرێ بڵێین کۆنفرانس له مانگی ()10ی ئه‌مساڵدا ده‌کرێت. ئهمه سه‌ره‌تایه‌کی گرنگه بۆ کورد و ده‌رگای
قۆناغێکی نوێ به‌ڕووی جیهاندا ده‌کاته‌وه .هه‌ر لهسهرهتاوه بیر لهوه دهکهینهوه که کۆنفرانسه‌که له باشووری کوردستان ئه‌نجام بده‌ین .بۆ ئێمه کۆنفرانسی نهتهوهییه ،جا ناوی چی ده‌بێت با ببێ.ده‌شتوانینبڵێینکۆنفرانسێکینه‌ته‌وه‌یی‌هکه هه‌موو پارته کورده‌کان به‌شداریان تێدایه. سه‌ره‌نجام پێویست به دامه‌زراندنی پێکهاته‌یه‌که که کورد هه‌موو کێشه‌کانی تێدا تاوتوێ بکه‌ن. گرنگ دام�ه‌زران��دن��ی یه‌کێتییه‌کی به‌هێزتره بۆ وه‌اڵم��دان�ه‌وه‌ی ئه‌م دیالۆگ و تێڕوانینانه. قۆناغێکی چاره‌نووسساز‌ه بۆ کورد و سودی بۆ
فۆتۆDIHA : به‌ده‌ستهێنانی ئازادی هه‌موو گه‌النی دیکه‌ش ده‌بێت .به‌رپرسیارێتی گرنگ دهکهوێته سه‌ر ش��ان��ی ه �ه‌م��وو که‌سێک ،داواک���ان���ی ک��ورد ئاشکران و پێویستیان ب‌هبه‌دیهاتنیانه. چ���اغ�ڵ�ار ده‌م���ی���ره‌ل: پێویسته ()%40ی بۆ ژنان بێت ئه‌م بڕیاره هیوابهخشه، ده‌ب���ێ���ت ب���ه ه �ه‌م��وو شێوه‌یه‌ک کاربکرێت
ى دیموکراتیک ( )PYDل ه رۆژئاواى کوردستان
ک بۆ سوریا چاره‌سه‌رى هه‌ره‌ڕاسته پته‌وتر بوو و تورکیا خۆى لهگهڵ سیاسه‌تى ئه‌مریکا رێکه‌وت و ئیسالمى نه‌رمى تێکه‌ل به نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستى کرد .تورکیا هه‌م سوریا نه‌سیحه‌ت ده‌ک��ا و که پارچ‌ه نه‌بێت هه‌م ته‌هدیدى ده‌کا و له مه‌سه‌له‌ى کورد ده‌ترسێت.
چه‌تر :ئه‌گه‌ر رژیمى سوریا نه‌گۆرێت و میلیتارى ب���ه‌رده‌وام بێت وه‌ک ( )PYDچى ده‌که‌ن؟ -ئهو ئیحتمال‌ه که‌مه ،سوریا زۆر کێشه
و گرێى له ناو گۆمه‌ڵگاى سوریدا دروست ک����ردووه و گ���ه‌ڵ ت��رس��ى ن �ه‌م��اوه ئ���هوه به ئاشکرا دی��اره که هه‌موو گه‌ڵ بۆ ئازادى
ده‌نگ بلند ده‌کات .ئیتر هه‌نگاو بۆ دواوه ناوێژێت .خۆپاراستنى گه‌ل به شێوه‌ى هێزى رێکخستنکراو و خۆسه‌ر و یه‌کگرتوو و دیموکراتیکه .کورد تا چه‌ند یه‌کگرتووانه له ناو چاالکیدا بێت ،ده‌توانێ پیالنه‌کانى دژمن پووچه‌ڵ بکاتهوه. چ �هت��ر :مه‌کانیزمى ( )PYDبۆ دیموراتیزه‌کردنى سوریا چییه؟
به‌شێکى ده‌ستوور‌ه که پێویسته بگۆڕێتو به‌شێکیترى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای�ه ک��ه ئێمه گرینگى به دیموکراتیزه‌کردنى کۆمه‌ڵگا ده‌ده‌ی��ن .رێکخستنى ژنان و گه‌نجان رۆلى
پێشه‌نگ له‌و دیموکراتیزه‌کردنه‌دا ده‌گێڕن، که کۆمه‌ڵگا چۆن خۆى کێشه‌کانى خۆى چاره‌سه‌ر بکات .ده‌وڵه‌ت ئهمه په‌سه‌ند بکات و نه‌کات ئێمه به‌م شێوهیه خه‌بات ده‌که‌ین و ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتیش هه‌نگاوى دیموکراتیک باوێژى کۆمه‌ڵگاى دیموکراتیک باشتر به‌ره‌و پێشهوه ده‌چێت .گه‌لى ئێمه هێزى ئێمهیه و ژن��ان هێزى پێشه‌نگى کۆمه‌ڵگان نمونه یه‌کێتى ژنێ ئه‌شتار بانگه‌وازى بۆ چاالکى تایبه‌ت کرد به ناوى “هه‌ینى ژنى ئازاد” به هه‌زاران ژن به‌شدار بوون .با راگه‌یاندنى عه‌ره‌ب ئهوه له‌به‌ر چاو نه‌گرن ،به‌اڵم ئێمه
ب��ۆئ�ه‌وه‌ی تا مانگی ( )11ئ�ه‌م کۆنفرانس ه ئه‌نجامبدرێت ،گشتی و سه‌رتاسه‌ری بێت، وات��ا کوردستانی بێت و هه‌موو که‌سێک بگرێته‌و‌ه و ئ�ه‌و کۆمیسیۆنه‌ش ه�ه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا کار بکات .یه‌که‌مین داواشمان ل�ه کۆمیسیۆن ئ �ه‌وه‌ی �ه پێویسته ()%40 ی بۆ ژن��ان بێت .ئێمه‌ی ژن��ان هه‌میش ه ده‌ستپێشخه‌ربووین ،کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ژنان کورد له ساڵی پاردا هه‌نگاوی یه‌که‌م وگرنگی ئه‌م کۆنفرانسه‌بوو ،به هیواشین ل ه دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان و له‌مانگی ئه‌یلولی ئه‌م ساڵدا له هه‌ولێر دووه‌مین کۆنفرانسی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی ژن���ان – کورد ئه‌نجام بده‌ین. حه‌مید گه‌یالنی: م����ای����هی ب������وون و نه‌بوونی کورده دوای ق��ۆن��اغ��ی شه‌ڕی ( )30ساڵی راب��ردوو ،ئێستاکه‌ش س�������ه‌ره‌ڕای ئ��اگ��رب �ه‌س��ت��ی ی �ه‌ک�لای �ه‌ن �ه‌ش ئۆپه‌راسیۆنه‌کان به‌رده‌وامن ،پیسترین شه‌ڕ لێر‌ه کراوه و ده‌کرێ .هه‌ر به‌و مه‌به‌سته‌ی‌ه به‌ڕێز ئۆجه‌الن ده‌ڵێت کورد رووب �ه‌ڕووی مه‌ترسی قڕبوون‌ه و ئێستاک‌ه گونجاوترین قۆناغی پێکهێنانی یه‌کێتی نهتهوهییه .ئێمه ئه‌مڕۆ به‌م دانیشتن‌ه ئه‌نجامێکی باشمان له کار و خه‌باتێکی درێژخایه‌نی سازکردنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ده‌ستکه‌وت .ده‌وڵه‌تی تورک بۆ تێکدانی ئارامی هه‌ڵبژاردنه‌کان که داوایه‌کی سه‌ره‌کی به‌ڕێز ئۆجه‌الن بوو ،هه‌موو شتێک ده‌کات .ئێمه‌ش بۆ به‌رگریکردن بڕیارێکی گرنگی دامه‌زراندنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییماندا. له‌م مژاره‌شدا هاوفکربووین له‌گ‌ه ڵ به‌ڕێز بارزانی .گرنگی سه‌ره‌کی له په‌یامه‌که‌ماندا ئهوه بوو کورد گه‌لێک کێشه‌ی جۆراوجۆری ههیه له هه‌ر چوارال ،به‌اڵم بناغه‌ی هه‌موو کێشه‌کان یه‌که .ئه‌ویش نه‌بوونی یه‌کێتی کورده .پێویسته باکور ،باشور ،رۆژهه‌اڵت و رۆژئاوا هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌وه‌ییمان هه‌بێت. له‌م چوارچێوه‌یه‌شه‌دا به پره‌نسیپی یه‌کێتی
نه‌ته‌وه‌یی بن. ب��ای��رام ب���ۆزی���ه‌ل :با پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��ن �ه‌ک��ان به‌سوودی ک��ورد دا بشکێنینهوه گ���������ه‌ل���������ێ���������ک گ������ۆڕان������ک������اری گ �ه‌ور‌ه هاتنه ئ��اراوه و رۆژه������ه‌اڵت������ی ناوه‌ڕاستی هه‌ژاند ،هه‌ر بۆیه له هه‌رێمه‌کانی وه‌ک سوریا و عێراق پێویست به یه‌کێتی ه��اوب�ه‌ش�ه .ب��ۆ س���وود وه‌رگ��رت��ن ل�ه تێکڕای گۆڕانکارییه‌کانیشکوردپێویستیب‌هیه‌کێتییه. له‌سه‌ر ئه‌م بناغه‌یه‌ش ده‌بێت سیاسه‌تی هاوبه‌ش دروس��ت بکرێت ،هێنان‌ه کایه‌ی چاره‌سه‌ری ئاشتی و دیموکراتییان‌ه گرێدراو‌ه به دامه‌زراندنی ئ��ه‌م یهکێتییهوه .قۆناغێکی ده‌س��ت��ووری گشتیمان له‌پێشدای‌ه و بۆ ئه‌وه‌ی له‌م قۆناغه‌دا مافه‌کانی کورد گه‌ره‌نتی بکرێت گه‌لێک کارمان له‌به‌رده‌مدای‌ه و بۆ جێبه‌جێکردنی ئه‌م کارانه‌ش پێویستمان به‌هێز و توانای یه‌کتره. بۆ پێکهێنانی یه‌کێتی ناوخۆمان لهگهڵ کاربه‌ده‌ستانی باشووری کوردستان داده‌نیشین و ئامانجمان به‌دیکردنی ئه‌قڵی هاوبه‌شه .ده‌بێ ئه‌م کۆنفرانسه زۆر به‌رفراوان بێت و هه‌موو که‌سێک به شداربێت و هه‌موو به‌رپرسیاربین له‌به‌رامبه‌ریدا .نابێت هیچمان پارتیچێتی بکه‌ین و به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه ته‌سکه‌کانمان به‌هه‌ند وه‌رگرین. مه‌گه‌ر به‌وشێوه‌ی‌ه گۆڕانکاری بکه‌ین. م���ح���ه‌م���ه‌د ئ�ه‌م��ی��ن ئ���اک���ت���ار :ئ �ه‌رک��ی گرنگ له‌سه‌ر ده‌زگا م‌هده‌نییه‌کانه ل��ه دانیشتنه‌کاندا ئه‌نجاممان ل �ه زوو س��ازدان��ی کۆنفرانس وه‌رگ�������رت .ب �هه��ۆی جیاوازی کێشه‌کانی ک��ورد له پارچه‌کاندا پێویست بوو کێشه‌کان بکه‌ین‌ه یه‌ک و ئه‌م کۆنفرانسه‌ش چ بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان و چ بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئازادی کورد زۆر گرنگه.
پارتە كوردییەكان بەشداری كۆنگرەی ئەنتالیا ناكەن
پارتە سیاسییەكانی رۆژئاوای كوردستان لە كۆنگرەی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا كە لە شاری (ئانتالیا) ی توركیا دەبەسترێت ،بڕیاریان داوە لەو كۆنگرەیەدا بەشداری نەكەن (.نوری بریمۆ) وتەبێژی ئەنجومەنی سیاسی ك��ورد كە لە ( )9پارتی ك��وردی ئەو واڵتە پێكهاتووە لە لێدوانێكدا بە ماڵپەڕی نەوای راگەیاندووە كە «كۆبوونەوەكە (ئیخوان ئەلموسلمین)ی لە پشتە و پارتە سیاسییەكانی كوردیش بە فەرمی بانگهێشت نەكراون، بەڵكو بەرپرسانی ئەو پارتانە وەك تاكەكەس بانگهێشت ك���راون .ه��ەروەه��ا دەڵێت« :توركیا دوای هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی بەنیازە دەست لە دۆخی ناوخۆی سوریا وەربدات و (ئەردۆغان و ئیخوان ئەلموسلمین) بە گوێرەی ئەو پەیوەندییە نهێنیانەی كە هەیانە ،خوازیارن كورد پەراوێز بخەن و كێشەی كوردیش وەك كێشەی تاكی كورد پێناسە بكەن نەك وەك كێشەیەكی نەتەوایەتی ،بۆیە پارتە سیاسییەكانی كورد بڕیاریان داوە لە كۆنگرەكەدا بەشداری نەكەن».
ئۆجەالن لە دوادی���داری هەفتانەی خۆیدا لەگەڵ پارێزه‌رانی ،سەركەوتنی پاڵێوراوانی بەرەی “رەنج ،ئازادی و دێموكراسی” لە توركیا زۆر گرنگ دەبینێ و داوای كرد خەباتی هەڵبژاردن بەگوڕتر بكرێت .هەروەها وتی لە دوای هەڵبژاردنەكان دەكرێ پارتییەكی چەترئاسا لە سەر بنەمای چارەسەركردنی پرسی تەواوی نەتەوە و كەمەنەكان دابمەزرێنرێ .دوای هەڵبژاردن ،نەتەوە و كلتوورە جیاجیاكان ،دەستبەجێ دەتوانن كۆببنەوە و دەست بە خەباتی دامەزراندنی ئەو پارتییە بكەن .ئەگەر پارتیەكی وەها دابمەزرێ ،دەتوانێ گەلێك پرس چارەسەر بكات و لە توركیا ببێتە پارتییەكی ئەڵتەرناتیڤی بەهێز. ئیدی ئەوە روونبۆتەوە كە پارتییە كالسیكییەكان ،ناتوانن پرسەكان چارەسەر بكەن .هەروەها وتی لە گەلەكەمان پێویستە لە باشوری كوردستان رێكخستنبوونی خۆی تۆكمەتر بكات و لەسەر ئەو بنچینەیە ،بناغەی یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتیك دابڕێژن و كۆنفڕانسی نەتەوەیی خۆیان ببەستن.
7
رۆڵی ده‌زگا و رێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان شوێنێکی تایبه‌تی ههیه بۆ پێشخستنی په‌یوه‌ندی نێوان پ��ارت�ه‌ک��ان .ده‌بێت له ره‌خساندنی زه‌مینه‌ی دیالۆگدا رۆڵ بگێڕن .گه‌ر وابێت له‌و بڕوایه‌دام که هیچ که‌سێک له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م کۆنفرانسه بێ الیه‌ن و بێده‌نگ نابێت. شه‌رافه‌دین ئه‌لچی: ئ������ازادی ک�����ورد له به‌یه‌کێتیبوونیدایه دان��ی��ش��ت��ن �ه‌ک �ه‌م��ان زۆر دۆس��ت��ان�ه و له ناخه‌و‌ه ب��وو .بۆچوون و ب��ی��روڕام��ان له‌مه‌ڕ مه‌سه‌له‌ک‌ه له‌یه‌ک نزیک ب���وو ،ب��ڕی��ارم��ان ل�ه‌س�ه‌ر کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی وه‌رگرت ،داوا هه‌بوو له‌سه‌ر ناوه‌که‌ی «کۆنفرانسی گشتی نه‌ته‌وه‌ی کوردستان» ب��ێ��ت .کۆمیسیۆن و ئ���اواک���ردن���ه‌ک���هی و ئه‌نجامدانی ل�ه ()2011دا ک��را به‌بڕیار. هه‌نگاوییه‌که‌میمانب‌هپێکهێنانیبلۆکیره‌نج و ئازادی و دیموکراسی له باکوری کوردستان ئه‌نجامدا ،پێشکه‌وتنێکی گرنگی لهگهڵ خۆیدا هێنا و به‌یه‌کێتی کوردییهوه ده‌چینه هه‌ڵبژاردنه‌کان .ک��ورد رۆژب���ه‌ڕۆژ له‌ناخه‌وه هه‌ست به پێویستی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ده‌که‌ن و ده‌زانن که سه‌رکه‌وتن و ئازادییان به‌م یه‌کێتییانه. ئه‌م کۆنفرانسه‌ش دهبێته بناغه‌یه‌کی به‌هێز بۆمان و زیاتر به‌ره‌و پێشه‌وه‌مان ده‌بات .له هه‌ر پارچه‌یه‌ک دا دوو یان سێ که‌س به‌شداری ل �ه کۆمیسیۆنی ئ��ام��اده‌ک��اردا ده‌ک���ات. پێویسته هه‌مووان ره‌چاوی ئهو کۆمیسیۆن ه بکه‌ین و له‌و چوارچێوه‌یه‌دا هه‌ڵبسوڕێین .هه‌ر به‌م کۆنفرانسه‌ش ده‌رده‌که‌وێ کێ الیه‌نگری گه‌ل‌ه و کێ له به‌رامبه‌رێتی.
هیزى رێکخستنى گه‌له‌که‌مان باش ده‌ناسین.
چه‌تر :هاوخه‌باتى و دۆستایه‌تیتان له‌گه‌ل عه‌ره‌ب له‌ناو سوریا ل ه چ ئاستێکدایه؟
له ئاستى به‌شدار بوون و دۆستایه‌تى له‌ناو عه‌ره‌بیشدا خه‌باتمان ههیه ،وه‌ک هێزى مه‌ده‌نى و مافى م��رۆڤ خه‌باتى هاوبه‌ش ههیه و ده‌رگ���اى ئێمه ک��راوه‌ی�ه و له سه‌ر یه‌کێتى دیموکراتیک به‌رده‌وامین ،هه‌روه‌ها لهگهڵ ئه‌رمه‌نى و ئاشوریش په‌یوه‌ندیمان ههیه .ئه‌گه‌ر میراتى تێکۆشانى رێکخستنى ( )PKKبگرین‌ه ده‌ست ،ئهوه یه‌کێک له شه‌هیدانى س�ه‌ره‌ت��اى ئێمه (هه‌ڤال عه‌زیز) ه به ره‌گ �ه‌ز عهرهبه ،ئ�هوه میراسى ئێمهیه و ئهمه له‌سه‌ر ئهو میراس‌ه که ()PKK خۆڵقاندویه‌تى ده‌یکه‌ین‌ه بنه‌ماى یه‌کێتى دیموکراسى گ �ه‌الن ،ئ��ازادى و دیموکراتى گه‌الن به‌یه‌که‌و‌ه گرێدراو‌ه هى کورد و عه‌ره‌ب و نه‌ته‌وه‌کانى تریش .یه‌کێتى دیموکراتیک رۆحێکى نوێیه له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا.
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی ئۆجەالن پێشنیاری پارتێكی چەترئاسا دەكات
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
ئامادەکاری ئامەد بۆ خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك
ل����ە ب�����ارەگ�����ای ()BDPی ئ����ام����ەد رۆژی (« )2011/5/29كۆنسەی بەڕێوەبەرایەتی ئامەد» بە ئامادەبوونی ( )400ئەندام كۆبوونەوە بۆ خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك دەبەستێت .دوا بە دوای كۆبوونەوەكە بە هەزاران كەس لە بارەگای ( )BDPكۆبوونەوە و بۆ بەردەم پارتی (كۆشولویۆ) رێپێوانیان كرد و لێدوانیان بۆ چاپەمەنییەكان دا و لە رێپێوانەكەدا كاندیدی بەرەی (رەنج و ئازادی و دیموكراسی)ش بەشدار بوون و گەل دروشمی «رێبەرایەتی ئازاد» و «خۆسەری دیموكرات»یان وت��ەوە .رێپێوانی دەه��ەزار كەسی بۆ خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك بەردەوام بوو و داوایان كرد مەرجەكانی ئۆجه‌الن بەر لە ()15ی حۆزەیران بە باشی پێكبێن و بڕیاری خێراكردنی پرۆسەی خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیك درا ،هەروەها داوا لە شارەداری ئامەد (كە خزمەت بە گەلی ئەم هەرێمە دەكا) ،كرا كە بە گوێرەی ئەو بڕیارانەی كە لە الیەن كۆنسەی هەڵبژێردراوی ئامەد دەگێڕین ،خزمەت بكات.
ئازادیا واڵت
GEL BI BLOKE RE DIMEŞE AZADIYE
ئۆزگور گونده‌م
هیوای ( )16ساڵە
سیروان
سەردەمی سندۆقە پۆستییەكان بەسەر چوو
هاواڵتی
لە كۆبوونەوەكاندا مینحەی ئۆپۆزسیۆن وەكو كارتی فشار بەكار دەهێنرێت
یه‌نى ئۆزگور پۆلۆتیک ئۆجەالن :چاوەڕوانی گڵۆپی سەوزم
ئاوێنه
یەكێتی:رێككەوتن لەگەل ئۆپۆزسیۆن حەتمییە گۆڕان :سورین لەسەر پرۆژە ( )22خاڵیەكە
رۆژنامه
پارە بۆ ( )1275پرۆژەی ساڵی رابردوو ،تەرخاندەكرێتەوە
چاودێر
رەنگە ئەنجامی كۆبوونەوەكان بە هەڵبژاردنی پێشوەخت كۆتایی بێت
کۆمه‌ڵ
دەسەاڵت مووچەی پێشمەرگە دێرینەكانی كۆمەڵی ئیسالمی راگرت
بۆچوون
بە هۆی مەسعود بارزانییەوە 4ملیارد دۆالر بودجەی پێشمەرگە دەستی بەسەردا دەگیرێت ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی له‌سه‌ر میالکی خوێندنی بااڵ خانه‌نشین ده‌کرێت
رووداو کوردستان
دیموكراسی لە ناوچەكەدا بە قازانجی كۆمەڵگای نێونەتەوەییە
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
6
ئاماده‌کار
ئارام پێنجوێنى
یه‌که‌مین بڕیاری کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی ( )DTKله کۆنفرانسه‌که‌ی ئه‌م دواییه‌یان له شاری ئامه‌د ئاواکردنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی کورد بوو .هه‌ر به‌م مه‌به‌سته‌ش دوای کۆنفرانسه‌که‌یان به یاوه‌ری شاندێکی پێکهاتوو له سه‌رجه‌م پارته کوردییه‌کانی ژێر چه‌تری ( )DTKله تورکیا و نوێنه‌رانی رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای م�ه‌ده‌ن��ی و چه‌ند روناکبیر و نووسه‌ر کاتژمێر ()6ی پاشنیوه‌ڕۆی ( )2011/05/24گه‌یشتنه هه‌رێمی کوردستان، ش��ان��ده‌ک �ه پێکهاتبوون ل �ه «ئ�ه‌ح��م�ه‌د ت���ورک» س �ه‌رۆک��ی گشتی (،)DTK «حه‌مید گه‌یالنی» س�ه‌رۆک��ی گشتی پارتی ئاشتی و دیموکراتی (،)BDP «بایرام بۆزیه‌ل» سه‌رۆکی گشتی پێشوی پ��ارت��ی (« ،)HAKPARش �ه‌راف �ه‌دی��ن ئ �ه‌ل��چ��ی» س���ه‌رۆک���ی گشتی پێشوی (« ،)KADEPمحه‌مه‌د ئه‌مین ئاکتار» سه‌رۆکی رێکخراوی مافناسانی ئامه‌د، «ن�����ه‌ژاد ئ�����ه‌روک» ئ �ه‌ن��دام��ی دی��وان��ی (« ،)DTKجه‌مال جۆشکون» وته‌بێژ و «نیژان ی��اروک» به‌رپرسیاری کاروباری دیبلۆماسی (« ،)DTKچاغاڵر ده‌میره‌ل» س�ه‌رۆک��ی ش��اره‌وان��ی دێ���رک« ،جه‌میله ئه‌مین ئۆغڵو» سه‌رۆکی شاره‌وانی بیسمیل، «کاراجا مزراکلی» ئه‌ندامی ده‌سته‌ی نوێنه‌رایه‌تی ( )TZKک��وردی« ،ن �ه‌وزاد کاراگه‌چی» نوێنه‌ری (ته‌ڤکورد) ،مه‌ال سه‌یری جان ،ئیمام تاشچیه‌ر و رابیعه‌کران. شانده‌ک‌ه ل�ه ده‌روازه‌ی ئیبراهیم خه‌لیل له‌الیه‌ن گروپێکی قراوانیه‌و‌ه پێشوازیان لێکرا که عومه‌ر میرانی نوێنه‌ری تورکیای دیدار سه‌الح حوسێن پور
شاهۆز حه‌سه‌ن به‌رپرسى راگه‌یاندنى (پارتى یه‌کێتى دیموکراتیک ()PYD باس ل ه هۆکارى سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى سوری ه ده‌کات و “سیستمى کۆمه‌ڵگا دیموکرات” ب ه کلیلى چاره‌سه‌رى کێشه‌ى ک��ورد و گ �ه‌الن ده‌زانێت و ئه‌مریکاش وه‌ک له‌مپه‌رێک له‌به‌رده‌م شۆڕشى گه‌الندا ده‌بینێت و باس له به‌ره‌یه‌کى یه‌کگرتوى کورد ده‌کات.
چه‌تر :بۆچى گه‌ل له سوریا دژ به سیستمى به‌شار ئه‌سه‌د راپه‌ڕى؟ دروستبوونى ده‌سه‌اڵتدارى له سوریا ()50ساڵه به شێوه‌ى هێزى ئه‌منى ب �ه‌رده‌وام �ه و هۆکار ته‌نها ره‌هه‌ندێک نییه .سیستمى به گوێره‌ى کاپیتالیزم و (ده‌وڵ�هت ـ نهتهوه) دام����هزراوه به تایبه‌ت له س�هردهم��ى هاتنه س �ه‌ر ک��ارى به‌عس ئ �ه‌م زهنییه‌ت‌ه دروس��ت
پارته کوردییه‌کان ئاماده‌کاری
پارتی دیموکراتی کوردستانیشی تێدابوو. دواتر له کاتژمێر ()11ی شه‌و گه‌یشتن ه شارۆچکه‌ی سه‌اڵحه‌دین. دانیشتنێکی داخراو له‌گ‌ه ڵ مه‌سعود بارزانی دوانیوه‌ڕۆی رۆژی دواتر ئه‌حمه‌د تورک، حه‌مید گه‌یالنی ،شه‌رافه‌دین ئه‌لچی ،بایرام بۆزیه‌ل ،محه‌مه‌د ئه‌مین ئاکتار و چاغاڵر ده‌میره‌ل له سه‌ری ره‌ش له‌گ‌ه ڵ مه‌سعود ب��ارزان��ی س �ه‌رۆک��ی هه‌رێمی کوردستان له‌چوارچێوه‌ی بڕیاری سازدانی کۆنفرانسی ن�هت�ه‌وه‌ی��ی��دا دانیشتنێکی داخ����راوی دوو کاتژمێرییان ئه‌نجامدا و له کۆتاییشدا هیچ روونکردنه‌وه‌یه‌ک رانه‌گه‌یه‌ندرا .دواتر هه‌مان شاند له‌گ‌ه ڵ به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک وه‌زیر و دوای ئه‌ویش لهگهڵ که‌مال که‌رکوکی سه‌رۆکی په‌رله‌مان دانیشتن. له‌درێژه‌ی سه‌ردانه‌کانیان بۆ راگۆڕینه‌و‌ه و گه‌یشتن به بڕیاری سازدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد ،شاندی ( )DTKئێواره‌ی هه‌مان رۆژ له‌گ‌ه ڵ «حه‌سه‌ن شه‌ریفی» ج��ێ��گ��ری س��ک��رت��ێ��ری گ��ش��ت��ی« ،تاهیر مه‌حمود» ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ن« ،محه‌مه‌د ن �ه‌زی��ر ق����ادری و روس���ت���ه‌م جانگیری» ئ�ه‌ن��دام��ان��ی مه‌کته‌بی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستانی ئێران و «مه‌سعود ت �ه‌ک» نوێنه‌ری پارتی سۆسیالیستی کوردستان و «عومه‌ر میرانی» نوێنه‌ری تورکیاى پارتی دیموکراتی کوردستان له میوانخانه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم له سه‌اڵحه‌دین دانیشتنیان سازدا. له دانیشتنه‌که‌دا ئاماژه به قورسی کێشه‌ی کورد له رۆژهه‌اڵتی کوردستان و گوشاره‌کانی رژێمی ئێران کرا و هه‌مووال هاوڕابوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی گه‌یشتنی کوردانی ئێران به هیوا و ئاوات و خواسته‌کانیان گرێدراو‌ه به‌سه‌رکه‌وتنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و تێکۆشانی کورده‌و‌ه له تورکیادا .شه‌ریفی وتی :کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کارێکی هیوابهخشه و ئاماده‌بوونی خۆیان بۆ ئه‌م کۆنفرانسه نیشاندا و دانیشتنه‌که‌شیان به کۆنفرانسێکیبچووکهه‌ڵسه‌نگاند. دوای دانیشتنه‌کانیان ل�ه‌گ�ه‌ڵ مه‌سعود ب��ارزان��ی و به‌رهه‌م ساڵح شانده‌ک‌ه لهگهڵ که‌مال که‌رکوکی سه‌رۆکی په‌رله‌مان و
نوێنه‌رانی (پ.چ.د.ک)( ،پ.س.ک)، (ی.ن.ک) ،گۆڕان و گه‌لێک نوێنه‌رانی رێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان کۆبوونهوه. به‌رهه‌م ساڵح و پشتگیرییه‌کی ته‌واو دوای دانیشتنه‌کان له‌گ‌ه ڵ مه‌سعود بارزانی و وه‌رگرتنی بڕیاری کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد ،شاندی ناوبراو له‌گ‌ه ڵ به‌رهه‌م ساڵح چۆنێتی به‌ڕێوه‌چوونی دۆخ��ی هه‌ڵبژاردن له تورکیا ،کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی بهرنامه ب��ۆدان��راو ،داواک��ان��ی ک���وردان له تورکیا و به‌تایبه‌تی ئهو داوا ( )10خاڵه‌ی کوردان له خێمه‌کانی ئاشتیدا رایانگه‌یاندبوو تاووتوێکرا. راگه‌یاندرا که له‌باره‌ی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورده‌و‌ه به‌رهه‌م ساڵح ده‌ڵێت« :له‌وباره‌یه‌و‌ه ئێمه هه‌رچییه‌ک بکه‌وێت‌ه سه‌رشانمان ئاماده‌ین بۆ جێبه‌جێکردنی ،زۆر مه‌منوونیشین له‌و بلۆکه‌ی که کوردان له باکوری کوردستان و تورکیادا دروستیان ک��ردووه .چیتر کاتی ئهوه هاتووه تورکیا هه‌نگاوی پێویستی ئهو داواکارییانه‌ی چاره‌سه‌ری بداتهوه و خۆزگه منیش ده‌نگێکم هه‌بووا و بمدای‌ه به پاڵێوراوانی بلۆک». دایکێکی ئاشتی سه‌رپۆشێکی سپی به دیاری بۆ مه‌سعود بارزانی هێنا ئ���������ه‌ن���������دام���������ی ده‌س���ت���پ���ێ���ش���خ���ه‌ری دای��ک��ان��ی ئاشتی «راب���ی���ع���ه ک����ران» ل �ه دانیشتنه‌که‌یاندا ل �ه‌گ �ه ڵ ب��ارزان��ی، سه‌رپۆشێکی سپی که ره‌م��زی ئاشتییه و له‌گ‌ه ڵ خۆیاندا هێنابوویان پێشکه‌شی مه‌سعود ب�ه‌رزان��ی ده‌ک��ات و پێی ده‌ڵێت: «کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد له مژاری راوه‌ستاندنی ئ�ه‌و خوێن‌ه و جێگیرکردنی ئاشتی هه‌نگاوێکی زۆر گرنگه« .هه‌روه‌ها دایکه رابیع‌ه له لێدوانێکدا ده‌ڵێت :ئێمه له‌گ‌ه ڵ گه‌لی باشووری کوردستان وه‌ک گۆشت و نینۆکین ،کاتێ ئاگربه‌ستی یهکالیهنه راگه‌یه‌نرا ده‌وڵه‌ت به ئۆپه‌راسیۆنی پاکتاوکاران‌ه هێرشی کرد‌ه سه‌ر رۆڵه‌کانمان
بووه و هه‌ندێک جار وه‌ک سوسیالیست و هه‌ندێک جار وه‌ک نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ست و هه‌ندێ جار عیلمانى خۆى نواندووه .له بنه‌ڕه‌تدا له بنه‌ماى (ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه) کێشه ههیه که کێشه‌کانى چینایه‌تى وه‌ک��ه�ه‌وى نه‌ته‌وایه‌تى و ئازادى و کێشه‌ى گ���ه‌وره‌ى لهگهڵ خۆى ههیه و له بن ناوى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌ییدا یه‌ک پ���ارت���ى ده‌ب��ێ��ت�ه ده‌سه‌اڵتدار و له له‌بن ناوى یه‌ک پ����ارت����ی����دا ی���ه‌ک بنه‌ماڵ‌ه حوکم ده‌کات.
کۆمه‌ڵگاى دیموکراتیک له سه‌ر بنه‌ماى به‌یه‌که‌وه‌ژیان گ�ه‌الن پێشنیار ده‌که‌ین که مافى که‌مایه‌تى و زۆرایه‌تییه‌کان وه‌ک نهتهوه و ره‌نگ و دین‌ه جیاوازه‌کانى تێدا پارێزراو بێت .ئێمه له س �ه‌ر ئ �ه‌و فه‌لسه‌فه‌یه ک�ه رێ��ب�ه‌ر ئاپۆ بۆ رۆژهه‌اڵتى ناوین پێشنیارى ده‌کات. ئه‌ویش نه‌ته‌وه‌ى دی��م��وک��رات��ی��ک�ه ک������ه ه����ه‌م����وو نهتهوه به ره‌نگى دی��م��وک��رات��ی��ک و هاوبه‌ش جێگه‌ى خۆى تێدا ده‌گرن و که‌سێک له ده‌ره‌ى ئهو سیتم‌ه بێ ماف نه‌مێنێته‌و‌ه و هه‌بوونى کێشه‌ى کورد گرێداو‌ه به‌وه‌ى که له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست کێشه‌ى دیموکراسى ههیه و کلیلى چاره‌سه‌رى
چه‌تر :وه‌ک ()PYD
ده‌خوازن چ سیستمێک بێت؟ سه‌رده‌می (ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه) یا یه‌ک پارتىدهس �ه‌اڵت��دار بێت ،تێپه‌ڕى .ئێمه سیستمى
که‌سایه‌تی هه‌فته موراد قه‌ره‌یالن :شۆڕشى کورد
سەردانی وەفدی باكوری كوردستان بۆ باشور بە مەبەستی دروستكردنی كۆنفڕانسی نەتەوەیی كورد و به‌شێوه‌یه‌کی نامرۆییان‌ه ته‌رمه‌کانیان ل����ه‌چ����وارچ����ێ����وه‌ی ستاتۆی خۆی .ئێستاک‌ه له هه‌ر چوارپارچه‌ی دابه‌شکراوی کوردستان کورد کێشه‌ی چییه؟ شێواند ،له‌ماوه‌ی ئه‌م مانگه‌دا ( )46گه‌ریال دیداردا ئه‌حمه‌د ت���ورک -:ده‌ت��وان��ی��ن چ��ی ب��ۆ ئاینده‌یه‌کی دیموکراتی ژیانیان ل�ه‌ده‌س��ت دا ،ئه‌گه‌ر حکومه‌تی ل�����ه‌گ�����ه ڵ ب���ه‌ڕێ���ز و چ��اره‌س �ه‌ری ئ�ه‌م کێشان‌ه بکه‌ین؟ .ئهمانه هه‌رێمی کوردستان مۆڵه‌ت نه‌دات فڕۆکه ب �ه‌رزان��ی رێکه‌وتن پرسیاری زۆر گرنگ و سه‌ره‌کین و پێویستی جه‌نگییه‌کانی تورک نایه‌ن و رۆڵه‌کانمان به کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ده‌دات‌ه پێشمان ،ئێمه‌ش بۆ ناکوژن .ده‌بێت ده‌ستی چه‌په‌ڵی ده‌ره‌کی کرا ک�������������������وردان ب���ه گوزاره‌کردن له‌م پێویستیی‌ه هاتووین و لێره‌ین .له له‌ناو خۆماندا نه‌هێڵین .ئێمه ده‌مانه‌وێ ()12ی حوزه‌ێران دا هه‌ڵبژاردن ههیه و هه‌روه‌ها بهێنین. به‌م کۆنفرانسه کۆتایی به‌و دۆخ‌ه و نن ه ی ه گ ه راد داواکانیان کانیان ه چاالکیی له هه‌وڵی پێشخستنی دیالۆگی نێوان کورد ی ه و ه شکاندن بۆ ه گونجاو زۆر قۆناغێکی کورد ری بۆ ئ�ه‌وه‌ش یه‌کده‌نگی سه‌رتاسه داین .کۆسپی نه‌بوونی یه‌کێتی کورد گه‌وره‌ترین ه ب �ورد � ک یشتنی ه گ و ئاشتی قۆناغی ه ب گرنگه. کۆسپه .پێویسته پێکهاته‌یه‌ک دروست بکه‌ین
شاهۆز حه‌سه‌ن به‌رپرسى راگه‌یاندنى پارتى یه‌کێتى
سیستمى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک
کێشه‌کان دیموکراسیی‌ه و ئه‌مه‌ش بۆ سوریا و گه‌الن به تایبه‌تى کورد راسته .ئێمه ده‌ڵێن سیستمى خۆسه‌رى دیموکراتیک بۆ سوریا چاره‌سه‌رى هه‌ر‌ه راسته چ ره‌نگ و پارتییه‌ک ههیه به‌م شێوهیه ده‌توان به ئازادى و یه‌کهه‌وى جێ ده‌گرن. چه‌تر :ئهو هه‌واڵن‌ه چین که بۆ یه‌کێتى کورد له رۆژئاوا دراون؟ بانگه‌وازى بۆ ئهمه کراوه و خه‌بات کراوهو له مانگى راب���ردووه خه‌بات ک��را و ئێمه وه‌ک ( )PYDئاماده‌ین له‌سه‌ر هه‌ندێک خاڵ گفتگۆ له‌سه‌ر هه‌ر که‌سێک بکه‌ین
کورد له رۆژى ئه‌مڕۆدا گه‌لى کورد پێویست ه به یه‌کگرتوویى ته‌مسیل له بوونى خۆى بکات .ک��وردێ��ک که نه‌توانێت یه‌کێتى دیموکراسیانه‌ى ناوخۆى دروس��ت بکات له داهاتوودا ناتوانێت له سه‌ر بنه‌ماى یه‌کێتى گ �ه‌الن ،یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى دروس��ت بکات. ئێمه مه‌بده‌ئى و ستراتیژیک نزیک ده‌بین و ئاماده‌ین له هه‌موو کاتێکدا و له هه‌موو ئاستێکدا گفتگۆ له‌سه‌ر گشت که‌سێک بکه‌ین .هه‌وڵدان زۆر جیدى و هێزه رێکخستنى که ده‌رک���ه‌وت و قه‌ناعه‌ت الى الیه‌نه‌کان دروس����ت ب���ووه و و دانیشتنى الی�ه‌ن�ه‌ک��ان
هه‌نگاوێکى گرنگ بووه و پێویسته به‌هێزتر بێ پێشکه‌وێ.
چه‌تر :بۆچى ئه‌مریکا و تورکیا ده‌ست ل ه ناوخۆى سوریا وه‌رده‌ده‌ن؟
سیستمى مۆدیرنیته‌ى کاپیتالیستی لهههلێک ده‌گ��ه‌ڕێ و ده‌ستى خ��ۆى تێکه‌ل به شۆڕشى گ �ه‌الن بکات و ده‌یه‌وێت ئه‌م شۆڕشه‌ى به‌هارى ئ��ازادى گه‌الن ئاراسته‌ى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئ �ه‌وان بگرێت .تورکیا و ئه‌مریکا و ئیسرائیل پێش ئه‌وه‌ى رژیمى سه‌دام برۆخێ خه‌باتى هاوبه‌شیان ههبووه و ئێستا که ئه‌مریکا هاته ناوچهکه ئهو خهباته
هـــه‌واڵــی کوردستانی ئەنجامی كۆنگرەی كۆنفدراسیۆنی كۆمەڵە كوردییەكان ( :)HPGچوار سەربازی توركیا كوژران
( :)KNKبۆ یەكێتی نەتەوەیی کۆنگرە دەبەستێت
ده‌رگاى شۆڕشى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاسته
ک��وردس��ت��ان ل � ه شوێنێکى ستراتیژیک جێ ده‌گ���رێ ،ئێمه ل�ه‌و هه‌رێمه‌دا له به‌رامبه‌ر هێزى داگ��ی��رک�ه‌ر و ن��اون�هت�ه‌وه‌ی��ى تیکۆشانمان ک��ردوه، تێکۆشانى ئێمه بوو به تێکۆشانێکى ناونه‌ته‌وه‌یى و دوژمنانى ئێمه ناونه‌ته‌وه‌یى ب��وون و گه‌یشتین ه رۆژى ئ �ه‌م��ڕۆ ل �ه‌و ق��ۆن��اغ �ه‌دا ده‌ب���ێ ک��وردس��ت��ان سه‌ڕاستکردنى هه‌رێم له‌و قۆناغه‌دا ده‌بێ شوێنى کورد و کوردستانیش ده‌بێ هه‌بێ ئهو پێشنیاره‌ى که رێبه‌ر ئاپۆ ه���هردهم ده‌ڵ��ێ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ه��ۆک��ارى خ��ۆى ه �ه‌ب��وون .ل �ه‌و قۆناغه‌دا یا ده‌بێ ک���ورد جێى خ��ۆى هه‌بێت ی��ا ده‌ب���ێ ل�ه‌ب��ن چێت. ده‌ستکه‌وتى کورد ئه‌مڕۆ زۆره و زۆر قوربانیشمان داوه .سه‌رده‌مى چواره‌مین ئهوهیه دوژمن هه‌نگاوى چاره‌سه‌رى ناوێژێ ئێمه به هێزى خۆ چاره‌سه‌رى پێشده‌خین قۆناغى چ��واره‌م قۆناغى خۆپاراستن و ژیانى ئازاده .ئه‌ردۆغان له ئیسالمییه‌تى حه‌قیقى خیانه‌ت ده‌کات ،ئه‌ردۆغان درۆ ده‌کات)2005( . وتى پرسى کورد ههیه ،ئێستا وتى کێشه‌ى کورد نییه .ده‌یانه‌وێت گه‌لى ک��ورد قوربانى سیستمى نوێ بکه‌ن ،گه‌لى کورد له هه‌رێمه‌دا حهقیقهتێکه،
( )PKKحهقیقهتێکه ،رێبه‌ر ئاپۆ حهقیقهتێکه و «نکارن ل ئۆرتێ راکه‌ن» .بۆ پاراستنى نه‌ته‌وه‌ى کورد و تێکۆشیتى ئازادى هه‌ر که‌سێک ده‌بێ خۆ به به‌رپرسیار بزانێ ،شۆڕشى کورد ده‌رگاى شۆڕشى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاسته. ئازادی نزیكە ،گەلی كورد دەب ێ ئەوە بزانی هەدەفی ئێمە هەڵبژاردن نییە ،هەدەفی ئێمە چ��ارەس��ەری دیموكراتیانەی كێشەی ك���وردە .لە س��وری��ا دەرف��ەت��ی چ��ارەس��ەری دروس���ت ب��ووە و لە ێ بەسێدارە تێكۆشینی رۆژهەاڵتیش دەوڵەت ناتوان ێ ێ و گ��ەل��ی ئ��ێ��م��ەش دەب � ئ�����ازادی تێكبشكێن بەفراوانی تێكۆشی خۆی بگرێتە دەست و خۆی بە سیاسەت و رێكخستن بكات .ئ��ازادی نزیكە، ێ ئەوە بزانی و لەم قۆناغە گرنگەدا گەلی كورد دەب پێویستیمان بە كۆنگرەی نەتەوەیی هەیە .ئێمە وەك جڤاتی گشتی ل��ەو چ��وارچ��ێ��وەی ك��ە بڕیارمان گرتووە ،بانگ لە ت��ەواوی هێزە كوردستانییەكان دەكەین بۆ دروستكردنی پالتفۆڕمێكی نەتەوەیی و دیموكراتیك .ئێمە باوەڕمان بە هێزی خۆمان هەیە و بۆ شەڕی گەلی شۆڕشگێری هەموو هێزی خۆمان دەخینە گەڕ ،كات كاتی شۆڕشە ،كاتێكی نائاسایی هەیە و بۆ ئاواكردنی سیستمی كۆنفرانفدرالیزی دیموكراتیك پێویستی بە بەشداری هەیە ،ئێمە بە سەركەوتن باوەڕین« .یا مردن یا ئازادی»
كۆنگرەی كۆنفدراسیۆنی كۆمەڵە كوردییەكان لە به‌لژیكا بە نوێنەری ( )150كۆمەڵەی كوردی بەڕێوەچوو و كۆمەڵێك بڕیاری گرنگ گیرا، هەروەها باس لە گرنگی (12ی حوزەیران) كرا. خاڵەگرنگەكانی كۆنگرەكە ب��ەم شێوەیەیە :بۆ دامەزراندنی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموكراتی ،لە هەر ئاستێكدا پەرە بە تێكۆشان بدرێ .لە پیناو ئازادی ئۆجه‌الن و چارەسەركردنی پرسی كورد بە رێبازی دیالۆگ و ئاشتیانە ،گوڕ بە چاالكی بدرێ. لە پێناو ناسنامەی ك��ورد ،دەس��ت بە كەمپینی ج���ۆراوج���ۆر ل��ە ئ��ەوروپ��ا ب��ك��رێ��ت .پ��ەرەپ��ێ��دان بە خەبات لە مەیدانی یاسادا ،لە بەرامبەر واڵتانی ئەوروپی و تاوانباركردنی كوردان .دەستكردن بە خەبات لە دژی یاسای دیموكراتیك ،كە پەنابەران دەكەنە قوربانی .بەهێزكردنی خەبات لە ئاستی نێونەتەوەییدا ،لە پێناو دانپێدانانی كارەساتەكانی هەڵەبجە و دێرسیم و جینۆسایدی كورد.
ن��اوەن��دی چاپەمەنی و راگەیاندنی ()HPG رایگەیاند ئۆپەراسیۆن لە ()25ی گواڵن لە چەولیك و لە هەرێمەكانی خۆزاڤیت ،شەهید باگۆك ،هەبوون، ێ كارماس ،شەهید ه��ۆزان و گەلی پیر دەست گر پ��ێ��ك��ردووە .ه��ەروەه��ا ل��ە رۆژی ()26ی گ��واڵن هەلیكۆپتەری سكۆرسكی سەربازی بۆ هەرێمەكە گواستۆتەوە و لە هەرێمی داش��ۆر و دارا لە نێوان ێ شەڕ هاتۆتە ئاراوە و لە شەڕەكەدا جۆلەمێرگ و چەل چوار سەربازی توركیا كوژراون و دواتر بە ئۆتۆمبێلی فریاکه‌وتن ك��وژراو و بریندارەكان گواستراونەتەوە. ( )HPGرایگەیاند :سوپای توركیا رۆژی (-27 )28ی گواڵن بە توپ و هاوەن هەرێمەكەی تۆپباران ده‌کات و دەڵێت)26(« :ی گواڵن هەرێمی ئەرتوش، پەترۆت ،گرێنی شەهید جهاد و زەكی ،لە ()27ی گواڵن هەرێمی شێخ موس و شەهید كەمال و لە ()28 ێ تاڵما و گوند حەفتەنین»ی بە ی گوالن هەرێمی ب خەستی تۆپباران کردوه.
لەم كاتەنەدا كە هەوڵدانەكانی كوردان بۆ یەكێتی نەتەوەیی زیاتر دەبەن ،كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان ( )KNKلە ()28ی گواڵن لە بروكسڵ بە ئامادە بوونی ( )150نوێنەر لەهەر چوار پارچەی كوردستان و واڵتانی ئەوروپا ،ئاسیا ،ئەمریكا و ئوسترالیا دەستی پێكرد .كەنەكە لە دوای كۆنگرەی دامەزراندنییەوە ئەمە بەرفراوانترین كۆنگرەی دەبێت و یەكەمین سەرۆكی كەنەكە ئیسمەت شەریف وانلیش ،نوێنەری كۆنگرەی گ��ەل ،نوێنەری حكومەتی هەریمی كوردستان لە ئ��ەوروپ��ا ،پارتی دیموكراتی كوردستانی باشوور، یەكێتی نیشتمانی كوردستان ،بزووتنەوەی گۆڕان، یەكگرتووی ئیسالمی ،پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێران (حدكا) ،كۆمەڵە ،پارتی دیموكراتی كوردستانی باكوور و پارتییەكانی رۆژئ��اوای كوردستان ،یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان (یەنەدەكە) و (چاك) بانگهێشتی كۆنگرەی گشتی كراون .رۆژەڤی سەرەكی كۆنگرەكەش ،یەكێتی نەتەوەیی گەلی كورد دەبێت.
پسپۆڕێکى نه‌خۆشى ژنان:
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
8
ئاماده‌کار ئااڵ به‌رزنجى
زیندوو توندوتیژى ده‌روونى به‌رامبه‌ر ژنان uمه‌ستور‌ه مه‌حمود
ئه‌وانه‌ى زیاتر توشى شێرپه‌نجه‌ى منداڵدان ده‌بن ته‌مه‌نیان ل ه سه‌روى ( )50ساڵی دایه
u
زۆرێ������ک ل���ه ئ��ێ��م �ه ئ��اش��ن��ای��ن ب �ه‌و توندوتیژیانه‌ى ڕوبه‌ڕوى ژنان دهبێتهوه ،ک ه ڕۆژان‌ه له ڕێگه‌ى کهناڵه بینراو‌و بیستراوو نوسراوه‌کاندا ده‌یبینین‌و ده‌یبیستین ،یان له ڕێگه‌ى ئهو ڕێکخراوانه‌ى تایبه‌تن ب ه ژنان یان سااڵن‌ه له ڕێگه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى توندتیژى دژى ژنان کۆمه‌ڵک ئامارو داتامان ده‌خه‌ن‌ه پێش چ��او ک �ه ه �ه‌م��وو ئ�ه‌م��ان�ه به‌شێکن ل ه ده‌ستنیشانکردنى ئ �ه‌و توندو تیژیانه‌ى ڕوب����ه‌ڕوى ژن��ان ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌و هه‌ندێکیشى ڕه‌نگ‌ه که‌سمان نه‌یزانین‌و ژێرب‌ه ژێر ئه‌نجام بدرێت ،ئهو توندو تیژیانه‌ى که ده‌کرێن به‌رامبه‌ر ژنان ڕه‌نگ‌ه تا چه‌ند ساڵێک پێش ئیستا توندوتیژى جه‌سته‌یى بوبن که خۆشى له بناغه‌دا توندوتیژیه‌کى ده‌رونى بووه‌و دواتر ده‌رئه‌نجامى بۆته هۆى توندوتیژى جه‌سته‌یى ،له ئێستا ههرچهنده توندوتیژى جه‌سته‌ى هه‌ر ماوه ،له پاڵیدا توندوتیژى ده‌رونیش زیادى کردووه ،زۆر له توندوتیژی‌ه جه‌سته‌یه‌کان به کۆتاییهێنانى ژیانى ژنه‌ک‌ه کۆتایى هاتوه ،به‌اڵم توندو تیژی‌ه ده‌رون��ی�ه‌ک��ان ژنه‌ک‌ه خ��ۆى تیایدا ده‌ژى‌و هه‌ستى پێناکات ،توندوتیژى ده‌رونى‌و هه‌ست نه‌کردن پێى زۆر خراپتره له توندوتیژى جه‌سته‌ى. له توندوتیژى ده‌رونیدا ژن مافى پێشێل ده‌کرێت هه‌ستى پێ ناکات ،له بیرکردنه‌وه‌دا ئازاد نیه هه‌ستى پێناکات ،خاوه‌نى خۆىو باوه‌ڕى خۆى نیه هه‌ستى پێناکات ،مافى پێشێل ده‌کرێت هه‌ستى پێناکات ،کۆنترۆڵ ده‌ک��رێ��ت هه‌ستى پێناکات ،ل�ه هه‌موو کایه‌کان دورده‌خرێته‌و‌ه هه‌ستى پێناکات، بێ ئومێد ده‌کرێت له‌ژیان وخۆشى ژیان هه‌ستى پێناکات ،ده‌کرێت‌ه کابانێکى باشو گوێڕایه‌ڵى کۆمه‌ڵگاو ماڵ هه‌ستى پێناکات ،دهبێته کۆیله‌یه‌کى گوێڕای‌هڵ‌و هه‌ستى پێ ناکات ،دهبێته ڕۆبۆتێک‌و هه‌ستى پێناکات ،ئاڵتونیش ده‌ک��ات ب ه خۆیه‌وه‌و ده‌شچێت‌ه ده‌ره‌و ده‌شچێت‌ه سه‌یران‌و بۆن‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ،به‌اڵم نازانێت ژن کێیه ،هه‌مو ئهمانه توندوتیژى ده‌رونین هه‌ستى پێناکات ،ئهمه پله‌ى بۆ نیه هه‌ی ه کاریش ده‌کات له ده‌ره‌وه‌ى ماڵ‌و ئابوریشى سه‌ربه‌خۆیه‌‌و پله‌ى خوێنده‌واریشى به‌رزه، به‌اڵم ڕوبه‌ڕوى ئهو توندوتیژیان‌ه دهبێتهوه، زۆرب���هى ژن��ان ک��ارى دهرهوه ده‌ک���ه‌ن ک ه هاوسه‌ره‌کانیان ڕازامه‌ندیشى له‌سه‌ره ،به‌اڵم به‌ده‌م نه‌ک به کردهوه چونکه به کردهوه هیچ له ئه‌رکى سه‌رشانى ژنه‌که‌ى که‌م ناکات‌و هاوکارى نیه به شێوه‌یه‌کى باش ل ه به‌ڕێوه‌بردنى ئه‌رکه‌کاندا هه‌ر وه‌ک پێشوو وای �ه ،ئه‌قڵیه‌تى دابه‌شکارى له‌و پیاوه‌دا هه‌ر ماوه ده‌ڵێت تۆى ژن ده‌بیت‌ه چى ببه، ببه مامۆستا ببه فه‌رمانبه‌ر ببه نوسه‌رو ڕۆژنامه‌نوس ببه فه‌یله‌سوف ،به‌اڵم ده‌بێت ئه‌رکى ماڵ به‌هه‌موو جۆره‌کانیه‌و‌ه هه‌ر به‌سه‌رشانته‌و‌ه بێت من پیاوم‌و نابێت ئهو دابه‌شکاری‌ه تێکشکێنم چونکه ڕوبه‌ڕوى ڕه‌خنه‌ى خێزان‌و کۆمه‌ڵگا ده‌بمه‌وه ،ئه‌مان ه هه‌مووى توندوتیژى ده‌رونین‌و تێیدا ده‌ژین‌و هه‌ستى پێناکه‌ین ،زۆرکات له‌پاڵ ووشه‌ى مافى ژن���دا ده‌رون��ی��ان �ه ده‌چه‌وسێینه‌وه‌و هه‌ستى پێناکه‌ین ،ئهمه په‌یوه‌ندى بهوهوه نیه پیاوه‌کان ڕۆشنبیرن یان خوێنده‌وارن یان ..هتد ئهمه په‌یوه‌ندى به بیرکردنه‌وه‌و‌ه هه‌ی ه چه‌نده‌ها پیاومان ههیه ده‌بینین خۆیان زۆر به ڕۆشنبیرو نوغبه‌و خوێنده‌وار ده‌زان��ن، به قسه‌ش تا ئه‌وپه‌ڕى باوه‌ڕیان به مافى ژنه ،به‌اڵم ناتوانن له ناو خێزاندا ئه‌وه‌ى که ده‌یڵێن ڕه‌نگ بداتهوه ،که‌میان بتوانن خێزانێکى به‌خته‌وه‌ر دروست بکه‌ن که ببن ه نمونه بۆ کۆمه‌ڵگاو ئهو فکره‌ى باوه‌ڕیان پێیه‌تى زۆرێک له چهوسانهوه ده‌رونیه‌کان الى ئهو شه‌خسیه‌تانه‌و‌ه باڵو دهبێتهوه ،بۆی ه له ئێستادا ب��اوه‌ڕم وایه ژن به ڕێژه‌یه‌کى زۆر ڕوبه‌ڕوى توندوتیژى ده‌رونى دهبنهوه.
شێرپه‌نجه‌ى منداڵدان (سرطان الرحم) یه‌کێک ه له‌و نه‌خۆشیانه‌ى رووبه‌ڕوى ژنان دهبێتهوه، به‌تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى ته‌مه‌نیان ل ه سه‌رووى په‌نجا ساڵیه‌وه‌یه، به‌شێوه‌یه‌کى گشتى هۆکارى نه‌خۆشى شێرپه‌نج ه نه‌زاندراوه، ته‌نها ده‌ستنیشانى چه‌ند هۆکارێکیان کردوه ،به‌هۆى ئه‌م نه‌خۆشی ه زۆرجار ژنان منداڵدان (رحم)یان له‌ده‌ست ده‌چێ و جارێکى تر منداڵیان نابێت ،بۆ زانینى زیاتر ل ه سه‌ر ئهو نه‌خۆشی ه ل ه رووى زانستیهوه ،د.جوان عومه‌ر جه‌عفه‌ر پسپۆر ل ه نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و منداڵبوون و نه‌زۆکى ل ه شارى هه‌ولێر له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا زانیارى زیاترمان ده‌داتێ.
چه‌تر /ئه‌م نهخۆشیه چیه و چه‌ند جۆره؟ شێرپه‌نجه‌ى منداڵدان ده‌کرێت‌ه دووبه‌ش،ئ�ه‌وان��ی��ش شێرپه‌نجه‌ى ن��اوپ��ۆش��ى منداڵدان و شێرپه‌نجه‌ى ملى منداڵدانه ،سه‌باره‌ت به شێرپه‌نجه‌ى یه‌که‌م که منداڵدانه ،ئهو ن�ه‌خ��ۆش��ی�هى ب �ه رێ���ژه‌ى ( )%80-%75له‌و ژنان‌ه به‌دیار ده‌که‌وێت که سوڕى مانگانه‌یان وه‌س��ت��اوه ،وات �ه ته‌مه‌نیان ل �ه‌س �ه‌رووى ()50 ساڵیدایه ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وان�هى ته‌مه‌نیان له‌خوار ( )40ساڵیدایه ته‌نیا ()%5-%3یان تووشده‌بن. چه‌تر /هۆکاره‌کانى شێرپه‌نجه‌ى ناوپۆشى منداڵدان چین؟ -ه��ۆک��اره‌ک��ان��ى شێرپه‌نجه‌ى ناوپۆشى
منداڵدان (ENDOMETRC )CARCINOMAو نه‌خۆشیه‌کانى شێرپه‌نج‌ه به‌گشتى دی��ار نیه و ن�ه‌زان��دراوه، ب �ه‌اڵم لهگهڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا هه‌ندێک له‌زانایان چه‌ند هۆکارێکیان ده‌ستنیشان کردووه ،که دهبنه شێرپه‌نجه‌ى منداڵدان ،لهوانه: -1قه‌ڵه‌وى -2چاره‌سه‌رکردنى نه‌خۆشیه‌کان به‌ده‌رمان -3چاره‌سه‌ر کردن به هۆڕمۆن -4زوو باڵغ ب��وون و دره‌ن��گ راوه‌ستانى سوڕى مانگانه -5ج��گ �ه ل �ه‌م��ان �ه ئ���ه‌وان���ه‌ش���ى ت��وش��ى شێرپه‌نجه‌ى مه‌مک و کۆڵۆن هاتوون توشى ئهو نهخۆشیه ده‌ب��ن .به‌تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى له خێزانه‌کانیان ئهو دوو نهخۆشیه (شێرپه‌نجه‌ى مه‌مک و کۆڵۆن)یان ههیه. چه‌تر /چ��ۆن ئ �ه‌م نهخۆشیه ده‌ستنیشان ده‌کرێت؟ دی���اره به‌چه‌ند رێگایه‌ک دهتوانرێتدهستنیشانى ئه‌م نهخۆشیه بکرێت ،لهوانه به رێگاى سۆنه‌ر ،یان وه‌رگرتنى پارچه‌یه‌ک له منداڵدان و هه‌روه‌ها له‌رێگاى (نازۆڕ) بۆ بینینى راسته‌وخۆى منداڵدان که به‌م رێگایه ده‌توانرێت ده‌ستنیشانى نهخۆشیهکه به رێژه‌ى ( )%95بکرێت‌و هه‌ر به‌و رێگایه ده‌توانرێت ئهو گرێیانه‌ش البردرێت که له‌ناو منداڵدانه‌که ههیه ،ئه‌گه‌ر بتوانرێت البرێت. چه‌تر /رێگا چاره‌سه‌رییه‌کان بۆ نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى ناوپۆشى منداڵدان چۆن‌ه‌و چین؟ بۆ چاره‌سه‌رکردنى نه‌خۆشى شێرپهنجهىمنداڵدان چه‌ند رێگایه‌ک ههیه ،لهوانه به رێگاى نه‌شته‌رگه‌رى به‌البردنى هه‌موو منداڵدان و هێلکه‌دان و هێلکۆله‌کان ،هه‌روه‌ها چاره‌سه‌رى هۆڕمۆنى به پرۆجیسترۆن کاریگه‌رى ههیه
به‌تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى که نه‌خۆشیه‌که‌یان دووباره ده‌ب��ێ��ت �هوه ،ب���ه‌اڵم ده‌رم��ان��ى کیمیایی هیچ ک��ارگ�ه‌رى نیه بۆچاره‌سه‌رکردنى نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى منداڵدان. چه‌تر /جۆرى دووه‌م له نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى مندااڵن کامه‌یه؟ نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى ملى منداڵدانه،که ب����ه‌دووه‌م له شێرپه‌نجه‌کان داده‌ن��درێ��ت له جیهان ل�ه‌دواى شێرپه‌نجه‌ى مه‌مک ،ئهو نه‌خۆشیه‌ی زیاتر له‌و که‌سان‌ه ده‌رده‌که‌وێت که زۆر منداڵیان ده‌بێت ،هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ى زیاتر له‌یه‌ک الیه‌نى جنسیان ههیه ،ئهمه جگه ل�ه‌وه‌ى ئهو ئافره‌تانه‌ى له ته‌مه‌نى زوو شوو ده‌که‌ن ،خراپى بارى ئابورى و گوزه‌رانى خێزانه‌کانیش هۆکارێکى تره له سه‌رهه‌ڵدانى نه‌خۆشى له‌وجۆره. چه‌تر /نیشانه‌کانى نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى ملى منداڵدان کامانه‌ن؟ سه‌باره‌ت به نیشانه‌کانى ئه‌م نهخۆشیهئهوانهى دواى جوت بوون خوێن ده‌بینن ،ئه‌وانه‌ى دواى سوڕى مانگانه خوێن ده‌بینن ،هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ى تۆزێک رژێن ده‌بینن و بۆنى ناخۆشى لێدێت ،یان له کاتى سک پڕى خوێن ببینن و هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى به سک پڕیه‌که‌و‌ه نه‌بێت، لهگهڵ ئه‌مانه‌ش پشت ئێش‌ه و قاچ ئێش‌ه و خوێناوى بوونى میز و الوازبوون و بێهێزبوون و که‌مخواردن ،هه‌موو ئهوانه نیشانه‌ن بۆ بوونى شێرپه‌نجه‌ى ملى منداڵدان له ژنان. چه‌تر /رێگاچار‌ه بۆ ئه‌م جۆره چیه؟ بۆ ده‌ستنیشانکردن و چارهسهرکردنىنهخۆشیهکهش ،به‌هه‌مانشێوه‌ى شێرپه‌نجه‌ى منداڵدان ،رێگاکانى نه‌شته‌رگه‌رى و تیشک و به‌کارهێنانى ده‌رم��ان��ى کیمیایی ی��ان به کیمیایی و نه‌شته‌رگه‌رى به‌یه‌که‌و‌ه ده‌کرێت.
n
د.جوان عومه‌ر جه‌عفه‌ر پسپۆر ل ه نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و منداڵبوون
ژنان بۆ ناتوانن راگه‌یه‌ندنکارێکى سه‌رکه‌وتوو بن؟ توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى‌و رۆژنامه‌وان شانۆ عارف
ده‌بێت بپرسین کارى راگه‌یاندن چۆنه و چۆن ده‌توانێت یه‌کبگرێته‌وه لهگهڵ پێگه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌رون���ى ئافره‌تى ک��وردا، راگه‌یاندن به سروشت کارێکى قورسه و گه‌ڕانه ب �ه‌دواى کێشه‌کان و ده‌ستخستنه سه‌ر خاڵه الوازه‌کانى کۆمهڵگایه ،کارێکه ک��ات��ى ب��ۆ ن��ی �ه ،چ��ون��ک�ه ت�����ه‌واوى ژی��ان داگ��ی��رده‌ک��ات ،کارێکه ده‌ب��ێ��ت ههمیشه قسه‌ى خۆت پێبێ‌و روت خۆشبێ‌و بزانى له‌کوێدا ت��وڕه‌ده‌ب��ى و له‌کوێدا پێده‌که‌نى، ده‌ب��ێ که‌سێکى کۆمه‌اڵتى بیت یه‌خه‌ى خه‌ڵک بگرى و قسه‌ى لهگهڵ بکه‌یته‌وه، ف���زول ب��ی��ت ،ک��ارێ��ک �ه ئ �ه‌ب��ێ روخ��س��ارت ره‌نگدانه‌وه‌ى قه‌ڵه‌م و کاغه‌زى و تۆمارکه‌ر و کامێراو الپتۆپ و ئینته‌رنێتى تیادایه، ده‌رکه‌وێت. ل��ه ه��ه‌م��ان ک��ات��دا س��روش��ت��ى پێگه‌ى ئافره‌تى ک��ورد سروشتێکى ترسێنراوه به زه‌ع��ی��ف�ه پێناسه‌ى ده‌ره��ێ��ن��راوه ،سروشتى ئافره‌تى ک��ورد ئهوهیه که پێنه‌که‌نێت بۆ غ�ه‌ری��ب�ه ق��س�ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ک �ه‌س��دا ن �ه‌ک��ات، م��اڵ�هوه و هه‌ندێکجار ئ �ه‌و ده‌وام���هى که پ��اره‌ى لێ وه‌رده‌گ���رێ هیچ شوێنێکى تر نه‌کات ،هه‌روه‌ها سروشتى ئافره‌تى کورد ئه‌بێت شه‌رمن بێت ،سه‌رداخات له کۆڕ و کۆبونهوه و ئهو روداوان�هى که له ده‌ره‌وه‌ى ماڵ روده‌دات گوێى خۆى لێ که‌ڕ بکات، نیوه شه‌و براکه‌ى پێى وت تینومه هه‌ڵسێ ئ��اوى ب��ۆ بهێنێ ،سروشتێکه نامۆیه به خوێندنه‌وه و نوسین .سروشتى ئافره‌تى کورد ته‌ندراوه به باسکردنى ئاڵتون و جل و مۆدێل‌و دراما تورکییه‌کان .سروشتێکه پله دووه و بۆى نیه قسه له‌قسه‌ى باوک‌و برادا بکات .هاوسه‌ره‌کانیان ته‌نها شه‌وان ئ �ه‌وان��ی��ان��ى ب��ی��رده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه ،گ���ه‌ر بێین هه‌ڵسه‌نگاندن بکه‌ین ل�ه‌ن��ێ��وان ئ �ه‌م دوو سروشته‌دا دهگهینه ئه‌وه‌ى زۆر نه‌گونجاندن ههیه له نێوانیان هه‌ر ئافره‌تێک بیه‌وێت ئهو سروشته ئافره‌تانه‌یه‌ى بشکێنێت ده‌بێت ش�ه‌ڕب��ک��ات ،ئ���ازارى جه‌سته‌یى و ده‌رون��ى قبوڵ بکات ،جنێوى پێ بدرێت ش�ه‌ق و زلله‌ى لێبدرێت بێ به‌ش بکرێت له پاره‌ى ماڵه‌وه‌یان گۆشه گیر بکرێت و پێى بوترێت «ب �ه‌ره‌اڵ» ئه‌وکات ده‌توانیت بێیته کارى راگه‌یاندنه‌وه ،له‌هه‌مانکاتدا ئهو ئافره‌تانه‌ى که ماڵهوه رێگه‌یان لێ ناگرن بۆ کارى راگه‌یاندن ئهو هه‌له‌ى قۆستۆته‌وه هێنده‌ى گرنگى ب �ه ن��اوب��ان��گ و ج��وان��ى و ک��اره ئاسانه‌کان ده‌دات هێنده بیر لهوه ناکاته‌وه الیه‌نى مه‌عریفی به‌هێز بکات. به‌گشتى زۆرب���هی ئ �ه‌وان �هى ل�ه ک��ارى
راگه‌یاندندا کارده‌که‌ن یان له‌به‌ر نه‌بونى و پێویستى مادده‌یه هێنده‌ى من ئاگاداربم و ئه‌م که‌یسه‌م هاتۆته به‌رده‌م یان له‌به‌ر ناوبانگه، یان ئه‌وانه‌ن که راگه‌یاندن له خوێنیاندایه که ئه‌مه‌ى سێهه‌میان زۆر که‌من ئه‌وانه‌ن که شتێکیان ههیه بۆ وتن ئه‌وانه‌ن که شه‌ڕى کۆمه‌ڵگه و داب و نه‌ریت ده‌ک �ه‌ن له‌ژێر رۆشنایى ئهو توێژینه‌وه‌یه‌ى که ئه‌نجامى ئه‌ده‌م له سه‌ر کێشه‌ى ئافره‌تى راگه‌یاندکار بۆمان ده‌رکوتووه که کارکردنى ئافره‌ت له بوارى بینرا و بیستراو زۆرتره تا بوارى خوێندراو ،چونکه ئه‌وانه‌ى که له کهناڵه بینراو بیستراوه‌کاندا کارده‌که‌ن ته‌نها وه‌ک پێشکه‌شکارى ح��ازر ب �ه‌ده‌س��ت وان ته‌نها
n
بکات .چه‌ند کێشه‌یه‌کى تووش ده‌بێت که پێویستى به‌ده‌یان ساڵه تا خۆى خۆى چار‌ه بکات ،به‌اڵم گرنگى رۆڵى ئافره‌ت له‌وه‌دا ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت که ئ��ام��اده‌ى قوربانى دانى هه‌بێت .به‌گشتى کێشه‌کان ئه‌مانه‌ن: -1کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى پیاوساالرییه و قبوڵى نییه ئافره‌ت بێته دهرهوه به‌تایبه‌ت له‌شه‌واندا ئهوه هه‌رگیز قبوڵى نیه له حه‌یا و شه‌ره‌فى کچ و ژنه‌که‌ى ده‌ترسێت ،بگره خێزانه‌که‌شى قبوڵى بکه‌ن کۆمه‌ڵگا قبوڵى ناکات هه‌زار و یه‌ک قسه‌ى بۆ هه‌ڵده‌به‌ستن. ته‌کسیه‌کان به چ��اوى گومانه‌وه سه‌یرى ده‌که‌ن و هه‌وڵى ئیستغاللى ئه‌ده‌ن. -2ک��ارى راگ�هی��ان��دن ل�ه کوردستاندا
ه ئاسته‌نگیه‌کی زۆر له‌به‌رده‌م ژنانی رۆژنامه‌واندا هه‌ی
خوێندنه‌وه +روکه‌شێکى جوانى ده‌وێ��ت، ب�ه‌اڵم له‌ئێستادا ئێمه له قه‌یرانى قه‌ڵه‌مى ژنانداین ،ژنى ئێمه ناخوێنێته‌وه ،ژنى ئێمه سه‌یرى بهرنامه رۆشنبیریه‌کان ناکات ،هه‌تا درام��ا تورکیه‌کان وه‌ستابێت .ژنى کورد ته‌نها خه‌مێکى جل و به‌رگ و خ��واردن و ماڵ پاکردنه‌وه‌یه که هه‌موو رۆژێکى وه‌ک خۆیه‌تى ئاده‌ى چه‌ند ئافره‌تمان ههیه له‌پاڵ قوتووه مکیاجه‌کانى کتێبخانه‌یه‌کى دانابێت کام ئافره‌تمان ههیه ش �ه‌وان تا دره‌نگانێ بخوێنێته‌وه ،گه‌ر بۆ ئافره‌تى کورد بڕوانیت ئه‌گه‌ر ب��ارودۆخ �ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌ى که تیایدا گه‌شه‌ى ک��ردووه له‌به‌رچاو نه‌گریت سته‌م له ئافره‌ت ده‌که‌ین .ئافره‌تى کورد به‌گشتى له‌م بارودۆخانه‌دا هه‌وڵى داوه له دواى راپهڕینهوه به‌تایبه‌تى کارى راگه‌یاندن
-4پیاوان ناوه‌نده‌کانیان قۆرخ کردووه، هیچ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رێ��ک��ى ئ��اف��ره‌ت نابینیت، ک�ه‌ن��اڵ�ه حزبیه‌کان و ت��اک�ه که‌سیه‌کان هه‌رگیز ئهو هه‌له ن��اده‌ن به ئافره‌ت ببنه به‌ڕێوه‌به‌ر‌و پۆسته بااڵکان. -5راگه‌یاندنى ک��وردى ئافره‌تى جوان و جه‌سته‌ى ن�ه‌رم��ى ده‌وێ���ت ،ن �ه‌ک بیر و مێشکى پته‌و ،راگه‌یاندنى کوردى ده‌نگى خۆشى ئافره‌تى ده‌وێت. -6وه‌ک رۆژنامه‌نوسێک‌و توێژه‌رێکى بااڵپۆش قسه ده‌که‌م ،رێگریه‌کى زۆر ههیه له داموده‌زگا حکومیه‌کان ،یاخود کهناڵه عه‌لمانیه‌کان ده‌رهه‌ق به ئافره‌تى بااڵپۆش، هه‌ندێکجار زانیاریت ناده‌نێ ،یان ده‌ستى
فۆتۆ /شۆڕش مسته‌فا
ره‌گێکى مێژووى نیه ،به‌تایبه‌ت الى ئافره‌ت ده‌ستی زۆرت پێده‌که‌ن ،مه‌گه‌ر تواناى زۆر سه‌ره‌تاییه هێشتا ماومانه تا ئه‌زمونى رۆژنامه‌نوسه‌که بتوانێت ئ �ه‌و رێگریانه بکه‌ین له‌الیه‌کى تره‌وه راگه‌یاندن پیشه‌یه‌که البدات ،رۆژ هه‌بوه بۆ ده‌ستکه‌وتنى داتا روم پێویست نیه به چ��اوى پێویستى و پیشه کردۆته به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ک پێشه‌کى باسى سه‌ره‌کیه‌کانه‌وه سه‌یرى ناکرێت ،پیشه‌یه‌که بوونى خواى الکردومه‌ته‌وه و موناقه‌شه‌ى هه‌ر کاتێک و بتوانیت پاره په‌یدا بکه‌یت لهگهڵ ک��ردووم ،یان به‌ڕێوه‌به‌ڕى (...... و به ناوبانگ بیت کارى راگه‌یاندن بکه .تى ڤى) پێى ووت��وم (ده‌بێت ئافره‌ت نرخى -3ژن��ان خۆیان ه��ۆک��ارن له کێشه و جوانیه‌که‌ى بزانێت که ....تێدایه). -7کۆمه‌ڵگاى کوردى متمانه نادات به دواکه‌وتنیان له‌و بواره. هیچ ئافره‌تێکى کورد ئاماده‌نیه قوربانى ئافره‌ت له هیچ رویه‌کدا ،نه‌له راگه‌یاندن، بدات ،تاکه تاکه نه‌بێت ،هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌شى نه له سیاسه‌ت ،نه له ئابوورى و...هتد. -8ئافره‌ت به حوکمى ئهو سنور و هێڵه ک � ه رێ��گ �هی��ان پ���ێ���دراوه ئ���ه‌و ک���اره بکه‌ن هه‌گبه‌که‌یان خاڵیه له مه‌عریفه ،بێژه‌رى سورانه‌ى بۆیان کێشراوه له کارێکى سوکه‌وه واهه‌یه خۆشى نازانێت ئه‌ڵێ چى ،که‌چى ناپه‌ڕژێته کاره قورس‌و لێکۆڵینه‌وه‌کان به جه‌ماوه‌رێکى زۆرى ههیه ،چونکه جوانه و تایبه‌ت له مه‌سه‌له‌ى شاراوه و هه‌ستیاردا، وه‌ک بابهته سێکسیه‌کان و سیاسه‌ت، جلى سه‌رنجڕاکێش له‌به‌ر ده‌کات.
یان تا ئێستا که‌م ئافره‌ت شتێکى هه‌بێت ده‌رباره‌ى وه‌رزش یان ئابورى ،زیاتر ئافره‌تان له بوارى گۆرانى داواکراو هونه‌رى مه‌ته‌ڵ و پرسیار و بورجه‌کان و هونه‌رمه‌نداندا خۆیان ده‌بیننه‌وه. -9بونیاتى خێزانى کوردى به جۆرێکه پیاو کارى دهرهوه بکات‌و ئافره‌تیش کارى ماڵهوه ،هه‌رکاتێک ئافره‌ت چووه ده‌ره‌وه‌‌و هاوکارى خێزانه‌که‌ى کرد له روى مادیه‌وه هیچ له ئه‌رکى م��اڵ �ه‌وه‌ى ک �ه‌م ناکات، راگه‌یاندن به‌و هه‌موو ماندوبونه‌وه کارى ماڵیش به‌و هه‌موو ئاڵۆزیه‌وه و هاوکارى ن �ه‌ک��ردن��ى پ��ی��اوى ک���ورد ل �ه ک���اروب���ارى ن��اوم��اڵ��دا ،ئ��اف��ره‌ت م��ان��دو ده‌ک���ات ،بۆیه زۆرجار دواى هاوسه‌رگیرى ئافره‌ت واز له کارى راگه‌یاندن دێنێت. -10سیاسیه‌کان به ئه‌رکى سه‌رشانى خ��ۆى هه‌ڵناستێت و جگه ل�ه ریکالمى روکه‌ش بۆ مافى ئافره‌ت ئه‌گه‌رنا هیچ ب��ڕوای��ان ب �ه ک���ارى ئ��اف��ره‌ت‌و ب �ه‌ش��دارى ئافره‌ت نیه ،سیاسه‌ت له واڵت��ى ئێمه‌دا واته به‌رپرسه‌کان ،به‌پرسیش له واڵتى ئێمه بڕواى به مافى ئافره‌ت نیه. -11له ئێستادا ب��وارى راگ�هی��ان��دن و ناوه‌نده‌کان هێنده زۆرن بۆربوون ،راگه‌یاندن ئهو پیشه‌یه نیه سه‌رى خۆتى بۆ بێشێنى (ئهمه بڕواى هه‌ندێک کهسه). -12تاکه هۆکارى سه‌ره‌کى ره‌وش��ى ن���ال���ه‌ب���ارى ئ���اف���ره‌ت ن �ه‌خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی �هت��ى نارۆشنبیریه‌تى ،ئ��اف��ره‌ت��ى ئێمه ئاگاى ل �ه ه��ی��چ ن��ی �ه ،ههمیشه شوێنکه‌وته‌ى پیاوه ،بیروڕاى خۆى نیه ،ساویلکه‌یه ،له ناوبازنه‌یه‌کى تاریک و به بێ ئامانج دایه ،شوو ده‌که‌ن و منداڵیان ده‌بێت هه‌ر به‌وشێوه‌یه‌ش به‌رده‌وام ده‌بێت.. -13جارجار ،به‌اڵم زۆر به‌که‌مى بینراوه که ئافره‌ت له میانه‌ى کاره‌که‌یدا توشى ده‌ستدرێژى یان ئیستغالل بۆته‌وه ،ئهمه له ژێر رۆشناى ئهو توێژینه‌وه‌ىیه ئه‌نجامانداوه له‌سه‌ر کێشه‌ى ئافره‌تى راگه‌یاندکار. -14ئافره‌تان زۆرج��ار خۆیان هۆکارن بۆ کێشه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى خێزان ،جۆره جل‌و به‌رگ و میکیاجێک ده‌که‌ن له ئه‌وروپا ته‌نها له بۆنه‌کاندا ئهوه ده‌که‌ن ،ده‌بێت ئهوه بزانرێت پۆشاکى کار ساده و ساکاره و سه‌رنجى که‌س راناکێشێت ،کارى مه‌یدانى پێویستى به پێاڵو جلى مه‌یدانیه ،نه‌ک ئه‌وه‌ى که ئێستا ده‌بینرێت. ئهو ئافره‌تانه‌ى که دهچنه ناو مه‌یدانه‌وه کۆمه‌ڵگا به چاوێکى سه‌یر و سه‌مه‌ره‌و ن��ام��ۆ س �هی��رى ده‌ک����ات ،چ���او هه‌ڵنابڕن له‌سه‌رى ته‌علیقى لێده‌ده‌ن و به که‌سێکى نامۆ ته‌فسیرى ده‌ک �ه‌ن ،ئه‌مه‌ش کار له ئازادى ئافره‌ته‌که ده‌کات‌و ناتوانێت ئه‌وه‌ى پێویسته بیکات.
ده‌رچووان پڕکردنه‌وه‌ى فۆڕمه‌کانى دامه‌زراندن ب ه رۆتین ده‌زانن
ب ه‌ڕێوه‌به‌رێک :قایمقام داواى فۆڕمى لێکردم پێم نه‌دا ئاماده‌کار
یادگار ره‌ئوف هه‌ندێک له خوێندکارانى ههڵهبجه ئاماژه به‌وه‌ده‌که‌ن دوباره دابه‌شکردنه‌وه‌ى فۆڕمى دامه‌زراندنى خوێندکاران هیچ جیاوازى نیه لهگهڵ به‌ڵێنه‌کانى پێشوودا ،به‌اڵم به‌شێکى تر به پڕۆسه‌یه‌کى سه‌رکه‌وتووى ده‌زانن. به‌ڕێوه‌به‌رى ئاماریش جه‌ختده‌کاته‌وه هیچ جیاوازییه‌ک ناکرێت و واسته نیه ،به‌اڵم مه‌رجیش نیه هه‌موو خوێندکاران دابمه‌زرێن.
س��وه �هی��ب ع���ه‌ب���دواڵ ،ی�ه‌ک��ێ��ک�ه ل ه خوێندکاره‌کان که به مه‌به‌ستى فۆڕم وه‌رگ��رت��ن هاتبویه ب���هردهم یه‌کێک له بنکه‌کان ،نیگه‌ران بوو به‌رامبه‌ر ئ �ه‌و به‌ڵێنانه‌ى به‌خوێندکاران دراوه و له به‌ڵێنه‌کانى راب���ردووى به‌باشتر ن �ه‌ده‌زان��ى .ه �ه‌روه‌ه��ا سوهه‌یب ،وتى: ئ���ه‌و ف����ۆڕم پ���ڕک���ردن���ه‌وه‌ی���ه شتێکى زۆر رۆت��ی��ن��ی��ی �ه ل����ه‌وب����اوه‌ڕه‌دان����ی����م ئ���ه‌م دام���ه‌زران���دن���ه ب��ک�ه‌وێ��ت�ه ب���وارى پراکتیکه‌وه ل�ه‌ب�ه‌ر ئ��ه‌وه‌ى ده‌س �ه‌اڵت پێشینه‌یه‌کى رون��ى نیه به‌رامبه‌ر به خه‌ڵک. دواى ئ �ه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم له ک �ه‌ن��اڵ �ه‌ک��ان��دا ب �ه ف �ه‌رم��ى ب��ڕی��اردا ب��ۆ س��اڵ��ى ( )25( ،)2011ه���ه‌زار خوێندکار دابمه‌زرێنێ ،هه‌ندێک له ده‌رچ��ووان��ى زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکان خۆشحاڵن به‌و دامه‌زراندنه. توانا ئه‌حمه‌د ،خوێندکارى کۆلێژى په‌روه‌رده‌ى زانکۆى سلێمانى ،ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد :دوباره دابه‌شکردنه‌وه‌ى فۆڕم پڕۆژه‌یه‌کى باشه و ئه‌نجامه‌که‌شى باش ده‌بێت .ئهو خوێندکاره وتیشى:
n
خوێندکاران له‌کاتی وه‌رگرتنی
ئه‌م پرۆسهیه پرۆسه‌یه‌کى سه‌رکه‌وتوه، ئ �ه‌وه‌ى تێبینى ده‌کرێت دهبوایه زوتر ب��ی��ر ل���ه‌م پ��ڕۆس��هی��ه ب��ک��راب��ای �هت �هوه لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بوو رونکردنه‌وه‌کان زۆر ل �ه‌م �ه زی��ات��ر ب��ون��ای�ه ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ى به‌شێوه‌یه‌کى ئاسانتر فۆڕمه‌کانیان پڕبکردایه‌ته‌وه ت��اوه‌ک��و قه‌ره‌باڵغى و بێزاربوون روى نه‌دایه. دنیا ح�ه‌س�ه‌ن ،ی��اس��ان��اس ،تیشکی خ���س���ت���ه‌س���ه‌ر ئ���������ه‌وه‌ى ل����ه ک��ات��ى پ��ڕک��ردن��ه‌وه‌ى ف��ۆڕم �ه‌ک��ان یه‌کێک بووه له سه‌رپه‌رشتیارانى پڕکردنه‌وه‌ى ف��ۆڕم �ه‌ک��ان ج�ه‌خ��ت��ی��ک��ردهوه :ل �ه‌ڕوى ی��اس��ای��ی �هوه ک���ه‌س ب���ۆى ن��ی �ه ف��ۆڕم له‌جێگاى که‌سێکى ت��ر وه‌رب��گ��رێ��ت. ئهو که‌سه‌ش فۆڕم وه‌رده‌گرێت ده‌بێت ده‌رچ��وى زانکۆ بێت ،چونکه ماوى
پابه‌ندبێت .ده‌بێت خوێندکار نه‌بێت. ه���ه‌روه‌ه���ا ک���اروب���ارى ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ى ره‌چاو ده‌کرێت وه‌ک خێزاندار و پله‌ى خوێندن و به‌شه‌که‌ى. نه‌وزاد هادى ،پارێزگارى هه‌ولێر، ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ک���ردوه ئ��اگ��ادارى دامه‌زراندن نیه .هاواڵتیه‌کیش ده‌ڵێت ئ �ه‌م �ه م��ان��اى وای����ه دوو ئ��ی��داره‌ی��ی هێشتا ماوه و به‌م شێوهیه بڕوات ئه‌م دامه‌زراندنه شه‌رعیه‌تى نیه. غ���ه‌ف���ار ئ��ه‌ح��م��ه‌د ،ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ئامارى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید .ئاماژه‌ى ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ک��رد :ئ �ه‌و ژم���اره ف��ۆڕم�هى هاتووه بۆ قه‌زاى ههڵهبجه و ده‌وروبه‌رى ب��ه ش��ێ��وازێ��ک��ى گ��ون��ج��او داب �ه‌ش��ی��ان ک����ردون ک �ه‌م��ت��ری��ن ک��ێ��ش�ه ه��ه‌ب��ووه. جهختیشیکردهوه )1000( :فۆڕم بۆ س��ن��ورى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ه��ات��ووه، واته قه‌زاکانى خورماڵ و سیروان و ب��ی��اره‌ش ده‌گ��رێ��ت�هوه که له ههڵهبجه ف����ۆڕم پ���ڕده‌ک���ه‌ن���هوه .ل���ه ب��اخ��چ �هى ساوایانى خونچه ،بنکه‌ى ژماره ()32 فۆرمی دامه‌زراندندا /فۆتۆ :یادگار ره‌ئوف بۆ ده‌رچوانى زانکۆ له‌الیه‌ن لیژنه‌ى ( )15رۆژ دان�����راوه ب��ۆ ده‌رچ��وان��ى ئ��ه‌م س��اڵ ف���ۆڕم پ��ڕده‌ک��ات��هوه ،وات �ه ب��ااڵى دام �ه‌زران��دن �هوه دی��ارى کراوین زانکۆ بۆ پڕکردنه‌وه‌ى فۆڕم .هه‌روه‌ها فۆڕمه‌کان ده‌رچ��وى ساڵى ( )2007ک �ه س���ه‌ر ب �ه پ��ارێ��زگ��اى سلێمانیه. دنیا ،وتیشى :هیچ جیاوازى نهکراوه ی تێدایه. ه�ه‌روه‌ه��ا وتیشى )1500( :فۆڕمى ل��ه‌ن��ێ��وان پ��س��پ��ۆڕی��ی �ه‌ک��ان��دا ه �ه‌م��وو پ���اش ئ����ه‌وه‌ى ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک خ��اڵ په‌یمانگاش دابه‌شکراوه له بنکه‌یه‌کى ده‌رچ��وان��ى زان��ک��ۆ و په‌یمانگا بۆى دان���راوه وه‌ک م �ه‌رج بۆ دام �ه‌زران��دن جیاوازتر ،ل�ه‌و بنکه‌یه‌ى ئێمه فۆڕم ههیه فۆڕم وه‌ربگرێت. ئ��ه‌م��ه‌ش ئ����هوه ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت ه �ه‌م��وو پڕده‌کرێته‌وه .ئه‌گه‌ر فۆڕمه‌کانیش هێماشى بۆ ئه‌وه‌کرد :پڕکردنه‌وه‌ى خوێندکاران دانامه‌زرێن .خوێندکاران که‌مبوون فۆڕمى دیکه‌ش ده‌هێنین، ف�����ۆڕم س���ن���وره‌ک���ان���ى ه��ه‌ڵ��ه‌ب��ج��ه و به‌پێى میالکات و پسپۆڕى ده‌رچووان به‌اڵم پاڵه‌په‌ستۆیه‌کى زۆرمان له‌سه‌ره، ن��اح��ی�ه‌ک��ان��ى ده‌وروب�����ه‌رى ده‌گ��رێ��ت �هوه به‌سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌کاندا له رێگه‌ى ئ��ه‌وه‌ش ب��ۆ په‌له‌کردنى خوێندکاران ه���ه‌ن���دێ���ک ح���اڵ���هت���ى ت��ای��ب��هت��ى ل�ه ی��ه‌ک��هى ئ��ی��داری��ی �هوه داب �ه‌ش��ده‌ک��رێ��ن دهگهڕێتهوه .ئهو بهڕێوهبهره ،وتیشى: بنکه‌که‌مان روى داوه وه‌ک پشتگیرى مه‌رجیش نیه هه‌موویان دابمه‌زرێن« ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ک واسته الى ئێمه نیشته‌جیبوون ،ب��ۆ دڵنیابوون ل �ه‌وه‌ى ئ���ه‌و م��ه‌رج��ان��ه‌ش خ��وێ��ن��دک��ارى پێ نیه ،قایمقام داواى فۆڕمى کردوه پێم خوێندکار خه‌ڵکى کوێیه وه ئه‌وانه‌ى داده‌م����ه‌زرێ .ده‌ب��ێ��ت به‌ڵێن ب��دات بۆ ن�ه‌داوه .به‌ڕێوه‌به‌رى ئامارى ههڵهبجه ف��ۆڕم پرده‌که‌نه‌وه ده‌بێت پێش ساڵى م���اوه‌ى ( )5س��اڵ ،دام����ه‌زراو نابێت ئه‌وه‌شى وت« ،گره‌نتى ئهوهنیه هه‌موو ( )2010خوێندنیان ته‌واوکردبێت ،داواى م��ۆڵ�هت��ى ب��ێ م��وچ �ه ب��ک��ات .ده‌رچوان دامه‌زرێن» .چونکه هێشتا ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ده‌رچ���وو ههیه به‌هۆى پ��ی��ش �هى دی���ک���هى ح��ک��وم��ى ن �ه‌ب��ێ��ت .ل�ه ک��وردس��ت��ان دوو ئ��ی��داره‌ی��ی ب�ه‌دى دان �ه‌م �ه‌زران��دن��ی �هوه دواى س��ێ س��اڵ ئه‌وشوێنه‌ى بۆى دیارى ده‌کرێت پێوه‌ى ده‌کرێت.
گۆڕینى سیستمى رێبه‌رکویک گه‌نجانى بێزار کردووه
«ئهو که‌سانه‌ى ئهو تۆڕ ه به‌کارده‌هێنن زۆربه‌یان له‌ڕوى ئابورییه‌و ه الوازن ،بۆی ه زیانێکى گه‌وره‌یان لێده‌که‌وێت»
ئاماده‌کار فه‌رحان _ هه‌رێم
به‌شداربووانى رێبه‌رکویک ناڕازین له گۆڕینى ئهو سیستمه‌ى که گرێبه‌ستى نێوان هاواڵتیان و ئهو کۆمپانیایه بوو ،چونک ه زۆربه‌ى به‌شداربووه‌کان گه‌نجن و له‌ڕوى ئابوورییه‌وه زیانیان پێده‌گات .به‌ڕێوه‌به‌رى به‌شى سلێمانى کۆمپانیاکه‌ش دان به که‌موکورتییه‌کان ده‌نێت و بێئاگایى خۆى له گۆڕینى ئهو سیستمه له سلێمانى ده‌رده‌بڕێت که به‌سه‌ر ئهو هێڵه هێنراوه.
شاناز عه‌بدولڕه‌حمان ،ته‌مه‌ن ( )27ساڵ، رۆژنامه‌نووس ،ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد« :ئهو که‌سانه‌ى ئهو تۆڕه به‌کارده‌هێنن زۆربه‌یان ل �ه‌ڕوى ئابورییهوه الوازن ،بۆیه زیانێکى گه‌وره‌یان لێده‌که‌وێت» .جهختیشیکردهوه: ئه‌م بڕیاره زیانێکى گهوره به‌کۆمپانیاکه‌ش ده‌گه‌یه‌نێت ،چونکه ئه‌وانه‌ى به‌شداربووى ئ�ه‌م ت��ۆڕه‌ن ئیمکانیاتێکى دیاریکراویان ههیه ،که زۆربه‌یان خوێندکارن ،هه‌روه‌ها ش��ان��از ،وت��ى :کارتێکى ( )30ه�ه‌زاری��م ک��ڕی��وه ل�ه ()15ى مانگدا ت���ه‌واو ب��ووه، وات �ه ته‌نها به‌شى ( )15رۆژى ک��ردووه. هیچ زه‌مانه‌تێکیش نیه که ئهمانه غه‌ش ن��اک �ه‌ن ل �ه ب �ه‌ش��دارب��ووه‌ک��ان��ی��ان ،که‌سیش لێپرسینه‌وه‌یان لهگهڵ ناکات. ه���ه‌ردى ج �ه‌م��ال ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆ، ت����ه‌م����ه‌ن ( )23س������اڵ ،ی��ه‌ک��ێ��ک��ه ل�ه ب �ه‌ش��دارب��ووه‌ک��ان��ى رێ��ب�ه‌رک��وی��ک هه‌مان کێشه‌ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌و خ�هت��ى ئینته‌رنێته ههیه .ئهو خوێندکاره وتى :ئهوه کارێکى ناڕاسته ،که ئهو کۆمپانیایه پێى هه‌ستاوه کاریگه‌رییه‌کى گ���ه‌وره‌ش ده‌ک��ات �ه سه‌ر داهاتووى ئهو کۆمپانیایه ،چونکه ئێمه
کاتێک به‌شداربووین له‌م گرێبه‌سته‌دا ئهو مه‌رجه‌ى تێدا نهبووه ،بۆیه ه��ی��وادارم به‌و ک��اره‌ى خۆیاندا بچێتهوه ،ئه‌گه‌ر ب�ه‌رده‌وام بن زۆربه‌ى به‌شداربووه‌کانى گرێبه‌سته‌که هه‌ڵده‌وه‌شێننه‌وه ،هێماشى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد: پێویسته هه‌موو به‌شداربووه‌کانى ئه‌م تۆڕه دژى ئهو بڕیاره بوه‌ستنه‌وه. ئه‌میر ره‌زا ،ته‌مه‌ن ( )23ساڵ ،خوێندکار تیشکى خسته‌سه‌ر ئه‌وه‌ى :خه‌ته‌که زۆر خاوه و ئه‌م سیستمه‌ش که دایانناوه به‌شداربوانى ئه‌وه‌نده‌ى تر بێزارکردوه .ئه‌م خوێندکاره، وتى :لهسهرهتاوه ئهو تێبینیه‌م هه‌بوو له‌سه‌ر ئه‌م کۆمپانیایه که فرۆشتنى ئه‌م هێڵه سنوردار بکرێن ،چونکه تا هێڵه‌کان زۆربن تواناى خێرایى که‌متر ئه‌بێته‌وه .وتیشى: گۆڕینى سیستمه‌که‌ش زه‌ره‌رێکى گهوره ده‌دات له به‌کارهێنه‌ره‌کانى رێبه‌رکویک، بۆیه بکرێتهوه به سیستمه‌که‌ى پێشوو، هێڵه‌که‌ش زۆر خاوه له‌چاو خه‌ته‌کانى تر که ئه‌مڕۆ هه‌ن. ئ�ه‌ح��م�ه‌د ق����ارد ،ت �ه‌م �ه‌ن ( )22س��اڵ، فۆتۆگرافه‌ر ،ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد :لهسهرهتاوه ئ���ه‌م هێڵه س�ه‌رن��ج��ى راک��ێ��ش��اوه ب �ه‌ک��ارى بهێنێت ،به‌اڵم ئه‌م هێڵه زیانى پێگه‌یاندوه ل�ه‌وه‌ى سودى پێبگات .ئهو فۆتۆگرافه‌ره ئه‌وه‌شى وت :ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌که به‌شداریم کردووه له‌م هێڵه‌دا ،بهداخهوه بڕێک پاره‌م خه‌رجکردوه ،له‌کاتێکدا ئهمه پێشتر له‌و گرێبه‌سته‌دا ن�ه‌ب��ووه که به‌شداریم کرد. پێشیوایه :ئ �ه‌م کۆمپانیایه ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��ادا بڕێکى زۆر ب�ه‌ش��دار ب��ووى ب �ه‌الى خۆیدا راکێشا ،ب �ه‌اڵم ئێستا په‌شیمان ب��ووه‌ت�هوه له‌وه‌ى پێشتر وتویه‌تى ،بۆیه لێرهوه داواده‌که‌م که که‌مپین دروست بکرێت و حکومه‌تیش له‌ڕووى یاساییه‌وه لێپرسینه‌وه‌ى خۆى بکات. ش����ه‌وک����ه‌وت ع����ی����زه‌ت ،ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ک��ۆم��پ��ان��ی��اى ن����ه‌ورۆز تیلیکۆم و هێڵى ئینته‌رنێتى رێ��ب �ه‌رک��وی��ک ،ه��ێ��م��اى بۆ
ئ����ه‌وه‌ک����رد :ک �ه‌م��وک��ورت��ی��م��ان ه �هی �ه له ئ��ام��اژه‌ش��ى ب��ه‌وه‌ک��رد :ئێمه ل �ه سلێمانى گۆڕینى سیستمه‌که‌مان ،چونکه به پێى وه‌ک ه��اواڵت��ی��ان ئ��اگ��ام��ان ل�ه گۆڕینى داواک��ارى هاواڵتیان نه‌بوو ،هۆکاره‌که‌شى سیستمى ئیشپێکردنى رێبه‌رکویک نهبووه، ئهوهیه ئێمه به‌شدارییه‌کى زۆرم��ان ههیه ل�ه ب�ه‌رم��ب�ه‌ردا ئێمه وه‌ک لقى سلێمانى ک �ه ف�لاش��ى رێ��ب�ه‌رک��وی��ک ب�ه‌ک��اردێ��ن��ن ،رازی نین به‌و گۆڕانکارییه‌ى که کراوه. ک �ه ئ �ه‌م �ه‌ش واى ک���ردوه ل��ۆدێ��ک��ى زۆر پێشیوایه :دروستکردنى ئهو که‌مپینه‌ش گهوره بچێته سه‌ر ئامێره‌کانمان ،هه‌روه‌ها که هاواڵتیان دروستیان ک��ردوه مافێکى
n
کۆمپانیاکانی ئینته‌رنێت ته‌نها بیر له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان ده‌که‌نه‌و ه
ره‌وای خۆیانه ،چونکه که‌موکوڕى ل ه ئێمه‌وه‌یه ،هه‌روه‌ها ئێمه ئێستا له هه‌وڵى ئ �ه‌وه‌دای��ن گ��ۆڕان��ک��اری��ی�ه‌ک بکرێت که به‌پێى خواستی هاواڵتیان بێت. رۆژن��ام �هى (چ�هت��ر) زۆر په‌یوه‌ندى به وه‌زاره‌تى ناوخۆوه کرد ،به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوون هیچ لێدوانێک بده‌ن.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
9
کارا گه‌نج و ده‌سه‌اڵت و به‌رپرسیارێتى uهونه‌ر محه‌مه‌د
u
گه‌نج به‌هه‌موو میعیار‌ه ده‌ول��ى و یاسایى و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان بنه‌ماى هێز و تواناى هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌ک‌ه به وات��اى ئ�ه‌وه‌ى هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌ک رێژه‌ى گه‌نجى زۆربێت ماناى به‌هێزى ئهو کۆمهڵگایه و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه راسته. ده‌سه‌اڵتیش هیچ نیه جگه له تواناى گه‌نج، ئه‌مه‌ش به‌و مانای‌ه نیه که ته‌نها گه‌نج له ده‌سه‌اڵتدا بێت ،به‌ڵکو به‌و مانایه‌ى که تواناى گه‌نج به‌کار ده‌هێنرێت له‌الیه‌ن چینێکه‌و‌ه که له ده‌سه‌اڵتدان و له رێگه‌ى تواناى گه‌نجه‌و‌ه بیروڕا و به‌رنامه‌کانیان پراکتیز‌ه ده‌که‌ن لێره‌دا دهگهینه ئه‌وه‌ى که ده‌سه‌اڵت ده‌رئه‌نجامى تواناى گهنجه، بۆیه به‌ده‌رکردن و په‌راوێزخستنى گه‌نج ئه‌وا ئهو ده‌سه‌اڵت‌ه به‌تاڵ دهبێتهوه له عه‌قڵى پێشکه‌وتوو و ده‌سه‌اڵت له رێره‌وى سروشتى خۆى الده‌دات و به‌ره‌و دیکتاتۆرى ده‌روات. پێویسته ئه‌وه‌ش بوترێت گه‌نج زۆربه‌ى کات به عه‌قڵ مامهڵه ده‌کات لهگهڵ پێشهاته‌کاندا، ئهمه لهگهڵ بوونى رۆحیه‌تى رادیکاڵى و شۆڕشگێرى گه‌نج ،به‌و مانای‌ه گه‌نج له هیچ ده‌سه‌اڵتێک قبوڵناکات که مافه‌کانى زه‌وت بکات ،چونکه گه‌نج خۆى به خاوه‌ن توانا و هێزى ده‌سه‌اڵت ده‌زانێ نه‌ک به به‌شێکى دابڕاو له ده‌سه‌اڵت. ئه‌م پاره‌گرافه‌ى سهرهوه ده‌توانین به یه‌کێک ل �ه تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى گ�ه‌ن��ج دایبنه‌ێین له‌هه‌موو دنیادا به ده‌سه‌اڵت‌ه دیموکراسى و دیکتاتۆرییه‌کانیشه‌وه. گه‌نجانى ک��وردس��ت��ان��ی��ش ب �ه‌ده‌رن��ی��ن له‌و تایبه‌تمه‌ندییان‌ه و لهگهڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا خاوه‌نى تایبه‌تمه‌ندییه‌کى پێشکه‌وتنخوازن که ئه‌ویش هه‌ست به‌و به‌رپرسیارێتی کردنه‌ن ،چونکه خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات و رۆژانى دواتر ده‌ریخست که ئهوه گه‌نجى کوردستانه به ته‌نگ ئه‌زمونه‌که‌وه‌ی‌ه نه‌ک ده‌س�ه‌اڵت. ئ�هوه گهنجه ئه‌یه‌وێت واڵت شامى شه‌ریف بێت نه‌ک ده‌س �ه‌اڵت ئهوه گهنجه ده‌یه‌وێت توندوتیژى نه‌مێنێت ن�ه‌ک ده‌س���ه‌اڵت .ئهوه ده‌سه‌اڵت‌ه سیناریۆى درۆ دروست ده‌کات نه‌ک گه‌نج بێگومان ده‌ی���ان نمونه‌ى زی��ن��دوم��ان ههیه ده‌ریده‌خات ده‌سه‌اڵت له‌بچوکترین نه‌زانییه‌کانى خ��ۆى و له‌خه‌وى بێ ده‌ن��گ کردنى شه‌قام هه‌ڵنه‌ستاو‌ه ل �ه‌وان �ه ب��ک��وژى راسته‌قینه‌ى خۆپیشانده‌ران بچوکترین مامه‌ڵه‌ى یاساییان لهگهڵ ن�ه‌ک��راوه ،ده‌س �ه‌اڵت له‌سه‌ر سیناریۆ دروس�����ت ک����ردن ب����ه‌رده‌وام����ه و گه‌نجیش به‌عه‌قڵیه‌ت و بیرکردنه‌وه‌ى ئه‌م جۆره له‌ده‌سه‌اڵت گاڵته‌ى دێت و ده‌زانێت ده‌سته‌که‌یان که‌شف‌ه و دووشه‌شیان له‌ده‌ستدا تۆپیوه. لێره‌دا پێویسته قسه‌ى خۆپیشانده‌رێکى عه‌ره‌بى ناوه‌ڕاست و باشورى عێراق بێنمه‌و‌ه که زۆر جوان له تیڤییه‌و‌ه وتى خه‌ڵکین‌ه ئێمه چى بکه‌ین بێ نان و بێ ئاو و بێ کار و بێ سوته‌مه‌نین که خۆپیشاندانیش ده‌که‌ین بۆ مافه‌کانمان ده‌سه‌اڵت به‌بیانوى به‌عسى بوون رێگه‌مان لێ ده‌گرن و به ئ��اره‌زووى خۆیان لێمان ده‌کوژن و بیانوى به‌عسیبوونیان کردۆته دارده‌ستێک، به‌کارى دێنن ل �ه‌دژى ئه‌وانه‌ى ره‌خنه‌یان لێ ده‌گرن و داواى مافى ره‌واى خۆیانیان لێ ده‌که‌ن منیش وه‌کو کوردێک کاکه‌ى خۆپیشانده‌رى عه‌ره‌ب پێت ئه‌ڵێم ئه‌گه‌ر الى ئێوه ده‌سه‌اڵت پێتان ده‌ڵێ به‌عسى ئێمه خراپترمان پێ ده‌وترێت و تۆمه‌تى ناڕه‌وامان ده‌درێت‌ه پاڵ وه‌کو ده‌ستى ده‌ره‌کى و تێکده‌ر و سیناریۆى ئۆپۆزیسیۆن. بۆیه پێت سه‌یرنه‌بێت که ئه‌ڵێم حاڵى ئێمه زۆر خراپتره و به باڵه‌خان‌ه و بیناکانمانه هه‌ڵمه‌خه‌ڵه‌تێ ،چونکه ئه‌گه‌ر ئێوه به‌عسیتان پێ بوترێت باشتره ،چونکه به‌سایه‌ى سه‌رى برا بهرپرسه کورده‌کانتانه‌و‌ه یاسای ریشه‌کێش کردنى به‌عس پێشێلکراو مامه‌ڵه‌ى خه‌ڵکى ئاسایى لهگهڵ به‌عسیه‌کان ده‌کرێت و بهرپرسه گه‌وره‌کانى به‌عس به ئیمزاى سه‌رکرده‌کانى ئێمه بوونه‌و‌ه به به‌رپرس له واڵتدا ،بۆیه خه‌م مه‌خۆن ئێوه هه‌رچۆنێک بێت له ئێمه‌ى کورد حاڵتان باشتره ئێمه بێ په‌ناو بێ که‌سین، ب �ه‌اڵم ئێوه ئه‌گه‌ر سه‌رکرده‌کانى خۆتان له دژتان بن ئهوه دڵنیابن برا بهرپرسه کورده‌کان فریاتان ده‌که‌ون چۆن فریاتان که‌وتن له یاساى خۆپیشاندانه‌کان و دروستکردنى حکومه‌تى عێراق و....هتد. ئ��ه‌م��ان��ه‌ش ن���ه‌ک ل���ه رێ���گ���هى ت���وان���ا و زیره‌کییه‌وه ،به‌ڵکو له‌سه‌ر حسابى مافى کورده. کهواته دهگهینه ئهو راستییه‌ى که له سایه‌ى ده‌سه‌اڵتى کوردیدا به‌عسى بوون عه‌یب‌ه نیه و ده‌سه‌اڵتیش به بهرپرسیارانه مامهڵه لهگهڵ رووداوه‌کان ناکات و ته‌نها به‌رژه‌وه‌ندى حزبى و تاکه‌که‌سى مهبهسته نه‌ک به‌رژه‌وه‌ندى بااڵى نه‌ته‌وه‌یى کورد.
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
11 )2011/6/دا هێشتا مندااڵن له‌ژێرسته‌می بێ مافی و ژیانێکی سه‌ختدان فۆتۆ /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی -ئه‌حمه‌د قادر
ـى سـلێـمانى بۆ شـانـۆى کوردستان ل ه نێوان سه‌رکه‌وتن و شکستدا ئێستا به‌قه‌یرانى شانۆى کوردى ده‌ناسرێت ،هه‌ر بۆیه ئه‌نجامدانى به‌م شێوه‌یه‌ى که ئێمه بینیمان نه‌کرابای‌هباشتربوو». به‌شار عیلوى ،شانۆکارى عێراقى ،ده‌رباره‌ى په‌یامى فێستیڤاڵ ،وتى« :ئه‌م فێستیڤاڵه توانى کۆمه‌ڵێک رۆئیاى جیاواز و کۆمه‌ڵێک ستایلى کارکردنى جیاواز له‌خۆیدا کۆبکاته‌و‌ه و به بۆچونى من سه‌رکه‌وتوبوو له‌وه‌یاندا و یه‌کێک
له‌جوانى ئه‌م فێستیڤاڵه ئهوه بووه کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ندى گه‌وره‌ى کوردى و عێراقى و عه‌ره‌بى به‌شداریان کردوه و رۆژانه کۆڕى تایبه‌تى ههبووه له‌سه‌ر پرسه‌کانى شانۆ که زۆر سودمه‌ندبوون بۆ به‌شداربوانى ئهو فێستیڤاڵه». ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه‌وان���هی ک���ه ب���ه‌ش���داری ئ �ه‌و فێستیڤاڵه‌ینه‌کردبووگۆراننامیق،شانۆکارێکى گه‌رمیان و دانیشتوى پارێزگاى سلێمانى ،ده‌رباره‌ى
باشترینه‌کان دیاریکران له کۆتایى فێستیڤاڵهکه پێنج کارى شانۆیى رۆیشتن‌ه نێو ملمالنێو‌ه بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئهو خه‌اڵتانه‌ى که له‌الیه‌ن لیژنه‌ى دادوه‌رییه‌و‌ه ده‌ستنیشان کرابوون. •باشترین نمایشى شانۆى (خاتو ژولیا) له‌ده‌رهێنانى به‌کر ره‌شید به‌رهه‌مى به‌ڕێوه‌به‌رێتى هونه‌رى شانۆى سلێمانى •باشترین سینۆگرافیا بۆ هونه‌رمه‌ند (عه‌زیز عومه‌ر) له‌شانۆى (کوێره‌کان) به‌رهه‌مى فه‌رمانگه‌ى رۆشنبیرى که‌رکوک.
فێستیڤاڵهکه به (چه‌تر)ى وت «گوناهێکى گه‌وره‌ی‌ه نوخبه‌کانى شانۆکارانى عێراق و ئێران و عه‌ره‌ب بانگهێشتى ئه‌م فێستیڤاڵه بکرێت و به‌نیشاندانى چه‌ند به‌رهه‌مێکى الواز و ئاست نزم له رووى هونه‌رییه‌و‌ه پێیان بڵێیت ئهمه هێز و داهێنانى شانۆکارانى کورده و ئهو هونه‌رمه‌ندانه‌شى هه‌ر له‌نێو سلێمانى و ناوچه‌کانیتردا بونیان ههیه و کارى جوان و سه‌رکه‌وتویان پێشکه‌ش کردووه
•باشترین ئه‌کته‌رى کوڕ بۆ هونه‌رمه‌ند (ئه‌ژین حه‌م ه نورى) له شانۆگه‌رى (خاتو ژولیا)دا. •باشرین ئه‌کته‌رى کچ بۆ هونه‌رمه‌ندى رۆژهه‌اڵت (نیلوفه‌ر جه‌واد پورى) له شانۆگه‌رى (که‌روێشکى سپى به‌چاوى سوره‌وه) به‌رهه‌مى (تیپى شانۆى کرمانشان). •خه‌اڵتى ده‌ق��ى ک��وردى به‌خشرای‌ه (خه‌ونێک له ده‌ره‌وه‌ى ب��ازن �ه‌دا) له‌نوسینى (هه‌ڵکه‌وت ئیدریس) له به‌ڕێوه‌به‌رێتى رۆشنبیرى دهۆک.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری پێشانگاى ،هاوبه‌ش ل ه خه‌م هاوبه‌ش ل ه ئاینده
له ژێ��ر دروشمى (ه��اوب�ه‌ش له خ�ه‌م هاوبه‌ش له ئاینده) رێکخراوى الرسا هه‌ڵسا به‌کردنه‌وه‌ى پێشانگایه‌ک ب��ۆ پێنج ف��ۆت��ۆگ��راف�ه‌ر و پێنج شێوه‌کار. له پێشانگاکه‌دا که رۆژانی ( 22تا )5/25 به‌رده‌وام بوو فۆتۆگرافه‌ران (رێباز ره‌حیم ،دیار ئازاد ،سه‌رتیپ عوسمان ،ره‌نج عه‌بدواڵ ،ئازاد نازری ،دیار ئازاد) به‌شدرابوون که هه‌ریه‌که‌یان ب��ه چ���وار ف��ۆت��ۆ ب��ه‌ش��داری��ان ک���ردب���وو ،پێنچ شێوه‌کاره‌که‌ش له (ئه‌حمه‌د عه‌زیز ،ریاز ره‌سام، ره‌ف��ع �هت تاهیر ،م���وراد ی��وس��ف ،زرغ���ام غانم) پێکهاتبوون. پێشانگاکه ل �ه ه��ۆڵ��ی (ت����ه‌وار) ل �ه ش��اری سلێمانی ک��رای��هوه ،دی���ار ئ���ازاد ،ب �ه‌ش��دارب��ووى پێشانگاکه له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) رایگه‌یاند: ئامانج له کردنه‌وه‌ى پێشانگا شێوه‌کارییه‌که، پیشاندانى نه‌هامه‌تیه‌کانى گه‌لى کورده و ئه‌نفال و کیمیابارانه و پێشانگاى فۆتۆگرافیه‌که‌ش پیشاندانى ژیانى رۆژانه و ئیشى رۆژانه‌ی چین و توێژه جیاجیاکان و سروشت و منداڵه.
پشتگوێ بخرێن و بانگهێشتى به‌شدارى کردنیان نه‌که‌ن له‌م فێستیڤاڵه‌دا». شه‌ماڵ به‌رزنجى ،شانۆکار ،ده‌رباره‌ى بودجه‌ى فێستیڤاڵ و که‌موکوڕیه‌کانى به (چه‌تر)ى وت: «ئه‌م فێستیڤاڵه بڕى ( )159ملیۆن و ()750 هه‌زار دینارى بۆسه‌رفکراوه ،بۆ حه‌وت نمایشى شانۆیى و هه‌شت سیمینار ،که‌چى له هیچ ته‌له‌فزیۆنێک ریکالمى بۆ نهکراوه و ئه‌وه‌ش بێبه‌ش بوونى بینه‌ر‌ه له کاره‌کانى ئهو فێستیڤاڵه ته‌نانه‌ت له دروستکردنى ده‌لیلى فێستیڤاڵه‌که‌یشدا کات و شوێنى چه‌ند شانۆیه‌ک هه‌ر دیارنه‌بوو ده‌بوو ئێمه به‌ته‌له‌فۆن کردن بمانزانیبای‌ه له‌کام هۆڵ و له کاتژمێر چه‌ند نمایش ده‌کرێن». شه‌ماڵ ،له درێژه‌ی قسه‌کانیدا وتى« :یه‌کێک له خه‌وشه‌کانى ئهو فێستیڤاڵه ئهوهیه ناوى لێنراوه فێستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانوى کوردستان ،ئایا ئهوه بوو هێز و داهێنانى شانۆکارانى کورد؟ رێزم
په‌ناهی فیلمه‌که‌ی به‌کادۆدا نارد بۆ «کان»
جه‌عفه‌ر پ�ه‌ن��اه��ی ،ده‌ره��ێ��ن �ه‌ری ئێرانی ک ه رووبه‌ڕوی زه‌ختی به‌ڕێوه‌به‌رانی ئێران بووه‌ته‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی دوایین فیلمی خۆی بگه‌یه‌نێت‌ه فێستیڤاڵی فیلمی «کان» رێبازێکی سه‌رنجڕاکێشی به‌کار هێنا .ده‌وڵه‌تی ئێران ده‌رهێنانی فیلمی له جه‌عفه‌ر په‌ناهی قه‌ده‌غ‌ه ک��ردووه .به‌ڵگ‌ه فیلمی (ئهمه فیلم نیه) له سه‌ر فالش دیسکێک کۆپی کرد، خستی‌ه ناو کادۆیه‌ک و له رێگای هاوڕێیه‌کی نزیکییه‌و‌ه گه‌یاندی به فێستیڤاڵی «کان». ده‌وڵ���هت���ی ت����اران ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌و فیلمانه‌ی که ره‌خن‌ه له ده‌وڵه‌تی ئێران ده‌گرێت ،سزای ()20 ساڵ قه‌ده‌غه‌کردنی ده‌رهێنانی فیلم و نوسینی سیناریۆی بۆ جه‌عفه‌ر په‌ناهی بڕیوه‌ته‌وه .به‌اڵم دیسان فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی واز له په‌ناهی ناهێنن .هه‌رچه‌ند ده‌رچوون له واڵت بۆ په‌ناهی قه‌ده‌غه‌ی‌ه و له ژێر چاودێری هێزی ئاسایشی ئێراندایه ،به‌اڵم دیسان به‌ڵگ‌ه فیلمی (ئهمه فیلم نیه)ی ده‌رهێنا.
ههیه یه‌ک دوو نمایش تاراده‌یه‌ک باشبوون و مایه‌ى خۆشحاڵیمان بوو ،به‌اڵم ئیشى واى تێدا بوو ئه‌م فێستیڤاڵه که نه‌ک هه‌ر شانۆ نه‌بوو ،به‌ڵکو جۆرێک بوو له‌گاڵته‌کردن به‌بینه‌ر و به‌خودى شانۆکارانیش». ع���ه‌ب���اس ع�����ه‌ب�����دول�����ڕه‌زاق ،ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تی گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ر له سلێمانى ،له وه‌اڵمى ره‌خن‌ه و بۆچونه جیازه‌کاندا به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «بۆ زیادکردنى چاالکى ئه‌م فێستیڤاڵه‌مان سازنه‌کرد ،به‌ڵکو ئهوه په‌یوه‌ندى به‌و پالنه‌و‌ه ههیه که لهگهڵ شاره‌زایانى بواره‌که‌دا بۆ ئه‌مساڵ دامانڕشتون و زۆرشتى تریش له‌پێشه که ئه‌نجامى بده‌ین». ناوبراو له قسه‌کانیدا ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد له‌مساڵدا فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى شانۆى سه‌رشه‌قامیان ههیه و راشیگه‌یاند هه‌روه‌ها فێستیڤاڵى شانۆیى کوردستان ده‌بێت لهگهڵ کۆمه‌ڵێک کاریتر.
ئهو بهڕێوهبهره باسی له‌وه‌شکرد «ئه‌م فێستیڤاڵه وه‌ک هه‌ر فێستیڤاڵێکیتر سه‌رکوتوان‌ه به‌کۆتایی گه‌یشت» ناوبراو به‌ڵگه‌شی بۆ قسه‌کانی هێنایه‌وه ب �ه‌وه‌ی که «ئ�ه‌و ژم��اره زۆره‌ى هونه‌رمه‌ندانى ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان گه‌واهى ئهو راستیه‌ن» عه‌باس له ب��اره‌ی ره‌خنه‌کانه‌وه وت��ی« :ئ�ه‌و که‌سانه‌ى گله‌یى ده‌ک �ه‌ن له‌وه‌ى شارۆچکه‌کان به‌شداریان نه‌کردو‌ه مافى خۆیانه، به‌اڵم ده‌بێت ئهوه بزانن ئه‌م فێستیڤاڵه تایبه‌ت بووه به‌کارى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى رۆشنبیرى نه‌ک گروپ و تیپه‌کانیترى کوردستان» .هه‌روه‌ها درێژه‌ی به قسه‌کانیدا و رایگه‌یاند «ئهو به‌ڕێزانه ئهوه له‌یه‌ک جیاناکه‌نه‌و‌ه هه‌ر ئه‌وه‌ش واى لێکردون ره‌خن‌ه بگرن و قسه بکه‌ن هه‌موو که‌س سهربهسته له‌وه‌ى چۆن بیرده‌کاته‌و‌ه و چى ده‌ڵێت ،به‌اڵم به لۆژیک و له‌چوارچێوه‌ى تێگه‌شتندا بێت نه‌ک له خۆڕا گله‌یى له‌شتێک بکرێت که وانیه«.
مندااڵنی هه‌ژار به‌م شێوه‌ی ه جه‌ژنیان به‌ڕێده‌که‌ن
فۆتۆ /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
ب ه هۆى ئه‌وه‌ى شێوه‌زارى هه‌ورامیه
دراماى (ئه‌یالى) ن ه ل ه کوردستان تیڤى و ن ه ل ه کوردساته‌و ه په‌خش نه‌کرا
n
گرته‌یه‌ک له‌درامای ئه‌یالی دیدار
یادگار ره‌ئوف ئه‌مین حاجى زه‌ڵمى ،به‌ڕێوه‌به‌رى به‌رهه‌مى درام���اى (ئ �هی��ال��ى) له ه �ه‌ورام��ان ،له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا لهگهڵ (چه‌تر) جگ ه ل ه باسى هۆکارى باڵونه‌کردنه‌وه‌ى دراماک ه له‌الیه‌ن هه‌ندێک ته‌له‌فزیۆنى کوردییهوه ره‌خنه‌شى ل ه به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى رۆشنبیرى و ه��ون�ه‌رى سلێمانى گ��رت ک ه به‌ڵێنیداو ه مۆڵه‌ت به گروپه‌که‌یان بدات ،به‌اڵم تائێستا پشتگوێىخستووه. چه‌تر( :ژیوا) چییه و له کوێ دامهزراوه؟ ـ ناوى (گروپى کلتورى هه‌ورامان)ه له ساڵى ( )2008له ه�ه‌ورام��ان دام���هزراوه ،ئه‌م گروپه پێکهاتوو‌ه له سه‌ده‌ها که‌س ،ئه‌گه‌رچى ()63 که‌سى له کۆبونه‌وه‌کاندا ئاماده‌بن ،ب�ه‌اڵم به کرداری ( )23ئه‌ندامى ههیه .بۆ زیندووکرنه‌وه‌ى کلتورى ره‌سه‌نى هه‌ورامى دام �هزراوه ،تا بتوانن ده‌ست بخه‌ن‌ه سه‌ر ئهو که‌موکورتیانه‌ى بوارى ئه‌ده‌ب و رۆشنبیرى و چاره‌سه‌ریان بۆ بدۆزنهوه. چه‌تر :که‌سانى ناو گروپى ژیوا کێن و له ئه‌نجامى چى دایامه‌زراندوه؟ ـ له هه‌موو هه‌ورامان و سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌ى ت��ازه‌دا ئه‌نداممان ههیه ،نزمترین بڕوانام‌ه که هه‌یبێت به‌نده‌ی‌ه و دیبلۆمم ههیه له کۆمپیوته‌ردا، ئیدى هه‌ندێکیشیان خاوه‌ن به‌کالۆریۆس ،ماسته‌ر
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
و ته‌نانه‌ت دکتۆراشمان ههیه .هه‌موو سه‌نته‌رێک ئیش و کارى سنورداره ،ئهو سه‌نته‌رانه‌ش ک ه ئێستا هه‌ن زۆربه‌یان حزبین و سنوریان بۆ دیارى ک��راوه ،به‌نمون‌ه مه‌ڵبه‌ندى رۆشنبیرى هه‌ورامان ههیه و سه‌ر به(ی.ن.ک)یه و نهیتوانیوه به‌قه‌د داخ��وازی هاواڵتیانى ناوچهکه چاالکییه‌کانى ف���راوان ب��ک��ات ،ره‌ن��گ�ه مه‌ڵبه‌ندى رۆشنبیرى هه‌ورامان الیه‌کى رۆشنبیرى هه‌ورامانى گرتبێت، ب�ه‌اڵم له هه‌وراماندا پێویستده‌کات به ده‌یه‌ها ناوه‌ندى ئه‌کادیمى هه‌بێت لێکۆڵینه‌و‌ه له کلتور و رۆشنبیرى و ئه‌ده‌ب له خودى جوگرافى هه‌ورامان بکات ،چونکه ناوچهکه مێژوه‌که‌ى دهگهڕێتهوه بۆ ( )1400ساڵ له مه‌وپێش ،به‌نمون‌ه ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ تێکستى هه‌ندێک له شاعیرانى وه‌ک باباتاهیرى هه‌مه‌دانى و مه‌وله‌وى و..هتد. زۆربه‌یان به هه‌ورامى نوسراون ،له‌به‌ر ئهوه کۆنترین ئه‌ده‌بیات له ناو کوردا دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌ده‌بیاتى ه�ه‌ورام��ى ،بۆیه ناتوانین بوونى مه‌ڵبه‌ندێکى رۆشنبیرى بۆ هه‌ورامان به به‌س بزانین بۆ ئهو ئهرکه قورس و گرانه. چه‌تر :چاالکیه‌کانى گروپه‌ک‌ه چی بووه؟ ـ له‌چوار به‌ش یان چاالکى پێکدێت ،به‌شى یه‌که‌مى مانگ نامه‌یه‌ک‌ه به شێوه‌زارى هه‌ورامى و ن���اوى (ژی���واى)ی���ه ک�ه نزیکه‌ى س��ێ ساڵه له‌سه‌ر ئه‌رکى بهنده ده‌رده‌چێت .چاالکى دووه‌م، به‌ستنى کۆنفرانسى رۆشنبیرانى هه‌ورامان له ساڵى ( )2009له گوندى زه‌ڵمى سه‌ر به ناحیه‌ى خورماڵ ،چاالکى سێیه‌میش له ساڵى ( )2010له ناحیه‌ى خورماڵ به ئاماده بوونى هه‌زاره‌ها هاواڵتى و به‌خشینى خه‌اڵتى ئه‌ستێره‌ى ئاڵتون بوو به سێ هونه‌رمه‌ندى هه‌ورامى (حهمه حسێن کێمنه‌یى) و
(عوسمان هه‌ورامى) و (جه‌میل نه‌وسودى) بوو، بۆ خه‌اڵته‌کان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و ه��ون�ه‌رى سلێمانى به‌ڵێنیدا به دابینکردنى خه‌رجى ئهو سێ خه‌اڵته ،که ئێمه بڕیارماندابوو له الیه‌ن که‌سایه‌تى و خه‌مخۆرانى ناوچه‌که‌وه دابین بکرێت ،به‌اڵم ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی‌ه له‌وه‌شى کردین که خه‌مخۆران هاوکاریمان بکه‌ن ،به‌ڵکو له‌سه‌ر گیرفانى بهنده و چه‌ند ئه‌ندامێکى گروپى ژیوا دابین کرا که شه‌ش ه�ه‌زار دۆالرى خۆم دابینم کرد .چ��واره‌م چاالکیش ،به‌رهه‌مهێنانى درامایه‌ک بوو به شێوه‌زارى هه‌ورامى ،به‌ناوى (ئه‌یالى) واته (دایکه)هوه بوو. چه‌تر :گروپه‌که‌تان مۆڵه‌تى ههیه؟ ئه‌گه‌ر نیه‌تى بۆچى؟ ـ ئهو رۆژه‌ى که خه‌اڵته‌کانمان به‌خشى به سێ هونه‌رمه‌نده‌که ،عه‌باس عه‌بدولره‌زاق ،به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى سلێمانى ئاماده‌بوو و به‌ڤیدیۆش المان‌ه که به‌ڵێنیدا ماوه‌ى ده رۆژیتر مۆڵه‌تبدات به دامه‌زراوه‌که‌مان ،به‌اڵم ئهوه بۆ دوو ساڵ و نیو ده‌ڕوات به‌ڵێنه‌که‌ى جێبه‌جێنه‌کردووه. چه‌تر :بۆچى؟ ـ به وته‌ى خۆى مۆڵه‌ت وه‌ستاوه ،به‌اڵم ئێمه ئاگامان لێی‌ه مۆڵه‌ت ده‌درێ به که‌سانیتر. چه‌تر :دراماى (ئه‌یالى) که‌ى ئاماده‌کراو‌ه و چه‌ندى خایاند؟ ـ پاییزى ( )2009ده‌ستمان به دراماى (ئه‌یالى) کرد و هاوینى ( )2010ت�ه‌واو بوو و نزیکه‌ى حه‌وت مانگى خایاند و زیاتر له ( )150که‌س به‌شدارى تێدا کرد ،له ناو دراماکه‌دا ()%40ى له ره‌گه‌زى مێی‌ه و ئه‌مه‌ش نه‌ک که‌م وێنهیه ،به‌ڵکو بێ وێنه‌ش‌ه له ناو کوردا که ئافره‌ت به‌و رێژ‌ه زۆره
به‌شدارى بکات. چه‌تر :بۆ تا ئێستا باڵو نه‌کراوه‌ته‌وه؟ ـ ئێمه ن���اردم���ان ب��ۆ ک��وردس��ت��ان تیڤى و کوردسات-یش ،کوردستان تیڤى به بیانوى ئه‌وه‌ى که له روى هونه‌رییه‌و‌ه الوازه و کوردساتیش وتبوویان چونکه به شێوه‌زارى هه‌ورامیی‌ه ئهوه هه‌ر مه‌یهێنن و باڵوى ناکه‌ینه‌وه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ته‌ماشا بکه‌ین ئ�ه‌و کهنااڵنه درام��ا ده‌ک��ڕن به ()12 ده‌فته‌ر دۆالر و شه‌ش ده‌فته‌ر دۆالریش ده‌ده‌ن به دۆبالژکردن که گاڵته‌کردن و سوکایه‌تیش‌ه به کورد و خزمه‌تکردن‌ه به بێگان‌ه و مهترسیه بۆ ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى کورد و باڵویشى ده‌که‌نه‌وه، که‌چى ئێمه بێ به‌رامبه‌ریش ،به‌ڵکو وه‌ک دیارییه‌کیش پێیان ده‌به‌خشین که‌چى به‌ئه‌سه‌فه‌وه ده‌ڵێم که باڵوى ناکه‌وه؟!. چه‌تر :ئه‌م درامای‌ه باسى چى ده‌کات؟ ـ باسى دوو بابه‌ت ده‌کات که روداوى راستین و له هه‌وراماندا رویانداوه ،یه‌که‌م باسى کلتورى هه‌ورامان ده‌کات چۆن ژیاون و چۆن که‌سێکیان کێشه‌یه‌کى هه‌بووبێت سه‌رجه‌میان هاوکارییان ک���ردووه و ب �ه‌ده‌م یه‌کترییه‌و‌ه رۆش��ت��وون .دووه‌م باسى کوڕێک ده‌ک��ات که باوکى شه‌هیدى شۆڕشى ئه‌یلول‌ه و دایکیشى ههمیشه خه‌ون بهوهوه ده‌بینێ رۆژێک بێت و کوڕه‌که‌ى گهوره بێت و ژن بێنێت ،به‌اڵم پێش ئه‌وه‌ى ژن بێنێت ده‌ستگیر ده‌کرێت ،که ئازاد ده‌کرێت ژنى بۆ ده‌هێنن پاشان کوڕێکى ده‌بێت ،دیسانه‌و‌ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خزمه‌ت به پێشمهرگه ده‌کات دووباره ده‌ستگیر دهکرێتهوه و له سێدار‌ه ده‌درێت ،پاشان کوڕه‌زاکه‌شى به‌خێو ده‌کات تاده‌گات‌ه راپه‌ڕینه‌که‌ى ( .)1991هه‌ندێک له‌و که‌سایه‌تیانه‌ش که به‌شدارى دراماکه‌یان کردووه، خۆیان له‌و واقیعه‌دا ژی��اون که چۆن خه‌ڵکى ه �ه‌ورام��ان خزمه‌تى ش��ۆڕش و پێشمه‌رگه‌یان ک��ردووه ،که‌چى لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ئهو کهنااڵنه په‌خشیان نه‌کرد. چه‌تر :ئه‌م درامای‌ه چه‌ندى تێچووه و کێ دابینى کرد؟ ـ بڕی ( )23هه‌زار دۆالرى ئه‌مریکى تێچووه له‌سه‌ر ئه‌رکی بهنده ،ئه‌مه‌شم بۆ ئهوه نهکردووه بڵێن فاڵنه‌که‌س درام��اى ده‌رک���ردوه ،به‌ڵکو بۆ ئه‌وه‌م کردووه هه‌مووالیه‌ک بزانێت له هه‌وراماندا ک�ه‌س��ان��ێ��ک ه���ه‌ن ب��ێ ئ����ه‌وه‌ى حکومه‌تیش هاوکارییان بکات خۆیان ئیشى خۆیان ده‌که‌ن و داهێنان ده‌که‌ن .جگه له‌وه‌ش ئهو کهسه ئه‌کادیمى و رۆشنبیرانه‌ى له دراماکانیتر و ده‌زگا ئه‌کادیمى و فکرییه‌کانى کوردستاندا ئیش ده‌که‌ن ئاشکرایه کهسه نوخبه‌کانیان هه‌ورامین. چه‌تر :رێگریه‌کانى به‌رده‌م ئه‌م درامای‌ه چى بوون؟ ـ له‌کاتى وێنه‌گرتندا وێنه‌ى سه‌حنى سه‌ته‌الیت و ماڵى کۆنکرێت دههاته به‌ر کامێراکه ،چونکه درام��اک �ه باسى ساڵى حه‌فتاکان ده‌ک���ات و نه‌ده‌گونجا وایه‌رى کاره‌با و هه‌ندێک شت ههیه تێیدا بێت ،بۆیه ج��ارى واهه‌بوو دوو رۆژ دوو خوله‌کى ڤیدیۆییمان ده‌گرت ،رێگرى هه‌بوو ،به‌اڵم پێویستیش‌ه لێرهوه سوپاسى کاک (حمه‌ى حهمه سه‌عید) لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى ()9ى شاره‌زوورى (ى ن ک) و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى به‌رگرى فریاکه‌وتن و ئیداره‌ى ناحیه‌ى خورماڵ و هه‌ندێ له دۆست و هاوڕێیان بکه‌ین ،که هاوکارییان کردین.
به‌کر ره‌شید:
ل ه(/1
فـێـستیڤاڵـ
ئاماده‌کار
پێشڕه‌و حه‌مید فێستیڤاڵی سلێمانی بۆ شانۆی کوردستان ،ده‌بێت ه به‌ر ره‌خنه‌ی ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان و پێیانوای ه ئه‌م فێستیڤاڵ ه نه‌یتوانى په‌یامه‌که‌ى خۆى بگه‌یه‌نێت ،ل ه به‌رامبه‌ریشدا به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی رۆشنبیری و هونه‌ر ل ه سلێمانی ده‌ڵێت بۆ زیادکردنى چاالکى ئه‌م فێستیڤاڵه‌مانسازنه‌کرد. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ر له سلێمانى له رۆژان���ى ( 21تا )26ى ئه‌م مانگه فێستیڤاڵی سلێمانى بۆ شانۆى کوردستان س��ازک��رد ،ک �ه جگه ل �ه چ���وار پارێزگاکه‌ى
کوردستان هه‌ریه‌ک‌ه له به‌رهه‌مێکى باکور و رۆژهه‌اڵتى کوردستان به‌شداریان کرد و تیپى شانۆکارانى عێراقیش لقى نه‌ینه‌وا به‌شانۆیه‌ک به‌شداریان کرد و چه‌ندین که‌سایه‌تى به‌ناوبانگى بوارى شانۆ له عێراق و ئێران و لوبنان ئاماده‌ى رۆژه‌کانى ئهو فێستیڤاڵه‌بوون. به‌شێک ل�ه ش��ان��ۆک��اره ده‌رک �ه‌وت��ووه‌ک��ان��ى پارێزگاى سلێمانى بایکۆتى بینین و به‌شداریکردنى فێستیڤاڵه‌که‌یانکرد و هونه‌رمه‌ندانى گه‌رمیانیش به‌یاننامه‌یه‌کیانله‌دژىئه‌نجامدانىئه‌وفێستیڤاڵه ده‌رکرد. له‌وباره‌یه‌و‌ه هونه‌رمه‌ندی شانۆکار عه‌بدولی حهمه جوان ،له لێدوانێکیدا به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «هه‌موو فێستیڤاڵێک په‌یامێکى خۆى ههیه و بۆ ئامانجیک ئه‌نجام ده‌درێت ،به‌اڵم ئه‌م فێستیڤاڵه نه‌یتوانى په‌یامه‌که‌ى خۆى بگه‌یه‌نێت و نه‌یتوانى کار بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى ئهو قه‌یران‌ه بکات که
هه‌واڵی
کارى داهاتووم ئیشکردن ه ل ه رۆمانى (حه‌سار و سه‌گه‌کانى باوکم)
ئینستیتیوت حه‌وت بابه‌تی فۆلکلۆری کۆ کردهوه
پشیله‌کان ،ل ه فێستیڤاڵی مافی مرۆڤی تورکیا
هونه‌رمه‌ند له‌قه‌یراندای ه نه‌ک هونه‌ر ئاماده‌کار
هێڤار قه‌ره‌داغى ده‌رهێنه‌رى بوارى شانۆ و دراما (به‌کر ره‌شید) ل ه میانه‌ى لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌رگرتنى ئهو ( )3خه‌اڵت ه کرد ک ه ل ه (فێستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانۆى کوردستان) وه‌ری��ده‌گ��رێ و رایگه‌یاند “ئه‌گه‌ر سه‌یرێک بکه‌ین ده‌بینین ل ه فێستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانۆ ،شانۆگه‌رى خاتوو ژولیا توانى ( )5خه‌اڵت به‌ده‌ست بهێنێ و ئه‌مه‌ش ده‌الله‌ت ه له‌وه‌ى ک ه یه‌که‌م بوو ه ل ه سلێمانى و پاشان چووه فێستیڤاڵى کوردستانه‌و ه له‌وه‌شدا به هه‌قى خۆى توانى ()3خه‌اڵت به‌ده‌ست بهێنێت له‌سه‌ر ده‌ستى دادوه‌ران��ى فێستیڤاڵهکه ،خه‌اڵته‌کانیش خه‌اڵتى باشترین ده‌رهێنه‌ر و باشترین نمایش و باشترین ئه‌کته‌رى کوڕ بووه“. له وه‌اڵم��ى ئهو پرسیاره‌ى که ئایا وه‌رگرتنى خه‌اڵته‌کان دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ى نوسینه‌ک‌ه بیانیه یان کاره‌ک‌ه باشبووه ،به‌کر ره‌شید وتى“ :به ته‌ئکید
په‌یوه‌ندى به‌کارى ده‌رهێنان و نواندن و دابه‌شکردنه‌و‌ه ه �ه‌ب��ووه ن �ه‌ک ب���ه‌وه‌ى ده‌ق �ه‌ک �ه بیانى بووبێت، ئێمه توانیمان وه‌ک خێزانێکى هونه‌رى جوان به ئسلوبێکى ت��ازه‌و‌ه به‌داهێنانه‌و‌ه کاره‌ک‌ه بهێنینه به‌رهه‌م” ،زۆرێک له هونه‌رمه‌ندان و ئاماده‌بووان پێیان وابوو که ئهو فێستیڤاڵه نهیتوانیوه شانۆ له قه‌یران رزگار بکات ،به‌اڵم (به‌کر ره‌شید) پێیوایه که ئهوه (شانۆ) نیه له‌قه‌یراندا بێت ،به‌ڵکو ئهوه هونه‌رمه‌ند‌ه له قه‌یراندای‌ه و وتى“ :له‌گ‌ه ڵ وشه‌ى قه‌یراندا نیم ،ئه‌سڵه‌ن قه‌یران له‌ناو هونه‌رمه‌ندایه نه‌ک له شانۆدا و له هه‌موو دنیادا قه‌یرانێک ههیه که قه‌یرانى بینه‌ر‌ه ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که ئیشى باش ناکرێت ،چونکه هونه‌رمه‌ند لهگهڵ خۆى راستگۆ نیه و ناتوانێت ئیشى باش بکات، بۆیه کارى باش بینه‌ر ده‌هێنێته‌و‌ه و شانۆ له قه‌یران رزگار ده‌کات”. سه‌باره‌ت به به‌رهه‌مى داهاتووى (به‌کر ره‌شید) نه‌یشارده‌و‌ه وتى“ :کارێکى نوێمان ههیه بۆ ساڵى ئاینده له بوارى شانۆدا ئه‌ویش کارێکه له رۆمانى (حه‌سار و سه‌گه‌کانى باوکم)ى (شێرزاد حه‌سه‌ن) ه ،دواى ئه‌وه‌ش سه‌رقاڵى درامایه‌ک ده‌بین به‌ناوى (دووپشک) که دهکهوێته ساڵى ئاینده ،له‌هه‌ر دووکیشیاندا کارى ده‌رهێنه‌رى ده‌که‌م”.
ب�ه‌ش��ى چ��اپ و ب�ڵاوک��ردن��ه‌وه‌ى ئینستیتیوتى که‌له‌پوورى کورد ،کتێبێکى چاپ و باڵوکردهوه که تیایدا حه‌وت بابه‌تی فۆلکلۆری له‌خۆی ده‌گرێت. کتێبه‌ک‌ه ن���اوی (هه‌لشکه‌فتنا فۆلکلۆرێ ک���وردی(ی���ه ح���ه‌وت ب��اب�هت��ى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ده‌رب����اره‌ى فۆکلۆرى ک��وردى له‌خۆده‌گرێت و فۆلکلۆریست (جه‌میل محه‌مه‌د ش��ێ�لازى) لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌سه‌ر کردون .بابه‌ته‌کانیش (چه‌ند چیرۆک و چیڤانۆکێن سالڤى و هه‌ڤبه‌رکرنه‌ک د گه‌ل یێن کوردى ،نفرین د حه‌یرانۆکان دا ،په‌یدابوونا باوه‌ریێن مللى ،که‌سایه‌تیێن سه‌ره‌کى د چیڤانۆکێن کوردى دا ،گۆتن و مه‌ته‌لێن مه‌زنان و ناڤه‌رۆک ،باوه‌ریێن ئایینى دناڤ که‌ڤنه باوه‌رێن کوردى دا ،ئه‌ده‌بێ زارۆک��ان د فۆلکلۆرێ کوردى دا). ئ���ه‌م کتێب‌ه ژم����اره ()110ى ب�ڵاوک��راوه‌ک��ان��ى ئینستیتیوت (سه‌نته‌رى دهۆک)ى وهرگرتووه و به تیراژى ( )1000دان�ه له چاپخانه‌ى «شڤان» له سلێمانى چاپ کراوه.
فیلمی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) ،له فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (مافی مرۆڤ) له تورکیا نمایش کرا. ئ �ه‌م فیلم‌ه دوای��ی��ن به‌رهه‌می سینه‌ماکاری کورد به‌همه‌ن قوبادیی‌ه تا ئێستا کۆمه‌ڵێک خه‌اڵتی گرنگی له فێستیڤاڵه جۆراوجۆره‌کانی جیهان به‌ده‌ستهێناوه ،له‌م فێستیڤاڵه‌شدا له شاری تونجه‌لی له واڵتی تورکیا نمایش ده‌کرێت. فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (مافی مرۆڤ) له رۆژی ( 20ـ )29ئه‌م مانگه به نمایشی ( )15فیلمی سینه‌مایی له ده‌رهێنه‌ره‌کانی واڵت��ان��ی ج��ۆراوج��ۆری ئه‌وروپی ،ئاسیایی و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست درێژه‌ی هه‌بوو. فیلمی سینه‌مایی (که‌س له پشیل‌ه ئێرانییه‌کان خه‌به‌ری نییه) له دوایین نمایشی خۆیدا به ئاماده‌بوونی ده‌رهێنه‌ری فیلمه‌ک‌ه و له به‌رنامه‌یه‌کی تایبه‌تدا بۆ سینه‌ماکاری کورد به‌همه‌ن قوبادی ،له الیه‌ن رێکخراوه‌ی (ئه‌رشیفی فیلمی هاروارد) له زانکۆی هاروارد له شاری بۆستۆنی پایته‌ختی ویالیه‌تی ماساچۆسێتی واڵتی ئه‌مریکا نمایشکرا.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
12
دۆسیه‌ی ئهمجاره ته‌رخان کراوه به( )6/1رۆژی جیهانی مندااڵن به پێى رێکه‌وتننامه‌یه‌ک که ل ه رێکه‌وتى ()20ى تشرینى یه‌که‌مى ساڵى ()1959وه ده‌رچ���ووه و به‌پێى بڕیارى ژم���اره (1386د)14-ى (ک��ۆم�ه‌ڵ�هى گشتى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان) که خۆى له ()50مادده‌دا دهبینێتهوه و له‌هه‌مان ک��ات��ی��ش��دا زۆرب�����هى واڵت���ان���ى جیهان
رۆژی منداڵ ئهو رۆژه‌ی ل ه کوردستاندا نیه ئاماده‌کار زانکۆ سه‌ردار
()6/1ى ه���ه‌م���وو ساڵێک ج���ی���اوازت���ر ل���ه رۆژه‌ک��ان��ی��ت��ر و جیاوازتریش له یاد و بۆنه‌کانى تر خ��اوه‌ن��ى ن��رخ و تایبه‌تمه‌ندى
خۆیه‌تى ،ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى رۆژه الى مندااڵن خۆشیان ئاشنا رۆژى جیهانى مندااڵنه ،به‌اڵم بکرێت ،منداڵێکى بۆیاخچى بهداخهوه له‌م هه‌رێمى کوردستانه‌ى پێاڵو که ته‌مه‌نى نزیک دهبێتهوه خ���ۆم���ان���دا و ل����ه‌ب����ه‌ر ئ�����ه‌وه‌ى ل�ه ( )17س��اڵ ده‌ڵ��ێ��ت «ن��ازان��م گ��ه‌وره‌ک��ان س�ه‌رق��اڵ��ى ملمالنێ رۆژى ()6/1چ���ی���ه» ئ���ه‌و که و پۆست و ده‌سه‌اڵتن نه‌توانراوه پ��ی��ش �هى ب��ۆی��اخ��ک��ردن��ى پ��ێ�ڵاوه ڵ ده‌ڵێت« :ده‌ڵێن ئهو رۆژه رۆژى ن �ه‌ک ه �ه‌ر شتێک ب��ۆ مندا بکرێت ،به‌ڵکو ن �هت��وان��راوه ئهو مندااڵنه ،به‌اڵم من نازانم مانای
ڵ چیه؟ مافه‌کانى مندا دان��ی��ان ب �ه‌و رێکه‌وتنامه‌یه‌دا ن��اوه ب ه عێراقیشه‌وه .ئه‌وه‌ى که جێگه‌ى بایه‌خ ه و پێویسته بوترێت ئهوهیه له‌سه‌ر شانى (خێزان و حکومه‌ت) پێویسته مافه‌کان ب��ۆ م��ن��داڵ داب��ی��ن ب��ک��رێ��ت و نه‌بن ه قوربانى هیچ به‌رژه‌وه‌ندى و مه‌رامێکى تایبه‌ته‌وه.
چى؟» له‌به‌رامبه‌ریشدا (سیوه‌یل ع��وس��م��ان) ئ��ه‌ن��دام پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى کوردستان به توانجه‌وه ده‌پرسێت «ک���ام ژی����ان» ب��ۆ م��ن��داڵ �ه تا بپرسین ژیانى مندااڵن چۆنه؟ به مه‌به‌ستى ئاماده‌کردنى ئه‌م دۆسیه‌یه‌ش له‌سه‌ر رۆژى جیهانى م��ن��داڵ (چ �هت��ر) زۆر هه‌وڵیدا
ه��ۆک��ارى دروس��ت��ب��وون��ى رۆژى ( )6/1بزانێت و زۆرى پرسى، به‌اڵم به‌زۆرێک له‌وانه‌شه‌وه که ل �ه ب���وارى م��ن��داڵ��دا ک��ارده‌ک �ه‌ن نه‌یانزانى ئهو رۆژه بۆ دروست بووه ،نه‌زانینى ئه‌م رۆژه‌ش بۆخۆى مانابه‌خشى ئهوهیه که تاچه‌نده توانراوه کار له‌سه‌ر ژیانى منداڵ
بکرێت .هاوکات بۆ وه‌رگرتنی رێ����ژه‌ی م��ن��دااڵن��ی ئیشکه‌ر و چه‌ند پرسێکیتر (چه‌تر) هه‌وڵیدا وته‌ی وه‌زیری کار و کاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی وه‌ربگرێت به‌اڵم ئ��اس��ۆس ن�ه‌ج��ی��ب وه‌زی����ری ک��ار و ک���اروب���اری ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ی، وه‌اڵمی په‌یوه‌ندییه‌کانی نه‌دایه‌وه.
منداڵێکی ئیشکه‌ر :حه‌زی دنیام ل ه خوێندنه ئێستا حکومه‌ت هیچ هاوکارییه‌کى ن�ه‌ک��ردوم به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى که دایکیشم ن �ه‌خ��ۆش��ب��وو وازم ل���ه خ��وێ��ن��دن هێنا ههرچهنده ئه‌ویش وه‌فاتى کرد (مرد) بۆ ئ�ه‌وه‌ى ئاگام له براکانم بێت ئیش ده‌ک���ه‌م ئیشه‌که‌شم ب��اش�ه ،ب��ۆی�ه داوا ده‌ک�ه‌م حکومه‌ت ئاوڕێک له هه‌موو
م��ن��دااڵن ب���دات���هوه ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده رۆژى ( )6/1ده‌ڵێن رۆژى جیهانى مندااڵنه، ب �ه‌اڵم ن��ازان��م ئ �ه‌و رۆژه م��ان��ای چى؟ به‌راستى من بۆیه ناتوانم وه‌ک هه‌ر منداڵێکى تر بخوێنم ،چونکه ده‌چم ئیش ده‌که‌م له کاتێکدا حه‌زى دنیاشم له خوێندنه.
ئ �ه‌و رێکه‌وتننامه‌یه که له ()50 م�����ادده‌دا ک���ۆک���راوه‌ت���هوه و پێویست ه س�ه‌رج�ه‌م ده‌وڵ �هت��ان پ��ێ��وه‌ی پابه‌ند بن، له مادده‌ى ()32ى رێکه‌وتننامه‌که‌دا هاتووه «مافى ب�ه‌رده‌وام��ى خوێندن و به‌دوورگرتنمان ههیه له کارى قورس و زیان پێگه‌یاندنى جه‌سته‌یى و ده‌روونى».
منداڵێکی ئیشکه‌ر ب�ه‌ن��اوی ئ��ارام ب��ه‌ک��ر ،ک��ه ل��ه س��اڵ��ی ( )1994ل ه دایکبووه و کاری بۆیاخچێتی پێاڵوه، ده‌ڵێت «سێ ساڵه کارده‌که‌م و ماڵهوه ب�ه‌خ��ێ��و ده‌ک����ه‌م ،ب �هه��ۆى ئ���ه‌م ئیشه‌و‌ه ده‌سته‌کانم توشى نه‌خۆشى خ��وران و حه‌ساسیه‌ت ب��ووه ،باوکم نهماوه و تا
ناوى واى لێنراوه که سه‌یر‌ه الت ئه‌م بونه‌وه‌ر‌ه بچکۆله‌ی‌ه ناوى وا قورسی لێنراوه ئه‌مه‌ش سه‌پاندنى ئیحساسى ئهو دایک و باوکه‌ی ه به‌سه‌ر ئهو منداڵه‌دا. ئ���ه‌و ک��ۆم �ه‌ڵ��ن��اس �ه ب��اس��ی ل���ه‌وه‌ک���رد: خێزانێک الی �ه‌ن��ى م��اده‌ی��ان زۆر ن��زم�ه و که‌چى ( )12منداڵى ههیه ،ئه‌مه‌ش له‌رووى پهروهرده و الیه‌نى ئابورییهوه دایک و باوکه که ناتوانن په‌روه‌رده‌یه‌کى ته‌ندروستى بده‌ن.
ێ توشى گه‌وره‌کان ده‌بێت ،داده‌رێژێت ،ئایا دایکێک که منداڵى ده‌بێت ناوبراو ره‌خنه‌ی گرت و وتی :دامه‌زراوه‌ی کارده‌کات له‌و وام��ان نیه سااڵن‌ه ی��ان مانگانه سه‌ردانى بۆیه پێویسته هه‌موو دایک و باوکێک به‌ر و فه‌رمانبه‌ر‌ه و حکومه‌ت ساڵێک مۆڵه‌تى خێزانه‌کان بکات و بزانێت ئهو خێزان‌ه چۆن له هه‌رشتێک بزانن منداڵه‌که‌یان هاوڕێى ده‌دات دواى ئهو ساڵه منداڵه‌ک‌ه که ته‌مه‌نى ب��وو ب �ه ی��ه‌ک س��ا ڵ ده‌ت��وان��ێ��ت پێویستى ێ ده‌بێت». کێیه و تێک‌ه ڵ به‌ک مندا ڵ پهروهرده ده‌کات. له رووی کۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه ئ�ه‌و توێژه‌ر‌ه به‌دایکى نه‌بێت .بۆیه پێویسته له‌یاساى ئهو توێژه‌ر‌ه باسی له‌و که‌یسان‌ه کرد بۆیان دێت و رووبه‌ڕوی دادگا دهبێتهوه رایگه‌یاند چه‌ند رێنماییه‌ک ده‌خات‌ه روو له‌وانه‌ش :خۆماندا دایک موراعات بکرێت و له‌باتى ێ بدرێت. ک �ه زۆرت���ری���ن ئ���ه‌و که‌یسان‌ه بریتین ل ه شتێک ک �ه پێویسته ح��ک��وم�هت چ��اوى ساڵێک دوو سا ڵ مۆڵه‌تى پ ئ��اواز باسی له‌وه‌شکرد که «پێویست ه که‌یسی (له‌واته) هۆکاره‌که‌شی گێڕایه‌و‌ه پێدا بخشێنێته‌و‌ه سێ ساڵى ته‌مه‌نى منداڵ ه بۆ ئه‌وه‌ی «مندا ڵ دهچێته سه‌ر شه‌قام و که لێره‌دا بنه‌ماکانی که‌سایه‌تى مندا ڵ چاویش بخشێنرێته‌و‌ه به رێژه‌ى منداڵبوندا»
فۆتۆ /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
به‌پله‌ی یه‌که‌م خێزان مافی نه‌داوه ئ������اواز ع����ه‌ب����دواڵ خ���ال���ی���د :ت���وێ���ژه‌رى توشى به‌ندکردن ده‌بن به‌هۆى ئهو تاوانه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى له (بنکه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌ى که ئه‌نجامى ده‌ده‌ن ده‌بینى هیچ مافێکى ک �ه‌س��ای �هت��ى) ل �ه دادگ����اى سلێمانى ،ل ه ن����ه‌دراوه ،خێزانیش پله‌ى یه‌که‌م‌ه ل �ه‌وه‌ى ێ بۆ نمونه له ناونانیه‌و‌ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) باسی له ره‌وشی که مافى نه‌داوه‌ت م��ن��دااڵن ک��رد و وت���ی :م��ن��دااڵن ده‌بینى ده‌بینیت مندا ڵ ههیه ناوى نراو‌ه (زاڵم) یان
زۆرترین ئهو نه‌وجه‌وانانه‌ی ده‌ستگیر ده‌کرێن شه‌ڕیان کردوه
مالزم توانا وریا به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پ��ۆل��ی��س��ى ن���ه‌وج���ه‌وان���ان���ی س��ل��ێ��م��ان��ی ،له لێدوانێکیدا وتی :به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌مان له ساڵی ( )1998دامهزراوه و ئه‌رکى بینینى هه‌موو ئهو په‌ڕاوى لێکۆڵینه‌وانه‌ی‌ه که تێیدا تۆمه‌تبار نه‌وجه‌وان‌ه واته ته‌مه‌نى له خوار ( )18ساڵه. توانا له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) باسی له‌وه‌کرد له‌هه‌موو جیهاندا مامهڵه لهگهڵ منداڵدا ده‌بێت مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروست و هه‌ستیار هه‌بێت ،له زانستی کۆمه‌ڵناسیدا و له هه‌موو ئهو زانستانه‌ى که په‌یوه‌ستن به نه‌وجه‌وان ئاماژه به‌و‌ه ده‌ده‌ن که گه‌وره‌بوونى عه‌قڵى خاوتر‌ه له گه‌وره‌بونى جه‌سته‌یى. ناوبراو رایگه‌یاند «ئه‌گه‌ر سه‌یربکه‌ین ئهو کێشانه‌ى رووب�ه‌رووى مندااڵن دهبنهوه زیاتر له خێزان‌ه هه‌ژاره‌کاندای‌ه که بارى ئابوریان جێگیر نیه ،ئه‌مه‌ش واده‌کات که بیاننێرنه بازاڕه‌کان و تێک‌ه ڵ به ژینگه‌یه‌کیان ده‌کات که ژینگه‌یه‌کى ناته‌ندروسته« .ناوبراو بنگه‌ی کێشه‌کانی منداڵی گهڕاندهوه بۆ نه‌بوونی په‌روه‌رده‌ی ته‌ندروست. سه‌باره‌ت به الیه‌نی تاوانبار له خورانی مافه‌کانی منداڵدا هۆکاره‌که‌ی گهڕاندهوه بۆ هه‌رسێ الیه‌نی حکومه‌ت و خێزان و
کۆمه‌ڵگه. ئهو بهڕێوهبهره باسی له مادد‌ه یاساییه‌کان ک��رد ک�ه زۆرت��ری��ن ن �ه‌وج �ه‌وان رووب���ه‌ڕوی دهبێتهوه وتی« :ئه‌وه‌نده‌ى تێبینم کردبێت شه‌ڕکردن که ماده‌ى ()413ی�ه ،دزیکردن م���ادده‌ى ( )443،444،446ئهمانه سێ مادده‌ى یاساین )443( ،مادده‌ى دزى رۆژه، ( )444ئاماده‌کاریی‌ه بۆ دزى)446( ، دزی شه‌وه« ناوبراو پێشیوایه که هۆشیاری نه‌وجه‌وانان به‌رامبه‌ر به یاسا ئێستا باشتره له جاران. مالزم توانا له‌باره‌ی تاوانی ره‌گه‌زه‌کان وتی :له هه‌موو دنیادا مێین‌ه به سروشتی هێمنتر‌ه و که‌متر هه‌ڵه‌شه‌یه ،ب�ه‌اڵم ئهمه واناکات که هیچ حاڵه‌تێکى مێین‌ه نه‌بێت بۆیه ئهو گرفتانه‌ى که توشى نه‌وجه‌وانى مێین‌ه ده‌بێت زیاتر لێک تێنه‌گه‌یشتنى دایک و باوک و بوونى کێشه‌ى مۆبایل و بوونى په‌یوه‌ندى خۆشه‌ویستی‌ه و هه‌شبوو‌ه و ده‌شبێت به تۆمه‌تی تربێن‌ه الی ئێمه. ن��اوب��راو وتیشی :له ته‌مه‌نى ( )13بۆ ()18ساڵ زۆرترین ئهو که‌سانه‌ن که دێنه الی ئێمه ،چونکه ئهمه ته‌مه‌نێک‌ه و پێى ده‌وترێت مراهیقى .رێژه‌ی ئه‌وانه‌ی سزا دراون له‌مساڵدا کهمتره له‌چاو سااڵنى پێشتر.
رێکخراوی منداڵپارێز :زیاتر ل ه ( )20,000منداڵى که‌م ئه‌ندام تۆمار کراوه نعمان عه‌بدلڕه‌حمان عه‌لى ،به‌ڕێوه‌به‌رى ب �ه‌رن��ام �ه ل �ه رێ��ک��خ��راوى م��ن��داڵ��پ��ارێ��زى ک��وردس��ت��ان ،باسی ل�ه رێکه‌وتننامه‌ی ج��ی��ه��ان��ی م��اف �ه‌ک��ان��ی م��ن��داڵ ک���رد و رایگه‌یاند ئ �ه‌م رێکه‌وتننامه‌یه ده‌بێت هه‌موو ده‌وڵه‌تان پێوه‌ی پابه‌ند بن ،به‌اڵم رێ��ک �ه‌وت��ن��ن��ام �هی م��اف �ه‌ک��ان��ی م��رۆڤ وانیه و بۆ ده‌وڵه‌ته‌کان ئاره‌زومه‌ندانه‌یه. ئ �ه‌و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ر باسی ل�ه سه‌ره‌تاکانی دروس��ت��ب��وون��ی رێ��ک��خ��راوه‌ک �هی��ان ک��رد و وت��ی :منداڵپارێزى ک��وردس��ت��ان ک�ه ل ه ساڵى ()1991هوه دام���هزراوه و سه‌ره‌تا کاره‌کانمان فریاگوزارى ب��ووه ،له دواى راپهڕینهوه کاتێک خه‌ڵکێکى زۆر ئاوار‌ه بوون که له‌ناویاندا ده‌توانین بڵێین مندا ڵ زه‌ره‌رمه‌ندى یه‌که‌م بوون. نعمان باسی له‌وه‌شکرد رێکخراوه‌که‌یان ل���ه‌دوای ک��اره‌ک��ان��ی س �ه‌ره‌ت��ای چووه‌ت ه قۆناغێکیتر و ئ �ه‌وی��ش «له‌خۆگرتنى کۆمه‌ڵێک منداڵى زۆر که بێ باوک ب���وون ی��ان ب��اوک��ی��ان ت��وان��اى ک��ارک��ردن��ى نهبووه تابتوانرێت مانگانه پاره‌یه‌کیان بۆ دابین بکرێت ،پاشان له‌بوارى مندااڵنى ئیشکه‌ر و سه‌ر شه‌قام ،ئهو مندااڵنان ه که له‌خوێندن دابڕاون» ناوبراو خۆشحاڵی خ��ۆی ده‌رب��ڕی و رایگه‌یاند «توانیمان ی��اس��ای�ه‌ک زی��ن��دوو بکه‌ینه‌وه ک �ه پێى ده‌وترێت نه‌وجه‌وانان ،نه‌وجه‌وانانیش ئهو مندااڵنه ده‌گرێته‌وه که له‌سه‌ره‌تاییدان و ت��وان��ای��ان ن��ی�ه ج��ارێ��ک��ى ت��ر بخوێنن ب��ۆی �ه ب �ه‌پ��ێ��ى ئ���ه‌و ب �ه‌رن��ام �هی �ه م��ن��داڵ ده‌ت��وان��ێ��ت ب��خ��وێ��ن��ێ��ت» .ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ره‌ک � ه وه‌ک شانازییه‌ک بۆ رێکخراوه‌که‌یان ب���اس ل����هوه ده‌ک�����ات ک���ه «ی �ه‌ک �ه‌م��ی��ن رێ��ک��خ��راو ب����ووه درک����ى ب����هوه ک����ردووه
مندااڵنى سه‌ر شه‌قام بگرێته ب��اوه‌ش». هه‌روه‌ها درێژه‌ی به قسه‌کانیدا و وتی: دروستکردنى (کازیوه)کان که یه‌کێک ه ل�ه داهێنانه‌کانى منداڵپارێز و نعمان وتیشی :به‌هاوکارى وه‌زاره‌ت��ى کاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى و وه‌زاره‌تى ناوخۆ توانیمان کۆمه‌ڵێک رێوشوێنى گونجاو دابنێین بۆ کارکردنی مندااڵن ،ناوبراو هێمای ب��هوه ک��رد ک�ه «ده‌ت��وان��ی��ن بڵێن رێ��ژه‌ى له ( )%40بۆ ( )%50رێ��ژه‌ى مندااڵنى ئیشکه‌ر که‌مى کردووه ئه‌مه‌ش له ماوه‌ى سێ ساڵدا». ل����ه ب��������اره‌ی رێ��������ژه‌ی م���ن���دااڵن���ی نه‌خوێنده‌واره‌وه به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ی منداڵپارێز رایگه‌یاند «ئ�ه‌و مندااڵنه‌ى له خوێندن داب����ڕاون رێ��ژه‌ک �هى زۆر ک�ه‌م��ب��وه‌ت�هوه« ه�ه‌روه‌ه��ا باسی له ژینگه‌ی مندااڵنی کوردستان کرد و وتی« :له‌رووى ژینگه‌وه ت���اراده‌ی���ه‌ک م��ن��دااڵن ل �ه ژینگه‌یه‌کى گونجاودان ،به‌اڵم وه‌ک پێویست نیه». به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رنامه‌کانی منداڵپارێز وتیشی :مه‌ڵبه‌ندى راهێنانى مندااڵن تائێستا زی��ات��ر ل�ه ( )20,000منداڵى ێ که‌م ئه‌ندامى عه‌قڵى و جه‌سته‌یى له‌و ت��ۆم��ارک��راوه .ن��اوب��راو وتیشی نزیکه‌ى ( )1600 - 1500م��ن��داڵ م��وچ �هى م��ان��گ��ان�ه ل �ه م��ن��داڵ��پ��ارێ��زى ک��وردس��ت��ان وه‌رده‌گرن ،نزیکه‌ى ( )80منداڵمان هه‌ی ه بۆ ئ��ه‌وه‌ى بخوێنن موچه‌یان ده‌ده‌ی��ن�ێ. نعمان له کۆتایی قسه‌کانیدا رایگه‌یاند: بۆ ()6/1ى ئه‌مساڵیش لهگهڵ شارى یارى پارکى ئازادیدا رێکه‌وتووین له‌سه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ئ �ه‌و رۆژه ل�ه کاتژمێر ()7-4 ده‌رگاى شارى یارى کراوه‌یه بۆ منداڵى خوار ته‌مه‌ن ( )12ساڵ بێبه‌رامبه‌ره.
په‌رله‌مان هیچ کاری نه‌کردو ه بۆ مندااڵن
سیوه‌یل عوسمان ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،ئه‌ندامی کاره‌کانى ده‌که‌ین ،ده‌توانین بڵێین ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانی کوردستان و ئه‌ندامى لیژنه‌ى پرۆژه یاسایه‌ک هه‌بێت و ئاماده‌ى بکه‌ین کاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى و مندا ڵ و خێزان ،و تێیدا هه‌ندێک ب��وار ههیه تایبه‌ت ب ه له‌باره‌ی ئه‌م رۆژه‌و‌ه به (چه‌تر)ی راگه‌یاند مندا ڵ بۆیان دابین بکرێت ئ�ه‌وا به‌پرۆژ‌ه ک�ه شتێکى وای نه‌بینیو‌ه ک�ه خزمه‌ت یاسایه‌ک ده‌توانین ئهوه بکه‌ین» .له باره‌ی به‌مندااڵن کرابێت وتیشی :منداڵى هه‌ژار به‌دواداچوونه‌کانی لیژنه‌که‌یان بۆ کێشه‌ی چ ژیانێکى ههیه ،وهره ببین‌ه ئێستا پشووى مندااڵن سیوه‌یل وت��ی« :ل�ه‌م�ه‌ودوا دواى هاوین‌ه و ب��زان �ه چ�ه‌ن��د م��ن��دا ڵ ده‌ک �ه‌ون � ه ت �ه‌واو بوونى بودجه بڕیار ده‌ده‌ی��ن له‌گ‌ه ڵ س�ه‌ر شه‌قامه‌کان و کۆاڵنه‌کان ،ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت���ى ک��ار و ک��اروب��ارى کۆمه‌اڵیه‌تى خولێکیش بکرێتهوه بۆ مندااڵن به‌شێکى دانیشین تا پرۆژه‌یه‌ک ئاماده‌بکرێت» ئهو زۆر که‌م بچن ،ره‌وشی مندا ڵ له کوردستان په‌رله‌مانتار‌ه وتیشی« :سااڵن‌ه ئاهه‌نگى باش نیه و بایه‌خێکى ئه‌وتۆى پێنادرێت. مندااڵن ده‌کرێت ده‌بینم زۆربه‌ى زۆرى ئهو ئ���ه‌و پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ت���اره‌ی ف��راک��س��ی��ۆن��ی مندااڵنه منداڵى ئهو دایک و باوکانه‌ن ک ه گ���ۆڕان ،کاریگه‌رییه‌کانی بۆ ئاینده‌ی به‌رپرسن له‌ئاهه‌نگه‌که‌دان ،ده‌بینى مندااڵنى ئهو مندااڵنه‌ش روون��ک��ردهوه وت��ی :ئه‌وان ه هه‌ژار نابه‌ن». گه‌وره‌ش ده‌بن کاریگه‌رى له‌سه‌ر که‌سایه‌تى ئهو په‌رله‌مانتار‌ه له قسه‌کانیدا ره‌خنه‌ی ده‌بێت و به جۆره‌ها که‌سیان لێده‌رده‌چێت ک ه گ��رت و وت��ی« :کاتێک فێستیڤاڵێک ژیانیان ئاسوده‌نی‌ه و هه‌ست به که‌مى خۆیان ده‌بێت بۆ مندااڵن ده‌بینى گه‌وره‌کان هه‌موو ده‌که‌ن؟ سه‌ریان ئهوهنده گه‌وره‌ی‌ه و له‌سه‌ر کورسى له‌مه‌ڕ کارکردنی په‌رله‌مانی کوردستان دانیشتون و منداڵه‌کانیش له‌دواو‌ه دانیشتون بۆ پاراستنی ره‌وش��ی منداڵ رایگه‌یاند و هیچیش نابینن ،ملیان شل ده‌بێت تا «تا ئێستا هیچمان نهکردووه بۆ مندا ڵ چاالکیهکه ببینن» .ئ �ه‌و په‌رله‌مانتار‌ه ل�ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان��دا» ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ک��رد ک ه وتیشی :ده‌توانین بڵێین په‌رله‌مانى کوردستان به‌هیوان کار له‌سه‌ر ئه‌م بابهته بکه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ى سه‌رقاڵى گه‌وره‌کان‌ه بچکۆله‌کانى رێگری به‌رده‌می په‌رله‌مانیشی روونکرده‌و‌ه بیرچۆته‌و‌ه تائێستا هیچ باسى مندااڵن و وت����ی« :ئ��ی��ش��ى ئ��ێ��م�ه ت �ه‌ن��ه��ا ئ �ه‌وه‌ی � ه نهکراوه له‌کاتێکدا چه‌ندان مندا ڵ له‌سه‌ر چاودێرى حکومه‌ت بکه‌ین به‌دواداچون بۆ شه‌قامه‌کانن.
خۆپیشانده‌رانى هه‌رێم وێنه‌ى سه‌رکرده‌کانیان نه‌سوتاند
«سه‌رکرده‌کانمان هه‌رگیز سوتاندنى وێنه‌کانیان قبوڵ ناکه‌ن»
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
13
ئاماده‌کار دلێر عه‌بدولڕه‌حمان
سوتاندن ی��ان دڕان��دن��ى وێنه‌ى س��ه‌رک��رده‌ک��ان ،یه‌کێک له‌سیما دیاره‌کانى راپه‌ڕینه‌کانى واڵتانى عه‌ره‌بی بوو ،به‌اڵم له‌ماوه‌ى ()63 رۆژى خۆپیشاندانه‌کانى هه‌رێمى کوردستاندا سوتاندن یان دڕاندنى وێ��ن �هى ته‌نها س�ه‌رک��رده‌ی�ه‌ک��ی��ش به‌دینه‌کرا،یه‌کێکله‌سه‌رپه‌رشتیارانی خۆپیشاندانه‌که‌ش هۆکاره‌که‌ى بۆ قبوڵنه‌کردنى له‌الیه‌ن سه‌رکرده‌کانه‌وه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه.
ل���ه‌م���ب���اره‌ی���هوه ئ��ی��س��م��اع��ی��ل ع���ه‌ب���دواڵ، ب��ێ��ژه‌رى س���ه‌راى ئ���ازادى ،که به‌یه‌کێک ل ه سه‌رپه‌رشتیارانی خۆپیشاندانه‌کانیش ناسراوه، به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «نه‌سوتاندن‌و نه‌دڕاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان له‌الیه‌ن خۆپیشاندهرانهوه بۆ ئهوه ناگه‌ڕێته‌و‌ه که‌ترساوین یان خۆشمان ده‌وێ��ن یان لێیان توڕه‌نین به‌ڵکو بۆ دڵسۆزى خۆپیشانده‌ران دهگهڕێتهوه که نه‌مانویستوه ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ێ��ک ن��ی��ش��ان��ى ده‌س�����ه‌اڵت ب��ده‌ی��ن به‌ئاژاوه‌گێڕ و تێکده‌رمان له‌قه‌ڵه‌م بدات‌و رێگه بۆ توندوتیژى خۆشبکات ،ئێمه ویستومانه به‌شێوه‌یه‌کى مه‌ده‌نیان‌ه داواک��اری�ه‌ک��ان��م��ان بخه‌ینه‌ڕوو». ناوبراو وتى «سه‌رکرده‌کانى ئێمه هه‌رگیز ئهوه قبوڵناکه‌ن وێنه‌کانیان له‌الیه‌ن خۆپیشاندهرانهوه بسوتێنرێ یان بدڕێنرێ ،ئه‌گه‌ر شتى واڕوبدات ب�هت��ای��ب�هت ب��ۆ ئ�ه‌ن��ج��ام��ده‌ران��ى ده‌گ��ه‌ڕێ��ن‌و ده‌ستگیریان ده‌که‌ن». عه‌بدولستار مه‌جید ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵى ئیسالمى ،پێیوایه «واقعیى هه‌رێمى کوردستان له‌چاو واڵتانى وه‌کو میسر و تونس جیاوازه ل �ه‌ڕوى مامه‌ڵه‌ى ده‌س�ه‌اڵت لهگهڵ هاونیشتمانیاندا ،هه‌روه‌ها ده‌سه‌اڵت له هه‌رێمدا هێنده ناشیرین نهبووه خه‌ڵک وێنه‌ى سه‌رکرده‌کانیان بسوتێنن یان بیدڕێنن ،چونکه زۆرینه‌ى ئهو سه‌رکردان‌ه پێشتر موعاناتیان زۆربینیو‌ه له‌پێناوى میلله‌ته‌که‌یاندا». ناوبراو به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «له‌کوردستان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ى کێشه‌مان لهگهڵ سیسته‌م ههیه کێشه‌مان لهگهڵ که‌سه‌کان نیه ،کوردستان پ��ێ��وی��س��ت��ى ب �ه‌چ��اک��س��ازى‌و گ��ۆڕان��ک��ارى ه�هی�ه ن���ه‌ک س��وت��ان��دن و دڕان���دن���ى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان».
به‌دواداچوون
nسه‌رکرده‌کانی عه‌ره‌ب له‌الیه‌ن جهختیشیکردهوه «ئێمه لهگهڵ سوتاندن‌و دڕاندنى هیچ شتێکدانین که‌له‌الیه‌ن گروپ‌و هۆزێکه‌و‌ه پیرۆزه ،ئه‌گه‌ریش خه‌ڵک له‌دڵسۆزى یان ناحه‌زان‌ه کارێکى له‌وشێوه‌یه‌ى کرد پێویسته به‌به‌رپرسیارێتیه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ى لهگهڵ بکرێت».
هاواڵتیه‌کانیانه‌وه ده‌سوتێنرێن گرفته‌کانى خه‌ڵک به‌جدى ئاوڕیان لێنه‌درێته‌وه وێنه‌ک‌ه وه‌ک خۆى دهمێنێتهوه ،به‌ڵکو ده‌شێ ناشیرینتر ببێت». ناوبراو به (چه‌تر)ى وت «ل�ه‌و واڵتانه‌دا هه‌موو خۆپیشانده‌ران داوای نه‌مانى حکومه‌ت
ئ�ه‌وه‌ى له‌واڵتانى عه‌ره‌بی روی��دا له‌ناچارى و الوازیه‌و‌ه قبوڵکرا». له‌الیه‌کیتره‌و‌ه ئ��ارام جه‌مال ،چاالکوانى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�هى م���ه‌ده‌ن���ى ،ب��ۆ (چ���هت���ر) وت��ى «پێش ئه‌وه‌ى هاواڵتیان وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان
›› * ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى «سه‌رکرده‌کان سوتاندنى وێنه‌کانیان قبوڵ ده‌که‌ن به‌اڵم ئومێد ده‌که‌م کارنه‌گاته ئهوه» * مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵ :ده‌سه‌اڵت له هه‌رێمدا هێنده ناشیرین نهبووه خه‌ڵک وێنه‌ى سه‌رکرده‌کانیان بسوتێنن هاوکات ره‌فیق سابیر ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان ،له‌سه‌ر لیستى کوردستانى ،پێیوای ه «سوتاندن و دڕاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کانى عه‌ره‌ب له‌الیه‌ن خۆپیشاندهرانهوه واته به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نایانه‌وێت و ب��ڕوا و متمانه‌یان پێیان نهماوه و به‌تاوانباریان ده‌زانن به‌رامبه‌ر هه‌موو ئهو نه‌هامه‌تی و شکستانه‌ى به‌سه‌ر میله‌ته‌که‌یاندا هاتووه ،ب�ه‌اڵم له‌کوردستاندا وێنه‌ى سه‌رکرده‌کانى کورد هێشتا به‌وشێوه‌ى لێنه‌هاتوو‌ه ئه‌وه‌ش ماناى ئهوهنیه که‌له‌داهاتودا
و روخانیان ده‌کرد و ئامانجییان دامه‌زراندنى ح��وک��م��ێ��ک��ى ن��وێ��ی س��ی��اس��ی ب����وو ،ب���ه‌اڵم له‌کوردستاندا خۆپیشاندانه‌کان نه‌گه‌شت‌ه ئهو قۆناغه‌ى بڕوخێ بکات‌ه ئامانجى سه‌ره‌کى خۆى ئه‌وه‌ش یه‌کێکى تره له‌و هۆکارانه‌ى رێگربووه له‌سوتاندن‌و دڕاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان». ئ�ه‌و په‌رله‌مانتار‌ه جهختیکردهوه «نه‌ک سه‌رکرده‌کانى هه‌رێمى کوردستان هه‌موو سه‌رکرده‌کانى جیهانى سێیه‌م هێزیان هه‌بێت سوتاندن‌و دڕاندنى وێنه‌کانیان پێ قبوڵناکرێت،
له‌شوێن‌ه گشتیه‌کاندا بدڕێنن له‌مێشکى خۆیاندا دڕاندویانن ،ئهو وێنانه‌ى ده‌سوتێنرێن ی��ان ده‌دڕێ��ن��رێ��ن پێشتر درزی����ان ب���ردوه بۆیه له‌کرده‌یه‌کى جه‌ماوه‌ریدا کردهوهکه ته‌رجومه ده‌بێت بۆ واقیع ،کهواته ئه‌وکاته‌ى وێنه‌که‌ى تێدا ده‌دڕێنرێ یان ده‌سوتێنرێ پێشتر له‌مێشک و بیرکردنهوه و ت�ه‌س�ه‌ورى خه‌ڵکدا دڕاو‌ه و سوتێنراو‌ه و نابێت واتێبگه‌ین وێنه‌ک‌ه ته‌نها له‌وکاته‌دا ده‌دڕێنرێ که‌لێک دهکرێتهوه ئهوه ته‌نها شێوه به‌جه‌سته‌که‌یه‌تى ئه‌گه‌رنا به‌شێوه
فۆتۆ /ئینته‌رنێت فه‌لسه‌فیه‌که‌ى دڕاندنه‌ک‌ه پێشتر رویداوه». ناوبراو وتیشى «مومکین نیه وێنه‌یه‌ک بدڕێنین گ �ه‌ر پێشتر ئ �ه‌و وێنهیه ناشیرین نه‌بوبێت المان‌و درزى تێنه‌که‌وتبێ ،گه‌ر ناشیان دڕێنن ئه‌وکاته‌دا نه‌هاتۆت‌ه پێش گه‌رنا دڵنیام زۆری��ن�هى ج �ه‌م��اوه‌رى رۆژه �ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاست به‌هه‌رێمی کوردستانیشه‌و‌ه له‌مێشکیاندا وێنه‌ى سه‌رکرده‌کانیان دڕاندوه». ئارام ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «دڕاندنى وێنه‌کان ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌ن��اوپ��رۆس �هى گ��ۆڕان��ک��اری��دا بێت ئه‌گه‌رنا به‌ته‌نها دڕاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان گه‌رنه‌چێت‌ه ناوپرۆسه‌یه‌کى گۆڕانکاریه‌وه وه‌کو په‌رچه‌کردارێک‌ه که‌ناتوانێ گۆڕانکارى به‌دواى خۆیدا بێنێ بۆیه سوتاندنى وێنه‌کان ده‌بێت بکرێت‌ه کۆتا پرۆسه‌ى ئاڵوگۆڕ له‌واڵتدا نه‌ک له‌وه‌و‌ه ده‌ست پێبکرێت ،چونکه ناکرێت پرۆسه‌ى گۆڕین کورت که‌ینه‌و‌ه له‌دڕاندن‌و سوتاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌یه‌کدا». ئ �ه‌و چ��االک��وان �هى کۆمه‌ڵگه‌ى م�ه‌ده‌ن��ى جهختیکردهوه «ئه‌گه‌ر سوتاندن و دڕاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان له‌هه‌رێمدا به‌ئاشکرا بکرێت ده‌س���ه‌اڵت پ�ه‌رچ�ه‌ک��ردارى س �ه‌رب��ازى‌و ئه‌منى توندى ده‌بێت به‌رامبه‌ر به‌ئه‌نجامده‌رانى». به‌بڕواى ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان «سیستمى حه‌کمڕانى له‌هه‌رێمدا جیاوازى زۆره لهگهڵ واڵتانى عه‌ره‌بی ،بۆ نمونه سوتاندنى وێنه‌ى بن عه‌لی واته سوتاندنى ره‌مزى دیکتاتۆریه‌ت و تۆتالیتاریه‌ت ب�ه‌اڵم لێر‌ه تاکه سه‌رکرده‌ى خۆسه‌پێنه‌ر نیه و س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ئێستاى
کوردستانیش له‌رۆژگار‌ه هه‌ر‌ه ناخۆشه‌کاندا سه‌رکردایه‌تى شۆڕش‌ه سه‌خته‌کانى کوردیان ک��ردووه ،ئهمه جیا له‌وه‌ى کلتورى رۆشنبیرى خه‌ڵکى هه‌رێمیش لهگهڵ ئهو واڵتانه‌دا زۆر ج��ی��اواز‌ه بۆیه ئهمانه بونه‌ت‌ه رێگر له‌به‌رده‌م سوتاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کاندا». ه���ه‌روه‌ه���ا وت���ى «ئ �ه‌گ �ه‌ر خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران به‌به‌رنام‌ه وێن‌ه سه‌رکرده‌کانیان نه‌سوتاندبێ ئه‌وا کارێکى باشیان کردووه». ئ���ارێ���ز ئ����ام����اژه‌ى ب����ه‌وه‌ش����دا «پ��ێ��م��وای �ه س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ئێمه‌ش قبوڵى ئ��هوه ده‌ک �ه‌ن وێن‌ه بسوتێنرێ یان بدڕێنرێ به‌اڵم ئومێده‌که‌م بارودۆخى کوردستان نه‌گات‌ه ئهو ئاسته». ئه‌وه‌شى وت «یه‌کێکیتر له‌هۆکاره‌کانى نه‌سوتاندنى وێنه‌ى سه‌رکرده‌کان دهگهڕێتهوه ب��ۆئ �ه‌وه‌ى که‌به‌شێکى زۆر له‌خۆپیشانده‌ران داواکانیان ره‌واب��ووه و بۆ چاکسازى و به‌ره‌و پێشبردنى سیستمى سیاسی بووه له‌واڵتدا نه‌ک داواک���ارى روخاندنى حکومه‌ت که‌به‌شێک له‌خۆپیشانده‌ران داواین ده‌کرد». (چ �هت��ر) زۆر ه �ه‌وڵ��ی��دا ب��ۆچ��ون��ى پارتى دیموکراتى کوردستان‌و یه‌کگرتووى ئیسالمى کوردستان‌و بزووتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان له‌مباره‌یه‌وه وه‌ربگرێت ،به‌اڵم هه‌وڵه‌کان بێئاکام بون.
›› په‌رله‌مانتارێکى کوردستانى: سه‌رکرده‌ى هه‌موو واڵتانى جیهانى سێیه‌م سوتاندن‌و دڕاندنى وێنه‌کانیان قبوڵ ناکه‌ن
نه‌خۆشی هه‌وکردنی جگه‌ر «چاره‌سه‌رێکى ئه‌وتۆى نیه»
ن چاره‌سه‌رى ( )%30ده‌کات وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی :هه‌ندێک ده‌رمانى بۆ به‌کار ده‌هێنی ئاماده‌کار ئاسۆ محه‌مه‌د
نه‌خۆشى ڤایرۆسى جگه‌ر یهکێکه ل ه نه‌خۆشی ه باوه‌کان ک ه ئێستا ل ه هه‌رێمى کوردستان باڵوبوه‌ته‌وه، وه‌زاره‌ت���ى ته‌ندروستى هه‌رێمیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت که‌ناتوانن به‌رگرى له‌و نه‌خۆشی ه بکه‌ن.
نه‌خۆشیه‌کى باو‌ه له هه‌موو جیهاندا ئارام خه‌سره‌و ،یاریده‌ده‌‌رى پزیشک له هۆبه‌ى سێکته‌رى نه‌خۆشیه‌کان ل�ه نه‌خۆشخانه‌ى ههڵهبجه ،باس له جۆرى نهخۆشیهکه ده‌کات و ده‌ڵێت :نه‌خۆشى هه‌وکردنى جگه‌ر به ڤایرۆس ماوه‌یه‌ک‌ه له ناوچه‌که‌دا باڵو ب��ووه‌ت�هوه ئه‌م نهخۆشیه له جیهاندا ههیه و شتێکى نوێ نیه ،به‌اڵم ئێستا ئ�هوه جێگه‌ى قسه‌ی‌ه ئه‌م نهخۆشیه له سنورى پارێزگاى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید په‌ره‌ى سه‌ندووه ،هه‌روه‌ها ئه‌م نهخۆشیه له‌رێگه‌ى ئهو که‌سانه‌و‌ه دهگوازرێتهوه که هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌ن ئ �ه‌وه‌ش له‌رێگه‌ى سه‌رتاشه‌کانه‌و‌ه که مه‌وادى ناته‌ندروست به‌کار ده‌هێنن یان ئهو که‌سانه‌ى که‌ڵه‌شاخ ده‌که‌ن به‌ڕێگه‌ى ناته‌ندروست هه‌روه‌ها له‌رێگه‌ى کارى سێکسی و خوێن گواستنهوه له‌که‌سێکه‌و‌ه بۆ که‌سێکى تر به‌بێ پشکنین ئه‌گه‌ری توشبون زیاتر ده‌کات. هاوشێوه‌ى نه‌خۆشى ئایدزه ئارام خه‌سره‌و ،باس لهوه ده‌کات :نیشانه‌کانى ئه‌م نهخۆشیه هاوشێوه‌ى نه‌خۆشى ئایدزه له‌رووى گواستنهوه و له‌رووى نیشانه‌کانه‌و‌ه ئهو جۆره‌ى که ئێستا باڵو‌ه جۆرى ()Bیه که مهترسیه. چاره‌سه‌رى ئه‌وتۆى نیه سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌رى نهخۆشیهکه ئارام خه‌سره‌و وت��ى :چاره‌سه‌رێکى ئه‌وتۆى نیه له ئێستادا ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى ئێستا ده‌کرێت ئهوهیه بریتیی‌ه ل �ه خ��ۆپ��اراس��ت��ن ،چونکه به‌هیچ نه‌خۆشیه‌ک ناتوانیت بڵێیت چاره‌سه‌رى نیه ده‌بێت نه‌خۆش خۆى بکوتێت دژى نهخۆشیهکه،
nئایا نه‌خۆشخانه‌کانمان ده‌توانن هه‌روه‌ها ئیراده‌ى به‌رز بکرێتهوه تا بتوانێت زاڵ بێت به‌سه‌ر نه‌خۆشیه‌که‌دا نابێت به‌که‌س بڵێیت چاره‌سه‌رى نیه. وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى پرۆگرامى بۆ داناوه دک��ت��ۆر خاڵس ق���ادر ،وته‌بێژى وه‌زاره‌ت���ى ته‌ندروستى ،س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌م نهخۆشیه وتى: یهکێکه ل�ه نهخۆشیه ب��اوه‌ک��ان ل�ه هه‌موو دنیادا ههیه بهداخهوه له هه‌رێمى کوردستانیش ڕوو له زی��ادب��وون�ه ،بۆیه ئێمه له وه‌زاره‌ت���ى
پێش له نه‌خۆشی هه‌وکردنی جگه‌ر ته‌ندروستى پرۆگرامێکى تایبه‌تمان ههیه بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى هاواڵتیان له‌م نهخۆشیه، هه‌روه‌ها له‌الیه‌نى ده‌ست نیشانکردنه‌و‌ه ده‌توانین ده‌س��ت نیشانى نهخۆشیهکه بکه‌ین هه‌روه‌ها هه‌ندێک چ��اره‌س�ه‌رى سه‌ره‌تایى بۆ بکه‌ین. ه�ه‌ر بۆ هه‌مان مه‌به‌ست (چ�هت��ر) هه‌وڵیدا بۆ وه‌رگرتنى راى هه‌ندێک له‌و که‌سانه‌ی دووچ���ارى ئه‌م نه‌خۆشیه‌بوون ،ب�ه‌اڵم له‌الیه‌ن ده‌زگا ته‌ندروستیه‌کانه‌و‌ه رێگه نه‌درا به‌هۆی
بگرن؟ ئه‌وه‌ى به‌پێى یاسا ته‌ندروستیه‌کان رێگه پێدراو نیه. وه‌زراه‌ت ناتوانێت رێگرى له ته‌شنه‌کردنى بکات وته‌بێژه‌که‌ی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی وتیشی «له هه‌وڵداین بۆ رێگریکردنى ئه‌م نهخۆشیه، به‌اڵم تا ئێستا له هه‌موو جیهاندا نه‌توانراوه رێگرى لێ بکرێت بۆیه ئێمه‌ش ناتوانین رێگه‌ى لێ بگرین ،چونکه نه‌خۆشى ڤایرۆسی‌ه به‌اڵم
فۆتۆ /ئینته‌رنێت ده‌توانین هه‌ندێک ده‌رمانى بۆ به‌کار بهێنین که ده‌ت��وان��م بڵێم ل���ه( )%30چ��اره‌س �ه‌رى ئه‌م نهخۆشیه ده‌کات ،هه‌روه‌ها ئێستا هه‌وڵه‌کانى رێگرى له‌م نهخۆشیه ب���ه‌رده‌وام له‌ناو ده‌زگا ته‌ندروستیه‌کاندا یهکێکه له‌و پڕۆگرامانه‌ى که ئێستا به‌جدى کارى له‌سه‌ر ده‌که‌ین. بۆ چاره‌سه‌ره‌که‌ی یه‌که‌ى تایبه‌تی ده‌وێت دک��ت��ۆر ج�ه‌ع��ف�ه‌ر ع��وم �ه‌ر ،پزیشک له ن�ه‌خ��ۆش��خ��ان�هى سلێمانى ،وت���ى :وه‌زاره‌ت
ئه‌رکى ئهوهیه نه‌خۆشى یاخود هه‌ر حاڵه‌تێک باڵوده‌بێته‌و‌ه له کۆمه‌ڵگه‌دا بنه‌بڕى بکات، ب���ه‌اڵم ئ �ه‌م وه‌زاره‌ت�����هى ئێمه هه‌ندێک جار ناتوانێت بن بڕى هه‌ندێک له‌و نهخۆشیانه بکات و ب �هت �ه‌واوه‌ت��ى کۆنترۆڵیان بکات، یه‌کێک له‌و نه‌خۆشیانه‌ى ئێستا باڵوبوه‌ته‌وه یهکێکه له نهخۆشیه هه‌ر‌ه ترسناکه‌کان که کۆنترۆڵ کردنى زۆر گرانه پێویستى به یه‌که‌ى تایبه‌ت و نه‌خۆشخانه‌ى تایبه‌ت ههیه یه‌کێک له گرفته‌کانى وه‌زاره‌ت که ناتوانێت ئه‌م نهخۆشیانه کۆنترۆڵ بکات و چاره‌سه‌ریان بکات یاخود رێژه‌ى تووشبوانى که‌مبکاته‌وه ئهوهیه شوێنى تایبه‌تى نیه بۆ ئهو نه‌خۆشیانه‌ى ک �ه ده‌گ���وازرێ���ت���هوه ن�ه‌خ��ۆش��ى ه�ه‌وک��ردن��ى جگه‌ریش چه‌ند جۆرێکى ههیه هه‌ندێکیان له نه‌خۆشێک بۆ که‌سێکى تر دهگوازرێتهوه بۆیه ده‌بێت یه‌که‌م شت وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى شوێنى تایبه‌ت بۆ نه‌خۆشه‌کان دابین بکات که به‌م حاڵه‌ى ئێستامانه‌و‌ه چه‌ندین ساڵیتر ناتوانرێت ئه‌نجام بدرێت. گه‌نده‌ڵى سیسته‌مى ته‌ندروستى گرتوه‌ته‌وه گه‌نده‌ڵى له‌م واڵته‌ى ئێمه‌دا ههیه هه‌موو الیه‌نه‌کانى گ��رت��وه‌ت�هوه به‌تایبه‌تى که‌رتى ته‌ندروستى ت��ا ئێستا ل �ه‌م واڵت���هى ئێمه‌دا سیستمێک نیه بۆ که‌رتى ته‌ندروستى ئایا ئه‌م که‌رت‌ه خزمه‌تگوزاری‌ه یان داهات وه‌رگره، یه‌که‌م خاڵ ده‌بێت وه‌زاره‌ت هه‌وڵ بدات بۆ بنبڕکردنى ئه‌م جۆره نهخۆشیه ئهوهیه ده‌بێت وه‌زاره‌ت خۆى یه‌کال بکاتهوه چ سیستمێک په‌یڕه‌و ده‌کات یان خزمه‌تگوزار‌ه له خزمه‌تى خه‌ڵکدا یان سیستمێکى تێکه‌ڵ وه‌کو ئێستا، هه‌روه‌ها هۆکارى دووه‌میش ده‌سه‌اڵتى حزبه له نێو سیستمى ته‌ندروستیدا ئه‌مه‌ش واى کردووه که‌سى شیاو له شوێنى شیاو دانه‌نرێت. ده‌ب��ێ��ت وه‌زاره‌ت زۆر ب �ه ج���دى ه�ه‌وڵ��ى چاره‌سه‌رى ئه‌م نهخۆشیه بدات نه‌خۆشخانه‌ى تایبه‌تى بۆ دابین بکات ،هه‌روه‌ها پزیشکى پسپۆرى بۆ دابین بکات بۆ ئه‌وه‌ى هیچ نه‌بێت بتوانرێت گه‌ر چاره‌سه‌ریش نه‌کرێت رێگرى لێ بکرێت.
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
14 دیداری
چه‌تر ش��ااڵوى عه‌لى عه‌سکه‌رى ئه‌ندامى س �ه‌رک��ردای �هت��ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ،له‌م دیمانه‌یه‌ى (چه‌تر)دا تیشک ده‌خات ه سه‌ر بارودۆخى ئێستاى حزبه‌که‌ى ،ئهو پێیوای ه بۆ ئه‌وه‌ى یه‌کێتى ب��ه‌ره‌و پێش ب��ڕوات ده‌بێت کۆمه‌ڵێک گۆڕانکارى و چاکسازى ب��ک��ات ،له‌به‌شێکیترى قسه‌کانیدا ده‌ڵێت “وه‌ک یه‌کێتى خه‌ڵکمان هه‌ی ه ل ه سه‌رکردایه‌تیی ه یان وه‌زیره ،مدیر عامه ،ک ه ب��اش ن�ه‌ب��وون ده‌بێت ل ه واجیه ه دوریان بخه‌ینه‌وه“.
چه‌تر :پاش ( )36ساڵ بارودۆخى ئێستاى یه‌کێتى چۆن ده‌بینیت؟ به‌بۆچونى م��ن یه‌کێتى ل�ه ئێستادابارودۆخى باشه ،پاش روداوه‌کانى ئه‌م دواییه یه‌کێتى له زۆربه‌ى کاته‌کاندا هه‌ڵسوکه‌وتى باشى کرد ،له ده‌ره‌نجامى دان به‌خۆداگرتنیدا یه‌کێتى هه‌ستانه‌وه‌یه‌کى پێوه دی��اره ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا زۆر که‌لێن و کون و که‌له‌به‌ر ههیه که پێویستى به چاککردن ههیه .به بۆچونى من ئه‌گه‌ر یه‌کێتى بیه‌وێت کاریگه‌رى به‌رده‌وامى هه‌بێت ده‌بێت چاکسازى بکات. چ �هت��ر :ب���ه‌اڵم ل �ه روداوه‌ک���ان���ى راب����ردودا به‌شێوه‌یه‌کى مه‌ترسیدار هێزى به‌کارهێنا؟ هه‌موو که‌سێک دژى بهکارهێنانىهێزه ،به ئهو براده‌رانه‌ى که بڕیاریان دا هێز به‌کاربهێنن دژى به‌کارهێنانى هێزن ،به‌اڵم با
شااڵوى عه‌لى عه‌سکه‌رى :هه‌موو حزبه‌کان چه‌کداریان هه‌ی ه فه‌رمانى گرتنى هه‌رکه‌سێک ده‌رکه‌یت بۆت ناگیرێت له یه‌ک الوه شته‌کان نه‌بینین ،له واڵتێکى وه‌ک س��وی��د ل �ه ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى (ج���ى )8دا خۆپیشاندان ک��راو خۆپیشانده‌ران که‌وتنه شه‌ڕکردن لهگهڵ پۆلیسدا ،ده‌س�ه‌اڵت هێزى به‌کارهێنا ،ئهمه ماناى ئهوهنیه که با ئێمه‌ش هێز به‌کاربهێنین ،لهگهڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا ئه‌گه‌ر شته‌کان به ئارامى بڕۆشتنای‌ه هێز به‌کار نه ده‌هێنرا ،به‌اڵم خۆپیشاندانه‌ک‌ه و شوێنى خۆپیشاندانه‌ک‌ه (به‌رده‌رکى سه‌را) بووه هۆى په‌کخستنى کاروکاسبى خه‌ڵک. چه‌تر :ئهمه په‌یوه‌ندى به دوا کۆنگره‌ى یهکێتییهوه ههیه که کوتله‌ى سه‌ربازى باڵى به‌سه‌ر یه‌کێتیدا کێشا؟ هیچ وان��ی �ه ،ل �ه ک��ۆن��گ��ره‌دا خهڵکىیهکێتى ده‌نگى به‌م کۆمهڵه کهسه داوه ،خۆ منیش رۆژگارێک ئامر که‌رت بووم ،له‌ناو حزبه‌کانى تریشدا هه‌روایه ،کاک محه‌مه‌دى حاجى مه‌حمود ئامر هه‌رێم بووه ،له بزوتنه‌وه‌ى گۆڕاندا بۆ نمونه کاک نه‌وشیروان بێجگه ل�ه‌وه‌ى پیاوێکى سیاسى بووه سه‌رکرده‌یه‌کى سه‌ربازیش بووه ،له زۆربه‌ى شه‌ڕه‌کاندا خۆى نه‌خشه‌ى کێشاوه ،کاک قادرى حاجى عه‌لى و هه‌موو کاکه‌کانى تریش هه‌روا بوون. چه‌تر :به‌اڵم جیاوازى ههیه ،بۆ نمونه لێدوان و هه‌ڵسوکه‌وته‌کانى وه‌زیرى پێشمهرگه؟ کێمان ههیه له قسه‌کردندا هه‌ڵ‌ه نه‌که‌ین؟چه‌تر :هه‌ڵ‌ه و هه‌ڕه‌شه‌کردن جیاوازییان نییه؟ ئ��ێ��وه‌ى رۆژن���ام���ه‌ن���وس زۆرب�����هى ک��اتئیستفزازى خه‌ڵک ده‌که‌ن ،توڕه‌ى ده‌که‌ن بۆ ئ �ه‌وه‌ى شتێک ده‌رب��ڕێ ،من بۆخۆم لهگهڵ هیچ شێوه‌یه‌کى توندوتیژى نیم. چه‌تر :به‌اڵم ئهوه بۆ یه‌کێتى که ئه‌ندامى سۆسیالیست دیموکرات و تاڵه‌بانیش یهکێکه له جێگره‌کانى ره‌وایه؟ بابزانیت هه‌موو شتێک جه‌زاى ههیه ،بهاڵمئهو به‌زمه‌ى به‌رده‌رکى سه‌را له دیموکراتترین
واڵتى دونیادا به یاسا نه‌یان ده‌هێشت دوو رۆژ زیاتر به‌رده‌وام بێت. چه‌تر :ئهو حوکمى قانون‌ه بۆ له کوردستان نییه؟ هه‌موو حزبه‌کان ئ�ه‌وان�هى ده‌س���ه‌اڵت وئهوانهى ئۆپۆزسیۆن هه‌موو چه‌کداریان ههیه، فه‌رمانى گرتنى هه‌رکه‌سێک ده‌رکه‌یت بۆت ناگیرێت له هه‌ر الیه‌ک بێت .له‌هه‌مان کاتدا ئه‌وانه‌ى ئاراسته‌ى خۆپیشاندانه‌که‌یان گۆڕى بۆ به‌رده‌م لقى چوارى پارتى له سه‌داسه‌د ده‌یانزانى تهقه ده‌کرێ و خه‌ڵکیش ده‌کوژرێت ،قه‌ناعه‌تم وای�ه ئه‌گه‌ر به‌یانى بچن‌ه سه‌ر باره‌گایه‌کى یه‌کێتیش له بادینان یه‌کێتیش تهقه ده‌کات. ئهمه بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کان وه‌ک یه‌که. چ �هت��ر :ب���ه‌اڵم س��اڵ��ى ( )2005ه�ه‌م��وو باره‌گاکانى یه‌کگرتوو له بادینان سوتا و چوار که‌سیشیان ک��وژرا ،له‌سنورى پارتى زۆربه‌ى باره‌گاکانى گۆڕان سوتا و ته‌قه‌یشیان نه‌کرد؟ ئێستا بڕۆ سه‌ر گرده‌ک‌ه تهقه ده‌کات یاننایکات؟ له روداوه‌کاندا بچونای‌ه سه‌ر باره‌گاى یه‌کگرتوو یان کۆمه‌ڵ ته‌قه‌یان ده‌ک��رد یان نا؟ گوێم له ئیزاعه‌ى کۆمه‌ڵ بووه ته‌هدیدى ک��ردووه !.ئه‌م قسانه‌ى من موبه‌ررى کوشتن نیه ،ئهوه شتێکى زۆر خراپه ،بڕوام وایه پارتى خۆیشى لهگهڵ ئهوه نهبووه خه‌ڵک بکوژرێت، ناشکرێت تاوانى که‌سێک که ته‌قه‌یکردووه بدرێت به‌سه‌ر حزبێکى گه‌وره‌دا. چه‌تر :بۆ بکوژه‌کان ناده‌ن به دادگا؟ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌ویش سکااڵى ههیه ،ئهڵێتفاڵن ئهو که‌سانه‌ى ناردۆت‌ه ئه‌وێ. چه‌تر :له‌و بارودۆخه‌دا هه‌ڵه‌کانى یه‌کێتى چى بوون؟ به‌رنامه‌ى یه‌کێتى بۆ روداوه‌ک��ان ههڵهىتیانهبوو ،به‌اڵم ئیشێکیداوه‌ت‌ه ده‌ست من هه‌ڵه‌ى تیا ده‌که‌م ئهمه شتێکیتره و له‌سه‌ر یه‌کێتیش دهبێته ماڵ.
n
شااڵوى عه‌لى عه‌سکه‌رى ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان /فۆتۆ:چه‌تر
چه‌تر :وته‌کانى وه‌زیرى پێشمهرگه به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟ هه‌ر که‌سه‌و پاساو الى خۆیه‌تى ،ئهوهندهدهزانم سکااڵ له‌سه‌ر وه‌زیرى پێشمهرگه تۆمار کراوه ،به‌س نازانم پاساوى شێخ جه‌عفه‌ر چیه که ئهو قسانه‌ى کردوه ،ده‌بێ رۆژنامه‌نوسه‌که چى پێ وتبێت؟ له‌به‌ر ئهوه پاساو الى خۆیه‌تى. چ�هت��ر :ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ادا وت��ت یه‌کێتى ده‌ب��ێ چاکسازى بکات مه‌به‌ستت لهوه چییه؟ ب�ه بۆچونى م��ن ده‌ب��ێ��ت ل�ه‌ن��او ح��زب وحکومهتدا چاکسازى بکه‌ین ،بۆ نمونه وه‌ک
یه‌کێتى خه‌ڵکمان ههیه له سه‌رکردایه‌تیی‌ه یان وه‌زیره ،مدیر عامه ،که باش نه‌بوون ده‌بێت ل ه واجیه‌ه دوریان بخه‌ینه‌وه. چه‌تر :یه‌کێتى ده‌توانێت ئهوه بکات؟ به‌ڵێ ده‌توانێت .مافى خۆیانه که لهمنرازى نه‌بوون به‌یانى المبه‌رن. چ �هت��ر :ده‌ن��گ��ۆى ئ���هوه ه�هی�ه ب��ارودۆخ��ى ته‌ندروستى تاڵه‌بانى باش نییه؟ ئه‌سڵ و ئه‌سایى نییه .مام جه‌الل ئهژنۆىئازارێکى هه‌یه‌و هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش‌ه گۆچان به‌کارده‌هێنێت ،ددانیشى چاککردووه‌و ئێستا بارى
ته‌ندروستى زۆر باشه. چه‌تر :یه‌کێتى بیرى له قۆناغى دواى تاڵه‌بانى کردۆتهوه؟ یه‌کێتى ده‌بێت ئاماده‌کارى خۆى بکات وبه بڕواى من کردوشیه‌تى ،چونکه یه‌کێتى به‌ره‌و حزبى موئه‌سه‌ساتى ده‌ڕوات. چه‌تر :یه‌کێتى دواى تاڵه‌بانى چى لێدێت؟ به بۆچونى من نه‌ک یه‌کێتى ،کوردستان‌و ئه‌حزابى کوردى و عێراقیش دواى نه‌مانى مام جه‌الل زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن ،چونکه مام جه‌الل بااڵنسى ئاشتییه له عێراق و کوردستاندا.
یه‌کگرتن و جیابوونه‌و ه له‌مێژوی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستاندا ئاماده‌کار
عه‌لى فه‌تاح مه‌جید
به‌شی یه‌که‌م ئه‌م پارته له ساڵى ( )1975راسته‌وخۆ پاش شکستى شۆڕشى ئه‌یلول دام����هزراوه ،یه‌که‌م به‌یاننامه‌ى راگه‌یاندنى (ى.ن.ک) له دیمه‌شقى پایته‌ختى سوریا پاش کۆبوونه‌وه‌ى ده‌سته‌یه‌ک له دامه‌زرێنه‌رانى له (چایخانه‌ى تولى تولال) که بۆ م��اوه‌ى کۆنفرانسێکى سێ رۆژى به‌کرێیان گرتبوو له ب���ه‌روارى ( )1976/6/1چ��اپ و باڵوکرایه‌وه ،هه‌ر لهسهرهتاوه (ى.ن.ک) وه‌ک پارتێکى کوردى فر‌ه مینبه‌ر یان (نیمچ‌ه به‌ره) به‌ده‌رکه‌وت ،چونکه خودى پارته‌ک‌ه له کۆکراوه‌ى سێ گروپ یان سێ کۆمه‌ڵه‌ى جیاجیا دروست بووبوو ،که پێکهاتبوون له (کۆمه‌ڵه‌ى مارکسى لینینى ،بزوتنه‌وه‌ى سۆسیالیستى کوردستان، خه‌تى گشتى) هه‌ر یه‌ک له‌م سێ گروپه دیدگا و ته‌نانه‌ت ئایدیاى سیاسى جیاواز و خوێندنه‌وه‌ى سیاسى جیاوازیان هه‌بوو له‌سه‌ر بارودۆخى ئهو کاته ،بۆشایى شکستى شۆڕشى ئه‌یلول واى کرد که ئه‌م الیهنه بیروڕا جیاوازان‌ه له ژێر چه‌ترى (ى.ن.ک)دا کۆببنه‌وه ،جێى باس‌ه پاش هه‌ره‌سى شۆڕشى ئه‌یلول پارتێکى کوردى ئاماده له‌ساحه‌ى سیاسى کوردستان و عێراقدا هه‌بوو ،که ئه‌ویش (حزبى شیوعى عێراق) بوو ،له‌و بۆشایی‌ه سیاسى و سه‌ربازییه‌دا ،له‌و رۆژه ره‌شه‌ى که کوردستانى به‌ره‌و شه‌وه‌زه‌نگ و نه‌هامه‌تى هه‌تاهه‌تایى ده‌برد، سه‌رکرده‌کانى (حشع) نه‌یانتوانى ببنه به‌دیل، ته‌نانه‌ت هه‌ندێ سه‌رچاو‌ه باس لهوه ده‌که‌ن که له یه‌که‌م کۆنگره‌ى دواى شکستى ئه‌یلولدا وتویانه «ئهو جواڵنه‌و‌ه یاخیبوو‌ه کۆن‌ه په‌رسته‌ى باکورى عێراق کۆتاییهات» .له‌سه‌رکرد‌ه دیاره‌کانى حزبى شیوعى عێراق (عه‌زیز محه‌مه‌د ،ئه‌بو تارا ،که‌ریم ئه‌حمه‌د ،مه‌ال ئه‌حمه‌دى بانى خێاڵنى) ،یه‌کێتى نیشتمانى له‌و رۆژگار‌ه سه‌خته‌دا به کۆمه‌ڵێک بۆچوونى ج��ی��اوازه‌و‌ه دروس���ت ب��وو ،ه �ه‌ر بۆیه به درێژایى مێژووى ئه‌م حزبه و به ئێستاشه‌وه هیچ کات به‌ده‌ر نهبووه له ته‌که‌توالت و گروپ گروپێن‌ه و ده‌سته‌گه‌رى ،له سه‌رجه‌م کۆنگره‌و کۆنفرانسه‌کانیدا ئهو دیارده‌ى ته‌که‌تول و گروپ به‌ندیی‌ه به رونى ره‌نگى داوه‌ته‌وه .جێگاى ئاماژهیه (ج���ه‌الل تاڵه‌بانى) سکرتێرى گشتى ئێستاى یه‌کێتى ه�ه‌ر ئه‌وکات ب��ووه سکرتێرى گشتى یه‌کێتى و بۆیه وشه‌ى (گشتى) بۆ سکرتێرى یه‌کێتى به‌کاردێت ،چونکه تاڵه‌بانى ک��را به سکرتێرى هه‌ر سێ باڵ‌ه سه‌ره‌کیه‌که‌ى یه‌کێتى. کۆمه‌ڵه‌ى مارکسى لینینى له‌ناو (ى.ن.ک)دا! سه‌ره‌تاى دروست بوونى کۆمه‌ڵه‌ى مارکسى لینینى بۆ ساڵى ( )1970دهگهڕێتهوه له‌سه‌ر ده‌ستى (شه‌هابى شێخ نوورى و نه‌وشیروان مسته‌فا
و ئ���ارام و هاوڕێکانیان) ئ �ه‌م کۆمه‌ڵه‌ی‌ه له نوخبه‌یه‌ک گه‌نجى خوێنده‌وارى شار و سیاسى ت��از‌ه پێگه‌یشتوى بیر ف���راوان ب�ه فه‌لسه‌فه‌ى مارکسى لینینى پێکهاتبوون ،ئهو کات بزوتنه‌وه‌ى کۆمۆنیستى له‌ژێر کاریگه‌رى (ماویزم)دا بوو به کۆمه‌ڵه‌شه‌وه ،به‌اڵم کاریگه‌رى (شه‌هید ئارام) کۆمه‌ڵه‌ى له هه‌یمه‌نه‌ى کاریگه‌رى (ماویزم) پاراست ،کۆمهڵه شانه‌ى رێکخستنى فکرى و رۆشنبیریان له‌ناو شارى سلێمانى پێکهێنابوو ،ئه‌م رێکخراوه که‌متر خه‌ڵکى سه‌ربازیان تێدابوو ،پاش ئه‌وه‌ى لهگهڵ بزوتنه‌وه‌ى سۆسیالیستى و خه‌تى گشتى (ى.ن.ک)یان پێکهێنا بوون‌ه سهرهکیترین باڵى ناو (ى.ن.ک) و له‌ناو ئهو حزبه‌دا زۆرترین ئه‌ندام و الیه‌نگر و هه‌ڵسوڕاوى سیاسیان هه‌بوو، پاش دروست بوونى (ى.ن.ک) پێگه‌ى کۆمهڵه ب��ه‌رده‌وام ب�ه‌ره‌و به‌هێزى ده‌چ��وو( ،شه‌هابى شێخ نورى) یه‌که‌م سه‌رپه‌رشتیارى کۆمه‌ڵه‌ى مارکسى لینینى بوو ،پاش له سێداره‌دانى (شه‌هاب و ئه‌نوه‌ر و جه‌عفه‌ر) له‌الیه‌ن رژێمى به‌عسه‌وه ،شاسوار ج �ه‌الل سه‌عید که ناسرابوو به (ئ���ارام) بووه سه‌رپه‌رشتیارى کۆمهڵه و له‌و ساڵه‌دا کۆمیته‌ى هه‌رێمه‌کانیان پێکهێنا س�ه‌رک��رده دیاره‌کانى ئهو کاته‌ى کۆمهڵه بریتى ب��وون له (شه‌هید ئارام ،ساالر عه‌زیز ،شه‌هید عه‌بدولره‌زاق ،ئازاد هه‌ورامى) لێرهوه (ئارام) بوو به سه‌رپه‌رشتیارى کۆمیته‌ى هه‌رێمه‌کان تا ساڵى ( )1978که له گوندى (ته‌نگى س �ه‌ر)ى ناوچه‌ى ق �ه‌ره‌داغ شه‌هید ک��را ،له پ��اش شه‌هید بوونى (ئ��ارام) ئه‌رکى سه‌رپه‌رشتیکردنى کۆمهڵه به (نه‌وشیروان مسته‌فا) سپێردرا تا له کۆنگره‌ى یه‌که‌مى (ى.ن.ک)دا له‌ژێر کاریگه‌رى گۆڕانکاریه‌کاندا کۆمهڵه له بۆته‌ى (ى.ن.ک)دا ههڵوهشایهوه، هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى کۆمهڵه (نه‌وشیروان مسته‌فا)ى رووبه‌ڕوى ره‌خنه‌ى به‌شێک له هاوڕێکانى کردهوه که پێیان وابوو هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى کۆمهڵه هه‌ڵه‌یه‌کى گ�ه‌وره‌ى سیاسیه ،به‌اڵم (نه‌وشیروان مسته‌فا) هۆکارى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى کۆمه‌ڵه‌ى گێڕایه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌م رێکخراوه ئه‌رکه‌کانى به‌جێهێناو‌ه و زه‌مه‌نى مانه‌وه‌ى ته‌واو بووه .شایانى باس‌ه کۆمهڵه سێ کۆنفراسى به‌ستوو‌ه و تیایدا سه‌رکردایه‌تى نوێى هه‌ڵبژاردوه .یه‌که‌م کۆنفرانسى کۆمهڵه ساڵى ( )1981و له (مالیمۆس) بهستراوه و تیایدا ناوى رێکخراوه‌که‌یان گۆڕیو‌ه به (کۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌رانى کوردستان) دووه‌م کۆنفرانسى کۆمهڵه له ساڵى ( )1982له (خڕى ناوزه‌نگ) بهستراوه و سێیه‌م کۆنفڕانسیش له ساڵى ( )1984له مێرگه‌پان بهستراوه و له هه‌ر سێ کۆنفرانسه‌که‌دا (نه‌وشیروان مسته‌فا) به سکرتێرى کۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌رانى کوردستان هه‌ڵبژێردراوه. بزوتنه‌وه‌ى سۆسیالیستى کوردستان له‌ناو (ى.ن.ک)دا! بزوتنه‌و‌ه هێڵێکیترى ناو پێکهاته‌ى (ى.ن.ک) بوو ،هێڵێک که زۆربه‌ى سه‌رکرده‌کانى سهرکرده
و کادرى پارتى دیموکراتى کوردستانى زه‌مه‌نى شۆڕشى ئه‌یلول بوون ،که ئه‌وانیش له‌وکاته‌دا پێیان ده‌وت��را (جه‌اللى -مه‌الیى) ،چونکه له ئینشیقاقى ساڵى ()1964دا به‌شێکیان باڵى مه‌کته‌بى سیاسى (جه‌اللى) بوون و به‌شێکیان باڵى سه‌رکردایه‌تى پارتى (مه‌الیى) بوون ،ئه‌م سه‌رکردایه‌تی‌ه کۆکراوه‌یه‌کى سه‌ربازى بوو که پێکهاتبوون له (سه‌یدا ساڵح یوسفى ،عه‌لى عه‌سکه‌رى ،عومه‌ر ده‌بابه ،تایه‌رى عه‌لى والى به‌گ ،ره‌سوڵ مامه‌ند ،سه‌عدى گچکه) ،که به‌شێکیان له (کاره‌ساتى هه‌کاری)دا شه‌هید کران ،یه‌کێک له گرنگیه‌کانى بزوتنه‌و‌ه له‌و سه‌رده‌مه‌دا بوونى چه‌ندین سه‌رکرده‌ى سه‌ربازى بوو که بۆ دروستکردنى مه‌فره‌زه‌ى سه‌ره‌تایى گرنگیه‌کى ب�ه‌رچ��اوی��ان ه�ه‌ب��وو ،لێر‌ه ب���ه‌دواوه گرێدانى بزوتنه‌وه‌ى سۆسیالیستى به کۆمه‌ڵه‌وه هاوکێشه‌که‌ى تۆکمه‌تر ده‌ک��رد وات�ه یه‌کێتى کرد‌ه پارتێکى (سیاسى -سه‌ربازى) جێگه‌ى باس‌ه کاره‌ساتى (ه�ه‌ک��ارى) و شه‌هید بوونى
گرفته‌ک‌ه بگهڕێتهوه الى خۆى و خۆى وه‌ک یه‌کالییکه‌ره‌وه‌ى کێشه‌کان پیشان ب��دات ،له رۆژى دامه‌زراندنى (ى.ن.ک)هوه واتا له ساڵى ()1976هوه تاڵه‌بانى سکرتێر‌ه تاک و ته‌نیاکه‌ى یه‌کێتی‌ه و له ئێستادا پێگه‌ى خێزانه‌که‌ى له‌ناو یه‌کێتیدا له پێگ‌ه و قورسایى هه‌مووان به‌هێزتره، به‌جۆرێک که (هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د)ى هاوسه‌رى خاوه‌نى یه‌که‌مین ده‌نگى ناو کۆنگره‌ى سێیه‌مى یه‌کێتی و ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى و به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى ()1ى رێکخستنى سلێمانى (ى.ن.ک)ه( ،پاڤێڵ تاڵه‌بانى) کوڕه گ���ه‌وره‌ى ج �ه‌الل تاڵه‌بانیش به‌رپرسى ده‌زگ��اى دژه‌تیرۆر و (قوباد تاڵه‌بانى) کوڕه بچوکیشى نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه له واڵته یه‌کگرتوه‌کانىئه‌مریکا. لیژنه‌ى ته‌حزیرى پارتى له‌ناو (ى.ن.ک)دا! پاش دروستبوونى (ى.ن.ک) و هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ى شۆڕش ،پارتى هه‌وڵیدا به‌شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان خۆى رێکبخاته‌وه( ،قیاده موهقهته) ئهو ناو‌ه نوێیه
ته‌حزیرى) کهسه دیاره‌کانى ئه‌م لیژنه‌ی‌ه بریتى بوون له (د.مه‌حمود عوسمان و قادر جه‌بارى) که له‌ناو ریزه‌کانى یهکێتیهوه دژایه‌تى قیاده موه‌قه‌ته‌یان ده‌کرد. ئااڵى شۆڕش له‌ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک)دا! لێرهوه ئینشیقاق و جیابونه‌و‌ه له‌ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک) ده‌ست پێده‌کات( ،ئااڵى شۆڕش) له‌ساڵى ( )1985له یه‌کێتى جیابوونه‌وه ،سهرکرده دیاره‌کانى ئ�ه‌م گروپه بریتى ب��وون له (مه‌ال به‌ختیار ،ئاسۆ عه‌لى ،م.پشکۆ نه‌جمه‌دین ،شێخ عه‌لى-خول‌ه که‌شکۆڵ) ئهمه مێژووى یه‌که‌م ئینشیقاق‌ه له‌ناو (ى.ن.ک)دا ،ئه‌گه‌رچى پاش ماوه‌یه‌کى که‌م (مه‌ال به‌ختیار و م.پشکۆ و شێخ عه‌لى) ده‌ستگیرکران ،به‌اڵم ئااڵى شۆڕش مایهوه و دواتر (ساالر عه‌زیز و م.جه‌عفه‌ر) له ئه‌وروپا گ �ه‌ڕان �هوه ،ئ��ااڵى ش��ۆڕش له‌ساڵى ()1986 یه‌که‌م کۆنفرانسى له (دۆڵ���ى خ��واک��ورک) به‌ست ،تا به‌ستنى ئه‌م کۆنفرانسه (ساالر عه‌زیز) به‌رپرسى یه‌که‌مى ئااڵى شۆڕش بووه ،به‌اڵم له
مێژووی ئینشیقاق له‌ناو یه‌کێتیدا ل ه ساڵی 1985و جیابونه‌وه‌ی( ئااڵی شۆڕش) ده‌ست پێده‌کات ،که‌به‌چوار ساڵ زیندانی کردنی( مه‌ال به‌ختیار) کۆتایی هات (عه‌لى عه‌سکه‌رى) و هاوڕێکانى که تا ئێستا کۆمه‌ڵێک شه‌هیدى گۆڕ ونن کاره‌ساتێکى گه‌وره‌بوو بۆ یه‌کێتى و هۆکارێکى گه‌وره‌ش بوو بۆ الواز بوونى هێڵى بزوتنه‌و‌ه له‌ناو (ى.ن.ک)دا. هێڵى گشتى (پان) له ناو (ى.ن.ک)دا! پێکهاته‌ى سێیه‌مى (ى.ن.ک) بریتى بوو له (خه‌تى گشتى) که له‌هه‌مانکاتدا (خه‌تى پان)یشیان پێوتووه ،ئه‌م خه‌ت‌ه راسته‌خۆ له‌الیه‌ن (جه‌الل تاڵه‌بانى)یه‌و‌ه دروست کراوه و که‌سایه‌تیه دیاره‌کانى بریتى ب��وون له (ج �ه‌الل تاڵه‌بانى و فوئاد مه‌عسوم) لێرهوه تاڵه‌بانى ئه‌سپى خۆى تاوده‌دات و دهبێته سکرتێرى هه‌ر سێ باڵه‌که‌ى (ى.ن.ک) و ههمیشه وا خۆى نیشان ده‌دات که ئهو سه‌ر به هیچ کوتل‌ه و باڵێک نیه و به پێچهوانهوه کۆکه‌ره‌و‌ه و خاڵى هاوبه‌شى ناو هه‌ر سێ باڵه‌که‌یه ،ئهو که ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى پێشترى پارتى دیموکراتى کوردستان و س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��ارى ب��اڵ��ى ج �ه‌الل��ى ج��ی��اب��ۆوه‌ى ساڵى ()1964ى ناو پارتى بووه ،لێرهوه ده‌ست ده‌ک��ات به سه‌پاندنى هه‌یمه‌نه‌ى سیاسى خۆى به‌سه‌ر هه‌ر سێ باڵه‌که‌ى یه‌کێتیدا ،چاودێرانى سیاسى باس لهوه ده‌که‌ن که به درێژایى مێژووى (ى.ن.ک) تاڵه‌بانى به‌رده‌وام ناکۆکى خستۆته ناو هاوڕێکانیه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى دواج��ار چاره‌سه‌رى
بوو که پارتى به‌ناویه‌و‌ه کارى ده‌کرد ،ئه‌وه‌ى ئهو کاته هه‌بوو هێزى سڕکراو به ده‌ست شکسته‌کانى ش��ۆڕش��ى ئ �هی��ل��ول �هوه ،هێزێکى پ���ه‌رت���هوازه و ناچاالک ،زۆربه‌ى سه‌رچاو‌ه ئاگاداره‌کانى ئهو کاته ئاماژه به‌و‌ه ده‌که‌ن که کارى ئهو کاته‌ى (قیاده موهقهته) ته‌نها شۆڕشى نوێ و روبه‌ڕوو بونه‌وه‌ى شۆڕشى نوێ بووه( ،ئه‌گه‌ر شۆڕشمان پێنه‌کرێت ،پێمان تێک ده‌درێ����ت) یه‌کێک له دروشم‌ه به‌ناو بانگه‌کانى ئهو کاته‌ى قیاده موه‌قه‌ته‌یه ،کاره‌ساتى هه‌کارى به‌ڵگه‌یه‌کى روونى دژایه‌تى پارتى بووه به‌رامبه‌ر به شۆڕشى ن��وێ ،ک�ه ت��ی��ادا ه��اوک��ارى هێزه نه‌یاره‌کانى واڵت��ان��ى ده‌وروب����ه‌ری����ان ک���رد ب��ۆ تێکشکانى هێزه‌کانى (ى.ن.ک) و شه‌هید کردنى (عه‌لى عه‌سکه‌رى و د.خالید و هاوڕێکانیان) ئهو به‌ڵگه‌ی‌ه پشتڕاستتر ده‌کاته‌وه .هه‌ر چهنده پێش هه‌کارى (ئیبراهیم عه‌زۆ و هاوڕێکانى) له‌الیه‌ن قیاده موه‌قه‌ته‌و‌ه له‌ناوبرابوون ،سهرکرده دیاره‌کانى قیاده موهقهته بریتی بوون له (ئیدریس بارزانى، مه‌سعود بارزانى ،سامى عه‌بدولڕه‌حمان ،جه‌وهه‌ر نامیق ،که‌مال که‌رکوکى ،ئه‌بو عه‌نتر و وریاى سه‌عاتچى) ،به‌اڵم پاش دامه‌زراندنى یه‌کێتى به‌شێک له ک��ادره دیاره‌کانى پارتى ئه‌وکات هاتنه ریزه‌کانى (ى.ن.ک)هوه به‌ناوى (لیژنه‌ى
کۆنفرانسه‌که‌دا خۆى هه‌ڵنابژێرێته‌و‌ه و هه‌ریه‌ک له (حهمه ئاوات ،عیماد ئه‌حمه‌د ،شێخ حسێن) به سه‌رکردایه‌تى و (سه‌الحى شێخ سدیق و کاردۆ محه‌مه‌د) به ئه‌ندامى یه‌ده‌کى سه‌رکردایه‌تى هه‌ڵده‌بژێرێن( .بابه‌کر دڕه‌ی��ى ،حاجى مه‌مۆ، ئه‌بوبه‌کر خۆشناو ،شێخ س����واره) ل�ه ک��ادره دیاره‌کانى ئااڵى شۆڕش بوون. ئااڵى شۆڕش چى به‌سه‌ر هات؟ لێر‌ه به‌دوا ئااڵى شۆڕش بوو به ناوێک ،ئه‌گه‌ر به‌شێکى ناوبانگى ئه‌م رێکخراوه تازه‌ی‌ه بۆ چاالکى و کاریگارییان بگهڕێتهوه ،بێگومان قورسایى ناوبانگه‌ک‌ه په‌یوه‌ندى به جۆرى ئینشیقاقه‌که‌وه ههیه ،ئهو کات (ى.ن.ک) کاریگه‌رترین پارتى سیاسى و سه‌ربازى ناو مه‌یدانى سیاسى باشورى کوردستان بوو ،بۆیه ئینشیقاق له‌م پارته‌دا ده‌بووه جێگه‌ى قسه و هه‌ڵوه‌ست‌ه له‌سه‌رکردن .دواتر ده‌ستگیرکردن و زیندانى کردنى (مه‌ال به‌ختیار و هاوڕێکانى) هێنده‌یتر ناو و ناوبانگى (ئااڵى ش���ۆڕش)ى ب�ڵاوک��ردهوه ،له پ��اش ئ�ه‌م روداوان���ه (عیماد ئه‌حمه‌د) دژ به باڵێکى سه‌ره‌کى ئااڵى شۆڕش ریزه‌کانى (ئااڵى شۆڕش) به جێدێڵێ و دهچێته ناو (حزبى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان) هوه ،پاش سه‌نگه‌ر گواستنه‌وه‌ى (عیماد ئه‌حمه‌د) ه�ه‌ری�ه‌ک له (م �ه‌ال به‌ختیار ،س��االر عه‌زیز،
ک��اردۆ محه‌مه‌د) دهچنه ناو ریزه‌کانى (حزبى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان)هوه و باڵى (په‌یڕه‌وى یه‌کگرتن) له‌ناو ئهو حزبه‌دا پێک ده‌هێنن. په‌یڕه‌وى یه‌کگرتن له‌ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک) دا! ساڵى ( )1988هاوڕێکانى م�ه‌ال به‌ختیار (م.پشکۆ و شێخ عه‌لى) ئ��ازاد ک��ران ،له‌ساڵى ( )1989م��ه‌ال به‌ختیاریش ئ���ازادک���را پاش پڕکردنه‌وه‌ى په‌شیمانى نامه‌یه‌ک ،دواى راپه‌ڕین (مه‌ال به‌ختیار) نامیلکه‌یه‌ک به‌ناوى (حوکمی به‌ره‌ی کوردستانی یان ده‌سه‌اڵتی دیموکراسی) باڵوده‌کاته‌وه ،که تیایدا هێرشێکى به‌رباڵو ده‌کاته سه‌ر سه‌رکردایه‌تى ئهو کاته‌ى (به‌ره‌ى کوردستانى) و ه �ه‌ر ل �ه‌و نامیلکه‌یه‌دا ب���ه‌ره‌ى کوردستانى ب �ه (چینى چ �هت �ه) ن��او ده‌ب����ات ،ئ���ه‌وه‌ى جێى سه‌رسوڕمان‌ه پاش باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌م نامیلکه‌یه (په‌یڕه‌وى یه‌کگرتن) به مه‌ال به‌ختیاریشه‌و‌ه دهچنه ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک)هوه ،که پێکهاتبوون له (مه‌ال به‌ختیار ،ساالر عه‌زیز ،عیماد ئه‌حمه‌د و چه‌ند که‌سێکیتر) ،به‌اڵم (سه‌الحى شێخ سدیق) له‌ناو (ئ��ااڵى ش���ۆڕش)دا مایهوه به پشتیوانى کۆمه‌ڵێک له رێکخستنه‌کانى ئهو کاته‌ى ئااڵى شۆڕش رێیان له هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئااڵى شۆڕش گرت ،تا له‌ساڵى ()1994دا ئه‌ویش چووه ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک)هوه. حزبى سۆسیالیستى یه‌کگرتوى کوردستان (حسیک) له ریزه‌کانى (ى.ن.ک)دا! حسیک رێکخراوێکى سیاسى کوردستانى بوو له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵێک سهرکرده و کادرى سیاسییه‌وه سه‌رپه‌رشتى ده‌کرا که پێکهاتبوون له (سامى عه‌بدولڕه‌حمان ،د.مه‌حمود عوسمان ،قادر جه‌بارى، ره‌س��وڵ مامه‌ند ،به‌هرۆز گه‌اڵڵى) ئ�ه‌م پارته له‌ساڵى ()1994دا ههڵوهشایهوه و به‌سه‌ر هه‌ردوو پارتى ده‌سه‌اڵتدار (یه‌کێتى و پارتى)دا دابه‌شبوون، به‌جۆرێک که (سامى عه‌بدولڕه‌حمان و قادر جه‌بارى) چون‌ه ناو (پ.د.ک)هوه ،به‌اڵم (ره‌سوڵ مامه‌ند ،عادل موراد و به‌هرۆز گه‌اڵڵى) چون‌ه ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک)هوه .پاش ماوه‌یه‌ک سامى عه‌بدولڕه‌حمان توانى بگات‌ه پله‌ى سه‌رکردایه‌تى پارتى و له ته‌قینه‌وه‌ى (1ى شوبات)ى باره‌گاکانى یه‌کێتى و پارتى له هه‌ولێر تیرۆرکرا ،ره‌سوڵ مامه‌ند ب���ووه ک��ارگ��ێ��ڕى مه‌کته‌بى سیاسى (ى.ن.ک) و پاش ماوه‌یه‌ک کۆچى دوایى ک��رد .جێگاى باس‌ه م��اوه‌ى ساڵه‌کانى (1994 تاساڵى )1998یه‌کێتى به قۆناغێکى سه‌ختى شه‌ڕى براکوژیدا تێپه‌ڕى لهگهڵ (پ.د.ک) له‌الیه‌ک و (بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى) له‌الیه‌ک ،که له‌م ماوه‌یه‌دا سه‌دان که‌س له الیه‌نگرانى پارته ناکۆکه‌کان له نێوان یه‌کێتى و پارتیدا سه‌نگه‌ریان گواسته‌وه ،ه�ه‌ر ل�ه‌و کاته‌و‌ه وش �هى (سه‌نگه‌ر گواستنهوه) بووه به‌شێک له فه‌رهه‌نگى سیاسى باشوورى کوردستان.
وه‌رگێڕان
رۆڵى ئه‌ردۆغان ل ه ناوچه‌که‌دا
ن /حسێن شاوه‌یش
و /فه‌یسه‌ڵ غازی له‌پاش کۆبوونه‌وه‌ى ناتۆ ل ه له‌شبوونه ،رۆڵى حکومه‌ت ه به‌ناو ئیسالمییه‌که‌ى ئه‌ردۆغان زیاتر ئاشکرابوو ،بڕیاریش درا ب ه ئاواکردن و دانانى بنکه‌ى قه‌ڵغانى موشه‌کى ناتۆ ل ه تورکیا.
رێنمایى و فه‌رمان‌ه تازه‌کان به ئه‌ردۆغان راگه‌یه‌نران بۆ ئه‌وه‌ى رۆڵى خۆى بگێڕێت وه‌کو نوێنه‌رى ئیسالمى راهێنراو و ده‌سته‌مۆکراو له‌سه‌ر رێبازى ئه‌مریکى و ئه‌وروپی ،بۆ ئه‌وه‌ى ببێت ب ه ئه‌نته‌رناتیڤ له‌جیاتى ئهو رژێم‌ه نه‌ته‌وه‌‌ده‌وڵه‌تانه‌ى که نه‌یانتوانى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى زلهێزه‌کانى جیهان ل�ه ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا ب��پ��ارێ��زن ،ل���ه‌دواى ئه‌م کۆبوونه‌وه‌ش شێوه‌ى ئاخاوتنى ئه‌ردۆغان گۆڕدرا به‌ره‌و ئاراسته‌کردنى (راسپارد‌ه و ئامۆژگاری) که له ئه‌ساسدا رێنمایى و فه‌رمانن له دووتۆیاندا هه‌ڕه‌شه‌ى جدى به شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ بۆ ئهو رژێم و سیسته‌مانه‌ى ک ه ههیه و ئۆپۆزسیۆنه‌کانیان به یه‌که‌وه. ک���ات���ێ ک���ه ئ�����ه‌ردۆغ�����ان ق��س �ه ده‌ک����ات که‌شوهه‌وایه‌ک دروس��ت ده‌ک��ات وه‌ک��و بڵێى ئیمپراتۆریه‌تى عوسمانى جارێکى دى ژیایه‌و‌ه و له م��ردن گ �ه‌ڕای �هوه ،ه���ه‌روه‌ک ه���ه‌ردوو ل ه قه‌زافى و به‌شارئه‌سه‌د دوو والیى عوسمانین له‌الیه‌ن خه‌لیفه‌و‌ه (ره‌ج���ه‌ب ته‌یب ئ�ه‌ردۆغ��ان) دیاری کراون .به‌اڵم به خۆى ئهو که‌شوهه‌وایه نانوێنێ ،چونکه فاکته‌رى سه‌ره‌کى ئه‌وه‌ى ک ه هێزى ده‌داتێ بۆ نواندنى ئهو که‌سێتی‌ه و هانى ده‌دات بۆ گێڕانى ئهو رۆڵ‌ه ئه‌مریکا ،ئینگلته‌را، ئیسرائیل و ،پشتگیریى یه‌کێتى ئه‌وروپایه .ئه‌م رێکه‌وتن‌ه زۆر ره‌هه‌ندى له‌شکری ،رامیاری، هه‌واڵگری ،ق��ووڵ و ستراتیژیى ههیه .ئێم ه رۆژانه راسپارد‌ه و ئامۆژگارى ئه‌ردۆغان یان به واتایه‌کى تر هه‌ڕه‌شه‌کانى ئه‌ردۆغان ده‌بیستین، جارێک هه‌ڕه‌ش‌ه له رژێمه‌کان ده‌کات و جارێکى تر بزووتنه‌وه‌ى جه‌ماوه‌رى به شه‌ڕى تایفه‌گه‌رى و دابه‌شبوون و مه‌ترسى بزووتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى گه‌لى کورد له ناوچهکه هه‌ڕه‌ش‌ه ده‌کات .ئه‌گه‌ر به وردى سه‌یرى پرۆژه‌کانى ئه‌مریکى ئینگلیزى و ئیسرائیلى بکه‌ین که ج��ارج��ار ئ�ه‌ردۆغ��ان رۆڵ��ى راهیبى پێگه‌یی ده‌گ��ێ��ڕێ ،ج��اروب��ار رۆڵى «پوالت» ده‌گێڕێ (پوالت ئه‌کته‌رێک رۆڵ���ى ڕام��ب��ۆى ت��ورک��ى ل �ه زن��ج��ی��ره درام���اى گه‌لیى گورگه‌کان ده‌نوێنێ) ئهو قاره‌مانه‌ى ب ه ته‌نیا ده‌توانێت یه‌که‌ى کۆماندۆى ئیسرائیلى
تێکبشکێنێت و ئیسرائیل ناچار بکات بۆ ئه‌وه‌ى به ئاشتى رازى و قایل بێت و فه‌له‌ستینیش رزگار ده‌کات ،بێگومان سیناریۆک‌ه چیرۆکێکى خه‌یاڵییه ،ب�ه‌اڵم له راستیدا په‌تى پیالنگێڕى و کرده‌وه‌کانى تێکده‌ر و خراپه‌کارى لهگهڵ ئیسرائیل و ئه‌مریکا ده‌چنێت. یه‌که‌م :رۆڵى ئه‌ردۆغان له سوریا س�ه‌ره‌ت��ا گرنگى به پ����ه‌روه‌رد‌ه و راهێنان و ده‌س��ت�ه‌م��ۆک��ردن��ى رژێ��م��ى ب�ه‌ع��س ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى پێویستییه‌کانى سیاسه‌تى ئه‌مریکى و ئیسرائیلى ل�ه ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا داوه .رژێ��م��ى به‌عسیش ئهو شته‌شى ده‌ویست ،ته‌نانه‌ت هه‌ستا به ئاماده‌کردن و رێکخستنى ب��ارودۆخ �ه‌ک��ان ب��ۆ ک��ردن �ه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى ئاسایى لهگهڵ ئه‌مریکا و ئه‌نجامدانى پرۆسه‌ى ئاشتى لهگهڵ ئیسرائیل ده‌رب��اره‌ى ته‌پۆلکه‌ى ج��ۆالن ،بۆیه سوریا خۆى بهدهستهوه داوه و وازى له هه‌موو کاغه‌زه‌کانى هێناوه بۆ به‌رژه‌وه‌ندى ده‌وڵه‌تى تورکیا .یه‌کێک له‌و قازانج‌ه ئه‌ردۆغانیانه ،ددانپێدانانى فه‌رمیى سوریا له‌سه‌ر زارى سه‌رۆک به‌شارئه‌سه‌د ب ه پارێزگاى ئه‌سکه‌نده‌رون وه‌کو به‌شێک له خاکى کۆمارى تورکیا ،هه‌روه‌ها سوریا لهگهڵ ئێران به سیاسه‌تێکى دوژمنان‌ه له دژى گه‌لى کوردى ره‌فتارى کرد بۆ رازیکردنى ئه‌ردۆغان ،به‌اڵم هه‌موو ئه‌م پرۆژان‌ه رووبه‌ڕوى دیوارى پهیوهندییه ستراتیژیه‌کانى نێوان سوریا و ئێران و فایلى حزبوڵاڵ بووه‌وه ،سوریاش هیچ قازانجى به‌ده‌ست ن �ه‌ک �ه‌وت .له‌کاتێکدا ک�ه ئ �ه‌ردۆغ��ان توانى سوریا بکات به والیه‌تێکى عوسمانی ،والیه‌کى عوسمانى (جه‌مال پاشاى خوێنڕێژ) جارێکى دى حوکمڕانى ده‌ک��ات .لهگهڵ پێشکه‌وتنى بزوتنه‌وه‌ى ناڕه‌زایی‌ه جه‌ماوه‌رییه‌کانى دیموکراتى له س��وری��ا ،په‌یوه‌ندییه‌کانى تورکیا سووریا تێکچون ،هۆى ئهوه ناگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ سووربوونى ئه‌ردۆغان بۆ هاندانى به‌شارئه‌سه‌د بۆ ئه‌نجامدانى چاکسازى وه‌ک ئ���ه‌وه‌ى به خه‌یاڵى هه‌ندێ که‌س ههیه .نه‌خێر!! پروپاگه‌نده‌ى راگه‌یاندنى ئه‌ردۆغانى راستى شته‌کان و بارودۆخى هه‌یى ئاشکرا ن��اک��ات .راس��ت��ى ئ �ه‌وه‌ی �ه ،ئ �ه‌ردۆغ��ان م�ه‌س�ه‌ل�هى ک��ێ ل �ه دواى ئ �ه‌س �ه‌د ده‌س���ه‌اڵت ده‌گرێت‌ه ده‌ست؟ ره‌وشى کوردى له سوریا چى به‌سه‌ر دێت؟ ،بۆیه مه‌به‌سته‌کانى ئه‌ردۆغان و سیاسه‌تى به‌رامبه‌ر سوریا دیار بوون و هه‌موو ئهو په‌ردانه‌ى که راستیه‌کانیان ده‌شارده‌و‌ه دڕان له‌نێوان هه‌ردوو گه‌لى تورک و عه‌ره‌ب ،راستى وایه که ئه‌ردۆغان هه‌وڵ ده‌دات بۆ ئاماده‌کردنى برایانى موسڵمان (ئیخوانولموسلمین) و بزوتنه‌و‌ه ئیسالمیه‌کان بۆ وه‌رگرتنى ده‌س�ه‌اڵت له دواى
به‌شارئه‌سه‌د ،له‌دواى په‌روه‌رده‌کردن و راهێنانیان له‌سه‌ر رێبازى ئه‌مریکی ،پێشکه‌وتنه‌کانى ئه‌م زووان‌ه ئه‌م راستیان‌ه ده‌سه‌لمێنن .بۆیه ئامانجى ئه‌ردۆغان ئاسته‌نگى دروستکردن و رێگرتنى هه‌ر پێشکه‌وتنێکى دیموکراتى رهنگه بوارێک بکاتهوه بۆ کورد بۆ وه‌رگرتنى هه‌ندێ له ماف ه ره‌واکانیان یان متمانه‌ى ده‌ستورى له سووریا .له‌م گۆشه‌نیگایه‌و‌ه به‌ڕوونى ده‌بینین که‌وا ئه‌ردۆغان رۆڵێکى تێکده‌ر و وێرانکه‌ر و گه‌نده‌ڵ ده‌گێڕێت بۆ ئ �ه‌وه‌ى پ��اڵ به س��وری��اوه بنێ ب �ه‌ره‌و شه‌ڕى ناوخۆیى له‌نێوان سونن‌ه و عه‌له‌وییه‌کان له‌الیه‌ک و له‌نێوان کورد و عه‌ره‌ب له‌الیه‌کى تره‌وه ،ئه‌م پیاوه‌ى که به ئاینى ئیسالمى بازرگانى ده‌کات فیتن‌ه و ئاژاوه‌ى ده‌وێ له‌نێوان مه‌سیحیه‌کان و موسڵمانه‌کان له سووریا .هه‌روه‌ها مسیحیه‌کان ل�هوه ده‌ترسن که حکومه‌تێک له‌سه‌ر رێبازى ئیسالمى ئه‌ردۆغان ده‌س �ه‌اڵت بگرێته ده‌ست، چونکه چه‌ته‌کانى ئه‌ردۆغان له‌و کاته‌ى ک ه ئایه‌ت‌ه درۆکانى دیموکراتى به گه‌لى تورکیا پێشکه‌ش ده‌کرد (هیرانت دینک) و (پیاوێکى ئاینى مه‌سیحی)یان کوشت. ل��ه‌م ب���ارودۆخ���ه‌دا ،ه �ه‌م��وو ئ��ه‌و الی�ه‌ن��ان�هى گ��ۆڕان��ک��ارى دیموکراتیان ل�ه س��وری��ا ده‌وێ��ت ده‌بێ رووب �ه‌رڕوى ئه‌م مه‌ترسیی‌ه گه‌وره‌یه‌ى ک ه چاوه‌ڕوانى بزوتنه‌وه‌ى جه‌ماوه‌رى دیموکراتى سوریا ببنه‌وه ،سه‌باره‌ت به گه‌لى کوردیش ده‌بێ جه‌ماوه‌ر و پێکهات‌ه سیاسیه‌کانى یه‌کتر بگرن و یه‌ک بن له‌دژى ئهو مه‌ترسییانه‌ى هه‌ڕه‌شه‌ى ده‌کات، مه‌ترسییه‌کانى تورکیا و ئه‌وانه‌ى له‌سه‌ر رێبازى تورکیا و ئه‌ردۆغان له‌ناو سوریا جموجۆڵ ده‌که‌ن، چ له ده‌سه‌اڵت و چ له ئۆپۆزسیۆن بن. دووه‌م :رۆڵى ئه‌ردۆغان له ئێران رۆڵى ئه‌ردۆغان له ئێران چه‌ند ره‌هه‌ندێکى ههیه ،ئ�ه‌وه‌ى گرنگه بۆمان له‌م کاته‌دا رۆڵى سه‌باره‌ت به مه‌سه‌له‌ى کوردى و ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر زه‌مینى واقیع روو ده‌دات .پێش هه‌موو شتێک ده‌بێ سه‌رسوڕمان نه‌بین له پشتگیرى ئه‌مریکا بۆ سیاسه‌ته‌کانى ئێران بۆ دژایه‌تى گه‌لى کورد له چوارچێوه‌ى به‌ره‌ى دژه‌ک��ورد له رۆژهه‌اڵتى ناوین ئ �ه‌وه‌ى تورکیاى ئ�ه‌ردۆغ��ان رێبه‌رایه‌تى ده‌کات ،چونکه وه‌ک ده‌زانرێ ئه‌وان به‌گشتى ل ه هه‌موو شتێک ناکۆکن ،جگه له‌و سیاسه‌تانه‌ى بۆ دژایه‌تى گه‌لى کورد رێکه‌وتوون .ته‌نانه‌ت ئیسرائیلیش پشتگیرى له رێکه‌وتنى ئێران له دژى بزوتنه‌و‌ه ئازادیخوازى گه‌لى کورد ده‌ک��ات ،بۆ نموون‌ه له ساڵى ( )2008ناوه‌ندێکى راگه‌یاندنى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان له الیه‌ن فرۆکه جه‌نگییه‌کانى تورکیا و ئێران بۆردومان کرا
به‌پشتبه‌ستن ب�ه‌و زانیاری‌ه هه‌واڵگریانه‌ى ک ه موسادى ئیسرائیلى داب��ووى به تورکیا ،وه‌ک ده‌وترێ ئه‌وان یه‌ک کۆڵه‌مستن له‌دژى گه‌لى کورد و بزوتنه‌و‌ه ئازادیخوازه‌که‌ى سه‌ره‌ڕاى هه‌موو ناکۆکى و دووبه‌ره‌کیه‌کانیان ،جیاوازیه‌کیش نیی ه
ئێران چییه؟! هۆکارى ئه‌وه‌ش هه‌مان هۆکارى که‌وتنى به‌شارئه‌سه‌د‌ه له‌ناو زلکاوى ئه‌م سیاسهته، واته ئێران ده‌یه‌وێ فشارى نێوده‌وڵه‌تى و فشارى ئه‌مریکا و ئیسرائیل که‌م بکاتهوه به رێگاى تورکیا ،له هه‌مان کاتیشدا ئه‌ردۆغان سوود ل ه
ن /ئومێد پارسانه‌ژاد
و /هێدی ئه‌حمه‌د مه‌حمود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد توشی حاڵه‌تی که‌سێک بوو ه ک ه ل ه سه‌ر (حه‌له‌به)ى بۆکسێنه‌و ه که‌وتۆت ه داو ه و په‌یتا په‌یتا لێدان ده‌خوات.
ی �ه‌ک دوو مانگى راب����ردوو ،ته‌نانه‌ت بۆ ئ���ه‌و ک�ه‌س��ان��ی پێشبینیان ده‌ک����رد ک �ه ئه‌م رووب���ه‌ڕوب���وون���هوه ل �ه ئه‌نجامدا روو ده‌دات، شیمانه‌ی ئ���ه‌وه‌ی که ئه‌حمه‌دی ن���ه‌ژاد به‌م خێرایی و به‌رفراوانیی‌ه بکه‌وێت‌ه به‌ر هێرشی که‌سایه‌تی و ده‌زگ��ا حکومه‌تییه‌کانی ئێران زۆر دژوار بوو ،به‌اڵم مه‌یدانی سیاسی ئێران له یه‌ک مانگی رابردوو که له به‌رامبه‌ر حوکمی ئایه‌تواڵ خامنه‌یی سه‌باره‌ت به مانه‌وه‌ی حه‌یده‌ر موسڵحی له وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعاتدا به‌رخۆدانی کرد ،به ته‌واوه‌تی گۆڕدراوه. ن��ێ��وان ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن����ه‌ژاد ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌زگ���ا حکومییه‌کاندا ده‌زگا حکومییه‌کان له ئێراندا له رۆژه‌کانی دوای��ی��دا به شێوه‌یه‌کی بێ‌وێن‌ه له به‌رامبه‌ر ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد وه‌ستاونه‌ته‌وه .ئه‌نجومه‌نی ئێران که له ده‌مێک‌ه لهگهڵ ده‌وڵه‌تدا کێشه‌ی هه‌بوو ،ب�ه‌اڵم خۆڕاگرى ده‌ک��رد ،ئێستا په‌یام ده‌نێرێت که سه‌رده‌می سه‌بر و سازش کۆتایی ه���ات .س �ه‌رۆک��ی ده‌زگ����ای داد ده‌ڵ��ێ��ت ک ه «گ �ه‌وره‌ک��ان» خ��وازی��اری رووب �ه‌ڕوب��وون �ه‌وه‌ی توندن لهگهڵ ده‌وروبه‌رانی سه‌رۆک کۆماری و تۆمه‌تباران به «جن‌گرتن و رم��اڵ��ی» و ئه‌م ده‌زگای‌ه ئه‌رکی خۆی جێبه‌جێ ده‌کات. ئه‌نجومه‌نی (کۆنسه‌ی) نیگه‌هبان ،لهگهڵ هه‌وڵدانی ده‌وڵ �هت سه‌باره‌ت به تێکه‌ڵکردنی وه‌زاره‌تخانه‌کان و هه‌روه‌ها سه‌رپه‌رشتی وه‌زاره‌تی نه‌وت له الیه‌ن ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاده‌و‌ه ناکۆکه. فه‌رمانده‌ی سوپا به زمانێکی بێ‌وێن‌ه له دژی «ج��واڵن �هوه ب �ه‌الڕێ��داچ��ووی له ده‌وڵ����هت»دا، واته به نزیکترین یارانی سه‌رۆک کۆماری هۆشداری ده‌دا و ئه‌وان به په‌یوه‌ندی لهگهڵ «ده‌زگ��اک��ان��ی زان��ی��اری بیانی» تۆمه‌تبار
ده‌ک��ه‌ن .ته‌نانه‌ت له ن��او ده‌وڵ�هت��ی ئه‌حمه‌دی ن���ه‌ژاده‌و‌ه ئ�ه‌م رۆژان��ه پێداگیرییه‌کی وات��ادار سه‌باره‌ت به پێویستی په‌یڕه‌وه‌ی له «ویالیه‌تی فه‌قیه« زۆر ده‌بیسترێت و هه‌موو که‌س خۆیان ئاماده کردوه که ئه‌گه‌ر ئهو به‌له‌مه‌ی وا ل ه سه‌ری سوارن بکه‌وێت‌ه ژێر ئاوه‌وه ،زووتر خۆیان رزگار بکه‌ن. ئهمانه ئهو ئاماژانه‌ن له‌وه‌یک‌ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له ره‌واڵه‌تدا پشتیوانی عه‌لی خامنه‌یی ل �ه‌ده‌س��ت داوه .وا دی���اره دوای مه‌سه‌له‌ی له‌کارالبردن و مانه‌وه‌ی حه‌یده‌ر موسڵحی و تۆرانی چاوه‌ڕوان‌نه‌کراوی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد، له گرنگى په‌یوه‌ندی رێبه‌رایه‌تی و سه‌رۆک کۆماریدا گۆڕینێک‌ه که ناگه‌ڕێت‌ه دواوه‌وه. ئ�ه‌ح��م�ه‌دی ن���ه‌ژاد ل �ه‌و خ��ااڵن �هی وا لهگهڵ هێز و ده‌زگا حکومییه‌کانی ئێران ناکۆکی بیروڕای هه‌بوو ،به‌رده‌وام سودی له پشتیوانی خامنه‌ی وه‌رده‌گ����رت ،ب �ه‌اڵم هێشتا وا دی��اره لهگهڵ له‌ده‌ستدانی ئه‌م پشتگیرییه ،زیاتر له هه‌ر کاتێک زیان ده‌بینێت. نێوانى ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و نوخبه‌کان په‌یوه‌ندی ئه‌حمه‌دی ن�ه‌ژاد لهگهڵ گروپ ه مرجعه‌کانی کۆمه‌ڵگای ئێران ،چ رۆحانیی ه ن�ه‌ری��ت��ی��ی�ه‌ک��ان ،چ رۆش��ن��ب��ی��ره م �ه‌زه �ه‌ب��ی و نامه‌زهه‌بییه‌کان چه‌ند ساڵێک‌ه خراپه .به‌شێکی زۆری رۆشنیرانی ئێرانی یا هۆگری الیه‌نی ریفۆرمخوازن یان لهگهڵ حکومه‌تی ئیسالمی ئ��ێ��ران��دا دژب����ه‌رن ،ب���ه‌اڵم که‌سێتی و شێوه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ،هه‌ندێک ل ه بڕواکانی که به «خورافات» لێک ده‌درێته‌وه و به تایبه‌ت شێوه‌ی هه‌ڵبژاردنی دووب��اره‌ی وه‌ک س �ه‌رۆک کۆماری ئێران بۆته هۆی ئه‌وه‌ی که دژبه‌رایه‌تی رۆشنبیران لهگهڵ ئه‌ودا، قووڵتر بێت له دژبه‌رایه‌تیان لهگهڵ زۆرێک ل ه که‌سێتییه‌کانی تر له حکومه‌تی ئێراندا. مراجع و رۆحانیانی نه‌ریتیش له چه‌ند ساڵی رابردوودا نێَوانێکی باشیان لهگهڵ ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد و نزیکانی ،به تایبه‌ت (ئیسفه‌ندیار ره‌حیم مه‌شایی) نهبووه و ئێستا رازی��ن له‌و هه‌ڵسوکه‌وتانه‌ی وا لهگهڵ ئهو و هاوبیره‌کانی ده‌کرێت .ته‌نانه‌ت ئهو رۆحانیانه‌ی که وه‌ک
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا «تا ()15ى حوزه‌یران هیچ نه‌کرێ ئێمه‌ش بێده‌نگ نابین»
له‌نێوان به‌عسیزمى عه‌ره‌بى و نه‌جاتیزمى فارسى و ئه‌ردۆغانیزمى تورکى و زایۆنیزمى ئیسرائیلى و ئهو خوێنمژ و خوێنڕێژانه‌ى که له کۆشکى ره‌شدا داده‌نیشن سه‌باره‌ت به گه‌لى کورد. له‌م م��اوه‌ى دوای��ى چه‌ند به‌ڵگه‌یه‌ک هه‌ی ه ئاماژه به بوونى هه‌ڵمه‌تێکى سه‌ربازى (تورکی ئێرانی ئه‌مریکی) له دژى چیا و شاخه‌کانى قه‌ندیل ،له ورده‌کارییه‌کانى ئهو پالنه‌ش هه‌وڵدان بۆ تیرۆرکردنى کادر‌ه پێشه‌نگ و سه‌رکرده‌کانى پ��ارت��ى ک��رێ��ک��اران��ى ک���وردس���ت���ان ،ل �ه‌وان �هی � ه به‌شدارییه‌کى ک��وردی��ش هه‌بێت (هێزه‌کانى باشورى کوردستان) له‌م پرۆسهیه به‌گوێره‌ى ره‌وش و بارودۆخى مه‌یدانی ،به‌اڵم هۆى به‌شداریکردنى
خاڵه الوازه‌کانى بارودۆخى ئێران وه‌ربگرێت ،ل ه راب��ردوودا هه‌وڵى داوه و ئێستاش هه‌وڵ ده‌دات ئ��ێ��ران ڕابکێشێت ب��ۆ ش���ه‌ڕى له‌شکرى دژى بزوتنه‌و‌ه ئازادیخوازى کورد به‌تایبه‌تى و گه‌لى کورد به‌گشتی .ئه‌ردۆغانیش بوو به نوێنه‌رى سیاسه‌تى ئه‌مریکا و ئیسرائیل له ناوچهکه، ئ �ه‌و سیاسه‌ته‌ى ک�ه ده‌ی �ه‌وێ��ت رێگه ل�ه هه‌ر گۆڕانکارییه‌کى دیموکراتى بگرێت ،له رێگه‌ى به‌کارهێنانى گه‌النى عه‌ره‌بى و موسلمانان ل ه بێئاگایى و که‌مته‌رخه‌مى هۆشیار ببێت .تف ل ه چاوى ئه‌م نۆکه‌ر و خۆفرۆش‌ه و دووڕوه‌ى که بازرگانى به ئاینى ئیسالم و به‌ها دیموکراتیه‌کان ده‌کات.
الیه‌نگرانی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ل ه کوێن؟ پشتیوانی ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد ده‌ن��اس��ران�هوه ،ب ه تایبه‌ت محه‌مه‌د ته‌قی مێسباح ی���ه‌زدی، ئه‌حمه‌د جه‌ننه‌تی ،ئه‌حمه‌د خاته‌می و ...روویان کردووه به ده‌ربڕینی ره‌خن‌ه و هۆشداری توند ل ه دژی ئهو و نزیکانی ده‌گرن. نێوان ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد لهگهڵ دژبه‌رانی ده‌وڵه‌ت دژبه‌رانی ده‌وڵه‌ت له ناو ئێراندا که زۆرتر له الیه‌ن ریفۆرمخوازه‌کانه‌و‌ه نوێنه‌رایه‌تی ده‌کرێن، به سااڵن‌ه هه‌وڵ ده‌ده‌ن ده‌سه‌اڵتى رێبه‌ری ئێران س��ن��وردار بکهنهوه ب�ه‌و شته‌ی وا له یاسای بنچینه‌ییدا هاتووه و ئهو بنه‌مایانه‌ی یاسا جێبه‌جێ بکه‌ن که مافی هاواڵتیان له به‌رامبه‌ر حکومه‌ته‌و‌ه گه‌ره‌نتی بکات. الیه‌نگرانی خامنه‌یی ،مه‌شایی و نزیکانی به‌و‌ه تۆمه‌تبار ده‌که‌ن که له سنوردارکردنی ده‌سه‌اڵتی رێبه‌ری و سیاسهته کلتوورییه‌کان، هاوته‌ریبی ریفۆرمخوازان ده‌جوڵێنه‌وه ،به‌اڵم ریفۆرمخوازان و دژبه‌رانی ده‌وڵه‌ت نه ده‌یانه‌وێ و ن �ه ده‌ش��ت��وان��ن پشتیوانی کۆمه‌اڵیه‌تی خۆیان بکه‌ن‌ه خزمه‌تی که‌سێک که براوه‌ی راگه‌یاندنی له هه‌ڵبژاردنی دوو ساڵی پێش، گه‌وره‌ترین ناڕه‌زایه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی ()30 ساڵی پێشوو ورووژاندو‌ه و خوێنی له‌سه‌ر رژا. ن�������ێ�������وان ئ���ه‌ح���م���ه‌دی ن������ه‌ژاد ل �ه‌گ �ه‌ڵ الیه‌نگرانی پ������رس������ی������اری ب�������ه‌اڵم س������ه‌ره‌ک������ی ئ�����ه‌م�����هی�����ه ک��� ه «الی���ه‌ن���گ���ران���ی ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد ل�����ه ک����وێ����ن؟» ته‌نانه‌ت دژبه‌رانی ده‌وڵ������������هت و ئ����ه‌و ک �ه‌س��ان �هی ده‌ڵ��ێ��ن ل ه هه‌ڵبژاردنی س�ه‌رۆک ک��ۆم��اری ساڵه‌کانی ( )2005و ()2009 له به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌حمه‌دی ن�ه‌ژاد ساخته‌کاری بووه، ق��ب��وڵ ده‌ک�����ه‌ن ک���ه ئ �ه‌و
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
ملیۆنان ده‌نگده‌ر و الیه‌نگری بوو .ره‌خنه‌گران له ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد ده‌ڵێن که نزیکانی ئهو چاوه‌ڕێی بوون که ئه‌م الیه‌نگران‌ه له کاتی تۆرینی ( )10رۆژه‌ی سه‌رۆک کۆماری ،بێنه سه‌ر شه‌قام و پشتیوانی خۆیان ئاشکرا بکه‌ن. ته‌نانه‌ت وترا که ئاماده‌کاری جه‌ماعه‌تێک له الیه‌نگرانی ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد به بیانوی مه‌راسیمی پرسه (عه‌زاداری) له (فاتمیه)ی تاران بینرابوو که لهگهڵ «هه‌وڵدانی له کاتی خۆی حزبواڵ» پوچه‌ڵ بویه‌وه. ده‌توانرێ الیه‌نگرانی ئه‌حمه‌دی ن�ه‌ژاد ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی سااڵنی ( )2005و ()2009 به دوو گروپ دابه‌ش بکرێت .گروپی یه‌که‌م؛ له راستیدا الیه‌نگرانی خامنه‌یی ب��ون ک ه زۆت��ر له هه‌ڵمه‌تی رێکخستن‌کردندا ب��وون و ژماره‌یان چه‌ند ملیۆن که‌س شیمان‌ه ده‌کرا. ل �ه ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی س��اڵ��ی ( )2005ه�هت��اوی هه‌مان گروپ پشتیوانیان له ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ک��رد ک�ه ن��اڕه‌زای �هت��ی م�هه��دی ک �ه‌ڕوب��ی و هاشمی ره‌فسه‌نجانی ،پاڵێوڕاوانی ئه‌حمه‌دی ن���ه‌ژادی له‌گه‌ڵدا ب��وو .ئ�ه‌م گروپه نه ته‌نیا ل �ه ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن����ه‌ژاد پشتیوانی ن��اک��ات، به‌ڵکو ته‌نانه‌ت ئه‌م ئه‌گه‌ر‌ه ههیه که ببێت ه یه‌کێک له سهرهکیترین ئامێره‌کانی رووبه‌ڕوبوونه‌و‌ه لهگهڵ ئه‌ودا. گروپی دووه‌م له الیه‌نگرانی ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن����ه‌ژاد گروپێک ل �ه ه��اواڵت��ی��ان��ی ک���ه‌م داه��ات��ن ک �ه دروش��م��ی «دادپ������ه‌روه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی و به‌گژداچوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی» مه‌حمودیان په‌سه‌ند کردووه و زۆرێک لهوانه له داخی ئ �ه‌وه‌ی هاشمی ره‌فسه‌نجانی چووه خولی دووه‌می هه‌ڵبژاردن (،)2005 ده‌نگیان دا به ئه‌حمه‌دی ن�ه‌ژاد. له‌ناو ئه‌م گروپه ،ژم��اره‌ی ئهو
که‌سانه‌ی ئاماده بوون خۆیان له پشتیوانی ل ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له به‌رامبه‌ر حکومه‌ته‌و‌ه بخه‌ن ه خه‌ته‌ره‌و‌ه ئه‌گه‌ر سیفر نه‌بێ ،زۆر که‌م بوو .ب ه تایبه‌ت به‌م هۆی‌ه که سیاسه‌تی دابه‌شکردنی پاره له ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له ساڵه‌کانی پێشوودا ،ره‌زایه‌تی گروپێک له‌م هاواڵتیانه‌ی راده‌ک��ێ��ش��ا ،ئێستا ب���ه‌ره‌ب���هره ئه‌نجامه‌کانی ئاشکرا ده‌بێت و گۆڕه‌پانی ژیان به تایبه‌ت بۆ هاواڵتیانی که‌م داهات یان بێکار ،رۆژبه‌رۆژ به‌رته‌سکتر ده‌کاته‌وه. ئه‌گه‌ری ئهوه ههیه که حکومه‌ت بیه‌وێ ی��اران��ی خ �هی��اڵ‌ب �ه‌رزی ئ�ه‌ح��م�ه‌دی ن���ه‌ژاد ل ه ده‌وروب���ه‌ری بنێت‌ه الوه ،ب�ه‌اڵم بۆ خۆپاراستن له داینی به‌دیلی زیاتر ،خ��ودی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد تا کۆتایی خولی سه‌رۆک کۆماری بپارێزێت ،به‌اڵم ئه‌م ئه‌گه‌ره‌ش ههیه که هه‌وڵ ب��دات ت��وڕه‌ی��ی و ن��اڕه‌زای�هت��ی هه‌ڵقواڵوى ل ه جێبه‌جێکردنی یاسای به‌ئامانج کردنی یاران ه و کێشه ئابوورییه‌کان به‌ره‌و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ئاراست‌ه بکات و به خه‌یاڵی خۆی نه‌هێنێت که سه‌باره‌ت به ئه‌نجامگه‌لی سیاسه‌ته‌کانی ده‌وڵ �هت��ی ئ �ه‌و ه��ۆش��داری په‌یتاپه‌یتا دراوه، ب �ه‌اڵم ک�ه‌س گوێى لێ نه‌گرتووه. ب����ه‌م����ج����ۆره وا دی����اره ک ه ده‌رف�����هت�����ی ئ����هوه هه‌ی ه الیه‌نگرانی ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن���������ه‌ژاد ت��ا راده‌یه‌کی زۆر ببنه گه‌وره‌ترین دوژمنانی.
ل �ه دی��دارێ��ک��ی��دا ئ�ه‌ح��م�ه‌د ت���ورک بۆ رۆژنامه‌ی میللیه‌تی تورکی نهخشه رێ��ی ب �ه‌ره‌ی ره‌ن��ج و دیموکراسی بۆ چ��اره‌س �ه‌ری پرسی ک��ورد راگه‌یاند. ل���ه‌دی���داره‌ک���ه‌دا پ���اڵ���ێ���وراوی لیستی س���ه‌رب���ه‌خ���ۆ ده‌ڵ����ێ����ت :ب���ا س����ه‌رۆک وه‌زی��ر رۆژێ��ک له دوای هه‌ڵبژاردن نهخشه رێ��ی خ��ۆی��ان ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ی کورد ئاشکرا بکات ،چیتر به چپاندن به گوێماندا نابێت و بۆ ه�ه‌م��وو ج �ه‌م��اوه‌ری ک��ورد ئاشکرای ب��ک��ات .ه �ه‌ن��گ��اوی ی �ه‌ک �ه‌م��ی��ش بۆ ک���ه‌م���ک���ردن���ه‌وه‌ی گ��رژی��ی �ه‌ک��ان��ی��ش ده‌ب���ێ ب �ه‌ڕێ��ز ئ��ۆج��ه‌الن ل �ه زی��ن��دان��ی ئیمرالیی‌ه ببرێته ماڵێکی پارێزراوه‌وه. سه‌رنج بۆ خاڵێکی گرنگ راده‌کێشێت و ده‌ڵێت :ئێستاک‌ه گه‌نجی کورد له دابڕانێکی س��ۆزداری��دای � ه و هه‌روه‌ها ب �ه‌رج �ه‌س��ت �ه‌ک��ردن��ی ئ��اش��ت��ی ل�ه‌گ�ه ڵ نه‌وه‌کانی دواتر زۆر زه‌حمه‌تتر ده‌بێت. دۆخ��ی هه‌ڵبژاردنی ئێستا له باکور زۆر ج��ی��اوازت��ره ل�ه هه‌ڵبژاردنه‌که‌ی ( )2007و ج���ه‌م���اوه‌ری ک���ورد زۆر په‌رۆشانه‌تر به‌ره‌و پیری نوێنه‌رانییانه‌و‌ه دێ���ن و ده‌ڵ��ێ��ن ده‌ن��گ��م��ان ب��ۆ ئ��ێ��وه‌ی�ه. له‌هه‌مانکاتدا جه‌ماوه‌رێکی بێده‌نگیش ه �هی �ه .ل�ه‌الی�ه‌ک��ی ت��ری��ش�هوه ده‌وڵ���هت ل �ه‌م �ه‌ڕ ک��ۆت��ای��ی ه��ێ��ن��ان ب �ه م���اوه‌ی بێ‌چاالکی له ( )15حوزه‌یران ئاگادار ک��ردهوه و سووربوونی خۆیان له سه‌ر ئ�ه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر ده‌وڵ�هت تا ئهو ب�هرواره به‌ده‌م داواکارییه‌کانی کورده‌و‌ه نه‌یه‌ت و نه‌خشه‌ڕێیه‌ک بۆ جێبه‌جێکردنی داواک���ان���ی���ان ئ��اش��ک��را ن���ه‌ک���ه‌ن ،ئ �ه‌وا ئه‌مانیش وه‌ک ه�ه‌م��وو ج �ه‌م��اوه‌ری ت��ێ��ک��ۆش�ه‌ری ک���ورد ب��ێ��ده‌ن��گ ن��اب��ن. ل �ه‌و ب���هرواره ب���ه‌دواوه ک��ورد درێ��ژه به هه‌ڵسوکه‌وته‌کانی جارانیان ن��اده‌ن و بێده‌نگ نابن .ده‌بێت تا ئ�ه‌و ب �هرواره له هه‌رکوێوه ده‌بێ با ببێ ناچارن یان نه‌خشه‌ی رێ یان روونکردنه‌وه‌یه‌کی ب��اوه‌ڕپ��ێ��ک��راو به‌رجه‌ست‌ه و راس��ت بۆ ج����ه‌م����اوه‌ری ک����ورد ب��ک �ه‌ن ب���اس له پێگه‌ی ک��ورد له ده‌س��ت��ووری گشتی نوێی تورکیادا بکه‌ن ،نابێت جێگ‌ه به نکۆڵیکردنی کورد بدرێت .ده‌بێت سه‌رتاپای لۆژیک و رۆح و ناوه‌ڕۆکی ده‌س��ت��ووری ئێستاک‌ه ب��گ��ۆڕدرێ��ت و ش��ی��اوی ری��ی��اڵ��ی��ت�هی ک��ۆم�ه‌اڵی�هت��ی بکرێت ،زیاتر له ( )20ملیۆن کورد ههیه و کلتوورێکی چڕوپڕیان ههیه.
کۆبوونهوه چاوه‌ڕوانکراوه‌که‌ی نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ل ه هه‌رێم وا ب��ڕی��اره ل��ه‌م ه�ه‌ف��ت�هی�ه‌دا ک��ۆب��ون�هوه چاوه‌ڕوانکراوه‌که‌ی نێوان الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن و الیه‌نه‌کانی ده‌س�ه‌اڵت له هه‌رێمی کوردستانی عێراقدا به‌ڕێو‌ه بچێت ،وه‌ک ده‌وترێت بۆ چاره‌سه‌رکردنی ق����هی����ران����ی س���ی���اس���ی ه���ه‌رێ���م���ه‌ک���ه. ئه‌م قه‌یران‌ه له پاش خۆپیشاندانه‌کانی ()17ی شوباته‌و‌ه ده‌ستی پێکرد که تیایدا داوای چ��اک��س��ازی سیاسی و ئ��اب��وری و ره‌وش���ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن ده‌ک��را ل �ه ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��ی ع��ێ��راق��دا. پێشتر کۆبونه‌وه‌ی تر کراوه ،به‌اڵم وه‌ک ده‌وت��رێ��ت ئ�ه‌م�هی ئه‌مجاره‌یان گرنگه ل �ه‌و روان��گ �هی �ه‌وه‌ی خ��اڵ دان��ان�ه له‌سه‌ر پیته‌کان و داڕشتنی به‌رنامه‌ی نوێیه ب��ۆ باشترکردنی ره‌وش���ی هه‌رێمه‌که. به‌اڵم له هه‌مان ده‌میشدا که‌م نین ئه‌وانه‌ی له‌و بڕوایه‌دان ئه‌م کۆبونه‌وه‌یه‌ش وه‌ک ئه‌وانی تر هیچی لێ ده‌سته‌به‌ر ناکرێت.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
16
سه‌ردار ستار
چ���ه‌ن���د س��اڵ��ێ��ک �ه ب���ه‌گ���ه‌رم���ی ب��اس��ی ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ی کورد ده‌کرێت ،وه‌کو بیرۆکه‌ش بۆ جاری یه‌که‌م س �ه‌ره‌ت��ای س��ااڵن��ی هه‌شتا په‌که‌ک‌ه ئهو بیرۆکه‌ی به‌ناو بزووتنه‌وه‌ی سیاسی کورد دا باڵوکردهوه ،هێزه سیاسیه‌کانی باشوور له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی خۆیان له‌ناو ش �ه‌ڕی ناوخۆدابوون ن�ه‌ک نه‌بوون‌ه پشتیوان بۆ ئ�ه‌و پرۆژه‌یه، به‌ڵکو ئهو کادیرانه‌ی به‌و ئه‌رکه‌ش هاتبوون له‌شه‌ڕی نێوان یه‌کێتی و ب �ه‌ره‌ی ج��وددا بوون‌ه قوربانی .سااڵنی نه‌وه‌ت که‌ده‌رفه‌ت له‌به‌رده‌م کۆنفرانس یان کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی
کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی چاره‌نوسمان ده‌گۆڕێت کراوه‌بوو ،به‌اڵم الیهنه کوردستانیه‌کان له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی هێشتا به ئه‌قڵیه‌تی سۆسیالیزمی هه‌ڵوه‌شاو‌ه جموجۆڵیان ده‌کرد ،ئه‌وه‌ش وای کردبوو که ب���ه‌رده‌وام به گوومان نزیک یه‌کتر ببنه‌وه ،بۆیه له ئه‌نجام به‌شێوه‌یه‌کی شه‌رمنان‌ه و وه‌ک هه‌نگاوێکی سه‌ره‌تا له کۆتایی به‌هاری ( )1999له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت به ده‌ستپێشخه‌ری جارێکی تری په‌که‌که‌وه کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌نجامدرا ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پ د ک به‌شدار نه‌ببوو ئه‌وانه‌ی الیه‌نگرو ده‌وروبه‌ری یه‌کێتیش دوای شه‌ڕی نه‌خوازراوی نێوان په‌که‌که‌و یه‌کێتی چوونه دهرهوه بۆیه کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی یهکالیهنه ما ،زیاتر دۆست و الیه‌نگر‌ه دپلۆماته‌کانی په‌که‌ک‌ه م��ان �هوه ،ئ��ه‌وان له هه‌وڵه‌کانیان ب �ه‌رده‌وام بوون ،چه‌ندین ده‌ستپێشخه‌ریشیان کرد ،به‌اڵم به‌هۆکاری جیاجیا نه‌یانتوانی ئه‌نجامگیربن. دوای ل �ه‌ن��اوچ��وون��ی رژێ��م��ی به‌عس ده‌رف �هت��ێ��ک��ی زی��ات��ر ب��ۆ ک����ورد ک��رای �هوه له‌باشوری کوردستان و له پارچه‌کانی تریش ،ئومێدی بۆ کورد زیاتر کرد ،ئه‌گه‌ر رووداوی (12ی ئاداری )2004بێنینه‌وه یادی خۆمان له‌و چوارچێوه‌یه‌دابوو .به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد له‌باکور له‌ساڵی ( )1999به‌گرتنی به‌ڕێز ئۆجه‌الن گورزێکی کوشنده‌ی به‌رکه‌وت، له‌خۆکۆکردنه‌وه‌دابوو دیسان به‌هۆکاری
پاکتاوی ناوخۆیی و به‌جیابوونه‌وه‌ی عوسمان و بۆتان گورزه‌ک‌ه دووباره بوویه‌وه ،بۆیه هێزه سیاسیه‌کانی تر به‌تایبه‌تیش هێزه‌کانی باشووری کوردستان وه‌ک ج��اران نزیک په‌که‌ک‌ه نه‌ده‌بوونه‌وه ،چونکه به‌هیوابوون به‌ره‌و الوازی بچێت. دوای ح���ه‌وت س��ا ڵ ل �ه تێکۆشانێکی بێوچان له‌الیه‌نی سیاسی و چه‌کداری ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئ����ازادی ل�ه‌ب��اک��وری واڵت، به‌هێزتر له‌جاران هاته‌و‌ه گۆڕه‌پانی تێکۆشانی نه‌ته‌وه‌یی ،ئهمجاره شتێکیش زی��اد بوو، ئه‌ویش پێشکه‌وتنی خه‌باتی په‌رله‌مانی، بۆیه ویستراو‌ه ئهو خهباته فه‌رمی‌ه بخرێته خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی گه‌لی کورد ،بۆ ئه‌مه‌ش‌ه له دوای ساڵی ()2007وه چه‌ندین هه‌وڵ له‌و الیه‌نه‌و‌ه دراون. هه‌وڵه‌کانی ئه‌حمه‌د ت���ورک شوێنی خۆیان گرت ب��ۆ ج���اری سێیه‌م‌ه ئ �ه‌ح��م �ه‌د ت��ورک سه‌رۆکی به‌ده‌په‌ی داخ��راوو هاوسه‌رۆکی کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی ئێستا و په‌رله‌مانتاری قه‌ده‌غه‌کراو .له هه‌رسێ گه‌شتی رابردوویدا له‌گ‌ه ڵ ئه‌وه‌ی جارێکیان ب��ارزان��ی خ��ۆش��ی نیشان ن���ه‌دا ،ب���ه‌اڵم له هه‌وڵه‌کانی ب���ه‌رده‌وام ب��وو ،ئێستا ئه‌حمه‌د ت���ورک ب �ه ئاشتی ل �ه‌گ �ه ڵ تورکیا بێ ئومێده ،به‌اڵم به‌هێزێکی گه‌وره‌تر کار بۆ کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ده‌کات.
زیاتر له هه‌وڵی هۆشیارکردنه‌و‌ه و ناساندنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییدا بونایه ،که‌چی هه‌ندێ میدیا به نامۆ یا هه‌ندێ جاریش به مه‌ترسی بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ن ،به‌پاساوی ئه‌وه‌ی گوای‌ه پرسی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی الیه‌نگیریی‌ه بۆ الیه‌نێکی حزبی که دروشمی سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی گه‌وره‌ی له ئه‌ستۆگرتووه .ئه‌وجۆر‌ه مامه‌ڵه‌کردنه، له‌گ‌ه ڵ ئ�ه‌م پرسه چ��اره‌ن��ووس��س��ازه‌دا جۆره ئیفلیجی‌و شه‌رمه‌زارییه‌کی لێ ده‌بینرێت و دهبێته هانده‌رێک بۆ ده‌ستی ده‌ره‌ک��ی له تێکدانی پرسه‌که .مخابن مرۆڤایه‌تی وا له دوا قۆناغی پێشکه‌وتنی س �ه‌ده‌ی بیستویه‌کدای‌ه که‌چی به بۆچوونی نادروست پرسی نه‌ته‌وه‌یی پابه‌ندی الیه‌نێک و به‌و ئاسته نزمه‌ی پێناسه‌ی بۆ بکرێت ،گه‌لۆ ب �ه ه �ه‌ڵ��دان �ه‌وه‌ی الپ �ه‌ڕه‌ک��ان��ی م��ێ��ژوو له ساڵی ( )1898له ئه‌نجامی رازی نه‌بوون به سیاسه‌تی داگیرکاری عوسمانییه‌کان ده‌رکه‌وتنی به‌درخانییه‌کان وه‌کو خه‌مخۆرانی رۆژنامه‌وانی کوردی توانیان پێش ()113 س���اڵ ب��ه رێ��ب��از و رێ��چ��ک �هی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ده‌رچ��وون��ی یه‌که‌مین ژم��اره‌ی رۆژن��ام �هی (ک��وردس��ت��ان) رابگه‌یه‌نێت و س���ه‌ڕه‌رای ئاسته‌نگییه‌کان هه‌نگاو ب�ه‌ره‌و پێشهوه بنێت .له جیاتی سه‌روه‌ری ئهو یاده پیرۆزه ،به‌اڵم بهداخهوه تا ئێستای له‌گه‌ڵدا بێت تێڕوانینی هه‌ندێ ک‌هس‌و الیه‌ن و حزبی به‌ناو کوردستانی به‌رامبه‌ر جێنوساید و سوتماک کردنی خاک‌و چاندی ره‌سه‌نی گ �ه‌ل چاوپۆشی ده‌بینێت ،بیرکردنه‌وه‌ی راگه‌یاندنکاران‌و ئاراسته‌کردنی میدیا به‌و
شێواز‌ه ئاراسته‌ی‌ه بۆ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی و زهمینه بۆ دژایه‌تی یه‌کتر ده‌رخسێنێت، پێموایه به‌شێکی زۆر له دوژمنانی ناوخۆ و هه‌رێمایه‌تی‌و جیهانی ئه‌وه‌یان مهبهسته له‌پێناو مه‌رامی خۆیاندا راگه‌یاندنی نه‌ته‌وه‌یی بوونی نه‌بێت ،ئاشکراش‌ه که به‌درێژایی مێژوو رۆڵی خراپیان له‌تێکدانی په‌یوه‌ندی نێوان رۆڵه‌کانی هه‌ر چوار به‌شی کوردستان گێڕاوه .ئه‌م ئ��اوڕ‌ه مێژوویی‌ه ئاماژهیه به‌و راستی‌ه که راگه‌یاندنی نادروست ،په‌یوه‌ندی رۆڵه‌کانی گه‌ل ده‌خات‌ه مه‌ترسییه‌وه ،ده‌کرا میدیا ببێته پردی په‌یوه‌ندیی نێوان هه‌ر چوار به‌شی‌و به سه‌رڕاستییه‌و‌ه کاری له‌سه‌ر ئهو یه‌کێتیی‌ه نهتهوهییه بکردایه ،تاکو هیچ که‌س و الیه‌نێکی داگیرکه‌ر ،ب��واری ئ�ه‌وه‌ی بۆ نه‌ڕه‌خسێخه‌تیسوورببه‌زێنێت،له‌هه‌مانکات ئهو هێڵه س��وور‌ه زه‌نگی هۆشیارکردنه‌وه‌ی س�ه‌رۆک‌و سیاسه‌تمه‌داران بێت ،بۆ ئه‌وه‌ی چیتر نه‌توانن له پێناو به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌تی خۆیان‌و قازانجی کۆمپانیا تایبه‌تییه‌کانیان واژوى ن��ادروس��ت ل�ه‌س�ه‌ر شێواندنی به‌ها پیرۆزه‌کانی گه‌ل بکه‌ن ،پێموایه راگه‌یاندن ده‌توانێ له‌نێوان ئه‌م ره‌وش‌ه تاڵه‌ی ئه‌مڕۆ و نوێکردنه‌وه‌ی ره‌نگوده‌نگ‌ه جیاوازه‌کان له هه‌ر چوار به‌شی کوردستان رۆڵی کارای خۆی بگێڕێت ،له هه‌مان کاتیش مه‌رامی میدیای داگیرکاری پوچه‌ڵ بکاتهوه که مه‌به‌ستی شکاندنی که‌سایه‌تی کورده که وه‌کو ده‌بینین له ئێستادا هه‌ندێک له میدیاکان به بهرنامه ک��ار بۆ ت�ه‌واوک��ردن��ی ویستی داگیرکه‌ران ده‌ک��ه‌ن ،به‌تایبه‌تی له په‌خشکردنی فیلم ه دۆبالژکراوه‌کان‌و کۆمه‌ڵێک به‌رنامه‌یتر.
رۆڵی میدیا ل ه یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییدا سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی
له گۆڕانکاڕییه‌کانی رۆژگاری ئه‌مڕۆدا راگه‌یاندن رۆڵێکی زۆر گرنگ و به‌هاداری ههیه ،جێی داخ‌ه ئه‌گه‌ر ب �ه‌وردی سه‌یری میدیاکانی باشوری کوردستان بکه‌ین ،ئه‌وا گیانی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی وه‌ک پێویست و بابه‌تی رۆژه‌ڤ له نووسین ره‌نگدانه‌وه‌ی نییه ،بۆیه هه‌ر تاکێکی کۆمه‌ڵگا مافی خۆیه‌تی هۆکاری ئهو بێده‌نگی‌ه له میدیای کوردی بپرسێت ،که بۆ تا ئێستا نهیتوانیوه ل �ه پ��رس�ه ن�هت�ه‌وه‌ی��ی�ه‌ک��ان��دا رۆڵ���ی ک��ارای خۆی بگێڕێت ،له کاتێکدا داگیرکه‌رانی کوردستان هه‌ر له سه‌ده‌ی شانزه‌ی زاینییه‌وه به به‌رده‌وامی تا سه‌رده‌می ئه‌مڕۆ به هه‌موو توانای م��اددی و مه‌عنه‌ویی خۆیانهوه له رێگای میدیاکانیانه‌و‌ه به‌تایبه‌تیش کهناڵه تیڤییه‌کانیان له هه‌وڵی له‌باربردنی یه‌کێتیی نه‌ته‌وه‌یی ک��وردان��دان و به‌هه‌موو جۆرێک هه‌وڵی شێواندن‌و سڕینه‌وه‌ی ده‌ده‌ن ،که زیاتر له ( )500ساڵه دژی سته‌م و چهوسانهوه بۆ وه‌ده‌ستهێنانی ئازادی‌و مافی چاره‌نوسی خۆی به‌رخۆدان‌و تێکۆشان ده‌کات. دهبوایه له جیاتی نه‌فره‌ت له‌و مێژووه ر‌هش‌و شوومه‌‌و بۆ دووباره‌نه‌بوونه‌وه‌ی به پێچه‌وانه
دانیشتن ه پێنج قۆڵییه‌که‌ی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ،دانوستان یان سازش کامه‌ران گوڵپى پێشه‌کى ده‌بێت ئهوه بزانین که له ناکۆکى ناوخۆییدا هیچ الی���ه‌ک ب��راوه‌ن��ی �ه ،ب�ه‌اڵم خۆزگه هه‌روا بانگه‌ش‌ه بۆ دانوستان الیه‌نه‌کان ده‌کرێت له‌سه‌ر ئاستى بااڵ به‌هه‌مان شێوه بوونى جه‌ماوه‌رێکى سته‌م لێکراو و به‌شخوراو فه‌رامۆش نه‌کرای‌ه و له‌سه‌ر ئاستى شه‌قامیش کورسێکیان له‌و دانوستان‌ه بۆ نوێنه‌رى جه‌مار و گ �ه‌ل دی���ارى ب��ک��ردای�ه ،چونکه خاوه‌نى راسته‌قینه‌ى ئه‌م هه‌رێم‌ه رۆڵه‌که‌نى ئه‌م گه‌له‌ن!! کاتێک باس له دانوستانى الیه‌نه‌کان ده‌کرێت به ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنهوه واتێده‌گه‌ین ک ه دانوستان بۆ رووب �ه‌ڕووب��ون �ه‌وه‌ى فشاره‌کانى داگیرکه‌ران ده‌کرێت و جه‌ماوه‌رى لێ بێ به‌ش ده‌کرێت؟ باشه ئه‌گه‌ر دانوستان بۆ چاره‌سه‌رى گرفته‌کان ده‌کرێت که جه‌ماوه‌رى گه‌له‌که‌مان باجه‌که‌ى داوه و ده‌ی��دات ئه‌ى بۆچى ته‌نها حزب و الیه‌ن به‌شداربن؟!! کاتێک له میسر دانوستان ک��را له‌الیه‌ن ده‌س �ه‌اڵت �هوه لهگهڵ
الیهنه سیاسییه‌کان گه‌نجانى (شۆڕشى میسر) وتیان ئێمه رازى نابین که‌س له‌برى ئێمه داواى مافه‌کانمان بکات ،چونکه ئێمه‌ین داینه‌مۆى شۆڕشه‌که‌ین. به‌ڕێز سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌ست پێشه‌خه‌رى ده‌ک��ات بۆ دانوستان له نێوان الیه‌نه‌کاندا، به‌اڵم گه‌وه‌ره‌ترین و پیرۆزترین توێژى بیرچووه ک�ه گه‌نجانى ئ �ه‌م ه�ه‌رێ��م�ه‌ن؟ ک��ێ ده‌ڵێت الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن یه‌که‌م داواکارییان گه‌ڕاندنه‌وه‌ى بودجه‌ى حزبه‌کانیان نابێت له‌برى گه‌ڕاندنه‌وه‌ى سه‌روه‌رى بۆ یاسا؟ کێ ده‌ڵێت الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن داواى وه‌زاره‌تى سیاسى ناکه‌ن له حکومه‌تى بنکه ف��راوان��دا له‌برى به‌دادگایى گه‌یاندنى تاوانباران؟ کێ ده‌ڵێت الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن داواى زه‌رده‌خه‌نه‌ى زیاتر ناکه‌ن له ده‌سه‌اڵت له‌برى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى یاساى خۆپێشاندان؟ دانوستان ده‌بێت ده‌سه‌اڵت به‌ڕێوه‌ى ببات هه‌روه‌ک چۆن بانگه‌شه‌ى بۆ ده‌کات هه‌ڵوێستى نه‌رم و شه‌رمنى ئۆپۆزسیۆن واى کرد که شه‌قام بێ ده‌نگ بکرێت ب ه زه‌ب���رى هێز و ترساندن ئه‌گینا ک�ه خ��ودى ده‌س �ه‌اڵت ده‌ڵێت داواکارییه‌کان ره‌وان ئیتر بۆچى به‌شه‌ڕى ناوخۆ و چاو سورکردنه‌و‌ه و ترساندن له‌ده‌ستى ده‌ره‌کى جه‌ماوه‌ر بێ هۆش ده‌که‌ن؟ هه‌موو تاکێکى ئه‌م هه‌رێم‌ه له گه‌نجان
و روناکبیر و مامۆستا و رۆشنبیر و...هتد دژى وش�هى چه‌ک و باروتن! ئه‌ى بۆچى ه �ه‌م��ووان ده‌ڵ��ێ��ن ب��ا ش��ه‌ڕى ن��اوخ��ۆ دروس��ت نه‌بێته‌وه؟ کاتى خۆى که منداڵ بووین دایکم که ده‌یزانى ناخه‌وین و خه‌ریک‌ه بێزارى ده‌که‌ین ده‌یوت (بخه‌ون ئیگینا شه‌وله‌بانتان بۆ بانگ ده‌ک���ه‌م)!! ئێمه‌ش وام��ان ده‌زان���ى شه‌وله‌بان دڕنده‌یه‌کى سامناک‌ه و ده‌مانخوات ،به‌اڵم که گهوره بووین زانیمان که مه‌به‌ست لێى (باگردێنه) و ته‌نها بۆ ترساندنى ئێمهیه ناویان ده‌برد الله‌گیان .دانوستانى الیهنه سیاسیه‌کان مایه‌ى خۆشحاڵى هه‌موو الیه‌که ،به‌اڵم ده‌بێت ئامانج له دانوستانه‌کان روون و ئاشکرابێت و ئۆپۆزسیۆن پێش چونه‌سه‌ر مێزى گفتوگۆ هێڵه گشتیه‌کانى خ���ۆى ب��ۆ ج �ه‌م��اوه‌رى گه‌له‌که‌مان ئاشکرابکات .ئه‌گه‌ر وانه‌کان ئه‌وا ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌وورى ناوبژیوان ده‌بینن بۆ ج�ه‌م��اوه‌ر و له‌کۆتاییشدا گه‌ل دهبێته نێچیر و تاوانبار ده‌کرێت و به‌ئاسانى راوده‌کرێت له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنهوه. به‌هیواى به‌شدارى پێکردنى نوێنه‌رى گه‌ل له دانیشتن‌ه پێنج قۆڵیه‌که‌دا هه‌روه‌ک چۆن ئێستا شه‌رتى ب�ه‌ش��دارى ک��ردن به ئه‌ڵمانیا دراوه له‌هه‌موو دانیشتن‌ه نێو نه‌ته‌وه‌ییه‌کاندا که ئامه‌ژه‌ى پێ ده‌کرێت به (پێنج یه‌ک) به‌ئومێدى به‌شدارییه‌کى جدى و به‌رهه‌م هێن.
جاران که‌باسی کۆنگره‌و کۆنفرانس یان یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییت بکردبوایه ،ئه‌وا تۆمه‌تبار ده‌ک����رای ب �ه نزیکایه‌تیه‌کی ناسیاسی هه‌رێمی به‌تایبه‌تیش وه‌کو ئهوه ده‌بینرا که ئ �ه‌وه‌ی س �ه‌دام ج��اران بۆ یه‌کێتی عه‌ره‌بی ده‌کرد یان نمونه‌کانی تر ،ئه‌وه‌ش به‌مه‌حاڵ داده‌نرا ،بۆیه که‌س به‌گه‌رمی پێشوازی لێ نه‌ده‌کرد .له‌ئێستادا هه‌ندێک پێویستیه‌که‌ی ده‌زان����رێ و هه‌ندێکیش سیاسه‌تی پێوه ده‌ک���رێ���ت ،ب����ه‌اڵم ل �ه‌ب��ن �ه‌م��ادا به‌گشتی گۆڕانکاریه‌ک له ئه‌قڵی سیاسی کورد دروست بووه .که‌باسی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ده‌که‌ین باوه‌ڕده‌که‌م باسی ده‌وڵه‌ت یان دابڕان له ده‌وڵه‌ت‌ه هه‌رێمیه‌کان ناکه‌ین ،هه‌مانکات هیچ رێ��ک�ه‌وت��ن ی��ان پالنێکیش ل��ه‌دژی که‌س دانانه‌ێن ،به‌ڵکو باسی ستراتیژێکی ه��اوب�ه‌ش ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ی ک��ورد ده‌که‌ین له هه‌رچوار پارچه‌ی کوردستان بێ پارچه‌کردن یان خراپکردنی ئهو ده‌وڵه‌تانه، وات �ه ک��ورد ده‌ی �ه‌وێ��ت له‌چوارچێوه‌ی ئهو ده‌وڵه‌ته‌ی تێدا ده‌ژی کێشه‌که‌شی چاره‌سه‌ر بکات .بۆیه پێویسته له‌و کۆنفرانسه به‌دواوه ده‌وڵه‌تانی که ک��وردی��ان ب�ه‌س�ه‌ردا داب�ه‌ش بووه بزانن و دڵنیابن که کورد هیچ کات نه‌پیالن و نه‌خشه‌ی ههیه بۆ پارچه‌کردنی ئ���ه‌وان و ن �ه‌داواک��اری �ه‌ک��ی واش��ی ئه‌بێت، به‌ڵکو داواکار‌ه له چوارچێوه‌ی رێکه‌وتنی دیموکراتی و به‌شێوه‌یه‌کی ئاره‌زوومه‌ندانه
پێکهوه بژیت ،به‌اڵم هه‌ندێک مه‌رجی ههیه بۆ پێکهوه ژیان ،مه‌رجه‌کانیش به‌گوێره‌ی پێوانه نێوده‌وڵه‌تی‌ه دیموکراتیه‌کانن ،بۆیه ل���ه‌م���ڕۆدا ت���رس ل �ه ده‌وڵ �هت��ان��ی هه‌رێمی پێویست نییه ،به‌ڵکو دڵنیا کردنه‌وه‌و ئیقناع کردنیان پێویسته ،ده‌سه‌اڵت و هاواڵتیانی ع���ه‌ره‌ب ،ت���ورک ،ف��ارس ئ��هوه ب��زان��ن که چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد له‌چوارچێوه‌ی پێوانه دیموکراتیه‌کان دهبێته هۆکاری به‌هێزبوونی ئه‌وانیش. ئ���ه‌وه‌ی پێویسته به‌مه‌ترسی ببینرێت له‌و قۆناخ‌ه هه‌ڵوێست و نزیکایه‌تیه‌کانی ئه‌مریکا و ئینگلیزن ،ئهوانه نه‌ته‌نها بۆ گه‌لی ک��ورد ،به‌ڵکو بۆ هیچ گه‌ل نه‌ته‌وه‌یه‌ک نایه‌نه‌وێت کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ربن ،به‌ڵکو ده‌خ���وازن ب�ه‌گ�ه‌ژ ده‌وڵ�هت��ان��ی تریانه‌وه‌نێن، چونکه ئاڵۆزی و شه‌ڕ له‌هه‌رێمه‌کان ده‌ستی ئ���ه‌وان به‌هێز ده‌ک���ات ،نمونه‌ی هه‌رێمی؛ ئه‌گه‌ر ده‌ستێوه‌ردانی فه‌ڕه‌نساو ئینگلیز نهبووایه لهوانهیه کۆمه‌ڵکوژی ئه‌رمه‌نه‌کان ن �ه‌ب��ووای �ه .ئ�ه‌گ�ه‌ر دۆستایه‌تی س���ه‌دام و ئه‌مریکا نهبووایه لهوانهیه ههڵهبجه و ئه‌نفال نهبووایه .بۆیه پێویسته به‌ئاگاداری نزیک ببینه‌و‌ه له هه‌وڵه‌کانی ،ئه‌وه‌ش بزانین نه ئهو لێدوانه‌ی دوای ئۆباماو نه سه‌رۆکه‌کانی راب��ردووش��ی��ان هیچیان س �ه‌ب��اره‌ت به‌کورد نه‌گووتووه ،به‌پێچه‌وان‌ه ب �ه‌رده‌وام له پالن و هه‌وڵی جیاوازدان بۆ تێکبه‌ردانی گه‌الن.
هه‌ندێک رۆشنبیر و رۆژنامه‌نوس تازه واده‌زانن ئه‌گه‌ر باسی ده‌وڵه‌تی کوردی بکه‌ن ئه‌وکات به نه‌ته‌وه‌ی پله‌یه‌ک ده‌ژمێردرێن، نازانن وانیی‌ه و ده‌وڵه‌تگه‌رایی ته‌نها وه‌کو ت�ه‌ڵ�هی�ه‌ک�ه ل���ه‌ب���هردهم چ��اره‌س �ه‌رن �ه‌ک��ردن��ی کێشه‌ی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌کان .ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ کورد داوای ده‌کات ده‌وڵ�هت نییه ،به‌ڵکو چاره‌سه‌ری کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌که‌یه‌تی ،ئهوه نه ب �ه‌و قسه بێ بنه‌مایه‌ی وه‌ک ده‌ڵێن خه‌ون‌ه یان کورد نه‌ته‌وه‌نیه!! یان قسه‌و باسی بهوجۆره ،به‌ڵکو چاره‌سه‌ریه‌کی گونجاو نییه بۆ کێشه‌ی ک��ورد ،چونکه هه‌لومه‌رجی کۆمه‌ڵگای کوردستان بۆ ئهمه ده‌ست نادات. کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی وه‌ک��و سیاسه‌تی ستراتیژی نه‌ته‌وه‌یی بگرین‌ه ده‌ست راسته، ن����ه‌وه‌ک وه‌ک���و سیاسه‌تێکی رۆژان����هی وات �ه به‌شێوه‌یه‌کی پراگمادیستی نزیکی نبینه‌و‌ه ب��اش�ه ،چونکه ئێستا هه‌ندێک الیه‌نی سیاسی له قه‌یراندان و ده‌یانه‌وێت پرۆژه‌یه‌کی وا گرنگ بکه‌ن‌ه پ��ردی خۆ پ �ه‌ڕان��دن �هوه .کاتی ئ�ه‌م��ڕۆ گونجاو‌ه بۆ پرۆژه‌یه‌کی وا ،هه‌تا زۆریش دواکه‌وتووین، بۆیه له‌سه‌ر بنه‌مای نوێنه‌رایه‌تی کردنی به‌رژه‌وه‌ندێکانی گه‌ل و دانانی ستراتیژی چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد له‌سه‌ر بنه‌مای ئاشتی ،کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی چاره‌نووسی کورد ده‌گۆڕێت له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی نوێ.
پیاو ه رینکۆت رهشهکه... زانکۆ سه‌ردار سه‌رده‌م سه‌رده‌مى ته‌کنه‌لۆژیابوو ،دوگمه‌ى کۆنترۆڵى ته‌له‌فزیۆنه‌ک‌ه به‌س بوو بۆ ئه‌وه‌ى کوێت بوێت له‌دنیادا له ماڵه‌که‌ى خۆته‌وه بیبینى ،په‌نچه‌نان به ئۆکه‌ى مۆبایلێکدا به‌س ێ و له هه‌رشوێنێکدا بوو بۆ ئه‌وه‌ى کێت بو ێ به‌دڵى خ��ۆت قسه‌ى له‌گه‌ڵدا بکه‌یت، ب س���ه‌ره‌ت���اى س��اڵ��ى ( )2011ب���وو ک �ه ئ�ه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ى سه‌رۆکه‌کانیان خاوه‌نى چه‌ندین ده‌ی‌ه حکومڕانى بوون و میلله‌ت لێیان هه‌ڵده‌ستا و داواى که‌مترین ماوه‌یان بۆ گۆڕینى ده‌کرد، ئاخر ههمیشه سروشتى ئهو سه‌رۆکانه‌و‌ه وه‌ها ب��وو ،چونکه چه‌ندین ده‌ی �ه ب��وو س �ه‌رۆک بوون جگه له خۆیان که‌سى دیکه‌یان به‌پیاو ن �ه‌ده‌زان��ى بۆ به‌ڕێوه‌بردنى واڵت و وه‌هایان هه‌ست ده‌کرد که جگه له‌وان که‌سى دیکه ێ قوتى منداڵێکى مه‌مله‌که‌ت دابین نیه بتوان بکات و نیوه‌ى زیادیشى بۆ خۆى به‌رێ ،ئهو کات واتا ساڵى ( )2011ته‌مه‌نم ته‌نها ()14 به‌هارى تێپه‌ڕاندبوو کاتێک له تیڤیه‌که‌ى ماڵهوه ده‌مبینى هاواڵتیانى ئاسایى دهبنه
قوربانى گولله‌یه‌کى هێزه چه‌کداره‌کانى ئهو ێ له واڵتانه‌ى که خۆپیشاندانى تێدا ده‌ک��ر ێ که زۆر ئاسایى پێناو ئه‌وه‌ى پێیان ره‌وا ببینر بژین ،ئاخر من ئێستا تێده‌گه‌م که ئه‌وان له خوار ئاسایى بوونه‌و‌ه ده‌ژیان ،ئهو کاتان‌ه من وام هه‌ست ده‌کرد که ئهوه هه‌مووى فشه‌ی‌ه و ێ به‌خه‌ڵکه‌وه هیچ هێزى ده‌وڵه‌تێک گولل‌ه نان ئهمه چیه ناڕازی‌ه و خۆپیشاندان ده‌کات ،تا ئهو کاته‌ى له شاره‌که‌ى من و له‌به‌رده‌م منى ( )14ساڵدا پیاوێک به‌ڕینکۆتێکى ره‌شه‌وه له به‌رده‌م هێزێک که پۆشاکى سه‌ربازیان له به‌ردابوو ده‌مانجه‌یه‌کى له ده‌ستى توند کردبوو به ئ��اره‌زوى خۆى هه‌ر به (راستى) گولله‌ى ده‌نا به‌و هاواڵتیانه‌ى که هاوزمانى بوون و هاو شارى بوون و هاو دینى بوون و خۆپیشاندانیان ده‌کرد. من ئهو پیاوه رینکۆت ره‌شه‌م ههمیشه له خه‌یاڵ‌ه و ئهو دیمه‌نه‌شم له‌به‌ر چاو‌ه که به‌ره‌و رووى خۆپیشانده‌ران ده‌چوو به ته‌قه‌کردنه‌وه ،ئهو کات ئیدى که‌مێک خه‌ریکبوو بگه‌م‌ه ئهو راستیه‌ى که ئه‌وه‌ى له تیڤیه‌کانه‌و‌ه ده‌یبینم فشه نیه و راسته ،به‌اڵم دواى ئهوه که کۆمه‌ڵێ پیاوى دیکه وه‌ک رینکۆت رهشهکه ده‌ستیان ک��رده تهقه ک��ردن و تێیدا (رێ���ژوان عه‌لى) هاوشار و هاوته‌مه‌ن و هاو زوبانم بووه یه‌که‌مین قوربانى نێو خۆپیشانده‌ران ئیدى ئهو کات ته‌واو ێ کوشتنى هاواڵتیان له‌به‌رامبه‌ر تێگه‌یشتم به‌ڵ داواکاریه‌کاندا فشه نیه و ته‌واو راسته ،ئێستا
من خاوه‌نى منداڵم و ده‌زان��م جه‌رگ چهنده شیرینه ،ده‌زان��م گ�ه‌وره‌ک��ردن و به‌خێوکردنى منداڵێک به‌هه‌موو به‌هاکانیه‌و‌ه چهنده قورس و گرانه ،که‌چى له که‌مترین ماوه‌دا چهنده به‌ئاسانى پیاوانێکى چه‌ک به‌ده‌ست ده‌توانن بۆ ێ لێک بنێن ،له کاتێکدا هه‌تاهه‌تای‌ه چاوانى پ ئهو رێژوانان‌ه ئاگایان له هیچ شتێکى دنیا نیه و ئهو بکوژانه‌ش له پێناو نه‌بڕینى که‌مه ێ گوێدان‌ه هیچ به‌هایه‌کى مه‌عاشێکیاندا و ب ێ ئه‌وه‌ى که مرۆڤایه‌تى گولل‌ه ده‌ته‌قێنن به‌ب ێ ده‌کوژن و بۆچى ده‌یکوژن؟ بزانن ک ئێستا من ته‌مه‌نم ( )24به‌هارى تێپه‌ڕاندوه و ( )10سا ڵ به‌سه‌ر ئهو رووداوانه‌دا تێپه‌ڕیوه و له کونجێکى واڵتێکى دووره ده‌ستدا ده‌ژیم و خه‌ریکى په‌یداکردنى بژێوى ژیانم ،به‌اڵم ئیدى نازانم له‌ماوه‌ى ئه‌م ( )10ساڵه‌دا و له‌و مه‌مله‌که‌ته‌ى من تێیدا ده‌ژیام ئهو پیاوه‌ى که رینکۆت‌ه ره‌نگ ره‌شه‌که‌ى له‌به‌ردابوو لهگهڵ هاو ته‌قه‌که‌رانیدا چیان به‌سه‌ر هات ،درانه دادگ‌ه و بڕگه‌کانى یاسایان به‌سه‌ردا جێبه‌جێ ێ تا ئێستا چه‌ند ک��ردن یان نا؟ یاخود ده‌ب� مه‌خلوقى رینکۆت ره‌شى دیکه په‌یدا بووبن و چه‌ندان رێژوانى دیکه‌ش بوونه‌ت‌ه قوربانى، هه‌رچه‌ند له‌م واڵته دووره ده‌ست‌ه غه‌ریبیه‌وه ئومێد ده‌که‌م یاسا له هه‌موو رینکۆت ره‌نگ ره‌ش‌ه له‌به‌ره‌کان گه‌وره‌تربێ... Zanko_sardar@yahoo.com
خه‌باتی کورد و فه‌له‌ستینیه‌کان هاوته‌ریبن و ل ه پێناوی به‌ده‌ستهێنانی ئازادیدای ه وه‌اڵمێک بۆ ئه‌ردۆگان سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا
سیاسه‌ت‌ه‌ناسیۆنالیستیانه‌دا بچێتهوه و داوای مافی نه‌ته‌وه‌یی ره‌وای خۆی بکات به‌خائین و دوژمنی تورکیا و تیرۆریزمی له‌قه‌ڵه‌م ئه‌ده‌ن! ئه‌بێ چ تاوانیک بێت ئه‌گه‌ر گه‌لێکی ()20 ملیۆنی وه‌ک کورد له تورکیا داوای مافی نه‌ته‌وه‌یی خۆی بکات و خه‌بات بۆ سه‌ندنی تاریق سه‌رگه‌ڵویی ماف‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی بکات؟! مه‌گه‌ر دروست له کاتێکدا زۆرترین ژم��اره‌ی ک��ورد له بونی نه‌ته‌وه‌کان و جیاوازی نێوان زمانیان تورکیا ده‌ژین و گه‌وره‌ترین به‌شی کوردستانیش یه‌کێک نییه له نیشانه‌کانی خودای گهوره؟. ل�ه دیمانه‌یه‌کیدا ل�ه‌گ�ه‌ڵ ته‌له‌فزیۆنی که به باکوری کوردستانی گهوره ناسراوه ل ه الیه‌ن تورکیاو‌ه داگیرکراوه ،هه‌ر له‌سه‌ره‌تای بلۆمبێرگی ئه‌ڵمانی ئ�ه‌ردۆگ��ان س�ه‌رۆک وه وه‌زیرانی تورکیا رایگه‌یاند که بزوتنه‌وه‌ی دروستبونی ده‌وڵه‌تی تورکیای عه‌لمانیه له ساڵی ( )1924به سه‌رۆکایه‌تی مسته‌فا حه‌ماس رێکخراوێکی تیرۆرستی نییه ،به‌ڵکو که‌مال ئه‌تاتورک هه‌تا ئه‌مڕۆ ده‌وڵه‌تی پارتێکی سیاسییه و له هه‌مان کاتیشدا تورکیا له دیدێکی نه‌ته‌وه‌ی ناسیۆنالیستی بزوتنه‌وه‌یه‌کی به‌رگریی‌ه و ک��ارده‌ک��ات بۆ زۆر توندڕه‌وه‌و‌ه مامهڵه لهگهڵ گه‌لی کوردا پارێزگاری ک��ردن له واڵت�ه‌ک�هی .هه‌روه‌ها ده‌کات له تورکیا ،ماف‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی کورد له به‌شێکی ت��ری دیمانه‌که‌یدا ئه‌ردۆگان به ته‌واوه‌تی پێشێل ده‌کات و ته‌نانه‌ت ئینکاری رای��گ��هی��ان��د ب���ه ن��اس��ان��دن��ی ح���ه‌م���اس ب ه رێکخراوێکی تیرۆریستی ئیهانه‌پێکردنی له بونیشیان ده‌کات. له ده‌وران��ی ئه‌تاتورکه‌و‌ه‌‌و‌کاتی دانانی هه‌موو گه‌لی فه‌له‌ستینه ..تائێر‌ه ئه‌م لێدوان ده‌س��ت��وری واڵت ب��ۆ تورکیا هه‌تا ئه‌مڕۆ و بیروبۆچونه‌ی ئه‌ردۆگان ده‌توانین وه‌ک له یاسا و ده‌ستوری تورکیادا ئینکاری ل ه سیاسه‌تی ره‌سمی ده‌وڵه‌تی تورکیا پێناسه بونی ن�هت�ه‌وه‌ی ک��ورد ده‌ک��رێ��ت ،له تورکیا بکه‌ین ،چونکه ئه‌ردۆگان وه‌ک سه‌رۆک و سیاسه‌تی توندڕه‌وانه‌ی تاک نه‌ته‌وه‌یی وه‌زیرانی تورکیا ئهو لێدوانه‌ی داوه) .لێره‌دا تورک پیاد‌ه ده‌که‌ن و دان به‌بونی هیچ نهتهوه به ئه‌ردۆگانی س �ه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا و زمانێکدا نانێن له ده‌ستوری واڵته‌که‌یاندا ده‌ڵێم ئه‌ی تێڕوانین و سیاسه‌تان به‌رامبه‌ر جگه له تورک ،هه‌ر که‌سێکیش به‌گژی ئه‌م به پارتی کرێکارانی کوردستان بۆ ئهوهنده
دوژم��ن کاران‌ه و ره‌گه‌زپه‌رستانه‌یه؟ ئه‌ی پارتی کرێکارانی کوردستانیش و حه‌ماس پارتێکی سیاسی نییه؟ ئه‌ی پارتی کرێکانی کوردستانش ب�ه‌رگ��ری له خ��اک و ئاوی کوردستان ناکات له ده‌ست ئێوه‌ی داگیرکه‌ر؟ ئ���هی پ��ارت��ی ک��رێ��ک��اران��ی کوردستانیش پارێزگاری له بون و ناسنامه‌ی زیاتر له ()20 ملێۆن کورد ناکات له کوردستانی باکور؟ ئایا ناساندنی پارتی کرێکارانی کوردستان به رێکخراوێکی تیرۆریستی ئیهانه‌پێکردنی هه‌موو گه‌لی کورد نییه؟ به‌ڕێز ئه‌ردۆگان تکای‌ه واز له سیاسه‌تی چ��ه‌واش��ه‌ک��اری ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی رزگاریخوازی کورد له کوردستانی باکور بێنه و ه�ه‌روه‌ک چۆن بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماست وه‌ک رێکخراوێکی به‌رگری کار و سیاسی قبوڵه ئاواش پارتی کرێکارانی کوردستانیشت ب��ا وا ق��ب��وڵ ب��ێ��ت ئ �ه‌گ �ه‌ر ن��ا وت��اره‌ک��ان��ت میسداقیه‌تی نابێت و سیاسه‌تی دووفاقیانه‌ش هیچ خزمه‌تێکی به که‌س نه‌کردو‌ه تا ب ه تۆ و حکومه‌تی تورکیا بکات پێویست ه دان به بزوتنه‌وه‌ی رزگ��اری خ��وازی کوردا له کوردستانی باکوردا بنێن که له پارتی کرێکارانی کوردستاندا خۆی دهبینێتهوه و رێگه‌چاره‌ی ئاشتیان‌ه و دانیشتن له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ خزمه‌ت به هه‌ردوو گه‌لی کورد و تورک ده‌کات..
گوندی نور یان مزگه‌وتی نور ده‌س��ه‌اڵت��ن زۆر داک��ۆک��ی ن��اک�ه‌ن، به‌ڵکو هه‌ندێکیان زۆرب��ێ ده‌نگن و وه‌ک ئه‌وه‌ی متمانه‌ی ته‌واویان ب ه حکومه‌ته‌که‌ی خۆیان ههیه و بۆی ه لێی بێ ده‌نگن. ههرچهنده ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانی محه‌مه‌دى حاجی فه‌ره‌ج ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن دڵ��ن��ی��ان ل���ه‌وه‌ی ده‌ی��ان پ�������رۆژه‌ی خ���هی���اڵ���ی ه���هی���ه و ب��ۆ الی ک���ه‌س���م���ان ش����اراوه‌ن����ی����ه ل� ه ج��ێ��ک��ردن �ه‌وه‌ی پ���رۆژه‌ک���ان ه��ات��وون ناوه‌ڕاستی مانگی ئایار وات �ه ئه‌م ژماره‌یان پێ پڕکردوه‌ته‌وه ،ههرچهنده مانگه بۆ قسه و باس له‌مه‌ڕ بودجه‌ی هه‌رێم و گله‌یی و ره‌خنه‌ی زۆربه‌ی ئ�ه‌ن��دام��ان��ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان ب��ه‌و پێیه‌ی بودجه ش��اده‌م��اری ئ�ه‌م نیشتمانه‌ی ئ��ێ��م�هی�ه ب��ۆی �ه ک �ه‌م��وک��وڕی �ه‌ک��ان��ی بودجه‌ی هه‌رێم که له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی دارای������ی و وه‌زاره‌ت��������ی پ�ل�ان���دان���ان گه‌یشتوه‌ته په‌رله‌مان ئه‌وانیش به‌و پ��ێ��ی�هی پ �هی��وه‌ن��دی ب �ه ج���ه‌م���اوه‌ره‌و‌ه ه���هی���ه ب���ۆی���ه ئ����ه‌وه‌ن����ده داک���ۆک���ی ل�ه‌س�ه‌رده‌ک��رێ ههرچهنده جیاوازی ل �ه ن��ێ��وان ئ �ه‌ن��دام��ان��ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��دا ب���ه‌دی ده‌ک��رێ��ت ئ��ه‌وان��هی س��ه‌ر ب ه
وه‌زی����ران����ی پ�ل�ان���دان���ان و دارای�����ی پێیانوایه پ���رۆژه‌ی خه‌یاڵی بوونی نیه و ئهوه ره‌خنه‌ی سیاسیه ،به‌اڵم ب �هه��ۆی ک��رچ��وک��اڵ��ی ب��ودج �ه‌ک �هوه و ه���ه‌ڵ���پ���ڕوس���ک���ان���دن���ی ل����ه الی����ه‌ن ح��ک��وم �هت �هوه ،ده‌ی���ان ک�ه‌م��وک��وڕی ده‌بینیت. ی�ه‌ک��ێ��ک ل���ه‌و پ����رۆژه خه‌یاڵیان ه م���زگ���ه‌وت���ی گ����ون����دی ن������وره ی���ان م���زگ���ه‌وت���ی ن����وره ل���ه ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �هی
ش�هه��ی��د ک �ه ل �ه گ �ه‌ڕه‌ک��ی س��ه‌رای هه‌ڵه‌بجه‌یه و ئ�ه‌م مزگه‌وته پێشتر ن��اوی (مونیره فه‌هد)بووه و ساڵی پ���ار وه‌زاره‌ت�����ی ئ��ه‌وق��اف ن��اوه‌ک��ان��ی گ��ۆڕی��ن و ئ��ه‌م م��زگ �ه‌وت �ه ن��اون��راوه مزگه‌وتی (نور) که له‌ساڵى (1999 زای����ن����ی 1420-ک��ۆچ��ی) دروس���ت ک��راوه له‌سه‌ر ئه‌رکی خێرخوازێکی ک����ه‌ن����داوی ب���ه ن�����اوی (ع��ب��دال��ل��ه الحمود الهدیب) وات �ه ( )12ساڵ ه
بیروڕا ئ�ه‌م مزگه‌وته بونیاد ن��راوه و هیچ پاره‌یه‌کی حکومه‌تی هه‌رێمی تێدا نیه و ئێستا کراوه به پرۆژه‌ی ساڵی ( )2011ئ�ه‌م�ه‌ش ب�ه‌ج��وان��ی پ��رۆژه خه‌یاڵییه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم ئه‌نجام ده‌دات ،چ��ۆن به ئ��اره‌زووی خ��ۆی��ان گ��زی ده‌ک���ه‌ن و چ��ۆن ئ�ه‌و بودجه‌یه‌ی که په‌یوه‌ندی به تاک ت��اک��ی خ �ه‌ڵ��ک �هوه ه�هی�ه ت�ه‌خ��ش��ان و په‌خشانی پ��ێ��وه‌ده‌ک��رێ��ت و خه‌ڵکی چ���ه‌واش���ه ده‌ک����ه‌ن و ئ����ه‌وه‌ی پێیان بکرێت نایه‌ڵن خه‌ڵکی پێیان بزانێت ئ �ه‌و بودجه‌یه چ��ۆن خ �ه‌رج ده‌کرێت و چ��ۆن ب �ه پ����رۆژه‌ی خ�هی��اڵ��ی جێ ده‌ک �ه‌ن �هوه ،مزگه‌وتێک که له‌سه‌ر ئه‌رکی خێرخوازان دروست بکرێ و ( )12س��اڵ پێشتر دروس��ت کرابێت ده‌ب����ێ چ �ه‌ن��دی��ن پ�����رۆژه‌ی وه‌ه��م��ی دیکه دان��راب��ێ��ت ،بۆیه ئ �ه‌و هه‌موو مشتومڕه‌ی ل�ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان ده‌کرێت و ده‌س �ه‌اڵت گ��وێ به‌هیچ ن��ادات و وه‌ک ئه‌وه‌ی ئهو بودجه‌یه بۆ ئه‌وان هاتبێت و خێر ب�ه خه‌ڵکی ده‌ک �ه‌ن و ئ �ه‌وه‌ش ده‌ی��ده‌ن له خێری خۆیان ه
ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه 2711/3/92010/11/8 ممه‌ممه- 2011/5/30 دووشه
17
و ده‌ت��وان��ن ب��ی��ش��ارن�هوه وه‌ک چۆن سااڵنی رابردوو له ژوره تاریکه‌کان ب��راب�ه‌ش��ی��ان ده‌ک���رد و نه‌یانده‌هێشت ک���ه‌س پ��ێ��ی��ان ب��زان��ێ��ت و ب��ۆ خ��ۆی��ان خ �ه‌رج��ی��ان ده‌ک�����رد ،ب���ه‌اڵم ب �هه��ۆی ک��اراب��ون��ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان و زیندویه‌تی ئۆپۆزسیۆن ره‌خنه‌ی بونیادنه‌رانه‌یان له ئه‌دای کاره‌کانیان و زیندویه‌تی نوێنه‌رانی گه‌ل بۆیه به که‌موکوڕی و به هه‌ڵپڕوسکاوییه‌وه گه‌یاندرای ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان و ئ���ه‌و ه �ه‌م��وو ه �ه‌ڵ �ه و په‌ڵه‌ی تێدابوو یه‌ک به یه‌ک پێی زانراوه و ده‌کرێت گوند له مزگه‌وت ج��ی��اب��ک��رێ��ت �هوه ،گ��ون��دی ن���ور نیه، به‌ڵکو مزگه‌وتی نوره و ئه‌ویش هه‌ر وه‌همیه ،چونکه حکومه‌ت بوونی نهبووه له دروستکردنی ئه‌م مزگه‌وت ه که له ساڵی (1999ز)دروستکراوه.
زیندوکردنه‌وه‌ى داواکاریه‌کانى شه‌قام ،هه‌وڵێک بۆ ئاشتى و هه‌ڵویستى تر فایه‌ق گوڵپی
له رۆژان���ى ( )2011/2/23-20له نێوان گروپێک له چاالکوانانى مه‌ده‌نی م�هی��دان��ى ئ��ازادی��دا چ �ه‌ن��دان کۆبونهوه کرا ،ئامانج له‌و کۆبونه‌وانه پێکهێنانى ده‌سته‌یه‌ک بوو بۆ راپه‌ڕاندنى کار و چاالکى خۆپیشانده‌ران ،بۆ پاراستنى هێمنى خۆپیشاندان و دورخستنه‌وه‌ى چاالکیهکه له توندوتیژى و خوێنڕشتن، ئامانجێکى ترى ئهو ده‌سته‌یه که دواتر ن��اوى ن��را ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى کۆکردنه‌وه و پێشکه‌شکردنى داواکارییه‌کانى خه‌ڵکى ناڕازى بوو به ده‌سه‌اڵت. رۆژى ( )4/18هێزه ئه‌منیه‌کانى ده‌س�ه‌اڵت کۆنترۆڵى مه‌یدانى ئازادیان کرد و خۆپیشاندانى رۆژى ()4/19ى خوێندکارانى زانکۆى سلێمانى له به‌رده‌م دادگ��اى سلێمانیدا به ده‌ستگیرکردنى سه‌دان خوێندکار و چه‌ندان که‌سایه‌تى شکستى هێنا ،ئتر شپرزه‌یى و داب��ڕان که‌وته ناو ریزه‌کانى ئه‌نجومه‌نى کاتى م �هی��دان��ى ئ���ازادی���ی���هوه ،ه �ه‌ن��دێ��ک له چ��االک��وان��ان��ى مه‌یدانى ئ���ازادى ج��اڕى ک��ۆت��ای��ى ه��ات��ن��ى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی��ان دا، هه‌ندێکى تر پێداگریان له‌سه‌ر به‌رده‌وامى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌ن ده‌کرده‌وه. رۆژى ( )4/26به ئاماده‌بونى ()31 که‌س ،له سه‌ر چاره‌نوسى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى کۆبونه‌وه‌یه‌ک ک��را ،له ناو ئاماده‌بواندا سێ بۆچون هه‌بوو ،بۆچونى یه‌که‌م هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن بوو ،بۆچونى دووه‌م سڕکردنى ئه‌نجومه‌ن بوو ،بۆچونى سێهه‌م به‌ردوام بوونى ئه‌نجومه‌ن بوو ،ئهو سێ بۆچونه خ��ران �ه ده‌ن���گ���هوه ،ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان �هوه ()3 ده‌نگى هێنا ،سڕکردن (هه‌ڵپه‌ساردن) ( )16ده‌نگى هێنا ،مانه‌وه و چاالک کردنى ئه‌نجومه‌ن ( )6ده‌نگى هێنا. هه‌موو الیه‌ک پابه‌ندى کرد به ده‌نگى زۆرینه‌وه ،به‌اڵم پاش چه‌ند رۆژێک، وته‌بێژى پێشوى ئه‌نجومه‌ن و هه‌ندێک ل��ه ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ت���رى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن که ده‌نگیان بۆ سڕکردنى ئه‌نجومه‌ن دابوو، له که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنه‌وه لێدوانیاندا که ئه‌نجومه‌نى کاتى هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه. ئ���ه‌و ش���ه‌ش ئ��ه‌ن��دام��هى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن که لهگهڵ ب �ه‌رده‌وام بوونى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌ندا بوون ،لهگهڵ ( )4که‌سى ت��ر ک �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ س��ڕک��ردن��دا ب���وون به هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن رازى نه‌بون و له کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا ج��اڕى ب�ه‌رده‌وام��ى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌نیاندا. پاش وردب��وون�هوه و هه‌ڵسه‌نگاندن له ناکۆکیه‌کانى ن��او ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى ،ئاشکرا بوو که ئهو
ئه‌ندامانه‌ى ئه‌نجومه‌نى کاتى که لهگهڵ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ندان ،زۆربه‌یان ئه‌ندام و الیه‌نگرى حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بوون ،یان ئهو که‌سانه‌نبوون که دۆستى حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کانن و به ئامانجى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن هاتبونه ناو ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن �هوه .ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �ه‌ش که ل�ه‌گ�ه‌ڵ م��ان �ه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن ب��وون له ح��زب �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک��ان و ل �ه حزبى ده‌سه‌اڵتداره‌وه دوربوون. به‌رده‌وامبوونى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌ن ب��ۆچ��ى پ��ێ��م��ان��ب��اش ب���وو ک��اره‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌ن به‌رده‌وام بێت: .1له‌به‌ر ئه‌وه‌ى تا ئێستا داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى ناڕازى سه‌رشه‌قامى کوردستان جێبه‌جێنه‌کراون ،ده‌ب��ێ��ت ده‌زگ��ای �ه‌ک هه‌بێت شوێن داخوازى خه‌ڵک بکه‌وێت و هه‌وڵى جێبه‌جێکردنى ئهو داخوازیانه ب����دات ،ب��اش��ت��ری��ن الی���ه‌ن ک �ه بتوانێت ئهو ئهرکه ئه‌نجام ب��دات ،ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادی �ه ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن ب��ۆ خ��ۆى داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ى خ �ه‌ڵ��ک��ى ک����ۆک����ردهوه و دای���ڕش���ت و پێشکه‌شى ده‌سه‌اڵتى کرد ،به‌الى ئێمه‌وه ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان �ه‌وه‌ى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن ب �ه وات���اى وازهێنانه له داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى ناڕازى کوردستان. .2ل �ه ( )2/17ت��ا ( )4/19دوو م��ان��گ زی���ات���ر خ �ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان تێکۆشانی جه‌ماوه‌رى و خۆپیشاندانى ب���ۆ ئ������ازادى و دادپ���������ه‌روه‌رى ئ��اش��ت��ى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��رد ،ل �ه‌و تێکۆشانه‌دا دی��ارده‌ى فره‌ده‌نگى و فره‌ره‌نگى به باشترین شێوه نیشاندرا ،چ �ه‌ن��دان شه‌هید و بریندار هه‌بوو ،چه‌ندان که‌س زیندانى کران و هه‌زاران که‌س بۆ ماوه‌ى دوو مانگ له کار و به‌رهه‌مهێنان دورکه‌وتنه‌وه ،ئهمه خه‌باتێکى گ�ه‌ل��ى ک��وردس��ت��ان�ه ئه‌بێت گرنگى پێبدرێت و فه‌رامۆش نه‌کرێت، ئه‌بێت الیه‌نێک ،گروپێک داکۆکى ل�ه‌و خهباته بکات و رێگه ن �ه‌دات له بیربچێته‌وه ،باشترین گروپ بۆ زیندوو هێشتنه‌وه و ب��ۆ ب�ه م��ێ��ژووی��ی کردنى ئ�ه‌و تێکۆشانه‌ى خه‌ڵک ،ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئازادی بوو ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئ�ه‌ن��دام��ان��ى ئه‌نجومه‌نه‌که ب��ۆ خۆیان به‌شێکى ئهو خهڵکه خه‌باتگێڕه بوون و خه‌ڵکى ناڕازى ده‌نگى پێیان رێبه‌رایه‌تى ئ �ه‌و تێکۆشانه ب��ک�ه‌ن ،ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان�ه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى به واتاى ئهوه دێت هیچ که‌س و الیه‌نێک داک���ۆک���ى ل���ه‌و ت��ێ��ک��ۆش��ان�ه ن��اک��ات و ئ����ه‌و ت��ێ��ک��ۆش��ان �هى خ���ه‌ڵ���ک ن��اچ��ێ��ت�ه س �ه‌ر الپ�ه‌ڕه‌ک��ان��ى م��ێ��ژووى تێکۆشانى دیموکراتى گه‌لى کوردستان. .3ئ��ه‌ن��ج��وم��ه‌ن خ���اوه‌ن���ى ب �ه‌رن��ام �هى کار و لێژنه‌ى جیا جیا بوو ،په‌یوه‌ندى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ش��اره‌ک��ان��ى ت��رى پارێزگاى سلێمانیدا دروستکردبوو و به هاریکارى له‌گه‌ڵیاندا کار و چاالکى به‌ڕێوه‌ده‌برد ،له‌به‌ر ئهوه چاالکیه‌کانى ئه‌نجومه‌ن به ته‌نها له سنورى مه‌یدانى ئ��ازادی شارى سلێمانیدا نه‌بوون ،بۆیه
به ده‌ستبه‌سه‌راگرتنى مه‌یدانى ئازادى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌ن کۆتایى نایه‌ت. .4هه‌ر پرۆسه‌یه‌کى سیاسى سه‌ره‌تا و کۆتایى ههیه ،ناڕه‌زاییه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان به خۆپیشاندان و کۆبونهوه ده‌س��ت��ی��ان پ��ێ��ک��رد ،ب �ه ئ��ام��اده‌ک��ردن و پ��ێ��ش��ک �ه‌ش��ک��ردن��ى داواک���اری���ی���ه‌ک���ان���ى خه‌ڵک پرۆسه‌که گهیشته ناوه‌ڕاست، کۆتاییهێنانى پرۆسه‌که به جێبه‌جێکردنى داخ��وازى و گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى ئاشتى ده‌بێت، یان به فه‌رامۆشکردنى داواکارییه‌کانى خه‌ڵک و دوب��اره‌ب��وون�ه‌وه‌ى خۆپیشاندان ده‌ب��ێ��ت ،ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان �ه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن به واتاى ئهوه دێت له نیوه‌ى رێگادا ده‌ست له پرۆسه‌که به‌ربده‌یت و بگه‌ڕێیته‌وه سه‌ره‌تا ،ئه‌مه‌ش به فێڕۆدانى قوربانى و کات و تواناى خه‌ڵکى کوردستانه. *** ئێمه بۆمان ههیه به ناوى ئه‌نجومه‌نه‌وه کار بکه‌ین یان نا دواى راگ �هی��ان��دن��ى درێ������ژده‌دان به کاره‌کانى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ�����ازادى ،ه �ه‌ن��دێ��ک ل���ه‌و ئ�ه‌ن��دام��ان�هى ئه‌نجومه‌ن که لهگهڵ هه‌ڵوه‌شانه‌وه و سڕکردنى ئه‌نجومه‌ندا بوون ،به لێدوان و به نوسین چه‌ندان جار باڵویانکرده‌وه که ئێمه واته ئه‌وانه‌ى درێژه به کاره‌کانى ئه‌نجومه‌ن ده‌ده‌ین شه‌رعیه‌تمان نیه و به کۆتاییهاتنى کۆبونه‌وه‌کانى مه‌یدانى ئازادى ئه‌نجومه‌ن کۆتایى هاتوه ،ئێمه‌ش ده‌ڵێین ئه‌نجومه‌ن کۆتایى نه‌هاتووه و شه‌رعیه‌تمان ههیه: .1ئهو که‌سانه‌ى ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ���ازادى ک�ه درێ���ژه به چاالکیه‌کانى ئه‌نجومه‌ن ده‌ده‌ن ،به‌شێک بوون له خه‌ڵکى سه‌رشه‌قام و له خه‌ڵکى ن���اڕازى مه‌یدانى ئ���ازادى ،ل�ه ده‌ره‌وه‌ى ش �ه‌ق��ام �هوه ن�هه��ات��ون ت��ا ده‌س���ت به‌سه‌ر ئه‌نجومه‌ندا بگرن و پێویستیان به‌وه‌بێت که‌سانێک مۆڵه‌تى شه‌رعیه‌تیان بده‌نێ، زۆرب����هى ئ���ه‌و ئ �ه‌ن��دام��ان �هى الی�ه‌ن��گ��رى به‌رده‌وامى ئه‌نجومه‌نن سااڵنێکى دور و درێژه له سه‌ر شه‌قام و له زیندانه‌کانى هه‌رێمى کوردستاندا له پێناو ئ��ازادى و دادپ �ه‌روه‌ری��دا خه‌باتى دیموکراتییان ک��ردوه ،بۆیه مافى خۆیانه درێ��ژه به خه‌باتى دیموکراسى بده‌ن و داکۆکى له مافى خۆیان و هاوده‌رده‌کانیان بکه‌ن. .2کاتێک ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ���ازادى پێکهات ،ل�ه‌ب�هردهم��ى خه‌ڵکى ن��اڕازى مه‌یدانى ئازادیدا راگه‌یه‌نرا و خه‌ڵکى متمانه‌ى به ئه‌نجومه‌ندا ،بۆیه تا خه‌ڵکى ناڕازى متمانه له ئه‌نجومه‌ن وه‌رن �ه‌گ��رێ��ت �هوه ئه‌نجومه‌ن شه‌رعیه‌تى خ����ۆى ه���هی���ه و ه��ی��چ ئ �ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ئه‌نجومه‌ن مافى ئه‌وه‌ى نیه به ئێمه بڵێت شه‌رعیه‌تمان نیه به ناوى ئه‌نجومه‌نه‌وه قسه بکه‌ین. *** خه‌باتى ئاشتیخوازى ئه‌نجومه‌ن کاتێک داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ى خه‌ڵکى ن�������اڕازى ک���وردس���ت���ان ئ���ام���اده‌ک���را، ی �ه‌ک��س �ه‌ر ئ���اراس���ت���هى ده‌س�����ه‌اڵت ک��را
ب��ۆ ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن ،ب��ۆی �ه دان��ی��ش��ت��ن و گفتوگۆ لهگهڵ به‌رپرسانى هه‌رێمى ک���وردس���ت���ان���دا ب����ۆ ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��ى خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان بنه‌مایه‌کى سه‌ره‌کى کارى ئه‌نجومه‌ن ب��وو ،جێبه‌جێنه‌کردنى ئ �ه‌و ئ�ه‌رک�ه له الی���ه‌ن ب�ه‌رپ��رس��ان��ى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادی��ی�هوه ،فه‌رامۆشکردنى ئه‌رکى ئه‌نجومه‌نه‌که‌یه ،کاتێک ئه‌م ئهرکه ئه‌نجام ن�ه‌درا ،ناکۆکى که‌وته ن��او ئه‌ندامانى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�هوه ،ل�ه ناو ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ندا بیروڕاى جیاواز ل��ه س���ه‌ر دان��ی��ش��ت��ن و گ��ف��وت��گ��ۆک��ردن لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا هاته ئاراوه ،بۆچوونى هه‌ندێک له ئه‌ندامان وابو که لهگهڵ به‌رپرسانى بااڵى حکومه‌ت و په‌رله‌ماندا دانیشتن بکرێت ،بۆچوونى تر هه‌بوو که تا ده‌سه‌اڵت داواکارییه هه‌نوکه‌ییه‌کان ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ ن���ه‌ک���ات ن��اب��ێ��ت دان��ی��ش��ت��ن و گ��ف��ت��وگ��ۆى ل��ه‌گ��ه‌ڵ ب��ک��رێ��ت ،ئ �ه‌م بۆچونه جیاواز و ناکۆکانه یه‌ک له‌و هۆکارانه‌بوو که جاربه‌جار ئه‌نجومه‌نى شپرزه ده‌کرد .پاش ئه‌وه‌ى ئێمه بڕیارى درێژه‌پێدانى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌نمان دا ،که‌سایه‌تیه‌کى رۆشنبیرى ش��ارى سلێمانى هاته المان و پێشنیارى کرد لهگهڵ به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستاندا ل���ه س���ه‌ر داواک���اری���ی���ه‌ک���ان���ى خ�ه‌ڵ��ک گفتوگۆ بکه‌ین ،پاش هه‌ڵسه‌نگاندنى پێشنیاره‌که له سه‌ر ئهوه رێکه‌وتین که دانیشتن لهگهڵ به‌رپرسانى حکومى هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان��دا بکه‌ین ،رۆژى ( )2011/5/9ل���ه‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆک���ى هه‌رێمى کوردستاندا دانیشتنمان کرد، داواکارییه‌کانى خه‌ڵکى کوردستانمان گه‌یانده سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و له نزیکه‌وه راسته‌وخۆ ده‌رب���اره‌ى ناڕه‌ازیه‌تیه‌کانى خ���ه‌ڵ���ک ل���ه‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌رێ��م قسه‌مان ک��رد ،ب�ه‌و شێوهیه بۆ یه‌که‌م جار به شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆ ،ئه‌ندامانى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ک��ات��ى م �هی��دان��ى ئ���ازادى داواکارى خه‌ڵکى ناڕازى کوردستانیان گه‌یانده الى به‌رزترین ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستان. بۆچى دانیشتنمان لهگهڵ به‌رپرسانى هه‌رێمدا قبوڵکرد: .1یه‌کێک له کاره به‌رده‌وامه‌کانى ئه‌نجومه‌نى ک��ات��ى م�هی��دان��ى ئ���ازادى، پاراستنى ن��اوه‌رۆک��ى ئاشتیخوازانه‌ى ناڕه‌زاییه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان بووه، به‌رده‌وام له هه‌وڵى ئه‌وه‌دابوین پێکدادان و توندوتیژى له نێوان خه‌ڵکى ناڕازى و هێزه ئه‌منیه‌کاندا رونه‌دات ،به‌رده‌وام له وتاره‌کانماندا داوامان له خه‌ڵکى ناڕازى ده‌کرد نه‌چنه سه‌ر باره‌گاى حزبه‌کان و په‌المارى هیچ دامو ده‌زگایه‌ک نه‌ده‌ن بۆ ئ��ه‌وه‌ى که‌سى تر شه‌هید نه‌بێت و ده‌رف �هت��ى چ��اره‌س �ه‌رى ئاشتیخوازانه‌ى کێشه‌کان له‌بار نه‌برێت ،ئه‌گه‌ر ئێمه ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه ک��اره‌ک��ان��م��ان پاراستنى ئاشتى مه‌یدانى ئ��ازادی بووبێت ،ئه‌ى ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌ت بێته پێشهوه بۆ ئاشتى بۆ سه‌رتاپاى کوردستان بۆچى هه‌وڵى
بۆ ن�ه‌ده‌ی��ن ،بۆ ه�ه‌وڵ نه‌ده‌ین مۆدێلى چاره‌سه‌رى ئه‌منى ده‌سه‌اڵت بگۆڕین بۆ مۆدێلى چاره‌سه‌رى سیاسى کێشه‌کانى نێوان خه‌ڵک و ده‌سه‌اڵت. .2ئه‌نجومه‌ن کارى کردوه بۆ ئه‌وه‌ى له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمه‌وه وه‌ک نوێنه‌رى خه‌ڵکى ناڕازى قبوڵ بکرێت ،ئهمه خاڵى یه‌که‌مى داواک��اری��ی�ه هه‌نوکه‌یه‌کانى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئازادییه که رۆژى ( )2011/2/28پێشکه‌شى ده‌س�������ه‌اڵت ک�������راوه :دان���پ���ێ���دان���ان به کۆبونهوه جه‌ماوه‌ریه‌کانى کوردستان وه‌ک به‌ره‌یه‌ک بۆ نوێنه‌رایه‌تیکردنى داخ��وازی �ه‌ک��ان��ى خ �ه‌ڵ��ک و ب �ه‌ش��داری پێکردنى ن��وێ��ن�ه‌ران��ى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان له پ���رۆس���هى ب���ڕی���اردان ل��ه‌م��ه‌ڕ م�ه‌س�ه‌ل�ه چ��اره‌ن��وس سازه‌کاندا .دانیشتنى ئێمه ل�ه‌گ�ه‌ڵ س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م��دا ب�ه وات��اى ئهوه دێت ده‌س �ه‌اڵت ئه‌نجومه‌نى کاتى به شێوه‌یه‌کى فه‌رمى ناسیوه و له سه‌ر مه‌سه‌له چ��اره‌ن��وس��س��ازه‌ک��ان ب�ه‌ش��داری پێده‌کات. .3ه��ی��چ الی�ه‌ن��ێ��ک��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ئه‌نجومه‌نى مه‌یدانى ئازادیش لهگهڵ ده‌س�ه‌اڵت��دا گفتوگۆى ره‌تنه‌کردۆته‌وه، بۆیه وه‌ک چۆن الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن ماف به خۆیان ده‌ده‌ن له‌سه‌ر کێشه‌کانى ه �ه‌رێ��م ه��اودی��ت��ن و گفتوگۆ لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا بکه‌ن ،ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ���ازادى ئ �ه‌و مافه‌یان ههیه لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا گفتوگۆ بکه‌ن. .4ئ�����ه‌گ�����ه‌ر ئ���ێ���م���هى ئ���ه‌ن���دام���ان���ى ئه‌نجومه‌نه‌کانى شار و شارۆچکه‌کانى کوردستان راسته‌وخۆ به ناوى خه‌ڵکه‌وه به بێ مه‌به‌ستى وه‌رگرتنى پله و پۆست، داواکاریه‌کانى خه‌ڵک نه‌خه‌ینه به‌رچاوى ده‌س�����ه‌اڵت ،ح��زب �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�ه‌ک��ان��ى هه‌رێم بۆ مه‌به‌ستى سیاسى ،س��ود له ن��اڕه‌زای��ى خ�ه‌ڵ��ک وه‌رده‌گ����رن و وه‌ک پ��ێ��وی��س��ت داواک���اری���ی���ه‌ک���ان���ى خ�ه‌ڵ��ک ناخه‌نه به‌رچاوى ده‌سه‌اڵت و کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ناکه‌ن. .5س����ت����رات����ی����ژى س���ی���اس���ى ه���ێ���زه ئۆپۆزسیۆنه‌کان و خه‌ڵکى ناڕازیش، به‌جێهێشتنى (ئ��ی��رح �ه‌ل��ى) ده‌س �ه‌اڵت��ى ه��ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان ن����ه‌ب����ووه ،ه �ه‌ر هه‌موویان داواى چاکسازى و گۆڕینى سیسته‌مى حوکمرانى هه‌رێم ده‌ک �ه‌ن، ک �ه‌واب��وو گفتوگۆ لهگهڵ ده‌س�ه‌اڵت��دا بۆ چاکسازى و گۆڕانکارى سیسته‌مى حوکمرانى باشترین شێوه‌ى تێکۆشانه ،له رۆژى ()2011/5/13وه ،هه‌رسێ حزبى سیاسى ئۆپۆزسیۆن له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا رایانگه‌یاند ئاماده‌ى گفتوگۆن لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا و بڕیاریشه هه‌فته‌ى ئاینده ک���ات���ى ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ى ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن و ده‌سه‌اڵت ده‌ستنیشان بکرێت. .6پاش کۆتاییهێنانى کۆبونه‌وه‌کانى مه‌یدانى ئ��ازادى سلێمانى و شاره‌کانى ترى کوردستان ،خه‌ریک بوو تێکۆشانى دیموکراتى خه‌ڵک و داواکارییه‌کانى خه‌ڵکى ن����اڕازى ک��وردس��ت��ان ل �ه بیرى خه‌ڵک و ده‌س���ه‌اڵت بچنه‌وه ،پێویست
ب��وو ده‌س��ت بۆ شێوازێکى ت��رى خه‌بات ببه‌ین بۆ ئ��ه‌وه‌ى کێشه‌کانى هه‌رێم و داوکاریه‌کانى خه‌ڵکى ناڕازى بکه‌ونه‌وه ب��ی��رى خ�ه‌ڵ��ک و ده‌س���ه‌اڵت���داران ،بۆیه هه‌وڵێکى دیبلۆماسى بۆ زیندوکردنه‌وه‌ى پێویستیه‌کانى خه‌ڵکى ناڕازى کوردستان پێویست ب��وو ،س�ه‌ردان�ه‌ک�ه‌م��ان ب��ۆ الى سه‌رۆکى هه‌رێم جارێکى تر داخ��وازى خه‌ڵکى ناڕازى کوردستانى زیندو کردهوه و نیشانیدا که ئێمه ئیراده‌ى تێکۆشانمان بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کان به‌رده‌وامه. .7دواى س �ه‌ردان �ه‌ک �هى ئێمه ب��ۆ الى س��ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م و ب �ه رۆژه‌ڤ��ک��ردن��ى داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى ناڕازى کوردستان و داواکردن بۆ دادگاییکردنى بکوژانى خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ،ه��ێ��زه ئ�ه‌م��ن��ی�ه‌ک��ان��ى ده‌سه‌اڵت له ناو شاره‌کاندا پاشه‌کشه‌یان ک���رد ،ژم���اره‌ی���ه‌ک ل �ه ت��ۆم�هت��ب��اران��ى بکوژانى خۆپیشانده‌ر ته‌سلیمى دادگا ک����ران ،ئ���ه‌و ئ �ه‌ن��دام��ان �هى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئ��ازادى که باسیان له هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن ده‌کرد ،ئێستا باس له هه‌ڵپه‌ساردنى ئه‌نجومه‌ن ده‌که‌ن، ده‌نگوباسیش ههیه که کۆبونه‌وه‌ى الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان و ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن کراوه بۆ چاالک کردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌ن، ک���ه‌واب���و س���ه‌ردان���ه‌ک���هى ئ��ێ��م�ه ب��ۆ الى سه‌رۆکى هه‌رێم جارێکى تر ناڕه‌زایى و داخ��وازی�ه‌ک��ان��ى خه‌ڵکى کوردستانى کردهوه به رۆژه‌ڤى خه‌ڵک و ئۆپۆزسیۆن و ده‌س����ه‌اڵت ،ئ�ه‌م�ه‌ش سه‌رکه‌وتنێکى ترى ئێمه بوو بۆ خه‌ڵکى کوردستانمان به‌ده‌ستهێنا. .7به‌اڵم دانوستان لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا، به گوێره‌ى پێوانه و به گوێره‌ى به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکى ناڕازى ده‌بێت ،کات و مه‌رجى ت��ای��ب �هت��ى ب���ۆ گ��ف��ت��وگ��ۆ و رێ��ک �ه‌وت��ن داده‌نرێت ،هه‌ر کاتێک بینرا ده‌سه‌اڵت ل �ه پ�هی��م��ان��ى خ���ۆى پ��اش��گ�ه‌ز ده‌ب��ێ��ت�هوه و ک��ات ده‌ک��وژێ��ت ،ده‌ب��ێ��ت ئه‌نجومه‌ن هه‌ڵوێست نیشانبدات و فشارى زیاتر بخاته سه‌ر ده‌سه‌اڵت تا ناچارى بکات گ���وێ ل���ه داخ���وازی���ی���ه‌ک���ان���ى خ�ه‌ڵ��ک بگرێت .یه‌کێک له بابهته هه‌ستیاره‌کان که وه‌فدى ئه‌نجومه‌ن لهگهڵ به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان و سه‌رۆکى هه‌رێمدا باسى کردوه و مساوه‌مه‌ى له‌سه‌ر ناکرێت، راده‌ستکردنى تۆمه‌تبارانى شه‌هیدانه به دادگ��ا ،تۆمه‌تبارى که‌یسى شه‌هید ئۆمێد هه‌ر له سه‌رتاوه ته‌سلیمى دادگا ک��راوه ،له ماوه‌ى چه‌ند رۆژى راب��ردودا به‌رپرسانى ده‌ڤه‌رى سلێمانى تۆمه‌تبارانى ک�هی��س��ى ش�هه��ی��د س��ورک��ێ��و و شه‌هید شێرزادیان ته‌سلیمى دادگ��ا کرد ،بۆیه لێره‌دا به گرنگى ده‌بینین که بکوژانى شه‌هید سه‌رکار و شه‌هید عه‌لى و شه‌هید هه‌ردى فاروق به زوترین کات ته‌سلیمى دادگا بکرێن ،داوا له سه‌رۆکى هه‌رێم و به‌رپرسانى ده‌ڤه‌رى هه‌ولێریش ده‌که‌ین به زوترین کات بکوژانى شه‌هیدان رێژوان و گه‌رمیان و بیالل و حه‌مه‌ره‌شید ته‌سلیمى دادگا بکه‌ن ،ئه‌گه‌ر نا هه‌ڵوێستى ترمان ده‌بێت.
پارادیگمای خوێندنه‌و ه و واتادان ب ه دیالێکتیکی «بوون»
تیۆری ساڵی یه‌که‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
18
به‌شی دووه‌م و کۆتایی
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
کوردستانه‌که‌م! به قوربانت بم چ���اک ده‌زان����م ،دڵ��ن��ی��اش��م ک �ه میلله‌ته‌که‌ت برسییه‌تى ،ش �ه‌وان به برسێتی س�ه‌ر ده‌نێته‌وه، چ��ارم ناچاره بگریم ،ده‌ب��ێ هه‌ر به‌رهه‌ڵستکار بم و رۆژێ به قه‌د خرۆکه‌سوور و سپییه‌کانی خوێنم شۆڕش به‌رپا بکه‌مه‌وه ،له هیچه‌وه نه‌بوو سه‌رتاسه‌ری ته‌مه‌نم شیوعی بووم ،خه‌می نانی تۆم بوو ،خه‌می ئازادی تۆم بوو. راس��ت �ه ن��ام�ه‌ک�ه‌م نامه‌یه‌کی س��اک��اره ،ب �ه‌اڵم تکا ده‌ک �ه‌م بۆنی خوێنم بکه‌یت ،چونکه تۆ هه‌ناسه‌میت ،گلێنه‌ی چاوه‌کانمیت ،رۆح��ی ئ����ازادی م��ن��ی��ت ،ههمیشه ل �ه وی��ژدان��م��دای��ت، وه‌کو دره‌ختی سنۆبه‌ر ههمیشه ویژدانم سه‌وز ده‌که‌یت ،به‌رهه‌مه‌کانت س��وورن وه‌کو هه‌ناری بچوک ،ئای که جوانیت ،به قوربانی هه‌ور و شاخه‌کانت ب��م ،به قوربانی بست به بستی خاکه‌که‌ت بم ...سه‌رت بۆ داده‌نوێنم ،کڕنۆشت بۆ ده‌به‌م. نامه‌که‌م له نامه‌ی خوێندکاری خوێندنگایه‌کی سه‌ره‌تایی ده‌چێت ،وایه من به‌رامبه‌ر به گه‌وره‌یی
نیشتمانم ،وه‌کو دره‌ختی سنۆبه‌ر ههمیشه ویژدانم سه‌وز ده‌که‌یت ،به قوربانی هه‌ور و شاخه‌کانت بم تۆ زۆر بچوکم ،من به‌چاو ناتخوێنمه‌وه به‌ڵکو به دڵه‌ئاوێنه‌که‌م ...تا دێ��ت م�ه‌زن ده‌بیت ،تا دێت شۆڕشگێڕانت زۆرتر ده‌بن ،من ده‌وڵه‌مه‌ندم، چونکه تۆ سامانی منیت ،ئای که جوانم که تۆم ههیه و کوردم. ب�ه بیرم دێ ل�ه پ��اری��س��دا ک�ه ه��اوڕێ��م (فالح مهدی المحامی) منی ناساند ب�ه نوسه‌ری مه‌غربی (العفیف االخضر) خۆمم نه‌گرت ،پێم وت« :من کوردم». لهوانهیه ئهو بڕوای به نهتهوه نه‌بێت ،که‌یفی خۆیه‌تی ،ب �ه‌اڵم من له ساته‌کانی مه‌رگیشم دا ته‌مه‌نی خۆمت پێ ده‌به‌خشم ،حه‌زم ده‌کرد ش �هه��ی��دی «ح����ه‌ق» ب��ووم��ای �ه ،ح���ه‌زم ده‌ک���رد شه‌هیدی (وشه) بوومایه ،حه‌زم ده‌کرد شه‌هیدی پێنووس و هه‌ڵوێستی خۆم بوومایه ،به‌اڵم جوانتر ده‌بم که شه‌هیدی تۆ بم... هه‌ر رسته‌یه‌ک ده‌نووسم خوێنی شه‌هیده‌کانت لێ ده‌تکێ ،که باران ببارێت هه‌ست ده‌که‌م خودا بۆ تۆ فرمێسک ده‌ڕژێنێت کوردستانه‌که‌م... ئ �ه‌م��ڕۆ ل �ه «س �ه‌رگ �ه‌ڵ��و» ب���ووم ،ب �ه دزی��ی �هوه نووشتامه‌وه و خاکه‌که‌تم ماچ کرد و سوجده‌م ب��ۆ ب���ردی ،چ��ون��ک�ه ب �ێ ک�ه‌س��ی��ت ،وه‌ک من ته‌نیایت ،وه‌ک من دڵت فراوانه ،ئێمه یه‌کین ئ���هی ل �ه ده‌وری م��ان��گ�ه‌ک�هت گ �ه‌ڕێ��م ،ئ�هی به قوربانی خ��اک و خۆڵه‌که‌ت ب��م ،هه‌تاکو ماسییه ورده‌کانت ،هه‌تاکو مێرووله‌کانت. ههمیشه له ده‌زگا و رۆژنامه و گۆڤاره‌کانت ،به ده‌ستی به‌تاڵ و به دوو قاچی رووت ده‌رده‌چووم، دێوانه‌ی وشه شیرینه‌کانت بووم نه به ته‌مای کورسی بووم ،نه سامان .هه‌ر دڵم ههیه و تۆ تیایت ،ئیدی نازانم دڵم نیشتمانی تۆیه یا تۆ نیشتمانی دڵی منیت یان هه‌ردووکیانه. لهوانهیه زۆر که‌س به‌جێت بهێڵن یان سه‌رکرده‌کان بتفرۆشن ،ب�ه‌اڵم من ق�هت ناتفرۆشم ،ق�هت به جێت ناهێڵم ،له پاریس بۆ به‌ر دره‌کی سه‌را شێت بووم ،سلێمانی شێتی کردم .ئێستا تیایدا ده‌ژیم، دووباره شێتی کردوم ،به‌اڵم قسه‌ی خۆمان بێت، له سه‌ر مێزه‌که‌م رۆمانی ئه‌ڵوه‌ن دوو دان��راوه، ده‌ینوسمه‌وه ،به که‌لهوڕی ،زمانی تۆ به‌هه‌شته، هه‌زار جۆر میوه‌ی زمانی تێدایه ،لێی تێر نابم، ج��اران مێشکم عه‌ره‌بی ـ ئه‌وروپی ب��وو ،ئێستا کوردێکی شارستانییه ،ئێستا هه‌ر خۆتم ،ده وهره باوه‌شم با ماچت بکه‌م ...ده‌زانم «فاڵنی» و «فاڵنی» تۆیان فرۆشت ،پاره له گیرفانی ئه‌واندایه ،ب�ه‌اڵم تۆ له‌ناو چاوه‌کانمایت ئه‌ی
دڵسۆزه‌که‌م ،برسیمه و به‌م نووسینه تێر ده‌بم، تینوومه و به‌م نووسینه تینوویه‌تیم ده‌شکێ، ئ���اواره‌م ل �ه‌م گ��ه‌ردون��ه‌دا ،ب �ه‌اڵم له‌پی ده‌ستی چه‌پم تۆیت ،بۆیه سه‌ره‌قورسه‌که‌م له‌ناو له‌پی چه‌پمدایه و ب�ه ده‌س��ت�ه راس��ت�ه پ�ه‌ن�ه‌م��اوه‌ک�ه‌م، نامه‌ت بۆ ده‌ن��ووس��م ،کاتژمێر دوان��زه‌ی شه‌وه، چرکه‌یه‌کی تر له سبه‌ینێ‌‌دام ،رۆژێ له ته‌مه‌نه کورته‌که‌م تێپه‌ڕی ،خه‌ون ده‌بینم که‌پرێکم ههیه له سه‌رگه‌ڵو ،بۆ ئه‌وه‌ی ته‌ماشای هه‌نگاوه‌کانی ش �هه��ی��ده‌ک��ان��ت ب��ک �ه‌م ،ب��ۆن��ی ه�ه‌ن��اس�ه‌ک��ان��ی��ان بکه‌م ،تێر تێر بگریم و پێبکه‌نم و یه‌که یه‌که نێوچه‌وانیان ماچ بکه‌م ،هه‌ناسه‌یان دههاته به‌ر گوێم ،ترپه‌ی هه‌نگاوه‌کانیان بوون به ترپه‌ترپی دڵ��م ،هه‌ڵپه‌ڕینی پیرۆزی هیوای ک��وڕم بینی وه‌ک شێتێک به‌رامبه‌ری هه‌ڵپه‌ڕیم ،زانیم که ک���ورده ،دووب���اره گه‌نجی تێکۆشه‌ر و جوانی ههیه ،ئه‌گریم ناتوانم کۆنترۆڵ بکه‌مه سه‌ر فرمێسکه‌کانم ،چ��اوه‌ک��ان��م دوو کانین ،قه‌ت وشک نابنه‌وه ،وێنه‌ی ناسکی (دڵ��دار) دێته به‌رچاوم ،گوێم له شۆڕشگێڕانه ،ئه‌ڵێن «کورد زیندوه» ،ئای له برینه‌کانم ،چۆن دڵیان هات بتفرۆشن؟ بۆ کورسی؟ ،خودایه! به قه‌د قورسایی قه‌ندیل و گارێ و پیره‌مه‌گرون و حه‌مرین سه‌برم بده‌رێ ،نازانم بۆچ بێوه‌ژنێکی فه‌یلیم ،ههمیشه یه‌خه‌م ده‌دڕم؟ ق��وڕ ده‌پێوم، ئ�ه‌وه‌ی هه‌ندێ که‌س نایزانن من ده‌یزانم ،ئاخ و داخ ،ک �ه‌س ن��ازان��ێ چ��ی ل�ه دڵ��ی مندایه، به‌ڵگه‌نامه‌کانی کڕین و فرۆشتن له کوێدان؟! هه ،هاهاها هه‌یوه شێره ...نا! نا! با خه‌وه‌که‌م به بیر بێته‌وه، شه‌وێک له خه‌وما بینیم به‌ریتانیا سووتاوه، قژی سپی (ئه‌لیزابێت) سووتاوه ،رووی هه‌موو س����ه‌رۆک وه‌زی���ران���ی س���ه‌رت���اس���ه‌ری م��ێ��ژووی به‌ریتانیا سووتاون و ره‌ش هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه ،تاج ئهو تاجه که له سێبه‌ریدا ملیارها پیالن و کۆده‌تا و به‌ڵگه‌نامه‌ی کڕین و فرۆشتن هه‌ن ،ئا تاجه‌که شکا ،ورد و خاش بوو ،بینیم که‌س سه‌ری بۆ دانانوێنێ ،به‌ڵێ رووباری تایمز بووه روبارێکی خوێناوی ،کرێکاران سه‌ری باوکی (چارلس) ی���ان ب���ڕی ،چ��ون��ک�ه س �ه‌رۆک��ی��ان �ه ،ئ��ی��دی له ئاسمانی له‌نده‌ندا شه‌مشه‌مه‌کوێره و جاڵجاڵۆکه‌م نه‌بینی ،هه‌تاوم بینی وتم «ئۆخه‌ی» ،نه‌مردم و رووخ��ان��ی ع �ه‌رش��ی پ��ادش��ای�هت��ی به‌ریتانیام بینی ،هه‌ر ئۆخه‌ی ئۆخه‌یم بوو ،که داچڵه‌کیم، ه �ه‌ڵ��س��ام و گ��ڵ��ۆپ �ه‌ک �ه‌م داگ��ی��رس��ان��د ،بینیم ژووره‌که‌م گهوره بووه ،بووه‌ته پێشانگا ،وێنه‌ی گیڤارا و ترۆتسکی و ملیۆنه‌ها شۆڕشگێڕی شه‌هید ،شه‌هیده‌کانی گ�ه‌الن و حه‌ق په‌رستان ه���ه‌ڵ���واس���راون ،ئ��ا ت��وم��ه‌ز ژووره‌ک������ه‌م ب��ووه‌ت �ه پێشانگا ،نه‌مزانی چی بکه‌م ،له نێوان خه‌ون و پێشانگاکه‌دا دۆش دامام ،ئایا وه‌کو «سادقی هیدایه‌ت» خ��ۆم بکوژم ی��ان بمێنمه‌وه؟ ،خۆم ب�ه‌رز بکه‌مه‌وه و خ��ۆم به پانکه‌که هه‌ڵواسم؟ ئاخر ده‌بمه شه‌هیدی شێتی؟! به وردی��ی�هوه سه‌یری چ��اوه قوڵه‌کانی (له‌یال قاسم)م کرد ،وتی: ـ ئه‌حالم مه‌نسوور من ده‌زانم تۆ هه‌موو ساتێک ده‌مریت و له دای��ک ده‌بیت ،ئه‌ڵوه‌نی دووه‌م��م بنوسه‌ره‌وه و ئینجا ئه‌گه‌ر مایت ئازاد به ،چی ئه‌که‌یت بکه. نه‌متوانی ژووره پێشانگاکه‌م به‌جێ بهێڵم، ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان ه �ه‌ر یه‌کێک و ب �ه شێوه‌یه‌ک ته‌مێیان ده‌کردم. به په‌له‌په‌ل مێز و کورسی و رۆمانی ئه‌ڵوه‌نی دووه‌م���م ب��رده ژووره پێشانگاکه‌م ،گ �ه‌رم ب��وو، پانکه‌که ده‌س��وڕای �هوه ،له ژێ��ر قاچمدا گۆی زه‌وی ده‌سوڕایه‌وه ،من و قه‌ڵه‌می ده‌ستم و مێز و کورسی و ئه‌ڵوه‌نم ده‌سوڕاینه‌وه ،رادیۆکه‌شم به چه‌ندین زمان باسی وێرانبوونی ئه‌فغانستان، پاکستان ،سودان و ...ده‌کرد ،ته‌نها من بێده‌نگ بووم ،ماینه‌وه من و ئه‌ڵوه‌ن ،سه‌ره‌قورسه‌که‌م به‌رز ک���ردهوه و سه‌یری ئ �ه‌و پ�ه‌ره‌گ��راف�ه‌م ک��رد ،که سه‌به‌ی نانه‌وا ئه‌قیژێنێ و ژنان له چوار ده‌وری چاویان بڕیوه‌ته په‌نجه‌کانى ئامه‌ڕه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی ب��ۆی��ان بسه‌لمێنی ک�ه سه‌به کچه و منێکی منداڵ هه‌ر دوو که‌زییه‌که‌ی سه‌به‌م به قایمی گرتبوو بۆ ئه‌وه‌ی قژی نه‌ڕنێت.
ئاماده‌کار ئازاد سۆران
هه‌ر له سه‌ره‌تای مێژووه مرۆڤ لهگهڵ چه‌ندین ره‌وتی دیالێکتیکدا رووبه‌ڕوو بۆته‌وه که هه‌ر کامیان خوێندنه‌وه‌یه‌کی جیاوازن .ده‌شتوانین ناویان بنێین پارادیگما یا ده‌قه ستراتیژییه‌کان. ئه‌م ده‌قانه ته‌نیا تایبه‌ت به سه‌رده‌می فه‌لسه‌فه نین و یۆنانیش ته‌نیا وارگ���هی ده‌رکه‌وتنی جوگرافیایی نیه .ه�ه‌ر خوێندنه‌وه‌یه‌ک ،به پارادیگمایه‌ک ده‌ژم��ێ��ردرێ��ت و له سه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵهێنانی بوونی مرۆڤه‌وه چه‌ندین جۆری له‌خۆیدا گرتووه. ه����ه‌ر خ���وێ���ن���دن���ه‌وه‌ی���ه‌ک ،ف �ه‌ل��س �ه‌ف �هی �ه‌ک��ی ب��وون‌‌ن��اس��ان�هی�ه .پێشکه‌وتنی عه‌قڵ (ه��ۆش) و زمان (هێما) له کامڵ‌‌بوون و ده‌رکه‌وتنی ه�ه‌ر چه‌شنه خوێندنه‌وه‌یه‌ک کاریگه‌ر بووه
ل ه سه‌رده‌می شارستانیه‌تدا رێژه‌ی عه‌قڵ‌گه‌رایی زۆرتر بوو له عه‌قڵی سۆزداری سه‌رده‌می نیولۆتیک، وات ه ئیدراکه دیالێکتیکییه‌کان به‌ره‌و تێگه‌یشتنی تونه‌کردن و ده‌سه‌اڵت و له‌ناوچوونی یه‌کێک و بااڵده‌ستی ئه‌وی تر هان دران و ده‌ش��ب��ێ��ت .مێشک و زم���ان دوو ئ��ام��رازی زی��ن��دوو و عاقڵمه‌ندن که ههمیشه له جۆش و خ��رۆش��دان .م��ادده و وزه له هه‌یکه‌لی دوو نمونه‌ی ده‌رهه‌ست ـ به‌رهه‌ست (انتزاع ـ عین)دا دووانه‌یه‌کی ته‌واوکه‌ری یه‌کترن. دواب�ه‌دوای بیرکردنه‌وه‌ی مرۆڤ ،جۆره‌کانی دیالێکتیکیش ده‌ئافرێنن ،ب�ه‌اڵم ئه‌م رووداوه ش���ک���ۆداره ت �ه‌ن��ی��ا ت��ای��ب �هت �ه ب���ه گ��ۆڕه‌پ��ان��ی سۆسیۆلۆژیای م��رۆڤ��ی .ه �ه‌ر ل�ه س�ه‌ره‌ت��ای چه‌که‌ره‌دانی خانه‌کانی DNAئه‌م لێهاتوویی هزرمه‌ندی و وتاربێژییه له فیزیکی مرۆڤدا خ��ۆی حه‌شار داوه« .لێهاتوویی فیزیکی» یه‌که‌مین و سه‌ره‌تایی‌‌ترین قۆناغی پێشکه‌وتنی چ�ه‌م��ک��ی س���اوای دیالێکتیکی م��ان��ای��ی و زاناییه .ب �ه‌اڵم گ�ه‌ش��ان�ه‌وه‌ی کۆمه‌ڵناسانه‌ی دیالێکتیک له قۆناغی «زمانی جه‌سته‌ییدا گهشه ده‌ک��ات .ه�ه‌ر ل�ه‌م قۆناغه‌وه تا ئێستا کۆتایی س �هردهم��ی نیولۆتیک (به‌ردینه‌ی ن���وێ) و گ�ه‌ش�ه‌س�ه‌ن��دن��ی زم��ان��ی هێمایی و عه‌قڵی ئه‌نالتیک ،قۆناغێکی بنه‌ڕه‌تی ههیه که درێژخایه‌ن‌‌ترین لقی ستراتیژیکه له بواری زمانه‌وه .هه‌ر دوو زمانی جه‌سته‌یی و هێمایی، چه‌مکه س��اواک��ان��ی مانایی ،پ �ه‌ره‌ی��ان دا به دیالێکتیک له ناخی زانایی میتۆلۆژیکی و گه‌ردونیان شرۆڤه کرد .که‌چی پاراوترین ده‌قێکه که دووره له شڵه‌ژاوی کائیۆتیکی چ��اخ��ی ش��ارس��ت��ان��ی�هت .ب���ه‌ردی بناغه‌ی ئه‌م چاخه ،زم��ان و عه‌قڵی ئه‌نالتیکن ،ب�ه‌اڵم به کاراکته‌رێکی تایبه‌ته‌وه که پشت‌‌به‌ستووه به سروشته‌وه ،زمان و عه‌قڵی ئه‌نالتیکی مرۆڤ، به چ��اوی (ب���وون)هوه سه‌یری سروشت ده‌که‌ن و م��ان��اک��ان وه‌رده‌گ����رن .س �هردهم��ی خ��وداوه‌ن��د ـ دای��ک و ه�ه‌روه‌ه��ا تا راده‌ی���ه‌ک سه‌رده‌می فه‌لسه‌فه‌ی سروشتی یۆنان خاوه‌ن دوو هۆکار و ناوه‌ڕۆکێکی تایبه‌ت و ته‌نانه‌ت جیاوازن
ل�ه نیولۆتیک ،ب �ه‌اڵم ت��ا راده‌ی �ه‌ک��ی زۆری��ش ب �ه ب����ه‌راورد ل �ه‌گ �ه‌ڵ ق��ۆن��اغ��ی پ��ێ��ش خ��ۆی��ان، نزیکبووه‌نه‌وه‌یان ه�هی�ه ،چونکه کاریگه‌ری زۆری�����ان ل���ه س����هره و ه��ێ��ش��ت��ا ب���ه ت���ه‌واوه‌ت���ی نه‌خلیسکاونه‌ته ناو چاڵه‌ڕه‌شه قه‌یراناوییه‌که‌ی شارستانیه‌ته‌وه .له قۆناغی نیولۆتیکدا چ چه‌مک ،ده‌سته‌واژه و واتایه‌ک دژبه سروشت سه‌ری هه‌ڵنه‌داوه و ئهمه بۆته هۆی یه‌کبوونی مرۆڤ لهگهڵ سروشتدا .ئهمه قۆناغێکه که هێشتا ماناکان نه‌براونه‌ته ئاسمانه‌کان ،هێشتا چاوی نیاز رووه‌و زه‌وینه .مرۆڤ دژبه‌ره‌کان و کۆسپه‌کان ه�ه‌م له م���ادده‌دا یاخود وات��ادا ده‌بینیه‌وه و هه‌موو شتێکت لێ دهبێته پرسیار، به‌اڵم هه‌موو هه‌وڵدانی بۆ ئهوهیه که ئهوانه وه‌ک دیارده‌گه‌لێک له قه‌ڵه‌م نه‌دات که ئهو له سروشت دوور ده‌خ �ه‌ن �هوه و سروشت دڕن��ده ده‌ک �ه‌ن .تێگه‌یشتنی ئ �ه‌وان به‌و شێوازه‌یه که دژب �ه‌ره‌ک��ان ئامرازێکی بایه‌خدارن له ب �هردهم بوون و وه‌گه‌ڕکه‌وتنی بووندا .به پێچه‌وانه‌ی سه‌رده‌می دوگماتیکی یۆنان ،بوون به شێوازی یونیته‌ر و یه‌کانه تێناگه‌ن .زانایی دیالێکتیکی م��رۆڤ �ه‌ک��ان ،ب���ه‌ره‌و ت��اری��ک��ای��ی تێگه‌یشتن و ئیدراکی ده‌سه‌اڵتخوازانه و پاوانخوازی بوونی مرۆیی و کۆمه‌اڵیه‌تی پاڵیان نانێت .زۆرترین یه‌کانه‌په‌رستی و ده‌سه‌اڵت‌‌گه‌رایی که ده‌رکی پێ کرا و له سه‌رده‌می یۆناندا هاته ئ��اراوه و ئه‌مه‌ش ،له دژایه‌تی ره‌گ �ه‌زی نێوان ژن و پیاودا به ئاشکرایی ده‌بینرێت. ل����ه س�����هردهم�����ی ش���ارس���ت���ان���ی���هت���دا رێ�����ژه‌ی ع���ه‌ق���ڵ‌گ���ه‌رای���ی زۆرت������ر ب����وو ل���ه ع �ه‌ق��ڵ��ی س������ۆزداری س���هردهم���ی ن��ی��ول��ۆت��ی��ک ،وات���ه ئیدراکه دیالێکتیکییه‌کان به‌ره‌و تێگه‌یشتنی تونه‌کردن و ده‌سه‌اڵت و له‌ناوچوونی یه‌کێک و بااڵده‌ستی ئه‌وی تر هان دران .چونکه له سه‌رده‌می دین و فه‌لسفه‌دا هه‌موو ئیدراکه‌کان ناچاری هه‌ڵبژاردنی یه‌ک و یه‌کتاپه‌رستی ت����ه‌واوی ب���وون و ه �ه‌ب��وون ک���ران .س �ه‌ره‌ت��ا له ن��ێ��وان ژن و پ��ی��اودا ،پ��ی��او ت��اق�ه ده‌س �ه‌اڵت��دار ل��ه ق��ه‌ڵ��ه‌م درا ،ه��ێ��ز و ش��ک��ۆی ش��اه��ان �هی پاشاکان له سه‌ر دیموکراسی بااڵده‌ست کرا و له جیهان‌‌بینی کۆمه‌ڵگادا ،یه‌کگرتوویی ب��ووه ته‌نیا دڵ�ه‌ڕاوه‌ک��ێ و ئاواتی کۆمه‌ڵگا. یه‌کگرتوویی به وێنه‌ی شڵه‌ژاوترین ده‌سته‌واژه به سه‌ر زهنیه‌کاندا سه‌پێندرا .له یه‌کگرتوویی ئایدیالیستیدا هه‌موو نمونه‌کان ده‌برێنه ئاسمان و تایبه‌تمه‌ندی رۆحانی نادیار له‌خۆ ده‌گرێت. یه‌کگرتوویی و یه‌کبوونی پیاو ،شا ،راهیب، قه‌شه ،نهتهوه و ...له جۆری چه‌مکی تایبه‌تی دیالێکتیکی ملکه‌چن که له دژایه‌تی لهگهڵ سروشتی هه‌موو دی��ارده‌ک��ان و بوونه‌کاندان. له سومه‌ریه‌کانه‌وه تا ده‌گاته یۆنان ،مێژووی دیالێکتیک زۆرتر ده‌مییه و نه‌نووسراوه ،به‌اڵم له سه‌رده‌می فه‌لسه‌فه‌ی تایبه‌ت و نووسراوی یوناندا ئیتر دیالێکتیک تیپه‌ڕی و قۆناغێکی به ته‌واوه‌تی جیاواز ده‌بێت .پیرۆزی عه‌قڵ، پیاو ،ش��ا ،فه‌یله‌سوف و قه‌شه هێشتا وه‌ک رۆژگاری ئه‌مڕۆ درێژه‌ی ههیه .فه‌لسه‌فه‌ی «یه‌کگرتوویی» ده‌س �ه‌اڵت��خ��واز ،ن��اوه‌رۆک��ی هه‌موویان پێک دێنێت .ده‌توانین بڵێین که له یۆنانه‌وه تا ئه‌مڕۆ ،یه‌ک ده‌قی ستراتیژیک سه‌رقاڵی شرۆڤه‌ی چه‌مکی دیالێکتیک و هه‌موو شێوازه‌مانی ئایدیالیستی و ماتریالیستی له سه‌ر شڤه‌ڕێی ره‌ت و نکۆڵیکردن وه‌گه‌ڕ که‌وتوون.
و په‌رستنیه‌تی .ته‌واوی ده‌قه ستراتیژیه‌که‌ی هیگڵ جگه له پێناسه‌که‌ی بۆ دیالێکتیک، ه����ه‌ر ه����ه‌م����ووی ل���ه ره‌ت�����ی دی��ال��ێ��ک��ت��ی��ک��ی هه‌بوونه‌کاندایه .نیشاندانی ده‌وڵه‌ت و ناپلیۆن وه‌ک خ��ودای س���ه‌رزه‌وی له الی �ه‌ن هیگڵه‌وه، بۆ خۆی راڤ�هی دیالێکتیکی ره‌تکردنه‌وه‌یه. کاتێک چه‌مکی دیالێکتیک پێناسه ده‌کات، پێناسه‌که کوانتۆمییه ،به‌اڵم کاتێک دهچێته ناخی په‌ره‌پێدانی فه‌لسه‌فه‌ی کۆمه‌ڵناسانه و سیاسیهوه ،ئه‌وا کرداره‌که‌ی له خودی خۆیدا ره‌تکردنی دیالێکتیکه. دیالێکتیک ل �ه کاتێکدا ل���واو ده‌ب��ێ��ت که جۆرێک ناسین و ئاشکرایی هاتبێته ئاراوه. ناسین و مه‌عریفه ،به واتای دۆزینه‌وه‌ی رێگا و الب��ردن��ی ش��ک و گومانه .هه‌ڵبه‌ت ته‌نیا به خه‌ریکبوون به هۆکارگه‌رایی به‌رهۆوه‌کان، ناتوانرێ ش��رۆڤ�هی دی��ارده‌ک��ان بکرێت .هه‌ر چه‌ند ناسینی ره‌ها ناتوانێ بوونی هه‌بێت ،به‌اڵم دیسان هه‌مان ناسینی رێژه‌ییه که دهبێته هۆی جواڵن و گۆڕان و ره‌وتی دیالێکتیک دێنێته ئاراوه .هه‌ر گۆڕانێکی چه‌ندایه‌تی و چۆنایه‌تی یان دینامیکی و ئۆتۆدینامیکی پێویستی به جوڵێنه‌ر ههیه .له گۆڕان دینامیکیدا ،هۆکار ده‌ره‌کییه ب �ه‌اڵم له ئۆتۆدینامیکدا هۆکار، ناوخۆییه .ل�ه الی�ه‌ک��ی ت���رهوه ن��ات��وان��رێ هه‌ر دوو هۆکاره‌که به شێوه‌یه‌کی مسۆگه‌ر وه‌ک هۆکار ناو لێ بنرێت ،ته‌نانه‌ت پێویستی به هه‌وڵێکی وه‌ها نیه .ناسین هه‌م بۆ هۆکار و هه‌م دیارده‌ی به‌رهۆ نیشانده‌ری ناسینه سه‌باره‌ت به پرۆسه‌ی گ��ۆڕان و له نێوه‌نده‌دا هۆکاری مه‌سه‌له ،ته‌نیا به‌شێکی بچوکه لهوه .پۆست مۆدێرنیزم ،ئ �ه‌م پ��رۆس�ه ناسینه ،ب�ه بیانوی ناروونبوونی دی��ارده‌ک��ان ،ره‌ه��ای ک��ردۆت�هوه. رهنگه هه‌ندێک جه‌خت لهوه بکهنهوه که ئه‌م میتۆده میتافیزیکییه هی (نیچه)یه ،به‌اڵم ریشه‌ی ئه‌م شێوه‌ی بیرکردنهوه هی (کانت) ه و (ه��ی��وم)ه و نیچه خ��ۆی ک��اری��گ�ه‌ری له میتافیزیکی کانته‌وه وهرگرتووه. دیالێکتیک ل �ه‌گ �ه‌ڵ ن��اس��ی��ن��دا ل���واو ده‌ب��ێ ب �ه‌اڵم پۆست مۆدێرنیزم مه‌سه‌له‌ی ناسین و مه‌عریفه ره‌ت ده‌ک��ات�هوه و ته‌نانه‌ت بکه‌ر به نه‌مێن ده‌ژم��ێ��ردرێ��ت .ری��ش�هی ئ �ه‌م عه‌قڵیه‌ته پۆست مۆدێرنیزمییه له فه‌لسه‌فه‌ی «نازانم چ��ی��ی �ه«ی ک��ان��ت خ���ۆی ره‌ن����گ داوه‌ت�����هوه. دژوارک��ردن��ی پۆست مۆدێرنیزم له‌م فه‌لسه‌فه و رێژه‌گه‌رایی مایه ده‌گرێت و خ��ودی بوون وه‌ک دیالێکتیکی شێواو ،نارێک و پێکی ئهوه و زێده‌یی و فره‌یی نه‌ناسراو و رکابه‌ری ده‌س�ه‌اڵت��خ��وازان�ه ل�ه س �ه‌ر ه�ه‌ب��وون و نه‌بوونی ب��وون�ه‌وه‌ره‌ک��ان و بیروڕاکان پێناسه ده‌ک��ات و بناغه‌ی زانسته کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان داده‌ڕێژێت. هه‌ڵبه‌ت الیهنه عه‌یبداره‌کانی زیاتره له الیهنه باشه‌کانی .ئیتر باسکردن له سه‌ر تاقانه‌یی، س���ه‌ره‌ت���ا و ک��ۆت��ای��ی و ن��اس��ی��ن و رێ���ک و پێکی ،دیموکراسی و رێکخستن‌‌کردنه‌کان به بێ‌که‌ڵک ده‌زانن و نکۆڵیکردن له ده‌رکردنی حوکمی «کۆتایی ئایدیۆلۆژیاکان» خاڵی کۆتایی بانگه‌شه‌ی «ناسین و دیالێکتیک»ی بوونه‌کانه .ل�ه حاڵێکدا ه��ۆک��اری سه‌ره‌کی ئ���ه‌م م �ه‌س �ه‌ل �ه ،ه �ه‌ڵ��ق��واڵوی دی���ارده‌گ���ه‌رای���ی توندڕه‌وانه‌یه که لهگهڵ دابه‌شبوونی بوون به به‌ش به‌ش ئه‌زمونگه‌رایی ،گورزێکی کوژه‌ری ل��ێ��داوه .ئ �ه‌م شێوه ب��ی��رک��ردن�هوه په‌سه‌ندبوونی رێ��ژه‌گ �ه‌رای��ی زی��ات��ر ک��رد و وه‌ه��ا ده‌بیندرێت
فه‌لسه‌فه‌ی هیگڵ به‌رده‌وام‌‌بوونی چه‌مکی یونیته‌رخوازی و یه‌کتاپه‌رستانه‌ی تاکه‌ڕه‌هه‌ندی بااڵده‌ست‌‌بوونی پیاو ،شا، قه‌ش ه و ب ه شێوازێکی ره‌هاتر ده‌وڵه‌ت و په‌رستنیه‌تی ک���ه‌چ���ی ت���ه‌ن���ی���ا ب��اب��هت��ێ��ک��ی ج����ی����اواز ل� ه س �ه‌رڕاس��ت‌‌ک��ردن �ه‌ک��ان��ی ت��ی��ۆری (ه��ی��گ��ڵ)دا ده‌بینین و دیالێکتیک به شێوازێکی باشتر پێناسه ده‌کات ،به‌اڵم له بنه‌ڕه‌تدا فه‌لسه‌فه‌ی هیگڵ وه‌ک هه‌بوونێکی گشتی ،په‌یڕه‌وی هه‌مان لۆژیکی تونه‌کردنه له ناخی خۆیدا و دیالێکتیک توشی نه‌خۆشی ده‌کات .ئه‌ویش ب���ه‌رده‌وام‌‌ب���وون���ی چه‌مکی ی��ون��ی��ت �ه‌رخ��وازی و یه‌کتاپه‌رستانه‌ی تاکه‌ڕه‌هه‌ندی بااڵده‌ست‌‌بوونی پیاو ،شا ،قه‌شه و به شێوازێکی ره‌هاتر ده‌وڵه‌ت
که رهنگه رێگایه‌کی باشه بۆ ده‌رچ��وون له نیگه‌رانییه‌کان. روان���گ���هی پ��ۆس��ت‌‌م��ۆدێ��ڕن ،ه���ه‌ر چ �ه‌ن��ده به ت����ه‌واوه‌ت����ی ره‌ت���ک���ردن���ی دی��ال��ێ��ک��ت��ی��ک ن��ی�ه، ب����ه‌اڵم ل���ه ن���اواخ���ن���ی ف �ه‌ل��س �ه‌ف �هی س��ی��اس��ی و ک��ۆم��ه‌ڵ��ن��اس��ان��ه‌ک��هی��دا «پ����ه‌رت����ه‌وازه‌ی����ی دیالێکتیکه» .پ��ه‌رت��هوازه و شڵه‌ژاوکردنی دیالێکتیک ،ته‌نیا خ��اڵ��ی ج��ی��اوازی نێوان ئهو ده‌قه‌یه لهگهڵ ده‌قه پێشووه‌کاندا .ده‌بێ ده‌قێکی نوێ له‌دایک بێت.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
›› پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنى راى ئێوه‌ى هاواڵتیانه ده‌رباره‌ى (تاچه‌ند مافى منداڵ له‌الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانهوه پارێزراوه؟).
میدیا ف �ه‌ری��ق ،مامۆستا/ مافى م��ن��داڵ ل�ه‌چ��او سااڵنى رابردو جیاوازى کردوه تاراده‌یه‌ک مافه‌کانیان پارێزراوه ،ئه‌مه‌ش ئهوه ناگه‌ێنێت که مافه‌کانیان ب���هت���ه‌واوى پ����ارێ����زراوه .دای��ک و باوکیش مافى منداڵیان پاراستو‌ه و به‌پێچه‌وانه‌وه له‌هه‌مانکاتدا ئهو دایک و باوکه ئه‌توانێت مافه‌کانى منداڵ پێشێل بکات .جێگاى نیگه‌رانی‌ه له‌کوردستان له‌منداڵیه‌و‌ه کاریان پێده‌که‌ن و نایه‌ڵن له ژیانى منداڵیى خۆیان به‌ژداربن. ف���ه‌رزى ،فۆتۆ گ��راف �ه‌ر /له ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ئ���ه‌وه‌ى پ��ێ��وی��س��ت��ى و م���اف���ى م��ن��داڵ �ه نه‌پارێزراوه ،فه‌رهه‌نگ و پهروهرده رۆڵ ده‌ب��ی��ن��ێ ل��ه ت �ه‌ن��دروس��ت پ �ه‌روه‌رده‌ک��ردن��ى منداڵ .الیهنه ئابورییش رۆڵێکى گرنگ ده‌بینێت له خه‌ونه‌کانى منداڵ .حکومه‌ت ته‌نها ده‌توانێ مافى خوێندنى پێبدات ئ�ه‌وه‌ى دهمێنێتهوه دایک و باوکه که ده‌بێت مافى منداڵه‌که‌ى بپارێزێت. شادى عومه‌ر ،خوێندکارى زان���ک���ۆ /ت����اڕاده‌ی����ه‌ک مافى م��ن��داڵ پ���ارێ���زراوه ،پاراستنى مافه‌کانى منداڵ ده‌بێت له‌الیه‌ن خێزانه‌و‌ه بپارێزرێت .نزمى ئاستى ئ��اب��ورى خ��ێ��زان وای���ک���ردوه که منداڵ کاربکات ،که په‌یوه‌ندى به‌خێزان و حکومه‌تیشه‌وه
ههیه .پێداویستیه‌کانى بۆ دابین بکات. هۆگر که‌مال ،رۆژنامه‌نوس/ ل������ه‌گ������ه‌ڵ ئ������������ه‌وه‌ى چ���ه‌ن���د رێ��ک��خ��راوێ��ک��م��ان ه��هی��ه ک��ار ده‌ک�����ه‌ن ب���و پ��اراس��ت��ن��ى مافى م��ن��داڵ و م��اف�ه‌ک��ان��ى م��رۆڤ له کوردستاندا ،ب �ه‌اڵم تائێستا گرنگى به منداڵ ن���ه‌دراوه .چه‌ند بڕیار ده‌رچ��وه که نابێت منداڵ کار بکات .ناتوانرێت یه‌ک الیه‌ن خه‌تابار بکه‌ین ،ب�ه‌اڵم ئهو به‌رپرسیارێتی‌ه به‌نمره‌ى یه‌که‌م له ئه‌ستۆى حکومه‌ته ،چونکه تائێستا منداڵ کارده‌کات. ته‌الر عه‌لى ،ژنى ماڵهوه /خاوه‌نى سێ مندااڵم و کرێچیم ناتوانم پێداوستیان بۆ دابین بکه‌م ته‌نها پیاوه‌که‌م کارده‌کات ،ئه‌ویش به‌شى کرێى خانو ده‌کات .منداڵێکم ل�ه شه‌شى س�ه‌ره‌ت��ای��ى هێناوه‌ت‌ه دهرهوه ئیش بکات. حکومه‌تیش هیچ ئاوڕ له منداڵ ناداته‌و‌ه هیچى بۆ نه‌کردوین. ی������وس������ف ع�������ه‌ب�������دواڵ، خ���وێ���ن���دک���اری پ �هی��م��ان��گ��ا/ مافى منداڵ ل ه کوردستان وه‌ک شتێکى س��اده ب�ه‌وردى لێیبڕوانین ل���ه‌دور ش��اره‌ک��ان ده‌بینین ب�ه رێ��ژه‌ی�ه‌ک��ى زۆر مافه‌کانى منداڵ پێشێل ده‌ک��رێ��ت .به ه �ه‌ردوو ره‌گه‌زه‌و‌ه له سه‌ره‌تاى پێگرتنیه‌و‌ه په‌روه‌رده‌کردنى شێوازى ته‌ندروست نیه .پڕه له توندوتیژى ک ه له خێزانه‌و‌ه دهگوازرێتهوه بۆ کۆاڵنه‌کان و پاشان خوێندنگه‌ش.
باڵوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسى ( )EHECل ه ئه‌وروپا ئاماده‌کار
شه‌رمین له ئه‌ڵمانیا به هۆى باڵوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسى ( )EHECکه له ن��او م��ی��وه‌دا باڵوبۆته‌و‌ه دهبێته هۆی گیان له‌ده‌ستانى ( )10که‌س و تا ئێستا ( )274که‌س به سه‌ختى نه‌خۆش بوون. به پێى زانیارییه‌کان ڤایرۆسى ( )EHECل ه الوازه ،ئه‌گه‌رى ت��ووش ب��وون به‌م ڤایرۆسه‌یان سه‌رى ئهو که‌سانه‌ى ته‌مه‌نیان زۆره و ئهو که‌س زی���ات���ره ،ت��ا ئێستا ئ���ه‌م ڤ��ای��رۆس �ه ل �ه س��وی��د، و ژنانه‌ى که سیستمى به‌رگرى و جه‌سته‌یان هۆڵه‌ندا و به‌ریتانیا ب�ه‌دى ک��راوه .پسپۆرانی
پزیشکى ده‌ڵ��ێ��ن ئ �ه‌م نهخۆشیه ده‌ب��ێ��ت�ه هۆى به‌ربوونى خوێنى ده‌مار و که‌سانی توشبوو به‌و نهخۆشیه به ه��ۆى ئ �ه‌وه‌ى که خوین ناتوانێ به ئاسانى به ده‌م��اره‌ک��ان��دا بجولێت ده‌م��رن و له‌به‌ر ئه‌مه‌ش ترس له ناو هاواڵتیانى ئه‌وروپادا باڵو دهبێتهوه و پزیشکانى ئه‌ڵمانیا له هه‌وڵى ئ�ه‌وه‌دان ده‌رمانێک بۆ ئه‌م ڤایرۆسه بدۆزنهوه و چاوه‌ڕوان ده‌کرێت ئه‌نجامى گرنگى هه‌بێت، پزیشکانى نه‌خۆشخانه‌ى زانکۆى (ئاپیندۆرف) و (ه��ام��ب��ۆرگ) ش �ه‌ش ک�ه‌س��ى توشبوو به‌م نه‌خۆشیه‌یان چاره‌سه‌ر کردووه.
پێاڵوێک دروستکرا ژینگ ه ده‌پارێزێت ئاماده‌کار
شه‌رمین هه‌ورامی سێ گه‌نجی هۆڵه‌ندی توانیان جۆره پێاڵوێک له گژو گیا دروست بکه‌ن که ده‌توانێت چرۆ بکات و ببێته دره‌خت. به پێی راپۆرتی ماڵپه‌ری ژینگه ،ئهو پێاڵوه له گیای (جۆی دوو سه‌ر) دروستکراوه‌و بۆ پاراستنی ژینگه دروس��ت��ک��راوه و ئێستا له چه‌ندین جۆری جیاوازدا ده‌فرۆشرێت. ئ���ه‌و پ��ێ�ڵاوه پ���اش دوو م��ان��گ ل �ه ف���ڕێ���دان و به‌کارنه‌هێنانی له‌نێو خ��اک��دا ،وه‌ک رووه‌ک��ێ��ک ده‌ڕوێت. بنه‌تۆویی ژماره‌یه‌ک گژوگیا له نێو پێاڵوه‌که حه‌شار دراوه و به بوونی که‌ش و هه‌وایه‌کی شیاو ده‌توانێت گهشه بکات و ببێته دره‌خت. کۆمپانیای به‌رهه‌مهێنه‌ری ئهو پێاڵوان‌ه گه‌ره‌نتی داته کڕیاران که پاش کڕینی ئهو پێاڵوه و سوود ده وه‌رگرتن لێی ،ده‌توانن له شوێنێکی شیاو دایبنێن تا چرۆ بکات و ببێت‌ه‌دره‌خت و گهشه بکات.
پرسه به‌ناوى ستافى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) و کۆمپانیای چه‌تره‌وه ،پرس ه و سه‌رخۆشى خۆمان ئاراسته‌ى هاوکارمان ( بێریڤان محه‌مه‌د) ده‌که‌ین ،ب ه بۆنه‌ى کۆچى دوایى (سامان عوسمان) پورزاى به‌ڕێزیانه‌وه ،هیوادارین دوایین ناخۆشى بنه‌ماڵه‌که‌یان بێت.
ونبوون فۆڕمێکی خۆراک به ناوی (حسێن غه‌فور حسێن) ونبووه هه‌ر که‌س دۆزییه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئۆفیسى چه‌تر یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه)07710299753( . (.)07480179510
م���ه‌ل���ی���ح���ه ع����وس����م����ان، ف���ه‌رم���ان���ب���ه‌ر /م��اف �ه‌ک��ان��ى م��ن��داڵ ت���اڕاده‌ی���ه‌ک���ى زۆر که‌م ده‌بینرێت پارێزراوبێت .به ئه‌رکى هه‌موانى ده‌بینم کار بکرێت بۆ خزمه‌تکردنى زیاترى منداڵ ،چونکه تا منداڵ به باشى و به رێکوپێکى پ����ه‌روه‌رد‌ه بکه‌ین ئ �ه‌ون��ده که‌سێکى ب��اش دهکهوێته کۆمه‌ڵگاوه. دارا عه‌لى ،خوێندکار /مافى گ���ه‌ور‌ه زۆر پ��ارێ��زاو‌ه ت��ا مافى منداڵ بپارێزرێت .وه‌ک خۆم سێ ساڵى خوێندم رۆشت به‌هۆى ئیشکردن و بژێوى په‌یداکردن. حکومه‌ت ئه‌وه‌ى بیرى لێناکاته‌وه منداڵه .تائێستا توندوتیژى به‌رامبه‌ر منداڵ ده‌کرێت له‌خوێندندا و له‌ناو خێزانیش. ف��ه‌وزى منیى ،چیرۆکنوس و وه‌رگێڕ /مافى مندااڵن دراوه، ب���ه‌اڵم زۆر ب�ه‌ک�ه‌م��ى ،چونکه ت��ا ئێستا خ��اوه‌ن��ى دام����ه‌زراوه‌ى پ��ه‌روه‌ده‌ی��ى نین ل�ه دام��وده‌زگ��ا حکومیه‌کاندا خێزانه‌کانیش ئاستێکى رۆشنبیرى باشیان نیه. که‌ژان ئه‌رسه‌الن ،فه‌رمانبه‌ر/ ت��اڕاده‌ی�ه‌ک��ى پێویست هیچ بۆ مندااڵن ن�ه‌ک��راوه ،بۆ نمونه له دایه‌نگه‌کانه‌و‌ه ده‌س��ت پێبکه‌ین
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 58 دووشه‌ممه 2711/3/9 - 2011/5/30
19
که ئه‌هلیی‌ه خه‌ڵک ناتوانێت ئهو پاره‌ی‌ه دابین بکات، ئهوانه نه‌بێت که سه‌رمایه‌دارن دواتر هه‌موو شوێنه‌کان و شته‌کانى تریش که په‌یوه‌ندى به مندااڵنه‌و‌ه ههیه. رازاو ره‌ئ����وف ،ک��ارم�ه‌ن��دى کتێبخانه /منداڵ جیهانێکى تایبهته پێویسته فراوان بکرێت، له‌م رۆژه‌دا کارکردن بۆ مندااڵن له‌سه‌ره‌تایه ،پێویسته کارئاسانى بۆ مندااڵن بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى زیاتر به جیهانى دهرهوه ئاشناببن. ژی����ن ک����ه‌م����ال /ت���ا ئیستا ش��ت��ێ��ک��ى ئ���ه‌وت���ۆ ب���ۆ م��ن��داڵ نهکراوه ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌راوردى بکه‌ین لهگهڵ واڵتانى تر زۆر کارى قورسیان پێده‌کرێت ،ئهو خوالنه‌ش دهکرێتهوه ته‌نها منداڵه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان ده‌گرێته‌وه. ئا /شارا ـ چێنه‌ر
خێراترین هه‌لیکۆپته‌ری جیهان دروست کرا کۆمپانیای یۆرۆکۆپته‌ر خێراترین هه‌لیکۆپته‌ری جیهانی دروس���ت ک��رد و پ���رۆژه‌ی دروستکردنی ج��ۆری نوێی هه‌لیکۆپته‌ری ئهو کۆمپانیایه ل ه سیپته‌مبه‌ری ساڵی ( )2010ده‌ستیپێکردوو‌ه و پاش کۆتایی هاتنی کاره‌کانی نمایش ک��را .خێرایی ئ �ه‌و ج��ۆره هه‌لیکۆپته‌ر‌ه ( )470کیلۆمهتره ل ه کاتژمێرێکدا و له‌م رووه‌و‌ه کۆمپانیای یۆرۆکۆپته‌ر ئۆمێد ده‌کات ئه‌م جۆره هه‌لیکۆپته‌ران‌ه له کاره‌کانی وه‌ک فریاکه‌وتن و پۆلیسی ن��او ش��ار س��وودی لێوه‌ربگیرێت.
تاشه‌به‌ردێک ل ه نێوان دنیا و مانگدا ئاماده‌کار
کارزان تاریق پسپۆڕانی ده‌زگ��ای ئاسمانیی ئه‌مریکا ناسا رایگه‌یاند که تاشه‌به‌ردێک به‌ناوی «»YU55 رووبه‌ڕووی دنیا دێت و له‌مانگی تشرینی دووه‌مدا به‌نزیکماندا تێده‌په‌ڕێت .ئه‌م تاشه به‌رده‌که نزیکه‌ی ( )400م�هت��ره و ( )55ملیۆن ت �ه‌ن قورسایی ههیه ،دهبێته یه‌که‌مین رووداوی نزیکبوونه‌وه‌ی گه‌وره‌ترین تاشه‌به‌رد له هه‌ساره‌که‌مانه‌وه. مانگ که نزیکه ( )385هه‌زار کیلۆمهتره له دنیاوه دووره ،ئه‌م تاشه به‌رده له دووری ()324 ه �ه‌زار کیلۆمهتره دووری دنیادا ده‌رب��از ده‌بێت. له ئه‌گه‌رێک دا که ئه‌م تاشه ب�ه‌رده به‌ر دونیا بکه‌وێ ئ�ه‌وا به وت�هی پسپۆڕان به‌هێزی ()65 هه‌زار بۆمبی ئه‌تۆمی ده‌بێت ،به فراوانی ()10 کیلۆمهتره و به قواڵیی ( )600مه‌تره کاریگه‌ری
له‌ڕووی زه‌وی ده‌کات. « »YU55ه���ه‌ر ( )14م��ان��گ ج��ارێ��ک س��ووڕان�ه‌وه‌ی ب �ه‌ده‌وری خ��ۆردا ت�ه‌واو ده‌ک��ات ،و به‌گوێره‌ی پسپۆڕانی ناسا له م��اوه‌ی ()100 س��اڵ��ی داه���ات���وودا ئ��ه‌گ��ه‌ری پ��ێ��ک��دادان��ی ئ�ه‌م تاشه‌به‌رده له ئارادا نییه. ده‌ش��وت��رێ ک �ه‌وا له ()8ى تشرینی دووه‌م��دا ده‌توانرێ به ته‌له‌سکۆب ته‌ماشا بکرێ.
ئاگادارى *سه‌نه‌وییه‌کى ئۆتۆمبێل که خاوه‌نی (ییوڵدرم عه‌دنان مسته‌فا)یه جۆری تۆیۆتا پیکاب ده‌بڵ ،ره‌نگی سپی ،مۆدیل ( )2010به ژماره ( )78247عێراق هه‌ولێر) دۆزراوه‌ته‌وه ،داوا له خاوه‌نه‌که‌ى ده‌که‌ین ،سه‌ردانى ئۆفیسى چه‌تر بکات یان په‌یوه‌ندى به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه بکات . (.)07480179510( )07710299753 .......... *رۆژنامه‌ى چه‌تر پێویستى به دوو کارمه‌نده بۆ ریکالم له هه‌ردوو شارى هه‌ولێر و که‌رکوک هه‌رکه‌س ئاره‌زومه‌نده. ()cvى خۆى بنیرێت بۆ )(cetir2010@gmail.com ........... *گۆڤارى هاوده‌م ،گۆڤارێکى کۆمه‌اڵیه‌تى و کلتوورى گه‌نجانه ،ئاگادارى هه‌موو الیه‌ک ده‌کاته‌وه ،سه‌رنوسه‌ره‌که‌ى ده‌گۆڕدرێت له (رێکان سه‌باح ره‌شید) بۆ (په‌یوه‌ند ئه‌نوه‌ر عوسمان) .هه‌رکه‌س سه‌رنج و تێبینى ههیه با له‌ماوه‌ى مانگێکدا په‌یوه‌ندى به الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کانه‌وه بکات.
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
دۆسیه ،فۆتۆ ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
ستۆری و چه‌ند
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
بابه‌تێکیتایبه‌ت
ب ه رۆژی مندااڵن ل ه الپه‌ڕه‌کانی ناوه‌وه 2711/3/9
No: (58) Mo.30/5/2011-
ریکالم
یه‌کێتی و پارتی خۆیان ریسوا ده‌که‌ن یان...
ریکالم
کاروان ساالر له‌مێژ‌ه وتویانه (مریشک خ������ۆی خ������ۆڵ ن���ه‌ک���ات به‌سه‌ری خۆیدا که‌س نی ه خۆڵ بکات به‌سه‌ریدا) ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ی یه‌کێتی و پارتی له ئێستا ته‌واو و داقاو ده‌ق ئه‌م په‌نده‌ی به‌سه‌ردا جێبه‌جێ ده‌بێت ،چونکه مێژووی ئه‌م دوو حزبه به‌تایبه‌ت له‌دوای راپهڕینهوه ئه‌گه‌ر هه‌مووی نه‌بێت ئه‌وا به‌شێکی زۆری بریتی بووه له‌خۆڵ کردن به‌سه‌ر خۆیاندا؟!. ک�����ورد ،ده‌ش���ڵ���ێ (ئ���ه‌گ���ه‌ر خ����ۆت م��اڵ��ت له‌شووشه‌ی‌ه ئه‌وا به‌رد له‌ماڵی که‌س مه‌گره) بۆ ئه‌مه‌ش به‌هامانشێو‌ه زۆربه‌ی کات بهداخهوه ئه‌م دوو حزبه خه‌ریکی به‌رد گرتن‌ه ماڵی خه‌ڵکی ب��وون له‌کاتێکدا ماڵی خ��ۆی��ان له‌شووشه‌ش ناسکتره!؟ هه‌مووان له‌شه‌ڕی ناوخۆدا ره‌فتار و سلوکی ئه‌م دوو حزبه‌مان بینی که چۆن ب �ه‌رده‌وام له رسواکردن و سوککردنی هه‌موو شت‌ه پ��ی��رۆزه‌ک��ان��دا رۆڵ��ی��ان ه �ه‌ب��وو ته‌نانه‌ت قۆناغه‌ک‌ه گهیشته ئاستێکی مه‌ترسیداری وه‌ه��ا ک�ه ک�ه‌رام�هت��ی مرۆڤایه‌تی و به‌های مرۆڤایه‌تیشیان سوک و رسواکرد .به‌تایبه‌ت له راگه‌یاندنه‌کانی ئه‌م دوو ده‌سه‌اڵته‌و‌ه ئه‌وه‌ی پێی ب��وت��رێ رس��وای��ی و رس��واک��ردن ئه‌مان ه خوڵقاندیان و هێنایان‌ه ک��ای�هوه .له‌ئێستاشدا و پ��اش نه‌مانی ش �ه‌ڕی ناوخۆ به‌شێوه‌یه‌کی کرداری ،به‌اڵم به‌رله‌وه‌ی ئاسه‌واری ئهو شه‌ڕه بن بڕبێت جارێکیتر پارتی و یه‌کێتی له‌دوای رووداوه‌ک������هی ()2011/2/17ی سلێمانی مه‌کینه‌ی تێکشکاندنی به‌هاکانیان خسته‌و‌ه گه‌ڕ و به‌شێوه‌یه‌ک که‌وتوونه‌ت‌ه ناشرین کردنی به‌هاکان ،ته‌نانه‌ت زۆر جار بیریان ده‌چێته‌و‌ه (تف هه‌ڵده‌یت روو‌ه و ئاسمان یان ره‌شه‌با ،رووی خۆت ده‌گرێته‌وه). زۆر الیه‌نی که‌موکورتی و ده‌ستدرێژی ئه‌م دواییانه‌ی راگه‌یاندنه‌کانی ئه‌م حزبان‌ه هه‌ی ه ده‌کرێ باس بکرێت و قسه‌ی له‌سه‌ر بکرێت، ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ی لێره‌دا گه‌ره‌کم‌ه قسه‌ی له‌سه‌ر بکه‌م ئهو مه‌هزه‌له‌یه‌ی‌ه که راگه‌یاندنه‌کانی پ��ارت��ی و یه‌کێتی ئێستا پ��ی��اده‌ی ده‌ک���ه‌ن و ده‌یانه‌وێت به‌حسابی خۆیان له‌ڕێگه‌ی ئه‌وه‌ی وش���هی ب��زوت��ن �هوه ب��ۆ (ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان) به‌کاربهێنن ،ب �ه‌اڵم ل�ه جێگه‌ی ئ �ه‌و وش�هی (حزب) به‌کار ده‌هێنن و ده‌ڵێن (حزبی گۆڕان) گوای‌ه بۆ ئ��ه‌وه‌ی (گ���ۆڕان)ی پێ له‌که‌دار بکه‌ن و ریسوای بکه‌ن و به‌حساب ده‌یانه‌وێت جه‌نگی ده‌روونی له‌به‌رامبه‌ریان به‌کار بهێنن، ئهمه له‌کاتێکدای‌ه که رهنگه بیریان چووبێته‌و‌ه خۆشیان حزبن .به‌کارهێنانی وشه‌ی (حزب) ل ه ئێستادا له‌الیه‌ن ئه‌م دوو حزبه‌و‌ه وه‌ک جنێوه، چونکه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ب�ه خه‌ڵک بڵێن گ��ۆڕان (ح��زب �ه) ن �ه‌ک (ب��زوت��ن �هوه) ،ئ�ه‌م�ه‌ش له‌سه‌ر بنه‌مای ئ �ه‌وه‌ی خۆیان دڵنیان ل �ه‌وه‌ی بیست ساڵه خه‌ریکی ناشرین کردنی حزبن و حزبیان وا ریسوا کردوه هه‌رکه‌س گوێی لێی بێت دوور ده‌که‌وێته‌و‌ه و (حزبی) له‌ال قێزه‌ون‌ه و به‌م کاره‌ش ته‌نیا خۆیان که حزبن رسواده‌بن نه‌ک که‌سیتر. ق��س�ه‌م ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌وه‌نیی‌ه ئ��ای��ا (ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی گۆڕان) به‌رنامه‌که‌ی راسته یان راستنیه ،به‌اڵم ده‌م���ه‌وێ ئ �هوه بخه‌م‌ه روو که‌سێک ئه‌گه‌ر ناوی (أ) بێت ده‌کرێت به (ب) بانگی بکه‌ین یان هه‌ر ناوێکیتر ،ده‌شزانیین ئه‌مڕۆ (گۆڕان) ناوی خۆی ناو‌ه (بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان) وه‌ک چۆن (بزوتنه‌وه‌ی دیموکراسیخوازان)یش وه‌ک پارتێکی سیاسی ئه‌مڕۆ له‌هه‌رێمی کوردستاندا هه‌ن ،جائیتر بزوتنه‌وه‌بن یان نا ئهوه شتێکیتره، به‌اڵم سه‌یره‌ک‌ه له‌وه‌دای‌ه ئه‌وان ئه‌م وشه‌ی‌ه وه‌ک وشه‌یه‌ک به‌کاردێنن که (گۆڕان)ی پێناشرین بکه‌ن له‌به‌رچاوی خه‌ڵک که به‌بڕوای من ئه‌م ه هه‌ڵه‌یه‌کی مێژوویی‌ه تێی که‌وتوون و هیوادارم زوو راس��ت��ی ب��ک�ه‌ن�هوه ،چونکه ب��وون��ی حزب ئامرازێکی باشه بۆ ئاراسته‌کردنی کۆمه‌ڵگا و حزبیش ئه‌وه‌نیی‌ه که پارتی و یه‌کێتی بۆیان پراکتیز‌ه کردوین ،به‌ڵکو له‌بنه‌مادا دامه‌زراندنی بۆ ئامانجێکی پیرۆزه و بۆ ئاراسته‌کردنی کۆمهڵگایه ،نه‌ک وه‌ک وشه‌یه‌کی ناشرین به‌کار بهێنرێت بۆ به‌رامبه‌ر وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێستا له راگه‌یاندنه‌کانی ده‌سه‌اڵته‌و‌ه پیاد‌ه ده‌کرێت و وای لێهاتووه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ قسه‌یه‌کی ناشرین به‌که‌سێک بڵێن پێی ده‌ڵێن (حزبی).