(چه‌تر) ورده‌کاری زیادکردنی موچه‌یکه‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر باڵو ده‌کاته‌و ه ل5 ژمار ه 59
ساڵی دووه‌م
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/6/6
WWW.Chatrpress.com
(16ی جۆزه‌ردانی )2711
( )11ساڵ ه چاالکیمان قه‌ده‌غ ه کراوه
حزبى کۆمۆنیست :یه‌کێتى ،پارتى ،گۆڕان و ئیسالمییه‌کانیش هێزى میلیشیایین تایبه‌ت به چه‌تر
سکرتێرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى (حزبى کۆمۆنیستىکرێکارىکوردستان) ئاماژ‌ه بۆ ئهوه ده‌کات ،یه‌کێتى، پارتى ،گۆڕان و ئیسالمیه‌کانیش هێزى میلیشیایین و تا ئێستا
هیچیشیانل هئۆپۆزسیۆننه‌بینیوه، ته‌نها بیر لهوه دهکهنهوه ئاڵوگۆڕێک ل ه ده‌سه‌اڵتدا بکرێت ک ه ل ه به‌رژه‌وه‌ندى خۆیانه.
(عوسمانى حاجى مارف) سکرتێرى کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى (ح��زب��ى کۆمۆنیستى کرێکارى ک��وردس��ت��ان) له چاوپێکه‌وتنێکى (چه‌تر)
دا ده‌ڵێت :ئێمه ناچین‌ه به‌ره‌ى هیچ یه‌ک ل ه ئۆپۆزسیۆن و ده‌س �ه‌اڵت ،چونکه (یه‌کێتى، پارتى ،گۆڕان و ئیسالمییه‌کان) هه‌موویان هێزى میلیشیایین ،تا ئێستاش له‌باره‌ى دادى کۆمه‌اڵتییه‌و‌ه هیچ شتێکمان له ئۆپۆزسیۆن نه‌بینیوه ،ته‌نها بیر لهوه دهکهنهوه که چۆن ئاڵوگۆڕێک له‌م ده‌سه‌اڵته‌ى ئێستادا بکرێت
که له به‌رژه‌وه‌ندى خۆیانه. ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت« :ئێمه له ساڵى ()1991دا وتمان خه‌ڵکین‌ه به مان‌ه فریو مه‌خۆن ،ئه‌مان ه ناسیۆنالیستن و میلیشیان ده‌س�ه‌اڵت ده‌گرن و کوردستان وێران ده‌که‌ن ،ئێستاش ئێمه ب ه خه‌ڵک ده‌ڵێین به ئۆپۆزسیۆن فریو مه‌خۆن، ت��ازه ده‌س���ه‌اڵت رۆی��ى ،خه‌ڵک ده‌بێت خۆى
رێکخراوى تازه‌ى جه‌ماوه‌رى دروست بکات». ده‌شڵێت :له پ��اش روداوى ()2000/7/14 هوه ،م��اوه‌ى یانز‌ه ساڵه ده‌س �ه‌اڵت کارکردنى حزبى ئێمه‌ى ق �ه‌ده‌غ �ه ک���ردوه چه‌ندینجار داواى مۆڵه‌تمان کردوه وه‌اڵمیان نه ده‌داینه‌وه، به‌اڵم روداوه‌کانى ()17ى شوبات هاوکێشه سیاسیه‌کانى گۆڕى و ئێمه‌ش له مه‌یدانه‌کانى
ئ����ازادى چوین‌ه ن���او خ �ه‌ڵ��ک �هوه و خه‌ڵک ئێمه‌ى قبوڵ کرد ،بۆیه ده‌سه‌اڵت ناچار بوو مۆڵه‌ته‌که‌ى ئێمه‌ش وه‌اڵم بداتهوه .هه‌ر چهنده چاالکیه‌کانى ئێمه په‌یوه‌ندى به مۆڵه‌ته‌که‌و‌ه نیه« ،من خۆم باوه‌ڕم به مۆڵه‌ت پێدان نییه». درێژه بۆ ل 13
ئه‌نجومه‌نى عه‌ره‌بى« :تا ئاسایش و پێشمه‌رگ ه ل ه که‌رکوک بن ئارامى روو نادات»
به‌رپرسێکى یه‌کێتى :کورد نه‌یتوانیو ه که‌رکوک بپارێزێت چه‌تر ـ زانیار داقوقی ئه‌ندامێکىئه‌نجومه‌نىسیاسى عه‌ره‌بى باس لهوه ده‌کات ،تا ئاسایش و پێشمه‌رگ ه ل ه که‌رکوک بن ئهو شاره ئارام نابێـته‌وه ،ل ه به‌رامبه‌ریشدابه‌رپرسێکىپارتى ده‌ڵێت :ئهو قسانه‌ى عه‌ره‌ب ه شۆڤێنییه‌کان شتێکى نوێ نیی ه و ل ه ()2003وه دژ ب ه کورد به‌رده‌وامه.
(عه‌بدولڕه‌حمان منشد عاسی) ئه‌ندامی ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی س��ی��اس��ی ع����ه‌ره‌ب����ی ل ه که‌رکوک له‌باره‌ى دۆخى که‌رکوکه‌وه به (چه‌تر)ی وت« :تێکچوونى دۆخى که‌رکوک دهگهڕێتهوه بۆ ناکۆکیه‌کانی پارتی و یه‌کێتی و بوونی هێزی ئاسایش و پێشمهرگه و ب��ووه‌ت�ه ه��ۆی زاڵبونی گروپه تیرۆرستیه‌کان ،ئێمه وه‌ک الیه‌نی ع�ه‌ره‌ب��ی ب�ه م�ه‌رج��ێ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ الیه‌نی کوردی ده‌که‌ین ،هێزی ئاسایش و پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه ل��ه ش����اری ک �ه‌رک��وک دوورب���خ���رێ���ن���هوه ،ت��ا ئ��ێ��س��ت��اش ()300 گه‌نجی عه‌ره‌ب له زیندان ه نهێنییه‌کانی هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان��دان ئه‌وانیش ئ��ازاد
پسپۆڕێکی بواری زمان
حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به‌رپرسیارن له‌نه‌بوونی زمانی ستاندار ....ل14 دۆسیه
بارزانی سه‌رۆکی هه‌رێمه یان سه‌رۆکی کوردستان ....ل12 لوقمان عه‌بدواڵ
ئهو ده‌رفه‌ته‌ی ک ه ره‌خساو ه له‌ده‌ستمان بچێت مێژوو لێمان خۆش نابێت....ل7-6
بکرێن». وتیشى :کورد ،عه‌ره‌ب ،تورکمان ،کلد و ئاشور هیچ کێشه و گرفتێکیان نیه، ته‌نها کێشه‌ی سیاسی ههیه ،به‌اڵم حزبه کوردییه‌کان له شاری که‌رکوک دوای ( )2003رێگه به هیچ الیه‌نێکی تر ناده‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ی ئیداره‌ی هاوبه‌ش هه‌بێت. ئ���ه‌وه‌ش���ى وت :ی�ه‌ک��ێ��ت��ی و پ��ارت��ی له ک �ه‌رک��وک شتێکیان ن �ه‌ک��ردوه مێژوو ب�ه باشی بزانێت ،چونکه که‌رکوک عێراقێکی بچوکه ،تا گۆڕانکاری له بهرپرسه حزبیه‌کان نه‌کرێت ئاڵۆزیه‌کانی شارهکه چاره‌سه‌ر ناکرێت. ئهو به‌رپرسه‌ى ئه‌نجومه‌نى سیاسى عه‌ره‌بى س �ه‌ره‌ڕاى ئ�ه‌وه‌ى هێزه‌کانی ئاسایشى به کوشتن و رفاندن و رێگرتن ل ه گهنجه ع �ه‌ره‌ب �ه‌ک��ان ت��ۆم�ه‌ت��ب��ار ک���رد ،ئ�ه‌وه‌ش��ى خ���س���ت���ه‌ڕوو« :ت���ا ه��ێ��زی ئ��اس��ای��ش و پێشمهرگه له که‌رکوک دوور نه‌خرێنه‌وه مه‌ترسی و تۆقاندن به‌رده‌وامه و ئارامی له که‌رکوک روونادات». ل�ه‌الی�ه‌ک��ی ت���رهوه (م��ح�ه‌م�ه‌د خورشید) ئ�ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ی پ��ارت��ی ل �ه ک���ه‌رک���وک ،ل���ه‌ب���اره‌ى ئ�ه‌و قسانه‌وه به (چ�ه‌ت��ر)ی وت :بهیاننامه و ه �ه‌ڕه‌ش �ه و گ��وڕه‌ش �ه‌ی ئه‌نجومه‌نی
ریکالم
س��ی��اس��ی ع��ه‌ره‌ب��ی و الی �ه‌ن��ی ع �ه‌ره‌ب��ی دژی الیهنه کوردیه‌کان هیچ شتێکی ن��وێ نیه ،به‌ڵکو له دوای ()2003وه ع�ه‌ره‌ب�ه شۆڤێنییه‌کان هه‌ڵوێستیان دژ به کورد به‌ردوامه ،دوای هه‌ڕه‌شه‌کانی ئه‌نجومه‌نی سیاسی عه‌ره‌بى ته‌قینه‌وه ئه‌نجام ده‌درێت له ناوچه کوردیه‌کان. وتیشى« :ئێمه به‌هیچ جۆرێک تۆمه‌تی هێرشه تیرۆرستیه‌کان ناخه‌ینه ئه‌ستۆی ئه‌نجومه‌نی سیاسی ع�ه‌ره‌ب��ی�هوه ،به‌اڵم گ��روپ�ه تیرۆرستیه‌کان ،ه�ه‌وڵ��ی جدی ده‌ده‌ن شه‌ڕی نه‌ته‌وه‌یی یان تایفی له‌نێوان نه‌ته‌وه‌کانی که‌رکوک هه‌ڵبگیرسێنن، چۆن ئه‌نجومه‌نه‌کانی (سه‌حوه) ناوچه عه‌ره‌بیه‌کانی ک�ه‌رک��وک ده‌پ��ارێ��زن به هه‌مان شێوه ئاسایش ناوچه کوردیه‌کان ده‌پ���ارێ���زت ،ب��ۆ دوورخ��س��ت��ن �ه‌وه‌ی هێزی پێشمهرگه و ئاسایش تا ئێستا عه‌ره‌ب ب �ه ره‌س��م��ی داوای ن �ه‌ک��ردوه ته‌نها له راگه‌یاندنه‌کانه‌وه نه‌بێت. ئهو به‌رپرسه‌ى پارتی ئه‌وه‌شى وت :کورد له که‌رکوک زۆرینه‌یه ،ئه‌گه‌ر بهڵگه ه�ه‌ی�ه ئاسایشی ک �ه‌رک��وک ل �ه پشت رفاندن و کوشتنی هاواڵتیانی عه‌ره‌به‌وه‌یه با له دادگا سکااڵ تۆمار بکه‌ن، درێژه بۆ ل 2
«ئه‌گه‌ر سه‌رۆکى هه‌رێم بوومای ه سامانى دزراوم ده‌گێڕایه‌وه»
که‌مال میراوده‌لى :په‌رله‌مان روویه‌کی تری ده‌سه‌اڵتی بنه‌ماڵه‌ییه تایبه‌ت به چه‌تر
(ک�ه‌م��ال م��ی��راوده‌ل��ى) پ��اڵ��ێ��وراوى پێشوى ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ى س����ه‌رۆک����ى ه����ه‌رێ����م ،ل ه چاوپێکه‌وتنێکى رۆژن���ام���هى (چ�ه‌ت��ر) دا ده‌ڵێت :په‌رله‌مانى هه‌رێمى کوردستان شکڵییه و رووی �ه‌ک��ی ت��ری ده‌س �ه‌اڵت��ی حزبی بنه‌ماڵه‌ییه ،ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ��ات �ه‌ڕوو، حزب هه‌موو شتێکى ل ه ناوه‌رۆکى خۆى به‌تاڵکردۆته‌وه. (که‌مال میراوده‌لى) ده‌ڵێت :گه‌ڕامه‌وه تا به‌شداری ل ه خۆپیشاندانه‌کاندا بکه‌م و چاودێری دۆخه‌ک ه بکه‌م ،به‌اڵم ب ه داخهوه میدیا گه‌مارۆیه‌کی ت���ه‌واوی خستۆت ه سه‌ر کار و بیر و بۆچوون و چاالکییه‌کانم ب ه تایبهتی ل ه الیه‌ن ته‌له‌فزیۆن و که‌ناڵ ه
ئاسمانییه‌کان ،بۆی ه گه‌رچی نامه‌وێ و ئۆپۆزسیۆنیش ناتوانێ ئه‌م جار‌ه دوور‌ه منیش گۆڤار یان رۆژنامه‌ی خۆم هه‌بێ ،پ�ه‌رێ��ز بوه‌ستێ ،ن��اچ��ار ده‌ک���رێ له‌الیه‌ن ناچارم خه‌ریکی باڵوکردنه‌وه‌ی هه‌ر نه‌بێ لۆژیکی سیاسی و شه‌قامی تووڕه‌وه ک ه گۆڤارێک بم بۆ گه‌یاندنی بۆچوونه‌کانم .ئهمجاره به هه‌موو قورسایی خۆیانهوه ب ه ده‌شڵێت :ل ه کوردستان حزب رێگا نادا فه‌رمی بێن ه ناو خۆپیشانده‌رانه‌وه. هیچ شتێ مانا و مه‌ودا و ن��اوه‌رۆک و میراوده‌لى ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ،ئه‌گه‌ر ئهو پرۆسه‌ی راسته‌قینه‌ی خۆی وه‌ربگرێ .ئێستا سه‌رۆکى هه‌رێم بوای ه ده‌ستى ده‌کرد دی��م��وک��راس��ی ،پ �هرل �ه‌م��ان ،کۆمه‌ڵگای ب ه «گێڕانه‌وه‌ی هه‌موو موڵک و ماڵی مه‌ده‌نی ،میدیای ئ��ازاد ،زانکۆ ،یاسا و داگیرکراو بۆ خه‌ڵک و داخستنی هه‌موو هتد ..ئهمانه هه‌موو رواڵه‌تی ساخته‌ی ته‌له‌فزیۆن و میدیا حزبییه‌کان ،سزادان و شاربه‌ده‌رکردنی گه‌نده‌ڵکاران ل ه پێشهوه ناوه‌رۆکێکی به‌تاڵکراوه‌ن. س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه س � هرل �ه‌ن��وێ خۆپیشاندانى به‌رپرس ه حزبییه‌کانی ئێستا ،گێڕانه‌وه‌ی خ �ه‌ڵ��ک��ی��ش ده‌ڵ���ێ���ت :ئ���ه‌گ���ه‌ر ده‌س����ه‌اڵت پ����اره و ب���ودج��� ه و س��ام��ان��ی دزراو بۆ داواک����اری خه‌ڵک جێبه‌جێ ن�ه‌ک��ات و دامه‌زراندنی هه‌موو ده‌رچووانی زانکۆکان ئۆپۆزسیۆن خیانه‌ت له خه‌ڵک نه‌کات ،و...هتد». ئه‌وا خه‌ڵک خۆپیشاندان دهستپێدهکهنهوه درێژه بۆ ل 5
هەواڵ ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
2
سلێمانى زانکۆ سه‌ردار
بۆچــوون کۆبوونه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت و «ئۆپۆزسیۆن!» uهه‌ڵمه‌ت ئیبراهی م
«وتاره‌ک ه دۆخه‌ک ه تێک دهداتهوه» وتارێک سکرتێرى رۆژنامه‌وانى پارێزگاى سلێمانى نانبڕاو ده‌کات
u
دواى ماوه‌یه‌کى زۆر له چ��اوه‌ڕوان��ى و قسه‌کردن ل�ه‌س�ه‌ر دۆخ��ى هه‌رێمى کوردستان ،سه‌رئه‌نجام پێرێ ()6/4 ن��وێ��ن�ه‌ران��ى پێنج الی �ه‌ن��ى سیاسى ل ه هه‌رێمى کوردستان ،ئه‌وانیش هه‌ردوو حزبى فه‌رمانڕه‌وا (یه‌کێتى و پارتى) ل��ه‌گ��ه‌ڵ س��ێ الی��ه‌ن��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن (گ���ۆڕان ،کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو) له بیناى په‌رله‌مانى کوردستان کۆبونه‌وه، هه‌روه‌ک پێشبینى ده‌کرا کۆبوونه‌وه‌ک ه ه��ی��چ ئ �ه‌ن��ج��ام��ێ��ک��ى ئ���ه‌رێ���ن���ى لێ نه‌که‌وته‌وه ،که له ئاست داخوازییه‌کانى خه‌ڵکدا بێت. بێگومان ئه‌وه‌ى که هیچ ئه‌نجامێکى ئ �ه‌رێ��ن��ى ل��ێ ن���ه‌ک���ه‌وت���هوه ،شتێکى چ��اوه‌ڕوان کراو و پیشبینى کراو بوو، چونکه هه‌م تایبه‌تمه‌ندى و بیرکردنه‌وه‌ى دوو حزبه فه‌رمانڕه‌واک‌ه نه‌گه‌یشتۆت ه ئاستێک بڕیارى چاره‌سه‌رى ریشه‌یى بده‌ن بۆ کێشه‌کانى هه‌رێمى کوردستان و ده‌ربازبوون له‌و قه‌یران و گه‌نده‌ڵى و بێکاریه‌ى که ههیه ،چونکه هێشتا خوێنى ئهو گهنجانه وشک نه‌بۆته‌وه، که داواى باشکردنى ژیانیان ده‌کرد به فیشه‌ک خوێنیان رژێنرا ،هێشتا برینى ئهو هاواڵتی‌ه ناڕازیان‌ه چاک نه‌بۆته‌وه، که به شێوه‌یه‌کى زۆر نامرۆڤان‌ه لێیان درا و سوکایه‌تیان پێ ک��را و خرانه زیندانه‌کانه‌وه ،هێشتا مانگ و نیوێک به‌سه‌ر ئهو سیاسه‌ته‌دا تێنه‌په‌ڕیوه ،ئیتر چۆن یه‌کێتى و پارتى گۆڕانکارییه‌کى وایان به‌سه‌ردا هات ،بڕیار بده‌ن بکوژانى خۆپیشاندانه‌کان ،که خۆیان فه‌رمانى ته‌قه‌کردنیان ده‌رک�����ردووه ،ده‌ستگیر بکه‌ن و بیانخه‌ن‌ه زیندانه‌وه ،چۆن وایان لێهات گه‌نده‌ڵکاران ده‌ستگیر بکه‌ن و لێپێچینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن؟!! هه‌روه‌ها ئۆپۆزسیۆنیش شه‌رمنان‌ه تا ئێستا هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات ،ئه‌گه‌رچى من باوه‌ڕم وا نییه له هه‌رێمى کوردستاندا ته‌نها گۆڕان و یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ به‌رهه‌ڵستکار بن ،به‌اڵم ئه‌مان که ئێستا خۆیان به هێزى به‌رهه‌ڵستکارى سه‌ره‌کى ده‌سه‌اڵت ده‌زانن ،ده‌یانه‌وێت له‌سه‌ر ره‌نج و قوربانییه‌کانى خه‌ڵک خۆیان به‌رن ه پێشهوه و ل�ه بنچینه‌شدا ده‌یانه‌وێت ده‌سه‌اڵت بگرن‌ه ده‌ست ،ئه‌گه‌ر نا ئه‌م هه‌موو سازشه‌یان بۆچى له به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتدا کرد ،هه‌ر دانیشتن له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدا پێچه‌وانه‌ى داخوازییه‌کانى خهڵکه ،چونکه تا ئێستا ده‌سه‌اڵت هیچ داواکارییه‌کى خه‌ڵکى خۆپیشانده‌رى جێبه‌جێ ن���ه‌ک���ردووه ،سه‌ره‌کیترین داواکارى خۆپیشانده‌ران ئهوهیه بکوژانى گه‌نجان بدرێن‌ه دادگا ،به‌اڵم تا ئێستا ئ�هوه جێبه‌جێ نه‌کراوه ،بکوژانى ئهو گه‌نجانه‌ى دواى باشکردنى ئه‌م واڵته‌یان ده‌کرد به ئازادى به شه‌قامه‌کاندا دێن و ده‌چ���ن ،ئهمه جگه ل���ه‌وه‌ى ره‌وش��ى رۆژنامه‌نوسانیش به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوات و ه �ه‌ڕه‌ش �ه و گرتن و زیندانیکردن به‌رده‌وامه. ئ���ه‌وه‌ى گرنگه ئ �ه‌وه‌ی �ه ،ه�ه‌م��وو هێزه سیاسییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌س����ه‌اڵت به ئ�ه‌وان�هى ن��او په‌رله‌مان و ئه‌وانه‌ى ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مان ،نوێنه‌رانى جه‌ماوه‌ر و رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان و رۆژنامه‌نوسان به‌ره‌یه‌کى نیشتمانى دروست بکه‌ن ،بۆ فشار خستنه سه‌ر ده‌سه‌اڵت تا داواکاری ه سه‌ره‌کییه‌کانى خه‌ڵک جێبه‌جێ بکات، ئه‌وه‌ى هه‌ستى پێده‌که‌م هێشتا به‌شێک له هێزه سیاسییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت یه‌کتر ناخوێننه‌وه ،گۆڕان و یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ ،به جیا هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن، نه پرس به رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان ده‌که‌ن نه پرس به‌و پارته سیاسییان‌ه ده‌که‌ن ک ه له ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مانن ،بێگومان ئه‌وه‌ش بوه‌ت‌ه ه��ۆى الوازب��وون��ى ب �ه‌ره‌ى گ�ه‌ل و به‌هێزبوونى ب���ه‌ره‌ى ده‌س���ه‌اڵت ،ئه‌وه‌تا رۆژ به رۆژ ده‌سه‌اڵت له جێبه‌جێکردنى داواکاریه‌کانى خۆپیشانده‌ران و ته‌نانه‌ت گۆڕان و یه‌کگرتوو کۆمه‌ڵیش دوور دهکهوێتهوه.
دواى ئه‌وه‌ى ل ه رۆژى ()2011/5/10 ل ه رۆژنامه‌ى (ئاسۆ) له‌ژێر ناونیشانى «وه‌نه‌وشه‌تان باش» وتارێکى باڵو کردهوه( ،توانا عه‌لى) سکرتێرى رۆژنامه‌وانى پارێزگاى سلێمانى لیژنه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌سه‌ر پێکده‌هێنرێت و ل ه ئێستاشدا لێکۆڵینه‌و ه ل ه هۆکارى نوسینى وتاره‌که‌ى ده‌کرێت.
(توانا عه‌لى) رۆژنامه‌نوس و سکرتێرى رۆژن��ام �ه‌وان��ى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ،که ئێستا له‌سه‌ر کاره‌که‌ى البراوه ،به (چه‌تر) ی رایگه‌یاند ،له ئێستادا هیچ لێدوانێک نادات و له کاتى دابه‌زینى وتاره‌که‌یه‌وه ت��ا ئێستا مۆڵه‌تى پ��ێ��دراوه و چ��اوه‌ڕێ��ى ئه‌نجامى ئهو لیژنه‌یه ده‌کات. ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ری��ش��دا (س��ه‌رچ��ڵ ئ �ه‌ن��وه‌ر) به‌رپرسى به‌شى یاسایى پارێزگاى سلێمانى و ئ �ه‌ن��دام��ى ل��ی��ژن �هى لێکۆڵینه‌وه‌که، رای���گ���ه‌ی���ان���د« :ئ��ێ��س��ت��ا س��ل��ێ��م��ان��ى له هێمنکردنه‌وه‌ى هه‌موو شته‌کاندایه ،به‌اڵم ئهو وتاره ده‌ستپێکێک بوو بۆ تێکچوونى
دۆخ�ه‌ک�ه ،ه�ه‌ر شتێکیش ده‌رب���اره‌ى ئهو لێکۆڵینه‌وه‌یه بێت شتێکى نهێنیه و راناگه‌یه‌نرێت هه‌تا ئه‌وکاته‌ى پارێزگار په‌سه‌ندى ده‌ک��ات ،ئه‌گه‌ر پارێزگاریش په‌سه‌ندى نه‌کرد ئه‌وا (توانا عه‌لى) وه‌ک ه �ه‌ر فه‌رمانبه‌رێک مۆڵه‌ته و دێته‌وه سه‌ر کاره‌که‌ى ،به‌اڵم توانا له شوێنێکى هه‌ستیاردا کارى ده‌کرد بۆیه ده‌رچوونى ه���ه‌ر شتێک ل���ه‌و ش��وێ��ن �هوه ب��وارێ��ک ناڕه‌خسێنێت بۆ باشى». (ئه‌نوه‌رحسێن) سکرتێرى لیژنه‌ى داکۆکى له مافى رۆژنامه‌نوسان له سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان ،لهوبارهیهوه رایگه‌یاند،
«به‌شداربوویه‌کى (ئه‌نفالى دوو) ئازاد کراوه»
ی دۆسیه‌ی ڕاپه‌رین‌و کۆڕه‌و :دادگای سه‌رۆک بااڵی تاوانه‌کانیش به‌عسیی تێدایه چه‌تر کاو‌ه حسێن (عه‌بدولڕه‌حمان زێباری) سه‌رۆکی ده‌سته‌ی داکۆکیکار ل ه دۆسیه‌ى سه‌رکوتکردنی راپه‌رینی ( )1991له دادگای بااڵی تاوانه‌کانی عێراق ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ،ئه‌مڕۆ ( )6/6دادگای بااڵی تاوانه‌کان ()61هه‌مین دانیشتنی خۆی له‌سه‌ر دۆسیه‌ى راپه‌رین و کۆڕه‌و ئه‌نجامده‌دات.
(عه‌بدولڕه‌حمان زێباری) له لێدوانێکیدا بۆ رۆژنامه‌ی (چه‌تر) ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو، ت ک�ه ئ �ه‌م دانیشتنه دوا دانیشتن ده‌بێ و بڕیاری یاسایی به‌سه‌ر تۆمه‌تباراندا
ده‌رده‌چێت ،وتیشی« :قوناغی لێکۆڵینهوه عێراق و ماڵه‌که‌یشی له ناوچه‌ی سه‌وز‌ه ل �ه ب �ه‌غ��داد ،ب���ه‌اڵم دادگ���ا ب �ه بیانووی له دۆسیه‌که کۆتایی هاتووه ،ته‌نها جارێکی دیکه دادگا به‌سه‌ر بڕیاره‌کاندا ئه‌وه‌ی به‌ڵگه‌ی ته‌واوه‌تی له‌به‌ر ده‌ستدا نییه ،بڕیاری مه‌سوومی نابێته به‌ڵگ ه ده‌چێته‌وه». سه‌باره‌ت ب�ه‌وه‌ی گوایه دادگ��ای بااڵی ئازادی کردووه». تاوانه‌کان (رائید سادق)ی ئازاد کردووه ،پارێزه‌ره‌که‌ی دادگ��ای بااڵی تاوانه‌کان که ناوبراو به‌شداری له پرۆسه‌ی ئه‌نفالدا هێمای بۆ ئه‌وه‌شکرد ،که‌مته‌رخه‌می ل ه ک��ردووه له س�ه‌رده‌م��ی رژێمی به‌عسدا ،هه‌موو الیه‌ک ههبووه ،که بووه‌ته هۆی پ��ارێ��زه‌ر (ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان زێ��ب��اری) ل ه ئازادکردنی ئهو تۆمه‌تباره ،ئهو بڕیاره‌ش دادگای بااڵی تاوانه‌کان هه‌واڵه‌که‌ی بۆ قابیلی تانه‌لێدان و پێداچوونه‌وه‌ى ههیه. وه سه‌رۆکی دۆسیه‌ی ڕاپه‌رین و کۆڕه‌ی رۆژن��ام �ه‌ی (چ�ه‌ت��ر) پشتڕاست ک��رده و باسی ل �ه‌وه‌ک��رد «(رائ��ی��د س���ادق) ل ه ک��ورد ل�ه ساڵی ( )1991ل�ه دادگ��ای پ���رۆس���ه‌ی ئ �ه‌ن��ف��ال��ی دوودا ب��ه‌ش��داری ب���ااڵی ت��اوان �ه‌ک��ان��ی ع��ێ��راق ،وتیشی: کردووه و به‌و هۆیه‌شه‌وه ،له‌الیه‌ن (سه‌دام «به‌عسی له هه‌موو شوێنێکی عێراقدا حسێن) (نوطشجاعه) وه‌رگرتووه ،له‌دوای ههیه ،له پ�هرل�ه‌م��ان ،له دام��وده‌زگ��ان��ی ئازاکردنی عێراقیشه‌وه پله‌که‌ی کراوه ب ه حکومه‌ت ،به خ��ودا له دادگ��ای بااڵی لیوا له نوسینگه‌ی هێزه چه‌کداره‌کانی تاوانه‌کانیش به‌عسی تێدایه».
وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ :هه‌فته‌یه‌کى تر ده‌زانین جوتیاران قه‌ره‌بوو ده‌کرێنه‌و ه یان نا
حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان سه‌باره‌ت هه‌ولێر ب�ه ق �ه‌ره‌ب��وک��ردن �ه‌وه‌ى زیانلێکه‌وتوان ب ه ره‌هێل مامه‌ش (چه‌تر)ى وت :له ئه‌نجومه‌نى هه‌رێم باسى ئهو بابهته کراوه ،به‌اڵم بودجه‌که هێشتا به گوێره‌ى که‌شناسى هه‌رێم بۆمان نه‌هاتووه و نازانین چهنده ،دواى به به‌راورد له‌گه‌ڵ ساڵى رابردوو هه‌فته‌یه‌کى تر ده‌زانین ئایا قه‌ره‌بووى ئهو رێژه‌ى بارانى ئه‌مساڵ که‌متر بوو، جوتیارانه ده‌کرێته‌وه یان نا یاخود به چ ئه‌مه‌ش وایکردووه ،به‌رهه‌مى جۆرێکه. جوتیاران له سنورى پارێزگاى له‌الیه‌کى ترهوه (ئیبراهیم عه‌بدولحه‌مید) (هه‌ولێر) به تایبه‌تى سنورى ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری دان���ه‌وێ���ڵ���ه ل���ه وه‌زاره‌ت�����ى (قه‌راج ،مه‌خموور و که‌ندێناوه) بازرگانى حکومه‌تى هه‌رێم رایگه‌یاند: وه‌ک پێوست نه‌بێت ،بۆ ئه‌وه‌ش نرخى وه‌رگرتنى گه‌نم و جۆ له ناوه‌ڕاستى جوتیاران داواى قه‌ره‌بووکردنه‌وه ده‌که‌ن. مانگى رابردوو له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تى بازرگانى (ئ��ه‌ن��وه‌ر ع��وم �ه‌ر) ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى ع��ێ��راق دی��اری��ک��را ،ئ�ه‌وان��ی��ش ب��ۆ یه‌ک پ�ل�ان���دان���ان ل���ه وه‌زاره‌ت�������ى ک��ش��ت��وک��اڵ��ى ت��ه‌ن گه‌نمى پ��ل�ه‌ی�ه‌ک ( )720ه��ه‌زار
دی��ن��ار و گ�ه‌ن��م��ى پ��ل�ه دوو ب �ه ()620 دینار و گه‌نمى پله سێ ( )520دینار وه‌رده‌گیرێت ،سه‌باره‌ت به وه‌رگرتنى جۆ به هه‌مان نرخى پله سێى گه‌نم ده‌بێت ئه‌ویش ( )520هه‌زار دیناره. وت��ی��ش��ى :ئ �ه‌م �ه ل �ه‌ک��ات��ێ��ک��دا ل �ه ساڵى ( )2010ب��ۆ ه �ه‌ر ته‌نێک گه‌نمى پل ه ی�ه‌ک ( )650ه �ه‌زار دینار و پله دوو ( )550هه‌زار دینار و بۆ یه‌ک ته‌ن جۆ ( )450هه‌زار دینار دانرابوو ،پله‌ى سێ وه‌رن�ه‌ده‌گ��ی��را ،ب �ه‌اڵم نرخه‌کان له ساڵى ( )2009بۆ یه‌ک ته‌ن گه‌نمى پله یه‌ک ( )850ه�ه‌زار دینار و پله دوو ()750 هه‌زار و پله سێ ( )400هه‌زار بوو ،بۆ جۆ ( )725هه‌زار دینار دیارى کرابوو.
لێکۆڵینه‌وه‌ى زیاترى له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت
په‌رله‌مانتارێکى عێراق :ته‌مه‌نامان ده‌کرد کورد شانازى ب ه (فه‌ره‌ج حه‌یده‌ری)ه‌و ه بکردایه چه‌تر کاو‌ه حسێن
(به‌کر حه‌مه سدیق) پارێزه‌ر و په‌رله‌مانتاری عێراق له فراکسیۆنى یه‌کگرتووی ئیسالمی کوردستان رایگه‌یاند، تا ئێستا (فه‌ره‌ج حه‌یده‌ری) دووجار بانگهێشتی په‌رله‌مانی عێراق کراوه به مه‌به‌ستی لێپرسینه‌وه‌ى و وه‌اڵمدانه‌وه‌ى پرسیار‌ه‌کانى په‌رله‌مانتاران.
پ����ارێ����زه‌ر (ب���ه‌ک���ر ح���ه‌م���ه س���دی���ق) ل ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی ت��ای��ب�ه‌ت��دا ب��ۆ رۆژن��ام �ه‌ی (چه‌تر) ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد «یه‌که‌مجار ک �ه ح �ه‌ی��ده‌ری بانگهێشتی پ�هرل�ه‌م��ان
ک����را ،ل���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر پ��رس��ی��اره‌ک��ان��ی په‌رله‌مانتاراندا زۆر ئیحراج ب��وو ،له دان��ی��ش��ت��ن��ی دووه‌م��ی��ش��دا ن�ه‌ی��ت��وان��ی به ته‌واوه‌تی وه‌اڵمی پرسیاره‌کان بداتهوه، بۆیه له هه‌ردوو دانیشتنه‌که‌دا نه‌یتوانی ئهو تۆمه‌تانه ره‌تبکاته‌وه که ئاراسته‌ی کران». پ���هرل���ه‌م���ان���ت���اره‌ک���ه‌ی ع���ێ���راق ب��اس��ی ل����ه‌وه‌ش����ک����رد ،دان��ی��ش��ت��ن��ێ��ک��ی دی��ک �ه م��اوه ،ت��ا په‌رله‌مانی ع��ێ��راق ب��ڕی��ار له س���ه‌ر س���ه‌رۆک���ی ک��ۆم��س��ی��ۆن��ی ب��ااڵی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��ی عێراق ب���دات ،ره‌ن��گ�ه زی��ات��ر ل�ه دانیشتێکیش بخایه‌نێت ،دوای ئ �هوه یه‌کال ده‌بێته‌وه (ف �ه‌ره‌ج ح�ه‌ی��ده‌ری) شایسته‌یه بۆ ئهو پۆسته ی��اخ��ود ن��ا ،ئ �ه‌و کاته بیر ل�هوه
ده‌کرێته‌وه که‌سێکی دیکه له شوێنی حه‌یده‌ری دابنرێت. ئ �ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ى په‌رله‌مانى عێراق ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :تا ئێستا کوتله‌ی ی���ه‌ک���گ���رت���وو ل����ه ب����ه‌غ����داد ئ����اگ����ادار نه‌کراونه‌ته‌وه ،ب�ه‌وه‌ی که‌سێکی دیکه له شوێنی حه‌یده‌ری دابنرێت. ئ �ه‌و پ��ارێ��زه‌ره بۆچوونى واب���وو ،ئه‌گه‌ر که‌سێکی پسپۆری بێ الیه‌نی کورد بکرێته سه‌رۆکی کۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌کان شتێکی باشه بۆ کورد و گ��رن��گ��ی��ش�ه ،وت��ی��ش��ی« :ت �ه‌م �ه‌ن��ای ئه‌وه‌مان ده‌کرد فه‌ره‌ج حه‌یده‌ری ئهوهنده ن�ه‌زی��ه (ده‌س��ت��پ��اک) ب��وای �ه ،ب��ه‌اڵم من ناڵیم ده‌ستپاک نییه ،س �ه‌ری هه‌موو کوردێکی به‌رز بکردایهتهوه».
ئ���ه‌وان چ��ون�ه‌ت�ه ن��او ک��ێ��ش�ه‌ک�هوه و ئهو رۆژنامه‌نوسه هیچ تاوانێکى نهکردوه ته‌نها شتى ن��وس��ی��وه ،ب���ه‌اڵم گرفته‌که ل��ه‌وه‌دای��ه ک�ه ب�ه‌ڕێ��ز پ��ارێ��زگ��ار پێیوایه وت��ارێ��ک ن��وس��راوه له س�ه‌ر ئه‌نجومه‌نی پ���ارێ���زگ���ار ل���ه ک��ات��ێ��ک��دا ب���ارودۆخ���ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا باش نیه. (توانا عه‌لى) م��اوه‌ى زیاتر له ساڵێک ب��وو وه‌ک سکرتێرى رۆژن��ام �ه‌وان��ى له پارێزگاى سلێمانى کار ده‌کات ،مانگى راب�����ردوو وت��ارێ��ک��ى ل �ه‌س �ه‌ر ئ�ه‌ن��دام��ان��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى باڵوکرده‌وه به ناونیشانى «وه‌نه‌وشه‌تان باش» تێیدا
نوسیویه‌تى« :بڕیاره به به‌هاى دوو ملیۆن دینار ( )38ئۆتۆمبێلى (الن��دک��رۆزه‌ر) ى مۆدێل ( )2011بۆ ( )38ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى بکڕدرێت، ته‌نیا ئ�ه‌م هه‌واڵه به‌سه ب��ۆئ�ه‌وه‌ى توشى شۆک بین و گریانمان بێت بۆ دڵسۆزى ئ �ه‌و ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ران�هى ( )400ه���ه‌زار و که‌متر موچه‌که‌یانه و بۆ پاداشتێک ن���وس���راوه‌ک���ه‌ی���ان ب���ه ئ���ه‌ن���واع ه��ام��ش و ئیمزا ده‌ڕازێ��ن��ن �هوه ،ئه‌ندامانى به‌ڕێزى ئه‌نجومه‌نیش هه‌ر به دیارى و به به‌رچاوى پرۆژه‌گه‌لێکى سه‌قه‌تکراوى ئه‌م شاره‌وه وه‌نه‌وشه وه‌رده‌گرن».
ئاسایشى سلێمانى رازى بوو ب ه
کردنه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆن ه هه‌ورامییه‌که چه‌تر
ساالر بیاره‌یى دواى ئه‌وه‌ى نزیکه‌ى چوار ساڵ ه داوا ده‌کرێت ته‌له‌فزیۆنێکى هه‌ورامى دابنرێـت ،به‌اڵم له‌الیه‌ن وه‌زارتى ناوخۆ و ئاسایشى سلێمانییه‌و ه رێگری کرا ب ه هۆکارى ئه‌وه‌ى «ل ه رووى ئه‌منیه‌و ه الریمان ههیه» به‌اڵم دواجار ئاسایشى سلێمانى رازى بوو ب ه کردنه‌وه‌ى ئهو ته‌له‌فزیۆنه هه‌ورامییه.
(ئه‌مین حاجى زه‌ڵ��م��ى) سه‌رپه‌رشتیارى گشتى ته‌له‌فزیۆنى (ژی���وا)ى هه‌ورامى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند ،ئ �ه‌وان له ساڵى ()2008هوه ل�ه ه �ه‌وڵ��دان ب��ۆ ک��ردن �ه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆنێک به شێوه‌زارى هه‌ورامى ،که دیاره ئێستا به وته‌ى خۆیان ئاسایشى گشتى سلێمانى ره‌زامه‌ند بوون به کردنه‌وه‌ى ،ئهو وتى «ئه‌وان دواجار و چه‌ند رۆژێک پێش ئێستا چونه ئاسایشى گشتى سلێمانى و پێیان وتون که وه‌اڵمى وه‌زاره‌تیان داوهتهوه
به کردنه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆنێکى لۆکاڵى به شێوه‌زارى هه‌ورامى». وتیشى «ب �ه درێ��ژای��ى ئ �ه‌و م��ێ��ژوو‌ه که وه‌زاره‌تى ناوخۆ ره‌زامه‌ند نهبووه هۆکاره‌که‌ى ئاسایشى گشتى سلێمانى بووه که رێگر بووه ،چونکه ئێمه پێشتر چوین‌ه الى وه‌زیرى ناوخۆ و پێى وتین تا ئ �ه‌وان رازى نه‌بن ئێمه ناتوانین مۆڵه‌ت بده‌ین ،ئێستا ئێمه گه‌شبینین به نوسراوى ره‌زامه‌ندبوونه‌که‌ى ئاسایشى گشتى سلێمانى و هیوادارین به زووترین کات وه‌زاره‌تیش وه‌اڵم بداتهوه و ده‌ست بکه‌ین به جێبه‌جێکردنى پرۆژهکه». الى خۆشییه‌و‌ه (عه‌مید ناسر عه‌زیز) ی��اری��ده‌ده‌رى به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایشى گشتى سلێمانى رایگه‌یاند ،ئه‌وان به ئه‌رێنى وه‌اڵمى وه‌زاره‌تى ناوخۆیان داوهتهوه و رازى بوون به کردنه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆنێکى لۆکاڵى (کلتورى و رۆشنبیرى) به ش��ێ��وه‌زارى ه�ه‌ورام��ى، وتیشى» ئێستا ئ �ه‌وان �هى س �ه‌رۆک��ارى ته‌له‌فزیۆنه‌ک‌ه ده‌ک �ه‌ن ده‌ت��وان��ن سه‌ردانى وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ بکه‌ن و به‌دواداچونى بۆ بکه‌ن ،چونکه ئێمه ره‌زامه‌ند بوین ئیتر وه‌زاره‌تیش ره‌زامه‌ند ده‌بێت».
ره‌حمان غه‌ریب :راپۆرته‌که‌ى
( )HRWئه‌نجامى پێشێلکاریه‌کانه سلێمانى زانکۆ سه‌ردار (ره‌حمان غه‌ریب) رێکخه‌رى سه‌نته‌رى (میترۆ) باس له‌و ه ده‌کات، راپۆرته‌که‌ى رێکخراوى مافى مرۆڤ ( )HRWراستینه‌ى پێششێلکاریه‌کانى هه‌رێمى کوردستانى گواستۆته‌وه، چونک ه له‌م هه‌رێم ه یاسا سه‌روه‌ر نیی ه و رێز بۆ ئازادى رۆژنامه‌نوسى دانانرێت.
(ره‌ح���م���ان غ���ه‌ری���ب) ده‌ڵ���ێ���ت :راپ��ۆرت �ه‌ک �هى ( )HRWئ�ه‌ن��ج��ام�ه ،ب��ۆی�ه وه‌اڵم���دان���ه‌وه‌ى ئهوهیه که بنه‌بڕى هۆکاره‌کان بکرێت ،ده‌بینى پێشێلکارى ههیه و یاسا سه‌روه‌ر نیه له هه‌رێمى کوردستاندا ،یاسایه‌کمان ههیه که یاساى کارى ێ ناکرێت ،ئاسایش رۆژنامه‌نوسی‌ه و جێبه‌ج و پۆلیسمان ههیه ک�ه رێ��زى رۆژن��ام�ه‌ن��وس ناگرێت ،له‌ناو حزبه‌کاندا هێز و که‌سایه‌تى ههیه له ناو حکومه‌تدا ههیه هیچ رێزێک بۆ
ئازادى رۆژنامه‌نوسى دانانێت له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌مه‌ش ئه‌نجامى واى لێدهکهوێتهوه. ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو :رۆژنامه‌نوس بکوژرێت و لێى بدرێت ،پێداویستى کاره‌که‌ى لێبسه‌ندرێت و ئیهانه‌بکرێت ،بێگومان ئه‌م ئه‌نجامه‌ى ده‌بێت، سه‌باره‌ت به سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانیش ئهو که‌سانه‌ى که پێشێلکاریان به‌رامبه‌ر کراوه زیاتر له ( )200رۆژنامه‌نوسن و ئێمه وه‌ک (سه‌نته‌رى میترۆ) ده‌توانین وه‌ک بهڵگه بیهێنین‌ه به‌رده‌م سه‌ندیکا ،ئێمه ده‌توانین زیاتر له ( )200که‌س بهێنین‌ه ب�ه‌رده‌م حکومه‌تى هه‌رێم و سه‌رۆکى حکومه‌ت ،با باسى ئهو پێشێلکاریانه‌یان بۆ بکه‌ن که به‌رامبه‌ریان کراوه. ده‌شڵێت :کهواته واقیعه‌تى پێشێلکارى ههیه و ئه‌مه‌ش ( )HRWهاتو‌ه وه‌ک خۆى نه‌قڵى ک��ردوه و ئێمه‌ش له‌گه‌ڵیداین و ده‌ستخۆشى لێده‌که‌ین ،به‌اڵم الیه‌نێکى تیادایه که شوبهاندنى ێ سیاسیه که هه‌رێمى کوردستان ده‌شوبهێن به‌سه‌رده‌مى حزبى به‌عس ،ئێمه تێبینیمان هه‌ی ه له‌سه‌ر ئهوه.
درێژه‌ی کورد نهیتوانیوه.... ئێمه وه‌ک ک��ورد له دوای ()2003 تا ئێستا زیاد له ( )300که‌سمان دیار ن �ه‌م��اوه ،به‌ڵکو ئاسایش له که‌رکوک هیچ که‌سێکی به بێ دادگ��ا ده‌ستگیر نهکردوه. ه �ه‌ر ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه (غ���ازی که‌رکوکی) لێپرسراوی ناوه‌ندی الوانی ئه‌کادیمیای بیر و هۆشیاری ک��ادران��ى یه‌کێتى له که‌رکوک به (چه‌تر)ی وت :ده‌سه‌اڵتی ئێستای ک �ه‌رک��وک نهیتوانیوه ب��اری ئارامی شارهکه بپارێزێت ،ده‌بوو کورد و عه‌ره‌ب و تورکمان له ناوچهکه هێزێکی هاوبه‌ش پێکبهێنن تا ئاسایش بپارێزن، چونکه له که‌رکوک ک��ورد نهیتوانیوه شارهکه بپارێزێت ،خۆمان زه‌ره‌رمه‌ندین، چونکه که‌رکوک شاری فره نهتهوه و
فره مه‌زهه‌به ،با هه‌مووان به‌رپرسیارێتی شارهکه بگرینه ئه‌ستۆ و هێزیکی هاوبه‌ش پێکبهێنرێت له سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌کان. ئ �ه‌وه‌ش��ی خ��س��ت �ه‌ڕوو :ه�ه‌رچ�ه‌ن��د ناتوانم ئه‌نجومه‌نی سیاسی تۆمه‌تبار بکه‌م، به‌اڵم به‌هۆى هه‌ڕه‌ش ه و گوڕه‌شه‌کانیانه‌وه گومان ده‌خرێته س�ه‌ری��ان ،ده‌بێت پۆست ب�ه عه‌ره‌بیش ب��درێ��ت ب�ه‌ش��دارب��ن ل�ه هێزه ئه‌منیه‌کان ،چونکه کورد له که‌رکوک ب��ووه‌ت �ه ق��ورب��ان��ی ،چ��ی ل �ه م��ان��دوب��وون چی له تیرۆر و ته‌قینه‌وه ،پێمان باشه الیه‌نی عه‌ره‌بیش وه‌ک الیه‌نی تورکمانی پۆستیان پێ بدرێت ،تا ئاڵۆزی سیاسی بنه‌بڕ ب��ک��رێ��ت ،چونکه ئێستا الیه‌نی تورکمانی توندوتیژیان به‌رامبه‌ر به کورد نهماوه.
بارزانی پێشنیاری دروستکردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی بااڵی پارت ه سیاسیه‌کان ده‌کات
کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو به‌شدارى ده‌که‌ن و گۆڕان ره‌تی دهکاتهوه ئاماده‌کار
ڕاژان سه‌باح هه‌ورامى به‌پێى زان��ی��اری �ه‌ک��ان��ی (چ �ه‌ت��ر) مه‌سعود بارزانی ،هه‌وڵى دروست کردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى بااڵى پارت ه سیاسیه‌کان ده‌دات و هه‌ردوو حزب ه ئیسالمیه‌که‌ش ئاماده‌ن به‌شدارى بکه‌ن و گۆڕانیش ده‌ڵێت باوه‌ڕمان پێینی ه و چاودێرێکی سیاسیش پێیوایه دروس��ت��ک��ردن �ه‌وه‌ی ئهو ئه‌نجومه‌نه فراوانکردنی رێکه‌وتنی ستراتیژی نێوان یه‌کێتی و پارتیه.
ل�ه ( )2005/3/28ئه‌نجومه‌نى ب��ااڵى پارته سیاسیه‌کان دروست بوو ،هه‌ریه‌ک ه له (مه‌سعود ب��ارزان��ى ،ج �ه‌الل تاڵه‌بانى، ع �ه‌ل��ى ب��اپ��ی��ر ،س��ه‌اڵح��ه‌دی��ن ب �هه��ادی��ن، محمه‌دى حاجى مه‌حمود) تیایدا ئه‌ندام بوون ،به‌اڵم ته‌نها لهسهرهتاوه ئهوانه چون ه کۆبونه‌وه‌کانیه‌وه و دواتر ئه‌ندامانی تری ئهو حزبانه چونه کۆبونه‌وه‌کانیه‌وه ،کارى ئه‌م ئه‌نجومه‌نه بڕیاردانبوو له‌سه‌ر پرس ه سیاسیه‌کان ،ب �ه‌اڵم دواى س��ێ س��اڵ ل ه ک��ارک��ردن ئ�ه‌م ئه‌نجومه‌نه هه‌ڵوه‌شایه‌وه، به‌شێک له چاودێرانى سیاسى پێیانوای ه بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان و دروست بوونى دووبه‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت وایکردووه ئه‌م ئه‌نجومه‌نه هه‌ڵبوه‌شێته‌وه، به‌اڵم بۆچوونى دووه‌م پێیانوایه هۆکارى س���ه‌ره‌ک���ى ب���ۆ ه���ه‌ڵ���وه‌ش���ان���دن���ه‌وه‌ى ئ �ه‌م ئه‌نجومه‌نه بڕیارى تاک الیهنه بووه ،ل ه ئێستادا دواى چوار ساڵ له نه‌مانى ئهو ئه‌نجومه‌نه بڕیار وایه سه‌رۆکى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان دووب���اره ئ �ه‌و پێشنیاره ب�ه‌رز بکاتهوه بۆ هه‌مووالیه‌نه‌کان. مه‌حمود حه‌مه ساڵح ئ��ازادى ،به‌رپرسى مه‌کته‌بى زانایان و ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ ،به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند ئه‌وان وه‌کو کۆمه‌ڵى ئیسالمى دروست بوونه‌وه‌ى ئه‌م ئه‌نجومه‌نه‌یان پێ باشه و رایگه‌یاند
n
ه سیاسییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان کۆبونه‌وه‌ی چه‌ند سه‌رکرده‌یه‌کی الیه‌ن
«ته‌نها ئه‌م ئه‌نجومه‌نه ده‌توانێت ئهو کێش ه و گرفتانه چاره‌سه‌ر بکات که ڕووبه‌ڕوى هه‌رێمى کوردستان ده‌بێته‌وه له‌گه‌ڵ هه‌موو ئ�ه‌م��ان�ه‌ش��دا ج��ۆرێ��ک ل �ه ی �ه‌ک نزیک بوونهوه له نێوان حزبه‌کان ڕووده‌دات». ئ �ه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ، ئ����ه‌وه‌ى خ��س��ت �ه‌ڕوو پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت ئ �ه‌م��ج��اره چ �ه‌ن��د حزبێکى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب �ه‌ش��دارى ل�ه حکومه‌ت ب��ک�ه‌ن ،چونکه کاتێک به‌شداریان کرد ئهو کاته به شێوازێکى باش کاره‌کان بهڕێوه ده‌چن. ده‌رب���اره‌ى ب�ه‌ش��داری کردنی گ��ۆڕان له‌و ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن �ه‌دا و ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی ک��ۆم�ه‌ڵ لهمبارهیهوه مه‌حمود حه‌مه ساڵح وتى «من ب��اوه‌ڕم نیه به پاشکۆیه‌تى حزبى، به‌تایبه‌تى ئێمه بۆ گ��ۆڕان به‌اڵم هه‌موو ح��زب �ه‌ک��ان س����ودى واڵت���ه‌ک���ه‌ی���ان ده‌وێ���ت هه‌رشتێک ب�ه ب��اش��ى بزانین ب��ۆ ک��ورد بڕیارى له‌سه‌ر ده‌ده‌ین». محه‌مه‌د ڕه‌ئوف ،ڕاوێژکارى ئه‌میندارى
گشتى یه‌کگرتوو ،له لێدوانێکدا به (چه‌تر) ى راگه‌یاند هۆکارى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئهو ئه‌نجومه‌نه ب��ۆ ئ�ه‌و ب��ارودۆخ �ه سیاسی ه دهگهڕێتهوه که هاته پێش له کوردستان وتى «دوور نیه له ئاینده پێویستمان پێى بێت ،چونکه ئه‌گه‌ر ب��ارودۆخ��ى سیاسى کوردستان ببێته دوو به‌شه‌وه واته به‌ره‌ى ئۆپۆزسیۆن و ده‌س��ه‌اڵت ئ�ه‌و کاته هه‌ر پێویستمان پێى ده‌بێت ی��ان ئه‌گه‌ر واش نه‌بێت وه‌کو ئه‌نجومه‌نێکى بااڵى ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ى کوردستان ده‌بێت». راوێ���ژک���ارى ئ �ه‌م��ی��ن��داری ی�ه‌ک��گ��رت��وو، ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ده‌بێت ئالیه‌تى دروست بوونى ئه‌م ئه‌نجومه‌نه به شێوه‌یه‌ک بێت که سه‌رۆکى هه‌ر حزبێک ئه‌گه‌ر گونجاو بێت له‌و ئه‌نجومه‌نه به‌شدارى بکات جا وه‌کو خۆى یان سه‌رۆکى حزب یان وه‌کو ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ى ب��ۆی �ه دروس���ت‌ب���وون���ه‌وه‌ى ب ه پێویست ده‌بینم». ههرچهنده له سه‌روبه‌ندى دروستبوونى ئه‌م
ئه‌نجومه‌نه بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان دروست نه‌بووبوو ،به‌اڵم له ئێستادا پرسیار له‌سه‌ر به‌شدارى‌پێکردنى ن�ه‌وش��ی��روان مسته‌فا، سه‌رۆکی بزوتنهوهکه ده‌کرێت ،لهوبارهیهوه م��ح��ه‌م��ه‌د ت��ۆف��ی��ق ڕه‌ح���ی���م ،وت �ه‌ب��ێ��ژى بووتنه‌وه‌ی گۆڕان ،به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند ئه‌وان له‌و جۆره ئه‌نجومه‌نه به‌شدارى ناکه‌ن و ڕه‌ت��ى ده‌ک �ه‌ن �هوه وت��ى «ب��اوه‌ڕم��ان به‌م شتانه نیه». به‌پێى زان��ی��ارى (چه‌تر) دواى هاتنه‌وه‌ى تاڵه‌بانى بۆ کوردستان مه‌سعود بارزانى، سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان له‌سه‌ر ئه‌م بابهته گفتوگۆیان ک��ردووه و تاڵه‌بانیش پێشنیاره‌که‌ى ب �ه‌الوه په‌سه‌ند ب��ووه ،بۆی ه پ��ێ��ش بینى ده‌ک��رێ��ت ل �ه چ �ه‌ن��د رۆژی داه���ات���وودا پ��رس��ى دروس��ت‌ب��وون��ه‌وه‌ى ئه‌م ئه‌نجومه‌نه یه‌کالبکرێته‌وه که نوێنه‌رى تورکمان و مه‌سیحیه‌کانیشى بۆ زیاد ده‌کرێت. ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى
نه‌یوست ن��اوى بهێنرێت ئ �ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که په‌یامه‌که‌ى تاڵه‌بانى له یادى یه‌کێتى نیشتیمانى به جیا بۆ الیهنه ئیسالمیه‌کان جۆرێک له هه‌ڵوێستى نه‌رمى پێوه بوو بۆیه الیهنه ئیسالمیه‌کانیش پێده‌چێت ب ه ئیجابیه‌وه مامهڵه له‌گه‌ڵ ئهو هێزه بکه‌ن. له‌مه‌ڕ ئه‌م م��ژاره شێخ ئه‌دهه‌م بارزانى، ئ���ه‌ن���دام���ى م �ه‌ک��ت �ه‌ب��ى س��ی��اس��ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان ،ب �ه (چ �ه‌ت��ر) ى ڕاگه‌یاند دروس��ت بوونى ئه‌نجومه‌نى پارته سیاسیه‌کان له‌سه‌ر بڕیارى سه‌رۆک ب��ارزان��ى ب��وو ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ئه‌نجومه‌نه‌ک ه که‌مو ک��ورت��ى ه �ه‌ب��وو ،چونکه هه‌موو الیه‌نه‌کانى تێدا ب�ه‌ش��دار ن�ه‌ب��وون وێ��ڕاى ئه‌وه‌ش ئه‌م ئه‌نجومه‌نه نه‌یانده‌توانى بڕیارى سیاسى گهوره بده‌ن ،به‌اڵم کۆکردنه‌وه‌ى بڕیاره سیاسیه‌کان یه‌کێک بوو له خاڵه گرنگه‌کان وت��ى «ت��ا ئێستا به‌فه‌رمى به‌ر گوێمان نه‌که‌وتووه ئه‌م ئه‌نجومه‌نه زی��ن��دووب��ک��رێ��ت �هوه ،ب���ه‌اڵم ه�ه‌م��ی��ش�ه له
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
3
ڕووداوى گ��رن��گ و چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى ک��ێ��ش �ه‌ک��ان ده‌س��ت��پ��ێ��ش��خ �ه‌رى ب���ارزان���ى فریادڕه‌س بووه». ش����ااڵو ع �ه‌ل��ى ع��ه‌س��ک��ه‌رى ،ئ �ه‌ن��دام��ی س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی نیشتیمانی ک��وردس��ت��ان ،ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ى ڕاگ �ه‌ی��ان��د دوا ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ى ت��اڵ �ه‌ب��ان��ى ب���ۆ الی �ه‌ن �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک��ان زۆر ک��اری��گ �ه‌رب��وو ب��ۆی �ه «پێشبینى هه‌ڵوێستى ئیجابى له‌و الیه‌نانه ده‌کرێت ده‌بێت له ئاینده‌ى سیاسى بۆچوونى له یه‌ک نزیکى سیاسى هه‌بێت». ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ردا چ��اودێ��رێ��ک��ی سیاسی پێیوایه دروست‌بوونه‌وه‌ی ئهو ئه‌نجومه‌نه و ف��راوان��ک��ردن��ی رێکه‌وتنی ستراتیژیه له‌نێوان حزبه‌کاندا ،د.کامه‌ران مه‌نتک، مامۆستای زانکۆ و چاودێری سیاسی، ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ی راگ �ه‌ی��ان��د «حزبه‌کانی ک����وردس����ت����ان ح���زب���ی ک�لاس��ی��ک��ی��ن و ت��اڕاده‌ی �ه‌ک��ی زۆر متمانه‌ی خه‌ڵکیان به‌ده‌ست نه‌هێناوه و حزبه بچوکه‌کان بونه‌ته پاشکۆی حزبه گ �ه‌وره‌ک��ان و ئه‌وانیش ده‌سه‌اڵتیان کهوتووهته ژێ��ر پرسیاره‌وه، بۆیه دروستکردنی ئه‌نجومه‌نێک بۆ ئهو حزبانه راک��ردن�ه له به‌رپرسیارێتی ،ئه‌م قۆناغه پێویستی به گهڕانهوه بۆ خه‌ڵک ههیه نه‌ک بۆ حزبه‌کان». مه‌نتک ،له قسه‌کانیدا وتیشی «ئایا ده‌توانین ئهو کێشانه‌ی له کوردستاندا ههیه به‌نجی بکه‌ین یان بنبڕی بکه‌ین؟ دروس���ت���ک���ردن���ه‌وه‌ی ئ����ه‌و ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن �ه ب�ه‌ج��ۆرێ��ک ل �ه‌ج��ۆره‌ک��ان ف��راوان��ک��ردن��ی رێکه‌وتنی ستراتیژیه له‌نێوان حزبه‌کان و له جیاتی ئه‌وه‌ی جاران یه‌کێتی و پارتی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی کوردستانیان له‌نێوان خۆیان به‌شده‌کرد ئهمجاره الیه‌نیتریش زی�����اد ده‌ک����رێ����ت ب�����ۆی ،ک��ێ��ش �ه‌ک��ان��ی کوردستان کێشه‌ی بونیادی سیسته‌می سیاسیه ،ده‌بێت بگوڕێت».
ئۆپۆزسیۆن رازی نین ب ه درێژکردنه‌وه‌ی کۆبونه‌وه‌کان
یه‌کگرتوو :پێشبینی ده‌که‌ین ل ه چوار بۆ پێنج کۆبونه‌و ه ئه‌نجامی هه‌بێت ئاماده‌کار
سازان و هاوژین هێز ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان نایانه‌وێت کۆبونه‌وه‌کان درێ��ژ ه بکێشێت و چاودێرێکی سیاسیش پێیوایه به‌گوێره‌ی ئه‌زمون ه سیاسیهکه ده‌کرێت ره‌شبین بین و باسیش لهوه ده‌ک��ات یه‌کێتی و پارتی ناچارن گفتوگۆ بکه‌ن ل ه ئێستادا ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کگرتووش ده‌ڵێت پێویست ه له‌چوار بۆ پێنج کۆبونه‌وه‌دا ئه‌نجام هه‌بێت.
دوای کۆبونه‌وه‌که‌ی رۆژی شه‌ممه و بێئه‌نجامی کۆبونهوهکه و دواخستنی ب���ۆ رۆژی (چ�����وار ش �ه‌م��م �ه) ئێستا چ��اودێ��ران��ی س��ی��اس��ی پێشبینی ئ �هوه ده‌ک �ه‌ن کۆبونه‌وه‌کان درێ��ژه بکێشێت و هێزه‌کانی ئۆپۆزسیۆنیش ده‌ڵێن قه‌بوڵی درێ��ژک��ردن�هوه ناکه‌ین .دوای نزیکه‌ی ( )100رۆژ ل �ه تێکچوونی ره‌وش��ی هه‌رێمی کوردستان ئه‌نجام پێنج الیه‌نه‌که کۆبوونهوه ،به‌اڵم ئهو کۆبونهوهیه دواخرا بۆ رۆژانی داهاتوو ،لهوبارهیهوه محه‌مه‌د حه‌کیم ،وته‌بێژی کۆمه‌ڵی ئیسالمی و به‌شداربووی کۆبونهوهکه ،له لێدوانێکیدا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) ل �ه ب���اره‌ی گه‌شبینی به ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ک���ه وت���ی «ک��ۆب��ون��ه‌وه‌ک��ه سه‌ره‌تایی بوو چوار شه‌ممه رای یه‌کێتی و پ��ارت��ی وه‌رده‌گ����ری����ن ،ب���ه‌اڵم ه�ه‌م��وو الیه‌کمان بڕیارمان وایه به گه‌شبینیه‌وه ده‌ڕوانین». ئهو به‌رپرسه‌ی کۆمه‌ڵ وتیشی «خاڵی
ه��اوب�ه‌ش ل�ه نێوانماندا زۆرن ب �ه‌اڵم ل ه میکانیزمه‌کان ناکۆکین» .حه‌کیم راشیگه‌یاند :درێژکردنه‌وه‌ی کۆبونه‌وه‌کان مه‌عقول نیه و له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵک نیه، بۆیه «نابێت کۆبونه‌وه‌کان درێژبن ده‌بێت له ماوه‌یه‌کدا ئه‌نجامیان هه‌بێت». ب��ۆ ئ �ه‌و مهبهسته (چ �ه‌ت��ر) په‌یوه‌ندی کرد به ههریهکه له نوێنه‌ری یه‌کێتی، سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره و مه‌حمود محه‌مه‌د نوێنه‌ری پارتی له کۆبونه‌وه‌که‌دا به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوون لهوبارهیهوه لێدوان بده‌ن. ئ���ه‌ن���دام���ێ���ک���ی م���ه‌ک���ت���ه‌ب���ی س��ی��اس��ی یه‌کگرتووش رایده‌گه‌یه‌نێت پێویسته له چوار بۆ پێنج کۆبونه‌وه‌دا بگهینه ئه‌نجام محه‌مه‌د ف���ه‌ره‌ج ،ئ�ه‌ن��دام��ی مه‌کته‌بی س��ی��اس��ی ی��ه‌ک��گ��رت��ووی ئ��ی��س�لام��ی و به‌شداربووی کۆبونهوهکه به (چه‌تر)ی راگه‌یاند کۆبونهوهکه «دانیشتنێکی ب���اش ب���وو ئ �ه‌گ �ه‌ر ب���ه‌م ش��ێ��وه‌ی �ه ب���ڕوات هیوای کۆتایی باشی لێده‌که‌ین» ناوبراو وتیشی «به‌درێژکردنه‌وه‌ی کۆبونه‌وه‌کان رازی ن��اب��ی��ن ،چ��ون��که هیچ پێویست نیه پێشبینی ده‌که‌ین له چ��وار بۆ پێنج کۆبونه‌وه ئه‌نجامێکی هه‌بێت ،چونکه خاڵی هاوبه‌شمان زۆرت��ره ،وه رۆژگاریش قسه‌ی خۆی ده‌بێت». (چه‌تر) هه‌وڵیدا به‌شدارانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش له کۆبونه‌وه‌که‌دا وه‌ربگرێت، به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوون لهوبارهیهوه لێدوان بده‌ن، وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت که نابێت کۆبونه‌وه‌کان درێژه بکێشێت. م��ح��ه‌م��ه‌د ت��ۆف��ی��ق ره‌ح���ی���م ،وت �ه‌ب��ێ��ژی ب���زووت���ن���ه‌وه‌ی گ����ۆڕان ،رای��گ �ه‌ی��ان��د :له ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک �ه‌دا ب�ه‌رن��ام�ه ب��اس ک���راوه و هه‌رکه‌سه پڕۆژه‌ی خۆی ههیه .له‌باره‌ی
n
دیمه‌نێک له‌کۆبونه‌وه‌ی پێنج الیه‌نه‌که ( )2011/6/4ـ ته‌الری په‌رله‌مان
درێژکردنه‌وه‌ی کۆبونه‌وه‌کانیش وته‌بێژه‌که رایگه‌یاند «نابێت درێژه بکێشێت و ده‌بێت سنوردار بێت» بۆ کۆتایی هاتنی دواین کاتی کۆبونه‌وه‌کان ناوبراو وتیشی «به پێی پێویست کات دیاری ده‌که‌ین». له‌به‌رامبه‌ردا چاودێرێکی سیاسی پێیوایه پێویسته گ�ه‌ش��ب��ی��ن ب��ی��ن ب����ه‌اڵم به‌پێی ئه‌زمونی سیاسی ده‌ب��ێ��ت ره‌شبین بین. مه‌سعود عه‌بدولخالق ،چاودێری سیاسی و به‌رپرسی دامه‌زراوه‌ی ستانده‌ر ،به (چه‌تر) ی راگ�ه‌ی��ان��د «به‌پێی لێکدانه‌وه‌یه‌کی
س��ۆزداری ده‌کرێت گه‌شبین بین ،به‌اڵم به‌گوێره‌ی ئه‌زمونه سیاسیهکه ده‌کرێت ره‌شبین بین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌نێوان خۆیان نه‌ک له‌گه‌ڵ خه‌ڵکیتر نزیکه‌ی ()86 کۆبونه‌وه‌یان کرد تا گه‌یشتنه ئه‌نجامێک و بڕیاریاندا دوو ئیدارهکه یه‌کبگرنه‌وه به مه‌رجێک ئه‌مریکا و واڵتانی تریش گوشاریان ده‌کرد» .ئهو چاودێره سیاسیه له قسه‌کانیدا ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد رهوشهکه زۆر خراپبوو ب��ۆ یه‌که‌مجاره میلله‌تی ک���ورد ل �ه ده‌س���ه‌ڵات���ی خ���ۆی هه‌ستێت
ههمیشه ک��ورد ل ه داگیرکه‌ر هه‌ستاوه. خالق ره‌وشه‌که‌ی روونکرده‌وه و باسی ل ه ناچاربوونی یه‌کێتی و پارتی ک��رد بۆ دانیشتن به‌نمونه‌ش ده‌ستپێشخه‌ریه‌که‌ی سه‌رۆکی هه‌رێمی باسکرد و رایگه‌یاند: ل���ه‌ن���اوه‌ڕاس���ت���ی م��ان��گ��ی ت���ه‌م���وزدا ئ �ه‌و چ��اک��س��ازی �ه‌ی ب��اس��ی ک���رد م��اوه‌ک��ه‌ی کۆتایی پێدێت و بارزانیش ده‌زانێت ک ه ب�ه‌م شێوهیه ناکرێت .ه�ه‌روه‌ه��ا باسی ل ه راپۆرت ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کانیش کرد و ئه‌ویشی ب ه گوشارێکی کاتی وه‌سف کرد.
فۆتۆ /ره‌هێڵ مامه‌ش ئ �ه‌و چ��اودێ��ره سیاسی ه به‌بیری هێنایه‌و‌ه که په‌یوه‌ندی نێوان یه‌کێتی و پارتیش ه��ۆک��ارێ��ک��ی ت���ره ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی ن��اچ��ارب��ن گفتوگۆ ب��ک �ه‌ن .ل �ه‌ب��اره‌ی قبوڵکردنی ئۆپۆزسیۆن ب ه درێژکردنه‌و‌ه وتی «به‌شێک ل ه ئۆپۆزسیۆن ئه‌وه‌نده‌ی ده‌رده‌س��ه‌ری له ده‌سه‌اڵت بینیوه راهێنراوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک��ان درێ���ژه بکێشێت ،ب �ه‌اڵم به‌شێکیتر له ئۆپۆزسیۆن قه‌بوڵی ناکات درێژه بکێشێت».
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
4
کۆبونه‌وه‌یه‌ک ل ه ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن
هه‌ولێر ،پارتى چاره‌سه‌رى ( )120که‌سایه‌تى و نوێنه‌رى الیه‌ن ه سیاسى و رێکخراوه‌کانى کۆکرده‌وه
هه‌ولێر ن��اک��رێ��ت ،به‌ڵکو هێز و الی �ه‌ن��ى سیاسى ده‌گ��رێ ،که پێویسته هاواڵتى ه�ه‌روه‌ک و رێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان و که‌سایه‌تى چۆن مافى ههیه ،له هه‌مانکاتدا ئه‌رکى ره‌هێل مامه‌ش سه‌ربه‌خۆش له کوردستان ده‌توانن ئهو رۆڵ ه له‌سه‌ر شان‌ه و پێویسته رۆڵى خۆى بگێرێ بگێڕن ،بۆ ئهو مهبهسته ئێمه وه‌ک پارتى له گۆڕانکارییه‌کاندا ،چونکه پێمانوای ه چاره‌سه‌رى دواى ئه‌وه‌ى له مانگى شوبات ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ک�ه‌م��ت��ر ب �ه الى ش �ه‌ق��ام و ب ه مه‌به‌ستى گفتوگۆکردن له‌سه‌ر بارودۆخى ئێستاى هه‌رێمى پرۆژه‌یه‌کمان خسته‌ڕوو له مانگى نیسان ج�ه‌م��اوه‌ردا چ��ووه ،هه‌ر ئه‌مه‌ش وایکردو‌ه کوردستان ( )120که‌س ل ه نوێنه‌رانى نه‌خش‌ه رێگایه‌کمان ئاماده کرد ،ئێستاش ملمالنێک‌ه له‌نێوان ج�ه‌م��اوه‌ر و ده‌س �ه‌اڵت کۆبونه‌وه‌یه‌کى ف��راوان��م��ان رێکخستووه ،بکه‌وێت‌ه نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ،بۆی ه هێز و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان و ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ئێمه بانگهێشتنامه‌مان بۆ هه‌وڵده‌ده‌ین ئۆپۆزسۆن و شه‌قام له یه‌کتر رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ههریهکه له سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و په‌رله‌مان نزیک ببنهوه و پرۆژه‌کانیان یه‌کبخه‌ن و که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆ ،به و حکومه‌ت و الی�ه‌ن�ه سیاسیه‌کانى ناو بۆئه‌وه‌ى زیاتر فشار له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت دروست ده‌ستپێشخه‌رى پارتى چاره‌سه‌رى په‌رله‌مان ن��ارد ،ب�ه‌اڵم هیچ که‌س له‌وان ه بکه‌ن ،تا داخوازیه‌کانى خه‌ڵک جێبه‌جێ ل ه کۆنفرانسێکدا به‌یه‌کگه‌یشتن. کۆنفرانسه‌ک‌ه پ��ێ��رێ ( )6/4ل �ه ش��ارى به شێوه‌یه‌کى ره‌سمى ئاماده‌ى کۆبونه‌وه‌ک ه ده‌که‌ن. راشیگه‌یاند :له کۆتاییدا راگه‌یه‌نراوێکمان هه‌ولێر له‌ژێر دروشمى (نا بۆ توندوتیژى و نه‌بوون. بێچاره‌یی ،به‌ڵێ بۆ چاره‌سه‌رى ئاشتى و وتیشى :له کۆبونه‌وه‌که‌دا پرۆژه‌ى هه‌موو هێز ده‌رک������رد ک���ه ن���اوه‌رۆک���ه‌ک���هى ئ���ه‌وه‌ی���ه، و الیهنه سیاسیه‌کان و رێکخراوى مه‌ده‌نى پێویسته ل �ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌دا ه�ه‌م��وو الی�ه‌ک دیموکراتیانه) به‌ڕێوه‌چوو. (ع��وس��م��ان ران��ی �ه‌ی��ی) ئ�ه‌ن��دام��ى ده‌س��ت�هى و ژنان و گه‌نجان و که‌سایه‌تى سیاسى و ئه‌رکه‌کانی ب�ه باشی جێبه‌جێ بکات، کارگێڕى پارتى چ��اره‌س �ه‌رى دیموکراتى یاسایی و ئ��اب��وورى سه‌ربه‌خۆ و توێژه‌رى چونکه گۆڕانکاری ته‌نیا به ده‌س �ه‌اڵت ک���وردس���ت���ان س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه ئ��ام��ان��ج��ى کۆمه‌اڵتى ئاماده کرابوون و خوێندرانه‌وه ،و ئۆپۆزسیۆنی ن��او پ�هرل�ه‌م��ان ناکرێت، ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک �ه ب �ه رۆژن���ام���هى (چ �ه‌ت��ر)ى دواتر ده‌سته‌یه‌کمان راگه‌یاند که له ( )27پێویسته پێوانه‌ی دیموکراتی و نه‌ته‌وه‌یی راگه‌یاند :ئێمه پێمانوایه بۆ چاره‌سه‌رکردنى که‌س پێکدێت ،بۆئه‌وه‌ى له‌ماوه‌ى داهاتوو به بنه‌ما وه‌ربگیرێت له کاتی گفتوگۆ و کێشه‌کان و جێبه‌جێکردنى داخوازیه‌کانى سه‌رپه‌رشتى کۆبونه‌وه‌ى له‌و شێوی‌ه بکات .رێککه‌وتندا ،نه‌ک سازش و په‌راوێزخستنی س �ه‌رش �ه‌ق��ام ت�ه‌ن��ی��ا ب �ه پێنج الی �ه‌ن �ه‌ک �هى ئهو ئه‌ندامه‌ى پارتى چ��اره‌س�ه‌رى ئه‌وه‌شى داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر ،هه‌روه‌ها چه‌ندین ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنى ن��او په‌رله‌مان وت :کۆبونه‌وه‌ى له‌و جۆره لهوهوه سه‌رچاو‌ه خاڵى تریش له خۆ ده‌گرێت.
چه‌ند شه‌وێک ه کۆمه‌ڵێک هاواڵتى ئێرانى ل ه مه‌رقه‌دى ته‌وێڵ ه ده‌بینرێن چه‌تر
ساالر بیاره‌یى چه‌ند شه‌وێک ه ل ه خانه‌قاى (تهوێڵه) و نزیک ماڵى (شێخ عه‌بدولڕه‌حمان نه‌قشبه‌ندى) چه‌ند که‌سێکى نه‌ناسراو تا دره‌نگانێکى شه‌و ب ه ته‌له‌فۆن قسه ده‌که‌ن ،شێخیش ده‌ڵێ« :گومان ده‌که‌ین ئه‌وان ه بازرگانی ئاسه‌وار بن و بیانه‌وێ موى ریشى پێغه‌مبه‌ر ببه‌ن».
(ژاڵ‌ه هه‌ورامى) خێزانى (شێخ عه‌بدولڕه‌حمان نه‌قشبه‌ندى) ئه‌وه‌ى بۆ (چه‌تر) رونکرده‌وه ،که شه‌وى ( )6/2و شه‌وێک دواتر تا دره‌نگانێکى شه‌و چه‌ند گه‌نجێکى ئێرانى که ژماره‌یان ()10 که‌س ده‌بوون و هه‌ندێکیان به فارسى قسه‌یان ده‌ک���رد ،خۆیان ک��رد به خانه‌قاى ته‌وێڵه‌دا و
دواى ئهوه ده‌ستیان کرد به ته‌له‌فۆن تا نزیکه‌ى کاتژمێر دووى ش �ه‌و ،که له چه‌ند الیه‌کى ماڵه‌که‌مانه‌و‌ه ده‌هاتن و ده‌ڕۆشتن ،پاش ئه‌وه‌ش ()LMPى سه‌ته‌الیته‌که‌شمانیان لێکرده‌وه. وتیشى :پاش مۆڵه‌ت وه‌رگرتن له ئاسایشى تهوێڵه شێخ عه‌بدولڕه‌حمان ته‌قه‌ى کرد به‌مدیو به‌ودیوى که‌سێکیاندا ،به‌اڵم له قسه‌کردن به‌رده‌وام بوو، دواى ئهوه په‌یوه‌ندیمان کرد به ئاسایشى ته‌وێڵه‌وه و ئه‌وانیش هاتن و یه‌ک له‌وانه‌یان ده‌ستگیر کرد و ئه‌وانیتر رایانکرد)6/4( ،یش که‌سێکیتر هات و کاغه‌زێکى خسته به‌رده‌م حه‌وشه‌که‌مان، که ته‌ماشام کرد به ئینگلیزى لێى نوسرابوو (لێزه‌ر) له‌گه‌ڵ ناوى چه‌ند به‌رپرسێکى ئێرانى که به‌فارسى نوسرابوون ،دواى ئهوه نامه‌که‌مان ته‌سلیمى ئاسایش کرد و رۆژى پێنجى مانگیش ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌رى ئاسایشى تهوێڵه ه��ات و دوات��ر سه‌باره‌ت به نامه‌ک‌ه به‌ڕێوه‌به‌ره‌ک‌ه وتى ،ئه‌وه‌ى
که نوسراوه 0لێزه‌ر) ئهوه ناوى جۆره مه‌شروبێکه و ناوه‌کانیش ئه‌وانه‌ن که ئهو که‌س‌ه ویستویه‌تى مه‌شروبیان بۆ به‌رێت ،به‌اڵم ژاڵ‌ه هه‌ورامى وتى «من پرسیارم کرد له که‌سێکى ش��اره‌زا ،وتى ئهوه جۆره لێزه‌رێک‌ه و زیاتر له پێنج هه‌زار مه‌تر کاریگه‌رى خراپ به‌جێده‌هێڵێ». (شێخ عه‌بدولره‌حمان نه‌قشبندى) ئ���ه‌وه‌ى بۆ (چه‌تر) رونکرده‌وه ،که ئهو به‌س یه‌که‌م شه‌و ل�ه‌وێ ب��ووه و دوات��ر به ئیشێک رۆشتوو‌ه بۆ هه‌ولێر ،وتیشى «ئێمه گومان ده‌که‌ین ئهوانه یان ئیتاڵعاتى ئێران و هاتون بۆ ته‌قاندنه‌وه‌ى خانه‌قاک‌ه یان بازرگانى ئێرانین و هاتوون بۆ بردنى دوو تاڵ‌ه موه‌که‌ى ریشى (پێغه‌مبه‌ر) که له خانه‌قاکه‌دا چه‌نده‌ها ساڵه پارێزراون». (چه‌تر) زۆر هه‌وڵیدا بۆ وه‌رگرتنى په‌یوه‌ندى له هۆبه‌ى راگه‌یاندنى ئاسایشى ش��اره‌زوور ،به‌اڵم وه‌رنه‌گیرا.
بۆ به‌رده‌م رای گشتی و وه‌زیرى کاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى
ئایا (مه‌عه‌سکه‌ر سه‌الم) زیندان ه یان چاکسازی کۆمه‌اڵیه‌تی؟
دروشمه‌یه ،به‌اڵم ئایا دۆخی ژیان و گوزه‌رانی سلێمانی به‌ندکراوان و ناوه‌ڕۆکی ئه‌م دوو نووسراوه، تایبه‌ت ب ه چه‌تر واتا (چاکسازی کۆمه‌اڵیه‌تی و جاڕنامه‌ی مافه‌کانی مرۆڤ) یه‌کده‌گرنه‌وه؟ زیندانییه‌کى به‌ندیخانه‌ى (مه‌عه‌سکه‌ر سه‌الم) ب ه ناوى (سه‌ید نووسراوی چاکسازی کۆمه‌اڵیه‌تی ،به‌و واتای‌ه دێت ئێمه‌ی به‌ندکراو خراپه‌یه‌کمان وه‌فا) راپۆرتێکى هه‌زار وشه‌یى ک����ردووه و ده‌ب���ێ ل��ێ��ره چاکمان ب��ک�ه‌ن و له‌سه‌ر زیندانه‌ک ه و ره‌وشى ی ()900 بچینه‌و‌ه دهرهوه ،ئه‌م زیندانه نزیکه ژیانیان و پێشێلکارییه‌کانى ب�ه‌ن��دک��راوی تێدایه و ل�ه ه �ه‌ر ژوورێ��ک��ی مافه‌کانى مرۆڤ بۆ (چه‌تر) هه‌شتا مه‌تریدا زیاتر له ( 50ـ )60که‌س ناردووه ،به‌اڵم به‌هۆى درێژى ههیه .به گوێره‌ی یاسا پێویسته بۆ هه‌ر راپۆرته‌که‌و ه نه‌مانتوانى هه‌مووى ( )25به‌ندکراو توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تی باڵوبکه‌ینه‌وه ،بۆی ه ب ه داواى لێبوردنه‌و ه ل ه نوسه‌رى راپۆرته‌که هه‌بێت ،ک �ه ل �ه ه �ه‌م��وو ههلومهرجێکدا له جێبه‌جێکردنی ئه‌رکی خۆیدا بێت و و زیندانییه‌کانى تر ،ته‌نها ماوه‌یه‌کی درێژخایه‌نیش نه‌مێنێته‌وه ،به‌اڵم به‌شێکى کورتى باڵوده‌که‌ینه‌وه، لێره ته‌نیا دوو توێژه‌ر ههیه ،جگه له وه‌اڵمی ئه‌مه‌ش ده‌قه‌یه‌که‌تى: به‌ندیخانه‌ی (مه‌عه‌سکه‌ر سه‌الم) یهکێکه پرسیاری ئایا چۆنن و چۆن کار ده‌که‌ن ل���ه ب �ه‌ن��دی��خ��ان �ه‌ک��ان و پ��ێ��ش ئ�����ه‌وه‌ی له یاخود ئه‌رکه‌کانیان جێبه‌جێ ده‌که‌ن و دهبنه ده‌رگاکه‌ی بێیت‌ه ژووره‌وه ،به نووسینێکی وه‌اڵم ی��ان ن��ا ،بۆ ه �ه‌ر ( )450به‌ندکراو قه‌بار‌ه گ�هوره له‌سه‌ر ده‌رگاکه‌ی نووسراوه توێژه‌رێک دانراوه ،ئهو توێژه‌رانه‌ش که هه‌ن (فه‌رمانگه‌ی چاکسازی کۆمه‌اڵیه‌تی) له هیچ جیاوازییه‌کیان نییه له‌و پۆلیسانه‌ی هه‌نگاوی دووه‌می هاتنه ژووره‌وه‌دا به‌رله‌وه‌ی پاسه‌وانى ئینفرادییه‌کانن و هیچ رۆڵی بگه‌ی به شوێنی سه‌ردانی گ��ی��راوان ،له خۆیان نابینن له هه‌موو روویه‌که‌و‌ه هه‌بوون و سه‌ره‌تاو‌ه تا کۆتایى جاڕنامه‌ی گه‌ردوونى نه‌بوونیان وه‌ک یهکه. مافه‌کانی مرۆڤ هه‌ڵواسراوه ،بۆ ئه‌وه‌ی له‌م به‌ندیخان‌ه مێژووییه‌دا چه‌ندین به‌ندکراو له پێش چ��اوی هه‌موو که‌سێکه‌و‌ه بێت و به به‌ڵگه‌و‌ه له دادگ��ا و لێکۆڵینه‌وه‌کاندا وانیشان بدرێ که میتۆدی به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م راستییه‌کانیان وت����ووه ،ده‌ک���رێ بوترێ فه‌رمانگه‌ی‌ه له‌گ‌ه ڵ به‌ندکراوان له‌سه‌ر ئهو ئێستاکه له (مه‌عه‌سکه‌ر س �ه‌الم) باجی
به‌ڵگه‌کانیان ده‌ده‌نه‌وه ،زۆربه‌شیان له‌سه‌ر ئهوه کۆکن که شێوازی حوکمدانیان له‌الیه‌ن دادگاو‌ه نایاسایی بووه و غه‌دریان لێکراو‌ه و به‌ناوی سه‌روه‌ری یاساو‌ه مافه‌کانیان پێشێل کراوه. به‌ڕێوه‌به‌ری زیندان به مه‌به‌ستی ئ�ه‌وه‌ی رێ له به‌کارهێنانی مۆبایل بگرێت ،دژه شه‌به‌که‌ی داناوه ،ده‌نگۆی ئه‌وه‌ش ههیه که ئه‌م دژه شه‌به‌که‌ی‌ه کارێکی نه‌رێنی دهکاته سه‌ر مێشک و ته‌ندروستی مرۆڤ. گ��ی��راوێ��ک ب �ه ن����اوی (س.ف) ک �ه به تۆمه‌تی به‌کارهێنانی مه‌وادی موخه‌ددیر به ( )20ساڵ حوکمدراو‌ه و نزیکه‌ى چوار ساڵه له زیندانه ،وتی :من زۆر ههوڵمداوه له‌به‌رامبه‌ر دادگا راستییه‌کان باس بکه‌م بۆ هه‌ر وشه‌یه‌ک به‌ڵگه‌م ههیه ،پێش ئه‌وه‌ی ده‌ستگیر بکرێم له‌گ‌ه ڵ جه‌نابی (خ.ع) تلیاکمان کێشاوه ،له کاتێکدا خۆی له‌سه‌ر شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆن باسی ترسناکی مه‌وادی موخه‌در ده‌کات .ئێمه کاتێک گیراین چه‌ند که‌سێک بووین ئه‌وانه‌ی که نزیکی خۆی بوون ئازاد کران ،به‌ڵگه‌شم ههیه که نه‌فه‌ری خۆی به بڕ‌ه پاره‌یه‌کی زۆر ئازاد کردووه، کاتێک ده‌ستگیر کرام سێ کیلۆ تلیاکم پێ گیرا ،که پێش هاوردنه‌که‌ش خۆی ئاگادار بوو ،به‌اڵم کاتێک له ته‌له‌فزیۆن باسیان کرد وتیان دوو کیلۆ و سێ سه‌د گراممان گرتووه.
n
ه سیاسییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مان کۆبونه‌وه‌ی که‌سایه‌تی و الیه‌ن
حزبى شیوعى ره‌تی ده‌کاته‌و ه پارت ه چه‌پ ه نوێیه‌ک ه ل ه ئه‌وان جیا بووبێته‌وه هه‌ولێر
راژان هه‌ورامى حزبێکى نوێى چه‌پ ل ه هه‌رێمى کوردستان ب ه شێوه‌یه‌کى ره‌سمى کارى سیاسى خۆى ل ه کوردستان راگه‌یاند ،به‌شێکى زۆرى ئه‌ندامانى ئهو حزبه‌ش پێکدێن ل ه کادره دێرینه‌کانى حزبى شیوعى و سه‌رکردایه‌تى ئهو حزبه‌ش ره‌تیده‌کاته‌و ه هیچ باڵێک ل ه ئه‌وان جیابووێته‌وه.
رۆژى ( )2011/5/27له که‌رکوک حزبێکى چ�ه‌پ��ى ک���وردی ب �ه ن���اوى (پ��ارت��ی چه‌پى کوردستان) کارى سیاسى خۆى له عێراق و هه‌رێمى کوردستان راگه‌یاند ،به وته‌ی به‌شداربوویه‌کى کۆنگره‌ک‌ه نزیکه‌ى ()%70ى کادیره‌کانى ئهو حزبه پێشووتر ئه‌ندامى حزبى شیوعى بوون ،به‌شه‌که‌ى دیکه‌ش پێکهاتبوون
له ئه‌ندامانى پارتى کارى سه‌ربه‌خۆ. (هیوا ره‌ش) ئه‌ندامى دامه‌زرێنه‌رى (پارتى چه‌پى کوردستان) به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: دواى ه���ه‌وڵ و ت�ه‌ق�ه‌الی�ه‌ک��ى زۆر ت��وان��را ک��ۆن��گ��ره‌ى پ��ارت��ى چ �ه‌پ��ى ک��وردس��ت��ان به سه‌رکه‌وتویى به‌ڕێوه‌بچێت. وتیشى« :به‌هۆى تۆمه‌تى سیاسى بڕیارماندا نه له هه‌ولێر و نه له سلێمانى ئهو کۆنگره‌یه نه‌به‌ستین ،به‌ڵکو به کۆى ده‌نگ له‌ناو شارى ک�ه‌رک��وک کۆنگره‌یه‌کى سه‌رکه‌وتومان به‌ست و حزبێکى ت���ازه‌ى چه‌پى به‌هێز له کوردستان هاته ئاراوه ،که ناوماننا (پارتى چه‌پى کوردستان) به سه‌رۆکایه‌تى (جه‌الل ده‌باغ)». به‌پێى ق��س �هى ه��ی��وا ره‌ش ،ئ���ه‌م ح��زب �ه له ( )13ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پێکدێت و له دواى کۆنگره‌ش په‌یکه‌رى ئهو حزبه ده‌ست به‌کارده‌بێت ،ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى ئه‌وان جیاکراوه‌ى حزبى شیوعى بن؟ ناوبراو ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو،
که به‌شێکى زۆرى کادر و ئه‌ندامانى ئهو حزبه پێشووتر له‌ناو حزبى شیوعى ب��وون، ب �ه‌اڵم حزبى شیوعى دژایه‌تیمان ناکه‌ن و پیرۆزبایشیان لێکردووین. حزبى شیوعى له م��اوه‌ى راب����ردوودا چه‌ند حزبێکى بچوکى چه‌پى لێده‌رچووه .وه‌ک (پارتى رزگارى ـ رێکار ئه‌حمه‌د) و (پارتى نیشتمانى کوردستان ـ بێکه‌س قادر) که به سه‌رجه‌م ئه‌ندامه‌کانیه‌و‌ه چوو‌ه ناو یه‌کێتیه‌وه، هه‌روه‌ها حزبه چه‌په‌که‌ى (خدر روسى) که ئه‌ویش زۆرینه‌ى کادره‌کانى ئه‌ندامى حزبى شیوعى بوون. (دلێر محه‌مه‌د شه‌ریف) ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى حزبى شیوعى له‌و بارهیهوه به (چه‌تر) ى وت« :ئێمه هیچ باڵێکمان له‌ناو دروست نهبووه تا قسه‌ى له‌سه‌ر بکه‌ین ،به‌اڵم پێشمان خۆش‌ه حزبێکى دیکه‌ى چه‌پ له کوردستان دروس���ت ببێت ،چونکه ژی��ان��ى سیاسى و دیموکراتى ئهوهیه فره حزبى تێدا بێت».
کۆمیسیۆن :له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و ه ئاگادار نه‌کراوینه‌ته‌و ه ئاماده‌کارى بۆ هه‌ڵبژاردن بکه‌ین هه‌ولێر
فه‌ره‌یدون بێوار به‌رپرسێکى یه‌کێتى بێ ئاگایى خۆى له‌و ه ده‌رده‌بڕێ ،که یه‌کێـتى فشار بخات ه سه‌ر پارتى بۆ دواخستنى کاتى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان، به‌اڵم به‌رپرسێکى کۆمیسیۆن ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،تا ئێستا له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و ه ئاگادار نه‌کراونه‌ته‌و ه تا ئاماده‌کارى بۆ هه‌ڵبژاردن بکه‌ن.
(ف�ه‌ری��د ئه‌سه‌س‌هر‌د) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان، له لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) ده‌ڵێت« :من ئاگادار نیم دواخستنى هه‌ڵبژاردن له ئارادا بێ یان نا، چونکه حکومه‌ت کاتێکى دیاری کردووه، تا ئێستا کاته‌ک‌ه نه‌گۆڕاوه ،زانیاریشم له‌سه‌ر ئهوه نییه که یه‌کێتى گوشاری خستبێت‌ه سه‌ر پارتى بۆ دواخستنى هه‌ڵبژاردنه‌کان». به‌اڵم ئهو به‌رپرسه‌ى یه‌کێتى پێیوایه به دوو هۆکار ئه‌گه‌رى دواخستنى هه‌ڵبژاردن ههیه «ده‌بێ دوو خاڵ له‌پێش چاو بگیرێت ،ئه‌ویش ئهوهیه که ئه‌م هه‌ڵبژاردن‌ه کۆمیسیۆنى بااڵى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق سه‌رپه‌رشتى ده‌ک���ات ،ئێستا ئ �ه‌م کۆمیسیۆن‌ه له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقهوه بانگهێشتکراوه و لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت ،ته‌نانه‌ت
ئه‌گه‌رى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى کۆمیسیۆنه‌که‌ش ههیه ،رهنگه ئهمه کاریگه‌رى هه‌بێت له‌سه‌ر کاتى هه‌ڵبژاردن ،هۆى دووه‌م��ى دواخستنى ه�ه‌ڵ��ب��ژرادن�ه‌ک�ه ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ده‌ب���وو یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى ه�ه‌رێ��م ل�ه په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان هه‌موار بکرێته‌وه ،تا ئێستاش ئه‌م یاسایه هه‌موار نه‌کراوه‌ته‌وه ،ته‌نانه‌ت هیچ ئاماده‌کارییه‌کیش بۆ هه‌ڵبژاردن له ئارادا نییه ،بۆیه رهنگه ئهو دوو هۆکار‌ه ببن‌ه هۆی دواخستنى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردن». هه‌ر لهوبارهیهوه (هه‌ندرێن محه‌مه‌د ساڵح) به‌رپرسی ئۆفیسی هه‌ولێری کۆمیسیۆنى بااڵى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کان ،ئاشکراى ده‌ک���ات ک�ه ت��ا ئێستا ب�ه ف�ه‌رم��ى له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و‌ه کۆمیسیۆن ئاگادار نه‌کراوه‌ته‌وه ت��ا ئ���ام���اده‌ک���ارى ب��ک��ات ب��ۆ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌رێم .ئهو ده‌ڵێت «ئێمه ه �ه‌ر ل�ه کۆتایی ساڵى ()2010 هوه نه‌خشه‌ى ئ��ام��اده‌ک��ارى و ب��ڕی بودجه‌ى خه‌مڵێنراومان پێشکه‌شی حکومه‌تى هه‌رێم ک��ردووه ،بۆئه‌وه‌ى به‌رچاوى روون بێت ،ئێمه ئهوکاته باسی ئه‌وه‌مان ک��ردووه که شه‌ش مانگمان پێویسته بۆ به‌ڕێوه‌بردنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن ،ب�ه‌اڵم ده‌ک��رێ به سێ تا چوار مانگ ئاماده‌کارى بۆ هه‌ڵبژاردن بکرێت، له‌و رۆژه‌وه‌ى که بودج‌ه ده‌گات‌ه کۆمیسیۆن، چونکه هه‌موو کاروباره‌کان به بودج‌ه ده‌ڕوات
بهڕێوه ،ههرچهنده له پرۆژه یاسای بودجه‌ى ( )2011بودجه‌یه‌ک بۆ ئێمه دیاریکراوه، ب�ه‌اڵم ده‌ب��ێ پێشوه‌خت‌ه پێشینه‌یه‌ک بدرێته ئێمه بۆئه‌وه‌ى ده‌ستبه‌کار بین ،کهواته له کاتى گه‌یشتنى بودج‌ه به کۆمیسیۆن سێ تا چوار مانگمان پێویسته». ده‌شڵێت «ئه‌گه‌ر له سه‌ره‌تاى مانگى شه‌شه‌وه پێشینه‌یه‌ک له‌و بودجهیه نه‌درێت‌ه کۆمیسیۆن، له‌وانه‌ی‌ه کۆمیسیۆن پێی نه‌کرێت و هه‌ڵبژاردن دواب��خ��رێ��ت ،ه �ه‌ر ل�ه ب��ڕی��اره‌ک�هى سه‌رۆکى حکومه‌تیشدا ب��اس ل�ه ه �ه‌م��وارک��ردن �ه‌وه‌ى یاسای هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان و په‌یڕه‌وکردنى سیستمى نیمچ‌ه کراوه ،کراوه. ئه‌مه‌ش کاتى زیاترى ده‌وێ تا ئهو یاسایه هه‌موار ده‌کرێته‌وه». (م��ح �ه‌م �ه‌د ح�ه‌ک��ی��م) وت �ه‌ب��ێ��ژى کۆمه‌ڵی ئیسالمى کوردستانیش ده‌ڵێت :یه‌کێک له خاڵه‌کانى کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى ،باسکردنى هه‌ڵبژاردنه‌کان و دامه‌زراندنى کۆمیسیۆنێکى ک��وردس��ت��ان��ى و ه �ه‌م��وارک��ردن �ه‌وه‌ى یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌بێت ،ده‌بێ لهوبارهیهوه قسه بکه‌ین و بگهینه رێکه‌وتنێکى هاوبه‌ش ئه‌وکات هه‌ڵبژاردن بکرێت». س���ه‌رۆک���ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه���ه‌رێ���م رۆژی ()2011/9/15ى دی����اری ک�����ردووه بۆ ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ،ئهمه له کاتێکدا ده‌بوو رۆژى ( )2009/1/31ئهو هه‌ڵبژاردن‌ه بکرایه.
دیدار
که‌مال میراوده‌لی بۆ (چه‌تر)
میدیا گه‌مارۆیه‌کی ته‌واوی خستۆت ه سه‌ر کار و بیر و بۆچوون و چاالکییه‌کانم خۆپیشاندان چاالکییه‌کی دیموکراسیی خهڵکه ،الی ده‌سه‌اڵت هه‌ڕه‌ش ه و ئاژاوه‌یه دیداری
ئاراس عوسمان که‌مال میراوده‌لى ،رکابه‌ری سه‌ره‌کی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى پ��ێ��ش��وی س �ه‌رۆک��ی هه‌رێمى کوردستان ،له‌م دی��داره‌ى (چ �ه‌ت��ر)دا ،باسى دۆخ��ى سیاسى و خۆپیشاندانه‌کانى کوردستان ده‌کات، پێیوای ه ده‌س��ه‌اڵت داواک���اری خه‌ڵک جێبه‌جێ ن �ه‌ک��ات و ئۆپۆزسیۆن خیانه‌ت ل ه خه‌ڵک ن�ه‌ک��ات ،ئه‌وا خه‌ڵک خۆپیشاندان دهستپێدهکهنهوه. میراوه‌لی ل ه قسه‌کانیدا ده‌ڵێت «چه‌مکی ئۆپۆزسیۆنبوون الی ئیسالمیه‌کان نازانم چییه».
چه‌تر :پێش ئ �ه‌وه‌ی بگه‌ڕێیته‌و‌ه کوردستان ئاماژه‌ت به‌وه‌کردبوو کۆمه‌ڵێک پرۆژه‌ت ههیه له کوردستان ،ئایا ئهو پرۆژانه چین و ده‌کرێت بپرسین هیچ کام له‌و پرۆژانه ده‌ستیان پێکردوه؟ له‌م دوو سێ ساڵه‌دا زیاتر بایه‌خم به بواریزمان و فه‌لسه‌فه‌داوه .چه‌ند کارێکم له سه‌ر مه‌م و زینی خانی کردووه ،سه‌ره‌تا به گۆڕینی ده‌ق��ی مه‌م و زین بۆ کرمانجی خ��واروو که دوو س��اڵ له‌مه‌وپێش له‌الیه‌ن ده‌زگ���ای ره‌نج باڵو کرایهوه .ئێستاش تراژیدیای مه‌م و زینم وه‌ک شانۆگه‌رییه‌کی درام���ی ت��راژی��دی نووسیوه‌ته‌و‌ه که ئاماده‌ی‌ه بۆ چاپ .هه‌روه‌ها لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی تێروته‌سه‌لم له سه‌ر مه‌م و زین به ئینگلیزیی نووسیوه .هه‌ر له‌سه‌ر خانی دوو پرۆژه‌ی دیکه‌م به کوردی ههیه :یه‌که‌م لێکۆڵینه‌وه‌ی تێکسته‌که‌ی‌ه وه‌ک هونه‌ری درام��ا و دووه‌م به‌رهه‌مهێنانی فه‌رهه‌نگێکی تێرو ته‌سه‌ل‌ه بۆ وشه‌گه‌ل و زاراو‌ه فه‌لسه‌فی و سۆفیگه‌رییه‌کانی م�ه‌م و زی��ن .هه‌روه‌ها کتێبێک ل�ه س���ه‌ر ب���ه‌ره‌ده‌وام���ی به‌هێزیی پرۆژه‌که‌ی خانی له کاره‌کانی حاجی قادردا ته‌واوکردنی الیه‌نه‌کانی فه‌لسه‌فه‌ی نه‌ته‌وه‌یی پرۆژهکه له شیعره‌کانی خانی .پرۆژه‌یه‌کی ترم ئهوهیه که خوێندنه‌وه‌ی ک��اری شاعیره کالسیکییه‌کان بۆ خوێنه‌ری نه‌وه‌کانی نوێ ئاسان بکه‌م و وابکه‌م الیان خۆشه‌ویست بن، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش زۆرب �ه‌ی ده‌قه‌کان ده‌که‌م به زمانێکی په‌خشان ،ئه‌وسا لێکۆڵینه‌وه‌ی ئه‌ده‌بییان له سه‌ر ده‌که‌م .ئه‌م کاره‌م تا ئێستا بۆ نالی و م‌هو‌ل‌هو‌ی کردوه .ئێستا گرنگییه‌کی زۆر به بابه‌تی رێزمانی کوردی ده‌ده‌م .سێ ساڵ له‌مه‌وپێش له الیه‌ن ده‌زگای کوردۆلۆجییه‌وه فه‌رهه‌نگی رێزمانی کوردیم باڵو کردهوه ئێستا بۆ چاپی دووه‌م پێیدا چوونه‌و‌ه و زۆر فراوانترم ک��ردوه و ئاماده‌ی‌ه بۆ چ��اپ .ه�ه‌روه‌ه��ا دوو کتێبی ترم له سه‌ر رێزمانی کوردی نوسیوه، یه‌کێکیان بریتیی‌ه له ده‌نگسازیی و وشه‌سازی، ئه‌ویتر بریتیی‌ه له رسته‌سازی یا رێزمان .جگه له‌مانه‌ش دوو دیوانی شیعری باڵونه‌کراوه‌م ئاماده‌ن بۆ چاپ له‌گه‌ڵ دیوانێکی شیعریی به زمانی ئینگلیزی .ئێستا وازم له هه‌موو
کارێکی تری فه‌رمی‌هێناو‌ه و خۆم بۆ کاری نووسین و لێکۆڵینهوه ته‌رخان کردوه و بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م کارانه‌ش‌ل‌ه چوارچێوه‌یه‌کی ئه‌کادمییدا باڵوببنه‌و‌ه ده‌زگایه‌کم له به‌ریتانیا به فه‌رمی به ناوی ئه‌کادیمیای خانی بۆ زمان و ئه‌ده‌ب و فه‌لسه‌ف‌ه دامه‌زراندوه ،به نیازم به یه‌کجاری بگهڕێمهوه و ئه‌م ئه‌کادیمیای‌ه له کوردستان بخه‌م‌ه کار که کاری وان‌ه وتنه‌و‌ه و سیمینار و لێکۆڵینهوه و باڵوکردنه‌وه‌ی وه‌رگێڕانی کاری فه‌لسه‌فی و ئه‌ده‌بیش بکات. چه‌تر :ئهو کارانه‌ی ئه‌نجامیان ده‌ده‌یت بواری سیاسی له‌خۆ ده‌گرێت؟ ب���ه‌رای من پ���رۆژه‌ی سیاسییش ده‌ب��ێ لهن�����اوه‌رۆک و س �ه‌ره‌ت��اک��ان��ی��دا فه‌لسه‌فی و روناکبیری و زانستی بێ .سیاسه‌ت خۆشی الی کۆمه‌ڵگایانی مۆدێرن زانست و هونه‌ر و به‌رپرسیاری ئه‌خالقییه .له بواری شیعر و فه‌لسه‌فه‌و‌ه که دوو بواری گرنگی هۆشیاری لۆجیکی و ئیستیتاکی ئینسانن ،هاتمه سه‌ر نوسینی لێکۆڵێنه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی ره‌خنه‌یی، ئه‌وسا وتار و دیراسه‌ی سیاسی ره‌خنه‌یی و پێشکه‌شکردنی چه‌نده‌ها پرۆژه و پێشنیاز به ده‌سه‌اڵتی کوردی بۆ دروستکردنی واڵتێکی ئازاد و گه‌لێکی ئاسوده ،که ئهمانه هیچی دادی نه‌دا ،هه‌وڵمدا که‌ڵک له رواڵه‌تی پرۆسه‌ی
تایبهتی و هه‌ڵپه‌رستییه‌وه .هه‌ر بۆیه‌ش گه‌ڕامه‌وه تا ب�ه‌ش��داری له خۆپیشاندانه‌کاندا بکه‌م و چ��اودێ��ری دۆخه‌ک‌ه بکه‌م ،ب �ه‌اڵم به داخ �هوه میدیا گه‌مارۆیه‌کی ته‌واوی خستۆته سه‌ر کار و بیر و بۆچوون و چاالکییه‌کانم به‌تایبه‌‌تی له الیه‌ن ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیته‌کانه‌وه ،بۆیه گه‌رچی نامه‌وێ منیش گۆڤار یان رۆژنامه‌ی خۆم هه‌بێ ناچارم خه‌ریکی باڵوکردنه‌وه‌ی هه‌ر نه‌بێ گۆڤارێک بم بۆ گه‌یاندنی بوچوونه‌کانم. خه‌ونم ئهوهیه ده‌سه‌اڵتی ئه‌وه‌م هه‌بێ له هه‌موو گوندێکدا،شارۆچکه‌یه‌کدا،گه‌ڕه‌کیشارێکدا کتێبخانه‌یه‌ک و سه‌نته‌رێکی کۆمه‌ڵگایی بۆ فێرکردنی ته‌کنۆلۆجیای زانیاری و راهێنانی گه‌نجان ل �ه‌س �ه‌ر زان��س��ت و ش��اره‌زای��ی �ه‌ک��ان، چ��االک��ی کۆمه‌لگایی و روناکبیریی و هونه‌ری دابمه‌زرێنم بۆ به‌دیهێنانی ئه‌م خه‌ونه‌ش له خه‌باتی مه‌ده‌نی و سیاسی و به‌شداری هه‌ڵبژاردنێکیتر سڵ ناکه‌مه‌وه. چه‌تر :پێش گه‌ڕانه‌وه‌ت به چه‌ند رۆژێک بۆ کوردستان روداوه‌کانی ()17ی شوبات ڕوویاندا و شه‌هید و برینداری لێکه‌وته‌وه ،ئایا چ خوێندنه‌وه‌یه‌کتان ههیه بۆ ئهو دۆخه‌ی ئه‌وکات و ئێستای کوردستان؟ له کوردستان حزب رێگا نادا هیچ شتێم��ان��ا و م����ه‌ودا و ن������اوه‌رۆک و پ��رۆس �ه‌ی
بهڵگه و سه‌لماندنه‌و‌ه ده‌وێت .به‌اڵم دیاره به‌یانی هه‌ر حزبێک :یه‌که‌م حزبیکردنی خۆپیشاندانه ته‌نانه‌ت پێش روودانیشی ،نه‌ک خۆرسکی وه‌ک ته‌قینه‌وه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئهمه قه‌ینا گه‌ر ئهو حزبه خۆی به‌رپرس و رێبه‌ری خۆپیشاندان بگرێت‌ه ئه‌ستۆی خۆی .دووه‌م: ئاگادارکردنه‌وه‌ی دهسهاڵته بۆ خۆئاماده‌کردن. وه‌ک ئ �ه‌زم��وون��ی م��ێ��ژووی��ی��ش ،مه‌ترسی
راسته‌قینه‌ی خۆی وه‌ربگرێ .دیموکراسی، په‌رله‌مان ،کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ،میدیای ئازاد، زانکۆ ،یاسا و هتد ...ئهمانه هه‌موو رواڵه‌تی ساخته‌ی ناوه‌رۆکێکی به‌تاڵکراوه‌ن .به‌ر له‌وه‌ی خۆپیشاندانه‌کان سه‌رکوتبکرێن ،وت��م حزب مانا و چاالکی خۆپیشاندانیش له ناوه‌رۆکه ج �ه‌م��اوه‌ری��ی و سیاسیی‌ه راسته‌قینه‌که‌ی خۆی داده‌ماڵێ .خۆپیشاندان چاالکییه‌کی دیموکراسیی خهڵکه ،الی ده‌سه‌اڵت هه‌ڕه‌شه و ئ��اژاوه‌ی �ه و ده‌ب��ێ سه‌رکوتبکرێ .نازانم هه‌ڵوێستی راسته‌قینه‌ی ئۆپۆزسیۆن له نێوان ئه‌م دوو هه‌ڵوێسته‌دا چییه و بۆچی به‌رگرى ل �ه‌و خۆپیشانده‌ران‌ه ن��اک�ه‌ن ک�ه ده‌گیرێن و ئیهان‌ه ده‌کرێن .ئێستا به‌شدارانی خۆپیشاندان ناوێرن بچن بۆ هه‌ولێر ،چونکه وێنه‌یان ههیه و ده‌گیرێن. چه‌تر :پێتوای‌ه ئهو خۆپیشاندانانه‌ی کوردستان به شێوه‌یه‌کی زانستی بڕیاری له‌سه‌ر نه‌درابێت؟ ی��اخ��ود ده‌وت���رێ���ت ب�ه‌ی��ان��ن��ام�ه‌ک�ه‌ی گ���ۆڕان هۆکارێک بووه بۆ ده‌سه‌اڵت ئاماده‌کاریه‌کی باش بکات بۆ رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ی خۆپیشانده‌ران؟ -ئهمه لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی زانستی وردی به
دووب��اره‌ب��وون�ه‌وه‌ی شه‌ڕی براکوژیی و ئه‌وسا نه‌بوونی ستراتیژی کرداریی بۆ سه‌رخستنی خۆپیشاندان و پاراستنی خۆپیشانده‌ران. چه‌تر :بۆچونت چیه به‌رامبه‌ر به‌وه‌ی ده‌وترێت خۆپیشاندان له کوردستان سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه؟ بێگومان ،گه‌ر ده‌سه‌اڵت داواکاری خهڵکجێبهجێ نه‌کات و ئۆپۆزسیۆن خیانه‌ت له خه‌ڵک ن�ه‌ک��ات ،ئ �ه‌وا خه‌ڵک خۆپیشاندان دهستپێدهکهنهوه و ئۆپۆزسیۆنیش ناتوانێ ئه‌م جار‌ه دوور‌ه په‌رێز بوه‌ستێ ،ناچار ده‌کرێ له‌الیه‌ن لۆژیکی سیاسی و شه‌قامی تووڕه‌وه که ئهمجاره به هه‌موو قورسایی خۆیانهوه به فه‌رمی بێنه ناوخۆپیشانده‌رانه‌وه. چه‌تر :ده‌پرسین ئهو گفتوگۆ و دانیشتنانه‌ی نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن تاچه‌ند ده‌توانێت کۆتایی به‌کێشه‌کانی ک��وردس��ت��ان و ئهو بارگرژییه‌ی ههیه بهێنێت؟ ئهوه ده‌بێ چاوه‌ڕێ بین ،به‌اڵم به پێوانهیدانیشتنه داخ���راوه‌ک���ان و دانوستان‌ه حزبییه شاراوه‌کانی راب��ردوو ،ده‌شێ گرژییه‌ک ،بۆ نمونه گێڕانه‌وه‌ی بودج‌ه کۆتایی پێبێت ،گه‌ر شتی وا ئه‌سڵه‌ن ببێ ،به‌اڵم ناتوانی کێشه‌کانی
n
5
که‌مال میراوده‌لى ،رکابه‌ری سه‌ره‌کی هه‌ڵبژاردنى پێشوی سه‌رۆکی هه‌رێمى کوردستان
( )40ساڵ ل ه سه‌رکردایه‌تی حزبه‌که‌تدا و ( )20ساڵ ل ه ده‌سه‌اڵتدا و حه‌وت ساڵ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به‌سه. به‌رله‌وه‌ی بڕۆی تکای ه چیت بردووه ،خۆت و بنه‌ماڵ ه و حزبه‌که‌ت ،بیده‌و‌ه ب ه خه‌ڵک دیموکراسی و هه‌ڵبژاردن وه‌ربگرم بۆ ئه‌وه‌ی پرۆسه‌ی دیموکراسی به‌هێز بکه‌ین و سنورێک بۆ گه‌نده‌ڵی ژیانکوژ دابنێین .به داخهوه له‌به‌ر مه سه‌ری نه‌گرت ..کارێکی ترم که ته‌زویر ئه ئێستا کاری له سه‌ر ده‌که‌م ،نوسینی کتێبێکی فه‌لسه‌فیی‌ه به ن��اوی :لۆگۆس :فه‌لسه‌فه‌ی یاسا و دادپ���ه‌روه‌ری���ی .ئهمه دهبێته پاڵپشی به‌رنامه‌ی سیاسی داه��ات��ووم .چونکه زۆر گرنگه بنه‌ما و پێشین‌ه فه‌لسه‌فییه‌کانی مانا و دامێنه‌کانی یاسا و پرسی دادپه‌روه‌ری بزانین به‌ر له‌وه‌ی ره‌مه‌کییان‌ه و ناشییان‌ه و شکڵییانه ئه‌م چه‌مکان‌ه به‌کاربێنین. چه‌تر :ئایا هیچ ئاماده‌کاریه‌کت ک��ردووه له‌پڕۆژه‌که‌تدا بۆ ئهو ده‌نگانه‌ی که به‌ڕێژه‌ی ل���ه‌س���ه‌دا ب��ی��س��ت و پ��ێ��ن��ج ب����وون ل���ه کاتی خۆکاندیدکردنت بۆ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان؟ به ڕای من و رای خه‌ڵکیش رێژه‌ک‌ه زۆر لهوهزیاتر بوو ،خۆم به قه‌رزداری ده‌نگده‌ران ده‌زانم و ههوڵمداوه ده‌نگێکی ئۆپۆزسیۆنی راسته‌قین‌ه و نوێنه‌ر و ده‌ربڕی ئازار و ئاواته‌کانی خه‌ڵک بم دوور له هه‌ر ته‌مایه‌کی ده‌سه‌اڵت و به‌رژه‌وه‌ندی
ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
››
کوردستان چاره‌سه‌ر بکات ،ئهمه گۆڕینی سیستمی ده‌سه‌اڵتی ده‌وێت. چه‌تر :سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان دوای روداوه‌کانی ()17ی شوبات باسی له‌وه‌کردبووه پاش نزیکه‌ی چ��وار مانگێک چاکسازی گهوره ده‌بینن له کوردستاندا راتان چیه؟ له جه‌نابیان بپرسن ئهوه سێ مانگ تێپه‌ڕی،کوا؟ چه‌ند هه‌زار دۆنم زه‌وی و ملیۆن دۆالر بۆ خه‌ڵک گه‌ڕاوه‌ته‌وه؟ چه‌تر :تاچه‌ند له په‌رله‌مانی کوردستان رازیت ب �ه‌وه‌ی توانیویه‌تی به شێوه‌یه‌کی یاساییانه هه‌ستێت به‌کاره‌کانی خۆی؟ په‌رله‌مانێکی شکڵییه .رووی�ه‌ک��ی تریدهسهاڵتی حزبی بنه‌ماڵه‌ییه. چه‌تر :ئه‌گه‌ر له‌پۆستی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان بویتای‌ه له‌م قۆناغه‌دا کاره‌کانت له‌چیدا خۆی ده‌بینیه‌وه؟ دیالۆگ له‌گه‌ڵ خه‌ڵک ،بڕیاردانی دهستوریدیموکراتی وه‌ک بنه‌مای م��وم��اره‌س�ه‌ی ده‌س �ه‌اڵت و ماف و ئازادییه‌کانی خه‌ڵک، دامه‌زراندنی دادگای ده‌ستوری سه‌ربه‌خۆ و زامنکردنی سه‌ربه‌خۆیی دادوه‌ری ،دادگا و یه‌کسانی خه‌ڵک به‌رامبه‌ر یاسا ،زامنکردنی سه‌روه‌ریکردنی په‌رله‌مان به ریفۆرمکردنی ب���ه ی��اس��ای �ه‌ک��ی ن����وێ و ب �ه‌رپ��رس��ب��وون��ی سه‌رۆکی هه‌رێم و سه‌رۆکی حکومه‌ت و حکومه‌ت به‌رامبه‌ر پ�هرل�ه‌م��ان .ده‌رک��ردن��ی یاسای یه‌کسانی ده‌رف�ه‌ت و قه‌ده‌غه‌کردن و ئیجرامکردنی دامه‌زران به واسیت‌ه و ته‌زکیه‌ی حزبی ،بنه‌بڕکردنی گه‌نده‌ڵی به کردنی هه‌موو کۆمپانیا حزبییه‌کان به موڵکی خه‌ڵک و ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن�ه‌وه‌ی گرێبه‌ستی ساخت‌ه و گێڕانه‌وه‌ی هه‌موو موڵک و ماڵی داگیرکراو بۆ خه‌ڵک و داخستنی هه‌موو ته‌له‌فزیۆن و میدیا حزبییه‌کان ،سزادان و شاربه‌ده‌رکردنی گه‌نده‌ڵکاران له پێشهوه بهرپرسه حزبییه‌کانی ئێستا ،گێڕانه‌وه‌ی پار‌ه و بودج‌ه و سامانی دزراو بۆ دام�ه‌زران��دن��ی هه‌موو ده‌رچ��ووان��ی زانکۆکان و...هتد. چ�ه‌ت��ر :چ په‌یامێکت ههیه ب��ۆ سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان؟
له سه‌رکردایه‌تی حزبه‌که‌تدا ( )40ساڵو ( )20س��اڵ له ده‌س�ه‌اڵت��دا و ح �ه‌وت ساڵ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به‌سه .به‌رله‌وه‌ی بڕۆی تکای‌ه چیت ب�����ردوه ،خ���ۆت و بنهماڵه و حزبه‌که‌ت ،بیده‌و‌ه به خه‌ڵک. چ�ه‌ت��ر :یه‌کێتی ل�ه رۆژان���ی راب���ردو ی��ادی سی و شه‌ش ساڵه‌ی دامه‌زراندنی ک��ردهوه، هه‌نگاوه‌کانی داهاتووی تاچه‌ند به گه‌شبینی ده‌بینى؟ ب �ه پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ی ب����اوه‌ڕی د.ب���هره���ه‌م کهیهکێتی نابێ له سه‌ر س���ه‌روه‌ری راب��ردووی بژی و ده‌بێ بۆ ئاینده بڕوانێ ،هه‌موو یادهکه ئێمه له سه‌ر شانۆگه‌رییه‌ک بوو به ن��اوی : سه‌روه‌رییه‌کانی رابردومان ده‌ژین ،شه‌هیدانیش وه‌ک ههمیشه خراپ به‌کارهێنران. چه‌تر :ئایا رۆڵی دوو الیهنه ئیسالمیه‌ک‌ه چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت له به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆندا؟ تا ئێستا چه‌مکی ئۆپۆزسیۆنبوون الی ئهواننازانم چییه. چه‌تر :له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حکومهتی هه‌رێمیکوردستاندایت؟ ک��ام حکومه‌ت؟ که ده‌وت���را حکومهتیب�ه‌ع��س ،خه‌ڵک ده‌ی��ان��زان��ی ک�ه ل�ه پێشهوه حکومه‌ت به هه‌موو مانای وشه و ده‌زگاکانی و کاره‌کانی ههیه ،ئه‌وسا به‌عس ئهو ده‌سه‌اڵته‌یه که له پشتییه‌وه‌یه ،که ده‌ڵێین حکومهتی پارتی و یه‌کێتی ،هه‌ست ده‌که‌ین له پێشهوه پارتی و یه‌کێتی هه‌ن و حکومه‌ت به مانا هه‌ر نییه مه‌گه‌ر حکومهتی سێبه‌ری جیای خۆیان نه‌بێ .له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌دام حکومه‌تێکی ته‌کنۆکراتی ناحزبی دروست ببێ و حزب بۆ ماوه‌ی چوارساڵ مه‌نع بکرێ له بوون له ناو حکومه‌تدا و یاریکردن پێی. چه‌تر :به‌نیازی بۆ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان خۆت کاندید بکه‌یته‌وه؟ گه‌ر خه‌ڵک هه‌ڵیبژێرێ به‌ڵێ.چه‌تر :له هه‌ڵبژاردنی پێشوو ده‌نگت زیاتر ده‌بێت یاخود وه‌ک خۆی و که‌متر ئه‌وه‌نده‌ی خوێندنه‌وت ههیه بۆ دۆخی سیاسی کوردستان؟ خوا ده‌زانێ و پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئازاد ورهوا و عادیالن‌ه ده‌زانێ.
ئه‌بوبه‌کر کاروانی :ئومێدێکیش بۆ دانیشتنى پێنج قۆڵى نیه دیداری
هێدی هه‌ولێری ن �ه‌ب��وون��ی ده‌س��ت��وری هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان و بڕینی بودجه‌ی هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان له‌م دیداره تایبه‌ته‌ی (چه‌تر) له‌گه‌ڵ ئه‌بوبه‌کر کاروانى ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کگرتوی ئتسالمی ،گفتوگۆیان له‌باره‌وه ده‌کرێت و ناوبراو ده‌ڵێت یه‌کێتی و پارتی سه‌یرى دانیشتنى پێنج قۆڵى ده‌که‌ن ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر بکرێت باشه ،ئه‌گه‌ر نه‌کرێت هیچ له مهسهلهکه ناگۆڕێت.
چ �ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه داوات�����ان ک���رد ب���وو ،ئ�ه‌و پ��رۆژه یاسایانه‌ى له په‌رله‌مان په‌سند ده‌ک��رێ��ن ،پێویستى ب�ه ب��ڕی��ارى سیاسى ه����ه‌ی����ه ،ک����ۆ ده‌ن����گ����ى گ��ش��ت��ى ئ��ای��ا گرفتى س�ه‌ره‌ت��ا س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم نیه؟ دوو گرفت له ناو په‌رله‌ماندا ههیه،ه��ێ��زه ب��ااڵ ده‌س��ت �ه‌ک��ان حاکمن به‌سه‌ر حکومه‌ت و پ�هرل�ه‌م��ان�هوه ،به گوێره‌ى ئهو ()17خاڵه‌ش بێ ،که په‌رله‌مانتاران خ��ۆی��ان ئیمزایان ل�ه‌س�ه‌ر ک����ردووه ،هه‌ر پرۆژه یاسایه‌ک ده‌ربچێت و مۆرکێکى نیشتمانى هه‌بێ ،ئه‌وا ده‌بێت رێککه‌وتنى نێوان الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت
هه‌بێت ،به‌اڵم به داخهوه چه‌ند یاسایه‌ک تێپه‌ڕێنران گوێ به‌و بڕیارانه ن �ه‌دراوه، ئومێدێکیش بۆ دانیشتنى پێنج قۆڵى نیه ب�ه داخ���هوه ده‌ڵ��ێ��م ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه به شێوه‌یه‌ک به بنبه‌ست گه‌یشتووه و الیهنه سیاسیه‌کان له دوورى یه‌کتره‌وه قسه و لێدوان ئاراسته‌ى یه‌کتر ده‌که‌ن ،به داخهوه پارتى و یه‌کێتى درێ��ژه به کاره‌کانیان ده‌ده‌ن و بهمشێوهیه سه‌یرى دانیشتنى پێنج قۆڵى ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر بکرێت باشه ،ئه‌گه‌ر نه‌کرێت هیچ له مهسهلهکه ناگۆڕێت، بۆیه چاوه‌ڕێ ده‌که‌م دیالۆگ ده‌ره‌نجامى باشى لێناکه‌وێته‌وه. چ���ه‌ت���ر :ل���ه دواى ح����ه‌ڤ����ده‌ى ش��وب��ات گۆڕانکارییه تازه‌کان چین؟ به‌ڵى دی��ارده‌ی �ه‌ک��ى ت��ازه هاتۆته‌دى،ئه‌ویش به‌شداریکردنى خه‌ڵکى له ژیانى سیاسى ،به‌اڵم ئاساییه هه‌ڵه‌ى ته‌کنیکى له‌م نێوه‌نده‌دا کرابێت ،که ده‌سه‌اڵتیش به جدى به ده‌م چاره‌سه‌رى گرفته‌کانى ه��اواڵت��ی��ان ن�ه‌چ��ۆت�ه پ��ێ��ش �هوه ،ئه‌مه‌ش واده‌ک��ات راگه‌یاندنه‌کان به شێوه‌یه‌کى خ��راپ ب�ه ک��ار بهێنرێن ،زۆر جاریش کاردانه‌وه‌کان ته‌ندروست نین. چ��ه‌ت��ر :ب��ڕی��ن��ى ب��ودج��ه ف��ش��ارێ��ک�ه بۆ ئۆپۆزسیۆن بۆ پاشگه‌زبوونه‌وه یاخود شتێکیتره؟ -بڕینى یارمه‌تى حزبه‌کانى ئۆپۆزسیۆن،
کارێکى نایاساییه و ئامرازێکى فشاره بۆ ئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت هه‌وڵبدات ئۆپۆزسیۆن پاشگه‌ز بکاتهوه له پرۆژه چاکسازییه‌کان، ئ �ه‌وه‌ى له‌م بایه‌ته لێى ده‌خوێنرێته‌وه له هه‌رێمى کوردستان س�ه‌روه‌رى یاسا نیه، ده‌سه‌اڵتى یاسا هه‌ر به‌ناوه ،حکومه‌تى هه‌رێمیش هه‌ر له‌به‌ر چاوه و رووکارێکى دوو حزبه ب��ااڵ ده‌سته‌که‌ى پێوه دی��اره، ب����ه‌اڵم ب��ڕی��ن��ى ب���ودج���هى س���ێ الی �ه‌ن��ى ئوپۆزسیۆن کارتى فشاره و سزایه‌کى سیاسى و نایاساییه له به‌رامبه‌ر ئه‌م هه‌ڵوێستانه‌مان له رووداوه‌کانى هه‌ڤده‌ى شوبات و رۆژانى دواتر هه‌مان بوو .بۆ گێڕانه‌وه‌ى مافه‌کانمان داواى یاساییمان تۆمار کردوه. چه‌تر :تا ئێستا ده‌ستورێک نیه واڵت بهڕێوه ببات ،هۆکارى نه‌بوونی ده‌ستور چیه؟ جیاوازى له ژیانى دهستوورخوازییهوهس�ه‌ر ه �ه‌ڵ��ده‌دات ،به داخ �هوه تائێستا له کوردستاندا ئهو ژیانه ده‌ستووریه نهبووه، که زه‌مینه س��از بکات بۆ ئ �ه‌وه‌ى کۆ ده‌نگیه‌کى نیشتمانى ل�ه‌س�ه‌ر ده‌ستور دروس���ت بکات س�ه‌ره‌ن��ج��ام ده‌س��ت��وور له ریفراندۆمى گشتى تێپه‌ڕ بێت .هه‌رێمى کوردستان خاوه‌نى ده‌ستورى تایبه‌تى خۆى بێت و سه‌رجه‌م چاالکییه سیاسیه‌کانیش بخرێته چوار چێوه‌ى بنه‌ما و مادده‌کانى
ده‌ستوره‌وه. چ �ه‌ت��ر :ل �ه ک��ات��ى ن �ه‌ب��وون��ی ده‌س��ت��وردا کێشه‌کان زیاتر ئاڵۆزتر نابن بۆ نمون ه ئهو پرۆژه یاسایانه‌ى له په‌رله‌مان ده‌رده‌چن، ده‌ستور غائیبه؟ دروس��ت��ب��وون��ی ده‌س���ت���ورى ه�ه‌رێ��م��ىکوردستانی مه‌سه‌له‌یه‌کى گرنگه له رووى نه‌ته‌وه‌یى و دیموکراسیشه‌وه .رهنگه چاره‌سه‌رى به‌شێک له کێشه‌کان بکات، به تایبه‌تى دیاریکردنى ده‌سه‌اڵتى به‌رپرسان و ده‌سه‌اڵته‌کان له هه‌رێمى کوردستان دابینکردنى ماف و ئازادییه گشتیه‌کان، به‌اڵم له هه‌مان کاتدا ده‌ستور گرنگ نیه ،چونکه جێبه‌جێ ک��ردن و نه‌بوون ب�ه رۆح و گیانى ده‌س��ت��وره‌وه گرنگه. له زۆرب���هى واڵت��ى دنیا ده‌س��ت��ور ههیه، ب �ه‌اڵم پابه‌ندبوون به رۆح��ى ده‌قه‌کانى ده‌ستوره‌وه نیه .بۆیه نه‌یتوانیووه ببێ به چوارچێوه‌یه‌ک که سه‌قامگیرى سیاسى و ئیداره‌کردنى به شێوه‌یه‌کى عاقاڵنه ،له هه‌موو حاڵه‌تێکدا کوردستان پێویستى به ده‌ستور ههیه ،پێویسته هه‌موو ئهو تێبینى و سه‌رنج و ره‌خنانه‌ى له‌سه‌ر ره‌شنوسى ده‌س��ت��ورى هه‌رێمى کوردستان ههیه به هه‌ند وه‌ربگرێن ،رێککه‌وتنى نیشتمانى ل�ه‌س�ه‌ر بکرێت ل�ه پ���رۆژه‌ى ره‌شنووسى ده‌ستورى هه‌رێمدا .سه‌ره‌نجام کوردستان ده‌بێت به خاوه‌نى ده‌ستوورى خۆى.
n
ئه‌بوبه‌کر کاروانى ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کگرتوی ئیسالمی
کوردستانی
سه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ()KCK
ــمان بـچێت مێـژوو لێمـان نابـورێت ب��ێ��چ��االک��ی��م��ان راگ���ه‌ی���ان���دوه ،ده‌وڵ �ه‌ت��ى تورکیا دان��ى پ��ێ��دان�ه‌ن��اوه ئۆپه‌راسیۆن ه سه‌ربازییه‌کانى ف���راوان ب��ووه .ل �ه‌و دوو مانگه‌ى دواییدا زیاتر له ( )40گه‌ریال شه‌هید بوون ژماره‌ى هه‌ڵسوڕاوانى سیاسى و مه‌ده‌نى که له ب��اک��وورى کوردستان کار ده‌ک�ه‌ن ژماره‌یان گهیشتۆته ()3
دستان نه‌کرێت و ده‌شڵه‌ژێن
کورد و هێزه ه �ه‌زار که‌س که ده‌ستگیر ک��راون .له‌و مانگه‌ى دوای��ى هێرشه‌کانیان بۆ سه‌ر گهنجانه ،ئه‌وانه‌ى که وا زیاتر له کاتى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان ده‌ب��ن �ه چ��اودێ��رى سه‌ر سندوقه‌کان و خه‌باتى گه‌ل ده‌ک �ه‌ن .ل ه هه‌موو الیه‌ک توندوتیژى له سه‌ر گه‌ل بهڕێوه ده‌چێت له الیه‌کیتر ئه‌ردۆغان و پارته‌که‌ى زمانێکى زۆر نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستان ه و توند به‌کار دێنێت .ئه‌ردۆغان به ئاشکرا وتویه‌تى کێشه‌ى کورد نهماوه .سه‌ربارى
ئه‌مانه‌ش ئهوه ماوه‌ى ساڵێکه له دورگه‌ى ئیمراڵى دیالۆگ و چاوپێکه‌وتن له‌گه‌ڵ رێبه‌ر ئاپۆ ههیه و ئ�ه‌و دیالۆگانه تا ئێستا به‌رده‌وامه و رێبه‌ر ئاپۆش به‌روارى (15ى حوزه‌یران)ى دیارى ک��ردووه ،هه‌م ت��ا (15ى ح���وزه‌ی���ران) ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان کۆتاییان پێدێ و هه‌م ئهو دیالۆگانه‌ى که له‌گه‌ڵ رێبه‌ر ئاپۆ ده‌کرێن ،ئه‌نجامى دی���ار ده‌ب��ێ��ت .ل �ه حاڵه‌تێکدا ده‌وڵ �ه‌ت��ى تورکیا الیه‌نگرى ئهوه بێت که کێشه‌ى کورد به دیالۆگ چاره‌سه‌ر بێت و له‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه ه�ه‌ن��گ��اوى کۆنکرێتى و پراکتیکى باوێژێت له‌وکاته‌دا قۆناغى بێچاالکى ب����ه‌رده‌وام ده‌ب��ێ��ت و قۆناغى ئاشتى و دی��ال��ۆگ ده‌س���ت پ��ێ��ده‌ک��ات، ب�ه‌اڵم ئهو شتانه‌ى که ئێستا له بوارى پراکتیکى ب�ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ن نیشانه‌کانى ئهو الیهنه نین .به‌اڵم دیسان وه‌ک دوا ده‌رفه‌تێک به ده‌وڵه‌تى تورکمان داوه. بژاریتر ئ �ه‌وه‌ی �ه ل�ه حاڵه‌تێکدا تورکیا و ( )AKPبۆ دی��ال��ۆگ و دانوستان ئاماده نه‌بن ،ئێمه وه‌ک گه‌لى کوردستان قۆناغى چواره‌م وه‌ک گه‌لى کوردستان که پار مانگى حوزه‌یران ده‌ستمان پێکرد و دواتر قۆناغى بێچاالکیمان راگه‌یاند، جارێکیتر ده‌ست به قۆناغى ستراتیژى چ��واره‌م ده‌که‌ینه‌وه چواره‌مین قۆناغى س��ت��رات��ی��ژى ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ى ب �ه‌رخ��ۆدان��ى گه‌ل بوو ،به سه‌دان هه‌زار که‌س هاتن ه سه‌ر شه‌قامه‌کان به شێوه‌ى نافه‌رمانى م�ه‌ده‌ن��ى .ده‌وڵ �ه‌ت هه‌نگاوى چاره‌سه‌رى ناوێژێت ،ش �ه‌ڕى شۆڕشگێرى گ �ه‌ل ل ه
دا پێویستى ب ه چییه؟ نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیان هه‌موو قوربانییه‌کیان داوه ،بهداخهوه تا ئێستاش هاوکاری و یه‌کڕیزییان له نووسینی به‌یاننامه‌یه‌کی هاوبه‌ش ده‌رن �ه‌چ��ووه ،ئه‌ویش گشتگیر نهبووه و ته‌نیا چه‌ند الیه‌نێک واژۆیان کردووه ،که هه‌ندێک زیاتر هاتۆچۆی ی �ه‌ک��ت��ری��ان ک������ردووه .دی��پ��ل��ۆم��اس��ی و په‌یوه‌ندییه‌کانیان له ئاستى ده‌ره‌وه‌دا زۆر الوازه ،له ناوخۆش هیچ یه‌کڕیزییه‌کی لێنه‌که‌وتۆته‌وه ،ئهو حزبانه له بری ئه‌وه‌ی سه‌رقاڵی ئاکامه‌کانی جیابوونه‌و‌ه و یه‌کتر بوغزاندن بن ،ده‌بوا شان‌ه و هه‌ست ه شاراوه‌کانی ناو شاره‌کانی رۆژهه‌اڵتى کوردستانیان زیاتر رێکبخستبایه ،بۆ ئه‌وه‌ی به بڕیارێکی هاوئاهه‌نگ هه‌موو الی���ه‌ک پ��ێ��ک�هوه ب��ت��وان��ن رێ��ب�ه‌رای�ه‌ت��ی بزوتنهوهکه بکه‌ن ،راپه‌ڕینی گه‌النی
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
7
«
ش��اخ و ش��ار و ده‌ش��ت ده‌ستپێده‌کات و ئ �ه‌و کاته ره‌وشێکى ن��وێ دێته ئ��اراوه ئهو کاته له بوارى پراکتیکیدا ئه‌نجام ده‌رده‌که‌وێت. چه‌تر :ئهو بڕیارانه‌ى له کۆنگره‌ى گه‌ل بۆ باشورى کوردستان گیراون چین؟ ئێمه دۆخى جیهان و ناوچه‌که‌مان ب هگشتى هه‌ڵسه‌نگاند ،بێگومان بۆ باشورى کوردستان هه‌ڵسه‌نگاندنمان هه‌بوو .ل ه ساڵى ( )1992دۆخێک و ستاتۆیه‌ک دروست بووه ،که به‌رى ره‌نج و فیداکارى و ده‌ربه‌ده‌رى و ئاواره‌یى و ئهو ناخۆشیانه‌ى ک �ه گ�ه‌ل��ى ب��اش��وور چێشتوویه‌تى .ئهو ده‌س��ت��ک�ه‌وت��ان�ه موڵکى که‌سێک نیی ه ئ��ه‌و ده‌س��ت��ک�ه‌وت��ان�ه ده‌س��ت��ک�ه‌وت��ى گه‌لى کوردستانن .ئه‌رکى ئهو حزبانه‌یه بیپارێزن دای����ه .ئ �ه‌گ �ه‌ر ب �ه‌راس��ت��ى ن��وێ��ن�ه‌رای�ه‌ت��ى له پێش خه‌باتى نه‌ته‌وه‌یى له به‌شه‌کانى و زیاتر ب��ره‌وى پێبده‌ن و داواکارییه‌کانى دادوه‌ران �ه‌ت��ری��ن و س�ه‌رک�ه‌وت��ووان�ه‌ت��ری��ن و دیکه ،بهپێچهوانهوه پشتگیرى له خه‌باتى گه‌لى کوردستان وه‌اڵم بده‌نه‌وه .خه‌ڵکى دیموکراسیترین سیستم ن �ه‌ک �ه‌ن ،ئێم ه پارچه‌کانیتر ب��ک��ات .پێویسته ل�ه سه‌ر ئێمه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب �ه‌و ب��ارودۆخ �هى ک�ه ل ه چ��ۆن ب��اس له گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى ئ �ه‌و ناوچان ه بنه‌ماى ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى گ�ه‌ل��ى کوردستان باشورى کوردستان ههیه ناڕازییه ،ئهوه بۆ هه‌رێمى کوردستان بکه‌ین .خاڵێک بێت .ئهو په‌یوه‌ندییانه پێویسته له‌سه‌ر حه‌قیقه‌تێکه و ئ �ه‌و داواک��اری��ان �هى ک ه که له کۆنگره گ�ه‌ڵ جه‌غتمان له‌سه‌ر بنه‌ماى دژایه‌تیکردنى هێز و الیه‌نێکیترى خه‌ڵک به‌رزى دهکاتهوه ،داواکارییه‌کى ک��ردهوه ،ئهوهیه ده‌ستکه‌وته‌کانى باشورى کوردى و به‌رژه‌وه‌ندى ئابوورى و بازرگانى ره‌وان و پ���ێ���وی���س���ت���ه ده‌س����ه‌اڵت����ی����ش کوردستان بپارێزرێ ،بره‌ویان پێبدرێ و به و حزبایه‌تى ته‌سک نه‌بێ. دواکارییه‌کانى گه‌ل جێبه‌جێ بکات .له‌و تایبه‌ت ناوچه دابڕاوه‌کان بگهڕێنهوه سه‌ر چه‌تر :چى به گه‌ل و هێزه کوردستانییه‌کان چواچێوه‌یه‌دا که‌وا ریفۆڕمێکى ریشه‌یى هه‌رێمى کوردستان به‌و ئه‌زمونه سیاسیه‌ى له‌م قۆناغه‌دا ده‌ڵێن؟ سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى یاسایى پێویسته ،که سه‌رکه‌وتوو بێت ،نه‌ک به‌و شێوه‌یه‌ى -پێویسته هه‌موو هێزه سیاسییه‌کانى به کورتى پێویسته له هه‌رێمى کوردستاندا که ئێستا خه‌ڵک لێى ن��اڕازی��ی�ه .بۆی ه کوردستان له گشت پارچه‌کانى کوردستان ری��ف��ۆڕم��ێ��ک��ى ه���ه‌م���ه‌الی���ه‌ن���ه ب��ک��رێ��ت ،الیه‌نێکى ئهوهیه ریفۆڕمێکى هه‌مه‌الیه‌ن ه گرنگى به به‌ره‌وپێشبردنى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ئه‌گه‌ر ریفۆڕم نه‌کرێت ده‌ستکه‌وته‌کان بکرێت .الیه‌نێکیتر ئهوهیه که ئهو نیمچ ه بده‌ن ،هێز و الیهنه سیاسییه‌کان بێینه الى جێگه‌یان له‌ق ده‌ب��ێ و ده‌شڵه‌ژێن .ده‌ڵێن ق����ه‌واره‌ى ک �ه ل �ه ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا یه‌کترى ل�ه کۆنفڕانسێکى نه‌ته‌وه‌ییدا ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ئ����ازاده ،ب���ه‌اڵم ل ه ههیه ،پێویسته رۆڵێکى ئه‌رێنى ببینێ بۆ به‌رنامه‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یى و ستراتیژیه‌کى ( )%50له ژێر ده‌سه‌اڵتى ناوه‌ندى به‌غدا پارچه‌کانیتر به‌الیه‌نى که‌م رێگر نه‌بێت هاوبه‌ش دانێن .ته‌نانه‌ت هێزێکى نه‌ته‌وه‌یى
ه��اوب�ه‌ش پێکبێت ،تاکو بتوانین ب �ه‌ره‌و رووى کۆمه‌ڵێک ه �ه‌ڕه‌ش �ه و مه‌ترسى ببینه‌وه که ل �ه‌و قۆناغه ب��ه‌ره‌و رووم��ان ده‌بێته‌وه ،چونکه ئێستاکه سه‌ر له‌نوێ شێوه‌پێدانى سێیه‌م له ئ��ارا دای �ه ،ئه‌گه‌ر پارچه پارچه بین ئهو چاره‌نووسه‌ى ک ه له سه‌ده‌ى بیسته‌م دوچارى بووین دیسان دووباره ده‌بێته‌وه .ئیتر له هه‌شته‌مین جڤاتى گشتى ده‌ستنیشانکردنێکى ب �ه‌م ج��ۆره ک��راوه ئ�ه‌و قۆناغه‌ى که تێداین فیناڵ ه بۆ گه‌لى کورد و هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کان. ئه‌مڕۆ ناتوانن نکۆڵى له هه‌بوونى نه‌ته‌وه‌ى کورد و مافه‌کانى بکه‌ن یا دانوساندن و دان به مافه‌کانى خۆیدا ده‌نێت یا کورد خۆى مافه‌کانى خۆى ده‌سته‌به‌ر ده‌کات، هێز و الیهنه سیاسییه‌کان پێویسته یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى قوڵ بکه‌نه‌وه.
ئه‌وکات ئ �هوه گه‌النی ئێرانن سیستمی ده‌سه‌اڵتدارێتی ئێران دیاری ده‌که‌ن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌الیه‌ن هێزه ده‌ره‌کییه‌کانه‌و‌ه بڕوخێ یان ئاسانکاری بۆ بکرێت ،زۆر سروشتییه ک�ه ئ���ه‌وان ل�ه دی��اری��ک��ردن��ی سیسته‌می ئیداری واڵت کاریگه‌رییان ده‌بێت ،به‌اڵم له هه‌ردوو حاڵه‌تدا سه‌رده‌م و هه‌لومه‌رجی ناوخۆیی ئێران پێویستی به سیسته‌مێکی دی��م��وک��رات��ی��ک ه �ه‌ی �ه ب��ۆ ئ���هوه ه�ه‌م��وو گ�ه‌الن��ی ئ��ێ��ران خ��ۆی��ان ل�ه ئیداره‌کردنی واڵتدا به به‌شدار و شه‌ریک بزانن. شه‌ماڵ پیران له پارتى ئازادیى ک����وردس����ت����ان: ه������ه‌وڵ ب��ده‌ی��ن خ��ۆم��ان به‌هێز بکه‌ین ،له‌پێشدا ده‌بێ ریزه‌کانمان یه‌کبخه‌ین «ئ��ێ��م �ه وه‌ک ک�������������������ورد و بزوتنه‌وه‌که‌ی ده‌بێ هه‌وڵ بده‌ین خۆمان
به‌هێز بکه‌ین ،له‌پێشدا ده‌بێ ریزه‌کانمان یه‌کبخه‌ین ،له نێوخۆی ئێران و له‌گه‌ڵ هێزه‌کانی نهتهوه ژێر ده‌سته‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ئێران هاوپه‌یمانی پێکبێنین ،ده‌بێ هه‌ول بده‌ین به‌هێزه‌و‌ه بچین‌ه نێو گۆڕه‌پانه‌که‌و‌ه و له‌و بارودۆخه‌ی ئێستا له ئێراندا هه‌ی ه و له‌و ده‌رفه‌تانه‌ی له ئێران هه‌ڵده‌که‌ون ب ه باشی که‌ڵک وه‌رگرین و ده‌رفه‌ته‌کان ب ه قازانجی نه‌ته‌وه‌که‌مان بقۆزینه‌وه. ئێستا ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ئ��ێ��ران ل ه بارودۆخێکدای‌ه رهنگه په‌نا بۆ زۆر پیالن ب �ه‌رێ ،له به‌رژه‌وه‌ندیی ک��ورددا نییه ل ه وه‌ها بارودۆخێکدا خۆی سه‌رقاڵ و نوقمی پیالنه‌کانی ئه‌وان بکات ،دره‌نگ یان زوو ئهو سیسته‌م‌ه ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ردا دێ، بۆیه ک��ورد ل�ه رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان ده‌ب���ێ ل �ه ئ��ام��اده‌ک��اری ت���ه‌واوداب���ێ بۆ هاتنه گۆڕێی ه �ه‌ر گریمانه‌یه‌ک له‌و په‌یوه‌ندییه‌دا و بۆشاییه‌کانی نێو بزوتنه‌وه‌ی رزگ��اری��خ��وازی��ی ک��وردس��ت��ان ب�هه�ه‌م��وو الیه‌ک پڕ بکه‌نه‌وه.
* کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان له ههلومهرجێکدا کۆ بۆوه ،که دواى سه‌د ساڵ جارێکی تر سه‌ر له نوێ هێزه جیهانییه‌کان ده‌یانه‌وێ شێوه به رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست بده‌نه‌وه
ئێران مسۆگه‌ره ،چونکه خواستی بێ ئه‌مالوئه‌والی زۆرینه‌یه‌کی نزیک ل ه گشتییه ،بۆیه هه‌ر کاتێک هێز و الیه‌ن ه سیاسییه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان توانییان ببن‌ه خ���اوه‌ن ی �ه‌ک گۆتاری سیاسی بۆ راماڵینی دیکتاتۆر ،ئهو کات به کارامه‌یى و توانایه‌کى زیاتره‌و‌ه ده‌ت��وان��ن ببن‌ه مام‌ه خه‌مه‌ی گه‌النی دی��ک �ه‌ی ب��ن��ده‌س��ت��ی ئ��ێ��ران و ل�ه‌گ�ه‌ڵ هێزه‌کانی دیکه‌ی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی به‌ره‌یه‌کی به‌هێز دروست بکه‌ن ،بۆیه ل ه کۆتاییدا به پێویستی ده‌زانم په‌یامێکم ب���ۆ ه���ه‌م���وو س�����ه‌رۆک و سکرتێری ح��زب�ه‌ک��ان ه�ه‌ب��ێ��ت ،ئ �ه‌وی��ش ئ �ه‌وه‌ی �ه ل ه جیاتی لوتبه‌رزی و خۆ به زل زانین ،با تێکه‌ڵی چینه‌کانی خوارووی حزبه‌که‌یان و هه‌موو چین و توێژه‌کانی خه‌ڵک ب��ن ،پێشه‌وا ق���ازی س���ه‌رۆک کۆمار بوو ،ده‌هات‌ه ناو شه‌قامه‌کانی مه‌هاباد، ئ �ه‌و ن �ه‌ک قه‌سر و ت��ه‌الری بۆ خۆی و منداڵه‌کانی نه‌کرد ،به‌ڵکو گیانیشی کرد‌ه به‌رده‌بازی رزگاربوونی شارهکه بۆ
ئه‌وه‌ی سوپای داگیرکه‌ر ره‌شه‌کوژیی خه‌ڵک نه‌کات». عومه‌ر باڵه‌کی ل ه حزبى دیموکراتى ک�����وردس�����ت�����ان: ئ����ه‌گ����ه‌ر ئ���ێ���ران ل�����ه‌الی�����ه‌ن ه��ێ��زه ده‌ره‌ک��ی��ی�ه‌ک��ان�هوه ئ��اس��ان��ک��اری بۆ رۆخ��ان��ى بکرێت، زۆر سروشتیی ه ک����ه ئ��������ه‌وان ل� ه دیاریکردنی سیسته‌می ئ��ی��داری واڵت کاریگه‌رییان ده‌بێت «گه‌النی ئێران هه‌رچه‌ند ناڕازین ،به‌اڵم ئێستاشی ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دا بێت ن �ه‌ت��وان��راوه ل ه ده‌وری پرۆژه‌یه‌ک کۆببنه‌و‌ه بۆ ئیداره‌ی دواڕۆژی ئ��ێ��ران ل��ه دوای رووخ��ان��ی کۆماری ئیسالمی پێویسته ئهوه بوترێ ئه‌گه‌ر کۆماری له‌الیه‌ن گه‌النی ئێرانهوه تێک ب��ڕوخ��ێ��ت و ئ��ه‌و رووخ��ان��ه به‌پێی پالتفۆڕمى هاوبه‌ش بێت بۆ ئیداری ئێران،
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی یادى خومه‌ینى ل ه هۆڵى پێشه‌وا
ئۆج ئاالن ،دەوڵەت س ێ رێگای لە بەردەم هەیە
باڵوێزخانه‌ى کۆمارى ئیسالمى ئێران ماوه‌ى سێ ساڵ ه یادى (رۆحوڵاڵ خومه‌ینى) له هۆڵى (قازى محه‌مه‌د) له شارى هه‌ولێر دهکاتهوه ،هه‌روه‌ها له شارى سلێمانیش ئهو ی��اده ک��راوه‌ت �هوه .پێشه‌وا ق��ازى که به یه‌کێک ل ه به‌ها نه‌ته‌وه‌یى و ئه‌خالقییه‌کانى گه‌لى کورد ناسراوه، ئێران به مه‌به‌ست بێرێزى به‌رامبه‌ر به‌م به‌ها نه‌ته‌وه‌ییان ه ده‌کات .شایانى باسه حیزب‌ه کوردستانییه‌کان تا ئێستا به فه‌رمى به‌رامبه‌ر به‌م کردار‌ه ناڕه‌زایه‌تى خۆیان ده‌رنه‌بڕیو‌ه و بێدهنگ بوون .به‌اڵم ئه‌م کردار‌ه ناڕه‌زایه‌تى جه‌ماوه‌رى لێدهکهوێتهوه و کۆمه‌ڵێک له رۆشنبیرانی کوردستان له به‌یاننامه‌یه‌کدا که له ()2011/6/4دا وێنه‌یه‌کی بۆ چه‌تر نێردراو‌ه داوا له به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن ئه‌م یاد‌ه بایکوت بکه‌ن .له‌هه‌مان کاتدا پارتى ئازادى کوردستان ناڕه‌زایه‌تى خۆى ده‌ربڕیوه .هه‌روه‌ها هاواڵتیانى کوردستانیش له سه‌ر تۆڕه‌کانى ئینته‌رنێت بێده‌نگى حزب ه رۆژهه‌اڵتییه‌کان شه‌رمه‌زار و داوا ده‌که‌ن ناوى ئهو هۆڵه بگۆردرێت و چیتر هه‌ستیان بریندار نه‌کرێت.
ئۆجەالن لە دوایین دیداری لەگەڵ پارێزەرانی رایگەیاند دەوڵ��ەت سێ رێگای لەبەردەستدایە، رێ���ی ی��ەك��ەم��ی��ن ئ��ەوەی��ە ك��ە ه��ەت��ا رۆژگ����اری ئەمڕۆمان بە شێوەیەكی یەك الیەنە بەردەوام بووە، رەوشێكی بە تەواوەتی نادیار و ئاگربەستێكی یەك الیەنەیە ،بەم شێوەیە رەوشێكی قەیراناوی بەردەوام دەبێت ،ئەگەر لە سەر ئەو رێیە بەردەوام بن ،ئەوا بەو واتایە دێت كە لە ناوبردنی كوردان لە الیەن “”AKPەوە ب��ەردەوام دەبێت .رێگای دووەمینیش ئەو رێیە كە كە قەندیل پێیدا بڕوات، واتە پەكەكە و كەجەكە دەتوانن پێڤاژۆكە بگرنە دەس��ت و شەڕ بگەیەنە ئاستی ناوین .رێگای سێیەمینیشی بە رێگای چارەسەری دیموكراتی بەناو كرد .ئەگەر دەوڵەت ئەم رێگای سێیەمینە گرنگ ببینێت و لەبەر چاوی بگرێت ،ئەوە من بۆ پێشكەوتنی چارەسەری هەوڵ دەدەم.
دادگایی‌كردنی نوێنەری سنە
ئازادیا واڵت
Amed Xweseriya Demokratîk erê kir
ێ بۆ خۆبەڕێوەبەرایەتی دیموكراتیك ئۆزگور گونده‌م بەل
بە پێی ماڵپەڕی هەواڵگری (موكریان نیۆز) عەبدولجەبار كەرەمی نوێنەری شارەكانی سنە، كامیاران و دی��وان��دەرە ،دادگ��ای��ی دەك��رێ��ت .ناوبراو ێو لە الیەن دەوڵەتەوە داوای لەسەر تۆمار دەكر بۆ جاری دووەم بۆ لقی ( )13دادگ��ا ،بانگهێشت دەكرێت .عەبدولجەبار كەرەمی دوو ساڵ لەمەوە پێش لە سەر دەستی (مەحمود ئەحمەدی نژاد) بە بەهانەی بێڕێزی بە دەوڵەت و بەرپرسان لە دادگای لقی پێنجی تاران داوای لەسەر تۆمار دەكرێت .بە پێی سەرچاوەكانی نزیك بە ناوبراو ،دەوڵەت بە پێچەوانەی رای دادگا دیسان پێداگری لەسەر حوكمی سزادانی دەكات و بەوە تاوانبار دەكرێت ،كە بەردەوامە لەسەر بێڕێزییەكانی بەرامبەر بە دەوڵ��ەت .شایانی باسە ئەگەر دادگا حوكمی سزا بۆ ئەم نوێنەرە ببڕێتەو ئەوە سزای دوو ساڵ زیندانیكردنی بەسەردا دەسەپێنرێت. ناوبراو یەكەم نوێنەرە كە سەردانەكانی (مەحمود ئەحمەد نژاد) بۆ شارەكان دەباتە ژێر پرسیارەوە.
ئاسۆ
گەندەڵكار و كەمتەرخەمەكان لە هەر پۆستێكدا بن ،سزا دەدرێن
هاواڵتی
هاوڕا لەگەڵ هەڵوێستەكانی تاڵەبانی بارزانی :بیر لە دامەزراندنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ ناكاتەوە
یه‌نى ئۆزگور پۆلۆتیک هەڵبژاردنیخۆبەڕێوەبەرایەتی
ئاوێنه رۆژنامه
تاڵەبانی داوای ئاشتبوونەوە لەگەڵ گۆڕان دەكات دەسەاڵت زیاتر لە ( )1000پێشمەرگە و خانەنشینكراو نانبڕاو دەكات
چاودێر گەر ئەمجارە دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن راستگۆ نەبن ،بۆ رای گشتی دەردەكەون کۆمه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن بە كەمتر لە چاكسازییەكی هەمیشەیی رازی کوردستانی نوێ نابێت دیموكراسی راستەقینە زامنی ئۆقرەییە دەسەاڵتی دامەزراندن و خانەنشینكردن بە پلەی تایبەت لە رووداو سەرۆكایەتی حكومەت وەردەگیرێتەوە گۆڤاری لڤین یەكێتی ناوێرێت بیر لە یەكێتی دوای مام جەالل بكاتەوە
کوردستانی
لوقمان عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى کۆنس
ئهو ده‌رفه‌ته‌ى ره‌خسـاو ه ل ه ده‌ستــ
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/15 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
6
دیدار
سه‌الح حوسێن پور
ل��وق��م��ان ع���ه‌ب���دواڵ ،ن��اس��راو به هه‌ڤاڵ (خ �ه‌ب��ات) ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کۆما جڤاکێن کوردستان ( )KCKله دی���دارى رۆژن��ام �هى (چ�ه‌ت��ر)دا باس له سیستمى ( )KCKو کار و خه‌باته‌کانى به کورتى ده‌کات و ئهو بڕیارانه‌ى که له کۆنگره‌ى هه‌شته‌مى “کۆنگره‌ى گ �ه‌ل”دا گیراون به تایبه‌ت بۆ باکور و باشورى کوردستان ده‌یانخاته‌ڕوو. چه‌تر :کۆنگره‌ی گه‌ل که‌ى دامه‌زراوه و مه‌به‌ست له دامه‌زراندنى چى بوو؟ دواى ئ �ه‌و گۆڕانکاریانه‌ى ل�ه ساڵى()2000دا له باکورى کوردستان هاته ئاراوه رێکخستنى گه‌ل له ساڵى ()2003 ئ����اوا ک����را ،ب����ه‌اڵم ل��ه س��اڵ��ى ()2005 هه‌موومان ئاگادارین به پێشنیازى رێبه‌رى گه‌لى کوردستان رێبه‌ر ئاپۆ“ ،سیستمى کۆما جڤاکێن ک��وردس��ت��ان” ئ �ه‌و کات ه به ناوى “کۆما کۆمه‌اڵنى کوردستان” ئاوا کرا .وه‌کو سیستمێکى ئه‌ڵته‌رناتیڤ ب���ه‌رام���ب���ه‌ر س��ی��س��ت��م��ى “م��ۆدێ��رن��ی��ت �هى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى” ،ک�ه گه‌لى کوردستان بتوانێ ل �ه رێ��گ��اى ئ �ه‌م سیستمه خۆى رێکبخات ،ئهو رێکخستنه‌ش له ژێره‌وه بۆ
سه‌ره‌وه بێت .وه‌کو سیستم له بوارى سیستم و میکانیزم له سه‌ر سێ بنه‌ما دامه‌زراوه. یه‌که‌میان پێى ده‌ڵێن “کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان” که نوێنه‌رایه‌تى ئه‌نجومه‌نى گ���ه‌ل���ى ک���وردس���ت���ان و ن��وێ��ن �ه‌رای �ه‌ت��ى دام �ه‌زراوه‌ى یاسادانان ده‌ک��ات .به‌رزترین ئاستى و ئۆرگانى بڕیاردانى سیستمى کۆما جڤاکێن کوردستانه .بنه‌ماکه‌ى ت��رى “کۆنسه‌ى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى کۆما جڤاکێن کوردستان”ه که له پێنج ناوه‌ند پێکدێت ناوه‌ندى (ئایدۆلۆژى ،سیاسى، جڤاکى ،ئابورى و ناوه‌ندى پاراستنى گه‌ل) و ئه‌م ناوه‌ندانه هه‌ر یه‌ک به‌رپرسیارن ل ه به‌ڕێوه‌بردنى هه‌موو کار و چاالکییه‌کان له ک��وردس��ت��ان .سێیه‌م دی��وان��ى دادوه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى .کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان به‌رزترین ئۆرگانى بڕیاردانى سیستمى کۆما جڤاکێن ک��وردس��ت��ان�ه ،سیستمى ک��ۆم��ا جڤاکێن ک��وردس��ت��ان ب �ه شێوه‌ى ئ���ه‌و پ �ه‌ی��م��ان �هوه ب��ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ێ��ت و ئ�ه‌م په‌یماننامه‌یه له ساڵى ( )2005ئه‌رێ ک��راوه و تا ئێستا که ()2011ی���ه دوو جار هه‌موار کراوه .رۆڵى ئه‌نجومه‌نى هه‌ر چوارپارچه‌ى کوردستان ده‌بینێ که ل ه ( )301ئه‌ندام پێکدێت و ئ�ه‌و ئه‌ندام ه نوێنه‌رى چوارپارچه و دهرهوه و ئه‌وروپا و روسیا و قه‌فقاسیا و هه‌موو شوێنه‌کانن و به هه‌ڵبژاردن هه‌ڵده‌بژێردرێن .کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان تا ئێستا هه‌شت جار جڤاتى گشتى به‌ستووه و ئه‌وه‌ى ئه‌م دوایان ه به‌ستمان ()10-5ى ئ��ای��ار هه‌شته‌مین جڤاتى گشتى کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان
بوو. ک��وردس��ت��ان و س��ێ ئ�ه‌ن��دام��ى کۆنسه‌ى چه‌تر :جڤاتى گشتى له کۆنگره‌ى گه‌لدا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کوردستان ،هه‌موویان سه‌ر سااڵنه چى ده‌کات؟ له‌نوێ هه‌ڵده‌بژێردرێنه‌وه .له هه‌شته‌مین ی���ه‌ک���ه‌م ،راپ���ۆرت���ى ک���ار و خ�ه‌ب��ات��ى جڤاتى گشتى هه‌موو ئهمانه ههڵبژێدرانرێکخستنى پراکتیکى سااڵنه‌ى گه‌لى و نۆ ئه‌ندامى دیوانى دادى کۆمه‌اڵیه‌تى کوردستان هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ ،رهخنه ده‌کرێت هه‌ڵبژێردران. و ره‌خنه‌دان ده‌درێت .بهرنامه و پالننامه‌ى چ �ه‌ت��ر :ب��ۆچ��ى ده‌ڵ��ێ��ن ک��ۆن��گ��ره‌ى گه‌لى
ئایینزا جیاوازه‌کان جێگاى خۆیانى تێدا سه‌د ساڵ جارێکیتر سه‌ر له نوێ هێزه ده‌گرن و نوێنه‌رایه‌تى هه‌مووان ده‌که‌ن. جیهانییه‌کان ده‌یانه‌وێ شێوه به رۆژهه‌اڵتى چه‌تر :جیاوازى کۆنگره‌ى هه‌شته‌مى گه‌ل ناوه‌ڕاست بده‌نه‌وه .له هه‌شته‌مین جڤاتى له‌گه‌ڵ کۆنگره‌کانى تردا چییه؟ گشتیدا هه‌ڵسه‌نگاندنێکى به‌رفراوانمان بۆ ئێمه ل�ه کاتێکدا جڤاتى گشتیمان ئهو رهوشه سیاسیه کرد ،ئه‌گه‌ر ئێستا ب ه‌ب�ه‌س��ت ک �ه ل �ه رۆژه��ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا شێوه‌یه‌کى به‌رنامه‌دارێژراو و ئاقاڵنه و ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گ���ه‌اڵن ده‌س��ت��ى پ��ێ��ک��ردووه و به‌ته‌کبیر هه‌نگاو نه‌نێین و ئهو ده‌رفه‌ته‌ى
«
* ئه‌گه‌ر ریفۆڕم ل ه باشورى کورد ده‌ستکه‌وته‌کان جێگه‌یان له‌ق ده‌بێ
* ئهو قۆناغه‌ى تێداین فیناڵه بۆ گه‌لى ک ده‌سه‌اڵتداره‌کان کار و خه‌باتى ساڵێک داده‌نرێت .جگ ه له‌مه‌ش بڕیارى سیاسى و هه‌ڵوێستى قوناغ چییه بڕیاریان له‌سه‌ر ده‌دات و به تایبه‌ت ب �ه‌رام��ب �ه‌ر پ��ارچ �ه‌ک��ان��ى کوردستانیش بڕیارى تایبه‌تى خۆى وه‌رده‌گرێت .جڤاتى گشتى ل���ه‌و م���اوه‌ی���ه‌دا ه �ه‌م��ووى ک��رد. جڤاتى گشتى دوو ساڵ جارێک سه‌ر ل ه نوێ هه‌موو ئه‌ندامى سه‌ره‌تا سه‌رۆکى کۆنگره‌ى گ��ه‌ل ،ئه‌ندامانى کۆنگره‌ى گه‌ڵ و سه‌رۆکى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى
کوردستان؟ ک���ۆن���گ���ره‌ى گ���ه‌ل���ى ک���وردس���ت���ان ب هواتایهکیتر ئه‌نجومه‌نى گه‌لى کوردستانه، مه‌به‌ستمان له کوردستان هه‌موو گروپى ئایینى و ئه‌تنیکییه‌کانى کوردستانه، ناڵێین ک��ۆن��گ��ره‌ى گ �ه‌ل��ى ک���ورد ده‌ڵ��ێ��ن کوردستان ،کوردستانیش پێکهاته‌یه‌کى هه‌مه‌ڕه‌نگى کلتورى ،ئایینى ،ئه‌تنیکیی ه و ئهوه حه‌قیقه‌تێکه ،بۆیه له کۆنگره‌ى گ�ه‌ل��ى ک��وردس��ت��ان��دا ن��وێ��ن �ه‌رى ئایین و
ل �ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان بزوتنه‌وه‌یه‌کى زۆر م �ه‌ده‌ن��ى و ج��دى ده‌س��ت��ى پێکردوو‌ه ل���ه رۆژئ��������اواى ک���وردس���ت���ان و س��وری��ا بزوتنه‌وه‌یه‌کى جدى گه‌لى کورد به‌ڕێوه‌ی ه له باشوریش بزوتنه‌وه‌یه‌کى جدى بهڕێوه بوو ،له رۆژهه‌اڵتى کوردستان سیاسه‌تى ل �ه‌س��ێ��داره‌دان ل�ه ئ��ارا دای���ه .هه‌شته‌مین جڤاتى گشتى کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان ل�ه ههلومهرجێکدا ک��ۆب��ۆوه ،ک�ه دواى
که ره‌خ��س��اوه له ده‌ستمان بچێت مێژوو لێمان نابورێت ،له هه‌مووى گرنگتر ده‌بێت ه هۆکارى ئه‌وه‌ى که گه‌لى کورد بۆ سه‌دان ساڵیتر ده‌رفه‌تى وه‌هاى بۆ هه‌ڵنه‌که‌وێته‌وه. چه‌تر :له کۆنگره‌ى گه‌لدا ره‌وشى باکورى کوردستان و تورکیا چۆن هه‌ڵسه‌نگێندرا؟ ئێمه ل�ه هه‌شته‌مین جڤاتى گشتىههموو بژاره‌کانمان خسته سه‌ر مێز ،ئێم ه له پارساڵه‌وه له ( )2010/8/13قۆناغى
ل ه ره‌وشی داڕمانى دیکتاتۆریه‌ت ل ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا کورد ل ه ئێراند راپۆرت تارا محه‌مه‌د راپه‌ڕینى گه‌النى رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست داوای رووخ��ان و نه‌مانی سیسته‌می دیکتاتۆری ده‌ک�ه‌ن ،گه‌النی بنده‌ستی ئێرانیش له‌م خواست ه ب �ه‌ده‌ر نین و ل ه پێناویدا قوربانییه‌کی زۆری��ان داوه .ب��ه‌اڵم ل� ه ره‌وش���ی داروخ��ان��ی دی��ک��ت��ات��ۆری �ه‌ت��دا ،ک���ورد ل � ه ئێران پێویستى ب ه چیی ه و ئه‌ڵته‌رناتیڤ و جێگره‌وه‌یه‌کی به‌هێز بۆ ئهو سیسته‌م ه چ��ى ده‌ب��ێ��ت؟ ه��ه‌ر ی��ه‌ک ل� ه د.ئ���ازاد م��ورادی��ان و س��االر بابه‌شێخ وه‌ک رۆژنامه‌نووس و چاودێری سیاسی و هه‌روه‌ها عومه‌ر باڵه‌کی به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌کانی حزبی دیموکراتی
کوردستان ل ه هه‌ولێر و شه‌ماڵ پیران کۆردیناتۆرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى پارتى ئازادیى کوردستان وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره ده‌ده‌نه‌وه.
د.ئازاد مورادیان چ���������اودێ���������رى س��ی��اس��ى :ته‌نیا ش��ێ��وازێ��ک ک ه ده‌توانێ به‌شێک ل�����ه خ���واس���ت���ی راس��ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌ی کورد بێنێته‌دى، س���ی���س���ت���ه‌م���ى فیدرالیزمه «ئ��ێ��ران پ��اش دارم���ان ب�ه‌س��ت��راوه‌ت�هوه به هه‌ڵسوکه‌وتی هێزه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ى ئ��ێ��ران��ى و ه��ه‌روه‌ه��ا
ته‌شه‌نه‌کردنى ناکۆکییه‌کانى ناوخۆییان، ک��ۆم��ارى ئیسالمی ه �ه‌ر کاتێک بو دی��ال��ۆگ ل �ه‌گ �ه‌ڵ واڵت��ان��ی ف��ره‌ه��ێ��زدا دانیشتووه ،به پشتگری له ئۆپۆزسیۆنی ک��ورد تاوانبارى ک��ردون .تا راده‌یه‌کی زۆریش توانیویه‌تی له‌وباره‌و‌ه رای خۆی س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ئۆپۆزسیۆنی ک���وردى و ئێرانی به سه‌ر ئه‌واندا بسه‌پێنێت. ته‌نیا شێوازێک که ده‌توانێ به‌شێک له خواستی راسته‌قینه‌ی کورد بێنێته‌دى، سیسته‌مى ف��ی��درال��ی��زم�ه ک �ه ل �ه سه‌ر ب���اوه‌ڕ ب �ه چ�ه‌ن��د ن �ه‌ت �هوه ب��وون��ی ئێران پێکهاتبێت و میکانیزمێکی نێونه‌ته‌وه‌یی و ده‌ستوورێکی دانپێدانراو بیپارێزێت .به خۆشییه‌و‌ه میژوی خه‌باتی گه‌لی کورد و چاالکی سیاسی و رێکخراوه‌یی کورد ئهو ئیعتباره‌ی به کورد بهخشیوه که له
که‌سایه‌تی هه‌فته
ئه‌حمه‌د تورک :ب ه ده‌ستى خۆمان خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک ئاوا ده‌که‌ین
کاندیدى سه‌ربه‌خۆى به‌ره‌ى ره‌نج ،ئازادى و دیموکراسى مێردین له شارۆچکه و گ��ون��ده‌ک��ان��ى ق��ۆس �ه‌رى مێردین گ��ه‌ڕا و له الی�ه‌ن ه��ه‌زاران که‌سه‌وه به ئااڵکانى ( )PKKو پ��ۆس��ت��ێ��ره‌ک��ان��ى ع���ه‌ب���دواڵ ئۆجه‌الن پێشوازى لێکرا .ئه‌حمه‌د تورک له وتارێکدا بۆ خه‌ڵک له شارۆچکه‌ى (حه‌ساریه) وتى :ئێمه یاساى بنچینه‌ییمان ده‌وێ گه‌لى ئێمه‌ش ئه‌وه‌ى ده‌وێ ،ده‌بێ ئێمه «به ده‌ستى خۆمان خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک ئاوا بکه‌ین «ئێمه له واڵت و هه‌رێمى کوردستان بۆ خۆمان سیاسه‌تى خۆمان بکه‌ین ،گه‌لى ک��ورد بۆ ئ��ازادى و ئاشتى گه‌لێک تێکۆشانى کرد ،ئێمه قڕکردنى سیاسى تێپه‌ڕ ده‌که‌ین و ئهمه په‌سه‌ند ناکه‌ین ،ئێمه ده‌ڵێین؛
«ئان ئازادى ،ئان ئازادى». ئ�ه‌ح��م�ه‌د ت���ورک ک �ه ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورددا ده‌ڵێت :گه‌لى کورد به‌خۆڕاگرى خۆى سه‌رده‌که‌وێت و وه‌ه��اى وت« :رێپێوانى ئێمه بۆ ئ��ازادى پ��ی��رۆز ب��ێ ،ک��اروان��ى ئ����ازادى گه‌یشته ئامانجى خ���ۆى ،گ�ه‌ل��ى ک���ورد قوربانى گه‌لێک گ����ه‌وره‌ى داوه .تێکۆشانێکى گه‌وره‌ى کردووه ،بۆ داخوازى گه‌لى ئێمه ئێستا به هه‌زاران هه‌ڤاڵى ئێمه له زیندان دان بۆ ئه‌وه‌ى گه‌لى کورد بگاته ئازادى خۆى خۆراگرى مه‌زنی کردوه .ئێمه ببین به یه‌ک و به‌یه‌که‌وه بین .ئهو کات که یه‌کێتى گه‌لى ئێمه پێکهات ئ��ازادى بۆ ئێمه نزیکه ،ده‌بێ ئێمه له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ده‌ن��گ��ى خ��ۆم��ان بده‌ینه خ��ۆم��ان ،ئ��ازادى خ��ۆم��ان و ت��ێ��ک��ۆش��ان��ى خ���ۆم���ان .دواى کۆبوونهوه و دروشم ،ئه‌حمه‌د تورک له گوند گه‌ڕایه‌وه و به‌شدارى شایى ئازادى له قۆسه‌ر له گۆڕه‌پانى (کۆچحه‌سار) ى کرد .ئه‌حمه‌د تورک وتى :هه‌ڵبژادنى (12ى ح��وزه‌ی��ران) زۆر گرنگه و داواى کرد که هه‌موو که‌سێک پشتگیرى له تێکۆشانى گه‌لى کورد بکات.
داهاتووی ئێراندا رۆڵێکى زۆر به‌رچاویان ببێت». ساالر بابه‌شێخ رۆژنامه‌نووس: س����������ه‌ران����������ى بزوتنه‌وه‌ى سه‌وز خ��ۆی��ان پ��ارێ��زه‌ر و ب��ون��ی��ات��ن�ه‌رى دیکتاتۆریه‌تى وه‌لى فه‌قی‌ه بوون «ل�����ه ده‌ی�����ه‌ی ی������ه‌ک������ه‌م������ی س �ه‌ره‌ت��ای س���ه‌ده‌ی ه����ه‌زاره‌ی سێیه‌مدا، ئیراده‌ی گشتی کۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی داوای رام���اڵ���ی���ن���ی دی��ک��ت��ات��ۆری��ه‌ت ده‌ک��ات ،ئهمه خواستێکی گشتگیر‌ه و حاشاهه‌ڵنه‌گره ،گه‌النی بنده‌ستی ئهو
دیکتاتۆریه‌ت‌ه ئایینییه ،ئه‌ڵته‌رناتیڤ و جێگره‌وه‌یه‌کی به‌هێز بۆ ئ�ه‌و سیسته‌م ه ش��ک ن��اب �ه‌ن ،ت��ا ئێستا ئۆپۆزسیۆن ب ه ک��ورد و ف��ارس و ئ���ازه‌ری و ع�ه‌ره‌ب�هوه نه‌یانتوانیو‌ه رێبه‌رایه‌تی ئهو خرۆشان ه جه‌ماوه‌ریی‌ه بکه‌ن ،شه‌پۆلی سه‌وزیش له ئاکامی ملمالنێی شه‌ڕ‌ه کورسی ل ه ناوخۆی باروبنه‌ی ده‌سه‌اڵتدا هاته ئاراوه و خه‌ڵکی ناڕازی به لێشاو خۆیان تێ خزاند ،سه‌رانى بزوتنه‌وه‌ى سه‌وز خۆیان پ��ارێ��زه‌ر و بونیادنه‌رى دیکتاتۆریه‌تى وه‌لى فه‌قی‌ه بوون ،به‌اڵم خه‌ڵک ،رق و کینی په‌نگ خواردووی ده‌یان ساڵه‌ی خۆیان به دروشمی مه‌رگ بۆ دیکتاتۆر ده‌رب��ڕی ،هێزه کوردستانییه‌کانیش ک ه پێشه‌نگی شۆڕشی گه‌النی ئێران بوون و بۆ ئ���ازادی و دیموکراسی و مافه
هـــه‌واڵــی کوردستانی هێرشی دەوڵەتی فەڕەنسا بۆ سەر كۆمەڵە كوردییەكان
رۆژی ( )2011/6/4لە پایتەختی فەڕەنسا پۆلیس هەڵیكوتایە سەر كۆمەڵەكانی كوردان لە (ڤیلەر ب��ەل و ئێڤری) و سیاسەتمەداری كورد (نەدیم سەڤین) و چوار كەسیان دەستگیر كرد .لە كاتی هێرشكردندا كۆمەڵەكان ( )30ژن و منداڵی تێدا ب��ووە .دوات��ر كوردەكان لە دژی هێرشەكانی پۆلیسی فەرەنسا لە بەردەم كۆمەڵەكاندا كۆبوونەوە و هەڵوێستی پۆلیسیان ریسوا كرد ،بەاڵم جارێكی دیكە پۆلیس پەالماری جەماوەری دایەوە و بەو ه��ۆی��ەش��ەوە پێنج ك��ەس ب��ری��ن��درا ب���وون .شایەنی باسە هێرش پۆلیسی فەڕەنسا بۆ س��ەر ك��وردان لە پاش سەردانەكەی ئەم دوای��ەی ئەردوغان بۆ فەڕەنسا دێ��ت .پۆلیسی فەڕەنسا لە ئەنجامی هێڕشی بۆ سەر چاالكییە مەدەنییەكانی كورد لە ساڵی ( )66( )2010ك��ورد و لە سەرەتای ساڵی ()2011وە تا ئێستا ( )15كەسی دەستگیر كردووە.
ئامەد ،بەڵێ بۆ خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیک
رۆژی شەممە ل��ە گ��ۆڕەپ��ان��ی (ستاسیۆن)ی ئامەد بە سەدان هەزار كەس لە دەوری كاندیدەكانی رەنج ،ئازادی و دیموكراسی كۆبوونەوە و رۆژێكی مێژوییان تۆمار ك��رد .ناڕەزایەتییەكان لە دژی ئاكەپە لەسەر پانكارت ،دروشم و الفیتەكان رەنگی دەدایەوە .ئااڵكانی كەجەكە بە گەورەیی دەشەكانەوە و پۆستەرەكانی ئۆج ئاالن بەرز كرانەوە .وەك وەاڵمێك بۆ پارتەكانی سیستم ،جەماوەر وەاڵمی بڕیارەكەی كۆنسەی شاری ئامەدیان بۆ خۆسەری دیموكراتی بە “ئ��ەرێ” دای��ەوە و بە هاودەنگی وتیان“ :بەڵێ بۆ خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیانە” .لە كۆبوونەوەكەدا سەرۆكی كۆنسەی شاری ئامەد ،شارداری ئامەد عوسمان بایدەمیر ،هاوسەرۆكانی بەدەپە فلیز كۆجالی و حامید گەیالنی ،سەرۆكی كادەپ و پالێوراوانی بەرەی رەنج شەرەفەدین ئاڵچی ،لەیال زانا ،نوسەرەل ئایدۆغان و سەرۆكی هاكپار بایرام بۆزیل ،بەشداریان لە كۆبوونەوەكەدا كرد.
ئاماری شەڕی هێزی پاراستی گەل
ب��ڕی��ارگ��ەی ن��اوەن��دی ه��ێ��زی پاراستنی گەل ( )HPGئ��ام��اری مانگی گ��واڵن��ی ئاشكرا كرد و رایگەیاند لە مانگی گواڵندا ( )34جار ئۆپەراسیۆن لە هەرێمەكاندا بەڕێوە چووە و شەش جار شەڕ هاتۆتە ئ��اراوە و ( )14گەریال ژیانی خۆیان لەدەست داوە )HPG( .رایدەگەیێنی لەم مانگەی دواییدا لە گشت هەرێمەكانی گەریال و لە هەرێمەكانی پاراستنی میدیا بە تەكنیكی پێشكەوتوو ،ئۆپەراسیۆن بە مەبەستی لەناوبردن ئەنجام دراوە ،لە ئەنجامی شەڕ و ئۆپەراسیۆنانەدا ( )14گەریال ژیانی خۆیان لەدەست داوە و لە هەمانكاتدا ( )27س��ەرب��ازی دەوڵ��ەت��ی توركیا كوژراون ،هەروەها لە راگەیاندنەكەدا هاتووە تیمێكی تایبەت و شەش پۆلیس لە الیەن گریالوە كوژراون، هەروەها لەم مانگەدا ( )39جار ئەرتەشی توركیا بە توپ و هاوەن هەرێمەكانی گەریالی تۆپباران كردووە و وەساییتێكی ئەرتەشی تورك لەناو براوە.
ژنان
چاالکوانانی ژنان رۆڵی ژنان له‌پۆسته بااڵکاندا هه‌ڵده‌سه‌نگێنن
ساڵی دووەم ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/15 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
8
کێشه‌ی باشوور کێشه‌ی پیاوان ه u
ئاماده‌کار ئاراس عوسمان
زیندوو
کانی بابانی
«ژنێک به‌فکرێکی ژنان ه بیر بکاته‌و ه په‌راوێز ده‌خرێت»
u
له‌دوای خۆپیشاندانه‌کان و ته‌نگه‌ژه و ئاڵۆزییه‌کان ،دوات��ر الیه‌نی ده‌سه‌اڵت و الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی نێو په‌رله‌مان بڕیاریاندا ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ی پێنج قۆڵی ئه‌نجام ب��ده‌ن .وه‌ک چ���اوه‌ڕوان ده‌کرا ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک پ��ی��او وه‌ک ن��وێ��ن�ه‌ری ئ��ه‌و الی �ه‌ن��ان �ه ل �ه ت���ه‌الری پ�هرل�ه‌م��ان کۆبوونه‌وه‌یان ئه‌نجامدا .کۆبوونه‌وه‌که ب��ێ ب��ه‌ش ب��وو ل �ه ده‌ن���گ و ره‌نگی ژن�����ان ،م��س��ۆگ �ه‌ر ده‌ب���ێ���ت واش��ب��ێ��ت، پیاوان خۆیان فاکته‌ری کێشمه‌کێش و ئاڵۆزییه‌کانن ،خۆیان دژب�ه‌رن ،هه‌ر خۆشیان دواتر دێنه‌الی یه‌ک و گوایه ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ئ��ه‌و کێشه و ئاڵۆزیانه چارسه‌ره بکه‌ن که بێگومان نایکه‌ن و ناشتوانن بیکه‌ن. ک��ێ��ش�ه‌ک��ان��ی ئ���ه‌م ه �ه‌رێ��م �ه کێشه‌ی ئ��ازادی و یه‌کسانی و دادپ �ه‌روه‌ری و دیموکراسی و سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و ره‌گ���ه‌زی و ئه‌خالقی و وی��ژدان��ی ک����ل����ت����ووری و ک��ێ��ش��ه ف���ک���ری و چه‌مکییه‌کانن .خ��ودی ئه‌م کێشانه ره‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ی له سه‌رجه‌م بواره‌کانی ژیاندا ههیه .وه‌ک ب��واری ئیداری، جێبه‌جێکردن ،پ���هروهرده ،ته‌ندروستی، خێزان و ...ره‌گه‌زی بااڵده‌ست به‌سه‌ر ئه‌م بوارانه‌ی ژیانیشدا پیاوانن .پیاوان باڵیان ب �ه‌س �ه‌ردا کێشاوه و قۆرخیان ک���ردووه .ه�ه‌ر خۆیان دارێ���ژه‌ری پالن و ب���ڕی���ارده‌ری جێبه‌جێکردنن .ژن��ان الت�ه‌ری��ک و ب��ێ رۆڵ ک���راون .هیچ ی�ه‌ک له ب��واره‌ک��ان��ی ژی��ان ده‌ن��گ و ره‌نگ و بۆنی ژنانی لێنایه‌ت .هه‌ر بۆیه هه‌موو خراپه‌کارییه‌ک له ژیاندا ژن��ان بێبه‌رین لێی .ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین ئه‌گه‌ر کێشه و ته‌نگه‌ژه به‌رۆکی ئه‌م هه‌رێمه‌ی گرتووه و بواره‌کانی ژیان ناته‌ندروست و ئیفلیج کراون ئه‌وا پیاوان به‌شی شێریان به‌رده‌که‌وێ له‌م ته‌نگه‌ژه و ن��ات �ه‌ن��دروس��ت��ی و خ��راپ �ه‌ک��اری��ی �ه. که‌چی ب��ۆ چاره‌سه‌رکردنیشی هه‌ر خ��ۆی��ان دێ��ن �ه س���ه‌ر م��ێ��زی گفتوگۆ و گوایه چ��اره‌س �ه‌ری بۆ ده‌دۆزن���هوه، که مسۆگه‌ر نه‌ک چاره‌سه‌ر به‌ڵکو قووڵتری دهکهنهوه. س���روش���ت و ک���اره‌ک���ت���ه‌ر و ش��ێ��وازی ژی��ان و بیرکردنه‌وه‌ی پیاوان ناتوانێ چ����اره‌س����ه‌ری ئ���ه‌م ک��ێ��ش��ان�ه ب��ک��ات. مێژوو شانسی گ��ۆڕان و وه‌رچه‌رخان و چاکسازی له‌م هه‌رێمه‌دا نادات به پیاوان .چونکه پیاوان خۆیان خودی کێشه‌ن و پێویستیان به گۆڕانکاری و وه‌رچه‌رخان له زیهنییه‌ت و کاره‌کته‌ر و ش���ێ���وازی ژی����ان و ب��ی��رک��ردن �ه‌وه‌دا ه �ه‌ی �ه .ئ���ه‌وه‌ی ک �ه بشتوانێ رۆڵ��ی پێشه‌نگ و یه‌کالکه‌ره‌وه له‌م گۆڕان و وه‌رچه‌رخانه‌دا ببینێت و بێته ده‌رمان بۆ نه‌خۆشییه‌کانی پیاو و سیسته‌م و بواره‌کانی ژیان ،ژنانن. چونکه ژنان خاوه‌ن و هه‌ڵگری سروشت و کاره‌کته‌ری ئازادی و یه‌کسانی و دادپه‌وه‌ری و دیموکراسی و ئه‌خالقی و ویژدانی و کولتوورین .هه‌ر ژنانن ک �ه م��ێ��ژوو ش��ان��س��ی وه‌رچ���ه‌رخ���ان و قه‌ڵه‌مبازی کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییان ده‌داتێ .ئه‌گه‌ر ئازادیمان ده‌وێت ئه‌وا ئازادی له‌ناواخنی که‌سێتی ژناندا شاراوه‌یه ،ئه‌گه‌ر دیموکراسیمان ده‌وێ ئه‌وا بێ ئازادی ژن ئه‌م هه‌رێمه دیموکراتیزه نابێت .ئه‌گه‌ر دادپه‌روه‌ری و ژیانێکی ته‌ندروست و به‌حورمه‌تمان ده‌وێت ،ئه‌وا ئهمه بێ به‌شداری ژنان ل �ه ک��ای�ه‌ک��ان��ی سیسته‌م و ئ��ی��داری و گ��ف��ت��وگ��ۆک��ان��ی گ���ۆڕان���ک���اری و چاکسازی ،ده‌سته‌به‌ر نابێت.
ئ���ه‌وه‌ى ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه ی��اس��اى و دیموکراتی و الیهنه جۆربه‌جۆر و ناوه‌گه‌وره‌کاندا ئاماژه‌ى پێده‌کرێت، رۆڵى هێنانه پێشهوه و خوڵقاندنى که‌شێکى دیموکرات و ته‌ندروسته بۆ ژنان ،به‌تایبه‌تى له ناوه‌نده‌کانى بڕیاردا ،به‌اڵم پرسیارگه‌لێک دروست ب��وون له‌باره‌ى ئهو جیاوازیانه‌ى ده‌کرێت له‌کاروباره‌کانداو ،وه‌ک چاالکوانانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و خه‌ڵکانێکى زۆرى تر ئاماژه‌ى پێده‌که‌ن ،هاتنه پێشه‌وه‌ى ژنان ته‌نها ب��ۆ م��ک��ی��اژک��ردن��ى ح��زب و به‌رگریکردنه له به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان، ل���ه‌م راپ����ۆرت����ه‌دا ه��ه‌وڵ��م��ان��داو ه وه‌اڵم��ى ئهو پرسیارانه وه‌ربگرین که له‌و حاڵه‌تانه‌دا ده‌وروژێنرێت ب �ه‌وه‌ى ژنان به‌بێ په‌روه‌رده‌ییه‌ک هێنراونه‌ته ناوه‌ندى بڕیار بێ ئه‌وه‌ى پرسیاریان لێبکرێت له‌و دۆخانه‌ى رۆژان �ه دێنه پێشهوه ،بۆچى وه‌ک نوێنه‌ر و نێردراو ده‌ستنیشان ناکرێن بۆ گفتوگۆ و دیالۆگه‌کان له‌مڕۆى گۆڕه‌پانى سیاسیدا.
ئ��اڤ��ان ئه‌حمه‌د ئیسماعیل ،سکرتێرى ک�����اروب�����ارى خ���وش���ک���ان و ئ��ه‌ن��دام��ى س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ى ک��ۆم �ه‌ڵ��ى ئیسالمى له‌باره‌ى که‌مى رۆڵى ژنان له گفتوگۆ و کایه سیاسیه‌کاندا ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد «ئ�ه‌م حاڵهته که له مه‌یدانى سیاسى کوردستاندا به‌دى ده‌کرێت و کارێکى هه‌ڵه‌یه ،له‌پاڵ ئه‌مه‌شدا ده‌ت��وان��م بڵێم ره‌ن��گ�ه له‌هه‌موو دن��ی��ادا ج��ۆرێ��ک له‌م پ���ه‌راوێ���ز خستنه ب��وون��ى ه �ه‌ی �ه ،ب �ه‌اڵم پێموایه له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ئه‌م بێ متمانه‌ییه به‌کار و رۆڵى ژن زیاتره». ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام سه‌رکردایه‌تیه‌ى کۆمه‌ڵى
ئیسالمى هێماى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد «ئ���ه‌وه‌ى به‌دیارکه‌وت له هه‌ڵبژاردنى ئافره‌تان ل ه ناوخۆى حزبه‌کان و ده‌ره‌وه‌شدا رێژه‌یه‌کى ک�ه‌م ده‌رچ���وون ،پێویسته ئ �ه‌وه‌ش بڵێین ه �ه‌ت��ا ژن����ان خ��ۆش��ی��ان ب����اوه‌ڕی����ان به رۆڵێک نیه ئێستا پێى بوترێت رۆڵى ژن����ان ،ب��ۆی �ه ئ���ه‌م ح��اڵ �ه‌ت��ان �ه ک��ارێ��ک نیه په‌یوه‌ست بێت به‌حزبێکه‌وه ،به‌ڵکو ل �ه‌ن��او ه �ه‌م��وو ح��زب�ه‌ک��ان��دا ل �ه‌ڕاس��ت �هوه بۆ چ�ه‌پ که‌مترین رۆڵ��ی��ان ده‌بینرێت له‌بواره سیاسیه‌کاندا ،هه‌روه‌ها ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى تریشمان ههیه له برایان و به‌شدارى ئهو گفتوگۆ و دانوستاندانانه نه‌بووبێت ،له سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵى ئیسالمیدا ته‌نها ژنم و ئه‌رکم قورستره، له‌به‌ر ئهوه پێده‌چێت بۆخۆم زیاتر ئه‌رکم له ئه‌ستۆدابێت و سه‌رقاڵ بم و له‌پۆستى
«
«زۆرک��ات له الی�ه‌ن ده‌س�ه‌اڵت�هوه رێگه ده‌گیرێت ل �ه‌وه‌ى ژن��ان بتوانن شوێن و جێگه‌ى خ��ۆی��ان ب��گ��رن و ج��ۆرێ��ک له پیاوساالرى ده‌بینرێت ،واته سیاسه‌تێکى پ��ی��اوس��االرى ه�ه‌ی�ه ل �ه‌ن��او ح��زب و ئهو داموده‌زگایانه‌ى سیاسه‌ت تێیدا بهڕێوه ده‌چ��ێ��ت ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوه پێموایه ژنێک به فکرێکى ژنانه بیربکاته‌وه ده‌بینى ت��ا دواڕاده پ��ه‌راوێ��ز ده‌خ��رێ��ت ،ده‌ب��ێ��ت ب�ه‌ش��دارى ک��ردن له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى پیاوان ب��ێ��ت ل���ه‌و ش��وێ��ن و پ��ۆس��ت �هى ژنێکى تێدایه» ،نه‌جیبه ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد «نابێت ئێمه‌ى ژنان چاوه‌ڕوانى پیاوان بکه‌ین پێمان بڵێن فه‌رمون وه‌رنه پێشهوه و ت��ێ��ک��ۆش��ان ب��ک �ه‌ن ،ب�ه‌ڵ��ک��و پێویسته خ��ۆى تێکۆشان ب��ک��ات ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئهو عه‌قڵیه‌ته‌ى حاکم و بااڵده‌سته له ناو
پ��ارت��ى چ��اره‌س��ه‌رى هێماى ب �ه‌وه‌ش‌ک��رد «ئێستا له باشورى کوردستاندا له‌ناو پارته‌کاندا ئه‌مجۆره مامه‌ڵه‌کردنه ههیه به‌رامبه‌ر ژنان ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى تێڕامانه ده‌بینیت چه‌ند ژنێک له‌الیه‌ن ژنانهوه هه‌ڵنه‌بژێراون ،به‌ڵکو ل�ه‌الی�ه‌ن پیاوانه ده‌ستنیشان کراون ،بۆیه ئافره‌تانیش به جۆرێک کارده‌که‌ن ئه‌مڕۆ له باشورى کوردستان زیاتر هێنده‌ى بۆ قبوڵکردنى ره‌گ�ه‌زى پیاوان کارده‌که‌ن ئهوهنده کار بۆ ژن��ان ناکه‌ن ،له‌به‌ر ئ �هوه پێمانوایه تا ئ�ه‌م ج��ۆره بیرکردنهوه و عه‌قڵیه‌ته تێنه‌په‌ڕێنیت ناتوانى باسى دیموکراتى به‌که‌یت». کوێستان محه‌مه‌د ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ل �ه‌س �ه‌ر لیستى ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گ����ۆڕان ب��ۆچ��ون��ى وای���ه «ئ���ه‌و ژن��ان �هى
ئهو پێوه‌رانه‌ى ده‌ستنیشان ده‌کرێن بۆ هێنانه پێشه‌وه‌ى ژنان زانستى نیه ،زۆرکات بنهماڵه و کچه شه‌هید و الیه‌نى ئابورى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌هه‌ند وه‌رده‌گیرێت بۆ هاتنه پێشه‌وه‌یان
مه‌کته‌ب سیاسیدا نه‌بم رهنگه ئهمانه هۆکارى که‌متر به‌شداریم بێت. ب��ڵ��ێ��س �ه ج���ه‌ب���ار ف����ه‌رم����ان ،ئ �ه‌ن��دام��ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى له‌باره‌ى که‌مى ب����ه‌ش����دارى ژن����ان ل���ه ن����اوه‌ن����دى ب��ڕی��ار ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد «ئێمه وه‌ک ژن��ان ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بى سیاسیمان له به‌شێکى زۆرى کۆبونه‌وه‌کاندا به‌شداره ئه‌ویش هێرۆخانه ،ب�ه‌اڵم کۆبونه‌وه‌کان له‌ئاستى سه‌رکردایه‌تى نیه بۆیه به‌شدار نابین ،هه‌ندێک جاریش کۆبونه‌وه‌کان به‌پێى ئاست و جۆرى دانیشتنه‌کانه بۆ به‌شدارى ژنان. له الیه‌کى ترهوه نه‌جیبه عومه‌ر ،جێگرى س�ه‌رۆک��ى پارتى چ��اره‌س �ه‌رى راى وایه
حزب و تاکى پیاواندا ،بۆیه ئێمه وه‌ک پارتى چاره‌سه‌رى کوردستان ده‌توانم بڵێم ئهو قۆناغه‌مان تێپه‌ڕاندوه ،له کاتێکدا تێکۆشانێکى سیاسى ئه‌نجام ده‌ده‌ی��ن و ل�ه الی�ه‌ک��ى ت��رهوه ت��وان��ا و هه‌وڵێکى ره‌گ �ه‌زی��ش ب �ه‌ڕێ��وه ده‌ب �ه‌ی��ن ،ب���ه‌اڵم ئهو ژنانه‌ى له‌ناو هه‌ندێک له حزبه‌کاندا له پله و پۆسته‌کاندا داده‌نرێن به بێ ئه‌وه‌ى په‌روه‌رده‌یه‌کى ژنانه هه‌بێت ،له‌م کاته‌دا حزبه‌کان به تیرێک دوو نیشانه ده‌پێکن ،ب�ه‌وه‌ى بڵێن ئێمه دیموکراتین و ژن����ان دێ��ن��ی��ن�ه پ��ێ��ش �هوه ،ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت���رهوه ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ب �ه کۆمهڵگه بڵێن ژنان له پیاوان خراپترن و به‌شێکن له‌و گه‌نده‌ڵییه‌ى ههیه» ،جێگرى سه‌رۆکی
ده‌برێنه پێشهوه له پرۆسه سیاسیه‌کاندا پۆستێکى سیادییان پێنادرێت ،یاخود کارى الوه‌کیان پێده‌کرێت وه‌ک به‌پرسى ئیداره و دارایى و له‌مجۆره پۆستانه ،ئهو ژنانه‌شى ده‌کرێته ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى و مه‌کته‌بى سیاسى حزبه‌کان خاوه‌نى ب��ڕی��ارى خ��ۆی��ان ن��ی��ن ،ب �ه‌ش��داری��ی��ان له دان��وس��ت��ان�ه‌ک��ان��ى سیاسیدا پێناکرێت، یه‌کێتى و پارتى راسته ل �ه‌م دوای��ان �ه‌دا چه‌ند ژنێکیان هێناوه‌ته پێشهوه ،به‌اڵم پێموانیه ب���ه‌ش���دارى ب��ڕی��ارى سیاسیان پێبکرێت» ،له‌باره‌ى ئ �ه‌وه‌ى رۆڵ��ى ژنان به‌دى ناکرێت له ناو بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ل�ه دان��وس��ت��ان و گفتوگۆکاندا هێماى به‌وه‌کرد «ژنانى ئێمه رۆڵیان ههیه و ئهو
نوێنه‌رایه‌تى کردن و کۆبونه‌وانه‌ى ئه‌نجام ده‌درێت هه‌موو پرس و را به ئێمه کراوه، بۆ وه‌رگرتنى بیرو رامان له‌هه‌ر بابه‌تێکى سیاسى رۆژدا که دێته پێشهوه». پ����ه‌روا ع��ه‌ل��ى ،چ��االک��وان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��ى مه‌ده‌نى و ژن��ان بۆچونى وای�ه «ئاماده ن �ه‌ب��وون��ى ژن���ان ل �ه ن��اوه‌ن��ده‌ک��ان��ى ب��ڕی��ار ه��ۆک��ارى زۆرى ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ک��ان�ه ل�ه الى پ��ی��اوان که ق��ۆرغ��ک��راوه بۆخۆیان ،کام پۆست و شوێنى گرنگ ههیه بۆ خۆیانى ده‌ستنیشان ده‌که‌ن به‌و مانایه‌ى ،خۆیان به به‌هێز ده‌زانن چ له رووى جه‌سته‌یى و چ له رووى عه‌قڵیه‌ته‌وه ،به‌م شێوهیه رێگه‌یان به‌خۆیان داوه ئه‌وان به‌رپرسن له هه‌موو شتێک ،له‌به‌ر ئ�هوه ئێستا بۆشاییه‌کى که‌م پڕکراوه‌ته‌وه که سیستمى کۆتایه، که ئه‌مه‌ش به ئازایه‌تى ده‌سه‌اڵتدارانى خۆمان نهبووه ،به‌ڵکو جۆرێک له‌شه‌رم ک��ردن ئه‌م فشاره‌ى دروس��ت کرد له‌سه‌ر یان به‌وه‌ى ئه‌مان خۆیان وه‌ک حزبێکى سۆسیال دیموکرات له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن»، ئ���ه‌و چ���االک���وان���هى ک��ۆم �ه‌ڵ��ى م �ه‌ده‌ن��ى ئ���ه‌وه‌ش���ى راگ��ه‌ی��ان��د «ئ����ه‌و پ��ێ��وه‌ران �هى ده‌ستنیشان ده‌کرێن بۆ هێنانه پێشه‌وه‌ى ژن��ان پێوه‌رێکى زانستى نیه ،زۆرک��ات بنهماڵه و کچه شه‌هید و الیه‌نى ئابورى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌هه‌ند وه‌رده‌گ��ی��رێ��ت بۆ هاتنه پێشه‌وه‌ى ژن��ان ،له الیه‌کى ترهوه گرفتى کێشه‌کان هه‌بوونى کوتله‌کانى ناو حزبه‌کانه که ئهو ژنانه‌ش دیسانهوه دابه‌ش دهکرێنهوه به‌سه‌ریاندا ،به درێژایى شه‌ش کابینه‌ى حکومه‌ت سه‌یر ده‌که‌یت ژن��ان له پۆستێکى ب��ااڵدا بوونیان نیه، ب��ۆی �ه پ��ێ��م��وای�ه پ��ی��اوان ئ���ه‌و پۆستانه‌ى دیارییان کردوه بۆ ژنان هێنده‌ى پۆستێکى پ��ی��اوان�ه‌ی�ه ج��ۆرێ��ک نیه ل�ه پۆستێکى ژنانه ب�ه‌وه‌ى هه‌ست ناکه‌یت به ئ��ازار و مه‌ینه‌تیه‌کانى ژن». زۆر هه‌وڵماندا راو ب��ۆچ��ون��ى ژنانى ب �ه‌رپ��رس��ى ن���او پ��ارت��ى و ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئیسالمى وه‌رب��گ��ری��ن ،ب��ه‌اڵم هه‌وڵه‌کان بێئاکام بوون.
ل ه چاره‌نوسی ئامین ه به‌هرامی کێ به‌رپرسیاره...؟ وه‌رگێڕان فه‌رشید هه‌وراز ساالر ل ه ت��اران ش��ار ه زه‌به‌الحه‌که‌ی کۆماری ئیسالمی ئێران کچێک ب ه ن��اوی ئامین ه به‌هرامی ک ه ئه‌ندازیاری ئه‌لیکترونی ل ه کۆلێژی کاره‌بای ت��اران وه‌رگ��رت��وو ه و ل ه هه‌مان زانکۆ له‌گه‌ڵ کوڕێک ب ه ناوی مه‌جید مۆحدی ئاشنا ده‌بێت .ل ه (ساڵی 1383هه‌تاوی) به‌رامبه‌ر ()2004ى زاینى ل ه گه‌ڕه‌کی سه‌ید خه‌ندانی ئهو شاره، مه‌جیدی مۆحدى ب ه پێداکردنی ئاوی ئه‌سید سه‌ر و چاوی ئامین ه ده‌سوتێنێت، هۆکاری ئه‌م کار ه نامرۆڤان ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ خۆشه‌ویستی یه‌ک الیه‌نه‌ی ئهو کوڕ ه و وه‌اڵمی خوازبێنی نه‌رێنی ئامینه.
دوای تێپه‌ڕبوونی ( )4س��اڵ له الی��ان لقی ( )71دادگاى سزادانی تاران ناوبراو به حوکمی قه‌ساس واته کوێر کردنی ه�ه‌ردووچ��اوى سزا ده‌درێ����ت و ل �ه‌م رۆژان����ه‌ی کۆتایی مانگی نیسانی ساڵی ( )2011ئه‌گه‌ری جێبه‌جێکردنی سزاک‌ه له ئارادای‌ه و هه‌وڵدانی بنه‌ماڵه‌ی مه‌جید مۆحدی بۆ خۆشبوونی ئامینه به‌هرامی و رێگری کردن له‌م سزای‌ه بێ سه‌رئه‌نجام ماوهتهوه، به گوێره‌ی راگه‌یاندنه‌کانی کۆماری ئیسالمی پێداگری ئامینه له جێبه‌جێکردنی سزاکه‌ی‌ه و ده‌ڵێ «با تاڵی ئهو به‌سه‌رهات‌ه ره‌شه‌ى که دوای کوێربوونی چاوه‌کانم له‌م سااڵنه ژیانم کردووه ئه‌ویش بیچێژێ». له‌چه‌ندوچونی ئ�ه‌م سزای‌ه له الیه‌نی ئاینی و ویژدانییه‌و‌ه ده‌هێڵینه‌و‌ه بۆ زان��ای��ان ئایینی و مافناسی .ب���ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی ش��ای��ان��ی باسه پروپاگه‌نده‌ی کۆماری ئیسالمی له الیهکهوه و راگه‌یاندن و میدیا دژبه‌ره‌کانی له الیه‌کیتره‌وه، الیه‌نێک دادی ئێران تۆمه‌تبار ده‌کات و ئهو سزای‌ه دژی مافی مرۆڤ ده‌زانێ و کۆماری ئیسالمی وته‌کانی ئامینه به‌هرامی بۆ سزادانی تۆمه‌تبار و ئیشه‌ک‌ه کێشاوی ده‌کات ،هۆکار بۆ پاراستنی دادی خۆی و ته‌نانه‌ت ژن بونی ئهو کچه‌ش ده‌کات به ئامرازێک که ئهو سیستمه چۆن زوڵم لێکراو و تایبه‌ت ژنان ده‌پارێزێ!... ته‌نها ئامینه‌ی به‌هرامی لێره‌دا دیتن و کردنی به ئامرازێ بۆ هه‌ردووال راست نابێ ،چونکه
ده‌رک�ه‌وت��ن��ی ئهمه نمونه‌یه‌کی بچوکه له‌و کۆمه‌ڵگا داڕوخاوه‌ی ئێران که له که‌سایه‌تی مه‌جیدی مۆحدی ده‌یبینین و به هه‌زارانیتر وه‌کو کاره‌ساتی «خوفاشی شه‌ب» ههیه که له چه‌ند ساڵی راب��ردوودا به ده‌یان ژنی دوای ده‌ستدرێژی به شێوازی دڕندان‌ه ده‌کوشت ،یان کاره‌ساتی ترى خودی ئه‌م کۆمار‌ه و ده‌ستدرێژی پۆلیس و کارمه‌ندانی زیندانی که‌هریزه‌ک و ئه‌وین و ئه‌سفه‌هان و ته‌بریز له سه‌ر ده‌ست به‌سه‌ر کراوان و هتد... له الیه‌کیتر قه‌یرانی کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان که به هۆکاری جیاجیای سیاسی ،ئابووری و کلتووری وه‌ک شێرپه‌نج‌ه ئهو واڵت�ه بۆیاخ ئیسالمیی ک��راوه‌ی داگ��رت��ووه و بۆت‌ه هۆی زۆری ته‌اڵق ،گرووپى ژنانی له‌شفرۆش ،کچه سه‌ر شه‌قامییه‌کان (کچانێک که‌وا به هۆی زه‌ختی بنهماڵه و ئه‌قڵیه‌تی پیاوساالرى له ماڵی خۆیان فیرار ده‌که‌ن و ئاواره‌ی شاره گه‌وره‌کانى وه‌ک تاران و ته‌بریز و ئه‌سفه‌هان ده‌بن و له‌وێدا دهکهونه داوی که‌سانی خراپکار و به ته‌واوی هه‌موو ناسنامه‌یه‌کیان لێ ده‌سێننه‌و‌ه و ده‌بن به له‌شفرۆش ،تووشبوو به ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان و نه‌خۆشی ناعیالجه‌کان وه‌ک ئایدز کچانی شه‌قامی پێ ده‌ن��اس��رێ) ،خۆکوژی ،ئایدز، خه‌وى سه‌ر کارتۆن ،فه‌ساد و بێکاری جودایی ره‌گ����ه‌زی و ئایینی و ت��ووش��ب��وون ب �ه م��اده هۆشبه‌ره‌کان و هه‌زاران ده‌رد و نه‌خۆشیتر که هه‌مووی ده‌ستکه‌وتی کۆماری یه‌ک ره‌نگی نائیسالمییه. هه‌روه‌ها که ده‌بینین ئهو به‌سه‌رهاته‌ی ئامینه‌ی به‌هرامی که ئه‌مڕۆ کۆماری ئیسالمی و دادگاکه‌ى بوونهته پارێزوانی ،هۆکاره‌کانی ئاشکرا ناکات ،خۆ ئه‌گه‌ر کێشه‌ک‌ه ته‌نها به مه‌جیدی مۆحدی چار‌ه ده‌بێت با بکوژرێت، م�ه‌گ�ه‌ر دوای��ی��ن زام��ی ئ �ه‌و واڵت��ه ئه‌مه‌یه؟ ئ��اخ��ۆ ئ���ه‌و ک �ه‌س �ه‌ی ک �ه س���زا ده‌دات ،یان ئه‌وه‌ی سزاک‌ه جێبه‌جێ ده‌کات چۆن چاو له‌م کاره‌سات‌ه ده‌ک��ات؟ ئاخۆ رێبه‌ری ئاینی ئهو واڵته و سیستمه‌که‌ی که خۆیان به رێڕه‌وی پێغه‌مبه‌ره‌کان ده‌زانن چی؟ یان که‌سانی وه‌کو من له سه‌ر ئه‌م جۆره کردار‌ه بیروبۆچوون ده‌نوسن له ئاستی تێڕوانینێکی ویژدانی و ئه‌خالقی له چ ئاستێک دایین؟ کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی
و تاک ب�ه‌ره‌و کوێ ده‌ڕوا؟ ئهمانه دی��ارده‌ى داروخانی نرخ‌ه ئه‌خالقیه‌کان نییه؟ لێره‌دا تێڕوانینێکی تایبه‌ت به کۆمه‌ڵگای پیاوساالری ئێران و سیستمی ده‌سه‌اڵتخوازی ئاینی ئ�ه‌و واڵت �ه له ئ��ارادای�ه که به هه‌موو جۆرێک کۆمه‌ڵگا و نرخ‌ه پیرۆزه‌کانی لێ زه‌وت ده‌کات و ده‌یچه‌وسێنێته‌وه ،دورکه‌وتن له به‌ها مرۆڤاتیه‌کان و بێ رۆڵکردنی کۆمه‌ڵگا و پێوانه ئه‌خالقیه‌کانی و پارچه پارچه‌کردنی تاک و کۆمه‌ڵگا و له ناوبردنی داب و نهریته ئه‌رێنیه‌کانی کۆمه‌ڵگا فاکته‌ری سه‌ره‌کیین له‌م ب��واره‌دا .رۆڵی کۆمه‌لگای پیاو ساالری ئێران و نهریته نه‌رێنییه‌کانی بهێڵینه‌و‌ه که له ئاستی رۆژهه‌اڵتی ناوین و کۆمه‌ڵگای کوردى زۆر له یه‌ک جودا نیین .به‌اڵم ئهو سیستمه‌ی که‌وا به‌سه‌ر ئێراندا زاڵ‌ه به ئه‌زمونێکی ()2500 ساڵه و گه‌النی ئهو اڵته‌ی چه‌وساندوه‌ته‌و‌ه و به شه‌ڕێکی تایبه‌ت نه‌ک جه‌سته‌یی ،به‌ڵکو به دارژاندنی پالنی شه‌ری سپی به ناوی سه‌ربڕین به په‌مۆ به واتایه‌کیتر له الیه‌نی زهنیه‌تییه‌وه کۆمه‌ڵگای پارچه کردووه. لێره‌دا ئه‌گه‌رچی له بابه‌تی ئه‌سیدپێداکردنی مه‌جید به سه‌ر ئامینه دورکه‌وتین ،به‌اڵم ئه‌م بابهته زۆر به‌و واڵته و سیسته‌مێک که‌وا به سه‌ریدا زاڵ‌ه گرێدراوه. ه���ه‌روا ک �ه ئ��ام��اژه‌م��ان پێکرد ئ��ێ��ران وه‌ک هه‌موو واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوین سیسته‌می پیاوساالرى به سه‌ریدا زاڵ‌ه و چه‌مکی ناموس له جه‌سته‌ى ژن��دا به‌رجه‌ست‌ه ک��راوه‌ت �هوه و له ناو قوماشێکی ره‌ش وه‌ک چاره‌ره‌شیه‌که‌ى پێچێندراوه‌ته‌وه. زانکۆ ،ئهو شوێنه‌ی که‌وا ئه‌م کاره‌سات‌ه تێیدا پێکهاتووه ،جێگایه‌ک‌ه بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی ئاستی زانایی و پێشکه‌وتنی هه‌ر واڵتێک ،به‌اڵم له ئێران به هۆی دابه‌شکردنی کوڕان و کچان له دوو شوێنی جودای خوێندن تا ده‌می زانکۆ (زان��ک��ۆ ب�ه دوای تێپه‌رکردنی کۆسپ و ته‌گه‌ره‌ی ئه‌زمونی زانکۆ که یه‌ک و نیو ملیۆن خویندکار تێدا به‌شدار ده‌بن و ()%10 یان ده‌توانن سه‌رکه‌ون بۆ خۆی ده‌ربازکردنی ئه‌م ئه‌زموون‌ه بۆ گه‌نجان وه‌کو سه‌رکه‌وتنی گهوره و گه‌یشتن به رێز و حورمه‌تی پێویست له ناو کۆمه‌ڵگا و به‌ده‌ستخستنی خه‌یاڵه‌کانیانه.
n
ه بهرامی و ئه‌وکه‌سه‌ی هێرشی کردوه‌ته سه‌ری ئامین
بۆیه به س�ه‌دان گه‌نج له ترسی سه‌رنه‌که‌وتن یان به هۆی سه‌رنه‌که‌وتنیانه‌و‌ه ده‌ستیان داوه به خۆکوژی و ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌و‌ه خۆتان لێى بفکرن ده‌بێ چی بێ؟) ده‌بێت هۆی خوڵقاندنی که‌سایه‌تێکی که‌وتوو و ناشاره‌زا له ئاستی په‌یوه‌ندی‌ه سه‌ره‌تایه‌کانه‌و‌ه و به هۆی ئه‌م دابڕانه چینێکی به‌رفره‌ی گه‌نجان له‌م ته‌مه‌ندا هێز و وزه‌ی خۆیان به الڕێگادا ده‌ب�ه‌ن و له بواری کۆمه‌اڵیه‌تی دهبێته ته‌نگاسێکی به‌رفراوان و کاره‌ساتی دڵته‌زێنی لێ دهکهوێتهوه و لێره‌دا بۆ ئه‌وان شتێک گرنگتر له خۆ گه‌یاندن به ره‌گ���ه‌زی به‌رامبه‌ر نامێنێته‌و‌ه و ئه‌مه‌ش به هه‌موو جۆرێک کاره‌ساتی لێ دهکهوێتهوه و ک��ۆم��اری ئیسالمی به ش��ێ��وازی جیاجیا له‌م که‌ش و ههوایه پالنیان بۆ داده‌ڕێ���ژێ و له رێگای راگه‌یاندن و رێکخراوه سیاسی و ئایدۆلۆژییه‌کانی زانکۆ وه‌ک حه‌راست و نوێنه‌رى وه‌الیه‌تی فه‌قی‌ه و به‌سیج و به‌شی کلتووری کرداری دهکاتهوه چینی چاالکی
کۆمه‌ڵگا ئیزۆله(گۆشه‌گیر) ده‌کات ،یه‌کێ لهوانه زه‌واجی خوێندکاران‌ه له‌م که‌ش و ههوایه سه‌ر هه‌ڵده‌دات و به هه‌زاران گه‌نج له که‌شێکی عاتیفیدا به یه‌کیان ده‌گه‌یه‌نن و له زۆرینه‌ی ئه‌م زه‌واجان‌ه ته‌اڵق و له یه‌ک دابڕانی لێدهکهوێتهوه. به‌م جۆره گه‌نجان له‌م بازاڕ‌ه شێواو‌ه هه‌وڵی زۆریان خۆ سه‌رخستن‌ه له زه‌کای غه‌ریزی و الیه‌نی زکای ئانالتییک الواز ده‌مێنێته‌و‌ه و ئه‌گه‌ر له پالنی پاکتاوی ناسنامه‌ی خاوێنی گه‌نجایه‌تى (زه‌واج) سه‌رنه‌که‌ون هه‌موو تواناکه‌یان ده‌خه‌نه گه‌ڕ بۆ خۆتێرکردنی غه‌ریزه‌ی ره‌گ��ه‌زی و هه‌ر له ناو ئهو زانکۆیه له ئاستێکی به‌رفراوان فه‌ساد و خۆفرۆشی و گروپی له‌شفرۆشی سه‌ر هه‌ڵده‌دات و ده‌رکه‌وتنی کاره‌ساتێک وه‌کو ئه‌وه‌ى به سه‌ر ئامینه‌دا هاتووه زۆر شتێکی ده‌گمه‌ن نابێت ،ئیتر ئاستی که‌سایه‌تی‌ه کاربه‌ده‌سته‌کانی زانکۆ و رێخستنه‌کانی وه‌ک ح�ه‌راس�ه‌ت و به‌سیج و ...بمێنی بۆ خۆتان و هه‌ڵیسه‌نگێنن چییه...؟
چه‌ند په‌یڤێک بۆ کۆچی ناواده‌ی هاوکارمان عه‌دنان عه‌لی
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
9
کارا مه‌رگى هاوڕێیه‌ک uکاروان ئیبراهیم
( nعه‌دنان عه‌لی) و کۆمه‌ڵێک ڕۆژنامه‌نوس له‌کاتی چاالکی پشتگیریکردن له‌خوێندن /فۆتۆ :چه‌تر به‌زمانی کوردی له به‌رده‌م ئۆفیسی رۆژنامه‌ی چه‌تر ئاماده‌کار
سه‌نگه‌ر بیالل ده رێگام بده ئه‌ى مه‌رگ دواین ئێواره‌ى ژیانمه بافریاى نوسینه‌وه‌ى وه‌سیه‌ت نامه‌یه‌ک بۆ نیشتمان و ئه‌رشیفێ بۆ دواین یادگارییه‌کانى شار بکه‌م ،ده‌لێم گه‌ڕێ ئه‌ى مردن ئێستا یادى مندااڵنى جیهانه ئه‌ى نازانى مندااڵنى شۆرش چاوه‌ڕوانى ئاوازێکن تاوه‌کو سرودێک بۆ ئه‌نفال بڵێن؟ رێگه‌م بده تاوه‌کو جارێکى تر بگهڕێمهوه بۆ سروشت و چه‌ند فۆتۆیه‌ک بۆ نه‌هامه‌تییه‌کانى دایکم بگرم ،به‌اڵم ئه‌سه‌ف ئهوه مردن ده‌رفه‌تى نه‌دا جارێکى تر رسته‌ى نێو (شارى مۆسیقاره سپییه‌کان) له کۆاڵنێکدا بخوێنێته‌وه که ئه‌نفال سه‌راپاى ته‌نیوه.
له‌ئێواره‌یه‌کی دره‌نگدا بووینه میوانى م��اڵ��ى ع���ه‌دن���ان ئ���ه‌و م���اڵ���هى ک�ه‌ل�ه گه‌ڕه‌کى قادرکه‌ره‌مییه‌کانى شۆڕش هه‌ورى خه‌م دایپۆشیبوو ،ماڵێک که ت���ه‌واوى جوانییه‌کانى ع�ه‌دن��ان��ى تیا ب��زرب��وو(« ،ع �ه‌دن��ان عه‌لى ق��ادر) له ساڵى ( )1985له‌ناحیه‌ى قادرکه‌ره‌م س���ه‌ر ب��ه پ��ارێ��زگ��اى ک���ه‌رک���وک له دای��ک ب��ووه ،خوێندنى سه‌ره‌تایى له قوتابخانه‌ى (شێخ سه‌عیدى پیران) و ن��اوه‌ن��دى له(هێمن)و دواناوه‌ندییش ل���ه(زاگ���رۆس) و (ی�ه‌ک��ێ��ت��ى) ت���ه‌واو ک�����ردووه ،زان��ک��ۆى سلێمانى به‌شى ڕاگه‌یاندنى ت��ه‌واوک��ردووه «ئهمانه ق��س �هى ئیسماعیلى ب����راى ب���وو که ته‌مه‌نى ()34ساڵه ،به‌اڵم ده‌ی��ووت» ه �ه‌م��ی��ش �ه وه‌ک م��ام��ۆس��ت��ای �ه‌ک��ى خ��ۆم ته‌ماشام ک���ردووه «ئیسماعیل ده‌مانگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ته‌مه‌نى منداڵى عه‌دنان و ده‌ڵێ «ئهو هه‌ر به‌منداڵى تاوه‌کو گه‌وره‌بونیشى که‌سێکى زۆر ب��ێ��ده‌ن��گ و گ��وێ��ڕای �ه‌ڵ ب����ووه ،بریا ڕۆژێ��ک له به‌رامبه‌ر ئێمه ووش�هى (ن��ا)ى به‌کار بهێنایه ئهو کات من وا خ���ۆم ل���ه‌ئ���ازاردا ن����ه‌ده‌خ����وارده‌وه» دایکى عه‌دنان وه‌ک��و هه‌موو دایکى ئ�ه‌م واڵت �ه جلێکى ڕه‌ش��ى له‌به‌ردابوو ئ��ه‌و ل�ه‌خ��زم�ه‌ت��ى ئ��ه‌و م��ی��وان��ان�ه‌داب��وو که هاتبوون بۆ پرسه‌ى ک��وڕه‌ک�هى، س �ه‌م �ه‌دى ک���وڕى ب��ان��گ��ى ک��رد دای �ه هاورێى عه‌دنان هاته‌وه وه‌ره دهرهوه، دایکى باسى لهوه ده‌رک��رد «عه‌دنان ههرچهنده به‌بێ باوک گ�هوره بووه، به‌اڵم تاوه‌کو بلێى مندالێکى به ئه‌ده‌ب بووه ،حه‌زى له کتێب خوێندنهوه بوو، هیوایه‌تى وێنه‌کێشان بوو ،له‌ته‌مه‌نیدا ته‌نها هاوینێک که‌سابه‌تى ک��ردووه چ��ون��ک �ه دڵ���م ن���ه‌ده‌ه���ات ب��ی��ن��ێ��رم بۆ ئیش‌کردن» .ب�ه‌و پێیه‌ى ع�ه‌دن��ان له کتێبخانه‌ى گشتى شۆڕش فه‌رمانبه‌ر ب�����وو ،ئ���اک���ۆ ش���وان���ى ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ئ���ه‌و ک��ت��ێ��ب��خ��ان�ه‌ی�ه ده‌ڵ����ێ «م��ردن��ى
ک��اک عه‌دنان به‌راستى کۆستێکى گ���هوره ب��وو ب��ۆ ئێمه ،ئ �ه‌و خ�ه‌ی��اڵ و ئ��اره‌زووى زۆر بوو له‌بوارى مۆسیقاو وێنه کێشاندا و له ب��وارى رۆژنامه گه‌ریشدا که‌سێکى زۆر ووردبوو ،به‌ش به‌حاڵى خۆم لێدوانى لێم وه‌رگرتوه بۆ (چه‌تر) هه‌ستم کردووه که شته‌کانى زۆر ووردن ،ئهو به‌بێ باوک گهوره ب��ووه ن �ه‌ک��وڕى به‌رپرسێکه ن�ه‌ک��وڕى ده‌وڵ�ه‌م�ه‌ن��د ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌و قه‌ره‌باڵغییه‌ى له‌پرسه‌که‌یدا بینیمان پێمان ده‌ڵێ ئه‌م گهنجه خۆشه‌ویستییه‌کى زۆرى بووه له دڵى خه‌ڵکدا» عه‌دنان یه‌کێ له‌و شتانه‌ى له دواى خ���ۆى ب���ه ج��ێ��ى ه��ێ��ش��ت��ووه ج��گ �ه له خه‌رمانێک کتێب و که‌مانچه‌یه‌ک ه�ه‌زاره‌ه��ا هیواو ئ��اوات دوو باڵنده‌یه له جۆرى هه‌ڵۆ که ناوى یه‌کێکیانى ن���اوه(ی���ۆرى) ،س �ه‌م �ه‌دى ب���راى باسى له‌م ن��اوه ده‌ک��ردو ووت��ى «ی��ۆرى ناوى کارئه‌کته‌رێکى منداڵه له رۆمانى (شه‌ش ساڵ له‌ناو ژنه وه‌حشییه‌کانى ئ��ام��ا‌زۆن��دا) ئ���ه‌و زۆر ب���ه‌و رۆم��ان �ه سه‌رسام بوو ناوى باڵنده‌که‌یشى لهوهوه ن��اوه« که‌مال هاوڕێیه‌کى عه‌دنانه ئ �ه‌وان ب���ه‌رده‌وان پێکهوه بوونه ته‌نها م��ردن توانى لێکیان جیابکاته‌وه ،له قسه‌کانیدا باسى ئ �ه‌وه‌ى ده‌ک��رد که ع��ه‌دن��ان» زۆر ح���ه‌زی ب �ه‌ده‌ش��ت��وده‌ر هه‌بوو ،به‌رده‌وام حه‌زى به‌هاوڕێییه‌تى که‌سانێک ب��وو ک�ه کۆشه‌نیگایان ف���راوان���ه‌و ه��ه‌م��وو ک �ه‌س��ێ��ک��ی��ان پێ قبووڵه ،من کاتژمێر11:50ته‌له‌فۆنم ب��ۆ ک��رد وت��ى ره‌ن��گ �ه ف��ری��ای ده‌وام ن�ه‌ک�ه‌وم مۆڵه‌تم بۆبکه‌ن ،ک��ات بوو ب �ه 12:33ت �ه‌ل �ه‌ف��ۆن��ێ ت��رم ب��ۆ ک��رد ووت��ى ب �ه‌ڕێ��وه‌م ب��ۆ سلێمانى ده‌ڕۆم، ب�ه‌اڵم پێم واب��ێ دواى ()10خوله‌ک ل �ه پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��ی�ه‌ک�ه‌م��ان ڕووداوه‌ک����هى به‌سه‌ر هاتبوو ،که‌مال به‌ده‌م هه‌نسکى گ��ری��ان �هوه وازى ل �ه ق��س�ه‌ک��ردن هێنا «عه‌دنان له گه‌ڕانه‌کانیدا ده‌یویست ب �ه‌دواى ئهو نهێنیانه‌دا به‌گه‌ڕێ که عه‌یامێکه پ��ێ��وه‌ى ئ��ال��وده ب���ووه ،ئهو خاکى ب��وون و س��اده‌ی��ی�هى ئ �ه‌و ژی��ان دهخاته ژێر پرسیاره‌وه. «ع��دن��ان تێڕوانینى ج��ی��اوازى خۆى هه‌بوو له هه‌موو بواره‌کاندا ،له‌بوارى خ���وێ���ن���دن���ه‌وه‌دا ب���ه گ���روپ���ی ڕه‌ه �ه‌ن��د س��ه‌رس��ام ب���وو ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ى (به‌ختیار ع��ل��ى) وه زۆر ب �ه رۆم��ان��ى (ش��ارى مۆسیقاره سپییه‌کان) و (شه‌ش ساڵ له‌ناو ژنه وه‌حشییه‌کانى ئاما‌زۆندا) موعجیب ب��وو ،ل�ه ڕووى ئینتیماى ح��زب��ی��ش �هوه ک�ه‌س��ێ��ک��ى ب��ێ�لای �ه‌ن ب��وو ههمیشه ویستوویه‌تى بێالیه‌نى خۆى بپارێزێ» ئهمانه ووته‌ى خالیدى براى بوون. له عه‌دنانه‌وه فێرده‌بین جۆن رێز له ژیان بگرین ئهو له رێگه‌ى په‌نچه‌کانییه‌وه‌و ب����ه ئ����اوازێ����ک����ى ک���ه‌م���ان���چ���ه‌ک���هى ده‌ی������وی������س������ت گ���������وزارش���������ت ل���ه نه‌هامه‌تییه‌کانى ژی��ان بکات به‌اڵم بهداخهوه مردن لهوه زیاتر بوارى نه‌دا.
عه‌دنان جگه له خه‌رمانێک کتێب و که‌مانچه‌یه‌ک هه‌زاره‌ها هیواو ئاوات و دوو باڵنده‌ی به‌جێهێشت
n
(عه‌دنان عه‌لی) و هاوڕێیه‌کی له‌کاتی ئاهه‌نگی ده‌رچونی له‌زانکۆی سلێمانی ()2009/5/19
u
کاتژمێر ()11ى ش�ه‌وى ()2011/5/29 بوو (به‌ختیار ـ هاوڕێمانه) له چه‌مچه‌ماڵه‌و‌ه ته‌له‌فۆنى کرد ،وتى :شتێکى زۆر ناخۆش رویداوه ،ئاگاداریت؟ وتم :نا!! چى رویداوه؟ وتى :ئه‌مڕۆ (عه‌دنان عه‌لى قادر) به روداوى ئۆتۆمبێل ژیانى له‌ده‌ستداوه!!! باوه‌ڕمان نه‌کرد ،هه‌ر بۆیه ته‌له‌فۆنمان بۆ (رۆسته‌م ـ دراوسێى ماڵى عه‌دنان) کرد، ئه‌ویش وت��ى :به داخێکى زۆرهوه ،مردنى عه‌دنان راسته و ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ خوشکێکیدا ویستویه‌تى بچێت بۆ سلێمانى ،له نزیک پ���رده‌ک���هى (ت �ه‌ی��ن��اڵ) ئۆتۆمبێله‌که‌یان وه‌رگ�����ه‌ڕاو‌ه و ه �ه‌ر ل��ه‌وێ ع �ه‌دن��ان ژیانى له‌ده‌ستداوه. له راستیدا یه‌که‌مین ج��اره ئهوهنده توشى دڵته‌نگى و بێزارى ببم ،ئ�ه‌وه‌ن��ده بکه‌ومه ناو ره‌شبینییه‌وه ،ئهوهنده توڕ‌ه ببم به‌رامبه‌ر ب �ه م���ردن ،ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ى ههمیشه له‌گه‌ڵ ئ �ه‌و بۆچونه‌دا ب���ووم ،که ده‌ڵێت «م��ردن پێداویستییه‌کى ژیانه» و ب�ه‌و شێوه‌یه‌ش ته‌ماشاى مردنى ئه‌وانى ترم ده‌ک��رد ،به‌اڵم بۆ عه‌دنان مردن پێداویستییه‌کى ژیان نه‌بوو، چونکه عه‌دنان خاوه‌نى زۆر خه‌یاڵ و هیوا بوو ،که نه‌ک ته‌نها بۆ خۆى ،به‌ڵکو ده‌بووه روناکى بۆ ئه‌وانى تریش. ئێمه چوار ساڵ له زانکۆ پێکهوه بووین ،ئهو گه‌نجێکى به‌هره‌مه‌ند بوو ،گه‌نجێکى ئاسایى و ساد‌ه نه‌بوو ،ئه‌گه‌رچى له به‌شى راگه‌یاندن وه‌رگیرابوو ،به‌اڵم زۆر بایه‌خى به فێربوونى مۆسیقا و وێنه‌کێشان ده‌دا ،عه‌شقێکى زۆرى بۆ فێربوونى مۆسیقا هه‌بوو ،هه‌روه‌ها زۆر هه‌وڵیشی ده‌دا به شێوه‌یه‌کى زانستى فێر بێت ،هه‌ربۆی‌ه له ماوه‌یه‌کى که‌مدا زۆر پێشکه‌وت. له سه‌ره‌تادا پاره‌ى نه‌بوو که‌مانچه‌کى باش بکڕێت ،هه‌ربۆی‌ه که‌مانچه‌یه‌کى خراپ و ه�ه‌رزان��ى ک��ڕى ،له م��اوه‌ى چ��وار ساڵى زانکۆى سلێمانیدا ،س���ه‌ره‌ڕاى خوێندن له به‌شى راگه‌یاندن و هه‌وڵدان بۆ فێربوونى مۆسیقا و وێنه‌کێشان و کتێب خوێندنهوه، کاریشى ده‌ک��رد ،ماوه‌یه‌ک له رۆژنامه‌ى (رێبازى ئازادى) و ماوه‌یه‌کیش له رۆژنامه‌ى (رۆژن��ام�ه) ک��ارى ک��رد ،دواى ته‌واوبوونى زانکۆش ماوه‌یه‌ک له ماڵه‌و‌ه بوو ،به‌اڵم ئه‌م دواییان‌ه نزیکه‌ى هه‌شت مانگ بوو له (کتێبخانه‌ى شۆڕش) دامه‌زرابوو ،هه‌روه‌ها وه‌ک په‌یامنێرى رۆژن��ام �هى (چه‌تر)یش کارى ده‌کرد. قۆناغى دووه‌م و سێیه‌مى زانکۆ ،له به‌شى ناوخۆیى (به‌یزا) به ته‌نها ژورێکى بچوکى وه‌رگ�����رت ،ئ �ه‌م �ه‌ش ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى زۆرت��ری��ن کاته‌کانى به ه�ه‌وڵ��دان�هوه ،به تایبه‌تى به مۆسیقاو‌ه ت �ه‌رخ��ان ب��ک��ات ،ل �ه قۆناغى چواره‌میشدا پێشه‌نگایه‌کى شێوه‌کارى له‌ناو زانکۆدا کردهوه ،به بێ ئه‌وه‌ى هیچ الیه‌ینێک هاوکارى بکه‌ن ،له پێشه‌نگاکه‌دا ده‌فته‌رێکى دانا بوو ،زۆر مامۆستا و خوێندکار شتیان بۆ نوسی ،ده‌ست خۆشیان لێ کرد و داوایان لێکرد به‌رده‌وام بێت ،عه‌دنان به‌و نوسینان‌ه زۆر دڵخۆش بوو. له‌الیه‌کى تریشه‌و‌ه زۆر کات له ناکۆکیدا بوو له‌گه‌ڵ ده‌وروب����ه‌ردا ،چونکه ج��ارى وا هه‌بوو پێیان ده‌وت مۆسیقا حه‌رامه ،یان پێیان ده‌وت وێنه‌کێشان هاوبه‌ش په‌یداکردن‌ه بۆ خودا ،به‌وان‌ه نیگه‌ران ده‌بوو ،به‌اڵم هه‌وڵیده‌دا به‌رامبه‌ره‌که‌ى تێبگه‌یه‌نێ ،که «مۆسیقا و تابلۆکێشان ژیان جوانتر ده‌که‌ن» و هه‌رگیز له بیرکردنه‌وه‌کانى خۆى سازشى نه‌ده‌کرد و پاشگه‌ز نه‌ده‌بویه‌وه. عه‌دنان خه‌یاڵ و هیواى هه‌بوو بۆ پێشخستنى کۆمهڵگه ،مردنى ،نه‌ک ته‌نها نه‌هامه‌تی‌و خه‌مێکى گ���هوره ب��وو ب��ۆ بنه‌ماڵه‌ک‌هى‌و ه��اوڕێ��ک��ان��ى ،به‌ڵکو زیانێکیش ب��وو بۆ کۆمهڵگه ،به‌رپرسیارى سه‌ره‌کیش له مردنى عه‌دنان حکوم‌هت‌و شۆفێرى ئۆتۆمبێله‌که‌یه، چ��ون��ک �ه ح��ک��وم �ه‌ت ل���ه چ��اک‌ک��ردن��ى شه‌قامه‌کان ناپرسێته‌وه‌‌و شۆفێره‌که‌ش به وریاییه‌و‌ه ئۆتۆمبێله‌که‌ى لێ نه‌خوڕیوه.
هونه‌ر و وێژه
یا دایکی نیشتمانێ
فۆتۆ /فه‌ریق عوبه‌یدولاڵ ئە‌یوبیان ئەو شانۆنام‌ه ژ ئالیێ برایێ وی محه‌مه‌د ئە‌یوبیان وه‌ک�ه یه‌که‌م که‌س کو ل باژێرێ مهابادێ شانۆ نڤیسیه، هاتییه نڤیسین)3(. ئه‌یوبیان هه‌روها دگۆت“ :شانۆنامه‌یا دایکی نیشتیمانێ من ب خوه نڤیساندی‌ه و وهکه لیستکڤان رۆلێ “زارۆکێ نیشتیمانێ” تێده لیستیه. ته‌خمینا کو شانۆنام‌ه عە‌بدولره‌حمان زه‌بیحی یان مسته‌فا خۆشناو (کو وێ ده‌مێ وهکه نوێنه‌رێ حزبا هیوایێ ل مهابادێ ب��وون و
نێزی کۆمه‌له‌یا ژ.ک ێ بوو) نڤیساندبن تو به‌لگه‌یێن دیار ل به‌ر ده‌ست نینن. غه‌نی ب��ل��ووری��ان د وێ ب��اوه‌ری��ێ ده‌ی��ه کو ئەو شانۆنام‌ه ژ کوردستانا ئیراقێ هاتییه و چه‌ند گوهه‌رتن تێده هاتنه ک��رن وهکه گوهه‌رتنا مه‌لک ب��ۆ س���ه‌رۆک کۆمار! هه‌رچه‌ند د رۆژن��ام �ه ,کۆڤار و نڤیسرێن باشوورێ کوردستانێ یێن وێ ده‌مێ ل سه‌ر شانۆگه‌ریا ک��وردی هاتنه نڤیسندن به‌حسا دایکی نیشتیمانێ نه‌هاتی‌ه کرن ژی لێ ب تهخمینهکه زێد‌ه ئەو بۆچوون زێده‌تر نێزی
شى بچوک کردهوه بۆنمون‌ه (ئه‌حمه‌د موختار) زۆر له ژێر کاریگه‌رى مۆدێرنه‌دا بو‌ه و زمانى بیانیشى زانیو‌ه چیرۆک له سه‌رده‌مى مۆدێرنه‌دا گوزارشتى له‌حه‌قیقه‌ت ده‌کرد شته‌کان له‌ژێر زانستدابون وه‌ک مافى م���رۆڤ پیشه‌سازى پیش که‌وتنى م��رۆڤ، به‌اڵم له‌پۆست مۆدیرنه‌دا چیرۆک قۆناغیکى نوێى به‌خۆو‌ه بینى پێی وتین مه‌رج نیه‌حه‌قیقه‌ت ته‌نها الى حیکایه‌ت‌ه گ�ه‌وره‌ک��ان بێت ،ده‌شێت الى هه‌موومان حه‌قیقه‌ت هه‌بێت چیرۆک له‌م س�ه‌رده‌م�ه‌دا به‌ته‌واوه‌تى داخ��راو نیه خوێنه‌ریش به‌جۆرێک ب �ه‌ش��دار‌ه له چیرۆک ک��ران�ه‌وه‌ى کوردستان به رووى جیهاندا هۆکارێکى دیکه‌ى قه‌یرانى ئه‌ده‌ب‌ه وه‌ک په‌یوه‌ندییه‌کانى ئینته‌رنێت و مۆبایل و هۆکاره‌کانى گه‌یاندن. چه‌تر :ئێستا کاریگه‌رى و بردنى ئه‌ده‌بیش وه‌ک جۆره دزییه‌ک سه‌رى هه‌ڵداو‌ه و بوه‌ت‌ه دیارد‌ه ئهو نه‌رێت‌ه له کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌دای‌ه یان نه‌ته‌وه‌کانی
تریش ئهو کێشه‌یان ههیه؟ ـ چه‌ندین جۆر دزین ههیه ،گواستنه‌و‌ه ماناى دزین‌ه بۆ نمونه ده‌ق دێنن دای��ده‌ڕێ��ژن�هوه ئهوه جۆرێکه له دزى ،نوسه‌ر ههیه زمانێک داده‌نێت، به‌اڵم ده‌وروبه‌رى ئهو زمانه نازانن ده‌قاوده‌ق ده‌قه‌که ئه‌کوردێنێت ،الى ئێمه دزى ئه‌ده‌بى له‌شێوه‌یه‌کى مه‌ترسداردایه. چه‌تر :بۆچى تا ئێستا ناوه‌ندێکى مه‌عریفى بۆ توێژنه‌و‌ه و لێکۆڵینه‌وه‌ى ئه‌ده‌بى وه‌ک خانه یان ئه‌نجومه‌نێکى فه‌رهه‌نگى نیه که نوسه‌ری جدی و به‌رهه‌مه‌کانیان کۆبکاته‌وه ،نه‌بونى چى زیانێکى داوه؟ ـ بهداخهوه ئه‌وه‌ى ده‌یه‌وێت کاربکات بۆ ئه‌ده‌ب، له ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا شتى ده‌وێ��ت له ئ���ه‌ده‌ب ،خۆى ده‌بێت پێچه‌وانه‌بێت وه‌ک وه‌الئو حزبایه‌تى کارى رۆشنبیر و سیاسه‌تیان نه‌وتوه ،ئه‌گه‌ر ئهوه هه‌بوو ف �ه‌زاى گشتى بۆگه‌ن ده‌ک��ات و ئ �ه‌وه‌ى ههیه
راستیێ یه کو ئەو شانۆنام‌ه ژ ئیراقێ هاتبه! م��ی��رح��اج ئ�ە‌ح��م�ه‌د د وان س���االن ده وه‌ک � ه نوێنه‌رێ حزبا هیوایێ ل باژێرێ مهابادێ بوو و به‌شدارێ کۆنگره‌یا ژ.ک ژی ببوو, چاالکیێن حزبا هیوایێ ب پڕانی د ناڤا ره‌وشه‌نبیر ,نڤیسکار ,رۆژنامه‌ڤان و ئەفسه‌رێن سپاهێ ده ب��وو ,د وان س��االن ده به‌رپرسێ لقا (ژ.ک) ێ ل باژێرێ سلێمانیێ نه‌مر ئیبراهیم ئە‌حمه‌د بوویه ,ب باوه‌ریا نڤیسکار ئە‌حمه‌د شه‌ریفی ئ��ەو شانۆنام‌ه ژ ئالیێ ئیبراهیم ئە‌حمه‌د ڤ‌ه هاتییه نڤیساندن)4(. “سال و جیهێن پێشکێش کرنێ و ناڤه‌رۆکا شانۆنامه‌یێ” د گه‌له‌ک پرتووک و نڤیسان ده ل سه‌ر دایکی نیشتیمانێ ده وها هاتییه گۆتن و نڤیساندن کو د سه‌رده‌ما کۆمارا کوردستانێ ده یانی د س�����اال( )1946ئ��ان ده هاتیی ه پێشکێش کرن ,لێ ئەڤ بۆچوون ژ راستیێ دوور‌ه و ئەڤ شانۆنام‌ه د هاڤینا ساال()1944 ئان ده ل خوه‌ندنگه‌ها په‌هله‌وی هاتییه پرۆڤ ه کرن و ل گه‌راجا عە‌دولێ که‌رباسی (سه‌رتر ژ حیاللێ ئە‌حمه‌ر /هه‌یڤا سۆرا نها) هاتیی ه پێشکێش کرن)5(. ئه‌ڤ شانۆنام‌ه ل باژێرێن مهاباد ,شنۆ و نه‌غه‌ده‌یێ چوو سه‌ر سه‌هنێ و ( )40رۆژ هه‌یا دوو مه‌هان هاتییه دووباره کرن. مخابن تێکستا پیێسێ ل به‌ر ده‌ستا نین‌ه و ته‌نێ تێ زانین کو شانۆنام‌ه ژ پێنج()5 سه‌هن‌ه (پ �ه‌رده) یان پێک هاتییه کو قاال په‌یمانا سه‌عد‌ئابادێ یا د ناڤبه‌را وه‌التێن ئیران ,ئیراق ,تورکی‌ه و ئە‌فغانستانێ ده دک ه کو د ساال ()1937ئان ده هاتبوو مۆر کرن. په‌رده‌یا فرشته ( .)2په‌رده‌یا په‌یمانا سه‌عدئاباد ( .)3په‌رده‌یا دایکی نیشتیمان ( .)4په‌رده‌یا رزگار کرنا دایکی نیشتیمان ( .)5په‌رده‌یا سازبوونا کۆمارا کوردستانێ. ناتوانرێت جێبه‌جێبکرێت ئێمه تا ئێستا خاوه‌نى حکومه‌تێکى یه‌کگرتو ن��ی��ن ،ئ���ه‌وه‌ى باسى ده‌که‌یت له حکومه‌تێکى ته‌ندروست و یه‌کگرتودا ده‌کرێت ،الى ئێمه وه‌زاره‌تى رۆشنبیری ستراتیژى بۆ کاره‌کانى نهبووه له واڵتان فه‌رهه‌نگ خانه ههیه به‌شێوه‌ى رۆژان�ه ده‌ق و کۆڕى ره‌خنه‌یی ده‌گیرێت ،کالس و خولى فێرکردنى چیرۆک و شیعر ئه‌ده‌ب به گشتى ههیه ئهو شتانه نه‌بوون به نه‌ریت الى ئێمه. چه‌تر :چیرۆکى ئه‌فسونى (ئاوێنه رهشهکه) که یهکێکه له شاکاره‌کانى تۆ مه‌به‌ستت چییه چۆن سه‌یرى ئهو چیرۆک‌ه ده‌که‌یت؟ ـ ئه‌فسونى ئاوێنه رهشهکه یهکێکه له‌و ()17 چیرۆکه‌ى له کۆمه‌ڵه‌ى یه‌که‌م که باڵومکرده‌وه باسى مێژوى برا و باوکه‌کان ده‌کات ،باس لهوه ده‌کات کوڕ له‌ده‌ستدان چه‌ند کاریگه‌رى ههیه له سه‌ر باوک کێشه‌ی‌ه که له نێوان باوک و کوڕ واته مه‌به‌ستم ده‌س�ه‌اڵت و خهڵکه وه‌ک کایه‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى ،مێژوویى کوردیش وایه ئه‌وه‌ندى خۆى ده‌کوژێت دوژمنه‌که‌ى نه‌کوشتوه، چه‌مکێکى ئه‌ده‌بیی‌ه کاریگه‌رى فرۆیدى له‌سه‌ره ئاوێنه‌ش گوزارشت‌ه له مێژوو ،سه‌یرى مێژووى خۆمان ده‌که‌ین ئێمه له بوارى کوشتنى باوک و کوڕدا مێژوویه‌کى ره‌شمان ههیه.
به‌رهه‌مێکی نوێی هه‌ڵبه‌ستوان و زان��ای مه‌زنی کورد ،ئه‌حمه‌دی خانی له مزگه‌وتی شاری (کۆنیا) ی تورکیا دۆزرای����هوه ،مه‌زند‌ه ده‌کرێت خانی ئه‌م به‌رهه‌مه‌ی بۆ خوێندکارانی قوتابخان‌ه نوسیبێت. له سه‌ر ئه‌م کتێبه که ناوی (وانه‌کان)ه ،تۆمارێک به ناوی (مه‌دره‌سه) ههیه .کتێبه‌ک‌ه له ( )27الپه‌ڕه پێکهاتوه ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باش نه‌شاردراوه‌ته‌و‌ه ()11 الپه‌ڕه‌ی به‌شی یه‌که‌مین خراپ بووه و الپه‌ڕه‌ی به‌شی کۆتایی و به‌رگی پشتی کتێبه‌که‌ی ئه‌حمه‌دی خانی نه‌بینراوه‌ته‌وه. خانی ئه‌م کتێبه‌ی له به‌شه‌کانی (فقه ،مه‌نتق و زمان) بۆ خوێندکارانی قوتابخانه‌کان ئاماده‌کردو‌ه و تێدا زمانێکی زانستی به‌کار هێناوه که مه‌زنده‌کانی به‌هێز ده‌کات. ئاشکرا نیه که ئ�ه‌و به‌رهه‌م‌ه به چ شێوه‌یه‌ک هاتۆت‌ه ئهو مزگه‌وته‌ی کۆنیا ،به‌اڵم مه‌زند‌ه ده‌کرێت (سه‌عید کوردی عه‌بدولمه‌جید) له ساڵی ()1967 پێش مردنی ،له پێناو زیان پێنه‌گه‌یاندنى به‌رهه‌مه‌که ئهو کتێبه‌ی بردۆت‌ه ئهو مزگه‌وته.
11
تشته‌کی پرۆپاگانده‌یی یه ،وهکه کو ئەز هه‌رم سه‌ر سه‌حنێ و ب خه‌لکێ ره خه‌به‌ر بدم .لێ باندۆرا سکێیجێ دکار‌ه ژ ئاخفتنا که‌سه‌کی وهکه من زێده‌تر به ,ژ به‌ر وێ پێویسته ه��وون سکێیجێ پڕ باش و ره‌وان ئەزبه‌ر و پرۆڤ‌ه بکه‌ن”
ژێرنڤیس و ژێده‌ر: .1س���ۆران رزای���ی“ ,ک��ورد و هونه‌را شانۆیێ” رۆژنامه‌یا ئاگری ,وه‌شانا پ.د.ک. .2جوتیار تۆفیق هه‌ورامی“ ,خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ کتێبی رۆژنامه‌گه‌ری سه‌رده‌می کۆماری کوردستان”. .3هه‌ڤپه‌یڤینه‌ک ب نه‌مر عوبه‌یدولال ئە‌یوبیان ره د ئینته‌رنه‌تێ ده. .4ئه‌حمه‌د شه‌ریفی“ ,دایکی نیشتیمان کێ نوسی” کۆڤارا مهاباد ,هه‌ژمار -49ئاپریل /2005ب زاراڤه‌یا سۆرانی .5هه‌مان ژێده‌را به‌رێ. Dr. Günther Deschner .6 ‘’Kurden Das betogene ’Volk .7برایم فه‌رشی“ ,شانۆی دایکی نیشتیمان, شانۆنامه‌ی کوشکی ئاوات” ب پڕانی ل سه‌ر بنگه‌ها هه‌ڤپه‌یڤینا ب غه‌نی بلووریان هاتیی ه ئاماده کرن ( ژ بۆ ئاماده کرنا وێ نڤیسێ ب پڕانی ژ وێ بابه‌تێ مفا هاتییه وه‌رگرتن). .8چه‌ند بابه‌تێن کاکشار ئوره‌مار یێن ده‌ربارێ کۆمارا کوردستانێ د ئینته‌رنه‌تێ ده. ئه‌ڤ بابه‌ت د کۆڤارا ( )Wهه‌ژمارا 35ئان یا ئه‌نیستیتو‌یا کوردیا ئامه‌دێ ده ب تیپێن التینی به‌الڤ بوویه.
پرۆفایل په‌یمانگاى مه‌ڵبه‌ندى مامۆستایانى چه‌ندین به‌رهه‌مى له رۆژنامه و گۆڤاره‌کان ته‌واو کردوه ،سااڵنى ( 2002 – 2001باڵوکردۆته‌و‌ه و خاونى ( )5چیرۆکى حه‌سه‌ن ن��ازدار له ساڵى ( )1972له )2007-2003-به‌شدارى فێستیڤاڵه‌کانى کوردییه ،ئێستاش سه‌رقاڵى وه‌رگێڕانى ههڵهبجه له دایکبووه ،له ساڵى ( )1998گه‌اڵوێژ و الوانى له سلێمانى کردوه چه‌ندین کتێبه.
فۆتۆی ههڵبژارده
هونه‌ری به‌رهه‌مێکی نوێی ئه‌حمه‌دی خانی دۆزرایه‌وه
پڕانیا تێکستا شانۆنامه‌یێ ژ هه‌لبه‌ستێن شاعرێ ناڤدار حاجی قادرێ کۆیی پێک دهات. ل��ێ ع�ە‌ب��دول�لا ن �هه��ری ده‌رب����ارێ تێکستا شانۆنامه‌یێ ده گۆتیه “ :شانۆنام‌ه ل سه‌ر بنگه‌ها پێنج ( )5رست‌ه ژ هه‌لبه‌ستا شاعرێ مللیێ کورد ,هه‌ژار موکریانی هاتبوو ئاڤا کرن”. مه‌ناف که‌ریمی ژی د نڤیسه‌کا ده‌رب��ارێ شانۆیا دایی نیشتیمانێ ده وها نڤیسیه: “ ئ��ی��ل��ه��ام��ا ع��ەس��ل��ی��ا ش��ان��ۆی��ێ ژ ()5 به‌یتێن هه‌ڵبه‌ستا شاعرێ ن��اڤ��دارێ کورد عە‌بدوڵره‌حمان شه‌ره‌فکه‌ندی (هه‌ژار) یا ب ناڤێ جوجه‌له‌ی نیشتیمان پێک هاتبوو. ده‌ما شانۆیێ: تێ گۆتن ده‌م��ا شانۆیێ ( )02:30هه‌یا ( )03:00ده‌مژمێران بوویه ,لێ د ناڤبه‌را هه‌ر دوو په‌رده‌یان ده کۆما موزیکێ ()10 هه‌یا ( )15ده‌قیقه‌یان موزیک لێخستن‌ه و کۆرۆیا مارشێ سروود خوه‌ندنه. “که‌س(رۆل) و که‌سێن خوه‌دی رۆل” ف��رش��ت�ه ,دای��ک��ی نیسشتیمان ,نوێنه‌رێ ئ��ی��ران,ئ��ی��راق ,ت��ورک��ی�ه و ئە‌فغانستانێ, پێشمهرگه ( )7هه‌یا ( )8که‌سان ,ئەندامێن ده‌سته‌یا وه‌زیران. فرشته :سیرۆس حه‌بیبی زارۆکێ نیشتیمان :عوبه‌یدولال ئە‌یوبیان دایکی نیشتیمان :عە‌بدولال نه‌هری نوێنه‌رێ ئیرانێ :غه‌نی بلووریان نوێنه‌رێ ئیراقێ...:؟ نوێنه‌رێ تورکیێ :عە‌بدولال حه‌کیمزاده ئه‌فغانستان :محیه‌ددین ماوه‌رانی :...دلشاد ره‌سوولی :...سۆره‌ی خۆسره‌وی :...فه‌تاحی حامدی سه‌رۆک کۆمار :غه‌نی بلووریان
پێشمهرگه و ئەندامێن ده‌سته‌یا وه‌زیران :هه‌مان لیستکوانێن دن ئەو رۆل ژی لیستنه. “وێنه‌گر و وێنه‌یێن شانۆیێ” ته‌ڤی کو هه‌یا نها گه‌له‌ک وێنه‌یێن سه‌رده‌ما کۆمارا کوردستان و به‌ریا وێ ژی هاتنه به‌الڤ کرن ،لێ مخابن هه‌یا نها تو وێنه‌یێن شانۆگه‌ریا دایکی نیشتیمانێ د رۆژنامه‌یێن وێ سه‌رده‌مێ و پرتووکان ده ب�ه‌الڤ یان چاپ نه‌بوویه. سمایل خانی فه‌رۆخی بۆکانی وێنه‌گرێ شانۆیێ بوویه ،وی ژ هه‌موو سه‌حنه‌یێن شانۆیێ وێنه هه‌لگرتن‌ه و هه‌تا وێنه د ناڤا ب���اژارێ مهابادێ ده که‌تن‌ه ب �ه‌ر ده‌ستێ خه‌لکێ. “گرینگیا شانۆیێ و باندۆرا وێ” پێشکێش کرنا وێ سکێجێ ل هه‌رێمێن ژێر ده‌ستهالتداریا کوردان ده بۆ جارا یه‌که‌مین بوو سه‌ده‌ما شیار کرنا هزرا کوور و ب هێزا نهتهوه په‌روه‌ریێ .د راستیێ ده ژی شانۆنامه‌یا دایکی نیستیمانێ شانۆنامه‌یه‌ک‌ه خه‌مبار و ل سه‌ر هه‌ستێن خه‌لکێ گه‌له‌کی ب باندۆر بوو. خاال گرینگ کو د شانۆنامه‌یێ ده نه‌هاتبوو ژ بیر کرن ئەو بوو کو د ت سه‌حنه‌یه‌کێ ده نه‌هاتبوو ژ بیر کرن کو کوردستان هه‌رێمه‌ک ه ئولی یه .یه‌ک ژ بینه‌رێن وێ شانۆنامه‌یێ د وێ ده‌ربارێ ده وها گۆتیه “ :سه‌حنه‌یێن شانۆنامه‌یێ حاله‌ته‌ک‌ه ئول یا خودا په‌رستیێ ل خوه دگ��رت” .پشتره شانۆ ب ئاوایه‌کی سه‌رکه‌فتی و ب قاسی چه‌ند مه‌هان ل په‌ی هه‌ڤ ل مهابادێ هات پێشکێش کرن, کۆمێ ل چه‌ند باژێرێن کوردستانێ ده‌ست ب گه‌راناێ کر و شانۆنام‌ه هاته پێشکێش کرن. غه‌نی بلووریان ده‌ربارێ گرنگییا شانۆگه‌ریێ وه��ا دبێژه :ق��ازی محه‌مه‌د چه‌ند ئاخفتن کرن و گۆت “ :ئەڤ ژ بۆ گه‌لێ کورد
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
ههڵهبجه ،دوو رۆژه‌ى کلتور به‌ڕێوه‌چوو
به‌چاودێرى قایمقامى شارهکه (دوو رۆژه‌ى کلتورى) به پێشکه‌شکردنى چه‌ندین فیلم و خوێندنه‌وه‌ى شیعر و کردنه‌وه‌ى پێشانگاى فۆتۆ له (قوتابخانه‌ى هونه‌رى هاوکار)ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید به‌ڕێوه‌چوو. چاالکیه‌کان که ماوه‌ى دوو رۆژى خایاند سه‌رله‌به‌یانى رۆژى یه‌که‌م پێشانگایه‌کى شێوه‌کارى بۆ فۆتۆگرافه‌ر (نازم مانیا) له مه‌یدانى پیران سازکراو سه‌ر له ئیواره‌ى هه‌مان رۆژیش کۆڕێکى شیعرى بۆ شاعیران (ئارى عه‌بدولله‌تیف ،عه‌لى پێنجوێنى ،غه‌مگین کۆسارى) له هۆڵی مۆنۆمێنتى ههڵهبجه به‌ڕێوه‌چوو. له رۆژى دووهه‌میشدا کورت‌ه فلیمه‌کانى (دی��وار، موروى ملوانک‌ه پچڕاوه‌که ،ته‌نها شه‌وێک ،هه‌نار، کراسى سور ،ژینگه) له هۆڵى یادگارى ههڵهبجه پێشکه‌ش کرا. فۆتۆگرافه‌ر (نازم مانیا) وه‌ک یه‌کێک له‌وانه‌ى پێشانگاکه‌ى بۆ کراوه‌ته‌و‌ه وتى « له هه‌ڵه‌بجه‌دا ده‌بێت هونه‌ریان‌ه هاواڵتیان مامهڵه له‌گه‌ڵ هونه‌ردا بکه‌ن، چونکه دیدى سیاسى کۆمه‌ڵگه‌ى تێکداوه.
فۆتۆ /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
نێرینه‌ک ل سه‌ر شانۆنامه‌ی ئاماده‌کار
دێرسم ئۆره‌مار په‌یڤا شانۆیێ هه‌بوونا شانۆیێ دناڤ هه‌ر وه‌الت و هه‌ر نه‌ته‌وه‌‌یه‌کی د ه نیشانه‌یا شارستانیا وی وه‌الت و نه‌ته‌وه‌یی نیشان دده. کوردان هه‌تا ده‌ستپێکا سه‌دساال ( )20ئان ب ئاوایه‌کی ن��ووژه‌ن و رۆژاڤایی شانۆ نه‌دیتبوون و بۆ جارا پێشین مه‌حویێ هه‌لبه‌ستڤان د داویا سه‌دساال ( )19ئان ده وسا په‌سنا شانۆیێ دابوو!
“دونیا تیاترۆ یه ,مه‌وه‌ستێ تیا برۆ کێ مایه‌و‌ه که نه‌بووبێ تیا ترۆ” م�ه‌ح��وی ده‌ق���ا ن��اڤ��ێ بیانی ب ک��ار تینه (تێئاترۆ) کو ئەڤ ناڤ‌ه ژی د چاندا کوردان و د زارگۆتنێن کوردی ده ره‌نگه‌کی نه‌قه‌نج ب خوه دگر‌ه و واته‌یا راستین یا ڤێ دگوهره. د ده‌ستپێکا س �ه‌دس��اال ( )20ئ��ان و پێده زاراڤه‌یێن دن یێن پێوه‌ندیدار ب هونه‌را شانۆیێ وهکه“ :پیێس ,درام و تێئاتر”ێ د رۆژنامه و به‌الڤۆکان ده ره‌نگ دان .جاران په‌یڤێن”نمایش و ته‌مسیل” ێ ژی هاتییه بکارئانین ,لێ ئەڤ په‌یڤ ژ زمانێن فارسی و عە‌ره‌بیێ هاتنه ناڤا زمانێ کوردی .گه‌له‌ک جاران ژی مه‌سره‌ح ێ مفاه هاتییه وه‌رگرتن کو بنگه‌ها وێ ژی عە‌ره‌بی یه. بۆ جارا یه‌که‌مین د نیڤیا سه‌دساال ( )20ئان ده هه‌لبه‌ستڤانێ نوو خوازێ کورد عە‌بدواڵ گۆران په‌یڤا شانۆ ل شوونا نمایش ,مه‌سره‌ح, ته‌مسیل و تێئاترۆ بکار ئانی‌ه کو ئەڤ ژی د بنگه‌هێ ده ژ په‌یڤه‌ک‌ه ئیتالی یا ب ناڤێ “شێن نۆ” هاتی‌ه وه‌رگرتن. “رۆژه�ل�ات���ێ ک��وردس��ت��ان��ێ و پێشه‌نگتیا شانۆگه‌ریا کوردی” رۆژه�لات��ێ کوردستانێ ژ پێنج والیه‌تێن
ئورمیه ,سنه ,کرماشان ,ئیالم و لۆرستانێ پێک تێ .رۆژهه‌اڵتێ کوردستانێ ژی ب درێژاهیا دیرۆکێ بوویه مه‌یدان و شاهدێ گه‌له‌ک سه‌رهلدانان و بوویه‌ران کو د دیرۆکا گه‌لێ مه ده خوه‌دی گرینگیه‌ک‌ه تایبه‌تن. باژێرێ مهاباد ئان ژی مادئاباد ,ناڤه‌ندا هه‌رێما مووکریانە .هه‌رێما مووکریان و ناڤه‌ندا وێ باژارێ مهابادێ هه‌رچه‌ندد جۆغرافیا کوردستانێ ده جیهه‌کی بچووکن ژی ,لێ د ده‌رگ��ووش��ا خ��وه یا که‌ڤنار‌ه ده گه‌له‌ک قه‌هره‌مان و که‌سایه‌تیێن مه‌زن په‌روه‌راندنه. مهاباد ژ به‌ر گه‌له‌ک بوویه‌رێن سیاسی, فه‌رهه‌نگی و مێژوویی د دیرۆکا سه‌رهلدان و ئازادیخوازیا نه‌ته‌وا کورد ده خوه‌دی جهه‌کی تایبهتی ی �ه .ب تایبه‌ت د وارێ خه‌باتا رامیاری ده گه‌لێ هه‌رێما مووکریان خوه‌دی که‌ده‌ک‌ه دیرۆکی نه. ژ وان ب��وی �ه‌رێ��ن دی���رۆک���ی دام���ه‌زران���دن���ا کۆمه‌له‌ی ژیانه‌وی کورد (ژ.ک) و پشتره ژی ئاڤابوونا کۆمارا کوردستانێ د زڤستانا ساال ( )1946ئان ده بوو. هه‌رچه‌دن ده‌ربارا کۆمارا ساڤایا کوردستانێ ده گه‌له‌ک بابه‌ت و لێکۆلینێن هێژا ژ ئالیێ نڤیسکار ,لێکۆلینه‌ر ,مسیۆنێرێن بیانی و کوردا هاتنه کرن لێ هین ئالیێن وێ هێژ دبن سیها ژ بیر کرنێ ده‌نه. “کۆمه‌له‌ی ژیانه‌وه‌ی کورد (ژ.ک)” پشتی کو د () 25ێ ئاوتا ساال ()1941 ئان ده‌وله‌تێن یه‌کگرتی ,کو ل دژی فاشیزما هیتله‌ر و هه‌ڤالبه‌ندێن وی شه‌ر دکرن ,هاتن ئیرانێ و ئیران ژ ه �ه‌ردوو ئالیێن باشوور و باکور داگیرکرن ,ره‌ژیما رزا شاهێ په‌هله‌وی ب ڤێ بوویه‌رێ ل کوردستانێ و‌ندا بوو و گه‌لێ کورد ژ ده‌ستێ زۆرداری��ا سه‌لته‌نه‌تا په‌هله‌وی رزگار بوو. د ساال ( )1937ئان ده چه‌ند ره‌وشه‌نبیرێن
هه‌رێما مووکریانێ ل دۆرا هه‌ڤ کۆم ببوون و کۆمه‌ال (ژیانه‌وه‌ی کورد) دامه‌زراندن و د ده‌مه‌ک کێم ده گه‌له‌ک مرۆڤێن ژ مالباتێن م�ه‌زن و د ناڤا گه‌ل ده ب حورمه‌ت ,بوون ئەندامێن (ژ.ک) .ژ وان که‌سایه‌تیان“ : عە‌بدولره‌حمان زه‌بیحی ,محه‌مه‌د نانوازاده, ق��اس��م ق����ادری ,م��ح�ه‌م�ه‌د ی��اه��ۆ ,حوسێن ف��رۆه �ه‌ر ,م �ه‌ال ع�ە‌ب��دول�لا داوودی ,ق��ادر موده‌رسی ,عە‌بدولره‌حمان ئیمامی ئە‌قده‌م, ع�ە‌ب��دول��ره‌ح��م��ان کیانی ,س��دی��ق ح �ه‌ی��ده‌ری فارۆقی ,حامد مازوچی ,عە‌لی مه‌حمودی, محه‌مه‌د سه‌لیمی ,محه‌مه‌د شاهپه‌سه‌ندی, محه‌مه‌د ئە‌سحابی ,نه‌جمه‌دین توحیدی و پشتره ژ قازی محه‌مه‌د” هه‌روها ژ باشوورێ کوردستانێ میرحاج و مسته‌فا خۆشناو وهکه نوونه‌رێن حزبا هیوایێ د یه‌که‌مین جڤینا دامه‌زراندنا (ژ.ک) ده ئامه‌د‌ه بوون. “س����ه‌ده‌م و گرینگیدان ب پێشکێشکرنا شانۆیێ” ده‌ما مرۆڤ ل دیرۆکا هه‌موو سه‌رهلدانێن کوردستانێ دنێر‌ه ل ره‌خ ک��ارێ سیاسی, رێڤه‌به‌رێن بزاڤێ بوهایه‌کی گران ژی دانه کارێ ره‌وشه‌نبیری و هونه‌ری .بۆ نمونه د چاخێ سه‌رهلدانا شێخ مه‌حموودێ به‌رزه‌نجی ده کۆرۆیا مارشێن نه‌ته‌وی ژ چه‌ند زارۆکێن خوه‌ندنگه‌هێن باژارێ سلێمانیێ پێک هاتبوو. مامۆستا پیره‌مێرد ,فائێق بێکه‌س و گۆران ک��و د ب��ن ب��ان��دۆرا ب��زاڤ��ا شێخ مه‌حمود ده هسێن وان ئێن نه‌ته‌وی بلندتر بوونه ,ته‌ڤ د ڤێ رێ ده ب رندی خه‌بتینه .هه‌ر وها د چاخێ کۆمارا د‌مۆکراتیک ئا کوردستانێ (م��ه��اب��اد)1946() -ده ک��ۆرۆی��ا مارشێن ن�ه‌ت�ه‌وی ژی ه�ه‌ب��وو ک��و یه‌کتییا جوانێن کوردستانێ به‌رپرسیارتیا وێ دکر .هه‌روها به‌ریا وێ ژی شانۆیێ رۆله‌کی گرینگ ژ بۆ شیارکرنا گه‌ل دلیست .بێگومان ره‌وشه‌نبیر
و ن�ه‌ت�ه‌وه‌پ�ه‌روه‌رێ��ن ک��ورد ژی ب گرینگیا خه‌بات و کارێن چاندی و کولتوری هه‌سیا ب��وون ,ب ئاوایه‌کی کو ئەم دبینین پشتی نه‌مانا ده‌ستهالتداریا رزاش��اه��ێ په‌هله‌وی ل هه‌رێمێ ,بزاڤا ره‌وشه‌نبیریێ ل مه‌ڵبه‌ندا موکریانێ و ب تایبه‌ت ل باژێرێ مهابادێ ب یه‌کجاری گه‌ش دبه: •پێکهاتنا کۆمه‌ال ژیانه‌وه‌ی کورد (ژ.ک) ێ. •پێکهاتنا رێخستنا جوانێن کورد •ده‌رکرنا کۆڤارا “نیشتیمانێ” وهکه ئورگانا فه‌رمی یا کۆمه‌لێ د ساال ( )1943ئان ده. •ل دار خستنا کۆنگره‌یا کۆمه‌له‌یا(ژ.ک) ێ ب به‌شداریا سه‌د( )100که‌سان ل باژێرێ مهابادێ کو په‌ره‌پێدانا کارێ پرۆپاگه‌نده‌یی و ئاگادار کرنا خه‌لکێ یه‌ک ژ ئارمانجێن بنگه‌هینا وێ کۆنگره‌یێ بوو و ب تهخمینهکه زۆر هزرا پێشکێش کرنا شانۆنامه‌یا “دایکی نیشتیمانێ” د وێ چارچێوه‌یێ ده چێبوویه. غه‌نی ب��ل��ووری��ان ک��و وێ ده‌م��ێ ئەندامێ یه‌کیتیا جوانێن کوردستانێ بوو دبێژه“ : ک��ۆم�ه‌ال (ژ.ک) ێ ژ م�ه داخ���واز کرن سکێیجه‌کێ بینن سه‌ر سه‌هنێ ,عە‌بدولره‌حمان زه‌بیحی شانۆنام‌ه دا ده‌ستێ من و ته‌ڤی دلشاد ره‌سوولی شانۆنام‌ه پهرده -پهرده ژ بۆ من خوه‌ندن”. “نڤیسکارێ دایکی نیشتیمانێ ،رایێن جودا و پرسا بێ به‌رسڤ مایی” هه‌یا نها گه‌له‌ک بابه‌ت و رایێن جودا ده‌ربارێ نڤیسکارێ شانۆیا دایکی نیشتیمانێ ژ ئالیێ لێکۆله‌ر و نڤیسکارێن کورد و بیانی هاتنه نڤیساندن لێ ب گشتی ژ به‌ر جودا بوونا رایا وان و ل به‌ر ده‌ست نه‌بوونا به‌لگه‌یێن راست چ ژ وان جیهێ باوه‌ریێ نینن و ته‌نێ ته‌خمین و رایا لێکۆله‌ر و نڤیسکاران ب خوه یه.
nشانۆیی سه‌مای نه‌باته‌کان ک��ری��س ک���ۆچ���ێ���را( )Chris Kuscheraئە‌فغانستانێ دکه ,هه‌ر دوو شانۆنام‌ه ژی ل د پرتووکا خ��وه ی��ا ب ناڤێ ( Kurd Leباژێرێ مهابادێ هاتنه پێشکێش کرن” .لێ / mouvement Nationalب��زاڤ��ا سوهه‌یال قازی ,کچا پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د ناسیۆنالیستیا کورد) ده وها نڤیسیه“ :قازی ک��و ژ پرتووکخان‌ه و نڤیسێن ب��اب��ێ خوه محه‌مه‌د چه‌ند شانۆنامه‌یێن دی��رۆک��ی و ئاگاهدار بوویه د وێ باوه‌ریێ ده نین‌ه کو ئەو نیشتیمان په‌روه‌ران‌ه ژی نڤیسنه ,وهکه دراما شانۆنام‌ه ژ ئالیێ بابێ وێ هاتبن نڤیساندن! دیرۆکیا سه‌الحه‌ددینێ ئە‌یوبی کو به‌حسا د هین ژێده‌ران ده و ل گۆر به‌لگه‌یێن ئیرانێ خه‌باتا کوردان ل دژی خاچپه‌ره‌ستان دکه ,ده به‌حسا شانۆنامه‌یا “سه‌الهه‌ددین” هاتییه یان شانۆنامه‌یا دایکی نیشتیمانێ کو به‌حسا ک��رن ,ک��و د س���اال()1942ئ���ان ده و به‌ریا چاره‌نڤیسا گه‌لێ کورد پشتی په‌یمانا سه‌عد دامه‌زراندنا کۆمه‌له‌یا (ژ.ک) ێ هاتییه ئابادێ دناڤبه‌را ئیران ,ئیراق ,تورکیێ و پێشکێش ک����رن )2(,ل گ��ۆر گۆتنا نه‌مر
چیرۆکنوس حه‌سه‌ن نازدار:
مۆدێرن ه و فه‌زاى راگه‌یاندن زۆر ده‌قى الوازى گه‌وره‌کرد و شاکاریش ئاماده‌کار کێشه‌یه‌کى درێژخایه‌ن‌ه هیچکات ده‌ق و خوێنه‌ر پێکهوه نایانگرێت و ناگونجێن ،گرێیه‌ک ههیه یادگار ره‌ئوف ئه‌ویش ره‌خ��ن�ه‌گ��ره ،ره‌خ��ن�ه‌ش الى ئێمه ده‌ق و خوێنه‌رى پێکهوه گرێنه‌داو‌ه ه��ۆک��ارى ئ�ه‌وه‌ش (حه‌سه‌ن ن���ازدار) ئ�ه‌و چیرۆکنوس ه ل ه نه‌گونجانه ،ده‌ق��ى ئێمه به‌شێوه‌یه‌کى سروشتى چاوپێکه‌وتنێکى (چه‌تر)دا ب �ه‌وردى باسى به‌رهه‌م نه‌هاتو‌ه که هه‌ڵقواڵوى نێو کۆمهڵگه بێت، کێش ه و ده‌قى ئه‌ده‌بى و سه‌رده‌مى کالسیک زۆرک��ات به‌رهه‌مى خۆماڵى نیه ،خوێنه‌ریشمان و مۆدێرنه‌ى کردوه و ئاماژه‌ى ب ه گرفتى ئاستیکى خۆڕسکى نیه و وه‌س��ت��اوه و ده‌قیش ره‌خن ه و خوێنه‌ر و نه‌بوونى دامه‌زراوه‌یه‌کى ب �ه‌رده‌وام رێده‌کات ،چونکه بۆ زه‌مه‌ن نانوسێت، فه‌رهه‌نگى دا ،هه‌روه‌ها وتیشى« :مۆدێرن ه کافکا له س�ه‌ره‌ت��اى س �ه‌ده‌ى بیسته‌مدا نوسى، و فه‌زاى راگه‌یاندن زۆر ده‌قى الوازى گه‌ور ه که‌چى دواى سه‌ده‌ى بیسته‌م ناسێنرا ،ئه‌وه‌بوو وتى: کرد و کردی ه ده‌ق و بهپێچهوانهوه شاکاریشى «ده‌قه‌کانم بسوتێنن» ،به‌اڵم دوای��ی ده‌قه‌کانى ناسێنرا .رۆح له هه‌موو ده‌قێکدا ههیه لهوه ده‌چێت بچوک کردهوه«. چه‌تر :په‌یوه‌ندى نێوان ده‌ق و خوێنه‌ر چۆن ده‌بینیت ،کافکا به کۆمه‌ڵگه‌ى خ��ۆى نامۆبێت ،الى پێتوای‌ه خوێنه‌رى ئه‌مڕۆ کێشه‌ى له‌گه‌ڵ ده‌قه‌کاندا ئێمه‌ش شێوازى نامۆبون جیایه ،به‌اڵم کافکا له ده‌رونى خۆیدا خاوه‌نى دنیا بینى تایبه‌ت بوو ،ئێستا ههیه؟ ـ ئ �ه‌و کێشه‌یه‌ى ل�ه ن��ێ��وان ده‌ق و خوێنه‌ردایه ئێمه‌ش ئهو کێشه‌یه‌مان ههیه که کافکا هه‌یبوو
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
ـ وه‌رگێڕانمان له ژێر سفردایه ،ره‌خنه‌گران کاریان جیاوازیه‌که‌ش مۆدێرن‌ه و پۆست مۆدیرنه‌یه. چه‌تر :تاچه‌ند پێتوای‌ه خوێندنهوه که‌مه ،ئایا ئێمه بۆ وه‌رگێڕان نهکردوه له ده‌قى خۆماڵییه‌و‌ه بۆ خاوه‌نى خوێنه‌رى جدین؟ ده‌قى بێگانه ،شه‌پۆلێک ده‌قى وه‌رگێڕان ههیه ـ ک��ورد ئه‌وه‌نده‌ى نوسه‌رى ههیه ،خوێنه‌رى نیه بۆ کوردى ،به‌اڵم به‌پێى پره‌نسیپ نیمانه ،ده‌بێت پێچه‌وانه‌ى دنیا ،ئه‌مریکا به‌قه‌د ئێمه رۆژنامه‌نوس چه‌ند ده‌ق له زمانى بێگانه‌و‌ه وه‌رده‌گێڕدریت و ن��وس�ه‌رى نیه ،ئ �ه‌وان �ه‌ش ه��ۆک��ارى جیاجیاى به پێچهوانهشهوه ده‌بێت ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش له زمانى ههیه وه‌ک حه‌ز و هۆکارى شه‌خسى و غه‌ریزى کوردییه‌و‌ه وه‌ربگێڕدرێت‌ه سه‌ر زمانه‌کانى تر ،ئه‌م و سیاسى ،سه‌رده‌مى (نالى) به ه �ه‌زاران فه‌قێ کێشه‌ی‌ه په‌یوه‌ندى به ده‌زگاى وه‌رگێرانه‌و‌ه ههیه له هه‌بوون ،به‌اڵم ته‌نها (نالى و مه‌حوى و مه‌وله‌وى) کوردستاندا ده‌زگاى وه‌گێڕانمان نیه ،ئه‌وه‌ى ههیه ده‌رکه‌وتن ئه‌م ژم��اره نوسه‌ر‌ه زۆره‌ش سه‌ره‌نجام کارى تاکه‌که‌سیه .ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ست‌ه به وه‌زاره‌تى که‌م ده‌ب��ن�هوه ،ئه‌مڕۆک‌ه خوێنه‌رى جدى توشى رۆشنبیرییه‌وه ،ئه‌وانه‌ى په‌یوه‌ندیان به مه‌عریفه‌وه سه‌رلێشێوان ب��ووه ره‌خنه‌ش خوێنه‌رى جدى بۆیه ههیه له وه‌زاره‌ت نابن‌ه راوێ��ژک��ارى وه‌زاره‌ت���ى دروس��ت ناکات ،چونکه خوێنه‌ر شپرزه‌بووه ،به رۆشنبیرى خ��ودى وه‌زی��ر ئه‌هلى کاره‌ک‌ه نیه، جۆرێ چاک و خراپى بۆ جیاناکرێته‌وه. هه‌روه‌ها الى ئێمه هه‌ست به‌که‌مى ده‌ق ده‌که‌ین، چ�ه‌ت��ر :وه‌رگ��ێ��ڕان ل�ه چ ئاستێکدا ده‌بینیت؟ ده‌قه‌کانى (نه‌جیب مه‌حفوز) و نوسه‌ر‌ه ئێرانیه‌کان ئهو جیاوازییه‌ى له نێوان ده‌قى خۆماڵى له‌گه‌ڵ وایانکرد ئه‌وروپا راکێشن‌ه مه‌یدانه‌که‌وه ،ئێستا ده‌قه‌کانی تردا ههیه چیه؟ ئه‌مریکاى التین باڵى کێشاوه به‌سه‌ر جیهاندا له
ئیسماعیل تاڵه‌بانی:
هه‌واڵی
ده‌سه‌اڵت به‌رپرس ه ل ه سوکایه‌تى به‌رامبه‌ر که‌سایه‌تییه‌کان ئاماده‌کار
هێڤار قه‌ره‌داغى خاوه‌نى هۆنراوه‌ى (مه‌یدانى کوردایه‌تى) نیگه‌رانى خۆی ده‌رده‌ب��ڕێ به‌رامبه‌ر ئهو بێڕێزیه‌ى ل ه ئاست هۆنراوه‌که‌دا کراوه، به‌و کلیپ ه ناشیرینه‌ى ل ه الیه‌ن که‌سانى ن �ه‌ن��اس��راوه‌و ه ب��ۆى ک���راوه ،ئیسماعیل تاڵه‌بانى رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه ئ�ه‌و ه کارى ئینسانێکى به‌ئه‌ده‌ب نی ه کارى کوردێکى به‌خالق نیه ،ئه‌وه‌ش ل ه نوسین ساردى ناکاته‌وه.
تاڵه‌بانى ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات که ئ �هوه ئه‌رکى ده‌س �ه‌اڵت �ه رێ��ز له که‌سایه‌تیه‌کانى بگرێت و ده‌س���ه‌اڵت بهرپرسه ل���ه‌وه‌ى که سوکایه‌تى ب ه که‌سایه‌تیه‌کانى وه‌ک ن��وس �ه‌ران و شاعیران و هونه‌رمه‌ندان ده‌کرێت ،سه‌باره‌ت به‌و جۆرى سوکایه‌تیه‌ى که به‌رامبه‌ر ئهو کاره‌ى ئیسماعیل تاڵه‌بانى کراوه ئهو شاعیره ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ک ه ههرچهنده ئهو له رێگه‌ى مۆبایله‌و‌ه بینیویه‌تى، به‌اڵم به‌هه‌ر هۆکارێک ئه‌وکار‌ه کرابێت مایه‌ى
رووى ده‌قه‌کانیانه‌وه. چه‌تر :بۆچى زۆرج��ار هه‌ست ده‌که‌ین ئێمه له سه‌ده‌ى رابردوودا خاوه‌نى ده‌ق و داهێنانى ئه‌ده‌بى و شاکارى مه‌زنتر بوین ،تا ئێسته؟ ـ ه �ه‌ر ن��وس�هره و ک��وڕى س �ه‌رده‌م��ى خۆیه‌تى، ب �ه‌اڵم ده‌ک��رێ��ت ئ �ه‌و ژان �ه‌ران �هى باسى ده‌ک �هى په‌ره‌ى پێبدرێت تا خۆیندنه‌وه‌ى نوێى بۆ بکرێت، ئ�ه‌و س �ه‌رده‌م �هى (ئه‌حمه‌د موختار)ى تیدابوه ته‌نها شیعر و چیرۆک بووه ،به‌اڵم مۆدێرن‌ه و فه‌زاى راگه‌یاندن زۆر ده‌قى الوازى کرد‌ه ده‌ق و بهپێچهوانهوه شاکاریشى بچوک کردهوه. چه‌تر :ب�ه‌و پێیه‌ى تۆ چیرۆک نوسیت ئایا چ��ی��رۆک��ى ک����وردى توانیویه‌تى شانبه‌شانى پێشکه‌وتنى ئه‌ده‌بیاتى ده‌ورب����ه‌ر خ��ۆى ب �ه‌ره‌و پێشبه‌رێت ،ببێته خاوه‌نى شاکارى نوێ؟ ـ چیرۆکى ک��وردى چه‌ند قۆناغیکى ههیه، له‌گه‌ڵ چیرۆکى (له‌خه‌وماى) جه‌میل سائیب
له‌ژێر کاریگه‌رى ئه‌ده‌بى بێگانه بۆ نمونه تورک و ئینگلیز ،پاشان گۆڤارى (گه‌الوێژ) گرنگى هه‌بوو له رۆڵى ناساندنى ئه‌ده‌بى کوردى ،هه‌روه‌ها (ئیبراهیم ئه‌حمه‌د و شاکر فه‌تاح و عه‌الئه‌دین سجادى)یش گرنگیان له باڵوکردنه‌وه‌ى چیرۆک ههبووه ،دواى ساڵى هه‌شتاکان به‌هۆى سیاسه‌تى به‌رگریکردن شیعر پاشه‌کشه‌ى کرد ساڵى ()90 ه‌کانیش جاریکى تر چیرۆک قۆناغێکى دیکه‌ى وه‌رگرت. چه‌تر :جیاواز له سه‌رده‌مى چیرۆکى کالسیک، س�ه‌ردم��ى ن��وێ و رۆمانسی و ژان���ه‌رى نوێ به‌شێوه‌یه‌کى گشتى له‌گه‌ڵیدا رێگه‌مان بڕیوه؟ ـ چیرۆک نوسه‌کانمان ئاشنان به شێوازى نوسینى چیرۆک وه‌ک ریالیزمى جادویی دواى ()90 ه‌کان ئه‌م شێواز‌ه به‌کارهێنا ،ئه‌وانه‌ى چیرۆکى ئێمه وه‌رده‌گ��ێ��ڕن پێیانوایه ئه‌ده‌بیاتى ک��وردى گۆڕانى به‌خۆو‌ه دیوه ،به‌اڵم به‌پێى پێویست نیه
قبو ڵ کردن نیه و به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش من له‌نوسین سارد ناکاته‌وه ،ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو هێنده‌ى ئهو ل ه رێگه‌ى مۆبایله‌و‌ه بینیویه‌تى ئهوه به بۆچوونى ئهو رۆژێکى تایبهته به ئاهه‌نگ گێڕانى هاواڵتیانى شارێکى (ئه‌مریکا) ،به‌اڵم ئهو که‌س‌ه نه‌زانراوان ه هاتوون و بۆ سوکایه‌تى کردن به‌و گۆرانی‌ه پڕ کاریگه‌ر‌ه ئه‌وه‌یان بۆ کردۆت‌ه کلیپ. ێ به به‌رپرس ده‌زانێت سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که ئهو ک ێ ههیه ،تاڵه‌بانى ئه‌گه‌ر چى و گومانى له ک که‌س تاوانبار ناکات له‌به‌رامبه‌ر ئهو ک��اره‌دا، به‌اڵم نایشارێته‌و‌ه که به کارى ده‌سه‌اڵتى ده‌زانێت ئهو هۆکارى ئه‌مه‌شى گێڕایه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ک ه هۆنراوه‌ک‌ه توانیبووى ج��ۆش و خرۆشى زیاتر ببه‌خشێت‌ه ده‌نگى شه‌قام کاتێک بۆ ماوه‌ى دوو مانگ له مه‌یدانى ئازادى کۆده‌بونه‌وه. له به‌رامبه‌ر کارى داهۆتوشیدا له بوارى نوسینى شیعردا وتى “هۆنراوه‌یه‌کم ههیه به‌ناوى (نیشتمان) که ئاوازى هونه‌رمه‌ند (بورهان مه‌جید)ه ،وتنى هونه‌رمه‌ند (ئ���ارام ع�ه‌ب��دواڵ)ی�ه ،ب �ه‌م نزیکان ه دهکهوێته به‌ر گوێى بیسه‌ران و هێنده‌ى منیش ئاگاداربم کارى تۆمارکردنى که‌وتۆت‌ه ئه‌ستۆى (کاک ئارام عه‌بدواڵ) و پێده‌چێت له رێگه‌ى که‌ناڵى ئاسمانى (په‌یام)هوه باڵوبکرێته‌وه.
مه‌دالیاى زێڕین به‌خشرای ه جه‌لیل زه‌نگه‌ن ه
هونه‌رمه‌ند و ده‌رهێنه‌ر (جه‌لیل زه‌نگه‌نه) به‌هۆى ته‌مه‌نێک له پێشکه‌شکردنى به‌رهه‌مى هونه‌رى مه‌دالیاى زێڕینى پێبه‌خشرا. به‌هۆى نزیکه‌ى نیو سه‌د‌ه له خزمه‌تکردنى هونه‌رى ک��وردى له به‌شدارى کردن و پێشکه‌شکردنى ده‌یان به‌رهه‌مى شانۆیى و درام��ا و درهێنانى درام��ا ،بۆ ده‌رخستن و ستایشکردنی توانا و کاره‌کانی هونه‌رمه‌ند و ده‌رهێنه‌ر (جه‌لیل زه‌نگه‌نه) له رۆژى ( )6/1به ئاماده‌بونی وه‌زیری رۆشنبیری و الوان د.کاو‌ه محمود و زیره‌ک که‌مال نوینه‌ر و راویشکاری رۆشنبیری دکتور به‌رهه‌م ساڵح له هۆڵی (پێشه‌وا) له وه‌زاره‌تی رۆشنبیری خه‌اڵتی زێرینى پێشکه‌شکرا. رێ��زل��ێ��ن��ان��ى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د (ج��ل��ی��ل زهن��گ��ه) پ��اش خۆێندنه‌وه‌ی وتاری ئاماده‌بووان و پێشکه‌ش کردنی فیلمێکی دیکۆمێنی ( )25خوله‌کى له‌سه‌ر ژیان و کاره‌کانی ئه‌م ده‌رهێنه‌ره ،خه‌اڵته‌که‌ى له الیه‌ن وه‌زیری رۆشنبیری و الوانه‌و‌ه پێبه‌خشرا.
«سرت ه له‌گه‌ڵ با» ل ه تاران نمایش ده‌کرێت
فیلمی سینه‌مایی (سرت‌ه له‌گه‌ڵ با) له ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد (شه‌هرام عه‌لیدی) و به هاوکاری ئه‌نجومه‌نی زانستی سینه‌مای زانکۆی تاران ،له هۆڵی ئاوینی له کۆلێژی هونه‌ر‌ه جوانه‌کانی زانکۆی تاران نمایشکرا .فیلمی سینه‌مایی (سرت‌ه له‌گه‌ڵ با) ل ه به‌رنامه‌ی سینه‌مایی (ئه‌نجومه‌نی زانستی سینه‌مای زانکۆی تاران) بۆ هه‌مووان ئازاده و دانیشتنی لێکۆڵینهوه و هه‌ڵسه‌نگاندنی پسپۆڕان‌ه به ئاماده‌بوونی شانۆکاری ناوداری کورد دکتۆر قوتبه‌دین سادقی وه‌ک کارناس و رخنه‌گر و به به‌شداری سینه‌ماکاری سنه‌یی شه‌هرام عه‌لیدی و ئه‌کته‌ری ناوداری کوردستان و ئێران مریه‌م بووبانی به‌ڕێوه‌چوو. ئه‌م فیلم‌ه له یه‌که‌مین به‌شداری نێونه‌ته‌وه‌ییدا سێ خه‌اڵتی سه‌ره‌کی له به‌شی پێشبڕکێی به‌شی هه‌فته‌ی ره‌خنه‌گرانی شه‌ست و دووه‌م��ی��ن خولی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی کان له واڵتی فه‌ڕه‌نسا به‌ده‌ستهێنا و له درێژه‌دا به به‌شداری له فێستیڤاڵی جۆراوجۆری فیلم له سه‌رتاسه‌ری جیهان ،کۆمه‌ڵێک خه‌اڵتی گرنگی بۆ هه‌رێمی کوردستان به‌ده‌ستهێنا.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
12
پرسى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان، مێژووى ئه‌م سه‌رۆکایه‌تیه و هۆکاره‌کانى دروستبوونى ،یاساى سه‌رۆکایه‌تى و ده‌سه‌اڵته‌کانى سه‌رۆک و پێشێلکارییه‌کان ته‌وه‌رى ئه‌مجاره‌ى دۆسیه‌ى (چه‌تر)ه.
خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ ده‌سه‌اڵته‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان ئاماده‌کار عه‌لی فه‌تاح
پ��اش راپ�ه‌ڕی��ن��ى ب �هه��ارى س��اڵ��ى ( )1991و رزگارکردنى به‌شێک له هه‌رێمى کوردستان، له به‌روارى ( )1992/5/19یه‌که‌مین هه‌ڵبژاردن ئ �ه‌ن��ج��ام��درا ،ل��ێ��رهوه یه‌که‌مین ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستان به سه‌رۆکایه‌تى (جه‌وهه‌ر نامیق سالم) پێکهات ،یه‌که‌مین کابینه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران به سه‌رۆکایه‌تى (فوئاد مه‌عسوم) له کوردستاندا ده‌ست به‌کاربوون، که ئه‌م دوو ده‌زگای‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای ( 50ب ه )50دام �ه‌زران له‌به‌رئه‌وه‌ى نه (پ.د.ک) و نه (ى.ن.ک) ده‌ره‌نجامى هه‌ڵبژاردنیان پێ قبوڵ نه‌کرا ،هه‌ر الیهنه و الیه‌نى به‌رامبه‌رى به ته‌زویرکردن له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا تۆمه‌تبار
سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم چۆن دروست بوو! ده‌ک���رد ،حکومه‌تى ( 50ب�ه )50ب��ووه ئهو هه‌رێمى کوردستان) بێت ،ب�ه‌اڵم له‌پاش ئهو نه‌خۆشیه‌ى که پاش (19ساڵ) و تا ئێستاش به‌رواره‌و‌ه چۆن له‌م دیو ئهو دیوى (دێگهڵه) دوو نه‌ک ئاسه‌وار ،به‌ڵکو کاریگه‌ریی‌ه کوشنده‌کانى حکومه‌ت ،دوو ئیداره ،دوو له هه‌موو جۆرى ئه‌م هه‌رێمه‌یان دووچ���ارى قه‌یرانى سیاسى و وه‌زاره‌ته‌کان هه‌بوو ،سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمیش بووه ئیدارى قوڵ ک��ردووه ،ئه‌م حکومهته له ساڵى دوو سه‌رۆکایه‌تى .ئه‌م دۆخ�ه درێ��ژه‌ى کێشا ()1994دا شه‌ڕى براکوژى به‌دواى خۆیدا هێنا تا روخانى رژێمى (س���ه‌ددام حسین) و واژۆ که به خوێنى ده‌یان هه‌زار گه‌نجى ئه‌م واڵته کردنى (رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژى) له نێوان الپه‌ڕه‌کانى نوسرایه‌وه ،ئه‌م حکومه‌تى ( 50ب ه (ى.ن.ک) و (پ.د.ک) ،پۆستى سیادى )50یه هه‌رێمێکى سێ پارێزگایى کرد‌ه دوو به‌غدا بۆ یه‌کێتى و پۆستى سیادى هه‌رێم پارچه و له جێى (حه‌مرین) دێگهڵه بووه سنورى بۆ پارتى ،ئهمه ج�هوه�ه‌رى (رێکه‌وتننامه‌ى نێوان حزبه‌کان ،تا ساڵى ( )1998له هه‌رێمى س��ت��رات��ی��ژی)ی�ه ،ئ�ه‌م�ه به‌ڵگه‌یه‌کى رون و کوردستاندا شتێک نه‌بوو ناوى (سه‌رۆکایه‌تى ئاشکرای‌ه که ج �هوه �ه‌رى ئ �ه‌و رێکه‌وتننام ه
حزبییه ته‌نها رێکه‌وتن‌ه له‌سه‌ر دابه‌شکردنى پۆست و پ��اره ،سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى عێراق بۆ (جه‌الل تاڵه‌بانى) و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ (م �ه‌س��ع��ود ب���ارزان���ى) ئه‌م ه گه‌وره‌ترین داهێنانى رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژییه. لهوبارهیهوه په‌رله‌مانتار بورهان ره‌شید تایبه‌ت ب ه رێکه‌وتننام‌ه ستراتیژیه‌ک‌ه بۆ (چه‌تر) وتى: «رێکه‌وتنى ستراتیژى وه‌کو یارى جه‌ڕ و حه‌بل وای�ه له نێوان یه‌کێتى و پارتیدا که ئه‌مڕۆ له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى پارتییه ،چونکه له ئێستادا یه‌کێتى هیچ روئیایه‌کى ستراتیژى نیه بۆ بابه‌ته‌کان ته‌نها رۆژ به‌ڕێئه‌کات ،ئهو رێکه‌وتن ه
گه‌وره‌ترین زه‌ڕبه‌ى له یه‌کێتى داوه ،یه‌کێتى ل ه هێزى یه‌که‌مه‌و‌ه کردوه به هێزى سێیه‌م و چواره‌م له کوردستاندا بۆیه به بڕواى من ئه‌م بابه‌تان ه په‌یوه‌ندى به هاوسه‌نگى هێزه‌و‌ه ههیه نه‌ک رێکه‌وتنى ستراتیژى» .تابه‌ت به په‌رسى دانانى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم په‌رله‌مانتار عه‌دنان عوسمان بۆچونى جیاوازى ههیه و به بابه‌تێکى بێبایه‌خ لێیده‌ڕوانێت و ده‌ڵێت« :به بۆچونى من ده‌بێت جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم که‌سایه‌تیه‌کى ئۆپۆزسیۆن بێت ،ئه‌گه‌ر وانه‌بێت دیسانهوه جێگرێکى له یه‌کێتى بۆ دائه‌نرێت و به‌شێک ده‌بێت له‌و دابه‌شبون‌ه حزبی‌ه سیاسیه‌ى که ئه‌م دوو پارته له‌سه‌رى رێکه‌وتون ،ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م بکه‌ین‌ه ده‌زگ��ای�ه‌ک��ى نیشتمانى ده‌بێت جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم و به‌شێک له راوێژکاره‌کانى خه‌ڵکى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتى بن».
یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان و مه‌ترسییه‌کانى!
مه‌ترسیه‌کانى ،خاڵى یه‌که‌مى یاساکه! جێبه‌جێکردنه) (دادگاکان و داواکارى گشتى)، ده‌ق��ى یاساى هه‌موارکردنى یه‌که‌مى یاساى به‌اڵم به‌پێى ئه‌م یاسایه وه‌ک له خاڵى ئاماژ‌ه سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان -عێراق پ��ێ��دراودا ه��ات��ووه «س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم ه �ه‌ر ب ه ئهمه ن��اوى ئ �ه‌و یاسایه‌ی‌ه ک�ه میکانیزمى خۆى سه‌رۆکى بااڵى ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن شێوازى هه‌ڵبژاردن و کارکردنى سه‌رۆکایه‌تى و ف �ه‌رم��ان��ده‌ى گشتى ه��ێ��زى پێشمه‌رگه‌ى هه‌رێمى کوردستان دیارى ده‌کات ،گه‌وره‌ترین کوردستانه« ،دواتریش هه‌موو ئهو یاسایانه‌ى مه‌ترسى له خاڵى یه‌که‌مى ئه‌م یاسایه‌و‌ه ده‌ست که له په‌رله‌مانه‌و‌ه ده‌رده‌چن ،دواجار سه‌رۆکى پێ ده‌کات ،مه‌ترسیه‌ک که کۆى کۆمه‌ڵگا هه‌رێم ده‌توانێت واژۆیان له‌سه‌ر نه‌کات و بیان و پێکهات‌ه سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى ناوى گێڕێته‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان ،واتا سه‌رۆکى هه‌رێم دهکاته ژێرده‌ست‌ه و ده‌سته‌مۆى سه‌رۆکى دیارى ده‌توانێت یاساکان بۆ په‌رله‌مانیش بگێڕێته‌وه، ک��راو ،ده‌قى ئه‌م خاڵه ده‌ڵێى خودى سه‌رۆکى لێره‌و‌ه به‌ده‌رده‌که‌وێت که سه‌رۆک جگه‌له‌وه‌ى هه‌رێم نوسیویه‌تى و بۆ خ��ۆی دیاریکردوه ،سه‌رۆکى هه‌رێمه ،ده‌توانێت واژۆى یاساکانى ده‌سه‌اڵتێک که دهبێته بنه‌ما و زه‌مینه‌یه‌کى په‌رله‌مانیش نه‌کات و به‌پێى یاساکه‌ش سه‌رۆکى له‌بار بۆ دروستکردنى دیکتاتۆر و سیستمێکى بااڵى ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردنه .په‌رله‌مانتار و مۆنۆپۆڵکه‌رى داپڵۆسێنه‌ر ،بڕوانن‌ه خاڵى پارێزه‌ر بورهان ره‌شید بهمشێوهیه بۆ (چه‌تر) دوا یه‌که‌مى یاساکه «هه‌رێمى کوردستانى عێراق «یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم له ساڵى ()2005 سه‌رۆکێکى ده‌بێت پێى ده‌وت��رێ��ت سه‌رۆکى دا دان��را ئ�ه‌و کاته‌ى که م��ام ج �ه‌الل ک��را ب ه هه‌رێمى کوردستان و هه‌ر بۆ خۆى سه‌رۆکى سه‌رۆک کۆمارى عێراق ،لێره یاسایه‌ک دانرا ب��ااڵى ده‌س�ه‌اڵت��ى جێبه‌جێکردن و فه‌رمانده‌ى بۆ ئه‌وه‌ى مه‌سعود بارزانى ببێت به سه‌رۆکى گشتى هێزى پێشمه‌رگه‌ى هه‌رێمى کوردستانه« هه‌رێم ،هه‌ر له‌و یاسایه‌دا هاتووه که سه‌رۆکى ئهمه ده‌قى خاڵى یه‌که‌مى یاساکه‌یه ،به‌پێى هه‌رێم سه‌رۆکى ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردنه ،واتا هه‌موو هه‌ڵسه‌نگاندنێک جگه له ده‌سه‌اڵتى سه‌رۆکى ده‌س�ه‌اڵت��ى جێبه‌جێکردن د.به‌رهه‌م چ���واره‌م ک�ه (راگ �ه‌ی��ان��دن)ه ،ده‌سه‌اڵته‌کانى نییه ،له هه‌مانکاتدا فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه ده‌وڵ �ه‌ت سێ ده‌سه‌اڵتن (ته‌شریعى ،ته‌نفیزى ،چه‌کداره‌کان‌ه له‌گه‌ڵ چه‌ندین سه‌الحیه‌تى قه‌زائى) واته (په‌رله‌مان که ده‌سه‌اڵتى یاسا تردا ،مافى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌رله‌مانى پێدراوه، دان��ان��ى ه �ه‌ی �ه) (ح��ک��وم �ه‌ت ک �ه ده‌س �ه‌اڵت��ى س����ه‌ره‌ڕاى ئهمانه ده‌س �ه‌اڵت��ى قبوڵ ک��ردن و
ره‌ت��ک��ردن �ه‌وه‌ى ئ �ه‌و یاسایانه‌ى ههیه ک�ه ل ه په‌رله‌مانه‌و‌ه ده‌رده‌چ��ن ،فه‌رمانى دامه‌زراندن و کاتى سوێند خواردنى دادوه‌ره‌ک��ان ده‌رده‌ک��ات، بۆیه ده‌سه‌اڵتى سه‌رۆکى هه‌رێم به‌پێى ئهو یاسای ه ده‌سه‌اڵتى یه‌که‌م‌ه له هه‌رێمى کوردستاندا، ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌و‌ه سه‌ر ده‌ستورى هه‌میشه‌یى عێراق سه‌رۆک کۆماریش ئهو ده‌سه‌اڵتانه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمى نییه ،بۆیه شتێکى ناڕاست ه بڵێین سیستمى حوکم له هه‌رێمى کوردستاندا په‌رله‌مانییه ،به پێچه‌وانه‌و‌ه گه‌ر به وردى ل ه ده‌سه‌اڵته‌کانى س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم بڕوانین ب ه واقیعى سیسته‌مێکى سه‌رۆکایه‌تى ده‌رده‌چێت، له هه‌موو دنیادا کۆکردنه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته‌کان له که‌سێکدا خه‌ته‌رى ههیه بۆ سه‌ر ئاسایشى کۆمه‌ڵگا ،بۆ سه‌ر ژیانى هاواڵتیان بۆ سه‌ر ئازادى و دیموکراتى ،به‌ده‌ر له‌وانه‌ش هه‌رچى ده‌سه‌اڵتى ده‌زگ��ا ئه‌منیه‌کان‌ه به ده‌زگاکانى (زانیارى و پاراستن)هوه ئه‌نجومه‌نێکى بۆ دانراوه سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نه‌ک‌ه هه‌ر مه‌سعود بارزانییه، یاساى ئه‌نجومه‌نى ئاسایش که یاسایه‌کى مه‌شبوه‌ه چونکه به نا یاسایى ده‌رچ��ووه ل ه په‌رله‌ماندا ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن بایکۆتى ئهو دانیشتنه‌ى کردبوو ،ئه‌گه‌ر سه‌یرى یاساى ئه‌نجومه‌نى ئاسایش بکه‌ین ده‌سه‌اڵته‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌ر ئهوه نیه که له پرۆژه‌ى ده‌ستوردا که تا ئێستا نه‌خراوه‌ت‌ه ده‌نگدانه‌و‌ه
مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێم ه یان سه‌رۆکى کوردستان؟
nماڵپه‌ڕی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان ،بارزانی به سه‌رۆکی م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى ب��ۆ ی �ه‌ک �ه‌م ج��ار له له (50000ده‌نگ) له دواى (د.که‌مال ب��ه‌روارى (31ى کانونى دووه‌م��ى ساڵى م��ی��راوده‌ل��ى) رک��اب �ه‌ری��ی �هوه ب���وو ،ب �ه‌اڵم )2005له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى به‌هۆى ده‌نگه‌کانى سنورى ژێر ده‌سه‌اڵتى ک��وردس��ت��ان (پ �هرل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان) خۆیى و پارته‌که‌یه‌وه توانى زۆرینه‌ى وه‌ک س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ده‌نگه‌کان به ده‌ست بهێنێت. دیارى کرا ،ئهمه جێبه‌جێکردنى یه‌کێک له به‌روارى ()2006/1/28دا مه‌کته‌بى له بڕگه‌کانى رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژى سیاسى (ى.ن.ک) ک��ۆس��ره‌ت ره‌س��وڵ نێوان (یه‌کێتى و پارتى) بوو ،له‌به‌رامبه‌ر عه‌لى وه‌ک جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێمى وه‌رگرتنى پۆستى س�ه‌رۆک��ى کۆمارى کوردستان ده‌ستنیشان کردو له به‌روارى عێراق له الیه‌ن تاڵه‌بانیه‌وه ،له به‌روارى ()2006/2/21دا ل�ه‌ب�ه‌رده‌م په‌رله‌مانى ()2005/6/14دا به ئاماده‌بونى (جه‌الل ک��وردس��ت��ان وه‌ک ج��ێ��گ��رى س �ه‌رۆک��ى تاڵه‌بانى -س �ه‌رۆک کۆمارى عێراق و هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان سوێندى یاسایى عادل عه‌بدولمه‌هدى – جێگرى سه‌رۆک خ����وارد ،ئ���ه‌وه‌ى ل��ه‌م ت�����ه‌وه‌ره‌دا جێگه‌ى کۆمار و حاچم ئه‌لحه‌سه‌نى – سه‌رۆکى باسه ده‌زگ��ا راگه‌یاندنه‌کانى پارتى و ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى عێراق) مه‌سعود خ��ودى ماڵپه‌ڕى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى بارزانى له په‌رله‌مانى کوردستان سوێندى ک��وردس��ت��ان�ه ،ل�ه ی��اس��اى سه‌رۆکایه‌تى یاسایى خوارد و له وته‌یه‌کیدا رایگه‌یاند هه‌رێمدا ه��ات��ووه «هه‌رێمى کوردستان «ل�ه کوردستاندا رێ��ز ل ه ئازادییه‌کان س��ه‌رۆک��ێ��ک��ى ده‌ب���ێ���ت پ��ێ��ى ده‌وت���رێ���ت ده‌گ��ی��رێ��ت و ب�ه‌پ��ێ��ى ی��اس��ا پ���ارێ���زراو و س�ه‌رۆک��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان» به‌اڵم رێ��ز لێگیراو ده‌ب���ن» ل �ه‌و ب����ه‌رواره‌وه تا ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کانى پارتى و ماڵپه‌ڕى هه‌ڵبژاردنى ( )2009/7/25سه‌رۆکى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ئه‌م یاسایه پێشێل ه��ه‌رێ��م ب����وو ،دوات����ر وه‌ک ک��ان��دی��دى ده‌ک���ه‌ن و ههمیشه (مه‌سعود ب��ارزان��ى (یه‌کێتى و پ��ارت��ى) ب��ۆ سه‌رۆکایه‌تى س �ه‌رۆک��ى ک��وردس��ت��ان) به‌کارده‌هێنن، هه‌رێم خۆى هه‌ڵبژارده‌وه ،ئه‌گه‌رچى له ئ�ه‌م�ه ل �ه‌الی �ه‌ک پێشێلکردنى یاساى سنورى ئیداره‌ى سلێمانى به رێژه‌ى زیاتر سه‌رۆکایه‌تیه و له الیه‌کى تر له روى
کوردستان ناو ده‌بات رێ��زم��ان��ى و ل��ۆژی��ک��ی��ی�هوه هه‌ڵه‌یه‌کى گهورهیه ،چونکه که ده‌ڵێیت (سه‌رۆکى ک����وردس����ت����ان) ب���ه وات������اى س���ه‌رۆک���ى کوردستانى گ �هوره ی��ان سه‌رۆکى هه‌ر چ��وار پارچه‌که دێ��ت که کوردستانى گهوره ده‌یان ئه‌وه‌نده‌ى ئه‌م هه‌رێمه سێ پارێزگاییه ده‌ب��ێ��ت و ده‌ی���ان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش مرۆڤى ک��وردى تێدایه ،ده‌ی��ان هێنده‌ى ئ �ه‌م هه‌رێمه س��ێ پارێزگاییه پ��ارت و الی��ه‌ن و رێ��ک��خ��راوى سیاسى گ���هوره و بچوک له کوردستانى گه‌وره‌دایه ،به‌اڵم راگه‌یاندنه‌کانى پارتى و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم بێئه‌وه‌ى لهوه تێبگه‌ن که بارزانى ت�ه‌ن��ه��ا ل �ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ێ��ک و ل �ه سێ پارێزگادا کاندید بووه و له دوو پارێزگادا زۆری��ن �هى ده‌نگه‌کانى ب�ه ده‌ستهێناوه، ئیدى به چ یاسایه‌ک وه‌ک سه‌رۆکى کوردستانى گ��هوره ن��اوى دێنن .ئهمه یهکێکه له‌و گرفتانه‌ى که تاک له‌ناو کۆمه‌ڵگادا پیرۆز (تقدیس) ده‌کرێت، ئهمه کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و هه‌ڵدێرى سهرکرده په‌رستى و شه‌رعیه‌تدانى نا شه‌رعى به سه‌رکرده‌کان ده‌بات .ئهمه یۆتۆبیایه‌کى الوازى راگ �ه‌ی��ان��دن �ه‌ک��ان��ى پ��ارت��ی�ه که پێشکه‌ش به سه‌رۆکه‌که‌یانى ده‌که‌ن.
یان له یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا هاتووه، به‌ڵکو ئه‌نجومه‌نى ئاسایش به‌پێى یاساک ه ده‌سه‌اڵتى به‌سه‌ر سیستمى زانیارى و ئاسایشى گه‌یاندن و خ��ۆراک و حیمایه‌ى ده‌زگاکانى (ته‌شریعى و ته‌نفیزى و ق��ه‌زائ��ى)دا ههیه، ته‌نانه‌ت موئه‌سساتى حه‌یه‌وى که ئاو و کاره‌با دهگرێتهوه له ده‌سه‌اڵتى ئهو ئه‌نجومه‌نه‌دای ه به‌رپرسى یه‌که‌مى ئهو ئه‌نجومه‌نه‌ش دیسانهوه مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمه ،کۆى ئه‌م ه کۆکردنه‌وه‌ى هه‌موو ئیراده‌ى کۆمه‌ڵگای‌ه ل ه ده‌ستى تاک‌ه که‌سێکدا».
خاڵى دووه‌مى یاساک ه و پێشێلکردنى ل ه الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێمه‌وه!
خاڵى دووه‌مى یاساى هه‌موارکراوى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم جێگرێک بۆ یارمه‌تیدانى سه‌رۆک دی���اری���ده‌ک���ات ،ب �ه رون���ى ل �ه خ��اڵ��ى دووه‌م���ى یاساکه‌دا هاتووه «سه‌رۆکى هه‌رێم جێگرێکى ده‌بێت که هاوکارى له راپه‌ڕاندنى ئه‌رک و ده‌سه‌اڵته‌کانیدا ده‌کات و له‌کاتى ئاماده نه‌بونیدا جێگه‌ى ئهو دهگرێتهوه و هه‌ر خۆشى جێگرى فه‌رمانده‌ى گشتى هێزى پێشمه‌رگه‌یه« ل ه به‌روارى ( )2009/7/25هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستان ک��را ،سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌ڵبژێردرا و کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومه‌ت پێکهێنرا ،به‌اڵم تا ئێستا که‌س نازانێت جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم کێیه؟! ،چونکه له بنه‌ڕه‌تدا
بوونى نییه ،هه‌ر له‌و بارهیهوه په‌رله‌مانتار بورهان ره‌شید بۆ (چه‌تر) وتى( :په‌رله‌مان ده‌بێت ب ه دواداچون بۆ بابه‌تى دانه‌نانى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم بکات ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ئه‌مڕۆ زۆرینه‌ى پ �هرل �ه‌م��ان پ��ارت��ى و یه‌کێتین ،ب��ۆی�ه پارتى ده‌سه‌اڵتى په‌رله‌مان بهڕێوه ده‌ب��ات ،هه‌ر بۆی ه په‌رله‌مان به‌دواداچونى بۆ نهکردوه و جێبه‌جێى ناکات ،تاکو ئێستاش که جێگرى سه‌رۆک نی ه په‌یوه‌ندى به هاوسه‌نگى هێزه‌و‌ه ههیه ،یه‌کێتى نه‌ک داواى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ناتوانێت منافه‌سه‌ى سیاسیش بکات ،بۆیه یه‌کێتى تواناى داواکردنى ئهو مافه‌ى خۆى نهماوه .سه‌یرى ئهوه مه‌ک‌ه که له سلێمانى به زه‌ب��رى هێز خه‌ڵکى فه‌قیر و بێ چه‌ک ئه‌ڕفێنى و ئازارى ده‌دات ته‌نانه‌ت له به‌غداش ئه‌وه‌ى که‌ماو‌ه هاوسه‌نگى شیع‌ه و سونن‌ه و ئێران رایانگرتو‌ه نه‌ک تواناى تاڵه‌بانى» ،به پێچه‌وانه‌و‌ه په‌رله‌مانتار عه‌دنان عوسمان به گرنگى نازانێت په‌رله‌مان له‌و بارهیهوه هیچ به‌دواداچونێک بکات و ده‌ڵێت: «په‌رله‌مانتارانى کوردستانى باسى پرسى دانانى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ناکه‌ن ،چونکه ئیحراج ده‌بن که تا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه ئهو پرس‌ه یه‌کالیى بکه‌نه‌وه ،ئێمه‌ش له ئۆپۆزسیۆن هیچ به‌المانه‌و‌ه گرنگ نیه سه‌رۆکى هه‌رێم جێگرى هه‌بێت یان نا ،چونکه خ��ودى مه‌سعود بارزانى نوێنه‌رى یه‌کێتى و پارتیه له سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا،
ئه‌گه‌ر ئێمه داوایه‌کى له‌و شێوهیه بکه‌ن ئه‌ندام مه‌کته‌ب سیاسیه‌کى یه‌کێتى ده‌که‌ن به جێگرى و ئه‌مه‌ش هیچ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى نیشتمانى و هیچ خێرێکى بۆ خه‌ڵکى کوردستان تێدا نییه«، روداوه‌کانى (17ى شوبات) له غیابى سه‌رۆکى هه‌رێمدا رویاندا ،ئهوکاته سه‌رۆک له گه‌شت بوو ته‌نانه‌ت ئاماده نه‌بوو بایى رێزگرتنێک ل ه گیانى قوربانیه‌کان هه‌ڵوێستێک بنوێنێ و پێش کۆتایی هاتنى سه‌فه‌ره‌که‌ى بگهڕێتهوه ،لێره‌و‌ه شتێک نه‌بوو به ناوى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم که ئهو بۆشایی‌ه پڕبکاته‌وه ،سه‌رچاوه‌یه‌کى ئ��اگ��ادار له‌ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک)هوه پێى راگه‌یاندین که به‌هۆى ملمالنێ ناوخۆییه‌کانى یه‌کێتییه‌و‌ه هه‌ر خودى یه‌کێتى نهیتوانیوه ئهو پرس‌ه یه‌کالیى بکاتهوه ،هه‌مان سه‌رچاو‌ه به‌شێکى هۆکاره‌که‌ى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ بیرکردنه‌وه‌ى خودى سه‌رۆکى هه‌رێم که قبوڵى نهبووه (کۆسره‌ت ره‌سوڵ) ئهو پۆسته وه‌ربگرێ .له خاڵى سێیه‌مى یاساى سه‌رۆکایه‌تیدا هاتووه «سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌ندێک له ئه‌رک و ده‌سه‌اڵته‌کانى خۆى ب ه جێگره‌که‌ى خۆى ده‌دات» له ده‌قى یاسایه‌کى ب�ه‌و شێوه‌یه‌دا وش �هى (هه‌ندێک) چ مانا و به‌هایه‌کى ههیه؟ چ رۆشناییه‌کى تیادایه؟ چۆن ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستان وشه‌ى وا نا رۆشن له یاسایه‌کى به‌و شێوه‌یه‌دا به‌کارده‌هێنێت که هه‌موو مه‌به‌سته‌کانى شاراوه‌ن؟
سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان بێده‌سه‌اڵتى خۆیى راگه‌یاند!
nماڵپه‌ڕی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان بێده‌سه‌اڵتی سه‌رۆک له راسپارده‌کانی راده‌گه‌یه‌نێت پرۆژ ه چاکسازییه‌که‌ى سه‌رۆک که‌متر سلێمانى هیچ ئیجرائات و لێکۆڵینه‌وه‌و راگیراوه بهداخهوه ئه‌م هه‌واڵه‌ى (ه �ه‌واڵ) به ل ه هه‌فته‌یه‌کى ماو ه به‌سه‌ر بچێت! کاریگه‌ریه‌کیان نییه له‌باره‌ى چاکسازییه‌وه ،شێوه‌یه‌کى مه‌به‌ستدار داڕێ����ژراوه ،چونکه �ى � �ان گۆڕانکاریه‌کانى ناوچهکه و روداوه‌ک� و رێم ه ه تى ه رۆکای ه س وێت ه ک ه د ر ه د ه ب ک ه و پێدان و راگرتنى هاوکارى مانگانه‌ى حزب رێمى (17ى شوبات) و رۆژان��ى دوات��رى هه خودى بارزانى هیچ گرنگییه‌ک به سنورى و رێکخراوه سیاسیه‌کان ک��ارى حکومه‌تى خۆپیشاندانى کوردستان ،زیاتر له دوو مانگ پارێزگاى سلێمانى ن��اده‌ن بۆیه پرۆژه‌که‌یان هه‌رێمى کوردستانه و ئه‌گه‌ر بڕیارى واش هاواڵتیان ،مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى هیچ به‌رپرسێکى ئه‌م سنوره‌ى نه‌گرتۆته‌وه ،له دراب��ێ��ت ئ �ه‌وا ل�ه‌الی�ه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه کوردستانى ناچار کرد پرۆژه‌یه‌کى چاکسازى سه‌ره‌تاى مانگى چوارى رابردوو ده‌سه‌اڵت بۆ و به‌شێوه‌یه‌کى جه‌ماعى دراوه ،ن �ه‌ک به رابگه‌یه‌نێت ،له به‌روارى ( )2011/3/11پاش روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى قه‌یرانه‌ک‌ه و سنوردارکردنى له راسپارده‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم .ئه‌گه‌ر به باوه‌ڕى گهڕانهوه له سه‌فه‌ره‌که‌ى بارزانى به‌شداریکرد له جیاتى کارکردن و ده‌ستپێشخه‌رى به پرۆژه‌ى (ه �ه‌واڵ) بڕینى ئهو هاوکاری‌ه به‌راسپارده‌ى یادى راپه‌ڕینى ()1991/3/11ى شارى هه‌ولێر ،چاکسازى سه‌ره‌ڕاى توندوتیژییه‌کانى (17ى سه‌رۆکى هه‌رێم ب��ووه ،ئ�ه‌وا خۆزگ‌ه هه‌موو بارزانى له قه‌اڵى هه‌ولێر وته‌یه‌کى پێشکه‌شى شوبات) و رۆژان��ى دوای��ى له رێگه‌ى بڕینى راس��پ��ارده‌ک��ان��ى س�ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م وه‌ک��و ئهو ئاماده‌بوانى یادهکه کرد که تیایدا پرۆژه‌یه‌کى مینحه‌و‌ه ه�ه‌وڵ��ى سانسۆرکردنى چاالکى راسپارده‌ی‌ه جێبه‌جێ بکرابایه ،چونکه ئهو چاکسازى سێ مانگى راگه‌یاند ،به‌ڵێنیدا که الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کانیدا ،هه‌ر له‌و واده‌ی�ه‌دا کات کوردستان توشى وه‌زعێکى وه‌ک ئێستا خه‌ڵکى کوردستان پاش سێ مانگ ده‌بێت مینحه‌ى مانگانه‌ى (بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان)ى بڕى ،نه‌ده‌بوو» .له دێڕى کۆتایى رونکردنه‌وه‌که‌ى ده‌ره‌نجامه‌کانى ئ�ه‌و پ��رۆژه‌ی�ه ببینن ،ئێستا رۆژنامه‌ى (هه‌واڵ) له ژماره‌ى رۆژى ( )4/16دیوانى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا به ئاشکرا بێ که‌متر له هه‌فته‌یه‌کى ماو‌ه که واده‌ى پرۆژهکه دا هه‌واڵى بڕینى مینحه‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانى ده‌سه‌اڵتى مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى به‌سه‌ربچێت بێ ئ �ه‌وه‌ى هیچ ئاماژه‌ییه‌کى ب�ڵاوک��ردهوه ،له هه‌واڵه‌که‌دا هاتووه «بڕینى ک��وردس��ت��ان راگ �ه‌ی �ه‌ن��دراوه ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ب��ه‌وردى چاکسازى به‌ده‌ر که‌وتبێت ،جگه له هه‌ڵمه‌تێکى مینحه‌ى مانگانه‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان به بڕیارى سه‌رنج بده‌ین «خۆزگ‌ه هه‌موو راسپارده‌کانى لێپیچینه‌وه‌ى الواز که له میدیا سه‌ربه‌خۆکانه‌وه سه‌رۆکى هه‌رێم بووه« دیوانى سه‌رۆکایه‌تى سه‌رۆکى هه‌رێم جێبه‌جێ بکرابایه« واته هیچ ب��اس ده‌ک��رێ��ت ته‌نها ل �ه ن��اوچ�ه‌ک��ان��ى ژێر هه‌رێم پاش باڵوکردنه‌وه‌ى هه‌واڵه‌ک‌ه له به‌روارى راسپارده‌یه‌کى ئه‌م سه‌رۆک‌ه جێبه‌جێنه‌کراوه ده‌س���ه‌اڵت���ى پ��ارت��ى چ �ه‌ن��د ب�ه‌رپ��رس��ێ��ک له ( )4/17وه‌اڵمى (رۆژنامه‌ى هه‌واڵ)ى داوهتهوه و که‌سیش گوێ به راسپارده‌کانى ن��ادات، کاره‌کانیان دوور خراونه‌ته‌وه ،بێ ئه‌وه‌ى هیچ و نوسیویه‌تى «رۆژنامه‌ى (هه‌واڵ) له ژماره‌ى پ���ێ ده‌چ���ێ���ت پ������رۆژه چ��اک��س��ازی��ی �ه‌ک �هى کام له ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کانى پارتى ئاماژه‌یان رۆژى ( )4/16هه‌واڵێکى باڵوکردۆته‌و‌ه گوایه ئ�ه‌م��ج��اره‌ش��ى ک �ه ب �ه ئ��اش��ک��را د.ب �هره �ه‌م به‌و گۆڕانکاریان‌ه دابێت ،ئه‌وه‌ى جێگاى باسه له‌سه‌ر راسپارده‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان و ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران���ى ف �ه‌رام��ۆش��ک��ردوه سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و خ��ودى بارزانیش که ئهو بڕ‌ه پاره‌یه‌ى گۆڕان که وه‌کو مینح‌ه له هۆکاره‌که‌ى ئه‌وه‌بێت که راسپارده‌کانى پێشترى خاوه‌نى پڕۆژه‌که‌ی‌ه له سنورى ئیداره‌ى پێشوى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان وه‌رى ده‌گرێت ،سه‌رۆک فه‌رامۆش کرابن.
به‌دواداچوون
سکرتێرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى کوردستان:
کوشتنى هاوڕێکانمان بڕیاری مام جه‌الل و سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتییه ده‌بێت نه‌وشیروان مسته‌فا وه‌اڵم بداتهوه
ئاماده‌کار چه‌تر عوسمانى ح��اج��ى م���ارف ل � ه ساڵى ( )1954ل ه شارى سلێمانى له‌دایکبووه، س��اڵ��ى ( )1980ق��ان��ون سیاسه‌ى ل ه به‌غداد ته‌واو کردوه ،ئێستا سکرتێرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى (حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى کوردستان)ه ،له‌م دیمانه‌یه‌ى (چه‌تر)دا تیشک ده‌خات ه سه‌ر هۆکارى وه‌رگ��رت��ن��ه‌وه‌ى مۆڵه‌تى کارکردنى پارته‌که‌یان ،ل ه به‌شێکى ترى دیمانه‌که‌دا باس ل ه په‌یوه‌ندیه‌کانى نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌کات و پێى وای ه هیچ جیاوازیه‌ک ل ه نێوان پارته‌کانى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا نییه.
چه‌تر :هۆکار چى بوو ده‌س �ه‌اڵت بڕیاریدا مۆڵه‌تى کارکردنتان پێ بداتهوه؟ له‌پاش روداوى ()2000/7/14هوه ،ماوهىیانزه ساڵه ده‌سه‌اڵت کارکردنى حزبى ئێمه‌ى قه‌ده‌غه‌کردوه ،چه‌ندینجار داواى مۆڵه‌تمان ک��ردوه وه‌اڵم��ی��ان نه ده‌دای��ن �هوه ،ب �ه‌اڵم پاش روداوه‌ک��ان��ى ئه‌م دوایی‌ه و ئهو ئاڵوگۆڕه‌ى له‌ناوچه‌که‌دا رویدا که له ده‌ره‌وه‌ى ئیراده‌ى هه‌موومان بوو ،ئێمه پێى ده‌ڵێین (ئاڵوگۆڕى ش��ۆڕش گێڕانه) چونکه ئیراده‌ى خه‌ڵک هاتۆت‌ه ناو شانۆى سیاسیهوه و داواى نان و ئ����ازادى ده‌ک����ات ،ئێستا خه‌ڵک داواى ئازادى سیاسى و گۆڕانى ریشه‌یى ده‌کات، ئ���ه‌و ئ��ی��راد‌ه شۆڕشگێڕیی‌ه ک���ه‌م ت��ا زۆر کوردستانیشى گرته‌وه ،هه‌ر چهنده له هه‌ولێر به زه‌برى چه‌ک سه‌رکوتکرا ،ئهمه ده‌سه‌اڵتى توشى ئه‌زمه‌ى سیاسى کرد و ئۆپۆزسیۆن سودى له بارودۆخه‌ک‌ه وه‌رگرت ،هه‌ر چهنده ئۆپۆزسیۆنیش به‌شێک‌ه له ده‌س��ه‌اڵت ،ئه‌م بارودۆخ‌ه هاوکێشه سیاسیه‌کانى گۆڕى و ئێمه‌ش له مه‌یدانه‌کانى ئ��ازادى چوین‌ه ناو خه‌ڵکه‌و‌ه و خه‌ڵک ئێمه‌ى قبوڵ کرد ،بۆی ه ده‌س���ه‌اڵت ناچار ب��وو مۆڵه‌ته‌که‌ى ئێمه‌ش وه‌اڵم بداتهوه .هه‌ر چهنده چاالکیه‌کانى ئێم ه په‌یوه‌ندى به مۆڵه‌ته‌که‌و‌ه نیه ،من خۆم باوه‌ڕم
به مۆڵه‌ت پێدان نییه. چه‌تر :ساڵى دوو هه‌زار هه‌رێمى کوردستان دوو ئیداره بوو ،ئێوه له هه‌ردوو ال قه‌ده‌غه‌کران؟ ئ��ێ��م �ه ب���ه ف���ه‌رم���ى الى ی�ه‌ک��ێ��ت��ی��ی�هوهقهدهغهکراین ،سه‌ره‌تاى قه‌ده‌غه‌کردنمان ل ه هه‌ولێر دهگهڕێتهوه بۆ کوشتنى (شاپور و قابیل) ،ئهو کاته له هه‌ولێر نوسینگه‌مان ه �ه‌ب��وو ،ئ���ه‌و دوو ه��اوڕێ��ی �ه‌م��ان ئه‌ندامى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى ب��وون ل�ه ب��اره‌گ��اى بێکاران کوژران و ئێمه ده‌سه‌اڵتى پارتیمان به‌رپرسیار کرد ،له‌وکاته‌و‌ه چاالکیه‌کانى ئێمه له هه‌ولێر چوو‌ه دواوه ،پارتى ئێمه‌ى به فه‌رمى قه‌ده‌غ ه نه‌کرد ،ب�ه‌اڵم رێگربوو له چاالکیه‌کانمان ته‌نانه‌ت رێگه‌ى نه ده‌دا ئۆکتۆبه‌ر له هه‌ولێر باڵوبکرێته‌وه ،له هه‌ولێر ی�ه‌ک چاپخانه رۆژنامه‌که‌ى بۆ چاپ نه‌ده‌کردین. چه‌تر :بۆچى ئێوه ته‌نها باسى ئ�ه‌و پێنج هاوڕێیه‌تان ده‌ک �ه‌ن که له‌سنورى یه‌کێتى ک����وژراون ،ب��ۆ باسى ئ �ه‌وان �هى الى پارتى ناکه‌ن؟ باسى ئه‌وانیشمان ک���ردوه ،ب �ه‌اڵم ئ�هوهىئهمدواییه په‌یوه‌ندى به ته‌له‌فزیۆنى گه‌لى کوردستانهوه ههیه ،دوو رۆژ ئهو بابه‌ته‌ى وروژاند گوایه ئهو هاوڕێیانه‌ى ئێمه نه‌وشیروان کوشتونى گوایه کوشتنى ئهو هاوڕێیانه‌مان په‌یوه‌ندى به ماڵى نه‌شیروانه‌و‌ه ههیه .ئه‌م کێشه‌ی‌ه یه‌کێتى وروژاندى له‌م کاته‌دا و ئێمه ویستمان وه‌اڵمى بده‌ینه‌وه .بۆیه ئێمه ویستمان وه‌اڵمێکى ته‌له‌فزیۆنى گه‌لى کوردستان بده‌ینه‌وه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌وشیروان مسته‌فا نابێت له‌م کاته‌دا بێدهنگ بێت ،ده‌بێت ئه‌ویش قسه‌یه‌کى له‌سه‌ر بکات. چه‌تر :به ده‌ر له‌و بێده‌نگیه‌ى که باستکرد، ئێوه چ کێشه‌یه‌کتان ههیه له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان مسته‌فا؟ هه‌ر وه‌کو هه‌موو سه‌رکرده‌کانى ئهو کاتهىیهکێتى ،ئێمه دڵنیان ئهو روداو‌ه بڕیارى مام جه‌الل و سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتییه ،به‌اڵم ئهو باره‌گایه‌ى ئێمه‌ى تێدابووین به‌رامبه‌ر ماڵى نه‌وشیروان مسته‌فا بوو. چه‌تر :به‌اڵم ئێوه دواجار بابهتهکه ئه‌خه‌نه‌وه سه‌ر نه‌وشیروان مسته‌فا؟ -ئێمه نه‌مان ک��ردوه ،یه‌کێتى کردویه‌تى.
n
عوسمانی حاجی مارف
ئهمه سروشتى ئه‌م حزبه خۆیه‌تى ،کاتێک ئێمه چاوه‌ڕوانى ده‌که‌ین ده‌بێت نه‌وشیروان به‌یه‌که‌وه‌ن بران ،کاتێک جیاده‌بنه‌و‌ه تاوانه‌کان مسته‌فا وه‌اڵم ب��دات �هوه ،چونکه یه‌کێتى ئه‌خه‌ن‌ه ئه‌ستۆى یه‌کتر .ئێمه به‌رگرى له ئه‌م تاوانه‌ى خستۆته ئه‌ستۆى نه‌وشیروان، ئ��ازادى و ئینسان دۆستى ده‌که‌ین ،ئهمانه ئێمه ئ��اگ��اداری��ن که (م �ه‌ال به‌ختیار) له ئه‌حزابى قه‌ومین و هێزى میلیشیایان ههیه .رادیۆیه‌کى سوید ده‌ڵێت (ئهوانه الساریان بڕوان‌ه له شه‌ڕى ناوخۆدا یه‌کێتى و پارتى ک���ردوه ئێمه‌ش هێزێکمان ن���ارد ته‌مێیان چیان به‌یه‌کترى نه‌کرد؟ ته‌نانه‌ت ته‌شهیرى بکات) .خۆم له ته‌له‌فزیۆنى سه‌حه‌ر جه‌الل شه‌خسى و خانه‌واده‌یى ،ئهمه سروشتى ئه‌م تاڵه‌بانیم بینى وتى «ئێمه دیارده‌ى چه‌کدارى حزبانه‌یه ،ئێستا باڵێک له پارتیش ئینشیقاق ل �ه ش��اره‌ک��ه‌دا ال ده‌ب �ه‌ی��ن ئ �ه‌م��ان قبوڵیان بکات هه‌مان شت دووب��اره ده‌بێته‌وه .ئه‌وه‌ى ن�ه‌ک��رد م��ق�ه‌ڕى چ�ه‌ک��داره‌ک��ان��ی��ان داخ���ه‌ن،
بۆیه کێشم‌ه کێشم رویدا و ئه‌وان پێنجیان لێکوژرا) واتا مام جه‌الل خۆى له ئێرانهوه ئیداره‌ى بابه‌ته‌که‌ى ک��ردوه ،براده‌رانى ئێمه له ئه‌وروپا سه‌رکرده‌کانى یه‌کێتیان ده‌گرت و داوایان لێده‌کردن ئیدانه‌ى روداوه‌ک‌ه بکه‌ن، هیچ سه‌رکرده‌یه‌کى یه‌کێتى ئیدانه‌ى نه‌کرد، کهواته ئهمه سیاسه‌تى فه‌رمى سه‌رکردایه‌تى ئهو کاته‌ى یه‌کێتى ب��وو .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌بێ ئاگادارى مام جه‌الل ئه‌م کاره نه‌کراوه. چ���ه‌ت���ر :ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ى ک��ات��ى ک��ۆن��گ��ره رۆژنامه‌نوسیه‌که‌تان په‌یوه‌ندى به چییه‌و‌ه بوو، ئێوه له رۆژێکدا مۆڵه‌ت وه‌رده‌گرن و هه‌ر له‌و رۆژه‌دا گۆنگر‌ه رۆژنامه‌نوسیه‌که‌تان کرد؟ په‌یوه‌ندى به هیچ شتێکه‌و‌ه نیه ،ئێمهکه کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌که‌مان راگه‌یاند وه‌اڵمى مۆڵه‌ته‌که‌مان بۆ نه‌هاتبوو ،ته‌نانه‌ت ئێمه کێشه‌ى ئه‌وه‌مان هه‌بوو که ئاسایش رێگه‌مان لێبگرێت بڵێت مۆڵه‌تتان نییه ،ته‌نها په‌یوه‌ندى به‌و بابه‌ته‌و‌ه بوو که ته‌له‌فزیۆنى گه‌لى کوردستان وروژان��دى ،ئێمه ویستمان یه‌کێتى ئێمه نه‌کات‌ه که‌ره‌سته‌ى ش�ه‌ڕ و بمانکات به‌گژ نه‌وشیرواندا. چه‌تر :ئێوه پێتانوانی‌ه ئێستا له سه‌نگه‌رى ده‌سه‌اڵتدان به‌رامبه‌ر ئۆپۆزسیۆن؟ نه‌خێر ،ئێمه له ب�ه‌ره‌ى هیچیاندانى نین،چ��ون��ک�ه (ی �ه‌ک��ێ��ت��ى ،پ���ارت���ى ،گ�����ۆڕان و ئیسالمییه‌کان هه‌موویان هێزى میلیشیایین) چه‌تر :ئێوه جیاوازى نابینن له‌نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا؟ له‌باره‌ى دادى کۆمه‌اڵتییه‌و‌ه هیچ شتێکمانله ئۆپۆزسیۆن نه‌بینیوه ،باسى یه‌کسانى مرۆڤه‌کان ناکات ،باسى مافى کرێکاران ناکات ،ته‌نها بیر لهوه دهکاتهوه که چۆن ئاڵوگۆڕێک له‌م ده‌سه‌اڵته‌ى ئێستادا بکات که له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى خۆیه‌تى ،خۆیان ده‌ڵێن (شه‌قام جیایه و ئێمه جیاین) نه‌وشیروان خۆى ده‌ڵێت (بنه‌ماى ئێمه کوردایه‌تى و ئیسالمه) شتێکى رۆشن ناڵێت له‌سه‌ر مافى مرۆڤ، ب�ه‌اڵم بۆى رۆشن‌ه که (نهتهوه و ئیسالم) نابێت ده‌ستکارى بکرێت. چ �ه‌ت��ر :ه�ه‌ن��دێ��ک پێیانوایه ئ��ه‌م ش��ه‌ڕه‌ى ئێوه ته‌نها دژ به ئۆپۆزسیۆن‌ه و له گه‌لى کوردستانهوه ده‌ست پێ ده‌کات و ئێوه ته‌واوى
ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
13
ده‌که‌ن؟ نه‌خێر هیچ وانییه ،هه‌ندێک شت هه‌ی هزۆر ناخۆش‌ه یه‌کێتى ل�ه رێ��گ�هى گه‌لى کوردستانهوه دانى پێدا ناو‌ه که ئهمه تاوانه، ئه‌ى یه‌کێتى بۆ ناچێت بیگرێت؟ یه‌کێتى ئه‌یه‌وێت ته‌شهیر به نه‌وشیروان بکات هه‌ر چهنده ته‌شهیر به خۆیشى ده‌ک��ات ،باسى ده‌کات وه‌ک تاوان و ناچێت بیگرێت. چه‌تر :نه ده‌ک��را ئێوه له‌م کاته‌دا له‌به‌ره‌ى ئۆپۆزسیۆندا بونایه؟ ئێمه ل �ه س��اڵ��ى ()1991دا ک �ه ساڵىراماڵینى حکومه‌تى به‌عس بوو ،ئێمه ئهو کاته‌ش نه‌چوین‌ه ب�ه‌ره‌ى نیشتمانییه‌وه ،ئهو کاته‌ش ئێمه وتمان خه‌ڵکینا به‌مان‌ه فریو مه‌خۆن ،ئهمانه ناسیۆنالیستن و ملیشیان ده‌س �ه‌اڵت ده‌گ��رن و کوردستان وێرانه‌که‌ن، ئێستاش ئێمه به خه‌ڵک ئه‌ڵێین به ئۆپۆزسیۆن فریو مه‌خۆن ،تازه ده‌سه‌اڵت رۆى ،خه‌ڵک ئه‌بێت خ��ۆى رێکخراوى ت���ازه‌ى ج�ه‌م��اوه‌رى دروستبکات ،ده‌سه‌اڵتى شورایى بۆ ئێستا گرنگه .ئێمه ئێستا خه‌ریکى ئهو سیاسه‌ته‌ین. من ده‌پرسم نه‌وشیروان مسته‌فا چ ئاڵ و گۆڕێک له فکر و سیاسه‌تیدا رو ئه‌دات من رقى شه‌خسیم لێى نیه. چه‌تر :به‌اڵم په‌رله‌مانتاره‌کانى گۆڕان زۆربه‌ى زۆریان خوێنى تازه و خه‌ڵکى گه‌نج و خه‌ڵکى ده‌ره‌وه‌ى حزبه‌کانن. _ بڕوام به په‌ڕله‌مان نیه ،سبه‌ینێ مه‌سعود بارزانى بچێت‌ه په‌رله‌مان هه‌موویان چه‌پڵه‌ى بۆ لێده‌ده‌ن. چ �ه‌ت��ر :ب���ه‌اڵم بینیمان چه‌ندینجار له‌ناو پ�هرل�ه‌م��ان��دا ب�ه‌ت��ون��دى روب����ه‌روى ده‌س���ه‌اڵت بوونهوه؟ هیچ نییه ،ئهوه سیناریۆیه .په‌رله‌مان بووهبه گاڵته‌جاڕ ( )68 -67هه‌ر ئهو ژماره‌یه‌یه. دواى ئه‌وه‌ش ئێمه بزوتنه‌وه‌یه‌کى کۆمۆنیستین له‌گه‌ڵ قه‌ومیات زۆرمان فه‌رق‌ه ئیتر ناوى یه‌کێتى بێت یان پارتى یان گۆڕان یان ناوى په‌که‌ک‌ه بێت. چه‌تر :چ هێزێک ههیه له هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستاندا له ئێوه‌و‌ه نزیک بێت؟ _ بهداخهوه هیچ هێزێک نییه.
ناحیه‌ى تهکیه ،دواى ( )30ساڵ تائێستا خانوه‌کانیان تاپۆى نییه
«له‌ته‌کیه‌دا جیاوازى ده‌کرێت له‌نێوان هاواڵتیان»
ئاماده‌کار خزمه‌تگوزارییه‌کان ،به‌تایبه‌ت وه‌رگرتنى پێشینه‌ى خانوبهره .له‌درێژه‌ى قسه‌کانیدا هه‌رێم کاوانی ئهو هاواڵتی‌ه ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌کات چه‌ندین جار سه‌ردانى شاره‌وانى ته‌کییه‌یان کردووه، گ �ه‌ڕه‌ک��ى ش��اره‌وان��ى و گه‌ڕه‌کى ته‌نها پێیان ده‌ڵێن بۆتان تاپۆ ده‌که‌ین ،به‌اڵم ئ��ازادى له‌ناحیه‌ى ته‌کی ه له‌دواى هه‌رقسه‌یه‌ک‌ه و جێ به‌جێی ناکه‌ن. سۆران ئه‌حمه‌د ،مامۆستا ،دانیشتووى ( )30ساڵ تائێستا خانوه‌کانیان تاپۆى نییه ،سه‌رۆکى شاره‌وانیش گه‌ڕه‌کى ش��اره‌وان��ى ،له‌کاتی باسکردنی ده‌یگه‌ڕێنێته‌و ه بۆ که‌م ته‌رخه‌مى ک��ێ��ش �ه‌ک �ه‌ی��ان��دا ئ����ام����اژه‌ی ب�����هوه ک��رد (چ�ه‌ت��ر) یه‌که‌م رۆژنامه‌ی‌ه لهمبارهیهوه ئیداره‌ک ه له‌ڕابردوودا. سامان عه‌لى سدیق ،ته‌مه‌ن ( )32ساڵ به‌دواداچوون ده‌کات ،راشیگه‌یاند «هیچ به‌دڵته‌نگییه‌و‌ه وتى :ئه‌م ناوچه‌یه‌ی ئێمه الی �ه‌ن��ێ��ک و ه��ی��چ ک�ه‌س��ێ��ک تائێستا که‌س نازانێت شاره یان الدێی‌ه یاخود ناحییه ب���ه‌ده‌م داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��م��ان�هوه نه‌هاتون» له‌به‌رئه‌وه‌ى ( )30ساڵه ئێمه له‌م ناوچه‌ی ه ئاماژ‌ه به‌وه‌ش ده‌کات که ( )30ساڵه له‌م نیشته‌جێن ،ب �ه‌اڵم تائێستا خانوه‌که‌مان خانوانه‌دا نیشته‌جێن ئه‌وه‌ش روونده‌کاته‌وه ت���اپ���ۆى ن��ی��ی �ه ،ب��ێ��ب�ه‌ش��ی��ن ل���ه زۆرب�����هى خانووه‌کان هیچ کێشه‌یه‌کى یاساییان نییه
زانیاری پزیشکی فشاری خوێن
د .مسته‌فا ئیسماعیل فشاری خوێن که له ناو خه‌ڵکدا به (زه‌ختی خوێن) که له زمانه عه‌ره‌بیه‌که‌یه‌و‌ه هاتووه (چغگ دم)، ئه‌م نه‌خۆشی‌ه هاتوچۆکۆدنی خوێن‌ه له دڵه‌و‌ه بۆ ئه‌ندامه‌کانی تری جه‌ست‌ه و به پێچهوانهشهوه، هه‌رکاتێک سیستمی هاتوچۆی خوێن تێکچوو ئهوکاته ئهو نه‌خۆشی‌ه توشی ئهو که‌س‌ه بووه. ئه‌م نه‌خۆشی‌ه کاتێک دیاری ده‌کرێت که پێوانی په‌ستانی خوێن به ئامێری تایبه‌ت سێ جار پێوانه ده‌کرێ ئه‌گه‌ر له ( )140زیاتربوو له کاتێکدا
به‌اڵم پێیان ده‌ڵێن «ئهمه موڵکى عه‌شیره‌تى ه �ه‌م �ه‌وه‌ن��ده ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا» س���ۆران له قسه‌کانیدا ده‌پرسێت «ئایا له‌ماوه‌ى ()30 ساڵدا تائێستا بۆ ق�ه‌ره‌ب��ووى ئ�ه‌و موڵکه نه‌دراوه‌ته‌وه؟» ئهو مامۆستایه ئاماژ‌ه به‌وه‌ش ده‌کات و ده‌ڵێت «له‌ته‌کیه‌دا جیاوازى ده‌کرێت له‌نێوان هاواڵتیان ،له‌به‌رئه‌وه‌ى چه‌ندینجار چوینه‌ته شاره‌وانى پێمانده‌ڵێن ئه‌مڕۆ نا به‌یانى» ئهو مامۆستایه ئ�ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو که ئه‌وان له‌کاتى خۆیدا ئهو زه‌وییانه‌ى ئێستا تێدا نیشته‌جێن به‌پاره‌ى خۆیان کڕیویانه ،ئهو مامۆستایه هێما ب �ه‌وه‌ده‌ک��ات که نازانن سه‌ر به که‌رکوکن یان سلێمانی لهوبارهیهوه ده‌ڵێت :ئێمه‌ی دانیشتوانی ناحیه‌ى تهکیه نازانین ئایا سه‌ر به‌ئیداره‌ى سلێمانین یان
ئیداره‌ى که‌رکوک بۆیه له‌م نێوه‌نده‌دا هیچ ئاوڕێکمان لێ نادرێته‌وه. ک���ارزان م �ه‌ول��ود ،ت�ه‌م�ه‌ن ( )22ساڵ دانیشتوى گه‌ڕه‌کى ئ���ازادى ،له‌مه‌ڕ ئه‌م م���ژاره ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت :گله‌یم ههیه له‌الیه‌ن‌ه په‌یوه‌ندیداره‌کانى ناحیه‌ى تهکیه، چونکه ( )30س��اڵ زی��ات��ره له‌ته‌کیه‌دا نیشته‌جێین ،ب �ه‌اڵم تائێستا بێبه‌شین له خ��زم �ه‌ت گ����وزارى پێشینه‌ى خ��ان��وب �هره، له‌به‌رئه‌وه‌ى تائێستا خانوه‌کانمان تاپۆى نییه ،ئهو گهنجه ئهوه دهخاته ڕوو که‌وه‌ک گه‌نجێک ح���ه‌زم ده‌ک���رد ئ �ه‌و پێشینه‌ى خانوبهره بۆ منیش بوای‌ه سودمه‌ندبومایه لێى ،ئهو ئاماژ‌ه به‌وه‌ش ده‌کات له‌ته‌کیه‌دا ته‌نها دوو گه‌ڕه‌ک تاپۆى نییه. نه‌وزاد جه‌الل محمد ،سه‌رۆکى شاره‌وانى
تهکیه ،لهمبارهیهوه به (چ �ه‌ت��ر)ى وت: تهکیه پێشتر شارنه‌بوو‌ه تا تاپۆى هه‌بێت، تهکیه ئ��ۆردوگ��ا ب��وو ل�ه‌س�ه‌رده‌م�ه‌ک��ان��ى پێشوو .سه‌رۆکی شاره‌وانی ئاماژه‌به‌وه‌ش ده‌کات ئهو گه‌ڕه‌کانه‌ى پێشوو که تاپۆیان ه��ه‌ب��ووه س���ه‌ر ب �ه ق��ه‌زای��ى چه‌مچه‌ماڵ بوون ،له‌دواى ساڵى ( )2000حکومه‌تى هه‌رێم بڕیاریدا ش��اره‌وان��ى و ناحیه‌ى بۆ دروست بکات و به‌شێکى خانووه‌کانى بۆ تاپۆ بکات ،ده‌رب���اره‌ى ه��ه‌ردوو گه‌ڕه‌کى شاره‌وانى و ئازادى ،نه‌وزاد جه‌الل ،باسله‌وه ده‌کات ،ئهو دوو گهڕهکه کێشه‌ى خاوه‌ن موڵکیان ههیه ،بۆ چاره‌سه‌ر کردنیشیان چه‌ند جارێک له‌گه‌ڵ وه‌زیرى شاره‌وانى دانیشتوین ،به‌ڵێنى ئه‌وه‌ى پێداوین که ئهو کێشه‌یه‌مان بۆ چاره‌سه‌ربکات ،هۆکارى
چاره‌سه‌رنه‌کردنیشى تائێستا سه‌رۆکى شاره‌وانى ده‌یگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ که‌م ته‌رخه‌مى ئیدارهکه له‌ڕابردوودا ،سه‌رۆکى شاره‌وانى تهکیه له‌کۆتایی قسه‌کانیدا ئاماژ‌ه بهوه ده‌کات که ( )1500خانوو له‌و خانوو‌ه بێ تاپۆیان‌ه ئێستا له‌قۆناغى تاپۆکردندایه. جه‌عفه‌ر کریم کاکه‌مه‌ند ،خاوه‌ن موڵکى ئهو زهوییانه ،به(چه‌تر)ى وت :ئهو خانوو، زهوییانه تاپۆى فه‌رمی به‌ناوى خۆمانه‌وه‌یه، تائێستا ش��اره‌وان��ى تهکیه ق �ه‌ره‌ب��ووى ئهو زه‌وییانه‌ى نه‌کردوینه‌ته‌وه ،ئهو خاوه‌ن موڵکه هه‌ڕه‌شه‌ی ئهوه ده‌کات «تاقه‌ره‌بووى ئهو زه‌وی��ی��ان�ه وه‌رن �ه‌گ��ری��ن ڕێ��ن��اده‌ی��ن به‌که‌س ئیش و کارى تێدا بکات ڕێگرى ده‌که‌ین ل �ه‌ت��اپ��ۆک��ردن��ى ت��ا ئ��ه‌وک��ات��هى مافمان ده‌درێتێ».
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو که‌سه‌ک‌ه دانیشتبێت ئه‌وا ئهو که‌س‌ه نه‌خۆشى فشاری خوێنی ههیه. هۆکاره‌کانی به‌گشتی ف��ش��اری خ��وێ��ن ه��ۆک��اری تایبه‌ت به‌خۆی نییه ،به‌اڵم زۆر هۆکاریتر دهبێته هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی که ده‌توانین له‌م دوو به‌شه‌دا کورتی بکه‌ینه‌وه: یه‌که‌م :هۆکار‌ه سه‌ره‌کییه‌کان که به رێژه‌ی ل�ه‌س�ه‌دا ( )90-85دهبێته ه��ۆی ب�ه‌رزب��ون�ه‌وه‌ی فشاری خوێن له‌وانه‌ش (بۆماوه‌یی -خراپی باری کۆمه‌اڵیه‌تی (خه‌فه‌ت) -جگه‌ره‌کێشان و...هتد) به‌شێک له‌و نه‌خۆشانه‌ی توش ده‌بن هۆکاره‌که‌ی ئ���ه‌وه‌ی���ه ک �ه چ����ه‌وری خ��وێ��ن زی��ات��ر ده‌ک����ات و به‌شێکیتریشیان زیادکردنی رێ��ژه‌ی خوێی‌ه له
جه‌سته‌دا که ئهمانه دهبێته هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی نیشانه‌کانی له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی هۆکاره‌کانی دیاریکراو نیه بۆی ه فشاری خوێن. دووه‌م :هۆکاره‌کانیتر به رێژه‌ی له‌سه‌دا ( )15 -10ئه‌م نه‌خۆشی‌ه نیشانه‌ی تایبه‌ت به‌خۆی نیه ،به‌اڵم کاریگه‌ری ههیه له‌سه‌ر به‌رزبونه‌وه‌ی فشاری به‌گشتی سه‌رئێش‌ه و خوێن به‌ربونی ل��وت دوو ێ نه‌خۆشی تره‌وه‌ی‌ه له نیشانه‌ی تاراده‌یه‌ک دی��ارن ههرچهنده که زۆر خوێن ئه‌ویش به‌هۆی هه‌ند که‌سه‌که‌دا وه‌ک (ته‌سکی بۆریه‌کانی خوێن -نه‌خۆشى تریش ئه‌م دوو نیشانه‌یه‌یان ههیه ،له‌به‌ر ئیلتیهاب و به‌ردی گورچیله -زیادبوونی ده‌ردانی نادیاری نیشانه‌کانیشى به‌و نه‌خۆشی‌ه ده‌وترێت هورمۆناتی غوده‌کانی سه‌ر گورچیله و غوده‌ی بکوژی بێدهنگ. ده‌ره‌قی و به‌کارهینانی حه‌بی دژی سکپڕی له خۆپاراستن بۆ ئه‌وانه‌ی توشی نه‌خۆشیه‌ک‌ه نه‌بوون پێویسته ژناندا). به پێچهوانهشهوه فشاری خوێن داده‌به‌زێت ئه‌گه‌ر چه‌وری و سوێری به رێژه‌یه‌کی که‌م له‌خواردندا ێ و که‌م کردنه‌و‌ه یان به‌کارنه‌هێنانی رێژه‌ی خوێ یان هیمۆگلۆبینی خوێن له جه‌سته‌دا به‌کاربهینر که‌مبێته‌وه ،هه‌رکاتێکیش رێژه‌ی خوێن له الشه‌دا ج���گ���هره .ب��ۆ ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �ه‌ی ک��ه دووچ����اری نه‌خۆشیه‌ک‌ه هاتوون پێویسته چه‌وری و سوێری که‌مبێت ئهوکاته فشاری خوێن داده‌به‌زێت.
ێ یان به ئه‌ندازه‌یه‌کی که‌م به‌کار بهێنرێ نه‌خور ێ نه‌خۆشی ک ه و که‌م کردنه‌وه‌ی ده‌رمانی هه‌ند دهبێته هۆی به‌رزی فشاری خوێن. چاره‌سه‌رکردن ی �ه‌ک �ه‌م :ک�ه‌م��ک��ردن�ه‌وه‌ی ج��گ�هره و خ�ه‌ف�ه‌ت و رێکخستنی یاسای خۆراکی به که‌مکردنه‌وه‌ی چه‌وری و سوێری له ژه‌مه‌کانی خواردن. ێ نه‌خۆشی تر وه‌ک دووه‌م :چاره‌سه‌رکردنی هه‌ند ب �ه‌ردی گورچیله و ب �ه‌رزی رێ��ژه‌ی هۆرمۆنات ێ نه‌خۆشی تر که دهبنه هۆی به‌رزی و هه‌ند فشاری خوێن .ئه‌گه‌ر به ب �ه‌رده‌وام��ی فشاری خوێن به‌رزبوو ئه‌وا پێویسته ده‌رمانی تایبه‌ت له‌ژێر ێ به نه‌خۆشه‌که. رێنمایی پزیشک بدر ئاماده‌کردنی :سازان تۆفیق
چه‌تر ،ورده‌کارى زیادکردنی موچه‌ى ک هم‌ئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر باڵو دهکاتهوه
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
14
موچه‌ی تریان هه‌بێت ،بۆیه کۆمه‌ڵێک پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�هى ک �ه‌م��ئ �ه‌ن��دام��ی س�ه‌ن��گ�ه‌ر ئاماده‌کار وه‌اڵمی ئهو نوسراوه ده‌ده‌نه‌وه و ده‌ڵێن راسته ئیحسان مه‌ال فوئاد ئ �ه‌و که‌مئه‌ندامانه‌ى پله‌ى سه‌ربازییان به‌رزکراوه‌ته‌وه نابێت موچه‌یتریان هه‌بێت، پ������اش ئ���������ه‌وه‌ى ل����ه‌الی����ه‌ن ب���ه‌اڵم ئێمه کۆمه‌ڵێک که‌مئه‌ندامی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رای��ه‌ت��ی ژم��ێ��ری��ارى س���ه‌ن���گ���ه‌ری���ن و ب���ه ه��ی��چ ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک فه‌رمانگه‌ى کاروبارى کارگێڕی و پ��ل �ه‌ی س �ه‌رب��ازی��م��ان ب��ۆ ن �ه‌ب �ه‌س��ت��راوه و دارای��ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران�هوه له‌فه‌رمانگه‌کاندا دامه‌زراوین و موچه‌ى ل �ه ن��وس��راوێ��ک��دا ب��ۆ کۆمه‌ڵه‌ى بنه‌ڕه‌تیمان بۆ سه‌رفده‌کرێت له ( )100بۆ ک�ه‌م��ئ�ه‌ن��دام�ه‌ک��ان��ی پێشمهرگه ( )300هه‌زار دیناره به مه‌رجێک رێژه‌ى سه‌نگه‌ر مووچه‌که‌یان ده‌بڕێت، که‌مئه‌ندامی له ( )%60بێت. ک �ه‌م��ئ �ه‌ن��دام��ان��ی��ش ن���اڕه‌زای���ی پێشمه‌رگه‌یه‌کى که‌مئه‌ندامی سه‌نگه‌ر ده‌رده‌ب��ڕن و داواى روونکردنهوه له‌لێدوانێکدا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) روون��ی��ک��ردهوه له‌حکومه‌ت ده‌که‌ن و به‌رپرسێکی که ئ�ه‌وان کۆمه‌ڵێک له‌که‌مئه‌ندامانی ئهو ده‌زگایه‌ش ده‌ڵێت موچه‌کانیان سه‌نگه‌رن له‌فه‌رمانگه‌کاندا دام���ه‌زراون ب �ه‌راده‌ی �ه‌ک��ی زۆر زی��اد ده‌ک��ات، و ب �ه ب��ڕی��ارێ��ک��ی س �ه‌رۆک��ی حکومه‌ت (چه‌تر) له‌م راپۆرته‌دا ورده‌کاری ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ئهمانه ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌رن ،ب�ه‌اڵم زیادکردنه‌کان ئاشکرا ده‌کات. م���ووچ���هى ک �ه‌م��ئ �ه‌ن��دام��ی س�ه‌ن��گ�ه‌ری��ش به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ژمێریارى فه‌رمانگه‌ى وه‌رده‌گ����رن و ن��اب��ڕدرێ��ت ،ک�ه‌چ��ی چه‌ند ک�����اروب�����ارى ک���ارگ���ێ���ڕی و دارای������ی مانگێکه هه‌مووی بڕاوه. ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران ،به نوسراوی ژماره مه‌ال یاسین ،ئهو که‌مئه‌ندامه‌ى سه‌نگه‌ر ( )9061ل �ه ( )2010/8/16ده‌ڵ��ێ��ت: که پیشه‌ى مامۆستایه و له‌ساڵی ()1988 مانگانه‌ى که‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر به له‌تیپی ()51ی گه‌رمیان له‌گۆپته‌په م��وچ�ه ئ �ه‌ژم��ارده‌ک��رێ��ت و نابێت هیچ
چه‌کی کیمیاوی به‌رکه‌وتووه «ده‌مانه‌وێت روونکردنه‌وه‌مان بده‌نێ بۆچی حکومه‌ت له‌بڕیارێکدا ده‌ڵێت وه‌رگرتنی موچه‌ی که‌مئه‌ندامانی س�ه‌ن��گ�ه‌ر نابێته رێگر له‌خه‌رجکردنى موچه بۆ ئهو که‌سانه‌ى که به پێی ئیستحقاقى خۆیان له‌به‌ر رۆشنایی یاسا و رێنماییه‌کان به‌رده‌وامن له‌خزمه‌ت ی��ان ل �ه‌داه��ات��وودا داده‌م��ه‌زرێ��ن ،ب �ه‌اڵم به مه‌رجێک ئهو که‌مئه‌ندامه سه‌نگه‌رانه ناگرێته‌وه که پله‌یان بۆ به‌رزکراوه‌ته‌وه، که‌چی موچه‌که‌ى ئێمه‌یان ب��ڕی��وه که مووچه‌یه‌کی ره‌مزییه». ئ���ه‌و ک �ه‌م��ئ �ه‌ن��دام �ه‌ی س�ه‌ن��گ�ه‌ر ده‌ڵ��ێ��ت: سه‌ردانی سه‌رۆکی حکومه‌تمان کرد و ناڕه‌زایه‌تییه‌که‌مان گه‌یانده ده‌ستی ،به‌اڵم تائێستا وه‌اڵم نه‌دراینه‌وه ،بۆیه داواده‌که‌ین ح��ک��وم �ه‌ت چ���اره‌س���ه‌ری ک��ێ��ش�ه‌ک�ه‌م��ان بکات ،چونکه به‌و کاره له‌هه‌موو ماف و ئیمتیازاتێکی حکومی و ح��زب��ی و ته‌ندروستی بێبه‌ش ده‌ب��ی��ن ک�ه تائێستا چ �ه‌ن��دی��ن ج���ار ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ر س �ه‌ردان��ی چه‌ندین دکتۆرم کردووه. رزگ����ار م��ح �ه‌م �ه‌د ،ب �ه‌رپ��رس��ی ده‌زگ���اى ک�ه‌م��ئ�ه‌ن��دام��ان��ی س�ه‌ن��گ�ه‌ر ل���ه‌وه‌زاره‌ت���ی
پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه ،ل �ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی تایبه‌تیدا وه‌اڵمی ئهو ناڕه‌زایه‌تیانه‌ی که‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر دهداتهوه که له به‌رامبه‌ر بڕیارێکی حکومه‌ت نیشانیاندا و رایده‌گه‌یه‌نێت «ب �ه پێی بڕیارێکی حکومه‌ت نابێت هیچ که‌سێک دوو موچه‌ى هه‌بێت و به مه‌به‌ستی چاکسازی ئهو کاره کراوه تا له‌ماوه‌ى داهاتوودا به پێی بڕیاری ()34 که‌مترین موچه‌ى که‌مئه‌ندامی سه‌نگه‌ر دهبێته ( )860ه�ه‌زار دینار تا به‌رزترین مووچه له چوار ملیۆن و ( )220هه‌زار دی��ن��ار ،ئیتر ئهوکاته ئ�ه‌و که‌مئه‌ندامه ئازاده کام موچه‌یان هه‌ڵده‌بژێرێت ئه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رییه‌که یان که‌مئه‌ندامییه‌که‌ى، ب��ۆی �ه پ��ێ��م��ان ب��اش �ه ل �ه‌ب��ری ئ���ه‌و ه�ه‌م��وو دوو م��ووچ �ه‌ی �ه چ��اک��س��ازی ب��ک�ه‌ی��ن و سااڵنه ده‌رچووانی زانکۆو په‌یمانگاکان دابمه‌زرێنین». ئ�ه‌و به‌رپرسه‌ى که‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر وتیشی که‌مئه‌ندام ههیه سێ مووچه‌ی ه �ه‌ی �ه ،الی ئێمه و ک��ۆم�ه‌ڵ�هى رۆژ و له‌قوربانیانیش ،بۆیه پێمان گوناهه ئهو کاره به‌و شێوهیه بمێنێته‌وه ،بۆیه ئهو بڕیاره راگیراوه که ده‌ڵێت وه‌رگرتنی موچه‌ی
که‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر و شه‌هید و ئه‌نفال نابێته رێگر له‌خه‌رجکردنى موچه‌ی دیکه. سکرتێری ک��ۆم�ه‌ڵ�هى که‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر شوان موغاغی ،رایده‌گه‌یه‌نێت ن��اب��ێ��ت ه��ی��چ ک�ه‌س��ێ��ک دوو م��ووچ �هى هه‌بێت و له‌م چه‌ند مانگه‌دا یاسای ژماره ( )34جێبه‌جێده‌کرێت مووچه‌ى هه‌موو که‌مئه‌ندامانی سه‌نگه‌ر به پێی پله‌کانیان زیاد ده‌کات که نزمترین مووچه‌یان ئه‌گه‌ر م��والزم بێت ئ �ه‌وا ملیۆنێک و ()700 ه�ه‌زار دیناری پێده‌درێت ،پله‌ى لیوا که ئێستا ملیۆنێک و ( )140هه‌زار دینار وه‌رده‌گرێت و دواى جێبه‌جێکردنی یاساکه دهبێته چوار ملیۆن و ( )700هه‌زار دینار ئ�ه‌گ�ه‌ر رێ��ژه‌ک �هى ل �ه‌س �ه‌داس �ه‌د بێت که له‌مووچه‌ى وه‌زی��رێ��ک زی��ات��ره ،ئێمه ئه‌م ورده‌کاریییانه‌مان بۆیان روونکردووه‌ته‌وه ئیتر به‌جێیه دوو مووچه‌یان هه‌بێت؟. موغاغی وتیشی ئێمه به که‌مئه‌ندامه‌کانی سه‌نگه‌رمان وت���ووه ل �ه‌م��اوه‌ى داه��ات��وودا م��ووچ �ه‌ک��ان زۆر زی���اد ده‌ک��رێ��ت بۆیه نابێت دوو موچه‌تان هه‌بێت بۆ نموونه که‌سێک له‌فه‌رمانگه‌ى کاره‌با فه‌رمانبه‌ر بێت و الی ئێمه‌ش مووچه وه‌ربگرێت،
بۆیه پێمان وت���وون ده‌ب��ێ��ت یه‌کێک له‌و موچانه هه‌ڵبژێرن یان ئه‌گه‌ر که‌سێک له‌پێشمه‌رگایه‌تیدا که‌مئه‌ندام بوبێت و رێ��ژه‌ک�هى ( )50%بێت ئێمه ناسنامه‌ی سه‌روه‌ری بۆ ده‌که‌ین و هه‌موو پاداشتێک ده‌یانگرێته‌وه. سکرتێری کۆمه‌ڵه‌ی که‌مئه‌ندامان ده‌ڵێت: ئێمه ( )10ساڵه شه‌ڕ له‌سه‌ر ئهو یاسایه ده‌که‌ین و خۆشبه‌ختانه ئێستا په‌رله‌مان بڕیاری له‌سه‌رداوه و چه‌ند مانگی داهاتوو جێبه‌جێده‌کرێت و الی خۆشمانه‌وه لیستی ( )400ه��ه‌زار که‌مئه‌ندام ل�ه‌س�ه‌رب��ازه‌وه تا پله‌ی لیوا ناردوومانه بۆ حکومه‌ت، ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌گ �ه‌ر س�ه‌رب��ازێ��ک��ی عێراقی له‌به‌غدا ( )650ه�ه‌زار دینار وه‌ربگرێت ئ����ه‌وا الی ئ��ێ��م�ه ئ���ه‌گ���ه‌ر س �ه‌رب��ازێ��ک رێ��ژه‌ى که‌مئه‌ندامییه‌که‌ى ( )50%بێت مووچه‌که‌ى دوو هێنده ده‌بێت ،بۆیه رێگا ناده‌ین ئهو که‌سانه دوو مووچه‌یان هه‌بێت. ئهو به‌رپرسه‌ى کۆمه‌ڵه‌ى که‌مئه‌ندامان راشیده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌گه‌ر که‌مئه‌ندامێکی سه‌نگه‌ر ملیۆنێک زیاتر وه‌ربگرێت ئه‌وا یه‌کسه‌ر ( )18ملیۆن دینارى به دیاری پێده‌درێت.
پسپۆرێکی بواری زمانی کوردی:
ی ئێم ه زمانى ستانداردمان نیه حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم به‌رپرسیارن لهوه دیداری
فه‌رحان حه‌مه‌خان زۆر جار قس ه له‌سه‌ر ئهو ه ده‌کرێت زمانی ستانداردی ک��وردی دروست بکرێت ل �ه‌م��ب��اره‌ی �ه‌و ه د.محه‌مه‌د م �ه‌ح��وى ،هۆکاره‌کانی نه‌بوونی هه‌لومه‌رجی دروس��ت بوونی زمانی ستانداردی ک��وردی شیده‌کاته‌و ه و پێیوایه :زمانى ستانداردمان نیه ئ �ه‌و ی��اری��ده‌ده‌رى پڕۆفیسۆر ه له به‌شى ک���وردى زان��ک��ۆی سلێمانی، رایده‌گه‌یه‌نێت حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به‌رپرسیارن بۆ دروستکردنی زمانی ستاندارد.
چه‌تر :ده‌مانه‌وێت بزانین زمانى (ستاندارد) چییه؟ هه‌موو زمانێک زار و زارۆچکه‌ى ههیه،واته جۆراوجۆرى ،له‌گه‌ڵ ئه‌م جۆرا و جۆرى و جیاوازیان‌ه له‌نێوانیاندا ،وه‌ک کرمانجى ناوه‌ڕاست کرمانجى ژوورو ،ئینجا ئه‌مانه‌ش وه‌چ‌ه زارى خۆیان ههیه ،له‌ناو ئهمانه جیاوازى ههیه ،له‌ناو ئه‌مانه‌شدا کرۆکێکى هاوبه‌ش ههیه ،ئێمه بۆیه ده‌ڵێین زمانى کوردى ،چونکه هه‌موو ئهمانه چه‌ند بنه‌مایه‌کى سه‌ره‌کى کۆیان دهکاتهوه ،زمانى ستاندارد جۆرێکه له‌کرۆکى هه‌موو ئه‌م زمانانه ،له‌زمانى ئاخافتنه‌که‌وه هه‌ڵده‌هێنجرێن ،به‌واتای زمانى ستاندارد زمانى پێوه‌ر‌ه و پێوه‌ر‌ه بۆ هه‌موو زمانى کوردى له‌م زمانه‌و‌ه ده‌توانین بڕۆین بۆ جۆره‌کانى زمان،
وه‌ک زمانى وێژه‌وانى زمانى ڕاگه‌یاندن ،زمانى زانست ،ته‌نانه‌ت ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ زمانى ناو چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵ ،واته به‌م زمانه ده‌زانین زمانى ئاخاوتنى ڕۆژانه‌ى ئاسایى له‌گه‌ڵ زمانى ڕه‌شۆکى جیاوازیه‌که‌ى چیه ،به‌م‌ه ده‌زانین زمانى رۆژنامه و ته‌له‌فزیۆن جیاوازییان چیه له‌گه‌ڵ زمانى زانست. چه‌تر :به‌بڕواى ئێوه ئێمه ئێستا خاوه‌نى زمانى ستانداردین؟ ئێمه تا ڕاده‌ی���ه‌ک زۆر خاوه‌نى زمانێکىدهس��ت��وری��ن ،ئ���ه‌وه‌ى که پێى ده‌وت��رێ��ت زمانى ف �ه‌رم��ى ،زمانێکى ده‌س��ت��ورى ل�ه خ���وارووى کوردستاندا که کرمانجى ناوه‌ڕاست‌ه و له‌دامو ده‌زگاکانى حکومه‌تى کوردیدا به‌کار ده‌هێنرێن، به‌تایبه‌تى له قۆناغه‌کانى خوێندنیشدا ،بۆ فێرکردن و فێربوون ئهو زمانه‌مان ههیه ،به‌اڵم زمانى ستانداردمان نیه. چه‌تر :پێتوانی‌ه زمانى ستانداردمان هه‌بێت ده‌توانین ده‌وڵه‌تى کوردى دروست بکه‌ین؟ بهپێچهوانهوه بوونى ده‌وڵ���ه‌ت پێویسته بۆئ �ه‌وه‌ى زمانى ستاندارد هه‌بێت ،ئێمه له‌پێش راپه‌ڕینه‌و‌ه ئهو بارودۆخ‌ه سیاسیه‌ى خوارووى کوردستانى به‌تایبه‌تى تیابووه ،کوردستانیش به‌گشتى هه‌لومه‌رجى ئه‌وه‌ى بۆ نه‌ڕه‌خساندوین بۆ ئه‌وه‌ى زمانێکى ستانداردمان هه‌بێت ،به‌اڵم ل �ه‌و ڕۆژه‌و‌ه حکومه‌تێکى کوردیمان ههیه و په‌رله‌مان و داموده‌زگا ئێستا حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم به‌رپرسیارى ئه‌وه‌ن که ئێمه زمانى ستانداردمان نیه ،چونکه بۆ زمانى ستاندارد پێویستمان به‌فه‌رهه‌نگێکى ئ��اوه‌زى زانستیی‌ه که پسپۆڕانى زانستى زمانى وه‌ک
ئێمه له ده‌زگایه‌کى گه‌وره‌ى وه‌ک ئۆکسفۆڕد و دوودنى ئه‌ڵمانى داى بنێین ،ئێمه پێویستمان به ده‌زگایه‌کى ئه‌کادیمیاى زمانه و نیمانه، ئه‌وه‌ى که‌نایه‌ت به‌الى ئه‌م کارانه‌دا حکومهته، ئه‌وانیش به‌رپرسیارن له زمانى ستاندارد. چه‌تر :کهواته پێتوای‌ه نه‌بوونى ده‌سه‌اڵتێکى یه‌کگرتووى کوردی‌ه ناتوانێت بڕیارى گرنگی له‌م جۆره ده‌ربکات بۆ دروست کردنى زمانى ستاندارد؟ له‌ڕووى سیاسیهوه ئه‌مه‌یان‌ه له‌ڕووى زانستیهوهئهوه نیه ،ئێمه زمانه‌وانى کوردمان نهبووه که زانستى زمانى خوێندبێت که ئاماده‌کردن و دانانى فه‌رهه‌نگى ئ���اوه‌زى خوێندبێت ئهو به‌ڕێزان‌ه به‌رپرسیارن ،زمانه‌وان‌ه کورده‌کان که له‌و بوارانه‌دا خوێندویان‌ه ده‌بوو ئه‌م کارانه بکه‌ن، به‌اڵم دیاره له‌و بواره‌شدا مامۆستاى ته‌واومان نهبووه ،خۆم یه‌کێکم له‌وانه‌ى پانز‌ه ساڵه سه‌رقاڵى ئه‌وه‌م زمانى کوردى بکه‌م به‌زمانى ستاندارد، ئێستا داوام له وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ کردووه مۆڵه‌تم پێ بده‌ن بۆ ماوه‌ى دوو ساڵ بچمه‌وه بۆ ئه‌وروپا له‌و کۆلیژانه‌ى که دوو پسپۆڕیان داناوه سه‌رپه‌رشتى کاره‌کان بکات ئه‌م کرمانجى ناوه‌ڕاست‌ه بکه‌ن به زمانى ستاندارد هه‌م به ئه‌لف و بێى التینى و هه‌م به‌ئه‌لف و بێى عه‌ره‌بى، الیهنه زانستیه‌که‌ش ئێمه به‌رپرسیارین. چه‌تر :باست له مامۆستاکانمان ک��رد که هۆکارێک بوون بۆ دواکه‌وتنى ئه‌م زمانه، ته‌نها ئه‌مان رێگربوون نه‌ڕۆشتوون به‌دوایدا؟ ئێمه ئه‌گه‌ر بڕوانین‌ه شاره‌کان له‌ساڵى چهندهوهئ�ه‌م بینایان‌ه ده‌برێن به‌ئاسماندا ،ئه‌ندازیارى ته‌واومان نه‌بوو ئهمانه دروس��ت بکات پاره‌ى
n
دکتۆر محه‌مه‌د مه‌حوی مامۆستای زمانی کوردی له‌زانکۆی سلێمانی
ته‌واومان نه‌بوو ئهمانه دروست بکات ئێستا توانا -ئه‌وه‌ش دیسان هه‌ڵه‌یه‌کى گهورهیه له‌خوارووى ههیه ده‌کرێت ،هه‌لومه‌رج‌ه سیاسیهکه ئێستا کوردستاندا به‌تایبه‌تى له‌سه‌رانسه‌رى کوردستاندا که ده‌ڵین کرمانجى ناوه‌ڕاست بووه به‌زمانى ههیه و بۆ زمانیش هه‌مان شته. چه‌تر :ئهو شێوه‌زاره‌ى سلێمانى که‌ئێستا به‌ره‌و ده‌ستورى ئێمه ئهو زمانه ده‌که‌ین به‌ستاندارد زمانى ستاندارد ده‌چێت ده‌کرێت ببێته زمانى واتێده‌گه‌ن ئهمه ته‌نها وه‌چ�ه زارى سلێمانیه ده‌کرێت ئهو زمانه ستاندارد‌ه له سلێمانى له سنه ستاندارد بۆ پارچه‌کانیتری کوردستان؟
له مه‌هاباد قسه‌ى پێ ده‌کرێت ئاخافتنى پێ ده‌کرێت ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌ڕووى ڕۆشنبیرى کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسیهوه ،سلێمانى ئهو ناوه‌نده سه‌ره‌کی‌ه بووه بۆ کوردستان واداده‌نرێت که‌وه‌چه زارى سلێمانى ده‌بێت به‌ستاندارد له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا کرمانجى ناوه‌ڕاست وه‌رده‌گیرێت.
یه‌کگرتن و جیابونه‌و ه له مێژووى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستاندا؟ ئاماده‌کار
عه‌لى فه‌تاح مه‌جید
به‌شى دووه‌م و کۆتایى س��اڵ��ى ( )2001یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان دووه‌مین کۆنگره‌ى خۆى گرێدا ،ک ه تیایدا تاڵه‌بانى و چه‌ند ئه‌ندامێکى ده‌س��ت �هى دام �ه‌زرێ��ن �ه‌ر و دوو ئه‌ندامى کۆمیته‌ى سه‌رکردایه‌تى به‌بێ هه‌ڵبژاردن دانرانه‌وه ،هه‌ر له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا تاڵه‌بانى رایگه‌یاند ک ه دوو ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى (مالزم عومه‌ر عه‌بدواڵ و قادرى حاجى عه‌لى) وازیان هێناوه و خۆیان بۆ سه‌رکردایه‌تى هه‌ڵنابژێرنه‌و‌ه و شوێنه‌که‌یان بۆ گه‌نجان به‌جێدێڵن ،واتا ل ه ساڵى ()2000 دا هه‌ر یه‌ک ل ه (مالزم عومه‌ر عه‌بدواڵ و قادرى حاجى عه‌لى) وازیان ل ه ریزه‌کانى
(ى.ن.ک) هێناوه ،له‌ساڵى ()2004دا ل ه کۆبونه‌وه‌یه‌که‌ى به‌رفراواندا (ى.ن.ک) رایگه‌یاند ک ه س �ه‌دان ک��ادرى حزب و الیه‌نه‌کانى تر هاتونه‌ت ه ریزه‌کانى (ى.ن.ک)هوه ،له‌و راگه‌یاندنه‌ى یه‌کێتیدا هاتووه ک ه (150ک �ه‌س) به‌نوێنه‌رایه‌تى سه‌دان که‌س له‌گه‌ڵ مه‌کته‌بى رێکخستنى یه‌کێتیدا کۆبونه‌ته‌وه ،به‌اڵم ئاماژ‌ه به هیچ ناوێکى دیار نه‌کراوه.
ساڵى ( )2007ساڵى وازهێنانى کۆڵه‌که‌یه‌کى یه‌کێتى! پاش کۆتاییهاتنى هه‌ڵبژاردنى رێکخستنه‌کانى یه‌کێتى و بێهیوابوونى (نه‌وشیروان مسته‌فا) له گۆڕانکارى و چاکسازى ناو (ى.ن.ک) دواى شکستهێنانى ئهو پڕۆژه‌یه‌ى که به (پ��رۆژه‌ى ئیمزا) ناسرابوو ،تیایدا س �ه‌دان سه‌رکردایه‌تى و ک��ادرى پێشکه‌وتووى یه‌کێتى ئێمزایان بۆ چاکسازى بنه‌ڕه‌تى له‌ناو ریزه‌کانى یه‌کێتیدا ک��ۆک��ردهوه ،م��ان �ه‌وه‌ى (ن�ه‌وش��ی��روان مسته‌فا) وه‌ک جێگرى سکرتێرى یه‌کێتى له‌ناو یه‌کێتیدا
گه‌یشت به بنبه‌ست ،هه‌ر بۆیه له کۆبونه‌وه‌یه‌کى مه‌کته‌بى سیاسیدا له به‌غدا نوسراوى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى خۆى پێشکه‌ش به تاڵه‌بانى و مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى کرد. تاڵه‌بانى و مه‌کته‌ب سیاسیه‌که‌ى بێ دوو دڵى نوسراوى ده‌ست له‌کار کێشانه‌وه‌ى (نه‌وشیروان مسته‌فا)یان قبوڵ ک��رد .له هه‌مانکاتیشدا چ �ه‌ن��دی��ن ئ �ه‌ن��دام��ى م �ه‌ک��ت �ه‌ب��ى س��ی��اس��ى و سه‌رکردایه‌تى و ک��ادرى پێشکه‌وتوو ه �ه‌زاران ئ�ه‌ن��دام��ى ه��اوس��ۆزى (ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا) له‌ناو ریزه‌کانى (ى.ن.ک)دا مانه‌وه .سه‌ره‌ڕاى ئه‌مانه‌ش (گروپى ره‌گ) له ئه‌وروپاو‌ه هێرشێکى به‌رفراوانیان کرد‌ه سه‌ر سه‌رکردایه‌تى ئه‌وکاته‌ى یه‌کێتى و ئه‌وانیش وازیان له یه‌کێتى هێنا که پێکهاتبوون له چوار کادرى پێشکه‌وتوى ئهو حزبه (مه‌ال فه‌رمان ،هۆشیار عابد ،هه‌ڤاڵ کوێستانى، شۆڕش حاجى) پاش ئه‌م روداوان �ه ئه‌ندامێکى ت��رى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى (محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم) وازى له ریزه‌کانى یه‌کێتى هێنا، چاودێرانى سیاسى پێیانوایه به درێژایى مێژوو ئه‌م
حزبه توشى کاره‌ساتى جه‌رگبڕى له‌وجۆر‌ه نهبووه ،ئ �ه‌و کاته‌ى کاریگه‌رى قوڵیان له مه‌یدانى وازهێنانى (نه‌وشیروان مسته‌فا) روخانى پته‌وترین سیاسى کوردستان و له‌ناو ته‌واوى کۆمه‌ڵگادا کۆڵه‌ک‌ه ب��وو که به‌درێژایى مێژوو یه‌کێتى به‌جێهێشت ،زۆرێک له روناک بیران به‌وردى راگرتبوو ،هه‌ر ئه‌م کاره‌سات‌ه پێگه‌ى یه‌کێتى خوێندنه‌وه‌ى جیاجیایان بۆ وتاره‌کان و مه‌به‌ستى له کوردستاندا به‌گشتى و له شارى سلێمانى پشت وت��اره‌ک��ان��ى ده‌ک���رد ،ئ �ه‌و کاته‌ى پرسى به‌تایبه‌تى تا ئاستێکى مه‌ترسیدار هێنای‌ه خوارهوه .هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستان نه‌وشیروان مسته‌فا و دامه‌زراندنى کۆمپانیاى هاته کایهوه گومانى دروستکردنى لیستێکى سه‌ربه‌خۆ و به‌شداریکردن له هه‌ڵبژاردنه‌کان وشه! پاش وازهێنانى له یه‌کێتى (نه‌وشیروان مسته‌فا) له‌سه‌ر کۆمپانیاى وش�ه و خ��ودى نه‌وشیروان ى ج��ێ��گ��رى س��ک��رت��ێ��رى گشتى و ئ�ه‌ن��دام��ى مسته‌فا دروست بوو ،هه‌ر له‌و کاته‌دا ده‌نگۆى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى یه‌کێتى ،ده‌ستى کرد به وازهێنانى کۆمه‌ڵێک له ئه‌ندامانى مه‌کته‌بى دامه‌زراندنى کۆمپانیاى راگه‌یاندنى (وشه) که سیاسى و سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى و هاتنه پاڵ له ئێستادا (که‌ناڵى ئاسمانى که‌ى ئێن ئێن و پرۆژه‌که‌ى (نه‌وشیروان مسته‌فا) روپه‌ڕى رۆژنامه رۆژنامه‌ى رۆژنامه و سایتى سبه‌ى و رادیۆى و گۆڤاره‌کانى داگیرکرد ،سه‌ره‌نجام (نه‌وشیروان ده‌نگى گ��ۆڕان) له‌خۆ ده‌گرێت ،دامه‌زراندنى مسته‌فا) لیستێکى ( )75که‌سى بۆ به‌شدارى له ئ�ه‌م ده‌زگ��ای�ه ت��رس و گومانى الى ه�ه‌ر دوو هه‌ڵبژاردنه‌کان ئاماده کرد که زۆربه‌یان خه‌ڵکى پارتى ده‌سه‌اڵتدار (یه‌کێتى و پارتى) دروست نوێ و گه‌نجى خاوه‌ن بڕوانامه‌ى ده‌ره‌وه‌ى حزبه‌کان کرد ،له هه‌مانکاتدا (نه‌وشیروان مسته‌فا) ب ه ب��وو ،مۆڵه‌تى به‌شداریکردنى له کۆمسیۆنى باڵوکردنه‌وه‌ى زنجیره‌یه‌ک وت��ار به‌شێک له ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن وه‌رگ����رت ،ل��ێ��رهوه چ��وار ئه‌ندامى مه‌به‌سته‌کانى خۆى ئاشکرا کرد ،وتاره‌کانى دیار و کاریگه‌رى مه‌کته‌بى سیاسى و شه‌ش
ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى ریزه‌کانى حزبه‌که‌یان به‌جێهێشت و پشتگیرى خۆیان بۆ پرۆژه‌که‌ى (نه‌وشیروان مسته‌فا) راگه‌یاند ئه‌وانیش بریتى ب��وون له (ع��وم �ه‌رى سه‌ید عه‌لى ،عوسمانى حاجى مه‌حمود ،مسته‌فاى سه‌ید قادر ،جه‌الل جه‌وهه‌ر له مه‌کته‌بى سیاسى و ئاسۆ عه‌لى، مام رۆسته‌م ،جه‌مالى حاجى محه‌مه‌د ،کوردۆ قاسم ،سه‌فینى مه‌ال قه‌ره ،عوسمان بانیمارانى ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى) ،هه‌ر له‌و کاته‌دا چه‌ندین به‌پرس و کارگێڕ و ئه‌ندامى مه‌ڵبه‌ند و ئه‌ندامى مه‌کته‌بى رێکخستن و به‌رپرس و ئه‌ندام کۆمیته و ئه‌ندام که‌رت و هه‌زاران ئه‌ندامى یه‌کێتى هاتنه ناو ریزه‌کانى گۆڕانه‌وه ،پاش ئه‌وه‌ى لیسته‌که‌ى کۆمپانیاى وش�ه ( )25کورسى په‌رله‌مانى به‌ده‌ستهێنا و زۆری��ن �هى ده‌نگه‌کانى سنورى پارێزکاى سلێمانى مسۆگه‌ر کرد ،یه‌کێتى به جه‌نگێکى راگه‌یاندنى قورس وه‌اڵمى دایه‌و‌ه و تا ئێستاش باس لهوه ده‌کات که پۆل پۆل کادر و ئه‌ندامانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان دێنه‌و‌ه ناو ماڵه گه‌وره‌که.
وه‌رگێڕان
زمانی ئه‌ردۆغان ل ه ئامه‌د شه‌ڕه‌نگێزتر بوو
نکۆڵی‌کردن ب ه وتووێژێکی جیاوازتر موزه‌فه‌ر ئایه‌تا
و :هێدی ئه‌حمه‌د زۆر الیه‌ن چاوه‌ڕوانی ئهو ه بوون ئه‌ردوغان ،سه‌رۆک وه‌زیران ل ه ئامه‌د گرێدراو ب ه کێشه‌ی کورد لێدوانی گرنگ بدات ،به‌اڵم نه‌کرا .ته‌نانه‌ت ئه‌ردۆغان ل ه به‌راورد له‌گه‌ڵ پێشوودا وتارێکی زۆر خراپتری دا .زمانی په‌المارده‌ر و شه‌ڕئه‌نگێز بوو .هه‌روه‌ها ناوه‌ڕۆکی نکۆڵیکاری سیسته‌می تورکیا نیشان دا .هێنانه‌زمانی په‌یتا په‌یتای «کورد و تورک بران» شتێک ل ه راستی ناگۆڕێت.
پێشتر له نووسینه‌کانمدا ئاماژه‌م به نه‌ریت و پێکهاته‌ی ناسیۆنالیستی و ده‌وڵه‌تگه‌رای ئیسالمی ت��ورک ک��ردب��وو .بۆ تێپه‌ڕاندنی ئه‌مه‌ش ده‌زانرێت زۆر سیاسه‌تمه‌دار و نووسه‌ری ئه‌م به‌ره‌ی‌ه هه‌ڵسه‌نگاندن و ره‌خنه‌دانی ریشه‌ییان ن��ه‌ک��ردووه .ئ �ه‌م ت��وێ��ژه‌ش کاتێک له‌گه‌ڵ راب���ردوودا خۆیان ده‌به‌ستنه‌و‌ه و له زهنیه‌تی ناسیۆنالیستی و ده‌وڵه‌تگه‌را دوور نابنه‌وه ،ده‌بێ چ��اوه‌ڕوان نه‌کرێت که هه‌ڵسوکه‌وتی راست له‌گه‌ڵ کێشه‌ی کورد و دیموکراسی بکه‌ن. راست‌بینان‌ه نابێت چ��اوه‌ڕێ له‌و که‌سانه‌ی بکرێت که به ده‌ی��ان ساڵه له ده‌سه‌اڵتدان و س���وود ل�ه ده‌س����ه‌اڵت ده‌بینن ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ب ه رێنماییه‌کی دیموکراتیک و ره‌خنه‌دانه‌و‌ه سه‌یری کێشه‌کان بکه‌ن .ئه‌مڕۆ له الی ده‌وڵ��ه‌ت ناڕازییه‌کانیش نه‌ماون .له دنیادا توێژێکی ئیسالمی نابیندرێت به‌کارهێنانی زی��اده‌ڕه‌وان �ه‌ی گاز له الی�ه‌ن پۆلیس که ل ه دنیادا نمونه‌ی نیه ،رهخنه بکات .به پێچه‌وانه‌و‌ه پۆلیس و ئه‌وان تێکه‌ڵی یه‌کتر بوون .ره‌وشی فه‌تحواڵچییه‌کان نمونه‌یه‌کی وانه‌ده‌ره ،چۆن زیاترین پۆلیس بوونهته کادر .جه‌ماعه‌تێکی ئاینی له ن��او پۆلیس و ک��اروب��اری قووڵی ده‌وڵه‌تدا چی ده‌که‌ن؟ تا ئه‌مڕۆ (دای��ره‌ی شه‌ڕی تایبه‌ت) شه‌ڕی
n
باکووری کوردستان خۆیان بۆ (هه‌ڵبژاردنی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری) ئاماده ده‌که‌ن /
ده‌روون���ی بهڕێوه ده‌ب��رد .ئێستا ئاکادیمیای پ��ۆل��ی��س ه �ه‌م��ان ک���ار ده‌ک�����ات .زی��ات��ری��ش رۆژنامه‌کانی وه‌ک ( )Hürriyetپایه‌کانی راگ �ه‌ی��ان��دن��ی دروس����ت ده‌ک�����ردن .ئێستاش رۆژنامه‌کانی ( )Zamanو ()Sabah ه�ه‌م��ان ک��ار ده‌ک����ه‌ن .شتێک نیه ک�ه ل ه ن���اوه‌ڕۆک���دا گ��ۆڕاب��ێ��ت .ل�ه قوواڵییه‌کانی ده‌وڵه‌تدا ته‌نیا ده‌سته‌کان گۆڕاون .پێشتر ناوی «که‌مالیست» یاخود «ئه‌رگه‌نه‌کۆن» بوو، ئێستاش فه‌تحواڵچی یاخود «ئه‌رگه‌نه‌کۆنی سه‌وز»ه؛ کێشه‌کان و فریودانی گه‌ل ،هه‌روه‌ها به‌ڕێوه‌به‌رانی پرۆپاگه‌نده‌ی ره‌ش هه‌مانن. راست‌بینان‌ه نیه چاوه‌ڕوانی ریفۆرمی ریشه‌یی و دیموکراتیک و سیاسه‌تی ئاشتیان‌ه له‌وان ه بکرێت که له‌و نه‌ریته‌و‌ه هاتوون .به‌شێک
له رۆشنبیرانی تورکیا به وتنی «وه‌زع��ی ئێستا له پێشتر باشتره ،بۆیه حکومهتی زۆر پێشتر بکه‌ین‌ه ئامانج» ،کات به فێڕۆ ناده‌ن. با راب��ردوو رهخنه بکرێت ،به‌اڵم گرنگه ک ه ئێستا بگۆڕدرێ و تورکیا به‌ره‌و پێش ببردرێت. پێویست ناکات زیاتر ل �هوه کاتی تورکیا له‌ده‌ست بچێت .ناچار نین تورکیا مه‌حکومی ( )AKPبکه‌ین. زۆر باش پێشوازی له وته‌ی «کێشه کورد ههیه ،چ��اره‌س �ه‌ری ده‌ک �ه‌ی��ن»ی ئه‌ردۆغان کرا .زیاتریش کوردان پێشوازیان لێکرد .زۆر الیه‌نیش به چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ک‌ه باوه‌ڕیان کرد .چۆنک‌ه حکومه‌ت به ته‌نیا خۆی خاوه‌ن زۆرترین په‌رله‌مانتاره .دزه‌کردنی زیاتر بۆ ناو ده‌وڵه‌تیش ده‌ستی پێکرد .به‌اڵم بینرا ک ه
DIHA
حکومه‌ت نیازی ریفۆرمی جدی نیه .زیاتر بیری له سه‌ر به‌ده‌ستخستنی ده‌وڵه‌ت کرد .ب ه جیاتی ئه‌وه‌ی ده‌زگا نکۆڵیکاره‌کان البه‌رێت، هه‌وڵی دا خزمه‌تیان بکات .ئه‌مڕۆ زانکۆکان له ده‌زگ��ا سه‌ربازییه‌کان خراپتره .مۆڵه‌ت به‌هیچ جواڵنه‌وه‌یه‌کی خوێندکاران نادرێت. وه‌ک هێزه‌کانی دوژمن له‌گه‌ڵ گه‌نجانی ئه‌م واڵته هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کرێت. ئایا ده‌ت��وان��رێ چ��اوه‌ڕێ��ی چاره‌سه‌رکردنی ریشه‌یی کێشه‌ی کورد بکه‌ین له کاتێکدا ب�ه‌م شێوه هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ پێکهات‌ه و چاالکییه دیموکراتیکه‌کان ده‌کرێت؟ هه‌روه‌ها بنه‌ڕه‌تی‌ترین الیه‌نی مهسهلهکه ئهوهیه ک ه ئاماده نین ک���وردان وه‌ک گه‌لێک قبوڵ بکه‌ن .به وتنی «کێشه‌ی ک��ورد ههیه»،
حیسابی ئه‌وه‌یان کرد که به چه‌ند دابه‌شکاری سنووردار ده‌توانن له‌و کێشه رزگاریان بێت. بۆیه قبوڵ ناکه‌ن کوردان وه‌ک ئیراده‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆ خۆیان به‌رێکخستن بکه‌ن .بۆی ه پێویسته ئ�ه‌و قسانه‌ی ئ �ه‌ردۆغ��ان «()60 په‌رله‌مانتاری ک��وردم ههیه )PKK( ،و ( )BDPنوێنه‌رایه‌تی ک��وردان ناکه‌ن»، راستتێبگه‌یندرێت. ئه‌ردۆغان نکۆڵیکاری به وتووێژێکی جیاوازتر جێبه‌جێ ده‌کات .گوایه زیاتر له ( )30ساڵ ه گه‌لی ک���وردی به‌رێکخستن ن �ه‌ک��ردووه و کوردان به‌ناوی خۆیانهوه هیچ قوربانییه‌کیان نه‌به‌خشیوه .ئه‌ردۆغان هات و درێ��ژه‌ی ب ه نکۆڵیکاری و تواندنه‌وه‌ی کلتووری دا .ئایا له ت �ه‌واوی قوتابخانه‌کاندا مندااڵنی کورد ته‌نیا به زمانی تورکی پ���هروهرده ده‌بینن؟ به‌ڵی .کهواته چۆن ده‌توانین تواندنه‌و‌ه البه‌رین؟ ئهمه نزیکبوونه‌وه‌یه‌کی ئێجگار دواکه‌وتوو‌ه و هه‌وڵوێستێکی وه‌های‌ه که په‌یتا په‌یتا کوردان دورووژێنێ و به گه‌وجیان ده‌زانێت. ( )AKPو الیه‌نگرانی ب�ه ت���ه‌واو هێزه‌و‌ه هه‌وڵ ده‌ده‌ن بزوتنه‌وه‌ی کورد ته‌سفی‌ه بکه‌ن و له ده‌ره‌وه‌ی سیاسه‌ت بیانهێڵنه‌وه .ده‌شیانه‌وێ کوردان له به‌رامبه‌ر ئهمه بێدهنگ بن و سه‌ر دانوێنن .ده‌یانه‌وێ مردنی ه �ه‌زاران گه‌نجی کورد و له‌ناوچوونی ژیانیان فه‌رامۆش بکه‌ن و سه‌نتیزی تورک ـ ئیسالم دروست بکه‌ن. ئایا ده‌بێ ده‌بێ سه‌یری ئهوه بکه‌ین ()AKP و الیه‌نگرانی ده‌وڵه‌ت بگرن‌ه ده‌ست و له هه‌ر شوێنێکدا کادری خۆیان دروست بکه‌ن یاخود بۆ تورکیایه‌کی دیموکراتیک خه‌بات بکه‌ین؟ قسه‌کانی ئ �ه‌ردۆغ��ان له ئامه‌د ل�ه‌م رووه‌و‌ه مایه‌ی سه‌یر نیه .له‌ر هه‌ر شوێنێکدا گرتن و گوشار ههیه .ئهو ناوه‌ڕاست‌ه پڕ‌ه له پۆلیس و سه‌رباز .گوشار دێنن بۆ ( )BDPو ئیزن به هه‌ڵبژاردنی ئازاد ناده‌ن .له به‌رامبه‌ر به‌نداوی ( )%9و هه‌موو ئاسته‌نگییه‌کان هێشتا ل ه رێگای زه‌خت و گوشاره‌و‌ه ده‌ی �ه‌وێ کوردان تاوانبار نیشان بدات.
موعه‌مه‌رقه‌زافى و به‌شار ئه‌سه‌د کامیان ده‌روات و :ل ه فارسییه‌وه
سۆران ره‌شید یه‌کالیى کردنه‌وه‌ى حکومه‌تى به‌شار ئه‌سه‌دى سوریا و موعه‌مه‌ر قه‌زافى لیبى ،رۆژه‌ڤى کفتگۆکانى سه‌رۆکه‌کانى چوار واڵتى (ئه‌مریکا،فه‌ره‌نسا، بریتانیا ،روسیا) بوون له دانیشتنه‌کانى گه‌ور ه به‌رپرسانى گرۆپى هه‌شت ل ه نۆرماندى فه‌ڕه‌نسا.
به‌یاننامه‌ى کۆتایى کۆبوونه‌وه‌که ،به تایبه‌ت وته‌کانى م��دودێ��ڤ ،نیشانه‌ى رێکه‌وتنێکى نافه‌رمیی‌ه له نێوان روسیا و ئه‌مریکا که ب ه پراکتیزه‌کردنى ئ �ه‌م رێککه‌وتنه ،ق�ه‌زاف��ى ده‌روات و ئ��ه‌س��ه‌د ده‌م��ێ��ن��ێ��ت �هوه .دیمیترى م���دودێ���ڤ س���ه‌رۆک‌ک���ۆم���ارى روس���ی���ه ل ه گفتوگۆیه‌ک له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نووساندا ل ه میانه‌ى کۆبوونه‌وه‌کانى گروپى هه‌شت ،ب ه راشکاوى رایگه‌یاند که «موعه‌مه‌ر قه‌زافى، ره‌وایه‌تى حکومه‌تى خۆى له‌ده‌ست داوه« روسیا سه‌ربارى پشتیوانى له بهیاننامه (بڕیارنامه)ى ئه‌نجومه‌نی ئاسایش سه‌باره‌ت به پراکیزه‌کردنى ن��اوچ �هى (دژه‌ف���ڕی���ن) ل �ه ئاسمانى لیبى تا ئێستاکه‌ش یه‌کێک له ره‌خنه‌گران بووه سه‌باره‌ت بۆ هێرشى سه‌ربازى بۆ سه‌ر لیبیا .وته‌کانی مدودێڤ ،سه‌باره‌ت به ناڕ‌هو‌ابوونی حکومهتی ق �ه‌زاف��ی ،ب��ێ گ��ۆڕان��ک��اری ل�ه به‌یاننامه‌ی کۆتایی کۆبوونه‌وه‌که‌شدا وته‌کانی دووپ��ات بۆتهوه« :قه‌زافی و ده‌وڵه‌تی لیبیا له زه‌مینه‌ی پاراستنی گه‌لی لیبیا شکستی هێناوه و ره‌وابوونی له‌ده‌ست داوه .ئهوه قه‌زافی پێگه‌یه‌کی له پێشه‌رۆژی لیبیایه‌کی ئازاد و دیموکراتیکدا نهماوه و ده‌بێ بڕوات». ئۆباماش دواب����ه‌دوای چه‌ند گفتوگۆیه‌کی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ س��ارک��ۆزی و م��دودێ��ڤ ل ه (ئۆرماندی) وتی« :ئێمه له جێبه‌جێکردنی ئه‌م بڕیاره‌دا هاوڕاین و ده‌مانه‌وێ پێداگریان‌ه کێشه‌ی لیبیا یه‌کالیی بکه‌ینه‌وه ».هه‌روه‌ها مدودێڤ جه‌ختی ل�هوه ک��ردهوه که روسیا ئاماده‌ی‌ه بۆ ده‌رخستنی قه‌زافی له لیبیا ،ناوبژیوانی بکات. پێده‌چێت ته‌نیا م�ه‌رج��ی روس��ی��ا ب��ۆ البردنی قه‌زافی ،یه‌کپارچه‌یی جوگرافیای لیبیا بووه
که مدودێڤ گرنگیش به‌م خاڵه دا. مانه‌وه‌ی ئه‌سه‌د هاوکات له‌گه‌ڵ به‌ڕێوه‌چوونی کۆبوونه‌وه‌ی دوورۆژه‌ی گه‌وه‌ربه‌رپرسانی گروپی هه‌شت له نۆرمادی ،چه‌ند خۆپیشاندانی جیاواز له شاره ناوه‌ندییه‌کانی سوریا له دژی حکومهتی ئه‌سه‌د بهڕێوه چوو‌ه به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئهوه ناوچه‌کانی دیکه‌ی ئهو واڵته هێمن و ئارام بووه. ب��ڕی��اره ک �ه دواب������ه‌دوای وری��ای��ی رۆژئ�����اوا و که‌مبوونه‌وه‌ی گوشار‌ه ده‌ره‌کییه‌کانی دژب ه ئه‌سه‌د ،ئه‌ڕته‌شى ئه‌م واڵته دواى تێپه‌ڕبوونى
n
هۆکار بووه له کۆنترۆڵ‌کردنی رهوشهکه ل ه سوریا ،ب �ه‌اڵم هاریکاریی‌ه جۆراوجۆره‌کانیش رۆڵی کاریگه‌ریان ههبووه .به تایبه‌ت یه‌کێک لهوانه چینی ناوینه .له شاره‌گه‌وره‌کانی سوریا وه‌ک حه‌له‌ب ،دیمه‌شق که ته‌نها له دووره‌و‌ه خۆپیشاندانه‌کانیان چاودێری ده‌ک��رد و دوور ده‌که‌وتنه‌وه ،کریستیانییه‌کانی سوریاش ک ه که‌رتی ئابووری و به‌شی تایبهتی ئهو واڵته‌یان له ده‌ست داوه ،به ئامانجی پاراستنی ره‌وشی پێشوو و دووره‌پ���ه‌رێ���زه‌ی ل�ه خستنه‌مه‌ترسی به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه ئابووری و بازرگانه‌کانی خۆی،
هێزه‌کانی سه‌ربازی کۆماری ئیسالمی ئێران ل ه سه‌رکوتکردنی خۆپیشانده‌رانی سوریاییدا .له دوو به‌یاننامه‌ی پرۆتستۆیی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان و ئه‌مریکا س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه ش �ه‌رم �ه‌زارک��ردن��ی ک��رده‌وه‌ی توند و تیژی ده‌وڵه‌تی سوریا دژبه خۆپیشانده‌ران ،ئاماژ‌ه به هاریکاری سوپای قودس به‌تایبه‌ت رۆڵی قاسم سلێمان ،فه‌رمانده‌ی گشتی و (موحسین چ��ی��زه‌ری) فه‌رمانده‌ی ئۆپه‌راسیۆنه‌کان ده‌ک��ات له سه‌رکوتکردنی خۆپیشاندانه‌کان. هاوشێوه‌ی ئێران ،گروپی حه‌ماس و حزبواڵی
ئه‌سه‌د و قه‌زافی له زه‌مینه‌ی پاراستنی کۆمه‌ڵگاکه‌یاندا شکستیان هێناو ه /ئینته‌رنێت
سێ مانگ سه‌رکوتکردنى بێ‌وچان و بێ درێژه‌یان دا به پشتیوانی کردنی حکومه‌ته‌که‌ی به‌زه‌ییانه‌ى خۆپیشانده‌ران و که‌ڵک وه‌رگرتن ئه‌سه‌د .دوروزییه‌کانی سوریاش که له ژێر ل�ه چه‌ک‌ه ق��ورس�ه‌ک��ان دژ ب�ه خۆپیشانده‌ران کاریگه‌ری (وه‌لید جون به‌الت) رێبه‌ری لوبنانی ب �ه ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه ش���ارى ده‌رع����ا ،ت��ا ئاستێک دوروزییه‌کاندایه ،له خۆپیشاندانه‌کان خۆی دوور کۆنترۆڵی ره‌وش���ه‌ک���ه‌ی ب �ه‌ده‌س��ت خستووه .خسته‌وه. وا دی��اره که خۆپیشانده‌رانیش مه‌یلی هێنان ه هۆکار‌ه ده‌ره‌کییه‌کان س�ه‌رش�ه‌ق��ام��ی خه‌ڵکیان ن���ه‌م���اوه .گه‌رچی جیاواز له هۆکار‌ه ناوخۆییه‌کان ،نیشانه‌کان هه‌ڵسوکه‌وتی ترسناکی هێزه‌کانی ئاسایش و روو له پشتیوانییه‌کانی ک��رده‌وه‌ک��ان��ی ئێران سوپای سوریا دژبه خۆپیشانده‌ران گه‌وره‌ترین بۆ ده‌وڵه‌تی سوریا و هه‌روه‌ها هه‌بوونی رۆڵی
لوبنان ،روسیا و تورکیاش به هێندێک جیاوازی بچوکه‌و‌ه الیه‌نگری ب �ه‌رده‌وام��ی و مانه‌وه‌ی ره‌وشی هه‌نووکه‌یین له سوریا .ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که تا ئاستێک ده‌نگێکی جیاوازه له الیه‌نگرانی هه‌میشه‌یی ئه‌سه‌د ،به‌اڵم بژاری ئهو هه‌بوونی حکومهتی به‌عسی و عه‌له‌وییه. نه له پێشه‌رۆژێکی نادیاری به‌کاریگه‌ر ل ه گۆڕانی ره‌وش��ی سیاسی له دیمه‌شق .رۆڵی سوریا له په‌ره‌پێدانی دانیشتنه‌کانی ئاشتیانه‌ی
نێوان ئیسراییل و فه‌له‌ستینیه‌کان و هه‌روه‌ها دانیشتنه به‌رفراوانه‌کانی ع�ه‌ره‌ب ـ ئیسرائیل دا حاشاهه‌ڵنه‌گره ،ت�ه‌ن��ان�ه‌ت هه‌ندێک له چ��اودێ��ران ک��اری��گ�ه‌ری رۆڵ��ی س��وری��ا زۆرت��ر له رۆڵی میسر ده‌بینن .دواب��ه‌دوای گۆڕانی ره‌وشی سیاسی له میسری دوای موباره‌ک و شیمانه‌ی زیادبوونی گوشاره‌کانی میسر بۆ سه‌ر ئیسرائیل ،یه‌کگرتوویی سوریا و میسر له‌م بواره‌دا ده‌توانێ هه‌ر چهشنه رێکه‌وتنێک له رۆژه�ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت دژوارت���ر له پێشتر ب��ک��ات .یه‌کگرتنه‌وه‌ی هه‌نووکه‌یی فه‌تح به سه‌رۆکایه‌تی مه‌حمود عه‌باس و حه‌ماس به سه‌رکردایه‌تی خالید مه‌شغه‌ڵ ،ستاتۆی ئیسراییل رووب�����ه‌ڕووی دژواری��ی �ه‌ک��ی زیاتر ل �ه قۆناغی پێش ئێستا ک����ردهوه .ئاکامه نادیاره‌کانی رووخانی حکومهتی ئه‌سه‌د له دیمه‌شق ده‌توانێ له‌و ناوچه‌که‌دا زه‌مینه‌خۆشکه‌ر بێت بۆ هه‌لومه‌رجێک که عاقاره‌کانی هیچ کات پێش روودانی دیار بکرێت .پێشکه‌وتنه‌کان له ناوچه‌که‌دا باس لهوه ده‌که‌ن که ئه‌مریکا س���ه‌ره‌ڕای ره‌خنه‌کردن له توندوتیژییه‌کانی ده‌وڵه‌تی سوریا دژبه خۆپیشانده‌ران ئاماده‌ی‌ه که له هه‌ر ههلومهرجێکدا و به جیاتی وه‌رگرتنی هه‌ندێک ئیمتیازات ،له چوارچێوه‌ی رێکه‌وتنی سیاسی نافه‌رمانی له ک��رده‌وه‌ی الوازکردنی زۆرتری ئه‌سه‌د ده‌ست هه‌ڵگرێت .پێده‌چێت که به‌های راسته‌وخۆی هێشتنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی ئه‌سه‌د له دیمه‌شق ،رێکه‌وتنێک بووه له‌گه‌ڵ روسیا سه‌باره‌ت به له‌ناوچوونی قه‌زافی .ئهمه خاڵیکه که سه‌رچاو‌ه هه‌واڵگرییه‌کانی ئیسرائیل ناویان ناو‌ه «رێکه‌وتنی نهێنی ئه‌مریکا و روسیا له سه‌ر نۆرماندی ».هه‌ڵبه‌ت تورکیا ،ئیسرائیل، ئێران ،حزبۆاڵ و حه‌ماسیش به خۆشحاڵییه‌وه پشتیوانی له ئه‌نجامه‌کانی رێکه‌وتنی وه‌ها ده‌که‌ن. بۆیه ده‌ب���ێ خه‌ڵکی س��وری��ا ب��ۆ پیرۆزبایی جه‌ژنی «به‌هاری عه‌ره‌بی» ماوه‌یه‌کی زۆرتر له چاوه‌ڕوانیدا بمێننه‌وه ،ئهوه له کاتێکدای‌ه له لیبیا ئێستا ده‌رفه‌تێکی باشیان بۆ رهخساوه بۆ پاراستنی یه‌کپارچه‌یی جوگرافیایی و له هه‌مان کاتدا به‌ده‌ستخستنی حکومه‌تێکی ههڵبژارده و به‌ڕێوه‌بردنی جه‌ژنی رووخ��ان و له‌ناوچوونی قه‌زافی.
ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا خۆپیشاندانه‌کان گفتوگۆى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنى دروست کرد م���اڵ���پ���ه‌رى (ازاع������ه ال���ع���راق ال��ح��ر) ل �ه راپ��ۆرت��ێ��ک��ى خ��ۆی��دا ک �ه ل�ه‌س�ه‌ر دانیشتنى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ده‌س���ه‌اڵت نوسیویه‌تى ،ده‌ڵێت :وه‌ک ئه‌نجامێکى سروشتى و حه‌تمى خۆپیشاندانه‌کانى س���ه‌راى ئ���ازادى سلێمانى ،ک�ه زیاتر ل �ه دوو مانگى خ��ای��ان��د ،ب���ووه هۆى ئ���ه‌وه‌ى حزبه‌کانى ده‌س���ه‌اڵت له‌گه‌ڵ هێزه‌کانى ئۆپۆزسیۆن گفتوگۆ بکه‌ن. ماڵپه‌ڕه‌ک‌ه نوسیویه‌تى ،کۆبونهوهکه به ئاماده‌بوونى مه‌کته‌ب سیاسییه‌کانى ه������ه‌ر دوو ح����زب����ى ف����ه‌رم����ان����ڕه‌وا ی �ه‌ک��ێ��ت��ى و پ���ارت���ى و ح��زب �ه‌ک��ان��ى ئۆپۆزسیۆن له ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان و ی�ه‌ک��گ��رت��وو و ک��ۆم �ه‌ڵ��ى ئیسالمى. ماڵپه‌ره‌که له چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌که‌و‌ه ئه‌وه‌شى خستۆته روو ،ئه‌م کۆبونهوهیه ن���اب���ێ���ت���ه ه�����ۆى چ����اره‌س����ه‌رک����ردن����ى قه‌یرانه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،به‌ڵکو ته‌نها گفتوگۆیه‌ک‌ه و کۆبوونهوه و دانیشتنى ترى ب �ه‌دوادا دێت ،ئه‌مه‌ش دواى ئ�ه‌وه‌ى له خۆپیشاندانه‌کاندا نۆ ک �ه‌س ژی��ان��ی��ان ل�ه‌ده‌س��ت��دا و نزیکه‌ى ( )200ک �ه‌س��ی��ش ب���ری���ن���دار ب����وون.
وته‌بێژانی :BDPبا ئۆج ئاالن سه‌ربه‌ست بکرێ وته‌بێژانی « »BDPله پرتووکی «ده‌ن�����گ�����ی ئ����اش����ت����ی» چ������اپ و ب�ڵ�اوک���راوه‌ی پ��ارت�ه‌ک�ه‌ی��ان��دا ,ل�ه ژێر سه‌ردێڕی «داواکانمان هه‌ر ئێستا ـ به‌په‌له دیموکراسی»دا گه‌لێک داوا ریز کراون که له‌ناویاندا ئاماده‌کردنی ده‌س��ت��وورێ��ک��ی گشتی ک �ه دان به زمانی ک��وردی دا بنێ ,پێشخستنی سیسته‌می به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی خۆجێیی و سنووردارکردنی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ناوه‌ند له تورکیادا ,داننان به ئیراده‌ی سیاسی دیموکراتی گه‌لی ک��ورد و فه‌راهه‌م کردنی مافی به‌ڕێوه‌به‌ری گه‌وهه‌ری و گه‌لێک داوای تری تێدایه. ئه‌مه‌ی الی خوارهوه پێشنیاره‌کانی «»BDPن: الب�����ردن�����ی ه����ه‌م����وو ک����ۆس����پ و ته‌گه‌ره‌کانی به‌رده‌م کلتووری کوردی, فه‌راهه‌مکردنی ئ���ازادی ده‌رب��ڕی��ن و راگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نی. پ���اش���ه‌ک���ش���ه‌ک���ردن���ی ب���هه���ه‌م���وو ه��ێ��زه‌ک��ان��ی وه‌ک پ��ۆل��ی��س ,تیمی تایبه‌ت ,یه‌کینه‌کانی شه‌ری تایبه‌ت و ه����ه‌روه‌ه����ا پ�����ه‌رش ب�ڵ�اوه‌ک���ردن���ی سیسته‌می جاشایه‌تی و ده‌سبه‌رکردنی خۆپاراستنی گه‌وهه‌ری و پاراستنی ناوخۆ له‌الیه‌ن خودی کوردانه‌وه. س �ه‌رج �ه‌م گ��ی��راوه سیاسییه‌کان به رێبه‌ری گه‌لی کورد (عه‌بدولاڵ ئۆج ئاالن)یشه‌و‌ه سه‌ربه‌ست بکرێ. ئ���������ازادی ه����ه‌م����وو ک���ۆم���ه‌اڵن���ه ئه‌تنیکییه‌کان و ب��اوه‌ڕی��ی �ه‌ک��ان له ده‌ستووردا زامن بکرێت. دروس��ت��ک��ردن��ی کۆمیسیۆنی داد و لێکۆڵینهوه ل �ه حه‌قیقه‌تکان بۆ روونکردنهوه و ئاشکراکردنی رووداو‌ه ناشرینه‌کان و تاوانه‌کانی به درێژایی شه‌ڕی ( )30ساڵی رابردوو. گ �ه‌ڕان��دن �ه‌وه‌ی ئ �ه‌و هاواڵتییانه‌ی دێ و گونده‌کانیان سووتێنراون بۆ گونده‌کانیان و قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌یان. کۆتایی‌هێنان ب�ه سیاسه‌ته‌کانی ج���ی���اک���اری ب����ۆ ک���ه‌م���ک���ردن���ه‌وه‌ی ناهاوسه‌نگی ئ��اب��ووری ,ه���ه‌ژاری و ب��ێ��ک��اری و پێشخستنی ک��اروب��اری گه‌شه‌پێدانی ئابووری له کوردستاندا.
به‌ستنى کۆنفڕانسى نه‌ته‌وه‌یى ئه‌مڕۆ باشتر ه تا سبه‌ى
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
16
عه‌دنان محه‌مه‌دى
ل�ه کۆنفڕانسى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى ک�ه بڕیاره پاییزى ئه‌مساڵ ببه‌سترێ و هێز و الیهنه سیاسییه‌کانى هه‌ر چوارپارچه‌ى کوردستان تێیدا به‌شدارى بکه‌ن ،یه‌کێک له ده‌سکه‌وته هه‌ره‌گرنگه‌کانى گه‌لى کورده ،که له مێژ بوو خه‌ونى پێوه ده‌بینى .له‌م کاته‌شدا که خۆرهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست وه‌کوو بورکانێکى لێهاتووه و سیستمه کۆن و داپڵۆسێنه‌ره دیکتاتۆره‌کان خریکن له ناوچه ده‌رده‌هێنرێن و گریمانه‌ى به‌هێزیش له ئ��ارا دای �ه که گۆڕانکارى ریشه‌یى ،سیاسى و جوگرافى لێبکه‌وێته‌و‌ه و سه‌هۆڵى زوڵم تاکڕه‌ویه‌تى سیستمه حوکمڕان‌ه دیکتاتۆڕه‌کان له خ��ۆره�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت ب�ه تایبه‌ت ئهو واڵت���ان���هى ک �ه ک��وردس��ت��ان��ی��ان ب �ه‌س �ه‌ردا داب �ه‌ش ک��راوه بتوێته‌و‌ه و به‌هارى گه‌لى کورد ده‌ستپێبکات هه‌موو ئهمانه به‌ستنى کۆنفڕانسێکى نه‌ته‌وه‌یى بۆ یه‌کهه‌ڵوێستى و یه‌کێتى نێوان گه‌لى کورد بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى ئه‌م قۆناغه له هه‌ر چوارپارچه‌ى کوردستان ده‌ب��ێ��ت�ه ن��اچ��اری��ی �ه‌ک و پێویستییه‌کى حاشاهه‌ڵنه‌گر .چونکه ک��وردس��ت��ان به رێککه‌وتنى هاوبه‌شى دوژمنان توانرا له په‌یماننامه‌ى (ل���ۆزان)دا پارچه بکرێ و هه‌ر پارچه‌یه‌کى به واڵتێکه‌و‌ه بلکێندرێ. ئه‌م دابه‌شکردنه‌ش ته‌نیا به دابه‌شکردنى جوگرافى نه‌وه‌ستاوه ،به‌ڵکو له‌وپه‌ڕى توانا هه‌وڵى ئاسیمیالسیۆنى کلتورى و نه‌ته‌وه‌یى
دراوه .له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایه‌ش له نێوان زلهێزه ده‌ره‌کییه‌کانى واڵتانى داگیرکه‌ر تورکیا و ئێران و سوریا و عێراق رێککه‌ونێک ههبووه و ههیه و تا ئێستا به‌رده‌وامى ههیه. به بێ هیچ گوێدان به هیچ ملمالنێکى سیاسى و مێژویى له نێوان خۆیان به ئه‌زمون وه‌رگرتن له راب��ردووى ئه‌م رێککه‌وتنه‌یان پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان و پێگه‌یان له ئاینده ده‌ک���ه‌ن .نمونه‌ى هه‌ره‌به‌رچاویش ئێستا له‌و واڵتان‌ه ده‌بیندرێ له باشورى کوردستان هه‌ر چهنده له ساڵى ()2003 وه رژێمی به‌عس هه‌ره‌سى هێناوه ،به‌اڵم هێشتاش به‌شێکى زۆر له خاکى کوردستان ب�ه داگ��ی��رک��راوى م��اوه‌ت �هوه رۆژان���ه‌ش به بیانوى جیاواز هه‌وڵى ئهوه ده‌ده‌ن که کورد ل�ه‌و ناوچان‌ه واز له مافى خ��ۆى بێنێ. سیستمى ده‌سه‌اڵتى سوریاش که ههنوکه له ل��ێ��وارى م �ه‌رگ دای���ه ،ه �ه‌ر یهکه له ئێران و تورکیا که‌وتوونه‌ت‌ه ناو پرسێکى هاوبه‌شه‌و‌ه که ئه‌گه‌ر له سوریا کورد مافى چاره‌نووسى خۆى وه‌ده‌ست بخات ئه‌وان چى بکه‌ن ،بۆیه به هه‌موو هێزه‌و‌ه له دژى ئهوه ده‌وه‌ستنه‌و‌ه که کورد به مافى خۆى بگات. ئهو دژایه‌تیه‌ش که له الیه‌ن ئهو سیستم و ده‌س �ه‌اڵت��ان �ه‌ش ب�ه‌رام��ب�ه‌ر گه‌لى ک��ورد په‌یڕه‌و ده‌کرێ ئه‌نجامى ئهو رێککه‌وتنه ستراتیژیه‌ی‌ه که به درێژایى زیاتر له ()80 ساڵه دژى کورد و کوردستان به‌ستوویانه. گه‌ر به درێژایى سه‌یرى ئه‌م تابلۆی‌ه بکه‌ن که به درێژایى هه‌شتا ساڵه له کوردستان کێشراو‌ه بۆمان ده‌رده‌که‌وێ ئه‌م گۆڕه‌پانه س �ه‌رب��ارى ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و کێشانه ک�ه له نێوانیاندا ههیه له خاڵى دژایه‌تى گه‌لى ک��ورددا یه‌کێتى و یه‌کگرتوویى خۆیان به هه‌مان زهنییه‌تى راب��ردوو ده‌پارێزن بۆ نمونه چه‌ندان شۆڕشى کوردیان سه‌رکوت کردووه چه‌ندان سهرکرده یا شۆڕشگێریان ل�ه چ��وارپ��ارچ �هى ک��وردس��ت��ان شه‌هید یا له‌سێدار‌ه داوه هه‌زاران که‌س بێسه‌ر و شوێن کراون و هه‌زاران گوند له ناو چوون و ... هتد ،به‌اڵم له به‌رامبه‌ردا حزب و الیهنه سیاسییه‌کان کوردستان ئه‌لت‌هر‌ناتیڤیان چى
بووه ههرچهنده نابێ رۆڵى ئهو شۆڕشانه‌ى چ��ون��ک�ه خ��ۆ ب�ه‌ک�ه‌م��زان��ی��ن ل �ه ب�ه‌ران��ب�ه‌ر که له رابردوودا له پارچه‌کانى کوردستان هێزه‌کانیتر رێگا له پێش ئهوه دهکاتهوه که دروس���ت ب���وون ب��ۆ ل �ه‌س �ه‌ر پ��ێ م��ان �هوه و ههمیشه چاوه‌ڕێى ده‌ستى ئه‌وان بێت و خێرت نه‌توانه‌وه‌ى شوناسى کورد به‌دى بکه‌ین ،به‌اڵم پێبکه‌ن ،بڕوات به خۆت و هێز و ئیراده‌ى ده‌رفه‌تى ئ�ه‌وه‌ش رهخساوه که به به‌ستنى خۆت نه‌مێنێت ،ئه‌مه‌ش له کۆتاییدا نمونه‌ى کۆنفڕانسى نه‌ته‌وه‌یى یا هه‌ر رێککه‌وتنێکى نه‌وه‌یه‌کى ب��اش و به‌ئیراد‌ه بۆ داهاتووى تر که پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان واڵته‌که‌مان به‌ده‌سته‌و‌ه نادات .له الیه‌کیتر به ئامانج بگرێت کۆتایى به سیاسه‌تى دژه ئهو خااڵنه‌ى که دهبنه ره‌شکردنى پێگه‌ى کورد و ئهو وێرانکاری‌ه هاتبا که به‌سه‌ر ک��ورد ل�ه ه �ه‌ر چ��وارپ��ارچ �هى کوردستان گه‌لى ک��ورددا هات .بۆیه مێژوویى بوون ب�ه تایبه‌ت ل�ه ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ،که و وات���ادار بوونى ئ �ه‌م کۆنفڕانس‌ه ل �ه‌وه‌دا ههنوکه وه‌کو هه‌رێمێکى فیدرال ده‌ناسرێ ده‌رده‌که‌وێ که یه‌کێتى نێوان پارچه‌کانى ده‌ستنیشان ده‌ک �ه‌ی��ن و چ��اره‌س �ه‌ری��ان بۆ کوردستان چ له الی �ه‌ن سیاسى و چ له ب��دۆزێ��ت�هوه .بۆ نمونه ده‌ستکه‌وتێک له الیه‌ن رۆشنبیرى هه‌موو الیه‌نه‌کانى تریش ب��اش��ورى کوردستان دروس��ت ب��ووه ئ�ه‌وه‌ش
هه‌ڕه‌شه‌کردن ،فڕاندنى رۆژنامه‌نووسان و سه‌رکوتى خۆپیشانده‌ران هه‌وڵى مانه‌وه‌ى خ��ۆى ب��دات ئ �هوه به دڵنیاییه‌و‌ه بۆ سه‌ر هه‌ر هه‌نگاوێک که بۆ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى بنرێت مه‌ترسى دروست ده‌کات ،بۆیه لێره‌دا ئ�ه‌گ�ه‌ر هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ به‌ستنى کۆنفڕانسى مێژوویى ئ��اوا هه‌ڵبژێژدرا ئهوه کاریگه‌رى له‌سه‌ر پێگه‌ى سیاسى و دیپلۆماسى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان له‌سه‌ر ئاستى ن��اوچ �ه‌ی��ى و ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ى به‌جێ دێڵێ .وه‌ک��و سه‌نته‌رى چ��اره‌س �ه‌رى سه‌یر ده‌ک���رێ ،ب��ه‌اڵم ل��ێ��ره‌دا پرسیارێک دێته ئ���اراوه ،ئایا هه‌رێمى کوردستان ده‌توانێ له‌به‌رامبه‌ر ئهو به‌رپرسیاریی‌ه مێژووییه‌دا
ده‌سه‌اڵتى باشورى کوردستان له جیاتى پته‌وکردنى ئه‌م ئه‌زموون ه و کردنى به پردێک بۆ ئاگادار بوونى پارچه‌کانیتر له له‌یه‌کتر به یه‌کترناساندن و لێکنزیککردنه‌وه‌ى ژنان و گه‌نجان و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى له یه‌کترى ،که‌چى ئه‌زموونى رژێمى پێشوو له‌سه‌ر گه‌ل تاقی دهکاتهوه دروست بکات و سنورێک بۆ ئهو پیالنان ه داب��ن��ێ��ت .ب��ۆ نمونه ک �ه ئیسرائیلیه‌کان ک �ه که‌مترین ده‌وڵ �ه‌ت��ى دن��ی��ا دان���ى پێدا دان��ان .له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ئه‌مڕۆ هێزێکى کاریگه‌ر له جیهاندا و زۆر بڕیار هه‌ن که بێ ئ �ه‌وان مه‌حاڵ‌ه ئهمه چۆن رووی��دا له یه‌ک کۆنگره‌دا کۆنگره‌ى (بازاڵ) بڕیارى یه‌کگرتن و خۆبه‌هێزکردنیان دا تا ئێستاش پشتى یه‌کتر به‌رناده‌ن به‌ره‌نگارى بارودۆخى دژوارى بابه‌تى بوونهوه به ئۆرگانیزه‌کردنى تواناکانى خۆیان زه‌مینه‌ى مانه‌وه‌ى به‌هێزیان له ئاستى جیهاندا خوڵقاند ،بۆیه ده‌بێ کوردیش چیدى خۆى به که‌م نه‌زانێ و هه‌نگاوى جیدى بۆ ئه‌م قۆناغه باوێژێت،
ئه‌رکى گشت کوردێک‌ه پارێزگارى لێبکات و خ��اوه‌ن��ى لێده‌رکه‌وێت ،ب �ه‌اڵم ده‌سه‌اڵتى باشورى کوردستان له جیاتى پته‌وکردنى ئ �ه‌م ئ�ه‌زم��وون�ه و ک��ردن��ى ب�ه پ��ردێ��ک بۆ ئاگادار بوونى پارچه‌کانیتر له له‌یه‌کتر به یه‌کترناساندن و لێکنزیککردنه‌وه‌ى ژنان و گه‌نجان و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى م�ه‌ده‌ن��ى له یه‌کترى ،که‌چى ئه‌زموونى رژێمى پێشوو له‌سه‌ر گه‌ل تاقی دهکاتهوه، ل�ه ه�ه‌وڵ��ى ئ �هوه دای �ه ب�ه زه‌ب���ر و زهن��گ درێژه به ده‌سه‌اڵتى خۆى بکات و ئه‌وه‌ش نیشانه‌ى ئهوهیه که ده‌سه‌اڵتى کوردى له باشورى کوردستان له‌ناو قه‌یرانێکى جیدى دایه ،گه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ى ئێستا له رێگاى
بێت؟بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى ئه‌م پرسیاره پێویست ه حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له هه‌وڵى ئ����ه‌وه‌دا ب��ێ��ت ل �ه ره‌وش����ى ه �ه‌ن��وک �ه‌دا ئ�ه‌و قه‌یرانانه‌ى که به هۆى گه‌نده‌ڵى و شێوازى حوکمڕانییه‌و‌ه توشى بووه و خه‌ڵکى له خۆى توڕ‌ه کردووه .به ته‌وافۆقێکى هه‌مه‌الیه‌نه که به‌رژه‌وه‌ندى گه‌ل بکات‌ه ئامانجى خۆى ده‌رب��از بکات .دی��ارده‌ى دوو ئیداره‌یى که ته‌واوى داموده‌زگاکانى حکومه‌تى هه‌رێمى گ��رت��ۆت�هوه و ب�ه زه‌ق��ى ده‌بینرێت و تاکو ناوماڵه‌کانیش شۆڕ بۆتهوه بنه‌بڕ بکرێ و له به‌رامبه‌ردا رۆحێکى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى پێش بخرێت .پێویسته هه‌موو حزب و الیهنه سیاسییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان له‌ناو
خۆیاندا بۆ به‌ستنى کۆنفڕانسى نه‌ته‌وه‌یى یه‌کهه‌ڵوێست بن و هه‌موو تواناى خۆیان بخه‌نه‌گه‌ڕ ،چونکه ئه‌م رهوشه ئاوا به‌رده‌وام بێت چ��اوه‌ڕێ��ى گ��رژى و ئ��اڵ��ۆزى زیاترى لێده‌کرێت و ئه‌مه‌ش نه ته‌نها بۆ هه‌رێمى کوردستان ،به‌ڵکو چوارپارچه‌ى کوردستان زه‌ره‌رم���ه‌ن���د ده‌ب��ێ��ت ،ل �ه الیه‌کیتریشه‌وه ب�ه ه�ه‌م��ان شێوه حزبه‌کانى رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستانیش ده‌بێ به له‌به‌ر چاوگرتنى ئهو پێشکه‌وتنانه‌ى که له ناوچه‌که‌دا هاتوونه‌ته ئاراوه و به خێرایه‌کى زۆرهوه به‌ره‌و واڵتانیتر ته‌شه‌ن‌ه ده‌که‌ن ،زیاتر گرنگى به یه‌کخستنى ریزه‌کانى خۆیان بده‌ن و له جیاتى سه‌رقاڵبوون ب�ه کێشه و ملمالنێ ه�ه‌وڵ��ى ئ��هوه ب��ده‌ن رۆحێکى نه‌ته‌وه‌یى دوور له گروپگه‌رایى، ن��اوچ �ه‌گ �ه‌رای��ى و پ��ارچ �ه‌گ �ه‌رای��ى ل �ه ناو گه‌لى ک��وردا ئ��اوا بکه‌ن تا چیتر رژێمى ئێران نه‌توانێ به که‌ڵکوه‌رگرتن له‌و شتانه سیاسه‌تى خۆى به‌سه‌ر گه‌لدا بسه‌پێنێ. سه‌ربارى ئ �ه‌وه‌ى له باکورى کوردستان و رۆژئاواى کوردستان زه‌خت و زۆرى ده‌وڵه‌تى ( )AKPو رژێمى به‌عس به‌سه‌ر گه‌لى کوردا به‌رده‌وامى ههیه ،به‌اڵم قۆناغێکى نوێ هاتۆت‌ه ئاراوه ،داخوازى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دی��م��وک��رات��ى گ �ه‌ل گهیشتۆته ئاستێک ک �ه ل �ه ه �ه‌ر پ��ارچ �ه‌ی �ه‌ک زی��ات��ر نزیکى سه‌رکه‌وتن بۆتهوه و له الیه‌کیتر یه‌کێتى هێزه سیاسییه‌کان و یه‌کهه‌ڵوێستبوونیان له‌و دوو پارچه‌یه‌ى کوردستان بۆ پارچه‌کانیتر دڵخۆشکه‌ره ،چونکه ههرچهنده حزبه‌کان و الی���ه س��ی��اس��ی��ی �ه‌ک��ان ل���ه‌ن���او خ��ۆی��ان��دا هاوهه‌ڵوێست بن ئهوه زه‌مینه‌یه‌کى باشتر بۆ کۆنفڕانسى نه‌ته‌وه‌یى دروس��ت ده‌بێت، ه �ه‌روه‌ه��ا ن��زی��ک��ب��وون�ه‌وه‌ى یه‌کێتى نێوان پارته کوردییه‌کان له هه‌ر چوارپارچه‌ى ک��وردس��ت��ان رێ��گ��ا له‌پێش به‌هێزکردنى کۆنفڕانسى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى ده‌ک���ات���هوه ،ئه‌م یه‌کێتییه‌ش نه ته‌نها له نێوان پارت و الیهنه سیاسییه‌کان ،به‌ڵکو ده‌بێ له نێوان هه‌موو دام و ده‌زگا رۆشنبیریی و کلتورییه‌کان و رێکخه‌رانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى دروست بێت.
چه‌واشه‌کارى رێکخراوه‌کانى سه‌ر ب ه ده‌سه‌اڵت په‌یوه‌ند کوردى
رێکخراوه‌کان به گشتى و به تایبه‌تى رێکخراوه‌کانى گه‌نجان ل ه دونیادا ده‌بێت ئه‌رکیان هۆشیارکردنه‌وه‌ى گه‌نجان بێت نه‌ک سڕکردنى هزرى گه‌نجان .ئێستا رێکخراوه‌کانى س �ه‌ر ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت زۆرن له ناو کۆمه‌ڵـگادا ،کارى ئه‌وان وه‌ک سیستمه‌که‌یان رواڵه‌تی‌ه ته‌نیا له به‌رگى ده‌ره‌وه‌یدا بریق‌ه دهداتهوه و تروسک‌ه تروسکى چاوى گه‌نج کوێر ده‌ک��ات ،کاره‌کانیان به‌شى ئهوه ده‌کات که گه‌نجان له گه‌نج بوونى خۆیان دوور بخه‌نه‌و‌ه و ئامانجى خۆیان ده‌پێکن له رێگه‌ى کۆمه‌ڵێک پالنى دارێ���ژراوى ده‌س���ه‌اڵت .پالنه‌کانى رێکخراوه‌کانى سه‌ر به ده‌س �ه‌اڵت به‌شى ئهوه ده‌کات به گه‌نجانى خۆیان باوه‌ڕ بێنن که ئه‌وان ئیشکه‌رێکن له په‌یڕه‌وکردنى فه‌رمانه‌کانى ئه‌وان .ئه‌وه‌ى که گه‌نجانى ن��او رێکخراوه‌کانیش هه‌ستى پێناکه‌ن شه‌ڕێکى تایبه‌تى ده‌س �ه‌اڵت �ه به‌رامبه‌ر گهنجه یاخى بووه‌کانى ناو کۆمه‌ڵـگا، ئهوه ده‌رده‌که‌وێت که به‌رپرسانى ده‌سه‌اڵت ئهو سیاسه‌ت‌ه له‌سه‌ر گه‌نجانى خۆیانیش ده‌ک�����ه‌ن ،ب���ه‌داخ���هوه گ �ه‌ن��ج��ان هه‌ستى پێناکه‌ن ،ئه‌ویش له‌به‌ر نه‌بوونى هزرێکى هه‌ستیاریان‌ه له کاتى کارکردندا .له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئیدى فه‌لسه‌فه‌ى سه‌رمایه‌دارى و به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى سیسته‌مى ده‌وڵه‌تگه‌رایى هه‌ستى بهوه کرد که گه‌نجان هه‌ر هێزه داینه‌مۆیه‌که‌ى کۆمه‌ڵـگان ،بۆیه بیر له باشترین پالن دهکهنهوه بۆ چه‌واشه‌کردنى ئهو هێزه .ئیدى وه‌ک ده‌بینین پالنه‌کانیان له هه‌موو روویه‌که‌و‌ه دارشتوه ،باڵـکێشى په‌یڕه‌وکردنى پالنه‌کانیان گه‌نجان خۆیانن، که هه‌ر کارێکى بیانه‌وێت به گه‌نجانى ده‌ک�ه‌ن ،ده‌زان��ن که هه‌ر گه‌نج به گه‌نج راده‌وه‌ستێ و کاریگه‌رى دروست ده‌کات.
ئ �ه‌وه‌ى من ده‌م�ه‌وێ��ت لێره‌دا باسى بکه‌م چ�ه‌واش�ه‌ک��اری�ه‌ک�ه ک�ه ده‌س���ه‌اڵت خۆى پێ ده‌هێڵــێته‌و‌ه و ته‌مه‌نى خۆى پێ درێژ ده‌کات و گیرفانى پڕ له گه‌نده‌ڵى ده‌کات و ده‌رف�ه‌ت بۆ خۆى دروس��ت ده‌ک��ات ،به خێرایى تاکه‌کان بکات‌ه کۆیل‌ه و کااڵى خۆى ،دواتر به هه‌وه‌س‌ه ناحه‌زه‌که‌ى خۆى چ �ه‌پ و راس��ت به ن��او داه��ات��ى گشتى ماددى و مه‌عنه‌وى خه‌ڵک بکه‌وێت. کاتێک گه‌نج توڕ‌ه ده‌بێت و جامه‌که‌ى پڕ له یاخى بوون ده‌بێت و دواجار له‌سه‌رى ده‌ڕژێ���ت و ت��وڕ‌ه ب��وون�ه‌ک�هى ت��ا ئێسقان ده‌چێت ،دژى گه‌نده‌ڵیه‌کانى ده‌س�ه‌اڵت، ئ���ه‌وک���ات ده‌س�����ه‌اڵت ب��ی��ر ل��ه باشترین رێگر و پالنێکى قڕکردن دهکاتهوه ،بۆ کپکرده‌نه‌وه‌ى توڕه‌بوونه‌کانى گه‌نجان، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئهو دیارده‌یه‌ى ده‌سه‌اڵت ئهوهنده کاریگه‌ر ب��ووه له رێگه‌ى په‌یڕه‌وکردنى پالن‌ه زلهێزه‌که‌ى سه‌رمایه‌دارى ،له رێگه‌ى کۆمه‌ڵـێک بواره‌وه ،زۆرترین گه‌نجى له خۆى کۆکردۆته‌وه ،که ژماره‌یان به قه‌د گه‌نجانى یاخى بوو ده‌بێت بگر‌ه زیاتریش، چونکه هه‌موو هێزه‌کانیان له رێگه‌ى داراییه‌و‌ه پڕ ده‌که‌ن ،وا ده‌کات گه‌نجیش گرفته‌کان ئهوهنده به‌رته‌سک ببینێت وا بزانێت کێشه‌کانى هه‌ر بابه‌تى دارایین و هیچى تر. ئ �ه‌وک��ات ش�ه‌ڕێ��ک��ى س��پ��ى و شه‌ڕێکى تایبه‌ت و شه‌ڕێکى سایکۆلۆژى له‌م نێوان‌ه دروست ده‌کات ،که هه‌رده‌م گه‌نجان خه‌ریکى ک��ردن�ه‌وه‌ى ئ�ه‌و گ��رێ کۆره‌یه ده‌ب��ن که ده‌س �ه‌اڵت تێکه‌ڵى ک��ردووه ،تا گه‌نجان گرێیه‌ک ده‌ک�ه‌ن�هوه ده‌س �ه‌اڵت گرێیه‌کى تر له شوێنێکى تر ده‌به‌ستێت. رێکخراوه‌کان بۆ ئهوه دروست ده‌کرێن که ببن‌ه به‌رگرى ده‌سه‌اڵت ،هه‌موو شتێکى له دژبه‌رى هه‌ر سه‌رهه‌ڵدانێکى یاخى داناوه، هه‌تا کۆمه‌ڵـێک ده‌زگ��اى راگه‌یاندنى دروست کردووه ،به‌رامبه‌ر هه‌ندێ ده‌زگاى راگ �ه‌ی��ان��دن��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ،ب��ۆ نمونه رۆژن��ام�ه‌ی�ه‌ک��ى ئۆپۆزسیۆن بابه‌تێک له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵیه‌کى ده‌سه‌اڵت دهخاته روو ره‌خنه‌ى ده‌کات ،هه‌ر یه‌کسه‌ر پاش باڵو بوونه‌وه‌ى بابهتهکه ،له وسه‌ره‌و‌ه بابه‌تێک له رۆژنامه‌یه‌کى ده‌سه‌اڵت که تایبه‌ت بۆ
ره‌تکردنه‌وه‌ى بابه‌ته‌کانى هه‌مان رۆژنامه دێ���ت ،وه‌اڵم���ى ده‌دات�����هوه .بابهتهکه ب ه ناڕاست و ئاژاوه‌گێڕ وه‌سف ده‌کات .وه‌ک چۆن له وه‌رزش���دا دوو یاریزان دهکهونه ب��ه‌رام��ب��ه‌رى ی �ه‌ک��ت��رى ب�ه‌رگ��ری��ک��اره‌ک�ه له‌گه‌ڵ هێرشبه‌ره‌ک‌ه دهکهوێته ملمالنێ ت��ای��ب�ه‌ت ب��ۆ ی�ه‌ک��ت��رى دان�����راون ،ئ��ه‌وه‌ش به‌هه‌مانشێوه‌یه .هه‌روه‌ها بۆ نمونه له‌کاتى خۆپیشانداندا ،رێکخراوى گه‌نجانى سه‌ر به ده‌س �ه‌اڵت ده‌بێت رۆڵى خۆیان بگێڕن ئهوه بڕیارێک‌ه له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه ،رۆڵى خ��ۆی��ان ده‌بینن ب�ه ه����ه‌زاران ش��ێ��وه ،هه‌ر گهنجه و کارى خۆى ده‌کات ،ئیدى باڵو ده‌بنه‌و‌ه قسه‌ى چه‌واشه‌کارى بۆ گه‌نجانى خۆپیشانده‌ر ده‌که‌ن و پاشگه‌زیان دهکهنهوه له ب��ڕی��اره‌ک�هى که گرتویانه ،پێشنیار ده‌ک���ه‌م ب��ا ه �ه‌ر گه‌نجێک ئ �ه‌و حاڵهته تاقى بکاتهوه ،له گشتى خۆپیشاندان و هه‌ڵوێست‌ه دیموکراتیه‌کانى گه‌نجان، بزانێ که ده‌سه‌اڵت چۆن چۆنى ده‌یه‌وێت گه‌نجان بێ ده‌نگ بکات؟ گه‌نجانى سه‌ر به رێکخراوه‌کانى ده‌سه‌اڵت چ کارێک ده‌ک �ه‌ن؟ ئیدى با گه‌نجان له‌م دیارده‌یه هۆشیار ببنهوه. ئێمه نمونه‌مان زۆر‌ه له‌سه‌ر ئهو دیاریده‌یه. ب���ا زۆر دوور ن��ه‌چ��ی��ن��هوه ،س��ه‌رج��ه‌م سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست گه‌نجان دروستیان کرد .ئه‌گه‌ر بپوکێته‌وه ته‌نها حاڵه‌تێکى ت��رس��ن��اک ده‌ت��وان��ێ��ت بیپوکێنێته‌و‌ه ئه‌ویش ئهو چه‌واشه‌کاریه‌یه که گه‌نجانى ده‌سه‌اڵت ده‌یکه‌ن ،روون‌ه که کاریگه‌رترین رێگا ئهو شه‌ڕ‌ه تایبه‌ته‌یه که تاک تاک‌ه گه‌نجان به قسه‌ى فریوده‌ر پاشگه‌زیان دهکهنهوه .ئیدى بۆیه جیهان ب �ه گشتى رۆڵ���ى گ�ه‌ن��ج ت��ێ��دا زوو زوو نابوژێته‌وه ،زووزوو رووناک نابێته‌و‌ه نابێته ئهو گه‌نجه‌ى پێش ئه‌وه‌ى پالنه‌که‌ى له‌سه‌ر په‌یڕه‌و کرابێت .سیسته‌مى سه‌رمایه‌داریش هه‌مان ه��ه‌وه‌س ده‌ک��ات بۆ ته‌وقکردنى هێزى گه‌نجان .شه‌ڕێکى زهنیه ،ئه‌گه‌ر م��رۆڤ زۆر هه‌ستیار نه‌بێت ناتوانێت ش��رۆڤ �هى ب��ک��ات و تێى ب��گ��ات ک �ه چ پالنێک له ده‌وروپشتى جێبه‌جێ ده‌کرێت بێ ئه‌وه‌ى که خۆى هه‌ستى پێ بکات، کاتێک غافڵ ب��ووه له دواى ده‌مێکى
زۆر به ئاگادێته‌و‌ه ده‌بینێت که هه‌زاران داخست و خوێندکارانیان له شارى هه‌ولێر ڤ��ای��رۆس له کۆمه‌ڵـگه‌که‌ى داوه ،ئهو وه‌ده‌رن����ا ب �ه مه‌به‌ستى ب�ڵ�اوه پێکردنى کاته‌ش چ��اره‌ک��ردن��ى ئ�ه‌وه‌ن��ده زه‌حمه‌ته ،گه‌نجان ،به تایبه‌تى خوێندکارانى شارى وه‌ک ئ �ه‌وه‌ی �ه ک�ه بته‌وێت مرۆڤایه‌تى سلێمانى ،ئه‌وانیان به زۆر و به لێدان و بخه‌یته‌و‌ه ج �هوه �ه‌رى خ���ۆى .ئێستا بۆ ک��وت��ان ن����ارده‌و‌ه ش��ارى سلێمانى ،دوات��ر نمونه له هه‌رێمى کوردستان هه‌ندێک له گه‌نجانى خۆیان گشتى ئاگادارکرده‌وه رێکخراوه‌کانى سه‌ر به ده‌سه‌اڵت هه‌ن ،به که ( )3/25رۆژه‌ڤه‌ک‌ه بگۆڕن و بیکه‌ن رێگه‌ى جیاجیا گه‌نجان بۆ په‌لکێشکردنى به پشتگیریکردن له ده‌س�ه‌اڵت .بینیمان
ئه‌گه‌ر به عه‌قڵـى لۆژیک و هه‌ستیارییه‌و‌ه نه‌ڕوانین ئه‌وا شه‌هوه‌تبازێکى گه‌مژه‌ین وه‌کو هه‌موو چه‌واشه‌کاران .هه‌مان ئهو که‌سه‌ین که ده‌سه‌اڵت خۆى پێده‌هێڵـێته‌وه ،له‌سه‌ر ئاستى هه‌موو ئهو چه‌مکانه‌ى دژى دژبه‌ر به‌کارى ده‌هێنێت. ده‌سه‌اڵت ده‌به‌ن ،یان ئه‌وه‌تا کارێکى وه‌ها ده‌که‌ن گه‌نجان له جه‌وهه‌رى خۆیان دوور ده‌خه‌نه‌وه .ئێمه ده‌توانین گرنگترین نمونه بهێنینه‌و‌ه که ته‌واوى قسه‌کان بسه‌لمێنێت، ئه‌ویش له‌و دوای��دا رێکخراوى (یه‌کێتى قوتابیانى کوردستان) له رۆژى ()3/25 دا رۆژى خۆپیشاندانه‌که‌ى گشتى ،چۆن کارێکیان کرد بۆ دوورخستنه‌وه‌ى گه‌نجان له‌م هه‌ڵوێست‌ه دیموکراتیه‌ى که گه‌نجان به نیاز بوون بیگرن ،بهمشێوهیه ده‌سه‌اڵت ل��ه ه��ێ��زى گ �ه‌ن��ج ده‌ت���رس���ێ و گرنگى پێده‌دات ،ته‌نانه‌ت له دیموکراتى بوونى گه‌نجانیش ده‌ترسێت ،بۆیه بینیمان چۆن پوکاندیانه‌وه ،ته‌نانه‌ت ب�هوه رانه‌وه‌ستان رۆژه‌ڤى ئهو کاته‌یان گۆڕى و کردیان به خۆپیشاندان دژى گه‌لـى ره‌ش و روت و هه‌ژار که ده‌یانه‌ویست داواى مافى خۆیان بکه‌ن؟!. له سه‌ره‌تادا ته‌واوى کۆلێژه‌کانیان داخست و ب�ه‌ش�ه ن��اوه‌خ��ۆک��ان��ی��ش��ی��ان ب �ه ت���ه‌واوى
ئهو رۆژه‌ڤ‌ه گه‌وره‌یان گۆڕى که ته‌واوى گه‌نجانى ب��ێ��زار ل�ه ده‌س �ه‌اڵت��ى گه‌نده‌ڵ خۆیان بۆ ئاماده‌کردبوو .ئیدى بینیمان که بڕیارێک گیرا له‌سه‌ر خوێندکارانى زانکۆ ،که‌س له به‌ڕێوه‌به‌رانى زانکۆکان و په‌روه‌رد‌ه و خوێندنى بااڵ...هتد ئاگادارى ئهو بڕیاره نه‌بوون ،باشه ده‌بێت کێ لهوانه له‌سه‌رووتر بێت تا بڕیارێکى به‌م چهشنه ب��دات ،ئه‌وانیش هه‌ر پێى نه‌زانن .ئیدى کارى ئهو به‌ڕێوه‌به‌رانه‌ى زانکۆ و خوێندنى بااڵ و پ���هروهرده چیه؟ ئه‌گه‌ر ئ �ه‌وان به راستى ده‌یانه‌وێت کار بۆ په‌روه‌رده‌کردنى رۆڵه‌ى کورد بکه‌ن ،ده‌ست له کاره‌که‌یان ب�������ه‌رده‌ده‌ن .ک��ات��ێ��ک رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان پرسیاریان لێکردن که بۆچى خوێندن ل�ه زان��ک��ۆک��ان راوه‌س��ت��اوه ،ئ���ه‌وان وه‌ک بڵێى شۆک بووبوون نه‌یانده‌توانى بڵێن له راستیدا ئێمه ئاگادارى هیچ شتێک نین! .ته‌نها وتیان داوا له خوێندکاران ده‌که‌ین که ده‌وامى فه‌رمى خۆیان بکه‌ن،
ئه‌وه‌تا ده‌بینین تا ئێستاش له‌گه‌ڵدا بێت هه‌ر جۆره بێزاریه‌ک به خوێندکارانه‌و‌ه دیاره و کاریگه‌رییه‌کى ته‌واوى خستۆته سه‌ر خوێندنى ئه‌مساڵ. مه‌به‌ستم له باسکردنى ئهو بابهته ئهوهیه ئ���ه‌وان گ��وێ به هیچ کاریگه‌رییه‌کى خ���راپ ل �ه‌س �ه‌ر گ �ه‌ن��ج��ان ن����اده‌ن ته‌نها ئامانجى خۆیان بپێکن و به‌سه .ته‌واوى رێکخراوه‌کانى سه‌ر به ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان هۆشیار ده‌ک �ه‌م �هوه ک�ه له ئاست به‌رپرسیارێتى هه‌ڵسوکه‌وت ناکه‌ن، ئ �ه‌وان له ئاست هه‌ڵوێستێکى مێژوویى ده‌گوزه‌رێن پێویسته له هه‌مبه‌ر مێژوودا ک��اری��گ�ه‌رى پ��ۆزه‌ت��ی��ڤ دروس���ت بکه‌ن، ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى س��ب �هى م��ێ��ژوو روو ره‌ش و شه‌رمه‌زاریان نه‌کات. هه‌روه‌ها گه‌نجانیش هۆشیار ده‌که‌مه‌وه، که ده‌بێت ئیدى له ئاستى به‌رپرسیارێتى دابن ،کێشه‌کانى ئێمه ته‌نیا نه‌بوونى بینا و بێکارى و بێ پاره‌یى و نه‌بوونى ئۆتۆمبێڵى ج�����وان و گ �ه‌ی��ش��ت��ن �ه س����ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت���ى الیه‌نێک نیه .با گه‌نجانیش له ئاست توڕه‌بوونه‌کانیان هۆشیار ببنهوه .کێشه‌ى ئێمه نه‌بوونى ئازادییه ه�ه‌ر له گه‌له‌وه بگر‌ه تاوه‌کو سه‌رۆک هه‌رێم و سه‌رۆک کۆمار که کورده ،کێ له سه‌رۆکه‌کان بێ بڕیارى ئه‌مریکا و ده‌وڵه‌تانى وه‌کو تورکیا...هتد ده‌توانێ بڕیارێک بدات و بیخات‌ه بوارى پراکتیکه‌وه .به‌ڵـگه‌مان هاتنى سه‌رۆک وه‌زیرانى تورک (ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان)ه .چۆن هه‌ڵسوکه‌وتیان له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێمى ئێمه ک��رد و سه‌رۆکى هه‌رێمى ئێمه‌ش چۆن پێشوازى له‌وان کرد ،که رۆژێک به سه‌میمى و به روونى هه‌ولێر بووه ئه‌نقه‌ره .گه‌نجان له ئاست ئهو نزیکایه‌تیه‌ى ده‌س�ه‌اڵت ده‌بێت هۆشیاربن ،هیوا گهورهیه با له ئاستێکى نزمتر له‌خۆى نه‌یبینین ،ئه‌گه‌رنا هیواکان ههمیشه وه‌کو ئاره‌زوویه‌کى رۆژان‌ه بۆمان دێته پێشهوه ،ئه‌گه‌ر به عه‌قڵـى لۆژیک و هه‌ستیارییه‌و‌ه نه‌ڕوانین ئه‌وا شه‌هوه‌تبازێکى گه‌مژه‌ین وه‌ک��و هه‌موو چه‌واشه‌کاران. هه‌مان ئهو که‌سه‌ین که ده‌سه‌اڵت خۆى پێده‌هێڵـێته‌وه ،له‌سه‌ر ئاستى هه‌موو ئهو چه‌مکانه‌ى دژى دژبه‌ر به‌کارى ده‌هێنێت.
رێکه‌وتنێکى بێ قودس و بێ گه‌ڕانه‌وه‌ى کۆچپێکرا و بێ گه‌ڕانه‌و ه بۆ ()67مان قبوڵه
له سه‌ر وتووێژه‌کانى له‌گه‌ڵ رێکخراوى فه‌تح و ئه‌بو مازن وتى ئه‌گه‌ر ده‌یانه‌وێ وتووێژه‌کانى نێوانمان و هاوکاریه‌کانمان بۆیان درێژه‌ى هه‌بێ و زیاتر په‌ره‌ى پێ بدرێ ،ده‌بێ واز له حه‌ماس بێنن. له سه‌ر شۆڕشه‌کانى واڵتانى عه‌ره‌بیش پاڵپشتى مه‌هدى کاوانی سنوردارى لێ کردن و ئه‌وه‌ى به‌ده‌رخست که بۆ له‌مه‌ودوا ناوچهکه له‌به‌رده‌م چه‌ند ئه‌گه‌رێکدا بنیامێن نه‌ته‌نیاهۆى سه‌رۆکى ئێستاى ئیسرائیل ئاواڵ‌ه ده‌بێت .نه‌ته‌نیاهۆ مه‌به‌ستى له‌و سنوردار و ل �ه ب�����ه‌رده‌م کونگرێسى ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ى له کردن‌ه زیاتر هاتنه پێشه‌وه‌ى رێکخراوه دینیه‌کان واشنتۆن له سه‌ر چاره‌سه‌رى کێشه‌یان له‌گه‌ڵ ب��وو ب �ه تایبه‌تى ئ��ی��خ��وان موسلمین و ئهو عه‌ره‌به‌کان ،رێگه‌ى پێدرا خیتابێکى درێژ و رێکخراوانه‌ى که له فه‌له‌کى قاعید‌ه و ئێران حه‌ماساوى و ره‌نگدانه‌وه‌ى ئهو هه‌ل و مه‌رجه‌ى ده‌خوڵینه‌و‌ه و له رێگه‌یانه‌و‌ه هه‌لومه‌رجێکى ئێستاى ناوچه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست بدات .مه‌ترسیدارتر دێنن‌ه پێشهوه ،ب �ه‌اڵم ئه‌وه‌شى نه‌ته‌نیاهۆ له لێدوانه‌کانى وتى ئێمه ئاماده‌ین وت ئهو شۆڕشانه‌ى ئهو واڵتان‌ه هه‌قیقه‌تێکى ل�ه پێناوى ئاشتى یه‌کجاره‌کیمان له‌گه‌ڵ به‌ده‌رخست که ئهو ملیۆن عه‌ره‌بانه‌ى له ناو عه‌ره‌به‌کان ته‌نازولى به ئازار بکه‌م به‌مه‌رجێ سنورى ئیسرائیل ده‌ژین له هه‌موو عه‌ره‌به‌کانى ئه‌وان دان به ده‌وڵه‌تى یه‌هودى ئیسرائیل بنێن ترى واڵتانى عه‌ره‌بى زیاتر هه‌ست به ماف و و پایته‌خته‌که‌شى ق���ودس بێت ب�ه ه���ه‌ردوو که‌ش و هه‌واى دیموکراتى خۆیان ده‌که‌ن واته به‌شه‌که‌ى شه‌رقى و غه‌ربى و ده‌بێ ده‌سه‌اڵتى ده‌وڵه‌تى ئیسرائیل له هه‌موو واڵتانى عه‌ره‌بى ته‌واویشمان به سه‌ر هۆرى ئوردن هه‌بێ و کێشه‌ى دیموکراتى ت��ره .نه‌ته‌نیاهۆ له به‌شێک له کۆچپێکراوه‌کانیش له ده‌ره‌وه‌ى خاکى ئیسرائیل لێدوانه‌که‌ى ئ �ه‌وه‌ى ئاشکه‌را ک��رد که ئێمه چاره‌سه‌ر بکرى و سه‌ربه‌ستى ته‌واویشمان هه‌بێ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تێکى وه‌ها بچوکى فه‌له‌ستینى ل�ه کۆچکردنى یه‌هودیه‌کانى جیهانى بۆ نین که تواناى جوڵه‌یان نه‌بێت و ئیشاره‌تى ئیسرائیل و سنورى واڵته‌که‌شمان گهڕانهوه نیه به‌وه‌شدا که سنوره‌که‌یان ئهو زه‌ویانه‌ی‌ه که پاش بۆ پێش ( )1967و ده‌بێ ئهو ده‌وڵه‌ت‌ه دروست ساڵى ( )1967له عه‌ره‌به‌کانمان سه‌ندنه‌وه، بووه‌ى فه‌له‌ستینیش بێچه‌ک بێت .نه‌ته‌نیاهۆ زیاتر هه‌رێمى غه‌ز‌ه و رامه‌اڵ دهگرێتهوه. سه‌ره‌تاى ده‌ستپێکردنى خیتابه‌که‌ى و به چڕو ن�ه‌ت�ه‌ن��ی��اه��ۆ زۆر ب �ه‌زی��ره‌ک��ان �ه و ل��ێ��زان��ان�هوه ێ ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ان��ى خ��ۆى و ئه‌مریکاى سه‌رچاوه‌کانى قاعید‌ه و بنالدن و رێکخراوه پ� به ت�ه‌واوک�ه‌رى یه‌کتر بینى و زۆر سوپاسى ت��ون��دڕه‌و‌ه ئیسالمی‌ه جیهانییه‌کان و رژێمى ئه‌مریکا به‌تایبه‌تى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئۆباما ئ��ێ��ران و دروس��ت��ک��ردن��ى چه‌کى ن �ه‌وه‌وی��ى به کرد که به هه‌موو توانایه‌که‌و‌ه داکۆکى له یهکهوه به‌ستنه‌و‌ه ب �ه‌وه‌ى که ئهو سه‌رچاوانه ئیسرائیل ده‌که‌ن و کۆمه‌کى به‌رده‌وامى ده‌که‌ن ت��ێ��ک��ڕای��ان م�ه‌ت��رس��ی��ان ل �ه س��ه‌ر ئه‌مریکا و و دیسان سوپاسى هه‌ڵوێستى ئۆباماى کرد له ئیسرائیل و ئاشتى جیهان ههیه و له ناویاندا سه‌ر له‌ناوبردنى بنالدن و دژایه‌تیه‌کانى بۆ ئێران ئێرانى به پله‌ى یه‌که‌م به مه‌ترسى داده‌نا واته و ماو‌ه نه‌دانى بۆ دروستکردنى چه‌کى نه‌وه‌وى .وه‌ک خاڵ له سه‌ر پیته‌کان دابنێ ،ئه‌وها
له وه‌ته‌رى کێشه هه‌ستیاره‌کانى جیهانى ده‌دا به‌وه‌ى ئه‌گه‌ر هه‌ر هه‌مووانمان له دژى چه‌په‌ر نه‌گرین هه‌موو کاتێ ئاشتى جیهانى دهکهوێته مه‌ترسییه‌و‌ه و له‌و نێوه‌نده‌دا ده‌یه‌ویست حه‌ماس و فه‌له‌ستینیه‌کان به‌و سه‌رچاوه‌ی‌ه ببه‌ستێته‌وه. یه‌کێ له هۆشدارییه‌کانى وه‌ها وروژان��د بێ ئ�ه‌وه‌ى ناوى هیچ الیه‌نێ بینێ ،به‌اڵم زیاتر مه‌به‌ستى له‌وه‌دابوو که ئهو شۆڕشانه‌ى واڵتانى عه‌ره‌بى رووى پێچه‌وانه‌شیان ههیه له دژى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئه‌مریکا و ئیسرائیل و له هه‌مانکاتیشدا شۆڕشه‌کانى ئ�ه‌و واڵتان‌ه و له ناوچونى رژێمه‌کانیان بهوه لێک ده‌دایه‌وه وه‌ک بڵێ فه‌رموو دیموکراتیه‌تى ئێمه و ئه‌وان بۆخۆتان هه‌ڵسه‌نگێنن و ده‌گه‌ن‌ه ئهو ئه‌نجام‌ه که ته‌نیا ئێمه‌ین له ناوچهکه ره‌عایه‌ى دیموکراتى ده‌که‌ین .له هه‌مانکاتیشدا بهوه سه‌رنجى به‌شدار بوانى بۆ الى خۆى ده‌بزواند به گێڕانه‌وه‌ى مێژوو که ده‌یه‌ویست ئهوه بسه‌لمێنێ که ئێمه له سه‌ر خاکى هیچ واڵتێ نین ،ئهو شوێنه‌ى ئێمه تیاى ده‌ژین خوا و موسا و پیرۆزى دینى یه‌هودى ئهو هه‌به‌یه‌ى به ئێمه بهخشیوه .به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شه‌و‌ه له پێناو ئاشتى ناوچهکه و ئه‌گه‌ر فه‌له‌ستینیه‌کان له‌گه‌ڵمان به‌ڕى بکه‌ون ده‌وڵه‌تى ئه‌وانیش قبوڵ ده‌که‌ین. ناته‌نیاهۆ له‌و گێڕانه‌و‌ه میژوویی‌ه ئه‌گه‌رچى به ناو هیچى نه‌درکاند ،به‌اڵم ده‌یویست ئهوه بوروژێنێ که خاکى ئیسرائیل و به گوێره‌ى تۆڕا گه‌لى لهوه زیاتره .زۆر جار که عه‌ره‌به‌کان باسى تموحاتى مێژوویى ئیسرائیل ده‌که‌ن سنورى ئیسرائیل تا سنورى حه‌مرین ده‌ب�ه‌ن�هوه واته ته‌واوى واڵتى شامى پێشتر که سوریا و لوبنان و فه‌له‌ستین و ئه‌رده‌ن دهگرێتهوه .نه‌ته‌نیاهۆ به ناڕاسته‌وخۆ ئ�ه‌وه‌ى وروژان��د .وروژاندنه‌که‌ش پێموایه ئه‌وه‌ى ده‌گه‌یاند یان ده‌یویست ئهوه به فه‌له‌ستینیه‌کان و عه‌ره‌به‌کان بڵێ ئه‌گه‌ر ئێوه بگهڕێنهوه بۆ سه‌رچاوه‌ى میژوویى ئێمه له ئێوه
له‌یادى (یه‌کێتی)دا چى روویدا؟! ئاراس عوسمان
دامه‌زراندنى ئه‌م حزبه دهگهڕێتهوه بۆ ئهو کاته‌ى شۆڕشى ئه‌یلول هه‌ره‌سى هێنا ،پاش ده‌رکردنى به‌یاننامه‌یه‌ک له دیمه‌شقى پایته‌ختى واڵتى سوریا ،له پاشان بڕیار و کۆبونه‌وه‌یه‌کى چه‌ند رۆژى سه‌رئه‌نجام له ب �ه‌روارى ()1976/6/1 خۆیان راگه‌یاند ،ه�ه‌ر لهسهرهتاوه ئ�ه‌م حزب ه له سێ به‌ره‌ى جیاواز و ئایدۆلۆژى جیاوازه‌وه بنیاد نرابوو ،ئهو سێ به‌ره‌یه‌ش له (بزوتنه‌وه‌ى سۆسیالیستى کوردستان ،کۆمه‌ڵه‌ى مارکسى لینینى ،خه‌تى گشتى) هه‌ر ئهو کات تاڵه‌بانى کرای‌ه سکرتێرى گشتى واته هه‌ر سێ به‌ره‌که، شۆڕش و خه‌باتى ئه‌م حزبه دواى هاتنه‌وه‌یان ل ه شاخ و پاش پێکهێنانى په‌رله‌مان و حکومه‌ت و ئیداره جیاوازه‌کانى سلێمانى و هه‌ولێر و چه‌ند ساڵێک تێپه‌ڕی و پاشان ماوه‌ى چه‌ند ساڵێک بهداخهوه شه‌ڕێکى قێزه‌ون روویدا له نێوان یه‌کێتى و پارتیدا که به‌شه‌ڕى ناوخۆ ده‌ناسرێت ،جیاواز له‌و شه‌ڕانه‌ى له‌گه‌ڵ الیهنه ئیسالمیه‌کانیش روویاندا ،دواتر رێککه‌وتنى یه‌کێتى و پارتى هاته‌کایه‌و‌ه که به‌ڕێکه‌وتنام‌ه (ستراتیژ)ى نێوان ئه‌م دوو حزبه ناو ده‌برێت ،به‌اڵم بینیمان تا (نها) رێکه‌وتنه‌ک‌ه له‌سه‌ر بنه‌ماى فیفتى ب ه فیفتى بووه ،زۆرکات به‌رپرسانى ئه‌م دوو حزبه له‌ناوچه‌کانى زه‌رد و سه‌وزدا رێکه‌وتنه‌ک‌ه پێشێل ده‌که‌ن و هه‌ریه‌که‌یان له‌ناوچ‌ه و ژێر ده‌سه‌اڵتیدا خ��ۆى حاکم و خ��اوه‌ن��ى ب��ڕی��اره ،کابینه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم که یه‌کێتى و پارتى زۆرینه‌ى پێک ده‌هێنن ،جیاواز له‌و تان‌ه و قسانه‌ى له‌باره‌ى سه‌رۆکایه‌تى ئهو کابینانه‌و‌ه ده‌کرێت وه‌ک کابینه‌ى شه‌شه‌م که سه‌رۆکى حکومه‌ته‌که‌ى، به‌رهه‌م ساڵحى ئه‌ندامى مه‌کته‌ب سیاسى و سه‌ر به ناوچه و حزبه سه‌وزه‌که‌یه ،ئ�ه‌وه‌ى باسى لێو‌ه ده‌کرا ئاسته‌نگ و گرفتى زۆرى بۆ هات ه پێشهوه له‌ناوچه‌کانى زه‌ردا. پاش جیابونه‌وه‌ى نه‌وشیروان مسته‌فاى جێگرى ی �ه‌ک �ه‌م��ى س��ک��رت��ێ��رى گ��ش��ت��ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ل ه ریزه‌کانى ئه‌م حزبه ،جۆرێک له په‌رته‌وازه‌یى و شڵه‌ژانێکى گ �ه‌وره‌ى سیاسى به‌رۆکى ئه‌م حزبه‌ى گرت ،کۆمپانیاى وشه‌ى دروستکرد و پاشان بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان هاته گۆڕه‌پانى سیاسى کوردستانهوه ،که توانى بیست و پێنج کورسى
په‌رله‌مانى کوردستان و هه‌شتى په‌رله‌مانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا وه‌ده‌ست بخات، که ئه‌مه‌ش شۆکێکى گهوره بوو بۆ یه‌کێتى و پارتى به‌تایبه‌تى بۆ یه‌کێتى که چاوه‌ڕوانى ئه‌م حاڵهته نه‌خوازراوه‌ى نه‌ده‌کرد. وه‌لێ ئه‌وه‌ى گرنگه ئاماژه‌ى پێبکه‌ین یه‌کێتى دواى ئه‌م گۆڕانکارییه سیاسیانه‌ى هاته ئاراوه ده‌ستى کرد به خۆ ئاماده‌کردن بۆ پلنیۆم و کۆنگره‌ى سێیه‌م ،که هه‌ر دووکیانى ئه‌نجامدا، به‌اڵم ئه‌وه‌ى چاوه‌ڕێ ده‌کرا له‌م حزبه گۆڕانکارى ریشه‌ى و گهوره بخوڵقێنێت و بتوانێت ئهو ده‌مو چاوانه‌ى له ساحه‌ى سیاسى و جه‌ماوه‌ریدا بێزراون هه‌وڵى گۆڕینیان بدات ،به‌اڵم به‌هه‌ر هۆیه‌ک بێت ئه‌مه‌شى بۆ نه‌کرا ،له رۆژى ()17ى شوبات و رۆژانى دواتردا که خۆپیشاندانى جه‌ماوه‌رى رێکخرا له پاى ئهو ناڕه‌زایه‌تیه‌ى په‌نگخواردووى چه‌ندین ساڵه ،که خه‌ڵکى کوردستان پێوه‌یه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت بینیمان چه‌ندین شه‌هید و بریندار له‌و خۆپیشاندانه‌دا وه‌ک دیاریه‌ک درایهوه ده‌ست خه‌ڵکى کوردستان و به‌تایبه‌ت ئهو که‌سانه‌ى رۆژان��ێ��ک خزمه‌تیان ب �ه‌م دوو حزبه ک��ردوه پاداشتیان به‌م جۆرا درایهوه ،هه‌ر چهنده پارتى ده‌ست پێشخه‌ر بوو له‌م رووداوه‌دا ،به‌اڵم ده‌بوو سه‌رۆکى حکومه‌ت خۆى یه‌کالیى بکردایهتهوه له نێوان دوو رێگادا (ده‌ست له‌کار کێشانه‌وه، ده‌ستگیرکردنى بکوژان). له پ��اش شه‌ست و دوو رۆژ خۆپیشاندان له سه‌راى سلێمانى که ناونرا سه‌راى ئازاى به‌رده‌وام بوو ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى رۆژان‌ه و شه‌وان‌ه هێزه‌کانى سنورى سه‌وز هه‌ڵیان ده‌کوتای‌ه سه‌ر ئهو هاواڵتى و رۆژنامه‌نوس و نوسه‌ر‌ه نوخبانه‌ى ،به‌شداریان له چاالکیه‌کانى ئهو سه‌رای‌ه و سه‌راکانى ترى ده‌ره‌وه‌ى شار ده‌کرد ،دواتر بینیمان هه‌ر له الیه‌ن وه‌زیری پێشمه‌رگه‌و‌ه هێزێکى بێشومار روانه‌ى سلێمانى و ههڵهبجه و گه‌رمیان کران تا کۆتایى به‌و ناڕه‌زایه‌تیان‌ه هێنران ،له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان و به بێ ئ�ه‌وه‌ى تا ههنوکه هیچ یه‌کێک له‌و بکوژان‌ه ده‌ستگیر بکرێن. له رۆژى ( )2011/6/1ی��ادى سى و شه‌ش ساڵه‌ى یه‌کێتى کرایهوه له پارکى ئ��ازادى ب ه ئاماده‌بوونى تاڵه‌بانى و زۆرێ��ک له که‌س ه دیاره‌کانى ن��او ئ�ه‌م حزبه ،ج��ی��اواز له ش��ار و شارۆچکه‌کانى تر چاالکیان ب�ه‌م بۆنه‌یه‌و‌ه ئه‌نجام دا ،ئ �ه‌وه‌ى مه‌به‌ستم‌ه لێره‌دا ئاماژه‌ى پێبکه‌م و هه‌ندێک پرسیار له‌باره‌یه‌و‌ه به‌که‌ین، ده‌پرسین ئایا یه‌کێتى به‌فیعلى حزبێک‌ه باوه‌ڕى ب ه دیموکراتى ههیه؟ یاخود ئه‌ندام بوون له سۆسیال ئه‌نته‌ر ناسیۆناڵ به ته‌نها کافی‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ب ه حزبێکى دیموکرات له قه‌ڵه‌م بدرێیت؟ زۆرکات
دڵمان بهوه خۆش بوو یه‌کێتى و سنوره‌که‌ى ل ه پارتى و ده‌ڤه‌ره‌که‌ى کراوه‌تره ،به‌اڵم ده‌پرسین ل ه ئێستادا ئایا تاچه‌ند ئهو حاڵهته به‌دى ده‌کرێت و کاڵنه‌بۆته‌وه؟ له‌پاڵ ئه‌مانه‌دا ده‌یان پرسیارى تر ههیه له باره‌ى کارکردنى بوارى میدیایى و قبوڵکردنى ده‌نگى ئۆپۆزسیۆن تاچه‌ند رێگه‌ى لێنه‌گیراوه؟ یاخود به‌ته‌قه‌کردن و فه‌القه‌کردنى نوسه‌ران و هاواڵتیان و ئه‌نفالکردنى خوێندکارانى زانکۆ پێمان ده‌ڵێن چى؟ له تازه‌ترین رووداویشدا ئه‌وه‌ى له‌م بۆن‌ه و ی��اده‌دا روویاندا که جێگه‌ى نیگه‌رانى بوو له‌و رۆژه‌ى جه‌نابى مام جه‌الل وتارى ده‌خوێنده‌و‌ه و باسى خه‌باتى ئه‌م حزبه‌ى ده‌کرد و وه‌ک حزبێکى مۆدێرن و دیموکرات ده‌ناسرێته‌وه ،له‌و کاته‌دا هێزه‌کانى سێ بنکه‌ى جیاواز بۆ سه‌ر سێ شوێنى جیاواز به دواى ئه‌حمه‌د میره‌ى سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى لڤیندا ده‌گه‌ڕان ،که پێموایه ده‌بوو به بۆنه‌ى ئهو یاده‌و‌ه که سى و شه‌ش ساڵى خه‌بات و تێکۆشانى ئهو حزبه‌وه‌یه ،رێگه نه‌درای‌ه به‌و که‌سانه‌ى بڕیارى ده‌ستگیرکردنى که‌سێک بده‌ن که سێ جار مافى ههیه له کوردستاندا ،ئه‌وانیش وه‌ک هاواڵتیه‌ک و مامۆستاى زانکۆ و دواتر وه‌ک رۆژنامه‌نوسێک ده‌ک��رێ��ت بپرسین ئایا یه‌کێتى ل���ه‌دواى ئه‌م ب �ه‌رواره‌ى مێژووى حزبه‌که‌یه‌و‌ه ده‌یه‌وێت درێژه پێده‌رى هه‌مان ئهو به‌رنامان‌ه بێت به تایبه‌تى له‌میدیاکانیانه‌و‌ه ئهو هه‌موو هێرشان‌ه ده‌کرێت ه سه‌ر چه‌ند الیه‌ن و که‌سایه‌تی؟ یان ده‌تاونێت ب�ه هۆشیارییه‌و‌ه مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروست بکات له‌گه‌ڵ هاواڵتیانى ژێ��ر ده‌س�ه‌اڵت��ى و به‌تایبه‌ت میدیاکانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت میدیا ئه‌هلیه‌کان و هه‌موو ئهو هه‌ڕه‌شانه‌ى وه‌زیرى پێشمهرگه کردبوونى له میدیا و خۆپیشانده‌ران رێگا به‌م کارانه ده‌درێته‌وه ،یاخود بهرنامه و پڕۆگرامى ئه‌م حزبه به به‌رگێکى نوێو‌ه خۆى نمایش دهکاتهوه ،له‌سه‌ر مێزى گفتوگۆکانى به‌تایبه‌تى دانیشتنى په‌رله‌مانى چه‌ند رۆژى داهاتوو ئه‌نجامى دانوستانه‌کانى نێوان ده‌سه‌اڵت له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن و وه‌اڵمه‌کان له دواى ئهو کۆبونهوهیه و ئه‌م بۆنه‌یه‌ى ئه‌نجام درا بۆ یادى سى و شه‌ش ساڵه‌ى دامه‌زراندنى (ى،ن،ک) چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین بۆ ساڵى داهاتوو تا بۆنه‌یه‌کى تر هه‌مان عه‌قڵیه‌تى ههیه به‌رامبه‌ر هاواڵتیان و رۆژنامه‌نوسان ،هه‌مان توندوتیژى رووبه‌ڕوى میدیاکارانى ده‌ره‌ووه‌ى ده‌سه‌اڵت تۆمار ده‌کرێته‌وه ،لێتان ده‌ڕوانین بزانین رووداوه‌ک��ان له‌سه‌ر ده‌ستى ئه‌م حزبه و ناوچه‌که‌ى چیمان پێ ده‌ڵێت و چى رووده‌دات.
له ناوچهکه کۆنترین. نه‌ته‌نیاهۆ به‌و هه‌موو وتاره درێژه‌ى له حه‌ماس و ئێران ب���ه‌والو‌ه باسى هیچ سه‌رکرده‌یه‌کى واڵتانى عه‌ره‌بى نه‌هێنا ته‌نیا ئه‌وه‌ى وت ئێمه له‌گه‌ڵ میسر و ئه‌رده‌ن به پێکه‌وه‌یى رێکه‌وتنى پاراستنى ئاسایشى ناوچه‌که‌مان هه‌بوو هیوام وایه له سه‌رى به‌رده‌وام بین .له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى خانوى نیشته‌جێبوونیش وتى ئه‌وانه‌ى دهکهونه ناو خاکى ئیسرائیل وه‌ک خۆیان ده‌مێننه‌وه و مافى دروستکردنى هى تریشمان ههیه و ئه‌وانه‌ى دهکهونه ده‌ره‌وه‌ش��ى به رێکه‌تن قسه و باسى له سه‌ر ده‌که‌ین .ده‌بێ ئ�ه‌وه‌ش بڵێن نه‌ته‌نیاهۆ پیش ئه‌وه‌ى بچێت‌ه ئه‌مریکا و دوابه دواى خیتابه‌که‌ى ئۆباما بڕیارى دروستکردنى ( )1500خانووى نیشته‌جێبوونى ترى دا و وتى ( )900یان دهکهونه خ��وار قودسى شه‌رقى. ه �ه‌ر ئ �ه‌و کاتیش بۆ ره‌ت��دان��ه‌وه‌ى قسه‌کانى ئۆباما که ده‌بى سنورى رێکه‌تنه‌کان گهڕانهوه بێت ب��ۆ پێش س��اڵ��ى ( ،)1967وت��ى ده‌ب��ێ عه‌ره‌به‌کان سنورى پێش ( )67له بیر بکه‌ن .له لێدوانه‌که‌شى له به‌رده‌م کۆنگرێسى ئه‌مریکى ویستى قسه‌کانى ئۆباما ته‌عریف بکا به‌وه‌ى که بڕیارى نه‌گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ پێش ( )67بڕیارى ئۆباماشه .لێدوانه‌که‌ى مه‌حمود عه‌باسیش بۆ رۆژى دواتر وتى کاتێ ئێمه له کۆبوونه‌وه‌ى ڕێکخراوى نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان به‌شدار ده‌بین داخ����وازى دروس��ت��ب��وون��ى ده‌وڵ �ه‌ت��ى فه‌له‌ستین ده‌خه‌ین‌ه ب��ه‌رده‌م ( )192ده‌وڵ�ه‌ت��ى جیهانى و ئهو به‌رزکردنه‌وه‌ى داواکانیشمان ماناى ئهوه نیه ئێمه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى فه‌له‌ستینمان له بن ده‌ستى ئه‌مه‌ریکییه‌کان ده‌رهێنابێ ،یان ئه‌گه‌رى وتووێژمان له‌گه‌ڵ ئیسرائیل کۆتایى پێهێنابێ. مه‌به‌ستم لهوه نیه نه‌ته‌نهاهۆ شتێکى نوێى له لێدوانه‌کانى وتبێ .لێدوانه‌کانى عه‌ره‌به‌کانیش ب�ه‌دواى ئهو لێدوانان‌ه ده‌یانوت ئهو لێدوانانه‌ى
ناته‌نیاهۆ قسه‌ى ئه‌مڕۆى نیه ،به‌ڵکو به ژیانى سیاسیهوه نوساوه ،ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى گرنگ بوو ()%95ى ئه‌ندامانى کۆنگرێسى ئه‌مریکى به هه‌ردوو پارتى دیموکراتى و کۆمارییه‌کان و ده‌توانم بڵێم زیاتر له ()6-5ج��ار به هه‌موو حه‌ماسه‌تێکه‌و‌ه هه‌ڵده‌ستان‌ه سه‌ر پێ و چه‌پڵه‌ى پشتگیریان بۆ نه‌ته‌نیاهۆ لێده‌دا .هه‌ر که‌سێ ک�ه ت�ه‌م��اش��اى ئ �ه‌و دیمه‌نانه‌ى بکردبای‌ه و پێشتریش له سه‌ر هاوکارییه‌کانى ئه‌مریکى و یه‌که‌م ده‌وڵه‌تى به‌هێزى جیهانى بۆ ئیسرائیل و به فراوانى هه‌ندى گومانى هه‌بوایه ،به‌اڵم به دیتنى ئهو دیمه‌نان‌ه چاو به چاو ئه‌وه‌ى بۆ ده‌رده‌که‌وێ که ئه‌مریکا و به ره‌هاى خه‌ڵکیه‌و‌ه به کوێران‌ه پاڵپشتى له ده‌وڵه‌تى ئیسرائیل ده‌که‌ن، ()%95ى ده‌نگى کۆنگرێس که تاک‌ه شوێنى بڕیارى سیاسى ئه‌مریکى و پشتگیرى ره‌هاى دانیشتوانى ئه‌مریکییه‌کانى پێوه‌ی‌ه . ئه‌وه‌ى ماوهتهوه بڵێین ئایا لێدوانه‌کانى نه‌ته‌نیاهۆ و له‌و هه‌لومه‌رجه‌ى که گۆڕانکارى له ناوچه‌ک ه و به قازانجى گه‌النیان له گۆڕێی‌ه و تیایا وه‌ک عه‌نکه‌بووت گۆڕانکارى له ناوچهکه به دواى خۆى دێنێ و ئاسانیش نیه ئه‌مڕۆ بتوانێ ب ه ته‌واوه‌تى سه‌ره‌ده‌رى لهوه بکات که خوانه‌که‌ینێ ئه‌مریکا و ئیسرائیل له دواجاردا سودمه‌ند ده‌بن له‌و گۆڕانکاریان‌ه یان نا .به واتایه‌کى تر ئایا لێدوانه‌کانى نه‌ته‌نیاهۆ و له ناو کۆنگرێسى ئه‌مریکى که دهکاته وه‌گا هێنانه‌وه‌ى به‌شى ه���هره زۆرى ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى جیهانى و له‌و هه‌لومه‌رج‌ه هه‌ستیاره‌دا ماناى وه‌پیشکه‌وتن نی ه به‌سه‌ر رووداوه‌کان .خیتابى پێشترى ئۆباما له ناو وه‌زاره‌تى دهرهوه که دوو ته‌وه‌رى جیا و پێچه‌وانه‌ى یه‌کترى بوون واته داکۆکى کردن له ئیسرائیل و داکۆکى کردن له شۆڕشه‌کانى عه‌ره‌به‌کان بوو .عه‌ره‌به‌کان پاڵپشتى کردنى ئۆبامایان بۆ ئیسرائیل له‌به‌ر نزیک بوونه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردنى نوێى ئه‌مریکى لێک ده‌دای����هوه ت��اوه‌ک��و ل ه
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 59 2010/11/8 دووشه 2711/3/16 ممه‌ممه- 2011/6/6 دووشه
17
پاڵپشتى یه‌هودیه‌کانى ئه‌مریکى و که ده‌توانم بڵێم بڕیارى حاسمن له سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى کامه‌یان بگه‌ن‌ه کۆشکى سپى ،کۆمارییه‌کان یان دیموکراته‌کان .پاڵپشتى شۆڕشى عه‌ره‌به‌کانیش وه‌ک ئهوه وابێ مادامه‌کێنێ گۆڕانکارییه‌کان هاتوون و پاشه‌کشه‌یان نیه وا باشه بۆ به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌مریکا که له‌گه‌ڵ ره‌وڕه‌وه‌ى گۆڕانکارییه‌کان بڕوا. دی�����اره ل��ێ��دوان��ه‌ک��ان��ى ئ��ۆب��ام��ا و ه �ه‌ن��دێ پ��اش��گ�ه‌زب��وون�ه‌وه‌ى ب�ه ق��ازان��ج��ى ئیسرائیل و لێدوانه‌کانى نه‌ته‌نیاهۆ و گ �هوره لێپرسراوانى فه‌له‌ستینى و ئیدى و ئیدى هه‌ر هه‌موویان ل ه سێپته‌مبه‌رى دادێ و له ناو هۆڵى کوبوونه‌وه‌ى نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان ورد دهکرێنهوه و تیایدا ت��ا راده‌ی����ه‌ک هێڵى ن��وێ��ى چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى کێشه‌ى ن��ێ��وان ع���ه‌ره‌ب و ئیسرائیل قسه و باسى له‌سه‌ر ده‌ک��رى .هه‌ڵبه‌ت‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى واڵت �ه یه‌کگرتوه‌کانى ئه‌مریکى و له پێناو به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى ئیسرائیل و مسۆگه‌رکردنى خولى دووه‌م��ى ئۆباما ،له‌بیر ناکات .ئه‌گه‌ر ک���ار ک �ه‌وت �ه ئ���ه‌و ئ��اق��اره ک �ه ب �ه زۆری��ن �هى ده‌نگ بڕیارى چاره‌سه‌رى کێشه‌ى فه‌له‌ستین و دانپیانان به‌ده‌وڵه‌تیان و قه‌واره‌ى و خاڵه‌کانى ترى وتووێژه‌کان به‌دڵى ئیسرائیل نه‌که‌وته‌وه، ئایا ئه‌مریکا ڤیتۆ به‌کار دینێ یان نا .ب ه به‌کارهێنانى بڕیارێکى ساخت‌ه و خۆشیان ده‌زانن به‌گڕان له ب�ه‌رده‌م��ى راى جیهانى و عه‌ره‌بى به خ��راپ به‌سه‌ریان دهکهوێتهوه و به به‌کار نه‌هێنانیشى ناکرێ خۆیان بخه‌ن‌ه هه‌ڵوێستێکى دژه ئیسرائیلى .یان ئه‌وه‌تا جوڵه‌ى ئه‌مریکییه‌کان تا ئهوکاته بۆ ئهوه بێت که نێوه‌ندێک بدۆزنه‌و‌ه و تیایا ه �ه‌ردوالی��ان وات �ه فه‌له‌ستینیه‌کان و ئیسرائیلى پێ رازى که‌ن.
نامه‌یه‌کی کراو ه بۆ به‌ڕێزان سه‌رۆکی هه‌رێم و سه‌رۆکی حکومهتی هه‌رێم مـه‌ریوان فه‌تـاح
ئێمه که زۆرجار مێژوو ده‌خوێنینه‌وه ،ده‌بینین، شاری (کفری) چه‌ند شارێکی پێشکه‌وتوو بووه له هه‌موو الیه‌نه‌کانی ژیانهوه ،چ له رووی ئابوری ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،رۆشنبیری و.. هتده‌وه ،ته‌نانه‌ت له ڕووی خزمه‌تگوزاریشه‌وه یه‌کێک ب��ووه له ش��اره پێشکه‌وتووه‌کانی ناوچه‌ی گه‌رمیان ،که ئه‌م ناوچه‌یه‌یش ههمیشه بۆ خ��ۆی النکه‌ى گه‌رموگوڕ و ج����ۆش����دراوی خ���ه‌ب���ات و تێکۆشانی کوردایه‌تی بووه ،هه‌ربۆی‌ه نه‌وه‌کانی پێش ئێمه له‌م شاره‌دا ،له‌سایه‌ی ئهو پێشکه‌وتنه هه‌مه‌الیه‌نانه‌دا ،نه‌حه‌ساونه‌ته‌وه ،ئه‌مه‌ش ب�هه��ۆی سه‌رکوتکردنی ب�ه‌رده‌وام��ی��ان�هوه له‌الیه‌ن رژێم‌ه یه‌ک ل �ه‌دوای یه‌که‌کانی عێراقهوه ،به‌شێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ ،که زۆرجار به دڕندانه‌ترین شێوه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ کراوه ،هه‌ربۆی‌ه هیچ خێزان و خانه‌واده‌یه‌کی کوردپه‌روه‌ر نییه له‌م شاره‌دا ،که پشکێکی له‌و نه‌هامه‌تییان‌ه به‌ر نه‌که‌وتبێ ،ئه‌گه‌رچی که‌میش بێ .نمونه‌ی زیندوویش لهمبارهیهوه، رووخاندنی گه‌ڕه‌کی (ئه‌وبه‌ری)ییه ،له س �ه‌رده‌م��ی ش��ۆڕش��ی ئه‌یلولدا ،ه�ه‌روه‌ه��ا روخاندنی گ�ه‌ڕه‌ک��ی (ئیمام محه‌مه‌د)، که دیسانهوه له‌الیه‌ن رژێمی به‌عسه‌وه ،له سه‌رده‌می شۆڕشی نوێدا ،روخێنراوه.. لێره‌دا ده‌م�ه‌وێ بپرسم :ئاخۆ هۆی چییه، که تا ئێستا گه‌ڕه‌کی (ئه‌وبه‌ری) نۆژه‌ن ن���ه‌ک���راوه‌ت���هوه ،ل�ه‌ک��ات��ێ��ک��دا چه‌ندینجار زی����ان ل��ێ��ک �ه‌وت��ووان��ی ئ �ه‌وب �ه‌ری��ی داوای قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌یان له حکومهتی هه‌رێم ک����ردووه ،که‌چی ت��ا ئێستا هیچیان بۆ نه‌کراوه ،به‌اڵم گه‌ڕه‌کی (ئیمام محه‌مه‌د) ه���ه‌ر ل �ه م��ێ��ژه ن���ۆژه‌ن���ک���راوه‌ت���هوه و زی��ان لێکه‌وتووانیشی قه‌ره‌بوو کراونه‌ته‌وه؟ ئایا دانیشتووانی ئه‌م دوو گهڕهکه ،خه‌ڵکی یه‌ک شار نین؟ ئه‌دی ئه‌م جیاوازیی‌ه له‌پای چی؟
نامه‌وێ بچم‌ه نێو ورده‌کارییه‌کانی ئهو پرسیاره و ب �ه‌دوای وه‌اڵمه‌که‌یدا بگه‌ڕێم، چونکه ئ �ه‌و دوو نمونه‌ی‌ه مشتێکن له خه‌رواری نه‌هامه‌تییه‌کانی ئه‌م شاره ،به‌ده‌ر ل �ه‌وه‌ش ئێمه ل�ه‌م ش��اره‌دا گ��ی��رۆده‌ی ده‌ی��ان کێشه و گرفتی ج��ۆراوج��ۆری دیکه‌ین، بۆیه به پێویستی ده‌زانم بپرسم :ئایا به‌ڕێزان سه‌رۆکی هه‌رێم و سه‌رۆکی حکومه‌ت ،ئێوه هه‌رگیز ته‌ماشای نه‌خشه‌ی کوردستانتان کردووه ،تا بزانن (کفری) کهوتووهته کوێی ئه‌م واڵته‌وه؟ من گومان ئه‌که‌م ته‌ماشاتان کردبێت ،یان هیچ نه‌بێ به‌وردی مێژووی کفریتان خوێندبێته‌وه ،چونکه ئه‌گه‌ر واتان کردبا ،بێگومان ئاوڕێکیشتان لێده‌دایه‌وه. من داواتان لێده‌که‌م ،ئه‌گه‌ر بۆ جارێکیش بووبێ ،ته‌شریف بهێننه ئه‌م ش��اره‌و ته‌نها بۆ م��اوه‌ی دوو ڕۆژ تیا بمێننه‌وه ،بزانن
گه‌نجانی ش��ار ده‌پ��رس��ن :به‌شکو خوایه، له بوجه‌ى ( )2011ئهو گه‌ڕه‌کانه‌مان بۆ قیرتاو بکه‌ن ،که له هه‌شتاکانی سه‌ده‌ی ڕابردووه‌وه ،به هاوینان ته‌پوتۆز و زستانیش ق��وڕ و چ��ڵ��پ��اون ..ئ���ه‌رێ ب��ک��رێ خ��وای�ه، گه‌ڕه‌کی ئه‌نفالکراوه‌کان قیرتاو بکرێ، که له‌ڕاستیدا شایسته‌ی هه‌موو شتێکن.. یان نا له‌وانه‌ی‌ه نه‌خۆشخانه‌که‌مان چاک بکرێته‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی چیتر به هۆی ژان و ئازاری (ریخۆڵ‌ه کوێره)یهکهوه ،نه‌خۆشێک ره‌وان���ه‌ی سلێمانی نه‌کرێت ،که رێگای (ک��ف��ری – س��ل��ێ��م��ان��ی) ن��زی��ک �ه‌ی سێ کاتژمێر و نیو‌ه و زۆرجاریش له رێگا گیان له‌ده‌ست ئه‌دا.. به‌ڕاستی پرسیار و خه‌ونه‌کان زۆرن ،که هه‌مووشیان په‌یوه‌ندییان به سه‌ره‌تاییتـرین مافه‌کانی ژیانی مرۆڤه‌و‌ه ههیه و بڕوا
داواتان لێده‌که‌م ،ئه‌گه‌ر بۆ جارێکیش بووبێ ،ته‌شریف بهێننه ئه‌م شاره‌و ته‌نها بۆ ماوه‌ی دوو ڕۆژ تیا بمێننه‌وه ،بزانن دواجار خۆتان سه‌رزه‌نشتی خۆتان ناکه‌ن دواجار خۆتان سه‌رزه‌نشتی خۆتان ناکه‌ن.. خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌تان پێناکرێ و ده‌رفه‌تی ئهو میواندارییه‌تان پێ نییه ،ئه‌وا فه‌رموون گ��وێ ل�ه خه‌مه‌کانی گه‌نجانی ش��اری وه‌زیران بگرن ،گه‌نجانی ئهو شاره‌ی که له دوای ڕوخانی میرنشینی بابانه‌وه ،ماڵی دووه‌می پیاوانی ئهو میرنشین‌ه بوون ،به‌ڵی گه‌نجانی ئ�ه‌و ش��اره‌ى که رۆژی��ان لێبووه به زیندان و شه‌وانه‌ش له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان کات به‌سه‌ر ده‌به‌ن و خه‌ون ب�ه‌وه‌و‌ه ده‌بینن، که ده‌سا ئهمه خوایه ،حکومه‌ت پارکێکیان بۆ چێبکات ،ی��ان ش��اری یارییه‌ک ،بۆ ئ���ه‌وه‌ی مندااڵنمان ل�ه ش���ه‌ڕی الک��ۆاڵن بپارێزین ..تۆ بڵێی یاریگایه‌کی وه‌رزشی وه‌ک پێویستمان ب��ۆ دروس����ت بکرێ؟
ناکه‌م له هیچ شوێنێکی ئ �ه‌م دنیایه‌دا شارێکی تر هه‌بێ ،هێنده‌ی ئه‌م شاره‌ى ئێمه، ماڵوێران و خاکبه‌سه‌ر بێ. بۆیه جارێکی تر داواکارم له به‌ڕێزتان ،وه‌ک دوو ده‌سه‌اڵتی بااڵى ئه‌م هه‌رێمه ،که بێنه هانای شاره‌که‌مانه‌و‌ه و به‌وپه‌ڕی ئه‌مه‌ک و دڵسۆزییه‌و‌ه خه‌مێکی جیدی بخۆن ،بۆ ئه‌وه‌ی هیوای ژیانهوه بگهڕێتهوه ناو دڵ و ده‌روونی دانیشتووانی کفری و ئاسووده‌یی راسته‌قین‌ه بگهڕێتهوه ماڵه‌کانمان و چاومان به خێروبێری حکومهتی خۆماڵی خۆمان بگه‌شێته‌و‌ه و تۆزێک له سایه‌یدا بحه‌سێینه‌وه و چیتر له دڵی خۆمانه‌و‌ه نه‌ڵێین :وا دیاره ئه‌م حکومه‌ت و دهسهاڵته ،ئێمه‌ی ته‌نها بۆ ده‌نگپێدان و چه‌پڵه‌لێدانه!..
تیۆری
ده‌سه‌اڵت ل ه روانگه‌ی میشێل فۆکۆدا
ساڵی یه‌که‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
18
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
برسێتی ئه‌وانه‌ی میلله‌ت ده‌دزن رۆژێ پێنج ژه‌م نان ده‌خۆن جگه له دانیشتنی شه‌وانیان ،جگه له کڕینی باشترین ئۆتۆمبێل بۆ کوڕه‌کانیان ،ژن و کچ و دۆسته‌کانیان به خشڵ و ئاڵتون و دۆالر یارى ده‌که‌ن .ئه‌وانه‌ی ک ه برسین ته‌نها ئاردی بایعی شک ده‌به‌ن ،هه‌ر یه‌کێکمان سه‌ر و دوو سه‌ر خێزان به‌خێو ده‌که‌ین ،گه‌نجانیش ئه‌گه‌ر خاوه‌ن کار بن ،ناچارن پانتۆڵی تازه له‌پێ بکه‌ن، به‌اڵم فریای پێاڵوکڕین ناکه‌ون ،بازاڕ گرانه، شۆڕش به‌رپا ده‌که‌ن ،ده‌سه‌اڵتیش ده‌یانکوژن یان زیندانییان ده‌که‌ن یان ده‌مکوتیان ده‌که‌ن .ئه‌وه‌ی سه‌ربه حزبه‌کانی دهسهاڵته سێ چوار موچه‌ی ههیه ،هه‌ندێ ژن بوونهته ده‌اڵڵ ،هه‌ندێکی تر ناچارن له‌شیان بفرۆشن ،که‌س کۆمه‌کی که‌س ناکات ،جاران ده‌یانوت جووله‌که ره‌زیله ،که‌چی ئێستا سه‌رمایه‌داری برسی پ��اره‌ی کردووین، نه کوڕ دای��ک و خوشکی خۆی ده‌ناسێ و کچیش وێڵ و سه‌رگه‌ردانی شووکردنه ،سه‌یاره +خانووی تازه +ئاڵتون +ئاهه‌نگی هۆڵ و باغچه‌کان. هه‌موویان ئه‌گه‌ر خواحافیزی له یه‌کتر بکه‌ن، به درۆ ده‌ڵێن« :ئه‌مرێ ،خزمه‌تێک ،پێویستیت به هیچ شتێک نیه؟» درۆیه‌کی گهورهیه، پ��ی��اوان ئ��ێ��واران ده‌گ �ه‌ڕێ��ن �هوه ،ده‌ب��ێ حه‌ماڵی بکه‌ن ،سێ چوار عه‌الکه‌یان پێ بێ ،ئه‌گینا ژنه‌کانیان ده‌ریان ده‌که‌ن یان شه‌و دره‌نگ پشت ده‌که‌نه مێرده‌کانیان ،کۆمه‌ڵگای مشه‌خۆر له الی�ه‌ک بوه‌ستێ که وای لێهاتووه رۆحی مرۆڤایه‌تی تیایدا بسڕێته‌وه. له ساڵی ( )1981له پاریس بووم .قه‌د جیاوازیم نه‌ده‌بینی له نێوان پاریس و سلێمانیدا .ئهو کاته بۆچوونی من وابوو ،به‌اڵم ئێستا قوڕه‌که خه‌ستتر ب��ۆت �هوه ،ن �ه خۆشه‌ویستی م���اوه نه په‌یوه‌ندی کۆمه‌اڵیه‌تی دڵسۆزانه و سۆزدارانه، هه‌موویان له الیهکهوه جرت بۆ ئایدیۆلۆژیا ده‌کێشن ،ئه‌مه‌یان ئه‌نجامی سه‌رمایه‌داری و ئ�ه‌و دروشمه‌کانه‌ن که باسی جیهانگیری و دیموکراسی و ژێربه‌ژێر کۆمه‌ڵکوژی گه‌الن ده‌که‌ن ،هه‌روه‌ها شۆڕش به‌رپاکردنی عه‌ره‌به‌کان دژی ده‌سه‌اڵته‌کانیان که‌وای له مرۆڤ کردووه ناتوانێ ته‌نانه‌ت بۆ پێنج خوله‌کیش ئاینده‌ی خۆی یان چاره‌نووسی خۆی ده‌ستنیشان بکات. ئ�ه‌م�ه‌ی�ه وێ��ران��ب��وون��ی گ���ه‌الن ل �ه ژێ��ر وه‌همی یه‌کجه‌مسه‌ری ئه‌مریکا .هه‌ر منداڵه و وێڵ و سه‌رگه‌ردان بوو ،ده‌فرۆشرێت و ده‌کڕدرێت و ئه‌تکی پێ ده‌کرێت ،هه‌ر ژنه و په‌نا ده‌باته به‌ر له‌شفرۆشی و دزی و وێرانکردنی خۆی و ده‌وروبه‌ری. کاتێ که ئه‌مریکا عێراقى داگیر کرد هه‌موو رۆشنبیرانمان چه‌پڵه‌یان بۆ لێده‌دا ،نه‌یانزانی هه‌ر ئهو ساته عێراق و باشووری کوردستان فرۆشرا به به‌ریتانیا ،جگه له‌و نه‌هامه‌تیانه که هاتنه سه‌ر گه‌لی عێراق ،خۆ مه‌به‌ستم له‌م قسه‌یه‌مدا مرۆڤی مرۆڤایه‌تی عێراقه نه‌ک سه‌دام حسێن و ده‌وروب����ه‌ری و سیستمه‌که‌ی .خ��ۆ ئێمه‌ش ئازاد بووین له عێراق ،به‌اڵم دووباره چووینه‌وه ژێر چادری عێراقهوه .ئه‌وه‌تا بودجه‌که‌مان له ب�ه‌غ��داوه دێ��ت .سه‌رکرده‌کانمان ده‌ڵێن «ئێمه به‌شێکین له عێراق» .ئێستاش له‌و بودجهیه هه‌ر گه‌نجێکی کورد پێنج ملیۆنی به‌ر ده‌که‌وێت. باشه! ده‌س �ه‌اڵت! ئهو پێنج ملیۆنه چوار پێنج ساڵ به‌شی ئهوه ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی زانکۆی پێ ته‌واو بکات؟ ئه‌گه‌ر به ته‌مه‌نیش بوو ده‌توانێ ژنی پێ بهێنێت؟ یان ... ئه‌ی بێوه‌ژنان؟ مه‌عقوله ده‌رماڵه‌ی بێوه‌ژنێک ( )30هه‌زار بێت ،ئاخر بیدات به ده‌رزی یان به ده‌رمان؟ ئهمه ئهو په‌ڕی ریسوایه‌تی دهسهاڵته که خۆی به ده‌ستی خۆی وای له خۆی کرد، میلله‌ت بێ‌به‌رییه له‌م جۆره هه‌ڵوێستانه ،چه‌ند خۆفرۆشێک نه‌بێت که ده‌س�ه‌اڵت‌پ�ه‌رس��ت��ن و هه‌ر له به‌یانییه‌وه تا نێوه‌شه‌و ماستاو ده‌که‌ن و کاره‌که‌ری ده‌که‌ن و شکۆمه‌ندی و که‌رامه‌تیان پێشێل ک���راوه ،ئیدی چ��ۆن ده‌س���ه‌اڵت نابێته بنێشته‌خۆشه‌ی ئ �ه‌و ئافره‌تانه‌ی ک�ه ب�ه ده‌م بنێشت جووینه‌وه له به‌ر ده‌رگا به کۆمه‌ڵ له کۆاڵنه‌کاندا داده‌نیشن و هه‌ر گله‌یی له به‌ختی ره‌شی خۆیان ده‌که‌ن. منداڵی کورد له الیه‌ک بوه‌ستێ که رۆژێک شیر له ئێرانهوه یا تورکیاوه نه‌یێت ،سنوور دابخرێت یه‌کسه‌ر له برسیدا ده‌م��رێ��ت .چۆن
به‌گۆش ده‌کرێت؟ چۆن پ�هروهرده ده‌کرێت؟ به چ شێوازێک پله‌کانی خوێندن ته‌واو ده‌کات؟ ئاخر هه‌یوه شێره ،حکومهتی سویدی تا ()100 ساڵى ئاینده پالنی داڕشتووه بۆ منداڵ ،که‌چی منداڵه‌کانمان له کۆاڵناندا فێری درۆ و ده‌له‌سه و دزی و حیزی ده‌ب��ن .که‌م منداڵ ههیه له ب���ازاڕدا بنێشت بفرۆشێت ،ئه‌تکی سێکسی پێ نه‌کرابێت! کچێکم ده‌وێ درۆزن نه‌بێت و له‌گه‌ڵ دایکیدا بچێت بۆ بینینی دڵداره‌که‌ی، درۆ نه‌کات له‌گه‌ڵ دایکیدا و پێى بڵێت ئه‌چم بۆ سه‌ردانی فاڵنه هاوڕێم .باشه! ئه‌گه‌ر منداڵ ئه‌تکی پێکراوه ،ئه‌گه‌ر کچ فێری درۆ بووه، ئه‌گه‌ر پیاو رۆژب�ه‌رۆژ ترسنۆکتر ده‌بێت ،ئیتر حکومهتی ئازاد ،ئیشی چیه؟ سه‌رکرده‌کانمان نازانن ئێستاش دوو قسه بکه‌ن ،که‌س تاقه‌تی سه‌یری ته‌له‌فزیۆنی نهماوه ،هه‌موو میلله‌ت به‌دوای زنجیره دراماکانی تورکی و عه‌ره‌بی و فارسییه‌وه‌یه .کێ به کێیه؟ چی بڵێین؟ ب�ێ‌ده‌ن��گ بین؟ ق��ۆڕ بگرینه‌وه؟ ی��ان خۆمان بکوژین؟ سۆڤیه‌ت نه‌خشه‌ی پێنج ساڵی بۆ خۆی داده‌نا. خ��ۆ م��ن��داڵ ش��ای�ه‌ک ب��وو ب��ۆ خ��ۆی ،ه �ه‌ر له شه‌ش مانگییه‌وه فێری پیانۆلێدان ده‌ب��وو ،له دایه‌نگه‌کانیشدا میری میران بوو ،جل و به‌رگی به هه‌رزانترین نرخ بۆ ده‌کڕدرا ،خۆ هونه‌رمه‌ند ئازادترین که‌س بوو ،که له بانکدا به ئازادی و ئ����اره‌زووی خ��ۆی چه‌ندێکی بویستایا بۆ خۆی راده‌کێشا .خۆ تیپه هۆنه‌رییه‌کان ،ئهوه باڵێ و شه‌تره‌نجزانان و یاریزانانه ،ئهو هه‌موو گهنجانه ،به جوانی دنیایان ده‌بینی و به ئ �ه‌وپ �ه‌ڕی ه��ی��واو‌ه ده‌ژی����ان .ناڵێم ئهو سیستمه ( )%100باش ب��وو ،به‌اڵم ب�ه‌الن��ی ک �ه‌م رۆح��ی مرۆڤایه‌تی تێدا هه‌بوو ،باش! ئه‌وان نا! وه‌ره‌وه سه‌ر چین که ئێستا ئه‌مریکای یه‌کجه‌مسه‌ر لێى ده‌ترسێت وه‌ک س�����ه‌گ .ئ��ی��ت��ر له نێوان جیهانبینی و برسێتی و کوشتار و کۆمه‌ڵکوژی و ب����راک����وژی و ک���ڕی���ن و فرۆشتنی ته‌قه‌مه‌نی تۆ بڵێی چ���ی؟ م��ن ده‌ڵ��ێ��م م�������ن ک�������ه‌رم چ���ۆن خ��ۆم ل�ه‌و قوڕه ده‌ربێنم؟!
و :ل ه فارسییه‌وه هێمن عه‌لی تێگه‌یشتنل هئه‌ندێشه‌یفۆکۆ،پێویستیب هتێگه‌یشتن ه ل ه چه‌مک و پێگه‌ی و وێژه‌کانی ل ه به‌رهه‌مه‌کانیدا .ب ه واتایه‌کی تر ،تێگه‌یشتن ل ه په‌یوه‌ندییه‌کانی زانست و ده‌سه‌اڵت ،بێ ره‌چاوکردنی وتووێژ نالواوه .فۆکۆ ل ه ژێر کاریگه‌ری (هایدگر) و (ئیمه‌یل بنونیست) ئه‌م چه‌مکه‌ی هێنای ه ئاراوه.
له روانگه‌ی ئه‌ودا« ،جیاوازی نێوان ئه‌وه‌ی له قۆناغێکی دیاریکراو (به‌پێی رێسا ده‌ستوری و لۆژیکییه‌کان) ب ه شێوه‌یه‌کی راست بوترێت و ئه‌وه‌ی له راستیدا ده‌وترێت» وتووێژی پێ ده‌وترێت .کهواته وتووێژ له نێوان دوو کایه‌دا، «چوارچێو‌ه و رێساکانی زمان و ئهو ده‌رفه‌تانه‌ی شاراوه له سیسته‌می زم��ان��دا» دێته ئ���اراوه .وتووێژ له کاتی ئێستا ره‌واڵه‌ت ده‌گرێت ،له‌و ساته‌یه‌دا که هه‌ڵگری وتووێژ ل�ه رێ��گ��ای سیسته‌می زم���ان و ل�ه پ�ه‌ی��وه‌ن��دی له‌گه‌ڵ هه‌لومه‌رجی عه‌ینی دێته کایهوه .فۆکۆش وه‌ک هایدگر و بنونیست ،له‌و بڕوایه‌دای‌ه که زهنیه‌ت و عه‌ینیه‌ت ل ه رێگای پێکهاته‌ی زم��ان �هوه ئافرێنه‌ری یه‌کترن .له‌م پێناوه‌دا ،فۆکۆ له ژێر کاریگه‌ری هایدگر و بنونیست، مادی بوونی زمان له چوارچێوه‌ی وتووێژدا ئه‌رێ ده‌کات و ب�ه‌م شێوه ،بیرکردنهوه نه وه‌ک دی��ارده‌ی�ه‌ک��ی زهنی ی��ان کایه‌یه‌کی بڵندتر له ئاستی نرخدا ،به‌ڵکو وه‌ک دیارده‌یه‌کی وتووێژی و مێژوویی ده‌ژمێردرێت .ئهو به که‌ڵک وه‌رگرتن له چه‌مکی «سیسته‌م‌ه فکرییه‌کان» و ناسینی ،وتووێژبوونی بیرکردنهوه تاوتوێ ده‌کات .سیسته‌م ه فکرییه‌کان ،رێساگه‌لێکی نائاگان که له رێگه‌ی ئه‌وانه‌و‌ه وشه‌کان ،شته‌کان و کرده‌وه‌کان له یه‌کتردا تێکه‌ڵ ده‌بن. واته وتووێژه‌کان له په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ کارداکه‌یان ده‌پیوێت. فۆکۆ هه‌روه‌ها وتووێژه‌کان له په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت و زانستدا ده‌پێوێت .وتووێژه‌کان نه ده‌ربڕی ئایدیۆلۆژیکی پێگه‌ی چینایه‌تی یان ده‌ربڕی ئایدیالیستی گریمانه‌کانن، به‌ڵکو به‌شێک له پێکهاته‌ی ده‌سه‌اڵتن له ناو کۆمه‌ڵگادا و یاری ده‌سه‌اڵت له پێگه‌تایبه‌ته‌کان ئاشکرا ده‌که‌ن و ل ه چوارچێوه‌یه‌کی به ته‌واوه‌تی ماتریالیستیدا ره‌واڵه‌ت ده‌گرن. ئه‌وان کاردانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتێکن که شێوه ده‌دات‌ه ژیانی تاکه‌کان .بۆیه وتووێژه‌کان نه له روانگه‌ی نووسه‌ر و خوێنه‌ره‌کان ،به‌ڵکو له‌م روانگه‌یه‌و‌ه ده‌بێ گرنگی پێ بدرێت که چۆن ره‌واڵه‌ت ده‌دات به په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌سه‌اڵت. فۆکۆ به بیرکردنهوه له ره‌هه‌نده ده‌ره‌کییه‌کانی وتووێژ ،به دوای هه‌لومه‌رجێک‌ه ک �ه وت��ووێ��ژ تێدا ده‌ژی .تیمارخانه، نه‌خۆشخانه ،گرتووخانه و ق��وت��اب��خ��ان��ه وه‌ک شوێنی به‌رهه‌مهێنه‌ری وت������ووێ������ژی ت��ای��ب �ه‌ت��ی مێژووییده‌ژمێردرێن. س��ی��س��ت��م��ی
پ���هروهرده ،ئه‌م په‌یوه‌ندیانه‌ی زانست و ده‌س��ه‌اڵت له ناو وتووێژی فه‌رمانڕه‌وادا له رێگه‌ی په‌یوه‌ندی پزیشک و نه‌خۆش ،پیسکوئانالۆگ و شێت ،مامۆستا و قوتابی، زیندانبان و زیندانی جێبه‌جێ ده‌ک��ات .به واتایه‌کی تر، به‌ڕای فۆکۆ« ،ده‌سه‌اڵت و زانست له‌ناو وتووێژدا پێکهوه دهبنه یه‌ک» و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زانست و ده‌سه‌اڵت نه‌گۆڕ و ب���ه‌رده‌وام نین ،وتووێژه‌کان ده‌ب��ێ وه‌ک بازنه‌گه‌لێکی دابڕاو بزانین که ک��رده‌وه‌ی تاکتیکیان نه یه‌کسان‌ه و نه هه‌میشه‌یی. له روانگه‌ی فۆکۆدا ،ئێمه ده‌بێ «ئالۆزی و نابه‌رده‌وامی ده‌سه‌اڵت قبوڵ بکه‌ین له‌و شوێنه‌ی وا وتووێژه‌کان ده‌توانن هه‌م ئامێر و هه‌م نمر‌ه ده‌سه‌اڵت هه‌روه‌ها ئاسته‌نگییه‌ک، له‌رزانێک ،خالێکی به‌رخۆدانی و خاڵێکی ده‌ستپێکردن بۆ ستراتیژییه‌کی دژبه‌ر بن ».فۆکۆ له نامیلکه‌یه‌کی به ناوی «وتووێژێک سه‌باره‌ت به زیان» چوار ره‌گه‌زی سه‌ره‌کی رێبازناسی خۆی به ره‌چاوکردنی وتووێژ پێناسه ده‌ک��ات .ئه‌م چوار ره‌گ �ه‌ز‌ه بریتین له« :سه‌ره‌ونخوونی، دابڕان ،لێکبڕانه‌وه ،تایبه‌تمه‌ندی و ده‌ره‌کی‌بوون. فۆکۆ له‌گه‌ڵ به‌کارهێنانی ره‌گه‌زی سه‌ره‌ونخونی ،دانه‌ر له پێگه‌ی خوڵقێنه‌ری به‌رز و بان‌مێژوویی ده‌هێنێت‌ه خوارهوه و وه‌ک به‌رهه‌مێکی ئایدیۆلۆژیکی و مێژوویی پێناسه ده‌کات .ئهو له ته‌واوی به‌رهه‌مه‌کانیدا ،له‌گه‌ڵ خستنه ژێر پرسیاری ئهو بابه‌تانه‌ی گریمانه ده‌کرێن ئاشکران ،واته ره‌وتی به‌ره‌پێشچوونی زانست‌ه مرۆییه‌کان له گۆڕه‌پانی ج��ۆراوج��ۆر وه‌ک پزیشکی ،پیسکوئانالیز ،سیسته‌می حقۆقی ،دادوه‌ری و جنسیه‌ت به دوای ئهوهیه که ئه‌م زانست‌ه مرۆییان‌ه له شوێنی وه‌ک ده‌رمانگا ،تیمارستان، گرتووخانه ،قۆتابخان‌ه و ...له پێناو دیاریکردنی ناسنامه‌ی تاکه‌کان و پته‌وکردنی ده‌سه‌اڵت و له ئه‌نجامدا که‌ڵک وه‌رگرتن هه‌نگاو هه‌ڵده‌گرن و نا له پێناو باشکردنی پهیوهندییه ئینسانییه‌کان ،جیاوازی نێوان شێتی و عاقڵ‌بوون ،پێودان (هه‌نجار) ناپێودان ،ره‌وشتی و ناره‌وشتی سه‌رچاوه‌گرتوو له‌م پهیوهندییه دووالیه‌نه‌ی زانست و دهسهاڵته .بۆیه فۆکۆ بڕوای وابوو که ئه‌م روانین‌ه سه‌ره‌ونخوون‌ه ده‌توانێ نیشانده‌ری شێتی ،پزیشکی ،پیسکۆناسی ،سزاناسی و جنسیه‌ت بێت. داب��ڕان ،بنه‌مای دوو رێبازی دێرینه‌ناسی و نه‌ژادناسی فۆکۆیه .به پێچه‌وانه‌ی که‌سانێک وه‌ک مارکس و هیگل که بڕوایان به ره‌وتی خه‌تی و ئامانجداری مێژوو ههیه ،فۆکۆ له ژێر کاریگه‌ری نیچه ،دابڕانه‌کان و ناپه‌یوه‌سته‌ییه‌کان به بنه‌مای کاری خۆی ده‌زانێت که له ره‌وتی مێژوودا تووشی خافاڵن ببوون .فۆکۆ له نامیلکه‌ی «نیچه ،نه‌ژادناسی و مێژوو»دا ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر راڤه‌کردن بریتی بایا له‌وه‌یک‌ه بنه‌مایه‌کی نهێنی له سه‌رچاوگه‌دا به هێواشی رۆشن و ئاشکرا بێت ،ته‌نیا میتافیزیک ده‌یتوانی گه‌وهه‌ری مرۆڤ راڤ‌ه بکات .به‌اڵم ئه‌گه‌ر راڤه‌کردن بریتی بێ له زه‌وتی توندوتێژئامێزانه‌ی نیزامێک له رێساکان که له نه‌فسدا واتایه‌کی گه‌وهه‌رین و سه‌پاندنی ئاراست‌ه له سه‌ر ئه‌م نیزام‌ه رێسایانه ،هاندان بۆ په‌یره‌وی‌کردنی له دروستکردنی ئیراده‌یه‌کی نوێ ،خستنه‌ناو یارییه‌کی تر و هاندان بۆ په‌یره‌وی‌کردن له رێسای دووه‌مین و دواتر گه‌وهه‌ری مرۆڤایه‌تی ،زنجیره‌یه‌ک‌ه له راڤه‌کان و نه‌ژادناسی که ده‌بێ مێژووی ئه‌م زنجیره‌ڕاڤان‌ه بێت. دێرینه‌ناسی له هه‌وڵدای‌ه سیسته‌می زانایی هه‌ر سه‌رده‌مێک له سه‌ر بنه‌ما زانستی ،کلتووری و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی هه‌مان سه‌رده‌م تاوتوێ بکات و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سیستمه‌می هێماناسی هه‌ر قۆناغێک له‌گه‌ڵ قۆناغه‌کانی تر جیاوازه، ناتوانرێ سیسته‌می وتووێژی چاخێک بۆ چاخێکی تر به‌کار بهێندرێت« .وشه‌کان و شته‌کان» دیارترین به‌رهه‌می فۆکۆیه له‌م بارهیهوه که به بنه‌ماگرتنی سێ ره‌واڵ‌هت‌به‌ندی زانایی ،سێ سه‌رده‌می مێژوویی له یه‌کتر جیا دهکاتهوه. هاوشێوه‌یی و یه‌کسانی ،ره‌نگدانه‌و‌ه و سیسته‌می کاردایی س‌ه پێوانی مه‌عریفه‌یی تایبه‌ت به ئهو سهردهمه ،وتووێژێکی تایبه‌ت له سه‌ر هه‌ڵسوکه‌وت و ک��رده‌وه‌ی تاکه‌کان زاڵ ده‌بێ که ته‌نیا له چوارچێوه‌ی سیسته‌می زانایی هه‌مان سه‌رده‌م تاوتوێ ده‌کرێت. ره‌گ�����ه‌زی تایبه‌تمه‌ندی ی��ا دگ��رس��ان��ی وت��ووێ��ژ یا ره‌واڵ‌هت‌به‌ندییه‌کانی تایبهتی مێژوویی ،ئه‌م گریمانه ئاساییه که وتووێژ هێمای راستینه‌یه‌کی بان وتووێژییه س �ه‌روب��ن ده‌ک����ات .ل �ه روان��گ��ه‌ی ف��ۆک��ۆدا وت��ووێ��ژ شتێک نیه جگه له ئهو توندوتیژییه‌ی که ئێمه له سه‌ر دیارده‌کان ره‌وای ده‌که‌ین .به واتایه‌کی تر ئێمه خواسته‌کانی خۆمان په‌یوه‌ند ده‌ده‌ین به دیارده‌کانه‌وه .له‌به‌ر ئه‌م هۆکار‌ه ناوه‌ڕۆک و کاردای وتووێژی هه‌ر چاخێک تایبه‌تمه‌ندی تایبهتی خۆی ههیه. (ئهپیستمه) وه‌ک «ئ �ه‌و کۆمه‌ڵ‌ه په‌یوه‌ندیانه‌ی که له چاخێکی تایبه‌تدا ،یه‌کگرکه‌ری به‌شی کاردانهوه وتووێژییه‌کانه« و پێکهێنه‌ری سیسته‌م‌ه مه‌عریفییه‌کانه، بۆ ده‌ربڕینی سهردهمه مێژووییه‌کان له چوارچێوه‌ی وتووێژ به کار ده‌هێندرێت .ب�ه‌ڕای فۆکۆ ئهپیستمه و نیزامی زانایی فه‌رمانڕه‌وا له‌و سه‌رده‌مه‌دا ،زانست‌ه تایبه‌تییه‌کانی هه‌مان سه‌رده‌م دروست ده‌کات .کهواته له هه‌ر قۆناغێکدا، په‌یوه‌ندییه‌کانی زانست و ده‌سه‌اڵت له نیزامی وتووێژدا به شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت ره‌نگ دهداتهوه که له سه‌رده‌مانی پێشوو و دواتر جیاوازتر ده‌بێت. ره‌گه‌زی ده‌ره‌کی‌بوون ،به پێچه‌وانه‌ی شێوه‌گه‌لی ئاساییه له ناو بیرمه‌ند‌ه کالسیک و مۆدێرنه‌کانی رۆژئاوا که به جۆرێک بڕوایان به دووانه‌یی نێوان زهن و عه‌ین‌بوون ،وه‌ک نمونه تیۆری ئه‌فالتون ،دکارت «من بیر ده‌که‌م کهواته هه‌م»« ،جیهانی ئاشکرا و نائاشکرا» چاند ،ره‌گه‌زی ژێرخان و سه‌رخانی مارکس ،حه‌قیقه‌ت‌ه پیسکۆییه‌کان که له روانگه‌ی (فرۆید)هوه له پشته‌وه‌ی دیارده‌کانه‌وه‌یه و ریشه‌ی له غه‌ریزه‌گه‌لی جنسیدا ههیه ،ت �ه‌واوی ئه‌م
بۆچوونان‌ه که به جۆرێک په‌یوه‌ندی به بوونی حه‌قیقه‌تێکی ق��ووڵ�ه ل�ه پشتی هه‌ڵسوکه‌وت‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانن و ده‌ب��ی��ن��درێ��ن�هوه ،ب �ه پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ی رێ��ب��ازی ب���رون بودگی فۆکۆست .چۆنک‌ه فۆکۆ وه‌ک فیلسوفه‌کانی دیکه‌ی پۆست‌مۆدێرن ،حه‌زی له لێکۆڵینهوه له قوواڵییدا نیه و ته‌نیا به الیهنه ده‌ره‌کییه‌کان ،ورده‌ک��اری پرش و باڵو و ورد و بابهته بچوکه‌کانه‌و‌ه سه‌رقاڵه .چۆنک‌ه لێکۆلێنه‌و‌ه له قوواڵییه‌کاندا به واتای شرۆڤ‌ه و دیاریکردنی بۆچوونێکی گشتییه .بۆیه له (چ��اوه‌دێ��ری و س���زادان)دا ،فۆکۆ به «ورده‌فیزیکی ده‌س����ه‌اڵت»هوه سه‌رقاڵه ،ن�ه‌ک تیۆری ده‌سه‌اڵت و له‌گه‌ڵ تاوتوێکردنی وتووێژ‌ه زاڵه‌کان له سه‌ر هه‌ر یهکه له نیزامه‌کانی سزادان ،دیسیپلینی و لێکدانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی زانست و ده‌سه‌اڵتی ناو وتووێژ ،ته‌نیا له سه‌ر سنووره‌کان و ئهو هه‌لومه‌رجه‌ی که وتووێژه‌کان رووبه‌ڕووی ده‌بنه‌و‌ه بیر دهکهنهوه و هه‌ر حه‌قیقه‌تێکی قووڵ و نهێنی له سه‌روی ئه‌م ئه‌شکه‌نجه‌وه ،کۆنتڕۆڵ و سزادان ده‌بینێت. ده‌روون‌ناسی و ده‌سه‌اڵت (مێژووی شێتی) له چاخی کالسیک که له راستیدا نامیلکه‌ی دک��ت��ۆرای فۆکۆ ب��وو له ساڵی ()1961 دا باڵو ب��ووه‌و‌ه و «مه‌دالیا ناوه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی توێژینه‌وه زانستییه‌کان»ی وه‌رگرت .ده‌قی دوایی به‌رهه‌می مێژووی شێتی ،ب�ه ن��اوی (شێتی و شارستانیه‌ت) ب�ه زمانی ئینگلیزیوه‌رگێڕاوه. فۆکۆ له‌م به‌رهه‌مه‌دا چۆنێتی ده‌رکه‌وتنی عه‌قڵ و شێتی له چاخی رۆشنگه‌ریدا نیشان ده‌دات و خه‌ریکی وه‌سفی «روانین بۆ پێودان‌سازی» ده‌بێت که له‌به‌ر ده‌رکه‌وتنی عه‌قڵی ی‌هک‌وتاری شێتی و نه‌خۆشیدا په‌یوه‌ندییه‌ک دروست ده‌کات. فۆکۆ له سه‌ره‌تای ئه‌م به‌رهه‌مه‌دا باس له مه‌سه‌له‌ی دوورخستنه‌وه‌ی کۆلێرا و زیندانی‌کردنیان له کۆلێراخانه گه‌وره‌کانی ئه‌وروپا له سه‌ده‌کانی ناوه‌راستدا ده‌ک��ات. تووشبووانی کۆلێرا له ن��او ئ�ه‌م کۆلێراخانه‌دا دوور له دانیشتوانی شار راده‌گیردرێن و له هه‌مان کاتدا له ژێر کۆنتڕۆڵ و چاودێریدا بوون .جۆزامیه‌کان له الیهکهوه له الی خه‌ڵک به بوونه‌وه‌رگه‌لێکی مه‌ترسیدار و شه‌ڕئه‌نگێز داده‌نران که سزای خوداوه‌ندی گرتبوویانه‌و‌ه و له الیه‌کی ترهوه ئه‌م مه‌سه‌ل‌ه ئاماژه‌ی فیزیکی هێزی خوداوه‌ند ده‌زانرا که ئه‌رکی مه‌سێحییه‌کانی بۆ هاوکاری به ئه‌وان ده‌ست نیشان ده‌ک��رد .بۆیه له سه‌ده‌کانی ناویندا هه‌لوێستێکی دووالیه‌ن‌ه سه‌باره‌ت به تووشبووانی کۆلێرا هه‌بوو. ب�ه‌اڵم له کۆتایی سه‌ده‌کانی ناویندا شێته‌کان شوێنی تووشبووانی کۆلێرا ده‌گرنه‌وه .هه‌ر چه‌ند هێشتا هه‌مان هه‌ڵوێستی دووالیه‌ن‌ه سه‌باره‌ت به ئه‌وان له ئارادا بوو ،واته دوورخستنه‌وه‌ی و راکێشانی کلتووری .فۆکۆ لێره‌دا له «کشتی شێته‌کان» ناوی ده‌برد .له سه‌رده‌می رینێسانسدا شێته‌کانیان سواری کشتی ده‌کرد و ده‌خران‌ه چه‌مه‌کانی شار تا به دوای لێکۆڵینه‌وه‌ی عه‌قڵ و زانایی بڕۆن .له راستیدا له‌م سه‌رده‌مه‌دا دیارده‌ی شێتی به پێچه‌وانه‌ی کۆلێرا مه‌سه‌له‌یه‌کی مه‌ترسیدار و نائاسایی نه‌بوو ،به‌ڵکو ده‌بووه هۆی سه‌رسووڕمان و به‌دواداچوونی بیرمه‌ند و نووسه‌ره‌کان. له به‌رهه‌مه‌کانی (شکسپیه‌ر) و (سروانتس)دا شێتی له لووتکه‌دایه ،چۆن مسۆگه‌ر و هه‌رمانییه؛ شێت ناتوانێت بگهڕێتهوه بۆ عه‌قڵ و حه‌قیقه‌ت .شێتی دهبێته هۆی شڵه‌ژانی ده‌روونی و مه‌رگی ئهو .هه‌ڵبه‌ت مردنی (دۆن کیشۆت) به هێمنی روویدا ،چۆن له دوایین ساتدا له‌گه‌ڵ حه‌قیقه‌تدا گرێ خ��وارد .به واته‌یه‌کی تر ئه‌م نووسه‌ران ه سه‌رنجیان له سه‌ر چیرۆکی تراژیکی شێتی هه‌بوو .که‌وات ه له‌و کاتدا هێشتا شێتی نه‌بوو به مه‌سه‌له‌یه‌کی نه‌رێنی و دژه‌نرخ؛ چۆنک‌ه له به‌رهه‌مه‌کانی شکسپیه‌ردا زمانی تیز و کتێبی شوێنی زمانی حه‌قێقی دهگرێتهوه و باس ل ه جۆرێکی جیاواز له عه‌قاڵنیه‌ت ده‌کات. چه‌مک‌ناسی ده‌سه‌اڵت فۆکۆ ده‌س �ه‌اڵت وه‌ک پێکهاته‌یه‌ک له په‌یوه‌ندییه‌کان ده‌زانێت .به‌و واتای‌ه که بڕوای وایه په‌یوه‌ندی ده‌سه‌اڵت ل ه ته‌واوی جۆره‌کانی په‌یوه‌ندی به شێوه‌ی ده‌روون��ی ههیه و په‌یوه‌ندی مرۆیی ده‌بێ له سه‌ر بنه‌مای ده‌سه‌اڵت لێک بدرێته‌وه .بۆیه ده‌سه‌اڵت له روانگه‌ی فۆکۆدا وه‌ک نیچ ه به واتای زیادبوونی هێزه‌کان له په‌یوه‌ندییه‌کانی «من ـ ئه‌وی تر» دێته ئاراوه. ده‌س�ه‌اڵت به‌ڕای فۆکۆ دوو کار ئه‌نجام ده‌دات .یه‌که‌م؛ ده‌سه‌اڵت په‌یوه‌ندی نێوان تاکه‌کان نیشان ده‌دات و دووه‌م؛ ده‌سه‌اڵت ره‌واڵه‌ت ده‌دات هه‌م به سوژ‌ه هه‌م به ئۆبژه. ده‌سه‌اڵت په‌یوه‌ندی نێوان تاکه‌کان نیشان ده‌دات چۆنک ه چه‌مکی ده‌سه‌اڵت ئاماژ‌ه ده‌کات به په‌یوه‌ندی نێوان ئهو تاکانه‌ی له پێکداداندان .ده‌سه‌اڵت کۆمه‌ڵێک کرده‌وه‌ن ک ه کرده‌وه‌کانی تر ده‌ورووژێنێت و له یه‌کتر دروست ده‌بن .له حاڵێکدا له روانگه‌ی نه‌ریتیدا ،ده‌سه‌اڵت ،دزه‌ی ده‌ره‌کی ل ه سه‌ر مرۆڤه‌کان ده‌ژمێردرێت .کۆمه‌ڵ له سه‌ر بنه‌مای ئهو په‌یوه‌ندیانه‌ی رێک ده‌خرێت که له ناوه‌ڕۆکی خۆیدا شتێک جگه له ده‌سه‌اڵت نیه ،بۆیه ده‌بێ کۆمه‌ڵگا له سه‌ر بنه‌مای زێده‌یی هێزـ په‌یوه‌ندی و یاری نێوان هێزه‌کان لێک بدرێته‌وه. دووه‌مین کارێک وا ده‌س �ه‌اڵت ئه‌نجامی ده‌دات ئه‌وه‌ی ه که هه‌م س��وژه‌س��ازه هه‌م ئۆبژه‌ساز .س��وژ‌ه شتێک جگ ه له ده‌س�ه‌اڵت نیه .ده‌س�ه‌اڵت له هه‌موو شوێنێکدا ههیه و سوژ‌ه دروست ده‌کات و له‌و رێگاو‌ه جێگیر ده‌بێت .بۆیه وه‌ها گریمانه‌یه‌ک راست نیه که هه‌ندێک فه‌رمان ده‌ده‌ن و ئه‌وانی تر جێبه‌جێ ده‌که‌ن .ئهو فه‌رمانداینه‌ی که الیه‌نی نه‌رێنی ههیه و خوازیاری سنووردارکردنی هه‌ڵسوکه‌وتی مرۆڤه‌کانه ،ئه‌نجامدانی پێویستی به سه‌رکوت‌ه وه‌ک ره‌واڵه‌تی سه‌ره‌کی ده‌س �ه‌اڵت .واته ده‌سه‌اڵتی فۆکۆیی نیگه‌رانی هه‌زاران مرۆڤی گوێڕایه‌ڵ‌ه که له‌شیان له رێگای دهسهاڵتهوه ره‌واڵه‌ت ده‌گرێت.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌م جاره‌ى چه‌تر تایبه‌ت ه به‌ناردنه‌وى و ڕه‌وانه‌کردنه‌وه‌ى ئهو گه‌نجانه‌ى دانیشتوى واڵتى تاراوگه‌ن، تاچه‌ند به‌شتێکى ڕه‌واو یاساى ده‌زانیت له‌م کاته‌دا ئهو گه‌نجان ه دیپۆرتى کوردستان بکرێنه‌وه.
ئااڵل‌ه تیف « ڕۆژنامه‌نوس» ب���ه ک��ارێ��ک��ی ب����اش ن���ازان���م و سیاسه‌تێکی نامرۆڤانه‌یه ،له به‌رئه‌وه‌ى کۆچ کردنیان له‌به‌ر نه بونى خزمه‌تگوزاری‌ه گشتیه ک��ان��ه ،وه‌ک ن �ه‌ب��و ن��ى ک��ارو داراى بۆ ژی��ان ،کاتێک ئه‌م په‌ناب‌ه ران�ه به‌رامبه‌ر سه‌ده‌قتاى تایبه‌تى نێوان ئهو حکوم‌ه تانه‌و حکو مه‌تى هه‌رێمى کوردستان له عێراق دا ده‌نرێنه‌وه‌و ،تا ئێستا له کوردستاندا هیچ پالنێکیان بۆ دانه‌نراوه‌بۆیان . به ختیا رع �ه‌زی��ز /به کارێکى هه‌ڵه‌ی ده‌زانم له به‌ر ئه وه‌ى له بارودۆخێکى ئاوادا زمانی ژیان ل �ه ک��وردس��ت��ان نیه حکومه‌ت ل �ه‌س �ه‌ر چ��ى ئ�ه‌س��اس��ێ��ک ئ�ه‌و گه نجان‌ه ئه نێرێته‌و‌ه لێره هیچ که سابتێک نیه دواتریش ئ�ه‌وان به‌زه‌حمه‌تێکی زۆر گه‌شتونه‌ت‌ه ئه‌وێ ،ئێستا سنور داشکرێنه‌وه،داوائ‌ه که‌م ئهو گه‌نجان نه گڕێنه‌و‌ه بۆ کور دستان له‌به‌ر ئهوه ى ئه‌م واڵت شوێنی ژیانى نیه‌و،به‌تایبه‌تى له‌ڕووى یاساو مافى مرۆڤه‌و‌ه داوا کارم ئه وپرۆسه‌ی‌ه ڕا بگیرێت. دان��ی��ار جه‌میل /ن��اردن��ه‌وه‌ى گه نجان بۆکور دستان کارێکى باش نیا بۆیا هیوا دارم حکومه‌تى ئه‌وروپا ڕێیان پێبات له‌وێ بمێنه ن �هوه ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ئ���ه‌وان ل�ه‌وێ
ژیانێکیان بۆ خۆیان دروست کردوه وه کا تێک ده‌گه ر ێنه‌و‌ه نه هیچ شوێنێک ه �ه‌ىه‌و تیایا به ژینن ه ئیشێکى وا هه یا بتوانن خۆیانی پێوه خه‌ریک بکه‌ن به عه‌کسه‌و‌ه ها تنه‌وه‌ى ئه‌وان بۆکوردستان هۆکارێکا بۆ که‌م بوو نه‌وه‌ى ئیشو شوێنی نیشت‌ه جێبون ده‌بوایا حکومت پێش ئه‌وه‌ى رازى بێت به گڕا نه‌و‌ه یان بۆ کور دستان شوێنی نیشت‌ه جێبوو نیان بۆدیاری بکات سه‌بارت به‌و که‌س‌ه بیا نیانه‌ک‌ه ها توون بۆکور دستان کار ده‌ک��ن هۆکا ره کى ده گڕێته‌و‌ه بۆئه‌وه‌ى گه نجانی هه نێ کار هه‌یا نای که‌ن وه‌کو که‌ناسی وهنێ کاری تر بۆیا حکومت ناچار ده‌بێت که سانی بیا نی بێنێت بۆ ئهو کارانه ئ �ه‌رک��ان ح�ه‌م�ه‌ع�ه‌ل��ى /ب�ه‌ڕێ��وه ب�����ه‌ری ق��وت��اب��خ��ان �هى ئ���ااڵی ئێوارانى کوڕان:به کارێکى زۆر نامرۆڤائه‌ى ده‌زان��م و ئه‌وانه‌ی گه‌یشتونه‌ت‌ه ئ �ه‌وێ پاره‌یه‌کى زۆریان بۆ خه‌رج کراوه،ئێستا به‌م شێوه‌یا ده‌یان گه‌ڕێنه‌و‌ه له‌کاتێکا کوردستان گه‌نجانی زۆر بێ کاری تیایه‌خه‌ڵکی بیانیش هاتوون لێره کار ئه که‌ن به ڕا ستی ئهمه کا رێکی راست نیا ،له‌سا اڵنى پێشوشدا چه‌ند گه‌نجێکیان گ �ه‌ڕان ده‌و‌ه له‌گه‌ڕه‌کى قا الوه خۆی خنکا. سارا کا میل /به‌راستی گه‌را نه وه‌ى ئهو گه‌نجا نه بۆکوردستان
تاریق عزیز :ل ه سێداره‌م بده‌ن
یان ئازادم بکه‌ن نامه‌وێ ب ه سجنى بمێنمه‌وه
به‌دیع عارف ،رایگه‌یاند که عزیز داواى یه‌کێک له‌م و :ل ه عه‌ره‌بییه‌وه دوو داواکاریی‌ه ده‌ک��ات که یان ده‌ستبه‌جێ ئ��ازادى ئاڤان ره‌سوڵ بکه‌ن تا بتوانى عیالج و چاره‌سه‌ره‌کانى وه‌رگرێت و رزگارى بێت له قه‌یرانى ته‌ندروستى یان له‌سێداره‌ى بده‌ن، س���ه‌رۆک ک��ۆم��ارى ع��ێ��راق ج��ه‌الل تاڵه‌بانى داواى عزیز ،وتى «تکا ده‌که‌م که له سجندا نه‌مهێڵنه‌و‌ه من لێبوردنى کرد بۆ به‌کارهێنانى قورسایى سیاسى و داواده‌ک�ه‌م که یان له سێداره‌م بده‌ن یان ئازادم بکه‌ن، ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ک�هى بۆ خۆهه‌ڵقورتاندن و الی �ه‌ن گرتنى ب�ه‌اڵم مانه‌وه‌م له‌م دۆخ �ه‌دا ئ�هوه ئازارێک‌ه که هیچ که‌یسى سیاسى عێراقى دیار و ناسراو تاریق عه‌زیزى پاساوێکى نییه«. زیندانى که ئێستا به هۆى خراپى بارى ته‌ندروستییه‌وه به گوێره‌ى وته‌ى نزیکه‌کانى تاریق عزیز به شێوه‌یه‌کى ئازار ده‌چێژێ .له کاتێکدا که سه‌رچاوه‌کانى خێزانى ته‌ندروست و رێک و پێک خواردنێکى ته‌ندروست تارق عزیز ده‌ڵێن که حکومه‌تى ناوه‌ندى به‌غداد هه‌موو بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى نه‌خۆشیه‌که‌ى مامهڵه ناکرێت و تووشى گرانى قسه‌کردن و هه‌رسکردن ،وه‌ستان ،رۆشتن پێشنیاره‌کانى لێبوردن و ئازادکردن ره‌تده‌کاته‌وه. له باره‌ى دوا زانیارى له‌سه‌ر تارق عزیز پارێزه‌رى پێشووى و کاردانهوه بووه.
به کارێکی زۆر باش ده‌زان��م هیوا دارم هه‌ر گ ه نجێکى ئ�ه‌م ش��اره له هه رواڵتێکا بگ‌ه رێت‌ه وه بۆ کور دستان له به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌م واڵتى خۆشمان پێویستی بهوه هه یا که گه نج‌ه کا نى ئیشی بۆ بکه‌ن و خز مه تی بکه‌ن بۆ ئه‌وان ئه چن له واڵتا نی ده رهوه هه رکا رێک بێت ئه‌ى که‌ن به اڵم ئا ماد‌ه نین لێره بمێننه‌وه‌و خزم‌ه تی واڵته که‌ی خۆی به کات له‌به‌ر ئهوه به‌جێ هێشتنی وواڵت به الی من‌ه وه کا رێکى باش نیا بۆ یا هیوا دا رم له هه‌ر وواڵتێکن به بێ ئه‌وه‌ى هیچ کێشیا کیان هه بێت به گه ڕێنه‌و‌ه کوردستان ت�����وان�����ا خ�����ه‌س�����ره‌وت�����وێ�����ژری کۆمه‌اڵیه‌تی م��ن پێم وای���ه ب�ه پێی قانونی نێوده‌وڵه‌تی له‌م گۆى زه ویه‌دا له‌هه‌ر پارچه‌یه‌کدا مرۆڤ ئازاده که‌بیه‌وێ حه‌زى پێبکابژی له س�ه‌ری ب�ه‌اڵم به بۆ نه‌ی نار دنار دنه‌وه‌ى ئه‌م گه نجانه‌و‌ه بۆ کور دستان ئه وا نه‌ش کۆ مه ڵێک گیرو گرفتی ههیه به ڕا ستی من نا توا نم س‌ه با ره‌ت به‌و کێشه یه قسه بکه‌م به اڵم پێم یه هه‌مو و که سێک که له دروه‌ى ووواڵت که‌ى بژی پێموایا ئهو گه نجانه‌ی ئێمه که چونه‌ته ده‌ره‌وه‌ى واڵت پاره‌ی‌ه کى زۆریان سه‌رف کر دوا بۆ یا کا تێک ئیان نێر نه‌و‌ه بۆ ئێر‌ه وه‌کو ئهوه وایا ژیانیان سفر بک‌ه نوه
به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمپانیای چه‌تر (که‌مال حه‌سه‌ن) پرسه‌و
سه‌ره‌خۆشی خۆمان ئاراسته‌ی بنه‌ماڵ ه و که‌سوکاری ده‌که‌ین
ستافی رۆژنامه‌ی چه‌تر
ونبوون فۆرمێکی خۆراک به ناوی (حسێن غه‌فور حسێن) ونبووه ،هه‌رکه‌س دۆزییه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه)07710299753( . (.)07480179510
19
ج����ه‌ب����ار ع����ه‌زی����ز /ئ���ه‌رک���ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئ���ه‌وه‌ی���ه ت�ه‌وزی��ف��ێ��ک��ى ت���ه‌واو ئهوهیه بۆ ئهو واڵتان‌ه بدات، ک �ه ک���وردى لێی‌ه و ڕه‌وان���ه دهکرێنهوه ،ئه‌گه‌ر واقیعى کوردستان بهمشێوهیه و که‌ڵکى ئ�ه‌وه‌ى ههیه ،ئه‌م گهنجانه بگهڕێنهوه و چى پێویستی‌ه له‌ڕووى سیاسى و بزێوى زیانه‌وه ئه‌م گهنجانه بگهڕێنهوه ،بۆیه به‌هه‌ڵمه‌تێکى باشى ده‌زان��م ب�ه‌اڵم الیه‌نێکى تر ئهوهیه ئه‌م گه‌نجانه‌ى ڕۆشتن له‌به‌ر کۆمه‌ڵێک هۆکار پاڵى پێوه‌ناون، له‌به‌ر ئهوه مانایه‌ک نهماوه بۆ ئهو پڕۆسه‌ى پێى ده‌وترێت زیان ،به‌تایبه‌تى له‌ناو چینى گه‌نجدا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هیواو ئاواته‌کانى ساڵ به‌ساڵ به‌ره‌و گه‌وره‌بون ده‌چ��ێ��ت ،بۆیه ل �ه‌م واڵت���ه‌دا هیچ ئامانجێکیان نایه‌ته‌دى و بۆیه کۆچ بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت ده‌که‌ن.
دادگایکردنى موباره‌ک و دوو کوڕه‌که‌ى
و :ل ه عه‌ره‌بییه‌وه
ئاڤان راگه‌یاندن‌ه عه‌ره‌بیه‌کان رایانگه‌یاند که سه‌رۆکى دادگاى پێداچوونه‌وه‌ى میسر (عه‌بدولعه‌زیز عومه‌ر) ئاشکرایکرد که یه‌که‌م دانیشتنى دادگاى (حوسنى موبارک)ى سه‌رۆکى پێشووى میسر و دوو کوڕه‌که‌ى (عه‌ال و جه‌مال) و سه‌رمایه‌دارى هه‌ڵهاتووى میسر (حوسێن سالم) له ()3ى ئابدا و له به‌رده‌م دادگاى تاوانه‌کانى باکورى قاهیر‌ه به سه‌رۆکایه‌تى مسته‌شار ئه‌حمه‌د ره‌ف��ع�ه‌ت ده‌ب��ێ��ت ،ئ�ه‌م دادگ��ای��ی�ه‌ش له‌سه‌ر تاوانه‌کانى کوشتنى هاواڵتیانى میسر له کاتى خۆپێشاندانه‌کانى ()25ى شوبات و به‌کارهێنانى س �ه‌روه‌ت و سامانى گشتى خه‌ڵک بۆ به‌رژه‌وه‌ندى و مه‌به‌ستى تاکه‌که‌سى و خودى خۆیان و ده‌بێـت و لێکۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌کرێت.
چه‌تر :تائێستا که‌س ئه‌مه‌ى تاقیکردوه‌ته‌وه، تابزانن سه‌رکه‌وتوو ده‌بێ یان نا؟ ده‌ت��وان��م بڵێم یه‌که‌م که‌سم که له جیهاندائهم کاره ده‌که‌م ،به‌اڵم ئێستا له ئه‌وروپا چه‌ند که‌سێک هه‌ن ده‌یانه‌وێ به تیشکى خۆر ئه‌م کاره بکه‌ن ،واته کاره‌با دروست بکه‌ن. چه‌تر :بۆچى وزه‌ی موگناتیس بۆ به‌ده‌ستهێنانى به‌کارده‌هێنی له‌کاتێکدا ئه‌روپیه‌کان تیشکى خۆر به‌کارده‌هێنن؟ چونکه ئه‌وه‌ى ئێستا بۆ کاره‌با و شتى تریشبهکار دێت زۆربه‌ى زۆرى یۆرانیۆمه که ئه‌مه‌ش مه‌ترسیداره بۆ سه‌ر ژیانى مرۆڤ. چه‌تر :ئه‌وان چۆن دروستى ده‌که‌ن؟ دوو هایدرۆجین ده‌هێنن و له‌یه‌کى ده‌ده‌ن ودهبێ به هیلیۆم ،دواى ئهوه گه‌رد به‌گه‌رد یه‌ک
شیرین حه‌مه‌ره‌زا ئامۆزای
ساڵی دووه‌م ژماره 59 دووشه‌ممه 2711/3/16 - 2011/6/6
سه‌رچاوه‌یه‌کى میسرى :سێى ئاب کرای ه به‌روارى
درێژی ...کوردێک ئۆتۆمۆبێلێکی...
به‌بۆنه‌ی‌کۆچی دوایی
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
ده‌گرێت و ده‌ب��ێ به‌ئاسن ،ئه‌وانیش ئهو ماده‌یان ده‌ست ناکه‌وێ ،چونکه خۆر به‌ر هه‌رچى بکه‌وێ ده‌یکا به پالزماو غاز. چه‌تر :به‌اڵم بۆ ئه‌م پ��رۆژه‌ی تر په‌نات بۆ کێ برد؟ سه‌ردانى دکتۆر پۆاڵ خانه‌قا سه‌رۆکى دهستهىتوێژینهوهى زانستیمان کرد،به‌سیدى پرۆژه‌که‌ى بینى و پێى باش بوو ،دواى ئهوه بڕیاربوو وه‌زیرى خوێندنى بااڵو توێژینه‌وه‌ى زانستى ببینم ،دواى ئه‌وه‌ى چاومان پێیکه‌وت پێم راگه‌یاندن به ڤیدیۆ پرۆژه‌که‌م ببینن ،به‌اڵم ئهو وتى من له‌گه‌ڵ تۆ دانیشم ته‌ماشاى سیدى بکه‌م!؟ به‌اڵم پاش چه‌ند مانگێک ت�ه‌م��اش��اى سیدیه‌که‌ى ک��ردب��وو پێى جوان بوو ،دواتر پێیان ڕاگه‌یاندن ئهمه په‌یوه‌ندى به ئ�ه‌وان�هوه نییه ،به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به وه‌زاره‌ت��ى
پیشه‌سازییه‌وه ههیه. چه‌تر :بیرت لهوه نه‌کردوه‌ته‌وه ئه‌گه‌ر پرۆژه‌کانت لێره بۆت جێبه‌جێنه‌کران بچیته ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم؟ نه‌خێر چونکه له هه‌ر زانکۆیه‌کى تردا(مهبهستمزانکۆکانى ده‌ره‌وه‌یه) ئه‌م پرۆژانه سه‌ربگرن ئهو کاته دهبنه ماڵى ئهو زانکۆیه ،منیش ده‌مه‌وێ ئهو سه‌ربه‌رزییه بۆ هه‌رێمى کوردستان بێت ،به‌اڵم ب�ه‌داخ�هوه ه��اوک��ارى ناکرێم و ڕه‌نگه سه‌ردانى دهرهوه بکه‌م بۆ خوێندن. چه‌تر :پرۆژه‌ى ترت ههیه؟ به‌ڵێ پاش ئه‌وه‌ى بزانم ئه‌م دوو پرۆژه‌یه بکه‌ون به الیه‌کدا ئهوکاته باسى ئه‌وانیش ده‌که‌ین. چه‌تر :داواک��اری��ت له الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار یان که‌سانى خه‌مخۆر چییه؟ داواکاریم له حکومه‌ت نییه ،چونکه خۆى ده‌ڵێ هیچى پێناکرێ ،به‌س هیوادارم کۆمپانیاکانى قه‌یوان نمونه‌یان زی��اد بێت ،چونکه نه‌ک من هاوکارى زۆربه‌ى که‌سیان کردووه.
ونبوون پێناسێکی پۆلیسى ،به ناوی (یوسف جه‌الل ره‌شید) سه‌ر به هێزه‌کانی ئاسایشی ناوخۆ ،له به‌رگری و فریاکه‌وتن ونبووه ،هه‌رکه‌س دۆزییه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه. (.)07480179510( )07710299753 .......... ژماره‌یه‌کی ئۆتۆمبێلی جۆری تویوتا پیکاب ده‌بڵ ،ره‌نگی سپی ،مۆدێل ( )2010به ژماره ( )78247عێراق – هه‌ولێر ،خاوه‌نی (ییوڵدرم عه‌دنان مسته‌فا) براوه ،هه‌رکه‌س زانیارى لى بارهیهوه هه‌بوو بیگه‌یه‌نێت بۆ ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان په‌یوه‌ندى بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنانه‌وه)07710299753( . (.)07480179510
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
چه‌ند په‌یڤێک بۆکۆچی ناواده‌ی هاوکارمان عه‌دنان عه‌لی
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
ل9... 2711/3/16
No: (59) Mo.6/6/2011-
ریکالم
کاریگه‌رى سه‌رمایه‌دارى له‌سه‌ر ژنان
ریکالم
مه‌ستور‌ه ئ�ه‌و رۆژگ��ار و سه‌رده‌مه‌ى مه‌حمود ئێستا ت��ێ��ی��دا ده‌ژی����ن زۆر جیاوازه له سه‌رده‌مه‌کانى پێشوو ،ئهو سه‌رده‌مه‌ى ئێستا تیاى ده‌ژی���ن پێى ده‌وت��رێ��ت س�ه‌رده‌م��ى جیهانگیرى ،جیهانگیرى ل �ه (س��ی��اس�ه‌ت، ئابورى ،کۆمه‌اڵیه‌تى ،هتد ،)...ئێستا جیهان بچوکبووه‌ته‌و‌ه ب��ۆ ن��اوچ�ه‌ی�ه‌ک ک�ه هه‌موو شته‌کان به زوویى باڵوده‌بێته‌و‌ه یان وه‌رده‌گیرێ. ئێستا ده‌وڵ �ه‌ت��ێ��ک ب��ی �ه‌وێ��ت ف��ک��رى خ��ۆى باڵوبکاته‌و‌ه و بیگه‌یه‌نێت‌ه جیهان زۆر ئاسان‌ه و ئه‌توانێت له ماوه‌یه‌کدا بگاته ناو بیرکردنه‌وه‌ى تاکه‌کان ،له ئێستا به تایبه‌ت فکرى واڵته زلهێزه‌کانى جیهان خه‌ریک‌ه وورد‌ه وورد‌ه دهبێته حاکم به‌سه‌ر فکرى تاکه‌کانه‌وه ،ئێستا ئه‌وه‌ى زیاتر له ناو ملمالنێدای‌ه فکرى واڵتانى ڕۆژئاوا و ڕۆژهه‌اڵته ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى زاڵترو خۆسه‌پێنتره فکرى ڕۆژئاوای‌ه واته ئهو هێرشبه‌ر‌ه له هه‌موو ڕوه‌کانه‌و‌ه و ڕۆژهه‌اڵتیش به‌رگریکاره ،به‌اڵم به‌رگریکارێکى بێهێز ،چونکه ه�ه‌ر واڵت‌و کۆمه‌ڵگایه‌ک له تاک پێکهاتووه به حوکمى بچوکبونه‌وه‌ى جیهانیش خواستى ت��اک له هه‌موو بواره‌کاندا زۆر‌ه و ئهو خواسته‌ش پێویستى به پڕکردنه‌و‌ه و تێرکردنه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا واڵتانى ڕۆژه�ه‌اڵت ناتوانن ئهو پێداویستیانه بۆ تاکه‌کان به دیبهێنن ده‌رئه‌نجام زاڵ بوونى فکرى ڕۆژئاوا زاڵ ده‌بێت ،فکرى ڕۆژهه‌اڵت بۆ چاره‌سه‌رى‌و تێرکردنى خواسته‌کان به الواز داده‌نێن. له ناو ئه‌م زاڵ بوونه‌دا ئه‌وه‌ى له جیهاندا ده‌یه‌وێت جێى خ��ۆى بکاتهوه فکرى سه‌رمایه‌دارییه، تاکێک له جیهان ئه‌وه‌نده‌ى هه‌وڵ ده‌دات سه‌ره‌تا پێداویستی‌ه که‌مالیه‌کانى پڕ بکاتهوه بیر له پڕکردنه‌وه‌ى پێداویستی‌ه فکریه‌کانى ناکاته‌وه، سه‌رمایه‌داریش وه‌ک ڤایرۆسێک ئێستا له جیهاندا ته‌شه‌نه‌ى کردووه و خه‌ریک‌ه به ته‌واوى جیهان داگیرده‌کات ،بێگومان باڵوبوونه‌وه‌ى له واڵتێک بۆ واڵتێک جیاوازى ههیه ،ههیه زوتر تیایداباڵوبوه‌ته‌و‌ه و هه‌ش‌ه که‌متر. س��ه‌رم��ای��ه‌دارى و ه �ه‌م��وو ئ��ه‌و ف��ک��ران�هى تر بێگومان ب��اش و خراپى خ��ۆى ههیه ،ئه‌گه‌ر باس له خراپیه‌کانى سه‌رمایه‌دارى بکه‌ین چۆن کاریگه‌رى ده‌ک��ات له س�ه‌ر په‌یوه‌ندییه‌کانى ت���اک ،ئ �ه‌وه‌م��ان زی��ات��ر ب��ۆ ڕون��ده‌ب��ێ��ت�هوه که خراپیه‌کان تا چه‌ند زی��ات��رن ،س�ه‌رم��ای�ه‌دارى ته‌نها ناوێکى گهوره نیه ئێمه بڵێن نهیتوانیوه کاریگه‌رى بکات له‌سه‌ر تاک یان نا ،به‌ڵکو ڕۆژان �ه له ڕه‌فتارو بیرکردنه‌وه‌ماندا ڕه‌نگى داوه‌ت����هوه ،تا چه‌ندێکیش رژێمێک بیه‌وێت کۆنترۆڵى تاک بکات زیاتر ئاسانکارى بۆ باڵوبونه‌وه‌ى ئهو فکر‌ه ده‌کات ،سه‌رمایه‌دارى واى له ت��اک ک���ردووه زۆر په‌یوه‌ست نه‌بێت ب�ه په‌یوه‌ندی‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانه‌و‌ه چونکه فریاناکه‌وێت و جێده‌مێنێت ،س�ه‌رم��ای�ه‌دارى زۆرێک له به‌هاکانى مرۆڤى به‌ره‌و کاڵ بونه‌وه بردوه ،به‌رژه‌وه‌ندیخوازى تاکى زۆر زیاد کردووه گیانى هاوکارى له ناو تاکدا که‌م کردۆته‌وه، س���ه‌رم���ای���ه‌دارى ڕێ����زى م����رۆڤ ب��ۆ م��رۆڤ��ى که‌مکردۆته‌وه ،سه‌رمایه‌دارى کاریگه‌رى له سه‌ر سه‌رجه‌م چین‌وتوێژه‌کان دروست کردووه ل �ه‌س �ه‌ر گ �ه‌ن �ج‌و ژن‌و پ��ی��رو م��ن��داڵ‌و..ه��ت��د، ئه‌وه‌ى پێویسته به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ژن پێویست‌و گرنگه بیڵێین ئهوهیه زۆرێک له‌و بازرگانی و سوکایه‌تیه‌ى به ژنانهوه ده‌کرێت له جیهاندا سه‌رمایه‌دارى رۆڵ��ى ههیه تیایدا ،ئه‌گه‌ر به خواستى ژنه‌ک‌ه بێت یان نا ،سه‌رمایه‌دارى واى له ژنیش ک��ردوه الیه‌نى ئابورى‌و م��ادى پێش الیه‌نى فکر بخات ،به‌مه‌ش ژنێکى بێفکر به‌رهه‌مدێنێت ،واى ک���ردووه ژنێک کاتى خۆى بۆ پار‌ه په‌یداکردن ته‌رخان بکات ،به‌اڵم کاتى خۆى بۆ پ�ه‌روه‌رده‌ک��ردن��ى فکرى خۆى ته‌رخان ناکات ،بۆیه سه‌رمایه‌دارى له ئێستادا زیانى بۆ ژنانیش ههیه چونکه هێشتا ژنان نه‌یانتوانیو‌ه تێرى پێویستی‌ه فکریه‌کانیان بکه‌ن، سه‌رمایه‌داریش هێرشى راسته‌وخۆى ههیه.