کورد ب ه ناردنی ( )36نوێنه‌ر سه‌رکه‌وتنێکی گه‌ور ه به‌ده‌ست ده‌هێنێت شه‌ش نوێنه‌ریان ل ه
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
زیندانه‌و ه نارد ه په‌رله‌مانى
نرخ 750 :دینار
تورکیا (چه‌تر) ورده‌کارى ده‌رئه‌نجامه‌کانى هه‌ڵبژاردنه‌که‌ىتورکیا باڵوده‌کاته‌وه...بۆ ل2
ژمار ه 60
ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشهممه 2011/6/13
WWW.Chatrpress.com
(23ی جۆزه‌ردانی )2711
هه‌موو پارته‌کان به‌یه‌کێتى و پارتیشه‌و ه یاساى حزبه‌کان ژێر پێ ده‌خه‌ن
لهگهڵ واڵتان ژێربه‌ژێر کۆ ده‌بنه‌و ه و حساب بۆ حکومه‌ت ناکه‌ن
n
«حزبه‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان په‌یوه‌ندی لهگهڵ ده‌وڵه‌تان ده‌به‌ستن» فۆتۆ/ تایبه‌ت ب ه چه‌تر
به‌رپرسێکى وه‌زاره‌تى ناوخۆ ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ،حزبه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ب ه یه‌کێتى و پارتى و ئۆپۆزسیۆنیشه‌و‌ه له په‌یوه‌ندى به‌ستن لهگهڵ واڵتانى ده‌ره‌کی پرس ب ه حکومه‌ت ناکه‌ن، به‌رپرسێکى کۆمه‌ڵیش ده‌ڵێت :کاتێک یه‌کێتى و پارتى پابه‌ندى حکومه‌ت بوون ئه‌وکات ه ئێمه‌ش پابه‌ند ده‌بین.
حزبه‌کانى هه‌رێمى کوردستان و حکومه‌ت دان ب����ه‌وه‌دا ده‌ن��ێ��ن ل � ه پ �هی��وه‌ن��دى به‌ستن لهگهڵ واڵتانى ده‌ره‌کى پرس ب ه حکومه‌ت ناکرێت ،چاودێرانیش ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو ئه‌و په‌یوه‌ندیان ه به گوێره‌ى به‌رژه‌وه‌ندى حزبییه و شتێکى مه‌ترسیداره. عه‌بدولستار مه‌جید ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان ل � ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی ت��ای��ب�هت��ی��دا ب��ۆ (چ �هت��ر) له‌باره‌ى په‌یوه‌ندى به‌ستن لهگهڵ واڵتانى
سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره:
پرۆژه‌که‌ی ئۆپۆزسیۆن ل ه رێکه‌وتننامه‌ی ستراتیژیدا هه‌ی ه ...ل5
ده‌ره‌کى ،رایگه‌یاند «پێشوه‌خت ه مۆڵه‌ت ل ه حزبی له جیاتی حکومه‌تی هه‌رێم قس ه و ئامانجی سه‌ردانی شاندهکه و دواتر ل ه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێم وه‌رناگرین و ل ه بکات و قسه‌کردن بێ له‌سه‌ر ئاسایش و ئه‌نجامه‌که‌ی ئاگادارمان ناکه‌نه‌وه». ئه‌نجامی کۆبوونهوه و سه‌ردانه‌کانیشمان داهاتووی هه‌رێم ئه‌وا کارێکی نا یاسایی وت��ی��ش��ى« :ه��ی��چ حزبێک ب � ه پ��ارت��ی و ئ��اگ��اداری��ان ناکه‌ینه‌وه» .ده‌شڵێت :هه‌ر و نا ئاسایی ه و زیان به به‌رژه‌وه‌ندی هه‌رێمی یه‌کێتی و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و حزبه‌کانی تریشه‌وه ،پابه‌ندی یاسای حزبه‌کان نین، ک��ات��ێ��ک ی�ه‌ک��ێ��ت��ی و پ��ارت��ی پ��اب�ه‌ن��دی کوردستان ده‌گه‌یه‌نێت». حکومه‌ت ب��وون ،ئه‌وکات ئێمه‌ش پابه‌ند خه‌لیل عه‌باس نادر به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمهڵه و ته‌نانه‌ت له کردنهوه و زیادکردنی باره‌گاش رێکخراو و پارت ه سیاسییه‌کان ل ه وه‌زاره‌تی پرسمان پێناکه‌ن». ده‌بین. له‌الیه‌کى ت��رهوه ئارێز عه‌بدواڵ ئه‌ندامی ناوخۆ ،ئ �ه‌وه‌ی بۆ (چه‌تر) ئاشکرا کرد هه‌روه‌ها د .کامه‌ران مه‌نتک مامۆستای س���ه‌رک���ردای���هت���ی ی �ه‌ک��ێ��ت��ی نیشتمانی «هیچ حزبێک پرس ب ه وه‌زاره‌تی ناوخۆ و زانکۆی سه‌اڵحه‌دین ،ئه‌وه‌ى بۆ (چه‌تر) کوردستان ،رایگه‌یاند «ئه‌گه‌ر وه‌فدێکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ناکات و ل ه ورده‌کاری خ���س���ت���ه‌ڕوو «ل���� ه ه��ی��چ سیستمێکی
ئینته‌رنێت
دیموکراتی و دام �ه‌زراوه‌ی��ی��دا نییه حزب په‌یوه‌ندی لهگهڵ ده‌وڵه‌تان ببه‌ستێ ،به‌ڵکو ئهوه کاری حکومهته». ئ���ه‌وه‌ش���ى وت« :ئ����ه‌و س��ی��س��ت��م �هی ل ه کوردستان هه‌ی ه ل ه هیچ واڵتێکی دنیادا ن��م��ون�هی ن��ی��ی�ه ،ح��زب �ه‌ک��ان ب � ه تایبه‌تی یه‌کێتی و پارتی هیچ رێز بۆ حکومه‌تی هه‌رێم دانانێن ،به‌راستی ئه‌م ه کارێکی مه‌ترسیداتره». درێژه بۆ...ل3
گه‌نجێک ئۆتۆمبێلێکی ژینگه‌یی دروست ده‌کات
جه‌میل بایک:
دیزاینی ئه‌وئۆتۆمبێله‌ی هاوژین به‌نیازی دروستکردنییه‌تی...ل9
کۆبوونه‌وه‌که‌ی ئه‌نتالیا یاریکردن ه ب ه یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ....ل6
سه‌رۆکى هه‌رێم وه‌اڵمى داخوازییه‌کانى په‌رله‌مانتارانى ئۆپۆزسیۆن ناداته‌وه هه‌ولێر -فه‌ره‌یدون بێوار هه‌ر سێ فراکسیۆنى ئۆپۆزسیۆن یاداشتێکیانئاراسته‌ىسه‌رۆکى هه‌رێم کردووه ،بۆئه‌وه‌ى ئه‌و یاسایان ه واژو نه‌کات ک ه به‌بێ
ئاماده‌بوونىئۆپۆزسیۆنپه‌سه‌ند کراون ،به‌اڵم دواى تێپه‌ڕبوونى زیاتر ل ه مانگێک ن ه یاساکان گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ په‌رله‌مان و ن ه وه‌اڵمى ئۆپۆزسیۆن دراوه‌ته‌وه. ک���اردۆ محه‌مه‌د س �ه‌رۆک��ى فراکسیۆنى گ��ۆڕان له په‌رله‌مانى کوردستان ،رهخنه
ریکالم پرسه‌نامه
دڵگرانین به کۆچى دوایى (غه‌ریب سه‌عید مسته‌فا) باوکى (هاوژین غه‌ریب)ى ستافی رۆژنامه‌که‌مان ،ک ه به‌هۆى نه‌خۆشییه‌و ه دوێنێ ( )6/12ژیانى له‌ده‌ستدا، ئ��ه‌م��ڕۆش ی��ه‌ک��ه‌م رۆژى پرسه‌که‌یه‌تى ل ه مزگه‌وتى (هه‌نجیره‌که) له گه‌ڕه‌کى ئ��ازادى ش��ارى سلێمانى، ب���ه‌و ه���ۆی���ه‌و ه پ��رس�� ه و س �ه‌ره‌خ��ۆش��ى ئ��اراس��ت�هى بنه‌ماڵه‌که‌یى و که‌سوکارى ده‌که‌ین ،هیوادارین ئه‌م ه دوا ناخۆشى بنه‌ماڵه‌که‌یان بێت ،خواى گهوره (غه‌ریب س��ه‌ع��ی��د م��س��ت��ه‌ف��ا) ب ه به‌هه‌شتى به‌رین شاد بکات. ستافى رۆژنامه‌ى چه‌تر
له سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ده‌گرێت و ده‌ڵێت «ب�ه‌داخ�هوه تا ئێستا سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم وه‌اڵمى یاداشته‌که‌ى ئێمه‌ى نه‌داوه‌ته‌وه». ئاشکراشی ده‌کات که «یاسای رێکخراوه ن��اح��ک��وم��ی��ی�ه‌ک��ان واژو ک�����راوه ،ئ�ه‌م�ه‌ش پ��ێ��چ �ه‌وان �هى ق��س�ه و ب�ه‌ڵ��ێ��ن�ه‌ک��ان��ى خ��ودى
نه‌گه‌یشتبێته الى ئێمه» .ئ �ه‌وه‌ش��ی وت سه‌رۆکى ههرێمه«. هه‌روه‌ها شێروان حه‌یده‌رى سه‌رۆکى لیژنه‌ى «پێموایه یاساى ده‌سته‌ى نه‌زاهه له‌الیه‌ن یاسایی له په‌رله‌مانى کوردستان ،ئاماژه‌ی سه‌رۆکى ههرێمهوه واژو کراوه». ب�����ه‌وه‌دا «ت���ا ئێستا ئ���ه‌و چ����وار ی��اس��ای� ه ل��ه ک��ات��ى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �ه‌ک��ان��ى ه�ه‌رێ��م��ى نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه په‌رله‌مان ،رهنگه له ماوه‌ى ک����وردس����ت����ان ،ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن ب��ای��ک��ۆت��ى یاساییدا سه‌رۆک واژوی کردبێتن ،به‌اڵم دانیشتنه‌کانى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى کوردستانى
ک��رد ،ل �ه‌و م��اوه‌ی �ه‌ش��دا چ��وار پ���رۆژه یاسا په‌سه‌ند ک���ران ،ک�ه رهه �ه‌ن��دى نیشتمانیان ههیه ،ئه‌وانیش بریتین له پرۆژه یاساکانى (رێکخراوه ناحکومییه‌کان له رۆژی ()4/6 و ده‌سته‌ى گشتى نه‌زاهه له ()4/26 درێژه بۆ ...ل2
هەواڵ
حکومه‌ت شه‌هیدانى خۆپیشاندانه‌کان ب ه «شه‌هید» ده‌ناسێنێت
ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
2
بۆچــوون پرۆژه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆن چاره‌سه‌ره uشه‌نکار عه‌بدواڵ
u
له دواى خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات و رۆژان��ى دوات��ر که داواى چاکسازى و دادپ����ه‌روه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تیان ده‌ک���رد ،به‌و هۆیه‌و‌ه ( )10که‌س شه‌هید کراو زیاتر ل ه ( )500بریندار و به س �ه‌دان که‌سیش ب ه نایاسایى ده‌ستگیرکران ،دواجار له ()19 ى نیساندا به زه‌ب��رى هێز ده‌سه‌اڵتى توانى ت���ه‌واوى س���ه‌راى ئ��ازادی��ی�ه‌ک��ان کۆنترۆڵ بکات ،دواى ئه‌وه‌ش باسوخواسى کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى نێوان (ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن) هات‌ه ن��اوه‌و‌ه و بووه ئه‌مرى واقیع ،نه‌ده‌کرا ده‌س �ه‌اڵت خۆى لێالدات ،ئۆپۆزسیۆنیش به هه‌مان شێوه ئه‌گه‌رچى ،باوه‌ڕیشیان ب�ه دانیشتنه‌ک‌ه نه‌بێت ،ب��ۆئ �ه‌وه‌ى بچن ه گفتوگۆیه‌کى جدییه‌و‌ه و نیه‌ت‌و ئیراده‌ى هه‌ریه‌که‌یان ده‌رکه‌وێت که چه‌ند به ته‌نگ داخوازییه‌کانى خه‌ڵکه‌وه‌ن. ل �ه‌م پێناوه‌شدا ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن چون‌ه سه‌ر مێزى دیالۆگ و ئۆپۆزسیۆن به‌رنامه‌ى خۆى بۆ چاکسازى خسته‌ڕوو، له‌دواى دوو دانیشتن له‌نێوان هه‌ردووالدا ،له ئێستادا هه‌م ئۆپۆزسیۆن‌و هه‌م خه‌ڵک ب ه گشتى چاوه‌ڕوانى وه‌اڵمه‌کانى ده‌سه‌اڵتن، ئه‌مه‌ش سه‌نگى محه‌ک‌ه بۆئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت له هه‌رێمى کوردستان هه‌ڵسه‌نگێنین. ئۆپۆزسیۆن کارنامه‌ى خۆى به شێوه‌یه‌کى چ��ڕوپ��ڕ داڕش���ت���وه ،ک �ه خ��ۆى ل �ه شه‌ش پاکێددا دهبینێتهوه ،ئه‌وانیش (چاکسازى له سیسته‌مى سیاسى هه‌رێم ،سه‌ربه‌خۆیى و بێالیه‌نکردنى ده‌زگ��اک��ان��ى پێشمه‌رگ ه و ئ��اس��ای��ش و ده‌زگ���ا هه‌واڵگرییه‌کان، س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ و ئه‌کتیڤکردنى ده‌س �ه‌اڵت��ى دادوه‌ری���ى ،به گژداچونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى ب ه دامه‌زراندنى ده‌سته‌یه‌کى نه‌زاهه‌ى بێالیه‌ن‌و ئه‌کتیڤ ،چاکسازى ئیدارى له وه‌زاره‌تى پهروهرده و نه‌هێشتنى ده‌ستى حزب تیایدا، پێکهێنانى حکومه‌تێک که بتوانێت ئه‌و چاکسازییان‌ه جێبه‌جێ بکات) بۆ زۆربه‌ى خاڵه‌کانى ئه‌م پرۆژهیه ئۆپۆزسیۆن سودى ل�ه داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئازادى و پرۆژه ( )22خاڵه‌که‌ى خۆى و ( )17خاڵه‌که‌ى په‌رله‌مان‌و په‌یامى سه‌رۆکى هه‌رێم به بۆنه‌ى جه‌ژنى نه‌ورۆزه‌و‌ه بینیوه ،ئه‌مه‌ش زیاتر شه‌رعیه‌ت ده‌دات ب ه کارنامه‌که‌ى خۆى. م��رۆڤ ئه‌گه‌ر بیه‌وێت هه‌ڵسه‌نگاندێکى ب��ێ�لای�ه‌ن��ان�ه و ل��ۆژی��ک��ى ب��ۆ پ��رۆژه‌ک��هى ئۆپۆزسیۆن بکات ،دهگاته ئه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ى ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا پ����رۆژه‌ک����هى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن چ��اره‌س �ه‌رێ��ک��ى گ��ون��ج��اوه ،چ��ون��ک�ه ل�ه‌م پرۆژه‌یه‌دا ئۆپۆزسیۆن زۆر جه‌ختى له‌سه‌ر بڕینى ده‌ستى حزب و بێالیه‌نى ده‌زگاکان ک��ردوه له که‌رت‌ه حکومیه‌کاندا ،به‌مه‌ش واڵت به‌ره‌و دامه‌زراوه‌یى ده‌بات ،له‌و قهیرانه رزگ��ارى ده‌ک��ات ،که هه‌ر له دروستبونى حکومهتهوه له ساڵى ()1991هوه به ده‌ستیه‌و‌ه ده‌ناڵێین ،وه‌ک قۆرغکردنى ده‌سه‌اڵته‌کان له‌ده‌ست چه‌ند که‌سێکى بااڵده‌ستى حزبیدا، ئیتر ئه‌م که‌س‌ه ئه‌گه‌ر هه‌ر له حزبدا پۆستى هه‌بێت یان له حکومه‌تدا ،ئه‌مه‌ش به‌ربه‌ستى گهوره دروست ده‌کات بۆ ئه‌وانه‌ى که ده‌یان ساڵه ده‌وریان له ئاراسته‌کردنى (ئه‌زمونى هه‌رێمى کوردستاندا) هه‌بو‌ه و ههیه. پرسیارهکه ئهوهیه ئهوه ئۆپۆزسیۆن ده‌ستى خ��ۆى خ��س��ت�ه‌ڕوو ،ئایا ده‌س���ه‌اڵت چهنده جدیی‌ه ب��ۆ چ��اره‌س �هى ئ �ه‌م ق�هی��ران�هى ک ه هه‌رێمى کوردستانى ته‌نیوه؟ ئاماژه‌کان تا هه‌نوکه‌ش روون نیه ،به‌اڵم به ئه‌زمونى ئێم ه و به‌رکه‌وتنمان لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا ناتوانین باوه‌ڕ بهوه بکه‌ین هه‌روا به سانایى ده‌سه‌اڵت بێت‌ه پارى ئه‌وه‌ى ده‌ستى له‌و که‌رتان‌ه ببڕێت که ئۆپۆزسیۆن دیاریکردو‌ه و به چاره‌سه‌رى ده‌زانێت ،له‌م حاڵه‌ته‌شدا جارێکى تر هه‌رێمى کوردستان توشى قه‌یرانێکى قوڵ ده‌بێت، هاواڵتیان زه‌رمه‌ند یه‌که‌م ده‌ب��ن ،به‌اڵم ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت���رهوه ئ �ه‌گ �ه‌ر سه‌رهه‌ڵدانى خۆپیشاندانى یه‌کالکه‌ره‌و‌ه زۆر نزیکه، بۆیه پێویسته ده‌سه‌اڵت له که‌له‌ى شه‌یتان بێت‌ه خواره‌و‌ه و به ته‌نگ خۆى‌و خه‌ڵکه‌و‌ه ب��ێ��ت ،ده‌س��ت��ب��ک��ات ب �ه جێبه‌جێکردنى پرۆژه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆن ،ته‌نها ئه‌مه‌ش ده‌توانێت له‌و قهیرانه رزگارى بکات.
«تا بکوژی رۆڵه‌کانمان نه‌درێن ه دادگا داوای هیچ مافێک ناکه‌ین» قه‌ره‌بووی مادی و مه‌عنه‌وى برینداره‌کان چه‌تر ب��ک��ات �هوه و ن��زی��ک�هی ش���ه‌ش برینداریش سازان تۆفیق ههیه که باری ته‌ندروستیان زۆر خراپه و پێویستیان به چاره‌سه‌ری به په‌ل‌ه ههیه ل ه دوای ئه‌وه‌ی حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ره‌وه‌ی واڵت». بووی بڕیاریدا ب ه بڕینه‌وه‌ى قه‌ره هه‌ر له‌وباره‌یه‌و‌ه ئه‌حمه‌د عه‌بدواڵ باوکی و مادیی که‌سو کاری شه‌هید شه‌هید ب��ی�لال ،ب �ه (چ �هت��ری) راگ�هی��ان��د کان ه برینداره‌کانی خۆپیشاندان «ب �ه م��اف��ی خۆیانی ده‌زان����ن ق �ه‌ره‌ب��ووی بکاتهوه ،که‌سوکاره‌کانیشیان پێش مادی بکرێنه‌وه» ده‌رباره‌ی ده‌سگیرکردنی هه‌ر قه‌ره‌بووه‌یه‌ک داوای ب ه دادگا تۆمه‌تبارانیش پێیوابوو ئ �هوه گرنگترین گه‌یاندنی تۆمه‌تباران ده‌که‌ن. زاه��ی��ر محمود ب��اوک��ی شه‌هید سورکێو ،ق �ه‌ره‌ب��ووه ب��ۆ ئ���ه‌وان و ل �ه‌و ب��اره‌ی �هوه وتی له ب��اره‌ى بڕینه‌وه‌ى موچ‌ه بۆیان له‌الیه‌ن «ئه‌گه‌ر یاسا سه‌روه‌ر بێت پێویسته تاوانباران حکومهتهوه ،به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «تا بدرێن‌ه دادگا و سزای خۆیان وه‌ربگرن». یاسا سه‌روه‌ر نه‌بێت و بکوژی رۆڵه‌کانمان رۆژى پێنج شه‌ممه‌ى رابردوو حکومه‌تى هه‌رێم ن �ه‌درێ��ن �ه دادگ����ا داوای ه��ی��چ مافێک بڕیاریدا کوژراوه‌کانى خۆپیشاندانه‌کانى هه‌رێمى کوردستان وه‌ک شه‌هید بناسێنێت ناکه‌ین». ده‌رب���اره‌ی برینداره‌کانیش باوکی شه‌هید و برینداره‌کانیش وه‌ک که‌مئه‌ندام ،بۆ سورکێو پێیوابوو ،پێویسته ئه‌و بریندارانه‌ی ئ�ه‌وه‌ش داواى له که‌سوکارى شه‌هیده‌کان ته‌ندروستیان باش نیه بنێردرێن‌ه ده‌ره‌وه‌ی ک��ردووه ده‌ست بکه‌ن به مامهڵه بۆ ئه‌وه‌ى واڵت و له‌و باره‌یه‌و‌ه وتی« :ده‌بێت ده‌سه‌اڵت موچه‌یان بۆ ببڕدرێته‌وه.
ه چله‌ی شه‌هید هه‌ردی فاروقدا فۆتۆ :بێستون محه‌مه‌د nباوکی شه‌هید سورکێو و شه‌هید بیالل ل
په‌رله‌مانتارێکىکۆمه‌ڵ:
کێشه‌کانى هه‌رێممان نه‌بردوه‌ت ه به‌غداد
بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،تا ده‌رئه‌نجامى دانیشت‌ه پێنج قۆڵییه‌ک‌ه ده‌که‌ن، چه‌تر ئێستا وه‌ک کۆمه‌ڵى ئیسالمى کێشه‌کانى وتیشى« :ل �ه دانیشت‌ه پێنج قۆڵییه‌که‌دا کاو‌ه حسێن هه‌رێمى کوردستانیان ب��ۆ ب�ه‌غ��دا ن �ه‌ب��ردووه ،داواک���ارى حزبیمان پێشکه‌ش به یه‌کێتى و ئه‌و سته‌مانه‌یشى له هه‌رێم لێیان کراوه نه‌یان پارتى نهکردووه ،ئه‌و پرۆژهیه له دانیشته‌کاندا شێخ فاتیح داراغایى په‌رله‌مانتارى بردوه‌ت‌ه په‌رله‌مانى عێراق «تا درز نه‌که‌وێت ه باسکراوه ،که الیه‌نى ئۆپۆزسیۆنى کوردستان عێراق له‌سه‌ر لیستى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ن��ێ��وان ری��زه‌ک��ان��ى ئیئتیالفى فراکسیۆن ه ههیه». کوردستان رایگه‌یاند ،گه‌شبینین ب ه کوردستانییه‌کان له به‌غداد». لێدوانه‌که‌ى شێخ فاتیح داراغایى له کاتێکدایه، دانیشتنه‌کانى نێوان هه‌ر سێ الیه‌نى په‌رله‌مانتاره‌که‌ى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ئه‌وه‌شى چاودێرانى سیاسى پێیانوایه ،کۆبوونه‌وه‌کانى ئۆپۆزسیۆنى هه‌رێمى کوردستان‌و خسته‌ڕوو ،که له ئێستادا فشاریان له‌الیه‌ن نێوان سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن‌و هه‌ردوو پارتى هه‌ر دوو الیه‌نى ده‌سه‌اڵتدار. هه‌ردوو پارتى ده‌سه‌اڵتدارى کوردستانهوه لهسهره ده‌سه‌اڵتدار ،هیچ ده‌رئه‌نجامێکى ریشه‌یى ب ه شێخ فاتیح داراغایى له لێدوانێکى تایبه‌تدا و بودجه‌ى حزبه‌که‌یان بڕدراوه ،به‌اڵم چاوه‌ڕوانى ئاراسته‌ى داواکارییه‌کانى خه‌ڵکدا نابێت.
ورده‌کارى ده‌رئه‌نجامه‌کانى هه‌ڵبژاردنه‌که‌ى تورکیا چه‌تر ئارام پێنجوێنى به‌گوێره‌ى ئه‌نجام ه به‌راییه‌کانی هه‌ڵبژاردنه‌کانی تورکیا ،به‌ره‌ی ره‌نجى ئازادی و دیموکراتی ،پارته‌که‌ى ئه‌ردۆغان و پارت ه نه‌ژادپه‌رسته‌کانی تووشی شۆک کردوه ،ب ه هه‌ڵبژاردنی ( )36په‌رله‌مانتار له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ،جگ ه ل ه زیادکردنی ده‌نگه‌کانى توانی ل ه شاره‌کانی (قارس، ئه‌ده‌ن ه و مێرسین)یش پاڵێوراوی خۆی بگه‌یه‌نێت ه په‌رله‌مانی تورکیا.
به گشتی له کۆی ( )42,879,779ده‌نگی په‌سه‌ند ،به‌ره‌ی ره‌نجى ئازادی و دیموکراتی ل ه ( )%5,9ده‌نگه‌کانی ک��ۆک��ردهوه ،به‌م پێیه‌ش ( )36پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اری ب����ه‌ره‌ی ره‌ن���ج ده‌چن ه په‌رله‌مان ،پارته‌که‌ى ئه‌ردۆغان له ()%49,9 ى ده‌نگه‌کانى به‌ده‌ستهێناو‌ه و ( )325نوێنه‌رى دهچێته په‌رله‌مان ،جهههپه له ( )%25,9و ( )135نوێنه‌ر و مهههپه له ( )%13و ()54 نوێنه‌ر ده‌چ��ن�ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان ،ئ�ه‌م�ه‌ش ل�ه کۆى ( )550کورسى په‌رله‌مانى تورکیا. خاڵی سه‌رنجراکێشیش ئ �ه‌وه‌ب��وو ش �ه‌ش له‌و پاڵێوراوان‌ه گیراوی سیاسی نێو به‌ندیخانه‌کانی تورکیا ب��وون ،که هه‌ر شه‌شیان هه‌ڵبژێردران، وات���ا گه‌لی ک���ورد ش �ه‌ش گ��ی��راوی سیاسی له ژووره‌ک��ان��ی به‌ندیخانه‌و‌ه ن��ارد‌ه په‌رله‌مانی تورکیاوه. ده‌نگه‌کانی پاڵێوراو‌ه سه‌ربه‌خۆکان که ده‌رچوون بۆ په‌رله‌مان به‌مشێوه‌یه‌ن (ئامه‌د شه‌ش که‌س، ئه‌وانیش له‌یال زان��ا ،خه‌تیب دیجله ،ئامین ه ئاینا ،نورسه‌ل ئایدۆغان ،ئاڵتان تان ،شه‌ره‌فه‌دین ئه‌لچی ،وان چوار که‌س ،ئه‌وانیش ـ که‌مال ئاکتاش ،ئۆزداڵ ئوچه‌ر ،نازمی گور ،ئایسه‌ل توغڵوک ،جوله‌مێرگ سێ که‌س ئه‌وانیش ـ سه‌الحه‌دین ده‌میرتاش ،ع��ادل ق��ورت ،ئه‌سه‌د جانان ،شرناخ سێ که‌س ـ حه‌سیب کاپاڵن، سه‌لما ئرماک ،فه‌یسه‌ڵ ساری یڵدز ،مێردین سێ که‌س ـ ئه‌حمه‌د تورک ،گولیسه‌ر یڵدرم، ئه‌رۆڵ دۆرا ،باتمان دوو که‌س ـ به‌نگی یڵدز، ئایال ئاکات ئاتا ،ئه‌سته‌نبۆڵ سێ که‌س ـ له‌ڤه‌ند توزه‌ل ،سری سوریا ئۆنده‌ر ،سه‌باحه‌ت تونجه‌ل، م��وش دوو ک �ه‌س ـ س��ری س��اک��ک ،سوره‌یا ئوێنده‌ر. هه‌روه‌ها هه‌ر یه‌ک له شاره‌کانی ئاگری ،ئخدر، ئه‌ده‌نه ،قارس ،مێرسین و سێرت به نوێنه‌رێک به‌شدارییان له‌م سه‌رکه‌وتن‌ه دیموکراتیانه‌ی‌ه کرد و چه‌ند شارێکی دیکه. له کاتی ئاهه‌نگگێڕانی کوردانى باکوری کوردستانیش به تایبه‌تی له شاره‌کانی ئامه‌د،
«پێده‌چێت ئه‌مساڵ ()1200
خوێندکار بۆ ماسته‌ر وه‌ربگیرێن» هه‌ولێر هانا ئازاد
ی وه‌زاره‌تى خوێندنى وته‌بێژ بااڵ ئاشکرایکرد ،ل ه ساڵى پاردا وه‌رگرتنى ماسته‌ر دواکه‌وت ،به‌اڵم پێناچێت ئه‌مساڵ دوابکه‌وێت، وتیشى ،خوێندکار ل ه سه‌ره‌تادا تاقیکردنه‌وه‌یه‌کى توانستى زانستى ده‌کات ،توانسته‌که‌ش پار ل ه ( )%40بوو ،ئه‌مساڵ کراو ه به ()%30ى نمره‌کان.
(فواد عه‌لى) وته‌بێژى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى ب��ااڵ و ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ى زانستى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ (چه‌تر) رونیکرده‌وه :له‌مساڵدا خوێندکارى هه‌ولێر له هه‌ولێر وه‌رده‌گیرێت و خوێندکارى شاره‌کانى تریش له شاره‌کانى خۆیان وه‌رده‌گیرێن. فواد عه‌لى هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد ،وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ پێوه‌رى وه‌رگرتنى خوێندکارانى
ماسته‌رى نیه تا بزانێت چه‌ند خوێندکارى ماسته‌ر وه‌رده‌گرێت ،به‌ڵکو زانکۆکان دیارى ده‌که‌ن بۆئه‌وه‌ى چه‌ند خوێندکاریان پێویسته. ئ��اش��ک��راش��ی��ک��رد ،ل �ه پ��ارس��اڵ��دا ()700 خ��وێ��ن��دک��ارى م��اس��ت �ه‌ر ه��ه‌ب��وو ()200 خوێندکارى تریش له دکتۆرا وه‌رگیرابوون، ب����ه‌اڵم ل �ه‌م��س��اڵ��دا پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت ()1200 خوێندکارى ماسته‌ر وه‌ربگیرێت. له‌باره‌ى مه‌رجه‌کانى وه‌رگرتنى ماسته‌ریش ل�ه‌م��س��اڵ��دا وت �ه‌ب��ێ��ژى وه‌زاره‌ت�����ى خوێندنى ب��ااڵ ئ �ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ،مه‌رجه‌کان وه‌ک چ�ه‌ن��د س��اڵ��ى راب�����ردوو ده‌ب��ێ��ت خوێندکار تاقیکردنه‌وه‌یه‌کى توانستى ئینگلیزى بکات و خولێکى کۆمپیوته‌رى هه‌بێت و بڕوانامه‌ى هه‌بێت. راشیگه‌یاند،لیژنه‌یه‌کبۆسه‌رپه‌رشتیکردنى مه‌رجه‌کانى خوێندکار پێکده‌هێنرێت و ده‌بێت خوێندکار ته‌مه‌نى له ماسته‌ردا ( )40ساڵ زیاتر نه‌بێت و بۆ دکتۆراش ( )45ساڵ.
«کاتێک نه‌خۆشى (ئى کۆالى) باڵو بویه‌و ه هێنانى میو ه قه‌ده‌غ ه ده‌کرێت» چه‌تر
کاو‌ه حسێن وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند ،تا ئێستا نه‌خۆشى (ئى کۆالى) نه‌گه‌یشتووه‌ت ه واڵتانى دراوسێى کوردستان، به‌اڵم رێوشوێنى توند به‌رامبه‌ر مه‌ترسى ئه‌و نه‌خۆشیی ه گیراوه‌ته‌به‌ر.
وان ،ش��رن��اخ پۆلیسه‌کانی حکومه‌ته‌که‌ى ئ �ه‌ردۆغ��ان خ��ۆی��ان ل �ه‌و سه‌رکه‌وتنه‌ی ک��ورد رانه‌گرت و به چه‌ک و لێدان و بۆمبی گاز که‌وتن‌ه وێزه‌ی کوردان و تا ئاماده‌کردنی ئه‌م ه�ه‌واڵ�ه‌ش زیاتر له ش�ه‌ش ک�ه‌س ب�ه‌و هۆیه‌و‌ه بریندار بوون ،هه‌ر له شاری شرناخیش کاتژمێر ()10.20ی شه‌وی رابردوو بۆمبێک فڕێدرایه مه‌یدانی (کاباک) له کاتی پیرۆزباییه‌کاندا لهگه ڵ ئه‌مه‌شدا پۆلیسه‌کانی ژیته‌م ده‌ستڕێژییان له جه‌ماوه‌ر کرد و له ئه‌نجامدا ( )13که‌س برینداربوون ،یه‌کێکیشیان به‌سه‌ختی بریندار‌ه که هه‌تا ئاماده‌کردنی ئه‌م هه‌واڵه‌ش شه‌ڕ و هه‌ڵکوتان‌ه سه‌ر مااڵنی کورد بهردهوامه. به به‌راورد لهگه ڵ ههڵبژاردنه سه‌رتاسه‌رییه‌که‌ی ( )2007له تورکیا که ()42.799.303 ده‌نگی په‌سه‌ندکراو ( )550نوێنه‌ر ده‌چوون ه په‌رله‌مان ،به‌اڵم یه‌کێک له‌و نوێنه‌ران‌ه به‌هۆی پێکدادانی ئۆتۆمبێلهوه ژیانى له‌ده‌ستدابوو ( )549نوێنه‌ر چوون‌ه په‌رله‌مانی تورکیاوه به‌و
رێژه‌یه‌ی الی خ��واره‌و‌ه هاتووه ،پارتى داد و گه‌شه‌پێدان ( AKPـ )%46.47ده‌نگه‌کان و ( )341نوێنه‌رى چووه په‌رله‌مان ،پارتى گه‌لى کۆمارى ( CHPـ )%20.84ده‌نگه‌کان و ( )112نوێنه‌رى چووه په‌رله‌مان ،پارتى گه‌لى نه‌ته‌وه‌په‌رست ( MHPـ )%14.26ى ده‌نگه‌کان و ( )70پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ارى ن����ارد‌ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان، سه‌ربه‌خۆکانیش ب �ه گشتی ()%5.41ى ده‌نگه‌کان و ( )26په‌رله‌مانتار چوون‌ه په‌رله‌مان که ته‌نیا ()22یان سه‌ر به کورد بوون. شایانی وتن‌ه که چاودێر‌ه بییانه‌کانییه‌کانی سه‌ر سندوقه‌کانی ده‌نگدان ئاماژه‌یان بهوه کردوه ،که به‌ڵگه‌یان له‌سه‌ر هه‌بوونی گه‌نده‌ڵی و کاری ژێربه‌ژێر له‌سه‌ر سندوقه‌کان ههیه ک ه له ئاینده‌یه‌کی نزیکدا ئاشکرای ده‌که‌ن ،هه‌ر له سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا و له شوێنی ده‌نگدانه‌کاندا به بیانوو و هۆکاری جیاجیا ( )3147که‌س ده‌ستبه‌رسه‌ر کراون و براونه‌ت ه بنکه‌کانی پۆلیسهوه.
(د .خاڵس قادر) له لێدوانێکى تایبه‌تدا بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، نه‌خۆشی (ن��ى ک���ۆالى) نه‌خۆشییه‌کى جیهانییه ،له هه‌رێمى کوردستان وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى ه�ه‌وڵ��ى زۆرى س �ه‌ب��اره‌ت به مه‌ترسى‌و رێگرى نهخۆشییهکه گرتوه‌ته‌به‌ر و فه‌رمانگه‌کانیش ئاگادارکراونه‌ته‌وه، به مه‌به‌ستى گرتنه‌به‌رى رێوشوێن دژى نهخۆشییهکه ،وتیشى« :ک��ارک��راوه بۆ چڕکردنه‌وه‌ى چاودێریکردنى سه‌وز‌ه‌و میوه و خواردن‌و ئاو له شوێنه گشتییه‌کان».
د.خاڵس باسى له‌وه‌شکرد ،ده‌ستکراو‌ه به پشکنین‌و گه‌ڕان به دواى نه‌خۆشییه‌که‌دا، به تایبه‌ت ئه‌و که‌سانه‌ى تووشى سکچون ده‌بن ،لهگهڵ هۆشیارکردنه‌وه‌ى هاواڵتیان، وتیشى« :لهگهڵ وه‌زاره‌ت‌ه په‌یوه‌ندیداره‌کان گفتوگۆ ک�����راوه ،ل �ه‌س �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى چ��ۆن رێ��وش��وێ��ن بگیرێته‌به‌ر ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئه‌و س�هوزه و میوانه‌ى له ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم دێت و مه‌ترسى باڵوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشییه‌که‌ى لێده‌کرێت ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا بڕیار ن �ه‌دراوه ل�ه‌س�ه‌ر ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��ردن��ى هێنانى م��ی��وه له ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم ،هه‌ر کاتێک نهخۆشییهکه له واڵتانى دراوسێ باڵوبووه‌وه ،ئه‌وا کڕینى میوه و س�هوزه له واڵتانى دهرهوه قه‌ده‌غه ده‌کرێت». وت �ه‌ب��ێ��ژى وه‌زاره‌ت�����ى ت �ه‌ن��دروس��ت��ى هێماى به‌وه‌شکرد ،نیشانه‌کانى و ئه‌و که‌سانه‌ى تووشى نهخۆشییهکه ده‌بن پێکهاتووه ،له سک ئێش‌ه‌و سکچوون ،که سه‌ره‌تا خوێنى لهگهڵ نییه ،لهوانهیه دواى چه‌ند رۆژێک خوێنى لهگهڵ بێت ،لهگهڵ رش��ان�هوه و بوونى تایى به‌رز.
درێژه‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم... و ئه‌نجومه‌نى ئاسایی هه‌رێم ل ه ( )5/2تا ئێستا ل ه (وه‌قایعى کوردستان) باڵو و ده‌زگ��اى ئاسایشی گشتى هه‌رێم ل ه نه‌کراونه‌ته‌وه. بۆ وه‌رگرتنى راى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم رۆژی (.)2011/5/3 ب�ه‌پ��ێ��ی ی��اس��ا ،ه���ه‌ر پ����رۆژه ی��اس��ای�ه‌ک سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ت ه (چه‌تر) چه‌ندینجار دواى تێپه‌ڕبوونى ( )15رۆژ ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندى کرد به (دکتۆر فوئاد حوسێن) سه‌رۆکى هه‌رێم تێبینى له‌سه‌ر نه‌بێت ،سه‌رۆکى دیوانى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر واژووش��ی نه‌کات ،ئه‌وا (فه‌یسه‌ڵ ده‌باغ) سکرتێرى رۆژنامه‌وانى به په‌سه‌ند داده‌نرێت ،ههرچهنده ئه‌و چوار س����ه‌رۆک����ى ه����ه‌رێ����م ،ب������ه‌اڵم وه‌اڵم�����ى یاسای ه ماوه‌ى یاساییان ته‌واو بووه ،به‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌کانیان نه‌دایه‌وه.
راپۆرت
زۆرینه‌ی حزبه‌کان بێ گه‌ڕانه‌و ه بۆحکومه‌ت په‌یوه‌ندییان ب ه ده‌وڵه‌تانه‌و ه هه‌ی ه
«حزبه‌کان هیچ رێز بۆ حکومه‌تی هه‌رێم دانانێن» ئاماده‌کار فه‌ره‌یدون بێوار
چ��اودێ��رێ��ک��ی س��ی��اس��ی پێیوای ه حزبه‌کان هیچ رێز بۆ حکومه‌تی ه��ه‌رێ��م دان��ان��ێ��ن ،به‌رپرسێکی وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆش ده‌ڵێت :هیچ حزبێک پرس ب ه وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ و ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران ناکات بۆ په‌یوه‌ندی به‌ستنیان ب ه واڵتانی ده‌ره‌و ه و راشیده‌گه‌یه‌نێت :هه‌ر چه‌ند ه وه‌زاره‌ت مافی ههیه ،به‌اڵم تا ئێستا سکااڵی تۆمار نه‌کردوو ه له‌سه‌ر ئه‌و حزبانه.
له‌ئێستادا ( )37حزب له هه‌رێمی کوردستان مۆڵه‌ت پێدراون و زۆربه‌شیان له واڵتانی جیهان نوسینگ‌ه و مه‌کته‌بی په‌یوه‌ندی حزبیان ههیه ،له رێگه‌ی ئه‌م نوسینگانه‌و‌ه سه‌ردانی واڵته‌کان ده‌ک�ه‌ن و په‌یوه‌ندی و ک��ۆب��وون�هوه و رێکه‌وتن لهگهڵ ده‌وڵ�هت��ان ده‌به‌ستن ،بێ ئه‌وه‌ی حکومه‌تی هه‌رێمی لێ ئاگادار بکهنهوه .له باره‌ی سه‌ردانه‌کانیانه‌و‌ه و پرسکردنیان به حکومه‌ت ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمی رایده‌گه‌یه‌نێت سه‌ردانه‌کانیان له رێگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی�����ان ده‌ب��ێ��ت و ل ه ناوخۆی هه‌رێمیش باڵویزخانه‌ی ئه‌و واڵت ه ئ��اگ��ادار ده‌ک �ه‌ن �هوه .عه‌بدولستار مه‌جید، ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵ ،ل ه لێدوانێکی تایبه‌تیدا بۆ (چه‌تر) راگه‌یاند «پێشوه‌خت‌ه مۆڵه‌ت له ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێم وه‌رناگرین و له ئه‌نجامی کۆبوونهوه و سه‌ردانه‌کانیشمان ئاگاداریان ناکه‌ینه‌وه». ئ���ه‌و ئ �ه‌ن��دام �هی م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ی س��ی��اس��ی ب ه م���ه‌رج ده‌ڵ��ێ��ت ه��ه‌ر کاتێک یه‌کێتی و پارتی پابه‌ندی حکومه‌ت بوون ،ئه‌وکات ئێمه‌ش پابه‌ند ده‌بین ،ناوبراو وتیشی «ئه‌و نوسینگانه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم له واڵتان هه‌ر وه‌ک چۆن کارئاسانی بۆ یه‌کێتی و پ��ارت��ی ده‌ک���ه‌ن ده‌ب��ێ به‌هه‌مانشێو‌ه بۆ حزبه‌کانیتری بکات» ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد
کاتێک ئه‌م نیگهرانییه نه‌ما کۆمه‌ڵیش پابه‌ند ده‌بێت که په‌یوه‌ندی ته‌نیا له رێگه‌ی حکومه‌تی ههرێمهوه بێت. ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه ح��زب �ه ف �ه‌رم��ان��ڕه‌واک��ان��ی��ش که یه‌کێتی نیشتمانی‌ه و سه‌رۆکایه‌تی کابینه‌ی شه‌شه‌می حکومه‌ت ده‌ک��ات، ب����ه‌اڵم ئ���ه‌وی���ش ح��ک��وم �هت �ه‌ک �هی خ��ۆی پ�ه‌راوێ��زخ��س��ت��ووه و زۆرت��ری��ن نوسینگه‌ی ح��زب��ی ل������ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ه �هی �ه و پ��رس به‌حکومه‌ته‌که‌ی خۆشی ن��اک��ات .ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان ،له‌مه‌ڕ ئ�ه‌م م��ژار‌ه باسی له‌وه‌کرد شاند‌ه حزبییه‌ک‌ه ل �ه‌ده‌ره‌و‌ه سه‌ردانی حزب و که‌سایه‌تی بکه‌ن کارێکی ئاساییه ،ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی رایگه‌یاند «ئ �ه‌گ �ه‌ر وه‌فدێکی حزبی له‌جیاتی حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م قس ه بکات و قسه‌کردن بێ له‌سه‌ر ئاسایش و داهاتووی هه‌رێم ئه‌وا کارێکی نایاسایی و نائاسایی‌ه و زیان به به‌رژه‌وه‌ندی هه‌رێمی کوردستان ده‌گه‌یه‌نێت». ئ��ارێ��ز ،داوا ده‌ک����ات ج���ۆری پ�هی��وه‌ن��دی ح��زب �ه‌ک��ان ب�����ه‌ده‌ره‌و‌ه ده‌ب��ێ��ت دی���ار و روون بێت و بزانرێت له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌که ،بۆ ئه‌وه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت که ده‌بێت «به یاسا رێکبخرێت». مامۆستایه‌کی زانکۆش رهخنه له‌م دیارده‌ی ه ده‌گ��رێ��ت و ب�ه حاڵه‌تێکی مه‌ترسیداری ن��او ده‌ب���ات .دک��ت��ۆر ک��ام �ه‌ران مه‌نتک، مامۆستای زانکۆی سه‌الحه‌دین ،ئاشکرای ده‌کات «له هیچ سیستمێکی دیموکراتی و دام���ه‌زراوه‌ی���ی���دا نییه ح��زب پ�هی��وه‌ن��دی ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌وڵ �هت��ان ببه‌ستێ ،به‌ڵکو ئ�هوه کاری حکومهته» مه‌نتک له قسه‌کانیدا وه‌ک نامۆیی سیستمی حوکم له هه‌رێمدا ده‌ڵێت «ئه‌و سیستمه‌ی له کوردستان هه‌ی ه له هیچ واڵتێکی دن��ی��ادا نمونه‌ی نییه، حزبه‌کان به تایبه‌تی یه‌کێتی و پارتی هیچ رێز بۆ حکومه‌تی هه‌رێم دانانێن .به‌راستی ئهمه کارێکی مه‌ترسیداتره». ئه‌و مامۆستایه‌ی زانکۆ مه‌ترسیه‌کانی
n
به‌شێک له‌سه‌رکرده‌ی حزبه کوردییه‌کان لهگهڵ به‌رپرسانی واڵتانی بێگانه
ئه‌م جۆره په‌یوه‌ندیان‌ه شیده‌کاته‌و‌ه و ده‌ڵێت :باڵوێزێکی کورد وایه که دهچێته شوێنان، ح��زب �ه‌ک��ان ل �ه‌س �ه‌ر ب��ن�ه‌م��ای ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی وه‌نه‌بێ هه‌ر باسی په‌یوه‌ندی حزبی بکرێت، خۆیان په‌یوه‌ندی لهگهڵ ده‌وڵه‌تان ده‌به‌ستن ،به‌ڵکو هه‌ندێکی په‌یوه‌ندی به‌حکومه‌ته‌و‌ه بێگومان ئ �ه‌وان��ی��ش به‌پێی ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ههیه و شتی گشتگیر باس ده‌کرێ». ده‌وڵه‌ته‌ک‌ه مامهڵه و هه‌ڵوێستی سیاسی ه �ه‌ر ل �ه‌م��ب��اره‌ی �هوه خه‌لیل ع �ه‌ب��اس ن��ادر، له کوردستان ده‌نوێنن ،ئه‌مه‌ش دهبێته هۆی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمهڵه و رێکخراو و پارت ه به‌ریه‌ک که‌وتنی به‌رژوه‌ندییه‌کانی هه‌رێم سیاسییه‌کان له وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ ،ئه‌وه‌ی بۆ (چه‌تر) ئاشکرا کرد «هیچ حزبێک و ده‌وڵه‌تانیتر. بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی که به حزبێکی زۆر پ��رس ب�ه وه‌زاره‌ت����ی ن��اوخ��ۆ و ئه‌نجومه‌نی نزیک له ده‌وڵه‌تی ئێران ناسراو‌ه له زاری وه‌زیران ناکات و له ورده‌کاری و ئامانجی وته‌بێژه‌که‌یانه‌و‌ه رایده‌گه‌یه‌نێت له رێگه‌ی سه‌ردانی شاندهکه و دواتر له ئه‌نجامه‌که‌ی مه‌کته‌بی په‌یوه‌ندییه‌کانی خۆیانه‌و‌ه و ب ه ئ��اگ��ادارم��ان ن��اک �ه‌ن �هوه» .ئ��ه‌و به‌رپرس ه هه‌ماهه‌نگی ل�ه‌گ�ه‌ڵ حکومه‌تی هه‌رێم راشکاوان‌ه ئه‌وه‌شی وت «هیچ حزبێک ب ه په‌یوه‌ندیه‌کانیان رێکده‌خه‌ن ،شوان قه‌اڵدزه‌یی ،پارتی و یه‌کێتی و ئۆپۆزسیۆن و حزبه‌کانی وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی ،به (چه‌تر) تریشه‌وه ،پابه‌ندی یاسای حزبه‌کان نین، ی وت لهگهڵ حکومه‌تدا «ورده‌کارییه‌کان ته‌نانه‌ت له کردنهوه و زیاد کردنی باره‌گاش باس ناکرێ ،به‌اڵم شاندی بزوتنه‌و‌ه وه‌ک پرسمان پێناکه‌ن». هه‌ر چهنده ئه‌وه‌شی وت که وه‌زاره‌تی ناوخۆ
بۆی ههیه سکااڵ له دژی حزب تۆمار بکات ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا وه‌زاره‌ت سکااڵی ت��ۆم��ار ن �ه‌ک��ردووه ب�ه تۆمه‌تی هه‌بوونی په‌یوه‌ندی لهگهڵ ده‌وڵه‌تان. ئ �ه‌و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هره ره‌خ��ن�ه ل�ه ی��اس��ای ژم��اره ()17ی س��اڵ��ی ()1993ی تایبه‌ت ب ه ح��زب �ه‌ک��ان ده‌گ��رێ��ت و ده‌ڵ��ێ��ت «ی��اس��اک� ه که‌مو کورتی زۆری تێدایه و پێویست ه هه‌موار بکرێتهوه و به شێوازی ئه‌مڕۆیین ه سه‌یری حزبه‌کان بکرێت .یاسای حزبه‌کان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ی��اس��ای رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان ج��ی��اوازی ئه‌وتۆی نییه .یاساکه‌ی ئێستا باسی ل ه چوون‌ه ده‌ره‌وه‌ی حزبه‌کان و کۆبوونه‌وه‌کان و رێکه‌وتنه‌کانیانی ن���ه‌ک���ردووه ،چۆن مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت ،به‌ڵکو ته‌نیا باسی مه‌سه‌له‌ی دارایی کردووه .بۆیه ده‌بێ یاسایه‌ک هه‌بێ له‌سه‌ردانکردنی حزبه‌کان
ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
3
ب��ۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت بکۆڵێته‌و‌ه و س��زاش هه‌بێت». پارتی دیموکراتی کوردستانیش زۆرترین په‌یوه‌ندی و نوسینگه‌ی له واڵتان ههیه و له‌م ماوه‌یه‌شدا شاندنێکی ئه‌و حزبه سه‌ردانی واڵت��ی لوبنانی ک��رد و لهگهڵ به‌رپرس ه بااڵکانی ک��ۆب��ووی �هوه .ب�ه پرسێکی ئه‌و حزبه‌ش پاساو بۆ په‌یوه‌ندیه‌کان ده‌هێنێته‌و‌ه و ده‌ڵ��ێ��ت «دانیشتنه‌کان ب�ه ئاشکرایی ئه‌نجام بدرێن و نه‌چێت‌ه قاڵبی نا سروشتی و دانیشتنی ش���اراوه و پشتی پ���ه‌رده ،ب ه ئاسایی ده‌ژمێردرێت به‌مه‌رجێک رێگری یاسایی له‌ئارادا نه‌بێت» ئهمه وته‌ی چنار سه‌عد ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتی کوردستانه بۆ (چه‌تر) ناوبراو له قسه‌کانیدا رایگه‌یاند «هه‌ندێک له‌و سه‌ردانانه‌ی حزبه کوردستانییه‌کان بۆ ێ له‌سه‌ر داوه‌تکردنی دهرهوه و واڵتانی دراوس پارته‌کانی ئ�ه‌و واڵت��ان�ه ئه‌نجام ده‌درێ��ت، ج��اری وا ههیه ئ �ه‌و پارته له ده‌س�ه‌اڵت�ه، جاری واهه‌بوو‌ه نه‌خێر». ب�ه‌رپ��رس�ه‌ک�هی پ��ارت��ی ب��اس ل���هوه ده‌ک��ات «به‌پێی یاسا ده‌بێت به ئاگاداری حکومه‌ت سه‌ردانه‌کان ئه‌نجام بدرێن». س���االر م �ه‌ح��م��ود ،ئ �ه‌ن��دام��ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی کوردستان له‌سه‌ر لیستی کوردستانی ،بۆ (چه‌تر)دواو وتی «سه‌ردانکردنی شاندی حزبه‌کان بۆ واڵتانی دهرهوه ،ئه‌گه‌ر خزمه‌ت به ئه‌زمونی هه‌رێم بکات ئ�ه‌وا کارێکی پێشوازی لێکراوه» ناوبراو وتیشی :به‌ده‌ر له‌و پره‌نسیپانه‌ی له یاسای پارته‌کان له ساڵی ( )1993ده‌رچ��ووه ،کاریگه‌ری سلبی ل ه سه‌ر بارودۆخی سیاسی و دیپلۆماسی هه‌رێم ده‌بێت ،بێگومان ده‌بێ له کاتی خۆیدا هه‌م په‌رله‌مان و هه‌م حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به پێی رێکار‌ه یاساییه‌کان مامه‌ڵ ه لهگهڵ هه‌ر حزب و الیه‌نێکدا بکه‌ن ک ه سوود له‌و جۆره په‌یوه‌ندیان‌ه ده‌بینن».
سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌وڵى البردنى چه‌ند وه‌زیرێک ده‌دات
ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێت «گۆڕینی ده‌موچاوه‌کان» به‌س نی ه ئاماده‌کار
راژان هه‌ورامى ب ه گوێره‌ی هه‌ندێک زانیاری (چه‌تر) مه‌سعود بارزانی هه‌وڵى البردنى چه‌ند وه‌زیرێک ده‌دات ،بڕیار ه دوایین کۆبونه‌وه‌ی پارتی و یه‌کێتیش بڕیار له‌مباره‌یه‌و ه ب��ده‌ن .زانیارییه‌کان باس له‌و ه ده‌که‌ن سه‌رۆکی حکومه‌ت ل ه کاتی به‌یانه‌که‌ی گۆڕاندا بیری له گۆڕینی چه‌ند وه‌زیرێک کردوه‌ته‌وه، پارتی و یه‌کێتیش رای جیاوازیان له‌مه‌ڕ ئه‌و مژار ه ههیه.
له سه‌ره‌تاى دروستبوونى کابینه‌ى شه‌شه‌می حکومه‌تى هه‌رێم و دواى ئاشکراکردنى ناوى وه‌زیره‌کان سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ئاماژه‌یان بهوه ده‌کرد که خودى د.به‌رهه‌م تێبینى له‌سه‌ر چه‌ند وه‌زی��رێ��ک ه�ه‌ب��ووه و کاندیدبوونی هه‌ندێک له وه‌زیره‌کانی پێ باش نهبووه. سه‌رچاوه‌یه‌کی نزیک له مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی باس لهوه ده‌کات دواى ده‌رکردنى به‌یاننامه‌که‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان که داواى ک��ردب��وو حکومه‌تى هه‌رێم هه‌ڵبوه‌شێته‌وه دواتر بووه داواکارى سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن هه‌ر ئه‌وکات سه‌رۆکى حکومه‌ت هه‌وڵیداوه ل���ه‌گ���ه‌ڵ پ���ارت���ى و ی�ه‌ک��ێ��ت��ى م �ه‌س �ه‌ل �هى دوورخ��س��ت��ن�ه‌وه‌ى چه‌ند وه‌زی��رێ��ک بخاته به‌رنامه‌ى کارى حکومهتهوه ،به‌اڵم دواجار س�ه‌رۆک��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،مه‌سعود بارزانی ،له روانگه‌ی ئه‌و تێبینیانه‌ى له‌سه‌ر وه‌زیره‌کانى ئه‌م کابینه‌یه‌ی حکومه‌ت ههیه له په‌یامه‌که‌ى رۆژى نه‌ورۆزیدا ئاماژه‌ى به گۆڕینى وه‌زاره‌ت�ه‌ک��ان کرد ،له ئێستاشدا زۆرت���ری���ن ق��س�ه ل �ه‌س �ه‌ر گ��ۆڕی��ن��ى چه‌ند وه‌زیرێکى کابینه‌ى حکومه‌ت ده‌کرێت ،به‌اڵم له‌به‌ر ترسى ده‌ستپێشخه‌رى الیه‌نه‌کان بۆ ئه‌م داوای��ه ،له کۆبوونه‌وه‌کان نه‌خراوه‌ته‌ڕوو،
چونکه الیه‌نه‌کان لهوه ده‌ترسن داواک��ارى گۆڕینى وه‌زیرێک لێکدانه‌وه‌ی سیاسى و شه‌خسى بۆ بکرێت. ل �ه ب����اره‌ی ئ���ه‌م ب���ڕی���اره‌و‌ه س�ه‌رۆک��ای�هت��ی حکومه‌تیش ره‌ت��ی��ده‌ک��ات �هوه گفتوگۆی له‌باره‌و‌ه کرابێت .توانا ئه‌حمه‌د ،به‌رپرسى راگه‌یاندنى سه‌رۆکى حکومه‌ت ،به (چه‌تر) ى راگه‌یاند :تائێستا شتێکى فه‌رمى له‌سه‌ر ئ��اڵ��وگ��ۆڕى وه‌زی��ره‌ک��ان ن �ه‌ب��ووه ،ب��ه‌اڵم له پرۆژه‌ى چاکسازى سه‌رۆکى هه‌رێم هاتووه که گۆڕان له وه‌زاره‌ته‌کان بکرێت .به‌پێى هه‌ندێک زانیارش سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌وڵى البردنى چه‌ند وه‌زیرێک ده‌دات ئه‌وه‌ش له رێگاى داواکارییه‌که‌و‌ه ده‌بێت که ئاراسته‌ى د.به‌رهه‌مى ده‌کات. توانا ئه‌حمه‌د ،وتیشی «له جێگاى البردنى وه‌زیره‌کان ئێستا گفتوگۆى ئهوه ده‌کرێت چ��ۆن پ���رۆژه‌ى چاکسازى ئه‌نجام بدرێت ل �ه ن��ێ��وان الی�ه‌ن�ه‌ک��ان��ى ک��وردس��ت��ان دوات��ر پرسێک ههیه ئایا به‌شێک ل�ه الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان دێن‌ه ناو حکومه‌ت یان ن��ا ،ب��ۆی�ه به‌شێک ل �ه ک��اره‌ک��ان له‌سه‌ر ئهوه وه‌ستاوه» ئه‌و به‌رپرسه‌ی حکومه‌ت ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ک���رد ح��ک��وم�هت ب���ره‌و به چاکسازى ده‌دات و بهردهوامه بۆ به‌ڵگه‌ی قسه‌کانیشی باسی له‌وه‌کرد «گۆڕانکارى له سیستمى حکومه‌ت کراوه و له ()%80 چاکسازى ک��ردوه له کاتێکدا دوو ساڵ تێپه‌ڕنه‌بووه» ئه‌و پێیوایه هه‌نگاوى باش ن���راوه وه‌ک��و ب���وارى گه‌شه‌پێدانى ئابورى کشتوکاڵ بودجه‌ى شه‌فاف و دابه‌شکردنى پرۆژه‌کان به شێوه‌ى یه‌کسان و دابه‌شکردنى بودجه‌ى رێکخراوه‌کان. به‌رپرسی راگه‌یاندنى سه‌رۆکی حکومه‌ت ئاماژه‌ى به‌وه‌دا الدانى به‌شێک له وه‌زیره‌کان له‌ناو مه‌رجى الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان باس ن �ه‌ک��راوه ،ب �ه‌اڵم یه‌کێتى و پارتى خۆیان
ده‌توانن وه‌زیره‌کان بگۆڕن. به‌پێى ئ�ه‌و زانیاریانه‌ی له چه‌ند رۆژی راب��ردودا باڵوکرایه‌و‌ه زۆرترین قسه له‌سه‌ر الب���ردن���ى وه‌زی�����ری پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه ،سامانه سروشتیه‌کان ،ناوخۆ و داراییه ،رۆژنامه‌ی (ئاوێنه) له دوایین ژماره‌ی خۆیدا باسی ل �ه‌وه‌ک��رد یه‌کێتی و پ��ارت��ی چ��اوه‌ڕوان��ی ئه‌نجامی کۆبونه‌وه‌کانن و بڕیاریانداوه ئ�ه‌گ�ه‌ر ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک��ان ئه‌نجامیان نه‌بێت ئهوکاته ئ �ه‌و چ��وار وه‌زی���ره ده‌گ���ۆڕن ،به گ���وێ���ره‌ی زان��ی��اری �ه‌ک��ان��ی��ش تائێستا له ک��ۆب��وون �هوه پێنج ق��ۆڵ��ی�ه‌ک��ان و ل�ه‌الی�ه‌ن لیژنه‌کانى پهرلهمانهوه ئه‌و باس‌ه نهکراوه، به‌اڵم به‌وته‌ی هه‌ندێک سه‌رچاو‌ه بڕیار‌ه دوا کۆبوونه‌وه‌ى پارتى و یه‌کێتى له‌سه‌ر چۆنێتى ئه‌و گۆڕانکاریان‌ه قسه بکه‌ن. ه�ه‌ر لهمبارهیهوه عومه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان، ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان له لیژنه‌ى یاسایى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند دوو ئالیه‌ت ههیه بۆ البردنى وه‌زی��ر یه‌که‌م سه‌رۆکى هه‌رێم داوا له سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌ت بکات بۆ الب��ردن و ئالۆگۆڕى وه‌زی��ره‌ک��ان دووه‌م لێسه‌ندنه‌وه‌ى متمانه‌ی‌ه له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى کوردستانهوه و وتى «ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانتاره‌کان به‌ڵگه‌ى گه‌نده‌ڵیان له‌ده‌ست هه‌بێت ده‌توانن متمان‌ه له وه‌زیره‌کان بسێننه‌و‌ه بۆیه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن له دهرهوه نه‌یتوانى ئهوه بکات ئ�ه‌وا ده‌توانن له رێگاى ئه‌ندامه‌کانیانه‌و‌ه واژۆ بۆ بانگکردنى وه‌زیره‌کان کۆبکه‌نه‌و‌ه و دواتر به بهڵگه ده‌توانن وه‌زیره‌کان الببه‌ن». کابینه‌ی ش �ه‌ش �ه‌م ک �ه ب �ه کابینه‌که‌ی د.به‌رهه‌م ده‌ناسرێت ( )18وه‌زاره‌تی ههیه و له سێ شاری (دهوک ،سلێمانی و هه‌ولێر) ده‌سه‌اڵتی فه‌رمانڕه‌وایی ههیه .به گوێره‌ی هه‌ندێک زانیاری نافه‌رمی دانیشتوانی نزیکه‌ی پێنج ملیۆنه .ئ�ه‌م کابینه‌ی‌ه ل ه سنوری ده‌سه‌اڵتی پارتیدا هێزێکی ئه‌وتۆی
n
ئۆپۆزسیۆن داوای گۆڕانکاری ریشه‌یی ده‌کات
نیه و زۆرج��ار له راگه‌یاندنه‌کانی نزیک پارتیه‌و‌ه کێشه‌ی بۆ دروست ده‌کرێت. سه‌اڵح ده‌لۆ ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى، پارتى دیموکراتى کوردستان ،به (چه‌تر) ى راگه‌یاند گۆڕینى وه‌زیره‌کان په‌یوه‌ندى به بارودۆخى کوردستانهوه ههیه و ده‌بێت به کۆ ده‌ن��گ قسه‌ى له‌سه‌ر بکه‌ین وتى «چ��اوه‌ڕێ��ى ده‌نگى خه‌ڵک ده‌ک�هی��ن ک ه ئه‌دایان له‌سه‌ر وه‌زیرێک نه‌بێت ئێمه بڕیارى له‌سه‌ر بده‌ین ،به‌اڵم مه‌رجیش نیه به‌البردنى وه‌زیرێک بارودۆخه‌ک‌ه به‌خێرایی چاک ببێت» ناوبراو وتیشی :بۆیه تائێستا هیچ باسێک نیه بۆ ئه‌وه‌ى وه‌زیرێک بگۆڕدرێت، پێشیوای‌ه گۆڕینی وه‌زیره‌کان زۆر زه‌حمه‌ت نیه و رای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت «ئ �ه‌گ �ه‌ر هه‌موو الیه‌نه‌کان کۆک بن بۆ ئه‌وه‌ى وه‌زیرێک بگۆڕدرێت ئاساییه». ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى
ئ���ه‌وه‌ى خ��س��ت�ه‌ڕوو ئ���ه‌وان وه‌ک���و پ��ارت��ى ل ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک��ان��ى س �ه‌رک��ردای �هت��ى باسى گۆڕینى هیچ وه‌زیرێکیان نهکردوه. ده‌لۆ ،باوه‌ڕی وایه وه‌زیره‌کان تاڕاده‌یه‌کی باش سه‌رکه‌وتوو ب��وون ،وتى «ماوه‌یه‌که له راگه‌یاندنه‌کان ده‌بیستم داواى گۆڕینى وه‌زیره‌کان ده‌کرێت ،به‌اڵم ئهمه الى پارتى جیاوازه ،چونکه پێمانوایه خه‌ڵک داواى گۆڕینى وه‌زیرێک بکات جیاوازه له‌وه‌ى الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان داواى بکه‌ن». ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتیش پێیوای ه ئاڵوگۆڕى وه‌زی��ره‌ک��ان و هه‌ڵسه‌نگاندنیان له ده‌ستى سه‌رۆک وه‌زیران و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و پارتى و یه‌کێتیشه. مسته‌فا چ��اوڕه‌ش ،ئه‌ندامی سه‌رکرایه‌تى یه‌کێتى ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند حکومه‌ت خ��ۆى ب �ه‌رن��ام �هى چ��اک��س��ازى ه�هی�ه و ب ه گۆڕینى وه‌یزێک و دوو وه‌زیر ئه‌م ئه‌زمه‌ی ه
فۆتۆ :هێمن رانیه‌یی کۆتایى نایه‌ت وتى «ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت بڕیار له‌سه‌ر الب��ردن��ى وه‌زی��رێ��ک ب��ده‌ن ده‌بێت ب ه کۆده‌نگى ئه‌نجامى بده‌ن». هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کانیش پێیانوایه گۆڕینی ده‌موچاوه‌کان کاریگه‌ری نابێت .فه‌رهاد م���ه‌ال س���اڵ���ح ،ئ �ه‌ن��دام��ى س �ه‌رک��ردای �هت��ى یه‌کگرتووى ئیسالمى ،ده‌رب��اره‌ى داواکارى الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بۆ گۆڕینى چه‌ند وه‌زی��رێ��ک به (چ �هت��ر)ى راگه‌یاند ئ �ه‌وان وه‌کو الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن تێبینیان هه‌ی ه له‌سه‌ر کۆی سیستمى حوکمڕانى نه‌ک چه‌ند وه‌زیرێکى دیاریکراو وتى «له پرۆژه‌ى چاکسازى ئۆپۆزسیۆن باسى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت کراوه ،به‌اڵم دواى گفتوگۆکان گه‌شبینین بۆ ئه‌وه‌ى که کارى باش بکرێت و ئ�ه‌و چاکسازیی‌ه ئاواتى ئێمه‌یه ،به‌اڵم گۆڕینى ده‌موچاوه‌کان شته‌کان چاره‌سه‌ر ناکات».
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
4
هه‌ولێر فه‌ره‌یدون بێوار به‌ڕێوه‌به‌رێک ل ه وه‌زاره‌تى ناوخۆ ئاشکراى ده‌کات ک ه ( )37حزب له هه‌رێمى کوردستان مۆڵه‌ت پێدراون، ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ک ه هێشتا حزبی بێ مۆڵه‌ت هه‌ن و ئه‌گه‌ر ئه‌و حزبانه مۆڵه‌ت ده‌رنه‌هێنن لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت.
چه‌ند پارتێکى بێ مۆڵه‌تیش هه‌ن
ل ه هه‌رێمى کوردستان ( )37حزبى سیاسى مۆڵه‌ت پێدراو هه‌ن
خه‌لیل عه‌باس نادر ،به‌ڕێوه‌به‌رى کۆمهڵه و رێ��ک��خ��راو و پ��ارت �ه سیاسییه‌کان ل ه وه‌زاره‌تى ناوخۆ ،تایبه‌ت بۆ (چه‌تر) وتى: «( )1206کۆمهڵه و رێکخراو و حزب له کوردستان مۆڵه‌ت پێدراون ،که ()37یان پارتی سیاسین و ()487یان رێکخراون و ئه‌وانى تر سه‌نته‌ر و کۆمه‌ڵه‌ن». به‌ڕێوه‌به‌ره‌که روونیشی کردهوه ،که ئێستا حزبێک له حاڵه‌تى وه‌رگرتنى مۆڵه‌تدایه، ئه‌ویش (حزبی زه‌حمه‌کتێشانى سه‌ربه‌خۆ) که قادر عه‌زیز ،سکرتێرێتى. ئاشکراشی کرد ،که سکااڵیان له دژی (حزبی دیموکراسیخوازانى ک��وردس��ان) تۆمار ک��ردووه و ئێستا کێشه‌که‌یان له
دادگ��ای��ه .ئ �ه‌و وت��ى «ئێمه سکااڵمان له‌سه‌ر ئه‌و حزبه تۆمار ک��ردووه و ئێستا ک��ێ��ش �هى ه���ه‌ر دوو ب��اڵ��ه‌ک��هى (ح��زب��ی دی��م��وک��راس��ی��خ��وازان��ى ک����وردس����ان) له دادگ��ای �ه ،چونکه ب�ه ه �ه‌ر دوو باڵه‌که یه‌ک مۆڵه‌تیان ههیه». ن��اب��راو دان ب �ه‌وه‌ش��دا ده‌ن��ێ��ت ،ک�ه هێشتا ه���ه‌ن���دێ���ک ح����زب ه����ه‌ن ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان مۆڵه‌تیان نییه و چاالکى سیاسیش ده‌ک �ه‌ن .ئه‌و ئاماژه‌ى کرد به (پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان) ک �ه مۆڵه‌تى وه‌زاره‌ت����ى ن��اوخ��ۆی نییه. به‌پێی زان��ی��اری��ی�ه‌ک��ان��ى (چ �هت��ر) حزبی (ئاینده‌ى گه‌لى دیموکراتى کوردستان) له
دهۆک ،که پارساڵ وه‌ک ئۆپۆزسیۆن خ��ۆی ئاشکرا ک���ردووه ،هێشتا مۆڵه‌تى وه‌رنه‌گرتووه ،هه‌روه‌ها (پارتى نیشتمانى کوردستان) که له‌سه‌ره‌تاى ئه‌مساڵ خۆی هه‌ڵوه‌شانده‌وه و چووه ناو یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ،ئه‌ویش مۆڵه‌تى نهبووه. ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌ره‌ک����هى وه‌زاره‌ت���������ى ن��اوخ��ۆ هۆشداریدایه حزبه بێ مۆڵه‌ته‌کان و وتى «هه‌ر حزبێک بێ مۆڵه‌ت بێ له‌مه‌ودا ئیجرائاتى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌ک �هی��ن ،وه‌زاره‌ت���ى ناوخۆش بۆی ههیه سکااڵ له دژی حزب تۆمار بکات». سه‌باره‌ت به مه‌رجه‌کانى پێدانى مۆڵه‌ت ب �ه ح���زب ،روون���ی���ک���ردهوه ک �ه «ل �ه‌س �ه‌ر
بنه‌ماى یاساى حزبه‌کان ده‌بێت ،که ده‌بێ که‌سێکى مه‌عنه‌وى نوێنه‌رایه‌تى بکات و ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌ر ( )50که‌س بن و له ( )500ئه‌ندام که‌متریان نه‌بێت ،هه‌روه‌ها ئامانجه‌کانى دیاریکراو بێت و په‌یڕه‌و و پرۆگرامى حزبه‌که‌ش هاوپێچ بکرێت». خه‌لیل عه‌باس ،داواى کرد که یاسای ژم������اره ()17ى س���اڵ���ى ()1993ى حزبه سیاسییه‌کان ه �ه‌م��وار بکرێتهوه، چونکه وه‌ک خۆی وتى «ئ�ه‌و یاسایه که‌موکورتی زۆری تێدایه و لهگهڵ ه�ه‌ل��وم�ه‌رج��ى ئ �ه‌م��ڕۆی پ��ارت��ى سیاسی ناگونجێت». خه‌لیل عه‌باس نادر ،به‌ڕێوه‌به‌رى کۆمهڵه
و رێ��ک��خ��راو و پ��ارت �ه سیاسییه‌کان له وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ ،روونیکرده‌وه که ئه‌وان کار به (یاساى ژماره ()15ى ()2001ی تایبه‌ت به رێکخراوه‌کان و یاسای ژماره ()17ى ()1993ى تایبه‌ت به حزبه‌کان و یاساى ژماره ()18ى ()1993ى تایبه‌ت به سه‌نته‌ر و کۆمه‌ڵه‌کان) ده‌که‌ن. ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر وت �ه‌ک��ان��ی خه‌لیل عه‌باس س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ک ل �ه پ��ارت��ى چ��اره‌س��ه‌رى به (چ�هت��ر)ى ڕاگه‌یاند :ئێمه له ساڵى ()2003هوه ده‌ی��ان جار داواى مۆڵه‌تمان ل�ه حکومه‌ت ک���ردووه و ه�ه‌م��وو بهڵگه یاساییه‌کانیشمان بردووه ،به‌اڵم تا ئێستا هیچ وه‌اڵمێکمان نه‌دراوه‌ته‌وه.
«که‌سوکارى شه‌هیدانى هه‌ڵه‌بج ه زۆر نیگه‌رانن ل ه به‌ڵێنه‌کانى حکومه‌ت» هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید یادگار و ئاسۆ به‌رپرسى کۆمه‌ڵه‌ى قوربانیانى هه‌ڵه‌بج ه ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو، که‌سوکارى قوربانیانى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید زۆر نیگه‌رانن له‌وه‌ى ک ه تا ئێستا ئه‌و به‌ڵێنانه‌ى پێیان دراو ه ل ه ()3/16دا جێبه‌جێ نهکراوه، ئه‌گه‌ر هه‌ر جێبه‌جێش نه‌کرێت «ئێم ه بڕیارى خۆکان ده‌ده‌ین».
لوقمان عه‌بدولقادر سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى ق��ورب��ان��ی��ان��ى ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �ه ،ب��ه (چ��هت��ر)ى راگ �هی��ان��د :ل�ه رۆژى ()2011/3/13 وه‌ک که‌سوکارى کیمبابارانى ههڵهبجه کۆمه‌ڵێک گیروگرفتى ک�ه‌س��وک��ارى قوربانیانمان گه‌یانده سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ،سه‌رۆکى حکومه‌تیش به‌ڵێنیدا ئه‌و داواکاریانه‌ى ئێمه بخاته ناو کارنامه‌ى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران �هوه ،به‌اڵم
تا ئێستا داواکارییه‌کانى ئێمه جێبه‌جێ سه‌باره‌ت به هه‌ڵوێستى کۆمه‌ڵه‌که‌یان له نهکراوه ،هۆکاره‌که‌شى بۆ ئهوه ده‌گڕێته‌وه کاتى جێبه‌جێ نه‌کردنى داواکارییه‌کانیان، که کۆبوونه‌وه‌کانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران وت��ى :پێشبینى ده‌ک �ه‌م داواکاریه‌کانمان له کاتى خۆیدا ئه‌نجام ن �ه‌دراوه ،به‌هۆى جێبه‌جێ ب��ک��رێ��ن ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ل �ه ب��ارێ��ک��دا جێبه‌جێ نه‌کران ئه‌وا له‌و کاته‌دا بڕیارى رووداوه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى سلێمانیه‌وه. وتیشى :که‌مته‌رخه‌میه‌کان له پێشتره‌وه خۆمان ده‌ده‌ین. ک��راون به‌رامبه‌ر که‌سوکارى قوربانیانى له‌الیه‌کى ت��رهوه ئه‌حمه‌د ره‌شید ئه‌ندامى ههڵهبجه نه‌ک له ئێستادا ،بۆیه ئه‌وه‌ى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اى س��ل��ێ��م��ان��ى ،به ئێستا نهکراوه هه‌مووى ناخه‌ینه ئه‌ستۆى (چ �هت��ر)ى وت :ههڵهبجه پێویستى به سه‌رژمێرییه‌کى راس��ت و دروس��ت ههیه، سه‌رۆکى ئێستاى حکومه‌ت. ئه‌وه‌شى وت :ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌ڵێنانه جێبه‌جێ پێویستى به لیژنه‌ى دیاریکردنى زه‌ره‌ر ن�ه‌ک��رێ��ن پێشبینى ده‌ک���ه‌م ک�ه‌س��وک��ارى و زی��ان ههیه ،ئێمه هه‌ماهه‌نگیمان نیه شه‌هیدان نه‌توانن ل�هوه زیاتر چاوه‌ڕوانى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ح��ک��وم�هت��ى ع���ێ���راق ،پێویسته ب��ک �ه‌ن ،چونکه ک �ه‌س��وک��ارى قوربانیان نوێنه‌رى هه‌رێم له عێراق چ��االک بێت، زۆر نیگه‌رانن ،بۆیه داواکارین له ئاستى دواى پێکهێنانى لیژنه بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران لیژنه‌یه‌کى تایبه‌ت خه‌ڵکى ههڵهبجه باس لهوه بکه‌ین ئه‌وانه‌ى پێکبهێنرێت بۆئه‌وه‌ى ئیش وکاره‌کان به قه‌ره‌بو ده‌کرێنه‌وه کێن ،بۆیه ئاسان نیه، زووی���ى راپ�ه‌ڕێ��ن��رێ��ن و داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ى ئێمه لهگهڵ حکومه‌تى هه‌رێم گرفتى زۆر که‌سوکارى شه‌هیدان به زووت��ری��ن کات گه‌وره‌مان ههیه بۆ پێکهێنانى لیژنه بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى خه‌ڵکى ههڵهبجه. جێبه‌جێ بکرێن.
تا ئێستا قه‌ره‌بوو نه‌کراونه‌ته‌وه
به‌عس ( )2000ژن و پیاوى (فه‌یلیى) له‌یه‌ک جیا کردووه‌ته‌وه چه‌تر کورده فه‌یلییانه ده‌ربه‌ده‌رکران و روویان ل�ه واڵت��ى ئ��ێ��ران ک��رد ،ه �ه‌ر ب �ه‌و بڕیار‌ه زانیار داقوقى ( )2000هه‌زار ژن و پیاو به زۆره‌ملێ به‌گوێره‌ى ئه‌و زانیاریانه‌ى ل���هی���ه‌ک ج��ی��اک��ران��هوه و ت���ا ئێستاش ى به (چه‌تر) گه‌یشتووه ،نزیکه حکومه‌تى عێراقى ئاماده نیه قه‌ره‌بویان ه ل ( )2000ژنى (فه‌یلیى) به زۆر بکاتهوه. ، ه و ه ت هاوسه‌ره‌کانیان جیاکراونه ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه (ئ �ه‌ش��واق ج��اف) ئه‌ندامى تا ئێستاش حکومه‌تى لیژنه‌ى مافى م��رۆڤ ل�ه ئه‌نجومه‌نى عێراقى قه‌ره‌بووى ئه‌وانى ن��وێ��ن �ه‌ران��ى ع��ێ��راق ب �ه (چ��هت��ر)ى وت: نه‌کردوه‌ته‌وه دواى ( )31ساڵ له راسته رێژه‌یه‌کى زۆر ژن و پیاوى فه‌یلیى ده‌ربه‌ده‌رکردنیان له‌الیه‌ن رژێمى ل��ه س���ه‌رده‌م���ى رژێ��م��ى پ��ێ��ش��و ل �هی �ه‌ک پێشوه‌وه ،هه‌روه‌ها زۆربه‌ى جیاکراونه‌ته‌وه ،به‌اڵم ئامارى ته‌واوم النی ه کورده فه‌یلییه‌کان ناسنامه‌ى که ئه‌و ژنانه چه‌ند ژنن ،به‌اڵم رێژه‌یه‌کى عێراقیان نیه. ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى ب��ڕی��ارى «ئه‌نجومه‌نى ب��ااڵى زۆرن. شۆڕشى به‌عس»ى له‌ناوچوو ،به ژماره وتیشى :له‌وکاته‌ى ئه‌و خێزانه فه‌یلییان ه ( )666له ب���ه‌روارى ( )1980/5/7ئه‌و ده‌رب�ه‌ده‌رک��ران به‌پێى بڕیارى ئه‌نجومه‌نى
ب���ااڵى ش��ۆڕش��ى به‌عسى ل �ه‌ن��اوچ��وو ل ه پیاوه‌کانیان جیاکرانه‌وه و ته‌اڵق دراون. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :له‌و سه‌رده‌مه‌دا به زۆر به‌رامبه‌ر به ( )10دینار له مێرده‌کانیان جیاکرونه‌ته‌وه ،به‌اڵم دواى گه‌ڕانه‌وه‌شیان ت��ا ئێستا حکومه‌تى ع��ێ��راق ق �ه‌ره‌ب��ووى نه‌کردونه‌ته‌وه. ئه‌وه‌شى وت :ئێمه وه‌ک لیژنه‌ى مافى م���رۆڤ ل �ه ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ن��وێ��ن �ه‌ران و وه‌زاره‌ت�����ى م��اف��ى م���رۆڤ ،لیژنه‌یه‌ک پێکده‌هێنین ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ق���ه‌ره‌ب���ووى زی��ان ل��ێ��ک�ه‌وت��ووه‌ک��ان ب��ک��رێ��ت�هوه ،ب���ه‌اڵم ئێم ه ناتوانین ئه‌و ژنانه بگهڕێنینهوه بۆ الى پیاوه‌کانیان ،ده‌بێت خۆیان له دادگا داواى گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ الى پیاوه‌کانیان بکهنهوه، ئێمه ته‌نها ده‌توانین قه‌ره‌بویان بکه‌ینه‌وه.
n
ه توڕییدا فۆتۆ /چه‌تر ه له‌خۆپیشاندانێکی پڕ ل گه‌نجانی هه‌ڵه‌بج
«رێژه‌ى سه‌وزایى شاره‌ک ه (»)%6,8
به‌ڕێوه‌به‌رى باخچه‌کانى سلێمانى:
چه‌ند ساڵێکه ژینگه‌ى سلێمانى پیس بووه چه‌تر بهوه کرد ،کارکراوه بۆ زیادکردنى رێژه‌ی سه‌وزایى له سلێمانى ،بۆ نموونه له ساڵى کاو‌ه حسێن ( )2008رێ���ژه‌ى س��ه‌وزای��ى ل �ه ش��ارى به‌ڕێوه‌به‌رى باخچه‌کانى سلێمانى زیادکراوه بۆ ( )%3,1له ساڵى کات، ه سلێمانى ئاماژه بۆ ئهوه د ( )2009کراوه‌ته ( ،)%4,5هه‌روه‌ها ساڵى مام ه ن زار پالنى روواندنى ( )300هه ( )2010گه‌یه‌نراوه‌ته ( ،)%6,8پالن ههیه سلێمانى له گه‌ڕه‌که‌کانى شارى ئه‌م ساڵیش رێژه‌که بگه‌یه‌نرێته ( )%9هه‌ر ههیه ،به‌اڵم تا ئێستا ()60 چهنده به‌گوێره‌ى ستانده‌رى جیهانى ده‌بێت هه‌زار نه‌مام له شارى سلێمانى رێژه‌که له ( )%15بێت. چێندراوه. (ک��ام �ه‌ران حه‌مه ساڵح) له لێدوانێکى به‌ڕێوه‌به‌رى باخچه‌کانى سلێمانى باسى تایبه‌تدا بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ئاماژه‌ى له‌وه‌شکرد ،که چه‌ند ساڵیکه ژینگه‌ى
سلێمانى پیس بووه ،به‌هۆى بوونى کارگه و مۆلیده‌ى کاره‌با له‌ناو شاردا ،وتیشى: «ئه‌رکى هاواڵتییان خزمه‌تکردنى ئه‌و باخچانه‌یه که له گه‌ڕه‌کاندا ههیه». ک���ام���ه‌ران ح��ه‌م��ه س��اڵ��ح ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى باخچه‌کانى سلێمانى روونیشکرده‌وه ،هه‌ر هاواڵتییه‌ک یان شۆفێرێک سه‌رپێچى ب���ک���ات ن �ه‌م��ام��ێ��ک ی���اخ���ود دارێ����ک بشکێنێت ،ئه‌وا به‌گوێره‌ى یاسا نه‌مامێکى به هه‌مان شێوه‌ى نه‌مام له رووى ته‌مه‌ن‌و جۆره‌وه پێده‌کڕدرێت.
که‌مال ره‌ئوف :سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان نه‌یتوانیو ه داکۆکى ل ه رۆژنامه‌نوسان بکات چه‌تر
زانکۆ سه‌ردار به‌شێک ل ه رۆژنامه‌نوسان لهگهڵ هه‌وڵدان بۆ دروستکردنى کۆمه‌ڵه‌یه‌ک بۆ رۆژنامه‌نوسان، ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌که‌ن ،سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان نه‌یتوانیو ه داکۆکى ل ه مافى رۆژنامه‌نوسان بکات، ل ه به‌رامبه‌ریشدا به‌رپرسانى سه‌ندیکاک ه ئه‌و ه ره‌تده‌که‌نه‌و ه و ده‌ڵێن :هه‌میش ه داکۆکیمان ل ه راگه‌یاندنى ئه‌هلى و ئازاد کردوه.
ئ���ه‌ن���وه‌ر ح��س��ێ��ن ،س���ه‌رۆک���ى لیژنه‌ى داکۆکى ل ه مافى رۆژنامه‌نوسان ،له‌باره‌ى دروس��ت��ک��ردن��ى ک��ۆم�ه‌ڵ�هی�ه‌ک��ى ج��ی��اواز بۆ رۆژنامه‌نوسان له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵێک
رۆژنامه‌نوسى ئه‌هلیه‌وه ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئێمه پێمانوای ه له‌ناو ده‌سه‌اڵتى سیاسى هه‌رێمى کوردستاندا شتێک ههیه پێى ده‌وترێت پرۆسه‌ى دیموکراسى، ئ����ازادى ک���ارى راگ �هی��ان��دن و ئ���ازادى کارى دروستبوونى رێکخراوه‌یى ههیه، سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى کوردستان دی����اره ن��وێ��ن�ه‌رای�هت��ى و مه‌رجه‌عیه‌تى زۆرب����هى رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان��ى ک��وردس��ت��ان ده‌ک���ات ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌و ب��راده‌ران �هى که به نیازن ئه‌و کاره بکه‌ن ئێمه پیرۆزبایشیان لێده‌که‌ین و پێمانوایه دروستکردنى ک��ۆم �ه‌ڵ �هی �ه‌ک��ى رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان ی��ان هه‌رشتێکى ت��ر کارێکى ئاساییه له هه‌ر واڵتێکى دیموکراسیدا .بۆ نمونه، له واڵتێکى وه‌ک (فه‌ڕه‌نسا)چه‌ندین س �ه‌ن��دی��ک��اى رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان ه �هی �ه،
به‌اڵم ئهوهیه نابێت ب ه ناوى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانه‌وه بێت. له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که تا ئێستا سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان نهیتوانیوه سه‌ربه‌خۆیى خ��ۆى بپارێزێت و ب �ه سه‌ندیکایه‌کى ده‌سه‌اڵتى ناو ده‌به‌ن ،سکرتێرى لیژنه‌ى مافى رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ل�ه سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان ،رایگه‌یاند «به راستى بێویژدانیه‌کى گ�ه‌وره‌ی�ه ئ�ه‌و ب��راده‌ران�ه ده‌یکه‌ن به سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى کوردستان ،چونکه ئێمه رۆژێ��ک له رۆژان سازشمان ل�ه‌س�ه‌ر مافى ئ �ه‌وان ن���ه‌ک���ردوه و ه �ه‌م��ی��ش �ه داک��ۆک��ی��م��ان ل �ه م��ی��دی��اى ئه‌هلى و ئ���ازاد ک���ردوه، ههمیشه وتومانه پێویسته ئه‌و میدیایه خزمه‌تى بکرێت و مینحه‌ى بدرێتێ و رۆژنامه‌نوسانیان نه‌گیرێن و کارێکى
خراپه حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵت لێیان ده‌دات، ب �ه‌اڵم له‌به‌رامبه‌ریشدا ههمیشه ئه‌وان وتویانه که سه‌ندیکا پیاوى دهسهاڵته، ئێمه هیوادارین ئ �ه‌وان سه‌ندیکایه‌ک دروست بکه‌ن باشتر بێت و بتوانێت زیاتر خزمه‌تى رۆژنامه‌نوسان بکات». ک����ه‌م����ال ره‌ئ��������وف ،س���ه‌رن���وس���ه‌رى رۆژن��ام��هى (ه��اواڵت��ى) ک �ه یه‌کێکه ل �ه ئ��ام��اده‌ک��اره‌ک��ان��ى ئ���ه‌و رێ��ک��خ��راوه سه‌ربه‌خۆیه‌ى رۆژنامه‌نوسان ،هۆکارى دروستکردنى ئه‌و رێکخراوه‌ى به کارێکى ئاسایى زانى و وتى :ئه‌وه‌ى که ئێستا ههیه به ناوى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانه‌وه له راب����ردوودا و له ئاینده‌شدا له‌سه‌ر ئه‌م ش��ێ��وازى ک��ارک��ردن �ه‌دا ن�هی��ت��وان��ی��وه و ناتوانێت داکۆکى له ئازادى راده‌ربڕین و رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ب��ک��ات ب �ه تایبه‌ت
ئ���ه‌وان���هى ک ه ئه‌مڕۆ له‌الیه‌ن ده‌س����ه‌اڵت����هوه ف���ش���ارێ���ک���ى گ��������ه‌وره‌ی��������ان لهسهره. وت������ی������ش������ى: ئ����ه‌و رێ���ک���خ���راوه‌ى ک�����ه ده‌م����ان����ه‌وێ����ت دروس�����ت�����ى ب���ک���هی���ن، ده‌ی����ه‌وێ����ت ک����اروب����ارى رۆژن�����ام�����ه‌ن�����وس�����ى ب �ه شێوه‌یه‌کى باش رێکبخات و بتوانێت رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان بپارێزێت له‌هه‌ر کارێک که رووبه‌ڕوویان دهبێتهوه.
دیدار
سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره:
ده‌بێ ئۆپۆزسیۆن ل ه کۆبوونه‌وه‌ى داهاتوو وه‌اڵممان بداته‌و ه ک ه به‌شدارى ل ه حکومه‌ت ده‌که‌ن؟ دیداری
فه‌ره‌یدون بێوار س���ه‌ع���دى ئ���ه‌ح���م���ه‌د پ��ی��ره، ئ �ه‌ن��دام��ی م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ی سیاسی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان، ل �ه‌م دی���داره‌ی (چ �هت��ر)دا باس ل��ه ک��ۆب��وون��ه‌وه‌ک��ان ده‌ک���ات و رایده‌گه‌یه‌نێت پ��رۆژه‌ک �هى ئۆپۆزسیۆن شتێکى نوێی تێدا نییه و ئاماژه ب�ه‌وه‌ش ده‌کات که په‌یامی گۆڕان له کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو جیاوازه.
چ���هت���ر :ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ک���ان���ى ن���ێ���وان ئۆپۆزسیۆن و ده‌س �ه‌اڵت ،ئایا وه‌ک باقى کۆبوونه‌وه‌کانى نێوان یه‌کێتى و پ��ارت��ى ل �ه س �ه‌رده‌م��ى ب��راک��وژی، ته‌نیا بۆ کۆبوونهوه ده‌ب��ن و درێژه ده‌ک��ێ��ش��ێ��ت ،ی���ان ل��ه م��اوه‌ی �ه‌ک��ى دیاریکراودا کۆتاییان دێت؟ ت��ه‌س��ه‌ور ن��اک �هی��ن زۆر درێ���ژهبکێشێت ،چونکه کۆبونه‌وه‌کان ئیجابین و هه‌ر دوو المان پرۆژه‌مان ه�هی�ه ،پ���رۆژه‌ى ئێمه ب���ری���ت���ی���ی���ه ل �ه
( )17خ��اڵ��ه‌ک��هى پ���ه‌رل���ه‌م���ان .ئ �ه‌و پ���رۆژان���هى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ه��ێ��ن��اوی��ان�ه به‌شێکى زۆرى ل���ه‌رووى تیۆرییه‌وه چ���اره‌س���ه‌ر ک����راون ،ت�ه‌ن��ی��ا م��اوی�هت��ى چاالک بکرێن ،هه‌ندێکیشی جێبه‌جێ ک��راون ،هه‌ندێکیشی ئێستا وج��ودى ههیه له ( )17خاڵه‌که‌ى په‌رله‌مانى کوردستاندا ،ته‌نانه‌ت هه‌ندێک له‌و خااڵنه له رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژی یه‌کێتى و پارتى باسى لێوه کراوه. چه‌تر :باس لهوه ده‌که‌ى ئه‌و پرۆژانه‌ى ئۆپۆزسیۆن هێناویانه به‌شێکى زۆرى ل �ه‌رووى تیۆرییه‌وه چاره‌سه‌ر ک��راون، پرسیارهکه ئ�ه‌وه‌ی�ه بۆچی دیسانه‌وه ئۆپۆزسیۆن ئه‌و خااڵنه‌ى خستۆته‌وه به‌رباس؟ ئ�ه‌م�ه دوورهه����ه‌ن����دى ه�����هی�����ه،
رهه���ه‌ن���دێ���ک���ى ئ����ه‌وه‌ی����ه ره‌ن���گ���ه ب��ۆ ئ��ی��س��ت��ی��ه�لام��ى ن��اوخ��ۆی��ی ب��ێ��ت ،له ک��ه‌ن��اڵ��ى ( )KNNگ���وێ���م ل��ێ��ب��وو شته‌کانیان واب��اس ده‌ک��رد ک�ه قه‌ت نه‌بیستراون ،له‌کاتێکدا وجودى ههیه، پێموایه گفتوگۆ به‌و شێوهیه خراپه، هه‌ر له‌سه‌ره‌تاشه‌وه قه‌ناعه‌تمان وابوو ئهوه بۆ پروپاگه‌نده‌ى حزبییه ،ئه‌مه‌ش کارێکى باش نییه .ئێمه بڕیاریمان داب��وو به‌رنامه‌ى گفتوگۆکانمان به نهێنی بمێنێتهوه و نه‌یخه‌ینه ب�ه‌رده‌م راگ���هی���ان���دن���ه‌ک���ان ،ه��هت��ا ده‌گ �هی��ن �ه رێ��ک��ه‌وت��ن��ى ک���ۆت���ای���ی ،ب���ۆ ئ����ه‌وه‌ى ئه‌نجامى باش به خه‌ڵکى بڵێین نه‌ک هه‌ر الیهنه بۆ خۆی بڵێ من ئه‌وه‌م وتووه و ئه‌وه‌م کردووه ،که‌چی ئه‌وان شهوانه له ( )KNNباسی ده‌که‌ن، ب �ه‌اڵم ئ �ه‌و پ��رۆژان �ه ته‌نیا به‌رنامه‌ى ئه‌وان نییه ،به‌ڵکو به‌رنامه‌ى حکومهته وا جێبه‌جێی ده‌کات ،هیچ په‌یوه‌ندى به ئهوانهوه نییه و دووباره‌یه. ره‌هه‌ندى دووه‌م ئهوهیه ئێمه نیازمان نییه ئه‌و کۆبوونه‌وانه درێژه بکێشن، به‌ڵکو ده‌بێ له‌کاتى خۆیدا کۆتایی پێبێت . چ����هت����ر :ل����ه راگ����هی����ان����دن����ى س��ێ ح��زب �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک �هوه وان��ی��ش��ان ده‌درێ���ت ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک��ان ئه‌نجامیان ن��ی��ی �ه ،ئ��ای��ا ره‌وش و پ �هی��ام��ى ن��او کۆبوونه‌وه‌کان جیاوازه له‌وه‌ى که
له راگه‌یاندنه‌کانیاندا ده‌وترێت؟ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب �ه گشتى وا نییه،به‌ڵکو ته‌نیا په‌یامى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ج���ی���اوازه ،ک��ۆم �ه‌ڵ و ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئیسالمى ئ��ه‌و ک���اره ن��اک �ه‌ن ،ته‌نیا گۆڕان وا ده‌کات. چ���هت���ر :ل���ه ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ى ی �ه‌ک �ه‌م��دا ئۆپۆزسیۆن پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��ى نوێتریدایه ده‌س�������ه‌اڵت ،ئ���ای���ا ل���ه ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ى دووه‌میشدا پرۆژه‌ى نوێ هه‌بوو؟ ن��ا ،هه‌مووى ه�ه‌ر ی�ه‌ک پاکێجه،ب��ه‌اڵم هه‌ندێکى ت���ه‌واو ن �ه‌ب��ووه ،له‌م رۆژان �ه بۆمان به‌ڕێده‌که‌ن ،ئه‌وه‌نده‌ى که ناردوویانه ئێمه سه‌یرمان کردووه، شتێکى نوێی تێدا نییه. چه‌تر :ئه‌گه‌ر شتى نوێی تێدا نییه، ئه‌ى بۆ جیاوازى و ناکۆکى له نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا ههیه؟ ج���ی���اوازى ن��ی��ی �ه ،م���ن ن �ه‌م��وت��ووهج����ی����اوازى ه���هی���ه ،ت���ۆ واده‌ڵ���ێ���ی���ت. ه �ه‌ن��دێ��ک ل���ه‌و ش��ت��ان�ه ل �ه ی��اس��اک��ان و ی���اس���اى وه‌زاره‌ت�����ه‌ک�����ان و ب��ڕی��اره ( )17خ��اڵ��ی �ه‌ک �هى پ �ه‌رل �ه‌م��ان و... هتد ،هه‌ندێکى ئێستا حکومه‌ت له جێبه‌جێ کردنیدایه ،هیچ جیاوازیمان له‌سه‌رى نییه. ج��ی��اوازی��ی �ه‌ک �ه ل���ه‌وه‌دای���ه ت��ۆ ب��ه چ نیازێک ئ �ه‌و گفتوگۆیه ده‌ک�هی��ت؟ بۆ ئه‌وه‌ته بگه‌یته ئه‌نجامێک ،یان ده‌ت�ه‌وێ به خه‌ڵکى نیشان بده‌یت ها
ئ��هوه م��ن ده‌م���ه‌وێ گفتوگۆ بکه‌م. ل�ه‌س�ه‌ر چ��ی گفتوگۆ ده‌ک���هی ،من ل �ه ب��ن �ه‌ڕت��دا پ����رۆژه و ب �ه‌رن��ام �ه‌ک �ه‌م ه �هی �ه ،ئ���ه‌وه‌ى ت��ۆ ن��وس��ی��وت�ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ب �ه‌رن��ام �ه‌ک �هى م��ن ی �ه‌ک��ده‌گ��رێ��ت �هوه، فه‌رموو باپێکه‌وه جێبه‌جێی بکه‌ین. چه‌تر :له ده‌ره‌نجامى گفتوگۆکاندا، ت��ۆ پ��ێ��ت��وای�ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب �ه‌ش��دارى ح��ک��وم�هت��ى ب��ن��ک�ه ف����راوان ده‌ک���ات، ی��ان له ده‌ره‌وه‌ى حکومه‌ت هاوکارى حکومه‌ت ده‌بێ بۆ جێبه‌جێ کردنى پرۆژه‌ى چاکسازى؟ ئ���هوه پرسیارێکى گ��رن��گ�ه ،ب �هاڵمدهب���ێ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ل �ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ى داه��ات��وو وه‌اڵم��م��ان ب��دات �هوه .ئه‌گه‌ر ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ه��ه‌م��وو پ��ێ��ک �هوه ،ی��ان به‌شێکى ،ئه‌م گفتوگۆیه‌ى بۆ ئهوهیه به‌رنامه‌یه‌کى تۆکمه و ته‌واو دابنێین بۆ پێداویستییه‌کانى خه‌ڵک ،پێکهوه وه‌ک یه‌ک تیم بهرنامه دابنێین و پاشانیش وه‌ک یه‌ک تیم جێبه‌جێی بکه‌ین و ئه‌وانیش بێنه ناو حکومه‌ت، ئهوه مه‌سه‌له‌یه‌که ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ته‌نیا بۆ ئهوهیه گفتوگۆ بکه‌ین و ئ�ه‌وان دڵ��ی��ان راح���هت ب��ێ ک �ه گفتوگۆیان کرد ،به جۆره‌ها پ��رۆژه‌ى نامومکین ل���ه رووى ه���ون���ه‌ری و م���ادی���ی���هوه، ب �ه‌س ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ک���ارى ئۆپۆزسیۆن و س��ی��اس �هت��ى پ��ێ��ب��ک �ه‌ن ،ئ��ێ��م�ه ئ���هوه ناکه‌ین ،چونکه پێمانوایه ئه‌وان ده‌بێ
ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
5
پ��رۆژه‌ک��ان��ى خ��ۆی��ان ته‌سلیم ب��ک�ه‌ن، ئێمه‌ش ت �ه‌م��اش��ای ده‌ک �هی��ن ،ئ �ه‌وه‌ى باشه و ده‌گونجێ و ئێستا مومکینه جێبه‌جێی ده‌که‌ین ،ئه‌وه‌ى جێبه‌جێمان نه‌کرد و ئه‌وان پێیانوابوو ده‌بێ ئهوه جێبه‌جێ ب��ک�ه‌ن ،ب��ا بچن ب��ۆ خۆیان رهخنه بگرن. چه‌تر :سه‌باره‌ت به پرۆژه و خاڵه‌کانى ئۆپۆزسیۆن ،ئایا رای جیاواز له نێوان یه‌کێتى و پارتیدا ههیه؟ نه‌خێر.چ��هت��ر :ل��ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��ت��دا ئ��ام��اژه‌ت به‌وه‌داوه پرۆژه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆن خاڵى بڤه‌ى تێدا نییه ،ئایا مه‌به‌ستت ئهوهیه ب��اس��ی ه���ه‌ڵ���وه‌ش���ان���ه‌وه‌ى ح��ک��وم�هت��ى تێدا نییه که پێشتر جێی ناکۆکى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن بوو؟ ب��ۆ خ��ۆت ل��ێ��ک��دان�هوه ب��ۆ قسهکهمبکه ،من په‌یوه‌ندیم به‌و قسه‌یه‌وه نییه. من ته‌نیا ئ�ه‌وه‌ن��ده ده‌ڵێم خاڵى بڤه‌ى ت��ێ��دا ن��ی��ی�ه ،ه��ی��چ خ��اڵ��ێ��ک پێشنیار ن �ه‌ک��راوه ئێمه بڵێین ئه‌مه‌یان قبوڵ ناکه‌ین ،هه‌تا ئ �ه‌م ساته وای��ه .ئه‌و پ��رۆژان �هى ئۆپۆزسیۆن پێشکه‌شیان ک����ردووه ل �ه ( )%65ل �ه ن��او ی��اس��اى وه‌زاره‌ت �ه‌ک��ان��دا ،ل�ه ( )17خاڵه‌که‌ى په‌رله‌مان و رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژی یه‌کێتى و پارتیدا ههیه ،به‌اڵم سبه‌ى یان دوو سبه‌ى شتێکى تر دێننه ناو کۆبوونه‌وه‌کان ،ئهوه بابه‌تێکیتره.
* ئه‌وه‌ى ده‌گونجێ جێبه‌جێی ده‌که‌ین ،ئه‌وه‌ى جێبه‌جێمان نه‌کرد با بچن بۆ خۆیان ره‌خن ه بگرن * په‌یامى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان جیاوازه ل ه کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو
* بڕیاریمان دابوو به‌رنامه‌ى گفتوگۆکانمان به نهێنی بمێنێتهوه ،که‌چی شهوانه ل ه (که‌ى ئێن ئێن) باسی ده‌که‌ن
به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى سه‌نگاو :خۆپیشانده‌ران داوا‌کانیان ره‌وا بوون تا حزب ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان خۆیان کرد به کوێخا دیداری
سه‌نگه‌ر بیالل له‌مدیداره‌ی (چ �هت��ر)دا ،ئیبراهیم محیه‌دین عارف ،به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی سه‌نگاو ،باس ل ه خزمه‌تگوزاریه‌کانی ناحیه‌که‌ی ده‌ک��ات و پێیوای ه بۆیه خۆپیشاندان ل ه هه‌ولێر و ناوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌اڵتی پارتی نه‌کرا په‌یوه‌ندى ب ه ئازادى و دیموکراسییه‌و ه ههیه، ناوبراو ده‌ڵێ «حکومه‌ت بانێک و دوو هه‌وا نیی ه ل ه ناوچه‌کانى ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتى خزمه‌تگوزارى زۆر کردبێ».
چ����هت����ر :ت���ێ���ڕوان���ی���ن���ت چ���ی���ه ل����ه س���ه‌ر خۆپیشاندانه‌کانى دواى ()17ى شوبات له
هه‌رێمى کوردستان؟ خۆپیشاندان به‌پێى یاسا الى من شتێکىزۆر ئاساییه ،ب�ه‌اڵم به دوو م�ه‌رج یه‌که‌م: ئهوهیه که مۆڵه‌تى یاساییان وه‌رگرتبێت. دووه‌م :داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ی��ان یاسایی بێت. داواک���ارى خۆپیشانده‌ران داواکارییه‌کانیان ره‌وابوون تا ئه‌و کاته‌ى حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کان خۆیانکرد به‌کوێخا ،ل �ه‌دواى کوێخا بوونى ئهوانهوه ئه‌وه‌بوو خۆپیشاندانه‌کان ئاڵۆزى و گرژى لێکه‌وته‌وه. چه‌تر :وه‌ک بینیمان خۆپیشاندانه‌کان به‌ته‌نها ناوچه‌کانى ژێر ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى گرته‌وه، بۆ خۆپیشاندان له ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتیدا رووى نه‌دا؟ چونکه من هیچ پۆستێکم له ژێر دهسهاڵتىپارتیدا ن�ه‌ب��ووه ن��ازان��م ،ب �ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ئ�هوه په‌یوه‌ندى به ئ��ازادى و سه‌داى دیموکراسییهوه ههیه ،ئه‌گینا خۆ حکومه‌ت بانێک و دوو هه‌وا نییه له ناوچه‌کانى ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتى خزمه‌تگوزارى زۆر کردبێ ،ب�ه‌اڵم له مێژهوه سلێمانى به‌شارى رۆشنبیرى و ئه‌ده‌ب و هونه‌ر ناوبانگى ده‌رکردوو‌ه واته به پایته‌ختى رۆش���ن���ب���ی���رى ن����اس����راوه، ب��ۆی �ه ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ى ئ�����ۆپ�����ۆزس�����ی�����ۆن به‌تایبه‌تى گۆڕان ک����ه زۆرب�������هى
الیه‌نگره‌کانى له‌و شاره‌دان ئهمانه و کۆمه‌ڵێ شتیتر وایکرد که خۆپیشاندانه‌کان هه‌ولێر و دهۆک نه‌گرێته‌وه. چه‌تر :له ناحیه‌که‌ى ژێر ده‌سه‌اڵتى تۆشدا هیچ جموجوڵێکى ناڕه‌زایی نه‌بینرا بۆ؟ ئهوه ده‌توانى له خه‌ڵک بپرسی.چه‌تر :بابێین‌ه سه‌ر ئیداره‌ى ناحیه‌ی سه‌نگاو له ئێستاشدا دوو کۆمپانیای ده‌رهێنانى نه‌وت له سنورى ناحیه‌که‌دا سه‌رقاڵى ده‌رهێنانى نه‌وتن ،ئایا تائێستا دانیشتوانى ناحیهکه لێى سودمه‌ند بوون؟ کۆمپانیایه‌کیان هێشتا له سهرهتادایهو نزیکه‌ى هه‌فته‌یه‌ک‌ه ده‌ستى ک��ردووه به ده‌رهێنان ،ئه‌وه‌یتر ت �ه‌واو ب��ووه ،ب�ه‌اڵم ته‌نها قه‌تره‌یه‌کى به‌هیچ الیه‌کدا نه‌ڕۆیشتوو‌ه و تاڕاده‌یه‌کیش گونده‌کانى ده‌وروب���ه‌رى لێی سودمه‌ند بوون. چه‌تر :ده‌وترێ له‌و دوو کۆمپانیای‌ه سااڵنه مه‌بله‌غێک پار‌ه ده‌درێ به‌م ناحیه‌ی‌ه ئه‌گه‌ر وایه ئه‌و پاره‌ی‌ه له‌چیدا خه‌رج ده‌کرێ؟ هیچ ئه‌سڵێکى نییه ،ئهوانه گرێبهستیانلهگهڵ حکومه‌تى هه‌رێم ( )30تا ()35 ساڵ ده‌مێننه‌وه ،ته‌نها ئهوه نه‌بێ له سه‌نگاودا یاریگایه‌کى تاتانیان دروستکردوو‌ه لهگهڵ چاککردنه‌وه‌ى رێگاى چه‌ند گوندێک. چه‌تر :نزیکه‌ى ( )50خانوو له سه‌نگاودا دروس��ت��ک��راوه ،نزیکه‌ى ساڵێکى ب�ه‌س�ه‌ردا تێپهڕیوه که‌چى ئه‌و خانووان‌ه هێشتا دابه‌شنه‌کراون بۆ؟
ئیبراهیم محیه‌دین عارف ده‌رچووى کۆلێژى یاسای ه ل ه زانکۆى سلێمانى ساڵى ( )2004بۆ ()2005 ل ه ساڵى ()2008هوه ب ه فه‌رمانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران بووه ب ه به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ی سه‌نگاو.
ئه‌و خانوان‌ه تائێستا خزمه‌تگوزارى بۆنهکراوه وه‌کو (قیر و ئاو و کاره‌با) به‌ته‌واوبوونى ئ �ه‌م خزمه‌تگوزارییان‌ه ئێمه راسته‌وخۆ دابه‌شیان ده‌که‌ین ،ئه‌و خانوانه‌ش دوو جۆره، جۆرێکیان ( )20خانوو‌ه بۆ به‌ڕێوه‌به‌رى ناحی‌ه و یه‌که‌ى لێپرسراو‌ه ئیدارییه‌کانه له الی�ه‌ن ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى بڕیارى له‌سه‌ر دراوه و بودجه‌که‌یشى له الی�ه‌ن ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران�هوه دابینکراوه، ج���ۆرى دووه‌م����ی ( )30خ��ان��ووه ل�ه‌الی�ه‌ن وه‌زاره‌ت����ى ئ��اوه‌دان��ک��ردن �هوهوه دروس��ت��ک��راوه هه‌موو خانووه‌کانیش ده‌درێ به فه‌رمانبه‌ر به مه‌رجێ له سنورى ناحیه‌که‌دا ده‌ست به‌کاربێ و خێزانداربێ و سودمه‌ند نه‌بێ، به ته‌واوبوونى پرۆژه خزمه‌تگوزارییه‌کانى ئێمه فۆڕم دابه‌ش ده‌که‌ین و فه‌رمانبه‌ران ده‌ت��وان��ن داواى ف���ۆرم ب��ک�ه‌ن و جگه له فه‌رمانبه‌ر هیچ که‌سێکى تر ناگرێته‌وه. چ�هت��ر :له‌ئێستادا زه‌وییه‌کانى سه‌نگاو دووبه‌شن ،به‌شێکیان تاپۆ و به‌شه‌که‌ى ترى بێ تاپۆ ئه‌مه‌ش نیگه‌رانى الى به‌شێکى ه��اواڵت��ی��ان دروس��ت��ک��ردوه ب���ه‌وه‌ى ناتوانن سود له پێشینه‌ى خانووبه‌ر‌ه وه‌ربگرن ،چ هه‌وڵێک ههیه بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌م کێشهیه؟ ئ �ه‌و پرسیاره باشتروای‌ه ل�ه سهرۆکىش��اره‌وان��ى ب��ک�هى ،ب��ه‌اڵم به‌نیسبه‌ت ئه‌و خ��ان��وان �هى ک �ه ل���ه‌الی���ه‌ن رێ��ک��خ��راوێ��ک��ى خێرخوازییه‌و‌ه دروستکراو‌ه ئه‌و هاواڵتیانه‌مان ئاگادار کردهوه که ده‌توانن بێن مامه‌ڵه‌ى تاپۆ بکه‌ن و زه‌وییه‌کانیان بکه‌ن به‌ناوى خ���ۆی���ان���هوه ،ب����ه‌اڵم ب���هه���ۆى ئ�����ه‌وه‌ى که مه‌بله‌غێک پار‌ه ده‌ده‌ن به حکومه‌ت ئه‌وا هاواڵتیان که‌م ته‌رخه‌میانکردووه. چه‌تر :له ئێستادا قسه له‌سه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ى موڵک و ماڵى داگیرکراوى حکومه‌ت
ده‌کرێ له‌الیه‌ن حزبه‌کانه‌وه ،له سه‌نگاودا هیچ موڵکێکى حکومه‌ت ههیه حزب داگیرى کردبێ؟ هیچ کێشه‌یه‌کمان ل�ه‌و شێوهیه نییه،بهپێچهوانهوه له‌سه‌نگاودا بینایه‌کى کۆنى شاره‌وانى ههیه که کۆمیته‌ى سه‌نگاوى تێدایه ئه‌ویش به‌کرێ پاره‌که‌ى به وه‌سڵ الم��ان �ه ،ش��اره‌وان��ى هیچ پێویستییه‌کى به‌و بینای‌ه نییه و کۆمیته‌ش ئاگادارى ک��ردوی��ن�هت�هوه ه �ه‌ر کاتێ ویستان ئێمه ده‌تانده‌ینه‌وه. چه‌تر :که‌وابوو کۆمیته‌ى سه‌نگاو کرێچى شاره‌وانییه؟ به‌ڵێ.چ��هت��ر :ب���اس ل����هوه ده‌ک����رێ راگ��رێ��ک��ى گلدانه‌وه‌ى ئاو بۆ سه‌نگاو ده‌رچووه ،به‌اڵم بردووت‌ه له گونده‌که‌ى خۆتا دروست بکرێ؟ پێموایه قسه‌یه‌کى زۆر سه‌یر و بێ مانایه ،چونکه به‌ڕێوه‌به‌رى ناحی‌ه چۆن تواناى گواستنه‌وه‌ى مه‌شروعى ههیه ،حه‌قه ئه‌و که‌سه‌ى ئه‌و قسه‌یه‌ى کردوه به‌تۆشه‌وه ب��ده‌م ب�ه‌دادگ��ا ده‌ب��ێ بیسه‌لمێنن ،چونکه وه‌ک وت��م ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى ناحی‌ه ده‌سه‌اڵتى گواستنه‌وه‌ى پرۆژه‌ى نییه. چه‌تر :پێتوانیی‌ه ئێمه حه‌ڵقه‌ى په‌یوه‌ندین له نێوان ئه‌و خه‌ڵکه‌ى که پرسیاره‌کانى ههیه لهگهڵ ئ��ێ��وه‌دا که له چاوپێکه‌وتنێکى ئاوادا رووبه‌ڕوتانى ده‌که‌ینه‌وه؟ (دوای توڕه‌بوون وه‌اڵمى نه‌دایه‌وه).چه‌تر :زۆرێک له هاواڵتیان و مامۆستایان ک���ردن���ه‌وه‌ى ب��اخ��چ�هی�ه‌ک��ى س���اوای���ان ل�ه‌م ن��اح��ی�هی�ه‌دا به‌پێویست ده‌زان����ن ت��ا ئێستا هه‌وڵتان بۆیداوه؟ تائێستا چه‌ند جارێک نوسراوم کردووهبۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پهروهرده ،به‌اڵم تائێستا هیچ ده‌نگۆیه‌ک نییه بۆ کردنه‌وه‌ى.
کوردستانی
ئۆج ئاالن :پرۆژه‌ى گه‌وره‌ى ( )AKPپاکتاوکردنى گه‌لى کورده
مه‌ترسیه‌که زۆر گهورهیه ،ته‌نیا بۆ باکور نییه ،بۆ باشور هه‌مان مه‌ترسی ههیه ع�ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج ئ��االن ،ل ه کۆتایى دیدارى هه‌فتانه‌ى لهگهڵ پارێزه‌رانى به‌ر ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کان ،باس له سیاسه‌ته‌کانى ( )AKPده‌ک��ات و رێگاکان بۆ پاراستن و چاره‌سه‌رى دیموکراتیان ه ده‌خات ه روو.
عه‌بدواڵ ئۆج ئاالن ،وته‌کانی ئه‌ردۆغانی ب��ی��ره��ێ��ن��ای��هوه و وت�����ى )AKP( :له پ��اک��ت��اوک��ردن��ی ک��وردان��دا ک��رده‌وه‌ی �ه‌ک��ی شێتانه ده‌کات ،گاڵته به مرۆڤ ده‌کات، له‌و کاته‌وه‌ی که دام���ه‌زراوه ،ئارمانجی پاکتاوکردنی بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی گه‌لی کورد بووه .لهگهڵ ئه‌مریکا رێککه‌وتووه و کوده‌تای خۆی پێکده‌هێنێت ،کوده‌تای نوێی ئیسالمى میلیگه‌را له کوده‌تای ن �هت �ه‌وه‌پ �ه‌ره‌س��ت��ی م��ی��ل��ی��گ �ه‌را ،ق��وڵ��ت��ر و مه‌ترسیدارتره و باشتر به‌رێکخستن کراوتره. ( )AKPنوێنه‌ری ئه‌مریکایه له ()50 وه‌اڵت��ی موسڵماندا ،له به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌و خزمه‌تانه‌دا بۆ پاکتاوکردنی کوردان مۆڵه‌تی له ئه‌مه‌ریکا وهرگرتووه. ئۆج ئ��االن سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌رى وتی: بۆ چارسه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی کورد له هه‌وڵدان دام ،ئه‌گه‌ر ئهوه پێکنه‌یه‌ت، هێرشه‌کان زیاتر ده‌بن .رێبازی به‌رخۆدان شتێکی ن��وێ نییه ،ئ �ه‌گ �ه‌ر هێرشێکی سه‌رتاسه‌ری پێکبێ ،پاراستنی ره‌وا ،حه‌ق و مافێکی ره‌وایه. ه�����ه‌روه‌ه�����ا س�����ه‌ب�����اره‌ت ب����ه چ��ۆن��ی��هت��ى چاالکییه‌کانه‌وه ده‌ڵ��ێ��ت :ده‌ب��ێ پ��هره به شێوازی سیاسه‌تی دیموکراتیانه بدرێ و ده‌بێ مه‌یدانی ئازادی وه‌ک ته‌حریر ئاوا بکرێ .دیداره‌کانی ئیمرالى بۆ چاره‌سه‌رى دیموکراتیانه ،به‌ر له (/15ى حوزه‌یران) دیدارێکی تر ئه‌نجام ده‌درێ ،به‌اڵم هێشتا ئ �ه‌و دی���داره پێکنه‌هاتووه .هه‌لومه‌رجی قه‌ندیل ج��ی��اوازه ،هه‌لومه‌رجی سیاسه‌تی دیموکراتیش جیاوازه ،هه‌لومه‌رجی منیش
جیاوازه ،زیاتر خۆیان سیاسه‌تی چاره‌سه‌ری ده‌توانن ده‌ستنیشان بکه‌ن ،هه‌وڵ بده‌ن ئه‌و سیاسه‌تانه به‌جێ بێنن .له‌و هه‌لومه‌رجه‌دا ناتوانم رێبه‌رایه‌تی ک��رده‌ی��ی بکه‌م ،من لێره پهره به ئاگربه‌ست ناده‌م ،ئه‌وه‌ی من ده‌ی��ک�ه‌م ،پشتگیریکردنه له چ��اره‌س�ه‌ری دی��م��وک��رات��ی��ک و ده‌س����ت����وری ،وێ���ڕای ئ�ه‌و هه‌موو ه�ه‌واڵن�هی من بۆ ئاشتی و ن��ی��ازپ��اک��ی ،ک��ارب�ه‌ده‌س��ت��ێ��ک��ى واڵتێکی ئه‌وروپی من به دیکتاتۆربوون تۆمه‌تبار ده‌ک����ات ،ن��اب��ێ ت��ۆم�هت��ب��ار ک��ردن��م وه‌ک دکتاتۆر قبوڵ بکرێ. ئ���ۆج ئ����االن ب��اس��ى ل���ه گ�ل�ادی���ۆ ک���رد و وتى :له الیه‌ن گالدیۆی سه‌ر به (ناتۆ) وه هێنراومه ئیمرالی ،داخ��ۆ چ به سه‌ر بارمته‌یه‌ک ده‌هێنرێ؟ ئایا له به‌رامبه‌ر ه��ێ��ز و ک �ه‌س��ای �هت��ی س��ی��اس��ی��دا ئ���ه‌وه‌ی ده‌خوازرێ به‌جێ ده‌هێنرێ و ئازاد ده‌کرێ، ی���ان م �ه‌رج��ێ��ک ب �ه‌ج��ێ ن��اه��ێ��ن��رێ و له دۆخی بارمته‌یی دا ده‌ک��وژرێ یان پوچ ده‌کرێ؟ به‌اڵم من مۆڵه‌ت بهوه ناده‌م لێره پوچم بکهنهوه )AKP( .هه‌وڵ ده‌دات که ( )BDPبه خۆیهوه ببه‌ستێته‌وه ،بیکاته کلکی خ��ۆی ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ک�ه پاکتاوی بکات ،ب �ه‌اڵم س�ه‌رن��اک�ه‌وێ ،بۆیه هێنده
بێزار و توڕهیه. هه‌روه‌ها له به‌رامبه‌ر ئه‌و هێرشانه‌دا ده‌ڵێت: ئه‌گه‌ر پهره به چاره‌سه‌ری دیموکراتیک و ده‌س��ت��وری ن��ه‌درێ��ت ،ئ���هوه هێرشه‌کان زیاتر ده‌بن ،کاتێک هێرشی سه‌رتاسه‌ری ئه‌نجام بدرێ ،ئهوه پاراستنی ره‌وا مافێکی بنه‌ڕه‌تییه .ده‌ب��ێ هیچ که‌سێک خۆی نه‌کاته مه‌ڕی قوربانی بۆ سه‌ربڕین ،ده‌بێ قواڵیی ستراتیژی هه‌بێ ،هه‌ڵوێستێکی ئایدۆلۆژی و رێکخستنی هه‌بێ ،بێ ئه‌و هه‌ڵوێستانه فیداکاری هیچ که‌سێک ناتوانێ ته‌نیا خۆبه‌خۆ و به دروستی له ژێر ئه‌و باری ئه‌و کێشانه ڕاست بێتهوه. ئ�ه‌وان�هی بڕیاریان داوه که گه‌ریالیه‌تی بکه‌ن ،ده‌بێ بزانن و مێشکی خۆیان بۆ ئهوه ئاماده بکه‌ن .ئه‌وانه‌ی گه‌ریالیه‌تی ده‌ک �ه‌ن نابێ له ی��اد بکه‌ن ئ �ه‌وان رۆژی ()24ک��ات��ژم��ێ��ر گ �ه‌ری�لان .ده‌ب��ێ هه‌موو که‌سێ تێکۆشانێک بکات ،که شایانی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان�ه ب��ێ��ت .م�هت��رس��ی�ه‌ک�ه زۆر گهورهیه ،ته‌نیا بۆ باکور نییه ،بۆ باشور هه‌مان مه‌ترسی ههیه. ه �ه‌روه‌ه��ا س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه ئیسالم وت���ى :له راستیدا ( )AKPهیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به ئ��ای��ن�هوه نییه ،ده‌م��ام��ک��ی پ��ارت��ى گه‌لى
کۆمارى (جهههپه) نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ریه ،هى پارتى بزوتنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ست (مهههپه) ش نه‌ته‌وه‌په‌رستیه ،ده‌مامکی ()AKPش ئیسالمییه ،توڕه‌یی ئه‌و پارتانه له ژێر ئه‌و ده‌مامکانه‌دا خۆی ده‌شارێته‌وه و سیاسه‌تی پوچه‌ڵ به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن .له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌مامکی ئیسالمیمان له ڕوی ئاکه‌پ هه‌ڵماڵی هێنده لێمان توڕه‌ن .له‌م ماوه‌ی دواییه‌دا هێرشی سه‌ر من )BDP( ،و بزوتنه‌وه‌ی گه‌لی کورد ده‌که‌ن و چه‌واشه‌کاری ده‌که‌ن .ئێمه رێزمان بۆ بیروباوه‌ڕ ههیه ،ئیسالمیه‌تی م�ه‌دی��ن�ه ئیسالمیه‌تێکی کۆمهڵگهیه، ئ��ی��س�لام��ی��هت��ێ��ک��ی ک���ۆم���ه‌اڵی���هت���ی���ه، ئیسالمیه‌تێکه که پشتوانی و پشتگیری ت��ێ��دای �ه ،چه‌مکی ( )AKPب��ۆ ئیسالم ئیسالمی ده‌س��ت�ه‌اڵت��داری�ه ،ئیسالمیه‌تی معاویه‌یه ،ئیسالمی ئۆمه‌وییه ،ئێمه له دژی ئیسالمی ده‌سته‌اڵتپه‌رستین .ئه‌وه‌ی گ��رن��گ�ه گ���هوه���ه‌ری ئ��ی��س�لام خ��ۆی�هت��ی، ئ��ێ��م�ه ب���ه‌و گ����هوه����ه‌ره‌وه س �ه‌ق��اڵ ده‌ب��ی��ن. ئ �ه‌گ �ه‌ر ( )AKPگ��وێ ب �ه چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیک و ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی نه‌دا ئه‌و کاته دۆخی شه‌ڕ دێته ئاراوه ،له دۆخێکی وه‌هادا کورد له‌سه‌ر بنه‌مای خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک ،کۆمه‌ڵگه‌ی خۆیان بونیاد
ده‌نێنه‌وه .کاتێ من ئهوانه ده‌ڵێم ههڕهشه ل ه که‌س ناکه‌م ،پشتڕاست به ئه‌زموونه‌کانم و ئاماژه سۆسیۆلۆژیه‌کانم ئهوه ده‌ڵێم. هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به چه‌مکى نه‌ته‌وه‌ى دی��م��وک��رات��ی��ک و ک��ۆن��گ��ره‌ى جڤاکى دی��م��وک��رات��ی��ک وت����ى :س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت، کلتور و باوه‌ڕیه جیاوازه‌کان ده‌ب��ێ بێنه الی ی���ه‌ک و ب �ه پ��ێ��ی چه‌مکی ن�هت�ه‌وه‌ی دیموکراتیک خۆیان به رێکخستن بکه‌ن .ده‌کرێت ک����ۆن����گ����ره‌ی ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���هی دی���م���وک���رات���ی���ک ک����اروب����اری دی��م��وک��رات��ی��زه‌ب��وون و یه‌کێتی ن���ێ���وان ک����وردان����ی ت���ورک���ی���ا و ب �ه‌ش �ه‌ک��ان��ی ت��ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رێ��ت، هه‌روه‌ها ده‌کرێت کاروباری ده‌س���ت���وری ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
7
دیموکراتیکى ک����وردان ب �ه‌ڕێ��وه ببات، ه���ه‌روه‌ه���ا ل �ه دۆخ���ی ئ���ه‌گ���ه‌ری ش���ه‌ڕدا ده‌ک��رێ��ت رۆڵ���ی ن��اوب��ژی��وان��ی ده‌وڵ����هت و ک����وردان ب��گ��ێ��ڕێ ،ده‌ت��وان��ێ��ت ک��اروب��اری کاریگه‌ر بهڕێوه ببات. ئۆجاالن له کۆتاییدا س�ڵاوى له گشت مه‌یدانه‌کانى هه‌ڵبژاردن و گ �ه‌ل و پ��اڵ��ێ��وراوان��ى ب �ه‌ره‌ى ره‌نج کرد و هیواى سه‌رکه‌وتنى بۆ خواستن ،هه‌روه‌ها ساڵوى له گه‌لى رۆژهه‌اڵت و باشورى وه‌اڵت کرد و وتى بۆچى ده‌بێ م��ن یه‌کێتى ن�هت�ه‌وه‌ی��ى پێکبێنم.
* ده‌مامکی (جهههپه) نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ریه ،هى (مهههپه)ش نه‌ته‌وه‌په‌رستیه ،ده‌مامکی ( )AKPش ئیسالمییه * ئه‌وه‌ی گرنگه گه‌وهه‌ری ئیسالم خۆیه‌تی ،ئێمه به‌و گه‌وهه‌ره‌وه سه‌قاڵ ده‌بین
دیــمــوکراسى :یان ئازادى یان ئازادى ت��������������وزه‌ل :ب��ا خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری ل������ه ی����اس����ای ب��ن��چ��ی��ن �هی��ی��دا جێ بگرێت
پوچ ده‌کات .دروشمى گه‌ل ئاشکرایه، “ئان ئازادى ،ئان ئازادى” گه‌ڵ یاساى بنچینه‌یى ئ���اوا ده‌ک����ات .س��ه‌رۆک وه‌زیر ده‌ڵێت :ئۆجاالن ئازاد ناکرێت و له زیندانى ()AKPدا دهمێنێتهوه ،ئێمه ده‌ڵێین با سه‌رۆک وه‌زیر رێز له ئیراده‌ى گه‌ل بگرێت ،گه‌لى کورد چاره‌سه‌رى عه‌بدواڵ له‌وه‌ند توزه‌ل ،کاندیدی به‌ره‌ی بێ ئۆجاالن په‌سه‌ند ناکات .ئه‌گه‌ر ره‌ن��ج ،دیموکراسی و ئ��ازادی له شاری تورکیا یاساى بنچینه‌یى نه‌گۆڕێت ئیسته‌نبۆل ده‌ستنیشانی کرد که ئه‌وان و چ���اره‌س���ه‌رى دی��م��وک��رات��ی��ک پێش بۆ ئ��ازادی گ �ه‌الن ،ئاشتی و نه‌ته‌وه‌ی نه‌که‌وێت و ئۆجاالن ئ��ازاد نه‌کرێت ،دیموکراتیک تێده‌کۆشن و درێ���ژه به تورکیا دهبێته ک��ائ��ۆس و س �ه‌رۆک خه‌باتی خۆیان ده‌ده‌ن .توزه‌ل به‌م شێوهیه وه‌زیر له ناو مێژوودا ون بێت. دوا“ :نه ته‌نیا ل ه ئیزمیر ،کوردستان و
ده‌ریای ره‌ش ،به‌ڵکو له هه‌موو جێگایه‌کی تورکیا ده‌نگی ئاشتی ده‌بیسترێت. سه‌رکه‌وتن به تێکۆشین و پێداگری دێته دی ”.ت��وزه‌ل سه‌رنجی راکێشایه سه‌ر گرنگی زمانی دایک و دیاری کرد که ده‌بێ خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک له یاسای بنچینه‌یی نوێدا جێ بگرێت. کورکچو :له تورکیا ته‌نیا به‌ره‌ی ئێمه س��ی��اس�هت��ی ک���راوه ده‌کات ئ�������ه‌رت�������وغ�������رول ک�������ورک�������چ�������و، ک��ان��دی��دی ب��ه‌ره‌ی
ره‌نج ،دیموکراسی و ئازادی شاری مرسین ده‌ستنیشانی ک��رد“ :ئ �ه‌و هه‌نگاوانه‌ی ل���ه م��رس��ی��ن ن���اوی���ان���ه ،ده‌س���ت���ک���ه‌وت و س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ی ت��ورک��ی��ا و ئاینده‌یه‌تی. ئێمه له تورکیا ته‌نیا نوێنه‌ری برایه‌تی، یه‌کسانی ،ئازادی و ئاشتین ”.هه‌روه‌ها وت���ی“ :ئ��ێ��م�ه ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ن ه�ه‌ن��گ��اوم��ان بۆ داه��ات��ووری ئ��ازاد هاویشتووه ،زۆر جدی و هه‌تا دواییش خ��اوه‌ن بڕیارین”. کورکچو له دژی یاسای بنچینه‌یی تورکیا ن��اڕه‌زای �هت��ی خ��ۆی ده‌رب���ڕی و وتی که له‌م واڵته‌دا عه‌له‌وی ،عه‌ره‌ب، کورد ،چه‌رکه‌ز و زۆر ره‌نگی تر هه‌ن.
کورکچو ئاماژه‌ی به ئه‌وه‌ش کرد ،گه‌ر ئ �ه‌وان له هه‌ڵبژاردندا شکستیش بێنن، خه‌باتی گه‌ل درێژه‌ی ههیه .له تورکیا ته‌نیا به‌ره‌ی ئێمه نوێنه‌رایه‌تی برایه‌تی، ئاشتی و یه‌کسانی ده‌کات ،ته‌نیا ئێمه سیاسه‌تی کراوه بهڕێوه ده‌به‌ین”.
ده‌که‌ی خه‌لیل ئاکسۆی ،کاندیدی به‌ره‌ی ره‌نج و دیموکراسی و ئازادی له میتینگی ناوچه‌ی بایزیدی سه‌ربه شاری ئاگری
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی ده‌ستبه‌سه‌رکردنى ( )127.147که‌س
سزاى زیندانى بۆ خه‌تیب دیجله
به گوێره‌ى ئاماره‌کانى وه‌زاره‌تى دادى تورکیا ،که بۆ راى گشتى رایگه‌یا‌ندبوون ،ئهوه ئاشکرا ده‌کات که ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێ گه‌ل فریو بدات .به گوێره‌ى ئاماره‌کانى وه‌زاره‌تى داد ،ژماره‌ى گیراوان له باکورى کوردستان و تورکیا هێنده زۆرن که له گرتووخانه‌کان جێگ‌ه نهماوه .هه‌تا ساڵى ( )2001ژماره‌ى گیراوان ()55ه�ه‌زار که‌س بوو .ته‌نها له ماوه‌ى ( )9ساڵ ده‌سه‌اڵتدارێتى ()AKPدا)67( ، هه‌زار گیراون ،به‌و پێیه ژماره‌ى گیراوان له ()122هه‌زار که‌س تێپهڕیوه .ئه‌م ئامار‌ه به ژم��اره‌ى گیراوانى ماوه‌ى ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى قڕکردنى سیاسیه‌وه ،له ()124ه�ه‌زار تێده‌په‌ڕێ .له ناو گیراواندا ،دوو هه‌زار منداڵ ،هه‌روه‌ها ( )69که‌س له‌و گیراوان‌ه ته‌مه‌نیان له ( )80ساڵ زیاتره. له هه‌ڵبژاردنه‌کانی دوێنێدا ( )3147که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر ک���راون .شایانی باس‌ه ئ�ه‌ردۆغ��ان له پرۆپاگه‌نده‌کانی هه‌ڵبژاردندا وتبووی گه‌ر من له سه‌رده‌می عه‌بدواڵ ئۆج ئاالن له ده‌سه‌اڵتدا بووبام ،یا له سێداره‌م ده‌دا یا وازم له ده‌سه‌اڵت ده‌هێنا.
س���ه‌رۆک وه‌زی���رى ت��ورک ئ �ه‌ردۆغ��ان ک�ه ل ه کوردستان تووڕه‌یه ،تۆڵه‌ى خۆى له نوێنه‌رانى به‌ره‌ى ره‌نج ،دیموکراسى و ئازادى دهکاتهوه و نوێنه‌رانى به‌ره‌ى ره‌نج ،ده‌دات‌ه دادگا تا مافى په‌رله‌مانتاریان ئاسته‌نگ بکات .ئه‌ردۆغان وتبووی ،هه‌ڵبژاردنى هه‌ندێک نوێنه‌رى به‌ره‌ى ره‌نج به‌و واتای‌ه نییه ،که ئه‌وان ده‌چن‌ه ناو په‌رله‌مان .دادگاى تورکیا ئه‌و وتانه‌ى ئه‌ردۆغان وه‌ک فه‌رمانێک بۆ خۆى ده‌بینێت و له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ،دهکهوێتهوه جموجۆڵه‌وه .لقى ()11ى دادگاى تاوان‌ه گرانه‌کانی ئه‌نکارا ،به‌و بیانوه‌ى که له ساڵى ()2007دا لێدوانێکی داوه و بڕیارى (ساڵێک و هه‌شت مانگ) زیندانى به‌سه‌ر (خه‌تیب دیجله)دا سه‌پاند .چه‌ند رۆژ پێش هه‌ڵبژاردنه‌کان ،لقى ()9ى ناوه‌ندى سزاى دادگاى تورکیا ،سزاکه‌ى خه‌تیب دیجله‌ى ئه‌رێ کرد و ناڕهزایهتى پارێزه‌رانى دیجله ره‌تکرایه‌و‌ه و ئه‌و سزایه به ته‌واوه‌تى پشتڕاست کراوه‌ته‌وه.
ئ���اک���س���ۆی: س�����������ه‌رۆک وه‌زی���ر! تۆ له دژی ئیراده‌ی م����ل����ی����ۆن����ان ک�������������������ه‌س زم��ان��درێ��ژی
قسه‌ی کرد و وتی“ :س�ه‌رۆک وه‌زیر له دژی به‌رێز عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ک ه س��ێ م��ل��ی��ۆن ک���ه‌س وه‌ک����وو ئ��ی��راده‌ی سیاسی خۆی هه‌ڵبژاردووه ده‌ڵێت ئه‌و ک��ۆت��ای��ی پ��ێ��ه��ات��ووه .ئ���هی س���ه‌رۆک وه‌زی��ر! تۆ له دژی ئیراده‌ی ملیۆنان که‌س زماندرێژی ده‌که‌ی ...سه‌رۆک وه‌زی����ر ئ���ه‌و ک��ت��ێ��ب�هی وا ح���ه‌زی لێ نه‌کات قه‌ده‌غه‌ی ده‌کات ،ئێمه نازانین ئ��ه‌م��ه چ ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ێ��ک �ه! چ�ه‌م��ک��ی دیموکراسی ئێمه یه‌کبوونه لهگهڵ گه‌لی خۆت .ئێمه‌ش به سه‌رۆک وه‌زیر ده‌ڵێین که ده‌یان هه‌زار که‌س که له‌م مه‌یدانه ئاماده‌ن له به‌ڕێز ئۆجه‌الن حه‌ز ده‌که‌ن ...ئه‌م قۆناغه زۆر و زه‌حمه‌ت ه لهگهڵ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد ب �ه رێ��گ �هی دی��م��وک��رات��ی��ک کۆتایی دێت”.
هه‌ڵبژاردن ل ه تورکیا
ئازادیا واڵت
’Heta Ocalan neaxive gerîla ji çiyê danakeve
ئۆزگور گونده‌م ریفراندۆمى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى
له ()24ه‌مین خولى هه‌ڵبژاردنه‌کانی تورکیا ،له ( )85هه‌رێم هه‌ڵبژاردن به‌ڕێوه‌چوو ،که ()50.189.930 که‌س مافى هه‌ڵبژاردنیان ههیه )199.207( .سندوق له ههرێمه جیاوازه‌کان دانرابوو .ده‌نگده‌رانیش ده‌نگیان ب�ه ( )7.492پ��اڵ��ێ��وراوى پ��ارت��ى سیاسى و ()203 پاڵێوراوى سه‌ربه‌خۆدا ،به گشتى دهکاته ()7.695 پاڵێوراو بۆ هه‌ڵبژاردنى ( )550په‌رله‌مانتار .به هۆى به‌ربه‌ستى نادیموکراتیانه‌ى له ()%10ی هه‌ڵبژاردن، ک��ورد و تورک‌ه دیموکراتیخوازه‌کان به شێوه‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ به‌شدارى له هه‌ڵبژاردن ک��رد .پاڵێوراوانى به‌ره‌ى (ره‌نج ،ئازادى و دیموکراتى) که ژماره‌یان ()64 پاڵێوراو‌ه وه‌ک سه‌ربه‌خۆ به‌شدارى هه‌ڵبژاردن کردوه .له گرتوخانه‌کانیش ()55هه‌زار گیراو مافى ده‌نگدانیان ههیه .له گوندى کۆلتیکى به‌دلیس ده‌نگده‌ران نهچوونه سه‌ر سندوقى ده‌نگدان و زۆر له ناوچه جیاوازه‌کان گرتن ههبووه و سێ هاواڵتى به ته‌مه‌ن له کاتى ده‌نگدان گیان له‌ده‌ست داوه .له مێردین ژنێکى ( )95وتى« :هاتووم بۆ ئازادى نه‌وه‌کانى داهاتوو ده‌نگ بده‌م».
ئاسۆ
قۆناغێکى نوێى ئاوه‌دانى
هاواڵتی
ره‌فیق سابیر :سه‌رکردایه‌تى کورد کۆسپ ه له‌به‌رده‌م سه‌ربه‌خۆییدا
نوری تاڵه‌بانی :سه‌رانى کورد نه‌یانتوانیو ه سود ل ه هه‌لومه‌رجه‌کان وه‌ربگرن
یه‌نى ئۆزگور پۆلۆتیک ( )AKPل ه کائۆس ده‌گه‌ڕێت
ئاوێنه
شێخ جه‌عفه‌ر،که‌ریم سه‌نجارى و ئاشتى هه‌ورامى و بایزتاڵه‌بانى ده‌رده‌کرێن
کوردستان
به‌رخۆدان ل ه سوریا درێژه‌ى ههیه
چاودێر
ل ه یادى یه‌کێتیدا باسى سه‌رکردایه‌تى ناو واڵت نه‌کرا
کۆمه‌ڵ
ئه‌و یاسایانه‌ى بێ ئۆپۆزسیۆن په‌سه‌ند کراون ،پێویست ه سه‌رۆک ئیمزایان له‌سه‌ر نه‌کات
رووداو
دوو کۆمپانیاى وه‌همى ل ه کوردستان ( )80ملیۆنی هاواڵتیان ده‌به‌ن
سیروان
تاالرى بورسى سن ه ده‌ست به‌کار بوو
کوردستانی نوێ کارگه‌یه‌کى نوێى ده‌رمان بۆ سلێمانى
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
ئاماده‌کار
6
سه‌الح حوسێن پور ج��ه‌م��ی��ل ب���ای���ک ل��� ه ب��ه‌ش��ێ��ک ل ه چاوپێکه‌وتنه‌که‌یدا ک ه ل ه ئاژانسى ( )DIHAباڵو کراوه‌ته‌و ه باس ل ه سوریا و رۆژئاواى کوردستان و سیاسه‌ته‌کانى ئه‌مریکا و په‌یوه‌ندییه‌کانى تورکیا و ئه‌مریکا ده‌ک��ات و روو ه شاراوه‌کانى کۆنگره‌ى ئه‌نتالیا هه‌ڵده‌داته‌وه.
جه‌میل بایک ل�ه‌س�ه‌ر په‌یمانى (ئ�ه‌ده‌ن�ه) ى نێوان تورکیا و سوریا وتى :پاش ئه‌وه‌ى پیالنگێڕى گرتنى رێبه‌ر ئاپۆ گه‌ییشته ئه‌نجام ،تورکیا و سوریا په‌یمانى (ئه‌ده‌نه) ی��ان م��ۆر ک��رد و ئ��ه‌م په‌یمان‌ه ب �ه وات��اى ته‌سلیمبوونى ده‌وڵه‌تى سوریا ده‌ه��ات و له ئه‌نجامدا ده‌وڵه‌تى سوریا ته‌سلیمى تورکیا و هێزى ناتۆ و سیستمى مۆدێرنیته‌ى سه‌رمایه‌دارى بوو .نوێنه‌رانى مۆدێرنیته‌ى سه‌رمایه‌داریش (والیه‌ت‌ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا) بریتانیا و ئیسرائیلن .ئه‌م هێزانه له‌سه‌ر جیهان و رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و ( )PKKو هه‌روه‌ها له سه‌ر س��وری��ا سیاسه‌تى
جه‌میل بایک ،ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى
به‌شداریکردن ل ه کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نتالیا یاریکردنه به یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى
ته‌سلیمکردن ب �ه‌ڕێ��وه ده‌ب����ه‌ن ،ن��وێ��ن�ه‌ران��ى سیستمى مۆدێرنیته‌ى س �ه‌رم��ای �ه‌داری له رێگاى ناتۆوه ،تۆرکیا بۆ ئارمانجى خۆی به‌کار دێنێت و په‌یمانى (ئه‌ده‌نه) به‌رهه‌مى ئه‌و سیاسه‌ته‌یه. ل�ه‌ب��اره‌ى مه‌به‌سته‌کانى په‌یمانى ناتۆ به‌م شێوهیه ده‌دوێت :کاتێک که تورکیا لهگهڵ سوریا ئه‌و په‌یمانه‌ى به‌ست ،مه‌به‌ستى هه‌بوو و سوریا ل�ه‌و په‌یمانه‌دا دژمنایه‌تى گه‌لى کورد و ()PKKی کرد .سیاسه‌تى تورکیا له دژى کورد سه‌رى گرت و سوریاش هه‌مان
جه‌میل بایک ،ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ()KCK ئاماده‌کار هێمن گه‌رمیانی شه‌ش په‌رله‌مانتارى ب �ه‌ره‌ى ره‌نج و ئ��ازادى و دیموکراسى ل ه شوێنه ج��ی��اوازه‌ک��ان��ى ت��ورک��ی��ا ب��اس له ئ��ی��راده‌ى گه‌لى ک��ورد و سیاسه‌ته شه‌ڕه‌نگیزه‌کانى ( )AKPده‌ک��ه‌ن و ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌رى دیموکراتیانه پێکنه‌یێت ،ئه‌و ه گه‌لى کورد ب ه ده‌ستى خۆیان سیستمى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى ئاوا ده‌که‌ن.
ی�����وک�����س�����ه‌ل ئ�����اڤ�����ش�����ار ـ گه‌ل پێویستى ب�����ه پ���������اره و م����اک����ارۆن����ى نییه
(:)KCK
ئ���ه‌ن���دام���ى ل��ی��س��ت��ى (ره‌ن�������ج ،ئ�������ازادى و دیموکراسى) یۆکسه‌ل ئه‌ڤشار وتى)80(“ : ساڵه ناوچه‌ى (ئه‌رده‌خان) پشتگوێ خراوه، ( )AKPبه‌سه‌ر گه‌لدا پ��اره و ماکارۆنى ب�ڵاو ک���ردهوه و ئ �ه‌وان �ه‌ش ک�ه به‌که‌ڵکیان نه‌هاتن بۆ زیندانه‌کان به‌ڕێیان کردن)3( . ه���ه‌زار ئه‌ندامى ئێمه ده‌ستبه‌سه‌ر ک��راوه، گه‌ل پێویستى به پ��اره و ماکارۆنى نییه. ئه‌و شتانه‌ى که ( )AKPباڵویان دهکاتهوه وه‌ریبگرن ،چونکه ئه‌و شتان‌ه به پاره‌ى ئێوه کڕاوه ،به‌اڵم ده‌نگى خۆتان مه‌ده‌ن‌ه ئه‌وان. ئ��ای�لا ئاتاک ئ�����ات�����ا :ب���ژى ک��وردس��ت��ان��ى ئ����������������������ازاد دیموکراتیک و خۆسه‌ر ئایال ئاتاک
شێخ عه‌بدولڕه‌حمان نه‌قشبه‌ندى:
سیاسه‌تى بهڕێوه برد .تورکیا ده‌یویست ل ه رێگاى سوریاو‌ه سیاسه‌تى خۆى له هه‌رێم و له‌ناو عه‌ره‌ب به‌رێت‌ه سه‌ر و ده‌ستخۆشى لێبکرێ .چونکه تورکیا ئه‌ندامى ناتۆیه و ب �ه‌م شێوهیه ل�ه ه�ه‌رێ��م�ه‌ک�ه‌دا سیاسه‌تى ناتۆى جێبه‌جێ ده‌ک���رد .سوریا بۆ ئ�ه‌وه‌ى که بمێنێتهوه و تێک نه‌چێت سیاسه‌تى ئه‌م هێزانه‌ى پێکهێنا ،به‌اڵم ئارمانجى ئه‌و هێزانه‌ى تێر نه‌ده‌کرد یان سوریا داخوازییه‌کانى ئه‌و هێزانه‌ى به ته‌واوى پێک نه‌ده‌هێنا .داخوازییه ستراتیژییه‌کانى ده‌وڵ�هت��ان��ى مۆدێرنیته‌ى سه‌رمایه‌دارى سه‌رى نه‌ده‌گرت و به‌م شێوهیه هه‌نگاوێکی تریان نا و بڕیاریاندا ده‌وڵه‌تى سوریا له‌ناو به‌رن. جه‌میل بایک له‌باره‌ى هه‌نگاوى یه‌که‌مى ده‌وڵ �هت��ان��ى م��ۆدێ��رن��ی��ت�هى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى بۆ له‌ناوبردنى سوریا وت��ى :له سه‌ره‌تاى ده‌ستێوه‌ردانه‌کاندا ویستیان له ژێرناوى ریفڕاندۆم به‌شار ئه‌سه‌د هه‌نگاو باوێژێت و هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى سوریا به‌تایبه‌ت (ئیخوان موسلمین) بکه‌ن به شه‌ریکى ده‌س �ه‌اڵت��دارى و دواى ئ �هوه به‌شار ئه‌سه‌د به ته‌واوه‌تى له ده‌سه‌اڵتدارى دوور بخه‌نه‌وه و ئیخوان موسلمین بکه‌ن به ده‌س�ه‌اڵت��دار، ب���ه‌اڵم ب �ه‌ش��ار ئ �ه‌س �ه‌د ئ��ه‌م پ�لان �هى ئ�ه‌وان��ى په‌سه‌ند نه‌کرد و بۆیه‌ش بڕیارى نوێیان دا، که ده‌سه‌اڵتدارى به‌شار ئه‌سه‌د هه‌ڵوه‌شێته‌وه و ئیخوان موسلمین ببێته ده‌س�ه‌اڵت��دار، ئێستاش بۆ ئهمه کار ده‌که‌ن. ه�ه‌روه‌ه��ا س�ه‌ب��اره‌ت به کۆکردنه‌وه‌ى ه��ێ��زه ن��اڕازی��ی �ه‌ک��ان ل �ه الی���ه‌ن هێزه ده‌ره‌کییه‌کانه‌و‌ه بۆ رووخانى سوریا وتى :ویستیان هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان ل�ه ده‌ورى یه‌کتر ک��ۆ ب��ک�ه‌ن�هوه و لهگهڵ یه‌کتر بیانکه‌ن به هێز ،به‌و
سه‌رچاو ه )DIHA( :
کانـدیده‌کانى لیستى ره‌نج ،ئازادى و د ده‌سته‌به‌ر کرا.
ئ��ات��ا ،ک��ان��دی��دى ب���ه‌ره‌ى (ره‌ن���ج ،ئ���ازادى و دی��م��وک��راس��ى) ل �ه ن��اوچ �هى (ئێلێه ـ ئامه‌د) وتى :ئیراده‌ى ئێمه یه‌کگرتووه، ئ����ی����راده‌ى ئ������ازاد ،ن��اس��ن��ام �هى ئ����ازاد، خۆسه‌رى دیموکراتیک ،بژى کۆمارى دیموکراتیک ،ب��ژى کوردستانى ئ��ازاد دیموکراتیک و خ��ۆس �ه‌ر .فریوه‌کانى ئێوه س �ه‌رى ن�ه‌گ��رت ،ئ �هوه بۆ ئێمه بوو به ده‌رگایه‌ک ،ئێمه له‌به‌ر زوڵمى ئێوه سه‌رمان دانه‌نه‌واند ،با ئهوه بۆ ئێوه ببێته گوڵتان کشاناک کاندیدى به‌ره‌ى ره‌نج ده‌رد .من بێ نان ده‌ژیم ،به‌اڵم بێ ئازادى ئازادى و دیموکراسى له شرناخ وتى: ن��اژی��م( ،ه��ۆگ��رێ مسته‌فا ماڵکوچ) هاواڵتیانى دڵسۆز دینى ئێمه ئیسالمه ن��ام��رێ .زی��ات��ر ژن ،زی��ات��ر دیموکراسى و پرسیارکردنى له دین ک��ارى ئه‌وان
که‌سایه‌تی هه‌فته
ده‌سه‌اڵتدارى نوێى ( )AKPبۆ کوردان کاره‌سات لهگهڵ خۆى دێنێت
شێخ عه‌بدولڕه‌حمان نه‌قشبه‌ندى شێخى ته‌ریقه‌تى نه‌قشبه‌ندى له ه �ه‌ورام��ان ،هه‌ڵبژادنه‌کانى تورکیا و گرنگى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى شرۆڤ‌ه کرد و وتى کاندیده‌کانى ( )BDPپشتگیرى له یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ده‌که‌ن و ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێکى زۆر گرنگه و وتى :پێوانه‌ى نه‌قشه‌به‌ندى راست ئهوهیه که‌سانێک که بۆ نه‌ته‌وه‌ى خۆیان تێکۆشان ده‌که‌ن و به‌ره‌و رووى که‌سانى ده‌سه‌اڵتدار دهبنهوه ،پشتگیرى بکرێن، له مێژووى تورکیادا هیچ جارێک رێگا به تێکۆشانى کورد نه‌دراوه .بریتانیا ئێستاش له سه‌الحه‌دینێکی تر که له‌ناو کورددا دروست بێت ،ده‌ترسێت .سیستمى ده‌سه‌اڵتدار و سه‌رکه‌ش هه‌رده‌م خۆى وا نیشان داوه که پشتیوانى له کورد ده‌کات ،به‌اڵم له الیه‌نى ستراتیژیدا ههمیشه رێگرى له ئازادى کورد ده‌کات .له مێژوودا ئه‌وانه‌ى پێشه‌نگایه‌تى کوردیان ک��ردووه شێخ سه‌عید ،شێخ ره‌زا ،شێخ عه‌بدواڵ نه‌هرى ،شێخ عه‌بیدواڵ و شێخ محه‌مه‌دى به‌رزه‌نجى بوون، که بۆ کورد و خواپه‌ره‌ستى هه‌وڵیان داوه.
ئاڕمانج‌ه کۆبوونه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆنه‌کان له تورکیا پێکهات .گ�ه‌ر پشتگیرى ده‌وڵه‌ت ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا ئیسرائیل و فه‌ڕه‌نسا و عێراق و تورکیا نه‌بێت ،ئۆپۆزسیۆنه‌کانى سوریا بۆخۆیان ناتوانن ببن به هێز .هێزه ن��اڕازی��ی �ه‌ک��ات��ى س��وری��ا ع����ه‌ره‌ب ،ک���ورد و سونییه‌کانن ،ئ �ه‌و هێزانه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ئه‌و ئۆپۆزسیۆنان‌ه ببه‌ن‌ه الى یه‌ک و ئاماده‌یان بکه‌ن ،گه‌ر له سوریا یه‌کێتى کورد و عه‌ره‌ب پێکنه‌یێت ،راستییهکه که هێزێکى ناڕازى به‌هێز دروست نابێت .له الیه‌کیتر عه‌ره‌ب و به تایبه‌ت ئیخوان موسلمین به ت�ه‌واوى به گوێره‌ى ئ�ه‌وان ناجۆڵێته‌وه .بۆیه نوێنه‌رانى مۆدێرنیته‌ى سه‌رمایه‌دارى ده‌یانه‌وێت ئیخوان موسلمین و هێزه‌کانیترى ناڕازى به گوێره‌ى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ان��ى خ��ۆی��ان رێ��ک بخه‌ن و کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نتالیا به‌م مه‌به‌ست‌ه پێکهات. ئه‌و کۆبوونه‌وه‌ی‌ه له تورکیا به‌سترا ،چونکه تورکیا زۆر ده‌ترسێت ،گه‌ر له سوریا هێزى دژبه‌ر به‌هێز نه‌بێت و له‌بن کۆنترۆڵى ئه‌واندا نه‌بێت ،له‌و نێوانه‌دا کورد و ( )PKKببێته هێز ،ئ��هوه ب��ۆ تورکیا دهبێته مه‌ترسى و ت�ه‌ن��ان�هت ئه‌مریکاش ب �ه‌و شێوهیه نزیکى بابه‌ته‌ک‌ه دهبێته .ئه‌و کات چ بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى کورد و ( )PKKنه‌بن‌ه هێز و به‌و ئارمانجه له تورکیا کۆبوونه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆنه‌کانیان پێکهێنا ،تا هێزه ناڕازییه‌کان بخه‌ن‌ه ژێر کۆنترۆڵى خۆیان و گه‌شه‌یان پێبکه‌ن و به‌م شێوهیه نه‌هێڵن کورد و ( )PKKببن‌ه هێز، ده‌بێ گه‌لى ئێمه له‌و خه‌ڵه‌تاندن و یاریکردنانه تێبگات و تێکیان بدات. هه‌روه‌ها له‌باره‌ى چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد له سوریا وتى :له سوریا له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارییه‌وه بێت یان له الیه‌ن هێزه ناڕازییه‌کانه‌وه ،ده‌بێ کێشه‌ى کورد له چوارچێوه‌ى خۆبه‌رێوه‌بردنى
دیموکراتیک چ��اره‌س�ه‌ر بێت .کام‌ه هێزه ل���ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه ک��ێ��ش�هى ک���ورد و ئ�ه‌و پێواژۆی‌ه به‌بنه‌ما بگرێت ،ده‌بێ گه‌لى کورد رێکه‌وتنى خۆیان لهگهڵ ئه‌و هێزه بکه‌ن .له وه‌اڵتێکى یه‌کپارچ‌ه له‌سه‌ر هێڵى نه‌ته‌وه‌یى دیموکراتیک له نێوان کورد و عه‌ره‌بدا له چوارچێوه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک ئه‌م کێشهیه ده‌تواندرێت چاره‌سه‌ر بێت ،گه‌ر به‌م شێوهیه بێت سوریا له‌ناو ترسدا نامێنێته‌وه، ئه‌و کات سوریا دهبێته سوریایه‌کى به‌هێز و مه‌ترسییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ش تێده‌په‌ڕێنێت ،گه‌ر واش نه‌بێت سوریا و ته‌واوى گه‌النى سوریا ب�ه‌ره‌وڕووى مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌تر دهبنهوه و ئه‌نجامى ئه‌مه‌ش بۆ گه‌الن باش نابێت. جه‌میل بایک باسى له مه‌ترسییه‌کانى کورد له رۆژئاوا و کۆنگره‌ى ئه‌نتالیا کرد و وتى: گه‌لى ئێمه‌ى رۆژئاوا و ( )PYDده‌بێ باش بزانن که خه‌ڵه‌تاندنێکى گهوره له‌ئارادایه. تورکیا ده‌یه‌وێت کورد و عه‌ره‌به‌کانى ناڕازى بکات‌ه یه‌ک و پارتى یه‌کێتى دیموکراتیک ( )PYDو خۆپیشاندانه‌کانى له ده‌ره‌وه‌ى پێواژۆیه‌ک‌ه بهێڵێته‌و‌ه و که‌مڕه‌نگى بکاتهوه. گه‌ر به‌وه‌و پێشچوونه‌کان له سوریا و رۆژئاواى کوردستان له گوێره‌ى بهرژهوهندییهکانی ئه‌مریکا و تورکیا نه‌بن ئهوه ئه‌و شیمانه‌یه له ئ��ارا دای�ه له دهرهوه ده‌ستێوه‌ردان بکه‌ن. ده‌ب��ێ گه‌لى ئێمه ئ �هوه له‌به‌ر چ��او بگرێت و ب�ه‌م پێیه‌ش خ��ۆى به رێکخستن بکات. ده‌بێ گه‌لى ئێمه بۆخۆى خۆى بپارێزێت و خۆى به‌هێز بکات .گه‌ر ئاوا نه‌بێت ناتوانن له به‌رامبه‌ر ئه‌و مه‌ترسیان‌ه خۆیان بپارێزن. مه‌ترسییه‌کى ئاواش له ئارا دایه به ده‌ستى عه‌ره‌بى شۆڤێنى له‌سه‌ر کوردان کۆمه‌ڵکوژى پێکبێنن .پێویسته پێشه‌نگى گه‌له‌که‌مان و ( )PYDکادر و به‌ڕێوه‌به‌رانى پارتى یه‌کێتى
دیموکراتیک ل �ه‌م ب��اره‌ی �هوه گ �ه‌ل هوشیار بکهنهوه و به‌رێکخستنى بکه‌ن و بیکه‌ن ه خ��اوه‌ن ئ��ی��راده .ده‌ب��ێ به‌بڕیار و شێوه‌یه‌ک بجۆڵێنه‌و‌ه که که‌س نه‌یخه‌ڵه‌تێنێ. ده‌بێت هه‌ندێک کورد له ناو ئه‌و یاریانه‌دا جێگ‌ه بگرن ،بۆ ئ �ه‌وه‌ى ده‌س��ت به‌سه‌ر ئه‌و ن��اوچ��ان�ه‌دا بگرن و ( )PYDبێکاریگه‌ر بکه‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى ( )PYDلهگهڵ ده‌سه‌اڵتدارى سوریا پێکنه‌یێت چى له‌ده‌ستیان دێ��ت ده‌ی��ک�ه‌ن و ب�ه‌م شێوهیه گ��ورزێ��ک له ته‌ڤگه‌رى ئ��ازادى کورد ب��ده‌ن .ده‌بێ گه‌لى ئێمه ده‌رف�هت به‌و هه‌واڵن‌ه ن�ه‌دات بۆ ئهمه ده‌ب���ێ خ���اوه‌ن هێز و ئ��ی��راده ب��ن الیه‌نگرى چاره‌سه‌رى بن و بۆخۆیان چاره‌سه‌رى خۆیان بکه‌ن گه‌ر ئاوا بێت ئه‌م چاره‌سه‌ریی‌ه خزمه‌ت به ته‌واوى کوردستان ده‌کات. ئێمه له هه‌موو شوێنێک یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ب��ه‌ره‌و پێشهوه ب�ه‌ری��ن .له رۆژئ���اوا پ��ارت و رێکخستنى کورد لهگهڵ یه‌ک کۆبوونهوه و به ئارمانج پێکهێنانى یه‌کێتى و برایه‌تى بڕیارى دامه‌زراندنى کۆمیته‌یه‌کیاندا .به‌اڵم هێزى سه‌رده‌ست به تایبه‌ت تورکیا ده‌یهه‌وێت ئ�ه‌م یهکێتییه تێکبدات .له کۆبوونه‌ووى ئ�ه‌ن��ت��ال��ی��ا ل��ه ه��ه‌م��ان ک��ات��دا ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت گۆرزێت له‌م بڕیار‌ه بده‌ن .به‌شداریکردن له کۆبوونه‌وه‌وى ئه‌نتالیا ،یاریکردنه به یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ،پوچکردنه‌وه‌ى یه‌کێتى کوردانه، ک��ورد به دۆڕان��دن ده‌دات ،کێ ئ�هوه ده‌کا ده‌بێ هه‌موو کورد له دژى ئهوانه راوه‌ستن و ریسوایان بکه‌ن .ده‌بێ بڵێن ئه‌و که‌سان‌ه نایێن بۆ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى و یارى به ئیراده‌ى گه‌ل ده‌که‌ن .ده‌بێ گه‌لى ئێمه ئه‌و که‌سان‌ه بناسێت و به‌دوایاندا نه‌ڕوات.
“تورکیا ئه‌کته‌رى والیه‌ت‌ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا” ده‌س���ه‌اڵت���دارى ( )AKPدی��ن ب�ه‌ک��ار دێنێت و ل ه رۆژه�ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاستدا ئه‌کته‌رى ئیسالمیه‌تى نه‌رمى والیه‌ت‌ه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا باراک ئۆبامایه ،ئهوانه له‌سه‌ر نه‌مانى کورد رێککه‌وتوون )AKP( .هێزى مادى و مه‌عنه‌وى له سه‌رمایه‌دارى وه‌رده‌گرێت له الیه‌ک کوردان له‌ناو ده‌بات و له الیه‌کیتر کوردى باشورى کوردستان زیاره‌ت ده‌کات .ده‌یانهه‌وێت به‌م شێوهیه کورد پارچه پارچه بکه‌ن. نوێژى هه‌ینییه‌کانى گه‌ل فێڵه‌کانى ()AKPى تێکشکاند، حکه‌مه‌تى ( )AKPهێرش بۆ س�ه‌ر نوێژى موسڵمانان ده‌کات ،ئه‌وانه‌ى که به زمانى دایکى خۆیان له کۆالنه‌کان نوێژ ده‌که‌ن .حکومه‌ت له ئیسالمییه‌ت راست تێناگات. ئه‌و مه‌الیانه‌ى ده‌س �ه‌اڵت که خوتب‌ه له مزگه‌وته‌کاندا ده‌ده‌ن ،هیچ په‌یوه‌ندییان به ئیسالمه‌و‌ه نییه و ده‌یانه‌وێت بیرۆکه‌ى ده‌وڵ��هت ب�ڵاو بکهنهوه .ده‌س �ه‌اڵت��دار ههمیشه پارچه‌پارچ‌ه بوونى کوردى وه‌ک ئامرازێک به‌کار هێنراوه، ده‌بێ گه‌لى ئێمه رێگه نه‌دات که پارت و حکومه‌ت دین به‌کار بێنن )AKP( .بۆ کورد کاره‌ساتێک به‌دواى خۆیدا دێنێت ،ده‌بێ گشت موریدانى نه‌قشبه‌ندى رێگاى راست به گه‌لى خۆیان نیشان بده‌ن و هه‌موو موسڵمان له دژى یاریکردن و خه‌ڵه‌تاندنه‌کان ،گه‌ل هوشیار ببنهوه)AKP( . رێکخستنێکى دیار و له‌به‌رچاوه ،ده‌بێ ئهوه باش بزاندرێ. ( )AKPبۆ کوردان مردن ،توندوتیژى و که‌له‌بچه‌یه .با هه‌موو ته‌ریقه‌تى نه‌قشبه‌ندى ده‌نگى خۆیان بده‌ن به لیستى ره‌نج ،ئازادى و دیموکراسی.
گ������وڵ������ت������ان ک���ش���ان���اک: له شوێنێک ک�������ه خ�����ۆر ده‌رک����������ه‌وت پ��ێ��وی��س��ت به گڵۆپ نییه
نییه .له شوێنێک که خۆر ده‌رکه‌وت پێویست به گڵۆپ نییه “یان ئازادى یا م��ردن” (13ى ح��وزه‌ی��ران) به‌شایى کۆمارى دیموکراتیک پیرۆز ده‌که‌ین. ئ�ه‌وان�هى (12ى ئه‌یلون) زه‌ره‌ری���ان به کورد گه‌یاند ،هه‌ر ته‌سلیمى ئیراده‌ى گ�ه‌ل��ى ک���ورد و ئ��ام�ه‌د ده‌ب���ن .ئ �ه‌وان خۆیان هه‌ڵخه‌ڵه‌تاند ،هه‌ر کات زوڵمیان زیاتر ک��رد ئ �هوه گه‌لى ک��ورد یه‌کى گرت و له ناسنامه و به‌هاکانى خۆیان خاوه‌ندارى کرد ،گه‌لى کورد له ()90 ه‌ک��ان��دا ئ��ی��راده‌ى خ��ۆى ئاشکرا کرد و له ()93دا ( )PKKئاگربه‌ستى
راگ�هی��ان��د .ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئه‌مه‌شدا دیسان سیاسه‌تى قڕکردن و کوشتنیان بهڕێوه برد ،گونده‌کانیان سوتاند و چۆڵیان کردن .س�ه‌ره‌ڕاى هه‌موو ئه‌و زوڵمه‌ش گه‌لى ئێمه له‌سه‌ر پێیه و به‌ره‌و ئازادى ده‌ڕوات .گه‌ل یاساى بنچینه‌یى خۆى دروس��ت ده‌ک���ات .له ساڵى ( )99به پیالنگێڕییه‌ک رێبه‌رى ()PKKی��ان راده‌ستى تورکیا کرد ،ویستیان شه‌ڕى ک��ورد و ت��ورک ده‌ستپێبکات ،به‌اڵم به‌ڕێز ئۆجاالن رێگه‌ى له‌م شه‌ڕه گرت و ( )11ساڵه بۆ ئاشتى تێده‌کۆشێ. ( )AKPنۆ ساڵه هه‌وڵه‌کان مایه
هـــه‌واڵــی کوردستانی سێیه‌مین کۆنفرانسى ()YJA
یه‌کێتى ژنانى ئازاد ( )YJAله کۆنفرانسى سێیه‌می خۆیدا که له رۆژان��ى (27ـ )30گ��واڵن له هه‌رێمى پاراستنى میدیا به دروشمى «ژنێک نامێنێت به رێکخستن نه‌کرێت» ،بهڕێوه ده‌بات و له بوارى سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى کۆمه‌ڵێک ب��ڕی��ارى راده‌گ�هی�ه‌ن��ێ: لهوانه ئازادکردنى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن و به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى تێکۆشان بۆ خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک، خۆئاماده‌کردنى ( )YJAبه پێى شه‌ڕى شۆڕشگێڕى گه‌ل ،دروستکردنى رێکخراو به مه‌به‌ستى دروستکردنى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى9( ،ـ )17گ��واڵن وه‌ک هه‌فته‌ى تێکۆشانی ژنان راده‌گه‌یه‌ندرێ .هه‌روه‌ها کۆمه‌ڵێک بڕیارى کۆمه‌اڵیه‌تى ،ئابورى ،راگه‌یاندنى و پاراستنى ره‌وا له‌خۆ ده‌گرێت .پێشخستنى پرۆژه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى له دژى قڕکردنى ژنان ،جێبه‌جێ کردنى ئابورى کۆمیناڵى له جێگاى ئ��اب��ورى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى ،وه‌ک ئ �ه‌رک و به‌رپرسیارێتى سه‌ره‌کى ئاماژه به قڕکردنى کلتورى ده‌کات و له‌سه‌ر بنه‌ماى دیموکراسى و ژینگه‌پارێزی و ئازادى ره‌گه‌زى پهروهرده به بنه‌ما ده‌گرێت.
داخستنى دوو باڵوکراوه‌ى کوردى ل ه ورمێ
ب �ه پێى ئ��اژان��س��ى م��وک��ری��ان ن��ی��وز ل �ه درێ���ژهی سه‌رکوتی خوێندکاران و به‌ربه‌سته‌کانی ب �ه‌رده‌م ئ��ازادی چاپه‌مه‌نی له الی �ه‌ن کۆماری ئیسالمی ئێرانه‌وه ،دوو باڵوکراوه‌ی تری خوێندکارانی کوردی زانستگه‌ی ورم���ێ ،رۆژی سێ‌شه‌مم‌ه (/١٧ی ج����ۆزه‌ردان) دوای بانگهێشتى س�ه‌رن��وس�ه‌ران��ى ئه‌م دوو باڵوکراوه‌ی‌ه بۆ بنکه‌ی کاروباری فه‌رهه‌نگی زانستگه ،له الی �ه‌ن کۆمیته‌ی چ��اودێ��ری به‌سه‌ر باڵوکراوه‌کانی ئه‌و زانستگه‌یه‌دا بڕیاری داخستنیان درا .به دوای داخرانی باڵوکراوه‌کانی “ژینۆ” و “روانگه” له ساڵی رابردوودا ،هه‌ر یه‌ک له “هه‌ره‌وه‌ز” و “بووژان”یش که تا ئێستا ته‌نیا دوو ژماره‌یان لێ چاپ و باڵو کراوه‌ته‌وه ،داخران .هه‌ره‌وه‌ز گۆڤارێکی “ئه‌ده‌بی ،کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری” و بوژانیش له بواره‌کانی کۆمه‌اڵیه‌تی ،فه‌رهه‌نگی و ئه‌ده‌بی دا چاالک بوو .دوا ژماره‌ی هه‌ره‌وه‌ز له ژێر دروشمی «ئاواتی ه �ه‌ره‌وه‌ز» و ژینۆ «ب��وژان�ه‌وه‌ی زمان و شۆناسی گه‌لی کورد» ،باڵو کراونه‌ته‌وه.
( :)HPGبه‌دیلگیرانى گه‌ریالیه‌کى بریندار
ن��اوه‌ن��دى چاپه‌مه‌نى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل ( )HPGله لێدوانێکیدا له سه‌ر شه‌ڕى ئه‌م رۆژانه‌ى دوای���ى رای��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ ،گه‌ریالیه‌کیان ب�ه سه‌ختى بریندار ب��ووه و به دیلى که‌وتۆته ده‌س��ت ده‌وڵه‌تى تورک .ناوه‌ندى راگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نى ()HPG له لێدوانێکى له‌سه‌ر ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى سوپای ت��ورک له (/7ى ح��وزه‌ی��ران)دا له (کاستامۆنۆ) دا گه‌ریالیه‌کى بریندار به دیلى که‌وتۆته ده‌ستى ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ده‌وڵ���هت���ى ت����ورک .ب�ه‌پ��ێ��ى ل��ێ��دوان�ه‌ک�ه گه‌ریالکه ناوى (جیهان ته‌مه‌ل) ناسراو به (مونزور ڤارتۆ)یه .له لێدوانه‌که‌ى ( )HPGله‌سه‌ر هێرشه‌کانى سوپای تورک بۆ سه‌ر هه‌رێمه‌کانى پاراستنى میدیا زانیاری ده‌دات و رایده‌گه‌یێنێ که سوپاى تورک له (/10ى ح��وزه‌ی��ران)دا به تۆپ و ه��اوه‌ن هێرشى کردوهته سه‌ر خ��اره‌گ��وڵ ،ماهیر میرزۆى سه‌ر به زاپ ،گونده‌کانى بیمێ ،زه‌رێ ،ره‌شمێ .له هه‌مان رۆژدا هێرشى کردوهته سه‌ر ده‌رى داوه‌تێى سه‌ر به هه‌فته‌نین و گوندى هه‌فته‌نین.
به‌پێشێلکردنی مافه‌کانیان ده‌زانن
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
8
به‌شدارى ژنان ل ه پرس ه سیاسییه‌کاندا u
ئاماده‌کار ئااڵ به‌رزنجى
زیندوو
کاروان ئیبراهیم
نه‌ریتى بێ‌به‌شکردنى ژن له میراتدا بهردهوامه
u
ب �هه��ۆى ئ���ه‌و پێگ‌ه ج��وگ��راف��ی��ی�هى ک ه تێیکه‌وتووین ،ت��اک ناتوانێت خ��ۆى به دوور بگرێت له پرسه سیاسییه‌کان ،ئه‌گه‌ر خۆیشت به دوور بگریت له ده‌رگایه‌کى تر و رێگه‌یه‌کى تره‌و‌ه رووبه‌ڕوت ده‌بێـته‌وه، چونکه هه‌موو ئ �ه‌و کێشانه‌ى ه �ه‌ن له کۆمه‌ڵگه‌دا و تاک پێیانه‌و‌ه گیرۆد‌ه بووه، هه‌مووى له ئه‌نجامدا ده‌چێته‌و‌ه سه‌ر الیهنه سیاسییه‌که. بێگومان ناتوانین لهوه هه‌ڵبێین که تاک بیه‌وێت ی��اخ��ود ن�هی�ه‌وێ��ت ب�ه‌رام��ب�ه‌ر به کۆمه‌ڵگه‌که‌ى به‌رپرسیاره ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ده‌م��ان�ه‌وێ��ت ل��ێ��ره‌دا باسى بکه‌ین ،رۆڵ و کاریگه‌رى و به‌شدارى ژنانه له پرسه سیاسییه‌کاندا ،ئه‌گه‌رچى ژن وه‌ک پێکهاته‌یه‌کىگرنگوسه‌ره‌کىکۆمه‌ڵگه بوونى ههیه ،به‌اڵم وه‌ک پێکهاته‌یه‌کیش په‌راوێزخستن و چه‌وساندنه‌و‌ه و به بچوک بینینىبه‌رده‌وامه. ئه‌وه‌ى ده‌مانه‌وێت لێره ئاماژه‌ى پێ بکه‌ین، ئهوه نییه ره‌خنه‌ى پیاوان بکه‌ین و بڵێین بۆچى ژنان په‌راوێز ده‌خه‌ن و بۆچى رێگه ناده‌ن به‌شدارى ژنان له پرسه سیاسییه‌کان پێش بکه‌وێت؟! به‌ڵکو ده‌مانه‌وێت ئهوه بخه‌ینه‌ڕوو که بۆچى ژنان به هه‌وڵ و تێکۆشانى خۆیان خۆیان نه‌سه‌لماندوه، بۆچى به گوێره‌ى پێویست خۆیان پێش نه‌خستوو‌ه و لوتکه‌ى هه‌موو بواره‌کانى کۆمه‌ڵگ‌ه له‌الیه‌ن پیاوانه‌و‌ه گیراوه. له هه‌رێمى کوردستان ئه‌گه‌ر چى رێژه‌یه‌ک له ژنان هه‌ن له بوار‌ه سیاسیه‌کاندا رۆڵ و کاریگه‌ریان ههیه ،به‌اڵم ئه‌و رێژه‌ی‌ه وه‌ک پێویست نییه و به گشتى رۆڵ��ى ژنان زۆر الوازه له بوارى سیاسیدا له هه‌رێمى کوردستان ئه‌گه‌ر به‌راوردى بکه‌ین لهگهڵ باکورى کوردستاندا ،ده‌بینین له باکورى کوردستان نه‌ک ته‌نها رێژه‌یه‌کى زۆرى ژن له پێگ‌ه سیاسیه‌کاندان ،به‌ڵکو ژنى ئاسایى و نه‌خوێنده‌واریش (نوسین و خوێندنهوه) به‌هۆى به‌شداریکردنى له خۆپیشاندانى سه‌ر شه‌قامه‌کاندا کاریگه‌ریان له‌سه‌ر ئاراسته و بیرکرنه‌وه‌ى سیاسیه‌کان کردوه ،ئه‌گه‌رچى ل �ه خۆپیشاندانه‌کانى دواى ()17ى شوباتى هه‌رێمى کوردستان به‌شدارى ژنان هه‌بوو ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش له ئاست ناڕه‌زایى و داخوازیه‌کانى خه‌ڵکدا نه‌بوو. ئ �ه‌وه‌ى ده‌مانه‌وێت لێره‌دا زه‌ق��ى بکه‌ینه‌وه ئهوهیه ،که ده‌بێت ژنان چ��اوه‌ڕێ نه‌که‌ن پیاو رێگه‌یان پێ بدات و ده‌رفه‌تیان بۆ بڕه‌خسێنێ ئینجا بکه‌ون‌ه ن��او ب��وارى سیاسییه‌وه ،به‌ڵکو به خۆپێشخستن و هه‌وڵدانى خۆیان ده‌بێت ده‌رگه‌کان بکهنهوه و کاریگه‌رى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگ‌ه دروست بکه‌ن. ئه‌وه‌تا له باکورى کوردستان س �ه‌ره‌ڕاى ئ���ه‌و ه �ه‌م��وو س��ت�ه‌م��ک��اری�هى ل �ه ک��ورد ک��راوه ،بێگومان ژنى کوردیش دووج��ار چه‌وسێنراوه‌ته‌وه ،جارێک وه‌ک کوردبوون و جارێک وه‌ک ژن بوون ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ کاریگه‌رییه‌کى ب �ه‌رچ��اوى ژن��ان ههیه له ب��وارى سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تیدا ،له هه‌ڵبژاردنى ساڵى ()2007دا له کۆى سه‌رکه‌وتنى ( )20په‌رله‌مانتارى کورد بۆ په‌رله‌مانى تورکیا هه‌شتیان ژن بوون، ئێستاش ( )13پاڵێوراوى ژن ههیه ،که ئ �ه‌گ �ه‌رى سه‌رکه‌وتنیان زۆر ،ئه‌مه‌ش بێگومان به تێکۆشانى ژنان بووه .بۆ نمونه، که‌سێکى وه‌ک (له‌یال زان���ا) نزیکه‌ى ( )12ساڵ له زینداندا بووه ،یان (سه‌باحه‌ت تونجه‌ل) له هه‌ڵبژاردنى رابردوودا له زینداندا بوو ،به‌اڵم ( )200هه‌زار که‌س ده‌نگیان پێدا و ده‌وڵ�هت ناچار بوو ئ��ازادى بکات، بێگومان ده‌یان نمونه‌ى له‌و شێوه‌یه‌مان ههیه که هه‌مووی په‌یوه‌ندی به لێهاتوویى و تێکۆشانى ژنان خۆیانه‌و‌ه ههیه ،چونکه ئه‌و ژنانه له ئه‌نجامى تێکۆشاندا دهبنه جێگه‌ى ئومێدى خه‌ڵک.
به‌گوێرى ئایین و یاساکان میرات ئه‌و ماڵ و سامانه‌ی ه له‌دواى دایک و باوک بۆ منداڵه‌کانى یان خوشک و برا دهمێنێتهوه و به‌و شێوه‌یه‌ى یاسا و شه‌رع دایناوه به‌سه‌ریان دابه‌شده‌کرێت ،به‌اڵم زۆرجار ئه‌و یه‌کسانی ه ل ه نێوان کوڕان و کچان په‌یڕه‌وناکرێت و به‌شێک ل ه خێزانه‌کان به‌هه‌ر بیانویه‌ک بێت کچان له‌میرات بێ به‌شده‌که‌ن یان کاتێک پێى ده‌ده‌ن سودى لێوه‌ر نه‌گرێت ،له‌و باره‌یه‌و‌ه ژماره‌یه‌ک ل ه ژنانى کۆمه‌ڵگاکه‌مان له‌باره‌ى میراته‌و‌ه باسى خۆیان ده‌که‌ن.
(ئێمه کاتى خۆى له گوند بووین و زه‌ویه‌کى زۆرى کوشتوکاڵیمان هه‌بوو ،دواى ئه‌وه‌ى شووم کرد، سااڵنه له‌و سامانه بێبه‌ش ده‌کرام که له‌و زه‌ویانه‌ى باوکم به‌رهه‌م ده‌هات ،به‌ڵکو سودمه‌ندى یه‌که‌م براکانم بوون ئه‌وان به‌هه‌وه‌سى خۆیان سودیان له‌و سامانه وه‌رده‌گرت ،بۆئه‌مه‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نه‌مده‌توانى داواى مافى خۆم بکه‌م) ئهمه وته‌ى ئاسوده ناوى خوازراوى ژنێکى ()36ساڵ بوو. ژیانیش که ته‌مه‌نى()29ساڵه ،ده‌ڵێت :ئێمه‌ى کچان ناتوانین سه‌ربه‌ستان‌ه داواى مافه‌کانمان بکه‌ین ،چونکه راسته‌وخۆ و باوک و براکانمان لێمان زوی��ر ده‌ب��ن و حاشامان لێده‌که‌ن ،گوایه
کچه‌که‌یان ئه‌و پاره‌ی‌ه له‌ماڵى باوکى بۆ ماڵى زاوا بۆیه ئهوکاته ئێمه ته‌نازولمان بۆ کردن ،به‌اڵم ده‌بات ،به‌اڵم ئهوه مافى خۆمانه چۆن کوڕه‌کان هه‌رگیز له‌و بڕاوایه‌دا نه‌بووم که براکانم مافى بۆ ژنه‌کانیان ده‌به‌ن ئاواش ئێمه مافى خۆمانه من بخۆن ،ئێستاش دواى ()20ساڵ له شوکردنم هیچ هیوام ب �ه‌و میراته ن �ه‌م��اوه ،ب �ه‌اڵم ئێمه سود له سامانى باوکمان وه‌ربگرین . وتیشى :ههرچهنده تاوه‌کو ئێستا لهوه دڵنیانیم پێمانخۆش بوو ،وه‌ک مافى خۆمان له‌سامانى که براکانم له میراتى باوکم بێ به‌شم ده‌که‌ن ،باوکمان بێبه‌ش نه‌کرێن. به‌ڵکو له‌کاتى ئێستا ده‌ڵێن هێشتا میرات به‌ش ل �ه رووى ش��ه‌رع��هوه م��ه‌ال ع �ه‌ب��دواڵ سه‌عید نهکراوه ،به‌اڵم ئێستا دایک و باوکم نه‌ماون و سه‌رۆکى یه‌کێتى زانایانى ئایینى کوردستان کاتى دابه‌شکردنى میراته ،له‌کاتێکدا براکانم تایبه‌ت بۆ رۆژنامه‌ى(چه‌تر) وت��ى :ئایینى له‌ناو خانووى باوکمن و سه‌یاره‌ى ئه‌و لێده‌خورن پ��ی��رۆزى ئیسالم مافى بۆ هه‌موو که‌سێک و به‌پاره‌که‌ى مامه‌ل‌ه ده‌ک �ه‌ن ،که‌چى ئێمه‌ى به یه‌کسانى دان��اوه ،به‌تایبه‌تى له نێوان منداڵ خوشکه‌کانى له‌خانوى به‌کرێ و له ژیانێکى له‌الیه‌ک و دایک و باوک له‌الیه‌کى تر ،ئه‌و خ��راپ ده‌ژی��ن ب���ه‌ڕه‌واى نابینن به‌شمان ب��ده‌ن و په‌یوه‌ندی‌ه دوا کۆچکردنى دایک یان باوک یان برا و خوشکێک هه‌ر دهمێنێتهوه ئه‌ویش ئێمه‌شبحه‌سێینه‌وه. ئه‌خته‌ریش ته‌مه‌نى ()45س��اڵ�ه م��اوه‌ى ( )20په‌یوه‌ندى میراته ،که مافێکى شه‌رعى هه‌موو ساڵه ژن به‌ژنى بۆ براکه‌ى پێکراوه ،ئه‌ویش میراتگرێک‌ه له‌وکه‌سه‌ى که‌وا کۆچی دوایی هیچ پاره‌یه‌کى له سامانى باوکى نه‌دیوه‌و وتى :کردووه. له‌ته‌مه‌نى ()25ساڵى شومکرد ئه‌ویش به ژن وتیشى:میرات له‌دایک و باوک بۆ منداڵه‌کان به‌ژنه ،دواى ئه‌وه‌ى دایک و باوکم ماڵئاویان یان له خوشک و برا بۆ خوشک و براکانى کرد براکانم سامانه‌که‌یان له‌نێو خۆیان دابه‌شکرد تر دهمێنێتهوه پێویسته هه‌روه‌ک چۆن شه‌رع و و هیچیان به ئێمه نه‌دا به‌بێ ئه‌وه‌ى پرس به ئێمه یاسا دایانناو‌ه جێبه‌جێ بکرێت ،به‌اڵم زۆرجار بکه‌ن ،کاتێکیش داواى میراتمان کرد پێانگوتم له کۆمه‌ڵگا ئێمه به‌هۆى ده‌ست رۆیشتویى یان تۆ ژن به‌ژنیت پێکراوه لهگهڵ برا ژنه‌که‌ت به‌ر پێگه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى براکه‌ى یان دابه‌شکردنى ماڵ و سامان له‌الیه‌ن باوکى پێش کۆچکردنى، یه‌ک ده‌که‌ون. ل�ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌وه‌ى چ��ۆن ل�ه‌دادگ��ا ئیمزاى له‌سه‌ر ئافره‌تان له میران و له‌و مافه شه‌رعی‌ه هه‌یه‌تى مافى خۆى کردوه ئه‌خته‌ر وتى :پێش کۆچى له‌سه‌ر مردووهکه بێبه‌ش ده‌کرێت ،ئه‌مه‌ش جگه دوایی باوکم براکانمان ماڵه‌که‌یان به‌ناوى خۆیان له‌وه‌ى له‌رووى شه‌رعه‌و‌ه پێشێلییه‌کى گهورهیه و کردبوو ،به‌و بیانوه‌ى مامهڵه به پاره‌ک‌ه ده‌که‌ن ،ئه‌و که‌سه‌ى میراته‌ک‌ه نادات حه‌رامێک ده‌خوات،
هه‌روه‌ها ئه‌و پێشێلکاری‌ه واده‌کات ئافره‌ت‌ه به‌ش خواره‌وه‌ک‌ه عه‌تف و سۆزى به‌رامبه‌ر مردووهکه الوازبێت و هه‌ست به په‌راوێزکردنى خۆى بکات له‌الیه‌ن که‌سوکاریه‌و‌ه . ه���ه‌روه‌ک مامۆستا عه‌بدواڵ روونیده‌کاته‌وه :ئاشکرایه ئایینى پیرۆزى ئیسالم داکۆکى له په‌یوه‌ندى خزمایه‌تى و دۆستایه‌تى ده‌کات و رێنمایی کۆمه‌ڵگا ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى خزمایه‌تى خۆیان پته‌وتربکه‌ن ،دوات��ر ئه‌گه‌ر که‌سێک ببێته هۆکارێک بۆ تێکدانى ئه‌و په‌یوه‌ندی‌ه کاتێک میرات به خوشک و برا یان منداڵه‌کانى نادات ،ئه‌وا به پێچه‌وانه‌ى قورئان دهجوڵێتهوه و په‌یوه‌ندى خزمایه‌تى الواز ده‌کات ،له‌و حاڵه‌ت‌ه که‌سى به‌ش خوراو مافى خۆیه‌تى سکااڵ له‌سه‌ر ئه‌و که‌سان‌ه تۆماربکات ،جا ئه‌و سکااڵی‌ه له رووى شه‌رعه‌و‌ه بێت که ده‌توانێ له‌لێژنه‌ى ب��ااڵى فتوا بیکات ،ی��ان له رووى یاساییه‌و‌ه بێت که له‌دادگاکان ده‌کرێت ،چونکه شه‌رع و یاسا ئه‌و مافه‌ى به ئافره‌ت داوه. سه‌رۆکى یه‌کێتى زانایانى ئایینى کوردستان هه‌رله‌وباره‌یه‌و‌ه وتیشى :له‌پێناو دورست نه‌بوونى کێشه‌ى له‌و جۆره که‌مکردنه‌وه‌ى ئه‌و نهریته پێویسته ئ�ه‌و ب��راو باوکانه‌ى م��اڵ و سامانى زۆریان ههیه پێش مردنى به‌سه‌رخوشک و برا و منداڵه‌کانى دابه‌شى نه‌کات ،ئه‌گه‌ر ئه‌وکاره‌شى کرد بابه‌یه‌کسانى بێت و کچانى لێ بێ به‌ش نه‌کات‌وجیاوازى له‌نێوانیان نه‌کات ،هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر ئێمه بمانه‌وێ کۆمه‌ڵگاکه‌مان ئاسوده
و به‌خته‌وه‌ربێت پێویسته هۆشیارى و رۆشنبیرى له‌سه‌ر ئه‌و نهریته باڵو‌ه له‌تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا بگه‌یه‌نین ،که ژنانیش ئ �ه‌و مافه‌یان ههیه کاتێک که‌سێکیان کۆچى دوایی ده‌کات سود له‌ماڵ و سامانه به‌جێماوه‌که‌ى وه‌ربگرن. له رووى یاساوه پ��ارێ��زه‌ر ئه‌حمه‌د عه‌بدولقادر ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌ندیکاى پارێزه‌رانى کوردستان و به‌رپرسى راگه‌یاندن بۆ (چه‌تر) ده‌ڵێ :نه‌ریتى بێ به‌شکردنى ژن له میرات له کۆمه‌ڵگاى کوردستان بوونى زۆره ،به‌تایبه‌تى له‌ناوچه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ش��ار ،ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و دابونه‌ریت‌ه ده‌گ�ه‌رێ��ت�هوه که کۆمه‌ڵگا ده‌قى پێوه‌گرتووه ،ب�ه‌اڵم له‌و حاڵه‌ت‌ه ئه‌گه‌ر ژنێک له‌رووى میراته‌و‌ه بێبه‌ش بکرێت ،ئه‌وا ده‌توانێ له‌دادگا سکااڵ له‌سه‌ر ئه‌و که‌س‌ه تۆمار بکات که مافه‌که‌ى زه‌وت کردووه ،ئهوکاته به‌گوێره‌ى یاسا مافه‌که‌ى بۆ دهگهڕێتهوه و ئه‌گه‌ر داواى قه‌ره‌بوه‌کردنه‌و‌ه بکات بۆ ئه‌و ماوه‌یه‌ى میراته‌که‌ى پێ ن �ه‌دراوه ،پێویسته قه‌ره‌بووه‌ک‌ه وه‌ربگرێته‌وه. وتیشى :ئه‌وکه‌سه‌ى میراته‌که‌ى زه‌وت کردوه به‌گوێره‌ى یاسا جگه له گه‌ڕانه‌وه‌ى میراته‌ک‌ه بۆ خاوه‌نه‌که‌ى هیچ سزایه‌کى تر وه‌رناگرێت. س���ه‌ب���اره‌ت ب����ه‌وه‌ى ک��ات��ێ��ک ب��اوک �ه‌ک �ه پێش ئ����ه‌وه‌ى ک��ۆچ��ى دوای����ی ب��ک��ات سامانه‌که‌ى ب���ه‌ک���وڕه‌ک���ان ب�����دات ئ���ای���ا ژن���ه‌ک���ه م��اف��ى س��ک��ااڵى ده‌ب��ێ��ت ،ئ���ه‌و پ���ارێ���زه‌ر‌ه وتى:نه‌خێر ئه‌و مافه‌ى نابێت ،چونکه باوکه‌ک‌ه ئازاده له‌وه‌ى ماڵ و سامانه‌که‌ى به‌کێ ده‌دا.
به‌شداری ژنانی باکوری کوردستان له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا
ژنان ل ه پێناو یه‌کسانیدا به‌شداری سیاسه‌ت ده‌بن
نورسه‌ک ئایدۆغان ئامه‌د
په‌روین بولدان ئیغدر
له‌یال زانا ئامه‌د
مولکید بیرتاند قدرس
گولته‌ن کشاناک سیرت
ئه‌میند ئاین ئامه‌د
گولسه‌ل یلدرم ماردین
وه‌رگێڕان که‌ژوان عه‌لی ژن��ان��ی پ��اڵ��ێ��وراوی ب���ه‌ره‌ی ره‌ن��ج، دیموکراسی و ئ��ازادی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ( )BDPراوه‌ست ه ل ه سه‌ر په‌یامی بنه‌ڕه‌تی ده‌ک��ه‌ن و ل ه پێناو یه‌کسانیدا شه‌ش خاڵیان ده‌ستنیشان کرد.
ژنانی پاڵێوراوی به‌ره‌ی ره‌نج ،دیموکراسی و ئازادی درێژه‌ی خه‌باتی خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنی ( )12حوزه‌یران ده‌ده‌ن )13( .پاڵێوراوه‌کانی ژن له‌م به‌ره‌یه‌دا جێی ده‌گرن .ئامانجی سه‌ره‌کی کاندیداکانی ژن ،ده‌ستێوه‌ردانی سیاسه‌تی سه‌رده‌ستی پیاوان بکه‌ن و له پێناو ئازادی، یه‌کسانی ،دی��م��وک��راس��ی و دادپ���ه‌روه‌ری���دا تێبکۆشن .هه‌روه‌ها کاندیداکانی ژن دیاری ده‌ک����ه‌ن ک �ه ب �ه ج��ی��ان��ی «کۆمیسیۆنی ده‌رفه‌ته‌کانی ژن و پیاو» که له په‌رله‌ماندا دام �ه‌زراوه« ،کۆمیسیۆنی یه‌کسانی ژن و پیاو» دروست بکه‌ن و لهگهڵ ئه‌مه‌ش بۆ له‌ناوچوونی نایه‌کسانی نێوان ژن و پیاو شه‌ش خاڵیان ده‌ستنیشان ده‌که‌ن. به‌یاننامه‌ی ب���ه‌ره‌ی رن��ج ،دیموکراسی و ئازادی سه‌باره‌ت به ژنان له ژێر ناوی «ژنان که به‌رێکخستن بوون به‌ره‌و ئازادی ده‌ڕۆن، ژن��ان که ئ��ازاد ب��وون ب �ه‌ره‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دی��م��وک��رات��ی��ک ده‌ڕۆن» ل �ه س���ه‌ر ()20 په‌یامی بنه‌ڕه‌تی راده‌وه‌ستێت؛ پرۆژه‌ک‌ه له پێناو خوڵقاندنی یه‌کسانی کۆمه‌اڵیه‌تیدایه. له به‌یاننامه‌که‌دا پرۆژه‌کانی وه‌ک له دژی نایه‌کسانی ئابووری ،سیاسی ،کلتووری، ته‌ندروستی ،په‌روه‌رده‌یی و هه‌روه‌ها له دژی ته‌عجیز ،ده‌ستدرێژی و توندوتیژی ئاماده کراوه. ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی ژن��ان��ی ک��ورد و تێکۆشه‌رانی سۆسیالیست له ژێر چه‌تری ب �ه‌ره‌ی ره‌نج، ئ���ازادی و دیموکراسی ئه‌زمونی خۆیان دابه‌ش ده‌که‌ن و له پێناو پێداویستی ژنان، پرۆژه‌گه‌لی به‌رفراوانیان ئاماده ک��ردووه. له به‌یاننامه‌که‌دا له س�ه‌ر کێشه‌ی ژن و ڵوێسته ک���راوه. نایه‌کسانی ره‌گ����ه‌زی هه
یوکسه‌ل ئافشار ئه‌رده‌خان
به‌یاننامه‌ک‌ه به دروشمی «ئه‌گه‌ر ژن نه‌بێت، یه‌کسانی و ئازادی و دیموکراسیش نابێت» ئاماده کراوه و له داخوازنامه‌دا ( )20خاڵ جێی ده‌گرن. به‌یاننامه‌ک‌ه به قۆناغه‌کانی تێکۆشانی ئ���ازادی ژن ده‌س��ت پێده‌کات و ده‌ستنیشان ده‌کرێت که تێکۆشانی ئازادی ،تێکۆشانی ژن����ه ،ه���ه‌روه‌ه���ا ب��ن��اغ �هی وه‌رچ����ه‌رخ����ان و دیموکراتیک-بوونه .تێدا ه��ات��ووه که له گۆڕینی کۆمه‌ڵگادا کورد پێشه‌نگایه‌تی ده‌کات و بزوتنه‌وه‌ی ژنانی کورد له دژی، نه‌ژادپه‌رستی و میلیتاریزم خۆیان به‌رێکخستن کردووه و له‌ناو ( )30ساڵدا قوربانی زۆری داوه .له به‌یاننامه‌که‌دا ئاماژه ب�هوه کراوه که «تا ژن ئازاد نه‌بێ ،کۆمه‌ڵگاش ئازاد نابێت» ،بۆیه ژن به پارادیگمای ئ��ازادی ره‌گ���ه‌زی ،ئێکۆلۆژیک و دیموکراتیک درێژه به تێکۆشانی خۆی ده‌دات. کێشه‌ی ئازادی ژنان له به‌یاننامه‌که‌یاندا سه‌رنج راده‌کێشنه سه‌ر چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ئازادی و کۆمه‌ڵگا و به‌م شێوه ب���ه‌رده‌وام ده‌ک �ه‌ن« :ئێمه وه‌ک کاندیدای ئه‌م به‌ره‌یه ،ده‌ستێوه‌ردانی سیاسه‌تی
شه‌هبال شه‌نیورت موغال
سه‌الم ئیرماک شرناخ
سه‌رده‌ستی پیاوان ده‌که‌ین و له پێناو ئازادی، ی�ه‌ک��س��ان��ی ،دی��م��وک��راس��ی و دادپ�����ه‌روه‌ری تێده‌کۆشین .له دژی دووچاوه‌کی جنسیه‌تی، نه‌ته‌وه‌په‌رستی ،میلیتاریزم و ده‌وڵه‌تگه‌رایی، ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک��ی ئ�������ازادی ره‌گ������ه‌زی، دیموکراتیک و ئێکۆلۆژیک ده‌ئافرێنێت». نوێنه‌رایه‌تی یه‌کسان کاندیدای ژنی به‌ره‌ی ره‌نج له به‌یاننامه‌که‌دا ده‌ڵ���ێ���ن ک���ه ل���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر دووچ����اوه‌ک����ی سیستماتیکدا له ناو تێکۆشانی هاوبه‌شدا ده‌ب��ن .هه‌روه‌ها له دژی ئاسته‌نگ-کردنی نوێنه‌رایه‌تی ژنان له میکانیزمی بڕیارداندا پهره به تێکۆشانیان ده‌ده‌ن. بۆ نوێنه‌رایه‌تی سیاسی و له گۆڕه‌پانی تردا مسۆگه‌ر ده‌بێ کۆتای ( )%40به‌جێ بکه‌ن. له دژی به‌نداوی هه‌ڵبژاردنی تێکۆشانی هاوبه‌ش ده‌ک�ه‌ن .به جیاتی «کۆمیسیۆنی ده‌رفه‌ته‌کانی ژنان و پیاوان» که له په‌رله‌ماندا دام �ه‌زراوه« ،کۆمیسیۆنی یه‌کسانی ژن و پیاو» دروست ده‌که‌ن. وه‌زاره‌تی یه‌کسانی له به‌یاننامه‌که‌دا باسی وه‌زاره‌تی به‌رپرسیاری بنه‌ماڵ‌ه و ژن ک��راوه و تێدا هاتووه که له ئه‌زمونی واڵتانی ئه‌وروپا سوود وه‌رده‌گرین
سه‌باحه‌ت تونجه‌ل ئیستانبۆل
و وه‌زاره‌ت��ی یه‌کسانی داده‌مه‌زرێت .لهگهڵ دام�ه‌زران��دن��ی ئ�ه‌م وه‌زاره‌ت���ه ،سیاسه‌ته‌کانی س���ه‌ب���اره‌ت ب���ه پ�������هروهرده ،ت �ه‌ن��دروس��ت��ی و دادپ���������ه‌روه‌ری ده‌خ��وڵ��ق��ێ��ن��درێ��ت و ده‌ب��ێ��ت�ه میکانیزمی کۆنترۆڵ‌کردن. ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی ره‌ن��ج��ی ژن ببیندرێت ،ده‌ب��ێ مافی له ن��او کۆمه‌ڵگادا بپارێزرێت و له دژی زمانی سه‌رده‌ست تێکۆشان بکرێت. کاندیدای ژنی به‌ره‌ک‌ه له دژی دووچاوه‌کی هه‌ڵوێست وه‌رده‌گ���رن ،هه‌روه‌ها ده‌وترێت که پهره به «بودجه‌ی جنسیه‌ت»ی شاره‌وانی ( )BDPله هه‌موو گۆڕه‌پاندا بدرێت. تێکۆشان له دژی قڕکردن بابه‌تێکی ت��ری به‌یاننامه‌ک‌ه هه‌ڵوێست وه‌رگرتن‌ه له به‌رامبه‌ر جنایه‌تکاری له دژی ژن��ان .س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌م بابه‌ت‌ه هاتووه که له‌م دواییان‌ه شاره‌ودارانی ( )BDPبۆ ئه‌و ژنانه‌ی رووبه‌ڕووی توندوتیژی دهبنهوه ده‌ستی کردووه به دامه‌زراندنی «گۆڕه‌پانی ژنانی ئازاد» و دیاری کراوه که« :کۆمه‌ڵکوژی ژنان، ئابووری له دژی��ان ،توندوتیژی جه‌سته‌یی، ده‌روونی و ره‌گه‌زی له ئاستێکی به‌رزدایه. ده‌ب��ێ خێرا بۆ پێشگرتن ل �ه‌م کاره‌ساتانه،
ئایسه‌ل توغلوک وان
ئایک ئاکات باتمان
تێکۆشان بکرێت» .ب��ۆ ئ �ه‌و جنایه‌تانه‌ی له دژی ژن��ان ده‌کرێن یاسای «پاراستنی تێکۆشان ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر توندوتیژی دژی ژن��ان» ده‌رده‌ک �هی��ن .بیرۆکراسی تێکۆشان ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر توندوتیژی دژی ژن��ان که‌م ده‌کرێته‌و‌ه و هه‌موو دام و ده‌زگاکان پشتگیری ده‌ده‌ن به‌م دروشمه که «ژن ژیانه ،ئێمه ژیان ناکوژین». پهروهرده له هه‌ر گۆڕه‌پانێکدا ل�ه به‌یاننامه‌که‌دا ه��ات��ووه ک�ه «ئ��اب��ووری ت��ورک��ی��ا ل��ه ری����زی ()17م���ی���ن ئ��اب��ووری گ����ه‌وره‌ی ج��ی��ه��ان��دای��ه ،ب���ه‌اڵم ب �ه گ��وێ��ره‌ی پێشخستنی مرۆڤه‌کان ،له ریزی ()79دایه، بۆ گۆڕینی ئه‌م تابلۆی‌ه پ��رۆژه‌ی گرنگ پێشکه‌ش ده‌ک �ه‌ن .له کایه‌ی پ�ه‌روه‌ره‌ده‌ش��دا له تورکیادا کێشه‌ی گهوره ههیه و دایک و منداڵ ده‌بیندرێن که زمانیان جیاوازه ،بۆ کۆتایی-هێنان به‌م تواندنه‌وه‌ی کلتووری و زمانی‌ه گه‌لێک پ��رۆژه ه �ه‌ن ».کاندیدانی ژن ده‌ستنیشان ده‌که‌ن که هه‌موو کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا به بۆچوونی یه‌کسان و ئازادی ژن چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن و بۆ به‌شدارکردنی ئه‌و ژنانه‌ی ئاسته‌نگی له به‌رده‌میاندای‌ه له ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تیدا ته‌دبیری تایبه‌ت پێک دێنن و پشتگیریان لێ ده‌که‌ن. هه‌ژاری ژن زه‌ره‌رمه‌ند ده‌کات ل �ه ب�هی��ان��ن��ام�ه‌ک�ه‌دا ه��ات��ووه ک �ه ه���ه‌ژاری ه �ه‌ره‌زێ��ده ژن��ان زه‌ره‌رم �ه‌ن��د ده‌ک���ات و بۆیه «تێکۆشانی ئ����ازادی ژن ،تێکۆشان له به‌رامبه‌ر هه‌ژارییه» .له‌م باره‌یه‌و‌ه ده‌وترێت « له کایه‌ی ئابووریدا مسۆگه‌ر ده‌بێ کۆتا به‌کار بێت .هه‌روه‌ها دامه‌زراندنی ژن ده‌بێ زیاد بکرێت و بپارێزرێت .بۆ ئه‌مه‌ش تێکۆشان ده‌که‌ین تا یه‌کسانی و ئازادی بێت‌ه دی». به‌رێکخستن-بوونی بۆ ژنان له به‌شی کۆتایی به‌یاننامه‌که‌دا هاتووه که «گه‌رنتی ئازادی به هێزی ژن رێکخستن- کراو ده‌بێت .چه‌ند ژن زۆرت��ر به‌شدار بێت، ئ��ازادی و دیموکراسی زۆرت��رن .بۆ ئه‌وه‌ی تێکۆشانی ژن به‌هێز بکرێت ،ده‌ب���ێ ژن هێزی خۆی به‌رێکخستن بکات؛ له هه‌ر گۆڕه‌پانێکدا ئه‌نجومه‌ن دابمه‌زرێنێت.
گه‌نجان
ل ه داهێنانێکی نوێدا بێ هاوکاری له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه
ک ئۆتۆمبێلێکى هاوڕێى ژینگ ه دروست ده‌کات کوردێ ئاماده‌کار
ساالر بیاره‌یی له دوو داهێنانى نوێدا که دوو پرۆژه‌ى زانستین (دروستکردنى ئۆتۆمبێلى کاره‌بایى ،وزه‌ى خۆى بۆ به‌رهه‌مهێنانى وزه‌ى کاره‌با) ،ئه‌گه‌ر هاوکارى بکرێت ئه‌و گه‌نجه سه‌ره‌نجى واڵتانى دهرهوه به‌الى کوردا راده‌کێشێت ،به‌اڵم وه‌ک خۆى ده‌ڵێ جگه له کۆمپانیاى قه‌یوان که به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک هاوکارى کردووه له الیه‌ن حکومهتهوه هاوکارى نهکراوه و ناچار په‌نا ده‌باته به‌ر حکومه‌تى ناوه‌ند هاوژین له‌تیف ته‌مه‌ن ( )25ساڵى دانیشتوى سلێمانى و ده‌رچوى ئاماده‌یى پیشه‌سازى له چاوپێکه‌وتنێکیدا لهگهڵ (چه‌تر) باسى پرۆژه زانستییه‌کانى ده‌کات.
چه‌تر :پرۆژه‌کانت چین؟ دوو پرۆژه‌ى زانستین له (دروستکردنىئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل��ى ک���اره‌ب���ای���ى) ک��ه ب���هوزه ک��ار ده‌ک���ات ،وات �ه ئ �ه‌و ئۆتۆمبێالنه دهگرێتهوه که هاوڕێى ژینگه‌ن ،ئه‌م ئۆتۆمبێالنه له جیهاندا بونیان زۆره . چه‌تر :چۆن ده‌ت �ه‌وێ ئه‌م ئۆتۆمبێله دروست بکه‌یت؟ چ �ه‌ن��د پ��ات��ری��ی�ه‌ک ک �ه ه��اوڕێ��کبهستراون شه‌حن ده‌کرێنه‌وه و به‌تاڵ ده‌ب��ن �هوه ،ب �ه‌اڵم توانا و کێشى وه‌ک ئۆتۆمبێلى به‌نزین و گاز نییه ،بۆیه خ��واس��ت��ى ک�ه‌م��ی��ش��ى ل���ه‌س���هره ،ل�ه‌ن��او پاترییه‌کانیدا کاره‌بایه‌ک کۆبووه‌ته‌وه و به‌رده‌وام به‌کارى ده‌هێنى. چه‌تر :جیاوازى لهگهڵ ئۆتۆمبێله‌کانى
تردا چییه؟ وزه‌ى کاره‌با ده‌کات به میکانیکو هاوڕێى ژینگه‌ن ،سێ سه‌رچاوه‌ى سروشتى ترم هێناوه که له ئۆتۆمبێلى گ���از و ب �ه‌ن��زی��ن��دا ن��ی��ی �ه ،ج��گ �ه ل��هوه پێویستمان ب�ه م���اده‌ى ئه‌ندامى نییه و ئ�ه‌و س�ه‌رچ��اوان�ه ده‌ک��رێ��ن�هوه به وزه ب��ێ ئ����ه‌وه‌ى ک��ارب��ک��ات�ه س���ه‌ر خێرایى ئۆتۆمبێله‌که: یه‌که‌م :کاره‌باى ئاساییه، دووه‌م :سیستمى (برێک)ه ،سیستمى هایدرۆلیک، سێیه‌م :سیستمى ل�ه‌ری��ن�ه‌وه‌م��ان ههیه که هه‌مو ئۆتۆمبێلێک ئه‌گه‌ر به‌سه‌ر شوشه‌شدا بڕوات هه‌ر ده‌له‌رێته‌وه ،به‌اڵم ئه‌م ئۆتۆمبێله جوڵه‌که ونده‌کات و هه‌م ده‌شیکاته‌وه به وزه. چ����هت����ر :ئ�������ه‌وه‌ى ب����ه‌ک����ارى دێ��ن��ی��ت ئۆتۆمبێله‌که‌ى ل�ه‌ری��ن�ه‌وه‌ى نه‌مێنێت چیه؟ ئه‌م ئۆتۆمبێله(داینه‌مۆ) ئارمیچهرىلهسهره ،له کاتى رۆشتندا ناله‌رزیت و ه �ه‌ر ک��ات پێویستت ب��وو ده‌ت��وان��ى بیوه‌ستێنى و له ئه‌نجامدا میکانیک ده‌گ�������ۆڕێ ب����ۆ وزه ،ل���ه‌م���ک���ات���ه‌دا ئۆتۆمبێله‌که خاو دهبێتهوه و وزه‌مان ده‌ست ده‌که‌وێ. چه‌تر :ئه‌گه‌ر هه‌وا پێچه‌وانه‌ى رۆشتنى ئ��اراس��ت �هى ئۆتۆمبێله‌که ب���وو ،ئایا کاریگه‌رى ناکاته سه‌ر خێراییه‌که‌ى؟ ح��ه‌وزى تێدایه و له‌ناویدا پهروانهه���هی���ه ئ����ه‌م����ه‌ش ب���ه‌پ���ێ���ى ق����ه‌ب����اره‌ى ئۆتۆمبێله‌که په‌روانه‌کان ده‌گۆڕێن و ئاراسته‌ى هه‌واکه دیارى ده‌ک�ه‌ن ،ئه‌م پ�ه‌روان�ه (ف�لاپ�ه‌ر) ئاراسته‌ى هه‌واکه ل�هه�ه‌رالی�ه‌ک بێت رێکى ده‌ک��ات �هوه، چه‌ند ده‌رگایه‌ک الى په‌روانه‌کاندایه و له‌وێوه هه‌واکه دهچێته ژووره‌وه. چه‌تر :ئایا له رێگاى دروستکردنى ئه‌م ئۆتۆمبێلهوه چ په‌یامێکت ههیه؟ -په‌یامه‌که‌م ئ�ه‌وه‌ی�ه به ئه‌مریکا و
ئه‌وروپا بڵێین که کوردیش ده‌توانێ داهێنانى له‌م چهشنه بکات. چه‌تر :ساڵى چه‌ند ده‌ستت ک��رد به‌م پرۆژهیه و سه‌ره‌تا بۆ الى کێ رۆشتیت و هه‌ڵوێستى چۆن بوو؟ ساڵى ( )2009ده‌ستم پێکرد ،یهکهمج��ار رۆشتین ب��ۆالى ب��ۆردى گه‌نجان که سه‌ر به رێکخراوه دیموکراتیه‌کانى یهکێتییه ،ف��ۆرم��ێ��ک��م��ان پ��رک��ردهوه دواى م���اوه‌ی���ه‌ک ک���ه رۆش��ت��ی��ن �هوه وه‌ک ج���ۆرێ���ک ل���ه گ��اڵ��ت��ه‌ک��ردن هه‌ڵسوکه‌وتیان لهگهڵ کردین ،له‌به‌ر ئ���هوه پ��ێ��ی��ان وت��ی��ن ئ���ه‌م ک����اره‌ى ئێوه کۆپییه‌و هاوکاریتان ناکه‌ین ،بێئه‌وه‌ى هیچ پسپۆریه‌کیشیان له‌وکاره‌ى ئێمه‌دا هه‌بێت که ئێمه دڵنیاین له‌سه‌ره‌وه پێیان وتراوه که پشتگوێ بخرێین ،پاش ئهوه رۆشتینه الى فاروقى مه‌ال موسته‌فا خاوه‌نى کۆمپانیاى ئاسیاسێڵ ،ئه‌ویش زی��ات��ر ل��ه ( )3م��ان��گ ه��ات��وچ��ۆى پێکردین و وه‌اڵم��ى نه‌داینه‌وه ،پاشان چوینه الى گ��روپ��ى کۆمپانیاکانى نالیا و کۆمپانیاکانى ههڵهبجه ،دواتر رۆشتینه الى رون���اک خ��ان دایکى دکتۆر به‌رهه‌م که ئه‌و کات جێگرى سکرتێرى یه‌کێتى بوو ،پاشان عارف قوربانى سه‌رنوسه‌رى رۆژنامه‌ى ئاسۆ که له رێگاى ئهوانهوه بڕیاربوو دکتۆر به‌رهه‌م ببینین ،به‌اڵم نه‌مان بینى ،که ئێمه‌ش نازانین بۆ نه‌مانبینى. چه‌تر :ئه‌گه‌ر ئه‌م پرۆژه‌یه‌ت س �ه‌ر بگرێت یه‌که‌م ئۆتۆمبێل چه‌ندى تێده‌چێ؟ ره‌ن�����گ�����ه‌س������ه‌ره‌ت������ا 8 ده‌فته‌ر دۆالى ت���ێ���ب���چ���ێ���ت، دوای���ی���ش ئ �ه‌و ک���ۆم���پ���ان���ی���ای���ه ده‌زانێت که دروستى ده‌کات.
چه‌تر :پرۆژه‌ى دووه‌مت چییه و ساڵى چه‌ند بوو؟ وزه‌ى خۆیى بۆ به‌رهه‌مهێنانى وزهىکارهبا ساڵى ( )2010یه‌که‌م کارم بوو ،سودم له هێزى موگناتیسى وه‌رگ���رت���ووه ک��ه ته‌مه‌نێکى درێ��ژى ههیه ،ئه‌و ماده‌یه‌ش که بۆ کاره‌که‌م پێویست بوو له په‌یمانگایه‌کى پارێزگاى نه‌جه‌ف ده‌ستم ک�ه‌وت ،ئێستا چ���ه‌ن���د ک��ه‌س��ێ��ک��ى پ��س��پ��ۆر خ�ه‌ری��ک��ى دروس��ت��ک��ردن��ى ئه‌و ماده‌یه‌ن بزانین دارشته‌که‌مان بۆ ده‌رده‌چێت یان نا ،ئه‌گه‌ر ده‌رن������ه‌چ������وو ئ�����ه‌وا کۆمپانیاى قه‌یوان ده‌ستیان ک��راوه ک���ردوی���ن که بۆ هه‌رکوێ پ�����ێ�����وس�����ت ب������ک������ات ب��چ��ی��ن و
n
چه‌ندیشى ویست هاوکاریمان بکه‌ن، ئه‌گه‌ر چى تائێستاش چه‌ندمان سه‌رف کردووه هه‌ر له‌سه‌ر کۆمپانیاى قه‌یوان بووه. درێژه بۆ ل19
تاح د فه رهه uسه
u
کێشه‌کانى په‌یمانگاى ته‌کنیکى کۆیه خوێنکارێک :له‌کاتى ده‌رماڵ ه وه‌رگرتندا له‌پۆلدا نه‌بین پاره‌مان لێوه‌رده‌گیرێته‌وه پۆله‌کانمان کۆنن و له‌دانیشتنى بێزارین ئاماده‌کار و وایت بۆرده‌کانمان باش نین بۆنوسین ل ه گه‌الوێژ مێهفه‌ر سه‌ریان و داتاشۆ به‌کارناهێنرێ پێویست ه ئه‌مڕۆ له‌کاتى وانه وتنه‌وه‌دا که‌ڵک له‌و جۆره ئامێران‌ه وه‌ربگیردرێ». زانکۆو په‌یمانگا شوێن و باڵوکردنه‌وه‌ى رۆژنامه‌و گۆڤار قه‌ده‌غه‌یه وێستگه‌یه‌ک ه بۆ پێگه‌یاندن ئوشین ئه‌سعه‌د ،خوێندکارى به‌شى ژمێریاری و دروستکردنى که‌سێک ده‌ڵێت :ڕێگ‌ه له‌باڵوکراوه‌کان ده‌گیرێت،ک ه به‌بیرکردنه‌وه‌یه‌کى جیهانى کارێکى دروست نیه ،هه‌رکه‌س ئازاده چ بینیه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌و که‌س ه ده‌خوێنێته‌و‌ه یا چۆن بیر بکاتهوه .ئه‌و کاران ه خواستى له‌سه‌ر بێت و هه‌وڵى دهبنه هۆى بێزارى خوێندکار و دواجار ده‌نگى خۆى بخات ه گه‌ڕ ،به‌اڵ م ئه‌وه‌ى ناڕهزایهتى به‌رز دهبێتهوه. جێگه‌ى نیگه‌رانی ه زانکۆو شلێر عه‌لیش خوێندکارى هه‌مان په‌یمانگای ه په‌یمانگاکانى کوردستان ته‌نانه‌ت وتى :هۆى زۆرى خوێندکار له ناو پۆله‌کاندا خۆشیان ناتوانن به‌شێوه‌یه‌کى دهبێته بێزارى مامۆستاو خوێندکارخۆشى. ئه‌کادیمى که‌سێتیه‌ک دروست به‌م هۆیه‌شه‌و‌ه سه‌فه‌رى زانستیمان ئه‌نجام بکه‌ن،په‌یمانگاى کۆی ه ماوه‌ى ن����ه‌داوه ،ب��ۆ نموونه م��ن ل�ه به‌شى یاسام سااڵنێکى زۆر ه دامه‌زراوه‌و سااڵنه ی که پێویسته بچین‌ه دادگا و ئه‌و شوێنان‌ه کۆمه‌ڵێکى زۆر ل ه خوێندکار له‌و په‌یمانگای ه وه‌رده‌گیرێن و ل ه هه‌مان پێوه‌ندیان به به‌شه‌که‌و‌ه ههیه ،به‌اڵم تا ئێستا بۆ هیچ جێگایه‌ک نه‌چووین. کاتیشدا خوێندن ته‌واو ده‌که‌ن. به‌اڵم سه‌ره‌راى ئه‌و هه‌موو هه‌وڵ و مانگان‌ه به هۆى غیابات ده‌رماڵه‌مان لێ که‌م دهکهنهوه ته‌قه‌اڵی ه ک ه به‌رپرسانى په‌یمانگا بۆ چاککردنى نێو په‌یمانگا ده‌یده‌ن ،هه‌اڵڵ‌ه تاهیر و وتى:به‌هۆى نهچوونه هۆڵى خوێندنهوه له‌کاتى ده‌رماڵ‌ه پێدان ده‌رماڵ‌ه له چه‌ند کێشه‌و گرفتێکى هه‌ی ه ک ه هه‌وڵمانداو ه له‌و راپۆرته‌دا ب ه کورتى ئاماژه‌یان پێ بکه‌ین.
ناهێڵن میوان بێت‌ه په‌یمانگا جه‌وهه‌ر حسێن خدر ،خوێندکارى قۆناغى دووه‌مى به‌شى کارگێڕى یاسا وتى «رێگه ناده‌ن هاورێ و خزمێک دێته سه‌ردانمان بێن ه ژووروه .له‌ئاهه‌نگى ده‌رچونمان نه‌یانهێشت میوانه‌کانمان بێت‌ه ژووره‌وه ،جیا ل�ه‌وه‌ش کاره‌کان به بهرنامه بهڕێوه ناچن .دیاره ئه‌و نههاتنه ژووره‌وه‌ی‌ه الیه‌نى سلبى و ئیجابیشى ههیه ،به‌اڵم واباشتر‌ه که رێگه بده‌ن و ئه‌و ئازادی‌ه له خوێندکاران نه‌ستێننه‌وه. تا ئێستا داتاشۆمان به‌کارنه‌هێناوه هاوکار محه‌مه‌د تۆفیق ،خوێندکارى به‌شى کارگێرى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد «کورسى ناو
n
خوێندکار ده‌گێڕنه‌وه ،ئه‌وه‌نده‌ى ئاگاداربم له هیچ په‌یمانگا و زانکۆکانى دیکه‌ى هه‌رێم ئه‌وکار‌ه ئه‌نجام نادرێ. بۆ کڕینى پێداویستى مانگان‌ه 400ـ500 هه‌زار دینارمان ههیه د.ل���وق���م���ان م��ح �ه‌م �ه‌د س �ه‌ع��ی��د راگ���رى په‌یمانگاى ته‌کنیکى کۆیه پێى وایه :ئه‌و گرفتان‌ه هه‌یه‌و ناڵێین په‌یمانگاکه‌مان بێ کێشه نیه،لێره بودجه‌یه‌ک دابین نهکراوه که پێداویستیه‌کانى پێ بکرین ،ئێستا ناتوانم یه‌ک کورسى یان هه‌ر شتێکى دیکه بکڕم ،ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ى که ده‌درێ ته‌نها به‌شى گاز و به‌نزینى سه‌یاره‌و پێداویستیه به‌په‌له‌کان ده‌کات .ژوورى فه‌رمانبه‌ره‌کان هى ساڵى (70ـ )75کانه .به‌اڵم ئێمه ساڵ به پشتیوانى خوێندنى بااڵ ()10دات��اش��ۆ و( )12وای��ت ب���ۆردو( )400دان�ه کورسى بکڕین ،ه�ه‌روه‌ه��ا له بینایى به‌شى نه‌وت تاقیگه‌مان بۆ خوێندکاران دروست کردووه، که له‌داهاتوودا ده‌یکه‌ینه‌وه ،وه‌زیریش به‌ڵێنى پێداوین چوار هۆڵى خوێندنمان بۆ دروست بکا. ئ �ه‌و راگ���ره‌ى په‌یمانگا باسى ل���هوه کرد نزیکه‌ى( )2200خوێندکار ده‌خوێنن ،بۆیه
ناڕه‌زایی ده‌ربڕینی خوێندکاران له کۆیه فۆتۆ :گه‌الوێژ مێهفه‌ر
کارا
9
حزب و گه‌نج پێویستى نوێ بوونه‌وه
دیزاینی ئه‌وئۆتۆمبێله‌ی هاوژین به‌نیازی دروستکردنییه‌تی
قه‌ره‌باڵغیه‌کى زۆر له‌نێو هۆڵه‌کانى خوێندن و په‌یمانگادا هه‌ستی پێده‌کرێ ،ساڵى پار دواى کۆرسى یه‌که‌مى خوێندن ئه‌و()3000 خوێندکاره‌ى که ناویان گه‌رایه‌و‌ه ()400 دان�����هى ب���ه‌ر پ �هی��م��ان��گ��اک �ه‌م��ان ک���ه‌وت، په‌یمانگاکه‌ى ئێمه زۆرت��ری��ن رێ���ژه‌ى له هه‌رێمى کوردستاندا به‌رکه‌وت ،تاکو ئێستا حکومه‌ت ی�ه‌ک دیناریشى پێ نه‌داوین و ب��ۆى س��ه‌رف ن�ه‌ک��ردوی��ن .بۆیه ده‌بینى پۆلێکى په‌نجا که‌سى س�ه‌دو په‌نجاکه‌س تێیدا ده‌خوێنێ ،که منیش ده‌زان���م ئهوه ژم��اره زۆره ناتوانرێ به‌بێ که‌موکورى ئیداره بکرێ .ئێره قوتابی و فه‌رمانبه‌رى زۆرى ههیه ئه‌گه‌ر هه‌ر که‌س میوانێک بێنێ دهبێته قه‌ره‌باڵغى و وان�ه ناخوێنرێ و شوێنى په‌یمانگا که‌وتووه‌ت‌ه ناو مااڵن و ئ �ه‌م �ه‌ش زۆرج����ار کێشه‌ى ب��ۆ دروس��ت ک��ردوی��ن .س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه بڕینى ده‌رم��اڵ �ه‌و غیابات به‌پێى بڕیارى ژماره ( )8338له به‌روارى ( )2007/12/7که بۆمان هاتووه له خوێندکار ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ده‌گێڕینه‌وه، ئیتر ئ �ه‌و ب��ڕی��اره بۆ له شوێنێکى دیکه به‌رێوه‌ناچێ نازانم بۆ؟ له‌باره‌ى ئه‌وانه‌ى خاوه‌ن ماسته‌رن ده‌بێت وه‌ک
ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
یاریده‌ده‌ر لهگهڵ مامۆستاکان کار بکه‌ن، به‌اڵم له واڵتى ئێمه‌دا به‌کاالریۆسیش وان ه ده‌ڵێته‌وه ،له‌سه‌ر ئه‌م حاڵه‌ت‌ه د.لوقمان هێماى به‌وه‌کرد «پێشنیار ده‌که‌م ئه‌گه‌ر به‌شێک مامۆستاى پسپۆرى نیه وان �ه بڵێته‌و‌ه با دابخرێ ،کاتێک وه‌زی��ر سه‌ردانى کردین به‌ڵێنى ئه‌وه‌ى پێداین که هه‌ر که‌س ماسته‌ر ب�ه‌س�ه‌ره‌وه‌ى ههیه ،ب�ه‌اڵم له‌و ب��واران�هى ک ه له په‌یمانگادا ههیه ئێمه دایبمه‌زرێنین، سااڵنى پێشوو یه‌که‌مه‌کانى به‌یانیان و ئێواران تێکه‌ڵ ده‌کران ،به‌اڵم ئێمه لێکمان جیاکردونه‌ته‌وه‌و به جیا هه‌ڵیان ده‌بژێرین». وتیشى ئه‌گه‌ر شوێنمان هه‌بێ به‌ش‌ه ناوخۆیى به هه‌موو خوێندکارانى ئێواران ده‌ده‌ین. ن��ام �ه‌وێ په‌یمانگا ببێته شوێنێک بۆ ملمالنێى حزبى سه‌باره‌ت به رێگه‌نه‌دان به باڵوکردنه‌وه‌ى گ��ۆڤ��ارو رۆژن��ام �ه و نامیلکه‌کان له‌ناو پ �هی��م��ان��گ��ادا ب���ه‌رێ���ز م���ه‌ع���روف ره‌س����وڵ عه‌بدولڕه‌حمان به‌رپرسى به‌شى راگه‌یاندنى په‌یمانگا بۆ (چه‌تر) وتى :پێشتر هه‌ر که‌س شتێکى پێخۆشبا ده‌یهێنایه‌و‌ه ناو په‌یمانگاو ب�ڵاوى ده‌ک����ردهوه ،ب �ه‌اڵم له‌به‌ر دووه��ۆک��ار ئێستا رێگه ناده‌یه‌ن، ی یه‌که‌م ئێره شوێنێک نیه بۆ باڵوکراو‌ه حزبیه‌کان ،ه �ه‌ر خوێندکاره‌ى ب�ڵاوک��راوه الیه‌نه‌که‌ى خۆى ده‌هێنا .جیا له‌وه‌ش زۆربه‌ى باڵوکراوه‌کان نازانستى بوون دوور بوون له رۆشنبیرى ،بۆنموون‌ه له باڵوکراوه‌یه‌کدا که رێگه‌مان ن �ه‌دا ب�ڵاوى بکهنهوه ناوى خوێندکارێکى کچیان هێنابوو که ئهوه لهگهڵ که‌سایه‌تى خوێندکار نایه‌ته‌وه،یان گاڵته به مامۆستاکان ده‌کرێن. دووه �ه‌م بهداخهوه خوێندکاران ناخوێننهوه م �ه‌ب �ه‌س��ت��ی��ان خ��وێ��ن��دن �هوه ن��ی �ه ،ه �ه‌رک � ه رۆژن��ام�ه‌ک�هی��ان وه‌رگ���رت یه‌کسه‌ر فڕێى ده‌ده‌ن ،ف�ه‌راش�ه‌ک��ان گله‌ییان ده‌ک���رد ک ه مردین له ده‌ست کۆکردنه‌وه‌ى رۆژنامه‌ى فڕێدراو.
ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه دی���ارت���ری���ن ئ���ه‌و ب��اب �هت��ان �هى ب��اس��ى ل��ێ��وه ده‌ک��رێ��ت وه‌ک کێشه‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى ،ئه‌ویش قسه‌کردن‌ه له باره‌ى گه‌نجه‌وه ،پێناسێک ب��ۆى ده‌توانین بڵێین گه‌نج دیارترین ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ى مرۆڤه بتوانێت ئه‌و ووزه‌و چاالکیانه‌ى هه‌یه‌تى له‌رووى عه‌قڵى وفکرى و جه‌سته‌ییه‌و‌ه به‌کارییان بهێنێت ،به‌رامبه‌ر ئه‌و دی���ارده‌و پێشهاتانه‌ى دێن‌ه ڕێگاى ده‌وڵه‌مه‌ندکردنى الیه‌نى هزرى و ب��ی��رک��ردن�هوه له‌کێش‌ه هه‌نوکه‌ییه‌کان و گه‌ڕان بۆ چاره‌سه‌رى «چونکه ئه‌م قۆناغه گه‌نجى پێ ده‌ناسرێت به‌بناغ‌ه داڕێ���ژه‌رى قۆناغه‌کانى ترى ته‌مه‌ن داده‌نرێت که‌گه‌یشتنه به‌لێکگه‌یشتنێکى ژیران‌ه له‌ژێر کاریگه‌رى ئه‌و ژینگه‌وپه‌روه‌رده‌یه‌ى له‌خێزان و قوتابخانه‌و ئاین راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندیی‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان کاریگه‌رى راسته‌وخۆ ی��ان ناڕاسته‌وخۆیان ه �هی �ه ل �ه‌س �ه‌ر ئ�ه‌ن��دێ��ش��ه و هه‌ڵسوکه‌وتى مرۆڤ» نه‌بوونى فه‌لسه‌فه‌یه‌کى دیاریکراوه له‌الیه‌ن ده‌س�ه‌اڵت�هوه ک��ارى له‌سه‌ر بکات و، ئاینده‌مان ڕووناکتر بکاتهوه (ده‌رئه‌نجامى ئ���ه‌م ب��ێ��ب��اک��ی��ی�هى ده‌س������ه‌اڵت ک��اری��گ �ه‌رى خ��راپ و ب �ه‌رچ��اوى له‌سه‌رئاستى فکرى و سیاسى ته‌نانه‌ت نه‌بوونى ئینتیماى نه‌ته‌وه‌یى به‌جێهێشووه) رێکخستنى په‌یوه‌ندیه‌کانى تاک به‌کۆمه‌ڵگه‌وجه‌ماوه‌ر حزب وپه‌رله‌مان به‌حکومه‌ته‌و‌ه ڕێکبخات،له‌هه‌موویاندا ده‌ستى حزب ده‌بینین زۆر به‌کراوه‌یى ماوه‌ته‌وه ،دیاره ئه‌مه‌ش به‌سوودى نوخبه‌یه‌کى دیارى کراو و به‌زیانى کۆمه‌ڵگ‌ه ته‌واو ده‌بێت. که‌ناڵه‌کانى سه‌ر به ده‌س �ه‌اڵت به گۆرانى و سه‌یرکردنى ئه‌فالمى ع �ه‌ره‌ب��ى و بیانى پ���اره‌ى خه‌یاڵى تیادا س �ه‌رف ده‌ک��رێ��ت ،نیو هێنده له‌خه‌مى چاره‌سه‌ر کردنى کێشه‌کانى گه‌نج دا نین،ئه‌گه‌ر ب�ه بیانوى پێویستى تێگه‌یشتنى گه‌نج له مێژوى نه‌ته‌وه‌و له‌پێناو گه‌نجدا ئه‌م جۆره به‌رنامان‌ه ڕێکده‌خرێت «ئه‌وا لهگهڵ ئه‌مه‌ش دا گه‌نج پێویستى به‌جێگاى حه‌وانه‌وه‌و دڵنیابوون له‌ئاینده‌ى دواى خوێندنى په‌یمانگاو زانکۆ دابین کردنى هه‌لى کار بۆ بێکاران ههیه» ئه‌گه‌ر بودجه‌ى ئه‌مساڵ وه‌ک نمونه وه‌ربگرین ده‌بینین که‌متر()% 3 بۆ ئه‌م ب��وار‌ه ته‌رخان ک��راوه «لێره‌و‌ه بۆمان ده‌رده‌که‌وێت که عه‌قڵییه‌تى سیاسی حیزب و حکومه‌ت تا راده‌یه‌کى مه‌ترسیدار له‌شێوازى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى ئ �ه‌م کۆمهڵگهیهدا شکستى هێناوه) پێویسته منى گه‌نج له‌ناو جه‌رگه‌ى ئه‌و مێژووه‌ى تێمان په‌ڕاندوو‌ه هه‌موومان به‌شدارى سه‌رکه‌وتن و قوربانیه‌کانین «چ��اوه‌ڕوان��ى مێژوویه‌کى باشتر بکه‌م له ته‌مه‌نم و مێژووى نوێى نه‌ته‌وه‌که‌م،سوودى مێژووله‌م قۆناغه‌ى ئێستاماندا بۆ هه‌موو ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى ئیمه دووب��اره نه‌کردنه‌وه‌ى ره‌فتاری هێزه تۆتالیتار و دیکتاتۆره‌کانى س���ه‌ده‌ى بیسته‌م و هێزه فاشیه‌کانى ن��اوچ �ه‌ک �هی �ه» ب��ۆ گه‌نجان والوانیش له‌بیر نه‌کردنى ئه‌و مێژوو‌ه خوێناویه‌یه له‌الیه‌ن پیاو‌ه سادستیه‌کانى به‌عس له وێنه‌ى ئه‌نفال و کیمیاباران به‌سه‌ر گه‌لى کوردییاندا هێنا،خودى فه‌لسه‌فه‌ى م��ێ��ژووش کاتێک ماناى هه‌یه‌له‌پێناو په‌ند وه‌رگرتن و تێگه‌یشتندا بێت له‌رابردوو دووبار‌ه نه‌کردنه‌وه‌ى له ئێستاو ئاینده‌دا»نه‌ک مێژوو بکرێت به‌چیرۆک و به مه‌به‌ست له‌بۆنه‌و یاده‌کاندا بگێڕدرێته‌وه. هه‌روه‌ها له‌سه‌ر ئاستى نه‌ته‌وه‌یش په‌شیمانه له‌وه‌ى له‌ڕابردوودا به‌ردێکى له‌سه‌ر به‌ردێک دانابێت»بۆیه ده‌س���ه‌اڵت (به‌مانا حزبى و حکومی)یه‌که‌ى ئه‌بێت له هه‌وڵى چاکسازیدا بێت ل�ه ک��ۆى سیستمى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى ئه‌م کۆمهڵگهیهدا،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت له‌ڕووى ئیدارى و کارگێرییه‌و‌ه ه�ه‌روه‌ه��ا ل��ه‌رووى کارکردن و به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ى سیستمى ده‌سه‌اڵتیه‌وه چ��اک��س��ازى ن �ه‌ک��ات «ئ����ه‌وا ئ�ه‌وش�ه‌پ��ۆل��ى گۆڕانکارییه‌ى ل�ه‌ن��اوچ�ه‌ک�ه‌دا روو ده‌دات گه‌نج راب �ه‌رای �هت��ى ده‌ک���ات «رووداوه‌ک���ان���ى دواى ( )17شوبات ئه‌مه‌ى ب �هت �ه‌واوى بۆ س �ه‌ل��م��ان��دی��ن،چ��اره‌س �ه‌رى ک���ورت خ��ای �ه‌ن و ئایدۆلۆژیان‌ه ناتوانێت وه‌اڵمى خواسته‌کانى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه ب �هت��ای��ب �هت گ �ه‌ن��ج ب���دات���هوه» ئیتر پێویسته ح��زب خ��ۆى ل �ه ئ��اس��ت ئه‌و به‌رپرسیارێتیی‌ه مێژوویه‌دا بزانێت که له پێناویدا دروست بووه،ئه‌و قوربانی‌ه بێوێنه‌ی‌ه له‌یاد نه‌کات میلله‌ت له‌پێناو ئازادیداپێشکه‌شى کرد».
هونه‌ر و وێژه
ى :سه‌ر به هیچ کام له نه‌وه‌کان نیم.. دور دهکهوێتهوه ،ئیتر ئه‌کرێت هاوسه‌ره‌که‌ى نه‌هێڵێت ی���ان خ���ۆى ه���ه‌ر ئ���ه‌و خولیایه‌ى هه‌بووبێت که وه‌ک و شاعیرێک ده‌ربکه‌وێت و دواتر پاشه‌کش‌ه بکات ،به کورتى به‌رده‌وام نابێت له‌سه‌رى. چ���هت���ر :زۆرێ�����ک ل���ه ژن����ان ل���ه نوسینى ش��ی��ع��ره‌ک��ان��ی��ان��دا ه�ه‌م��ی��ش�ه دژى ف��ره‌ژن��ى نوسیویانه ،ب �ه‌اڵم دواج���ار ده‌بینى شته‌که پێچه‌وان‌ه بووهتهوه ،ئهمه چۆن ده‌بینیت؟ ـ ئ�����هوه راس���ت���ه ،ن��م��ون �ه‌ش��م��ان ه �هی �ه بۆ ئ��ه‌م م�ه‌س�ه‌ل�هی�ه ،ب���ه‌اڵم ه �ه‌رک �ه‌س �ه‌م��ان به گۆشه‌نیگاى خۆمان سه‌یرى شته‌کان ده‌که‌ین، له زاویه‌ى چاوى خۆمه‌و‌ه ئه‌و په‌رداخ‌ه ده‌بین و تۆش به‌هه‌مان شێوه له زاویه‌ى چاوى خۆته‌وه ده‌یبینى ،رهنگه ئه‌وانیش کاتێک ئه‌و شته ده‌نوسن له‌کاتى خۆیدا بڕوایان بهوه هه‌بوبێت و زانیبێتیان زوڵمێک‌ه و له ژن ده‌کرێت ،به‌اڵم ب��ڕوات هه‌بێت نه سه‌رزه‌نشتیان ده‌ک�ه‌م و نه پشتگیرى ،چونکه هه‌ندێک شت ههیه تا خۆت نه‌که‌ویت‌ه نێو بازنه‌که‌و‌ه نازانیت له چ حاڵه‌تێکدایت ،به‌هه‌رحا ڵ هه‌ر چۆنێک بێت ئهوه زوڵم‌ه و له ژن ده‌کرێت .ههرچهنده ئه‌گه‌ر ژنیش ئهوه بکات ئه‌و خۆى زوڵم له ژن ده‌کات. چ �هت��ر :له‌ئێستادا ب������ارودۆخ������ى شیعر چۆن ده‌بینیت؟ ن���هکت�����ه‌ن�����ه�����ا ش�����ی�����ع�����ر، ب�����ه‌ڵ�����ک�����و ش���ت���ه‌ک���ان���ى
تریش شپرزه‌یى و فه‌وزاى پێوه دیاره ،زۆر و بۆرى ههیه. ێ بهرپرسه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م فه‌وزایه‌ى چه‌تر :ک که تۆ ناوى ده‌به‌یت؟ ـ ه�ه‌م��ووم��ان به‌رپرسین ،ناتوانم به‌ڕاستى ێ به‌پله‌ى یه‌که‌م پۆلێنى ئهوه بکه‌م ،که ک بهرپرسه ،چونکه هه‌ندێک کات ئه‌گه‌ر تۆش پله‌ى یه‌که‌م بیت به‌ڵگه‌یه‌کى وات ههیه که موسته‌هه‌ق بیت بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و ئیشه بکه‌یت، وه‌ک چ��ۆن ده‌قێکى یاسایى ههیه ده‌ڵێت (تۆمه‌تبار بێتاوان‌ه تا ئه‌و کاته‌ى تاوانه‌که‌ى به‌سه‌ردا ساغ دهبێتهوه) له‌به‌ر ئه‌وه‌ش به‌ڕاستى ناتوانین که‌سێک تاوانبار بکه‌ین چ وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى بێت چ نوسه‌رێک بێت. چه‌تر :بههره بۆچى ده‌نوسێت؟ ـ بۆ هه‌موو شتێکى ج��وان ،بۆ راستگۆیى بۆ پاکێتى. چه‌تر :هه‌ست ده‌که‌یت راستگۆیى و جوانى هه‌بێت تا بۆى بنوسیت؟ ێ تاراده‌یه‌ک ماوه. به‌ڵ چه‌تر :که‌وات‌ه شیعر توانیوێتى تۆ بگه‌یه‌نێته ئه‌و شته‌ى که خۆت ده‌ته‌وێت؟ ـ شیعر نوسین به‌زۆر شتى گه‌یاندوم و زۆر شتیشى لێسه‌ندوم ،ل�ه‌وان�ه زۆر شت ههیه ن�ه‌ک ه�ه‌ر له (ب �هه��ره) ،به‌ڵکو له هه‌موو ده‌رک���ه‌وت���وی���ه‌ک ،ده‌رک���ه‌وت���ن زۆر شتت لێده‌سێنێته‌و‌ه و که تۆ ناتوانى وه‌ک که‌سێکى ئاسایى هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌یت ،چونکه به‌رده‌وام چاوت لهسهره ،زۆربه‌ى چاوه‌کانت لهسهره و ره‌ن��گ�ه نه‌توانیت وه‌ک که‌سێکى ئاسایى له‌سه‌ر شه‌قامێک دابنیشیت و پشویه‌ک بده‌یت. چه‌تر :چۆن ده‌ستت به نوسینى شیعر کرد؟
ـ له ساڵه‌کانى ( )1995-1994ده‌ستم کرد به نوسین ،له‌وکاتانه‌شدا قوتابى بووم ،به‌اڵم هیچم ب�ڵاون �ه‌ده‌ک��ردهوه ،چونکه س�ه‌ره‌ت��اى نوسینم ب���وو ت��ا س��اڵ��ى ()2001-2000 ئ �ه‌و کاته به‌راستى پێگه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى خ��ۆش��م��ان گ��ون��ج��اوت��ر ب����وو ،ل���ه س��ااڵن��ى نه‌وه‌ده‌کان به‌هه‌ندێک شتدا رۆشتین وه‌ک ش�ه‌ڕى ناوخۆ و ناڕه‌حه‌تى ژی��ان و نه‌بوونى هه‌ندێک بنکه‌ى باڵوکردنه‌وه ،تا ئێستاش خاوه‌نى هیچ به‌رهه‌مێکى کتێب نیم ،به‌اڵم له باڵوکراوه‌کانى وه‌ک گۆڤار و رۆژنام‌ه و فێستیڤاڵه‌کان به‌شداریم کردوه. چ �هت��ر :ب��ۆ ت��ا ئێستا کتێب ی��ان دی��وان��ت باڵونهکردۆتهوه؟ به‌ر له هه‌رشتێک نه‌بوونى الیه‌نى مادىهۆکار ب��ووه ،دوات��ر وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیریش لیژنه‌یه‌کیان ههیه که به‌رهه‌مى شاعیران به‌رهه‌م بهێنێت ،به‌اڵم به دیزاینێکى ته‌قلیدیدا ده‌ڕوات ب��ۆی�ه ح���ه‌زم ن �ه‌ک��رد ،چ�ه‌ن��د ساڵه وه‌ستاوم شتم باڵونهکردۆتهوه بۆ ئهوه بووه که جیاواز له‌و ته‌قلیدیی‌ه کاره‌ک‌ه بکه‌م که شتێکى جوان و قه‌شه‌نگ بکه‌م .هه‌رچه‌ند ئهوه خوێنه‌ریش بڕیار ده‌ر‌ه له‌وه‌ى که ده‌کرێت. چه‌تر :شه‌ڕێک ههیه له‌نێوان ن�ه‌وه‌ى کۆن و نه‌وى نوێدا ،به‌ر له هه‌رشتێک تۆ له‌کام نه‌وه‌یه‌یت و کارى کامیانت پێباشتره؟ به‌راستى له هیچ نه‌وه‌یه‌کدا نیم ،بهاڵملهههر دوو نه‌وه‌که‌دا شتى باش ههیه، هه‌ندێک ده‌ق و هه‌ندێک شاعیرى کۆنمان ههیه وه‌ک قوتابخانه‌یه‌ک سه‌یرى ده‌که‌م. چه‌تر :پێتوانی‌ه ئه‌م شاعیره گه‌نجان‌ه ئومێدى داهاتویان
لێبکرێت و کاریگه‌رى کێیانت لهسهره؟ وه‌ک ک���اری���گ���ه‌رى ب �ه‌راس��ت��ىێ ل �ه‌وان �ه‌م ک��اری��گ �ه‌رى هیچ ی�ه‌ک� له‌سه‌ر نیه ،ب �ه‌اڵم شتى ج��وان هه‌ر جوان‌ه الى من هه‌رچه‌ند ،ناتوانم هه‌ڵسه‌نگاندنیان بۆ بکه‌م ،چونکه شیعر هه‌ڵسه‌نگاندنى بۆ ناکرێت، دواجار ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی‌ه که ده‌توانێت جێگه‌ى خ��ۆى بکاتهوه و هیچ ێ ئ���ازار س �ه‌رک �ه‌وت��ن��ێ��ک ب �ه‌ب � نابێت.
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
11
ب �هه��ره ع �ه‌ل��ى ،پایزى ساڵى ( )1977ل ه شارى سلێمانى له‌دایک بووه، ده‌رچووى به‌شى کارگێڕى په‌یمانگاى سلێمانییه، ( )12ساڵ ه فه‌رمانبه‌ره، ل���هه���ه‌م���ان ک��ات��ی��ش��دا وه‌رزشه‌وانى یارى باله‌یه ل ه یانه‌ى (الفریدۆ).
کاوان که‌ریم:
دواى سێ ساڵ هێشتا نازانین فه‌نته‌ڵۆس بۆ راگیرا ئاماده‌کار
تایر تۆفیق هونه‌رمه‌ند (کاوان که‌ریم) ک ه سااڵنێکى زۆر ه ل ه بوارى درامادا کارده‌کات ل ه دراماکانى (هه‌تاو) و (گه‌ڕان ه به‌دواى سێبه‌ره‌کاندا) و (فه‌نته‌ڵۆس) به‌شدارى کردو ه ل ه دیدارێکى (چه‌تر)دا وتى :فه‌نته‌ڵۆس ( )90ئه‌ڵقه‌بوو که‌چى ( )20ئه‌ڵقه‌ى لێ پێشکه‌شکرا و راگیرا دواى تێپه‌ڕینى سێ ساڵ به‌سه‌ر وه‌ستاندنى که‌چى هێشتا نازانین بۆچى راگیرا.
ک���اوان ک �ه‌ری��م ک �ه له‌دایکبوى ()1977ى گه‌ڕه‌کى رزگارى ش���ارى سلێمانیه ،ئه‌و ک �ه ب��ن�ه‌م��اڵ�ه‌ک�هی��ان چ���ه‌ن���د ک�ه‌س��ێ��ک��ى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى تێدا هه‌ڵکه‌وتوو‌ه لهوانه
له هونه‌رمه‌ندى گهوره (عوسمان عه‌لى) ک ه خاڵى بوو ،به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا بنه‌ماڵکه‌ى هیچ کاریگه‌ریه‌کیان له سه‌رى نهبووه ،وتى: خۆم هه‌ر له منداڵییه‌و‌ه به‌تایبه‌ت له کاتى چاالکى قوتابخانه‌کاندا حه‌زم له کارى هونه‌رى کردوه به‌شداریم له چه‌ندین شانۆگه‌ریدا کردوه. ماڵه‌وه‌مان هیچ رێگریه‌کیان لێ نه‌کردوم به ب �ه‌رده‌وام پشتگیریشیان ک��ردوم به تایبه‌تى هونه‌رمه‌ند (عادل عه‌زیز) هاوکارى کردووم له کارى هونه‌ریمدا. “به‌نیاز نه‌بووین به‌رنامه‌یه‌کى وه‌کو به‌رنامه‌ى (بهرنامه) پێشکه‌ش بکه‌ین” ئه‌م ئهکتهره له باره‌ى ئه‌وه‌ى که ئایا به‌نیازى به‌رنامه‌یه‌کى وه‌ک به‌رنامه‌ى بهرنامه له که‌ناڵى ئاسمانى (که‌ى ئێن ئێن) پیشکه‌ش بکه‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ى باسى لێده‌کرا ،وتى :ئێمه له کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا چه‌ند درامایه‌کمان کرد ئه‌ویش به مه‌به‌ستى هۆشیارکردنه‌وه‌ى هاواڵتیان له کاتى ده‌ن��گ��دان��دا ،ب �ه‌اڵم ته‌نها ه�ه‌ر ئ�ه‌وه‌ب��وو به‌نیاز
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری عه‌دنان که‌ریم سیدى نوێ ئاماده ده‌کات
هونه‌رمه‌ندى ناودارى کورد عه‌دنان که‌ریم ب ه هاوکارى کامکاره‌کان سیدیه‌کى تایبه‌ت به شیعره‌کانى عه‌بدواڵ په‌شێو ئاماده ده‌کات. عه‌دنان که‌ریم له ئێستا له شارى تاران لهگهڵ تیپى کامکاره‌کان سه‌رقاڵى ئاماده‌کردنى به‌رهه‌مێکى نوێیه ک �ه ئ �ه‌وێ��ش بریتیه له ئه‌لبومێکى نوێى گۆرانى که سه‌رجه‌میان له شیعره‌کانى شاعیرى ن��اودارى کورد عه‌بدواڵ په‌شێوه. ئ���ه‌م ئ �ه‌ل��ب��وم �ه ک���ه ل���ه ح����ه‌وت گ��ۆران��ى پێکهاتوه ،لهگهڵ چه‌ند پارچه شیعرێک که به ده‌نگى مامۆستا په‌شێو خۆى خوێندراوه‌ته‌وه که له دیدارێکى تایبه‌تى لهگهڵ (روداو) هونه‌رمه‌ند عه‌دنان که‌ریم باسى لێوه کردوه و ده‌ڵێت کامکاره‌کان ههمیشه رێزى تایبه‌تیان بۆ شاعیره ناوداره‌کانى کورد ههبووه ،ئهمه واده‌کات کامکاره‌کان الى من گهوره تر بن.
نه‌بووین به‌رنامه‌یه‌کى وه‌کو به‌رنامه‌ى (بهرنامه) پێشکه‌ش بکه‌ین ،چونکه که‌ناڵى (که‌ى ئێن ئێن) که‌ناڵێکى هه‌واڵییه. “نیگه‌رانم له‌وه‌ى له هه‌ندێک که‌ناڵدا گرنگى به دراما تورکییه‌کان ده‌درێت” ک��اوان که له ساڵى ()2003دا له درام��اى (هه‌تاو) به‌شدارى ک��ردوه ،له‌باره‌ى بارودۆخى دراما له ئێستادا وتى :ئاستى دراماى کوردى له‌چاوخۆیدا باشه و ناڵێم ئیشى باش نهکراوه، به‌اڵم وه‌ک پێویست نیه ،ئه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ الیه‌نى په‌یوه‌ندیدارى تایبه‌ت به کارى هونه‌رى، درامامان که‌م‌ه و ئه‌و درامایانه‌ى که ئێستا ههیه هه‌مووى بینراوه ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش وه‌ک هونه‌رمه‌ندیک زۆر نیگه‌رانم ل �ه‌وه‌ى که له هه‌ندێک که‌ناڵدا گرنگى ده‌درێت به دراماى بیانى به‌تایبه‌ت درام��ا تورکییه‌کان که زۆر هێرش دهکاته سه‌ر ک��ورد هه‌ندێک که‌ناڵ خه‌ریکى نیشاندانین که ئه‌مانه‌ش زۆر دژى کورد ده‌وه‌ستنه‌وه ،لهگهڵ ئه‌و درامایان‌ه نیم و وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى به به‌رپرسیار ده‌زانم له
به‌رامبه‌ر پێشکه‌شکردنى ئه‌و دراما تورکییان ه که تا ئێستا نهیتوانیوه لیژنه‌یه‌ک دروست بکات بۆ چاودێریکردنى که‌ناڵه‌کان له کاتى پێشکه‌شکردنى ئه‌و درامایان‌ه که هه‌ندێکیشان لهگهڵ نه‌ریتى ئیمه‌دا ناگونجێت. “حکومه‌ت که‌مته‌رخه‌م‌ه له به‌رامبه‌ر ژیانى هونه‌رمه‌ندان” ک��اوان ک�ه‌ری��م ،که جگه له ک��ارى هونه‌رى ک��ارى راگه‌یاندنیش ده‌ک��ات له ب��اره‌ى ژیانى هونه‌رمه‌ندانیش ره‌خنه‌ى له حکومه‌ت گرت و وتى :حکومه‌ت بهرپرسه له به‌رامبه‌ر ژیانى هونه‌رمه‌ندان و که‌مته‌رخه‌م‌ه له ئاوڕدانه‌و‌ه له هونه‌رمه‌ندان ،ده‌ب��وو هونه‌رمه‌ندان کارێکیان ب��ۆ ب��ک��رای�ه ته‌نها س�ه‌رق��اڵ��ب��وون��ای�ه ب�ه‌ک��ارى هونه‌ره‌که‌یانه‌وه ،ئێمه له کاتى پێشکه‌شکردنى درامه‌کاندا هونه‌رمه‌ندمان هه‌بوو فه‌رمانبه‌ر بووه یاخود سه‌رقاڵى کارى تربوو‌ه به‌هۆى ئه‌و ئیشه‌و‌ه دوا ده‌که‌وت ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت له‌م واڵت �هى ئێمه‌دا وه‌ک پێویست بایه‌خ به هونه‌رمه‌ندان نادرێت.
“هیچ پرۆژه‌یه‌ک نیه و باسى پرۆژه ده‌کرێت” ئ�ه‌و ئهکتهره که یه‌کێک ب��وو له ئهکتهره دیاره‌کانى درام��اى (فه‌نته‌ڵۆس) وه‌ه��ا باسى له دراماک‌ه کرد و وتى :وه‌ک بینیمان له‌و درامایه‌دا دیمه‌نه‌کان هه‌مووى به پێچهوانهوه بوو سه‌رویان خ��واره‌و‌ه و خوارویان سهرهوه بوو، میله‌تێکى زۆر خاوخلیچک بوون ،وه‌ک چۆن له گۆرانیه‌که‌یدا ده‌یوت به (سورعه‌تى کیسه‌ڵ ده‌ڕۆن) ،باسى پرۆژه‌یان ده‌کرد له شوێنێکدا که هیچ پرۆژه‌یه‌ک نه‌بوو له‌وه‌دا زۆر له‌م سه‌رده‌مه ده‌چێت که هیچ پرۆژه‌یه‌ک نیه و باسى پرۆژه ده‌کرێت ،کاوان له باره‌ى راگرتنى دراماکه‌ش وه‌ه���اى وت :درام���اى فه‌نته‌ڵۆس بڕیاربوو ( )90ئه‌ڵقه‌ى پێشکه‌ش بکرێت ،به‌اڵم دواى پێشکه‌شکردنى ( )20ئه‌ڵقه‌ى راگیرا ،پێم وابێت وا رێکه‌وتوبون دواى ئه‌م ( )90ئه‌ڵقه‌ی‌ه ئه‌گه‌ر شتێکى باش بێت ب�ه‌رده‌وام بێت ،نازانم بۆچى راگ��ی��را ،ههرچهنده زۆر هه‌وڵماندا هۆکارى راگرتنى دراماک‌ه بزانین ،به‌اڵم دواى سێ ساڵ هێشتا ئاشکرا نیه (فه‌نته‌ڵۆس) بۆ راگیراوه.
قاوه‌خانه‌ی کلتوری پێشانگای کتێب دهکاتهوه
قاوه‌خانه‌ی کلتوری ،به ه��اوک��اری زیاتر له ( )10ده‌زگ��ای چ��اپ و باڵوکردنه‌وه، له ده‌ستپێکی وه‌رزی کارکردنی خۆیدا، پێشانگایه‌کی به‌رفراوانی کتێبى کردهوه. له ده‌ستپێکی وه‌رزی کارکردنیدا قاوه‌خانه‌ی کلتوری له شارى سلێمانى له رۆژانی (11ــ )18ى ئ�ه‌م مانگه پێشانگایه‌که ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت. ئ��ه‌م پێشانگایه ب �ه ب��ه‌ش��داری (ده‌زگ���ای ئ���اراس و ده‌زگ���ای س���ه‌رده‌م و چاپخانه‌ی ره‌ن��ج و خانه‌ی وه‌رگ��ێ��ڕان و خانه‌ی چاپ و ب�ڵاوک��ردن�هوه و کتێبخانه‌ی ه��اواڵت��ی و کتێبخانه‌ی ئه‌ندێشه و چ�ه‌ن��دان ده‌زگ �ا و خانه‌ی چاپ و باڵوکردنه‌وه‌ی تر) بهڕێوه ده‌چێت و له نێو ئه‌م پێشه‌نگایه‌دا ژماره‌یه‌کى به‌رفراوان له ناونیشان ههیه.
فۆتۆ /پێشه‌وا ئه‌حمه‌د
بههره عه‌لى
وه‌زیرى رۆشنبیرى و الوان ناوى (فێستیڤاڵى سینه‌ما) قه‌ده‌غ ه ده‌کات
دیدارى
شنۆ قه‌ره‌داغی
ڤیان مایى “بێزارم له‌و بڕیار ه نا به‌جێیانه‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى” ئاماده‌کار
ره‌وه‌ند جه‌واد ل ه به‌رامبه‌ر ئه‌و بڕیاره‌ى ک ه وه‌زیرى رۆشنبیرى و الوان د.کاو ه داویه‌تى ،ک ه ناوى فێستیڤاڵ نه‌هێنن ل ه شاره‌کانى دهۆک و سلێمانى و هه‌ولێر ناوى ده‌نێن هه‌فت ه فیلم یان هه‌رشتێک ناوى لێ ده‌نێن لێ بنێن ،به‌اڵم ناوى فێستیڤاڵ نه‌بێت ،ئه‌وه‌ش نیگه‌رانى لێده‌که‌وێته‌و ه ل��ه‌م راپ���ۆرت���هى (چ���هت���ر)دا ناسر حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سینه‌ما ل ه هه‌رێم وتى :وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى وه‌ک ئیدار ه ناتوانێت ئه‌م فێستیڤااڵن ه هه‌ڵبسه‌نگێنێـت کارى هه‌ڵسه‌نگاندنى فێستیڤاڵ و فیلمه‌کان کارى منه.
“وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى بڕیارێکى هه‌ڵه‌ی داوه لهوبارهوه“ له باره‌ى ئه‌و بڕیاره‌و‌ه ده‌رهێنه‌ر و به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سینه‌ما له هه‌رێم ،ناسر حه‌سه‌ن، پێیوایه پێش ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌ت ئه‌و بڕیار‌ه بدات، ده‌بێت بزانێت گرنگى فێستیڤاڵ له چیدایه بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى سینه‌ماى کوردى و جیاوازى نێوان فێستیڤاڵ و پیشاندانى فیلم یان هه‌فته‌ى فیلم چیه .چونکه جیاوازى زۆره ،فێستیڤاڵ لێژنه‌ى تایبه‌تى ههیه بۆ ده‌ست نیشانکردنى فیلمه‌کان ،ته‌رازویه‌که بۆ دیاریکردنى ئاستى فیلمى باش و خراپ، ل �ه فێستیڤاڵدا خ���ه‌اڵت ه �هی �ه ،ب���ه‌اڵم له هه‌فته‌ى فیلم و نیشاندانى فیلم ،خه‌اڵت و هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئاستى فیلمه‌کان و ئاستى هونه‌ریان نیه ،هه‌روه‌ها له فێستیڤاڵ رۆژانه ک��ۆڕ و سیمینار له‌سه‌ر فێستیڤاڵ ههیه ئه‌مه‌ش دیارده‌یه‌کى زانستی و رۆشنبیری ده‌به‌خشێت‌ه گه‌نجه‌کانمان .هه‌روه‌ها وتى :له‌و فێستیڤااڵنه‌ى کوردستانهوه (حه‌سه‌ن عه‌لى) توانى له ده‌رهێنانى کورت‌ه فیلمه‌و‌ه فیلمى درێژ به‌رهه‌م بێنێت( ،شه‌وکه‌ت ئه‌مین)نیان والێکرد به فیلمه‌کانى چه‌ندین خه‌اڵتى باشى جیهانى له فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى وه‌رگرت، هه‌روه‌ها چه‌ندین که‌سى تر تواناى خۆیان له‌و رێگایه‌و‌ه دۆزیه‌وه. ن��اس��ر ح �ه‌س �ه‌ن وت��ی��ش��ى :ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌دام فێستیڤاڵێکى گشتى بکرێت له هه‌ولێر، به‌اڵم ئه‌م فیلمان‌ه له کوێ بهێنین ،ئه‌گه‌ر شاره‌کان فیلم نه‌که‌ن و فێستیڤاڵ نه‌که‌ن، ئه‌ى چۆن فیلم وه‌ربگرین بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن، وه‌زاره‌تى رۆشنبییرى زۆر به هه‌ڵ‌ه تێگه‌یشتنى له هه‌فته‌ى فیلم و فێستیڤاڵ ههیه ئه‌گه‌ر باسى سیستمى ئه‌وروپا بکه‌ین ،ته‌نها له ئه‌ڵمانیا ( )22فێستیڤاڵى ناخۆیی ههیه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ش فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى ه�هی�ه .وه‌زاره‌ت����ى رۆشنبیرى و الوان ئه‌و بڕیاره‌ى ده‌رکردوه ،گوایه ئاستى فیلمه‌کانى فێستیڤاڵه‌کانى شاره‌کانى (هه‌ولێر ،سلێمانى
و دهۆک) الوازه و ناورۆکى فیلمه‌کان به‌و ئاست‌ه نیه .وه‌زاره‌ت چۆن ئه‌م فیستیڤااڵنه هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت ،چونکه که‌سم نه‌بینى له وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان له فێستیڤاڵه‌کان ئاماده‌بێت ،به‌وردى سه‌یرى فیلمه‌کان و ره‌وشى ناو فێستیڤاڵه‌ک‌ه بکات و هیوادارم وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان به قسه‌ى ئه‌مالوال نه‌کات بڵێت ئاستى فیلمه‌کان و فێستیڤاڵه‌کان الوازه با به‌شێوه‌یه‌کى زانستى هه‌ڵسه‌نگاندن بکات، هه‌روه‌ها وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى وه‌ک ئیداره ناتوانێت ئه‌م فیستیڤااڵنه هه‌ڵبسه‌نگێنێـت بێگومان کارى هه‌ڵسه‌نگاندنى فێستیڤاڵه‌کان و فیلمه‌کان له کوردستان کارى منه ،وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سینه‌ما و راوێژکارى وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى بۆ سینه‌ما و رادیۆ و تیڤى ،هه‌ڵسه‌نگاندنه‌که‌تان ده‌بێـت له رێگاى ره‌خنه‌گران و رۆژنامه‌نووسان و ده‌زگاکانى سینه‌ما بێـت له هه‌رێم ،بۆیه پێموایه وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى بڕیارێکى هه‌ڵه‌یداو‌ه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که فێستیڤال نه‌کرێـت. “بێزارم له‌و بڕیار‌ه نا به‌جێیانه‌ى وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى” ه�ه‌ر ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه ڤیان مایى ،به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌راتى سینه‌ما له ش��ارى ده��ۆک، له باره‌ى ئه‌وه‌ى وزاره‌تى رۆشنبیرى ناهێڵێت فێستیڤاڵ بکه‌ن وتى :نیگه‌رانم به‌رامبه‌ر ب �ه‌وه‌ى وه‌زی��رى رۆشنبیرى و الوان ناهێڵێت فێستیڤاڵ بکه‌ین و رێگریمان ده‌کات له‌وه‌ى چاالکیه‌که‌مان ن��اوى بنێین فێستیڤاڵ، چه‌ندین جار په‌یوه‌ندیمان لهگهڵ ک��ردووه دوام���ان ل�ه وه‌زی���ر ک���ردوه ب��ۆ ن��اوى نه‌نێین فێستیڤاڵ ،ه �ه‌ر ب��ێ س��ودب��ووه و له‌سه‌ر داواکه‌ى سووربوو بۆیه بێتاقه‌ت و بێزارم له‌به‌ر ئه‌و بڕیار‌ه نا به‌جێیانه‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان ،به‌اڵم هه‌ر به‌رده‌وامیشم له کارى سینه‌ما. “ده‌بێت که‌سى پسپۆر یان هونه‌رى ،رهخنه له فێستیڤاڵه‌کانمانبگرێت” ل�ه الی�ه‌ک��ى ت��ری��ش�هوه ش��اخ �ه‌وان ئیدریس، به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى سینه‌ما له شارى هه‌ولێر ،له‌سه‌ر بڕیارى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان وتى :ئهوه تێڕوانینى وه‌زیرى رۆشنبیریه، دیاره حه‌ساسییه‌تێکى لهگهڵ دانانى ناوى فێستیڤاڵ ههیه ،ب �ه‌اڵم خ��ۆى فێستیڤاڵ ئاهه‌نگێک‌ه فیلمى دهرهوه و ناوخۆ به‌شدارن، ئه‌و فێستیڤااڵنه‌ى که کردومانه فێستیڤاڵ ب��ون و کاره‌کانیان هیچ ج��ی��اوازى نهبووه لهگهڵ فێستیڤاڵه‌کانى دهرهوه ،له فێستیڤاڵدا ته‌نها نیشاندان نیه ،خه‌اڵت ههیه ،پێشبڕکێى فیلمه‌کان و کۆڕى سینه‌ما له سه‌ر فیلمه‌کان ههیه ،به‌اڵم له هه‌فته‌ى فیلم ئه‌م شتان‌ه نیه، ئه‌م کاران‌ه له فێستیڤاڵه‌کانى ئێمه کراون، ئه‌م بڕیاره‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى به هه‌ڵ‌ه ده‌زانم که ده‌ڵێت نابێت فێستیڤاڵ بکرێـت له‌گه‌ڵى نیم ،لهگهڵ ئ�ه‌وه‌دام یه‌ک دوو فێستیڤاڵ بکه‌ین باشتره له‌و زۆر و بۆریه ،به‌اڵم لهوه
له‌م دیمان ه تایبه‌ته‌ى (چ�هت��ر)دا کچ ه نوسه‌رى ب��وارى شیعر (به‌هر ه عه‌لى) ک ه جێگ ه ده‌ستى دی��ار ه ل �ه‌و ب��واره‌دا به‌مشێوه‌ی ه ده‌دوێ���ت و خ��ۆى وته‌نى هه‌رچه‌ند ه تا ئێستا نه‌بوه‌ت ه خاوه‌نى دیوانێکى شیعرى ئه‌مه‌ش ب ه هۆى الیه‌نى مادیی ه و هه‌م ویستویه‌تى کارێکى ته‌قلیدى نه‌کات ،ئه‌و ک ه ل ه سااڵنى ()1995-1994 ه‌و ه ده‌ستى ب ه نوسین کردوه ،به‌اڵم ل ه سه‌ره‌تاى سااڵنى ()2000ه‌و ه بڕیار ده‌دات ته‌نها ل ه باڵوکراوه‌کانه‌و ه به‌رهه‌مه‌کانى باڵوبکاته‌وه.
به‌دواو‌ه با ئه‌وانیش له فێستیڤاڵه‌کانى ئێمه‌دا وجودیان هه‌بێـت رای خۆیان بڵێن ،ئه‌وان ده‌ڵێن کاره‌کانیان له فێستیڤاڵ الوازه گرنگ ئهوهیه ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندن‌ه کێ ده‌یکات، تا چه‌ند س�ه‌رۆک��ى دی���وان بڕیاریداوه تاچه‌ند ئاماده‌ى فێستیڤاڵه‌کان بووه و فیلمه‌کانى دی��وه و پێم وانی‌ه کاره‌کانمان الوازبێـت .هه‌روه‌ها شاخه‌وان ئیدریس وتى: ده‌بێت که‌سێکى پسپۆر هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ به‌رهه‌مه‌کان بکات ،که‌سى هونه‌رى بێـت رهخنه له فێستیڤاڵه‌کانمان بگرێت ره‌خنه‌که‌ى وه‌رده‌گرین ،نه‌ک سه‌رۆکى دیوان ،وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان له خۆیهوه بڕیارده‌دات، نازانێت کاره‌کانى ئێمه چۆنه. “کوردستان له‌و ئاست‌ه نیه هه‌موو ساڵێک فێستیڤاڵى سینه‌ما سازبکات” له به‌رامبه‌ریشدا ئاریان ف�ه‌ره‌ج ،سه‌رۆکى دی��وان��ى وه‌زاره‌ت����ى رۆشنبیرى و الوان له وه‌اڵمى ئه‌وه‌ى بۆ چاالکى سینه‌ما له ژێر ناونیشانى فێستیڤاڵ ناو نه‌نرێت وه‌هاى وت: ئێمه ویستوومان‌ه سااڵنه یه‌ک فێستیڤاڵى سینه‌ما بکرێت ،هه‌وڵبده‌ین ب �ه‌دواى ناوى گهوره نه‌گه‌ڕێین به‌دواى ناوه‌رۆکى گهوره بگه‌ڕێین ،گرنگ ئهوهیه نمایشى فیلمه‌کان و ناوه‌رۆکى کاره‌کانى گرنگ بن باشتره، نه‌ک له‌ژێر ناونیشانى ناوى گهوره چاالکى ب��ۆ سینه‌ما بکه‌ین ،ب�ه ب���ڕواى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى و الوان ،کوردستان له‌و ئاست‌ه نیه هه‌موو ساڵێک یان چه‌ند مانگ جارێک فێستیڤاڵى سینه‌ما ساز بکات ،چونکه له یه‌ک ساڵدا فێستیڤاڵێکى سینه‌مایى ساز بکه‌ن زۆر باشتره ل �ه‌وه‌ى هه‌موو ساڵێک فێستیڤاڵ بکه‌ین ،سینه‌ماى کوردیش بهوه پێش ناکه‌وێت ،راى ئێمه وه‌ک وه‌زاره‌ت ئه‌ویه نابێت له هه‌موو شارێک فێستیڤاڵ بکه‌ین با نمایشى هه‌فته‌ى فیلم له شاره‌کان بۆ فیلم بکرێت ،ئه‌وه‌ى که به به‌ڕێوبه‌رایه‌تى س��ی��ن�ه‌م��اى ده��ۆک��م��ان وت����ووه ئ�ه‌م چاالکی‌ه ن���اوی بنێن هه‌فته‌ى فیلم یان هه‌ر ناوێک کێشه نیه ،به‌اڵم ناوى فێستیڤاڵى سینه‌ما نه‌بێت.
چه‌تر :تاچه‌ند‌ه هه‌ست ده‌ک�هی��ت ره‌گ �ه‌زى (مێ) له نێو بوارى نوسینى شیعردا بوونى ههیه ،چونکه زۆرێ��ک پێیانوایه پێگه‌ى مێین‌ه ونه؟ دیاره بوونیان ههیه ،به‌اڵم بهداخهوه وهکپێویست نیه ،رهنگه تا راده‌یه‌ک ئه‌و قسه‌یه‌ى تۆ راست بێت بێگومان ئه‌مه‌ش هۆکارى ههیه، هۆکاره‌که‌شى دهگهڕێتهوه بۆ کۆمه‌ڵێک شت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى که الى من ب �ه‌رچ��اوت��ره ره‌ن��گ�ه الیه‌نى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌ى بێت زیاتر ،چونکه ده‌بینى زۆر ژن���م���ان ه�هی�ه ت����ا ده‌رده‌ک������ه‌وێ������ت ش���اع���ی���ره ی����ان که چ���ووه نێو پ��رۆس�هى هاوسه‌رگیرییه‌وه
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
هه‌واڵی
ئیمان مه‌هدى «وه‌رن لهگهڵ رۆح و ژیان و شیعر بژین» ئاماده‌کار
ئارام شه‌مێرانى ئیمان مه‌هدى که به قه‌ڵه‌مه‌که‌ى ده‌ستى ،جارێک ره‌نگه‌کان تێکه‌ڵ ده‌کات و جارێکیش ته‌واوى خه‌یاڵ و بیرى دهکاته وش‌ه و ده‌یخات‌ه سه‌ر په‌ڕ‌ه سپێکان، ئیمان خوێندکارى به‌شى ش��ێ��وه‌ک��ارى په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان ،ئه‌و که چه‌ند ساڵێکه شیعر ده‌نوسێت به (چه‌تر)ى وت :ده‌مه‌وێت پڕ به گه‌رووى شیعر بڵێم ،هه‌مووتان وه‌رن‌و به جیهان‌ه ناسکه‌که‌ى ئه‌ده‌ب ئاشنابن‌و لهگهڵ رۆح‌و ویژدان‌و شیعر بژین. ئه‌و که خاوه‌نى زیاتر له ( )200کارى هونه‌ری شێوه‌کاری‌ه و له چه‌ندین پێشانگاى هاوبه‌ش به‌شدارى کردوه ،ئیمان مه‌هدى سه‌ره‌ڕاى کارى هونه‌رى م��اوه‌ى چه‌ند ساڵێکه شیعر ده‌نوسێت، له شیعره‌کانیدا وه‌ک خۆى ده‌ڵێت: له نێوان وێنه و مۆسیقادا زیاتر مۆسیقا زاڵ‌ه و پێگه‌ى به‌هێزتره، چونکه ئه‌و بڕواى وایه مۆسیقا وش‌ه ساده‌کانیش جوان ده‌کات با وێنه‌یشى تێدا نه‌بێت. ئیمان له شیعره‌کانیدا زیاتر پشت به خه‌یا ڵ ده‌به‌ستێت، له‌و باره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت «هه‌ر شیعرێک خه‌یاڵى تێدا
نه‌بێت په‌سه‌ند نابێت و ته‌نانه‌ت ڕه‌خنه‌یه‌کى ئه‌ده‌بیش هه‌ڵناگرێت و ئه‌وکاتانه‌ش به خواستى هاوڕێکانم شیعرێک ده‌نوسم هه‌ستده‌که‌م کاتیه‌و چێژێکى واى نیه هێزى بداتێ بۆ مانهوه«. ئه‌و خانم‌ه که له‌دایکبووى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیده ،ئاماژه‌به‌وه ده‌کات که ئه‌و زیاتر شیعرى شاعیره ژنه‌کان ده‌خوێنێته‌و‌ه و ده‌ڵێت «زیاتر شیعرى شاعیره ژنه‌کان ده‌خوێنمه‌وه،چونکه خۆمیان تێدا ده‌بینمه‌و‌ه وه‌ک (فروغى فه‌روغزاد) و (ڕۆژ هه‌ڵه‌بجه‌یى) ،هه‌روه‌ها له‌ناو شاعیره پیاوه‌کانیشدا شیعرى ( مه‌وله‌وى) و( بێسارانى) و( مه‌حوى) و( نالى) ده‌خوێنمه‌وه. ئیمان مه‌هدى که له چه‌ندین ڤیستیڤاڵدا خه‌اڵتى وهرگرتووه له باره‌ى ئه‌وه‌ى ئایا شیعره‌کانى ئاوێنه‌ى ژیانى خۆیه‌تى، ده‌ڵێت « پێموانیه شیعرى شاعیره‌کان ئاوێنه‌ى ژیانى خۆیان نه‌بێت ،ئه‌گه‌ر شاعیر کاریگه‌رى ناخى خۆى له‌سه‌ر نه‌بێت ناتوانێت شیعر بنوسێت ،ئه‌وه‌نده‌ى من هه‌ستم پێکردبێت شاعیره ژنه‌کان ده‌ق���اوده‌ق شیعره‌کانیان کۆپى ژیانى خۆیانه«. هه‌ر له قسه‌کانى باس له‌وه‌ش ده‌کات که ده‌یه‌وێت له ڕێگه‌ى شیعره‌و‌ه په‌یامى خۆشه‌ویستى و پێکهوه ژیان‌و لێبوردن بۆ هه‌موو بونه‌وه‌ران باس بکات ،ئێمان مه‌هدى ده‌ڵێت :ده‌مه‌وێت پڕ به گه‌رووى شیعرم بڵێم ،هه‌مووتان وه‌رن و به‌جیهان‌ه ناسکه‌که‌ى ئه‌ده‌ب ئاشنابن‌و لهگهڵ ڕۆح‌و ویژدان‌و شیعر بژین .ئیمان باس له‌وه‌ش ده‌کات که ئه‌و بۆ دونیاى ئه‌ده‌ب و شیعر له سه‌ره‌تاى ئه‌م جیهانه‌دا خۆى دهبینێتهوه و به نه‌رمى باڵه‌کانى په‌پول‌ه ده‌ستى پێکردووه و به وردى هه‌نگاوه‌کانى مێرول‌ه کۆتایى پێده‌هێنێت».
«سرت ه لهگهڵ با» ،چۆت ه دیمه‌نی سینه‌مای جیهانهوه
دکتۆر قوتبه‌دین سادقی له دانیشتنی هه‌ڵسه‌نگاندنی فیلمی سینه‌مایی (سرت‌ه لهگهڵ ب��ا) له ده‌رهێنانی (شه‌هرام عه‌لیدی)دا وت��ی :شتێک که له‌م فیلمه‌دا زۆر راسته ئهوهیه چۆت‌ه ناو زمان و دیمه‌نی سینه‌مای جیهانهوه. فیلمی سینه‌مایی (سرت‌ه لهگهڵ ب��ا) له ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد (شه‌هرام عه‌لیدی) و به ئاماده‌بوونی ئه‌م ده‌رهێنه‌ر‌ه سنه‌ییه ،به هاوکاری ئه‌نجومه‌نی زانستی سینه‌مای زانکۆی تاران ،له هۆڵی ئاوینی له کۆلێژی هونه‌ره‌جوانه‌کانی زانکۆی تاران ،نمایشکرا. دوای نمایشی فیلمه‌ک‌ه دانیشتنی لێکۆڵینه‌و‌ه و رخن‌ه و هه‌ڵسه‌نگاندنی پسپۆڕانه ،سادقی بۆ قوتابیان و ئاماده‌بووان ئاخاوت ،وت��ی :ت �ه‌واوی توندوتیژی به‌عسییه‌کان له کوردستانی عێراق له‌م فیلمه‌دا ده‌بینن بێئه‌وه‌ی ،دیمه‌نی توندوتیژی به شێوه‌ی راسته‌وخۆ به ئێوه نیشان بدات شتێک که له فیلمه‌دا زۆر راسته ئهوهیه چۆت‌ه ناو زمان و دیمه‌نی سینه‌مای جیهانهوه و ده‌رهێنه‌ر له به‌وێنه‌کێشانی دیمه‌نه‌کان ،مشووری و وردی به‌کارهێناوه.
«ئه‌نتینا» ده‌گات ه دێتمۆلدی ئه‌ڵمانیا
فیلمی (ئه‌نتینا) له نووسین و ده‌رهێنانی سینه‌ماکاری کورد (عه‌دنان عوسمان) به ئاماده‌بوونی ده‌رهێنه‌ر وه‌کو ته‌نیا فیلمی کوردی له به‌شی پێشبڕکێی فه‌رمی حه‌وته‌مین فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (دیتمۆلد) له ئه‌ڵمانیا نمایشکرا. به پێی راپۆرتی راگه‌یاندنی گشتیی فیلمی (ئه‌نتینا)، به‌گشتی ( )3500فیلم له الی �ه‌ن سینه‌ماکارانی ( )75واڵتی جیهانهوه بۆ نوسینگه‌ری ئه‌م فێستیڤاڵه ره‌وانه‌کراو‌ه و له‌الیه‌ن ستافی فێستیڤاڵه‌و‌ه ( )74فیلم بۆ به‌شی کۆتایی هه‌ڵبژێردراون ،ئه‌نتینا یه‌کێک له‌و فیلمانه‌ی‌ه که به ئاماده‌بونى ده‌رهێنه‌رى الوی کوردستان نمایش کرا. فێستیڤاڵی ن��ێ��ون�هت�ه‌وه‌ی��ی فیلمی (دی��ت��م��ۆل��د) به نمایشکردنی ( )74ک��ورت �ه فیلمی چیرۆکی ئه‌نیمه‌یشینى دیکۆمێنتی و ئه‌زموونی ،له رۆژانی (9ــ)14ی ئه‌م مانگه له شاری دیتمۆلد له ویالیه‌تی (نۆردراین ـ ویستالین) له واڵتی ئه‌ڵمانیا به‌ڕێوه‌ده‌چێت.
ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌دوای پرۆسه‌ی رزگاری
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
12
دۆس������ی������هى ئ����ه‌م ج���������اره‌ى (چ����هت����ر) تایبهته به هه‌ڵدانه‌وه‌ى الپ��������ه‌ڕه‌ک��������ان��������ى دروس������ت������ب������وون������ى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ن��وێ��ن �ه‌ران��ى ع��ێ��راق و پێکهاته‌ى خولى نوێى ئه‌نجومه‌نه‌که، رێ���ژه و رۆڵ���ى ک���ورد ل �ه‌م خ��ول�ه‌دا، ک��اری��گ �ه‌رى ن��وێ��ن �ه‌ران��ى ک���ورد له هه‌مبه‌ر پرسه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانى (نه‌وت ،پێشمهرگه ،بودجه و له‌سه‌ر و هه‌مویانه‌وه کێشه‌ى ئه‌و ناوچانه‌ى ک���ه ب���ه ن���اوچ���ه ج��ێ��ن��اک��ۆک �ه‌ک��ان ناسراون). له هه‌ڵبژاردنى ()2010/3/7دا ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق هه‌ڵبژێردران، له ئێستادا ئه‌و ئهنجومهنه ( )325ئه‌ندامى ه �هی �ه ک��ه ( )57ئ �ه‌ن��دام��ی��ان ک����وردن، رۆژى ( )2010/6/1ئه‌نجامى ده‌نگدانى ( )2010/3/7په‌سه‌ند ک��را ،ئه‌گه‌رچى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران له‌سه‌ر ئه‌ساسى (پشک) واته (سه‌رۆکێک و دوو جێگر ،عه‌ره‌بێکى سوننه ،عه‌ره‌بێکى شیعه، کوردێک) واته به (توافق) داده‌نرێن ،رۆژى ( )2010/6/14خولى نوێى ئه‌نجومه‌نى ن��وێ��ن �ه‌ران��ى ع��ێ��راق ی �ه‌ک �ه‌م ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى ئه‌نجامدا ،کۆبونه‌وه‌ک‌ه به‌کراوه‌یى مایه‌وه ت��ا ( )2010/11/11ک �ه ئ�ه‌م�ه یه‌که‌م پێشێلکارى په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان بوو له یه‌که‌م دانیشتنه‌و‌ه به پێشێلکارى خولى نوێ ده‌ستى پێکرد ،واتا ده‌بوو دواى یه‌که‌م دانیشتن که له ب �ه‌روارى ()2010/6/14
ئاماده‌کار عه‌لی فه‌تاح
ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق
پاش روخانى رژێمى سه‌دام ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى ع��ێ��راق ل �ه س �ه‌رج �ه‌م ن�هت�هوه ئه‌منیه‌ى که عێراقى پێدا تێپه‌ڕده‌بێت ئه‌م جگه‌له بانگهێشتکردنى چه‌ندینی تر و ئایین و م�ه‌زه�ه‌ب�ه‌ک��ان��ى ن��او عێراق ئهنجومهنه تاراده‌یه‌کى باش توانیویه‌تى ب��ۆ ب���ه‌رده‌م ئه‌نجومه‌نى ن��وێ��ن �ه‌ران ،له پێکهات ،ئهمه یه‌که‌مین ئه‌نجومه‌نى چ��اودێ��رى ده‌زگ��اک��ان��ى جێبه‌جێکردنى س��اده‌ت��ری��ن ب�����ه‌راورددا ئ �ه‌و ت�ه‌واف��وق�هى هه‌ڵبژێردراوه له مێژوى عێراقدا ،به پێى عێراق بکات ،تا ئێستا چه‌ندین به‌رپرسى له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا کار ئه‌و بارودۆخه سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و پله بااڵى حکومى راپێچى دادگا کردوه ،و ف�ه‌رم��ان�ه‌ک��ان رێ��ک��ده‌خ��ات ت��ا ئێستا
خولى نوێى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران و پێکهاته سه‌ره‌کیه‌کانى! ئه‌نجامدرا تا (( )2010/7/13سه‌رۆکایه‌تى که ئێستا سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى په‌رله‌مان و سه‌رۆکى کۆمار) هه‌ڵبژێردرێن ،عێراقه ،جبه‌ه الحیوار به‌سه‌رۆکایه‌تى به‌اڵم ئه‌م دۆخه تا چوار مانگ به‌و شێوهیه «ساڵح موتڵه‌گ» ،تجدید به‌سه‌رۆکایه‌تى م��ای �هوه و دواج����ار ل�ه (« )2010/11/11طارق الهاشمى» مستقبل به‌سه‌رۆکایه‌تى دا ئه‌و پرسه یه‌کالیى ک��رای�هوه .پێکهاته «راف��ع العیساوى» کۆى ئه‌م گروپان‌ه به سه‌ره‌کییه‌کانى خولى نوێى په‌رله‌مانى عێراق ن��اوى لیستى «العراقیه» ک��ارده‌ک �ه‌ن و بریتین له (هاوپه‌یمانى نیشتمانى «تحالف « »91کورسیان ههیه ،له ئێستادا لیستى الوطنی» که پێهاتو‌ه له «أتالف الوطنى ،عێراقی‌ه گروپێکى لێجیابۆته‌و‌ه و له‌ده‌ره‌وه‌ى دول‌ه القانون» که به‌سه‌رۆکایه‌تى «نورى لیستهکه ک��ار ده‌ک �ه‌ن به‌ناوى «عیراقیه مالکى»یه‌و ( )159کورسى له ئه‌نجومه‌نى البضاء» که حه‌سه‌ن عه‌له‌وى سه‌رۆکایه‌تیان ن��وێ��ن�ه‌ران��ى ع��ێ��راق��دا ه�هی�ه و ئ �ه‌م لیسته ده‌ک��ات ،وات��ا لیستى عێراقی‌ه له ئێستادا راس��پ��ێ��ردراوه و کابینه‌ى نوێى حکومه‌تى « »83کورسیان م��اوه) ،له هه‌مانکاتدا عێراقى پێکهێناوه ،ئێستا له‌ناو ئه‌م لیسته‌دا سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران که «ئوسامه یه‌کێک له ئه‌ندامه‌کانى سه‌ربه‌خۆیى خۆیى نوجه‌یفیه» له لسیتى عێراقیه‌یه‌و سه‌رۆکى راگهیاندوه و له ده‌ره‌وه‌ى لیستهکه کارده‌کات ک��وت��ل�هى عێراقییونى ن��او لیسته‌که‌یه، ئه‌ویش «سه‌باح ساعدى» یه ،واته لیستهکه پێکهاته‌ى سێیه‌مى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى « »158ئه‌ندامى ماوه ،جێگه‌ى ئاماژه‌یه عێراق لیستى هاوپه‌یمانى کوردستانه ،ئه‌م سه‌رۆکى ئه‌م لیسته که نورى مالکی‌ه ئێستا لیسته پێکهاتوون له فراکسیۆنى لیسته س�ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران��ى عێراقه ،ک��وردس��ت��ان��ی�ه‌ک��ان «پ��ارت��ى دیموکراتى لیستى عێراقی‌ه (العراقیه) دووه‌م پێکهاته‌ى کوردستان ،یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان، سه‌ره‌کى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقه و یه‌کگرتووى ئیسالمى ،کۆمه‌ڵى ئیسالمى» «ئ�هی��اد ع���ه‌الوى» سه‌رپه‌رشتى ده‌ک��ات ،کۆى ئهمانه « »49کورسیان له ئه‌نجومه‌نى ئه‌م لیسته پێکهاتووه له (لیستى عێراقیون نوێنه‌رانى عێراقدا ههیه و پارتى دیموکراتى ب�ه س�ه‌رۆک��ای�هت��ى «ئوسامه نوجه‌یفى» کوردستان زیاتر له‌نیوه‌ى کورسیه‌کانى
پێگه‌ى کورد ل ه ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا! به‌راوردێک لهگهڵ خولى پێشودا!
n
کوردستانى نوێ ژماره()5158
به‌روارى 2010/4/25الپه‌ڕه‌ى یه‌که‌م
ک����ورد ل���ه خ��ول��ى پ��ێ��ش��وى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى نوێنه‌رانى عێراقدا خاوه‌نى « »58کورسى ب���ووه ل �ه ک��ۆى « »275ک��ورس��ى ،وات �ه رێ��ژه‌ى «»%21ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقى ههبووه ،بۆ خولى نوێى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ،کۆمیسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق بۆ ئاماده‌کردنى ناوى ده‌نگده‌ران پشتى به «کۆبونى خۆراک» ب�ه‌س��ت ،ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ى ل�ه ن��او کۆمیسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا پێگه‌ى ک��ورد بههێزه و سه‌رۆکى کۆمیسیۆنه‌ک‌ه (فه‌ره‌ج حه‌یده‌رى) کورده ،به‌اڵم له دیاریکردنى ناوى ده‌نگده‌ران و ئاماده‌کردنى یاساى هه‌ڵبژاردندا فێڵێکى گهوره له کورد کرا ،به رێژه‌یه‌کى به‌رچاو ژماره‌ى ناوى ده‌نگده‌ران له‌سه‌رجه‌م پارێزگا و ناوچه‌کانى عێراقدا زیادى کرد جگه له سێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێمى کوردستان ،ئه‌گه‌رچى پاش په‌سه‌ند کردنى یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کان نوێنه‌رانى کورد له خولى پێشوى په‌رله‌مانى عێراق وه‌ک سه‌رکه‌وتنێکى گهوره ئه‌ژماریان کرد ،به‌تایبه‌ت «فوئاد مه‌عسوم» سه‌رۆکى کوتله‌ى کوردى له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران پاش په‌سه‌ند کردنى یاساکه به نه‌به‌ردیه‌کى
له ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستاندا نییه .وه‌ک چۆن لێپرسینه‌وه و راپێچى دادگ����ا ک���ردن���ى س �ه‌رپ��ێ��چ��ى ک����اران و گه‌نده‌ڵکاران له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ههیه ،شتى له‌و جۆره تا ئێستا
ل�ه ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستان نییه .ئه‌م ئهنجومهنه سه‌رۆکایه‌تیه‌کى ته‌وافوقى ههیه و ئێستا دووه‌م خولى ئه‌م ئهنجومهنه ده‌ست به‌کاره ،سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نه‌که ل�ه (عه‌ره‌بێکى شیعه، عه‌ره‌بێکى سوننه ،کوردێک) پێکدێت، ئ �ه‌ن��دام��ان �هى ئ��ه‌م خ��ول �هى ئه‌نجومه‌نى ن��وێ��ن �ه‌ران « »325ئ �ه‌ن��دام��ن ،ب �ه‌اڵم خولى پێشوو ته‌نها له « »275ئه‌ندام پێکهاتبون.
گه‌وره‌ى له‌قه‌ڵه‌مدا و پیرۆزبایى له خه‌ڵکى کوردستان ک��رد ،له هه‌مانکاتدا «جه‌الل تاڵه‌بانى» سه‌رۆک کۆمارى عێراق ڤیتۆى به‌کار نه‌هێنا بۆ روب �ه‌روو بونه‌وه‌ى یاساکه و ئ �ه‌وی��ش ب �ه ی��اس��ای�ه‌ک��ى س �ه‌رک �ه‌وت��و به ده‌ستکه‌وتێکى مه‌زنى له‌قه‌ڵمدا ،به‌اڵم پاش ت�ه‌واو بوونى هه‌ڵبژاردنه‌کان و له ب�ه‌روارى ()2010/4/25دا خودى تاڵه‌بانى وتى (یاساى هه‌ڵبژاردن پڕ گرێیه و له هه‌موانیش زیاتر زوڵمى له کورد ک��ردوه) ،جێگه‌ى ئاماژه‌یه پاش په‌سه‌ندکردنى یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کان له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ،یاساکه له الیه‌ن (تارق هاشمی) جێگرى سه‌رۆک ک��ۆم��اره‌و‌ه ڤیتۆ ک��را ،ب�ه‌اڵم به‌رامبه‌ر به‌و زوڵ��م �هى ک�ه ل�ه ک��ورد ک��را ،وه‌ک چۆن تاڵه‌بانى باسى ده‌کات «یاساى هه‌ڵبژاردن پڕ گرێیه و له هه‌موانیش زیاتر زوڵمى له ک��ورد ک���ردوه» خ��ودى س���ه‌رۆک کۆمار بۆ سڕینه‌وه‌ى ئه‌و زوڵمه‌ى که خۆى باسى ده‌کات ڤیتۆى نه‌کرد( ،بڕوان‌ه کوردستانى نوێ ژم��اره 5158ب �ه‌روارى 2010/4/25 الپه‌ڕه‌ى یه‌که‌م). پاش ئ�ه‌وه‌ى به پێى یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کان
بڕیاردرا ژماره‌ى کوردسیه‌کانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له « »275کورسیه‌وه زی��اد بکرێت بۆ « »325کورسى ،ده‌بوو به پێى ئه‌و رێژه‌ی‌ه ژم��اره‌ى کورسیه‌کانى کورد زیاد بکات و « »58کورسیه‌که‌ى خولى پێشوو تێپه‌ڕێنێت ،به‌اڵم جۆرى یاساکه و بێئاگایى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد له به‌غدا هاوکێشه‌ک‌ه پێچه‌وان‌ه بوه‌وه ،ژماره‌ى کورسیه‌کانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران «»50 کورسى زیادى کرد و ژماره‌ى کورسیه‌کانى ک��وردی��ش « »1ک��ورس��ى ک�ه‌م��ى ک��رد، رونتر له « »275کوردسى خولى پێشووى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران کورد « »58کورسى ه �ه‌ب��وو ک �ه ده‌ی���ک���رد‌ه «»%21ى ک��ۆى کورسیه‌کانى ئه‌نجومه‌نه‌که ،به‌اڵم له کۆى « »325کورسى ئ�ه‌م خول‌ه ک��ورد ته‌نها « »57کورسى ههیه که دهکاته «»%17ى کۆى کورسیه‌کانى ئه‌م خوله‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران .جێگاى ئاماژه پێکردن‌ه هه‌ر ئه‌و کاته نوێنه‌ره‌کانى یه‌کگرتوى ئیسالمى کوردستان له پێش ه�ه‌م��وان درک��ی��ان به‌م مه‌ترسی‌ه کرد و کۆمه‌اڵنى خه‌ڵک و الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کانیان لێ ئاگادار کردهوه.
ئه‌م فراکسیۆنه‌ى ههیه و به‌هێزترینیانه، سه‌رۆکى کۆمارى عێراق «جالل تاڵه‌بانى» یه‌کێک له‌سه‌رکرده‌کانى ئه‌م فراکسیۆنه‌یه و له هاوپه‌یمانى کوردستانه ،له هه‌مانکاتدا (جێگرى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران، جێگرى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران، وه‌زاره‌ت���ى دهرهوه ،وه‌زاره‌ت���ى سه‌رچاوه‌کانى ئاو ،وه‌زاره‌تى پیشه‌سازى ،چه‌ندین وه‌زاره‌ت و پێگه‌ى گرنگى تریان به ده‌سته‌وه‌یه) یه‌کێکیتر له پێکهاته‌کانى ناو ئه‌نجومه‌نى
نوێنه‌ران «تحالف الوسط»ه که پێکهاتوه ل�ه «جبه‌ه ال��ت��واف��ق» ب�ه سه‌رۆکایه‌تى ئ���هی���اد س���ام���ه‌ڕائ���ى« ،وح�����ده ال���ع���راق» به‌سه‌رۆکایه‌تى جواد بۆاڵنى ،ئه‌م لیسته‌ش « »10کورسیان ههیه ،پێکهاته‌یه‌کی ترى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق «لیستى گۆڕان» ه که شۆڕش حاجى سه‌رۆکایه‌تى ده‌کات ،ئه‌م لیسته نوێیه و له خولى پێشوى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا ن�ه‌ب��ووه و تاک‌ه لیسته ل�ه‌ن��او ئه‌نجومه‌نه‌که‌دا که
هیچ وه‌زاره‌تێکى وه‌رنه‌گرتو‌ه و به‌شێوه‌ى ئۆپۆزسیۆن ک��ارده‌ک��ات ،لیستى گ��ۆڕان لیستێکى ترى کوردی‌ه و « »8کورسى له ناو ئه‌نجومه‌نه‌که‌دا ههیه .به‌هۆى ملمالنێ ناوخۆییه‌کانى کوردستان رێگه‌یان پێنه‌درا هیچ پۆستێک له به‌غدا وه‌ربگرن ،له ئێستادا گرفتى گ�ه‌ور‌ه له نێوان لیستى گ��ۆڕان و لیستى فراکسیۆنه کوردستانیه‌کاندایه به تایبه‌ت دوو له پێکهاته سه‌ره‌کیه‌کانى هاوپه‌یمانى (پارتى و یه‌کێتى).
ده‌ست پێشخه‌رییه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم و رێککه‌وتنى الیه‌ن ه ناکۆکه‌کان! ناکۆکى گ�ه‌وره‌ى الیهنه عه‌ره‌بیه‌کانى ناو ع��ام( )1968والتی استهدفت تغییر الواقع ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق پاش په‌سه‌ند الدیموغرافی فی کردستان ال��ع��راق» به کردنى ده‌ره‌نجامى هه‌ڵبژاردنه‌کان له‌سه‌ر داخه‌و‌ه ئه‌م رێکه‌وتن‌ه سیاسیانه‌ى نێوان الیهنه چۆنێتى پێکهێنان و سه‌رۆکایه‌تى کردنى ئۆپۆزسیۆنه‌کانى عێراق پشت گوێخران ئه‌نجومه‌نى وه‌زی����ران ب��وو ل�ه نێوانى ن��ورى و نه‌بون‌ه جێگه‌ى گفتوگۆ نه بۆ م��ادده‌ى مالکى و ئ �هی��اد ع����ه‌الوى ،ب���ه‌اڵم ک��ورد «»58ى یاساى کاتى به‌ڕێوه‌بردن و نه بۆ کێشه‌یه‌کى نه‌بوو لهمبارهیهوه ،چونکه خۆى م���ادده‌ى «»140ى ده‌س��ت��ورى هه‌میشه‌یى بۆ دووب��اره وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى عێراق ،له‌کاتێکدا ته‌نها واژۆى کۆتایى کۆمار یه‌کالیى ک��ردب��وه‌وه ،به‌دیوێکیتردا بهیاننامه سیاسیه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆنى عێراقى کێشه‌ى هه‌ر‌ه گه‌وره‌ى کورد کێشه‌ى ناوچه کانونى یه‌که‌مى ساڵى « »2002ده‌ب��ووه جێناکۆکه‌کان بوو ،که له یاساى به‌ڕێوه‌بردنى خاڵێکى گرنگ بۆ وابه‌سته‌بونى ئه‌خالقى ده‌وڵه‌تى عێراقدا بۆ قۆناغى گواستنهوه وه‌ک خ��اوه‌ن��ى واژۆک���ان که ئێستا زۆرب �هی��ان له «ده‌ستورێکى کاتى»وایه تا ئه‌و کاته‌ى خاڵى گرنگى ده‌زگاکانى بڕیاردانى عێراقدان عێراق دهبێته خاوه‌نى ده‌ستورێکى هه‌میشه‌یى (بڕوان‌ه رێکه‌وتننامه‌ى واژۆ کراوى کانونى چ���اره‌س���ه‌رى ب��ۆ دان�������راوه ،ی��اس��اى کاتى یه‌که‌مى ( )2002له‌نده‌ن که واژۆى سه‌رجه‌م به‌ڕێوه‌بردنى ده‌وڵه‌تى عێراق له « »62مادده الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى عێراقى لهسهره، پێکهاتوه ،که م��ادده‌ى « »58تایبهته به مادده‌ى 58ى یاساى کاتى به‌ڕێوه‌بردنى عێراق سڕینه‌و‌ه و نه‌هێشتنى ئاسه‌واره‌کانى ته‌عریب ،بۆ قۆناغى گواستنهوه ،ک��ۆى یاساکه‌ى ئ�ه‌م م��ادده‌ی�ه ته‌نها بۆ ئاسایی کردنه‌وه‌ى 62م���ادده‌ی���ه) ،پ��اش ئه‌مه‌ش له ده‌ستورى بارودۆخى که‌رکوک نه‌هاتوو‌ه وه‌ک چۆن هه‌میشه‌یى ع��ێ��راق��دا میکانیزمێک بۆ له م��ادده‌ک�ه‌دا نوسراو‌ه «الو‌ضع السکانی جێبه‌جێکردنى دانراو له چوارچێوه‌ى مادده‌ى لمناطق معین‌ه بضمنها کرکوک» به بڕواى ( )140رێکخرایه‌وه ،ئه‌م دوو ماددهیه باس چاودێرانى سیاسى ئه‌م یاسایه کورتى هێناوه له ئاساییکردنه‌وه‌ى بارودۆخى که‌رکوک و له ده‌س��ت نیشانکردنى گ��رێ کوێره‌کانى ناوچه‌کانى ترى سه‌ر به‌م پارێزگای‌ه ده‌کات کێشهکه ،م��ادده‌ی�ه‌ک��ى تایبه‌تیش نیه به که له سه‌رده‌مى رژێمى به‌عسدا به‌ر شااڵوى ناوچه کوردستانی‌ه کێشه له‌سه‌ره‌کان ،به‌ڵکو «تعریب ،تبعیس ،تهجیر» وات��ا ش��ااڵوى مادده‌یه‌کى گشتگیر‌ه و هه‌موو ئه‌و ناوچانه «ب �ه‌ع �ه‌رب ک��ردن و ب�ه به‌عسی ک��ردن و دهگرێتهوه که کێشه‌ى ته‌عریب کردنیان ههیه ،راگوێزان» که‌وتون ،ئه‌م زنجیر‌ه شااڵو‌ه نا به‌اڵم وه‌ک پێویست هه‌نگاوه‌کانى جێبه‌جێ مرۆڤانه‌ی‌ه به‌رامبه‌ر به «کورد و تورکمان» نه‌کران و ئه‌م کێشهیه تا ئێستا وه‌ک خۆى کراون و له شوێنیان عه‌ره‌بى ناوچه‌کانى تر م��اوه‌ت�هوه ،ئه‌م ماددهیه به ب �ه‌راورد لهگهڵ که ئێستا به «عه‌ره‌بى ه��اورده» ناسراون خاڵى نۆیه‌مى به‌یاننامه‌ى سیاسى کۆنگره‌ى جێگیر کراون .ئه‌گه‌رچى تاڵه‌بانى سه‌رۆک ئۆپۆزسیۆنى عێراقى له له‌نده‌ن که له کانونى ک���ۆم���ارى ع��ێ��راق ل �ه س��اڵ��ى ()2004دا یه‌که‌مى « »2002ده‌س��ت نیشان ک��راوه ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که (بڕیارمان داوه پاشه‌کشه‌یه‌کى زۆرى پێوه دیاره ،چونکه ئه‌و له ک�ه‌رک��وک ک��وردای�هت��ى بکه‌ین نه‌ک خاڵ‌ه له زۆر روه‌و‌ه له مادده‌ى « »58رونتر و حزبایه‌تى) ،به‌اڵم تا ئێستاش له که‌رکوک ده‌قاوده‌قتره ،بڕوان‌ه ته‌نها دێڕى کۆتایى خاڵى لهگهڵ پارتى دیموکراتى کوردستان دوو نۆیه‌مى رێکه‌وتننامه‌ى له‌نده‌ن «الغا‌‌ء جمیع ئاسایش و دوو پ���هروهرده و دوو له هه‌موو االجرأت االداری‌ه التی قام بها النضام منـذ ده‌زگاکانى تریان ههیه (بڕوان‌ه کوردستانى
n
کوردستانى نوێ ژماره( )3452به‌روارى 2004/8/22
نوێ ژماره 3452به‌روارى ،)2004/8/22 بۆ جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ()140ى ده‌ستور بۆ یه‌که‌مجار له به‌روارى ( )2006/8/9به واژۆى نورى مالکى لیژنه‌یه‌ک پێکهات، ناوه‌رۆکى فه‌رمانه‌ک‌ه له دوو خاڵى سه‌ره‌کى پێکهاتووه ،یه‌که‌میان ن��اوى س���ه‌رۆک و ئه‌ندامانى لیژنه‌که‌ى تێدایه که بریتین له (هاشم عه‌بدولڕه‌حمان شبلى وه‌زی���رى داد سه‌رۆکى لیژنه‌که‌یه ،جه‌واد بۆاڵنى وه‌زیرى ناوخۆ ،نه‌رمین عوسمان وه‌زی���رى ژینگه، جاسم محه‌مه‌د وه‌زی���رى وه‌رزش و الوان، بابه‌کر سدیق ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى ک���ه‌رک���وک ،م��ح�ه‌م�ه‌د خه‌لیل ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک ،ئاشور یه‌ندا بنیامین ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى ک �ه‌رک��وک ،محه‌مه‌د ئیحسان نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان) ئه‌ندامانى لیژنه‌که‌ن ،له خاڵى دووه‌م��ى بڕیاره‌که‌شدا ه��ات��وه ک�ه ب��ڕى (200م��ل��ی��ۆن دۆالر) بۆ جێبه‌جێکردنى کاره‌کانى لیژنه‌ک‌ه ته‌رخان کراوه .ئه‌وه‌ى دهمێنێتهوه ده‌ستپێشخه‌ریه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم و میواندارى کردنى سه‌رجه‌م الی�ه‌ن�ه ناکۆکه‌کانى عێراقه ب��ۆ هه‌ولێر و دروستکردنى ئ �ه‌و که‌ش‌ه ئ��ارام �هى که الیه‌نه‌کان له‌سه‌رى رێکه‌وتن ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى نادیار‌ه گرنتى جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ()140 و ئاساییکردنه‌وه‌ى ناوچه جێناکۆکه‌کانه که تا ئێستا ئاماژه‌کانى جێبه‌جێکردنى رو له کزین ،بۆیه له ئێستادا هه‌موان ده‌پرسین جێبه‌جێکردنى م���ادده‌ى ( )140له کوێى ده‌ست پێشخه‌ریه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمدایه.؟ له ژماره‌کانى داهاتوودا دۆسیه‌یه‌کى تایبه‌ت ب�ه م����ادده‌ى ( )58و ( )140ورده‌ک����ارى ئه‌و دوو ماددهیه و ئاسته‌نگه‌کانى به‌رده‌م جێبه‌جێکردنیان ،وت����اره ی��ه‌ک ل �ه دواى یه‌که‌کانى س�ه‌رک��ردای�هت��ى سیاسى ک��ورد له ب��اره‌ى جێبه‌جێکردنى ئ�ه‌و دوو ماددهیه و چاره‌نوسى ناوچه جێناکۆکه‌کان باڵو ده‌که‌ینه‌وه.
کردنه‌وه‌ی به‌ندیخانه‌یه‌کی نوێ نیگه‌رانی هاواڵتیانی لێده‌که‌وێته‌وه
هاواڵتییه‌ک :ئه‌م شاره پێویستى ب ه سه‌نته‌رى رۆشنبیرى‌و هونه‌رى،
پارک ،په‌یمانگا ،زانکۆ و فڕێدانى زبڵ‌و خاشاکه‌که‌ى ههیه ئاماده‌کار ئارام شه‌مێرانى
ل���ه‌و ک���ات���ه‌و ه ک�� ه زی��ن��دان �ه‌ک �هى سه‌یدسادق به‌ردى بناغه‌ى دانراو ه و ل ه هه‌مان کاتیشدا ل ه هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید زانکۆیه‌ک چووه‌ت ه قۆناغى جێبه‌جێکردنه‌وه ،ناکۆکى ههیه و دانیشتوانى سه‌یدسادق توڕه‌ن ل ه ده‌سه‌اڵت و پێیانوای ه ناوبانگى قه‌زاک ه ناشرین ده‌بێت ،پێویستیش بوو ل ه برى ئه‌و زیندان ه پرۆژه‌ى تر بۆ قه‌زاک ه جێبه‌جێ بکرێت ،ئه‌مه‌ش جیاوازى کردن ه ل ه نێوان قه‌زاکاندا، ل ه به‌رامبه‌ریشدا ده‌سه‌اڵتداران ئه‌م پرۆژه‌ی ه ب ه گرنگ داده‌نێن و ده‌ڵێن ل ه ڕووى ئابوورییه‌و ه بۆ قهزاکه بایه‌خى خۆى هه‌ی ه و بۆ ب ه پارێزگا بونى قه‌زاکه‌ش گرنگ ه و ل ه سه‌نته‌رى شاره‌زوردایه ،ئه‌م کاره‌ى حکومه‌ت بۆ خزمه‌ت ه نه‌ک ب ه خراپ ناساندنى قهزاکه.
یاسین سه‌عید ،ده‌رهێنه‌ر له‌باره‌ى پێویستى بوونى ئه‌و زیندانه‌و‌ه بۆ قه‌زاکه‌یان به (چه‌تر) ى وت :ل�ه‌م دوای��ی �ه‌دا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان هه‌ستا به کردنه‌وه‌ى زیندانێکى گهوره له قه‌زاکه‌ماندا ،بوونى ئه‌و زیندانه‌ش ئه‌وه‌ند‌ه گرنگ نیه که حکومه‌ت به‌وشێوه‌یه گرنگى پێبدات ،چونکه ئێمه‌ى سه‌یدسادقى له زیندانێکى گه‌وره‌داین ئیتر چ پێویستمان به زیندانێکى ت��ره ،ی��ان حکومه‌ت بیر له ک��ردن��ه‌وه‌ى چ�ه‌ن��د قوتابخان‌ه و سه‌نته‌رى رۆشنبیرى‌و هۆڵى شانۆ و کردنه‌وه‌ى چه‌ندین ستۆدیۆى پێگه‌یاندنى هونه‌رى بکاتهوه باشتر نیه له‌و زیندانه؟ له‌سه‌رده‌مى رژێمى به‌عسدا کوردستان بووه زیندان بۆ ئێمه ،به گه‌وره‌یى له سه‌رده‌مى حکومه‌تى هه‌رێم دا زیندانى له‌م جۆره‌ش بۆ؟ سه‌یر لهوهدایه به‌رپرسێک له چاوپێکه‌وتنێکدا بوونى زیندانى مۆدێرن
باس ده‌کات بۆمان ،تێناگه‌م ئه‌بێ مۆدێرنى له بوونى زینداندا چى بێت؟ زیندان به ماناى پوکانه‌وه‌ى مرۆڤه‌کان‌و تێکشکاندنى جه‌سته و به‌ستنى زمان‌و سڕینه‌وه‌ى خه‌یا ڵ‌و نه‌مان و داماڵینى به‌هاى مرۆڤایه‌تى دێت ،ئه‌گه‌ر ئهوه به مۆدێرن کردن بێت ئه‌وا سه‌یدسادقى و ش��اره‌زوری��ی �ه‌ک��ان پێویستیان ب��ه‌و شێوه مۆدێرن کردن‌ه نیه ،ئه‌و ده‌رهێنه‌ر‌ه زیاتر دوا و وتى :هه‌ر شتێک به‌هاى هه‌بێت ئه‌مڕۆ دورى ده‌خه‌نه‌و‌ه له‌م شاره‌ى ئێمه و شته بێ نرخه‌کانیش وه‌ک زیندان دروس��ت ده‌که‌ن، ئه‌ى زانکۆکان‌و په‌یمانگاکان بۆ ناکرێنه‌وه لێره؟ ئ�هى شه‌قامه‌کان و کۆاڵنه‌کان بۆ ق��ی��رت��او ن��اک��رێ��ن؟ ئ���هى ک�ه‌م��ت��ری��ن مافى سه‌ره‌تایى که کاره‌بای‌ه بۆ پێمان ره‌وا نابینن؟ ئهمانه و ه �ه‌زاران شتى تریش مایه‌ى قسه له‌سه‌ر کردنن ،بۆیه ده‌ڵێم :نه‌ک سه‌یدسادق، به‌ڵکو ته‌واوى کوردستان پێویستى به زیندان nسه‌یدسادق داوای خزمه‌تگوزاری ده‌کات و حکومه‌ت به‌ندینخانه دهکاتهوه فۆتۆ :فه‌رزین حه‌سه‌ن نیه و ئێمه به‌ته‌ماین زیندانه‌کان بکه‌ینه قوتابخانه‌ى بنه‌ڕه‌تى یان فه‌رهه‌نگخان‌ه یان بێگومانم لێره دروس��ت ن�ه‌ده‌ک��را ،ئه‌م شاره هه‌ڵبژاردوه ،چونکه سه‌ید سادق مه‌رکه‌زى خه‌مۆکى‌و نه‌خۆشى ده‌رونى بوون ،شارێک شوێنێکى رۆشنبیرى یان هۆڵى نمایشکردنى پێویستى به سه‌نته‌رى رۆشنبیرى و هونه‌رى هه‌ورامان‌و ههڵهبجه و پێنجوێن‌و هه‌ڵه‌بجه‌ى بێ رێکخراوى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و بێ شانۆ و فیلمى سینه‌مایى ،ئێمه ده‌مانه‌وێت و پارک ،په‌یمانگا ،زانکۆ و فڕێدانى زبڵ ت��ازه‌ی�ه و حکومه‌ت له به‌رنامه‌یدای‌ه ئێره زانکۆ و بێ هیچ نیشانه‌یه‌کى شارستانى، کۆى مرۆڤه‌کان به ئ��ازادى بژین نه‌ک له و خاشاکه‌که‌ى ههیه ،خۆ ئه‌گه‌ر حکومه‌ت بکات ب�ه م�ه‌رک�ه‌ز و زۆرب���هى فه‌رمانگه شارێک مه‌ال و ئه‌ندام کۆمیت‌ه و کادرى چوارچێوه‌ى ده‌رگایه‌کى ئاسنینه‌و‌ه بڕوانینه ده‌یه‌وێ که‌سێک قسه له‌سه‌ر ئه‌م الیه‌نانه گشتییه‌کان که ئه‌م ده‌ڤه‌ر‌ه کۆ دهکهنهوه لێره حزبى زۆرتربن له مامۆستاى قوتابخان‌ه هه‌ر ژی��ان بۆیه ده‌ڵێم :ئه‌گه‌ر ده‌س �ه‌اڵت وا بیر بکات ئهوه شتێکى تره ،وامانده‌زانى به‌هۆى دایده‌نێن ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌وقافیش یه‌کێکه واده‌بێت ،ئه‌گه‌ر وه‌فام بۆ زێدى خۆم نه‌بێت‌و بکاتهوه که قوفڵى گهوره بۆ ده‌رگاى زیندان شوێنه ستراتیژییه‌که‌ی ده‌کرێت‌ه شوێنێکى له‌و نمونانه ،ئه‌و گرتوخانه‌یه‌ش هه‌روایه ،په‌یوه‌ست نه‌بم به خهڵکه باشه‌که‌یه‌و‌ه له ئێستا دروست بکات ده‌بێت رۆژێکیش چاوه‌ڕوانى گ�ه‌ش��ت��وگ��وزارى ،ب �ه‌داخ �هوه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت به‌م ههرچهنده خه‌ڵکى سه‌ید سادق حه‌زیان لێى زوتر نیه جێیده‌هێڵم و کاولى ده‌که‌م ،ده‌بوو کاره خزمه‌تى بکه‌ن ،به‌اڵم دیاره حکومه‌ت نیه ،به‌اڵم له روى ئابوریه‌و‌ه هاوکارییه‌کى له برى زیندان نه‌خۆشخانه‌یه‌ک بکرایه‌ته‌وه ده‌رگاکان بێت که بشکێنرێن، هه‌ردى شه‌فیق ،رۆژنامه‌نوسیش ناڕازیی‌ه له خهریکه لهوه تێده‌گات ناڕه‌زایى خه‌ڵک له‌م باشى خه‌ڵکى سه‌ید سادق ده‌کات. مۆدێرن بێت‌و له یه‌ک نه‌خۆشخانه‌دا ()54 کردنه‌وه‌ى ئه‌و زیندانه و ده‌ڵێت :خۆزگ‌ه ئه‌م شاره‌دا خهریکه لێى ده‌ڕژێت. کارا ،شاعیرى الوى سه‌یدسادقیش به هه‌مان سه‌یدسادقى له‌سه‌ر قه‌ره‌وێڵ‌ه نه‌بێت ،شارێک شاره هه‌ر ئه‌و که‌موکورتیه‌ى ههبوایه ،به‌اڵم له‌باره‌ی دروستکردنی ئه‌م زیندانه‌و‌ه مافناس شێوه توڕهیه له‌و زیندانه و ئاماژه بهوه ده‌کات زیندان بێت چۆن له‌ناو زینداندا زیندانێکى تر وا دیاره ئه‌م حکومهته به پێچهوانهوه شت جه‌مال ئه‌حمه‌د ،سه‌رۆکى شاره‌وانى سه‌ید دروستکردنى زیندان له‌هه‌ر شوێنێک بێت جێ ده‌کرێت( ،ک��ارا) درێ��ژه‌ى به وته‌کانى وه‌رده‌گرێت ،ئێمه داواى زانکۆ و په‌یمانگا سادق ئاماژه بهوه ده‌دات که ئه‌و هیچ له په‌یوه‌ندى به کارى پۆلیسهوه ههیه و من الریم داو وتى :به‌زه‌ییم به‌م حکومه‌ته‌دا دێته‌و‌ه بۆ ده‌که‌ین حکومه‌تیش زیندانمان بۆ دهکاتهوه ،باره‌ى ته‌رخانکردنى ئه‌و زه‌ویه‌و‌ه نازانێت که له‌م‌ه نیه ،ب�ه‌اڵم ئایا ساغ بووهتهوه بۆمان ئه‌و هه‌موو پ��اره زۆره‌ى به زی��اد‌ه مه‌سره‌ف له‌م قه‌زایه‌دا ته‌نها په‌یکه‌رێک ههیه که بۆ بۆ ئه‌و گرتوخانه‌ی‌ه دان��راوه و ده‌ڵێت :نازانم سه‌یدسادق شاره؟ ئێمه تا ئێستاش گرفتى به فیڕۆى ده‌دات و خۆیشم به به‌خته‌وه‌ر شاعیر (وه‌ل��ى دێوانه) ک��راوه و سیمایه‌کى ئه‌و مه‌ساحه‌ی‌ه چهنده و له پێش مندا له گ�ه‌وره‌م��ان نه‌بونى ج��اد‌ه و ئ��او و کاره‌با و ده‌زانم که موچه‌خۆرێکى حکومه‌ت نیم تا هونه‌رى‌و رۆشنبیرى نیشان ده‌دات ،لهوانهیه س���ه‌رده‌م���ى (ح��اج��ى ره‌ئ������وف)دا جێبه‌جێ ئاوه‌ڕۆ و ملیارێک وایه‌رى مۆلید‌ه و بۆنى شه‌رمه‌زارى کاره‌کانى نه‌بم ،ئه‌وه‌ى گرنگه و حکومه‌ت بیه‌وێت ئه‌م شاره بهوه جوان بکات به ک��راوه ،راسته له سنورى ش��اره‌وان��ى دای�ه و پیس‌و خانووى بێ تاپۆ و چڵپاوى ب��ازاڕه ،ده‌مه‌وێت بیڵێم ئهوهیه بڕیار بوو ئه‌م زیندانه له زیندانه‌که‌یدا بناسرێته‌وه ،هه‌ردى پێیوایه ئه‌م شاره‌وانى زه‌ویه‌که‌ى بۆ دابین کردوه ،به‌اڵم هه‌موو پارکێکى سه‌ید سادق گۆڕستانێکه ،هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید بکرێتهوه ،به‌اڵم خه‌ڵکه‌که‌ى زیندانه له هه‌ڵه‌بجه‌دا بیانهێاڵی‌ه بکرایه‌ته‌وه زانیاریم له‌سه‌رى نیه و بۆیه سه‌ید سادقیان دنیایه‌ک گه‌نجى بێکارى تێدایه و توشى ئه‌وان نه‌یانهێشت‌و هێنایانه‌و‌ه بۆ ئێره ،چونکه
به‌دواداچوون ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
13
ئێمه‌ى به‌ناو رۆشنبیر ته‌نها فشه‌مان لێدێت و ه�ه‌ر ده‌ڵێى پیره‌ژنى به‌رده‌رگاین پرت‌ه و بۆڵه‌مان دێت و هه‌مووشمان ده‌زانین ده‌بێت بنوسین و کارمان پێشڕه‌وى خهڵکه ،به‌اڵم لهگه ڵ یه‌کتردا وه‌کو حزبه‌کان واین. له ب��اره‌ى بوونى گرتوخانه‌ى سه‌یدسادق و هه‌ڵبژاردنى ئه‌و شوێنه و کاریگه‌ریه‌کانى له‌سه‌ر ناوبانگى قهزاکه ،ئه‌رکان حه‌سه‌ن غ�ه‌ف��ور ،قایمقامى ق���ه‌زاى س�هی��دس��ادق به (چ���هت���ر)ى راگ �هی��ان��د ئ���ه‌و گ��رت��ووخ��ان�هی�ه به‌و شێوهیه نیه که خه‌ڵکى لێى تێده‌گات ههرچهنده پێش کردنه‌وه‌ى ئێمه قسه‌ى زۆرمان له باره‌و‌ه کردوه ،ئه‌گه‌ر به‌و جۆره‌ى که دانراوه بکرێتهوه واده‌زانم شتێکى باشه ،چونکه ئه‌و به‌رنامه‌ی‌ه ستافێکى مه‌ده‌نى سه‌رپه‌رشتى ده‌ک����ه‌ن ل��ه گ��رت��ووخ��ان��ه‌ک��ه‌دا ،ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى‌و مامۆستاى بۆ داده‌نرێت ،بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى که به‌ند ده‌کرێن ببنهوه به هاواڵتییه‌کى ئاسایى‌و نیشتمان په‌روه‌ر، تا ئێستاش که بیناک‌ه ت�ه‌واو بووه نازانین که‌ى‌و چۆن به‌رنامه‌ک‌ه جێبه‌جێ ده‌کرێت، ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت���ى ناوخۆیش ئ�ه‌و بینایه‌یان به‌کار نه‌هێنا ئ �ه‌وا ده‌ک��رێ��ت بۆ ب��وارى تر سودى لێوه‌ربگیرێت .قایمقامى قهزاکه به پێچه‌وانه‌ى هاواڵتی‌ه نیگه‌رانه‌کانه‌و‌ه وتى: ناوبانگى ئه‌م قه‌زای‌ه ناشرین نابێت ،به‌ڵکو سه‌یدسادق وه‌ک سه‌نته‌رى ش��اره‌زور‌ه و ئه‌و گرتووخانه‌ی‌ه ته‌نها بۆ ئێره نیه و پێنجوێن‌و ههڵهبجه و هه‌ورامانى لهسهره به‌و پێیه‌ش ئه‌م شوێنه هه‌ڵبژێردراوه. بۆ رونکردنه‌وه‌ى زیاتر له‌باره‌ى ئاگادار بون له هێنانى زانکۆ بۆ ههڵهبجه و کردنه‌وه‌ى زیندان له قه‌زاى سه‌یدسادق (چه‌تر) په‌یوه‌ندى کرد به قایمقامى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیده‌وه ،به‌اڵم (گ��ۆران ئه‌دهه‌م) پێیراگه‌یاندی ن ئه‌و هیچ بڕیار و زانیاریه‌کى له‌و باره‌یه‌و‌ه نه‌دیو‌ه و ئاگاى لێى نیه ،به‌اڵم سیماى پێشکه‌وتنى ه �ه‌ر ش��ار و واڵت��ێ��ک ب��وون��ى زان��ک��ۆی�ه و کردنه‌وه‌یشى له ههڵهبجه مایه‌ى خۆشحاڵییه.
سه‌رنوسه‌ری هۆنیا: به‌رپرسێکى پارتى دیموکراتى کوردستان هه‌ڕه‌شه‌ى سه‌بڕینى لێکردم ئاماده‌کار زانکۆ سه‌ردار
جگ ه له‌وه‌ى ژیانى رۆژنامه‌نوسان ت��ادێ��ت مه‌ترسیدارتر ده‌ب��ێ��ت و هه‌ڕه‌ش ه و گرتن و پێشێلکارییه‌کان ب��ه‌رام��ب��ه‌ری��ان زی��ات��ر ده‌ب��ێ��ت، ک��ات��ێ��ک داوای����ه‌ک����ى ی��اس��ای��ى له‌به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسێک تۆمار ده‌کرێت له‌که‌مترین م��اوه‌دا جگه ل���ه‌وه‌ى رۆژن��ام �ه‌ن��وس �ه‌ک � ه خۆى له‌به‌رده‌م دادوه‌ردا ئاماد ه ده‌بێت له‌هه‌مانکاتیشدا یاسا له‌ئاستیدا ده‌بێت ه س���ه‌روه‌ر و له‌گه‌ڵیشیدا ئه‌گه‌ر پێویستى کرد ئ �ه‌وا ته‌نها ل ه دژى رۆژنامه‌نوسه‌ک ه جێبه‌جێ ده‌کرێت ،ئه‌و مادده‌یه‌ى ک ه داواکه‌ى تۆمارکراو ه بگۆڕدرێت ئه‌مه‌ش له خاترى ئه‌و ه ک ه رۆژنامهنوسهکه بکه‌وێت ه به‌ر سزاى یاسا ،بێگومان
ئه‌مه‌ش ل ه نزیکترین نمونه‌دا دادگاى هه‌ولێرمان ده‌هێنێت ه پێش چاو کاتێک (ئه‌حمه‌د میره) سه‌رنوسه‌رى ێ تۆمه‌تبار کرا. لڤینى پ
له ماوه‌ى رابردودا و چه‌ندین جار به (ده‌نگى تۆمارکرا) هه‌ڕه‌شه‌ى ئاشکراى کوشتن له رۆژنامه‌نوسان ک��راو حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان��ی��ش ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ری��دا بێده‌نگى هه‌ڵبژارد ،بۆ نمونه وه‌زی��رى پێشمه‌رگه‌ى ح��ک��وم�هت��ى ه �ه‌رێ��م ک��ات��ێ��ک ه �ه‌ڕه‌ش �هى ئاشکرا له سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى (لڤین) ده‌کات و راسته‌وخۆش سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌و تۆمار‌ه ده‌نگی‌ه ئاگادار کرایه‌وه، ب����ه‌اڵم ل��ه ب��ێ��ده‌ن��گ��ى زی��ات��ر هیچى ت��رى هه‌ڵنه‌بژارد ،دواب���ه‌دواى ئ �ه‌وه‌ش به‌رپرسى ناوچه‌ى پارتى دیموکراتى کوردستان له شاره‌زوور هه‌ڕه‌شه‌ى سه‌ربڕین له (ئارام مه‌ال محه‌مه‌د) سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى (هۆنیا) ده‌کات ،له به‌رامبه‌ریشدا ئه‌و رۆژنامه‌نوسه له (بنکه‌ى پۆلیسى س��ه‌را) له ب��ه‌روارى ()2011/5/29هوه داوای�ه‌ک��ى یاسایى له
زانیاری پزیشکی ئاوى ره‌ش (گلوکۆما) د.دیارى ئه‌حمه‌د ئاوى ره‌ش جۆرێکه له جۆره‌کانى نه‌خۆشى چاو که دهبێته هۆى پوکانه‌وه‌ى ده‌م��ارى بینین و له ده‌ستدانى بینایى« ...ده‌م��ارى بینین ئه‌و هێڵه‌یه که زانیارى و وێنه له چاوه‌کانه‌وه ده‌گوازێته‌وه بۆ مێشک». هۆکاره‌کان به‌رزبونه‌وه‌ى په‌ستانى چاو زۆربه‌ى جار دهبێته هۆى
دژى ئه‌و به‌رپرسه‌ى پارتى تۆمار ده‌کات. به وته‌ى ئارام مه‌ال محه‌مه‌د ،سه‌رنوسه‌رى گ���ۆڤ���ارى ه��ۆن��ی��ا ت��ا ئ��ام��اده‌ک��ردن��ى ئ�ه‌م به‌دواداچون‌ه داواکه‌ى له بنکه‌ی پۆلیسى س���ه‌را ن�ه‌چ��وڵ��ێ��ن��راوه .ل �ه لێدوانێکیدا بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ئارام مه‌ال محمه‌د وتى: «دواى ئ �ه‌وه‌ى له‌الیه‌ن به‌رپرسێکى پارتى دیموکراتى کوردستان له‌سه‌ر باڵوکردنه‌وه‌ى دیمانه‌یه‌ک هه‌ڕه‌شه‌ى (سه‌ربڕین)ى لێکردم و منیش به‌مه‌به‌ستى تۆمارکردنى سکااڵى یاسایى چوم‌ه بنکه‌ى پۆلیسى سه‌را ،به‌اڵم بهداخهوه تائێستا که‌وا ( )17رۆژى به‌سه‌ر تۆمارکردنى سکااڵکه‌مدا تێپهڕیوه له‌و بنکهیه داواک �ه‌م نه‌چوڵێنراوه ،له‌کاتێکدا ئه‌وان داواى شاهیدیان کرد ئێمه شاهید و ده‌نگ‌ه تۆمارکراوه‌که‌شمان پێکهوه برد‌ه ئه‌و بنکهیه« .سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى (هۆنیا) ئه‌وه‌شى ن�ه‌ش��ارده‌و‌ه که به‌ڕاستى مه‌ترسى گ�ه‌ور‌ه له‌سه‌ر ژیانى ت �ه‌واوى ستافه‌که‌یان ههیه و ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا که ناتوانن ته‌نانه‌ت بۆ سه‌ردانى خزم و که‌سیشیان یاخود بۆ
کارێکیش بچن‌ه ناوچه‌ى شاره‌زور ئه‌مه‌ش رۆژنامه‌نوسان و به‌دوادانه‌چونى دادگا وتى: له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى که ئ�ه‌و بهرپرسه له‌ناوچه‌ى «ئ�هوه په‌یوه‌ندى به‌و سکااڵیه‌و‌ه ههیه ک ه رۆژنامهنوسهکه تۆمارى ده‌کات ،پێویست ه شاره‌زوره. ئ����ارام ،ل �ه درێ����ژه‌ى ل��ێ��دوان �ه‌ک �هی��دا باسى نوسخه‌ى لێبدات‌ه ئێمه وه‌ک سه‌ندیکا، له‌وه‌کرد که به ته‌له‌فون سکرتێرى لیژنه‌ى چونکه ئێمه پارێزه‌رمان ههیه و ل �ه‌رووى داک��ۆک��ى له مافى رۆژنامه‌نوسانیان ل ه یاساییه‌و‌ه ه��اوک��اری��ان ده‌ک �هی��ن ،کاتێک سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان ئاگادارکردوه‌ته‌وه ،داوای �ه‌ک له‌سه‌ر رۆژنامه‌نوسێک تۆمار له به‌رامبه‌ریشدا ئه‌نوه‌ر حسێن ،سکرتێرى ده‌ک��رێ��ت ئۆتۆماتیکیه‌ن ل�ه‌الی�ه‌ن بنکه‌ى لیژنه‌ى داکۆکى له مافى رۆژنامه‌نوسان پ��ۆل��ی��س �هوه داواک�����ه ن��وس��خ �هى دێ��ت �ه الى ێ ئاگایى خ��ۆى ل �ه‌و مهسهلهیه ده‌ب��ڕى ئێمه ،ب �ه‌اڵم زۆر ج��ار ب �ه‌داخ �هوه ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى ب� و وت��ى « :ئ��اگ��ادارى ئ�ه‌و مه‌سه‌له‌یه‌نیم ،که هاواڵتیه‌ک په‌یوه‌ست‌ه به‌سکااڵکانى به‌اڵم رۆژنامه‌نوس له‌هه‌رشوێنێک توشى و پۆلیس سکااڵکان ده‌ن��ێ��رێ بۆ ئێمه و ێ جیاوازى داکۆکى هاوکاریمان ده‌که‌ن ئه‌وه‌ند‌ه رۆژنامه‌نوسه‌ک ه گرفت ببێت ئێمه ب ه��اوک��اری��م��ان ن��اک��ات ،ده‌ت��وان��م بڵێم هیچ لێده‌که‌ین». له‌به‌رامبه‌ر نه‌جواڵندنى ئه‌و داوایه‌دا که ل ه سکااڵیه‌کمان النی‌ه که رۆژنامه‌نوسێک بنکه‌ى پۆلیسى (سه‌را)دا ههیه ئه‌فسه‌رێکى تۆمارى کردبێت ،به‌اڵم له‌هه‌موو حاڵه‌تێکدا لێکۆڵه‌ر که که‌یسه‌که‌ى له‌الی‌ه ئاماده‌نه‌بوو هه‌رگرفتێک پ�هی��وه‌ن��دى هه‌بێت به‌کارى رۆژنامه‌نوسییه‌و‌ه له ده‌ره‌وه‌ى سه‌ندیکاش هیچ لێدوانێک له‌و باره‌یه‌و‌ه بدات. له لێدوانێکیشیدا بۆ (چ�هت��ر) سکرتێرى ئێمه داکۆکى لێده‌که‌ین». لیژنه‌ى داکۆکى له‌مافى رۆژنامه‌نوسان له وه‌اڵمى پرسیارێکى (چه‌تر)دا ده‌رباره‌ى س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه چ �ه‌ق به‌ستنى سکااڵکانى ئه‌ندامبون و ئه‌ندام نه‌بونى رۆژنامه‌نوسان
ل �ه سه‌ندیکا چ ک��اری��گ�ه‌ری�ه‌ک��ى له‌سه‌ر به‌رگریه‌کانى سه‌ندیکا ههیه به‌رامبه‌ر ب ه رۆژنامه‌نوسان؟ ئه‌نوه‌رحسێن وتى« :له‌دواى دروستبوونى لیژنه‌ى داک��ۆک��ى ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى داک��ۆک��ى ل �ه و رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان �ه ک��ردوه ک�ه ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ى س�ه‌ن��دی��ک��ان ،ئه‌هلیه‌کان، ئۆپۆزسیۆنه‌کانن به‌چاره‌کى ئهوه داکۆکى له‌و رۆژنامه‌نوسان‌ه نهکردوه که ئه‌ندامن یان حزبین ،ئێمه ههمیشه وتومانه که میدیاى ئه‌هلى فشارێکى زۆرى لهسهره و زۆرترینى پێشێلکاریه‌کان به‌رامبه‌ر به ئه‌وان کراوه«. ل���ه‌ب���هی���ان���ن���ام���هی���ه‌ک���ی���ش���دا ک����ه رۆژى ( )2011/5/30باڵویانکردوه‌ته‌و‌ه سه‌نته‌رى میترۆ بۆ داکۆکى له کارى رۆژنامه‌نوسان له‌ژێر ناوى (بایاسا سه‌روه‌ر بێت و کۆتایى به‌م ههڕهشه و پێشێلکاریان‌ه بهێنێت) تیایدا هاتو‌ه «سه‌رکۆنه‌ى هه‌ڕه‌شه‌کردن له سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى (هۆنیا) ده‌که‌ین ،بایاساى کارى رۆژنامه‌وانى دادوه‌ربێت له یه‌کالکردنه‌وه‌ى نێوان رۆژنامه‌نوسان و ده‌سه‌اڵتى حکومى و حزبى نه‌ک ههڕهشه و پێشێلکارى».
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو ج��ۆره ب��اوه‌ک�هى ئه‌م ئ���ه‌م پ��وک��ان �ه‌وه‌ی �ه، نه‌خۆشیه له هه‌ندێک بنه‌ماڵه‌دا ههیه ،ئه‌گه‌ر زانرا یه‌کێک له باوان ئه‌م حاڵه‌ته‌یان هه‌بوو، ئه‌وا ئه‌گه‌رى توشبون له نه‌وه‌کاندا زیاتره ،ئاوى ره‌ش به دووه‌مین هۆکارى نابینایى داده‌نرێت، زۆربه‌ى جار که‌سى توش بوو هیچ ئازارێکى چاوى نییه و هه‌ست به نه‌خۆشیه‌که ناکات ،هه‌تا راده‌ى بینینى دهگاته ئاستێکى نزم. چاره‌سه‌رى هه‌رچى زوتر نه‌خۆشیه‌که ده‌ست نیشان بکرێت و چ��اره‌س�ه‌رى گونجاوى بۆ دابنرێت زیانه‌کانى ده‌م���ارى بینینى که‌متر ده‌ب��ێ��ت ،ل�ه زۆر ب��اردا
چ��اره‌س �ه‌رى ئ��اوى ره‌ش به به‌کارهێنانى ده‌رم��ان له‌سه‌ر شێوه‌ى تنۆک (قه‌تره) ده‌کرێت که بۆى ههیه زیاتر ل ه جۆرێک بێت ،تیشکى له‌یزه‌ر و نه‌شته‌رگه‌رى دوو شێوازى ترى چاره‌سه‌رن ،چاودێرى ورد و گرنگیدان به چاره‌سه‌ر دوو هۆکارى گرنگن بۆ رێگرتن له له ده‌ستدانى بینین. خۆپاراستن شێوازێک نیه بۆ خۆپاراستن له ئ��اوى ره‌ش له‌به‌ر ئهوه هه‌ر که‌س ته‌مه‌نى له‌سه‌رو ( )40چل ساڵه‌وه بێت النى که‌م پێنچ ساڵ جارێک ده‌بێت پشکنینى چاو ئه‌نجام بدات. ئاماده‌کردنی :سازان تۆفیق
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
14
دیدار
سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی پ��رس��ی ره‌وش����ی ئ�ه‌م��ن��ی ئ �ه‌م��ڕۆی که‌رکوک ته‌وه‌ری گفتوگۆیه‌کی ئااڵ تاڵه‌بانی ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی نیشتمانی ک��وردس��ت��ان و په‌رله‌مانتار ل ه په‌رله‌مانی عێراق ه ل��ه‌گ��ه‌ڵ (چ���هت���ر) ،ن��اوب��راو ره‌خن ه له کار و هه‌ڵوێستی گ��ۆڕان په‌رله‌مانتارانی ده‌گرێت پێیوایه کار بۆ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان پرس ه ناکه‌ن.
ئااڵ تاڵه‌بانی :که‌رکوک سه‌رچاوه‌ی ئیرهابه
که‌رکوک ل ه هه‌موو شوێنێک زیاتر پاشماوه‌ی سیاسه‌تی به‌عسی پێوه‌دیاره س��وورى ملمالنێ ئه‌ژمار ده‌ک��رێ ،ل ه پاش به‌غدا و به‌سره و موسڵ ،که‌رکوک کێشه‌ی سیاسی تێدایه ،له کێشه ئه‌منییه‌ک ه ره‌نگی داوه‌ت���هوه ،ئ�ه‌و ش��اران�هی ل ه رووی سیاسی جێگیرن ل ه الیه‌نی پارێزگار و سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن پێکهاته‌کانی ئارامن ،که‌رکوک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له رووی سیاسی نائارامه ،ل ه هه‌موو شوێنێک زیاتر تا ئێستا پاشماوه‌ی سیاسه‌تی به‌عسی پ��ێ��وه‌دی��اره و چ��اره‌س�ه‌ر ن�ه‌ک��راوه ،بۆی ه ل �ه‌رووی ئاسایشه‌وه خراپه، به‌رپرسیارێتیه‌که‌ی ده‌که‌وێته ئه‌ستۆی ئه‌و پ��اش��م��اوه‌ی �هی ب��ۆم��ان م������اوه‌ت������هوه ل� ه ب������ه‌ع������س، ب������ۆی������ ه
چ �هت��ر :ک��ێ ب�ه‌رپ��رس��ی��اره ل ه ئاڵۆزبوونی ره‌وش��ی ئه‌مڕۆی که‌رکوک؟ نابێ به‌ناو بڵێین چالیهنێک به‌پرسیاره، خ��ۆی ره‌وه‌ش���ی ئه‌منی که‌رکوک ئاڵۆزه ،چونک ه که‌رکوک جێگای ملمالنێی نه‌ته‌وه و پێکهاته‌کانه، ل ه عێراق به‌شوێن ه����ێ����ڵ����ی
ک�ه‌رک��وک س �ه‌رچ��اوه‌ی ئیرهابه و گروپ ه جیاجیاکانی ل��ێ چ��االک �ه ،ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئه‌و ملمالنێی ه سیاسیه‌ی ل ه ناو که‌رکوکدا ههیه. چه‌تر :له بارودۆخی ئێستای عێراق ئاینده‌ی که‌رکوک چۆن ده‌بینن؟ ل �ه‌ب �ه‌ر ک��ه‌رک��وک ق��ورب��ان��ی ب�هه�ه‌م��ووش����اره‌ک����ان����ی ت�����ری ک����وردس����ت����ان����دراوه، ه���ه‌م���ووح���زب���ه‌ک���ان ب����اوه‌ڕی����ان ه���هی���ه ،بێ ک�ه‌رک��وک کێشه‌ی کوردستان چاره‌سه‌ر ن��اک��رێ ،ئێم ه س�هی��ری ک �ه‌رک��وک وه‌ک ک���ورد ده‌ک �هی��ن ،ب���ه‌اڵم الی �ه‌ن��ی ع���ه‌ره‌ب و تورکمان وه‌ک کورد سه‌یری ناکه‌ن ،ئه‌وان وه‌ک هه‌موو هه‌رێمی کوردستان سه‌یری ده‌ک �ه‌ن که حکومه‌ت و په‌رله‌مانی ههیه، ئێم ه ئ�ه‌گ�ه‌ر س�هی��ری که‌رکوکمان وه‌ک عێراق بکرادیه ،قبوڵمان نه‌ده‌کرد وه‌ک ئێستا واب��ێ ،باوه‌ڕمان هه‌ی ه کێشه‌ی که‌رکوک به‌گفتوگۆ و دیالۆگ و په‌رله‌مان و ده‌ستور چاره‌سه‌ر ده‌بێ ،ئهمه مانای ئهوه نییه ئێم ه ده‌ت��رس��ی��ن ،دڵنیابن بگات ه ئ���ه‌وه‌ی لهگهڵ عه‌ره‌ب بیبڕێنینه‌و‌ه ده‌توانین ،به‌اڵم ئهوه ل ه به‌رژه‌وه‌ندی ئێمه نییه ،له‌کاتێک ئه‌وپه‌ڕی الوازبووین ک ه ئه‌نفال ده‌کراین ،رێکه‌وتنمان له‌سه‌ر که‌رکوک پوچه‌ڵ کردۆته‌وه ،ئێستا له‌وپه‌ڕی به‌هێزین که پیشمه‌رگه ،هه‌رێم و حکومه‌تمان ههیه ،نه‌توانین داکۆکی ل ه که‌رکوک بکه‌ین ،شێوه‌ی داکۆکیکردن گ��ۆڕاوه ،له شه‌ڕی پێشمهرگه و شاخه‌و‌ه گ��ۆڕا بۆ ش�ه‌ڕی په‌رله‌مانی و ده‌ستوری، بۆی ه تا ده‌کرێ هه‌ناسه‌مان درێژ بێ، ئێمه له عێراق هاوکێشه‌یه‌کمان جێگیر کرد (شیعه ،کورد و سوننه) ئه‌گه‌ر به‌ژماره‌ی کورسی بێ هیچ کاتێ س���������ه‌رۆک ک���ۆم���ار ن������ادرێ ب���ه ک����ورد، ی��ا وه‌زی�����ری دهرهوه کورد بێ ،لهگهڵ ئ����ه‌وه‌دام ب��ا ئێم ه لهگهڵ خه‌ڵکی
خۆمان راش��ک��او بین ،له ک��وێ ئ �ه‌و رۆژه هه‌قیقه‌ت ههیه ،کورد ئه‌مڕۆ کاریگه‌ری له‌سه‌ر ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ههیه، ده‌بێ ل ه که‌رکوک ئه‌دامان جوان بێ یه‌کێ له‌وکاره باشانه‌ی کردومانه دانانی دکتۆر نه‌جمه‌دینه ،ده‌بێ هاوکاری بکرێ ،ده‌توانێ خزمه‌ت بکات. چه‌تر :ئایا فیرقه‌ی ( )12به به‌شێک له‌و نائارامیه‌ی ئه‌مڕۆی که‌رکوک نابینن؟ له‌سه‌ر فرقه‌ی ( )12هه‌ندێ تێبنیم ههیه،ک �ه ب��اس ل �ه حکومه‌تی پێشووی عێراق ده‌ک��رێ فه‌یه‌له‌قی ()1ی له که‌رکوک دروس��ت��ک��رد ،ف�هی�ه‌ل�ه‌ق��ی ( )5ب��ۆ گیانی هه‌رێمی کوردستان و خانه‌قین ،ئێستاش فیرقه‌ی ( )12بۆ پاراستنی که‌رکوک نییه ،لێره خۆمان که‌موکوڕیمان ههیه ،کورد ناچێته ب�ه‌غ��دا به‌رپرسیارێتی وه‌ربگرێت، کوردستان به‌جێ ناهێڵی ،رێژه‌ی کورد ل ه ن��او سوپای عێراق ل ه ( )%11تێناپه‌ڕێ، پۆست ته‌نها وه‌زیر نییه ،پێموای ه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی زۆر گرنگتره ،چه‌ند جار شوێن به‌تاڵ ه دوا ل ه خه‌ڵک ده‌که‌ین بۆ پڕکردنه‌وه‌ی ئه‌و پۆشاییه ک �ه‌س ن��ای�هت ته‌نها که‌رکوکی نه‌بێت ،خه‌ڵکی هه‌ولێر و سلێمانی له‌به‌ر ئه‌و خۆشیه‌ی له‌وێدا ههیه نایه‌ن بۆ به‌غدا به‌مه‌رجی گهوره و زۆر نه‌بێت. چ�����هت�����ر :ن�����اڕه‌زای�����هت�����ی ع�����ه‌ره‌ب�����ی ل� ه گۆڕانکارییه‌کانی که‌رکوک به‌شێک نین له‌و نائارامیه؟ نابێ ئه‌و نائارامیه ئێستا بگهڕێنینهوهب��ۆ ه �ه‌ر پێکهاته‌یه‌کی ئ �ه‌م ش���اره ،ب �ه‌اڵم ئه‌نجومه‌نی راوێژکاری و عه‌ره‌بی شۆڤێنی بهیاننامه دژی ئێمه و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی کورد ده‌رده‌ک�ه‌ن ،ئه‌وان به‌شێکن له‌و نائارامیه‌ی ئه‌مڕۆی که‌رکوک. چه‌تر :بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی قه‌زا و ناحیه‌کانی که‌رکوک چ هه‌نگاوێکتان ناوه؟ له خوولی په‌رله‌مانی پێشووش بۆ ئهممهسهلهیه ک��ارک��راوه ،ئێستاش س �ه‌رۆک کۆمار ده‌توانێ ئه‌و ئیشه بکات ،سه‌رۆک
ک��ۆم��ار ده‌ت���وان���ێ ئ���ه‌و دۆس��ی �ه ره‌وان����هی پ �ه‌رل �ه‌م��ان ب��ک��ات ،ئینجا ق��س �هی ل�ه‌س�ه‌ر بکرێ ،تا ئێستا ل ه نێو په‌رله‌مان باسی لێوه نهکراوه ته‌نها پێشنیاره ،س�ه‌رۆک کۆمار له خولی یه‌ک پێشنیاری کردوه ،به‌اڵم ل ه الیه‌ن جێگره‌کانی رێگرییان بۆ کردوه ،جاران ئه‌نجومه‌نی سه‌رۆکایه‌تی هه‌بوو هه‌ر شتێک له ئه‌نجومه‌نی سه‌رۆکایه‌تی ده‌ربچێت ده‌بوو س���ه‌رۆک ک��ۆم��ار و ه���ه‌ردوو جێگره‌که‌ی واژوی��ان بکردایه ،بۆیه جێگره‌کانی رێگر بوون ،به‌اڵم ئه‌مجاره (مام جه‌الل) هه‌یئه‌ی س �ه‌رۆک��ای �هت��ی ن���ه‌م���اوه ،ل �ه ع��ێ��راق ته‌نها س�ه‌رۆک کۆمار ههیه ،دڵنیام مام جه‌الل کار له‌سه‌ر ئه‌و مه‌له‌ف ه ده‌کات. چه‌تر :هه‌ماهه‌نگی نێوانتان لهگهڵ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان له چ ئاستێکدایه؟ به‌دبه‌ختی که‌رکوک ده‌بوایه ک��ورد له‌هه‌موو شوێنێک ناکۆک بێ ،له ئاست که‌رکوک و مه‌سه‌له نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان یه‌ک ده‌ن���گ ب��وای �ه ،ه��ی��وادارم ب��رای��ان��ی گ��ۆڕان ل�ه‌ن��اخ�هوه م��رۆڤ��ی باشن واز ل�ه ملمالنێ سیاسیه‌کانی کوردستان بهێنن ،له به‌غدا له‌گه‌ڵمان کار له‌سه‌ر خاک و که‌رکوک بکه‌ین ،ئه‌مڕۆ دنیا ئازاده هه‌ردووال قسه‌ی خۆمان ده‌که‌ین ،ئه‌مڕۆ گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو ئۆپۆزسیۆنن ،مه‌به‌ستم ته‌نها گ��ۆڕان نییه ده‌بوایه ئ�ه‌وان له به‌غدا له‌ناو فراکسیۆنه کوردییه‌کان ب��وون��ای�ه ،ب�ه‌اڵم ل �ه‌وێ��ش وه‌ک ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن م��ام�ه‌ڵ�ه‌م��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دا ده‌ک���ه‌ن ،ده‌ک���رێ ل�ه کوردستان ئێمه ل ه هه‌ندێ شت هاوتا نه‌بین ،ئه‌گه‌ر وانه‌بی ئاسایی نییه ،ل ه کاتی دروستبونی ئۆپۆزسیۆن له‌کوردستان ئهمه هه‌ڵوێستم ب��ووه ،ئێستاش دووب���اره‌ی ده‌ک�ه‌م�هوه زۆرم پێخۆشه ره‌خنه‌م لێبگریت بۆ ئه‌وه‌ی به‌خۆمدا بچمه‌وه ،ن��اک��رێ ه�ه‌م��وو که‌سێک بڵێت ده‌ست خۆش له‌کاره‌کانت ،بهپێچهوانهوه تا رهخنه نه‌کرێی ب�ه‌خ��ۆداچ��وون�هوه ناکه‌یت، ب �ه‌ڕاس��ت��ی چ��اک��ت��ری��ن ح��ک��وم �هت ئ �ه‌وه‌ی �ه ئۆپۆزسیۆنی هه‌بێت ،به‌اڵم ئۆپۆزسیۆنێک
ب��ۆ دروس��ت��ک��ردن ب��ۆ چ��اک ک���ردن ،نه‌ک ئۆپۆزسیۆنێک هه‌موو شته جوانه‌کانی تۆ بشێوێنێت ،که ده‌بینێ قوتابخانه‌کان و قیرتاوکردنی شه‌قامه‌کان ،بڵێت حکومه‌ت هیچی ن�ه‌ک��ردوه ،ئهمه ئۆپۆزسیۆن نییه، ئهمه ده‌مان روخێنێ ،به‌ڵێ وه‌ره گه‌نده‌ڵی که‌شف بکه ،ل�ه ب�ه‌غ��دا پێیان ده‌ڵێین له په‌رله‌مانی عێراق رۆژانه مه‌له‌فی ده‌سته‌ی نه‌زاهه ده‌هێنن ،ده‌ڵیین ئێوه‌ش وابکه‌ن ،تا ئێستا چه‌ند ج��ار لێپرسینه‌وه‌ی وه‌زی��ره‌ک��ان ک����راوه ب��ان��گ ک����راون ل �ه‌س �ه‌ر گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی، ئێوه‌ش له حکومه‌تی کوردستان بیخه‌نه روو ،به‌رنامه‌ی په‌رله‌مانی ههیه ،کاک ب�هره�ه‌م کاتێک ب��ووه س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی حکومه‌تی هه‌رێم لهگهڵ به‌ڕێز نه‌وشیروان دانیشت بۆ ئ �ه‌وه‌ی بێنه ن��او پهرلهمانهوه، وتیان ئۆپۆزسیۆنین ،ئۆپۆزسیۆنی مه‌ده‌نی و په‌رله‌مانی ،خراپتان ک��رد پێتان ده‌ڵێین و باستان ده‌ک�هی��ن ،له ک��اری ب��اش ده‌ست خۆشیتان لێده‌که‌ین ،تا ئه‌مڕۆ ده‌ست خۆشی نییه ،پێویست ب �ه‌ده‌س��ت خ��ۆش��ی ن��اوێ��ت، چونکه ئیشی خۆمانه ،حکومه‌ت پێویسته خ��زم�هت��ی ه��اواڵت��ی ب��ک��ات ،ئ���ه‌وان ده‌ڵێن ئێوه هیچتان نهکردووه ،ئهمه به نیسبه‌ت کوردستانهوه ،به‌اڵم من ئاگام له به‌غدایه به‌به‌ڵگه و نووسراو ئێمه و ئه‌وان پێتان پیشان ده‌ده‌م که گۆران له به‌غدا بۆ که‌رکوک و ماددی ( )140و شوێنه دابڕاوه‌کان چییان کردووه ،ئێمه له‌به‌غدا کێشه‌ی کوردستانمان نییه ،به‌پێچه‌وانه ل�ه ب�ه‌غ��دا س��ێ هه‌فته گفتوگۆی ب��ودج�ه‌م��ان ک��رد ئۆپۆزسیۆن نههاتنه ده‌نگ ،تا راده‌یه‌ک شێخ له‌تیف، له برایانی گ��ۆڕان ده‌ڵێت م��اده‌ی ()140 په‌یوه‌ندی به ئێمه نییه ،بهداخهوه جێگای نیگه‌رانیه له نێو په‌رله‌مانی عێراق لهگهڵ نه‌یارانی ک��ورد کۆده‌بنه‌وه یا بۆ لێدوانی رۆژنامه‌وانی بانگهێشتیان ده‌که‌ن ،من لێره‌دا ده‌ڵێم لێدوان له‌سه‌ر کێ؟ ئایا بۆ شێواندن یاخود بۆ رێکخستنی ماڵی کورد بدرێت باشتر نییه.
به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ :ئێمه‌ش نازانین که‌ى دهگهڕێتهوه
ئه‌و هێزه‌ى ل ه پاش ()19ى نیسانه‌و ه چووه‌ت ه خورماڵ هێشتا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه چه‌تر ساالر بیاره‌یى ل ه چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) دا (سمکۆ ساالر) به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،ئه‌و هێزه‌ى ل ه دواى ()19ى نیسانه‌و ه چونه‌ت ه ناوچه‌ک ه هێشتا هه‌ر له‌وێن و نازانرێ که‌ى دهگهڕێنهوه ،ئه‌وه‌ش ده‌خ��ات��ه‌ڕوو ئ���ه‌وان ب��ۆ پاراستنى ئه‌منییه‌تى هاواڵتیان هاتوون.
نازانرێت هێزه‌ک‌ه که‌ى دهگهڕێنهوه پاش ده‌ستپێکردنى خۆپیشاندان له زۆرب�هى شار و شارۆچکه‌کانى هه‌رێمى کوردستان، که ()17ى شوبات یه‌که‌م رۆژى بوو ،هه‌شت هاواڵتى مه‌ده‌نى و دوو کارمه‌ندى وه‌زاره‌تى ن��اوخ��ۆ شه‌هید ب���وون و زی��ات��ر ل�ه ()150 که‌سیش بریندار بون و ده‌یه‌ها که‌سیش به‌بێ بریارى دادگا گیران و ئه‌شکه‌نج‌ه و ئازار دران ،سه‌رئه‌نجام پاش ( )63رۆژ به «زه‌برى هێز» خۆپیشان کۆتایى پێهات ،پاش ئه‌و ( )63رۆژه‌ش له ()4/19هوه حکومه‌تى هه‌رێم زۆربه‌ى شار و شارۆچکه‌کانى به هێز ته‌نى و گه‌مارۆدا ،ئێستا و پاش تێپه‌ڕبونى زیاتر له ( )45رۆژ هێشتا له هه‌ندێ شوێن ئ�ه‌و هێزه جێگیره ،یه‌کێ ل�ه‌و شوێنانه‌ش ناحیه‌ى (خورماڵه) ئه‌گه‌رچى (جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا) وه‌زیرى پێشمهرگه رایگه‌یاند که هه‌ر کاتێ بارودۆخ گه‌ڕایه‌و‌ه پێش ()2/17 ئه‌وا هێزه‌کانیان دهگهڕێنهوه جێگه‌ى خۆیان. سمکۆ س��االر وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى (خورماڵ) وه‌ک خۆى رایگه‌یاند ،ئاگاداره ێ تا که‌ى له هاتنى ئه‌م هێزه ،به‌اڵم نازان ده‌مێننه‌وه ،لهوبارهوه وتى «نازانم تا که‌ى ده‌مێننه‌وه ،به‌اڵم ئهوه ده‌زانم که فه‌وجێکى پێشمه‌رگه‌ن و به بڕیارى وه‌زاره‌تى پێشمهرگه بۆ پاراستنى سنور و ئه‌منیه‌تى هاواڵتیان هاتوون که ئهوه ئیشى ئه‌ساسى خۆیانه»، به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى نه‌درکاند که ئایا له ئێستادا هیچ مه‌ترسیێک ه�هی�ه ب��ۆ س �ه‌ر ژیانى
هاواڵتیانى ناوچه‌ک‌ه یان نا ،پاشان وتى «تا ئێستاش که‌س له الیه‌ن ئه‌م هێزه‌و‌ه ئیهانه ن �ه‌ک��راوه و که‌سیش س��ک��ااڵی له‌سه‌ریان نییه». داواکارییه‌کان ره‌وا بوون ئه‌گه‌رچى له پ��اش ( )2/17زۆرب��هى ئه‌و شوێنانه‌ى که خۆپیشاندانى تێدا ئه‌نجام درا رۆژان���ه گ��رد ده‌ب��ون �هوه و درێ��ژهی��ان به خۆپیشاندانه‌ک‌ه ده‌دا ،ب���ه‌اڵم ل�ه ناحیه‌ى خورماڵ یه‌ک دووجار ئهمه رویدا. له‌و رووهوه به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیهکه سه‌باره‌ت به هۆکارى ئه‌م خۆپیشاندان‌ه ئاماژه‌ى بهوه کرد که ،وه‌ک��و شوێنه‌کانى تر چۆن بووه و له‌سه‌رچى بووه خورماڵیش به‌هه‌مان شێوه، ئه‌و وتى «به ده‌یان داواکارى هاتوون ،به‌اڵم ئایا من لێره دانیشتوم بۆ ئهوه دانیشتوم به‌س داواکاریم بۆ بێت ،ئایا ئه‌م داواکارییان‌ه بودجه و ئیش و کاتى ناوێت؟ ئایا ده‌یان داواکارى تر نهکراوه و چاره‌سه‌ر ک��راوه که پارساڵ بایى ش�ه‌ش ملیار دینار بۆ پ��رۆژه سه‌رف کراوه ،ئایا خورماڵى ( )2003و خورماڵى ئێستا وه‌ک یه‌ک‌ه که به دانپیانانى جه‌نابى مامۆستا (عه‌لى باپیر) ئه‌میرى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ک �ه ل �ه ک��ات��ى ه�ه‌ڵ��ب��ژارن�ه‌ک�ه‌دا سه‌ردانى کردبو وتبوى که هاتم‌ه خورماڵ نه‌مناسى!» ،ئه‌و پێى وایه که ئه‌و قسانه‌ش ده‌ک��ات منه‌ت ناکات و وت��ى «له‌به‌رئه‌وه ئ�ه‌م�ه پ���اره‌ى میلله‌ته ،ب���ه‌اڵم ب �ه جوهدى که‌سانى دڵسۆزیش ئه‌م کاران‌ه کراون ،هه‌ر که‌سێکیش بێت‌ه ئه‌م شوێنه‌ى من داواکارى و ره‌خنه‌شى رووبه‌ڕوو دهبێتهوه» ،سمکۆ ساالر ئه‌وه‌شى نه‌شارده‌و‌ه که رهنگه هه‌ندێ جاریش سیاسه‌ت بۆخۆى کاریگه‌رى بکات‌ه سه‌ر راى هاواڵتیان ،سه‌باره‌ت به داواکارییه‌کانیش وتى «داواک��اری ههیه رهنگه به ده ساڵ بکرێت تۆ بته‌وێ به هه‌فته‌یه‌ک یان ساڵێک بکرێ ئهوه به که‌س ناکرێ». ئ �ه‌وه‌ش��ى روون���ک���ردهوه ک �ه ،داواک��اری��ی�ه‌ک��ان هه‌موویان ره‌وان« ،ب �ه‌اڵم ئایا به‌و شێوازه‌ن ک�ه ت��ۆ ب�ه خ�هت�ه‌ری��ان ب��زان��ى ،ئایا ده‌ک��رێ هه‌ر گروپێ داواک���ارى بکات تۆ جێبه‌جێى
n
سمکۆ ساالر ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ
بکه‌یت؟» ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ پێى واب��وو ته‌نها به کراوه‌یى بودجه تۆ ده‌توانى س�ه‌رج�ه‌م��ى داواک����ارى ه��اواڵت��ی��ان جێبه‌جێ بکه‌یت ،ب�ه‌اڵم ئه‌و پرسیار ده‌ک��ات و ده‌ڵێ «ئایا شتى وا ده‌بێ بۆ سه‌رجه‌م شوێنه‌کان بودجه ک��راوه بێت؟» .سمکۆ س��االر باسى ئه‌وه‌شى کرد که ئه‌و سااڵنه الیهنه سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌کان و ئه‌نجومه‌نه‌کان و نوێنه‌رى گه‌ڕه‌که‌کان کۆده‌کاته‌و‌ه وه‌ک خۆى ده‌ڵێ «بزانین ئه‌وان چ پرۆژه‌یه‌ک به باش ده‌زانن، وات�ه راى ئه‌وانیش بۆ پ��رۆژه وه‌رده‌گ��ری��ن»، به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ ئه‌وه‌شى وروژاند ک �ه ن��اح��ی�ه‌ک�هی��ان چ�ه‌ن��د گ��ون��دێ��ک له‌خۆ
ده‌گرێت ،هه‌ر گونده‌ش خهریکه وه‌ک شار هه‌ڵسوکه‌وت ده‌ک���ات و ه�ه‌م��ان داواک���ارى شارى ههیه .سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که زۆرجار لێره و له‌وێ ده‌وترێت که خۆپیشاندانه‌کان ده‌ستى له پشته ،سمکۆ ساالر هیچ شتێکى نه‌درکاند به‌س ئه‌وه‌ند‌ه نه‌بێت «وه‌ک سه‌رجه‌م شارو شارۆچکه‌کانى تر چۆن بوو ئێره‌ش به هه‌مان شێو». گله‌یى له که‌مى ئاو ده‌کرێت به بڕیارێکى به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ ئ�ه‌وان�هى که مه‌ڕومااڵتیان زۆره پێویسته بچن‌ه ده‌ره‌وه‌ى ناحیهکه ،ئه‌مه‌ش وه‌ک سمکۆ ساالر وتى له‌به‌ر دوو هۆکار ،یه‌که‌م شار و
فۆتۆ :ساالر ئاوه‌دانى نابێ و ناگونجێ مه‌ڕومااڵتى تێدا رهنگه ه�ه‌ر گوندنشینێک نزیکه‌ى حه‌وت به‌خێو بکرێت ،دووه‌میش به‌هۆیه‌و‌ه گونده‌کان ه���ه‌زار دۆالى ب��ده‌ن��ێ ،جگه ل���ه‌وه‌ش ئ �هوه ئاوه‌دان بکرێنه‌وه. پێشینه‌ى خ��ان��ووب �هره ب��وه‌ت �ه ( )20ملیۆن به‌اڵم چه‌ند خاوه‌ن مه‌ڕومااڵتێک رایانگه‌یاند دی��ن��ار ئیدى ب��ۆ ن��اچ��ن�هوه ،وتیشى «جگه که له گونده‌کانیان کێشه‌ى که‌مى ئاویان ل �ه‌وه‌ش زۆرب �هى گونده‌کان وه‌ک هاوکارى ههیه ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى خورماڵ ده‌ڵێ :بۆ به ته‌نکه‌ر ئاومان بۆ ن��اردون ،ئه‌گه‌ر له‌وێ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه نوسراوى کردووه بۆ پارێزگاى ئ��او نییه خۆ له‌ناو شاریش ئ�ه‌و ئ��اوه‌ى که سلێمانى .ل��ه‌و ب����اره‌و‌ه سمکۆ س���االر وتى ههیه ئاوى خواردنه‌وه‌یه ،سمکۆ ساالر وتیشى «سه‌رجه‌م مه‌ڕومااڵته‌کانى ناو خورماڵمان «نوسراوێکم ک��ردوو بۆ پارێزگاى سلێمانى ناردووه‌ت‌ه دهرهوه ،چونکه ناکرێ مه‌ڕوماڵت بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى که واڵخیان ههیه رێگایان له‌ناو ش��اردا بێت ،جگه ل�ه‌وه‌ش دهبێته هۆى پێبدرێ که بیرى سورى لێبده‌ن ،جگه له‌وه‌ش ئاوه‌دانى گونده‌کان» .ئه‌و ئه‌وه‌شى راگه‌یاند بیرۆکه‌ى نوسراوه‌ک‌ه به شێوازێک‌ه که ئاوڕیان که ،ده‌نگوباس‌ه و هێشتا نه‌بووه‌ت‌ه فه‌رمی لێبدرێته‌و‌ه و چاره‌سه‌ریان بۆ بکرێت».
دوارۆژه‌کانی رووخانی حکومه‌ته‌که‌ی دیمه‌شق ن :ره‌زا ته‌قی زاده
و :سۆران ئازاد باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی کوشتنی ()120 سه‌رباز و فه‌رمانبه‌ری ئاسایشی سوریا ب ه ده‌ستی الیه‌نگرانی به‌رهه‌ڵستکاری به‌شار ئه‌سه‌د ،ل ه ته‌له‌فزیۆنی ده‌وڵه‌تی ئه‌و واڵت ه ئه‌ویش ب ه بڕینی په‌خشی ئاسایی ،نیشانه‌ی ئاماده‌کردنی زه‌مینه‌ی ه بۆ سه‌رکوتکردنی خوێناویانه‌ی خه‌ڵک ب ه ئامانجی کۆنتڕۆڵ‌کردنی سه‌رله‌نوێ ره‌وشه‌ک ه له‌م هه‌لومه‌رج ه قه‌یراناوییه‌دا.
هه‌واڵی کوشتنی فه‌رمانبه‌رانی ده‌زگای ئ��اس��ای��ش��ی و س �ه‌رب��ازی��ی �ه‌ک��ان��ی س��وری��ا، ه��ێ��زه‌دژب�ه‌ره‌ک��ان��ی رژێ��م��ی ئ�ه‌س�ه‌د ک�ه ل ه قوبرسن ،به وریاییه‌وه ،هه‌واڵی کوشتنی ف���ه‌رم���ان���ب���ه‌ران���ی ده‌زگ������ا ئ��اس��ای��ش��ی و سه‌ربازییه‌کانی سوریایان پشتڕاست کردهوه. به گوێره‌ی هه‌ندێک له زانیارییه‌کان ،ل ه هه‌ندێک جێگا له ناوچه‌کانی باکوری رۆژئ��اوای سوریا ،لهوانه :حه‌مس ،حه‌ما، ج �ه‌س��رۆل��ش��غ��ور و ل��ت��اک��ی�ه ک���ه شوێنی پ��ێ��ک��دادان �ه‌ک��ان��ی رۆژی ی�ه‌ک��ش�ه‌م��م� ه ب��ووه ،خۆپیشانده‌رانی چ�ه‌ک��دار جه‌نازه‌ی ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ران��ی ئاسایشی ده‌وڵ �هت��ی��ان ب ه عه‌موده‌کانی کاره‌باو‌ه له جاد‌ه هه‌ڵواسیبوون. ده‌وڵه‌تی سوریا (گروپه‌تیرۆریستییه‌کان) ی به به‌رپرس له کوشتنی فه‌رمانبه‌رانی ئاسایشی الیه‌نگری رژێمی زان��ی .ئه‌م ه له کاتێکدایه که دژبه‌رانی رژێمی ئه‌سه‌د «پاراستنی خۆیان و وه‌ده‌رنانی فه‌رمانبه‌ران ل �ه ش��اره‌ک��ه« ب��ۆ پ��اس��اودان��ی کوشتنی فه‌رمانبه‌ران هێنای‌ه زمان. ئیخوان موسلمین لهگهڵ قه‌بیله‌کاندایه شوێنی پێکدادان‌ه چه‌کدارییه‌کانی له‌م رۆژان�ه‌دا ،نزیک شاری حه‌ما که تایبه‌ت ب���ه‌و ن��اوه‌ن��دان �هی �ه ک �ه ئ��ی��خ��وان موسلمین ده‌ستێکی به‌هێزی تێدا ههیه .دژایه‌تی ئیخوان موسلمین و سوننه‌کانی سوریا به‌رامبه‌ر به حافز ئه‌سه‌د و باوکی به‌شار، زۆری��ن �هی دانیشتوانی ئ �ه‌و واڵت���ه پێک دێنن ،له کۆتایی ()70ک��ان��دا گه‌یشتن ه لووتک‌ه و له ساڵی ()1982دا به کوژرانی ده‌ی��ان ه �ه‌زار که‌س له دانیشتوانی شاری ح�ه‌م��ا س �ه‌رک��وت ک���را و تێک و پێک درا .ئێستا وا دی���اره ک�ه یه‌کگرتنه‌وه‌ی دووباره‌یی عه‌شیره‌یی تێکه‌ڵ لهگهڵ ئیخوان موسلمینی سوریا به تایبه‌ت له ناوچه‌کانی باکوور و باکووری رۆژئ���اوا ،حکومه‌تی
nته‌رمی یه‌کێک له‌و ( )120فه‌رمانبه‌ره کوژراوانه‌‌ی ئاسایشی سوریا فۆتۆ :ئینته‌رنێت که‌مینه‌ی عه‌له‌وییه‌کان و به‌عسییه‌کانی رووب���ه‌ڕووی مه‌ترسی کردۆته‌وه .ئهمه ل ه رۆژانێکدا رووی دا که ئه‌سه‌د سه‌رقاڵی خۆئاماده‌کردن بوو بۆ به‌ڕێوه‌بردنی جه‌ژنی کۆتایی بارگرژییه‌کانی سێی مانگی رابردوو له سوریا و راگه‌یاندنی «گه‌ڕانه‌وه‌ی دیسیپلین». شێوازی ئێرانی وا دیاره هه‌فته‌ی رابردوو حکومه‌تی ئه‌سه‌د ب ه هاوکاری راوێژکارانی ئاسایشی کۆماری ئیسالمی و به ک��رده‌وه‌ی�ه‌ک��ی هاوشێوه‌ی ره‌وانه‌کردنی «خۆبه‌خشانی ئێرانی نێردراو بۆ به‌حره‌ین» ،بانگه‌وازی له خۆبه‌خشانی سوریا و فه‌له‌ستین کرد بچن‌ه سنووره‌کانی ئیسرائیل له ناوچه‌ی ج�ه‌والن .حکومه‌تی ئه‌سه‌د چاوه‌ڕوانی ده‌کرد که هه‌زاران که‌سی خۆبه‌خش له‌و بهرنامه نمایشییه‌دا به‌شداری بکه‌ن .ئامانجی حکومه‌تی سوریا له رێ الدان��ی خۆپیشاندانه‌کانی ن���اوه‌و‌ه له سه‌ر هێڵی خۆی به کردنه‌وه‌ی به‌ره‌یه‌کی شه‌ڕی دهرهوه بوو .دواب�ه‌دوای ئه‌مه‌ش وای پیشان بدات که گوایه «خه‌ڵک به به‌رفراوانی پشتیوانی له رژێ��م ده‌ک���ه‌ن» .هاوشێوه‌ی شکستهێنانی پالنی ناردنی خۆبه‌خشانی ئێرانی ب��ۆ ب�ه‌ح��ره‌ی��ن ،جێبه‌جێکردنی ئه‌م پ�لان�هی س��وری��اش ب�ه ه��ۆی ئاماده‌بوونی
به‌شداربووانێکی زۆر که‌م بێ ئاکام مایه‌وه .که‌س ک��وژراون .عه‌شیره‌کانی سوریا ک ه ته‌قه‌کردنی س �ه‌رب��از‌ه ئیسرائیلییه‌کان ل ه به‌تایبه‌ت له ناوچه سنوورییه‌کانی هاوبه‌شی س���ه‌دان «خۆبه‌خشی سوریایی» نێردراو ئ����ه‌رده‌ن و ع��ێ��راق پ�هی��وه‌ن��دی خزمایه‌تیان ب��ۆ س��ن��وور و ک����وژران و ب��ری��ن��دارک��ردن��ی ههیه ،به مه‌به‌ستی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی دژب ه ژماره‌یه‌کیان هه‌ره‌سهێنانی پالنی کردنه‌وه‌ی توندوتیژی فه‌رمانبه‌رانی ده‌وڵه‌ت ،له رێگای به‌ره‌یه‌کی شه‌ڕی ده‌ره‌وه‌ی سنووری سوریا سنووره‌و‌ه زۆربه‌ی الیه‌نگرانی چه‌کدار کرد. به ته‌واوه‌تی سه‌لماند. به پێی زۆربه‌ی سه‌رچاوه‌کان ،له سه‌ره‌تای له ئاکامدا هێزه سه‌ربازییه‌کانی سوریا ب ه مانگی نیسانه‌و‌ه ناردنی چه‌کی سووک پشتیوانی (خۆبه‌خشان)ی ب ێ چه‌کیان و ق���ورس ،ه �ه‌روه‌ه��ا ته‌قه‌مه‌نی ل�ه الی�ه‌ن ده‌کرد ،ناچار بوون به کشانه‌و‌ه و راگرتنی ع�ه‌ش��ی��ره‌ک��ان ،س �ه‌رچ��اوه‌ک��ان��ی نیشته‌جێ پالنی خۆپیشاندانی دژه‌ئیسرائیلی. واڵتانی ئه‌رده‌ن ،عێراق و سعودی‌ه بۆ سوریا زیاتر ب��ووه .به هۆی به‌هێزبوونی توانای به‌رفراوان‌بوونی بارگرژییه‌که ب�����ه پ���ل��ان‌ک������ردن و ج��ێ��ب��ه‌ج��ێ��ک��ردن��ی س�ه‌رب��ازی خۆپیشانده‌ران ،هێورکردنه‌وه‌ی ناسه‌رکه‌وتووانه‌ی ئه‌م نه‌خشه‌یه ،راگه‌یاندنی شاره‌کانی سوریا به ناردنی ژماره‌یه‌کی «ک��وده‌ت��ای ق�هی��ران�ه‌ک��ان»ی له دیمه‌شق زۆرت����ری ه��ێ��زی ئاسایشی و س �ه‌رب��ازی، به‌دوا خست .له‌م نێوانه‌دا شه‌پۆلێکی نوێی دژوارت���ر ب��ووه به ب���ه‌راورد لهگهڵ راب��ردوو. به‌رخۆدانی چه‌کداری خۆپیشانده‌رانی دژبه سه‌ره‌ڕای ئهمه کوژرانی ژماره‌یه‌کی زیاتر رژێمی ئه‌سه‌د هات‌ه ئاراوه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه له خه‌ڵک که به گشتی سوننه‌مه‌زهه‌بن، ل�ه‌گ�ه‌ڵ ه��ێ��زه‌ده‌وڵ�هت��ی��ی�ه‌ک��ان .ل�ه ن��اوه‌ن��د و ( )%75دانیشتوانی ئه‌و واڵت‌ه پێک دێنن. ب���اک���ووری رۆژئ������اوای س��وری��ا زۆرب����هی له ئێستا به دواو‌ه پابه‌ندبوونی فه‌رمانبه‌ران و چاودێران ،تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی عه‌شیره‌یی دژب ه فه‌رمانده‌کان به رژێمی ئه‌سه‌د الواز ده‌کات. کرده‌وه‌ی توندوتیژی فه‌رمانبه‌رانی ئاسایشی سه‌رچاوه‌کانی ئیسرائیلی که تا هه‌فته‌ی ح��ک��وم�هت��ی ب�ه‌ع��س��ی ئ �ه‌س �ه‌د ه��ۆک��اری راب��ردوو به خۆشحاڵی نافه‌رمییه‌و‌ه باسیان هاتنه‌ئاراوه‌ی ره‌وش��ی هه‌نووکه‌یی سوریا له کۆنترۆڵ‌کردنی ش��ڵ�ه‌ژاوی ناوخۆیی ده‌زان��ن .تا ئێستا به‌هۆی پێکدادانه‌کانی به ده‌ستی ئه‌سه‌د ده‌ک���رد ،ئێستا ب��اس ل ه سێ مانگی راب���ردوو زیاتر له ( )1100کۆنترۆڵی خۆپیشانده‌ران له سه‌ر هه‌ندێ
ناوچه‌و‌ه وه‌کوو حه‌مس ،حه‌ما ،جسرالشغور ده‌که‌ن. رژێمی ئه‌سه‌د و رووبه‌ڕووبوونه‌وه لهگهڵ پارچه‌بوونی ب�ڵ�اوب���وون���ه‌وه‌ی ه����ه‌واڵ ل �ه الی���ه‌ن هه‌مان سه‌رچاوان‌ه له رۆژی دووش�ه‌م��م ،ب��اس ل ه نافه‌رمانی م�ه‌ن��اف ت���ه‌الس ،فه‌رمانده‌ی لیوای ()105ی هێزه تایبه‌ته‌کانی پاسه‌وانی سه‌رۆک کۆماری و هه‌روه‌ها جێگری ژنڕاڵ ماهیر ئه‌سه‌د ،برای به‌شار ئه‌سه‌د ده‌که‌ن ک ه گوایه ئه‌و فه‌رمانده‌ی‌ه هه‌ڕه‌شه‌ی کردووه تا کاتی جێبه‌جێبوونی داخوازییه‌کانی ئه‌و و ئه‌فسه‌ره‌کانی ژێر فه‌رمانی ،له ئه‌نجامدانی ه �ه‌ر چهشنه ک��رده‌وه‌ی �ه‌ک��ی س �ه‌رب��ازی ل ه ناوچه نائه‌منه‌کانی واڵت دووره‌په‌رێز ده‌بن. دیاره هه‌واڵی گرنگتر له هه‌واڵی نافه‌رمانی رۆژی ی �ه‌ک��ش �ه‌م��م �هی ژن�����ڕال ت���ه‌الس، ئ��ام��اده‌ب��وون��ی ژن����ڕال م��ح�ه‌م�ه‌د شاعیر، وه‌زیری ناوخۆی رژێمی ئه‌سه‌د‌ه له شه‌وی دووشهممه له ته‌له‌فزیۆنی گشتی سوریا و ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ی‌ه که رایگه‌یاند .شاعێر س��وور ب��وو له س �ه‌ر ئ �ه‌وی که «کێشه‌ی هه‌نووکه‌یی سوریا ،هه‌وڵدان بۆ له‌ناوبردنی رژێ��م نیه ،به‌ڵکو هه‌وڵدان‌ه بۆ له‌ناوبردنی ه�ه‌م��وو واڵت» ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ی« :سوریا ئه‌مڕۆ رووبه‌ڕووی تێروریست‌ه چه‌کداره‌کان بۆته‌وه». پشت‌به‌ستن به سوپا ئه‌سه‌د ئێستا به مه‌به‌ستی هێورکردنه‌وه‌ی ش��اره‌ک��ان��ی ب���اک���وور ،ل��ی��وای ()555ی سوپای بۆ ئه‌و ناوچانه ره‌وان‌ه کردووه ک ه هه‌لومه‌رجی ئاساییدا بۆ پاراستنی دیمه‌شق ته‌رخان کرابوون .هه‌روه‌ها لیوای ()85ی سوپاش بۆ شاره نائارامه‌کانی حه‌مس ،حه‌ما و جه‌سرولشغور ره‌وان��ه ک��راوه .دواب���ه‌دوای ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌وه‌ی رۆژی یه‌کشه‌مم‌ه پ��ردی گ��ه‌وره‌ی ف��ورات ،به ته‌قه‌مه‌نی له الیه‌ن خۆپیشانده‌رانه‌و‌ه ته‌قێندرایه‌و‌ه که ته‌قه‌مه‌نیان له سه‌رچاوه‌یه‌کی سوپاو‌ه به‌ده‌ست خستبوو، ئێستا هاتوچۆی سه‌ربازی و گواستنه‌وه‌ی ده‌باب‌ه له نێوان ناوه‌ند و باشووری سوریا تا ئاستێکی زۆر دژوار بووه و ئه‌مه‌ش بۆته هۆی الوازبوونی سوپا له کۆنترۆڵ‌کردنی شوێنی کۆبوونه‌وه‌کانی خۆپیشانده‌ران .هه‌ر چه‌ند وا دێته به‌رچاو رووخانی رژێمی ئه‌سه‌د تا راده‌ی�ه‌ک زۆره به‌اڵم ده‌ستنیشان‌کردنی ب�ه‌ره‌و هه‌ڵدێرچوونی رژێم وه‌ک��وو خاڵێکی پراکتیکی شتێکی مسۆگه‌ره. ئه‌م بابه‌ت ه ل ه فارسییه‌و‌ه وه‌رگێڕدراوه
رێگای پێکه‌وه‌ژیان ل ه ( )PKKتێده‌په‌ڕێت ن:گونای ئاسالن
و :هێدی ئه‌حمه‌د ماوه‌یه‌کی کورت ماو ه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی تورکیا .یه‌کشه‌مم ه سه‌ندیکاکان ده‌کرێنه‌و ه و پێش ده‌ستپێکردنی شه‌و ،ئه‌نجام ه به‌راییه‌کان راده‌گه‌یندرێن .هێنده‌ی تێگه‌یشتووم شتێکی ناخافاڵن ه روو نادات.
( )AKPدی��س��ان�ه دێ��ت �هوه س �ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت. ( )CHPل�����ه ق�����ۆن�����اغ�����ه‌دا ئ���ه‌رک���ی به‌رهه‌ڵستکاری پێک دێنێت)MHP( . ئ �ه‌گ �ه‌ر بچێت و نه‌چێت‌ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان �هوه تا ماوه‌یه‌ک به برینه‌کانی خۆیهوه خه‌ریک ده‌بێت )MHP( .که پێشتر له پارتی ده‌وڵه‌تی نهێنی بوو ،هه‌وڵ ده‌دات خۆی له سه‌ر پێیان رابگرێت و ب�ه شێوه‌یه‌کی گونجاو خۆی دروس��ت بکاتهوه .له الیه‌کی ت��رهوه ئه‌گه‌ر ( )MHPنه‌که‌وێت‌ه پهرلهمانهوه زیاتر بۆ ( )AKPسودی ههیه .له‌به‌ر ئاسته‌نگ‌سازی ئانتی دیموکراتیکی ( )AKPوه‌ک به‌نداوی ( ،)%10ل�ه تورکیاش وه‌ک���وو کوردستان زۆر په‌رله‌مانتار ده‌رفه‌تیان له‌ده‌ست ده‌چێت. ( )BDPل���ه ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ه‌ک���ان���دا ب�هه��ێ��ز ده‌رده‌چ��ێ��ت .ه �ه‌ر رێ���ژهی ده‌ن��گ��ده‌ران��ی هه‌م هێزی له په‌رله‌ماندا به شێوه‌یه‌کی جدی زیاد ده‌ک��ات .هه‌ڵبه‌ت وێ��ڕای به‌نداوی (،)%10 ب�ه‌ڕێ��وه‌چ��وون��ی ش �ه‌ڕی پیسکۆلۆژیک ل ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ری و گرتن و ده‌ستبه‌سه‌رکردنی ئه‌ندامان و الیه‌نگرانی ،ئ�ه‌و ئه‌نجامانه‌ی ئه‌م پارته به‌ده‌ستی ده‌هێنێت زۆر گرنگن. پێویسته بڵێم که ئهمه ئاماده‌کاری قۆناغی چاره‌سه‌ری دیموکراتیکه. ئ �ه‌م �ه ل���ه ح��اڵ��ێ��ک��دای �ه ک���ه ل���ه ق��ۆن��اغ��ی هه‌ڵبژاردنه‌کانیش ئاشکرا نیشانی دا ک ه سیاسه‌تی کورد به باشی له سیستمی سیاسی
تورکیادا شوێن ده‌گرێت .گه‌لی ک��ورد ل ه رێگای ()BDPهوه له سیستمدا جێگایه‌کی هه‌میشه‌یی ب��ۆ خ��ۆی ده‌ک��ات �هوه .گ �ه‌ل ب ه سااڵنه له به‌رامبه‌ر ئه‌و قوربانیانه‌ی داویه‌تی ل �ه ک��ای �هی سیاسی ت��ورک��ی��ادا شوێنێکی هه‌میشه‌یی ده‌گرێت و به شێوه‌ی هێزێکی سیاسی به‌کاریگه‌ر له س �ه‌ر هاوکێشه‌یی
n
س�ه‌ر بنه‌مای یاسایه‌کی بنچینه‌یی نوێ ته‌واوی ئهمانه بکه‌وێت‌ه به‌ر باس و گفتوگۆ و قۆناغێکی نوێ ده‌ست پێ بکات .چاوه‌ڕێی ده‌ک��رێ��ت له دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان تورکیا که له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا له نێوان شه‌ڕـ ئاشتی و چاره‌سه‌ری و بێ‌چاره‌سه‌ری دێت و ده‌ڕوات ،بۆ چاره‌سه‌ریه‌کی هه‌میشه‌یی
هه‌رێمدا خۆیان به‌هێز بکه‌ن .چاره‌سه‌رییه‌ک له سه‌ر بنه‌مای «مافه فه‌ردییه‌کان» نابێت. ک��ورد پێداگر‌ه له س�ه‌ر مافی کۆلکتیڤ (کۆمه‌ڵ)ی خۆی؛ هێڵی ئۆجه‌الن)PKK( ، و ( )BDPناسنامه و کلتووری ک��ورد ل ه ی��اس��ای ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی��دا گ�ه‌ره‌ن��ت��ی و زه‌مینه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی خۆش ده‌کات.
ه کاتی پێشوازیکردن له پاڵێوراوه‌کانی به‌ره‌ی ره‌نج فۆتۆDIHA : کوردانی باکوری واڵت ل
ناوخۆیی دێته پێشهوه. ئیتر گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ داوه‌و‌ه و سه‌رله‌نوێ مانهوه له تاریکیدا لواو نیه .هه‌ڵبه‌ت که ئه‌م ره‌وش ه قۆناغی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیک به‌هێز ده‌کات .هه‌روه‌ها رێگا له به‌رده‌م به‌رفراوان‌بوونی کایه‌ی سیاسی و سنووردارکردنی کایه‌ی پێکدادان دهکاتهوه .ده‌زانرێت که له دۆخی به‌ره‌وپێشچوونی قۆناغهکه ،رێگای به‌شداری سیستمی سیاسی ( )PKKخۆش ده‌کات. پێشبینی ده‌کرێت دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان ل ه
بجوڵێته‌وه. ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ک�ه ئ��ام��اژه‌ک��ان گ��وزارش��ت ل�ه به‌ره‌وپێشچوونی قۆناغی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیک ده‌که‌ن به‌اڵم بژاره‌ی شه‌ڕم له به‌رچاو ده‌رنه‌خستووه .پێم وایه زه‌مینه‌ی ئهوه خۆش بووه که نه‌خشه‌رێگای ئۆجه‌الن لهگهڵ ره‌ش��ن��ووس��ی ئ��ام��اده‌ک��راوی ( )TESEVو ( )TÜSİADبکه‌وێت‌ه به‌ر باس و گفتوگۆ. کوردان ده‌یانه‌وێ چاره‌سه‌ری خۆیان بقه‌بووڵێنن و له قۆناغی سه‌رله‌نوێ دروست‌بوونه‌وه‌ی
الیه‌نی تورک له‌جیاتی ئه‌وه‌ی له بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه خه‌ریکی کێشهکه بێت ،زی��ات��ر سه‌رقاڵی ئه‌نجامه‌کانی کێشهکه ده‌بێت .ئه‌مه‌ش ده‌بێت ه هۆی دواکه‌وتنی چاره‌سه‌ری .به‌اڵم وێڕای ئهمانه بڕوای وایه که قۆناغهکه بێ‌ئه‌نجام نابێت و فرموله‌یه‌کی بۆ ده‌دۆزرێته‌وه. گفتوگۆی دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان له بنه‌مادا لێره‌دایه؛ وا دیاره له مه‌سه‌له‌ی «مافه فه‌ردی و کۆلکتیڤه»کان گفتوگۆکان چڕ دهبێتهوه. به پێی پێشبینیی‌ه سیاسییه‌کان ،هه‌لومه‌رجی
ئهوه نهماوه که ( )AKPبه په‌راوێزخستنی بزوتنه‌وه‌ی ک��وردان یاسای بنچینه‌یی نوێ دروست بکات .لواو نابیندرێت که تورکیا بێ کوردان ئه‌م یاسایه داڕێژێته‌وه. به‌اڵم ئه‌م قسان‌ه و ئه‌م کردهوه داسه‌پێنه‌رانه بمانه‌وێ نه‌مانه‌وێ دهبێته هۆی ئاڵۆزی. بۆیه مانگه‌کانی هاوین پێده‌چێت قه‌یراناوی ب��ن .ده‌ب��ێ بزانرێت ک�ه ه �ه‌ر دوو الی �ه‌ن ب ه گ��وێ��ره‌ی رووداوه‌ک������ان ئ��ام��اده‌ک��اری ه�ه‌ر هه‌لومه‌رجێکیان کردووه .سه‌رۆکی کۆنسه‌ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ک��ۆم��ا جڤاکێن ک��وردس��ت��ان ده‌ڵ��ێ��ت «ش���ه‌ڕی شۆڕشگێڕی گ �ه‌ل دێت ه ئ���اراوه ،ی�ه‌ک ساڵه ئاماده‌کاری بۆ ئه‌م ه ده‌ک �هی��ن )AKP( ».خ��ۆی ئ��ام��اد‌ه ده‌ک��ات دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌ستبه‌جێ ده‌ست ب ه خه‌باتی یاسای بنچینه‌یی ده‌کات .سه‌رۆک ئه‌رکانی سوپای تورکیش له (دێرسیم)دا ئاماده‌کاری شه‌ڕ ره‌چاو ده‌کات .له الیه‌کی ت��رهوه قۆناغهکه زه‌خ��ت له ده‌وڵه‌تی تورک ده‌ک��ات که لهگهڵ ( )PKKرێی بکه‌وێ و ب�ه جیاتی ش �ه‌ڕ ،ه �ه‌ر دوو ال قورسایی بده‌ن به سیاست .هه‌ڵبه‌ت تۆپه‌ک‌ه له زه‌وی تورکیادایه ،پێویسته ده‌وڵه‌تی تورک بڕیار بدات. تورکیا که هه‌وڵ ده‌دات کوردانی هه‌رێمه‌ک ه له خۆی کۆ بکاتهوه و رۆڵی «پشتیوانی ک����وردان» بگێڕێت ،پێش ه�ه‌م��وو شتێک پێویسته ل �ه‌گ �ه‌ڵ ( )PKKرێ بکه‌وێت. چ��ۆن��ک�ه ( )PKKج��گ�ه ل �ه ب���اش���وور ،ن ه ت�ه‌ن��ی��ا پێشه‌نگایه‌تی ک���وردان���ی تورکیا به‌ڵکو هی ت �ه‌واوی کوردانی هه‌رێمه‌ک‌ه و ک��وردان��ی کۆچپێکراو ده‌ک����ات .ه �ه‌روه‌ه��ا وێ��ڕای دینامیک‌ترین بزوتنه‌وه‌ی ک��وردان واته ( ،)PKKئه‌سته‌م‌ه بتوانێت کوردستان پشتگوێی بخات .له‌م ره‌وشه‌دا ئهوه دهمێنێتهوه که لهگهڵ ( )PKKرێ بکه‌وێت .رێگای پێکه‌وه‌ژیانیش لێره‌و‌ه تێده‌په‌ڕێت. ئه‌م بابه‌ت ه ل ه تورکییه‌و‌ه وه‌رگێڕدراوه
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا
ده‌میرتاش :ئه‌ردۆغان ب ه ()400000 لیر‌ه کاندیدێکی رازی کرد س����ه‌اڵح����ه‌دی����ن ده‌م����ی����رت����اش پ���اڵ���ێ���وراوی سه‌ربه‌خۆی شاری جوله‌مێرگ له درێژه‌ی هه‌وڵه‌کانی هه‌ڵبژاردندا له گوندی کرکداغ بانگه‌شه‌یه‌کی زۆر جددی هێنای‌ه گۆڕێ. ده‌م��ی��رت��اش گ��وت��ی )400000( AKP لیره‌ی تورکی که دهکاته نزیکه‌ی نیوملیۆن دۆالر ده‌دا به پاڵوێراوێک بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ست ل�ه ک��ار نه‌کێشێته‌وه ..ده‌م��ی��رت��اش ده‌ڵ��ێ:ـ ئێمه ته‌نیا تکامان له‌گه‌له‌که‌مان ئهوهیه تاک‌ه ده‌نگێکیش نه‌چێت بۆ شوێنی تر ،ئێستاک‌ه هه‌ندێک که‌س ههڕهشه ده‌ک�ه‌ن ،هه‌ندێک پ��اره باڵو ده‌ک�ه‌ن�هوه ،زانیاریشمان ههیه که AKPب��ڕی ( )400000لیره‌ی داوه به کاندیدێکی خۆی)100000( ،ی پێشه‌کی و وهرگرتووه و 300000که‌ی تریش له‌دوای هه‌ڵبژاردن وه‌رده‌گ��رێ��ت به‌مه‌رجێ ده‌س��ت له پاڵێوراوی AKPنه‌کێشێته‌وه .ده‌میرتاش له‌درێژه‌ی باسه‌که‌یدا ده‌ڵێت :خۆی ده‌یزانی سه‌رناکه‌وێت بۆیه وازی لێده‌هێنا ،به‌اڵم پار‌ه ده‌ڕژێ و دوای هه‌ڵبژاردنیش ده‌توانی ته‌نده‌ر وه‌ربگرێ AKP ،به پار‌ه و مه‌عکه‌رۆنی و ملوانک‌ه ک��اروب��اری هه‌ڵبژاردن ده‌ک��ات، راسته‌وخۆ له‌ڕێگه‌ی پیاوانی ئایینییه‌و‌ه پار‌ه و پوڵ به‌سه‌ر خه‌ڵکدا باڵو دهکاتهوه ،ئێمه به زه‌رده‌شتی بوون تاوانبار ده‌ک��ات ،ئه‌وه‌ش ئیسالمییه‌ته‌که‌ی‌ه که ئه‌ردۆغان نوێنه‌رایه‌تی ده‌کات ،گه‌ل ئه‌و سوکایه‌تییانه‌ی له‌بیر ناچێت.
واشنتۆن پێشبینى مانهوه ده‌کات
م��اڵ��پ �ه‌رى (ازاع����ه ال��ع��راق ال��ح��ر) ب�ڵاوى کردۆته‌وه ،ک ه (جیمس جیفرى) باڵیۆزى ئه‌مریکا ل �ه ع��ێ��راق ل � ه چاوپێکه‌وتنیدا لهگهڵ به‌رپرس ه بااڵکانى عێراق ،ئه‌وه‌ى بۆ واڵته‌که‌ى راگه‌یاندووه ،که حکومه‌تى ع��ێ��راق داواک����اره به‌شێک ل � ه هێزه‌کانى ئه‌مریکا ل ه عێراقدا بمێننه‌وه. م��اڵ��پ�ه‌ره‌ک� ه ئ���ه‌وه‌ى خ��س��ت��ۆت �ه‌ڕوو ،گوای ه حکومه‌تى عێراق داواى ک��ردووه تا دواى ک��ۆت��ای �یه��ات��ن��ى م����اوه‌ى دی���اری���ک���راو بۆ ک��ش��ان �ه‌وه‌ى ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ئه‌مریکا ک � ه ل ه کۆتایى ئه‌مساڵدایه ،به‌شێک ل ه هێزه‌کانى ئه‌مریکا بمێننه‌وه. م��اڵ��پ �ه‌ره‌ک �ه وت��وش��ی �هت��ى ،چ����اودێ����ران و شرۆڤه‌کارانى سیاسى بۆچونیان وایه ،ئاماژه ناوخۆیى و هه‌رێمییه‌کان ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو، ک ه مانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا ل ه عێراق پێویسته ،ئه‌مه‌ش بۆ هاوکاریکردنى هێزه چه‌کداره‌کانى عێراق ل ه ب��وارى راهێنان و گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئارامى بۆ ناوچه‌کانى عێراق.
عێراق خوازیاری مانه‌وه‌ی سه‌ربازی ئه‌مریکایه
وه‌زیری پاراستنی ئاینده‌ی ئه‌مریکا وتوویه‌تی عێراق خوازیاری درێژه‌ی مانه‌وه‌ی سه‌ربازی وی�لای�هت�ه یه‌کگرتووه‌کان‌ه دوای ب��ڕی��اری ده‌رچوونیان له کۆتایی ساڵی ()2011دا. لئون پانتا ،سه‌رۆکی رێکخستنی سیخوڕی ئه‌مریکا ( )CIAوتی که زۆر دڵنیای‌ه که وه‌ها داواکارییه‌ک له الیه‌ن به‌غداده‌و‌ه ده‌کرێت. ئه‌مریکا ئێستا ( )47هه‌زار هێزی له عێراقدا ههیه به‌اڵم هیچ یه‌ک لهوانه له کاروباری سه‌ربازیدا به‌شداری ناکه‌ن .له سه‌ر بنه‌مای رێکه‌وتنی نێوان ئه‌مریکا و عێراق له ساڵی ()2008دا ،سوپای ئه‌مریکا تا کۆتایی ساڵی ( )2011عێراق به‌جێ ده‌هێڵێت. پانتا به کومیته‌ی هێزه چه‌کداره‌کانی سنای وت «ب��ۆ م��ن روون���ه ک�ه ع��ێ��راق خه‌ریکی تاوتوێکردنی ده‌رفه‌تی داواک��اری مانه‌وه‌ی سه‌ربازانه» هه‌روه‌ها وتی «ئه‌گه‌ر به‌غداد داواکارییه‌کی وه‌ه��ای کرد واشنتۆن ده‌بێ بڵێت «به‌ڵێ» پانتا وتی «ئێستا نزیکه‌ی ( )1000ئه‌ندامی گروپی ئه‌لقاعید‌ه له عێراقن و دۆخهکه هێشتا ناله‌باره».
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 60 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه
16
سه‌ردار ستار
ئ �ه‌و رۆژان���هی ئێستا به‌سه‌ریان ده‌به‌ین، رۆژانی مێژووین .هه‌موو جیهان چاوه‌ڕێی ئه‌نجامی ئه‌و ماندووبوونه‌ن که به‌ده‌یان ساڵه ،گه‌لی کورد تێکۆشانی بۆ ده‌کات. هه‌موومان چاوه‌ڕێین که کورد و به‌ره‌ی ئازادی و دیموکراتی به سه‌رکه‌وتنێکی گهوره ده‌رچن ،چونک ه سه‌رکه‌وتنی گه‌لی ک��ورد له باکور راسته‌وخۆ کاریگه‌ری دهکاته سه‌ر گۆڕانکاری و پێشکه‌وتنی دیموکراتی له ناوچه‌که‌دا و به‌تایبه‌تیش گۆڕانکاریه‌کان له‌باشوری کوردستان. بۆی ه پێویست ه له‌نزیکه‌و‌ه هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئه‌و رووداوان ه بکه‌ین که دوێنی ()12ی حوزه‌یران ل ه ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کان ل ه
له‌به‌رده‌م دوو رۆژی مێژووییداین ( 12و 15
باکوری کوردستان و تورکیا ده‌رکه‌وتوون ،س��اڵ��ی ( )1975ب �هی �ه‌ک ق��س�هی شای هه‌مانکات ئ �ه‌و ب��ڕی��اره‌ی ک ه پ��اش دوو ئێران هه‌موومان وازم��ان لێهێناو چووین ه رۆژیتر وات� ه ()15ی حوزه‌یران له الیه‌ن ئاواره‌یی ،به‌هه‌مان شێوه دوای کۆتایی په‌که‌که و بزووتنه‌وه‌ی باکوری کوردستان هاتنی شه‌ڕی عێراق ــ ئێران دوای ئه‌وه‌ی بدرێت ،مایه‌ی گرنگی پێدانه. هه‌ڵه‌بج ه و ئه‌نفالمان داب���وو ،ب �ه‌اڵم بێ دوای نزیکه‌ی چل ساڵ له تێکۆشانێکی ده‌ستکه‌وت به‌جێمان هێشت و رامانکرده‌و‌ه ش���ک���ۆدار ل���ه ب���اک���وری ک���وردس���ت���ان و ب���ۆ ئ�����اواره‌ی�����ی ،ئ���ه‌گ���ه‌ر ه��اوس �ه‌ن��گ��ی � ه ت��ورک��ی��ا ،ئیدی رۆژان���ی دوای���ی رۆژی نێوده‌وڵه‌تی و هه‌رێمیه‌کان نه‌گۆڕدرابوونای ه به‌رهه‌می ئه‌و ماندووبوون و قوربانیه‌ی دیار نه‌بوو ئێستا چاره‌نووسمان چی ده‌بوو. دراوه ده‌بینین .بۆی ه ئ�ه‌و سه‌رکه‌وتنه‌ی بۆیه ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ی ئه‌مڕۆ ل ه باکور ئه‌مڕۆ له باکوری کوردستان ده‌یبینین ،به‌ده‌ستدێن به‌رهه‌می ماندووبوون و هه‌وڵ ه به‌ته‌نها به‌رهه‌می خه‌باتی ئه‌و یه‌ک دوو نه‌پساوه‌کانی خه‌ڵکی باکور و ته‌واوی ئه‌و مانگه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن نییه ،که‌سانه‌یه ک ه ماوه‌ی چل ساڵ ه خه‌بات و به‌ڵکو تێکۆشانی چل ساڵه‌ی خه‌باتی تێکۆشان ده‌ک�ه‌ن .لێره مه‌به‌ستم سه‌پاندن ره‌وای گه‌لی کورده ،بۆی ه پێویست ه باش و گه‌وره‌کردنی پارچه‌یه‌کی واڵت به‌سه‌ر ئه‌و خه‌بات و ماندوبوونه بناسین ،تاکو پارچه‌ێکه‌وه نییه ،هه‌مانکات مه‌به‌ستیشم بتوانین م��ان��ا ب��ده‌ی��ن� ه ئ �ه‌و ده‌ستکه‌وته ،نییه له تێکۆشان و ماندوبوونی هیچ که‌س هه‌مانکات بتوانین بیکه‌ین ه ئه‌زمونێکی که‌م بکه‌مه‌وه ،به‌ڵکو خه‌ڵکی ئازادیخواز س��ه‌رک��ه‌وت��وو ب��ۆ ت�����ه‌واوی ک��وردس��ت��ان .و ماندونه‌ناسیش له باشور پێویست ه بزانێت هه‌موومان چاوه‌ڕێین که لیستی کورد که سه‌رکه‌وتنی تێکۆشانی گه‌ل چۆنه. نزیکه‌ی ( )35کورسی بێنن ،ل ه ئێستاو‌ه ئ �ه‌وه‌ی ل ه باکور ل�ه‌م ههڵبژاردنه وه‌ک قه‌ده‌غه‌کردنیان خسته‌سه‌ر سیاسه‌تمه‌داری ئه‌زموون بۆ هه‌موومان ده‌رک �ه‌وت چه‌ند زیندانی ک��ورد له زیندانی ئامه‌د به‌ڕێز خاڵێکن؛ ی�ه‌ک�ه‌م :یه‌کێتی نێوان هێز و خه‌تیب دیجله .بۆی ه له‌ناو هه‌موو ئه‌و زوڵم الیهنه کوردییه‌کان ،به‌بێ ج��ی��اوازی ل ه و زۆرداری �هی ده‌وڵه‌تی تورکدا ،پێویست ه بیروڕادا ،ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ریه‌ش ل ه الیه‌ن ئه‌و ده‌ستکه‌وتان ه هه‌روا به ئاسانی سه‌یر پ��ارت��ی ئاشتی و دیموکراتیه‌و‌ه ک��راوه، نه‌کرێن ،چونک ه ئێمه له باشور له سه‌رده‌می سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ئه‌و پارت و الیه‌نه‌کانی رژێمی رووخاوی سه‌دام ،نه‌ک نه‌مانتوانی تری کورد به‌هه‌موویان پێکهوه نه‌یانده‌توانی هیچ ده‌ستکه‌وتمان هه‌بێت ،هه‌مانکات ئه‌و نیو کورسیش بێنن ،ب��ه‌اڵم ب �ه‌ده‌پ �ه سێ ماندوبوون و زه‌حمه‌تیه‌ی بینیبوومان ،ل ه ک��ورس��ی ب����ه‌وان داوه ،وات����ا رێ��ک �ه‌وت��ن
له‌سه‌ر بنه‌مای م��ادی ن �ه‌ک��راوه ،به‌ڵکو له‌سه‌ر بنه‌مای مه‌عنه‌وی کراوه .دووه‌م: رێکه‌وتن لهگه ڵ رێکخراو و که‌سایه‌تی چه‌پ و دیموکراتخواز ،هه‌روه‌ها لهگه ڵ که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کانی تری وه‌ک ئاشووری، ده‌بێ ئه‌وه‌ش ئاماژه پێبکه‌ین که چه‌په‌کان له دوای کوده‌تای (12ی ئه‌یلولی )1980 هێزێکی ئه‌و تۆیان نهماوه ،به‌اڵم رێکه‌وتن ب� ه ب��ن�ه‌م��اگ��ی��ردراوه .ئ �ه‌و دوو رێکه‌وتن ه گرنگه وای کرد پارت ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی باشوور و الیهنه ئیسالمیه‌کان به‌تایبه‌ت یه‌کگرتووی ئیسالمی ،نه‌یانتوانی چیتر ریکالم بۆ داگیرکه‌ری بکه‌ن ،هه‌مانکات راگه‌یاندن و خه‌ڵک ه چه‌په لیبڕاڵه‌که‌ی تورکیا ده‌نگ به‌الی کوردبده‌ن و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌کیش پشتگیربکه‌ن .لهگهڵ ئه‌وه‌ی ئه‌و ههوڵه گه‌لی کورد و دۆستانی دڵخۆش کرد ،به‌هه‌مانشێو‌ه سیستمی داگیرکه‌ری و ح��ک��وم�هت��ی ئ �ه‌ک �ه‌پ � ه و ئ �ه‌ردۆغ��ان��ی وێرانکرد .بۆیه ئه‌گه‌ر ئێمه‌ش له باشوور یه‌کگرتووبوینای ه ئه‌وا ئه‌مڕۆ ب ه کورسی زیاتر له‌په‌رله‌مانی به‌غدا ده‌بووین ،به‌هه‌مان ره‌نگ ئه‌گه‌ر رێکه‌وتنمان لهگهڵ الیه‌نی دیموکرات و چه‌پ هه‌بووایه ،ئه‌وا ئه‌مڕۆ عێراق ن �ه‌ده‌ب��ووه عێراقێکی مه‌زهه‌بی و قه‌بیله‌یی و ن�هت�ه‌وه‌پ�ه‌رس��ت��ی .به‌هه‌مان شێوه که‌رکوک و ناوچ ه دابڕوه‌کانیشمان ده‌گ���ه‌ڕان���هوه .ب��ۆی�ه وه‌ک ئه‌زمونێکی کوردی و سه‌رده‌میان ه ده‌توانرێت وانه له‌م سه‌رکه‌وتن ه وه‌ربگیردرێت.
)ی حوزه‌یران
دوای ه �ه‌وڵ��ێ��ک��ی زۆر ب���ۆ ئ��اش��ت��ی و چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی کورد و پرسه‌کانی تری تورکیا ،به‌اڵم تا ئه‌م ساته ده‌سه‌اڵتداران هیچ قسه‌یه‌کی خێریان نهکردوه ،پێچه‌وان ه ل ه ماوه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردندا زۆرترین په‌یامی شه‌ڕ و بێ چ��اره‌ی��ی ل �ه‌الی �ه‌ن ئ��ه‌ردۆغ��ان و ده‌وڵ���هت باخچه‌لی و که‌مال قلچدار ئۆغلو‌ه دران. به‌ڕێز ئۆجه‌الن ده‌ڵێت؛ تا ئێواره‌ی ()15ی حوزه‌یران چاوه‌ڕێ ده‌که‌م ،بۆ په‌یامێکی ئه‌رێنی س �ه‌رۆک وه‌زی��ر ئ�ه‌ردۆغ��ان .واتا ت��ا خوله‌کی دوای���ی ک��ورد و ب��زووت��ن�هوه ئ��ازادی��خ��وازه‌ک �هی چ��اوه‌ڕێ��ی په‌یامێکی ئه‌رێنی و چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیانه‌ی کێشه‌ی ک���ورده .ب��ه‌اڵم وا دی���اره هێز و الیه‌نه‌کانی تر ئاماده‌کاری شه‌ڕ ده‌که‌ن و ده‌یانه‌وێت وه‌کو ئه‌وماوه‌یه‌ی رابردوو بڵێن، ئێوه شه‌ڕ مه‌که‌ن ،ئێمه‌ش واتا ده‌سه‌اڵت چۆنمان بوێت واتان له‌ناو ده‌بین .باوه‌ڕده‌که‌م گ�ه‌ل��ی ک���ورد به‌گشتی و به‌تایبه‌تیش بزووتنه‌وه سیاسییه‌که‌ی باش له‌مه‌به‌ستی داگیرکه‌ری تێگه‌یشتووه ،بۆیه ل ه په‌یامی کاندیده‌کانی به‌ره‌ی ره‌نج به‌گشتی ئهوه ه �ه‌ب��وو ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ��ێ��وه ب���ه‌ره‌و چ��اره‌س �ه‌ری نایه‌ن ئ�ه‌وا ئێم ه خۆبه‌ڕێوه‌بردنی خۆمان راده‌گه‌یێنین .له‌پاڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا ئه‌وه‌شمان بیست ک ه کۆنگره‌ی گه‌ل و رێکخستنی ژنانى ناو بزووتنه‌وه‌ى ئ��ازادی ،له ()15 ی حوزه‌یران به‌دواو‌ه بانگی شه‌ڕی گه‌لی شۆڕشگێڕ ده‌ده‌ن ،به‌مانایه‌کیتر گه‌لی
ک���ورد به‌گشتی خ���اوه‌ن ل � ه به‌ڵێنه‌که‌ی ده‌رک �ه‌وت ک ه وتی تا ()15ی حوزه‌یران چ��اوه‌ڕێ ده‌که‌ین ،س �ه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌و تاوان و زوڵمه‌ی ل ه خه‌ڵکی کورد کراوه، به‌هه‌مان نزیکایه‌تی نزیکه‌ی چل گه‌ریال گیانیان ل �ه‌ده‌س��ت��دا ،ب���ه‌اڵم ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ک��ورد به‌ڵێنی خ��ۆی ده‌گه‌یه‌نێت ه س�ه‌ر، ئه‌مه‌ش نیشانه‌ی مه‌ردایه‌تی بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کورده. چۆن ل ه ()15ی حوزه‌یران تێبگه‌ین؟ خه‌ڵکی کوردستان چیتر ناتوانێت چاوه‌ڕێی بکا و پرسه‌که‌ی بێ چار‌ه بمێنێت ،بۆی ه له‌کاتێکی وادا ک ه تێکۆشانی گه‌لی ک��ورد له ئاستی ه�هره ب�ه‌رزدای�ه ،ئه‌گه‌ر پرسه‌که‌ی چاره‌سه‌ر نه‌کرێت ،ئه‌وا له‌وان ه نییه چاره‌بێت .بۆی ه ده‌ب��ێ به‌هه‌موومان هێزی یارمه‌تیده‌ربین لهگه ڵ ئه‌و قۆناغه‌ی ک ه ل ه ()15ی حوزه‌یرانه‌و‌ه ده‌ستپێده‌کات. بۆ ئه‌مه‌ش باشترین وه‌اڵم ئهوهیه ل ه باشور هێز و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان بێ دوو دڵی به‌ره‌و کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی بچن ،به‌هه‌مانشێو‌ه خ �ه‌ڵ��ک��ی رۆش��ن��ب��ی��ر و دی��م��وک��رات��خ��واز لهگه ڵ ئه‌وه‌ی پێویست ه راستیه نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیه‌کان ب��اش روون بکهنهوه، هه‌مانکات پێویست ه نه‌فه‌سی ئه‌که‌په و ئه‌ردۆغان له‌باشوور ببڕێت ،چونک ه ده‌بێ ئهوه باش بزانین ئه‌گه‌ر ته‌ڤگه‌ری ئازادی ک��ورد ل ه باکور بشکێت ،ئ�ه‌وا ده‌س�ه‌اڵت و ده‌سکه‌وته‌کانی باشور ( )24کاتژمێر ناتوانن به‌رخۆبده‌ن.
که‌ناڵ ه ئیسالمییه‌کانی باشوری کوردستان پڕوپاگه‌ند ه بۆ لیستی ئه‌ردۆغان ده‌که‌ن به پیالنی ده‌وڵه‌تان دروست کرابێ نه‌ک پشتگیری ناکات ،به‌ڵکو هه‌تا سه‌ر ئێسقان دژای �هت��ی ده‌ک���ات ،س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ی ب �ه‌ره‌ی ره‌ن��ج و ئ���ازادی دیموکراتی مه‌سه‌له‌ی کورد له هه‌موو گۆڕه‌پانی جیهان ده‌باته پێشهوه ،تورکه‌کانیش به چه‌ند پ��ارت و ئه‌بوبه‌کر مه‌جید لیستێک به‌شداری ده‌که‌ن ،خاڵی گرنگ رۆژی ( )2011/6/12ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ئهوهیه هه‌رچی لیسته تورکییه‌کانه به‌هه‌ر په‌رله‌مانی تورکیا ئه‌نجام درا ،کوردیش هه‌مویان دژایه‌تی مه‌سه‌له‌ی کورد ده‌که‌ن ب���ه چ���ه‌ن���د ک���ه‌س���ای���هت���ی���ه‌ک و چ �ه‌ن��د ل�ه‌س�ه‌رو هه‌مویانه‌وه پارته‌که‌ی ره‌ج�ه‌ب که‌سایه‌تییه‌کی چه‌پی تورک به‌یه‌که‌وه ت�هی��ب ئ��ه‌ردۆغ��ان ب �ه‌ن��اوی (دادو گه‌شه به‌ره‌یه‌کیان پێکهێناوه به‌ناوی به‌ره‌ی ره‌نج پێدان) داده‌ک�هی لهوهدایه به‌بێ جیاوازی و ئاشتی و دیموکراتی ،به ئامانجی باکور و باشور و رۆژهه‌اڵت سه‌یری گه‌لی پێشخستنی دیموکراتی و چاره‌سه‌رکردنی ک��ورد ده‌ک���ات ده‌ی���ه‌وێ ل �ه‌ن��اوی به‌رێت، کێشه‌ی ک���ورد ،دروستبونی لیستێکی گ �ه‌ش �ه پ��ێ��دان��ی��ش ب �ه ت���ۆوی شۆڤێنیه‌ت وا ب���ۆ ک�����ورد زۆر گ��رن��گ��ه ئ��ه‌رک��ی و ره‌گ��ه‌ز په‌رستی ،که له م��اوه‌ی ()9 هه‌موو کوردێکی به‌شه‌ره‌فه له روانگه س��اڵ ده‌س �ه‌اڵت��ی راب���رودوی���ان گ�ه‌وره‌ت��ری��ن نه‌ته‌وه‌ییه‌که‌یه‌وه پشتگیری بکات ،دیاره فشاریان خستووه‌ته س�ه‌ر گه‌لی ک��ورد و هه‌ر رێکخراو و که‌سایه‌تیه‌کی کوردی بزوتنه‌وه‌که‌ی ،به هێزی سه‌ربازی سیاسی
و دیبلوماسی و راگه‌یاندنی ،ئه‌وه‌ی گه‌لی کورد که خاوه‌نی هه‌ر ده‌ستکه‌وتێک بێت ئ�هوه ب�ه‌ری ره‌نجی تێکۆشانی ئه‌و گه‌له خۆیه‌تی ک�ه ب�ه خوێن و ماندوبونێکی زۆر به ده‌ستی خستووه ،ئه‌و تێکۆشانه‌ی گ �ه‌ل��ی ک���ورد ل �ه ب���اک���وری ک��وردس��ت��ان ک��ردوی �هت��ی ش��ای�ه‌ن��ی زۆر ل���هوه زی��ات��ره، به‌اڵم له به‌رامبه‌ر هێزێکی شۆڤێنی وه‌کو ئه‌ردۆغاندا که به هه‌موو جیهان هاوکاری ده‌که‌ن بۆ دژایه‌تی مافی کورد له‌سه‌رو هه‌مویانه‌وه ئه‌مه‌ریکا و ئینجا ئه‌وروپا و ده‌وڵه‌ته داگیرکه‌ره‌کانی کوردستان و ئیسرائیل ،حکومهته به‌ناو ئیسالمیه‌که‌ی ئ�ه‌ردۆغ��ان که شه‌و و رۆژ ده‌ستی له‌ناو ده‌ستی ئیسرائیلدایه بۆ له‌ناو بردنی گه‌لی کورد ،له‌والشه‌وه پڕوپاگه‌نده‌ی ئهوه ده‌کات گوایه دژی ئیسرائیله ،ئهمه ته‌نها بۆ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی رای گشتی نه‌بێت هیچ شتێکی تر نییه ،هه‌موو دونیا ده‌یزانێ و
به‌ڕووه‌وه‌یه که حکومه‌ته‌که‌ی ئه‌ردۆغان ل �ه ه �ه‌م��وو حکومه‌ته‌کانی پێش خۆی زیاتر دژایه‌تی ک��وردی ک��ردووه و سووره له‌سه‌ر له‌ناو بردنی ،که‌چی هه‌ندێ الیه‌ن و که‌سایه‌تی خائینی کورد به‌بێ شه‌رم و هیچ شکۆیه‌ک ئه‌ردۆغان و پارته‌که‌ی به دۆست و فریادڕه‌سی کوردی له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن ،سه‌یره‌که لهوهدایه ئه‌و به ئاشکراو به‌بێ هیچ دوودڵی و گومانێک شه‌ڕی له‌ناوبردنی ک��وردی راگه‌یاندووه که‌چى ئهمجۆره که‌سانه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی ئازادی خوازی بۆ ده‌که‌ن. پارتی کرێکارانی کوردستان ()PKK له ماوه‌ی نۆ ساڵ ده‌سه‌اڵتی ئه‌م پارته‌دا چه‌ندینجار به کۆمه‌ڵێ قوربانی زۆرهوه و له پێناو سه‌قامگیری ئاشتیدا هه‌وڵ ده‌دا به ئاشتی و گفتوگۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد بکات که‌چی وه‌اڵمی ئه‌م حکومه‌ت و پ��ارت �ه ب �ه ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن��ی س �ه‌رب��ازی و
سیاسی ده‌درێ��ت �هوه بۆ له‌ناو ب��ردن ،به‌اڵم ()PKKه�ه‌ر سور بووه له‌سه‌ر ئاگربه‌ست و ئاشتی ،ته‌نها داواکاری ئه‌م پارته ئهوه ب��ووه که ده‌وڵ �هت��ی تورکیا به‌شێوه‌یه‌کی ره‌سمی له ده‌ستوری تورکیادا دان بنێ به بوونی گه‌لی کورد وه‌کو نه‌ته‌وه‌یه‌ک به زمان و کلتوری خۆی بژی و ده‌وڵه‌ت واز له کوشتن و بڕینی بهێنێ ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیا ه �ه‌ر س���وره ل�ه س �ه‌ر سیاسه‌ت و رێبازی خۆی ئه‌ویش له‌ناو بردنی گه‌لی ک��ورده ،هه‌ڵوێست له به‌رامبه‌ر ئهمجۆره سیاسه‌ته ،ته‌نها وه‌کو الیه‌نێکی ئه‌خالقی و ویژدانی با واز له هه‌موو مه‌سه‌له‌کانی تر بهێنین ئایا که‌س بهمجۆره سیاسه‌ته ده‌ڵ���ێ ب��اش�ه؟ ئ�ه‌گ�ه‌ر یه‌کێک تۆزێک وی��ژدان و تێگه‌شتنی هه‌بێت ن�ه‌ک هه‌ر کورد بێت ئه‌گه‌ر هه‌ر نه‌ته‌وه و دینێکێش بێت پشتگیری ئ �ه‌م سیاسه‌ته ن��اک��ات، ب���ه‌اڵم کهناڵه ئیسالمیه‌کانی ب��اش��وری
ک��وردس��ت��ان وه‌ک���و سپێده و پ �هی��ام ب �ه چ پێوانه و مافێک رێگه به سیخوڕێکی وه‌کو د.عوسمان عه‌لی ئه‌ده‌ن به گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندی سه‌رسه‌ختترین دوژمنی کورد ک�ه پ��ارت�ه‌ک�هی ئ �ه‌ردۆغ��ان �ه ب�ه دۆستی کوردی له قه‌ڵه‌م ده‌دات و الیه‌نی کوردی تاوانبار ده‌کات ،له‌الیه‌کی تر هه‌ر هه‌مان ق��س �ه و پ��ڕوپ��اگ �ه‌ن��ده‌ک��ان��ی ئ���ه‌ردۆغ���ان ده‌جوێته‌وه دژی الیه‌نی ک��وردی گوایه ( )BDPهاوپه‌یمانی لهگهڵ پارتی گه‌لی ک��ۆم��اری ه�هی�ه الی �ه‌ن��ی ک���وردی وه‌ک��و ئ �ه‌و چڵکاوخۆره پ��اره‌ی وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه تا به خواستی ئه‌وان بدوێ ،الیه‌نی کوردی به ئاشکرا ده‌ڵێ ئه‌وه‌ی پشتگیری کورد ده‌کات ده‌ستی ده‌گوشین ئهوه بهرنامه و رێبازی الیه‌نی کوردییه ،به‌اڵم دیاره ئه‌م له روانگه سیخوڕی و کلکایه‌تیه‌که‌وه سه‌یری مه‌سه‌له‌ی کورد ده‌کات و مافی بۆ دیاری ده‌کات.
کوژرانی الوانی کورد و خاوه‌ندارێتی هێمن هه‌ژار
ل �ه (/12ى ج������ۆزه‌ردان)ى ئ�ه‌م��س��ال وات � ه ( )2011/6/3ب����ه گ����وێ����ری ده‌زگ�����ا هه‌واڵگریه‌کان گروپێکی پێنج که‌سی له ک��ادران��ی کۆمهڵه له نێوان گونده‌کانی (بۆریه‌ر ـ چه‌شمییه‌ر)ی (سه‌واڵوای) سه‌ر به شاری مه‌ریوانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ده‌ک���ه‌ون���ه که‌مینی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی س��وپ��ای پاسدارن ئێران و له ئاکامدا یه‌کێکیان به ناوی که‌یوان زه‌فه‌ری بریندار ده‌بێت و پاشان دوای زیاتر له ( )48کاتژمێر بریندارى و ره‌وش���ی خ��راپ��ی جه‌سته‌یی ل�ه داوێنی چیای کۆسااڵن له ناو که‌مینێکی تری پاسدارانی ک��ۆم��اری ئیسالمی گه‌مارۆ ده‌درێ و له‌م بارودۆخه‌ش (که‌یوان زه‌فه‌ری) به زیندویی خۆی به ده‌سته‌و‌ه نادات و به روومان‌ه خۆی ده‌ته‌قێنێته‌و‌ه و گیان به‌خت ده‌کات .له هه‌مانکاتدا یه‌کێکى تریان به ناوی (چه‌نگیز قه‌ده‌م خێر) بریندار ده‌بێت و به هۆی سه‌ختی برینه‌که‌ی له رێگای نێوان (سن‌ه ـ س���ه‌واڵوا)ى م�ه‌ری��وان گیان به‌خت ده‌ک��ات ،هه‌روه‌ها دوو که‌سی تری ئه‌م گرووپ‌ه به ناوی (فه‌ردین فه‌ره‌جی و ش��ۆڕش ره‌زای���ی) به برینداری له نزیک شاری سن‌ه به‌دیل ده‌گیرێن و یه‌کێک له‌م گروپ‌ه پێنج که‌سی‌ه تا ئێستا دی��ار نییه، ده‌نگوی به‌دیلگرتنى ناوبراو و که‌سانی تری په‌یوه‌ندیدار به‌م گروپ‌ه له ئارادایه. لهمبارهیهوه میدیاکانی ناوخۆ و دهرهوه باس و خواسی جیاواز له سه‌ر ئه‌م رووداوه
ده‌که‌ن ،به تایبه‌ت کهناڵه راگه‌یاندنه‌کانی حزب و الیه‌نه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ک��ۆم��اری ئیسالمی به ش��ێ��وازی تایبه‌ت و به گشتى دوور له پێوانه‌ى ئه‌خالقی و به گوێره‌ی سیاسه‌تى داگیرکاری خۆیان شۆڕشگێڕی و سیاسی نه‌ته‌وه‌که‌مان‌ه به بانگهشه و ب��ان��گ�ه‌وازى ئ �هوه ده‌ک���ه‌ن ،که تایبه‌ت بۆ دوو باڵی کۆمه‌له‌ى س�ه‌ر به ئه‌م گروپ‌ه له گوندی (هه‌نیمه‌ن)ى سه‌ر به عه‌بدواڵی موهته‌دی و عومه‌ری ئیلخانیزاده شارۆچکه‌ی کامیاران که‌سێکی جوتیاریان که یه‌کیان په‌یوه‌ندى خۆی به‌م رووداوه‌ى ئه‌م ب �ه‌ن��اوی (ش��ێ��رزاد م��ی�لان��ی) ک �ه ب �ه پێی گروپه‌و‌ه ره‌تده‌کاته‌و‌ه و یه‌کێکی تریان خۆى زانیارییه‌کان ئه‌ندامی هێزه‌کانی به‌سیجی بێده‌نگ ده‌کات. سه‌ر به کۆماری ئیسالمی بووه ،کوشتووه .ره‌تکردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی ئه‌م گروپ‌ه له الیه‌ن کۆماری ئیسالمیش له‌م رووداوه و بارودۆخى کۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زحمه‌تکێشانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان به ته‌واوی که‌ڵک کوردستان باڵى عه‌بدواڵ موهته‌دی له الیه‌ن وه‌رده‌گرێت و ئاوه‌ک‌ه لێڵ ده‌کات و به مه‌یلى میدیا و کهناڵه راگه‌یاندنه‌کانی کۆماری خۆی ماسی تێدا ده‌گرێ. ئیسالمی ئێران بووه‌ت‌ه به‌ڵگه‌یه‌کى پته‌وه ک��ۆم �ه‌ڵ �هی ش��ۆرش��گ��ێ��ڕی ک��وردس��ت��ان��ی بۆ ئه‌وه‌ی له رووى شرۆڤ‌ه و لێکۆڵینه‌وه‌ى ئێران له راگه‌یاندراوێکی فه‌رمیدا ئهوه سیاسى لێى سودمه‌ند بن و ره‌وای��ى بده‌نه ره‌ت��ده‌ک��ات�هوه که ئ�ه‌و گروپ‌ه په‌یوه‌ندى به خ��ۆی��ان ،ه���ه‌روه‌ه���ا ب �ه ک �ه‌ڵ��ک وه‌رگ��رت��ن ئ�ه‌وان�هوه هه‌بێت و ش�ه‌ڕی چه‌کداری له‌م ل �ه وت�ه‌ک��ان��ى م��وه��ت�ه‌دى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌نگی هه‌لومه‌رجه‌دا له به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی کورددا ئ�ه‌م��ری��ک��ای ب �ه‌ش��ی ف��ارس��ی ()VOA نابینێ و راگه‌یه‌ندراوه‌کانى رابردوویان وه‌ک ل�ه ب����ه‌رواری ( )2011/01/27کاتژمێر به‌ڵگه‌یه‌ک داده‌نێن بۆ رووداوه‌ک‌ه که ئهوه ( )20:00شه‌ویان کردوهته به‌هان‌ه که له‌و پشتڕاست دهکهنهوه که ئهوه په‌یوه‌ندى به دیمانه‌ی‌ه ئ��ام��اژه‌ی��ان به وته‌کانی ناوبراو ئێمه‌و‌ه نییه. له‌سه‌ر خه‌باتی چه‌کداری کردووه و هێرشه ئهمجۆره هه‌ڵسوکه‌وت‌ه ناهه‌ستیار‌ه و بێ دڕن��دان�ه‌ک�هی خۆیان له الی �ه‌ن سه‌ربازی، پێوانه‌یه ،ئاگری کوره‌ی هێرشی کۆماری س��ی��اس��ی و راگ �هی��ان��دن��ی ره‌وا ده‌ک����ه‌ن، ئیسالمی به گوڕتر ده‌کات و ئاوی زیاتر ل �ه الیه‌کیتر بێده‌نگییه‌که‌ی ع��وم�ه‌ری دهکاته ئاشه‌که‌ی .له‌م کاته‌شدا کۆمارى ئیلخانیزاده به نیشانه‌ى ره‌وایی ئه‌م هێرشه ئیسالمی هێرشی خ��ۆی ل �ه ن��او واڵت��ی لێکده‌ده‌نه‌وه. ک���وردان ب�ه ه�ه‌م��وو بێشه‌رمییه‌که‌و‌ه ره‌وا لێره‌دا ئهمه جێگای پرسیاره ،بۆ به‌م شێوازه ده‌بینێ و ئه‌مه‌ش ئه‌م په‌نده‌ی پێشینیانمان خاوه‌نداری له گه‌لی کورد ده‌که‌ن؟! پێویسته بیر دێنێته‌و‌ه که «باوک مردوو رازی بوو لێکۆڵینه‌و‌ه بکرێ که چۆن ده‌بێت جه‌ساره‌ت ئاوگۆشتخۆر رازی نابی». ب�ه داگ��ی��رک�ه‌ران��ی واڵت�ه‌ک�ه‌م��ان ب���ده‌ن؟ تا ئه‌م رووداوه به هه‌ر شێوه‌یه‌ک لێکبده‌یته‌وه که‌ى گه‌لى کورد زه‌ره‌رمه‌ند بێت؟ مه‌گه‌ر ک���ۆم���ارى ئ��ی��س�لام��ى دژم���ن���ه و ره‌خ��ن �ه ئ �ه‌وان �ه ک �ه ک����وژراون ک���ورد ن��ی��ن؟ چۆن هه‌ڵناگرێت و ئه‌مه‌ش گه‌وهه‌رى خۆیه‌تى ،دووبار‌ه سیاسه‌تی داگیرکه‌رانی کوردستان به‌اڵم بێده‌نگی و خۆبه‌رپرسیار نه‌زانین و به‌م سه‌رده‌که‌وێت و کورد به کورد به کوشتن شێوهیه هه‌ڵسوکه‌وتکردن له الی�ه‌ن هه‌موو ده‌ده‌ن ئهوه هه‌مان په‌یڕه‌وکردنى سیاسه‌تى
داگیرکه‌ران‌ه که ده‌ڵێن( :سه‌گ به سه‌گ کوشتن!...؟) جێگه‌ى ئ��ام��اژه‌ی �ه ک �ه ه �ه‌ر ل �ه‌م مانگی ج���ۆزه‌ردان���دا ل�ه رۆژى ( )1983/6/2له ش��اری مه‌هاباد ( )59الوی تێکۆشه‌رى کورد له الیه‌ن ئه‌م کۆمار‌ه نائیسالمییه‌وه گولله‌باران کران و ئه‌مڕۆ له که‌سایه‌تی ئه‌م گه‌نجان‌ه هه‌مان کاره‌سات زیندوو دهبێتهوه. له که‌سایه‌تی هه‌ر تاکێکی کۆمه‌ڵگای کورده‌واریدا گشت گه‌لی کورد به‌رجه‌سته دهبێتهوه و مرۆڤ و مرۆڤاتی به بایه‌خترین نرخى هه‌ر واڵتێکه .بۆ خاوه‌ن ده‌رناکه‌وین بۆ بێده‌نگین؟ تاکه‌ی ئوردوگانشینی؟! ئه‌گه‌ر له باوه‌شی براکه‌ی خۆیشت بی ،تا که‌ی بێ ئیراده‌یی ،تا که‌ی بێ ئیراد‌ه ژیانکردن، ت��ا ک��هى م��ل��دان ب��ه‌م ب��ێ��ک�ه‌رام�هت��ی�ه!...؟ خۆت به شۆڕشگێری نه‌ته‌وه‌یه‌ک بزانیت و بێده‌نگ بێت! وه‌اڵ ئ �ه‌م ژیانه حه‌رامه که دوور‌ه له که‌رامه‌تی شۆڕشگێری و ئه‌خالقی نه‌ته‌وایه‌تى. «الی هه‌ڵۆی به‌رزه‌فڕی به‌رزه‌مژی چۆن بژی شه‌رته ،نه‌ک چهنده بژی ژینی کورت و به هه‌ڵۆیی مردن نه‌ک په‌نا بۆ قه‌لی روڕه‌ش بردن» م���ه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌وان���هى ک���ه گ��ی��ان��ی��ان به‌خت ک����ردووه ک��ێ��ن؟ چ��االک��ی��ی�ه‌ک�هی شه‌هید که‌یوان زه‌فه‌ری که خۆ به ده‌سته‌و‌ه نادات فه‌لسه‌فه‌یه‌کی قاره‌مانانه‌ی دیرۆکییه. با بێده‌نگی پارچه‌کانیتر بمێنی به تایبه‌ت باشوری کوردستان که ده‌سه‌اڵته‌که‌ى له‌سه‌ر ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد خۆى ده‌ژیێنێت و له‌سه‌ر خوێنی کوردان بازرگانى ده‌کات و ئه‌م هه‌ڵسوکه‌وت‌ه نامرۆڤان‌ه و قێزه‌ون‌ه ناو ده‌نێن سیاسه‌ت و دیپلۆماسى! «سیاسه‌ت هۆنه‌رى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى کۆمهڵگایه« ئه‌م دهسهاڵته بۆ پته‌وکردنی به‌رژه‌وه‌ندی حزبی
و عه‌شیره‌یی خۆى ده‌توانێ له‌سه‌ر خوێنی کۆمه‌ڵگا خ��ۆی ل�ه‌گ�ه‌ڵ داگیرکه‌رانی کوردستاندا رێکبخات و بازرگانى پێوه بکات .نه‌فره‌ت له‌م دیپلۆماسیه. له کۆتاییدا ده‌توانم بڵێم ،ئهمه راستییهکه له کوردستاندا شه‌ڕ ههیه ،ئه‌مڕۆ دوای تێپه‌ڕبوونی ( )87س��اڵ له پارچه‌بوونی کوردستان له کاتی شه‌ڕی یه‌که‌م جیهانی و ته‌نانه‌ت پێشتر و له کاتی ده‌سه‌اڵتی سه‌فه‌وی و عوسمانییه‌و‌ه ئهمه راستییه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گر‌ه که له کوردستان به‌شه‌ڕ داگ��ی��رک��راوه و داگیرکه‌ر به ش �ه‌ڕ درێ��ژه به ده‌سه‌اڵتی خۆی ده‌دات ،لێره‌دا مافی س��روش��ت��ی ه����ه‌ر گ �ه‌ل��ێ��ک �ه ک����ه‌وا وه‌ک میکانیزمی «گ���وڵ و دڕک» خۆی بپارێزێ واته پاراستنی ره‌وا ،ئه‌گه‌ر گوڵێک ئه‌م پاراستن‌ه نه‌کات ئهوه له سروشتی خۆی الی داوه .مرۆڤى بێ پاراستن له گه‌وهه‌رى خ��ۆى دوور ده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه ،گ �ه‌ل نابێت بێ پاراستن بێت پێویسته گوڵ بێت. ب�ه‌م بۆنه‌و‌ه ئه‌رکی سه‌ره‌کی و پێویست، کۆبوونه‌وه‌ی هه‌موو حزب و الیه‌نه‌کانی ک����وردان ل �ه ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌ک��ی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی و داڕش��ت��ن��ی ستراتیژیه‌کی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی بۆ
کۆتاییهێنان به‌م ده‌ستدڕێژیی‌ه و ئازادبوونى هه‌تاهه‌تایی له کۆیالیه‌تیی‌ه و پاراستنی گه‌له‌که‌مان گه‌ره‌نتى دووب��اره نه‌بوونه‌وه‌ی کومه‌ڵکوژیه‌کانه.
ه لهگهڵ عومه‌ری ئێلخانیزاده ه پێنج که‌سیه‌ک ه کوژراوه‌کانی گروپ nیه‌کێک ل
کۆنفرانسی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ل ه باشووری کوردستان ،به‌ره‌و کوێ؟ نه‌ته‌وایه‌تییه یه‌کانگیره‌دا ،کۆمه‌ڵێک من به‌شبه‌حاڵی خۆم یه‌کێک بووم له‌و له‌مپه‌ر و کۆسپی ج��ۆراوج��ۆر هه‌ڕه‌ش ه پێشمه‌رگانه‌ی له ناوه‌ڕاستی هه‌شتاکان له‌و گه‌شه‌سه‌ندنه ده‌که‌ن و له‌ناخی هه‌ر ب�����ه‌دواوه ،ب��اج��ی ب���ه‌رزرک���ردن���ه‌وه‌ی ئ�ه‌و تاکێکدا ج��ۆره دژایه‌تییه‌کی فیکری دروش���م���ه ن �هت �ه‌وای �هت��ی��ی �ه‌م داوه ک��ه ب ه دێ��ن��ن �ه ئ�����اراوه و ل��ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ی ق �ه‌ن��اع �هت �هوه ئ��ێ��م�ه ده‌س��ت �هی �ه‌ک ل�ه‌ن��او ت �ه‌س��ک��ی خ��ێ��ڵ و ن��اوچ��ه‌گ��ه‌رێ��ت��ی و ح��زب��ی س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت��ی ک���وردس���ت���ان - رابه‌ر ره‌شید ئه‌قڵیه‌تی ده‌ره‌به‌گایه‌تییه‌کی مۆدێرنان ه ئ��ی��ت��ج��اه��ی دی��م��وک��رات��ی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕ، (ح��زب��ی زه‌حمه‌تکێشانی ک��وردس��ت��ان��ی گه‌شه‌پێدانی گیانی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی قه‌تیسی ده‌که‌ن و دایده‌ڕزێنن. ل �ه ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان ،سااڵنێکی ل �ه س���ه‌رده‌م���ی ش��ۆڕش��ی ش���اخ ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ئێستا) له‌الیه‌ن که‌سایه‌تیی یه‌که‌می ئه‌و زۆره به‌هۆی ب �ه‌رزک��ردن �ه‌وه‌ی دروشمی تاکوته‌را که‌سانێک هه‌بوونایه و باسی سه‌رده‌مه‌ی حزبه‌وه ،ب�هوه تاوانبارکراین ح���وک���م���ی زات�����ی و ه���ه‌ن���دێ���ک ورده س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی��ی ک��وردس��ت��ان��ی��ان ب��ک��ردای�ه ،که ده‌مانه‌وێ به‌و دروشمه ناواقیعیانه‌ی ه دروش��م��ی عێراقچێتییانه‌ی دی��ک �ه ل ه به پاسۆک و که‌سانی نه‌ته‌وه‌په‌رستی ریزه‌کانی ئه‌و حزبه له یه‌کتر بترازێنین، الیه‌ن حزبه بااڵده‌سته‌کان و دواتریش ل ه ک��وێ��ران �ه و ب���هوه ت��اوان��ب��ار ده‌ک����ران ک ه هێنده‌ی نه‌مابوو له‌و پێناوه‌دا گیانیشمان الیه‌ن ژماره‌یه‌ک له‌و حزبه بچوکانه‌ی ل �ه گ��ۆش �ه نیگایه‌کی واقیعبینانه‌و‌ه ببێته قوربانی ،که‌چی هه‌ر دوای ئێمه و ک���ه زاده‌ی ک �ه‌رت��ب��وون��ی ح��زب �ه‌ک��ان��ی هه‌لومه‌رجی خودی و بابه‌تی کۆمه‌ڵگای له هه‌مان قۆناغی سه‌رده‌می شاخدا بۆ دیکه‌بوون و بوونه ئه‌مری واقیع به‌سه‌ر کوردستان ناخوێننهوه و له لێکدانه‌وه‌ی دڵڕازیکردن و بێده‌نگکردنی کۆمه‌ڵێک ه��زر و ب��ی��ری تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگای ه��اوک��ێ��ش �ه س��ی��اس��ی��ی �ه‌ک��ان��دا س �ه‌رچ��ی��غ ک���ادر و پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�هی دی��ک �ه ،ه�ه‌م��ان ک��وردس��ت��ان �هوه ،ب �ه‌ج��ۆرێ��ک دووچ���اری رۆیشتوون و پێویسته رێگایان پێنه‌درێت دروش���م���ی م��اف��ی چ����اره‌ی خ��ۆن��ووس��ی��ن پاشه‌کشێ و خۆخواردنه‌وه هاتووه که وا بیر و ئه‌ندێشه‌ی له‌وجۆره باڵوبکه‌نه‌وه ،و دوات���ری���ش س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی��ی ک��وردس��ت��ان به ئاسانی و له الی سه‌رجه‌م تاکه‌کانی چونکه مه‌ترسییه‌کی زۆر ده‌خه‌نه سه‌ر به‌رزبکرێته‌وه!! ئیدی ئ �هوه سیاسه‌ته و کۆمه‌ڵگا و ب�ه ی �ه‌ک ئاراسته گه‌ش ه هزری نه‌ته‌وه‌گه‌رایی و چه‌پگه‌رایی ل ه بڵێین چی؟! ئه‌ی ناڵێن( :سیاسه‌ت فه‌نی مومکیناته؟!) .به‌هه‌رحاڵ ،ئێستاش ک ه ناکاته‌وه ،چونکه له‌هه‌مبه‌ر ئ�ه‌و هزر‌ه باشووری کوردستان.
باس له کۆنفرانسی یه‌کێتیی نه‌ته‌وه‌یی له باشووری کوردستان ده‌کرێت ،پێویست ه وردبیانانه و به هۆشیارییه‌کی زۆرهوه مامهڵه لهگهڵ به‌ستنی ئه‌و کۆنفرانسه‌دا بکرێت ،چونکه به‌شداریکردنی ئه‌وانه‌ی که هه‌ر به رووکه‌ش باوه‌ڕیان به یه‌کێتی ن�هت�ه‌وه‌ی��ی ه�هی�ه و ته‌نها وه‌ک��و دروش��م ف��رۆش��ت��ن�ه‌وه‌ی�هت��ی ب �ه خه‌ڵکانی دیکه، به‌دڵنیاییه‌وه ئ�ه‌م�هی��ان ده‌رئه‌نجامێکی به‌بڕشت و به‌رهه‌مداری ئه‌وتۆی نابێت ک �ه ب �ه ک��رده‌ی��ی دروش��م �ه‌ک �ه ب �ه‌رزت��ر و دۆخه هزرییه‌که‌ی یه‌کێتیی نه‌ته‌وه‌ییش واقیعییانه ئه‌والتر به‌رێت ،به‌اڵم له‌وانه‌ی ه له چوارچێوه‌ی ئه‌و په‌نده کوردییه‌ی ک ه ده‌ڵێ( :کرده په‌شیمان بین ،نه‌ک نه‌کرد‌ه په‌شیمان) ،ئێمه‌ش به‌هه‌ر جۆرێک بێت ،مل بده‌ینه هه‌وڵ و هه‌نگاونانی ئاماده‌کاریی به‌ستنی ئه‌و کۆنفرانسه نه‌ته‌وایه‌تییه و الیه‌نی ک �ه‌م نزیکخستنه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی تا ئێستا به گومانه‌وه مامهڵه لهگهڵ یه‌کتریدا ده‌که‌ن و کۆکردنه‌وه‌یان له‌سه‌ر یه‌ک مێزی گفتوگۆ و له نزیکتره‌وه‌ش
کامه‌ران گوڵپى
هه‌موو تاکێکى ئه‌م ههرێمه ئهوه ده‌زانێت کاتێک واده‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان نزیک دهبێتهوه هه‌موو الیه‌نه‌کانى گۆڕه‌پانى س��ی��اس��ى ه �ه‌رێ��م ده‌ک���ه‌ون���ه ب��ان��گ�ه‌ش�ه و گرتنى ک��ۆڕ و سیمینار و س �ه‌ردان��ى ش��وێ��ن�ه دوور‌ه ده‌س��ت �ه‌ک��ان ک �ه بێبه‌ش کراون له خزمه‌تگوزارییه‌کان ،ته‌نانه‌ت ئه‌و وێنانه‌ش وه‌ک پۆسته‌رى بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان به‌کاردێنن که کاکى به‌رپرسى-تێر -لهگهڵ که‌سێکى هه‌ژارى به‌شخوراوى ئه‌م هه‌رێمه‌دا گرتوویه‌تى!! دڵنیاش بن دواى ده‌رچونى له‌الى کاکى ه�ه‌ژار راسته‌وخۆ رووده‌کات‌ه مه‌الوانگه و ساونا تایبه‌ته‌که‌ى خۆى بۆ ده‌ربازبوون له‌زبرى ده‌ستى کاکى هاواڵتى و بۆنى عه‌ره‌قه‌که‌ى ،چونکه به‌ڕێزیان به‌وجۆره بۆنان‌ه نامۆن! له کاتێکدا ده‌کرا ژیانى ئه‌و هه‌ژاره‌ش باشتر بکرێت و به‌و شێوهیه نه‌بێت تاکاکى به‌رپرس بێزاربکات. به‌ڵێ (بانێک‌ه و دووه���ه‌وا) ده‌گێڕنه‌وه داک��ێ��ک ک���وڕ و ب��وک �ه‌ک �هى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ک��چ و زاوه‌ک����هى ل �ه‌س �ه‌رب��ان خ �ه‌وت��وون، ئ �ه‌م��ی��ش ک��ات��ێ��ک ده‌چ��ێ��ت��ه س���ه‌رب���ان س���هی���رده‌ک���ات ب��وک��ه‌ک��هى له‌ته‌نیشت کوڕه‌که‌یه‌و‌ه راکشاو‌ه راسته‌وخۆ ده‌ڵێت نازانیت دنیا چه‌ند گه‌رم‌ه دوورکه‌وه‌ره‌وه ل��ه ک����وڕه‌ک����ه‌م!! س�هی��رێ��ک��ى زاوه‌ک����هى ده‌ک����ات ل �ه‌گ �ه‌ڵ ک��چ �ه‌ک �هى ب�هه�ه‌م��ان شێوه راکشاون ده‌ڵێت کچه‌که‌م خۆتان داپۆشن باسه‌رماتان نه‌بێت!! کوڕه‌که‌ش ده‌ڵێت دایک‌ه چییه؟ بانێک‌ه و دووهه‌وا!! ئیزدواجیه‌ت له هه‌ڵسوکه‌وتدا خهریکه به‌سه‌ر ئۆپۆزسیۆندا ده‌شکێته‌و‌ه بۆ شه‌قام
ب��ووه به دایکه‌ک‌ه بۆ ک��وڕه‌ک�هى ،به‌اڵم بۆ ده‌سه‌اڵت بووه به‌خه‌سوو بۆ زاوه‌که‌ى؟! دان��ی��ش��ت��ن��ى پێنج ق��ۆڵ��ى ئ �ه‌ن��ج��ام دراو دانیشتنى یه‌که‌م بریتی بوو له‌یه‌کترناسین و خۆ ئاماده‌کردن بۆ دانیشتنى دووه‌م، ب���ه‌اڵم ل �ه کۆنگره رۆژن��ام�ه‌وان��ی�ه‌ک�هى هه‌ردوو به‌ڕێزان -کاروانى و پیره -شتێکى تیانه‌بوو بۆ جه‌ماوه‌ر ،به‌ڵکو به هێما و ره‌مز قسه‌یان ده‌کرد .ده‌کرا ئۆپۆزسیۆن یه‌که‌م داواى شه‌قامى بخستایه‌ت‌ه به‌رده‌م ده‌س��ت�ه‌اڵت ،چونکه شه‌قام و ده‌س�ه‌اڵت له‌سه‌ر ئهوه کۆکن که دادگایى کردنى تاوانباران و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ت هێڵى سوورن بۆ ه�ه‌ردووال واته دانیشتن ب��ێ ئه‌نجام ده‌ب��ێ��ت ،ته‌نها م�ه‌گ�ه‌ر ئه‌و دوو داواک��اری��ی �ه ل���ه‌الى ئۆپۆزسیۆنى پ��ارێ��زه‌رى داواکارییه‌کانى شه‌قام هێڵى سه‌وزبن ئه‌گینا کۆبونه‌و‌ه و قسه و باس و خواسى له‌سه‌ر بنه‌مایه‌ک نه‌بێت ئهوه سه‌رناگرێت .میسرییه‌کانیش ده‌ڵێن(الى اول‌ه شرط اخر‌ه نور) ئه‌وه‌ى به‌مه‌رج ده‌ست پێ کات کۆتاکه‌ى رووناکییه .ده‌کرا دانوستکارانى –ئۆپۆزسیۆن -دوا به‌دواى ته‌واوبوونى دانیشتنه‌کان له یه‌کێک له کهناڵه ئاسمانیه‌کانى خۆیانه‌و‌ه – که له خوا به‌زیاد بێت سێ که‌ناڵى -ئاسمانیان ه�هی�ه ،مێز گردێکیان س��ازب��ک��ردای�ه و تاوتوێى کۆبونه‌وه‌کانى تیابکرای‌ه هه‌تا ب��ۆ دانیشتنى داه��ات��وو ب �ه پێشنیار و بیرى ت���ازه‌و‌ه ئ��ام��اده‌ى کۆبونه‌وه‌کانبن. به‌اڵم دیاره ئۆپۆزسیۆنیش شتى شاراوه‌ى خۆیى ههیه هه‌روه‌ک ده‌سه‌اڵت و حزبى فه‌رمانڕه‌وا هه‌یه‌تى!! ده‌کرێت دواى کۆبونه‌وه‌کان نوێنه‌رانى ئۆپۆزسیۆن لهگهڵ ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى سه‌راى ئازادى کۆببنهوه ،چونکه سه‌راى شه‌قام خۆى له ئه‌نجومه‌نى کاتى سه‌رادا دهبینێتهوه ،ئۆپۆزسیۆن داواکارى شه‌قام به ده‌س���ه‌اڵت ده‌گه‌یه‌نێت وات �ه ڕایه‌ڵه‌ى گ �هی��ان��دن��ى داواک������ارى ش �ه‌ق��ام �ه بۆیه بڕیارى کۆتایى له‌الى شه‌قامه!! پارێزه‌رى
گوێگرتن ل �ه راوس �ه‌رن��ج��ی یه‌کتری و ه بۆ هه‌نگاوه‌کانی دوات��ری��ش خۆڕسکان ساڵی دووه‌م ژماره 60 ل �ه بێژینگدانی ئ �ه‌وان �هی ب�ه‌ڕاس��ت��ی و 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/3/23 - 2011/6/13 دووشه بڕوایه‌کی پۆاڵیینه‌وه لهگهڵ یه‌کێتیی نه‌ته‌وه‌ییدان و دوورکه‌وتنه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی ب���ۆ دروش���م���ف���رۆش���ی ب��ان��گ �ه‌ش �هی ئ �ه‌و کۆنفرانسه و به‌رزکردنه‌وه‌ی ئه‌و دروشمی کۆنفرانسه ده‌که‌ن و له‌وه‌ش نیگه‌راناویتر نه‌ته‌وایه‌تییه ده‌که‌ن. من بۆ خۆم ،هه‌رچۆنێک لێکیده‌ده‌مه‌و‌ه کێن ئه‌وانه‌ی بانگهێشتی ئه‌و کۆنفرانس ه و داب���ه‌ش و ک �ه‌م و ک��ۆی ده‌ک���ه‌م ،ئه‌و گرنگ و گرانبه‌هایه ده‌کرێن و ده‌بن ه س�ه‌ره‌داوه‌م ده‌ست ناکه‌وێت که هه‌ندێک کۆسپ ب�ه رووی ئ �ه‌وان �هی دڵسۆزان ه ل���ه‌وان���هی ب �ه رووک�����ه‌ش ب �ه پ���ه‌رۆش���هوه ل�ه خه‌می یه‌کێتیی ن�هت�ه‌وه‌ی��ی��دان و ب ه بانگه‌شه‌ی گرێدانی ئ �ه‌و کۆنفرانسی کرده‌یی خه‌باتی بۆ ده‌ک�ه‌ن و به‌وپه‌ڕی یه‌کێتیی نه‌ته‌وه‌ییه ده‌که‌ن ،به راستیان بێت بڕوا پێبوونه‌وه ئاماده‌یی خۆبه‌ختکردنن و درۆ لهگهڵ خه‌ڵکی و خودی خۆیاندا ل���ه‌و پ���ێ���ن���اوه‌دا ،ب����ه‌اڵم وێ�����ڕای ب��وون��ی نه‌که‌ن ،چونکه زۆرێ��ک لهوانه هه‌موو ئ���ه‌و م �هت��رس��ی��ی��ان �ه ،ک �ه‌چ��ی به‌ستنی کوردستان ده‌که‌نه قوربانی بچووکترین ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک��ی ل���ه‌و ج����ۆره ،پێویست ه ب��ه‌رژوه‌ن��دی��ی ح��زب��ای�هت��ی��ی حزبه‌کانیان پشتگیری لێبکرێت و زی��ات��ر گه‌شه‌ی و ئ��ام��اده‌ن��ی��ن ،ه�ه‌ن��گ��اوێ��ک ئ �ه‌والت��ری پێبدرێت و ئ�ه‌و ک�ه‌س و که‌سایه‌تییان ه حزبه‌کانیان هه‌نگاو هه‌ڵبهێنن ،له‌الیه‌کی بانگهێشت و له‌و کۆنفرانسه‌دا کۆبکرێنه‌و‌ه دیکه‌شه‌وه ئ �ه‌وه‌ی مایه‌ی نیگهرانییه ،که به هه‌ق خه‌باتکارێکی خۆنه‌ویستی ئهوهیه کێن ئه‌وانه‌ی سه‌رپه‌رشتیی ئه‌و ئه‌و سه‌نگه‌ره‌ن.
17
رۆژان رۆژیان له‌دوایه
ئۆپۆزسیۆن پارێزه‌ر ه بێ ئه‌زمونه‌که‌ى شه‌قام داواک�����ارى شه‌قامیش -ئۆپۆزسیۆنه- هه‌ڵوێستى ئۆپۆزسیۆن به‌درێژایى رۆژانى خۆپێشاندانه‌کان روون و ئاشکرا نه‌بوو، چونکه زۆر به -تعفظه-وه مامه‌ڵه‌یان لهگهڵ بارودۆخه‌که‌دا ده‌ک��رد ده‌توانین بڵێین -چ��اودێ��ر -بوو تابزانێت دۆخهکه به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات. ئ �ه‌گ �ه‌ر خ��ۆپ��ێ��ش��ان��دان�ه‌ک��ان ت��وان��ی��ان له میدیاى جیهاندا جێى خۆیان بکهنهوه و به هه‌واڵى سه‌ره‌کى باسکرا له که‌ناڵ و رۆژنام‌ه جیهانییه‌کاندا ئه‌وا هه‌ڵوێستى خۆیان یه‌کالیى دهکهنهوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌وشێوه‌یه‌ش نه‌بوو ئه‌وا له پشت په‌رده‌وه پشتگیرى شه‌رمنانه‌ى خ��ۆی��ان ئیدامه پێده‌ده‌ن که هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش بوو!! ئێستاش کاتێک ده‌س���ه‌اڵت بانگهشه بۆ دانوستان ده‌کات جه‌ماوه‌ر به‌بێ دوو دڵى ئۆپۆزسیۆنى قبوڵ بوو وه‌کو پارێزه‌ر له‌برى ئه‌و دانوستان بکات .مسداقیه‌ت و راس��ت��گ��ۆی��ى -ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن -ل�ه‌س�ه‌ر مینحه‌ک‌ه چونکه ئه‌زمون دانوستان و مفاوه‌زاتى نیه ،چونکه لهگهڵ ئۆپۆزسیۆن دروست بوون له‌دام و ده‌زگاى حکومیه‌وه ل �ه‌ن��او ه��ۆڵ��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ه���اوارى خۆیى ک��رد ،ئێستاش دانیشتن و کۆبونه‌وه‌ى الی �ه‌ن �ه -ن �ه‌ک ئ�ه‌ن��دام په‌رله‌مان بۆیهبهرپرسیارێتى م��ێ��ژووی��ى له‌ئه‌ستۆدایه به‌تایبه‌تى -بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان -که پێگه‌ى سه‌ره‌کى سه‌رکه‌وتنى له هه‌ڵبژارنه‌کاندا سلێمانى ب��وو ،بۆیه پێویسته داواک��ارى ره‌واى جه‌ماوه‌رى گه‌له‌که‌مان به ئه‌مانه‌ت و پاکییه‌و‌ه بگه‌یه‌نێت به ده‌س �ه‌اڵت بۆ ئه‌وه‌ى تاکى کوردیش هه‌ست بکات که ئازاده و به‌ها مرۆییه‌کان بگه‌ڕێندرێته‌وه ب��ۆ تاکه‌کانى ئ �ه‌م کۆمهڵگهیه و له ب �ه م��وق �ه‌ده‌س-پ��ی��رۆز -ک��ردن��ى مرۆڤه به‌رپرسه‌کان رزگ��ارم��ان بێت .هه‌موان هه‌ست بکه‌ین که له کۆمه‌ڵگایه‌کى مرۆڤیدا ده‌ژین نه‌ک جه‌نگه‌ڵ ،چونکه یاساى جه‌نگه‌ڵ بریتیه ل ه (الباقا لالقوى) واته :مانهوه بۆ بههێزه!
بیروڕا
محه‌مه‌د فه‌ره‌ج
ئ���ه‌گ���ه‌ر ئ��ێ��م �هی ک�����ورد ئ����اوڕێ����ک له رابردووى خۆمان بده‌ینه‌و‌ه ئه‌وا گۆڕانکارى زۆرم��ان به‌رچاوده‌که‌وێ ئه‌وانه‌ى تادوێنێ ده‌سه‌اڵتداربوون و ده‌نگى جه‌ماوه‌ریان کپ ده‌کرد و به‌چه‌واشه‌کارى دونیایان لێ تێ ده‌گه‌یاندین که ئێمه کۆمه‌ڵى سه‌رلێ شێواو و تێکده‌رین بۆیه چه‌واشه‌کارییه‌کانیان کاریگه‌رى ده‌بوو له‌سه‌ر پێگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى ئێمه‌هۆکارى گونجاومان نه‌بوو تا به‌درۆیان بخه‌ینه‌وه ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ له‌سایه‌ی فه‌یسبوک و تویته‌ر و ئه‌و هه‌موو کهناڵه راگه‌یاندنانه ن��اک��رێ گوێیان پ��ێ ن �ه‌درێ��ت .ئه‌مڕۆش ده‌سه‌اڵتى الی خۆمان بێ گوێدان‌ه پره‌نسیپه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و ه���ه‌رده‌م سه‌رگه‌رمى چه‌واشه‌کارین شه‌وان شه‌م شه‌م‌ه کوێر‌ه ئاسا له تاریکى شه‌و هه‌ل وه‌رده‌گرن هه‌ڵده‌کوتنه سه‌ر م��ااڵن و وه‌ک دز و پیاو خ��راپ به ده‌مامکه‌و‌ه هه‌رکه‌سیان بوێ ده‌ستگیرى ده‌که‌ن و دواى ئه‌وه‌ى ئه‌شکه‌نج‌ه و ئازارى زۆرى ده‌ده‌ن له دووره‌ش����اره‌و‌ه به جه‌سته‌ى خ��وێ��ن��اوى ف��ڕێ��ى ده‌ده‌ن ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى پێش ئه‌وه‌ى به‌هۆشى خۆى بێتهوه ببێته خۆراکى دڕنده‌کان ئه‌مه‌ی‌ه پاراستنى مافى مرۆڤ و به دیموکراتکردنى واڵت. ب�ه‌ڕاس��ت��ى ده‌س��ه‌اڵت��داران��ى ک���ورد ئ �ه‌وه‌ن��ده سته‌م و چه‌واشه‌کارییان ئه‌نجام داوه .تاکو رێکخراوى (هیومان رایتس وۆچ) به‌توندى ره‌خنه‌ى له ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى ک��ورد گ��رت و داواى لێپێچینه‌و‌ه له‌و سته‌مکاران‌ه ده‌کات که بوونه‌ت‌ه ه��ۆى ناشیرین کردنى رووى ئه‌م نیشتمانه .ده‌بێ بپرسین کێن ئه‌وانه‌ى ئه‌وه‌ند‌ه بێ باکن وه‌ک ئه‌وه‌ى ده‌ستی داد و عه‌داله‌ت نایانگاتێ و وان له قوله‌ی قافدا.
به‌مانایه‌کى دیکه ئهوانه وان له سه‌رو یاساوه و یاسا بۆى نى یه له‌وان بپێچێته‌وه .به‌ڵکو ئ�ه‌وان نین ئه‌شکه‌نجه‌ى مرۆڤه‌کان ده‌ده‌ن، به‌ڵکو مرۆڤه‌کانن خ��ۆی��ان وال��ێ ده‌ک �ه‌ن ئه‌شکه‌نج‌ه بدرێن ئه‌وان له مێژهوه وتویانه ئه‌گه‌ر دادگ��ای�ه‌ک��ى سه‌ربه‌خۆ به‌رپاببێت ئ�ه‌وا ئێمه وه‌ک باسکى بانان لێ ده‌رب��از ده‌ب��ی��ن ئ �هوه ئێمه نین جه‌نگى ناوخۆمان هه‌ڵگیرساند ،به‌ڵکو هاواڵتیان خۆیان ئه‌و کاره‌یان کردوه و ده‌بێ ئه‌وان لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت. ئافه‌رین سه‌رکرده‌ی خه‌مخۆر و دڵسۆز و بێ باکی هه‌رێم له‌بری ئه‌وه‌ی خۆیان بکهنه فیدای وه‌ته‌ن که ده‌یان هه‌زار گه‌نج و الو و منداڵ و پیاو و شێره‌ژنی ئه‌م ههرێمه خۆیان کرده قه‌ڵغان بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م ههرێمه له‌ژێر پێی پۆستاڵی ره‌ش��ی داگیرکه‌ران ده‌ربێ سه‌رکرده‌کانمان له‌بری ئ �ه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر به دڵیش رازی نه‌بن حه‌ق بوو به زمان ئه‌وه‌یان بووتای‌ه ئێمه بووین رۆڵه‌کانی ئێوه‌مان له پێناو حه‌ز و ئاره‌زووه‌کانی خۆمان دا به کوشت بۆ ئه‌وه‌ی خۆمان بحه‌سێینه‌وه ،به‌ڵکو ناتوانن چاره‌نووسی ده‌یان شۆڕه‌سواری ئه‌م ههرێمه دیاری بکه‌ن که له زیندانه تاریکه‌کانیان بێ سه‌روشوێن کران ،له دوای جه‌نگی دووه‌می جیهانی کاتێک یابان خۆی به‌ده‌سته‌وه‌دا ئیمپڕاتۆری ئه‌و واڵت‌ه نه‌هات گه‌لی یابانی تووش بکات و گه‌له‌که‌ی بکات‌ه قوربانی حه‌زه‌کانی خۆی ،به‌ڵکو به چاونه‌ترساوی به ئه‌مریکییه‌کانی وت منم تاوانبار نه‌ک گه‌له‌که‌م ئاماده‌م له پێناوی گه‌له‌که‌م خۆم بکه‌م‌ه قوربانی ،سه‌د موخابن سه‌رکرده‌کانی ئێمه واده‌زانن رۆژ نابێته‌و‌ه هه‌رده‌بێت خۆیان سه‌رکرده‌بن ئاوڕێک له چوارده‌وری خۆیان ناده‌نه‌و‌ه بزانن ئه‌وانه‌ی ده‌یان ساڵ سهرکرده و سه‌رۆک بوون ئه‌مڕۆ له زیندانه‌کان به ده‌یان ملیۆن دۆالر غه‌رام‌ه ده‌کرێن نه‌ک له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی هاواڵتی خۆیان کوشتووه، ن��ه‌ک ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی واڵت��ی��ان حه‌په‌لوش ک��ردووه ،نه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خیانه‌تیان له گ �ه‌ل ک���ردوه ،به‌ڵکو ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ته‌نها
هۆکاری گواستنه‌وه‌ی له میلله‌ته‌که‌ی ب���ڕیو‌ه وه‌ک م��ۆب��ای��ل و ه��ۆک��اره‌ک��ان��ی دیکه ،ئه‌مڕۆ سه‌رکرده‌کانی ئێمه ئه‌گه‌ر ه���ه‌واش ب�ه‌ده‌س��ت ئ���ه‌وان ب��وای�ه ئ �ه‌وا لێیان زه‌وت ده‌کرین بێگومان ئاگادارى ئهوه نین باهۆزی وه‌رچه‌رخان و چاکسازی به‌ڕێوه‌یه و ده‌بێت تاکۆتا قۆناغ رێگا بکات ئه‌گه‌ر چی کۆسپه‌کانی رێگای به‌رز و به‌هێزیش بن ده‌بێت شه‌ماڵه‌که‌ی بگات‌ه الی خۆمان ههرچهنده سهرکرده بێباکه‌کانمان چاوه‌ڕێی نه‌بن و بیریشیان لێ نه‌کردبێته‌وه ،به‌ڵکو وه‌ک ئه‌جه‌ل رێگه‌یان پێده‌گرێت ههرچهنده خۆیان رازی نه‌بن له‌سه‌ری سه‌رکرده‌کانی ئێمه به نه‌نگی ده‌زان��ن که چاوپۆشی ل ه هه‌ڵه‌ی یه‌کتر بکه‌ن ،به‌ڵکو سه‌رکرده‌ی داگیرکران الی ئه‌وان ئه‌ندازیاری حوکمی زات��ی��ی �ه و ه���ه‌ر ئ����ه‌وان ده‌ت���وان���ن ئاشتی به‌رپابکه‌ن ب�ه‌داخ�هوه ئه‌وه‌ند‌ه خۆمان الی داگیرکه‌ران و ناحه‌زانی ئه‌م نیشتمانه زه‌لیل ده‌که‌ین ،نیو ئه‌وه‌ند‌ه ده‌ستی برایه‌تی بۆ یه‌کتری راکێشین ئه‌وا ئه‌م نیشتمانه ده‌بێت ه جێگایه‌کی هێمن و پڕ له ئیستقرار ،بۆی ه ده‌ڵێین رۆژان رۆژ یان ل�ه‌دوای�ه ،ده‌کرێت رۆژان��ێ��ک بێته‌پێشه‌و‌ه هه‌موو گ��ره‌وه‌ک��ان پێچه‌وان‌ه ببنهوه و ئه‌وکات ده‌سه‌اڵتدارانى رابردوو گله‌یى له به‌ختى خۆیان بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ند‌ه باش نه‌بوون. تاکو ه��اواڵت��ی��ان خ��ۆی��ان بکهنه قوربانى س �ه‌رک��رد‌ه به‌وه‌فاکانیان ک�ه ل�ه رۆژان��ى سه‌ختدا پێشتان به‌رنه‌دان. ب��ه‌اڵم س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ی ئێمه ئ��هوه نه‌بوون و ه �ه‌رگ��ی��ز ب��ی��ری��ان ل���هوه ن���ه‌ک���ردووه‌ت���هوه کورسیه‌کانیان بۆ ماوه‌یه‌کی که‌م به‌جێ بهێڵن ،به‌ڵکو کورسییه‌کان خۆیان دروستیان کردووه ده‌بێ تامردن به‌سه‌ر کورسیه‌کانه‌وه بن .ئه‌مه‌ش مه‌حاڵ‌ه بۆ که‌س نهبووه تاکو بۆ ئه‌مان ببێت .له‌مێژوودا وت��راوه رۆژان رۆژی��ان ل�ه‌دوای�ه خۆزگ‌ه سه‌رکرده‌کانمان کورسیه‌کانیان بۆ خزمه‌تى گه‌ل بوای‌ه نه‌ک بۆ خزمه‌تى خۆیان و ده‌وڵه‌مه‌ندبوونى خزم و هاوکاره‌کانیان.
سه‌رۆکی هه‌رێم و گرێی بێ الیه‌ن نه‌بوون! فه‌رمان ره‌شاد
گ��وم��ان��م ل���هوه ن��ی�ه ل���ه‌وه‌ت���هی مه‌سعود بارزانی پۆستی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی وهرگرتووه هیچ ره‌خنه‌یه‌ک به ئه‌ندازه‌ی ئ�ه‌وه‌ی له بێ الیه‌ن نه‌بوونی گیراوه ل ه شتی تر لێی گیرا بێت ،دی��اره ئ�ه‌وه‌ش هه‌ر له خۆوه نیه به‌قه‌ت ئه‌وه‌ی ده‌الله‌ت ه ل �ه واق��ی��ع��ێ��ک ،ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی جێگای س �ه‌رس��وڕم��ان �ه س�����ه‌ره‌ڕای ه �ه‌م��وو ئ�ه‌و ره‌خنانه تا ئێستا ئێمه هه‌ستمان نهکردووه سه‌رۆکی هه‌رێم بچێته ژێر باری ئه‌و ره‌خنانه‌وه.
ل��ێ��رهوه ده‌م���ه‌وێ ج��ارێ��ک��ی ت��ر ئ���هوه بیر به‌ڕێزیان بهێنمه‌وه به‌تایبه‌ت له ئێستا ک �ه ب���اس ل �ه چ��اک��س��ازی ده‌ک����رێ ک ه ئه‌و ده‌ستی پێکردووه ،بهداخهوه ئه‌وه‌ی ئێمه له‌ماوه‌ی راب��ردوو تێبینی زۆرم��ان ل�ه‌س�ه‌ری ه�ه‌ب��ووه ئ�ه‌وه‌ی�ه که ئ�ه‌و وه‌ک سه‌رۆکی هه‌رێم (هه‌روه‌ک له سوێندنی یاسایی به‌ڵێنی داوه) نه‌یتوانیه‌وه یه‌ک مه‌سافه له هه‌موو الیه‌ن و بۆچوونه‌کان دوور بێت ههمیشه وه‌ک سه‌رۆکی حزب خیتابی داوه ،بۆیه لێره من چه‌ند خاڵێک ده‌خ �ه‌م �ه روو ک �ه پێویسته ل �ه‌م �ه‌و دوا ناوبراو به‌هه‌ند وه‌ریان گرێت. ل��ه‌م چ�ه‌ن��د رۆژی راب����ردوو ل �ه که‌ناڵ ه راگه‌یاندنه‌کان بینیمان سه‌رۆکی هه‌رێم ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب �ه‌رپ��رس��ان��ی ب���ااڵی پ��ارت��ی و یه‌کێتی دانیشت ب��ۆ قسه‌کردن له‌سه‌ر دانشتنی پێنج قۆڵی ،له‌ڕاستیدا ئه‌گه‌ر
به‌جدی سه‌رۆکی هه‌رێم خۆی بێ الیه‌ن بینیایه وه‌ک ل �ه‌و خیتابانه‌ی دوای��ی ه �ه‌وڵ��ی ده‌دا وا پێویست ب���وو ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئۆپۆزسیۆنیش ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ی تایبه‌تی بکردابوایه ،ئه‌گه‌ر نا پێویست ب��وو ب ه سیفه‌تی سه‌رۆکی پارتی ئه‌و دانیشتنه‌ی ئه‌نجام دابایه. ه�ه‌ر ل�ه‌و چه‌ند م��اوه‌ی دوای��ی شایه‌تی ئ�����هوه ب���ووی���ن ل���ه الی�����ه‌ن ده‌س����ه‌اڵت����هوه ب���ودج���هی ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن ب����ڕا ب �هه��ۆی ئ���ه‌وه‌ی به‌شێک ب���وون له‌خۆپیشاندان، ه �ه‌روه‌ه��ا ب��ودج �هی پێشمهرگه دێ��ری��ن و که‌مئه‌ندامه‌کانیشیان ب���ڕا ،ب �ه‌داخ �هوه سه‌رۆکی هه‌رێم نه‌هاته قسه و ئه‌و کاره نا یاساییه‌ی رانه‌گرت له‌کاتێکدا به‌ڵێنی ئه‌وه‌ی پێدابووین به‌رگری له هه‌موومان ب��ک��ات ،پێشمه‌رگه‌یه‌کی ئیسالمی چ جیاوازییه‌کی لهگهڵ پێشمه‌رگه‌یه‌کی
پارتی ههیه ئه‌گه‌ر هه‌ردووکیان خه‌باتیان خاوه‌نی چه‌ندین ده‌زگ��ای رێکخراوه‌یی کردبێ! به‌اڵم بهداخهوه له‌دیدی سه‌رۆک و میدیایین ک �ه ک��اری��گ �ه‌ری زۆری���ان هێشتا ج���ی���اوازن ل���ێ���رهوه پێویسته ئ�ه‌و له‌سه‌ر هۆشیار کردنه‌وه‌ی خه‌ڵک ههیه، الی�ه‌ن��داری��ی�ه ک��ۆت��ای��ی ب��ێ و س�ه‌رۆک��ی ل�ه‌ڕاس��ت��ی��دا پێویسته س �ه‌رۆک��ی هه‌رێم هه‌رێم رایبگه‌یه‌نێت ئیتر قبوڵ ناکات له‌و مه‌نتقه سه‌یری ک��اری که‌س نه‌کا له‌کاتێکدا ئ��ه‌و س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م بێ که چه‌نده‌ی له خزمه‌تی حزبه‌که‌یه‌تی ناحه‌قی وا به‌رامبه‌ر ئه‌و حزبانه بکرێ به‌قه‌د ئ�ه‌وه‌ی چهنده له خزمه‌تی کۆی که خاوه‌ن بنکه‌ی جه‌ماوه‌رین ،ئهوه قبوڵ بهرژهوهندییهکانی خه‌ڵکی کوردستانه، ناکات سوکایه‌تی به پێشمهرگه بکرێ به‌اڵم بهداخهوه هێشتا ئه‌وه‌مان نه‌بینیوه. له‌کاتێکدا ئه‌و شانازی بهوه ده‌کات بڵی ه�ه‌ن��گ��اوێ��ک��ی چ �ه‌ن��د ج��وان �ه ب��ۆ نمون ه س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م ب��ه‌ش��داری ساڵیادی پێشمه‌رگه‌ی کوردستانم. هه‌ر له‌و ماوانه‌ی رابردوو سه‌رۆکی هه‌رێم رێ��ک��خ��راوێ��ک��ی ل��ۆک��اڵ��ی ل �ه گ�ه‌رم��ی��ان له بروسکه‌یه‌کی پیرۆزبایی ساڵیادی ب��ک��ات ،ل �ه ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه کتێبخانه‌یه‌ک دامه‌زراندنی له که‌ناڵێکی حزبی کرد بکاتهوه ،له ئامێدی سه‌ردانی خانه‌یه‌کی پێشتریش چ �ه‌ن��دی��ن ج���ار ل �ه ده‌زگ����ا و م���ن���دااڵن ب��ک��ات ،ئ �ه‌م��ان �ه و چ�ه‌ن��دی��ن رێکخراوه حزبیه‌کانی کردوه ،بۆ جارێکیش شتی تر ،له راستیدا ئه‌گه‌ر سه‌رۆکی له ده‌زگایه‌کی سه‌ربه‌خۆ نهکردوه ،ئهوه هه‌رێم بیه‌وێ وه‌ک سه‌رۆکی سه‌رجه‌م له‌کاتێکدایه ئێمه له هه‌رێمی کوردستان الیه‌نه‌کان ده‌رک�ه‌وێ و خه‌ڵکیش هه‌ست
بکات زۆر گرنگه هه‌موو ئ�ه‌و خااڵن ه ره‌چ��او بکات ،ئ �ه‌وه‌ی تا ئێستا خه‌ڵک هه‌ستی پێکردوه ئهوهیه سه‌رۆکی هه‌رێم به‌ر له‌هه‌موو شتێک به‌رژه‌وه‌ندی حزبی ل��ه‌ال گ��رن��گ�ه ل�ه‌ک��ات��ێ��ک��دا ئ��ه‌و ()%70 ده‌نگی هێنا له هه‌ڵبژاردن و حزبه‌که‌ی و حزبه هاوپه‌یمانه‌که‌ی ( )%59هێنا، به ب��ڕوای من ئیتر ئێستا کاتی ئه‌وه‌ی ه به ک��رداری سه‌رۆکی هه‌رێم خۆی له‌و گرێیه رزگار بکات .پێموایه هه‌نگاوی ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ش ل���هوه ده‌س���ت پ��ێ ده‌ک���ا واز ل�ه س�ه‌رۆک��ای�هت��ی ح��زب�ه‌ک�هی بهێنێ و بۆ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم یه‌کال ببێته‌وه، چونکه زۆرب�ه‌ن��ی ج��ار کێشهکه ل �هوهوه دروس��ت ده‌ب��ێ ئایا خیتابه‌کانی ئ�ه‌و ب ه سیفه‌تی سه‌رۆکایه‌تی ههرێمه یان حزب! F_blbas@yahoo.com
تیۆری
کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک سیستمی به‌رێکخستن‌کردنی کۆمهڵگایه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
18
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت ئه‌م هه‌فته‌ی‌ه له‌به‌ر کێشه‌ی ته‌ندروستی ،مامۆستا ئه‌حالم مه‌نسور نه‌یتوانی گۆشه‌که‌ی بنووسێت ،هیوای چاکبوونه‌وه‌ی خێرای بۆ ده‌خوازین. نووسینی هێدی ئه‌حمه‌د
ک����ۆن����ف����ی����درال����ی����زم����ی دی����م����وک����رات����ی����ک، خ��ۆب �ه‌رێ��ک��خ��س��ت �ن‌ک��ردن��ی دی��م��وک��رات��ی��ک �ه له بهرفراوانترین شێوه‌یدا که له ناوه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگاوه ده‌ست پێده‌کات؛ دامه‌زراندنی دام و ده‌زگاکانی کۆمهڵگایه؛ لهگهڵ بنه‌ماگرتنی گرسه‌کانی گه‌ل ،سیستمێکه له سه‌ر بنه‌مای دام و ده‌زگای دی��م��وک��رات��ی��ک .رێکخستنی ئ����ه‌وان ل �ه ه�ه‌ر گۆڕه‌پانێکدا له کۆمین گه‌ڕه‌ک و گونده‌و‌ه بگره تا ئه‌نجومه‌نی گه‌ڕه‌ک و شار به‌فراوان ده‌کات و لهگهڵ دروستکردنی کۆنگره‌یه‌کی گه‌ل که نوێنه‌ری کۆی هه‌موویان بێ ،کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک داده‌م���ه‌زرێ���ت .کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک لهگهڵ هه‌ستیاری له به‌رامبه‌ر دیموکراسی ،له ه �ه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کدا لهگهڵ قووڵبوونه‌وه‌ی روانینی ئ��ازادی و دیموکراسی گه‌الن وه‌ک پردێکی په‌یوه‌ندی ،خۆی له رێگه‌ی سازدانی دام و ده‌زگای دیموکراتیکدا به‌رفراوان دهکاتهوه .ئهمه سیستمێکی به‌رێکخستن‌کردنی کۆمهڵگایه .به سیستمێک که هێزی راده‌ربڕین و بڕیاردانی توێژه جۆراوجۆره‌کانی کۆمه‌ڵگا وه‌ک ئیراده‌یه‌ک دروست ده‌کات ،به ئاستی رێکخستنی دیموکراتیک ده‌گه‌ینێ و ئه‌م رێکخستنان‌ه له شوێنێکدا و له چوارچێوه‌ی په‌یوه‌ندی کۆنفیدرالدا دێنێته الی یه‌ک کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک ده‌وترێت؛ له داهاتوودا له به‌رامبه‌ر کاپیتالیزمی
بکرێت .له سه‌ر ئه‌م بنه‌ما ،نیشانده‌ری به‌دیهاتنی ئازاداییه‌کانی ئهوانه له بهرفراوانترین شێوه‌یدا. ئۆتۆنۆمی دیمورکراتیکیش له ن��او ه�ه‌ر جۆره پێکهاته‌ی ده‌وڵ���هت���گ���ه‌را ،ژی��ان��ی ک��ۆم�ه‌اڵن��ی ج���ۆراوج���ۆر ل �ه ن���او ده‌وڵ �هت��ێ��ک ی��ا واڵت��ێ��ک��دا، ده‌توانێ به‌دیهێنه‌ری مافه‌کانی ئه‌م کۆمه‌اڵنه بێت له رێگه‌ی ده‌وڵ �هت یاخود رژێ��م�هوه .وه‌ک نمونه؛ ئ �ه‌م سیستمه نیشانده‌ری هاتنه‌کایه‌ی مافه‌کانی ک��وردان له به‌رامبه‌ر دیموکراسی به شێوه‌یه‌کی هه‌ستیار ،قبوڵ‌کردن له چوارچێوه‌ی تورکیا و له‌ناوچوونی ئاسته‌نگییه‌کانی به‌رده‌م به‌دیهاتنی ئه‌م مافانه‌یه؛ باس له خۆبه‌رێکخستنی دیموکراتیکی کۆمه‌ڵگا ی��اخ��ود ل�ه مۆدێلی خوڵقێنه‌ر رێکخستنی سه‌ربه‌خۆ ،په‌یوه‌ندی لهگهڵ سیستمی ناوبرا یان له‌ناوبردنی ئاسته‌نگییه‌کانی به‌رده‌م مافه دیموکراتیکه‌کان له ناو ئه‌و سیستمه ده‌کات .له‌م رووهوه ،کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک، هه‌روه‌ها که نیشانده‌ری خۆبه‌رێکخستن‌کردنی گه‌وهه‌ری کۆمه‌ڵگای ئۆتۆنۆمی دیموکراتیکه، به‌دیهێنه‌ری مافه‌کانی په‌یوه‌ندی دیموکراتیکی کۆمهڵه لهگهڵ ده‌وڵه‌ت یان هه‌ر جۆره سیستمێکه. بۆیه ،پێویسته هه‌ر دوو له یه‌کتر روون بکرێتهوه. ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک هه‌مان کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیکه. ئ��ۆت��ۆن��ۆم��ی دی��م��وک��رات��ی��ک ن��وێ��ن �ه‌ری مافه دی��م��وک��رات��ی��ک �ه‌ک��ان��ی ک��ۆم �ه‌ڵ �ه ن���هت���ه‌وه‌ی���ی و ئه‌تنیکییه‌کانه .لهگهڵ ناسینی ئه‌م مافه‌ش و له‌ناوچوونی ئاسته‌نگییه‌کانی به‌رده‌می ،ئه‌و گه‌له
ئانارشیسته‌کان یان ئه‌وانی تر له ئایدیۆلۆژیای جیاواز نین .ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک لهگهڵ ل �ه‌خ��ۆگ��رت��ن��ی ت�����ه‌واوی ئ �ه‌م��ان �ه ،م��اف�ه‌ک��ان��ی په‌یوه‌ندییه‌کانی هه‌نووکه‌یی کۆمه‌ڵگای ناوبرا لهگهڵ ده‌وڵه‌ت پێناسه ده‌کات .وه‌ک نمونه؛ له باکووری کوردستاندا ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک، ه �ه‌م پارتی ئاشتی و دیموکراسی ( ) BDPو هه‌م پارت و توێژه جۆراوجۆر‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان له خۆ ده‌گرێت .به‌م جۆره ،تورکیا له به‌رامبه‌ر
* ل ه به‌رامبه‌ر کاپیتالیزمی ده‌وڵه‌تگه‌را ،داسه‌پاندنه‌کان له سهرهوه، سیستمه سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابووری و کلتوورییه‌کانی و لهگهڵ زاڵ‌کردنی ئیراده‌ی دیموکراتیکی کۆمه‌ڵگاکان ،مۆدێلێکی ژیانێکی ئالته‌رناتیڤی کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی و ئابوورییه *ل ه دۆخی په‌ره‌سه‌ندنی دیموکراتیزاسیۆن ،زۆرێک له‌و کارانه‌ی پێکهاته‌ی ناوه‌ندی ده‌یکات ،ده‌سپێردرێت ه هه‌رێمه‌کان .ل ه دۆخی به‌هێزبوونی کۆمه‌ڵگا ،پێکهاته‌ی یونیته‌ریش تێده‌په‌ڕیندرێت. ده‌وڵه‌تگه‌را ،داسه‌پاندنه‌کان له س �ه‌ره‌وه ،سیستمه سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابووری و کلتوورییه‌کانی و لهگهڵ زاڵ‌ک��ردن��ی ئ��ی��راده‌ی دیموکراتیکی کۆمه‌ڵگاکان ،مۆدێلێکی ژیانێکی ئالته‌رناتیڤی کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی و ئابوورییه .کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک له ن��او ه�ه‌ر چهشنه ده‌وڵ��هت یان فیدراسیۆن ،سیسته‌می یونیته‌ر و غه‌یره‌یونیته‌ردا، داواک���اری ئ���ازادی و دیموکراتیکی کۆمه‌اڵن ده‌رده‌ب���ڕێ و وه‌ک ئالته‌رناتیڤ و مۆدێلێکی ده‌زگ���اس���ازی دی��م��وک��رات��ی��ک پ���هره ده‌ستێنێت. دیارده‌یه‌ک نیه که به‌پێی ناسین یا نه‌ناسینی له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌و‌ه بێت‌ه ئاراوه ،به‌ڵکو سیستمێکه ل �ه رێ��گ �هی خ���ودی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اک��ان�هوه دروس��ت ده‌بێت و لهگهڵ تێڕوانین و تێکۆشانی ئهوانه؛ له ناو سیستمی ده‌وڵه‌تگه‌رای کاپیتالیستی و له ته‌نیشتی ،لهگهڵ دروستکردنی سیستمێک، سیستمی ئالته‌رناتیڤی ئه‌و به‌رباڵو دهکاتهوه و له پێناو زاڵ‌بوونی ئه‌م سیستمه تێده‌کۆشێت. له س��ه‌رووی ئهمانه ،سیستمی کۆمه‌ڵگایه‌که که خاوه‌ن روانگه‌ی سوسیالیست ـ دیموکراتیک و ئ��اوات��ه‌خ��وازی کۆمه‌ڵگایه‌کی کۆمینال ـ دیموکراتیکه و راوه‌س��ت��هی ئایدیۆلۆژیک و نزیکایه‌تی تیۆریک ل�ه ری��زب�ه‌ن��دی یه‌که‌مدا ده‌بینێت .پێناسه‌ی ئه‌م سیستمه وه‌ک سیستمێکی کۆمه‌اڵیه‌تی ک�ه ل�ه س �ه‌ر بنه‌مای قووڵترین و پ��ااڵت��راوت��ری��ن ره‌واڵ �هت��ی ئ����ازادی ،یه‌کسانی، دیموکراسی و دادپه‌روه‌رییه ،به‌جێیه .ده‌توانرێ به‌رۆژکردنی هاوچه‌رخی کۆمه‌ڵگای نیۆلۆتیک (ب�ه‌ردی��ن�هی ن��وێ)ی��ش بوترێت که مرۆڤایه‌تی له‌وێدا ،داگیرکاری و گوشاری به خۆیهوه نه‌بینی. به شێوه‌ی روون��ی��ش ،ده‌ت��وان��رێ وه‌ک مۆدێلی رێکخستنگه‌لی دیموکراتیک ک�ه ل�ه قاڵبی سیستمێکی کۆنفیدرالدا و له ئیراده‌ی سه‌رجه‌م توێژه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان دروس��ت ده‌ب��ێ پێناسه
له په‌نای به‌کارهێنانی ئه‌م مافه به‌پێی چه‌مک ه ئابووری ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،کلتووری و سیاسییه‌کانی خ��ۆی درێ���ژهی ب�ه به‌ره‌وپێشچوونه‌کانی دا بۆ دامه‌زراندنی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک یاخود قبوڵ‌کردنی سیستمی دیموکراسی نوێنه‌رایه‌تی وه‌ک نمونه‌ی ب�ه‌رچ��اوی له ئ �ه‌وروپ��ا .هه‌روه‌ها ل�ه‌گ�ه‌ڵ مۆدێله‌کانی ت��ر ل�ه پێناو به‌دیهێنانی ده‌زگ���اس���ازی دی��م��وک��رات��ی��ک خ �ه‌ب��ات ده‌ک���ات. کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیکیش له روویه‌که‌وه ت�ه‌رج��ی��ح��ێ��ک�ه ل���ه پ���هی���وه‌ن���دی ب���ه روان��ی��ن��ێ��ک��ی ئایدیۆلۆژیک و تیۆریک .له رێگه‌ی ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک گه‌یشتن به کۆمه‌ڵێک به چین و توێژی جیاوازه‌و‌ه ده‌بێت .ئهمانه به‌پێی نزیکبوونه‌وه ئایدیۆلۆژیک و تیۆریکی خ��ۆی��ان ،ده‌تواننن مۆدیڵی ج��ۆراوج��ۆری کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ڵبژێرن. ل�ه راس��ت��ی��دا ،خ��اوه‌ن��ان��ی روان��گ �هی سوسیالیست ـ دیموکراتیک و ک��ۆم��ی��ن��ال ،ئ��ازادی��خ��وازت��ر، خوازیاری سازدانی سیستمێکی دیموکراتیک‌تر و ئایدیالترین مۆدێل له پێناو دیموکراسی و ئ��ازادی��دا ،ب �ه‌ره‌و کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک هه‌نگاو ده‌نێن .هه‌ندێکانیش به جیاتی سیستمی دیموکراتیک ل �ه س �ه‌ر بنه‌مای کۆمه‌ڵگا و گه‌ل ،لهگهڵ که‌ڵک‌وه‌رگرتن له ئه‌زمونه‌کانی سیستمه ده‌وڵه‌تگه‌را هه‌نووکه‌ییه‌کان و له ژێر کاریگه‌ری چین‌ه حاکمه‌کان ،رێکخستنێکی ل�ه س �ه‌ر بنه‌مای گ��رس�هی گ �ه‌ل ن��اک�ه‌ن به‌ڵکو به درێ��ژه‌پ��ێ��دان به ژیانێک له ن��او سیستمێکی ئ��اب��ووری ،کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی به پاڵپشتی رێکخستنی کۆمه‌ڵگای ژوورین خه‌ریک ده‌بێت. ئهمانه وه‌ک ته‌رجیحی جیاواز له ناو ئۆتۆنۆمی دیموکراتیکدا له ب �ه‌رده‌م ئه‌و کۆمهڵگایه دێته پێشهوه .که‌وات‌ه ئۆتۆنۆمی دیموکراتیکی ناوبرا هی ته‌وانی گه‌النه .ته‌نیا مۆدێلێکی ئه‌زمون‌کراو نیه له ناو سوسیالیسته‌کان ،بورژوالیبه‌راڵه‌کان و
دیموکراسییهوه دێته ئاستێکی هه‌ستیار .ئه‌گه‌ر ب��ۆ ک����وردان ده‌رف �هت��ی به‌دیهاتنی ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک فه‌راهه‌م بێت ،ئه‌م مافێک نیه که ته‌نیا لهگهڵ ( )BDPدروست بێت به‌ڵکو مافێکه که لهگهڵ گه‌شه‌کردنی کۆمه‌ڵگا ،ت �ه‌واوی ک��وردان و چه‌مک‌ه ج��ۆراوج��ۆره سیاسییه‌کانیش ده‌گ��رێ��ت �هوه .کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیکیش سیستمێکه زیاتر روانینی کۆمه‌ڵگا و گرسه‌کانی نیشان ده‌دات؛ مۆدێلی کۆمه‌ڵگایه‌کی ئالته‌رناتیڤه که لهگهڵ ئیراد‌ه و هه‌وڵه‌کانی خوازیاران پهره ده‌ستێنیت و به‌رباڵوترین شێوه‌ی به‌دیهاتنی ئازادی و دیموکراسییه .هه‌ڵبه‌ت که کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک نزیکبوونه‌وه‌ی ته‌سکی چینایه‌تی سوسیالیزمی بونیادنراو به بنه‌ما ناگرێت .هه‌روه‌ها رێبازه‌کانی ناوه‌ندگه‌را نین به‌ڵکو زیاتر کۆنفیدرال دیموکراتیکن. له کاتی ئاراسته‌کردنی کۆمه‌ڵگا بۆ سازدانی سیستمی کۆنفیدرال ـ دیموکراتیک ،روانینی ئ �ه‌وان �هی وا مۆدێلی ده‌وڵ �هت��گ �ه‌را و مۆدێلی کۆمه‌اڵیه‌تی جیاواز په‌سه‌ند ده‌که‌ن به‌رده‌وام ده‌بێت؛ له ناو کوردستانی ئۆتۆنۆم دیموکراتیکدا ،توێژه دژب �ه‌ره‌ک��ان به کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیکه‌وه دێ��ن �ه پ��ێ��ش �هوه .ل �ه ک��ات��ی ئ��اراس��ت �ه‌ک��ردن��ی بۆ به‌سیستم‌بوونی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک به چه‌مکی سوسیالیست ـ دموکراتیک ،له‌به‌ر دووری له نزیکبوونه‌وه‌ی به‌رته‌سکی چینایه‌تی، ئ�ه‌م رژێم‌ه به شێوه‌ی سیستمێکی دێته ئ��اراوه ک��ه ت��ێ��دا ه��ه‌م��وو چ��ی��ن�ه ک��ۆم�ه‌اڵی�هت��ی��ی�ه‌ک��ان ده‌ت��وان��ن خۆ ده‌رب��ب��ڕن .هه‌ڵبه‌ت به بنه‌ماگرتنی کمۆنالیت‌ه له ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووریدا، سیستمێکه که تێڕوانینی کاپیتالیزم سنووردار دهکاتهوه .ئه‌مه‌ش نه له رێگه‌ی زۆرهوه ،به‌ڵکو به گشتگیرکردنی سیستم له ناو کۆمه‌ڵگادا دروست ده‌بێت .لهگهڵ قانع‌کردن ،ژیاندن و هێنانه‌ناوه‌ی
توێژه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانیش بۆ ناو یاسا و رێسا دیموکراتیکه‌کانی گ �ه‌ل خ�ه‌ب��ات ده‌ک���ات .ئه‌م یاسا و رێسا خه‌ریکی به‌سیستم‌بوون ده‌بێت و ب �ه‌ره‌و ئه‌و ئاراسته ده‌ڕوات که حیساب بۆ هه‌ر توێژێک بکات .چۆنک‌ه له سیستمی کۆمیناڵ ـ دیموکراتیکدا زۆر و سه‌پاندن نیه .کۆمه‌ڵگا لهگهڵ دامه‌زراندنی سیستمی دیموکراتیکی خۆی ،به‌م جۆره ده‌رفه‌ته‌کانی کۆمه‌ڵگا به‌رێکخستن ده‌کات، چه‌مک و ده‌زگاکانی ده‌وڵه‌ت سنووردار دهکاتهوه و لهگهڵ فه‌رمانڕه‌واکردنی سیستمی خۆی ،به ئیراد‌ه و نزیکبوونه‌وه‌ی دیموکراتیک دهجوڵێتهوه. وه‌ک نمونه؛ ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک لهگهڵ کۆماری دیموکراتیکی تورکیا ناکۆک نیه. ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک ل�ه‌گ�ه‌ڵ پێکهاته‌ی سیاسی یونیته‌ریش ل �ه ناکۆکیدا ن��ی�ه .وات �ه دیموکراتیزاسیۆنی کۆمار بۆ کوردان و کۆمه‌اڵنی تر به‌واتای به‌دیهاتنی ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک دێت .له ناو دیالکتیکی دیموکراتیکی دووالیه‌نه‌دا، خاوه‌ن جواڵنه‌وه‌یه‌ک‌ه که یه‌کتر مه‌رجدار و یه‌ک ده‌ک��ات .بۆیه کۆماری دیموکراتیک لهگهڵ کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک ناکۆک نیه. ئه‌مه‌ش راستییهکه که ئیتر نابێ یونیته‌ریه‌ت وه‌ک یونیته‌ریه‌ته‌کانی س�ه‌ده‌ک��ان��ی ( )19و ( )20تێبگه‌یندرێت .ل�ه دۆخ��ی په‌ره‌سه‌ندنی دیموکراتیزاسیۆن له واڵتێکدا ،پێکهاته ب�ه‌ره‌و سیستمێک ده‌ڕوات که گه‌ل زیاتر خ��اوه‌ن ماف و پێکهاته ناوه‌ندییه‌کانی یونیته‌ر الواز ده‌کات. دیموکراسی ،سیستمێکه گه‌ل دهکاته خاوه‌نی هێز و ئه‌م هێزه به‌ره‌به‌ر‌ه له ناو گه‌لدا باڵو دهکاتهوه. بۆیه ،له شێوه‌ی دیموکراتیزاسیۆنی کالسیک، تێپه‌ڕاندنی پێکهاته یونیته‌ر‌ه ناسراوه‌کان لهگهڵ خ��ۆی دێنێت .ف �ه‌ره‌ن��س��ای یونیته‌ری ئ�ه‌م��ڕۆ، فه‌ره‌نسای یونیته‌ری سه‌ده‌کانی ( )19و ()20 نیه .چۆن له دۆخی په‌ره‌سه‌ندنی دیموکراتیزاسیۆن، زۆرێک له‌و کارانه‌ی پێکهاته‌ی ناوه‌ندی ده‌یکات، ده‌سپێردرێت‌ه هه‌رێمه‌کان .له دۆخی به‌هێزبوونی کۆمه‌ڵگا ،پێکهاته‌ی یونیته‌ریش تێده‌په‌ڕیندرێت. ئیتر پێکهاته‌ی یونیته‌ری ناوه‌ندی له‌و دۆخه دێنێته دهرهوه که وه‌ک پێشتر بڕیارده‌ر و جێبه‌جێکه‌ر بێت. له‌م رووهوه ،له دۆخی گه‌شه‌کردنی دیموکراسی له کۆمه‌ڵگادا ،پێکهاته‌ی یونیته‌ری ناوه‌ندی ب�ه ک��اراک��ت �ه‌ری پێشوویه‌و‌ه زه‌ره‌رم��ه‌ن��د ده‌بێت. ئه‌م دۆخه به چاالکیی‌ه ناوه‌ندی بۆ له‌ناوبردنی پێکهاته‌ی یونیته‌ر نابێت به‌ڵکو لهگهڵ په‌ره‌پێدانی دیموکراسی ب��ه‌دی دێ��ت و سیستمی یونیته‌ر شێوه‌یه‌کی نوێ به‌خۆ ده‌گرێت .له‌به‌ر ئه‌م هۆیه ،له شوێنێکدا کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک گه‌شه‌ی کردبێت و رێکخستن‌کردنی کۆمه‌ڵگا له ناوه‌وه کۆمینی بێت ،هه‌روه‌ها ئه‌نجومه‌ن دروست بێت و له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌ما ،کۆنگره‌کانی گه‌ل بهڕێوه بچێت، پێکهاته‌ی یونیته‌ر له واڵتێکدا وه‌ک شێوه‌ی پێشتر نامێنێته‌وه .هه‌ڵبه‌ت ئه‌نجومه‌ن و کۆنگره گه‌لی بهمجۆره ئه‌نجا له دۆخی هه‌ستیاربوون له به‌رامبه‌ر دیموکراسی له واڵته‌کاندا بتوانێ گه‌شه ێ هه‌ستیاربوون له به‌رامبه‌ر دیموکراسی بکات .ب واڵت��ان له راستیدا ،وه‌ه��ا رێکخستنگه‌لێک له به‌رده‌م خۆبه‌رێکخستن‌کردنی گه‌ل و هه‌وڵه‌کانی ئاراسته‌کردنی ژیان ،دهبێته ئاسته‌نگی .ئهمانه بۆ ئهوهیه که ده‌وڵه‌ت له به‌رامبه‌ر دیموکراسییهوه هه‌ستیار بێت .لهگهڵ هه‌ستیاربوون له به‌رامبه‌ر دی��م��وک��راس��ی ،ل�ه راس��ت��ی��دا ده‌وڵ����هت ،کۆماری دی��م��وک��رات��ی��ک ل���ه‌گ���ه‌ڵ ک��ۆن��ف��ی��درال��ی��زم��ی
دیموکراتیک به ئاسانی له الی یه‌کتر به‌ره‌و پێش ده‌چن .ئه‌مانه‌ش بۆ یه‌کتر ئاسته‌نگ نین .ته‌نیا له جێگایه‌ک که دیموکراسی به‌م شێوه گه‌شه بکات ،زه‌مینه‌ی ده‌وڵ�هت��ی یونیته‌ر له ره‌واڵه‌ته پێشووه‌کانیدا نامێنێته‌وه. رێگاچاره‌سه‌ری گونجاو هه‌م بۆ گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت و ه �ه‌م ب��ۆ ت���ه‌واوی گ�ه‌الن��ی جیهان، کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیکه .کۆنفیدرالیزمی دی��م��وک��رات��ی��ک ،ب�ه‌رێ��ک��خ��س��ت�ن‌ک��ردن��ی گه‌لی دیموکراتیکه که له پێناو دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تدا نیه. کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک ،به‌رێکخستن‌کردنی که‌مینه‌کانه ،به‌رێکخستن‌کردنی کلتووری، ئاینی و ت�ه‌ن��ان�هت ره‌گ���ه‌زی و ل �ه‌م چه‌شنه‌یه. ئهمه به‌رێکخستن‌کردنی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیک و کلتوورییه .ئ �ه‌م کۆنفیدراسیۆن‌ه به‌رهه‌می دروستکردنی هه‌ر چهشنه رێکخستنی کلتووری و یه‌کێتی نێوان هه‌موویانه .به‌م جۆره رێکخستنه که ده‌وڵ�هت نیه ،کۆنفیدراسیۆنی دموکراتیک ده‌ڵێن. ئ �ه‌م��ڕۆ ک��ۆن��ف��ی��درال��ی��زم��ی ئ���ه‌وروپ���ا ل �ه دۆخ��ی دام �ه‌زران��دن��دای �ه .ل �ه رۆژه��ه‌اڵت��ی ناوه‌راستیش ده‌ت���وان���رێ کۆنفیدرالیزم دروس���ت ب��ک��رێ��ت .بۆ ک��وردان��ی��ش مۆدێلی کۆنفیدرالیزم گونجاوه. ئیسرائیل و فه‌له‌ستینیش ده‌تواننن له نێوان خۆیاندا مۆدێلی کۆنفیدرالیزم دام �ه‌زرێ��ن��ن .ه �ه‌روه‌ه��ا ب��ۆ ( )22ده‌وڵ �هت��ی ع �ه‌ره‌ب��ی ،کۆنفیدرالیزمی دی��م��وک��رات��ی��ک ک �ه چ���اودێ���ری سه‌قامگیری دیموکراسی بێت گونجاوه .تورکه‌کانیش ده‌توانن له نێوان خۆیاندا کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک دروست بکه‌ن .چۆنک‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌و رووداوانه‌ی له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست دێن‌ه ئاراوه له سه‌ر بنه‌مای سیستمی کۆنفیدرال ـ دیموکراتیک نه‌بێت، جارێکی تر شه‌پۆلی ناسیۆنالیزم هه‌ڵده‌ستێته‌وه. ئ��ه‌م ش�ه‌پ��ۆل�ه ه��ه‌ر چ��ۆن راب�����ردووی تێک دا، دهبێته هۆی تێکدانی بارودۆخی ئێستا .ویالیه‌ته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا ،ناسیۆنالیزمی ورووژاند و به‌م شێوهیه رێگا له به‌رده‌م وێرانی و شکستی سه‌ده‌یه‌ک کردهوه .ئه‌گه‌ر نامانه‌وێ سه‌ده‌ی رابردوو دووبار‌ه بێتهوه ،ده‌بێ کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک لهگهڵ له ناخی کۆمه‌ڵگه‌و‌ه به‌رێکخستن بکرێت. ئهمه هێڵی سه‌ره‌کییه .به سۆسیالیزمێکی له س�ه‌ر بنه‌مای دیموکراسی پێویستیمان ههیه و ێ ئه‌وه‌ی ئهمه بۆ ک��وردان گونجاوه .ک��وردان ب ده‌س��ت��ک��اری س��ن��وره‌ک��ان��ی ه�ه‌ن��ووک�هی��ی بکه‌ن، ده‌توانن له نێوان خۆیاندا سیستمی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک دام�ه‌زرێ��ن��ن .ک���وردان له هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان ،بێ ده‌ستکاری سنووره‌کان و بێ ئه‌وه‌ی سنووره‌کانی ئێستا له به‌رده‌م خۆیان ئاسته‌نگ ببینن ،ده‌توانن له سنووره‌کان وه‌ک پردێکی په‌یوه‌ندی که‌ڵک وه‌رگرن و له سه‌ر ئه‌م بنه‌مای‌ه پهره به کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک ب��ده‌ن .ک��وردان ده‌بێ له نێوان خۆیاندا په‌یوه‌ندی سیاسی ـ کلتووری به‌رقه‌رار بکه‌ن .بهمجۆره، ئامانج له‌ناوچوونی س��ن��وووره‌ک��ان نیه ،به‌ڵکو به‌کارهێنانی ئهوانه وه‌ک پردێکی په‌یوه‌ندی و ئه‌مه‌ش بۆ که‌س زه‌ره‌رێکی نیه .به پێچه‌وانه‌ی ئه‌م دۆخ �ه ،الف��اوی خوێن هه‌ڵده‌ستێت .ک��وردان ته‌نیا له دۆخه‌دا ده‌توانن له قۆناغێکی خوێناوی و قه‌یراناوی رزگاریان بێت .دیموکراسی بێ رشتنی خوێن له نێوان کورداندا ،به‌م جۆره به‌رقه‌رار ده‌بێت. ئه‌گه‌رنا به پێچهوانهوه قۆناغێکی خوێناوی وه‌کو فه‌له‌ستین ـ ئیسرائیل ده‌ست پێده‌کات.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسی ئه‌مجاره‌ى(چه‌تر) تایبهته به «تا چهنده گه‌شبینی به کۆبوونهوه و دانیشتنى پێنج قۆڵى ئه‌و الیهنه سیاسیانه‌ى هه‌رێمی کوردستان»؟
ئاکۆ سه‌رتیپ ،کاسبکار /پێموای ه ناگه‌ن‌ه هیچ رێکه‌وتنێک ،چونکه ده‌سه‌اڵت هیچ ئاماده‌یی تێدا نییه ب��ۆ جێبه‌جێکردنی پ���رۆژه‌ک���هی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ،ه��ه‌روه‌ه��ا پێموانیه پرۆژه‌که‌ی ئه‌وانیش له به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵک بێت ،به‌ڵکو هه‌ردوو الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان کار ده‌که‌ن و پرۆژه‌که‌ش له به‌رژه‌وه‌ندی خۆیانه و ئه‌م کۆبوونه‌وانه‌ش ته‌نها بۆ به‌ڕێکردنی کاته. ع��وس��م��ان م��ح �ه‌م �ه‌د ،کاسبکار/ بۆچونى وای�ه «به‌ڕێژه‌یه‌کی باش ئ��وم��ێ��دم ب �ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک��ان نیه، چونکه هه‌ر دوو الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن و ده‌س �ه‌اڵت خاڵی ناکۆکیان زۆره بیریشمان نه‌چێت ئه‌م کۆبوونه‌وانه دوای روداوه‌کانی ()17ی شوبات و رۆژانی دوایی ده‌ست پێکراون ،تاڕاده‌یه‌ک کۆبوونه‌وه‌کان ناچارین بۆ هه‌ردووال، هیوادارم ئه‌نجامی باشى هه‌بێت و نه‌مانگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پێش ()17ی شوبات. س��ازان عه‌بدواڵ ،پ��ارێ��زه‌ر /راى وایه «ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ی پێنج الی�ه‌ن�ه‌ک�ه پێموایه ئه‌نجامی ب��اش��ى ده‌ب��ێ��ت، چونکه تا راده‌ی���ه‌ک چاکسازی له‌الیه‌ن حکومهتهوه ده‌ستی پێکردوه، هه‌موو الیه‌نه‌کانیش کۆکن له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی چاکسازی و رووبه‌ڕوبوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی که پێویسته هه‌موو الیه‌ک هاوکاربن له پێناو خزمه‌تکردنی زیاتری خه‌ڵکی کوردستان.
جه‌مال سه‌عید ،کاسبکار /ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد «تا راده‌یه‌ک ئومێدم پێی ههیه و هیوادارم ئه‌نجامی باشى هه‌بێت ،چونکه ئه‌زمونه‌که‌مان به هه‌لومه‌رجێکی تایبه‌تدا تێده‌په‌ڕێ، پێویسته له‌سه‌ر هه‌موو الیه‌نه‌کان به‌تایبه‌ت ه �ه‌ردوو حزبی فه‌رمانڕوا که ئه‌م هه‌لومه‌رجه له‌به‌رچاو بگرن ،به‌گیانی برایان‌ه هه‌نگاو بنێن له‌پێناو پاراستنی ئه‌م ئه‌زموونه ،چونکه شکستهێنانی ئه‌م ئه‌زموونه شکست‌ه بۆ هه‌موو کورد له پارچه‌کانی تری کوردستانیش. رۆژان محه‌مه‌د له‌تیف ،خوێندکاری زمان له زانکۆی سلێمانی /وه‌کو ب���ه‌ش���دارب���ووی���ه‌ک���ی ب����ه‌رده‌وام����ی خۆپیشاندانه‌کان دوای ئ �ه‌وه‌ی له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه به‌هێز کۆتایی پێهێنرا هیچ گه‌شبین نیم به‌رامبه‌ر ئه‌م کۆبونه‌وانه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دڵنیام داواکارییه‌کانی خه‌ڵک جێبه‌جێ ناکرێت ،چونکه سه‌ره‌کیترین داوای خۆپیشانده‌ران راده‌ستکردنی تاوانباران‌ه که که‌سانی حزبین و ئ�ه‌وان ئاماده‌نین ره‌وان �هی دادگایان بکه‌ن .دڵنیام که جێبه‌جێ ناکرێت و خۆپیشاندانیش ده‌ستپێده‌کاته‌وه. ج���ه‌م���ال ح �ه‌م��ی��د خ��وێ��ن��دک��اری ک��ۆل��ێ��ژی زم����ان ل���ه زان��ک��ۆی سلێمانی /ئومێدم به کۆبونه‌وه‌کان نیه و پێموایه ته‌نیا درێژکردنه‌وه‌ی ک��ات و یاریکردنی ده‌س �ه‌اڵت �ه، چونکه ئه‌م دوو حزبه ده‌سه‌اڵتێکی ته‌واویان ههیه به‌سه‌ر حکومه‌تدا و هه‌رگیز ئاماده‌نین بۆ
CIAجارێکی تر ده‌گه‌ڕێته‌و ه وه‌رگێڕان
دانا ساڵح ((ئه‌و دوژمنه‌ی زۆرترین تێچونی هه‌بوو ل ه مێژووی واڵت ه یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکادا ب ه دوو فیشه‌ک مرد))
گۆڤاری (ناشناڵ ج��ۆرن��اڵ) ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات، پرۆسه‌ی له‌ناوبردنی ئوسامه بن الدن بڕى ( )3ترلیۆن دۆالر له‌سه‌ر ئه‌مریکا که‌وتووه ،ئه‌و دوژمنه‌ی زۆرترین تێچونی هه‌بوو له مێژووی واڵت‌ه یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکادا به دوو فیشه‌ک مرد .هه‌روه‌ها له دوای ته‌قاندنه‌وه‌ی باڵوێزخانه‌کانی ئه‌مریکا له (نایرۆبی
و داروس���ه‌الم) له ساڵی ( )1998و تێکشکاندنی که‌شتی (کۆڵ)ی ئه‌مریکی له که‌نداوی (عه‌ده‌ن) له‌ساڵی ()2000دا ههوڵه به‌رده‌وامه‌کان بۆ گه‌ڕان و دۆزی��ن �ه‌وه‌ی ئوسامه بن الدن ،دوات��ر هه‌موو ئه‌و زیانانه‌ی به هۆی په‌الماری الیه‌نگرانی بن الدن و شه‌ڕی ئه‌فغانستان و عێراق زیاتر بوونه بارگرانی له‌سه‌ر میزانیه‌ی ئه‌مریکا. (ناشوناڵ جۆرناڵ) ئاماژه بهوه ده‌کات سه‌رجه‌می پ��اره‌ی تێچووی راوه‌دون���ان ب�ه‌دواداگ�ه‌ڕان��ی بن الدن و کوشتنی ک �ه (پ��ان��زه) س��اڵ��ی خ��ای��ان��د ده‌گ��ات�ه ( )3ترلیۆن دۆالری ئه‌مریکی ،له‌کاتێکدا هه‌موو شه‌ڕه‌کانی هیتله‌ر کولفه‌که‌ی گه‌شت‌ه ( )44ترلیۆن دۆالر به پێوانه‌ی ئه‌مڕۆ.
ئه‌نجامدانی چاکسازی بنه‌ڕه‌تی و پێکهێنانی حکومه‌تێکی بێالیه‌ن ،وه‌ک ئ�ه‌وه‌ی ئۆپۆزسێۆن داوای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی حکومه‌ت و پێکهێنانی حکومه‌تێکی بێالیه‌ن ده‌کات لهگهڵ ئه‌وه‌شدا هیواخوازم ئه‌نجامی هه‌بێت. کۆچین واژه‌ی����ی خ��وێ��ن��دک��ار له زان��ک��ۆی سلێمانی /لهمبارهیهوه ده‌ڵێت :ئومێدی زۆرینه‌ی خه‌ڵک به ئۆپۆزسێۆن‌ه که بتوانن داواکانی خه‌ڵک ک�ه م���اوه‌ی ( )62رۆژ ل�ه‌س�ه‌ر ش�ه‌ق��ام م��ان �هوه بگه‌یه‌ننه ده‌س �ه‌اڵت جێبه‌جێ بکرێت ،رهنگه چاکسازی به‌شێکى بکرێت له‌ناو جومگه‌کانی ده‌سه‌اڵت ،به‌اڵم ئه‌و چاکسازیه‌ی که بتوانێت ئه‌خالق بگه‌ڕێنێته‌و‌ه ناو کایه‌ی سیاسی من ره‌شبینم به‌رامبه‌رى و پێکهێنانی لیژنه‌ش بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی خاڵه‌کان ئه‌خالق ناگه‌ڕێنێته‌و‌ه ناو کایه‌ی سیاسى. ن���ه‌وش���ی���روان ع �ه‌زی��ز مامۆستای کۆلێژی پزیشکی ددان له زانکۆی سلێمانی/گه‌شبینمب‌هکۆبوونه‌وه‌کان، چونکه له بنه‌ڕه‌تدا دانیشتن له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ هه‌نگاوێکی گهورهیه ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی له پێشتردا که بارودۆخه‌ک‌ه ئاڵۆزبوو هۆکاره‌که‌ی ئه‌وه‌بوو که هیچ الیه‌کیان ئاماده‌ییان تیادا نه‌بوو گوێ له یه‌کتر بگرن که ئێستا کۆبونه‌وه‌یان ئه‌نجامداوه توانای له‌یه‌ک نزیکبونه‌وه‌یان ههیه و به‌هیوام بگه‌ن‌ه ئه‌نجام. سای‌ه سه‌الم ،کۆلێجی پزیشکی ددان له زانکۆی سلێمانی /هێماى به‌وه‌کرد
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 60 دووشهممه 2711/3/23 - 2011/6/13
19
«پێموایه کۆبونه‌وه‌کان هیچ ئه‌نجامی نابێت ،چونکه دانیشتنه‌کان به ویستی خۆیان نیه و ده‌ره‌نجامی روداوه‌کانی پاش ()17ی شوبات‌ه پێویست بوو ده‌سه‌اڵت به ویستی خۆی هه‌ڵوێستی ههبوایه و چاکسازی بکردایه نه‌ک له ئه‌نجامی خۆپیشاندانه‌کان به ناچاری کۆببنهوه و گفتوگۆ بکات. سازان ئیحسان ،کۆلێجی پزیشکی ددان ل���ه زان���ک���ۆی سلێمانی/ رای��گ�هی��ان��د «ب �هه��ی��وام ئه‌نجامی هه‌بێت چونکه داواکانی ئۆپۆزسیۆن داوای خهڵکه و جێبه‌جێکردنیشی کۆتایی به قه‌یرانه‌کان ده‌هێنێت و داواکاریه‌کانیش ئه‌وه‌ند‌ه ئه‌سته‌م نین ته‌نیا که‌سانی دڵسۆز و خ��اوه‌ن ئ��ی��راده‌ی ده‌وێ��ت بۆ جێبه‌جێکردنیان ئومێده‌وارم الیه‌نی فه‌رمانڕوا بتوانێت جێبه‌جێیان بکات و کۆتایی به قه‌یرانه‌کانی ئه‌مڕۆی کوردستان بهێنێت. ئاماده‌کار :سازان تۆفیق
قه‌زافى هه‌ر شه‌وه‌ى ل ه ماڵێک ده‌خه‌وێت
ق�ه‌زاف��ى سه‌المه‌تى و ئامان نازانێت و ه���ه‌ر ش����ه‌وه‌ى ل �ه ش��وێ��ن��ێ��ک و ل ه ماڵێکى ج��ی��اواز ده‌خ��ه‌وێ��ت له‌ترسى ئ����ه‌وه‌ى ک��ه ن�ه‌ب��ێ��ت�ه ئ��ام��ان��ج و ه �ه‌ر رۆژه‌ى ماڵێک ده‌گ��ۆڕێ��ت ،قه‌زافى ئه‌م کاره له‌سه‌ر بنه‌ماى ئامۆژگارى روس��ى بۆ موخابه‌راتى لیبى ده‌کات وات���ه ب��ی��رۆک �هی �هى ش��وێ��ن گ��ۆڕی��ن و ه �ه‌ر ش��ه‌وه‌ى له ماڵێک خه‌وتنى له ئامۆژگارى روسیا وهرگرتووه.
پۆزش
به‌داوای لێبوردنه‌وه له‌ژماره‌ی پێشوی(چه‌تر)دا کۆمه‌ڵێک هه‌ڵه‌ی تایپ و ته‌کنیکی رویدابوو به‌تایبه‌ت له‌م الپه‌ڕه‌یه‌دا به‌هۆی ئه‌وه‌ی وردبینی تێدا نه‌کرابوو.
درێژی ...کوردێک ئۆتۆمۆبێلێکی...
عێراق ب ه هۆى گه‌نده‌ڵییه‌و ه ( )500میگا وات کاره‌با له‌ده‌ست ده‌دات
دینار و ئه‌مه‌ش زیاتر له دوو ساڵ ده‌خایه‌نێت». و :ل ه عه‌ره‌بییه‌وه عێراق پالنى زیادکردنى وزه‌ى کاره‌با داده‌نێت بۆ ()27 ئاڤان ره‌سوڵ هه‌زار میگا وایت و بۆ ئه‌مه‌ش سااڵنه پێویستى به وه‌به‌رهێنانى ( )4-3ملیار دۆالره بۆ به‌دیهێنانى ئه‌م رۆژنامه‌ى (الصباح الجدید) باڵویکرده‌وه ئامانجه. که :وه‌زاره‌تى کاره‌با ئاماژه‌یان به‌وه‌کردوه ،ع�لا‌و محی ال��دی��ن ل�ه درێ���ژه‌ى قسه‌کانیداهێماى ک ه واڵت ده‌وروب �ه‌رى ( )500میگا وات کاره‌با ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد «گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن و دارای���ى له له‌ده‌ست ده‌دات ب ه هۆى گه‌نده‌ڵى به‌ڕێوه‌بردن پشت نه‌گه‌یشتنى بڕى پێویستى سووته‌مه‌نیه‌وه‌یه بۆ مه‌حه‌ته‌کانى کاره‌با». و داراییه‌وه. سه‌رپه‌رشتیارى گشتى کاره‌با له وه‌زاره‌ت (عال‌و محی عێراق پێویستى به زیاتر له ( )15هه‌زار میگا وات الدین) ئه‌وه‌شى راگهیاندوه «پێکهاته‌ى کاره‌بایى رۆژانه ههیه بۆ پڕکردنه‌وه و به‌ده‌مه‌وه‌چوونى داواک��ارى له نزیکه‌ى ( )500میگا وات کاره‌با له‌ده‌ست ده‌دات به وه‌رزى هاویندا ،به‌اڵم وه‌زاره‌تى کاره‌با پێشبینى ده‌کات هۆى که‌مى سووته‌مه‌نى دابینکراو بۆ مه‌حه‌ته‌کانى که بڕى دابینکراوى ئه‌م وه‌رزى هاوینه له حه‌وت هه‌زار کاره‌با ،ئه‌و بڕه دیارنه‌ماوه‌ش دهکاته ( )600ملیار میگا وایت زیاتر نه‌بێت.
چه‌تر :تائێستا که‌س ئه‌مه‌ى تاقیکردوه‌ته‌وه، تابزانن سه‌رکه‌وتوو ده‌بێ یان نا؟ ده‌ت��وان��م بڵێم یه‌که‌م که‌سم که له جیهاندائهم کاره ده‌که‌م ،به‌اڵم ئێستا له ئه‌وروپا چه‌ند که‌سێک هه‌ن ده‌یانه‌وێ به تیشکى خۆر ئه‌م کاره بکه‌ن ،واته کاره‌با دروست بکه‌ن. چه‌تر :بۆچى وزه‌ی موگناتیس بۆ به‌ده‌ستهێنانى به‌کارده‌هێنی له‌کاتێکدا ئه‌روپیه‌کان تیشکى خۆر به‌کارده‌هێنن؟ چونکه ئه‌وه‌ى ئێستا بۆ کاره‌با و شتى تریشبهکار دێت زۆربه‌ى زۆرى یۆرانیۆمه که ئه‌مه‌ش مه‌ترسیداره بۆ سه‌ر ژیانى مرۆڤ. چه‌تر :ئه‌وان چۆن دروستى ده‌که‌ن؟ دوو هایدرۆجین ده‌هێنن و له‌یه‌کى ده‌ده‌ن ودهبێ به هیلیۆم ،دواى ئهوه گه‌رد به‌گه‌رد یه‌ک
ئێستا
ده‌گرێت و ده‌ب��ێ به‌ئاسن ،ئه‌وانیش ئه‌و ماده‌یان ده‌ست ناکه‌وێ ،چونکه خۆر به‌ر هه‌رچى بکه‌وێ ده‌یکا به پالزماو غاز. چه‌تر :به‌اڵم بۆ ئه‌م پرۆژه‌یه‌‌ی تر په‌نات بۆ کێ برد؟ سه‌ردانى دکتۆر پۆاڵ خانه‌قا سه‌رۆکى دهستهىتوێژینهوهى زانستیمان کرد،به‌سیدى پرۆژه‌که‌ى بینى و پێى باش بوو ،دواى ئهوه بڕیاربوو وه‌زیرى خوێندنى بااڵو توێژینه‌وه‌ى زانستى ببینم ،دواى ئه‌وه‌ى چاومان پێیکه‌وت پێم راگه‌یاندن به ڤیدیۆ پرۆژه‌که‌م ببینن ،به‌اڵم ئه‌و وتى من لهگهڵ تۆ دانیشم ته‌ماشاى سیدى بکه‌م!؟ به‌اڵم پاش چه‌ند مانگێک ت�ه‌م��اش��اى سیدیه‌که‌ى ک��ردب��وو پێى جوان بوو ،دواتر پێیان ڕاگه‌یاندن ئهمه په‌یوه‌ندى به ئ�ه‌وان�هوه نییه ،به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به وه‌زاره‌ت��ى
ل هبازاڕدایه
پیشه‌سازییه‌وه ههیه. چه‌تر :بیرت لهوه نه‌کردوه‌ته‌وه ئه‌گه‌ر پرۆژه‌کانت لێره بۆت جێبه‌جێنه‌کران بچیته ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم؟ نه‌خێر چونکه له هه‌ر زانکۆیه‌کى تردا(مهبهستمزانکۆکانى ده‌ره‌وه‌ی �ه) ئه‌م پرۆژانه سه‌ربگرن ئه‌و کاته دهبنه ماڵى ئه‌و زانکۆیه ،منیش ده‌مه‌وێ ئه‌و سه‌ربه‌رزییه بۆ هه‌رێمى کوردستان بێت ،به‌اڵم بهداخهوه هاوکارى ناکرێم و ڕه‌نگه سه‌ردانى دهرهوه بکه‌م بۆ خوێندن. چه‌تر :پرۆژه‌ى ترت ههیه؟ به‌ڵێ پاش ئه‌وه‌ى بزانم ئه‌م دوو پرۆژهیه بکه‌ون به الیه‌کدا ئهوکاته باسى ئه‌وانیش ده‌که‌ین. چ�هت��ر :داواک��اری��ت ل�ه الی�ه‌ن��ى پ�هی��وه‌ن��دی��دار یان که‌سانى خه‌مخۆر چییه؟ داواکاریم له حکومه‌ت نییه ،چونکه خۆى ده‌ڵێ هیچى پێناکرێ ،به‌س هیوادارم کۆمپانیاکانى ق�هی��وان نمونه‌یان زی��اد بێت ،چونکه ن�ه‌ک من هاوکارى زۆربه‌ى که‌سیان کردووه.
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
وه‌زیرى رۆشنبیرى و الوان ناوى (فێستیڤاڵى سینه‌ما) قه‌ده‌غ ه ده‌کات ...ل10 2711/3/23
Mo.13/6/2011-
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
)No: (60
ریکالم
ته‌اڵقدانى (یاسا و ئه‌خالق)ى رۆژنامه‌نوسى!
ریکالم
ئاراس زۆرک����ات هه‌ندێک میدیا عوسمان ههرچهنده باوه‌ڕیان به‌کار و وته‌کانى خۆیان نیه به تایبه‌ت حزبیه‌کان ،به‌اڵم له‌پێناو تێرکردنى ئامانج و رازیکردن و خاڵیکردنه‌وه‌ى رق و کینه‌کانى ده‌سه‌اڵت رۆژنامه‌نوسان ئاراسته ده‌ک�ه‌ن ،ته‌عبیر و شیکارێک ئه‌نجام ده‌ده‌ن له روماڵکردنى ک��اره‌ک��ان��دا جێگه‌ى پرسیاربێت، ده‌بینى ته‌نها شتێک ئه‌و میدیاکاره‌ى هێشتبێته‌وه ناوى پیشه‌که‌یه‌تى نه‌ک فکره‌که‌ى ،ئه‌ویش به چۆنێتى ناشرینکردن و هێرشى دوور له هه‌موو یاسا و ئه‌خالقه‌کانى له‌م بواره‌دا ،له‌مکاته‌دا بیرى که‌سێتى و پیشه‌که‌یان له‌ال هه‌ڵدێت که خاوه‌نى سنور و جۆرێک له مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروستى دور له‌ئایدیاى حزب و کادره‌کانى پێویسته موماره‌سه بکرێت. کارى رۆژنامه‌نوسی ده‌رخستن و روناککردنه‌وه‌ى شوێنه تاریکه‌کان‌ه بۆ خه‌ڵکى ،ب�ه‌اڵم ده‌بینى ئه‌و که‌سان‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن روناکیه‌کانى به‌رچاوی هاواڵتیان تاریک بکه‌ن ،بهداخهوه له‌کوردستاندا ده‌بینین زۆرک���ات ش�ه‌ڕ و ملمالنێکانی حزب له‌بوارى میدیاو‌ه ده‌یانه‌وێت ئامانجه‌کان بپێکن، به‌هاوکارى کردنى ئه‌و رۆژنامه‌نوس و میدیایانه به‌رامبه‌ر بڕێک پ��اره ،که پێچه‌وانه‌ى هه‌موو ئه‌و پڕوپاگه‌ندانه‌ی‌ه که له‌باره‌ى دیموکراتى و یاسایه‌کى بێ ک��ردارى خۆیانه‌و‌ه ده‌رچ��ووه که یاساى رۆژنامه‌نووسیه. گرنگه بپرسین ئهوه کێی‌ه یاساى رۆژنامه‌وانى ته‌اڵق ده‌دات؟ ،به‌وێنه‌ى ناشایست‌ه و بابه‌تێک که مێشک و فکره‌ى خوێنه‌ره‌کانى ماندو ده‌کات، ئ�هوه کام رۆژنام‌ه و گۆڤار‌ه به‌ناوى ئه‌هلى و سه‌ربه‌خۆییه‌و‌ه جنێو به‌م سه‌رتا ئه‌وسه‌رى واڵت ده‌دات به هه‌موو موقه‌ده‌سه‌کانیه‌وه؟ ،ئهوه کام میدیایه له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى وه‌ک ئه‌و بیرناکه‌یته‌وه سه‌رجه‌م کار و پیشه‌که‌ت له بااڵنسى میدیادا به‌خاڵى وه‌اڵم��ت ده‌دات���هوه؟ ،کام رۆژنامه‌نوسه له‌چوارچێوه‌ى ئه‌و یاسایه‌دا به‌رنامه‌ى بۆ ئه‌نجام ده‌درێ��ت به‌بڕیارێک ،چونکه ب��ارى حزب الره، که‌سه‌دان رست‌ه و وشه‌ى ناشه‌رعى و نایاسایى ده‌رده‌پ���ه‌ڕێ���ن���ێ���ت ،ل��ه ف �هره �ه‌ن��گ و ت��وره‌ک �ه بوختاناویه‌که‌ى و ده‌یانگرێت‌ه خه‌ڵکى ئه‌م ههرێمه، بێ ئه‌وه‌ى که‌س پێی بڵێ کاک‌ه پشتى چاوت برۆیه. له‌به‌ر ئهوه بۆچونموای‌ه ئه‌گه‌ر سنورى کارى میدیا بۆ ئه‌و به‌ناو میدیاو رۆژنامه‌نوسان‌ه دابنرابایه دڵنیام له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر وشه‌یه‌کدا ده‌بوو ڕه‌وانه‌ى دادگا بکرابانایه .بینیمان له روداوه‌کانى پێشوودا سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان هه‌ڵوێستى چۆن بووه، بۆ کوشتن و تێهه‌ڵدان و ئه‌و هه‌موو سوکایه‌تیه‌ى به رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان ک���راوه چ��ۆن هاتونه‌ت‌ه گۆ به‌شێوه‌یه‌ک که له به‌رهه‌مى سه‌ندیکایه‌کى پیشه‌یى ن�ه‌ده‌چ��وو ،جگه له به‌یاننامه‌یه‌ک و دوو قسه‌ى زل له میدیایه‌که‌وه ،به‌اڵم ده‌ڵێم ده‌بوو ئه‌وکاته‌ى خوێنى گه‌نجێک له‌ناو پیشه‌یه‌کدا ده‌ڕژێت له‌م کوردستانه‌دا ئه‌وان سه‌ندیکاکه‌یان راده‌س��ت و ره‌وان �هى حزب کردایه‌ته‌وه ،یان چۆن وه‌اڵمى راپۆرته‌که‌ى (هیومان رایتس وۆچ)یان دایه‌وه ،له‌کاتێکدا به‌مشێوه‌ی‌ه راپۆرته‌ک‌ه ده‌ست پێده‌کات (هه‌وڵى ب �ه‌رده‌وام بۆ بێده‌نگ کردنى میدیا) ،رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان لێیانده‌درێت ،داواى یاساییان له‌سه‌ر تۆمار ده‌کرێت ،ده‌ستگیر ده‌کرێن، هه‌ڕه‌شه‌ى کوشتنیان لێده‌کرێت. له‌الیه‌کى ت��رهوه حه‌ق نیه هه‌ندێک میدیا ئه‌و مافه به‌خۆیان بده‌ن که‌سانى به‌رامبه‌ر به ده‌نگى نه‌شاز و قه‌ڵه‌م و بیرکردنه‌وه‌ى ژه‌نگاوى ناوبه‌رن، ئه‌و ئازادى و مافى رۆژنامه‌نوسیه‌ى له هه‌رێمدا زۆرکات شانازى پێوه ده‌کرێت ،زۆر راسته منیش لهگهڵ بوونى ئ��ازادى رۆژنامه‌نوسیم ،ئایا بۆ ئه‌وانه‌ى هه‌رکات بابه‌تێکیان وروژان��د له‌باره‌ى گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داله‌تیه‌وه ،دوات��ر باجه‌که‌ى به تێهه‌ڵدان و سوکایه‌تى و هه‌ڕه‌شه‌ى جیاوازى بدات؟ له‌به‌ر ئهوه هه‌ندێکجار کوردستان به‌ده‌سته‌واژه‌ى به‌ندیخانه‌یه‌کى گ �ه‌ور‌ه ناو ده‌هێنرێت جێگه‌ى قبوڵه ،بۆیه کارى میدیا گه‌یاندنى هه‌واڵى راست و دروست و بابه‌تیانه‌یه ،نه‌ک ببیت‌ه که‌ناڵێک بۆ پڕکردنى بااڵنسى رق و کین‌ه و ته‌شهیر و ناوزڕاندن دور له یاسا و مۆراڵه‌کانى کار و پیشه‌که‌ت ،دواتر هه‌موو ئهمانه ئاوڕشێن بکه‌یت به ناو خه‌ڵکیدا ،له پاشان خه‌ڵکى یاسایى و رۆژنامه‌نوسى به‌ئه‌زمونى نێوخۆى و ده‌ره‌وه‌ش، پێتان ده‌ڵێن کارى رۆژنامه‌نوسیتان ته‌اڵقداوه.