له‌گه‌ڵ ئیرحه‌لدام و پێویست ه به‌جێى بهێڵن ژمار ه 64
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
...ل5
ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/7/11
نرخی()750دینار
(20ی پوشپه‌ڕی )2711
WWW.Chatrpress.com
ئۆپۆزسیۆن له هه‌ڵبژاردن ده‌ترسێت
له‌نێوان ده‌سه‌اڵت و خه‌ڵک خۆى یه‌کال نه‌کردوه‌ته‌وه هه‌ولێر ـ فه‌ره‌یدون بێوار چاودێران و به‌شێک ل ه الیهنه سیاسییه‌کان باس له‌و ه ده‌که‌ن، هه‌ر سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن خۆیان یه‌کالیى نه‌کردوه‌ته‌وه له‌نێوان شه‌قام و ده‌سه‌اڵت، باس له‌وه‌ش ده‌که‌ن ده‌بوو نوێنه‌رانى خۆپیشانده‌رانیش له کۆبونه‌وه‌کان به‌شدار بونایه. ه���ی���وا م��ه‌ج��ی��د ،م��ام��ۆس��ت��ای زان��س��ت � ه سیاسییه‌کان له زانکۆی سه‌اڵحه‌دین ،بۆ (چه‌تر) ئاماژه به‌وه ده‌کات که ئۆپۆزسیۆن ل ه نێوان پشتگیریکردنی داواکانی شه‌قام و ب�ه‌ش��داری��ک��ردن��ی ل � ه ح��ک��وم�ه‌ت خۆی ی�هک�لای��ی ن���هک���ردوه‌ت���هوه «ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ه�ه‌وڵ��ده‌دات هاوسه‌نگی بپارێزێت له‌نێوان ده‌س��هاڵت��ی سیاسی و ش �ه‌ق��ام��دا ،بۆی ه خۆی یه‌کالیی نه‌کردوه‌ته‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی خ��ودی ئۆپۆزسیۆن تا ئێستا نهیتوانیوه ئامانجه‌کانی بپێکێت ،وا بیردهکاتهوه ئه‌گه‌ر ب ه ته‌واوه‌تی شه‌قام له‌ده‌ست بدات و به‌شداری ل ه حکومه‌تی بنکه فراواندا
بکات له‌وانه‌ی ه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی داهاتوو تووشی شکستی هه‌ڵبژاردن بێت ،تا ئێستا ئۆپۆزسیۆن سیاسه‌تی دوو فاقیی په‌یڕه‌و ده‌کات». م����ح����ه‌م����ه‌د ع�������ه‌ب�������دواڵ ،ب����ه‌رپ����رس����ی رێکخستنه‌کانی پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ل � ه سلێمانی، بۆچونى وایه :ئۆپۆزسیۆن پشتی ل ه شه‌قام ک���ردووه و ه�ه‌وڵ��ی وه‌رگ��رت��ن��ی ده‌س��هاڵت و بودجه ده‌دات ،ئێمه وا له ئۆپۆزسیۆن ده‌ڕوان����ی����ن ک��� ه ئ���ه‌م��� ه م��ل��م�لان��ێ��ی�هک��ی ده‌س�هاڵت�ه ،سیاسه‌تێک به‌کارده‌هێنن بۆ گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌اڵت ،کاتێک خه‌ڵک خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی ک���رد ئ����ه‌وان ب � ه ف�ه‌رم��ی خۆیان نه‌کرده خاوه‌نی خۆپیشاندانه‌که، به‌ڵکو له‌پشت په‌رده‌وه دانووستانیان له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت ده‌کرد بۆ دابه‌شکردنی پۆست، ئێستاش ده‌بینین ل ه دوای سه‌رکوتکردنی خۆپیشاندانه‌کان دیالۆگی نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن پێینایه قۆناغێکی تر ،نه‌رم و نیانتر گوێبیستی ده‌س �هاڵت ده‌ب��ن ،ل ه هه‌ندێک شت سازشیان کردووه.
ئۆپۆزسیۆن
حکومه‌تى بنکه فراوانمان قبوڵ نهکردوه
ئه‌و به‌رپرسه‌ى پارتى چاره‌سه‌رى وتیشى: «خه‌ڵک خۆپیشاندانی کردووه و شه‌هید و برینداریداوه ،که‌چی نوێنه‌ری شه‌قام ل ه کۆبوونه‌وه‌کاندا نییه ،ک ه ده‌بوو ئۆپۆزسیۆن پێداگری له‌سه‌ر بکات ،ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن پۆست و ده‌سه‌اڵتی پێبدرێت ئه‌وا پشت ل ه شه‌قام ده‌کات ،ئه‌گه‌ر هیچی پێنه‌درا ئه‌وا دهگهڕێتهوه الی شه‌قام ،واته هێشتا خۆی یه‌کالیی نه‌کردوه‌ته‌وه». ئه‌بوبه‌کر ک��اروان��ی ،ئ�ه‌ن��دام��ی شاندی دانووستانکار ل ه یه‌کگرتووی ئیسالمی، دان به‌وه‌دا ده‌نێت ،ک ه له دوای کۆتایپێهێنانی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �هک��ان �هوه م��ام�ه‌ڵ�هک��ردن��ی��ان گۆڕاوه .ئه‌وه‌شی ب ه (چه‌تر) وت «ته‌نیا شێوازی مامه‌ڵه‌کردنیان له‌گه‌ڵ پرسه‌کاندا گۆڕاوه ،ئه‌ویش پێویست ه بگۆڕێت ،شه‌قام دوو مانگ خه‌باتی ک��ردووه و ره‌نجیان داوه ،ئێستا کاتی ئهوه هاتووه وه‌رگێڕدرێت بۆ سه‌ر هه‌ڵوێست و ده‌ستکه‌وتی سیاسی، ئێستا ئێمه له قۆناغی گفتوگۆداین، درێژ بۆ ل19
چاالکوانێکی کورد ل ه ئه‌ڵمانیا
...ل3
به‌رپرسى سه‌ره‌کین ل ه کوشتنى گه‌نجان» زۆرینه‌ى به‌شداربووانى راپرسییه‌کى ماڵپه‌رى ( )chatrpress.comبۆچونیان وایه« :تاڵه‌بانى و بارزانى به‌رپرسى سه‌ره‌کین ل ه کوشتنى گه‌نجانى خۆپیشانده‌ر» ئه‌و گه‌نجانه‌ى له خۆپیشاندانه‌کانى دواى ()17ى شوبات له‌الیه‌ن هێز ه چه‌کداره‌کاى حکومهتهوه «شه‌هید» کران. ل �ه راپ��رس��ی��ی�هک �ه‌دا پ��رس��ی��ارى ئ���هوه ک���راوه «کێ ب �ه‌رپ��رس��ى س �ه‌ره‌ک��ی��ی �ه ل �ه کوشتنى گ �ه‌ن��ج��ان ل ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �هک��ان��دا؟» ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ری��ش��دا سێ هه‌ڵبژاردن خ��راوه‌ت �ه‌ڕوو (ته‌قه‌که‌ره‌کان ،وه‌زیرانى پێشمهرگه و ناوخۆ ،تاڵه‌بانى و بارزانى) بۆ ئه‌وه‌ش
ههڵهبجه
(چه‌تر) ورده‌کاری چۆنێتی تاپۆکردنه‌کانی ههڵهبجه باڵوده‌کاته‌وه
به‌رپرسانى کورد ل ه ئه‌ڵمانیا پێشوازیان لێناکرێت ...ل8
()%84ى راپرسییه‌ک« :تاڵه‌بانى و بارزانى تایبه‌ت ب ه چه‌تر
nگه‌نجان له‌سیاسه‌ته‌کانی یه‌کێتی و پارتی توڕه‌ن ،سلێمانی نیسانی 2011
( )724هاواڵتى به‌شداریان کردووه و له‌و رێژه‌یه‌ش ( )%84,1ک �ه ده‌ک��ات �ه ( )609ده‌ن���گ ده‌ڵ��ێ��ن: «تاڵه‌بانى و بارزانى به‌رپرسى سه‌ره‌کین له کوشتنى گه‌نجان له خۆپیشاندانه‌کاندا». هه‌روه‌ها ( )%8,3که دهکاته ( )60ده‌نگ ده‌ڵێن: «ته‌قه‌که‌ره‌کان به‌رپرسى سه‌ره‌کین له کوشتنى گ�ه‌ن��ج��ان و ( )%7,6ک �ه ده‌ک��ات �ه ( )55ده‌ن��گ بۆچونیان وایه ،وه‌زیرانى ناوخۆ و پێشمهرگه به‌رپرسى سه‌ره‌کین ه کوشتنى گه‌نجان له خۆپیشاندانه‌کان». م��اڵ��پ �ه‌رى ()www.chatrpress.com هاوشێوه‌ى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) سه‌ر به کۆمپانیاى (چه‌تر)ه و رۆژانه به‌دواى هه‌واڵ و گۆڕانکاریه‌کاندا ده‌چ��ێ��ت ،ل�ه م���اوه‌ى زی��ات��ر ل�ه ساڵێک ته‌مه‌نیدا ( )1,615,488سه‌ردانیکه‌رى ههبووه.
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
«ده‌بێت خۆپیشاندانى گه‌ور ه دژى تۆپباران رێک بخرێت»
...ل14
ئێران هێڵى کاره‌بایى و ئه‌مریکاش کامێراى چاودێرى ل ه سنور داده‌نێن تایبه‌ت ب ه چه‌تر به‌رپرسێکى حکومه‌تى هه‌رێم ئاماژه به‌وه ده‌کات ،یه‌کێک له سیناریۆکانى کۆمارى ئیسالمى ئێران دانانى وایه‌رى کارهباییه له سنوره‌کانى خۆى و ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانیش ده‌ڵێت« :سه‌فیرى ئێران پێیوتین به ره‌زامه‌ندى حکومه‌تى هه‌رێم تۆپبارانى سنور ده‌که‌ین». ئوسامه جه‌میل ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له‌سه‌ر لیستى هاوپه‌یمانى به (چه‌تر) ى راگه‌یاند :ئ �ه‌وان له ن��او په‌رله‌مانى عێراق پرسى تۆپبارانکردنى سنوره‌کانیان خستوه‌ته‌ڕوو،
ههربۆیه لیژنه‌یه‌ک له وه‌زاره‌تى به‌رگرى و ناوخۆ و وه‌زاره‌تى دهرهوه پێکهێنراوه بۆئه‌وه‌ى قسه له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى کۆمارى ئیسالمى ئێران بکرێت. وتیشى« :گه‌شبین نیم به دروستکردنى لیژنه و لیژنه‌کارى ،چونکه پێشووتر کارى له‌و شێوهیه زۆر ک���راوه ،ب �ه‌اڵم ئه‌نجامه‌که‌ى ه�هر دووب��اره تۆبپاران بووه». ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،که مه‌ترسى چه‌کدارانى (پ��ژاک) ته‌نها پاساوێکى کۆمارى ئیسالمى ئێرانه ،ئه‌گه‌رنا ئهوه بۆ ماوه‌ى ساڵێک ده‌چێت چه‌کدارانى (پژاک) چاالکییه سه‌ربازییه‌کانیان راگرتووه ،وتیشى« :ده‌بێت حکومه‌تى هه‌رێم ئهوه روون بکاتهوه ،که سه‌فیرى ئێران رایگهیاندوه
سه‌رجه‌م ئه‌و تۆپبارانانه‌ى له سنوره‌کان ئه‌نجامى ده‌ده‌ن ب�ه ره‌زام �ه‌ن��دى و ئ��اگ��ادارى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه». وه‌زی��رى پێشمهرگه ئاماده نه‌بوو «ج��ارێ» له‌م بارهیهوه قسه بکات. ت��ام��ان ش��اک��ر ،رۆژن��ام��ه‌ن��وس و راوێ���ژک���ارى وه‌زی��رى رۆشنبیرى ،که پێشووتر کۆنفرانسیان له‌سه‌ر تۆپبارانه‌کانى سنور کردوه به (چه‌تر) ى راگه‌یاند« :تاکه رێگه‌یه‌ک ده‌بێت په‌ناى بۆ ببرێت ئهوهیه که خۆپیشاندانێکى گ�هوره بۆ پرۆتستۆکردنى تۆپبارانه‌کانى ئێران رێک بخرێت». درێژه بۆ ل 7
()%72،8ى راپرسییه‌کى گۆڤارى هاوده‌م:
دراماکانى (که‌ناڵ )4گه‌نجان به‌ره‌و هه‌ڵدێر ده‌بات هه‌ولێر ره‌هێل مامه‌ش
به‌گوێره‌ى راپرسییه‌کى گۆڤارى (هاوده‌م) که له چوارچێوه‌ى هه‌ڵمه‌تى «نا بۆ قڕکردنى که‌لتورى» له‌سه‌ر دراما و به‌رنامه‌کانى (که‌ناڵ )4ئه‌نجامیداوه، زۆرینه‌ى راپرسییهکه بۆچونیان وایه: «ئه‌و درامایانه گه‌نجان به‌ره‌و هه‌ڵدێر ده‌به‌ن و پێویسته رابوه‌ستێنرێن». له کۆنگره‌یه‌کى رۆژن��ام�ه‌وان��ی��دا که له هه‌ولێر س��ازک��را په‌یوه‌ند ئ �ه‌ن��وه‌ر ،س�ه‌رن��وس�ه‌ری گۆڤاری (هاوده‌م) ئه‌نجامه‌کانی راپرسیه‌که‌ى رایگه‌یاند و وتى :راپرسییهکه له شاره‌کانی هه‌ولێر ،سلێمانی، دهۆک ،که‌رکوک ،سۆران ،هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید،
سه‌یدسادق ،دووزخورماتو ،کفری ،چۆمان ،که‌الر ،ده‌بات و ()%80,7ی��ش ده‌ڵێن ژن وه‌کو کااڵیه‌ک ده‌ربه‌ندیخان ،خورماڵ ،عه‌ربه‌ت ،سه‌نگه‌سه‌ر ،رانیه به‌کاردێت و به‌رنامه‌کانى ئه‌و کهناڵه هیچ خزمه‌ت و زه‌ڕای �ه‌ن ئهنجامدراوه و ( )697که‌س له چین به ئازادى ژنان ناکات». و توێژه‌کانی هه‌رێمی کوردستان به‌شدارییان تێدا په‌یوه‌ند ئه‌نوه‌ر ئه‌وه‌شى وت)%88,3( :ى هاواڵتیان باوهڕیان وایه سیاسه‌ته‌کانى (که‌ناڵ )4خزمه‌ت کردووه و هه‌شت پرسیاری له‌خۆ گرتبوو. وتیشی« :له راپرسییه‌که‌دا ()%88,8ى به‌شداربووان به که‌لتورى کوردى ناکات و ده‌ستى ده‌ره‌ک��ى له ده‌ڵ��ێ��ن :دراماکانی (بێریڤان ،ن��اری��ن ،گیتاناس ،پشته و ()%84,9یش به پێویستى ده‌بینن سه‌رجه‌م خاک ،خۆشه‌ویستی قه‌ده‌غه‌کراو ،گۆرانیبێژی به‌رنامه‌کانى دابخرێت. ئاهه‌نگی و ب�ه‌رن��ام�هی ئه‌ڤین ژن و ژی���ان) له هه‌ر له کۆنگره رۆژنامه‌وانییه‌که‌دا سه‌رنوسه‌رى (که‌ناڵ )4خزمه‌ت به پێشخستنی که‌لتور و داب هاوده‌م ئه‌وه‌شى راگه‌یاند ،ئه‌وان له ()2010/11/15 و نه‌ریتی ک��ورده‌واری ناکه‌ن .هه‌روه‌ها ( )%72,8راپرسییه‌کى تریان ئه‌نجامدا و له‌گه‌ڵ راپرسى شیان بۆچونیان وایه( :که‌ناڵ )4له رووى نه‌ته‌وه‌یى ئه‌مجاره‌دا ئاراسته‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى حکومه‌تى و ئاکاریى و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه گه‌نجان به‌ره‌و هه‌ڵدێر هه‌رێمى ده‌که‌ن.
هەواڵ
نه‌ریمان عه‌بدواڵ :ئه‌وانه‌ى سه‌ریان شکاندم پاره‌یان پێدراوه چه‌تر
ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
2
بۆچــوون گفتوگۆیه‌کى بێ ئه‌نجام u
عه‌زیز ره‌ئووف
u
پاش چه‌ندین دانیشتن له‌نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ،خهریکه ئه‌و بێئومێدیه‌ى هه‌مانبوو له‌مه‌ڕ ئه‌م کۆبوونه‌وان‌ه ده‌بێت ه ڕاستى ،چونکه هه‌ر له سه‌ره‌تاو‌ه دیاربوو که ده‌سه‌اڵت نیه‌تى چاکسازى نیه و ب ه نیه‌تى کاتکوشتن ئهمه ده‌کات. ئ�ه‌م دانیشت‌ه به بۆچوونى من ه�ه‌م بۆ ده‌س�هاڵت و هه‌م بۆ ئۆپۆزسیۆن مایه‌ى ئیشکالى گ �ه‌وره‌ی �ه ،ئۆپۆزسیۆن باش ده‌زانێت که ده‌سه‌اڵت نیه‌تى چاکسازى نی ه و ئه‌مه‌شى به ئاشکرا له راگه‌یاندنه‌کانى خۆیهوه وتووه ،به‌اڵم ئۆپۆزسیۆن النیکه‌م بۆئه‌وه‌ى به شه‌قامى خۆى بڵێت که ئهوه منم ده‌ستى ئاشتى ره‌تناکه‌مه‌و‌ه بۆی ه ئاماده‌ی‌ه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت دابنیشێت. س�ه‌ب��اره‌ت به ده‌سه‌اڵتیش هه‌مان شته. ده‌س������هاڵت ده‌زان����ێ����ت داخ���وازی���هک���ان���ى ئۆپۆزسیۆن به نسبه‌ت ئه‌وه‌و‌ه هێنده قورسن که شابه‌نى قبوڵکردن نین ،به‌اڵم رێگه‌ى گفتوگۆش ڕه‌تناکه‌نه‌وه ،ب �ه‌اڵم به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک وه‌ریبگرین ئ�ه‌م گفتوگۆی ه له بهرژهوهندى دهسهاڵته ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌و دۆخه ئارام بێتهوه و مه‌ترسى چه‌ند مانگى پێشوو ل�ه‌س�هر ده‌س����هاڵت و حکومه‌ت که‌م دهبێتهوه و خۆپیشانده‌ران ده‌چنه‌و‌ه ماڵه‌کانى خۆیان. ده‌توانین به دیوێکى تریشدا دۆخه‌ک ه ببینین ،ئۆپۆزسیۆن که به ئاشکرا وتى ل ه پشته‌وه‌ى خۆپیشاندان نه‌بووین و ئێستاش ده‌سه‌اڵت داواى گفتوگۆى له‌گه‌ڵ ده‌کات خۆشحاڵ‌ه به‌وه‌ى خۆى به ره‌قه‌م بزانێت ل ه ئاست یه‌کێتى و پارتى ،ههربۆیه رێگه‌ى گفتوگۆ ره‌تناکاته‌و‌ه که سور ده‌زانێت ده‌سه‌اڵت به‌م گفتوگۆیه کات ده‌کوژێت، چونکه ئ �ه‌گ �هر ده‌س����هاڵت بیویستای ه چاکسازى بکات ،خۆ کابینه‌ى حکومه‌تى پێکهێناوه و بودجه و چه‌کدار و مه‌کینه‌ى ئیعالمى زه‌به‌الحى له‌به‌رده‌ست‌ه و به بێ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ،وه‌ک چ��ۆن حکومه‌تى پێکهێنا ئ����اواش چ��اک��س��ازى ده‌ک���رد، به‌اڵم هه‌م ده‌س�هاڵت و هه‌م ئۆپۆزسیۆن قوربانى ئه‌و دۆخه‌ن که شتێک نیه له‌م ههرێمه به ناوى دام �ه‌زراوه .ههربۆیه ن ه ده‌س �هاڵت ده‌توانێ چاکسازى بکات و ته‌نانه‌ت نازانێ له کوێوه ده‌ستپێبکات، نه ئۆپۆزسیۆنیش پڕۆژه‌یه‌کى گشتگیرى پێیه بۆ ده‌ربازبوون له‌و قهیرانه سیاسیه‌ى که هه‌رێمى کوردستانى گرتوه‌ته‌وه. له ئێستادا شه‌ڕى گهوره له‌سه‌ر بودجه‌ی ه له په‌رله‌مان ،ده‌سه‌اڵت به بێ ئۆپۆزسیۆن پڕۆژ‌ه یاسا ده‌رده‌ک��ات ،راگه‌یاندنى هه‌م ده‌سه‌اڵت و هه‌م ئۆپۆزسیۆن به‌رده‌وامن له تاوانبارکردنى حکومه‌ت و کاره‌کته‌ره‌کانى ئۆپۆزسیۆن ،من ده‌پرسم ئهوه گفتوگۆ و رێگه‌ى گفتوگۆ چ جادویه‌ک‌ه ده‌توانێت براکان وا لێ بکات که بگه‌ن‌ه ئه‌نجامێک بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م دۆخه؟ تا ئێستاش ده‌سه‌اڵت ئۆپۆزسیۆن به کۆسپێکى به‌رده‌م حکومه‌ت ده‌زانێت و ئاماده‌ی‌ه چه‌کدار بنێرێت‌ه سه‌ریان و له که‌ناڵه‌کانیان بده‌ن، ئۆپۆزسیۆنیش سوربێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌م حکومهته ئهوهنده ناشرین‌ه که شایه‌نى ئهوهیه پێى بڵێین ب��ڕۆ ،من ده‌پرسم ئه‌و م��ێ��زى گفتوگۆیه چ ج��ادوی �هک �ه ئه‌م برا نه‌یاران‌ه بگه‌یه‌نێت‌ه ئه‌نجامێک بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م دۆخه؟! ئێستا ئ�����ه‌وه‌ى ده‌ی��ب��ی��ن��ی��ن ب��ری��ت��ی�ه ل ه ش���ه‌ڕى پ����رۆژه ،ئ �ه‌و چ �هک �هى ب�ه‌ده‌س��ت ئۆپۆزسیۆنهوهیه چه‌کێکى زۆر ئاسان ه و ده‌سه‌اڵتیش ده‌توانێت به‌ده‌ستى بێنێت، کێشه له پێشکه‌شکردنى پ��رۆژه‌دا نیه، به‌ڵکو کێشه له‌وه‌دای‌ه نیه‌تێک نیه بۆ جێبه‌جێکردنى پرۆژه‌کان ،به بۆچوونى من ئه‌وه‌ى ئێستا ده‌بینرێت هیچ نیه جگه ل ه کات کوشتن و خوالنه‌و‌ه له نێو بازنه‌یه‌کى بۆشدا ،ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌نده‌یتر ده‌ستى ده‌بێت ل�ه بێئومێدکرنى خه‌ڵک ل�ه‌م�ه‌ڕ هێزه سیاسه‌کان و بینینى کۆبوونه‌وه‌کان وه‌ک گه‌مه‌یه‌کى سیاسى نه‌ک نیه‌تێک بۆ چاکسازى. Azizrauf75@yahoo.com
ئاراس عوسمان
نه‌ریمان عه‌بدواڵ، په‌رله‌مانتارى گۆڕان له‌باره‌ى قسه‌کانى مهحمود سه‌نگاویه‌وه ده‌ڵێت :ئه‌و که‌سانه‌ى هێرشیان کرده سه‌رمان پیشتر له مه‌ڵبه‌ندى یه‌کێتى له‌الیه‌ن دوو به‌رپرسه‌وه کۆبونه‌وه‌یان پێکرابوو ،هه‌روه‌ها یه‌کى ()318 هه‌زار دیناریان پێدرابوو.
مهحمود سه‌نگاوى ،له ته‌له‌فزیۆنى نالیا وتبووى ،ئاگامان له‌و کهسانه نییه که هێرشیان کرده سه‌ر په‌رله‌مانتارانى گۆڕان و ئ�ه‌گ�هر په‌رله‌مانتاریش «ش��ع��ورى» هه‌بیت ناچێت‌ه ئه‌و ناوچانه. نه‌ریمان عه‌بدواڵ ،که له خۆپیشاندانه‌کانى که‌الر له‌گه‌ڵ سه‌ردار عه‌بدواڵ بریندارکرا
بۆ (چه‌تر) قسه‌ى ک��رد :نازانم کاک م �ه‌ح��م��ود س �ه‌ن��گ��اوى چ���ۆن ل��ه ک��ارى په‌رله‌مانتارى تێگه‌یشتوه ،په‌رله‌مانتارى ل���ه‌الى ئ���ه‌وان خ��ۆج��وان��ک��ردن�ه و ئ�ه‌وه‌ی�ه بێده‌نگ بێت ،ب �ه‌اڵم ئێمه ده‌چین‌ه ناو جه‌ماوه‌ره‌وه». وتیشى :کاک مهحمود له‌الیه‌ک ده‌ڵێت ئه‌و کهسانه ناناسین که هێرشیان کرده س�هر په‌رله‌مانتاران ،له الیه‌کى تریش ده‌ڵێت ئه‌وان‌ه سه‌ر به گۆڕان بوون ،ئه‌وه‌ش دوو بۆچون‌ه و ده‌ک��را بیوتای‌ه ئاگامان لێ نییه ،ئێمه به ڵگه‌ى ڤیدیۆیى المانه که له مه‌ڵبه‌ند دوو به‌رپرسى یه‌کێتى کۆبونهوه به‌و کهسانه ده‌که‌ن ،له دادگاش سکااڵمان تۆمار ک���ردووه و ن��اوى ئه‌و به‌رپرسانه‌شى تێدایه. ئه‌وه‌شى وت :ئه‌و که‌سانه‌ى به جاڕه‌ش و سه‌گخۆر ناوى بردون هه‌ر ئه‌وان‌ه بوون یه‌کى به ( )318هه‌زار دینار ناردبویانن، به‌ڵگه‌مان له‌الی‌ه تا ئێستا باسمان نهکردوه، چاوه‌ڕوانى وه‌اڵمى دادگا ده‌بین.
ه سه‌ر په‌رله‌مانتارانی گۆڕان ،که‌الر()2011/3/31 « nچه‌ند ئاسایشێک» به‌جلی مه‌ده‌نییه‌وه‌هێرش ده‌که‌ن
فۆتۆ :ئه‌رکان
ب ه پارێزگابوونى حه‌ویجه عه‌ره‌بى که‌رکوک دابه‌ش ده‌کات چه‌تر
زانیار داقوقى ره‌وتى پرۆژه‌ى عه‌ره‌بى له که‌رکوک له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان حه‌ویجه له که‌رکوک جیابکرێته‌وه و بکرێته
پارێزگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ ،به‌اڵم م��اوه‌ی �هک ل�ه‌م�ه‌وب�هر کۆبونه‌وه‌یه‌کیان ه �ه‌وڵ �ه ره‌ت��ده‌ک �ه‌ن �هوه و ره‌وت���ى پ���رۆژه‌ى سازکرد و نزیکه‌ى ( )250که‌سایه‌تى عه‌ره‌بى به نوێنه‌رى عه‌ره‌ب نازانن. عه‌ره‌به‌کانى ناو ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک دژى ئه‌وه‌ن و و پ��ی��او ماقوڵى ع���ه‌ره‌ب ئ��ام��اده ب��وون ،له‌وباره‌یه‌وه محه‌مه‌د خزر جبورى ،ئه‌ندامى له‌وێدا گفتوگۆیان له‌سه‌ر به‌پارێزگابوونى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک له‌سه‌ر ئه‌و رهوته به نوێنه‌رى عه‌ره‌ب ح�ه‌وی��ج�ه ک���رد ،ئ���ه‌وان ب��ۆچ��ون��ی��ان وای �ه لیستى عه‌ره‌بى ،به (چه‌تر)ى وت :ئێمه نازانن. ره‌وت���ى پ���رۆژه‌ى ع �ه‌ره‌ب��ى ل�ه که‌رکوک حه‌ویجه له که‌رکوک جیابکرێته‌وه و به هیچ جۆرێک له‌گه‌ڵ به پارێزگابونى پێکهاتووه له که‌سایه‌تى و عه‌شیره‌تى ببێته پ��ارێ��زگ��ای�هک��ى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ،ب �ه‌اڵم ح���ه‌وی���ج���ه‌دا ن��ی��ن ،دژى ئ���ه‌و ه �ه‌واڵن �ه ع���وب���ێ���دى ل����ه س����ن����ورى ک����ه‌رک����وک ،لیستى ع�ه‌ره‌ب��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى ده‌وه‌ستینه‌وه. که‌رکوک که زۆرب�هی��ان جبورین ،ئه‌و وتیشى :ئێمه وه‌ک لیستى عه‌ره‌بى ناو
سیروان ،ده‌ستێوه‌ردانى حزبى ()50 خانوو له دابه‌شکردن راده‌گرێت سیروان ه �هر ن��ای��ده‌ن پێمان ل�ه هه‌ڵبژاردنه‌کانیشدا به‌ڵێنیان پێدام که له‌و ( )50خانووه‌ى ناحیه‌ى چۆمان عوسمان سیروان بێ به‌شم نه‌که‌ن. ه��اواڵت��ى عه‌لى محه‌مه‌د ،خ��اوه‌ن��ى ته‌نها ب ه بڕى دوو ملیار و ( )200ملیۆن خ��ان��ووی �هک �ه و ش���اره‌وان���ى س��ی��روان ب�ه‌ه��ۆى دینار ( )50خانوو بۆ ناحیه‌ى سیروان گۆڕینى نه‌خشه‌ى شاره‌وه پێیان راگه‌یاندووه دروست کراوه ،به‌اڵم تا ئێستا به‌هۆى نیوه‌ى خانووه‌که‌ى به‌رجاده و کۆاڵن ده‌که‌وێت، ده‌ستێوه‌ردانى حزبییه‌و ه دابه‌ش نه‌کراو ه ئه‌و ده‌ڵێت :شاره‌وانى سیروان به‌ڵێنیان پێداوم و هاواڵتیانیش ده‌ڵێن :بۆ دووه‌مین جار ه ق �ه‌ره‌ب��وو بکرێمه‌وه به‌پێدانى یه‌کێک له‌و فۆڕم پڕده‌که‌نه‌وه ،به‌اڵم تا ئێستا هیچ خ��ان��وان�ه و ب��ۆ دووه‌ه �ه‌م��ی��ن جاریشه ف��ۆڕم هاواڵتییه‌ک سوودمه‌ند نهبووه. پ���ڕده‌ک���ه‌م���هوه ،ب���ه‌اڵم ه��ی��چ ی�هک��ێ��ک ل�ه‌و هاواڵتى توبا محه‌مه‌د ،خێزانى شه‌هید‌ه و له‌به‌ر رێنماییانه‌ى ناو فۆڕمه‌که قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى ئه‌و هه‌تاو‌ه گه‌رم‌ه له‌به‌رده‌م شاره‌وانى ناحیه‌ى ئێمه‌ى تێدانیه. سیروان بۆ (چه‌تر) قسه‌ى کرد :خوا بکات له ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى زانیارییه‌کانى (چ �ه‌ت��ر) ساڵى کرێچێتى رزگارم بێت و تیایدابحه‌وێینه‌وه ،ب ه ( )2005بڕیارى دروستکردنى ئ�ه‌و ()50 خوا بۆ ماوه‌ى ( )10ساڵه له کرێچیداین ،بۆ خ���ان���ووه دراوه ،ب���ه‌اڵم ب �ه‌ه��ۆى سستى له دووهه‌مین جاره فۆڕم پڕ ده‌که‌مه‌وه ،به‌اڵم ک��اره‌ک��ان��دا س��اڵ��ى ( )2009ت���ه‌واک���راوه،
هاواڵتیانیش ده‌ڵێن ،به‌هۆى ده‌ستێوه‌ردانى ح��زب��ی��ی�هوه ت��ا ئێستا ئ �ه‌و خ��ان��وان�ه داب �ه‌ش نهکراوه. له‌تیف عه‌بدواڵ ،سه‌رۆکى شاره‌وانى سیروانیش ده‌ڵێت :ئه‌و بڕه‌یارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ده‌رى کردووه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى نیشته‌جێ بوون ناکات ،ده‌بوو ئه‌و خانووانه بۆ ئه‌و کهسانه بوایه که شوێنى نیشته‌جێبوونیان نیه یان کرێچین .ل �ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌و ( )27خانوه‌شه‌وه ک �ه زی��ان��ی��ان ب �ه‌رده‌ک �ه‌وێ��ت وت���ی :به‌ڵێنى ق �ه‌ره‌ب��ووک��ردن �ه‌وه‌م ب�ه هیچ هاواڵتییه‌ک نه‌داوه. هه‌روه‌ها شاهۆ عوسمان ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى سیروان ده‌ڵێت :هه‌وڵ ده‌ده‌ن خاڵى زیاتر به هاواڵتیانى نیشته‌جێى ناحیه‌که ب��ده‌ن بۆ وه‌رگرتنى خانووه‌کان.
«هێرشى راگه‌یاندن بۆ سه‌ر بزوتنه‌و ه چه‌واشه‌کارییه» چه‌تر کارزان تاریق وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى له‌باره‌ى ئه‌و «هێرشانه‌ى» ل ه راگه‌یاندنه‌کانه‌و ه ده‌کرێت ه سه‌ریان ئاماژ ه به‌و ه ده‌کات، ئه‌و ده‌زگایان ه ناحه‌زى بزوتنه‌وه‌ن و مه‌به‌ستێکیان هه‌ی ه له‌و هێرشان ه «چونک ه ل ه ئێستادا بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى ل ه گه‌شه‌کردنێکى بێشوماردایه».
ش���وان ق��ه‌اڵدزێ��ى ،وت�ه‌ب��ێ��ژى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى ئیسالمى ،تایبه‌ت به (چه‌تر) رایگه‌یاند: بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى ماوهیهکه روو له هه‌ڵکشان و گه‌شه‌کردنه ،له ماوه‌یه‌کى ن��زی��ک��ی��ش��دا م�ه‌ڵ��ب�ه‌ن��دێ��ک��ى گ�����هوره له گه‌رمیان دهکاتهوه ،هه‌روه‌ها بڕیارمانداوه گ��ۆڕان��ک��اری��هک��ى ت�����ه‌واو ب��ک �هی��ن له راگه‌یاندنه‌کانماندا. وتیشى :ماوهیهکه به‌شێک له رۆژنامه و گۆڤاره‌کان له‌سه‌ر بزوتنه‌و‌ه چه‌واشه‌کارى ده‌ک �ه‌ن و ده‌یانه‌وێت ئه‌م گۆڕانکاریانه پێچه‌وان‌ه پیشانى جه‌ماوه‌ر بده‌ن ،له‌مکاته‌دا
که بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى وه‌ک الیه‌نێکى ئیسالمیی روو له گه‌شه‌کردنه. ئ��ه‌وه‌ش��ى وت :ئ���ه‌و راگ �هی��ان��دن��ان �ه به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان یان راگه‌یاندنى ده‌سه‌اڵتن یان سێبه‌رى ده‌سه‌اڵتن ،هه‌روه‌ها ب �ه‌ده‌ر له‌و راگه‌یاندنان‌ه خه‌ڵکى تریش ههیه ناحه‌زى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمییه. قه‌اڵدزێى راشیگه‌یاند :سه‌ربه‌ستییه‌کى ره‌ها ههیه له‌ناو ریزه‌کانى بزوتنه‌وه‌دا و له هه‌موو ئاسته‌کان لێدوان ده‌درێت ،رهنگه ئه‌م لێدوانانه وا لێکبدرێته‌و‌ه که ده‌نگى ناڕازى و نه‌خوازراوه.
رانی ه ره‌خنه‌ى توند له حکومه‌ت ده‌گرێت چه‌تر کارزان تاریق ده‌سته‌ى هاوکارى رانیه ،له به‌یاننامه‌یه‌کدا که وێنه‌یه‌کان بۆ (چه‌تر) ناردووه ،ره‌خنه‌ى توند له به‌رپرسانى ناوچهکه ده‌گرن و ده‌ڵێن« :ناوچه‌که‌مان هه‌ست به بێ ئیداره‌یى حکومه‌ت ده‌کات ،که گروپێک به ئاره‌زوو ویستى خۆیان و چاره‌نوسى ناوچه‌که‌یان خستۆته ژێر ده‌ستى خۆیانه‌وه».
ده‌سته‌ک‌ه ده‌ڵێن« :له‌کاتێکدا شاره‌که‌مان (ش��ارى رانیه‌ى ده‌روازه‌ى راپه‌رین) چوار م��ان��گ تێپه‌ڕ ده‌ک���ات ب �ه‌س �هر ب��ڕی��ارى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان، س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه ئ���ی���داره‌ى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ بۆ ن��اوچ �هک �ه ،ب���ه‌اڵم ه��ی��چ هه‌نگاوێکى کرداری نهنراوه له‌و بواره‌دا ،جگه له‌وه‌ش ملمالنێی باڵه‌کانى ده‌س �هاڵت له دانانى که‌سانى سه‌ر به‌خۆیان تادێ تووندتر و چڕتر دهبێتهوه به‌بێ گوێدان‌ه خواستى خه‌ڵک». ده‌ش��ڵ��ێ��ن :گ��روپ��ێ��ک ن��اوچ �هک �هی��ان به قازانجى خ��ۆی��ان به‌کارهێناوه ،ه �هر له
ت �ه‌خ��ش��ان و پ �ه‌خ��ش��ان��ک��ردن��ى زه‌وى و زیاده‌ڕۆى بۆسه‌ر ماڵ و موڵکى گشتى و یاریکردن به چاره‌نوسی خه‌ڵکى ئه‌م شاره و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنى پرۆژه‌کان و ناکۆکى ناوخۆیان له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه تایبه‌تیه‌کانیان ،ته‌شه‌نه‌کردنى گه‌نده‌ڵى به‌جۆرێک که بۆته هۆى ئ�ه‌وه‌ى چیتر بێده‌نگ نه‌بین له شاردنه‌وه‌یان که وه‌ک رۆژى روون��اک به ب�ه‌رچ��اوى خه‌ڵکه‌وه دیاره. ده‌سته‌ى هاوکارى رانیه داواى گۆڕانکارى ده‌که‌ن له داموده‌زگاکان و پێشکه‌شکردنى خزمه‌تگوزارى به ناوچه‌که‌یان.
ئه‌نجومه‌نى پارێزگا نوێنه‌رى راسته‌قینه‌ى ع �ه‌ره‌ب��ی��ن ،ره‌وت���ى پ����رۆژه‌ى ع �ه‌ره‌ب��ى ل ه که‌رکوک ،به هیچ جۆرێک نوێنه‌رایه‌تى ع��ه‌ره‌ب ن��اک��ات ،ئێمه دان ب �ه‌و ره‌وت��ه‌دا نانێین و رازى نابین به ن��اوى عه‌ره‌به‌وه بازرگانى بکه‌ن ،چونکه ئه‌وان به ده‌نگى جه‌ماوه‌رى عه‌ره‌ب له که‌رکوک چونه‌ته پارێزگا بۆئه‌وه‌ى مافه‌کانیان دابین بکه‌ن نه‌ک بیانکه‌نه به‌ش به‌شه‌وه.
«یه‌کێتى و پارتى ل ه ( )11رێگه‌ى نایاساییه‌وه بودج ه ده‌به‌ن» چه‌تر ئاراس عوسمان یوسف محه‌مه‌د ،به‌رپرسى ناوه‌ندى توێژینه‌وه‌ى سیاسى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌و ه کرد« :بڕینى ئه‌و بودجه‌ى ئۆپۆزسیۆن شتێکى نایاساییه ،به‌و پێیه‌ى هه‌ر الیه‌نێکى سیاسى ک ه مۆڵه‌تى پێده‌درێت پێویست ه (مینحه) یه‌کیان بۆ دابین بکرێت».
ئ���ه‌و ده‌ڵ���ێ���ت« :ب����ه‌داخ����هوه ت��ا ئێستا پێوه‌ره‌کانى ئه‌و مینحه‌ی‌ه دیارى نهکراوه و ئه‌مه‌ش وه‌ک کارتى فشار له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پاریتیه‌و‌ه به‌کارده‌هێنرێت له
دژى حزبه‌کانى تر ،له‌کاتێکدا خۆیان جگه ل �ه‌و بهشه ب��ودج�ه زه‌ب �ه‌الح �هى له حکومه‌تى وه‌رده‌گ��رن ،له ( )11رێگه‌ى ن��ای��اس��اى ت����رهوه ب���ودج���هى خ �ه‌ڵ��ک بۆ خۆیان ده‌ب�ه‌ن ،وه‌ک کڕینى ئۆتۆمبێل بۆ به‌رپرس‌ه حزبییه‌کان و دامه‌زراندنى کادیره‌کان له‌سه‌ر حکومه‌ت و هاوکارى میدیاکانیان». به‌رپرسى ن��اوه‌ن��دى توێژینه‌وه‌ى سیاسى گ���ۆڕان هێماى ب�ه‌وه‌ش��ک��رد «پێویسته ئ�ه‌م ج��ۆره کاران‌ه به یاسا ڕێکبخرێت ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ده‌ستى ح��زب ل �ه‌م حاڵه‌تانه‌دا کورت بکرێتهوه ،له دانیشتنه‌کانى پێشو داواکارى گرتنى ته‌قه‌که‌ران و گێڕانه‌وه‌ى ئ �ه‌و که‌سانه‌ى نانبڕاو ک���راون ،له‌پاڵ ئه‌مانه‌دا پێده‌چێت له کۆبونه‌وى ئه‌مڕۆ باسى هه‌نگاوه‌کانى داهاتوو بکرێت».
لیژنه‌ى نه‌زاهه‌ى عێراقى کێشه‌ى بۆ دروست ده‌کرێت
nگه‌نده‌ڵی عێراق ده‌خوات
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
قسه‌ى کرد و وتى :له‌الیه‌ن به‌رپرسانى چه‌تر ح��ک��وم�ه‌ت��ى ع��ێ��راق �هوه ب �ه شێوه‌یه‌کى ناڕاسته‌وخۆ فشارمان لهسهره ،ئه‌وه‌ش کاوه حسێن به شێوه‌یه‌کى خراپ کاریکردوه‌ت‌ه سه‌ر کاره‌کانمان. په‌رله‌مانتارێکى عێراق ل ه ئ���ه‌و پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اره‌ى ع��ێ��راق پێیوایه، لیژنه‌ى ده‌ستپاکى (نه‌زاهه) دروستکردنى ئه‌و به‌ربه‌ستان‌ه نهیهێشتووه رایگه‌یاند ،لیژنه‌ى ده‌ستپاکى دۆسیه‌کانى گه‌نده‌ڵى ئاشکرا بکرێت، چه‌ندین دۆسیه‌ى گه‌نده‌ڵى له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا باسى ل �ه‌و به‌رپرسانه ئیدارى‌و دارایى تایبه‌ت ب ه نه‌کرد ،که بوونهته ئاسته‌نگ له‌پێش ه وه‌زاره‌ته‌کان‌و به‌ڕێوه‌به‌ر کاره‌کانیان. ، ه گشتییه‌کان له‌به‌رده‌ستدای لێدوانه‌که‌ى ئه‌و پهرلهمانتاره ک��ورده‌ى باس له‌وه‌ش ده‌کات ،ب ه عێراق له‌کاتێدایه ،که به‌رپرسانى ترى شێوه‌یه‌کى ناڕاسته‌وخۆ عه‌ره‌بى لیژنه‌ى ده‌ستپاکى له چه‌ند رۆژى رابردوودا ئه‌وه‌یان ئاشکرا کرد ،به‌رپرسانى فشاریان له‌سه‌ر ه ل ه ب��ااڵى عێراق رێگرن له ئاشکراکردنى ئاشکراکردنى گه‌نده‌ڵییه‌کاندا. شه‌ریف سلێمان ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى دۆس��ی�هى گه‌نده‌ڵى و له‌ناو ئه‌وانه‌شدا نوێنه‌رانى عێراق بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ئاماژه‌یان به تاڵه‌بانى و مالکى کردووه.
راپۆرت
«گۆڕان یه‌کالیی نه‌بوه‌ته‌وه به‌شدارى بکات لەحکومه‌تێکى نوێ یان بچنه ناو حکومه‌تى ئێستا»
ئۆپۆزسیۆن :حکومه‌تى بنک ه فراوانمان قبوڵ نهکردووه
ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
ئاماده‌کار کارزان تاریق کۆبونه‌وه‌ی پێنج الیه‌نه‌ک ه ب ه باوه‌ڕی ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک��ی پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری بهرژهوهندى حزبى تێدای ه و داخوازى هاواڵتى نیه ،هه‌ر چه‌ند ه ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێن حکومه‌تی بنک ه فراوانمان قبوڵ نیه ،به‌اڵم چاودێرێکی سیاسی پێیوای ه حکومه‌تی بنکه ف���راوان بریتیه ل ه به‌شداریکردنی کۆی پێکهات ه و ره‌گه‌ز ه جیاوازه‌کان.
ک��ۆب��ون��ه‌وه‌ی پێنج ه��ێ��زه سیاسیه‌که‌ی هه‌رێمی کوردستان ب �ه‌رده‌وام��ی ههیه و قسه ل�ه س �هر دروس��ت��ک��ردن��ی حکومه‌تی بنکه ف��راوان��ی��ش ت��ادێ��ت زی��ات��ر ده‌ب��ێ��ت و به‌رپرسێکی هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و پێنج الی �ه‌ن �ه رای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت ک �ه کێشه‌کانی هه‌رێم زۆرن و پێویسته له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و پێنج الی �ه‌ن �ه‌ش ه�ه‌وڵ��ی چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی بدرێت ،نه‌جیبه عومه‌ر ،جێگرى سه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان n ،کۆبونه‌وه‌ی پێنج الیه‌نه‌که به‌رهه‌مێکی بۆ خه‌ڵک ده‌بێت فۆتۆ :ره‌هێڵ مامه‌ش ل�ه لێدوانێکیدا ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ی راگه‌یاند «له کوردستاندا کۆمه‌ڵێ کێشه‌ى زۆر بۆ رۆژنامه‌نوسان رونکراوه‌ته‌وه که «بۆیه و سه‌ربه‌خۆ جێگه‌ی تیادا بگرن بۆ ئه‌وه‌ى ل �ه‌وه‌اڵم �هک �هی یه‌کێتی و پ��ارت��ی��دا که ئیسالمى کوردستان ،له لێدوانێکیدا بۆ به پ��رۆژه ب�ه‌ن��اوک��راوه ،چه‌ند خاڵێک له (چه‌تر) ئاماژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد :به‌مشێوه‌یه‌ى ههیه ،پێویسته هه‌موو هێز و الیه‌نێک نه‌مانویست ئه‌و الیه‌نانه‌ی تیادا به‌شداربن ،هه‌ڵبژاردنى پاک ئه‌نجام بده‌ن». هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى بدات و نابێت ته‌نها چونکه یه‌کێتی و پارتی حزبۆچکه‌یان زۆر ل���ه‌ب���اره‌ی ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک��ان �هوه ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پرۆژه‌که‌ی ئۆپۆزسیۆن په‌سه‌ند ده‌کات و ئێستا ب �ه‌ش��دارى ناکه‌ین له حکومه‌تدا، کێشه‌کان له چوارچێوه‌ى ئه‌و پێنج حزبه دروست کردووه و هه‌موویان ده‌هێننه ئه‌وێ ف���ه‌رم���ان���ڕه‌وا ئ��ام��اده‌ن��ی��ن ق��س�ه ب��ک �ه‌ن و به‌شێک له پرۆژه‌که‌شیان په‌سه‌ند ناکه‌ن ،پڕۆژه‌که‌ى ئێمه داوا ده‌کات حکومه‌تێکى قه‌تیس بکرێت ،به‌ڵکو پێویسته هه‌موو و ئهوکاته دانیشتنه‌کانمان کاریگه‌ریه‌کی راگه‌یاندنه‌کان هانده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی گوشار به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کانی (چه‌تر) پارتی ته‌وافوقى ئینتیقالى بێت ئ�ه‌وا به‌شدارى الیه‌نه‌کان به‌شداربن». بخه‌نه سه‌ر ئۆپۆزسیۆن تا وه‌اڵمیان بده‌نه‌وه دیموکراتی ک��وردس��ت��ان ،زۆر پێداگری ده‌که‌ین. نابێت». جێگری سه‌رۆکی ئه‌و پارته که تاکه پارتی نه‌جیبه له قسه‌کانیدا ل �ه‌ب��اره‌ی دروس��ت له‌وباره‌یه‌وه سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره ،ئه‌ندامى ل �ه‌س �هر ئ���هوه ک���ردووه ک �ه نابێت یاسای ن���ازم ل �ه ق��س�هک��ان��ی��دا ب��اس��ی ل �ه‌وه‌ش��ک��رد هه‌رێمی کوردستانه جێگری سه‌رۆکه‌که‌ی بوونی حکومه‌تی بنکه ف��راوان�هوه ده‌ڵێت مه‌کته‌بی سیاسى یه‌کێتی نیشتیمانی رێکخستنی خۆپیشاندان گۆڕانی به‌سه‌ردا خ��اڵ �هک��ان��ی پ���رۆژه‌ک���هی���ان «ت���ا ئێستا ژن ب��ێ��ت پ��ێ��ی��وای�ه ئ���ه‌و ک��ۆب��ون �ه‌وان �ه که ده‌کرێت هه‌موو الیه‌نه‌کانى تریش تیایدا کوردستان ،رایگه‌یاند «ت��ا ئۆپۆزسیۆن بێت بۆیه یه‌کێتیش له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی که هیچى نه‌چوه‌ته ب��وارى جێبه‌جێکردنه‌وه و ده‌ب�ه‌س��ت��رێ ده‌رئه‌نجامێکى باشی نابێت که په‌یوه‌ندى به به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خه‌ڵکه‌وه هه‌بێت ،راشیده‌گه‌یه‌نێت به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ه��اواڵت��ی��ان ت��ا ئێستا گفتوگۆى له‌سه‌ر ن���هک���راوه ،ده‌ڵ��ێ��ت «ئ���ه‌و دانیشتنانه بۆ گفتوگۆ نین له‌سه‌ر کێشه‌کانى خه‌ڵک. به‌ڵکو هه‌ر پێنج الیه‌نه‌که ئه‌و پڕۆژانه‌ى هه‌یانه ته‌نها داخوازى و بهرژهوهندى حزبى تێدا ههیه هیچ داخ��وازى و گۆڕانکارى به‌شداربن ئێمه له پڕۆژه‌ى خۆماندا باسى ئه‌نجامێکمان نه‌دات به‌ده‌سته‌وه له‌و بارهیهوه دکتۆر به‌رهه‌م بمێنێته‌وه له‌سه‌رۆکایه‌تی ئه‌گه‌ر ده‌س���هاڵت ئ��ی��راده‌ى جێبه‌جێکردنى کێشه‌کانى هاواڵتى نیه». ئه‌وه‌مانکردوه ده‌مانه‌وێت «حکومه‌تى کاتى هیچ لێدوانێک ناده‌م» .بۆ هه‌مان مه‌به‌ست ح��ک��وم�ه‌ت��دا قبوڵی ک����ردووه .به‌رپرسی هه‌بێت ئ �ه‌وا ل �ه‌م ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ی�هى کۆتایدا به‌وته‌ی نوێنه‌رانی هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کان دروست ببێت بۆ ئه‌وه‌ى ئیداره‌ى هه‌ڵبژاردن (چ��ه‌ت��ر) چ �ه‌ن��د ج��ارێ��ک پ �هی��وه‌ن��دى به حزبێکی ئۆپۆزسیۆنیش رایده‌گه‌یه‌نێت تێڕوانینێکى ئیجابیمان ب��ۆى ده‌ب��ێ��ت». له کۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ میدیا ئه‌هلیه‌کاندا بکات ئ �ه‌و کاته ئ �ه‌و حکومهته کاتیه ههریهکه له (جه‌عفه‌ر ئیمینکی ،مهحمود به‌شداریکردنمان له حکومه‌تی بنکه فراواندا له‌باره‌ی حکومه‌تی بنکه فراوانه‌وه هێمای ل�ه پێش دانیشتنیان ل�ه‌گ�ه‌ڵ یه‌کێتی و ده‌توانێت حکومه‌تێکى بنکه ف��راوان بێت محه‌مه‌د) ئه‌ندامانی مه‌کته‌بی سیاسی به‌ستراوه‌ته‌وه به جۆری پرۆژه‌که‌مانه‌وه و بۆ ئ�ه‌وه‌ک��رد :حکومه‌تى بنکه فراوانمان پارتی بڕیاربووه نوێنه‌ری هه‌موو الیه‌نه‌کان بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت هه‌ڵبژاردن به‌شێوه‌یه‌کى پ��ارت��ی�ه‌وه‌ک��رد ،وه‌اڵم���ی په‌یوه‌ندیه‌کانیان به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی ده‌سه‌اڵته‌وه .نازم عه‌بدواڵ ،قبوڵ ن�هک��ردووه و داواش��م��ان ن�هک��ردووه و ئ �ه‌ن��دام��ى م�هک��ت�ه‌ب��ی س��ی��اس��ى کۆمه‌ڵى پێویستیشمان پێى نیه ،چونکه قه‌ناعه‌تمان بچنه کۆبونه‌وه‌که به‌اڵم ئه‌و سێ الیهنه پاک ئیداره بکات که که‌سانى رۆشنبیر نه‌دایه‌وه. قبوڵیان نهکردووه .له‌و کۆبونه‌وەیە‌دا ئهوه
«ناکرێت پێشبینى ئاینده‌یه‌کى گه‌ش له‌و کۆبونه‌وانه بکه‌ین»
«کۆبونه‌وه‌کان رۆتینن هیچ هه‌نگاوێکى گهوره و ستراتیژى روینه‌داوه»
3
ب���هوه نیه حکومه‌تى بنکه ف����راوان به‌م ش��ێ��وه‌ی��ەی ئێستا ه��ی��چ چاکسازیه‌کى پێبکرێت. چ��اودێ��رێ��ک��ی سیاسیش پ��ێ��ی��وای�ه ئێستا ی �هک�لای��ی ن��ه‌ب��ووه‌ت��هوه ک �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ده‌یانه‌وێت ئۆپۆزسیۆنى راسته‌قینه‌بن یان ن��ا ئ �ه‌و ب�ه‌ن��م��ون�ه‌ش راب�����ردووی ههریهکه له کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو ده‌هێنێته‌وه که به‌شداری کابینه‌کانی پێشتری حکومه‌تیان ک����ردووه ،ل��ه‌ب��اره‌ی گ��ۆڕان��ی��ش �هوه ده‌ڵێت «ئێستا یه‌کالیی نه‌بونه‌ته‌وه به‌شدارى بکه‌ن له پێکهێنانى حکومه‌تێکى نوێ یان بچنه ناو پێکهاته‌کانى ئه‌و حکومه‌ته‌ى ئێستا له کۆبونه‌وه‌کاندا قسه و باسى لێده‌کرێت»، ئ��اس��ۆ ع�ه‌ب��دول��ل�ه‌ت��ی��ف ،رۆژن���ام���ه‌ن���وس و چاودێرى سیاسى ،بۆ (چه‌تر)ی شیکرده‌وه که «ناکرێت تۆ قاچێکت له‌ناو حکومه‌تدا بێت و قاچێکیشت ل�ه‌ن��او خه‌ڵکدا بێت، چونکه له هیچ واڵتێکدا ئیشکردن به‌م مۆدیله نیه». ئ���ه‌و رۆژن��ام��ه‌ن��وس��ه ک��ۆب��ون��ه‌وه‌ک��ان به رۆتین وه‌س��ف ده‌ک��ات و ده‌ڵێت :تا ئێستا کۆبونه‌وه‌کان رۆتینن هیچ هه‌نگاوێکى گهوره و ستراتیژى روینه‌داوه له ئه‌جێنداى ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتدا ،ده‌سه‌اڵت سوره له سه‌ر مانه‌وه‌ى حکومه‌ت و داموده‌زگاکانى حکومه‌ت و ئۆپۆزسیۆنیش سوره له سه‌ر مه‌بده‌ئى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى حکومه‌ت ئهمه دوو خاڵى ناکۆکى و ملمالنێى ه�ه‌ردووالی�ه. ن���اوب���راو ئ���ه‌م ره‌وش������هی ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک��ان هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت رایده‌گه‌یه‌نێت بهمشێوهیه «ن��اک��رێ��ت پێشبینى ئاینده‌یه‌کى گه‌ش له‌و کۆبونه‌وانه بکه‌ین ،چونکه تا ئێستا ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک��ان ت�ه‌م��وم��ژاوى ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ن ک �ه‌س ن��ازان��ێ��ت گفتوگۆکان چیه و له باره‌ى چیه». ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف پێیوانیه حکومه‌تی بنکه فراوان له‌و پێنج الیهنه پێکبێت و باس له‌وه‌ده‌کات :له‌ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و پێنج الیه‌نه‌شه‌وه چ�ه‌ن��د حزبێکیترمان ه�هی�ه ل �ه هه‌رێمى کوردستان که پێشتر پله‌ى وه‌زاریان پێدراوه، چونکه حکومه‌تى بنکه فراوان ئه‌گه‌ر به شێوه زانستیه‌که‌ى لێکی بده‌ینه‌وه بریتیه له کۆى پێکهاته و ره‌گه‌زه جیاوازه‌کانى هه‌ر گه‌ل و واڵتێک.
بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە عه‌لى باپیر له‌گه‌ڵ بارزانى لە پەیوەندیدایە
ده‌سه‌اڵت ل ه باره‌ی بڕینی بودجه‌و ه ده‌ڵێن «حزبه‌کانى خۆشمانى گرتوەته‌وه» ئاماده‌کار راژان سه‌باح ع �ه‌ل��ی ب��اپ��ی��ر ،ئ �ه‌م��ی��ری کۆمه‌ڵی ئیسالمی ،له هه‌وڵی گه‌ڕانه‌وه‌ی بودج ه بڕاوه‌که‌یاندایه له ڕێگای مه‌سعود بارزانیه‌وه ،ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی کۆمه‌ڵیش ئه‌و زانیاریانه پشتڕاست ده‌ک���ات���هوه ،رای��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت ئ �ه‌و ه بڕیارێکی زاڵمانه‌یه سه‌فین دزه‌ییش ده‌ڵێت بارزانی حه‌کیمانه هه‌موو ئه‌و کێشانه چاره‌سه‌ر ده‌کات.
ب ه گوێره‌ی هه‌ندێک زانیاری که ده‌ست (چ��ه‌ت��ر) ک���ه‌وت���ووه چ �ه‌ن��د ئه‌ندامێکی س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ی ک��ۆم �ه‌ڵ��ی ئیسالمی کوردستان پێشنیاریان کردووه مه‌سه‌له‌ى بودج ه بڕاوه‌که‌یان له‌گه‌ڵ مه‌سعود بارزانی باس بکرێت و ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ن ئه‌میری ئه‌و حزبه‌وه پشتیوانی لێکراو‌ه بۆیه به ته‌له‌فۆن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب���ارزان���ی ب��اس��ی ئ���ه‌و ب��اب�ه‌ت�هی کردووه .هه‌واڵێکی ماڵپه‌ڕی کۆمه‌ڵ نیوز که ماڵپه‌ڕی فه‌رمی کۆمه‌ڵى ئیسالمی ه پشتڕاستی ئ�ه‌و گفتوگۆیه ده‌ک��ات �هوه و ده‌ڵێت «به‌سه‌ر په‌رشتى ئه‌میرى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى حزب باسى چۆنیه‌تى بڕینى بودجه‌ى حزبه‌که‌یان کرد». به‌پێى زانیاریه‌کان دوای ئه‌و کۆبونه‌وه‌ی ه عه‌لى باپیر ،ئه‌میرى کۆمه‌ڵى ئیسالمى، ل �ه‌ڕێ��گ��اى ت �ه‌ل �ه‌ف��ۆن �هوه ق��س �هى ل�ه‌گ�ه‌ڵ جه‌الل تاڵه‌بانى سه‌رۆک کۆمارى عێراق و مه‌سعود ب��ارزان��ى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمی
ک��وردس��ت��ان ک�����ردووه .ب��ڕی��ن��ی ب��ودج �هی ئ�ه‌و حزب ه م��اوه‌ی نزیکه‌ی سێ مانگ ده‌بێت ،ئ �ه‌وه‌ش ل �ه‌دوای پشتیوانیان بووه ل � ه داخ��وازی �هک��ان��ی خ�ه‌ڵ��ک ل � ه س��ه‌رای ئ������ازادی ،ل���ه‌و ب����اره‌ی����هوه ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ی س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی ک��ۆم �ه‌ڵ رایده‌گه‌یه‌نێت بڕینی ئه‌و بودجه‌یه‌ی هه‌ر سێ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن زوڵمێکی گه‌وره‌یه‌وه و بڕینی قوتی هاواڵتیانی کوردستانه ،م �ه‌روان ئیسماعیل ،ئ �ه‌ن��دام��ى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ،ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت «ه���ه‌ردوو س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم و س �ه‌رۆک ک��ۆم��ار ئ���اگ���ادارى ب��ڕی��ن��ى ب��ودج �هک �ه‌ن چ��ون��ک�ه ب �ه‌ب��ڕی��ارى م�هک��ت�ه‌ب��ى سیاسى هه‌ردووال بڕاوه ،به‌اڵم ئێمه دان به خۆماندا ده‌گ��ری��ن و به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک ناهێڵین کاریگه‌رى له‌سه‌رمان دروس��ت بکات». له‌باره‌ی قسه‌کردنی ئه‌میره‌که‌یانه‌وه ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى ده‌ڵێت «مامۆستا ع �ه‌ل��ی ب��اپ��ی��ر ل��ه ڕێ��گ��اى ت �ه‌ل �ه‌ف��ۆن �هوه قسه‌ى له‌گه‌ڵ ک��اک مه‌سعود بارزانى ک��ردووه و پێشیوایه که کاک مه‌سعود به‌رپرسیاریه‌تیه‌کى زۆرى له‌سه‌ر شانه و به‌رپرسى یه‌که‌مه له ک��وردس��ت��ان» ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌رکردایه‌تی ده‌ڵێت عه‌لی باپیر به بارزانی وتووه «بامه‌سه‌له‌ى نان بڕین نه‌کرێته فشار و بگه‌ڕێنرێته‌وه و ئهوه قوتى کادیر و ئه‌ندامانمانه». م �ه‌روان ئیسماعیل ،ڕه‌تیکرده‌وه ئه‌میرى کۆمه‌ڵ په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێم پچڕاندبێت وتی :هه‌رکێشه‌یه‌کمان هه‌بێت دواج��ار هاواڵتی کوردستانین ،چونکه ڕه‌ت��ک��ردن �ه‌وه‌ى ب��ۆچ��وون��ى یه‌کترى هیچ
ئه‌نجامێکمان بۆ نادات به‌ده‌سته‌وه. رۆژی پێنج شهممه پ��ارێ��زه‌ری یاسایی ک��ۆم �ه‌ڵ داوای���هک���ی ی��اس��ای��ی ل �ه س�هر ههریهکه له وه‌زاره‌ت���ی دارای��ی وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ و سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌ت تۆمار ک���رد ئ �ه‌م �ه‌ش ل����ه‌دوای ئ���ه‌و پ�هی��وه‌ن��دی�ه ته‌له‌فۆنیه‌ی باپیر دێت له‌گه‌ڵ بارزانی. ئه‌ندامێکیتری سه‌رکردایه‌تی ئه‌و حزبه ج��گ�ه ل����ه‌وه‌ی پ �هی��وه‌ن��دی �هک �ه پشتڕاست دهکاتهوه ره‌تیشی دهکاتهوه به‌بێ ئاگاداری الیه‌نه‌کانیتری ئۆپۆزسیۆن بێت ،محەمه‌د ساڵح بامۆکى ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵى ئیسالمى به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند «نازانم گۆڕان ئاگادارى ئه‌م ته‌له‌فۆنه‌یه یان نا ،به‌اڵم بێ گومانم مامۆستا باپیر له خۆیهوه هیچ کارێک ناکات ،چونکه پێشووتر هه‌وڵ هه‌بوو بۆ ئ�ه‌وه‌ى بودجه‌ى حزبه‌کان به‌ته‌نها بگه‌ڕێنرێته‌وه ،به‌اڵم کۆمه‌ڵ ئه‌وه‌ى قبوڵ نهکردووه». ئه‌و ئه‌ندامه‌ى کۆمه‌ڵى ئیسالمى وتیشى «پ��ارت��ى و یه‌کێتى ب�ه ئ���اره‌زوى خۆیان هه‌ڵسوکه‌وتیان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ب��ودج �هى ئ �ه‌وان ک��ردووه له کاتێکدا ده‌نگى ئۆپۆزسیۆن nئه‌میری کۆمه‌ڵ ده‌یه‌وێت بارزانی بودجه‌که‌ی بۆ گێڕێته‌وه فۆتۆ :ئینته‌رنێت دهکاته نیوه‌ى ده‌نگى ده‌سه‌اڵت». ب��ه‌گ��وێ��ره‌ی ه �ه‌ن��دێ��ک زان���ی���اری پێش ک��رد به وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى په‌رله‌مانى کوردستان ئ �هوه پشت گوێ به‌هۆى ئه‌و خه‌م خۆریه‌وه که هه‌یه‌تى بۆ کۆبوونه‌وه‌کان پارتى و یه‌کێتى له‌ڕێگاى کوردستان وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێم به‌اڵم نه‌خات و بودجه‌ى حزبه‌کان به‌شێوه‌ى یاسا کێشه‌کان ده‌توانێت به چاوێکى یه‌کسان نوێنه‌ریانه‌وه به‌ڵێنى ئ�ه‌وه‌ی��ان��داوه ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندیه‌که بێ ئه‌نجام بوو .ئه‌ندامێکی له په‌رله‌مانى کوردستان ڕێکبخرێت بۆ و داد په‌روه‌رانه ئه‌و شتانه یه‌کال بکاتهوه، وت��ى «م��ن دڵنیام که ئ�ه‌و مه‌سه‌له‌یە و کۆبوونه‌وه‌یه‌ک بکه‌ن شته‌کان چاره‌سه‌ر پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی��ش پ��ێ��ی��وای�ه ب��ڕی��ن��ى ب��ودج �هى ئه‌وه‌ى مافى که‌س نه‌خورێت». ده‌ک��رێ��ت و ب�ه کۆمه‌ڵیان وت���ووه «ئێمه ح��زب�هک��ان به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک کارێکى دوای ئ���ه‌وه‌ی (چ �ه‌ت��ر) پ�هی��وه‌ن��دی کرد م �ه‌س �ه‌ل �هک��ان��ى دی���ک���ه‌ش ب���ه چ��اوێ��ک��ى ده‌یگێڕینه‌وه و ئهوه ئیجرائاتێکه حزبه‌کانى باش نیه و ئه‌و حزبانه مافى خۆیانه ئه‌و به چه‌ند به‌رپرسێکی پارتیه‌وه ،سه‌فین یه‌کسانانه و حه‌کیمانه چاره‌سه‌رده‌کات، بودجه‌یان هه‌بێت .محمه‌د دلێر مهحمود ،دزه‌ی���ى ،ئ�ه‌ن��دام��ى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى پارتى به‌اڵم تائێستا چۆنیه‌تى بڕین و هۆکارى خۆشمانى گرتۆته‌وه». بۆ وه‌رگرتنی زانیاری له‌سه‌ر پێدانه‌وه‌ی ب��ڕی��ارده‌رى لیژنه‌ى دارای��ى له په‌رله‌مانى دیموکراتی کوردستان ،ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ی وورده‌ک��اری��م له‌النیه» بۆیه ناتوانم لهوه بودجه‌ی ئه‌والیه‌نانه (چه‌تر) په‌یوه‌ندى ک��وردس��ت��ان ڕاگ �هی��ان��د «ده‌ب���ێ���ت چیتر وت ک�ه س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمى کوردستان زیاتر قسه‌ی له‌باره‌وه بکه‌م.
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
4
چه‌مچه‌ماڵ کاروان ئیبراهیم ئێواره‌ى ( )2011/7/7له کتێبخانه‌ى گشتى شۆڕش ل ه قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ به به‌شدارى سه‌دان که‌س ،یادى چله‌ى کۆچى دوایى رۆژنامه‌نوسی گه‌نج (عه‌دنان عه‌لى قادر) کرایهوه، دواى یاده‌که‌ش له ناحیه‌ى شۆڕش باخچه‌یه‌کى گشتى به ناوى عه‌دنانه‌وه ناونرا.
ی��اده‌ک �ه ل �ه‌الی �ه‌ن کتێبخانه‌ى گشتى شۆڕشهوه رێکخرابوو ،که عه‌دنان عه‌لى خۆى یه‌کێک بوو له کارمه‌نده‌کانى ئه‌و کتێبخانه‌یه ،له سه‌ره‌تادا به چه‌ند ئایه‌تێک له قورئانى پیرۆز ده‌ستیپێکرد، پاشان خوله‌کێک وه‌ستان بۆ گیانى شه‌هیدان کوردستان ،دواى ئه‌وه‌ش وتارى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى کتێبخانه‌کان
چه‌مچه‌ماڵ ،چله‌ی رۆژنامه‌نوس عه‌دنان عه‌لى بهڕێوه ده‌چێت
خوێنرایه‌وه ،له وت��اره‌ک �ه‌دا ئاماژه بۆ ئ�هوه کرا که عه‌دنان عه‌لى س �ه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى سه‌رقاڵى کارى رۆژنامه‌نوسى و هونه‌رى بوو ،کاره‌کانى کتێبخانه‌که‌شى به باشى راده‌په‌ڕاند. دواتر به‌شێک له‌و بهرنامه ته‌له‌فزیۆنییه خ���رای���ه‌ڕوو ،ک �ه پێشتر ت�ه‌ل�ه‌ڤ��زی��ۆن��ى (ج �ه‌م��اوه‌ر) له‌گه‌ڵ عه‌دناندا سازیان کردبوو ،له‌و به‌رنامه‌یه‌دا عه‌دنان باس له خه‌یاڵ و هیواکانى ده‌کات له بوارى هونه‌رى مۆسیقا و شێوه‌کاریدا. ه���هر ل��ه ی���اده‌ک���ه‌دا ک�����اروان س���االر، س���ه‌رن���وس���ه‌رى رۆژن����ام����هى (چ��ه‌ت��ر) ق��س �هى ک���رد و رای��گ �هی��ان��د ،ع �ه‌دن��ان په‌یامنێرێکى چاالکى رۆژنامه‌که‌یان بووه و توانیویه‌تى به وردى کار له‌سه‌ر که‌موکورتییه‌کانى چه‌مچه‌ماڵ و شۆڕش بکات. س���ه‌رن���وس���ه‌رى(چ���ه‌ت���ر) ره‌خ��ن �ه‌ش��ى له به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان گرت، که تا ئێستا نه‌یانتوانیوه رێگه‌کانى هه‌رێمى کوردستان چاک بکه‌ن. راشیگه‌یاند :ئ �ه‌وان وه‌ک رۆژنامه‌ى (چ���ه‌ت���ر) پ��اب��ه‌ن��د ده‌ب�����ن ب���ه خ �هی��اڵ و ه���ی���واک���ان���ى ع����ه‌دن����ان����هوه و ئ��ه‌و که‌موکورتیانه‌ى عه‌دنان فریا نه‌که‌وت
کاریان له‌سه‌ر بکات ،په‌یامنێره‌کانى تریان ده‌یکه‌ن. هه‌ر له یاده‌که‌دا له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج، به‌رپرسى لقى که‌رکوکى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى کوردستان قسه‌ى کرد و رای��گ �هی��ان��د :ده‌ب��ێ��ت ده‌س��خ��ۆش��ى له بنه‌ماڵه‌ى عه‌دنان بکرێت ،که توانیویانه گه‌نجێک پ�����ه‌روه‌رده ب��ک �ه‌ن ،ک �ه بۆ نیشتمان بیربکاته‌وه. له ی��اده‌ک �ه‌دا پارچه مۆسیقایه‌ک و به‌شێک له وێنه‌کانى عه‌دنان که له میانى خوێندنى زانکۆیدا گرتبووى، نمایش کرا. له کۆتایشدا ج �ه‌م��اوه‌رى ب�ه‌ش��دار بوو رۆیشتن به‌ره‌و ئه‌و باخچه‌یه‌ى که ناونرا، باخچه‌ى رۆژنامه‌نوسى جوانه‌مه‌رگ عه‌دنان عه‌لى قادر ،له‌ناو باخچه‌که‌شدا ئامێره مۆسیقییه‌کانى ع �ه‌دن��ان که پ��ێ��ک ه��ات��ب��وو ل �ه دوو ک�ه‌م��ان��چ�ه و س�ه‌ن��ت��ورێ��ک ،ه �ه‌روه‌ه��ا تابلۆکانى و بڕوانامه‌ى رێزلێنانى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) نمایش کرابوو ،که به‌هۆى کارکردنى له رۆژنامه‌ى (چه‌تر) پێى به‌خشرا بوو n .مه‌رگی گه‌نجه رۆژنامه‌نوسه مۆسیقاژه‌نه‌که شۆڕشی خه‌مگین کردووه فۆتۆ :فه‌ریق عه‌دنان عه‌لى قادر ،له ( )1985/7/15خوێندنى ل �ه ن��اح��ی�هى ش���ۆڕش ت��ه‌واو راگه‌یاندنى له‌و زانکۆیه ته‌واو کردووه ،روداوى ئۆتۆمبێله‌وه ژیانى له‌ده‌ستدا، له ناحیه‌ى قادرکه‌ره‌م سه‌ر به پارێزگاى ک���ردووه ،پاشان له زان��ک��ۆى سلێمانى رۆژى ( )2011/5/29له‌سه‌ر رێگه‌ى عه‌دنان جگه له‌وه‌ى رۆژنامه‌نوس بوو، که‌رکوک له‌دایکبووه ،قۆناغه‌کانى وه‌رگ���ی���راوه و س��اڵ��ى ( )2009به‌شى چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ ـ س��ل��ێ��م��ان��ى ،ب �ه‌ه��ۆى مۆسیقاژه‌ن و وێنه‌کێشیش بوو.
ئاسایش‌و به‌رگرى ب ه مه‌به‌ستى سه‌ردانى ئه‌و ناوچانه‌ى له‌الیه‌ن ئێرانه‌و ه تۆپباران ده‌کرێن.
ح��ک��وم�ه‌ت��ى ع��ێ��راق ن��اچ��ارب��ک��رێ��ت ل�ه‌و تۆپبارنکردنه ب��ێ پ��اس��اوه بکۆڵێته‌وه، وت��ی��ش��ى« :ب��ڕی��ارب��وو ل���ه‌م ه�ه‌ف��ت�هی�ه‌دا س �ه‌ردان��ى ن��اوچ�ه تۆپبارانکراوه‌کانمان بکردایه ،به‌اڵم به‌هۆى ئ�ه‌وه‌ى سه‌رۆکى ل��ی��ژن�هى ئ��اس��ای��ش و ب �ه‌رگ��رى گه‌شتى ک��ردووه و سه‌رۆکى لیژنه‌ى په‌یوه‌ندیش ناوى ئه‌و دوو په‌رله‌مانتاره‌ى نه‌ناردووه که له لیژنه پێکهێنراوه‌که‌ن ،لیژنه‌که په‌کى که‌وت».
تۆپبارانه‌کان ،به‌غداد دێنێت ه ده‌نگ و هه‌رێم بێده‌نگه چه‌تر کاوه حسێن شوان محه‌مه‌د ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى ئاسایش‌و به‌رگرى ل ه په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند: ل ه هه‌فته‌ى رابردوودا له‌سه‌ر راسپارده‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق لیژنه‌یه‌ک پێکهێنرا ب ه سه‌رپه‌رشتى سه‌رۆکى لیژنه‌ى
ئه‌ندامه‌که‌ى لیژنه‌ى ئاسایش و به‌رگرى له په‌رله‌مانى عێراق بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد :ده‌بوایه لیژنه‌که له‌م هه‌فته‌یه‌دا س �ه‌ردان��ى ئ �ه‌و ناوچانه‌ى بکردایه ،که ئێران به بێ پاساو تۆپبارانى ده‌ک��ات، تا راپۆرتێک له‌سه‌ر ناوچهکه ئاراسته‌ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ع��ێ��راق ب��ک �هی��ن ،ب��ۆئ �ه‌وه‌ى
خانه‌نشینى په‌رله‌مانتاران که‌مده‌کرێته‌و‌ه
لیستى کوردستانى راى جیاوازى تێده‌که‌وێت هه‌ولێر هانا ئازاد
خانه‌نشینى په‌رله‌مانتاران که کێشمه‌کێشمى له‌نێوان په‌رله‌مانتاران دروستکردووه ،به‌اڵم له ئێستادا په‌رله‌مانى کوردستان له پشوى هاوینه‌یدایه و پێده‌چێت دواى پشوو ئه‌و بابهته بخرێت ه به‌رنامه‌ى کاره‌وه.
دوای ئ �ه‌وه‌ى د.زان��ا ره‌ئ��وف و د.شاهۆ سه‌عید و د.جه‌عفه‌ر عه‌لى بایکۆتى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی��ان درێ�����ژه پ��ێ��دا و داواى خانه‌نشینیان کرد ،پرۆژه‌یه‌کیان داوهته په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ نه‌هێشتنى م��وچ �هى خانه‌نشینى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اران، له‌به‌رامبه‌ریشدا جێگرى سه‌رۆکى لیستى کوردستانى ئ��ام��اژه بۆ ئ �هوه ده‌ک��ات: پ��رۆژه‌ی �هک��ى ل �ه‌م ج��ۆره نه‌گه‌یشتوه‌ته ده‌ستمان. د.زان���ا ره‌ئ���وف ئ�ه‌ن��دام��ى فراکسیۆنى گ�����ۆڕان ب���ه (چ����ه‌ت����ر)ى راگ���هی���ان���د، پرۆژه‌یه‌کمان بۆ نه‌هێشتنى خانه‌نشینى پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ت��اران داوه‌ت�����ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى کوردستان ،بۆ ئه‌وه‌ى چیتر پاره نه‌درێت به په‌رله‌مانتارانى خانه‌نشین. د.زان���ا وتیشى :ه�هر په‌رله‌مانتارێک ئه‌گه‌ر دوو ساڵ ئه‌ندامى په‌رله‌مان بێت دواى خانه‌نشینى ()%60ى موچه‌که‌ى پێده‌درێت ،به‌اڵم له پرۆژه‌که‌ى ئێمه‌دا به هیچ شێوه‌یه‌ک پاره دانه‌نراوه. ئ��ه‌ن��دام��هک��هى ف��راک��س��ی��ۆن��ى گ���ۆڕان ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد ،پێمانوایه ئه‌م پرۆژه‌یه گرنگه ئه‌گه‌ر ره‌تنه‌کرێته‌وه. له‌به‌رامبه‌ردا دڵشاد شه‌هاب ،جێگرى س���ه‌رۆک���ى لیستى ک��وردس��ت��ان ره‌ت��ى
ک����ردهوه ،پ����رۆژه‌ى ل �ه‌م ج���ۆره هاتبێت ه په‌رله‌مانى کوردستان و راشیگه‌یاند، پ��رۆژه‌ی �هک��ى ل��ه‌م ج���ۆره ره‌ن��گ �ه قبوڵ نه‌کرێت. دڵشاد شه‌هاب وتیشى :ئهمه رهنگه ته‌نها نوسراو بێت ،چونکه هه‌ر پرۆژه‌یه‌ک ده‌بێت ( )10په‌رله‌مانتار واژۆى له‌سه‌ر بکات ئینجا دهبێته پرۆژه. د.دان������ا س �ه‌ع��ی��د س���ۆف���ى ،ئ �ه‌ن��دام��ى پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ى ک���وردس���ت���ان ل���ه لیستى ک���وردس���ت���ان رای��گ��هی��ان��د ،پشتگیرى هه‌موو پرۆژه‌یه‌کى له‌و جۆره ده‌که‌ین، ئ �ه‌گ �هر ک���ار ل �ه‌س �هر ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى موچه ب�ه‌رزه‌ک��ان بکات و کار له‌سه‌ر ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ى م��وچ�ه پله نزمه‌کان بکات. ئ �ه‌ن��دام �هک �هى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ئ���ام���اژه‌ى ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ش���ک���رد ،م��وچ �هى پهرلهمانتاره خانه‌نشینه‌کان ب��ه‌رزه و پێویستى به که‌مکردنه‌وه ههیه. له بودجه‌ى ساڵى ()2011دا په‌رله‌مانى ک���وردس���ت���ان ب���ه زۆری����ن����هى ده‌ن��گ��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اران��ى ب��ودج �هى په‌رله‌مانى کوردستانى به‌رزکرده‌وه. سمکۆ محه‌مه‌د ،رۆژنامه‌نوس پێیوایه په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌وه‌ندى به‌دواى ئ��ی��م��ت��ی��ازات و ک��ارک��ردن��ى خ��ۆی�ه‌ت��ى، ئهوهنده به‌دواى کارى خه‌ڵک و پرۆژه یاساکانه‌وه نیه ،بۆیه پێویسته په‌رله‌مانى کوردستان له کاتى ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى دانیشتنه‌کانى به خۆیدا بچێته‌وه. سمکۆ وتیشى :په‌رله‌مان چۆن قبوڵ ده‌کات موچه‌ى ئه‌ندامانى ده‌یان ملیۆن بێت ،به‌اڵم موچه‌ى مامۆستایه‌ک زۆر له‌و رێژهیه که‌متر بێت ،بۆیه پێویسته هه‌نگاوى جدى بنێت بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى موچه‌ى په‌رله‌مانتارانى.
وت��ی��ش��ى :ح��ک��وم �ه‌ت��ى ع���ێ���راق ده‌ب��ێ��ت ل �ه رێ��گ �هى پ �هی��وه‌ن��دى دوو ق��ۆڵ��ی��ی�هوه کێشهکه چاره‌سه‌ر بکات ،یاخود ده‌بێت په‌نابه‌رێته‌به‌ر رێسا و یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کان بۆ راوه‌ستانى تۆپبارانکردنه‌که ،چونکه ئه‌و تۆپبارانکردنه پێشێلکردنى سه‌روه‌رى ع��ێ��راق�ه ،ب��ه‌اڵم له‌کاتى سه‌ردانکردنى جێگرى سه‌رۆکى ئێران هیچ به‌رپرسێک ئاماژه‌ى به‌و تۆپبارانکردنه نه‌کرد ،ته‌نها سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراق نه‌بێت.
سه‌باره‌ت به‌وه‌ى بۆ په‌رله‌مانى کوردستان بێده‌نگه له‌سه‌ر ئه‌و تۆپبارانکردنه‌ى ئێران ده‌یکات و لیژنه‌ى پێکنه‌هێناوه ،به‌یان ئه‌حمه‌د ،په‌رله‌مانتارى کوردستان له‌سه‌ر لیستى یه‌کگرتوو ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) قسه‌ى کرد و بۆ که‌مته‌رخه‌مى گهڕاندهوه ،که له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى کوردستانه‌وه لیژنه پێکنه‌هێنراوه و ب�ه پێویستیشى زان��ى، ده‌ب��وای �ه په‌رله‌مانى کوردستان لیژنه‌ى ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه پێکبهێنایه و دانیشتنێکى
ن��ائ��اس��ای��ى ل �ه‌س �هر ئ��ه‌و تۆپبارانکردن ه ئه‌نجام بدایه ،چونکه کێشهکه تایبه‌ته به هه‌رێمى کوردستان. ئ��ه‌م بێده‌نگییه‌ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان له‌کاتێکدایه که ماوهیهکه ئێران ده‌ستى به تۆپبارانى خاکى کوردستان کردۆته‌وه و زیانێکى زۆرى به هاواڵتیان گه‌یاندووه، رۆژى هه‌ینى رابردووش له شارى به‌غداد خۆپیشاندانێک دژى تۆپبارانه‌کانى ئێران ئه‌نجامدرا.
له‌یادی شه‌هیدکردنی قاسملودا
«گه‌لی کورد گه‌لێکی واحده و پارچه‌کراوه و مافی خۆیه‌تی رۆژیک یه‌کبگرنه‌وه» ئاماده‌کردن نهبووه)22( ،ی پوشپه‌ر رۆژی ده‌رکه‌وتنی گشت الی�ه‌ن�هی ن��اوه‌رۆک��ی ئ �ه‌و رژێمه‌ی ه پشتیوان عه‌لی که بهداخهوه به نرخێکی یه‌کجار گران بۆ گه‌لی کورد و بزووتنه‌و‌ه ڕه‌واکه‌ی ته‌واو بوو دکتور عه‌بدولڕه‌حمان قاسملو ،سه‌رکرده‌ی ئه‌ویش له‌ده‌ستدانی که‌سایه‌تی ڕێبه‌رێکی دی���اری رۆژه���هاڵت���ی ک��وردس��ت��ان له‌گه‌ڵ ناسراوی گه‌له‌که‌مان بوو. هاوڕێیه‌کی به ناوی عه‌بدو اڵ ق��ادری ،له رێگا چاره‌ی کۆمه‌ڵ ه بۆ ئه‌م دۆخه ند ب���ه‌رواری ( )1989/7/13له الی �ه‌ن چه راگه‌یاندنی کۆمه‌ڵ‌ه پێیوایه :هه‌ر الیه‌نێک چه‌کدارێکی کۆماری ئیسالمییه‌و‌ه که وه‌اڵم��ی خ��ۆی بۆ ئ�ه‌م رۆژه ههیه ،به‌اڵم گومان ده‌کرێت ئه‌حمه‌دی نه‌ژادیشی تێدا ئ �ه‌گ �هر وه‌اڵم��ێ��ک��ی یه‌کپارچه‌یی ببێت، بووبێت ،له (ڤیه‌ننای) پایته‌ختی واڵتی ده‌ستکه‌وتی باشتر ده‌بێت بۆ نه‌ته‌وه‌که‌مان. (نه‌مسا) تیرۆر کرا ،تا ئێستاش چۆنیه‌تی ب��ێ��گ��وم��ان ئ���ه‌م ڕۆژ‌ه وه‌ک رۆژێ��ک��ی تیرۆرکردنی به ته‌واوی ئاشکرا نهکراوه و م��ی��ژووی��ی ک �ه کۆمه‌ڵگای جیهانی له دوو گومان لێکراوی ئه‌م پالنه‌ش به ناوه‌کانی ناوه‌رۆکی تێرۆریستی کۆماری ئیسالمیی (ئه‌میر مه‌نسووری بوزورگیان) و (محه‌مه‌د به‌شێوه‌یه‌کی به‌ڵگه‌مه‌ند دڵنیا ک���ردهوه، شاهرودی) ناسراوب‌ه (سه‌حراوێردی) دوای ل �ه‌ڕوان��گ �هی ئ��ێ��م�هوه رۆژێ��ک �ه ک �ه ده‌ب��ێ ئه‌وه‌ی ده‌ستگیر ده‌کرێن له ژێر چاودێری پێداگریی له‌سه‌ر ب�ه‌دواداچ��وون��ی بکوژان پۆلیسی نه‌مسا به ئاسانی ئه‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ و ئه‌و ده‌وڵ�ه‌ت و الیه‌نانه‌ی ده‌ستیان تێیدا الی کۆماری ئیسالمی !...و تائێستاش ههبووه بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی یاسا سه‌روه‌ربێت، ده‌س��ت��گ��ی��ر ن��هک��راون��ه‌ت��هوه ،ل���ه‌م ب��اب �ه‌ت �ه‌دا به‌تایبه‌ت هێرش بۆ سه‌ر ڕێبه‌رو چاالکانی له‌ساڵیادی ئه‌و تیرۆر کردنه‌دا رای الیهنه سیاسی گه‌له‌که‌مان ک��ورت بکه‌ینه‌وه. سیاسیه‌کانی رۆژهه‌اڵتی تێدا خراوهته ڕوو .ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه��ه‌وڵ��دان ب��ۆ ه �ه‌رچ��ی زی��ات��ر ب ه نێوده‌وڵه‌تی کردنی ( 22پوشپه‌ر) و ()22ی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان بۆ ئه‌و پوشپه‌ڕه‌کان ،هاوکات ده‌توانرێت ره‌مزێک یاد ه چی ده‌ڵێت بێت بۆ لێکزیکبوونه‌وه‌ی الیهنه و سه‌لیق ه ی ه �� � ڵ ه �� � ��ۆم � ک ن�����اوه‌ن�����دی راگ���هی���ان���دن���ی جۆربه‌ره‌کان له بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازانه‌ی و ه ئ ی ه �ار � ب ه � ل زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان گه‌لی کورد له ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان. ی��اده‌و‌ه به‌مجۆر‌ه ده‌دوێ��ن)22( :ی پوشپه‌ڕ حزبی دیموکرات بۆ ئه‌و یاد ه چی رۆژی ده‌رکه‌وتنی ناوه‌رۆکی ته‌واو ئاشکراو ده‌ڵێت ه یه‌کالکه‌ره‌وه‌ی ڕژێمی کۆماری ئیسالمیی ئه‌ندامی حزبی دیموکرات ،رامبود لوتف ه تی که سه‌ره‌ڕای ده‌ربڕینی ههرچهشنه دژایه پوری بهمشێوهیه باس له‌و رۆژه ده‌کات: دوژم��ن��ک��اری��ی �هک��ی ل��ه‌گ��ه‌ڵ ن �هی��اران��ی ،بۆ ساڵرۆژی شه‌هید بوونی دکتۆر قاسملو به‌تایبه‌ت هێزه ئۆپۆزسیۆن‌ه کوردییه‌کان س �ه‌رک��رده‌ی گ���ه‌وره‌ی گه‌لی ک��ورد دوو ژێربه‌ژێرو به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک به دڕندانه‌ترین خوێندنه‌وه‌مان ههیه :یه‌که‌م ئ�ه‌وه‌ی وه‌کو پیالنه‌کانی بۆ له‌ناوبردن و سڕینه‌وه‌ی ده‌نگه شه‌هید ب��وون��ی رێ��ب�ه‌رێ��ک کاره‌ساتێک جیاواز و هه‌قیقه‌تخوازه‌کان خست‌ه گه‌ڕ .بوو بۆ گه‌لی کورد له قۆناغێکی ئاوه‌ها سه‌ر ب��اری ئ �ه‌وه‌ی ک��ورد ههمیشه هه‌وڵی هه‌ستیاردا ،الیه‌نی تری شه‌هیدبوونی وه‌کو ئاشتیداوه ،له ڕوانگه‌ی کۆمه‌ڵه‌وه ،ئهوکاته نرخێکی پ��ی��رۆز‌ه بۆ گه‌له‌که‌ی و بووب ه و ئێستاش هیچ گومانێکمان له ناوه‌رۆکی هۆکاری پێشکه‌وتنی هۆشیاری گه‌لی تێرۆریستی ڕژێمی کۆماری ئیسالمیدا ک��ورد له ئاستی ناسینی دوژمنه‌که‌ی.
به‌اڵم نه‌مانی شه‌هید قاسملو برینێکی گران بوو که رێبه‌رێکی گه‌وره‌مان له ده‌ستدا و له الیه‌کیتر بوو به سمبول و هێمایه‌کی پرشنگدار بۆ حزبی دیموکرات. ئاستی خه‌باتی سیاسی و چه‌کداری
ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هی دی��م��وک��رات پێیوایه که: خه‌باتی سه‌ره‌کی نه‌ته‌وه‌ی کورد به گشتی سیاسیه ،خه‌باتی چه‌کداری ئامرازێک‌ه ل ه خزمه‌ت خه‌باتی سیاسیدا بۆ گه‌یشتن ب ه ئامانجه‌کانت به ناچار ده‌ستی بۆ ده‌بیت. خه‌باتی سیاسی دوای شه‌هید قاسملو هه‌ر
بهردهوامه و خه‌ڵک به رێکخستن ده‌کات. ب���ه‌اڵم میکانیزمی ش���ه‌ڕی چ�هک��داری ک�ه باشتره بێژین مکانیزمی به‌رگری چه‌کداری دوای دابه‌زینی حزبی دیموکرات له قه‌ندیله‌و‌ه بۆ ده‌شتی کۆیه و که‌وتن ه ب��ن ته‌ئسیراتی کۆمه‌ڵێک گیروگرفت ل �ه ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��دا نهیهێشتووه خه‌باتی چکدارانه‌ی خۆی وه‌کو هه‌شتا و سه‌ره‌تاکانی نه‌وه‌تی زاینی په‌یڕه‌و بکاتهوه. درێژه بۆ ل19
تۆپبارانه‌کان «ئه‌وپه‌ڕى سوکایه‌تیی ه به‌کورد»
«به‌ته‌واوى مانا له‌گه‌ڵ ئیرحه‌لدام و پێویست ه به‌جێى بهێڵن»
دیداری
ساالر بیاره‌یى شێخ عه‌بدولره‌حمان نه‌قشبه‌ندی ،له دوای ده‌رکه‌وتنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان زۆرتر له جاران وه‌ک که‌سایه‌تیه‌کی سیاسی ده‌رده‌که‌وێت ،له‌م دیداره‌ی (چه‌تر)دا باس له کۆمه‌ڵێک ته‌وه‌ری جیاواز ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت بڕیاره پارێزه‌ره‌کانی ئۆجه‌الن بێنه‌الم و ده‌ڵێت مانگی یه‌ک ملیۆن دینارم له‌الی گۆڕان ههیه.
«خانه‌نشین نه‌کراوم» ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێش جه‌میل هه‌ورامى، لێپرسراوى پێشمهرگه دێرینه‌کانى یه‌کێتى سه‌ردانى ماڵى شێخ عه‌بدولره‌حمانى کرد. دواتر ده‌نگۆی ئهوه باڵو بوویه‌وه گوایه شێخ عه‌بدولره‌حمان گه‌ڕاوه‌ته‌وه ناو یه‌کێتى و به پله‌ى رائید خانه‌نشین کراوه ،به‌اڵم شێخ ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ى به‌ناڕاست زان��ى و رایگه‌یاند ،ئه‌و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ زۆربه‌ى الیه‌نه‌کان ههیه و وتى «هاتنى جه‌میل ه��ه‌ورام��ى ،ئ �ه‌و ج��ارج��اره ه �هر س �ه‌ردان��م ده‌ک��ات و په‌یوه‌ندیمان هه‌ر ههبووه» له درێ����ژه‌ی ق��س�هک��ان��ی��دا وت��ی��ش��ی جه‌میل هه‌ورامی «پرسی چیم ده‌وێ ،منیش وتم داواکارى من هى خانه‌قایه ،وتیشم ئه‌گه‌ر بکرێت وه‌ک مافى خۆم چه‌ند ساڵه له ن��او یه‌کێتیدا ه �ه‌وڵ و کۆششم ک��ردووه خانه‌نشینم بکه‌ن ،ئه‌وانیش وتیان به پله‌ى رائید ده‌تکه‌ین ،منیش پاش رۆشتنه‌وه‌یان نامه‌یه‌کم نارد بۆ جه‌میل هه‌ورامى وتم نامه‌وێ بمکه‌ن ،له‌به‌ر ئهوه زۆر ههیه له من شیاوتر و هیچیشى بۆ ن�هک��راوه»، ن��اوب��راو باسی له‌وه‌شکرد که «گ��ۆڕان تائێستاش که مینحه‌که‌یان بڕاوه هه‌موو
مانگێک ملیۆنێک دینارم ده‌ده‌نێ» ئه‌و باسی له‌وه‌کرد ئه‌گه‌ر خانه‌نشینیم هه‌بێ داوا ده‌که‌م گۆڕان ملیۆنه‌که‌م ببڕێت. شێخ وتى «ارحل» به‌مه‌به‌ستى گفتوگۆکردن له‌سه‌ر بارودۆخى ئێستاى هه‌رێمى کوردستان ( )120که‌س له نوێنه‌رانى هێز و الیهنه سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى و که‌سایه‌تى له کۆنفرانسێکدا ( )6/4له هه‌ولێر به‌ناونیشانى (ن��ا بۆ توندوتیژى و ب��ێ چ���اره‌ی���ى ،ب �ه‌ڵ��ێ ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌رى ئاشتى و دیموکراتیانه) ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو، شێخ عه‌بدولره‌حمانیش یه‌کێک ب��وو له به‌شداربوان له‌و کۆنفرانسه‌دا ،نه‌قشبه‌ندى له وه‌اڵم��ى ئاماده‌بوویه‌کدا که وتبووى جارێ زووه به‌م دهسهاڵته بڵێن (ارح��ل)، ئه‌و وتبووى «به‌ڵێ بۆ ارحل». له‌و بارهیهوه نه‌قشبه‌ندی رایگه‌یاند وه‌ک شێخێکى نه‌قشبه‌ندى بانگهێشتکرابووم بۆ کۆنفرانسه‌که ،وتى «له‌و کۆنفرانسه‌دا ئه‌نجومه‌نێک دان����راو منیش ک���رام به ئه‌ندامى ئه‌و ئهنجومهنه ،پاشان ده‌نگماندا بۆ پێنج که‌س که ببنه ئه‌نجومه‌نى بااڵو به‌دواداچون بکه‌ن بۆ کێشه‌کان تا بتوانن ل �ه‌و کێشه و ق�هی��ران��ان�ه ه�ه‌م��ووالی�هک رزگ����ارم����ان ب��ب��ێ��ت» ،پ���اش���ان ب��اب �ه‌ت��ی ارحله‌که‌ی رونکرده‌وه که په‌رله‌مانتارێک وتویه‌تی نابێ ئێمه بڵێین ارحل ،چونکه هێشتا کاتى ئهوه ماوه ،شێخیش ل ه وه‌اڵمدا بابه‌تی تۆپبارانه‌کانی ئێران و تورکیا ده‌هێنێته‌وه و ده‌ڵێت «جگه له‌وه‌ى رێگریان لێ ناکرێ ،که‌سیش نییه داواى قه‌ره‌بوو بکات ،سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ش یه‌ک سه‌رکرده‌ى کورد له باشور هیچ هه‌ڵوێستێکى نییه، ئهوه ئه‌وپه‌ڕى سوکایه‌تییه به‌کورد ،ئه‌م بێده‌نگیه‌ش رازى بوونه به‌و سوکایه‌تییه، کاتێ سه‌رکرده‌کان به‌مه‌ش رازى بوون وات �ه شیاوى ئ �هوه نین ببنه س �ه‌رۆک و سه‌رکرده» ،شێخ ئه‌وه‌شى نه‌شارده‌وه که به‌هیچ شێوه‌یه‌ک کاربه‌ده‌ستانى هه‌رێم
به‌سه‌رۆک و سه‌رکرده‌ى خۆی نازانێت و وتى «به‌ته‌واوى مانا له‌گه‌ڵ ئیرحه‌لدام و پێویسته به‌جێى بهێڵن ،چونکه ئهمانه شیاوى ئه‌و شه‌ره‌فى سه‌رۆکایه‌تییه نین». پارێزه‌ره‌کانی ئۆجه‌الن دێنه‌الم ل �ه به‌شێکی ت���ری ئ���ه‌و دی�����داره‌دا شێخ باسی نامه‌که‌ی ئۆجه‌النی کرد که‌چه‌ند مانگێک له‌مه‌وپێش عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن رێ��ب�ه‌ری گشتی ( )PKKنامه‌یه‌کى ئاراسته‌ى شێخ عه‌بدولره‌حمان ک��ردووه و تێیدا هیواى خواستبوو که رۆژێک بێت ئازاد بکرێت و بێته ماڵی شێخ. له‌و باره‌وه عه‌بدولره‌حمان نه‌قشبه‌ندی وتى پیالنى ب�ه‌رن��ام�ه‌دارێ��ژى ده‌ستگیرکردنى رێ��ب �هر ئ��اپ��ۆم ئ��اش��ک��را ک��رد ب���ه‌وه‌ى ئه‌م پیالنگێرییه ل�ه ئه‌فریقاوه سه‌ریهه‌ڵدا، ئه‌ویش ئهوکاته بوو که رێبه‌ر ئاپۆ له سوریا بوو ،حوسنى مباره‌کیش چووه‌الى ح��اف��ز ئ �ه‌س �ه‌د و ل �ه م�ه‌ت��رس��ى م��ان �ه‌وه‌ى ئاپۆ ئ��اگ��ادارى ک��ردهوه که ئه‌گه‌ر بێت و له سوریا بمێنێته‌وه ،چونکه تورکیا و ئه‌مریکاش دژى ئایدۆلۆژیاى ئاپۆن ،ئه‌و شێخه له قسه‌کانیدا باس له‌وه‌ده‌کات دواتر وتومه بۆچى ئه‌وانه‌ى ئاپۆیان ده‌ستگیر ک����ردووه ده‌ی���ان���ه‌وێ چۆنیه‌تى پالنه‌که بشارنه‌وه .له کاتێکدا شێخ ئ�ه‌م قسانه ده‌ک��ات ( )PKKواڵتانی ئه‌فریقی به به‌شێک له پیالنه‌که ده‌زانێت شێخ له‌و بارهیهوه وتی«دڵنیام ئه‌و پالنه له ئه‌فریقاوه سه‌ریهه‌ڵدا» ئه‌و ده‌یگێڕێته‌وه که دوای ئه‌م لێدوانه به ئاپۆ ده‌ڵێن شێخێکى نه‌قشبه‌ندى له باشورى کوردستان ئه‌م پالنگێرییه‌ى ئاشکرا ک��ردووه «ئه‌ویش نامه‌یه‌کى بۆ ن���اردم» ،س�ه‌ب��اره‌ت به کرۆکى نامه‌که نه‌قشبه‌ندى ده‌ڵێت تێیدا نوسیبووى ئه‌و شێخه که‌سێکه له روداوه‌ک��ان��دا ورده و بۆچونه‌که‌شى سه‌باره‌ت به ئاشکراکردنى ده‌ستگیرکردنم راستى پێکاوه ،سه‌المى منى پێبگه‌یه‌نن و پێشى بڵێن هیوادارم رۆژێ بێت ئازاد بکرێم و به‌دیدارى شاد
دیدار ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
5
* «سه‌رکرده‌کان ب ه تۆپباران رازیبوون وات ه شیاوى ئه‌و ه نین ببن ه سه‌رۆک و سه‌رکرده» * « ئه‌مان ه شیاوى ئه‌و شه‌ره‌فى سه‌رۆکایه‌تیی هنین» nشێخ عه‌بدولره‌حمان نه‌قشبه‌ندی فۆتۆ :ساالر بیاره‌یی ببم ،ئه‌وه‌شى وت که «بڕیاره پارێزه‌ره‌کانى و له‌گه‌ڵ نه‌وه‌ى شێخ عومه‌ردا ئامۆزان ،ئاگادارى ئه‌و رێوره‌سمه نین که ئه‌وى تێدا شێخ مادیحیش له‌نه‌وه‌ى شێخ عومه‌ره و دانراوه و به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش ب ه ده‌مراست سه‌ردانم بکه‌ن». هیچ په‌یوه‌ندیان له روى شێخایه‌تیشه‌وه و س������ه‌روه‌رى خ��ۆم��ان��ى ن��ازان��ی��ن ،جگ ه ته‌ریقه‌تى نه‌قشبه‌ندى عه‌شیره‌ت نییه ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێش هه‌ندێ له شێخان و به‌وانه‌وه‌نیه ،ئه‌و وتى «شێخ مادح ده‌توانێ ل�ه‌وه‌ش نه‌قشبه‌ندى سه‌رۆکى نی ه و ئێم ه موریدانى ته‌ریقه‌تى نه‌قشبه‌ندى له خانه‌قاى بکرێ به‌سه‌رۆکى بنه‌ماڵه‌ى خۆى ،ئه‌گه‌ر عه‌شیره‌ت نین و نه‌قشبه‌ندى عه‌شیره‌ت بیاره کۆبونهوه و به‌یاننامه‌یه‌کیان باڵو بڕیاریشه ببێت به ده‌مراست و سه‌روه‌رى و عه‌شیره‌تگه‌رى نییه ،به‌ڵکو دینه»، کرده‌وه و تێیدا ئه‌وه‌یان راگه‌یاند که شێخ هه‌موو نه‌قشبه‌ندى پێویسته چۆن ده‌چێته ئه‌وه‌شى روونکردهوه ئه‌وه‌ى ده‌بێت ه که‌سى مادح کوڕى شێخ عوسمانى بیاره‌یان کرد خانه‌قاى بیاره ئه‌وهاش سه‌ردانى مه‌رقه‌دى یه‌که‌م ل ه نه‌قشبه‌ندیدا جگه له‌وه‌ى پێویست ه باخه‌کۆن و ته‌وێڵه و خه‌نه‌قاى هه‌ڵه‌بجه‌ش موفتى و قازى و به‌ته‌قوا بێت ،پێویست ه به ده‌مراستى ته‌ریقه‌ته‌که. به‌اڵم شێخ عه‌بدولره‌حمان ئه‌وه‌ى ره‌دتکرده‌وه بکات ،وته و قسه هه‌موو شتێک نییه ،قوتابیه‌کانیشى زانا و دانا بن ،ئه‌و پرسیار که ئه‌ویان وه‌ک ده‌مراست پێ قبوڵ بێت و منیش ده‌ڵێم سه‌رۆکى هه‌موو کوردستانم ،ده‌کات و ده‌ڵێ ئایا ل ه ئێستادا که‌سێک رایگه‌یاند ئه‌وان له‌نه‌وه‌ى شیخ حیسامه‌دینن ئایا ئهمه ده‌بێ ،ئێمه به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش ههیه به‌و ناونیشانه؟ به دڵنیاییه‌و‌ه نه‌خێر.
سکرتێری کۆمیته‌ى ناوه‌ندى حزبى زه‌حمه‌تکیشانى کوردستان
ئێم ه به‌سیستمى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ناڕازین دیداری
هانا ئازاد به‌ڵێن عه‌بدواڵ ،سکرتێرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى حزبى زه‌حمه‌تکیشانى کوردستان ،له‌م دیداره‌دا رهخنه له کاره‌کانی ئۆپۆزسیۆن و سیستمی سیاسی هه‌رێم ده‌گرێت و رایده‌گه‌یه‌نێت سکرتێری حزبه‌کانی تر نه‌چونه‌ته ناو خۆپیشانده‌رانه‌وه تامن بچم.
چ �ه‌ت��ر :ل����ه‌دواى ک��ۆن��گ��ره‌ى حه‌وته‌مى حزبتان پێتانوایه هیچ گۆڕانکاریه‌ک بێته ئاراوه؟ دوو ساڵ جارێک حزبى زهحمهتکێشانک��ۆن��گ��ره ده‌ب �ه‌س��ت��ێ��ت ئێستاش واده‌ى یاسایى خۆیه‌تى ،به‌اڵم له‌و کۆنگره‌یه ده‌مانه‌وێت گۆڕانکارى بنه‌ڕه‌تى بکه‌ین به‌هۆى ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ى له‌ناوچه‌که ه��ات��وه‌ت �ه پێش و ئ��ه‌و پێشکه‌وتنانه‌ى ک���وردس���ت���ان ب���ه‌خ���ۆی���هوه ب��ی��ن��ی��وی�ه‌ت��ى له‌هه‌موو روه‌ک��ان �هوه ،بۆیه کۆنگره‌ى حه‌وته‌م بهرنامه رێژیه‌کى باش ده‌بێت بۆ کاره‌کانى ئاینده ،ماوه‌ى پێنج مانگ ده‌بێت خه‌ریکى تاوتوێکردنى پرۆژه‌کانى کۆنگره‌ین و دواتر پرۆژه‌کان ده‌که‌ونه جێبه‌جێ کردنه‌وه. چه‌تر :زۆربه‌ى حزبه‌کان پێش کۆنگره ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک ق���س���ه‌ده‌ک���ه‌ن ک �ه‌گ��وای �ه دواى ک��ۆن��گ��ره گ��ۆڕان��ک��ارى ریشه‌یى ده‌که‌ن پێتانوانیه کۆنگره‌ى ئێوه‌ش له‌و چوارچێوه‌یه؟ -ئێمه ب �ه‌رن��ام �هى گۆڕینى بهرنامه
و چ��ۆن��ی �ه‌ت��ى ک���ارک���ردن���م���ان ه �هی �ه، ده‌مانه‌وێت شێوازکى مۆدێرنى حزبایه‌تى بهێنینه کایه‌وه ،له‌کوردستان زۆربه‌ى ده‌سه‌اڵته‌کانى نێو حزب له سه‌رکردایه‌تى و مه‌کته‌بى سیاسى ک��ۆک��راون�ه‌ت�هوه، ئێمه ده‌مانه‌وێت ده‌سه‌اڵته‌کانى نێو حزب شۆڕکه‌ینه‌وه خواره‌وه‌ى کادیره‌کانمان و دیموکراسیه‌تى ناوحزب زیاتر ده‌که‌ین، هه‌وڵده‌ده‌ین گه‌نجان بێنینه پێشه‌وه چیتر ئ�ه‌و قسه‌یه بانه‌کرێت به‌به‌هانه گه‌نج ماویه‌تى و نابێت رابه‌رایه‌تى بکات هیچ پۆستیکى حزبى ت��اپ��ۆن�هک��راوه له‌سه‌ر که‌س به‌پۆسته‌که‌ى خۆشمه‌وه ،دڵنیاتان ده‌ک�ه‌م�هوه ئه‌و قسانه هه‌مووى ده‌بێت به‌کردار و ته‌نها قسه‌نیه. چ �ه‌ت��ر :س �ه‌رۆک��ى پ��ارت��ى دیموکراتى کوردستان له‌کۆنگره‌ى پارتى دروشمى مافى چ��اره‌ى خۆنوسینى ب�ه‌رزک��ردهوه و کۆمه‌ڵێک گله‌یى زۆریشى لێکرا، به‌اڵم ئێوه‌ش ئێستاکردوتانه به‌دروشم؟ ب��ارودۆخ��ى ئ�ه‌وک��ات له‌گه‌ڵ ئێستازۆر ج��ی��اوازه ،ئێستا گۆڕانکاریه‌کى گ����هوره ده‌س���ت���ى پ���ێ���ک���ردووه و ک��ات��ى دهسهاڵته دیکتاتۆریه‌کان به‌سه‌رچوو، هه‌مو دیکتاتۆره‌کان ئێستا خه‌ریکى م��اڵ��ئ��اوای��ن ،ج��اڕن��ام��هى م��اف�هک��ان��ى م��رۆڤ رێگه ب�ه‌ه�ه‌م��وو ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�هک ده‌دات بڕیار له‌مافى چاره‌ى خۆنوسینى خ����ۆى ب���ک���ات ،ب���ۆی���ه ئ��ێ��س��ت��ا ک��ات��ى ئه‌وه‌هاتووه کوردستان کارله‌سه‌ر مافى چ��اره‌ى خۆنوسین بکات ،ب�ه‌اڵم مه‌رج نیه دواى ب�ه‌رزک��ردن�ه‌وه‌ى ئه‌و دروشم ه واڵتانى جیهان بێن بڵێن فه‌رموو بڕیار له‌مافى خۆتان بده‌ن ،بۆیه کارکردنى ده‌وێت. چ�ه‌ت��ر :دواى کێشه‌تان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ق��ادر عزیز تائێستاش قسه‌ى زۆر له‌سه‌ر ئێوه
ده‌کرێت ئێوه بێده‌نگن بۆچى؟ ئێمه بێده‌نگ نین ،دادگا کێشهکهىکۆتایى پێهێنا شه‌رعیه‌ت الى ئێمه‌یه، شتێک نه‌ماوه ئێمه چیتر کاتى حزبی زه‌حمه‌تکیشان به‌ملمالنێ ناکوژین، ئه‌رکیترمان ههیه ،کێ قسه له‌سه‌ر ئێمه ده‌کات ئازاده. چه‌تر :بۆ کۆنگره قادرعه‌زیز بانگێشت ده‌که‌ن؟ نه‌خێر ،که‌سمان بانگێشت نهکردووه.چ �ه‌ت��ر:ده‌وت��رێ��ت ئ��ێ��وه ل�ه‌پ��ارت��ی�هوه زۆر نزیکن؟ په‌یوه‌ندى حزبى زه‌حمه‌تکیشان لهگهڵههموو الیه‌نه‌سیاسیه‌کان نزیکه و هیچ کێشه‌یه‌کمان له‌گه‌ڵ هیچ الیه‌نێکدا نیه. چه‌تر :رون نیه که ئێوه سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵتن یان وه‌ک ئۆپۆزسیۆن کارده‌که‌ن؟ ئۆپۆزسیۆن له‌هه‌رێمى کوردستانس��ێ الی�ه‌ن��ن له‌په‌رله‌مانى کوردستان و له‌به‌رامبه‌ریشدا دوو ح��زب و چه‌ند هاوپه‌یمانێکیتر ح��وک��م��ڕان��ن ،ئ��ه‌وه‌ى ئێستا له‌کوردستان به‌ناوى ئۆپۆزسیۆن و ده‌س����هاڵت ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت ه�ه‌ڵ�هی�ه، یه‌کێک له‌سیما دیموکراسیه‌کانى ه �ه‌م��وو ج��ی��ه��ان ئ��ه‌وه‌ی��ه ئ���ه‌و الی �ه‌ن �هى زۆرینه‌یه حکومه‌ت پێکده‌هێنێ ،به‌اڵم ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت نابێت دوژمنى یه‌کتر بن ،ئه‌و سیستمه هه‌ڵه‌ى زۆرى ههیه ،ئێستا ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ب ه روحیه‌تى ناحه‌ز و یه‌کتر ره‌شه‌کردنه‌و‌ه مامهڵه له‌گه‌ڵ یه‌کتر ده‌ک���ه‌ن ،ئێم ه جۆرێکیتر له ئۆپۆزسیۆن و جۆرێکیتر له حوکمڕانیمان ده‌وێت ،چونکه دیدى ئێمه ب��ۆ ئ �ه‌و دوو چهمکه ج��ی��اوازه، ئه‌گه‌ر سه‌یرى دواى روداوه‌کانى ()17 ى شوبات بکه‌ین ئێمه بووین یه‌که‌مجار
n
به‌ڵێن عه‌بدواڵ ،سکرتێرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى حزبى زه‌حمه‌تکیشانى کوردستان
داوام���ان���ک���رد پ��ێ��وی��س��ت �ه الی��ه‌ن��هک��ان کۆببنه‌وه. چه‌تر :که‌واته ئێوه به‌سیستمى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ناڕازین له‌هه‌رێم؟ به‌ڵى ،له‌بنه‌ڕه‌تدا چه‌مکى دهسهاڵتههڵهیه ده‌بێت ببێته حوکمڕان ،الیه‌نى حوکمڕان ده‌بێت زۆر ڕێز له بۆچوونى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب��گ��رێ��ت و ن��اب��ێ��ت یاسا و ب��ڕی��اره‌ک��ان ل �ه‌ژێ��ر ده‌س��ت��ى زۆری��ن �ه ت��ێ��پ�ه‌ڕێ��ن��ێ��ت ،ن��اب��ی��ت ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی��ش ه �ه‌وڵ��ب��دات ته‌نها خ��ۆى بچه‌سپێنێت، ئێستا ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ئه‌و
خااڵنه به‌دى ده‌که‌م. چ��ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه خ��ۆت��ان ب��ه‌وه‌ن��اس��ان��دوو‌ه نوێنه‌رایه‌تى جوتیار و ره‌نجده‌ران ده‌که‌ن، ب �ه‌اڵم ده‌وت��رێ��ت ده‌ب��وای �ه پشتگیرى ل ه خۆپیشاندانه‌کان بکه‌ن؟ ئ��ێ��م �ه ل���ه ڕاگ���هی���ه‌ن���دراوه‌ک���ان���م���انپشتیوانى ته‌واومان کردووه و وتومانه ده‌ب��ێ��ت ح��ک��وم�ه‌ت وه‌اڵم���ى ه��اواڵت��ی��ان بداته‌وه و پشتیوانیمان له‌داخوازیه‌کانى خه‌ڵک کردووه چه‌تر :وه‌کو سکرتێرى حزب پێت باش نه‌بوو بچیته نێو خۆپیشانده‌ران؟
چ�ه‌ن��د حزبیتر چ���وون ت��ا م��ن بچم،ب���ۆ ده‌ب���ێ���ت ت �ه‌ن��ه��ا س��ک��رت��ێ��رى ح��زب��ى زه‌حمه‌تکیشان بچێت خۆى گهوره بکات، ئێمه راگه‌یه‌نراوه‌که‌مان الگرنگ بوو، هه‌ر سکرتێرێکیترى حزب چوبێت ئازاده. چه‌تر :میدیا نێوخۆیى و جیهانیه‌کان باڵویانکرده‌وه گوایه موچه‌ى نایاسایت ههیه؟ به‌ڵى ،هه‌ندیک لێک تێنهگهیشتنه �ه‌ب��وو ،ب��ه‌اڵم م��ن له‌به‌ریتانیا راستم کرده‌وه و وتم یاسا هه‌رکارێک ده‌کات ئاماده‌م.
کوردستانی
ئابوورییه‌و ه هه‌رێمى کوردستان داگیر ده‌که‌ن ده‌ستی ئه‌رگه‌نه‌کۆنچییه‌کاندا ده‌بێت و به‌شێکی زۆری ئه‌و داهاته‌ش ده‌خرێت ه خزمه‌تی شه‌ڕی دژ به گه‌لی باکور و بزاڤی ئازادیخوازییه‌وه. نرخی ده‌رگه‌ی زاخۆ ملیاره‌ها دۆالری مشه‌خۆرییه ته‌نیا شیکارکرنی داهاتی سااڵنه‌ی مشه‌خۆری له شاری زاخۆ سوودی ههیه له گه‌یشتن به مه‌به‌ست ،له ده‌ره‌وه‌ی گومرگی فه‌رمی ئیبراهیم خه‌لیل ،له سه‌رده‌می شه‌ڕی تورکیا له به‌رامبه‌ر به ( )PKKله ساڵی ()1992دا بناخه‌ی دوو گ��ۆڕه‌پ��ان��ی ن���وێ ب �ه ن��اوه‌ک��ان��ی مه‌یدانی قیرێ یاخود مه‌یدانی به‌تۆن
دان���را و ل �ه س��اڵ��ی ()1995دا وه‌ک شوێنی بازاڕ کرایهوه بۆ شۆفێره‌کانی ت���ورک���ی���ا و ب����اک����وری ک���وردس���ت���ان، مه‌یدانه‌که چوارده‌وری به دیوار ته‌نراوه و له دهرهوه هیچ شتێکی نابینرێ له‌ناو گۆڕه‌پانه‌که‌دا ( )400دوک��ان و دوو ق��اوه‌خ��ان�ه و ی �هک شیرینی و یه‌ک چێشتخانه و شوێنی ده‌ستشۆری ههیه، (پ.د.ک) به ته‌نده‌رێکی نهێنی ئه‌م بازاڕه‌ی (به ناوی شه‌هیدان)هوه به‌سه‌ر ئه‌ندامه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانی خۆیدا ب�ڵاوک��ردهوه ،به پێی سه‌رچاوه فه‌رمییه‌کان سااڵنه داهاتی دووکانه‌کان ( )600هه‌زار
زاییه‌کانى جۆالن
ودێرى ل ه سنوره‌کانى کوردستان جێگر ده‌که‌ن مه‌ترسى چه‌کدارانى پژاک ته‌نها پاساوێکى کۆمارى ئیسالمى ئێرانه ئه‌گه‌رنا ئهوه بۆ م��اوه‌ى ساڵێک ده‌چێت چه‌کدرانى پژاک چاالکییه سه‌ربازییه‌کانیان راگرتووه وتیشى “ده‌بێت حکومه‌تى هه‌رێم ئهوه روونبکاته‌و‌ه که سه‌فیرى ئێران رایگهیاندوه سه‌رجه‌م ئه‌و تۆپبارانانه‌ى له سنوره‌کانى کوردستان -عێراق ئه‌نجامى ده‌ده‌ن به ره‌زام�ه‌ن��دى و ئاگادارى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه“. له دیدارێکى تایبه‌تى خۆى موراد قه‌ره‌یالن س �ه‌رۆک��ى ک��ۆن��س�هى ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى کۆما چڤاکێن کوردستان ( )kckده‌ڵێت “ئهوه بۆ ماوه‌ى ساڵیک‌ه پژاک چاالکیه‌کانى خۆى راگ��رت��ووه ،که‌چى له به‌رانبه‌ردا کۆمارى ئیسالمى ده‌ڵێت ترسمان له سنور به‌زاندنیان ههیه که‌چى ئهوه جۆرێک‌ه له دروست کردنى تامان شاکر درێژه‌ى به قسه‌کانى داو ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که هیچ کات تۆپبارانى سنوره‌کان سیناریۆ و ئێستا ئه‌وان چاالکیان نه‌ماوه“. تامان شاکر ،رۆژن��ام�ه‌ن��وس و راوێ��ژک��ارى به ره‌زامه‌ندى حکومه‌تى هه‌رێم نهبووه ،به‌ڵکو وه‌زیرى رۆشنبیرى که پێشووتر کۆنفرانسیان ئه‌وه‌ى کراوه خواستى ده‌سه‌اڵتدارانى ئێران بووه له‌سه‌ر تۆپبارانه‌کانى سنور کردوه به (چه‌تر) نه‌ک حکومه‌تى هه‌رێم ،چونکه به شێوه‌یه‌کى ى راگه‌یاند ئهوه بۆ ماوه‌یه‌کى زۆره حکومه‌تى فه‌رمى سه‌رۆکى هه‌رێم ئیدانه‌ى تۆبپارانه‌کانى ئێران به شێوازى جۆراوجۆر تۆپبارانى سنوره‌کان کردوه ،وتیشى “تاکه رێگایه‌ک ده‌بێت په‌ناى ده‌کات له به‌رامبه‌ریشدا هیچ هه‌وڵێکى توند بۆ ببرێت ئهوهیه که خۆپیشاندانێکى گهوره بۆ نهبووه له الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى پرۆتستۆکردنى تۆپبارانه‌کانى ئێران دابنرێت”. ناوه‌ندیه‌و‌ه ته‌نانه‌ت خه‌ڵکى کوردستانیش ب ه به‌پێى ه�ه‌واڵ��ى چه‌ند ئاژانسێکى جیهانى خ��ودى خۆمانه‌و‌ه کارمان بۆ ئ�هوه نهکردوه ع �ه‌ره‌ب��ى ،ئه‌مریکا له هه‌وڵى ئ �ه‌وه‌دای �ه ل ه به شێوه‌ى خۆپیشاندان به‌رامبه‌ر به کۆمارى رێگاى باڵۆنى تایبه‌ت (ک �ه جۆرێک‌ه ل ه ئیسالمى ئێران بوه‌ستینه‌وه ،وتیشى “بوونى مانگى ده‌ستکرد) له سنوره‌کانى هه‌رێمى هه‌رێمێکى فیدراڵ له ناو خاکى عێراق قبوڵ کوردستان هه‌ڵبدات بۆ چ��اودێ��رى کردنى کردنى له‌الیه‌ن ئێران و تورکیاوه ئهستهمه بۆی ه بنکه و ج��واڵن�ه‌وه‌ک��ان��ى ئ��ێ��ران ،هه‌ندێک ئێران سه‌ره‌تا هه‌وڵى ئهوه بوو که سنوره‌کانى چاودێرى سیاسیش پێیانوایه چاودێرى کردنى به چیمه‌نتۆ کۆنکرێت بکات له ئێستاشدا وزه‌ى بهرنامه ئه‌تۆمییه‌که‌ى ئێران هه‌وڵێکى ئه‌و بیرۆکه‌یه‌ى ههیه که وه‌کو به‌رزاییه‌کانى ئه‌مریکیه‌کان‌ه و به هه‌موو شێوازێک په‌ناى جۆالن سنوره‌کانى به کاره‌با دابپۆشێت ئه‌وه‌ش بۆده‌بات ،به‌پێى قسه‌ى سه‌رچاوه‌یه‌کى ئاگادار بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه که ئه‌و شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زایه‌ى له حکومه‌تى هه‌رێم چاودێرییه‌کى توند رووی��ان له دهوڵهته کۆنه په‌رسته‌کان کردوه ههیه له‌الیه‌ن هێزه ئه‌منیه‌کانه‌و‌ه بۆ مه‌ترسى کاریگه‌رییه‌که‌ى له‌سه‌ر ئه‌وان که‌متر بێت” .هاتنه ن���اوه‌وه‌ى چ �هک��داره تیرۆریسته‌کان،
چونکه وه‌زیرى پێشمهرگه شێخ جه‌عفه‌ر ل ه دیمانه‌یه‌کى هه‌فته‌نامه‌ى رووداو ده‌ڵێت “ئێران ئه‌نسار ئیسالم ده‌هێنێت‌ه کوردستان”. له‌مباره‌یه‌و‌ه (چه‌تر)ى په‌یوه‌ندى به وه‌زی��رى پێشمه‌رگه‌و‌ه کرد ناوبراو وتى “جارێ له‌سه‌ر ئهوه قسه ناکه‌م”. ش��ۆڕش مه‌جید حه‌سه‌ن ئه‌ندامى لیژنه‌ی ناوخۆ و ئاسایش و ئهنجومهنه خۆجێیه‌کان ل ه په‌رله‌مانى کوردستان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند په‌رله‌مانى کوردستان به شێوه‌یه‌کى فه‌رمى ئاگادارى کۆنترۆڵکردنى کاره‌باى سنوره‌کان نیه ،به‌اڵم به‌شێک له تۆپبارانه‌کانى ئێران په‌یامێک‌ه ب��ۆ ئه‌مریکا ،وت��ى “ل �ه م��اوه‌ى ڕابردوو ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران گفتوگۆى له‌سه‌ر ئه‌و بابهته کردوه و له لیژنه‌ى تایبه‌ت قسه‌ى له‌سه‌ر کراوه ،به‌اڵم تاکه رێگا بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌م کێشهیه ئهوهیه که گفتوگۆ بکرێت”. به‌پێى راپۆرتێکى رۆژنامه‌ى شه‌رقولئه‌وسه‌د ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ى ئێران زه‌نگێک‌ه بۆ ئه‌مریکا ک ه نه‌هێڵێ بنکه‌ى سه‌ربازى له کوردستان بکاتهوه به‌پێى هه‌مان زانیارى ئه‌مه‌ریکا نزیکه‌ى ()14 هه‌زار سه‌رباز له سنور جێگر ده‌کات.
دۆالره ،چێشتخانه و ق��اوه‌خ��ان�ه و ئه‌وانی تریش له ( )40هه‌زار دۆالره‌وه ف��رۆش��ی ک��را ،ئ �ه‌و ئۆتۆمبێالنه‌ی ل���ه‌ن���ێ���وان س���ااڵن���ی ( )1995تا ( )2003له تورکیاوه ده‌ه��ات��ن سزای گازیان لێده‌ستێنرا که سااڵنه‌ی ئه‌مه‌ش ده‌یکرده نزیکه‌ی ( )288ملیۆن دۆالر. هه‌روه‌ها سزای سه‌ر ئۆتۆمبێله نه‌وت و گازهێنه‌ره‌کان له نێوان ( 90ـ 120ـ )150دۆالر دای�ه ،واتا به گشتی بۆ هه‌ر ئۆتۆمبێلێک به رێگه‌ی نایاسای سزای ( )110دۆالر ده‌بڕدرێته‌وه ،که سااڵنه دهکاته نزیکه‌ی ( )792ملیۆن دۆالر که ئه‌م بڕه پاره‌یه ناخرێته سه‌ر بودجه‌ی حکومه‌تی ناوه‌ندی عێراق و حکومه‌تی فیدراڵی کوردهوه. ل��ه دوای ده‌س���ت���ێ���وه‌ردان���ی ئه‌مریکا و ب�ه‌خ��ش��ی��ن��ی ئ��ی��ب��راه��ی��م خ �ه‌ل��ی��ل به ح��ک��وم �ه‌ت��ی م����ه‌رک����ه‌زی ،ه�ه‌ن��دێ��ک الیه‌ن زیاتر له ( )20گومرگی نوێیان له گۆڕه‌پانی به ن��اوی به‌تۆن ک��ردهوه و درێژه به بڕینه‌وه‌ی سزای نایاسایی و م��ش�ه‌خ��ۆری ک��رد .ه��ات��وچ��ۆی هه‌ر ئۆتۆمبێلێک ل�ه ئیبراهیم خه‌لیل و ده‌رگاکانی تر زیاتر له پێنج دۆالری ل��ێ��وه‌رده‌گ��ی��را ،پێنج گ��ۆڕه‌پ��ان��ی ت��ر به ناوه‌کانی به‌تۆن ،چه‌مکورک ،مه‌وقی، تۆز کرانه‌وه ،رۆژانه زیاتر له ()2000 ئۆتۆمبێل دێنه ناوه‌وه و داهات نزیکه‌ى ( )10000هه‌زار دۆالره ،جگه له‌و بڕه نه‌وت و شتومه‌کانه‌ی له شۆفێره‌کانیان ده‌یسه‌نن ،سه‌رباری ئه‌م هه‌موو داهاته، خودی بازاڕی به‌تۆن و بازاڕه‌کانی تر زۆر په‌رش و باڵون و که‌س له بازاڕه‌که ن��اڕوان��ێ ،زستانان ق��وڕه و هاوینانیش له‌به‌ر ته‌پ و تۆز هه‌راسانه ،به‌تایبه‌تیش هه‌ندێک له‌و کاربه‌ده‌ستانه‌ی بازاڕه‌کان به‌سه‌ر ده‌که‌نه‌وه ده‌مامک به‌کاردێنن، وادی������اره خ���اوێ���ن ران���ه‌گ���رت���ن و ج���وان ران�ه‌گ��رت��ن��ی ئ��ه‌و ب���ازاڕان���ه مه‌به‌ستی ش��اردن �ه‌وه‌ی دی��ارده‌ک��ان��ی له‌گه‌ڵدایه، که گۆڕه‌پانی مه‌وقی شێوه‌ی کامپی ئه‌سیریان پێداوه. گۆره‌پانه‌که‌ی تر گۆڕه‌پانی (حزبێ)یه که زۆر درێژه‌ی ناوێ رۆژانه نزیکه‌ی ( )600ئۆتۆمبێل دێن و ته‌نیا پاره‌ی س��ااڵن �هی هاتنه ژووره‌وه‌ی�����ان ده‌ک��ات�ه ( )1080000دۆالر .ئهمه جگه له‌و بڕه مشه‌خۆرییه‌ی له نه‌وته‌که‌ی تاوکێ و زاخۆ و نه‌وته فه‌رمییه‌که‌ی حکومه‌ت ده‌یدا به گه‌ل و پاڵێوگه‌که‌ی شیناڤای چیای بێخێر و نه‌وتی نه‌ورۆز که به‌ناوی (ب ـ م)وه‌ی�ه و گه‌لێک نموونه‌ی تر. ئهمانه له کاتێکدایه که حکومه‌تی عێراق حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به دزینی نه‌وت تاوانبار ده‌کات و ده‌ڵێت به‌ڵگه‌ی ته‌واومان به‌ده‌سته‌وه نییه ،به به‌رده‌وامبوونی ئه‌و دیاردانه ههمیشه الوازییه‌کی تری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کورد ده‌که‌وێته ده‌ستی حکومه‌تی ناوه‌ندی
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
عێراقهوه. ئ���ه‌م م��ش �ه‌خ��ۆری��ی �ه ک���ه رووب������ه‌ڕووی هیچ سه‌رپه‌رشتیارییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و نێونه‌ته‌وه‌یی نابێته‌وه ،پڕاوپڕ وه‌ک ب���ازاڕی ره‌ش ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��رێ��ن ،راستییه حه‌شاردراوه‌کانی ژێر ئه‌و مشه‌خۆرییانه ل �ه‌ن��او ت��ۆز و دووک��ه‌ڵ��دا ون ده‌ک��رێ��ن، وه‌ک شتێکی ساکار دیارن ،به‌اڵم ئه‌م مشه‌خۆرییانه له ب��واری سیاسییه‌وه و گرێدرا و به په‌یوه‌ندییه‌کانه‌وه رۆژانه ل��ه ژێ���ر چ���اودێ���ری���دای���ه ،رۆژه‌ب�����ه‌ڕۆژ ب �ه‌ن��ێ��و ی���هک���داچ���وون و گ �ه‌رم��ب��وون��ی په‌یوه‌ندییه‌کانی تورکیا و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌رێمی باشوری کوردستان راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به‌و دیاردانه‌وه ههیه. ت��ێ��ک��ڕای ئ �ه‌م��ان �ه ن��ی��ش��ان��ده‌دات که ده‌وڵه‌تی تورک هه‌م بۆ پاکتاوکردنی تێکۆشانی ئ����ازادی ک���ورد ،ه��ه‌م بۆ ده‌ستخستنی مشه‌خۆری ئ��اب��ووری و سیاسی و هه‌م بۆ له‌ژێر کۆنترۆڵنانی کوردستان په‌نا بۆ هه‌موو جۆره فێڵ و ته‌ڵه‌که‌بازی و سووکایه‌تییه‌ک ده‌بات، له ئه‌نجامدا ئامانجی ئهوهیه که ته‌ور له ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی کورد بدات و پاکتاویان بکات .فه‌تحواڵ گوله‌ن یهکێکه له‌و ئه‌قڵمه‌ندانه‌ی که چه‌ندین جار رێگه‌ی له داخستنی ئه‌و سنورانه گرت ،که به فه‌رمان و خواستی سوپا ده‌بو دابخرانایه. دوا خ���اڵ���ی گ��رن��گ��ی��ش ئ���ه‌وه‌ی���ه که له‌به‌رچاوانه فه‌تحواڵ گوله‌ن سه‌رکێشی ته‌ریقه‌تێکی ئیسالمه و کابرایه‌کی له خواترس و ئایدۆلۆژیکه ،جگه له هاوکاریکردنی ب�ه ده‌زگ���ا سیخوڕی و ت��ی��رۆری و ده‌زگ���ا ره‌ش و نهێنییه دژ ب�ه ک���وردان ک�ه ه����ه‌زاران ف��ای��ل و تۆماری بکه‌ری نادیاریان ههیه ،وه‌ک بینیمان به‌ڕێوه‌به‌رێکی سه‌ره‌کی بانکی مشه‌خۆریشه و زۆرێک له کوردانی ئه‌م دیو و ئه‌ودیو به نهێنی یان به ئاشکرا، به فه‌رمی یان نافه‌رمی ،به دڵسۆزی ی��ان ب �ه ه��هر ره‌نگێکی ت��ر ل �ه خۆی کۆکردوه‌ته‌وه و به هه‌موو مه‌به‌ستێک به‌کاریان دێنێت ،ئه‌و کارانه‌ی ده‌یکات له به‌رژه‌وه‌ندی خۆیدایه ،له به‌رژه‌وه‌ندی تورکیادایه ،له به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌مریکا، ع���ێ���راق ،ئ��ێ��ران و ه �ه‌ن��دێ��ک الی �ه‌ن��ی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان��دای�ه ،ده‌ب��ێ چۆن که‌سایه‌تییه‌کت هه‌بێت تا به‌رژه‌وه‌ندی هێنده الیه‌نی دژبه‌ر و دوژمن له‌یه‌ک کۆبکه‌یته‌وه ،هه‌ر خۆی له دیدارێکیدا بۆ رۆژنامه‌یه‌کی ئه‌ڵمانی ،له وه‌اڵمی پرسیاری ئایا له‌نێوان که‌مالیسته‌کان و ئیسالمییه‌کاندا مه‌ودایه‌کی مه‌زن ههیه؟ ده‌ڵێت “نه‌خیر دوو گروپن ئهوهنده له یه‌ک دوور نین ،ئێمه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى
ل ه سێداره‌دانی ( )301که‌س
سه‌ر له به‌یانی رۆژی پێنج شه‌ممه‌ی رابردوو له الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئێرانه‌و‌ه سێ که‌سیتر له سێداره‌دران و به‌مه‌ش ژماره‌ی له‌سێداره‌دراوان له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌و‌ه گه‌یشت ه ()301ک���ه‌س .له درێ��ژه‌ی سیاسه‌تی له‌سێداره‌دان ل ه الی �ه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئ��ێ��ران�هوه ،سه‌رله‌به‌یانی رۆژی پێنج شهممه ( )2011/7/7سێ که‌سیتر له گرتووخانه‌ی ئورمیی‌ه ل�ه‌س��ێ��داره‌دران .به گوێره‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی له رۆژه�هاڵت��ی کوردستان به ده‌س��ت راگه‌یاندنه‌کان گه‌یشتوون ،ئه‌و که‌سانه‌ی له‌و رۆژه‌دا له سێداره‌دراون پێکهاتوون له ههریهکه له (محه‌مه‌د سه‌دیق نه‌عمانی، م�ه‌ه��دی ک��ۆه �ه‌ن ،ع��ادل سدیقی) ه �هر سێکیان ل ه گرتووخانه‌ی ناوه‌ندیی شاری ئورمیی‌ه له‌سێداره‌دراون. ب�ه ل �ه‌س��ێ��داره‌دان��ی ئ �ه‌و س��ێ ک �ه‌س �ه‌ش ،ل�ه س�ه‌ره‌ت��ای ئه‌مساڵی زاینییه‌و‌ه تا ئێستا ( )301که‌س له ئێران ل ه سێداره دراون ،که بووهته هۆی ئه‌وه‌ی ئێران رووبه‌ڕوی ره‌خنه‌ی گران بکاتهوه له‌الیه‌ن رێکخراوه‌کانی پاراستنی مافی مرۆڤ له جیهاندا.
سێ زیندانی سیاسی کورد له زیندانه‌کانی ئێران ماوه‌ی نزیکه‌ی ( )50رۆژه مانیان له‌خواردن گرتووه، ( )18رێکخراوی مافی مرۆڤ‌و به‌رگریکاری ئازادی زیندانیانی سیاسی و مه‌ده‌نی له به‌یاننامه‌یه‌کی هاوبه‌شدا پشتیوانی خۆیان له‌و سێ زیندانی‌ه راگه‌یاند .که‌مال شه‌ریفی ،که ماوه‌ی نزیکه‌ی ( )50رۆژه له زیندانی شاری میناب له باشوری ئێران ده‌ستی داوهته مانگرتن‌بۆ ئه‌وه‌ی ره‌وشی زیندانه‌که‌ی باشبکرێت دۆخی ته‌ندروستی جێگای مه‌ترسییه .هه‌ریه‌ک له ئه‌نوه‌ر خزری‌و کامه‌ران شێخی ماوه‌ی زیاتر له ( )30رۆژه بۆ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی گرتووه و به دۆخی زیندانه‌که‌یان ئه‌وانیش مانیان له‌خواردن بارودۆخی جه‌سته‌یی‌و ته‌ندروستییان به‌ره‌و خراپی ده‌ڕوات و بۆ پشتیوانی ئه‌و زیندانیان‌ه ( )18رێکخراوی مافی مرۆڤ له کوردستان و دهرهوه به‌رامبه‌ر به سیاسه‌تی حکومه‌تی ئێران ناڕه‌زایی ده‌رده‌بڕن‌و له به‌یاننامه‌یه‌کدا داوا له ده‌زگا نێوه‌ده‌ڵه‌تییه‌کان ده‌که‌ن هه‌وڵ بۆ ئازادکردنی ئه‌و زیندانیان‌ه بده‌ن.
فره پێکهاته‌ى گرێدراوین”. ل�ه مانگی راب���ردووش���دا رۆژن��ام �هی ()The New York Timesی ئه‌مریکی رایگه‌یاندبوو که‌وا فه‌تحواڵ گوله‌ن خوێندنگه‌کانی له ته‌کساس به‌رزتر ده‌ک��ات�هوه ،له رۆژنامه‌که‌دا به دوور و درێژی باس له هه‌موو سه‌رچاوه ج�ه‌م��اوه‌ری��ی�هک��ان ک�ه ()Charter ی پێ ده‌ڵێن و خوێندنگه‌ی تایبه‌تی، کاری بیناسازی ،مامۆستای به ویزه‌ی ت��ای��ب�ه‌ت ه��ێ��ن��راو ،ت��ا ب �ه سه‌رکه‌وتنی خ��وێ��ن��دک��اران ل���ه‌و خ��وێ��ن��دن��گ�هی��ان�ه‌دا باسێکی به‌رفراوانیان له‌سه‌ر نووسراوه. ه��هر ل��ه‌و ب��اس �ه‌دا گرنگییه‌کی زۆر دراوه به کۆمپانیای ( )TMDکه ب �ه‌ه��ی ن��زی��ک��ێ��ک��ی ف �ه‌ت��ح��واڵ گ��ول �ه‌ن ده‌زان��رێ و ته‌نده‌رێکی ( )8,2ملیۆن دۆالری ده‌ستکه‌وتووه په‌یوه‌ندییه‌کی راسته‌وخۆی له‌گه‌ڵ تورکیا ههیه. ئ�ه‌م�ه و رۆژن��ام �هک �ه ده‌ن��ووس��ێ��ت که کۆمپانیای ناوبراو له ساڵی ()2009 وه تا ئه‌مڕۆ ته‌نده‌ری بیناسازی زیاتر له ( )50ملیۆن دۆالری وه‌رگ��رت��ووه، ل���ه زن��ج��ی��ره ( )33خ��وێ��ن��دگ�هک��ان��ی ( )Harmonyسه‌ر به جه‌ماعه‌تی گوله‌ن ( )16هه‌زار خوێندکار پهروهرده ک���راون و ده‌ک��رێ��ن و س��ااڵن �ه ()100 ملیۆن دۆالر هاوکاری وه‌رده‌گ��رن .له ه �ه‌واڵ �هک �هی رۆژن��ام��هی ن��اوب��راو که به ن��اوی ()Stephanie Saul ب�ڵاوک��راوه‌ت�هوه هاتووه ک �ه‌وا له ()25 ویالیه‌تی ئه‌مریکادا ( )120خوێندنگه‌ی تایبه‌تی سه‌ر به فه‌تحواڵ گوله‌ن یاخود نزیک به‌و ههیه ،له‌م خوێندنگه‌یانه‌دا که ناوی ()Charterیان پێدراوه و به ( )Harmonyده‌ناسرێن له‌به‌رئه‌وه‌ی بۆ ه�هر خوێندکارێک ی�هک تا دوو ه �ه‌زار دۆالر تێچووی ده‌بێت ،له‌الیه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت �هوه زیاتر ره‌واج���ی ههیه .جێی س��ه‌رن��ج��ه ک���ه ل���ه س���اڵ���ی ()2011 دا ( )1500م��ام��ۆس��ت��ا وه‌رگ���ی���راون، له‌مانه ( )292به مامۆستای لێهاتوو و خ���اوه‌ن���ی پ��اس��پ��ۆرت��ی ()1B-H ن ،وه‌زاره‌ت������ی ک���اروب���اری ف��ی��دراڵ��ی ئه‌مریکاش ل�ه‌م��ب��اره‌ی�هوه ده‌ڵ��ێ��ت؛ ئه‌م مامۆستایانه که خاوه‌نی ئه‌و ویزه‌یه‌ن به‌پێی پێویست ئه‌زموون و هێزیان نییه، ب�ه‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی خوێندنگه‌که‌ش مامۆستای ئه‌مریکی و مامۆستای ده‌ره‌وه‌یان ناوێ. *ب��ه‌داوای لێبوردنه‌وه به‌هۆی هه‌ڵه‌ی ته‌کنیکییه‌وه له‌ژماره‌ی پێشوی (چه‌تر) دا ئاماژه به به‌شی یه‌که‌م نه‌کرابوو. سه‌رچاوه ))www.komin-online.com
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی رێکخراوه‌کان پشتیوانی مانگرتوان ده‌که‌ن
7
رۆژئاوا ته‌ڤگه‌ری کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتى دامه‌زراند
رووداو
ئێران چه‌کدارنى ئه‌نساروئیسالم ده‌هێنێت ه سه‌رسنور
ئۆزگور گونده‌م چاره‌سه‌رى مێژووى به‌دوو ئه‌نجومه‌ن ده‌کرێت
له رۆژئ��اوای کوردستان ،به به‌شداریی ()70 ن��وێ��ن �هر ،ک��ۆن��گ��ره‌ی دام���ه‌زران���دن���ی ته‌ڤگه‌ری کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتى -تهجهده ،بهڕێوه چوو. له‌وکۆنگره‌دا ئ��ام��اژه ب �هوه ک��را ،ته‌نها رێبازی چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پ��رس��ی ک���ورد ل �ه رۆژئ����اوای کوردستان ،په‌سه‌ندکردنی پڕۆژه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریی دیموکراتییه .گه‌لی کورد له رۆژئاوای کوردستان، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ل �ه ب �ه‌رام��ب �هر گ��ۆڕان��ک��اری �هک��ان له رۆژهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت ،کوردستان و سوریا ،به پێی پێویست وه‌اڵم�����دهرهوه ب��ێ ،رێکخستنێکی چه‌تر ئاسای به‌رفراوانی له ژێر ناوی «ته‌ڤگه‌ری کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتى – تهجهده»ى دامه‌زراند. کۆنگره‌ی دامه‌زراندنی تهجهده به به‌شداریی ()70 نوێنه‌ر که لهوانه ( )30یان ژن ب��وون پێکهات. نوێنه‌رانی پارتى یه‌کێتى دیموکراتى ،یه‌کێتیی ستار ،ته‌ڤگه‌ری گه‌نجانی دیموکراتى و گه‌لێک رۆشنبیریش به‌شداری کۆنگره‌ک‌ه بوون.
سیروان
مۆڵه‌تى ( )10باڵوکراو ه ل ه کوردستان دا ده‌کرا
هاواڵتی
په‌یوه‌ندى نهێنى نێوان هه‌رێم و ئێران ئاشکرا ده‌کات
ینى ئۆکوز پلوتیکا ئاشتى قسه‌ده‌کات
ئاوێنه
به‌هۆى ده‌رکردنى جنۆکه‌و ه 15که‌س له‌ژێر ده‌ستى مه‌الیه‌کدا ده‌مرن
چاودێر
ره‌نگ ه بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى ئینشیقاقى تێبکه‌وێتئۆپۆزسیۆن :هه‌ر
کوردستانى نوێ دانیشتنێکىراشکاوانه
ئاسۆ
سوپاى ئێران سنوره‌کانى کوردستان ده‌به‌زێنێت
بۆچون
یه‌ک له‌سه‌ر سێى بودجه‌ى په‌رله‌مان بۆ حیمایه‌ى په‌رله‌مانتاران ته‌رخان ده‌کرێت
لڤین
نه‌ناسراوێک حکومه‌تی هه‌رێم هاک ده‌کات
کوردستانی
فه‌تحواڵ گوله‌ن و ئاکه‌پ ه ل ه رێگه‌ى په‌روه‌رد ه و
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
6
ئاماده‌کار کۆمین ــ چه‌تر
له‌به‌شی دووه‌مدا تیشک ده‌خرێت ه سه‌ر ئه‌وه‌ی که فه‌تحواڵ گوله‌ن چۆن گه‌شه‌ى کرد و ئه‌و ه ده‌خرێته‌ڕوو که ل ه رێگه‌ى خوێندنى تورکى و سه‌رمایه‌کانیانه‌و هده‌یانه‌وێت کلتورى خۆیان بسه‌پێنن و مۆنۆپۆلى باشورى کوردستان بکه‌ن و له‌م رێگه‌یه‌شه‌و ه دژایه‌تى بزوتنه‌و ه سیاسیه‌کانى کورد بکه‌ن.
به‌شى دووه‌م و کۆتایى* فه‌تحواڵ گوله‌ن کێیه؟ ئ����ه‌م����ڕۆ ک����ه ب����ڕی����ارگ����هی ش����ه‌ڕی تایبه‌تی و ده‌روون���ی (فه‌تحواڵچیی) و راگه‌یاندنه‌کانی ( )AKPهه‌موو که‌سێ ب ه الیه‌نگری سه‌رباز ،کۆنترا گ �ه‌ری�لا ،ی��اخ��ود ب �ه ئه‌رگه‌نه‌کۆنچی تاوانبار ده‌ک �ه‌ن ،له راستیدا هه‌وڵده‌ده‌ن ح �ه‌ق��ی��ق �ه‌ت��ی خ���ۆی���ان ب���ش���ارن���هوه ک ه سه‌رکرده‌کانیان و خ��ۆی��ان بڕیارگه‌ی کۆنتراگه‌ریالی س �ه‌وز ب�ه زهنییه‌تی سه‌ربازی بنه‌ڕه‌تین. گوله‌ن له ( )1957له شاری ئه‌رزڕۆمی ب���اک���وری ک��وردس��ت��ان ک � ه هێشتا ل ه ته‌مه‌نی ( )16ساڵیدای ه ل ه الیه‌ن (ئه‌ساد ک �ه‌ش��اف ئ��ۆغ��ڵ��و) ئ �ه‌ن��دام��ی گ�لادی��ۆ (رێکخستنێکی نهێنی تیرۆری دهوڵهته، تێیدا ک��اره خوێناوی و گێره‌شێوێنیی ه نهێنی و شاراوه‌کانی ده‌وڵه‌ت به‌رنامه‌ڕێژ و ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ ده‌ک����رێ����ت)ی ت���ورک���هوه راده‌کێشرێ و وه‌ک ئه‌ندامێکی گالدیۆ دزه‌ی ناو جه‌ماعه‌تی نور ده‌کرێ له‌وێ ب �ه‌ج��ێ ده‌ک����رێ و ده‌خ��رێ��ت � ه خزمه‌تی نه‌ژادپه‌رستی تورکه‌وه. ل ه یه‌کینه‌ی ناشاره‌زایانی ماماک ل ه ئه‌نقه‌ره س �ه‌رب��ازی ده‌ک���رد ،ک ه له‌الی عه‌قید ره‌ش��اد تایالن له ئیستخباراتی کۆنتراگه‌ریال به مه‌به‌ستی پسپۆڕبوون وه‌ک به‌رپرسی بێته‌ل ئه‌رکدار ده‌کرێت، دواتر سه‌ربازی ل ه یه‌کینه‌ی وه‌ستا یان ش��اره‌زای��ی له ئ�ه‌س��ک�ه‌ن��ده‌روون ده‌ک��ات، هه‌م وه‌ک ئه‌ندامێکی کۆنتراگه‌ریالیی سیخوڕی پسپۆڕ ده‌کرێت ه به‌رپرسیاری بێ ته‌ل ه گه‌وره‌کان ،چیتر گوله‌ن ئاگای ل �ه ه �ه‌م��وو پ�هی��وه‌ن��دی��ی� ه نهێنییه‌کانی سوپا ده‌ب��ێ��ت ،ه �ه‌م وه‌ک سیخوڕ یان هه‌واڵگر له‌الی جه‌مال توراڵ جه‌نه‌ڕاڵی ن �ه‌ژادپ �ه‌رس��ت و ف �ه‌رم��ان��ده‌ی دووه‌م���ی س��ووپ��ا ،ل �ه کاتێکدا ک �ه خوتبه‌دانی س���ه‌رب���ازان ل �ه ه �ه‌م��وو م��زگ�ه‌وت�هک��ان��دا
ق�ه‌ده‌غ�ه ب��وو ،جه‌مال ت��وران ده‌سه‌اڵتی خوتبه‌دانیانی نه‌ژادپه‌رستانه‌ی پێدابوو. دوژمنی کورد و بارزانی: فه‌تحواڵ گوله‌ن هۆکاری خۆشویستنی جه‌مال توراڵ جه‌نه‌ڕاڵی نه‌ژادپه‌رست و دژ‌ه کورد ،له په‌رتوکی (جیهانی بچووکم) دا ب��ه‌م ش��ێ��وه‌ی� ه ده‌رده‌ب���ڕێ���ت“ :ج�ه‌م��ال ت���وراڵ ج �ه‌ن �ه‌ڕاڵ��ی پل ه دووه‌م���ی سوپا بوو ،ب ه راستیش نه‌ته‌وه‌په‌رست دیاربوو، هه‌نگاو ب ه هه‌نگاو چاودێری ته‌ڤگه‌ری به‌رزانییه‌کانی ده‌ک��رد ،له‌و سه‌رده‌مه‌دا له هه‌ندێک له ماڵه‌کانی باشووری رۆژه���هاڵت ـ باکوری کوردستان ـ دا وێنه‌ی بارزانی هه‌ڵواسرابوو ،ده‌نگۆی هه‌بوو که ب��ارزان��ی ه�ه‌رک��ات ده‌توانێ گ �ه‌ل راپ �ه‌ڕێ��ن��ێ ،پ�هی��وه‌س��ت��داری��م��ان بۆ جه‌مال توراڵ ب ه راده‌یه‌کیش بۆ ئه‌وه‌بوو ل ه نزیکهوه چاودێری بارزانی ده‌کات، ئێستا ک��ه ل��ه ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت و ره‌وش���ی خۆمان ده‌ڕوانین جارێکیتر له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌و رووداوه س�هی��ران�ه‌دا س�ه‌رس��ام ده‌ب��م، ده‌ن��گ��ۆک��هی دوێ��ن��ی ئ��ه‌م��ڕۆ ل�ه‌س �هر ده‌ستانه“. به‌ڵێ هیچ زی��اده‌ڕۆی��ی تێدا ن�هک��راوه و وه‌ک ل����ه‌و پ���ه‌رت���ووک���ه‌دا ه��ات��ووه ده‌ی���ن���ووس���ی���ن���هوه ،ف���ه‌ت���ح���واڵ گ��ول �ه‌ن سوکایه‌تی ب ه مسته‌فا بارزانی ده‌کات و ده‌ڵێت “ده‌نگۆکه‌ی دوێنێ ئه‌مڕۆ له‌سه‌ر ده‌ستانه“ .ئایا ئه‌و بارزانییانه‌ی ک ه ل ه ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان��دا ه �ه‌م��وو ج��ۆره خزمه‌تێک به‌م جه‌ماعه‌ت ه ده‌که‌ن نازانن هه‌م دوژمنی بارزانی و هه‌م دوژمنی هه‌موو کوردانه؟ ( )paul L.Williamراوێژکاری پ��ێ��ش��ووی ( )FBIل �ه وت��ارێ��ک��ی��دا ل ه رۆژن���ام���هی ()Pono Record ی ئه‌مریکا ل ه ()29ی نیساندا ئاماژه ب����هوه ده‌ک����ات “ک���ه خوێندنگه‌کانی فه‌تحواڵچییه‌کان ب��ه‌و ب��ڕه پ��اره‌ی �هی که ( )CIAله مادده هۆشبه‌ره‌کانه‌و‌ه ده‌س��ت��ی ده‌ک���ه‌وت���ن ب �هک��ارده‌ه��ێ��ن��ران”، هه‌روه‌ها نوسه‌ر ده‌ڵێ؛ “فه‌تحواڵ گوله‌ن ب�ه مه‌به‌ستی کۆنترۆڵکردنی داوا و هه‌نارده‌کردنی نه‌وت و غازی سروشتی ئه‌و واڵتانه‌ی له‌سه‌ر ئه‌م پاره‌یه گه‌شه‌یان ده‌کرد ل ه ناوه‌ڕاستی ئاسیا و کوردستاندا خوێندنگه‌ی ده‌کرده‌وه“. جه‌ماعه‌تی گ��ول�ه‌ن ب�ه گ�ه‌وره‌ک��ردن��ی ئیسالمی رادی��ک��اڵ ل � ه ه�ه‌رێ��م�هک�ه‌دا ئ��ام��ان��ج��ی ب�����ه‌رده‌وام ه��اوک��اری��دان � ه ب ه ئ��ی��س�لام�ه م���ی���ان���ڕه‌وه‌ک���ان ،ل��ه ه �ه‌م��وو شوێنێکدا هاوسه‌نگی دروس��ت ده‌که‌ن، ب �ه‌م �ه‌ش دی���اره ک �ه ه �ه‌م��وو شتێکیان بۆ ده‌س�هاڵت�ه ،ه���ه‌واداران و ئه‌ندامانی
ته‌ریقه‌تی گوله‌ن هه‌مان پیالنیان ل ه کوردستاندا به رێبازی شه‌ڕی تایبه‌ت جێبه‌جێ ده‌که‌ن. ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی دوژم���ن���ای���ه‌ت���ی ک���ورد و ب���زاوت���ی ئ���ازادی���خ���واز و ه��ه‌روه‌ه��ا هه‌ڵوێستی پ��اک��ت��اوک�ه‌ران�هی له‌مه‌ڕ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی ف��ی��دراڵ��ی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان ل�ه ج��ی��اوازی بیروڕاکانی ل�ه ئ�ه‌رگ�ه‌ن�هک��ۆن��دا ده‌رک���ه‌وت���ه‌ڕوو ،ل ه کاتێکدا نه‌ته‌وه‌په‌رسته عه‌لمانییه‌کانی ت��ورک ب� ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی فیدراڵی باشوری کوردستانیان وت (ده‌وڵه‌تی بوکه‌ڵه‌بازی ـ یارییه‌کی کۆنه و زۆربه‌ی جومگه‌کانی بووکی الستیکی ب ه په‌ت ده‌به‌سترێته‌وه و به‌ڕاکێشانی هه‌ر یه‌ک له په‌ته‌کان جومگه‌کان ده‌جوڵێنرێن)، فه‌تحواڵ گوله‌نی سه‌رکێشی ئیسالمی ه ن�ه‌ت�ه‌وه‌پ�ه‌رس��ت�هک��ان پێناسه‌ی ناوچه‌ى قه‌ده‌غه‌کراو (مه‌نتیقه‌ی موحه‌ڕه‌مه) ده‌کات به به‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی فیدراڵی کورد له باشووردا ،گوله‌ن زۆر به ئاشکرا و حاشا هه‌ڵنه‌گرانه ده‌ڵ��ێ��ت؛ ده‌ت��وان��ن ده‌وڵه‌تی فیدراڵی ل ه باشوری کوردستان ب��ه‌و خوێندنگه‌یانه‌ی ل���ه‌وێ ه�هی�ه و ده‌کرێنه‌وه بڕوخێنن ،واته خوێندنگه‌کانی خۆی ،لێره‌شه‌وه گوایه ده‌توانن بزاوتی سه‌ربه‌خۆی کورد ،ک ه لێرهوه تا سیواس چووه به ته‌واوی پاکتاو بکه‌ن و دوای ک��ۆک��ردن��ه‌وه‌ی ده‌ن��گ��ی رای گشتی جیهان له‌الیه‌نی سیاسییشه‌وه ک��وردان ب ه ئایینگه‌رایی و به خوێندنه‌گه‌کانیان له‌نێوبه‌رن. ئامانج ه سیاسییه‌کان: ل �ه الی �ه‌ن��ی س��ی��اس��ی��ی�هوه ی�هک��ێ��ک ل ه ئامانجه سه‌ره‌کییه‌کانی تورکیا ئه‌وه‌ی ه ل ه ئاینده‌یه‌کی نزیکدا په‌یوه‌ندییه‌کانی ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان به‌هێز ده‌کات و هێزه‌کانی باشووری کوردستان سه‌رخۆشی م��اڵ و س��ه‌روه‌ت و سامان ده‌ک�����ات ،ب �ه‌م �ه‌ش ه���ه‌وڵ ده‌دات ک ه به (سه‌رمایه‌ی ک��ورد) له ته‌ڤگه‌ری ئ��ازادی��خ��وازی ک��ورد ب��دات و به‌هه‌مان س���ه‌رم���ای���ه‌ش م��ال��ی��ی �ه‌ت��ی ئ���اب���ووری ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن �هک��ان ده‌رب���خ���ات ،ب��ه‌اڵم تاکه راستییه‌کیش ئهوهیه که هه‌موو مشه‌خۆرییه‌کان به نهێنی ده‌کرێن. م���ش���ه‌خ���ۆری ف���راوان���ت���ری���ن رێ��گ��هی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی ت��ورک��ی��ا ل �ه ب��اش��ووری کوردستان ه له ئه‌نجامی رووداوه‌کانی دوای داگ��ی��رک��ردن��ی ک��وێ��ت ل �ه‌الی �ه‌ن رژێمی س �ه‌ددام �هوه جگه ل ه موسڵ و ک �ه‌رک��وک ش��اره‌ک��ان��ی ت��ری ب��اش��وور ک �ه‌وت��ن �ه ژێ���ر ک��ۆن��ت��رۆڵ��ی هێزه‌کانی ب���اش���وری ک���وردس���ت���ان���هوه ،زاخ����ۆ ک ه یه‌که‌مین گوزه‌رگه‌ی تورکیا ـ باشوری کوردستانه ،ل ه ساڵی ( )1991بهدواوه له رێی گومرگه‌کانی ئیبراهیم خه‌لیل و ده‌رگای سنووری خابووره‌وه ب ه ملیاران دۆالر داهاتی ناشه‌رعیش ده‌ستکه‌وت ده‌ک��رێ ،هه‌ر ئه‌م ده‌رگایان ه له شه‌ڕی
که‌سایه‌تی هه‌فته دامه‌زاندنی شورای ئاشتی گرنگه
عه‌بدواڵ ئۆجاالن ،له دیداریدا له‌گه‌ڵ پارێز‌هه‌ره‌کانى باسی ل �هوه ک��ردوه ،که گفتوگۆکانى له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانى ده‌وڵه‌تى تورکیادا بهردهوامه و ئه‌وه‌ى خ��س��ت��ۆت �ه‌ڕوو ،ک �ه “ئ��ێ��م�ه و ده‌وڵ�����ه‌ت ل�ه‌س�هر دامه‌زراندنى ئه‌نجومه‌نى ئاشتى رێکه‌وتوین”. ئ��ۆج��االن ،له دی���داری رۆژی ()2011/7/6دا له گه‌ڵ پارێزه‌رانی ،له‌باره‌ی دیداره‌کان له‌گه‌ڵ شاندی ده‌وڵه‌تی تورکدا ،زانیاریدا و ده‌ستنیشانی ک���رد ،ک �ه پێویسته ب �ه‌ده‌پ �ه ل �ه س �هر بنه‌مای پڕۆتۆکۆڵێک له‌گه‌ڵ حکومه‌تدا دانوستاندن ب��ک��ات .ه �ه‌روه‌ه��ا تیشکی خسته‌سه‌ر گرنگی دامه‌زراندنی شورای ئاشتی و شورای ده‌ستووری بنچینه‌یی ،ه��اوک��ات له چ��وارچ��ێ��وه‌ی بابه‌تی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ییدا ،داوای دام�ه‌زران��دن��ی په‌رله‌مانی کوردستانی کرد و داوای له هێزه‌کانی گه‌ریال کرد له دژی ئۆپه‌راسیۆن و هێرشه‌کان،
خۆپاراستنی جه‌وهه‌ری خۆیان پهره پێبده‌ن. ئۆج ئاالن وتى :دوایین دیدار ،دیدارێکی بنه‌ڕه‌تی بوو .له دوایین دیداردا ،بابه‌تی ههره گرنگ که ئێمه له سه‌ری ڕێککه‌وتین ،دامه‌زراندنی شورای ئاشتیه .ئێمه و شاندی ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر دامه‌زراندنی شورای (ئه‌نجومه‌نى) ئاشتی ڕێککه‌وتین .ئه‌م ه ل�ه پڕۆتۆکۆله‌کانیشدا ه�هی�ه .دام �ه‌زران��دن��ی ش��ورای ئاشتی ،هه‌نگاوی ه �هره گرنگه ،ئه‌و شورای‌ه نه ده‌زگایه‌کی ده‌وڵه‌تی ده‌بێ و نه ب ه ته‌واوی له رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیش پێکدێ ،شورا بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی ئاشتی ،خه‌بات به‌ڕێوه‌ده‌بات ،ده‌بێ له ماوه‌ی مانگێکدا ،شورای ئاشتی دام �ه‌زرێ��ن��رێ .دووه‌م خ��اڵ��ی گرنگ، شورای ده‌ستووری بنچینه‌ییه .شورای ده‌ستووری بنچینه‌یی ،خه‌باتی ئاماده‌کردنی ده‌ستوورێکی ن��وێ بهڕێوه ده‌ب��ات .ده‌ب��ێ ش��ورای ده‌ستووری بنچینه‌یی ،وه‌ک��وو ئه‌نجوومه‌نێکی کالسیک نه‌بێت‌ه‌مایه‌ی تێگه‌یشتن .ئه‌و شورای‌ه ئاماده‌کاری ده‌ستوورێکی نوێ ده‌کات ،به‌ده‌په‌ش ده‌توانێ ل ه ناویدا جێ بگرێ و خه‌باتی خۆی به ده‌ستووری بنچینه‌یی به‌ڕێوه‌به‌رێ. ئ��ۆج ئ��االن داواش���ی له پارته‌کانی رۆژئ���اوای کوردستان کرد ،درێژه به خه‌بات بده‌ن و بانگێکی وه‌ه��ای ک��رد :ئه‌وانیش ده‌توانن خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دی��م��وک��رات��ی��ک ب���ه ب��ن �ه‌م��ا ب���گ���رن ،م��ۆدێ��ل��ی خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى دیموکراتیک ک�ه ئێمه بۆ تورکیا له جێیدا ده‌بینین ،ئه‌وانیش ده‌توانن ب ه گوێره‌ی ڕه‌وشی سووریه ،ب ه بنه‌مای بگرن.
دژ ب����ه ()PKK دا ده‌رگ������������ای ده‌س��ت��ک �ه‌وت��ێ��ک��ی ب�����اش و گ��رن��گ بوون بۆ هه‌ندێک ک������ه‌س و الی������ه‌ن، ی���هک���ێ���ک ب�����وو ل�ه ه��ۆک��اره گ�ه‌وره‌ک��ان��ی هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕی ن������اخ������ۆ و
له‌ده‌ستدانی هه‌زاران کورد ،جگ ه له‌وه‌ی ک ه هیچ تۆمارێکی نێوده‌وڵه‌تی نیی ه به‌شێکی زۆر داهاته‌که‌ش ن ه ل ه به‌ڵگ ه ف �ه‌رم��ی �هک��ان��ی ح��ک��وم�ه‌ت��ی ف��ی��دراڵ��ی باشووردا و نه له تۆمار‌ه فه‌رمییه‌کانی حکومه‌تی ناوه‌ندیدا نین. به‌تایبه‌تیش هه‌موو الیه‌ک ده‌زانین ،ک ه ده‌وڵه‌تی ت��ورک ل ه دوای ()1991هوه کاره تاریک و نهێنییه‌کانی ل ه ده‌رگای خ��اب��ووره‌و‌ه بهڕێوه ده‌ب��ات ،له ()1991 هوه ل �ه ن��ێ��وان (خ���اب���وور و س��ل��ۆپ��ی)دا داهاتی ملیاره‌ها ل ه قاچاخی په‌ترۆڵه‌و‌ه ده‌س��ت ده‌خ��رێ ،ل ه تورکیادا ئ�ه‌م خاڵ ه سنوورییه ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه ماوه‌یه‌کی زۆر ل ه
هاو شێوه‌ى به‌رز
ئێران هێڵى کاره‌بایى و ئه‌مریکا کامێراى چاو ئاماده‌کار
راژان هه‌ورامى
به‌رپرسێکى حکومه‌تى هه‌رێم ئاماژ ه به‌و ه ده‌کات یه‌کێک له سیناریۆکانى کۆمارى ئیسالمى ئێران دانانى وایه‌رى کارهباییه ل ه سنوره‌کانى خۆى و ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران ده‌ڵێت “سه‌فیرى ئێران پێیوتین به ره‌زامه‌ندى حکومه‌تى هه‌رێم تۆپبارانى سنور ده‌که‌ین”.
ل �ه س��اڵ��ى ()2008هوه تائێستا ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێران به‌درێژایى ئ�ه‌و ( )4ساڵ ه تۆپبارانى سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌و تۆپباران‌ه چه‌ند هه‌وڵێک دراوه بۆ به‌زاندنى سنورى جوگرافى سنورى عێراق له الیه‌ن ئێرانه‌و‌ه و هه‌وڵى یه‌که‌م دروستکردنى ( )15ق���ه‌اڵى گ����ه‌وره‌ى کۆنکرێتی‌ه ک ه پێکهاته‌ى ئه‌م قه‌اڵی‌ه بریتیی‌ه له کامێرایه‌کى چاودێرى و بنکه‌یه‌کى سه‌ربازى که پێشبینى ده‌کرێت له هه‌ر بنکه‌یه‌ک نزیکه‌ى ()89
پاسدارى ئێران کارى تێدا بکه‌ن هه‌وڵى دووه‌م چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک به‌ر له ئێستا بوو که ل ه شارۆچکه‌ى پێنجوێن کۆمارى ئیسالمى ئێران له ناوچه‌ى هه‌اڵاڵوا به‌سه‌دان (میل) هاته ناو خاکى عێراقهوه له‌کاتێکدا به‌پێى رێکه‌وتنێکى دووالیه‌ن‌ه ه �ه‌ردوو واڵت له ساڵى ()1978 مه‌سه‌له‌ى دیاریکردنى سنوریان بڕیوه‌ته‌وه، هه‌وڵى سێیه‌م که مه‌ترسیدارترین هه‌وڵ‌ه دانانى وایه‌رى کارهباییه له‌الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ئێرانیه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌درێ��ت ،دانانى ئه‌م ئالیه‌ت ه له ساڵى ( )1967له به‌رزاییه‌کانى (جۆالن) که دهکاته باکورى رۆژئاواى سوریا له الیه‌ن ئیسرائیلهوه په‌یڕه‌و کراوه کاتێکیش ئیسرائیل له شه‌ڕێکى ( )6رۆژه له‌گه‌ڵ عه‌ره‌به‌کان سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست هێنا دوات��ر توانى ل ه ساڵى ( )1980به فه‌رمى ئه‌و به‌رزایان‌ه بکات ه خاکى خۆى ،هه‌ر بۆیه له ساڵى ()1967 هوه کاتێک ده‌سه‌اڵتى حکومه‌تى به‌عسى س��ورى به سه‌رۆکایه‌تى حافز ئه‌سه‌د هات ه سه‌ر حوکم دواتر له ساڵى ( )2000به‌شارى کوڕى تائێستا که‌س نهیتوانیوه به نایاسایى بچێته خاکى ئیسرائیلهوه ،بۆیه ئێران ده‌یه‌وێت
له‌م رێگه‌یه‌و‌ه هه‌م سنوره‌کانى بپارێزێت هه‌م هاوشێوه‌ى ()1980ى ئیسرائیل ئه‌و سه‌دان (میل)هى خۆى بچه‌سپێنێت. ئوسامه جه‌میل ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له سه‌ر لیستى هاوپه‌یمانى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند ئه‌وان له ناو په‌رله‌مانى عێراق پرسى تۆپبارانکردنى سنوره‌کانیان خستوهته روو هه‌ر بۆیه لیژنه‌یه‌ک له وه‌زاره‌تى به‌رگرى و ناوخۆ
“سه‌فیرى ئێران پێیوتین به ره‌زامه‌ندى حکومه‌تى هه‌رێم تۆپبارانى سنور ده‌که‌ین” و وه‌زاره‌ت��ى دهرهوه پێکهێنراوه بۆ ئه‌وه‌ى قس ه له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى کۆمارى ئیسالمى ئێران بکرێت ئ�ه‌و ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران وتى “گه‌شبین نیم به دروستکردنى لیژن ه و لیژنه‌کارى ،چونکه پێشووتر ک��ارى له‌و شێوهیه زۆر کراوه ،به‌اڵم ئه‌نجامه‌که‌ى هه‌ر دووبار‌ه تۆبپاران بووه بۆیه ده‌بێت چاره‌سه‌رێکى بنه‌ڕه‌تى بۆ مه‌سه‌له‌ى راگرتنى ئه‌و تۆپباران ه بێته ئاراوه ،ئه‌گه‌رنا هه‌ر هاواڵتیانى سه‌رسنور و که‌سانى بێ تاوان دهبنه قوربانى”. ئ��وس��ام�ه جه‌میل ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو ک ه
هـــه‌واڵــی کوردستانی «ئاوا به‌رده‌وام بێ ،به‌رخۆدانێکی ب ه هه‌یبه‌ت ده‌که‌ین»
پارتی ئاشتی و دیموکراتی( ،)BDPبه ئامانجی چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانی سیاسیی دوای هه‌ڵبژاردن له تورکیا ،ده‌ستی به ئه‌نجامدانی ژماره‌یه‌ک دیدار کرد. له‌و بارهیهوه سه‌الحه‌دین ده‌میرتاش رایگه‌یاند ،حکومه‌تی ئاکه‌پ‌ه هه‌وڵ ده‌دا گروپی بهدهپه له ده‌ره‌وه‌ی قۆناغی ئاماده‌کردنی ده‌ستووری بنچینه‌یی بێڵێته‌و‌ه و ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد هه‌وڵی له‌و شێوهیه په‌سه‌ند ناکرێن .ده‌میرتاش راشیگه‌یاند« :ئه‌گه‌ر حکومه‌ت له‌و هه‌ڵوێسته‌یدا پێداگر بێ ،ئه‌وان ده‌ست به به‌رخۆدانێکی به هه‌یبه‌ت ده‌که‌ن». دوای ئه‌وه‌ی په‌رله‌ما‌نتاریه‌تی خه‌تیب دیجله به‌تاڵ کرایهوه و داخوازیی ئازادکردنی پێنج په‌رله‌مانتاری گیراوی ( )BDPره‌تکرایه‌وه ،له تورکیا ئاڵۆزى سیاسى هات ه ئ���اراوه .ده‌م��ی��رت��اش ،س�ه‌رۆک��ی گروپی ( )BDPل ه په‌رله‌مانی تورکیا به ئاژانسی فوراتى رایگه‌یاند :ئه‌وان بڕیاری بایکۆتکردنی په‌رله‌مانیان له دژی ئاکه‌پ‌ه داوه و له نێوان سیاسه‌تی دیموکراتیکی ( )BDPو سیاسه‌تی ده‌س�هاڵت پارێزی ئاکه‌پ‌ه و پارته‌کانی تردا ،شه‌ڕێک له ئارادایه.
بڕیاری دژ ب ه دیجل ه ده‌برێت ه ئه‌وروپا
دوای ئ���ه‌وه‌ی دادگ����ای ده‌س���ت���ووری بنچینه‌یی تورکیاش ،سه‌ردانی پارێزه‌رانی بۆ سه‌ر‌ڕاستکردنه‌وه‌ی ێ بڕیار ل ه دژی خه‌تیب دیجله ڕه‌ت��ک��ردهوه ،بۆ س بابه‌تی ج��ی��اواز س �ه‌ردان��ی دادگ���ای مافی مرۆڤی ئه‌وروپا ده‌کرێت .پارێزه‌رانی دیجل ه رایانگه‌یاند ک ه ل ه س��اڵ��ی( )1994هوه ل ه دژی دیجله ،له‌ژێر ناوی ی��اس��ادا ،س�ێ ب��ڕی��اری سیاسیی دراون و ناهه‌قی به‌رامبه‌ر کراوه .فه‌رید‌ه الچین ،پارێزه‌رى خه‌تیب دیجل ه رایگه‌یاند :ئ�ه‌وان ،بڕیاری کۆتایی ده‌سته‌ی بااڵی هه‌ڵبژاردنی تورکیا و ئه‌و سێ بڕیاره‌ی ل ه نێوانی س��ااڵن��ی( 1994و )2011دا ل ه دژی خه‌تیب دیجل ه به‌شێوه‌یه‌کی سیستماتیک دراون ،ده‌به‌ن ه دادگ��ای مافی مرۆڤی ئه‌وروپا .پارێزه‌ر الچین ئه‌وه‌شى وت: ئه‌و قۆناغه‌ی ه ساڵی ( )1994ب ه به‌تاڵ کردنه‌وه‌ی په‌رله‌مه‌نتاریه‌تی دیجله له‌الیه‌ن دادگای ده‌ستووری بنچینه‌یی و گرتنی ئه‌و ده‌ستیپێکرد ،ب ه ڤیتۆکردنی پاڵێوراوی ئه‌و ل ه ساڵی ( )2007به‌رده‌وام بووه.
تورکیا دایکێکى ( )102ساڵ ه ده‌داته‌دادگا
له ناوچه‌ی ته‌توانی به‌دلیس ،دایکێکی ()102 ساڵه به ناوی اللیهان ئاکبای ،له به‌ر ئه‌وه‌ی به‌شداری مه‌ولودێک بۆ کوڕ‌ه گه‌ریال گیان به‌ختکردووه‌که‌ی خ��ۆی ب���ووه ،رووب����ه‌ڕووی لێ پرسینه‌و‌ه ک��رای �هوه .به گ��وێ��ره‌ی دادگ���ا ده‌ب��ێ دای �ه اللیهانی ت �ه‌م �ه‌ن()102 ساڵه« ،پڕوپاگه‌نده‌ی رێکخستنی کردووه» .گه‌ریالی پهکهکه مه‌همه‌د ره‌وف ئاکبای له ئاکامی شه‌ڕدا گیانی له‌ده‌ست داوه‌و بنه‌ماڵه‌ی ئاکبای له ناوچه‌ی ته‌توانی به‌دلیس بۆ ی��ادک��ردن �ه‌وه‌ی ک��وڕه‌ک�هی��ان ،له خێوه‌تی چ��اره‌س�ه‌ری��دا م�ه‌ول��وودی��ان خوێنده‌وه .دایکی ( )102ساڵه‌ی گه‌ریال مه‌همه‌د -اللیهان ئاکبای، له به‌ر ئه‌وه‌ی به‌شداریکردن له مه‌ولوودی کوڕه‌که‌ی، روبه‌روى لێپرسینه‌و‌ه کرایهوه .دۆزگه‌ریی تورکیا له ته‌توان، وه‌ک ههمیشه به به‌هانه‌ی «پڕوپاگه‌نده‌ی ڕێکخستنی ک���ردووه» اللیهانی رووب����ه‌ڕووی لێپرسینه‌و‌ه ک��ردهوه. اللیهانی ( )102ساڵه ،له به‌ر به‌ته‌مه‌نیی ،نابیستێ و ناتوانێ به ئاسانی قسه بکات.
ئاراس نورى ،چاالکوانی کورد له ئه‌ڵمانیا:
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
8
پێوه‌ری هێز بۆ ژنان مه‌رج نییه u
دیدار ئاراس عوسمان
زیندوو
کاروان ساالر
به‌رپرسانى کورد ل ه ئه‌ڵمانیا به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى پێشوازیان لێناکرێت
u
هه‌موو یه‌کێک له ئێمه زۆر ج��ار و رۆژانه‌ش گوێبیست ،یان رووبه‌ڕوی ئهوه دهبینهوه که هێز پێوه‌ر‌ه بۆ زۆرشت له ژیانی رۆژانه‌دا ،ئیدی چه‌مکی ئه‌و هێزه بۆ (سیاسه‌ت ،ئابووری یان بۆ عه‌سکه‌ری و...ه���ت���د) ب��ێ��ت ،ئ���ه‌وان���هی الی��ان��وای�ه هێزی ئابووری زۆری��ان ههیه واده‌زان��ن ده‌توانن هه‌موو شت بکه‌ن ،ه �ه‌روه‌ک ئه‌وانه‌شی الیانوای‌ه هێزی عه‌سکه‌ری و سیاسیان زۆره واده‌زانن هه‌موو جارێک تای ت�ه‌رازوو به‌الی ئه‌واندایه‌ته‌وه ،ئه‌م خوێندنه‌وه‌یه‌ش ب �ه‌داخ �هوه ،له ئێستادا تا راده‌ی���هک له زۆرب���هی کایه‌کانی ژیاندا بوه‌ت‌ه پێوه‌رێکی باو و خهریکه وه‌ک��و راستینه‌یه‌کی ن��اڕاس��ت به‌سه‌ر زۆری��ن�هی خه‌ڵکدا ده‌سه‌پێنرێت!؟ ئه‌م دۆخه له‌کاتێکدا ده‌گوزه‌رێت که مێژوو ئ���ه‌وه‌ی س�ه‌ل��م��ان��دوو‌ه چه‌مکی هێزی (ئ��اب��ووری ،سیاسی ،عه‌سکه‌ری)... الی کێبێت مانای ئهوه نییه ئهوه ئه‌و الی�ه‌ن�ه ل�ه‌س�هر ح�ه‌ق�ه و ئ �ه‌و الی�ه‌ن�ه‌ش دواجار سه‌رکه‌وتووی یه‌که‌م و کۆتایی ده‌بێت ،به‌ڵکو به پێچه‌وانه‌و‌ه زۆرب�هی ئ���ه‌و ئیمپراتۆریه‌تیانه‌ی ل �ه‌م��ێ��ژوودا نیوه‌ی جیهان ی��ان چه‌ندین ده‌وڵه‌تیان له‌بن ده‌س��ت��داب��ووه م �ه‌رج نییه ئێستاش س�ه‌رک�ه‌وت��ووب��ن و واڵتێکی به‌هێزبن، ه �ه‌روه‌ه��ا زۆرب���هی ئ �ه‌و زلهێزانه‌ی له جه‌نگی جیهانی ی �هک �ه‌م و دووه‌م���دا خاوه‌ن پێگه‌یه‌کی به‌هێزی سه‌ربازی و ئ��اب��ووری ب��وون م �ه‌رج نیه ئێستاش به هێزبن و به‌هه‌مانشێوه‌ی راب��ردوو بتوان دونیا هه‌ڵسوڕێنن و حوکم بکه‌ن... هه‌موو ئه‌و بابه‌ته‌ی س�هرهوه بۆ ئهوهیه بگه‌ین‌ه ئه‌وه‌ی ئایا ئه‌وانه‌ی که پێوه‌ری جیاوازی هێز له‌نێوان پیاو و ژندا ده‌که‌نه پێوه‌ری سه‌ره‌کی پێدانی مافه‌کانیان تاچه‌ند راسته؟ بۆچی که باس دێته سه‌ر مافی ژنان و ئازادی به‌خشین پێیان ب��اس له چه‌مکی به‌هێزی و الوازی ده‌که‌ن له نێوان ژنان و پیاواندا و ته‌نیا رووی ئهوه ده‌بینن که ژن ناتوانێت ئه‌و کارانه‌ی پیاوان ئه‌نجامبدات که پیاو ده‌یکات و ژن به الواز ده‌بینن ،باس له‌وه‌ش ده‌ک �ه‌ن که ژن به گ��وێ��ره‌ی سروشتی خۆی کۆمه‌ڵێک تایبه‌تمه‌ندی ههیه که زۆر جیاوازه له پیاو و رێگر‌ه له‌به‌رده‌م به‌شداربوونی چاالکانه‌ی له بواره‌کانی ژی��ان��دا ،دی��ارت��ری��ن جیاوازییه‌کانیش ب �هوه ده‌بینن که ژن به‌هۆی (الوازی ماسولکه ،سکپڕبوون ،سوڕی مانگانه، عاتفی بوونی ،سه‌رقاڵی به به‌خێوکردنی منداڵ و...هتد) ناکرێت یه‌ک مافی هه‌بێت له‌گه‌ڵ پیاواندا و به یه‌ک چاو ته‌ماشایان بکرێت و ته‌نانه‌ت پێیانوایه ده‌بێت موچه‌شیان له پیاو که‌متر بێت ئه‌گه‌ر یه‌ک کاریش بکه‌ن!..؟ ئ�ه‌م��ج��ۆره تێڕوانین‌ه ب �ه ب���ڕوام هێنده مه‌ترسیدار‌ه ناکرێت ئه‌م وشان‌ه حسابی توندوتیژی دژ به‌ژنانی بۆ نه‌کرێت، چ��ون��ک �ه ئ����ه‌وان����هی ب��ی��رک��ردن �ه‌وه‌ی��ان به‌مشێوه‌یه‌ی‌ه و هێز ده‌ک �ه‌ن �ه پ��ێ��وه‌ر و ج���ی���اوازی و ئ���ه‌و ب��ی��ان��وان�هی س���هرهوه دههێننهوه بۆ ئ��ه‌وه‌ی ژن ه �هر به پله دووی بمێنێته‌وه ،ده‌بێت ئه‌و راستیه‌شیان ل���ه ب��ی��رب��ێ��ت ل �هک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای ئ��ێ��م�ه‌دا جیاوازییه‌کانی پیاو له‌گه‌ڵ ژندا زۆره و مه‌رجیش نییه هه‌موو ئه‌و الوازیان‌ه روو له‌ژنان بن ،به‌ڵکو ئه‌گه‌ر الوازییه‌کانی پیاوانیش به‌رامبه‌ر به ژن ده‌ربخه‌ین ئه‌وا ده‌بینین گه‌لێک الوازی جدی ههیه وه‌ک( :ئ�ه‌و پ���ه‌روه‌رده‌ی منداڵه‌ی ژن ئه‌نجامی ده‌دات پیاو ئه‌گه‌ر بیکات ئه‌وا هه‌رچی داهێنانێکی ههیه ئه‌گه‌ر ل�ه‌ن��او نه‌چێت ئ �ه‌وا ده‌پ��وک��ێ��ت�هوه ،پیاو ئه‌وه‌نده‌ی کاتی خۆی به‌باتی ته‌رفیهی و خواردنه‌و‌ه و براده‌ره‌و‌ه به‌سه‌ر ده‌بات ژن ئ �هوه ناکات ،ئ�ه‌و ورده‌ک��اری��ی�هی ژنان له‌ماڵدا ئه‌نجامی ده‌دات پیاو هه‌رگیز نایکات )...ئهمانه و چه‌ندین جیاوازیتر ک�ه ره‌ن��گ�ه نه‌توانم ل�ه نوسینێکی وا کورتدا هێمای بۆ بکه‌م.
ئ��اراس ن��ورى ،له‌م دی��دار ه تایبه‌ته‌ى بۆ (چه‌تر) ،باس ل ه په‌یوه‌ندى حزب ه کوردیه‌کان و واڵتی ئه‌ڵمانیا ده‌کات و پێیوای ه له‌کاتى سه‌ردانی به‌رپرسان بۆ ئه‌ڵمانیا ،به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى پێشوازیان لێناکرێت ،هه‌روه‌ها ئاماژ ه ب �ه‌وه‌ش ده‌ک��ات ک ه کوردانى باشورى کوردستان زۆر ناسراونین و یه‌کێتى و پارتیش بوونه‌ت ه هۆى په‌رش و باڵوى ئه‌م پارچه‌یه‌ى کوردستان له‌و واڵته‌دا.
چ����ه‌ت����ر :ڕۆڵ������ى ژن������ان چ�����ۆن ده‌ب��ی��ن��ی��ت له‌کوردستاندا؟ له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى ماوه‌یه‌کى زۆره ئاگادارنیمبۆی ه ڕێگه به‌خۆم ن��اده‌م بڕیارێکى ت�ه‌واو بده‌م ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ههیه نیوه‌ى ڕاستیه‌که‌یه و ده‌کرێت بڵێین ئه‌وانه‌ى له‌سه‌ر ژنان ده‌وترێت ئه‌نجامه‌کانیان چى ده‌بێت ،له‌کوردستاندا باسى مه‌سه‌له‌ى ژن��ان زۆر ده‌ک��رێ��ت ،به‌اڵم پێموایه تا خۆیان کار نه‌که‌ن ئه‌م حاڵه‌ته ن��ۆره ن��اک��ات ،ئافره‌تانى ک��وردی��ش تائێستا له‌ژێر کاریگه‌رى کلتورى کوردیدا ده‌ژین و ئاماده‌بوونى ئه‌وه‌یان تێدانیه قوربانى بده‌ن بۆ ناساندنى خۆیان هه‌ر له‌ده‌وروبه‌ری خۆیانن. چه‌تر :ڕۆڵى ژنانى ئه‌ڵمانیا جیاوازى له‌چیدا ده‌بینیته‌وه له‌به‌رامبه‌ر ژنانى کورد؟ س���ه‌ره‌ت���اى ه �ه‌م��وو ک��ارێ��ک ک �ه ده‌س��تپ��ێ��ده‌ک�هی��ت پێویستت ب �ه‌الی �ه‌ن��ى م����اددى و پ�هی��وه‌ن��دی�ه ،ل�هک��وردس��ت��ان ک��ارک��ردن��ى ژن��ان زۆر واب�ه‌س��ت�هى حزبه‌کانه ،ل�ه ئه‌ڵمانیاش ئه‌م حاڵه‌ته ب�ه‌دى ده‌کرێت به‌تایبه‌تى دواى جه‌نگى ( ،)1948ئ�ه‌وه‌ى شاره گه‌وره‌کانى چ��اک��ک��ردهوه ژن��ان ب��وون ل�ه‌ب�هر ئ���ه‌وه‌ى پیاو نه‌مابوو یان ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ى واڵت له‌زیندان بوون، زۆرک���ات ب��اس ل�ه‌ئ�ه‌وروپ��ا ده‌ک��رێ��ت ل �ه‌ڕووى ت��ه‌واوى ک��اره‌ک��ان�هوه ،ب �ه‌اڵم ک��ارى زۆرم��اوه ئه‌نجام بدرێت لهوانه ئێستاش له‌هه‌ندێک ل �ه ف�ه‌رم��ان��گ��ان��ى ده‌وڵ���ه‌ت���دا م��وچ �هى ژن��ان ل�ه‌پ��ی��اوان که‌متره ،ی��اخ��ود به‌رپرسانى بااڵ
و هه‌ندێکى خ���واره‌وه‌ش که ده‌توانم بڵێم له ( )%99له‌پیاوان پێکهاتوون ،له‌به‌رئه‌وه ته‌نها س��ه‌رۆک��ى ح��ک��وم �ه‌ت پۆستێکه ب �ه‌ده‌س��ت ژن��ان �هوه له‌ئاستێکى گ��رن��گ��دا ،له‌ئه‌ڵمانیا قوربانى زۆرى ده‌وێ���ت ت��ا ئ �ه‌و بیرۆکانه‌ى له‌الى خۆت گه‌اڵڵه‌بووه جێبەجێ بکەیت، هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا زۆرێک له‌ژنانمان ههیه ده‌ڵ��ێ��ن ب��ێ��زارب��ووی��ن ل�ه‌ب��اس و پ��ڕۆژه‌ى ژن��ان ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى پێیانوایه هه‌ندێک کار بکه‌یت پۆسته‌که‌ت ب�ه‌رز نابێته‌وه و وه‌ک خۆى ده‌مێنێته‌وه ،له‌وانه‌ش کارى په‌ناهه‌نده‌یى و گونجاندى بێگانه و سیاسه‌ت بۆ ژنان و خێزان...هتد ،یان له بوارى کارى ئه‌ندازیارى و دادوه‌رى...هتد پۆسته‌که‌ت به‌رز دهکرێتهوه. چه‌تر :ده‌وترێت حزب و الیه‌نه‌کانى کوردستان ژنانیان بۆ جوانکردن و ماکیاژى خۆیان هێناوه‌ته پێشه‌وه ،نه‌ک له‌سه‌ر بنه‌ماى توانا و لێهاتوویى ئه‌و ژنانه خۆیان؟ ل �ه‌ئ �ه‌ڵ��م��ان��ی��اش ه���هی���ه‌و پ��ێ��ى ده‌وت���رێ���تبوکهشوشه ،به‌اڵم ڕێژه‌که‌ى به‌راورد ناکرێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى له‌کوردستان ههیه ،له‌به‌رئه‌وه کاتێک ده‌توانى بچیته په‌رله‌مان و حکومه‌ت ده‌ب��ێ��ت س��ەرەت��ا وه‌ک س �ه‌رب��ازێ��ک ل�ه‌ن��او حزبدا ده‌ست پێبکه‌یت ،له‌ئه‌ڵمانیا کاتێک ی��اس��ای�هک ده‌رده‌چ��ێ��ت پێشتر که‌سانێکى له‌ڕێکخراوه‌کان بۆ ده‌س��ت نیشانکراوه بۆ جێبه‌جێکردنى ،چه‌ند جارێک پێداچونه‌وه‌ى پیاداکراوه بۆ ئه‌وه‌ى ڕه‌وان�هى په‌رله‌مان کرا ڕه‌خنه‌یه‌کى زۆر له‌باره‌یه‌وه نه‌وترێت. چه‌تر :ده‌نگۆى ئهوه ههیه ئه‌ڵمانیا زۆر حه‌زى به‌زمان و مامه‌ڵه‌ى کوردى نیه ئهمه تاچه‌ند راسته؟ ناڵێم کوردیان ناوێت ،به‌اڵم خودى کوردبوونیه ،ئه‌ڵمانیا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کى به‌هێزى له‌گه‌ڵ تورکیادا ههیه ،له‌م کاته‌شدا ئ �ه‌و ک���وردان���هى زی��ات��ر دان��ی��ش��ت��وى ئه‌ڵمانن کوردى کوردستانى باکوورن و لۆبى کوردی نیه ،هه‌روه‌ها تورکیش زۆره له‌و واڵت �ه‌دا و هێزى پهکهکه له‌ئه‌ڵمان به تیرۆرست ناسراوه، به‌رده‌وام ئه‌و کوردانه له‌ژێر چاودێرى ده‌زگا هه‌واڵگریه‌کانى ئه‌و واڵته‌دان ،به‌اڵم له‌ئاستى کوردانى باشورى خۆمان بهمشێوهیه مامهڵه
ئ��اراس نوری ئه‌حمه‌د ته‌ها ،ته‌مه‌ن( )54ساڵ. ساڵی ( )1978کۆلێژی کشتوکاڵی لهزانکۆی سلێمانی ته‌واوکردووه. م��اوه‌ى سى ساڵه دانیشتوى واڵتىئهڵمانیایه. فه‌رمانبه‌ره ل��ه‌وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆىئهو واڵته و ئه‌ندامی حزبى دیموکراتى ئه‌ڵمانیه. له‌چه‌ند ڕێکخراوێکى کۆمهڵگهىمهدهنى کارى کردوه و چه‌ندین پۆستی حکومی وه‌رگرتووه له‌واڵتی ئه‌ڵمانیا.
nئاراس نوری چاالکوانی کورد لە ئەڵمانیا ناکه‌ن ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى حزبه‌کانى کوردستان ئه‌م کوردانه‌یان په‌رش و باڵوکرده‌وه له‌پێش ه �ه‌م��ووی��ان �هوه یه‌کێتى و پ��ارت��ى و ئێستا گۆڕانمان ههیه ،واته کوردانى ئه‌م ناوچه‌یه‌ى خۆمان بوونهته چه‌ند پارچه‌یه‌کى بچوکه‌وه، ئه‌مانه‌ش له‌ئه‌نجامى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى تایبه‌تى به‌پێدانى زه‌وی و بڕینه‌وه‌ى پاره...هتد ،به‌اڵم کوردانى باکوورى کوردستان خاوه‌نى یه‌ک ئیراده‌ى جهماوهرییه ،بۆیه ئه‌وان کاریان زیاتر ده‌ڕوات و ناسراوترن له‌و واڵته‌دا. چ �ه‌ت��ر :ت��اچ�ه‌ن��د گه‌شبینیه‌ک ه �هی �ه بۆ دروستبوونى ده‌وڵه‌تى کوردى؟ ده‌کرێت ئه‌و پرسیاره له‌به‌رپرسانى ئێرهبکرێت ،له‌وکاته‌ى به‌رپرسانى کورد سه‌ردانى ئه‌ڵمان ده‌که‌ن به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى پێشوازی و به‌خێرهاتنیان لێناکرێت ،هه‌موو به‌نافه‌رمیه
و له‌هیچ ده‌زگایه‌کى ڕاگه‌یاندنی ئه‌ڵمانیش ئاماژه‌ى پێناکرێت و نیشان نادرێت. چه‌تر :به‌هۆکارى چى ئه‌م پێشوازیه ناکرێت؟ ل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ى ت��ا ئ��ه‌م��ڕۆ خ����ودى ک��وردب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�هک��ى ش���اراوه‌ی���ه ،ئێمه سیاسه‌تى کیسه‌ڵ ئه‌نجام ده‌ده‌ین و هه‌وڵى دیبلۆماسى و ڕێکه‌وتن له‌گه‌ڵ دراوسێکانمان بەم شێوەیە ده‌گه‌یه‌نین ،به‌اڵم له‌ناوخۆدا گیانى لێبورده‌یى و ڕێکه‌وتنمان نیه ،له‌ئه‌ڵمانیا خۆپیشاندانمان ئه‌نجامدا ئه‌و ماوه‌یه‌ى پێشوو له‌دژى ئه‌وه‌ى نابێت کورد به‌ده‌ستى کورد بکوژرێت ،بۆیه پێویسته ل �ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌دا ک��ار ب��ۆ ناساندنى کورد بکرێت نه‌ک دیسان پهرده هه‌ڵده‌نه‌وه هیچى له‌ژێردا نه‌بینرێته‌وه ،ئه‌و کورسیه‌ى له‌ژێرماندایه به‌تایبه‌تى پ��ەرل�ه‌م��ان ده‌بێت به‌ئه‌رکێکى گرنگ لێى بڕوانین له‌ناوه‌وه و
فۆتۆ /کاروان ئیبراهیم ده‌ره‌وه‌ى واڵت بۆ کارکردن ،له‌دژى ئه‌وه‌شم ئێمه له‌و واڵتانه له‌سه‌ر کلتورى خۆمان بڕۆین و کلتورمان له ئه‌ڵمانیا و ئه‌وروپا دروست بێت ،له‌م قۆناغه‌دا له‌ئه‌ڵمانیا حاڵه‌تێک هاتوه‌ته پێشه‌وه ئه‌ویش (له‌چک)کردنه که کورده‌کان ده‌یپۆشن ،که‌ى ک��وردى باشورى خۆمان ئه‌مه‌ى هه‌بوو ئێستا ده‌یکات ،باوک ههیه کچه‌که‌ى خۆى ده‌کوژێت له‌به‌رئه‌وه‌ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ کوڕێکى ئه‌ڵمانى ڕێککه‌وتووه، له‌به‌رئه‌وه پێموایه ئه‌م حاڵه‌تانه نه‌خۆشیه‌کى ده‌رون��ی � ه ن �هک شتێکى گشتى بێت له‌ناو کوردا،له‌ڕووى کێشه‌ى سیاسى و ملمالنێ... هتد ،گرنگ ه گفتوگۆى ناوخۆیى ئه‌نجام بده‌ین و ڕێکه‌وتنى یه‌کجاره‌کى و کۆتایی پێکبهێنین بۆ ئ �ه‌وه‌ى زیاتر ئ��اب��ڕوى کورد نه‌چێت له واڵتانى دهرهوه.
چیرۆکی تێکۆشانی ئازادی دایکه سوڵتانی به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ک عه‌ره‌ب بۆ کێشه‌ی کورد ئاماده‌کار
نه‌جیب ه قه‌ره‌داغی دایک ه سوڵتان ،ئۆگراشى ته‌مه‌ن ()63 ساڵی ب ه ڕه‌چه‌ڵه‌ک عه‌ره‌ب و خاوه‌نی کچ و کوڕێکی شه‌هید ه بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافی کورد ،یه‌کێک ل ه دایک ه هه‌ر ه چاالکه‌کانى باکورى کوردستان ه و ئێستا ئه‌گه‌ر واڵتى سویسرا مافى په‌نابه‌رى پێنه‌دا ئه‌و ه تورکیا ده‌رگاى زیندانى لێ ده‌خات ه سه‌ر پشت و دوای ئ��ه‌وه‌ی چه‌ندین جاریتر گیراو ه ده‌بێت هه‌شت ساڵیتر ل ه زینداندا بێت.
دایکه سوڵتان کوڕێکى کوژرا ،کچێکیشى ل�ه ئۆپەراسیۆنى س��وپ��ای ت��ورک��ی��ادا کاتێ گه‌ریال بوو ژیانى له‌ده‌ستدا ،کوڕێکیشى له زینداندایه ،خۆشى ناچارما به‌هۆى بڕینه‌وه‌ى سزاى زیندانیه‌وه ،کۆچ بکات بۆ ئه‌وروپا له واڵتى سویسرا بگیرسێته‌وه .به‌اڵم داواى مافى په‌نابه‌رى دایکه سوڵتان له ئێستادا له‌وێش ره‌تکراوه‌ته‌وه ،گه‌ر واڵتانى ئه‌وروپا ده‌رگاى خ��ۆى ل�ه‌س�هر دای��ک�ه سوڵتان داب��خ��ات ئ�هوه ده‌رگاى زیندانى بۆ دهکرێتهوه و ده‌بێ سزاى هه‌شت سا ڵ له زینداندا بکێشێ. له تورکیا به‌هۆى کێشه‌ی ک���ورده‌و‌ه ()30 ساڵه ش �ه‌ڕ ب��ه‌رده‌وام��ه ،ل �ه‌و ش���ه‌ڕه‌دا ک�ه له کوردستان ڕووده‌دات ئێش و ئازارێکى زۆرى بۆ گه‌لى کورد هێناوه ،هه‌زاران گوند چۆڵ کراون ،ملیۆنان کورد کۆچبه‌ر بوون ،نزیکه‌ى ( )10هه‌زار کورد کوژران ،ده‌یان هه‌زار کورد سزاى گرتوخانه‌یان بۆ بڕاوه‌ته‌و‌ه و زۆربه‌یان ئێستا له زینداندان و به‌شێکى زۆرشیان ئاواره‌ی ده‌ره‌وه‌ى واڵت ب��وون .ئێستاش له‌م قۆناغه‌دا که سه‌رۆکی پهکهکه (عه‌بدواڵ ئۆجەالن) له‌زیندانه‌و‌ه هه‌وڵى ئاشتیانه‌ى پرسى کورد ده‌دات دیسان کورد بێبه‌ش نه‌بوون له سزاو ئێش و ئازار و گرتن و ده‌ستبه‌سه‌رى ،نه‌ک ته‌نیا گه‌لى ک��ورد ،به‌ڵکو گه‌لى عه‌ره‌بیش به‌شى خۆى له‌و واڵتانه‌ى که دۆزی��ان له به‌رامبه‌ر کراوهتهوه وەر‌گ��رت ،یه‌کێکیش له‌و کهسانه دایکه سوڵتان ئۆگراشى ،ته‌مه‌ن ( )63ساڵه، دایکه سوڵتان ،له ساڵى ( )1948له میدیات
ل�ه دای��ک ب���ووه .چیرۆکى دای��ک�ه سوڵتان ئۆگراش ،دواى سااڵنى ()1990ک��ان ده‌ستى پێکرد .ئ��ۆگ��راش له ( )18ساڵیدا له‌گه‌ڵ خزمێکى خۆى ژیانى هاوسه‌رى پێکده‌هێنێ و دهبێته دایکى چ��وار کچ و ح�ه‌وت کوڕ. به‌هۆى ئه‌وه‌ى که هاوسه‌رکه‌ى مامۆستا بوو وه دۆخیان تاڕاده‌یه‌ک باش له ڕووى ئابورییه ب��وو .ب�ه‌اڵم به‌هۆى ب�ه‌رده‌وام��ى ئۆپەراسیۆنى سه‌ربازى و شه‌ڕ و پێکدادان له هه‌رێمه‌که، بنه‌ماڵه‌ى ئۆگراشیش که‌وتن‌ه ژێرکاریگه‌رى ئه‌و بارودۆخه. سه‌ره‌تا دایکه سوڵتان ،به منداڵه‌کانی ده‌ڵێ ئێمه عه‌ره‌بین نزیکى کێشه‌ی کورد نابینه‌وه و منداڵه‌کانى وه‌ها هۆشیار دهکاتهوه ،به‌اڵم له‌ساڵى ( )1990بهدواوه دواى ئه‌وه‌ی ته‌رمى فه‌رمانده‌یه‌کی پهکهکه به‌ناوی (کامه‌ران دون��دار) له میدیات به سه‌رهه‌ڵدانى گه‌ل و ب�ه‌ش��داری��ی�هک��ی زۆری ج �ه‌م��اوه‌ر ب �ه خاک سپێردرا ،کاریگه‌ریه‌کى زۆرى له‌سه‌ر بنه‌ماڵه‌ى ئۆگراشیش کرد. منداڵه‌کانى ئۆگراش زیاتر له‌گه‌ڵ تێکۆشانى گه‌لى ک��ورد په‌یوه‌ست ده‌ب��ن و ل�ه نزیکهوه به‌دوای ئه‌و کێشه‌یه‌دا ده‌چن. �اوی � ن ه � ب �ان، � �ت � �وڵ � ب���ه‌اڵم ک��وڕێ��ک��ی دای��ک �ه س nدایکە سوڵتان ئۆگراشی سه‌ردار ئۆگراش ،له‌کاتێکدا له زانکۆیه‌کی شارى تورکیا ده‌یخوێند له ساڵى ()1995دا له‌ده‌ستده‌دات. کاتێ له (نوسه‌یبین) به‌شدارى چاالکیه‌کى دایکه سوڵتان ،له سێ ساڵدا س��ێ ،ئێشى کۆمه‌اڵیه‌تى بوو به‌به‌رچاوى باوکیه‌و‌ه کوژرا ،گرانى به‌سه‌ر دادێ��ت ،ب�ه‌اڵم ئه‌و ئێش‌ه زیاتر رۆژن��ام�هى (یه‌نى ئۆزگور پۆله‌تیکا)ش به ئه‌و به تێکۆشانى گه‌لى کوردهوه ده‌به‌ستێته‌وه مانشێتی (کوشتنى بێ دادگایى) هه‌واڵه‌که‌ى له کاتێکدا ئه‌و خۆشى به ڕه‌چه‌ڵه‌ک عه‌ره‌به. باڵوکرده‌وه. ئه‌و ئێستا کوردییه‌کى زۆر پاراو ده‌زانێ و له ژاند ه ه سوڵتانى ه دایک ى، ه ک ه کوڕ کوشتنى نێو خه‌ڵکدا پێگه و رێزێکى تایبه‌تى ههیه، زۆرى کینێکى و فرت ه ن ت ه وڵ ه د ر ه رامب و له‌به دایکه سوڵتان ،هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و ڕه‌نجه‌ى که ال دروس���ت ک��رد ،زۆرى پێنه‌چوو ل�ه ساڵى به‌رده‌وام دابووی بۆ کورد شایانى ئهوه ده‌بینرێ ()1996دا کاتێک کوڕێکى ت��ری دایکه که له نێو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پارتی (ه��اده‌پ، سوڵتان به‌ناوى (نیهات ئۆگراش) له زانکۆى ده‌ه��اپ)دا جێ بگرێ .له ساڵى ()2002دا تورکیا ده‌یخوێند ،به‌تۆمه‌تی بانگه‌شه‌ى به‌هۆى ئه‌وه‌ى که له‌به‌رنامه‌ی (دارى ژیان)ى ئه‌ندامى رێکخستنى نایاسایی ده‌گیرێت و میدیا تیڤیدا به‌شدارى کرد له کاتى گه‌ڕانه‌وه‌ى سزاى ( )18ساڵ و نۆ مانگى بۆ ده‌بڕدرێته‌وه .بۆ تورکیا ده‌گیرێت و ماوه‌ی حه‌وت مانگ سه‌رباری ئه‌مه‌ش هێشتا ئێشى دڵى دایکه له گرتوخانه‌دا ژیان به‌سه‌ر ده‌بات .دواى ئهوه س��وڵ��ت��ان ،ن �ه‌ب��ڕاب��ووی �هوه ک��چ�هک�هى سوڵتان به هه‌مان تۆمه‌ت سێ ساڵ و نۆ مانگ سزاى ئ��ۆگ��راش( ،سیبه‌ل ئ��ۆگ��راش) که به‌شدارى زیندانى بۆ ده‌بڕدرێته‌وه ،له ساڵى ()2006دا ریزه‌کانى په‌که‌که‌ى کردبوو له شه‌ڕێکدا ژیان به‌هۆى ئه‌وه‌ى که له کۆمیته‌ى ئاماده‌کارى
فۆتۆ /ئینتەرنێت ن���ه‌ورۆزی ب��اک��ووری کوردستاندا به‌شدارى ده‌کات ،چوار مانگ دهکرێتهوه گرتوخانه. له‌گ‌ه ڵ ئ�ه‌وه‌ى ته‌مه‌نى ( )63ساڵه مۆڵه‌تى ژیانى له تورکیا لێ زه‌وت کرا ،ته‌نیا رێى زیندانه‌کانى بۆ ڕه‌وا بینرا .هه‌ر که به‌شدارى چاالکیه‌کى ده‌ک���رد یه‌کسه‌ر دواى ئ �ه‌وه‌ى دۆزى له دژ ده‌کرایه‌و‌ه و یه‌کسه‌ر سزاى بۆ ده‌بڕدرایه‌وه. له ساڵى ( )2005تا ( )2010به بانگه‌شه‌ى ئه‌وه‌ى دژ به یاساى ژماره ( )2911ڕاوه‌ستاوه و یاساى ()2820ی تورکیای پێشێلکردوو‌ه و پڕوپاگه‌نده‌ى بۆ رێکخراوێکى نایاسایى کردووه ( )21دۆزى له دژ دهکرێتهوه له‌دادگا. سوڵتان ئۆگراش ،به بیانوى ئه‌وه‌ى له شوباتى ساڵى ()2007دا ب �ه‌ش��دارى به‌رنامه‌یه‌کى رۆژتیڤى ده‌بێت و له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا دۆزى له دژ دهکرێتهوه ،دوو ساڵ و شه‌ش مانگ و به گشتى هه‌شت ساڵ س��زاى زیندانى بۆ
ده‌بڕدرێته‌وه. دواى ئه‌وه‌ى (نیهاد ئۆگراش) کوڕى سوڵتان ئۆگراشى ،که ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى به‌ده‌په‌یه سه‌رله‌نوێ ده‌گیرێته‌وه ،سزاى دایکه سوڵتانیش نوێ دهکرێتهوه و ناچار ده‌بێت تورکیا به‌جێ بهێڵێت و ڕوو له سویسرا بکات. دایکه سوڵتان داوا له سویسرا ده‌کات ببێته هاواڵتى ئه‌و واڵته و مافى مانه‌وه‌ى پێبدات به‌اڵم ئه‌و داوایه‌ى به بیانوى ئه‌وه‌ى که له نێو پارته‌کانى (هاده‌پ ،ده‌هات و بهدهپه)دا بووه و منداڵه‌کانى له‌نێو رێکخستنێکى نایاساییدا بوون ڕه‌ت دهکرێتهوه. ئێستاش دایکه ئۆگراش ،ده‌یه‌وێ سه‌رله‌نوێ داواى مافى په‌نابه‌رى له واڵتێکى ترى ئه‌وروپى بکات و ئه‌گه‌ر ئه‌و مافه‌ى قبوڵ نه‌کرێ ئهوه ده‌رگ��اى زیندانى جارێکی دیک‌ه بۆ ده‌خرێته سه‌رپشت له تورکیا و ده‌بێ سزاى هه‌شت ساڵ زیندانى تر بکێشێت.
هه‌ولێر ،یه‌کێتى قوتابیان له هه‌وڵى به‌حزبى کردنى زانکۆ و خوێندن بهردهوامه خوێندکاران :به‌ناوى دامه‌زراندنه‌وه ده‌مانبه‌ن بۆ لق و ناوچه‌کانى پارتى ئاماده‌کار
هانا ئازاد
خوێندکارانى قۆناغى چواره‌م و قۆناغه‌کانى ت��رى زانکۆ و په‌یمانگاکانى هه‌ولێر ب��اس ل��ه‌وه‌ده‌ک��ه‌ن ،یه‌کێتى قوتابیانى ک��وردس��ت��ان ک ه سه‌ربه‌پارتى رێکخراوێکى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان � ه داوایان لیده‌که‌ن سه‌ردانى لق و ناوچه‌کانى پارتى بکه‌ن بۆ نوسینى ناوى خۆیان و دواتر دایان ده‌مه‌زرێنن. بردنیان بۆ لق وناوچه‌کانى پارتى به‌شێک له‌خوێندکاران به «چه‌تر»یان راگ���هی���ان���د ،ل���ه رێ���گ���هى ن��وێ��ن �ه‌رى پۆله‌کانه‌وه داوا له‌خوێندکاران کراوه سه‌ردانى ناوچه‌و لقه‌کانى پارتى بکه‌ن و به‌ڵگه‌ش به‌وه دههێننهوه که ئۆتۆمبێل بۆ خوێندکاران دابینده‌کرێت. شوان نه‌ریمان ،خوێندکارێکى زانکۆى س�ه‌الح�ه‌دی��ن�ه‌و ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ک��ات، ئه‌و خویندکارانه‌ى سه‌ر به‌ڕێکخراوى یه‌کێتى قوتابیانن بانگیان ک��ردوون
بۆ «ناوچه‌ى زانکۆ و په‌یمانگاکانى پ����ارت����ى» وای������ان ل���ه خ���وێ���ن���دک���اران گه‌یاندووه دواى ته‌واوبونى زانکۆ دایان ده‌مه‌زرێنن. گه‌شاو عه‌بدواڵ ،خوێندکارێکى ترى زانکۆى سه‌الحه‌دینه‌و و لهوه ده‌دوێت له‌کاتى چونیان بۆ ناوچه و لقه‌کانى س �هر به‌پارتى ک�ه یه‌کیتى قوتابیان بردویانن ،ناونیشانى ت�ه‌واو و ژماره‌ى م��ۆب��ای��ل و چ �ه‌ن��دی��ن زان���ی���ارى ت��ری��ان لێوه‌رگرتوون. ئه‌و خوێندکاره ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،ل ه لق و ناوچه‌کان که چۆن فۆرمێکیان پى پڕکردونه‌ته‌وه و پێیان وتوون دواى ته‌واو بوونتان بۆ دامه‌زراندن باشه. په‌یامنێره‌که‌ى (چه‌تر) ،هه‌وڵیدا ئه‌و فۆرمه‌ى ده‌ست بکه‌وێت ،به‌اڵم ده‌ستى نه‌که‌وت ته‌نها ئ �ه‌وه‌ى زانیوه زانیارى ته‌واوى تێدا له‌خوێندکاران وه‌رگیراوه. پڕکردنه‌وه‌ى ئه‌و فۆرمانه له‌کاتێکدای ه س���ه‌رچ���اوه‌ی���هک���ى ب����ااڵى ن��ێ��و پ��ارت��ى ئ���اش���ک���رای���ک���رد ،پ���ارت���ى س��ه‌رق��اڵ��ى ئ���ه‌ن���ج���ام���دان���ى راپ����رس����ى ک���ادی���ر و ئه‌ندامانیه‌تى ،ئه‌و سه‌رچاوه‌یه ئه‌وه‌شى وت« :ره‌ن���گ���ه ک���ۆک���ردن���ه‌وه‌ى ئ �ه‌و خوێندکارانه بۆ ئه‌م مهبهسته بێت».
له‌هه‌ولێر ،فۆرمى دامه‌زراندنیش بووه حزبى به‌پێى راپرسیه‌ک له‌هه‌رێمى کوردستان رێژه‌ى بێکارى ( )%15یه و به‌شێکى زۆرى ئ����ه‌م ب��ێ��ک��اری��ی �ه‌ش ل �ه‌ت��وێ��ژى گ�ه‌ن��ج��ان��ن ،ل�ه‌ئ��ێ��س��ت��اش��دا حکومه‌تى هه‌رێم فۆرمى دام �ه‌زران��دن له‌هه‌ولێر دابه‌شده‌کات و گه‌نجانیش ده‌یانه‌وێت سودمه‌ندبن ل �ه‌و دام �ه‌زران��دن �ه ،ب�ه‌اڵم دابه‌شکردنى ئ�ه‌و فۆرمه له‌باره‌گاى حزبى نیگه‌رانى لێکه‌وتۆته‌وه. سامان سه‌میر ،گه‌نجێکى ده‌رچ��ووى زانکۆیه و قسه ل�ه‌وه‌ده‌ک��ات ،فۆرمى دام�ه‌زران��دن له‌باره‌گاى حزبى جێگه‌ى ن���ی���گ���ه‌ران���ی���ه و ده‌ب�������وو ح��ک��وم �ه‌ت لێپیچینه‌وه له وکاره‌بکات .ناوبراو، جه‌خیشکرده‌وه« :له‌ناوچه‌ى پزیشکان فۆرمى دامه‌زراندن دابه‌شکراوه». هه‌رچه‌نده سه‌رۆکى لیژنه‌ى دامه‌زراندن بڕاوى به‌وه هێناوه شوێنى دابه‌شکردنى ف���ۆرم���ى دام������ه‌زران������دن ده‌ک���ه‌وێ���ت���ه ته‌نیشت ئه‌و ناوچه‌یه‌ى پارتى ،به‌اڵم خوێندکاران ده‌ڵێن :یه‌که‌م رۆژ فۆرم له‌وێ دابه‌شکراوه. ت��اه��ی��ر ع���ه‌ب���دواڵ ،س �ه‌رۆک��ى لیژنه‌ى دام�����ه‌زران�����دن ل���ه‌پ���اری���زگ���اى ه �ه‌ول��ێ��ر
رای���گ���هی���ان���د ،ب��ه‌ه��ی��چ ش��ێ��وه‌ی��هک فۆرمى دام �ه‌زان��دن ل�ه‌ب��اره‌گ��اى حزبى دابه‌شنه‌کراوه و ئه‌گه‌ر دابه‌شیشکرابێت ئهوه نایاساییه. تاهیر عه‌بدواڵ ،راشیگه‌یاند «ئه‌گه‌ر ب��زان��ی��ن ف����ۆرم ل��ه‌ه��هر ب��اره‌گ��ای �هک دابه‌شکراوه ئهوه ئیجرائات ده‌که‌ین». ئاسایه هه‌ر قوتابیه‌ک سه‌ر به‌الیه‌نێک بێت دواى چه‌ندجار په‌یوه‌ندى کردن به فاتح م �ه‌ول �ه‌وى زاده و یه‌کێتى قوتابیانى کوردستان ،وته‌بێژى یه‌کێتى قوتابیانى ک��وردس��ت��ان ب�ه«چ�ه‌ت��ر»ى راگه‌یاند، پێویسته بێنه باره‌گاى یه‌کێتى قوتابیان تالێدوان بده‌ین. ئ��ام��اژه‌ى بۆئه‌وه‌شکرد ،ئاساییه هه‌ر ق��وت��اب��ی�هک ل �ه چ��وارس��اڵ��ى زان��ک��ۆدا سه‌ربه‌الیه‌نێک بێت ،ب �ه‌اڵم یه‌کێتى قوتابیان کارى له‌و شێوه‌ى نهکردووه. له‌کۆتایى لێدوانه‌که‌شیدا ناوبراو ئه‌وه‌ى وت «ئ �ه‌و ده‌نگه الى خۆیشم تۆمار کراوه ،ئاگاداربن». هه‌نگاو هاشم ،رۆژنامه‌نوس پێى وای ه ئ�ه‌وک��اره‌ى یه‌کێتى قوتابیان ده‌یکات چڕبونه‌وه‌ى ده‌ستى حزبه له‌نێو خوێندن و زان���ک���ۆدا ل�هک��ات��ێ��ک��دا بانگه‌شه‌ى
ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ه‌ن ک �ه ده‌ب��ێ��ت ده‌س��ت��ى حزب له‌زانکۆ و خوێندن بێنرێته دهرهوه. ئه‌و رۆژنامه‌نووسه پێشیوایه ،یه‌کێتى قوتابیان له‌زانکۆ و په‌یمانگاکانى هه‌ولێر وه‌ک ب��اوک مامه‌ڵه‌ده‌کات، بۆیه چاوه‌روان ده‌کرێت هه‌مو کارێک بکات که له‌به‌رژه‌وه‌ندى رێکخراوه‌که‌ى خۆیدابێت. ف���وئ���اد ع���ه‌ل���ى ،وت��ه‌ب��ێ��ژى وه‌زاره‌ت�����ى خوێندنى ب��ااڵو ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ى زانستى ب��ێ ئ��اگ��ای��ى خ���ۆى ل���هوه ن��ی��ش��ان��دا و هێماى ب��ۆئ �ه‌وه‌ک��رد ،ڕێ��گ�ه دراوه ب ه الیهنه سیاسیه‌کان ژورێکیان هه‌بێت له ناوه‌نده‌کانى خوێندن ،ب �ه‌اڵم ئه‌م ه هه‌ندێکجار کێشهیه. به‌پێویستیشى زان��ى ب��اره‌گ��اى حزبى له‌ناوه‌نده‌کانى خوێندن نه‌مێنێت. هه‌نگاو هاشم رۆژنامه‌نوس له‌مباره‌یه‌و‌ه وتى ،ئه‌رکى وه‌زاره‌تى خویندنى بااڵیه نه‌هێڵێت باره‌گاى حزبى له ناوه‌نده‌کانى خوێندندابێت ،کاتێک با‌ره‌گایه‌کى ح��زب��ى ت���ه‌ن���ان���ه‌ت ژورێ���ک���ی���ش ه�هی� ه ب��ه‌ن��اوى رێ��ک��خ��راوی��ک��ى س�ه‌رب�ه‌پ��ارت��ى ی���ان ی�هک��ی��ت��ى ئ����هوه ت��ۆخ��ک��ردن �ه‌وه‌ى ده‌س����ت����ى ح����زب����ه ل����ه‌ن����اوه‌ن����ده‌ک����ان����ى خوێندن.
«کاریگه‌رى له‌سه‌ر پاشه‌ڕۆژ و که‌سایه‌تییان ده‌بێت»
خوێندکاران بۆ دابینکردنى بژێویان رووده‌که‌نه کارکردن ئاماده‌کار
کاوه حسێن له گه‌ڵ ته‌وابوونى ده‌وامى خوێندن و ک��ۆت��ای��ى ت��اق��ی��ک��ردن �ه‌وه‌ک��ان خوێندکاران به‌شێکیان له‌برى خوله جۆربه‌جۆه‌کان بۆ بژێوى ژیانیان په‌نا ده‌به‌نه به‌ر کارکردن، توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تیش پێیوایه ئه‌و کارکردنه کاریگه‌رى له سه‌ر داهاتووى خوێندکار ههیه.
ئ���ه‌ح���م���ه‌د ع����اس����ى ،خ��وێ��ن��دک��ارێ��ک��ى قوناغى هه‌شته‌مى بنه‌ڕه‌تیه له ناحیه‌ى ش��ۆڕش سه‌رقاڵى کرێکارییه ،ئاماژه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ات ئ �ه‌گ �هر الی �ه‌ن��ى م��ادى ل�ه ئاستێکى ب��اش��دا ب��وای�ه و پێویستى به‌کارکردن نه‌بوایه به‌شدارى ئه‌و خوالنه‌ى ده‌ک���رد ک�ه ده‌ک���ران���هوه ،وت��ى :پێویسته ک��ارب��ک �ه‌م چ��ون��ک �ه ژی����ان ک��ارک��ردن��ى پێویسته. ناوبراو ،داواى له رێکخراوه حکومى و ناحکومییه‌کان کرد به‌جدى کار له سه‌ر هۆشیارکردنه‌وه‌‌و به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى مادى‌و مه‌عریفى خوێندکاربکه‌ن. خوێندکاران ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌که‌ن که ئه‌و خوالنه‌ى له پشوى هاویندا ده‌کرێنه‌وه پ��ێ��وی��س��ت�ه ن��رخ��هک��هى گ��ون��ج��اوب��ێ��ت و پێشیوایه رێکخراوه‌کانى خوێندکاران نه‌بن باشتره‌و،له پێناوى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خۆیاندا کارده‌که‌ن. ئاشتى ئه‌حمه‌د ،خوێندکارى زانکۆى سلێمانى ل�ه کۆلێژى زم��ان��ى عه‌ره‌بى قسه‌له‌وه‌ده‌کات ئه‌و خوالنه‌ى له پشووى ه��اوی��ن��دا ب��ۆ خ��وێ��ن��دک��اران ده‌ک��رێ��ت �هوه پێویسته به‌نرخێکى گونجاوبێت بۆ ئه‌وه‌ى هه‌موو خوێندکارێک بتوانێت به‌شدارى له‌و خوالنه‌دا بکات ،نه‌ک ته‌نها ئه‌و خ��وێ��ن��دک��اران�هى الی �ه‌ن��ى م��ادی��ان باشه به‌شدارى بکه‌ن. ئاشتى ،ره‌خنه‌ى گرت له رێکخراوه‌کان‌و پێیوایه ،زۆرێک له‌و رێکخراوانه هه‌رنه‌بن ب��اش��ت��ره ،ن���اوب���راو ،ج�ه‌خ��ت��ی��ش��ی��ک��ردهوه: رێکخراوه خوێندکارى و قوتابییه‌کان ب�����ه‌ده‌م ک��ێ��ش �هک��ان��ى خ��وێ��ن��دک��اران �هوه نه‌هاتوون و له پێناوى به‌رژه‌وندییه‌کانى خۆیاندا کارده‌که‌ن نه‌ک خوێندکار.
ه پشوەکاندا خوێندکاران بۆ دابینکردنی خەرجی خوێندنیان کاردەکەن nل
نه‌بیل ،قوتابى قوناغى ن��ۆى بنه‌ڕه‌تى له‌قوتابخانه‌ى کێوانى بنه‌ڕه‌تى له‌ناحیه‌ى س�ه‌ن��گ��او ،ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ات ،له ئێستادا له ناحیه‌که‌یان خولى فێربوونى زمانى ئینگلیزیان بۆ کراوهتهوه ،به‌اڵم پێویسته له بواره‌کانى دیکه‌شدا خولیان ب��ۆ ب��ک��رێ��ت �هوه ،وه‌ک ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ر‌و مۆسیقا‌و وێنه‌کێشان ،ئه‌و خوێندکاره ئ�ه‌وه‌ش��ى وت« :ئ�ه‌گ�هر رێکخراوه‌کان ئ���اوڕى ج��دى ل �ه ت��وێ��ژى خ��وێ��ن��دک��اران بده‌نه‌وه له پشووى هاویندا ئهوه خوێندکار په‌ناناباته به‌رکارکردن». له باره‌ى ئاوڕدانه‌وه‌ى رێکخراوه‌کان له خوێندکاران له پشووه‌کاندا ،نیزام نازم، ئه‌ندامى رێکخراوى نڤار بۆ په‌ره‌پێدانى کلتورى دیموکراتى ئ �هوه ده‌خ��ات �ه‌روو، ک�ه رێ��ک��خ��راوه‌ک�هى ئ���ه‌وان ک��ارده‌ک��ات ل �ه پ��ێ��ن��اوى پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان��ى م�ه‌ع��ری��ف��ی��دا، ناتوانێت الیه‌نى م��ادى بۆ خوێندکار‌و قوتابى که‌مده‌رامه‌ت دابین بکات ،بۆیه یارمه‌تیدانى الیه‌نى مادى ئهوه وه‌زاره‌تى ک����اروب����ارى ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى ده‌ت��وان��ێ��ت
ه��اوک��ارى ئ��ه‌و خ��وێ��ن��دک��اران�ه بکات، وت��ى« :ئ�ه‌و خوێندکارانه‌ى کارده‌که‌ن له ناچاریدا په‌نایان بردووه‌ته به‌ر ئه‌و ک����اره ،ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئ���ه‌و ده‌رم��اڵ �هی �ه‌ش��ى ل�ه زان��ک��ۆ و په‌یمانگه‌کاندا ده‌درێ��ت ب �ه خ��وێ��ن��دک��ار زۆرک �ه‌م �ه و پێویسته وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى ب��ااڵ کاربکات بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ى ده‌رماڵه‌ى خوێندکاران، چونکه بێگومان ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌رماڵه‌یه پشووى هاوین به‌خوێندکاربدرێت ئهوه زۆرێک له‌و خوێندکارانه به‌شدارى خول ده‌که‌ن». ئ�ه‌ن��دام�هک�هى رێ��ک��خ��راوى ن��ڤ��ار باسى له‌وه‌شکرد ،له ئێستادا حکومه‌تى هه‌رێم باس له‌وه‌ده‌کات به‌جدى ئاوڕ له توێژى گ�ه‌ن��ج��ان‌و الوان ده‌دات�����هوه ،ب��ۆی�ه زۆر پێویسته ه��اوک��ارى گه‌نجان بگرێت، هه‌نگاوى زیاتر بنرێت ،هه‌رچه‌نده چه‌ند هه‌نگاوێکى ن���اوه ،وه‌ک زیادکردنى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى و پێدانى قه‌رزى بچوک به گه‌نجان. نیزام ،له‌درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا هێماى بۆ
فۆ تۆ :پەژار محەمەد
ئه‌وه‌ش ده‌کات ،ئه‌و بۆدجه‌یه‌ى حکومه‌ت بۆ رێکخراوه‌کانى دیاریکردووه کهمه، بۆیه رێکخراوه‌کان ناتوانن ئ��اوڕ له‌و خ��وێ��ن��دک��اران �ه ب���ده‌ن���هوه ،ب���ه‌اڵم ته‌نها ده‌توانن خول بکهنهوه بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى مه‌عریفییان. ئه‌ندامه‌که‌ى رێکخراوى نڤار ،پێشیوایه رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان زی��ات��ر ئ���اوڕ ل �ه ق��هزاو ناحیه‌کان ب��ده‌ن �هوه ،چونکه له ق �هزاو ناحیه‌کاندا خه‌ڵکى هه‌ژار‌و خوێندکارى که‌مده‌رامه‌تى تێدایه. ئاکۆ جومعه ،ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى پێیوایه ،ئه‌و خوێندکارانه‌ى له‌به‌ر که‌مى ده‌رامه‌تیان کارده‌که‌ن ،کاریگه‌رى له‌سه‌ر پاشه‌ڕۆژ‌و که‌سایه‌تییان ده‌بێت ،له‌به‌ر ئهوه خوێندکارانه له ڕووى ئابوورییه‌وه ناته‌واون ،بۆیه کارده‌که‌ن ،له داهاتووشدا خ��وێ��ن��دک��ارێ��ک��ى ت���ه‌م���ه‌ڵ ده‌رده‌چ�����ن، چ��ون��ک �ه ئ��اس��ت��ى م�ه‌ع��ری��ف��ی��ى خ��ۆی��ان به‌رز نه‌کردووه‌ته‌وه ،کاریگه‌رى له‌سه‌ر کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانیشیان په‌یوه‌ندییه ده‌بێت‌و فێرى ره‌فتارى سه‌ر جاده‌ده‌بن.
ئ���ه‌و ت��وێ��ژه ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ی �ه ،ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ش���ده‌ک���ات ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه�ه‌رێ��م ئ��اوڕى جدى له‌و خێزانانه بداته‌وه ،که گه‌نجه‌کانییان ده‌نێرنه سه‌ر شه‌قامه‌کان بۆ کارکردن ،هاوکات رێکخراوه‌کانیش هه‌ڵبسن به‌کردنه‌وه‌ی وۆرک شۆپ بۆ ئه‌و دای �ک‌و باوکانه‌ى ،گه‌نجه‌کانیان ده‌ن��ێ��رن بۆ ک��ارک��ردن ن�هک ک��ردن�ه‌وه‌ى وۆرک شۆپ بۆ که‌سه ئه‌کتیڤه‌کانى ناو کۆمه‌ڵگه ،وتیشى« :دوو شێوازی پ �ه‌روه‌رده‌ک��ردن ههیه ،ئ �ه‌وه‌ى خوێندکار ل �ه ش �ه‌ق��ام �هک��ان‌و گ �ه‌ڕک �هک��ان فێرى ده‌بێت ئ�هوه پ���ه‌روه‌رده‌ى ناڕاسته‌‌وخۆیه، ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ى له مامۆستاکه‌ى یاخود خێزانه‌که‌ى وه‌رى ده‌گ��رێ��ت پ���ه‌روه‌رده‌ى ڕاسته‌وخۆیه». ئ�����اک�����ۆ ،ئ�����ه‌وه‌ش�����ى وت :ده‌ب���ێ���ت رێکخراوه‌کان فشار له سه‌ر ده‌س�هاڵت دروستبکه‌ن بۆ خزمه‌تکردنى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵ نه‌ک بهپێچهوانهوه تاکه‌کان ب��ک�ه‌ن ب �ه‌پ��ردى پ�ه‌ڕی��ن�هوه ب��ۆ گه‌یشتن به‌مه‌رامه‌کانییان.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
کارا
9
گه‌نجانى شه‌قام هى شه‌قامن uسه‌الح حسێن پور u چه‌ند جوان ه شه‌قام ،دوور له ده‌وڵ �ه‌ت، دوور ل��� ه ده‌س�������هاڵت ،دوور ل��� ه ئ �ه‌و یاسایانه‌ى که ده‌وڵه‌ت وه‌ک تاقمه‌یه‌کى بچوک دایده‌رێژێ و به سه‌ر که‌مینه‌دا پ��ه‌س��ه‌ن��دى ده‌ک������ات .ش���ه‌ق���ام پ���ڕه ل ه ئ���ه‌خ�ل�اق گ���هر ده‌وڵ�����ه‌ت و ده‌س����هاڵت نه‌بێت ،شه‌قام پێویستى ب ه یاسا رزیو و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���خ���وازه‌ک���ان���ى ده‌س����هاڵت نییه ،نه ته‌نها گه‌نجان که کۆڵه‌که‌ى کۆمه‌ڵگان ،دایک و باوکه‌کانیشمان که له لێوارى مه‌رگدان ،ده‌ڵێن« :رۆڵ ه گیان ده‌وڵ���ه‌ت لێمان گ �ه‌رێ سه‌رمان ئاسوده‌یه» .با که‌س ده‌ستى خۆى درێژ ن �هک��ات ب��ا ده‌س����هاڵت و ئۆپۆزسیۆن ه ده‌سه‌اڵتخوازه‌کان هاوار نه‌که‌ن ،با ئه‌وان ه ش�ه‌رم بکه‌ن له س�هر خوێنى شه‌قام ل ه پشتپه‌رده ،ل ه کاخه‌کان ،له سه‌ر خوێنى گه‌نجانى ش�ه‌ق��ام ملمالنێى ده‌س��هاڵت ده‌ک���ه‌ن .گه‌نجانى (/17ى ش��وب��ات)، گه‌نجانى (/17ى شوبات)ن ،که خۆیان مانه‌وه‌و شه‌قام .گه‌نجانى شه‌قام باش ده‌زان��ن که ته‌نها ده‌سه‌اڵتى بنه‌ماڵ ه و خێڵه‌کى و خزمایه‌تى ،...به‌سه‌ر چووه، به‌ڵکو له‌وه‌ش زیاترده‌زانین که سه‌رده‌مى ئ���ه‌وه‌ش ب�ه‌س�هر چ��ووه ک�ه تاقمه‌یه‌ک گ��وای �ه ن��وخ��ب�ه‌ن ب �ه وێ��ن �هى شوانێک ده‌س���ت ب �ه‌س �هر ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا ب��گ��رن و کۆمه‌ڵگایان پێ مه‌ڕ بێت و چۆن حه‌ز بکه‌ن به گوێره‌ى یاسا و ده‌ستوره‌کانى خ��ۆی��ان ئ��اراس��ت �هى ب��ک �ه‌ن .گه‌نجانى واڵت���ى ئێمه ن� ه م���ه‌ڕن و ن� ه شوانه‌تى په‌سه‌ند ده‌ک �ه‌ن ،گه‌نجانى واڵت��ى ئێم ه خۆیان خۆیان ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب���ه‌ن .نیکۆس کازانتیزاکیس له رۆمانى «زۆرب��ا»دا ده‌ڵێت( :مرۆڤه‌کان هیچیان ئازاد نین هه‌موومان په‌تێکمان ل ه مل دای� ه هى هه‌ندێکمان درێ��ژ و هه‌ندێمان کورت) منیش ده‌ڵێم گه‌وره‌ترین په‌ت که به‌رده‌وام ته‌نگ دهبێتهوه و گشت ئازادییه‌کانمان ده‌ک��وژێ و خوێنمان ده‌م��ژێ و وامان لێده‌که‌ن هاوار بکه‌ین ،په‌تى ده‌سه‌اڵت ه و تا ده‌سه‌اڵتیش هه‌بێت به‌رامبه‌رى هاوار ده‌ک��ه‌ن .نه‌فره‌ت ل ه پ�ه‌ت و زهنییه‌تى ده‌سه‌اڵتدارى که پێنج هه‌زار ساڵه ره‌نگى مێیینه‌شى ک��وش��ت��ووه و ئ �ه‌م��ڕۆش ل ه فۆرمى گه‌وره‌تر خۆى دووبار‌ه دهکاتهوه. ئ �ه‌م ده‌س �هاڵت �ه قۆرخکار‌ه خوێنمژ‌ه ب ه منه‌ته‌و‌ه سلفه‌مان پێ دهداتهوه و دووبار‌ه به هه‌مان په‌ته‌و‌ه لێمان وه‌رده‌گرێته‌وه، پ�ه‌ت��ى ک��ۆی�لای�ه‌ت��ى .ئێمه کۆیالیه‌تى په‌سه‌ند ناکه‌ین .ده‌پرسین ئه‌و پارانه‌ت ل ه کوێوه هێناوه وا ب ه منه‌ت پێمان ده‌ده‌ى؟ گوایه خواوه‌ندێکى به‌خشه‌نده‌ى و ره‌حم ب�ه به‌نده‌کانت ده‌ک���هى؟ ئێمه ده‌زان��ی��ن ئ �هوه ره‌نجى ئێم ه و هاوشێوه‌ى س�ه‌دان ساڵه‌ى ئێمه‌یه که غه‌نى بوویت و به‌و پاران ه کۆیله‌مان ده‌که‌یته‌وه .ئێم ه ئه‌و پارانه‌مان ناوێت ئێم ه کارمان ده‌وه‌ێ��ت ت��ا خ��ۆم��ان بین ن� ه کۆیله‌ى پ��اره‌ک��ان. ئێمه ئه‌و سه‌رزه‌مینه‌مان ده‌وێ��ت�هوه ک ه قۆرختان کردوون تا ئازادان ه دوور له ئێوه تیایدا پیاس ه بکه‌ین و هه‌وایه‌کى ئازاد هه‌ڵمژین .ئێم ه نامانهه‌وێ سه‌ربازه‌کانتان و پاسه‌وانه‌کانتان و یاسا رزیوه‌کانتان و ق �ه‌س��ره‌ک��ان��ت��ان ،ب��اره‌گ��اک��ان��ت��ان ک ه سه‌رزه‌مینى ئێمه‌ى داگیر کردووه ببینین. سیستمى په‌روه‌د‌ه بۆ خۆتان ک ه گه‌نجانى ئێمه‌ى تێدا کۆیل ه ده‌ک���ه‌ن ،په‌رله‌مان بۆ خ��ۆت��ان ،ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ى پشتپه‌رده بۆ خۆتان ،ده‌ست له‌سه‌ر ئێم ه هه‌ڵگرن ئێم ه خ��ۆم��ان ده‌مێنینه‌وه و ش �ه‌ق��ام ،ده‌س��ت له‌سه‌رزه‌مینه‌کانمان هه‌ڵگرن .گه‌نجانى شه‌قام هى شه‌قامن یاسایان ناوێت و ئه‌خالقیان ههیه.
دیرین عومه‌ر بۆ (چه‌تر):
هونه‌ر و وێژه
تا ئێستا ناتوانین به‌هونه‌ر بژین دیدارى
کوردۆ فه‌ره‌ج ئهکتهرى شۆخ‌و شه‌نگ دێرین عومه‌ر حه‌مدى له‌ساڵى ()1984 له ش��ارى سلێمانى له دایک بووه ،خوێندنى سه‌ره‌تایى له خوێندنگاى گۆیژه و ناوه‌ندى له‌خوێندنگه‌ى فریشته ته‌واو کردووه ،دواتر له‌به‌شى شانۆى په‌یمانگاى هونهره جوانه‌کانى سلێمانى وه‌رده‌گیرێت و له‌م ساڵدا وه‌ک باشترین ئهکتهرى ک��چ دی���اری���ک���راوه‌‌و له‌به‌شى سێیه‌مى درام��اى گه‌رده‌لولیش به‌شدارى دهکاتهوه. چه‌تر :یه‌که‌م ک��اری هونه‌ریت بۆ که‌ى دهگهڕێتهوه؟ ـ یه‌که‌م کاری هونه‌ریم دهگهڕێتهوه بۆ سه‌رده‌مى منداڵیم که‌ساڵى ()1994 بوو ،ئه‌و کات له قۆناغى چواره‌مى س���ه‌ره‌ت���ای���ى ب�����ووم ،ل���ه ش��ان��ۆی �هک ب���ه‌ش���داری���م ک����رد ب����ه‌ن����اوى ش���ارى که‌روێشکه‌کان. چ���ه‌ت���ر :چ����ۆن ب������وارى ش��ان��ۆت هه‌ڵبژارد؟ ـ ئ�������ه‌و ک�������ات ل����ه‌رێ����گ����ای ئامۆزایه‌کمه‌وه زیاتر ئاشنابووم ب �ه ب �ه‌ش �هک��ان��ى ش��ان �ۆ‌و دواى چه‌ند جارێک له سه‌ردانم بۆ په‌یمانگا ئاشنایه‌تیم له‌گه‌ڵ ه���ون���ه‌ردا پ �هی��داک��رد و ئ�ه‌و به‌شه‌م هه‌ڵبژارد. چ��ه‌ت��ر :پ��ێ��ن��اس �هى ت��ۆ بۆ شانۆ چیه؟ ـ ئه‌و هێزه شاراوه‌یه‌یه که ح��ه‌ز‌و خولیایه و م��رۆڤ ده‌بێت هه‌ستى پێبکات و تواناکان بهرجهسته بکات و پ��ی��ش��ان��ى ب��ی��ن �ه‌رى خ��ۆى بدات. چه‌تر :شانۆ له کوردستاندا ده‌چ��ێ��ت �ه چ���وارچ���ێ���وه‌ى ئ �ه‌و پێناسه‌یه‌وه؟ له‌کوردستان هه‌نگاوى باشىب��ۆ ن����راوه ،ب���ه‌اڵم ل �ه ئاستى پێویستدا نیه. چه‌تر :چى واده‌کات له ئاستى پێویست نه‌بێت و گرفته‌کانى به‌رده‌مى چیه؟ ـ په‌یوه‌ندى به‌ئاستى هۆشیارى خ����ه‌ڵ����ک����هوه ه����هی����ه ،ک��ه‌س��ه چ��االک �هک��ان��ى ب�����وارى ش��ان��ۆ ده‌ب���ێ���ت ه���ه‌ن���دێ���ک وۆرک شۆپ بکهنهوه له سه‌ر شانۆ ت��ا خ�ه‌ڵ��ک ئاشنایه‌تى له‌گه‌ڵ په‌یدا بکات و پیشانى خه‌ڵکى بدات،
سه‌یوانی سه‌عیدیان پێشانگایه‌کى به‌ناوى (تێاڵ) وه به‌بۆنه‌ی رۆژی جیهانی ئهشکهنجه نمایش کرد. سه‌یوان سه‌عیدیان له پێشه‌نگایه‌کدا که ماوه‌ی دو رۆژى خایاند( ،تێاڵ)ى وه‌ک سمبولێکی زه‌برو زه‌نگ و ئامراز‌ێک که هێزه ئه‌منیه‌کان خه‌ڵکی پێ ده‌مکوت ده‌که‌ن له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ،باسکرد. ه��ۆک��اری ک���ردن���ه‌وه‌ی پێشانگاکه‌ی ب��ه‌و ن���اوه‌وه گهڕاندهوه بۆ شێوازی هه‌ڵسوکه‌وتی هێزه ئه‌منیه‌کان و له لێدوانه‌که‌یدا بۆ (سبه‌ى) وت��ى :ویستوم‌ه به شێوازێکی دیموکراسیان‌ه له چوارچێوه‌ی کارێکی هونه‌ریدا ناڕه‌زایی خۆم ده‌رببڕم. ناوبراو ئاماژه‌ی به‌و هێرشه‌داو‌ه که ساڵی رابردو له‌الیه‌ن عه‌قیدێکى ئاسایش و براکه‌ی له ئوتێل چوارچرا کرایه سه‌ری و وتی :هه‌وڵمدا له رێگه‌ی یاساو‌ه مافی خۆم وه‌ربگرمه‌وه ،به‌اڵم بهداخهوه نه‌ک ته‌نیا پێم نه‌کرا ئه‌و کهسانه به دادگا بگه‌یه‌نم ،به‌ڵکو ئه‌وان شکاتیان لێ کردوم و ده‌ستگیرکرام و سزای ( )3مانگ زیندانیان به‌سه‌رمدا سه‌پاند.
به ش د ا ر ى ب ه ش ى سێی ه م ى د ر ا م ا ى گه ر د ه ل و ل م ک ر د ووه
هه‌ندێک د ه‌ڵێن شانۆ بۆ ک ۆمه‌ڵگایه‌ک بک ه ی ن ک ه پ ڕ ه ل ه توانج م��ام��ۆس��ت��ا (م���وه‌ف���ه‌ق���هوه) ک��اک (جه‌لیل زه‌ن��گ�ه‌ن�ه) پێیوتبو ک ه ب �ه‌ش��دارى ل�ه گ �ه‌رده‌ل��ول��دا ب��ک�ه‌م ،منیش به‌شداریم کردو ئه‌و که‌سایه‌تییه‌یان به‌من به‌خشى. چ �ه‌ت��ر :ئ��اس��ت��ى درام����اى ک����وردى چ��ۆن ده‌بینیت؟ ـ درام��اى ک��وردى تا ئێستا له‌و ئاسته‌دا ن��ی�ه ،ئ �ه‌م �ه‌ش ده‌گ �ه‌رێ��ت �هوه ب��ۆ نه‌بوونى چیرۆکى باش که خه‌ڵک بتوانێت چێژى لێ وه‌ربگرێت ،هه‌وڵ بدرێت ده‌رهێنه‌ره‌کان له ئاستێکى باشدا کار بکه‌ن و چیرۆکى باش هه‌ڵبژیرێت ،چونکه گه‌ر سینارێۆکه باش بێت ،دراماکه‌ش باش ده‌رده‌چێت. چه‌تر :که‌واته ته‌نها ده‌رهێنه‌ر تاوانبار نیه؟
11
له کوردستاندا به هونه‌ر بژیت ،جارى واش هه‌بوو پاره‌یه‌کى باش خراوهته به‌رده‌مم، به‌اڵم کاره‌که‌م به‌دڵ نهبووه ،نه‌مکردووه. چه‌تر :سه‌ندیکاى هونه‌رمه‌ندان کارایه؟ ـ ت��ا ئێستا ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �هک��ى ش��اره‌زای��ان��ه نه‌چونه‌ته ناو کاره‌که ،به‌اڵم تاراده‌یه‌ک یارمه‌تى هونه‌رمه‌ندان ده‌ده‌ن. چ �ه‌ت��ر :دواى ب �ه‌ش��داری��ک��ردن��ت له‌به‌شى ی �هک �ه‌م‌و دووه‌م���ى گ��ه‌رده‌ل��ول ،ب��ڕی��اره له به‌شى سێیه‌میش به‌شدار بیت؟ ـ دواى ئ �ه‌وه‌ى ک��اک جه‌لیل پێیوتم که رۆڵ ببینم دواى بیننى سینارێوکه رۆڵکه‌م به‌دڵ بوو بۆیه بڕیارى به‌شداریکردنمدا، به‌شى سێیه‌میش تا ڕاده‌یه‌ک باش ده‌بێت. چ �ه‌ت��ر :ب����ه‌ڕاى ت��ۆ درام�����اى گ���ه‌رده‌ل���ول توانیوێتى مێژووى نه‌ته‌ویه‌ک بگێڕێته‌وه یان مێژووى حزبێکه؟ ـ هه‌ردوو الیه‌نه‌که‌ى تێدایه ،به‌اڵم به‌زۆرى ب��اس��ى م��ێ��ژوى ک���ورد ده‌ک���ات و له‌گه‌ڵ جوانکارى ده‌رهێنه‌ر. چه‌تر :پێتوایه درام��ا بیانییه‌کان رۆڵى دراما ناوخۆیه‌کانیان که‌مکردوه‌ته‌وه؟ ـ ب �ه‌ڵ��ى ،ب �ه‌دڵ��ن��ی��ای �هوه ک��اری��گ �ه‌رى زۆر ده‌بێت به‌تایبه‌تیش بۆ گه‌نجان ،هه‌ندێک له‌دراماکان ئاستێکى زۆر خراپى ههیه ل��ه‌س��هر ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ،ب����ه‌اڵم زۆرج���اری���ش وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى رازی ده‌ب��ن له‌سه‌ر ئه‌نجامدانى درامایه‌ک ،جارى واش ههیه ه �هر ب��ڕی��ارى ل��ێ ن��ادرێ��ت ،ب���ه‌اڵم درام��ا بیانییه‌کان زۆربه‌یان به‌باش نازانم ،چونکه جیاوازى له نێوان کۆمه‌ڵگاکانى ئێمه‌‌و ئه‌وان ههیه. چ �ه‌ت��ر :ک �ه‌وات �ه راگ �هی��ان��دن ب�ه‌ت��اوان��ب��ار ده‌زانیت؟ ـ ب���اوه‌ر ن��اک�ه‌م راگ�هی��ان��دن ت��اوان��ب��ار بێت ل �ه ب �ه‌رام��ب �هر درام����اى ب��ی��ان��ى ،چونکه زۆرجاریش نه‌بونى ئهکتهرى باش هۆکاره بۆ نه‌بونى دراماى کوردى. چه‌تر :پێت وانیه به‌شێک له‌ئه‌کته‌ره‌کان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ى مه‌به‌ستیان پاره‌یه کاره‌که‌یان به‌الوه گرنگ نه‌بێت؟ ـ راسته ،به‌اڵم درام��اى کوریش پێویسته هه‌بێت ،درام��اى ک��وردی تینوه ،زۆرج��ار ه �ه‌ب��وون��ى درام�����اى ک����وردى ب��ی��ن �هر تێر ده‌کات ،به‌شێکیش له‌خه‌ڵکان که به‌دیار درامایه‌کى بیانیه‌وه داده‌نیشێت لهوانه بۆ ک��ات به‌سه‌ربردن بێت و ه��ی��وادارم کارى شانۆ‌و دراما به‌روو پێشه‌وه بچێت. دوا په‌یڤت چیه بۆ خوێنه‌رانى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)؟ رێز‌و خۆشه‌ویستم بۆ ستافى رۆژنامه‌که‌تان هه‌یه‌‌و هیواى سه‌رکه‌وتنتان بۆ ده‌خ��وازم‌و چ���اوى ئ �ه‌و ب��ی��ن�ه‌ران�ه‌ش م��اچ��ده‌ک �ه‌م که خوێنه‌رى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)ن.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری ل ه رۆژی ئهشکهنجه ،پێشانگایه‌کى سه‌یوانی سه‌عیدیان کرایهوه
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا حکومه‌ت که‌م کورتى زۆرى ههیه. چه‌تر :ئ �ه‌و به‌رهه‌مانه چین که دێرین به‌شدارى تێدا کردووه؟ ـ له‌یه‌ک درام��ادا به‌شداریم ک��ردووه که (گه‌رده‌لوله) ،له شانۆیشدا به‌شداریم له ی��اده‌گ��ان��ى هه‌ڵه‌بجه‌دا ک���ردووه ،له‌ساڵى ( )2007ل �ه ڤیستیڤاڵى سلێمانى بۆ هونه‌رى شانۆ به‌شداریم کردووه ،له تیپى شانۆى س���االردا ک��ارم��ک��ردووه ،هه‌روه‌ها له شانۆى خاتوو ژولیادا به‌شداریمکرد و به‌باشترین ئهکتهرى ساڵى ( )2011ده‌ست نیشانکرام ،له‌م دواییه‌شدا به‌شدارى کورته فیلمێکم ک��ردووه‌‌و تا ئێستا به‌رده‌وامم و دوو خه‌اڵتیشم وه‌رگرتووه. چه‌تر :له شانۆوه ،چۆن تێکه‌ڵى دراما بوویت؟ ل����������ه ـ رێ��گ��ای
ـ ن���ه‌خ���ێ���ر ،ده‌ره����ێ����ن����ه‌ر‌و چ��ی��رۆک��ن��وس کاره‌کانیان پێکه‌وه‌یه‌‌و هه‌ردووکیان رۆڵى گرنگ ده‌بینن. چه‌تر :هه‌موو که‌سێک به به‌رهه‌مێکى خ����ۆى ده‌ن����اس����رێ����ت����هوه ،دێ���ری���ن ب �ه‌چ��ى ده‌ناسرێته‌وه؟ له دراماى گه‌رده‌لول هه‌ر به‌که‌سایه‌تى(هه‌نار) ناسراوم ،له‌کارى شانۆیشدا که به‌شدارى شانۆى (خاتو ژولیا)م کردووه، خه‌ڵک به‌وه ده‌مناسێته‌وه. چه‌تر :چۆن بویته خاوه‌نى خه‌اڵتى (خاتوو ژولیا)؟ ـ له دواى به‌شداریکردنم ل�ه‌و شانۆیه‌دا لیژنه بریاریدا له باره‌ى جه‌سته و ئه‌داى قسه‌کردن دوات��ر وه‌ک باشترین ئه‌کته‌ر ده‌ست نیشان کرام و پێشبینیم ده‌کرد که ببمه خاوه‌نى ئه‌و خه‌اڵته. چ�ه‌ت��ر :وه‌ک باشترین ئهکتهرى ساڵى ()2011ى ب���واری شانۆ که‌مى شانۆ بۆچى ده‌گه‌رێنیته‌وه؟ ـ ده‌گ����ه‌ڕێ����ت����هوه ب��ۆ ک���ه‌س���هک���ان خ���ۆی���ان، چ��ون��ک �ه ک����ار ه �هی �ه، ب����������ه‌اڵم ه������ۆک������اره‌ى ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ى هه‌ندێکیان به‌هۆى بارى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ،ی��ان حه‌ز ن���اک���ه‌ن ک�����ارى ش��ان��ۆى بکه‌ن. چ����ه‌ت����ر :س����اردب����ون����ه‌وه‌ی ئ�������ه‌و ک����ه‌س����ان����ه ب���ۆچ���ى ده‌گه‌رێنیته‌وه؟ ـ که‌سانێک ههیه ماڵه‌وه‌یان رێگایان پێ ناده‌ن ،یان خۆیان تاقه‌تیان نیه ،یان ده‌ڵێت من ک��ارى شانۆى بۆ کێ بکه‌م، شانۆ بۆ کۆمه‌ڵگایه‌ک بکه‌م که‌پڕه له توانج ،هه‌ر یه‌که‌یان هۆکارى خۆى ههیه. چه‌تر :کاتێک رۆڵێکت پێده‌رێت خۆت دیارى ده‌که‌یت؟ ـ ن���ه‌خ���ێ���ر ،م���ن ن���ات���وان���م رۆڵ دیاریبکه‌م ،ده‌رهێنه‌ر رۆڵێکت بۆ دیارى ده‌ک��ات و دوات��ر ب��ڕی��ارى خ��ۆت ده‌ده‌ی��ت، چه‌ند ج��اری��ش رۆڵ��م گ��ێ��ڕاوه‌ت �هوه ل�ه به‌ر ئه‌وه‌ى به دڵم نهبووه. چه‌تر :ساردبونه‌وه له‌کارى شانۆ‌و دراما په‌یوه‌ندى به‌الیه‌نى مادییه‌وه نیه؟ ـ له واڵتى ئێمه هونه‌ر نه‌بوه‌ته کاسبى، به‌اڵم له هه‌موو واڵتێک هونه‌ر کاسبیه، هه‌ر ئه‌کته‌رێک به پاره‌ى هونه‌ر ده‌ژی، ب���ه‌اڵم م��ن ل �هک��وردس��ت��ان ب�ه‌دڵ��س��وزی��ی�هوه ک��اره‌ک��ان��م ده‌ک���ه‌م و ه�ه‌س��ت��ده‌ک�ه‌م ئهمه پیشه‌ى منه‌‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بیرکردنه‌وه ل��ه‌پ��اره م��اف��ى ئ �هک��ت �ه‌ره‌ک �هی �ه ،چونکه جارى واهه‌یه ( 3بۆ )4مانگ به‌شدارى شانۆیه‌ک ده‌که‌یت ،تا ئێستاش ناتوانیت
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
پاش ساڵێک دابڕان ،ئۆرکێستراى ژێدار کۆنسێرتیان ساز کرد
تیپى ئۆرکێستراى ژێ���دارى سلێمانى ئ��ێ��واره‌ى رۆژى ( )2011/7/7کۆنسێرتێکى موزیکى له‌ته‌الرى (هونه‌ر) سازکرد. نیاز نورى ئه‌ندامى تیپى ئۆرکێستراى سلێمانى و نه‌قیبى سه‌ندیکاى هونه‌رمه‌ندانى کوردستان به (چه‌ترپرێس)ى ڕاگه‌یاند «ئه‌م چاالکییه دواى ساڵیک و مانگێک له‌دابران ،یه‌که‌م چاالکیه که به‌سپۆنسه‌رى کۆمپانیاى ئاسیاسێڵه ،هۆکارى دابڕانى ئه‌م گروپه دهگهڕێتهوه بۆئه‌وه‌ى که پشتیوانییه‌کى مادیان له‌شیوه‌ى موچه‌دا ل �ه‌ف �ه‌رم��ان��ده‌ی��ى گ��ش��ت��ى وه‌رده‌گ�������رت ،ب����ه‌اڵم ب�ه‌ه��ۆى یه‌کگرتنه‌وه‌ى هێزه‌کانى پێشمهرگه ئه‌و موچه‌یه‌مان بڕاوه بۆیه له‌چاالکیه‌کانمان وه‌ستاین ،به‌اڵم ئێستا داوایان له حکومه‌تى هه‌رێم کردووه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و مووچه‌یان بۆ دابین بکاتهوه تا به‌رده‌وام بن له کار و چاالکیه‌کانیان. مایسترۆ (مسته‌فا عه‌باس عه‌لى) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد چاالکییه‌که چ�ه‌ن��د پ��ارچ �ه مۆسیقایه‌کى ب��اروک و کالسیک و مۆسیقای ک��وردی �ه‌و ( )31ژه‌ن��ی��ار به‌شدارییان تێدا کردوه ،وتیشى له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا هه‌مان چاالکى له هه‌ولێریش ئه‌نجام ده‌ده‌ین.
فۆتۆ /په‌ژار محه‌مه‌د
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
به‌پێی راپرسییه‌ک دراماى مه‌کسیکى و تورکى له‌گه‌ڵ (که‌ناڵ )4خراپترینیانن
وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى :هه‌فته‌ى داهاتوو سیستمێک له‌وباره‌وه راده‌گه‌یه‌نرێت
10
ئاماده‌کردن
فه‌ره‌یدون بێوار به‌پێى ئه‌نجامى راپرسییه‌ک، درام�����ا دۆب��ل�اژک����راوه‌ک����ان ب ه تایبه‌تى مه‌کسیکى و تورکییه‌کان ک��اری��گ��ه‌رى س��ل��ب��ی��ان ل �ه‌س �هر کۆمه‌ڵگه‌ى ک��وردس��ت��ان ههیه، به‌شداربووانیش پێیانوای ه که (که‌ناڵ )4ره‌چاوى کلتورى کوردى ن��هک��ردو ه و ک��اری��گ �ه‌رى سلبى ههیه .هونه‌رمه‌ندان و توێژه‌رانى کۆمه‌اڵیه‌تیش هۆشدارى ده‌ده‌ن ک ه ئه‌و جۆر ه درامایان ه کاریگه‌رى خ��راپ��ی��ان ل��ه‌س��هر گ �ه‌ن��ج��ان و ه��ه‌رزه‌ک��اران هه‌ی ه و پێویسته به‌پێى یاسا رێکبخرێت .بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان خه‌ریکى ئاماد ه کردنى رێکخستنى ب���ۆ سیستمێک ه دۆب�لاژک��ردن��ى به‌رنام ه و درام��ا بیانییه‌کان. کچ‌ه ئه‌کته‌ر روپاک عه‌بدولقادر ،رهخنه له کۆمپانیا هونه‌رییه‌کان و که‌ناڵه‌کان ده‌گرێت و ده‌ڵێت «به‌راستى کۆمپانیا و که‌ناڵه‌کانیش خه‌تابارن ،چونکه پاره‌یه‌کى زۆر له بوارى دوب�لاژدا خه‌رج ده‌ک�ه‌ن ،ئه‌و پاره‌یه‌ى ده‌یده‌نه ئه‌و جۆره درامایانه ،حه‌ق‌ه بیده‌ن‌ه هونه‌رمه‌نده کورده‌کان بۆ ئه‌وه‌ى دراماى کوردى پێبه‌رهه‌م بهێنن ،ک �ه ته‌عبیر ل �ه کێشه و واقیعى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ده‌کات». ئ��ه‌و ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��ده پێشیوایه ک �ه وه‌زاره‌ت����ى رۆش��ن��ب��ی��رى ه��اوک��ارى ب���وژان���ه‌وه‌ى درام���اى کوردى ناکات ،وه‌ک روپاک وتى «پێشتر چه‌ند هونه‌رمه‌ندێک پاره‌یان وه‌رگ��رت��ووه و خواردویانه ،یان دراماکه‌یان به‌رهه‌م هێناوه و وه‌کو پێویست نهبووه ،ئێستا وه‌زاره‌ت چیتر پاره و هاوکارى نادات‌ه هونه‌رمه‌نده‌کانى تر بۆ ئه‌وه‌ى کار بکه‌ن ،بۆیه به‌ناچارى که‌ناڵه‌کان په‌نا بۆ دراماى بیانى ده‌به‌ن». یوسف محه‌مه‌د پسپۆرى ده‌روون��ی ،جه‌خت ل �هوه ده‌ک��ات�هوه که درام��ا دۆب�لاژک��راوه‌ک��ان ک���اری���گ���ه‌رى زۆر خ��ێ��را و س��ل��ب��ى ل �ه‌س �هر کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ده‌بێت .ئه‌و بۆ (چه‌تر) وتى «ئه‌و درامایانه بۆ قۆناغ و میلله‌تى خ��ۆی��ان ب��اش��ه ،چ��ون��ک�ه ب��اس��ى پ �هی��وه‌ن��دى کۆمه‌اڵیه‌تى و سۆزدارى و کولتورى خۆیان ده‌کات ،به‌اڵم کاتێک به‌بێ هیچ فیلته‌رێک و به‌بێ ره‌چاو کردنى کولتور و داب و نه‌ریت و ئاستى تێگه‌یشتنى تاکى ک��ورد ،دۆبالژ ده‌کرێن و نیشان ده‌درێ���ن ،کاریگه‌رییه‌کى زۆر خێرا و سلبى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ده‌بێت .بۆیه کاریگه‌رى توندوتیژیى ده‌روونى و په‌رته‌وازه‌یى خێزانى دروست ده‌کات و کێشه ده‌خات‌ه نێو هه‌رزه‌کاره‌کانه‌و‌ه له‌گه‌ڵ دایک و
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
باوکیان». ئه‌وه‌شى وت «کهناڵه کوردییه‌کان ره‌چاوى بارى کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌رونیان نهکردووه ،ته‌نیا ره‌چاوى قازانج و بازرگانى ده‌که‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ى زۆرترین بینه‌ر راکیشن و ریکالمى پێ زیاد ب��ک�ه‌ن ،ئ�ه‌گ�هر یاسایه‌ک هه‌بێت ره‌چ��اوى کولتور و ب��ارى کۆمه‌یه‌اڵتى کوردستان بکات ،ئه‌وا ناچارن پێوه‌ى پابه‌ند بن و به‌و یاسای‌ه س��زای��ان ب���ده‌ن ،چونکه ئێستا یاسا نییه ،ئه‌وانیش ته‌نیا ره‌چاوى پاره و بهرنامه پڕکردنه‌و‌ه ده‌که‌ن و هیچیتر». هه‌ر سه‌باره‌ت به‌م بابهته ،هونه‌رمه‌ند زاهیر ع�ه‌ب��دواڵ ،جه‌خت له‌سه‌ر کاریگه‌رى سلبى درام��ا دۆب�لاژک��راوه‌ک��ان دهکاتهوه و پێیوایه
ته‌نیا درام���ا دۆب�لاژک��راوه کۆرییه‌کان ل ه کولتورى ئێمه‌و‌ه نزیکه .ئه‌و به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «دراما دۆبالژکراو‌ه تورکییه‌کان زۆر بێمانان ،چونکه هه‌ندێک دیمه‌نى تێدایه تان‌ه ل�ه داب و کولتورى ک��ورد ده‌دات و کورد وه‌کو وه‌حشى نیشان ده‌دات ،ئه‌مجۆره درامایانه سلبیاتیان سه‌د هێنده‌ى ئیجابیاته، خۆزگه بایه‌خیان به‌و جۆره درامایانه نه‌دابایه، ک �ه ب���ه‌داخ���هوه (ک���ه‌ن���اڵ )4زۆر بایه‌خیان پێده‌دات». پێشیوایه دۆبالژکردنى ئ�ه‌و ج��ۆره درامایه سه‌رنجراکێش و وروژێ��ن �ه‌ران �ه کاریگه‌رى کردوهته سه‌ر درام��اى ک��وردی .وه‌ک ئه‌و ده‌ڵێت «بینه‌رى والێکردوو‌ه که سه‌یرى دراماى
ک��وردى نه‌کات ،به‌تایبه‌تى بینه‌رى گه‌نجى کچ و کوڕ که ئه‌و درامایانه ده‌بینن سنورى پ�هی��وه‌ن��دى کۆمه‌اڵیه‌تى و خۆشه‌ویستیان تێپه‌ڕاندوو‌ه که له‌گه‌ڵ داب و نه‌ریتى ئێمه ناگونجێ ،که دوای��ى درامایه‌کى ک��وردى ده‌ب��ی��ن��ێ ب��اس��ى ک��ول��ت��ورى ک���وردى ده‌ک��ات گاڵته‌شمان پێده‌کات و سه‌یرى ناکات». له‌باره‌ى کاریگه‌رى سلبى دراماکانه‌وه ،زاهیر عه‌بدواڵ ده‌ڵێت «ره‌وا نییه به‌ناوى کۆمپانیا و که‌ناڵى ئازاد هه‌موو شتێک نیشان بدرێت، هه‌ندێک دراما و بابه‌تى دۆبالژ کراو نیشان ده‌ده‌ن هیچ جیاوازى نییه له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ى ماده‌ى هۆشبه‌ر دێنن‌ه ناو کوردستان». هێرۆ مه‌ولودی ،توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى سه‌ره‌تا
ده‌ره‌نجامى راپرسییه‌که‌ی رێکخراوى الوى کورد ل ه سه‌ر دراماى دۆبالژکراوه‌کان و که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن الوى ک��ورد بۆ راپرسى و لێکۆڵینهوه ،ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى ک��وردس��ت��ان .ه��هر به‌پێى راپ����رس����ی����ی����هک����ى ل�����ه‌س�����هر درام�������ا ده‌ره‌ن��ج��ام��ى راپ��رس��ی��ی�هک�ه ل �ه ()%67 دۆب�لاژک��راوه‌ک��ان��ى کهناڵه ئاسمانییه ب���ه‌ش���دارب���ووان ره‌خ��ن �ه ل �ه (ک���ه‌ن���اڵ)4 کوردییه‌کان ئه‌نجامداوه ،به مه‌به‌ستى ده‌گرن و پێیانوایه ئه‌و کهناڵه ره‌چاوى زان���ی���ن���ى ب���اش���ى و خ����راپ����ى درام�����ا کاریگه‌رى خراپى درام��اک��ان ناکات. دۆبالژکراوه‌کان و کاریگه‌ریان له‌سه‌ر به‌اڵم ئه‌وه‌ى جێى سهرنجه ته‌نیا له ()%9 ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه و راى ه��اواڵت��ی��ان ل�ه‌س�هر به‌شداربووان داواى راگرتنى ئه‌و جۆره جۆرى دراماکان ،که‌تێیدا چوار هه‌زار درامایانه‌یان کردووه .هه‌روه‌ها له ()%58 ف���ۆرم داب �ه‌ش��ک��راوه و ( )1886ف��ۆڕم سه‌یرى دراما ناکه‌ن .ئه‌وانه‌شى سه‌یرى گ��ه‌ڕاوه‌ت��هوه .ب �ه‌ش��دارب��ووان له ( )%52ده‌که‌ن له( )%34بۆ ئاشنایی فه‌رهه‌نگى ره‌گه‌زى نێر و ل ه ( )%48ره‌گه‌زى مێن .گ�ه‌الن و له ( )%32بۆ کات کوشتن زۆرترین ته‌مه‌نیش ( 21بۆ )30ساڵه ته‌ماشایان ده‌که‌ن. ته‌ماشاچیانیش ل�ه ( )%40سه‌یری که رێ��ژه‌ک�هى له ( .)%58زۆربه‌شیان خاوه‌نى بڕوانامه‌ی به‌رز و مامناوه‌ندین درام���اى ک���ۆرى و ل�ه ( )%30سه‌یرى به‌جۆرێک که دوان��اوه‌ن��دى ( )28%و دراماى تورکى ده‌که‌ن. دیپلۆم ( )%25و بکالۆریۆس ( ،)%21ده‌ره‌ن���ج���ام���ى راپ��رس��ی��ی �هک �ه ئ��ه‌وه‌ش��ى ده‌رخ��س��ت��ووه ک �ه (ک��وردس��ت��ان تیڤی) پێکهێناوه. ل��ه ( )%51ب���ه‌ش���دارب���ووان پ��ێ��ی��ان��وای�ه و (ک���وردس���ات) باشترین ک�ه‌ن��اڵ��ن بۆ درام��اک��ان ک��اری��گ�ه‌رى سلبیان له‌سه‌ر ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى ب �هره �ه‌م��ى خ��ۆم��اڵ��ی، په‌یوه‌ندى کۆمه‌اڵیه‌تی و ژن و مێرد و (ک���ه‌ن���اڵ )4خ��راپ��ت��ری��ن ک �ه‌ن��اڵ �ه که پ���ه‌روه‌رده‌ى منداڵ ههیه .به‌تایبه‌تى له ره‌چاوى خراپى دراماکان ناکات له سه‌ر ( )%38پێیانوایه درام��اى مه‌کسیکى کۆمه‌ڵگه. و له ( )%36پێیانوایه درام��اى تورکى ل�ه ب���اره‌ى ئ���ه‌وه‌ى ک��ام ک�ه‌ن��اڵ ره‌چ��اوى ک���اری���گ���ه‌رى خ���راپ���ى ه���هی���ه ل��ه‌س��هر ک��اری��گ�ه‌رى خ��راپ��ى درام��اک��ان ناکات
له س �هر کۆمه‌ڵگه ،کوردستان تیڤى ( ،)1,3%ڤ��ی��ن ت��ی��ڤ��ى (،)17,1% کوردستات ( ،)1,6%سپێده (،)0,8% که‌ناڵ ،)67,3%( 4زاگرۆس (.)5,2% ب �ه‌ش��دارب��ووان پێشنیاریان ک���ردووه که یاسایه‌کى تایبه‌ت ب��ۆ دۆب�لاژک��ردن��ى درام��ا و بهرنامه بیانییه‌کان ده‌ربچێت و ده‌زگ��ای��هک وه‌ک���و فیلته‌رێک بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن و مۆڵه‌تپێدانى ئه‌و دراما و بهرنامه بێته دام �ه‌زران��دن ،که دواى ل �ه‌ب �هر چاوگرتنى ب���اری ک��ول��ت��ورى و په‌روه‌رده‌یى کوردستان ،رێگه به‌و دراما و به‌رنامانه بدرێت دۆبالژبکرێن که له‌گه‌ڵ کولتورى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردستان ده‌گونجێن و کاریگه‌رى سلبیان له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی تاکه‌کان نابێت. ئ���ه‌م راپ��رس��ی��ی �ه ل��ه ک��ۆت��ای��ى مانگى ( )5ب����ۆ س�����ه‌ره‌ت�����اى م���ان���گ���ى ()6 ل�ه‌ش��اره‌ک��ان��ى (سلێمانى و که‌رکوک و ه �ه‌ول��ێ��ر و ده����ۆک) ئ �ه‌ن��ج��ام��دراوه ک�ه تێیدا شوێنه‌کانى وه‌ک (زانکۆ و ف���ه‌رم���ان���گ���هک���ان���ى ح���ک���وم���ه‌ت و گ���ه‌ڕه‌گ���ه‌م���ی���ل���ی���ی���هک���ان) ب����ه ن��م��ون��ه وه‌رگیراون.
لوقمان غه‌ریب
هه‌واڵی
ره‌یحانه له نامه‌کانى ئه‌شره‌ف زیاتر پشوازى لێده‌کرێت ئاماده‌کردن
کوردۆ فه‌ره‌ج
لوقمان غه‌ریب له ساڵى ()1992هوه له تى ڤى وه‌کو ده‌رهێنه‌ر کارده‌کات ،ده‌رهێنانى بۆ چه‌ندین کارى ب ه پێزکردو‌ه لهوانه دراماى نامه‌کانى ئه‌شره‌ف و ڕه‌یحان ه یحانه له نامه‌کانى ئه‌شره‌ف و ئه‌وه‌ش ده‌خات‌ه ڕو که ره زیاتر پشوازى لێده‌کرێت برواشى وای �ه ئ�ه‌م درامایه خاڵێکى وه‌رچه‌رخان بێت له‌دراماى کوردى. چه‌ندین سیناریۆی جوانى نوسیو‌ه تایبه‌ت به(چه‌تر) ڕایگه‌یاند به‌درێژایى ئه‌م سااڵنه چه‌ند سیناریۆیه‌‌کم نوسیو‌ه هه‌ندێکیانم جێبه‌جێ ک��ردووه لهوانه زنجیره دراماى له (گوڵێک کاڵتر) و (نامه‌کانى ئه‌شره‌ف) کۆتابه‌رهه‌میشم که درێژترین دراماى کوردی‌ه زنجیره دراماى (ڕێحانه)یه که بڕیاره له ره‌مه‌زاندا په‌خش بکرێت ،به‌گه‌وره‌ترین دراماى کوردى داده‌نرێت له دواى دراماى (مه‌مى ئاالن) که‌زۆرترین ئه‌کته‌ر‌ه ناوداره‌کانى کورد به‌شداریان تێدا کردووه. ئه‌و ده‌رهێنه‌ر‌ه زیاتر باسى درام��اک�هى کرد و وتى “چ��ی��رۆک�هک�هى ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ س��اڵ��ى ()50ک��ان��ى س�ه‌ده‌ى ڕاب��ردو و به‌شێوه‌یه‌کى زۆر ووردوو هونه‌ریانه ک��ار ب��ۆ دی��ک��ۆرى ئه‌کسسوارات و ج��ل و ب �ه‌رگ و ته‌واوى موفره‌داتێ تر کراوه به‌تێر وته‌سه‌لی و له‌هه‌موو
ئاماژه‌ى به‌وه‌دا که دۆبالژ وه‌کو هونه‌رێکى کولتورى و کۆمه‌اڵیه‌تى رۆڵێکى ک��ارا و به‌رچاوى ده‌ب��ێ له گواستنه‌وه‌ى کولتور و الیهنه جۆر به جۆره‌کانى کۆمه‌ڵگایه‌ک بۆ کۆمه‌ڵگایه‌کى تر. ئه‌وه‌شى وت «تاکى کورد ،به‌تایبه‌ت گه‌نجى ک���ورد ب�ه ب��ێ ره‌چ���او ک���ردن و ئ��اوڕدان��هوه ل�ه بنه‌ما و ک��ول��ت��ورى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى خ��ۆى به شێوه‌ى کوێران‌ه و به الئیراده‌یى هه‌وڵئه‌دا ب �ه الس��ای��ى ک��ردن��ه‌وه‌ى ره‌وش���ت و ک���ردارى کاراکته‌رى فیلمه‌ک‌ه و شێوازه‌کانى ره‌فتار و مۆدێله‌کانی ،رهنگه خێزان و کۆمه‌ڵگا هه‌ڵگرى ئه‌م شێوازه نه‌بێت و بکه‌وێت‌ه به‌ر تیروتوانج و سه‌رکوتکردن ،پیداگرى ئه‌وانیش له سه‌ر مانه‌وه‌ى ئه‌م رهوته دروست بونى کێشه و ئاژاوه‌ى خێزانى لێده‌که‌وێته‌وه». ئه‌و رهخنه له حکومه‌ت و وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ده‌گ��رێ��ت و ده‌ڵێت «حکومه‌ت و وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى ته‌نیا ئه‌رکیان بووهته پێدانى مۆڵه‌ت به کۆمپانیاکان و رهنگه ئاگادارى به‌شێکى زۆرى کاره هونه‌رییه‌کان نه‌بن ،چ بگات به هونه‌رێکى نوێى دوبالژ .سه‌رپه‌رشتى کردن و پێڕاگه‌یشتن و کارکردن له‌م بوار‌ه ئه‌رکى سه‌رشانى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرییه ،پێویسته لیژنه‌ى تایبه‌ت دابنرێت بۆ سه‌رپه‌رشتى کردن و بره‌ودان به‌م هونهره و ته‌نانه‌ت هه‌ڵسه‌نگاندنى به‌رهه‌مه‌کان به پێى بنه‌ماکان و ره‌چاوکردنى الیه‌نه‌کانى کولتورى و کۆمه‌اڵیه‌تی». هه‌ڵگورد ساڵه‌یی ،به‌ڕێوه‌به‌رى رێکخراوى الوى کورد بۆ راپرسى و لێکۆڵینهوه ،که راپرسییه‌که‌یان ئ�ه‌ن��ج��ام��داوه ،ئاشکراى ده‌ک���ات ک �ه ب�ه‌ن��ی��ازن نوسخه‌یه‌ک له ئه‌نجامى راپ��رس��ی��ی�هک�ه ب��ده‌ن �ه الیهنه پ �هی��وه‌ن��داره‌ک��ان ،ل �ه لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتى «به‌نیازین نوسخه‌یه‌ک له راپرسییهکه هاوپێچ له‌گه‌ڵ سه‌رنجى خۆمان ئاراسته‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران و په‌رله‌مانى کوردستان و ئ�ه‌و که‌نااڵن‌ه بکه‌ین که له راپرسییه‌که‌دا هاواڵتیان راى خراپیان له‌سه‌ر بهرنامه و دراماکانیان ههبووه ،بۆ ئه‌وه‌ى پێداچوونه‌وه‌یه‌ک به درام��ا و به‌رنامه‌کانیاندا بکه‌ن و راى خه‌ڵکیش به‌هه‌ند وه‌ربگرن». ب��ی��رۆک �هى راپ��رس��ی��ی �هک �ه‌ش��ى ب��ۆ ئ �هوه گ �ه‌ڕان��دن �هوه ک �ه کۆمه‌ڵێک کێشه‌ى ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ى ت���ووش���ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هى کوردستانى بووه که له ئه‌نجامى ئه‌م زنجیره درامایانه‌و‌ه دروست بووه. هه‌ڵگورد جوندیانی ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى راگه‌یاندنى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى و الوان، دان��ى ب �ه‌وه‌دان��ا ک�ه چه‌ندینجار هاواڵتیان له‌سه‌ر دراما دۆبالژکراوه‌کانى که‌ناڵه‌کان به تایبه‌تى (که‌ناڵ )4په‌یوه‌ندیان پێوه کردوون و ناڕه‌زایى خۆیان ده‌ربڕیوه. جوندیانى ئه‌وه‌شى بۆ(چه‌تر) ئاشکرا کرد که «سیسته‌مێکمان ئاماده کردووه به ناوى (سیستمى رێکخستنى سیریکوانسى سپێسى هه‌رێمى کوردستان) به‌پێى ئه‌و سیستمه هیچ که‌سێک ناتوانێ درامایه‌ک یان بابه‌تێک دۆب�لاژ بکات که ئاشته‌وایى کۆمه‌اڵیه‌تى
تێکبدات یان ته‌شهیر به نهتهوه و مه‌زهه‌ب بکات». بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ل������ی������ژن������هی������هک ل�����ه‌ح�����ک�����وم�����هت‌و داواک��������ارى گ��ش��ت�ى‌و س�ه‌ن��دی��ک��اى رۆژن��ام �ه ن��وس��ان ب���ه‌ش���دار ده‌ب��ن رونیشیکرده‌و‌ه وه‌زی��رى رۆشنبیرى سیتمه‌که‌ى واژۆ کردووه‌له‌هه‌فته‌ى داه��������������ات��������������وودا راده‌گه‌یه‌نرێت.
ڕووه‌کانى ته‌کنیکى و ده‌نگ و وێنه‌وه ،گۆڕانێکى بنچینه‌و ڕیشه‌ى چاک له‌به‌رهه‌مى درام��اى کوردى بهرجهسته ده‌ک��ات .بڕواشم وایه ئه‌م درامایه خاڵێکى وه‌رچه‌رخان بێت له‌دراماى ک��وردى ،چونکه هه‌ندێک موفره‌دات ههیه پێشتر نهتوانراوه به‌رجه‌سته‌بکرێت من به‌رجه‌ستم کردوه ئهمه جگه له‌وه‌ى چیرۆکێکى درێژى ڕووداوه‌ک��ان به‌شێوه‌یه‌کى زۆر وورده‌کاریان‌ه ته‌سه‌سولى بارى دراماتیکى تێده‌په‌ڕێ جل و به‌رگى تایبه‌تى تیا به‌کارهاتوو‌ه چێشتاخه‌ى کوردى به‌شێوه‌ى وورد کارى تیاکراو‌ه گۆرانى ومۆسیقا به‌شێوه‌یه‌کى ف��راوان تیادا ب�هک��اره��ات��ووه ک�ه ( ) 7گ��ۆران��ى ب��ۆ دروس���ت ک��راوه (عه‌بدول وه‌هاب شوانى) شیعرى بۆگۆرانیه‌کان داناوه لوقمان ئاماژه‌شى به‌وه‌شدا ئاستى ده‌رهینان زۆر باش ه ئێستا ڕه‌نگ‌ه که‌مو کوڕیش هه‌بێت ئاستى به‌رهه‌مه‌کان به‌ره‌و باشتر ده‌ڕۆن به‌هۆى بوونى کێبڕکێوه. لوقمان غه‌ریب سه‌باره‌ت به‌ئاسته‌نگى له‌به‌رده‌م دراماى ک��وردى ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��دا ئاسته‌نگ زۆره ل�ه‌ب�ه‌رده‌م دراماى کوردى به‌هۆى نه‌بوونى که‌سى پرۆفیشناڵ له‌م بواره‌دا و نه‌بوونى لۆکه‌یشن وکه‌لوپه‌لى کۆن که‌بینه‌ر بگه‌ڕێنه‌ته‌و‌ه بۆ سه‌رده‌مى کۆنه‌که ،هیوادارم دراماکان له‌ئاستى ب��ه‌رز ب��ن ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بینه‌رى ک��ورد سه‌یرى دراما بیانیه‌کان نه‌که‌ن سه‌باره‌ت به‌به‌رهه‌م هێنانى ئه‌و پێشوازیه‌ى له‌نامه‌کانى ئه‌شره‌ف کرا زیاتر له‌م درامایه‌م ده‌کرێت.
پهرده له‌سه‌ر په‌یکه‌ری شاعیرى گهوره (جگه‌ر خوێن) الده‌بردێت
له شارى ئامه‌دى باکورى کوردستان له رێوره‌سمێکى شایسته پهرده له‌سه‌ر په‌یکه‌رى شاعیرى گه‌وره‌ى نه‌ته‌وه‌ى کورد (جگه‌رخوێن) البرا. له ناوه‌ندى هونه‌ر و کولتوورى جگه‌رخوێن به‌ئاماده‌بوونى م �ه‌ح��م��وود داغ ی���اری���ده‌ده‌رى س �ه‌رۆک��ى ش���اره‌وان���ی و ژم��اره‌ی �هک ل�ه ب�ه‌رپ��رس��ان و قوتابیانى ئه‌کادیمیاى جگه‌رخوێن ،چاالکییه‌کانى سااڵنه‌ى ناوه‌نده‌که بهڕێوه چوو .به پێى هه‌مان ه�ه‌واڵ که له (ک��ورد میلۆدى) باڵوکراوهتهوه تێدا هاتوه :له چوارچێوه‌ى چاالکییه‌کاندا پ�ه‌رده له‌سه‌ر په‌یکه‌رى جگه‌رخوێنى شاعیرى ن��اودارى کورد الدرا و پێشانگه‌یه‌کى وێنه کرایهوه .یه‌کێک له مامۆستایانى ئه‌کادیمیاى جگه‌رخوێن به‌ناوى محه‌مه‌د چاکماک له سه‌ره‌تاى ڕێوڕه‌سمه‌که‌دا ئاخاوت و باسى ژیانى جگه‌رخوێنى کرد. ج��گ�هر خ��وێ��ن شاعیرێکى ن����اودارى ک���ورد ب���ووه و له ه��ه‌ن��ده‌ران ده‌ژی����ا .کاتێک ب��اس ل �ه شیعرى ک��وردى ده‌کرێت ،جگه‌رخوێن یه‌که‌مین ناوه که وه‌بیرمان دێته‌وه. ئه‌ڤینى ک��ورد و شه‌ێ و خۆشییه‌کانى له‌شیعره‌کانى ئه‌ودا باسیان لێوه ده‌کرێت.
بێکه‌س ،دواى وه‌رگرتنى خه‌اڵتى ئۆسکار ده‌کرێت ه فیلمى درێژ
کورته‌فیلمى بێکه‌س بووه خاوه‌نى خه‌اڵتى ئۆسکار و بڕیاریشه بکرێته فیلمى درێژ. کارزان قادر ده‌رهێنه‌رى کورته فیلمى (بێکه‌س) ل�ه کۆنگره‌یه‌کى رۆژن��ام�هی��ی��دا ک�ه ل�ه هۆڵى هۆتێل سلێمانى پااڵس سازکرا ،رایگه‌یاند :که له ئۆسکاردا ( )52واڵت به ( )400فیلم به‌شدار بوون ،له‌ناو ئه‌و ( )400فیلمه‌دا( )5فیلم مانه‌وه بۆ کێبڕکێکردن ،دواتر له‌و ( )5فیلمه ( )3فیلم مایه‌وه که کورته فیلمى (بێکه‌س) یه‌کێک بوو له‌و ( )3فیلمه و دوات��ر خه‌اڵتى ئۆسکارى به‌ده‌ستهێنا. ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ش ک��رد ئ �ه‌و فیلمه ل�ه هۆلیودیش به‌بایه‌خه‌وه سه‌یرکراوه‌و له چه‌ند میهره‌جانێکى ترى فیلمدا له ئه‌مریکاو دانیمارک و سوید و فیلله‌ندا خه‌اڵتى وه‌رگرتووه ،وا بڕیاره له سه‌ره‌تاى مانگى ئه‌یلولدا ئه‌و کورته فیلمه له‌الیه‌ن کۆمپانیایه‌کى گه‌وره‌ى فیلم سازیه‌وه بکرێته فیلمى ماوه درێژ.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
12
دۆس��ی �هى ئه‌مجاره‌ی (چ����ه‌ت����ر) ت��ای��ب��ه‌ت��ه ب ه مادده‌ی ( )58و ()140 ی ک �ه‌رک��وک ل�ه نێوان ساڵی ( )2011-2005و جێبه‌جێ ن �هک��ردن��ی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی‌به‌رپرس‌ه بااڵکان به‌رده‌وام داوایان‌ه بۆ جێبه‌جێکردنی ئه‌وماددانه. (چه‌تر) ه �ه‌وڵ ده‌دات به‌چه‌ند به‌شێک دۆسیه‌ی ئه‌و به‌ڵێنان‌ه هه‌ڵبداته‌و‌ه که‌چه‌ند ساڵه له‌که‌ناڵ‌ه جیاوازاکانه‌و‌ه ده‌درێت .له‌به‌ر زۆری راگه‌یاندنه‌کان بۆ ئاماده‌کردنی ئه‌م دۆسیه زیاتر سود له رۆژنامه‌ی (کوردستانی نوێ) وه‌رگیراوه .به‌وپێیه‌ی که رۆژنامه‌ی ناوبراو زمان حاڵی یه‌کێک له حزبه بااڵده‌سته‌کانی کوردستانه.
مادده‌ی()58و ()140ی که‌رکوک ل ه نێوان ساڵی ()2011-2005
له‌باره‌ى که‌رکوک و ناوچ ه کێشه لهسهرهکانهوه! به‌شى چواره‌م ئاماده‌کار عه‌لی فه‌تاح
س��اڵ��ى ( )2009ب �ه س��اڵ��ى پاشه‌کشه‌ى سیاسى و هه‌ڵکشانى کێشه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان
به‌شێک ل ه لێدوان ه جێبه‌جێنه‌کراوه‌کانى به‌رپرسان ل ه ساڵى ()2009دا !
س��اڵ��ى ( )2009پ �ه‌س �ه‌ن��دک��ردن��ى ب��ودج�ه ب��ۆ م��اوه‌ی �هک��ى زۆر دواک�����ه‌وت ،دواج���ار کاریگه‌رى خراپى له‌سه‌ر م��ادده‌ى ()140 به‌جێهێشت ،رۆژى ( )2009/2/12نه‌رمین عوسمان جێگرى سه‌رۆکى لیژنه‌ى مادده‌ى له ب���ه‌روارى ( )2009/1/31هه‌ڵبژاردنى ( )140رای��گ�هی��ان��د «پ �ه‌س �ه‌ن��د نه‌کردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى عێراق ئه‌نجامدرا ،ب��ودج�ه ک��اره‌ک��ان��ى لیژنه‌ى جێبه‌جێکردنى ل �ه ب�����ه‌روارى ()2009/2/2دا مه‌سعود مادده‌ى ()140ى په‌کخستوه ،سه‌رۆکایه‌تى بارزانى له په‌یامێکیدا پیرۆزبایى له گه‌النى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران داواى له لیژنه‌که کردووه کوردستان و عێراق ک��رد ،له په‌یامه‌که‌ى تا بودجه په‌سه‌ند نه‌کرێت هیچ چه‌کێکى بارزانیدا هاتووه «ئومێده‌وارم و داواکاریشم قه‌ره‌بوو ئیمزا نه‌که‌ن»( ،کوردستانى نوێ له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق و حکومه‌تى ژماره .)4795 فیدراڵ و نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان و ئه‌مریکا له ب �ه‌روارى ( )2009/2/13رزگ��ار عه‌لى و هه‌موو الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان که ئیتر له دیمانه‌یه‌کدا رایگه‌یاند «خه‌رج نه‌کردنى ف�ه‌رام��ۆش��ک��ردن��ى جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى بودجه‌ى مادده‌ى ( )140پیالنێکى سیاسییه ( )140کۆتایى پێبێت و رێز له ئیراده‌ى له دژى مادده‌که ،حکومه‌تى عێراق ده‌یه‌وێت خه‌ڵکى ئه‌و ناوچانه بگرن» ئه‌م په‌یامه‌ى قه‌ره‌بوى ئاواره و هاورده‌کان نه‌کاته‌وه». سه‌رۆکى هه‌رێم به‌ڵگه‌یه‌کى رون و ئاشکرایه ل�ه ب����ه‌روارى ()2009/2/18دا مه‌سعود که له ساڵى ()2004هوه بابه‌تى که‌رکوک بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ و ناوچه دابڕاوه‌کان بابه‌تێکى فه‌رامۆشکراو وه‌زی��رى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌ڵمانیا کۆ ب��ون�هوه ،له‌و بووه( ،کوردستانى نوێ ژماره .)4787 کۆبونه‌وه‌یه‌دا بارزانى رایگه‌یاند «کێشه‌ى لى ه له ب �ه‌روارى ()2009/2/7دا رزگ��ار ع که‌رکوک به‌پێى مادده‌ى ()140ى ده‌ستور رکوک سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که چاره‌سه‌ر ده‌کرێت و هه‌رێمى کوردستانیش رای��گ �هی��ان��د «ب��اب �ه‌ت��ى ئ��اس��ای��ی��ک��ردن�هوه و پابه‌نده به جێبه‌جێکردنى ئه‌و مادده‌یه». گه‌ڕانه‌وه‌ى یه‌که ئیداریه‌کان و ریفراندۆم ل �ه ب����ه‌روارى ( )2009/3/1ل �ه هه‌رێمى ل���ه ک����ه‌رک����وک ل���ه ده‌س���ت���ى (ی��وئ��ێ��ن) مانهایمى ئه‌ڵمانیا رێکخراوى ئه‌نجومه‌نى دا م��اوه‌ت �هوه و بابه‌تى ق �ه‌ره‌ب��وک��ردن �هوه و ک �ه‌رک��وک و ن��اوچ �ه کێشه ل�ه‌س�ه‌ره‌ک��ان گرێبه‌سته کشتوکاڵیه‌کانیش په‌یوه‌ندیداره راگه‌یه‌ندرا ،له‌و کۆنفرانسه‌دا مه‌ال به‌ختیار به حکومه‌تى عێراقهوه».
که‌رکوک و مادده‌ى ( )140بۆ بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردن!.
n
به‌ڵێنی به‌رپرسان کوردستانى نوێ دا
له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى م��ادده‌ى ()140ى تایبه‌ت به ناوچه جێناکۆکه‌کان نه ئه‌و کاته‌ى که له چوارچێوه‌ى یاساى ئیداره‌ى کاتیدا ل �ه م���ادده‌ى ()58دا ه��ات��ب��وو ،ن �ه وه‌ک مادده‌ى ( )140تا کۆتایى ساڵى ()2007 جێبه‌جێ نه‌کرا ،وه‌ک چۆن تا ئێستاش هه‌ر جێبه‌جێنه‌کراوه ،به‌اڵم له هه‌ڵبژاردنى ()2009/7/25دا ب����ۆ ب��ان��گ �ه‌ش �هى هه‌ڵبژاردن له‌الیه‌ن (تاڵه‌بانى و بارزانى) ی �هوه ب��ووه کارتێکى بانگه‌شه و دۆخ��ى ن��اوچ �ه جێناکۆکه‌کانیان ب��ۆ پارستنى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان به‌کارهێنا. ل���ه ب�������ه‌روارى ()2009/7/16دا که ته‌نها ( )9رۆژى مابوو بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستان ،له ژێر کاریگه‌رى یه‌کێتى و پارتى دا ،پارتى برایه‌تى تورکمانى عێراق له که‌رکوک رایگه‌یاند «ک �ه پارته‌که‌یان ده‌ن��گ به لیستى کوردستانى و مه‌سعود بارزانى ده‌ده‌ن له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا» له هه‌مان کاتدا و له وه‌اڵمى پرسیارێکى که‌ناڵى کوردسات دا تاریق حه‌لوه‌چى رایگه‌یاند «م��ادده‌ى ( )140مادده‌یه‌کى ده‌ستورى و قانونییه و هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانى عێراق ده‌نگیان بۆ داوه ،ئێمه دژ به بۆچونى ئه‌و الیه‌نانه‌ین ک �ه ده‌ڵ��ێ��ن م����ادده‌ى ( )140م����ردووه»، ل�ه هه‌مانکاتدا ف��ارس به‌یاتى ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى برایه‌تى تورکمانى ع��ێ��راق رایگه‌یاند «خه‌ڵکى کوردستان باش ده‌زان��ن ئه‌و الیه‌نانه کێن که سه‌دان پڕۆژه‌ى ئاوه‌دانیان بۆ سه‌رجه‌م ناوچه‌کانى کوردستان کردووه».
ئه‌ژمار ده‌کرێت ،سااڵنى راب��ردوو کۆى غه‌مه‌کانمان له ده‌ورى که‌رکوک و ناوچ ه جێناکۆکه‌کان کۆبوو بونه‌وه ،ب�ه‌اڵم ل ه ساڵى ()2009وه کێشه‌ى (بودجه‌ى 17% و پێشمهرگه و گرێبه‌سته نه‌وتیه‌کان) ی��ش زی���اد ده‌ک����ات ،وات���ا ب �ه تێپه‌ڕبونى
ک��ات کێرڤى گرفته نه‌ته‌وه‌ییه‌کانمان له‌گه‌ڵ حکومه‌تى عێراق به شێوه‌یه‌کى به‌رچاو روو له هه‌ڵکشانه ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى سه‌رسوڕمانه لێدوانى بریقه‌دار و به‌ڵێنى گ����ه‌وره‌ى ب �ه‌رپ��رس��ان ل �ه ه�ه‌م��ب�هر پرسى که‌رکوک و ناوچه کێشه لهسهرهکانهوه
درێ��ژه‌ى ههیه و بهردهوامه ،به‌اڵم خاکى داگیرکراو هه‌ر له جێى خۆیه‌تى ،گه‌لى به‌ش مه‌ینه‌تى ئه‌و ناوچانه‌ش هه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌ن��گ��ى ن���اس���ازى ت �ه‌ق��ی��ن �هوه و م�ه‌رگ��ى به‌رده‌وامى ئازیزانیاندا به‌رده‌وامن و کات به‌سه‌رده‌به‌ن .لێرهوه کات له بهرژهوهندى
کورد و بابهته هه‌ستیاره‌کانى نییه ،لێرهوه گه‌یشتن به‌و خه‌ونه نه‌ته‌وه‌ییه مێژوویی ه تا دێت ئه‌سته‌م و قورستر ده‌بێت ،تادێت حکومه‌تى مه‌رکه‌زى به‌هێز و ده‌سه‌اڵتى کوردیش به‌ده‌ست دۆسیه مه‌ترسیداره‌کانى گه‌نده‌ڵى به‌رپرسه‌کانیه‌وه الواز ده‌بێت.
ل�ه ب���ه‌روارى ()2009/7/19دا مه‌سعود ب���ارزان���ى ب��ۆ ب��ان��گ�ه‌ش�هى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن له ی��اری��گ��اى سلێمانى ل �ه‌گ �ه‌ڵ الیه‌نگرانى لیستى کوردستانیدا کۆ بونه‌وه و رایگه‌یاند «مادده‌ى ( )140مادده‌یه‌کى چاره‌نوسسازه و قابیلى ئ �هوه نییه ک�ه س��ازش��ى له‌سه‌ر بکرێت ،بۆیه ده‌س��ت��ور ده‌که‌ینه حه‌که‌م و س��وری��ن ل�ه‌س�هر ب�ه‌ن��د و بڕگه‌کانى»، (کوردستانى نوێ ژماره .)4927 ه �هر ل �ه ب����ه‌روارى ()2009/7/19دا له هۆڵى شه‌هید شیهاب تاڵه‌بانى له‌گه‌ڵ ک �ه‌ل��ه��وڕی �هک��ان و چ �ه‌ن��د عه‌شیره‌تێکى ت���ردا ک���ۆب���وه‌وه ،ل��ه‌و ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ی �ه‌دا که ب���ه م �ه‌ب �ه‌س��ت��ى ب��ان��گ �ه‌ش �هى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ئه‌نجامدرابوو تاڵه‌بانى رایگه‌یاند «نابێت وا بزانین به‌و ئازادیه‌ى که هه‌مانه هه‌موو شت ته‌واو بووه ،هێشتا که‌رکوک و خانه‌قین و هه‌موو ناوچه دابڕاوه‌کانیتر نه‌هاتونه‌ته‌وه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان». ل�ه ب���ه‌روارى ()2009/7/19دا نوێنه‌رى ع �ه‌ش��ای��ره‌ک��ان��ى ح �ه‌وی��ج �ه ن��ام�هی�هک��ی��ان ئ��اراس��ت�هى تاڵه‌بانى و ب��ارزان��ى ک��رد ،له ن��ام�هک�هی��ان��دا پشتگیرى جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140ده‌ک �ه‌ن و عه‌شیره‌ته‌کان پێکهاتوون له (جبور و دلێم و جومێله و لهێب و ئه‌لبو ح �ه‌م��دان و ج�ه‌ن��اب��ى)، (کوردستانى نوێ ژماره .)4929 ل�ه ب���ه‌روارى ()2009/7/20دا مه‌سعود بارزانى له که‌مپینى هه‌ڵبژاردندا جارێکیتر رای��گ�هی��ان��د «به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک س��ازش ل �ه‌س �هر جێبه‌جێکردنى م����ادده‌ى ()140 ناکه‌ین».
n
کوردستانى نوێ ژماره()4972
وتارێکى پێشکه‌ش کرد و تیایدا وتى «به پشت به‌ستن ب �ه س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى سیاسى کوردستان و ج �ه‌م��اوه‌ر و په‌رله‌مانتارانى لیستى هاوپه‌یمانى له په‌رله‌مانى عێراق ئازایانه رووبه‌ڕووى پیالنى گۆڕینى مادده‌ى ( )140و ده‌ستور وه‌ستاونه‌ته‌وه» ئه‌م پیا ه�ه‌ڵ��دان�هى م �ه‌ال به‌ختیار ب�ه ش��ان و باڵى
سه‌رکردایه‌تى سیاسى و په‌رله‌مانتارانى ل��ی��س��ت��ى ک��وردس��ت��ان��ی��دا ل���ه ک��ات��ێ��ک��دای� ه لیژنه‌ى مادده‌ى ( )140هیچ هه‌نگاوێکى دڵخۆشکه‌رى له ( )5ساڵى رابردودا نه‌ناوه بۆ جێبه‌جێکردنى مادده‌که( ،کوردستانى نوێ ژماره .)4810 له‌به‌روارى ()2009/3/5دا په‌رله‌مانى عێراق
بودجه‌ى ساڵى ()2009ى په‌سه‌ند کرد و بڕى ( )300ملیار دیناریشى بۆ کاره‌کانى لیژنه‌ى مادده‌ى ( )140دابینکرد. له به‌روارى ( )2009/3/19و له دیدارێکى کوردستانى نوێدا نه‌رمین عوسمان رایگه‌یاند «حکومه‌تى عێراق ئیراده‌ى جێبه‌جێکردنى م������ادده‌ى ()140ى ن��ی��ی�ه و ب �ه‌رب �ه‌س��ت �ه
سیاسیه‌کان زۆرن و بڕى پاره‌ى ته‌رخانکراوى ئه‌مساڵیش ته‌نها به‌شى سێیه‌کى کاره‌کانى لیژنه‌که ده‌کات». له ب���ه‌روارى ( )2009/7/2م�ه‌ال به‌ختیار ل�ه سه‌ردانێکى گ��ون��دى کانى به‌ردینه‌دا رایگه‌یاند «سه‌رکردایه‌تى کوردستان سوره له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنى مادده‌ى .»140
تاڵه‌بانى و بارزانى ل ه یه‌که‌م دانیشتنى خولى سێیه‌مى په‌رله‌ماندا به هیچ شێوه‌یه‌ک باسى مادده‌ى ( )140ناکه‌ن!.
ل���ه ب������ه‌روارى ( )2009/7/29و پ��اش ت����ه‌واو ب��وون��ى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �هک��ان ه���ه‌ردوو مه‌کته‌بى سیاسى (ینک و پ��دک) به ئاماده‌بونى تاڵه‌بانى و بارزانى کۆبونهوه و دوات��ر له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا بارزانى رایگه‌یاند «م��ادده‌ى ( )140له ئه‌وله‌ویاتى ئێمه ده‌بێت و سوورین که ده‌بێت جێبه‌جێبکرێت». ل�ه ب����ه‌روارى ()2009/7/30دا د.رائ��ی��د ف���ه‌ه���م���ى س����ه‌رۆک����ى ل���ی���ژن���هى ب����ااڵى جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140رایگه‌یاند «هه‌نگاوه‌کانى جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140له ناوچه‌کانى ناوه‌ڕاست و خواروى عێراق ده‌ستیپێکردوه به تایبه‌تى له ناسریه و فاو»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)4938 له به‌روارى ()2009/8/1دا نورى مالکى له هاوینه هه‌وارى دوکان له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانى و ب��ارزان��ى ک��ۆب��ون�هوه ،ل�ه کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا مالکى رایگه‌یاند «مادده‌ى ( )140مادده‌یه‌کى ده‌ستوریه و ده‌که‌وێته چوارچێوه‌ى ئه‌و لێپرسراوێتییه‌ى که هه‌مانه له رووى ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن و ته‌شریعى و دادوه‌ری��ی �هوه ،بۆیه من له‌گه‌ڵ هه‌موو بڕگه‌یه‌کى ده‌ستورى عێراقدام و مادده‌ى ()140یش به‌شێکه له‌و ده‌ستوره». له ب��ه‌روارى ()2009/8/3دا کاکه ره‌ش س��دی��ق ب �ه‌رپ��رس��ى ئ��ۆف��ی��س��ى ک�ه‌رک��وک��ى م���ادده‌ى ( )140رایگه‌یاند «()1928 چه‌کى قه‌ره‌بووکردنه‌وه له قۆناغى دووه‌مدا گه‌یشتوه‌ته که‌رکوک». ل �ه ب����ه‌روارى ()2009/8/6دا تاڵه‌بانى به‌سه‌ردانێک گه‌یشته که‌رکوک و له‌گه‌ڵ م�ه‌ڵ��ب�ه‌ن��ده‌ک��ان��ى یه‌کێتى ل �ه ک�ه‌رک��وک کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجامدا و تیایدا رایگه‌یاند «پێویسته ل �ه ک �ه‌رک��وک ک��وردای �ه‌ت��ى بکرێت نه‌ک حزبایه‌تى». ل �ه ب�����ه‌روارى ()2009/8/9دا (ه����اوارد کیگن) کونسوڵى ئه‌مریکا له که‌رکوک کۆتایى واده‌ى کارکردنى له که‌رکوک راگه‌یاند و له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا
رای���گ���هی���ان���د «ک����ه‌رک����وک ب���ه ت �ه‌ن��ی��ا به‌جێناهێڵین ،حکومه‌تى ئه‌مریکا به‌رده‌وام ده‌بێت له پشتیوانیکردنى هه‌موو الیه‌نه‌کان ب��ۆ جێبه‌جێکردنى م����ادده‌ى (،»)140 (کوردستانى نوێ ژماره .)4946 له به‌روارى ()2009/8/16دا یادى ()63 ساڵه‌ى دامه‌زراندنى (پدک) کرایهوه ،له به‌یاننامه‌یه‌کى مه‌کته‌بى سیاسى پارتیدا هاتووه «م��ادده‌ى ( )140له ئه‌وله‌ویاتى خه‌باتمانه». له ناوه‌ڕاستى مانگى ()8ى ساڵى ()2009 دا وه‌زاره‌ت��ى پالندانانى عێراق سه‌رژمێرى عێراقى دواخست و یه‌کێک له بیانوه‌کانى که‌رکوک بوو ،له به‌روارى ()2009/8/17 دا رزگ���ار ع�ه‌ل��ى س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک له‌وباره‌یه‌وه رایگه‌یاند «حکومه‌تى عێراق بێهێزه و سه‌رژمێرى عێراقیش په‌یوه‌ندى به م��ادده‌ى ()140هوه نییه». له ب���ه‌روارى ()2009/8/17دا جه‌نه‌ڕاڵ رای���م���ۆن���د ئ���ۆدێ���رن���ۆ ئ��اش��ک��رای��ک��رد که پێشنیارێکى خستوهته ب �ه‌رده‌م حکومه‌تى عێراق و حکومه‌تى هه‌رێم به مه‌به‌ستى پێکهێنانى ه��ێ��زێ��ک��ى ع��ێ��راق��ى ک���وردى ئه‌مریکى بۆ له ئه‌ستۆگرتنى به‌رپرسیارێتى ئ �ه‌م��ن��ى ن���اوچ���ه ج��ێ��ن��اک��ۆک �هک��ان دواى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا. له ب�ه‌روارى ()2009/8/19دا کرستۆفه‌ر هێڵ باڵیۆزى ئه‌مریکا له عێراق سه‌ردانى که‌رکوکى کرد و پیشتیوانى ئه‌مریکاى بۆ جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140دوپات کرده‌وه. ل�ه ب���ه‌روارى ( )2009/8/20په‌رله‌مانى کوردستان یه‌که‌م کۆبونه‌وه‌ى خولى سێیه‌مى ئه‌نجامدا که تیایدا (تاڵه‌بانى و بارزانى) دوو وتاریان تیا پێشکه‌شکرد ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى پرسیاره س���ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ى که که‌رکوک و م����ادده‌ى ( )140ک��ارت��ێ��ک��ى به‌هێزى بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردنیان بوو ،له وتاره‌کانى تاڵه‌بانى بارزانیدا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک باسى
م��ادده‌ى ( )140نه‌کرا .ب�ه‌اڵم له هه‌مان دانیشتنى په‌رله‌ماندا عه‌دنان موفتى له وته‌یه‌کیدا رایگه‌یاند «ده‌بێت پابه‌ندبین به ده‌ستورى عێراقهوه ،به‌تایبه‌ت جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( .»)140له هه‌مان دانیشتندا (ک �ه‌م��ال ک �ه‌رک��وک��ى) س �ه‌رۆک��ى خولى سێیه‌مى په‌رله‌مانى کوردستان پاش سوێند خواردن له وته‌یه‌کیدا رایگه‌یاند «ده‌وترێت مادده‌ى ()140ى ده‌ستور نه‌ماوه و کاتى به‌سه‌ر چ��ووه ،بۆیه تا کێشه‌کان بمێنن مادده‌ى ( )140ده‌مێنێت»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)4956 له ب �ه‌روارى ()2009/8/26دا له رێگه‌ى لیژنه‌ى دارایى مادده‌ى ()140هوه ()1300 چ���هک���ى ق����ه‌ره‌ب����وو گ �هی��ش��ت �ه ئ��ۆف��ی��س��ى که‌رکوکى مادده‌که ،له‌و بارهیهوه کاکه ره‌ش سدیق رایگه‌یاند «ئ�ه‌م�ه قۆناغى ( )13یه‌مه و رۆژى یه‌ک شهممه ده‌ست به دابه‌شکردنى ( )1300چه‌کى قه‌ره‌بوو ده‌که‌ین». له به‌روارى ( )2009/8/27مه‌هدى کاکه‌یى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى کشتوکاڵى که‌رکوک رایگه‌یاند «ژم���اره‌ى گرێبه‌سته‌کان که رژێمى به‌عس له ک�ه‌رک��وک داویه‌تییه ع�ه‌ره‌ب�ه ه��اورده‌ک��ان ( )5676گرێبه‌سته و پ��ان��ت��ای��ى زه‌وی �هک��ان��ی��ش ( )1ملیۆن دۆن��م �ه و ل �ه ب��ن �ه‌ڕه‌ت��دا زۆرب����هى موڵکى ک��ورده ،بۆیه گێڕانه‌وه‌ى ئه‌و موڵکانه له که‌رکوک ( )14ملیار دینارى پێویسته»، (کوردستانى نوێ ژماره .)4962 ل��ه ب������ه‌روارى ( )2009/9/1س����ه‌ره‌ڕاى به‌کارهێنانى ک �ه‌رک��وک وه‌ک کارتى هه‌ڵبژاردن له‌الیه‌ن پارته‌که‌یه‌وه ،رزگ��ار ع�ه‌ل��ى س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى ک�ه‌رک��وک له دیمانه‌یه‌کى کوردستانى ن��وێ دا رای��گ�هی��ان��د «نه‌خشته رێگه‌ى چاره‌سه‌ر ته‌نها مادده‌ى ()140ه‌و ئه‌وانه‌ى ده‌ڵێن م��ادده‌ى ( )140م��ردووه ده‌یانه‌وێت سواڵى سیاسى له ده‌نگده‌رى عێراق بکه‌ن». ل �ه ب�����ه‌روارى ()2009/9/1دا ه���ه‌ردوو
م �هک��ت �ه‌ب��ى س��ی��اس��ى (ی��ن��ک و پ��دک) به‌سه‌رپه‌رشتى تاڵه‌بانى و بارزانى کۆبونهوه و رای��ان��گ �هی��ان��د «ی����هک ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت و ئه‌جێندایه‌کى نوێیان بۆ که‌رکوک ههیه». ل �ه ب�����ه‌روارى ()2009/9/7دا یه‌کێتى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ ی�هک�ه‌م��ج��ار کۆبونه‌وه‌ى کۆمیته‌ى سه‌رکردایه‌تى برده ک �ه‌رک��وک ،ل �ه‌و ب��اره‌ی �هوه م �ه‌ال به‌ختیار رایگه‌یاند «ئ���ه‌وه‌ى ب��ۆ م���ادده‌ى ()140 ک��راوه له م��ێ��ژووى کوردستانى عێراق و له‌سه‌رده‌مى په‌یمانى سیڤه‌ره‌وه تا ئێستا نمونه‌ى نهبووه» ،له هه‌مان رۆژدا کاکه ره‌ش سدیق ب�ه‌رپ��رس��ى ئۆفیسى م��ادده‌ى ( )140له که‌رکوک رایگه‌یاند «سبه‌ینێ ( )3هه‌زار چه‌کى قه‌ره‌بوو له که‌رکوک دابه‌شده‌کرێت»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)4971 ل �ه ب����ه‌روارى ()2009/9/8دا تاڵه‌بانى ل���ه ک���ه‌رک���وک رای��گ��هی��ان��د «ب����ه پێى دۆکیۆمێنته مێژووییه‌کان که‌رکوک ش��ارێ��ک��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ی�ه» ه �ه‌م��ان رۆژ (که‌مال که‌رکوکى) سه‌رۆکى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان رای��گ �هی��ان��د «ی �هک��ێ��ک له ئه‌رکه‌کانى په‌رله‌مان له‌م خوله‌دا گرنگیدانه به مادده‌ى ()140ى ناوچه دابڕاوه‌کان»، (کوردستانى نوێ ژماره .)4972 له به‌روارى ()2009/9/9دا له که‌رکوک تاڵه‌بانى رای��گ�هی��ان��د «م����ادده‌ى ()140 مادده‌یه‌کى ده‌ستورییه و نابێت فه‌رامۆش بکرێت ،وه‌ک س �ه‌رۆک کۆمار سوێندم خواردوه که پارێزه‌رى ده‌ستور بم و مادده‌ى ()140ی��ش ده‌ستورییه» .هه‌ر له درێژه‌ى کۆبونه‌وه‌کانى تاڵه‌بانیدا له که‌رکوک ل�ه‌گ�ه‌ڵ چین و ت��وێ��ژه‌ک��ان��ى ک�ه‌رک��وک رایگه‌یاند «مادده‌ى ( )140مه‌سه‌له‌یه‌کى حه‌یاتییه بۆ خه‌ڵکى که‌رکوک و به ته‌نیا کورد سود له‌و مادده‌یه وه‌رناگرێت ،به‌ڵکو تورکمان پێش ک��ورد له م��ادده‌ى ()140 سودمه‌نده‌بن ،تێکۆشان بۆ کوردستان و که‌رکوک پێکه‌وه گرێدراوه».
یه‌کێتى له‌کۆی ه قائیمقام و به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى نیه
کۆیه ،شاره‌که‌ى (مام جه‌الل) بێکه‌س ده‌مێنێته‌وه بارزانی بۆ لێکۆڵینهوه سه‌ردانی کۆیه ده‌کات ئاماده‌کار هانا ئازاد
پشتگوێخستنی ک��ۆی � ه ل �ه‌الی �ه‌ن ح��زب و ح��ک��وم �ه‌ت �هوه ،ب��ارزان��ی ن���اچ���ارده‌ک���ات س���ه‌ردان���ی بکات و ب��ه‌وت��هی خ���ۆی له‌کێشه‌کانی بکۆڵێته‌وه .رۆژنامه‌نوسێکی ئه‌و شاره‌ش باس له‌وه‌ده‌کات ک ه زۆربه‌ی ئه‌و به‌رپرسانه‌ی ل ه شاره‌که جێگیر کراون خه‌ڵکی دڵسۆز نین.
ج�ه‌الل تاڵه‌بانى ،سکرتێرى گشتى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ،کۆیه به‌شارى خۆى ن��اوده‌ب��ات ل�ه‌ب�هر ئ���ه‌وه‌ى گ��ون��ده‌ک�هی خۆی (تاڵه‌بان) چه‌ند کیلۆمه‌ترێک لێیهوه دووره، ه��اوک��ات گوندی جێگره‌که‌شی کۆسره‌ت ڕه‌س����وڵ ع �ه‌ل��ى گ��ون��دی (ش��ی��واش��ۆک) ه ک ه ئه‌ویش ئهوهنده دوورنی ه لێیهوه ،به‌اڵم وه‌ک خه‌ڵکى ئه‌و شاره ده‌ڵێن :نه‌یان توانیو‌ه خزمه‌تى ئه‌و بکه‌ن .له الیه‌کیتره‌وه کۆی ه به‌هۆی هه‌رێمه‌کانی سه‌وز و زه‌رده‌و‌ه هیچ خزمه‌تێکی پێناکرێت و ئ�ه‌م�ه‌ش وایکرد ق��ای��م��ق��ام��ی ئ���ه‌و ش���اره ده‌س��ت��ل �هک��اره‌ک �هی بکێشێته‌وه. ئ �ه‌و قایمقام ه پشتڕاستی زانیاریه‌کانی (چه‌تر) دهکاتهوه ،شێخ چاپوک عومه‌ر، قائیمقامى ده‌س���ت ل�هک��ارک��ێ��ش��اوه‌ى کۆی ه ج�ه‌خ��ت��ى ل���ه‌وه‌ک���ردهوه «ب��ه‌ه��ۆى پشتگوى خستنى قه‌زاکه‌ى له‌الیه‌ن حکومه‌ت ده‌ستى له‌کار کێشاوه‌ته‌وه« به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوو هیچ زانیاریه‌کیتر بدرکێنێت.
به‌دواداچوون ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
پێبدرێت وه‌ک ناوچه‌کانى شه‌قاڵوه و ئه‌و شوێنانه‌ى که له‌سه‌ر پارێزگاى هه‌ولێرن». راب �هر سه‌ید ئیبراهیم ،به‌پرسى پێشمه‌رگ ه دێ��ری��ن�هک��ان��ى یه‌کێتى ل � ه ک��ۆی � ه وتیشى «کۆیه ئێستا نه‌به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى ههیه ن ه قائیمقام» .به‌وته‌ى ئه‌و به‌رپرسانى یه‌کێتى له کۆیه هیچ شوێنێکیان داگیر نهکردووه و کاریانکردووه بۆ ب ه ئیداره‌کردنى سه‌ربه‌خۆى کۆیه ،پشتگوێ خستنى قه‌زاکه‌شى خست ه ئه‌ستۆى حکومه‌ت. ه���هر ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ع��وس��م��ان ب��ان��ی��م��اران��ى، که‌سایه‌تى کۆی ه و هه‌ڵسوڕاوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان به(چه‌تر)ى راگه‌یاند ،کۆی ه شکستى ه��ێ��ن��اوه و یه‌کێتیش ب �ه‌رپ��رس � ه ب �ه‌رام��ب �هر ئ�ه‌و شکسته‌ی کۆیه .بانیمارانى وتیشى «یه‌کێتى له‌کۆیه دواى هه‌ڵبژاردنه‌کان شکستى هێنا و ئه‌گه‌ر ئیداره‌ى شاره‌که‌ى پێناکرێت با چۆڵى بکات». ئه‌و پشتگوێخستنه‌ی کۆیه و بونی کێشه‌ی به‌ڕێوه‌بردن له‌و شاره‌دا وایکردوو‌ه له سه‌رۆکی هه‌رێم خۆی بچێته کۆیه و ره‌وشی شاره‌ک ه ب �ه‌چ��اوی خ��ۆی ببینێت .ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ئه‌و فۆتۆ /ئینته‌رنێت ه ه کۆی nنه‌بوونی خزمه‌تگوزاری بارزانی ده‌هێنێت زانیاریانه‌ی ده‌ست (چه‌تر) که‌وتوو‌ه بڕیاره کۆیه ،چه‌ندین به‌رپرسى بااڵشى تێدایه ،پێشوازیان له یه‌کێتى کرد .دالوه‌ر موشیر ،کۆیه جێگیر کراون ،به‌ڵگه‌شى به‌وه هێنایه‌و‌ه ل�ه‌ه�ه‌ف��ت�هی داه���ات���وودا س �ه‌رۆک��ی ه�ه‌رێ��م ب �ه‌اڵم زۆرێ��ک له‌وبه‌رپرسان ه ناوچه‌یه‌کى رۆش��ن��ام �ه‌ن��وس و خ�ه‌ڵ��ک��ی ک��ۆی � ه ده‌ڵ��ێ��ت له‌کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کانى پێشوودا یه‌کێتى سه‌ردانی کۆی ه بکات. ف��راوان��ى کۆیه‌یان داگ��ی��رک��ردووه (چه‌تر) «یه‌کێتى ب� ه پشتگوێ خستنى کۆی ه و شکستى هینا و سکرتێرى گشتى یه‌کێتیش ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ک��وردس��ت��ان��ی��ش به‌به‌ڵگه ئه‌وشوێنانه‌ى الی ه که به‌رپرسانى ئه‌و ب �ه‌وک��رداران �هى له‌کاتى خۆپیشاندانه‌کانى سزاى زۆربه‌ى به‌رپرسانى ئه‌و قه‌زایه‌یدا». پێیوایه چه‌ند هۆکارێک ههیه بۆ ئه‌وه‌ی کۆی ه ئه‌نجامیدا خهریکه کۆیه‌ی له‌ده‌ست به‌رپرسێکى یه‌کێتى له‌وشاره نیگه‌رانى خۆى شاره داگیریان کردووه. ک���ۆی���هی وال����ێ����ک����ردووه ،گ�����ۆران ئ����ازاد، رۆژنامه‌نوسێکى ئه‌و شاره هۆکاری بااڵده‌ست ده‌چێت». له پشتگوێ خستنى ق�ه‌زاى کۆیه ده‌ربڕى هه‌ڵبژێردراوى خه‌ڵکى کۆیه بۆ په‌رله‌مانى بوونی یه‌کێتی له‌و ناوچه‌یه‌دا ده‌گێڕێته‌و‌ه بۆ به وت�هى ئه‌و رۆژنامه‌نوسه «زۆرب��هى ئه‌و و ئ��ام��اژه‌ى بۆ ئ�ه‌وه‌ک��رد «کۆیه به‌ته‌واوى کوردستان بۆ (چ�ه‌ت��ر) ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌کرد کاتی شه‌ڕ ناوخۆ ک ه به‌شێوه‌یه‌کى گه‌رم ب�ه‌رپ��رس��ان�هى یه‌کێتى ک �ه دڵ��س��ۆز نین ل ه پشتگوێ خ���راوه ،ب��ۆی�ه پێویست ه گرنگى
13
«یه‌کێک له‌وهۆکاران ه ل ه ههولێرهوه رێگرى له‌ئه‌نجامدانى پرۆژه ده‌کرێت ل ه کۆیه«. ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی یه‌کێتی وتیشى»:مانه‌وه‌ى پاشماوه‌ى دوو ئیداره‌یى هۆکارێکیتر‌ه بۆ پشگوێ خستنى کۆیه ،چونکه چونه‌وه‌ى ئیداره‌که بۆسه‌ر هه‌ولێر ک��اردان�ه‌وه‌ى زۆرى ههبووه له پشتگوێ خستنى ئه‌و قه‌زایه«. ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هى پ�ه‌رل�ه‌م��ان ئاشکراشیکرد، له‌ئیداره‌ى هه‌ولێر به‌هۆى ملمالنى حزبیه‌و‌ه کاره‌کانى قه‌زاکه به‌رێ ناخریت. ن���اوب���راو وت��ی��ش��ى ،ئ���ه‌و ب��ودج �هى ب��ۆ کۆیه دابینکراو‌ه به‌شى پرۆژه‌کانى ناکات ،بۆی ه ئه‌گه‌ر یاسای په‌ترۆ دۆالر له‌کۆی ه جێبه‌جێ نه‌کرێت ئ �هوه دووچ���ارى کێشه‌ى گه‌وره‌تر دهبێتهوه. هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه جێگرى پارێزگارى هه‌ولێر ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند ،بودجه‌ى کۆیه ل ه پ��ارێ��زگ��اى هه‌ولێر ل�ه پ���رۆژه‌ى په‌ره‌پێدانى پارێزگاکان خه‌رج ده‌کرێت. کۆمپانیاى نه‌وتى شیواشیواک ک ه چه‌ند کیلۆمه‌ترێک له‌کۆیه دووره و رۆژان��� ه ( )1400ت��ان��ک�هر ن �ه‌وت��ى پ��ێ��دا ده‌ڕوات، به‌اڵم وه‌ک گ��ۆران ئ��ازاد ده‌ڵێت ته‌نها تۆز و خۆڵه‌که‌ى بۆ کۆیه‌یه .به‌بۆچونى ئه‌یوب سماقه‌یى ،چشاره‌زا له کاروباری ئابورى، ئه‌گه‌ر له‌کۆی ( )1400تانکه‌رى نه‌وت رۆژى یه‌ک تانکه‌ر بۆ کۆیه خه‌رج بکرێت، ئهوه کۆی ه ده‌بێت ه دوبه‌ى.
سه‌رگه‌ڵو ناوچه‌یه‌کى گه‌شتیارى به‌اڵم ته‌نها خانووه‌کانى شۆڕشى لێماون! هاواڵتیه‌ک «ئه‌و کاته‌ى لێره کۆمه‌ڵ‌ه بووم تائێستا ته‌نها جاده‌ک‌ه گۆڕاوه»
به‌ڕێوه‌به‌رى گه‌شتوگوزار «ناتوانم پرۆژه‌یه‌ک ئه‌نجام بده‌م شه‌ڕى لێ بکه‌وێته‌وه» ئاماده‌کار یادگار ره‌ئوف
به‌پێى لێدوانى هاواڵتیانى ناوچه‌ى سه‌رگه‌ڵو ئه‌گه‌رچى ناوچه‌یه‌کى دڵگیره ،ب�ه‌اڵم هۆکار و فاکته‌رى ج����ۆراو ج���ۆر ه���ه‌ن ل��ه گرنگى ناوچه‌که‌یان که‌مکردوه‌ته‌وه وه‌ک نه‌بونى خزمه‌تگوزارى سه‌رگه‌ڵوو ساڵى ()70ک��ان چه‌ندسه‌د ماڵیک ب��ووه ،ب �ه‌اڵم به‌وته‌ى هاواڵتیان ئێستا ته‌نها خانوه‌کانى شۆڕش ب��ه‌پ��ێ��وه م�����اون ،ئ�����ه‌وه‌ش بۆ ئ �ه‌وه‌ی �ه ،چونکه حزبه‌کان وه‌ک ی��ادگ��ارى و شانازیه‌ک بۆخۆیان هێشتویانه‌ته‌وه له‌الیه‌کى ترهوه ه��اواڵت��ی��ان گله‌یى ل���هوه ده‌ک��ه‌ن س�������ه‌ره‌ڕاى ئ�����ه‌وه‌ى ن���اوچ���هى س �ه‌رگ �ه‌ڵ��وو شوێنێکى دڵگیره، به‌اڵم گرنگى به‌الیه‌نى ژینگه‌یى و خزمه‌تگوزارى ته‌ندروستى نه‌دراوه، ئه‌ندازیارێکیش هێما بۆ ئهوه ده‌کات ته‌نها رۆژى سه‌رگه‌ڵوو ناوچهکه پاک کراوهتهوه له خاشاک ،خاوه‌ن
که‌پرێکیش گله‌یى ل��هوه ده‌ک��ات خۆیان خاشاکى گه‌شتیاره‌کان فرێى ئه‌ده‌ن هه‌ندێک ،هاواڵتیانیش پێیان وای ه گرنگى بهناوچهکه دراوه ،به‌اڵم به‌پێ پێویست نیه.
ک���وردۆ س��اڵ��ح ،فه‌رمانبه‌ر ل�ه سلیمانیه‌وه له‌گه‌ڵ چه‌ند براده‌رێکى بۆ کاتێکى خۆش رویان له هاوینه هه‌وارى به‌رگه‌ڵوو کردبوو، کوردۆ وتى :ناوچهکه خۆشه ،به‌اڵم به‌هۆى بارهه‌ڵگره‌کانه‌و‌ه خه‌ڵک بێزاربوه ،ناوچهکه خۆاڵوی‌ه و خه‌ڵک بێزار‌ه گرنگى تایبه‌ت به‌م سه‌یرانگای‌ه ن�ه‌دراو‌ه مرافقه‌کان مه‌رجى ته‌ندروستییان تێدانیه. عوسمان مه‌جید )55( ،ساڵ پیشه‌ى کرێکاریه له‌گه‌ڵ منداڵه‌کانیدا له به‌رگه‌ڵوو له نێو ئاو و هه‌وایه‌کى سازگار و چنار‌ه بااڵ به‌رزه‌کانى ناوچهکه سه‌یرى منداڵه‌کانى ده‌کرد یاریان ده‌کرد وتى :ئێمه ئهمه یه‌که‌م جاره هاتوین جه‌وێک بگۆڕین له‌ڕوى خزمه‌تگوازیه‌و‌ه ئیره پیس و پۆخڵ‌ه ده‌بێت ئه‌و شوێنانه‌ى جاده‌ى بۆ ناڕوات جاده‌ى بۆبه‌رنه‌و‌ه و بنکه‌ى ته‌ندروستى تیدابێت ده‌بێت خه‌ڵک و حکومه‌ت به‌هه‌ر دوو ال هاوکارى یه‌کتربن. ئاواره تالیب )25( ،ساڵ پیشه‌ى قه‌سابی‌ه له شارى سلێمانیه‌و‌ه هاتبوو بۆ ناوچه‌ى سه‌رگه‌ڵوو وتى :سااڵنه دێم بۆ ئه‌م ناوچهیه ئێمه ()20
ه���ه‌زار ئ �ه‌ده‌ی��ن ب��ۆ دانیشتنى که‌پرێک تاوه‌کو ئێوار‌ه شوێنه‌که‌ش به‌که‌ڵک نایه‌ت، پاره‌یه‌کى زۆرمان لێوه‌رده‌گرن حه‌ق‌ه ئه‌وپاره‌یه که‌م بکرێتهوه شوێنى که‌پره‌کان کۆنکرێت بکرێت شوینه‌که‌فراوان بکرێت هه‌روه‌ها w.c کهمه سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش مه‌رجى ته‌ندروستیان تیانیه. خ��وێ��ن��دک��ار س���ان���ا ج������ه‌زا ،وت�����ى :کێشه له‌سه‌یرانگاکاندا ههیه ئه‌ویش ئهوهیه ناوچهکه بچوک‌ه و پاک و خاوێنى ره‌چاو ناکرێت، ئه‌م شوێنه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک گونجاو نییه به‌تایبه‌تى بۆ نه‌وجه‌وانان و مندااڵن ده‌بێت تا ده‌ڕۆینه‌و‌ه یه‌کێک پاسه‌وانى منداڵه‌کان بکات ،یان ئه‌وه‌تا له‌به‌رنه‌بونى شوێنى تایبه‌ت بۆ یارى کردنى منداڵ یان ده‌بێت شه‌ڕ بکه‌ن یان خه‌ویان لێ ده‌که‌وێت. هاواڵتى عه‌لى ره‌شید ،وتى :پێویسته الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان چاودێرى سنوره‌ک‌ه بکه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا لێ پرسینه‌و‌ه نیه بن دارێک داواى ( )30هه‌زارى لێده‌که‌ن ،به‌اڵم له‌چاو سااڵنى پێشتر باشه ،ساڵى ( )1990ئێره بۆنى مردنى لێده‌هات حکومه‌تیش قسورى نهکردوه، به‌اڵم رهنگه دوربێت بۆ شاره‌وانى ده‌ستى بگاته ناوچهکه ئه‌وه‌ش پاساو نییه ده‌بێت گرنگى ب �ه‌م شوێنه ب��درێ��ت ،چونکه ئ �ه‌م ناوچهیه دروستکه‌رى حکومهته سه‌رگه‌ڵوو مه‌ڵبه‌ندى
سه‌رکردایه‌تى حزبه‌کان ب��ووه ،زۆر شوێنى ئه‌م ناوچهیه ههیه ناتوانى بۆى بچیت ده‌بێت ئاسایش و پۆلیس له ناوچه‌که‌دا هه‌بێت. ب�ه‌پ��ێ��ى ق��س �هى ه �ه‌ن��دێ��ک ل �ه ه��اواڵت��ی��ان��ى ناوچهکه که‌مى ب��ازاڕ و چۆڵى گونده‌که و گۆڕینى ل �ه گ��ون��ده‌و‌ه ب��ۆ ناوچه‌یه‌کى گه‌شتیارى ب��ێ خ��زم�ه‌ت��گ��وزارى وای��ک��ردوه ئه‌وه‌ى ه��اورده‌ى ناوچهکه ده‌کرێت ته‌نها بۆ گه‌شتیاران‌ه ئه‌گه‌رچى ناوچهکه سااڵنى ()70ک����ان گوندێکى گ���هوره ب���ووه ،ب�ه‌اڵم به‌هۆى شۆڕشهوه ته‌نها چه‌ند خانوویه‌کى ش��ۆڕش م��اون له ن��اوچ�هک�ه‌دا و پاسه‌وانى تایبه‌ت بۆ ئه‌و خانوان‌ه دان��راون ،ئه‌گه‌رچى به وته‌ى هاواڵتیه‌کى ناوچهکه خانووه‌کان چۆڵن ،به‌اڵم شۆڕش گرنگیان پێ ئه‌دات، چونکه سه‌رده‌مێک له‌وێدا ژیاون. ئ�ه‌ب��و محه‌مه‌د ئ�ه‌ن��دازی��ارێ��ک��ى گه‌شتیاره خه‌ڵکى به‌غدای‌ه و خێزانی کورد‌ه ماوه‌ى ()9 ساڵه نیشته‌جێ یه له سه‌رگه‌ڵوو ناوچه‌یه‌کى گه‌شتیارى به‌کرێ گرتو‌ه وت��ى :ناوچهکه هه‌مووى گه‌شتیاری‌ه پێویستى به‌خزمه‌تگوزارى ههیه دوات���ر ناوچهکه پێویستى ب�ه پاکو خ��اوێ��ن��ى ه�هی�ه ل �ه‌الی �ه‌ن ک��ار ب �ه‌ده‌س��ت��ان و شاره‌وانى ناوچه‌که‌وه ،له‌ڕوى سیانه‌و‌ه گرنگى به ناوچهکه بدرێت ئیره دانیشتنى خۆشه بارودۆخێکى دڵگیرى ههیه خ��واى گ �هوره
سروشتێکى جوانى بهناوچهکه به‌خشیو‌ه رۆژى یادى سه‌رگه‌ڵوو به‌هه‌زاران خه‌ڵک سه‌ردانى ناوچه‌که‌ى کردبوو ش��اره‌وان��ى و هاواڵتیان پێویستیان به‌یه‌کتر ههیه به‌بێ یه‌کترى کۆنترۆڵى ناوچهکه ناکرێت ،سه‌رگه‌ڵوو ته‌نها ئه‌م خواردنگه‌یه‌ى ئێمه‌ى تیای‌ه گه‌شتیارى بێت ئه‌ویش ئه‌هلیی‌ه بازاڕمان کز‌ه به‌هۆى سه‌ختى ناوچهکه و دورى له ئاوه‌دانیه‌وه. عه‌لى محه‌مه‌د خاوه‌نى یه‌کێک له باخه‌کانى گ��ون��دى س �ه‌رگ �ه‌ڵ��وو ب��اخ �هک �هى ک��ردوه‌ت �ه سه‌یرانگایه‌ک بۆ هاواڵتیان وتى :دۆنمێک زه‌ویم ههیه به‌شێکى باخ‌ه و به‌شێکى دیکه‌ى که‌پر‌ه له‌مانگى نه‌ورۆزه‌و‌ه هاواڵتیان روده‌که‌نه ناوچهکه تاوه‌کو مانگى ( )11خه‌ڵکى له به‌غدا و که‌رکوک و ههولێرهوه روده‌که‌نه ناوچهکه ،که‌پرێک به ( )10هه‌زار ئهدهینه کرێ ،خۆمان ناوچهکه پاک دهکهینهوه. خوێندکار الالن عوسمان وت��ى :ناوچهکه به‌پێى پێویست خزمه‌ت گ��وزارى تێدا نییه وه‌ک ئ��اوه‌ڕۆ و ئاوى پاکى پێویسته وه‌ک سه‌یرانگاکانیتر ،ناوچهکه ف��راوان بکرێت ئه‌وه‌ى پێویسته بۆى دابین بکرێت ئێمه ()10 هه‌زار ئهدهینه ئه‌م شوێنه ( )10فلس ناژى پێویسته حکومه‌ت له‌گه‌ڵ خ��اوه‌ن باخه‌کان ته‌نسیقیان ه�ه‌ب��ێ��ت پ�لان��ى س��ت��رات��ی��ج��ى و گه‌شتیارى دابڕێژن.
ئ��اراس محه‌مه‌د ،فه‌رمانبه‌رى گومرگى سلێمانى وتى :یادگارى خۆشم له‌م شوێنه‌دا ههیه ئێره سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ‌ه بوو ،به‌اڵم ئێسته‌ش هه‌ر له‌و کاته‌ده‌چێ گۆڕانکاریه‌کى وام نه‌دیو‌ه جگه له‌م جاده‌ی‌ه ئه‌و کاته جاده ک �ه‌خ��ۆڵ ب��وو ده‌ب��وای �ه گرنگى زی��ات��ر به‌م ناوچهیه بدرایه ،چونکه به‌رپرسان رۆژێک ل��ێ��ره ژی���اون ئ �ه‌وه‌ش��ى ک���راوه خ�ه‌ڵ��ک خۆى کردویه‌تى پێشنیارم ئهوهیه له‌برى که‌پره‌کان کابینه دروس��ت بکرێت ده‌بێت ش��اره‌وان��ى و گه‌شتوگوزار کار بۆ ناوچه گه‌شتیاریه‌کان بکه‌ن. چه‌تر په‌یوه‌ندى ک��رد به بنکه‌ى ش��اره‌وان��ى و گه‌شتوگوزارى سه‌رگه‌ڵوو په‌یوه‌ندیه‌که وه‌رنه‌گیرا. یاسین فه‌قێ سه‌عید به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى گه‌شتوگوزار وتى :هۆبه‌ى یاساییمان خه‌ریکى قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى جوتیارانن ،پاشان دێین بزانین کوێ شایه‌نى ئاوڕلێدانه‌وه‌ی‌ه وه‌ک پارک و شوێنى یارى دواتر که‌رتى تایبه‌ت ئاگادار ده‌که‌ین پ��رۆژه‌ک��ان ئه‌نجام ب��دات ،به‌شێکى ترى پڕۆژه‌کانى سه‌رگه‌ڵوو نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى خانوه‌کانى شۆڕش‌ه ناتوانم پ��رۆژه له سه‌ر موڵکى خه‌ڵک دروس��ت بکه‌م دوات��ر شه‌ڕ دروست بێت.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی
هۆکاره‌کانی: دروستبوونی به‌ردی گورچیله دهگهڕێتهوه ب��ۆ چ�ه‌ن��د ه��ۆک��ارێ��ک ل �ه‌وان �ه هه‌ندێک خ���واردن ئ�ه‌گ�هر زێ��ده‌ڕۆی��ی ت��ێ��دا بکرێت ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆی دروس��ت��ب��وون��ی ب����ه‌رد ئ �ه‌و خ��واردن��ان�ه‌ش جۆره‌کانیان پێکهاتوون ل ه د .ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د قه‌ره‌داغی ههریهکه له (گۆشت و سپیناخ و چای ره‌ش) ب �ه ه �ه‌م��ان��ش��ێ��وه ه �ه‌ن��دێ��ک م��اده به‌ردی گورچیله: ههیه ئه‌گه‌ر زۆر بخورێت دهبێته هۆی یهکێکه ل��ه‌و ن�ه‌خ��ۆش��ی��ان�هی ک �ه توشی توشبوون به‌م نه‌خۆشیه ،هه‌ندێک جاریش کۆئه‌ندامی میز ده‌بێت واته گورچیله و ه��ۆک��اره‌ک��هی ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه ب��ۆ ج��ۆری بۆری میز و میزه‌ڵدان. ئیشکردنی ئ �ه‌و ک �ه‌س �ه ب��ۆ نمونه ئه‌و
به‌ردی گورچیله
که‌سانه‌ی زۆر داده‌نیشن که نه‌جواڵنیان دهبێته هۆی ئه‌وه‌ی که میزه‌که‌یان په‌نگ بخواته‌وه و ئه‌و کلس و کانزایانه‌ی ک ه له‌ناو میزه‌که‌دایه ده‌نیشێت و دهبێته هۆی دروس����ت ب��وون��ی ب����ه‌رد ،زۆرج���اری���ش ئ�ه‌و که‌سانه‌ی له‌ناوچه گه‌رمه‌کاندا ده‌ژی��ن توشی ده‌بن و هه‌ندێک جاریش بۆ ماوه‌یی ه ئهمانه به‌شێوه‌یه‌کی گشتی کۆمه‌ڵێک هۆکارن بۆ دروستبوونی ئه‌و نه‌خۆشیه. چاره‌سه‌ر: ئ���ه‌گ���هر ه���ات���وو ب���ه‌رده‌ک���ه ب��چ��وک ب��وو هیچ کێشه‌یه‌کی دروست نه‌کردبوو هه‌ر
ل �ه‌رێ��گ��ای س���ۆن���هرهوه ب��ێ��ت ی���ان ب�ه‌ه��ۆی ئه‌شیعه‌وه بێت پێی بزانرێت ئهوه ده‌توانرێت ب �ه‌ه��ۆی ئ��او خ���واردن���هوه ب �ه‌رده‌ک �ه فڕێ ب����دات ،ب����ه‌اڵم ئ��ه‌گ��هر ه��ات��وو ب��ه‌رده‌ک�� ه گ�هوره بوو قه‌باره‌که‌ی گه‌یشتبووه (18 )10ملیمه‌تر ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکرێت.زۆرج���اری���ش چ���اره‌س���ه‌ری ئ���ه‌و ب����ه‌رده ب ه (ئ��ی��زۆل) ده‌ک��رێ��ت ب�ه‌ڕێ��گ�هی شکاندنی به‌رده‌که هه‌ندێک جار ئه‌م رێگه‌یه سودی نابێت و ده‌بێت به نازۆر چاره‌سه‌ر بکرێت، ئه‌گه‌ر به‌وه‌ش چاره‌سه‌ری نه‌بوو پێویستی به نه‌شته‌رگه‌ری ههیه.
ئاماده‌کردنى /چێنه‌ر یاسین
کراوه
به‌شێک له گه‌ڕه‌که‌کانی ههڵهبجه لێی سودمه‌ند نابن
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
14
ئاماده‌کار ئاسۆ و دره‌و به‌شێک له گه‌ڕه‌که‌کانی ههڵهبجه بڕیاره‌که‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران ب��ۆ ت��اپ��ۆک��ردن��ی خ��ان��وه‌ک��ان��ی��ان نایانگرێتهوه ،ل��ه‌م راپ��ۆرت��ه‌دا (چه‌تر) ورده‌ک��اری نرخ و چۆنێتی تاپۆکردنه‌کان باڵو دهکاتهوه.
هاواڵتیان نیگه‌رانن تاپۆکردنى خانو که‌الوه‌کانی ن��او شارى ههڵهبجه به بڕیارێکى تایبه‌تى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی����ران ب��ووه ب�ه ن��وس��راوی ( )5236ل �ه رۆژی ()2011/5/19ب������ ه واژوی سه‌رۆکی حکومهتهوه ئاراسته‌کراوه، به گوێره‌ی زانیاریه‌کانی (چه‌تر) له‌ساڵى ()1970وه هیچ پڕۆسه‌یه‌کى تاپۆکردن له هه‌ڵه‌بجه‌دا ئه‌نجام نه‌دراوه ،ته‌نها له‌ساڵى ()2003نه‌بێت که بۆ ماوه‌یه‌ک تاپۆ کردن کاریکردووه. ئه‌رکان ئه‌حمه‌د ،یهکێکه له‌و هاواڵتیانه‌ى ک�ه به‌مه‌به‌ستى تاپۆکردنى خانوه‌که‌ى س�ه‌ردان��ى ش��اره‌وان��ى کردبوو به (چه‌تر)ى وت :کاتێک ئ�ه‌و هه‌واڵه‌مان بیست ک ه خانوو که‌الوه‌کانى ههڵهبجه تاپۆ ده‌کرێن زۆر دڵخۆش بوین ،به‌اڵم ئێستا که ده‌ستمان کردووه به‌مامه‌ڵ‌ه پێمان ده‌ڵێن ئه‌و گه‌ڕه‌که‌ى ئێوه تاپۆ ناکرێت ،چونکه (صور‌ه القید) ى ن��ی�ه ،ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدا م���اوه‌ى زیاتر له‌چه‌ند ساڵێک ده‌بێت ئه‌و گه‌ڕه‌که‌ى ئێم ه دروستکراوه. له‌و فه‌رمانه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیراندا نرخی تاپۆ کردنه‌کان رونده‌کاته‌و‌ه و ده‌ڵێت ئه‌و زه‌ویانه‌ى که‌وتوونه‌ت‌ه ناوه‌ندی هه‌ڵه‌بجه‌وه، ه �هر زه‌وی���هک ل�ه (300م) زی��ات��ر نه‌بێت ب����ه( )500دی��ن��ارى چ��اپ��ى ع��ێ��راق��ى تاپۆ
(چه‌تر) ورده‌کاری چۆنێتی تاپۆکردنه‌کانی هه‌ڵه‌بج ه باڵو دهکاتهوه ده‌کرێت و له (300م) زیاتر بێت له ناوه‌ندی ههڵهبجه به ( )750دینار تاپۆ ده‌کرێن ،بۆ ئه‌و موڵکانه‌شى که‌وتونه‌ت‌ه ده‌ره‌وه‌ى سنورى ناوه‌ندى ههڵهبجه ،هه‌ر موڵکێک (150م) زیاتر نه‌بێت به ( )400دینار تاپۆ ده‌کرێت له (150م) زیاتریش به( )750دینار تاپۆ ده‌کرێت. سۆران مهحمود ،یه‌کێکیتر‌ه له‌و هاواڵتیانه‌ى ش��ارى ههڵهبجه که دانیشتووى گه‌ڕه‌کى فه‌رمانبه‌ران‌ه وتى :حکومه‌ت له که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن ده‌ڵێت سه‌رجه‌م خانوو‌ه که‌الوه‌کانى ههڵهبجه تاپۆ ده‌کرێن ،ب�ه‌اڵم که ده‌چین مامهڵه ده‌که‌ین ده‌ڵێن ئ�ه‌و شوێنه‌ى ئێوه ناگرێته‌وه ،بۆیه ئه‌وه‌ى له راگه‌یاندن باس ده‌کرێت له‌گه‌ڵ کردار زۆر جیاوازه .بۆیه داواک���ارم حکومه‌ت بڕیارێک ده‌ربکات بۆ ئه‌وه‌ى سه‌رجه‌م خانوو وکه‌الوه‌کان تاپۆ بکرێن ،نه‌ک مه‌رج دابنرێت بۆ تاپۆ کردن. قایمقامیه‌تی ههڵهبجه لیژنه‌یه‌کی پێکهێناوه که جێگری سه‌رۆکی شاره‌وانی و چه‌ند به‌ڕێوه‌به‌رێکیتر تیایدا ئه‌ندامن ،جێگری سه‌رۆکی شاره‌وانی سودی تاپۆکردنه‌که‌ی روونکردهوه و پێیوایه ئه‌و هاواڵتیانه‌ى ک ه ده‌یانه‌وێت خانوه‌کانیان تێکبده‌ن و نۆژه‌نى بکهنهوه ده‌توانن مۆڵه‌تى خانوو به‌ره‌یان بۆ ده‌ربهێنن ،ئهوکاته ده‌ت��وان��ن له پێشینه‌ی خانوو (عقار) سودمه‌ند ببن .له لێدوانێکیدا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) کوێستان ئ �هک��ره‌م ،جێگرى سه‌رۆکى ش��اره‌وان��ى ههڵهبجه ،رایگه‌یاند «ئ���ه‌م ت��اپ��ۆک��ردن �ه ل �ه ( )%95کێشه‌ى هاواڵتیان چ��اره‌س �هر ده‌ک���ات» له ب��اره‌ی خانو‌ه بێ تاپۆکانیشه‌و‌ه وت��ی :ئه‌وانه‌ی تاپۆیان نیه ئهمانه (صورالقید)یان ئاماده نیه و نه‌خشه‌ى په‌سه‌ند کراویان نیه ،به‌اڵم ش��اره‌وان��ى پشتگیریان ده‌ک����ات ،وات���ه ل ه ئاینده‌دا هیچ کێشه‌یه‌کى یاسایان نیه بۆ تاپۆکردن ،له‌کاتێکدا که نه‌خشه‌کانیان
ه nبڕیارێکی سه‌رۆکی حکومه‌ت ل په‌سه‌ند بوو ده‌توانن سه‌ردانى شاره‌وانى بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى موڵکه‌کانیان بۆ تاپۆ بکرێت. تاپۆکردنه‌ک‌ه ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و زه‌وى و خانو ک�ه‌الوان�ه دهگرێتهوه که (صورالقید)یان به‌ناوى شاره‌وانیه‌وه‌یه ،به‌اڵم ئێستا به‌شێک له گ�ه‌ڕه‌ک�هک��ان (صورالقید)یان به‌ناوى خاوه‌ن‌ه سه‌ره‌کیه‌کانیانه‌وه‌ی‌ه که کاتى خۆى ههڵهبجه به‌ده‌ست ئه‌وانه‌و‌ه بووه ،بۆ نموون ه
ه کێشه ده‌نێته‌وه فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی هه‌ڵه‌بج ماڵى به‌گه‌کان یان ماڵى وه‌سمان پاشاى هه‌ر له‌و بارهیهوه شاره‌زایه‌کی بواری تاپۆ شوێنانه‌ی تاپۆ نایانگرێتهوه کارى ماوه ج��اف ،کوێستان رون��ی ک���ردهوه پێویست ه و ده‌رهێنانی (صورالقید) رایده‌گه‌یه‌نێت ئێمه له‌کارکردنداین بۆیان که ئه‌مه‌ش له‌ڕوى یاساییه‌و‌ه هه‌موو ئه‌و جۆره موڵکان ه ئه‌م کاره ئاسان نیه و له ئێستادا خه‌ریکین کاتێکى زۆرى ده‌وێت ،ئه‌وانه‌شی کێشه‌یان (صورالقید)یان بکرێت به‌ناوى شاره‌وانیه‌وه (ص��ورال��ق��ی��د) ب��ۆ ئ �ه‌وان �ه ده‌رده‌ک���هی���ن ک ه له‌سه‌ر نیه په‌سه‌ندکراون و ڕاگه‌یه‌ندراون، و (معامالت)ى جیاکردنه‌وه‌یان بۆ بکرێت ،نیانه ،هۆکاری نه‌بونیشی گهڕاندهوه بۆ هه‌ندێکیشیان کێشه‌یان لهسهره ئێمه ناتوانین ئهوکاته هه‌رموڵک‌ه و (صورالقید)ى تایبه‌تى ئه‌وه‌ی که له سه‌رده‌می سه‌دامدا هه‌ڵه‌بج ه ئه‌و نه‌خشان‌ه په‌سه‌ند بکه‌ین» باسی له‌وه‌ش خ��ۆى وه‌رده‌گ��رێ��ت و ده‌توانرێت ئ�ه‌و جۆره ناوچه‌ی قه‌ده‌غه‌کراو بووه .نه‌به‌ز مهحمود ،کرد که ئه‌و به‌شه‌یان په‌یوه‌ندی به به‌شى موڵکانه‌ش سود له تاپۆکردن وه‌ر بگرن .روپێوکار له شاره‌وانی ههڵهبجه وتى« :ئه‌و نه‌خشه‌دانانى سلێمانیه‌و‌ه ههیه.
شۆفێران به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانن غه‌رامه‌یان بۆ دێته‌و ه
هاتوچۆی هه‌رێم :غه‌در له که‌س ناکه‌ین ئاماده‌کار
ره‌هێڵ مامه‌ش کامێرای چاودێری بۆ خێرا رۆشتنی ش��ۆف��ێ��ران ل � ه س��هر شه‌قامه‌کان دانرا،هیچ هه‌ڵمه‌تێکی راگه‌یاندنیش بۆ ئ��اگ��ادار ک��ردن �ه‌وه‌ی هاواڵتیان ن���هک���راوه .ش��ۆف��ێ��ران ن��اڕه‌زای��ی به‌رامبه‌ر ئه‌م بابه‌ت ه ده‌رده‌ب��ڕن و هاتوچۆش ده‌ڵێت یاسا جێبه‌جێ ده‌که‌ین .وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروستیش ده‌ڵێت پێویسته ،به‌اڵم هۆشیاریش له‌گه‌ڵیدا.
دانانى کامێراى چاودێری له‌سه‌ر شه‌قامه گشتیه‌کان ب��ۆ ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى خێرایی لێخوڕین و رووداوه‌ک��ان��ى هاتوچۆیه ،به‌اڵم به‌وته‌ى هاواڵتیان و شاره‌زایانى بوارى هاتوچۆ، ئ���ه‌و ه �ه‌ن��گ��اوه ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک ک�ه‌م��وک��وڕى ههیه ،به‌هۆیه‌و‌ه نه‌یتوانیه‌و‌ه وه‌ک پێویست کاریگه‌رى له‌سه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ى قوربانیه‌کان هه‌بێت ،بۆ ئه‌و مهبهسته به‌شێکی زۆر له شۆفێرانى هه‌ولێر پێیانوایه ،ئه‌وکامێرایانه هیچ کاریگه‌ریان نیه و پێشتر هیچ رێنمایی و ئاگادار کردنه‌وه‌یه‌ک بۆ ئه‌وکامێران‌ه به شۆفێران نه‌دراوه. شۆفێرێک رایده‌گه‌یه‌نێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئ���اگ���ادار ن��هک��راون��ه‌ت��هوه ل �ه ک��ام��ێ��راک��ان ه �ه‌ت��ا ل �هک��ات��ی ن��وێ��ک��ردن �ه‌وه‌ی مۆڵه‌تی شۆفێریه‌که‌شیدا .پشده‌ر ئیسماعیل ،ماوه‌ى ( )15ساڵه شوفێری ته‌کسیه‌یه ،وتى :من وه‌ک شوفێرى ته‌کسى له ش��ارى هه‌ولێر، پێشتر نه‌مزانیوو‌ه کامێراى چ��اودێ��ری بۆ دی��اری��ک��ردن��ى رێ���ژه‌ى لێخوڕین داده‌ن����درێ، ته‌نانه‌ت له‌کاتى ت��ازه‌ک��ردن �ه‌وه‌ى مۆڵه‌تى شوفێریش به‌ئێمه‌یان ن �ه‌وت��ووه که ئه‌رکى ئه‌و کامێرایان‌ه چیه ،هه‌روه‌ها گومانم له راستى و دروستى ئه‌و کامێرایان‌ه ههیه ،ئایا
n
پێش به‌کارهێنانی کامێراکان هۆشیاری پێویسته فۆتۆ :کاروان ساالر
ئه‌وان ده‌توانن جیاوازى له‌نێوان ته‌کسیه‌ک و ئۆتۆمبێلێکى به‌رپرس بکه‌ن. هاواڵتیه‌کیتریش رایده‌گه‌یه‌نێت پێویست ب��وو ش��ێ��وه‌و ج��ۆری کامێراک‌ه ب��ۆ خه‌ڵک رونبکرایه‌ته‌و‌ه و رایانبگه‌یاندای‌ه کامێراکان له کوێدا داده‌نرێن .هاواڵتی ئاسۆ خالید، ل �ه‌م ب��اره‌ی �هوه وت��ى :تائێستا ن��ازان��م ئه‌رکى ئه‌و کامێرایان‌ه چیه ،ده‌بێ هاتووچۆ زیاتر روون��ک��ردن�هوه به شوفێران ب��دات ،بۆ ئ�ه‌وه‌ى ب��زان��درێ ل �ه‌چ کاتێک سه‌رپێچى تۆمار ده‌کرێت .ناوبراو له قسه‌کانیدا رایگه‌یاند: سه‌ره‌تا پێویست بوو جۆر و شێوازى کارکردن به‌و کامێرایان‌ه بۆ خه‌ڵکى روون بکرێتهوه، چونکه نازانرێت ئه‌و کامێرایان‌ه کامێرایه‌کى ئاساییه ،یان پێشکه‌وتووه ،دواتر کامێراکان
له‌شوێنى شاراو‌ه داندراون یان له‌ژێر دیوارێک ی��ان له‌شوێنێکى ن��ادی��ار ،ئه‌مه‌ش واده‌ک��ات شوفێر پابه‌ندى لێخورین نه‌بێت ،چونکه نازاندرێ له کوێ داندراوه. سااڵنه رووداوه‌ک��ان��ى هاتوچۆ له هه‌رێمى کوردستان رووی��ان له زیادبوونه ،به‌گوێره‌ی ئ��ام��اره‌ک��ان��ی (چ �ه‌ت��ر) ل�ه ساڵى ()2008 رێژه‌ی ئه‌وانه‌ی گیانیان له ده‌ستداو‌ه ()660 بووه و برینداره‌کانیش ( )7800که‌م ئه‌ندام بوونیش ( )38که‌س بووه. ئه‌م رێژهیه له ساڵی ( )2009زیادیکردووه ( )730که‌س مردووه ئه‌مه‌ش به به‌راورد به ساڵی پێشووی ( )70که‌س زیاتر له ساڵی پێشوو به‌رووداوی هاتوچۆ مردووه .به‌اڵم له به‌رامبه‌ردا بریندار و که‌م ئه‌ندام بوون که‌متر
ب��ووه‌ت�هوه برینداره‌کان له ساڵی ()2009دا بووه به ( )7325و که‌م ئه‌ندامیش بووه به ( )27که‌س ،رووداوه‌ک��ان له ( )2010زۆر ده‌بن له‌م ساڵه‌دا ( )870هاواڵتى ته‌نها به ئۆتۆمبێل ده‌م���رن ئ�ه‌م�ه‌ش ل�ه‌گ�ه‌ڵ ساڵی پێشتردا ج��ی��اوازی �هک �هی ( )140زی��ادی ک��ردووه ،بریندار و که‌م ئه‌ندامه‌کانیش به هه‌مان شێوه زیاد ده‌که‌ن ( )12000بریندار و ( )104که‌ئه‌ندام له ساڵی ()2010دابووه، رێژه‌ی پێنج مانگى سه‌ره‌تای ()2011ش به‌م شێوهیه باڵوکراوهتهوه ( )337مردوو ()3720 بریندار. ش��اره‌زای �هک��ی ب���واری ه��ات��وچ��ۆش پێیوایه ئه‌و کامێرانه‌ى دان��دراون بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى رووداوه‌کانى هاتوچۆ و سه‌المه‌تى هاواڵتیانه،
به‌اڵم پێیوایه ده‌بێت چه‌ند هه‌نگاوێک بنرێت بۆ ئه‌وه‌ی باش بکرێت سودیان لێوه‌ربگرین. یوسف مه‌حمه‌د بازیانى ،جێگرى سه‌رۆکى رێ��ک��خ��راوى رۆش��ن��ب��ی��رى ه��ات��وچ��ۆ ،وت��ی: ل �ه‌وان �ه زی��ادک��ردن��ى ژم����اره‌ى کامێراکان، چونکه ده‌بینین له شارێکى وه‌ک هه‌ولێر ژماره‌یه‌کى دیاریکراو ههیه ،بۆ ئه‌وه‌ى شۆفێر نه‌توانێ ته‌نیا له‌کاتى نزیک نزیکبوونه‌وه له کامێراک‌ه خێرایی که‌مبکاته‌وه و پاشان خێراییه‌که‌ى زیاد بکات. ئ���ه‌و رێ��ک��خ��راوه (رێ��ک��خ��راوى رۆشنبیرى س�ه‌الم�ه‌ت��ى ه��ات��وچ��ۆ) ل�ه ساڵى ()2011 دام���ه‌زراوه ،ئامانجى هۆشیارکرنه‌وه‌ی‌ه له رووداوه‌ک���ان���ی ه��ات��وچ��ۆ .ئ �ه‌و چ��االک �ه له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) سه‌باره‌ت به شوێنى دانانى کامێراکان باسی له‌وه‌کرد له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌م ئه‌و کامێرانان‌ه شوێنیان جێگر بێت، نه‌وه‌کو هه‌رجارێک له‌شوێنێک بن .وتی «پێویسته ئه‌و کامێرایان‌ه له‌شوێن‌ه گشتیه‌کان به‌شێوه‌یه‌کى جێگیر و به‌رده‌وام هه‌ڵبواسرێ». وت �ه‌ب��ێ��ژی وه‌زاره‌ت�����ی ت�ه‌ن��دروس��ت��ی��ش بونی ک��ام��ێ��راک��ان ب���ه پ��ێ��وی��س��ت ده‌ب��ی��ن��ێ��ت بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی رووداوه‌ک��ان ،به‌اڵم پێویستی ب���ه ه���ۆش���ی���اری زی���ات���ر ه���هی���ه .د.خ��ال��س ق��ادر ،وته‌بێژى وه‌زاره‌ت���ى ته‌ندروستى وتى: ئ���ه‌و ک��ام��ێ��رای �ه ه��ۆک��ارێ��ک��ى گ��رن��گ��ن بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى رووداوه‌کانى هاتوچۆ ،به‌اڵم پێویستى به هۆشیارى خه‌ڵک ههیه ،بۆ ئه‌وه‌ى روونکردنه‌وه‌ى زیاتریان پێبدرێت له‌سه‌ر ئه‌و کامێرانه. وته‌بێژه‌که‌ی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی پێشیوابوو: پێویسته شوێنى کامێراکان دیاریکراو بن و به‌ر ل �ه‌وه‌ى شوفێره‌ک‌ه بگاته ئه‌و شوێنانه، ت��اب��ل��ۆى پ��ێ��وی��س��ت ب �هک��ام��ێ��راى چ��اودێ��رى هه‌ڵبواسرێ ،تا شوفێران زیاتر ئاشنایه‌تیان له‌گه‌ڵ هه‌بێت و ب�ه‌الی�ه‌ن�هوه نامۆ نه‌بێت، ئهوکاته کاریگه‌رى زیاتر ده‌ب��ێ��ت ،له‌سه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ى رووداوه‌کان.
ئه‌م کامێرانه له‌کاتێکدا دانراون که به‌شێک له‌شۆفێران باوهڕیان به ته‌کنیکێکی به‌وشێوه‌یه نیه که بتوانێت ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئۆتۆمبێله‌که‌ی خێراییه‌که‌ی تۆمار بکات .به‌شێکیتریش ل �ه ش��ۆف��ێ��ران ئ���اگ���اداری غ�ه‌رام�هک��ان��ی��ان نین و سه‌رپێچیه‌کانیان دووب��اره ده‌که‌نه‌وه، ب �ه‌ڕای شاره‌زایه‌کیش ده‌ب��وو یه‌که‌مینجار غرامه‌ک‌ه بۆ شۆفێر بهاتبایه‌ته‌و‌ه تا خه‌ڵکی تێبگه‌یه‌ندرێت له سیستمه‌که. به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی راگه‌یاندنی هاتوچۆی هه‌رێمیش پێیوایه شتێکی ئاساییه ئه‌گه‌ر هاواڵتیان گله‌ییان هه‌بێت ،چونکه باوه‌ڕی وایه ئ�ه‌وه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌یان ده‌یکات مامهڵه کردنه له گه‌ڵ یاسادا .عه‌مید قادر، به‌رێوه‌به‌رى گشتى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌کانى هاتوچۆى هه‌رێمى کوردستان ،به (چه‌تر) ی وت :کاتێک ئ�ه‌و کامێرا چاودێریانه خێرایی تۆمار ده‌که‌ن غه‌رام‌ه ده‌کرێن ته‌نیا بۆ بهرژهوهندى هاواڵتیانه ،تائێستا کاریگه‌رى باشى به‌جێهێشتووه ،هه‌ر که‌سێکیش گومانى له راستى و دروس��ت��ى ئ�ه‌و کامێرانه ههیه له‌سه‌ر تۆمارکردنى غه‌رامه‌کان ،ده‌توانن سه‌ردانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتووچۆ بکه‌ن و وێنه‌ى ئۆتۆمبێله‌کانیان و رێژه‌ى خێرایه‌که‌ى ببینن ،کاتێک خێرایه‌که‌ى تۆمارکراوه ،ئه‌و کاته گازنده‌ى نامێنت. س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه ه��ۆش��ی��ارک��ردن �ه‌وه‌ى شوفێران به‌رله‌وه‌ى کامێراکان دابندرێن ناوبراو باسی له‌وه‌کرد پێشتر له رێگاى راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه ئه‌و بابه‌ته‌یان به هاواڵتیان راگه‌یاندو‌ه و ئامانج و مه‌به‌سته‌کانمان روونکردوه‌ته‌وه .عه‌مید قادر وتیشی :توانیومان‌ه به‌رچاو روونى به خه‌ڵک بده‌ین ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ى پابه‌ندى یاساکان نابن و به‌خێرایه‌کى زۆر ئۆتۆمبێل لێده‌خوڕن ئه‌و جۆره گله‌یی و گازاندان‌ه ده‌ک �ه‌ن ،چونکه خه‌ڵکى دڵنیا دهکهینهوه ل �ه‌وه‌ى که ئێمه غه‌در له که‌س ناکه‌ین و جیاوازی له نێوانیان ناکه‌ین.
وه‌رگێڕان
ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و باجی بازدان به سه‌ر سوپای پاسداران و :ل ه فارسییه‌وه
هێمن عه‌لی رهنگه ئه‌و که‌سانه‌ی گوێگری قسه‌کانی چه‌ند شه‌وی پێشووی مهحمود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد سه‌باره‌ت به ده‌ستی ئۆرگانه سه‌ربازییه‌کان له هاتنه‌ناوه‌ی نایاسایی کااڵ بۆ واڵت بووبێتن ،بڕوایان نه‌ده‌کرد ئه‌و ته‌نیا له سێ رۆژدا له‌م لێداوانانه پاشگه‌ز بێتهوه.
م��اڵ��پ�ه‌ڕی س���ه‌رۆک ک��ۆم��اری ئ��ێ��ران ل ه حاڵێکدا لێدوانه گواستراوه‌کان له الیه‌ن ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن������ه‌ژاده‌وه «چ���ه‌واش���هک���راو» ده‌زانی که به‌شگه‌لی گرنگی ئه‌م لێدوانانه له‌م سایته‌دا ئاماژه‌ی پێ نهکراوه به‌اڵم له فیلمی ته‌له‌فزیۆنی وتاره‌که‌ی مه‌حموددا ههیه. ئ��ام��اژه‌ی س �ه‌رۆک��ی ده‌وڵ���ه‌ت ب�ه ه��اورده نایاساییه‌کانی کااڵگه‌لی «ئاسایشی، ئیستخباراتی و ب �ه‌رگ��ری» و خه‌باتی «برایانی قاچاغچی» له سنووره‌کانی واڵتدا ،کاردانه‌وه‌ی خێرای محه‌مه‌د عه‌لی جه‌عفه‌ری ،فه‌رمانده‌ی گشتی سوپای پ��اس��داران��ی ش��ۆڕش��ی ئیسالمی له‌گه‌ڵ خۆی هێنا که نیشان ده‌دا فه‌رمانده‌کانی ئ����ه‌م ه���ێ���زه‌ش ،س��وپ��ا ل���ه م��وخ��ات �ه‌ب��ان��ی قسه‌کانی ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن���ه‌ژاد ده‌ژم��ێ��رن. وه‌اڵمه‌که‌ی فه‌رمانده‌ی سوپای پاسداران ناوه‌ڕۆکێکی هۆشدارئامێزی هه‌بوو؛ ئه‌و ده‌ستێوه‌ردانی سوپا له بازرگانی نایاسایی وه‌ک بانگه‌شه‌یه‌کی «چه‌واشه‌یی» زانی که له الیه‌ن که‌سانی به‌رژه‌وه‌ندیخواز دێته رۆژه‌ڤه‌وه. ئ����ه‌م ق��س��ان �ه ل���ه ح��اڵ��ێ��ک��دا ک�����راون که ج��ه‌ع��ف��ه‌ری چ �ه‌ن��د رۆژ ل���ه‌م���ه‌وب���هر له لێدوانێکی جیاوازدار جه‌ختی کردبوو که دۆسیه‌ی سزادانی تۆمه‌تبارانی «ئابووری و ره‌وشتی» له ده‌وڵه‌تدا ،له الیه‌ن ده‌زگای داده‌وه سپێردراوه به سوپای پاسداران. ک�ه‌وات�ه ده‌ت��وان��رێ تێبگه‌یه‌ت که بۆ له دۆخێکدا که ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له رابردوودا ح���ه‌زی ب �ه وه‌رگ��رت��ن �ه‌وه‌ی تۆمه‌ته‌کانی
n
ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد فه‌رمانده‌ی سوپا وه‌اڵمی هۆشدار‌ئامێزانه دهداتهوه ب
خ���ۆی دژی پ �ه‌رل �ه‌م��ان ،ده‌زگ����ای داد، ئه‌نجومه‌نی دی��اری��ک��ردن��ی ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی نیزام و ...ده‌زگاکان و که‌سانی تر نیشان ن��ه‌داوه ،ئ�ه‌م ج��اره له م��اوه‌ی ته‌نیا چه‌ند
روونکردنه‌وه و ئه‌و هه‌واڵه براورد بکه‌ین. راس��ت��ی ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه چاوپیاخشاندنێک ل�ه س �هر مانشێته‌کانی راگه‌یاندنه‌کان، به‌تایبه‌ت راگه‌یاندنه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان،
فۆتۆAP :
ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن�����ه‌ژاد ،ه���هر ل��ه ک��ات��ژم��ێ��ره سه‌ره‌تاییه‌کانی دوای باڵوکردنه‌وه‌ی ،بووه دیارده‌یه‌کی هه‌واڵی و وه‌ک به‌ڵگه‌یه‌ک ل �ه س�ه‌ل��م��ان��دن��ی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی س��وپ��ای
›› وێڕای بوونی فیلمی لێدوانه‌کانی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد سه‌باره‌ت به ئۆرگانه سه‌ربازییه‌کان ،وا دیاره ده‌رکه‌رانی به‌یانیه‌که ،له بنه‌مادا نیگه‌رانی دوورکردنه‌وه‌ی تۆمه‌تیان له سوپاش نهبووه رۆژدا ناچار ب��ووه ئه‌م ک��اره سه‌باره‌ت به سوپای پاسداران بکات. ب������ه‌اڵم ئ���ای���ا روون�����ک�����ردن�����ه‌وه‌ی چ �ه‌ن��د دێ���ڕی م��اڵ��پ �ه‌ڕی س����ه‌رۆک ک��ۆم��اری، ک���اری���گ���ه‌ری���ی���هک���ان���ی ق���س���هک���ان���ی ب��ۆ کاروباری ئابووری هاوپه‌یمانانی پێشووی بێ‌کاریگه‌ر ده‌کات؟ بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی به‌م پرسیاره ،رێژه‌ی ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌واڵی ئه‌م
نیشان ده‌دات که لێدوانی چه‌ند شه‌وی پێشووی ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد ،ره‌نگدانه‌وه‌ی به‌رچاوی نهبووه .به‌تایبه‌ت وێڕای بوونی فیلمی لێدوانه‌کانی ئ�ه‌ح��م�ه‌دی ن �ه‌ژاد، وا دی����اره ده‌رک���ه‌ران���ی ب�هی��ان��ن��ام�هی�هک�ه، ل �ه ب��ن�ه‌م��ادا ن��ی��گ�ه‌ران��ی دوورک���ردن���ه‌وه‌ی تۆمه‌تیان له سوپاش نهبووه. ئ��ه‌م��ه ل���ه دۆخ��ێ��ک��دای��ه ک���ه وت �هک��ان��ی
پاسداران له «قاچاغ»دا ،که‌وته رۆژه‌ڤی راگه‌یاندنه ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کانی ئێران. وه‌ه��ا جیاوازییه‌کی گ��رن��گ ،ره‌ن��گ�ه له روان��گ �هی ف�ه‌رم��ان��ده‌ک��ان��ی س��وپ��ا و ئه‌و که‌سه گوشارهێنه‌رانه‌ی ئ �ه‌م دوای��ی�ه له سه‌ر هاوکارانی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد به دوور نامێنێت؛ ئ��ه‌و ک�ه‌س��ان�ه ک �ه ت�ه‌ن��ی��ا سێ
رۆژ پێش لێدوانه چ��اوه‌ڕوان‌ن�هک��راوه‌ک�هی سه‌رۆکی ده‌وڵ �ه‌ت ،راسته‌وخۆ هه‌ڕه‌شه‌یان لێ کرابوو که ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ ده‌ست له کابینه وه‌رده‌ن ،رووب���ه‌ڕووی ک��اردان�ه‌وه‌ی توندی ئه‌و ده‌بنه‌وه که «مسۆگه‌ر زه‌ره‌ر له واڵت ده‌دات». ئ�ه‌ح��م�ه‌د ج�ه‌ن��ن�ه‌ت��ی ،س��ک��رت��ێ��ری کۆنسه ی��اخ��ود ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ار (ش���ۆرای نیگه‌هبان) ،چه‌ند ساڵ پێش شه‌هاده‌تی گرنگی س�ه‌ب��اره‌ت به ئایه‌تواڵ خامنه‌یی و ئه‌ندامانی تر له مه‌جلیسی پسپۆڕان (خۆبره‌گان)ی رێبه‌ری داوه که خوازیاری چاودێرییه له سه‌ر هێزه چه‌کدارییه‌کان، وه‌ک ده‌زگاکانی ژێر کۆنتڕۆڵی رێبه‌ر بوون .جه‌ننه‌تی وتوویه‌تی« :سه‌باره‌ت به ه��ێ��زه چ�هک��داری��ی�هک��ان ف�ه‌رم��وی�ه‌ت��ی قه‌ت ب��اس��ی م �هک �ه‌ن ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ل �ه ن��او هێزه چ �هک��داری��ی �هک��ان ده‌رف���ه‌ت���ی ئ����ه‌وه‌ی که که‌سێک لێکۆڵینهوه و پرسیار بکات نیه. له ناو هێزه چه‌کدارییه‌کان جێگای ئه‌م قسانه نیه .چۆن ده‌بێ که‌سێک بچێته ناو هێزه چه‌کدارییه‌کان و سه‌باره‌ت به هه‌ندێ بابه‌ت گومان دروست بکات؟ له‌م دۆخه‌دا فه‌رمانده ناتوانێ کار بکات». ب �ه وه‌ه����ا پ��ێ��ن��اس �هی �هک �هوه دی����اره ک �ه بۆ سوپای پ��اس��داران که رێ��ب�ه‌ری کۆماری ئیسالمی ئێران ته‌نانه‌ت باسکردنی گومان و پرسیار سه‌باره‌ت به ئهوه له کۆبوونهوه نهێنییه‌کانی مه‌جلیسی پسپۆڕان و له الیه‌ن متمانه‌پێکراوانێک وه‌ک جه‌ننه‌تی وه‌ک بابه‌ت ن��ازان��ێ« ،خه‌تی س��وور»ی ج��ی��اواز ل�ه ههرێمه ق �ه‌ده‌غ �هک��راوه‌ک��ان له کۆماری ئیسالمی ده‌ژمێردرێن. ئ���ای���ه‌ت���واڵ خ��ام��ن �هی��ی ئ����ه‌م دوای����ی����ه له م��وح��اف��ی��زه‌ک��اران داوای ک����ردووه ت��ا له ره‌خنه‌کانی خۆیان له ده‌وڵ �ه‌ت زێ��ده‌ڕه‌وی نه‌که‌ن و دوای ئهوه ،رێژه‌ی ئه‌م ره‌خنانه زۆر دابه‌زیوه. به‌اڵم ئه‌م ئاگربه‌سته رێژه‌ییه ،ته‌نانه‌ت له دۆخی بازدانی مهحمود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ل�ه خه‌تی س��ورێ��ک وه‌ک س��وپ��اش جێی متمانه ده‌بێت؟ سه‌رچاوه:
BBC
هه‌نگاو ب ه هه‌نگاو به‌ره‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک و :ل ه تورکییه‌وه
هێدی ئه‌حمه‌د ل ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌ندامان ل ه ()24 ته‌موز و ل ه پێنجه‌مین کۆبوونه‌وه‌ی دام و ده‌زگاکانی ( DTKکۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک) راوه‌ست ه ل ه سه‌ر «کورد چۆن ده‌توانێ ل ه داهاتوودا خۆی به‌ڕێو ه ببات و قۆناغی دامه‌زراندنی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی» کرا.
س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه ب�ه‌س��ت��ن��ی ک��ۆب��وون��ه‌وه‌ی ( )DTKل���ه ب�������ه‌رواری (31ـ)30ی ت�ه‌م��وزدا( ،جه‌مال جۆشکون) نوێنه‌ری کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک له‌گه‌ڵ و (ئاڵتان ت��ان) په‌رله‌مانتاری ()BDPی ئ��ام �ه‌د ل �ه ک��ۆن��گ��ره‌ی�هک��ی رۆژن����ام����ه‌وان����ی����دا زان����ی����اری����ان دا ب� ه راگه‌یاندنه‌کان .جۆشکون له‌گه‌ڵ ئاماژه به ئاوارته‌بوونی قۆناغ و ئاماده‌کاری بۆ کۆنگره به‌م شێوهیه هه‌ڵسه‌نگاندنی خۆی بۆ رووداوه سیاسییه‌کان کرد« :ئه‌گه‌ر رێگا له ب�ه‌رده‌م ئه‌م قۆناغه نه‌کرێته‌وه، ره‌وش��ێ��ک��ی زۆر ن��ال �ه‌ب��ار دێ��ت �ه ئ����اراوه. ل���ه‌م دۆخ����ه‌ش ( )AKPب �ه‌رپ��رس��ی��اره«. ج��ۆش��ک��ون ،ب��ارم��ت �ه‌گ��رت��ن��ی ئ���ی���راده‌ی سیاسی ،به‌ڕێوه‌بردنی قۆناغی سه‌رله‌نوێ دانانی یاسای بنچینه‌یی ته‌نیا له الیه‌ن ( )AKPو سیستمی س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی وه‌ک هۆکاره‌کانی قه‌یران ده‌ستنیشان ک���رد .جۆشکو ب �ه ئ��ام��اژه ب���ه‌وه‌ی ک ه ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کان خه‌یاڵه‌کانی ( )AKPتێک داوه و ئهمجاره له‌گه‌ڵ کۆمیسیۆنی ب��ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌کان و ده‌زگ��ای داد ئه‌م کاره‌یان ک��ردووه ،وتی که هه‌ڵوێستی بایکۆت به‌رده‌وام ده‌که‌ن و تا کاتێ بێ مافی هه‌بێت ،په‌رله‌مانتاران له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدان. کۆمیسیۆنه‌کان ئاماده‌ن ج��ۆش��ک��ون ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان��ی ک���رد ک �ه ل ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی هه‌میشه‌یی که هاوسه‌رۆکانیشی تێدایه ( )15که‌س کۆمیسیۆنی ئاماده‌کاریان پێک هێناوه
n
سیاسه‌تی کورد له ناوه‌ندی ئامه‌ددا خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک داده‌مه‌زرێنێت ئه‌وان .جۆشکون وتی له‌و ( )43شاره‌دا که هه‌ڵبژاردن بهڕێوه ده‌چێت)484( ، ئه‌ندام هه‌ڵده‌بژێردرێن. به‌ره‌و په‌رله‌مانی سه‌ربه‌خۆ و دیموکراتیک دوای ب���ای���ک���ۆت‌ک���ردن���ی پ���ه‌رل���ه‌م���ان، چ��اوه‌ک��ان روو ل�ه ئ��ام �ه‌ده و سیاسه‌تی
ک�ه خه‌باتی کۆمیسیۆنی ب�ه‌رپ��رس ل ه په‌ره‌نه‌سه‌ندن ،کۆمیسیۆنی راپۆرته‌کانی کار و خه‌بات ،کۆمیسیۆنی ته‌کنیک و کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنی ئه‌ندامانی گه‌ل درێژه‌ی ههیه .جۆشکون وتی هه‌ڵبژاردنی ئه‌ندامانی س �ه‌رج �ه‌م ش��ار ،شارۆچکه، گ �ه‌ڕه‌ک و گونده‌کان له یه‌ک رۆژدا بهڕێوه ده‌چێت که کۆتای ( )%40بۆ جنسیه‌ت به بنه‌ما وه‌رده‌گیردرێت. گه‌ل زۆرینه‌ی پێک دێنن ج��ۆش��ک��ون ب��اس��ی ل���هوه ک��رد ک �ه ()60 که‌س له گه‌ل )40( ،که‌سی ئه‌ندامی ئاسایی ،ئه‌ندامانی دام و ده‌زگاکان و که‌سێتیه‌کان ( )850ئه‌ندامی ()DTK پێک دێ��ن��ن ،ئ�ه‌ن��دام��ان��ی ئ��اس��ای��ی ک ه ب��ری��ت��ی��ن ل �ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اران ،س���ه‌رۆک ش��اره‌وان��ی �هک��ان ،س�ه‌رۆک��ان��ی ئه‌نجومی ش���اره‌ک���ان و ل��ه ش��وێ��ن��ێ��ک س �ه‌رۆک��ی ئ�ه‌ن��ج��وم��ی ش���ار ن �ه‌ب��ێ��ت ،ی���هک ک�ه‌س ل�ه ن��ێ��وان ب�ه الن��ی ک �ه‌م پێنج ئه‌ندامی ک����ورد رای��گ �هی��ان��د ک���ه ل���ه ب �ه‌رام��ب �هر ئه‌نجومه‌نی ش��اره‌وان��ی دهبێته نوێنه‌ری ن �ه‌ن��اس��ی��ن��ی پ��ێ��گ�ه و ئ���ی���راده‌ی گ���ه‌ل،
فۆتۆDIHA :
«په‌رله‌مانی کوردستانی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک» داده‌مه‌زرێنێت .به سااڵنه کێشه‌ی کورد وه‌کوو خۆی هێشتراوه‌ته‌وه و ه �هر ده‌س�هاڵت��ێ��ک ب��ۆ به‌هارێکی تر دره‌ن��گ��ی خ��س��ت��ووه ،ب���ه‌اڵم هه‌ڵبژاردنی ( )12حوزه‌یران ،قۆناغێکی نوێ له‌گه‌ڵ
کوردان بۆ چاره‌سه‌ری چاوه‌ڕێی ›› ده‌سه‌اڵت ناکه‌ن و زۆر خێرا قۆناغی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک به‌ره‌و پێش ده‌به‌ن خ��ۆی هێنایه ئ���اراوه .ل�ه‌گ�ه‌ڵ بڕیاری کۆمیسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردن سه‌باره‌ت
ب �ه ه�ه‌ڵ��پ�ه‌س��اردن��ی ئه‌ندامێتی خه‌تیب دیجله ،راگرتنی شه‌ش په‌رله‌مانتار ل ه گرتووخانه و به‌رده‌وامبوونی ئۆپه‌راسیۆنی سیاسی و س �ه‌رب��ازی قۆناغێکی نوێ ده‌س��ت��ی پێکرد و سیاسه‌تی ک���ورد به دام �ه‌زران��دن��ی مۆدێلی چ��اره‌س �ه‌ری به هێزی خۆی ،به دوای پێگه‌ی خۆیدایه. ب�ه پێی ئ �ه‌و ب��ڕی��اران�ه ئ��ی��راده‌ی گه‌لی پێشێل کرد و به هیچی زانی .کوردان که «خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک» ب �ه م��ۆدێ��ل��ی چ���اره‌س���ه‌ری ده‌زان�����ن ،بۆ ئه‌وه‌ی ئهمه که مۆدێلی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئاڵته‌رناتیڤه ببیندرێت ،به شێوه‌یه‌کی به‌رفراوان له گونده‌کان ،شارۆچکه‌کان، ک��ۆاڵن�هک��ان ،گ�ه‌ڕه‌ک�هک��ان و ش��اره‌ک��ان جێبه‌جێ ده‌کرێت. خۆڕاگری دیموکراتیکی گه‌ل ک����وردان دوای ن����ه‌ورۆزی ( )2011و س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ی ب���ه‌ره‌ی ره‌ن���ج ،ئ���ازادی و دی��م��وک��راس��ی ک �ه ل �ه ( )19پ��اره‌ت��ی و رێکخستنی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی پێک ده‌هات ،وێڕای زه‌خت و ده‌ستێوه‌ردانێکی زۆر به شێوه‌یه‌کی ئاشکرا له سه‌ر ()14 خاڵی داواک��اری خۆیان بۆ چاره‌سه‌ری پ���ێ���داگ���ری���ان ک�����رد .ه����ه‌روه‌ه����ا چ���وار په‌یامی «ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی دیموکراتیک»، «خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک»، «ی��اس��ای بنچینه‌یی دیموکراتیک» و «یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی» ئ �ه‌رێ ک��رد. س���ه‌ره‌ڕای هه‌موو شتێک پێداگری له س���هر س��ی��اس�ه‌ت��ی دی��م��وک��رات��ی��ک ک��را، به‌اڵم دوای هه‌ڵبژاردن نه ئۆپه‌راسیۆنی سیاسی و نه ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی نه‌وه‌ستا .کوردان بۆ چاره‌سه‌ری چاوه‌ڕێی ده‌س���هاڵت ناکه‌ن و زۆر خێرا قۆناغی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک به‌ره‌و پێش ده‌به‌ن .سیاسه‌تی کورد له ناوه‌ندی ئامه‌ددا پهره به مۆدێلی ئه‌نجومه‌نی شار ده‌دات و له‌گه‌ڵ ته‌واوکردنی الیهنه که‌م و کورته‌کانی ،به جۆش و خرۆشێکی گه‌وره‌وه «به‌ڕێوه‌به‌ری خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک» راده‌گه‌ینن .ئه‌نجومه‌نی شار له هه‌موو شاره‌کاندا داده‌م�ه‌زرێ و پیرۆزبایی ده‌کرێت.
ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا « لیژنه‌یه‌ک پێکهێنرا بۆ چاره‌سه‌رکردنى قه‌یرانى سیاسى عێراق»
رۆژى شهممه له ماڵى سه‌رۆکى عێراق ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ى نێوان الیهنه سیاسیه‌کانى عێراق به‌ڕێوه‌چوو که سه‌رۆکى لیستى ئه‌لعێراقیه و سه‌رۆکى لیستى ده‌وڵه‌تى یاسا تیایدا به‌شدار بوون. به‌رزان عوسمان ،به‌ڕێوبه‌رى ڕاگه‌یاندن له ئۆفیسى سه‌رۆکى عێراق ده‌ڵێت بڕیاره الیهنه عێراقیه‌کان تا دوو هه‌فته‌ى تر هه‌ڵوێستى خۆیان یه‌کالیى بکهنهوه له‌سه‌ر ئه‌گه‌ر و نه‌گه‌رى م��اوه‌ى مانه‌وه‌ى هێزه سه‌ربازییه‌کانى ئه‌مریکا له عێراق. ل���ه م��ی��ان �هى گ��ف��ت��وگ��ۆک �هی��دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ هاوکارمان به‌ڵێن ساڵح ،به‌ڕێز عوسمان ئ��ام��اژه‌ش ب �هوه ده‌ک���ات تێگه‌یشتنێکى ه���اوب���ه‌ش ه���ات���وه‌ت���ه ئ������اراوه ل���ه ن��ێ��وان سه‌رکرده‌کانى هه‌ردوو الیه‌نى ئه‌لعێراقیه و ده‌وڵه‌تى یاسادا سه‌باره‌ت به حکومه‌تى ه��اوب �ه‌ش و ئ���ه‌وه‌ى ل�ه کۆبونه‌وه‌که‌شدا به‌دى ده‌ک��را ئهوه بوو که هه‌موو الیهنه ب��ه‌ش��دارب��ووه‌ک��ان پ��ه‌رۆش��ى حکومه‌تى هاوبه‌شى نیشتمانى بوون. ()BDPییه‌کان له‌گه‌ڵ چیچه‌ک دیداریان ئه‌نجامدا س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه ئ��ازادن �هک��ردن��ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره گیراوه‌کان و ئه‌و قه‌یرانه‌ی که به بایکۆتکردنی هه‌ڵوێستی ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیاوه هاته ئ���اراوه، یه‌که‌مین دانیشتنی ( BDPپارتی ئاشتی و دیموکراسی) له‌گه‌ڵ سه‌رۆکی په‌رله‌مانی گه‌وره‌ی تورکیا پێک هات. حه‌سیب کاپاڵن ،په‌رله‌مانتاری ()BDPی (ش��رن��اخ) و س��ری ساکیک ،په‌رله‌مانتاری (موش) له‌گه‌ڵ جه‌میل چیچه‌ک دانیشتن. ک��اپ�لان وت��ی «ئ���ه‌م دی����داره ،ب �ه پیرۆزبایی و ن �ه‌زاک �ه‌ت ئه‌نجام درا» .دوای دی���داری چیچه‌ک و که‌مال قلچدار ئۆغلو ،سه‌رۆکی پ��ارت��ی ک��ۆم��اری گ �ه‌ل ( ،)CHPئهمجاره ()BDPه‌ش ب��ڕی��اری دا ک�ه ل�ه چیچه‌ک داوای دی����دار ب��ک �ه‌ن .ده‌م��ی��رت��اش ل�ه‌گ�ه‌ڵ ره‌خ��ن�ه‌گ��رت��ن ل�ه ( )AKPوت��ی «س���ه‌رۆک وه‌زی��ر به‌و لێدوانانه ،که‌ش و هه‌واکه‌ی به‌ره‌و دواوه‌و‌ه برد .سه‌رۆک وه‌زیر له سه‌ر ئه‌م قهیرانه سیاسه‌ت ده‌کات» .ده‌میرتاش له‌گه‌ڵ ئاماژه به‌وه‌ی که پێویسته کێشهکه ته‌نیا به مه‌سه‌له‌ی «متمانه»وه س��ن��ووردار نه‌کرێته‌وه .جه‌ختی ل�ه س �هر ئ �هوه ک���ردهوه ک�ه گۆڕینی یاسای بنچینه‌یی ده‌ب��ێ یاسای به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر و یاسای سزادانی تورک له‌خۆ بگرێت. ده‌میرتاش له‌گه‌ڵ جه‌خت له سه‌ر قانع‌کردنی ئه‌ردۆغان له الیه‌ن چیچه‌که‌و‌ه وتی «ئه‌گه‌ر ئێمه کۆمیسیۆنی رێکه‌وتن دامه‌زرێنین قبوڵی ده‌که‌ین .ئه‌گه‌ر کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ر بێت، ئێمه رازین بچین‌ه په‌رله‌مان». حکومه‌تى هه‌رێم و تۆپبارانى ئێران کۆمه‌ڵێک ن��وس��راوی فه‌رمی نوێنه‌رایه‌تی حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ل �ه ت���اران ئاشکرا ک���راون و ل�ه ت���ۆڕی کۆمه‌اڵیه‌تی ()facebook.comدا باڵوکراونه‌ته‌وه، به‌گوێره‌ى هه‌ندێک له‌و نوسراوانه‌ش ،بوردومانی ناوچه سنورییه‌کان به ئاگاداری به‌رپرسانی بااڵی هه‌رێمى کوردستان بهڕێوه چووه ،هاوکات نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێمیش له ئێران دروستی به‌شێکی ئه‌و به‌ڵگه‌نامان‌ه پشتڕاست دهکاتهوه. چه‌ند رۆژێک له‌مه‌وبه‌ر ئیمه‌یڵی نوێنه‌رایه‌تی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له ئێران هاک کراوه و چه‌ندین به‌ڵگه‌نام‌ه و نوسراوی نهێنی تێدا ئاشکرا بوون ،له به‌شێکی به‌ڵگه‌نامه‌کاندا ئهوه ئاشکرا ک��راوه ،که حکومه‌تی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اده‌ی��ی خ���ۆی ده‌رب���ڕی���وه بۆ هاوکاریکردنی ئێران له دژی چاالکییه‌کانی په‌ژاک و پهکهکه. هه‌ر له به‌ڵگه‌نامه‌کاندا داوا له حکومه‌تى هه‌رێم کراوه چاودێرى جموجوڵه‌کانى حزبى دیموکرات و پارته کوردییه‌کانى تر بکات و هه‌روه‌ها گۆڤارى (کورد ـ ئیسرائیل) دابخات.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 64 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه
16
شۆڕش رێبوار
مرۆڤ بوونه‌وه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تییه و بۆ گه‌ره‌نتی ژیانی خۆی وه‌کو فاکته‌رێکی س�ه‌رک��ی به‌بنه‌مای ده‌گ��رێ��ت و بووهته هۆکاری ئافراندنی ئه‌و پیشکه‌وتنانه‌ی ئ���ه‌ورۆی .ل�ه‌م روانگه‌یه‌دا وه‌اڵت��ی ئێمه ک��وردس��ت��ان ب �ه م��ێ��ژووی��ی�هک��ی دوور و درێژی هه‌زاران ساڵه رۆڵیکی به‌رچاوی له ئه‌ستۆ گرتووه و ئاسه‌واره‌کانی هیاللی زێڕین (مێزۆپۆتامیا) به‌ڵگه‌ى ئه‌م ئیدعایه ده‌سه‌لمێنی ،به‌اڵم هه‌ر ئه‌م واڵته زێرینه‌ی ئێمه بووبه ئامانجی ته‌ماح و هێرشی والتانی ده‌وروو به‌ری و به درێژایی مێژوو لێوان لێوه بووه له کاره‌ساتی دڵته‌زێنی داگیرکاری ،جینوساید و قه‌اڵچۆکردن. ه�هر به هه‌مان شێوه دوای دابه‌شبونی ب �ه س���هر چ���وار ده‌وڵ���ه‌ت���ی رۆژه���هاڵت���ی ناویندا ل�ه سالی ( )1923رووب���ه‌ڕوی جینوساید و قه‌تل و عام بووته‌وه و هه‌ر جاره و وێڕای به‌رخۆدانی و سه‌رهه‌ڵدانى قاره‌مانانه به دژوارترین شێواز سه‌رکوت ک��راوه که نمونه‌کانی زۆرن وه‌ک��و شێخ سه‌عیدی پیران و سه‌ید ره‌زای دێرسیم له باکوور ،قازی محه‌مه‌د و ئیسماعیل
باشترین نوێنه‌ر خه‌ڵک خۆیه‌تی خانی شکاک (سمکۆ) له رۆژهه‌اڵت و شێخ مهحمود به‌رزنجی و مه‌ال مسته‌فای بارزانی له باشوور و ده‌یان نمونه‌ی تر. شایانی باسه ئه‌وانه‌ی سه‌ره‌وه جینۆسایدی فیزیکی ب���وون ک�ه نه‌یانتوانی گه‌لی کورد بنه‌بڕ بکه‌ن و کۆتایی پێ بێنن، به‌اڵم جینوسایدی کلتووری که ئه‌مڕۆ گ �ه‌ل��ی ک����ورد و گ��ه‌الن��ی ب��ن ده‌س��ت��ی ناوچهکه توشی بوون خراپترین بارودۆخى خوڵقاندوه ،له سێ به‌شی کوردستان به ه��ۆی هه‌بوونی ده‌وڵ�ه‌ت��ان��ی فاشیست و داپڵوسێنه‌ر بارودۆخێکی نادادپه‌روه‌رانه و نادیموکراتیک په‌یڕه‌و ده‌کرێت و تا ئێستا ئیراده‌ی گه‌لی ک��ورد و کلتوور زمان دانی پێ نهنراوه ،له راستیدا ئهمه حه‌قیقه‌تی داگیرکاره و له‌مه باشتری لێ ئاره‌زوو ناکرێت. ب���ه‌اڵم ل �ه ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان دوای زیاتر له ( )20ساڵ حوکمداری کورد و به‌تایبه‌تی له ( )2003و رووخانی رژێمی به‌عس به‌مالوه بارودۆخێکی جووداتر له خۆبه‌ڕێوه‌بردنی ک��وردان له‌م بهشه هیوا ده‌کرا که بتوانێت واڵمده‌ره‌وی ئه‌و هه‌موو ب�ه‌س�هره��ات�ه ره‌ش��ان �ه بێت و ک��وردس��ت��ان ببێته نمونه‌یه‌کی پێشکه‌وتوو له بوواری ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری و دیموکراتیدا. که‌چی ده‌بینرێت کوردستان هێشتا له ئاستی سێ پارێزگاکه و گه‌وره‌بوونی ل�����ه‌راده‌ب�����ه‌ده‌ری ش��اره‌ک��ان��ی ه �ه‌ول��ێ��ر و سلێمانی ک �ه وه‌ک���و ئ�ه‌ژدی��ه��ا خه‌ڵکی گ��ون��ده‌ک��ان و ش���ار و ش��ارۆچ��ک �هک��ان له خۆ ده‌گ��رێ��ت و ئ �ه‌م دوو ش��اره ب �ه‌ره‌و ته‌قین ده‌بات و له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش به هه‌موو جۆریک سیمای واڵته‌که‌مانی گۆڕیوه و به‌ره‌و ئۆتۆئاسمیالسیون (خۆله‌باربردن) و توانه‌وه له کلتوور و ناسنامه‌ی ده‌ره‌کیدا ده‌ڕوا و سیستمی سه‌رمایه‌داری به هه‌موو
جۆرێک تاک و کۆمه‌ڵگای کوردی جێگه ناکۆکه‌کان ،له ()17ى شوباتهوه تۆشیاری کردووه. ئه‌و که‌ش و هه‌وای وا هه‌رکه‌سێ ده‌یزانی لێره‌دا نامه‌وێ به تێڕوانینی ره‌ش و سپی و چه‌ندین جار له سه‌ری باس کراوه هاته هه‌موو شتێک ره‌ش بکه‌م ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی که ئ��اراوه ،به‌شێک به ن��اوی ئۆپۆزسیۆنی ئه‌مڕۆ دیاره ئاسه‌وه‌اره‌کانی ئه‌م هێرشه‌یه په‌رله‌مان به هۆی ناکۆکی ناو حزبی ک�ه ده‌ت��وان��ی��ن کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و ب �ه ک��اره��ێ��ن��ان��ی ئ��ی��س�لام��ی سیاسی وه‌کو کێشه‌ی ژنان ،گه‌نجان یان کێشه خاوه‌نداریان له خۆپیشانده‌ران کرد و تا ئابورییه‌کان که بووهته واڵتێکی تا دوایی ئاستی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری خۆپیشاندانه‌کان مه‌سره‌فی و له ده‌ستی نادادپه‌رورانه‌ی ب����وون و ت��وان��ی��ی��ان ه��ێ��زێ��ک��ی ب���اش ل�ه‌م چینێکی که‌میینه ک �ه ب��ااڵده‌س��ت �ه و خۆپیشاندانه وه‌ربگرن و هیوایه‌کی تازه‌یان سه‌رمایه‌که‌ی خه‌یاڵییه و چینێکی زۆر ئاراسته‌ی جه‌ماوه‌ر بکه‌ن .دوای ئه‌وه‌ی له ئاستێکی الوازدا ماوه‌ته‌وه .برسی به‌و خۆپیشاندانه‌کان به‌ره‌و توندوتیژی چوو به مه‌عنایه ک �ه‌وا عه‌داله‌تی ئابورییه‌کی ده‌ستێوه‌ردانی هه‌ردووال و رژاندنی خوێنی یه‌کسان نییه و ئه‌رێنی نرخاندنی ئه‌ورۆ ( )10هاواڵتی و برینداربوونی زیاتر له ک �ه وه‌ک���و س��ه‌رده‌م��ی به‌عسی نییه و ( )300که‌سی تر که‌شێکی دڵته‌زێن و به وتنی له خۆا به زیادبێ ته‌واوکه‌ر ناخواسته‌ی ئاراسته‌ی گه‌له‌که‌مان کرا نییه ،چونکه ئه‌م واڵته زێڕینه توانای که هه‌ردوو ال به‌رپرسیارن و ئێستاش به حه‌واندنه‌وه و ژیاندنی هه‌ژمارێکی زۆرتره پێکهێنانی کۆبوونهوه ( )5قۆڵییه‌که‌یان له‌و رێژه‌یه‌ى ئه‌مڕۆی کوردستانی تێدا له پشتی درگا داخراوه‌کان دیار نییه له ههیه ،به‌اڵم به جورئه‌ت ده‌توانم ئاماژه به سه‌ر چی و بۆ چی کۆده‌بنه‌وه و ئه‌وه‌ی هه‌زاران که‌س بکه‌م که له هه‌بوونی نانی که باسی له سه‌ر ده‌که‌ن بۆ رای گشتی شه‌وی سه‌ر سفره‌که‌یان بێ به‌شن. و گه‌ل ب�ڵاوی ناکه‌نه‌وه و ده‌نگۆی له له الیکیتر ئابورییه مه‌سره‌فیه‌که‌مان له یه‌ک نه‌کردنیان دیاره. نانی وشکی سه‌ر سفره‌که‌مان تا جل و ده‌ت��وان��م ئ��ام��اژه به چاوپێکه‌وتنی مه‌ال به‌رگمان ک�ه ته‌نانه‌ت مۆدێله‌که‌یشی به‌ختیار له دیمانه‌که‌ی ته‌له‌فزیۆنی گه‌لی واڵت��ێ��ک وه‌ک��و چیین بۆمانی دی��اری کوردستان بکه‌م که به ئاماژه کردن به ده‌کات و ده‌یدورێت یان هه‌موو که‌ره‌سته و باسی نه‌ته‌وه‌ی کورد و گه‌لی کوردی پێداویستیه‌کانمان که به مارکه تورکی ده‌کات و له روانگه‌ی کاکه مه‌ال گه‌لی و ئه‌مریکى و یابانی و ئێرانیه‌که‌ی و ...کورد ته‌نها له سێ پارێزگاکه ده‌بینێ و ده‌نازین و به فه‌خره‌وه ده‌یکرین !...به‌اڵم راستی ئه‌م گه‌له و پانتایی چوار پارچه‌ی ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت رۆژێک نه‌یده‌ن پێمان و کوردستان و ته‌نانه‌ت کوردانی ئاواره له بخوازن درگ��ای ره‌حمه‌تیان داخ �ه‌ن خۆا هه‌موو عاله‌مدا به گه‌لی کوردی نازانێ، ئه‌و رۆژه نه‌هێنی که له ئاوه‌ها رۆژێک چونکه له ب�هر ته‌حدای داگیرکه‌رانی سه‌رت بێته ژێر الشته‌وه براکه‌شت الت کوردستان به سێداره و کوشتن و تۆپباران لێ ال ناکاته‌وه! و گرتن و ئهشکهنجه بێ هه‌ڵۆیستن .له سه‌رئه‌نجام له‌م باروودۆخه که بوو به هۆی الیکی تر ته‌نانه‌ت ئ��اوڕێ ل �ه‌و ناوچه ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی خه‌ڵک و بێ هیوایی له‌م جێگه ناکۆکه‌کان ن��ادات �هوه باسی لێ شێوازه به‌ڕێوه‌به‌رییه له هه‌رێمدایه و ناوچ ه ناکات ،وا دیاره ده‌ستیان لێ شۆڕبۆته‌وه
به گه‌لی ک��وردی نازانن ،ئه‌گه‌ر نا تا ئێستا چاره‌نوسی ئه‌و ناوچه‌یان یه‌کالیی ده‌کرده‌وه. وه‌ک����وت����ر م�����ه‌ال ب���ه‌خ���ت���ی���ار ب���اس���ی ل�ه دروستکردنی حکومه‌تێکی بنکه فراوانی کرد که وا دیاره له‌م روانگه‌یه‌ی ئه‌وان ئ �ه‌م حکومه‌ته‌یان ب�ه رێکه‌وتنێک له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆیان به بنه‌ما ده‌گرن و له ناو خۆیان وه‌کو ()5 الیه‌نه‌که (دووو حزبه‌که‌ی ده‌س �هاڵت و س��ێ الی�ه‌ن��ی ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مان) ت���ه‌واوک���هر ده‌زان�����ن و ک���ه‌س و الی�ه‌ن�ه جوداکان له دهرهوه بهێڵنه‌وه و ئهمه له نه‌فسیه‌تی خ��ۆی��دا دژی پێوانه‌کانی دیموکراسیه‌ته و ناتوانێ ئیفاده‌ی هه‌موو ره‌نگه‌کانی ن��او کۆمه‌ڵگا ب��ک��ات .له الی��ک��ی ت��ر ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی��ش ت��ا ئێستا کارێکی ن�هک��ردوه و ل�ه‌م ب���واره‌دا هیچ لێدوان یان روونکردنه‌وه‌یه‌کی ن �ه‌داوه و ئه‌م بێده‌نگییه وا دیاره که تا ئاستی به پێوانی ده‌س��هاڵت هه‌ڵسوکه‌وت ده‌ک��ات و له سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان له یه‌ک هاتوون. به‌اڵم ئه‌و کۆبوونه‌وانه‌ی که به‌رهه‌می خوێنی ( )10که‌س و س �ه‌دان برینداره ل��ه پ��ش��ت��ی ده‌رگ����ا داخ���راوه‌ک���ان���هوه له خ���اوه‌ن���ی خ���ۆی ش���اردن���هوه و ئ��اش��ک��را نه‌کردنی کۆبوونه‌وه‌کانیان که له‌سه‌ر چی و چۆن گفتگۆ ده‌ک�ه‌ن و ماڵ به خ��اوه‌ن ماڵ ره‌وا نابینن .به‌م بۆنه‌وه به ئه‌م بێده‌نگییه‌ی ه�ه‌ردوو الیه‌ن ده‌خ��وازن گ �ه‌ل ب �ه گ��وێ��ره‌ی ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی خۆیان به‌کاربێنن ،له الیه‌ک ئۆپۆزسیۆن هێزی ج �ه‌م��اوه‌ر وه‌ک��و ک��ارت��ی فشار ل�ه سه‌ر ده‌سه‌اڵت به کار دێنێ و ده‌سه‌اڵتیش له پرۆژه ده‌وڵه‌تیه‌کان به گوێره‌ی که‌ش و هه‌وای هه‌رێم هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات و به که‌ڵک وه‌رگرتن له حزبایه‌تی ده‌خوازی
عایداتی هه‌رێم بۆ خزمه‌تگوزاری ل ه سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خۆیان تۆمار بکه‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ی له ناو ماڵی خۆیان ده‌ریان خستووه! ل���ه‌م ک���ه‌ش و ه���ه‌واک���ه ن �ه ش���ه‌ڕ و نه ئاشتی ل�ه خ��ۆ ده‌گ��رێ��ت ب�ه داخ���هوه به نه‌بوونی شه‌فافییه‌ت بێ هیوایی گه‌ل له خۆبه‌ڕێوه‌بردنی خۆماڵی کوردانی به دواوه هێناوه و ئه‌مه‌ش کاره‌ساتێکی دڵته‌زێنه که ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن لێی به‌رپرسیارن. ئه‌وه‌ی که لێره‌دا چاره‌سازه خۆبه‌رپرسیاری خه‌ڵکه‌که‌یه بتوانن به خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دی��م��وک��رات��ی و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی ک���ۆڕ و کۆبوونهوه له ئاستی گوند و گه‌ڕه‌ک و شار و شارۆچکه‌کانه‌دا تاکو بتوانن به گوێره‌ی پێویست له سه‌ر پرسه‌کانمان به‌رپرساربین و بۆ تاوتوێکردنی کۆبینه‌وه و هه‌موو جێگا و شوێنێک وه‌کو مزگه‌وت، مه‌کته‌ب و زانکۆ و ماڵ و گه‌ڕه‌ک و پارکه‌کان بکه‌ینه گۆڕه‌پانی دیالۆگ و گفتگۆ و له یه‌ک تێگه‌یشتن و پێکه‌وه ژیان .به‌م جۆره حزب و الیه‌نه‌کان به دوای خۆمان راکێش بکه‌ین و ئ�ه‌و کلتووره کۆمه‌اڵیه‌تیه که به ه���ه‌زاران س��اڵ له ناو کورداندا په‌یڕه‌و کراوه و ئێستاش له ناو گونده‌کاندا زیندووه و په‌یڕه‌و ده‌کرێت پێش بخه‌ین و کێشه‌کانمان به که‌ڵک وه‌رگرتن له مرۆڤه عاقڵه‌کان وه‌کو ریش سپیه‌کان و زانایانی راسته‌قینه‌ی ئاینی، کۆمه‌اڵیه‌تی ،کلتووری و ئابووری و به رۆڵگێڕی ژنان و گه‌نجان چاره‌سه‌ر بکه‌ین و ه�ه‌ری�هک��م��ان وه‌ک���و تاکێکی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای ک���وردی ب �ه پێشخستنی ئاستی زان��ای��ی خۆمان پێویستیه‌کانی زانایی و به‌رهه‌م هێنان پێک بێنین و خۆمان له چاوه‌ڕوانی هێز و الیه‌نه‌کان ته‌واو بکه‌ین و ببینه نۆێنه‌ری خۆمان.
په‌یڕه‌وکردنى ستراتیژى هه‌ڵ ه بۆ ده‌ربازبوون ل ه قه‌یرانه‌کان چاره‌سه‌ره؟ عه‌دنان محه‌مه‌دى
بێگومان ()17ى ش��وب��ات وه‌ک س�ه‌ره‌ت��اى قۆناغێکى ن��وێ له باشورى کوردستان و تێگه‌ڵبوون ب ه ده‌نگى ئه‌و ناڕه‌زایه‌تیانه‌ى ک ه ل ه سه‌رتاسه‌رى ناوچهکه گه‌الن له به‌رامبه‌رى سیستمى نادادپه‌روه‌ر و گه‌نده‌ڵه‌کاندا به‌رزیان کردوه‌ته‌وه ،ئهمه له‌الیه‌ک له‌الیه‌کى ترهوه ده‌ستپێکردنى ئ �ه‌م قۆناغ ه وه‌ک��و شۆڕشى مه‌ده‌نیانه‌ى سه‌رده‌م کاردانه‌و‌ه و وه‌اڵمدانه‌وه‌ى ههره به‌جێى گه‌ل بوو که به‌رامبه‌ر ته‌مه‌نێک گه‌نده‌ڵى و شاردنه‌وه‌ى حوکمڕانى دیکتاتۆر ل ه قاڵبێکى دیموکراسى نیشتمانپه‌روه‌رى و کوردایه‌تیدا که له‌الیه‌ن ه�ه‌ردوو بنه‌ماڵه‌ى بارزانى و تاڵه‌بانییه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌بردرێت. ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �هک��ان ل�� ه ش��ارى سلێمانى و شارو شارۆچکه‌کانى تر هه‌رێمى کوردستان بۆ ماوه‌ى ( )62رۆژ به‌رده‌وامبوو که چه‌ندین شه‌هید و بریندارى لێکه‌وته‌وه، ته‌واوى چین و توێژه‌کانى هه‌رێمى کوردستان پشتگیرى ئ���ه‌و خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ان�هی��ان ک��رد، هه‌روه‌ها نوسه‌ران و روناکبیرانى پارچه‌کانى ترى کوردستانیش داوایان ل ه حکومه‌ت کرد
که گوێ بدات ب ه ناڕه‌زایه‌تى خۆپیشانده‌ران جیهانییه‌کان و ناوچه‌ییه‌کان خۆى بگۆڕێت ههرێمه .له‌الیه‌کى تریشه‌و‌ه له الیه‌نى سیاسى ک ه داواکردنى ماف ه زه‌وتکراوه‌کانى خۆیانه ،و وه‌ک قۆناغێکى سه‌رکه‌وتوو له گۆڕه‌پانى و دیپلۆماسیشه‌وه له‌که‌یه‌کى ره‌ش�ه به‌سه‌ر به‌اڵم بهپێچهوانهوه ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم به‌بێ جیهانى و ناوچه‌که‌دا رۆڵى خۆى بگێڕت و پێگه‌ى سیاسى هه‌رێم له دهرهوه .ئه‌وه‌ش ل ه گوێدان به خۆپیشاندان و ناڕه‌رایه‌تییه‌کان پێگه‌ى سیاسى و ئابورى و دیپلۆماسى خۆى میدیا جیهانیی ه به‌ناوبانگه‌کاندا رۆژ له‌دواى س���هر ب���ارى گ��رت��ن ،ک��وش��ت��ن و رف��ان��دن و به‌هێز بکات. رۆژ به‌رچاو ده‌که‌وێت .بهمشێوهیه ده‌سه‌اڵتى س��وت��ان��دن��ى خێمه‌کانى س����ه‌راى ئ����ازادى و ل�هک��ات��ێ��ک��دا ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م له‌جیاتى ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان ل���ه‌ن���او ه�ه‌ڵ�هی�هک��ى ته‌قاندنه‌وه‌ى ئه‌ڵغام له ناو خۆپیشانده‌راندا و قه‌ناعه‌ت پێکردن و گ�ه‌ڕان�هوه بۆ باوه‌شى ستراتیژیدا ژیان ده‌کات که سه‌رکوتکردن، چه‌ندین سیناریۆى جیاوازى ترى بۆ بێده‌نگ گه‌له‌که‌ى و جێبه‌جێ کردنى داواکانى ،که‌چى گرتن و کوشتنى خه‌ڵکى ئازادیخواز و بێ کردنى شه‌قام دروستکرد ،س �ه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى بهپێچهوانهوه سه‌رکوتکردن و داپلۆسێنه‌رى تاوان و رۆژنامه‌وان ده‌کات و داییم به‌ڵێنى ئه‌م قۆناغ ه کۆتایى نه‌هاتوو‌ه و چ��اوه‌ڕوان ئ��ازاد ک���ردوه .ئ �ه‌و مه‌حکومکردنه‌ى گه‌ل بێ بنه‌ماى کردوته‌و‌ه پراکتیکى به‌رده‌وامى ده‌کرێت تا کۆتایى هێنان ب ه ت��اک��ڕه‌وى و ل� ه الی �ه‌ن ده‌س �هاڵت �هوه ل�ه رێ��گ�هى سیناریۆ پێدانى هه‌ڵه‌ى ستراتیژى. ن���ادادپ���ه‌روه‌رى ل � ه سیستمى حوکمڕانى و قێزێونه‌کانییه‌و‌ه که به‌سه‌ر خه‌ڵکیاندا سه‌پاند به‌گوێره‌ى من گه‌ر بارودۆخى ئێستاى ناوچه‌ک ه گه‌یشتنى خۆپیشانده‌ران به ئامانجه‌کانیان فاکته‌رێکى ه�هره به‌هێزه بۆ ئ�ه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر و هه‌رێمى کوردستان له‌به‌رچاو بگرین ئهوه به‌رده‌وام بێت ،به‌اڵم لێره‌دا چه‌ند پرسیارێک ئهمجاره ئه‌نجامى ئه‌و گفتوگۆکردنه‌ى ل ه بۆمان ده‌رده‌که‌وێت که یه‌ک رۆژ درێژه‌دان دێت ئاراوه. الی �ه‌ن ه���ه‌ردووال ئۆپۆزسیۆن و ده‌س�هاڵت��دا به‌و هه‌ڵه ستراتیژیه چه‌ندین هه‌نگاونانه به‌ره‌و ئایا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان سه‌ربارى ده‌ستى پێکرده‌وه ،وه‌اڵمى ئه‌نجامێکى ئه‌رێنى دواوه ،به واتایه‌کى تر به‌رده‌وامى ئه‌و هه‌ڵ ه ئ���ه‌وه‌ى ت��وان��ى ل�ه رێ��گ�هى سیناریۆکانى و بۆ سه‌رجه‌م داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى به‌شێوه‌ى ستراتیژییه له‌گه‌ڵ ئه‌و سااڵنه‌ى که شه‌ڕى به‌سه‌ربازگه‌کردنى شار و شارۆچکه‌کانى پراکتیکى لێنه‌که‌وێته‌وه ،ئه‌وا زۆر توندتر ناوخۆ جه‌رگى به‌سه‌دان و ه �ه‌زاران دایکى هه‌رێمى کوردستان ،خه‌ڵکى به‌رێت ه ماڵهوه و و توڕه‌تر له جارى پێشووتر گه‌ل له ته‌واوى ئ�ه‌م واڵت �هى سوتاند جیاوازییه‌کى ئه‌وتۆى به‌شێوه‌یه‌کى رۆتینى بێده‌نگى به‌سه‌ر خه‌ڵکی شار و شارۆچکه‌کان دێن ه سه‌رشه‌قام و تا نییه بگر‌ه زۆر سامناکتر و ترسناکتره. خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ردا بسه‌پێنێ ،ب �ه وت���هى خۆى گه‌یشتن ب ه ئه‌نجامێکى یه‌کالکه‌ره‌و‌ه درێژه له ش �ه‌ڕى ن��اوخ��ۆدا مردنێکى فیزیکى ل ه سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێ .ئایا ب ه مه‌حکوم ب ه چاالکییه‌کانیان ده‌ده‌ن. الیه‌ن هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵته‌وه به‌سه‌ر هێڵ ه کردنه‌ى گه‌ل بهمشێوهیه ،ده‌توانێت خۆى ل ه ل��� ه الی���هک���ى ت���ر ئ����ه‌و رێ���ک���ه‌وت���ن���هى که ستراتیژى و حزبییه‌که‌یانه‌و‌ه به‌سه‌ر گه‌نجانى قهیرانه هه‌نوکه‌ییه‌کان رزگار بکات. ده‌س���هاڵت و دام و ده‌زگ��ا سه‌ربازییه‌کانى واڵت فه‌ڕز ده‌کرا ،به‌اڵم له‌م قۆناغه‌دا هه‌م ئ��ای��ا گ���هر ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه��ه‌رێ��م گ���وێ له بۆ سه‌رکوتکردنى خۆپیشانده‌ران له ( )17کوشتنى فیزیکى و هه‌م کوشتنى سیاسى و داخوازییه‌کانى خه‌ڵک نه‌گرێت و چاکسازى ى شوباتهوه تائێستا به‌کارده‌هێندرێت له‌الیه‌ن رۆشنبیرى له هه‌مانکاتدا کوشتنى داخوازى ریشه‌یى ل ه سیستمى حوکمڕانیدا نه‌کات ،ده‌روون��ی��ی��هوه ک��اری��گ�ه‌ری��ی�هک��ى نێگه‌تیڤى و بیر و هه‌ست به‌شێوازێکى وه‌ال بۆداڕێژراو چ��ۆن ده‌توانێت شانبه‌شانى گۆڕانکاریی ه کردوهته سه‌ر ته‌واوى چین و توێژه‌کانى ئه‌م بۆ م��ان�ه‌وه‌ی��ان ل ه ده‌س���هاڵت به‌سه‌ر گ �ه‌ل و
(نه‌قیب ئه‌یوب) به‌نمونه له بنکه‌ى پۆلیسى (پیره‌مه‌گرون)
حکومه‌ت پێویستى به کارمه‌ندى وه‌ها هه‌ی ه زانکۆ سه‌ردار دی��اره ههمیشه هه‌موومان ره‌خنه‌ى جدى و به‌رده‌وام له حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتى به‌ڕێوه‌بردنى کاره‌کانى ئه‌م حکومهته ده‌گرین ،هه‌رچه‌نده هه‌قى شه‌رعى خۆشمانه ئه‌مه‌ش به‌و پێیه‌ى که ئه‌وانه‌ى خ��اوه‌ن ده‌سه‌اڵتى به‌ڕێوه‌بردنى کاره‌کانى ئه‌م مه‌مله‌که‌ته‌ن زۆربه‌یان که‌سى نه‌شیاو له شوێنى شیاودا بوون و هه‌ن ،بۆیه ئه‌مه‌ش هۆکارێک بووه بۆ ئه‌وه‌ى که ئه‌م
حکومهته خۆماڵیه میلله‌ته‌که‌ى بۆ ماوه‌ى ( )62رۆژ به مه‌به‌ستى روخاندنى هاتن ه س�هر ش�ه‌ق��ام ،به‌ڕاستى ناکرێت هه‌قیقه‌ت ب��ش��اردرێ��ت �هوه ل����ه‌وه‌ى ک �ه ئ���ه‌م حکومهته نه‌گبه‌ت نیه ،به‌ڵکو خه‌ڵکانێکى نه‌گبه‌ت ب�ه وه‌زی���ر و گ��زی��رهوه ده‌ی��ب �ه‌ن ب �ه‌ڕێ��وه بۆیه نه‌گبه‌تى گرتویه‌تى ،ئ�ه‌گ�ه‌رن��ا به‌ڕاستى خه‌ڵکانێکى ب��اش و ب�ه‌وی��ق��اڕ ئه‌گه‌رچى له‌کایه بچوکه‌کانى به‌ڕێوه‌بردنیشدا بن بوونیان ههیه ،خه‌ڵکانێک هه‌ن تازه ته‌مه‌ن و خاوه‌نى بیرکردنه‌وه‌ى تازه و خاوه‌نى وه‌رگرتنى پۆستى ت��ازه‌ن ،ب �ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا ئه‌و ت��ازه‌ب��ون��ی��ان �هی��ان ب��وه‌ت �ه ه��ۆک��ارى خ��زم�ه‌ت به‌خشین نه‌ک شتێکى تر. لێره‌دا سه‌رنجتان بۆ کاره‌کته‌رێکى خاوه‌ن پله‌ى حکومى راده‌کێشم که به‌راستى من
وه‌ک خۆم ته‌مه‌ننا ده‌که‌م نمونه‌ى زۆربێت هاتوچۆبووم که له ئه‌نجامدا جگه له‌وه‌ى بێگومان ئ �ه‌م �ه‌ش ل �ه خ��ات��رى ئ���ه‌وه‌ى که خ��ۆم و چه‌ند ب��راده‌رێ��ک��م توشى ئازارێکى جارێکى ت��ر هاونیشتمانیانم ( )62رۆژ زۆرى جه‌سته‌یى بوینه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌یه‌نه س�هر شه‌قام و له ئه‌نجامدا ( )10ئۆتۆمبێله‌که‌م زه‌ره‌رێ��ک��ى ئێجگار زۆرى ش�ه‌ه��ی��د و ن��زی��ک�هى ( )1000ب��ری��ن��دار و پێگه‌یشت ،هه‌موشمان باش ده‌زانین زه‌ره‌ر قوربانى ب��ده‌ن ،ئاخر ئ�ه‌وه‌ى که له ()17ى ئه‌گه‌ر ده‌نکه شقارته‌یه‌کیش بێت چه‌نده شوبات بهدواوه روویدا ده‌رئه‌نجامى نه‌زانینى ن��اخ��ۆش��ه؟ ب����ه‌اڵم ئ�����ه‌وه‌ى ک���ه زۆر ج��ار مامه‌ڵه‌ى کۆمه‌ڵێک له خاوه‌ن پله‌کانى ئه‌م ناخۆشتر له‌و زه‌ره‌ره‌ى ده‌بینیت مامه‌ڵه‌ى ئه‌و مه‌مله‌که‌ته‌وه بوو له‌گه‌ڵ هاونیشتمانیاندا ،بنکه‌ى پۆلیسیه‌یه که کێشه‌ى روداوه‌ک�هى ب��ۆی �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ى ه�ه‌م��ی��ش�ه په‌نجه‌ى تۆى ده‌چێته ب�ه‌رده‌س��ت ،ئه‌مه‌ش به‌وپێیه‌ى ره‌خ��ن �ه‌م��ان ل �ه‌و ک�ه‌م�ه ن���ه‌زان���هوه ه�هی�ه له ک���ه م��ام �ه‌ڵ �هی �هک��ى وان���اخ���ۆش���ت ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى ئ �ه‌م مه‌مله‌که‌ته‌دا پێویسته ده‌ک���ه‌ن م���رۆڤ ده‌ه���رى ده‌ک����ات ،م��ن له‌و ده‌ستخۆشیشمان بۆ خه‌ڵکانێک هه‌بێت که وه‌زع �ه‌دا کێشه‌که‌م چ��ووه بنکه‌ى پۆلیسى ده‌توانن هه‌مان یاسا به عه‌قڵیه‌تێکى نوێوه (پیره‌مه‌گرون) بێمنه‌تیشم له‌وه‌ى که ده‌یڵێم، په‌یڕه‌و بکه‌ن. به‌اڵم به‌ڕاستى هه‌ر له پاسه‌وانى به‌رده‌رگاوه ل�ه کۆتایى مانگى ش �ه‌ش توشى روداوى تا ده‌گاته به‌ڕێوه‌به‌رى بنکه (نه‌قیب ئه‌یوب)
ئ �ه‌و که‌سانه‌ى ده‌ن��گ��ى ئ��ازادی��ی��ان لێوه‌دێت به‌ڕێوه‌ده‌چێت. ئ���ه‌وه‌ى ل��ه‌م ق��ۆن��اغ �ه‌دا جێگه‌ى دڵخۆشی ه ئ���ه‌وه‌ی���ه ئ��ێ��س��ت��ا ن����ه‌وه‌ی����هک پ���هی���دا ب���ووه ل���ه‌گ���ه‌ڵ پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��ووت��ری��ن ت�هک��ن��ی��ک و ت �هک��ن �ه‌ل��ۆژی��اى س���ه‌رده‌م���دا ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت ده‌ک����ات .ه �ه‌رگ��ۆڕان��ک��اری��ی �هک��ى بچوک ل �ه‌ه �هر شوێنکى ئ��ه‌م ج��ی��ه��ان�ه‌دا رووب���دات ئه‌وا ده‌توانێت ل ه ماوه‌یه‌کى که‌مدا ده‌ستى پ��ێ ب��گ��ات .ئ����ه‌وه‌ش ب��وه‌ت��ه ه���ۆى ئ���ه‌وه‌ى ئ �ه‌م ن�ه‌وه‌ی� ه زۆر پێشکه‌وتوو بێت و رۆڵ��ى عه‌شیره‌تگه‌رایى ،حزبایه‌تى ته‌سک و شه‌ڕ‌ه په‌ڕۆ بشکێنێ و زۆر هه‌ستیار بێت به‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت بیرى لێده‌کاته‌وه .ده‌سه‌اڵت پێیوای ه به باڵوکردنه‌وه‌ى چه‌ندهه‌زار هێزى سه‌ربازى ل ه ناو شار و شارۆچکه‌کان ده‌توانێت گه‌ل چاوترسێن بکات و بیخاته سوچى ماڵه‌کانه‌و‌ه ی��ان ب�ه چ��اوس��ورک��ردن �ه‌وه‌ی �هک ده‌رب����ه‌ده‌رى واڵت��ان��ى ب��ک��ات .ب��ۆی� ه ده‌ڵ��ێ��م ئ �ه‌گ �هر ئ �هوه تێگه‌یشتنى حکومه‌تى هه‌رێم بێت له‌باره‌ى ئه‌م نه‌وه‌ی ه ئه‌وا به‌ڕاستى به‌هه‌ڵه‌دا چووه .ئیتر گه‌نجان و ژنان و ته‌واوى چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردى له ()17ى شوباتهوه ب ه له‌به‌رچاوگرتنى هه‌موو پێشهاته‌کان ،رژان ه سه‌رشه‌قام و ب ه یه‌کده‌نگ هاواریان کردوه بۆ نه‌مانى گه‌نده‌ڵى و داواى چاکسازى و خ��زم�ه‌ت�ه‌گ��وزارى ده‌ک���ه‌ن ،مه‌حاڵه هێزێک هه‌بێت که پاشه‌کشێى پێ بکات و قۆناغه‌ک ه
بگێڕێته‌وه پێش ()17ى شوبات. گ �هر حکومه‌ت نه‌توانێت گ��ۆڕان��ک��ارى ل ه سیستمى ده‌سه‌اڵتى حوکمڕانى خۆى بکات و گوێى بیستن و چ��اوى دیتن و مێشکى تێگه‌یشتنى داخوازییه‌کانى خه‌ڵکى خۆى نه‌بێت ،ئ �ه‌وا چ��ۆن ده‌ت��وان��ێ��ت ل�ه به‌رامبه‌ر مه‌ترسیی ه ده‌ره‌ک��ی��ی �هک��ان��ى ببێت ه خ���اوه‌ن هه‌ڵوێست و پیالن و ستراتیژ و تاکتیک بۆ ئه‌م قۆناغه دابنێت .ئێستاش که‌ش و هه‌واى گفتوگۆ و دیالۆگ ل ه نێوان ده‌س �هاڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌ستی پێکردوه و چه‌ندجارێک کۆبوونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌و قه‌یران ه ک ه ده‌سه‌اڵتى هه‌رێم خوڵقاندویه‌تى به‌ستراوه .به‌اڵم به‌ڕاى خه‌ڵک و چاودێرانى سیاسى و رۆشنبیران هیچ ئه‌نجامێکى ئه‌رێنى لێناکه‌وێته‌وه ،بۆی ه میدیاکان به‌زۆرى له‌سه‌ر نه‌بوونى تواناى ده‌سه‌اڵت بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان ده‌دوێن. له کۆتایدا ده‌ڵێم له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى گه‌ل به‌ڵێنى بیرنه‌ما و لیژنه‌ى زۆر و بێ ئه‌نجام ک ه ت��ائ��ێ��س��ت��ا ه��ی��چ ی �هک��ێ��ک��ی��ان ب���ه گ��وێ��ره‌ى داخوازییه‌کانى خه‌ڵک نهبووه ماندوو بووه ل ه هه‌موو هه‌وڵه‌کانى ده‌سه‌اڵتیش بێ هیوا بووه، بۆیه له‌م قۆناغه‌دا ته‌نها ب ه هه‌نگاوهاویشتنى پراکتیکى ب��ۆ س �ه‌رج �ه‌م داخ��وازی��ی�هک��ان��ى گ�ه‌ل ده‌ت��وان��رێ��ت رێگ ه ل ه ت��وڕه‌ب��وون��ى گه‌ل بگیردرێت.
به ماناى وش�ه جگه له ئه‌رکى پێویستى خ��ۆی��ان وه‌ک الی �ه‌ن��ى م���رۆڤ دۆستیش مامه‌ڵه‌یان نه‌ک له‌گه‌ڵ من ،به‌ڵکو به‌پێى ئ���ه‌و س �ه‌رن��ج �هى ه�ه‌م��ب��وو ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه�ه‌م��وو که‌سێکدا ده‌ک��رد ئه‌مه‌ش (ه �هر به‌یاسا)، ئه‌گه‌رچى له هه‌موو واڵتانى پێشکه‌وتودا ه �ه‌ب��وون��ى ک�ه‌س��ان��ى وا ن���هک ئ��اس��ای��ی�ه و ه��هی��ه ،ب�ه‌ڵ��ک��و ک��ارێ��ک��ى پ��ێ��وی��س��ت��ى ه�هر کارمه‌ندێکه که باگراوندێکى رۆشنبیرى ت �ه‌واوى هه‌بێت له شێوازى مامه‌ڵه‌کردنیدا له‌گه‌ڵ هاواڵتیانیدا و پیشه‌یه‌ى که هه‌یه‌تى، چونکه مرۆڤ کار و پیشه‌ى هه‌رچییه‌ک بێت گرنگ نیه ،به‌قه‌د ئه‌وه‌ى تاچه‌نده له‌و ب���واره‌ى پیشه‌یه‌تى رۆشنبیره و ش��اره‌زای �ه، بێگومان ب��ۆ مه‌مله‌که‌تێکى وه‌ک ئه‌م هه‌رێمى کوردستانه‌ى الى خۆمان ئه‌گه‌رچى له‌چاو سااڵنى راب��ردوودا خه‌ڵکانێکى باش هاتونه‌ته پێش له پیشه‌کاندا ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ش��دا ک�ه‌س��ان��ى ن���ه‌ش���اره‌زا ه��ه‌رم��اون و پێویستیشه به هه‌موومان ه�ه‌وڵ بۆهێنانه پێشه‌وه‌ى که‌سانى ش��اره‌زا بده‌ین ،پێویسته ب �ه ده‌س����هاڵت و حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م بڵێین هێشتا خه‌ڵکانێکى وه‌ها هه‌ن له ده‌زگاکانى به‌ڕێوه‌بردنى کاره‌کانى هاواڵتیاندا ده‌کرێت
رێزیان بگیرێت ،ده‌کرێت به‌و که‌سانه‌ى که ههمیشه له ئاستى رۆژنامه‌نوساندا بونه‌ت ه فسفس پاڵه‌وان و به‌ڕاست و چه‌پ هێرش و ئ���ازاردان و ئیهانه‌یان رووب �ه‌ڕوده‌ک �ه‌ن �هوه تێبگه‌ن ل �ه‌وه‌ى که به‌ڵێ خه‌ڵکانێى وه‌ک (نه‌قیب ئه‌یوب) و هاوکاره‌کانى ماون بۆ ئ���ه‌وه‌ى ک�ه میسداقیه‌تى رۆژنامه‌نوسیان البێت ،به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌و ج��ۆره خه‌ڵکانه‌ش م��ی��س��داق��ی�ه‌ت و ف��ک��ر گ���ه‌وره‌ی���ى خۆیانه کاتێک وه‌ها له‌به‌رامبه‌ر ده‌ڕوانن. ب���هره���ه‌رح���اڵ واى ده‌ب��ی��ن��م وه‌ک چ��ۆن�ه ههمیشه پێویست و پێویستره چاوى رهخنه و په‌نجه‌ى رهخنه و قه‌ڵه‌مى ره‌خنه‌مان له به‌رامبه‌ر هه‌رکه‌س و الیه‌نێکدا به‌بێ ترس هه‌بێت بۆ نه‌هێشتنى ناشرینى و گه‌نده‌ڵى و که‌سانى نه‌شیاو ،وه‌هاش سه‌رنجمان له‌سه‌ر که‌سانى دڵسۆز به‌پیشه و هاواڵتیان هه‌بێت، چونکه دواجار ئه‌وه‌ى که ده‌مێنێته‌وه رێزى م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ی�ه ،ئومێدیش ده‌ک���ه‌م (نه‌قیب ئه‌یوب) و هاوشێوه و هاو پیشه و پله‌کانى پێزانینى هاواڵتیان له ئاست ئه‌رکه‌کانیاندا ئه‌وه‌نده‌ى تر سورتر و به‌رده‌وامیان کات له به‌رامبه‌ر مرۆڤایه‌تیدا.. Zanko_sardar@yahoo.com
ئامانجى ئه‌م خۆپیشاندان ه چیه؟
فائیق گوڵپى
وا نزیکه‌ى هه‌فته‌یه‌که ل�ه الپ�ه‌ڕه‌ک��ان��ى فه‌یسبوکدا هه‌واڵى هه‌ڵمه‌تى ئاماده‌کارى بۆ خۆپیشاندانى ( )7/15باڵوده‌کرێته‌وه، گروپێک ب�ه ن��اوى گ��روپ��ى خ��ۆرس��ک له پشتى ئه‌م هه‌ڵمه‌ته‌وه‌ن ،رۆژى ()2011/7/9 گروپێکى تر به ناوى شۆڕشگێڕان خۆیان وه‌ک پارێزه‌رانى خۆپیشانده‌ران راگه‌یاند، رۆح��ى خه‌ڵکى کوردستانیش به ئه‌گه‌رى دوباره‌بونه‌وه و دوباره‌نه‌بونه‌وى خۆپیشاندان س�ه‌رق��اڵ ک���راوه .ب�ڵاوب��ون�ه‌وه‌ى ئ�ه‌م هه‌واڵه له الیه‌ن که‌سان و گروپى نه‌ناسراوه‌وه ،له کاتێکدایه که حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کان و حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى هه‌رێمى کوردستان له گه‌رمه‌ى گفتوگۆ و پ��رۆژه گۆڕینه‌وه‌دان بۆ دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌ریه‌کى گونجاو بۆ کێشه‌کانى هه‌رێم. س�ه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى که‌س بۆى روون نه‌بوه‌ته‌وه ئه‌م گروپانه کێن و له کوێن و ئامانجیان ل�ه داواک����ارى ب��ۆ خۆپیشاندان چ��ی�ه؟ تا ئێسته هه‌ڵوێستیان به‌رامبه‌ر به ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن روون نیه ،ئایا به ره‌ئى ئه‌م گروپه ده‌س �هاڵت گۆڕانکارى پێده‌کرێت؟ ئایا به ره‌ئى ئه‌م گروپه ئۆپۆزسیۆنى فه‌رمى (گ���ۆران ،یه‌کگرتو و کۆمه‌ڵ) نوێنه‌رى خه‌ڵکى ن��اڕازى هه‌رێمى کوردستانن؟ تا ئێسته هه‌ڵوێستى ئه‌و گروپه به‌رامبه‌ر به
گفتوگۆى نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن رون نیه ،ئایا گفتوگۆکان ئاراسته‌یه‌کى باشیان وه‌رگرتوه و ئۆمێدى چاره‌سه‌رى کێشه‌کان و گۆڕینى سیستمى حوکمرانى هه‌رێمى کوردستانى لێده‌کرێت ،یان گفتوگۆکان له الی �ه‌ن ده‌س �هاڵت �هوه بۆ ک��ات کۆشتن و بۆ ساردکردنه‌وه‌ى توڕه‌یى خه‌ڵکى ناڕازى کوردستانه و له الی �ه‌ن ئۆپۆزسیۆنیشه‌وه بۆ وه‌رگرتنى پۆست و پایه‌ى ئیدارییه و بۆ پاشگه‌زبونه‌وه‌یه له ئۆپۆزسیۆن بوون و بۆ به‌شدارى کردنه له حکومه‌تى ئاینده‌ى هه‌رێمى کوردستاندا؟ که‌س نازانێت خۆپیشاندانى ( )7/15له الیه‌ن باڵى نهێنى ئۆپۆزسیۆنهوهیه سازده‌ده‌رێت بۆ ئه‌وه‌ى فشار بخاته سه‌ر الیه‌نى ده‌سه‌اڵتدار و ده‌سه‌اڵت گوێ بۆ داواکارییه‌کانی شل بکات ،یان له الیه‌ن باڵى نهێنى ده‌سه‌اڵته‌وه سازده‌درێت بۆ ئه‌وه‌ى گفتوگۆکان شکست بخۆن و ئۆپۆزسیۆن ل�ه ه����ه‌ردوالوه زی��ان ب��ک��ات ،وه‌ک چ��ۆن ب�ه دانیشتن له‌گه‌ڵ حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کاندا شه‌قام له ئۆپۆزسیۆن عاجز ب��ووه ،ئ�ه‌م خۆپیشاندانه‌ى ()7/15 بۆ ئهوه بێت گفتوگۆى نێوان ده‌س�هاڵت و ئۆپۆزسیۆن رابگیرێت و ده‌س �هاڵت گۆڵى خۆى له ئۆپۆزسیۆن بکات و پاش شکستى گفتوگۆکان ئۆپۆزسیۆن ئه‌میش و ئه‌ویشى له‌کیس بچێت و ئه‌ندام و الیه‌نگره‌کانی خۆشى لێ عاجز ببێت و ده‌س�هاڵت ده‌ست به جێبه‌جێکردنى پ��رۆژه‌ک�هى خۆى بکات و بڵێت من خۆم چاکسازیم ک��ردوه نه‌ک ئۆپۆزسیۆن. دوب���اره‌ب���ون���ه‌وه‌ى خۆپیشاندان و ن��اڕه‌ازی��ى خه‌ڵک له هه‌رێمى کوردستاندا ،بێجگه ل��ه‌وه‌ى هه‌موو تاکێکى ئ �ه‌م کۆمه‌ڵگایه په‌یوه‌ندیدار ده‌ک��ات ،وه‌ک که‌سێک که
له خۆپیشاندانه‌کانى ( 2/17تا )4/19له ئه‌نجومه‌نى کاتى مه‌یدانى ئازادى به‌شداریم ک���ردوه ،وه‌ک که‌سێک له‌گه‌ڵ چه‌ندان چ��االک��وان��ى ت��رى ن��او خۆپیشاندانه‌کاندا ب �ه‌ش��داری��م��ان ل �ه درێ��ژپ��ێ��دان��ى ک��اره‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌ن کرد و دواتر (ئه‌نجومه‌نى مه‌یدانى ئازادی کوردستان)مان پێکهێنا ،من زیاتر په‌یوه‌ندیدار ده‌کات ،له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌شه له‌و رۆژه‌وه هه‌واڵى خۆپیشاندانى ()7/15 له الیه‌ن گروپى خۆرسکه‌وه باڵوکراوهتهوه ل �ه رێ��گ �هى فه‌یسبوکه‌وه چ �ه‌ن��دان که‌س په‌یوه‌ندیان پێوه‌کردوم ،پرسیارم لێده‌که‌ن ئایا خۆپیشاندان ده‌ست پێده‌کاته‌وه؟ ئایا به‌شدارى ل �ه خۆپیشانداندا ده‌ک �هی��ت؟ هه‌ڵوێستى (ئه‌نجومه‌نى مه‌یدانى ئازادى کوردستان) له سه‌ر خۆپیشاندان چیه؟ من زۆر هه‌وڵمداوه له‌گه‌ڵ ئهوه به‌ڕێزانه‌ى گروپى خۆرسکدا په‌یوه‌ندى دروس��ت بکه‌م و ب �ه ت�ه‌ل�ه‌ف��ۆن قسه‌یان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��ک�ه‌م و مه‌وعیدیان له‌گه‌ڵ دابنێم بۆ گفتوگۆ، به‌اڵم که کار ده‌گاته سه‌ر مه‌وعید و یه‌کتر بینین ،ئه‌و به‌ڕێزانه الپه‌ڕه‌که‌ى فه‌یسبوک چۆڵ ده‌که‌ن و وه‌اڵم ناده‌نه‌وه .له الیه‌کى ترهوه وا چه‌ندانجار رۆژنامه‌نوسان له سه‌ر بابه‌تى دوباره‌بونه‌وه‌ى خۆپیشاندان پرسیارم ل��ێ��ده‌ک�ه‌ن ،م��ن ته‌نها وه‌اڵم���ى رۆژن��ام �هى حه‌یاتى له‌نده‌نى و کۆمه‌ڵنویزم دایه‌وه ،لهوه دواتر هه‌وڵ ده‌ده‌م له‌سه‌ر ئهوه بابهته لێدوان ن���ه‌ده‌م ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ن �ه‌وه‌ک لێدوانه‌کانم وه‌ک خۆیان لێکنه‌درێنه‌وه و سه‌روگوێ بکرێن ،وه‌ک ئه‌وه‌ى له (سایتى رادیۆ نه‌وا) دا باڵوکرایه‌وه ،رۆژى ( )7/3لێدوانێکم بۆ رۆژنامه‌ى حه‌یاتى له‌نده‌نى دا ،سایتى رادیۆ نه‌وا به بێ ئاگادارى خۆم هه‌واڵه‌که‌ى وه‌رگێڕاوه بۆ سه‌ر زمانى کوردى و باڵوی
بیروڕا
کردوه‌ته‌وه ،به‌اڵم وا دیاره له وه‌رگێڕانه‌که‌دا هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان؟ ئایا خۆپیشانده‌ران زۆر سه‌رکه‌وتو نهبووه ،ناوه‌رۆکى هه‌واڵه ده‌چنه به‌رده‌مى په‌رله‌مان و نوسینگه‌کانى ساڵی دووه‌م ژماره 64 وه‌رگ��ێ��ڕاوه‌ک �ه واده‌رچ�����وه ک �ه م��ن وتومه په‌رله‌مان و به‌رده‌مى ئۆفیسى حکومه‌تى 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/20 - 2011/7/11 دووشه ه���اوک���ارى گ��روپ��ى خ��ۆرس��ک ن��اک �ه‌م بۆ هه‌رێم و پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ولێر خۆپیشاندان ،ئ�ه‌م�ه‌ش ب��راده‌ران��ى گروپى و ده��ۆک ،یان ده‌چنه به‌رده‌مى لقه‌کانى خۆرسکى نیگه‌ران کرد و له په‌یجه‌کانى پارتى له سنورى ده‌سه‌اڵتى (ى.ن.ک) و فه‌یسبوکدا هه‌ڵمه‌تێکى ته‌شهیرکردنیان ده‌چنه سه‌ر باره‌گاکانى گۆڕان و یه‌کگرتوو دژى من ده‌ست پێکرد ،کاتێکیش گروپى و کۆمه‌ڵ و یه‌کێتى له سنورى ده‌سه‌اڵتى خۆرسک راستیه‌که‌یان بۆ ده‌رکه‌وت داواى (پ.د.ک). نه‌که‌ن ،چه‌ند راستیه‌کى تاڵى سیاسه‌تى لێبوردنیان لێ نه‌کردم. .3ئ��ای��ا ک��ات��ى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�هک�ه دی���ارى هه‌رێمى کوردستان ب �ه‌رده‌وام ده‌ب��ن ،یه‌که‌م ر ه س ه ل دا ه � �ات � ک م ه � ل ئ �ه‌وه‌ى من ده‌م�ه‌وێ��ت ند ه چ ى ه ماو بۆ یان ه رۆژ ک ه ی بۆ ؟ ه کراو راستى ئهوهیه که ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت له خۆپیشاندان ى ه و ه � �ون � ب ه دوباره‌بونه‌وه و دوب��ار ند ه چ ى ه ��او � م �ۆ � ب �دا � �ک � رۆژێ ه � ل ، ه � �ک � رۆژێ سه‌ر خه‌ڵه‌تاندنى خه‌ڵکى کوردستان به‌رده‌وام رێمى ه ه ���اڕازى � ن و �ر ب �ه خه‌ڵکى خ��ۆراگ� بکرێت؟ خۆپیشاندان عات ه س ده‌بن ،دووه‌م راستى ئهوهیه که ئۆپۆزسیۆن ى ه خااڵن م ه � ل کورتى کوردستانى بڵێم به ؟ ه کراو دیارى خۆپیشاندان سنورى ئایا .4 و ده‌س �هاڵت تا ئه‌مڕۆش ناوێرن به‌رامبه‌ر خواره‌وه خۆى ده‌بینێته‌وه: ته‌نها له پارێزگاى سلێمانیدا خۆپیشاندان روداوه‌ک���ان به‌رپرسیارێتى بخه‌نه ئه‌ستۆى .1ئ���ه‌گ���هر خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ل���ه ه�ه‌رێ��م��ى ده‌کرێت؟ له پارێزگاى سلێمانیشدا ته‌نها خۆیان ،سێیه‌م راستى ئهوهیه عه‌قڵیه‌ت و کوردستاندا ده‌س��ت پێبکاته‌وه یه‌که‌م شت له به‌رده‌رکى سه‌را خۆپیشاندان ده‌کرێت؟ سیاسه‌تى پیالنگێڕى (موئامره) له ناو حزبه که گرنگه ده‌بێت ئامانجى خۆپیشاندان یان خۆپیشاندان و ناڕه‌ازیى خه‌ڵک هه‌موو ده‌سه‌اڵتداره‌کان و حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى دیارى بکرێت ،ئایا ئامانج له‌م خۆپیشاندانه شار و شارۆچکه‌کانى سلێمانى و هه‌ولێر و هه‌رێمى کوردستاندا بهردهوامه؟ گۆڕینى ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستانه؟ دهۆک دهگرێتهوه؟ .6به ب��ڕواى من ه�هر ک�ه‌س و الیه‌نێک خۆرسک گروپى ى ه ڕێزان چاکسازى ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستانه؟ .5ئه‌گه‌ر ئه‌و به ک �ه ب �ه ئ��ام��ان��ج��ى گ��ۆڕی��ن��ى ح��وک��م��ران��ى ه حزب تى ه سیاس ه � ب �ان � �ڕوای یان خۆپیشاندان بۆ فشاره له سه‌ر ده‌سه‌اڵت که‌سانێکن ب� هه‌رێمى کوردستان به‌شدارى له خۆپیشاندان ب���ۆ ئ�����ه‌وه‌ى گ���وێ ل���ه داواک���اری���هک���ان���ى ئۆپۆزسیۆنه‌کان نه‌ماوه و دژى گفتوگۆى و ناڕه‌زایى خه‌ڵکدا ده‌ک��ات ،گونجاوترین ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب��گ��رێ��ت؟ ی���ان خۆپیشاندان نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتن ،بۆ ئه‌وه‌ى ببنه ه���ه‌ڵ���وێ���س���ت ئ����ه‌وه‌ی����ه ل�����ه‌م ک����ات����ه‌دا ب��ۆ ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی �ه گفتوگۆى ن��ێ��وان ده‌س���هاڵت و جێى باوه‌ڕى خه‌ڵکى کوردستان و باشتر کار ماوه‌یه‌کى دیاریکراو چاودێر بێت به سه‌ر ئۆپۆزسیۆن تێک بچێت؟ یان بۆ هیچکام و چاالکییه‌کانیان ئه‌نجام بده‌ن ،باشتر وایه گفتوگۆکانى نێوان حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کان و ل���ه‌و ئ��ام��ان��ج��ان�ه ن��ی�ه و خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان بۆ خۆیان ئاشکرا بکه‌ن و هه‌ڵوێستى خۆیان حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کانه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌نجامى خۆپیشاندانه؟ روون بکهنهوه ،ئه‌گینا ئه‌و گروپه به الى گ��ف��ت��وگ��ۆ گ���ۆڕان���ک���ارى ل���ه سیستمى ��ى � زای ه ��اڕ � ن و �دان � �ان � �ش � �ی � �ۆپ � خ �ى .2م��ۆدێ��ل� ، ه و ه کوردستان رێمى ه ه سیاسى چاودێرانى حوکمڕانیدا کرد و سیستمى نوێ ماف و ری ه �او � م ه � ج ى ه و ه � �ون � �ۆب � ک ؟ ه � �ۆن � خ�ه‌ڵ��ک چ ه خستن فشار بۆ ئۆپۆزسیۆنن نهێنى باڵى یان ئازادى خه‌ڵکى پاراست ،یان ئه‌گه‌ر گفتوگۆ و ه��وت��اف ک��ێ��ش��ان و وت��ارخ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی سه‌ر ده‌س �هاڵت باسى خۆپیشاندان ده‌ک�ه‌ن ،گۆڕانکارى لێنه‌که‌وته‌وه و سیستمى هه‌رێم رۆژان�هی�ه له شوێنێکى دی��اری��ک��راودا؟ یان ی��ان ب��اڵ��ى نهێنى ده‌س �هاڵت��ن ب��ۆ تێکدانى وه‌ک ج���اران م��ای �هوه ،ئ�ه‌وک��ات زه‌مینه‌ى رۆشتنى ج�ه‌م��اوه‌ری��ی�ه ل�ه شوێنێکه‌وه بۆ گفتوگۆکانى نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن بێ ده‌نگى خه‌ڵک یان زه‌مینه‌ى چاالکى شوێنێکى تر به مه‌ستى سه‌رنجراکێشانى ئاماده‌کارى بۆ خۆپیشاندان ده‌که‌ن .ئه‌گه‌ر جه‌ماوه‌رى و خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى خۆى ده‌س����هاڵت ب��ۆ داواک��اری��ی �هک��ان��ى خه‌ڵکى وابێت و گروپى خۆرسک خۆیان ئاشکرا به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاى کوردستاندا ده‌سه‌پێنێت.
17
ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌و ه یان نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی سه‌ردار ستار
ماوهیهکه رۆژنامه‌ی هاواڵتی به‌ڕێز پرسی ده‌وڵ�ه‌ت��ی نه‌ته‌وه‌یی ک��ردۆت�هوه به رۆژه‌ڤ و وه‌کو دۆسیه‌کی زیندو بیروڕای له‌سه‌ر ده‌گۆڕدرێته‌وه .منیش ده‌مه‌وێت له په‌نجه‌ری خۆمه‌وه سه‌یری ئه‌و پرسه هه‌ستیاره بکه‌م و تێبینی و بیروڕاکانم له‌سه‌ری دیاری بکه‌م. چونکه ه �هر ک��وردێ��ک ب �ه‌و هیوایه‌یه‌و، خ��هی��اڵ ده‌ک����ات رۆژێ����ک ببێته خ���اوه‌ن ده‌وڵه‌ت .بۆیه‌ش کێ له‌وباره‌یه‌وه ئاسۆیه‌کی هیوا به‌خشی پێبێت ،ئه‌و زوو بۆته مایه‌ی خۆشحاڵی گه‌لی کورد. له‌ماوه‌ی ئه‌و نووسینه‌م دا نامه‌وێت که‌س ره‌خ��ن �ه‌ب��ک �ه‌م ،ب��ه‌وان��هی م���اوه‌ی زی��ات��ر له مانگێکیشه له‌و رۆژنامه به‌ڕێزه ده‌نووسن، هه‌مانکات نامه‌وێت ئه‌وه‌ش بڵێم که ئه‌وانه‌ی چ��اوه‌ڕێ��ی ده‌وڵه‌تێکی ک��وردی��ش ده‌ک��ه‌ن، تاوانبارن یان مافیان ههیه یان نییه ،هه‌روه‌ها قسه‌م له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش نییه ئایا جوگرافیا و خه‌ڵکی کوردستان گونجاون بۆ وه‌ها شتێک ی��ان ن���ا؟؟ .ئ���ه‌وه‌ی ده‌م �ه‌وێ��ت هه‌ڵوه‌سته‌ی ل �ه‌س �ه‌رب��ک �ه‌م ،سیستمی س �ه‌رم��ای �ه‌داری �ه که‌ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ی کردوهته تاکه بژار بۆ گه‌یشتنی نه‌ته‌وه‌ێک به‌ئازادی!! .ئایا له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تبوون رێگا چاره‌ی ترنییه، ئایا بوون به‌ده‌وڵه‌ت ناچاریه؟. ئ�ه‌وه‌ی من لێره ده‌مه‌وێت ئاماژه‌ی پێبده‌م
چ جۆره چاره‌سه‌ریه‌ک ده‌توانێت کێشه‌ی ک��ورد بگه‌ێنێته چاره‌سه‌ریه‌کی ریشه‌یی، هه‌مانکات خه‌ڵکی کوردستان دووربخاته‌وه له‌شه‌ڕ و پێکدادانی دوو سه‌د ساڵی دوایی، واتا ئاشتیه‌کی هه‌میشه‌یی له‌گه‌ڵ خۆیدا بێنێت .هه‌مانکات ده‌ب��ێ ئ���ه‌وه‌ش دی��اری بکه‌ین؛ ده‌وڵه‌ت وه‌کو زهنیه‌ت دووریه‌کانی چین؟ ئایا شتێک ههیه به‌ناوی ده‌وڵ�ه‌ت ب �ه‌ب��ێ زه��ن��ی�ه‌ت��ی ده‌وڵ �ه‌ت��گ �ه‌ری �ه‌ت��ی ،ئایا مێژووی ده‌وڵ�ه‌ت چ خێر وه چ شه‌ڕی بۆ کۆمه‌ڵگا هێناوه؟ چونکه که‌باسی ده‌وڵه‌ت ده‌ک �هی��ن ی�هک��س�هر ده‌ب���ێ پرسێکی تریش له‌سه‌ری بووه‌ستین ئه‌ویش ده‌سه‌اڵتداریه‌تیه، له‌به‌رئه‌وه‌ی دووانه‌یه‌کن پێکه‌وه له‌دایک بوونه .بۆیه به‌بێ ده‌سه‌اڵتداریه‌تی ناتوانین ده‌وڵه‌ت پێناسه‌بکه‌ین ،ئه‌وه‌شی بخه‌ینه‌سه‌ر کاتێک که‌باسی ده‌وڵه‌ت ده‌که‌ین ده‌بێ ئه‌و جیاوازیه ره‌گه‌زی ،چینایه‌تی ،ئابووری و سه‌ربازیه له‌بیرنه‌که‌ین .چونکه مێژووی ده‌وڵ���ه‌ت ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی به‌ڵگه ن��ووس��راوه‌ک��ان مێژووێکی پێنج هه‌زارساڵه‌یه ،وات��ا ته‌نها ناتوانین مێژووی هه‌بوونی ده‌وڵه‌ت به‌مێژووی ده‌وڵ���ه‌ت ـ ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی س �ه‌رده‌م��ی سیستمی سه‌رمایه‌داری پێناسه بکه‌ین .بۆیه پێویسته شۆڕبینه‌وه خ���واره‌وه‌و ره‌گ و ریشه‌که‌ی باش ببینین ،ئه‌وکات له‌پرسه سۆزاویه‌که رزگ��ارم��ان ده‌ب��ێ��ت ،ب�ه‌ن��اوی ده‌وڵ���ه‌ت وه‌کو زهنیه‌ت و دواڕۆژی کۆمه‌ڵگا چیه و چی له‌گه‌ڵ خۆی دێنێت؟ بۆیه من مه‌به‌ستم نییه لێره پرسی ده‌وڵ�ه‌ت وه‌ک ئایدۆلۆژیا هه‌ڵسه‌نگێنم ،له‌به‌ر ئه‌وه‌شه زۆر درێ��ژه‌ی پ��ێ��ن��اده‌م ،به‌ڵکو وه‌ک ئه‌سڵی بابه‌ته‌که له‌ئێستا تێکۆشانی گه‌لی کوردا بۆ پرسه ره‌واکه‌ی چی گونجاوه‌و ده‌کرێت به‌ئه‌نجام
ب��گ��ات؟ ه�ه‌م��ان��ک��ات چ چ��اره‌س �ه‌ری �هک به‌ئیراده‌ی ئێمه دروست ده‌بێت؟ یان ئه‌وه‌تا ئێمه‌ی بۆ ببین به‌کۆیله‌و مه‌قاش ،دواتریش بێ ئه‌نجام ده‌رکه‌وین و کۆمه‌ڵگاکه‌شمان ب��ێ ه��ی��واب��ک �هی��ن .ب��ۆی �ه ئ����ه‌وه‌ی ئ�ه‌م��ڕۆ پێویسته زیاتر کۆمه‌ڵگاکه‌مانی له‌سه‌ر ئاراسته‌بکه‌ین ئه‌ویش چ چاره‌سه‌ریه‌ک ده‌ک����رێ پ��ێ��ک ب��ێ��ت ،ئ��ێ��م �ه‌ش ده‌ت��وان��ی��ن ناوه‌ڕۆکه‌که‌ی به زهنیه‌ت و پێوانه‌کانی دیموکراتی پڕبکه‌ینه‌وه؟؟ ئه‌گه‌ر ئهوه بکه‌ین ئه‌وکات ئێمه سه‌رکه‌وتووین ،هه‌مانکات واڵتانی هه‌رێمی وه‌کو مه‌ترسیمان نابینن، هه‌روه‌ها نابینه مه‌قاشی زڵهێزه جیهانیه‌کان. چونکه له‌ئێستادا ده‌وڵه‌تانی هه‌رێمی ئێمه به‌مه‌ترسی ده‌بینن ل�ه‌س�هر پارچه‌کردنی خاکه‌که‌یان ،وای داده‌نێن که ئێمه‌ی کورد له‌بۆسه‌داین له‌چ ده‌رفه‌تێک بۆمان رێک بکه‌وێت لێیان جیا دهبینهوه ،هه‌مانکاتیش زڵهێزه‌کانیش ئه‌و الوازی �ه سایکۆلۆژیه‌ی ئێمه‌یان زان��ی��وه ،بۆیه ل�ه‌س�هر ن��اوی ب��وون به‌ده‌وڵه‌ت له شێخ سه‌عید و شێخ مه‌حموده‌وه تا رۆژی ئه‌مڕۆ به‌ڵێنی بوون به‌ده‌وڵه‌تیان داوهته هه‌مووان ،به‌اڵم له‌کۆتایدا هه‌ر ئه‌وان سه‌رۆکه‌کانی ئێمه‌یان ره‌وان �هی به‌ر په‌تی سێداره‌یان ک��ردون ،بۆیه ئ�ه‌وه‌ی به‌ئیراده‌ی ئێمه ئ�ه‌م��ڕۆ ده‌ک��رێ��ت وه‌ک��و ب��ژارێ��ک بۆ چاره‌سه‌ر دیاری بکرێت چیه؟؟. ئه‌گه‌ر هه‌ندێکیش له‌سه‌ر ده‌وڵ�ه‌ت ـ نهتهوه وه‌ک ب���ژارێ���ک ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری پرسی نه‌ته‌وه‌یی بوه‌ستین له‌وانه‌یه باش بێت ،چونکه ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ باس ده‌کرێت وه‌ک ده‌وڵه‌ت ئ �ه‌وی��ش ب �ه رێ��ب��ازی مللیگه‌رای نزیک بوونه‌وه‌یه له‌پرسی نه‌ته‌وه‌کان ،واتا ئه‌وه‌ی ده‌وترێت خمخۆری نییه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی
نه‌ته‌وه‌کان ،به‌ڵکو له‌و رێگایه‌وه کۆنتڕۆڵ کردنی هه‌بوونی نه‌ته‌وه‌یه له‌ناو گه‌اڵن ،هه‌ر په‌یوه‌ست به‌م بابه‌ته‌وه ئه‌و پێنج پێوانه‌ی بۆ دروستبوونی ده‌وڵه‌تێکی نه‌ته‌وه‌ییش دانراون، له‌ده‌ره‌وه‌ی خستنه ژێر کۆنتڕۆڵه‌وه شتێکی تر نییه ،نمونه‌ی unله‌به‌رچاوانه. ده‌رکه‌وتنی سه‌رمایه‌داری وه‌ک سیسته‌م و دانیشتنی له‌سه‌ر به‌رهه‌می رێنسانس و شارستانیه‌تی تازه پێگه‌یشتووی ئه‌وروپا، ب��ۆ پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان��ی ه �ه‌ژم��وون��گ �ه‌رای �هک �هی له‌رێگای فێڵ و ته‌ڵکه‌بازی ئایدیۆلۆژیای ل��ی��ب��ڕال��ی��زم �هوه ،خ���ۆی ک���رد ب �ه ه��ێ��زو و زهنیه‌تێکی ده‌سلێبه‌رنه‌دراو و خۆسه‌پێن، ه�ه‌م��ان��ک��ات خ���ۆی خ��زان��ده ه �ه‌م��وو ک��ون و ک�ه‌ل�ه‌ب�ه‌ره‌ک��ی جیهان ،ئه‌نجام ئه‌مڕۆ ب�ه‌ن��اوی جیهانگیری ئ��اب��ووری ،شۆڕشی ته‌کنه‌لۆژیا ،ئازادی تاک و دیموکراتی خۆی ک��ردوه به‌ئه‌مری واقیع .له سه‌ده‌ی بیسته‌م زۆرت���ری���ن ده‌وڵ���ه‌ت���ی ن�ه‌ت�هوه�یی دروس��ت��ب��وون ،به‌تایبه‌تیش نمونه عه‌ره‌بی دراوسێمان زهقترین نمونه‌ن ( )22ده‌وڵه‌تن، ب�����ه‌اڵم ک����وا پ��ێ��ش��ک �ه‌وت��ن و ئ������ازادی و دیموکراتی له ده‌وڵ�ه‌ت�ه عه‌ره‌بیه‌کان؟؟؟ ئه‌گه‌ر دروستبوونی ده‌وڵ �ه‌ت پێوان بووایه ب��ۆ ئ���ازادی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ئ �هی ئ �ه‌م��ڕۆ ئه‌و قهیرانه چیه گه‌الن له‌سه‌رتاسه‌ری جیهان تێیکه‌وتوون ،ل �ه‌س �ه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه ئ �ه‌م��ری��ک��ا .ئ �ه‌گ �هر بڵێین ئ���هی ئ�ه‌وه‌ن��ی��ا ئه‌وروپا له‌سایه‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه گه‌یشتوونه‌ته ئ�����ازادی و دی��م��وک��رات��ی �هوه؟ ئ����ه‌وه‌ی له ئ �ه‌وروپ��ا پێشکه‌وتووه ته‌نها پێشکه‌وتنی ده‌وڵ �ه‌ت��گ �ه‌رای �ه‌ت��ی ئ �ه‌وروپ��ا نییه ،به‌ڵکو ئه‌نجامی ب�هره�ه‌م و تێکۆشاتی گه‌النی جیهانه به‌گشتی و به‌تایبه‌تیش گه‌النی
رۆژهه‌اڵتی ناوینه ،ئه‌مه‌ش فه‌یله‌سوفی وه‌ک نیچه ب���اش ئ���ام���اژه‌ی پ��ێ��ک��ردوه، له‌گه‌ڵ به‌رهه‌می ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ی که له‌سه‌رده‌می رێنیسانس به‌ده‌ستهاتوون ،بۆیه نابێ ده‌وڵه‌تگه‌رایه‌تی ئه‌وروپا بۆ خۆمان بکه‌ینه نمونه ،به‌ڵکو ده‌توانین له هه‌ندێک الیه‌نی پێشکه‌وتنی پیشه‌سازی و زانست و فکردا لێی سوودمه‌ندبین. ئه‌وکات ده‌توانین ئهوه بڵێین له‌م سه‌رده‌مه‌ی که کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی له سایه‌ی ده‌وڵ �ه‌ت ـ نهتهوه که‌وتۆته قه‌یران ،بۆچی ئێمه واڵتی خۆمان راکێشینه ناو ئه‌و قه‌یران و گێژاوه ،ئایا راسته کۆمه‌ڵگای خۆمان بکه‌ینه خۆراکی ئه‌و لیڤی ئاتیهانه‌ی که تۆماز هۆبز باسی ده‌کات ،واتا ده‌وڵه‌ت؟. هه‌بوونی پێگه و قه‌واره‌یه‌کی ئازاد بۆ گه‌لی ک��ورد به‌گشتی ،شتێکه ک�ه‌س ناتوانێت بڵێت ه �ه‌ب��وون��ی پێویست نییه ،چونکه هه‌ر گه‌لێک پێویستی به‌پێگه‌ێک ههیه تاکو بتوانێت پێناسه‌ی ناسنامه‌ی خۆی تیا بکات ،به‌اڵم ده‌بێ بزانین چ پێوانێک بخه‌ینه پێشه‌وه تاکو گره‌نتی چاره‌سه‌ری بکات نه‌ک قه‌یران قووڵ بکاتهوه .بۆیه ئێمه‌ش پێویستمان به فۆڕمیله‌یه‌ک ههیه بۆ چاره‌سه‌ری؟ ب��ۆی �ه ئ �ه‌گ �هر ل�ه‌ش��وێ��ن��ی ره‌گ �ه‌زپ �ه‌رس��ت��ی ن�����ه‌ت�����ه‌وه‌ی�����ی ب�����اس�����ی واڵت�����پ�����ارێ�����زی «نیشتمانپه‌روه‌ری» بکه‌ین ،له‌شوێنی ده‌وڵ������ه‌ت ـ ن����ه‌ت����ه‌وه‌ش ب��اس��ی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی دیموکراتی بکه‌ین ،له‌وانه‌یه بتوانین ببینه هێزی چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌که‌مان وه‌ک پرسی نه‌ته‌وه‌ی کورد .بۆ ئه‌مه‌ش پێویسته خ��ۆم��ان ل �ه‌و هه‌سته رزگ��ارب��ک�هی��ن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نه‌بووینه‌ته ده‌وڵه‌ت بۆیه کێشه‌کانمان
ژینگه و خوێندن سه‌رتیپ نۆره‌یى
بونیه‌وى مرۆڤ له‌وکاته‌ى که دێته سه‌ر دنیا ده‌ست پێده‌کات ،یه‌که‌م ژینگه‌ش که چاوى تێدا دهکاتهوه ئه‌وا خێزانه‌که‌یه‌تى وات�ه منداڵ ل �ه‌وه‌ى که چ��اوى دهکاتهوه و فێر ده‌بێت ئه‌وا دایک یان باوکن که ئه‌و منداڵه یه‌که‌م وشه‌ى فێرده‌کات دواتر کاتێک ده‌چێته قوتابخانه ژینگه‌یه‌کى جیاوازتر ده‌بینێت که ئه‌ویش مامۆستا ه��اوپ��ۆل �هک��ان��ی �ه‌ت��ى ل���ێ���رهوه ک��اره‌ک��ت �ه‌رى س�����ه‌ره‌ک�����ى گ�������هوره م��ام��ۆس��ت��اک��ان��ن ل���ه‌وه‌ى چ��اره‌ن��وس��ى ئ��ه‌م قوتابیه دی��ارى ده‌ک����ه‌ن ک��ات��ێ��ک ق��وت��اب��ى ل�ه‌ژێ��رده‌س��ت��ى
مامۆستاکه‌یدا فێرده‌بێت و به‌دنیاى دهرهوه الیه‌نانه‌ش پرۆسه‌ى خوێندن بوو به‌تایبه‌ت ئاشنا ده‌ب��ێ��ت ،ک��وردس��ت��ان کۆمه‌ڵێک قوتابى و خوێندکاره‌کان به‌ناو واقیعى ق��ۆن��اغ��ى م��ێ��ژووى ج��ی��اوازى ب��ڕی��وه ئ�ه‌م جه‌نگى پرۆسه‌ى خوێندندا تێپه‌ڕین هه‌تا ق��ۆن��اغ��ان�ه‌ش ک��اری��گ�ه‌رى خ��ۆی��ان له‌سه‌ر ئ �ه‌م��ڕۆش ب�ه شێوه‌یه‌کى ک��اری��گ�هر ئه‌م ره‌وتى قوتابخانه و خوێندن به‌جێهێشتوه ،ژینگه‌یه ه�هر م��اوه ئه‌مه‌ش وابه‌سته‌یه به‌اڵم که به‌شێوه‌یه‌کى جدى قسه له‌سه‌ر ب �ه ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اوه وات���ه ئ���ه‌م سیستمه و مێژوى دواى راپه‌رین بکه‌ین ده‌بێت لهوه مامۆستاکان هى ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ن ،له تێبگه‌ین که ئ�ه‌م قۆناخه وات �ه قۆناخى ماوه‌ى رابردو گرته ڤیدیۆیه‌ک باڵوبۆوه دواى راپ �ه‌ڕی��ن ب�ه کۆمه‌ڵێک واقیعى که مامۆستایه‌ک ئیهانه‌ى قوتابیه‌که‌ى تراژیدیا و کاره‌ساتباردا تێپه‌رى کاتێک ده‌کات ئه‌م گرته ڤیدیۆیه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کى ج �ه‌ن��گ��ى ن��اوخ��ۆ ل���ه‌ئ���ارادا ب���وو ه �ه‌م��وو زۆرى هه‌بوو له‌ناو میدیاکانى کوردیدا م��وق �ه‌ده‌س �هک��ان ن��رخ��ى خ��ۆی��ان ل �ه‌ده‌س��ت ئه‌مه‌ش ب��ووه هۆى سزادانى کاره‌کته‌رى دابوو بۆیه هه‌ر وه‌ک چۆن کۆمه‌ڵگاى ئه‌م روداوه که مامۆستاکه بوو. کوردى قوربانیه‌کى زۆریدا یه‌کێک له‌و پێموایه ئه‌م گرته ڤیدیۆیه نوێنه‌رایه‌تى
ه���ه‌زاره‌ه���ا روداوى ل �ه‌م �ه ت���راژی���دى تر و ک��اره‌س��ات��ب��ارت��ر ده‌ک���ات وات���ه ه�ه‌م��وو خوێندکارێک به جۆرێک له جۆره‌کان به‌ناو ئه‌مجۆره روداوانه‌دا راگوزه‌رى کردوه کاتێک جه‌نگ له چیاکانى کوردستان ل �ه ئ����ارادا ب��وو ک �ه ب��را ب���راى ده‌ک��وش��ت جه‌نگێکى دیکه‌ش له ناو قوتابخانه‌کان بوونى هه‌بوو مامۆستا به‌هه‌مان سیستم ک��ارى ده‌ک��رد منداڵ دواى ته‌واوکردنى ده‌وامى خوێندن ده‌بوو خۆى شاردباوه له ترسى مامۆستاکه‌ى واى له‌و ته‌له‌به‌یه‌ى ده‌ک��رد ک�ه مامۆستا بینیبا ل�ه دهرهوه ج��ا هه‌رچیه‌کى ب��ک��ردای�ه ئ���ه‌وا به‌یانى ل��ێ��دان��ێ��ک��ى ب���ۆ خ���ۆى ئ���ام���اده ک��ردب��وو
کاره‌ساتى گهوره لێرهوه بوو که کۆمه‌ڵگا وه‌ک پاڵه‌وان سه‌یرى ئه‌و مامۆستایه‌یان ده‌ک��رد که به‌شێوه‌یه‌کى توند مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ قوتابیه‌کاندا بکردایه ،پێموایه نه‌وه‌ى رابردو به‌ناو هه‌مان ئه‌و جه‌نگه‌دا راگ��������وزه‌رى ک����رد ک���ه ب�����اوک و ب��را گ�ه‌وره‌ک��ان له چیاکان ئه‌نجامیان ده‌دا هیچ قوتابیه‌ک نیه (من باس له دواى راپ�ه‌ڕی��ن ده‌ک �ه‌م) ئ�ه‌م ج��ۆره مامه‌ڵه‌یه‌ى نه‌بینیبێت بۆیه پێموایه ئێستا زۆر دره‌نگه له‌وه‌ى که ئه‌م روداوه ئاشکرا بوو. خاڵى سه‌ره‌کى لێره‌دا که ده‌بێت قسه‌ى ل���ه س����هر ب��ک �هی��ن ئ���ه‌وه‌ی���ه ک���ه ئ����ه‌وه‌ى ک��اری��گ�ه‌رى س �ه‌ره‌ک��ى ههیه ل�ه دروس��ت
چاره‌سه‌رنابن ،یان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت نین بۆیه یاساو ده‌س��ت��ورم��ان نییه؟ ئهمه ئه‌و سایکۆلۆژیایه‌یه که زهنیه‌تی ده‌وڵ �ه‌ت ـ نهتهوه دروستی کردوه ،ئه‌گه‌رنا له راستیدا شتێکی به‌وشێوه‌نیه. له‌باشووری کوردستان ئێمه ماوه‌ی بیست ساڵه خ��اوه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کی خۆجێین، سه‌ره‌ڕای هه‌موو که‌موکوڕیه‌کانی توانراوه ب�ه‌رده‌وام��ی پێبدرێت ،له‌الیه‌کیتر ل�ه‌دوای س����اڵ����ی( )1958ل���ه‌ده‌س���ت���وری ع��ێ��راق��ی��دا دان ب �ه ک���ورد و زم��ان��ی ک���وردی ن���راوه، هه‌مان دانپیانان به‌شێوه‌یه‌کی فروانتر له ده‌س��ت��وری نوێی عێراقدا ،له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ی ل���ه‌دوای س��اڵ��ی( )2003ده‌س��ت��ڕۆی کورد هه‌م له‌کوردستان هه‌م له‌عێراق فرواتنربووه. ئ����ه‌وه‌ی ئێستا ب��ێ چ���اره‌س���هر م���اوه‌ت���ه‌وه‌و ئومێدی چاره‌سه‌ریشی زۆرکه‌مه ،پرسی که‌رکوک و ناوچه‌دابڕاوه‌کانه ،هه‌روه‌ها دۆڕان���دن���ی م��وس �ڵ و ب��ێ ب�ه‌رن��ام��ه�یی بۆ کورده‌کانی به‌غدا و شاره‌کانی تری عێراقه .له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ش پرسی قناعه‌ت ن���ه‌ب���وون ب �ه‌دی��م��وک��راس��ی و رێ��ک �ه‌وت��ن��ی دیموکراتیانانه ههیه ،چونکه بیرکردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ش الی ئێمه وای کردبوو ئێمه ماوه‌یه‌ک داوای ئۆتۆنۆمیمان ده‌کرد، دواتر فیدراڵی و له‌هه‌ندێک بۆنه‌شدا باس ل ه ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ و جیابوونه‌وه ده‌که‌ین. بۆیه ت��ا ئێستا ستراتیژێکی جێگریمان بۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یمان نییه ل �ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان .ل �ه‌ب �هر ئ���ه‌وه‌ش ئ�ه‌گ�هر ئێمه به‌شێوه‌یه‌کی دیموکراتیانه و له‌سه‌ر بنه‌مای پره‌سیپه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتیانه پرسه‌که‌مان چاره‌سه‌ربکه‌ین ده‌بێ باشترنه‌بێت؟. بونى ئه‌مجۆره روداوان���ه و کاره‌ستانه‌ى که خوێندنگاکاندا روده‌ده‌ن وابه‌سته‌یه به ژینگه ئه‌و ژینگه‌یه‌ى که مامۆستا و قوتابى تێیدا ده‌ژى ب �هره �ه‌م هێنه‌رن ب��ۆ ئ���ه‌م ج����ۆره واق��ی��ع �ه .گ��رن��گ �ه ل��هوه تێبگه‌ین باشترین شتێک که بۆ قوتابى به‌رهه‌مى بهێنى ئه‌وا ژینگه‌یه‌کى هێمن که قوتابى تێیدا بتوانێ خ��ۆى خاوه‌نى بڕیار بێت له‌سه‌ر شێوازى دیارى کردنى داهاتووى خۆى ،به‌اڵم کۆمه‌ڵگا کێشه‌ى گ����ه‌وره‌ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ق��وت��اب��ی��دا ئ �ه‌وه‌ی �ه که نایهه‌وێت له قوتابى تێبگات دای��ک و باوک ته‌نها ده‌توانن ئهوهنده بڵێن کورم سه‌عى بکه لهوه تێناگات که له ماڵهوه ژینگه‌یه‌کیان ره‌خساندوه که هه‌رگیز به‌م شێوازه ئه‌م قوتابیه سه‌رکه‌وتوبێت پاشان له قوتابخانه‌ش مامۆستا به‌و ژینگه‌یه مامهڵه ده‌ک���ات ک�ه خ��ۆى تێیدا ده‌ژى تێناگات ل�ه‌وه‌ى که ئه‌م قوتابییه له چ واقیعێک دایه.
تیۆری
گه‌وهه‌ری بوون ل ه گه‌ردون و کۆمه‌ڵگا
ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
18
نووسینی
سۆران زانا
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
خاوه‌ن‌شکۆ = میلله‌ته‌که‌م له ماڵه زیندانه‌که‌م بم ،له (چه‌تر)ی پیرۆز بم ،له ئاسمان بم ،له بیابان بم ،له غه‌ریبی بم ،هه‌ر گ��ڕڕڕه‌م بۆ تۆ دێ ،هه‌ر تینوی چاوه‌گه‌شه‌کانی منداڵه‌کانتم ،هه‌ر شێت و شه‌یدای مه‌ینه‌تی گه‌نجه‌کانتم هه‌ر وه‌کو ک��چ و ژن��ان��ت ب��ۆن��ی که‌ساسیم ل��ێ دێ، ت��رس��ی م��ردن��م ل��ێ نه‌نیشتووه ،چونکه ل ه خاکه پیرۆزه‌که‌ت ده‌نێژرێم. ه���ه‌م���وو ب���هی���ان���ی���هک م���اچ���ی پ��ێ��ن��وس��ی خوێندکاره‌کانت ده‌که‌م ،هه‌موو نیوه‌ڕۆیه‌ک وا ده‌زان��م الپ�ه‌ڕه‌ک��ان��ی کتێبه‌کانیان نانی م��ن��ن ،ب��ۆی�ه ( )24کاتژمێر ل�ه رۆژێ��ک��دا سه‌رت بۆ داده‌نوێنم. خاکه‌که‌ت به‌رماڵی خه‌ونه‌کانمه ،گوڵه‌کانت تیشکی چاوی داده ئه‌حالمه ،چی بکه‌م؟ تاوانم چیه که عاشقی تۆ و نیشتمانه‌که‌م؟! عه‌یبه؟! نه‌خێر! به‌یانیان که تیشکه‌کانی خ��ۆر ماچی گۆیژه ده‌ک���ه‌ن ،من ئه‌گریم، وه‌ک سۆفییه‌ک وه‌ک ده‌روێشێک بۆی ه ترسم لێ نیشتووه ،چونکه تۆ بریتیت ل ه ملیۆنه‌ها چاو .به‌ڵێ داگیرکه‌ران و نۆکه‌ران ح�ه‌ز ده‌ک �ه‌ن پێڵووی چ��اوه‌ک��ان داخ��ه‌ن ،تۆ بڵێی بتوانن؟ ی��ان پێشوه‌خت په‌نجه‌کانیان ئیفلیج بوون. میلله‌ته‌که‌م ش��ی��ع �هک��ان ئ��ی��م��ام��ی ع��ه‌ل��ی ده‌پ��ه‌رس��ت��ن، کاسۆلیکه‌کان حه‌زره‌تی عیسا ده‌په‌رستن، ئیتر ههیه مانگا ئه‌په‌رستێ و ههیه بت و ههیه ژن ،منیش که ناوم ئه‌حالم مه‌نسور‌ه و نووسه‌رێکی کڵۆڵم تۆ ده‌په‌رستم به ده‌ستم بێت ه�ه‌م��وو رۆژێ گ��ۆڕی شه‌هیده‌کانت به وشه‌کانم چوکلێت ب��اران ده‌ک��ه‌م ،بۆی ه ح �ه‌ز ده‌ک���ه‌م .ن��ازان��م بڵێم چ��ى ،زم��ان��م الڵ ب���وو ،م��وع��ت��ادی ئ�ه‌س��ت��ێ��ره‌ک��ان��ى ئاسمانت ب��ووم ،دڵ��داری له‌گه‌ڵ مانگه‌که‌ت ده‌که‌م. ئاوی کانییه‌کانت ئاوی چاومن ،لێوه‌کانم قڵیشاون ،چونکه رۆژی سێ جار ماچی خاکه‌که‌ت ده‌که‌م ،بۆ ئه‌وه‌ی ئازاد ببیت با سه‌رم له پێناوی سه‌روه‌ریت دابنێم( .دڵدارم) خ��ۆش ده‌وێ���ت .ه �ه‌روه‌ه��ا ب��ێ��ک�ه‌س ،جه‌میل سائیب ،هێمن ،گ��ۆران ،ئه‌حمه‌دی خانی؛ ه�هر هه‌موویان بۆیه ناوێرم دیوانه‌کانیان، رۆم��ان�هک��ان��ی رۆم��ان-ن��ووس��ان بخوێنمه‌وه، چونکه ئه‌گریم ،ناوێرم گوێ له میکائیل ب��گ��رم ،چ��ون��ک�ه ئ�ه‌گ��ری��م خ��ۆ ق�هی��ره‌ک��ان��ت، بێوه‌ژنه‌کانت خوشک و کچ و دایکمن. ده‌م �ه‌وێ سرودێکی زێڕینت بۆ بهۆنمه‌وه، قژی وه‌کو برژانگی (رامبۆ) بێت ،چاوی وه‌کو چاوی (بۆدلیێر) بێت ،نازداری وه‌کو ن���ازداری (تۆلستۆی) بێت ،جوانی وه‌کو (سۆنیا) بێت خودایه ،ناسکی وه‌کو (ژاک بریڤێر) بێت ،شیرین وه‌کوو (چای شیرین) ی (حسێن عارف) بێت ،چه‌چه‌کانی وه‌کو (ب��اس��ت��رن��اک) ب��ێ��ت ،ق���ژی وه‌ک���و (ن���ه‌زار قه‌بانی) بێت ،لووتی وه‌کو (سان جۆن بێرس) بێت ،رۆح��ی وه‌ک��و (ئه‌لبێر کاموى) بێت، په‌نجه‌کانی وه‌ک��و (سیمۆن دوی بوڤوار) بێت ،برژانگی وه‌کو (مارگرێت دۆرا) بێت، مه‌مکی وه‌ک��و (مۆنالیزا) بێت ،ناوقه‌دی وه‌ک��و (ڤیرجینیا وۆڵ��ف) بێت ،قاچه‌کانی وه‌ک��و (سۆفیا لۆرێن) بێت ،ناوکی وه‌کو (مارلێن مۆنرۆ) بێت ،ره‌نگی وه‌کو (دانوب) ی (شۆلۆخۆف) بێت ،نینۆکی (مهحمود ده‌روێ��ش) بێت ،ئاوێنه‌که‌ی وه‌ک��و (دۆری��ان گرای) بێت ،ئه‌ژنۆکانی وه‌کو (پیکاسۆ) بێت ،قردیله‌کانی (حه‌الج) بێت ،تۆقه‌کانی وه‌کو (باخ) بێت ،گۆرانییه‌کانی (فه‌یروز) بێت ،هه‌لهه‌له‌کانی (فاتن حه‌مامه) بێت، سوراوه‌که‌ی وه‌کو (سوعاد حوسنی) بێت، خه‌واڵووبوونی وه‌کو (کاسرن دنۆڤ) بێت، ملی وه‌کو (د.ه.لۆرانس) بێت. ت��ۆ بڵێی ب��ت��وان��م س��رودێ��ک��ی جیهانیت بۆ دابهێنم؟ ن��ات��وان��م ،ده‌س��ت��م ک��ورت�ه ،ته‌نها فرمێسکی سروده‌که‌م له فرمێسکه‌کانی خۆم ده‌چێ، ته‌نها ده‌م��اره‌ک��ان��ی ل �ه ده‌م��اره‌ک��ان��ی خۆم ده‌چێ ،ئه‌گینا خوێنی سروده‌که بریتیه ل ه خوێنی گیڤارا و شه‌هید ئارام و ترۆتسکی
()2
و هه‌موو شه‌هیده‌کانی مێژووی گه‌الن. ی��ان ب��ه‌ژن و ب��ااڵی وه‌ک��و شه‌هید (شاکر ف��ه‌ت��اح) ب��ێ��ت ،چ��اوه‌ک��ان��ی وه‌ک���و شه‌هید (دڵشاد مه‌ریوانی) بێت یان زیره‌کی وه‌کو (عه‌بدولخالق مه‌عروف) بێت ،یان هاواری وه‌ک��و (ههڵهبجه) بێت ،تینوویه‌تی وه‌ک��و (ئ��ه‌ن��ف��ال) ب��ێ��ت ،گ��ول��هی وه‌ک����و گ��ول �هی (ئه‌رنست هه‌منگوای) بێت ،هاواری وه‌کو (له‌یال قاسم) بێت ،هه‌ناسه‌ی وه‌کو (په‌پوله) بێت ،گڕی دڵی وه‌کو (هڵدرلین) ،تروسکه‌ی چاوه‌کانی وه‌ک��و (ئه‌ستێره) بێت ،نیگای وه‌ک��و (تیشک) بێت ،مووه‌کانی (جرجێت قه‌دیفه) بێت ،ئاخی وه‌کو (باباگوڕگوڕ) ب��ێ��ت ،ئ��اخ ک �ه ن��ات��وان��م ئ �ه‌م س��رود دابهێنم ل �ه‌گ �ه‌ڵ ک��وژان��دن��ه‌وه‌ی ه��هر ج��گ�ه‌ره‌ی�هک��م بێچوه سرودێک له‌بار ده‌چێ ،شه‌وان گالراو ده‌ک�ه‌م ،ب��اوه‌ش ده‌که‌مه منداڵه‌کان ،ناهێڵم که‌س به برسێتی خه‌وی لێ بکه‌وێ ،کچ ه عاشقه‌کانیش ده‌ڕازێنمه‌وه گوڵ و گوڵزاریان پێشکێش ده‌ک��ه‌م .گرنگ نیه خ��ۆم برسیم بێت ده‌زان��م ئاینده‌ی من هه‌ر ده‌روێشییه و هیچی تر. م��ی��ل��ل��ه‌ت��ه ت�����وڕه‌ک�����ه‌م ،ئ�����هی م��ی��ل��ل �ه‌ت � ه شۆڕشگێڕه‌که‌م سوێند به حه‌قی تۆ ده‌خۆم، چونکه فێری حه‌ق-په‌رستیت کردم ،گیانم فیدات بێت ،که مردم بمگوشه به خۆته‌وه، ش��ی��ل�هی ب��ی��ر و ب����اوه‌ڕم ب��ک�ه ب �ه دروش��م��ی منداڵه شه‌مامه‌کانت ،پێنوسه‌که‌م ببه‌خش ه به شۆڕشگێڕانت بیکه‌ن به خاچ ،ئای ک ه بریندارم و خوێن له چاوه‌کانمه‌وه ده‌تکێ، چونکه بۆنی کۆمه‌ڵی (دۆڕاو) ده‌ک �ه‌م، نازانم چی بکه‌م ،ناکرێ له ناویان به‌رم، چونکه ن��ووس �ه‌رم و پ��ی��اوک��وژ ن��ی��م ،ب �ه‌اڵم داخه‌که‌م ده‌زانم که هاڕاوون ،سه‌ر لێشێواون، رێگه‌ی تۆیان ون کردوه نیشتمانه‌که‌م. شه‌وان خه‌ونه‌کانم یه‌کتری ده‌دورنه‌وه ،منیش ده‌ب��م �ه خ���ه‌ون���دورو ،ده‌ی��ان��ک�ه‌م�ه نه‌سته‌له و دابه‌شی ده‌که‌مه سه‌ر منداڵه ره‌نجده‌ره‌کانی بازاڕ ،حه‌ز ده‌که‌م خه‌ونه‌کانم ببنه نانی گه‌رم بۆ ئه‌وه‌ی تێر بن میلله‌ته‌که‌م ،با فرمێسکی دووان بڕێژم ،با خه‌نه بگرمه ده‌ستی کیژان بڵێم ...بڵێم خه‌ونێکم هاته‌دی ،شۆڕشگێڕانی رۆژئاوای کوردستان وا خهریکه ئازاد ده‌بن، وا خهریکه شاعیره‌که‌مان (جگه‌رخوێن) رائه‌چڵه‌کێ شیعر دهکاته نوقوڵ و ده‌یگێڕێ و هه‌ڵی دهداتهوه سه‌ر شۆڕشگێڕان ،منیش ل ه ناو ئاگره‌که‌یاندام .سووتام و برژام و قرچام و له شوێنی خۆمه‌وه ،هاوار ده‌که‌م «به‌شار ب��ای ب���ای »...قامشلۆی ئ��ازاد ده‌بینین. هه‌ر به‌م زوانه ...خودا که‌ی؟! هه‌لهه‌له‌که‌م ح��ازره فرمێسکی خۆشی پێشوه‌خت باری، ئ���اواره‌ک���ان ج��ان��ت��اک��ان��ت��ان ب��پ��ێ��چ��ن�هوه ،ژن��ان ب��ا ده‌ن���گ���دان���ه‌وه‌ی ه�ه‌ل��ه�ه‌ل�هک��ان��ت��ان بگات ه هه‌موو کوردستان ،با منداڵه خنجیله‌کان ه �ه‌ڵ��پ �ه‌ڕن ،ئ��اخ��ر «چ ب��ک�ه‌م ئ���ه‌ز؟» شێت بووم ،دوا هه‌واڵه‌کان له مێشکمدان ،ده‌نگ ئه‌ده‌نه‌وه ،ئه‌له‌رزم ،ده‌ستم له سه‌ر دڵمدایه ،وا منداڵێک تازه له‌دایک ده‌بێت ،وا مێژوو ب ه پیتی خوێن ئه‌نوسرێ وا ،وا ،وا ... خ���هی���اڵ���م راس���ت���ی راس����ت-ت����ر ده‌ک����ات����هوه، ئ��ی��دی��ۆم�هک�ه‌م پ��ڕه ل �ه پ �ه‌ن��دی ک�ه‌ل��ه��وڕی، ل�ه س �هر م��ێ��زه‌ک�ه‌م چه‌ندین ک��اغ�ه‌ز بێ‌ناز ک�ه‌وت��وون خۆشم نه نه‌مامم و نه خونچه، پێنووسه گۆچانه‌که‌م پێش خ��ۆم هه‌نگاو ده‌نێ ،را ده‌کات. ف��ری��ات ن���اک���ه‌وم م��ی��ل��ل �ه‌ت �هک �ه‌م ،گ����ه‌وره‌ی گ �ه‌وره‌ک��ان��ی��ت ،س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ی��ش��ت ت��ا دێ بچوک ده‌ب��ن�هوه ،رۆژێ دێ دهبنه قوڕی ده‌ستکرد که مندااڵن یاریان پێ ده‌ک �ه‌ن. ق �ه‌ن��دی��ل��ی��ش زۆری ن���ه‌م���اوه ئ�����ازاد ب��ێ��ت، رۆژه �هاڵت��ی��ش ب��ا ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن���ه‌ژاد وه‌ک��و میزه‌اڵن ف��وو به خ��ۆی بکات تا بته‌قێ و وه‌کو سه‌دام حسێن بتۆپێت... ئ��ای کوردستانه‌که‌م! خۆزگه نه‌مرم و ب ه ئ���ازادی بتبینم .م��ووه سپییه‌کانی س�ه‌رم بکه‌م به چه‌پکێ گوڵی س��وور و له سه‌ر ته‌رمی شه‌هیده‌کانت دایبنێم و له پڕ خۆشم شه‌هید بم.
ب��وون یا دازای��ن ( )Daseinبه وات��ای بوونی ئێستایی ب���وون ل �ه م��ێ��ژوو و زه‌م����ه‌ن بچوک دهکاتهوه .زه‌مه‌نی رابردوو و داهاتوو ناکه‌ونه نێو چوارچێوه‌ی دازاینه‌وه .ئهمه له ژێر کاریگه‌ری ئه‌و دیارده بنه‌ڕه‌تییه‌ی هایدگه‌ره که له هوسره‌ڵه‌وه وه‌ری گ���رت���ووه و گ���هوه���هره ب��ن�ه‌م��ای��ی�هک�هی، دابه‌زاندنی بوونه بۆ ئاستی به‌ش (دیارده) ،به‌اڵم له ده‌ره‌وه‌ی هه‌موو بوونه‌کان و بوونه‌وه‌ره‌کان. دیارده‌ناسی هایدگه‌ری ،لوتکه‌ی لێکهه‌ڵوه‌شاندن و دابه‌شکردنی زانسته‌کان و واتاکان و به‌تایبه‌ت بوون بۆ خۆیه‌تی .بوونی هایدگه‌ری ،ته‌نیا واته چاوپۆشیه له هه‌موو شتێک .کاتێ ده‌ڵێی بوون به بره‌وتره له گه‌وهه‌ر و له پێشتره ،ئه‌وا به واتای دابه‌زاندنه له بوون‌ناسی‌دا .تا ئێستا دوو جۆر فه‌لسه‌فه له یۆنانه‌وه تا هایدگه‌ر سه‌ریان هه‌ڵداوه؛ .1فه‌لسه‌فه‌ی میتافیزیکی ل�ه ئه‌فالتونه‌وه ت��ا نیچه .2 .ل�ه نیچه‌وه ت��ا هایدگه‌ر و پ��ۆس��ت م��ۆدێ��رن��ی��زم .ل�ه فه‌لسه‌فه‌ی میتافیزیکاییدا گ �هوه �هر پێش ب��وون ده‌که‌وێت ،به‌اڵم له فه‌لسه‌فه‌ی بوونی نیچه‌یی ـ هایدگه‌ریدا بوون ،هه‌م له پێشتر هه‌میش به بره‌وتره له گه‌وهه‌ر و ب �ه ب �ێ‌گ �هوه �هر و ل �ه ده‌ره‌وه‌ی ده‌که‌وێته ب�هر لێکۆڵینهوه .ئهمه هه‌ر ئه‌و لێک هه‌اڵواردنی واتایه دوابه‌دوای ئاکاری دوورخستنه‌وه و دابڕاندنیانه له یه‌کتر ،هه‌م له بواری بوون و هه‌م گه‌وهه‌ره‌وه. پ���ێ���وه‌ن���دی و دان و س��ت��ان��ی دیارده‌کان ،تاکینه ـ گه‌ردون ب���ه داب����ه‌زان����دن ب���ه ئ��اس��ت��ی ی���ان ت��اک��ی��ن �هی��ان گ����ه‌ردون هه‌ڵده‌سه‌نگێنن .ئهمه له کاتێکدایه که هایدگه‌ر ب���ۆ خ���ۆی ه���هر دازای����ن ب �ه ی �هک��ب��وون (دی����ارده) ی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ده‌زان���ی ک����ه ب����ه ن����اچ����ار ل �ه ته‌نیشتی دازاینه‌کان ی����ان دی���ارده‌ک���ان���ی ت���ردا ب��وون��ی ده‌بێت و هه‌ست به بوونی خ���ۆی ده‌ک�����ات و جیهان ده‌ناسێت. م�����ه‌ب�����ه‌س�����ت�����ی ه������ای������دگ������هر ل������ه «ب��������وون و زه‌م������ه‌ن» دازای�����ن (بوونی هه‌نووکه‌یی) له چوارچێوه‌ی زه‌م�ه‌ن��ی دی��اری��ک��راودا؛ که‌چی ئ�ه‌م دازای��ن�ه به له‌دایکبوون له زه‌مه‌نێکی دیاریکراودا له بوونی جیهاندا ده‌رده‌خرێت و به مه‌رگ له زه‌مه‌نێکی دی��اری��ک��راوی ت��ردا ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ رێچکه‌ی خۆی .به‌اڵم دازاین بوونه‌وه‌رێکه که له‌م مه‌ودای زه‌مه‌نیدا له که‌وڵی بوونی جیهان ده‌رده‌که‌وێت و له ده‌ره‌وه‌ی ب��وون لێ ده‌ڕوان���ێ و ده‌یناسێ، به‌اڵم به هاریکاری مه‌رگ دیسانه‌وه له‌گه‌ڵی په‌یوه‌ند دهبێتهوه .له م �ه‌ودای ئه‌م م��اوه‌دا ،ئه‌م دازای��ن �ه هێنده‌ی وات���ای ن��وێ ده‌ئافرێنێت که هه‌ر ئه‌و واتابه‌خشی و خۆناسینه‌یه .ده‌بێ بڵێین که له بوون‌ناسی هایدگه‌ردا دازای��ن بێ‌به‌رییه له مێژوو ،چونکه مێژوو گشتێکه که هه‌موو دازای��ن�هک��ان ل�ه ژێ��ر چ�ه‌ت��ری��دان .ئ �ه‌م واتاناسی ب��وون��ی ه��ای��دگ �هره ،کۆمه‌ڵگا ب�ه هه‌بوونێکی میتافیزیکی له قه‌ڵه‌م ده‌دات .ده‌ک��رێ بپرسن که ئایا به گوێره‌ی ئه‌م خاڵه ،میتافیزیکا به نابوون ده‌زان��ی و کۆمه‌ڵگاش به بان‌بوونه‌کانی دازاین ،ئه‌و کاته چۆن ده‌توانرێ سه‌ره‌ڕای ئه‌م بوون‌ناسییه لێک هه‌اڵواردنیه؛ پهره به زانستی کۆمه‌ڵناسی بدرێت؟ پێویستی دازاینه‌کان به یه‌کترین ،به راش��ک��اوی دژه‌بایه‌خێک نیه بۆ دازاین ،به‌ڵکو هێنانه‌ئاراوه‌ی واتا بان‌فیزیکایی و فیزیکاییه‌کانه هه‌ر به ده‌ستی دازاین بۆ خۆی. هایدگه‌ر پێویستی دازاین به دازاینه‌کانی دیتر به ئه‌سیربوونی یه‌کترین به ده‌ستی خۆیان ده‌زانێ و م �ه‌رگ به ته‌نیا رێگای رزگ��اری ب��وون له قه‌ڵه‌م ده‌دا .کاتێک سه‌باره‌ت به گیرۆده‌بوون و یه‌خسیری دازای��ن �هک��ان ل �ه ک��ۆت و به‌ندی یه‌کترین ده‌دوێ ،پێ ده‌چێت ئاگای ل�هوه نیه که کۆمه‌ڵگا به واتایه‌کی بێ‌میتافیزیکایی ده‌زان��ێ و ره‌تی دهکاتهوه .کۆمه‌ڵگا بۆ خۆی ب���وون ی���ان دازای��ن��ێ��ک��ی ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی��ی �ه .ئ �ه‌م �ه بۆ مرۆڤ به‌واتاتر و گرنگتره له دازاینی تاک و تاکینه .له دازاینی بنه‌ڕه‌تیدا ـ واته کۆمه‌ڵگاـ په‌یوه‌ندی دووئالیتانه‌ی بوون‌ناسانه‌ی تاکینه ـ گ�ه‌ردوون به‌ردی بناغه‌یه .ئهمه له کاتێکدایه ک �ه ل �ه دازای��ن��ی دی��ارده‌ن��اس��ان �ه و ل �ه راستیدا
ب��وون‌ن �ه‌ن��اس��ان �هی ه��ای��دگ��ه‌ردا ،ت���اک‌خ���وازی، ب �ه‌ردی بناغه‌ی ب��وون و فه‌لسه‌فه‌ی ئازادییه. ئهمه راسته که م��رۆڤ بوونه‌وه‌رێکه که له که‌وڵی جیهان ده‌رکه‌وتووه و ده‌رفه‌تی ناسینی له ده‌ره‌وه‌ی جیهان بۆ ره‌خساوه ،به‌اڵم له واتای کۆمه‌ڵناسی مرۆڤ‌ناسانه‌دا ،تا ئ�ه‌و کاته‌ی مرۆڤ له که‌وڵی تاکێتی خۆی ده‌رنه‌که‌وێ و له مه‌رجی کۆمه‌ڵگاوه له بوون نه‌ڕوانێت ،ئه‌وا ناتوانێ بان ماکی بوون له بواری مه‌عنه‌وی و میتافیزیکاییه‌وه بناسێت .بوون ،به بێ ره‌هه‌ندی میتافیزیکایی (هه‌ڵبه‌ت ئایدیالیستییه باوه‌که‌ی نا) ئهستهمه بتوانێ گۆڕه‌پانی شت‌بوون تێپه‌ڕ بکات و پێ بنێته گۆڕه‌پانی ره‌وان‌بوونی جوڵه‌ی رۆحی ـ مه‌عنه‌وی و زهنییه‌وه؛ ته‌نانه‌ت ئهمه بۆته هۆکارێک که هایدگه‌ر له کۆتاییه‌کانی ژیانی خۆیدا راچه‌ڵه‌کێت و هۆشیار ببێته‌وه .دوو تایبه‌تمه‌ندی «کۆمه‌اڵیه‌تی‌بوون و ناشت‌بوونی» مرۆڤ بۆته هۆکار که بوونی ئه‌و به‌رزتر بێت له بوونه‌وه‌ره‌کانی تر .بوون ته‌نیا بریتی له ماک نیه ،هۆش به‌شێکه له بوون .به‌اڵم ئایا که‌سانێک وه‌ک ه��ای��دگ �هر ه��ۆش ب �ه ب�ه‌ش��ێ��ک ل �ه ب��وون ده‌زانن ،ئه‌ویش له نێو ئه‌و هه‌موو هه‌را و هوریای
زه‌مه‌ن ـ شوێنیش« ،من ـ ئه‌وی تر» نه بوونیان بۆ ههیه و ناش ده‌توانن ببنه خاوه‌ن مێژوو .به‌اڵم هۆیه‌کی تر که په‌یوه‌سته به بوونی مرۆڤه‌وه واتا ده‌به‌خشێته ئه‌م ره‌هه‌ندانه و پێناسه‌یان ده‌کات، «زم�����ان»ه .ده‌رک‌ک���ردن���ی ئ���ه‌م ره‌ه �ه‌ن��دان �هی بوونی م��رۆڤ ،ته‌نیا له ژێ��ر سێبه‌ری زماندا ده‌کرێت .ده‌شێت هۆشی م��رۆڤ سه‌ره‌کی‌ترین هۆکار بێت ،به‌اڵم هۆش و عه‌قڵ به بێ زمان، به وات��ای نه‌بوونی میکانیزمی گه‌ردونیه بۆ وه‌رگ��رت��ن��ی وات��اک��ان« .م��ن و ئ���ه‌وی ت��ر» به شێوازێکی راسته‌هێڵ به دوای «من»دا نایه‌ت. به واتایه‌کی تر ،زه‌مه‌ن و شوێنی «من و ئه‌وی تر» تێکه‌اڵوی یه‌کترن .داهاتووی من و ئه‌وی تر ئازادییه ،به‌اڵم ئازادی به واتای کۆتایی نیه. ئ��ازادی په‌یوه‌سته به بوونی زه‌م�ه‌ن و شوێنه‌وه؛ ک��ات��ێ زه‌م����ه‌ن راوه‌س��ت��ێ��ت ،ئیتر زه‌م����ه‌ن نیه، کاتێکیش شوێن له‌ناو بچێت ئیتر شوێن نیه .بۆیه راوه‌ستان و شکستی ئازادی په‌یوه‌سته به بوون و نه‌بوونی زه‌مه‌ن و شوێن .که‌چی ده‌شێت مێژووی گه‌ردونیش به‌و شێوازه پێناسه بکرێت که‌له‌سته (هه‌یکه‌ل)ی سه‌ره‌کی مێژوو؛ زه‌مه‌ن ،شوێن و ئازادییه .مێژوو ،زه‌مه‌ن ،شوێن و حه‌قیقه‌ت بێ کۆتایین و ره‌وان‌بوون و زیندووبوونیانیش له‌م خاڵه گرنگه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێ .من ،به بێ ئه‌وی ت��ر ب��وون��ی ب��ۆ نیه .ک �ه‌وات �ه هه‌ر «م����ن»ێ����ک ه��ه‌م تاکینه و هه‌میش گ���ه‌ردوون���ی���ه .ب��ه‌اڵم ن���اب���ێ م����ن ج����ۆری ئ���ازادی «ئ �ه‌وی تر» دیاری بکات ،چۆنکه ئ���ه‌وا ئ���ه‌وی ت��ر ک �ه به پێی پێداویستی شت له «من» وه‌رده‌گرێت .دژه‌تێز چ ک��ات��ێ��ک «م��ن��ێ��ک��ی چاولێکه‌ری و کۆپیکراو له تێز نیه .هه‌ر وه‌ک چۆن تایبه‌تمه‌ندی ره‌ق‌بوونی ماک له وزه‌ی تیشکدا هه‌بوونی نیه، ئه‌وا له نێو دژه‌تێزیشدا الیه‌نی ه �ه‌ڵ �ه ن��اب��ێ س���هر ه��ه‌ڵ��ده‌ن��هوه. ئ�ه‌م�ه ک �ه رۆڵ �هک��ان��ی م��رۆڤ، ب��ه ت���ه‌واوه‌ت���ی الس��ای��ی��ک �ه‌ره‌وه‌ی ره‌ه��ای ب��اوک و دایکیان نین له پێوانه‌کانی ئازادیدا ،بۆ خۆی به وات��ای دووپات‌نه‌بوونه‌وه‌ی مێژووه. ت��ا ئ �ه‌و ک��ات �هی ک �ه م��ێ��ژوو ب �ه بێ دووپات‌بوونه‌وه ب�ه‌ره‌و پێشه‌وه هه‌نگاو هه‌ڵێنێت ،جۆری ئازادیش بێ دووپات دهبێتهوه .له فه‌لسه‌فه‌ی سیاسیدا جیلی ئێستا که بریتیه له منه‌کانی کۆمه‌ڵگا، ج��ۆری ئازادییه‌کانی جیله‌کانی دوای خ��ۆی دی��ار ن��اک��ات .ئ���ازادی هه‌ڵبژاردن بناغه‌ی بوونی ئ��ازاده که دووره له هه‌ر چه‌شنه کۆیالیه‌تی و توتالیتاری .لیبراڵیزم، زه‌م���ه‌ن و ش��وێ��ن و م��ێ��ژوو و حه‌قیقه‌ت به یه‌کینه‌گه‌لێکی دابه‌شکراو پێناسه ده‌کات ک�ه کۆتاییان ههیه و ل�ه‌ن��او ده‌چ���ن ،که‌چی تاقه کۆت و به‌ندی ئه‌م بابه‌ته‌ش ،چه‌مکی «کۆتاییه»؛ وات �ه کۆتایی هه‌موو شتێک، ه���ه‌م وات����ا ،ه�ه‌م��ی��ش ح�ه‌ق��ی��ق�ه‌ت .چ��ۆن��ک�ه تا کۆتایی بۆ چه‌مکه‌کان و بابه‌ته‌کان ته‌رخان نه‌کرێت ،ده‌سه‌اڵت و هه‌ژمونی ئه‌سته‌م ده‌بێت. ئه‌م پێناسه‌ی لیبرالیزمه ،پێناسه‌ی تایبه‌تێتی بۆ هه‌بوونی سیاسی ـ ئایدیۆلۆژیکی .جۆری ره‌وشتیش په‌یوه‌سته ب�ه گ �هوه �ه‌ری پێناسه‌ی بوونی دیارده‌کان و واتاکانه‌وه. هه‌ر من خاوه‌نی سێ زه‌مه‌نی «رابردوو ،هه‌نووکه و داه��ات��وو» له شوێنه تایبه‌ته‌کانی خۆیدا. ه �هر چه‌شنه ب��ی��رۆک�هی ئ��ازادی��خ��وازان �هی �هک که له حاندی راب���ردوو و داه��ات��وودا خه‌مسار و بێ‌ئاره‌زوو بێت ،ئه‌وا خۆی له خۆیدا ره‌تی دیالێکتیکی‌بوونه .که‌چی له‌م چه‌شنه ئازادییه‌دا دژه‌تێزه ،به ته‌واوه‌تی هه‌وڵی ره‌تکردنه‌وه‌ی تێز ده‌دات و له‌حاند سه‌نتێز بێ‌خه‌مه .ه �هر ئه‌م ره‌تکردنه‌وه‌ی سه‌ڵتیه‌یه که ئازادی تا ئاستی چه‌مکێکی که‌م کۆڕ دابه‌ش ده‌کات .جۆری «من»ی نیچه‌یی ،هیگڵی و هایدگه‌ری ،به ریزه‌وه ،من گه‌لێکی «دێوانه»« ،دیکتاتۆر» و «نا ئ�ه‌وی ت��ر»ن ئه‌م «من»ـانه زۆر که‌م و کۆڕترن له «من»ه‌کانی رۆژه�هاڵت��ی که ب �ه‌ن��اوب��ان��گ��ن ب �ه «ان��ال��ح��ق» و «ن��ی��روان��ا». سه‌ره‌تای «مرۆڤی ب��ااڵ»ی نیچه ،نیچه بۆ خۆیه‌تی و کۆتاییه‌که‌ی هیتله‌ره؛ سه‌ره‌تای «م����ن»ی ه��ی��گ��ڵ ،ه��ی��گ��ڵ ب��ۆ خ��ۆی �ه‌ت��ی و کۆتاییه‌که‌ی ناپیلۆنه؛ ه �ه‌روه‌ه��ا س�ه‌ره‌ت��ای «من»ی هایدگه‌ری ،هایدگه‌ر بۆ خۆیه‌تی و کۆتاییه‌که‌ی ،هایدگه‌رێکی «نا ئه‌وی تر»ه؛ به‌اڵم «من»ی ئیمانۆئێل لیڤیناس ،ته‌واوتره و له هه‌ر سێ که‌سایه‌تی س �هرهوه تێپه‌ڕ ب��ووه و گه‌ردوونی تره.
س هر ه ت ا ی «مرۆ ڤ ی ب ا اڵ»ی نی چ ه ، ن یچ ه ب ۆ خ ۆی هتی وک ۆ ت ا ی ی هک ه ی ه ی ت س هر ل ه ت ا هر ه؛ ی «م ن » ی هیگ ڵ ، ه ی گڵ بۆ خ ۆ ی ه ت یو ک ۆ ت ا ی ناپیل ۆ ی هک هی ن ه ؛ ه هر و ه ه ا س «من » هر هتای ی ه ایدگ ه ر ی ، ه بۆ خ ایدگ هر ۆ ی ه تی و ک ۆ ت ا یی های د گ هک هی، ه ر ێ کی « ن ا ئ ه و ی تر»ه دیارده‌ناسانه‌یه‌دا که بوون به شتێکی ته‌نیا و دوور له هه‌موو ئه‌بستراکته‌کان له قه‌ڵه‌م ده‌دا؟! که‌چی زهقترین نمونه‌ی بوون‌ناسی که له ئاستی گه‌ردونیدا به وردی له بوون ده‌کۆڵێته‌وه ،بوون‌ناسی (هیگڵ)ه که به پێچه‌وانه‌ی هایدگه‌ره‌وه به عه‌قڵی ره‌های گه‌ردونی زۆر گرنگی ده‌دا و دیارده‌ناسی رۆح دهباتهوه نێو خه‌ڵوه‌تگه‌ی فه‌لسه‌فه‌ی هۆش له گه‌ردوندا .ئه‌گه‌ر نه‌توانین بابه‌تی دیالێکتیک شرۆڤه بکه‌ین ،ئه‌وا به راشکاوی چ بیرۆکه‌یه‌کی بوون‌ناسانه بۆی نیه سه‌ر هه‌ڵبدات. هه‌ڵه‌کانی هایدگه‌ر ئ �ه‌وی هه‌ڵخراند ک�ه له ساڵی ( )1930به دواوه بیر له جۆرێکی تر ل �ه ب��وون‌ن��اس��ی ب��ک��ات�هوه ک �ه ب �ه‌و پێیه بتوانێ بونیاده‌کانی میتافیزیکاییه‌کی نوێ داڕژێنێت. میتافیزیکای ئ�ه‌ف�لات��ون��ی ب �ه ب��وون �ه‌وه‌ره‌ک��ان گرنگی ده‌دات ،ب �ه‌اڵم بوون‌ناسی هایدگه‌ری به ب��وون .ه�هر دوو بیرۆکه له ناخی خۆیاندا زێ��ده‌ڕۆن؛ یه‌کێکیان دایده‌گرێ و ئه‌وی تریان پ��وچ��ی ده‌ک���ات���هوه .ک��ات��ێ ه��ای��دگ �هر ب���اس له پوچگه‌رایی نیچه‌یی ده‌کات ،ئه‌وا ده‌بێ بزانین که ئه‌و بیرۆکه‌یه له پوکانه‌وه‌ی زێده‌ڕۆیانه‌ی دازاینه‌وه سه‌رچاوه ده‌گ��رێ ،ئه‌ویش دازاینێک که رووته و بێ‌به‌رییه له واتاگه‌ردونیه‌کان و به کۆمه‌ڵێک دیارده له قه‌ڵه‌م ده‌درێت. ب�����وون‌ن�����اس�����ی م����������رۆڤ ،پ����هی����وه‌س����ت����ه ب �ه کۆمه‌اڵیه‌تی‌بوونێکه‌وه که تێدا «من» پێویستی به «ئ �ه‌وی تر» ههیه« .م��ن» خاوه‌نی چه‌ند ره‌هه‌نده؛ ره‌هه‌ندی واتایی‌بوون که تێز ،دژه‌تێز و سه‌نتێز له ناخیدایه؛ ره‌هه‌ندی کۆمه‌اڵیه‌تی ب��وون ک�ه ب��اوک و دای��ک ـ رۆڵ��ه و ن��هوه له چوارچێوه‌یدایه .هه‌روه‌ها ره‌هه‌ندی تاکێتی که له به‌رامبه‌ر «من ـ ئه‌وی تر»دایه و ئه‌م دووانه هه‌مان هه‌بوونی تاکینه ـ گه‌ردونین .ئه‌م سێ ره‌ه�ه‌ن��ده ه�هر یه‌که و به بێ بوونی چه‌مکی سیاسی ـ ئایدیۆلوژیکایی مه‌حاڵه و مێژوو ب��ه‌ردی بناغه‌که‌یه‌تی .ب�ه ب�ێ چه‌مکه‌کانی
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌مجاره‌ى چه‌تر بۆ وه‌رگرتنى راى ئێوه‌ى هاواڵتیان ه ده‌رباره‌ى(ئایا ئۆپۆزسیۆن جارێکى تر په‌نا دهباتهوه به‌ر شه‌قام؟)
دارا م��ح��ی �ه‌دی��ن ،رۆژن���ام��� ه ف�����رۆش :ئ���ه‌گ���هر ده‌س����هاڵت چاکسازى نه‌کات و هیوایه‌ک نه‌بێت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى چاکسازى ده‌ک��ات ،پێویسته ئۆپۆزسیۆن په‌نا بباته‌وه به‌ر شه‌قام ،به‌اڵم وه‌ک جارى پێشونا به‌ڵکو به‌گڕوتینێکى ت��رهوه و به هێزى جه‌ماوه‌ره‌وه به‌و ده‌نگده‌ره‌ى که ده‌نگى داوه به ئۆپۆزسیۆن ،نه‌ک وه‌ک جارى پێشو به‌رده‌رکى سه‌را ببووبه شوێنى گوڵه‌به‌ڕۆژه و پاقله خواردن، چونکه ئه‌م دهسهاڵته بینایه‌کى له‌سه‌ر ئه‌ساسى گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ى دروس���ت ک���ردوه ب��ڕوان��اک �ه‌م ب�ه ئاسانى چاکسازى بکات. ژینۆ محه‌مه‌د ،کچى م��اڵ�هوه: ئ���ه‌گ���هر ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک��ان��ى ن��ێ��وان ده‌س�هاڵت و ئۆپۆزسۆن ئه‌نجامى هه‌بێت ئهوه پێویسته ئۆپۆزسیۆن شه‌قام له مێشکى خۆى ده‌ربکات، چونکه چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان و ئه‌نجامدانى چاکسازى به پرس و راوێژ بکرێت زۆر باشتره ل���ه‌وه‌ى دوب���اره ت��ون��دو ت��ی��ژى ئه‌نجام بدرێته‌وه. پێشه‌نگ مهحمود ،خوێندکارى په‌یمانگا :به‌راى من ئۆپۆزسیۆن ج��ارێ��ک��ى ت��ر پ�ه‌ن��ا ده‌ب���ات���هوه به‌ر ش����ه‌ق����ام ل����ه‌ب����هر ئ�������ه‌وه‌ى ه��ی��چ ره‌سمیاتێ نابینێ له وه‌اڵمدانه‌وه‌ى داواکاریه‌کاندا ،تا ئێستاش راونان
و توندوتیژى بهردهوامه و ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆنیش ل ه شه‌قام دوربکه‌وێته‌وه ئهوهیه که له‌م واڵته گوێ نادرێ به مافى مرۆڤ و پێشێلکارى زۆر ئه‌نجام ده‌درێت. ه�����اوک�����ار ع�����ه‌ب�����دول س���ت���ار، رۆژن�����ام�����ه‌ن�����وس :پ���ێ���م وای����ه ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن ج���ارێ���ک���ى ت��ر ناتوانێت به‌ڕه‌سمى پشتگیرى هیچ خۆپیشاندانێک بکات، به‌تایبه‌تى خۆپیشاندانێک چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک یان چه‌ند مانگێک بخایه‌نێت ،ئه‌گه‌ر شه‌قام هه‌ستێته‌وه ته‌نها له‌الیه‌ن ئه‌و که‌سانه‌وه ده‌بێت که له ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت بێئومێدن هه‌رچه‌نده ئهوه به ئه‌گه‌رێکى دور ده‌زانم ،چونکه ده‌سه‌اڵت تا ئێستاش هێزى له‌ناو شاره‌کان هێشتوه‌ته‌وه و رێگه‌ش به هیچ خۆپیشاندانێک نادات و مۆڵه‌تیش نادات، ئۆپۆزسیۆنیش هه‌ستى پێکردووه بۆیه ناتوانێت به ئاسانى خۆپیشاندان بکات. ه��ون�هر ئیحسان ،ه��اواڵت��ى :ئۆپۆزسیۆن به‌هیچ ش���ێ���وه‌ی���هک ب�����ه‌ش�����دارى ئ���ه‌م ح��ک��وم�ه‌ت�ه ن���اک���ات ،ه�ه‌رگ��ی��ز پێم وان��ی �ه ئ��ه‌و ه�ه‌ڵ�هی�ه بکات که دوب��اره شه‌قام بجوڵێنێته‌وه، هۆکاره‌که‌شى ئهوهیه تا ئێستاش ش��ت �هک �ه گ���ه‌رم���او گ���ه‌رم���ه و کۆبونه‌وه‌کان ب�ه‌رده‌وام��ن ،ئامانج له ئه‌نجامدانى ئ���ه‌و ک��ۆب��ون��ه‌وان��هى ده‌س�����هاڵت و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن دڵخۆشکه‌ریه‌که بۆ ده‌سه‌اڵتداران ،چونکه ئه‌گه‌ر
سووده‌کانی قۆخ ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د شوێن و مێژووه‌که‌ی: به پێی بۆچوونی هه‌ندێک له زانایان قۆخ ()peach له ئاسیا چێندراوه ئینجا گواستراوه‌ته‌وه بۆ واڵتانی ئه‌وروپا ،به‌زۆریش له یۆنان چێندراوه ،به‌اڵم به بۆچوونی زانا Candolleله‌وانه‌یه شوێنی سه‌ره‌کی واڵتی چین بێت. پێکهاته‌ی قۆخ: ( )%80له ئاو پێکدێت( )%4,5شه‌کره ،کاربۆهیدرات ( )%7نیشاسته( )%5وه ترشه‌لۆک ( )%1ڕیشاڵ()%6و ڤیتامین()B2، E،P،A،C ،B1ی تێدایه. به‌کارهێنان و سووده‌پزیشکیه‌کانی: .1ئاره‌زووی خواردن زیاد دهکاو رێ له تینویه‌تی ده‌گرێت. .2چاالک که‌ره‌وه‌‌و نه‌رم که‌ره‌وه‌یه بۆ به‌د هه‌رسی باشه. .3فه‌رمانه‌کانی جگه‌ر چاالک دهکاو رێ له زه‌ردوویی ده‌گرێ و چاره‌سه‌ری ده‌کات. .4پێست به‌هێز ده‌کات و ده‌خرێته نێو پێکهاته‌ی شامپۆبۆ به‌هێز کردنی قژ. .5ده‌ماره‌کان و ریخۆڵه چاالک و به‌هێز ده‌کات. .6میز هێنه‌ره و به‌رد‌و لمی گورچیله الده‌بات. .7گوڵه‌کانی رێ له نه‌خۆشیه ده‌روونیه‌کان ده‌گرێت(شڵه‌ژاوی و دارووخان). .8هه‌روه‌ها گوڵه‌که‌ی به‌کاردێت بۆ پاککردنه‌وه‌ی شێرپه‌نجه‌یی، برینی ئه‌گه‌ر بکوڵێت ئاوه‌که‌ی بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی کۆکه‌‌و هه‌ناسه کۆئه‌ندامی به‌سوده به‌مه‌رجێ
که‌می لێ بخورێته‌وه. .9هاڕاوه و ورد کراوی گه‌اڵکانی به‌سوده بۆ ڕاگرتنی خوێن به‌ربونی برین. .10گه‌اڵ‌و توێژاڵی دره‌ختی قۆخ به‌سوده بۆ ئارام کردنه‌وه و میزهێنه‌ره و به‌لغه‌م ده‌رده‌کاته دهرهوه. .11له کاری ئارایشت‌و جوانکاریدا ئاوه‌که‌ی ده‌خرێته سه‌ر پێست تاوشک دهبێتهوه ،چونکه کونیله‌کانی پێست بچوک ده‌کاته‌وه‌‌و جوانی ده‌کات. .12ناوکی تۆوه‌که‌یشی سوودی ههیه له نه‌هێشتنی کاریگه‌ری خراپی کحول ژانه سه‌ر‌و گێژی ناهێڵێ، ئه‌ویش به‌هاڕینی تۆوه‌که و دانانی له سه‌ر ناوچه‌وان. .13ئه‌و چه‌وریه‌ی لێی ده‌رده‌هێنرێت به‌کاردێت بۆ پاککردنه‌وه‌ی برین و مایه‌سیری. .14ئه‌گه‌ر ()20گرام له گوڵی قۆخ بۆ ماوه‌ی هه‌شت کاتژمێر بکرێته یه‌ک لتر ئاو یان هه‌مان بڕ له ()300 گرام له ئاو بکوڵێت پاشان بپاڵێورێت ئینجا( )500گرام شه‌کری تێبکرێت ،پاشان بخورێته‌وه سودی گه‌وره‌ی ههیه. .15قۆخ بڕێکی زۆر له ڕیشاڵی ()cellulose تێدایه ،که ریخۆڵه ده‌بزوێنێ و ڕێ له قه‌بزی گه‌ده ده‌گرێت. .16زیاده خۆری زیانی ههیه ،برینی گه‌ده و ڕیخۆڵه و هه‌وکردنی دروستده‌کات.
رونکردنه‌وه‌یه‌ک له‌کۆمپانیاى ئاسیاسێڵه‌وه سلێمانی -عێراق :که‌سێک به‌ناوى (ئه‌حمه‌د ڕه‌شید) که ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى یه ،چاوپێکه‌وتنێکى له‌گه‌ڵ ڕۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا کردووه‌و تیایدا باسیله‌وه‌کردووه که حکومه‌تى هه‌رێم ناتوانێت باج له‌کۆمپانیاى ئاسیاسێڵ وه‌ربگرێت. کۆمپانیاى دا، ه ناڕاستان ه لێدوان له‌وه‌اڵمى ئه‌م بدات ،به‌شداریبکات له‌خولێکى به‌هێزکردن سه‌باره‌ت ه ک ه و ه کات ه ڕووند گشتی رای بۆ ئاسیاسێڵ به یاسا و ڕێسا عێراقییه‌کانى تایبه‌ت به‌کارکردنى مۆڵه‌تى کارکردنى بۆ ماوه‌ى 15ساڵ له‌الیه‌ن کۆمپانیاکانى مۆبایل و چۆنێتى وه‌رگرتنى باج کۆمیسیۆنى راگه‌یاندن و گه‌یاندنى عێراقییه‌وه له‌الیه‌ن حکومه‌تى عێراقییه‌وه و باشتریشه به‌ڕێزیان له سه‌رتاسه‌ری عێراقدا وه‌رگرتووه به‌بڕى شتێک له باره‌ی میکانیزمی په‌یوه‌ندی نێوان (( )$1.250.000.000یه‌ک ملیار و دوو هه‌رێمی فیدراڵى کوردستان و حکومه‌تى ناوه‌ندی سه‌د و په‌نجا ملیۆن دۆالر) .له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا له به‌غدا فێر ببێت. کۆمپانیاى ئاسیاسێڵ سااڵنه ڕێژه‌ى ( )%15هه‌ر ئه‌م که‌سه جارێکى تر لێدوانى بۆ ئه‌و ى قازانج وه‌ک باج ده‌داته حکومه‌تى عێراق .ڕۆژنامه‌یه داوه‌و پێى راگه‌یاندوون که گوایه دواى هه‌ر که‌سێک بیه‌وێت لێدوان له‌سه‌ر بابه‌تێکى وا ئه‌و چاوپێکه‌وتنه‌ى کۆمپانیاى ئاسیاسێڵ په‌یوه‌ندى بدات ،پێویسته پێشتر له‌یاسا عێراقییه‌کانى باج و پێوه کردووه‌و گله‌یی لێکردووه ،کۆمپانیاى ده‌رامه‌ت شاره‌زابێت. ئاسیاسێڵ ئه‌م قسانه‌شى به درۆ ده‌خاته‌وه و لێدوانى ه نیی جارى م ه ک ه ی کارى ئه‌م که‌سه ئهمه رایده‌گه‌یه‌نێت که په‌یوه‌ندى نهکردووه به که‌سێکه‌وه ، ه و ه کات ه باڵود ئاسیاسێڵ کۆمپانیاى ناڕاست له‌سه‌ر که‌ناوى (ئه‌حمه‌د ڕه‌شید) و ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى باشتر وایه بۆ له‌مه‌و دوا و به‌ر له‌وه‌ی هه‌ر لێدوانێک پارێزگا بێت.
ئێستا بێتهوه سه‌ر شه‌قام ئهوه ده‌سه‌اڵت لێى قبوڵ ناکات ،به‌اڵم ده‌توانێت دواى ساڵێکى تر بێتهوه سه‌ر شه‌قام. ش��ی��ری��ن ک���ه‌ری���م ،ک��ارم �ه‌ن��د: ئه‌گه‌رى زۆر ههیه که دوباره ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن پ �ه‌ن��ا ب��ب��ات �هوه ب���هر ش���ه‌ق���ام ،چ��ون��ک�ه هیچ په‌یوه‌ندیه‌کى به‌هێز له نێوان ده‌سه‌اڵت و هاواڵتیان نییه له جێبه‌جێکردنى داواکاریه‌کانیان ،تا ئێستا ئه‌وه‌ى که بیستراوه ته‌نها چه‌ند شتێکى سلبیه حکومه‌ت به ئیجابى نهیتوانیوه هه‌ستێت به چاکسازى بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م قه‌یران ه کۆتایى پێبهێنێت. س��ن��ور ،خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆ: پێم وای��ه ئۆپۆزسیۆن ئه‌گه‌ر بتوانێت ه��اوش��ان��ى هاواڵتیان ب��چ��ێ��ت �هوه ش���ه‌ق���ام ب���ه ی �هک ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت�هوه و به‌شێوازێکى ره‌سمى داواى داواکاریه‌کانیان ب��ک �ه‌ن گ��ۆڕان��ک��ارى و چ��اک��س��ازی��ش ده‌ک��رێ��ت، ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر وه‌ک ج��ارى پێشو خۆى به‌نوێنه‌رى خۆپیشاندانه‌کان نه‌زانێت ئهوه په‌نابردنه‌وه بۆ شه‌قام له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌وه شتیکى باش نییه. شنه سدیق ،خوێندکارى زانکۆ: پێم باشه ئۆپۆزسیۆن بچنه‌وه سه‌ر شه‌قام ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کى هێمنانه و دور له توندو تیژى ج���ا ل����ه‌الی����ه‌ن ده‌س�������هاڵت ی��ان
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 64 دووشه‌ممه 2711/4/20 - 2011/7/11
19
خ��ودى ئۆپۆزسیۆن خۆیانه‌وه بێت ،چونکه ئهوه ده‌زانین که ئاژاوه و شه‌ڕ بێجگه له دواکه‌وتویى و تێکدانى بارودۆخى ئارامى هیچ چاکسازى و گۆڕانکاریه‌کى بهدواوه نییه ،بۆیه پێویسته له‌سه‌ر بنه‌ماى لێکتێگه‌یشتن هه‌موو شتیک بکرێت. ج �ه‌ب��ار حسێن ،خوێندکارى زان����ک����ۆ :پ��ێ��م��وای �ه ئ �ه‌گ �هر ده‌س��������������هاڵت ن����ه‌ت����وان����ێ����ت داواک���اری���هک���ان���ى ج���ه‌م���اوه‌ر ج���ێ���ب���ه‌ج���ێ ب����ک����ات ئ�����ه‌وا ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن به‌گڕوتینێکى تر و به‌هێزێکى ترهوه پشتگیرى له داواکاریه‌کانى جه‌ماوه‌ر بکات ،چونکه ده‌سه‌اڵت گوێى نیه که گ��وێ بۆ داخوازیه‌کانى خه‌ڵک بگرێت ،وه‌ک ئ���ه‌وه‌ى ده‌بینین هیچ شتێک ن �هک��راوه ل�ه دواى روداوه‌کانى ماوه‌ى رابردووه‌وه. ئاماده‌کار/کارزان تاریق
درێژه‌ی ...له‌یادی شه‌هیدکردنی قاسملودا رامبود لوتف پوری ،پێشیوایه که هۆکاری پاشه‌کشێ و الوازی حزبه رۆژهه‌اڵتیه‌کانیش په‌یوه‌ندی تاڕاده‌یه‌ک به تیرۆر کردنی سه‌رکرده‌کانیه‌وه ههیه ،که بهداخهوه تا ئێستا به‌هه‌موو هه‌وڵدانه‌کانه‌وه نهتوانراوه جێگایان پڕ بکرێتهوه. رێگا چاره‌ی رامبود لوتف پوری بۆ ئه‌م دۆخه کۆمه‌ڵێک هۆکار ههیه ل�ه‌م کێشه‌یه‌دا ،بۆیه پێویسته حزبی دیموکرات و هه‌موو حزب و الیهنه سیاسیه‌کانی رۆرژه�هاڵت��ی کوردستان یه‌کگرتوو و ی�هک ده‌نگبن بۆ نه‌هێشتنی ئه‌م په‌رته‌وازه‌یی و به‌رباڵویه .به تایبه‌تی ئه‌و بااڵنه‌ی ناو حزبی دیموکرات ده‌بێت یه‌ک بگرنه‌وه و ببن به داڕشتنی یه‌ک پالن و پرۆژه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و پێکهێنانی به‌ره‌یه‌ک که وه‌کو و فاکته‌رێکی سه‌ره‌کی پێویست ده‌بێت. به‌مبۆنه‌یه‌وه ده‌بێ کار بۆ هه‌موو ره‌هه‌ندێک بکرێت ته‌نانه‌ت ئ�ه‌گ�هر خه‌باتی چ�هک��داری��ش بێت و رێکخستن کردنی خه‌ڵک و رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان له هه‌موو بواره‌کاندا و خه‌ڵک بۆ ههرچهشنه خه‌باتێک ئاماده بکرێت .بۆیه ده‌بێت له‌و که‌مپنشینیه که ئه‌مڕۆ حزبه‌کانی رۆژهه‌اڵتی گرتوه‌ته به‌ر بێنه دهرهوه و له که‌مپ نیشته‌جێ بوون و خۆت به ناوه‌ند و دونیا زانین و هه‌موو شتێک له ده‌ورو به‌ری خۆت ته‌فسیر بکه‌یت و پێتوابێ تۆ چۆن بیربکه‌یته‌وه دونیاش ئاوه‌ها ده‌چێته پێشی په‌سه‌ند نه‌کرێت و له‌گه‌ڵ واقیعیه‌ته‌کاندا رووبه‌رووبین که کوردستانی ئه‌مڕۆ زۆر
جییاوازه له گه‌ڵ کوردستانی ( )30ساڵی رابردوودا و لێره‌دا ده‌بێت به‌بنه‌ما گرتنی هێزی سه‌ره‌کی شۆڕش که هێزی گه‌نجان و الوان و خوێندکاران و روناکبیرانه که قسه‌ی یه‌که‌م ده‌که‌ن و زۆرینه‌ی جواڵنه‌وه‌کان به دینامیزمی ئه‌م هێزه‌وه رێکده‌خرێت له‌گه‌ڵ چین و توێژه‌کانی تری ناو کۆمه‌ڵگا. الیه‌نه‌کانی پارچه‌کانی تر ده‌توانن چی بکه‌ن؟ رام��ب��ود ،پێوایه کێشه‌ی ک��ورد کێشه‌یه‌کی تایبه‌ت به رۆژه���هاڵت نییه و کێشه‌یه‌که به پانتایی چ��وار به‌شی کوردستان ،که‌واته جیاوازیه‌ک نییه له‌نێوان کێشه‌ی کورد له رۆژهه‌اڵت ،باکوور ،رۆژئاوا یان باشوری کوردستان، به‌اڵم هه‌لومه‌رجی کوردستان و ئه‌م دابه‌ش بوونه‌ی واده‌کات هه‌رکام تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌بێت ،ده‌شتوانرێت یارمه‌تی مادی و مه‌عنه‌وی له‌پێناو به‌ره‌و پێشبردنی دۆزی کورد هه‌بێ وه‌ک کۆماری کوردستان له مهاباد که به یارمه‌تی کوردانی به‌شه‌کانی تر وه‌کو باشوور و باکوور هاته ئاراوه هیواداریشم ئه‌و وته‌یه‌ی دکتۆر قاسملو که ده‌لێت( :گه‌لی ک��ورد گه‌لێکی واح��ده و پارچه‌کراوه و مافی خۆیه‌تی رۆژیک یه‌کبگرنه‌وه) بکه‌ینه پێویستییه‌کی سه‌ره‌کی. (چ�ه‌ت��ر) هه‌وڵیدا بۆ وه‌رگرتنی بیر و بۆچوونی چه‌ند الیه‌نێکیتر ،به‌اڵم بهداخهوه به هۆکاری جیا نه‌توانرا ئه‌نجام بدرێت.
درێژه‌ی ...ئۆپۆزسیۆن ل ه هه‌ڵبژاردن ده‌ترسێ... بۆیه پێویسته به‌پێی پێداویستییه‌کانی گفتوگۆ مامه‌ڵ ه ئاشکرای ده‌ک��ات ،که ئ �ه‌وان وه‌ک پێنج حزب کۆبوونهوه بکه‌ین ،مامه‌ڵه‌کردنیش به‌و شێوهیه مانای پاشگه‌زبوونه‌و‌ه ده‌که‌ن نه‌ک وه‌ک ده‌سه‌اڵت و نوێنه‌ری شه‌قام ،ئه‌و وتی: «ئێمه وه‌کو حزب کۆبوونهوه له‌گه‌ڵ ئه‌وان ده‌که‌ین ،ئه‌گه‌ر ناگه‌یه‌نێت له هه‌ڵوێست و داواکارییه‌کانمان». ئاشکراشى ک��رد :ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن به فه‌رمی بچوایه‌ت ه ئه‌وان خۆیان به نوێنه‌ری شه‌قام ده‌زانن ،ئه‌ی ئێمه نوێنه‌ری ناو خۆپیشاندانه‌کان رهنگه قه‌یرانێکی قوڵتر له کوردستاندا کێین؟ ئێمه هه‌ر یه‌کێکمان نوێنه‌رایه‌تی به‌شێک له جه‌ماوه‌ر بخوڵقایه ،که مه‌ترسی ش �ه‌ڕی ناوخۆ جارێکیتر یه‌خه‌ی ده‌که‌ین ،نه‌ک ته‌واوی جه‌ماوه‌ر ،ئه‌گه‌ر راسته ئۆپۆزسیۆن شه‌قامی له‌گه‌ڵدایه ئ�هی بۆ ئاماده نییه بۆ هه‌ڵبژاردنی کوردستانی بگرتایه‌ته‌وه. له‌الیه‌کى ترهوه عه‌لی عه‌ونی ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی پارتی پێشوه‌خته؟».
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
به‌شدارى به‌شى سێیه‌مى دراماى گه‌رده‌لولم کردو ه...ل11 2711/4/20
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
No: (64) Mo.11/7/2011-
ریکالم کێشه‌کان ل ه ئه‌قڵیه‌تی شار و شاخدا یان له‌غیابی ئه‌کادیمیای فکریدا؟ گه‌الوێژ
ریکالم
دی���اری���ک���ردن���ی ن���ه‌خ���ۆش���ی و شارباژێڕی کێشه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی راس��ت و ته‌ندروست به وات��ای گه‌یشتنمان‌ه به چاره‌سه‌ری ب �ه‌ڕێ��ژه‌ی ل�ه ( ،)80%چونکه ئ�ه‌گ�هر س �ه‌رچ��اوه‌ی کێشه‌یه‌ک به‌راستی شرۆڤه نه‌که‌یت ناتوانیت راستیش چاره‌سه‌ری بۆ بدۆزیته‌وه .له کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا ب ه مه‌به‌ستی چه‌واشه‌کردنی راستیه‌کان به ئه‌ندازه‌یه‌ک شیکاره‌کان هه‌ڵه‌ن تا کێشه‌کان رووبه‌ڕوی بنبه‌ست و قه‌یران دهکاتهوه .له ده‌رئه‌نجامی ئه‌و کێشانه‌ی ئێستا ل ه باشوردا ههیه به به‌رده‌وامی لێره‌و له‌وێ باس لهوه ده‌کرێت کورد به ئه‌قڵیه‌تی شاخ بیردهکاتهوه ،بۆیه ناتوانێـت گۆڕانکاری و چاکسازی ئه‌نجامبدات .لێره‌دا چه‌ندین پرسیار دێته‌کایه‌وه ،ئایا شاخ وه‌ک سروشت تاوانباره؟ یان له‌به‌رئه‌وه‌ی له شاخدا تێکۆشانێکی چه‌کداری به‌ڕێوه‌ده‌چێت؟ ده‌ڵێم کێشه له جێگه نیه ،به‌ڵکو کێش ه له‌و چه‌مک و زهنیه‌ته‌دای‌ه که تێکۆشان و شۆڕشی پێ ئه‌نجامده‌دریـت ،بێگومان له باشور ژماره‌یه‌کی زۆر له‌و بزوتنه‌و‌ه و پارتیانه‌ی که له‌شاخدا تێکۆشانیان کردوه ئێستا هه‌ندێکیان ده‌سه‌اڵتن و هه‌ندێکیشیان ئۆپۆزسیۆن، ئه‌مڕۆشی له‌گه‌ڵدا بیـت خاوه‌ن هیچ ئه‌کادیمیایه‌کی فکری سیاسی نین تا تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگای له‌سه‌ر پهروهرده بکه‌ن. چه‌مکێک بااڵده‌ست‌ه ئه‌ویش چه‌مکی کوده‌تا و هێرش و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی سیستمێکی کۆن و البردنی هه‌ندێک له ده‌س�هاڵت��دار و جێگرتنه‌وه‌ی ئه‌و دهسهاڵته له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵێک که‌سانی ت��رهوه به‌بێ ئ �ه‌وه‌ی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا له‌سه‌ر و هه‌موویانه‌و‌ه پێشه‌نگانی ئه‌و تێکۆشان ه پهروهرده بکه‌یت و تاکێکی نوێ و سیستمێکی نوێ ئاوا بکات ئایا چی دهبێته گه‌ره‌نتی ئه‌وه‌ی له رابردو باشتری؟ .ئهمه له‌کاتی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حکومه‌تی به‌عسدا روی���دا .ئێستا هه‌ندێکی تر له تێکۆشانی ئۆپۆزسیۆنیدا بهمشێوهیه ب��ی��رده‌ک�ه‌ن�هوه و ئه‌وه‌شی دهسهاڵته له پێناوی مانه‌وه‌ی خۆیدا هه‌موو ئامرازێکی توندوتیژی به‌کارده‌هێنێـت .ئاشکرایه ئه‌م چه‌مک و بیرکرنه‌وه‌ی‌ه هه‌رئه‌م به‌رهه‌مه‌ی لێ سه‌وز بوو ک ه ئێستا ده‌یبینین .به پێویستی ده‌بینم تیشک بخه‌ینه‌سه‌ر ئه‌و خاڵه‌ش که زۆربه‌ی زۆری ئه‌و تێکۆشانانه‌ی ل ه جیهاندا هه‌بوون و شاخیان هه‌ڵبژاردو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی دور له سیستمی ده‌سه‌اڵتدار ئه‌کادیمیای فکری و سیستمێکی نوێی تێدا بنیات بنێـت .یه‌کێکیش لهوانه ئه‌و شۆڕش و بزوتنه‌و‌ه شۆڕشگێڕ و جهماوهرییه که به رێبه‌رایه‌تی پارتی کرێکارانی کوردستان دروس��ت ب��ووه .هه‌ر له یه‌که‌م هه‌نگاوی تێکۆشانییه‌و‌ه هه‌ر بستێک زه‌وی ده‌ست که‌وتبێـت له شاخ یان له شار به‌کاری هێناوه بۆ په‌روه‌رده‌کردنی ئه‌ندامه‌کانی بهمشێوهیه زۆرترین پێشه‌نگی پێشکه‌وتووی ئافراندو‌ه له بواری سیاسه‌ت و به‌ڕێوه‌بردنێکی دیموکراتیانه‌دا .که بوه‌ت‌ه هۆکاری ئه‌نجامدانی گۆڕانکاری ریشه‌یی .ئه‌م تێکۆشان‌ه ک ه کاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان داناوه، به‌اڵم به‌پێوانی یه‌که‌م ره‌نگدانه‌وه‌ی له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگای باکوری کوردستان زیاتر ده‌بینرێت. ئه‌م شۆڕش‌ه س�ه‌ره‌ڕای ژیانه‌و‌ه و هۆشیاری له بواری ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��دا ل�ه ئاستێکی بڵندا گه‌لی گ�هی��ان��دو‌ه ب ه ئیراده‌یه‌کی خۆبه‌ڕێوه‌بردنێکی دیموکراتیانه و ئه‌وه‌ی له الم زۆر گرنگه ئه‌و پێشکه‌وتنانه‌ی‌ه که له بواری ژندا ئهنجامدراوه وه‌ک پێوانی گه‌وهه‌ری دیموکراتیه. له‌کاتێکدا کۆمه‌ڵگایه‌کی دی��ن��دار و زۆر عه‌شایر ده‌هێنێت‌ه ئه‌و ئاسته‌ی له گوندنشینه‌کاندا تاده‌گات‌ه شاره گه‌وره‌کانی تورکیا کاندیده‌کانی ژن زۆرترین ده‌نگ وه‌رده‌گرن؟ واتا به‌ده‌ر له ژنان پیاوی کوردی گه‌یاندوه‌ته ئاستێک که نه‌ک ته‌نها ئه‌قڵیه‌تی جیاکاری ره‌گه‌زی تێپه‌ڕاندوه ،به‌ڵکو ژن وه‌ک پێشه‌نگی خۆی ده‌بینێت. ئهمه له ده‌ره‌وه‌ی شۆڕشێکی زهنی و کۆمه‌اڵیه‌تی ناتوانین هیچ ناوێکی ت��ری بۆ ب��دۆزی��ن�هوه .ئ�ه‌وه‌ی جێگه‌ی سهرنجه ئه‌م تێکۆشان‌ه به‌و ئه‌کادیمیا فکری و سیاسیه‌ی که سه‌رچاوه‌که‌ی له شاخ‌ه و هاوشێوه‌که‌ی له شاره‌کاندای‌ه و بوه‌ت‌ه نمونه بۆ خه‌ڵک و جه‌ماوه‌ری مه‌ده‌نی ئه‌مڕۆ باشترین سیستمی خۆبه‌ڕێوه‌ردنیان پێئافراندوه. ئه‌مانه‌ی باسم کرد به‌ده‌ر له که‌موکورتی نیه ،به‌اڵم نمونه‌یه‌کی سه‌رکه‌وتوو‌ه بۆ هه‌موو کورد و جیهان. له‌باشوری کوردستاندا بۆ گۆڕانکاری و چاکسازی پێویستمان به گۆڕانکاری له زهنیه‌تدا ههیه .هه‌ر بۆی ه پێویسته چیتر رێگه نه‌ده‌ین ئه‌و سروشت‌ه جوانه‌ی که شاخ ه تاوانبار بکرێـت .له باشوری کوردستانیشدا پێویستمان ب ه سه‌رله‌نوێ ئاواکردنه‌و‌ه و بونیاتنانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا هه‌ی ه ئه‌ویش به ئاواکردنی چه‌ندین ئه‌کادیمیای فکری بۆ په‌روه‌رده‌کردنی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا و راستکردنه‌وه‌ی هه‌موو ئ�ه‌و چهمکه هه‌اڵنه‌ی به‌کار ده‌هێنرێت بۆ مه‌به‌ستی ش �ه‌ڕی ده‌س�هاڵت��خ��وازی له ژێ��ر دروشمی گۆڕانکاری و چاکسازی .لێره‌دا له‌جیاتی چاوبڕینه فکری لیبراڵیزیم ب��ا ت�ه‌م��اش��ای پێشکه‌وتنه‌کانی گه‌له‌که‌مان بکه‌ین له باکوری کوردستان.