ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
باکور
خۆبه‌ڕێوه‌بردنی
نرخ 750 :دینار
دیموکراتی
ژمار ه 65
راگهیاند بۆ...ل6
ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چهتر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/7/18
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750
(27ی پوشپه‌ڕی )2711
سلێمانى ده‌کرێته «فه‌القه‌خانه» بۆ رۆژنامه‌نوسان
داواى دادگایی‌کردنى به‌رپرسانى پۆلیس و ئاسایش ده‌کرێت فالش و چه‌ند کتێب و رۆژنامه‌یه‌کی) تایبه‌ت ب ه چهتر تێدایه. ل ه خۆپیشاندانه‌که‌ى ()7/15 ه �ه‌روه‌ه��ا ئه‌حمه‌د ق���ادر ،فۆتۆگرافه‌رى کانى دا ل ه شارى سلێمانى هێزه رۆژنامه‌ى (چهتر) هاوشێوه‌ى هاوژین لێى توندیان حکومه‌ت پێشێلکارى دراوه و ده‌ستبه‌سه‌ر (کامێرا ،کۆمپیوته‌ر، و کرد نوسان به‌رامبه‌ر رۆژنامه مۆبایل ،هێڵى ئینته‌رنێتى رێبه‌رکویک، و ه ئ ڵێت: ه د سلێمانیش قایمقامى میمۆریه‌ک و کاریده‌رێک) و چه‌ندین رۆژنامه‌نوسان ه ده‌توانن سکااڵ شتى تریدا گیراوه ،ئهمه جگه له شکاندنى تۆمار بکهن ،بهاڵم پارێزه‌رێک م��ی��م��ۆرى ک��ام��ێ��راى (چ��ێ��ن �ه‌ر ی��اس��ی��ن)ى دهڵێت :ئهم ه داماڵینى متمانه‌یه ل ه دادگاکان ،چونک ه دادگا هیچ بۆ په‌یامنێرى (چهتر) و ئازاردانى. بێستون م��ح �ه‌م �ه‌د ،پ�هی��ام��ن��ێ��رى ده‌ن��گ��ى خه‌ڵک ناکات. هاوژین غه‌ریب ،رۆژنامه‌نوسى (چهتر) (گ���ۆڕان)ی���ش ده‌ڵ��ێ��ت« :ب���ه شێوه‌یه‌کى ده‌ڵ��ێ��ت :کاتژمێر شه‌شى ئ��ێ��وار‌ه ب��وو ،ل ه ره‌شبگیر هێرشمان کرایه‌سه‌ر و لێماندرا ب ه نزیک چایخانه‌ى شه‌عب له به‌رده‌رکى سه‌را له‌ق‌ه و دار و به سوکایه‌تى و جنێوپێدان، وه‌ستابووین ،له‌ناکاو چه‌ند که‌سێک وتیان هه‌تا شوێنى برینه‌کان به له‌شمانه‌و‌ه دیاره ب ه ئاده‌ى وه‌رن له‌گه‌ڵمان و بردیاین‌ه کۆاڵنێکه‌و‌ه شێوه‌یه‌کى زۆر نامرۆڤانه ،هه‌روه‌ها مۆبایل و چه‌ندین که‌سى ترى تیا بوو به دار و و ناسنامه‌کانمان لێسهندراوه». سۆند‌ه و قۆناغه تفه‌نگ کهوتنه لێدانمان ،ئه‌نوه‌ر حسێن ،به‌رپرسى لیژنه‌ى داکۆکى ئهمه سه‌ره‌ڕاى گرتن و لێدان و جنێوپێدان ،له ئ���ازادى رۆژنامه‌نوسان له سه‌ندیکاى ده‌ستیان بهسهر مۆبایل و جانتاکه‌مدا گرت رژنامه‌نوسان ل�هو ب��ارهی �هوه به (چهتر)ى ک�ه (پ��اس��پ��ۆرت ،میمۆرى ،ه���ارد ،هاند ،وت :ئهو رۆژنامه‌نوسان‌ه با بێن و چیان
n
لێسهندراوه به نوسراوێک بمانده‌نێ ئێمه‌ش هه‌وڵ ده‌ده‌ین بۆیان وه‌ربگرینه‌وه. وت��ی��ش��ى :ئ���هو ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت��ان �هى ه��ێ��زه ئه‌منییه‌کان به‌رامبه‌ر به رۆژنامه‌نوسان شتێکى خراپه و ئیدانه‌ى دهکهین ،ئه‌گه‌ر ه��ێ��زه ئ�ه‌م��ن��ی��ی�ه‌ک��ان ک��ێ��ش �هی��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ خۆپیشانده‌ران ههیه ئهوه شتێکى تره ،بهاڵم رۆژنامه‌نوس مافى خۆیه‌تى که روداوه‌کان روماڵ بکات و بۆ راى گشتى باڵوبکاته‌وه. ه �ه‌ر ل �هو ب��ارهی��هوه زان���ا محه‌مه‌د ساڵح، ق��ای��م��ق��ام��ى س��ل��ێ��م��ان��ى رای��گ �هی��ان��د :ئ �هو رۆژنامه‌نوسانه‌ى که به بێ قانونى لێیان دراوه و پێشێلکاریان ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ک���راوه، ده‌توانن سکااڵ تۆمار بکهن و مافى خۆیان وه‌ربگرنه‌وه. لیژنه‌ی ئه‌منیی پارێزگای سلێمانی ل ه روونکردنه‌وه‌یه‌کدا رایگه‌یاندوو‌ه رێگه ل ه هه‌موو جۆره کۆبونهوه و خۆپیشاندانێکی ێ مۆڵه‌ت ده‌گرن و به توندیش سزای ئهو ب ێ مۆڵه‌ت کهسانه ده‌ده‌ن که کۆبونه‌وه‌ی ب درێژه بۆ ل2 ئه‌نجام ده‌ده‌ن.
هاوژین غه‌ریبی ڕۆژنامه‌نوس فۆتۆ/
چهتر
پژاک :ئه‌نسارولئیسالمیش لهگهڵ سوپاى ئێراندان
«گه‌ریالکانى پژاک ( )108پاسدارى ئێرانیان کوشتووه» تایبه‌ت ب ه چهتر
به‌رپرسێکى پارتى ژیان ئازادى کوردستان (پژاک) باس لهوه ده‌کات ل ه رۆژى شه‌مم ه ()7/16هوه شه‌ڕ له‌نێوان گه‌ریالکانى ئهوان و سوپاى ئێراندا به‌رده‌وام ه و به‌و هۆیه‌شه‌و ه زیاتر ل ه ( )100پاسدار کوژراون و دوو گه‌ریالش ژیانیان له‌ده‌ستداوه. شێرزاد که‌مانگه‌ر ،وته‌بێژى پارتی ژیانی ئازادی کوردستان لهو بارهیهوه به (چهتر) ى راگهیاند :سوپاى ئێران رۆژى ()7/16 هێرشان ک��رده س �ه‌ر گه‌ریالکانى ئێمه و ب �هو ه��ۆی �هوه گه‌ریالکانى ئێمه‌ش مافى خۆپاراستنى ره‌وایان بهکارهێناوه و وه‌اڵمیان داوه‌ته‌و‌ه و ( )53پاسداریان کوشتووه. شێرزاد که‌مانگه‌ر ،که دوێنێ ئهو زانیاریانه‌ى راگهیاند ،باسى ژم��اره‌ى کوژراوه‌کانیشى کرد و وتى« :دوێنێش ( )55کوژراوى ئێران ههبووه ،به گشتى له ماوه‌ى ئهم دوو رۆژه‌دا ( )108پاسدارى ئێرانى کوژراون». ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو« :ک �ه دوو گه‌ریالى
پژاک شه‌هید بوون و دوانى دیکه‌ش بریندار بوون». ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ش ک���رد :ئ��ێ��ران ب �ه ه��اوک��ارى هێزه‌کانى ئه‌نسارولئیسالم شه‌ڕ له دژى ئێمه ده‌ک �هن و چه‌کى ق��ورس و به‌هێز له دژى ئێمه به‌کار دێنن ،هه‌روه‌ها شه‌ڕه‌کانیش له ناوچه‌کانى (دۆڵ‌ه کۆکێ ،خنێره ،ده‌شتى وه‌زنێ سه‌ر به ناوچه‌ى پشده‌ر) رویداوه. ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد ،که هێزه‌کانى ئێران نزیکه‌ى دوو کیلۆمه‌تر چونه‌ت‌ه ناو سنورى
هه‌رێمى باشورى کوردستانهوه. زیاتر له دوو هه‌فته‌ی‌ه ئێران ده‌ستى به تۆپبارانى ن��اوچ�ه سنوریه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ک��ردووه و به‌گوێره‌ى زانیارییه‌کانیش ئێران دهس��ت��ى ک���ردووه ب�ه چاندنى ئه‌ڵغام له‌ناو سنوریه‌کان و داواى کردووه له دانیشتوانى ئ����هو ن���اوچ���ان���ه ل���ه م���اوه‌ی���ه‌ک���ى ک �ه‌م��دا ناوچه‌که‌یان چۆڵ بکه‌ین .هه‌ر به گوێره‌ى لێدوانى که‌مانگه‌ر دوێنێ ئێوار‌ه هێزه‌کانى ئێران شکاون و پاشه‌کشه‌یان کردووه.
گه‌نجێکیکورد
هه‌ڵبه‌ست سه‌اڵح:
کچێکی ئه‌حمه‌د موختار جاف:
دهبێت ه یه‌که‌می کوردستان و سێیه‌می ئێران
ستایلی هه‌ڵکه‌وت زاهیر هیچ خزمه‌ت به‌کورد ناکات
ههوڵی باوکم بۆ هه‌موو کورد بوو ،بهاڵم ئێستا..
...ل9
...ل11
دوای سێ ساڵ بکوژانی سۆران دیارنین
«ده‌زگا ئه‌منییه‌کان تۆمه‌تبارن ب ه خیانه‌تى نیشتمانى»
چونکه ده‌زگا ئه‌منییه‌کانى که‌رکوک تایبه‌ت ب ه چهتر بێ هه‌ڵوێسترین الیه‌ن بوون». پاش سێ ساڵ بهسهر ک�����اروان س��اڵ��ح ،ئ �هن��دام��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى تیرۆرکردنى تێپه‌ڕبوونى ک��وردس��ت��ان ب��ه (چ���هت���ر)ى راگ �هی��ان��د: ه مام سۆرانى نوس رۆژنامه به‌دواداچون بۆ ئهو کهیسه له خولى دوه‌مى و ه ئ رانى ه بک ئێستا تا حهمه، په‌رله‌مان ده‌بوایه بکرایه ،چونکه وه‌کو رووداوه ئاشکرا نه‌کراون، شه‌هیدکردنى مرۆڤیکى ئ �ه‌م نیشتمانه رۆژنامه‌نوسێکیش بۆچوونى ده‌بوایه به‌دواداچونى بۆ بکرێت. وایه :یه‌کێتى و پارتى بێ ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت���رهوه له‌تیف فاتیح ف��ه‌ره‌ج، منه‌تن له کوشتن و تیرۆکردنى ب �ه‌رپ��رس��ى س�هن��دی��ک��اى رۆژن��ام�هن��وس��ان��ى هاونیشتمانیان خۆیان. ئه‌حمه‌د میره ،سه‌نوسه‌رى گۆڤارى لڤین کوردستان وت��ى :ته‌نها که‌یسى شه‌هید ب �ه (چ���هت���ر)ى وت« :ب����ه‌دواداچ����ون بۆ سۆران نیه پشتگوێ خراوه ،کۆمه‌ڵێک ئهو کهیسه نهکراوه ،چونکه یه‌کێتى و که‌یسى تر ههیه که پێویسته ب��ه‌رده‌وام پارتى زۆر بێ منه‌تن به‌رانبه‌ر کوشتن و به‌دواداچونى بۆ بکرێت ،بهاڵم پشتگوێ تیرۆرکردنى هاونیشتمانیانى خۆیان ،ئێستا خراون. کاتى ئ �هوه ه��ات��ووه ده‌زگ��ا ئه‌منییه‌کان ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى پ��ۆل��ی��س��ى ک���هرک���وک به لهمبارهیهوه بدات. تۆمه‌تبار بکه‌ین به خیانه‌تى نیشتمانى ،بیانوى نه‌بوونى کات ئاماده نه‌بوو لێدوان
...ل10
سه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى :پێنج الیه‌نه‌ک ه ده‌نگى ده‌ره‌وه‌ى خۆیان نابیستن تایبه‌ت ب ه چهتر
درێژه بۆ ل 3
سه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان ره‌خنه له ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌گرێت به‌وه‌ى ،ئهو پێنج الیهنه ده‌نگى ده‌ره‌وه‌ى خۆیان نابیستن و چه‌ندین جار بانگ کراون بۆ کۆبونه‌وه‌کانى ئه‌نجومه‌نى به‌ڵێ بۆ دیالۆگ ،بهاڵم هیچیان به‌شداریان نهکردووه. دیار غه‌ریب ،سه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان له چاوپێکه‌وتنێکى رۆژن����ام����هى (چ����هت����ر)دا ده‌ڵ���ێ���ت :ئێمه ئ���هو پ���رۆژان���هى ک��ه ل��ه ک��ۆن��ف��ران��س و ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌نى به‌ڵێ بۆ دی��ال��ۆگ ئ��ام��اده‌م��ان ک��رد ،ب��ۆ هه‌موو الی �هن �ه سیاسییه‌کان و ه����ه‌ردوو پارتى دهس �ه‌اڵت��دار (یه‌کێتى و پ��ارت��ى) و سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆنى په‌رله‌مانیش (گۆڕان، یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ)مان نارد ،بهاڵم ئهو پێج الیهنه له هیچ دانیشتنێک ئاماده نه‌بوون.
n
ه له‌ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ده‌گرێت دیار غه‌ریب ره‌خن
دیار غه‌ریب هۆکارى ئاماده‌نه‌بوونى ئهو پێنج الیه‌نه‌شى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى «ئهوان ده‌نگى ده‌ره‌وه‌ى خۆیان نابیستن». له باره‌ى مۆڵه‌ت پێنه‌دانیشیانه‌و‌ه دهڵێت: ح��ک��وم�هت��ی ه��ه‌رێ��م ب��ه گ���وێ���ره‌ى یاسا لهگهڵ ئێمه هه‌ڵسوکه‌وتی ن �ه‌ک��ردووه، نه‌دانی مۆڵه‌ت به ئێمه کێشه‌ی الوازی دی��م��وک��رات��ی �ه ،ح��ک��وم �هت��ی ه���ه‌رێ���م له
موماره‌سه‌ی دیموکراتیدا الوازه ،بهاڵم بۆ ئ �هوهی الوازی�ه‌ک�هی بشارێتهوه ههمیشه تورکیایان وه‌ک هۆکارێک نیشانداوه، ب �هاڵم له‌مه‌وبه‌دا ئیتر تورکیاش نابێته بیانوو ،چونکه ب��ارودۆخ��ی ئه‌مڕۆی کورد له باکوری کوردستان وه‌ک چه‌ند ساڵی پێش ئێستا نییه. درێژه بۆ ل 5
هەواڵ
«سه‌روه‌رى یاسا نهماوه»
ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
2
ئاراس عوسمان
دوای سۆرانیش پێشێلکاری به‌رده‌وام u
ده‌سه‌اڵت ببینرێت.
چهتر
بۆچــوون
هاوژین غه‌ریب
ره‌خنه‌ى توند ل ه کرده‌وه‌کانى ده‌سه‌اڵت ده‌گیرێت چاودێرانى سیاسى بۆچونیان وایه ،کرده‌وه‌کانى ده‌سه‌اڵت پێچه‌وانه‌ى هه‌موو ماف ه سه‌ره‌تاییه‌کانى ئازادى راده‌ربڕینه ،ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن سه‌روه‌رى یاسا نه‌ماو ه و ره‌نگ ه کارى لهو ه نه‌شیاوتر ل ه
کۆچى عه‌ره‌ب به‌ره‌و که‌رکوک به‌رده‌وامه
u
س��ڵ�او ه�����اوڕێ�����م ...س������ۆران گ��ی��ان ببور‌ه جارێکیتر له ساڵیادی تیرۆر کردنه‌که‌تدا راتده‌چڵه‌کێنم ،س��ۆران گ��ی��ان ده‌زان��ی��ت ل �ه ش���هوی تاریکی ( )2008/7/21ل���ه ی �ه‌ک��ێ��ک له کۆاڵن‌ه تاریکه‌کانی کهرکوکه بێ خ��زم �هت �ه‌ک �ه‌م��دا ،ک �ه دهس���ه‌اڵت���داران ههمیشه بووه‌ت‌ه خه‌زێنه‌یان و هه‌ر رۆژه پێی ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌بن ،بهاڵم ئه‌وه‌نده‌یان بۆ ئهو کۆاڵن و گه‌ڕه‌کانه‌ی خه‌رج ن���ه‌ک���ردووه ت��ا دوو گ��ڵ��ۆپ هه‌بێت بۆ ئ���هوهی له کۆاڵن‌ه تاریکه‌کاندا خه‌ڵکانی وه‌ک ئێوه تیرۆر نه‌کرێن، ت��ۆی��ان ت��ی��رۆر ک���رد ب �ه ب��ێ ئ���هوهی ت��ا ئێستاش ب��ک��وژه‌ک��ان ب �ه فه‌رمی بناسرێنه‌وه. ن��ام�ه‌وێ��ت م��ن بیڵێمه‌و‌ه ل�ه‌س�ه‌ر چی بوو تیرۆر کرای؟ چونکه زۆر وترا، بهاڵم وابزانم که‌س نه له زه‌وی و نه له ئاسمان گوێیان نه‌گرت و به ده‌ردی وت‌ه کوردیه‌ک‌ه دهڵێت «خۆیان کرده که‌ڕه‌ی شه‌ربه‌ت» .ئه‌مانه‌ی ئه‌مڕۆ ل �ه ئاستی وت��ه راس���ت و حه‌قه‌کان گوێیان ک�ه‌ڕه ،ئه‌گه‌ر نا سۆرانه‌که‌م خۆ تۆ له دوای تیرۆری عه‌بدولستار تاهیر ش�ه‌ری��ف ،پێشبینیت ک��رد که تیرۆر بکرێیت ،ب �هاڵم گوێیان گران ب����وو .س���ۆران���ه‌ک���ه‌م ئ����هوه س��ێ س��اڵ تێپه‌ڕی تا ئێستا چه‌ند هاوکارێکم نه‌بێت له ئه‌وروپا که‌س نازانێت کێ تۆی تیرۆر کردووه؟! ده‌زانیت ئه‌وانیش وتیان و رایانگه‌یاند ته‌نانه‌ت پۆلیس و ئاسایش و دژ‌ه ت��ی��رۆری��ش ن��ازان��ن ئه‌وانه‌ی که به وته‌ی خۆیان ناهێڵن ک�ه‌س ل�هو تیرۆریست‌ه ن��ام�ه‌ردان�ه له ده‌ستیان ده‌ربچێت ،بهاڵم دیاره ئه‌وانه‌ی تۆیان کوشت به جۆرێک له لۆژیکی دهس��ه‌اڵت تیرۆرست نه‌بوون ئه‌گه‌رنا ئه‌وا ئهو نامه‌ردان‌ه ده‌ستگیر ده‌کران. س���ۆران���ه‌ک���ه‌م ب��اش��ب��وو ت���ۆش وه‌ک سه‌رده‌شتی هاوچاره‌نوست نه‌کرای به تیرۆرست ،دهبێت زۆر مه‌منون بین، چونکه ئێستا تۆ پێناسه‌یه‌کت نیه به عه‌بولستاریان وت به‌عسی بووه بۆیه دوژمنی زۆر ب��ووه ،به سه‌رده‌شتیان وت په‌یوه‌ندی به قاعیده‌و‌ه ههبووه، بهاڵم تۆ زۆر کامه‌رانیت هاوڕێکه‌م مه‌گه‌ر بیانوتای‌ه تۆ یه‌کێک بوویت ل �هو پێنج الی�هن�هی ئ�ه‌م��ڕۆ ئه‌گه‌رنا شتێک نهماوه با ...با ...بیرمکه‌وته‌وه ده‌ت��وان��ی��ن ب��ۆ ت��ۆی دروس���ت بکه‌ین په‌یوه‌ندیت به قه‌زافیه‌و‌ه ههبووه دواتر پشتت تێکردووه. هاوڕێکه‌م ئه‌مساڵ ویستمان لهگهڵ چه‌ند هاوڕێیه‌کدا ساڵرۆژی تیرۆری ت��ۆ بکه‌ین‌ه پ��رس�هی خ��ۆم��ان ،ب�هاڵم وادی���اره ئاسمانیش چووه‌ت‌ه کوتله‌ی ئه‌وانه‌و‌ه بۆیه رۆژی هه‌ینی کاتێک ئه‌وکاره‌ی ههمیشه تۆ ده‌تکرد ئێمه ویستمان بیکه‌ین که رووماڵکردنی هه‌واڵه‌کان ب��وو ،ب�هاڵم ه��اوڕێ به‌بێ ئه‌وه‌ی کامێرا ده‌رهاتبێت له جانتاکان ته‌نها به بینینی جانتا کوتله‌ی سه‌وز گڕی گرت و هاتن دونیایه‌ک تێاڵ و شه‌قیان ب��اران��د به‌سه‌رماندا .بۆیه هاوڕێ هیچ ئیره‌ییمان پێنه‌به‌یت که ئه‌مڕۆ ره‌وشمان باشتره لهو کاتانه‌ی ت��ۆ ل�ه گ��ۆڕه‌پ��ان�ه‌ک�ه‌دا ب��وی��ت ،ب��اوه‌ڕ بکه سیستهمی ئ �ه‌م واڵت���ه ئ�ه‌وه‌ن��ده له‌سه‌ر حه‌ق‌ه له چ��اوی خ��ۆی�هوه که رۆژنامه‌نوس ده‌بینێت شهکره و زه‌ختی خوێنی ب���ه‌رز ده‌ب��ێ��ت �هوه ب��ۆی�ه دهبێت بازاڕی نه‌خۆشخانه‌کان گه‌رم بێتهوه و چه‌ندین که‌س بچنه ئه‌وێ. سۆرانه‌که‌م خ��ۆت ب��اش ده‌ت��زان��ی که ئ��هوان��هی ب��ک��وژی ت��ۆن زۆر رقیان له قه‌ڵه‌م و کامێرایه ،ئ�هوان�هی که ئه‌مڕۆش هێرشی سه‌ر رۆژنامه‌نوسان ده‌ک �هن هه‌مان تایبه‌تمه‌ندێتیان تیادا ه�هی�ه .ب���هاڵم به‌خۆشحاڵیه‌و‌ه ئێستا ه �ه‌م��وو ج��ی��ه��ان چ���اوی ل �ه‌س �ه‌ر ئ�ه‌م هه‌رێمه‌ی‌ه ئه‌گه‌رنا هاوچاره‌نوست زۆر ده‌بوو.
ئارام شێخ محه‌مه‌د ،هه‌ڵسوڕاى بزوتنه‌وه‌ى گ���ۆڕان ل �ه‌ب��اره‌ى توندوتیژیه‌کانى ()15 ى ت �ه‌م��وزه‌و‌ه بۆچوونى وای���ه« :ئ���ه‌وه‌ى له چه‌ند رۆژى راب����ردوو بینیمان هه‌ندێک لهو که‌سانه‌ى له مه‌یدانى ئ��ازادى و سه‌را ک��ۆب��ون�هوه ،دواى لێدان و سوکایه‌تیه‌کى زۆر ئهم حاڵه‌تان‌ه پێچه‌وانه‌ى هه‌موو مافه سه‌ره‌تایه‌کانى ئازادى راده‌بڕینه ،له‌کاتێکدا خه‌ڵکى لهو ده‌وروب �هره نیه‌تى خۆپیشاندانى نهبووه ته‌نها وه‌ک ته‌ماشاکارێک وابوون،
ئهو هێزان‌ه رووب �ه‌ڕووی��ان بۆنه‌ته‌وه ،هه‌موو ئ���هو ئ����ازار و ئ�هش��ک�هن��ج��ان�هى ب �ه‌رام��ب �ه‌ر رۆژنامه‌نوسان و هاواڵتیان ئه‌نجام دران، ده‌چنه‌سه‌ر ئهو پێشێلکاریانه‌ى که حکومه‌ت له ماوه‌کانى راب��ردوو به‌رامبه‌ر به خه‌ڵکى مه‌ده‌نى کوردستان له گشت ناوچه‌کاندا به کارى هێناون. له‌الیه‌کى ت��رهوه س��ۆران عومه‌ر ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى کاتى س�ه‌راى ئ��ازاى هێماى بۆ ئهوه کرد« :رۆیشتن‌ه سه‌رشه‌قام لهم کاتانه‌دا باش نیه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى سهرجهم هێزهکان له‌ناو
شاردا حه‌شاردراون ،ده‌سه‌اڵت له رێگه‌ى هێزه‌وه سه‌رکوتى شه‌قامى کردوه ،بۆیه ناهێڵێت ب ه ئاسانى خه‌ڵک بچنهوه ناڕه‌زایه‌کان ده‌رببڕن، له ئێستادا س �ه‌روه‌رى یاسا نهماوه و یاساى خۆپیشاندان که قبوڵمان نیه ئهوه ده‌بینیت قبوڵکراوه ،هه‌ر به‌پێى ئهو یاسایه باس لهوه ک��راوه هه‌رکه‌سێک نه‌هات‌ه سه‌رشه‌قام و دروشم به‌رز نه‌کاته‌و‌ه هیچ الیه‌ک بۆى نیه که‌س ده‌ستگیر بکات. سۆران عومه‌ر جه‌ختى له‌وه‌ش کرده‌وه :ئه‌وه‌ى ل�ه ()15ى ت�ه‌م��وز رووی���دا وه‌ک هه‌موو
به‌شێک ل ه ده‌رمانخانه‌کان
ده‌رمانى هۆشبه‌ریان فرۆشتووه چهتر کاوه حسێن
چهتر زانیار داقوقی
د.رێکه‌وت حهمه ره‌شید، به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستی سلێمانی رایگه‌یاند ،هه‌ر عیاده‌یه‌ک له رێنماییه‌کان ده‌ربچێت رووبه‌ڕووی لێپێچینه‌وه دهبێت و ماوه‌یه‌کیشه ده‌ستکراوه به هه‌ڵمه‌تی پشکنینی عیاده‌کان تا ئێستا ( )15عیاده و بنکه‌ى ته‌ندروستى داخراون.
به‌رپرسێکى شارى که‌رکوک باس لهو ه ده‌کات ،رێژه‌یه‌کى زۆرى عه‌ره‌ب ب ه بێ پرسى پۆلیس و ئیداره‌ى شاره‌ک ه هاتونه‌ت ه ناو کهرکوکهوه ،بۆئه‌وه‌ش ده‌ستیان ب ه سه‌رژمێرى کردوو ه ل ه رێگه‌ى موختاره‌کانه‌وه.
ک��ام��ی��ل س��اڵ �هی��ی ،قایمقامی ق���ه‌زای ن����اوه‌ن����دی ک����هرک����وک ب���ه (چ���هت���ر) ی وت :ئێمه ل �ه ش���اری ک �هرک��وک س���ه‌رج���ه‌م م��وخ��ت��اری گ �ه‌ڕه‌ک �ه‌ک��ان��م��ان ئ��اگ��ادار ک��ردوه‌ت��هوه ،ب�ه ب��ێ ج��ی��اوازی س �ه‌رژم��ێ��ری��ی �ه‌ک��ی ج���دی دان��ش��ت��وان��ی گه‌ڕه‌که‌کان بکرێت ،ئهو سه‌رژمێریه بۆ مهبهستی هه‌ڵبژاردن وه‌زاره‌تی پالندانان داوای لێنه‌کردوین ،ب��هاڵم ب��ۆ ره‌وش��ى ئه‌منی ناوچهکه ده‌مانه‌وێت زانیاری له‌سه‌ر گه‌ڕه‌که‌کانى دانیشتوان بزانین، ئه‌گینا ئ��ه‌م س�ه‌رژم��ێ��ری�ه ب��اس��ی هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ک ناکات. ل �ه‌الی �ه‌ک��ی ت���رهوه ل��ی��وا ج �ه‌م��ال تاهیر، ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌ری پ��ۆل��ی��س��ی ک��هرک��وک به
(چ���هت���ر)ی وت :ئ��ێ��م �ه ل��ی��ژن�هی�ه‌ک��ی ئه‌منیمان پێکهێناوه ب�ه سه‌رپه‌رشتی ج��ێ��گ��ری پ���ارێ���زگ���اری ک���هرک���وک، سه‌رژمێری سهرجهم دانیشتوانی شاره‌که ده‌ک �هی��ن ب�ه مهبهستی زانینى رێ��ژه‌ی دانیشتوانی شاره‌که. وتیشى :به‌پێی ئهو زانیارانه‌ی ده‌ستی پۆلیس که‌وتوه رێژه‌یه‌کی زۆر عه‌ره‌ب ه��ات��ون�هت�ه ش���اری ک��هرک��وک ،ب �ه بێ ئاگاداری پۆلیس و ئیداره‌ی شاره‌که، ه���ه‌روه‌ه���ا ب��اس��ی ل���ه‌وه‌ک���رد رێ��ژه‌ی �ه‌ک��ی
ت��ر ه���هن ،ک �ه ل �ه س��اڵ��ی ()2005هوه به‌هۆی نائارامی ناوچه‌کانی باشور و ناوه‌ڕاستی عێراق روویان له که‌رکوک کردوه ،ئه‌وه‌ش به‌پێی زانیاری کۆچ و کۆچبه‌ران ،هه‌رچه‌ند زان��ی��اری له‌سه‌ر رێ��ژه‌ک��ه ن��ی �ه ،ب���هاڵم رێ��ژه‌ی �ه‌ک��ی زۆر هاتونه‌ته که‌رکوک. ئ���ه‌وه‌ش���ى وت :دواى س �ه‌رژم��ێ��ری �ه‌ک �ه زان���ی���اری ت����ه‌واو ل��ه‌س��ه‌ر دان��ی��ش��ت��وان��ى شاره‌که کۆده‌که‌ینه‌وه و پاشان رێگه‌ى تر ده‌گرینه‌به‌ر.
«ئاوڕنه‌دانه‌وه‌ى حکومه‌ت ل ه دیارده‌ى
له‌شفرۆشى جۆرێکه له گه‌نده‌ڵى» ت���ای���به‌ت ب���ه ل �هش��ف��رۆش��ی و ل �ه‌گ �ه‌ڵ چهتر پشکنینی پزیشکیدا کێشهکه چاره‌سه‌ر کاوه حسێن ناکات ،به‌ڵکو دهبێته هۆی بره‌ودان به دی��ارده‌ک �ه ،بۆیه با کێشه‌ی قه‌یره‌یی چاره‌سه‌ر بکرێت کارئاسانی بکرێت بۆ شوکردن و ژنهێنان. سه‌رۆکی فراکسیۆنی کۆمه‌ڵی وت��ی��ش��ی« :ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان ئیسالمی له په‌رله‌مانی داوای ده‌ک��رد پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری کوردستان ،رایگه‌یاند :له بکرێت به حه‌وت ملیۆن ،بهاڵم رێگری کارنامه‌یاندایه پرۆژه‌یه‌ک لهوه ده‌کرا و پێنج ملیۆن دانرا ،کێشه سه‌باره‌ت به قه‌ده‌غکردنی و گیروگرفته‌کان واده‌کات ئهو که‌سه دیارده‌ی له‌شفرۆشی ئاراسته‌ی وابکات ئه‌گینا ،په‌یوه‌ندی به‌و که‌سانه‌وه سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مانی نییه له‌شفرۆشی ده‌که‌ن». کوردستانی بکهن ،یاخود جارێکی باسی له‌وه‌شکرد ،که پرۆژه‌یه‌کیان له رابردوودا پێشکه‌شی په‌رله‌مان کردووه، دیکه ئهو پرۆژه‌یه‌ی هه‌یانبوو له‌سه‌ر قه‌ده‌غه‌کردنی له‌شفرۆشی بۆ بیمه‌ی بێکاری ئهو ئافره‌تانی له ماڵه‌وه کارده‌که‌ن یان هه‌ژارن موچه‌یان ئاراسته‌ی په‌رله‌مانی بکه‌نه‌وه. ئ���ارام ق���ادر ،ب��ۆ رۆژن���ام���هی (چ �هت��ر) بۆ دابین بکرێت ،ب �هاڵم ( )75ه�ه‌زار ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ک���رد :دان��ان��ی شوێنی دینار وه‌ک بیمه‌ی بێکاری ده‌ستنیشان
ک��راب��وو ت���ازه ک��راوه‌ت �ه ( )150ه �ه‌زار دی��ن��ار ،ئ�هوی��ش به‌شی پێویستی ژی��ان ناکات ،بۆیه پێویسته به هه‌موو الیه‌ک ئهو کێشهیه چاره‌سه‌ربکه‌ین. ب �ه‌پ��ێ��وی��س��ت��ی��ش��ی زان�����ی ح��ک��وم �هت��ی ه���ه‌رێ���م���ی ک���وردس���ت���ان ل���ه رێ��گ��هی وه‌زاره‌ته‌کانی رۆشنبیرى و کاروباری ک��ۆم��ه‌اڵی��هت��ی��ی��هوه ،ک���ار ب��ک��ات بۆ ن�ه‌ه��ێ��ش��ت��ن��ی دی������ارده‌ی س���واڵ���ک���ردن‌و ه �ه‌ژاری ،ئهو په‌رله‌مانتاره‌ی کۆمه‌ڵ ئ��اوڕن�ه‌دان�هوهی حکومه‌ت له دی��ارده‌ی له‌شفرۆشی به جۆرێک له گه‌نده‌ڵی له‌قه‌ڵه‌مدا. ل��ێ��دوان �ه‌ک �هی ئ���هو پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اره له ک��ات��ێ��ک��دای �ه ،رۆژن����ام����هى (ئ��اوێ��ن �ه) هه‌فته‌ى راب���ردوو ل�ه زارى به‌رپرسانى ئاسایشیییه‌وه باڵویکرده‌وه که زیاتر له ( )400شوێنى له‌شفرۆشى ساڵى پار له سلێمانیدا ههبووه.
پێشێلکاریه‌کانى ترى ده‌سه‌اڵت له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵک و رۆژنامه‌نوس و ڕۆشنبیران ئه‌نجام دراوه و ب���ه‌رده‌وام���ى ه�هی�ه ،ره‌ن��گ�ه ک��ارى لهوه نه‌شیاوتر له ده‌سه‌اڵت ببینرێت ،لێرهوه ده‌رده‌که‌وێت ده‌سه‌اڵت چاکسازى نهکردوه و ناشیه‌وێت ئه‌نجامى بدات ،ههمیشه ده‌ستى نه‌پاراستو‌ه له رۆژنامه‌نوسان و ئهو گه‌نجانه‌ى لهو شه‌قامان‌ه تێپه‌ڕبوون ،لهبهرئهوه ئێستا له کوردستاندا جۆره حوکمێک به‌ڕێوه‌ده‌چێت، که کورد به‌رده‌وام خه‌باتى بۆ له‌ناوبردنى ئهم جۆره حوکمان‌ه کردوه.
د.رێ��ک �ه‌وت حهمه ره‌ش��ی��د ب��ۆ رۆژن��ام �هی (چهتر) ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ،له هه‌ڵمه‌ته‌که‌دا توانراو‌ه ( )15عیاده‌ی دانساز‌و سێ عیاده‌ی دکتۆری دان که یاسایی نه‌بوون ،لهگهڵ دوو
عیاده‌ی شه‌وان‌ه‌و رۆژان‌ه‌و سێ نه‌خۆشخانه‌ی ئه‌هلی له سنووری فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستی سلێمانی دابخرێن و لێپێرسینه‌وه‌یان لهگهڵ دابکرێت ،ئه‌مه‌ش به‌هۆى په‌یڕه‌ونه‌کردنى م�ه‌رج�ه ته‌ندروستییه‌کان و ئاشکرابوونى فرۆشتنى ده‌رم��ان��ى هۆشبه‌ر ک�ه لهالیهن ئاسایشى سلێمانیه‌و‌ه گیراون. وت��ش��ی« :ه �ه‌ڵ��م �هت و پشکنینه‌ک‌ه له عیاده‌کانه‌و‌ه ده‌ستمان پێکردووه ،له‌ماوه‌ی داه��ات��وودا ده‌رمانخانه‌کانیش ده‌گ��رێ��ت�هوه، ه�ه‌ر ده‌رمانخانه‌یه‌ک سه‌رپێچی کردبێت لیپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت». سه‌باره‌ت ب �هوهی گوایه هه‌ندێک عیاده و شوێن ده‌رمان‌و حه‌بی بێهۆشکه‌ر ده‌فرۆشن، به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستى سلێمانی وتى :هه‌ندێک که‌س به ماده‌ی هۆشبه‌ره‌و‌ه له ئاسایش ده‌ستگیرکراون ،هه‌ر کاتێک ب�ه ف�ه‌رم��ی ن���اوی ئ �هو شوێنانه گه‌یشت‌ه ده‌ستمان ئهوه داده‌خرێن.
( )20ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى
پارێزگاى که‌رکوک بێ پاسه‌وانن چهتر پارێزگاى که‌رکوک وه‌ک پاسه‌وان پێنج پۆلیسى بۆ دانراوه ،بهاڵم پۆلیسى که‌رکوک زانیار داقوقى ئهو بڕیاره جێبه‌جێ ناکه‌ن. وتیشى :زۆبه‌ى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن وه‌ک له ساڵى ()2009وه ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى پارتى و یه‌کێتى ،پۆلیسیان بۆ دابینکراوه ،بهاڵم ئه‌وانى دیکه ماوه‌ى سێ وه‌زیرانى عێراق و وه‌زاره‌تى ساڵه به بێ پاسه‌وان ده‌وام ده‌که‌ن. ناوخۆ بڕیاریانداوه ()200 ئه‌وه‌شى وت :بۆ ماوه‌ى چوار ساڵ یه‌کێتى پۆلیس بۆ پاسه‌وانیکردنى و پارتى پاسه‌وانیان بۆ ( )26ئه‌ندامى لیستى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى برایه‌تى دابین ک��ردب��وو ،مانگێک پارتى که‌رکوک دابین بکرێت ،بهاڵم موچه‌ى بۆ پاسه‌وانه‌کان س �ه‌رف ده‌ک��رد و تا ئێستا پۆلیسى که‌رکوک ئهو مانگێکیش یه‌کێتى ،بهاڵم ساڵى ()2009 بڕیاره‌ى جێبه‌جێ نهکردووه، پاره‌ى پاسه‌وانه‌کان بڕا و ئه‌وانیش وازیان هێنا. یه‌کێتى و پارتیش خۆیان رونیشى ک��ردهوه :تا ئێستا ( )20ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک پاسه‌وانى پاسه‌وانى ئه‌ندامانى خۆیان نییه. ده‌که‌ن. ئاوات محه‌مه‌د ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت���رهوه ج��وان�ه ح �ه‌س �هن ،نوێنه‌رى ک��هرک��وک ب �ه (چ���هت���ر)ى وت :ل �ه‌الی �هن ی �ه‌ک��گ��رت��وو ل���ه ئ �هن��ج��وم �هن��ى پ��ارێ��زگ��اى نورى مالکى و وه‌زاره‌تى ناوخۆى عێراقى به که‌رکوک به (چهتر)ى وت :ئه‌وانه‌ى سه‌ر به شێوه‌یه‌کى ره‌سمى هه‌ر ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى یه‌کێتى و پارتى بن پاسه‌وانیان بۆ دابینکراوه.
درێژه‌ی ...سلێمانی ده‌کرێت ه فه‌القه‌خان ه بۆ رۆژنامه‌نوسان له‌الیه‌کى تره‌و‌ه کاروان که‌مال ،پارێزه‌رى شه‌هید و برینداره‌کانى ()17ى شوبات ب ه (چهتر)ى راگهیاند :به‌رپرسانى ئهم واڵت ه ج��ۆره‌ه��ا ت���اوان ل�ه‌ژێ��ر پ���ه‌رده‌ى پاراستنى ئاسایش و هێورى و ئارامیدا ئه‌نجام ده‌ده‌ن، هه‌وڵیش ده‌ده‌ن په‌نا بۆ دادگاکان ببردرێت و دادگاکانیش ئێمه خۆمان ده‌زانین تا ئێستا جۆره‌ها تاوان لهالیهن ده‌سه‌اڵتدارانه‌و‌ه ئه‌نجامدراو‌ه نه‌توانراوه ته‌نها که‌سێکیش ده‌ستگیر بکرێت. وت����ی����ش����ى« :ک����ات����ێ����ک ده‌ڵ����ێ����ن ئ���هو رۆژن��ام�هن��وس��ان�ه ده‌ت��وان��ن سکااڵ تۆمار بکهن ،بۆ ئهوهیه هاواڵتیان و راى گشتى به ته‌واوى بێئومێد بن ل ه دادگا و سکااڵ،
وای��ان لێ بێت هیچ شتێک نه‌که‌ن ک ه نا شارستانى ده‌گرێته‌به‌ر ته‌نها بۆئه‌وه‌ى زه‌ره‌ری���ان پێنه‌گات و رووب���ه‌ڕووى دادگ��ا خ �ه‌ڵ��ک س �هرک��وت و ب��ێ��ده‌ن��گ ب��ک��ات، ببنه‌وه ،چونک ه ک�ه رووب����ه‌ڕووى دادگ��ا له‌الیه‌کى تریشهوه ده‌یه‌وێت نیشانى خه‌ڵکى بونه‌وه هیچیان بۆ ناکرێت ،لهبهرئهوه ئهم ه بدات ،ک ه ئه‌گه‌ر بێت و سور بیت له‌سه‌ر بێ پشتیوانیکردنى خه‌ڵک ه و داماڵینى ناڕه‌زایه‌تى و گه‌یاندنى په‌یامى راسته‌قینه‌ى متمانه‌یه ل ه دادگ��اک��ان .بۆ نمون ه من خۆت ،ئه‌وا تا راده‌ى مردن خوێنت حه‌اڵڵ خ��ۆم پ���ارێ���زه‌رم ،ب���هاڵم ب���اوه‌ڕم ب���هوه نیی ه ده‌کرێت ،شکۆمه‌ندیت له‌که‌دار ده‌کرێت دادگا بتوانێ ئهو الیه‌نه‌ى له پش هه‌وڵى و ئ��ازارى جه‌سته‌یى و ده‌روون��ى ده‌درێیت. ئه‌مه‌ش دۆخێکى زۆر نادروست ه ئێمه پێى تیرۆرکردنمه‌وه‌ی ه ئاشکراى بکات». ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ئهم ه ل� ه الی �ه‌ک �هوه ترسى گه‌یشتوین ل�ه‌گ�ه‌ڵ دهس �ه‌اڵت��ى خۆماڵى گ���ه‌وره‌ى دهس �ه‌اڵت � ه ل �ه ئ��ی��راده‌ى ن���اڕازى خ��ۆم��ان��دا ،ه��ی��وادارم دهس���ه‌اڵت به‌خۆیدا خه‌ڵکى کوردستان ،ب�ه‌وه‌ى ک ه ده‌سه‌اڵت بچێته‌وه ،هه‌مووشمان ئهو ده‌سه‌اڵتانه‌مان هێنده تۆقیو‌ه ئه‌قڵى له‌ده‌ستداوه ،جۆره‌ها بینیو‌ه ک ه به‌م جۆره هه‌ڵسوکه‌وتیان کردووه جۆر شێوه‌ى نا ئه‌قاڵنى و نا ئینسانى و چیان بهسهر هاتووه؟!
ه �ه‌روه‌ه��ا ف��ی��دراس��ی��ۆن��ى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى رووداوه‌ک���هى ()15 ى ته‌موزى ب ه «فه‌القه‌خانه« ناوبردووه و داواى ک�����ردووه «ف �ه‌الق �ه‌خ��ان �ه‌ک��ان��ى سلێمانى» رابگیرێن. فیدراسیۆنه‌که دهڵێت « :ئهو ره‌فتارانه‌ی له‌ناو جه‌رگه‌ی شاری سلێمانیدا رویاندا پێچه‌وانه‌ی یاسای ناوخۆیی و عورفی نێوده‌وڵه‌تیه ،هه‌مات ک��ات پێچه‌وانه‌ی ی��اس��ای خۆپیشاندانه ک � ه ل � ه ههرێمی کوردستان ده‌رچووه«. راش���ی���ده‌گ���هی���هن���ێ���ت :دهس������ه‌اڵت ت��وش��ی هێستریای ترس بووه ل ه هاواڵتیانی خۆی، ئێمه داواک��اری��ن له داواک���اری گشتی،
به‌رپرسانی ئاسایش و پۆلیس و ئهو هێزه‌ی سلێمانیش رووب�ه‌ڕووی دادگا بکاتهوه بۆ ئه‌وه‌ی ل ه داهاتودا ئهم ره‌فتارانه دووباره نه‌بنه‌وه. ه �ه‌روه‌ه��ا ئه‌نجومه‌نى م�هی��دان��ى ئ���ازادى کوردستانیش ل � ه راگ �هی��ان��راوێ��ک��دا ئهو ک����رده‌وان����هى ب���ه «ک�������رده‌وه‌ى ق���ێ���زه‌ون» ناوبردووه. ب ه گ��وێ��ره‌ى س�ه‌رچ��اوه ناره‌سمییه‌کان ل ه خۆپیشاندانه‌که‌ى ()15ى ته‌موزدا نزیکه‌ى ( )50ک �ه‌س گ��ی��ران و رۆژى ()7/17 نزیکه‌ى ( )35که‌سیان ئ��ازادک��راون و داوای����ان ل��ێ��ک��راوه جارێکى ت��ر ب �هش��دارى خۆپیشاندان نه‌که‌ن.
«یه‌کێتى و پارتى زۆر بێ منه‌تن به‌رامبه‌ر کوشتنی هاونیشتمانیانى خۆیان»
«کاتى ئهو ه هاتوو ه ده‌زگا ئه‌منیه‌کان تۆمه‌تبارکه‌ین ب ه خیانه‌تى نیشتمانى» ئاماده‌کار هانا ئازاد دوای س��ێ س���اڵ ل�� ه ت��ی��رۆرک��ردن��ی شه‌هیدی قه‌ڵه‌م سۆرانی مام ه حهمه، تا ئێستا بکوژانی ن �ه‌دۆزراون �هت �هو ه و رۆژنامه‌نوسێکیش رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه «کاتى ئهو ه هاتوو ه ده‌زگ��ا ئه‌منیه‌کان تۆمه‌تبارکه‌ین ب ه خیانه‌تى نیشتمانى» ئ��هو رۆژن��ام�هن��وس� ه پێیوای ه «ده‌زگ��ا ئه‌منیه‌کانى که‌رکوک بێ هه‌ڵوێسترین الی��هن ب���وون» ل� ه ت��ی��رۆر ک��ردن��ی ئهو رۆژنامه‌نوسه‌دا.
سۆرانى مامهحهمه رۆژنامه‌نوسێکى شارى که‌رکوک بوو ،له‌شه‌وی ()2008/7/22-21 له ن��او ماڵی خۆیدا له ش��اری که‌رکوک کۆمه‌ڵێک چ �ه‌ک��دار ده‌چ��ن�ه ماڵیان و ل ه ب�ه‌رده‌م ده‌رگاکه‌ی خۆیاندا ته‌قه‌ی لێده‌که‌ن و له ئه‌نجامدا تیرۆر ده‌کرێت ،تا ئێستاش ئه‌نجامده‌رانی ئهو تیرۆر‌ه ئاشکرا نه‌کراون و له کاتی خۆیدا هه‌ندێک له رۆژنامه‌نوسان په‌نجه‌ی تاوانیان بۆ هێزه بااڵده‌سته‌کانی ههرێم راکێشا که پێده‌چێت ئه‌نجامده‌ری ئهوکاره بن. تیرۆرکردنى سۆرانى مامهحهمه له که‌رکوک ده‌نگدانه‌وه‌ى نێوخۆیی و جیهانى به‌دواى خۆیدا هێنا ،بهاڵم به‌وته‌ى رۆژنامه‌نوسان له نێوخۆى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ل �ه‌الی �هن ده‌زگ��اک��ان��ى حکومه‌ت و هه‌رێمییه‌و‌ه گرنگییه‌کى ئه‌وتۆى پێنه‌درا .ئێستاش رۆژنامه‌نوسان و بنه‌ماڵه‌ى س���ۆران���ى ش �ه‌ه��ی��د ده‌پ���رس���ن ک���ێ س��ۆران��ى مامه‌حه‌مه‌ى تیرۆر کرد؟ به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى که‌رکوک به بیانوى نه‌بونى کات ئاماده‌نه‌بوو لێدوان لهمبارهیهوه ب��دات .به‌وته‌ى رۆژنامه‌نوسێکى که‌رکوک به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان له که‌رکوک و بهغدا که‌مته‌رخه‌من به‌رامبه‌ر که‌یسى تیرۆرى سۆرانى مام‌ه حهمه. له‌تیف فاتیح ف���ه‌ره‌ج ،رۆژن��ام�هن��وس ئ�ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ،ته‌نها که‌یسى شه‌هید سۆران نی ه پشتگوێ خراوه کۆمه‌ڵێک که‌یسیتر هه‌ی ه که پێویسته به‌رده‌وام به‌دواداچونى بۆ بکریت، بهاڵم پشتگوێ خراوه. وتیشى «هه‌ر دۆسیه‌یه‌ک ئه‌گه‌ر به‌دواداچونى بۆ نه‌کرا تۆزى له‌سه‌ر ده‌نیشێت ،ئێمه ده‌رگا نه‌ما لێی نه‌ده‌ین شوێن نه‌ما نه‌یکه‌ین که‌چى هیچمان بههیچ نه‌کرد». له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ،تا عێراق بهوشێوهیه بێت که‌یسى تیرۆرکردنه‌کان بهوشێوهیه دهبێت .ئهو رۆژنامه‌نوس‌ه پێشیوای ه س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م که‌مته‌رخه‌مترین که‌س ه له‌به‌رامبه‌ر که‌یسى تیرۆرى رۆژنامه‌نوسان.
ئ�����هن�����وه‌ر ح���س���ێ���ن ،ئ���هن���دام���ى ئ���هن���ج���وم���هن���ى س���هن���دی���ک���اى رۆژن��ام�هن��وس��ان ل�ه‌م��ب��ارهی�هوه وت��ى: ده‌بوو الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار له که‌رکوک و کورد به‌تایبه‌تى به‌دواداچون بۆ ئهو که‌یس ه بکات. وتیشى «پێده‌چێت سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى ک��وردس��ت��ان ل�ه ک��ۆن��گ��ره‌ى داه��ات��وى خۆیدا به‌رنامه‌یه‌ک دابنێت بۆ به‌دواداچونى که‌یسى ئهو شه‌هیدانه‌ى له‌سه‌ر ک��ارى رۆژنامه‌وانى تیرۆر ک��راون» .ئهو ئه‌ندامه‌ی ئهنجومهنی سه‌ندیکا راش��ی��گ�هی��ان��د :که‌یسى ت��ی��رۆرى رۆژنامه‌نوسان دهبێت به‌ئه‌نجامێک بگات و به‌و شێوهیه نامێنێته‌وه. ئه‌حمه‌د میره ،سه‌نوسه‌رى گۆڤارى لڤین ک ه سۆران یه‌کێک بووه له ستافی گۆڤاره‌که‌یان پێیوایه «بۆیه ب �ه‌دواداچ��ون بۆ ئهو که‌یس ه نهکراوه ،چونکه یه‌کێتى و پارتى زۆر بێ منه‌تن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر کوشتن و تیرۆرکردنى هاونیشتمانیانى خۆیان ،ئێستا کاتى ئهوه هاتووه ده‌زگا ئه‌منیه‌کان تۆمه‌تبارکه‌ین ب ه خیانه‌تى نیشتمانى ،چونکه ده‌زگا ئه‌مینه‌کانى که‌رکوک بێ هه‌ڵوێسترین الیه‌ن بوون». میره وتیشى «سه‌رۆکى ههرێم و سه‌رۆکى حکومه‌ت به‌رپرسیارترین که‌سن به‌رامبه‌ر که‌یسى تیرۆرى سۆران مامهحهمه ،چونکه سه‌رۆکى ههرێم جگه له درۆ هیچى ترى بۆ خانه‌واده‌ى سۆرانى مامهحهمه پێى نه‌بوو». سه‌رنوسه‌رى لڤین ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ،دواى سێ ساڵ لهو کهیسه مرۆڤ سام ده‌یگرێت تائێستا ئه‌نجامه‌که‌ى ده‌رن �ه‌ک �ه‌وت��ووه .ئهو هاوکاره‌ی سۆران راشیگه‌یاند ،له یادى تیرۆرى شه‌هید سۆران ئهوه ده‌رده‌که‌وێت ئهو ده‌سه‌اڵته نه رێ��زى خ��ۆى و نه خه‌ڵک ده‌گ��رێ��ت ،بۆیه دهبێت سه‌یرمان به غیره‌تى پارتى و یه‌کێتى بێت چۆن له‌روویاندێت حاکمى ئهو واڵته بن. سه‌رنوسه‌ره‌که‌ى لڤین جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه، دهس�����ه‌اڵت ه �ه‌وڵ��ى په‌کخستنى دۆس��ی �هی شه‌هید سۆرانیداو‌ه و به‌ڵێنیکیترى سه‌رۆکى هه‌ریم نه‌چوو‌ه سه‌ر که کاتى تیرۆرى شه‌هید سۆران له نیو خانه‌واده‌که‌ى به‌ڵێنیدا به‌وردى به‌دواداچون بۆ ئهو کهیسه بکات. (چهتر) زانیویه‌تى نه په‌رله‌مانى کوردستان و نه په‌رله‌مانى عێراق ته‌نها هه‌نگاوێکیشیان بۆ به‌دواداچونى که‌یسى سۆرانى مامهحهمه نه‌ناوه. کاروان ساڵح ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان، ل �ه لێدوانێکیدا ب �ه (چ���هت���ر)ى راگ �هی��ان��د: به‌دواداچون بۆ ئهو کهیسه له خولى دووه‌مى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ده‌ب����وو ب��ک��رای �ه ،چ��ون��ک�ه وه‌ک شه‌هیدکردنى مرۆڤیکى ئهم نیشتمانه ده‌بوو به‌دواداچونى بۆ بکرێت.
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
3
ئهو
ئ�هن��دام�هى ل�����ی�����ژن�����هى ن���������اوخ���������ۆ و ئ����هن����ج����وم����هن����ه خ���ۆج���ێ���ی���ه‌ک���ان ل �ه په‌رله‌مانى کوردستان وت��ی��ش��ى «س���ه‌رۆک���ى ه�ه‌رێ��م و حکومه‌ت به ج���ۆرێ���ک ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت خۆیان البده‌ن له که‌یسى تیرۆرى رۆژنامه‌نوسان». ک�����اروان س��اڵ��ح ،جه‌ختى ل�ه‌وه‌ش��ک��ردهوه چه‌ندینجار داوای��ان��ک��ردوه نه‌هێڵدرێت خوێنى سۆران و سه‌رده‌شت به هه‌ده‌ر بڕوات و تاوانبارانى ئ���اش���ک���را ب���ک���رێ���ن ،ب����هاڵم به‌دواداچون له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه نهکراوه. ل�ه‌ک��ات��ى ت��ی��رۆرک��ردن��ى س��ۆران��ى مامهحهمه و س �ه‌رده‌ش��ت عوسمان سه‌رۆکى ههرێم به‌ڵێنى به‌دواداوچونیدا، بهاڵم تائێستا به‌دواداچونه‌که‌ى سۆران ئاشکرانه‌کراو‌ه و سه‌رده‌شت عوسمانیش به‌تیرۆرست ناسێنرا. کاروان ساڵح لهمبارهیهوه ده‌پرسێت «له سایه‌ی ده‌سه‌اڵتیکى له‌مجۆر‌ه چ��ۆن رۆژنامه‌نوس تیرۆر ناکرێت؟» .ئهم ساڵیش یادى تیرۆرى سۆرانى مامهحهمه دهکرێتهوه ،بهاڵم تائیستا ده‌پرسین کوا خوێنى شه‌هیدانى قه‌له‌م سۆران و سه‌رده‌شت ،ئایا کێ خوێنه‌که‌ى فرۆشت و کێ ده‌یه‌وێت بیشارێته‌وه. سۆران محه‌مه‌د عه‌زیز ناسراو به (سۆرانی مامهحهمه) رۆژی ( )1986/2/2لهدایکبووه خ���وێ���ن���دک���اری ق���ۆن���اغ���ی چ���واره‌م���ی ب �هش��ی بیست ن و بینیی په‌یمانگای هونه‌ره‌جوانه‌کانی که‌رکوک بوو
ل����ه س��اڵ��ی ( ،)2004ل�ه رۆژن��ام �هی که‌رکوکی ئه‌مڕۆ کاریکردو‌ه و پاشتر بووه‌ت‌ه به‌رپرسی نوسینگه‌ی ک �هرک��وک��ی رۆژن���ام���هی ت و چه‌ند مانگێک کوردستان راپ���ۆر به‌ر له کوژرانی وازی هێناوه و ئینجا
بووه‌ت‌ه به‌رپرسی نوسینگه‌ی که‌رکوکی گۆڤاری لڤین و ئه‌ندامی رێکخراوی چاودێری کوردۆساید (چاک) بوو. خاوه‌نی دیوانێکی شیعری چاپکراوه ئێواره‌ی ( ،)2008/7/22-21له به‌رده‌م
ماڵی خۆیاندا له گه‌ڕه‌کی ره‌شیدئاوای که‌رکوک تیرۆرکرا. تیرۆرکردنی سۆران ناڕه‌زاییه‌کی زۆری ل��ێ��ک�ه‌وت�هوه ت��ا ئێستاش ن���ه‌زان���راوه کێ بکوژی بوو.
ده‌سه‌اڵتی مام و برازا (خه‌زور و زاوا) کوردستان به‌ڕێو ه ده‌بات ئاماده‌کار چهتر چ��اودێ��ران��ی سیاسی پێیانوایه ک ه سه‌رۆکایه‌تی ههرێم له الیه‌ن پارتی و خودی مه‌سعود بارزانییه‌وه ده‌ستی به‌سه‌ردا گیراوه و شانده‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای حزبی و بنه‌ماڵه دی��اری ده‌ک��رێ��ن .مامۆستایه‌کی زانکۆش پێیوایه پارتی به عه‌قڵییه‌تی خێڵ و بنه‌ماڵه سیاسه‌ت ده‌ک��ات و له‌سه‌ر ئ��هو بنه‌مایه‌ش ن��ێ��رده‌ک��ان دی��ارى ده‌کات.
م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ی س �ه‌رۆک��ی ههرێمی کوردستان بۆ کۆبوونه‌وه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنی ب���ارودۆخ���ی رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوه‌ڕاس���ت و باکوری ئه‌فریقا بۆ ئیتاڵیا بانگهێشترا، ب����هاڵم ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب����ارزان����ی ،ج��ێ��گ��ری سه‌رۆکی پارتی دیموکرات کوردستان ،به نوێنه‌راتی مه‌سعود بارزانی به‌شداری له کۆنگره‌که‌دا کرد ،به‌و هۆیه‌شه‌وه ره‌خنه‌ی ئ�هوه له مه‌سعود بارزانی ده‌گیرێت که ههمیشه نێچیرڤانی ب���رازا و زاوای به نوێنه‌رایه‌تی خ��ۆی ب��ۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت و ل �ه ئ��اس��ت��ی ن��اوخ��ۆی��ی��ش ههمیشه له سهرکردایهتی حزبه‌که‌ی یان بنه‌ماڵه‌که‌ی که‌سه‌کان بۆ نوێنه‌رایه‌تی دیاری ده‌کات
و که‌سی حکومی و که‌سایه‌تییه دیار و ح��زب�ه‌ک��ان��ی��ت��ر ب �ه ت��ای��ب�هت��ی یه‌کێتی په‌راوێزخستووه. دکتۆر کامه‌ران مه‌نتک ،مامۆستای زان��س��ت��ه س��ی��اس��ی��ی �ه‌ک��ان ل���ه زان���ک���ۆی س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن ،پێیوایه هێشتا ده‌سه‌اڵتی کوردی درێژکراوه‌ی خێڵ و بنه‌ماڵه‌یه و نێرده و شانده‌کانیش له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایه دیاری ده‌کرێن .مامۆستاکه بۆ (چهتر) وتی «ده‌سه‌اڵتی کوردستان درێژکراوه‌ی دهس���ه‌اڵت���ی خ��ێ��ڵ و ب��ن�ه‌م��اڵ�هی��ی�ه ،هه‌تا ئێستاش پ��ارت��ی ب���هو عه‌قڵییه‌ته ک��ار ده‌کات و خۆی به حزبی قائید ده‌زانێت. ت �هن��ان �هت ل �ه س �ه‌ردان �ه‌ک��ان��ی��ان ب��ۆ الی ئۆباماش پێکهاته‌ی شانده‌که هه‌مووی له بنه‌ماڵه‌ی بارزانی بوو». ئ��اس��ۆ ع�ه‌ل��ی ،چ��اودێ��ری سیاسی ،که هه‌ڵسوڕاوێکی ب��زوت��ن �هوهی گۆڕانیشه وه‌ک ئاماژه‌یه‌ک بۆ مه‌سعود بارزانی، روون���ی���ده‌ک���ات���هوه ک���ه زی���ات���ر م��ی��زاج��ی ک��ه‌س��ه‌ک��ان ب���ڕی���ار ل���ه‌س���ه‌ر داڕش���ت���ن و شێوازی کارکردنه‌کان ده‌دات نه‌ک یاسا و ده‌ستوور .ئهو به (چهتر)ی راگهیاند «ئهوه به‌شێکه لهو کێژاوه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئه‌مڕۆی کوردستانی تێکه‌وتووه ،واته ناڕێکییه‌ک له به‌ڕێوه‌بردن و سیستمی حکومڕانی کوردستاندا ههیه ،ئه‌رک و به‌رپرسیارێتییه‌کان به‌پێی ده‌ستوور و یاسا
ناڕۆن بهڕێوه .ئه‌وه‌ش له‌وێوه سه‌رچاوه‌ی گرتووه که زیاتر میزاجی که‌سه‌کان بڕیار له‌سه‌ر دارشتن و شێوازی کارکردنه‌کان ده‌دات نه‌ک یاسا و ده‌ستور». ل �ه ئ��ێ��س��ت��ادا ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب���ارزان���ی هیچ پۆستێکی حکومیی نییه ،ب �هاڵم ئهمه یه‌که‌مجار نییه ک�ه ب� ه ن���اوی ن��ێ��رده‌ی سه‌رۆکی ههرێمهوه ده‌چێته دره‌وه‌و کاری دیبلۆماسی ئه‌نجامده‌دات .ل ه کۆتایی م��ان��گ��ی ئ������ازاردا ب�ه‌س��ی��ف�هت��ی جێگری سه‌رۆکی ههرێم سه‌ردانی واڵتی ئێرانی کرد و پێشتریش به هه‌مان ناوهوه لهگهڵ کۆمه‌ڵێک وه‌زی��ردا سه‌ردانی تورکیای کرد ب��وو .ههرچهنده به پێی رێکه‌وتنی ستراتیژی نێوان یه‌کێتی و پارتی ده‌بێ پۆستی جێگری س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م بۆ یه‌کێتی بێت ،که‌چی تا ئێستا سه‌رۆکی ه���ه‌رێ���م ب��� ه ف���ه‌رم���ی ه��ی��چ جێگرێکی بۆخۆی دانه‌ناوه .ته‌نانه‌ت پێشتر مه‌سعود ب��ارزان��ی راگ�هی��ان��دب��وو ک�ه ئ �هو پێشنیار ده‌ک���ات جێگیری س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م بۆ تورکمان بێت .ئه‌مه‌ش واده‌خوێنرێته‌و‌ه ک ه په‌راوێزخستنی یه‌کێتییه. مه‌نتک لهمبارهیهوه دهڵێت «له‌ئێستادا یه‌کێتی ئهو هێز و قه‌باره‌ی جارانی نهماوه و خۆی ب ه پارتیدا هه‌ڵواسیوه ،ته‌نانه‌ت رازی ب��ووه به جێبه‌جێ کردنی هه‌موو خاڵه‌کانی رێکه‌وتننامه‌ی ستراتیژی،
هیچ به‌دیلێکی تری نییه«. ئاسۆ عه‌لیش پێیوایه :ئهو بارودۆخه‌ی ل ه کوردستان و ل ه ناو یه‌کێتیدا هه‌ی ه وایکردوه پارتی بااڵده‌ستی بهسهر یه‌کێتیدا هه‌بێ و یه‌کێتی ل ه دۆخێکی وانه‌بێ بتوانێ ل ه به‌نده‌کانی رێکه‌وتننامه‌ی ستراتیژی ئه‌رک و مافه‌کانی تێدا هاوتا کرابێ، یه‌کێتی ه�ه‌م��وو ئه‌رکه‌کانی خ��ۆی ل ه به‌رامبه‌ر پارتیدا ناچاره ره‌چ��او بکات، له‌کاتێکدا پ��ارت��ی ئ�هرک�ه‌ک��ان��ی خۆی فه‌رامۆش ده‌کات. ه �ه‌ر چهنده یاسا رێگه‌ی به سه‌رۆکی هه‌رێمداو‌ه که‌سێک یان که‌سانێک وه‌ک نوێنه‌ری خۆی بۆ بۆنه و یاد و شوێنێکی دیاریکراو دی��اری بکات ،بهاڵم مه‌سعود ب���ارزان���ی ه�ه‌م��ی��ش�ه ل��ه س �هرک��ردای �هت��ی حزبه‌که‌ی ی��ان بنه‌ماڵه‌که‌ی که‌سه‌کان دی���اری ده‌ک����ات ،ک �ه هیچ سیفه‌تێکی حکومیان نییه ،ئه‌مه‌ش ئهو گومانه تۆختر دهکاتهوه که ئهو وه‌ک سه‌رۆکی حزب ره‌فتار ده‌کات نه‌ک ههرێم .ئاسۆ عه‌لی ل�ه‌م روانگهیهوه ره‌خن ه له ئ �ه‌دای پارتی ده‌گرێت و دهڵێت «تا ئێستا حکومڕانی له کوردستان به‌عه‌قڵییه‌تی تاک حزبی و حزبی پێشڕه‌و مامهڵه لهگهڵ دۆخه‌کاندا ده‌ک��ات .به‌تایبه‌تی دروشمی «پێشڕه‌وی ک��ورد پارتییه ،سه‌رۆکمان بارزانییه«، ل���ه ب��ۆن��ه ج���ه‌م���اوه‌ری���ی���ه‌ک���ان���دا ل��ه‌الی��هن
پارتییه‌کانه‌و‌ه وه‌ک��و دروش��م ده‌وترێته‌وه، ئ�ه‌م�ه ه�ه‌م��ان عه‌قڵییه‌تی تاکحزبی و حزبی پێشڕه‌وه. هه‌ر چهنده له‌وه‌اڵمه‌که‌یاندا بۆ پرۆژه‌که‌ی ئۆپۆزسیۆن یه‌کێتی و پارتی ئاماژه‌یان به‌وه‌داو‌ه ک ه نابێ چیتر حزب نوێنه‌رایه‌تی حکومه‌ت بکات و ده‌ستوه‌ربدات ه کاروباری حکومهتهوه و نابێ په‌یوه‌ندی دیپلۆماسی لهگهڵ واڵتان ببه‌ستێ. ب���هاڵم دی��اری��ک��ردن��ی نێچیرڤان ب��ارزان��ی ک �ه ه��ی��چ سیفه‌تێکی ح��ک��وم��ی نییه، پێچه‌وانه‌ی دروشمه‌کانی یه‌کێتی و پارتی و خ��ودی سه‌رۆکی هه‌رێمه .د.کامه‌ران مه‌نتک لهمبارهیهوه وتی :ئهوه پرۆژه‌ی چاکسازی نییه ،به‌ڵکو مه‌هزه‌له‌یه ،چونکه له دنیادا نهبووه ده‌سه‌اڵت پرۆژه پێشکه‌شی ئۆپۆزسیۆن بکات ،ئ��هوان خۆیان دام و ده‌زگای حکومه‌تیان به حزبی کردووه .ئهو شته بچوکانه‌شی بهناوی چاکسازییه‌وه ده‌یکه‌ن ،که‌م و کوڕیی خۆیان بووه ،که له ماوه‌ی رابردوودا ئه‌نجامیان نه‌داوه«. سه‌باره‌ت به هه‌مان بابه‌ت ،ئاسۆ عه‌لی دهڵێت «حکومه‌ت بوه‌ته پاشکۆی حزب، ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ی ح���زب واڵت ب���ه‌ڕێ���وه ده‌ب���ات حکومه‌ت ئهوهنده به‌ڕێوه‌ی نابات .ئهمه سه‌رچاوه‌ی هه‌موو گرفته‌کانه«. جه‌عفه‌ر ئیبراهیم ،وته‌بێژی مهکتهبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان،
ئاماده نه‌بوو لهمبارهیهوه رونکردنه‌وه بدات و به (چهتر)ی وت «من هیچ تێبینیم له‌سه‌ر ئهو بابهته نییه«. وه‌ک ره‌خ��ن �ه‌گ��رت��ن��ێ��ک ل���ه ک��رۆک��ی راپ��ۆرت�ه‌ک�ه‌م��ان ،ئ�ه‌وه‌ش��ی وت «خۆزگه خه‌ڵکی کوردستان بایه‌خ به مهسهلهی گرنگ بدات». پێشیوایه ناکرێ که‌سی نه‌شاره‌زا وه‌ک نێرده‌ی سه‌رۆکی ههرێم دی��اری بکرێت. وه‌ک خ��ۆی ده‌ڵ��ێ��ت «ئ���هوه به‌شێکه له ته‌شریفات و پهیوهندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان، ئه‌گه‌ر خه‌ڵکانێک بنێریته شوێنێک که پێشتر نه‌چووبێ ،نازانێ چیده‌کات و چی رۆڵێک ده‌بینێ». ره‌تیشیده‌کاته‌وه که دیاریکردنی نێرده‌کان له الیه‌ن پارتی و بنه‌ماڵه‌ی بارزانییه‌وه، ک�ه‌م��ک��ردن�هوهی رۆڵ���ی که‌سانیتر بێت. وت��ه‌ب��ێ��ژه‌ک��هی پ���ارت���ی روون���ی���ده‌ک���ات���هوه «مه‌به‌ست لهو په‌یوه‌ندییانه ئهوه نییه که رۆڵی که‌سێک به‌رز ده‌که‌یته‌وه و رۆڵی که‌سیتر که‌م ده‌که‌یته‌وه«. س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌م بابهته (چ�هت��ر) په‌یوه‌ندی ک����رد ب���ه چ����وار ئ���هن���دام���ی م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ی سیاسی و سهرکردایهتی یه‌کێتی ،بهاڵم ئاماده نه‌بوون لهمبارهیهوه بدوێن ،هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندی کرد به دوو ئه‌ندامی مهکتهبی سیاسی پارتییهوه ،ئه‌وانیش ئاماده نه‌بوون له‌سه‌ر ئهم بابهته لێدوان بده‌ن.
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
4
سلێمانى کارزان تاریق ساڵێک بهسهر روداوه‌که‌ى ئوتێل سۆما تێپه‌ڕیوه که ( )27که‌س گیانیان له‌ده‌ستدا، که‌سوکارى قوربانییه‌کانیش ده‌ڵێن ،جۆرێک له لێڵى و ناڕونى لهو ڕوداوه‌دا دیاره ،تا ئێستاش نازانرێت هۆکاره‌کانى گڕگرتنى ئهو ئوتێله چیه.
ل���ه ئ��وت��ێ��ل س���ۆم���اى ش����ارى سلێمانى کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانى ئه‌نجامدرا و تیایدا دووباره باس له‌سه‌ر روداوه‌که‌ى ئوتێل سۆما ک��رای �هوه و که‌سوکاریان س��ورن له‌سه‌ر ئ �هو دۆسیهیه و ئاماده‌ن «گیانى خۆیانى له‌سه‌ر دابنێن». رێبین سدیق ،که‌سوکارى ( )10قوربانى ل�ه روداوه‌ک�����هى ئوتێل س��ۆم��ا ،تایبه‌ت به (چ�هت��ر)ى رایگه‌یاند« :ده‌مانه‌وێت
روداوه‌که‌ى ئوتێل سۆما ب ه تاریکى ده‌مێنێته‌وه
«ئێم ه قه‌ره‌بومان ناوێ ،به‌ڵکو هۆکارى کوشتنى که‌سوکاره‌کانمان ده‌وێت» له ساڵیادى سوتاندنى ئوتێل سۆمادا هۆکاره‌کانى روداوه‌ک ه و کاره‌کانى ئهو لیژنه‌یه و دادگ��ا له‌ماوه‌ى ئهو ساڵه‌دا بخه‌ین ه رو بۆ ئه‌وه‌ى راى گشتى ئاگادار بکه‌ینه‌وه». وت��ی��ش��ى :ئ���هو روداوه ه����ه‌روا بچوک و ئ��اس��ای��ى ن��ی � ه ب���ه‌س���ه‌ر دهس�����ه‌اڵت و راگه‌یاندنه‌کان و بهسهر کۆمه‌ڵگه‌دا تێپه‌ڕببێت ،چونکه ئهوه بۆ که‌سوکارى ئ��هو ق��ورب��ان��ی��ان�ه گرنگه ک � ه بزانرێت ه����ۆک����اره‌ک����هى چ���ی���ه ،ئ��ێ��م �ه وه‌ک که‌سوکارى قوربانیان پێمانوانی ه ئهم سوتاندن ه ئاسایى بێت ههرچهنده دادگاش وابڵێت ،به‌پێى ئهو زانیاریانه‌ى ک ه لهو که‌سانه‌وه له روداوه‌ک�� ه رزگاریان بووه ئهوه ده‌سه‌لمێنن پێش ئه‌وه‌ى گڕه‌که به‌رز ببێته‌وه سپلێتى دیواره‌که تواوه‌ته‌وه ،ک ه گڕێکى زۆر نائاسایى ب��ووه ،لهو ماوه که‌مه‌دا ئهوهنده که‌س گیانیان له‌ده‌ستدا. ئه‌وه‌شى وت« :ده‌وترێت ده‌ستى ئێرانى
ل�ه‌پ��ش��ت�ه ی���ان ملمالنێى ن��ێ��وان چه‌ند بازرگانێک ب��ووه ،ی��ان شۆرتى کاره‌با ب��ووه ،ئهم ئه‌گه‌ران ه بۆ ئێمه ک��راوه‌ن و باوه‌ڕمان به زۆربه‌یان ههیه ،چونکه تا ئێستا «حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى ئ�ه‌م واڵت � ه نه‌یتوانیو‌ه وه‌اڵمێکى ت�ه‌واو له‌باره‌ى سوتانه‌که‌وه ب ه ئێمه بدات». ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئهو هێزانه‌ى ک ه هاتون بۆ پاراستنى گیانى قوربانیه‌کان وه‌ک چ �هت �ه ب �ه‌رب��ون �هت � ه گ��ی��ان��ى ئ�هو که‌سانه‌ى ک ه له‌وێ بون ،چونکه هه‌موو پاره و ئاڵتونه‌کان ک ه پێیان بووه دزراو‌ه و به شێوه‌یه‌کى نامرۆڤان ه مامه‌ڵه‌یان لهگهڵ کراوه. رێبین سدیق راشیگه‌یاند :ئێمه داواى یاسایمان له‌سه‌ر به‌رپرسانى ئهم روداوه تۆمارکردوه ،ل ه دادگاش ئهوه یه‌کالیى ب��وه‌ت �هوه ،ک� ه که‌موکورتى ه�ه‌ب��ووه ل ه الیه‌ن ه به‌رپرسه‌کاندا و «ئێمه قه‌ره‌بومان ن�����اوێ ،ب �ه‌ڵ��ک��و ه���ۆک���ارى کوشتنى
که‌سوکاره‌کانمان ده‌وێت». عوسمان شێخ سدیق ،پارێزه‌رى به‌شێک له قوربانییه‌کانى ئوتێل سۆماش ئه‌وه‌ى راگهیاند :ده‌بوو لیژنه‌یه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌ى تایبه‌ت هه‌ر ل ه سهرهتاوه پێکبهێنرای ه بۆ به‌دواداچون سه‌باره‌ت به‌و کێشهیه ،بهاڵم ب �ه‌داخ �هوه ئ �هوه ن�ه‌ک��راوه و هه‌قى خۆى پێنه‌دراوه. ئ �هو پ��ارێ��زه‌ره وتیشى :ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌ماى ئهو که‌موکورتیانه‌ى لهو کێشهیه هه‌ی ه سکااڵمان تۆمارکردوه له‌سه‌ر به‌رپرسى گه‌شتوگوزار ،ب�ه‌رگ��رى م �ه‌ده‌ن��ى ،ئهو کارمه‌ندانه‌ى که ب ه که‌مته‌رخه‌میه‌و‌ه ب���ه‌ره‌و پیرى روداوه‌ک����هوه ه��ات��ون ،بۆی ه داواکارین ئهو الیه‌نانه بێن ه به‌رده‌م دادگا بۆ لێکۆڵینهوه. ههرچهنده ل ه کاتى رودانى روداوه‌ک�ه‌دا لهالیهن سه‌رۆکى حکومه‌تى ههرێمهوه لیژنه‌یه‌کى لێکۆڵینهوه پێکهێنراوه بۆ لێکۆڵینهوه له روداوه‌که‌ى ئوتێل سۆما،
n
داوای ئاشکراکردنی هۆکاری سوتانی ئوتێل سۆما ده‌کرێت
ب�هاڵم تا ئێستا ئهو لیژنه‌ی ه نه‌یتوانیو‌ه شارى سلێمانى ئاگرى گرت و به‌هۆیه‌و‌ه وه‌اڵمێکى یه‌کالکه‌ره‌وه به‌که‌سوکارى ( )28که‌س ژیانیان له‌ده‌ستدا و ()22 قوربانییه‌کان بدات. که‌سیش بریندار بوون )14( ،هاواڵتی شه‌وى ( )2010/7/15ئۆتێل سۆما ل ه بیانیش له‌ناو قوربانییه‌کاندا بوون.
ئۆپۆزسیۆن حکومه‌ت سکااڵباران ده‌که‌ن و «دادگاکانى کوردستانیش سه‌ربه‌خۆ نین» چهتر لهو بارهیهوه به (چهتر)ى وت :براده‌رانی یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ سکااڵیان تۆمار ئاراس عوسمان ک��ردوه ،ئێمه‌ش دۆسیه‌که‌مان ئاماده ک���ردوه ب��ۆ سکااڵ ل�ه‌س�ه‌ر حکومه‌ت، هه‌ر یه‌ک له کۆمه‌ڵ و ب������هاڵم دادگ����اک����ان����ی ک���وردس���ت���ان یه‌کگرتوو به‌هۆى بڕینى بودجه‌که‌یانه‌وه سکااڵیان له‌سه‌ر نه‌یانتوانیوه سه‌ربه‌خۆبن له داوا و کێشه حکومه‌تى ههرێم تۆمار کردووه ،یاسایه‌کاندا ،بۆیه مه‌ترسیه‌ک ههیه بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانیش دۆسیه‌که‌ى له‌وه‌ى سه‌ربه‌خۆیانه بڕیار نه‌ده‌ن. وت��ی��ش��ى :ن��اب��ێ��ت دهس�����ه‌اڵت داڵ����ده‌ی ئاماده کردووه بۆ تۆمارکردنى ت���اوان���ب���اران ب����دات و ت��ۆم �هت��ب��ارم��ان سکااڵ ،بهاڵم به‌هۆى ئه‌وه‌ى بکهن ب �هوهی ش �ه‌ڕی بودجه دهکهین، «دادگاکانى کوردستان نه‌یانتوانیوه سه‌به‌خۆ بن» له‌به‌رئه‌وه‌ى ئێمه شه‌ڕی داواکاریه‌کانی گۆڕان هێشتا سکااڵى تۆمار خ �ه‌ڵ��ک و ه�ه‌ڵ��گ��رت��ن��ی راوه‌دون������ان و نهکردووه. ب��ڕی��ن��ی ب��ودج �ه‌ک �ه پ��ێ��ک�هوه ده‌ک �هی��ن، گۆڕان ی ه و ه بزوتن ه ل عوسمان، سه‌رکۆ ب��ودج�ه‌ک�هش��م��ان ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان ب��ڕی��اری
لێدراوه به ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵته‌وه، ئهوان به ره‌وای ده‌زانن چوار ملیۆن و نیو که حه‌قی خۆیان نیه وه‌ربگرن ،بۆیه ئهم جۆره مامه‌ڵه‌کردنه له‌پێناو مانه‌وه‌ی خۆیاندایه له شێوهی حزبه شمولییه‌کان که ئه‌نجامی ده‌ده‌ن. ئه‌بوبه‌کر عه‌لی ،ئه‌ندامی مه‌کته‌بى سیاسی یه‌کگرتو ئیسالمی راگهیاند: «تۆمارکردنی سکااڵکه‌مان جۆرێکی تره له تاقیکردنه‌وه‌ی دادگا بۆ ئه‌وه‌ی بزانرێت تا چه‌ند ده‌توانێت به شێوه‌یه‌کی بێالیه‌نانه سهربهخۆی بسه‌لمێنێت ،ئهو شه‌ڕه‌ی ئێمه‌ش الیه‌نێکی گه‌ڕانه‌وه‌ی بودجه‌که‌مانه لهگهڵ داواکاریه‌کانی خه‌ڵک و شه‌قامدا».
محه‌مه‌د حه‌کیم ،ئه‌ندامی مهکتهبی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمیش بۆچوونى وای�����ه :س���ک���ااڵم���ان ت���ۆم���ارک���ردووه، دهس�ه‌اڵت با ئۆپۆزسیۆن تاقیبکاته‌وه، ج��ی��اواز ل �ه ب��ودج�ه‌ک�ه ب��ا چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌کانی تر بکات ،دهس���ه‌اڵت که تۆمه‌تباره به کوشتنی هاواڵتیان له ش��ار و شاروچکه‌کاندا ،ئ�هو کهسانه با راده‌ستی دادگا بکرێن و به سزای خۆیان بگه‌ن ،بڕینی بودجه‌که‌شمان ئ �ه‌گ �ه‌ر ب �ه شێوه‌یه‌کی ی��اس��ای��ی ب��ووه قبوڵمانه ،بهاڵم ئهم بڕیاره‌ی حکومه‌ت مه‌گه‌ر ل ه سه‌رده‌می قه‌ره‌قوش بڕیاری لهم شێوه هه‌بووبێت ،ئهو پڕوپاگه‌ندانه‌ی ده‌سه‌اڵت گوایه ئێمه شه‌ڕی ته‌نها بودجه
دهکهین ،ئهوه بۆ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن و له‌که‌دارکردنی ئۆپۆزسیۆنه. وت��ه‌ب��ێ��ژى ح��ک��وم �هت ئ���ام���اده ن �ه‌ب��وو له‌وباره‌یه‌وه قسه بکات ،بهاڵم سه‌رۆکى حکومه‌تى ههرێم پێشتر وتبووى ،بڕینى ب��ودج��هى ئ���هو الی �هن��ان �ه پ �هی��وه‌ن��دى به ملمالنێى سیاسییه‌وه ههیه و پێویسته ل�ه رێ��گ�هى ی��اس��ای�هوه ب��ودج�هى هه‌موو حزبه‌کان رێکبخرێت. ع �ه‌زی��ز ره‌ئ����وف ن��وس �ه‌ر و چ��اودێ��ری سیاسی دهڵێت :ئهو شه‌ڕه‌ی ئۆپۆزسیۆن به شێوهی مه‌ده‌نیانه ئه‌نجامیان ده‌دات له‌پێناو بودجه‌که‌یاندا نیه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئهوان ده‌یانتوانی به‌شداری له حکومه‌تدا بکهن و ئیمتیازی باشتر وه‌ربگرن ئه‌گه‌ر
مه‌به‌ستیان الیه‌نی مادی بوایه. وتیشى« :ده‌سه‌اڵت نه‌ک ته‌نها بودجه ده‌ب��ڕێ��ت ،به‌ڵکو م��رۆڤ�ه‌ک��ان ده‌ک��وژن له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان ،جیاوازی خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ر و رۆژن��ام �هن��وس ناکه‌ن، فه‌القه‌ی رۆژن��ام�هن��وس و گه‌نجانیان ک���ردوه و ڕه‌شبگیری ئه‌نجام ده‌ده‌ن، له‌الیه‌کی تریشهوه شوێنه رۆشنبیریه‌کان داده‌خه‌ن. مانگانه ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گ���ۆڕان ()500 ملیۆن و یه‌کگرتووى ئیسالمى ()450 ملیۆن و کۆمه‌ڵى ئیسالمى ()350 ملیۆن دیناریان له حکومه‌ت وه‌رگرتووه، بهاڵم ماوه‌ى سێ مانگه ئهو بودجه‌یه‌یان بڕاوه.
کۆنگره‌که‌ى زه‌حمه‌تکێشان ره‌خنه‌ى لێده‌گیرێت
«شه‌ڕ له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندى دارایى و قۆرخکردنى ده‌سه‌اڵت ه نه‌ک فکرى و ئایدۆلۆژى»
هه‌ولێر ل�ه الی��هن به‌ڵێن ع �ه‌ب��دواڵ ،سکرتێرى پێشوو و به‌همه‌ن حسێن ،و باڵه‌که‌یه‌و‌ه فه‌ره‌یدون بێوار کۆنترۆڵ کرابوو ،رێگه نه‌دراوه خه‌ڵک ئه‌نجامه‌کانى کۆنگره‌ى ئازادانه خۆی کاندید بکات یان ده‌نگ ه ک ن ه رخ زه‌حمه‌تکێشان ئهوه ده بدات .هه‌ربۆیه باڵى ئه‌وانیش ده‌رچوونه پێشوو تى ئه‌ندامانى سه‌رکردایه که نزیکن له پارتییهوه ،باڵه‌که‌ى تر ، ه و ه ت هه‌موویان ده‌رچوونه که نزیکن له یه‌کێتییه‌وه شکستیان ئه‌ندامێکى کۆنگره‌ش ه��ێ��ن��اوه .ل �ه‌م��ب��ارهی �هوه ،ن��ی��از حه‌سه‌ن رایده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌ندامانى کاندیدى ده‌رن �ه‌چ��ووى سه‌رکردایه‌تى، سه‌رکردایه‌تى پێشوو به باڵى ره‌خ��ن �ه ده‌گ��رێ��ت و ب��ۆ(چ �هت��ر) دهڵێت پارتی ناسراون و ده‌ستیان «ل���ه ک��ۆن��گ��ره‌دا ب��ۆ ح���زب واب��اش��ت��ره بهسهر حزبدا گرتووه. که گۆڕانکارى له ستافه‌که بکات، چاودێرێکى سیاسیش پێیوایه ئه‌مجاره‌یان سێ هاوڕێی سه‌رکردایه‌تى له مێژه باڵى یه‌کێتى و پارتى له‌ناو ئهو حزبه‌دا هه‌ر ههبووه .پ��ێ��ش��وو ک���ش���ان���هوه و س���ێ ه��اوڕێ��ی س����ه‌رچ����اوه‌ک����ان����ى ن�����او ک���ۆن���گ���ره‌ى ت���ازه س �هرک �ه‌وت��ن ب��ۆ س�هرک��ردای�هت��ى، زه‌حمه‌تکێشان باس لهوه ده‌که‌ن ،کۆنگره ده‌ک��را ده‌رف��هت خۆشبکرێت بۆئه‌وه‌ى
ژماره‌یه‌کى زۆر که‌سی نوێ بچێته ک��ۆم��ی��ت �هى ن����اوه‌ن����دى ب���ه ت��ای��ب �هت��ى گه‌نجان». م �ه‌س��ع��ود ع �ه‌ب��دول��خ��ال��ق ،چ��اودێ��ری سیاسی ،ئاماژه ب �هوه ده‌ک��ات که له مێژه باڵى یه‌کێتى و پارتى له‌نێو ئهو حزبه ه�هی�ه .وه‌ک ئ �هو ده‌ڵ��ێ��ت «ئ�ه‌م حزبه به‌رهه‌مى ئینشیقاق و موئامه‌ره لێکردنه ،کاتی خۆشی باڵى یه‌کێتى و پارتیان هه‌ر ههبووه ،ئیستاش هه‌مان کێشهیه ،یه‌کێتى و پارتى ئه‌گه‌ر بزانن حزبێک هه‌ڕه‌شه‌یه بۆ ده‌سه‌اڵتیان ئه‌وا هه‌وڵى ئینشیقاق پێکردنى ئ�هو حزبه ده‌ده‌ن بۆ مانه‌وه‌ى خۆیان له ده‌سه‌اڵت». بهاڵم سه‌عد خالید ،ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان،
ره‌ت��ی��ده‌ک��ات�هوه باڵباڵێن و قۆرخکارى هه‌بووبێ .ئهو به(چه‌تری) رایگه‌یاند «ک��ۆن��گ��ره ئ�ه‌س��ڵ�هن ت�ه‌ک�هت��ول��ى تێدا ن�ه‌ب��ووه ،به یه‌کگرتوویی چوینه ناو ک��ۆن��گ��ره ،ه���ه‌ر ب��ه ی�ه‌ک��گ��رت��ووی��ی��ش ه����ات����ی����ن����هوه ده‌رێ ،ب�����ه ه���ه‌م���وو پێوه‌رێک سه‌رکه‌وتووترین کۆنگره‌ى زه‌حمه‌تکیشان بووه ،هه‌ژمونى پارتیش که ب��اس ده‌ک��رێ��ت ،پروپاگه‌نده‌یه هى سه‌رده‌مێک بوو بۆ شاردنه‌وه‌ى کێشه ناوخۆییه‌کانى زه‌حمه‌تکێشان». س �ه‌رچ��اوه‌ک��ان ب��اس ل���هوه ده‌ک���هن که ل �ه ک��ۆن��گ��ره‌دا ب��روس��ک�هى م��ام ج �ه‌الل نه‌خوێنراوه‌ته‌وه ،بهاڵم بایه‌خى زێتر به بروسکه‌کانى پارتى دراوه .ئه‌ندامه‌که‌ى کۆمتیه‌ى ناوه‌ندى له‌مباریه‌وه دهڵێت «
ئهوه ئه‌سڵ و ئه‌ساس نییه .له ریزبه‌ندى ن��اوه‌ک��ان یه‌که‌مجار ن��اوى م��ام جه‌الل هاتووه ،ب�هاڵم ب�ه‌داخ�هوه بروسکه‌که‌ى له رۆژی کۆنگره نه‌گه‌یشت ،خه‌له‌که ئهوه بووه که له سێیه‌م رۆژ گه‌یشت». زان��ی��اری��ی �ه‌ک��ان ئ����ه‌وه‌ش ده‌ن�����ه‌ڕوو که ئه‌ندامانى کۆنگره ( )310که‌س بووه، بهاڵم له‌کاتى ده‌نگدان رێژه‌که زیادى ک�����ردووه ،وه‌ک ئ��هن��دام کۆنگره‌که ئ��ام��اژه‌ى پ��ێ��ده‌ک��ات ئ��هو زی��اده‌ی��ه له الی���هن م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ی س��ی��اس��ی��ی�هوه هێنرا ب��وون .سه‌عد خالید پێیوایه «ئه‌گه‌ر مهکتهبی سیاسی و لیژنه‌ى ته‌حزیری ح���زب ب��ی��ه‌وێ ئ��اراس��ت��هى ئ�هن��ج��ام��ى کۆنگره بگۆڕێت ،به ( )10که‌سێک له کۆی ( )300که‌س هیچ شتیکى
پێناگۆڕدرێت .ئ��هوه خه‌له‌لێک بوو روویدا ،ده‌نا هه‌مووى ئه‌ندامى کۆنگره بووه». مه‌سه‌له‌ى دارای��ی یه‌کێکه له کێشه زه‌ق�ه‌ک��ان .بودجه‌ى ئ�ه‌م حزبه ()280 ملیۆن دیناره .ئه‌ندامه ده‌رنه‌چووه‌که‌ش راش��ک��اوان �ه ئ��ام��اژه ب��هوه ده‌ک���ات که ره‌خنه له راپۆرتى دارایی حزب گیراوه. چاودێره سیاسییه‌که‌ش روونیده‌کاته‌وه که مه‌سه‌له‌ى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى دارای���ی و ق��ۆرخ��ک��ردن��ى دهس����ه‌اڵت ل���ه‌م ح��زب �ه‌دا به‌رده‌وامه« .ئینشیقاق له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى دارایی و قۆرخکردنى ده‌سه‌اڵته ،نه‌ک فیکرى و ئایدۆلۆژی ،دواتریش که جیاده‌بنه‌وه هه‌مان هۆکار له‌ناوخۆیاندا رووده‌ده‌نه‌وه».
ته‌کیه ،خراپى رێگه‌وبان گیانى هاواڵتیان ده‌کێشێت ته‌کی ه ناحیه‌ى ته‌کیه ته‌مه‌ن ( )55ساڵ ،باس ل�هوه ده‌ک��ات ته‌کیه له ئێستادا بوه‌ته ههرێم کاوانى شارێکى گ���ه‌وره و خه‌ڵکێکى زۆرى تێدا ده‌ژى ،به قسه‌ى ئهو هاواڵتییه تا له ناحیه‌ى ته‌کیه به‌هۆى ئێستا به‌هۆى خراپى رێگه‌وبانه‌کانیان «نه‌بوونى پردى پهڕینهوه و و نه‌بوونى پ��ردى پهڕینهوه و نه‌بوونى نه‌بوونى کارئاسانى هاتوچۆ» تا ئێستا چه‌ندین که‌س گیانیان ک��ارئ��اس��ان��ى هاتوچۆ ل �ه ناحیه‌که‌دا زی��ات��ر ل �ه چ �هن��د ک���ه‌س ب���هو ه��ۆی �هوه له‌ده‌ستداوه ،هاواڵتیانش گیانیان له‌ده‌ست داوه .ئهو هاواڵتییه هۆکاره‌که‌ى ده‌گه‌ڕێننه‌وه بۆ که‌مته‌رخه‌مى ئیداره‌ى ناحیه‌که ،باس له‌وه‌ش ده‌کات که ناحیه‌ى ته‌کیه به‌ڕێوه‌به‌رى شاره‌وانیش دهڵێت :به‌هۆى رێگه‌ى سه‌ره‌کى (که‌رکوک بۆ ئه‌مساڵ پردێکى پهڕینهوه س��ل��ێ��م��ان��ى) ب���وه‌ت���ه دوو ب���هش���هوه،دروست دهکهین. ئۆتۆمبێلى زۆرى پێدا تێپه‌ڕ دهبێت، ج �ه‌الل محه‌مه‌د مسته‌فا ،دانیشتوى ئهو هاواڵتییه له کۆتایى قسه‌کانیدا
الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار له ناحیه‌که‌دا به که‌مته‌رخه‌م ده‌زانێت. کاکه‌خان محه‌مه‌د ره‌م�ه‌زان ،هاواڵتى ناحیه‌ى ته‌کیه ،باس لهوه ده‌کات له‌به‌ر ن�ه‌ب��وون��ى پ���ردى پ �ه‌ڕی��ن �هوه و نه‌بوونى کارئاسانى هاتوچۆ و که‌مته‌رخه‌مى الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار ل�ه‌م ناحیه‌ى ئێمه دا ،تا ئێستا چه‌ندین که‌س گیانیان له‌ده‌ستداوه ،یه‌کێک له‌وانه کوڕه‌که‌ى خۆم بوو به ن��اوى (شێرکۆ) له ساڵى ( )2008به‌هۆى رووداوى هاتوچۆوه گیانى له‌ده‌ستدا. به‌ڕێوه‌به‌رى شاره‌وانى ته‌کیه ،نه‌وزاد ج���ه‌الل م��ح �ه‌م �ه‌د :ل �ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��دا بۆ
(چهتر) هۆکارى نه‌بوونى پردى پهڕینهوه و نه‌کردنى ئیش و کاره‌کان له ناحیه‌ى ته‌کیه ،دهگهڕێنێتهوه بۆ که‌مته‌رخه‌مى ئیداره‌ى ناحیه‌که ،سه‌رۆک شاره‌وانى ناحیه‌ى ته‌کیه ،ئاماژه بهوه ده‌کات ،که له ماوه‌ى پێنچ ساڵدا له ناحیه‌ى ته‌کیه شه‌ش سه‌رۆک شاره‌وانى گ��ۆڕاوه که ئهم حاڵه‌ته‌ش کاریگه‌رى ههیه له‌سه‌ر ئیش و کاره‌کان .له درێژه‌ى قسه‌کانیدا ن��ه‌وزاد ج �ه‌الل ئ��ام��اژه‌ش ب �هوه ده‌ک��ات، ک��ه ب��ڕی��ارێ��ک��ى وان��ی��ه س���ه‌ب���اره‌ت به گواستنه‌وه‌ى رێگه‌وبان بۆ ده‌ره‌وه‌ى شار، بهاڵم ئێمه داواى دوو پردى په‌ڕینه‌وه‌مان کردووه له ئیداره‌ى گه‌رمیان ،بڕیار وایه
پردێکى پڕینه‌وه لهم ساڵدا بۆ ناحیه‌ى ته‌کیه دروست بکرێت. رائیدى پۆلیس عیرفان عوسمان عومه‌ر، ئ �ه‌ف��س �ه‌رى بنکه‌ى پۆلیسى ته‌کیه، دهڵێت :ئامارى رووداوه‌ک��ان ئهم حه‌وت مانگه‌ى پێشوو له ساڵى ( )2011له ناحیه‌ى ته‌کیه ( )10رووداو روویداوه و زیاتر له شه‌ش بریندارى لێکه‌وتوه‌ته‌وه. ئامانج فاتیح ،وه‌ک دوکاندارێک له ناحیه‌ى ته‌کیه دهڵێت :رێگه‌ى پهڕینهوه له ناحیه‌ى ته‌کیه گیروگرفتى زۆرى دروستکردووه بۆ هاواڵتیان ،تا ئێستا چه‌ند رووداوێ��ک��ى دڵته‌زێن رووی���داوه، نه‌بوونى پردێکى پهڕینهوه و نه‌بوونى
ه��ێ��م��اک��ان��ى ه��ات��وچ��ۆ ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا له ناحیه‌که‌ماندا گرفتێکى گه‌وره‌یه. م�لازم��ى ه��ات��ووچ��ۆ ،ک���اوه ح �ه‌م �ه‌الو، له‌به‌رامبه‌ر نه‌بوونى هێماکانى هاتوچۆ له ناحیه‌ى ته‌کیه ده‌ڵ��ێ��ت :بۆ دانانى هێماکان ته‌نده‌ر و هه‌موو شتێکى ته‌واو ب��ووه ،ع��ام��وودى هێماکانمان به‌ستوه، بهاڵم ئه‌وه‌نده‌ى ماوه هێماکانى لێببه‌ستین بۆ کارئاسانى هاواڵتیان .سه‌باره‌ت به نه‌بوونى تاسه له‌سه‌ر رێگه‌وبانه‌کانى ته‌کیه ،ئهو مالزمه ئاماژه بهوه ده‌کات، که به نووسراوى ره‌سمى داوامان کردووه له س�ه‌رووى خۆمان ئێستا چاوه‌ڕوانین بۆمان بهێنن.
سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان:
ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌نگی ده‌ره‌وه‌ی خۆیان نابیستن دیداری سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی دیار غه‌ریب ،سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ،باس ل ه پرۆژه‌ی چاکسازی پارته‌که‌یان‌و دوا گۆڕانکارییه‌کانی نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن و جه‌ماوه‌ر ده‌کات، هاوکات چاکسازییه‌کانی سه‌رۆکی ههرێم و داواکردنی مۆڵه‌ت و ئاشکرابوونی ئیمه‌یڵ ه نهینیه‌کانی نێوان حکومه‌تی ههرێم و واڵتی ئێران شرۆڤ ه ده‌کات‌و وه‌اڵمی پرسیاره‌کانی (چهتر) به‌مشێوه‌ی ه ده‌داته‌وه.
چ �هت��ر :ل � ه م���اوه‌ی راب����ردوو پ���رۆژه‌ی چاکسازیتان هه‌بوو ،بۆ ئهو پرۆژه‌یه ئێستا چی ده‌که‌ن؟ ل� ه ()24ی ش��وب��ات پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��یش�هش خاڵیمان ئاماده ک��رد ،ل ه رێگای ئ�هو پ��رۆژه‌ی �هوه باسمان له رووداوه‌ک��ان��ی ه �ه‌رێ��م ک��وردس��ت��ان ب���وو ب � ه ئ��اراس��ت �هی چاکسازییدا بچێت ،پێمانوابوو بارودۆخی کوردستان له‌بار نییه بۆ گۆڕانکارییه‌کی سه‌رتاسه‌ری وه‌ک ل ه دروشمی هه‌ندێ ل ه رێپیوانه‌کاندا هه‌بوو ک ه رووب��دات ،بۆی ه ئێمه باسی چاکسازیمان ده‌کرد ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو الیه‌نه‌کان ده‌سه‌اڵت چ ئۆپۆزسیۆن و ج �ه‌م��اوه‌ر ب�هی�ه‌ک�هوه گفتوگۆ له‌سه‌ر چۆنێتی دابینکردنی پێداویستیه‌کانی گۆڕانکاری و چاکسازی بکه‌ین ،ئهو بابه‌ته‌مان له شه‌ش خاڵدا کۆکردبووه‌و‌ه کارمان له‌سه‌ری کرد ،دواتر ل ه ()24ی نیسان کاتێک رووداوه‌کان گه‌یشتنه ئهو ئاقاره‌ی که بینرا ،ئێمه به پرۆژه‌یه‌کی به‌رفراوانتر کارمان کرد ،ل ه ئه‌نجامی ئهو پرۆژه‌یه لهگهڵ کۆمه‌ڵێک رێکخراوی م�ه‌ده‌ن��ی و که‌سایه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی و رۆشنبیر و ئه‌کادیمی و پارتی سیاسی، ل��ه ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک ل�� ه ()2011/6/4 گه‌یشتین ه ئه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نێک بهناوی به‌ڵێ بۆ دیالۆگ دروست بکه‌ین ،ئێستا ل ه ههرێمی کوردستان ئهو ئه‌نجومه‌ن ه بۆ به‌رفراوان بوونی دیالۆگ کار ده‌کات،
ل�ه رێ��گ��ای ئ �هو دی��ال��ۆگ� ه ب �ه‌رف��راوان �هوه پێداویستیه‌کانی گ��ۆڕان��ک��اری دی��اری بکه‌ن‌و کار بۆ جێبه‌جێ کردنی بکهن. چهتر :پێتانوایه ده‌سه‌اڵتدارانی ههرێم گوێ لهو پێشنیارانه‌ی ئێوه بگرن؟ پێمانوای ه پێش هه‌رشتێک الیهنێکیسیاسی یان رێکخراوێکی مه‌ده‌نی یاخود که‌سایه‌تی ببێت ه خاوه‌ن پرۆژه‌یه‌ک ،ده‌بێ یه‌که‌م جار بۆ خۆی کار بکات ،ئه‌گه‌ر بێت و ئهو پرۆژه‌ی ه به شێوه‌یه‌کی رێکوپێک دابڕێژرێت و کاری له‌سه‌ر بکرێت ،ئهو کاته بێگومان ل ه ئه‌نجامدا دهس �ه‌اڵت و الیه‌نه‌کانیتریش گوێی لێبگرن. چهتر :ئایا ئێوه ده‌سه‌اڵتتان لهو پرۆژه‌ی ه ئاگادار کردوهتهوه؟ به‌ڵێ ئهو پرۆژه‌یه‌ی ()24ی شوباتو ( )24نیسان که ئاماده‌کرا ،بۆ هه‌موو الی �هن �ه سیاسیه‌کان و ه �ه‌ر دوو پارتی دهس���ه‌اڵت���دار پ��ارت��ی و یه‌کێتی و سێ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مانیش گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوومان ئاگادارکرده‌وه، بهداخهوه هه‌ر پێنج الیه‌نه‌که له دانیشتنه‌ک ه ئاماده نه‌بوون. چ �هت��ر :ب��ۆ دهس����ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ئاماده‌ی دانیشتنه‌کان نه‌بوون؟ پێموایه به‌شداری‌نه‌کردنی زۆری ئهوالیهنانه دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ی که ده‌نگی ده‌ره‌وه‌ی خۆیان نابیسن. چهتر :بۆچی بهفهرمی پرۆژه‌که‌تان راده‌ستی ده‌سه‌اڵت نهکردوه؟ وه‌ک ب���اس���م ک�����رد ب���هش���ێ���وهیفهرمی پێشکه‌شیان ک��راوه ،ل ه رێگای پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ان دراوه‌ت����� ه ه �ه‌م��وو حزب ه س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان و ه���ه‌روه‌ه���ا نوسینگه‌ی سه‌رۆکی ههرێم و سه‌رۆکی په‌رله‌مان و س �ه‌رۆک��ای �هت��ی ح��ک��وم�هت��ی ههرێمی کوردستانیش ،ئهو پرۆژیه‌مان گه‌یاندوه‌ت ه ئهو الیه‌ن ه فه‌رمییانه. چهتر :بۆ چاکسازییه‌کانی سه‌رۆکی ههرێم ده‌ڵێن چی؟ پێم باش ه باسی ئهوه بکه‌م ئهو وهاڵمانهیل� ه ()23ى ش��وب��ات ل�ه‌الی�هن په‌رله‌مانی کوردستان ل ه چوارچێوه‌ی ( )17خاڵدا وه‌اڵمی داخوازی جه‌ماوه‌ردرایه‌وه ،دواتریش لهالیهن سه‌رۆکی ههرێمهوه لهو سه‌رده‌م ه به‌تایبه‌ت له ن �ه‌ورۆز هه‌ندێک لێدواندرا
سه‌باره‌ت ب ه وه‌اڵمدانه‌وه‌ی داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر ،له الیه‌ن سه‌رۆکی حکومه‌تیش وه‌اڵمی داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر درایه‌و‌ه به شێوه‌یه‌کی نوسراو ،ئێمه ئهو کاته‌ش تێڕوانینی خۆمان داب��وو ،پێمانوابوو ئهو وه‌اڵم��دان��هوهی�� ه ئیجابین ،ب���هاڵم هه‌موو داخوازییه‌کانی خه‌ڵکی پێکناهێنن ،بهاڵم وه‌اڵم��دان��هوهی داخوازییه‌کانی خه‌ڵکی ب� ه ش��ێ��وه‌ی ف �ه‌رم��ی ،ب��ۆی� ه پێمان واب��وو ئهنجومهنی جه‌ماوه‌ری له سلێمانی و ل ه شوێنه‌کانیتریش بچن به‌ده‌م وه‌اڵمدانه‌وه‌ی حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تی و په‌رله‌مان و دی���ال���ۆگ ب���ک���هن ،ب���ۆ ئ�����هوهی ئ �هو ماددانه‌ی وتوویان ه پێکیده‌هێنین وابکرێت پێکیبهێنن ،ئ���هو م��اددان �هش��ی باسی لێنه‌کراوه ،وه‌اڵم��ی فه‌رمیان ن�ه‌داوه‌ت�هوه وا بکرێت ئ �هو م��اددان �هش بکه‌ونه سه‌ر مێزی گفتوگۆ ،وا بکه‌ین سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌ت و په‌رله‌مانی کوردستان وه‌اڵمی ئ�هو داخوازییانه ب��ده‌ن�هوه ،ب �هاڵم جێگای داخه ئهوکاته ئهنجومهنی سه‌رای ئازادی نه‌چوون به‌ده‌م دیالۆگه‌وه ،ئهم ه شتێکی باش نه‌بوو له کاتی خۆیدا ،له ئێستاش ئ �هو ب��ڕی��ار و ه�ه‌وڵ�هی س�ه‌رۆک��ی ههرێم داویه‌تی بۆ چاکسازی پێمانوای ه هه‌موو داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ی ج �ه‌م��اوه‌ر پێکناهێنێ، بهاڵم خاڵی جدی تیایه ،ئه‌گه‌ر ئهم خااڵن ه پێکبێن ده‌توانێ جارێتر متمانه ل ه نێوان ده‌سه‌اڵت و جه‌ماوه‌ر دروست بکات ،بهاڵم بهمهرجێک ئهم ماددانه پێکبێن. چهتر :راگرتنی دانیشتنه‌کان له الیه‌ن ئۆپۆزسیۆن چۆن شرۆڤ ه ده‌که‌یت؟ مانگێک ه قسه له‌سه‌ر ئهوه دهکهین،ئهو میکانیزمه‌ی ئه‌مڕۆی دوو الیه‌نی دهس���ه‌اڵت و س��ێ الی�هن��ی ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان گفتوگۆی له‌سه‌ر ده‌که‌ن میکانیزمێکی سه‌رکه‌وتوو نییه ،ئه‌گه‌ر ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ک��ێ��ش �ه‌ک��ان چ���اره‌س���ه‌ر بێت پێویسته ئالیه‌تێکیتر ب��دۆزرێ��ت �هوه ،ئهو ئالیه‌ته‌ش ب���ه‌ڕای ئێم ه ئه‌نجومه‌نێکی ج �ه‌م��اوه‌ری��ی �ه ،ئه‌نجون ه ج�ه‌م��اوه‌ری��ی�ه‌ک� ه نوێنه‌ری ده‌سه‌اڵت و الیه‌نه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت له په‌رله‌مان و ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان تیابن ،ئهنجومهنی ج�ه‌م��اوه‌ری ئه‌ویشی تیادابێت ،دیالۆگێکی کراوه بێت ،ئه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نێکی وا دروس��ت ب��وو ده‌توانی
دیدار ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
5
دیالۆگه‌کان ئه‌نجامی ببێت ،ب�هاڵم به‌م ره‌ن��گ�هی ئێستا دی��ال��ۆگ ب���ه‌رده‌وام بێت یا ب���ه‌رده‌وام نه‌بێت ئێم ه ل�هو ب��اوه‌ڕه‌دای��ن ئه‌نجامه‌کانی زۆر ب ه دڵی جه‌ماوه‌ر نابێت، ه��ۆک��اری��ک پ��ی��ش��ان��ده‌دا ،ل �ه‌م �ه‌ودا ئیتر هیوادارم ئهو پێنح الیه‌ن ه ب ه خۆیاندا بچنهوه تورکیاش نابێت ه بیانوو ،چونک ه بارودۆخی و ته‌حه‌مولی ئهوه بکهن ده‌رگای خۆیان ئه‌مڕۆی ک��ورد له باکوری کوردستان بکه‌نه‌وه ،بۆ ئ �هوهی لهگهڵ خه‌ڵکی تر وه‌ک چه‌ند ساڵی پێش ئێستا نییه ،کورد گفتوگۆ هه‌بێ ،بۆ ئه‌وه‌ی گفتوگۆیه‌کی هه‌نگاو ده‌نێت به‌ره‌و راگه‌یاندنی قه‌واره‌ی ب���ه‌رف���راون ب��ێ ن��ه‌ک گفتوگۆی پێنج خ���ۆی و خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری دی��م��وک��رات��ی قۆڵی. راگهیاند ،تورکیا ئێستا ل ه دیالۆگدای ه چهتر :به‌گوێره‌ی زانیارییه‌کان دووباره لهگهڵ رێبه‌ر ئۆجه‌الن و لهگهڵ په‌که‌ک ه داوای م��ۆڵ��ت��ان ل � ه ح��ک��وم�هت��ی ه�ه‌رێ��م و ده‌ته‌پ ه بۆ مهسهلهی کورد ،ئیتر که‌س کردوه؟ له‌مه‌ودوا ب��اوه‌ڕ ناکات ب ه بیانووکردنی ب� ه گ��وێ��ره‌ی ی��اس��ای ژم���اره ()17ت��ورک��ی��ا ل � ه دان����ی م��ۆڵ �هت ب��ۆ پ��ارت��ی ساڵی ()1993ی په‌رله‌مانی کوردستان چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان. له ( )2004له ه�ه‌ردوو ئیداره‌ی هه‌ولێر چهتر :دهرب��ارهی هاککردنی ئیمه‌یڵی و سلێمانی داوای مۆڵه‌تمان ک��ردب��وو، ن��وێ��ن �ه‌ری حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م ل �ه ئێران ب ه گوێره‌ی ئ�هو یاسایه ئێم ه بووبووین ه خوێندنه‌وه‌تان چییه؟ پارتێکی یاسایی ،چونک ه ل�هو یاسای ه ل ه رابردوو شتی به‌و ره‌نگ ه‌ب���اس ل����هوه ده‌ک�����ات ئ���ه‌گ���ه‌ر پ��ارت��ێ��ک ههبووه ،هیوادارین ئهو شتان ه پێداویستیه‌کانی مۆڵه‌تی دابینکرد وه‌ک ک��ۆت��ای��ی��ان ه��ات��ب��ێ��ت ،ل �ه‌م به‌رنام ه و په‌یڕه‌وی ناوخۆ ناوی په‌نجا ل ه سااڵنه‌ی دوایی شتی به‌و دامه‌زرێنه‌رانی ،ئهو پارت ه پێویسته وه‌زاره‌تی ره‌نگه‌ش ئاشکرا نابینرێ، ناوخۆ و الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ل ه م��اوه‌ی ه����ی����واداری����ن ج��ارێ��ک��ی��ت��ر ( )90رۆژ وه‌اڵم��ی فه‌رمییان بداتهوه، شتی نهێنی ب �هو شێوهی ه ئه‌گه‌ر وه‌اڵمی نه‌دایه‌وه به‌گوێره‌ی یاسا نه‌بیستین. ئهو پارت ه دهبێته پارتێکی یاسایی ،ئێم ه لهو روانگهیهوه هه‌ڵسوکه‌وتمان کردوه ،ل ه ( )2004/6/20داوای مۆڵه‌تمان کرد، دوای ئ �هوه هه‌فتان ه پرسیارمان ک��ردوه ب �هش��ێ��وه‌ی ف �ه‌رم��ی ه����ه‌ردوو حکومه‌ت وه‌اڵمیان نه‌داوه‌ته‌وه ،ده‌توانم بڵێم حکومه‌ت یاساکه‌ی خۆی پێشێل کرد .دوای ئهوه وه‌ک ق �ه‌واره‌ی �ه‌ک��ی سیاسی ن��اس��راوی��ن به‌شداریمان ک��رد ل ه ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ،ئیدی وه‌ک دیفاکتۆیه‌ک حکومه‌تی هه‌رێمیش ئێمه‌ی قبوڵکرد ،بهاڵم له‌دوای ()2007 ئهو دیفاکتۆیه‌ی نه‌هێشت ،لهم دواییان ه ل� ه دوای گۆڕانکارییه‌کان وه‌زاره‌ت���ی ن��اوخ��ۆ ب��ان��گ �ه‌وازی ک����ردوه ،ب��ۆ ئ�هو حزبانه‌ی مۆڵه‌تی فه‌رمیان وه‌رنه‌گرتوو‌ه سه‌ردانی وه‌زاره‌ت بکهن. چهتر :چۆن سه‌یری ئهو مۆڵه‌ت ه ده‌که‌ن که درای ه حزبی کۆمۆنیست؟ وێنه :سااڵحه‌دین ب���ێ���گ���وم���ان م����ۆڵ����هت����دان ب� ه nدیار غه‌ریب سه‌رۆکی پارتی چارهسهریک��ۆم��ۆن��ی��س��ت �ه‌ک��ان ش��ت��ێ��ک��ی ب��اش �ه، پیمانوایه حکومه‌تی ههرێم پێویست ه سزای پارت و الیهنه سیاسیه‌کان نه‌دات ،چونک ه کاتێک له‌سه‌ر راو بۆچوونی سیاسی رێ��گ � ه ل��� ه خ �ه‌ڵ��ک��ی ب��گ��ی��رێ چ��االک��ی بکهن ،هیوادارم به‌و سیاسه‌ت ه بچنهوه ،ئهو هه‌نگاوه‌ی ن��راوه بۆ مۆڵه‌تدان ب ه پارتی کۆمۆنیستی کرێکاری به‌شتێکی باشی ده‌بینین ،ئهو هه‌نگاوه دهبێته سه‌ره‌تایه‌ک بۆ دروست بوونی متمان ه ل ه نێوان الیه‌ن ه سیاسیه‌کان و حکومه‌تی هه‌رێمدا. چهتر :پێشتر ده‌تانوت له‌سه‌ر خواستی ده‌وڵه‌تی تورکیا مۆڵه‌تمان ناده‌نێ و ئێستا چی ده‌ڵێن؟ کێشه‌ک ه ت�هن��ه��ا ت��ورک��ی��ا ن �ه‌ب��ووه،هه‌میش ه به‌شێکی کێشه‌ک ه ل �ه‌وه‌دای � ه حکومه‌تی ههرێم وه‌ک یاسایی لهگهڵ ئێمه هه‌ڵسوکه‌وتی ن��ه‌ک��ردوه ،هه‌مان ش����ێ����وه ل�����ه‌گ�����ه‌ڵ ک���ۆم���ه‌ڵ���ێ ح��زب��ی��ت��ری��ش م��ۆڵ�هت��ی��ان ن���ه‌داوه‌ت���ێ ،ن�ه‌دان��ی م��ۆڵ �هت ب �ه ئێم ه کێشه‌ی الوازی دی��م��وک��رات��ی��ه، ح���ک���وم���هت���ی ه��������ه‌رێ��������م ل��� ه م����وم����اره‌س����هی دی���م���وک���رات���ی���دا الوازه ،ب�����هاڵم ب���������ۆ ئ������������هوهی الوازی���������ه‌ک���������هی بشارێتهوه هه‌میش ه تورکیایان وه‌کو
قایمقامی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید
بڕیارمان ده‌رباره‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر و ناوی ئیداره‌که‌ی هه‌ڵه‌بج ه پێنه‌گه‌یشتوو ه دیداری
ئاسۆ و دره‌و له‌میانه‌ى دیدارێکیدا لهگهڵ (چهتر)دا گۆران ئه‌دهه‌م ،قایمقامى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید ،به‌راشکاوى باس ل ه بڕیارى ب ه ئیداره‌کردنی سه‌ربه‌خۆیى شاره‌ک ه ده‌کات و ئهو گیروگرفتان ه ده‌خاته‌ڕوو ک ه ل ه کاتى ده‌ستبه‌کاربوونى ئیداره‌که‌دا بۆیان دروست دهبێت.
چهتر :که‌ى بڕیارى ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆیى ههڵهبجه ده‌رچ���وو؟ بۆ تا ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه؟ ده‌رچوونى بڕیارى ئیداره‌ى سهربهخۆىههڵهبجه ل �ه ب�����ه‌روارى ( )2011/2/7له کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران بڕیاردرا، ئێمه ئێستا چاوه‌ڕوانى بڕیارى حکومه‌تین بۆ ئه‌وه‌ى بڕیارى ده‌ست به‌کاربوونى ئهو ئیدارهیه ده‌ربکات له‌کاتى ده‌رکردنى بڕیاره‌که‌دا ئێمه ده‌ست دهکهین به پێکهێنانى ئیدارهکه. چهتر :بۆچى بڕیارى جێبه‌جێکردنى ئهو ئیدارهیه دواکه‌وت؟ ئهمه هه‌روا کارێکی ئاسان نیه ،چونکهئهو ئیدارهیه که دروست ده‌کرێت ده‌سه‌اڵتی پارێزگای ههیه ،البردنی به‌شێکی پارێزگا و جیاکردنهوهی کارێکی ئاسان نیه ،ئێستا ئهم مهسهلهیه له الیه‌ن حکومهتهوه کاری له‌سه‌ر ده‌کرێت. چ�هت��ر :وه‌ک ئ��اگ��اداری��ن هه‌ندێک له هاواڵتیانی قه‌زاکانیتری وه‌ک سه‌یدسادق و پێنجوێن ناڕه‌زاییه‌تیان ههیه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئهم ئیدار‌ه سه‌ربه‌خۆی‌ه ناوی ههڵهبجه بێت ،به‌ڵکو ئهوان ده‌یانه‌وێت ناوی (ئیداره‌ی شاره‌زوور بێت)
ه nگۆران ئه‌دهه‌م قایمقامی هه‌ڵه‌بج زۆرى ههیه ،له‌به‌ر ئهوه له‌وبڕوایه‌دام هۆکارى ئێوه لهمبارهیهوه چ هه‌نگاوێکتان ناوه؟ ههرچهنده جیاوازییه‌کی ئه‌وتۆ نابینم دروس���ت بوونى ه �ه‌ر ی �ه‌ک له ئیدارهکانىلهوهدا که ئیدارهکه به ناوی (ههڵهبجه یان تریش ههڵهبجه بووه .له‌به‌ر ئهوه هه‌ر وه‌ک ش��اره‌زور)هوه بێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ردووکیان وتم تا ئێستا هیچ بڕیارێکمان ده‌رباره‌ی ناوى تێهه‌ڵکێشن ،له‌باره‌ی ئهم بابه‌ته‌و‌ه ماوه‌ته‌وه ئیدارهکه و ن��اوى به‌ڕێوه‌به‌ر و کاتى ده‌ست ل �ه‌س �ه‌ر ب��ڕی��اری ح��ک��وم�هت ک �ه تائێستا به‌کاربوونی به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتوو‌ه لێره‌دا ئه‌وه‌ى هیچ بڕیارێک دهرب����ارهی ناوه‌که‌شی بۆ گرنگه ئهوهیه هه‌ندێک ده‌نگى ناڕه‌زایى لهم ئێمه نه‌هاتووه ،بهاڵم لهوه ده‌چێت ئهم بابهته الوال ههیه ئهو ده‌نگانه‌ش دیارى کراون دیاره بوروژێنرێت بۆ کێشه خستن‌ه ناو مه‌سه‌له‌ى ئهوه ده‌نگى هه‌موو خه‌ڵک نیه هه‌ر وه‌ک دروست بوونى ئیدارهکه ،ئه‌مانه‌ش به‌ڕاستى ئاشکرایه بوونى ئهم ئیدارهیه له ناوچه‌که‌دا شتى س���اده‌ن ،ب �هاڵم له پێشه‌کى قسه‌کانى گرنگیه‌کى زۆرى بۆ ناوچه‌کانى سه‌یدسادق سه‌رۆکى حکومه‌ت که دانیشتین له‌گه‌ڵیدا و ش���اره‌زوور و ههڵهبجه دهبێت پێشکه‌وتنى بۆ مه‌سه‌له‌ى ئیدارهکه ئهوه بوو که بوونى ئابوورى و رۆشنبیرى زۆر به خۆیانهوه ده‌بینن ههڵهبجه و ناوى ههڵهبجه چ له‌سه‌ر ئاستى کۆمه‌ڵێک گۆڕانکارى زۆر رووده‌دات له ناوخۆ چ له‌سه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تى گرنگیه‌کى ناوچه‌که‌دا ،لهو بڕوایه‌دام دروست بوونى ئهم
فۆتۆ:ئه‌رشیف
ئیدارهیه هه‌نگاوێک‌ه ب �ه‌ره‌و که‌مکردنه‌وه‌ى رۆتینات له ناوچه‌که‌دا سه‌ره‌ڕاى ئهو گوشار‌ه زۆره‌ی له فه‌رماگه‌کانى سلێمانى ههیه که‌م دهکرێتهوه له‌برى ئه‌وه‌ى ئهو خه‌ڵک‌ه سه‌ردانى ئه‌وێ بکات ده‌توانن سه‌ردانى ههڵهبجه بکهن بۆ جێبه‌جێکردنى کاره‌کانیان ،ئه‌مه‌ش مانای ئهوه نیه که دروست بوونى ئیدارهکه هه‌ر وا ئاسانه. چهتر :سه‌باره‌ت به داواک��ارى دانیشتوانى قه‌زاکانیتر بۆ دابه‌شکردنى ئیدارهکه بهسهر ه�ه‌رس��ێ ق���ه‌زاى س�هی��دس��ادق و پێنجوێن و هه‌ڵه‌بجه‌ى تازه چی؟ ل�هو ب��ڕوای �ه‌دام ئ �هوه هیچ کێشهیهکنیه ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����هوهی ه���ه‌ر ش��ارێ��ک و هه‌ر شوێنێک تایبه‌تمه‌ندی خ��ۆی ههیه بۆی ه
ب��ردن��ی ب�ه‌ڕی��وه‌ب�ه‌رای�هت��ی ب��ۆ قه‌زایه‌کیتری وه‌ک سه‌یدسادق یان پێنجوێن نابێته کێشه، به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌و‌ه رهنگه هاوکار بێت بۆ ئه‌وه‌ی ئیشوکاره‌کان زووتر جێبه‌جێ بکرێت. دهرب��ارهی ئه‌وه‌شی ئه‌گه‌ر له شاره‌که‌دا بێت قورسایی زیاتره ،خۆی له بنه‌ڕه‌تدا سه‌نته‌ری دروستبوونی ئیدارهکه هه‌ڵه‌بجه‌یه ،له‌دواییدا ئهو مه‌سه‌ل‌ه ئیداریان‌ه به پێی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌کرێت .ده‌رباره‌ی لێکه‌وتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایی خه‌ڵکی ههڵهبجه ،به ته‌ئکید ده‌کرێت کۆمه‌ڵێک ناڕه‌زایی هه‌بێت و کۆمه‌ڵێک ن��اڕه‌زاب��ن و کۆمه‌ڵێکیتر له‌سه‌ر ئ�هوه رازی بن ،بهاڵم پێموایه که کهوته بواری جێبه‌جێ کردنهوه ئهوکاته ده‌کرێت به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی قسه‌ی له‌سه‌ر بکرێت و ئیشی له‌سه‌ر بکرێت. چهتر :ئایا به فه‌رمى ئازاد تۆفێق وه‌ک سه‌رپه‌رشتیارى ئیداره‌ى ههڵهبجه ده‌ستنیشان کراوه؟ دانانى کاک (ئ��ازاد تۆفێق) وهکسهرپهرشتیارى ئیدارهکه ،تا ئێستا بڕیارى حکومه‌ت له‌وباریه‌و‌ه ده‌رنه‌چوو‌ه ته‌نها قسه‌ی ه له‌نێو خه‌ڵکدا. چهتر :به‌شێک له خه‌ڵکى ههڵهبجه ناڕازین به دانانى ئازاد تۆفێق راتان چیه لهو بارهیهوه؟ گه‌ر ئهو به‌ڕێزه‌ش دانرا ئهوه بۆچوونیخۆیانه که ن��اڕازی��ن به دانانی ئ�هو که‌س ه به‌بڕوای من هه‌ق‌ه رێگه بدرێت به‌و که‌س ه بێت کاری خۆی بکات و ده‌ست به‌کاربێت و ه���اوک���اری ب��ک��رێ��ت ،ئ �ه‌گ �ه‌ر که‌سێکی سه‌رکه‌وتووبوو ئه‌وا ده‌کرێت له پۆسته‌که‌یدا بمێنێته‌و‌ه و بوونی خۆی بسه‌لمێنێت ،بهاڵم ئه‌گه‌ر که‌سێکی س�هرک�ه‌وت��وو نه‌بوو ئه‌وا ئهوکاته ده‌رفه‌تی البردنی ههیه ،بهاڵم هه‌ق ه بوارێکی پێ بدرێت.
چهتر :بۆچى دانانى سه‌رپه‌رشتیارى ئیداره‌ى ههڵهبجه له رێگه‌ى ()cvیه‌و‌ه نهبووه؟ ئهوه دهگهڕێتهوه سه‌ر بڕیاری حکومهتخ���ۆی ،چونکه خ��ۆت��ان ده‌زان�����ن ل �ه هیچ شوێنێک له کوردستاندا دانانی (سه‌رۆکی یه‌که‌ی ئیداری) به هه‌ڵبژاردن نهبووه ،یان پێگه‌ی ئیداری هه‌ر شوێنێک حزبێک دیارى ده‌کات دهبێت نوێنه‌رى حزبێک بێت. چهتر :ئایا له‌کاتى دهس��ت به‌کاربوونى ئیداره‌ى ههڵهبجه کێشه‌ى بینا دروست نابێت؟ ئێستا شوێنێکمان دیارى کردوه بۆ ئهوئیدارهیه بۆ ئه‌وه‌ى له‌کاتى ده‌ست به‌کاربوونى ئیدارهکه کێشه‌مان بۆ دروست نه‌بێت ،بهاڵم ب ه ته‌ئکید به‌شێوه‌یه‌کى گشتى کێشه‌ى نه‌بوونى بینامان بۆ دروست دهبێت ،چونکه تا ئێستاش هه‌ندێک له فه‌رمانگه‌کانى ههڵهبجه ل ه بینای کرێدان ،له‌کاتى ده‌ست به‌کاربوونى ئهو ئیداره‌یه‌ش ژماره‌ى فه‌رمانگه‌کان زیاد ده‌بن بۆیه به دڵنیاو‌ه کێشه‌ى بینامان بۆ دروست دهبێت. چهتر :ئایا له سنورى ههڵهبجه کادیرى پسپۆر ههیه بۆ سه‌رپه‌رشتى ئیدار‌ه سه‌ربه‌خۆکه؟ به‌دڵنیاییه‌و‌ه ئهوه مه‌سه‌له‌یه‌کى گرنگ هبوونى ک��ادرى پسپۆر له مه‌سه‌له‌ى ئیداریدا هۆکارێکى گرنگه ده‌کرێت سوود له خه‌ڵکى ههڵهبجه ی��ان شوێنه‌کانیتر وه‌ربگیرێت و ستافێکى باش دروست بکرێت بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کاروبارى ناوچهکه ،مانایوای‌ه مه‌رج نیه ئهو کادیرانه‌ى دیارى ده‌کرێن دهبێت هه‌ر دانیشتووى ههڵهبجه ب��ن ،چونکه گ �ه‌ر ئ��ی��داره‌ى هه‌ر شوێنێک خه‌ڵکى ناوچه‌که‌ى خۆى به‌ڕێوه‌ى به‌رێت ئهمه ناکرێت و شتێکى ناوچه‌گه‌رى دروست دهبێت بۆیه به‌دڵنیایه‌و‌ه دهبێت کادیرى پسپۆر هه‌بێت بۆ ئیدارهکه ئه‌مه‌ش پێویستى ب ه به‌رنامه‌ڕێژی ههیه.
کوردستانی
ـــم ئامانجى ئێرانى به‌ته‌واوى نه‌هێناوه‌ت ه دى
فۆتۆ)DIHA( :
چاره‌سه‌ر ده‌کرێت نه‌ک به تۆپباران و کارى سه‌ربازى یهکالیهنه». شێرزاد که‌مانگه‌ر کوردیناسیۆنى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان(پژاک) له‌مباره‌وه به رۆژن��ام�هى (چهتر)ى راگهیاند« :لهم قۆناغه‌دا گۆڕانکاریه‌کى جدى له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا هاتووه‌ت‌ه پێشهوه ،به‌تایبه‌تى له واڵتانى عه‌ره‌بدا و ئهو گۆڕانکاریه‌ى تورکیا له دواى هه‌ڵبژاردنه‌کانه‌وه ،کاریگه‌رى له‌سه‌ر ههرێمهکه ک���ردوه وه‌ک هاوپه‌یمانێک لهگهڵ ئێراندا سوریا که‌وتۆت‌ه به‌رمه‌ترسى. ئهم سیاسه‌ته‌ى ئێران ته‌نها له چوارچێوه‌ى ک��وردان��ى ب��اش��ور نیه ،وه‌ک وشککردنى رووب�����اره ئ��اوی �ه‌ک��ان ک �ه ب����ه‌ره‌و ب��اش��ور و
عێراق دێ��ن ،به‌ڵکو باکوریش ده‌گرێته‌وه. حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئهو په‌یوه‌ندى و تێکه‌ڵیه‌ى لهگهڵ ئێراندا هه‌یبووه ،به‌هۆى هه‌ڵوێستێکه‌و‌ه که ئێستا له الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستانهوه به‌رامبه‌ر به ئێران نیشانى داوه ئێران ده‌خات‌ه ناو ته‌نگاوییه‌که‌وه‌و له‌هه‌رێمه‌که‌دا ئێران به‌ته‌نها ده‌هێڵێته‌وه». ه��ه‌روه‌ه��ا ک�ه‌م��ان��گ�ه‌ر ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد «ئێران به‌نیاز‌ه کاریگه‌رى له‌سه‌ر حکومه‌تى کوردستان و عێراق وه‌ک جاران هه‌رچیه‌کى بیه‌وێت،له مانۆڕى سه‌ربازیه‌و‌ه تا دوایى له کوردستاندا ئه‌نجامى بدات ،ئێستا ده‌بینێت ئهو ههڵوێسته له هه‌رێمدا نهماوه .حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستاندا ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر
له‌ژێر فشارى ئێراندا سیاسه‌تێک که ئێران ده‌یخواست ئه‌نجامى ده‌دا،بهاڵم ئێستا به‌هۆى کاریگه‌رى پارچه‌کانى ترى کوردستانهوه حکومه‌تى ههرێم هه‌ڵوێستێک ده‌نوێنێت که ئێران ئه‌مه‌ى پێ خۆش نیه ،لهم کاته‌شدا ئ��ێ��ران هێزى ره‌وان���هى س��ن��وره‌ک��ان ک���ردوه و تۆپبارانى سنوره‌کان ده‌ک��ات له‌به‌ر ئه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان هه‌ڵوێستى ههیه له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانى ئێران ،ئهم جۆره هه‌ڵوێستان‌ه خهریکه له ناوچه‌کانى جیاواز له باشور به‌شێوه‌یه‌کى گشتگیر دێته پێشهوه. محه‌مه‌د نه‌زیف ق��ادرى ،به‌رپرسى گشتى پێوه‌ندییه‌کانى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران سه‌باره‌ت به‌وه‌ى که بۆچى هه‌ڵوێستان به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانى کۆمارى ئیساڵمى له باشور نییه دهڵێت :به پێچهوانهوه ئێمه‌وه وه‌ک ح��ی��زب��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان��ى ئ��ێ��ران سیاسه‌تى دهس��ت��ێ��وه‌ردان��ى واڵت��ان��ى دراوسێ مه‌حکوم دهکهین ،پێمانوای‌ه هیچ پاساوێک نیه ب��ۆ ئ �هو ب��ۆردوم��ان��ان�ه یان بۆ ئ�هو ک���ردهوه نابه‌رپرسانه‌ی‌ه که دهبێته ئ��اواره‌ب��وون��ى خه‌ڵکى زه‌حمه‌تکێش و به‌ش مه‌ینه‌تى خه‌ڵکى ب��اش��وورى ک��وردس��ت��ان، کرده‌وه‌ى هه‌ر هێزێکى ده‌ره‌کى که ئاسایشى و هێمنى ئهو خه‌ڵک‌ه تێک بده‌ن له الیه‌ن ئێمه مه‌حکومى دهکهین به تایبه‌ت رژێمى کۆمارى ئیسالمى که هه‌ر له سه‌ره‌تایى ئ �هو دام����هزراوه نهتهوهییه حکومییه‌و‌ه به شێوه‌ى راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆ ،یارمه‌تى به تاقم‌ه تیرۆریسته‌کان کردووه ،سنووره‌کانى تۆپباران کردووه ،گونده‌کانى وێران کردووه، جگه ل �ه‌وه‌ش سوتاندنى به‌رهه‌مى ره‌ن��ج و م��ان��دوب��وون��ى ئ �ه‌م خه‌ڵک‌ه زه‌حمه‌تکێشه‌ى به‌هه‌ده‌ر داوه ،به توندترین شێوه مه‌حکوم دهکهین و لهو باوه‌ڕ‌ه داین ده‌وڵه‌تى ناوه‌ندى عێراقى فیدراڵ و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان و هێزه هاوپه‌یمانه‌کان لهوه زیاتر نابێ ڕێگ‌ه به‌و حکومه‌ته‌بده‌ن که ئاوا بێ
به‌زه‌ییان‌ه سوکایه‌تى به سه‌روه‌رى سیاسى و ده‌سکه‌وت‌ه دیموکراتیه‌کانى ئهو حکومه‌ته‌و پرۆسه‌ى دیموکراتى له عێراقدا بکا .نه‌زیفى ئ��ام��اژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد «سیاسه‌تى ئێمه داکۆکیکردن‌ه له به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى ک��ورد به گشتى و هاوکاریکردن لهگهڵ حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بۆ پاراستنى دهس��ک�ه‌وت�ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى گه‌لى ک��ورد ل �ه ب���اش���وورى ک��وردس��ت��ان�ه و پێمان وای �ه ئه‌رکى هه‌موو هێزه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان‌ه پشتى ئ�هو هێزه نهتهوهییه بگرن ،ه�ه‌روه‌ه��ا ئهو چاوه‌ڕوانیه‌شمان له ههرێم و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ه�هی�ه ،ه���ه‌روه‌ک تا ئێستا نیشانیان داوه درێژه به سیاسه‌تێک بده‌ن له خزمه‌تى ئامانجه‌کانى کورد بکات و رێگه به هیچ هێزێکى ده‌ره‌ک��ى نه‌درێ که سیاسه‌تى نائه‌منکردنى کوردستان و هه‌رێمى کوردستان هه‌بێ و گوشار بخه‌نه سه‌ر کۆمه‌اڵنى خه‌ڵکى کوردستان». لهو چوارچێوه‌یه‌شدا سکرتێری کۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێری ئێران له‌باره‌ى ئاشکراکردنی ئهو به‌ڵگه‌نام‌ه نهێنیانه‌ی نێوان کۆماری ئیسالمی ئ��ێ��ران و ههرێمی کوردستان داواک���ارى ئ �ه‌وه‌ى ههبووه «ک �ه چاالکی ج��م��وج��وڵ��ی ح��ی��زب�ه ک��وردی �ه‌ک��ان��ی ئ��ێ��ران رابگرێت» ده‌ڵ��ێ��ت :ئ �هوه ته‌نها داوای�ه‌ک��ى ئێران‌ه . عومه‌ر ئیلخانی زاد‌ه سکرتێری کۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێری ئێران بۆچوونى وایه«ئه‌وه‌ی که حکومه‌تی ئێران ویستبێتی فشار بخاته سه‌ر حکومه‌تی ههرێمی کوردستان ئه‌وا هه‌موو رۆژێک و ده‌مێکیش‌ه ئهو به‌ربه‌ره‌کانی‌ه هه‌ر ههبووه و حکومه‌تی عێراقیش ئهو فشاره‌ی ههیه،بۆ سه‌ر ئۆپۆزسیۆنی کوردی ئێرانی و ئه‌وه‌ی که واقیعیه‌ت بێت ئۆپۆزسیۆنی کوردی ئێرانی هه‌ست بهوه ده‌کات و نابێت په‌یوه‌ند ى حکومه‌تی ههرێمی کوردستان به گژ ئێراندا بکات» .هه‌روه‌ها له درێ��ژه‌ى قسه‌کانیدا ده‌ڵ��ێ��ت :هه‌لومه‌رجی سیاسی
ئه‌مڕۆی ههرێمی کوردستان مه‌ودای ئهوه نادات که ئامانجه‌کانی ئێران بچێته پێشهوه. س��������ه‌ردار ق������ادر م���ام���ۆس���ت���اى زان��س��ت �ه سیاسییه‌کانى زان��ک��ۆى سلێمانى له‌باره‌ى ئایا ئاشکرابوونى به‌ڵگه‌کان که نیشان له هاوکارى هه‌رێمى کوردستان بۆ لێدانى باره‌گاکانى پژاک ده‌کات و له الیه‌کیتر ئێران ناڕازیی‌ه له هاوکارییه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئهم ناڕه‌زایه‌تیی‌ه بۆچى دهگهڕێتهوه ناوبراو وتى :هه‌ندێک بابه‌ت ههیه ک�ه ناخرێن‌ه ب���ه‌رده‌م راى گشتى و گ�ه‌ر ئێران ب��اس ل �هوه بکات که له الیه‌ن هه‌رێمى کوردستانهوه هاوکارى نهکراوه که هێزه نه‌یاره‌کانى ئێران ده‌سته‌مۆ بکات ،ئهمه ئهوه ده‌رده‌خات ئه‌وه‌ى که ئێران له حکومه‌تى ههرێم داواى ده‌کات نههاتۆته دى ،ئه‌گه‌ر حکومه‌تى ههرێم لهگهڵ سیاسه‌تى پژاک و په‌که‌ک‌ه و هه‌موو ئه‌وانه‌ى تریش نه‌بێت هه‌ندێ هێڵى س��وورى نه‌ته‌وه‌یى ههیه و ناتوانرێت ببه‌زێنرێت جگه له‌وه‌ى رێگرى له جموجۆلى هێزه چه‌کداره‌کان له سه‌ر سنوره‌کان بکات، لهوه زیاتر هه‌ندێ هێلى سوورى نه‌ته‌وه‌یى هه‌ن که یه‌کێتى و پارتى ناتوانن زۆر به ئاشکرا ئهو هێاڵن‌ه ببه‌زێنن ،بهاڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا کۆمه‌کییه‌کى ئه‌منى له نێوان حکومه‌تى ههرێم و ئێراندا ههیه ،بهاڵم کاتێک ئێران به پێچه‌وانه‌ى ئهو مه‌سه‌النه‌و‌ه کار ده‌کات نه‌گه‌یشتۆت‌ه ئامانجه‌کانى و ئ �هوه وه‌ک کارتێکى فشار ب�ه‌ک��ار دێنێت به‌رامبه‌ر حکومه‌تى ههرێم .ه�ه‌روه‌ه��ا ن��اوب��راو وتى: ئێستا جۆرێک له ئۆمێد ههیه ئه‌گه‌ر له الیه‌ن هێزه نه‌یاره‌کانى ئێرانیشیه‌و‌ه نه‌بێت ،له الیه‌ن خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستانهوه ههیه بۆ نمونه‌ى ئه‌وانه‌ى که به‌ردبارانى باڵوێزخانه‌ى ئێران له هه‌ولێر ده‌ک���هن ،بێگومان ئه‌وانه هه‌موویان کوردانى رۆژه �ه‌اڵت و خه‌ڵکى ن��اڕازى ئێران نین ،به‌ڵکو چه‌ندانى که‌سى ک���وردپ���ه‌روه‌ر و نیشتمانپه‌روه‌رى هه‌رێمى کوردستان بۆ پشتوانى کردن له دۆسیه‌ى
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
7
کوردانى رۆژهه‌اڵت پشتگیرى ئهو مهسهالنه ده‌که‌ن .که ئهمه واده‌کات که ئێران داوا ل ه حکومه‌تى ههرێم ده‌کات که به‌رامبه‌ر ئهو رایه گشتیی‌ه بوه‌ستێته‌و‌ه که باشورى کوردستان به‌رامبه‌ر به ده‌سه‌اڵتدارانى ئێرانی ههیه و داوا له حکومه‌تى ههرێم ده‌کات رێگرى له جموجۆله‌کان بکات و له الیه‌کیتره‌و‌ه فشار ده‌خات‌ه سه‌ر حکومه‌تى ههرێم له رێگه‌ى به‌نداوه‌کان‌ه به هۆى ئه‌وه‌ى که هێزى ئهمریکا له ناوچه‌که‌دای‌ه و ده‌یهه‌وێت بڵێت ئه‌گه‌ر حکومه‌تى ههرێم هاوکارى ئێران نه‌کات ئهوه ده‌توانێت سه‌قامگیرى له ناوچه‌که‌دا به‌ره‌و تێکدان به‌رێت ئهمه هه‌ڕه‌ش‌ه و ته‌هدیدێکى ناوئاخن‌ه بۆ حکومه‌تى ههرێم .ده‌سه‌اڵتدارانى ئێران ده‌یانهه‌وێت له س�ه‌ر ئاستێکى به‌رز گفتێکى فه‌رمى له حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان وه‌رگرێت و ههرێم ره‌زامه‌ند نییه به ئاشکرا ئهو هێڵ‌ه سووران‌ه له مه‌سه‌له‌ى پژاک و په‌که‌که‌‌دا بیبه‌زێنێت .هه‌ندێک هێلى س��ورى نه‌ته‌وه‌یى ه�هن که رێگا به‌م هاوکاریان‌ه نادات و ئێران لهم هه‌ڵوێسته‌ى حکومه‌تى ههرێم ب��ێ��زار‌ه و بۆیه‌ش فشار ب��ۆ س �ه‌ر ب�ه‌رپ��رس��ان��ى هه‌رێمى کوردستان دێنێت .هه‌روه‌ها له‌باره‌ى ئ�ه‌وه‌ش که ئێران لهم داواکاریان‌ه ب���ه‌رده‌وام بێت وت��ى :نابێت حکومه‌تى ههرێم خۆى له به‌رامبه‌ر ئێراندا ببینێته‌و‌ه و پێویسته له په‌رله‌مانى بهغدا ئهو مهسهالنه و پاراستنى سنوره‌کان تاوتوێ بکرێن و سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان له الیه‌ن حکومه‌تى مه‌رکه‌زیه‌و‌ه پارێزراو بێت. ئهوه له کاتێکدا هێرشه‌کان بۆ سه‌ر قه‌ندیل به‌رده‌وام ن و بهغدا و حکومه‌تی ههرێم به عه‌مه‌لی هه‌نگاویان نه‌ناوه.
ــدانی ده‌وڵه‌ت و دروستکردنی ده‌وڵه‌تێکی تر نییه ئهو بنه‌مایه له‌ناو تورکیا لهگهڵ یه‌کێـى گ�ه‌اڵن ده‌مێنین و وه‌ک ک��ورد سیستمى خ��ۆس�ه‌رى دیموکراتیک راده‌گه‌یه‌نین و ئێمه ده‌مانهه‌وێت بۆ رێبه‌رى گه‌لى کورد عه‌بدواڵ ئۆج ئاالن که ئه‌ندازیارى پرۆژه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیکه بۆ ئه‌وه‌ى ئهم پرۆژه له ناو تورکیا به‌رده‌وام بێت شه‌رت و مه‌رجى ئاماده بکرێت. بانگه‌وازى خاوه‌نداریکردن توغلوک بانگه‌وازى له گه‌لى کورد کرد خاوه‌ندارى له خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک بکهن و به‌م شێوهیه به‌رده‌وامى به قسه‌کانى دا :بانگ له گه‌لى فیداکارى خۆمان دهکهین و له سه‌ر بنه‌ماى به‌رخۆدانى بێ وێ��ن�هى (/14ى ت�ه‌م��وزى )1984وه‌ک
وه‌بیرهێنانه‌وه‌ى رۆڵه‌کانى هه‌ره فیداکارى گه‌لى ک��ورد خ��اوه‌ن��دارى ل�ه کوردستانى خۆسه‌ر و دیموکراتیک بکهن .ئێمه بانگ له هه‌موو رۆشنبیر و نووسه‌ر و نوێنه‌رانى رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى دیموکراتیک و ه�ه‌م��وو ئ �ه‌وه‌ان �هى ک�ه ل�ه‌س�ه‌ر وی��ژدان��ى خ��ۆی��ان ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌م خاکه ژی��ان ده‌ک��هن، خۆیان وه‌ک ئه‌ندامێکى سیستمى خۆسه‌ر و دیموکراتیک ببینن و خ��اوه‌ن��دارى لهم بانگه‌وازییه ب��ک�هن ،ه �ه‌روه‌ه��ا بانگ له ه �ه‌م��وو گ �ه‌الن��ى رۆژه���ه‌اڵت���ى ن��اوه‌ڕاس��ت و گه‌لى ت��ورک دهکهین له‌سه‌ر بنه‌ماى یه‌کسانى الپه‌ڕه‌یه‌کى تازه هه‌ڵبده‌نه‌وه. بانگه‌وازى بۆ گه‌لى تورکیا ب��ان��گ�ه‌وازى ئێمه ب��ۆ گه‌لى تورکیایه
پێویسته پشتگیرى له گه‌لى کورد بکهن که ه���ه‌زاران ساڵه به‌یه‌که‌وه له‌سه‌ر ئهم خاکه ده‌ژی��ن و پشتگیرى له کوردستانى خۆسه‌ر و دیموکراتیک بکهن .بانگه‌وازى ئێمه بۆ هه‌موو دۆستانى گه‌لى ک��ورده، ئ��ێ��م �ه ده‌م���ان���ه���ه‌وێ���ت ک���ه ه���ه‌م���وو ه��ێ��زه سوسیالیسته‌کان ،دی��م��وک��رات ،لیبرال، دی��ن��دار ،فێمینیست ،پ��ارت��ى و رێکخراو و ک�ه‌س��ای�هت��ی��ی�ه دی��م��وک��رات��ی��ی�ه‌ک��ان ل�ه‌م راگ�هی��ان��دن�ه‌دا ک�ه ره‌ن��گ��ى گه‌لى ک��ورده نیشان ده‌دات ،پشتگیرى خۆیان دهرب��ڕن. هه‌روه‌ها توغلوک بانگى له په‌رله‌مانى گ�ه‌وره‌ى تورکیا کرد که له چوارچێوه‌ى یاساى بنچینه‌ییه دیموکراتییه‌کان که تازه ده‌رده‌چ���ن ،خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک
وه‌ک ستاتتۆى گه‌لى کورد نیشان بده‌ن. بانگه‌وازى له راى گشتى ناونه‌ته‌وه‌یى ت��وغ��ل��وک ه �ه‌روه‌ه��ا ب��ان��گ �ه‌وازى ل �ه راى گشتى ناونه‌ته‌وه‌یى ک��رد و وت��ى :ئێمه بانگه‌وازى له راى ناونه‌ته‌وه‌یى دهکهین که خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیکى گه‌لى کورد که بنچینه‌ى خۆى له جارنامه‌ى گه‌ردونى مافى مرۆڤ ده‌گرێت به فه‌رمى بناسن و هیوادارین خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک پێشکه‌وتنى گهوره به‌دواى خۆیدا بێنێت. پیرۆزبایى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک
ئێمه خۆبه‌رێوه‌بردنى دیموکراتیک له هه‌موو گ�ه‌ل��ى خ��ۆم��ان و گ�ه‌ل��ى ت���ورک و گه‌النى رۆژه���ه‌اڵت���ى ن���اوه‌ڕاس���ت و گ �ه‌ل��ى ج��ی��ه��ان و مرۆڤایه‌تى پێشکه‌وتوو پیرۆز دهکهین.
ه کاتی راگه‌یاندنی خۆبه‌رێوه‌به‌ری دیموکراتیک nئه‌یسه‌ل توغڵوک ل
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی خۆکوژى و ئاڵۆزى ل ه کۆمه‌ڵه‌ى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان
دۆزینه‌وه‌ى بۆمبێکى شیمیایى ل ه سه‌رده‌شت
ک��ۆم �ه‌ڵ �هى زه‌ح��م�هت��ک��ێ��ش��ان��ى ک��وردس��ت��ان که پارتێکى کوردى رۆژهه‌اڵتى کوردستان نیشته‌جێى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان �ه و ع��وم �ه‌رى ئیلخانیزاده سکرتێرى ئهم حزبه‌یه ،رۆژى چوارشه‌ممه و پێنج شه‌ممه کۆبوونه‌وه‌یه‌کى ف��راوان له سه‌ر ب��ارودۆخ و که‌موکوڕییه‌کان ح��زب پێکهات ک�ه تیایدا ره‌خنه‌ى توند له سکرتێرى ئهم حزب و ئه‌ندامانى رێبه‌رى کۆمه‌ڵه‌ى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان گیرا، له‌وانه ره‌خنه‌گرتن له سیاسه‌تى حزب به‌رامبه‌ر به الیه‌نه‌کانى دیکه و ناشه‌فافى ماڵى و بێ بایه‌خ کردنى پێشمهرگه و بنه‌ماڵه‌کانیان گیرا .هه‌روه‌ها پرسى چه‌کداماڵین له پێشمه‌رگه‌کانى ئهو حزبه له الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانهوه کهوته به‌ر باس .جێى ئاماژه‌یه پێشمه‌رگه‌یه‌کى ئهو حزبه به ناوى کاروان خه‌ڵکى شارى سنه دوو رۆژ دواى سیمیناره‌که کۆتایى به ژیانى خۆى دێنێت ،ئهوه له کاتێکدایه ماوه‌یه‌کى کورت بهسهر خۆکۆژى حه‌بیب فه‌تحیدا تێپه‌ڕ دهبێت.
به پێى ماڵپه‌رى شارۆنیۆز بۆمبێکى شیمیایى رۆژى ( )13پووشپه‌ڕ له ناوچه‌ى «ئازادگان»ى ش��ارى سه‌رده‌شت دۆزراوه‌ت���هوه که نه‌ته‌قیوه‌ته‌وه.، دواى باڵوبوونه‌وه‌ى ئهو ههواڵه ترس و دڵه‌ڕاوکێ له‌ناو دانیشتوانى ئهم گه‌ره‌که‌دا باڵوبوه‌ته‌وه ،ئهو بۆمبه له کاتێکدا دۆزرای����هوه که دوو کرێکار خه‌ریکى کارکردن بوون له زه‌وییه‌کدا به مه‌به‌ستى دروس��ت��ک��ردن��ى بینا ،ل �ه ئه‌نجامى ئ �ه‌م �هش ئهو بۆمبه دۆزراوه‌ت����هوه .ئێستا ئ�هو شوێنه له الیه‌ن دوو پاسه‌وانه‌وه ده‌پ��ارێ��زرێ و بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش په‌یوه‌ندى به الیهنه به‌رپرسه‌کانه‌وه له تاران کراوه تا به زووترین کات کار بۆ پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ى ئهو بۆمبه بکهن .شایه‌نى باسه میژوى ئهو بۆمبه بۆ ( )1987/6/28دهگهڕێتهوه که شارى سه‌رده‌شت له الیه‌ن فرۆکه‌کانى رژێمى به‌عسى عێراقییه‌وه کهوته به‌ر بۆمبارانى شیمیایى که ( )8000که‌س بریندار بوون و زیاتر له ( )110گیانیان له‌ده‌ست دا.
فۆتۆ)DIHA(:
پشتیوانى ته‌ڤگه‌رى ئازایخوازى عه‌ره‌بى ئه‌حواز ل ه ()PJAK
ت�ه‌ڤ��گ�ه‌رى ئ��ازادی��خ��وازى ع �ه‌ره‌ب��ى ئ �ه‌ح��واز ل ه به‌یاننامه‌یه‌کدا رۆژى ( )7/14پشتیوانى خۆیان بۆ پارتى ژیانى ئازادى کوردستان ( )PJAKراده‌گه‌یێنن و تۆپبارانه‌کانى کۆمارى ئیسالمى بۆ سه‌ر ئێران مه‌حکوم ده‌که‌ن و ئاماده‌یى خۆیان بۆ وه‌ستاندنى ئهو هێرشان‌ه ده‌رده‌ب��ڕن .له درێ��ژه‌ى به‌یاننامه‌که‌دا ده‌ڵێن« :ئهم هێرشان‌ه له چوارچێوه‌ى داگیرکارى زنجیره هێرشه‌کانى کۆمارى ئیسالمیی‌ه بۆ سه‌ر گه‌لى ک��ورد و پارته تێکۆشه‌ره‌که‌ى ،هێزه‌کانى ژرێمى کۆمارى ئیسالمى له هه‌وڵى له‌ناوبردنى سه‌نگه‌ره‌کانى تیکۆشه‌رانى گه‌لى کورددان ،بهاڵم ئ��هوان ل �هوه بێ ئاگان که پ��ژاک و ئه‌ندامانى تێکۆشه‌رى پژاک له ناو دڵ و قواڵیى هه‌ر کورد، عه‌ره‌بى ئه‌حوازى ،بلوچ ،ئازه‌رى و تورکه‌مه‌نێک جێگاى خۆى کردوهتهوه ،چونکه پژاک نه ته‌نها بۆ گه‌لى کورد ،به‌ڵکو بۆ ئازادى گه‌النى دیکه‌ش تێکۆشان ده‌کات.
ئاوێنه
سلێمانی زیاتر ل ه 400شوێنی له‌شفرۆشی تێدایه
رۆژنامه
7/25به‌رهه‌م ساڵح دادگایی ده‌کرێت
ژیانه‌وه
ل ه رانی ه په‌ناگه‌یه‌ک بۆ ئهو ژنان ه دابین ده‌کرێت ک ه مه‌ترسیان له‌سه‌ره
تروسکه
دایکانی ئاشتی باکوری واڵت یه‌که‌مین کۆنفڕانسی خۆیان به‌ست
ینى ئۆکوز پلوتیکا
پشتیوانی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیکین
هاواڵتی
ل ه به‌رامبه‌ر توندوتیژیه‌کانی سلێمانیدا پارتی هۆشداری ده‌دات ه یه‌کێتی
ئۆزگور گونده‌م
ل ه ئامه‌ددا شه‌هید ،ل ه ئایدندا تیرۆریست
ئاسۆ
مه‌ترسی سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی ئه‌نساروئیسالم ل ه ئارادایه
رووداو
سێ چه‌کدار ل ه هه‌ولێر له‌پێش چاوی ده‌سگیرانه‌که‌ی ده‌ستدرێژی ده‌که‌ن ه سه‌ر کچێک
چاودێر
چاودێر پالنێکی ئه‌نساروئیسالم بۆ بۆ کوشتنی به‌رپرس ه کورده‌کان ئاشکرا ده‌کات
کۆمه‌ڵ
ئۆپۆزسیۆن واڵمی خه‌ڵکی دایه‌و ه و کۆبوونه‌وه‌کانی لهگهڵ ده‌سه‌اڵت هه‌ڵپه‌سارد
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
6
ئاماده‌کار ئاراس عوسمان
دواى ئ�ه‌وه‌ى باس لهو ه کرا ک ه ئیمه‌یڵى ن��وێ��ن�ه‌ری حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ل� ه ت��اران ه��اک��ک��راو ه و ب��هو هۆیه‌شه‌وه چه‌ندین به‌ڵگه‌نام ه ئاشکرا بوون ک ه نیشان ل ه په‌یوه‌ندى نه‌هێنى نێوان حکومه‌تى ههرێم و ئێران ده‌ک���ات ل��هو چوارچێوه‌یه‌شدا حکومه‌تى ه��ه‌رێ��م ئ��ام��اده‌ی��ى د هر‌بڕیو ه بۆ تۆپبارانکردنى ئهو ناوچانه‌ى ک ه هێزه‌کانى پژاک و په‌که‌که‌ى تێدایه .په‌رله‌مانتارێکى عێراق ل ه لیستى کوردستانى پێى وای ه حکومه‌تى عێراق ده‌توانێت سکااڵ ل ه نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان تۆمار بکات،بهاڵم خۆى نایه‌وێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى ئه‌منى و ڕێکه‌وتنى له‌ژێره‌و ه هه‌ی ه لهگهڵ ئێران و تورکیا. له‌ماوه‌ى راب��ردودا تۆپخانه‌کانی کۆماری ئ��ی��س�لام��ی ئ���ێ���ران ب��������ه‌رده‌وام ب�����وون له تۆپبارانکردنی ناوچه‌سنورییه‌کانی ههرێمی کوردستان به‌تایبه‌ت کوێستانه‌کانی کۆدۆ، کۆزانی و ناوچه‌ی قه‌ندیل وێڕای ئه‌مه‌ش هه‌ندێک لهو ناوچانه‌دا سه‌ربازانى ئێران زیاتر له یه‌ک کیلۆمه‌تر هاتوونه‌ت‌ه ناو خاکی ههرێمی کوردستان ،لهو چوارچێوه‌یه‌شدا سه‌رچاوه‌یه‌ک له‌پاسه‌وانی سنوری ههرێمی کوردستان ئه‌وه‌یان راگه‌یاندبوو که سوپای ئێران ( )3-2کیلۆمه‌تر له سنوری قه‌ندیله‌وه ب�ه‌م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی ل��ێ��دان � ى ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پ��ژاک
په‌یوه‌ندیی ه نه‌هێنییه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێـــــــ هاتوونه‌ت‌ه ناو خاکی ههرێمی کوردستانهوه، ئهم گرفت و ش�ه‌ڕه‌ى نێوان پژاک و ئێران ه��اوک��ات �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب�ڵ�اوب���وون���هوهی چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کی نهێنی ک�ه ده‌ری��ده‌خ �هن به‌رپرسانی ههرێم داوایان له به‌رپرسانی تاران کردووه ئامێری «جى پى ئێس»یان بۆ دابین بکهن تاکو شوێنی هێزه‌کانی پژاکیان بۆ بدۆزنه‌وه‌و ئه‌وانیش بۆردومانیان بکه. ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت�����رهوه حکومه‌تی ههرێمی کوردستان له راگه‌یه‌نراوێکیدا ئاماژه بهوه کراوه «بهداخهوه رۆژی -11ی ئهم مانگه هه‌واڵێکی نادروست له‌سه‌ر زاری ئه‌فسه‌رێکی پایه‌به‌رزی کۆماری ئیسالمی ئێران باڵوکراوته‌و‌ه که گوایا رووبه‌رێک له خاکی کوردستان به‌حزبێکی ئۆپۆزسیۆن دراوه تا مه‌شق و راهێنانی تێدا بکات و ئۆپه‌راسیۆنی چه‌کداری دژ به ئێران ئه‌نجام بدات». ه��ه‌ر ل��هو ن���وس���راوه‌دا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان دهڵێت« :ئێمه وه‌ک حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان رای��ده‌گ �هی �هن��ی��ن که سه‌ر له‌به‌ری ئهو ههواڵه دور‌ه له‌راستیه‌وه، ه�ه‌روه‌ک ئه‌وه‌ش رونکراوته‌و‌ه که ههرێمی کوردستان ههمیشه هه‌ڵوێستێکی نه‌گۆڕی ه���ه‌ب���ووه س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌پ��اراس��ت��ن��ی م���اف و به‌رژه‌وه‌ندی و بنه‌ماکانی دراوسێیه‌تی باش لهگهڵ تێکرای گه‌ل و واڵتانی دراوسێ، ههرێمی کوردستان پ�ه‌رۆش��ی بنیاتنان و په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندی پته‌وی دۆستانه‌ی‌ه و دهس��ت��وری هه‌میشه‌یی عێراقیش جه‌ختی له‌سه‌ر دهکاتهوه». له کۆتایی راگه‌یه‌نراوه‌که‌شدا جه‌خت له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ک��راوه‌ت �هوه «ک �ه ههرێمی کوردستان بههیچ شێوهیهک ده‌ستوه‌رنادات‌ه کاروباری ن��اوخ��ۆی واڵت��ان��ی دراوس��ێ��ی و پشتگیری له هیچ حزب و الیه‌ن و گروپێک ناکات توندوتیژی ئه‌نجامبدات ،له‌به‌ر ئهوه پێویسته رێز له‌سه‌روه‌ری خاکی ههرێمی کوردستانی عێراق بگیرێت و سه‌روه‌ری عێراقیش پێشێل
ئاماده‌کار
n
به‌رده‌وامی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی رژێمی ئێران
که ناوى ئاشکرا نهکراوه رایده‌گه‌یه‌نن که «به‌رپرسان‌و به‌تایبه‌تى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان» له ناوچه‌ى سنورى داالم��ی��رداغ تا سنورى به‌رامبه‌ر ق�ه‌اڵدزێ ل�ه ناوخاکى ع��ێ��راق ب�ه درێ��ژای��ى ()150 کم و به قواڵیى ()20ک��م ،زه‌وییه‌کى به پانتایى سێسه‌د هه‌زار هێکتار (ملیۆنێک و 200ه �ه‌زار دۆن��م) به هێزه‌کانى پارتى ئازادى ژیانى کوردستان (پژاک) داوه ،به بێ ئه‌وه‌ى حکومه‌تى عێراقى لێى ئاگادار بێت .سهرچاوه سه‌ربازییه‌ک‌ه ئه‌وه‌شى وتووه ک �ه پ���ژاک ب �ه ن��ی��ازه ئ���ه‌م زه‌وی���ی���هى که وه‌ریگرتوو‌ه بۆ دروستکردنى دامه‌زراوه‌یه‌کى راهێنان‌و ئیداریی و لۆجستی ،به مه‌به‌ستى
«کرده‌وه‌ى تیرۆریستى دژى میلله‌تى ئێران» کوردستان له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا ل��هش��ارى سلێمانى ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���ردوه به کار بێنێت. ئ��ه‌م ه �ه‌واڵ �ه لهکاتێکدایه ک �ه ل �ه‌م��اوه‌ى «ئێمه وه‌کو حکومه‌تى ههرێم نیگه‌رانیمان رۆژان��ى راب��ردوودا به‌ده‌یان جار سنوره‌کانى سه‌باره‌ت به تۆپبارانه‌کان راگهیاندوه ،به هه‌رێمى کوردستان لهالیهن سوپاى کۆمارى ه�ه‌م��وو دراوسێکانمان راده‌گ�هی�هن��ی��ن که ئیسالمى ئێرانهوه تۆپباران کراو‌ه‌و زیانێکى کێشه‌ى ئه‌منى هه‌بێت له سه‌ر سنوره‌کان زۆر ب�ه ناوچهکه گهیشتووه و ه �ه‌ر به‌م به ه��اوک��ارى و هه‌ماهه‌نگى نێوان یه‌کتر مه‌به‌سته‌ش مه‌سعود ب��ارزان��ى س�ه‌رۆک��ى چ����اره‌س����ه‌رى ده‌ک���هی���ن ن���ه‌ک ب���ه ک���ارى هه‌رێمى کوردستان ،له راگه‌یه‌ندراوێکدا یهکالیهنه و تۆپباران ،لهو روه‌شه‌و‌ه به‌رامبه‌ر ئهو تۆپبارانه‌ى کۆمارى ئیسالمى به توندى کۆمارى ئیسالمى ئێران هه‌ڵوێستى خۆمان مه‌حکوم ده‌کات و ده‌ڵێ« :ئهو کارانه زیان راگهیاندوه به‌فه‌رمى و به‌شێوه‌یه‌کى ئاشکرا به په‌یوه‌ندى نێوان ههرێم و ئێران ده‌گه‌یه‌نێت ،و له هه‌مان کاتیشدا دووپاتى دهکهینهوه بۆ هیچ ئامانجێکیش به‌م شێوهیه نایه‌ته‌دی» .دراوسێکانمان ،بۆ جمهورى ئیسالمى ئێران له الیه‌کیتر سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کێشه‌ى ئه‌منى به هه‌ماهه‌نگى و هاوکارى
ئه‌یسه‌ل توغلوک :خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک ب ه واتای تێکــــــــ
سه‌الح مه‌حمود
ه����اوس����ه‌رۆک����ى ک��ۆن��گ��ره‌ى جڤاکى دیموکراتیک ()KCD و په‌رله‌مانتارى وان ئه‌یسه‌ل ت��وغ��ل��وک ل��� ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى جاڕنامه‌ى گه‌ردوونى مافى مرۆڤ و ل ه سه‌ر بنه‌ماى واڵتى هاوبه‌ش و یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ،هه‌روه‌ها ل��ه‌س��ه‌ر رێ��ن��م��ای��ى ن��هت��ه‌وه‌ى دیموکراتیک و یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى تورکیا ،خۆسه‌رى دیموکراتیکى راگ �هی��ان��د و ب��ان��گ��ه‌وازى له کۆمه‌ڵگاى ناونه‌ته‌وه‌یى کرد که خ��ۆس �ه‌رى دیموکراتیک گه‌لى کورد په‌سه‌ند بکهن. ئ���هی���س���ه‌ل ت���وغ���ل���وک وت����ى ک�����ورد له
نه‌کرێت». النه محه‌مه‌د په‌رله‌مانتاری فراکسیۆنی هاوپه‌یمانی کوردستان له بهغدا به‌رامبه‌ر ئ���هو ت��ۆپ��ب��اران �ه رای��گ��هی��ان��دب��وو ک���ه له ک��ۆب��وون�هوهی ژم��اره ()10ی په‌رله‌مانی عێراق به سه‌رۆکایه‌تی عارف ته‌یفور جێگری یه‌که‌می سه‌رۆکی په‌رله‌مان باس له پرسی تۆپبارانکردنی ناوچه سنوریه‌کان ک��راوه، دهڵێت« :کۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌ماندا بڕیار درا په‌ل‌ه بکرێت و له ماوه‌یه‌کی زۆر که‌مدا راپ��ۆرت��ی ه��ه‌ردوو لیژنه‌ی ئاماژه بۆکراو بگه‌ڕێندرێته‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان و په‌رله‌مانیش گفتوگۆی له‌سه‌ر بکات». له‌الیه‌کى تره‌و‌ه مه‌حمود عوسمان ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ع��ێ��راق له‌لیستى کوردستانى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد« :له په‌رله‌مانى عێراق باسى تۆپبارانى سنوره‌کان ک��راوه ،داوا له حکومه‌تى ناوه‌ند ک��راوه هه‌ڵوێستى هه‌بێت و کارى ئه‌ویش‌ه داوا کراوه له وه‌زیره‌کانى پ�هی��وه‌ن��دار ب�ه س��ن��وره‌و‌ه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بێن لهو بارهیهوه قسه بکهن و قسه‌ى له‌باره‌و‌ه کراوه په‌رله‌مانى عێراق پێویسته داواى وه‌ستاندنى ئ �هو تۆپباران‌ه ب��ک��ات ،ئ�ه‌گ�ه‌ر گ��وێ لهم داوای‌ه نه‌گیرا دهبێت له نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان سکااڵ تۆمار بکرێت له‌سه‌ر ئێران و تورکیا که سنورى کوردستان و عێراق ده‌به‌زێنن». هه‌روه‌ها ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «پێموانیه حکومه‌تى عێراق بیه‌وێت هه‌ڵوێستێکى جدى هه‌بێت و ئهم تۆپباران‌ه بوه‌ستێنێت ،بهاڵم نایانه‌وێت و له‌به‌ر ئه‌وه‌ى حکومه‌تى عێراق له ژێره‌و‌ه په‌یوه‌ندى ئه‌منى و ڕێکه‌وتنى لهگهڵ ئێران وتورکیادا ههیه ،بۆیه هه‌رکارێک ئهو دوو واڵته ئه‌نجامى ده‌ده‌ن حکومه‌تى عێراق لێى بێئاگانیه». له‌الیه‌کى ت��رهوه رۆژى ( )2011/7/11له یه‌کێک له میدیاکانه‌و‌ه باس لهوه کراوه «ه�ه‌ر سێ هه‌واڵنێرى (تابناک ،ئیسنا، مێهر)ى س�ه‌ر به ک��ۆم��ارى ئیسالمی ،له زارى به‌رپرسێکى بااڵى سه‌ربازیى ده‌وڵه‌ت
م��ی��زۆپ��ۆت��ام��ی��ا گ�ه‌ل��ێ��ک��ى ه���هره ک���ۆن و مێژویین ،بهاڵم ئێستاش له الیه‌ن نهتهوه ده‌وڵ �هت �ه‌ک��ان �هوه رووب�����ه‌رووى ئینکار و له‌ناوبردن ده‌بنه‌وه و سیاسه‌تى پارچه‌کردن به‌رامبه‌ر گه‌لى کورد ب�ه‌رده‌وام�ه .گه‌لى کورد به‌رامبه‌ر هه‌موو ئهو گه‌النه‌ى که هاتوونه ههرێمهکه باوه‌شى ک��راوه بووه و لهگهڵ ئهو گه‌النه‌ى که دین و نه‌ته‌وه‌یان جیاواز بووه ،هه‌رده‌م دۆستایه‌تى پێکهێناوه. ویستوویانه کورد له‌ناو به‌رن توغلوک باسى لهوه کرد که له یاساى بنچینه‌یى ساڵى ( )1921کورد ئینکار ن�ه‌ده‌ک��ران و وت��ى له فه‌لسه‌فه‌ى رزگ��ارى تورکیادا یه‌کێتى گه‌لى کورد و تورک ه�ه‌ب��ووه و مه‌جلیس له‌سه‌ر ئ �هو بنه‌مایه
دامه‌زرا بوو ،بهاڵم له‌پاش په‌یمانى لۆزان له ساڵى ( )1924له یاساى بنچینه‌یى گ��ۆڕان��ک��ارى ک���را و ی��اس��اى ت���وان���هوه و ئینکارى کورد به‌جێ کرا و له به‌رامبه‌ر ئ �ه‌م �هش س �هره �ه‌ڵ��دان ک���راوه و ک���ورد له الی �ه‌ک رووب����ه‌رووی هێرشی فیزیکى و له الیه‌کیتر سیاسه‌تى تواندنه‌وه بوونه‌وه و تا ئێستا به‌رده‌وامه .هه‌روه‌ها وتى تورکیا لهگهڵ ده‌وه‌ڵه‌تانیتر که ده‌سه‌اڵتدارییان ل �ه‌س �ه‌ر ک�����وردان ف���ه‌رز ک�����ردووه ل�ه‌س�ه‌ر له‌ناوبردنى ک��وردان رێککه‌وتوون و ئهم سیاسه‌ته ب�ه شێوازێکى سه‌خت بهڕێوه چ���ووه .ن �هت �هوه ده‌وڵ �هت �ه‌ک��ان ب �ه ش��ێ��وازى جیاوازجیاواز سیاسه‌تى قڕکردنیان بهڕێوه ب����ردووه و ئ �ه‌م �هش ب �ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى روون
که‌سایه‌تی هه‌فته النه محه‌مه‌د« ،ده‌ستپێشخه‌ر ل ه پرسى تۆپبارانه‌کان ل ه په‌رله‌مانى بهغدا»
النه محه‌مه‌د په‌رله‌مانتارى لیستى کوردستانى له په‌رله‌مانى بهغدا ،به هۆى هه‌ڵویستى به‌رچاوى له په‌رله‌مانى بهغدا و کۆکردنه‌وه‌ى زیاتر له ()50 ئیمزاى په‌رله‌مانتاران له ( )30ده‌قیقه‌دا دژ به به‌زاندن و تۆپبارانى ناوچه‌سنورییه‌کان له الیه‌ن ئێرانهوه ،وه‌ک که‌سایه‌تى هه‌فته‌ى رۆژنامه‌که‌مان هه‌ڵبژێردراوه .وه‌ک خۆشى دهڵێت« :ئهم قه‌زیه‌یه هه‌ر وه‌ک هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى له ناو دڵمدا پنگى خواردبۆو‌ه وه‌ک هه‌ستێکى نه‌ته‌وایه‌تى له کۆتایى مانگى شه‌شى ( )2010که تۆپبارانى سه‌رسنوره‌کان کرا ،یه‌که‌م کار که کردم وه‌ک په‌رله‌مانتارێک سه‌ردانى ئهو سنورانه‌م کرد» .ناوبراو له کۆبوونه‌وه‌ى شه‌شه‌مى ئه‌نجومه‌نى ن�����وێ�����ن�����ه‌ران�����ى ع���ێ���راق���دا له مانگى حه‌وت پ��ێ��ش ئ����ه‌وه‌ى کۆبوونهوهکه ده‌ست پێبکات
س �ه‌رۆک��ای �هت��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ل �ه ت��ۆپ��ب��اران��ى ن��اوچ� ه سنورییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ئاگادار دهکاتهوه و داوا ده‌ک��ات بخرێت‌ه ناو چوارچێوه‌ى به‌رنامه‌ى کۆبوونه‌که‌وه ،النه لهوبارهوه دهڵێت« :عارف ته‌یفور رۆڵێکى باشى بینى له باسکردنى ئهم بابه‌ته‌دا و وتى پێویسته رێگه یاساییه‌ک‌ه بگریته‌به‌ر و پێویسته ئ�هو پرسه ب��اس بکرێ و بۆ ئه‌مه‌ش پێش ئ�ه‌وه‌ى کۆبوونهوهکه ده‌ست پێبکات ده‌ستم کرد به ئیمزا کۆکردنه‌وه‌ک‌ه و توانیم له ماوه‌ى ( )30ده‌قیق‌ه زیاتر له ( )50ئیمزا له ناو په‌رله‌مانتاره‌کاندا کۆبکه‌مه‌وه له هه‌موو الی�هن�ه‌ک��ان ،ب �هاڵم له‌به‌ر که‌مى کات نه‌توانرا زیاتر کۆبکرێته‌و‌ه و کۆبوونهوه ده‌ستى پێکرد و بۆ ئه‌مه‌ش که ئهم پرسه بخرێت‌ه روو دوا نه‌خرێت داواکارى و ئیمزاکانم پێشکه‌شى سه‌رۆکى په‌رله‌مان کرد» .النه محه‌مه‌د هه‌روه‌ها دهڵێت :ئه‌نجامى ئهم هه‌واڵن‌ه ئهوه بوو هه‌ردوو لیژنه‌ى ئاسایش و به‌رگرى لهگهڵ په‌یوه‌ندییه‌کانى دهرهوه پێیان راگه‌یه‌ندرا که پێویسته ب �ه‌دواداچ��وون بکهن به هه‌ماهه‌نگى لهگهڵ وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى عێراق و به‌رگرى عێراق بۆ به‌دواداچوونى پرسى تۆپبارانه‌کان له الیه‌ن ئێرانهوه و له هه‌مانکاتدا وه‌فدێکیشیان لێ دیارى کرا به مه‌به‌ستى سه‌ردانى ئهو سنورانه‌ى که تۆپباران کراوه تا راپۆرتێکى تێر و ته‌سه‌ل ئاراسته‌ى په‌رله‌مان بکهن و له ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ى ژم��اره ( )10پێداگرى له‌سه‌ر په‌له‌کردنى راپۆرته‌ک‌ه له الی�هن ع��ارف ته‌یفوره‌وه ک���راوه‌ت���هوه» .ن��اوب��راو ده‌ستخۆشى ع��ارف ته‌یفور و قۆسه‌ر سۆهه‌یل و هه‌موو ئ�هو په‌رله‌مانتار و راگه‌یاندنان‌ه ده‌کات که هاریکار بوون و ده‌بن لهم بابه‌ته‌دا.
به‌رچاو ده‌که‌وێت. ده‌یانهه‌وێت مافى گه‌لى کورد بنپێ بکهن توغلوک وت��ى ئۆپه‌راسیۆنى لشکرى و سیاسى بێ وچ��ان ب �ه‌رده‌وام �ه و پێش له ئ��ی��راده‌ى ئ���ازادى گه‌لى ک��ورد ده‌گیرێت، مافى په‌رله‌مانتارى خه‌تیب دیجله به‌تاڵ ک���رای���هوه ،پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اران��ى ک���ورد ئ��ازاد نه‌کراون و ئه‌مه‌ش نیشانه‌ى ستاتۆیه‌کى تازه‌یه به‌رامبه‌ر ک��وردان .دیسان له ژێر ن��اوى ئۆپه‌راسیۆنى ( )KCKل�ه دژى س��ی��اس �هت��م �ه‌داران��ى ک����ورد ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن ب �ه‌رده‌وام �ه و به ه���ه‌زاران م��رۆڤ�هی ئێمه له زیندان دان و له دژى کورد قڕکردنى کلتورى ب��ه‌رده‌وام��ه .ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه ب��وارى مافه‌کانى م��رۆڤ و زم��ان و کلتور و
ناسنامه و واڵت ویستیان بیتوێننه‌وه. توغلوک هه‌روه‌ها وتى ئه‌گه‌ر کێشهکه چ���اره‌س���ه‌ر ن �ه‌ب��ێ��ت گ �ه‌ل��ی��ش ل���هن���او ئ �ه‌م ئاڵۆزیانه‌دا هێزى چاره‌سه‌رى خۆى له‌ده‌ست ده‌دات و ئه‌مه‌ش نه بۆ تورکیا و نه بۆ ک��ورد ب��اش نییه ،گه‌لى ک��ورد ئیتر بێ ستاتۆبوون په‌سه‌ند ناکات و ده‌یانهه‌وێت خ��اوه‌ن ستاتۆى خۆیان بن و ئهم هێزه‌یان ههیه خۆیان خۆیان بهڕێوه به‌رن. وه‌ک گه‌لى کورد خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک راده‌گه‌یه‌نین ت��وغ��ل��وک ل����ه‌ب����اره‌ى خ��ۆب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى دی����م����وک����رات����ی����ک وت��������ى :س��ی��س��ت��م��ى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیک سیستمى ت���ه‌واوى کۆمه‌ڵگاکانى کوردستانه که
به شێوه‌یه‌کى سروشتى ده‌ژین .سیستمیش به واتاى تێکدانى ده‌وڵه‌ت و دروستکردنى ده‌وڵه‌تێکیتر نییه و له هه‌مانکاتدا سیستم ده‌وڵه‌تێک نییه ،به‌ڵکو سیستمى گه‌له هى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى گه‌وهه‌رییه .پێشه‌نگایه‌تى ئهم سیستمه ژنان و گه‌نجان ده‌یکه‌ن و له هه‌موو به‌شه‌کانى کۆمه‌ڵگا رێکخستنى خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى خ��ۆی��ان دروس���ت ده‌ک �هن و سیاسه‌ته‌کانى خ��ۆی��ان ل �ه مه‌جلیسدا به شێوه‌یه‌کى ئ��ازاد و یه‌کسان له سه‌ر بنه‌ماى هاواڵتیبوون دیارى ده‌که‌ن و له‌به‌ر ئ�ه‌م�هش هێزى گ �هوه �ه‌رى کۆمه‌ڵگا به بنه‌ما ده‌گیرێت .سیستم سنوره‌کان پارچه ناکات ،به‌ڵکو له ناو خۆیدا نرخ و به‌هاى گه‌اڵنى ههرێمهکه دیارى ده‌کات ،له‌سه‌ر
هـــه‌واڵــی کوردستانی هێلینا فالوتره :دیداره‌کانی ئیمڕالی زیاتر بکرێن
سه‌رۆکى کومسیۆنى په‌یوه‌ندییه‌کانى تورکیا و یه‌کێتى ئه‌وروپا «هێلێنا فالوتره» سه‌باره‌ت ب ه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد و دیداره‌کانى نێوان به‌رپرسانى تورکیا و عه‌بدواڵ ئۆج ئاالن به مه‌به‌ستى پاراستنى ژیانى مرۆڤه‌کان ،تیشکى خسته سه‌ر به‌رده‌وام بوونى دیداره‌کان له ئیمرالى بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد و داواى کرد هه‌موو الیه‌نه‌کان به‌شدارى له پێڤاژۆکه‌دا بکهن و وتى ئیتر دهبێت کێشهکه بکه‌وێت‌ه رۆژه‌ڤى راى گشتییه‌و‌ه و ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى سیاسیدا گفتوگۆى له‌سه‌ر بکرێت .پێویسته دی��دار لهگهڵ ئۆج ئاالن وه‌رگه‌ڕێت‌ه رێککه‌وتن و ببێت‌ه هۆکارێک بۆ ئه‌وه‌ى چه‌که‌کان به‌ته‌واوه‌تى وه‌ال بنرێن .هه‌روه‌ها وتی :ئهو پارله‌مانتارانه‌ى که له مه‌جلیسى تورکیا داخوازى کوردان بێنن‌ه زمان ،ژماره‌یه‌کى به‌رچاوى ده‌نگه‌کانیان به‌ده‌ستهێناوه .ئیتر پێویسته کێشه‌ى کورد به رێبازى سیاسى و دیموکراتیک چاره‌سه‌ر بکرێت.
/14ى ته‌موز ،مانیفستۆى سه‌رکه‌وتن
کۆما جڤاکێن کوردستان ( )KCKو کۆما ژنێن بڵند ( ،)KJBل ه باره‌ى به‌رخۆدانى خه‌یرى دورموش ،که‌مال پیر ،عه‌لى چیچه‌ک و عاکف یه‌ڵماز ،که رۆژى (/14ى ته‌موز)ى ساڵى ،1982 له دژى ده‌وڵه‌تى تورک ،تا مردن ده‌ستیان دای ه مانگرتن ،لێدوانیان دا )KCK( ،ب�ه‌رخ��ۆدان��ى /14ى ته‌موزى وه‌ک «مانیفستۆى چاالکى و سه‌رکه‌وتن» به‌ناو کرد و دهڵێت« :ته‌موز بۆت ه نیشانه‌ى دڵسۆزى بۆ گه‌ل ،واڵت ،شه‌هیدان و رێبه‌ر ئاپۆ ،ده‌بێ ئهو روحه‌ی به‌رخۆدان ،هه‌تا گه‌یشتن به ئ���ازادی گه‌لى ک��ورد درێ���ژه‌ى پێ ب��درێ»، هه‌روه‌ها ( )KJBدهڵێت« :هیچ هێزێک ناتوانێ خ��ۆى ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر رۆح��ى ب �ه‌رخ��ۆدان��ى (/14ى ته‌موز) رابگرێ و بانگى له سهرجهم الیه‌نگرانى دیموکراسی ،ئازادى و برایه‌تیى گه‌الن کرد ،ل ه ده‌ورى به‌ره‌ى نه‌ته‌وه‌ى دیموکراتیک ،یه‌کگرتوویى خۆیان پهره پێ بده‌ن.
گه‌لى کوبانى ،خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیکی ده‌وێت
له رۆژئ���اواى کوردستان ،بۆ ده‌ربڕینى خۆشحاڵى به بۆنه‌ى دامه‌زراندنی ته‌ڤگه‌ری جڤاکا دیموکراتیک چاالکى به‌رێو‌ه چوو ،له شاری کۆبانی ،رۆژى ( )14ئهم مانگه به به‌شداری هه‌زاران که‌س رێپێوانێک ئه‌نجامدرا. له‌سه‌ر داواى ده‌ستپێشخه‌رى گه‌لی کوردی ئازاد ،به‌سه‌دان که‌س رژان‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کانى ئهو شاره .له رێپێوانه‌که‌دا، پۆسته‌ری گ �ه‌وره‌ی ئۆج ئ��االن ،ئااڵکانی په‌که‌ک‌ه و پارتى یه‌کێتى دیموکراتیک به‌رزکرانه‌و‌ه و دروشمی ئازادی وترانه‌وه .هه‌روه‌ها پانکارد به نووسراوی «کوردان، خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیان ده‌وێ��ت›› ،به‌رزکرابوونه‌وه. دوای رێپێوانه‌ک‌ه لێدوانێکی رۆژن��ام�هوان��ى درا و بۆ یه‌کێتی گه‌لی کورد و چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانیش، ئاماژه به‌وه‌کرا پێویسته ته‌ڤگه‌ری جڤاکا دیموکراتیک بکه‌وێت‌ه چاالکییه‌وه .هه‌روه‌ها هه‌ر هه‌فته‌ى رابردوو له ئه‌سیناى پایته‌ختى یۆنان دژ به توندوتیژیه‌کانى کۆمارى سوریا خۆپیشاندان تا به‌رده‌م باره‌گاى نهتهوه یه‌کگرتوه‌کانى ئهو واڵته رێخکراو لێدونى رۆژنامه‌وانى درا.
زۆربه‌ى گۆڤار و رۆژنامه‌کان به وێنه‌ى ژن فرۆشیان زیاد ده‌که‌ن
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/17 دووشه
8
ئاماده‌کار کارزان تاریق
زیندوو پرسى ژنان ،پرسێکى ته‌مومژاوی u
په‌یمان عیزه‌دین
سه‌رنوسه‌رى هۆنیا :له‌سه‌ره‌تاو ه سیاسه‌تى گۆڤاره‌ک ه وابو ه ناتوانین بیگۆڕین
u
م��ێ��ژوى ق��س �ه‌ک��ردن ل �ه‌س �ه‌ر کێشه و مه‌سه‌له‌کانى ژن��ان ل�ه کوردستاندا مێژوییه‌کى دورى نیه و ده‌ک��رێ��ت دواى راپ�ه‌ڕی��ن��ى ساڵى ( )1991به س �ه‌ره‌ت��اى قسه‌کردنى ج��دى دابنێین ل���ه‌س���ه‌ر ئ����هو پ���رس���ه و ک���ارک���ردن ل �ه‌س �ه‌ر ب�ه‌ره‌وپ��ێ��ش��ب��ردن��ى ،ئه‌گه‌رچى کۆمه‌ڵێک رێکخراو و که‌سایه‌تى ژن و پیاو له کوردستان له‌سه‌ر ئهم بابهته راوه‌س��ت��اون و رۆڵیان هه‌بوه له خ��ێ��راک��ردن��ى گ��ۆڕان��ک��اری��ی�ه‌ک��ان ،له پهیوهندییه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و شێوازى بیرکردنهوه ،لهو په‌یوه‌ندیانه و به‌شێکى زۆر ل �هو ناهه‌قى و ناعه‌داله‌تیانه‌ى به‌رامبه‌ر ژنان هه‌بوون و هه‌ن له ناو خ��ێ��زان ،له یاساکان ،له دام��وده‌زگ��ا ده‌وڵ�هت��ی��ی�ه‌ک��ان ،ل�ه چوارچێوه‌یه‌کى ت �ه‌س��ک �هوه ه��ێ��ن��ای��ان�ه ن���او م��ی��دی��ا و پ �ه‌رل �ه‌م��ان و ت��ا راده‌ی����ه‌ک کێشه‌ى ژن��ان له کێشه‌یه‌کى تایبه‌تیه‌وه بووه کێشه‌یه‌کى گشتى ،ب �هاڵم تا ئێستا ته‌مومژێک له‌سه‌ر ئهو پرسه ههیه و ج��ۆرێ��ک ل�ه ناڕۆشنى ل�ه ده‌ورى مه‌سه‌له‌ى ژنان و ئاراسته‌ى کارکردن ب����ۆى ه���هی���ه ،ک���ه ئ����هو ن��اڕۆش��ن��ی �ه هه‌ندێکجار له نه‌شاره‌زاییه و هه‌ندێ جاریش به مه‌به‌سته. به مه‌به‌ست شێواندنى مه‌سه‌له‌ى ژنان و تێنه‌گه‌یشتن لێى ته‌نیا تایبه‌ت نیه به کوردستان ،هه‌موو بزوتنه‌وه‌کانى ژن�����ان ل���ه دن���ی���ادا رووب��������ه‌ڕوى ئ �هو شێوازى بهربهسته بونه‌ته‌وه ،چونکه بزوتنه‌وه‌یه‌کى راست و دوربینى ژنان به سروشت ناکۆک دهبێت لهگهڵ هێڵى گشتى دابونه‌ریت ،ئاین و یاسا، که ئه‌مانه‌ش بۆخۆیان زه‌مانه‌تن بۆ دروستکردنى به‌ربه‌ست و ته‌مومژ له ده‌ورى پرسى ژنان ،که هه‌ر پێشکه‌وتن و گۆڕانکاریه‌ک تێیدا دهبێته هۆى ج���واڵن���دن و ل �ه‌ق��ک��ردن��ى دن��ی��ای�ه‌ک پیرۆزیى دروستکراو. ئهمانه هه‌موویان حاڵه‌تى سروشتین و باجى گۆڕانکارین ،ب �هاڵم ئ �ه‌وه‌ى واده‌ک���ات ئ �هو به‌ربه‌ستانه تۆکمه‌تر بن و تێپه‌ڕاندنیان ئاسان نه‌بێت بوونى ناڕۆشنیه الى خ��ودى ئ �هو رێکخراو و گروپانه‌ى ک��ار له‌سه‌ر ئ�ه‌م ره‌وش�ه ده‌ک�هن ،چونکه بوونى ناڕۆشنى الى خ��اوه‌ن��ى ب��اب �هت ،جگه ل���ه‌وه‌ى دهبێته هاوکارێکى باشى نه‌یارانى بزاوتى ژن���ان ،ل �ه هه‌مانکاتیشدا ه��ۆک��ارى س �ه‌ره‌ک��ى دواخ��س��ت��ن و خ��اوب��ون �ه‌وه‌ى هه‌نگاوه‌کانى ئهو بزوتنه‌وه‌یه دهبێت و جۆرێک له دژبه‌یه‌کى له نێوان ئه‌سڵى مهسهلهکه و ئاراسته‌ى کارکردن بۆى دروست دهبێت. وه‌ک ئ���ه‌وه‌ى ئێستا زۆر ج��ار ب�ه‌دى دهکهین ،ئهو کاته‌ى رێکخراوه‌کانى ژنان تا سه‌ر ئێسقان دژى خه‌ته‌نه‌کردنى ژنانن و قسه له‌سه‌ر ناهه‌قى له میرات و شایه‌تى ده‌که‌ن له هه‌مان کاتیشدا ن��ات��وان��ن ی��ا ن��ای��ان�ه‌وێ ل�ه‌گ�ه‌ڵ هیچ په‌یوه‌ندیه‌کى سێکسیش بن و دژایه‌تى هیچ ده‌قێکى ئایینى ئاشکراش بکهن به‌و مانایه‌ى له‌یه‌ک کاتدا لهگهڵ ئه‌وپه‌ڕى پێشکه‌وتن و به‌ده‌ستهێنانى هه‌موو مافه‌کانى ژناندان و ناشیانه‌وێت له سنورى عادات و پیرۆزییه‌کان بچنه دهرهوه و هه‌ندێ جار ته‌نانه‌ت کوشتنى ژنیش دابه‌ش ده‌که‌ن بهسهر ره‌وایى و نا ره‌واییدا و داکۆکى ده‌که‌ن له‌وه‌ى ژن به ن��اڕه‌وا نه‌کوژرێت ،که ئهمه بوارێک ده‌هێڵێته‌وه بۆ بونى ره‌وایى له کوشتندا ،بۆیه گرنگترین کارێک ل �ه ئ��ێ��س��ت��ادا ب��ک��رێ��ت س��اغ��ب��ون�هوهی�ه له‌سه‌ر ئاراسته‌یه‌کى رۆشنى کارکردن ب��ۆ دروس��ت��ک��ردن��ى خیتابێکى روون و بوێر که تیایدا بێ دوودڵ���ى قسه ل �ه‌س �ه‌ر مافه‌کانى ژن���ان و ش��ێ��وازى به‌ده‌ستهێنانى ئهو مافانه بکرێت.
به‌کارهێنانى ژنان و کچان ل ه زۆربه‌ى گۆڤار و رۆژنامه‌کان بۆ زیاترکردنى فرۆشیان بووه‌ت ه دیارده‌یه‌کى باو، چاالکوانێکى ب���وارى ژن��ان ئاماژ ه ب �هو ه ده‌ک��ات ئ �هو ه بازرگانى کردن ه ب � ه ج�ه‌س��ت�هى دای���ک���هوه ،ه �ه‌روه‌ه��ا سه‌رنوسه‌رى گۆڤارێک دهڵێت :زۆربه‌ى کات ژن به‌کار ده‌هێنین.
ئارام عوسمان ،سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى خێزان، ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد :ل �ه گ��ۆڤ��اره‌ک�هی��ان��دا ت�هن��ه��ا ره‌س��م��ى ک��چ دان��اب �ه‌زێ��ن��ی��ن ،هى ک��وڕی��ش ده‌ب���ه‌زی���وه .پێشیوایه ئاساییه ئه‌گه‌ر هه‌رکه‌سێک هونه‌رمه‌ند بێت یان که‌سێک بێت له بوارێکدا سه‌رکه‌وتو بێت چاوپێکوتنى لهگهڵ بکرێت و بۆ هاندانى ئ�هو ن �هوه که تازه‌یه و به‌سه‌رکردنه‌وه‌ى ه �ه‌م��وو ئ��هو ژن��ان �هى ک �ه ل �ه ب��واره‌ک��ه‌دا کارده‌که‌ن. ئهو سه‌رنوسه‌ره ئه‌وه‌شى وت :پێویسته ئهو هه‌ڵه‌یه راستبکرێته‌وه که ته‌نها رۆژنامه و گۆڤارى ک��وردى نیه که ره‌سمى کچ داده‌به‌زێنن ئهمه له هه‌موو جیهاندا ههیه. وتیشى :ب�ه‌الم�هوه زۆر سه‌یره بهوشێوهیه ده‌ڕوان��رێ��ت �ه گ��ۆڤ��ار ته‌نها به‌ره‌سمى کچ ده‌فرۆشرێت .به‌ڵکو ئێمه چه‌ند جارێک ره‌سمى پیاومان دان��اوه تیراژى زۆر زیاتر بووه و فرۆشیش هیچ په‌یوه‌ندى به‌وه‌وه نیه. ئهو ره‌سمانه‌ش به‌پێى شێوازى ئیشى ئهو که‌سه داده‌به‌زێت لهگهڵ ئهو قسه‌دا نیم که به ژن گۆڤار ده‌فرۆشرێت ئێمه که‌سێک چاوپێکه‌وتنى لهگهڵ ناکه‌ین که به‌هره‌ى تێدا نه‌بێت و له بواره‌که‌ى سه‌رکه‌وتو نه‌بێت. له‌الیه‌کى تریش ئارام محه‌مه‌د سه‌رنوسه‌رى گ��ۆڤ��ارى هۆنیا ،ه �ه‌ر ل �ه‌وب��ارهی �هوه وت��ى: ئهوان ه که‌سى غه‌یره‌نین هه‌موو هونه‌رمه‌ند و که‌سوکارى خۆمانن و کچى واڵته‌مانن و ده‌مانه‌وێت گرنگیان پێبده‌ین بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌وانیش زیاتر بێن ه پێشهوه و هه‌ست ب ه ک�ه‌م��وک��ورت��ى ن �ه‌ک �هن ل � ه کۆمه‌ڵگه‌دا. باسیشى ل�ه‌وه‌ک��رد :زۆرب �هى ئهو وێنانه‌ى داده‌ب���ه‌زێ���ت ئ�ه‌ک��ت�ه‌ر و رۆژن��ام �هن��وس و سیاسه‌تمه‌دارن ،بۆی ه گرنگیان پێده‌ده‌ین و وێنه‌یان له به‌رگى گۆڤاره‌که داده‌نێین،
n
ژنان ده‌کرێن ه ئامرازێک بۆقازانجکردن فۆتۆ :هێدی ئه‌حمه‌د
نابێت ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش ره‌خنه‌ى توند بگیرێت، به‌وڕاده‌یه‌ش وێنه‌ى روتى ژنمان دانه‌به‌زاندو‌ه م�ه‌گ�ه‌ر له‌کاتى ره‌خ��ن�ه لێگرتن بوبێت. سه‌رنوسه‌رى هۆنیا ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ک ه زۆربه‌ى کات ژن به‌کار ده‌هێنین ،چونک ه ژن دیمه‌نێکى جوانترى هه‌ی ه بۆ به‌رگ، جگه له‌وه‌ش له واڵتى ئێمه‌دا رێگه‌ى زۆر بۆ ژن ته‌رخان نهکراوه بێت ه پێشهوه ،باسى له‌وه‌شکرد ک ه ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اش�هوه سیاسه‌تى گۆڤاره‌ک ه وابووه و ناتوانین ئهو سیاسه‌ته‌ى بگۆڕین. رۆزا خالید ،چاالکوانى بوارى ژنان ،ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد ل ه سیستمى ئه‌مڕۆماندا ک ه سیستمى مۆدێرنه‌ى سه‌رمایه‌داری واڵت ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب��ات مرۆڤه‌کانى ک��ردوه‌ت�ه ناو چوارچێوه‌ى ئهو سنوره کۆیله‌داریه‌ى ک ه دروستى ک��ردوه .ئهو چاالکوان ه ئه‌وه‌شى
وت :ئێستا ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ى جه‌سته‌ى ژن نه‌ک ته‌نها له‌ناو کلیپه‌کان و گۆڤار و رۆژنامه‌کان ،به‌ڵکو له‌سه‌ر هه‌موو کرێم و هه‌تا خواردنه‌کانى ل ه بازاڕه‌کان ده‌یبینین، وێ��ن �ه و س��ی��م��اى ژن���ى ل���ه‌س���هره ئ�ه‌م�هش بێگومان بازرگانى کردن ه ب ه جه‌سته‌ى پیرۆزى دایکهوه. رۆزا پێشیوای ه ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى وێ��ن�هى ژن وه‌ک ک��ااڵی�ه‌ک ی��ان به‌کارهێنانى ج�ه‌س��ت�هى ل � ه شیعرى ش��اع��ی��ره‌ک��ان و ل ه نوسین ه ئه‌ده‌بییه‌کان و کلیپ و زۆربه‌ى راگ�هی��ان��دن�ه‌ک��ان��ى ئ �ه‌م��ڕۆدا خیانه‌تێکى گهوره و هه‌ڵه‌یه‌کى گه‌وره‌یه ک ه مرۆڤه‌کان به‌رامبه‌ر به خۆیان ده‌یکه‌ن ،ئهم هه‌ڵه‌یه‌ش واده‌کات کۆمه‌ڵگه‌ى مرۆڤایه‌تى به سه‌دان ساڵ باجى ئهو هه‌ڵه‌یه‌ى بدات .ئهو باجه‌ش جارێکى تر ژن ده‌یدات .رۆزا ئه‌وه‌شى وت:
پێویست ه ژن وه‌ک پێشتر پێشه‌نگایه‌تى کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى ئه‌خالقى ویژدانى بکات و خه‌بات بکرێت بۆ گێڕانه‌وه‌ى که‌سایه‌تى مرۆڤه‌کان یان بۆ دروستکردنى سیستمکى ئه‌خالقى و ویژدانى ک ه بتوانێت نه‌جه‌سته‌ى ژنێک بکات ه کۆیله و ب��ازرگ��ان��ى پێوه بکات نه خیانه‌ت له کۆمه‌ڵگ ه بکات. ره‌ی�����ان ع���وس���م���ان ،وه‌ک ت��وێ��ژه‌رێ��ک��ى کۆمه‌اڵیه‌تی پێیوایه ئهوه زیاتر په‌یوه‌ندى به دنیاى رۆشنبیرى هه‌ی ه به‌تایبه‌تى له‌ناو گ��ۆڤ��اره‌ک��ان که دنیایه‌ک ه که‌متر ئیش له‌سه‌ر فکر ده‌کات و ئه‌مه‌ش له غیابى نه‌بونى خه‌مێکى مه‌عریفى گه‌وره‌ی ه ک ه بتوانێت ل ه واقیعى کۆمه‌ڵگادا کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات ،چونک ه ئه‌مڕۆ خه‌ڵک تۆراوه له خوێندنه‌وه‌ى گۆڤار و شته‌کان ل ه به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ئهو ئه‌قڵ ه ک ه ئاماده‌ی ه و
له گۆڤاره‌کان ئیشده‌کات .واده‌ک��ات ک ه خوێنه‌ر به‌و جۆره بهێنێته‌و‌ه بۆ الى خۆى، جگه لهم ه هیچ بارگراوندى رۆشنبیریان پ��ێ نی ه ته‌نها س�ه‌رن��ج راکێشان نه‌بێت. ئ �ه‌م �هش ئ��ام��ان��ج��ى ئ��اب��ورى ل � ه پشت ه و ئامانجى رۆشنبیرى نیه. له‌یال ع �ه‌ب��دواڵ ،به‌رپرسى لقى سلێمانى یه‌کێتى ژن���ان ،ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد زۆر ئاسایی ه ژن به‌کاربهێنرێت له گۆڤار و راگ�هی��ان��دن�ه‌ک��ان ،چونک ه ژن��ان قسه‌یان له‌سه‌ر نهکردوه تا ئێستاش که‌س به‌رامبه‌ر ب �ه ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى ن���اوى ل���هو گ��ۆڤ��اران � ه سکااڵى نه‌هێناوه‌ته الى ئێمه .بۆی ه ل ه رێکخراوه‌که‌ى ئێمه نه‌بووه‌ت ه کێشه ،بهاڵم ئه‌گه‌ر ژن��ان بۆ مه‌به‌ستێکى بازرگانى به‌کاربێت ئ �هوه قسه‌ى له‌سه‌ر دهکهین و هه‌ڵوێستمان دهبێت.
توانج و پێشبڕکێى پیاوان ژنانى شۆفێر بێزار ده‌کات
«زیاتر ل ه ( )25035ژن مۆڵه‌تى شۆفێریان هه‌ی ه که‌مترین ئاماده‌کار ئااڵ به‌رزنجى هه‌رچه‌ند ه رێ��ژه‌ى شۆفێرى ژنان رۆژ ب ه رۆژ ل ه زیادبووندای ه و ژماره‌یه‌کى ب �ه‌رچ��او ل � ه ژن��ان و کچان مۆڵه‌تى ش��ۆف��ێ��ری��ان ده‌رک�����ردو ه و خ��اوه‌ن��ى ئۆتۆمبێلى خۆیانن ،بهاڵم ئهوان بێزارى خۆیان به‌رامبه‌ر به هه‌ندێک ل ه پیاوان ده‌رده‌بڕن .ژنان ل ه راپۆرتێکى (چهتر)دا باس ل ه بونى چه‌ندین کێش ه ده‌که‌ن ک ه رووبه‌ڕویان ده‌بێته‌وه.
به‌ناز ( )23ساڵ ماوه‌ى ( )3ساڵه مۆڵه‌تى شۆفێرى ده‌رک��ردوه ،پێیوایه «هێشتا ئێمه‌ى ژنان له کاتى لێخوڕینى ئۆتۆمبێل توشى کۆمه‌ڵێک کێشه وگرفت ده‌بین و ناتوانین به ئازادانه وه‌ک پیاوان شۆفێرى بکه‌ین». ئ �هو ن��م��وون�هى ب���هوه ه��ێ��ن��ای�هوه «ل �ه کاتى لێخوڕین له هێلی خێرا هه‌ندێک شۆفێرانى پیاوان رێگاناده‌ن پێشیان بکه‌ویت و توشى چه‌ندین توانج و قسه‌ى نابه‌جێ ده‌بینه‌وه«. ئاشنا ( )31ساڵ کچێکى تر بوو له‌باره‌ى ت��وان��ج��ى پ��ی��اوان وت���ى :ئ �ه‌گ �ه‌ر لێخوڕینى ئۆتۆمبێل بۆ پیاوان جارێک زه‌حمه‌ت بێت، ئهوه بۆ ژنان چه‌ندینجار زه‌حمه‌ته ،چونکه جگه له قه‌رباڵغى ناوشار و زۆرى ئۆتۆمبێل، بێزارمان ده‌ک��هن ،بۆ ئێمه‌ى ژن��ان توانجى پیاوان و پێشبڕکێ ئۆتۆمبێله‌کان له‌گه‌ڵمان زیاتر واده‌کات له لێخوڕینى ئۆتۆمبێل بێزار بین ،ئاشنا هۆکارى ئهو دیارده‌یه بۆ که‌مى ئاستى رۆشنبیرى به‌شێک ل�ه پ��ی��اوان و کوڕان ده‌گه‌ڕێنته‌وه که تا ئێستا به‌الیه‌نه‌وه
رووداویش ده‌خوڵقێنن»
ئاسایی نیه ژنان ئۆتۆمبێل لێبخوڕن. کێشه‌یه‌کى ترى ژنانى شۆفێر ،رێگاى دوور و گه‌شتى نێوان شاره‌کانه ،به‌جۆرێک وه‌ک خۆیان باسى ده‌ک�هن ئ�هوان ناتوانن به‌ته‌نیا س�ه‌ف�ه‌ر ب��ک�هن ب��ۆ رێ��گ��اى دوور .نه‌رمین ( )35ساڵ که ماوه‌ى ( )4ساڵه شۆفێره، له‌باره‌ى ده‌رچونى به ته‌نیا بۆ رێگاى دوور باسى له‌وه‌کرد لێره هێشتا بۆ ژنان زووه له شارێکه‌وه بۆ شارێکى تر به‌ته‌نیا ب��ڕوات، ئه‌گه‌رچى لهو بڕوایه‌دام که‌سوکارم رێگام لێناگرن ،بهاڵم ئهو جورئه‌ته‌م نیه و ناتوانم به ته‌نیا بۆ رێگاى دوور بڕۆم .نه‌رمین ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو زۆرج��ار ئه‌گه‌ر کارێکى گرنگم هه‌بێت که‌سێکى نزیک لهگهڵ خۆم ده‌به‌م، ئه‌گه‌ر رێکنه‌که‌وت ،ناچارم به ئۆتۆمبێلى کرێ سه‌فه‌ر بکه‌م ،له‌بیریش نه‌که‌ین ئێمه هێشتا له کۆمه‌ڵگایه‌کى داخراو ده‌ژین. ئ�ه‌م��ی��ره ( )29س��اڵ ک �ه م���اوه‌ى ساڵێکه شۆفێره ،ئهو س�ه‌ره‌ڕاى ئهو گیروگرفتانه‌ى دێته رێگاى ژن ،له رێگا دوره‌ک���ان هه‌ر سه‌فه‌ر ده‌کات لهوبارهوه ئه‌وه‌ی وت :به‌هۆى ئ���ه‌وه‌ى دای���ک و ب��اوک��م ن �ه‌م��اوه ن��اچ��ارم زۆرب����هى ک��اره‌ک��ان خ��ۆم ئه‌نجامى ب��ده‌م، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له رێگایه‌کى دووریش بێت، لهگهڵ ئه‌مانه‌ش ره‌چاوى هه‌ستیارى رێگاکه ده‌که‌م که بۆ ژن زه‌حمه‌ته ،بۆ ئه‌مه‌ش کاتى گونجاو سه‌فه‌ر ده‌ک�ه‌م و لهگهڵ کاروانى زۆرى ئۆتۆمبێل به‌ڕێگادا ده‌ڕۆم. دڵپاک ته‌مه‌ن ( )27ساڵ له‌باره‌ى شۆفێرى ژنان و ئهو ترسه‌ى هه‌یه‌تى له رێگاى دوور وتى :هه‌روه‌ک چۆن له ناوشار ئۆتۆمبێل لێده‌خوڕم به‌هه‌مانشێوه بۆ ده‌ره‌وه‌ى شاریش ل �ه‌الم ئاساییه ،به‌ته‌نها زۆرج���ار سه‌فه‌رى
دهۆک-م کردوه. تێکچوونى ئۆتۆمبێل و نه‌بوونى شوێنێکى تایبه‌ت بۆ چاکردنه‌وه‌یان کێشه‌یه‌کى ترى شۆفێرى ژنه ،له‌وباره‌یه‌وه خه‌دیجه ئه‌حمه‌د ( )27س���اڵ ئ���ام���اژه‌ى ب�����هوهدا «ئ �ه‌گ �ه‌ر ئۆتۆمبێله‌که‌مان تێکچوو ناتوانین بۆ چاکردنه‌وه روو له ناوچه پیشه‌سازییه‌کان (سناعه) بکه‌ین ،بۆیه زۆرج��ار ناچارین داوا له که‌سه نزیکه‌کانمان بکه‌ین بۆ چاکردنه‌وه ،هه‌ندێک جاریش ئهو که‌سه کارى خۆی ههیه ،ئهو کاته ئێمه په‌کمان ده‌که‌وێت ،بۆیه پێویسته ناوچه‌یه‌کى تایبه‌تى پیشه‌سازى ئه‌گه‌ر بچوکیش بێت بۆ ژنان هه‌بێت و باژنانیش فێرى چاککردنه‌وه‌بن». ع�ه‌م��ی��د ع �ه‌ب��دول��ق��ادر س��دی��ق ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى راگ �هی��ان��دن��ى ه��ات��وچ��ۆى ه��ه‌رێ��م ئ���هوهی خسته‌ڕوو شۆفێرى ژنان لهم ماوه‌ى دوایی رێ���ژه‌ک���هی���ان زۆر ب���ه‌رزب���وه‌ت���هوه و ئێستا کوردستان جیاوازییه‌کى ئه‌وتۆى نیه لهگهڵ واڵتانى تر له رووى زۆرى ژنانى شۆفێر n ،ژنان توڕه‌ن له‌فشاره‌کانی پیاوان فۆتۆ :ئینته‌رنێت له هه‌رێمى کوردستان زیاتر له ()25035 ژن مۆڵه‌تى شۆفێریان ده‌رک���ردوه و له‌وانه ج��وان عه‌لى ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵتى له‌باره‌ى و ه��اوس�ه‌ره‌ک��ان��ی��ان ئۆتۆمبێل لێناخوڕن، نزیکه‌ى ( )65ژن مۆڵه‌تى تایبه‌تیان ههیه گرفتى ژنان له کاتى شۆفێرى پێیوایه هه‌ر به شتێکى نامۆى ده‌زان��ن و پێیانوایه ژن بۆ گواستنه‌وه‌ى که‌لوپه‌لى هاواڵتى و شان هه‌نگاوێکى پێشکه‌وتنى کۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌تى وه‌ک پیاو ناتوانێت ئهوکاره بکهن ،بهاڵم به‌شانى پیاوان کارده‌که‌ن و بونه‌ته‌وه هۆى له کۆمه‌ڵگاکانى رۆژهه‌اڵت به کوردستانى رۆژ ب����ه‌ڕۆژ ژم����اره‌ى ژن��ان��ى ش��ۆف��ێ��ر له ک�ه‌م��ک��ردن�ه‌وه‌ى به‌شێک ل�ه ئه‌رکه‌کانى خۆشمانه‌وه سه‌ره‌تا رووب �ه‌ڕوى ئاسته‌نگى و زیادبووندایه ،که‌چى دی��ارده‌ى توانج لێدان ناو خێزان ،پێشبینیش ده‌که‌م ئهو رێژه‌یه له ب �ه‌رب �ه‌س��ت ده‌ب��ێ��ت �هوه ،کاتێک سه‌ته‌الیت هه‌رماوه .ئهو توێژهره ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد و مۆبایل ب�هو شێوهیه پ �ه‌ره‌ى سه‌ند چه‌ند ئ �هو مهسهلهیه به‌تێپه‌ڕبوونى ک��ات کاڵ زیادبووندا بێت. عه‌مید عه‌بدولقادر ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد :کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى لێکه‌وته‌وه ،چه‌ندین ده‌بێته‌وه ،به مه‌رجێک له رێگاى ده‌زگاکانى کارمه‌ندانى هاتوچۆ زۆر له شۆفێرى ژنان دی����ارده‌ى ت��ر ل�ه کۆمه‌ڵگاکه‌مان سه‌ره‌تا راگ�هی��ان��دن و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى رازین و ئهوان که‌مترین رووداوه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،به‌قوربانیدان ده‌ستى پێکردوه ،لێخوڕینى مه‌ده‌نى تاکه‌کان هۆشیار بکرێنه‌وه ،ژنانیش چونکه له‌کاتى لێخوڕین هێمن و له‌سه‌ر خۆن ئۆتۆمبێلیش ل �ه‌الی �هن ژن��ان �هوه هه‌ندێک سڵ لهو جۆره ره‌فتارانه‌ى پیاوان نه‌که‌نه‌وه و که‌س به‌تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى خوشک و دایک به‌رده‌وام بن له شۆفێرى خۆیان. و پابه‌ندى رێنماییه‌کانى هاتوچۆن.
گه‌نجێکی کورد یه‌که‌مى کوردستان و سێیه‌مى ئێرانى له پاسکیل‌سواریدا به‌ده‌ست هێناوه ئاماده‌کار
کارزان تاریق ل��ه‌م دی�����داره‌دا ع��ام��ر گوڵى، گ�هن��ج��ێ��ک��ى پ��اس��ک��ی��ل س����واره‌ى رۆژهه‌اڵتى کوردستان ک ه چه‌ندین پله‌ى به‌رزى ل ه سه‌ر ئاستى ئێران ب�ه‌ده‌س��ت هێناوه ،ئ��ام��اژ ه بهوه ده‌کات پێویست ه پاسکیل سوارى به شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌کى به‌کار بهێنرێت، چونک ه ل� ه روى ته‌ندروستى و ژینگه‌ییه‌و ه زۆر گرنگ ه بۆ کۆمه‌ڵگا.
چهتر :چۆن ده‌ستت به پاسکیل سوارى کرد؟ له ساڵى ( )2004له به‌شى پاسکیلىشاخ ،ده‌ستم کردوه به پاسکیل سوارى. ه��ۆ و چونایه‌تیه‌که‌شى ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ گ��رێ��دراوى ئهو وه‌رزش �ه به سروشت و شاخه‌وه ،چونکه خۆم زۆرم حه‌ز ل ه سروشت و شاخ بوو ،بۆیه ئهو وه‌رزشه‌م ه �ه‌ڵ��ب��ژارد ت��اوه‌ک��و ل��ه‌الی��ه‌ک بتوانم سروشتى شاخه‌کانى کوردستان ببینم و له‌الیه‌کى تریش له پێشبڕکێکانى ئهو ورزشه‌دا به‌شدارى بکه‌م. چهتر :چه‌ند خه‌اڵتت له ئاستى ئێران و کوردستان به ده‌ست هێناوه؟ دواى یه‌ک ساڵ ئه‌زموونى پاسکیلسوارى لهگهڵ چه‌ند پاسکیل سوارێکى تر به‌رده‌وام به‌شدارى پێشبڕکێکانى ئێران بووین .به هۆى ئه‌وه‌ى که تواناى مادى بۆ ب�هش��دارى له پێشبڕکێکان خۆمان دابینمان ده‌کرد و هیچکه‌س یارمه‌تى ن���ه‌ده‌دای���ن ،دواى دوو س��اڵ توانیمان بگه‌ینه ئاستێکى ب��اش ک�ه پاسکیل س���وارى ش��اخ ب��ی��ن .ل �هو چ�هن��د ساڵه‌ى ئه‌زموونى من له رۆژهه‌اڵتى کوردستان و ئێران زۆر جار پێشبڕکێ ده‌بوو .هه‌ر له سهرهتاوه له رۆژهه‌اڵتى کوردستان تا ئهم سااڵنه‌ى دوای��ى یه‌که‌م که‌سى پاسکیل سوارى شاخ بووم و له ئاستى ئێرانیشدا یه‌ک جار پله‌ى سێیه‌مم ب ه ده‌ست هێنا و چه‌ندین جارێش پله‌کانى چ���واره‌م ت��ا ده‌ی�ه‌م��م ب�ه‌ده‌س��ت هێناوه و چه‌ند جاریش بۆ که‌مپى تیمى نه‌ته‌وى
پاسکیل سوارى شاخى ئێران بانگهێشت کراوم. چهتر :جیاوازى وه‌رزشى پاسکیل سوارى و وه‌رزشه‌کانى دیکه چۆن ده‌بینی؟ به هۆى ئه‌وه‌ى که ئهم وه‌رزشه له زۆربابهتدا به که‌ڵک دێت و بۆ ته‌ندروستى باشه هه‌ڵمبژاردووه .رهنگه وه‌رزشه‌کانى دیکه‌ش بۆ ته‌ندروستى باش بن ،بهاڵم ئ��ه‌م وه‌رزش����ه ئ��ه‌وه‌ن��ده ق��ازان��ج��ى هه‌ی ه ک�ه ب�ه دڵنیاییه‌وه ده‌ڵ��ێ��م (وه‌ک���و راى شه‌خسی) به‌که‌ڵکترین وه‌رزشه .ده‌توانم قازانجه‌کانى ئهم وه‌رزشه له چه‌ند خاڵى جیاواز دا بهێنمه‌وه .له جیهانى مۆدێرنى ئه‌مڕۆ پاسکیل وه‌ک��و ئامێرێکى زۆر گ��رن��گ س �هی��ر ده‌ک���رێ���ت ،چ��ون��ک�ه ب ه کارهێنانى ئهم ئامێره له کومه‌ڵگادا ب ه شێوه‌ێکى گشتگیر ،ده‌توانێ زۆرێک له نه‌خۆشیه‌کان که‌م بکاتهوه .وه‌کو نه‌خۆشیه‌کانی (دڵ ،شهکره ،زه‌ختى خوێن ،رۆن ،قه‌ڵه‌وى ،خه‌مۆکى و... هتد) .ئهم نه‌خۆشیانه که ناویان هاتووه له کۆمه‌ڵگاى ک��ورده‌وارى دا زۆرترین رێ���ژه‌ى ت��ووش ب��ووى ههیه و ده‌کرێت به ساکارترین شیوه کۆمه‌ڵگایه‌کى ته‌ندروستمان هه‌بێت .هه‌روه‌ها پاسکیل س�����وارى ده‌ت���وان���ێ���ت ک��ێ��ش �هى ق��ورس��ى ترافیک له کوردستان تا ئاستێکى ب��اش ب��ب��ات و ئ �ه‌م �هش دی��س��ان دهبێت ه هۆى ئه‌وه‌ى که هه‌م پیسایى هه‌وا که‌م بێتهوه و ه �ه‌م رێ���ژه‌ى خ�ه‌رج��ى به‌نزین که‌متر بێتهوه ،دواجار تووش بووان به‌و نه‌خۆشیانه‌ى که به هۆى پیسایى هه‌واو‌ه دروس��ت دهبێت ک�ه‌م ده‌ب��ن �هوه .وه‌رزش��ى پاسکیل س��وارى شاخ له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ل ه سروشته زۆرترین داهاتى بۆ مرۆڤ له بوارى ده‌رونى و جه‌سته‌ییه‌وه ههیه .تا چ راده‌یه‌ک وه‌رزش و سرووشت پێکهوه بن داهاتى ئهو وه‌رزشه بۆ له‌ش زۆرتره و ئه‌مه‌ش له یه‌کێک له لێکۆڵینه‌وه‌کانى زان���ک���ۆی���ه‌ک���ى ئ���ه‌م���ری���ک���ادا ه���ات���ووه ک �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر وه‌رزش��ێ��ک له سروشتدا ئه‌نجام بدرێت که‌ڵکى بۆ وه‌رزشکار زۆرت���ره .ئ�ه‌م سێ خاڵه وه‌ک��و داهاتى کۆمه‌اڵیه‌تى و پێوه‌ندى ئ �ه‌م وه‌رزش �ه به کۆمه‌ڵگا و سروشت ،ده‌رده‌خ��ا که پاسکیل سوارى له ژیانى مۆدێرن تا چ
ئاستێک گرنگه. ب��ه‌الى م��ن�هوه ه�ه‌م��وو وه‌رزش��ه‌ک��ان ل ه روانگه‌ى پرۆفێشناڵیه‌وه گرنگن ،بهاڵم ئ���ه‌وه‌ى ک�ه وه‌رزش���ى پاسکیل س��وارى ب�ه‌الى منهوه گرنگتر ده‌ک��ات داهاتى کۆمه‌اڵیه‌تى ئهم وه‌رزشه‌یه. چهتر :ئاستى پاسکیل س��وارى باشور به‌رامبه‌ر رۆژهه‌اڵت چۆن ده‌بینى؟ ل �ه دوو روان��گ��هوه ئ �ه‌م بابهته شىدهک����ه‌م����هوه ،ی���ه‌ک���ه‌م ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ى و دووه������ه‌م وه‌رزش������ى پ��رۆف��ی��ش��ن��اڵ. ی��ه‌ک��ه‌م :پاسکیل س����وارى ل �ه ب���وارى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه له باشوورى کوردستان به داخ �هوه زۆر رێگاى پێ نادرێت و ئ�ه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ سیاسه‌ته‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان که لهم ب���واره‌دا ک��ارى ن �ه‌ک��ردوه .الى خه‌ڵکى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان پاسکیل وه‌ک��و ئامێرى یارى مندااڵن سه‌یر ده‌کرێت و بۆیه ه�ه‌ر ک�ه‌س بیه‌وێت له پاسکیل ک �ه‌ڵ��ک وه‌رب��گ��رێ��ت ل �ه ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ادا وه‌کو منداڵێک سه‌یر ده‌کرێت ،ئه‌مه‌ش دهبێته هۆى په‌ره‌نه‌سه‌ندنى ئهم وه‌رزشه له کۆمه‌ڵگا .به داخ��هوه له باشورى کوردستان خه‌ڵک لهگهڵ پێشوه‌چوونى ژی���ان���ى م���ۆدێ���رن ک���ه ل���ه ره‌واڵ���هت���دا خێراییه‌کى زۆرى پێوه دیاره هاوسه‌نگ به‌ره‌و پێشهوه ناڕۆن ،ژیانى مۆدێرن له باشور ژیانێکى به ره‌واڵ �هت مۆدێرنه. ب����هاڵم ئ���ه‌گ���ه‌ر س���هی���رى رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان بکه‌ین ت��ا راده‌ی���ه‌ک ئهم کۆسپه که‌متره و هۆیه‌که‌شى ئهوهیه که راگه‌یاندنه گشتیه‌کان لهم بابه‌ته‌دا رۆڵ ده‌گ����ێ����ڕن ،ب����هاڵم ل���ه ب��اش��ورى کوردستان راگه‌یاندنه‌کان هه‌وڵێکیان بۆ ئهو بابه‌تانه نه‌داوه. دووه‌م :له روانگه‌ى وه‌رزشى پرۆفیشناڵه‌وه ئێران به‌گشتى زۆر پێشکه‌وتووه ،بهاڵم ل��ه ئ��اس��ت��ى رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان به ه��ۆى سیاسه‌تى ن��اوه‌ن��دى کۆمارى ئیسالمى و ت��اڕاده‌ی��ێ��ک گ�هن��ده‌ڵ��ى، رێگرى کراوه له پێشکه‌وتنى پاسکیل س���وارى ،ه �ه‌رچ �هن��ده ل �ه م���اوه‌ى چه‌ند ساڵى رابردوو به هۆى هه‌وڵ و ته‌قه‌الى زۆرى پاسکیل س��واران��ى رۆژه���ه‌اڵت، ئهم وه‌رزش�ه تا راده‌ی �ه‌ک پێشکه‌وتووه
سازان تۆفیق خوێندکارێکی زانکۆ ئاماژ ه بۆ ئهو ه ده‌کات ک ه خراپی په‌یوه‌ندی خوشک و برا ل ه ئه‌ستۆی کوڕاندای ه و پێشوای ه چه‌مکی (هێز و شه‌ره‌ف) ب�ه‌س�ه‌ری��ان��دا زاڵ���ه ،توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تیش جه‌ختده‌کاته‌و ه ک ه دهبێت ئاستی هۆشیاری تاکه‌کان به‌رز بکرێته‌و ه و جیاوازی ره‌گه‌زی نه‌هێڵرێت.
ک��وردس��ت��ان ع�ه‌ل��ی ،خوێندکاری زانکۆ پێیوایه خراپی په‌یوه‌ندی نێوان خوشک و برا دهگهڕێتهوه بۆ کلتوری کۆمه‌ڵگای ک��وردی و جه‌ختیکرده‌و‌ه «خراپی داب و نه‌ریت ئهو جیاوازی‌ه زۆره‌ی دروست کردوه له نێوان کوڕ و کچدا ،زۆر کات کچ به که‌متر سه‌یر ده‌کرێت ئه‌مه‌ش واده‌کات برا به هه‌موو شێوهیهک زاڵ بێت به سه‌ریدا و له هه‌موو هه‌ڵسوکه‌وتێکی بکۆڵێته‌وه«. کچانیش ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن که خراپی ئهو پهیوهندییه ده‌گڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی هه‌میش ه کچ به الواز سه‌یر ده‌کرێت ،سۆزان که‌مال، لهوه ده‌وێت که به‌شێکی هۆکاره‌کان خێزان ه که قوربانی داب و نه‌ریتێک‌ه و ئاینیش ک��اری��گ�ه‌ری زۆری ه�هی�ه ک�ه وای��ک��ردوه کچ ههمیشه به الوازی سه‌یر بکرێت و ل ه خێزاندا کوڕ به کۆڵه‌که‌ی ماڵ بزانرێت، ناوبراو ،ئه‌وه‌شى وت :ئهمه وایکردوه کوڕان نه‌ک هه‌ر پشت به خوشکه‌کانیان نه‌به‌ستن وه‌ک هاوڕێبن ،به‌ڵکو ههمیشه خۆیان ب ه به‌رپرسیار و گه‌وره‌تر له‌وان ببینن.
9
ئهو کاته‌ى خۆشه‌ویستى کرای ه ناموس ،له‌خاچدرا uبرۆژان تاتانى
n
ه کاتى پێشبڕکێدا عامر ل
له هه‌مانکاتدا له باشورى کوردستان هه‌مان ره‌وش ههیه و پاسکیل سوارى له بوارى پرۆفیشناڵه‌وه زۆر که‌م پێش ک���ه‌وت���ووه .ه �ه‌رچ �هن��د دی��س��ان ل��ێ��ره‌ش ده‌بێ رێز له هه‌وڵ و ته‌قه‌الى پاسکیل
ه ئه‌رشیفی عامر گوڵییه‌و ه ل
سوارانى باشورى کوردستان به تایبه‌ت کچه پاسکیل سواره‌کانى یانه‌ى نه‌ورۆز بگیردرێت که لهم بارودۆخه‌دا بوونه‌ت ه جێگا دڵخۆشکه‌رى پێشکه‌وتنى ئهم وه‌رزشه.
«کوڕان چه‌مکی هێز و شه‌ره‌ف به‌سه‌ریاندا زاڵه» ئاماده‌کار
ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
کارا
په‌یوه‌ندى هاوڕێیانه‌ى نێوان خوشک و براکان
محه‌مه‌د یه‌حیا ،فه‌رمانبه‌ر له وه‌زاره‌ت��ی پێشمهرگه ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات له ئێستادا په‌یوه‌ندی خوشک و برا باشتره له جاران به‌هۆی ب�ه‌رزب��وون�هوهی ئاستی هۆشیاری خ���ه‌ڵ���ک و وت�����ی :وه‌ک ک��وڕێ��ک هه‌ندێکجار وه‌ک برا و جاریش ههیه وه‌ک ه���اوڕێ له چ��اره‌س�هرک��ردن��ی کێشه‌کاندا ه��اوک��اری خوشکه‌که‌م ده‌ک �ه‌م و پێموای ه ه�ه‌م��وو کاتێک ناتوانی وه‌ک ه��اوڕێ مامهڵه بکه‌یت ،ه��ۆک��اری الوازی ئهو په‌یوه‌ندیه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ بوونی شه‌رم ل ه کچاندا به‌هۆی ئهو داب و نه‌ریته‌ی بۆمان ماوه‌ته‌وه ،بهاڵم به‌گشتی ئێستا جیاوازی ههیه لهگهڵ سااڵنی رابردوو. دایکان ،قسه لهوه ده‌که‌ن که به‌هێزکردنى په‌یوه‌ندنى خوشک و برا دهگهڕێتهوه بۆ خێزان و دهبێت دایک و باوک ئهو رۆڵه بگێڕن. کوێستان که‌مال ،خاوه‌نی دوو منداڵه و پێیوایه باشی و خراپی په‌یوه‌ندییه‌کانی خوشک و برا دهگهڕێتهوه بۆ په‌روه‌رده‌کردنی خێزان و جه‌ختده‌کاته‌و‌ه «خێزان به‌تایبه‌ت دایک و باوک کاریگه‌ری زۆریان ههیه له‌سه‌ر ئهو په‌یوه‌ندی‌ه و پێویسته هاوسه‌نگی له نێوان منداڵه‌کانیاندا بپارێزن و که‌س ب ه که‌متر سه‌یر نه‌کرێت ،به‌و شێوهیه ده‌توانرێت ئهو په‌یوه‌ندی‌ه به‌ره‌و باشتر ببرێت و خوشک و برا وه‌ک هاوڕێ هاوکاری یه‌کتربن». پ�ه‌روی��ن ح�ه‌س�هن ،ت��وێ��ژه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی ئاستی ئ �هو پهیوهندییه ده‌گ��ێ��ڕێ��ت�هوه بۆ ژی��ن��گ �هی ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ی و پ�����ه‌روه‌رده‌ی خێزانی و رایده‌گه‌یه‌نێت :پته‌وی و الوازی ئ�هو په‌یوه‌ندی‌ه ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ په‌یوه‌ندی کۆمه‌اڵیه‌تی ژینگه و ئهو خێزانه‌ی تیایدا پ����ه‌روه‌رد‌ه ده‌ب��ی��ن ،ک�ه ل�ه خێزانێکه‌و‌ه بۆ
گه‌نجان
خێزانێکیتر ده‌گۆڕێت به تایبه‌ت دایک و باوک کاریگه‌ری زۆریان ههیه. ئ���هو ت���وێ���ژهره هیما ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ش ده‌ک���ات پیاوساالری هۆکارێکی دی��ار و ئاینیش به رێژه‌یه‌کی که‌متر ه��ۆک��اری الوازی ئ �هو پ�هی��وه‌ن��دی�هن و ئ �ه‌وه‌ش��ى وت« :ئێم ه ل�ه کۆمه‌ڵگایه‌کی پ��ی��اوس��االری��دا ده‌ژی��ن ب��ۆی�ه ک���وڕان وای ده‌بینن ک �ه پێویست ه خ��وش��ک�ه‌ک��ان��ی��ان ل �ه س��ای �هی دهس �ه‌اڵت��ی ئه‌واندابن ،ئاینیش تا راده‌یه‌ک کاریگه‌ری ههبووه وه‌ک ئ�هوهی که دوو خوشک ب ه ب��رای�ه‌ک داده‌ن��رێ��ت له میراتیدا ،ئه‌مه‌ش فۆتۆ ئەحمەد قادر واده‌کات کچان هه‌ست به جیاوازی بکهن و nخوشک و برایه‌ک له‌کاتی چونه ده‌ره‌وه‌یاندا کینه‌یان هه‌بێت به‌رامبه‌ر براکانیان». وه‌ک برای خۆیان ده‌بینن که ئه‌مه‌ش ل ه وای��ک��ردوه ک��وڕان پشت به خوشکه‌کانیان رۆشنا محه‌مه‌د ،کچی ماڵه‌وه‌ی‌ه و پێیوای ه گرنگی برای خۆی که‌م دهکاتهوه .کاوه ،نه‌به‌ستن و هاوکاریشیان نه‌بن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خراپی ئهو په‌یوه‌ندی‌ه کوڕانن ،هۆکاره‌که‌شى له درێژه‌ى قسه‌کانیشیدا به ئه‌رکی میدیا و کۆمه‌ڵێک چ�ه‌م��ک ب �ه‌س �ه‌ری��ان��دا زاڵ � ه بۆ ئهوه دهگهڕێنێتهوه که کوڕان سه‌رچاوه‌ی رێکخراوه‌کانى ده‌زانێت به‌رنامه‌ی پێویستیان وه‌ک (هێز و ش �ه‌ره‌ف) ،بۆیه زۆر خۆیان هێزن و وتی :له خێزاندا کوڕان سه‌رچاوه‌ی هه‌بێت بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا و لهوه به‌گه‌وره‌تر ده‌زانن که ببن‌ه هاوڕێ بۆ هێزن و بۆیه زۆر جار خراپی ئهو په‌یوه‌ندی ه خوشکه‌کانیان». که‌مبوونه‌وه‌ی ئهم دیارده‌یه. دهگهڕێتهوه بۆ ئهوان ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کچ ب ه فاتیم‌ه ره‌زا ،خاوه‌نی شه‌ش منداڵه و پێیوای ه په‌روین حه‌سه‌ن ،توێژهره کۆمه‌اڵیه‌تییه‌ک ه الواز ده‌بینن ئاماده‌نین وه‌ک هاوتای خۆیان که‌مبوونه‌وه‌ی رێز ،نێوانی خوشک و برای راشیگه‌یاند :الوازی ئهو په‌یوه‌ندی‌ه که ل ه سه‌یری بکهن. خراپتر کردوه و وتى «له سه‌رده‌می ئێمه‌دا چه‌ندین هۆکاره‌و‌ه دێت بێگومان کاریگه‌ری ک���اوه سه‌عید ،خوێندکاری زان��ک��ۆی�ه و رێزێکی زۆر هه‌بوو له نێوان خوشک و برادا خراپی ده‌روونی دهبێت؟ به‌تایبه‌ت له کچاندا، ئه‌ویش هۆکاری الوازی ئهو هاوڕێیه‌تى هه‌بوو و یه‌کتریمان خۆشده‌ویست ،بهاڵم ل ه چونکه هه‌ست و سۆز به‌سه‌ریاندا زاڵ�ه و خوشک و برا و ئهو پهیوهندییه دهگهڕێنێتهوه ئێستادا ئهو رێ��زه که‌م بۆتهوه و گوێ ل ه ههمیشه هه‌ست بهوه ده‌کات مافی خوراوه، بۆ بوونی سیستمی باوکساالری و ئاماژه گه‌وره‌کان ناگیرێت و بۆیه به ئه‌ندازه‌ی ئهو بهاڵم کاریگه‌ریه‌ک‌ه له کوڕاندا که‌متره. بۆ ئهوه ده‌ک��ات له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست کاته خۆشه‌ویستی له خێزاندا نهماوه و تا ئ���هو ت���وێ���ژهره ،ب���ه‌رزک���ردن���هوهی ئاستی به‌گشتی و ل �ه ک��وردس��ت��ان به‌تایبه‌تی هۆشیاری تاکه‌کان به چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تى دێت به‌ره‌و خراپ بوون ده‌چێت». سیستمی باوک ساالری زاڵه و کوڕانیش کچان ئه‌وه‌شده‌خه‌نه‌ڕوو ،که براکان خۆیان ب ه ده‌زانێت و وتی« :پێویسته ئاستی هۆشیاری بچوککراوه‌ی باوکن له خێزاندا و زۆرترین گه‌ورتر ده‌زانن له خوشکه‌کانیان و ئه‌مه‌ش تاکه‌کان به‌رز بکرێته‌و‌ه و له خێزاندا ئه‌رک ده‌سه‌اڵتیان ههیه و زۆرکات وه‌ک به‌رپرسی به هۆکارێک ده‌زانن بۆ نه‌بوونى هاوڕێیه‌تى و مافه‌کانیان بۆ دیاری بکرێت و جیاوازی خوشکه‌کانیان مامهڵه ده‌ک���هن ئه‌مه‌ش و په‌یوندییه‌کى دروست له نێوانیاندا .سیما له نێوانیاندا نه‌هێڵرێت تا هه‌ست به هاوتابوون په‌یوه‌ندی نێوانیان تێک ده‌دات ،ناوبراو، ئ �ه‌ح��م �ه‌د ،خ��وێ��ن��دک��اری زان��ک��ۆ ،جه‌خت بکهن به‌و شێوهیه په‌یوه‌ندیه‌ک‌ه زۆر ئاسایی ئه‌وه‌شى وت :هه‌ندێک جاریش کچان ل ه له‌مه‌ده‌کاته‌و‌ه ک�ه« :ج��ی��اوازی ره‌گ �ه‌زی دهبێت». ده‌ره‌وه‌ی خ��ێ��زان�ه‌ک�هی خ��ۆی��ان که‌سێک
u
خۆشه‌ویستى ئ���هو م��ۆڕاڵ �ه رۆح��ی �هی �ه ک ه کانگاى ژیان‌ه و مرۆڤه‌کان له‌سه‌ر بنگه‌ى هه‌بوونى خۆشه‌ویستى ده‌ژی��ن و هه‌موو ئهو په‌یوه‌ندیانه‌ى له هه‌بووندا ژیانى لێ پێکهاتون له کانى خۆشه‌ویستیه‌و‌ه هه‌ڵقواڵون .یه‌که‌مین خۆشه‌ویستى که مرۆڤ له دواى له‌دایکبوونى هه‌ستى پێده‌کات به‌رامبه‌ر دایک و باوکه، له دروستبوونى ئهم خۆشه‌ویستیه‌و‌ه ئیدى ل ه ناخماندا خۆشه‌ویستى له‌دایک دهبێت و ب ه خۆشه‌یستى خوشک و ب��را ف���راوان دهبێت. کهواته یه‌که‌م هه‌ستى خۆشه‌ویستى له‌ناو خێزانه‌و‌ه ده‌ست پێ ده‌کات .بۆیه له شیته‌ڵ ک��ردن��ى پ�هی��وه‌ن��دى ن��ێ��وان خوشک‌و ب��را ل ه خێزاندا ده‌توانین دوورکه‌وتنه‌و‌ه له ئه‌خالقى خۆشه‌یستى له ن��او سیستمى پیاوساالریدا تێبگه‌ین .چ��ۆن ب��وو خۆشه‌ویستى گه‌یشت ه ئ �هو ئاسته‌ى که راسته‌قینه‌کانى بتوێته‌و‌ه له‌ناو راستى کۆمه‌ڵگاى پیاوساالریدا؟ له کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تیدا ه���ه‌روه‌ک چۆن ی �ه‌ک �ه‌م خۆشه‌ویستیمان ل �ه خ��ێ��زان��دا ناسى ب��ۆ یه‌که‌مجاریش ل �ه خ��ێ��زان��دا خیانه‌تمان ل��ه خ��ۆش�هوی��س��ت��ى ک����رد ،ئ���ه‌م خ��ی��ان�هت�هش ب �ه ب �هن��ام��وس��ک��ردن‌و ب �ه م��وڵ��ک ک��ردن��ى خۆشه‌یستیه‌و‌ه هات لهالیهن رامانى پیاوێتى ل ه کۆمه‌ڵگاى پیاوساالریدا. به به‌ناموسکردنى ئهو دایکه‌ى خۆشه‌ویستى به‌مرۆڤ ناساند‌و ل �هوهوه له رۆح��ی مرۆڤدا خۆشه‌ویستى ل�ه‌دای��ک��ب��وو ،به‌ناموسکردنى ناسنامه‌ى خوشک که ئهو خۆشه‌ویستیه‌ی‌ه ک ه مرۆڤ دووه‌مجار ده‌یناسێت ،سه‌ره‌تایه‌ک بوو بۆ دروستبوونى سیستمى بنه‌ماڵه‌ى دیکتاتۆر و بنگه‌یی دروستبوونى هییه‌رارشیک و ده‌سه‌اڵت له ژیانى مرۆڤه‌کاندا .به‌م ره‌نگه‌ش خ��ێ��زان ب���ووه ده‌وڵ�هت��ۆک�هی�ه‌ک��ى ب��چ��وک بۆ به‌ڕێوه‌بردنى توندوتیژى‌و سیاسه‌تى دیکتاتۆرى له‌ناو بنه‌ماڵه‌دا .له راستیدا خۆشه‌ویستى نێوان خوشک‌و برا ئهو خۆشه‌ویستی‌ه خوێنی‌ه پاک ه دوور له به‌رژه‌وه‌ندى تاکه‌که‌سیی‌ه که دوور‌ه ل ه هه‌موو یارییه‌کى ناپاک له‌ناو مرۆڤه‌کاندا، ئهو هاوڕێیه‌تیه‌ی‌ه که نه‌ک ته‌نها به په‌یوه‌ندى رۆحى نێوان دوو که‌سایه‌تى سازگار به‌ردى بناخه‌ى دان����راوه ،به‌ڵکو به پ��ی��رۆزى دایک و خوێنى گرێدانى ئه‌وین دروس��ت��ب��ووه .ئهم خۆشه‌ویستی‌ه پیرۆزه‌ى که زۆربه‌مان پێماندراو‌ه لهالیهن دایکهوه کاتێک به‌موڵک ده‌کرێت، دهبێته ئهو خیانه‌ته‌ى که به‌ده‌نى به ه�ه‌زاران کچى گه‌نجى به‌ره‌و گۆڕستان نارد .کاتێک هه‌موو پیرۆزییه‌کان له کۆمه‌ڵگادا کران ه موڵکى پیا‌و‌و ژنیش له هه‌موو پیرۆزییه‌کانى بێ به‌ریکرا‌و له ن��او چ��واردی��وارى ناموسدا زیندانى ک��را ،ئه‌وینى نێوان مرۆڤه‌کانیش له‌خاچ درا .ئه‌وین کاتێک ده‌بێـت‌ه ئه‌وین ک ه پڕبێت له واتاى ئازادى ،بهاڵم تۆ که که‌سێکى کۆیل‌ه‌و کۆیله‌دار بیت‌و وه‌ک برایه‌ک یان هه‌رکه‌سێک بته‌وێت مرۆڤێک که کردوته‌ت ه کۆیله خ��ۆش��ت ب��ووێ��ت و ناویشى بکه‌یت ه خۆشه‌ویستى ،گه‌وره‌ترین خۆ خه‌ڵه‌تاندنه. چونکه خۆشه‌ویستى له که‌سایه‌تیه‌کى ئازاددا له‌دایک دهبێت .بۆیه چه‌مکى ناموس دیتنى ژن له که‌سایه‌تى خوشکدا به‌واتاى له‌ده‌ستدانى هه‌ستى خۆشه‌ویستی‌و دورکه‌وتنه‌و‌ه له هه‌موو راسته‌قینه‌کانى ژی��ان دێ��ت ،چونکه ئه‌گه‌ر مرۆڤێک هه‌ستى خۆشه‌ویستى له ناخدا نه‌بێت ئه‌وا بوونى نییه. من کاتێک له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ژنم ،موڵکو ناموسبم، ئه‌وکات ئهو که‌سه‌ى که له‌من له‌دایکده‌بێت گ�ه‌وره‌ت��ری��ن کۆیله‌ی‌ه و که‌سێک ناتوانێت باسى هه‌بوونى که‌سایه‌تیه‌کى ئازاد بکات ل ه کۆمه‌ڵگادا هه‌تا ژن ئازاد نه‌بێت‌و نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ راستینه‌ى خۆى ،له کۆمه‌ڵگایه‌کدا ک ه ئ����ازادى نه‌بێت خۆشه‌ویستیش نییه ،له بنه‌ماڵه‌یه‌کدا جه‌سته‌یه‌کى به‌موڵک ک��راو هه‌بێت ک�ه ب��ێ ب��ه‌رى کرابێت ل�ه رۆح��ى خ��ۆى ئ��ه‌وا خۆشه‌ویستى، ئ��ازادى ،رۆح له‌خاچ دراون .کهواته ل��ێ��ره‌دا ئ���ه‌وه‌ى ده‌م��رێ��ت و ده‌ک��وژرێ��ت و ده‌سوتێنرێت له‌ژێر ن��اوى ناموسدا ته‌نها خوشک یان ژنێک نییه به‌ڵکو خۆشه‌ویستى و ئ���ازادى و رۆح��ه له کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تیدا .بۆ ئه‌وه‌ى برا ئێمه‌ى خوشک نه‌نێرنه گۆڕستانه‌کان پێویسته هه‌رچى زوتره بنه‌ماڵه‌یه‌کى دیموکرات و که‌سایه‌تیه‌کى ئازاد له کۆمه‌ڵگادا ئ��اوا بکه‌ین ،تا بگه‌ینه ئه‌وینێکى راس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه و رۆحێکى مرۆڤانه.
هونه‌ر و وێژه
اڵح ل ه کارکردنى لهگهڵ هه‌ڵکه‌وت زاهیر په‌شیمانه
ی هه‌ڵکه‌وت زاهیر هیچ خزمه‌ت به‌کورد ناکات» به‌رهه‌مه هونه‌ریه‌کانى ئێستا مۆرکى بێگانه‌ى زیاتر پێوه‌دیاره؟ ـ نکۆڵى لهوه ناکرێت چه‌ندین هونه‌رمه‌ند ه �هی �ه ک��اره‌ک��ان��ی��ان س���ه‌رس���ام ب����وون به بێگانه‌ى پ��ێ��وه‌دی��اره ،ئ �ه‌م �هش ب��ۆ ئ �هوه دهگهڕێتهوه ئه‌زمونى کارکردنمان نیه، بهاڵم له به‌کارهێنانى کلتورى بیگانه‌ش ئ��اس��ت��ى ه��ون �ه‌رم �هن��ده‌ک �ه ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت، ره‌سه‌نایه‌تى هونه‌ر به جل و به‌رگ نیه، پێویسته به میوزیک و به‌رهه‌م کوردایه‌تى بسه‌لمێنین ،لهگهڵ ئه‌وه‌نیم کلتورى بێگانه کۆپیى بکرێته ن��او ه��ون �ه‌رى ک���وردى، ئێستا هه‌ندێک ک�ه‌س کلتورى بێگانه کۆپى ده‌که‌ن ،به‌بى گوێدان به جه‌ماوه‌ر و ه��ون�ه‌رى ک��وردى چه‌ندین هونه‌رمه‌ند ه�هی�ه کلتورى بێگانه ب �هن��اوى خ��ۆی�هوه باڵوده‌کاته‌وه ،دوو کلیپى میوزیکم ههیه دانه‌یه‌کیان له ده‌ره‌وه‌ى واڵته ئه‌وه‌ى تر له ناوه‌وه‌ى کوردستانه ،ئه‌وه‌ى ده‌ره‌وه‌ش له‌پڕ دروستکرا ،ئه‌گینا بیرم له‌وه‌نه‌کردوه‌ته‌وه کلیپى میوزیکى له ده‌ره‌وه‌ى کوردستان بکه‌م. چهتر :ب �ه‌ده‌ر له‌هێنانى کلتورى بێگانه له الیه‌ن هونه‌رمه‌ندانه‌وه به‌شێکى زۆر له کۆمپانیاکانیش دروست بوون هونه‌رمه‌ندى بیانى ده‌هێنن ،لهو باره‌وه رات چیه؟ ـ که‌رتى تایبه‌ت بۆى ههیه ئهو کاره بکات، بهاڵم ئه‌گه‌ر حکومه‌ت هاوکارى هێنانى هونه‌رمه‌ندى بیانى بێت ئ �هوه کارێکى ن�هش��ی��اوه ،هه‌ندێک ل �هو کۆمپانیایانه هونه‌رمه‌ندى زۆر ئاست نزم ده‌هێنن ئهوه بۆ هونهرمهنده کورده‌کان بکرێت باشتره. چهتر :پێناسه بۆ “هونه‌رمه‌ندى کاتى” ههیه؟ ـ ن��اوى نانێم هونه‌رمه‌ندى کاتى ،بهاڵم ده‌کرێت بڵێین به‌رهه‌مى کاتى ،چونکه
پێوه‌رکان له نێوان به‌رهه‌مه‌کانى به‌دى ن��اک��رێ��ت ،ب��هاڵم پ�هی��وه‌ن��دى ب���هوهوه ههیه چاودێرییه‌کى هونه‌ریمان نیه که ئه‌رکى وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى و الوان��ه چاودێرى ب��ۆ ک����ارى ه���ون���ه‌رى داب��ن��ێ��ت ،تائێستا کۆنفرانسێک نهکراوه بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى کاره‌کان تا ئێستا له ههرێم لیژنه‌یه‌ک نیه بۆ به‌دواداچونى کاره هونه‌رییه‌کان، له الی�هن وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى و یه‌کێتى ه���ون���ه‌رم���هن���دان خ �ه‌م��خ��ۆرى ب���ۆ ه��ون �ه‌ر نابینرێت. چهتر :زۆر له کاره‌کانى که‌ناڵ چوار و کۆره‌ک ده‌رده‌که‌وى ،بهاڵم ئهم که‌نااڵنه ره‌خ��ن�هى زۆری���ان ل�ه‌س�هره پێتوانیه ئهمه تۆش ده‌گرێته‌وه؟ ـ له‌وى ده‌وام ناکه‌م ته‌نها گرێبه‌ستم ههیه ل�ه‌گ�ه‌ڵ��ی��ان ،چونکه گ��روپ��ى میوزیک پ �هی��وه‌س��ت ن��ی�ه ب�ه‌ه��ی��چ ک�هن��اڵ��ێ��ک ،له زۆرب����هى ک �هن��اڵ �ه‌ک��ان ک���ارم ک����ردووه و نابێت هونه‌رمه‌ند وابه‌سته بێت به هیچ که‌ناڵێک ئ�هو ره‌خنانه‌ى ده‌گیرێت من ناگرێته‌وه ،به‌ڵکو که‌ناڵه‌که ده‌گرێته‌وه ئهو کارانه‌ى کردومه ره‌خنه‌ى لێنه‌گیراوه و هیچ کاتێک گلله‌یش له کاره‌کانم نهکراوه. چ �هت��ر :ده‌وت��رێ��ت هه‌ڵبه‌ست س���ه‌الح له ک��ارک��ردن��ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه �ه‌ڵ��ک �ه‌وت زاه��ی��ر په‌شیمانه؟ ـ به‌ڵى په‌شیمانم ،له‌سه‌رده‌مى به‌رنامه‌ى (س���ت���ۆدی���ۆى ئ��ه‌س��ت��ێ��ران) ل���ه ک�هن��اڵ��ى (زاگ��رۆس) که ئهو به‌رنامه‌یه بیرۆکه‌ى ته‌له‌فزیۆن ب��وو دوات��ر من و هونه‌رمه‌ند (ئ��ام��ان��ج غ���ازى) و (د.م��ح �ه‌م �ه‌د زازا) و (مامۆستا وری���ا ئ�ه‌ح��م�ه‌د) ده‌ستمان به‌و به‌رنامه‌یه کرد و چه‌ند قۆناغێک تێپه‌رى ،بهاڵم به‌هۆى سه‌رقاڵى (ئامانج
غ��ازى) وازى هێنا و (هه‌ڵکه‌وت زاهیر) هاته شوێنى ئێمه به‌رنامه‌که‌مان زۆر به‌ڕێکوپێکى ب���ه‌رێ���وه‌ده‌چ���وو دوات����ر له کۆتایى به‌رنامه‌که نادادگه‌ریه‌کم بینى که هه‌ڵدێر به‌یه‌که‌م ده‌رچ��وێ��ن��را ،بهاڵم ده‌بوایه بڕیار بۆالى لیژنه گه‌ڕابایه‌ته‌وه، چونکه هه‌ڵکه‌وت زاهیر به راى خۆى هه‌ڵدێرى ده‌رچواند. چهتر :دواى ئ �هو به‌رنامه‌یه هه‌ڵکه‌وت زاه��ی��ر گروپێکى پێکهێنا و دژای �هت��ى تۆیان ده‌ک��رد ،ئێستاش له دژای�هت��ى تۆ به‌رده‌وامن؟ ـ ه �ه‌م��وو ه��ون �ه‌رم �هن��دان ه��اوڕێ��ى منن دژای���هت���ى ک �ه‌س��ی��ان ن��اک��ه‌م ،ب���هاڵم ئ�هو ه��ون �ه‌رم �هن��دان �هى الى ئ���هو ئ��ی��ش��ده‌ک�هن ستایلیان لهگهڵ من جیاوازه بۆیه کاریان بۆ ناکه‌م ،ئهو ستایله‌ى هه‌ڵکه‌وت زاهیر کارى پێده‌کات دروست نیه ،چونکه ئهو ستایله‌ى هیچ خزمه‌ت به کورد ناکات و مۆرکى عه‌ره‌بى پێوه‌یه ،دهبێت پرسیار له هه‌ڵکه‌وت زاهیر بکه‌ین ئهو کارانه چ سودى بۆ کورد ههیه. چهتر :ئێستا په‌یوه‌ندیت لهگهڵ هه‌ڵکه‌وت ههیه؟ ــ دور و نزیک په‌یوه‌ندیم به‌هه‌ڵکه‌وت زاهیره‌وه نهماوه. چ�هت��ر :ب�ه‌ه��ۆى گه‌شتێکت ب��ۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت کۆمه‌ڵێک کێشه‌ت له په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان بۆ دروس��ت ک��را ئهمه چۆن بوو؟ ـ به‌هۆى سه‌رقاڵبونم به‌کارێک له ده‌ره‌وه‌ى واڵت که خه‌ریکى فیستیڤاڵێک بووین، له کاتى ده‌وام��ى ئاساییم له په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان ئاماده‌بووم ،بهاڵم به‌هۆى ئ���ه‌وه‌ى ناوێکم ب�ه‌ه��ان�هی��ان پ��ێ��دۆزی��م�هوه، ئێستا ب �ه ب��ڕی��ارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران
رانن له‌پیشه‌ى دووه‌م
که‌وتوترین بواره‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى عێراقى هونه‌ره» هونه‌رمه‌ندى گۆرانیبێژ زاهیر جه‌الل له ساڵى ()80کانه‌و‌ه گۆرانیبێژه ،وتى :ئێمه به هونه‌ر ناژین و رۆشنبیر نین تا هه‌ڵسه‌نگاندنمان به‌رامبه‌ر هونه‌رمه‌ند و مرۆڤى به توانا هه‌بێت، هونه‌رمه‌ند ده‌بیت خ��ۆى بۆ هونه‌ر ته‌رخان بکات ،نه‌ک له پاڵ هونه‌ردا کارى تر بکات. هونه‌رمه‌ندى شانۆکار هۆرین غه‌ریب باس ل�هوه ده‌ک��ات که ئهو لهگهڵ رێکخراوێک رۆژانه ( )8سه‌عات کار ده‌کات ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت ( )3س�ه‌ع��ات پ��رۆڤ�ه ب��ک��ات .ئهو پێیوایه بۆیه هونه‌رمه‌ند پیشه‌یه‌کى تریش لهگهڵ هونه‌ره‌که‌ى بهڕێوه ده‌ب��ات ،چونکه ه��ون�ه‌ر ب��ژێ��وى ژی���ان داب��ی��ن ن��اک��ات ،بۆیه
هونه‌رمه‌ندانیش ب�ه ش��ێ��وازى جیاجیا کار وتیشى :بۆیه لهم واڵت �ه‌دا هونه‌ر نه‌یتوانیو‌ه ده‌کات ،ئه‌وه‌ى هونه‌ر بۆیان پڕناکاته‌و‌ه خۆیان ببێت‌ه مایه‌ى بژێوى هونه‌رمه‌ندان و هۆکارى دور له کارى هونه‌رى پێویستیه‌کانى ژیان پڕ سیاسى ده‌ستى خستوهته نێو گشت کایه‌کانى دهکهنهوه ،هۆرین ئه‌وه‌شى وت :چاوه‌رێ ناکه‌م کۆمه‌ڵگاوه. به هونه‌ر بژیم ،بهاڵم ئه‌وه‌ى دهڵێت له هه‌موو ده‌ره��ێ��ن�ه‌ر ب���ه‌رزان حامید ،ئ��ام��اژه‌ى ب �هوهدا دونیا هونه‌رمه‌ند پیشه‌ى دووه‌هه‌مى ههیه جگه ک�ه ه��ون�ه‌ر پشتگوێخراوه ،هونه‌رمه‌ندیش هونه‌ره‌که‌ى ،ئهوه راست نیه. ئهوهنده پێداویستى له‌به‌رده‌ست نییه گرنگى ش��ان��ۆک��ارێ��ک��ى ت��ری��ش پ��ێ��ی��وای�ه ه��ون �ه‌ر له به پیشه‌که‌ى ب���دات .ب �ه‌داخ �هوه له زۆرب �هى واڵتى ئێمه‌دا به مه‌هامى خۆى نه‌گه‌شتوه ،واڵت��ان��دا هونه‌رمه‌ند به ک��اره‌ک �هى ده‌ژێ��ت، ه �ه‌ر کاتێک هونه‌ر توانى له نێو عه‌قڵى بهاڵم له کوردستان سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى هونه‌رمه‌ند تاکه‌کانى ئێمه‌دا گۆڕانکارى دروست بکات ،پ��ێ��ن��اگ��ات گرفتیشى ب��ۆ دروس����ت ده‌ک���هن هونه‌رمه‌ندان دهبنه که‌سانێکى دیار و ده‌توانن ئه‌مه‌ش کاریگه‌رى نێگه‌تیڤى کردوهته سه‌ر کارى داهێنه‌ران‌ه ئه‌نجام بده‌ن ،رێبوار فه‌ره‌ج هونه‌ر و هونه‌رمه‌ند ،ئ�هو ده‌رهێنه‌ر‌ه باسى
کۆمه‌ڵێک گه‌نج له شارۆچکه‌ی کۆیه ده‌یانه‌وێت رێبگرن ل �هو گۆرانیبێژانه‌ی گ��ۆران��ی هونهرمهنده کۆنه‌کان ده‌ڵێنه‌و‌ه و رایده‌گه‌یه‌نن دهبێت ئهو که‌سه‌ی گۆرانی هونهرمهنده کۆچکردوه‌کان ده‌ڵێنه‌و‌ه بڕێک پاره بدات‌ه که‌سوکاریان. کۆمه‌ڵێک گه‌نجى شارۆچکه‌ی کۆیه له‌کاردان بۆ راگه‌یاندنی که‌مپینێک بۆ ئه‌وه‌ی ئهو هونه‌رمه‌ندانه‌ی گۆرانی هونه‌رمه‌د‌ه کۆنه‌کان ده‌ڵێنه‌و‌ه به‌بێ پرس نه‌بێت و بڕێک پاره له‌به‌رامبه‌ردا بده‌ن‌ه که‌سوکاریان .لهو بارهیهوه یه‌کێک ل�هو گه‌نجانه‌ی ئ��ام��اده‌ک��اری که‌مپینه‌که ده‌ک���ات رایگه‌یاند :گۆرانیبێژه‌کانی ئێستا له‌سه‌ر گۆرانیه‌کانی (تاهیر تۆفیق و عه‌لی مه‌ردان) سهرمایه کۆده‌که‌نه‌و‌ه و هیچ سودێکیش ناده‌ن به که‌سوکاریان. هیوا حه‌الق ،یه‌کێک له سه‌رپه‌رشتیارانی که‌مپینه‌که، وت��ى :چیتر رێگا ن��اده‌ی��ن خه‌ڵکی ل�ه‌س�ه‌ر گۆرانیه کۆنه‌کان سهرمایه کۆبکه‌نه‌و‌ه و هیچ حسابێکیش بۆ بنه‌ماڵه‌که‌یان نه‌که‌ن .ناوبراو بۆ رێگرتن لهو کاره‌ی گۆرانیبێژه‌کان وتی رێگای یاسا ده‌گرینه‌به‌ر.
11
ک �ه‌س ل�ه ژی��ان��ى مندا ه�ه‌ب��ووه و ئێستا زۆر به‌جدى بیرم ل�هوه ک��ردوه‌ت�هوه ژیانى هاوسه‌رى پێک بهێنم ،مه‌رجیش نیه ئهو که‌سه‌ى دێته ژیانم هونه‌رمه‌ند بێت.
هه‌ڵبه‌ست سه‌اڵح ،ل ه ساڵى ( )1980له رانیه لهدایکبووه هه‌ڵگرى بڕوانامه‌ى دیبلۆم و به‌کاالریۆس له بوارى میوزیک بڕوانامه‌ى میدیا ئه‌کادیمى له هۆڵه‌ندا له بوارى میوزیکى راگه‌یاندن به‌ده‌ستهێناوه
له‌وه‌شکرد حکومه‌ت ده‌یتوانى له رێگه‌ى که‌رتى تایبه‌ته‌و‌ه گرنگى به بواره‌کانى هونه‌ر بدات ئه‌گه‌ر چه‌ند ناوه‌ندیکى فیلم و دراماى هه‌بوای‌ه بۆ به‌رده‌وامى هونه‌ر ،هونه‌رمه‌ندیش کارێکى ترى نه‌ده‌کرد. ئیسماعیل حه‌سه‌ن پسپۆرى شێوه‌کارى وتى: کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه زۆرى م��اوه بتوانێت بیمه و گره‌نتى بژێوى تاک به‌تاکى کۆمه‌ڵگا دابین بکات ،چ جاى هونه‌رمه‌ندان هه‌ر بۆیه هونه‌رمه‌ند کاتێک به هۆى به‌رهه‌مه‌کانیه‌وه نه‌یتوانى پێداویستیه‌کانى بژێوى دابین بکات ن��اچ��اره وه‌ک هه‌رکه‌سیکى ت��ر جگه له رێچکه‌ى هونه‌رى خۆى کارێکى تر بکات، بهاڵم له دواجاردا نامۆییه‌ک دروست ده‌کات که هونه‌رمه‌ند نه‌توانێ به پێی چاوه‌ڕوانیه‌کانى خۆى سه‌رکه‌وتو بێت و داهێنان بکات. نیگارکێش ک��ۆس��ار ئه‌مین پێیوایه ئهمه په‌یوه‌ندى به خه‌ڵک و کلتورى رۆژهه‌اڵته‌وه ههیه ،تاکى ئێمه نه‌گه‌شتونه‌ت‌ه ئهو ئاسته تابلۆیه‌ک بکڕن ،ئه‌وه‌ندى گرنگى به ناوماڵ
و تاقمى قه‌نه‌فه‌یه‌ک ده‌ده‌ن گرنگى به تابلۆیه‌ک ناده‌ن ،هۆشیارى خه‌ڵک گرنگ ه که‌متر ئهم بابهته په‌یوه‌ست‌ه به ده‌سه‌اڵته‌وه، پێویسته کۆمهڵگه له هونه‌ر تێبگات دهبێت له باخچه‌ى ساوایانه‌و‌ه زه‌مینه‌سازى بکرێت بۆ ده‌رکه‌وتنى هونه‌ر مۆدێرنه و جیهانگیریش هۆکارێکى دی��ک �هى کێشه‌که‌ی‌ه لهگهڵ ئ��ه‌وه‌ش��دا ن�ه‌ب��ون��ى ن��اوه‌ن��دێ��ک��ى ه��ون �ه‌رى و تێگه‌شتى خه‌ڵک به‌الى منهوه له هه‌مووى گرنگتره. م��ام��ۆس��ت��ا ه��ی��وا م��ح �ه‌م �ه‌د ک �ه‌وت �هی��ی، مامۆستاى به‌شى شێوه‌کارى له په‌یمانگاى ه��ون��ه‌ره‌ج��وان��ه‌ک��ان ،راى وای����ه حکومه‌ت دهبێت پشتگیرى هونه‌رمه‌ند بکات ،وه‌ک کردنه‌وه‌ى دامه‌زراوه‌یه‌کى هونه‌رى ،وتیشى وی��س��ت��وم �ه پ��ی��ش��ان��گ��ای�ه‌ک ب��ک �ه‌م �هوه له رێ��گ�هى رێکخراوێکى ه��ون�ه‌ری��ی�هوه ،ب�هاڵم به‌رپرسى ریکخراوه‌ک‌ه گاڵته‌ى پێم ده‌هات ئ�ه‌م�ه تێگه‌یشتنى خ�ه‌ڵ��ک و دام�����هزراوه پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی �ه‌ک��ان �ه ئ��ی��دى ده‌ب��ێ��ت چ��ى ل�ه‌م
کۆمهڵگایه چاوه‌ڕوان بکه‌یت. ئ����االن ه�����ادى ،م��ام��ۆس��ت��اى پ�هی��م��ان��گ��اى هونه‌ره‌جوانه‌کانى ههڵهبجه ،ئاماژه‌ى به‌وه‌دا ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه دواک��ه‌وت��وت��ری��ن ب��واره‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگه‌ى عێراقى ه��ون �هره ،ئ �هو پێیوایه هونه‌رمه‌ند پێویستى به‌خه‌یاڵ‌ه بۆ ئه‌مه‌ش دهبێت کارێک بکات ئه‌ویش هونه‌ره ،بهاڵم الى ئێمه هونه‌رمه‌ند کاریکى تر ده‌کات بۆ نمونه (دوکاندارى) حکومه‌ت و رێکخراوى یه‌کێتى ه��ون�ه‌رم�هن��دان بیمه‌یه‌کیان دابین نهکردوه تا هونه‌رمه‌ند سه‌ربه‌خۆ بێت ،ئاالن وتیشى :بۆ به‌شداریکردنم له درامایه‌کدا تامۆڵتیان پ��ێ��دام ،بۆ ئ��ه‌وه‌ى غیابم ن �ه‌ده‌ن، ترسێکى زۆرم ل �ه ل �ه‌ده‌س��ت��دان��ى ده‌وام���ه ره‌سمیه‌که‌م هه‌بوو ،ئه‌مه‌ش گرفته. ێ حکومه‌ت (چهتر) سه‌باره‌ت به‌م بابهته و رۆڵ په‌یوه‌ندى به کاوه مه‌حمود وه‌زیرى رۆشنبیرى حکومه‌تى هه‌ریمى کوردستان و عه‌باس عه‌بدولڕه‌زاق به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ره‌و‌ه کرد ،ئاماده‌نه‌بوون لێدوان بده‌ن.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری نابێت گۆرانیه‌کان به‌بێ پاره بوترێنه‌وه
گه‌ڕێنراومه‌وه په‌یمانگه. چ �هت��ر :به‌رهه‌مێکت ل �ه‌ژێ��ر ده‌ستتدایه به‌کوێ گهیشتووه؟ ـ میوزیکى (یاد) باشترین کارى منه له کارى هونه‌ریدا ئهو میوزیکه به خه‌یاڵى خۆم دامڕێشتووه سیدیه‌کى میوزیکه و
له الیه‌ن کۆمپانیاى ک��ۆڕه‌ک تیلیکۆم بۆم به‌رهه‌م هێنراوه و دواى ته‌واوبوونى پێشبینى ده‌که‌م فرۆشیکى باشى هه‌بیت. چهتر :ئه‌گه‌ر چه‌ند پرسیارێکى تایبه‌تى بکه‌م ،بۆچى تائێستا ژنت نه‌هێناوه؟ ـ من عاشقێکى به‌بێ خۆشه‌ویستم ،زۆر
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
فیستیڤاڵى وێژه‌ى هه‌ورامان به‌ڕێوه‌چوو
مه‌ڵبه‌ندى رۆشنبیرى هه‌ورامان به‌هاوکارى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ر له سلێمانى و به ئاماده‌بونى رۆشنبیران و نوسه‌ران ناوچهکه فێستڤاڵى وێژه‌ى هه‌ورامى بۆ شیعر چیرۆک لێکۆڵینهوه له ههڵهبجه به‌ڕێوه‌چوو. ئهم فیستیڤاڵ‌ه ( )25شاعیر و لیکۆڵه‌ر وچیرۆک نوسى دهرهوه و ناوه‌وه‌ى هه‌ورامان به‌شداریان تێداکرد و سێ رۆژى خایاند. نوسه‌رو رۆشنبیرسه‌ریاس عه‌لى وتى :ئهو کارانه دهبێت وردبن ،چونکه ئهو نوسراوان‌ه ده‌چن‌ه مێژوى نه‌ته‌وه‌یه‌که‌وه. جه‌لیلى عه‌باسى نوسه‌رو ڕۆشنبیرى ناوچه‌ى هه‌ورامانى ئێران وتى :چۆن هیچ شتێکمان نیه ڕه‌هابێت ئاواش ئیش و کار به‌بێ که‌موکورتى نابێت بابه‌ته‌کان باش بون ئه‌گه‌رچى ره‌خنه‌و تێبینیشیان له‌سه‌رى زۆربوو. ئه‌یوب رۆسته‌م به‌ڕێوه‌به‌رى فیستیڤاڵى وێژه‌ى هه‌ورامى وت��ى :زم��ان��ى ه �ه‌ورام��ى ( )150ساڵه به‌سه‌رته‌ختى وێ��ژه‌ى ک��وردی�هوه له‌پاشه‌کشه‌دای‌ه ئه‌مه‌ش فاکته‌رى ههیه ،ه �ه‌ورام��ى خهریکه ده‌که‌وێت‌ه ژێرکاریگه‌رى دیالێکته‌کانی تر ،ئه‌مه‌ش هۆکاره بۆ پاراستنى زمان.
فۆتۆ/فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌ی
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
10
کچێکى ئه‌حمه‌د موختار جاف بۆ (چهتر) ده‌دوێت
هه‌وڵى باوکم بۆ هه‌موو کورد بوو ه بهاڵم ئێستا له قه‌زایه‌کدا باسى ده‌کرێت
حه‌میده ناسراو (حه‌میده‌جاف) ،بچوکترین کچى (ئه‌حمه‌د موختار جاف)ه له ساڵى ( )1935له ههڵهبجه لهدایکبووه ،تا پۆلى یه‌که‌مى ناوه‌ندى خوێندوه ،ساڵى ( )1957ده‌چێته به‌غداد ،کارى سیرامیک ده‌کات و چه‌ند پێشه‌نگاى کردوهتهوه. ئاماده‌کار
ئارام شه‌مێرانى ح �ه‌م��ی��ده ک��ه ک��چ��ى ئه‌حمه‌د م��وخ��ت��ار ج��اف��ى شاعیر لهم دی���داره‌ى (چ��هت��ر)دا ب��اس له هه‌ندێک الیه‌نى ژیانى خۆیان و مێژوى باوکى ده‌کات ئه‌وه‌ش ده‌خ���ات���ه‌ڕوو ک��ه “ت��ا ئێستا وه‌ک پێویست رێ��ز له باوکم نه‌گیراوه ،باوکم هه‌وڵى بۆ هه‌موو کورد بووه که‌چى ته‌نها ل�ه ق��ه‌زای هه‌ڵه‌بجه‌دا باسى ده‌کرێت”.
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
چهتر :بۆچى له بنه‌ماڵه‌یه‌کى ئه‌ده‌ب دۆس���ت و ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕ و خ��وێ��ن��ده‌وار په‌ره‌ت به خوێندنه‌که‌ت نه‌دا؟ ـ ئ����هوک����ات دواى پ���ۆل���ى ش��هش��ه‌م قوتابخانه ده‌بوو به هى کوڕان‌و عه‌یب بوو کچان بچن بخوێنن ،گه‌رنا من یه‌که‌مى ههڵهبجه و سێیه‌مى هه‌موو سلێمانى بووم. چهتر :ب�هو پێیه‌ى پێش له‌دایکبونت باوکت شه‌هیدبوو بێ ن��از و هه‌ستى باوکایه‌تى چۆن ژیانت ده‌گوزه‌راند؟ ـ کاتێک له قوتابخانه ده‌ی��ان��وت به سه‌رى باوکم ،یان وشه‌ى باوکم ده‌بیست هه‌ستى هه‌تیویم هه‌بوو ،پێیان ده‌وتم تۆ کچى ئه‌حمه‌د موختارى شاعیر
و ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕى ،وه‌ره ج��ل ب��ک��ڕه بۆ ه �ه‌ژاره‌ک��ان��ى ن��او قوتابخانه ،منیش که ده‌هاتمه‌وه ده‌مزانى ره‌وشی خۆمان زۆر خراپه و خاڵم (مه‌ال نه‌جمه‌دینى سه‌عاتچى) هه‌موو به‌رپرسیارێتیه‌کى ئ��ێ��م��هى گ���ردب���ۆ ئ���ه‌س���ت���ۆ ،چ��ون��ک �ه ب��ارودۆخ��م��ان خ��راپ ب��وو ک�ه‌س لێمان ن��زی��ک ن����ه‌ده‌ب����ووه‌وه .ب��اوک��م��ان که شه‌هیدبوو ه�ه‌رچ��ى موڵکمان هه‌بوو که‌وتبووه ده‌ستى مامم (عێزه‌ت به‌گى وه‌سمان پاشا) که ئه‌وکات له سلێمانى داده‌نیشت ،وه‌کیلێکى به ناوى (حاجى ناجى) له‌سه‌ر موڵکه‌کانمان دانابوو ل �ه ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �ه ،ئ �هوی��ش پ����اره‌ى ک��رێ دوکانه‌کانمانى ده‌دا به دایکم. چهتر :باوکت چه‌ند ژنى هێناوه؟ ـ باوکم سێ ژنى هێناوه ،یه‌که‌میان ناوى (ره‌عنا) بووه و خه‌ڵکى سلێمانى ب���ووه (ش �ه‌م��س �ه) و ( ئ�ه‌ف��راس��ی��اب) ى لێى ب��ووه ،ژنى دووه‌م��ى (حه‌بیبه) بووه و خه‌ڵکى سلێمانى بووه له هۆزى بابانه‌کان ئ �هو منداڵى ن �ه‌ب��ووه ،ژنى سێیه‌مى (فاتمه غه‌فور موباره‌ک) بووه دایکى منه و خه‌ڵکى هه‌ورامان ب���ووه (رون����اک) و (غ��ان��دى) و من (حه‌میده)ى لێبووه. چهتر :بۆچى ه�ه‌ر یه‌که‌تان کهوتنه شوێنێک؟ ـ تا بووم به ( )19ساڵ له ههڵهبجه بووین ،ب �هاڵم دوات��ر روناکى خوشکم شووى کرد و رۆشت بۆ به‌غداد ،غاندى ژنى هێنا و چوو له به‌غداد نیشته‌جێ بوو ،منیش شووم کرد به (محه‌مه‌دى داودبه‌گ) که ئه‌وکات خوێندکاری ی��اس��ا ب��وو ل �ه ب �ه‌غ��داد ،ه��اوس �ه‌ره‌ک �ه‌م راوێژکاری یاسایی بوو ،بۆیه ئێمه‌ش ل �ه‌وێ ماینه‌وه ،له دواى تێکچوونى ره‌وش���ی ب��ه‌غ��داده‌وه هاتووینه‌ته‌وه بۆ سلێمانى. چ���هت���ر :ک���ورت���ه ف��ی��ل��م��ێ��ک ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌ماڵه‌ى ئێوه په‌خشکرا ،پێشتر پرستان پێکرابوو؟ ـ پێش ده‌رکردنى فیلمه‌که ته‌له‌فۆنیان بۆ کردم‌و وتیان کوڕێک ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر باوکت فیلمێک ده‌ربکات ،منیش وتم با بێت‌و بیبینم ،که‌چى نه‌هات‌و دواى هه‌فته‌یه‌ک سه‌یرى که‌ناڵى کوردساتم کرد ده‌بینم ریکالمى ئهو فیلمه‌یه بۆ په‌خش ک���ردن ،دوات���ر فیلمه‌که‌م دى ل�ه م���اوه‌ى ( )40خوله‌کدا (عادیله خانم) و (وه‌سمان پاشا) و (ئه‌حمه‌د موختار) و (تایه‌ر به‌گ) و ( ئه‌حمه‌د ب�ه‌گ) وه‌ک��و خێرایى تیشک پیشان دراو ،یه‌کى چه‌ند دێڕێکى کورتیات
له‌سه‌ر وتراو باوکم (ئه‌حمه‌د موختار) ل �ه گ��وێ��ى س��ی��روان دا ه���ات ب���ه‌الداو که‌وت‌و مردـ ته‌واو باقیه‌که‌ى دیکه‌ى ن���هت���ده‌زان���ى چ��ی �ه ،پ���اش ت �ه‌واوب��ون��ى کۆمه‌ڵێکى زۆر له خه‌ڵکى ئاسى و رۆشنبیر و هونه‌رمه‌ندان و شاعیران له ناوهوه و ده‌ره‌وه‌ى واڵت ،ته‌له‌فۆنیان بۆ ده‌کردم و ده‌یانوت ئێوه چۆن رازیبوون به ده‌رک��ردن��ى ئ�ه‌م فیلمه ،قایمقامى پێشوترى هه‌ڵه‌بجه‌ش له نوسراوێکدا ئ�هو کاته دهڵێت پێمان خۆشنیه ئهو فیلمه بێته هه‌ڵه‌بجه‌وه ،چونکه ئاستى ئه‌وى نیه ،منیش ته‌له‌فۆنم کرد بۆ هێرۆخان و پێموت ده‌عوام له‌سه‌ر ئهو که‌سه ههیه که پرسى به من نهکردووه و ئ���ه‌م ک����اره‌ى ک����ردوه و ن��ام �ه‌وێ��ت جارێکى تر له شاشه‌ى کوردساته‌وه ن��ی��ش��ان ب��درێ��ت��هوه ،چ��ون��ک�ه ه�ه‌م��وى ره‌خنه‌ى خراپبوو نه‌یتوانى بوو باوکم بناسێنێت‌و بگره له که‌سایه‌تیشی که‌م کردبۆوه. چهتر :داهاتى ئهو سیدیانه چى لێدێت ک�ه شیعره‌کانى باوکته ،ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش ئاگادار نین؟ ـ یه‌ک م��رۆڤ پرسمان پێ ناکات، بۆچى بۆ موڵکه‌کانى که داگیریان کردوه ئێمه ده‌زانین ،تا بۆ شیعره‌کانى ب��زان��ی��ن ،ئ���ه‌وه‌ن���ده ده‌زان�����م ش��ی��ع��ره و ده‌خوێنرێته‌وه و ده‌کرێت به سێدى. چ�هت��ر :ل�ه ڤیستیڤاڵى (ع��ێ��ل به‌گى جاف)دا وه‌ک پێویست گرنگى دراوه به ئه‌حمه‌د موختار جاف؟ ـ ی����ه‌ک س����اڵ ب��ان��گ��ی��ان ک�����ردم و شانۆیه‌کیان نمایش کرد پێنج شه‌ش کچ جه‌نازه‌یه‌کیان هه‌ڵگرتبوو گوایا باوکمه ئیتر بانگ نه‌کراومه‌ته‌وه. چ����هت����ر :ب����اوک����ت ع���اش���ق���ى ک��چ �ه جوله‌که‌یه‌ک بووه له ههڵهبجه ،ئهمه راسته؟ ـ ن�ه‌خ��ێ��ر ئ���هوه ت��ای �ه‌ر ب���ه‌گ ب���ووه و ه��هن��دێ��ک خ��ه‌ڵ��ک ب���ه ه��ه‌ڵ��ه ل���هوه تێگه‌شتون. چهتر :ده‌ڵێن (ئه‌حمه‌د موختار جاف) حه‌زى له راوبووه؟ ـ ب��اوک��م ح���ه‌زى ل �ه راو و گ���ه‌ڕان و ڕابواردنبووه. چ �هت��ر :ب��اوک��ت شاعیر ب��وه و تۆش خه‌ریکى کارى هونه‌ریت ،بۆچى؟ ـ باوکم ئیلهامى شیعرى بۆ هاتووه و منیش حه‌ز له کارى ده‌ست ده‌که‌م و ه���ه‌ر ش��ت��ێ��ک ببینم وه‌ک خ��ۆى ش��ێ��وه‌ک�هى ده‌رده‌ک���ه‌م���هوه ب �ه ره‌س���م‌و قوڕى سه‌ناعه و سیرامیک‌و له رهنگه ئاساییه‌کاندا ،ه �ه‌روه‌ه��ا به مورویش
ئاینور دۆغان گۆرانیبێژی گۆرانییه‌کانی «کچا کوردان» و «دار هه‌ژیرۆکێ» و :ل ه کرمانجییه‌وه عه‌دنان ئه‌بوبه‌کر
کچه هونه‌رمه‌ندى کورد ئاینور دۆغان له ساڵی ( )1976له شاری دێرسیمی باکووری کوردستان له‌دایک بووه .ئهم هونهرمهنده به گۆرانی «کچا کوردان» و «دار هه‌ژیرۆکێ» به‌ناوبانگ‌ه و تا ئێستاش شه‌ش ئه‌لبومی موزیکی ههیه و له ناو هونه‌رمه‌ندانی کورد و تورکدا خۆشه‌ویسته .له خوێندنگه‌ی (توری) ئیسته‌مبوڵ به‌شی سازی خوێندوو‌ه و به ده‌یان کۆنسێرتی ئه‌نجامداوه. ئاینور دۆغان رووبه‌ڕووی هێرش ده‌بێته‌وه له دوایین کۆنسێرتیدا به ناوی (ژنی ئ���او) ک�ه ل�ه ش���هوی ()2011/7/15 ل���ه چ���وارچ���ێ���وه‌ى فێستیڤاڵى ج���ازى ئیسته‌مبۆڵ له هۆڵى کراوه‌ى (حه‌ربیه) ب�ه‌ڕێ��وه چ��وو ،له کاتى ده‌ستپێکردنی گۆرانیه‌که‌یدا ل �ه‌الی �هن چه‌ند که‌سى مه‌ده‌نى هێرشى کرای‌ه سه‌ر و ناچار بوو بێته خوارهوه. ده‌زگ���اى چاند و ه��ون�ه‌رى ئیسته‌مبوڵ له چوارچێوه‌ى ()18هه‌مین فێستیڤاڵى
جازى ئیسته‌مبوڵدا له هۆڵى حه‌ربیه‌ی جه‌میل تۆپوزلوو ،کۆنسێرتی «ئاگوا ل�ه ژن��ان��ی ئ��اوـ م�����وژه‌ره‌س’دا» بهڕێوه ده‌بات .له فیستیڤاڵه‌که‌دا ئاینور دۆغان، گۆرانیبێژه به‌ناوبانگه‌کانی ت��ری ژن وه‌ک��و ()La Shica)، (Buika و ( )Sandra Carrascoتێدا ئاماده بوون و گورانیان وته‌وه .کاتێک ئاینور ویستی گۆرانی بڵێت ،رووبه‌ڕووی هه‌وڵدانی لینچ هات. له سه‌ره‌تای کۆنسێرته‌که‌دا (Javier )Limónبه‌سته‌کار و گیتاریست هاته س�ه‌ر مهنسهکه .له دوای��ی ساته‌کانی ش���ه‌ودا ئاینور دۆغ���ان ده‌رک �ه‌وت �ه سه‌ر مهنسهکه و دهس��ت��ی ب �ه گۆرانیوتن ک���رد .دۆغ����ان دوای ئ����هوهی ده‌ستی ب�ه گ��ۆران��ی ک���وردی ک��رد ،هه‌ندێک گوێگرانی ئاهه‌نگه‌ک‌ه ده‌ستیان کرد به وتنه‌وه‌ی دروشمی شوڤێنی و کورسی و شووشه‌یان فرێ دا بۆ دۆغان .ئاینور که رووب �ه‌ڕووی لینچ هات ،ناچار بوو له سه‌ر مهنسهکه بێته خ��واره‌وه .وێڕای هه‌زاران که‌س پشتگیری دۆغانیان کرد و ده‌ی��ان��وت «ئ��ای��ن��ور! ئ��ای��ن��ور!» ب�هاڵم دیسان هێرش کرای‌ه سه‌ری.
ک����ارده‌ک����ه‌م و ج����ۆره ه �هوی��رێ��ک��ی��ش دروست ده‌که‌م بۆ کاره‌کانم و ئێستاش ماڵه‌که‌م پڕه له ئیشه‌کانم ،له به‌غداد چه‌ند پێشانگایه‌کم کردوهتهوه ،بهاڵم به‌هۆى توشبونم به شێرپه‌نجه نه‌متوانى ب��ه‌رده‌واب��م و ل�ه ک��وردس��ت��ان پێشانگا بکه‌مه‌وه. چهتر :کاریگه‌رى باوکت چۆن بووه له‌سه‌رت؟ ـ ه�ه‌م��وو ژی��ان��م ک��اری��گ�ه‌رى باوکمى له‌سه‌ره ،پله و پایه‌ى ئهو مایه‌ى ئهوه بووه منیش هونه‌رێکم تێدا بێت‌و ئه‌وه‌ى ئێستاش وه‌ک هونه‌رى شێوه‌کارى له مندا ههیه کاریگه‌رى شۆڕشگێڕى و شاعیرى‌و مرۆڤدۆستى باوکمه و منیش نه‌مویستووه ته‌نها له‌سه‌ر به‌رهه‌مه‌کانى ئهو بژیم و بناسرێم ،به‌ڵکو ویستوومه زی����اده‌ی����ه‌ک ب��خ �ه‌م �ه‌س �ه‌ر ن��اوب��ان��گ��ى باوکم نه‌ک به‌هۆى ئ�هوهوه ناسراوبم، هه‌رچه‌ند له هه‌موو شوێنێکدا رێزێکى زۆرم لێده‌گیرێت به‌هۆى ئه‌وه‌وه ههمیشه مایه‌ى شانازیمه تا ده‌مرم. چهتر :له خێزانه‌که‌تاندا چ��ۆن باسى که‌سایه‌تى باوکت کراوه؟ ـ باوکم که‌سایه‌تیه‌کى یه‌کجار جوانى ههبووه ،هه‌ستى ناسک بووه ،دڵسۆزى گه‌له‌که‌ى بووه ،به‌جه‌رگ و چاونه‌ترس بووه ،پێکه‌وتوو قۆز و شیکپۆش بووه، ه�ه‌م��وو ئینسانیه‌تێکى تێدا ه�ه‌ب��ووه، خه‌مى هه‌موو کوردێکى بووه ،تا ببین به ده‌وڵه‌ت‌و وه‌ک میلله‌تانى تر خاوه‌نى کیان‌و ئااڵ‌و سه‌ربه‌خۆیى خۆمان بین. چهتر( :بخوێنن چونکه خوێندن بۆ دی��ف��اع��ى تیغى دوژم��ن��ت��ان �ه ،ه�ه‌م��وو ئ���ان و زه‌م���ان���ێ ع �هی��ن��ى ق �ه‌ڵ��غ��ان و سوپه‌رتانه) جگه لهم دوو دێڕه شیعره‌ى باوکت ئه‌وانى تر زۆر ناوترێنه‌وه له پرۆگرامه‌کانى خوێندن دا؟ ـ وه‌ک پێویست رێز له باوکم نه‌گیراوه، چ��ون��ک �ه ئ����هو ش��اع��ی��رێ��ک �ه م��وڵ��ک��ى نه‌ته‌وه‌یه‌که نه‌ک ته‌نها شارێکى وه‌ک ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه ،س��ااڵن �ه ل���ه‌وێ خه‌اڵتێک ب �هن��اوى ب��اوک��م�هوه ده‌ب�ه‌خ��ش��رێ��ت ،ئ�هوه ک�هى راسته که‌ڵه شاعیرێک ته‌نها له قه‌زایه‌کدا باسى ده‌کرێت له‌کاتێکدا باوکم هه‌وڵ‌و خه‌م‌و خه‌ونى بۆ هه‌موو نه‌ته‌وه‌ى کورد بووه. چهتر :ئاوات چیه؟ ـ ئاواتم ئه‌وه‌بوو له هه‌ڵه‌بجه‌دا به ده‌نگى خ��ۆم شیعره‌کانى ب��اوک��م بخوێنمه‌وه، ب �هاڵم ت��ا ئێستا نه‌متوانیوه ،چونکه ل�ه رق��ى ش��اره‌وان��ی�ه‌ک�هى ،ن��ام�ه‌وێ به ڕێبواریش تێیدا بڕۆم.
هه‌ڵبه‌ست سه‌اڵ
«کاره‌کانی ئاماده‌کردن
هانا ئازاد هونه‌رمه‌ندى مۆسیقى هه‌ڵبه‌ست س���ه‌اڵح چ��اودی��رى به‌رهه‌مه ه��ون��ه‌ری��ه‌ک��ان ب��ه پێویست ده‌زانێت و پێیوایه ره‌سه‌نایه‌تى هونه‌ر به جل و ب �ه‌رگ نیه، پێویسته به میوزیک و به‌رهه‌م کوردایه‌تى بسه‌لمێنین ،ئهو مۆزسیانه ره‌خنه‌ى توند له ک��اره‌ک��ان��ى ه�ه‌ڵ��ک�ه‌وت زاهیر ده‌گ��رێ��ت و په‌شیمانه ل�هو کارانه‌ى له‌گه‌ڵیدا کردوه. چهتر :به‌پێى ئه‌زمونى خۆت لهو قۆناغه‌ى ئێستادا خوێندنه‌وه‌ت چیه بۆ هونه‌ر و گۆرانى کوردى؟ ـ ل�ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ک���ارى زۆرب����اش ک����راوه و هونه‌رمه‌ندى سه‌رکه‌وتوومان ههیه ،بهاڵم له پاڵ ئه‌وه‌شدا کارى زۆر خراپ ههیه، چونکه چاودێرییه‌کى هونه‌ریمان نیه بۆ دیاریکردنى کاره‌خراپه‌کان که کۆمه‌ڵێک ک��ارى ک��رچ و ک��اڵ له راگه‌یاندنه‌کان په‌خش ده‌کرێت ،ئهم قۆناغه قۆناغیکى باشى هونه‌رى کوردییه ،بهاڵم پێویستیمان به چاودێرى کردنێک ههیه بۆ کاره‌کان. چهتر :له‌نێوان به‌رهه‌مه کرچوکاڵه‌کان و ئهو به‌رهه‌مه باشانه‌ى ههیه کامه‌یان لهم قۆناغه زیاتر ده‌بینرێت؟ ـ به‌رهه‌مى باش خۆى ده‌سه‌پێنێت ،مه‌رج نیه ئهو که‌سه‌ى به‌رهه‌مێکى له که‌ناڵێکى راگ���هی���ان���دن پ �ه‌خ��ش��ک��را ب��وت��رێ��ت ئهمه به‌رهه‌مى باشه ،چونکه چه‌ندین پێوه‌ر ههیه بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى به‌رهه‌مى باش. چ �هت��ر :ب���هاڵم تێبینى ئ �ه‌وت��ان ن �ه‌ک��ردوه
هونه‌رمه‌ندان نیگه‌ر
«یه‌کێک ل ه دواک ئاماده‌کردن
یادگار ره‌ئوف زۆریک ل ه هونه‌رمه‌ندان نیگه‌ران ل ه به‌رامبه‌ر کارى دووه‌م ،به‌ڕاى ئ����هوان ئ���هوک���ار ه ب��وه‌ت�� ه هۆى پاشه‌کش ه و الوازب��ون��ى هونه‌ر و پێیان وای� ه ده‌بیت به‌رنام ه و میتینگى فراونترى له‌سه‌ر بکرێت، مامۆستایه‌کى هونه‌ره‌جوانه‌کان پێیوای ه “یه‌کێک ل ه دواکه‌وتوترین ب��واره‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگه‌ى عێراقى هونه‌ره“.
هه‌واڵی داهاتى کۆنسێرته‌ک ه بۆ نه‌خۆشانى تاالسیما دهبێت.
ئێواره‌ى دوێنى له هۆڵى ته‌الرى هونه‌ر له سلێمانى کۆنسێرتێکى میوزیک و گۆرانى بۆ هونه‌رمه‌ندى گۆرانیبێژ هێمن حسێن سازکرا. ئهو کۆنسێرت‌ه که‌له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌ر به هاوکارى کۆمه‌ڵه‌ى تاالسیماى سلێمانى سازدرابوو ،بڕیاره داهاته‌که‌ى بۆ مندااڵنى نه‌خۆشى تاالسیما بێت. لهو بارهیهوه عه‌باس عه‌بدول ره‌زاق به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌رى سلێمانى به چهتر پرێسى راگهیاند «ئهم کۆنسێرت‌ه پرۆژه‌یه‌کى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌ره ،بۆ که‌سانى خاوه‌ن پێداویستى تایبه‌ت».هێماى بۆ ئه‌وه‌ش کرد ک ه سازدانى ئهم جۆره کۆنسێرتان‌ه باشترین رێگای‌ه بۆ هاوکارى که‌سانى خاوه‌ن پێداویستى تایبه‌ت و نه‌خۆش. سه‌باره‌ت به چۆنێتى خه‌رجکردنى داهاتى ئهو کۆنسێرت‌ه فه‌رهاد ق��ادر وته‌بێژى کۆمه‌ڵه‌ى تاالسیماى سلێمانى به (چه‌ترى) راگهیاند «ئێمه وه‌ک کۆمه‌ڵه‌ى تاالسیماى سلێمانى داهاتى ئهم کۆنسێرت‌ه ده‌خه‌ین‌ه بانقه‌وه،بۆ ئه‌وه‌ى ته‌رخان بکرێت بۆ ئهو نه‌خۆشانه‌ى نه‌شته‌رگه‌رى ئه‌نجام ده‌ده‌ن». ئهم کۆنسێرت‌ه له چوارچێوه‌ى پرۆژه‌ى ( )100کۆنسێرتدایه ،ک ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌رى سلێمانى ئه‌نجامى ده‌دات ک ه داهاته‌که‌ى ده‌کرێن به پرۆژه‌یه‌کى خێرى.
چۆپى ئه‌لبومى شارا باڵوده‌کاته‌وه
نوێترین به‌رهه‌مى هونه‌رمه‌ند چۆپى فه‌تاح باڵوکرایه‌و‌ه که ئه‌لبومێک‌ه به ناوى (شارا) که چه‌ندین مه‌قامى ناوچه جیاجیاکانى کوردستان له‌خۆ ده‌گرێت. ئهم به‌رهه‌مه‌ى چۆپى پێکهاتو‌ه له ( )12تراک ،که نۆ تراکیان مه‌قام‌ه و سێ تراکیشیان به‌سته‌یه ،ئهو مه‌قامانه‌ى لهم ئه‌لبومه‌دای‌ه هى ناوچه جیاجیاکانى کوردستانه که پێکهاتون له سێ مه‌قامى مامۆستاى نه‌مر (محه‌مه‌د ساڵح دیالن) که تایبهته به شارى سلێمانی ،ه�ه‌روه‌ه��ا مه‌قامێکى مامۆستاى نه‌مر (ع �ه‌ل��ى م����ه‌ردان) ک �ه تایبهته ب �ه ک �هرک��وک و گ�ه‌رم��ی��ان ،مه‌قامێکى مامۆستاى نه‌مر مشکۆ لهگهڵ دوو حه‌یراندا که تایبهته به هه‌ولێر و ئهو ناوچانه‌ى که حه‌یرانى تێدا ده‌وترێت ،جگه له‌وه‌ش دوو مه‌قامى بادینى تێدایه که تایبهته به ده‌ڤه‌رى دهۆک و باکورى کوردستان. دایکى هونه‌رمه‌ند چۆپى ن��اوى شارای‌ه و ئه‌ویش وه‌ک وه‌فایه‌ک بۆ دایکى ناوى ئه‌لبومه‌که‌ى ناوه (شارا).
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
12
دۆس��ی �هى ئه‌مجاره‌ی (چ����هت����ر) ت��ای��ب��هت��ه ب ه مادده‌ی ( )58و ()140 ی ک �هرک��وک ل�ه نێوان ساڵی ( )2011-2005و جێبه‌جێ ن �ه‌ک��ردن��ی ئهو به‌ڵێنانه‌ی‌به‌رپرس‌ه بااڵکان به‌رده‌وام داوایان‌ه بۆ جێبه‌جێکردنی ئه‌وماددانه. (چهتر) ه �ه‌وڵ ده‌دات به‌چه‌ند به‌شێک دۆسیه‌ی ئهو به‌ڵێنان‌ه هه‌ڵبداته‌و‌ه که‌چه‌ند ساڵه له‌که‌ناڵ‌ه جیاوازاکانه‌و‌ه ده‌درێت .له‌به‌ر زۆری راگه‌یاندنه‌کان بۆ ئاماده‌کردنی ئهم دۆسیه زیاتر سود له رۆژنامه‌ی (کوردستانی نوێ) وه‌رگیراوه .به‌وپێیه‌ی که رۆژنامه‌ی ناوبراو زمان حاڵی یه‌کێک له حزبه بااڵده‌سته‌کانی کوردستانه.
مادده‌ی()58و ()140ی که‌رکوک ل ه نێوان ساڵی ()2011-2005
که‌رکوک له به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌ى مادده‌ى ()140ى ده‌ستوردا! به‌شى پێنجه‌م و کۆتایى ئاماده‌کار عه‌لی فه‌تاح
ساڵى ( )2010به‌هه‌مان شێوه‌ى سااڵنى راب�����ردوو ل �ه ب�ه‌خ��ت��ى ک���ورد ب �ه گشتى و که‌رکوک و که‌رکوکییه‌کان به تایبه‌تى نه‌بوو ،سه‌رکردایه‌تى سیاسى کوردستان لهم ساڵه‌شدا جگه له قسه‌ى بریقه‌دار و لێدوانى به‌رده‌وامى بێ ک��ردار ،جگه له جارێکیتر
به‌کارهێنانه‌وه‌ى مادده‌ى ( )140و کێشه‌ى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق و ن��اوچ �ه داگ���ی���رک���راوه‌ک���ان وه‌ک ک��ارت��ى ساڵى کۆنگره‌ى هه‌ردوو پارتى ده‌سه‌اڵتدارى هه‌ڵبژاردن له دژى رکابه‌ره سیاسیه‌کانیان ه�ه‌رێ��م (ینک و پ��دک) و ساڵى ت �ه‌واو له ناوخۆى هه‌رێمدا هیچى تریان له ده‌ست په‌ککه‌وتنى م��ادده‌ى ()140ى ده‌ستورى نه‌هات ،زۆرى لێدوانى سه‌رکرده سیاسیه‌کان عێراق بوو ،ئهم ساڵه‌ش له‌سه‌ر ده‌ستى ئهم ل �ه م���اوه‌ى ( )7س��اڵ��ى راب�����ردوودا له‌سه‌ر سه‌رکردایه‌تیه سیاسیه ته‌قلیدیه ساڵێکى بێ که‌رکوک و مادده‌ى ( )140گه‌یشتوه‌ته به‌رهه‌مى نه‌ته‌وه‌یى و پڕ پاشه‌کشه‌ى سیاسى ئهو راده‌یه‌ى که چه‌ندین جار هه‌مان جۆر بوو ،هه‌ر لهم ساڵه‌دا (ئوسامه نوجه‌یفى) وت �ه و ه�ه‌م��ان ج��ۆر لێدوانیان دووب����اره و س��ی��اس �هت��م �ه‌دارى س��ون��ن�ه چ �هن��د ج��ارێ��ک چه‌ند ب��اره بۆتهوه ،ساڵى ( )2010ساڵى هێرشى کرده سه‌ر کورد ،به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر
م��ادده‌ى ( )140و پێشمهرگه و لهههمان کرد ،ده‌ست پێشخه‌ریان کرد ،تا کردیانه‌وه ساڵدا سه‌رکرده سیاسیه‌کانمان پشتیگیریان به سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق، کرد و ده‌ست پێشخه‌ریان کرد و کردیان به ب�ه ک���وردى و کرمانجى ساڵى ()2010 سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ،هه‌ر ش مادده‌ى ( )140جێبه‌جێ نه‌کرا ،بهاڵم له ساڵى ()2010دا نورى مالکى بودجه‌ى لێدوان و قسه‌ى بریقه‌دارى به‌رپرسان له باره‌ى ته‌رخانکراوى م��ادده‌ى ()140ى راگ��رت ،کهرکوکهوه هه‌ر ب�ه‌رده‌وام�ه ،وه‌ک چۆن له ساڵى ()2005هوه ده‌ی��ان جار به‌ڵێنیدا تراژیدیاى گ��وزه‌ران��ى خه‌ڵکى که‌رکوک مادده‌ى ( )140به‌هه‌ر سێ قۆناغه‌که‌یه‌و‌ه و ده‌نگى ته‌قینه‌وه و مه‌رگى هاواڵتیانى جێبه‌جێ بکات ،بهاڵم جێبه‌جێى نه‌کرد و ک���هرک���وک ب���ه‌ه���ۆى ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌وه‌ک��ان �هوه سه‌رکردایه‌تى سیاسى کوردیش ،پشتگیریان به‌رده‌وامه.
تاڵه‌بانى و بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردن
که‌رکوک وه‌ک کارتى هه‌ڵبژاردن دژى رکابه‌ر ه ناوخۆییه‌کان ل �ه ب�����ه‌روارى ( )2010/3/7ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى ع��ێ��راق ئه‌نجامدرا، بۆ بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردن تاڵه‌بانى گه‌ڕایه‌وه ههرێم و له که‌رکوک و سلێمانى هه‌ڵمه‌تێکى چڕى بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردنى ده‌ست پێکرد ،له به‌روارى ( )2010/2/14تاڵه‌بانى له که‌رکوک به‌شدارى له که‌مپینى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا کرد و له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا رایگه‌یاند «دهبێت گروپێک په‌رله‌مانتارى به‌هێز ره‌وان��هى بهغدا بکه‌ین، ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رى کێشه‌ى ن��اوچ�ه داب��ڕاوه‌ک��ان و جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140و دڵنیاتان
ده‌ک�ه‌م�هوه که سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد هه‌موو هه‌وڵێک ده‌دات بۆ البردنى کۆسپه‌کانى به‌رده‌م جێبه‌جێکردنى مادده‌ى (.»)140 هه‌ر له درێژه‌ى سه‌ردان‌ه هه‌ڵمه‌تى بانگه‌شه‌ى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��دا ل�ه ک �هرک��وک تاڵه‌بانى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ژن��ان��ى ک�هرک��وک ک��ۆب��وی�هوه ،لهو کۆبونه‌وه‌یه‌شدا جارێکیتر تاڵه‌بانى رایگه‌یاند «هاوپه‌یمانى ک��وردس��ت��ان ب�ه‌رگ��ری��ک��اره ل ه ده‌ستور و مادده‌ى (.»)140 ل �ه ب�����ه‌روارى ( )2010/3/1ت��اڵ�ه‌ب��ان��ى ل ه که‌رکوک لهگهڵ ژماره‌یه‌ک پێشمه‌رگه‌ى
له به‌روارى ( )2010/1/5تاڵه‌بانى پێشوازیکرد له وه‌فدێکى ئه‌نجومه‌نى پیرانى ئهمریکا، ئه‌ندامانى وه‌فده‌ک‌ه پێکهاتبون له (سیناتۆر ج��ۆن مه‌ککین ،جۆزیف لیبه‌رمان ،ج��ۆوان پاراسو ،جۆن تۆن) له دیدارێکدا تاڵه‌بانى به وه‌فده‌که‌ى راگهیاند «هه‌وڵى جددى ههیه بۆ پته‌وکردنى برایه‌تى و پێکهوه ژیانى ئاشتیانه‌ى شارستانیان‌ه له نێوان پێکهاته‌کانى که‌رکوکدا و ده‌ستورى عێراق له رێگه‌ى مادده‌ى ()140 هوه نهخشه رێ��گ�هى چ��اره‌س �ه‌رى مه‌سه‌له‌ى که‌رکوکى داڕش��ت��وه«( ،کوردستانى نوێ ژماره.)5067 له ب �ه‌روارى ( )2010/3/24د.به‌رهه‌م ساڵح رایگه‌یاند «م���ادده‌ى ( )140ئه‌وله‌ویه‌تى ک����ارى ه��اوپ �هی��م��ان��ی��ی �ه و جێبه‌جێکردنى کرداریانه‌ى مادده‌ى ( )140مه‌رجى سه‌ره‌کى هاوپه‌یمانێتییه‌کانمان دهبێت» ،هه‌مان رۆژ د.ئه‌میر خ��واک �ه‌ره‌م س�ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى ق��ه‌زاى داق��وق رایگه‌یاند «فیرقه‌ى ()12 ى سوپاى عێراق سه‌ردانى مه‌یدانیى کردوه و ل �ه رێ��گ �هى ( )3ف��ۆڕم��ى زان��ی��اری��ی �هوه زانیارى له گوندنشینه‌کانى سنورى قه‌زاکه ک��ۆک��ردوه‌ت�هوه«( ،کوردستانى نوێ ژماره .)5132 له ب���ه‌روارى ( )2010/3/25لیژنه‌ى بااڵى جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ( )140کۆبونهوه ،لهو بارهیهوه نه‌رمین عوسمان جێگرى سه‌رۆکى لیژنهکه رایگه‌یاند «وه‌زاره‌تى دارایى عێراق ره‌زامه‌ندى ده‌ربڕیو‌ه بۆ ئه‌وه‌ى بودجه‌ى مادده‌ى ( )140بۆ ئه‌مساڵ خه‌رج بکرێت که بڕه‌که‌ى زیاتر له ( )172ملیار دیناره«. له به‌روارى ()2010/3/31دا ته‌حسین که‌هیه ئه‌ندامى لیژنه‌ى بااڵى جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ( )140رایگه‌یاند «بودجه‌ى ئه‌مساڵى مادده‌ى ( )173( ،)140ملیار دیناره و چاوه‌ڕێن که ئ�هو ب��ڕه پاره‌ی‌ه بچێته س�ه‌ر حسابى بانکى دارایى لیژنهکه«. رۆژى ( )2010/4/26په‌رله‌مانى کوردستان به کۆى ده‌ن��گ پ��رۆژه یاساى دامه‌زراندنى ده‌سته‌ى پشتگیرى بۆ ناوچه جێناکۆکه‌کان په‌سه‌ند کرد. له ناوه‌ڕاستى ساڵى ()2010دا کوردستانى نوێ ریپۆرتاژێکى باڵو کردوهتهوه له‌باره‌ى
کڕینى زه‌وى و یه‌که‌ى نیشته‌جێبون له الیه‌ن عه‌ره‌به‌کانه‌وه ،لهو ب��ارهی�هوه فوئاد ئه‌حمه‌د خاوه‌نى نوسینگه‌ى که‌رکوک بۆ کڕین و فرۆشتنى زه‌وى و زار دهڵێت «ماوه‌ى ساڵێکه به شێوه‌یه‌کى به‌رفراوان عه‌ره‌به‌کان له که‌رکوک ده‌ستیان ک��ردوه به کڕینى زه‌وى و یه‌که‌ى نیشته‌جێبوون ،نرخى ئهو زه‌وى و خانوانه‌ى که عه‌ره‌به‌کان ده‌یکڕن هه‌رچه‌ندێک بێت به‌الیانه‌و‌ه مه‌به‌ست نییه ،له‌کاتى کڕینیشیدا به‌زویى مافى موڵکداریه‌که‌ى ده‌گۆڕن‌ه بۆ س�ه‌ر خۆیان ،دوو مانگ ب�ه‌ر له ئێستا له گه‌ڕه‌کى واحد حوزه‌یران خانوێکیان به ()70 ه �ه‌زار دۆالر به عه‌ربێک فرۆشتو‌ه که له
n
کوردستانى نوێ
دێرین به مه‌به‌ستى بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردن کۆبویه‌وه ،لهو کۆبونهوهیهدا تاڵه‌بانى رایگه‌یاند «شانازى به که‌رکوک و که‌رکوکییه‌کانه‌و‌ه ده‌ک���هی���ن ،ک��وردس��ت��ان��ى ب��ون��ى ک �هرک��وک چه‌سپاندنى سه‌نگى راسته‌قینه‌ى کوردى ل ه هه‌ڵبژاردندا ده‌وێت». ل�ه ب����ه‌روارى ()2010/3/3دا تاڵه‌بانى ل ه سلێمانى ل �ه ک��ۆب��ون�هوهی�ه‌ک��ى ج �ه‌م��اوه‌ری��دا رایگه‌یاند «هاوپه‌یمانیکردن ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئهو هێزانه‌ى ناحه‌زى گه‌لى کوردستانن و پێیانوای ه که‌رکوک عه‌ربستانه ،هه‌ولێر تورکمانه،
بادینان مه‌سحیی‌ه و ته‌نها سلێمانى کوردى لێیه ،ب �ه‌ره‌و خیانه‌تى نیشتمانیمان ده‌ب��ات» مه‌به‌ست ل �ه‌م وت �هی �هى تاڵه‌بانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان‌ه به‌و تۆمه‌تانه‌ى که له میدیاکانى یه‌کێتى و پارتییهوه له‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان باڵوکرانه‌وه ،هه‌ر له درێژه‌ى وته‌کانیدا تاڵه‌بانى رایگه‌یاند «هیوادارین هه‌ڵبژاردنه‌ک‌ه به ئاشتى ب�ه‌ڕێ��وه بچێت ،هه‌رکه‌سێکیش دژایه‌تیمان ب��ک��ات س���ه‌رى ده‌دات ل �ه ت��اش�ه‌ب�ه‌رده‌ک��ان��ى کێوه‌کانى کوردستان»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)5117
چاره‌سه‌رێکى تر رازى نابین» ،له به‌شێکیترى دیمانه‌که‌دا رزگار عه‌لى دهڵێت «مام جه‌الل وه‌ک سه‌رۆک کۆمار و وه‌ک کورد دوو جار دهبێت پابه‌ندى جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ()140 بێت ،داکۆکى له‌سه‌ر مادده‌ک‌ه و میکانیزبى جێبه‌جێ کردنه‌که‌شى بکات» ،هه‌ر هه‌مان رۆژ کۆبونه‌وه‌ى هه‌ر دوو مه‌کته‌بى سیاسى (ینک و پدک) به سه‌رپه‌رشتى کۆسره‌ت ره‌س��وڵ و نێچیرڤان بارزانى ئه‌نجامدرا ،لهو کۆبونهوهیهدا رایانگه‌یاند «دهبێت هه‌موو رێگاکانى ده‌ستورى ،یاسایى ،دیپلۆماسى، جه‌ماوه‌رى و راگه‌یاندن بگرینه‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ى جارێکیتر رێگه نه‌درێت پێچه‌وانه‌ى مادده‌ى ( )140پیالنى دوژمنانى دیموکراسى سه‌ر بگرێت» هه‌ر لهو کۆبونهوهیهدا مه‌کته‌بى سیاسى ه �ه‌ر دوو ح��زب (ینک و پ��دک) به‌مشێوه‌ی‌ه باسى ناوچه جێناکۆکه‌کان ده‌که‌ن «به‌لێشاو هێنانه‌وه‌ى ع���ه‌ره‌ب ک�ه خه‌ڵکى ناوچهکه نین بۆ پارێزگاى ک�هرک��وک و خانه‌قین و جه‌له‌وال و سه‌عدی‌ه و مه‌نده‌لى به به‌شێک له درێ��ژک��راوه‌ى هه‌مان پیالنى دوژمنان ده‌زانرێت» ،هه‌ر له کۆبونه‌وه‌که‌ى مه‌کته‌بى سیاسى و راگه‌یاندنه‌که‌یدا هاتووه «ده‌ب��وو حکومه‌تى عێراق تا ئێستا مادده‌ى ()140ى جێبه‌جێ ب��ک��ردای�ه و هه‌نگاوى باشتر و فراوانترى بنایا ل�هو ب��ارهی �هوه« له هه‌مان رۆژدا د.نه‌جمه‌دین که‌ریم رایگه‌یاند «هاورده‌کردنى عه‌ره‌ب له ئێستادا بۆ ناوچه دابڕێنراوه‌کان مه‌ترسى و کاریگه‌رى ههیه بۆ س�ه‌ر جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى (،»)140 (کوردستانى نوێ ژماره .)5301 له ب �ه‌روارى ()2010/10/20دا کوردستانى ن��وێ دی��دارێ��ک��ى تاڵه‌بانى ب�ڵاوک��ردهوه که گۆڤارى گواڵن له‌گه‌ڵیدا سازى کردبوو ،لهو دیداره‌دا تاڵه‌بانى دهڵێت «له شتێکدا پێمخۆشه
ببمه‌و‌ه ب�ه س���ه‌رۆک ک��ۆم��ار ،ک�ه ئ�هوهی�ه ئه‌مجار‌ه سه‌رۆک کۆمار ده‌توانێت رۆڵێک بگێڕێت له جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ()140 و ده‌سه‌اڵتى ههیه داوا له په‌رله‌مان بکات سنورى پارێزگاکان وه‌ک خۆى لێبکاته‌وه، که ئ�هو داوای���هى پێشکه‌شکرد ماناى وایه هه‌نگاوى یه‌که‌م بۆ جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ( )140جێبه‌جێ دهبێت». له ب���ه‌روارى ()2010/10/29دا د.ب�هره�ه‌م س��اڵ��ح ل�ه دیمانه‌یه‌کى ک��وردس��ت��ان��ى نوێدا ل �ه‌ب��اره‌ى ک�هرک��وک و رێکه‌وتنى کوتله‌ى کوردستانیه‌کانه‌و‌ه دهڵێت «ئه‌وه‌ى ده‌یبیستین، ئه‌وه‌ى پێمان ده‌ڵێن ،جا له‌وانه‌ی‌ه له‌الى خۆمانهوه بشڵێین به‌خوا به نابه‌دڵى پێمان ده‌ڵێن ،بهاڵم ئه‌وه‌ى ئهو الیهنه سیاسیانه‌ى ئێستاى عێراق هه‌ر نه‌بێت سه‌ر زاره‌ک��ى پێمان ده‌ڵێن ئهوهیه که پابه‌ند ده‌بن به جێبه‌جێکردنى ده‌ستوور و م��ادده‌ى ( )140ئێمه الى خۆمانهوه داواى زه‌ماناتى جدى دهکهین بۆ جێبه‌جێکردنى». (کوردستانى نوێ ژماره .)5318 ل�ه ب����ه‌روارى ( )2010/10/30تاڵه‌بانى و بارزانى رایانگه‌یاند که «به هیچ شێوهیهک ده‌ستبه‌ردارى پۆستى سه‌رۆک کۆمار نابن»، تاڵه‌بانى له درێ��ژه‌ى وته‌یه‌کدا وتى «ئهمه دووه‌م ج��اره س���ه‌رۆک ب��ارزان��ى من بۆ ئهو پۆست‌ه کاندید دهکاتهوه ،به شاهیدى هه‌موو الیه‌کیش له رابردوودا من وه‌ک عێراقیه‌ک ره‌ف��ت��ارم ک���ردوه« ،ل�ه‌ب��اره‌ى داواکاریه‌کانى هاوپه‌یمانى کوردستانهوه بارزانى رایگه‌یاند «ه�ه‌ر الیه‌نێک وه‌اڵممان بداتهوه پێویسته به ن��وس��راوى ئیمزاکراو بێت ،چونکه ئهوه داواکارى میلله‌تێک‌ه نه‌ک حزب و گروپێک، بههیچ شێوه‌یه‌کیش س��ازش له‌سه‌ر پۆستى سه‌رۆک کۆمار و مادده‌ى ()140ى ده‌ستوور ناکه‌ین»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)5319
د.به‌رهه‌م ساڵح :مادده‌ى ( )140ئه‌وله‌ویه‌تى کارى هاوپه‌یمانیی ه و جێبه‌جێکردنى کرداریانه‌ى مادده‌ک ه مه‌رجى سه‌ره‌کى هاوپه‌یمانێتییه‌کانمان دهبێت قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى ئاواره‌کان کۆتایى پێهاتووه و نێردراو‌ه بۆ لیژنه‌ى به‌دواداچونى راستیه‌کان، ( )32قۆناغیش نێردراو‌ه بۆ لیژنه‌ى دارایى و ( )25قۆناغیان چه‌کى قه‌ره‌بوویان وه‌رگرتوه که ژماره‌یان ( )26هه‌زار که‌سه ،بڕیاره بۆ ئه‌مساڵیش ( )25هه‌زاریان پاره‌ى قه‌ره‌بووه‌که وه‌ربگرن ،له ئێستاشدا ( )30هه‌زار مامه‌ڵه‌ى ئ��اواره‌ک��ان بۆ قه‌ره‌بوو کردنهوه له ئۆفیسى که‌رکوک ههیه ،کۆى گشتى ئاواره‌کانیش که قه‌ره‌بوو ده‌یانگرێته‌و‌ه ( )92هه‌زار که‌سن» به‌ڕێوه‌به‌رى ئۆفیسى که‌رکوک له درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا دهڵێت «تا ئێستا زیاتر له ()28 ه�ه‌زار عه‌ره‌بى ه��اورد‌ه مامه‌ڵه‌یان پێشکه‌ش
ئه‌حمه‌د عه‌سکه‌رى :ئهو بڕه پاره‌یه‌ى که عه‌ره‌به‌کان وه‌ک قه‌ره‌بوو وه‌ریان گرت جارێکیتر به‌کاریان هێنایهوه بۆ کڕینى زه‌وى و زار له که‌رکوک دواى پ��ڕۆس�هى ئ���ازادى عێراقه‌و‌ه له سوریا ده‌ژى» .تایبه‌ت به‌هه‌مان بابه‌ت ئه‌حمه‌د عه‌سکه‌رى ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک دهڵێت «عه‌ره‌به‌کانى که‌رکوک ئه‌وانه‌ى پێشتر گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه ناوچه‌کانى خۆیان ئێستا ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ که‌رکوک و زه‌وى و زار ده‌کڕن ،ئهو بڕه پاره‌یه‌ى که عه‌ره‌به‌کان وه‌ک ق���ه‌ره‌ب���وو وه‌ری���ان���گ���رت جارێکیتر به‌کاریان هێنایهوه بۆ کڕینى زه‌وى و زار له که‌رکوک». ل�ه ب����ه‌روارى ( )2010/5/23د.نه‌جمه‌دین که‌ریم رایگه‌یاند «پێویسته مه‌سه‌له‌ى مادده‌ى ( )140له ئه‌وله‌ویه‌تى داخوازییه‌کانى لیستى هاوپه‌یمانى کوردستان بێت له عێراقدا و ته‌ئکید له جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ()140 دهکهینهوه«. ل �ه ب����ه‌روارى ( )2010/3/25ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ئ��ۆف��ی��س��ى ک �هرک��وک��ى م������ادده‌ى ()140 رای��گ �هی��ان��د «ت���ا ئێستا ( )33ق��ۆن��اغ��ى
ک��ردووه و ( )21ه�ه‌زار مامه‌ڵه‌یان کۆتایى پێهاتووه و ( )10ه�ه‌زاری��ان قه‌ره‌بووه‌که‌یان وه‌رگ��رت��ووه ،ب��ڕی��اره له ب��ودج�هى ئه‌مساڵیش ( )11ه�ه‌زار عه‌ره‌بى ه��اورد‌ه پ��اره‌ى قه‌ره‌بوو وه‌ربگرن»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)5185 ل���ه ح���ه‌وت���ه‌م رۆژى ک��ۆن��گ��ره‌ى سێیه‌مى (ی��ن��ک)دا راپۆرتێکى تایبه‌ت ب�ه ناوچه جێناکۆکه‌کان خوێندرایه‌وه ،تیایدا ته‌ئکید له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ( )140کرایه‌وه. له سه‌ره‌تاى مانگى ()7ى ساڵى ()2010 ب����ه‌ره‌ى ت��ورک��م��ان��ى داواى جێبه‌جێکردنى م����ادده‌ى ()140ى ک���رد ،ئ���ۆالى فه‌له‌ک ئۆغلو ئه‌میندارى گشتى ب�ه‌ره‌ى تورکمانى له ته‌له‌عفه‌ر رایگه‌یاند «پارێزگاى موسڵ گرنگى به خزمه‌تگوزارى ته‌له‌عفه‌ر نادات، بۆیه داوا ل�ه حکومه‌تى عێراقى دهکهین مادده‌ى ( )140جێبه‌جێ بکات و قه‌زاکه‌مان بگه‌ڕێته‌و‌ه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان». له س��اڵ��ڕۆژى پیالنه‌که‌ى (23ى ته‌مموزى
)2008دا مه‌کته‌بى راگه‌یاندنى (ى.ن.ک) هه‌فته‌ى که‌رکوکى راگهیاند ،له ب �ه‌روارى ( )2010/8/22وته‌بێژى مه‌کته‌بى سیاسى (یه‌کێتى) له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌نوسیدا له که‌رکوک ،ده‌ست پێکردنى چاالکیه‌کانى (هه‌فته‌ى که‌رکوک ،به‌رخودان و ئاینده) ى راگهیاند .ئ��ازاد جوندیانى له وته‌یه‌کدا رایگه‌یاند «م��ادده‌ى ( )140به‌الى کورده‌وه هێڵى سوره«. ل�ه ب���ه‌روارى ()2010/7/29دا د.ب�هره�ه‌م س �ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان سه‌ردانى که‌رکوکى ک��رد ،لهو سه‌ردانه‌یدا به‌رهه‌م ساڵح رایگه‌یاند «که‌رکوک شارێکى کوردستانییه ،بهاڵم نامانه‌وێت چاره‌سه‌رێکى کوردى بسه‌پێنین»( ،کوردستانى نوێ ژماره .)5242 له ب���ه‌روارى ()2010/8/8دا ن��ورى مالکى سه‌ردانى هه‌ولێرى کرد و لهگهڵ مه‌سعود بارزانى کۆبونهوه ،دواتر نورى مالکى مه‌سعود بارزانى له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا قسه‌یان بۆ که‌ناڵه‌کانى راگ�هی��ان��دن ک��رد ،له‌باره‌ى کهرکوکهوه نورى مالکى وتى «که‌س بۆى نییه بڵێت م���ادده‌ى ( )140کاتى نهماوه، چونکه مادده‌یه‌کى ده‌ستورییه« بارزانیش لهو کۆنگره رۆژنامه‌نوسیه‌دا رایگه‌یاند «که‌س بۆى نییه به‌ناوى منهوه قسه بکات که هێڵى سورمان بۆ مالکى هه‌بێت»( ،کوردستانى نوێ ژماره.)5251 تاڵه‌بانى له دیدارێکى که‌ناڵى ئه‌لعه‌ره‌بییه‌دا وتى «ده‌کرێت پۆستى سه‌رۆکایه‌تى کۆمار جارێکیتر به‌ر کورد نه‌که‌وێته‌وه ،بهاڵم سازش له‌سه‌ر که‌رکوک ناکه‌ین و دهبێت مادده‌ى ( )140جێبه‌جێ بکرێت که مادده‌یه‌کى دهس��ت��وری��ی �ه« .ئ���هو دی��م��ان�هی��ی�هى که‌ناڵى ئه‌لعه‌ره‌بیی‌ه له ب���ه‌روارى ( )2010/9/20و له ژم��اره ()5284ى کوردستانى ن��وێ دا باڵوکراوه‌ته‌وه. له ب���ه‌روارى ()2010/10/7دا و له ژم��اره ()5299ى کوردستانى ن��وێ دیمانه‌یه‌کى لهگهڵ رزگ��ار عه‌لى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى ک���هرک���وک ئ��هن��ج��ام��داوه ،له دی��م��ان�ه‌ک�ه‌دا رزگ���ار ع�ه‌ل��ى ده‌ڵ��ێ��ت «جگه له جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ( )140به هیچ
تێبینى :به‌شى پێنجه‌م و کۆتایى ،کۆتایى دۆسیه‌ى که‌رکوک و ناوچه داگیرکراوه‌کان نییه ،به‌ڵکو کۆتایى ئهو دۆسیهیه له ساڵى ( ،)2010وه‌ک ده‌بینین پاش تێپه‌ڕبوونى زیاتر له ( )7ساڵ لێدوانى به‌رپرسان نابڕێته‌و‌ه و دۆسیه‌ى که‌رکوک و جێبه‌جێکردنى مادده‌ى ()140یش له جێگه‌ى خۆیدا چه‌قیوه ،سه‌ره‌ڕاى ئهو سه‌دان لێدوان‌ه بریقه‌داره‌ى به‌رپرسانى سیاسى کورد ،تا ئێستا ته‌نها (1سم) له زه‌وى و موڵکى داگیرکراوى کورد نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان .ته‌مه‌ن باقیبێت له کۆتایى ساڵى ()2011شدا بۆ ته‌واوکردنى ئهم دۆسیهیه جارێکیتر دێمه‌و‌ه خزمه‌تتان.
ئه‌مه‌ریکییه‌کان به‌سه‌رکردایه‌تى کوردیان وتوو ه جارێ باسى فیدراڵى مه‌که‌ن!
ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
13
ئاماده‌کار راژان سه‌باح دوو په‌ڕله‌مانتارى به‌ریتانی پێیانوای ه جیابونه‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان ل ه ع��ێ��راق دهبێت ه م��ای �هى دروستبونى ده‌وڵه‌تێکى ت��ون��دڕه‌وى ئیسالمی ل ه عێراق ،چونک ه ک��ورد بااڵنسى هێزى ل ه عێراق راگرتووه ،ب ه بڕواى ئهوان هه‌ر کاتێک مافی چاره‌ى خۆنوسین بۆ کورد ببێت ه مایه‌ى ئاشتى و ئارامی ل ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ،ئهوان پشتگیری لهو داوای ه ده‌که‌ن.
رۆبێرت هاوسن ئه‌ندامی په‌رله‌مانی به‌ریتانیا و گارى کێنت راوێژکارى په‌رله‌مانى هه‌مان واڵت له هه‌فته‌ى رابردوودا سه‌ردانی هه‌رێمى کوردستانیان ک��رد .ه���ه‌ردوو په‌رله‌مانتار له‌باره‌ى مافی چاره‌ى خۆنووسین بۆ کورد رایانگه‌یاند «ئێمه ده‌م��ان �ه‌وێ ئاشتی و دی��م��وک��راس��ی ل �ه رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوه‌ڕاس��ت بێته‌دی ،بۆیه ئه‌گه‌ر ئ�هو داوای���هى کورد ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی ب�ڵاوب��ون �ه‌وه‌ى ئاشتی و دیموکراسی بێ و کێشه له ناوچهکه نه‌نێته‌و‌ه پشتگیریى دهکهین». ��ه ئ��ێ��س��ت��ادا س���هرک���ردای���هت���ی س��ی��اس��ی ل� ک��وردس��ت��ان بههیچ شێوهیهک بهفهرمی باسی جیابونه‌‌وه‌‌ی ههرێمی کوردستانیان ن �ه‌ک��ردووه ،ب��هاڵم به‌پێی زان��ی��اری (چهتر) کردووه له ئێستادا که له بهغدا پێشبینیان ت ئهمریکا ئاماده‌نیی‌ه هاوکاری ههرێم بکا
n
ه عێراق جیابکرێته‌و ه نازانرێت ئاینده‌ی سیاسی عێراق چی لێ دێت» «ئه‌گه‌ر ههرێمی کوردستان ل
بۆ جیاکردنهوهی ههرێم ل‌ه‌عێراق و ئه‌‌وه‌‌شیان وتووه لهههمان کاتدا به‌‌سه‌‌رکردایه‌‌تی کورد رۆبێرت هاوسنى په‌رله‌مانتاری به‌ریتانی که یه‌که‌م جاره سه‌ردانی کوردستان ده‌کات، راگهیاند «ئێوه کاریگه‌ریى باشتان له عێراقدا ههیه ،ئه‌گه‌ر ئێوه لهگهڵ عێراق نه‌مێنن، مه‌ترسیی سه‌رهه‌ڵدانی عێراقێکی ئیسالمیی توندڕهو دێته کایه‌وه ،بهاڵم ئه‌گه‌ر ئێوه بمێنن بااڵنسه‌ک‌ه راده‌گرن ،چونکه ئێوه باوه‌ڕتان ب ه ئازادی و دیموکراسی و ئاشتی ههیه ،بهاڵم به‌گشتی ئێمه ده‌مانه‌وێ ههرێمی کوردستان هێمن و ئارام بێ و له پێشکه‌وتندا به‌رده‌وام و سه‌رکه‌وتووبێ». مهولود باوه‌موراد ئه‌ندامی مهکتهبی سیاسی یه‌کگرتوو به(چهتر)ی راگهیاند «کاتی خۆی ئه‌مریکییه‌‌کان لهگهڵ سهرکردایهتی
مریکاوه هێڵی س��ور‌ه ،وتیشی عێراق و مه‌جلیسی حوکم کۆبوونهوه ،لهو سیاسهتی ئه ک��ۆب��وون��هوهدا ئ��هوان وتیان که وه جیاکردنهوهی ههرێم ئێمه هاوکاری «لهم روانگه‌یه عێراق دهکهین بهمهرجێک سیستمی سیاسی پارتی و یه‌کێتی هێزی سه‌ره‌‌کین تێیدا ئهم چونکه ئهوان ترسییه بۆ عێراق، واڵته سیستمێکی لیبراڵی و دوور ل ه جێگای مه دینی بێت وتی «لهو کۆبونهوهیهدا ئیبراهیم تاکه هێزی عیلمانین له ساحه‌‌ی عێراق و جه‌‌عفه‌‌ری و عادل عه‌بدول مه‌‌هدی و چه‌ند بااڵنسیان راگرتووه». سه‌‌رکرده‌‌یه‌‌کی شیعی له‌وێ بوون لهگهڵ ب���وخ���اری ع���ه‌ب���دو اڵ ئ���هن���دام���ی پێشوی سهرکردایهتی کورد په‌یمانیاندا که عێراق ئهنجومهنی نوێنه‌‌رانی ع��ێ��راق دهرب���ارهی بێته عێراقێ دینی توندڕهو ،بهاڵم نه نه چوونه ئه‌گه‌ری جیاکردنهوهی ههرێمی کوردستان، قواڵیی ئهو مهسهلهیه». یه به(چهتر)ی راگهیاند «نابێت ئهو کێشه چونکه دهبێت ه مهولود ب��اوه‌م��وراد درێژه‌یدا به‌قسه‌کانی و به‌‌واقیعی عێراق ببه‌سترێته‌‌وه، که مافی ئ �هوهی خسته روو ئه‌مریکییه‌‌کان ده‌ترسن مایه‌‌ی پیشێلکردنی دهس��ت��ور ل���هوهی که له عێراقدا هیچ هێزێک ل ه جیاکردنهوهی ههرێمی سهربهخۆی داوه، که شێوهی لیبراڵی و عیلمانی وج��ودی نییه ،هه‌ر لهو بارهیهوه وتی «کاتی خۆی ریتانیاوه بۆیه سهرجهم هێزهکان بهسهر مهزههبی شیع ه سیستهمی عێراق دان��را لهالیهن به و سونه‌‌دا داب��هش ب��وون ، سونه که جێگا نفوزی که ئ �ه‌وه‌ش له‌‌الی ههوڵی ئه‌‌وه‌‌یاندا
به‌دواداچوون
فۆتۆ /ئینته‌رنێت چونکه کاتی زیاد بکهن بهسهر شیعه‌‌کاندا بییه خۆشی ئ��هوان ل��هو مهسهلهی مه‌زهه یه ده‌‌ترسان ،بهاڵم له ئێستادا نابیت ئهو بیرۆکه بیته چونکه ده بهسهر کورد فه‌رز بکرێت، ه��ۆی له‌‌ده‌‌ستدانی داواک���اری فیدراڵی و پیشێلکردنی مافی دهستوری خه‌ڵکی عێراق و ههرێمی کوردستان. له کتێبه‌‌که‌‌ی خ��ۆی��دا ،دۆن��اڵ��د رامسفێڵد وه‌زی��ری به‌رگری پێشوی ئهمریکا بهناوی (یاده‌وه‌‌ریه‌‌کانم) دهڵێت «عێراق پێکهاته‌‌یه‌‌کی ئاڵۆز‌ه‌و له‌‌ه‌هر‌کاتێکدا بچوکترین کیشه‌ی سیاسی سه‌‌رهه‌‌ڵبدات مهسهلهی دینیشی تێکهه‌‌ڵکێشده‌‌کرێت و دواج���ار مهسهلهی ت���ون���دوت���ی���ژی پ���ه‌ره‌ده‌س���ێ���ن���ێ���ت و ب��اس��ی جیاکردنهوهی ههرێم و ن��اوه‌ن��دی سیاسی جیاجیا ده‌کرێت ،له‌کاتیدا ئهم جیاکردنه‌وانه
بۆ کاری دیموکراتی به‌کار نایه‌ت ئهوهنده بۆ مهسهلهی تۆڵه‌‌کردنه‌وه‌و ئامانجیانه». ماوه‌یه‌ک به‌ر له ئێستا سه‌رۆکی ئهنجومهنی ن��وێ��ن �ه‌ران ئ��وس��ام�ه نوجه‌یفی مهسهلهی ف��ی��دراڵ��ی ل �ه ئهمریکا وروژان����د و دوات��ر هه‌اڵیه‌کی سیاسی گ��ه‌وره‌ی لێکه‌وته‌وه، دوای ئ��هوی��ش مالیکی ل �ه ک��ۆب��ون�هوهی لهگهڵ سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کانی بهغدا وتی «فیدراڵی و جیاکردنهوهی ههرێمی جیاواز مه‌ترسیی‌ه له‌سه‌ر یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراق و بارزانیش به‌توندی وه‌اڵم��ی دای��هوه که ئه‌وه‌ی جێگای مه‌ترسیی‌ه له عێراق جێبه‌جێ نه‌کردنی ده‌ستوره». فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌ندامی سهرکردایهتی یه‌کیتی به(چهتر)ی راگهیاند تا ئیستا بهفهرمی سهرکردایهتی سیاسی ههرێمی کوردستان باسی جیاکردنهوهی ههرێمی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی ن���ه‌ک���ردووه و ب �ه فه‌رمیش ل�هو ب���اره‌و‌ه هیچ قسه‌یه‌ک ن�ه‌ک��راوه وتی «بۆچوونی ئه‌مریکییه‌کانیش ئ �هوه بووه ک���ه ده‌ب���ێ���ت سیستمی س��ی��اس��ی ع��ێ��راق سیستمێکی دوور له تائیفی و مهزههبی بێت و هه‌وڵبدرێت کێشه‌کانی ههرێم و ناوه‌ند چاره‌سه‌ر بکرێن». ئهو ئه‌ندامه‌ی سهرکردایهتی یه‌کێتى وتی «تائێستا دی��ار نییه که ئه‌گه‌ر ههرێمی کوردستان له عێراق جیاکرایه‌و‌ه ئاینده‌ی سیاسی عێراق چی لێدێت ،بهاڵم له هه‌ر ئه‌گه‌رێکدا دهبێت پێشبینی ج��ۆراو جۆر بکرێت».
درۆ دهبێت ه هۆى بێ‌هێزبوونى بناغه‌ى هه‌رکۆمه‌ڵگه‌یه‌ک و دواکه‌وتنێکى به‌رچاو به‌رپا ده‌کات ئاماده‌کار هه‌ڵمه‌ت زڕگوێزى درۆ دیارده‌یه‌کى ناشرین ه ل ه هه‌رکات و شوێن و کۆمه‌ڵگه‌یه‌کدابێت ،بێگومان هه‌ندێ ک��ات درۆی �ه‌ک��ى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ده‌توانێت ببێت به‌جێگره‌وه‌ى ڕاستیه‌کى نه‌خوازراو ،بهاڵم پێویست ه لێره‌دا درۆ پۆلێن بکه‌ین بۆ دوو جۆر :یه‌که‌میان بریتیی ه ل���ه‌درۆى ڕه‌ش ،ئ �ه‌م جۆر ه درۆی���ه هه‌میش ه ب��ۆ ل � ه ن��اوب��ردن��ى کۆمهڵگه به‌کارده‌هێنرێت ،بۆ نمون ه ده‌توانین بڵێین درۆ له‌سیاسه‌ت و بازرگانى و دادگاکاندا .جۆرى دووه‌م ک ه بریتیه له‌درۆى سپى ئه‌مه‌ش چه‌ندین بابه‌تى هه‌ستار له‌خۆده‌گرێت و دهبێت به‌چه‌ند گروپێک بۆ نمون ه که‌سێک بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خۆى درۆده‌کات یان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى که‌سانى تر یان بۆ ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دى کۆمه‌ڵگ ه .ئه‌گه‌ر به‌کورتى پێناسه‌یه‌ک بۆ درۆ بکه‌ین (درۆ ئهو په‌یژ ه رزیوه‌ی ه که هیچ کاتێک ناتگه‌یه‌نێت ه خاڵى مه‌به‌ست) لێره‌و ه پرسیار ئاراسته‌ى چه‌ند که‌سایه‌تیه‌ک دهکهین:
درۆچیه وه له‌ناو کۆمه‌ڵگه‌داچۆن ده‌ڕوانرێته درۆ؟ فه‌رهادکه‌ریم ،نوسه‌ر :دوو شت که‌سایه‌تى م��رۆڤ دروس���ت ده‌ک���ات ،ی�ه‌ک�ه‌م الیه‌نى بۆماوه‌یى دووه‌م الیه‌نى ژینگه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى، درۆ له‌ڕوى سایکۆلۆجییه‌وه په‌یوه‌ندییه‌کى ڕاس��ت�ه‌وخ��ۆى ب �ه‌م ب��اب�هت��ان�هوه ه�هی�ه ،ئێمه ئێستا له‌سه‌رده‌مى سه‌رمایه‌گوزارى بازاڕدا ده‌ژین ژینگه‌که‌شمان ژینگه‌یه‌کى نه‌خۆشه به‌تایبه‌تى ژینگه‌ى ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست بۆیه درۆ وه‌ک پێویستییه‌کى هه‌نوکه‌یى به‌کارده‌هێنرێت ،ئه‌گه‌ر باسى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى بکه‌ین له‌به‌ر هۆکارى سیستماتیک نه‌کردنى کۆمهڵگه درۆ پێی به‌هه‌موو که‌ناره‌کانى ژیانى ڕۆژانه بردووه ،بۆ نمونه که‌سێکى پارێزه‌ر یان سیاسى یان بازرگان یان...هتد بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ڕۆژان �ه پێویسته درۆ بکهن. درۆ ئێستا له‌ناو ناخى مرۆڤه‌کاندا ههیه به‌تێپه‌ڕبوونى کات گه‌وره‌تر دهبێت؟ بێگومان درۆکان له‌منداڵیدا درۆى بچوکن بهاڵم به‌تیپه‌ڕبوونى کات ورده ورده گهوره ده‌ب��ن تاده‌گاته ئاستێکى ب��ااڵ ،به‌کورتى ده‌توانم بڵێم درۆ سه‌رچاوه‌ى هه‌موو گرژى و ئاڵۆزیه‌که. ڕۆژن��ام �هن��وس /سه‌ید عه‌تا ل �ه‌ب��اره‌ى درۆ
ک���ردن���هوه ده‌ڵ���ێ���ت :ب���ه ب�����ڕواى م���ن درۆ ده‌گ���ه‌ڕی���ت���هوه ب��ۆ الوازى ت��اک �ه‌ک��ان که رووب �ه‌ڕووى کێشه‌یه‌ک ده‌بنه‌وه به‌ناچارى په‌ناده‌به‌نه به‌ر درۆکردن ،ئیتر به‌تێپه‌ڕبوونى ک��ات ف��ێ��رى درۆ ده‌ب��ێ��ت که‌فێریش بوو ته‌رککردنى زۆر ئاسته‌م دهبێت ،به‌ڕاستى من وه‌ک خۆم درۆ به‌فێربوون نابینم هه‌ندێ جار ئهو مرۆڤانه‌ى که‌درۆ ده‌که‌ن بۆ ئهوهیه له‌ناو کۆڕى نوکته بازه‌کاندا جێگه‌یه‌ک بۆخۆیان بکه‌نه‌وه .به کورتى درۆ له‌هه‌موو بواره‌کاندا ناشرینه ،هه‌ندێ که‌س ده‌بینیت ئه‌رکانه‌کانى ئیسالم جێبه‌جى ده‌ک��ات و ه��اوک��ات درۆده‌ک����ات ل�هوان�هی�ه به‌شیک ل �ه‌درۆک��ان��ى ل �ه‌ژی��ان��ى ڕۆژان���هی���دا هه‌بن وه‌ک (ت���ه‌رازووب���ازى و ئ��اڵ��وگ��ۆڕى پ��اره‌و مامه‌ڵه‌کردندا) هه‌ستیان پێ بکرێت. هه‌ندێک سیاسه‌ت به‌درۆیه‌کى گهوره ده‌زانن و پێناسه‌ى ده‌که‌ن؟ سه‌ید عه‌تا ده‌ڵێ وه‌ک خۆم سیاسه‌ت به‌درۆ نازانم و به‌دیوه جوانه‌که‌یدا به‌وه‌ى ده‌بینم که به‌دیهێنه‌رى ئامانجه‌کانى میللهته ،بهاڵم کاتێ سیاسه‌ت دهبێته درۆ که سیاسیه‌کان خه‌ریکى کۆکردنه‌وه‌ى سامانى میلله‌ت بن و وه‌ک ئه‌کته‌رێکى فێلباز (درۆزن) ڕۆڵ ببینن. هونه‌رمه‌ند /د.س �ه‌الم ف �ه‌ره‌ج له‌باره‌ى درۆ
کردنهوه دهڵێت :بێگومان درۆ دیارده‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تییه له زۆرێک له کۆمه‌ڵگه‌کانى دونیادا درۆ ههیه ،چونکه هه‌موو کاتێک راستى په‌یامى پێوست نییه هه‌ندێک کات ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه وات ل��ێ��ده‌ک��ات به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان درۆ بکه‌یت ،بێگومان ئه‌گه‌ر درۆ نه‌بوایه ژیانى هه‌ندێک له‌مرۆڤایه‌تى به‌تایبه‌تى له‌کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا روبه‌ڕوى نه‌مان و له‌ناوچون ده‌ب���وه‌وه ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى رۆژانه ده‌یان جار رووبه‌ڕوى پرسیارى ئهوه ده‌ب��وی��ن�هوه ک��ه ده‌ی���ان گ��وت ک��ێ ده‌ناسى که‌فیراره ده‌ب��وای�ه بتگوتایه نازانم نه‌ک ه�ه‌ر الى خۆمان به‌ڵکو له‌هه‌موو دنیادا شۆڕشه‌کان به پشتبهستن به درۆ توانیویانه بگه‌نه خ��اڵ��ى س �هرک �ه‌وت��ن ،ده‌ت��وان��م بڵێم له‌هه‌ندێ کاتدا په‌یامێکى پیرۆزه چونکه به‌شێک لهو که‌سانه‌ى که‌ده‌توانم به‌قاره‌مان ناویان به‌رم ئه‌وانه‌ن که‌گه‌وره‌ترین درۆیان کردووه له‌ژێرقورسترین ئه‌شکه‌نجه‌دا دانیان به‌هیچدا نه‌ناوه. د.س�ه‌روه‌ر جه‌مال باجه‌الن سه‌باره‌ت به‌درۆ ده‌ڵ��ێ��ت :ه �ه‌ر وش �هی �ه‌ک ک��ه پێچه‌وانه‌ى هه‌سته ش��اراوه‌ک��ان��ى ناخى م��رۆڤ بێت به‌درۆ ئه‌ژمار ده‌کرێت و هه‌روه‌ها درۆشى به‌تاوانێکى گهوره له‌قه‌ڵه‌مدا ،بڕواشى وابوو ک�ه دهبێته ه��ۆى ب��ێ هێزبوونى بناغه‌ى
ه �هرک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هی �ه‌ک و دواک�ه‌وت��ن��ێ��ک��ى ب�ه‌رچ��او ب�ه‌رپ��ا ده‌ک���ات ,ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش ک��رد ئ �ه‌گ �ه‌ر درۆ نه‌بێت متمانه به‌هێز دهبێت و ڕێگاکانى چاره‌سه‌ر ساناتر دهبێت بۆ نمونه کاتێک نه‌خۆشێک سه‌ردانى پزیشک ده‌ک��ات ئه‌گه‌ر متمانه‌ى نه‌بێت ئهو ده‌رمانه‌ى پێى ده‌درێت وه‌ک پێویست به‌کارى ناهێنێت تاده‌گاته ئ�هو ڕاده‌ی �هى نه‌خۆشه‌که رێگاکانى چاره‌سه‌رکردنى که‌م ده‌بێته‌وه. ئایا درۆ نه‌خۆشیه‌کى ده‌رونییه یان حاڵه‌تێکى ئاساییه؟ بێگومان درۆ ل �ه‌الی �هن که‌سایه‌تییه‌کى ئاساییه‌وه دروست نابێت هه‌ندێ درۆ به‌بۆنه‌ى به‌رکه‌وتنێکه‌وه بۆ که‌سایه‌تیه‌که دهبێته نه‌خۆشیه‌کى ده‌رون���ى ،هه‌ندێ حاڵه‌تیش ههیه ئاساییه چونکه ئهو که‌سانه‌ى لهم ج��ۆره‌دا پۆلێن ده‌کرێن ههمیشه درۆکانى کردوهته ئامرازێکى ڕۆژان �ه و به‌کاریان ده‌هێنێت. م.عه‌بدواڵ پێش نوێژو وتارخوینى مزگه‌وتى هه‌نجیره‌که :له‌باره‌ى درۆ له‌ڕوانگه‌ى ئاینى ئ��ی��س�لام�هوه تیشکى خسته س���ه‌ر چه‌ند خاڵێک و به‌م شێوهیه باسى له‌درۆکرد و وتى :درۆ یه‌کێکه له نیشانه به‌رچاوه‌کانى مرۆڤى دوو روو ،ب�هاڵم ئه‌گه‌ر ته‌ماشاى
قورئانى پیرۆز بکه‌ین ده‌بینین له ()311 جێگه‌دا ناوى درۆ هاتووه که هه‌ر یه‌کێک لهم ( )311جێگه‌یه به جۆرێک له‌جۆره‌کان ترسناکه له‌سه‌ر ئاده‌میزاد ،وتیشى ئه‌مڕۆ له‌به‌شێکى کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌دا درۆ زۆربووه راستیه‌کان شاراونه‌ته‌وه درۆجۆرى زۆره بۆ نمونه ده‌سه‌اڵت درۆ لهگهڵ میلله‌ت ده‌کات یان باوک و دایک لهگهڵ منداڵه‌کانى یان ب��راو برا یان ژن ومێرد یان کڕیار و فرۆشیار خواى گهوره له قورئانى پیرۆزدا بۆ ئهم جۆره مرۆڤانه ده‌فه‌رموێت (سزاى توند بۆ ئ �هو که‌سانه‌ى که درۆده‌ک���هن) له‌شوێنێکى تردا ده‌فه‌رموێت (نه‌فره‌ت لهو که‌سانه‌ى که درۆ ده‌که‌ن) بهداخهوه ئێستا درۆکردن زۆر به‌رباڵوه ته‌نانه‌ت الى هه‌ندێ که‌س بوه‌ته پیشه ،جارێکیان له‌پێغه‌مبه‌رى خ��ودا (د.خ) پرسیار کرا ئایا ده‌گونجێ ئاده‌میزاد (ترسنۆک ،ڕه‌زیل ,درۆزن)بێت ف �ه‌رم��ووى به‌ڵێ ده‌گونجێ (ترسنۆک، ڕه‌زیل)بێت ،بهاڵم بههیچ شێوهیهک نابێت درۆزن بێت. ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد ه �هن��دێ درۆ هه‌ن دروستن ،بهاڵم به‌و مه‌رجه‌ى به‌رژه‌ندیه‌کى گ��ش��ت��ى ت��ی��اب��ێ��ت ی���ان ب��ۆ ڕزگ��ارک��ردن��ى که‌سێک له‌ده‌ستى زاڵمێک به‌ده‌ر له‌مانه درۆ له‌ئاینى ئیسالمدا تاوانه.
لهم گۆشه‌یه‌دا ههرجاره و زانیارییه‌کی پزیشکی لهالیهن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی
هه‌وکردنی جگه‌ر د.دارا عه‌بدواڵ چناره هه‌وکردنی جگه‌ر له جۆری (:)B توشبوون به‌م نه‌خۆشیه له ڕێگه‌ی ڤایرۆسه‌و‌ه ده‌ب���ێ���ت ک���ه ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆی ه���هوک���ردن ل ه جگه‌ردا ،ڤایرۆسێکی چاالکه له که‌سێکه‌و‌ه ده‌گ���وازرێ���ت���هوه ب���ۆ ک�ه‌س��ێ��ک��ی��ت��ر ،م���رۆڤ
تاکه ن��اوه‌ن��ده بۆ ژیانی ئ�����ه‌م ڤ���ای���رۆس���ه، هه‌ندێک که‌س بۆ ماوه‌یه‌کی دریژخایه‌ن یان تا کۆتایی ژیانیان ڤایرۆسه‌که له له‌شیاندا ده‌مێنێته‌وه. نیشانه‌کانی: ه�هن��دی��ک ک �ه‌س نیشانه‌ی نییه کاتێک توشی ئ �ه‌م نه‌خۆشیه ب��ووه و ب�ه ڕێکه‌وت له پشکنیندا ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت ،بهاڵم به‌گشتی نیشانه‌کانی ئه‌مانه‌ن: هه‌ندێک جار له نیشانه‌ی هه‌اڵمه‌ت ده‌چێت و نه‌خۆشه‌که تای دهبێت و ئاره‌زوی خواردنی که‌م دهبێت و توشی ڕشانه‌وه و بێهێزی دهبێت، له‌کاتی پشکنیندا چاوی نه‌خۆشه‌که زه‌رد دهبێت.
ڕێگاکانی گواستنه‌وه‌ی ڤایرۆسه‌که: /1ل �ه ڕێ��گ �هی خ��وێ��ن و پێکهاته‌کانیه‌و‌ه که زۆر مه‌ترسیدارن بۆ باڵوبوونه‌وه‌ی ئهم نه‌خۆشیه. /2له ڕێگه‌ی ده‌رزی و سرنجی به‌کارهاتوو. /3ل �ه ڕێ��گ �هی ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی ده‌رم����ان و ئ��ال��وده‌ب��وون��ی و دروستکردنی تاتۆ له‌سه‌ر له‌ش. /4له ڕێگه‌ی سێکس کردن لهگهڵ که‌سی تووشبوو. /5به‌رکه‌وتن و هه‌ڵسوکه‌وت لهگهڵ که‌سی ت��وش��ب��وو ،چونکه ئ �ه‌م ڤ��ای��رۆس�ه ل�ه شله‌ی له‌شدا ده‌ژی. /6ل �ه دای��ک��ی س��ک��پ��ڕه‌وه ده‌گ��وازێ��ت �هوه بۆ
کۆرپه‌که‌ی. پشکنین بۆ نه‌خۆشیه‌که: بریتیه له ڕێ��ژه‌ی م��ادده‌ی () Bilirubin ل �ه خ��وێ��ن��دا وه پشکنینی ت��ۆ و س��ۆن��اری ن��اوس��ک ،ه �ه‌روه‌ه��ا پشکنینی ڤ��ای��رۆس ل ه جۆری ( )Pnlijen)، (Pnlibolyدژی ڤایرۆسه‌که. چاره‌سه‌ر: بریتیه له خۆپاراستن له هۆکاره ترسناکه‌کان که باسکرا له خوێن و ده‌رزی به‌کارهاتوو و سێکس نه‌کردن لهگهڵ که‌سانی تووشبوو، ه �ه‌روه‌ه��ا به‌کارهێنانی ڤاکسینی تایبه‌ت دژی ڤایرۆسه‌که. ڤایرۆسی جگه‌ر له جۆری (:)C
م���رۆڤ ت��اک�ه س���ه‌رچ���اوه‌ی ب�ڵاوب��وون �هوهی ئ�ه‌م ڤایرۆسه‌یه ،ڕێگای گواستنه‌وه‌یان تا ڕاده‌یه‌ک وه‌ک جۆری پێشوه ،ئهو مندااڵنه‌ی دوای خوێن وه‌رگرتن تووشی زه‌ردویی ده‌بن له ( )%90ئهم ڤایرۆسه هۆکاره ،ئهو مندااڵنه‌ی خوێن به‌ربوونیان ههیه ئه‌گه‌ری بوونی ئهم ڤایرۆسه له له‌شیاندا زۆره. ب�ه‌گ��ش��ت��ی پ��ێ��وی��س��ت�ه ئ���هو ک �ه‌س��ان �هی ئ �هو ده‌رم��ان��ان�هی که ده‌درێ���ت بۆ خوێن وه‌ستان پشکنینی ت�ه‌واوی��ان بۆ بکرێت ،ئاگاداری ئ �هو ک�ه‌س��ان�ه بکرێت ک �ه ئ��ال��وده‌ی م��ادد‌ه سڕکه‌ره‌کانن. ئاماده‌کردنى /سازان تۆفیق
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
14
ئاماده‌کار کوردۆ فه‌ره‌ج چه‌مچه‌ماڵ به‌بێ ئاو خهریکه وشک ده‌ب��ێ��ت و س �ه‌رۆک��ی فه‌رمانگه‌ی ئاوی ئهو شارۆچکه‌یه‌ش ده‌ست ل��ه ک���اره‌ک���هی ده‌ک��ێ��ش��ێ��ت �هوه و ئ �هن��دازی��ارێ��ک��ی��ش پ��ێ��ی��وای�ه که هاواڵتیانی ئهو ناوچه‌یه رۆژانه زۆر له پێویستی مرۆڤێک که‌متر ئاو به‌کار ده‌هێنن.
ش��ارۆچ��ک �هی چ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ ک �ه‌وت��ووه‌ت � ه سنوری نێوان سلێمانی که‌رکوک و ب ه گه‌رمیان ناسراوه ،له ئێستادا کێشه‌ی بێ ئاویان ههیه و به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ئه‌وی ئهو شارۆچکه‌یه‌ش به‌وهۆیه‌و‌ه ده‌ست له‌کار ده‌کێشێته‌وه ،تاهیر نه‌جمه‌دین شهاب، لێپرسراوی فه‌رمانگه‌ی ئاوی شۆڕش ،له لێدوانێکیدا بۆ (چهتر) هۆکاری ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌که‌ی رون��ک��ردهوه و وتی «ه��ۆک��اری دهس��ت له ک��ار کێشانه‌وه‌که‌م دهگهڕێتهوه بۆ نه‌بوونی پرۆژه‌یه‌کی ئاو ب��ۆ چه‌مچه‌ماڵ و ش���ۆڕش و ته‌کیه‌ی کاکه‌مه‌ند که دانیشتوانه‌که‌ی نزیکه‌ی ( )200هه‌زار هاواڵتییه». ئ���هو ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هره ک �ه ئێستا دهس��ت��ی ل ه کاره‌که‌ی کێشاوه‌ته‌و‌ه رایگه‌یاند قه‌زاکانی پارێزگاکانی ت��ری ه�ه‌رێ��م هه‌ریه‌که‌یان پ��رۆژه‌ی خۆیان ههیه و باسی ل �هوه کرد «له ساڵی ()2008هوه دیزاینی پرۆژه‌یه‌ک کراوه به ( )35هه‌زار دۆالر‌و بڕی تێچونی پرۆژه‌که‌یش ( )108ملیۆن دۆالره ،گه‌ر جێبه‌جێ بکرێت تا ( )25ساڵیتر کێشه‌ی بێ ئاوی نامێنێت ،بهاڵم تا ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه« تاهیر نه‌جمه‌دین له قسه‌کانیدا به‌بیری هێنایهوه له رۆژی ()2009/2/26 ل�ه‌الی�هن س�ه‌رۆک��ی حکومهتهوه هێڵێکی ئاو له دوک��ان سلێمانی گواستراوه‌ته‌و‌ه بۆ چه‌مچه‌ماڵ که ئه‌وه‌ش بووه هۆی ئه‌وه‌ی ت��ا م���اوه‌ی���ه‌ک ک��ێ��ش�هی ب��ێ ئ���اوی ل�هو شارۆچکه‌یه‌دا نه‌مێنێت ،بهاڵم له ئێستادا
وا بڕوات چه‌مچه‌ماڵ ده‌خنکێت
هه‌ر هاواڵتییه‌کی چه‌مچه‌ماڵ رۆژی شه‌ش لیتر ئاوی به‌ر ده‌که‌وێت
ئه‌ندازیارێک :هه‌ر که‌سێک رۆژان ه بڕی ()50
ئهو کێشهیه سه‌ریهه‌ڵداوه‌ته‌وه. ن��اوب��راو ه��ۆک��اری س �هره �ه‌ڵ��دان �هوهی ئهو کێشه‌یه‌ی گ�ه‌ڕان��ده‌و‌ه بۆ ئ �هوهی که ئهو ت���ۆڕه‌ی ئێستا ئ��او ده‌نرێت‌ه چه‌مچه‌ماڵ «ه�ه‌ری�ه‌ک�ه ل�ه ناوچه‌کانی تاسڵوج‌ه و ئه‌ڵاڵیی و ب��ازی��ان و باینجان و گۆپاڵ ه و پ��ااڵوگ �هی ن�ه‌وت��ی ب��ازی��ان و ته‌کیه‌ی ک��اک �ه‌م �هن��د ئ����اوی ل��ێ ده‌ب����هن و دوای هه‌موو ناوچه‌کانیتر ده‌گات‌ه چه‌مچه‌ماڵ‌و شۆڕش» که ئه‌مه‌ش وایکردوه ئاوه‌ک‌ه به باشی نه‌گات‌ه ئهو شوێنه و بۆیه وای لێهاتووه له ماوه‌ی شه‌و و رۆژێکدا سێ کاتژمێر ئاو ده‌درێ��ت به چه‌مچه‌ماڵ که به‌وته‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری فه‌رمانگه‌ی ئ��او «ج��اری واش ههیه دووی شه‌و‌ه تا پێنجی به‌یانی که ته‌نکییه‌که‌ی شۆڕش پێنج هه‌زار مه‌تر سێجا ئاو ده‌گرێت ،گه‌ر ئاوه‌که‌ش به‌هێز نه‌بێت ناتوانێت بگات‌ه ته‌نکییه‌که« .ئهو هۆکارێکیتریشی رون��ک��ردهوه که رێژه‌ی شکاوی له بۆرییه‌کاندا زی���ادی ک��ردوه ئه‌مه‌ش بووه‌ت‌ه هۆکاری که «وایکردوه ( )15رۆژ جارێک ئاو بده‌ین‌ه هاواڵتییان بۆ ماوه‌ی دوو کاتژمێر». به وت�هی ئه‌ندازیارێکی ش��اره‌زای بواری دیزاینی ئاو که نه‌یویست ناوی بهێنرێت تایبه‌ت ب�ه (چ �هت��ر) راگ�هی��ان��د «به‌پێی پێوستیی و دیزاینی پرۆژه‌کانی ب��واری دابه‌شکردنی ئاو ،پێویسته هه‌ر تاکێک رۆژان����ه ب���ڕی ( )50ل��ی��ت��ری ئ���اوی بۆ دابینبکرێت بۆ شوێنی نیشته‌جێبون». به پێى لێداونی ئ�هو ئ�هن��دازی��اره خه‌ڵکی چه‌مچه‌ماڵ رۆژان��ه پێویستیان به بڕی ( )10000000لیتر ئاو ههیه ،ب�هاڵم له به‌رامبه‌ردا ( )1200000لیتر ئاو دابین ده‌کرێت که ئه‌مه‌ش بڕی ()8800000 لیتر که‌م ده‌هێت. هاواڵتیان به‌رمیلی ئاو له چه‌مچه‌ماڵدا ده‌کڕن به بڕی ( )6000دیناری عێراقی و س�ه‌رۆک��ی فه‌رمانگه‌که‌ش پشتیوانی قسه‌کانیان ده‌ک����ات ،ه��اواڵت��ی (ب.ع) هاواڵتییه‌کی گ�ه‌ڕه‌ک��ی ش��ۆڕش�ه ،وتی
«ئێمه کێشه‌ی سه‌ره‌کیمان ب��ێ ئاویه، س����ه‌ره‌ڕای ئ��هو ه �ه‌م��وو کێشه‌یه‌یتر ک ه هه‌مانه ،جاری وا ههیه ته‌نکییه‌کی ئاو به شه‌ش بۆ ده ه�ه‌زار دینار ده‌کڕین که ناکرێت به‌م شێوهیه بێ ئاو بین». سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ک‌ه پشتیوانی وته‌ی ئ �هو ه��اواڵت��ی�هی ک��رد و ن �هی��ش��ارده‌و‌ه که هاواڵتییه‌کی زۆر رۆژان�ه ده‌چن‌ه الیان و ناڕه‌زایی ده‌رده‌بڕن ،بهاڵم له به‌رامبه‌ردا ئهو بێچاره‌سه‌ری راده‌گه‌یه‌نێت و دهڵێت «ئه‌گه‌ر نه‌بێت نازانم چی بکه‌م» ئهو پشتیوانی له هاواڵتیان ده‌کات و دهڵێت هاواڵتیان «یه‌ک به‌رمیلی ( )200لیتری ئاو به شه‌ش هه‌زار دینار ده‌کڕن» ئهم فه‌رمانگه‌ی‌ه که ته‌مه‌نی دوو ساڵه ،تائێستا نه‌یتوانیو‌ه کێشهکه چاره‌سه‌ر بکات ،بۆیه به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ی دهڵێت «بڕیارمدا ده‌ستبه‌رداری پۆسته‌که‌م بم، چونکه هاواڵتیان پێیانوایه من هۆکاری ئه‌وه‌م ده‌سه‌اڵت گوێ له داواکارییه‌کانی هاواڵتییانی ئهو قه‌زای‌ه نه‌گرێت». هاواڵتیانیش لهم ره‌وش‌ه ناڕازین و ده‌ڵێن هیچ مرۆڤێک ناتوانێت به‌بێ ئاو ژیان بکات، بهاڵم حکومه‌ت نه‌یتوانیو‌ه ئاو بۆ خه‌ڵکی چه‌مچه‌ماڵ دابین بکات ،هاواڵتی سامان خدر ،که ماڵیان له گه‌ره‌کی سه‌نگاو‌ه زۆر به په‌رۆش بوو بۆ نه‌هێشتنی کێشه‌یه‌ک که چه‌ندین ساڵه به‌ده‌ستییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن وتی «نازانم چۆن باسی کێشه‌یه‌ک بکه‌م که ژیانی مرۆڤی له‌سه‌ر به‌نده ،چونکه هیچ مرۆڤێک ناتوانێت به‌بێ ئاو بژی، له‌ئێستادا ئێمه ( )15ب��ۆ ( )16رۆژ جارێک ئاومان بۆ ب �ه‌رده‌ده‌ن �هوه ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا کاته‌که‌ی دیاریکراو نی‌ه‌و جاری وا ههیه کاتژمێر دووی شه‌و دێته‌و‌ه که ئێمه له‌وانه‌ی‌ه خه‌وتبین ئه‌ویش چانسێکه یان به‌ده‌ستی ده‌هێنێت یان بۆ ماوه‌ی یه‌ک مانگ بێ ئاو ده‌ژین». ه�ه‌ر لهمبارهیهوه ئه‌ندازیارێکی ئ��او لهو فه‌رمانگه‌ی‌ه باس له چاره‌سه‌ره‌که‌ی ده‌کات و رایده‌گه‌ینێت ئهو پرۆژه‌یه‌ی که به پرۆژه‌ی ئ��اوی گۆپته‌پ‌ه – چه‌مچه‌ماڵ ناسراوه
n
لیتر ئاوی پێویسته
فۆتۆ :کوردۆ
کێشه‌ی بێ ئاوی شۆڕش و چه‌مچه‌ماڵ هه‌راسان ده‌کات
که سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ک‌ه بۆ (چهتر) ی باسکرد چ��اره‌س�هره و هه‌ر هه‌وڵێکیتر ب��درێ��ت ب �ه ف��ی��ڕۆدان��ی ک��ات �ه ،ئ�هن��دازی��ار
شوان ،له فه‌رمانگه‌ی ئاوی شۆڕش ،وتی «هه‌ر یه‌ک‌ه له پیریادی و قادر که‌ره‌م و شۆڕش و قه‌ره‌هه‌نجیر ،ته‌نکییه‌کی ئاوی
شه‌ش هه‌زار مه‌تر سێجا ئاویان ههیه ،بهاڵم به‌جێبه‌جێکردنی ئ �هو پ��رۆژه‌ی �ه کێشه‌ک ه نامێنێت».
چ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ ( )200000ه��اواڵت��یتێدایه بڕی ( )18000مه‌تر سیجا ئاوی بۆدهڕوات له ( )15رۆژدا ئ�هو ( )18000مه‌تر سێجایه ده‌کاته( )18000000لیتر هه‌ر هاواڵتییه‌ک ( )90لیتری بۆ هه‌ر( )15رۆژ جارێک به‌ر ده‌که‌وێت. بۆ هه‌ر رۆژێکیش له ( )15رۆژهکهداتهنها ش �هش لیتر ئ��او ب �ه‌ر هاواڵتیه‌ک ده‌که‌وێت. -ناوه‌ندی ناحیه‌ی شۆڕش دانیشتوانه‌که‌ی
نزیکه‌ی ( )45000که‌سه. بڕی ( )5000مه‌تر سێجا ئاویان ههیهکه ده‌کاته ( )5000000لیتر. هه‌ر هاواڵتیه‌ک ته‌نها بڕی ()111.12لیتری به‌رده‌که‌وێت له ( )15رۆژدا. ئه‌گه‌ر ( )15رۆژ جارێک ئاویان پێبدرێت ،هه‌ر تاکێک ( )7.48لیتر به‌ر ده‌که‌وێت. ئه‌گه‌ر حه‌وت رۆژى جارێک ئاویان پێبدرێت هه‌ر تاکێک ( )15.87لیتری به‌ر ده‌که‌وێت. -ه��ه‌ر ه��اواڵت��ی �ه‌ک رۆژان����ه پێویستی
ب � ه ( 50لیتر) ئ��او ه�هی�ه دانیشتوانی چه‌مچه‌ماڵیش پێکهاتووه ل �ه دووس���ه‌د هه‌زار که‌س کهواته (= 200000 x 50 10.000000ملیۆن لیتر) له رۆژێکدا. ئهمه لهکاتێکدایه که چهمچهماڵب��ڕی ه �ه‌ژده ملیۆن لیتر ئ��اوی ههیه له ( )15رۆژدا بۆیه (15 x 10.000000 رۆژ = 150000000لیتر) ئاو پێویسته بۆ ماوه‌ی ( )15رۆژ ئهمه له کاتێکدایه که ( )18000000لیتر ئاوی ههیه لهو ماوه‌یه‌دا واته له ( )15رۆژدا چه‌مچه‌ماڵ بڕی ( )132000000ئاوی که‌مه.
سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌ک ه به‌بێ ده‌ستور چۆن کار ده‌که‌ن
ده‌سه‌اڵتداران ل ه «نه‌بوونی ده‌ستوردا ب ه که‌یفی خۆیان هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن» ئاماده‌کار سازان تۆفیق ن��ه‌ب��وون��ی دهس���ت���ور زۆر ج��ار دهس����ه‌اڵت����ه‌ک����ان رووب�������ه‌ڕوی کێشه‌ده‌کاته‌وه و په‌رله‌مانتارێک پێیوایه له نه‌بوونی ده‌ستوردا زۆر جار کاره‌کان به هه‌ڕه‌مه‌کی ده‌ڕوات و چاودێرێکی سی سیش رایده‌گه‌یه‌نێت که دهس�ه‌اڵت��داران له نه‌بوونی ده‌ستوردا به که‌یفی خ��ۆی��ان هه‌ڵسوکه‌وت ده‌ک���هن و شاره‌زایه‌کی یاسای ده‌ستوریش ده‌ڵ��ێ��ت ل��هوک��ات��ه‌دا ه��اواڵت��ی��ان زیانمه‌ندی یه‌که‌من.
م���اوه‌ی چ�هن��د س��اڵ�ه دهس��ت��وری ههرێم په‌رله‌مانی کوردستان په‌سه‌ندیکردووه، ب���هاڵم ت��ا ئێستا ک���اری پ��ێ��ن �ه‌ک��راوه و شاره‌زایه‌کی یاسای ده‌ستوریش پێی وایه له نه‌بوونی ده‌ستوردا هاواڵتیان زیانمه‌ندی یه‌که‌من ،د.شۆڕش حه‌سه‌ن ،مامۆستای زان��ک��ۆ و ش���اره‌زای ی��اس��ای دهس��ت��وری، دهرب���ارهی گرنگی ده‌ستوور به (چهتر) ی راگهیاند :له ده‌ستوردا ده‌سه‌اڵته‌کان بۆ دامه‌زراوه فه‌رمیه‌کان دیاری ده‌کرێت ی��اس��اک��ان ل �ه‌ژێ��ر رۆش��ن��ای��ی دهس��ت��وردا داده‌ڕێ����ژرێ����ت ن���ه‌ک ب �ه‌پ��ێ��ی م��ی��زاج��ی شه‌خسی ب�ه‌ج��ۆرێ��ک هیچ یاسایه‌ک نابێت پێچه‌وانه‌ی بڕگه ده‌ستوریه‌کان بێت. ئهو مامۆستایه له قسه‌کانیدا ئاماژه‌ی بهوه کرد له نه‌بونی ده‌ستووردا هاواڵتی به پله‌ی یه‌که‌م زه‌ره‌رم �هن��ده‌و رایگه‌یاند «هاواڵتی به پله‌ی یه‌که‌م زه‌ره‌رمه‌نده له نه‌بونی ده‌ستور ،چونکه له ده‌ستوردا ماف و ئازادیه‌کانی تاک دیاری ده‌کرێت و ده‌سه‌اڵتی یاسادانان و جێبه‌جێکردنیش له
n
هه‌رێمێک و په‌رله‌مانێک به‌بێ ده‌ستور
چوارچێوه‌ی ده‌ستوردا کارده‌که‌ن ،بۆیه له نه‌بونی ده‌ستوردا چه‌ند یاسا و مامه‌ڵه‌ی نه‌گونجاو لهگهڵ تاکدا ده‌کرێت». چ���اودێ���رێ���ک���ی س��ی��اس��ی��ش ره‌خ���ن���ه له ده‌ستوره‌که‌ی ههرێم ده‌گرێت که ئێستا کاری پێناکرێت و باس لهوه ده‌کات که هه‌ڵه‌ی گ �ه‌وره‌ی تێدایه .سه‌باح نوری، رۆژنامه‌نوس و چاودێری سیاسی ،لهو بارهیهوه وتی :ده‌ستور کۆمه‌ڵێک یاسا و ڕێسایه بۆ پێشخستن و ڕێکخستنی پ �هی��وه‌ن��دی �ه‌ک��ان��ی ن��ێ��وان ده‌زگ���اک���ان و ت��اک و ده‌زگ��اک��ان ل�ه ن��ێ��وان خۆیاندا، به‌تایبه‌ت که ده‌بینین حزب به ته‌واوی
تێکه‌ڵی حکومه‌ت بووه و چوه‌ته هه‌موو جومگه‌کانی کۆمه‌ڵگاوه که له ڕاستیدا ده‌ستوور ڕێگره لهم تێکه‌اڵویه .چاودێره سیاسیه‌که رون��ی��ک��ردهوه یه‌کێکیتر له زیانهکانی خراپبوونی ناوبانگی نه‌ته‌وه‌یه ل �ه دهرهوه ،پ��ێ��ی��وای�ه ه��ۆک��اری ئ���ه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ی که ده‌ستور کلتور و نه‌ریتی کۆمه‌ڵگا و په‌یوه‌ندیه‌کانی به دنیای دهرهوه ڕێک ده‌خات. سه‌باح نوری ،باس له زیانهکانی نه‌بوونی دهس��ت��ور ده‌ک���ات و ئ��ام��اژه ب �هوه ده‌ک��ات ته‌نها ده‌سه‌اڵتداران سودمه‌ندن له نه‌بوونی ده‌ستور و رایگه‌یاند «سودمه‌ندی یه‌که‌م
نوسیویانه و وه‌رگێڕاوه‌ته سه‌ر کوردی، له زۆر خاڵیشدا پێچه‌وانه‌ی دهستوری عێراقه و تا ڕاده‌یه‌ک سیستمه‌که تیایدا سه‌رۆکایه‌تیه به‌تایبه‌ت که ده‌سه‌اڵتێکی زۆر دراوه‌ت��ه سه‌رۆکی ههرێم ،بێسه‌ره‌و به‌ره‌یه‌کی زۆر به ده‌ستووره‌وه دیاره. به پێچهوانهوه به‌رپرسانی حکومه‌تیش پێیانوایه نه‌بوونی ده‌ستور نه‌بوه‌ته هۆی ت��ێ��ک �ه‌اڵوی دهس���ه‌اڵت���ه‌ک���ان ل �ه ه �ه‌رێ��م، ت��وان��ا ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،ب�ه‌رپ��رس��ی ڕاگه‌یاندنی س�����ه‌رۆک�����ی ح���ک���وم���هت���ی ه���ه‌رێ���م���ی کوردستان ،له لێدوانێکیدا بۆ (چهتر) وت��ی «هه‌ماهه‌نگیه‌کی ب��اش له‌نێوان سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌ت و سه‌رۆکایه‌تی ههرێم و په‌رله‌ماندا ههیه و سه‌رۆکی ه���ه‌رێ���م پ��ش��ت��ی��وان��ی ب��اش��ی س��ه‌رۆک��ی حکومه‌ته». و ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانیش رایده‌گه‌یه‌نێت ده‌سه‌اڵتداران هۆکاری نه‌بوونی ده‌ستورن، گ���ۆران ئ���ازاد ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسا ل�ه په‌رله‌مانی ک��وردس��ت��ان ،رایگه‌یاند «ده‌م��ان��ت��وان��ی دوای ڕوخ��ان��ی ڕژێ���م و پێش دهس��ت��وری عێراقیش ل�ه ()2003 فۆتۆ :ئینته‌رنێت ده‌ستورمان هه‌بێت نه‌بوونیشی دهگهڕێتهوه ئ���هو دهس���ه‌اڵت���داران���هن ک �ه ل �ه ن�ه‌ب��وون��ی ب���ۆ دهس���ه‌اڵت���ی س��ی��اس��ی ل���ه ه�ه‌رێ��م��ی ده‌ستوردا به که‌یفی خۆیان هه‌ڵسوکه‌وت کوردستان». ده‌ک����هن و دهس��ه‌اڵت��ی��ان ق���ۆرخ ک���ردووه به پێچه‌وانه‌ی قسه‌کانی حکومهتهوه که‌سیش ن��ات��وان��ێ��ت به‌پێی م��اده‌ی�ه‌ک��ی ئهو پهرلهمانتاره پێیوایه نه‌بوونی ده‌ستور دهستوری لێپێچینه‌وه‌یان لهگهڵ بکات» .ک��اری��گ�ه‌ری ه �ه‌ب��ووه ل�ه‌س�ه‌ر کاره‌کانی چ��اودێ��ره سیاسیه‌که راشیگه‌یاند ئهو په‌رله‌مان وت��ی «دهس��ت��ور ده‌سه‌اڵته‌کان ڕه‌ش���ن���وس���هش ل���ه پ���ه‌رل���ه‌م���ان ده‌ن��گ��ی دیاری ده‌کات و له‌کاتی پێشێلکردنی هه‌ر له‌سه‌ر دراوه هه‌ڵه‌ی زۆر دی��اری تێدایه بڕگه‌یه‌کی دهستوری دادگای دهستوری وت���ی :ن��وس��ی��ن �هوهی دهس���ت���ور پێویسته لێپێچینه‌وه ده‌کات ،تا ڕاده‌یه‌ک کاره‌کان هه‌موو توێژێکی کۆمه‌ڵگا به تایبه‌ت هه‌ڕه‌مه‌کی بوونی پێوه دی��اره چونکه ڕۆشنبیران به‌شداربن تیایدا ،دهستوری ده‌ستور بنچینه‌ی یاساو بڕیاره‌کانه». ه �ه‌رێ��م ل����ه‌ڕوی زم��ان �هوان��ی �هوه ه�ه‌ڵ�هی ئ �هو ئ�هن��دام�هی پ�ه‌رل�ه‌م��ان باسیش ل�هوه زۆری تێدایه که‌سانێک ب�ه ع�ه‌ره‌ب��ی
ده‌کات پێویسته گۆڕانکاری لهو ره‌شنوسی دهس���ت���وره‌دا بکرێت وت��ی «ڕه‌ش��ن��ووس��ی دهس��ت��وره‌ک�ه پێویستی ب�ه گۆڕانکاری ههیه به‌هۆی ئهو گۆڕانانه‌ی له ههرێمی کوردستان و ناوچهکه ڕویداوه و کاتێکی زۆری��ش بهسهر ئاماده‌کردنیدا تێپه‌ڕیوه و پێویسته پێداچوونه‌وه‌ی بۆ بکرێت و کۆده‌نگی نیشتمانی له‌سه‌ربێت».
له‌کاتی
پێشێلکردنی
هه‌ر بڕگه‌یه‌کی
دهستوری دادگای دهستوری
لێپێچینه‌وه ده‌کات، تا ڕاده‌یه‌ک کاره‌کان
هه‌ڕه‌مه‌کی بوونی پێوه دیاره
بارزانی ،ئۆجه‌الن ،قه‌ره‌یاڵن و بورکای ن :گونه‌ی ئه‌سالن
ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
و :هێمن عه‌لی
15
یه‌که‌م ل��ێ��دوان ل ه الی��هن نێچیرڤان بارزانی ،سه‌رۆکی پێشوی حکومه‌تی کوردستان و جێگری سه‌رۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان ()PDKهو ه درا.
ب����ارزان����ی ل��� ه ()28ی ح����وزه‌ی����ران ل ه ل��ێ��دوان �ه‌ک �هی��دا ب��ۆ (ح �ه‌س �هن ج �ه‌م��ال)ی رۆژنامه‌نووس وتی که «بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیان ه کێشه‌ی ک��ورد هه‌لی زێڕین ل ه ئ��ارادای �ه» .بۆ قواستنه‌وه‌ی «هه‌لی زێڕین»یش پێویستی جێبه‌جێکردنی ئهم خ��ااڵن �هی ده‌ستنیشان ک���رد« :ئه‌نکارا ده‌بێ رئالیته‌ی ( )PKKقبوڵ بکات؛ بۆ له‌ناوبردنی بێ‌متمانه‌یی له نێوان خۆی و ()PKKدا هه‌نگاو بنێت؛ سه‌رڕاستکردنی هه‌لومه‌رجی ئۆجه‌الن ل ه ئیمرالی په‌سه‌ند
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا ب �هن��او ب���رد .ق��ه‌ره‌ی�ڵان وت��ی «پێویستی ب �ه‌م ج���ۆره ل��ێ��دوان��ان� ه ه�هی�ه ،چ��اوه‌ڕوان��ی ده‌کرێت هه‌موو هێزه کوردییه‌کان خاوه‌ن هه‌ڵوێستێکی وه‌ها بن». پێش ئ �هوه ق�ه‌ره‌ی�ڵان له لێدوانه‌که‌یدا بۆ حه‌سه‌ن جه‌مال ،سه‌باره‌ت به دیداره‌کان ل ه ئیمرالی وتی «ئهو شتانه‌ی وا ده‌بێ باس بکرێن ،گفتوگۆ کراون؛ رێبه‌ر ئاپۆ هه‌موو شتێکی لهگهڵ ده‌وڵه‌ت گفتوگۆ کردووه،
ن���وێ ه����ه‌وڵ ب�����دات ،ه���ه‌روه‌ه���ا ش���ه‌ڕی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان �هی گ���ه‌ل راگ���ی���ردرێ���ت و سه‌باره‌ت به درێژکردنه‌وه‌ی بێ‌چاالکی ( )KCKده‌بێ خۆی بڕیاری لێ بدات». ل � ه ه �ه‌م��ان رۆژدا س��ک��رت��ێ��ری پێشوی ( )PSKو (ک�����ه‌م�����ال ب����ورک����ای) سیاسه‌تمه‌دار و شاعیری ک��ورد وتیان «ده‌گه‌ڕێمه‌وه بۆ واڵت» .بورکای ک ه ( )31ساڵه ل ه ته‌بعیددا ده‌ژی وتی «ل ه
داواکارییه ئاینییه‌کان که له ناوخۆ و دهرهوه دێن ،له داهاتوودا دهبنه هۆکاری قه‌یران و ئاڵۆزی .ئهو پرسیاره دروست دهبێت که ئایا مۆدێلی چاره‌سه‌ری به ئایین ده‌کرێت یان له رێگای دیموکراسییه‌وه!؟ بکات؛ پالنی ک��ورت و درێژخایه‌نی بۆ ئۆجه‌الن هه‌بێت؛ هه‌موو گیراوانی دۆزی ( )KCKو پهرلهمانتاره گیراوه‌کان ئازاد بکات و به نیازپاکییه‌و‌ه هه‌ڵسوکه‌وت لهگهڵ که‌مپی مه‌خمور بکات» .بارزانی وت��ی «ت��ۆپ ل ه مه‌یدانی ()AKPدای��� ه و ده‌ب���ێ هه‌ڵمه‌ته‌ک ه ل �ه‌وێ��وه دهس���ت پێ بکات». م��وراد ق�ه‌ره‌ی�ڵان ،رۆژی چ��واری ته‌موز ل� ه هه‌ڵسه‌نگاندنه‌که‌یدا ب��ۆ رۆژن��ام�هی (رووداو) لێدوانه‌کانی بارزانی زۆر ئه‌رێنی
بهاڵم کاتی هه‌نگاوهاویشتن هاتووه». ل �ه رۆژی ه�هش��ت��ی ت���ه‌م���وزدا ئ��ۆج �ه‌الن ل��ێ��دوان��ی دا .س �ه‌رۆک��ی ( )PKKوتی «لهگهڵ ده‌وڵه‌تدا ل ه سه‌ر پرۆتۆکۆڵه‌کان رێکه‌وتین و ئه‌وه‌ی تر ک ه ماومانه ده‌قی چاره‌سه‌رییه .ئ �ه‌م قۆناغه‌دا گرنگترین هه‌نگاوێک که بهاوێژرێت ،دامه‌زراندن کۆنسه‌ی ئاشتی و یاسای بنچینه‌ییه. ده‌ب��ێ کۆنسه‌ی ئاشتی بۆ چ��اره‌س�ه‌ری ئاشتیان ه خه‌بات بکات ،کۆنسه‌ی یاسای بنچینه‌ییش ب��ۆ داڕش��ت��ن��ی یاسایه‌کی
گه‌ڕانه‌و‌ه خۆشحاڵم» و جه‌ختی ک��ردهوه که «لێرهوه بۆ ئاشتی و دیموکراسی رۆڵ ده‌گێڕم». پ��ێ��ش ه���ه‌م���وو ش��ت��ێ��ک ت��ێ��ده‌گ �هی��ن ک ه س��ه‌رۆک��ای��هت��ی ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان لهگهڵ ئه‌وه‌دایه ک ه تورکیا ئۆجه‌الن ب ه بنه‌ما بگرێت و ( )PKKبه‌شدار بکات ل ه پ��رۆس�هی چ��اره‌س �ه‌ری��دا .لێدوانه‌که‌ی بازرانی ئهم ه نیشان ده‌دات. ێ ( )PKKچاره‌سه‌ری ێ ئۆجه‌الن و ب ب دهس��ت �ه‌ب �ه‌ر ن��اک��رێ��ت .پێویست ه ئ��ۆج�ه‌الن
و ( )PKKب���ه ش��ێ��وه‌ی��ه‌ک��ی پ�ل�ان���دار ب���هش���داری سیستمی س��ی��اس��ی ب���ن .ل ه حاڵێکدا ( )PKKلهگهڵ رێبه‌ره‌که‌یدا م���اوه‌ی���ه‌ک���ی درێ�����ژه وه‌ک�����وو ئ��اک��ت��ۆری گرنگ ل ه سیاسهتی تورکیادا جێگایان ک��ردۆت �هوه .رووداوه‌ک��ان��ی دوای��ی ئاماژه بۆ سه‌رڕاستکردنی هه‌لومه‌رجی ئۆجه‌الن و قۆناغی ئه‌نتگره‌کردنی ( )PKKل ه سیستمدا ده‌ک���ات .خ��ۆی ل�ه خ��ۆی��دا ل ه بنه‌مای گفتوگۆکانی هه‌نووکه‌دا کوردان ک ه له ب��واری ئ��اب��ووری و کلتوورییه‌و‌ه ئه‌نتگره‌ی ت��ورک��ی��ان« ،ئه‌نتگراسیۆنی سیاسی» ههیه .هه‌ڵبژاردنه‌کانی ()12 ی حوزه‌یران لهم رووه‌وه هه‌نگاوێکی تری هاویشت و لهگهڵ یاسای بنه‌ڕه‌تی نوێ تا راده‌یه‌کی به‌رچاو ئهم قۆناغه ده‌چێت ه سه‌ر. ل ه الیه‌کی تره‌و‌ه سیاسه‌تمه‌دارانی کورد له دوالێدوانه‌کانیاندا له هه‌مان کاتدا باس ل ه قۆناغی «یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی» و گرنگی جواڵنه‌وه‌ی یه‌کگرتووی کوردان لهم قۆناغ ه مێژووییه‌دا ده‌ک �هن .کوردان ل � ه ه��ه‌ر چ���وار ب�هش��ی ک��وردس��ت��ان و ل ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت لهوه تێگه‌یشتوون که ده‌بێ یه‌کگرتوو بن و پهره ب ه قۆناغی به‌ستنی کۆنفرانسی کورد بده‌ن .جگه له‌مانه ،ل ه راستیدا رووداوه‌کانی دوایی له سه‌رله‌نوێ دام�ه‌زران��دن�هوهی رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستدا کوردستان بۆته به‌شی تورکیا! له دۆخی به‌رده‌وامبوونی ش �ه‌ڕدا به‌جیاتی بینینی ک��وردس��ت��ان وه‌ک واڵتێکی دراوس���ێ و لێدانی کوردان ،ده‌وڵه‌تی تورک ئه‌مجار‌ه
ل ه رێگای قه‌وبڕه‌و‌ه ده‌ڕوات. ل ه بارزانییه‌وه تا ئۆجه‌الن و له قه‌ره‌یاڵنه‌و‌ه تا ب��ورک��ای ،له نێوان ک��وردان��دا ئه‌مان ه ده‌وت��رێ��ن .هه‌میش ه وه‌ک هاتنی هاوین، پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ان��ی ت����ورک ـ ک����ورد ل ه (ئ�ه‌دی��رن�ه)هوه بۆ ک�هرک��وک سه‌رله‌نوێ سه‌رڕاست دهکرێتهوه! ئه‌نجا رێک لێره‌دا کێشه‌یه‌کی ب�ه‌ه�هن��د ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت .ل ه ب �ه‌ر ئ���هوهی ( )AKPل� ه س �ه‌ر حوکمه، ل �ه س �ه‌ر ب��ن�ه‌م��ای «ت��ورک��ی��ای ن��وێ له ژێر ن��اوی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک بۆ کێشه‌ی ک��ورد ،ک���وردان برایانی دینی ده‌زان��ێ��ت» ،مۆدێلێکی چ��اره‌س �ه‌ری ب ه ناسنامه‌ی ئیسالمییه‌وه به بنه‌ما ده‌گرێت. هه‌روه‌ها به‌رزبوونی سیاسهتی ک��ورد ل ه ژێ��ر گ �ه‌م��ارۆی ئیسالمدا ده‌بیندرێت. داواکاریی ه ئاینییه‌کان ک ه ل ه ناوخۆ و دهرهوه دێن ،له داهاتوودا ده‌بن ه هۆکاری قه‌یران و ئ��اڵ��ۆزی .ئ�هو پرسیاره دروس��ت دهبێت ک ه ئایا مۆدێلی چاره‌سه‌ری ب ه ئائین ده‌کرێت یان ل ه رێگای دیموکراسییه‌وه!؟ هه‌ڵبژاردنه‌کان نیشانی ده‌دات ک ه هه‌ر که‌سێک ئهو مۆدێله‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رستان ه بۆ هه‌ر که‌سێکی کورد و سوننه به بن‌به‌ست ده‌زان��ێ��ت .ته‌نیا به‌جیاتی ئ�هو پارادیگما ک��ۆن� ه دان��ی��ش��ت��ووه .پێویسته سیاسهتی ک��ورد بگۆڕێ و توانایی گۆڕینی ب ه گ��وێ��ره‌ی ئ���ه‌م س���ه‌رده‌م���ه ن��ی��ش��ان ب���دات. چۆنکه کێشهکه ل ه زه‌مینه‌ی چه‌که‌و‌ه چۆت ه زه‌مینه‌ی سیاسه‌ته‌و‌ه و تێکۆشانی سه‌ره‌کی سیاسی ده‌ستی پێکردووه.
ئۆپۆزیسیۆنی سوریا :رژێمی ئه‌سه‌د لهگهڵ خۆی گفتوگۆ ده‌کات ن :ئیلیا جه‌زایری
و :سۆران ئازاد دانیشتنی الیه‌نه‌کان و ده‌وڵه‌تی سوریا ب � ه ن��اوی «گفتوگۆی ن�هت�هوهی��ی» نه‌یتوانی هێمنی بگه‌ڕێنێته‌و ه بۆ شه‌قامه‌کانی ئ��هو واڵت���ه .ح �ه‌س، ح��ه‌م��ات ،ده‌ی���رال���زور و دیمه‌شق شارگه‌لێک بوون ک ه دژبه دانیشتنه‌کان خۆپیشاندانیان کرد.
دان��ی��ش��ت��ن�ه‌ک��ان��ی س��وری��ا ل �ه ژێ���ر ن��اوی «گ��ف��ت��وگ��ۆی ن���هت���هوهی���ی» ل���ه پ��ێ��ن��او چاره‌سه‌ری قه‌یرانی ئهو واڵته ،یه‌کشه‌ممه ده‌ستی پێکرد .لهم کۆبوونه‌وه‌دا ()200 نوێنه‌ری سهربهخۆی په‌رله‌مان ،که‌سێتی ره‌خنه‌گری سه‌ربه‌خۆ و نوێنه‌ری حزبی ب�ه‌ع��س��ی دهس���ه‌اڵت���دار ب �هش��داری��ان ک��رد. که‌سێتییه‌کانی ئه‌ندامی ئۆپۆزیسیۆن ب �ه‌ه��ۆی درێ�����ژه‌دان ب �ه س�هرک��وت��ک��ردن��ی خ���ۆپ���ی���ش���ان���ده‌ران ئ���ام���اده ن���ه‌ب���وون ل �ه‌م گفتوگویه‌دا به‌شداری بکهن .چاالکانی به‌رهه‌ڵستکاری رژێمی س��وری��ا ،هه‌ینی رابردوویان به هه‌ینی «نا بۆ گفتوگۆ» ناو ده‌ب��رد .به پێی سه‌رچاوه‌کانی مافی م���رۆڤ ،ل �ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی ش��اره‌ک��ان��ی سوریا ،النی که‌م ( )15که‌س به گولله‌ی هێزه‌کانی ئاسایشی کوژراون. له شه‌قامه‌کانی حه‌مسدا ،ناڕازییه‌کان دژب�ه گفتوگۆی خۆپیشاندانیان کرد و بۆ رووخانی رژێمی ده‌سه‌اڵتدار دروشمیان وت �هوه .ش��اری الزه‌قیه‌ش به هه‌مان شێوه بوو. ل �ه ش���اری ح �ه‌م��ات��دا ک �ه ل �ه ئابلۆقه‌ی سوپادایه ،خۆپیشانده‌ران به دروشمه‌کانی خ��ۆی��ان ،ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک�هی��ان ش �ه‌رم �ه‌زار و پرۆتستۆ کرد. له هه‌ندێ له گه‌ڕه‌که‌کانی دیمه‌شق که نزیکی شوێنی به‌ڕێوه‌چوونی گفتوگۆکان بوو ،دیمه‌شق و ده‌ورووب �ه‌ری نائارام بوو، ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت��ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئ��اس��ای��ش��ی ل���ه رۆژی ه �هی��ن��ی الن���ی ک���ه‌م ح���ه‌وت ک��وژراوی ب �ه‌دواوه ب��وو .هه‌بوونی گروپه تیرۆریستییه‌کانی چه‌کدار ،پرۆپاگه‌نده‌یه که دژبه‌ران به چیرۆکێکی ده‌زانن رژیم بۆ سه‌رکوتکردنی خۆپیشانده‌ران سازی
وه‌رگێڕان
کردووه. رژێم لهگهڵ خۆی گفتوگۆ ده‌کات ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ی ن�������اوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ی س��وری��ا ،ن�ه‌ب��وون��ی زه‌م��ی��ن�هی گفتوگۆ و جێبه‌جێ‌نه‌کردنی مه‌رجه‌کانی خۆیان به هۆکاری به‌شداری‌نه‌کردن له کۆبوونه‌وه‌ی گ��ف��ت��وگ��ۆی ن���هت���هوهی���ی راده‌گ���هی���هن���ن. سه‌رۆکایه‌تی ئهم کۆبوونه‌وه‌یه له ئه‌ستۆی فارۆق الشه‌رع جێگری به‌شار ئه‌سه‌ددایه. م��ی��ش��ل ک��ی��ل��ۆ ئ �هن��دام��ی «ک��ۆم��ی��ت�هی هه‌ماهه‌نگی نه‌ته‌وه‌یی هێزه‌کانی گۆڕان، رۆژی سێ‌شه‌ممه ل�ه کۆبوونه‌وه‌یه‌کی راگه‌یاندنیدا له دیمه‌شق ،مه‌رجه‌کانی ئ���ۆپ���ۆزی���س���ی���ۆن ب����ۆ ئ����ام����اده‌ب����وون ل�ه ک��ۆب��وون��هوهی گ��ف��ت��وگ��ۆی ن �هت �هوهی��ی��دا، ب �ه‌م شێوهیه رایگه‌یاند :ل�ه گ �ه‌ڕان �هوهی س��وپ��ا ب��ۆ ب��اره‌گ��اک��ان و راوه‌س��ت��ان��دن��ی، ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت �ه ت��ون��دوت��ی��ژه‌ک��ان��ی دژب���ه خۆپیشاندانی خۆپیشانده‌ران ،رێگادان به nئۆپۆزسیۆنی سوریا ب ه یادی حه‌مزه‌ی ( )13ساڵ ه گوێ ب ه گفتوگۆکانی ئه‌سه‌د ناده‌ن فۆتۆ :ئینته‌رنێت ئاشتیانه به بێ هیچ شه‌رت و مه‌رجێک راوه‌ستاندنی هێرشه راگه‌یاندنییه‌کانی ل��ه م���ادده‌ک���ان���ی دهس���ت���وری ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی��دا پێویستی کۆتایی‌هاتنی هه‌ڵسوکه‌وتی ئاسایشی په‌رله‌مانی سوریا ،چ��اره‌س�ه‌ری کۆتایی و ده‌ستپێکردنی گفتوگۆی نه‌ته‌وه‌یی دژبه‌رانی ده‌سه‌اڵت ،پێکهێنانی پراتیکی ب���ه م �ه‌ب �ه‌س��ت��ی ت��ێ��پ �ه‌ڕان��دن��ی ق �هی��ران��ی ق���هی���ران���ی ب���ه س���ازک���ردن���ی رژێ��م��ێ��ک��ی سوریا، تی ه ڕ ه بن ستوری ه د شتی ه ه خاڵی کۆتایی ره‌وشی ئاوارته‌یه ،ئازادی هه‌موو ه �هن��ووک �هی��ی .ب��ه پ��ێ��ی ب �ه‌رن��ام �ه‌ک��ان��ی ب��ن��ک �ه‌ف��راوان و دی��م��وک��رات و فره‌حزبی دهس��ب �ه‌س �هرک��راوان��ی خۆپیشاندانه‌کان و رژێ���م ،ی �ه‌ک ل�ه س��ێ بانگهێشت‌کراوان حزبی به‌عس به تاکه‌حزبی دهس�ه‌اڵت��دار زان��ی و به بیری هێنایهوه که «ب�ه‌ڕای ه�ه‌م��وو زیندانیانی سیاسی و ه�ه‌روه‌ه��ا ب��ۆ گ��ف��ت��وگ��ۆ ،ئ �هن��دام��ی ح��زب��ی به‌عس له واڵته پێناسه ده‌کات .فارق الشرع له من ئه‌گه‌ر پیالنگێڕی بێت ،له به‌رزترین ریفۆرمی به‌رفراوان که دهستوری بنه‌ڕه‌تی و پارته‌کانی چ��االک ل�ه چوارچێوه‌ی کۆبوونه‌وه‌ی یه‌کشه‌ممه‌دا له لێدوانێک ،لوتکه‌دا ته‌نیا له ( )%20دهگهڕێتهوه بۆ زه‌مینه هه‌موار ده‌کات بۆ گواستنه‌وه بۆ رژێ���م���دان .ی���ه‌ک ل �ه س��ێ��ی�ه‌ک�هی تریش گ �ه‌ڕان �هوهی ئ��ازادان �هی که‌سێتییه‌کانی ده‌ستی ده‌ره‌ک���ی .ب �هاڵم له ( )%80ئهو رژێمێکی بنکه‌فراوان. ته‌رخان کراوه بۆ پارته ئۆپۆزیسیۆنه‌کان ئه‌ندامی ئۆپۆزسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی واڵتی رووداوه‌ی سوریا تووشی بووه ،له ئاکامی �ی � �زب � ح ()11 ه و ه �� � ��ش ل���ه الی���ه‌ک���ی ت���ری� ب���هاڵم تایبه‌تمه‌ندی ئ �ه‌م ئۆپۆزیسیۆنه سوریای راگهیاند .ف��اروق ،سه‌باره‌ت به سه‌رکوتی ناوخۆیی ،زوڵم ،زۆر ،سه‌رکوت ک��وردی سوریا رایانگه‌یاند که ئاماده دی�����اری ن����ه‌ک����راوه ».ع �ه‌ب��دول��ب��اق��ی ل ه کۆبوونه‌وه‌ی دووڕۆژه‌ی دیمه‌شق وتی :و دروس �ت‌ب��وون��ی واڵتێکی ئاسایشییه. ن��ی��ن ل���ه دان��ی��ش��ت��ن �ه‌ک��ان��ی گ��ف��ت��وگ��ۆی درێژه‌ی وته‌کانیدا رایگه‌یاند که رژێمی «هیوادارین که دوابه‌دوای ئهم دانیشتنانه ب���ه‌ڕای م��ن رێ��گ��ای کۆتایی‌هێنان به‌م نه‌ته‌وه‌ییدا به‌شداری بکهن و به‌م شێوازه دهس���ه‌اڵت���دار ،ئۆپۆزیسیۆن ب�ه ئ�هوان�هی ب�ه‌ره‌و کۆنگره‌یه‌کی به‌رفراوانتر هه‌نگاو قه‌یرانه ،کۆتایی‌هێنان به ره‌وشی ئاسایشی ئامانجه‌کانی رژێمی دهس�ه‌اڵت��داری��ان له ده‌زان��ێ که له چوارچێوه‌ی ویسته‌کانی هه‌ڵێنین». زاڵ �ه به س�ه‌ر واڵت��دا .ده‌ب��ێ بۆ گه‌یشتن به‌ڕێوه‌بردنی گفتوگۆکان هاوکات لهگهڵ ئه‌ودا چاالکی بکهن و جه‌ختی کرده‌وه که ئ �ه‌ق��ده‌ری جه‌میل ،نوێنه‌ری کومیته‌ی ب �ه واڵت��ێ��ک��ی م �ه‌ده‌ن��ی پێشکه‌وتوو که سه‌رکوتکردنی خۆپیشاندانه ئاشتیانه‌کان «ئه‌وانه‌ی که به دوای گۆڕانی رژێمی ن���هت���هوهی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی کۆمۆنیسته‌کانی تێدا سیستمی دیموکراتیک ،فره‌حزبی ب���ه گ���وم���ان���اوی زان�����ی .ع �ه‌ب��دول��ب��اق��ی ده‌سه‌اڵتدار و هێنانه‌ئاراوه‌ی دیموکراسین ،سوریاش ههڵوێسته حزبییه‌کانی له پێناو و ب��ن��ک�ه‌ف��راوان زاڵ بێت ،ه �ه‌وڵ بده‌ین، ی��وس��ف ئ�هن��دام��ی ح��زب��ی یه‌کێتی ک��ورد ئ �ه‌وا ل�ه الی به‌رپرسانی دهس��ه‌اڵت��داره‌وه چ��اره‌س �ه‌ری ق�هی��ران��دا ب�ه ب �ێ‌س��وود زان��ی هه‌روه‌ها ده‌بێ ئازادی بۆ راگه‌یاندنه‌کان ل �ه گ��ف��ت��وگ��ۆی�ه‌ک ل �ه‌گ �ه‌ڵ رۆژن��ام �هی به گ��رێ��دراو لهگهڵ دوژمنانی ده‌ره‌ک��ی و رای��گ �هی��ان��د« :ب �ێ‌گ��وم��ان ه�ه‌م��ووم��ان ده‌سته‌به‌ر بێت». (ش���ه‌رق���ول���ئ���ه‌وس���هت)دا وت���ی «ب���ه پێ ن��او ده‌ب���ردرێ���ن .ه �ه‌ر ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌م ه��ۆک��اره هاوڕاین که ریشه‌ی قه‌یرانه‌که ناوخۆییه .بڕیاره که خولی دووه‌م��ی کۆبوونه‌وه‌ی پێکهاته‌ی بانگهێشت‌کراوان ،ئاشکرایه س�هرک��وت��ک��ردن�ه‌ک��ان و رێکخستنه‌کانی ه����ۆک����اری ق���هی���ران���ی ک���ۆم���ه‌اڵی���هت���ی ،گ��ف��ت��وگ��ۆی ن �هت �هوهی��ی ت �ه‌رخ��ان بکرێت ئهم گفتوگۆیه نهتهوهییه له پێناو ئامانجی ئاسایش و سوپا به ره‌وا له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن و زیادبوونی بێکاری ئابووری و نه‌بوونی ب���ۆ ری��ف��ورم��ی دهس���ت���وری ب��ن��ه‌ڕه‌ت��ی و م��ان �هوهی رژێ��م��ی دهس���ه‌اڵت���داری سوریا خۆپیشانده‌ران سه‌رکوت ده‌که‌ن». ئازادی به رێژه‌یه‌کی زۆره که خۆی له تاوتوێکردنی ره‌شنووسی یاسای حزبه‌کان س��از ده‌ک��رێ��ت .ئامانجی ئ�ه‌م دانیشتنه، . ه سیاسیی خۆیدا و راگه‌یاندنه‌کان. هێنائاراوه‌ی هه‌ندێ گۆڕانکاری که‌مه محه‌مه‌د حه‌به‌ش په‌رله‌مانتاری پێشووی
ناڕه‌زایه‌تی په‌رله‌مانتاری کورد ب ه «جاده‌سازی ئێران ل ه عێراق» تۆزێک دوای هه‌ڕه‌شه‌ی پایه‌به‌رزێکی س���ه‌رب���ازی ئ��ێ��ران ل �ه س���ه‌ر ه��ێ��رش بۆ س �ه‌ر بنکه‌کانی گ��روپ��ی پ���ه‌ژاک ل ه خاکی عێراقدا ،چه‌ند په‌رله‌مانتارێکی ههرێمی کوردستانی عێراق ،کۆماری ئیسالمی ئیرانیان تۆمه‌تبار کرد ک ه ل�هو هه‌رێمانه‌ی عێراق ک ه پێشتر ل ه الیه‌ن هێزه‌کانی ئێرانهوه گولله‌باران بووه ههوڵی دروستکردنی جاد‌ه ده‌ده‌ن. ب����ه پ���ێ���ی ئ����اژان����س����ی ه���ه‌واڵ���ن���ێ���ری ئ��اس��وش��ی��ت��دپ��رێ��س )10( ،ک���ه‌س ل ه په‌رله‌مانتارانی ههرێمی کوردستان رۆژی سێ‌شه‌ممه س�ه‌ردان��ی گوندی س��ن��ووری (چ��ۆم��ان)ی��ان ک����ردووه ک ه ل ه ( )10ک.م سنووری ئێراندایه و رایانگه‌یاند ک� ه بینیویانه کرێکار‌ه ئێرانییه‌کان خه‌ریکی دروستکردنی جاده‌ن ل ه خاکی عێراقدا. تۆمه‌ت ه تازه‌کان له‌دژی ئێران ل ه الیه‌ن به‌رپرسانی ههرێمی کوردستانی عێراق ماوه‌یه‌ک دوای ئ�هوه دهبێته رۆژه‌ڤ ک ه به‌رپرسێکی پایه‌به‌رزی سه‌ربازی ل ه ئێران ،مه‌سعود بارزانی ،سه‌رۆکی ههرێمی کوردستانی ب �هوه تۆمه‌تبار ێ ئ��اگ��اداری ده‌وڵ�هت��ی ک��ردب��وو ک�ه ب� ناوه‌ندی ئهم واڵت ه ( )300هه‌زار دۆنم زه‌وی داوه‌ت ه «گروپی په‌ژاک». ئ���ه‌م ب �ه‌رپ��رس � ه س �ه‌رب��ازی��ی � ه ه��ه‌روه‌ه��ا وتبووی :حه‌قی خۆمانه هێرش بکه‌ین ه سه‌ر ناوه‌نده تیرۆریستییه‌کان له شوێن ه سنوورییه‌کان و له‌ناویان به‌رین. ک���اروان س��اڵ��ح ،س�ه‌رۆک��ی کۆمیته‌ی ب����ه‌رگ����ری پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ی ه��ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ،خ���وازی���اری زه‌ختهێنانی حکومه‌تی ههرێم و ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی ئهم واڵت� ه بۆ کۆماری ئیسالمی بۆ وه‌ستانی ئهم جۆره هه‌وڵدانان ه و سکااڵ له ئێران له الی رێ��ک��خ��راوه‌ی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان بوو. به وت �هی ئ �هو ،ساڵێک له‌مه‌وبه‌ریش ئ���ێ���ران ب���ه م �ه‌ب �ه‌س��ت��ی پ���ارێ���زگ���اری ل��� ه ه��ێ��زه‌ک��ان��ی خ���ۆی ل���ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر هێرشه‌کانی ئه‌ندامانی په‌ژاک ههوڵی دروس �ت‌ک��ردن��ی بنکه‌ی س �ه‌رب��ازی ل ه خاکی ع��ێ��راق و ل� ه نزیکی گوندی سنووری حاجی عومه‌ران دابوو.
هه‌ڵپه‌ساردنى دانوستاندنه‌کان ل ه هه‌رێمى کوردستانى عێراق پ����اش چ�����وار ک����ۆب����وون����ه‌وه‌ى ن��ێ��وان الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزیسیۆن و دوو الیه‌نى ف �ه‌رم��ان��ڕه‌واى هه‌رێمى کوردستانى عێراق ،ڕۆژى دووشه‌ممه ه�ه‌ر سێ الی �هن��ى ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن (ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گ������ۆڕان ،ی �ه‌ک��گ��رت��وى ئ��ی��س�لام��ی، ک���ۆم���ه‌ڵ���ى ئ���ی���س�ل�ام���ی) ب���ڕی���ارى هه‌ڵپه‌ساردنى دانوستاندنه‌کانیان دا تا ئهو ده‌مه‌ى هه‌نگاونان ڕووه‌و چاکسازى سیاسى له هه‌رێمه‌که‌دا ده‌کرێت. ئ �ه‌م ب��ڕی��اره ل�ه ده‌مێکدایه ک�ه هه‌ر دوو الیه‌نى فه‌رمانڕه‌واى ههرێمهکه ی �ه‌ک��ێ��ت��ى ن��ی��ش��ت��م��ان��ى ک���وردس���ت���ان و پ���ارت���ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌یان ده‌کرد الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزیسیۆن له کۆبونه‌وه‌که‌ى ڕۆژى یه‌کشه‌ممه‌یاندا ڕۆژێک دیاری بکهن بۆ پێنجه‌مین کۆبوونه‌وه‌ى نێوانیان.
بیروڕا
کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی پرسێکی ستراتیژیی ه نه‌ک شه‌خسی دووه‌مین وه‌اڵمم بۆ کاک هیوا عه‌بدواڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
16
سیپان خالید
هیچ مه‌سه‌له‌ێکی شه‌خسیم لهگهڵ ک�����اک ه���ی���وا و ه���ی���چ ن����وس����ه‌ر و رۆش��ن��ب��ی��رێ��ک ن��ی��ی�ه ،ب���هاڵم خ��ۆم به به‌رپرسیش ده‌زانم کاتێک هه‌رکه‌سێک ب���ێ و ل���ه‌خ���ۆی���هوه و ب���ه ه �هن��دێ��ک ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ی ش �ه‌خ��س��ی پ��رس��ێ��ک��ی وا گرنگی وه‌ک کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ڵسه‌نگێت و خ��ۆش��ی ل �ه‌وب��ارهی �هوه شتێکی ئ��ه‌وت��ۆی ل��ه‌ده‌س��ت نه‌یێت، ه �ه‌ڵ��ب �هت پێویسته ره‌خ��ن �ه ب��ک��رێ��ت. پێویسته ک��اک ه��ی��وا ل��هو ره‌خنانه نه‌ترسێت و خۆشی وا نیشان ن�ه‌دات له‌به‌ر ئ�هوهی له‌سه‌ر پرسی نه‌ته‌وه‌یی ره‌خنه ده‌کرێت ،چونکه یه‌که‌م هه‌ڵه‌یه خ���ۆت ب �هن��اوه‌ن��دی پ��رس��ی ن�هت�هوهی��ی بزانی و وه‌کو ئه‌وه‌ی هه‌موو شتێکی ب��ۆ پرسی ن�هت�هوهی��ی ک��ردب��ێ و ئیتر نابێ به‌ڕێزیان ره‌خنه بکرێت .منیش رێزم بۆ ماندووبوونی رابردووت ههیه و هیوام ده‌کرد له تێکۆشانی نه‌ته‌وه‌یی دا ب���ه‌رده‌وام بوونایه ،ب �هاڵم ب���ه‌رده‌وام نه‌کردنتان لهگهڵ ئ�هوهی بڕیارێکی ش�ه‌خ��س��ی��ت��ان�ه‌ب��ووه ،ه�ه‌م��ان��ک��ات نغرۆ
بوونیشه له ن��او تاکڕه‌ویه‌تی ژیانی ئه‌وروپا ،بۆیه ده‌بێ ئێستا به سروشتی وه‌ری بگرن که له‌سه‌ر ئهو پرسه ره‌خنه بکرێن ،چونکه ئێستا بۆ خۆتان ژیان به‌سه‌رده‌بن نه‌ک بۆ نه‌ته‌وه‌که‌تان. بۆیه پێویستم بینی دووب��اره وه‌اڵمی ک����اک ه���ی���وا ب�����ده‌م�����هوه ،چ��ون��ک �ه ئ �ه‌م��ڕۆ ل �ه‌ه �ه‌ر پرسێک هه‌ستیارتر ب����ه‌الی م��ن��هوه پ��رس��ی ک��ۆن��ف��ران��س��ی نهتهوهییه .دوای ئ�هوهی له باکور و رۆژئ����اوای کوردستانیش دووب���ه‌ره‌ی کوردستانی دروستبوون و ئه‌نجامی باشیان به‌ده‌ستخست ،ئومێدمان به گردبوونه‌وه‌ی کوردان له ده‌وری یه‌کتر زیاتر بووه ،ههرچهنده ده‌سه‌اڵتدارانی ههرێمی کوردستان تائێستا به‌جدی نزیکی ئهو پرسه ناکه‌ونه‌وه و له نێوان به‌ڵێ و نه‌خێردا دێن و ده‌چن ،هه‌مانکات ئه‌وانیش تا ئێستا به ئه‌قڵیه‌تی کۆنی س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت �ه‌ک��ان ن��زی��ک��ی پ��رس��ی یه‌کێتی ن �هت �هوهی��ی ده‌ب���ن���هوه ،بۆیه لهگهڵ ئه‌وه‌ی له ده‌وڵه‌تانی ههرێمی ده‌ت��رس��ن ،هه‌مانکات تاکو په‌یامی زڵهێزه‌کانیشیان پێ نه‌بێ ئهوان ناتوانن ب �ه‌ره‌و پیری بانگه‌وازی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یه‌وه بێن ،الیه‌نه‌کانی تریش وه‌کو ئۆپۆزیسیۆنی په‌رله‌مانیش ئه‌وانیش تا ئێستا هیچ په‌یامێکی کراوه‌یان نییه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد چ له باشوور چ له پارچه‌کانی تر ،هه‌مانکات تا ئێستا وه‌اڵم���ی ئ��اش��ک��رای��ان نییه بۆ به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی. ئ �هوهی تائێستا س��ووره له‌سه‌ر پرسی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و پێداگری له‌سه‌ر
ده‌ک���ات و هه‌نگاوی ب��ۆ ده‌هاوێژێت پ�ه‌ک�ه‌ک�ه و ئ��هو رێکخستنانه‌ن که له ده‌وری ئایدۆلۆژیای په‌که‌که‌وه ک��ۆب��وون �هت �هوه ،ئ���هوهی ل �ه ب��اک��ور و رۆژئ������اواش پ��ێ��ک��ه��ات��ووه ه �ه‌م��ووم��ان ده‌زان���ی���ن ب �ه‌ده‌س��ت��پ��ێ��ش��خ �ه‌ری ئ���هوان ب���ووه ،هه‌مانکات ئ���هوان گه‌وره‌ترین فیداکاریان کرد تاکو بۆ سه‌رخستنی ئهو پرۆسه‌یه ده‌نگ به زۆر که‌س بده‌ن که شایسته‌ی ئهو ده‌نگانه نین. ده‌ب����ێ چ���ۆن س���هی���ری ک��ۆن��ف��ران��س��ی نه‌ته‌وه‌یی بکه‌ین؟ چۆن له ئه‌قڵیه‌تی کۆن رزگارمان دهبێت؟ لهگهڵ ئه‌وه‌ی پێویسته خ��ۆم��ان ل �ه سۆسیالیزمی بونیادنراوه‌وه رزگار بکه‌ین به‌هه‌مانشێوه پ��ێ��وی��س��ت �ه خ���ۆم���ان ل���ه ئ �ه‌ق��ڵ��ی �هت��ی لیبڕالیستانه‌ش رزگ��ار بکه‌ین ،که ئه‌مڕۆ کاک هیوا و زۆرێکی وه‌ک ئ �هو گ��ی��رۆده‌ی ب��وون�ه ،له‌الیه‌کی تر ئێمه لهگهڵ ئ��هوهی پێویستیمان به کۆنفرانسێکی نه‌ته‌وه‌یی سه‌رتاسه‌ری ه �هی �ه ،به‌هه‌مانشێوه پێویستمان به کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ناوخۆش ههیه، وات���ا ه�ه‌رپ��ارچ�ه‌ێ��ک پێویسته له‌ناو خۆشیدا ئهم یه‌کبوونه ساز بکات .بۆیه دوور له زهنیه‌تی بوون به ده‌وڵه‌تبوون ده‌ب����ێ ک��ۆن��ف��ران��س ی���ان ک��ۆن��گ��ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌نجامبدرێن ،وات��ا پرسی نه‌ته‌وه‌یی ب��وون له پرسی ده‌وڵه‌تبوون جیابکه‌ینه‌وه زۆرب��اش �ه .هه‌مانکات ده‌ب��ێ ل�ه پرسی حزبی و سیاسهتی رۆژان �هش��ی ده‌رخ �هی��ن ،ت��اک��و هه‌موو کۆمه‌ڵگا هاوکار بێت بۆ ئه‌نجامدانی کۆنفراسی ن �هت �هوهی��ی .وات��ا له‌مڕۆ
به‌دواوه ئهو راگه‌یاندن ،سیاسه‌تمه‌دار، که‌سێتی ،رێکخراو و گروپانه ره‌خنه بکه‌ین کاتێک ب�ه نزیکایه‌تی یان به زمان یان به ناوهێنانی کوردستان وه‌ک کوردستانی عێراق یان تورکیا ی��ان س��وری��ا ی��ان ئ��ێ��ران ب��اس ده‌ک���هن. یان به زمانی داگیرکه‌ران شرۆڤه و تێڕوانینه‌کانی ئ �هوان باڵوده‌که‌نه‌وه. ه �ه‌روه‌ه��ا خۆیان وه‌ک شرۆڤه‌کار و ئاگادار له سیاسهتی پارچه‌کانی تری کوردستان نیشانده‌ده‌ن ،ب �هاڵم ته‌نها مه‌به‌ستیان پاساو بۆ سیاسه‌ته‌کانی ئ�ه‌ردۆغ��ان یان ن �ه‌ژاد یان ئه‌سه‌د یان ئه‌وانه‌ی عێراق بێنه‌وه .پێویسته پهره به زمان ،کلتور و ئه‌قلیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی بدرێت ،چونکه ئ �هوهی له باشووری ک��وردس��ت��ان گ��رن��گ��ی پ��ێ ن��ادرێ��ت و ج��ێ��گ��ای ب��ای �ه‌خ��ی دهس����ه‌اڵت����داران و هاواڵتیانیش نییه کلتوری نه‌ته‌وه‌یمانه. ئێمه ل�ه ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان له‌ناو واقیعێکی سیاسیداین ،گۆڕانکاری و دیموکراتیه‌تیش دوو پێویستین، ب��ۆ ئ��هو م�ه‌ب�ه‌س��ت�هش خ�ه‌ڵ��ک رژای��ه شه‌قامه‌کان ،ئێستا ئه‌گه‌ر چاکسازی ریشه‌یی ئه‌نجام نه‌درێت دیسان خه‌ڵک رێ��ب��ازی دیموکراتیانه تاقیده‌کاته‌وه ت���اک���و ده‌گ���ات���ه ئ���هن���ج���ام ،ده‌ک���رێ���ت ده‌سه‌اڵت به‌گێره‌شێوێن بهناوی بکات یان ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مانی بیکاته ماڵی خ��ۆی ،ب �هاڵم له‌ئێستادا و له هه‌موو ده‌ور و زه‌مه‌نێکدا خۆپیشاندان و ن��اڕه‌زای��ی خه‌ڵک کارێکی ره‌وای�ه و له‌شوێنی خۆیدایه .له کوردستان پێویست ده‌ک���ات ب�ه به‌رپرسیارانه‌تر
نزیکی ئهو ره‌وش�ه ببینه‌وه ،کاتێک به‌رپرسیارانه جموجۆڵ بکه‌ین مانای وانیه الیه‌نگریه‌تی ده‌سه‌اڵت دهکهین یان ئه‌گه‌ر به زمانێکی ئاگراوی و رووخ��ان��دن و ل �هن��اوب��ردن قسه بکه‌ی م���ان���ای وان��ی��ی �ه زۆر رادی���ک���اڵ���ی و خ�ه‌م��خ��ۆری میلله‌ت ت���ۆی ،ئ��ه‌وه‌ش ده‌بینین ئه‌وانه‌ی به یه‌کتریان ده‌وت گێره‌شێوێن و بڕوخی بۆ چه‌نده‌مین جاره له‌سه‌ر مێز گفتوگۆ کۆده‌بنه‌وه، ل���هوان���هی���ه ئ�هن��ج��ام��ێ��ک��ی ئ �ه‌وت��ۆش��ی ن �ه‌ب��ێ��ت ،ب����هاڵم ئ��هوی��ش رێ��گ��ای�ه‌ک��ی دیموکراتیانه‌یه بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان. ئ��ێ��س��ت��اش ئ�ه‌ڵ��ێ��م ب���ه‌ڕێ���زت و ه�ه‌م��وو ئ �هوان �هی ل�ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت��ن رۆژان �ه گوێتان له ئازاره‌کانی هاواڵتیان نییه و بڕیاریشتان نییه بێن شانبه‌شانی خه‌ڵک ک��ار ب��ک�هن ب��ۆ دی��م��وک��رات��ی��زه‌ک��ردن��ی ههرێم و گه‌ڕانه‌وه‌ی ناوچه‌دابڕاوه‌کان و ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی. م���ن ل���ه‌ک���ات���ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ه‌ک��ان زۆر ک�ه‌س��ی ت��ری ب �هن��او رۆشنبیرم بینین ،بهاڵم له شوێنێک هاتنه ناو خه‌ڵک که س��ه‌رای ئ���ازادی جمه‌ی ده‌ه�����ات ،ل��ه شوێنێکیش خه‌ڵکیان به‌جێهێشت کاتێک پیاوانی ده‌سه‌اڵت ئاماده‌کاری هێرشکردنیان ده‌کرد بۆ سه‌ر خۆپیشانده‌ران .نازانم باسی کام هێز و الیه‌نی نه‌ته‌وه‌یی ده‌ک �هی که خۆپیشاندانی به‌ناڕه‌وا وه‌سف کردبێت، ی �ه‌ک �ه‌م ک��ه‌س ل �ه ک��وردس��ت��ان به‌ڕێز ئۆجه‌الن پشتگیری دایه خۆپیشانده‌ران و سه‌رکۆنه‌ی پارتی و یه‌کێتی کرد sipanxalid@yahoo.com
و ب��ۆ ب �ه‌ڵ��گ �هش س��هی��ری مانشێتی رۆژنامه‌ی (چهتر) بکه ژماره‌ى ()45 له به‌روار ( ،)2011/2/21هه‌مانکات به‌ڕێزان له هه‌موو پارت و الیه‌نه‌کانی وه‌ک ک �ه‌ج �ه‌ک �ه ،ک��ۆن��گ��ره‌ی گ �ه‌ل، کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی .ئه‌وانه‌ی سه‌ره‌تا هه‌ڵوێستیان نێگه‌تیڤ ب��وو سه‌ره‌تا ب �ه‌رپ��رس��ان��ی ب���زووت���ن���هوهی گ����ۆڕان، پ��اش��ان��ی��ش ی �ه‌ک��گ��رت��ووی ئیسالمی، دواتریش براده‌رانی حزبی دیموکراتی ئ����ێ����ران .وه‌ک����وت����ر ت�������ه‌واوی الی��هن��ه سیاسیه‌کان ل �ه‌گ �ه‌ڵ خۆپیشانده‌ران ه��اوه �ه‌ڵ��وێ��س��ت��ب��وون �ه .ب��ۆی �ه ن��اک��رێ��ت له‌خۆته‌وه الیه‌نێک تاوانبار بکه‌یت و تفه‌نگ به‌تاریکیه‌وه بنێین .هیواداربووم ک��اک ه��ی��وا ب��اب�هت�ه‌ک�هی دی��س��ان له رۆژنامه‌ی هاواڵتی باڵوکردبوایه‌وه، ن���ه‌وه‌ک ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوهی م��ن ب �هن��اوی ن��وێ��ن��ه‌ری گ�����ۆڕان ره‌خ���ن���ه‌م ک���ردوه هاتووه ماڵپه‌ڕی ئه‌وه‌ی بهکارهێناوه، ئومێده‌وارم براده‌رانی ماڵپه‌ڕی سبه‌ی به رۆحێکی به‌رپرسیارانه‌تر بیربکه‌نه‌وه و بابه‌ته‌که وه‌کو خۆی باڵبکه‌نه‌وه. ****ئهم بابهته وه‌کو پره‌نسیپ بۆ ماڵپه‌ری سبه‌ی به‌ڕێز و رۆژنامه‌ی ڕۆژن����ام����ه ب�����ه‌ڕێ ک����راب����وو ،ب���هاڵم ب �ه‌ه��ۆی ئ���هوهی ک �ه چ�هن��د رۆژێ��ک�ه باڵونه‌کراوه‌ته‌وه وه‌کو خۆی ناردمان بۆ رۆژنامه‌ی(چهتر) به سوپاسه‌وه بۆ ئهو که‌س و الیه‌نانه‌ی که ئهم بابهته باڵوده‌که‌نه‌وه.
ئێمه‌ى گه‌نج چى بکه‌ین؟ کارزان تاریق
له واڵتى ئێمه‌دا گه‌نج به سیستمێکى گێالندندا ده‌ب��رێ��ت و ب����ه‌رده‌وام ه �ه‌وڵ ده‌درێت واى لێبکرێت که نه‌توانێت ئهو هه‌موو هێزه به‌پێزه‌ى که پێیه‌تى له پێناو به‌ره‌و پێشبردنى خۆى و کۆمه‌ڵگه‌که‌ى به‌کارى بهێنێت ،بۆیه ئه‌مه‌ش واده‌کات گ�هن��ج گۆشه‌گیر بێت ی��ان ب����ه‌رده‌وام ب �ه دواى ئ����هوهوه بێت ک �ه چ �ه‌واش �هى ده‌ک��ات ،له‌کاتێکیشدا ئه‌وه‌ى پێویست ه بۆ گه‌نج بکرێت نهکراوه که له هه‌موو کۆمه‌ڵگه‌کاندا ده‌وترێت گه‌نج بزوێنه‌ر و داینه‌مۆى هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌که یان ئاینده و پ��اش �ه‌ڕۆژى واڵت��ى به‌ده‌سته،
بهاڵم ده‌بینین هه‌رگه‌نجه زیندانه‌کانى پێ پڕکراوه‌ته‌وه و هه‌ر گه‌نجه له ئێستادا توشى شۆک کراوه و نه‌ک تۆزێک، به‌ڵکو هیچ له مافه‌کانى نه‌هێنراوه‌ت ه دى .نه‌ک هه‌موو گه‌نجه‌کان ،به‌ڵکو زۆرب �هی��ان ل�ه‌وپ�ه‌ڕى قیمه‌ى ژی��ان��دان و ئه‌وانه‌ش هه‌ر کوڕه به‌رپرسه‌کانن ئهو ژی��ان�هی��ان ب��ۆ ت�ه‌رخ��ان ک��راوه و ک��وڕى فه‌قیر و هه‌ژاریش به‌رده‌وام دهبێت وه‌ک بێچوه چۆله‌که ده‌م��ى بکاتهوه ئاخۆ که‌ى له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه که خۆى ب ه باوکى ئهم کوڕانه ده‌زانێت پارویه‌ک بکرێت به ده‌میا بۆ ئه‌وه‌ى له‌به‌رساندا نه‌مرێت. ی����ان ده‌ب���ێ���ت ب���������ه‌رده‌وام ل���ه ب�����ه‌رده‌م ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا چ��او زی��ت و گوێ ک���واڵخ ب��ن ت��اک �هى ل �ه ک�هن��اڵ�ه‌ک��ان��ى دهس���ه‌اڵت���هوه ه��ه‌واڵ��ى ن��اڕاس��ت و بێ بنه‌مایان پێبگات .که دهبێت به‌رده‌وام بپاڕێته‌وه که‌ى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى ب��ب��ێ��ت ب���ه پ��ێ��ن��ج م��ل��ی��ۆن ی����ان ک �هى
خوێندکارى شه‌شى ئاماده‌ى ناوى بێتهوه ی��ان ئ�هو به‌دبه‌ختانه‌ى که خوێندنیان ت���ه‌واو ک���ردوه ه �ه‌ری �ه‌ک �ه و ل �ه ده‌ش��ت و ده‌رێ��ک��دان به دواى ژی��ان��دا وێڵن تا قوڕگیان له نه‌بونیدا چه‌قیون که‌ى ببن ه خاوه‌نى گیرفانى خۆیان. ب���هاڵم ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ �ه‌م �هش��دا ک��وڕه به‌رپرسه‌کان ههمیشه چاوه‌ڕێى گرتن ه دهس��ت��ى پله و پۆستى ب��اوک و ب��راو ئ��ام��ۆزا و ک�ه‌س��وک��اری��ان��ن ت��ا هه‌مان رێ��چ��ک �هى ئ����هوان درێ����ژه ب��ه خ�ه‌ب��ات��ى گه‌نده‌ڵى و چاوبرسى کردنى ه��اوڕێ گه‌نجه‌کانیان بده‌ن .یان که‌ى به هۆى واسیته‌ى ئهو که‌سانه‌یانه‌وه که باسم کرد بچنه دهرهوه بۆ خوێندن که ئه‌لفوبێى سیاسه‌ت نازانن چیه .له‌به‌رامبه‌ردا ئهو گه‌نجه بێ به‌شکراوانه له چاوه‌ڕوانى ده‌ستى ئه‌واندان بیریان بۆ ئهوه ناچێت که له‌سه‌ر حیسابى ئهوان چى ده‌کرێت، چونکه ئ�ه‌گ�ه‌ر بیانه‌وێت قسه بکهن ئ���هوه ب �ه‌چ��اوزی��ت��ک��ردن �هوهی �ه‌ک لێیان
ره‌نگیان وه‌ک ک�ه‌رگ�ه‌ده‌ن�ه‌ک�ه چه‌ند ج��ارێ��ک ده‌گ��ۆڕێ��ت ،چونکه ئ�ه‌زان��ن ن �ه‌ک ئ��ای��ن��ده‌ی��ان ،به‌ڵکو ژیانیشیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن هه‌ر ئه‌مه‌ش واى کردوه ک�ه الی�هن�ه‌ک��ان ب��ۆ مه‌به‌ستى سیاسى خۆیان به‌کاریان بهێنن. ئه‌گه‌ر ئ�ه‌وه‌ن��ده باسى رۆڵ و گرنگى گه‌نج له ناو کۆمهڵگه ده‌کرێت بۆچى هه‌ردووال چ ده‌سه‌الت و چ ئۆپۆزسیۆن گ �هن��ج��ان ب��ۆ م�ه‌ب�ه‌س��ت�ه‌ک��ان��ى خ��ۆی��ان به‌کارده‌هێنن و هه‌ریه‌که‌یان ده‌یه‌وێت گه‌نجان بکه‌نه قه‌ڵه‌مى ده‌ستیان بۆ پشتڕاستکردنه‌وه‌ى ئهو الیهنه سلبیانه‌ى که هه‌یه‌تى ه�ه‌ر ئ�ه‌م به‌حزبى بونه و ئ���ه‌م گ �هن��ج خ �ه‌ڵ �هت��ان��دن �ه واى ک���ردوه گه‌نج ناتوانێت ئاسۆى فکرى خۆى ل ه ده‌ره‌وه‌ى سیاسه‌تى ئهو حزبه‌ى کارى تێدا ده‌ک��ات بخاته گه‌ڕ بۆ ئ�ه‌وه‌ى بتوانێت خزمه‌تى واڵت و گه‌ل و نیشتمانه‌که‌ى به که‌مترین مه‌جال لهو به‌هره‌یه‌ى ک ه پێیه‌تى جا له هه‌ر بوارێکدا بێت به‌ره‌و
پێشهوه ببات .ئه‌ى که‌واى لێهات ده‌بێ کێ تاوانبار بێت له‌وه‌ى که گه‌نج بۆ قه‌تیس ک��راوه ل�هو چوارچێوه‌یه‌دا یان بۆچى گه‌نجانیش ئهوهنده به ئاسانى له سایه‌ى ئهو سیستمه سیاسیه‌ى ک ه خۆى به دیموکراسى لیبراڵى ده‌زانێت خ��ن��ک��ان��دوه .ئ���هى ه���ه‌ر گ �هن��ج ن �ه‌ب��وو ت��وان��ى ئ��هو دهس��ه‌اڵت��ه دروس���ت بکات ی��ان ه �ه‌ر ده‌ن��گ��ى ئ �هو گه‌نجانه نه‌بوو به‌رپرسه‌کانیان گه‌یانده ئ�هو پۆسته‌ى ئێسته‌یان که بیریان نهماوه و گوێ بۆ گه‌نجان ناگرن. ب��ۆی�ه پێویسته‌ى ئ��ی��راده‌ى گ�هن��ج لهو ح��اڵ �هت �هى ک �ه ب �ه‌س �ه‌ری��دا ه��ات��وه زۆر ل �هوه به‌هێزتر بێت که ههیه و له‌مه‌و دوا ئ���ه‌وه‌ى ک �ه روى ن���ه‌داوه پێویست ه روب��دات ،چونکه به رێبه‌رایه‌تى گه‌نج ه���ه‌م���وو ش��ت��ێ��ک ده‌ک���رێ���ت ئ��ه‌وه‌ش��ى ک�ه خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆى سلێمانى ئه‌نجامیدا نمونه‌یه‌کى به‌رچاو و دیاره له رۆڵ��ى گه‌نج له گۆڕینى ئاینده‌ى
واڵت و خستنه‌وه ژێ��رده‌س��ت��ى هه‌موو مافه‌کانى خۆى. ل��ێ��ره‌دا پێویسته ل �ه‌س �ه‌ر دهس����ه‌اڵت و حکومه‌ت هه‌رچى زوت��ره چاوێک ب ه ماف و ئه‌رکه‌کانى گه‌نجدا بخشێننه‌و‌ه و ئ����ه‌وه‌ى ک �هت��ا ئێستا ن���ه‌ک���راوه بۆ گه‌نجان پێویسته بکرێت ،چونکه ل ه هه‌موو چینه‌کانى تر زیاتر پێویستى ب ه هاوکاریه له هه‌موو بواره‌کاندا .بۆی ه با به‌پێى پسپۆرى گه‌نجان له شوێنى خۆیان دابمه‌زرێن و ئ�هو گه‌نجانه‌شى ک���ه ک��رێ��ک��ارن ی��اس��ای �ه‌ک��ى ت��ای��ب�هت به‌وانه‌وه هه‌بێت هه‌روه‌ها ئهو جیاوازی ه ن �ه‌ه��ێ��ڵ��رێ��ت ک���ه ئ��ای��ن��ده‌ى گ�هن��ج��ان��ى خستوهته مه‌ترسیه‌وه ،چونکه ئه‌گه‌ر ل ه ئێستادا هه‌نگاوێک بۆ پێشهوه نه‌نرێت ئه‌وا گه‌نجان ئهو رۆڵه‌ى که له‌سه‌ریان ه بیگێڕن له کۆمهڵگه ن �ه‌ک ناتوانن بیگێڕن ،به‌ڵکو پاشه‌کشه‌ش ده‌که‌ن ل ه پێشکه‌وتن به‌ره‌و پێشهوه که نه‌وه‌ى دواى خۆیان چاوه‌ڕێیان ده‌که‌ن.
جه‌نابى سه‌رۆک تکای ه روفاتى که‌سوکاره‌کانمان!... نه‌وزاد فه‌هاد
ل �ه دواى روخ��ان��ى رژێ��م��ى ب�ه‌ع��س ل ه ع��ێ��راق رۆژ ب�ه رۆژ زۆرب���هى ت��اوان�ه دڕن��دان�ه‌ک��ان��ى ئ �هو رژێ��م�ه ده‌رک �ه‌وت��ن و له مه‌ترسیدارترین تاوانیشیدا که له راب���ردوودا و له سااڵنى ()1987 و ( )1988ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى ش��ااڵوى دڕندانه‌ى ئه‌نفالدا بۆ سه‌ر کورده‌کانى ب���اش���ورى ک���وردس���ت���ان ئ �هن��ج��ام��ی��داوه م �ه‌س �ه‌ل �هى گ���ۆڕه ب�ه‌ک��ۆم�ه‌ڵ�ه‌ک��ان�ه، هه‌ڵبه‌ت که‌سوکارى قوربانیانى ئه‌نفال ت��ا دوا ساته‌کانى روخ��ان��ى رژێ���م له چاوه‌ڕوانى هاتنه‌وه‌ى که‌سوکاره‌کانیان ب��وون و هیچ نه‌بێت دڵنیابوون له‌وه‌ى که چاره‌نووسى ئه‌نفالکراوه‌کان به مان
و نه‌مان ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ،بۆیه له دواى روخ��ان��ى رژێ��م ل�ه زۆرب���هى شاره‌کانى باشور و ناوه‌ڕاستى عێراقدا ههرجاره و گۆڕێکى به‌کۆمه‌ڵ ده‌دۆزرای �هوه و ئه‌مه‌ش بووه هۆى ئه‌وه‌ى که‌سوکارى ئ�هن��ف��ال��ک��راوه‌ک��ان ه��ی��چ هیوایه‌کیان ب��ۆ گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى ق��ورب��ان��ی��ان��ى ئه‌نفال نه‌مێنێت .به‌ڵکو قوربانیانى ئه‌نفالیش زینده‌به‌چاڵکراون له چه‌ندین گۆڕى ب��ه‌ک��ۆم��ه‌ڵ��دا ک���ه ب��ێ��ش��ک زۆرب����هى ه�������ه‌ره‌زۆرى گ����ۆڕه ب �ه‌ک��ۆم �ه‌ڵ �ه‌ک��ان ق��ورب��ان��ی��ان��ى ک������وردن و زۆری���ن���هى قوربانیه‌کانیش له شااڵوى ئه‌نفالدا بێ سه‌روشوێن ک��راون ،لهم چه‌ند رۆژه‌ى پێشوودا دیسانهوه دۆزی��ن �ه‌وه‌ى چه‌ند گۆڕێکى ترى به‌کۆمه‌ڵ که ته‌واوى قوربانییه‌کانى ک���وردن ل �ه دیوانیه و چ �هن��د ن��اوچ �هی �ه‌ک��ى ت���رى ب��اش��ورى عێراق ب��ووه باسى زۆرب �هى رۆژنامه‌و میدیاکان. ئ�ه‌م ه �ه‌وااڵن �هش له رووى ده‌رونییه‌وه
ک����اری����گ����ه‌رى راس����ت����ه‌وخ����ۆ ل���ه‌س���ه‌ر که‌سوکارى به‌جێماوى ئه‌نفالکراوه‌کان دروست ده‌کات و بگره تا گه‌ڕانه‌وه‌ى ئێسک و پروسکى ئازیزه‌کانمان ئێمه ب����ه‌رده‌وام ئه‌نفال ده‌ک��رێ��ی��ن ،ب��هاڵم به فۆرم و شێوازێکى تر ،چونکه ئێمه‌ى ک�ه‌س��وک��ارى به‌جێماوى ئه‌نفالکراوان ده‌ب��ی��ن��ی��ن دهس���ه‌اڵت���ى ک����وردى چه‌ند بێباکانه ده‌ڕوان���ێ ل �هو مهسهلهیه و هیچ هه‌نگاوێک به کردار نانێت بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى روفاتى که‌سوکاره‌کانمان توشى شۆک ده‌بین ،دایک و که‌سه به‌ته‌مه‌نه‌کانمان هه‌رگیز به‌رگه‌ى دوو هه‌واڵى لهو جۆره ناگرن و باوه‌ڕکه‌ن ه���ه‌م���وو ج�����ارێ ه��ه‌واڵ��ێ��ک��ى وا له ته‌له‌فزیۆنه‌کانه‌وه ببینین به‌په‌له له‌سه‌ر ئ��هو ک �هن��اڵ �هى الئ��ه‌ده‌ی��ن و ناتوانین ته‌ماشاى بکه‌ین ،چونکه دڵنیایین دای��ک و که‌سه به‌ته‌مه‌نه‌کانى ئێمه که دواى ئه‌نفال م��اون رهنگه توشى جه‌ڵته و نه‌خۆشى دڵ و ده‌یان ده‌ردى تر
ببن ،ههرچهنده به‌شێکى زۆریان توشى ئهو نه‌خۆشیانه‌ش بوون. دهس���ه‌اڵت���ه خ��ۆم��اڵ��ی �ه‌ک �هش��م��ان زۆر ب���ێ ب��اک��ان��ه و س���ااڵن���ه ئ����هو پ���ه‌ڕى که‌مته‌رخه‌می به‌رامبه‌ر قوربانیانى ئ �هن��ف��ال و ک �ه‌س��وک��ارى ب�ه‌ج��ێ��م��اوی��ان ده‌ک���ات ،چونکه هه‌موو ساڵێک له یادى ئه‌نفالدا دنیایه‌ک درۆ و قسه‌ى زل ده‌که‌ن و ته‌نها هه‌نگاوێکیش نانێن لهو به‌ڵێنانه‌ى که ده‌یده‌ن ،رهنگه زۆرجار بڵێن شوێنى نیشته‌جێبوون و موچه و ئ�هو شتانه ب�ه‌س بێت به که‌سوکارى ئه‌نفالکراوان ،بهاڵم من ده‌ڵێم جه‌نابى سه‌رۆکى ههرێم ،سه‌رۆکى حکومه‌ت و لێپرسراوانى ههرێم ،که‌سوکارى ئه‌نفال و ئێمه له سه‌رده‌مێکدا پێویستمان به هاوکارى مادى بوو که حزبه‌کانى ئێوه (یه‌کێتى و پ��ارت��ى) هه‌رچى داهاتى ئهم واڵته هه‌بوو ئه‌تاندا به فیشه‌ک و رووبه‌ڕوى یه‌ک ئه‌تانته‌قاند .ئێستا ش���ه‌رم ن��اک �هن ل �ه دواى ( )20ساڵى
حوکمتان باسى موچه‌ى ئه‌نفال و شوێنه نیشته‌جێبوون و ئهو شتانه ده‌که‌ن ،ئێ ئه‌گه‌ر پارچه زه‌وییه‌کیشتان دابێت به هه‌رکه‌سێک لهم واڵته نابێت بیکه‌نه مزایده به‌سه‌ریه‌وه ،چونکه خۆ خاکى کوردستان و تاپۆى ئهم واڵته به‌ناوى بنه‌ماڵه‌ى تاڵه‌بانى و بارزانییه‌وه نییه تاکو خێرمان پێ ره‌وا ببینن و سه‌د مه‌تر زه‌ویمان پێ بده‌ن. جه‌نابى سه‌رۆک چونکه تۆ حاکمى ی�ه‌ک�ه‌م��ى واڵت���ى رووى ده‌م���م ل �ه تۆ ده‌ک���ه‌م ب�ه‌رپ��رس�ه‌ک��ان��ى ئ��ێ��وه ل �ه ش��اخ هاتنه خ���واره‌وه ک�ه‌ر و عاره‌بانه‌شیان نه‌بوو ئێستا ڤێالو مۆنیکاى جام ره‌ش و ئهو شتانه الیان باویشى نهماوه ،به‌ڵکو له هه‌ڵپه‌ى دانانى کۆمپانیا و کارى بازرگانى گ��ه‌وره گ���ه‌وره‌ن بێ ئ�ه‌وه‌ى جه‌نابت و ئه‌وانه‌ى خۆیان به حاکمى واڵت ئ �ه‌زان��ن لێپرسینه‌وه‌یان لهگهڵ بکهن. با به‌س بێت به‌فیڕۆدانی س �ه‌روه‌ت و
سامانى واڵت و ئه‌وه‌ى کۆتان کردوهتهوه ت���ا ه �هت��ای �ه ب �هش��ى ب��ن�ه‌م��اڵ�ه‌ک��ان��ت��ان ده‌کات تکایه کارێکیش بۆ مێژووى خ��ۆت��ان ب��ک �هن و ه �ه‌وڵ��ى ه��ێ��ن��ان�ه‌وه‌ى روف��ات��ى که‌سوکاره‌کانمان ب���ده‌ن ،له که‌مته‌رخه‌مى حکومه‌ت و له سایه‌ى گوێنه‌دانى جه‌نابتان به مه‌سه‌له‌یه‌کى وا گرنگ ده‌یان رێکخراوى داکۆکى ل �ه م��اف��ى ئ �هن��ف��ال��ک��راوه‌ک��ان دروس���ت ب����ووه .ئ��اخ��ر دهس �ه‌اڵت��ێ��ک ئ�ه‌گ�ه‌ر بیه‌وێت خزمه‌ت به توێژێک بکات چ پێویستى به دروستکردنى رێکخراوه؟ بۆیه جه‌نابى س �ه‌رۆک دڵنیابه هیچ پاداشتێک بۆ که‌سوکارى به‌جێماوى ئه‌نفالکراوه‌کان هێنده‌ى گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى روفاتى ئازیزه‌کانمان گرنگتر نیه و داواک��ارم ک��ارى جدى بکه‌یت بۆ ئهو مهسهلهیه و دڵنیاشم گه‌ر ئ��اره‌زووت لێ بێت تواناى ئه‌وه‌تان ههیه و تکایه با که‌سوکاره‌کانمان بگه‌ڕێنه‌وه زێدى خۆیان.
چاوشارکێى نێوان ئۆپۆزسیۆن و شه‌قام کامه‌ران گوڵپى
کاتێک ک �ه ش �ه‌ق��ام ب���زواو ل �ه ()17ى شوباتدا رێ��ڕه‌وى بیرکردنهوه و بیرى سیاسى شێوازێکى نوێى گرته‌به‌ر بۆ به‌ده‌مه‌و‌ه چون و جێبه‌جێ ک��ردن��ى داخ�����وازى ج �ه‌م��اوه‌رى گه‌له‌که‌مان له الیه‌ن دهستهاڵتهوه .له نێوان شه‌قام و ئۆپۆزسیۆن له هه‌رێمدا هێڵێکى وه‌همى ههیه که رێگر‌ه له‌سه‌ر گره‌وى به‌ئه‌نجام گه‌یاندنى ئامانج و داخوازییه‌کانى گه‌ل! بۆیه ئهم بهربهسته وه‌همیی‌ه بووه‌ت‌ه مایه‌ى لێکنه‌گه‌یشتنى شه‌قام و ئۆپۆزسیۆن .له س �ه‌ره‌و به‌ندى خۆپێشاندانه‌کانى سلێمانى و شارۆچکه‌کانى ت��رى ه�ه‌رێ��م ،ته‌نها ئ �ه‌وه‌ى له‌سه‌ر ئۆپۆزسیۆن ب��وو پشتگیرى ئاشکرا و راسته‌وخۆى سه‌رکردایه‌تى هه‌رسێ الیه‌ن له زارى که‌سى یه‌که‌مى حزبه‌کانه‌و‌ه ده‌بووه مایه‌ى سه‌رکه‌وتن و زامنکردنى به‌ده‌ست
هێنانى داواکارییه‌کان .ب �هاڵم ئۆپۆزسیۆن خۆى له کایه‌ک‌ه دزیه‌و‌ه و شه‌قامى به‌لێزانانه ب �ه‌ک��ار هێنا وه‌ک���و ک��ارت��ى ف��ش��ار ب��ۆ سه‌ر ده‌سه‌اڵت ،چونکه ده‌مێک بوو ئۆپۆزسیۆن ده‌نگى لهالیهن دهستهاڵتهوه نه‌ده‌بیسترا ،هۆڵى په‌رله‌مان شاهیدى ئهم راستیه‌یه!! ه��اوار و داواک����ارى شه‌قام گ�ه‌وره‌ت��ری��ن و دڕنده‌ترین دیکتاتۆرى له سه‌ر کورسى ده‌سه‌اڵت هێنایه خوارێ ،هاوارێک که هه‌موو الیه‌ک دانى پێدا ده‌نێت که ره‌وای �ه و دهبێت جێ به‌جێ بکرێت. ه���اوارى ش�ه‌ق��ام (زۆری��ن �ه و که‌مینه)ى کورسى په‌رله‌مان ناگرێته‌وه ،هاوارى شه‌قام پێویستى به (نقگ‌ه نیڤام) نییه تا سه‌رۆکى پ�ه‌رل�ه‌م��ان م���اوه‌ى پ��ێ ب��دات قسه بکات؟! ه��اوارى شه‌قام سنورى ده‌وام��ى نیه تا سزاى بڕینى موچه بیگرێته‌وه!! چونکه له ناخى گ�ه‌ل�هوه هه‌ڵده‌قوڵێت و داواى مافى خۆى ده‌کات دوور له هه‌موو رتوش و میکیاجێک. له‌کاتى یارى تۆپى پێدا به‌ناوبانگترین یانه‌ى وه‌رزش���ى ل�ه جیهاندا ئ�ه‌گ�ه‌ر ل�ه یاریکرندا هه‌ماهه‌نگى و تێگه‌یشتن نه‌بێت له نێوان یاریزانه‌کاندا ئه‌وا مه‌حاڵ‌ه سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێنن ،بگره له دۆڕانه‌و‌ه نزیک ترن ،به‌هه‌مان
شێوه‌ش له گۆڕه‌پانى -سیاسیشدا -ئه‌گه‌ر هه‌ماهه‌نگى و تێگه‌یشتن نه‌بێت له نێوان ش�ه‌ق��ام و ئۆپۆزیسۆندا ب��ۆ به‌ده‌ستخستنى مافه‌کان و به‌ده‌ست هێنانى ئامه‌نجه‌کان، ئه‌وا مه‌حاڵ‌ه که ده‌ستکه‌وتێک به‌دى بکرێت! ئه‌وه‌ى له هه‌رێمدا روویدا هه‌مان یاساى به‌سه‌ردا ده‌شکێته‌وه ،چونکه کاتێک ئۆپۆزسیۆن باسى له گه‌نده‌ڵى و که‌م و کورتیه‌کان ده‌کرد له کوردستاندا به‌تایبه‌تى -گ��ۆڕان -که له راب��وردوودا به‌شێک بووه له بارودۆخه‌ک‌ه به دیکۆمێنت و به‌ڵگه‌و‌ه ئه‌وه‌ى ژێر به‌ڕه‌ى خسته سه‌ر به‌ڕه ،جه‌ماوه‌رى کوردستان وه‌ک گوێگر بۆ (ئه‌فسانه‌ى شیرین و فه‌رهاد یان رۆسته‌مى زاڵ) له مه‌سه‌له‌که‌یان ده‌ڕوان��ى ،که ده‌توت هه‌ر لهگهڵ ئه‌وانیشى نیه و باسى هه‌رێمێکى تر ده‌کات!! کاتێک که شه‌قام له به‌شێکى هه‌رێمدا هه‌ستى بزواو داواى مه‌ده‌نیانه‌ى خۆى ئاراسته‌ى دهس �ه‌اڵت ک��رد ،ئۆپۆزسیۆن به‌هه‌مان شێوه روانی‌ه مهسهلهکه و ته‌نها له ده‌زگاکانى راگه‌یاندنه‌و‌ه ئاماژه به داواکارى خۆپێشانده‌ران ده‌ک���را!! له‌کاتێکدا ئۆپۆزسیۆن ده‌یتوانى ه���ه‌روه‌ک چ��ۆن ئێستا له دهس���ه‌اڵت ئ��ااڵوه به دانیشتن و کۆبوونه‌وه‌وه ،به‌هه‌مان شێوه
له‌سه‌ر زارى که‌سى یه‌که‌مى هه‌رسێ الیهنهوه داواى دانوستانیان بکردای‌ه لهگهڵ شه‌قامدا بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ماهه‌نگییه‌ک دروست بکرێت له‌نێوانیاندا بۆ هێنانه‌دى داواکارییه‌کان؟ بهاڵم له ماوه‌ى ( )62رۆژدا گه‌نج و رۆشنبیر و هونه‌رمه‌ند و مامۆستاى ئاینى و مامۆستاى زان��ک��ۆ و پیر و ک �ه‌م ئ �هن��دام ه���اوارى کرد وه‌اڵمان بده‌نه‌و‌ه ئۆپۆزسیۆن به‌قه‌ده‌ر ده‌سه‌اڵت به‌ته‌نگ داواکاریه‌کانیانه‌و‌ه نه‌بوو. چونکه ئه‌رشیف ده‌یسه‌لمێنێت سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن بۆ یه‌ک جاریش کۆبونه‌وه‌یان ن�ه‌ب��ووه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ش�ه‌ق��ام��دا ،ب �هاڵم سه‌رۆکى ههرێم لهگهڵ چه‌ند ئه‌ندامێکى -ئه‌نجومه‌نى کاتى -س �ه‌راى ئ��ازادی��دا ک��ۆب��ووه‌وه! هه‌موو که‌سێکى ئازادیخواز و دیموکراسى دهبێت له هه‌وڵى چاره‌سه‌رى ئاشتیانه و دیالۆکدا بێت بۆ دهرب��از بوون له گرفته‌کان ،بهاڵم چونى نوێنه‌رانى شه‌قام بۆ الى سه‌رۆکى ههرێم به هه‌نگاوێکى نادروست له‌قه‌ڵه‌مدرا له الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌وه؟ ئه‌ى بۆ ئێستا دانوستان و کۆبوونهوه خواستێکى جه‌ماوه‌رییه؟ یان ئه‌وتا ده‌ستکه‌وتى سیاسى له‌پشته‌وه‌یه!! هه‌رچۆن بێت ده‌ورى شه‌قام زۆر ئیجابى و پۆزه‌تیڤ ب��وو ل�ه نزیک ک��ردن �ه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن له
ده‌سه‌اڵت ،چونکه له کاتى خۆپێشانه‌کانیشدا خۆپێشانده‌ران گوڵیان ده‌کرد‌ه دیارى پۆلیس و پێشمهرگه و ئاسایش. ئێستا کۆبوونوه‌کان له نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتدا نادیاره و هه‌مووان چاوه‌ڕوانین که دۆخه‌ک‌ه به‌ره‌و باشتر بڕوات و هه‌نگاوى ریشه‌یى بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کان بنرێت نه‌ک وه‌ک ئه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن ده‌یه‌وێت (نه‌شیش بسوتێ و نه که‌باب) ،چونکه له دنیاى سیاسه‌تدا کارى دروست و راست ئهوهیه که چاره‌سه‌رى بنه‌ڕه‌تى و کۆنکرێتى بۆ کێشه‌کان بکرێت نه‌ک پین‌ه کردن!! چاوشارکێى ئۆپۆزسیۆن لهوهدایه که ئێستا خۆى به خاوه‌نى شه‌قام ده‌زانێت ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى لهگهڵ ده‌سه‌اڵتدا دانوستان بکات ،بهاڵم سه‌یر لهوهدایه کاتێک شه‌قام داواى پشتگیرى فه‌رمى ده‌ک��رد له ئۆپۆزسیۆن به‌داننان به ره‌وایه‌تى داواکاریه‌کان زیاتر هیچى ترى پێ نه‌بوو بۆ شه‌قام .ماڵى ده‌سه‌اڵت ئاوابێت خۆپێشاندان دژى ئهو ده‌کراو بگره له‌سه‌ر ئاستى به‌رپرسیاریه‌تیش دانى ب �ه‌ڕه‌وا بوونى داواکارییه‌کاندا ده‌ن��ا؟ ئه‌وه‌ى ل �ه‌م دۆخ���ه س��وودم�هن��د ب��وو ته‌نها هه‌رسێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆنه به‌ته‌نها؟! شه‌قام چیتر چاوشارکێ ناکات و هه‌موان له چاوه‌ڕوانى
دوای ()15ى ته‌مووز نه ئۆپۆزسیون نه ده‌سه‌اڵت
کامه‌ران حه‌مه‌ئه‌مین
دوای ()17ى شوبات و ئهو فه‌رته‌نه‌ی رویکرده هه‌ریمی کوردستان به تایبه‌ت له سلێمانی و شاره‌کانی ده‌وروب �ه‌ری و ب�هش��ێ��ک��ی گ �ه‌رم��ی��ان ،ک����ۆژران و ب��ری��ن��دارب��وون��ی س���ه‌دان الوی ک��وردى لێکه‌وته‌وه و هه‌ر که‌س و الیه‌ن به ناوی خۆیهوه ههوڵی خاوه‌ندارێتی ئهو که‌ش و هه‌وایه‌ى داوه ،الیه‌ک ئۆپۆزسیۆن به راگه‌یاندنی دژه‌گه‌نده‌ڵی و چاکسازی و الی �ه‌ک��ی ت��ر دهس����ه‌اڵت ق��او قیری چ��اک��س��ازی ،ل��ه‌م ن��اوه‌ش��دا ج �ه‌م��اوه‌ر ده‌سته‌ئه‌ژنۆ گیرۆده‌ی چه‌پ و ڕاست ب��وو ،ل�ه‌م ب��ارودۆخ �ه ه�ه‌ر الی �هن وه‌کو بازاڕێک ههوڵی راکێشانی ئه‌وانی ئه‌دا و که‌سیان به گوێره‌ی راستیه‌کان
هه‌ڵسوکه‌وتیان نه‌کرد و ئه‌وی گیانی ئاگری ئهم کوره‌یه‌یدا تا دوباره وه‌کو به‌ختکرد یان ئه‌وه‌ی کهوته به‌ر لێدان کارتێک به‌کاری بهێنێت ،له الیه‌کى دیکه‌وه ده‌سه‌اڵتیش به میلیتاریزه‌کردنی و ئه‌شکه‌نجه خاوه‌نداری لێنکرا. ب����هاڵم دوای س �هرک��وت��ک��ردن��ی ئ �ه‌م شاری سلێمانی که‌شێکی تۆقێنه‌ری چاالکییانه به هه‌ر شێوازێک بوو دوو ئافراند که ئه‌گه‌ر له به‌رامبه‌ر هێرش الی�هن که یه‌کیان ده‌سه‌اڵته به زاتی و ده‌ستدرێژی داگیرکه‌رانیش وا بوایا خۆی که هه‌مان ده‌سه‌اڵته به‌شداری خه‌مان نه‌ده‌بوو. دان��ی��ش��ت��ن��ی ق��ۆڵ �ه و ق��ۆڵ��ب��وو ،ب �هاڵم ب����هاڵم ئ����هوهی ()15ى ت���ه‌م���ووز له ئۆپوزسیون یان ئه‌وه‌ی به ته‌نهایی هی سلێمانی بینیمان ک���ه‌س ب �ه ک�ه‌س ناو په‌رله‌مانه به هه‌مان چه‌مکی خۆ ن���ه‌ب���وو ش���اره‌ک���ه ت��ێ��ک��ڕا ئ��اوس��اب��وو ت�ه‌واو بینین رێگه‌ی به هیچ توێژ و بۆنی ش��ێ��واوی ل��ێ ده‌ه���ات ،دووب���اره الیه‌نیتر نه‌دا و ته‌نها خۆی به‌شداری دهس����ه‌اڵت ک �ه‌وت �ه ن��او خ �ه‌ڵ��ک و له دانیشتنه‌کان بوو ،دوای بی ئه‌نجامى یه‌که‌م هه‌نگاو رۆژنامه‌وانه‌کانی به دانیشتنه ( )4جاریه‌که‌یان ،له ( )15ناشیاوترین ئوسلوب ک��رده ئامانج و ى ته‌مووز چۆن له ()17ى شوبات به میدیای ئۆپۆزسیۆنیش که بۆ پاروی گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی له ئاستی ئاماده‌کراو ده‌گه‌ڕان ئهو که‌سانه‌ی که خاوه‌نداری خۆپیشاندانه‌کان بێده‌نگ کهوتنه به‌ر فه‌القه‌ى ئهوان ده‌گوێزانه‌وه ب��وو و ج��ه‌م��اوه‌ری ب �ه ئ��اژاوه‌گ��ێ��ڕ له بۆ میدیاکانی خۆی و به دڵى خۆی ل �ه س���ه‌ری ئ����ه‌دوا ،ب���هاڵم ل��ه‌م ن���اوه‌دا قه‌ڵه‌مدا. ه���ه‌ر دوێ��ن��ی دوای ب�ڵ�اوب���وون���هوهی هه‌ر دوب��اره خه‌ڵک کرا به قوربانى، خه‌به‌ری چاالکییه‌که له فه‌یسبووکه‌وه ئه‌بێ بوترێت میدیاکانی ئۆپۆزسیۆن له ماوه‌ی ( )20رۆژی راب��ردوودا ب ه ئه‌رکی خۆیان پێک هێنا و ده‌نگی ئیعالنه‌کانی خۆی ههوڵی به‌گڕکردنی ئه‌وانیان به عاله‌م گه‌یاند که ئهمه
ئینکار ناکرێت ،بهاڵم بۆ دوای ئهو هه‌موو رۆژه دانیشتن هه‌ر له پشتی درگ��اداخ��راوه‌ک��ان وتوێژیان ده‌ک��رد بۆ ئه‌وه‌ی له سه‌ری وتووێژیان کردبێت و له کۆتاییدا بڕیار دارا که به‌شداری حکومه‌ت نه‌بن و سه‌به‌بی ئه‌وه‌یان بۆ خه‌ڵک باس نه‌کرد و دوای ( )4جار دانیشتن و بێده‌نگی بڕیاری به‌شدار نه‌بوونیاندا!... ب��ۆی�ه ئ�ه‌م�ه دووب����اره ش���ه‌ڕی م��اف و چاکسازی نابێت له دووره‌وه ئێوه‌ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن وه‌ک���و دهس���ه‌اڵت ل �ه ناو کۆشک و قه‌اڵی خۆتان ناتوانن ببن به پێشه‌نگی خه‌ڵک و دژی گه‌نده‌ڵی ده‌رک�����ه‌ون ،چ��ون��ک�ه دهس �ه‌اڵت��ی��ش له کۆشک و جێگای خۆیانهوه بانگ له خه‌ڵک ده‌که‌ن .ئه‌بێ بزانن سکی تێر ئ��اگ��ای ل�ه سکی برسی نییه و بۆیه سکی تێر ده‌ستی ماندوی ده‌وێ ک�ه هیچ الیه‌نێک دهس��ت��ی م��ان��دوو ناکات !...ته‌نانه‌ت مه‌ال ئایینیه‌کان له مینبه‌ری به‌رز و ئاسوده‌وه که به ساقه‌سه‌ری سیستمی سه‌رمایه‌داری
سه‌رده‌شت و سۆران و کاروان
خۆیدا خه‌ڵتانى خوێن کرێت .بۆ ئه‌وه‌ى ده‌نگی پایته‌خت کپ بکرێت ،دهبێت نه‌مامى س �ه‌رده‌ش��ت له باخی زانکۆدا هه‌ڵکێشرێت .بۆ ئ��ه‌وه‌ى له سلێمانیش خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان چ��ی��دی بڤه ب��ێ��ت ،ده‌ب��ێ به‌ختیار شێخ عوسمان لیستێکى دوو س���ه‌د ک �ه‌س��ی ب��ۆ ن��او ئۆتۆمبێله ج��ام��ڕه‌ش �ه‌ک��ان داب��ه‌زێ��ت. دهۆک ،شاری گچکه و ده‌الل ،شاری س��ێ ق��ورب��ان��ى س��ێ ش���اره گ �ه‌وره‌ک �هى قوربانی گ �ه‌وره .قوربانییه‌که‌ى شاری ک���وردس���ت���ان ،ه��ه‌ول��ێ��ر ،ک���هرک���وک و ده��ۆک ،ردێ��ن سپی ،ب�ه‌رم��اڵ به‌شان، س��ل��ێ��م��ان��ى .ق��ورب��ان��ى ن��ێ��وان ه �ه‌ڕه‌ش �هى دانیشتوى ماڵ و باره‌گای خۆی بوو، دیکتاتۆر و ده‌نگى خه‌ڵک .قوربانى بێچه‌ک و بێ حه‌سار ،ئ�هو قوربانییه نێوان هێزى ده‌مامک و ره‌نگى خه‌ڵک .ناوى «یه‌کگرتوو» بوو .هه‌ر له دهۆک، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ک �هرک��وک ب��ێ��ده‌ن��گ بێت ،له ده‌مه‌ده‌می ئازادیدا «ڕێناس»ێک ده‌ب��ێ سۆرانێک له ب�ه‌رده‌رگ��ای ماڵی
تیرۆر کرا. ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ت �ه‌م �هن��ى دی��ک��ت��ات��ۆر درێ��ژ ب��ێ��ت ،ده‌ب���ێ م��رۆڤ��ى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ب��وون��ى ن �ه‌ب��ێ��ت .ب���ۆ ک��ۆی��ل �ه ک���ردن���ى م��رۆڤ��ى س���ه‌رب���ه‌خ���ۆ« ،ت���رس���ان���دن» ئ���ام���ڕازى ده‌ستى دیکتاتۆره‌کانه« .ترساندن» به ( گ��رت��ن ،کوشتن ،ل��ێ��دان ،نانبڕین). ئ �ه‌م �ه ل���ه ک��ات��ێ��ک��دا دی��ک��ت��ات��ۆره‌ک��ان خۆیان ترسنۆکترین مه‌خلوقن .ترسی دیکتاتۆره‌کان له خه‌ڵکی سڤیله ،له مۆڵه‌تى خۆپیشاندان و له ده‌نگه‌ده‌نگی گ���هن���ج���ان���ه .ی���ه‌ک���ێ���ک ل����ه گ�����ه‌وره دیکتاتۆره‌کانى س �ه‌ده‌ى بیست له بێڵ و خاکه‌نازى جوتیاری ک��ورد ده‌ترسا،
ب��ۆی �ه ب �ه چ �ه‌ک��ى کیمیایی ئه‌نفالی کردن .دیکتاتۆری خۆماڵیش له قه‌ڵه‌م و کتێبی خ��وێ��ن��دک��اری زان��ک��ۆ ترسا، بۆیه له سه‌یرانگایه‌کى ق �ه‌راغ شاردا ده‌ستبه‌سه‌ری ک��ردن .به‌رپرسێکى شار، رایگه‌یاند :که‌س نه‌ترسێت .ئهمه راسته، ره‌ن��گ �ه چ��ی��دی ن �هت��وان��ن ک���ه‌س وه‌ک سه‌رده‌شت و سۆران بکه‌نه قوربانى ،بهاڵم چاره‌نوسی هه‌موو ئازادیخوازێک وه‌کو رێبین و ک��اروان له ناو نهخشه رێگاى ئه‌واندایه. ئێره هه‌رێمێکى دوو پارچه‌یه ،رێکنین له‌سه‌ر یه‌ک زمان و یه‌ک پاره و یه‌ک پێشمهرگه ،بهاڵم ئه‌فسوس ڕێکن له‌سه‌ر
ل �ه ژێ���ر ه����ه‌وای فێنکی م��وب �ه‌ری��ده و سپلێتیان ده‌ئ��اخ��ف��ن و ئ��اگ��ای��ان له گه‌رمای کێشه‌کانی خه‌ڵک نییه و خۆیان به جێگری حه‌زره‌تی محه‌مه‌د داده‌نێن که وه‌اڵ ئهمه نه جێگه و نه رێگه‌ی حه‌زره‌تی محه‌مه‌ده. ه �ه‌م��وو ئ �ه‌م��ان �هش ئ �ه‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه بۆ ئه‌وه‌ى که کۆمه‌ڵگا بێ رۆڵ کراوه و چاره‌نووسی بۆ خۆی دیاری ناکات و کۆمه‌ڵگای وا رووبه‌ڕوی هه‌ر چهشنه گێژاوێک دهبێت. چ�����ارهی ئ���ه‌م���هش ه���ۆش���ی���اری ه �ه‌ر تاکێکی کۆمهڵگایه نابێت وه‌ک��و ئامرازێ بمێنێ له ده‌ستی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا ،به‌ڵکو بۆخۆی دهبێت به گوێره‌ی پێویستیه‌کانی خۆی رێک ب��ک�ه‌وێ��ت و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اش ب��ا ه�ه‌م��وو جێگا و کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کانی بکاته ش��وێ��ن��ی چ���اره‌س���ه‌ری ک��ێ��ش�ه‌ک��ان ،با ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵته‌که‌ی بێ رۆڵ بن و به دوای بکه‌ون چی دیکه که‌س بۆ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئ �هوان نه‌که‌وێته به‌ر شه‌ق و لێدان.
ترساندن و تۆقاندن. ت �ه‌ق �ه‌ک �ه‌ران��ى ن���او خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان و ن��او گیانى س�ه‌رده‌ش��ت و س��ۆران و ک��اروان، هاواڵتى کوژ و نوسه‌ر کوژانى کوردن، ته‌قه‌که‌رانى کورد ،پێش ئه‌وه‌ى تاوانباربن، کۆیله‌ترین مرۆڤى ئ�ه‌م کۆمه‌ڵگا بێ ده‌وڵ �هت �هن .کۆیله‌ى فه‌رمانى به‌رپرسه ب���ه‌رژه‌ون���دخ���وازه‌ک���ان .ل��ه ن��ێ��وان��ى ئ �ه‌م ته‌قه‌که‌رانه و ئهو دیکتاتۆرانه‌دا ،هه‌زاران خه‌ڵکى بێده‌نگکراو و ده‌ی���ان قه‌ڵه‌مى ده‌ربار و چه‌ندین میدیای چه‌واشه ههیه که خاوه‌نى بهشه تاوانى خۆیانن ،چونکه ئه‌وانن که ته‌مه‌نى دیکتاتۆره‌کان درێژ دهکهنهوه له‌سه‌ر حسابی ژیانى خه‌ڵک.
باخى گشتى ههڵهبجه! مه‌ریوان تۆفیق هه‌رکات باس له ههڵهبجه ده‌کرێت وێنه‌ى ژم��ارهی�ه‌ک��ى زۆر قوربانی له زهنیه‌تماندا دروس����ت ده‌ب��ێ��ت ،وێ��ن �هى خه‌ڵکێک دێته ب �ه‌رچ��اوم��ان ک �ه ق��ورب��ان��ی�ه‌ک��ى زۆری���ان���داوه و پ��ێ��وی��س��ت�ه ه �ه‌م��ی��ش �ه ک����ار ب��ک��رێ��ت بۆ خزمه‌تکردنیان و بۆ سڕینه‌وه‌ى ئهو ئاسه‌وارانه‌ى که له ئه‌نجامى ئهو وێرانکاریانه‌و‌ه هاتونه‌ته ئاراوه که رژێمى به‌عس بهسهر ئهم شاره‌یدا هێناوه و سااڵنێکیش بوو به جێگه‌ى ملمالنێ و شه‌ڕى نێوان پارته کوردییه‌کان. چه‌ند رۆژێ��ک له‌مه‌وبه‌ر لهگهڵ چه‌ند هاوڕێیه‌کم س�ه‌ردان��ى هه‌ورامان-مانکرد و
له گه‌ڕانه‌وه‌ماندا چوینه هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید، بۆ بینینى چه‌ند هاوڕێیه‌کمان ل�هو ش��اره، بڕیارماندا شه‌و له باخى گشتى ههڵهبجه یه‌ک ببینین ،بهاڵم بهداخهوه ئهم باخه له شوێنێکى زۆر چۆڵ ده‌چوو ،باخێک که هیچ رووناک که‌ره‌وه‌یه‌کى تێدانه‌بوو! به‌وته‌ى هاوڕێکانم باخى گشتى ته‌نها باخه که گه‌نجانى شاره‌که رووى تێده‌که‌ن و تێیدا کۆده‌بنه‌وه ،به‌تایبه‌ت کاتێک شه‌وان گه‌نجانى ئهم شاره کۆده‌بنه‌وه و پێویستیان به پشوودان ههیه روو لهم باخه ده‌که‌ن. ئه‌وه‌ى جێگه‌ى سه‌رنج‌ه ئهوهیه سه‌رۆکایه‌تى شاره‌وانى ههڵهبجه له‌ناو خودى ئهم باخه‌دای‌ه‌و به‌شێکى باخه‌ک‌ه بووه به بیناى شاره‌وانى ،بهاڵم شاره‌وانى نه‌یتوانیو‌ه که‌مترین خزمه‌تگوزارى
بۆ ئهم باخه دابین بکات که خۆى به‌شێکى لێ داگیرکردوه ،ئه‌گه‌ر شاره‌وانى نه‌توانێت خزمه‌تگوزارى بۆ نزیکترین شوێن له‌خۆیه‌وه دابین بکات ،دهبێت چاوه‌ڕێى چى لێبکرێت بۆ گه‌ڕه‌که‌کانیتر؟ له سوچێکیترى باخه‌که‌دا یاریده‌ده‌رێتى ئاسایش ه�هی�ه و بالجیکتۆرێک دان���راوه و روون��ک��ردن�هوهی�ه‌ک��ى باشى ب��ۆ ده‌وروب���ه‌رى یاریده‌ده‌رێتى ئاسایش ههیه ،بهاڵم بهداخهوه باخى گشتى له روناکى بێ بهشه و ته‌نها به ده‌نگ که‌سه‌کان یه‌کتر ده‌ناسنه‌وه! بڵێى به‌ڕێوه‌به‌رێتى ک��اره‌ب��اى ههڵهبجه ئ��ام��اده‌ى ئه‌وه‌ى تێدا نه‌بێت چه‌ند ئه‌مپێرێک کاره‌با بۆ ئهم باخه دابین بکات؟ یان دهبێت شاره‌وانى ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م بێت ل �ه هه‌ماهه‌نگی ک��ردن
ل�ه‌گ�ه‌ڵ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رێ��ت��ى ک��اره‌ب��ادا ت��ا چه‌ند گڵۆپێک دابنێن و ئهو وێنه ناشیرینه‌ى ئهم باخه هه‌یه‌تى نه‌هێڵرێت و وێنه‌ى باخێکى واقیعى پێبدرێت ،پێویسته شاره‌وانى ههڵهبجه به پله‌ى یه‌که‌م له‌خه‌مى ئهم باخچه‌یه‌دا بێت‌و هه‌وڵى رازاندنه‌و‌ه و جوانکردنى ئهو باخچهیه بدات ،به شێوهیهک ئهو گه‌نجانه‌ى شه‌وانه دێنه دهرهوه و روو لهم باخچهیه ده‌که‌ن بتوانن بۆ چه‌ند ساتێک پشووى تێدا بده‌ن. دهبێت چ جیاوازیه‌ک له نێوان گه‌نجانى ئ �ه‌م شارۆچکه‌ی‌ه هه‌بێت ل�ه گ �ه‌ڵ ش��ار و شارۆچکه‌کانی تر بۆ ده‌بێ پارکى (دایک) و پارکى (ئ��ازادى) به‌سدان رووناککه‌ره‌وه‌ى ب��ۆ دابنرێت ب��ۆ ده‌ب��ێ چه‌ندین ئامێرى بۆ پشوودان و یارکردن و کات به‌سه‌ربردن تێدا
بێت؟ بۆ دهبێت هه‌ندێک له شاره‌کان به‌ده‌یان باخ‌و باخچه‌ى تێدا دروست بکرێت‌و هه‌موو خزمه‌تگوزارییه‌کى بۆ دابین بکرێت ،بهاڵم شوێنێکى وه‌کو ههڵهبجه به‌و هه‌موو قوربانى و وێرانیه‌و‌ه خاوه‌نى باخێک نه‌بێت بۆ کۆبونه‌وه‌ى گه‌نجه‌کانى؟ ناڵێین خزمه‌تى شوێنه‌کانی تر نه‌کرێت، به‌ڵکو داواک��اری��ن وه‌ک شوێنه‌کانیتریش خ��زم �هت��ى ق����ه‌زاى ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه ب��ک��رێ��ت ئاخر مه‌عقول نییه له دواى ( )19ساڵ حوکمڕانى حکومه‌تى ک��وردى وه‌ه��ا قه‌زایه‌ک خاوه‌نى باخێک نه‌بێت گه‌نجه‌کانى پشووى تێدا بده‌ن شوێنێک نه‌بێت بتوانن رووى لێ بکهن ،دهبێت چ سه‌رده‌م و چ کاتێک بێت به تاریکى له‌ناو باخێک دابنیشیت‌و گفتوگۆ بکه‌یت.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 65 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/4/27 - 2011/7/18 دووشه
17
ب��ارودۆخ��ێ��ک��ى چ��اک��ت��ردای��ن ب��ۆ ه �ه‌رێ��م و دانیشتوانه‌که‌ى چاوه‌ڕوانین ل�هو ته‌نگه‌شه ده‌رونی‌ه رزگارمان ببێت و تاکى ئهم هه‌رێمه خۆى چاره‌نوسى خۆى دیارى بکات و ژیان و ماڵى پارێزراو بێت و مافى هاواڵتى بوون وه‌ک شورایه‌ک بێت بۆى به‌رامبه‌ر به هه‌موو ده‌زگایه‌ک که بییه‌وێت سوکایه‌تى و ئیهانه ب�ه م��رۆڤ بونى بکات رێکه‌وتنى کاتى سێالیه‌نى ئۆپۆزسیون ئهوهنده بۆ پاراستنى پێگه‌ى سیاسى خۆیان سودى هه‌بوو ئهوهنده بۆ شه‌قام نه‌بوو ،بهاڵم گه‌وره‌یى شه‌قام لهوهدایه ئه‌وه‌نده‌ى بۆ نزیکبونه‌وه‌ى دید و بۆچونه‌کانى هه‌رسێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن له الی �ه‌ک و ده‌سه‌اڵت له الیه‌کى تر ده‌ورى ئیجابى هه‌بوو بۆ خ��ۆى نه‌بوو دانیشتنه‌کان شایه‌تى ئهم راستی‌ه ده‌ده‌ن ،بۆیه پێویست به به‌ڵگ‌ه هێنانه‌وه ناکات.
دزیکراسیی!
ئیدریس شه‌یداهۆ
یه‌کێک ل�ه داهێنانه جوانه‌کانی ه���ه‌ردوو ئ��ی��داره‌ک �ه ،هێنانی وش�هى (گه‌نده‌ڵی) بوو بۆ ناو فه‌رهه‌نگی ک������وردی و ب���ه‌م���هش م���اوه‌ی���ه‌ک مه‌شغوڵیان ک��ردی��ن و کاتیان پێ س�����ه‌رف ک���ردی���ن و ل���ه ه���ه‌م���ووش جوانتر گه‌نده‌ڵچیه‌کان پێش خه‌ڵکی ههمیشه قوربانیده‌ر قسه‌یان کرد و شتیان نووسی!.. پ��اش��ان چ�هن��د ساڵێکیش ب��اس هه‌ر باسی یه‌ک ئیداره‌یی بوو ،که‌چی ئێستاش سیماى دوو ئیداره‌یی هه‌ر دیاره ،ئه‌وه‌نییه تائێستاش نه‌یانتوانى ق �ه‌ره‌ب��ووی ئ �هو هه‌موو فه‌رمانبه‌ره زی��ان��ل��ێ��ک�ه‌وت��ووان�ه ب��ک �هن �هوه ک �ه له جیاوازی مووچه‌ی ئه‌والو ئه‌والدا به درێژایی ئهو چه‌ندین ساڵه‌دا ههبووه. خ��ۆ دات��اش��ی��ن��ى وش����هى ت����ازه‌ش له جیاتى مۆرفین بۆ خه‌واندنى خه‌ڵکی کارێکی هێنده زه‌حمه‌تیش نییه، ماشه‌اڵ ده‌سه‌اڵت ههمیشه نووسه‌رى وا زمانزان‌و شاره‌زایان ههیه پێویستیان به قاموسیش نییه ،بۆ دۆزی��ن�ه‌وه‌ى وش���هى ت���ازه ،ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا من پێشنیارێکم ه�هی�ه ب��ۆ ل��ه‌م��ه‌ودوا، ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت له‌به‌ر تووڕه‌یی هه‌ر چین‌و توێژێک ته‌نگه‌تاو ب��وو ،با ماوه‌یه‌کیش به (دزیکراسی) واته دزی ل �ه‌س �ه‌ر ش��ێ��واز و س �ه‌رده‌م��ی دی��م��وک��راس��ی��دا ،م�هش��غ��وڵ��م��ان بکا، ئینجا دزى نایاب دێنه سه‌ر شاشه و ب��اس له چۆنێتی دزى ده‌ک��هن و به‌دزى مۆدێرنه ئاشنامان ده‌که‌ن!.. گ��ه‌ر (دزی��ک��راس��ی) ل��ێ ب��گ�ه‌ڕێ، چ��ۆن به‌رپرسه خۆشه‌ویسته‌کانمان هێنده م �ه‌ج��ال ده‌ده‌ن ه��ه‌ر س��اڵ�ه و هه‌ر مانگه و به‌بیانوو یا بێ بیانوو س��ن��ووره‌ک��ان��م��ان ئ��اگ��ر رێ��ژ ب��ک�ه‌ن‌و قه‌ره‌بووش هیچ!.. (دزی��ک��راس��ی) چاکترین بابهته بۆ ل��ێ��خ��وڕی�ن‌و ب �ه‌س �ه‌رب��ردن��ى کاتێکی زۆر ،چونکه گ�ه‌ر ه�ه‌ر ن��ووس�هره و دێڕێک له‌سه‌ر دزیکراسی بنووسێ، ئ �ه‌وا زه‌مه‌نێکیش رۆژنامه‌کان بێ بابه‌ت نابن .رهنگه سوودێکی تریشی ه �ه‌ب �ێ ،دزی وا ئ��اش��ک��را ب��ک��رێ، خوێندکار بتوانێ دی��راس�هى له‌سه‌ر بکات و ماسته‌ر و دکتۆراى له‌سه‌ر وه‌ده‌ست بێنێ.. ج��وان��ت��ری��ن داه��ێ��ن��ان ل �ه سیستهمی دی��م��وک��راس��ی��دا ،ک�ه تائێستا واڵت�ه دیموکراته‌کانى رۆژئاواش هه‌ستیان پێ نهکردوه ،ئهو تێکه‌ڵکردنى ئهو دوو چه‌مکه لێک دووره‌یه که چۆن بتوانى به‌یه‌که‌وه‌یان بلکێنى ..ئه‌مه‌ش ده‌سکه‌وتێکی ت��ری نیشتمانییه و تائێستا هه‌ستمان پێی نهکردوه!
تیۆری
نارێک‌وپێکی جیهان ل ه روانگه‌ی (والێرئێشتاین)هوه
ساڵی یه‌که‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
18
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
داگیرکه‌ری کۆن و دابه‌شکردنی نوێ
دووباره ده‌ستم پێنووسی گرت ،دووباره په‌نجه‌کانم سه‌مای ڤاڵسیان لهگهڵ پێنووسه‌که‌میان کرد، ته‌خته‌ی هۆڵه‌که‌یان الپ���ه‌ڕه ب��وو ،وشه‌کانیشم بوون به په‌پوله ،بهاڵم نه‌مزانی چی بنووسم ،من ههمیشه زمانی پێنووسه‌که‌م تاڤگه‌ی خوێن بوو، بهاڵم بهداخهوه هه‌ناسه‌م کورت بووه و بولبولیش نیم. خوێنه‌ری ئازیز ههمیشه بۆ گۆشه‌که‌م به چوار چاو ده‌گ �ه‌ڕێ ،هه‌مان جێگا ،هه‌مان ناونیشان، بهاڵم به وێنه‌یه‌کی تر ،ئه‌مجاره‌یان خوێنه‌ر پاڵپشتم بوو ،نه‌ک خۆم ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چاوه‌کانیم خۆش ده‌وێ بۆیه ئه‌مجاره‌یان عاره‌قی نێوچه‌وانم ده‌که‌مه مه‌ره‌که‌ب که‌چی جاران خوێنم مه‌ره‌که‌بم بوو. له ساڵی ()1972هوه من ده‌نووسم ،هه‌ندێ جار هه‌ست ده‌که‌م که هیچم به هیچ نهکردووه ،ته‌نها وشه‌کانم توتنی جگه‌ره‌یه‌کی ته‌مه‌ن‌درێژ بوو و هیچی تر. زۆر جاریش نووسین دهبێته کاری رۆژان�ه و بۆ راگرتنی پارسه‌نگی خۆم ،هه‌ندێ جاریش وه‌ک پیشه‌یه‌ک دێته ب�ه‌رچ��اوم ،ئیتر له نێوان من و نووسیندا چه‌نده‌ها ج��ۆری ملمالنێ ههیه ،زۆر جار خه‌وم لێ ده‌خ��ات ،جاری واش ههیه له خه‌و دامده‌چڵه‌کێنێ .که‌م جار الیه الیه‌م بۆ ده‌کات، الپه‌ڕه به‌رماڵی پێنووسه‌که‌مه و وشه‌کانیش دوعا و نزان .ئیدی نازانم میلله‌ته‌که‌م حیساب بۆ ئهم ج��ۆره نوێژه‌م ده‌ک��ات یان وشه‌کانم ده‌کاته به‌رد و ب�ه‌ردب��اران��م ده‌ک��ات وه‌ک��و سااڵنی هه‌فتاکان. فاتیحام له سه‌ر الپه‌ڕه‌کانم ده‌نووسم ،چونکه له هه‌ر نووسینێکدا مردنێک ده‌بینم وشه دهبێته قاڵبی سابون و ئ��او ،پێنووسه‌که‌م ئه‌بێ به م��رده‌ش��ۆر، الپه‌ڕه‌که‌م دهبێته تاته‌شۆر ،یاسینێکی کوردیم بۆ ده‌خوێننه‌وه ،چی بکه‌م ئه‌گه‌ر گۆڕستانه‌کانی ک��وردس��ت��ان قیبله‌من ،شه‌هیدم شه‌هیدیش نیم، زه‌ندیق و خواناسم ،گڕ و به‌فرم ئاو و خۆڵم ته‌نها مێرووله نیم ،تۆ بڵێی کۆترێکی ئیفلیجی ده‌ست بهسهر بم؟ نه ئه‌ژیم و نه ئه‌مرم ،له نێوان هه‌ر دوو
ههمیشه هه‌ر رووه‌کم چاندووه بۆ ئه‌وه‌ی ببێ ب ه گوڵ ،که‌چی ل ه پڕ گوڵێکم دهبێت ه چقڵ و ئه‌لکێت ه بن پێی سیاسه‌تمه‌دارانی کورد ک ه بێ‌عارییان سه‌رانسه‌ری دنیای شۆردوه‌ته‌وه دونیادا سه‌ره‌تاتکێ ده‌که‌م. ح����ه‌ز ده‌ک�����ه‌م ب���ه رووت�����ی ب��ن��ێ��ژرێ��م ،چ��ون��ک� ه سه‌رتاسه‌ری ته‌مه‌نم به جل و به‌رگ کفن کراوم، داب و نه‌ریتی ک���ورده‌واری بوه‌ته دهس��ت رازه‌م. هیوادارم ته‌نها نانێکی گه‌رمی هه‌میشه‌یی له ژێر سه‌رمدا بێت رووب�ه‌ره‌ک�هی به قه‌د رووب�ه‌ری ئاسمانی کوردستان بێت ،خۆ په‌کم ناکه‌وێ بۆ ئاو به‌سمه فرمێسکه‌کانم ئه‌خۆمه‌وه و تووشی فشاری خوێن ده‌بم. دایکم خوا خوایه‌تی بمرم ،هه‌روه‌ها خوشکه‌که‌م، ده‌ڵێی دوو گورگی برسین خهریکه کوت کوتم بکهن ،بۆ چ؟ له خۆیان بپرسن .ش��ورای چینی
مه‌زن له نێوانماندایه ،زۆر جار دهبێته شووشه و له هه‌ر دوو دی��وه‌وه یه‌کتری ده‌بینین .له ئه‌ژدیهای دۆزه‌خ ده‌چ���ن ،زم��ان��ی��ان ئ��اگ��ری دۆزه‌خ����ی لێ به‌رز ده‌بێته‌وه ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت بوونایه ،ده‌مێکه له‌سێداره‌یان دابووم ،خوای خۆیان ئه‌زانن چ جۆره مه‌رگه‌ساتێکه ژیان به‌سه‌ربردن له‌گه‌ڵیاندا. من ته‌نانه‌ت باوکێکی ن���ازدارم هه‌بوو ،حه‌زی ن�ه‌ده‌ک��رد ببم به ن��ووس�ه‌ر خوێنه‌وار ب��وو ده‌یزانی له کۆتایی ته‌مه‌نم دا له برسا ده‌م���رم ،منیش بورغووه‌کانی په‌نجه‌کانم راهێناوه‌ته سه‌ر نووسین، به خوێن قورمیشیان ده‌ک���ه‌م ،به وش�ه چه‌وریان ده‌که‌م ،ئیتر ئاگام له خۆم نامێنێ ،وشه‌کانم پێشم ده‌ک �ه‌ون ،ده‌ستم دهبێته گالیسکه و رایده‌کێشن، کاره‌باش نییه ده‌ست بخاته کار ئه‌گه‌ر ئیفلیج بم قوڕی کوێ بکه‌م به سه‌رمدا؟ ساباتی ئ �ه‌ده‌ب داڵ��ده‌م ده‌دا ،له ژێر سێبه‌ره‌که‌م پشوو ناده‌م به‌ڵکوو مۆته‌یه‌ک وه‌کوو شه‌یتان له سه‌ر سینگم ئه‌نیشێته‌وه و ده‌ڵێ« :هیچت به هیچ نهکردووه». منیش وه‌کو به‌ردێکی ده‌سبه‌سه‌ر بێ سێبه‌ر له شوێنی خۆمدا کپم ،ئه‌کروزێمه‌وه ،وا مه‌زانه خۆم عاشقی خۆمم ،به‌ڵکو من پاڵه‌وانی «گورگی بیابان»ی (هرمان هسه)م له سێبه‌ره‌وه بۆ هه‌تاو و له بارانه‌وه بۆ بیابان. هه‌موو که‌سێکم خۆش ده‌وێ ،بهاڵم که‌س نیه خۆشی بوێم ،کۆمه‌ڵگا وه‌ک��و گه‌نم ئه‌مهاڕێت و ده‌ب��م�ه ئاردێکی سپی و ل�ه کۆتاییدا ده‌بمه سپیاوی ده‌موچاوی ژنی کورد و له سه‌ر مێزی ته‌والێته‌که‌یاندا شوێنێک بۆ خۆم ده‌دۆزمه‌وه. ههمیشه هه‌ر رووه‌ک �ه‌م چاندووه بۆ ئ�هوهی ببێ به گ��وڵ ،که‌چی له پڕ گوڵێکم دهبێته چقڵ و ئه‌لکێته بن پێی سیاسه‌تمه‌دارانی ک��ورد که بێ‌عارییان سه‌رانسه‌ری دنیای شۆردوه‌ته‌وه. *** به ته‌مام بووم له ماڵه‌وه په‌خشانه‌که‌م ته‌واو بکه‌م ب �هاڵم به ته‌له‌فۆنێک زانیم که رۆژی هه‌ینی ( )2011/7/15رۆژنامه‌نووسان به‌ر سزا و دار و لێدان ک �ه‌وت��وون یه‌کسه‌ر په‌خشانه‌که‌م خۆی خۆی ش��ۆرده‌وه و مێشکم و چاوه‌کانم خه‌ریکی برینه‌کانی ک���وڕه گ��ه‌وره‌ک��ه‌م ه��اوژی��ن غه‌ریب و ک��وڕه بچوکه‌که‌م چێنه‌ر و ئه‌حمه‌د ق��ادری کامێرامان بوون. شیوه‌نم نه‌کرد ،په‌نجه‌م نایه سه‌ر قۆپچه‌یه‌کی مێشکم و ک �ه‌وت �ه ک���ار ،ه�هی�ه ده‌ڵ���ێ «خ��راپ ئه‌قڵیشێته‌وه» ،منیش ده‌ڵێم ده‌سه‌اڵت له‌ناوبردنێکی هه‌میشه‌یی ده‌وێت .ریشه‌کێش بکرێ ،ئه‌وه‌تا (بشار االسد) ئه‌له‌رزێ ،سورییه‌کان هه‌ر یه‌خه ده‌دڕن و ه�ه‌روه‌ه��ا موعه‌مه‌ر قه‌زافی خ��ۆی ش��اردوه‌ت �هوه، ناتۆ ده‌ڵێ :له مانگی ره‌مه‌زاندا لیبیا بوردومان دهکهین ،حکومه‌تی ت��ازه‌ش له الی�ه‌ک بوه‌ستێ فه‌ڕه‌نسای چ���وارڕوو ،خهریکه پ�لان داده‌رێ���ژێ، عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵحیش له ئێستاوه رووی ره‌ش بووه ،ئه‌نجامی هه‌موو دیکتاتۆره‌کان وه‌کو شای ئێران و سه‌دام حسێن دهبێت. ک��ورد پێش ع��ه‌ره‌ب شۆڕشی به‌رپا ک���ردووه تا هه‌زار کورد شه‌هید ئه‌بێ یه‌ک عه‌ره‌ب تفه‌نگ ه �ه‌ڵ��ده‌گ��رێ .ک���ورد ب�ه تاڤگه خ��وێ��ن ده‌ڕێ���ژێ، ع���ه‌ره‌ب ت���ازه ل �ه خ �هو ه�ه‌ڵ��دهس��ت��ێ ،ب �ه‌م شێوهیه ده‌سه‌اڵتداران به‌راتیان پیرۆز کرد ،منداڵ شیرینی ده‌خ����وات ،ژن���ان نیعمه‌ت داب���هش ده‌ک �هن �ه سه‌ر گ���ه‌ڕه‌ک و رۆژن��ام�هن��ووس��ان��ی ک��ورد ب �ه‌ر لێدان ده‌ک �ه‌ون په‌نجه‌یه‌کیان خوێنی لێ بێت به‌رامبه‌ر ب�ه ده‌رک��ردن��ی بیبیله‌ی چ��اوه‌ک��ان��ی منه ،هه‌ر رۆژنامه‌نووسێک بێت. ن��ازان��م بۆچی به‌ریتانیا ئ �ه‌م میلله‌ته‌ی ک��رده میلله‌تی خۆخۆر و خۆکوژ ،عه‌ره‌بی عێراقیش ب �ه ک��وردس��ت��ان��ی ب��اش��وور ده‌ڵ���ێ «ئیسراییل». ب �هش به حاڵی خ��ۆم ش �ه‌رم �ه‌زارم ،چونکه ماوم ده‌سه‌اڵت کارخراپی ده‌کات ،من شه‌رم ده‌مگرێ، من داده‌وه‌ش��ێ��م ،دهس �ه‌اڵت میلله‌ت برسی ده‌کات و من مردن ده‌خوازم .داگیرکه‌رانی کۆن دووباره ده‌یانه‌وێ نه‌خشه‌ی ئهو واڵتانه‌ی که داگیریان کردبوو که دوای شه‌ڕی جیهانی دووه‌م سنوریان دابه‌ش کرد ئینجا ده‌یانه‌وێت بیگۆڕنه‌وه و دابه‌شی بکه‌نه‌وه .ده‌سه‌اڵتی کوردیش قنی له خه‌نه ئه‌گرێ و سه‌ری منیش له‌خۆیه‌وه سپی ده‌بێته‌وه.
و :له فارسییه‌وه هێدی ئه‌حمه‌د
ئیمانۆئێل والێرئێشتاین ،مامۆستای پایه‌به‌رزی کۆمه‌ڵناسییه ل ه زان��ک��ۆی ده‌وڵ�هت��ی نیویۆرک. گرنگترین کتێبه‌کانی بریتین ل �ه« :سیستمی م��ۆدێ��رن��ی جیهانی»« ،زان��س��ت��ی کۆمه‌اڵیه‌تی بیرلێنه‌کراو»« ،دوای لیبه‌راڵیزم»« ،کۆتایی جیهان ،ئهو جۆره‌ی ئێم ه تێده‌گه‌ین»« ،رووخانی ده‌سه‌اڵتی ئهمریکا :ویالیه‌ت ه یه‌کگرتووه‌کان ل ه دنیایه‌کی قه‌یراناویدا» و «جیهانگیری ئه‌وروپا: ئامانجی ده‌سه‌اڵت». ل ه کۆی گشتیدا ،والێرئێشتاین سه‌رده‌مێکی تاریک بۆ مرۆڤایه‌تی پێش بینی ده‌کات .ل ه پێشبینییه‌کانی ئه‌ودا ،قه‌یرانی ئابووری جیهانی قووڵتر ده‌بێته‌وه و لهم نێوه‌نده‌دا رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست تووشی دۆخێکی ناله‌بارتر دهبێت. والێرئێشتاین دانه‌ری تیۆری سیستمی جیهانییه و ل ه ره‌خنه‌گرانی سیستمی جیهانی سه‌رمایه‌دارییه .ئهو شته‌ی ئهو وه‌ک ئاینده‌ی تیۆریسیه‌نی له په‌یوه‌ندیی ه ن��ێ��ون�هت�هوهی��ی�ه‌ک��ان گرنگی پ��ێ ده‌دات ،ل � ه سه‌ر بنه‌مای ره‌خنه‌گرتنه له سه‌رمایه‌داری .والێرئێشتاین سیستم وه‌ک راستییه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌زانێت که دانوستانی نێوان ن�هت�ه‌وه‌ک��ان ،کۆمپانیاکان، ده‌زگ���اک���ان ،ب��ن �ه‌م��اڵ �ه‌ک��ان ،چ��ی��ن�ه‌ک��ان و گ��روپ� ه ناسنامه‌ییه‌کان ل ه هه‌مه‌جۆرێک له‌خۆ ده‌گرێت. ل ه روانگه‌ی والێرئێشتاین ،زاڵترین شێوهی رێکخستنی کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌مان ئهو شته‌یه که ئهو ب ه «سیستم ه جیهانییه‌کان» ناوی ده‌بات .مێژوو شاهیدی دوو چه‌شن ه سیستمی جیهانی بووه :ئیمپراتوری جیهان ( )world empiresو ئابوورییه جیهانییه‌کان ( )world economiesک � ه گرنگترین جیاوازیان ،چۆنێتی ده‌رکردنی بڕیاره سه‌باره‌ت ب ه دابه‌شکردنی سه‌رچاوه‌کان. رووکردی والێرئێشتاین و ئهو شته‌ی په‌یوه‌ندی هه‌ی ه ب ه پێکهات ه ـ ک��ارب�ه‌ر ،سیستمیکه .والێرئێشتاین جه‌خت دهکاتهوه له سه‌ر رۆڵی مێژوو لهو کاتانه‌ی وا شیکه‌ر و تاوتوێکه‌ره. ل�ه ئیمپراتوری جیهانیدا سیستمێکی ن��اوه‌ن��دی س��ی��اس��ی ،دهس���ه‌اڵت���ی خ���ۆی ب �ه‌ک��ار ده‌ه��ێ��ن��ێ��ت تا سه‌رچاوه‌کان له ههرێمی ده‌وروب����ه‌ره‌و‌ه له ههرێم ه ناوه‌ندییه‌کان داب���هش ب��ک��ات .ب �هاڵم ل�ه ئ��اب��ووری
ئهم سیستمه‌ش هه‌ڵبه‌ت دیسان زنجیره پله‌پله‌یی و به‌هره‌ده‌رییه .والێرئێشتاین دهڵێت پێناسه‌ی ئهو دوو رووکرد‌ه و تاوتوێکردنی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی دژوار‌ه و ناتوانرێ به‌شه‌کانی پێکهاته‌ی ئهم دوو بزاوتی ه له پێشهوه پێناس ه بکرێت .ب��ه‌ڕای ئ �هو به‌دیل و چاره‌سه‌ری یه‌که‌م ،سیستمی جیهانی باشترێک دێنێت ه ئ����اراوه و رێ��گ��اچ��ارهی دووه‌م ،هێنده‌ی ناله‌باری سیستمی هه‌نووکه‌یی و ته‌نانه‌ت خراپتر له‌وه‌یه .وێڕای پێشبینی‌نه‌کردنی ئاینده‌ی سیستمی جیهانی ،والێرئێشتاین بڕوای وایه به مسۆگه‌ری ده‌توانین بڵێین که سیستمی سه‌رمایه‌داری ئێستا مانه‌وه‌ی بۆ نی ه و له‌ناو ده‌چێت. له کوێدا وه‌ستاوین: .1 ال��ف) جیهان چووه‌ت ه ناو دابه‌زین که گه‌وره‌ترین گ��ورزه‌ک�هی هێشتا لێ ن���ه‌دراوه( .ل� ه پێنج ساڵی ئاینده‌دا) ب) دابه‌زینی ب ه هه‌ندی ده‌سه‌اڵتی ژئۆپلۆتیکی ویالیه‌ت ه یه‌کگرتووه‌کان ده‌ستی پێکردووه ک ه هێشتا گرنگترین ئه‌نجامی نههاتۆته ئاراوه( .له پێنج ساڵی داهاتوودا) پ) ژینگه‌ی جیهانی تووشی قه‌یرانێکی ب ه هه‌ند ده‌بێته‌وه {کارێکی ئه‌وتۆش بۆی ناکرێت} (ل ه پێنج ساڵی ئاینده‌دا) ت) ده‌نگۆی بزوتنه‌و‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه چ هپ‌گه‌رایان ه
ت) ده‌ره‌نجامه ناوخۆییه‌کانی ئهمریکا: ت )1نه‌فره‌تی توند ل ه ئۆباما و دیموکراته‌کان به‌هۆی په‌یمان‌شکاندن ت )2ل ه باشترین حاڵه‌تدا ،هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئۆباما ب ه رێژه‌یه‌کی که‌م ل ه رکابه‌ره‌که‌ی ل ه ساڵی ()2012 ت )3زه‌خ��ت��ی باڵی راس��ت��ی ت��ون��دڕه‌و ب��ۆ هێرشی سه‌ربازی ک ه ده‌ره‌نجامه‌که‌ی النی که‌م دروستبوونی هێزی میلیشیای چه‌کداره ک ه لهگهڵ ده‌وڵه‌تدا ل ه پێکداداندایه. پ) دام�ه‌زران��دن��ی بلۆک‌گه‌لی ژئۆپلۆتیک ب ه بنه‌مای غه‌یره‌ئه‌مریکی پ )1به‌هێزکردنی پهیوهندییه ژئۆپلۆتیکه‌کانی ئه‌وروپا ـ روسیا پ )2به‌هێزکردنی پهیوهندییه ژئۆپلۆتیکه‌کانی چین ـ ژاپۆن ـ کوریای باشوور پ )3به‌هێزکردنی پهیوهندییه ژئۆپلۆتیکه‌کانی ئه‌مریکای باشوور به رێبه‌رایه‌تی برازیل لهگهڵ هه‌وڵه جۆراوجۆره‌کانی کۆده‌تاگه‌لی ده‌ستی راستی {لهگهڵ سه‌رکه‌وتنی ناروون} ج) ژینگه :دابه‌زینی گرنگ له پیسکردنی ژینگ ه روو نادات و هه‌وڵدانی کاریگه‌ریش ناکرێت. .3رووداوه چاوه‌ڕوانکراوه‌کان ل ه (15ـ )25ساڵی داهاتوو: الف) داننانی ئاشکرای کۆنتڕۆڵکه‌رانی سه‌ره‌کی سهرمایه له سه‌ر ئه‌گه‌ری که‌ڵه‌که‌کردنی زۆری سه‌رمای ه ل ه ئاینده ،بۆیه لێکۆڵینه‌وه‌ی چاالکانه‌ی ئهو سیستمه‌ی توانایان پێ بدات سێ تایبه‌تمه‌ندی سه‌ره‌کی سیستمی هه‌نووکه‌یی بپارێزێت. ب) چه‌پی جیهانی به‌ره‌به‌ر‌ه ئهم ه قبوڵ ده‌کات ک ه مهسهلهی به‌رچاو ئهمه نی ه ک ه ئایا سه‌رمایه‌داری ده‌بێ کۆتایی بێت یان نا ،به‌ڵکو ئه‌مه‌ی ه ک ه چ ج��ۆره سیستمی به‌دیلێک رێ��ک بخه‌ین ک� ه ل ه پرۆسه‌ی سازداندا بێت. .4چ جۆره سیاسه‌تێک بۆ چه‌پی جیهانی؟ ال���ف) ن �ه ده‌وڵ��هت�� ه چ �ه‌پ��گ �ه‌راک��ان و ن � ه ب��زوت��ن�هوه کۆمه‌اڵیه‌تی ه چه‌پگه‌راکان ل ه پێنج ساڵی داهاتوودا کارێکی ئه‌وتۆ جگ ه ل ه پشتبهستن ب ه هه‌وڵدانی به‌رگریانه ،ل ه ده‌ستیان نایه‌ت .تایبه‌تمه‌ندی رێنمایی ئهم هه‌وڵدانان ه ده‌بێ هه‌وڵدان لهو ئاراسته‌یه‌دا بێت که بۆ چینه کرێکاره‌کان ب ه شێوهی گشتی و سه‌رکوتکراوه‌کان و تووشبووانی هه‌ژاری هه‌مه‌گیر «زه‌ره‌ره‌ک��ان بگه‌ینێت ه که‌مترین ئاست» .ته‌واوی ده‌وڵ���هت��� ه چ �ه‌پ��گ��راک��ان هێشتا ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی
مێژوو شاهیدی دوو چهشنه سیستمی جیهانی بووه: ئیمپراتوری جیهان و ئابوورییه جیهانییه‌کان که گرنگترین جیاوازیان ،چۆنێتی ده‌رک��ردن��ی بڕیاره س�ه‌ب��اره‌ت به دابه‌شکردنی سه‌رچاوه‌کان جیهانیدا لهگهڵ ده‌سه‌اڵتێکی ناوه‌ندی رووب �ه‌ڕوو نین به‌ڵکو ن��اوه‌ن��ده جۆراوجۆره‌کانی دهس �ه‌اڵت ل ه کێبڕکێ یه‌کتردان و سه‌رچاوه‌کان ب ه گرتنی بڕیار ل ه الی�هن ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ندی {وه‌ک��وو ئیمپراتوری جیهانی} دابه‌ش ناکرێت به‌ڵکو ل ه رێگه‌ی بازاڕه‌و‌ه دابه‌ش ده‌کرێت .بهاڵم کاریگه‌ری کۆتایی هه‌ر دوو سیستم یه‌کسان ه و له هه‌ر دووکیاندا گواستنه‌وه‌ی سهرچاوه ل ه ده‌رووبه‌ر بۆ ناوه‌ند روو ده‌دات. ب �ه‌ڕای والێرئێشتاین ،سیستمی جیهانی مۆدێرن نمونه‌ی ئابوورییه‌کی جیهانیی ه که ئهم سیستم ه ل ه ئه‌وروپا له کۆتایی سه‌ده‌ی ( )16هات ه ئاراوه. ل ه ئه‌نجامدا ئهم سیستم ه گه‌شه‌ی کرد تا دۆخی هه‌نووکه‌یی دروس��ت کرد به شێوهیهک ک ه هیچ گۆشه‌یه‌کی له جیهان نیه که لهم سیستمه‌دا راکێش نه‌کرابێت .هێزی هانده‌ری ئهم پرۆس ه کۆبوونه‌وه‌ی ب����ه‌رده‌وام����ی س��ه‌رم��ای�� ه ی���ان ب���ه وات���ای���ه‌ک���ی تر سه‌رمایه‌داری بووه .بۆیه سیستمی جیهانی مۆدێرن پێش هه‌موو شتێک سیستمێکی سه‌رمایه‌دارییه و ئهم سیستمه‌یه که هێزی سه‌ره‌کی دروست ده‌کات. والێرئێشتاین بڕوای وایه که گه‌وره‌ترین ناکۆکی له تیۆریسیه‌نیدا گرێدراوی گفتوگۆی پێکهاته‌یی ی��اخ��ود گفتوگۆ ل�ه س �ه‌ر پێکهاته‌یه .ئ �هو دهڵێت هه‌ڵسه‌نگاندنی من له سیستمی جیهانی سه‌باره‌ت ه ب ه گفتوگۆی سیستمی .ئهم سیستم ه ل ه راستیدا ئیتر هێزی مانه‌و‌ه و به‌رده‌وامی نیه .والێرئێشتاین دهڵێت که جیهان ل ه ئانارشی و نارێکوپێکییه‌کدایه که ل ه ماوه‌ی ( )20یان ( )40ساڵی داهاتوو رووبه‌ڕووی ده‌بێته‌وه .ئهو لهو بڕوایه‌دایه که بزاوتی به‌دیلی سه‌رمایه‌داری سیستمێکه ک ه دیموکراتیک‌بوون و یه‌کسانی‌خوازی ل ه تایبه‌تمه‌ندییه‌کانیه‌تی .هه‌روه‌ها بزاوتیه‌کی تر ک ه خودی سه‌رمایه‌داری نیه بهاڵم
ل���ه ه���ه‌م���وو ش��وێ��ن��ێ��ک��هوه ده‌ب��ی��س��ت��رێ��ت ب���هاڵم هه‌ماهه‌نگییه‌کی الوازی���ان ههیه و ب ه دوورن ل ه روانگه‌یه‌کی تاکتیکی رۆشن. ج) ئاینده {کورت خایه‌ن و ناوین‌خایه‌ن} زۆر ناڕوونه. .2ئهو رووداوان���هی ک ه ئه‌گه‌ریان هه‌ی ه ل ه پێنج ساڵی داهاتوودا روو بده‌ن. الف) ته‌قینی بلۆقی راب��ردوو {به‌شێکی گه‌وره‌یان نه‌ک هه‌موویان} ق �ه‌رزی ده‌وڵه‌ته‌کان ب ه تایبه‌ت ده‌وڵه‌تی ویالیه‌ته یه‌کگرتووه‌کان. ب) ده‌ره‌نجامه‌کانی ته‌قینی بلۆقه‌کان ب )1دابه‌زینی به هه‌ندی نرخی دۆالری ئهمریکا و چوون به‌ره‌و ئابووری جیهانی چه‌ندپاره‌یی ب )2هه‌ڵکشانی به هه‌ند ل ه نرخی بێکاری جیهانی له هه‌موو شوێنێکدا ب )3نه‌بوونی پاشه‌که‌وت ه پارێزراوه‌کان ب ه بان و خ���واری ک��ۆن��ت��رۆڵ‌ن �ه‌ک��راوه‌ی��ی ن��رخ��ی یه‌کسانی پاره‌کان ،لهم رووه‌وه ئه‌نجامه‌که‌ی نه‌بوونی مه‌یل ه بۆ سه‌رمایه‌دانان. پ) په‌رێشانی زۆر له سه‌رانسه‌ری رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و به تایبه‌ت له: پ )1رژێمی سه‌ربازی ل ه پاکستان ک ه که‌م تا زیاد ئاشکرا ل ه تاڵه‌بان ل ه ئه‌فغانستان پشتیوانی ده‌کات. پ )2کۆنترۆڵی به کرده‌وه‌ی ئه‌فغانستان ل ه الیه‌ن تاڵه‌بانه‌وه پ )3ده‌رچوونی ته‌واوه‌تی سه‌ربازی ئهمریکا ل ه عێراق و ته‌نانه‌ت له ئه‌فغانستان پ )4ئه‌گه‌ری ( )%50بوردومانی ئێران ل ه الیه‌ن ئیسراییله‌وه ک ه به دوای خۆیهوه کاردانه‌وه‌ی توندی جیهان ل ه دژی ئیسراییل دێنێت. پ )5رژێمی له‌رزان ل ه سعودی ه لهگهڵ ئه‌گه‌ری کۆده‌تایه‌کی سه‌ربازی
سنووره‌کانی ئابووری جیهانی سه‌رمایه‌داری کار ده‌که‌ن. ب) ئ �هو سیاسه‌ته ک��اری��ان �هی ک � ه «زه‌ره‌ره‌ک�����ان ده‌گه‌ینێته که‌مترین ئاست» ،به پێی پێکهاته‌ی سیاسی ده‌وڵ���هت و پێگه‌ی ئ��اب��ووری ده‌وڵ���هت ل ه ئ��اب��ووری جیهانیدا ف �ه‌رق ناکات .هیچ واڵتێک نی ه که له‌وێدا چین ه کرێکاره‌کان له ماوه‌ی پێنج ساڵی داهاتوودا زه‌ره‌رمه‌ند نابن .پێویسته بزوتنه‌و‌ه رێ��ک��خ��س��ت�ن‌ک��راوه‌ک��ان��ی چ��ه‌پ گرنگی ب���ده‌ن ب ه گوشاره‌کانی خه‌ڵک له خوارهوه بۆ سه‌ره‌وه. پ) پێکدادانی گرنگ ل ه ناوین‌خای هن‌دایه .ئهم پێکدادانه ل ه س�ه‌ر س�ه‌رم��ای�ه‌داری نیه ،به‌ڵکو ل ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ه چ شتێک وه‌ک سیستمی مێژوویی کۆمه‌اڵیه‌تی ببێت ه به‌دیلی .هه‌ر دوو هێزی راست و چ�ه‌پ له سه‌رانسه‌ری جیهان ههیه .پێکدادان له نێوان ده‌وڵ�هت�ه‌ک��ان��دا نی ه به‌ڵکو ل ه نێوان هێزه کۆمه‌اڵیه‌تی ه جیهانییه‌کاندایه. ت) نه هێزه‌کانی چه‌پ و نه هێزه‌کانی راست هیچ کام ل ه ئاستی جیهانیدا یه‌کگرتوو نین و ل ه هه‌ر دوو که‌مپدا تێکۆشانی ب ه هه‌ندی ناوخۆیی ل ه سه‌ر ستراتیژی راست بۆ به‌دواداچوونی مه‌سه‌له‌ک ه ههیه. پ) ئاکامی تێکۆشانی ناوخۆیی ل ه ه�ه‌ر دوو که‌مپ و ئه‌نجامی تێکۆشانی نێوان دوو که‌مپه‌ک ه ل ه کاتی ئێستادا ب ه ت �ه‌واوه‌ت��ی ن��اڕوون �ه .مێژوو بێ الیهنه .ئه‌نجامی کۆتایی لواوه زۆر باشتر یا خراپتر بێت ل ه سیستمی هه‌نووکه‌یی سه‌رمایه‌داری جیهانی. ج) هه‌ڵوێستی سه‌ره‌کی وه‌هایه )1 :به‌ده‌ستخستنی رۆشن‌بینی ته‌حلیلی )2له دوای ئه‌وه‌دا هه‌ڵبژاردنی بونیادی ره‌وشتی )3ل ه دوای ئهو هه‌وڵدانی سیاسی هۆشمه‌ندانه و کاریگه‌ر .هیچ کامه‌یان ئاسان نیه.
پرسی چهتر پرسی چهتر ،پانتاییه‌ک ه (چهتر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌مجاره‌ى (چهتر) تایبهته ب ه (ئایا ئهو پاره‌یه‌ى کهناڵه کوردییه‌کان ل ه دۆبالژى فیلم ه بیانیه‌کان خه‌رج بکرێت، یان ل ه فیلمى کوردیدا خه‌رج بکرێت؟).
هێمن ساڵح نه‌جم ،خوێندکار/ ئ��ێ��م�ه ه��ون��ه‌رم��هن��دى زۆر به توانامان ههیه ،ئهو پاره زۆره‌ى لهو دۆب�لاژان�ه خ �ه‌رج ده‌کرێت، که به راستى نه‌ک شایسته‌ى پ��اره خ �ه‌رج ک��ردن نین ،به‌ڵکو شایسته‌ى ئه‌وه‌ش نین که سه‌یر بکرێن و باڵوبکرێنه‌وه، له دراماى کوردى خه‌رج بکرێت زۆر باشتره ،وه‌ک خۆم هیچ رازى نیم لێیان. رابه‌ر محه‌مه‌د سلێمان ،وێنه‌گر/ به‌راستى فیلمى خ��راپ��ن ،ئێمه خۆمان نوسه‌رى زۆرم��ان ههیه با که‌ڵک ل���هوان وه‌ربگرین و هونه‌رمه‌ندانیش ده‌قه‌کانى ئهوان ب��ک�هن ب �ه فیلم ،چونکه هه‌ر هونه‌ره‌ى هه‌ڵقواڵوى کۆمه‌ڵگاى خۆیه‌تى و باشتر له ده‌ردى میلله‌ته‌که‌ى تێ ده‌گا و ئازاره‌کانى هه‌ست پێ ده‌کا .بهاڵم ئێمه هونه‌رمه‌ندانى خۆمانمان ،که‌سانى شاره‌زا و لێهاتووى خۆمانمان فه‌رامۆش کردوه. به‌ڕێز ک�ه‌م��ال ،دوک��ان��دار /پێم ب��اش�ه ئ �هو پ��ارهی �هى ک�ه خ�ه‌رج ده‌ک��رێ��ت ل�هو فیلمه دۆب�لاژان�ه بدرێن به هونه‌رمه‌ندانى خۆمان، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئهو فیلمانه بۆ ئێمه هیچ سودێکیان نییه ،هیچ لهگهڵ واقیعى کۆمه‌ڵگاکه‌مان ناگونجێ ،داوام وای�ه ته‌له‌فزیۆنه‌کان که‌مێک زیاتر وردب��ن�هوه له هه‌ڵبژاردنى فیلمه‌کان تاوه‌کو بتوانن دڵى بینه‌ره‌کانیان رازى بکهن. ش��ۆڕش ع �ه‌ب��دواڵ ،کارمه‌ندى په‌یمانگاى ته‌کنیکى کۆیه/ راسته ده‌ڵێین با پێش بکه‌وین، بهاڵم نه‌ک به‌و جۆره هه‌ڵه‌یه‌ى
ک �ه خه‌ڵکى ئێمه تێگه‌یشتوون ،وا ده‌زان����ن به‌و فیلمانه پێشده‌که‌وین ،زۆرج��ار دیمه‌نى وا ده‌بینى یا شتى وا ده‌بیستین هیچ جوانین .ئ�هو فیلمانه کاریگه‌رى خراپیان له‌سه‌ر خه‌ڵکى ههبووه ،کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان زی��ادی��ان ک��ردوه .چونکه بینه‌ر زۆر جار واهه‌ست ده‌کات ئهو ده‌قانه‌ى لهو فیلمانه‌دا هاتوون لهگهڵ ژیان و ساتى ئهو ده‌گونجێ ،که واش نیه .له‌وانه‌ی‌ه بۆ کۆمه‌ڵگاى ئهو ئاسایى بێ، بهاڵم دابونه‌ریت و ئاینى ئێمه رێگه به‌و شتانه نادا، به‌راستى مرۆڤیشیان بێڕێز کردوه. که‌مال جه‌الل ،دوکاندار /ئه‌گه‌ر م���رۆڤ ت��ۆزێ��ک که‌رامه‌تى هه‌بێ نابێ ئهوه قبوڵ بکات، ب��ۆ نمونه ل �ه یه‌کێک لهو فیلمانه‌دا دیمه‌نى له‌باربردنى منداڵى پیشان ده‌دا ،ئاخر که‌ى ئهوه بۆ کۆمه‌ڵگاى ئێمه ده‌بێ .جیا له‌وه‌ش ههمیشه له پرۆگرامى به‌رنامه‌کانى ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا باسى مافى ژن ده‌ک �هن ،که‌چى دێن ئاوا ژن به سوکى پیشان ده‌ده‌ن ،بۆ حه‌ز و ویست و پ��اره‌ى گیرفانى خۆیان رووتى دهکهنهوه که پێم وایه گه‌وره‌ترین بێ رێز پێ ده‌که‌ن .با فیلمێک پیشان بده‌ن که خواستى بینه‌رى له سه‌ربێ. س�������������������ه‌ردار ئ������ه‌ح������م������ه‌د، ه��ون�ه‌رم�هن��د(م��وزی��ک ژه‌ن)/ پێموایه زۆر زۆر باشتره ئهو پاره‌ی‌ه ب��ده‌ن به هونه‌رمه‌ندانى خ��ۆم��ان ت��ا زن��ج��ی��ره درام����اى ته‌له‌فزیۆنى دروس���ت بکهن. دیاره که‌موکوڕیش له خۆمان ههیه ،با خه‌ڵک خۆى داواى درام��اى ک��وردى بکات ،داواى ئهوه بکات شتێک پیشان بدرێ ره‌نگدانه‌وه‌ى ژیانى ئهو بێت.
سوده‌کانى قه‌یسى ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د شوێنه‌که‌ى: قه‌یسى (Armeniaca vulgaris) Apricot به‌پێى ناوى ( )Armeniacaگوزارشته له واڵتى ئه‌رمینیا ،بۆیه بۆچونه‌کان وابون که‌وا قه‌یسى له واڵتى ئه‌رمه‌ن دۆزراوه‌ته‌وه .هه‌ندێک بۆچونیان وایه که شوێنى بنه‌ڕه‌تى قه‌یسى باکورى چینه به‌تایبه‌تیش هیماالیه و هه‌ندێک له به‌شه‌کانى تر له ئاسیا. پێکهاته‌که‌ى: قه‌یسى له ( )%80ئاوه )%8,1( ،شهکره )%0,8( ،خوێى کانزاییه ،ریشاڵ ( ،)%8هه‌روه‌ها فیتامین (،A، B1 ،)C1 ،B2پۆتاسێۆم ،سۆدێۆم ،فۆسفۆر و ئاسن و کالسیۆمى تێدایه. سووده و به‌کارهێنان پزیشکیه‌کانى: .1قه‌یسى به‌سوده بۆ که‌م خوێنى و هه‌ر ( )100گرام له قه‌یسى ( )%45پێویستى له‌ش له رۆژێکدا له وزه هه‌روه‌ها ده‌دات، ( )%8له فیتامین B (،)%3( B1 ،)%6 ( )Cتێدایه. چاره‌سه‌رى .2 هه‌ستیارى نه‌خۆشیه‌کانى ده‌کات به تایبه‌تیش لیرى پێست .3ده‌ردانى ئاره‌قه که‌م ده‌کات .4گه‌شه له مندااڵن زیاد ده‌کات ،بۆ به‌سااڵچوان و گه‌نجانیش به‌سوده .5هه‌روه‌ها قه‌یسى به‌سوده بۆ وه‌رزشه‌وان و ئه‌وانه‌ش که کارى قورس ده‌که‌ن ،هه‌روه‌ها بۆ ژنى دووگیان .6ئاره‌زووى خواردن زیاد ده‌کات و بۆ سکچوون به‌سوده
.7ئهو کالسیۆمه‌ى که له ناو قه‌یسیدا ههیه په‌یکه‌رى ئێسک به‌هێز ده‌کات .8چاره‌سه‌رى سه‌ر ئێشه و شه‌قیقه ده‌کات که به هۆى هۆکاره ده‌روونیه‌کان په‌یدا ده‌بن .9فشارى خوێن داده‌به‌زێنێت ،که به هۆى شڵه‌ژانى ده‌روونیه‌وه په‌یدا دهبێت .10هێورکه‌ره‌وه‌ى ده‌روونه‌‌و شڵه‌ژان‌و په‌شۆکاوى ناهێڵێت .11چاالک که‌ره‌‌و خێرا هه‌رس دهبێت ،بهاڵم بۆ ئه‌وانه‌ى که کێشه‌یان له کۆئه‌ندامى هه‌رس ههیه هه‌ندێ ماندویان ده‌کات. .12زه‌یتى تۆوى قه‌یسى چاره‌سه‌رى مایه‌سیرى ده‌کات و سوڕى خوێن له خوێنهێنه‌ره‌کانى ناوچه‌ى کۆم به‌هێز ده‌کات. .13نه‌رمکه‌ره‌وه‌یه‌‌و تینوێتى ده‌شکێنێت‌و قه‌بزى ناهێڵێت .14خوێن به‌هێز ده‌کات به هۆى ئهو بڕه زۆره‌ى ئاسن له‌ناویدایه .15میوه‌یه‌کى پڕ له ڤیتامینه به‌تایبه‌تى ده‌وڵه‌مه‌نده به فیتامین ( )Aکه پێویسته بۆ قژ که خۆراکێکى گرنگى قژه و رێگه له هه‌ڵوه‌رینى ده‌گرێت
ئامێرێکی نوێ بۆ پێوانی ناوچه‌ی ورگ
و.له‌ئه‌ڵمانیه‌وه
سۆزان عومه‌ر له ( )30%ئهو که‌سانه‌ی ک ه به‌پێی پێوانی جه‌سته‌یی کێشی ئاسایان به پێی ته‌مه‌ن ههیه، بهاڵم له ناوچه‌ی ورگدا قه‌ڵه‌ون و مه‌ترسی نه‌خۆشی شه‌کره‌و جگه‌ر توش بوون به جه‌ڵده‌ی دڵیان له‌ێده‌کرێت بۆ ئهم مه‌به‌سته‌ش پسپۆڕانی بواری ته‌ندروستی به‌هاوکاری کۆمپانیاکانی به‌رهه‌مهێنانی ئامێری پزیشکی نوێیان بۆ پیوانی ناوچه‌ی ورگ و ناوقه‌د به‌رهه‌م هێناوه ،ئامێری
ورگ پێو ئامێریکه بۆ پێوانی رێژه‌ی ئه‌ستوری چه‌وری له‌ناوچه‌ی ورگ و که‌مه‌ر و ناوقه‌ددا به‌کاردێت ،ئامێرێکی ساده‌یه‌و به‌کارهێنانی ئاسان ه زۆر به‌باشی که‌سی به‌کارهێنه‌ر ده‌توانێت رێژه‌ی قه‌ڵه‌وی و ئه‌ستوری چێن ه چه‌وره‌کانی ناوچه‌ی ورگ و که‌مه‌ر و ناوقه‌د وه‌ربگرێت، سوده‌کانی ئهم ئامیره: بۆ ئه‌وکه‌سانه‌ی ک ه کێشیان ئاساییه و بهاڵم له‌ناوچه‌ی که‌مه‌ر‌و ورگدا قه‌ڵه‌ون بۆ ئه‌وکه‌سانه‌ی ک ه وه‌رزش ب ه مهبهستی دابه‌زادنی کێشی له‌شیان ئه‌نجام ده‌ده‌ن و ده‌یانه‌وێت له رێژه‌ی دابه‌زین ل ه ناوچه‌ی ورگیاندا دڵنیا بن.
ه�ه‌اڵڵ�ه ح �ه‌س �هن ،خوێندکار/ دیاره بۆ خۆیشى خۆش‌ه سه‌یرى ئ��هو فیلمانه ده‌ک����ه‌م ،راستى زیاتر کاتیان پێ بهسهر ده‌به‌م. بهاڵم ئه‌گه‌ر به وردى سه‌یر ئهو فیلمانه بکه‌ین بۆ نموون‌ه زنجیره دۆبالژکراوى «بێریڤان» به‌داخم که به‌رپرسانى ئهو کهناڵه ئ��اوا بێ بایه‌خ ئهو بابه‌ته‌یان وه‌رگرتبوو، چونکه ه�هرک�ه‌س ئ �هو فیلمه‌ى دیبێ وا هه‌ست ده‌کات کورد له باکورى کوردستان جیا له شه‌ڕى براکوژى و دووبه‌ره‌کى و ئاژاو‌ه هیچ شتێکى دیکه نازانێ .که‌وای‌ه بۆ ئهو فیلمانه پیشان ده‌ده‌ن؟ با بێن ئهو پاره‌ی‌ه له داستانێکى کوردى خه‌رجى بکهن ،ئاوا هه‌م له بیر ئهو میللهته ناچێته‌و‌ه هه‌میش خۆشتره و به‌رهه‌مى خۆمانه. ی��وس��ف ق��رت��اس��ی�ه ،دوک���ان���دار/ ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ک���هن���اڵ���ه‌ک���ان به ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى گشتى دوو جۆر فیلمى دۆب�لاژ کراومان ههیه، هه‌ندێکیان که به‌راستى خراپن و بۆ ئ �هوه نابێ سه‌یر بکرێن، هیچ سودێکیان نییه ،بهاڵم هه‌ندێکیان خۆشن و تاراده‌یه‌ک گونجاون .ئه‌وه‌ى جێگاى داخه ئهوهیه که له هه‌ڵبژاردنى فیلمدا الیه‌نى په‌روه‌رده‌یى فه‌رامۆش کراوه. که‌یفى حاجى سه‌لیم ،فه‌رمانبه‌ر/ هه‌ر که‌ناڵه‌ى به مه‌زاجى خۆى فیلم دۆبالژ ده‌کات .هه‌ندێک فیلم ههیه له س�ه‌ره‌ت��اوه که‌س ه خ����راپ����ک����اره‌ک����ان ی����ا ک �ه‌س � ه فێڵبازه‌کان کارى خراپه ده‌که‌ن و کێشه دروست ده‌که‌ن ،بهاڵم ئه‌وه‌ى جێگاى سه‌رنج ه ئهوهیه که له کۆتاییدا هه‌ر ئه‌وانیش سه‌رده‌که‌ون.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 65 دووشه‌ممه 2711/4/27 - 2011/7/18
19
ئه‌وه‌ش واده‌کات خه‌ڵک الساییان بکاتهوه وا ده‌زانن ئهوه رێگایه‌کى گونجاوه .بۆیه تکایه له کاتى دۆبالژ سه‌رنجى که‌ناڵه‌کان زیاتر سه‌رنج بده‌ن. س �ه‌رگ��وڵ ع�ه‌ب��دول��س��ت��ار ،ژنى ماڵه‌وه /ئهو فیلمانه‌م زۆر پێ خۆشن ،رووداوه‌ک��ان��ى ناو فیلم ئ��ام��ۆژگ��اری�ه‌ک��ن ب��ۆ م��رۆڤ. ب����هاڵم پ��ێ��م خ��ۆش �ه ته‌مسیلى کوردى هه‌بێ ،با ئهو پاره‌ی‌ه بده‌ن به هونه‌رمه‌ندانى کورد تا درام��اى ک��وردى دروست بکهن ،با فیلمه‌کانیش زیاتر کۆمه‌اڵیه‌تى بن خۆشتره. چرا مدیر ،خوێندکارى زانکۆ/ پێموایه ئ �هو فیلمانه ل �ه زۆر الیهنهوه خراپن ،بهاڵم کاریگه‌رى باشیشیان ههبووه ،بۆ نمونه هه‌ر له رێگه‌ى ئهو فیلمانه‌و‌ه خه‌ڵک فێربوو‌ه که پێش ئه‌وه‌ى بچێ بۆ میوانى ته‌له‌فۆن بۆ یه‌کترى بکهن بۆ ئه‌وه‌ى موزاحیمى کاتى یه‌کتر نه‌بن .بهاڵم به ره‌ئى من واباشتر‌ه خۆمان فیلم دروست که‌ین ،زۆر میلله‌ت ههیه به‌شێکى زۆرى سه‌رمایه‌که‌ى ،داهاتى فرۆشى فیلمه‌کانێتى. ئاماده‌کار :گه‌الوێژ مێهفه‌ر
نامه‌یه‌کی کراوه سه‌باره‌ت ب ه پێنج منداڵی بێ ناسنامه‌ی کورد ل ه باشوری کوردستان بۆ به‌ڕێزان: سه‌رۆکی ههرێمی کوردستان سه‌رۆکی حکومه‌تی ههرێمی کوردستان سه‌رۆکی په‌رله‌مانی کوردستان سهرجهم الیهنه په‌یوه‌ندیداره دڵسۆزه‌کان که‌سایه‌تی و رووناکبیره خه‌مخۆره‌کانی مافی مرۆڤئهم کاته‌تان باش.. ب �ه‌ڕێ��زان تکای ه ب�ه خ��وێ��ن��دن�هوهی ئ �ه‌م نام ه ک��راوه‌ی � ه سه‌رتان سووڕنه‌مێنێت و تووشی شۆک نه‌بن ،ئه‌وه‌ی لهم نام ه کراوه‌یه‌دا هاتووه ،ئهوه سه‌د ده‌ر سه‌د راست ه و زۆر بهداخهوه لهم هه‌رێمه‌ی ئێمه‌دا ،تا ئێستا منداڵی وا هه‌بن بێ ناسنامه‌بن و له خوێندن بێبه‌ش بن و که‌سیش ئاوڕێکیان لێ نه‌داته‌وه ،ب ه کورتی ئهم ( )5منداڵه ک ه ئێستا لهگهڵ دایک و باوکیاندا ل ه یه‌کێک ل ه گونده‌کانی سه‌ر ب ه شارۆچکه‌ی پردێ نیشته‌جێن ،ل ه ئه‌نجامی هه‌ڵه‌یه‌کی باوک و دایکیانه‌و‌ه لهم دونیا پان و به‌رینه‌دا ل ه هیچ تۆمارگه‌یه‌ک و له هیچ شوێنێک ناویان تۆمار نهکراوه ،چونک ه به فه‌رمی هاوسه‌رگیرییان نهکردووه و تۆماری ره‌گه‌زنامه‌ی ئافره‌ته‌که‌ش نادیاره .کێشه‌که‌یشیان به‌م شێوه‌یه‌یه: باوکی ئ�ه‌م مندااڵنه خه‌ڵکی هه‌ولێر‌ه و ن��اوی (یونس عه‌واڵ کامل)ه و دایکیشیان ناوی (ماهر‌ه کاتب تاهیر)ه ،ل ه ناوه‌ڕاستی ن �ه‌وه‌ده‌ک��ان ئ�ه‌م ئافره‌ت ه ع�ه‌ره‌ب�هی که ل ه عه‌ره‌به هاورده‌کانی کهرکوکه هه‌ڵگرتووه و لهگهڵ خۆی بۆ هه‌ولێری هێناوه .ئێستا ئهم پێنج منداڵه‌یان هه‌ی ه ب ه ناوه‌کانی: .1سه‌میر یونس عه‌واڵ ل ه دایکبووی ساڵی .1997 .2ئه‌میر یونس عه‌واڵ ل ه دایکبووی ساڵی .2000 .3نه‌ورۆز یونس عه‌واڵ ل ه دایکبووی ساڵی 2002 .4کامل یونس عه‌واڵ ل ه دایکبووی ساڵی 2005 .5وه‌نه‌وش ه یونس عه‌واڵ ل ه دایکبووی ساڵی .2009 وه‌کو رۆژنامه‌نووسێک بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌که‌یان زیاتر
له ساڵێک ه ده‌رگا نهماوه لێی نه‌ده‌م و هه‌ر شوێنێکم شک بردبێت، سه‌رم پێداکردوه ،پارێزه‌ر و دادگاشم تاقیکردوه‌ته‌وه ،بهاڵم هه‌ر بێسوود بووه و هیچم بۆ نهکراوه ک ه بۆ ئهم پێنج په‌پوول ه چاوگه‌ش ه بیکه‌م ،چونکه ماڵی باوکی کچه‌ک ه ل ه که‌رکوک نه‌ماون و شوێنی نیشته‌جێ بوونیان ل ه ئێستادا نادیاره و ئافره‌ته‌که‌ش کاتی خۆی ناسنامه‌ی لهگهڵ خۆی نه‌هێناوه. بۆیه وا به ناچاری ئهم نامه کراوه‌ی ه ئاراسته‌ی ئێوه‌ی هێژاو بڕیار به‌ده‌ست ده‌که‌م و تکام وایه که ئهم نامه‌کراوه‌یه ب ه وه‌اڵم نه‌دراوه‌یی نه‌مێنێته‌وه و به‌هه‌ر شێوهیهک بێت ،چاره‌سه‌رێکیان بۆ بدۆزرێته‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئهم ه ئاینده‌ی ( )5مرۆڤ ه لهم واڵته‌دا. باوه‌ڕیش ناکه‌م یاسایه‌ک نه‌بێت ئهم کێشه‌یه‌ی پێ چاره‌سه‌ر نه‌کرێت ،بهاڵم پێویستی ب ه بڕیار و به‌دواداچوونی ئێوه‌ی به‌ڕێزه. هاوکاری و به ده‌نگه‌وه‌هاتنی ئهم مندااڵنه ،ئه‌رکێکی مرۆیی و نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانییه. لهگهڵ رێزی دوباره‌م.. رۆژنامه‌نووس رابه‌ر ره‌شید – که‌رکوک -شارۆچکه‌ی پردێ rabersaley@yahoo.com 07701262254
کاریکاتێری هه‌فته
ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای په‌یپه‌ر سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
ژنان ده‌کرێنه ئامرازێک بۆ قازانج کردن
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
...ل8
2711/4/27
No: (65) Mo.18/7/2011-
ریکالم
ته‌نها پژمه‌یه‌کى facebookبوو! ئاراس عوسمان
ریکالم
بۆئ اما ه ئ انت ه‌ک گه‌ن الم ب هى ریک هو
نج
ان بۆ هتر چ رن بنێ
په‌یوه‌ندى بکهن به: 07501271048
riklamriklam@yahoo.com
پ���اش ب�ڵ�اوب���وون���ه‌وه‌ى ده‌ن���گ���ۆى س �هره �ه‌ڵ��دان �ه‌وه‌ى خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى لهالیهن هه‌ندێک گروپه‌و‌ه له رێگه‌ى سایته‌کانى فه‌یسبوه‌که‌وه ،له رۆژى ()15ى ته‌موزدا ،بینیمان به‌ر له‌واده‌ى خوڵقاندنى نمایشه‌کانى گه‌نجان و ن�ه‌وه‌ى فه‌یسبوک ،دهس�ه‌اڵت دیسانهوه هه‌موو هێزه ح�هش��اردراوه‌ک��ان��ى ن��اوش��ارى خسته‌و‌ه ئاماده‌باشى بۆ رووبه‌ڕوبونه‌وه‌یان هه‌ر وه‌ک ره‌فتارى ب�ه‌رده‌وام��ى له‌به‌رامبه‌ر هه‌رکه‌س و گروپێک بۆ .ده‌بڕینى ده‌نگى ناڕازى شه‌قامى کوردى وه‌لێ ئه‌وه‌ى جێگه‌ى هه‌ڵوه‌سته‌کردن بوو هێزێکى زۆر له گۆیژ‌ه و ناوشارى سلێمانى و سه‌راى ئازادى جێگیر کرابوو ،ده‌پرسین ئاخۆ هه‌رکات دوژمنانى دراوسێ هێرشه‌کانیان چڕ ده‌ک�هن�هوه بۆ س�ه‌ر سنوره‌کانى ههرێم ،ئێوه و هێزه سه‌ربازى و داپڵۆسێنه‌ره‌کانتان له کوێن و بۆ نایه‌ن‌ه ده‌نگ له ئاست ئهو هه‌موو ماڵ‌ه ئاوارانه‌ى له‌تاو تۆپ تۆپێنکردن به سنوره‌کانى ههرێم لهالیهن تۆپخانه‌کانى کۆمارى ئیسالمییه‌وه ،بهاڵم له‌وه‌ها جواڵنه‌وه‌یه‌کى ناوخۆدا و بێ ئه‌وه‌ى که‌س رسته‌یه‌کى پێچه‌وانه‌ى بیرکردنهوه نالۆژیکییه‌که‌ى ئێوه ده‌رببڕێت ،چه‌ندین جۆر ئه‌شکه‌نجه‌ى جه‌سته‌ى و ده‌رونى پاشماوه‌ى به‌عسیتان خسته‌کار بۆیان ،هه‌موو کات داهێنه‌رى تێهه‌ڵدان و فه‌القه‌ى تازه‌گه‌رین ،له ()15ى ته‌موز تێهه‌ڵدانى پشت په‌رده‌یه‌کى شین به‌بێ جیاوازى رۆژنامه‌نوس و خه‌ڵکى ئاسایى ئهم واڵته خێر له‌خۆ نه‌دیوه ،یه‌کێک بوو لهو چاکسازیانه‌ى که خه‌ڵکى کوردستان به سهرجهم ئایدۆلۆژیه‌کانه‌و‌ه .چاوه‌ڕێى نه‌بوون به‌مجۆر‌ه ئه‌نجام بدرێت ل �ه دواى ه�ه‌ڵ��گ��رت��ن��ى م��ێ��ژوى ()17ى ش��وب��ات ل �ه ت��وره‌ک��هى گ �هن��ده‌ڵ��ى و ت��ون��دوت��ی��ژی��ت��ان ()15 ته‌موزیشتان پیرۆز ،له‌کاتێکدا ده‌مانبینى خه‌ڵکى لهگهڵ خانه‌واده‌که‌ى یان هاوڕێکانى قسه‌یان ده‌کرد به تێل‌ه بازرگانیه‌که‌تان که هه‌ر کۆمپانیاى باخه‌ڵ بڕینه‌که‌ى حزب و نوخبه‌کانیه‌تى ،دواتر چۆن ره‌وانه‌ى پشت په‌رد‌ه شینه‌که‌تان ده‌کرد و هاتوو هاواریان چۆن ده‌هاتوو به چه‌ند که‌ستانه‌و‌ه فه‌القه‌کارى ده‌کرا، باشه ئێوه مه‌به‌ستان لهم هه‌ڵمه‌ته‌ى شه‌لم کوێرم ناپارێزمه‌تان بۆ گرته‌به‌ر ،خۆ هاواڵتیان و گه‌نجان ب�ه‌رده‌وام له ئێوارانى سلێمانیدا شوێنى یه‌کتربینین و یه‌کترناسینیان ئهو ده‌وروب �هره بووه ،به‌بێ ئه‌وه‌ى که‌س هیچ له زاریه‌و‌ه ده‌رببڕێت به‌رامبه‌ر ئێوه به‌و مامهڵه ناته‌ندروسته‌تان ،بۆیه ده‌ڵێم ئێوه هه‌ر کلتورى حزبایه‌تى و سه‌ربازیه‌تى و سیخوڕیه‌تى و...هتد، گه‌شتونه‌ت‌ه ئهو باوه‌ڕه‌ى ته‌نها چاره‌سه‌رى گرفت و ئاریشه‌کان به‌مشێو‌ه ده‌کرێت ،بهاڵم هه‌موو ئهم جۆره کرده‌وان‌ه خه‌ڵکى په‌لکێش ده‌کات په‌نا بۆ چه‌ندین رێ��گ�هى چ��اره‌س �ه‌ر ب��ب��ات ،ه �ه‌ر ل�ه ب �ه‌رزک��ردن �ه‌وه‌ى .بااڵنسى دوژمنان ،یاخود سزاى هه‌ڵبژاردنه‌وه‌تان ئ �هوه گه‌نجانى واڵته‌که‌م‌ه داواى هێنان‌ه کایه‌ى دیموکراتى راسته‌قین‌ه ده‌که‌ن و کوردستانى خۆیان خ��ۆش ده‌وێ���ت ،ب �هاڵم ئ��ه‌وه‌ش ئێوه‌ن به دی��ارچ��اوى هه‌موانه‌و‌ه به‌رهه‌مى سه‌روژێرى کوردستان ده‌فرۆشن و له کاتى سه‌فه‌رى ده‌ره‌وه‌شتان ئااڵکه‌تان پشتگوێ .ده‌خه‌ن و میدیاکارانى ئهو واڵتان‌ه بیرتان ده‌خه‌نه‌وه تاکه ته‌زبیح‌ه ده‌نک رزیوه‌که‌ى ده‌ستى ده‌سه‌اڵت ک�ه س���ه‌روى یاسا ب���وو ،به‌تایبه‌ت ی��اس��اى ک��ارى رۆژنامه‌نوسى دووب���اره بینیمان چ��ۆن و چه‌ندین رۆژنامه‌نوس له‌سایه‌یدا ده‌ستگیرکران لهو هه‌ینیه‌دا، له‌کاتێکدا ئهوان ته‌نها له هێزهکان و چۆنێتى مامهڵه راسپێردراوه‌که‌ى به‌رپرسه‌کانیان ده‌ڕوانى چیان بهسهر هێنان ،له پاڵ ئه‌مانه‌شدا میدیاکار‌ه بوختاناویه‌که‌ى دهس���ه‌اڵت به ئ����اره‌زووى خ��ۆى و یاسا حزبیه‌که‌ى کارى ده‌کرد ،به‌بێ ئه‌وه‌ى که‌سێک له رووى بێت لێیان بڕوانێت یان ته‌نانه‌ت به‌شه‌رم‌ه داواى باج‌ه .حزبیه‌که‌یان بکات بۆیه هه‌موو ئهمانه لهکاتێکدایه پاره‌ى ئۆپۆزسیۆن ده‌ب��ڕن هه‌ڕه‌شه‌ى گوێ بڕین لهو که‌سانه‌ى داواى چاکسازى و بنه‌بڕکردنى گه‌نده‌ڵى و مه‌حسوبیه‌ت و .به‌هه‌ده‌ردانى سامانى گشتى ده‌که‌ن گ��رن��گ�ه بڵێین ه �ه‌م��وو ئ���هو ت��ون��دوت��ی��ژی��ان�هى له ماوه‌کانى رابردودا ئه‌نجام دراوه به‌رامبه‌ر هاواڵتیان و رۆژنامه‌نوسان ،پێمان دهڵێت ده‌سه‌اڵتى کوردى گه‌یشتوه‌ته‌و‌ه ئ�هو ب��ڕوای�ه که پێگه‌ى ج�ه‌م��اوه‌رى زۆر الوازب��ووه ،ب �ه‌رده‌وام متمانه‌ى لێوه‌رده‌گیرێته‌وه، باشترین نمونه‌شمان چه‌ند رۆژێ��ک پێش هه‌ینى ()15ى شوبات بوو ،که ته‌نها له‌ڕێگه‌ى پژمه‌یه‌کى هوه ئ �هو ه�ه‌م��وو هێزه شه‌به‌حه)(facebook ئاماده‌کرا بۆیان ،ئاخۆ ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتى کوردى گه‌یشت‌ه لوتکه‌ى گوێنه‌گرتن ،گه‌لیش یه‌ک .بڕیارى دا دۆخه‌ک‌ه به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات Arasosman84@yahoo.com