عه‌لی کیمیایی
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
بێته ده سه‌رفه‌رماندار ...ل6 ژمار ه 68
ساڵی دووه‌م
دووشه‌ممه 2011/8/8
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
نرخی()750دینار
(17ی خه‌رمانانی )2711
WWW.Chatrpress.com
ئهم دۆخ ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵک نییه
ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن بێ به‌رنامه‌ن و چاوه‌ڕێی یه‌کترن چه‌تر ـ ئاراس عوسمان ههر سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن ئاماژه بۆ ئهوه دهکهن ،له ئێستادا هیچ به‌رنامه‌یه‌کیان نییه بۆ ره‌وشى ئێستاى هه‌رێمى کوردستان و «خه‌ڵک دهبێت بڕیار بدات» له به‌رامبه‌ریشدا ده‌سه‌اڵتیش ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،ئه‌وانیش هیچ به‌رنامه‌یه‌کیان نییه بۆ ئۆپۆزسیۆن و شه‌قامیش ته‌نها هى ئۆپۆزسۆن نییه. یوسف محه‌مه‌د ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى هه‌ماهه‌نگى له بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ده‌ڵێت« :ئه‌وه‌ى لهو دوو حزبه حکومڕانه ده‌یبینین زۆرج��ار خۆیان ل ه داواکاریه‌کانى خه‌ڵک و ئۆپۆزسیۆن ده‌دزنه‌وه، له‌به‌رئه‌وه ئێستا هیچ به‌رنامه‌یه‌کى تازه‌مان ل ه ئ��ارادا نیه و ئهوه خه‌ڵک دهبێت بڕیار بدات ده‌یه‌وێت چیبکات». ئه‌بوبه‌کر عه‌لی ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کگرتووى ئیسالمیش ،ده‌ڵێت :هه‌ڵپه‌ساردنى کۆبونه‌وه‌کان له ئه‌نجامى ههندێک هۆکاره‌و‌ه ب��ووه ،که هه‌موویان له به‌یاننامه‌که‌دا روون کردوه‌ته‌وه ،بۆیه تا ئهو هۆکارانه به‌رده‌وام بێت هه‌ڵپه‌ساردنه‌که‌ش دێژه ده‌کێشێت. ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت« :هیچ به‌رنامه‌یه‌کى تازه‌مان نیه و چاوه‌ڕێى هه‌ڵوێستى ده‌سه‌اڵت ده‌که‌ین، ده‌سه‌اڵت باشترین ئۆپۆزسیۆنى ده‌ستکه‌وتووه، ک�ه ئ��ام��اده‌ى ه��اوک��اری�ه له‌گه‌ڵیاندا ،ئهگهر
النه محه‌مه‌د: د ه‌سپێشخه‌ریه‌که‌ی بارزانی شکستی نه‌هێناوه ...ل 5
محه‌مه‌د شێخ ئه‌حمه‌د:
به‌هانه‌ی مه‌الکان و سرودی ئه‌ی ره‌قیب ...ل16
که‌مال محه‌مه‌د:
په‌شیمانم لهگهڵ ههندێک که‌س کارمکردوه ...ل10
گفتوگۆکانیش ده‌ستپێنه‌کاته‌وه ،به‌دڵنیایه‌و‌ه ئۆپۆزسیۆن داده‌نیشێت و نه‌خشه رێگایه‌کى نوێ بۆ ئاینده‌ى خۆى دهستنیشان ده‌کات». له‌الیه‌کى ت��رهوه محه‌مه‌د حه‌کیم ،ئه‌ندامى م��هک��ت��هب��ى س��ی��اس��ى ک���ۆم���هڵ���ى ئ��ی��س�لام��ى رایده‌گه‌یه‌نێت :له ئێستادا هیچ به‌رنامه‌یه‌کمان نیه و ئهو پڕۆژانه‌ى ههمان بووه دراوه‌ته ده‌سه‌اڵت و جێبه‌جێکردنى ل �ه‌الى ئ �هوان �ه ،کۆبونه‌وه‌ى نێوانیشمان به هه‌ڵپه‌سێراوى م��اوه‌ت�هوه ،به‌اڵم ه�هن��دێ��ک ج��م��وج��وڵ و پ�هی��وه‌ن��دی��ک��ردن��ی��ان ب ه ئێمهوه ههیه ،بۆ ئ�ه‌وه‌ى کۆبونه‌وه‌کان ده‌ست پێبکه‌ینه‌وه. ه���هروهه���ا س �ه‌ع��دى ئ �ه‌ح��م �ه‌د پ��ی��ره ،ئ�هن��دام��ى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتیش ده‌ڵێت :ئێستا ئه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن داواى ده‌کات په‌یوه‌ندى به شه‌قام ه نیه ،شه‌قام موڵکى که‌س نیه و ده‌سه‌اڵتیش شه‌قامى ههیه ،زه‌حمه‌ته بوترێت ئۆپۆزسیۆن به ته‌نها شه‌قامى ههیه ،جارێش دیار نیه چ به‌رنامه‌یه‌کمان ههیه بۆ ئۆپۆزسیۆن. د.ه �ه‌ڤ��اڵ ئ�هب��وب�هک��ر ،مامۆستا ل�ه زان��ک��ۆى سلێمانى بۆچونى وای��ه :سیسته‌مى سیاسى له کوردستاندا گرنگه له خه‌مى هاواڵتیدا بن ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت به بێ خه‌ڵک هیچ مانایه‌کى نیه ،سه‌رکردایه‌تى کردنى خه‌ڵک به بێ سه‌رى خه‌ڵکى هیچ واتایه‌کى نیه ،بۆی ه چ ده‌سه‌اڵت دهبێت له خه‌مى داواکاریه‌کانى خ�هڵ��ک بێت و چ ئۆپۆزسیۆنیش پێویست ه چ��اودێ��رێ��ک��ى چ��اوت��ی��ژ ب��ێ��ت ب �هس �هر ه�هم��وو کایه‌کانه‌وه.
(چه‌تر) ناوی ئهو به‌رپرسان ه باڵو ده‌کاته‌و ه که قسه بۆ راگه‌یاندن ناکه‌ن
...ل3
ئه‌ندامێکی سکرتاریه‌تی کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران چه‌ند گه‌نده‌ڵییه‌ک ده‌خاته‌ڕوو
«( )50ملیۆن دینار له عومه‌ر فه‌تاح وه‌رگیرا و که‌س نه‌یزانى چى لێهات» تایبه‌ت به چه‌تر به‌رپرسێکى پێشوى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکارانى کوردستان باس ل ه «گه‌نده‌ڵییه‌کانى» ناو رێکخراوه‌که ده‌کات و ده‌ڵێت :به ملیۆنان دینار پاره وه‌رگیراوه بۆ شتى جۆراوجۆر و
که‌س نه‌یزانیوه چى لێهاتووه. وتیشى« :ههروهها سه‌رفکردنى بڕى ( )390هه‌زار ب��ۆ خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکان ،ب �ه‌اڵم دانا حه‌سه‌ن ،ئه‌ندامى پێشوى سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى دینار بۆ کارتى مۆبایل و وه‌سڵى نهبوو ،سه‌رفکردنی نه‌گه‌یشت ه ده‌ستى سکرتارییه‌ت» ،ل ه کۆبونه‌وه‌یه‌کى خ��وێ��ن��دک��اران ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت« :ل �ه کۆمه‌ڵه‌ى بڕى ( )3,000,000دیناری به‌نزین بۆ ئۆتۆمبێلى سکرتاریه‌تى خوێندکارانیش لهگهڵ عومه‌ر فتاح ،ک ه خوێندکاران جارێک زیاتر له ( )15ملیۆن دینار سکرتێر ،سه‌رفکردنى ( )2,300,000دی��ن��ار بۆ ئه‌وکات جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت بوو وتى «من وه‌رگیرا و که‌س نازانێ له کوێیه ،ههروهها به بڕیارى چاککردنى ئۆتۆمبێلى سکرتێر». پاره‌که‌م بۆ سه‌رف کردوون چۆن تا ئێستا نه‌گه‌یشتوه‌ت ه ژمێریاره‌ک ه ده‌یوت ( )10ملیۆن وسوالت ههیه ،به‌اڵم ئه‌وه‌شی وت« :ههر ل ه مانگى(10ى ساڵى )2007دا ده‌ستتان؟ بڕۆن بزانن کێ وه‌رى گرتووه؟!». هیچ دیار نهبوو ،کڕینى تاقم قه‌نه‌فه و ته‌پڵه‌ک و سکرتاریه‌تى خوێندکاران بڕى ( )50ملیۆن دینارى ل ه ههندێک شتیتر که شوێنه‌که‌ى نادیار بوو». حکومه‌ت وه‌رگرتبوو بۆ سازدانى ئاهه‌نگى یه‌کترناسین درێژه بۆ ل 13
بابه‌تی چه‌کدانان قسهیهکی پوچه
به‌رپرسێکى پژاک وه‌اڵمى نوێنه‌ره‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌داته‌وه تایبه‌ت به چه‌تر
ئه‌وین زیالن ،ئه‌ندامی کۆردیناسیۆنی پارتى ژیانى ئازادى کوردستان (پژاک) له وه‌اڵمی نوێنه‌ره‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم ،که باسى له چه‌کدانانى پژاک کردبوو ،ده‌ڵێت :خه‌باتى سیاسى به بێ هێزى به‌رگرى نابێت و ئێرانیش هیچ هه‌نگاوێکى ل ه بوارى دیموکراتیدا نه‌ناوه. ئه‌وین زیالن ،له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) ده‌ڵێت :پژاک شه‌ڕ ناکات و شه‌ڕخوازیش نییه و ئهو شهڕه له‌الیه‌ن ئێرانهوه ده‌ستی پێکردووه ،له‌به‌رامبه‌ر ههر هێرشێک که له‌الیه‌ن ئێران یان ههر هێزێکی تر بکرێته سه‌رمان ،وهک بزوتنه‌وه‌یه‌کی ئازادیخواز مافی خۆپاراستنی ره‌وام��ان ههیه ،وه‌اڵمدانه‌وه‌کانیشمان له چوارچێوه‌ى پاراستنى ره‌وادا ب��ووه ،بۆیه پ��ژاک هیچ کات نه‌یویستووه به شه‌ڕ کێشه‌که چاره‌سه‌ر بکات و لهم کاته‌دا راگه‌یاندنی شه‌ڕ به‌پێویست نازانین. ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت :ئێران به هێنانی که‌ره‌سته و هێزێکی زۆری ...ل4
«سه‌رانى کورد هیچ کارێکیان بۆ
ماده‌ى ()140
نه‌کردووه»
چه‌تر ـ گۆڤار عوسمان حاکم شێخ له‌تیف، په‌رله‌مانتارى عێراق باس لهوه ده‌کات ،تا ئێستا سه‌رانى کورد هیچ کارێکیان بۆ ماده‌ى ()140 نه‌کردووه و هه‌رچییه‌ک ده‌وترێ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى کارى بۆ دهکرێت راست نییه و ته‌نانه‌ت لیژنه‌که‌شى بۆ پێکنه‌هێنراوه. ئ��هو پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اره‌ى پ�ه‌رل�هم��ان��ى ع��ێ��راق به هه‌فته‌نامه‌ى (چه‌تر)ى وت« :ساڵى ()2005 باسم لهوه کردبوو ساڵى ( )2007ته‌واو دهبێت و ماده‌ى ( )140جێبه‌جێ ناکرێت ،ئێستاش ب�هم ش��ێ��وازه‌ى له به‌غداد ده‌بینرێت هیچ بۆ ئهو ماده‌یه ناکرێت و ته‌نها له میدیاکانه‌وه باسى لێوه دهکهن ،بۆ هه‌ڵبژاردن و فریودانى
خه‌ڵکه ،له‌به‌رئه‌وه هه‌رچیه‌ک ده‌وترێت له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى ک��ارى بۆ ک��راوه راس��ت نیه ،ته‌نانه‌ت لیژنه‌که‌شى بۆ پێکنه‌هێنراوه». ئ �هوهش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو« :ل��هم خ��ول �ه‌دا سه‌رانى ک��وردی��ش هیچ ک��ارێ��ک��ی��ان ب��ۆ ن��هک��ردوه و لێنه‌پرسینه‌وه‌ى کوردیشه ،له‌به‌رئه‌وه تا ئێستا ل �ه پ�ه‌رل�هم��ان��ى ع��ێ��راق ش��هش ج��ار داوام���ان ک��ردوه کارى بۆ بکرێت ،به‌اڵم کێشه‌که له حکومه‌تدایه و ئێمه‌ش له‌ناو حکومه‌ت نین و ت�هن��ان�ه‌ت س �ه‌رۆک��ى لیژنه‌که‌ش مالیکى گۆڕیویه‌تى ،پێکهاته‌ى لیژنه‌که تا ئهم کاته ت�ه‌واو نهبووه و لیژنه‌که له بنه‌ماوه دروست نهبووه». لهم ژماره‌یه‌ی(چه‌تر)دا له چاوپێکه‌وتنێکدا الن �ه م��ح�هم�ه‌د پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اری ع��ێ��راق باس ل���ه‌وه‌ده‌ک���ات ،ک����هم����ا‌ده‌ی( )140ن��هم��ردوه‌و ب��ی��رک��ردن �هوهی عه‌ره‌بییه ناهێڵێت م��اده‌ک�ه جێبه‌جێ بکرێت.
هەواڵ
ژنانى که‌رکوک :ئازادکردنى تاوانبارانى ئه‌نفال دادگاکانى
ساڵی دووه‌م ژماره 68 دووشه‌ممه 2711/5/17 - 2011/8/8
2
چه‌تر زانیار داقوقى
بۆچــوون ره‌مه‌زان چى لێ به‌سه‌ر هاتووه؟ u
هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم
عێراق دهخاته ژێر پرسیاره‌وه
u
ل�ه کاتێکدا مانگى ره‌م����ه‌زان وهک م��ان��گ��ى خ��ێ��ر و ب���هخ���ۆداچ���ون���هوه و خ��ۆڕاگ��رى و هه‌ستکردن ب � ه ره‌وش��ى ه����ه‌ژاران و ب �هس �ه‌رخ��ۆدا س�هرک�هوت��ن ن����اس����راوه ،ک �ه‌چ��ى ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا ئ �هم مانگ ه پیرۆزه له گه‌وهه‌رى خۆى دوور که‌وتووه‌ته‌وه و بۆت ه مانگى خواردنى خۆراکى گرانبه‌ها و بایه‌خدان ته‌نها ب ه الیه‌ن ه روکه‌شییه‌که‌ى. ئ��ێ��م� ه دهزان���ی���ن ل��ه ئ��ای��ی��ن��ى پ��ی��رۆزى ئیسالمدا مانگى پ��ی��رۆزى ره‌م���ه‌زان ب��ای �هخ��ێ��ک��ى زۆرى ه���هی��� ه و وهک مانگى ب �هخ��ۆداچ��ون �هوه و نوێبونه‌و‌ه گوزارشتى لێده‌کرێت ،لهم مانگه‌دا ئهو موسڵمانانه‌ى که ئهگهر تاوانێک یان خراپه‌یه‌کیشیان کردبێت ،ئهوا ده‌توانن داواى لێخۆشبوون بکه‌ن و ب ه خۆیاندا بچنه‌و‌ه و خۆیان له دووب��اره‌ب��وون�ه‌وه‌ى ت��اوان بپارێزن ،ههروهها وهک مانگى به‌هێزکردنى بیروباوه‌ڕى ئایینى و ئیراده‌ى موسڵمانێتى و خۆڕاگرى و بااڵده‌ست بوون به‌سه‌ر حه‌ز و ئ��اره‌زووى تایبه‌تدا ده‌بینرێت ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى جێگه‌ى قس ه له‌سه‌ر کردنه ،ل ه ئێستادا له هه‌رێمى کوردستان ئ�هم فه‌لسه‌فه‌یه‌ى مانگى ره‌مه‌زان و به‌ڕۆژوبوون نابینرێت و ته‌نها باس ل ه الیه‌ن ه رووکه‌شیه‌که‌ى دهکرێت، که ئه‌ویش خواردن و خواردنه‌وه‌یه. لهگهڵ نزیکبوونهوهى مانگى ره‌مه‌زان له ناوچه‌یه‌کى موسڵمان نشینى وهک ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ن��رخ��ى زۆرب���هى زۆرى خۆراک و شمه‌ک و کااڵکان به‌رزبویه‌وه ،بازاڕ که‌وته ئاگرکردنه‌وه، موسڵمانان دهس��ت دهک��هن ب ه کڕینى ه �هم��وو شتێک ،خ��واردن��ى خ��ۆراک��ى گرانبه‌ها ،ئهم ه ل ه کاتێکدا پێویست ه ل����هم م���ان���گ���ه‌دا ک �هم��ت��ری��ن خ �هرج��ى بکرێت و که‌مترین خواردن بخورێت و موسڵمانان ته‌واو بکه‌ون ه ناو فه‌لسه‌فه‌ى ب�ه‌ڕۆژوب��ون�هوه و ل ه دۆخ��ى ه �ه‌ژارى و زه‌حمه‌تى و تێکۆشانى خودى تێبگه‌ن. به‌اڵم ئه‌مان ه نابینرێت و به‌هۆى کڕینى خۆراکى زۆره‌و‌ه له‌الیه‌ن موسڵمانانه‌و‌ه ه���هر پ��ێ��ش ئ�����ه‌وه‌ى ب��گ�هی��ن� ه مانگى ره‌م����ه‌زان ن��رخ��ى ش��م�هک و خ��ۆراک ب �ه‌رزب��وی �هوه و گ��ران��ى زی��ات��ر به‌رۆکى خه‌ڵکى ه �ه‌ژارى گرته‌وه ،جارێکى تر ه �ه‌ژاران دهبنهوه قوربانى و باجى ئهو گرانبون ه ده‌ده‌ن ،ب �ه‌اڵم ب ه شێوه‌یه‌کى گشتى خ �هڵ��ک م�هس��ره‌ف��ێ��ک��ى زی��ات��ر دهک���هن ،وات��ا ئ�هوان�هش��ى ک�ه ه��ه‌ژارن دیسان وهک السایکردنه‌و‌ه بێت ،یان ههر هۆکارێکى تر خۆراکى گرانبه‌ها دهک��ڕن و دهک �ه‌ون � ه ن��او ئ �هو دۆخ��هوه، ئ �هم �هش بێگومان دوورک �هوت��ن �هوهی � ه ل � ه ن�����اوه‌رۆک و گ���هوه���ه‌رى مانگى ره‌م�����ه‌زان و ب����ه‌ڕۆژووب����وون ،ئیتر ل ه دۆخێکى بهم ره‌نگه‌شدا به‌ڕۆژووبوون ته‌نها ل ه خۆبرسیکردندا ده‌مێنێته‌و‌ه و گه‌وهه‌ره‌که‌ى ون دهبێت. نابێت ره‌خن ه ل ه حکومه‌تیش نه‌گرین، ک� ه بێچار‌ه و ب��ێ بهرنامه پێشوازى ل� ه مانگى ره‌م����ه‌زان دهک���ات و هیچ رێوشوێنێکى پێویست ناگرێته‌به‌ر. سه‌رئه‌نجام دهبێت هۆشیارى باڵوبکرێته‌و‌ه له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى ،ک ه چۆن لهم مانگه‌دا موسڵمانان رووب�����ه‌ڕووى ه �هم��وو ئهو دیارده ناشرین و ناداپه‌روه‌ریانه ببنه‌وه، ک ه ل ه کۆمه‌ڵگه‌دا ههیه ،خۆیان ل ه ه�هم��وو ئ �هو کۆمپانیا و ش��م�هک و کااڵیانه داب��ڕن (بایکۆت) ک ه زیانى ب ه خه‌ڵک گهیاندووه و له‌سه‌ر گیرفانى خه‌ڵک خۆى ده‌وڵه‌مه‌ند ک��ردووه .بۆ نمونه ،ههر کۆمپانیایه‌کى په‌یوه‌ندى ته‌له‌فۆنى ،که فێڵى ل ه خه‌ڵک کردووه له‌الیه‌ن خهڵکهوه سزا بدرێت ل ه مانگى ره‌م���ه‌زان���دا ،خ��ۆی��ان ل� ه په‌یوه‌ندیکردن دابڕن ،یان ههر شتێکى تر ک ه یارى ب ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خه‌ڵک کردووه ،ئهم شێوه‌یه‌ش رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ى نادادپه‌روه‌رى و گ�هن��ده‌ڵ��ى و خ��راپ �هرک��ارى و فێڵ، گه‌وهه‌رى مانگى پیرۆزى ره‌م �ه‌زان و به‌ڕۆژووبوونى موسڵمانانه.
که‌مپینى نا بۆ توندوتیژى دژى ژنان که له ()21 رێکخراوى ژنان پێکهاتوون، له به‌یانێکدا که وێنه‌یه‌کى به (چه‌تر) گه‌یشتووه ،باس لهوه دهکهن ،ههر هه‌وڵێک بۆ ئازادکردنى تاوانبارانى ئه‌نفال به پێشێلکردنى سه‌روه‌رى یاساى داده‌نێین و سه‌رکه‌وتنى
ئهو هه‌وڵه نا دروسته‌ش سه‌روه‌رى یاسا و دادگاکانى عێراق دهخاته ژێر پرسیاره‌وه. ئ���هو رێ��ک��خ��راوان �ه ده‌ڵ��ێ��ن :ئێمه وهک (ک�هم��پی��ن��ى ن��ا ب��ۆ ت��ون��دوت��ی��ژى دژى ژنان) و گروپی که‌رکوک بۆ..؟ که ههر جاره و له‌سه‌ر پرسێکى هه‌نووکه‌یى ک�����ار دهک����هی����ن و ل����ه ک��ۆم �هڵ��ێ��ک رێکخراوى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى له شارى ک �هرک��وک پێک ه��ات��ووی��ن ،ن��اڕه‌زای��ى خۆمان ده‌رده‌ب��ڕی��ن بهرامبهر به هه‌وڵى ئازادکردنى تاوانبار (سوڵتان هاشم) و سه‌رانى دى رژێمى س �ه‌دام ،که له‌سه‌ر
دۆسیه‌ى ئه‌نفال بڕیارى له سێداردانیان له دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراق بۆ ده‌رچووه. ده‌شڵێن :ههر هه‌وڵێک بۆ ئازادکردنى ئهو تاوانبارانه به پێشێلکردنى سه‌روه‌رى یاساى داده‌نێین و سه‌رکه‌وتنى ئهو هه‌وڵه نا دروسته سه‌روه‌رى یاسا و دادگاکانى عێراق دهخاته ژێر پرسیاره‌وه ،ئهمه جگه ل �ه‌وه‌ى ک��ارى ل�هو چهشنه ده‌رئه‌نجامى خ��راپ��ى لێده‌که‌وێته‌وه ب��ۆ پێکه‌وه‌ژیانى ن��ێ��وان ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک��ان ل�ه ع��ێ��راق��دا و رێگه خۆشکه‌ر دهبێت بۆ هه‌ڵگیرسانى شه‌ڕى تایفى له عێراقدا.
قایمقامى سلێمانى :به‌نزینخان ه ئه‌هلییه‌کان هۆکارى گرانبوونى به‌نزینن سلێمانى کارزان تاریق
به‌رزبوونه‌وه‌ى نرخى به‌نزین بوه‌ته‌هۆى ناڕه‌زایى هاواڵتیان و قایمقامى سلێمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت، هه‌وڵى زیادکردنى دابه‌شکردنى رێژه‌ى به‌نزین ده‌ده‌ن بۆ فشار خستنه‌سه‌ر به‌نزینخانه ئه‌هلییه‌کان و که‌مکرنه‌وه‌ى نرخه‌کان، ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو، هۆکارى کێشه‌که به‌نزینخان ه
ئه‌هلییه‌کانن. زانا حه‌مه ساڵح ،قایمقامى سلێمانى ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :هۆکارى گرانبونى نرخى به‌نزین به‌نزینخانه ئه‌هلیه‌کانن، س���هب���ارهت ب����ه‌وه‌ى ک��ه پ��هی��وه‌ن��دى ب ه حکومه‌ته‌وه ههیه و داب �هش دهکرێت، ن��رخ��هک��هى وهک خ��ۆی �ه‌ت��ى و هیچ گ��ۆڕان��ک��اری�هک��ى ب �هس �هردا ن�ه‌ه��ات��ووه، به‌نزینى بازرگانیش له ده‌ره‌وه‌ى واڵت دێ����ت ،دی����اره ئ���هوهش���ى ئ���هو ب�هن��زی��ن� ه بازرگانیه‌ى گران ک��ردوه په‌یوه‌ندى ب ه ب��ۆرس �هى ع��ال�هم��ی�هوه ه �هی �ه ،ک �ه ئهو بۆرسه‌یه به‌رزده‌بێته‌وه دیاره ئهو نرخه‌ش زیاد دهبێت.
وتیشى :له هه‌وڵداین بۆئه‌وه‌ى زیاترین رێژه‌ى به‌نزین دابه‌ش بکهین بۆ ئه‌وه‌ى ن��رخ��ى ب �هن��زی��ن��ى ت��ی��ج��ارى داب���ه‌زێ���ت، ه�ه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن لهم هه‌فته‌یه‌دا پسوڵه‌ى زیاتر دابه‌ش بکهین بۆ ئه‌وه‌ى که‌متر خ �هڵ��ک ب��چ��ێ��ت ب��ه الى به‌نزینخان ه بازرگانییه‌کاندا. ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :کاتێک هه‌ستمان به گرانى نرخ کردوه له‌الیه‌ن به‌نزینخان ه ئه‌هلییه‌کانه‌وه که له ده‌ره‌وه ده‌یهێنن، کۆبونه‌وه‌مان لهگهڵ خاوه‌ن به‌نزینخان ه ئه‌هلییه‌کان ک��ردووه و داوام��ان کردوه ک �ه نرخێکى ک�هم��ى بخرێته‌سه‌ر بۆ هاواڵتیان.
«هه‌ڕه‌شه‌ی کوشتن له گه‌نجێکى مه‌سیحى دهکرێت» تایبه‌ت
چه‌تر له رێگه‌ی ژماره‌یه‌کی نه‌ناسراوه‌وه هه‌ڕه‌شه‌ی کوشتن له گه‌نجێک دهکرێت، که ماوه‌ی چه‌ند ساڵێکه ئایینی خۆی له ئیسالمه‌وه گۆڕیوه بۆ مه‌سیحی ،به پێی وته‌ی ئهو گهنجه له ته‌له‌فۆنه‌که‌دا پێیوتراوه دهبێت بگهڕێتهوه سهر رێگه‌ی ئیسالم و له راگه‌یاندنه‌کانیشدا ئهو پاشگه‌زبوونه‌وه‌یه‌ی به ئاشکرا
ئ �هوان کۆمه‌ڵێکن ،له ته‌له‌فۆنه‌که‌شدا باڵوبکاته‌وه. دیار به‌کر ئه‌مین ،ئهو گه‌نجه‌ى هه‌ڕه‌شه‌ى پێیان وتووه دوو رێگه‌ی له به‌رده‌مدایه، لێکراوه ،لهوبارهیهوه به (چه‌تر)ى وت :ئه‌وانیش «گ �ه‌ڕان �هوه بۆ ن��او ئیسالم و «پێشتر چه‌ند کورته‌نامه‌یه‌کی هه‌ڕه‌شه په‌شیمان ب��وون�هوهی له مه‌سیحییه‌ت»، ئ��ام��ێ��زم ب��ۆ ه���ات ،ب���ه‌اڵم ل �هب �ه‌رئ �هوهی یاخود هه‌رکاتێک دهستیان پێی بگات ژماره‌که‌م نه‌ده‌ناسی ،پشتگوێم خست ،ئ���ه‌وا رووب�����هڕووی س���زای «م �ه‌رگ��ی» ب�����ه‌اڵم ل���ه ش�����ه‌وی ( )2011/7/24دهکهنهوه. ته‌له‌فۆنێکم بۆ کرا ،که وه‌اڵمم دایه‌وه ،ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو :بۆ به‌یانی ئهو رۆژه که‌سێک به توڕه‌ییه‌وه قسه‌ی لهگهڵ چ��ووه ل�ه بنکه‌ی پۆلیسی به‌ختیاری کردم دوای چه‌ند قسهیهکی توند ،پێیوتم سکااڵی یاسایی تۆمارکردووه ،به‌اڵم تا داوات لێده‌که‌ین بگه‌ڕێیته‌وه سهر رێگه‌ی ئێستا هیچ ئه‌نجامێک دیار نییه. (چ �ه‌ت��ر) چه‌ند ج��ارێ��ک پ�هی��وه‌ن��دی به ئیسالم». وتیشى :ئهو که‌سه که قسه‌ی له‌گ هڵ بنکه‌ی پۆلیسی به‌ختیاری و به‌شی ک����ردووه ب �ه ن���اوی «ئ��ێ��م��ه»وه قسه‌ی راگه‌یاندنی پۆلیسی گشتیی و چه‌ند ک����ردووه ،ئ �هم �هش م��ان��ای ئ �هوهی �ه ک ه مه‌الیه‌کیشه‌وه کرد ،به‌اڵم لێدوانیان نه‌دا.
«دواى ( )12ساڵ ب ه روونى ده‌رکه‌وت کێشه‌ک ه ب ه بێ ئۆجه‌الن چاره‌سه‌ر نابێت» چه‌تر ئاژانسه‌کان
کۆما جڤاکێن کوردستان (که‌جه‌که) له راگه‌یاندنێکى نوێدا ده‌ڵێت« :ماوه‌ى ()12 ساڵه رێبه‌رمان (ئۆجه‌الن) له زیندانى تاکه‌که‌سى ئیمراڵییه و روداوه‌کانى ئهم ( )12ساڵه‌ش به روونى نیشانیدا که هه‌تا هه‌لومه‌رجى رێبه‌رمان باش نه‌کرێت ،ئهوا چاره‌سه‌رى کێشه‌کان نایاته ئاراوه».
(ک���ه‌ج���هک���ه) ده‌ڵ����ێ����ت« :م�����اوه‌ی ( )12ساڵه رێبه‌رمان له ئیمراڵییه و رووداوه‌ک��ان��ی ئ�هم ( )12ساڵه‌ی دوای���ی ج��ارێ��ک��ی دی��ک�ه ب �ه روون��ی و ئاشکرا نیشانی دهدا ک�ه هه‌تا رێبه‌رایه‌تیمان به ئ��ازادی جموجوڵ نه‌کات ،چ��اره‌س�ه‌ری نایاته ئ��اراوه، ب��ۆئ�هوهش پێویسته ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا ب�ه شێوازێکی ئاشکرا رایگه‌یه‌نێ ک���ه ل���ه ب��اب��ه‌ت��ی دۆزی ک����ورددا واز ل��ه ت��ون��دوت��ی��ژی و ن��ک��ۆڵ��ی و له‌ناوبردن بێنێت ،ه�هروهه��ا پێویسته ل �ه‌پ��ێ��ن��او چ���اره‌س���ه‌ری���دا ده‌رف���ه‌ت���ی هه‌ڵسوکه‌وتکردنی ئازاد و ته‌ندروستی
و ئ��اس��ای��ش ب��ۆ رێ��ب�ه‌رات��ی��م��ان دابین بکات ،ئهگهر نا به به‌پێچه‌وانه‌وه، ته‌ڤگه‌ر و گه‌له‌که‌مان به هیچ لێدوان و شتێکى دیکه رازی نابێت». ئهم لێدوانه‌ى(که‌جه‌که) دواى ئهوه دێ����ت ،ک���ه ئ���ۆج���ه‌الن ل���ه ک��ۆت��ای��ى م��ان��گ��ى راب�����ردوو رای��گ �هی��ان��د ،ئ�هو ئیتر خۆى ده‌کێشێته‌وه و ناوبژیوانى ناکات له‌نێوان ده‌وڵه‌ت و په‌که‌که‌دا، تا ئه‌وکاته‌ى بارودۆخى له زیندانى ئیمراڵى چاک نه‌کرێت .که‌جه‌که‌ش باسى لهوه ک��ردووه ،ئیتر قۆناغێکى نوێ ده‌ستپێده‌که‌ن و ههر شتێک بێته ئاراوه (ئاکه‌په) لێى به‌رپرسیاره.
ره‌مه‌زان دهبێت ه بازاڕى قورئان سلێمانى چێنه‌ر یاسین
په‌رتوک فرۆشێک ل ه به‌رده‌رکى سه‌راى سلێمانى باس لهو ه ده‌کات ،ل ه مانگى ره‌مه‌زاندا خه‌ڵک زیاتر رویانکردوه‌ته‌و ه کڕینى قورئان و هه‌ندێکیان بۆ
خێریان ه و هه‌ندێکیشیان له‌ناو مزگه‌وته‌کان دایده‌نێن.
م���ح���هم���ه‌د ژی������ار ،ک���ه پ���هرت���وک فرۆشێکى به‌رده‌رکى س�ه‌راى شارى سلێمانییه ،به (چه‌تر)ى وت :لهگهڵ هاتنى مانگى پ��ی��رۆزى ره‌م �ه‌زان��دا زۆرب���هى خ��وێ��ن�هران رووی��ان��ک��ردوه‌ت�ه کڕینى قورئان.
وتیشى :ئه‌وانه‌ى که په‌رتوکى قورئان دهک���ڕن ،هه‌ندێکیان ب��ۆ خێریانه و هه‌ندێکیشیان له‌ناو مزگه‌وته‌کان دایده‌نێن ،هه‌ندێکیشیان بۆ خوێندنه‌وه ده‌یکڕن. ئه‌وه‌شى وت :به‌هۆى گه‌رما و مانگى ره‌م��ه‌زان��هوه خوێنه‌رى پ�هرت��وک به گشتى زۆر که‌مى کردووه.
nسزانه‌دانی تاوانبارانی ئه‌نفال خه‌ڵک توڕ ه ده‌کات
«هێشتا ههندێک ل ه تاوانبارانى
سوتاندنى (نالیا) ده‌ستگیر نه‌کراون» چه‌تر فه‌رهاد ئه‌حمه‌د
بریکارى کۆمپانیاى نالیا و که‌ناڵى ( )nrtئاماژه بهو ه ده‌کات ،که دوو سکااڵیان له دادگا تۆمار کردووه، یه‌کێکیان بۆ دۆزینه‌وه‌ى تاوانباران و ئه‌ویتریشیان بۆ قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى مادى که‌ناڵه‌که‌یان. رێباز مه‌حمود ،بریکارى که‌ناڵى نالیا ل ه لێدوانێکدا تایبه‌ت به ( چه‌تر) رایگه‌یاند: دوو داوای����ان ت��ۆم��ار ک����ردووه یه‌کێکان ل� ه دادگ���اى لێکۆڵینهوه ب��ۆ دۆزی��ن �ه‌وه‌ى تاوانباران ،دووه‌میشیان له دادگاى به‌رایى له‌سه‌ر سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌تى هه‌رێمى
کوردستان تۆمار ک��ردووه ،به مه‌به‌ستى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى مادى که‌ناڵه‌ک ه له‌سه‌ر بنه‌ماى بڕیارى ( )17خاڵیه‌که‌ى په‌رله‌مان، ک ه داواى قه‌ره‌بووى مادیان کردووه. ئه‌وه‌شى وت« :ژماره‌یه‌ک ناوى تۆمه‌تبار ل �ه دادگ���ا ه�هی�ه ب��ۆ ده‌ستگیرکردنیان ههندێک ل �هوان �هش خ��ۆی��ان ش��اردوه‌ت �هوه و ئێستا دادگا ب ه دووایاندا ده‌گه‌ڕێت و دادگ��ا کۆمه‌ڵێک لێپێچینه‌وه‌ى یاسایى کردووه ،له‌به‌ر سه‌المه‌تى لێکۆڵینه‌وه‌کان ناتوانم بیانڵێم». وت��ی��ش��ى :ه���ۆک���ارى ئ��اش��ک��را ن�هک��ردن��ى تاوانبارانى ئهو رووداوه بۆ ته‌واونه‌بوونى لێکۆڵینه‌وه‌کان ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ،چونک ه هێشتا ههندێک له تاوانبارانیش ده‌ستگیر ن�هک��راون ،ههر کاتێک دادگ��ا گه‌یشت ه قۆناغى کۆتایى ،ئ �ه‌وا بۆ رای گشتى ئاشکراى دهکهن.
مه‌ال کامه‌ران داوایه‌کى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ره‌تده‌کاته‌وه
سلێمانى زانکۆ سه‌ردار
مه‌ال کامه‌ران خواره‌حم، وتاربێژى مزگه‌وتى (فه‌ره‌ج ئاوا) باس لهوه ده‌کات ،ئهو داوایه‌کى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ره‌تکردوه‌ته‌وه ،که داوایان لێکردوه له‌سه‌ر لیستى کۆمه‌ڵ خۆى بۆ هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان بپاڵێوێت. مه‌ال کامه‌ران هه‌واڵه‌که‌ى بۆ (چه‌تر) پشتڕاست کردوه و وتى :چه‌ند رۆژێک له‌مه‌وبه‌ر ناوچه‌ى سه‌یدسادقى کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان ،به ره‌سمى داوایان لێکردم که له‌سه‌ر ئاستى شاره‌زوور خۆم هه‌ڵبژێرم ،به‌اڵم له ئێستادا ئاماده‌یم تێدا نییه». سهبارهت به هۆکارى ره‌تکردنه‌وه‌که‌ش، وتى« :رهنگه الى زۆرێک له هاواڵتیان وا بکه‌وێته‌وه که ئهو وتار و لێدوانانه‌ى خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات بۆ م �ه‌رام��ى به‌ده‌ستهێنانى پ��ۆس��ت و پله بێت ،پێشموانیه که‌سێک ئهگهر بیه‌وێت خزمه‌ت بکات و له توانایدا بێت له‌سایه‌ى
ئهم حکومه‌تى هه‌رێمه‌دا و ئهو هه‌ژمون ه ح��زب��ی �هى پ��ارت��ى و ی�هک��ێ��ت��ى بتوانێت خزمه‌ت بکات ،له‌به‌رئه‌وه منیش ناتوانم که‌سایه‌تى خۆم بخه‌مه ژێر کۆمه‌ڵێک پرسیارى ناته‌ندروسته‌وه». راشیگه‌یاند :که پێى خۆشه کاتێک بیر له شتێکى وه‌ها بکاتهوه که ته‌مه‌نى گه‌یشتبێته ( )40ساڵ و له‌گ هڵ ئهوهشدا وهک ک�هس��ای�ه‌ت��ی�هک ل �هس �هر ئاستى سلێمانى خۆى کاندید بکات نه‌ک به لیستى حیزبى.
«نزیکبوونهوهى عێراقی هو ده‌وڵه‌تى یاسا ل ه به‌رژه‌وه‌ندى کورده» چه‌تر
کاو‌ه حسێن
شێخ فاتیح داراغایى ئه‌ندامى ئیئتیالفى فراکسیۆن ه کوردستانییه‌کان رایگه‌یاند، ده‌ستپێشخه‌رییه‌که‌ى (جه‌الل تاڵه‌بانى) سه‌رۆک کۆمارى عێراق ته‌واوکه‌رى ده‌ستپێشخه‌رییه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان هو رێکه‌وتنى ههموو الیه‌نه‌کان له‌سه‌ر ئهو ده‌ستپێشخه‌ریی ه ده‌بێته‌هۆى جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کانى کورد.
داراغ��ای��ى به رۆژن��ام�هی (چ�ه‌ت��ر)ى وت: ئهگهر ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى بۆ سیاسهت ه ستراتیژییه‌کان بڕواته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه، ئهوا خاڵه‌کانى دیکه‌ى ده‌ستپێشخه‌رییه‌ک ه ده‌ڕوات���ه ب��وارى جێبه‌جێکردنه‌وه ،وتیشى: «ئهگهر لیسته‌کانى عێراقییه و ده‌وڵه‌تى یاسا به‌پێى ده‌ستپێشخه‌رییه‌ک‌ه رێکبکه‌ون ،ل ه به‌رژه‌وه‌ندى کوردایه ،چونکه ته‌نگه‌شه‌کان ی بووهته هۆى وه‌ستانى جێبه‌جێکردنى ماده (.»)140 ئ��هن��دام��هک��هى ئ��ی��ت��ی�لاف��ى ف��راک��س��ی��ۆن� ه ک��وردس��ت��ان��ی��ی �هک��ان ب��اس��ى ل �هوهش��ک��رد، ئ �هو بنه‌مایانه‌ى رێکه‌وتنه‌که‌ى له‌سه‌ر بونیاد ن��راوه ،ئهگهر له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایان ه الیه‌نه‌کان رێکبکه‌ون ئ�ه‌وا له به‌رژه‌وه‌نى کورددایه.
بڕیاری گرتن بۆ زیاتر ل ه ( )200که‌س له تۆمه‌تبارانی خۆپیشاندانه‌کان ده‌رچوو ه
بارزانی ده‌یسه‌لمێنێت «بڕیارى سیاسى له‌پێش بڕیارى یاساییه‌وه‌یه» ئاماده‌کار هانا ئازاد
بڕیاری بارزانی بۆ ده‌ستگیرکردنی داواکراوانی دادگا به بڕوای چاودێرانی سیاسی سه‌لمێنه‌ری ئهوهیه که یاسا سه‌روه‌ر نیه ،هاوکات ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی پێیوایه «ئهگهر ئه‌وه‌ش نه‌بووایه یاسا داواى کردون و هه‌رده‌بوایه بدرێن به‌دادگا» به وته‌ی بریکاری وه‌زیری ناوخۆش زیاتر له ( )200که‌س بڕیاری ده‌ستگیر کردنیان بۆ ده‌رچووه.
دواى ئ�������ه‌وه‌ى م���هس���ع���ود ب����ارزان����ى س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان له رۆژى ( )2011/7/2له نامه‌یه‌کیدا ک���ه ئ���اراس���ت���هى وه‌زی������رى ن���اوخ���ۆ و وه‌زی��رى پێشمه‌رگه‌ى ک��رد داوای��ک��ردوه ئه‌وکه‌سانه راده‌ستى دادگا بکرێن که داواکراون و بۆ هیچ که‌س و الیه‌نێک نیه داڵ��ده‌ی��ان ب���دات ،ب��ه‌اڵم ت��ا ئێستا زیاتر له مانگێکه ئهو نامه‌یه له الیه‌ن سه‌رۆکی هه‌رێمه‌وه ئاراسته ک��راوه و هیچ که‌سێک ن���ه‌دراوه‌ت���ه دادگ���ا و به‌پێى زانیاریه‌کانیش بهشێک له‌وانه‌ى له‌دادگا داواک��راون له ده‌ره‌وه‌ى واڵتن، ب�ه‌اڵم بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم به هیچ شێوه‌یه‌ک باسى لهوانه نهکردوه. نازانین به چ مه‌به‌ستێک ده‌رچووه ئ��هو ب��ڕی��اره‌ی س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م که ده‌رچ���ووه ئ�هوان�هش ده‌گ��رێ��ت�هوه که له خۆپیشاندانه‌کانی (17ی ش��وب��ات) خ �هڵ��ک��ی��ان ک��وش��ت��ووه و ی���ان ب��ون�ه‌ت�ه هۆی کوشتنی خه‌ڵکی .ئه‌ندامێکى س��هرک��ردای��ه‌ت��ى ی�هک��ێ��ت��ى نیشتمانى
کوردستانیش ،پێیوایه دهب��وو ل�ه نێو ئ �هو ن��ام �هی �ه‌دا ب��اس��ى ئ �هو که‌سانه‌ش بکرایه که له ده‌ره‌وه‌ى واڵتن و بڕیارى ده‌ستگیرکردنیان له‌سه‌ره. ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتی «ئهو بڕیاره تایبه‌ت نیه به که‌سێک، بۆیه ئهگهر ئه‌وه‌ش نه‌بووایه یاسا داواى ک��ردون و هه‌رده‌بوایه بدرێن به دادگا ئه‌وانه‌ى داواکراون ،ئینجا ئهو بڕیاره‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ جه‌خت کردنه‌وه‌یه یان چى؟». ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه ،نازانن به چ مه‌به‌ستێک مه‌سعود بارزانى ئهو ب��ڕی��اره‌ى دهرک����ردوه .ل�ه‌الی�هک��ى ت��رهوه سه‌رچاوه‌یه‌کى نێو یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان که نه‌یویست ناوی ئاشکرا بکرێت به (چه‌تر)ى راگه‌یاند ،یه‌کێتى زۆر ئ��اگ��ادارى ئ�هو ب��ڕی��اره‌ى مه‌سعود بارزانى نیه و ته‌نها بڕیارێکى لۆکاڵیه، ب��ۆی�ه پێویست ن��اک��ات ئ��ه‌وه‌ن��ده باس بکرێت. ئهو سه‌رچاوه‌یه‌ى نێو یه‌کێتى جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه ،به‌پێى یاسا ئهو کهسانه داواک�������راون ،ب��ۆی �ه پ��ێ��وی��س��ت ن��اک��ات مه‌سعود بارزانى بڕیارى یاسایى بکات به بڕیارى سیاسى. بڕیاره‌که سه‌روه‌رى یاسا پێشێل ده‌کات به بڕواى چاودێرێکی سیاسى ئهگهر س �ه‌روه‌رى یاسا له هه‌رێمى کوردستان ههبوایه مه‌سعود ب��ارزان��ى نه‌یده‌توانى بڕیارێکى لهو شێوهیه ده‌ربکات ،چونکه ئهمه یاسا ب��ڕی��ارى ده‌ستگیرکردنی داون. عه‌لى ک�ه‌ری��م ،یاساناس و چاودێری سیاسی ،بۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ى «تائێستا له هه‌رێمى کوردستان یاسا الستیکییه و دهس��ه‌اڵت��داره‌ک��ان به‌که‌یفى خۆیان
رای��دهک��ێ��ش��ن ،ب��ۆی �ه زۆر ب��ه که‌مى ده‌بینرێت به‌رپرسێک له هه‌رێم بدرێت به دادگا». ئ �هو چ��اودێ��ره سیاسیه وتیشى «ئ�هو بڕیاره چ گرنگیه‌کى ههیه له‌کاتێکدا تا ئه‌مڕۆ پێشێلکارى و ن��اڕه‌زای��ی له الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه به‌رده‌وامه بهرامبهر ئهو که‌سانه‌ى ته‌قه‌یان له خۆپیشانده‌ران کرد». ع�ه‌ل��ى ک �ه‌ری��م ،ئ��ام��اژه‌ى ب�هوهش��ک��رد، ئ��هو ب��ڕی��اره‌ى س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ئ �هوه ده‌سه‌لمێنێته‌وه ک �ه تائێستا ب��ڕی��ارى سیاسى له پێش بڕیارى یاساییه‌وه‌یه، ده‌سه‌اڵت بڕیار له شته‌کان ده‌دات. ته‌قه‌که‌ره‌کان نادرێنه دادگا ب �ه گ��وێ��ره‌ی زان��ی��اری�هک��ان��ی (چ�ه‌ت��ر) ئه‌وانه‌ی تۆمه‌تبارن به ته‌قه‌کردن له رۆژه‌کانی (17و 19و 25ی شوبات) و رۆژان���ی دوای���ی به‌شێکی زۆری���ان ل���ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت����ن و ئ�����هوهی که دادگ��ا داوای ک��ردوه ته‌نها (عه‌مید ئاسۆی شێخ نوری) چووه‌ته به‌رده‌می دادگ��ا ،به‌اڵم ههندێک زانیاری باس ل �هوه دهک �هن که (هیوا ئه‌حمه‌د) که فه‌رمانی ده‌ستگیرکردنی ده‌رچ��ووه و له الیه‌ن پارتییه‌وه ره‌وانه‌ی هه‌ولێر کرا و ئێستا له ده‌ره‌وه‌ی واڵته ،به‌گوێره‌ی وت���هی پێشتری ب �هرپ��رس��ان��ی پ��ارت��ی پێناچێت پارتی ئاماده‌بێت که په‌یوه‌ست بێت به بڕیاره‌که‌ی سه‌رۆکی هه‌رێمه‌وه، چونکه له میانى دیمانه‌یه‌کى پێشووى لهگهڵ (چه‌تر) شێخ ئه‌دهه‌م بارزانى ئ�هن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى دیموکراتی کوردستان ،بڕواى خۆى له‌وه‌نیشاندا تا «ئاژاوه‌چییه‌کان» که مه‌به‌ست لێى ئه‌وانه‌ن خۆپیشاندانیان رێ��ک��خ��س��ت ن���ه‌درێ���ن���ه دادگ������ا ئ���هوه ته‌قه‌که‌ره‌کان نادرێنه دادگا.
n
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 68 دووشه‌ممه 2711/5/17 - 2011/8/8
3
ئایا سه‌رکردایه‌تی حزبه‌که‌ی گوێ بۆ بڕیاره‌که‌ی بارزانی ده‌گرێت؟ فۆتۆ :ئینته‌رنێت
له دواى بڕیاره‌که‌ى مه‌سعود بارزانى به‌دادگا که داواکراون و یه‌که‌مجاریش رایده‌گه‌یه‌نێت له تۆمه‌تباره‌کانی کاتی خۆپیشاندانه‌کان زیاتر له ( )200که‌س سه‌رۆکى هه‌رێم ،که ماوه‌ى دوو هه‌فته‌یه سه‌رۆکى هه‌رێم داوا ده‌کات». چهندین کادیر و ئه‌ندامى مه‌کته‌بى ج�ه‌ع��ف�هر ئ��ی��ب��راه��ی��م ،ب����ڕواى خۆیشى فه‌رمانی ده‌ستگیرکردنیان ههیه فایه‌ق سیاسى پارتى لێدوانه‌که‌ى شێخ ئه‌دهه‌م ن��ی��ش��ان��دا پ��ارت��ى ئ �ه‌وک �هس��ان �ه ده‌دات تۆفیق ،بریکاری وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ له بارزانیان دووب��اره‌ک��ردوه‌ت �هوه جهختیان به‌دادگا که داواک���راون و ئه‌وانه‌یشى هه‌ولێر به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «ئێستا ل�هوه ک��ردوه‌ت�هوه تا «ئاژاوه‌چیه‌کان» چ��ون�ه‌ت�ه ده‌ره‌وه‌ى واڵت ئ���هوه دهبێت فه‌رمانی ده‌ستگیرکردن بۆ ئهو کهسانه نه‌درێنه دادگ��ا ته‌قه‌که‌ره‌کان نادرێنه بگهڕێنهوه ئه‌گینا له رێگه‌ى پۆلیسى ده‌رچووه و ههموو پۆلیس و هێزه‌کانی ن��اوخ��ۆش��ی ل��ێ ئ��اگ��ادار ک��راوه‌ت �هوه« ئینته‌ر پۆله‌وه ده‌ستگیر ده‌کرێن. دادگا. ه �هر ل �هم��ب��اره‌ی �هوه جه‌عفه‌ر ئیبراهیم ئه‌ندامه‌که‌ى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى ناوبراو له قسه‌کانیدا باسی لهوه کرد ئیمنکى ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ک که «ئهو ناوانه‌ی هاتوون بۆ وه‌زاره‌تی پ��ارت��ى و وت �هب��ێ��ژی ئ���هو ح��زب��ه ،بۆ نابێت هیچ الیه‌نێک ئهو کهسانه داڵده ناوخۆ زیاتر له ( )200ناون» و داوایان له‌سه‌ر و تۆمه‌تبارن به‌وه‌ی که دهستیان (چ���ه‌ت���ر) وت����ى «س����ه‌رۆک����ى ه �ه‌رێ��م بدات. ده‌مێکه ههوڵیداوه ئهو کهسانه بدرێن ه���هر ل �هم��ب��اره‌ی �هوه وه‌زاره‌ت�����ی ن��اوخ��ۆ ههبووه له رشتنی خوێنی خه‌ڵکدا.
به‌رپرسان به‌ئاره‌زوی خۆیان قس ه بۆ راگه‌یاندنه‌کان دهکهن په‌رله‌مانتارێک :پێویست ه هه‌رزانیارییه‌ک په‌یوه‌ندی پێیانه‌و ه ههبێت بیده‌ن به‌رۆژنامه‌نوسان ئاماده‌کار کارزان تاریق به‌رپرسانی حکومی و حزبی خۆیان ده‌دزنه‌وه له رۆژنامه‌نوسان و سه‌ره‌ڕای ئهوهی که به ناو وته‌بێژ له زۆربه‌ی ده‌زگا حزبی و حکومیه‌کاندا ههیه، به‌اڵم ههمیشه خۆیان له رۆژنامه‌نوسان ده‌دزنه‌وه، رۆژنامه‌نوسێکیش پێیوایه جیاوازی دهکرێت له‌نێوان میدیاکاراندا و به‌رپرسێکی پارتیش نایشارێتهوه که ههندێک میدیاکار هه‌ڵه‌ی نزیکه‌کانی خۆی چاک ده‌کات.
ی�هک��ێ��ت��ی و پ��ارت��ی و ح��ک��وم �ه‌ت و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم به ئاسانی وه‌اڵمی رۆژنامه‌نوسان ناده‌نه‌وه و له کاتێکدا هه‌ریه‌که‌یان که‌سێکی دی��اری��ک��ردوه ب��ۆ ئ���هوهی وه‌اڵم���ی راگ�هی��ان��دن�هک��ان بداته‌وه .رۆژنامه‌نوسێکیش هۆکارى وه‌اڵم ن �ه‌دان �ه‌وه‌ى به‌رپرسانی بۆ ئهوه گه‌ڕانده‌وه که ئهو زانیارییه‌ى ده‌یدات دهبێت به ماڵ به‌سه‌ر به‌رپرسه‌که‌وه، به باوه‌ڕی ئهو رۆژنامه‌نوسه ئه‌مه‌ش رووب�����ه‌ڕوى لێپێچینه‌وه‌یان دهک���ات. ج��ی��ه��اد ج�����ه‌الل ،رۆژن���ام���هن���وس له رۆژنامه‌ى هاواڵتى وتی «ههندێک جار په‌یوه‌ندى به به‌رپرسێکه‌وه ده‌که‌ى سهبارهت به کێشه‌یه‌ک که که‌م تا زۆر پ�هی��وه‌ن��دى ب �هو کێشه‌یه‌‌وه ههیه یان خۆى سه‌رچاوه‌ى کێشه‌که‌یه وه‌اڵم ن��ادات �هوه ،ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ى وا پیشان ب��دات ئهو کێشهیه په‌یوه‌ندى به‌وه‌وه نیه» به
بڕوای ئهو رۆژنامه‌نوسه به‌رپرسه‌کان له ترسى ده‌سه‌اڵت و به رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆیان که نایانه‌وێت له ده‌ستی بده‌ن لێدوان ناده‌ن ئهو باس له‌وه‌ش ده‌کات «به‌زۆرى ئهم کێشانه‌ش رۆژنامه‌نوسه س��ه‌رب��هخ��ۆک��ان ده‌گ���رێ���ت���هوه» .ئ �هو رۆژن��ام�هن��وس�هی ه��اواڵت��ی هۆکاری بنگه‌یی ئهو کێشه‌یه‌شی بۆ نه‌بونی یاسای پێدانی زان��ی��اری گ�ه‌ڕان��ده‌وه، چ��ون��ک �ه ئ���هو ی��اس��ای �ه چ���اره‌س���ه‌ری بهشێک له کێشه‌کانی رۆژنامه‌کان ده‌کات. ل��ه م����اوه‌ی راب������ردوودا (چ���ه‌ت���ر) به نوسراوی فه‌رمی داوای له (عیماد ئه‌حمه‌د و ک��ۆس��رهت ره‌س��وڵ و مه‌ال به‌ختیار) ئه‌ندامانی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان کرد تا دیداریان لهگهڵ ئه‌نجام بدات ،به‌اڵم له دوای مانگێک لێپرسراوی ده‌سته‌ی کارگێڕی یه‌کێتی (مه‌ال به‌ختیار) به نوسراوێک وه‌اڵمی دایه‌وه که ئاماده نیه دی���داری رۆژن��ام �هوان��ی بکات. ب�ه‌اڵم عیماد ئه‌حمه‌د هه‌رچه‌نده دوو جار نوسراوی بۆ چووه‌ته ماڵه‌که‌ی خۆی و باره‌گای مه‌کته‌بی سیاسی تا ئێستا هیچ وه‌اڵمێکی نهبووه جگه ل���هوهی ب �ه ت�ه‌ل�ه‌ف��ۆن چ�هن��د جارێک داوای دیداری لێکراوه ،به‌اڵم ناوبراو ره‌تیکردوه‌ته‌وه ،له‌مباره‌یه‌وه مسته‌فا چ����اوڕه‌ش ،ئ �هن��دام��ى س �هرک��ردای �ه‌ت��ى ی �هک��ێ��ت��ی ن��ی��ش��ت��م��ان��ی ک��وردس��ت��ان. ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،هه‌رکه‌سه و به‌رپرسه ل �ه خ���ۆى ،ن �هش��ی��ش��ارده‌وه ک �ه «خ��ۆم به‌گشتى ده‌مێکه قسه بۆ رۆژنامه ناکه‌م ،چونکه من حه‌زم بهوه نیه». ناوبراو رایگه‌یاند «له‌وانه‌یه پێشمان وترابێت که لێدوان نه‌ده‌ین».
له ماوه‌ی رابردوودا وته‌بێژی یه‌کێتی ،مه‌ده‌نى بێالیه‌ن هه‌رچه‌نده زۆربه‌یان ح��ک��وم�ه‌ت زان��ی��اری��ی�هک��ان بگه‌یه‌ننه ک���ه پ���هی���وه‌ن���دی���دار ب��ێ��ت پ��ێ��ی��هوه ب ه ئ��ازاد جوندیانی ،به‌هۆی تێکچونی سێبه‌رن رهنگه ههر قسه‌یه‌کى ده‌ست که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن و رۆژنامه‌کان رۆژنامه‌نوسانى بدات جگه له ئاستى باری ته‌ندروستیه‌وه نه‌یتوانی لێدوان بۆ بکه‌وێت بیکاته مانشێت .کاکه‌مین و رۆژن��ام�هن��وس ،ب �ه‌اڵم ئ�هم مافه له ح��زب��ای�ه‌ت��ى ،ب�هڵ��گ�هی ب��ۆ قسه‌کانی هیچ که‌ناڵێک بدات ،به‌اڵم یه‌کێتی هۆکاری ئ�هم ره‌وش�هش��ی بۆ نه‌بونی عێراق و له هه‌رێمى کوردستانیش به ب��ه ی��اس��ای��ى ژم����اره ()35ى ک��ارى که‌سێکی دیاری نه‌کرد بۆ شوێنه‌که‌ی یاسا گێڕایه‌وه و پێیوایه «تا ئێستا یاسایه‌ک رێکنه‌خراوه و ده‌سته‌به‌ر رۆژنامه‌نوسى هێنایه‌وه. و لهو ماوه‌یه‌دا بهبێ وته‌بێژ حزبه‌که‌یان ئ����هوه ن �هب��وه‌ت �ه ی��اس��ا چ���ۆن وه‌اڵم���ى نهکراوه» هۆکاره‌که‌شی گێڕایه‌وه بۆ ب�هک��ر ک �ه‌ری��م ،ئ�هن��دام��ى په‌رله‌مانى ب���ه‌ڕێ���وه‌ده‌چ���وو .ه��اوک��ات وت�هب��ێ��ژی رۆژنامه‌نوسان بدرێته‌وه که بزانرێت ئ�هوهی «یاسا وه‌کو پێویست سه‌روه‌ر کوردستان له فراکسیۆنى کوردستانى، پ���ارت���ی دی���م���وک���رات���ی ک���وردس���ت���ان ،به‌رپرس ئه‌رکى چیه و رۆژنامه‌نوسیش ن��ی�ه» .ئ �هو مامۆستایه‌ی زانکۆش ئ���هن���دام���ی ل��ی��ژن��هى راگ���هی���ان���دن و ج�ه‌ع��ف�هر ئیبراهیم زۆر ب �ه که‌می مافى چیه .هه‌رکه‌س به‌ویستى خۆى وهک ب���هرپ���رس و رۆژن��ام��هن��وس��ان رۆشنبیرى ،رایگه‌یاند «له کوردستان یاسای بهدهست هێنانى زانیارییه‌کان رۆژنامه‌ى سه‌ربه‌خۆ نیه یان حزبین یان وه‌اڵم���ی پ�هی��وه‌ن��دی�ه ن�هن��اس��راوه‌ک��ان��ی ده‌جوڵێته‌وه». ده‌دات���هوه ،بۆ وه‌رگرتنی رای ناوبراو ک��اوه مه‌حمود ،وه‌زی���ری رۆشنبیری بۆ چاره‌سه‌ری ئهو ره‌وشه به پێویست سێبه‌رن» ناوبراو جهختیکردهوه «ئێستا (چ���ه‌ت���ر) چ �هن��دی��ن��ج��ار پ��هی��وه‌ن��دی که هاوکات وته‌بێژی حکومه‌تیشه ،دهزانێت ،چونکه مافێکی ده‌ستورییه .له په‌رله‌مانى کوردستان پرۆژه یاسای پێوه‌کرد ،به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کانی وه‌اڵم زۆرک����هم ل��ێ��دوان ب��ۆ رۆژن��ام �هن��وس��ان له هه‌مانکاتدا رێکخه‌ری سه‌نته‌ری بهدهست هێنانى زانیارى خوێندنه‌وه‌ى نه‌دایه‌وه ،لهوبارهیهوه کاکه‌مین نه‌جار ،ده‌دات و ههمیشه بیانوی ئاماده‌کراوى م��ی��ت��رۆش پ��ێ��ی��وای �ه ب �ه‌پ��ێ��ى ی��اس��ای��ى ی �هک �هم��ى ب��ۆ ک����راوه و پێویسته له ئ�هن��دام��ى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى ،ه�هی�ه ب��ۆ رۆژن��ام �هن��وس��ان زۆری��ن �هی رۆژن�����ام�����هگ�����ه‌رى ل����ه ک���وردس���ت���ان ق��ۆن��اغ�هک��ان��ى داه���ات���ودا ئ���هم پ���رۆژه رایده‌گه‌یه‌نێت :هه‌رکه‌سه راوبۆچونى ک��ات��ی��ش وه‌اڵم����هک����هی ئ���هوهی���ه که دهب��ێ��ت س��ه‌رچ��اوه‌ى زان��ی��ارى ب���ه‌ڕووى یاسایه خوێندنه‌وه‌ى دووه‌مى بۆ بکرێت خ��ۆى ج��ی��اوازه و هۆکارى جیاوازیش ده‌ڵ���ێ���ت «ل����ه ک����ۆب����ون����ه‌وه‌دام دوات����ر رۆژنامه‌نوساندا کراوه بێت به بڕوای و بچێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه». ههیه بۆ وه‌اڵم نه‌دانه‌وه‌ى رۆژنامه‌نوسان په‌یوه‌ندیم پێوه‌بکه‌ره‌وه» به‌اڵم به‌وته‌ی ئ�هو رێکخه‌ره «س �ه‌رچ��اوه‌ى زانیارش سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسانیش گرنگی ه �هن��دێ��ک ل���ه ب��هرپ��رس��هک��ان ده‌ڵ��ێ��ن رۆژنامه‌نوسان دوات��ر په‌یوه‌ندییه‌کان ب �هرپ��رس �هک��ان��ى ئ���هم واڵت�����هن» ئ �هو یاسای پێدانی زان��ی��اری دهخاته روو پ��رس��ی��ارى ب��ێ��زارک �ه‌رم��ان ل��ێ��دهک �هن و وه‌اڵم ناداته‌وه ،هاوکات سه‌رۆکایه‌تی رایده‌گه‌یه‌نێت ئهگهر سه‌رچاوه‌کانى پێیانوایه «ده‌رن �ه‌چ��ون��ى ئ �هو یاسایه ه�هن��دێ��ک��ی��ش ده‌ڵ��ێ��ن ئ���هو پ��رس��ی��اران �ه ه�ه‌رێ��م��ی��ش ک�هم��ت��ری��ن ل��ێ��دوان ده‌ده‌ن زانیارى دابخرێن به‌ڕووى رۆژنامه‌نوس یه‌کێکه له کێشه سه‌ره‌کیه‌کان» شوان په‌یوه‌ندى به منهوه نیه .ئ �هو باسی بۆ راگه‌یاندنه‌کان ئ�هو لێدوانانه‌شی «ق��س�هک��ردن ل�ه م��اف و ئیمتیازاتى داودى ،جێگرى نه‌قیبى سه‌ندیکاى خۆیی کرد و ئاشکرای کرد «نه‌ک ده‌ی���ده‌ن ب��ۆ رۆژن��ام �هک��ان��ی پ��ارت��ی و رۆژن����ام����هن����وس ق��س �هی �هک��ى ب �ه‌ت��اڵ رۆژن����ام����هن����وس����ان ،ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ی ده‌بێته‌وه» .ره‌حمان غه‌ریب ،رێکخه‌ری راگه‌یاند :ده‌زگاکان دهبێت زمانحاڵیان ته‌نها رۆژنامه‌نووس ،به‌ڵکو وه‌اڵمى سێبه‌ره‌کانی ئهو حزبه‌یه. ههموو که‌س ده‌ده‌مه‌وه» .ئهو هێمای به گ��وێ��ره‌ی یاسای ژم��اره ()35ی سه‌نته‌رى میترۆ ،بۆ ماف و ئیمتیازاتى ههبێت واته که‌سێکیان ههبێت لێدوانیان به‌وه‌کرد ههر حزبێک وته‌بێژى خۆى ساڵی ()2007یش نابێت رۆژنامه‌نوس رۆژنامه‌نوسان پێیوایه :له هه‌رێمێکداین ب��ۆ ب���دات ت��ا ئێستا ل �ه ده‌زگ��اک��ان��ى ه��هی��ه ک���ه وه‌اڵم�����ى رۆژن���ام���هن���وس زان��ی��اری نه‌درێتێ .ش��ۆڕش حه‌سه‌ن ،ی���اس���ای ک�����ارى رۆژن���ام���هن���وس���ى و ئێمه‌دا ئهوه نیه .بۆیه رۆژنامه‌نوسانى ده‌داته‌وه ،ئێمه‌ش نامانه‌وێت هه‌موومان چ���اودێ���رى س��ی��اس��ى و م��ام��ۆس��ت��ای یه‌کێک له بڕگه‌کانى ئ �هو یاسایه ئێمه په‌نا ده‌به‌نه ب�هر به‌رپرسه‌کان و زان��ک��ۆی سلێمانی ،ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ی ب���اس ل��ه ف �ه‌راه �هم��ک��ردن��ى زان��ی��ارى ئه‌وانیش به‌پێى به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان وه‌اڵم لێدوان بده‌ین. ئ���هو ب��هرپ��رس��هی پ��ارت��ی ل��ه ب���اره‌ی راگه‌یاند «ئهم کێشهیه په‌یوه‌ندى به دهک���ات ب��ۆ رۆژن��ام �هن��وس��ان .ره‌حمان ده‌ده‌ن����هوه .ئ �هو ب�هرپ��رس�هی سه‌ندیکا جیاوازیکردن له‌نێوان رۆژنامه‌نوساندا مافى بهدهست هێنانى زانیارییه‌کانه‌وه غه‌ریب له قسه‌کانیدا ئاشکرای کرد نه‌یشارده‌وه «زۆرب �هى کات به بڕیار رون��ی��ک��رده‌وه :ئ�هگ�هر رۆژن��ام�هن��وس��ى ههیه ،بۆ رۆژنامه‌نوس هۆکاره‌کانى ب �ه‌ده‌س��ت نه‌هێنانى زان��ی��ارى ه��ه‌ردوو رێگه له به‌رپرسه‌کان ده‌گیرێت که س �هر ب �هو حزبه بێت ک�ه لێدوانى بۆ راگه‌یاندن بهدهست هێنانى مافێکى ج��ۆرى رۆژنامه‌نوسى ئه‌هلى و حزبى لێدوان نه‌ده‌ن» له قسه‌کانیدا داوایکرد که که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندن پێویسته ده‌درێت له‌الیه‌ن به‌رپرسێکه‌وه له‌وانه‌یه بنه‌ڕه‌تیه و له زۆربه‌ى واڵتان به یاسا گرتوه‌ته‌وه. پارێزگارى له قسه‌کانى ئهو به‌رپرس ه رێکخراوه» .ئهو مامۆستایه‌ی زانکۆ ه��اوک��ات ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانیش گ��وش��ار ب��ک �هن ت��ا ی��اس��ای پ��ێ��دان��ی بکات و ئهگهر هه‌ڵه‌یه‌کیشى ههبێت هێمای ب��ه‌وه‌ک��رد ب �ه گ��وێ��ره‌ی یاسا رای��ده‌گ�هی�هن��ێ��ت ک�ه پێویسته ههموو زانیاری له په‌رله‌مان خوێندنه‌وه‌ی بۆ ب��ۆى چ��اک دهک���ات رۆژن��ام�هک��ان��ى «پێویسته ه�هم��وو دام��وده‌زگ��اک��ان��ى ب���هرپ���رس���ێ���ک ه�����هر زان����ی����اری����هک بکرێت.
ره‌مه‌زان دهبێت ه مانگى گرانى و ره‌خنه ل ه بێ به‌رنامه‌یى حکومه‌تیش ده‌گیرێت
راپۆرته هه‌واڵ
ئابوریناسێک :زۆرجار خه‌ڵک خۆیان هۆکارى گرانبوونى شتومه‌کن
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
4
سه‌رقاڵ نه‌که‌ن به دنیاوه» ئابوریناسێکیش ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ،هۆشیارى به‌کاربردن الى خه‌ڵک نییه و زۆرجار خه‌ڵک هۆکارن بۆ به‌رزبونه‌وه‌ى نرخ. م.نیازى هه‌ورامانى ،وتاربێژى مزگه‌وتى ئیمامى عه‌لى ،له‌باره‌ى گرانبوونى نرخى شمه‌که‌وه له مانگى ره‌مه‌زاندا به (چه‌تر)ى وت :لهم واڵته‌ى ئێمه‌دا لێپرسینه‌وه و سزادان زۆر که‌مه له‌کاتێکدا داموده‌زگاکانى حکومه‌ت ده‌توانن به ره‌سمیتر لێپرسینه‌وه بکه‌ن ،بۆئه‌وه‌ى ئهو فه‌وزایه و ئهو بێسه‌ره
سلێمانى کارزان تاریق
به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى شمه‌ک و خۆراک له بازاڕدا خه‌ڵکى نیگه‌ران کردووه و مامۆستایه‌کى ئایینیش داوا له خه‌ڵک ده‌کات «خۆیان
و به‌ره‌ییه که ناوى بازاڕى ئازاد یان ره‌شه، رێگه‌ى لێبگیرێت ،ئهو که‌سانه‌شى که خۆى به موسڵمان ده‌زانێ زۆربه‌ى کات به گران شت ده‌فرۆشن. ئه‌وه‌شى وت :پێشنیارمان بۆ موسڵمانان ئ �هوهی �ه ،ک�ه ل �هم م��ان��گ�ه‌دا ک�ه مانگى لێخۆشبونه خ��ۆی��ان س �ه‌رق��اڵ ن�هک�هن به دن��ی��اوه ،چونکه ئێمه چه‌ند مانگێکى ت��رم��ان ه�هی�ه ب��ۆ گه‌یشتن ب �ه س���ه‌روه‌ت و س��ام��ان ،ب���ه‌اڵم ب���ه‌داخ���هوه ل �ه مانگى ره‌م �ه‌زان��دا هاواڵتیان به ههمان حسابى مانگه‌کانى ت��ر ه�هڵ��س��وک�هوت دهک���هن،
بۆیه داوا له هاواڵتیان ده‌که‌م که مانگى ره‌م����ه‌زان ب �ه هه‌لبزانن ب��ۆ ده‌ستکه‌وتى قیامه‌تى ،نه‌ک بۆ گه‌رمکردنى بازاڕ و ده‌ستکه‌وتى دنیایى. له‌الیه‌کى ترهوه موسا محه‌مه‌د ،ئابوریناس، ل��ه‌وب��اره‌ی��هوه وت���ى :ل �ه ک��ات��ى ئاهه‌نگ و مناسه‌بات و به تایبه‌تیش له کاتى مانگى ره‌م �ه‌زان ،نرخى خوارده‌مه‌نیه‌کان و ج��ل��وب �ه‌رگ ب��ه رێ��ژه‌ی��هک��ى ب �ه‌رچ��او ب �ه‌رزده‌ب��ێ��ت �هوه ،خ��ۆى ب�ه‌رزب��ون�هى ن��رخ له مناسه‌باته‌کان شتێکى سروشتیه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ناسروشتیه لهو نرخه چهندین قات
دهبێت ،له واڵتانى پێشکه‌وتوو چاره‌سه‌رى ئهمه ک��راوه ،ب �ه‌وه‌ى هه‌رکات ن��رخ زیاد دهبێت ئ�ه‌وا خستنه‌ڕووش زی��اد دهکرێت، به‌اڵم له واڵتى ئێمه نرخه‌کان چهندین قات زیاد ده‌کات ئهمه بووه‌ته‌هۆى دیارده‌یه‌کى ناسروشتى و کاریگه‌رى ته‌واوى کردوهته س��هر ژی��ان��ى خه‌ڵکى و ئ��هو ش��ت�هش به به‌رده‌وامى دووباره ده‌بێته‌وه. پێشیوایه :زۆرب �هى کات خه‌ڵکى خۆیان هۆکارى گرانبونى نرخى شتومه‌کن ،که خواستیان زی��اد دهبێت و شتومه‌کێکى زی��اد له پێویست دهک��ڕن ،که نه‌بوونى
هۆشیارى به‌کاربه‌ره‌کی الى خه‌ڵک. ئ���هو ئ��اب��وری��ن��اس �ه ئ���هوهش���ى خ��س��ت �ه‌ڕوو: ب��ازرگ��ان �هک��ان��ی��ش ه �هن��دێ��ک��ی��ان ب���ازاڕ ده‌ق��ۆزن �هوه و نرخه‌کان ب�ه‌رزده‌ک�هن�هوه به ئاره‌زووى خۆیان ،ره‌قابه‌یه‌کى ته‌ندروستیش نیه لێیان بپرسێته‌وه ،ههروهها حکومه‌تیش هه‌ڵنه‌ساوه له پێشوتر به شێوه‌یه‌کى ته‌واو له ره‌مه‌زاندا چاودێرى بخاته‌سه‌ر نرخه‌کان و بازاڕى هاوبه‌شى دروست نهکردوه ،ههروهها ژێ��رخ��ان و س�ه‌رخ��ان��ى ئ��اب��ورى به‌هێزمان نیه ،چونکه کوردستان کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى به‌کاربه‌ره نه‌ک به‌رهه‌مهێن.
«تۆپبارانه‌کان کاریگه‌رى خراپى له‌سه‌ر ژینگه‌ى
مه‌سیحییه‌کانى که‌رکوک ره‌خنه‌یان ههیه
ناوچه‌ک ه دهبێت»
«تاوانباران سزا نادرێن و ئازاد ده‌کرێن»
گروپى رۆژنامه‌نوسانى سنور داواى هه‌ڵوێستى «راشکاوانه» له حکومه‌تى هه‌رێم دهکهن هه‌ولێر ره‌هێل مامه‌ش رۆژى پێنجى ئهم مانگه (گروپى رۆژنامه‌نوسانى سنور) که له ()12 رۆژنامه‌نوس پێکهاتبوون، سه‌ردانى بنارى قه‌ندیلیان کرد «بۆ بینینى ره‌وشى ژیانى ئاواره‌کان» و داواش له حکومه‌تى هه‌رێم دهکهن «له زوترین کاتدا هه‌ڵوێستێکى راشکاوانه‌ى ههبێت و ئاوڕێکى جدیش له ئاواره‌کان بداته‌وه». غازی حه‌سه‌ن ،سه‌رپه‌رشتیاری گروپی رۆژن��ام �هن��وس��ان��ی س��ن��ور ،رای��گ�هی��ان��د: ب���ه م �هب �هس��ت��ی ه �هڵ��وێ��س��ت وه‌رگ���رت���ن له‌به‌رامبه‌ر ده‌ستدرێژییه‌کانی کۆماری ئیسالمی ئێران ،ئێمه وهک ژماره‌یه‌ک رۆژن��ام �هن��وس ،ب�ه پێویستمان زان��ی به
ئ �هرک��ی خ��ۆم��ان ه�هس��ت��ی��ن ،ب��ۆئ �هوهی الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان زیاتر ئ��اوڕ لهو ده‌ستدرێژیانه بده‌نه‌وه. وت���ی���ش���ى :ه����هر ل����هو س���ه‌ردان���هم���ان���دا دهم���ان���ه‌وێ کێشه و مه‌ینه‌تیه‌کانی ئاواره‌کان بگه‌یه‌نینه ب �ه‌رده‌م حکومه‌تی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ،ب��ۆئ �هوهی بتوانن چ��اره‌س �ه‌رێ��ک��ی��ان ب��ک �هن و ژی��ان��ی��ان بۆ بگه‌ڕێننه‌وه ،ئێمه دواى سه‌ردانه‌که‌شمان به‌یاننامه‌یه‌کمان دهرک���ردووه و داوام��ان کردووه ،حکومه‌تى هه‌رێم به زوترین کات هه‌ڵوێستى راشکاوانه‌ى ههبێت. له‌الیه‌کى ت���رهوه عه‌بدولواحید گوانى، ق���ای���م���ق���ام���ى چ����ۆم����ان رای���گ���هی���ان���د: تۆپبارانه‌کانی کۆماری ئیسالمی ئێران زیانێکی زۆری به خه‌ڵکی سنوره‌که و کوردستان به گشتی گهیاندووه ،ئه‌مه‌شمان بۆ وه‌فدی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق روونکردوه‌ته‌وه ،لهوانه زیانه ماده‌یه‌کان، ئهگهر باسی بکهین بۆمان دهردهکهوێت، ک �ه ئ��هم ن��اوچ �هی �ه یه‌کێکه ل �ه ناوچه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانی کوردستان ،به تایبه‌تی
لهم وه‌رزه‌دا ،به‌اڵم به‌هۆی تۆپبارانه‌کانی کۆماری ئیسالمی ئێرانهوه به‌شێکی زۆر له خه‌ڵکه‌که‌ی ناتوانن وهک پێویست سود له داهاته‌کان وه‌ربگرن ،بازاڕه‌کانی کوردستانیش لهو به‌رهه‌مانه بێ به‌شده‌بن. قایمقامى چۆمان ئ�هوهش��ی خسته‌ڕوو: جگه ل �ه زی��ان��ی م���ادى ،تۆپبارانه‌کان کاریگه‌ری له‌سه‌ر ژینگه‌ی ناوچه‌که‌ش ه��هی��ه و ک���هوت���ن���هوهی ه����هر ت��ۆپ��ێ��ک ک��اری��گ�ه‌ری زۆری ل�هس�هر پێکهاته‌ی زه‌وی و گیانله‌به‌ر و که‌شوهه‌وا دهبێت. ئهو به‌رپرسه ئاماژه‌ی به رۆڵی حکومه‌تی ع��ێ��راق��ی��ش ک���رد ل �ه ئ��ی��دان �ه ن��هک��ردن و بێ هه‌ڵوێستی بهرامبهر ره‌فتاره‌کانی کۆماری ئیسالمی ئێران و وتى :تا ئێستا حکومه‌تی فیدراڵ به شێوه‌یه‌کی فه‌رمی ئیدانه‌ی ئهو تۆپبارانه‌ی نهکردوه ،ههروهها رۆڵ����ی رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی ک��ۆم�هڵ��گ�هی مه‌ده‌نی و رۆژنامه‌نوسانی به‌رز نرخاند له ئیدانه‌کردنی ئهو تاوانانه ،پێشیوابوو ئهو جۆره هه‌ڵوێستانه کاریگه‌ری باشی دهبێت له‌سه‌ر ئارام کردنه‌وه‌ی بارودۆخه‌که.
که‌رکوک
سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی
پله‌دارێکى مه‌سیحى له شارى که‌رکوک که ئهم دواییانه چه‌ند هێرشێکى تیرۆریستى کرای ه سهر کڵێساکانیان ،ئاماژ ه بۆ ئهوه ده‌کات ،تیرۆرستان وا بیرده‌که‌نه‌وه ههموو دنیا یه‌ک ئاین و یه‌ک زمان و یه‌ک نه‌ته‌وه‌یه ،له کاتێکدا ئهم واڵت ه به مه‌سیحی و موسڵمان و کورد و تورکمان و ئاینه‌کانى ترهوه nمه‌سیحییه‌کان که‌وتونه‌ته‌به‌ر هێرشی تیرۆریستان جوانه. گشتی جێگری بان، ه ر فیان ه ست ه ئ ئه‌لخوری له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌رده‌چێت ،به‌اڵم جێبه‌جێ ش��اری که‌رکوکه ،ده‌ڵێت :تیرۆریستان ب ه و ه ئ ى ه بار ه ل رکوک ه ک ه ل کلدانی مه‌ترانی نابێ‌و دواتر ئازادان ه دێن و ده‌ڕۆن. ک���اره ناشیرینه‌کانیان مه‌به‌ستیان ته‌نها وت: تر)ى ه (چ ه ب ریان، ه س ه کرای ى هێرشانه وتیشى :تیرۆرستان وا بیر دهکهنهوه ههموو نانه‌وه‌ی فیتن ه و ئاشووبه له‌نێوان مه‌سیحی له هه‌ندێ که‌ناڵی ئاسمانی گوێبیستی دنیا یه‌ک ئاین و زمان و یه‌ک نه‌ته‌وه‌یه ،و م��وس��ڵ��م��ان��دا ،ئاینی مه‌سیحی ههموو ئ�هوه بووین ،گوایه تیرۆرستان ئهم هێرش ه ئهم بیرکردنهوهی ه هه‌ڵه‌ی ه به هیچ شێوه‌یه‌ک پێکهاته‌کانی تری وهک کورد و تورکمان نوێیه‌ی سهر کلێساکانی که‌رکوکیان بۆ نابێت .بۆ نموونه ،دارستان به ره‌نگا و رهنگی و عه‌ره‌بیشی تێدایه ،ئاینێک ه په‌یامی ئاشتی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه ئ�هن��ج��ام��داوه ،دوای ئ �هوهی دار و گوڵه‌کانی ج��وان�ه ،ئ�هم واڵت �هش ب ه له‌خۆ گرتووه. ل�ه دادگ���ا ئه‌نجامده‌رانی ته‌قینه‌وه‌که‌ی ههمان شێوه به مه‌سیحی و موسڵمان و کورد ل��� ه دووه‌م رۆژى م��ان��گ��ى ره‌م����ه‌زان����دا کلێسای (س��ی��ده ال��ن��ج��اه)ى ش��اری به‌غدا و تورکمان و ئاینه‌کانییه‌و‌ه جوانه. ئۆتۆمبێلێکى ب��ۆم��ب��ڕی��ژک��راو ل � ه ب���ه‌رده‌م ب��ڕی��اری ل �هس��ێ��داره‌داری��ان ب��ۆ ده‌رده‌چ���ێ���ت ،ئه‌وه‌شى وت :خوا ده‌توانێ گیانی مرۆڤ کلێساى (العائله المقدسه) ته‌قێنرایه‌و‌ه و ب �ه‌اڵم مه‌سیحییه‌کان بڕیاری له‌سێدارانی بکێشێت ،نه‌وه‌ک مرۆڤ بێت به ده‌مانچ ه ( )19هاواڵتى بریندار بوون و زیاتر ل ه ()20 تیرۆرستانیان ن�ه‌داوه ،به‌ڵکو له‌الیه‌ن دادگا بتکوژێت ،له مانگی ره‌مه‌زان ده‌بێ ههموو خ��ان��ووى مه‌سیحى و موسڵمانیش زیانیان و حکومه‌تی ب�ه‌غ��داد ئ �هو ب��ڕی��اره دراوه ،مرۆڤایه‌تی روو له نوێژ و چاکه و برایه‌تی پێگه‌ویشت ،ههر ههمان رۆژ دوو ئۆتۆمبێلى ت��ا ئ�هم��ڕۆش ئ �هو س��زای�ه جێبه‌جێ ن�هب��ووه ،بنێنن‌و دوور ل ه دیارده‌ی کوشتن و تۆقاندن .ترى بۆمبڕیژکراو ل ه به‌رده‌م کلێساى ئه‌نجیل ت��ا ئ��ێ��س��ت��اش چ �هن��دی��ن ت��اوان��ب��ار حوکمی س�ه‌اڵح به‌هلول ،رۆشنبیرێکی تورکمانی و مارگۆرگیس پۆچه‌ڵ کرایه‌وه.
په‌رله‌مانتارێک :چهندین سه‌ربازگه‌ى واڵتانى دراوسێ له خاکى هه‌رێمدا هه‌ن
«ئێران رێ له جوتیارانى ئێمه ده‌گرێت و به‌رهه‌مه به‌سه‌رچووه‌کانى خۆى له کوردستان ساغ دهکاتهوه» چه‌تر فه‌رهاد ئه‌حمه‌د بڕیاره ئه‌مڕۆ په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر تۆپباران کۆببێته‌وه ،په‌رله‌مانتارێکیش رایده‌گه‌ینێت ،ئهم کۆبوونه‌وه نائاساییه‌ى په‌رله‌مان له ئه‌نجامى بێده‌نگبوونى حکومه‌تى هه‌رێم و په‌رله‌مانى کوردستانه له ئاست بۆردومانکردنى ناوچه سنوریه‌کان له‌الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه. ک�����اروان س��اڵ��ح ،ئ �هن��دام��ى پ �ه‌رل �هم��ان��ى
کوردستان له‌باره‌ى کۆبوه‌نه‌که‌ى ئه‌مڕۆو‌ه به (چه‌تر)ى وت :به پێى ماده‌ى شه‌شى په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان ،هه‌رکاتێک ک��ێ��ش�هی�هک ی���ان ق�هی��ران��ێ��ک رووب����دات س�ه‌رۆک��ى پ�ه‌رل�هم��ان ،ی��ان ی �هک له‌سه‌ر چ��وارى ئه‌ندامانى په‌رله‌مان بۆیان ههیه داواى کۆبوونه‌وه‌ى نا ئاسایى بکه‌ن ،بۆ ئ�هوهی�ه په‌رله‌مان کۆمه‌ڵێک راس��پ��ارده و ب���ڕی���ار ده‌رب���ک���ات ل���هس���هر س���وت���ان و تۆپبارانکردنى گونده‌کانى کوردستان. وتیشى :ئێمه وهک لیژنه‌ى ناوخۆ ههر ل�ه س �هرهت��اوه س �ه‌ردان��ى ن��اوچ�ه تۆپباران کراوه‌کانمان کردووه و راپۆرتى خۆمان داوه به سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ،به‌اڵم به‌هۆى
گوێنه‌گرتنى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان لێمان و وه‌اڵم نه‌دانه‌وه‌مان ،واى کرد ئێمه داواى کۆبوونه‌وه‌ى نائاسایى بکهین. ئ �هوهش��ى وت :گرنگترین ئ �هو خااڵنه‌ى که باس دهکرێت له کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆدا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و په‌رله‌مان و حکومه‌تى عێراقى گوشار بخه‌نه‌سه‌ر ئێران بۆ راگرتنى تۆپبارانه‌کان و ئهگهر ئێران ب �ه‌رده‌وام بوو له تۆپباران سکااڵى یاسایى ل�ه دادگ���اى نێوده‌وڵه‌تى له‌سه‌ر تۆماربکرێت و داواى قه‌ره‌بووى مادى و مه‌عنه‌وى لێبکرێت ،ههروهها خۆپیشاندانى جه‌ماوه‌رى بکرێت ،ئێستا ئێران خه‌ریکى پشتێنه‌یه‌کى ئه‌منییه له‌سه‌ر سنور و له
ههندێک شوێن هاتوته ناو خاکى هه‌رێمه‌وه و س��ن��وره‌ک��ان��ى ب���ه‌زان���دووه ،کۆمه‌ڵێک رێگه‌ى تریش ههیه ئه‌توانین بیگرینه‌به‌ر وهک راگرتنى په‌یوه‌ندییه بازرگانیه‌کان و نه‌کڕینى کااڵ ئێرانییه‌کان. ک��اروان ساڵح ،راشیگه‌یاند :له ئێستادا پ�هی��وه‌ن��دی�هک��ان��ى ه �ه‌رێ��م ل �هگ �هڵ واڵت��ان ل�ه ئاستى حزبیدایه ن �هک حکومه‌ت، ئێستاش چهندین سه‌ربازگه‌ى ده‌وڵه‌تانى دراوسێ له خاکى هه‌رێمدا هه‌ن ،کۆمارى ئیسالمى ئێران نایه‌ڵێت جوتیاره‌کانى ئێمه به‌روبوومه‌کانیان به‌رهه‌مبێنن ،که‌چى ب �هره �هم �ه ب �هس �ه‌رچ��ووه‌ک��ان��ى خ���ۆى له کوردستان ساغ دهکاتهوه.
درێژه‌ی...به‌رپرسێکی پژاک وه‌اڵمی نوێنه‌ره‌که‌ی حکومه‌تی هه‌رێم ده‌داته‌وه س��ه‌رب��ازی ب��ۆ ن��اوچ �ه سنورییه‌کان، ئاماده‌کارییه‌کی به‌رفراوانی کردبوو، ئ���ێ���ران ب���ه ه����ۆی ک����هش و ه����ه‌وای رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئهو مه‌ترسیانه‌ی ک �ه‌وا ل�هس�هر خ��ۆی ه�هی�ه ،ب��ۆئ�هوهی هێزی خۆی بۆ دنیای ده‌ره‌وه بنوێنێ، دهس��ت��ی ک��رد ب �ه هێرشی س �ه‌رب��ازی و ت��ێ��پ�ه‌ڕان��دن��ی س��ن��ووری ب��اش��ووری کوردستان به به‌هانه‌ی پژاک ،به‌اڵم رووب����هڕووی ب�ه‌رخ��ۆدان��ی ب�ێ وێنهی گه‌ریال بووهوه و تێکشکێنرا. زیالن ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو :ئهو وتانه‌ی ن���ازم ع��وم �هر ک �ه ده‌ڵ��ێ��ت پ���ژاک له خاکی عێراقه‌وه په‌الماری ئێران ده‌دات بهجێی نابینین ،چونکه ئێمه شه‌ڕمان
ران�هگ�هی��ان��دووه که خاکی باشووری کوردستان بۆ ئهم مه‌بسته به‌کاربێنین، به ج��اران وت��راوه که ئامانجی ئێران، له‌ناوبردنی ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی کورده و به تایبه‌ت باشووری کوردستان که ئه‌مڕۆ ته‌ڤگه‌ری ئ��ازادی��خ��وازی گه‌لی کورد ده‌یپارێزێ ،ئهو قسانه‌ی ن���ازم تێڕوانینی ئ��ێ��ران خ��ۆی�ه‌ت��ى که باڵوی دهکاتهوه. ده‌ش��ڵ��ێ��ت :ئ���هو ق��س��ان �هی ت���ری ن��ازم ع��وم�هر ،که ده‌ڵێت پ��ژاک له پ��اوه، کامیاران و بۆکان خه‌ڵک ده‌کوژێ، دووره ل �ه راس��ت��ی و ه �هم��وو پالنی ره‌شکردنی ناوی پژاکه که دهکهوێته چوارچێوه‌ی شه‌ڕی دژه پژاک ،ئهوه
شایانی بزوتنه‌وه‌یه‌کى وهک پژاک نییه و ئهو کهسانهی که‌وا لهو شارانه کراونه‌ته ئامانج ،به پالنی ج��اش و به‌کرێگیراوان و به‌سیجی کۆماری ئیسالمییه‌وه بووه ،که به له‌به‌رکردنی جل و به‌رگی گه‌ریال و به رێکخستنی ئه‌وانه له‌الیه‌ن ئیتالعاته‌وه جێبه‌جێ دهکرێت ،وهک گروپی (هیوا تاب). ئ �ه‌وی��ن زی�ل�ان ل �ه وه‌اڵم����ی وت�هب��ێ��ژی حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م ل �ه ت���اران ک �ه له رۆژنامه‌ی (باس) ده‌ڵێت ،بۆ پژاک وهک بزوتنه‌وه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی یارمه‌تی ک���وردان���ی رۆژئ�����اوا ن�����ادات؟ وت��ی: پژاک پارتێکه بۆ رۆژهه‌اڵت خه‌بات دهک��ات و ئێمه له‌الیه‌نی فیکری و
ئایدیۆلۆژی بزوتنه‌وه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یین، به‌اڵم باشووری رۆژئاوای کوردستان، پ���ارت و رێ��ک��خ��راوه‌ی م �ه‌دن��ی خۆی ههیه بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی، ئهمه له حاڵێکدایه گه‌لی ئێمه لهپێناو چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی به باشی رێکخستن بوونی خۆی نیشانداوه. له باره‌ى قسه‌کانى ترى نازم عومه‌ر، نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێم له تاران ،که باسى له چه‌کدانانى پ��ژاک کردبوو هاوشێوه‌ى کۆمهڵه و دیموکرات ،ده‌ڵێت: ئێمه ئهو قسانه سهبارهت به چه‌کدانانی پژاک به قسه‌وباسی پوچی دهزانین و ئه‌نجامدانی خه‌باتی سیاسی به ته‌نها دووره له راستی ،ده‌بێ بزانین خه‌باتی
سیاسی ب�ه ب��ێ هێزێکی پاراستنی نابێت ،چونکه واڵتێک وهک ئێران به سااڵنه کێشه‌ى دیموکراسی تێدایه و تا ئێستاش هه‌نگاوێکی له‌مباره‌یه‌وه ن �هن��اوه ،ره‌وش���ی ئ��ێ��ران ل� ه ب �ه‌رچ��اوه و دۆخ���ی ئ��ۆپ��وزی��س��ی��ۆن�هک��ان��ی ت��ر ل�هو کاتهوه که دهستیان له پاراستنی ره‌وا بهر داوه ده‌زانرێت. ئه‌وین زیالن ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات، شه‌هیدانی ئهم به‌رخۆدانه هی ههموو به‌شه‌کانی کوردستانن ،بۆ ئه‌مه‌ش ده‌ت��وان��م ئ��ام��اژه ب���هوه ب��ک �هم ،ک �ه بۆ دوژمن له‌سه‌ر پرسی کورد یه‌کده‌گرن، به‌اڵم کورد له پاراستنی که‌رامه‌تی خۆی مافی یه‌کگرتنی نه‌بێت ،بۆیه
ده‌بێ دونیا ئهمه بزانێت باشترین دۆست و هاوپهیمانی ئێمه گه‌له‌که‌مانه. له کۆتایى لێدواکه‌شیدا بۆ (چه‌تر) ئ�����ام�����اژه‌ى ب����ۆ ئ������هوه ک������رد :خ��اڵ �ه هاوبه‌شه‌کانمان لهگهڵ ن�هک ته‌نها حزبه رۆژهه‌اڵتییه‌کان ،به‌ڵکو ههموو گه‌لی ک��ورد ئ�هوهی�ه ،که کوردین و ب��ۆ گه‌یشتن ب �ه ئ��ی��راده‌ی �هک��ی ئ��ازاد و دهس��ت�هب�هرک��ردن��ی مافه‌کانمان له ئاستی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا به شێوازێکی دی��م��وک��رات��ی��ک ل���ه ی���هک رێ��گ �ه‌دا تێکۆشان دهک �هی��ن ،بۆیه له‌سه‌ر ئهم بنه‌مایه ب��ۆ پێکهێنانی ب�ه‌ره‌ی�هک��ی ن�ه‌ت�هوهی��ی ل�هس�هر بنهمای ئ �هو خاڵه هاوبه‌شانه پێویسته کار بکهین.
دیدار
النه محه‌مه‌د په‌رله‌مانتاری عێراق:
تۆپبارانه‌کان بۆ حکومه‌تی عێراقییه نه‌ک بۆ پژاک و حکومه‌تی هه‌رێم دیداری
هاوژین غه‌ریب النه محه‌مه‌د سه‌ید عه‌لی حافز، ئ �هن��دام��ی ل��ی��ژن �هی ت�هن��دروس��ت��ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، له سهر لیستی پارتی دیموکراتی کوردستان ،لهم دی��داره‌ی (چه‌تر) ب��اس ل � ه متمانه لێسه‌ندنه‌وه‌ی کۆمیسیۆن ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت که ئهو به‌ڵگانه‌ی خران ه روو له‌سه‌ر کۆمیسیۆن راست نه‌بوون ،هاوکات ل ه باری تۆپبارانه‌کانیشه‌و ه ده‌ڵێت ئ�هو ه بۆ حکومه‌تی عێراقی بووه، ناوبراو باس ل ه کاره‌کانی په‌رله‌مان دهک��ات بۆ م��ادده‌ی ( )140و ده‌ڵێت لیژنه‌یه‌کی په‌رله‌مانی بۆ دروست ده‌که‌ین.
چ���ه‌ت���ر :ل����هم����اوه‌ی راب���������ردودا ب���ارزان���ی دهس��ت��پ��ێ��ش��خ�ه‌ری ک���رد ئ���هوه چ سودێکی ههبوو؟ ئێوه ئاگادارن له ()6/1دا ناومان ده‌رچوو ل ه( )6/14سوێندی یاساییمان خوارد له‌وکاته‌دا
سه‌رۆکی په‌رله‌مان دانرا و سه‌رۆک کۆمار دان��را ،ب�ه‌اڵم به‌هۆی کێشه‌ی نێوان کوتل ه سیاسیه‌کانه‌وه حکومه‌ت پێکنه‌هێنرا ،ده‌بوو حکومه‌ت دابمه‌زرایه بۆیه جه‌نابی سه‌رۆک ده‌سپێشخه‌ریه‌که‌ی ک��رد و ل� ه ئهنجامدا حکومه‌ت دروستکرا ئهم ه وایکرد عێراق ب ه ئاراسته‌یه‌کی تردا نه‌ڕوات ئهو ده‌سپێشخه‌ریی ه بۆ چاسازی بوو. چه‌تر :له‌وکاته‌دا رێکه‌وتنێکی ( )19خاڵی هاوپهیمانی ههبوو لهگهڵ ده‌وڵه‌تی یاسادا، بهو ده‌سپێشخه‌ریه ئهو رێکه‌وتن ه چی لێهات؟ ئ�هو رێکه‌وتنه ئێستاش ب �ه‌رده‌وام �ه ،لهخاڵهکانیدا ئهوه ههبوو که ئێستاش هه‌رماوه چ��اره‌س �هرک��ردن��ی کێشه‌ی پێشمه‌رگه و م��ادده‌ی ( )140و ب��ون�هوهی تاڵه‌بانی به سه‌رۆک کۆمار ،ئه‌مانه هه‌مووی ئێستاش به‌رده‌وامه و کاری پێده‌کرێت. چه‌تر :ئه‌ی ب ه ده‌سپێشخه‌ریه‌که‌ی تاڵه‌بانی چی بهو دوو بابه‌ت ه هات؟ ت���اڵ���هب���ان���ی س��������ه‌رۆک ک����ۆم����اره،ده‌سپێشخه‌ریه‌که‌ی دهبێته پشتیوانی بۆ دهس��پ��ێ��ش��خ�ه‌ری�هک�هی س���ه‌رۆک ب��ارزان��ی، چونکه ئێمه‌ی ک��ورد ل�ه ب�ه‌غ��داد چهنده پشتیوانی یه‌کتری بکهین لهو هه‌نگاوانه‌ی
ههیه ئه‌وه‌نده‌ش باشه بۆ ئێمه. چه‌تر :ده‌سپێشخه‌ریه‌که‌ی بارزانی شکستی هێنا وا تاڵه‌بانی ده‌سپێشخه‌ری کرد؟ نا ...نه‌خێر به‌رده‌وامه.چه‌تر :یانی ده‌توانین بڵێین پاراسیتۆڵێکه؟ نه‌خێر بۆچی وابڵێن نابێت له نرخی هیچدهسپێشخهریهک که‌مبکه‌ینه‌وه ،ده‌توانین بڵێین پشتیوانی بووه بۆ بارزانی ،دواتر ئهو س�ه‌رۆک کۆماره دهتوانێت ده‌سپێشخه‌ری تریش بکات. چه‌تر :به‌دیاریکراوی تاڵه‌بانی لهو پۆسته‌یدا چی کردوه بۆ کورد؟ ده‌توانیت ئهو پرسیاره له خۆی بکه‌یت.چه‌تر :ئێوه ل ه ب�ه‌غ��دادن زیاتر له خه‌ڵک ئاگادارترن؟ ئ �هو س��ه‌رۆک ک��ۆم��اره ئیش بۆ کورددهکات کاره‌کانی ئهو جیاوازه له ئێمه. چه‌تر :په‌رله‌مانی عێراقی چی ک��ردوه بۆ مادده‌ی ( )140به‌تایبه‌تی هاوپهیمانی؟ ئێستا لیژنه‌یه‌کمان پێکهێناوه دهنگمانب���ۆداوه وهک���و لیژنه ،دهب���وو ل �ه هه‌فته‌ی راب��ردوو ده‌نگمان بدایه بۆ ن��اوه‌ک��ان ،به‌اڵم دواکه‌وت ئهو لیژنه‌یه پێکهاتووه له ()34 ئه‌ندام که تیایدا شه‌ش کورد ههیه ،ئه‌مه‌ش بۆ به‌دواداچون و پرسی مادده‌ی ()140ه به هاوته‌ریبی لیژنه‌که‌ی حکومه‌ت. چه‌تر :له‌ماوه‌ی ساڵی راب��ردوودا ته‌نها ئهو لیژنه‌ی ه دروستکراوه؟ -زۆر که‌س ههیه ده‌ڵێت ساڵێک کارتان
ئێمه چوار مانگه که‌وتوینه‌ته کاریگهرموگوڕی خۆمانه‌وه نه‌ک ئهو ماوه‌یه کارمانکردوه. چه‌تر :ههندێک په‌رله‌مانتار ده‌ڵێن «مادده‌ی ( )140مردوه»؟ ئه‌وانه هه‌قیان نیه وابڵێن نه‌خێر نهمردوه،ئ�هو په‌رله‌مانتاره‌ی ئ�هو لێدوانه‌یدا خۆی ئه‌ندامه لهو لیژنه‌یه‌ی دروست دهکرێت. چه‌تر :هیوات ب ه جێبه‌جێکردنی م��ادده‌ی ( )140ههیه؟ نابێت هیوا ببڕین ،ئهگهر هیوا بڕاوبینلیژنهی بۆ دروست ناکه‌ین. چه‌تر :به‌گوێره‌ی ده‌ستور ماده‌ی ( )140ل ه ساڵی ()2007هوه کۆتایی پێهاتووه رێگای یاسایی م���اوه؟ ی��ان ه�هم��ووی رێکه‌وتنی سیاسیه؟ له په‌یڕه‌وی ناوخۆ ههیه و ده‌ستوریش هه‌‌یه‌‌‌و رێکه‌وتنی سیاسیش ههیه ،رێکه‌وتنی سیاسی دهک��رێ��ت بۆ ئ �هوهی مافه‌کانمان نه‌فه‌وتێت ،ههموو هێزه‌کانیش ب��اش لهوه گه‌یشتوون ک�ه بهبێ ک��ورد هیچیان بۆ ناکرێت. چ��ه‌ت��ر :ب���اس ل����هوه دهک���هی���ت ه �هم��ووی��ان تێگه‌شتوون بهبێ کورد شتیان بۆ ناکرێت ئ���هی ب��ۆچ��ی ک���ورد ک��ارت �هک��ان��ی خ��ۆی راناکێشێت؟ چۆن به‌کاری ناهێنێت ،ئه‌وه‌تا له ههمووشوێنێکهوه ک��اری ب��ۆ دهک��رێ��ت ،چونکه ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان به‌ته‌نها بۆ ک��ورد نیه،
* ماده‌ی ( )140نهمردوه بیرکردنهوهی عه‌ره‌بییه نایه‌وێت جێبه‌جێ بکرێت *چوار مانگه که‌وتوینه‌ته کاری گه‌رموگوڕی خۆمانه‌وه له په‌رله‌مان کردوه له په‌رله‌مان ،به‌اڵم ئێمه ()11/14 ده‌ستمان کردوه بهکار ئهگهر لێکی بده‌یته‌وه، هه‌تا لیژنه‌کان دروست بووه و کارمان له‌سه‌ر په‌یڕه‌وی ناوخۆ کرد مانگی یه‌ک بوو بۆیه ئهگهر هه‌مووی کۆبکه‌یته‌وه ماوه‌ی چوار مانگه به کرداری کارده‌که‌ین. چه‌تر :میلله‌ت هه‌قی خ��ۆی نیه بپرسێت ساڵ زیاتر‌ه ده‌نگدان کراوه خێره ئێوه چوار مانگ ه کارده‌که‌ن؟
دهبێت گرێکان ورده ورده بکرێنه‌وه. چه‌تر :به ب��اوه‌ڕی تۆ ره‌وش��ی که‌رکوک ئێستا له‌سه‌ره‌تادا نیه؟ نه‌خێر ل�هس�هرهت��ادا نیه ،چونکه کاریزۆر ک���راوه له‌تۆ زی��ات��ر ح �ه‌ز دهک���هم زوت��ر جێبه‌جێ بکرێت ،به‌اڵم کارکردن لێره و له به‌غداد جیاوازی ههیه تۆ بڕۆ هه‌فته‌یه‌ک له ب�ه‌غ��داد لهگهڵ ع�ه‌ره‌ب�هک��ان ک��ار بکه ئهوکاته ده‌زانیت کێشه‌کان چیه ،ههموو
ساڵی دووه‌م ژماره 68 دووشه‌ممه 2711/5/17 - 2011/8/8
کوردێک حه‌زده‌کات ئهو مادده‌یه جێبه‌جێ بکرێت. چه‌تر :کێ به‌رپرسیاره ل ه جێبه‌ێ نه‌کردنی ئهو ماده‌یه؟ دهب���ێ���ت ه���هم���ووم���ان ت �هب��اب��ی��ن ،ک���وردح�ه‌زده‌ک��ات جێبه‌جێ بکرێت ،ب�ه‌اڵم کورد به‌رپرسیار نیه کورد بخه‌ره ئه‌والوه. چه‌تر :یانی ئهوه هێزه عه‌ره‌بیه‌کانن به‌رپرسن؟ ب��ی��رک��ردن �هوهی ع �ه‌ره‌ب��ی �ه ن��ای �ه‌وێ��ت ئهوماددهیه جێبه‌جێ بکرێت. چه‌تر :هێزه عه‌ره‌بیه‌کان به‌گشتی؟ ن��ا ههندێک ک �هس ل�هن��او کوتلهکانداههموویان نا. چ �ه‌ت��ر :ه�هن��دێ��ک ده‌ت��وان��ێ��ت رێگربێت ل ه جێبه‌جێ کردنی؟ ئاسته‌نگیان دروست کردوه.چه‌تر :له سهر بابه‌تی متمانه به‌خشینه‌وه ب ه کۆمیسیۆن ل ه ناو کورددا دوو رای جیاواز ههبوو بۆچی؟ ب��وون��ی رای ج��ی��اواز شتێکی ئاساییه،ئ �هگ �هر رای ج��ی��اوازی ی�هک��ت��ری قه‌بوڵ نه‌که‌ین ئه‌ی دیموکراسی چیه؟ چه‌تر :بۆچی گۆڕان ده‌نگیان نه‌دا و ئێوه ده‌نگتان پێدانه‌وه که ده‌شیان وت گه‌نده‌ڵی ههیه؟ گ��ۆڕان رای خۆیانه ،وتوشمانه ئهگهرف�هس��ادی ئ��ی��داری و مالی لێده‌ربکه‌وێت ئ �ه‌وا ده‌نگی پێناده‌ینه‌وه ،ب �ه‌اڵم به‌نوسراو پێمانگه‌یشت له حکومه‌ته‌وه که نه‌خێر راست نیه و فه‌سادی ئیداری و مالی نهبووه ،ئه‌ی باشه ئێمه هه‌ربڵێین گه‌نده‌ڵی ههبووه؟ به‌اڵم هه‌ڵه ه�هب��ووه هه‌ڵه‌ش له ک��اردا دهکرێت، ب���ه‌اڵم قابیلی ئ���هوه ن �هب��وون ک �ه متمانی لێبسێندرێته‌وه. چه‌تر :ئهو به‌ڵگان ه له جێدانه‌بوون و ته‌واو نه‌بوون؟ ئه‌ی بۆچی کۆمیسیۆن داوا تۆمار ناکه‌ن؟ نه‌خێر له جێدانه‌بوون وه‌اڵمدراینه‌وه کهگهندهڵی نیه ،کۆمیسیۆنیش چ��ۆن داوا تۆمار ناکات ده‌یکات ،ئه‌وه‌نده‌ی بزانم له راگه‌یاندنه‌کان وتیان. چه‌تر :به‌اڵم ده‌ڵێن بۆی ه ده‌نگی پێدراوه‌ته‌و‌ه چونکه پارتیه؟ ئه‌ی عه‌ره‌به‌کان بۆ ده‌نگیان پێدایه‌وه؟چه‌تر :ده‌ڵێن رێکه‌وتنی سیاسیه وانیه؟ ئێمه ئ �هو رۆژه ( )245ک �هس بووین،( )94که‌س ده‌نگیدا به‌وه‌ی الببرێت ،ئهوهی مایه‌وه بڵێین ( )60که‌سی هاوپهیمانی بووه، ئهوه هه‌مووی رێکه‌وتنی سیاسی بووه؟ چه‌تر :پێویست ه من پرسیار بکه‌م؟ نا من هه‌قم نیه تۆ وه‌اڵمم بده‌ره‌وه ،ئهوهه �هم��ووی رێ��ک�هوت��ن��ی سیاسی ن��ی�ه ،من پێشتریش وت��وم �ه ک �ه ئ �هگ �هر به‌ڵگه‌کان
5
له شوێنی خۆیدا نه‌بێت زوڵمه متمانه‌ی لێبسێنینه‌وه ،ئ �هو متمانه لێسه‌ندنه‌وه‌ی ه به‌بڕوای من تۆڵه کردنه‌وه بوو ،یان به‌زۆر بیانه‌وێت لێزمه ب��دۆزن�هوه ،پرسیار ئهوهیه بۆ به‌ته‌نها کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌کان هه‌ڵبژێردرا ،بۆ ئه‌وانه‌یتر نه‌بوون ئایا به‌س ئهو گه‌نده‌ڵی ههیه؟ چه‌تر :له تۆپبارانه‌کانی ئێراندا به‌گشتی هه‌ڵوێستی په‌رله‌مانی عێراقی چۆن بوو؟ حه‌ز ده‌که‌م بزانن ئه‌وکه‌سه من بووم کهئهو بابه‌ته‌م وروژاند و ئیمزام کۆکرده‌وه. چه‌تر :به‌اڵم ههندێک الیه‌نیتر وتیان ئێم ه بوین؟ ک��ێ وتویه‌تی راس��ت ن��اک��ات ،چونکهل���هک���ات���ی خ���ۆش���ی���دا وت�����م .ل���هس���هر ئ �هو داخ��وازی �هی من له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ه �هر دوو لیژنه‌ی ئاسایش و ب�ه‌رگ��ری و په‌یوه‌ندیه‌کانی ده‌ره‌وه دوو کاریاندرایه که لهگهڵ وه‌زاره‌ت��ی به‌رگریدا راپۆرتێک ئاماده‌بکه‌ن و دووه‌میش وه‌فدێک ئاماده بکه‌ن بۆ ئهوهی بچنه سنوره‌کانی عێراق بۆ به‌دواداچونی ئهو بابه‌ته. چ �ه‌ت��ر :ئ �ه‌وپ��رس��ی��اره‌ی ک����ردم دووب�����اره‌ی دهک �هم �هوه ،هه‌ڵوێستی په‌رله‌مانی عێراق چۆنه؟ هه‌موویان پێیان ناخۆشه.چه‌تر :بۆ هه‌ڵوێستی کرداریان نهبووه؟ س �ه‌رۆک��ی پ�ه‌رل�هم��ان ئیدانه‌ی ک��ردوه،جێگری دووه‌می په‌رله‌مان ئیدانه‌ی کردوه. چه‌تر :ببوره ج��ی��اواز له ئیدانه‌کردن چی کراوه؟ له ههموو ئیشێکی په‌رله‌ماندا دهبێت لیژنهبچێت رووداوه‌کان به به‌ڵگه‌وه بهێنێت نه‌ک ته‌نها بۆ ئهو بابه‌ته دوای ئهوه پێشنیار بۆ الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار دهکرێت .بۆ راگرتنی ئهو تۆپبارانه جگه له لیژنه‌که‌ی په‌رله‌مان الیه‌نی دیبلۆماسی و سیاسی و یاسایی کاری کردوه ،ئێمه‌ش ده‌مانه‌وێت ئهم بابه‌ته دووباره نه‌بێته‌وه و بنه‌بڕی بکهین. چ �ه‌ت��ر :پ���ژاک ده‌ڵ��ێ��ت ئ �هو ت��ۆپ��ب��اران� ه بۆ حکومه‌تی عێراقی و هه‌رێم ه تۆ ده‌ڵێیت چی؟ ئێمه که چوین به قسه‌کردن لهگهڵخهڵکی ئ �هو ناوچه‌یه پرسیارمان دهک��رد ک �ه پ��ژاک��ی لێیه پێیان ده‌وت��ی��ن نه‌خێر، ئهمه یه‌که‌م شت بۆ حکومه‌تی عێراقییه ن �هک ب��ۆ پ���ژاک و حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م. ئێمه پێمانخۆشه ش��ت�هک��ان وهک���و خ��ۆی ب��گ��ات .ده‌وت����را ک �ه ئ��ێ��ران ه��ات��ووه‌ت �ه ئهم دی���و ،ب���ه‌اڵم خ��ۆم��ان چ��وی��ن نه‌مانبینی ک �ه س��ن��ور ب�ه‌زێ��ن��دراب��ێ��ت داواش��م��ان ک��رد، به‌اڵم نهبوو.
سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى قوربانیانى کیمیابارانى ههڵهبجه:
( )254برینداری چه‌کی کیمیاوی هه‌ی ه ()72 دیداری
یادگار ره‌ئوف لهم دیداره‌ی (چه‌تر)دا ،لوقمان عه‌بدولقادر محه‌مه‌د ،سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى قوربانیانى کیمیابارانى ههڵهبجه ،ئ��ام��اژه ب��هوه دهک��ات سه‌رۆکى حکومه‌ت ئهوه دهزانێت که ( )100که‌س زیاتر ههیه که به شه‌هیدی کیمیاباران ن��وس��راون و شه‌هیدی کیمیابارانیش نین. ن��اوب��راو ده‌ڵ��ێ��ت «ئێمه ()254 بریندارمان ههیه له‌وکاته‌وه‌ى من له کۆمه‌ڵه‌م ( )72بریندارمان گیانیان له‌ده‌ستداوه«.
چه‌تر :راسته ههندێک له قوربانیه‌کان ک���راون ب�ه شه‌هید ب�ه‌ه��ۆى واس��ت �هوه و به س�ه‌رۆک��ى حکومه‌تت وت��وه ب �ه‌اڵم وه‌اڵم��ى نهبوه؟ به‌ڵێ سه‌رۆکى حکومه‌ت ئهوه دهزانێت( )100ک �هس زی��ات��رن ،ک��ار ب��ۆ البردنى ئهو کهسانه نهکراوه ئێمه ته‌نها توانیمان ( )22که‌س ده‌ربهێنین له‌وکه‌سان‌ه توشى گرفتیش بوینه‌و‌ه کاتێک خه‌ڵک گه‌ڕایه‌وه
ب��ۆ ه�هڵ�هب��ج�ه ت��م��وح��ى ئیمتیازی ن�هب��وو حکومه‌تیش گرنگى زۆر ب�هم بابه‌ته‌نه‌دا ژماره‌یه‌ک هاواڵتى ئهو هه‌له‌یان قۆسته‌وه کاتى خۆى ئه‌وانه‌ى له ناو جێگه‌دا مردن پێش و پ��اش ( )3/16هه‌ندێکى ک��راون ب�ه شه‌هیدى کیمیاوى به‌تایبه‌تى یه‌ک ش�ه‌ه��ی��دهک��ان ،هه‌ندێکى تریشمان هه‌بون سێ شه‌هید ته‌زویر بوون ،به‌اڵم ئه‌وانه‌مان پاکسازى کرد دواتر تۆمارکرانه‌و‌ه به‌هۆى ناسراویه‌و‌ه له‌الیه‌ن به‌رپرسه‌کانه‌وه. خه‌ڵکێک ههبووه له کاتى کیمیابارانه‌که‌ى ()3/16دا نه‌شته‌رگه‌رى کردوه له سلێمانى نه‌ک بریندار نهبووه ،به‌ڵکو له ههڵهبجه ن �هب��ووه ئێستا ب �ه ش�ه‌ه��ی��دى کیمیاباران تۆمارکراوه ،چونکه پشتى ههیه به به‌ڵگه‌وه المان‌ه ئه‌وه‌ش بۆ نه‌بونى تیمێکى پزیشکى دهگهڕێتهوه تا لێکۆڵینهوه بکات له‌سه‌ر نه‌خۆشیه‌کانى کیمیاباران ئ�هو لیژنانه‌ى دان���راون بۆ بینینى برینداره‌کان پسپۆڕى کیمیاباران نین زۆرجار دکتۆره‌کان له‌سه‌ر ته‌کلیف و نامه‌کارى نه‌خۆشه‌کان ده‌بینن. چ �ه‌ت��ر :ک��ێ��ش�هى وارس����ى ی���هک شه‌هید و شه‌هیدى پله دووت��ان ههیه بۆ تا ئێستا چاره‌سه‌ر نهکراوه؟ ههندێک شه‌هید ههیه له ده‌ره‌وه‌ى ههڵهبجهبووه به شه‌هید نوسراو‌ه شه‌هید ههیه که‌سى نه‌ماوه ،ب�ه‌اڵم له موچ‌ه سودمه‌ند نه‌بوون
ئ���هوهش بڕیارێکى وه‌زاره‌ت ب��وو موچه‌ى بۆ پله دووه‌ک��ان نه‌بڕیه‌و‌ه ئێمه داوامانکرد حساب بۆ پله‌دووه‌کان بکرێت ،به‌اڵم ئهوه نه‌کرا له رووى موچه‌و‌ه خۆشبه‌ختان‌ه وارسى یه‌ک شه‌هیده‌کان خانویان بۆ ده‌کرێته‌وه، به‌اڵم ئهو پێشینه‌یه‌ى وه‌ریده‌رگرن بڕیاردرا لێیان وه‌رنه‌گرنه‌وه. چه‌تر :تا پێش ئازادکردنى فڕۆکهوانهکه کێشه‌ی کۆمهڵه جۆرێکى تربوو ،به‌اڵم دواى ئازادکردنى فڕۆکهوانهکه ده‌ست خرایه کاره‌کانتانه‌و‌ه هۆى ئهوه چى بوو؟ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئێمه هه‌ڵوێستى رونمان ههبووبهرامبهر فڕۆکهوانهکه ده‌سه‌اڵتیش بهوه نیگه‌ران ب��وو ئ�ه‌وه‌ب��وو چوین‌ه الى عه‌دنان موفتى ل �ه الی���هن ئاسایشى ههڵهبجه و مه‌ڵبه‌ندى نۆی شاره‌زورى یه‌کێتى داوامان لێکرا نه‌چین تا په‌یامه‌که‌مان نه‌گه‌یه‌نین ئهوه بوو ئێمه سوربوین له ()2009/12/21 ل���ه پ �ه‌رل �هم��ان��ى ع���ێ���راق ئ���ام���اده‌ب���وم که یه‌کێک لهوانه تاریق ره‌مه‌زان بوو بڕیاربوو دادگایى بکرێت ئه‌وه‌بوو زانیمان هه‌ڵهاتوه توشى ش��ۆک بوین په‌یوه‌ندیمان ک��رد به به‌رپرسه‌کانه‌وه ،به‌اڵم بێ سود بوو تا دواتر زانیمان فێڵمان لێکراوه. چه‌تر :به‌رده‌وام ئێوه ده‌ست تێوه‌ردانى پارتى و یه‌کێتى ره‌تده‌که‌نه‌و‌ه و له‌نێو کۆمه‌ڵه‌که‌تان هاواڵتیانیش باوه‌ڕ بهوه ناکه‌ن بۆ تائێستا
بریندار گیانیان له‌ده‌ستداوه
ته‌کلیفتان رۆشن نیه؟ ئێمه ته‌کلیفمان روون‌ه ئه‌وه‌ى له دهرهوهىکۆمهڵه کار دهک��ات بیروبۆچونى ئ��ازاده که‌سمان بایکۆت نهکردوه له چوارچێوه‌ى ک��ۆم �هڵ �هش��دا ک���ارى س �ه‌رب �هخ��ۆ دهک �هی��ن کۆمهڵه جێگه‌ى ملمالنێى سیاسى نیه ده‌مانه‌وێت هه‌مومان خزمه‌ت به قوربانیان بکهین ئهم رێکخراوه‌ش به هه‌ڵبژاردن دروست بووه سوکایه‌تیکردن به کۆمهڵه سوکایه‌تى کردنه به ( )5000شه‌هید به‌وانه‌شه‌و‌ه له ئێمه ناڕازین ئێمه ستراتیژمان ههیه ئه‌وه‌ى ئهو قسانه ده‌کات الى ئێمه جێگه‌ى نابێته‌وه. چ���ه‌ت���ر :ه���ۆک���ارى گ��ی��ان ل �ه‌ده‌س��ت��دان��ى برینداره‌کان چیه؟ ئهگهر بڵێین کار نهکراوه بێ ویژدانی‌ه بهپێچهوانهشهوه ههر راسته ئێستا به‌رنامه‌یه‌کى تۆکم‌ه نهبوه ههموو برینداره‌کان کۆبکاته‌وه ئه‌وه‌ش که‌مته‌رخه‌می‌ه برینداره‌کان وه‌زاره‌تى شه‌هیدان سه‌رپه‌رشتییان دهک��ات خۆى ئهو ک��اره تایبه‌ت به وه‌زاره‌ت���ى ته‌ندروستییه، وهک ئ �هوه وای �ه که‌سێک دهس��ت��ى ئ��ازار ده‌کات قاچى ده‌به‌ستن ئهگهر لیژنه‌یه‌ک رۆژێ���ک له سلێمانیه‌و‌ه بێت برینداره‌که ئاماده نه‌بێت مافى ده‌فه‌وتێت چه‌ندینجار داواى دکتۆرى پسپۆرمانکردو‌ه بۆیان دابین نه‌کردوین ئێمه به سێ دک��ت��ۆرى پسپۆڕ ک��ێ��ش�هک�هم��ان چ���اره‌س���هر دهک��رێ��ن وهک
دکتۆرى (چاو -پێست -سنگ) تائێستا شوێنێک ب��ۆ چ���اودێ���رى نه‌خۆشه‌کانى کیمیاباران نیه ئه‌وه‌ش نادادپه‌روه‌ری‌ه تائێستا ( )43که‌سمان ق�ه‌ره‌ن��ى چ��اوى بۆ ک��راوه دهبێت الیه‌نێک خۆى بکات به خاوه‌نى ئهم کێشهیه وهک نه‌بونى تیمێکى پسپۆر به‌رده‌وام له شاره‌که‌دا ئێمه ()254 بریندارمان ههیه له‌وکاته‌و‌ه من له کۆمه‌ڵه‌م ( )72بریندارمان گیانیان له‌ده‌ستداوه. چه‌تر :سااڵنه به شێوه‌ى جیاواز و ن���اوى ج��ی��اواز که‌سایه‌تى س���ی���اس���ى و م����ه‌ع����ن����ه‌وى و رێکخراوه‌یی سه‌ردانى ئاسیا و ئه‌ورپا دهکهن به‌ناوى ئێوه‌و‌ه ئایا ئێوه لهوه ئاگادارن؟ ئه‌وه‌ش یه‌کێکیتر‌ه له کێشهکانئ�هوان�هى ئ�هو ک��اره دهک �هن بۆ ئ��هوه واده‌ک����هن کۆمه‌ڵه‌ى قوربانیان نه‌مێنێ ت��������ا ب���ه
ئاره‌زوى خۆیان ته‌راتێن بکه‌ن و نان و پیاز به ره‌وشه‌که‌و‌ه بخوات ئه‌وه‌ى به بێ ئاگادارى ئێمه به ناوى ئێمهوه سه‌فه‌ر بکات ئێمه لێى به‌رپرسیارنین.
ئه‌سه‌د له که‌وتن نزیک ده‌بێته‌وه و کوردیش له کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى ئاماده‌کار
ره‌هێڵ مامه‌ش
لهگهڵ نزیکبونه‌وه‌ى روخانى رژێ��م��ى ب��هش��ار ئ��هس��ه‌د و ح��ک��وم �ه‌ت �هک �هى ،ک��وردان��ى رۆژئ��اوا له هه‌وڵى ئه‌وه‌دان ک��ۆن��گ��ره‌ی �هک��ى ن �ه‌ت �هوهی��ی ئ �هن��ج��ام��ب��ده‌ن ،ب��ۆ ئ��ه‌وى بتوانن به یه‌ک هه‌ڵوێستى و ی��هک ری���زى خ��ۆی��ان بۆ بارودۆخه‌که ئاماده بکه‌ن تا لهو بارودۆخه‌دا هاوکێشه‌ى سیاسى خۆیان بپارێزن و مافه‌کانیان به‌ده‌ستبهێنن. شاهۆز حه‌سه‌ن ،به‌رپرسى راگه‌یاندنى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى ،به (چه‌تر) ى راگه‌یاند :دواى ئه‌وه‌ى له مانگى چوارى ئه‌مساڵ کۆبونه‌وه‌یه‌کى فراوان بۆ سه‌رجه‌م حزب و الیهنه کوردییه‌کانى سوریا ب�ه‌ڕێ��وه‌چ��وو ،ل�هو کۆبونه‌وه‌ی ه رێ��ک �هوت��ن ل��هس��هر ئ����ه‌وه‌ى پێویست ه ههموو الیهنه سیاسیه‌کان ،هه‌وڵبده‌ن چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد لهو پارچه‌ی ه ب��ک �هن ،ب���ه‌اڵم ب��ۆ ق��س �هک��ردن له‌سه‌ر هه‌نگاوه سه‌ره‌کیه‌کان و رێکه‌وتنێکى یه‌کجاره‌کى پێویستمان به ئه‌نجامدانى ک��ۆن��گ��ره‌ی�هک��ى س �هرت��اس �ه‌ری ههیه. ئ����ام����اژه‌ى ب���ۆ ئ���ه‌وش���هک���رد ک���ه بۆ ئ���ه‌وه‌ى وه‌اڵم���ى ئۆپۆزسیۆنى سوریا بده‌ینه‌وه ،زۆرجار باس لهوه دهکهن ک ه ک��ورد له سوریا بێ هێز و الوازه و یه‌کگرتوو نین ،بۆیه ئهو کۆنگره‌ی ه وهک یه‌کێتیه‌کى نه‌ته‌وه‌یی واڵمێکى گرنگه بۆ ئهو بۆچونانه. شاهۆز ئه‌وه‌شى وت :ئهو کۆنگره‌ی ه تهنیا ئاماده‌کارى کورد نییه بۆ ئهم قۆناغه‌ى رژێمى سوریا ،به‌ڵکو بۆ ههر
دوو قۆناغه ،وات�ه بۆ ئێستا و دواى رووخانى رژێمى سوریا ،چونکه ههر هه‌نگاوێک بنرێ ،پێویسته بۆ ئایند‌ه بێت و خوێندنه‌وه بۆ قۆناغى داهاتووش بکرێت .پێشیوایه :ئ �هو کۆنگره‌ی ه سه‌رکه‌وتن بهدهست ده‌هێنێ ،چونک ه ئهم قۆناغه پێویستى به یه‌کڕیزى و ی�هک هه‌ڵوێستى الیه‌نه‌کانى کورد ههیه ،هه‌رچه‌نده ئهگهر ناکۆکیش ههبێت ،ب�ه‌اڵم داخ��وازى ههیه له‌سه‌ر نزیکبوونه‌وه ل�ه یه‌کتر ،ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ى چاالکیه‌کان کاریگه‌رى زیاتر له‌سه‌ر ره‌وشه‌که بکات. ههروهها مه‌حمه‌د حه‌مۆ ،که‌سایه‌تى س��ی��اس��ى و رون��اک��ب��ی��رى رۆژئ�����اواى کوردستان له‌باره‌ى ره‌وش��ى کوردانى رۆژئاوا و ئه‌نجامدانى کۆنگره‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یی لهو پارچه‌یه هێما بۆ ئهوه ده‌کات که جه‌ماوه‌رى کوردستان ل ه سوریا هه‌ستیان ک��رد که ههندێک ل �ه س �هران��ى ح��زب�ه ک��وردی��ی �هک��ان ل ه سوریا هه‌وڵده‌ده‌ن گفتوگۆ و دیالۆک لهگهڵ رژێمى سوریا ئه‌نجامبده‌ن، به‌اڵم جه‌ماوه‌رى کوردستان له سوریا به ههموو شێوه‌یه‌ک دانوساندنى حزب و الیهنه کوردییه‌کان لهگهڵ رژێمى س��وری��ا رهت��دهک �هن �هوه ،جه‌تیشکرده‌و‌ه که :ئهو رژێمه به هیچ شێوه‌یه‌ک ش �ه‌رع��ی �ه‌ت��ى ن���هم���اوه ،ب���ۆ ئ �هم �هش یه‌کێتى ئه‌وروپا و بهریتانیا و ئه‌مریکا دووپ���ات له نه‌مانى شه‌رعیه‌تى ئهو رژێ��م �ه دهک���هن���هوه ،ب��ۆی �ه ک���ورد ل ه رۆژئ���اوا ح �ه‌زده‌ک��ات ح��زب و الیه‌ن ه س��ی��اس��ی�هک��ان��ى ک����وردى ب �ه ی �هک �هوه دانیشن و مه‌رجه‌عیه‌تێکى کوردى دروس����ت ب��ک �هن ،ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ل�هگ�هڵ ئۆپۆزسیۆنى سوریا خه‌بات بکات. محه‌مه‌د حه‌مۆ ،وتى :ئ�ه‌وه‌ى ئێستا
دژى رژێمى سوریا ده‌کرێ به‌شێکى ل ه الیه‌ن گه‌نجانى کورد ئه‌نجامده‌درێت و حزبه‌کان لهگهڵ ئه‌وه‌نین که کورد ب�هش��دارى ئ�هو خۆپشاندانانه بکات، ب��ۆی �ه ئێمه خ��وازی��اری��ن و گه‌نجان و چ��االک��وان��ان��ى ک��ۆم�هڵ��ى م �ه‌ده‌ن��ى ل �هگ �هڵ ح��زب و الی �هن �هک��ان بگه‌ن ه خاڵى ه��اوب�هش ،بۆ ئ �ه‌وه‌ى یه‌کڕیزى دروست بکه‌ن ،ههروهها پێویسته حزب ه کوردییه‌کان بزانن گه‌نجانى کورد چیان ده‌وێ و له‌گه‌ڵیان دیالۆک بکه‌ن ،پێش ئه‌وه‌ى دیالۆک لهگهڵ رژێمى به‌عس له سوریا بکه‌ن. ه���هروهه���ا ئ��هب��و س��اب��ی��ر ،ئ �هن��دام��ى
دڵخۆشمان دهک���ات ،ل �هو کۆنگره‌ی ه ت�هن��ی��ا ح���زب و الی �هن �ه سیاسیه‌کان ب���هش���دارى ن���اک���هن ،ب �هڵ��ک��و ه �هم��وو پێکهاته‌ى کوردى له سوریا به‌شدارى دهک�������هن وهک رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���ى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى و رۆژنامه‌نوسان و مامۆستایانى ئایینى و ژن���ان و رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى م��اف��ى م���رۆڤ ب ه رێژه‌ى ( )%50به‌شدارى ئهو کۆنگره‌ی ه دهک��هن ،به‌شێکى زۆر ل�هوان�ه وهک که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆ ب �هش��دارى لهو کۆنگره‌یه دهکهن. ئ�هوهش��ى خسته روو که کۆنگره‌ک ه به شێوه‌یه‌کى نهێنى بهڕێوه ده‌چێت،
فه‌رامۆش بکه‌ن به‌شێوه‌یه‌ک خراپتر ل �ه رژێ��م��ى ئێستاى س��وری��ا س�هی��رى کێشه‌ى کورد لهو واڵته دهکهن». د.کامه‌ران به‌روارى ،چاودێرى سیاسى و مامۆستاى زانکۆى دهۆک ،له‌باره‌ى به‌ستنى کۆنگره‌یه‌ک بۆ الیه‌نه‌کانى کورد له رۆژئاوى کوردستان ،پێیوایه به‌ستنى کۆنگره‌یه‌ک له نێوان حزب و الیه‌نه‌کانى ک��وردى له سوریا ل ه ه �هرک��ات��ێ��ک��دا ب��ێ��ت ،ه�هن��گ��اوێ��ک��ى پیرۆزه ،وتى :به‌تایبه‌تى بۆ ئه‌مڕۆى بارۆدۆخى واڵتى سوریا و رۆژئاواى کوردستان پێویسته هه‌نگاوى له‌وشێو‌ه ب��ن��ێ ب �ه م�هب�هس��ت��ى ن��زی��ک��ب��ون �هوه و
7
تا ئه‌وکاته‌ى ت �ه‌واو دهبێت ،ئاشکرا ناکرێت و کاته‌که‌شى له نزیکترین کاتدا دهبێت. ه�هروهه��ا له درێ��ژه‌ى لێدوانه‌که‌شیدا ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که «ئ �هوان لهو ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌دا پ���رۆژه‌ی���هک ئ��ام��اده دهک �هن ،بۆ ئ �ه‌وه‌ى له داه��ات��وودا دان به مافه‌کانى گه‌لى کورد له سوریادا بنرێت ،چونکه ئ �ه‌وه‌ى ده‌بیندرێ ل ه ئۆپۆزسیۆنى س��وری��ا هه‌ڵوێستێکى ن �ه‌رێ��ن��ى ه �هی �ه ب �ه‌رام��ب �هر ب �ه دۆزى کورد و ئهوان هه‌وڵده‌ده‌ن ئهو کێشه‌ی ه
ئه‌نجامدانى کۆنگره له نێوخۆیان. ب������ه‌روارى راش��ی��گ �هی��ان��د :ل���ه س��اڵ��ى ( )2010کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورد بڕیارێکى دهرک���رد ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ههر پ��ارچ�هی�هک��ى ک��وردس��ت��ان ب �ه‌ره‌ی �هک له نێوخۆیان پێکبهێنن و تێدا ههموو هێز و رێکخراوى سیاسى یه‌کبگرن و وهک ئۆپۆزسیۆنێکى س�ه‌ره‌ک��ى ب��ن��اس��رێ��ن و س �هرک��ردای �ه‌ت��ی �هک ل ه نێوخۆیان پێکبهێنن ،دوات���ر له‌سه‌ر ئاستى هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستانى کۆنگره‌یه‌کى ن�ه‌ت�هوهی��ی ببه‌ستن و
لهگهڵ دوژمنێکی دڕن��ده رووبه‌ڕووین ک ه خاکمانی داگیر کردوه و له هیچ پیالنێک بۆ زه‌ربه‌لێدان لهو بزووتنه‌وه‌ی‌ه ده‌ست ناپارێزێ. ل �هوهش دوا که پێویسته ئهو هاوبه‌شی‌ه له دیکه ده‌کات بۆیه ئارام ،وتى :لهو پێناوه‌دا خه‌باتدا بقۆزینه‌و‌ه بۆ هاوکاری و هاوخه‌باتی له کوردستان ئێمه حزب و هێزی سیاسی زیاتر .ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که ئه‌مساڵ ه��اوخ�هب��ات��م��ان زی��ات��ره ل �ه ه��ێ��زی ناکۆک رۆژی ()22ى پ��وش��پ�ه‌ڕ ک �ه س��اڵ��ڕۆژی
و خه‌ڵکی کوردستان ههموو رێگایه‌ک بۆ نیشاندانی نهفرهتی خۆیان لهو جینایه‌ته‌ی رژێمی ئیسالمی ده‌قۆزنه‌وه ،به‌رهه‌می خاڵی هاوبه‌ش و هاوخه‌باتی له خه‌باتی هاوبه‌شدایه. ئ��ارام موده‌ره‌سى ،له درێ��ژه‌ى لێدوانه‌کشیدا وتى :به‌ره‌ی یه‌کگرتوو له نێو حزب و الیهنه سیاسیه‌کانی ک��وردس��ت��ان��ی رۆژه �ه‌اڵت��دا شتێکی تازه و نامۆ نیه .زۆر جار قسه‌ی لێکراوه و پالتفۆرمی بۆ ئاماده کراوه و هه‌تا قۆناغی زۆر باش و ئیجابی چوه‌ت‌ه پێش، به‌اڵم سه‌ری نه‌گرتووه .بهداخهوه له ئێستادا ئهو پرۆژیه ئاسته‌نگ و گرفتی زیاتری له‌سه‌ر رێی‌ه که به ب��ڕوای من چ��اوه‌ڕوان ن��اک��رێ ب����ه‌وده‌م و دهس��ت �ه ئ���هو کۆسپانه چ��اره‌س��ه‌رب��ن .ب �ه ب����ڕوای م��ن یه‌که‌مین کۆسپ ئهو لێکترازان و دابڕانانه‌ی که لهو چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا حزبه‌کانی کوردستانی رۆژه �ه‌اڵت��ی گ��رت��وه‌ت�هوه ت��اراده‌ی�هک��ی زۆر ئ��اس��ۆی پێکهێنانی ب���ه‌ره‌ی کوردستانی
لێڵ کردوه .به‌اڵم به بروای من گرفتێکی زۆر جدیتر له‌سه‌ر رێگای پێکهاتنی به‌ره‌ی کوردستانی له رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان، گرفتی دوو شه‌ق بوونی وتاری بزوتنه‌وه‌ی کوردییه .ره‌خنه‌ى له‌وه‌شگرت که بهرامبهر به دهسهاڵتی کۆماری ئیسالمی بزوتنه‌وه‌ی ک���ورد خ��اوه‌ن��ی ی���هک وت���ار ب���وو .ب �ه‌اڵم له دوو ساڵی راب����ردوودا و پ��اش ئه‌وه‌یکه بهشێک له هێزه سیاسییهکان چوون‌ه پشت دروشمه‌کانی ریفۆرمخوازانی ئیسالمی و بانگه‌شه‌یان بۆ به‌شداربوونی جه‌ماوه‌ر له پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی س�هرک کۆماریدا ک��رد ،هه‌رچه‌ند ژم���اره‌ی الیهنگری ئهو بیرۆکه‌ی‌ه به تایبه‌ت له نێوخۆی کوردستان له په‌نجه‌کانی ده‌ست تێناپه‌ڕن .پێشیوایه که لهو روانگه‌ی‌ه ئهو کار‌ه وت��اری بزوتنه‌وه‌ی کوردیی دوو شه‌قکرد و ههر ئهوه ده‌توانێ ه��ۆک��ارێ��ک��ی ک��اری��گ�هر ب��ێ ب��ۆ لێکدوور که‌وتنه‌وه.
«پرۆژه‌یه‌ک ئاماده دهکهن ،بۆ ئه‌وه‌ى له داهاتوودا دان ب ه مافه‌کانى گه‌لى کورد ل ه سوریادا بنرێت ،چونکه ئه‌وه‌ى ده‌بیندرێ له ئۆپۆزسیۆنى سوریا هه‌ڵوێستێکى نه‌رێنى هه‌ی ه بهرامبهر ب ه کورد» مه‌کته‌بی سیاسى پ��ارت��ى یه‌کێتى دیموکراتى کورد له سوریا و نوێنه‌رى ئ��هو ح��زب�ه ل �ه ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان، قسه لهو کۆنگره‌یه دهک��ات و وتى: ئامانج لهو کۆنگره‌یه که بڕیاره ل ه ن��ێ��وان پ��ارت و الی�هن�ه سیاسیه‌کانى کوردستان به‌ڕێوه‌بچێت بۆ یه‌کڕیزى ن���ه‌ت���هوهی���ى ک�����ورده و دۆزی����ن����ه‌وه‌ى شێوازێکى تازه له پێناو دانانى نه‌خش ه رێگایه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنى پرسى کورد له سوریا. ن��اوب��راو راش��ی��گ�هی��ان��د :ئ���ه‌وه‌ى زیاتر
حدکا« :ههر کۆبونه‌و‌ه و کۆنفرانسێک ک ه په‌یوه‌ندى ب ه چاره‌نوسى کورده‌و‌ه هه‌بێ ده‌بێ ل ه پێشدا ئامانجه‌کانى دیارى بکرێن» و ن �هی��ار .یه‌که‌مین و گرنگترین خاڵی هاوبه‌شمان له روان��گ �هی منهوه دوژمنی هاوبه‌شه .ئێمه ههموو حزبه‌کانی به‌شدار له بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌ی کوردستاندا
کاره‌ساتی تیرۆری د.عه‌بدولڕحمان قاسملو ب �ه دهس��ت��ی ک���ۆم���اری ئیسالمیی‌ه و له کوردستان وهک رۆژێکی کاره‌ساتبار له مێژووی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا سهیر ده‌کرێ
مانشێتی رۆژنامه‌کانی کوردستان
هـــه‌واڵــی کوردستانی دادگایی ( )152سیاستوانی کورد
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
کورد هه‌مووى تێدا به‌شدارى بکه‌ن، بۆیه له‌کاتى ئێستا زۆر پیرۆزه الیه‌ن ه سیاسیه‌کانى کوردى له سوریا له‌ژێر یه‌ک چه‌تر کۆبنه‌وه و کارێک بۆ گه‌لى کورد لهو پارچه‌یه بکه‌ن. ن��اوب��راو ،پێشیوایه که رۆڵ��ى حزب و الیهنه سیاسیه‌کانى حکومه‌تى باشورى کوردستان رۆڵێکى باشى نهبووه بۆ پشتگیرکردن ل �ه ک��وردان��ى س��وری��ا، دهب��وو حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به شێوه‌یه‌کى ئاشکرا پشتیوانى ل ه کوردى سوریا و بزاڤى رزگاریخوازى گه‌لى کورد لهو پارچه‌یه‌ى بکردایه، له‌هه‌مانکاتدا پێویست بوو په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان هه‌ڵوێستێک بنوێنێ، ئ���هگ���هر ئ���هم���هش ن����هک����را ،دهب����وو حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رێگاى ب �ه ج��هم��اوه‌رى ب��اش��وورى کوردستان بدابوایه خۆپیشاندان و سه‌رهه‌ڵدانى ملیۆنى س �هرت��اس �ه‌رى ئه‌نجامبده‌ن، بۆئه‌وى کوردى سوریا بزانن له الیه‌ن ک��وردى باشور به ههموو شێوه‌یه‌ک پشتیوانى ل��ێ��دهک��رێ ،وت��ى :چونک ه پێشتر ک��وردى سوریا له م��اوه‌ى سه‌د ساڵى راب���ردوو به ههموو شێوه‌یه‌ک پشتیوانى له کوردى عێراق دهکهن. ب�����ه‌روارى ،ش��رۆڤ �هى ئ���هوه دهک���ات و پێیوایه «ته‌مه‌نى حکومه‌تى به‌شار ئه‌سه‌د له‌سه‌ر هه‌فته و مانگ وه‌ستاوه، بێگومان ئ �هو حکومه‌ته چاره‌نوسى ن �هم��ان �ه ،ئ����ه‌وه‌ى م���اوه ه�ه‌وڵ�هک��ان��ى واڵتانى ده‌وروبه‌رى سوریایه بۆ درێژ بوونه‌وه‌ى ته‌مه‌نى ئهو حکومه‌ته ،بۆی ه پێشبینى ده‌که‌م له ماوه‌ى دوو مانگى تر ئهو حکومه‌ته نه‌مێنێ».
ـاوخـه‌باتی ل ه خه‌باتی هــاوبه‌شدایه» و کاتى ئهوه هاتووه کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گونجاوترین رێگا بۆ دیموکراتیزه‌کردنی بگرین ،یه‌کێتى ک��وردان لهم کاته‌دا زۆر دهس�����ه‌اڵت ل��ه ئ��ێ��ران و ب���هش���داری دان��ی گرنگه ،بۆ ئه‌وه‌ى بڕیارێکى سالم بۆ ههر ههموو نه‌ته‌وه‌کانی جێگیر و نیشته‌جێی چوار پارچه‌ى کوردستان بدرێ ،کوردان لهم ئ��ێ��ران ل�ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی واڵت���دا ،ئێرانێکی کۆنفرانسه‌دا به‌شداربن بێ ئه‌وه‌ى که‌س ئهم ف��ی��درات��ی��ڤ و کوردستانێکی ف��ی��دراڵ�ه. کۆنفراس‌ه له به‌رژه‌وه‌ندى خۆى به‌کاربێنێ ،ئه‌ندامه‌که‌ى کۆمیته‌ی ناوه‌ندی کۆمه‌ڵه‌ی ده‌بێ به‌شێوازێکى دیموکراسیخوازان‌ه بێ ،زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان جه‌ختشیکرده‌وه: ههر لهو رێگایهوه ده‌توانین هێرش بۆ سهر واته ئێمه تێده‌کۆشین و پشتگیری ده‌که‌ین له حوکمڕانی گه‌لی کورد به‌سه‌ر خاکی گه‌لى کورد پوچه‌ڵ بکه‌ینه‌وه. ئارام موده‌ریسى ،ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی خۆیدا له سیستمێکی فیدراتیڤدا .لهگهڵ ک��ۆم�هڵ�هی زه‌حمه‌تکێشانی ک��وردس��ت��ان ،ئ�هوهش وهک پره‌نسیپ ب��اوه‌ڕی قوڵمان به ئاماژه بۆ ئ�هوه دهک��ات که زۆرب �هی حزب مافی دیاریکردنی چاره‌نوس ههیه. و الیهنه سیاسییه‌کانی دیکه‌ی کوردستان ه���هروهه���ا ک��ۆم��هڵ��هی زه‌ح��م�ه‌ت��ک��ێ��ش��ان��ی به له‌به‌رچاوگرتنی هه‌لومه‌رج و بارودۆخی کوردستانیش هێما بۆ خاڵه هاوبه‌شه‌کانى ن��اوخ��ۆ و ن��اوچ�هک�ه و جیهان باشترین و خۆیان لهگهڵ باقی ح��زب و الیه‌نه‌کانی
کوردستانی
که‌وتنه‌وه‌ی ئاگر ل ه دارستانهکانی لۆرستان
هه‌ولێر ل ه بهرامبهر ئێران دوو شه‌هید دهدا
چاودێر
کێشه‌ی ناوخۆیی ههر سێ حزب ه ئیسالمیه‌ک ه په‌ر ه ده‌ستێنێت
ئۆزگور گونده‌م با یه‌ک که‌س ئهم مافه‌م بگرێت ه باوه‌ش
بیست و پێنجه‌مین دۆزی ( )152سیاسه‌تمه‌دار، پارێزه‌رانی مافی مرۆڤ و ش��اره‌داران��ی کورد، سێی ئهم مانگه ل ه شه‌شه‌مین دادگ��ای سزای گ��ران��ی ئ��ام�ه‌د ب �ه‌ڕێ��وه چ��وو .محه‌مه‌د ئه‌مین ئاکتار ،سه‌رۆکی بیرۆی ئامه‌د و سه‌لچوک کۆزا گاچلی ،سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی یاساناسانی سه‌رده‌م ل ه دانیشتنه‌که‌دا ئاماده بوون .داخوازی ئ���هوهی ک� ه ه�هم��وو س��ی��اس�ه‌ت��م�ه‌داران بهیهکهوه ب��هش��داری دۆزه‌ک���� ه ببن و ه��هروهه��ا داخ���وازی ئازادکردنیان رهتکرایهوه .هه‌ردوو داخوازیه‌که‌ش، له‌الیه‌ن شاندی دادگاوه رهتکرایهوه و دۆزه‌ک ه بۆ رۆژى چوارشه‌ممه دواخرا .به به‌هانه‌ی ئهوهی ک ه سهبارهت به ره‌وشی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،لێدوانیان داوه س��زاى قورسیان بۆ داوا دهک��رێ��ت .دادگ��اى تورکیا بۆ ( )98س�ه‌رۆک شاره‌وانی و هه‌شت ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی به گشتی سزای دوو هه‌زار و ( )120ساڵ زیندانی داوا کرد.
دارستانهکانی شاری پۆلدۆخته‌ر سهر به پارێزگای لۆرستان ،ئاگری لێکه‌وتوه‌ته‌وه .به هۆی ئهو ئاگره‌وه زیاتر له ( )500دۆن��م له دارستانی دارب���هڕووی ناوچهکه سوتاون و تا ئێستاش ئاگرهکه .سه‌رپه‌رشتی سه‌رچاو‌ه سروشتییه‌کانی پارێزگای لۆرستان ئێواره‌ی پێنج شه‌مم‌ه رایگه‌یاند تا ئێستا ( )500دۆن��م له پاوه‌ن و دارستانهکانی داربه‌ڕووی ناوچهکه له ئاگردا سوتاون و هێشتاش هۆکاری ئاگرکه‌وتنه‌وه‌ک‌ه دیار نییه .به گوێره‌ی هه‌واڵنێری میهر هه‌لیکۆپته‌ری ئاگر ک��وژان��دن �هوه پ��اش ( )24کاتژمێر چووه‌ته ناوچهکه. له الیه‌کی تریش فه‌رمانداری شاری پۆلدۆخته‌ر رای��گ �هی��ان��دو‌ه ب���ه‌رده‌وام���ی ئ��اگ��ره‌ک �ه ده‌ت���وان���ێ بۆ چاالوه‌کانی نه‌وتی سه‌رکانی مالکو‌ه له باکوری پۆلدۆخته‌ر مه‌ترسیدار بێت .سااڵنه له رۆژهه‌اڵتى کوردستان دارستان ده‌سوتێت و کۆمارى ئیسالمى ئێران ماوه‌یه‌کى زۆر دواى ئاگرهکه ده‌گات‌ه شوێنه‌که یاخود به‌الیدا ناچێت.
به‌پێی راگه‌یه‌نراوێکی ن��اوه‌ن��دی هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ()HRKی سهر به پژاک، دووگه‌نجی دانیشتووی هه‌ولێر که له ریزه‌کانی ()PJAKدا بوون له شه‌ڕی نێوان گه‌ریالکان و پاسدارانی ئێران ژیانیان له‌ده‌ستدا. به‌پێی راگه‌یه‌نراوه‌که‌ی (هه‌ره‌که) ئهو گه‌نجانه یه‌کیان ناوی وه‌هاب ئیبراهیمه ،نازناویشی کاروان پارتیزانه ،وه‌ه��اب له ساڵی ( )1988له شاری هه‌ولێر له دایک بووه و له ساڵی ( )2006چووه‌ته ریزه‌کانی پژاکه‌وه .ئهوهی تریشیان ناوی گیڤارا دیلباراته. وهک له راگه‌یه‌نراوه‌که‌دا باسکراو‌ه سێ گه‌ریال له رۆژی ()24ی مانگی راب����ردوو ،کاتێک ت سنوری هێزه‌کانی سوپای پاسداران ده‌یانویس باشوری کوردستان ببه‌زێنن ،له ناوچه‌ی دۆڵه ئایش‌ه شه‌هید ب��وون ،به‌پێی راگه‌یه‌نراوه‌ک‌ه لهو شه‌ڕه‌دا ( )18پاسداری ئێرانیش کوژراون.
سیروان
هۆشداری پارێزگار ب ه تێڕوانینی گه‌شه‌نه‌سه‌ندن ل ه کوردستان
هاواڵتی
کۆمپانیایه‌ک ده‌ستی سه‌دان خێزانی هه‌ژار ده‌بڕێت
ینى ئۆکوز پلوتیکا تاوانبار چه‌ک‌فرؤش ه یان ئهوهی ل ه به‌رامبه‌ری ده‌وه‌ستێ؟
ئاوێنه رووبه‌ر
یه‌کێتى ل ه نزیکبوونهوهى پارتى و گۆڕان نیگه‌رانه ب ه پاڵ پشتى چه‌ند به‌رپرسێکى ناوچه‌ک ه زه‌وى جوتیارانى چۆمان داگیر دهکرێت
کۆمه‌ڵ
مامۆستا عه‌لى باپیر :ئێستا ئۆپۆزسیۆن ل ه چاودێرى و چاوه‌ڕوانیدایه
رۆژنامه
فه‌رمانى ده‌ستگیرکردنى داواکراوان ده‌رده‌چێت
باس
عه‌بدولڕه‌حمانى حاجى ئه‌حمه‌دى :ئهو به‌ڵگانه‌ى ل ه باره‌ى هاوکارى حکومه‌تى هه‌رێم و ئێران بۆ لێدانى ئێم ه باڵوکراونه‌و ه دروستکراوى ئێرانن
لڤین
نانخواردنێکى تاڵه‌بانى هه‌را ده‌نێته‌وه
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
6
ئاماده‌کار عه‌دنان عه‌بدواڵ
دوای کۆبوونه‌وه‌ی سێ رۆژی راوێژکاری سه‌ربازیی تورکیا، سه‌رۆک کۆماری تورکیا عه‌بدواڵ گول ،فه‌رمانداری گشتی نوێی سوپاى واڵته‌که‌ی ئه‌رێ کرد. دوای ئهوهی بڕیاره‌کانی راوێژکاری سه‌ربازی له الیه‌ن عه‌بدواڵ گوله‌وه ئه‌رێ کران ،راوێژکاری یه‌که‌می رۆژنامه‌نووسی سه‌رۆک کۆمار، بڕیاره‌کانی بۆ رای گشتی راگه‌یاند و نه‌جده‌ت ئۆزه‌ل، سه‌رفه‌رماندارێتی گشتی ئه‌رته‌شی تورکیاى پێ پێسردرا، که له ساڵی ()1999دا‌چه‌کی کیمیایی بهرامبهر به (په‌که‌که) بهکار هێناوه. له تورکیا حکومه‌تی ئاکه‌په بانگه‌شه ده‌کات که کۆتایی به بااڵده‌ستی سه‌ربازی ده‌هێنێت و دیموکراتی پێشکه‌وتوو جێبه‌جێ دهک��ات .ب�ه‌اڵم ئهم ج��اره‌ش دهرک��هوت که جه‌نه‌راڵێکی کیمیایرێژى هێنایه سهر ده‌سه‌اڵت. له تورکیا له ماوه‌ی سێ ساڵدا زۆربه‌ی ج���هن���ه‌راڵ و ف �ه‌رم��ان��داره‌ک��ان��ی س��وپ��ا به ب��ی��ان��ووی ئ���هوهی ئ�هن��دام��ی رێکخستنی تیرۆرن ده‌ستبه‌سه‌ر کراون .له الی خۆیهوه ئهم ک��رداره‌ش وه‌کو ره‌وتی دیموکراسیه‌ت بهکار دێنێت .ئهمه خۆی بهرنامه و پرۆژه‌ی ق��ۆرخ��ک��ردن��ی س��هرج��هم دهس �ه‌اڵت �هک��ان��ی سیستمی ده‌وڵه‌ته. دوابهدوای شکستی کۆبوونه‌وه‌ی ده‌سته‌ی ئاماده‌کار
گه‌الوێژ مێهفه‌ر
حزبه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان رایده‌گه‌یه‌ن ن خاڵى هاوبه‌شى ئه‌رێنى ل ه نێوانیاندا زۆر ه و سیستمێکى فیدراڵى و کۆنفیدرالى دیموکراتى بۆ کورد ل ه ئێراندا ده‌خوازن ،ئاماژه‌ش بهو ه دهکهن ئاماده‌ى پێکهێنانى به‌ره‌یه‌کى یه‌کگرتوون بۆ رۆژهه‌اڵت و ههر چوار پارچه‌ى کوردستان. حه‌سه‌نى شه‌ره‌فى ،جێگرى سکرتێرى گشتى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران (حدکا) به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :حزبى دیموکرات خوازیارى سیستمێکى دیموکراتیکى فیدراڵ ه که هه‌م ئازادى و مافه دیموکراتیکه‌کانى خه‌ڵکى ئێران به‌گشتى دابین بکا و ل ه هه‌مانکاتدا نه‌ته‌وه‌کانى ئێرانیش له شکڵى
ئه‌ردۆگان عه‌لی کیمیایی کرده سه‌رفه‌رماندار ب�ه‌رگ��ری میللی به چه‌ند کاتژمێرێک چوار له بااڵده‌سترین جه‌نه‌راڵه‌کانی تورک دهستیان له کار کێشایه‌وه و دوای چوار کاتژمێریش بێجگه له یه‌کێکیان جێگه‌ی هه‌رسێکیان پڕکرایه‌وه .بهم شێوهیه نه‌جده‌ت کیمیاوی کرا به سه‌رفه‌رمانداری گشتی. ج�هن�ه‌ڕاڵ نه‌جده‌ت ئ��ۆزه‌ل که به نه‌جده‌ت کیمیاوی ده‌ناسرێت له شه‌ڕی کوردستاندا ل�ه ب�ه‌رام��ب�هر گ�ه‌ری�لاک��ان��دا چهندین جار فه‌رمانی بهکارهێنانی چه‌کی کیمیاوی داوه «که دادگای به‌اڵی ئه‌ڵمانیا پێدانی چه‌کی کیمیاوی به نه‌جده‌ت کیمیاوی سه‌لماندبوو». رابردووێکی هه‌اڵیساو: له مێژووی شه‌ڕی دژ به‌کورددا ده‌وڵه‌تی تورکیا له رێگای چهندین که‌سی ناو سوپاوه چه‌کی قه‌ده‌غه‌کراوی بهکار هێناوه. که گه‌لێک جار له راگه‌یاندنه ناوخۆیی و جیهانیه‌کانیشدا ده‌نگیان دایه‌وه .زۆربه‌ی رووداوه‌کان له دوای شیکارکردنی ته‌رمی گه‌ریالکان راستیه‌کانیان سه‌لماند ،زۆربه‌ی رووداوه‌ک������ان ل �ه ب��هر ن �هب��وون��ی ئ��ام��رازی وێنه‌گری پێویست نه‌سه‌لمێندران .به‌اڵم ههر له چاوی کامێراکانی سوپاوه چهندین جار مێژووی راب��ردووی سه‌رکه‌وتنیان به چه‌کی کیمیایی له ش�ه‌ڕه‌ک��ان��دا خسته به‌رچاو که ئه‌مه‌ش ده‌سه‌لمێنێ سوپای تورکیا له زۆر شوێندا حاشاهه‌ڵنه‌گرانه ش���ان���ازی ب���هو ک���هس���ان���هوه دهک�����ات که چ�هک��ی ق �ه‌ده‌غ �هک��راوی��ان ب �ه کارهێناوه و به پێی ده‌رفه‌تیش پاداشتیان دهک��ات. دیاره پاداشتی ئهم جاره نه‌جده‌ت ئۆزه‌لی گرته‌وه. ن�ه‌ج��ده‌ت ئ���ۆزه‌ل ک�ه ب�ه عه‌لی کیمیایی تورکیش ده‌ناسرێت له ش �ه‌ڕی باکوری ک���وردس���ت���ان���دا چ �هن��دی��ن��ج��ار ف �ه‌رم��ان��ی بهکارهێنانی چه‌کی کیمیاوی داوه .که به‌ڵگه‌ی ئهوه له راگه‌یاندنه‌کاندا باڵوکرایه‌وه که یه‌کێک لهو هێرشه کیمیاییانه‌ی به فه‌رمانی نه‌جده‌ت کیمیایی ئه‌نجامدراوه
n
نەجدەت ئۆزەل سەرفەرمانداری نوێی سوپای تورکیا فۆتۆFIRATNEWS :
رووداوی کۆمه‌ڵکوژییه‌که‌ی (ج��ودی) یه .ئه‌ویش له ()11ى مانگی گواڵنی س��اڵ��ی ()1999دا ل �ه ق���ه‌د پ��اڵ�هک��ان��ی چیای جودی دوای شه‌ڕێکی سه‌خت که نه‌یانتوانی گه‌ریالکانی کورد تێکبشکێنن جارێکیتریش ده‌ستی دایه‌وه بهکارهێنانی چه‌کی کیمیایی .ئهو کات نه‌جده‌ت ئۆزه‌ل سه‌رپه‌رشتیاری ئهم ئۆپه‌راسیۆنه‌ی دهکرد. خۆی فه‌رمانی به هێزه‌کانیدا چه‌کی له کۆنه‌په‌رستى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێران، خه‌بات بۆ هێنان‌ه سه‌رکارى ده‌سه‌اڵتێکى خه‌ڵکى و دیموکرات ،خه‌بات له پێناو دابین بوونى مافى نه‌ته‌وایه‌تى کورد ،الیه‌نگرى ل ه مافى مرۆڤ ،یه‌کسانى ژن و پیاو ده‌که‌ین و له بوار و بۆچوونیشدا رهنگه چه‌ند خاڵى هاوبه‌ش هه‌بن.
فیدرالیزمدا خاوه‌نى مافه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانى خۆیان ب��ن .جێگره‌که‌ى حزبى دیموکرات پێشیوایه به بێ دیموکراسى مافى نه‌ته‌وایه‌تى کورد و باقى نه‌ته‌وه‌کانى ئێرانى نایه‌ته‌دى و ئهگهر به رواڵه‌تیش دانى پێدا بنرێ زامن و پشتیوانییه‌کى به‌هێزى بۆ ب �ه‌رده‌وام��ى نابێ .ئه‌وه‌شى وت :له‌هه‌مانکاتدا پێمانوای ه دیموکراسیش له ئێران بێ دابین بوونى مافى نه‌ته‌وایه‌تى کورد و باقى نه‌ته‌وه‌کانى ئێرانى ناتوانێ دیموکراسییه‌کى ته‌واو بێ و ته‌نانه‌ت ناکرێ وهک دیموکراسى واقیعیش سهیر بکرێ. حه‌سه‌نى شه‌ره‌فى ،ئه‌وه‌شى خسته روو ک ه له چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌کدا هێزه سیاسیه‌کانى کوردستانى ئێران ههر چه‌ند له ههندێک ب��وار و بۆچوندا ج��ی��اوازی��ان ه�هی�ه ،ب�ه‌اڵم ههروهها جێگره‌که‌ى سکرتێرى (حدکا) ،ل ه له چه‌ند مه‌سه‌له‌ى گرنگ و ئه‌ساسیدا درێ��ژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا ئه‌وه‌شى وت :حدکا خاڵى هاوبه‌شیان ههیه و جهختیکردهوه زۆر ههوڵیداوه س���ه‌ره‌ڕاى بوونى جیاوازى «وهک خه‌بات دژى رژێمى دیکتاتۆر و ب��ۆچ��وون��ی��ش ل �هس �هر ه�هن��دێ��ک مه‌سه‌ل ه
ئه‌ڵمانیاوه هێنراو به‌کاربێنن و دوای دوو رۆژ ئینجا توانیان بچنه شوێنی گه‌ریالکانه‌وه و دی��م�هن��ی ت �ه‌رم��ی ( )20گ �ه‌ری�لا که ب�ه کیمیایی گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت��داب��وو بوو خرایه به‌رده‌ستی کاربه‌ده‌ستانی ئه‌وسای حکومه‌ت. نمونه‌ی زیاتری به‌ڵگه‌داری تریش رووداوی ک��ۆم�هڵ��ک��وژی��ی�هک��ان��ی ()7ی نیسانی ( )2005له جودی کوشتنی پێنج گه‌ریال
«بـه‌رهـه‌می خــاڵــی هــاوبـه‌ش و هـــ به‌ره‌یه‌ک له هێزه سیاسیه‌کانى کوردستانى ئێران پێک بێ .له‌وباره‌و‌ه چه‌ند هه‌نگاویش چووین‌ه پێش و ته‌نانه‌ت له به‌ئاکام گه‌یشتنى
پژاک« :لهم قۆناغ ه هه‌ستیاره‌دا ده‌توانین و کاتى ئهوه هاتووه کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى بگرین، یه‌کێتى کوردان له‌مکاته‌دا زۆر گرنگه»
که‌سایه‌تی هه‌فته
که‌مانگه‌ر :سیاسه‌تى ئێران مای ه پوچ بوو
شێرزاد که‌مانگه‌ر ،ئه‌ندامی کوردیناسیۆنی پارتى ژیانى ئازادى کوردستان (پژاک) ،ههوڵهکانی رژێ��م��ی ئ��ێ��ران��ی ب��ۆ داگ��ی��رک��ردن��ی ب��اش��وری کوردستان شرۆڤ‌ه کرد .که‌مانگه‌ر رایگه‌یاند: ئامانجی ئهو هه‌واڵنه ،هه‌ڵگیرساندنی شهڕه له نێوان ک��وردان و ئهو کهسانهی که هاوکاری رژێمی ئێرانیش دهکهن ،به زمانێکی توند هۆشیار کرده‌وه .ئه‌ندامی کوردیناسیۆنی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان پژاک شێرزاد که‌مانگه‌ر بۆ ئاژانسی هه‌واڵنێری فوڕات لێدوانیدا ،که‌مانگه‌ر ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد که رژێمی ئێران له ساڵی ()1979وه ،سیاسه‌تی له‌ناوبردنی ک��ورد به ده‌ستی کورد بهڕێوه ده‌بات و له‌وباره‌و‌ه وتی :رژێم له رۆژهه‌اڵتی کوردستان له دژی ته‌ڤگه‌ری ئازادی به به‌تایبه‌تى پژاک ،سیاسه‌تی تایبه‌ت و چه‌په‌ڵ بهڕێوه دهب��ات .به‌اڵم به‌رخۆدانی ئهم
دواییه‌ی گه‌ریالکان له دژی هێرشه‌کانی رژێم، وه‌ه��ای کرد که ئیدی گه‌لیش سیاسته‌کانی رژێم به‌رپه‌رچ بداته‌وه .ئه‌گه‌رچی ژماره‌یه‌کی که‌م به‌کرێگیراویش هه‌بن ،به گشتی گه‌لی کورد له دژی سیاسه‌تی به‌کرێگراوێتییه .ههر بۆیه رژێم بۆ ئۆپه‌راسیۆن‌ه سه‌ربازییه‌کانی خۆی که له ()16ى ته‌موزه‌و‌ه دهستیان پێکرد ،ناچار بوو که له شاره‌کانی (قۆم ،یاسوج ،مه‌شهه‌د و ت��اران)هوه پاسدار بێنێت .که‌مانگه‌ر ئه‌وه‌شى راگه‌یاند :ئیدی رژێ��م به باشی تێگه‌یشتووه، که له ب �ه‌ره‌ی ش �ه‌ڕدا سه‌رناکه‌وێ ،ههر بۆیه له مزگه‌وت و خوێندنگاکان به پڕوپاگه‌نده ده‌یهه‌وێ کوردان رووب �ه‌ڕوی یه‌کتری بکاتهوه و وتی :ئێران لهم پێڤاژۆیه‌دا هه‌ندێ ده‌رفه‌تی تایبه‌تی بۆ هه‌ندێ بنه‌ماڵ‌ه خوڵقاند .به‌اڵم ئیدی ههموو به باشی له ئامانجی ئهو سیاسهته تێگه‌یشتوون و ده‌زانن که ئهو سیاسهته تێکچوه. ئێران ئیدی ناتوانێ ک���وردان بۆ ب �هرژهوهن��دی تایبه‌تی خۆی هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنێ ،یان کورد له دژی کورد هان بدات .ئیدی ئهو سیاسهته مای‌ه پووچ بووه .که‌مانگه‌ر وتیشى :له بهر ئهوهی هه‌ندێ له به‌کرێگیراوان نه‌یانوویست که دژی گه‌ریال شه‌ڕ بکه‌ن ،رژێم ویستی سه‌ربازی مووچه‌خۆر ل �ه ش��اره‌ک��ان��ی وهک���و ب��ان �ه ،ئ��ورم��ی�ه ،خ��ۆی، ماکۆ و سه‌ڵماس به‌رێکخستن بکات .ویستی گه‌نجانی کورد له دژی ته‌ڤگه‌ری ئازادی ،له دژی گه‌ریال شه‌ڕ بکه‌ن .به‌اڵم ئهو سیاسه‌ته‌ش به‌کاریگه‌ر نهبوو.
به کیمیایی و ئاداری ساڵی ( )2006ل ه کوێستانی شه‌ن له موش کوشتنی ()14 گ �ه‌ری�لا ه���هر ب���هم چ �هک �ه و ل �ه ()14ى ته‌موزی ( )2007له جوله‌مێرگ کوشتنی هه‌شت گه‌ریال به چه‌کی قه‌ده‌غه‌کراوی کیمیایی .ئ�هم��ان�ه ه �هم��وو ب �ه به‌ڵگه‌وه ل �ه رۆژم���ێ���ری ف �ه‌رم��ان��دارێ��ت��ی ن �ه‌ج��ده‌ت کیمیاویدان و تۆمارکراون. وهک ل����ه زۆرب���������هی ک���هن���اڵ���هک���ان���ی راگه‌یاندنیشه‌وه ئهم دیمه‌نانه پیشاندران. ه���هر ب���هم دی��م�هن��ان�ه ئ���ه‌ردۆگ���ان ن �ه‌ج��ده‌ت کیمیایی هێنایه س�هر به‌رزترین پێگه‌ی سه‌ربازی ده‌وڵه‌تی تورکیا .ئهوهی جێگای گ��وم��ان و پ��رس��ی��اره (ئ���ه‌ردۆگ���ان بۆچی نه‌جده‌ت کیمیاوی هێنا؟) په‌رله‌مانتارانی ئه‌ڵمانیا پرسیارى نه‌جده‌تیان کرد دوای ب�ه س�ه‌رف�ه‌رم��ان��دارک��ردن��ی نه‌جده‌ت ئ������ۆزه‌ل چ���هن���د ئ���هن���دام پ �ه‌رل �هم��ان��ێ��ک��ی ئه‌نجومه‌نی پارتی سۆشیال دیموکراتی ئه‌ڵمانیا دوایان له ئه‌ردۆگان کرد و پرسیان که ئایا بۆ که‌سێکی تاوانباری جه‌نگ دهک��رێ��ت ب�ه س �ه‌رف �ه‌رم��ان��دار؟ ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی فیدراڵی ئولال ژیلپکه ،ئه‌ندرێژ هونکۆ ،ئینگرید رێمه‌رس ،هێدرون دیتریچ، هارارلد وێنبه‌رگ ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ئامبۆرگ جانسو ئ��ۆزده‌م��ی��ر ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی هیسین ب��ارب��ارا جاردیناس، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ره‌نی باکور ڤیستیفالیا باربه‌ل بیویرمان ،سه‌رۆکی پارتی چه‌پی ساکسۆنی ی��اڵ��م��از ک��اب��ا ،ل �ه ب�ه‌رام��ب�هر س �ه‌رف �ه‌رم��ان��دارێ��ت��ی ن��ه‌ج��ده‌ت کیمیایی ن��اڕه‌زای��ی خۆیان ده‌رب���ڕی ،په‌رله‌مانتاران وتیان که ئه‌ردۆگان بهم هه‌ڵوێسته‌ی رێگه به چ��اره‌س�ه‌ری کێشه‌ی ک��ورد به‌ڕێبازی ئاشتیانه نادات .بۆ ئه‌وه‌ش ئهو کهسانهی له کاتی ش �ه‌ڕدا فه‌رمانی بهکارهێنانی چ�هک��ی ق��ه‌ده‌غ��هک��راوی کیمیایی داوه ده‌کرێن به سه‌رفه‌رمانداری گشتی. ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی فیدراڵی ئولال ژیلپکه
ساڵی پار پێشنیار پرسیارێکی پێشکه‌شی ئه‌نجومه‌نی ئه‌ڵمانیا کردبوو و پرسیارێکی گرنگی کردبوو که ئایا بۆچی تورکیا چه‌کی کیمیایی بهکار دێنێت؟ ئه‌نجومه‌ن له وه‌اڵم���دا ده‌ڵێت «تورکیا له ()29ی نیسانی ()1997دا په‌یمانی قه‌ده‌غه‌کردنی چ�هک��ی کیمیایی م��ۆر ک����ردوه« .جێی سه‌رنج ه که نه‌جده‌ت کیمیایی س�ه‌ره‌ڕای ئ �هو په‌یمانه م��ۆرک��راوه ل�ه کوردستاندا چه‌کی کیمیایی به‌کاردێنێت. نه‌جده‌د ئۆزه‌ل کێیه؟ ن�ه‌ج��ده‌ت ئ���ۆزه‌ل ل�ه ساڵی ()1950دا له ئه‌نقه‌ره له‌دایکبووه ،له ساڵی ()1980 ئه‌کادیمیای شه‌ڕ ته‌واو ده‌کات ،له ساڵی ( )1995دهکرێته جێگری ج�هن�ه‌ڕاڵ له ل��ی��وای ()172ی ه��ێ��زی زرێ��پ��ۆش ،لهو ب���ه‌رواره ب���ه‌دواوه ساڵی جارێک پله‌که‌ی به‌رزکراوه‌ته‌وه و له کوردستان بووه ،دواتر کرا به سه‌رۆکی ئاسایشی ناوخۆ ،له ساڵی ()2010دا دهکرێته فه‌رمانداری گشتی جه‌ندرمه ،له ن��او سوپای تورکدا یه‌که‌م ج �هن �ه‌ڕاڵ ب��وو ک�ه ب�ه الیه‌نگر و نزیکی باڵی حکومه‌ت ده‌بینرا ،به‌تایبه‌تی کاتێ ئه‌ردۆگان سه‌ردانی ههموو فه‌رمانداره‌کانی س��وپ��ای ک���رد ت��اک �ه ک�هس��ێ��ک ب���وو که ئ �ه‌ردۆگ��ان وت��ی به شانازییه‌وه پێشوازی لێکردوم ،سه‌رفه‌رمانداری گشتی پێشوو ئیلکه‌ر ب��اش��ب��ووک ه �ه‌رچ �هن��ده ه�ه‌وڵ��ی دابوو نه‌جده‌ت له شوێن و پێگه‌یه‌کی تردا ئه‌رکدار بکات ،به‌اڵم سه‌رکه‌وتوو نهبوو. ه���هروهه���ا ل �ه الی �هک��ی ت��ری��ش �هوه ل �ه دوا قه‌یرانی شوڕای به‌رزی له‌شکریدا تێکڕای فه‌رمانداره‌کانی به‌شه‌کانی تر دهستیان له ک��ار کێشایه‌وه ،ب �ه‌اڵم ن�ه‌ج��ده‌ت ئ��ۆزه‌ل به‌پێچه‌وانه‌وه ههر له دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ده‌ست له کار کێشانه‌وه‌ی ئه‌وانی تر ئهم له الیه‌ن ئه‌ردۆگانه‌وه بانگهێشتی کۆشکی س����ه‌رۆک وه‌زی����ر ک����راو وهک وهک��ی��ل��ی سه‌رفه‌رمانداری گشتی سوپا راگه‌یه‌ندرا و دواتر به فه‌رمی کرا به سه‌رفه‌رماندار.
ئهو هه‌واڵنه‌ش نزیک بووینه‌وه ،به‌اڵم خۆ هه‌مووى له ئیراده‌ى ئێمه‌دا نییه ،بهداخهوه هه‌ندێ به‌ربه‌ست که ئێستاش هه‌رهه‌ن تا ئێستا رێگرن له سهر رێگاى پێکهاتنى بهره
که په‌یوه‌ندییان به ئێمهوه نیه ،بهو حاڵه‌ش کۆنفیدرالیزمى دیموکراتیه ،سیستمێک ه و س �ه‌ره‌ڕاى به‌ربه‌سته‌کانیش ئهو هه‌واڵن ه بۆ ههموو کوردستان و ههموو نه‌ته‌وه‌کان گونجاو‌ه ک��ورد تا ئێستا به حه‌ز و بیرى پێویسته به‌رده‌وام بن. حه‌سه‌ن شه‌ره‌فى ،پێشیوایه که تهنیا ده‌نگۆى خۆى به‌شدارى دهس�ه‌اڵت نه‌بوون ،به‌اڵم له پێکهێنانى وه‌ها کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌ییان رێگه‌ى ئهم سیستم‌ه ده‌توانین به‌شداربین بیستو‌ه‌و جه‌تیشیکرده‌و‌ه «تائێستا به‌فه‌رمى ب���ێ ئ�����ه‌وه‌ى ه��ی��چ ن���ه‌ت���هوهی���هک م��اف��ى له هیچ الیه‌که‌و‌ه له‌گه‌ڵمان باس نهکراوه ،نه‌ته‌وه‌یه‌کى دیکه بخوات .ناوبراو پێشیوای ه به‌اڵم ههر کۆبونه‌و‌ه و کۆنفرانسێک ک ه له فیدرالیزمدا مه‌رکه‌زیه‌ت زیاتر حاکم ه پێوه‌ندى به چاره‌نوسى کورده‌و‌ه هه‌بێ ده‌بێ و ده‌وڵتگه‌رایه ،به‌اڵم له کۆنفیدراڵى گه‌ل له پێشدا ئامانجه‌کانى دیارى بکرێن و ل ه ده‌توانێ به‌شداربێ. داڕشتنى ئامانجه‌کانیشدا دهب��ێ زۆرب�هى ه��هروهه��ا ئ �هن��دام �هک �هى کوردیناسیۆنى پژاک ،ئه‌وه‌شى بۆ (چه‌تر) خسته روو :ئێم ه زۆرى الیه‌نه‌کان به‌شداربن». ئ �ه‌وی��ن زی�ل�ان ،ئ�هن��دام��ى کوردیناسیۆنى نه تهنیا لهگهڵ پارته‌کان به‌ڵکو لهگهڵ پارتى ژیانى ئازادى کوردستان (پژاک) ،ه�هر ک��وردێ��ک ،خاڵى هاوبه‌شمان کورد وت��ى :خ��اوه‌ن��ى ی �هک ستراتیژین ئه‌ویش بوونه .ل�هم قۆناغه هه‌ستیاره‌دا ده‌توانین
هـــه‌واڵــی کوردستانی بۆ ئازادى ئۆجه‌الن کۆمیسیۆنێک دروستده‌کرێت
کۆنگره‌ى کۆمه‌ڵگه‌ى دیموکراتى ()KCD ل�ه جڤاتی گشتیی خ��ۆی��دا ک�ه ل�ه ژێ��ر دروشمی (رێبه‌رایه‌تی ئازاد ،ناسنامه‌ی ئازاد و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتى) ب �ه‌ڕێ��وه چ��وو ،ب��ڕی��اری دام�ه‌زران��دن��ی (ده‌ستپێشخه‌ریی ئازادی ئۆجه‌الن)ی دا)KCD( . له پێنجه‌مین کۆنگره‌ی گشتیدا ،بابه‌ته‌که‌ی ب ه به‌رفراوانی نرخاند ،بۆ ئهوهی ئۆجه‌الن بتوانێ رۆڵی خۆی ببینێ و ئ��ازاد بکرێ ،بڕیاری دامه‌زراندنی (ده‌ستپێشخه‌ریی ئازادیی ئۆجه‌الن)یدا)KCD( . رایگه‌یاند ئۆجه‌الن موخاته‌بی گه‌لی کورده و ده‌بێ ره‌وشی ئهو چاکسازیی تێدا بکرێ .له کۆمیسیۆنی ئ��ازادی��ی ئ��ۆج�ه‌الن��دا .ه �هروهه��ا پسپۆڕ و زمانزانی ئه‌مریکی نوام چۆمسکی و رێبه‌ری ئه‌فریقای باشور نیلسۆن ماندێالش ،تا ببنه ئه‌ندامی کۆمیسیۆنه‌که، دیدار ئه‌نجام ده‌درێن .ههروهها له ئاستی هه‌رێمیشدا کۆمیسیۆنی (ده‌ستپێشخه‌ریی ئ���ازادی ئۆجه‌الن) داده‌مه‌زرێت .ئهو کۆمیسیۆنان‌ه له ئاستی هه‌رێمی و نێونه‌ته‌وه‌یدا ،لێدوانی چاپه‌مه‌نی ،رێپێوان و چاالکی جۆراوجۆر پێکدێنن.
کۆنگره‌ی چواره‌می یه‌کێتی ستار
یه‌کێتى ستار رێکخراوی ژنانی ک��ورد له رۆژئ�����اوای ک��وردس��ت��ان ،ه�ه‌ف��ت�هى راب����ردوو ب ه دروش��م��ی «ئێمه پ �هره ب�ه تێکۆشانی ئ��ازادی ژنان ده‌ده‌ین و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتى بونیاد ده‌نێین» چواره‌مین کۆنگره‌ی خۆی پێکهێنا. له کۆنگره‌که‌دا بڕیاردرا ژنان له رۆژئ��اوای ک��وردس��ت��ان ب��ب��ن ب��ه پ��ێ��ش�هن��گ��ی ب��ون��ی��ادن��ان��ی خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری دی��م��وک��رات��ى .یه‌کێتى ستار رێکخراوی ژنانی کورد له رۆژئاوای کوردستان، به به‌شداری ( )100نوێنه‌ر ،چواره‌مین کۆنگره‌ی خۆی پێکهێنا .کۆنگره‌که شرۆڤه‌ى بارودۆخى قۆناغه‌که‌ى کرد و باسی رۆڵی تێکۆشانی ژنان له به‌ره‌وپێش بردنی ته‌ڤگه‌رکه‌یان و بونیادنانی خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری دیموکراتى ک��را .به‌شدارانی کۆنگره رایانگه‌یاند سیستمی س�ه‌رم��ای�ه‌دارى هێشتا وهک��و که‌ره‌سته‌یه‌کی بازرگانی کردن سه‌یرى ژنان ده‌کات و ئه‌وه‌ش له زۆر شوێن دهبێته هۆی روودانی کۆمه‌ڵکوژی له دژی ژنان.
دژى هێرشه‌کانى ئێران مانیان ل ه خواردن گرت
گیراوانی سیاسی ل ه گرتوخانه‌ی مه‌ریوان دژی ئه‌شکه‌نجه و گوشار و هێرشه‌کانی ئێران دهستیان ب ه مانگرتن له خواردن کرد .گیراوانی مانگرتوو ،رووبه‌ڕوی لێدان و ئه‌شکه‌نج ه بوونهوه و سه‌ره‌تا بۆ به‌ندی م��ادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان ،دواتر بۆ گرتوخانه‌کانی قروه و بیجاڕ گوازراونه‌وه .ب ه گوێره‌ی سه‌رچاوه‌کان هه‌شت گیراوی سیاسی ک��ورد ل ه گرتوخانه‌ی م �ه‌ری��وان ،له یه‌کى ئهم مانگه‌و‌ه مانیان له خ��واردن گ��رت��ووه .هۆکاری مانگرتنه‌که ،بۆ هێرشه‌کانی رژێمی ئێران بۆ سهر باشوری کوردستان ده‌گه‌ڕێننه‌و‌ه و هه‌لومه‌رجی ن��ال�هب��اری ن��او گ��رت��ووخ��ان�ه .دوای راگه‌یاندنی مانگرتن ،کاربه‌ده‌ستانی زیندان به توندی هێرش ده‌که‌نه سهر مانگرتوان ،ئه‌شکه‌نجه‌یان ده‌ده‌ن و ئاوی کواڵویان به‌سه‌ردا ده‌ڕێژن .دوای ئه‌شکه‌نج ه و ئازارێکی زۆر ،ئهم گیراوان ه بۆ به‌ندی ماده هۆشبه‌ره‌کان گوازراونه‌ته‌وه.
چاالکوانێکى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى:
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
8
ئاماده‌کار گۆڤار عوسمان
زیندوو ژنان ل ه مانگى ره‌مه‌زاندا uشه‌نگ ه محه‌مه‌د
بوونى شوێنێکى زۆرى له‌شفرۆشى پرسیار دروست ده‌کات له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت
u
ه �هم��وان دهزان��ی��ن مانگى ره‌م���ه‌زان یه‌کێکه لهو مانگانه‌ى که له واڵته ئیسالمیه‌کاندا به مانگێکى گرنگ و پیرۆز داده‌ن��رێ��ت و ل�هو مانگه‌دا خ�هڵ��ک��ى ب �ه رۆژوو دهب����ن ،ل �ه ن��او ئهو خه‌ڵکانه‌شدا رۆژووان��ى ره‌گه‌زى (ن��ێ��ر ،م���ێ) ه �هی �ه ک �ه ب����ه‌ڕۆژوو دهب��ن ی��ان به ه�هر هۆکارێک بێت به رۆژوو نابن ،ههموان ئه‌وه‌شمان بیستوه که ئاینى ئیسالم جیاوازى ن��اک��ات ل�ه ن��ێ��وان ه���ه‌ردوو ره‌گ���ه‌زدا ب������اوه‌ڕى ب���ه ی �هک��س��ان��ى ه��هی��ه بۆ ه��ه‌ردووک��ی��ان ،ل �ه کاتێکدا ئهمه وه‌کو ده‌ق ههیه ،به‌اڵم له پیاده‌کردن و جێبه‌جێکردنیدا بهو شێوهیه نیه له الی �هن شوێنکه‌وتوه‌کانیه‌وه ،ئهگهر ب �ه نمونه ب��اس��ى مانگى ره‌م���ه‌زان بکهین ،کاتێک کوڕێک ب ه ههر ه��ۆک��ارێ��ک بێت ب�ه رۆژوو نابێت زۆر ئاساییه له سهر شه‌قامه‌کان ئاو بخوات یان جگه‌ره بکێشێت یان بڕواته چێشتخانه‌یه‌که‌وه ن��ان بخوات زۆر ئاساییه و نه که‌س تانه‌ى لێده‌دات و نه‌که‌سیش به چاوێکى که‌مه‌وه سه‌یرى ده‌کات و هیچ باکیشى نیه، ب �ه‌اڵم کاتێک کچێک به رۆژوو نابێت ن��ات��وان��ێ��ت ئ���ازادان���ه خ���واردن ب��خ��وات ،ی��ان هه‌ڵسوکه‌وت بکات، ه �هم��وان چ��اوی��ان له‌سه‌ریه‌تى و به چاوێکى جیاواز سه‌یرى دهک �هن له کاتێکدا رهنگه هۆکارێک ههبێت بۆ به‌ڕۆژوو نه‌بونه‌که‌ى ،یان زۆرکات له ناو ماڵه‌که‌ى خۆیدا ناتوانێت یان پێى شه‌رمه له بهر چاوى باوک و براکه‌ى خ��واردن بخوات ،زۆر کچ ههیه که به‌ڕۆژووش نیه ،به‌اڵم هه‌تا کاتى رۆژوو شکاندن نان ناخوات، پرسیارێکه له‌وه‌دا ئهم جیاوازیه بۆ، ئایا ئهمه په‌یوه‌ندى به کلتور‌و داب و نه‌ریته‌وه ههیه؟ یان ئهمه په‌یوه‌ندى ب�ه ش �ه‌رم �هوهی �ه؟ ی��ان پ�هی��وه‌ن��دى به دینه‌که‌وه ههیه؟ ی��ان په‌یوه‌ندى به ئاستى هۆشیاری تاکه‌کانه‌وه ههیه؟ به ههر حاڵ په‌یوه‌ندى به ههر کام ل �هوان �هوه ههبێت دوات��ر دهگهڕێتهوه بۆ دینه‌که ،چونکه ئهوه مانگێکى دینیه و له ناو ئیسالمدا رۆژوو ههیه بۆیه دهبێت ل�هو ن���اوه‌دا هه‌ڵگران و شوێنکه‌وتوان و رابه‌رانى ئهو دینه هۆشیارییه‌کى وه‌ه��ا باڵو بکهنهوه، که بۆ دهبێت ش�ه‌رم بوونى ههبێت، ک��چ��ێ��ک ک���ه ب��������ه‌ڕۆژوو ن��اب��ێ��ت ع��وزرێ��ک��ى خ���ۆى ه��هی��ه ،ئ���هى بۆ ب �ه ه �هم��ان چ���اوى ک���وڕه ب���ه‌ڕۆژوو ن�هب��ووه‌ک�ه لێى ن��اڕوان��ن ،ب��ۆ دهبێت ئهمه ن�هخ��وات بۆ ش �ه‌رم له باوکو برا بکات ،ئایا دین ئهو هۆشیاریه‌ى نه‌داوه‌ته خه‌ڵک که کچ رهنگه لهو ک��ات�ه‌دا س��وڕى مانگانه‌ى ههبێت، ناتوانێت ب����ه‌ڕۆژوو بێت ب��ۆ دهبێت ئ �هوه عه‌یبه بێت خۆ ئ �هوه شتێکى خ��ودای��ى و سروشتیه ن �هک ئ �ه‌وه‌ى کچه‌که خ��ۆى خ��واس��ت��ى ب��ێ��ت ،بۆ دهبێت ته‌نها له ئاینى ئیسالمدا ئهو شتانه عه‌یبه‌بن له کاتێکدا دهب��وو لهو ئاینه‌دا زیاتر گرنگى بهو شتانه بدرێت چونکه په‌یوه‌ندى به خوداى گه‌وره‌وه ههیه ،ده‌بوو رابه‌رانى دینى ئیسالم زۆر به روونى ئه‌وانه‌یان باس کردایه و شه‌رم و کۆمه‌ڵێک شت ههیه وورده ورده کاڵیان بکردایه‌ته‌وه و وه‌هایان بکردایه که ئهو حاڵهته عه‌یب نه‌بوایه که شتێکى سروشته‌یه و ئ��هو ک��چ�هش ل �ه‌وک��ات �ه‌دا مافى خۆیه‌تى ده‌خوات یان چى ده‌کات. بۆیه پێویسته ئ�هوان�هى رابه‌رایه‌تى دی��ن��ى ئیسالم دهک���هن زی��ات��ر باسى م��اف��ى ژن ب��ک �هن ک���ه ه�هن��دێ��ک حاڵه‌ت هه‌ن سروشتین هیچ پێویستى بهو ههموو شه‌رم کردن‌و عه‌یبه نیه و هۆشیارى زیاتریش له ناو پیاواندا باڵوبکه‌نه‌وه و ده‌قه‌کان وهک خۆى جێبه‌جێ بکه‌ن.
ل ه دواى ئازادبوونى عێراق‌و کردنه‌وه‌ى سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان ب ه رووى خه‌ڵکانى بیانیو واڵتانى دراوسێ‌و خه‌ڵکانى باشورى عێراق، دیارده‌یه‌کى ترسناکی لهگهڵ خۆى هێنا ئه‌ویش دیارده‌ى لهشفرۆشیه ،ب ه پێى ئه‌وه‌ى ک ه ل ه راگه‌یاندنه‌کانیش باسى دهکرێت ل ه ئێستادا چهندین شوێن ل ه هه‌رێمى کوردستان هه‌ی ه ک ه کارى له‌شفرۆشى تێدا ده‌کرێت‌و رێکخراوه‌کانى ژنانیش هه‌ڵوێستى جدیان نی ه بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ى ئهم دیارده‌ی ه و فشارخستن ه سهر حکومه‌ت بۆ دانانى سنورێک بۆ ئهم دیاردهیه و په‌رله‌مانتارێکى ژنیش ئاماژ ه بهوه ده‌کات «له‌به‌ر ئه‌وه‌ى قوربانى ل ه ناو ئهم دیارده‌یه‌دا ژنانن و زۆرکات کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌دوادا دێت ،پێویست بوو ئهو رێکخراو ه ژنانیان ه هه‌ڵوێستى خۆیان ههبوایه ،به‌اڵم به‌داخه‌و ه کۆده‌نگییه‌کى ئهو رێکخراوان ه دروست نهبوو».
ب��ێ��خ��اڵ ئ�هب��وب�هک��ر س��ک��رت��ێ��رى ی�هک��گ��رت��ووى خوشکانى ئیسالمى پێیوایه «گه‌وره‌ترین تاوانه ده‌ره�ه‌ق به مرۆڤایه‌تى و به‌تایبه‌ت بهرامبهر ژنان ئه‌نجام ده‌درێت ،ئاسه‌وارى خراپ له‌سه‌ر کۆمهڵگه به‌جێ ده‌هێڵێت و پێویسته ههموو ب�ه چاوێکى گرنگ ل �هم حاڵهته بڕوانین، رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ى ئهم کار‌ه ته‌نها ئه‌رکى رێکخراوه ژنانیه‌کان نیه ،به‌ڵکو له‌پێش هه‌موانه‌و‌ه کارى ده‌سه‌اڵت‌ه رێگرى لهم ک��اره بکات ،به وته‌ى به‌رپرسان ل�هم مانگى ره‌م �ه‌زان �ه‌دا ههندێک شوێن به‌ناوى مه‌ساجکردنه‌و‌ه داخراوه ،شوێنێک دڵنیابیت که کارێکى لهم شێوه‌ى تێدا ئه‌نجام ده‌درێت و دهبێته هۆى باڵوبونه‌وه‌ى نه‌خۆشى، پرسیاره‌ک‌ه ئهوهیه بۆچى رێگه‌ى پێده‌درێت بکرێتهوه؟ یاخود کێ مۆڵه‌تى ک��ردن�ه‌وه‌ى بهم شوێنانه داوه بکرێتهوه و له‌ژێر ناوێکدا رهنگه ک��ارى ج��ی��اوازى تێدا ئه‌نجام بدرێت، ئێمه گیرۆده‌ى ههندێک نه‌خۆشى سه‌ره‌تاین له واڵته‌که‌ماندا ئایا ئهو که‌سانه‌ى ده‌هێنرێنه کوردستان پشکنینى ت�ه‌واوی��ان بۆ دهکرێت، تاکو دڵنیابین له‌وه‌ى بزانین واڵته‌که‌مان توشى زیانى ئهو نهخۆشیه گواستراوان‌ه ناکه‌وێت». سکرتێرى یه‌کگرتووى خوشکان ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «هاتن‌ه ده‌نگ له‌سه‌ر ئهم کارانه رهنگه رێکخراو ههبێت ئیدانه‌یه‌کى نه‌بووبێت بۆ ئهم جۆره حاڵهته ،وهک پرۆژه قسه‌مان لهگهڵ وه‌زی��رى کار و ک��اروب��ارى کۆمه‌اڵتى کردوه ههر له سواڵکردنى ژنان و منداڵ‌ه قه‌ره‌جه‌کان
n
کێ به‌رپرسیار ه له‌دیارده‌ی له‌شفرۆشی فۆتۆ /ئینته‌رنێت
و ئیستغاللکردنیان ،رێگرى کردن لهم جۆره ئ �هو مامۆستایه‌ى زان��ک��ۆ ئ��ام��اژه‌ى ب �هوهش سنوره‌کانه‌و‌ه داخڵى هه‌رێم دهب��ن ،چاودێرى ک��اران�ه و داوام���ان ک���ردوه له سه‌رۆکایه‌تى ک��رد «ک��ل��ت��ورى ک���وردى ک��اری��گ�ه‌رى ههیه توندمان نیه ب��ۆ ب�هگ��ژداچ��ون�هوه و رێگرى په‌رله‌مان که پێویسته یاسایه‌کى نوێ بێته ب�ه‌وه‌ى ئهو رۆڵ�هى پیاو هه‌یه‌تى ژنان ههمان لێیان ،ئه‌رکى ئ�هم دی��ارده‌ی �هش له ئه‌ستۆى کایهوه بۆ ئهم کارانه ،ئێستا یاسا ههیه ،به‌اڵم رۆڵیان نهبووه ،داواى پارێزگارى له مافه‌کانى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى توندوتیژی‌ه و الیه‌نه‌کانى که‌لێنى یاساى تێدایه و ئێستا کار به یاساى خۆى و کۆمهڵگه بکات و ئهم رێکخراوانه‌ى تریش ،بۆیه ئه‌رکى ههموو رێکخراوه‌کان ه ژماره هه‌شتى ساڵى ( )1988ئهگهر بیانه‌وێت ئێستا ههیه ،له‌بنه‌ڕه‌تدا بۆ پرسێکى تایبه‌ت له‌پێشه‌و‌ه رێکخراوه‌کانى ژنان که رووبه‌ڕوى دروس��ت نه‌بوون ههمیشه پرس‌ه سیاسیه‌که‌ى ئهم حاڵه‌تان‌ه ببنه‌وه ،چونکه ژن دهبێته قوربانى بیکه‌ن ههندێک لێپرسینه‌وه‌ى تێدایه. بێخاڵ ئه‌بوبه‌کر هێماى به‌وه‌کرد «بهداخهوه پێش پرسى ژنان خستوه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ههموو ئهم جۆره کارانه. له ههندێک میدیا و شوێنى ترهوه باس لهوه هاوکارى مادى و مه‌عنه‌ویان له‌الیه‌ن حزب ه سه‌رگوڵ ق�ه‌ره‌داغ��ى په‌رله‌مانتار له لیستى دهکرێت گه‌نجانى کوردستان زوڵمیان لێکراوه سیاسیه‌کانه‌وه‌یه. کۆمه‌ڵى ئیسالمى پێیوایه «دی��ارده‌ی�هک��ى شوێنێکیان نیه بۆ ئهو ج��ۆره کارانه ،ئهمه ئه‌مه‌ل جه‌الل محه‌مه‌د چاالکوان له بوارى ژنان ترسناک که لهشفرۆشیه له کۆمه‌ڵگه‌ى له‌کاتێکدای‌ه که دهب��وو ک��ار بۆ ئ �هوه بکه‌ن و مندااڵن راى وایه «دروست بوونى حاڵه‌تى ئێمه که ئاماره‌کان باس له زیابوونى دهکهن، گه‌نجان ژیانى هاوسه‌رگیرى ئه‌نجام ب��ده‌ن ،له‌شفرۆشى له کورستان هۆکارى ئابورى و الی�هن�ه پ�هی��وه‌ن��دی��داره‌ک��ان پێویسته پالنێک به‌رژه‌وه‌ندى گه‌نجان له چیدای‌ه ههر رۆژه‌ى له یاسا و کلتورى توندوتیژی‌ه له کۆمه‌ڵگه‌که‌دا ،بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى دابنێن ،رێکخراوه‌کانى یانه و شوێنێکى لهو شێوان‌ه رابوێرێت ،له‌به‌ر ده‌رئ �هن��ج��ام��ى ئ���هو ک���اران���هی���ه ،ه��ۆش��ی��ارى کۆمه‌ڵگه‌ى م �ه‌ده‌ن��ى به‌تایبه‌ت رێکخراوه ئهوه هه‌وڵى ئه‌وه‌مان داوه ههندێک رێوشوێنى به‌گژداچونه‌وه‌ى له ئاستێکى نزمدای‌ه و به دیار ژنانیه‌کان به ئه‌رکى یه‌که‌مى ئه‌وانى ده‌زانم، یاسایى بگرینه‌به‌ر ،ئهگهر هاتوو جێبه‌جێ چاوى هه‌موانه‌و‌ه جێگه‌ى باس و خواسه ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى قوربانى له‌ناو ئهم دیارده‌یه‌دا ژنان ه رێکخراوه‌کانى ژنان وهک تۆڕى کۆمه‌اڵیه‌تى و زۆرکات کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌دوادا دێت، نه‌کرا ئهوکاته هه‌ڵوێستى تر وه‌رده‌گرین. عالی‌ه ف �ه‌ره‌ج مامۆستاى زانکۆى سلێمانى سه‌رقاڵى یاسایه‌کین ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى په‌رله‌مان پێویست بوو ئهو رێکخراوه ژنانیان‌ه هه‌ڵوێستى و پسپۆڕ له ب��وارى کۆمه‌اڵیه‌تیدا بۆچونى جێبه‌جێى بکات. خۆیان ههبوایه ،به‌اڵم بهداخهوه ئه‌وه‌مان لێ وای��ه «زۆرب����هى رێ��ک��خ��راوه ژنانیه‌کان سهر ئهو چاالکوان‌ه باسى له‌وه‌شکرد «که بهداخهوه نه‌بینین ،که‌مپین و ئیدان‌ه و به‌یاننام‌ه ههبوو، به حزبه سیاسیه‌کانن و ئهو پرسانه‌ى ههیه تائێستا ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى ژن���ان ل �ه کوردستاندا به‌اڵم کۆده‌نگیه‌کى ئهو رێکخراوان‌ه دروست تائێستا په‌یوه‌ست نین به‌خودى ژنانه‌وه ،بۆیه نه‌گه‌شتوه‌ت‌ه ئاستێک درک به مه‌ترسى و نهبوو. نه‌مانبینیه‌و‌ه ئ�هو ڕێکخراوان‌ه به ئیسالمى مافه‌کانى ژن��ان بکات ،ئه‌مه‌ش به الوازى ئ����هو پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اره ئ����ام����اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد عه‌لمانیه‌و‌ه تائێستا خۆپیشاندانێک ئه‌نجام هۆشیارى خودى ژنان ده‌زانم له رووى یاسا و «دهب���وو فشارێک ههبوایه بۆ س�هر الیه‌ن ه ب����ده‌ن ،ک �ه ه��ۆک��ارى س �ه‌رب �هخ��ۆ ن�هب��وون��ی��ان مافه‌کانى خۆیانه‌وه ،ئهو ژنانه‌ى کار دهکهن په‌یوه‌ندیداره‌کان له‌الیه‌ن ئهم رێکخراوانه‌وه ،تا ده‌رده‌خات ،زۆرکات دهبینین کۆده‌بنه‌وه ،به‌اڵم به‌په‌نجه‌ى ده‌ست ئه‌ژمار ده‌کرێن ،ئهم حاڵه‌تى ئه‌وانیش رێگربوونای‌ه لهم دیاردهیه و رێژه‌که‌یان له‌شفرۆشیه‌ى ژن��ان هه‌ندێکیان له رێگه‌ى تائاستێک به‌ره‌و که‌مبونه‌و‌ه هه‌نگاویان بنایه، رێکه‌وتنێکى یه‌ک هه‌ڵوێستى ده‌رنابڕن.
پێشموایه کاریگه‌ریی‌ه خراپه‌کانى ئهم کار‌ه بۆ سهر خێزان ده‌رئه‌نجامه‌کانى دهردهکهوێت. قه‌ره‌داغى جه‌ختى له‌وه‌کرده‌و‌ه «رێکخراوه‌کان پاشکۆى حزبه‌کانن و بهرنامه و کارى حزب چۆن بێت بهوشێوهیه کار دهکهن ،که ئه‌مه‌ش یه‌کێک ب��وو ل�هو هۆکارانه‌ى هه‌وڵى جدى نه‌درێت بۆ ئهم دیاردهیه ،پێده‌چێت رێکخراو ههبێت ئ �هم ج��ۆره ک��اران�ه ب �ه‌الی �هوه گرنگ نه‌بێت و له ئه‌وله‌ویه‌تى کاره‌کانیدا نه‌بێت، به‌اڵم دوات��ر ههموو توندوتیژیه‌کان بۆ ژنان ده‌مێنێته‌و‌ه و پیاوان لهم کارانه هه‌ڵدێن ،پێشتر له فراکسیۆنه‌که‌مان پرۆژه‌یه‌کامان پێشکه‌ش به په‌رله‌مان کرد بۆ هه‌موارکردنه‌وه‌ى ئهو ی��اس��ای�ه ،ئ�ه‌وک��ات�ه ب �ه‌داخ �هوه رهت��ک��رای �هوه و ئێستا ده‌رکه‌وت که پرۆژه‌یه‌کى لهو شێوه بۆ کوردستان گرنگه ،هه‌وڵیش ده‌ده‌ی��ن له‌خولى نوێى په‌رله‌مان له‌مانگى نۆدا جارێکى تر ئهو پرۆژهیه بخه‌ینه‌و‌ه به‌رده‌ست بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین چاره‌سه‌ر و به‌ره‌نگارى حاڵه‌تێکى له‌وشێوه‌ی ه ببینه‌وه. چیمه‌ن محه‌مه‌د چ��االک��وان��ى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد «بوونى شوێنێکى زۆرى له‌شفرۆشى پرسیار دروس���ت دهک��ات له‌سه‌ر دهس �ه‌اڵت ئایا ئاگادارى ئهم کاران ه ههیه یاخود نا؟ بۆیه راست نیه بڵێین ده‌سه‌اڵت ئاگادار نهبووه لهم شوێنانه له‌کاتێکدا ئاسایش چ��اودێ��رى ههموو جواڵنه‌وه‌یه‌کى سیاسى و بواره‌کانى تره ،له‌به‌ر ئهوه ناکرێت ئهو رێژ‌ه زۆره‌ى ب�هک��ارى له‌شفرۆشیه‌و‌ه خه‌ریکن ل ه کوردستان و به تایبه‌ت له پارێزگایه‌کدا ،ک ه نیشانه‌ى پرسیاره له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت دادهنێت و ده‌ماخات‌ه گومان‌ه بۆچى بێدهنگ بوون لهم دیاردهیه. ئهو چاالکوان‌ه بۆچونى وایه «رێکخراوه‌کانى ژن��ان پێده‌چێت له‌به‌ر رازى بوونى دهس�ه‌اڵت هه‌ڵوێست وه‌رن���هگ���رن ت��ا زان��ی��اری��ان دهس��ت دهکهوێت ،ئهو رێکخراوان‌ه به‌ته‌نها به‌س نی ه بۆ دی��ادرده‌ی�هک��ى ل�هم شێوه که کاریگه‌رى له‌سه‌ر کۆمهڵگه و خێزانیش داده‌نێن ،ئه‌وه‌ى ئێستا باسى لێوه دهکرێت نه‌خۆشى ئایدز‌ه ل ه کوردستان رێژه‌یه‌کى بهو شێوهیه ههیه که ل ه ئه‌نجامى دیارده‌ى له‌شفرۆشیه‌وه‌یه ،له‌شوێنێکدا ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى ئاسایش باسى ل �ه‌وه‌ک��ردوه ک ه شوێنه‌کانى له‌شفرۆشى مۆڵگه‌ى کڕین و فرۆشتنى ماده هۆشبه‌ره‌کانیشن ،که دیسانهوه ئهمه مه‌ترسى دروس��ت دهک��ات ئاسایش بهم ج��ۆره لێدوان ب��دات .چیمه‌ن محه‌مه‌د باسى ل�هوهش��ک��رد «که‌مته‌رخه‌مى دهس �ه‌اڵت �ه ک ه رێکخراوه‌کان نه‌توانن بهوشێوهیه باسى ئهم دیاردهیه بکه‌ن ،راگه‌یانه‌کانى رێکخراوه‌کانش به‌که‌مته‌رخه‌م ده‌زانم له ئاستى ئهم دیارده‌یه‌دا، بۆیه ئهم کارانه ده‌سه‌اڵت و به‌تایبه‌ت ئاسایش دهخاته ژێر پرسیاره‌وه.
پیاوان رێگ ه ناده‌ن ژنه‌کانیان ل ه الیه‌ن پیاوه‌و ه کارى جوانکاریان بۆ بکرێت ئاماده‌کار ئااڵ به‌رزنجى هه‌رچه‌ند ه ماوه‌یه‌کى زۆر نی ه ژماره‌ى ئارایشگاکانى ژنان ل ه هه‌رێمى کوردستان زیادیکردوه، به‌اڵم ل ه دواى پرۆسه‌ى ئازادى عێراق رێژه‌ک ه فراوانبونێکى ته‌واوى به‌خۆیه‌و ه بینیوه ،به‌تایبه‌تى له‌الیه‌ن خاوه‌نکارانى بیانى و واڵتانى دراوسێ، ئه‌مه‌ش وایکردو ه که‌لتور و شێوازى ئهو واڵتان ه ل ه رووى جوانکارییه‌و ه بهێنن ه هه‌رێمى کوردستان ،له‌وانه‌ش ئه‌نجامدانى کارى جوانکاری ژنانه له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه ،ک ه پێشتر تهنیا ژن ئهو کاره‌ى دهکرد ،چونک ه تاکو ئێستا بهشێک ل ه پیاوان ئاماده‌نین ژنه‌کانیان له‌الیه‌ن پیاوێکى تره‌و ه جوانکارى بۆ بکرێت.
سارا ( )25ساڵ ناوى خوازراوى ئهو کچ ه بوو له یه‌کێک له ئارایشگاکانى شارى هه‌ولێر کارده‌کات و رۆژان �ه ژماره‌یه‌کى زۆر ل���هو ژن��ان �ه دهب��ی��ن��ێ ک �ه س �ه‌ردان��ى ئارایشگاکه دهکهن وتى :ئه‌وه‌ى من ده‌یبینم ههموو جۆره ژنێک ههیه ،لهوانه ههیه به بێ پرسى پیاوه‌که‌ى دێت بۆ ئارایشگاکان، چونکه ده‌زانى که وه‌ستاکه پیاوه ،زۆرجار له الى من باسى دهکهن که پیاوه‌کانیان رێگایان پێناده‌ن پیاو مکیاج و جوانکاریان بۆ بکات ،ئهمه بۆ (بوک)ه‌کانیش وایه، ب��ۆ ئ �هم �هش ج��ارێ��ک��ی��ان بوکێک ه��ات، ماڵى زاوا رێگایان پێدابوو له‌الیه‌ن پیاوه‌وه برازێته‌وه ،به‌اڵم له‌الیه‌ن براکانى بوک به عه‌یبه دهزان��درا ،بۆیه له ناو ئارایشگا له نێوان ماڵى زاوا و بووک بووه کێشه. ههر لهوبارهیهوه ئ��اره‌زو ( )21ساڵ وهک
خوێندکارێک بهالیهوه ئاسایی بوو ک ه ک��ارى جوانکارى له الی�هن پیاوانه‌وه بۆى بکرێت و وتى :به‌المه‌وه ئاساییه‌وه که له ئارایشگاکان پیاو مکیاج و سیشوارم بۆ بکات ،چونکه زۆرجار له نه‌خۆشخانه‌کانى ئافره‌تانیش دکتۆرى پیاو چاره‌سه‌رى ژن دهک��ات ،ههروهها زۆر کارى رۆژان �هى تر ههیه پیاو و ئافره‌ت به یه‌که‌وه ده‌به‌ستێته‌وه و ناتوانى خۆتى لێ البده‌ى ،من پێموانیه هیچ کێشه‌یه‌کى تێدانابێت ،له ئێستاشدا کاره‌که ئاسایی بووه. ب���ه‌اڵم ئامینه‌ى ( )34س��اڵ وت���ى :من لهگهڵ ئ �ه‌وه‌م ههموو کارێکى ئافره‌تانه ئافره‌ت خۆى بیکات ،چونکه ئێمه لهگهڵ یه‌کتر زیاتر تێده‌گه‌ین و لهگهڵ یه‌کتر شه‌رم ناکه‌ین ،پاشان ئافره‌تان به سه‌بر و ته‌حه‌مولترن له پیاوان و زیاتر گوێ له داخوازى ئافره‌تان ده‌گرن .وتیشى :پێموایه به هۆى که‌مى رێژه‌ى ژن له ئارایشگاکان رێ��ژه‌ى پیاوان زی��ادى ک��ردوه ،چونکه لێره وه‌س��ت��اى ژن ک�هم�ه ف��ری��اى ئ��هو ههموو داواکارییه‌ى ژنان بۆ رازاندنه‌وه ناکه‌وێ، ب��ۆی�ه دهبینین ئێستا ل �ه ئارایشگاکان پیاوێکى زۆر ههیه کارى ئارایشگایى ژنان ده‌کات. ه�هر س�هب��ارهت به ئارایشگاکان ،ل �ه‌رووى نرخه‌کانه‌وه ،ههندێک له ژنان پێیانوایه که نرخه‌کان وهک یه‌ک نین و له شوێنێکه‌وه بۆ شوێنێکى تر ج��ی��اوازه ،به‌تایبه‌تى ئهو ئ��ارای��ش��گ��ای��ان�هى ل �ه ده‌ره‌وه‌ى ک��وردس��ت��ان هاتوون ،نرخه‌کان گرانتره له‌وه‌ى ناوخۆ. ن��اه��ی��ده ( )28س���اڵ ده‌ڵ��ێ��ت :ههندێک ئارایشگاى تورکى و لوبنانى ههیه پاره‌یه‌کى زۆر له ژنان وه‌رده‌گرن و ده‌ست حه‌قیان زۆر گرانه ،بهبێ ئه‌وه‌ى هیچ تابلۆیه‌کى نرخ هه‌ڵواسرابێ ،پێشموایه هیچ که‌س لێیان ناپێچێته‌وه که بۆچى نرخه‌کان به ئاره‌زوى
خۆیان گران دهکهن. ک���ه‌ل���س���وم ژن���ێ���ک���ى ت����ر ب�����وو ل����هب����اره‌ى جوانکارى ئارایشگاکان وتى :به راى من ئارایشگاکانى له ده‌ره‌وه دێن وه‌زعه‌که‌یان ئیستغالل ک��ردوه ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ههندێک کاریان جوانه پاره‌یه‌کى زۆر له خه‌ڵک وه‌رده‌گرن ،زۆریش له موشته‌رى بێ منه‌تن و ته‌عامولیان خۆش نیه ،ئ�هوان واده‌زان��ن که له کوردستان که‌س کارى وهک ئهوان نازانى. ب �هن��از وهک ده‌رچ���وى زان��ک��ۆ پێیوابوو: ب���ه‌ه���ۆى ن��هب��وون��ى پ �هی��م��ان��گ��ای �هک بۆ پێگه‌یاندنى پسپۆرى ئاریشگا ،خه‌ڵکى زۆر له ده‌ره‌وه دێن ئهو بۆ شاییه پرده‌که‌نه‌وه، پاشان خه‌ڵکى ئێمه ههر حه‌زده‌که‌ن کاره‌که بیانى بێت ،پێیانوایه ماده‌م له‌ده‌ره‌وه هاتووه ئهوا زۆر باشه ،بۆیه هه‌رچه‌ند پاره بدان بهالیهوه ئاساییه و له‌الى هاوڕێکانى ده‌ڵى له ئارایشگایه‌کى تورکى یان لوبنانى قژم بڕیوه یان میکیاجم کردوه. عه‌لى یه‌کێکه ل �هو پ��ی��اوان�هى ل�ه واڵت��ى تورکیاوه هاتووه له شارى هه‌ولێر دوکانى ئارایشگاى داناوه ،خۆى و شاگرده‌کانى که ژن و پیاون کارى جوانکارى بۆ ئافره‌تان دهکهن ،لهوبارهیهوه وتى :له‌واڵتى تورکیا و ئ �هوروپ��ا ئ��اف��رهت��ان و پ��ی��اوان بهیهکهوه ک���ارده‌ک���هن و هیچ کێشه‌یه‌کیان نیه، ئه‌مه‌ش وای��ک��ردوه ل�ه‌الی��ان ئاسایی بێت، به‌تایبه‌تى له ک��ارى جوانکارى ،چونکه nژنان و کێشه‌ی جوانکاری فۆتۆ /ئینته‌رنێت گرنگ ئهوهیه کارى باش بزانن ئینجا چ ئاسایی بووه و ژنان له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه کارى جوانکارییه‌کان وتى :ئ�ه‌وه‌ى ئێمه لێره به ژن بێت یان پیاو. سهبارهت به شێوه‌ى کارکردنیان له هه‌رێمى جوانکارى دهک �هن ،ئه‌وانه‌شى سه‌ردانمان کارى ده‌هێنین هه‌مووى پله یه‌که (مارکه) کوردستان ،ئایا ژنان سه‌ردانیان دهکهن ،دهکهن داوا ناکه‌ن پیاو کارى جوانکاریان یه و به نرخى گران ده‌کڕین ،پاشان ئه‌وانه‌ى له‌کاتێکدا ده‌زانن که پیاو کارى جوانکارى بۆ نه‌که‌ن و تاکو ئێستاش هیچ کێشه‌یه‌ک کارده‌که‌ن له بوارى ئارایشگا شاره‌زاییه‌کى بۆ ده‌کات وتى :تاکو ئێستا ژماره‌یه‌کى رووبه‌ڕومان نه‌بوه‌ته‌وه ،چونکه ئه‌وانه‌ى دێن باشیان ههیه و خاوه‌ن بڕوانامه‌ن ،نرخه‌کانیش زۆر نیه ،ئهگهر ب �ه‌رواردى بکه‌ى لهگهڵ زۆر له ئافره‌تان سه‌ردانمان دهکهن ،ئه‌وه‌ى به ئاگادارى پیاوه‌کانیان دێن. ده‌یبینم له‌کاتى ئێستا ل��ێ��ره‌ش کاره‌که ل����هب����اره‌ى زۆرى ن��رخ��ى رازان�����ده‌ن�����هوه و جۆرى کاره‌که.
هونه‌ر و وێژه
ش کار دهکهن بێ هاوکارى و پشت و په‌نان نیگه‌رانم ،چونکه هونه‌رى کوردى ئێستا شێواوه و دهبینین رۆژان �ه و هه‌روختێک بیانه‌وێت گۆرانبێژێک دێـته ناو بواره‌که ،ئێستا هه‌رماڵێک دووگۆرانبێژى ههیه ،ئه‌وه‌ش شتێکى سه‌یره به‌راستى گۆرانبێژ ئهوهنده زۆرب���ووه بۆته ه��ۆک��ارى شێواندنى هونه‌رى کوردى». ئ���هوه ه��ون �ه‌رم �هن��ده پ��ێ��ی��وای�ه ئ�هم گۆرانبێژه تازانه که ت��ازه تێکه‌ڵ ب �هم ب���واره دهب���ن ،هیچ توانایه‌کى هونه‌ریان نیه ،تواناى ئه‌وه‌یان نیه تا ببنه گۆرانبێژێکى باش و ئه‌کتیڤ ته‌نها ب��ۆئ�هوه ک��ارده‌ک �هن سه‌رنجى کۆمهڵگه یان گه‌نجه‌کان رابکێشن. زامبیا ئه‌وش به کارێکى زۆر خراپ و ناشیاو وه‌س��ف دهک��ات و پێیوایه ئه‌وانه تواناى تریان نیه. ئهم هونهرمهنده به ناعه‌داله‌تیه‌کان ل �ه ڕوى ه���اوک���ارى ه��ون �ه‌رم �هن��دان زیاتر نێگه‌رانه ،ڕونیشى ک��رده‌وه و ئ�ه‌وه‌ى وت :نێگه‌رانم که بهداخهوه هاوکاری ئه‌وکه‌سانه دهکرێت بێ ئ �ه‌وه‌ى هیچ توانایان ههبێت ،جگه ل��ه‌وه‌ى که ناعه‌داله‌ته‌کى زۆری��ش ه��هی��ه ل���ه ن���ێ���وان ه���ون���ه‌رم���هن���دان، لهگهڵ ئ�هوهش��دا ئ�هوان�هى که باش
کارده‌که‌ن بێ هاوکارى و پشت و په‌نان ،له هه‌مانکاتیش پ��اره‌ى زۆر خ�هی��اڵ��ى ب��ۆ ئ��هم ک �هس��ان �هى ئێستا به سه‌قه‌تى هاتونه‌ته ن��او هونه‌رى کوردى سه‌رفده‌کرێـت .ئهو پێیوایه خ����زم خ��زم��ێ��ن �ه ی �هک��ێ��ک��ى ت����ره له ناعه‌داله‌تیه‌کان وتى :له‌مبواره خزم و خزمچێتى ،ی��ان واسته و ده‌ست پانکردنه‌وه زۆره‌و تا هاوکارییه‌ک وه‌رده‌گ���ری���ت ،ئ �هگ �هر ن��ا ه��اوک��ارى ناکرێت لهم کوردستانه. هونه‌رمه‌ندى گۆرانیبێژ زامبیا عه‌زیز ره‌خنه‌ى له که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن گ���رت و ئ���هوهش���ى ن���هش���ارده‌وه‌ک���ه زۆرب���وون���ى ئ���هم گ��ۆران��ب��ێ��ژان �ه که ن���هش���ی���اون ب���هش���ی زۆرى خ �ه‌ت��اى راگه‌یاندن و که‌ناڵه ئاسمانیه‌کانه، لهگهڵ ئهوهشدا گۆرانبێژى خراپ زۆرن ههندێک گۆرانبێژ له‌وه‌ته‌ى هه‌ن یه‌ک گۆرانیان ههیه ،که‌چى به‌سه‌دان به‌رنامه‌ى تیڤى و رادیۆیی بۆ دهکرێت و جگه له‌وه‌ش چه‌ندان هاوکارى دهکرێت ،ئه‌وه‌ش هۆکارى که‌مته‌رخه‌مى راگه‌یاندنکانه. زام��ب��ی��اى هونه‌رمه‌ند ره‌خ��ن �هى له ههندێک له گۆرانبێژه ژنه‌کان گرت وتى :ههندێک له گۆرانیبێژکان له
کلیپه‌کانیان خۆیان روت دهکهنهوه، ل �ه‌وه‌دا هه‌رکه‌سه ئ��ازاده ،به‌اڵم من ب���اوه‌ڕم ب �هو خ��ۆروت��ک��ردن�هوهی�ه نیه، ن��وێ��گ�ه‌رى ل �ه ک���ارى گ��ۆران��ی�هک��ان ب�ه پێویست دهزان���م ،ئ���ه‌وه‌ى ک�ه به خ���ۆڕوت���کردن���هوه ک���ارى ه��ون �ه‌رى ده‌کات ئهوه هونه‌ر نیه ده‌یکه‌ن و به هونه‌رى نازانم. ئ �هو له ب��اره‌ى ستایله نوێکه‌کانى ن��او ه��ون �ه‌رى ک����وردىدوا و ئ��ه‌وه‌ى وت :ب�ه‌ڕاس��ت��ى ن��اڕازی��م بهرامبهر ب �هم ل��ێ��ش��اوه‌ى ک�ه ب �هن��اوى ستایلى ئ �ه‌ره‌ب��ێ��س��ک و پ���ۆپ و رۆک و ستایلى ت��ر ک���ارده‌ک���هن ،ئ�هگ�هر ب��ت �ه‌وێ��ت ک��ارێ��ک��ى ج����وان بکه‌یت خۆت ماندووبکه‌یت پێویست ناکات ستایلى ئه‌ره‌بێسک یان ستایلى تر به‌سه‌ر جه‌ماوه‌ره‌که‌ت بیسه‌پێنیت. ب���ه پ��ێ��ى ق��س �هک��ان��ى زام���ب���ی���ا له قوتابخانه‌که‌ى هه‌ڵکه‌وت زاهیرى موزیکژه‌ن ،ته‌نها چه‌ند که‌سێک ن�هب��ێ��ت ده‌ن���ا ئ �هوان��ی��ت��ر ،ب �ه ی�هک چرکه‌ش ناتوانن به ئه‌دایه‌کى باش ل �ه س�هرت�هخ��ت��ى ش��ان��ۆ گ��ۆران��ى به زیندویى بڵێن. له‌باره‌ى شوێنى ژیانکردنى ئێستاى، زام���ب���ی���ا وت�����ى :چ���هن���د س��اڵ��ێ��ک �ه
ساڵی دووه‌م ژماره 68 ممه‌ممه دووشه 2711/5/ 2010/11/8 17 - 2011/8/8 دووشه
11
مافى په‌نابه‌رێتیم له واڵت��ى سوید وه‌رگرتووه ،به‌اڵم ئێستا له سلێمانى ده‌ژیم ،هونه‌رمه‌ند زامبیا هۆکارى بێده‌نگیکه‌ى خسته‌ڕو ،وتى :خاوه‌نى کچێکم به‌ناوى (لۆسکا) ،ئه‌وه‌ش هۆکارى بێده‌نگیه‌که‌م بوه ،به‌هۆى خه‌ریکبونى ب���ه‌رده‌وام���م ب��وو به منداڵه‌که‌م ،زۆر دوورکه‌وتمه‌وه ل���ه ک�����ارى ه����ون����ه‌رى ،دای��ک��ى لۆسکا وتیشى :ک��ارى ت��ازه و پرۆژه‌م ههیه ،به‌اڵم پێویستى به ئێستا ه���اوک���اری���ه، دهم���ه‌وێ���ت ک����ارى کلیپێکى ت���ازه ب��ک �هم ،ب���ه‌اڵم خه‌ریکى ئ������ه‌وه‌م س���وپ���ۆن���س���هر پ��هی��دا ب��ک��هم .ه���هروهه���ا ئ��ام��اژه‌ى ب�هوهش��ک��رد ک�ه ب��اوڕن��اک��ات ئ �ه‌ل��ب��وم��ێ��ک��ى ت����ر ب��ک��ات ل���هس���هر گ��ی��رف��ان��ى خ���ۆى، چونکه پێشتر ئه‌لبومێکى به‌رهه‌مهێناوه که هه‌مووى ل���هس���هر گ��ی��رف��ان��ى خ��ۆى ب��ووه ،بۆیه ئه‌لبومی تر ل �هس �ه‌رگ��ی��رف��ان��ى خ��ۆى ناکات .هیواشى خواست ب�ه ک��ارى ج��وان بێته‌وه ناو جه‌ماوه‌رکه‌ى.
جه‌الل مسته‌فا :ره‌خنا ئه‌ده‌بى گه‌له‌ک کێمه و ل ئاستێ زۆرییا به‌رهه‌مى نینه دیدار
پرژان دهۆکى ده‌رباره‌یى ره‌وشا ئه‌ده‌بیاتا کوردى ب گشتى و دڤێ قوناغا تایبه‌ت دا ،مه ب هه‌ند زانى ،کو هنه‌کێ ده‌رباره‌ى چاند و ئه‌ده‌بیاتا کوردى و پرسێن گرنگ مینا پرسێن زمانى ،ره‌خنێ، نڤێسکاریا کوردى ،بکن مایه‌یێ ڤێ دیدارێ دگه‌ل چیرۆک نڤێسه‌ک کورد جه‌الل
مسته‌فا .
چه‌تر :پروسێسا نڤێسکاریێ ل کوردستانێ ب گشتى چ��اوان دبینى ،کۆ تو وهک ئه‌دیبه‌ک؟ ـ نڤێسین کریاره‌کا فه‌ردى یه ،ئهم نکارین پروسا نڤێسینێ ل وه‌الته‌کێ بدن زانین، ه �ه‌روه‌ک��ى نابیت ئ �هم ب پرسین کارێ نڤێسینێ ل فه‌ره‌نسا چ��اوان�ه ،وه‌ه��ا ژى نکارین بێژین ل کوردستانێ چاوانه .لێ دکارین ڤێ پرسێ ل سهر ئاستێ که‌سى ب پرسین وى ده‌مى دێ ئاستێن ژ یه‌ک جودا بینین ،ئاستێن بلند و نزم هه‌نه .ل کوردستانێ ژى ژ ده‌ڤه‌ره‌کێ بۆ یا دى
جه‌الل مسته‌فا ،خاوه‌ن سێ کۆمه‌ل ه چیرۆک و په‌رتۆ‌ک ده‌رباره‌ى ره‌خنا چیرۆکێ وزاڤێن ڤه‌گێرانێ (وه‌رگێران) و ژ دیرۆکا ئه‌شکه‌نجه‌دانێ د ئیسالمێدا (وه‌رگێران)
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری شوان ل ه چیرۆکى عه‌لیدا به‌شداری ده‌کات
چیرۆکى (ع�ه‌ل��ى) ئ�هو ک��وڕى له کیمیابارانه‌که‌دا ون ببو دهکرێته فیلم ،ش��وان عه‌توف ئه‌کته‌رى فیلمه‌که‌و باڵوێزى خێرخوازى‌و کۆمه‌اڵیه‌تى کۆمپانیاى ئاسیاسێڵ رایده‌گه‌یه‌نێت. شوان عه‌توف له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا که له‌ده‌زگاى خه‌ندان سازکرابوو رایگه‌یاند :له‌نوێترین کار‌ه هونه‌رییه‌کان به‌شدارى له‌فیلمێک ده‌کات به‌ناوى (هێالن‌ه سوتاوه‌کان) که چیرۆکى (عه‌لی) ئهو هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌ى له کیمیابارانه‌که‌دا بێسه‌روشوێن ببو ،پاش ( )21ساڵ له ئێرانهوه گه‌ڕایه‌وه ناو خێزانه‌که‌ى. ئاشکراشیکرد (شه‌هرام) ده‌رهێنانى بۆکردو‌ه و(شه‌هرامى حه‌قیق‌ه دوسته) رۆڵى عه‌لى ده‌گێڕێت ،دهستیان به وێنه‌گرتن کردوه ،له پاش ته‌واوکردنى له‌ستى سینه‌ما‌و شاره‌کانى ترى کوردستان و واڵتى ئێران نمایش دهکرێت. شوان عه‌توف که وهک باڵوێزى خێرخوازى‌و کۆمه‌اڵیه‌تى کۆمپانیاى ئاسیاسێڵ دی��اری��ک��راوه ب��ۆ دوو س��اڵ ،وتى «ل�هی�هک�هم چاالکیدا س �ه‌ردان��ى ئ �هو ئ��اواران �هم��ان ک��رد، به‌هۆى هێرشى ناڕه‌واکانى ئێرانهوه ئ��اواره‌ب��وون و نزیکه‌ى ( )375پاکێچى خواردنمان بۆ بردن‌و ب‌هر‌ده‌وامیش ده‌بین له‌هاوکاریان».
جودایه. چه‌تر :رۆلى ره‌خنا ئه‌ده‌بى د هه‌لسه‌نکاندنا ده‌قێن ئه‌ده‌بیدا ،نها د چ ئاست دایه ؟ ـ��ـ ب شێوه‌یه‌کى گشتى ره‌خ��ن��ا ئه‌ده‌بى گ �ه‌ل �هک ک��ێ��م�ه و ل ئ��اس��ت��ێ زۆری��ی��ا به‌رهه‌مى نینه .نه‌بوونا ره‌خنه‌گرێ پسپور کێشه مه‌زنتر لێکریه .ب سه‌دان ده‌ق ب بێده‌نگى دب��وورن بێ کو که‌س خۆ لێ بکه‌ت خۆدان. چه‌تر :جاوان دبینى ،کو ئه‌که‌ر نها پرسا زمانێ ستانده‌رد بهێت حالى و ب�ه‌ره‌ڤ چاره‌بوونى ڤه بچت ؟ ـ��ـ زم��ان��ێ س��ت��ان��ده‌ر پ��رس�هک��ا س�هخ��ت و ئالوزه ،د ده‌مه‌کێدا ب بریاره‌کا سیاسى زاراڤه‌ک دهاته فه‌رزکرن ،دبوو دیفاکتۆ هه‌مووان پێگێرى پێدکر و دب��وو زمانێ ستاندارد ،لێ ئیرۆ ئه‌ڤه برێڤه ناچیت،
فۆلکلۆرى کوردى له‌گه‌م ه شانۆییه‌کدا
به‌گه‌م‌ه شانۆیى (رۆژباش ئه‌ى پاشا) ،شانۆى بێسنوور دوا چاالکى وه‌رزى هونه‌رى ساڵى ()2011کۆتایی پێهات. ئهم شانۆی‌ه که ئاماده‌کردنى هونه‌رمه‌ند (باکۆ سۆرانى)یه، له‌چوارچێوه‌ى هه‌فته‌ى رۆشنبیرى بوو که بۆ زیاتر له()23 نه‌ته‌وه‌ى جیاواز رێکخرابوو ،بیرۆکه‌ى ئهم گهمه شانۆییه‌ش له‌یارى مندااڵنى میللى کوردیى رۆژب���اش ئ�هى پاشا-وه وه‌رگیراوه.. له باره‌ى شانۆگه‌ریه‌که‌وه ،باکۆ سۆرانى به‌کوردستانى نوێى راگه‌یاندوه :ههر له‌منداڵییه‌و‌ه زۆر حه‌زم له‌گه‌مه‌ى رۆژ باش ئه‌ى پاشا بوو ،ئهم گهمه زۆر حاڵه‌تى درامیى تێدایه ،ههر ئهم که‌ش‌ه هونه‌رییه‌ش بوو وایلێکردم ئهم گهمه شانۆییه رێکبخه‌م. سامان ژین که یه‌کێک بوو له‌به‌رجه‌سته‌کارانى ئهم گهمه شانۆییه ،ئهمه به هه‌ستێکى زۆر م �ه‌زن الى ،ن��اوده‌ب��ات «کاتێک یارى ک���ورده‌وارى به‌شێوه‌یه‌کى شانۆیى لهگهڵ هاوڕێکانمدا به‌رجه‌ست‌ه بکه‌م». لهم نمایشه‌دا که زیاتر ل �ه( )300منداڵ ئاماده‌ى بینینى بوون له‌ڕێگه‌ى به‌شداریکردنى چاالکانه‌یانه‌و‌ه بوونه بهشێک له‌گه‌مه‌که.
که‌س نکاریت زاراڤه‌کێ ف�ه‌رز بکه‌ت، ب راستى ژى ئیرۆ سه‌رده‌مێ جوداهى یانه،جوداهیێن هزرى و که‌لتورى و زمانى، رێزکرتن ل وان جوداهى یان ژى ،بنه‌مایێ سه‌ره‌کیێ سه‌رده‌مێ پوست مودێرنزمێ یه ،کو ئیرۆ جیهان تێدا دبووریت. چ�ه‌ت��ر :ئ �هو به‌رهه‌مێن،کو نڤێسکارێن ک��ورد ژ ده‌رڤه‌یى وه‌الت دنڤێسن ،چه‌ند شیاینه خزمه‌تا چاند و ئه‌ده‌بیاتا کوردى بکن ؟ ــ ئه‌ز جواهیه‌کا وه‌سا نابینم ،دنافبه‌را وى ئه‌ده‌بێ ژ ده‌رڤه و ژ ناڤدا دهێته نڤێسین ههموو دچنه سهر رووب��ارێ رۆشنبیریا کوردى. چه‌تر :چاوان دبینى ئهگهر نڤێسکار د وارێ ئه‌ده‌بیى ده کار بکه ،و د ههمان دهم ده د وارێ سیاسه‌تێ ده؟
ــ سیاسه‌تکرن بۆ ههموو که‌سان مافه‌کێ ره‌وایه ،لێ دڤێت ئهم سیاسهت و حزباتیێ ژ ی �هک ج��ودا بکهین،مه‌رج نینه ههر سیاسیه‌ک حزبى بیت. چ�ه‌ت��ر :ت��و وهک نڤێسکاره‌ک رۆمانا کوردى چاوان دبینى ؟ ــ ژ بلى چه‌ند نڤێسه‌ره‌کێن کێم و چه‌ند ده‌قه‌کێن کێم ،رۆمانا کوردى ل ئاسته‌کێ باش نینه . چه‌تر :چما به‌رهه‌مێن نڤێسکاران به‌ره‌ڤ جیهانا سینامایێ ڤه ناچن ،ئهگهر بچن ژى ب رێژه‌یه‌کا کێمه سه‌ده‌م چنه ؟ ـ��ـ ج���ارێ ک��ان��ێ سینه‌ما ؟ پ��اش��ى ئهم دکارین وێ پرسێ بکهین،رۆمانن دبنه ناڤه‌رۆکا به‌رهه‌مێ سینه‌مایێ،ئهو ژى ل چه‌م مه کێمه و هونه‌رێ سینه‌مایێ ژى هێش ده‌ستپێکه.
گوزه‌رانی ئاواره‌کانی قه‌ندیل له‌سایه‌ی تۆپبارانه‌کانی ئێراندا
فۆتۆ /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
10
ئاماده‌کردن
سازان و بێریڤان
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
که‌مال محه‌مه‌د :هونه‌رمه‌ندێک دروستنه‌بو ه ئازاره‌کانی ههر چوار پارچه‌ی کوردستانى تیا ره‌نگ دابێته‌وه
که‌مال محه‌مه‌د هونه‌رمه‌ندى خاوه‌ن ئه‌زموون و ل ه دیدارێکی (چه‌تردا) باس ل ه چۆنێتی کارکردن و ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌ستی نه‌ته‌وایه‌تی ل ه گۆرانیه‌کانیدا ده‌کات ،ههروهها باس له‌وه‌شده‌کات ک ه سه‌ندیکاى
هونه‌رمه‌ندان خزمخزمێنه‌یه، ئاشکراشى ده‌کات ک ه په‌شیمان ه لهو گۆرانیانه‌ى ک ه لهگهڵ ههندێک که‌س کاریکردوه. «خۆشه‌ویستی وایلێکردوم گۆرانی بڵێم» ئهو هونه‌رمه‌نده‌ى که گۆرانى بۆ هه‌ژارن و خه‌مه‌کانى نیشتیمانه‌که‌ى ده‌وت له ده‌رخستنى نه‌هامه‌تیه‌کانى ک���ۆڕه‌وه‌وه تێکه‌ڵ ب �ه ن��اخ��ى میله‌ته‌که‌ى ت��ا ئهو ئاسته‌ى زۆرکه‌س له کاتى گوێگرتن له گۆرانیه‌کانى ده‌گریان ،ههندێک ئهوه به زه‌مه‌نى زێڕێنى که‌مال دهزان��ن و ده‌ڵێن ئهو که‌ماله‌ى ئهو کاته نه‌ماوه ،که‌مال محه‌مه‌دیش ل �ه‌وب��اره‌وه وت��ى :ماوه‌یه‌ک وه‌س��ت��ام و گوێمگرت ت��وان��ی��م تاوتوێى بارودۆخه‌که بکه‌م ،چونکه بارودۆخێک هاتبوه پێش دنیایه‌ک گۆرانی باڵوبوه‌وه که ده‌ستێکی بازرگانی له‌پشت بوو، ئ �هو پێشیوایه عه‌یبه‌یه هونه‌رمه‌ند ببێته ب��ازرگ��ان و ب�ه بازرگانبونى هونه‌رمه‌ندیش وا ده‌بینێت کاتێک ئهو که‌سه ده‌ستێک بیکات به ش��ت .که‌مال باسی له‌وه‌شکرد که ئهوان هه‌رگیز هونه‌ره‌که‌یان بۆ پاره نهبوو ـ پێشیوایه ئهگهر به هونه‌ر ده‌وڵه‌مه‌ندبیت الواز ده‌بیت ،وتیشى «خۆشه‌ویستی وای��ل��ێ��ک��ردوم گ��ۆران��ی بڵێم، خۆشه‌ویستی راسته‌قینه‌یه ده‌تکاته گۆرانیبێژ». «میوزیکژه‌نی خۆمان لهگهڵ هه‌ست و سۆزی گۆرانیبێژه‌که‌یه» ئ�����هو ک����ه ل���هس���ااڵن���ى ه�هش��ت��اک��ان�هوه خ��اوه‌ن��ى ب���هره���هم���ى ه���ون���ه‌ری���ه، ل �هگ �هڵ ئ����ه‌وه‌دا ن��ی�ه له ده‌ره‌وه ئیشبکرێت ،وهک ئ����هو ه���ون���ه‌رم���هن���دان���هى ب���ۆ ب����هره����هم ه��ێ��ن��ان��ى گۆ ر ا نیه‌کا نیا ن
روو ل�ه واڵت���ان دهک���هن ،ک�هم��ال ئ �ه‌وه‌ى خ��س��ت �ه‌ڕوو ک �ه ک�هس��ان��ێ��ک ل �ه ده‌ره‌وه پ���اره‌ی���هک���ی خ��هی��اڵ��ی��ان س���ه‌رف���ک���رد و سه‌رکه‌وتونه‌بون ،باسى له‌وه‌شکرد ئهگهر له خاکی خۆتدا خۆت دروست نه‌که‌یت، ئهوا ناتوانیت له‌ده‌ره‌وه کاربکه‌یت ،جگه ل���هوهی ت��ام��وچ��ێ��ژی میوزیکی ئ��هوان جیاوازی زۆره لهگهڵ میوزیکی خۆمان ئهو عاسف و ئاله‌تانه‌ی ئێمه به‌هه‌مان شێوه جیاوازن ،وتی :میوزیکژه‌نی خۆمان لهگهڵ هه‌ست و سۆزی گۆرانیبێژه‌که ع �هس��ف دهک�����ات ،ئ���هگ���هر ت��ورک��ێ��ک عاسفێکی زۆر باشیش بێت ناتوانێت ئهو هه‌سته ب��دات به‌من له‌گه‌ڵیدا گۆرانی بڵێم. «زه‌مه‌نی ئهوهیه کوردستان به‌موڵکی که‌سێک نه‌زانرێت» ئه هونهرمهنده به پێویستى کۆمه‌ڵگه‌ی دهزانێت که گۆرانیبێژه‌کان گۆرانی بۆ گه‌نجان بڵێن ،وتی :پێویسته پێیان بڵێین کاتی بت په‌رستی و دهس��ت ماچکردن ن���هم���اوه ،ب�هڵ��ک��و زه‌م��هن��ی گفتوگۆ و لێکتێگه‌شتنه زه‌مه‌نی ئهوهیه کوردستان به‌موڵکی که‌سێک ن �ه‌زان��رێ��ت ،ی��اری به هه‌ستی گه‌نج نه‌کرێت .ئهو له‌باره‌ى خۆپێشاندانه‌کانى ()17ی شوبات و دواتر و ئه‌گه‌رى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى ،وتی «من ههمیشه ل�هگ�هڵ خه‌ڵکدام ئ��وم��ێ��ده‌وارم کێشه‌کان به گفتوگۆ چاره‌سه‌ربکرێت، پێش ئ���هوهی خه‌ڵک بێته‌وه س �هرج��اده، ه �هم��ی��ش �ه ل���هگ���هڵ گ����ۆڕان����ک����اری و چ��اک��س��ازی��دام زه‌م �هن��ی ئ��هوه ن �هم��اوه به توندوتیژی ببیته سهرکرده». «چڵێک داری کوردستان ئازاری پێبگات ئازار به‌دڵی منیش ده‌گات» سهبارهت به‌وه‌ى که هونه‌رمه‌ندان تاچه‌ند توانیویانه سنوره ده‌ستکرده‌کانى هه‌رچوار پ���ارچ���هى ک��وردس��ت��ان تێکبشکێنن و ببنه هونه‌رمه‌ندى نه‌وه‌یى ک��ورد و باس ل �ه خ�هم�هک��ان��ى ه �هم��وو ک���ورد ب��ک�هن، ن��اوب��راو باسى ل �ه‌وه‌ک��رد ک�ه ت��ا ئێستا هونه‌رمه‌ندێک دروست نهبوه ئازاره‌کانی ه �هر چ��وار پ��ارچ�هک�هی ک��وردس��ت��ان له گۆرانیه‌کانیدا ره‌ن��گ��ی داب��ێ��ت �هوه ،ئهو وتی :خوازیارم ئهو هونهرمهنده دروست بێت وهک چ��ۆن ل �ه ف��ارس��دا داری���وش گۆرانی بۆ ئ��ازاری ههموو نهتهوهکهی ده‌ڵێت ،ئیمکانیاتێکی باش نیه بۆ ئهوهی هونه‌رمه‌ند بتوانێت کاری لهو جۆره بکات جگه ل �هوهی بۆ گۆرانیه‌کی لهو جۆره دهبێت هونه‌رمه‌ند له خه‌ڵوه‌تدا بێت .که‌مال هه‌ستى خ��ۆى س �هب��ارهت ب�ه تۆپبارانی ناوچه سنوریه‌کانی هه‌رێم ده‌ربڕی ،وتى: «ئهگهر چڵێک داری کوردستان ئازاری پێبگات ،ئ��ازار به‌دڵی منیش ده‌گ��ات،
هونه‌رمه‌ند اللۆ ره‌نجده‌ر:
هۆکارێکى که‌مى هۆشیارى نه‌ته‌وه‌یى که‌مى سرود ه ئاماده‌کردن
کارزان تاریق اللۆ ره‌نجده‌ر که خاوه‌ن ( )50سرودى نیشتیمانیه، ئ �هو هونهرمهنده وهک یه‌کێک له ڕێکخه‌رانى که‌مپینى «نابۆکڕینى شمه‌ک و کااڵى ئێرانى». له بهرامبهر هێرش و تۆپبارانه‌کانى ئێران پێیوایه ئیتر ئیدانه‌کردنێکى شه‌رمنان‌ه نه‌توانێت کار له‌ئێران بکات. الل � ۆ هونه‌رمه‌ند و شاعیر ،ک�ه ساڵى ()1980 یه‌که‌م سرودى ئه‌ى به‌ندیخان‌ه بووه ،که شیعره‌که‌ى له به‌ندیخان‌ه نوسیوه ،س�هب��ارهت به نوێکردنه‌وه‌ى س��روده‌ک��ان��ى نایشارێتهوه که ئ �هو ک��اره پێویستى به‌پاره‌یه .ئهو هونهرمهنده رونیشیکرده‌و‌ه له هه‌وڵداندایه بۆئه‌وه‌ى سروده‌کانى نوێبکاته‌وه‌و کلیپیان بۆ بکات. وتى :ئێستاش هه‌وڵده‌ده‌م ،به‌کۆرسى و هارمۆنیک و شێواز و ئسلوبى تازه‌و‌ه بتوانم سروده‌کان تازه بکه‌مه‌وه. ئهو هونهرمهنده که خاوه‌نى ( )50سروده له رابردودا، پێیوایه یه‌کێک لهو هۆکارانه‌ى که‌بوه‌ت‌ه مایه‌ى که‌مبونه‌وه‌ى هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى ی��ان هۆشیارى نه‌ته‌وه‌یى که‌مى سروده ،چونکه نه‌ته‌وه‌ى ژێرده‌ست دهب��ێ��ت ههمیشه ل�هخ��ۆ ت��ازه‌ک��ردن��هوه و ج��ۆش و خرۆشدابێت به‌تایبه‌ت کورد که چوارده‌ورى ئابلۆقه دراوه به چوار ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌رى دڕنده ،بۆیه دهبێت له ههموو که‌سێک زیاتر بایه‌خ به سرود و گۆرانى
و ئ�هو هونه‌ر‌ه بده‌ین که خزمه‌ت به دۆزى ره‌واى نه‌ته‌وه‌که‌مان ده‌کات. ئ �هو ک�ه ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى ب��ااڵى سه‌ندیکاى هونه‌رمه‌ندانى کوردستانه و به‌رپرسى په‌یوه‌ندیه‌کانیشه. ئێستاش له ئه‌نجامى تۆپبارانه‌کانى ده‌وڵه‌تى ئێران بۆسه‌ر باشورى کوردستان ،لهگهڵ چهندین که‌سایه‌تى و هونه‌رمه‌ند و که‌مپینێکان به ناوى (نابۆکڕینى شمه‌ک کااڵى ئێرانى) رێکخستووه،، له باره‌ى تۆپبارانه‌کانه‌و‌ه وتى :گه‌یشتوینه‌ت‌ه ئهو ب��ڕوای��هى به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک ب �هی��ان ده‌رکرنێکى ساکار ،ی��ان ئیدانه‌کردنێکى شه‌رمنان‌ه نه‌توانێت کار له کۆمارى ئیسالمى ئێران بکات .بۆیه له رێگه‌ى ئابوریه‌و‌ه وهک الیه‌نێکى گرنگ ده‌مانه‌وێت بایکۆتى شتومه‌که‌کان بکهین و ئ�هو که‌مپینه رابگه‌یه‌نین. الل��ۆ ره‌ن��ج��ده‌ر ئاشکراشى ک��رد که ل�هم که‌مپنه‌دا ه��ون�ه‌رم�هن��دێ��ک��ى زۆر ل �ه ش��ان��ۆک��ار و مۆزیکى و فیلمساز ب �هش��داری��ان ک����ردوه ،ن �هک ته‌نها له هه‌ولێر ،به‌ڵکو له ههموو شاره‌کانى کوردستان پشتیوانیمان ههیه .وتیشى «ئێران خه‌ڵکى ئێمه ده‌ربه‌ده‌ر ده‌کات» ،داواشى له ههموو هونه‌رمه‌ندان و رۆشنبیران کرد هه‌ڵوێستى جوامێران‌ه ده‌ربڕن بهرامبهر تۆپبارانه‌کان ،داوا له ژورى بازرگانى هه‌ولێر و سلێمانى و ههموو شاره‌کان ده‌که‌م بازرگانى لهگهڵ ئێران راگ��رن تا ئێران له تۆپبارانه‌کان ده‌وه‌ستێت و به‌خۆیدا بچێته‌وه.
زامبیا عه‌زیز:
ئه‌وانه‌ى باش ئاماده‌کردن
خوازیارم کوردستانه‌که‌مان ئه‌وه‌نده‌ی تر ئازار نه‌درێت» «دڵمنایه گه‌نجێک بخه‌مه زیندان، چونکه حه‌زم به ئازادیه» س���هب���ارهت ب��ه پ �هی��ون��دى ه��ون �ه‌رم �هن��دان و ڕاگه‌یاندن و کێشه‌ى هونه‌رمه‌ندان، وت��ى :ئ�هگ�هر راگ �هی��ان��دن نه‌بێت هونه‌ر ده‌رن��اک �ه‌وێ��ت ،ب��ه‌اڵم ل�هگ�هڵ ئ�ه‌وه‌دان��ی��م راگه‌یاندنێک له‌به‌رئه‌وه‌ی مانشێته‌که‌ی جوانبێت و فرۆشی زۆربێت دوو بابه‌ت تێکه‌ڵ بکات ،له گۆڤارێکدا له سه‌ره‌وه ن��وس��راوه که‌مال محه‌مه‌د خه‌نجه‌رێکی ل���ێ���دراوه ،ب���ه‌اڵم ل �ه ژێ����ره‌وه‌ی ب��ێ هیچ جیاکردنه‌وه‌یه‌ک ن��وس��راوه مناڵه‌که‌ی فرۆشت به ( )1000دۆالر ،ههروهها ئهم هونهرمهنده ده‌رب���اره‌ى ئهو کێشه‌یه‌ى ک ه ماوه‌یه‌کى کورته لهگهڵ تۆمارگایه‌ک بۆی هاتۆت ه پێش ،وتى تۆمارگایه‌ک کۆمه‌لێک گ��ۆران��ى منی ب�هب��ێ پرس باڵوکردۆته‌وه که له‌سه‌ر (مه‌سره‌ح )وتومه، گه‌نجه‌که هات ه الم و وتی هیچ پاره‌یه‌کم نیه غرام ه بده‌م و ده‌چمه زیندانه‌وه ،وتم من دڵمنای ه گه‌نجێک بخه‌مه زیندان ،چونک ه ح �ه‌زم ب ه ئ��ازادی �ه ،پێده‌چیێت ده‌ستێکی رق ئ���هو ک����اره‌ی پ��ێ��ک��ردب��ێ��ت» ک�هم��ال س�هب��ارهت ب ه سه‌ندیکاى هونه‌رمه‌ندان و ئاستى داکۆکی کردنیان له هونه‌مه‌ندان، ئ���ام���اژه‌ی ب���هوهش���دا پ �هی��وه‌ن��دی ل�هگ�هڵ سه‌ندیکای ه��ون�ه‌رم�هن��دان نیه و وت��ی: تێکه‌اڵویم نیه لهگهڵ سه‌ندیکا پێئه‌چێت له‌به‌ر دوریم بێت و له‌وانه‌ی ه خزم خزمێنه‌ش کاری کردبێت ه سهر ئهوهی هونه‌رمه‌ندان په‌یوه‌ندیان لهگهڵ سه‌ندیکا نه‌بێت. «په‌شیمانم لهگهڵ ههندێک که‌س کارمکردوه» که‌مال س�هب��ارهت به‌که‌موکوریتیه‌کانی ه��ون�ه‌ری ک��وردی��ش وت��ی :مامۆستا نیم تا که‌موکورتی ب��دۆزم �هوه له هونه‌ری ک��وردی��دا ،چونک ه هێشتا قوتابی ئهو رێبازه‌م و ئهگهر هونه‌ر ده‌ری��ای�هک بێت من دڵۆپێک لهو ده‌ریایه‌م .ئهو هونه‌مه‌ند‌ه بهالیهوه ئاسایه هه‌رکه‌س گۆرانیه‌کانى بڵێته‌وه ،به‌اڵم به‌باشى دهزانێت هه‌رکه‌س خۆی گۆرانی بڵێت و رێبازێکی تایبه‌تی خۆی ههبێت ،پێشیوایه چهنده گۆرانی هونه‌رمه‌ندێک بڵێیته‌و‌ه پێش ناکه‌ویت، ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا ک ه کاره‌کانی که‌سی داهێنه‌ری له‌پشته و به‌نیاز له داهاتودا کۆنسێرت ب��ک��ات ب � ه پشتیوانی چه‌ند هاوڕێیه‌کی خۆشه‌ویستى ،ئهو هونهرمهنده په‌شیمان ه لهوهی لهگهڵ ههندێک که‌س ک���اری ک����ردوه ،ک �هم��ال وت��ی «ب �ه‌داخ��م ل��هوهی ل�هگ�هڵ ههندێک گۆرانیبێژدا ک��ارم ک���ردوه ،چونکه پێویست ناکات هێزی خۆم بده‌م به که‌سێکیتر».
ره‌وه‌ند جه‌واد ژنه هونه‌رمه‌ند زامبیا، له ساڵى ()1995هوه وهک گۆرانیبێژێک خاوه‌ن به‌رهه‌مى خۆى بوه، دواى ماوه‌یه‌ک دابران جارێکى تر دهگهڕێتهوه ئێستا به‌نیازى کلیپێکى نوێیه و ئهو له دیدارێکى (چه‌تر)دا باس له‌وه‌ده‌کات که نیگه‌رانه ،هۆکارى نیگه‌رانیه‌که‌شى ئهو شێواوى و ناعه‌داله‌تییه که ئێستا له هونه‌رى کوردیدا ههیه. زامبیا که خاوه‌نى چهندین به‌رهه‌مى هونه‌ریه که زۆربه‌یان ڕه‌سه‌نایه‌تىو ف��ۆل��ک��ل��ۆرى پ��ێ��وه دی����اره ،ه �هروهه��ا ماوه‌یه‌ک له به‌ڕێوبه‌رێتى هونه‌رى میلى ک��اری��دهک��رد و نیگه‌رانى خ����ۆى ده‌رده‌ب�����ڕێ�����ت و ه���ۆک���ارى نیگه‌رانیه‌که‌شى بۆ ئهوه ده‌گێڕێته‌وه که هونه‌رى کوردى ئێستا شێواوه، ئ �هو وت��ى «وهک گۆرانیبێژێک
/
هه‌واڵی عه‌دنان به گیان پارێزگارى له‌خاکه‌که‌ى ده‌کات
ع �ه‌دن��ان ک �ه‌ری��م (خ���ات���وون)ه وهک ن��وێ��ت��ری��ن ب�هره�هم��ى ئ���اش���ک���راده‌ک���ات و ڕاش��ی��ده‌گ��هی��هن��ێ��ت ل���ه ب��ه‌رام��ب��هر هه‌رده‌ستدرێژیه‌کی ههر واڵتێک بۆ سهر خاک و واڵته‌که‌م، ئاماده‌م به‌رۆح و گیان پارێزگارى له‌خاکه‌که‌م بکه‌م. له کۆنگره‌یه‌کى ڕۆژنامه‌وانیدا ،هونه‌رمه‌ند عه‌دنان که‌ریم سهبارهت به‌دواین به‌رهه‌مى وتى «(خاتوون) نوێترین به‌رهه‌مه و پێکهاتوه ل�ه ( )7ت��راک ب�هن��اوه‌ک��ان��ى خۆشه‌ویستى، خاتون ،دارستانى سوتاو...هتد ،له ستودیۆیه‌کى (تاران) ت��ۆم��ارک��راوه» ،ئ��ام��اژه‌ى ب �هوهش��ک��رد ه��ۆن��راوه‌ک��ان��ى هى شاعیرى ک��ورد (ع�هب��دواڵ په‌شێو)ن و ک��ارى مۆسیقاشى له‌الیه‌ن(هۆشه‌نگ کامکار)هوه ئه‌نجامدراوه. ئاشکراشیکرد ده‌نگى هونه‌رمه‌ند (سه‌با هۆشه‌نگ)و، شاعیر (عه‌بدواڵ په‌شێو) له ههندێک تراکدا ده‌بیسرێت. وتیشى «پێمان باشه له‌کاتى کردنه‌وه‌ى ده‌رگاى فوتابخانه‌و زانکۆکاندا ب�ڵاوى بکه‌ینه‌وه» س �هب��ارهت به هه‌ڵوێستى له‌به‌رامبه‌ر تۆپبارانى سنوره‌کانى کوردستان له‌الیه‌ن ئێرانهوه وت��ى «ه��هر واڵت و الیه‌نێک دهس��ت��درێ��ژى بکاته سهر خاکه‌که‌م ،ئاماده‌م به رۆح و گیان پارێزگارى له‌خاکه‌که‌م بکه‌م»
میزۆپۆتامیا ()20ه‌مین ساڵیادی پیرۆزده‌کات
ناوه‌ندى چاندى میزۆپۆتامیا که پێشانگایه‌تى هونه‌رى کوردى ده‌کات له باکورى کوردستان، س���ه‌ره‌ڕاى ه�هم��وو گرتن و ئ���ازار و ئه‌شکه‌نجه ته‌مه‌نى ( )20ساڵه‌ى دهکاتهوه. ناوه‌ندى چاندى میزۆپۆتامیا که له بوارى چاند و ه��ون�ه‌رى ک��وردی��دا پێشه‌نگایه‌تى له باکورى ک��وردس��ت��ان ک����ردووه ،ل �ه س�ه‌رده‌م��ێ��ک��دا ک �ه به کوردى قسه‌کردن ،مردنى به‌دواى خۆیدا ده‌هێنا ب �ه پێشه‌نگانى وهک (ئ��اپ��ێ م��وس��ا ،فه‌رقى حوسێن سه‌گنیچ ،ئیسماعیل بشکچى ،هۆگر و ساریا و سه‌رحه‌د) و گه‌لێک که‌سیتر دامه‌زرا و جێگه‌یه‌کی گرنگى له فه‌رهه‌نگ و هونه‌رى کوردیدا پڕ کردۆته‌وه. ئهم ناوه‌نده که ئێستاش به‌رده‌وامه له خزمه‌تکردن به هونه‌رى کوردى چاندى میزۆپۆتامیا له (/3ى ئه‌یلول) له ئیسته‌مبول ئاماده‌کارى بۆ ساڵیادى دهکرێت و هونه‌رمه‌ندان و تیپه‌کانى گۆرانى و سرود به شایى و گۆرانى به‌شدارى له بیسته‌مین ساڵیادى ناوه‌ندى چاندى میزۆپۆتامیا دهکهن.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
12
دۆس�����ی�����هى ئ���هم ج��������اره‌ى (چ����ه‌ت����ر) ق��س �هک��ردن �ه ل�هس�هر پ��رس��ى پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه س���������ی���������اس���������ى و ئابوریه‌کانى نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و کۆمارى ئیسالمى ئێران ،پرسى دهس��ت��ک�هوت��ى ئ��اب��وورى و لێدرانى سیاسى وهک دوانه‌یه‌کى ناکۆک، به‌رده‌وامى به‌رژه‌وه‌ندیه ئابوریه‌کان و له‌هه‌مانکاتدا به‌رده‌وامى تۆپباران و سنور به‌زاندن.
کۆمارى ئیسالمى ئێران ل ه هاوکێشه‌ى شه‌ڕى ناوخۆیى هه‌رێمدا
ئێستا له هه‌رێمى باشورى کوردستاندا ههر دوو پ��ارت (ینک و پ��دک) حکومڕانى ناوچه‌که‌ن ،وهک چۆن له پاش راپه‌ڕینى به‌هارى ()1991هوه حکومڕان و فه‌رمانڕه‌وان، ئهم دوو پارته په‌یوه‌ندیی ه سیاسییه‌کانیان بۆ رۆژگارێکى دوور لهگهڵ کۆمارى ئیسالمى ئێراندا ق��وڵ دهب��ێ��ت�هوه ،ه �هر ل ه سه‌روه‌ختى روخ��ان��ى (ش���ا) و پێشتریش ل �هس �ه‌رده‌م��ى (م���ه‌ال م��س��ت�ه‌ف��اى ب����ارزان����ى)هوه ت��ا ئێستا په‌یوه‌ندیه‌کانیان به‌ردوام ه و ناو به‌ناو ناکۆکى سیاسى ت��ێ��دهک�ه‌وێ��ت و ئ��اس��ای��ى دهب��ێ��ت�هوه، په‌یوه‌ندییه‌کانى پ��ارت��ى ل�هگ�هڵ کۆمارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ب��ۆ س �ه‌رده‌م��ى قه‌ڵه‌مڕه‌وى (شا) دهگهڕێتهوه ،وهک چۆن (ینک)یش به درێژایى مێژوو له دروست بونیه‌وه په‌یوه‌ندى هه‌ی ه و له هه‌وڵى زیاتر پته‌وکردنیدایه ،ب ه به‌ڵگه‌ى روداوه مێژووییه‌کانى ناوچه‌ک ه کۆمارى ئیسالمى ئێران به‌رده‌وام ل ه هه‌وڵى هاوسه‌نگکردنى هێزدا بووه ل ه نێوان (ینک و پدک)دا ،به جۆرێک نه‌یهێشتووه هه‌رگیز الیه‌کیان بکه‌ون و الیه‌که‌یتر بسڕێتهوه و له‌ناوى ببات ،له هه‌رقۆناغێکى مێژووى ئهم دوو پارته کوردیه‌دا ههر الیه‌کیان به‌ره‌و الواز ب��وون رۆشتبێت ،ئێران ده‌ستگیرۆیى کردوه و هاوکارى هه‌مه الیه‌نه‌ى پێشکه‌ش کردوه تا بگهڕێتهوه هێزه‌که‌ى جارانى به‌تایبه‌ت ل ه کاتى ش �ه‌ڕه ناوخۆییه‌کانى نێوان (ینک و پ���دک)دا ،ساڵى ( )1994ئ �هو کاته‌ى هێزه‌کانى پارتى له سنورى سلێمانى له‌الیه‌ن یه‌کێتییه‌و‌ه وه‌ده‌ر نران ،وه‌کچۆن یه‌کێتیش له‌سنورى دهۆک وه‌ده‌رنرا و دواتر هه‌ولێریش که‌وت ه دهس��ت هێزه‌کانى (ینک) و پارتى ب���هرهو بچوکبونه‌و‌ه ل�ه هه‌نگاوناندا ب��وو، ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ل� ه سنوره‌کانى
ئێران و هه‌رێمى کوردستان په‌یوه‌ندییه‌کی دیماگۆگی ئابوری ،سنور و سیاسهت ئاماده‌کردنی عه‌لی فه‌تاح مه‌جید
ئه‌وه‌ى له مێژووى په‌یوه‌ندیه‌کانى نێوان باشورى کوردستان و کۆمارى ئیسالمى ئێراندا دهردهکهوێت ،به درێژایى مێژوو ئهم په‌یوه‌ندییه له‌سه‌ر بناغه‌ى پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى ئێران بنیاتنراوه له‌سه‌ر حسابى هه‌رێمى باشورى کوردستاندا، پشکى شێر ی��ان به‌شێکى ب�ه‌رچ��او له
به‌رژه‌وه‌ندى ئابوورى له نێوان هه‌رێم و ئێراندا
له سه‌ره‌تاى ساڵى ()2011دا د.به‌رهه‌م سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان سه‌ردانى کۆمارى ئیسالمى ئێرانى کرد و چه‌ند رۆژێک له‌وێ مایه‌وه و چهندین دیدارى لهگهڵ به‌رپرسه بااڵکانى ئێراندا ئهنجامدا ،رۆژى ( )2011/1/9د.به‌رهه‌م چووه په‌رله‌مانى ئێران و لهگهڵ (د.عه‌لى الریجانى) سه‌رۆکى په‌رله‌مانى ئێران و ژماره‌یه‌ک له په‌رله‌مانتاران کۆبویه‌وه ،لهو کۆبونه‌وه‌یه‌دا باس له په‌یوه‌ندى مێژوویى نێوان ئێران و هه‌رێمى کوردستان و چۆنێتى پته‌وکردنى ک��را ،س�ه‌رۆک��ى په‌رله‌مانى ئێران ئه‌زمونى هه‌رێمى کوردستانى به ئه‌زمونێکى مێژوویى وه‌سفکرد و پشتیوانى و هاوکارى (سیاسى و ئابورى و پیشه‌سازى و بازرگانى و فه‌رهه‌نگى) بۆ به‌رهه‌م ساڵح ده‌ربڕى ،به‌ڵێنیدا ژماره‌یه‌کى زیاتر له کۆمپانیاکانى ئێران بۆ وه‌به‌رهێنان ره‌وان �هى هه‌رێمى کوردستان بکرێن ،ههر دوو ال باسیان له دروستکردنى ناوچه‌ى پیشه‌سازى له سنوره‌کاندا کرد ،جێگه‌ى باسه رۆژى پێشتر به‌رهه‌م ساڵح بۆ ههمان م�هب�هس��ت ل �هگ �هڵ (س�ه‌ع��ی��دى جه‌لیلى) سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى ئ��ێ��ران ک��ۆب��وه‌وه ،پێشتریش (د.ب �هره �هم) لهگهڵ (عه‌لى ئه‌کبه‌ر میحرابیان) وه‌زیرى پیشه‌سازى ئێران کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجامدابوو، لهو کۆبونه‌وه‌یه‌دا به‌رهه‌م ساڵح و وه‌زیرى پ��ی��ش �هس��ازى ب��ڕی��اری��ان��دا ک��ه ش��ارێ��ک��ى پیشه‌سازى ئێرانى له هه‌رێمى کوردستان و له سنورى سلێمانى دروست بکرێت. ههر له میانه‌ى گه‌شته‌که‌یدا د.به‌رهه‌م ئ��ێ��واره‌ى رۆژى ( )2011/1/9لهگهڵ (ئ���ه‌ح���م���ه‌دى ن�����ه‌ژاد) س���ه‌رۆک���ى ئ��ێ��ران کۆبویه‌وه ،لهو دیداره‌دا باس ل ه هاوکارى هه‌رێمى کوردستان کرا له چاره‌سه‌رکردنى ک��ێ��ش �هى ک����اره‌ب����ادا ،ئ �ه‌ح��م �ه‌دى ن���ه‌ژاد ل �هو ک��ۆب��ون �هوهی �ه‌دا ستایشى سیاسه‌تى حه‌کیمانه‌ى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد
* د.به‌رهه‌م ساڵح :جێگه‌ى سه‌رنجه لێپرسراوانى ئێران باس له ژیرى و وردبینى سه‌رکردایه‌تى سیاسى هه‌رێمى کوردستان دهکهن *له سلێمانی له‌الیه‌ن که‌رتى تایبه‌تى ئێرانهوه ناوچه‌ى پیشه‌سازى ئێرانى داده‌مه‌زرێت خ��ۆی�هوه جۆڵه‌ى به‌هێزه‌کانى پارتى دهک��رد و له سنورى هه‌ڵه‌بج ه کۆیکردنه‌و‌ه ههموو جۆره هاوکاریه‌کیشى ده‌کردن ،به‌هه‌مان شێوه پاش (31ى ئابى )1996هاوکارى هێزه‌کانى یه‌کێتی ک��رد ب��ۆ گ���ه‌ڕان���هوه ،ب���ه‌اڵم چۆن ه��اوک��اری �هک ،ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وتى ل ه (31ى ئاب)دا له‌سه‌ر سنور لهگهڵ ئێرانیه‌کان کۆبوینه‌و‌ه و پێیان وتین «ئێمه هاوکاریتان ده‌که‌ین تا بگهڕێنهوه ناوچه‌کانى پێشووى خ��ۆت��ان ،ب �ه‌اڵم یه‌ک هه‌نگاو زیاتر بنێن ههر خۆمان لێتان ده‌ده‌ین»، وهک چ��ۆن چه‌ند مانگێک پێش (31ى ئاب) یه‌کێتى پێشڕه‌وى و چاوساغى سوپاى پاسدارانى کرد بۆ لێدانى هێزه‌کانى کۆمه‌ڵ ه و دیموکرات له‌ناو قۆاڵیى کوردستان.
ده‌کات (کوردستانى نوێ ژماره .)5376 رۆژى ( )2011/1/11ب��هره��هم ساڵح پاش سه‌ردانه‌که‌ى له ئێران گ�ه‌ڕای�هوه و له فڕۆکه‌خانه‌ى هه‌ولێر له کۆنگره‌یه‌کى رۆژن���ام���هوان���ی���دا رای��گ��هی��ان��د «ئ��ێ��ران دراوس��ێ��ی �هک��ى گ��رن��گ��ى ک��وردس��ت��ان �ه و پاراستنى په‌یوه‌ندیه‌کان له ب �هرژهوهن��دى ه����هر دوو الی����ه» ه����هر ل����هو ک��ۆن��گ��ره رۆژن���ام���هوان���ی���ه‌دا ب���هره���هم س��اڵ��ح وت��ى «جێگه‌ى سه‌رنج ب��وو له‌هه‌موو دی��دار و کۆبونه‌وه‌کاندا لێپرسراوانى ئێران باسیان له ژیرى و وردبینى سه‌رکردایه‌تى سیاسى هه‌رێمى کوردستان دهکرد». ه �هم��ان رۆژ (ع �هب��دول��ق��ادر ع �هب��دواڵ) به‌ڕێوه‌به‌رى گومرگى هه‌رێم رایگه‌یاند «به‌هاى ئاڵوگۆڕه بازرگانیه‌کانى نێوان
پ��اراس��ت��ن��ى ئ��هو ب��هرژهوهن��دی��ان��هش بهر ه����ه‌ردوو پ��ارت��ى دهس���ه‌اڵت���دارى هه‌رێم (ی��ن��ک و پ���دک) دهک���ه‌وێ���ت ،پێش راپ �ه‌ڕی��ن و ب�ه درێ��ژای��ى ه�هش��ت ساڵ جه‌نگى نێوان (عێراق و ئێران) کۆمارى ئیسالمى ئێران هاوکارى و پشتیوانى دارای�����ى و س���ه‌رب���ازى ئ���هم دوو هێزه به‌تایبه‌ت (یه‌کێتى) ک��ردوه بۆ لێدانى هێزه‌کانى عێراق ،ئهم جۆره هاوکارییه ه��اوب�هش�ه ل�ه پ��اش راپ�ه‌ڕی��ن��ى ب�ه‌ه��ارى ()1991هوه گ��ۆڕا بۆ په‌یوه‌ندییه‌کى هه‌رێمى کوردستان و کۆمارى ئیسالمى ئێران له‌ساڵى ()2010دا نزیکه‌ى ()5 ملیار دۆالر ب��ووه ،رێ��ژه‌ى هه‌نارده‌کردنى ک��ااڵى ئێرانیش ل�ه خاڵه سنوریه‌کانى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان ()%73ب���������ووه، هه‌وڵیشدراوه خاڵى سنورى په‌روێزخان به ره‌سمى بناسرێت»(کوردستانى نوێ ژماره .)5377 رۆژى ( )2011/1/13د.ب �هره �هم ساڵح پ��ێ��ش��وازى ک��رد ل�ه وه‌ف��دێ��ک��ى پارێزگاى کرماشانى ئێران ،وه‌فده‌که به سه‌رۆکایه‌تى پ���ارێ���زگ���ارى ک��رم��اش��ان ه���ات���ب���وون ،له دی�����داره‌ک�����ه‌دا ب����اس ل���ه گ �هش �ه‌پ��ێ��دان��ى (پیشه‌سازى ،بازرگانى ،کشتوکاڵ) کرا له نێوان هه‌رێم و ئێراندا ،ههر لهو دیداره‌دا، د.به‌رهه‌م ههر سێ پارێزگارى (سلێمانى، ه �ه‌ول��ێ��ر ،ده����ۆک)ى راس���پ���ارد ل�هگ�هڵ پارێزگا سنوریه‌کانى نێوان هه‌رێم و ئێران هه‌ماهه‌نگى پێویست بکه‌ن لهوبارهیهوه. (کوردستانى نوێ ژماره .)5379 له دیدارێکى رۆژن��ام�هوان��ی��دا د.ب�هره�هم س��اڵ��ح رای��گ �هی��ان��د «ل���ه ب����اره‌ى ب��اب�ه‌ت�ه هاوبه‌شه‌کانى ن��ێ��وان ه�ه‌رێ��م و ئێرانهوه ب�ه‌ردوام لهگهڵ کۆمارى ئیسالمى ئێران دی��دار و کۆبونه‌وه‌ى سیاسیمان ههیه ،له روى ئابووریه‌وه ئێران دراوسێیه‌کى گرنگى هه‌رێمى کوردستانه ،ئێستا سێ خاڵى سنورى هاوبه‌شى گرنگمان ههیه (حاجى ئۆمه‌ران ،پێنجوێن ،په‌روێزخان) ،ئاستى ک��ااڵ هاتوه‌کان بۆ بازرگانانى هه‌رێمى کوردستان له ساڵێکدا خ��ۆى له ()12 ملیار دۆالر ده‌دات ه��ی��وادارم بتوانین زیاتر پ�ه‌ره‌ى پێبده‌ین ،لهگهڵ به‌رپرسانى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ب��ڕی��ارم��ان��داوه چه‌ند ناوچه‌یه‌کى پیشه‌سازى له هه‌رێمى کوردستان دروست بکهین ،له سلێمانیش له‌الیه‌ن که‌رتى تایبه‌تى ئێرانهوه ناوچه‌ى پیشه‌سازى ئێرانى داده‌مه‌زرێت» (ئاژانسى هه‌واڵى خوێندکارانى ئێران ئاى ئێس ئێن ئه‌ى). رۆژى ( )2011/2/10ل���ه ه �ه‌ول��ێ��رى پ��ای��ت �هخ��ت��ى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان به ئاماده‌بوونى (د.به‌رهه‌م ساڵح) سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و نوێنه‌رى سه‌رۆکى هه‌رێم و وه‌زیره‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم و چهندین به‌رپرسى حزبى و حکومى هه‌رێم و به‌رپرسى کونسوڵخانه‌ى کۆمارى ئیسالمى ئێران ل ه هه‌ولێر ،ی��ادى (22ى به‌همه‌ن) ساڵڕۆژى سه‌رکه‌وتنى شۆڕشى ئیسالمى ئ��ێ��ران ک��رای �هوه ،د.ب �هره �هم ل ه وته‌یه‌کیدا جه‌ختى کرده‌وه له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی ه پیشه‌سازى و ئابووریه‌کان ،ههر لهو یاده‌دا کونسوڵى ئێران رایگه‌یاند «ئێستا ئێم ه لهگهڵ هه‌رێمى کوردستان له قۆناغێکى گرنگى بازرگانى و ئابوریداین». رۆژى ( )2011/2/11ل� ه دیمانه‌یه‌کى کوردستانى نوێدا (عه‌لى ره‌زا ئومێدى) کونسوڵى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ل ه سلێمانى وتى «ل ه هه‌رێمى کوردستاندا جگه ل ه کونسوڵگه‌رى چهندین کۆمپانیاى ئێرانى ه �هن ،ئێم ه وهک کونسوڵگه‌رى کۆششى زۆرمانداو‌ه ک ه وا ل ه بازرگانانى س��ل��ێ��م��ان��ى ب��ک �هی��ن راس���ت���ه‌وخ���ۆ ل �هگ �هڵ کارگه‌کانى ئێراندا په‌یوه‌ندى ببه‌ستن، ئێستا ئه‌ندازیارانى ئێرانى ده‌توانن له‌بوارى ئ��هن��دازی��ارى و ب��ی��ن��اس��ازی��دا ل �ه هه‌رێمى کوردستان خزمه‌ت بکه‌ن ،ته‌ماشاکردنى ئێم ه بۆ هه‌رێمى کوردستان ،ته‌ماشاکردن ه وهک م���اڵ���ى ب���رای���هک���ى خ����ۆم����ان». (کوردستانى نوێ ژماره .)5402 رۆژى ( )2011/2/16دادوش هاشمى پارێزگارى کرماشان و به‌هرۆز حه‌م ه ساڵح پارێزگارى سلێمانى ،پێشانگاى نێوده‌وڵه‌تى سلێمانیان کرده‌وه ،ک ه ( )180کۆمپانیاى ئێرانى به‌شداریان تێدا کردبوو بۆ ماوه‌ى چوار رۆژیش به‌رده‌وام بوو ،به‌رهه‌مه‌کانى
پته‌وتر و چهندین سنورى بازرگانى له نێوان هه‌رێم و ئێراندا کرایه‌وه به‌تایبه‌ت له سنورى ده‌سه‌اڵتى (ینک) ،ههر له پاش راپه‌ڕینه‌وه له سنورى پارێزگاى سلێمانى به دهیان پێشانگاى بازرگانى ئێرانى له سلێمانى کراونه‌ته‌وه .یه‌که‌م ده‌نگۆى هه‌نارده‌کردنى نه‌وتى هه‌رێمیش ک�ه رۆژن��ام �هى (ن��ی��وی��ۆرک تایمز)ى ئه‌مریکى باڵویکرده‌وه و کاردانه‌وه‌یه‌کى ن���اوخ���ۆی���ى گ��������ه‌وره‌ى ل���ێ���ک���هوت���ووه، ه �هن��ارده‌ک��ردن��ى ن�هوت��ى ه�ه‌رێ��م ب��وو بۆ
n
ئ��ێ��ران ،ئه‌مانه به‌ڵگه‌ى رون���ن له‌سه‌ر پته‌وى په‌یوه‌ندییه ئابوریه‌کانى نێوان هه‌رێم و ئێران ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى پرسیاره ئ���هوهی���ه ،ب��ۆچ��ى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێران س �ه‌ره‌ڕاى پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه ئابووریه فراوانه‌کانى ،سنورى هه‌رێم ده‌به‌زێنێت؟ بۆچى ئهم مێژووه دوور و درێژه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى نێوان هه‌رێم و ئێران کاریگه‌رى نییه له‌سه‌ر هاوکێشه سیاسییه‌کانى ناوچهکه؟ بۆچى ئێران س��ه‌ره‌ڕاى ئهو دونیا به‌رژه‌وه‌ندییه‌ى له
هه‌رێمدا هه‌یه‌تى ده‌ستبه‌ردارى سنوره‌کان نابێت و سااڵنه سه‌دان دۆنم زه‌وى له (ره‌ز و باخ)ى جوتیارانى ناوچه سنوریه‌کان ده‌سوتێنێت و دهیان گوندى سنوره‌کانیش له ژێر ره‌حمه‌تى تۆپخانه‌کانیدا دووچارى ده‌ربه‌ده‌رى و ئاواره‌بوون ده‌کات؟ بۆچى حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م و ه �هر دوو پارتى ف���ه‌رم���ان���ڕه‌وا خ��هم��س��اردن ب �ه‌رام��ب �هر پێشێلکردنى (سیاده)ى هه‌رێم و جگه له نیگه‌رانى هیچ هه‌ڵوێستێکیتریان له ده‌ست نایه‌ت؟
کوردستانى نوێ ژماره()4972
ناو ئهم پێشانگای ه بواره‌کانى (کشتوکاڵ، بازرگانى ،بیناسازى ،خۆراک ،پێداویستى ناو ماڵ)ى گرته‌وه. ه �هم��ان رۆژ وه‌ف��دێ��ک��ى ب���ااڵى ب��ازرگ��ان و خاوه‌نکاره‌کانى ئێران س�ه‌ردان��ى ژورى بازرگانى هه‌ولێریان کرد ،له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا ک ه ژماره‌یه‌ک ل ه ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى ژور‌ه بازرگانى و پیشه‌سازیه‌کانى هه‌رێم ب��اس��ی��ان ل �ه ره‌وش����ى ب��ازرگ��ان��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ک��رد( ،فیدائه‌دین گ �ه‌ردى) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى ژورى بازرگانى و پیشه‌سازى هه‌رێم باسى لهو ئاسانکاریان ه کرد که له هه‌رێمى کوردستان بۆ کۆمپانیا بیانیه‌کان دهک��رێ��ت ،ل � ه به‌رامبه‌ریشدا (د.ح �هم��ی��د غ �ه‌ف��ورى) ن��وێ��ن�ه‌رى وه‌ف��دى بازرگانى ئێران رایگه‌یاند «له داهاتویه‌کى نزیکدا نوسینگه‌یه‌کى بازرگانى ئێرانى ل ه هه‌رێم ده‌که‌ینه‌وه». ل ه دیدارێکى ته‌له‌فزیۆنیدا (مه‌ال به‌ختیار) رای��گ �هی��ان��د «ئ���هو پ �هی��وه‌ن��دی � ه ئ��اب��وری�هى ل �هگ �هڵ ئ��ێ��ران ه�هم��ان� ه لێکتێگه‌یشتنى سیاسى زی��ادک��ردوه» (سه‌ته‌الیتى گه‌لى کوردستان). راسته‌خۆ پ��اش ئ �هو ب �ه‌رواران �هى س��ه‌ره‌وه، شه‌پۆلى ناڕه‌زاییه‌کانى ناوچهکه هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان��ى گ����رت����هوه ،ل���ه رێ��ک �هوت��ى ()2011/2/17هوه ک ه به (17ى شوبات) ناسراوه ،بۆ م��اوه‌ى ( )62رۆژ ل ه شارى سلێمانى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان دهس��ت��ى پێکرد و ( )10ش�ه‌ه��ی��د و زی��ات��ر ل � ه ()500 ب��ری��ن��دارى لێکه‌وته‌وه ،ه �هر ل� ه س �هرهت��اوه دهس���ه‌اڵت���ى س��ی��اس��ى ه���ه‌رێ���م (ی��ن��ک و پدک) خۆپیشاندانه‌که‌یان ب ه ده‌ستوه‌ردان و پێشنیارى ئ��ێ��ران له‌قه‌ڵه‌مدا و الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کانیان ب� ه دهس��ت��ى ده‌ره‌ک��ى تۆمه‌تبار کرد ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى چه‌ند رۆژێک له‌وه‌و پێش ئۆفیسى کونسوڵگه‌رى ئێران ل ه هه‌ولێر له‌الیه‌ن ژماره‌یه‌ک خۆپیشانده‌ره‌و‌ه (دژى سیاسه‌تى ئیعدام کردنى چاالکوان ه کورده‌کان) به‌رد باران کرابوو ،گوای ه ل ه تۆڵه‌ى ئ�هو ب �ه‌ردب��اران ک��ردن�ه‌دا ئێران ل ه رێگه‌ى ئۆپۆزسیۆنه‌وه ده‌یه‌وێت ئاژاوه‌یه‌ک بخات ه هه‌رێمى کوردستانهوه ،یه‌کێکیتر ل � ه ب��ی��ان��وهک��ان��ى دهس�����ه‌اڵت دروش��م��ێ��ک��ى
خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ب��وو ک�ه تێیدا نوسرابوو (دهس�����ه‌اڵت گ���وزه‌ش���ت) ئ �هم � ه چهندین ج��ار ل �ه میدیاکانى (ی��ن��ک و پ��دک) هوه پیشاندرایه‌وه و کرایه بیانویه‌کیترى ته‌خوین کردنه‌که ،ئ�ه‌وه‌ى ل ه ئێستادا بۆ خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان گرنگ ه رونببێته‌و‌ه «نهێنى سیاسه‌تى دووفاقى (دیماگۆگى) ن��ێ��وان ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان و ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێرانه» له‌الیه‌ک په‌یوه‌ندیی ه بازرگانیه‌کان رۆژ ل ه دواى رۆژ پته‌وتر
و ناسه‌قامگیرى سنوره‌کانیان ن �ه‌داوه ،ب ه پ��ێ��چ�هوان�هوه ج �هوه �ه‌رى س���ه‌ردان و دی��دار و ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک��ان (هاوبه‌شیى بازرگانى پاره‌په‌یداکردن) بوون ،به‌جۆرێک ئهم سودى بازرگانیی ه واى ل ه سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد کردوه ئه‌وه‌ى پێى ده‌وترێت (سیاده) رۆژانه له‌الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه پێشێل دهکرێت و سوکایه‌تى پێده‌کرێت، سه‌رکردایه‌تى سیاسى کوردستانیش ل ه ده‌ربڕینى نیگه‌رانى و جار جار ئیدانه‌کردن
* به‌هاى ئاڵوگۆڕه بازرگانیه‌کانى نێوان هه‌رێمى کوردستان و کۆمارى ئیسالمى ئێران له‌ساڵى ()2010دا نزیکه‌ى ( )5ملیار دۆالر بووه دهبێت ،له‌الیه‌کیتره‌وه تۆپباران و به‌زاندنى سنوره‌کانى ه�ه‌رێ��م ل �ه‌الی �هن ئ��ێ��ران�هوه ل ه ت �هش �هن �هس �هن��دن��دای �ه ،ب��ۆ وه‌ب��ی��ره��ێ��ن��ان�هوه تۆپباران و به‌زاندنى سنوره‌کانى هه‌رێم ل�ه‌الی�هن ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران�هوه ل ه پ��اش راپ�ه‌ڕی��ن�هوه ن��او به‌ناو ب �ه‌رده‌وام �ه و تا ئێستا چاره‌سه‌رێکى بنه‌ڕه‌تى بۆ ئهو کێشه‌ی ه ن �هک��راوه و هیچ ئومێدێکیش لهوبارهیهوه ل ه ئ��ارادا نییه ،ئهو دی��دار و روداوه جیاوازانه‌ى که خستمان ه روو ،تیایدا دی���دار و ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ى گرنگ ل� ه ئاستى بااڵى ده‌سه‌اڵته‌کانى هه‌رێمى کوردستان و کۆمارى ئیسالمى ئێراندابوون ،به‌اڵم ب ه داخه‌وه سه‌رکردایه‌تى سیاسى و ئیدارى ه �ه‌رێ��م ل � ه هیچ ب��ۆن�هی�هک��ی��ان��دا دوور و نزیک هه‌وڵى چ��اره‌س�هر کردنى ئاڵۆزى
هیچى ترى له‌ده‌ست نایه‌ت ،له زۆر بۆنه‌دا سهرکرده سیاسیه‌کانى هه‌رێم به‌سوپاس و پێزانینه‌و‌ه باس لهو رۆژان � ه دهک�هن ک ه کۆمارى ئیسالمى ئێران سنوره‌کانى بۆ ئ��اواره ک��ورده‌ک��ان خستوه‌ت ه س�هر پشت و باوه‌شى بۆ کردونه‌وه ،به‌اڵم ئێستا ههر ئهو کۆمارى ئیسالمی ه سنوره‌کان تۆپباران ده‌کات و ره‌ز و باخى هاواڵتیان ده‌سوتێنێ و ئاوار‌ه و ده‌ربه‌ده‌ریان ده‌کات ،وا زیاتر ل ه مانگێکه سنوره‌کانى هه‌رێم له‌ژێر ره‌حمه‌تى تۆپخانه‌کانى ئێراندان و پاش ئهو ههموو ده‌رب�ه‌ده‌رى و ماڵوێرانى و ته‌نانه‌ت شه‌هید و ب��ری��ن��دار ب��وون��ى خه‌ڵکى به‌شمه‌ینه‌تى ناوچ ه سنوریه‌کان تازه بڕیاره په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌مڕۆ کۆبونه‌وه‌یه‌کى نائاسایى ئه‌نجام بدات.
ئه‌ندامێکى سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران
تایبه‌ت
گه‌نده‌ڵى و ده‌ستێوه‌ردانى حزبی ناو رێکخراوه‌که‌ى دهخاته روو
به‌دواداچوون ساڵی دووه‌م ژماره 68 دووشه‌ممه 2711/5/17 - 2011/8/8
13
چه‌تر
به‌شی یه‌که‌م دان��ا حه‌سه‌ن ساڵى (-2005 )2007لێپرسراوى لقى گه‌رمیانى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران بووه، له کۆتایى ساڵى ()2007یشه‌وه ت��ا س��اڵ��ى ( )2009ئه‌ندامى سکرتاریه‌تى ههمان رێکخراو ب��ووه ،ئێستاش مامۆستایه ل��ه یه‌کێک ل��ه گونده‌کانى سنوورى گه‌رمیان .له ژماره‌ی داهاتودا زانیاری دیکۆمێنتی لهوبارهیهوه باڵوده‌که‌ینه‌وه. مانگى ()9ى ساڵى ( )2009مه‌کته‌بى سیاسی (ی ن ک) بڕیارى ده‌رکردنى ئ �هن��دام��ان��ى س��ک��رت��اری �ه‌ت��ى ک��ۆم �هڵ �هى خوێندکارانى کوردستانى ده‌رکرد .ئایا ده‌بوو سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران بهو شێوهیه سزا ب��درێ یان الیه‌نى تر؟ ئایا سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران که‌موکورتى و گه‌نده‌ڵى تێیدا بوو؟ ئایا که‌س ده‌ستى وه‌رده‌دا له کاروباره‌کانى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران؟ ئایا سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران خۆیان خاوه‌نى بڕیار بوون؟ ئایا ئهو بڕیاره‌ى مه‌کته‌بى سیاسى بڕیاریکى دیموکراتیانه بوو؟ ئ��ای��ا م�هک��ت�هب��ى س��ی��اس��ى (ی ن ک) nسکرتاریه‌تی خوێندکاران به‌به‌شداری (دانا حه‌سه‌ن)ل ه دیدارێکی( کۆسره‌ت ره‌سوڵ)دا فۆتۆ :ئه‌رشیف ل���هو ب���ڕی���اره‌دا ه��ی��چ گرنگیه‌کیدا به ئیراده‌ى کادره ناوه‌ندیه‌کانى کۆمه‌ڵه‌ى بۆ ده‌رپه‌ڕاندن و دوور خستنه‌وه‌ى ههر سێ بڵێین سامى هادى سه‌رپه‌رشتیار چونکه دیموکراسیه‌که‌ى کاک مه‌ال به‌ختیار .ئهوه بوو کۆنفرانسى لقه‌کان ته‌واو بوو نازانێ له کوێیه. خوێندکاران؟ بۆ وه‌اڵمى ئهم پرسیارانه و ئه‌ندامى سکرتاریه‌ت (داناى گه‌رمیان و ک��اک به‌ختیار قسه‌ى ل �هو وه‌رده‌گ���رت خاڵێکى تر که زۆر گرنگه لێره باسی نه‌سرییه‌ى لقه‌کان ه�هر ن���ه‌ده‌درا ،بۆیه /2به‌قه‌رارى ژمێریاره‌که ده‌یگوت ()10 چهندین پرسیارى تر رۆژنامه‌ى (چه‌تر) داناى که‌رکوک و داناى راپه‌ڕین)بوو ،ئێمه‌ى قبوڵ نه دهکرد چونکه ئه‌وانه‌ى بکه‌م ،ئهگهر ئهوهنده له‌خه‌مى یه‌کێتیدا ده‌نگۆى دیارنه‌مانى پاره له‌سکرتاریه‌تى ملیۆن وسواڵت ههیه ،به‌اڵم دیار نهبوو. به‌دواداچونێکى ورد و تایبه‌ت به پرسى چونکه ئ �هو سیانه‌مان په‌یوه‌ندییه‌کى تێوه‌گالبوون له گه‌نده‌ڵى سهر به باڵى بوون ئه‌ى بۆ دواى دوو ساڵ له‌ده‌رکردنى خوێندکاران بووه باسى گه‌رمى زۆربه‌ى /3س���ه‌رف ک��ردن��ى ه��اوک��ارى له‌یه‌ک ناردنه ماڵه‌وه‌ى سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى پ��ت �ه‌وم��ان ل �هگ �هڵ (ک���اک ک��ۆس��رهت گشتى بوون .تا ئێستاشى له‌گه‌ڵدا بێت ئێمه کۆنگره‌ى خوێندکارانیان نه‌به‌ست؟ ئه‌ندامانى سکرتارییه‌ت (ئێمه‌یش چه‌ند مانگدا ب��ڕى ( )550ه��ه‌زار دی��ن��ار بۆ و ک��اک عوسمانى حاجى مه‌حمود و تێناگه‌م کاک به‌ختیار بۆ له‌ماوه‌ى دوو ئه‌ى بۆ هیچ ئیجرائاتێکیان بهرامبهر ئ�هن��دام سکرتارییه‌تێک له‌شوقه‌یه‌ک به‌رپرسى ئیداره. خوێندکاران ئه‌نجام ده‌دات. ل���هم ب���ه‌دواداچ���ون���ه‌دا (دان����ا ح �هس �هن) کاک مسته‌فاى سه‌ید قادر)دا ههبوو ،ساڵى پێش ئهو بڕیاره هیچ ئیجرائاتى بهم به‌ناو سکرتارییه‌ته ته‌عینه‌ى ئێستا ده‌ماینه‌وه که کرێی شوقه‌که له‌نه‌سرییه‌ى /4کڕینى تاقم قه‌نه‌فه و ته‌پڵه‌ک و ئه‌ندامى پێشوى سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى ههر ئهم په‌یوه‌ندییه‌ش وایکرد که پێش ن���ه‌ده‌ک���رد ل �هگ �هڵ ئ���هو ک �هس��ان �هى که نه‌کرد ،خۆ له‌کاتى خۆپیشاندانه‌کاندا سکرتاریه‌ت ده‌درا ،ئ�هوه بوو ڕۆژێک ههندێک شتیتر که شوێنه‌که‌ى نادیار خ���وێ���ن���دک���اران ب �هم��ش��ێ��وه‌ی �ه ب����اس له ( )7/25بڕیارى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه کۆمه‌ڵه‌یان کردبوو به‌سۆپه‌ر مارکێتێکى زانکۆ نه‌ک له‌به‌رده‌ستى ئهم رێکخراوه ،م��ه‌ال ب�هخ��ت��ی��ار ب��ان��گ��ى ک��ردی��ن و وت��ى بوو. س �هرهت��اک��ان��ى ئ��هو ب��ڕی��اره‌ى مه‌کته‌بى ب��ده‌ی��ن ،دوات��ری��ش ل�هس�هر داواى کاک ب��چ��وک ب��ۆ خ��ۆ ده‌وڵ �هم �هن��د ک���ردن و ب �هڵ��ک��و ل��هب��هر دهس��ت��ى س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى قبوڵ ناکه‌م له‌نه‌سرییه‌ى سکرتارییه‌ت /5س �ه‌رف کردنى ب��ڕى ( )390ه�ه‌زار کرێی ئ �هو شوقه‌یه ب��ده‌ن ،واى دهزان��ى دینار بۆ کارتى مۆبایل و وه‌سڵى نهبوو. زانکۆش نهبوو. سیاسی دهک���ات و ده‌ڵ��ێ��ت «له‌مانگى کۆسره‌ت ئیستقاله‌مان نه‌کرد .له راستیدا ...هتد. ()9ى ساڵى ()2009دا ک��اک مه‌ال مه‌ال به‌ختیار ده‌یویست به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک ل���ه‌وه‌اڵم���ى پرسیارێکێترى (چ �ه‌ت��ر)دا ل��ه ب�هش��ێ��ک��ی��ت��رى ئ���هم ب���ه‌دواداچ���ون���هى پ��اره‌ى گیرفانى خۆیه‌تى ،به‌سوپاسه‌وه /6سهر فکردنی بڕى ()3,000,000 ک��اک بورهانى سه‌عید سۆفى کرێی دیناری به‌نزین بۆ ئۆتۆمبێلى سکرتێر. به‌ختیار له‌کۆبونه‌وه‌یه‌کى نائاساییدا پێی ( )3مانگ و ک��اک کۆسره‌تیش تا /7سه‌رف کردنى ( )2,300,000دینار راگه‌یاندین ک�ه ب�ه ب��ڕی��ارى مه‌کته‌بى دهرک��ردن��م��ان کرێی شوقه‌که‌یان خسته بۆ چاککردنى ئۆتۆمبیلى سکرتێر. سیاسى (ی ن ک) و به‌ئاماده‌بوونى ئ�هس��ت��ۆى خ��ۆی��ان ،ش�ه‌وێ��ک��ی��ان له‌شوقه /8ل���ه‌وه‌س���ڵ���ى ژم�����اره ( )5097که ج��هن��اب��ى م����ام ج�����ه‌الل ب���ڕی���ارم���ان���داوه باسى دیارنه‌مانى پاره‌ى خوێندکارانمان ب�������ه‌روارى ()2007/8/2ى ل���هس���هره سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکارانى دهک��رد کاک نه‌جاتى جێگرى سکرتێر پ����اره‌ى پ��ێ وه‌رگ���ی���راوه ،ب���ه‌اڵم وه‌س��ڵ��ى کوردستان بنێرینه‌وه بۆ م��اڵ�هوه له‌به‌ر وتى «ده‌زانم ئێوه گومان له‌منیش دهکهن ژم����اره ( )5246ک �ه وه‌س��ڵ��ى ه�هم��ان ئه‌وه‌ى (ی ن ک) توشى شکست بووه به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ى دڵنیابن که‌من ئاگادارى به‌نزینخانه‌یه ب���ه‌رواری ()2007/8/1 له‌هه‌ڵبژاردنى ( »)2009/7/25ههر هیچ نیم سبه‌ى به کاک داراى سکرتێر ى له‌سه‌ره‌و پ��اره‌ى پێ وه‌رگ��ی��راوه ئهمه لهو باره‌یه‌وه دانا وتى :له‌ڕاستیدا ئهمه ئه‌وه‌نده‌ى بیانوو بوو ،هۆکار نهبوو ،به‌ڕاى بێت ئێمه دهرک����ات و م�هی��دان�هک�ه بۆ دان��ا حه‌سه‌ن باسى له یه‌که‌م هه‌نگاوى (چ �ه‌ت��ر)دا دان��ا ح �هس �هن ،ب��اس ل �ه‌رۆژه ده‌ڵ��ێ��م ل��ی��ژن�هی�هک دروس����ت ب��ک��ات بۆ ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت که وه‌سڵه‌کان ساخته‌ن م��ن ئ�هگ�هر ئهمه ه��ۆک��ار ب��وای�ه دهب��وو ده‌ست و پێوه‌نده‌کانى خۆى چۆڵ ببێت ،دهرک����ردن����ی����ان ک����رد و وت����ى «دواى سه‌ره‌تاییه‌کانى پ��اش ئ�هو کۆنگره‌یه‌ى پێداچونه‌وه بهو پارانه‌ى که وه‌رگیراوه» و پڕکراونه‌ته‌وه وهک دواتر له‌ڕاپۆرتى مه‌کته‌بى رێکخراوه دیموکراتییه‌کان به به‌اڵم نه‌یده‌توانى خۆى ئهم بڕیاره بدات ،ده‌رکردنمان بهوشێوهیه و ناردنى پۆلیس خوێندکاران دهک��ات که تیایدا وهک لیژنه دروست کرا ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى جێگه‌ى ده‌زگاى چاودێرى داراییدا هاتبوو .ههر به‌رپرس و ئه‌ندام مه‌کته‌ب و هه‌مویانه‌وه چونکه ک��اک ک��ۆس��رهت ئ�هم بڕیاره‌ى و حمایه له‌گه‌ڵماندا بۆ وه‌رگ��رت��ن�ه‌وه‌ى ئ��هن��دام��ى س��ک��رت��اری �ه‌ت ه �هڵ��ب��ژێ��ردرا نیگه‌رانى بوو له‌ژێر فشارى هێزى ده‌ره‌وه‌ى له‌مانگى ()2007/10دا سکرتاریه‌تى بنێردرانایه‌ته‌وه بۆ ماڵه‌وه نه‌ک به‌ته‌نها قبوڵ نه‌ده‌کرد و مه‌ال به‌ختیاریش شه‌ڕى ئۆتومبێله‌کانى خ��وێ��ن��دک��اران ل�ه‌الی�هن و ل����ه‌وب����اره‌ی����هوه ده‌ڵ���ێ���ت «ک��ۆن��گ��ره‌ى خوێندکاران زۆربه‌ى ئه‌ندامانى لیژنه‌که خوێندکاران بڕى ( )50ملیۆن دینارى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران ،چونکه هێز و کاک کۆسره‌تى پێ نه‌ده‌کرا ،ههر ئهو ک��اک ب�هخ��ت��ی��اره‌وه ب��ۆم دهرک���هوت که ک��ۆم�هڵ�هى خ��وێ��ن��دک��اران ت���ه‌واو ب��وو له پ��اش گ �ه‌زب��ون �هوه ل�ه‌وردب��ی��ی��ن��ى و دوور ل�ه‌ح��ک��وم�ه‌ت وه‌رگ��رت��ب��وو ب��ۆ س��ازدان��ى پاره الى ئهوان بوو و ئه‌وانیش هۆکارى کاته کاک کۆسره‌ت پێی وتین جه‌نابى قیاده‌ى (ی ن ک) ئه‌وه‌ى حساب بێت بۆ ( )2007/7/18ی �هک �هم ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى که‌وتنه‌وه له‌ئاشکراکردن و دیارنه‌مانى ئاهه‌نگى یه‌کترناسین بۆ خوێندکارانى سه‌ره‌کى الوازبوونى رێکخراوه‌کان بوون مام جه‌الل بڕیاریداوه ،بۆیه من هیچم گه‌نجان و خوێندکارانى ناکات ،ههر ئهو سکرتاریه‌ت ئه‌نجامدرا ،به‌دیارى کردنى پاره‌که ،به‌نده سوربووم له‌سه‌ر وردبینى زانکۆ و په‌یمانگاکان ،به‌اڵم نه‌گه‌یشته به‌تایبه‌ت کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران .ئهم ن �هوت��ووه ،م��ام جه‌اللیش ن�هی��وت��ووه بهو کاته‌ش بۆم ده‌رکه‌وت که ئه‌ندامبوونى لێپرسراوى به‌شه‌کان کێشه ده‌ستى پێکرد ،ک��ردن ،ب�ه‌اڵم هیچم پێ نه‌کرا ئهوهنده ده‌ستى سکرتارییه‌ت ،له کۆبونه‌وه‌یه‌کى بڕیاره‌ش تهنیا کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکارانى شێوازه دهریان بکه‌ن ،بۆیه به‌هه‌ر حاڵێک (ی ن ک) له سۆسیال دیموکرات ته‌نها ب���ه‌اڵم ن �هب��ووه ه��ۆى ب �ه‌ری �هک ک�هوت��ن ،نه‌بێت به‌چه‌ند خاڵێک له‌ڕاپۆرتێکدا سکرتاریه‌تى خوێندکاران لهگهڵ کاک گ���رت���هوه و رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���ى ت���ر ئ �هم بوو جه‌نابى مام جه‌اللی رازى کردبوو .دروشمه ،چونکه ئێمه به‌کۆنگره هاتبوین م���اوه‌ى ( )3مانگ ئ �هم سکرتاریه‌ته که‌موکوڕیه‌کان بخه‌مه ڕوو ،ئه‌مه‌ش ع��وم��هر ف��ت��اح ک��ه ئ���ه‌وک���ات جێگرى ب��ڕی��اره نادیموکراسیه دیکتاتۆریانه‌یه خاڵێکى ترى ئهو بڕیاره‌ى مه‌ال به‌ختیار (م س) نه‌ک ههر حسابى بۆ ئیراده‌ى دهس��ت به‌کاربوو ،بودجه‌ى له‌مه‌کته‌بى خاڵه‌کانه ههموو ئه‌مانه له‌ماوه‌ى که‌متر س��ه‌رۆک��ى ح��ک��وم �ه‌ت ب���وو وت���ى «م��ن پ��اره‌ک �هم ب��ۆ س���ه‌رف ک���ردوون چ��ۆن تا ن�هی��گ��ری��ن�هوه ،چونکه ی �هک دهس���ت و ئ �هوه ب��وو که ئێمه بێدهنگ نه‌ده‌بووین ئێمه نه‌کرد ،به‌ڵکو حسابى بۆ ئه‌وانه‌ش رێکخراوه‌کان وه‌رده‌گرت ،به‌اڵم نه‌سرییه‌ى له‌سێ مانگدا بوون. ی �هک خ �ه‌ت و ی �هک ت�هک�ه‌ت��ول ب��وون! بهرامبهر گه‌نده‌ڵى و پۆخڵه‌واتیه‌کانى ناو نه‌کرد که ئێمه‌یان هه‌ڵبژاردبوو ،بۆیه ب �ه‌ل��ق �هک��ان ن�����ه‌ده‌دا ب �هب��ی��ان��وى ئ���ه‌وه‌ى /1دیار نه‌مانى زیاتر له ( )15ملیۆن ئێستا نه‌گه‌یشتوه‌ته ده‌ستتان بڕۆن بزانن خاڵى سه‌ره‌کى و نهێنى ئهم بڕیاره ته‌نها کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران ،ئه‌ویش راستتر هه‌قه ههموو که‌س بزانێت که ئا ئه‌مه‌یه کۆنفرانسى لقه‌کان ئه‌نجام ده‌درێ���ت ،دی��ن��ار ک��ه پ��اره‌ک �ه وه‌رگ��ی��راوه و که‌س کێ وه‌رى گرتووه».
زیاتر له( )80.000.000دینار له کۆمه‌ڵه‌ی خوێندکاران دیار نامێنێت یان به وه‌سڵی ساخت ه پڕکراونه‌ته‌وه
لهم گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی
ده‌ره‌وه و ناوه‌وه‌یه پێی ده‌ڵێن گوێی ناوه‌ڕاست که بریتیه له ژورێک دیوی ده‌ره‌وه‌ی په‌رده‌ی گوێیه، دی��وی ن��اوه‌وه ده‌ماره‌کانه جۆگه‌یه‌ک ههیه ئهم ژووره ده‌به‌ستێته‌وه به لوته‌وه پێی ده‌ڵێن جۆگه‌ی ئۆستاکی چه‌وریه‌کی تێدایه که دهبێت هه‌وای پاکی تیابێت ،ههندێک جار بۆشایی ئهم ژووره ئیلتیهاب ده‌کات و کۆده‌بێته‌وه لهگهڵ ههندێک ده‌ردراویتر. هۆکاره‌کانی: د.ابراهیم عه‌بدولسه‌لیم ههندێک ج��ار به‌هۆی هه‌اڵمه‌ته‌وه له رێگه‌ی جۆگه‌ی ئۆستاکیه‌وه ،ههندێک جاریش له ده‌ره‌وه هه‌وکردنی گوێی ناوه‌ڕاست: گ��وێ پێکهاتوه ل �ه س��ێ ب �هش گ��وێ��ی ن���اوه‌وه ،به‌تایبه‌ت له‌کاتێکدا پ�ه‌رده‌ی گوێ کون بوبێت ناوه‌ڕاست و ده‌ره‌وه ،ئهو به‌شه‌ی له نێوان گوێی کاتێک ئاو ده‌چێته گوێچکه‌وه ئیلتیهابه‌که‌ش
هه‌وکردنی گوێی ناوه‌ڕاست
دهچ��ێ��ت�ه گ��وێ��چ��ک�هی ن���اوه‌ڕاس���ت���هوه ،ههندێک جاریش له رێگه‌ی خوێنه‌وه که م��رۆڤ توشی ئیلتیهابی ڤایرۆسی دهبێت و ده‌گوێزرێته‌وه بۆ گوێچکه و ئیلتیهاب ده‌کات ،ئیلتیهابی گوێی ناوه‌ڕاست سه‌ره‌تا به ئیلتیهابی ڤایرۆسی ده‌ست پ��ێ��دهک��ات و زۆرج��اری��ش دوای ئ���هوه دهب��ێ��ت به ئیلتیهابی به‌کتری. نیشانه‌کانی: نیشانه‌کانی ئیلتیهابی گوێچکه‌ی ناوه‌ڕاستی تیژ ئهوهیه ههندێک ج��ار ده‌نگێکی لێوه دێت و توشی تا دهبێت و زۆرج��ار نیشانه‌کانی ئهو نهخۆشیه دهردهکهوێت که هۆکاری هه‌وکردنی گ��وێ��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��ه وهک ن��ی��ش��ان�هی ج��ی��وب و
هه‌اڵمه‌ت. نیشانه‌کانی ئیلتیهابی گوێچکه‌ی ناوه‌ڕاستی درێژخایه‌ن ئهوهیه زۆرک��ات که ئیلتیهابی تیژ دوب��اره ده‌بێته‌وه ئازار به گوێچکه ده‌گه‌یه‌نێت و ئه‌مه‌ش جۆری چاالک و ناچاالکی ههیه. چاره‌سه‌ر: چ���اره‌س���ه‌ری ئیلتیهابی ت��ی��ژ زی��ات��ر ده‌رم��ان��ه به‌تایبه‌ت که ههندێک نه‌خۆشی بوبێته هۆکاری دروستبونی و ده‌رم��ان��ی ه �ه‌اڵم �ه‌ت و ه�هروهه��ا ئه‌نتی بایۆتیک و ه�هن��دێ��ک ه��ێ��ورک �ه‌ره‌وه‌ی پێده‌درێت هه‌تا چاک ده‌بێته‌وه که‌م جار پێویست به نه‌شته‌رگه‌ری دهک��ات بۆ پ��اک ک��ردن�هوهی ئیلتیهابه‌که.
ئ��ی��ل��ت��ی��ه��اب��ی درێ���ژخ���ای���هن زی���ات���ر پ��ێ��وی��س��ت��ی به نه‌شته‌رگه‌ریه بۆ پاک کردنه‌وه‌ی ئیلتیهابه‌ک ه و چاک ک��ردن�هوهی ئهو به‌شانه‌ی که ئ��ازاری پێگه‌شتوه. خۆپاراستن: دهبێت په‌تا و هه‌اڵمه‌ت ئیهمال نه‌کرێت کاتێک توش ده‌بیت پێویسته ده‌رم��ان به‌کاربهێنێت ،ئهو که‌سانه‌ش ک�ه ئیلتیهابی درێژخایه‌نیان ههیه و پ���ه‌رده‌ی گوێیان ته‌قیوه دهب��ێ��ت چ��اره‌س �ه‌ری بکه‌ن بۆ خۆپاراستن له توشبون به ئیلتیهابی گوێچکه ،چونکه ههموو ئه‌مانه هۆکارێکن بۆ ئهو نهخۆشیه. ئاماده‌کردنی :سازان تۆفیق
دوو ساڵه ( )50خانوو له سیروان دابه‌ش نهکراوه
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17ممه2011/8/8 ممه دووشه
14
ئاماده‌کار
چۆمان عوسمان ماوه‌ی شه‌ش ساڵه ده‌ستکراو ه به دروستکردنی ( )50خانوو له سیروان و دوو ساڵیشه ته‌واو بووه ،تا ئێستا دابه‌شنه‌کراوه و دوو جاریش فۆرم بۆ دابه‌شکردنیان پڕکراوه‌ته‌وه، هاواڵتیانیش پێیانوایه به هۆی ده‌ستێوه‌ردانی حزبیه‌وه دابه‌ش نهکراوه سه‌رۆکی شاره‌وانیش ره‌تیناکاته‌وه حزب ده‌ستێوه‌ردان بکات.
ل �هس �هر ب��ودج �هى وه‌ب�هره��ێ��ن��ان ب �ه بڕى ( )2ملیار و ( )200ملیۆن دینار، ( )50خ���ان���وو ب���ۆ ن��اح��ی �هى س��ی��روان دروس��ت��ک��راوه ،ب���ه‌اڵم تائێستا به‌هۆى ده‌ستێوه‌ردانى حزبیه‌وه داب�هش نهکراوه و هاواڵتیانیش ئاماژه بهوه دهکهن بۆ دووهه‌مین جاره فۆڕم بۆ وه‌رگرتنى ئهو خانوانه وه‌رده‌گ��رن ،به‌اڵم تائێستا هیچ هاواڵتیه‌ک سوودمه‌ند نهبووه .هاواڵتى توبا محه‌مه‌د ،خێزانى شه‌هیده و بۆ ماوه‌ى ( )10ساڵه له کرێچیدان خاوه‌نى پێنج سهر خێزانه ،ل�هب�ه‌رده‌م شاره‌وانى ناحیه‌که بۆ (چه‌تر) وتى «خوابکات ل �ه کرێچێتى رزگ���ارم بێت و تیایدا بحه‌وێینه‌وه ئیتر وه‌ستانم کێشه نیه، چونکه به‌خوا بۆ م��اوه‌ى ( )10ساڵه له‌کرێچیداین» ئ �هو خێزانى شه‌هیده به‌گومانه‌وه ده‌ڕوان��ێ��ت�ه ئ �هو فۆڕمانه و ده‌ڵێت «ب��ۆ دووهه‌مین ج��اره فۆڕم پڕده‌که‌مه‌وه ،به‌اڵم هه‌رنایده‌ن پێمان له هه‌ڵبژاردنه‌کانیشدا به‌ڵێنیان پێدام که خانوویه‌کم لهو ( )50خانووه‌ى ناحیه‌ى سیروان پێبده‌ن». یه‌کێکیتر لهو هاواڵتیانه به ناوی عه‌لى
n
پرۆژه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم دوای ته‌واوبونیش‌شکست خواردوون فۆتۆ :عیسا سان ئه‌حمه‌د
محه‌مه‌د ،خ��اوه‌ن��ى ته‌نها خانوویه‌که و شاره‌وانى سیروان به هۆى گۆڕینى نه‌خشه‌ى شاره‌وه پێیان راگه‌یاندوه نیوه‌ى خانووه‌که‌ى بهر جاده و کۆاڵن دهکهوێت و ده‌ڵێت «ش��اره‌وان��ى به‌ڵێنیان پێداوم قه‌ره‌بوو بکرێمه‌وه به پێدانى یه‌کێک لهو خانوانه و بۆ دووه‌مین جاره فۆڕم پ��ڕده‌ک�هم�هوه» ن��اوب��راو له قسه‌کانیدا وتیشى «هیچ یه‌کێک لهو ڕێنماییانه‌ى ن���او ف��ۆڕم��هک��ه ق���ه‌ره‌ب���ووک���ردن���ه‌وه‌ى ئێمه‌ى تێدانیه» عه‌لی زیاتر ده‌ڵێت و رایده‌گه‌یه‌نێت «ههر یه‌کێک خانووى س�ه‌رب�هخ��ۆى نیشته‌جێ ب��وون��ى ههبێت ناتوانێت سوودمه‌ند ببێت لهو خانووانه» ئهو نیگه‌رانه له رێنمایى ناو فۆڕمه‌که
و ده‌ڵ��ێ��ت «ن��ازان��م چ��ى بکه‌م ئ��ه‌وا له ل �هگ �هڵ ئ����ه‌وه‌ى س��ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى سیروان ،تێبینى له‌سه‌ر رێنماییه‌کانى هه‌ردووال بووم». به پێى ئهو زانیاریانه‌ی ده‌ست (چه‌تر) ناو فۆڕمه‌که ههیه و ده‌ڵێت «دهب��وو ک���هوت���ووه ،س��اڵ��ى ( )2005ب��ڕی��ارى ئ���هو ف��ۆڕم �ه زی��ات��ر دان��ی��ش��ت��وان��ى ن��او دروس���ت���ک���ردن���ى ئ����هو ( )50خ��ان��ووه ش��ارۆچ��ک �هک �هى ب��گ��رت��ای�ه‌ت�هوه ن�هک ده‌رچ����ووه ،ب���ه‌اڵم کۆمپانیاکه ساڵى وهک ل�ه رێنماییه‌کاندا ه��ات��ووه ههر ( )2009ت �ه‌واوی ک��ردوه ،به گوێره‌ی هاواڵتیه‌کى سنورى ناحیه‌که مافى ههندێک زانیاریش له‌به‌ر ده‌ستێوه‌ردانى وه‌رگرتنى ئهو خانوانه‌ى ببێت له بهر حزب دابه‌ش نه‌کراون ،ئێستا هاواڵتیان ئه‌وه‌ى له ئێستادا زیاتر له ( )96گوند و دانیشتوانى ناو ناحیه‌یه و رێکخراو هاتوون فۆڕمیان پڕکردوه‌ته‌وه خه‌ڵکى و رۆژن���ام���هن���ووس���ان ل��ه ه���ه‌وڵ���دان بۆ ده‌ره‌وه‌ى ش��ارۆچ��ک�هک�هش ه��ات��وون بۆ دروستکردنى فشار بۆ سهر حکومه‌ت وه‌رگرتنى فۆڕم». تا لهو رێگایهوه هاواڵتیان ئهو خانووان ه له‌تیف ع �هب��دواڵ مسته‌فا ،س�ه‌رۆک��ى دابه‌ش بکرێن و خه‌ڵکی لێی سوودمه‌ند ش��اره‌وان��ى س��ی��روان ،له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) پێیوایه ئهو بڕیاره‌ى ئه‌نجومه‌نى ببن.
وه‌زی��ران ده‌ریکردوه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى نیشته‌جێ بوون ناکات وتی «ده‌بوو ئهو خانووانه بۆ ئهو کهسانه بوایه که شوێنى نیشته‌جێ بوونیان نییه ی��ان کرێچین له‌به‌ر ئهوه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى نیشته‌جێ ب��وون ن��اک��ات» .ن��اوب��راو ل �هب��اره‌ی ئهو ن �هخ��ش �هی �هوه ک �ه ل �هگ �هڵ گۆڕینیدا ( )27ماڵ به‌رده‌که‌ون روونى کرده‌وه: له ساڵى ()2005هوه هه‌وڵى خۆممداوه بۆ قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى ئهو ( )27خێزانه له به‌روارى ()2006/5/3دا نووسراوێکم ئ��اراس��ت�هى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران کردوه و لهگهڵ به‌ڕێز (عومه‌ر فه‌تاح) که ئهوکاته (جێگرى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى حکومه‌تى هه‌رێم)
بوو له ههڵهبجه له‌گه‌ڵیدا کۆبووینه‌ته‌و‌ه س�هب��ارهت به ق�ه‌ره‌ب��ووک��ردن�ه‌وه‌ى ()27 خانوو ،به‌اڵم تائێستا بێ ئه‌نجام بووه وتیشى :به‌ڵێنى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌م به هیچ هاواڵتییه‌ک نه‌داوه. س��ه‌رۆک��ى ش���اره‌وان���ى ل �ه قسه‌کانیدا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) وت��ی :دواى گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى ف��ۆرم�هک��ان و ب��ژارک��ردن��ی��ان ل�ه الی�هن لیژنه‌که‌وه به پێى رێنمایی ناو فۆرمه‌که ئ����هو ک����ات ل���ه ن����او رۆژن���ام���هک���ان���دا رایده‌گه‌یه‌نین کێ تێبینى له‌سه‌ر ئهو ناوانه ههیه دواتر راگه‌یاندنى ته‌واوه‌تى بۆ ده‌که‌ین بۆ دابه‌شکردنى خانووه‌کان. سه‌رۆکى شاره‌وانى سیروان نایشارێتهوه ک��ه ح��زب �هک��ان پێشتر خ��ان��وهک��ان��ی��ان داب���هش���ک���ردوه و پ��ێ��ش��ی��وای�ه ح���زب له هه‌وڵدایه که دابه‌شی بکات به‌سه‌ر کادر و ئه‌ندامانی خۆیدا ،وتیشی «له پێشتر ئ �هو ( )200خ��ان��وه‌ى ک�ه داب�هش��ک��ران حزب خۆى دابه‌شیکردون ئهو گرفتانه‌ی ت��وش��ى داب �هش��ک��ردن��ى ئ���هم خ��ان��وان�هش ب��ووه دیسانهوه ههر ده‌ستى حزب بوون هه‌میشه‌ش هه‌وڵیانداوه دابه‌شى بکه‌ن به‌سه‌ر کادر و الیه‌نگرانى خۆیاندا». ناوبراو له باره‌ی هۆکارى دواکه‌وتن له دابه‌شکردنى خانووه‌کان ده‌ڵێت «ئهو پرسیاره رووب���ه‌ڕوى حزبى دهس �ه‌اڵت��دار و به‌ڕێوبه‌رى ناحیه ب��ک�ه‌ره‌وه« .به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه ئاماده نیه وه‌اڵمی ئ�هو پرسیاره ب��دات �هوه ،شاهۆ عوسمان ک�ه‌ری��م ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى ناحیه‌ى سیروان، دوای ئهوهی ئاماده‌نه‌بوو وه‌اڵمی ئهو پرسیاره‌ی (چ�ه‌ت��ر) ب��دات�هوه راگه‌یاند پ����اش گ����ه‌ڕان����دن����ه‌وه‌ى ف���ۆڕم���هک���ان ئه‌نجومه‌نه‌که ب��ڕی��اری��ان��داوه لهگهڵ به‌شى یاسایى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران و پارێزگاى سلێمانى گفتوگۆ بکهین س �هب��ارهت ب�ه رێنماییه‌کان و پێدانى خاڵى زیاتر به هاواڵتیانى نیشته‌جێی ناو شارۆچکه‌که.
سه‌رۆکى لقى که‌رکوکى یه‌کێتى مامۆستایان:
ئه‌وه‌ى له رێگه‌ى ئێمهوه دامه‌زراوه داواى پشتگیرى حزبیمان لێنهکردوه ئاماده‌کار
عومه‌ر و شیالنه مامۆستا سه‌باح حه‌بیب قادر، سه‌رۆکى لقى که‌رکوکى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان، ل ه دیدارێکدا لهگهڵ (چه‌تر) باس ل ه که‌موکورتییه‌کانى خوێندنى کوردى به تایبه‌ت نه‌بوونى بیناى خوێندنگا و ئهو گرفتانه‌ى ده‌بن ه ئاسته‌نگ ل ه پێش پرۆسه‌ى خوێندنى کوردى ده‌کات ،راشیده‌گه‌یه‌نێت هیچ کات ئهوان بۆ دامه‌زراندن داواى پشتگیری حزبییان ل ه که‌س نهکردوه ،ئاماژه‌ش ب ه نه‌بوونى بڕوانامه‌ى ساخت ه له نێو مامۆستایاندا ده‌کات.
چه‌تر :راست ه ره‌وش��ى خوێندنى کوردى له که‌رکوک ل ه ئاستێکى باشدا نییه؟ پێموانییه ره‌وش��ى خوێندنى ک��وردىل�ه ک �هرک��وک ب��اش نه‌بێت ،خوێندنى ک��وردى له گه‌شه‌دایه و قۆناغه‌کانى ب �ه ب��اش��ى ب��ڕی��ووه و ب���هرهو پێشچوونى باشتر هه‌نگاو ده‌نێت ،راست ه ئاسته‌نگى و که‌موکورتى له رووى نه‌بوونى بیناى خوێندنگا و که‌مى مامۆستادا ههیه، ب��ه‌اڵم ل� ه ئه‌مساڵدا خوێندنى ک��وردى له سااڵنى راب��ردوو قۆناغه‌کانى باشتر بڕیوو‌ه و له هه‌مانکاتدا کێشه‌کان تا راده‌ی���هک چ��اره‌س�هر ک��راوه و له رووى نه‌بوونى بیناى خوێندنگاشه‌و‌ه هه‌وڵدراو‌ه ئهو خوێندنگایانه‌ى ک ه پۆلییان که‌م ه پۆلى زیاتریان بۆ بکرێتهوه و له رێگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانیشه‌و‌ه چه‌ند پ��رۆژه‌ی�هک سهبارهت ب ه دروستکردنى
ب��ی��ن��اى خ��وێ��ن��دن��گ��ا ئ���هن���ج���ام���دراوه و ته‌نانه‌ت وه‌زاره‌ت��ى پ �ه‌روه‌رده‌ى حکومه‌تى هه‌رێمیش به وردى ده‌ڕوانێته کێشه و گرفته‌کانى خوێندنى کوردى و هه‌وڵ بۆ چاره‌سه‌رکردنیان ده‌دات. چه‌تر :له دامه‌زراندنى مامۆستا بۆچى پ�هن��ا دهب��رێ��ت�ه ب��هر حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م، که‌چى که‌رکوک سهر ب ه حکومه‌تى ناوه‌نده؟ ل�ه س��ااڵن��ى پێشوو خه‌ڵکه‌ک ه زیاتررووی���ان دهک���رده حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م بۆ ئه‌وه‌ى دابمه‌زرێن ،به‌اڵم لهم یه‌ک دوو ساڵه‌ى راب���ردوودا سه‌ردانى به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى که‌رکوکمان کرد به مه‌به‌ستى دامه‌زراندنى مامۆستا ،ساڵى راب��ردوو ئه‌وانه‌ى که داواى دامه‌زراندنیان کردبوو وهک��و مامۆستا دام����ه‌زران ئ�ه‌وی��ش ب ه هه‌ماهه‌نگى ئێمه وه‌کو لقى که‌رکوکى یه‌کێتی مامۆستایانى ک��وردس��ت��ان و په‌روه‌رده‌ى که‌رکوک و ئێستاش ده‌رگاى دامه‌زراندن له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى په‌روه‌رده‌ى که‌رکوک کراوه‌یه و داواکارم له‌وانه‌ى که ده‌رچ��ووى په‌یمانگاى مامۆستایانن سه‌ردانى به‌ڕێوه‌به‌راتى ناوبراو بکه‌ن و داواک��ارى پێشکه‌ش بکه‌ن ب ه مه‌به‌ستى دام �ه‌زران��دن و له دواى دامه‌زراندنیان ئێم ه له الى خۆمانه‌وه و به هه‌ماهه‌نگى لهگهڵ پ �ه‌روه‌رده‌ى که‌رکوک ده‌توانین له خوێندنگا کوردییه‌کان دایانبنێین. چه‌تر :تا چه‌ند پ���ه‌روه‌رده‌ى که‌رکوک هاوکارتان ه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه و گرفته‌کان؟ ب ه شێوه‌یه‌کى گشتى زۆر ب ه کهمىه��اوک��اری��م��ان دهک�����ات ،ده‌ت���وان���م بڵێم کێشه‌کانمان بۆ چاره‌سه‌ر ناکه‌ن ،به‌اڵم ئێم ه وهک خۆ نزیکردنه‌و‌ه لێیان سه‌ردانیان ده‌که‌ین و له‌گه‌ڵیان داده‌نیشین ،به‌اڵم گوێمان لێناگرن و هاوکاریمان ناکه‌ن ب ه
تایبه‌ت له رووى دابینکردنى په‌رتوک و په‌ڕاوگه بۆ خوێندنگا کوردییه‌کان، ئهوان هیچیان بۆ قوتابخانه کوردییه‌کان نهکردوه و ئاوڕیشیان لێنه‌داوه‌ته‌وه. چ �ه‌ت��ر :ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌رى ک�هم��ى بیناى خوێندنگا چیتان کردوه؟ ئێم ه لهگهڵ دام وده‌زگا حکومیهکانو ئ�هو رێکخراوانه‌ى که دروستکردنى بیناى خوێندنگایان ل ه ئه‌ستۆى خۆیان گرتووه دانیشتووین و ئهو مه‌سه‌له‌یه‌مان تاوتۆى کردوه ،ته‌نانه‌ت لهگهڵ وه‌زاره‌تى پ �ه‌روه‌رده‌ى هه‌رێمیش ئهو مه‌سه‌له‌یه‌مان باسکردوه و چه‌ند جێگایه‌کمان ده‌ست نیشان ک���ردوه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى خوێندنگاى ت��ێ��دا دروس����ت ب��ک��رێ��ت ب �ه ت��ای��ب �ه‌ت له گ�ه‌ڕه‌ک�هک��ان��ى ره‌ح��ی��م��اوا و باروتخان ه و فه‌یله‌ق و په‌نجا ع�ه‌ل��ى ک � ه بیناى خوێندنگایان تێدا که‌م ه و بیناى وه‌ها ههیه سێ ده‌وامى تێدایه به تایبه‌ت ل ه گه‌ڕه‌کى په‌نجا عه‌لى ک ه ئاواره‌کانى تێدای ه و خوێندکارێکى زۆریشى هه‌ی ه و بیناى خوێندنگاى ک�هم�ه ،ب��ۆ ئهو مه‌به‌سته داوام���ان ل� ه ه�هم��وو الی�هک ک���ردوه ک�ه ه��اوک��اری��م��ان ب��ک�هن و ئهو گرفته‌مان بۆ چاره‌سه‌ر بکه‌ن. چه‌تر :ئایا راسته مامۆستا ب ه بڕوانامه‌ى ساخته‌وه دامه‌زراوه؟ ل ه ئێستادا که‌س نیی ه ب ه بڕوانامهىساختهوه دام �ه‌زراب��ێ��ت ل�ه ک�هرک��وک، به‌اڵم له سه‌ره‌تاى پرۆسه‌ى ئازادییه‌و‌ه ئهو دیارده‌ی ه ل ه ناو ئهو مامۆستایانه‌دا ههبوو ک ه ل �هو ک��ات�ه‌دا ل ه میالکى وه‌زاره‌ت���ى په‌روه‌رده‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان دام �ه‌زراب��وون ،لهو کاته‌شدا توانرا ئهو کێشه‌ی ه چ��اره‌س �هر بکرێت و ئ�هوان�هى بڕوانامه‌ى ساخته‌یان ههبوو دهرک��ران، ههر مامۆستایه‌کیش لێى ب ه گومان بین ب ه شێوه‌یه‌کى نهێنى به‌دواداچوون له‌سه‌ر
بڕوانامه‌که‌ى ده‌که‌ین به بێ ئه‌وه‌ى خۆى ئاگادار بێت و ئهگهر بۆمان ده‌رکه‌وت که ب ه بڕوانامه‌ى ساخته‌وه دام���هزراوه ئهوا کارى یاسایى ده‌گرینه‌به‌ر و فه‌سڵى ده‌که‌ین. چه‌تر :ده‌رچوویه‌کى زۆر ه هن هه‌ڵگرى ب��ڕوان��ام��هى په‌یمانگا و ک��ۆل��ێ��ژن ل ه ک�هرک��وک و ده‌وروب����ه‌رى ،به‌رنامه‌تان چییه بۆ ئه‌وانه؟ ئێمه وه‌کو ساڵى رابردوو به گوێره‌ى ئهورێنماییانهى له وه‌زاره‌تى په‌روه‌رد‌ه ده‌گات ه ده‌ستمان ب ه مه‌به‌ستى دامه‌زراندن ،ره‌نگ ه زیاتر ئهو که‌سان ه بگرێته‌و‌ه ک ه به‌ش ه زانستییه‌کانیان ته‌واو کردوه وه‌کو به‌شى فیزیا و کیمیا و زی��ن��ده‌وه‌رزان��ی ،الى خۆشمانه‌وه لیژنه‌یه‌ک دروست ده‌که‌ین و به گوێره‌ى نمره ده‌ست به به‌رز کردنه‌وه‌ى ناوه‌کان ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى دابمه‌زرێن و که‌س ل ه داهاتوودا گله‌ییمان لێنه‌کات. چ �ه‌ت��ر :ب��اس ل���هوه دهک��رێ��ت ل � ه کاتى داواکردن بۆ دامه‌زراندن داواى پشتگیرى حزبیتان کردوه ،ئهم ه تا چه‌ند راسته؟ نه‌خێر شتى وا نییه ،ره‌ن��گ � ه ئ �هوهپڕوپاگهندهى ههندێک ناحه‌ز و نه‌یار بێت ،دامه‌زراندن بۆ ههموو که‌سێک ه و ده‌رگامان کراوه‌ته‌و‌ه بۆ ههموو که‌سێک به بێ جیاوازى ،هیچ جیاوازییه‌ک ل ه رووى دام �ه‌زران��دن �هوه ناکه‌ین ته‌نها ل ه نمره و بڕوانامه‌دا نه‌بێت ،بڕواناکه‌م گه‌ر که‌سێک داواى دامه‌زراندنى کردبێت گه‌ڕابێته‌و‌ه ئه‌وه‌شى داواى ک��ردوه ئێم ه هاوکارى و پشتگیریمان لێى کردوه بۆ ئ �ه‌وه‌ى دابمه‌زرێت ،ئه‌وه‌شى له رێگه‌ى ئ��ێ��م �هوه دام������هزراوه داواى پشتگیرى حزبیمان لێنهکردوه و ناشیکه‌ین. چ���ه‌ت���ر :ک��ێ��ش �هى ج����ی����اوازى م��وچ �هى مامۆستا ل� ه ک �هرک��وک زۆرێ���ک ل ه مامۆستایانى نیگه‌ران کردوه ،تا چه‌ند
n
سه‌باح حه‌بیب ،سه‌رۆکى لقى که‌رکوکى یه‌کێتى مامۆستایانی کوردستان
هه‌وڵتانداوه ئهو کێشهیه چاره‌سه‌ر بکه‌ن؟ ب�هڵ��ى راس��ت �ه ل �ه ن��او مامۆستایانىکهرکوکدا ج��ی��اوازى موچ ه ههیه ،ل ه ئێستادا فه‌رمانێکى وه‌زارى ل ه الیه‌ن وه‌زاره‌ت��ى پ �ه‌روه‌رده‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانهوه بۆ یه‌کخستنه‌وه‌ى موچه‌ى مامۆستایان هه‌ی ه بهم حاڵه‌ته‌ش هه‌ندێ
له مامۆستایان زه‌ره‌رم�هن��د دهب��ن ،بۆی ه ئێم ه له رێگه‌ى سکرتاریه‌تى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستانهوه داوام��ان ل ه وه‌زاره‌ت���ى دارای���ى ک��ردوه ک ه ق�ه‌ره‌ب��ووى ئهو مامۆستایان ه بکاتهوه که زه‌ره‌رمه‌ند دهب��ن ل ه کاتى یه‌کخستنه‌وه‌ى موچه‌ى مامۆستایان.
قه‌یرانی ئاڵۆزیه‌کان ل ه ئه‌مریکا و نوێنه‌رانێک ب ه مشتێکی گورزئاسا ن :باقی گوڵ حه‌بیب حسێنی فه‌رد گفتوگۆی هه‌نوکه‌یی ل ه ئه‌مریکا سهبارهت ب ه رێژه‌ی قه‌زره‌کانی ده‌وڵه‌ت هه‌م الیه‌نی سیاسی و ئایدیۆلۆژیکی هه‌ی ه و هه‌م کایه‌ک ه بۆ ئاماده‌بوون بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی سه‌رۆک کۆماری ساڵی (.)2012
له هه‌ڵبژاردنه‌کانی کۆنگره ل ه پایزی پێشودا ،تابلۆی سیاسی ئه‌مریکای ب ه شێوه‌یه‌کی به‌رچاو گۆڕێو‌ه و گفتوگۆی هه‌نوکه‌ییش هێمایه‌ک ه لهم گۆڕانه. لهم دوو ساڵ و نیو‌ه که له سهردهمی سه‌رۆک کۆماری باراک ئۆباما تێده‌په‌ڕێ ،که‌متر رۆخ��س��اری له وتارخوێندنه‌کانیدا وهک ئهم رۆژان �ه گیراوه .قه‌یرانی قه‌رزه‌کانی ئه‌مریکا که له‌به‌ر به‌رخۆدانی نوێنه‌رانی کۆماریخوازی کۆنگره بێچار‌ه ماوه‌ته‌وه، بۆته گه‌وره‌ترین کێشه‌ی کۆشکی سپی و نه تهنیا پایه‌دارانی کۆشکی سپی ،به‌ڵکو گشت کۆمه‌ڵگای ئه‌مریکاشی توشی هه‌ڵماسیوی و دووبه‌ره‌کی کردووه. ده‌مه‌قاڵ‌ه له سهر سه‌قفی مۆڵ هت‌پێدراوی ده‌وڵه‌تی ئامریکای‌ه ک ه کۆنگره ئهوهی دهستنیشان ک���ردووه .ئ�هم سه‌قف ه که تا ئێستا ( )14.3تریلیۆن ب���ووه لهگهڵ خه‌رجه‌کانی دوایی ده‌وڵه‌ت رێک نایه‌ته‌و‌ه و ئهگهر زیاد بکات ،ده‌وڵه‌ت له سهرهتای مانگی (م��ای)هوه ناتوانێ ژمارێک له به‌ڵێن‌ه ئابوریه‌کانی خۆی جێبه‌جێ بکات. به‌شی گ���ه‌وره‌ی ق���ه‌رز‌ه هه‌نوکه‌ییه‌کان، میراتی به‌جێماوی ده‌وڵه‌تی جۆرج بوشه. ههر چه‌ند ک ه خه‌رج دابین‌کردنی پرۆژه‌ی خزمه‌تگوزاری ده‌رم��ان��ی ن��وێ ده‌وڵه‌تی ئۆباما و پاکه‌تی هاریکاری ( )750ملیار دۆالری ئهم ده‌وڵه‌ت ه بۆ ده‌رکردنی ئابوری ئه‌مریکا ل �ه ده‌ره‌ن��ج��ام�هک��ان��ی قه‌یرانی ئابوری ساڵی ()2008یش لهم مه‌سه‌له‌یه‌دا بێ‌کاریگه‌ر نه‌بوون. داه��ات��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئه‌مریکا ل� ه مانگی ئاگوست‌دا )172( ،ملیارد دۆالر پێشبینی دهکرێت ،به‌اڵم خه‌رج و به‌ڵێنه‌ئابوریه‌کانی (دوب��اره‌دان �هوهی قیسته‌کانی قه‌رزه‌کانی پێشو ،دابین‌کردنی خه‌رجه‌کانی گرێدراو ب ه خزمه‌تگوزاری کۆمهاڵیهتی ،خه‌رجه‌کانی م��ان�هوهی سوپا له ئه‌فغانستان و عێراق و )...ده‌گات‌ه ( )372ملیارد دۆالر. ده‌وڵ���ه‌ت و زۆرب���هی کۆماریخوازه‌کانی په‌رله‌مانی نوێنه‌ران ،له سهر ئ�هوهی ک ه سه‌قفی نوێی قه‌رزه‌کانی ده‌وڵه‌تی فیدراڵ تا کوێ زی��اد دهک��ات و ههروهها به‌ڵێن ه ئ��اب��وری�هک��ان��ی س �ه‌رچ��اوه‌گ��رت��و ل �ه ق��ه‌رز‌ه تازه‌کان ل ه کام سه‌رچاو‌ه دابین بکرێت، پێکهوه ناکۆکیان ههیه.
ن��وێ��ن�هران�هوه ،زۆری��ن�ه موحافیزه‌کار یان ده‌وڵ�ه‌ت��ی ئ�هم واڵت �ه ل ه ههموو الیه‌که‌و‌ه سیاسهت ،ئ��اب��وری و که‌مره‌نگ‌کردنی نوێنه‌رانی تازه ،هه‌لومه‌رجی بێ‌پێشینه ب��اب��ه‌ت��ی رێ���ک���هوت���ن ل��� ه وت و وێ���ژی ل ه ( )50ساڵی پێشودا ( )77جار سه‌قفی موحافیزه‌کاری تۆخن. ده‌بیسترێت. گه‌رچی ئێستا به‌شی زیاتر ت��ۆن��دڕه‌وی س��ی��اس��ی ی �هک��ێ��ک ل�� ه پ��ێ��ش��ی��ن�ه‌دارت��ری��ن ق �ه‌رزه‌م��ۆڵ �ه‌ت��داره‌ک��ان��ی ده‌وڵ����ه‌ت زی���ادی سیاسه‌تێک ل ه خزمه‌تی کۆماریخوازان ل ه په‌رله‌مانی نوێنه‌راندا دیموکراسیه‌کانی دنیا جۆرێک یاری ک���ردووه .ئ�هم رووداوه ه�هم ل ه سهردهمی دوبار‌ه وه‌رگرتنه‌وه‌ی کۆشکی سپی (جان ئیف که‌ندی) دیموکرات روی داوه مه‌جلیسی نوێنه‌ران له تێکه‌ڵی نوێدا زۆرین ه {فراکسیۆنی ب��زوت��ن �هوهی ت��ی پ��ارت��ی} سه‌ره‌تایی ه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی سه‌رۆک و ه�هم ل ه س�ه‌رده‌م��ی (رۆن��اڵ��د ریگان) و هه‌ڵسوکه‌وتێکی به‌ره‌نگارخواز و دژبه‌ریان ن ک� ه هێشتا رازی��ب��وون��ی به‌ستۆته‌و‌ه ب ه کۆماری ساڵی (.)2012 ههبووه لهگهڵ پرۆژه و داواکانی ئۆباما .به‌رزبوونه‌وه‌ی سه‌قفی قه‌رزه‌کانی ده‌وڵه‌ت ئۆباما بۆ به‌ده‌ستهێنانی رێکه‌وتن لهگهڵ (جۆرج بۆش)ی کۆماریخواز. رۆناڵد ریگان له‌به‌ر روانینی زۆر نگه‌تیڤی ئهم په‌رله‌مان ه هه‌م ده‌نگی نگه‌تیڤی داوه ب ه زیادنه‌کردنی باج ل ه سهر داهاته‌زۆره‌کان کۆماریخوازه‌کاندا تا ئێستا ئیمتیازێکی به رۆڵی ده‌وڵه‌ت ل ه ئابوری و دابین‌کردنی به بره‌ودان ب ه ئابوری ،هه‌م ئاسته‌نگ بووه و البردنی به‌شێکی زۆر له خزمه‌تگوزاری زۆری داوه به ئهوان .ئهو ل ه دانیشتنه‌کانی ئاسایشی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی ب��ۆ کۆمه‌ڵگا له ب�ه‌رده‌م داخستنی زیندانی گوانتانامۆ کۆمهاڵیهتی ،به‌اڵم ل ه گه‌شتنی قه‌یران دوای��ی لهگهڵ سه‌رۆکی کۆماریخوازی بووه رۆخساری ئه‌فسانه‌یی موحافیزه‌کار و ه���هم ک��ۆس��پ ب����ووه ب��ۆ دان���ان���ی ئ�هو ب ه قۆناغی ئێستای گشت فراکسیونی پ�ه‌رل�هم��ان��ی ن��وێ��ن �هران ه �ه‌وڵ��ی دهدا ک ه ل��ه ب��ه‌رام��ب��هر ه���هر دۆالرێ�����ک ک��ه ل ه و راستگه‌رایانی ئه‌مریکا ،ل ه سهردهمی دادوه‌ران���هی له الی�هن ئۆباماو‌ه بۆ ده‌زگا کۆماریخوازان هاوبه‌ش بووه. سه‌رۆک کۆماریه‌که‌ی ( )18جار داوای بااڵکانی داد ناسێندران .ئێستاش که تێکه‌ڵی نوێی کۆماریخوازان له په‌رله‌مانی خزمه‌تگوزاری کۆمهاڵیهتی ال دهب��ات، زیادبوونی سه‌قفی قه‌رزه‌کانی ده‌وڵه‌تی ل ه داواکاری زیادکردنی سه‌قفی قه‌رزه‌کانی کۆنگره‌دا ،ئهم تایبه‌تمه‌ندیه‌شی ههیه ک ه ی ه دۆالر زیاد بکاته سهر باجه‌کان .به‌اڵم لهو رێکه‌وتنه‌ی ک ه دروست بوو ژماره‌ی الب�����ردراو ل � ه ب���ودج���هی خ��زم �ه‌ت��گ��وزاری کۆمهاڵیهتی سێ ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ی بڕێک‌ه ک ه ده‌وڵه‌ت ل ه رێگای زیادکردنی باجه‌و‌ه ب ه ده‌ستی ده‌هێنێت. وێ��ڕای ئ �هوهی که ستراتیژی ریکالمی دی��م��وک��رات�هک��ان وهک س��اڵ��ی ()2008 دوبار‌ه له سهر هۆگری و داواکاریه‌کانی ژنان ،گه‌نجان ،ر‌هش‌پێسته‌کان و نه‌ژادی ئ�هم��ری��ک��ای الت��ی��ن�ه ،ه��ی��وای��ان وای��� ه ک ه روان��ی��ن��ی نگه‌تیڤ و گ��وم��ان��اوی ئ�هم گروپان‌ه به پارتی کۆماریخواز و رۆڵی گفتوگۆئامێزێک ک � ه ئ���هم پ��ارت �ه ل ه سه‌ره‌تاکانی ئه‌مساڵ ل�ه هه‌ڵسوکه‌وت لهگهڵ بابه‌ت ه گرنگه‌کانی واڵت ده‌گێڕێت، ل ه کۆتاییدا رێگا بۆ چونه‌وه‌ی دوباره‌ی ئۆباما بۆ کۆشکی سپی خۆش ده‌کات. ئهگهر قه‌یرانی هه‌نوکه‌یی چاره‌سه‌ر نه‌بێ و ده‌وڵ���ه‌ت نه‌توانێ به‌ڵێن‌ه ئابوریه‌کانی جێبه‌جێ بکات ،ده‌ره‌نجامه‌کانی متمانه‌ی فۆتۆAFP : ه گه‌شه‌سه‌ندنی دیموکراسی ناکات nقه‌یرانی سیاسی ئهم دواییه‌ی کۆشکی سپی گوزارشت ل ده‌وڵه‌ت گه‌وره‌ترین ئابوری دنیاش ده‌کاته ئامانج و ههر جۆره پێشبینی گه‌شبینان ه کۆنگره کرد .زیادکردنێک ک ه ب ه تایبه‌ت ده‌وڵ �ه‌ت روب��ه‌ڕوی دژبه‌رایه‌تی به‌هه‌ندی ب ه زه‌حمه‌ت هاوڕا و هه‌ماهه‌نگ ده‌بن .ب ه س���هب���ارهت ب � ه ه �هڵ��ب��ژاردن �هک��ان��ی ساڵی جۆرێک که رێکه‌وتنی لهگهڵ ئیمتیاز بۆ ( )2012ده‌خ��ات� ه ژێ��ر سێبه‌ره‌وه .وێ��ڕای به‌هۆی دابه‌زینی باجی ده‌وڵ�هم�هن��دان و کۆماریخوازانی ئهم په‌رله‌مان ه بۆتهوه. داکه‌وتی داهاته‌کانی ده‌وڵه‌ت لهم سه‌رچاو‌ه ب��ۆ دی��م��وک��رات�هک��ان��ی��ش زۆرت����ر زه‌ح��م �ه‌ت کۆماریخوازان که له دیالۆگ سه‌رۆکی ئه‌مانه ،کردارگه‌رایی و نهریتی دێرینه‌ی ب���ووه ک�ه زی��ات��ر ل�هم� ه چ��اوپ��ۆش��ی بکه‌ن په‌رله‌مانی نوێنه‌ران {جان بینێر ،له پارتی ب�ه‌ده‌س��ت��ه��ێ��ن��ان��ی رێ��ک �هوت��ن و س���ازش ل ه بووه پێویستی. (ج�����ۆرج ب���وش)ی���ش ح����هوت ج����ار وه‌ه���ا ل ه نرخ ه دێرینه‌کانی خ��ۆی��ان؛ له رۆڵی کۆماریخواز} لهگهڵ ده‌وڵه‌تدا به ده‌ست ئه‌مریکادا زه‌مینه‌یه‌ک‌ه ده‌توانێ ل ه دوایین داواک����اری����هک����ی ل���ه ک��ۆن��گ��ره ه��ێ��ن��ای� ه خزمه‌تگوزاری ده‌وڵ �ه‌ت و ده‌ستێوه‌ردانی ه��ات ،له ک��رداردا روب �ه‌ڕوی دژبه‌رایه‌تی س��ات��دا رێ��گ��اچ��اره‌س�ه‌ری�هک ب��ۆ قه‌یرانی رۆژهڤ�����هوه .ل � ه هیچ ک��ام��ی ج��اره‌ک��ان��ی پێویستی ل ه بره‌ودان ب ه ئابوری دابه‌زینێ به‌شگه‌لێک ل ه فراکسیۆنی کۆماریخوازان هه‌نوکه‌یی دروس��ت بکات و دوب���اره ئهم پێشینه ئهم ده‌زگای‌ه ل ه دو بووهوه و جێبه‌جێ‌نه‌بوونی ئهو هه‌لومه‌رجه‌ی وت���هی چرچیل پشتڕاست ب��ک��ات�هوه ک ه پێشودا هه‌لومه‌رجی نوێنه‌رانی کۆنگره ب ه و داڕزان��ی بێ سه‌ختی ئهو هه‌لومه‌رجه‌ی نهبووه وا ئێستا سێ ده‌ی �هی پێشو هێشتا ب���ه‌رده‌وام بکه‌ن بۆ به‌رداومبوونی قه‌یرانی فه‌راهه‌م کرد .ده‌ڵێت «تا ئهو شوێنه‌ی ک ه په‌یوه‌ندی ب ه نوێنه‌رانی کۆماریخواز بۆ ده‌وڵه‌تی ئۆباما و هێشتاش چ���اوه‌ڕوان بن که روب��ه‌ڕوی به‌رهه‌ڵستکاران لهم بڕوایه‌دان ک ه به هیچ ئه‌مریکیه‌کانه‌و‌ه ههیه ،دوای ئهوهی ک ه جۆرێک نابێ رازی بن بۆ زیادکردنی ههموو رێگاکانیان به‌تاقی ک���رده‌وه ،ل ه دیاریان کردووه. به‌خته‌وه‌ری ده‌نگده‌ران ببنه‌وه. هۆکاری پێداگیربوونی کۆماریخوازان ئ �هوهی ک ه ئ �هوان ده‌ی��ان�ه‌وێ رێکه‌وتن ب ه باج بۆ چین‌ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان« ،چۆن ب ه کۆتاییدا رێگای دروست هه‌ڵده‌بژێرن». ره‌ن��گ�ه ب� ه تێکه‌اڵوی نوێنه‌رانی ت��ازه‌ی شێوه‌یه‌ک ب��ێ ک� ه ساڵی داه��ات��و ،وات� ه زیانی گه‌شه‌سه‌ندنی ئابوری»یه .ئهوان قه‌یرانی سیاسی دوایی له ئه‌مریکا ههر ئ�هم فراکسیۆن ه په‌یوه‌ندیدار بزانرێ ک ه ل ه ساڵی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ،پێویستی ب ه ل ه ههمان کاتدا ،دابه‌زینی خزمه‌تگوازی رێ��گ��ای �هک ب��دۆزێ��ت �هوه ،ل � ه ب����ه‌رده‌م ئهم ل ه دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانی نێوان‌ده‌وره‌یی ل ه گفتوگۆی دوبار‌ه له سهر سه‌قفی قه‌رزه‌کان کۆمهاڵیهتی تا ئاستی سێ هه‌زار ملیارد ل��ێ��ک��دان�هوه ئاسته‌نگ نیه ک �ه تابلۆی تشرینی دووه‌می پێشودا چوون‌ه کۆنگره‌وه .نه‌بێت .ئهم بابه‌ته‌ی‌ه ک ه کۆماریخوازه‌کان دۆالر له ماوه‌ی ( )10ساڵدا به‌س نابینن .سیاسی ئ�هم واڵت � ه و هه‌ڵسوکه‌ت‌ه حزبی ئ�هم هه‌ڵبژاردنان‌ه ب��ووه ه��ۆی ئ �هوهی ک ه ل�ه الی���هن تاکتیکی ه�هڵ��ب��ژاردن�هک��ان�هوه ساتی دوایی ،ئه‌رێکردنی وته‌ی چرچیل؟ و په‌رله‌مانیه‌کانی به رێژه‌یه‌کی به‌رچاو دیموکراته‌کان له په‌رله‌مانی نوێنه‌ران ،ل �هگ �هڵ ئ���هوه رێ��ک ن��اک �ه‌ون .ئ�هم�ه ل ه ده‌توانین بڵێین ک ه ناکۆکی که‌م پێشین ه ل��هم ق �هی��ران � ه و ه�هن��دێ��ک ره‌وه‌ن��دهک��ان��ی زۆری��ن� ه ل ه دهس��ت ب��ده‌ن و له په‌رله‌مانی حاڵێکدایه ک ه هۆشداریه‌کان سهبارهت ب ه ه �هن��ووک �هی��ی ن��ێ��وان ده‌وڵ�����ه‌ت و پ��ارت��ی پێش ئ �هوه نه‌که‌وتبێت‌ه ژێ��ر کاریگه‌ری؛ (س��ی��ن��ا)داش زۆری��ن�هی��ان الواز بێت .ئهو ده‌ره‌نجامه‌کانی نیشتمانی و نێونه‌ته‌وه‌یی به‌رهه‌ڵستکار ل � ه ئ�هم��ری��ک��ادا ن � ه تهنیا کاریگه‌ریه‌ک که به ساده‌یی ناتوانرێ نوێنه‌ران ه تازه‌ی‌ه که له هه‌ڵبژاردنه‌کانی ناکۆکی هه‌نوکه‌یی ل ه کایه‌ی سیاسی ل �ه س���هر زۆری ن��اک��ۆک��ی� ه فکریه‌کان وهک گه‌شه‌سه‌ندی دیموکراسی گوزارشت ت��ش��ری��ن��ی دووه‌م چ���وون���ه پ �ه‌رل �هم��ان��ی ئه‌مریکا و ئیفالسکردنی شیمانه‌کراوی و ئایدیۆلۆژیکی س �هب��ارهت ب� ه کلتور ،بکرێت.
قه‌یرانى سوریا و رۆڵى سوپا
حسێن نارین
و :سۆران ئازاد دوابه‌دواى زیادبوونى بارگرژییه‌کان له سوریا ،به‌شار ئه‌سه‌د زیاتر ل ه رابردوو سوپاى واڵته‌که‌ى هێناوه‌ت ه مه‌یدان.
رۆژى یه‌کشه‌ممه ()9ى خ�ه‌رم��ان��ان (م���رداد) یه‌کینه‌کانى ئ �هو سوپایه به ه��اوک��ارى هێزه‌کانى ئاسایش به تانک و دهب��اب �ه و زرێ��پ��ۆش�هک��ان��ی��ان هێرشیان کرده سهر خۆپیشانده‌ران له چه‌ند شارى س��وری��ا و زی��ات��ر ل �ه ( )140ک����وژراو و س���ه‌دان ب��ری��ن��دارى ل��ێ��ک �هوت �هوه .ه��هر له (/25ى ره‌شه‌مێ) سه‌ره‌تاى ده‌ستپێکردنى خۆپیشاندانه‌کان تا به ئه‌مڕۆ زیاتر له ( )2000ک �هس گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت داوه و به هاتنى مانگى ره‌م���ه‌زان ،ده‌وڵه‌تى سوریا هه‌وڵه‌کانى له پێناو سه‌رکوتکردنى خۆپیشانده‌ران به‌تایبه‌ت له شارى (حه‌ما) زیاد کردووه .کرده‌وه‌کانى چوار مانگى راب��ردووى به‌شار ئه‌سه‌د ده‌یسه‌ڵمێنێ که به‌شار به به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى سه‌ربازى و که‌ڵک وه‌رگرتن له هێزى توندوتیژى به باشتر زانیوه تا دیالۆگ بۆ چاره‌سه‌ر ک��ردن��ى کێشه‌کان .ل �هم روان��گ��هوه ئهو به‌پرسیاریێتیه که به‌شار ئه‌سه‌د به سوپاى سپاردووه که سوپا بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى ش�ه‌پ��ۆل��ى ن��اڕه‌زای��ی �ه‌ت �هک��ان پ�هن��ا دهب��ات�ه ب���هر رێ��ب��ازێ��ک ک��ه زی��ات��ر حکومه‌ته
دیکتاتۆرییه‌کان پ��ێ��ڕه‌وى ل��ێ��دهک�هن ل ه گۆشه‌گیرکردن و ئابلۆقه‌دانى ناوچه نائارامه‌کان و ده‌ستبه‌سه‌رکردنى هاواڵتیان و رێبه‌ره‌کانیان ،ههروهها نانه‌وه‌ى ترس و دڵه‌ڕاوکێ و ته‌قه‌کردن له هاواڵتیان و هێرش کردنه سهر ناوه‌نده‌کانى به‌رخۆدانى جه‌ماوه‌ر و ئاشکرانه‌کردنى ههر چهشنه ئ���ام���ارێ���ک س����هب����ارهت ب���ه ک������وژراو و دهس��ت��ب�هس�هرک��راوه‌ک��ان و ل�ه کۆتاییشدا هێرشکردنه سهر خۆپیشانده‌ران به تانک و تۆپ و ده‌بابه. شیعه عه‌له‌وییه‌کانى ده‌سه‌اڵتدارى سوریا که نزیک به ( )%20رێژه‌ى دوو ملیۆن و ن��ی��وى دانیشتوانى س��وری��ا پێکدێنن. ب �ه‌اڵم له ()%80ک��ادی��ران و ئه‌فسه‌رانى هێزه ئاسایشییه‌کان ل�ه عه‌له‌وییه‌کان پێکدێن و کلیلى ئیدارى و سه‌ربازى و ئ��اس��ای��ش ل �هب �هر دهس��ت��ى ع�ه‌ل�ه‌وی��ی�هک��ان دای �ه .ئهمه له حالێک دای�ه که به‌شار ئه‌سه‌د به پشتبه‌ستن به یه‌کینه پسپۆڕه وه‌فاداره‌کانى وهک گ��اردى کۆمارى و لشکرى ()14ی���هم که له ژێ��ر فه‌رمانى ب��راک �هى ماهیر ئ�هس�ه‌د دای���ه ،متمانه‌ى ههیه ،به‌اڵم له سه‌ربازه ئاساییه‌کانى هێزى زه‌مینى که زۆربه‌یان له سوننه پێکهاتوون بێ هیوایه. دواب��ه‌دواى په‌ره‌سه‌ندنى خۆپیشاندانه‌کان و نیشانه‌ى په‌ککه‌وتن له فه‌رمانده‌یى و کۆنتڕۆلى هێزى سه‌ربازى و ئاساییشیه‌کان و دووباره به‌کاراکردنیان خۆپیشاندان سه‌رى هه‌ڵدایه‌وه .لهم دواییانه به له‌ده‌ستدانى
کۆنترۆلى ه�ه‌رچ�هن��ده ک��ات��ى ش��اره‌ک��ان حه‌ما و دیرالزۆرکه ئهم هێزانه له ئاست کۆنتڕۆلکردنى ش��اره‌ک��ان ده‌سته‌وه‌ستان م��ان �هوه و خۆپیشاندانه‌کان رووی���ان له زی��ادب��وون ک��رد و ئ�هم�هش په‌ڵکه‌وتویى سیستمى گه‌یاند پشتوانیکردنى ئهو هێزانه و گواستنه‌وه‌یان له س�ه‌رووى سوریاوه بۆ ناوچه قه‌یراناوییه‌کان بۆ خۆى کێشه و هۆکارى گه‌وره‌یه .به پێى ههندێک له راپۆرته‌کانى په‌یامنێرى ،یه‌کینه‌کانى سوپا لهگهڵ خۆپیشانده‌ران ه���اوده‌ردى دهک �هن و له رووب��ه‌ڕو بوونهوه له‌گه‌ڵیان نه‌رمى ده‌نوێنن و له ههندێک له شاره‌کان وهک��و ئه‌بو که‌مال و حه‌مس پێکدادانى تانکه زرێپۆشه‌کان ل�هگ�هڵ هێزه‌کانى ئ��اس��ای��ش��ى ل��ێ��ک �هوت �هوه .ه �هن��دێ��ک له راپۆرتى په‌یامنێران باس له دروستکردنى «س���وپ���اى ئ���ازادی���خ���وازى س���وری���ا» به رێبه‌رایه‌تى سه‌رهه‌نگى خانه‌نشین‌کراو دهکهن .ههروهها سه‌رتیپێکى سهر به هێزه زه‌مینییه‌کان چۆته ریزى خۆپیشانده‌رانه‌وه و ل�ه الیه‌کیتر هه‌اڵتنى ههندێک له ئه‌فسه‌رانى پایه‌بڵند ئه‌وانه ههموو نیشانه‌ى که‌وتنى درزه له ناو سوپاى سوریا و گه‌ر به‌رده‌وام بێت سوپا هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه. که‌ڵک وه‌رگرتن له هێزه سه‌ربازییه‌کان له واڵمىداخوازى سیاسى و مه‌ده‌نییه‌کانى خه‌ڵکى سوریا نیشانه‌ى چه‌ق به‌ستوویى ح��ک��وم �ه‌ت��ى س��وری��ای��ه .پ �هن��اب��ردن��ى بۆ ت���ون���دوت���ی���ژى ب����ارگ����رژى ه��اواڵت��ی��ان��ى زیاتر ب���ه‌دواى خۆیدا هێناوه .دژب�هران��ى
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 68 دووشه‌ممه 2711/5/18 - 2011/8/8
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا «قه‌ندیل بووه‌ت ه شوێنێکی پیرۆز» ع���هب���دول���ڕه‌ح���م���ان ح���اج���ی ئ��ه‌ح��م��ه‌دی، سه‌رۆکى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان له چاوپێکه‌وتنێکیدا لهگهڵ ماڵپه‌رى ( )newsmax.comباسى لهوه کردووه، که ده‌وڵه‌تى تورکیا له رێگه‌ى فڕۆکه‌ى بێ ف��ڕۆک�هوان�هوه و زان��ی��ارى هه‌واڵگرى ده‌دات به ده‌وڵه‌تى ئێران. حاجى ئه‌حمه‌دى باسى له‌وه‌ش کردووه ،که تا ئێستا نزیکه‌ى ( )300پاسدارى ئێرانى له شه‌ڕه‌کاندا کوژراون و له‌ناو ئه‌وانه‌شدا به‌رپرسى سه‌ربازى بااڵ ههیه. له چاوپێکه‌وتنه‌که‌دا سه‌رۆکى (پژاک) وتوشیه‌تى :زۆره‌ى سهرکرده و جه‌نگاوه‌ره ش �ه‌ڕک �ه‌ره‌ک��ان��ی��ان ل �ه ره‌گ�����ه‌زى ژن���ن و ئ�هم�هش��ى ب �ه گ��ۆڕان��ک��اری��ی�هک��ى م �ه‌زن ناوبردووه له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا ،که ژن بهو شێوهیه به‌شدارى تێدا ک��ردوه له دیاریکردنى چاره‌نوسى نیشتمانه‌که‌یدا. ئ�هوهش��ى خ��س��ت��وه‌ت�ه‌ڕوو :ئامانجی ئێران ئ���هوهی���ه ،پ���ژاک ل �ه ق�هن��دی��ل ده‌رب��ک��ات و ئه‌نسارولئیسالم و قاعیده و حزبواڵ ل �ه ج��ێ��گ�هی��ان جێگیر ب��ک��ات ،چونکه ئ���هگ���هر ق���هن���دی���ل ش��ک��س��ت ب��ه��ێ��ن��ێ��ت، هه‌رێمی کوردستانی عێراق دهکهوێت ژێر کۆنترۆڵی ئێرانهوه ،قه‌ندیل بووهته شوێنێکی پیرۆز بۆ ههموو کورد‌و هێزی کورد لهو چیایه‌وه نیشانی دنیا ده‌درێت. لێکۆڵینهوه له‌سه‌ر ره‌وشى زیندانه‌کانى موسڵ دهکرێت له گرتووخانه‌کانى شارى موسڵدا مافى مرۆڤ پێشێل دهکرێت و به ئه‌شکه‌نجه لێکۆڵینهوه لهگهڵ گیراوه‌کاندا دهکرێت. ئه‌مه‌ش بووهته مایه‌ى نیگه‌رانى لیژنه‌ى مافه‌کانى مرۆڤ له په‌رله‌مانى عێراقدا. س �ه‌ل��ی��م ج���ب���ورى ،س���ه‌رۆک���ى ل��ی��ژن �هى مافه‌کانى مرۆڤ له په‌رله‌مانى عێراق له لێدوانێکى رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند که شارى موسڵ خراپترین شارى عێراقه له رووى پێشێلکردنى مافه‌کانى مرۆڤ به‌تایبه‌تى له نێو گرتووخانه‌کاندا. ئه‌شواق جاف ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى مافه‌کانى م����رۆڤ ل���ه پ �ه‌رل �هم��ان��ى ع��ێ��راق��دا بۆ ده‌ن��گ��ى ئه‌مه‌ریکا دووا و ده‌ڵ��ێ��ت ئێمه وهک���و ئ�هن��دام��ان��ى لیژنه‌که ب �هم زووان���ه سه‌ردانى موسڵ ده‌که‌ین و له نزیکه‌وه لێکۆڵینهوه له ڕه‌وشى مافى مرۆڤ له گرتووخانه‌کاندا ده‌که‌ین و دواتر ڕاپۆرتى خۆمان به‌رز ده‌که‌ینه‌وه.
دهم��ی��رت��اش ،وهک ن��رخ��ی ه��اوب �هش ئاماژه‌ی به ئااڵ کرد
n
ه هێرش دهکرێته سهر خۆپیشانده‌ران ه تانک و تۆپ و ده‌باب ب
فۆتۆAP :
ب�هش��ار ئ�هس�ه‌د متمانه‌یان ب�ه قسه‌کانى زۆرت���ر ل�ه س��وری��ا دهک���ات ،رۆڵ��ی سوپا به‌شارئه‌سه‌د و به‌ڵێنه‌کانیان ن�هم��اوه و گ�ه‌وره‌ت��ری��ن پشتیوانی ب�هش��ار ئ�هس�ه‌د و شیمانه دهکرێت که حکومه‌ت به هیواى حکومه‌ته‌که‌یه‌تی ،چاره‌نوس‌سازه .ئهوا پاشه‌کشه‌پێکردنى خۆپیشانده‌ران په‌نا بباته هه‌فته‌کان یاخود ئهم مانگانه‌ی پێشه‌رۆژ ب�هر توندوتیژى زۆرت��ر ،ه�هروهه��ا ده‌شێت بیسه‌لمێنن که ئایا فه‌رمانده‌کانی سوپای ههندێک له خۆپیشانده‌رانیش له بهرامبهر سوریا رێ و رێ��ب��ازی سوپای قه‌زافی ئهمه په‌نا ببه‌نه رێبازی چ�هک��داری و هه‌ڵده‌بژێرێن یاخود به‌رله ده‌رب��ازب��وون��ی به‌الوه‌نانی خۆپیشاندانی ئاشتی‌خوازانه ،س��وری��ا ب��ۆ قۆناغێکی ب��ێ گ �ه‌ڕان �هوه، ته‌سلیمی کومه‌ڵکوژی خه‌ڵک له الیه‌ن به‌السایی‌کردن له رێبازی ئه‌فسه‌ره‌کانی میسری کۆنتڕۆڵی واڵت ههندێک به‌ڵێن حکومه‌ته‌وه نه‌بن. ل���ه ک��ات��ێ��ک��دا ره‌وش�����ی ه �هن��وک �ه ب��اس س�هب��ارهت به دیموکراتیزه‌کردنی سوریا ل���ه ک���هڵ���ک‌وه‌رگ���رت���ن ل���ه ت��ون��دوت��ی��ژی بهدهست بخه‌ن.
س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن دهم��ی��رت��اش ،سه‌رۆکایه‌تی گ���روپ���ی ( )BDPو پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اری حه‌کاری ،لهگهڵ ئاماژه به دروستکردنی ئااڵ وهک نرخی هاوبه‌ش ،وتی «ئێمه فێربوونی زمانی تورکی به ئامانجی تواندنهوه و نکوڵیکردنی زمانی دایکیمان قبوڵ ناکه‌ین». ه�هروهه��ا ده‌میرتاش بانگهشهی ئ�هوهی ک��رد ک �ه ئ���هوان الی�هن��گ��ری یه‌کبوونی سنوره‌کانن و شێوه‌ی پێکه‌وه‌ژیانی ئێمه، خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیکه. ل��ق��ی ده‌زگ�����ای ک����وردی ل �ه ح �هک��اری یه‌که‌مین کۆنگره‌ی ئاسایی خ��ۆی له هۆڵی سه‌رۆکایه‌تی ش��اره‌وان��ی بهڕێوه برد .ده‌میرتاش دوای ئهوهی به کوردی به‌خێرهاتنی ب �هش��دارب��ووان��ی ک���رد ،به تورکی درێژه‌ی به قسه‌کانی دا و وتی «ئێمه قبوڵ ناکه‌ین زمانی دایکیمان نکوڵی لێ بکرێت و به هیچ بزانرێت و فێربوونی تورکیمان به ئامانجی تواندنهوه قبوڵ ناکه‌ین».
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
16
پارێزه‌ر محه‌مه‌د شێخ ئه‌حمه‌د چ���هن���د ج���ارێ���ک���ه م����ه‌الک����ان و پ��ی��اوه ئاینییه‌کان به تایبه‌تی ئیسالمییه‌کان ک �ه پ��ێ��ی��ان ده‌ڵ��ێ��ن ئ��ی��س�لام��ی س��ی��اس��ی، دژی س���روودی ئ �هی ره‌قیبن و داوای ق�ه‌ده‌غ�هک��ردن و ی��ان هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه یان گ��ۆڕی��ن��ی چ �هن��د ب��ڕگ�هی�هک��ی دهک���هن، جارانیش داوای قه‌ده‌غه‌کردنی ن�ه‌ورۆز و ن��اون��ان��ی م��ن��داڵ�هک��ان��ی��ان ب �ه ک��وردی دهکرد ،چونکه به‌الی ئه‌وانه‌وه باشترین ناو (ما حمد و ما عبد) و لهم سااڵنه‌ی
به‌هانه‌ی مه‌الکان و سرودی ئه‌ی ره‌قیب دواییدا داوای حه‌رام کردنی جه‌ژنه‌کانی س�ه‌ری ساڵیان دهک��رد ،ههروهها هه‌ندێ م���ه‌ال ن�����اڕازی ب����وون ب���ه ن���او هێنانی ئه‌نفال به خراپه ،چونکه سوره‌تێکه ل ه سوره‌ته‌کانی قورئان ،ههروهها دژایه‌تیان دهک���رد ب�ه‌رام��ب�هر په‌یکه‌ر و شوێنه‌وار‌ه ک��وردی��ی �هک��ان ،ده‌ن���ا ب��ۆچ��ی ل �ه ئێرانی ئیسالمی شوێنه‌واره‌کان و جه‌ژنی نه‌ورۆز ههیه و پ��ارێ��زراوه و ن��اوی نا عه‌ره‌بییان ههیه ،که‌چی بۆ کورد ئه‌مانه کوفر و قه‌ده‌غه‌یه. ق �ه‌ده‌غ �هک��ردن��ی س����روودی ئ��هی ره‌قیب دهگهڕێتهوه بۆ دوو هۆ: ی �هک �هم��ی��ان دێ��ڕێ��ک��ی ت��ێ��دای �ه ده‌ڵ���ێ: (دینمانه ئاینمانه نیشتمان) ،ئهمه ب ه کفر ده‌زانن ،که وابوو (إبن عربی) کافره چونکه ده‌ڵێ( :الحب دینی و ایمانی) واتا خۆشه‌ویستی ئاین و بڕوامه. دووه‌میان گوایه ئهم سرووده گوزارشت له پێکهاته‌کانی کوردستان ناکات ،مه‌الکان تهنیا ئیسالم به ئایین ده‌زانن ،ئایینه‌کانی تر به ساخته و ناڕاست له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن، چونکه (الدین عند الله االس�لام) واتا ئایین الی خوا تهنیا ئیسالمه( .و من یبتغ غیر االس�لام دینا فلن یقبل منه) وات��ا ه �هر که‌سێک بێجگه ل�ه ئیسالم ئایینێکی تر بخوازێت قه‌بوڵ نییه. ع�ه‌ره‌ب�ه ره‌گ���ه‌ز په‌رسته‌کان ئیسالمیان ک���رد ب��ه پ�هی��ام��ێ��ک��ی ن �هم��ر ن���اوی���ان نا (الرساله الخالده) ،کردیان به دروش��م و ل�ه ژێ��ر ئ��ااڵی ئ �هم دروش��م �ه‌دا چهندین
تاوانیان ده‌رحه‌ق به کورد کردوه ،وهک داگ��ی��رک��ردن��ی (ف��ت��وح��ات)ی خ��اک و نیشتمان ،نیشته‌جی (إستطان) کردنی خێڵه ع �ه‌ره‌ب �هک��ان وت��ع��ری��ب ک���ردن ،ک ه ن��وێ��ژک��ردن ل�ه س �هر خ��اک��ی داگ��ی��رک��راو درووس���ت نییه .ت��ا ئێستا داگ��ی��ر ک��ردن و نیشته‌جێکردن (فتوحات و إستطان) درێ��ژه‌ی ههیه ،که که‌رکوک و ناوچ ه داب����ڕاوه‌ک����ان ش��ای��ه‌ت ح��اڵ��ن ،س �هران��ی کوردیش هاوکارن به چه‌شنی جارانی ئاغا و ده‌ره‌ب�هگ و سه‌رۆک خێڵه‌کان، له کاتی فتوحاتدا که ده‌چون بهره و پیر سوپای داگیرکه‌ر و ده‌بون به چاو ساغ و وه‌کیلیان ،پاشان نه‌وه‌کانیان شه‌جه‌ره‌ی ع �ه‌ره‌ب��ای �ه‌ت��ی��ان ب��ۆ خ��ۆی��ان دروس��ت��ک��رد، ئێستاش سه‌رانی کورد له جیاتی ئهوهی کۆشش ب��ۆ رێکخستنه‌وه و یه‌کڕیزی کورد و کوردستان بکه‌ن ،که‌چی ده‌چن بۆ ناوبژیوانی و چاوساغی و رێنمایکردن و دامه‌زراندنی سوپا و ده‌وڵه‌ت بۆ عه‌ره‌ب. له کۆنه‌وه زۆر شوێن ته‌عریب ک��راوه و له کوردستانیان دابڕیوه و کردویانه به خاکی خۆیان و تا ئێستاش ده‌ستی لێ هه‌ڵناگرن ،وهک ئامه‌د کراوه به دیاربه‌کر و باکوری میزۆپۆتامیایان ناو نا (دیار مضر) و جزیره‌یان ناو نا (جزیره إبن عمر) و ههروهها شوێنێکی تری کوردستانیان ناو نا (دیار الربیعه) ،ئهم شوێنانه کران به جێنشینی خێڵه عه‌ره‌به‌کان. ئایین واتا (باوه‌ڕ) ،هه‌رکه‌سێک باوه‌ڕی ب��ه خ���وا ب��ێ��ت ی���ان ب��ه س��روش��ت ی���ان به
خۆشه‌ویستی ی��ان ه�هر شتێکی تر بێت، م���هرج نییه خ��واپ �ه‌رس��ت بێت ی��ان تاک پ �ه‌رس��ت ب��ێ��ت ،وهک ئ��ای��ی��ن��ی ب���ودی و کۆنفۆشیوسی و جینی که له‌سه‌ر نه‌رم و نیانی (العنف) بنیادنراوه و غاندیش یه‌کێک بوو سهر بهم ئایینه و هیندی له ده‌ست داگیرکه‌ری ئینگلیز رزگار کرد. ئ��ای��ا وت��ن��ی س���رودی ئ��هى ره‌ق��ی��ب تهنیا ب��ۆ ک����وردی م��وس��ڵ��م��ان ک��وف��ره؟ ی��اخ��ود ک��وردێ��ک��ی مه‌سیحی ی��ان ئ��ێ��زی��دی یان کاکه‌یی یان جوله‌که بیڵێ ،ده‌ست خۆشی لێ ناکرێ؟ چونکه ئه‌وانه ئاینه‌که‌یان ده‌گۆڕنه‌وه به نیشتمان. ده‌ڵ����ێ����ن ئ�����هم س�������روده گ�����وزارش�����ت ل�ه پێکهاته‌کانی کوردستان ن��اک��ات ،ئه‌ی ب��ۆچ��ی ب��ۆ چه‌سپاندنی ئاینی ئیسالم و ب�ه فه‌رمیکردنی ل�ه دهس��ت��ووردا و به بنه‌ماکردنی ئاینی ئیسالم بۆ یاساکانی تر ره‌وای���ه و ده‌گونجێ ،ئایینه‌کانی تر پێشێل بکرێ وهک ئایینی کریستیان و ئێزیدی و کاکه‌یی و سابیئه و زه‌رده‌شتی و ج��ول �هک �ه؟ ئ �هگ �هر ئ �هم �ه ئیستیبداد ودی��ک��ت��ات��ۆری��ی �ه‌ت و ن��ا دی��م��وک��رات��ی و پێشێلکردنی مافی مرۆڤــ نه‌بێ دهب��ێ چیتر ب��ێ؟ ئ �هوان دیموکراتییه‌تیان ههر ئ�ه‌وه‌ن��ده ده‌وێ تا پێی بگه‌نه مه‌به‌ستی خ��ۆی��ان ،پ��اش��ان شه‌قێکی ت��ێ��ه�هڵ��ده‌ده‌ن و فڕێی ده‌ده‌ن و دژی ده‌وه‌ستنه‌وه گوایه رای که‌سایه‌تی و ده‌ستێوه‌ردانه له ده‌قه نه‌گۆڕه‌کانی ئیسالم. ههندێک له مه‌الکان مه‌به‌ستیان خودی
س���روده‌ک���ه ن��ی��ی�ه ،ب�هڵ��ک��و مه‌به‌ستێکی تریان ههیه ،ئه‌مان بۆ دورتر ئه‌ڕوانن بۆ سڕینه‌وه‌ی هه‌ستی نه‌ته‌وایه‌تی و داب و نهریتی چ�هن��د س��اڵ�هی گه‌له‌که‌مان، ت���ا داب و ن��ه‌ری��ت��ی ع���ه‌ره‌ب���ی ب��خ�هن�ه جێگاکه‌ی و بۆ تواندنهوه و له‌ناوبردن و به قوربانیکردن و خزمه‌تکاری ع�ه‌ره‌ب وسڕینه‌وه‌ی ناو و کلتور و شوێنه‌واره‌کانی کوردستان نامۆکردنی ،کورد به خۆیی و واڵت�هک�هی ،ئه‌وه‌تا چهندین شوێنه‌وار وێ���ران ک���راون ی��ان تێک ش��ک��اون گوایه ئه‌مانه شوێنه‌واری کافره‌کانه و ئه‌مه‌ش له ئه‌فغانستان روی��دا که په‌یکه‌ره‌کانی بوداییه‌کانیان تێکڕوخاند ،که‌چی له کوردستاندا چهندین گۆڕ ههیه به ناوی ئه‌سحابه‌کانه‌وه ،ههروهها هیچ رێزێک له الیه‌ن مه‌الکانه‌وه دانانرێ بۆ شه‌هیدانی کوردستان ،گوایه شه‌هید ئ�هو که‌سه‌یه که بۆ ئایین دهک��وژرێ که‌چی به پێی وته‌کانی په‌یامبه‌ر زیاتر له ( )45جۆر شه‌هید ههیه لهوانه مردن به خنکاندن و سوتاندن و نه‌خۆشی تاعون و سکچون و مردنی ژن به سهر منداڵ بوونهوه که‌چی کوشتن له رێگه‌ی خاک و نیشتمان و مافی گه‌ل به شه‌هید ئه‌ژمار ناکرێ. جا که ئه‌مانه هه‌ڵوێست و بیر و بۆچونیان بێت و دژی ساناترین سمبوڵی نه‌ته‌وه‌ی ک��ورد ب��ن ئیتر چ��ۆن جێگه‌ی ب��ڕواب��ن و ده‌چنه ریزی ئۆپۆزسیۆنه‌وه؟ یان ده‌یانه‌وێ ره‌وشی رامیاری و جه‌ماوه‌ری بقۆزنه‌وه؟ ده‌یانه‌وێ جڵه‌وی باری ئاڵۆز بگرنه‌ده‌ست
الوانی «ته‌ق ته‌ق» داستانیان تۆمارکرد
سه‌ردار ستار هێرش و ئۆپه‌راسیۆنی ده‌وڵه‌تی به‌ناو ئیسالمی ئ��ێ��ران ل �ه ()16ی ت�هم��وز ده‌ستی پێکرد و تائێستاش به‌رده‌وامه. ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری ئێران س �ه‌ره‌ڕای ه �هب��وون��ی س��وپ��ای�هک��ی ب��ێ ش��وم��ار و چه‌ک و تفاق و ته‌کنیکی زۆر ،به‌اڵم له بهرامبهر هێزی پاراستنی کوردستان ل���ه ش��اخ �هک��ان��ی ق �هن��دی��ل تێکشکاو ب���ه‌ره‌ودواوه گ�ه‌ڕای�هوه .ئێران بۆ جاری دووه‌مینه خۆی لهو شوێنه تاقیده‌کاته‌وه، ج��اری یه‌که‌م ساڵی ( )1986لهگهڵ پێشمه‌رگه‌کانی یه‌کێتی رووب����ه‌ڕوو دهب��ێ��ت��هوه ،ئ �هگ �هر ئ �ه‌وک��ات��ی��ش ل�هب�هر سه‌رما و به‌فر نه‌یتوانی بێت سه‌رکه‌وێت ئهوا ساڵی دواتر له رێگای په‌یوه‌ندی دیبلۆماسیه‌وه یه‌کێتی کۆنترۆڵ ده‌کا
و ت��ا ئ�هم��ڕۆش��ی له‌گه‌ڵدابێت چۆنی بووێت وا هه‌ڵیده‌سوڕێنێت. ک��ۆم��اری ب �هن��او ئیسالمی ل �ه ساڵی ()2006هوه به‌شێوه‌ی چه‌کداری و به ل�هس��ێ��داره‌دان رووب���هڕووی «پ �ه‌ژاک» که ئه‌مڕۆ پێشه‌نگایه‌تی بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان دهک��ات ده‌بێته‌وه .شانبه‌شانی هێرش و ئۆپه‌راسیۆنی س�ه‌رب��ازی له شه‌ڕێکی تایبه‌تی ده‌روونیش دایه و ئهو بزوتنه‌وه شۆڕشگێڕ و خاوه‌ن ئهخالق و ویژدانه‌ی به «منافق ،دوژمنی خودا ،دارده‌ستی ئه‌مریکا و ئیسرائیل» به‌ناو ک��ردوه، هه‌ڵبه‌ت ئ�هو ج��ۆره دژه پڕوپاگه‌ندانه له‌وانه‌یه زۆر کاریگه‌ری له خه‌ڵکی ک������ورد ن����هک����ات ،ب������ه‌اڵم ب �هگ��ش��ت��ی ک��اری��گ �ه‌ری خ��راپ��ی دهب��ێ��ت ب��ۆ س�هر کۆمه‌ڵگای ئێرانی که کۆمه‌ڵگایه‌کی به‌باوه‌ڕ و مه‌زهه‌بیه .ههر لهگهڵ ئهو شه‌ڕانه‌ی ده‌وڵه‌تی ئێران ،هێز و الیهنه به‌تایبه‌ت کوردییه‌کان به‌تایبه‌تریش (دیموکرات و کۆمه‌ڵه‌ییه‌کان) ئه‌وانیش شه‌ڕێکی ده‌روون��ی��ان دهس��ت پێکردوه و تائێستاشی لهگهڵ داب��ێ ب�ه‌رده‌وام��ن، سه‌ره‌تا ده‌یانوت په‌ژاک دروستکراوی «ئیتالعاته» ،ئێستاش ده‌ڵێن «شه‌ڕی په‌ژاک له دژی ئێران له به‌رژه‌وه‌ندی رۆژهه‌اڵتی کوردستاندا نییه» ،لهگهڵ
ئهوهی خۆیان له ناوه‌ڕاستی نه‌وه‌ته‌کان و پایدۆزیان له کوردایه‌تی ک��ردوه و بوونه‌ته شوێنی بێ باوه‌ڕکردنی خه‌ڵک ل��ه ت��ێ��ک��ۆش��ان ،ه �هم��ان��ک��ات شوێنی ره‌وانکردنی الوان بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت و سه‌رگه‌ردان کردنیان .به‌اڵم نه په‌ژاک و ن �ه ه��ێ��زی رۆژه���ه‌اڵت���ی ک��وردس��ت��ان ب��هو دوژم��ن��ای �ه‌ت��ی و ش���ه‌ڕه ده‌روون��ی �ه نه‌ک الوازن �هب��وو ،به‌ڵکو ههر رۆژه و سه‌رکه‌وتنێکی نوێتر تۆمار ده‌کات. پ����ه‌ژاک ل �هگ �هڵ ئ����هوهی ب �ه ف��ک��ر و ف �ه‌ل��س �ه‌ف �ه ن��وێ��ی �ه ،ه���هروهه���ا ت����ه‌رز و شێوازی به‌ڕێوه‌چوونیش له سهر بنهمای یه‌کێتی و یه‌کڕیزی نێوان کوردانه، بۆیه‌ش گه‌نجانی ه�هر چوارپارچه‌ی کوردستان له ناو هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵت جێده‌گرن به کچ و کوڕه‌وه. گه‌نجانی باشوری کوردستان ،لهگهڵ ئ����هوهی ب�����ه‌رده‌وام ل���هب���ه‌ره‌ی ب �ه‌رگ��ری و ب��ه‌رخ��ۆدان داب���وون و م���اوه‌ی زیاتر ل �ه س �هدهی �هک �ه ب �ه ه �هم��وو شێوه‌ێک ئ��ام��اده‌ک��اری��ان ن��ی��ش��ان��داوه و زۆرت��ری��ن قوربانیشیان پێشکه‌ش واڵت ک��ردوه. ئهوهی الواز بووه ئاماده‌کاری گه‌نجان نهبووه بۆ به‌ره‌ی شۆڕش ،به‌ڵکو الوازی ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هران و س �هرک��ردای �ه‌ت��ی ب��ووه که له چوارچێوه کالسیک و کۆنه پارێزه‌که‌ی تێنه‌په‌ڕیوه ،بۆ ئه‌مه‌شه له
سه‌ره‌تایی سااڵنی ( )1990گه‌نجانی ب���اش���وری واڵت س���هرهت���ا چ��وون �ه‌ت � ه ریزه‌کانی «ئه‌رته‌شی رزگاریخوازی کوردستان ،ئاڕگه‌که« ههروهها پاشان شوێنیان له «هێزه‌کانی پاراستنی گه‌ل، هه‌په‌گه« و ههروهها جێگا ده‌گ��رن له «هێزه‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان، هه‌ڕه‌که». گه‌نجانی باشور تائێستا له ریزه‌کانی گ �ه‌ری�لادا نزیکه‌ی ( )500شه‌هیدی ه �هی �ه و ب �ه ده‌ی��ان��ی ت��ری��ش ئێستا له تێکۆشاندا ب���ه‌رده‌وام���ن و ل �ه ده‌ری���ای ره‌ش ت��اک��و چ��ی��ای ش��اه��ۆ ل �ه ههموو هه‌رێمه‌کانی گ�ه‌ری�لادا له ن��او ک��ار و خه‌باتی گه‌ریالییدان. ب���ه‌رخ���ۆدان و داس��ت��ان��ی ق��اره‌م��ان��ێ��ت��ی ق�هن��دی��ل ،ل �هگ �هڵ ئ���هوهی ب�ه‌رخ��ۆدان��ی قه‌ندیل به‌رخۆدانێکی سه‌رتاسه‌ری و تۆمارکردنی ئهو داستانه‌ش به خوێنی الوانی ههر چوار پارچه‌ی کوردستانه و ه �هم��ان��ک��ات س��ه‌رم��ای��هی ت����ه‌واوی کوردستانیشه ،ب �ه‌اڵم جارێکی تریش الوان��ی باشوری واڵتیش رۆڵی خۆیان بینی و ل �ه شکانی دوژم��ن��دا خ��اوه‌ن رۆڵێکی سه‌ره‌کی ب��وون ،چونکه دوو شه‌هیدی به‌خشی و هه‌ردووکیشیان ل���ه دهس���ت���هی ه��ێ��رش ب����وون ب���ۆ س �هر دوژم��ن ،یان باشتره بڵێین له چاالکی
وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌دا له دهس��ت�هی هێرشدا به شێوه‌یه‌کی قاره‌مانانه شه‌هیدبوون. ل �هوان �هی �ه رێ��ک �هوت ب��ێ ی���ان به‌هێزی شوێنگه‌ی واڵت��پ��ارێ��زی بێت ه �هر دوو شه‌هیده‌که‌ی باشوور خه‌ڵکی شاره‌دێی ته‌ق ته‌ق بن ،که تائێستا له بیرکراوترین ش��وێ��ن��ی ک��وردس��ت��ان �ه ،ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ل�هو گه‌نده‌ڵی و که‌م خزمه‌تییه‌ی باڵی به‌سه‌ر ده‌ره‌وه‌ی شاره گه‌وره‌کان داگرتووه ،ته‌ق ته‌ق به‌شی شێری به‌رکه‌وتووه .لهگهڵ ئهوهی هه‌رێمی ته‌ق ته‌ق خاوه‌ن باشترین جوگرافیایه و خۆشترین که‌ش و هه‌وای ههیه ،یه‌که‌مین دۆزینه‌وه‌ی پتڕۆڵ له دوای راپه‌ڕین لهو هه‌رێمه‌دا بووه ،به‌اڵم ده‌توانم بڵێم هه‌ژارترین و که‌مده‌رامه‌ترین ش��وێ��ن��ی ب���اش���وره .خ�هڵ��ک��ی ت���ه‌ق ت�ه‌ق ل �هگ �هڵ ئ����هوهی ل �ه ئ�هن��ف��ال��دا پشکی شێریان ب�هرک�هوت��وو هیچ کاتێک له خزمه‌ت و قوربانیداندا که‌مته‌رخه‌میان ن���هک���ردوه ،وا دی����اره ل��ه تێکۆشانی نوێخوازی و سه‌رده‌میانه‌ی بزوتنه‌وه‌ی ئاپۆچیه‌تیدا الوان��ی ت �ه‌ق ت �ه‌ق رۆڵ��ی پێشه‌نگ دهب��ی��ن��ن ،ه���ه‌ردوو شه‌هیدی قاره‌مان «گیڤارا دیلبارات و ک��اروان پارتیزان» سه‌لماندیان ئهوان پێشهنگی ئهم قۆناخه‌ن ،چونکه ههر دوو هه‌ڤاڵ له دوو خێزانی هه‌ژار و که‌مده‌رامه‌ت، له هه‌رێمێکی له‌بیرکراو ،به‌اڵم به‌هه‌موو
تا ده‌گه‌نه ده‌سه‌اڵت و پێگه‌ی خۆیان؟ بۆیه پێیان ده‌ڵێین ئیسالمی سیاسی ،چونک ه حزب حزبێنه دهکهن و به‌کاری دێنن وهک ئامڕازی توندوتیژی و ملمالنێ له پێناوی ده‌سه‌اڵتدا ،ده‌نا هیچ ئایینێک پێویستی به حزبایه‌تی و توندوتیژی نییه ،به‌ڵکو ده‌بێ به بانگه‌شه و مه‌نتیق و قه‌ناعه‌ت و قائیل کردن بێ نه‌ک به زه‌بری شمشێر و ترس و تااڵنکردن بێ. پاش ئهوهی ده‌گه‌نه ده‌سه‌اڵت ده‌ست دهکهن به جێبه‌جێکردنی ئهو فه‌رز و فه‌ریزه‌یه‌ی (فرض و فریضه) که له قورئاندا هاتووه و ده‌ڵێ (و أعدوا لهم ما إسطعتم من قوه و من رباط الخیل لترهبوا به عدو الله و عدوکم) واتا هه‌تا بۆتان ئه‌کرێ هێز و ئه‌سپی سواره بخه‌نه گه‌ڕ تادوژمنی خوا و خۆتانی پی بتۆقێنن. ب���ه‌داخ���هوه ه �هن��دێ��ک ل �ه م��ه‌الک��ان ه�هر خ �ه‌ری��ک��ی پ��ی��اه �هڵ��دان و پ��ی��رۆزک��ردن و شاردنه‌وه‌ی که‌م و کوڕییه‌کانی سه‌ران و که‌سایه‌تییه عه‌ره‌ب (ئیسالمیه)کانن و له ئاستی خۆیاندا نامۆ کراون و ههر عه‌ره‌ب و زم��ان�هک�هی الی��ان مه‌به‌سته ،چونکه (العرب معدن اإلسالم)ه و ئینتیمایان تهنیا بۆ عه‌ره‌ب(ئیسالم)ـه و کوردیان لکاندوه به ئوممه‌ی عهرهبیهوه که زۆر له یه‌کتر ج��ی��اوازن و ع �ه‌ره‌ب��ای �ه‌ت��ی دهک���هن ن�هک کوردایه‌تی. ئیتر نامه‌وێ له‌مه زیاتر بنووسم و وهک کورد ده‌ڵێ :ئهو که‌سه که‌سه ئه‌لفێکی به‌سه....
ش��ێ��وه‌ی��هک ئ���ام���اده ب���ۆ ش��ۆڕش��ێ��ک��ی گهوره ،له ده‌فته‌ری بیره‌وه‌ری هه‌ردوو ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕدا ده‌رده‌ک����ه‌وێ����ت زۆر به قوڵی له‌ناو تێکۆشاندا ب��وون ،لهگهڵ ئهوهی الیه‌نی فکری و تیۆری خۆیان پێشخستوه ،هه‌مانکات ل�ه شه‌ڕیشدا جه‌نگاوه‌ری دلێر بوون ،بۆیه‌ش توانیان ههندێک په‌یامی ترمان بده‌نێ وتیان؛ ئێمه له قاره‌مانێتی نه‌ته‌وه‌ییدا پێشه‌نگین و ده‌توانین به‌خوێنی خۆمان سوپای داگیرکه‌ر بشکێنین ،هه‌مانکات وتیان؛ نابێ ته‌ق ته‌ق له‌بیر بکه‌ن و پشتگوێی ب��خ�هن ،چونکه ده‌ت��وان��ێ��ت ل�ه قۆناغی ئ�هم��ڕۆدا پێشهنگی شۆڕشی هه‌مده‌م بێت. بۆیه لهگهڵ ئهوهی داستانی قه‌ندیل فێره زۆر ئه‌زمونی نوێی کردین ،به‌هه‌مانشێوه الوان��ی ت �ه‌ق ته‌قیش ئه‌زمونی نوێیان فێرکردین و وتیان جارێکیتریش خه‌ڵکی زه‌حمه‌تکێش ده‌توانن رۆڵی پێشه‌نگاتی ببینن ،ه���هروهه���ا الوان����ن ده‌ت���وان���ن له پ��ارێ��زگ��اری واڵت����دا رۆڵ���ی س �ه‌ره‌ک��ی ب��ب��ی��ن��ن ،دی���س���ان ئ�����هوهش ئ��اش��ک��راب��وو خه‌ڵکی گوند به هه‌ستیارتر لهگهڵ ق��ۆن��اغ�هک�ه‌دا ه�هڵ��س��وک�هوت دهک���هن و له راستینه‌ی مێژووی خۆیان الناده‌ن، ئیتر بۆ جارێکیتریش خه‌ڵکی گوند پێشه‌نگایه‌تی بۆ قۆناغه‌که دهکهن.
«دانیشتنه‌کان» تینوێتى ده‌شکێنێ یاخود ده‌خنکێنێ؟
کوردستان کرابویه دوو ویالیه‌تى سه‌وز و زه‌رد ،پ��اش��ان رێکه‌وتنى ستراتیژى و په‌نجا ب �ه په‌نجا ه��ات�ه ک��ای �هوه که تاهه‌نوکه ئهو شه‌مه‌نده‌فه‌ره به‌رده‌وامه لهو رێره‌وه سیاسیه. یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵى ئیسالمى وهک دوو حزبى ئۆپۆزسیۆنى شه‌رمن کاریانکرد ل�ه م��اوه‌ک��ان��ى راب���ردو ،ب��ه‌اڵم ب�هش��دارى ک���ردن ل �ه ح��ک��وم�ه‌ت و وه‌زاره‌ت �هک��ان��دا که ده‌توانین بڵێین جێگه‌ى قبوڵ نهبوو ئاراس عوسمان کارکردن به‌شێوه‌ى هه‌م زی��ارهت و هه‌م ت��ج��ارهت ،ل �ه دواى ئ��هم چ�هن��د ساڵه‌ى کێشه‌کانى ک��وردس��ت��ان ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت له پێشو زهنیه‌تى خه‌ڵکى و ئۆپۆزسیۆنیش پ��اش به‌هارى ( )1991و جیاکردنه‌وى گ��ۆڕان��ک��ارى ب �ه‌رچ��اوى ب�هخ��ۆوه هێنایه دهس �ه‌اڵت �هک��ان و میراتیه‌کانى رژێمى کایهوه ،نمونه‌شمان ئهو رووداوانه‌ى چه‌ند به‌عس ،بوونه مایه‌ى چاوسورکردنه‌وه‌ى مانگى پێشووى خه‌ڵک بوو له بهرامبهر حزبه‌کانى ش��اخ و ب���ه‌ره‌ى کوردستانى ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى و پارتیدا. ب���ه‌رام���ب���هر ه �هن��دێ��ک ل����هو گ��رف��ت��ان�ه پاش ههموو گۆڕانکارییه‌کانى ده‌وروبه‌ر ل��ه‌دای��ک��ب��وون ،دوا ک���اره‌س���ات ش��ه‌ڕى و ناوچهکه به تایبه‌ت باشورى کوردستان براکوژى بوو له نێوان دوو پارته زڵهێزه‌که بخه‌ینه ب����ه‌رده‌م ب��ۆچ��ون�هک��ان دهبینین و به هاوکارى هه‌ندێکى حزبى گچکه ،کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى زیادى کرد و هاته ه �ه‌ری �هک بۆالیه‌نێکیان ،دواى ئ �ه‌وه‌ى کایهوه ،که تاهه‌نوکه ئهوه دانیشتن و
ک��ۆب��ون��ه‌وه‌ى س��ێ ق��ۆڵ��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب �ه‌رچ��او دهب��ی��ن ئ�هن��ج��ام ده‌درێ�����ت ،ئ�هو و دوو قۆڵى دهس���ه‌اڵت ه �هب��ووه له‌سه‌ر به‌ڵێنانه و هه‌وڵه‌کانى حکومه‌ت چیبووه مێزى پێنج قۆڵى ،ب �ه‌اڵم ئ �هوه خه‌ڵکى بۆ ئهم مه‌سه‌له‌یه؟ له‌کاتێکدا ده‌بینى کوردستان به‌گشت ئایدۆلۆژییه‌کانیه‌وه فۆڕمى دامه‌زراندن به شێوازێکى حزبیانه ل�ه به‌رهه‌مى دانیشتنه‌کان ده‌ڕوان��ێ��ت ،و له باره‌گاکاندا چۆن دابه‌شکراون و ک���ارێ���ک پ��ێ��وی��س��ت ب���وو ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن زۆرت��ری��ن��ی��ان خه‌ڵکى ده‌وروب����ه‌رى فکره ئه‌نجامى ن���ه‌دات ل�ه م��اوه‌ک��ان��ى راب��ردو رێکخراوه‌یى و ئه‌حزابیه‌که‌یانه ،بۆیه ئه‌ویش کۆبونه‌وه‌ى داخراو بوو ،چونکه پێموایه ئێوه ناتوانن رێگرى ههندێک ئهوان به‌رده‌وام نیگه‌رانى خۆیان ده‌رده‌بڕى زیانى ساده‌ى کۆمهڵگه ببنه‌وه ههر له دژى سه‌ربه‌یه‌کداکردنى ئهو دوو حزبه ،دۆزینه‌وه‌ى چوارسه‌د شوێنى له‌شفرۆشى له ژووره تاریکه‌کاندا و شاردنه‌وى ئهو و ن���ۆزده ح��اڵ�ه‌ت��ى ئ��ای��دز ک �ه چ��واری��ان زانیارى و بهرنامه هه‌مه‌الیه‌نه‌ى چاوه‌ڕێ گیانیان له‌ده‌ستداوه ،جیاواز له حه‌فتا و یه‌ک که‌سى بیانى لهم هه‌رێمه‌دا که ده‌کرا بخرێته به‌رده‌ست هاواڵتیان. وه‌ل��ێ گرنگه بپرسین پێشکه‌شکردنى نه‌خۆشى ئایدزیان بووه له کوردستاندا پرۆژه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆن و داواکارییه‌کانى به پێى زانیارییه هه‌واڵییه‌کان ،له‌به‌ر خه‌ڵک به‌چى گه‌یشتووه و وه‌اڵمه‌کان ئهوه هاواڵتیان ئاگادارى چۆنێتى کار ب��ۆ ن��اخ��رێ��ن�ه روو ،ئ �هگ �هر یه‌کێتى و و کرده‌وه‌تانه که له سایه‌ى حاکمێتى پ��ارت��ى قبوڵیانه ی��اخ��ود ب�ه‌پ��ێ��چ�هوان�هوه ئ���هم ه �ه‌رێ��م �ه‌دا پ��ی��اده‌ى دهک����هن ،بۆیه پێویسته هه‌ڵوێستێکى روون بێته کایهوه ،ئۆپۆزسیۆن و داواکاریه‌کانیان شه‌قام سه‌رۆکى هه‌رێم له‌کاتى یادى راپه‌ڕیندا فرسه‌تێکى مێژوویى ب��ۆ ئ��اوه‌اڵک��ردون ئاماژه‌ى بهوه کردبوو پاش سێ بۆ چوار بۆ چاره‌سه‌رى ئهو قه‌یرانانه‌ى له سایه‌ى مانگێک خه‌ڵکى کوردستان چاکسازى به‌رپرسیارێتى سیاسى و ئه‌خالقیتانه‌وه
ل �هگ��ۆڕێ��دای �ه ،پێویستى ب �ه گۆڕینى ئاوازێکى سیاسى نوێیه که به ده‌نگ و خواستى هه‌مووان بێت. مرۆڤ ئه‌سته‌مه سود له مێژوى رابردو و ئێستاى وه‌رن �هگ��رێ��ت ه �هم��وو ک��ات بیرتان دێننه‌وه س�ه‌دام�هک��ان ب��ۆ کوێ چون؟ به‌اڵم بێباکن لهو جۆره گوێگرتن و درێ��ژه پێده‌رى ههمان رێباز و کارى سیاسى و ئابورى خۆتانن ،بن عه‌لى و موباره‌کى سهر چه‌رخه‌که‌ى نه‌خۆشخانه له ناو قه‌فه‌زێکى ( )90مه‌تریدا ده‌بینن و باس دهک�هن ،به‌اڵم ههر گوێ ناگرن ئ��ێ��م �هى ک��وردس��ت��ان��ى و ب���اش���ورى ق �ه‌د حه‌زمان به گۆڕینى ده‌سه‌اڵتى کوردى ن��ی�ه و ش��ی��ع�هی�هک ب��ێ��ت ل �ه ئیسکانى هه‌ولێر و سه‌هۆڵه‌که‌ى سلێمانى حوکمان بکات و بڕیار له‌سه‌ر چاره‌نوسمان بدات، وه‌لێ ئهوه ئێوه‌ن بێمنه‌تن له جه‌ماوه‌رى کوردستان که چهنده به خه‌م و لهگهڵ ئازاره‌کانى ئهم خ��اک�ه‌دان ،پابه‌ندبوونى پاراستنى هه‌رێم و باشترکردنى بژێوى ژیانى خه‌ڵکى له‌وه‌دا ده‌بیننه‌وه هه‌رخۆتان
شێخ و خه‌ڵکى مسکێن ،خۆتان سه‌رۆک و خه‌ڵکى خ��زم�ه‌ت��ک��ار ،خ��ۆت��ان خ��اوه‌ن ده‌غیله‌ى واڵت و خه‌ڵکى برسى و... خۆتان هه‌رخۆتان و خه‌ڵکى .... ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ل �هم��ک��ات �ه‌دا ب���اس ل���هوه دهک������هن ئ�����هم دهس�����ه‌اڵت�����ى ک���وردی���ی���ه ئۆپۆزسیۆنێکى باشى ده‌ست که‌وتووه و به‌جێبه‌جێکردنى پرۆژه‌که‌یان و داواکانى خ�هڵ��ک��ى ک��ێ��ش�هک��ان ک���هم دهک��رێ��ن �هوه، ل �ه‌پ��اڵ ه �هم��وو ئه‌مانه دهک��رێ��ت بڵێین ئ����ه‌وه‌ى ئێستا خ�هڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان و ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ک �هس��وک��ارى شه‌هیده‌کانى خۆپیشاندانه‌کان ،له م��ژده‌ى شکاندنى تینوێتی ماف و گه‌ڕانه‌وه‌ى که‌رامه‌تى ئینسانه‌کاندان ،بۆیه ده‌ڵێین یه‌کێتى و پ��ارت��ى ل�ه به‌رهه‌مى دانیشته‌کانیان لهگهڵ ئۆپۆزسیۆن ،له‌سه‌ر پرۆژه‌که‌یان و داواک��اری��ی �هک��ان��ى خ �هڵ��ک ب�هن��ی��ازن تینوێتى خه‌ڵک و ئۆپۆزسیۆن بشکێنن یاخود بیخنکێنن؟! Arasosman84@yahoo.com
تۆپ و هاوه‌نه‌کانی ئێران بۆنی فه‌رد ه دۆالریان لێ دێت ده‌کات و په‌المار ده‌دات ،هه‌ندێکجار به چهندین کیلۆمه‌تر دێته ناوخاکی هه‌رێمی کوردستانهوه ،ههر که‌س و گروپێکی بوێ په‌الماری ده‌دات ،لهوه سه‌یرتر نه دهسهاڵتی ناوخۆی هه‌رێمی کوردستان و نه هێزی نێوده‌وڵه‌تیش ه��ی��چ پ���ه‌رچ���هک���ردارێ���ک���ی���ان ن��هب��ووه بهرامبهر ئهم ده‌ستدرێژییه‌ی کۆماری ئیسالمی ئێران! که به ههموو یاسا و رێسایه‌کی نێوده‌وڵه‌تی ئ�هوه هێڵی س��ووره ،نابێ ببه‌زێنرێ ،به تایبه‌تی واڵت���ه ی �هک��گ��رت��ووه‌ک��ان��ی ئه‌مه‌ریکا ک �ه ه�ه‌ت��ا ئێستاش ب �ه داگ��ی��رک �ه‌ری ئه‌بوبه‌کر مه‌جید ههموو خاکی عێراق ده‌ژم��ێ��ردرێ و له پاراستنی به‌رپرسیاری یه‌که‌مه، ئ�����هوه ب���ۆ م������اوه‌ی چ���هن���د س��اڵ��ێ��ک� ه ل�ه‌الی�هک��ی ت���رهوه پ��ڕوپ��اگ�هن��ده‌ی ئ�هوه کۆماری ئیسالمی ئێران به ئاره‌زوی دهک���رێ ک�ه گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ناکۆکی و خ��ۆی و بهبێ گوێدانه هیچ په‌یمان ناخۆشی له نێوان کۆماری ئیسالمی و به‌ندێکی نێوده‌وڵه‌تی و به گوێره‌ی ئ��ێ��ران و ئ�هم��ری��ک��ادا ه �هی �ه ،ته‌نانه‌ت هه‌ل و مه‌رجی خودی ئێران جموجۆڵ
ئاستی ناکۆکیه‌کانیان گه‌شته ئاستی شه‌ڕ و هه‌ڕه‌شه ک��ردن ،دهب��وو له ههر الیه‌ک زیاتر ئه‌مریکا هه‌ڵوێستێکی پ��راک��ت��ی��ک��ی دژی ئ��ێ��ران ه �هب��وای �ه، ب���ه‌اڵم ب��ۆچ��ی له‌مکاته ه�هس��ت��ی��اره‌دا ئه‌مریکا بێده‌نگی و بێ هه‌ڵوێستی هه‌ڵبژاردووه؟! دی���اره ئ �هم پڕوپاگه‌نده‌یه‌ی ئه‌مریکا ک�ه ده‌ی��ک��ات دووره ل�ه راس��ت��ی��ی�هوه و ل �هن��اوب��ردن��ی گ �ه‌ل��ی ک����وردی ب���ه‌الو‌ه گرنگتره وهک له روخان و الوازبوونی ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ئ���ێ���ران ،ن �هک ته‌نها ئێستا ،به‌ڵکو ههموو کاتێک ئه‌مریکا یه‌کێک بووه له پیالنگێڕانی دژی بزوتنه‌وه‌ی ئازادی گه‌لی کورد، ب�ه‌اڵم هیچ کاتێک ئه‌مریکا چاوی ب �ه ئ����ازادی و م��اف��ی گ �ه‌ل��ی ک��ورد ه �هڵ��ن��ای �ه‌ت ،ئ��ه‌وه‌ن��ده ک���وردی ده‌وێ به بن ده‌ستی و ی��ان به کرێگیراوی
نه‌بێت ،ئه‌مجاره‌یان بزوتنه‌وه‌ی ئازادی گه‌لی کورد خۆی لهو سیاسهته رزگار ک��ردوه بۆیه ئه‌مریکا ئهوهنده زوی��ر و ناجێگیره ،ن �هک ه �هر ب��ێ ده‌ن��گ��ی و بێ هه‌ڵوێستی ،به‌ڵکو ب �ه‌دزی و ب ه ئاشکرا هاوکاری کۆماری ئیسالمی ئێران دهک��ات ،رهنگه چهندین ف�ه‌رد‌ه دۆالری ب �ه دی����اری ن��اردب��ێ ب��ۆ ب��را پاسداره‌کانیان ،به ههموو لۆژیکێک ئ �هگ �هر ب �ه راس��ت��ی دوژم��ن��ای �ه‌ت��ی و ناکۆکی له نێوان ئهم دوو ده‌وڵه‌ته‌دا ههبوایه دهب��وو له پێش ههموو الیه‌ن و ه��ێ��زێ��ک ه�هڵ��وێ��س��ت��ی پراکتیکی ه�هب��وای�ه ب�ه‌رام��ب�هر ب �هم سه‌رپێچی و سنور به‌زاندنه ،به‌اڵم دیاره ئهم رووداوه ئ��هوهی سه‌لماند که ئه‌مریکا کورد ب �ه دوژم��ن��ی خ��ۆی دهزان����ێ ن�ه‌وه‌ک��و کۆماری ئیسالمی ئێران ،له‌الیه‌کی ترهوه یه‌کێتی ئه‌وروپا و رێکخراوه‌کانی
م��اف��ی م���رۆڤ ه��هم��ان هه‌ڵوێستی ئه‌مریکایان ههیه .ئهمه ئهوه ده‌رده‌خات نه ئه‌مه‌ریکا نه یه‌کێتی ئه‌وروپا و ن ه رێکخراوه‌کانی مافی مرۆڤ چاره‌ی کوردیان ناوێ مه‌گه‌ر بۆ بازرگانی و کۆیالیه‌تی نه‌بێت. س��ێ��ی�هم الی �هن��ی ب��هرپ��رس حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان و حکومه‌تی عێراقه ب�ه پله‌ی ی�هک�هم حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ،ل �هب �هر ئ��هوهی ئ��هو دهس��ت��درێ��ژی��ی�ه دهس��ت��درێ��ژی��ی�ه بۆ س���هر س������ه‌روه‌ری و ه���هم���وو م���اف و به‌هاکانی گه‌لی ک��ورد ،به‌رخۆدان و خۆڕاگری گه‌ریالکانی پارتی ژیانی ئ��ازادی کوردستان جارێکی تر به‌ها ن�ه‌ت�هوهی��ی�هک��ان��ی ک���وردی ک��ڕی��ی�هوه، په‌یامی خۆڕاگری و باوه‌ڕبه‌خۆبونی دایه ههموو دوژمنانی گه‌لی کورد، نه‌ک ههر ته‌نها کۆماری ئیسالمی
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 68 2010/11/8 دووشه 2711/5/17 ممه‌ممه- 2011/8/8 دووشه
17
ئ��ێ��ران ،به‌ڵکو ههموو داگ��ی��رک�هران و ناحه‌زانی کورد ،بۆیه ههموو ده‌وڵه‌تان به ئاشکرا و به نهێنی له‌به‌رامبه‌ر ئهم ئیراده‌یه‌ی گه‌لی کورد زویربوون ،لهوه ترساون که ئیتر نه‌توانن تاکی کورد بهکار بهێنن بۆ مه‌رام و به‌رژه‌وه‌ندیی ه تایبه‌تیه‌کانیان ،هیچ کاتێک تاکی کورد ئهوهنده باوه‌ڕی به خۆی نهبووه ته‌نها به ئیراده‌ی ئازادی خۆی نه‌بێت ده‌ست بۆ هیچ کار و په‌رچه‌کردارێک ن �هب��ات ه��هر ئ �هم �هش دهب��ێ��ت�ه مایه‌ی سه‌رکه‌وتن.
ئهگهر وابوایه چى ده‌بوو؟ چ��ی��ای ق �هن��دی��ل دهس��ت��پ��ێ��ک��ردووه ،ل ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ش��دا گ�ه‌ری�لاک��ان��ی پ��ژاک روب����ه‌ڕوی����ان ب���وون���ه‌ت���ه‌وه‌و ب �ه‌پ��ێ��ى ئ �هو هه‌واالنه‌ى باڵو دهبنهوه زه‌ره‌رو زیانێکى زۆریشیان به هێزه په‌المارده‌ره‌که‌ى ئێران گهیاندووه ،ب �ه‌اڵم هێشتا نه‌یانتوانیو‌ه شکست ب�ه‌پ�لان�هک��ان��ی ئ��ێ��ران بهێنن، لێره‌دا پرسیارێک خ��ۆى قوتده‌کاته‌و‌ه ئایه به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ى له‌شکرکێشى وه‌ها سوپایه‌کى وێرانکه‌ر هه‌ربه‌ته‌نها ئه‌رکى گه‌ریالکانى پژاک‌و په‌که‌که‌یه؟ یان ئ �هرک��ى ه �هم��وو تاکێکى ک����ورده..؟ ئهگهر بێت‌و چاو لهو یاسایه بخه‌وێنین عومه‌ر محه‌مه‌د که سنورى بۆ پارچه‌کانى کوردستان کێشاوه ب�هو وات��ای�هى که له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه له‌به‌راییدا ده‌مه‌وێت ئ�هوه بڵێم گێچى سنوره‌کان خۆیان نایاساین ،به‌شێوه‌یه‌کى ک��وردای�ه‌ت��ی��م ب �ه‌رزن �هب��ووه‌ت �هوه ،به‌ڵکو رون���ت���ر ب��ڵ��ێ��ی��ن پ��ارچ��ه‌پ��ارچ��هک��ردن��ى باوه‌رى ته‌واوم به کۆده‌نگى‌و به‌ته‌نگه‌و‌ه کوردستان خۆى کارێکى نا یاساییه. هاتنى ی�هک��ت��رى ه�هی�ه ک �ه پێشتر ل ه ل��ێ��رهوه هه‌قه ه�هم��ووم��ان ئ �هو پرسیاره سۆنگه‌ى نه‌بوونی ئ �هو کۆده‌نگیه‌و‌ه بکهین چ��ى دهب���وو ئ�هگ�هر سیاسه‌تى ه �ه‌رێ��م ه��اوس��ۆزى ب��راک��ان��ی��ان بوونای ه زه‌ره‌ڕى قورسمان کردوه. ماوه‌ى چه‌ند رۆژێکه هێزه سوپاییه‌کانى ل�ه‌ق�هن��دی�ل‌و ئ �هو ئ�هرک�ه نه‌ته‌وه‌ییه‌یان ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران هێرشێکی وه‌ئه‌ستۆ گرتبا؟ ئهمه ه �هر به‌ته‌نها به‌رباڵوی بۆ سهر ناوچه سنوریه‌کان‌و وهک ح��ک��وم �ه‌ت ن���ا ،ب �هڵ��ک��و وهک
ئه‌رکێکى نه‌ته‌وه‌یى ته‌واوى حزب‌و الیه‌ن ه سیاسییه‌کانی ب��اش��ووری��ش ،له‌پێشه‌و‌ه ئ �هو ح��زب��ان�هى رۆژه����ه‌اڵت ک�ه‌ل��ێ��ره ل ه کوردستانى باشور بنکه‌و باره‌گایان ههیه..؟! به‌ته‌واوى دانیشتوانى خه‌ڵکی ئ �هم ه�ه‌رێ��م�هوه بهبێ ج��ی��اوازى بیروڕا له‌دژى ملهوڕى‌و له‌شکرکێشى سوپاى پ��اس��داران بهاتنایه‌ته ده‌ن��گ ،به‌ڕاست ئ �هگ �هر خ���اوه‌ن���ى وه‌ه���ا هه‌ڵوێستێک بوینایه چ زه‌ره‌رێ��ک��م��ان دهک���رد ئایا ئهمه بۆ به‌هاو بوونى خۆمان باشتر نهبوو..؟ خۆ ئهگهر هیچمان نه‌کردای ه ئهو په‌یامه‌مان ده‌دایه دنیا ،که‌ئیتر لهو پێشێلکاریانه بێدهنگ نابین‌و له‌پێناوى مانه‌وه‌ماندا کۆ ده‌نگین ،پێمان ده‌گوتن ئهگهر پ��ژاک‌و گه‌ریالکانى په‌که‌ک ه تیرۆرست بن ئهوا ئێمه‌ش تیرۆرستین..؟ چونکه ئێمه دڵنیاین ک �ه ئ���هوان نا ع �ه‌دال �ه‌ت��ى س��ی��اس�ى‌و ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى‌و سیاسه‌تى ب��هرژهوهن��دى خ��وازان �هى ئهو ده‌وڵه‌تانه چه‌کى پێهه‌ڵگرتوون ،که جگ ه له‌زمانى شه‌ڕ‌و هه‌ڕه‌شه‌ى پاکتاوکردن زمانێکى ت��ر ن��ازان��ن ئ �هو ده‌وڵ�ه‌ت��ان�هى ل �ه س��ۆن��گ�هى په‌یماننامه‌ى ل��ۆزان �هوه
پرۆژه‌ى قه‌رزى بچوک تاچه‌ند خزمه‌ت
به‌نایاسایى دروست بوون‌و به‌زه‌برى هێز ک��وردی��ان پێوه لکێندراوه ئ �هوان ته‌نها داواى ئ��ازادى میلله‌تێک دهک �هن ک ه ل�هم��ێ��ژه جینۆساید دهک����رێ‌و هێشتا هه‌ڕه‌شه‌ى جینۆسایدو پاکتاوى ره‌گه‌زى ل�هس�هره ،بۆیه ئیتر فێرى ئ �هوه بووین چیتر چاو له‌بێده‌نگى دنیا نه‌پۆشین، چونکه خاوه‌نى کێشه‌یه‌کین که دهبێت چاره‌سه‌ر بکرێت .بێگومان چاره‌سه‌رى کێشه‌ى سیاسى کوردیش به‌رله خۆمان ب��ۆ ئ �هو ده‌وڵ�ه‌ت��ان�ه ب�هس��ود ده‌شکێته‌و‌ه ک��ه ب��ه‌ه��ۆی��هوه الن���ى ک���هم ئ��اب��ڕووى ده‌وڵ �ه‌ت��داری��ی��ان ب�ه پێشیلکارى مافى م��رۆڤ شکاوه .ب��ه‌اڵم ئه‌فسووس .. کاتێک به‌په‌که‌که ده‌ڵێن تیرۆرست ک ه تورکیا سڵ له هیچ پێشیلکارییه‌ک ناکاته‌وه. ه �هم��ووم��ان بیرمانه زس��ت��ان��ى ساڵى ( )2009ئهو کاته‌ى تورکیا په‌المارى گه‌ریالکانى په‌که‌که‌ى دا واخۆى بۆ هه‌ڵخراند بوو که‌وا ئه‌مجاره توخمیان دهب��رێ��ت �ه‌وه‌و ق�هن��دی��ل پ��اک دهک��ات �هوه ..ب �ه‌اڵم «شێخ ره‌زا ووته‌نى شیڕڕررر وان���هب���وو» خ��ۆى ب �ه زه‌ره‌رو زیانێکى
کام خۆپیشاندان به‌دڵى ئه‌مریکایه؟
به‌گه‌نجان ده‌کات
سنور که‌ریم له‌دواى خۆپیشاندانه‌کانى چه‌ند مانگى راب��ردووى شارى سلێمانى و ده‌وروب �ه‌رى، له‌ژێر فشاره‌کانى هاواڵتیاندا حکومه‌ت ن��اچ��ارک��را ب �ه‌دان��ان��ى چ �هن��د پ����رۆژه و پالنێک ،که نازانرێت تاچه‌ند خزمه‌ت به‌ڕه‌وشى ئێستاى کوردستان و هاواڵتیان ده‌کات ،وهک خۆیان ده‌ڵێن مه‌به‌ستیان ل��ێ��ى رووب�������ه‌ڕو ب����وون����ه‌وه‌ى گ �هن��ده‌ڵ��ى و چ��اک��س��ازی��ی �ه ل���ه‌دام���وده‌زگ���اک���ان���ى حکومه‌تدا ،به‌اڵم له‌ڕاستیدا مه‌به‌ست لێى ته‌نها چه‌واشه‌کاریه له‌نێوان چینه‌کانى کۆمه‌ڵگا و مشه‌خۆر کردنیه‌تى. یه‌کێک لهو بڕیارانه‌ى که ده‌ریکرد و ده‌ستى ک��رد به‌جێبه‌جێ کردنى بریتى بوو له پ��رۆژه‌ى پێدانى ق �ه‌رزى بچوک به گه‌نجان که بڕه‌که‌ى تێپه‌ڕ ناکات له ( )15ملیۆن دینار بۆ ههر گه‌نجێک به‌پێى ئهو مه‌رجانه‌ى که بۆى دیاریکراوه پێشیانوایه ئ�هم�ه خ��زم �ه‌ت ک��ردن �ه به چینى گه‌نج و هه‌وڵێکه بۆ نه‌هێشتنى
بێکارى له کوردستاندا ،به‌تایبه‌ت بۆ ئهو گه‌نجانه‌ى که هه‌لى کارکردنیان بۆ نه‌ڕه‌خساوه له فه‌رمانگه حکومیه‌کاندا، پ��ێ��دان��ى ئ��هم ق����ه‌رزه‌ش ک �ه ب �ه مه‌رجى ئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى ئهم بڕیاره‌یه ده‌یانگرێته‌وه پێویسته هه‌ستن به‌دابینکردنى کارێک بۆخۆیان ،ئ�ه‌وه‌ى بوه‌ته جێگه‌ى سه‌رنج و پ��رس��ی��ار ئ �هوهی �ه ئ��ای��ا ئ���هم پ��رۆژه‌ی �ه ت��اچ �هن��د خ��زم �ه‌ت��ی گ��هن��ج دهک����ات؟ یاخود ئایا ئهم پرۆژیه ده‌چێته قاڵبى پرۆژه‌ى چاکسازى له‌دام و ده‌زگاکانى حکومه‌تدا؟ من له‌وه‌اڵمى ئهم پرسیاره‌دا ده‌ڵێم نه‌خێر .پێموایه ئهم پرۆژهیه هیچ کات له خزمه‌تى گه‌نجدا نییه و ناچێته قاڵبى چاکسازییه‌وه ،پێموایه ئه‌مه‌ش یه‌کێکه له گه‌نده‌ڵى و بێ به‌رنامه‌یی و پ�لان��ى ح��ک��وم�ه‌ت ،مه‌به‌ستیش لێى رکێفکردنى گهنجه بۆ ژێر ده‌سه‌اڵتى خۆیان ،نازانم تاکه‌ى ده‌یانه‌وێت گه‌نج چاوى له ده‌ستى ئهوان بێت ته‌نانه‌ت بۆ دابینکردنى پێداویستیه سه‌ره‌تاییه‌کانى ژی��ان��ى و ده‌ی �ه‌وێ��ت دهس��ت بخاته بینه قاقاى خه‌ڵک و هه‌رچۆنێک بیه‌وێت به‌کاریان بهێنێت بۆ مه‌رامه حزبیه‌کانى خ��ۆی��ان ،هیچ ک��ات نایانه‌وێت گه‌نج ئ��ازادان�ه ب��ڕی��ارده‌رى خ��ۆى بێت و پشت ببه‌ستێت به‌توانا و به‌هره‌کانى خۆى، باشه ئهگهر ئهم حکومه‌ته نه‌زانه ئهو ب��ودج �هی �هى ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى داب��ی��ن دهک���ات بیخاته چه‌ند پرۆژه‌یه‌کى وه‌به‌رهێنان و بونیاتنان ،وهک ده‌زانرێت ئێستاش بۆ دابین کردنى زۆربه‌ى پێداویستییه‌کانمان پشت به واڵتانى ده‌ره‌وه ده‌به‌سترێت باشتر نییه؟ ئ�ه‌وک��ات�ه ژم��اره‌ی �هک��ى زۆرى گه‌نجان
ل����ه ب���ێ���ک���ارى رزگ�����اری�����ان دهب����ێ����ت و ب �هره �هم �هک �هش��ى دهب��ێ��ت �ه س���ه‌رچ���اوه‌ى داهات بۆ واڵت .یاخود ده‌کرا چاوێک به‌فه‌رمانگه‌کاندا بخشێنێته‌وه ،به‌مه‌ستى البردنى ئهو کارمه‌ندانه‌ى که پێویست ده‌کات خانه‌نشین بکرێت ،به‌اڵم تائێستا هه‌رخزمه‌ت دهکهن ،یاخود ژماره‌یه‌کى زۆرى فه‌رمانبه‌ر شیاوى خزمه‌تکردن لهو ب��واره‌دا نییه ،چونکه بڕوانامه‌یان له ئاستى پێویستدا نیه که دهتوانرێت ئه‌مانه الببرێن و موچه‌یه‌کى تایبه‌تییان بۆ ببڕێته‌وه له به‌رامبه‌ریشدا ژماره‌یه‌کى زۆرى گه‌نجان هه‌لى خزمه‌تکردنیان بۆ ده‌ره‌خسێت له ب��واره پسپۆڕییه‌که‌ى خۆیاندا لهم کاته‌شدا رێژه‌ى بێکارى به شێوه‌یه‌کى به‌رچاو که‌م ده‌بێته‌وه ،بۆیه ده‌ڵ��ێ��م م�هب�هس��ت��ى ح��ک��وم�ه‌ت ج��گ�ه له ژێرده‌سته‌کردنى گه‌نج و ئازادییه‌کانى، ت��رس��ى ه �هب��وو ل �ه ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی �هک��ان و به‌رده‌وامى خۆپیشاندانه‌کان تا گه‌یشتن ب�ه کۆتایى هاتنى دهس �ه‌اڵت��ى ئ��هوان، ب �ه‌اڵم له‌مکاته‌دا پێموایه ئهمه ببێته هۆى به‌رزبوونه‌وه‌ى ده‌نگى ناڕه‌زایى و توڕه‌یى زیاترى گه‌نجان ،چونکه وهک ده‌زانرێت به‌پێى مه‌رجه‌کان ژماره‌یه‌کى زۆرى گ�هن��ج��ان بێبه‌ش دهب���ن ل �هم بڕه پاره‌یه ،هه‌ربۆیه حکومه‌ت خودى خۆى دواى ماوه‌یه‌ک له بڕیاره‌کانى په‌شیمان دهب��ێ��ت �هوه و ه���هر رۆژه و ب��ڕی��ارێ��ک ده‌رده‌ک��ات ،ههر یه‌کێک لهو بڕیارانه ن���اڕه‌زای���ی���هک���ى زۆر ب������ه‌دواى خ��ۆی��دا ده‌هێنێت ،چونکه ل�هب��ن�ه‌ڕه‌ت��دا له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کى زانستى داناڕێژێت و که‌سى پسپۆڕ هه‌ڵناستن به دانانى بهرنامه و پالنى گونجاو بۆ ده‌رکردنى بڕیاره‌کان.
زۆره‌وه‌و به‌لوتى شکاوه‌وه گه‌ڕایه‌وه .. ب �ه‌ڕاس��ت ئ �هگ �هر تورکیا بیتوانیبایه ن���هک ه���هر ت��وخ��م��ى پ�هک�هک�ه به‌ڵکو توخمى ه�هم��وو ک���وردى ن�ه‌ده‌ب��ری��ی�هوه؟ ئ�هم سیاسه‌تى توخم بڕینه‌وه‌یه‌ش ههر ئه‌نفاله که ئێستا زۆر ناوه‌ندى جیهانى فرمێسکى تیمساحى بۆ ده‌ڕێ��ژێ ئهو هێزانه‌ى ئه‌مڕۆ له باشوری کوردستاندا هه‌ن روگیرییه‌کى قورسیان تێئااڵوه که له‌الیه‌که‌وه سهر سنووره‌کانى کوردستان‌و کوێستانه‌کانى کوردستانه به شێوه‌یه‌کى دڵڕه‌قانه که‌وتوه‌ته بهر په‌المار‌و خومپاره ب��اران��ى ئێرانیه‌کان؟ ئه‌وانیش له برى هه‌ڵوێست وه‌رگرتن هێز ره‌وانه‌ى سلێمانى دهک �هن بۆ سه‌رکوتى خۆپیشاندان!!.. م��ن ن �ه‌پ��ژاک �م‌و ن �ه‌پ �هک �هک �هو ن �ه هیچ که‌سێکیشیان ده‌ناسم ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ى لهم له‌شکرکێشى‌و ناهه‌قیه بێده‌نگه دهبێت به‌گومانه‌وه ته‌ماشاى بکهین. پێموایه وه‌ها هه‌ڵوێست‌و یه‌کده‌نگیه‌ک ن���هک ه���هر پ��ێ��گ �هم��ان الواز ن��اک��ات و ئ �هو مه‌ترسیه ن��ای�ه‌ت�ه‌دى ک�ه ده‌لێن واڵت��ان��ى دراوس����ێ دهب��ن �ه دوژم��ن��م��ان، به‌ڵکو به‌هێزتر نمایشمان دهک���ات چ
له‌سه‌ر ئاستى ناوخۆى ئهو واڵتانه‌و چ له‌سه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تى ..ئه‌رێ خێره عێراق نتقى لێوه‌نایات که‌سنوره‌کانى ه �ه‌رێ��م خ��ۆم��پ��اره ب����اران دهک���رێ���ت..؟ له‌کاتێکدا مافى ئ �ه‌وه‌ى ههیه سکااڵ ل �ه‌دژى ئهو ده‌ستدرێژیه تۆمار بکات و ب���ه‌الى ک �هم �هوه س��ن��ورێ��ک ب��ۆ ئهو ملهوڕیانه‌ى تورکیاو ئێران دابنێت که هه‌رجارناجارێک سنور ده‌به‌زێنن‌و ماڵى ج��وت��ی��اران وێ���ران دهک���هن .ب��ه‌اڵم دی��اره عێراقى به‌ناو نوێ به‌هه‌مان لۆژیکى ک���ۆن ب��ی��ر ل���هک���وردو ب���وون���ى ک���وردو ئۆپۆسیۆنه‌که‌ى دهک��ات ،بۆیه هێشتا ئهو په‌یماننامه‌یه‌شى هه‌ڵنه‌وه‌شاندووه‌ته‌وه ک�ه له‌نێوان تورکیاو ع��ێ��راق‌و ئێراندا مۆرکراوه که( )15کم بێنه ناوخاکى یه‌کتره‌وه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى نه‌یارانى س��ی��اس��ى خ��ۆی��ان ..پ��ێ��م��وای�ه وه‌ه���ا کۆ ده‌نگییه‌ک چ له‌ناو مه‌ته‌رێزه‌کانه‌وه‌و چ ل �هس �هر ش �ه‌ق��ام �هک��ان‌و چ ئ�هن��دام په‌رله‌مانه‌کانى کورد له‌هه‌رێم‌و عێراق بێ به‌رهه‌م نابێت‌و به‌الى که‌مه‌وه دهبێت رێکخراوى نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کان بهێنێته ده‌نگ..
هونه‌ر محه‌مه‌د ئ���هگ���هر ب��م��ان��ه‌وێ��ت ل���ه ئ �ه‌ج��ێ��ن��ده‌ى ئه‌مریکا ل�ه ناوچهکه و به‌تایبه‌ت ل �ه ب���وارى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��دا تێبگه‌ین پێویسته بگه‌ڕێیینه‌وه ب��ۆ پ���رۆژه‌ى رۆژه��ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��ى گ���ه‌وره که ئه‌مریکا رایگه‌یاندوه و تواناکانى له ناوچهکه خستوه‌ته خزمه‌تى ئهو پ��رۆژه‌ی �ه ،ل �هو پ��رۆژه‌ی �هش��دا گرنکى ت�ه‌واو به پرۆسه‌ى دیموکراسى دراوه دیاره نه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که ئه‌مریکا دیموکراتخوازه ،به‌ڵکو به‌هۆى ئه‌وه‌ى که ئه‌مریکا تێگه‌یشتووه به رێگه‌ى دی��م��وک��راس��ى و ن �ه‌رم �ه ه��ێ��ز نه‌بێت ناتوانێت ئامانجه‌کانى به‌دى بهێنێت لهم ناوچه‌یه. ده‌ت��وان��ی��ن گشتاندن ب��ۆ پ��رۆژه‌ک �هى ئه‌مریکا بکهین ب���ه‌وه‌ى ل �ه م��اوه‌ى راب�����ردوودا بینیمان ئه‌مریکا چۆن گ��وێ��ى داخ��س��ت��ب��وو ل���هو ت��ون��دوت��ی��ژى و پ��ێ��ش��ێ��ل��ک��اری��ی��ان�هى ک �ه ل �ه میسر دهک�����را ،ب����ه‌اڵم ک��ات��ێ��ک ج��ۆری��ک دڵ��ن��ی��ی��اى وه‌رگ����رت ل���هو رووه‌وه که خۆپیشاندانه‌کان لهگهڵ پرۆژه‌که‌یدا
سه‌رکردایه‌تى ک��رده سه‌ربازییه‌کانى راسپارده فهڕهنسا ،خۆیشى له هه‌وڵى ئ �ه‌وه‌دای �ه بزانێت به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ل�هگ�هڵ شۆڕشگێڕانه ی��ان ق�ه‌زاف��ى بۆ ئه‌وه‌ى به‌ئاشکرا بهبێ شه‌رمکردن پ��ش��ت��ی��وان��ى الی���هک ب��ک��ات لهپێناو به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى گه‌لى ئه‌مریکا. به‌نیسبه‌ت پشتیوانى ئه‌مریکا بۆ خۆپیشاندانه‌کانى عێراق و هه‌رێمى کوردستانه ته‌نها وهک��و میوانێکى ته‌ماشاکه‌ره و بگره هه‌ندێ کاتیش دژای���ه‌ت���ى دهک����ات ،چ��ون��ک�ه ل���ه‌زۆر ڕووه‌وه له‌به‌رژه‌وه‌ندیدا نیه پشتیوانى بکات ب�ه‌وه‌ى واده‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئ �هم��ری��ک��ا ن��زی��ک ب����ووه‌ت����هوه ئ�هم�ه له‌الیه‌ک ،له‌الیه‌کى ت��رهوه ئه‌مریکا ده‌یه‌وێت پرۆژه‌ى رۆژهه‌التى گهوره له عێراقدا تاقیبکاته‌وه به بچوکراوه‌یى بزانێ تاچه‌ند سه‌رکه‌وتووه پرۆژه‌که‌ى که ماوه‌یه‌کى زۆره له رۆژه��ه‌اڵت به‌گشتى و له عێراقدا به‌تایبه‌تى کارى بۆ دهک��ات بۆیه ئاماده نیه لهپێناو به‌رژه‌وه‌ندى عێراقیه‌کاندا پرۆژه‌که‌ى بکاته قوربانى که داهاتووى هه‌یمه‌نه و هێزى ئه‌مریکاى له جیهاندا پێوه گرێدراوه. به‌پشت به‌ستن به تیۆره‌که‌ى هاڵفۆرت ماکنده‌ر به ناوى تیۆرى دڵى زه‌وییه‌وه به‌ئاشکرا ئهو رایه‌ى سه‌ره‌وه ده‌سه‌لمێت چونکه ماکنده‌ر ده‌ڵێ «کێ ده‌ست بگرێت به‌سه‌ر دڵى زه‌ویدا ده‌ستده‌گرێت به‌سه‌ر دورگ �هى جیهاندا وات�ه ده‌ست ده‌گرێت به‌سه‌ر ههموو جیهاندا». ئاشکرایه که عێراقیش دهکهوێته ناو ناوچه‌ى دڵى زه‌وییه‌وه بۆیه گرنگى تایبه‌تى الى ئه‌مریکا ههیه به‌ئاسانى ده‌ستبه‌ردارى نابێت.
یه‌کده‌گرنه‌وه و ده‌ست به‌جێ ده‌ستیکرد به‌پشتیوانى کردنى خۆپیشانده‌ران و به‌ئاشکرا دژایه‌تى خۆى بۆ ده‌سه‌اڵت ده‌ربڕى. دیاره ئهم رایه‌ى ئه‌مریکا پێچه‌وانه‌ى ڕایه‌کانێتى لهم بواره‌دا له‌کاتى جه‌نگى س��اردا ،چونکه ئ�هو کاته ئه‌مریکا خۆى دروستکه‌رى دیکتاتۆرهکان بوو بۆ ئامانجى تایبه‌تى خۆى ،ئوسامه بن الدنیش نمونه‌ى زه‌قى ئهو بواره‌یه که ئه‌مریکا کردى بهو ئوسامه‌یه‌ى که له زهنى ههموو جیهاندا بهوشێوهیه جێگیربوو. ئامانجى ئه‌مریکا ئیحتیواکردنى واڵتانى باشورى گۆى زه‌وییه له ههموو بواره‌کاندا به‌گشتى و به‌تایبه‌ت بوارى ئابوورى و سیاسى. ب��ێ��گ��وم��ان ئ �هم �هش ل �ه ژێ���ر چ�ه‌ت��رى ج��ی��ه��ان��گ��ی��ری��دا ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ دهک����ات، چونکه نابێت ب�ه‌الم��ان�هوه سه‌یربێت که جیهانگیرى بریتیه له هه‌یمه‌نه و سیاسه‌تى پاوانخوازى ئه‌مریکا له ناوچهکه یاخود باشتر بڵێین سیستمى جیهانگیرى به‌ئه‌مریکا کردنه ،به‌اڵم له فۆرمێکى جیاوازدا. ب����ۆی����ه ئ����هم����ری����ک����ا پ���ش���ت���ی���وان���ى خۆپیشاندانێک ن��اک��ات هه‌رچه‌نده ره‌واو ش �ه‌رع��ى بێت به‌پێى معیارى ئهو نه‌ته‌وه‌یه‌ى که خۆپیشاندانه‌که‌ى ک��ردوه تاوه‌کو دڵنیا نه‌بێت که لهو خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �ه‌دا ب �هرژهوهن��دی��ی �هک��ى ن �ه‌ت �هوهی��ى و ستراتیژى خ��ۆى ب �ه‌دى دێت. ئ��هگ��هر خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �هک �هى س��وری��ا وه‌رگ��ری��ن دهب��ی��ن��ی��ن ئ�هم��ری��ک��ا ل�هب�هر به‌رژه‌وه‌ندى خۆى له هه‌وڵى پشتیوانى ک��ردن��ى خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران��دای �ه ،ب �ه‌اڵم بۆ لیبیا به‌شێوه‌یه نیه و به‌ئاشکرا HONARMOHAMMED@YAHOO.
تیۆری به‌شی یه‌که‌م
ساڵی دووه‌م ژماره 68 دووشه‌ممه 2711/5/18 - 2011/8/8
18
داهێنه‌‌رانی ئازادی
ژان ماری گۆلمۆ
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
تیغ من جوانم ،وا ئه‌زانم ههموو که‌سێک وه‌کو منه ،من ناشیرینم ،وا ئه‌زانم ههموو که‌سێک وه‌کو منه ،بۆی ه من نێرگزیه‌تم ههیه ،ل ه خۆمه‌و‌ه ده‌ڕوانم ه ههموو شتێک .بۆی ه ئه‌ڵێی ئه‌سپێکی لغاوکراوم ،چاوبه‌ستراوم ،الی راست و چه‌پی خۆم نابینم. نازانم شارستانیه‌ت واتای چیه ،تینوی مه‌عریف ه نیم ،نه کتێب ده‌خوێنمه‌وه ،ن ه گوێ ل ه ئۆپه‌رێت و ئۆپیرا و سیمفۆنیه‌ت ده‌گرم ن ه هیچ ،ناچم ه ناو خهڵکهوه ،هاوڕێشم نیه ،ئهوهی هه‌م ه و نیم ه پاره‌ی ه و خه‌رجی ناکه‌م ،ژیان چیه؟ نیشتمان ل ه ک��وێ ک�هوت��وه؟ نازانم مانای فه‌لسه‌ف ه و سیاسهت چیه ،قسه‌ی به‌تاڵن ،پاره پاره ،چه‌ند کۆی بکه‌مه‌وه ئهوهنده ل ه ناو کۆمه‌ڵگادا به‌رز ده‌بمه‌وه .ئهوه نیه ده‌ست ب ه سینگه‌وه‌م بۆ ده‌نێن!، من ه�هر حیساب بۆ ک�هس ن��اک�هم ،تفاقم بۆ چیه؟ فه‌ڕشێکم هه‌ی ه هاوین و زستان ل ه سه‌ری ده‌خه‌وم ،زه‌وی و زار ئه‌کڕم ،کۆشک ئه‌کڕم ،ب ه پاسیش هاتوچۆ ده‌که‌م ،ده‌با بازاڕه‌که‌ی حه‌م ه ساڵحیش بکڕم ،عه‌مری نه‌مێنێ ،ژنه‌که‌ی ماڵ و حاڵی تااڵن کرد ،دوو کوڕی خوێڕی هه‌ی ه عارق‌خۆر ،داوه‌شێن ،ئاخر عاره‌ق سودی چیه؟ ه �ه‌ژار و که‌له‌پوت با ه�هر ل ه برسا بمرن ،ب ه من چی؟ گرنگ ئهوهیه گوێم له حه‌مه‌سه‌عی زیره‌ک دهبێت ،که‌س ل ه من زیره‌کتر نیه .حه‌ز ده‌که‌م ئهم شاره ب ه ناوی خۆم تاپۆ بکه‌م .ههموو م��اڵ وتارم ه و ت �ه‌الر و کۆشک و حه‌مامی بازاڕ و کارگه و ئه‌پارتومانت هی من بێ ،با سه‌رم بخورێنم ،ل ه کام شوێنه‌وه ده‌ست پێ بکه‌م؟ ته‌نانه‌ت دام و ده‌زگ��اک��ان��ی میری ده‌مێنێ، زه‌المی سیاسه‌تمه‌داریش ده‌کڕم ،ها ،ورده ورده، حکومه‌تیش ئه‌کڕم ،ملمالنێ لهگهڵ ده‌وڵه‌ت دهک���هم ،ه �هر ئه‌بێ بیکڕم ،سه‌رکرده‌کانیش دهک��ڕم ،ئهو کات ه ده‌ستی رێزم لی ده‌نێن و ب ه «ئاغا» ناو ده‌رده‌ک���هم ،ئا ئه‌مه‌یه تێگه‌یشتن له ژیان! ئه‌ی چی خۆ حه‌یوان نیم ژن بهێنم و کراسی بۆ بکڕم و منداڵ بخات .ئاغایه‌تی ههر له من ئه‌وه‌شێته‌وه ،سه‌یاره‌ی حیز چیه؟ بیکڕم بۆ کوێ پێى بچم ،سه‌فه‌ری چی و گه‌ڕانی چی؟ ده‌ست ب ه سهر کاڵوی خۆم ده‌گ��رم با نه‌یبا و ته‌واو، هاوڕێم بۆ چیه؟ بڕوام ب ه که‌س نیه ،ته‌نانه‌ت ب ه برای خۆم ،ئهو ژنانی‌یه ،جل؟! خۆ جه‌ژن نی ه جلی تازه له‌به‌ر بکه‌م ،سه‌ردانی کۆنه‌ک ه بک ه و ب ه سێ هه‌زار چاکه‌ت و پانتۆڵ ده‌کڕم و ته‌واو. که‌س وه‌کو من ئاقڵ نیه ،پیاوانی بێ‌ئه‌قڵ ژن ده‌هێنن و منداڵ ئه‌خه‌ن و دایبی بۆ ئه‌کڕن، حای تڕحێو بۆ دایبی؟ قنگیشی پێ ناسڕم، ژنم بۆ چیه ،داوای په‌نجا مسقاڵی ئاڵتونم لێ بکه‌ن ،سه‌یاره‌ی بۆ بکڕم ،لهم واڵته‌دا ههر ژن ناهێنم ،ئارایش بکڕم ،ها ها ها ها؟ ئهم ژنان ه شه‌و تا به‌یانی ل ه ناو بازاڕدان ،ههر شت ده‌کڕن و گیرفانی مێرد‌ه که‌ره‌کانیان ت��ااڵن دهک �هن، ناشزانن دوو چێشت لێ نێن .ئ��اره‌زوم لێ بێت به‌یانی کچی عومه‌رئاغا ئه‌کڕم خۆ منداڵیشه، ج��وان �ه ،دێ��ت�ه س��هر دوک���ان ب��ۆ الی ب��اوک��ی، ههر بڵێ نا ئه‌ڵێم چه‌ند ده‌فته‌ری تر و ئینجا جڕتێکی بۆ ده‌کێشم ،ماکه‌رم بۆ چیه؟ دوو شه‌و سواری ده‌بم و بێزار ده‌بم .وه‌ر‌ه سه‌رتاسه‌ری ته‌مه‌نت نازی هه‌ڵگره ،سیدی بۆ بکڕه ،بیب ه بۆ سه‌یران ،سه‌یاره‌ی بۆ بکڕه ،ئهم پیاوانه چه‌نێ بێ ئه‌قڵن؟ حه‌ق ه س�ه‌رۆک خه‌اڵتم بکات ،ئا به‌اڵم من یه‌ک سات پێشمه‌رگایه‌تیم نهکردوه، ئه‌بێ وهک شا و پادشا و مه‌لیکه‌کان ههبوو بم .ب ه بێ ئ �هوهی حه‌ج بکه‌م ،خه‌ڵکی ده‌ستم ماچ بکه‌ن .حه‌جی چی حاڵی چی ،ن ه دزیم کردووه و نه ...من ههر نوێژ ناکه‌م ،مه‌الکان ب ه ده‌فته‌رێک ده‌کڕم ،وایان لێده‌که‌م نیوه‌ڕوانی هه‌ینی دوای نوێژ له ههموو وتاره‌کانیان باسی من بکه‌ن ،ستایشی من بکه‌ن ،ده‌ست بۆ ئاسمان به‌رز بکهنهوه و ل ه خوا بپاڕێنه‌و‌ه ته‌مه‌نم درێژ بێ ،گیرفانه‌کانم پڕ بن ،من ته‌مه‌نیش به پاره ئه‌کڕم .خه‌ڵکی گه‌وجن نه‌فامن ،نازانن بژین، من ده‌زانم مانای ژیان چی ه و ژیانیشم نمونه‌ی جوانترین ژیانه ،هاهاهاها خۆزگه‌م ب ه خۆم، خۆزگ ه ههموو که‌سێک وه‌کو من بێ ،ئه‌بێ جارێکی تر سه‌یری ئاوێن ه بکه‌م بۆ ئهوهی بزانم ک ه چه‌ند جوانم!
ن��ا! با بچم بۆ الی ح�هم�ه‌ڕه‌زا بۆ ئ �هوهی ئهو ریزه‌خانوی لێ بکڕم ،وه‌ر‌ه ههموو سه‌ره‌مانگێ ل ه ده‌رگایان بده ،نا نا ههر هه‌مویان ده‌رده‌که‌م و ب ه کرێیه‌کی گ��ران به کرێیان ده‌ده‌م ،ژیان رۆژب�ه‌ڕۆژ روو ل ه گرانی ده‌کات قوڕی کوێ بکه‌م به سه‌رمدا؟ ئهو ژن ه حه‌قی ده‌ستی نانى تیرییه‌که‌شی گرانتر کرد. چی بخۆم ،نانه‌ڕه‌قه‌ک ه باش بوو ته‌ڕم دهکرد و ده‌مخوارد ،چی بخۆم؟ رۆژی یه‌ک ژه‌م ده‌خۆم، دوو کولێر‌ه ل ه بازاڕ ده‌کڕم و درۆ ده‌که‌م ،ئه‌ڵێم نه‌خۆشم پارێز ده‌که‌م ،خۆ راستیه‌که‌ش وه‌کو تۆپم عه‌یبم نیه ،ق�ه‌ت س�ه‌ردان��ی نه‌خۆشخان ه ناکه‌م ،خوا نه‌کا ده‌رمان بکڕم ،خۆم ئه‌کوژم، ئا ده‌ی با سه‌یری ئاوێنه‌ک ه بکه‌م ،عه‌یبم نیه، یه‌ک تاڵه‌موی سپی نه‌که‌وتوه‌ت ه سه‌رم ،ئۆخه‌ی خۆ جوانتر بووم ،با ریشم بتاشم ،گوێزانه‌م نیه، ده‌الک کوشتومی ،دوو مه‌قه‌ست دهدا ل ه سه‌رم، پێنج هه‌زار وه‌رده‌گرێ ،چه‌ند گرانجانه؟! ده‌ستی بشکێ ،سه‌ریشم زوو زوو دێته‌وه ،تۆ بڵێی پێم ده‌وترێ ده‌وڵه‌مه‌ند ،سه‌رمایه‌دار؟ خه‌تای خۆمه، خۆم ب ه هه‌ژار نیشان ده‌ده‌م ،ئه‌وانیش وا ده‌زانن هه‌ژار و ده‌ستکورتم ،هه‌ندێ جاریش خێرم پێ دهکهن ،نانه‌واکه‌ی بازاڕ نازانێ هه‌بووم ،چه‌ند ج��ارێ کولێره‌ی به بێ پ��اره بۆ دان���اوم ،زۆر جاریش شۆفێره‌که پاره‌ی رێگام لێ وه‌رناگرێ، خۆم بێدهنگ دهک �هم ،من پیاوم ب ه خۆڕایی ئ�ه‌ژی��م ،زۆر جاریش هاوڕێکانم به‌غیلیم پێ ده‌به‌ن؛ «ئهگهر مردی بۆ کێى بهجێی دێڵی؟» وا دهزان��ن ئه‌مرم ،ت��ڕڕڕ ،من ئ�هم��رم؟! خۆیان الوازن و جیقنن و ل ه برسا مردوون. با منیش تۆزێ تر ب ه خۆما بچمه‌وه ،بهو تۆز‌ه سابون ه دهم و چ��اوم ب��س��اوم ،خ��ۆم ریشی خۆم ده‌تاشم ،گوێزانه‌که‌ش ئهوهنده کول نیه ،گه‌ڕا زۆر گه‌ڕا گوێزانه‌که‌ی نه‌دۆزییه‌و‌ه تاق نه‌ما په‌نجه‌ر‌ه نه‌ما نه‌یپشکنێ ،ناچار ب��وو بچێت ه حه‌مام ،ئاوێن ه خ��ڕ‌ه هه‌ڵواسراوه‌که‌ش بهێنێ، گوێزانێکی ژه‌ن��گ��اوی کولی دۆزی���هوه ،روی ک��رده ژوره‌ک���هی روناکی گڵۆپ ه هیساویه‌ک ه زۆر کز بوو ،ب ه ئاسته‌م چاو‌ه ده‌رپۆقیوه‌کانی ده‌بینی ،بۆی دانیشت و قاچه‌کانی درێژ کرد، یه‌که‌م جار ب ه مه‌قه‌ستێکی کول موی ریش ه درێژه‌که‌ی البرد ،لێوی خ��واره‌وه‌ی ده‌گ�ه‌زی و چاوه‌کانی زه‌ق زه‌ق دهک���رده‌وه ،خه‌ریک بوو ئاوێنه‌ک ه ل ه ناشیرینی رابکات ،به‌اڵم ب ه بێ ئهوهی گوێزان ه ژه‌نگاوه‌یه‌ک ه بشوات و بسڕێتهوه، س �هرک��وڵ��م��ى ت��اش��ى ،دوب����اره پ��ی��ای چ����ووه‌وه، گۆیزانه‌ک ه قرچه‌قرچی دهکرد ،مووه پیسه‌کانی سه‌رکوڵمى م��وهک��ان ب��اری��ن� ه ک��ۆش��ی و دڵی خۆش بوو ،به‌یانی ده‌چێته ماڵی ئامۆزاکه‌ی، ژنه‌جوانه‌که‌ی ب ه گه‌رمی پێشوازی لێ ده‌کات و خواردنی خۆش و به‌تامی پێشکه‌ش ده‌کات، ههر لهو رۆژه‌ی ئامۆزای ئهو کچ ه منداڵه‌ی بۆ خۆی هێنا ،ئهم ههر ل ه خۆیهوه دڵی چووه سه‌رى ،ههموو هه‌فته‌یه‌ک سه‌ردانی ده‌کردن، گوێزانه‌که‌ی هێنا به رومه‌تی ،هه‌ندێ بریندار ب���وو ،چ��اوق��ای��م ب��وو ت��رس��ی ئ �هو خوێنه‌ی لێ نه‌نیشته‌وه ،گوێزانه‌که‌ى دایه روومه‌تى چه‌پی، موه‌کان بارین ،خوێن تنۆک تنۆک ده‌باری ه کۆشی ،چه‌ناگه‌شی تاشی و دهم و چاوی شۆرده‌وه و په‌نجه‌کانی ده‌ستی راستی نای ه سهر برین ه بچوکه‌کان په‌له‌ی بوو له تاشینی ژێر چه‌ناگ ه و ملی ،ناچار بوو ئاوێنه‌ک ه له‌سه‌ر زه‌وی دان��ێ ملی بتاشێ ،به ده‌ستی چه‌پی به خێرایی کتوپڕ هێنای ه سهر پێستی ملی، چه‌ند مویه‌ک که‌وتن الی راست مابوو ،ک ه گوێزانه‌که‌ی هێنای ه الی راستی ملی و زۆر په‌له‌ی بوو ئازاری رومه‌تی خراپتر ده‌بوو ،بۆی ه ب ه خێرایی و کتوپڕ که گۆیزانه‌که‌ی هێنای ه س �هر ملی (خ���رچ) دهم��ارێ��ک��ی ملی ته‌قی، تێکچوو .ده‌یزانى فریاى نه‌خۆشخان ه ناکه‌وێ خوێنه‌که‌ش ئهو ژووره‌ى کردبوو به ده‌ریا ورده ورده هۆشى الى خۆى نه‌ما بڕواشى نه‌ده‌کرد کت و پڕ گیان له‌ده‌ستده‌دات .هه‌یتا هه‌یت ب ه په‌ڕۆ هه‌وڵى دهدا بهر روبارى خوێنه‌ک ه بگرێ ،هه‌ستى کرد وا هێزى نامێنێ و که‌وت .له‌به‌ر خۆیهوه ده‌یوت شه‌اڵ له‌سه‌ر الفیت ه ره‌شه‌که ناوم بنوسن و ل ه ته‌کیدا بنوسن سهر ما ی ه دار ،سهر ما یه دار ،سهر مایه‌دار...
و :محه‌مه‌د ئه‌مینی
ل��ه س���هرهت���ای م��ێ��ژووی ج��ی��ه��ان��هوه ت��ا س���هدهی له ه���ه‌‌ژده‌‌ی���هم ،ل��ه پ��هرت��وک��ه ئاسمانییه‌‌کاندا‌و سیاسه‌‌تنامه‌‌کاندا باسێک ل��ه س��هر ئ��ازادی��و رتوکه پیرۆزه‌‌کانی مافهکانی مرۆڤ نهکراوه .په له ملکه‌‌چی ئایینه جیاجیاکان تهنیا جهختیان وه له بهرامبهر و گوێڕایه‌ڵی مرۆڤهکان کردوهته زات���ی ئ��اف��رێ��ن��هردا .ل� �ه سیاسه‌‌تنامه‌‌کانیشدا، گرینگترینیان ل��ه رۆژئ�����اوا کتێبی (م��ی��ر) له ه ،ک� �ه نیکۆلۆ ماکیاڤیلی نووسیویه‌‌تی ، رۆژهه‌اڵتیشدا سیرالملوک (نهریتی پاشاکان)ه، که خاجه نیزامولمولکی توسی نووسیویه‌‌تی ،لهو کتێبانه‌‌دا باس له ئه‌‌رکه‌‌کانی ره‌‌عیه‌‌ت بهرامبهر به پاشاکان دهکرێت ،بهبێ ئهوهی هیچ مافێکیان بۆ ئهو خه‌ڵکانه {ره‌‌عیه‌‌ته‌‌کان} ره‌‌چاو کردبێت. له سه‌‌ده‌‌ی ه��ه‌‌ژده‌‌ی زایینیدا چهندین ژن‌و پیاو سه‌‌ریان هه‌ڵدا ،که له بواره‌‌کانی سیاسهت ،ئاکار (ئهخالق)و ئایین‌و ههروهها له بوواری هزردا هه‌‌ستان به ههر نرخێک به به‌‌رگریکردن له ئازادی ،جا بوو بێت .لهگهڵ ئهوهشدا ئهو مه‌‌ترسیانه‌‌شیان له که بهکارهێنانی نابه‌‌جێ پێشبینی ک��ردووه ، ئازادی دهتوانێت بیخوڵقێنێت. ل���هم ن����ووس����راوه‌‌دا ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن��هوهی��هک��م��ان ل��هس��هر به ئ��ازادی تێگه‌‌یشتنی رووناکبیران س��هب��ارهت ک�������ردووه .وهک دهزان����رێ����ت ه��هن��دی��ک ل��هو سوفانه به‌هایه‌‌کی زۆر قورسیان لهپێناو فه‌‌یله مافه داوه. چه‌‌سپاندن‌و به‌‌ئه‌‌نجام‌گه‌‌یاندنی ئهو ��ه ��ه دهس���ه‌اڵت� ه��ێ��ش��ت��ا ل���هم���ڕۆش���دا ه��هن��دێ��ک ل� سه‌‌رده‌‌سته‌‌کان ،کاتێک گێڕاندنه‌‌وه‌‌ی فه‌رمی بۆ روداوه‌‌ک��ان��ی راب��ردو ده‌‌سه‌‌پێنن ،یان کاتێک که وه دهکهن له ده‌‌وڵه‌‌ته‌‌کان نکوڵی له ههندێک له الیان بوونی نییه رووب��هڕووی ئازادی بیروڕا �ۆره ده‌‌بینه‌‌وه .ئیمانۆئێل کانت دۆخێکی لهو ج� له کتێبی «روناکبیران کێن؟» له ژێر ناوی «ناوه‌‌رۆکی فه‌‌لسه‌‌فه»دا مۆراڵی ره‌‌خنه‌‌گرانه‌‌ی روناکبیرانی به‌رهه‌ڵستکاری وێنا کردووه. . . له روانگه‌‌ی پیاوانی سهردهمی رۆشنگه‌‌رییه‌و‌ه پانتاییه‌‌کی قه‌‌ده‌‌غه‌‌کراو بوونی نهبوو ،سهبارهت سیاسهت‌و مافی یه‌‌کسانی تاکه‌‌کان به ئایین، له بهر دهم دادگاکاندا ڕای خۆیان ده‌‌رده‌‌بڕی. که ئهم پرسیار‌و وه‌اڵمانه دهستیان لهو کاتهوه پێکرد ورده‌‌ورده روخ��س��اری رووناکبیری م��ۆدێ��رن خ��ۆی ن��وان��د .ه��هروهه��ا دهرک��هوت که ئ��ازادی بیرو نووسین ،به بێ ئازادی زان��ی��اری��پ��ێ��دان وات���ه ب�ڵ�اوک���ردن���هوهی بێ سانسۆری بیرو ڕاو‌و نووسین مسۆگه‌‌ر نابێت. بهم چه‌‌شنه‌‌ش ئ��ازادی بوو ب ه هۆکار و ب��ن��چ��ی��ن��هی ه������زری س��ی��اس��ی. لهگهڵ هاتنه‌‌کایه‌‌ی مۆنتێسکیۆ، دیکتاتۆریه‌‌ت سیمای «خ��راپ��هی ره‌ها» پێبه‌‌خشرا .بیرمه‌‌ندی سیاسی ل��ه خ��ۆی ده‌‌پ��رس��ی چ��ۆن دهکرێت بهێنرێته دی و بشپارێزرێت؟ ئازادی که دهتوانرێت چی بکرێت بۆ ئهوهی روناکبیران یرانه کۆمه‌اڵیه‌‌تییه‌‌کانه‌‌وه ،ک ه تا له سێبه‌ری قه وه راده‌ی�هک په‌‌راوێز خراون جارێکی دیکه بێنه رۆژهڤ؟ س��وود له ئه‌‌ندێشه‌‌کانیان ببینرێت‌و به درێژایی دهیان دیمه‌‌نی کۆنی ئهو کهسانهی ندێشه چاالکییه ئاکادیمی و ئه ساڵ وانه‌‌مان له دیکه ره‌‌خنه‌‌گرانه‌‌کانیان فێر بووین ،جارێکی خۆی بنوێنێته‌‌وه. ژده جگه ل��هوهی رۆشنگه‌‌ره‌‌کانی س��هدهی ه��ه پێشهنگی ک��ۆم��اری��خ��وازی ب���وون ،ک��ێ ب��وون‌و خسته ئه‌‌ندێشه‌‌یان چی بوو؟ ڤۆڵتێر قامکی ده سهر نائایینی‌بوون (سیکۆالربوون) ،مۆنتێسکیۆ ێ ده‌سه‌اڵته‌ک ه بانگه‌‌وازی بۆ جیاکردنه‌‌وه ههر س (دادوه‌ری ،ی��اس��ادان��ان ،جێبه‌جێکردن) دهک��رد. که کێ بوون لهو دیو ئهو بێزاری و نه‌فره‌ته ، به ئهوان دهریان کۆنه‌‌په‌‌رستان جۆراوجۆره‌کان دژ دهب��ڕی به بێ ئ��هوهی کۆمۆنیسته‌‌کان له بیر که له جیاتی پشتگیری‌کردنیان بۆ ئهو بکهین تییه پێشنیارکراوه‌ی رۆشنگه‌‌رانی ئازادیه بنه‌‌ڕه بوورژوا ،دهستیان کرد به دژایه‌‌تی‌کردنیان. با واز له هۆنینه‌‌وه‌‌ی خه‌‌یاڵ بێنین ،ناتوانین له بانگهشهی ئهوه بکهین که ههموو راستییه‌‌کان باره‌ی رۆشنگه‌‌رانه‌و‌ه دهزانین .له ههر قۆناغێکدا الی��هن��گ��ران‌و دژب��هران��ی��ان وێنهی ئه‌‌وانیان تێک داوه‌‌‌و سه‌‌رله‌‌نوێ دایانڕشتووه‌‌ته‌‌وه .بێشک هیچ راستییه‌کی دیکه له گۆڕێدا نییه ،جگه لهوهی ئ��هوان له س��هدهی ه���ه‌‌ژده‌‌دا ژی��اون‌و تێکۆشاون‌و ه��ان��ی پ��ێ��ک �ه‌وه‌ژی��ان��ی ئ����ازادی ت���اک‌و ئ��هرک� �ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانیان داوه. که رۆش��ن��گ��هران په‌‌سنی ئ��هو ئ��ازادی��هی��ان دهدا ل� �ه بهریتانیا پ��اش خه‌‌باتێکی دژوار بهدهست هاتبوو ،ههروهها نیگه‌‌رانی ناسه‌‌قامگیربوونیشی ئازادیانه بوون بوون .رۆشنگه‌ران خوازیاری ئهو
وه به شه‌‌رمێکی زۆره بۆ فهڕهنسا .ههندێک پشتگیری ئازادی بازرگانیان ده‌‌کرد‌و هه‌‌ندێکی دیکه‌‌ش بێباکانه‌‌تر الیهنگری به‌‌رته‌‌سک‌کردنه‌‌وه‌‌ی دهس��ه‌اڵت��ی پ��اش��ا ب���وون ل��ه پێناو ب���هرژهوهن���دی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک‌و دامه‌زراندنی په‌رله‌مانێکی پێکهاتوو له ه��هر سێ چینی ئه‌ریستۆکرات‌‌و پیاوانی ئایینیو هاواڵتیانی ئاسایی. له بوواری ئاییندا تێڕامان له سهر ئازادی قوڵتر ب��وو .رۆشنگه‌‌ره‌‌کان خ��وازی��اری پێدانی مافی ه��اواڵت �ی‌ب��وون ب��وون ب��ۆ س��هرج��هم که‌‌سه‌‌کان به بێ ره‌‌چاوکردنی بیرو ب��ڕوای ئایینیان .ڤۆڵتێر ن��هک ده‌یخواست کڵێسه (ئایین) ل ه ده‌وڵ �ه‌ت جیا بکرێتهوه ،به‌ڵکو ئ��اوات��هخ��واز ب��وو کڵێسه گوێڕایه‌ڵی دهسهاڵتی گشتی بێت. ب�ه هه‌ڵسه‌نگاندنێکی وردت���ری وت��هو ک��رداری پیاوانی رۆشنگه‌‌ر ،بهشێک لهو تارماییانه‌‌ی له پێناو که ههندێک جار باڵی به‌سه‌ر تێکۆشان ئازادیدا کێشاوه‌‌و جارنه‌جار ئهو پاشه‌‌کشێیانه روون دهکاتهوه که له رووی ناچارییه‌وه پێیان کراوه. وێنه له وته‌‌کانیاندا قسهیهکی لهو جۆره‌مان بۆ بهر گوێ دهکهوێت ،که «ئازادی بۆ دوژمنانی ئ����ازادی ب��وون��ی ن��اب��ێ��ت» .ه��هن��دێ��ک ج��اری��ش هاوپهیمانی سهیر و س��هم��هرهو گومانلێکردنی نائاسایی و کوێربوونێکی په‌‌ژاره‌‌ئامێزییان لێ دهبینین. تێڕامانه که ئهم دهکرێت ئهم پرسیاره بێته ئاراوه ، له سهر ئازادی چ که‌ڵکێکی ههبووه بۆ سهردهمی ئێمه؟ وه‌اڵمه‌‌که‌‌ش ئهوهیه ک ه بنهمای نه‌‌گۆڕه‌‌مان وه‌‌بیر دێنێته‌‌وه :ئازادی بیرو ڕاو ره‌‌تکردنه‌‌وه‌‌ی ههر جۆره سانسۆرێک‌و زانینی هه‌‌مو راستییه‌‌کان، مافی هه‌‌موانه .ه�هروهه��ا داواش��م��ان لێده‌‌کات، به‌هه‌ر نرخێک بێت‌و ب ه ئاگاییه‌وه ،ئازادیه‌که‌ی کۆمه‌ڵگای ئێستا بپارێزین. له ئهنجامدا ئه‌‌ندێشه‌‌کانی رۆشنگه‌‌رانی سه‌‌ده‌‌ی هه‌‌ژده ئه‌وه‌مان ب ه یاد ده‌هێنێته‌وه ،ک ه بهکارهێنانی بهجێی ئازادی ،که سنووره‌‌کانی دیاری کرابێت‌و له هه‌‌وڵی نه‌هێشتنی ناکۆکیه‌‌کاندا بێت پێویست ه ببێته به‌‌رنامه‌‌ی (رێبه‌ری) ههموان.
ئازاد ی ب ی ر و ڕاو ر ه ت ک ر د ن هو هی ه ه ر جۆر ه سانسۆ ر ێ ک و زانینی ه هم و و ر ا ستی ی ه ک ا ن ، ماف ی ه ه م وانه
ڤۆڵتێر (1778ـ :)1694هێزی ک��ردار (هێزی دهستپێشخهری) «له کۆمارێکدا که شیاوی ئهو ن��اوه بێت، ئازادی باڵوکردنهوهی بیرو ڕا مافی سروشتی هاواڵتییانه» ن��اوی ڤۆڵتێر هێمای رۆشنگه‌‌رییه .سارته‌ر له پێناسه‌‌ی فه‌‌لسه‌‌فه به‌‌رپرسیارانه‌‌که‌‌یدا خۆی به شوێنکه‌‌وتوی ئهو دهزانێت .ڤۆڵتێر له تافی گه‌‌نجیدا لهگهڵ کۆڕوکۆمه‌ڵه ئازادئه‌ندێشه‌کاندا پ �هی��وه‌ن��دی ه��هب��وو ،ئ���هوان ب��ه هێرشکردنه سهر ههندێک له بڕوا ئایینییه‌‌کان‌و ئهو خااڵنه ،که باسیان لێوه ده‌‌کراو سه‌‌لمێندراون ،کارتێکردنیان له سهر ڤۆڵتێر ههبوو.
ل��هگ�هڵ ئ��هوهش��دا ،ک��ه ڤۆڵتێر قامکی ده خسته س��هر ئ���ازادی ره‌‌خنه‌‌گرتن ،ل�ه الی�هک��ی دیکه‌وه له بهرامبهر دهم��ارگ��رژی ئایینی و دهسهاڵتی ره‌ه���ای داپڵۆسێنه‌‌ر‌و خ��وراف��ات‌و رهت��ک��ردن��هوهی شارستانییه‌‌ت‌و پێشکه‌‌وتندا راده‌‌وه‌‌س��ت��ا ،به‌اڵم له ههمان کاتدا ئاماده‌ی قبوڵ‌کردنی مافهکانی م��رۆڤ نهبوو و ئ��ازادی بیرو ڕای به مافێکی الوه‌‌ک�����ی دهزان�������ی .ل���ه روان����گ����هی ڤ��ۆڵ��ت��ێ��رهوه دیمۆکراسی فکری بوونی نهبوو ،ههروهها سوور بوو له سهر ئهوهی که خه‌ڵک دهبێت بڕوایان به بوونی خ��وا ههبێت .ڤۆڵتێر به وره‌‌ب��ه‌‌رزه‌‌ک �هی �هوه، به‌رگری له ملکه‌‌چکردنی خه‌ڵک بۆ فرمان‌و راسپارده ئاسمانییه‌‌کان‌و دیسیپلینی کۆمهاڵیهتی و ئه‌‌خالقی گشتی دهک��رد .لهم بواره‌‌شدا ڤۆڵتێر پابه‌‌ندی ئهو ج��ۆره نه‌‌ریته بوو له بیرکردنهوهی ئازاددا ،که گومانکردن‌و وه‌‌رگه‌‌ڕانه‌‌وه له خوا به تایبه‌‌تمه‌‌ندی نوخبه‌‌کان (ده‌سته‌بژێره‌کان) ده‌‌زانی. ڤۆڵتێر له تاراوگه ئازاری ده‌‌چه‌‌شت‌و سانسۆری ده‌‌خه‌ڵه‌‌تاند ئهگهر له روانگه‌‌ی ڤۆڵتێره‌‌وه وشه‌‌ی ئ��ازادی له گرینگیدا هاوشانی ئاسانگیری (تۆلۆرانس) بێت، ئهوا بهو واتایه نییه ،که ڤۆڵتێر فه‌یله‌سوفێکی ئ��ازادی��خ��واز ن��هب��ووه .ڤۆڵتێر له ت��اراوگ��ه ئ��ازاری دهچ����هش����تو ن���اچ���ار ب����وو ب���ۆ ب�ڵ�اوک���ردن���هوهی ئه‌‌ندێشه‌‌کانی له ه��هر چ��وار الی ئ��هوروپ��اوه به که‌ڵک‌وه‌‌رگرتن له ناوی خوازراو خۆی له چنگی سانسۆر قوتار بکات .به نیشته‌‌جێبوونی له سنووری نێوان فه‌‌ڕه‌نسا‌و سویسڕا پۆلیسی ده‌‌خاپاند‌و داوای ئازادی بیرو رای دهکرد ،که ئه‌وه‌ش مه‌‌ترسییه‌کی گ��ه‌‌وره‌‌و کوشنده بوو بۆ رژیمه دیکتاتۆرهکان. نهفرهتی خۆی له سانسۆر‌و پشکنینی بیرو باوه‌ڕ له ههمان کاتدا (ئه‌نگیزاسیۆن) ده‌‌رده‌‌بڕی ،به‌اڵم باسی ئهوهی دهکرد ،دوو رۆژنامه‌نووس به ناوه‌‌کانی فره‌‌رۆن ()Freronو فۆنتێن ()Desfontaines که له به‌‌رهه‌ڵستکاره‌‌کانی ب��وون شایانی ئه‌‌وه‌‌ن رۆژنامه‌‌کانیان دابخرێت. له بواری سیاسه‌‌تدا ،ڤۆڵتێر دوابهدوای باڵوکردنهوهی (نامه فه‌‌لسه‌‌فییه‌‌کان) په‌‌سنی ئ��هو ئ��ازادی�هی دهدا که له به‌‌ریتانیا‌و به خه‌‌باتێکی خوێناوی بهدهست هاتبوو ،هه‌وێنی ئهو ئازادیه‌ش به‌هۆی هاوسه‌نگی هێزه‌کانه‌وه بوو ،به‌اڵم به‌وه‌شه‌وه ئازادی به پێوه‌‌رێکی به‌هامه‌ند بۆ رژێمه سیاسییهکان نه‌‌ده‌‌زانی .بۆ وێنه له کتێبی (ژیانی لویی چوارده‌‌یه‌‌م) دا لویی پ��ان��زه‌ه��هم ب��ه پاشایه‌کی گهوره دادهنێت ،که گرینگی نه‌‌ده‌‌دا ب��ه ئ����ازادی خ�هڵ��ک��هک��ان��ی .ڤۆڵتێر بهالیهوه په‌‌سند بوو که ههندێک جار پاشا بۆ رێبه‌‌رایه‌‌تیکردنی نهتهوهکهی ب��هرهو پێشکه‌‌وتن‌و ب��هخ��ت��ه‌‌وه‌‌ری ،زه‌‌ب �ر‌و زه‌‌نگ بهکار بهێنێت. لهو سه‌‌رده‌‌مه‌‌دا که بنه‌‌ماخوازی ئایینی باڵی کێشابوو ،ئهو راڕاییه‌مان تێدا دروست دهب��ێ��ت ک��ه ئ��هو چهشنه ئاسانگیرییه‌ی (تۆلۆرانس)ی ڤۆڵتێر بۆ تێکۆشان له پێناو ئازادی قبوڵ بکهین .به‌جۆره دهردهکهوێت، که ههوڵهکانی ڤۆڵتێر بۆ پاکانه‌‌کردن له‌سه‌ر کاالس ()Calasو سیرڤان ( )Sirvanکه ههر دووکیان شوێنکه‌‌وتوی ئایینی پرۆتێستان بوون‌و به تاوانی شکاندنی خاچ له کڵێسه‌ی ئه‌بیڤاڵ ( )Abbevalleبه مردنێکی بێشه‌‌رمانه سزا درابوون ،ههر لهو چوارچێوه‌‌دا بوو بێت. هه‌‌مووکات رێز له تێکۆشانی ڤۆڵتێر گیراوه، به‌اڵم دهبێت خۆ له هه‌ڵه‌‌یه‌کی مێژوویی ببووێرین. ڤۆڵتێر له ده‌‌ساڵی سهرهتای جموجۆڵه‌‌کانی ،بۆ دادپ �ه‌روه‌ری تێده‌‌کۆشا‌و سه‌‌رقاڵی پرسگه‌‌لێک بووه ،که ئایین رۆڵێکی له ناویاندا نهبووه. ئاشتکردنه‌‌وه‌‌ی میتافیزیا‌و هه‌نگاوه سیاسییهکان جیا له‌‌مانه‌‌ش ڤۆڵتێر الیهنگری بێ ئه‌‌مالوالی ئ����ازادی ئ��اب��ووری ب���وو ،ئ��هوهش��ی ب��ه بنه‌‌ماو بناخه‌‌ی ئ���ازادی سیاسی دهزان���ی .له ب��واری فه‌‌لسه‌‌فیدا بڕوای به ئازادی ته‌‌واوی مرۆڤهکان نهبوو ،چونکه لهو بڕوایه‌‌دا بوو ،که ئایین بوونی هه‌‌یه‌‌‌و جۆرێک له ناچارکردن (ده‌تێرمینیزم) به سهر جیهاندا زاڵه. ئه‌‌مجۆره بابه‌‌تانه ل��ه کتێبی «هه‌ڵبه‌‌سته‌وتار سهبارهت به مرۆڤ» له‌به‌شی هه‌شته‌مدا‌و له ژێر سه‌‌ردێڕی «تێز‌ی میتافیزیا» رهنگی داوه‌‌ت��هوه. ڤۆڵتێر لهم کتێبه‌‌دا ئازادی به «هێزی کردار»، ی��ان (ه��ێ��زی دهستپێشخهری) پێناسه دهک���ات‌و متافیزیا به هۆکارێکی ئارامکردنه‌وه دهزانێت، که ئه‌وه‌ش رێگا به‌ڤۆڵتێر ده‌دات تاکو میتافیزیا‌و تێکۆشانی سیاسی پێکهوه ئاشت بکاتهوه .ئهو کاره‌ش لهو سه‌‌رده‌‌مه‌‌دا که سهردهمی ناکۆکییه تاڵه‌‌کاندا بوو ،کارێکی ئاسان نهبووه.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه ههر هه‌فت ه و ل ه سهر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌مجاره‌ى چه‌تر( ،هۆکاره‌کانی گران‌بوونی کااڵکان ل ه مانگی ره‌مه‌زاندا بۆ چی دهگهڕێتهوه؟)
خ��ال��ی��د ش���ه‌وک���ه‌ت ،ک��اس��ب: سااڵنه له مانگی ره‌م�ه‌زان��دا ن����رخ����ی ش����ت����وم����هک ب����ه‌رز دهب��ێ��ت �هوه ب �ه تایبه‌تی نرخی خ����واردن دووئ���ه‌وه‌ن���ده‌ی خۆی ب���ه‌رز دهب��ێ��ت��هوه .ب��ۆی �ه ب���ازاڕ له مانگی ره‌مه‌زاندا گرانی به خۆیهوه ده‌بینێت و پێویسته حکومت لیژنه‌یه‌ک پێک بێنێت بۆ چاودێریکردنی ئهو کهسانهی نرخی کااڵکانیان له مانگی ره‌مه‌زاندا به‌رز دهکهنهوه سزا بدرێن. محه‌مه‌د جه‌الل ،کاسب :زۆربه‌ی ک���ێ���ش���هک���ان ده‌گ����ه‌ڕێ����ت����هوه ب��ۆ خه‌ڵک له‌به‌ر ئ�هوهی له مانگی ره‌م �ه‌زان��دا خه‌ڵکێکی زۆر دێنه ن��او ب��ازاڕ بۆ شتکڕین .ئه‌مه‌ش وا دهک��ات دوک��ان��داره‌ک��ان نرخی شتومه‌که‌کانیان ب��ه‌رز بکهنهوه و دهب��ێ��ت ئ �هو دوک��ان��داران �ه نرخی ئ �هو کااڵیانه به‌رز نه‌که‌نه‌وه .له‌به‌ر ئهوهی خه‌ڵک له مانگی ره‌مه‌زاندا زیاتر حه‌ز به خواردن ده‌کات و دهبێت له مانگی ره‌مه‌زاندا زیاتر سفره بڕازێته‌وه .داواکارم لهو دوکاندارا به‌ڕێزانه نرخه‌کان به‌رز نه‌که‌نه‌وه تا خه‌ڵک بتوانێت شتی پێ بکڕێت. ئه‌رده‌اڵن فه‌رحان ،کاسب :گرانی ب����ازاڕ پ��ێ��م��وای�ه ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��هوه بۆ زۆر ش��ت؛ ی��اس��ای�هک��ی عه‌قدی ساتی ههیه ،یاسایه‌کی ئابووری ههیه خواست له‌سه‌ر ههر شتێک زی��ادی ک��رد ،نرخ ب�ه‌رز ده‌بێته‌وه. هۆکاری دووه‌میشی ده‌گه‌ڕێنمه‌وه ب��ۆ ح��ک��وم�ه‌ت؛ بێ‌پالنی حکومه‌ت وا دهک��ات نرخی شتومه‌ک به‌رز ببێته‌وه .بۆ نموونه کاتێک
زه‌خ��ت دهک�ه‌وێ��ت�ه س �هر ب���ازاڕ ،حکومه‌ت دهبێت لیژنه‌یه‌کی چاودێری دروست بکات بۆ ڕێگرتن له به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی ئهو شتانه .له‌به‌ر ئهوهی هه‌ندێ که‌سی هه‌ژار ناتوانێ به نرخی گران شت بکڕێت؛ مانگی ره‌مه‌زانیش وه‌کو مانگه‌کانی تر نیه و دهبێت زیاتر شت بکڕێت .بۆیه هیوادارم ئهو دوکاندارانه نرخی ئهو شتانه به‌رز نه‌که‌نه‌وه. ف���ای���زه ج������ه‌الل ،ک���ارم���هن���د: ه���ۆک���اری گ��ران��ی ب����ازاڕ له مانگی ره‌مه‌زاندا دهگهڕێتهوه بۆ ئ�هوهی خه‌ڵک له مانگی ره‌مه‌زاندا زیاتر خوو ده‌ده‌نه شتی خواردن و ئهو دوکاندارانه‌ش ئهو مانگه به هه‌ل ده‌زانن بۆ ئهوهی نه‌رخی شته‌کانیان به‌رز بکهنهوه .دهبێت ئهو کسانه ویژدانیان ههبێت و نرخی ئهو شتانه‌ی ده‌یفرۆشن به‌رز نه‌که‌نه‌وه و ههر به نرخی ج��اران بیفرۆشن. له‌به‌ر ئهوهی خه‌ڵک لهو مانگه‌دا زیاترخوو دهداته کڕینی شتی خواردن و دهبێت ئێواران سفره زیاتر بڕازێته‌وه .دهبێت حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ڕێگا لهو کهسانه بگرێت که لهو مانگه‌دا نرخی ک��ااڵک��ان ب��ه‌رز دهک��هن��هوه .چۆنکه ئ��هوه نه‌ک سه‌رپێچیه بگره زۆری��ش گوناهه .چۆنکه ئهو مانگه مانگی به‌خشینه نه‌ک غه‌درکردن. پرشنگ که‌ریم ،ژنی ماڵه‌وه: دهب��ێ��ت ل�ه مانگی ڕه‌م �ه‌زان��دا یارمه‌تی خه‌ڵک ب��ده‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه ئهوان نرخی شته‌کانیان زی��اد ک���ردووه .خه‌ڵک شتیان پێویسته و مانگی ره‌م���ه‌زان وهک م��ان��گ�هک��ان��ی ت��ر نیه. له‌به‌ر ئهوهی خه‌ڵکی به‌ڕۆژوو زیاتر حه‌ز له خواردن
خورما بینین به‌هێز ده‌کات ئاماده‌کار
ئاشتی ئه‌حمه‌د شوێن‌و مێژووه‌که‌ى: شوێنى سه‌ره‌کى خورما ( )Dateئاسیای‌ه به‌تایبه‌تیش دوورگه‌ى عه‌ره‌بى ،له دوورگه‌ى عهرهبیهوه چووه بۆ ههموو جیهان. پێکهاته‌که‌ى خورما خورما به‌شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌کى پێکدێت له ڤیتامین Aو ههروهها ڤیتامینه‌کانى PP ،B2 ،B1 وشه‌کرى ( )Fructoseوشه‌کرى ( )Glucoseو شه‌کرى ( )Sucroseتێدایه ،خوێیه‌کانى ئاسن ،کالسیۆم ،مه‌گنسیۆم، فسفۆر ،چه‌ورى ،ڕیشاڵ ،سلیلۆزیان تێدایه. به‌کارهێنان‌و سوود‌ه پزیشکییه‌کانى ماسولکه و ده‌ماره‌کان نوێ که‌ره‌وه‌یه‌کى باشه بۆ .1هێز دهداته خانه‌کانى له‌ش‌و پیرى دوا ده‌خات. .2ل�هب�هر ب��وون��ى مه‌گنسیۆم دهبێته ه��ێ��ور ک �ه‌ره‌وه‌ی �هک��ى باش بۆده‌ماره‌کان‌و ڕێ له دڵ‌ه ڕاوکێ‌و شڵه‌ژانى ده‌روون ده‌گرێت. .3نه‌خۆشییه‌کانى سنگ ناهێڵێت ،به‌تایبه‌تیش ڤیتامین Aپێویسته بۆ ئهو شانانه‌ى که‌ده‌ورى بۆرییه‌کانى هه‌وایان له‌ناوه‌و‌ه داوه ،سوود به‌خش‌ه بۆ کۆکه‌‌و ده‌رکردنى به‌ڵغه‌م. تو .4له به‌ربوونى ڤیتامین Aتیایدا ،خورما بینین به هێز ده‌کا ێو ڕێ له شه‌و کوێرى دهکرێت ،ته‌ڕى‌و بریقه‌دارى چاو ده‌پارێز چاو زه‌قى‌و تانه‌ى چاو الده‌بات. .5خورما کارى هه‌سته‌وه‌ره‌کان باش ده‌کا و پاریزگاریان لێ ده‌کات، ههروهها سه‌رجه‌م ئامرازه‌کانى هه‌سته‌وه‌ره‌کان چاالک ده‌کات وه‌کو: بۆن ،بینین ،چێژ ،بیستن ،یارمه‌تى مێشک ده‌دات بۆ راپه‌ڕاندنى کاره‌کانى به‌شێوه‌یه‌کى باشتر. .6باشترین خۆراک‌ه به‌تایبه‌تى بۆ ئه‌وانه‌ى کۆئه‌ندامى هه‌رسیان الوازه ،چونکه خورما که‌متر له‌ماوه‌ى نیو کاتژمێر وزه‌که‌ى ئاماده‌ی‌ه بۆ مژین له‌الیه‌ن ریخۆڵوه ،پێویستى به کۆشش‌و کات نییه بۆ هه‌رس کردن. .7خورما تواناى کۆئه‌ندامى زاوزێ چاالک ده‌کات. .8بڕێکى باش له خوێى کانزایى تێدایه که ترشه‌لۆکى خوێ هاوسه‌نگ ده‌کات. .9ده‌مارى به‌سااڵچوان چاالک ده‌کات‌و سوڕى خوێنى مێشک‌و
له‌ش چاالک ده‌کات. .10به‌هاى خۆراکى خورما دهتوانێت به‌هاوتاى ههندێک جۆره گۆشت به‌راورد بکرێت‌و سێ ئه‌وه‌نده‌ى ماسى به‌سووده‌‌و یارمه‌تى چاره‌سه‌رى نه‌خۆشى که‌م خوێنى دهدا و کێشى منداڵ زیاد ده‌کات. .11ڕۆڵێکى گرنگ ده‌بینێ له‌به‌خشینى وزه‌یه‌کى پێویست بۆ له‌ش به‌تایبه‌تى بۆ ئه‌وانه‌ى که پێویستیان به کۆششى فیکرى و ماسولکه‌یى زیاتر ههیه له ڕێى ڤیتامین .B2 B1 ت و شکانى .12به‌هۆى بونى ڤیتامین Aڕێ له شه‌ق بونى پێس نینۆک‌و هه‌ڵوه‌رینى قژ ده‌گرێت. .13خورما دهم��اره‌ک��ان به‌هێز دهک��ات و ڕێ له ئیفلیج بوونیان ده‌گرێت ئه‌ویش له‌به‌ر بوونى ڤیتامین .B2 B1 .14ڕژێنى ده‌ره‌قى چاالک ده‌کات و دهتوانێت به‌یانیان لهگهڵ په‌رداخیک شیر بخورێت و یارمه‌تى نه‌رمکردنه‌وه‌ى بۆرییه‌کانى ت و له الوازى و هه‌وکردن خوێن ده‌دات و ریخۆڵ‌ه شێدار دهک��ا ده‌یپارێزى. ش و ئاره‌قه ێ و بۆنى له .15بۆنێکى خۆش به هه‌ناس‌ه ده‌به‌خش خۆش ده‌کات. .16ن�ه‌رم��ک�ه‌ره‌وه‌ی��ه و ق�هب��زى ناهێڵێت ب�ه‌ه��ۆى ب��وون��ى شه‌کر و ڕیشاڵه‌کان‌و ڤیتامین B2 A B1تیایدا. .17به‌هۆى بوونى فۆسفۆر تیایدا ڕۆڵێکى گرنگ ده‌گێڕێ له چاالک کردنى مێشک‌و ددا‌ن و ئێسک. ب���ه‌رد‌و ل��م الده‌ب���ات‌و .18شه‌کرى ناو خورما میز هێنه‌ره‌‌و ده‌شواته‌وه. گ��ورچ��ی��ل �ه
گه‌وره‌ترین شار له‌جیهان
ئاماده‌کار
رۆژان محه‌مه‌د گه‌وره‌ترین شار له جیهاندا شارى (کاراچى)یه ل ه پاکستان که رووبه‌ره‌که‌ى ( )3500کیلۆمه‌تر ،چوار گۆشه‌ی‌ه و ژماره‌ى دانیشتوانه‌که‌ى ()12،000،000 به یه‌کێک له ناوچه‌کانى چڕ به‌دانیشتوان ئه‌ژمار دهک��رێ��ت .ئهمه ل�ه حاڵێکدایه ک�ه ڕۆژ ب�ه ڕۆژ دانیشتوانه‌که‌ى روول��ه زیادبوندای‌ه و له داه��ات��ودا ڕووبه‌ڕوى کێشه‌ى زۆرى ژماره‌ى دانیشتوان و که‌مى ئاوى خواردنه‌و‌ه ده‌بێته‌وه .ههر چهنده ئهم شاره که‌وتۆت ه که‌نار ده‌ریا به‌هۆى سوێرى ئاوى ده‌ریاو‌ه ئاوه‌که‌ی تا
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
راده‌یه‌ک سوێره .کراچى پایته‌ختى هه‌رێمى (سند) ه و دهکهوێته باشورى که‌نارى پاکستان و سنورى ده‌ریاى عه‌ره‌ب له که‌ناره‌کانى بیابانى ده‌شتى (سند). ه �هروهه��ا ڕووب���ارى الی��ارى ب �هم ش���اره‌دا تێده‌په‌ڕێت. کراچى ژماره‌یه‌کى زۆر بیناى گرنگ و زانکۆ و فرۆکه‌خانه‌یه‌کى تێدایه که روبه‌ره‌که‌ى ( )14ک.م و گه‌وره‌ترین فڕۆکه‌خانه‌ی‌ه له ئاسیادا و ناوچه‌یه‌کى گرنگى پیشه‌سازى و بازرگانی‌ه و دهکهوێته نزیک ن��اوچ�ه سیاحیه‌کانى (زری���ح محمد على جناح)، مۆزه‌خانه‌ى سروشتى ،باخچه‌ى ئ���اژه‌اڵن .پێشبینى دهکرێت ئ�هم ش��اره له داه��ات��ودا ڕوب���ه‌رڕوى کێشه‌ى پیسبونى ه�ه‌وا و ه �ه‌ژارى و توندو تیژى سیاسى و ئاینى ببێته‌وه.
ده‌کات و ده‌یکڕێت .دهبێت دوکانداره‌کانیش ئهوه بزانن و نرخی ئهو شتانه به‌رز نه‌که‌نه‌وه. شێنێ ع���هب���دواڵ :وهک���و خ��ۆم ئ �هم گرانیه ن��اگ�ه‌ڕێ��ن��م�هوه بۆ ح���ک���وم���ه‌ت .وهک������و ه���هم���وو ساڵی دووه‌م ژماره 68 ک��ات�هک��ان��ی ت��ر ل �ه بۆنه‌کاندا دووشه‌ممه 2711/5/17 - 2011/8/8 ن��رخ��ی ش��ت��وم�هک ل �ه ب���ازاڕدا زی��اد دهک���ات .و له‌به‌ر ئ �هوهی ئ����هو ش��ت��ان��ه ل����هو م��ان��گ��ه‌دا خواستێکی زیاتری له‌سه‌ره بۆیه خه‌ڵک خۆی نرخی شتومه‌که‌کان زیاد ده‌کات و گرانی ده‌خه‌نه به ئاره‌زوی خۆیان شت گران دهکهن. بازاڕه‌وه. ج���وت���ی���ار س����دی����ق ،دوک�����ان�����دار: ک��ارزان فوئاد ،کاسب :گرانی سهبارهت به ب�ه‌رزب��وون�هوهی نرخی بازاڕ سااڵنه له مانگی ره‌مه‌زاندا ک��ااڵک��ان ل�ه مانگی ره‌م �ه‌زان��دا، نه‌رخی شتومه‌ک به‌رز ده‌بێته‌وه. ه���ۆک���اره‌ک���هی ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه بۆ دهب���ێ���ت ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م��ی بازرگانه‌کان و له س�هر ویژدانی ک��وردس��ت��ان ل��ی��ژن�هی�هک پێک تاکه که‌سانێک دیاری دهکرێت. بێنێت بۆ رێگرتن له گران‌کردنی ئه‌مه‌ش گوشارێکی زۆر دهخاته ش��ت��وم��ک ل��هب��هر ئ����هوهی ئ �هو کسانه‌ی گرانی ده‌خنه ب���ازاڕه‌وه سه‌رپێچی یاسا سهر هاواڵتیان و له الیه‌کی تریشه‌وه حکومه‌تی هه‌رێم هیچ هه‌وڵدان و لێپرسینه‌وه‌ی له بهرامبهر ئهم دهک �هن .بۆیه دهبێت ئهو کسانه سزا بدرێن و من هیوادارم خه‌ڵک ڕێز له گه‌وره‌یی مانگی ره‌مه‌زان به‌رزبوونه‌وه‌ی کااڵکان نیه. زیاد حه‌سه‌ن ،خوێندکارى زانکۆ: بگرێت و تا ده‌توانن نرخی ئهو شتانه‌ی ده‌یفرۆشن ل �هم م��ان��گ�ه‌دا جه‌نجاڵییه‌ک له وهک خۆی ڕابگرن و به نرخی خۆی بیفرۆشن. س �هر کڕینى ک��ااڵک��ان ههیه له نه‌رمین ک��ام��هران :ب�ه زۆری ب�������ازاڕدا .ه���ۆک���اری س �ه‌ره‌ک��ی گ��ران��ی ب���ازاڕ ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه بۆ گران‌کردنى کااڵکان ،بازرگانانن ک �هم��ت �ه‌رخ �هم��ی ح��ک��وم �ه‌ت. که هیج چاودێرییه‌کیان له الیه‌ن دهب��ێ��ت ل �ه مانگی ڕه‌م �ه‌زان��ی حکومه‌ته‌وه ناخرێته س �هر و به پ��ی��رۆزدا حکومت لیژنه‌یه‌ک ئ���اره‌زوى خۆیان ن��رخ داده‌ن��ێ��ن بۆ پێک بێنێت بۆ گ �ه‌ڕان به ناو بازاڕدا بۆ ئهوهی دوکانداره‌کان نه‌توانن گرانفرۆشی شمه‌که‌کانیان و هاواڵتیانیش به‌هۆی پێویستیه‌وه بکه‌ن ،به‌اڵم حکومه‌ت بێده‌نگه بۆیه ئهو دوکاندارانه ده‌یکڕن. ئاماده‌کار /چێنه‌ر یاسین
19
()18
ساڵه به تۆمه‌تی هاک‌کردنی گه‌نجێکی ( )750هه‌زار به‌کاربه‌ر ده‌ستبه‌سه‌ر کرا ئاماده‌کار
هێدی ئه‌حمه‌د (جیک ده‌یویس) گه‌نجی ( )18ساڵه‌ی به‌ریتانیایی به تۆمه‌تی دزی ئینته‌رنێتی زانیاری شه‌خسی ( )750هه‌زار به‌کاربه‌ر و ئه‌ندامێتی ل�ه ک���ادری به‌ڕێوه‌به‌رێتی تۆڕێکی هاک‌که‌ر به ناوی (اللزێسک) ده‌ستبه‌سه‌ر ک��راوه .جیک بهوه تۆمه‌تباره که له‌گ‌ه ڵ بهکارهێنانی ( )16کامپیوته‌ر له خانوی خۆی له (دورگه‌کانی شتله‌ند) ل�ه ب��اک��وری به‌ریتانیادا زان��ی��اری ن��اوی به‌کاربه‌ر و پاسوۆردی به‌کاربه‌رانی دزیوه. ده‌یویس هه‌فته‌ی رابردوو له الیه‌ن پۆلیسی لێکوڵێنه‌ری ،پسپۆڕی تاوانه‌کانی سایبری سکۆتله‌نداو‌ه ده‌سبه‌سه‌ر کرا .ئهو له کاتی ئێستادا ب �ه م �هرج��ی ئ����هوهی ههمیشه ش��وێ�ن‌دۆزێ��ن�ه‌ری ئه‌لکترۆنیکی له سهر قاچی بێت و نه‌چێت‌ه ناو ئینته‌رنێت ،تا به‌رواری ( )30ئهم مانگه که کۆبونه‌وه‌ی دادگا دهکرێت ،به که‌فاله‌ت ئازاد کراوه.
ئ�هم ه�هک‌ک�هره گهنجه رووب���ه‌ڕوی پێنج تۆمه‌ت بۆتهوه به‌تایبه‌ت «پیالنگێڕی بۆ ئه‌نجامدانی هێرشێکی سایبری له دژی ماڵپه‌ڕی فه‌رمانگه‌ی تاوانه قورسه‌کان». ههروهها تۆمه‌تباره‌ک‌ه بۆ گێڕانی رۆڵی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رێ��ت��ی ل �ه ت���ۆڕی ه �هک‌ک �ه‌ری (اللزێسک) ناوی خ��وازراوی ئینته‌رنێتی (تاپیوێری) بهکار هێناوه .گروپی ن��اوب��راو ل�ه مانگی نیسانی ئهم س����اڵ ل���هگ���هڵ ج���ی���اب���ون���هوه له گ���روپ���ی (ئ��ان��ان��ی��م��وس) که پ��هی��ڕه‌ی ئ��ام��ان��ج��ی سیاسی ب��وو ،بوونی خۆی راگه‌یاند و ب�هرپ��رس��ی��ارێ��ت��ی زنجیره ه���ێ���رش���هک���ان���ی ل�����ه‌دژی ئامانجی ناوئاشنا وهک رێ���ک���خ���راوی زان���ی���اری ن����اوه‌ن����دی ئ �هم��ری��ک��ا، ک��ۆم��پ��ان��ی��ای س��ۆن��ی و کۆمپانیای (نیوز ئ���ی���ن���ت���ه‌رن���اش���ن���اڵ) گرتۆت‌ه ئه‌ستۆ.
ئاگاداری (دێنێ) رۆژنامه‌یه‌کى لۆکاڵی کۆمه‌اڵیه‌تى و خزمه‌تگوزاری مانگانه‌یه ل ه رانی ه و ده‌وروبه‌ریدا ب ه خاوه‌ن ئیمتیازى زمناکۆ مسته‌فا و سه‌رنوسه‌رى خالید محه‌مه‌د بهم زوان ه ده‌رده‌چێت .هه‌رکه‌س و الیه‌نێک تێبینى و سه‌رنجى هه‌ی ه با الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کان ئاگادار بکهنهوه یا په‌یوه‌ندى بکه‌ن بهم ژماره مۆبایله‌و‌ه (.)07702223410
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
هونه‌رمه‌ند زامبیا جارێکیترده‌گه‌ڕێته‌و ه ناو دنیای هونه‌ر 2711/5/17
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
...ل11
No: (68) Mo.8/8/2011-
ریکالم
هه‌ره‌س هێنانی یه‌کێتی و پارتی مه‌حاڵ نییه
ریکالم
ریکالم
کاروان ساالر ب���ه‌داخ���هوه ئ���هو ره‌ف��ت��ار و ک���رده‌وان���ی بیست ساڵی راب��ردووی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی و پارتی ب�ه‌رام��ب�هر ب �هم گه‌له چ�ه‌وس��اوه‌ی�ه پیاده‌یان ک��ردووه وای ک��ردووه که ههمیشه که‌وتن و هه‌ره‌س هێنانی ئهم دوو پارته ده‌سه‌اڵتداره ههمیشه و ه����ه‌رده‌م جێگه‌ی ب��اس بێت. لهگهڵ ئ �هم ب��اس و خواسه‌شدا ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێت ئهم دوو حزبه مێش میوانیان نیه و ههر به‌خایاڵی ئه‌وه‌وه ده‌ژین که کورسی دهس����ه‌اڵت ت��ا م���ردن گ���رێ���دراوی ئ �هوان �ه و هه‌میشه‌ش بێمنه‌تی خۆیان لهوه ڕاگه‌یاندووه که ئهوان ده‌ربه‌ست نین به‌وه‌ی خه‌ڵک چۆن بیر دهکاتهوه و چۆن لێیان ده‌ڕوانێت... ئ����هم ب����اس و خ���واس���ه و ئ����هم م�هن��ت��ق��ی بیرکردنه‌وه‌یه له ئێستادا گه‌یشتوه‌ته که‌ناری یه‌کال بوونهوه و ئهگهر ئه‌و‌دوو حزبه سووربن له سهر هه‌ڵوێسته‌کانی رابردوویان دوور نییه ئهو باسانه‌ش ببنه کردار!! چونکه شه‌ڕی ناوخۆی ئ�هم دوو حزبه له نێوان یه‌کدا و ه �هروهه��ا ش���ه‌ڕی ن��اوخ��ۆی ئ �هم دووپ��ارت �ه لهگهڵ حزبه کوردیه‌کانیتردا به ئیسالمی و چه‌په‌کانییه‌وه وای کردووه خه‌ڵک بێزار بێت له جه‌نگ و ماڵوێرانی و ئهو هه‌ژاری و ب��ێ��ک��اری�هی ک �ه خ�هڵ��ک ئێستا پێوه‌ی ده‌ناڵێنێت ،ب��ێ هه‌ڵوێستی ئ �هم دووح��زب��ی حاکمه له‌به‌رامبه‌ر ئهو هێرش و هه‌ڕه‌شه و په‌المار و تۆببارانه‌ی کۆماری ئیسالمی ئێران که ده‌یکاته سهر ناوچه‌سنووریه‌کانی ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان و ه��اوک��ات گوێ نه‌گرتنیان له داخوازی و ناڕه‌زایی خه‌ڵکی باشووری کوردستان و دانانی فه‌القه خانه و ڕف��ت��اری ب�ه‌ع��س ئ��اس��ان��وان��دن بهرامبهر ب�ه رۆژن��ام�هن��ووس��ان و کوشتن و گرتن و بریندارکردنی هه‌زاران که‌س له رووداوه‌کانی دوای ()17ی شوباته‌وه و ده‌ستگیر نه‌کردنی بکوژان و تاوانبارانی ئهو رووداوان �هش که زۆربه‌یان سهر به‌یه‌کێتی و پارتین زه‌نگی مه‌ترسیدارن بۆیان و مێژووش گه‌واهیده‌ری ئهوهیه که ره‌فتاری دڕندانه و سه‌رکوتکاری هیچ ک��ات ته‌مه‌نی دیکتاتۆرهکان درێژ ناکاته‌وه و گومانیشی تێدانییه که‌ته‌مه‌نیان هێنده‌یتر کورت دهکاتهوه. س��ورب��وون ل�هس�هر ئ �هو ره‌ف��ت��اران �هی س �ه‌ره‌وه سووربوونه له‌سه‌ر کورتکردنه‌وه‌ی ته‌مه‌ن، فشار و کپکردنی ده‌نگی ناڕه‌زایی خه‌ڵکیش هیچ کات له‌خزمه‌تی ده‌سه‌اڵتدا نهبووه و بۆ تووڕه‌یی و رق هه‌ستانی جه‌ماوه‌ریش که زۆری بۆهات سه‌رکوتکاری و فه‌القه‌خانه ناتوانێت به‌ری پێبگرێت ،چونکه بۆ شه‌پۆل و زریانی به‌هێزی ناڕه‌زایی خه‌ڵک ئه‌سته‌م نییه نه‌ک پارتی و یه‌کێتی ،به‌ڵکو ههر دهس�ه‌اڵت��ێ��ک��ی ت��ری��ش بێت ه���ه‌ره‌س بێنێت، چونکه گه‌ر هه‌رکه‌س و الیه‌نێکی خاوه‌ن ئیراده بیه‌وێت ناڕه‌زایی ده‌رببڕێت و توڕه‌یی خۆی ببارێنێت به‌سه‌ر سه‌رکوتکاریدا ئهوا بێ دوودڵی و سڵه‌مینه‌وه گومانی تێدانیه ن��اڕه‌زای��ی خ��ۆی ده‌ر دهب��ڕێ��ت و کوردیش ل�هم��ێ��ژه وت��وی �ه‌ت��ی (ک����ه‌زۆر ه���ات ق���ه‌واره به‌تاڵه). ب��ۆی�هگ�هر ئ �هم دووپ��ارت��ه پێیان خ��ۆش�ه له دهس���ه‌اڵت���دا بمێننه‌وه ،ئ���هوهی گرنگه له ئێستادا ئه‌نجامی ب���ده‌ن ئ �هوهی �ه میلله‌ت ل�هگ�هڵ خ��ۆی��ان ئ��اش��ت ب��ک�هن�هوه و له‌بری ئهوهی به چاوسورکردنه‌وه و کوشتن و گرتن وه‌اڵمی هاواڵتیانی خۆیان بده‌نه‌وه بگهڕێنهوه ب��ۆ گوێگرتن و ڕا وه‌رگ��رت��ن��ی خه‌ڵک و قه‌ره‌بووی زیانه‌کانیان له‌رووی مه‌عنه‌وی و مادییه‌وه بکهنهوه و له‌بری ئ�هوهی فه‌القه خ��ان �هش ب��ۆ گ�هن��ج��ی خ��ۆی��ان داب��ن��ێ��ن له ناوجه‌رگه‌ی سلێمانی با فه‌القه‌خانه له‌سه‌ر سنور بۆ هێرشکاران و داگیرکارانی ئێران و تورکیا دابنێن که به‌بۆمب و کیمیایی گوندنشینان و گه‌نجانمان له‌ناو ده‌به‌ن.