(چهتر) فه‌زیحه‌یه‌کی نوێ باڵوده‌کاته‌وه
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
چه‌ند به‌رپرسێکی یه‌کێتی ل ه (گه‌عده)یه‌کدا ،سوکایه‌تی به نه‌یارانی تاڵه‌بانی دهکهن ...ل3 ژمار ه 70
ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چهتر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/8/22
(31ی خه‌رمانانی )2711
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
رانی ه ده‌چێت ه قه‌ندیل ،کوردستان مانگرتنى سه‌رتاسه‌رى راده‌گه‌یه‌نێت
چه‌کى قه‌ده‌غه‌کراو به‌کاردێت ،هاواڵتیانیش ده‌کرێن ه ئامانج تایبه‌ت ب ه چهتر فڕۆکه‌کانى تورکیا حه‌وت هاواڵتى له (کورته‌ک) شه‌هید کرد ،که دانیشتوى ئه‌حمه‌د ده‌نیز ،به‌رپرسى گوندى (بۆڵێ)ى سه‌ر به ناحیه‌ى پشده‌رن په‌یوه‌ندییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى و هه‌ر حه‌وتیان ئه‌ندامى یه‌ک خێزانن و کۆما جڤاکێن کوردستان ژن و منداڵیشیان تێدایه ،هه‌روه‌ها پردى (که‌جه‌که) به (چهتر)ى (بالوکا) له ئامێدى روخێنراوه و نزیکه‌ى تورکیا راگه‌یاند :هێرشه‌کانى ( )124گوندیش چۆڵکراون. زیاتر ه له ()17ى ئه‌م مانگه‌و ب�ه ه���ه‌زاران ک �ه‌س ل�ه ران��ی�ه چ��وون به بۆ سه‌ر خه‌ڵکى مه‌ده‌نى ده‌م ت�ه‌رم��ى ئ �ه‌و ح��ه‌وت ه��اواڵت��ی �هوه و بووه و تا ئێستا هیچ به کۆبوه‌نه‌وه‌یه‌کى ف���راوان ناشتیانن، زیانێکى به گه‌ریالکانى کورد ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌مڕۆ به ه���ه‌زاران ک�ه‌س له نه‌گه‌یاندووه. ده‌ڤ �ه‌رى پشده‌ر و راپه‌ڕین ب �ه‌ره‌و بنارى به گوێره‌ى لێدوانه‌که‌ى ئه‌حمه‌د ده‌نیز، قه‌ندیل ده‌ڕۆن .هه‌ر به‌و هۆیه‌وه بڕیاره تورکیا و ئێران به هاوبه‌شى هێرشه‌کانیان رۆژى پێنج شه‌ممه ( )8/25له شارى ده‌ستپێکردووه و ده‌یانه‌وێت ئه‌و ناوچانه سلێمانى خۆپیشاندانێک سازبکرێت. له خه‌ڵکى مه‌ده‌نى چۆڵ بکه‌ن و پاشان له دژى ئه‌و هێرشانه‌ى تورکیا و ئێران هێرشێکى فراوانى زه‌مینى ده‌ستپێبکه‌ن، دوێنێش له ههڵهبجه و هه‌ولێر خۆپیشاندان هه‌روه‌ها له‌و شه‌ڕه‌دا چه‌کى قه‌ده‌غه‌کراوى س��ازک��را ،خۆپیشاندانه‌که‌ى هه‌ولێر به جۆراوجۆریش به‌کاربهێنن. ده‌ستپێشخه‌رى پارتى چ��اره‌س �ه‌رى بووه ل���ه ()17ى م��ان��گ��هوه ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا به و پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت ن���اڕه‌زای���ى ت��ون��د هه‌رێمى ب����ه‌رده‌وام����ى ن��اوچ �هک��ان��ی (ق �ه‌ن��دی��ل، کوردستان بگرێته‌وه. خ���واک���ورک ،خ��ن��ێ��ره ،زاپ ،مه‌تین، ه �ه‌ر دوێ��ن��ێ فڕۆکه‌کانى تورکیا به ح �ه‌ف��ت��ان��ی��ن و گ��ون��دهک��ان��ى س���ه‌ر به ئ��اس��م��ان��ى ش���ارى ران��ی �ه و ق���ه‌اڵدزێ���دا ناحیه‌ى سیده‌کان و ناوچه‌ى پشده‌ر و سوڕاونه‌ته‌وه و به گوێره‌ى زانیارییه‌کانى گونده‌کانى س �ه‌ر ب�ه ق���ه‌زاى ئامێدى) (چ���هت���ر) ت��ورک��ی��ا دهی���ه‌وێ���ت هه‌رێمى بۆردومان ده‌کرێن ،دوێنێش بۆردومانى کوردستان داگیر بکات و بشمێنێته‌وه.
حکومه‌تى هه‌رێمیش ت��ا ئێستا ته‌نیا ناڕه‌زایى ده‌ربڕیوه. ک��ۆم�ه‌ڵ�هى داخ����وازى گ�ه‌ل��ى ک���ورد له به‌یانێکدا داواى مانگرتنى سه‌رتاسه‌رى دهک��ات و ده‌ڵێن :داوات��ان لێ ده‌که‌ین، رۆژى ( )8/25له سه‌رانسه‌رى شار و شارۆچکه‌کانى کوردستانى گ �ه‌وره‌دا دهس��ت به مانگرتن بکه‌ن و بۆ ماوه‌ى یه‌ک رۆژ دوکان و بازاڕه‌کان دابخه‌ن، ت��ا ببێته زه‌ن��گ��ى ب �ه ئ��اگ��اه��ێ��ن��ان�ه‌وه‌ى داگیرکه‌ران. وێ����ن����هی زی�����ات�����ری روداوه‌ک�����������ه ل �ه ماڵپه‌ڕی()Chatrpressببینه
منداڵێک له‌باوه‌شی دایک ه پارچ ه پارچ ه بووه‌که‌یدا ک ه‌ل ه هێرشێکی دڕندانه‌ی دوێنێی فڕۆکه‌کانی تورکیا ل ه بناری قه‌ندیل بون ه قوربانی nئه‌ردۆغان له‌وێ بۆ مندااڵنی سۆماڵ ده‌گری و لێره‌ش مندااڵنی کورد ده‌سوتێنێت فۆتۆ :خالید ئه‌رمیش
«سیاسه‌تى یه‌کێتى و پارتى له ناوچه دابڕاوه‌کان حزبییه نه‌ک نه‌ته‌وه‌یى» تایبه‌ت به چهتر
په‌رله‌مانتارێکى عێراقى رهخنه له سیاسه‌ته‌کانى یه‌کێتى و پارتى ده‌گرێت و ده‌ڵێت :سیاسه‌تى ئه‌و دوو حزبه له دواى ( )2003له ناوچه دابڕاوه‌کان سیاسه‌تێکى حزبییه و هه‌ڵه‌یه‌کى کوشنده بوو بۆ کورد ،ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ،که ناردنى پێشمهرگه بۆ ئه‌و ناوچانه ،کێشه‌که چاره‌سه‌ر ناکات.
د.م�ه‌ح��م��ود عوسمان ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق به (چهتر)ى راگه‌یاند« :ئه‌و سیاسه‌ته‌ی یه‌کێتی و پارتی له‌دوای ()2003 هوه تا ئێستا له ناوچه دابڕێنراوه‌کاندا پیاده‌ی دهکهن ،سیاسه‌تێکی هه‌ڵه‌یه و زیاتر به شێوه‌ی حزبی مامه‌ڵه‌یان کردوه ،نه‌ک به شێوه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌وه‌ش هه‌ڵه‌یه‌کی کوشنده بووه بۆ کورد». وتیشى :کێشه‌ی ئه‌و ناوچانه سیاسیه و به ناردنی هێزی پێشمهرگه چاره‌سه‌ر نابێ ،ره‌نگه ناردنی هێز له‌رووی مه‌عنه‌ویه‌وه گرنگ بێت‌و
بتوانرێ هه‌ندێ که‌سی پێ بپارێزرێ ،به‌اڵم بۆ پێکهاته‌ی به‌رگری عێراق ،هه‌ڵه‌ى کوشنده‌تر چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌که پێویسته گفتوگۆی ئهوهیه جارێکیتر پاشه‌کشه بکه‌ن له سنوره‌که‌دا، ج��دی له‌سه‌ر ئاستی سه‌رکردایه‌تی سیاسی چونکه ئه‌وکات یه‌ک کورد له‌سنوری حه‌وزی ک��ورد لهگهڵ کوتله سیاسیه‌کان بکرێت بۆ حه‌مرین نامێنی و هه‌موی له‌ژێڕ هه‌ڕه‌شه‌ی دانانی سنورێک». گروپه چه‌کداریه‌کاندا بارده‌که‌ن. ل���ه‌الی���هک���ى ت���ر ئ���ه‌ن���وه‌ر ح��س��ێ��ن م��ی��ک��ائ��ی��ل ،هه‌ر له‌و بارهیهوه لیوا حسێن مه‌نسور ،فه‌رمانده‌ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ناحیه‌ی ج �ه‌ل �ه‌وال ،ب�ه (چهتر) هێزه‌کانی پشتیوانی دووه‌می سه‌ر به وه‌زاره‌تی ی وت :کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی پێشمهرگه له پێشمهرگه وتى :پێویسته هێزی پێشمهرگه له ساڵی ()2008دا له سنوری حه‌وزی حه‌مرین سنوره‌که‌دا به‌یه‌کجاری جێگیربکرێ. هه‌ڵه‌یه‌کی زۆر گ�ه‌وره‌ب��وو به‌سه‌ر یه‌کێتی و پارتیدا تێپه‌ڕی ،چونکه پێشمهرگه به‌شێکه له درێژه بۆ ل 3
بارزانى ل ه ()31ى ئابدا :ئه‌گه‌ر تاڵه‌بانى بێ خۆراک و شمه‌کى ئێرانى به‌هۆی ده‌نگ بێت خۆیشى و خه‌ڵکیش ده‌حه‌سێنه‌وه یۆرانیۆمه‌و ه ژه‌هراوی ه چهتر -ئاژانسه‌کان رێکخراوى ته‌ندروستى جیهانى ( )WHOله راپۆرتێکدا ئه‌وه‌ى باڵوکردوه‌ته‌وه ،که به‌هۆى پیتاندنى یۆرانیۆمه‌وه له‌الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه ،چه‌ندین نه‌خۆشى ترسناکى وه‌ک (شێرپه‌نجه و مردنى له‌ناکاو و نه‌زۆکى) له هه‌رێمى کوردستانى عێراق باڵوبوه‌ته‌وه. رێکخراوه‌که ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کردووه ،سااڵنێکه کۆماری ئیسالمی ئێران خه‌ریکی پیتاندنی یۆرانیۆمه چ بۆ مه‌به‌ستی بۆمبی ئه‌تۆمی و چ بۆ مه‌به‌سته‌کانی تر ،ئه‌م پیتاندنه‌ش به چه‌ندین قۆناغی هه‌ستیار تێده‌په‌ڕێت ،ئه‌م یۆرانیۆمه تا دهگاته کارگه‌کانی پیتاندن و دوات��ر له زبڵ و خاشاک و خۆڵه‌کان جیاده‌کرێته‌وه چه‌ندین زیانی مه‌ترسیدار باڵوده‌کاته‌وه ،ئه‌م زیانانه له رێگه‌ی هه‌وا و له رێگه‌ی تیشکه‌وه باڵوده‌بنه‌وه
و ده‌بنه هۆکاری کاره‌ساتی دڵته‌زێن. چاودێرێکى ته‌ندروستى که نه‌یویستووه ناوى خۆى ئاشکرا بکات ،ده‌ڵێت :له‌م دواییه‌دا له باشووری کوردستان شێرپه‌نجه و مردنی له‌ناکاو و نه‌زۆکی و زۆر نه‌خۆشی تر زی��ادی ک��ردووه ،به‌گوێره‌ی ئه‌م هێلکاریه‌ی رێکخراوی ته‌ندروستی جیهانی، ه��ۆک��اره ت��ای��ب�هت��ی و گشتییه‌کان چ��االک��ی پیتاندنی کۆماری ئیسالمی ئێرانی دراوسێمانه. رێکخراوه‌که باسى ب�ڵاوب��ون�ه‌وه‌ی شێرپه‌نجه‌ی پێستى ک���ردووه و نوسیویه‌تى« :یۆرانیۆمی به‌کارهاتوو (الیورانیوم المنزب) که له هه‌وادا ب�ڵاوده‌ب��ێ��ت �هوه و دهب��ێ��ت�ه‌ه��ۆی زی��ادب��وون��ی بڕی تیشکی س��ه‌روو بنه‌وشه‌یی ،به‌مه‌ش تێکڕای تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ی پێست زی��اد دهک��ات، جگه له نه‌خۆشییه‌کانى ژه‌هراویبونى خوێن و زوو پیربوون و نه‌زۆکى و چه‌ندین نه‌خۆشى تر». ه��ه‌روه‌ه��ا ک�ه‌ن��اڵ��ى (ال��ج��زی��ره) ل �ه راپ��ۆرت��ێ��ک��دا له‌سه‌ر خۆڵبارین له هه‌رێمى کوردستان ئه‌وه‌ى خستوه‌ته‌ڕوو ،که ئه‌و خۆڵبارینه ماده‌ى یۆرانیۆمى تێکه‌ڵ ده‌بێت و هۆکاره بۆ نه‌خۆشى شێرپه‌نجه.
چهتر ـ عه‌لى فه‌تاح به‌گوێره‌ى ئه‌وه‌ى له گۆڤارى (گواڵن)دا باڵکراوه‌ته‌وه ،مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى پارتى دیموکراتى کوردستان ،له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا له دواى ()31ى ئاب، وتویه‌تى« :ئه‌گه‌ر جه‌الل تاڵه‌بانى بێ ده‌نگ بێت ،ئه‌وا خۆیشى و خه‌ڵکیش دهحهسێتهوه». گ��ۆڤ��ارهک�ه نوسیویه‌تى ل�ه رێ��ک�ه‌وت��ى ()12 ى ئه‌یلولى ( )1996ب��ارزان��ى کۆنگره‌یه‌کى رۆژن���ام���ه‌وان���ى ب��ۆ ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک په‌یامنێرى ئاژانسه جیاجیاکان و کهناڵه جیهانییه‌کان سازکرد ،له‌وێدا له‌باره‌ى رێکه‌وتنى نێوان پارتى و حکومه‌تى عێراقهوه ،بارزانى وت��ى« :ئێمه هیچ رێکه‌وتنێکى سیاسیمان نه‌کردووه ،ئێمه هه‌ستمان کرد که پیالنێکى گ�هوره ههیه بۆ داگیرکردنى خاکى کوردستان و له‌ناوبردنى پارتى ،به کۆمه‌کى هێزى بێگانه و له رێگه‌ى
تاقمه‌که‌ى جه‌الل ،دواى ئه‌وه‌ى بێ هیوا بوین له ئهمریکا و له رۆژئ��اوا ،کۆمه‌کێکى زۆر سنوردارمان له حکومه‌تى عێراقى وهرگرتووه بۆ به‌رگریکردن له خۆمان». ئه‌وه‌شى وت« :من دڵنیاتان ده‌که‌مه‌وه مومکین نییه موخابه‌راتى عێراقى بێنه ناوچه‌که‌وه، حه‌زیش ئه‌که‌م حوکم له‌سه‌ر خه‌یاڵ نه‌درێت، ئه‌گه‌ر موخابه‌راتى عێراق بۆ تێکدان و جاسوسى بێنه ناوچهکه بێگومان نایه‌ڵین». دوات��ر پرسیارى شوێنى تاڵه‌بانیان له بارزانى کردوه و ئایا هۆکارى بێدهنگى تاڵه‌بانى چییه؟ بارزانى له وه‌اڵم��ى ئه‌و پرسیاره‌شدا وتویه‌تى: «دوا زانیارى که به من گه‌یشتبێت ئهوهیه ئێستا تاڵه‌بانى له ئێرانه» ،بۆ بێده‌نگیه‌که‌شى بارزانى وتبوى« :ئه‌گه‌ر تاڵه‌بانى بێده‌نگ بێت خۆیشى دهحهسێتهوه و خه‌ڵکیش دهحهسێتهوه». دواتر له بارزانى ده‌پرسن ئایا لێده‌گه‌ڕێن تاڵه‌بانى بێته‌وه؟ له وه‌اڵمدا ده‌ڵێت :به‌ڵێ ،به‌اڵم ده‌بێت دان به واقیعى کوردستاندا بنێت. دۆسیه‌یه‌ک له ل13
مه‌ال ئه‌حمه‌د قامیشی
تورکیا و ئێران دژایه‌تی خوا دهکهن ...ل5
به‌رز بونه‌وه‌ی نرخ
ئاسیاسێڵ د ه‌که‌وێته‌به‌ر ره‌خنه‌ی هاواڵتیان
...ل1 3
پیرۆزبایی و ئاگاداری چه‌ژنی پیرۆزی ره‌مه‌زان ل ه ته‌واوی مرۆڤایه‌تی پیرۆز ده‌که‌ین ،به‌م بۆنه‌یه‌شه‌و ه ژماره‌ی داهاتوی(چهتر) ده‌رناچێت.
هەواڵ
«بۆ کورد به‌غدادیش وه‌کو تاران و ئه‌نقه‌ره‌یه» چهتر
ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
2
بۆچــوون ده‌سه‌اڵت ئیدانه‌ى کوژرانى سه‌ربازانى تورکیا ده‌کات! u
زانکۆ سه‌ردار
u
ئه‌وه‌ى که ئێمه له ئێستادا ده‌یبینین و ده‌یبیستین ،له ژیانى هه‌ر تاکێکى ئه‌م مه‌خلوقه‌ى پێى ده‌وت��رێ��ت (ک��ورد) ک ه رۆژان��ه به ب�ه‌رچ��اوى هه‌موو جیهانه‌و‌ه هیچ نیه جگه له ویستى سڕینه‌وه‌ى زبان و ره‌گ �ه‌ز و ئایدیا و ئ��ااڵ ،که هه‌موو پێکهاته‌یه‌کن له شه‌رف. دوژمنانێک وابه‌ست‌ه به خه‌یاڵى پوچه‌و‌ه دهی��ان�ه‌وێ��ت مێژوویه‌ک بسڕنه‌وه ،ک ه پڕیه‌تى له ئاشتى و ئازادى و جوامێرى و له‌گه‌ڵیشیدا ب��ۆن��ى خ��وێ��ن و بۆنى ب��اروت ،مێژووى ئ�هم نه‌ته‌وه‌ی‌ه لهگه ڵ ئ����ه‌وه‌ى خ��ی��ان�هت��ى ن��ێ��وخ��ۆی��ى هه‌میش ه هه‌وڵى پوکانه‌وه‌یداوه ،له هه‌مانکاتیشدا نه‌وه‌کانى هێشتاک‌ه گیان له‌سه‌ر ده‌ست بوون بۆى ،له ئێستادا شتگه‌لێک وه‌ک ههمیشه هاتونه‌ته‌و‌ه به‌رده‌مى که پێویستى به یه‌کڕیزى و یه‌کگیانیه ،وه‌ک ئه‌وه‌ى ده‌بینین باشور که حکومڕان له خۆیه‌تى، که‌چى ب�ه‌ده‌س��ت ب��را عه‌ره‌به‌کانه‌و‌ه ل ه ناوچه داب��ڕێ��ن��راوه‌ک��ان خهریکه ده‌بێت ه پۆڕى خوراو!؟ له‌و الشه‌و‌ه واڵتى ئێرانى ههمیشه کارگه‌ى پێداویستیه‌کانمانه، ج��گ�ه ل����ه‌وه‌ى ک �ه ب��وه‌ت �ه (م���ی���راو) له هه‌مانکاتیشدا بوهته خه‌زه‌بى خ��واو ب ه دڵى خۆى ما ڵ و منداڵمان ره‌وانه‌ى ئه‌و دنیا ده‌کات ،ئێستا و وه‌ک هه‌میشه‌ش تورکیاى شوێن گه‌شتمان به‌وه‌ى زانیو‌ه که هێزێکى نه‌ته‌وه‌یمان نیه ،جگه ل ه هێزه‌کانى حزب خاک و خۆڵمان به بادا ب��دات ،ئه‌م مه‌مله‌که‌ت‌ه جگه ل�ه‌وه‌ى ل ه بێ که‌سى خۆیدا نقوم بووه له بیابانێک ده‌چێت ،که هیچ مه‌خلوقێکى به ته‌یر و تیوریشه‌و‌ه تێدا نه‌بێت و ئه‌وانیش به دڵى خۆیان به هێرشى هه‌مه‌جۆر ئه‌م بیابان ه دهک��ێ��ڵ��ن ،بینینى ئهمانه و بیستن و خوێندنه‌وه‌ى لێدوانى به‌رپرسانى حکومى و حزبیش ده‌بێت چ واتایه‌ک ببه‌خشن؟ له‌به‌رامبه‌ر بیستنى ده‌نگى تۆپى ئێران و تورکیادا بۆ ناو خاکى هه‌رێم و بینینى ژیانى ئاواره‌یى ئه‌و گوندنشینانه‌ى ک ه هه‌موو ژیانیان له‌پێناو ئازادى نیشتماندا هه‌ر ئاواره‌یى بووه ،که‌چى له‌هه‌مانکاتدا که‌سێک ،سیاسییه‌ک ،سه‌رکرده‌یه‌ک، هێزێکى نیشتمانى نیه ،بێته مه‌یدانه‌ک ه ێ کوڕین‌ه وه‌رن و با پێکهوه و بڵێت ئه‌ر پارێزگارى له شه‌ره‌فمان بکه‌ین ،ئاخر ئه‌و شێوه ته‌حه‌دایه‌ى واڵتانى دراوسێى ههمیشه ئازیز هیچ نیه جگه له به بادا دانى شه‌ره‌فمان ،لهگه ڵ ئه‌م ته‌حه‌دایه‌شدا سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ل ه ( )2011/8/18به‌یاننامه‌یه‌ک باڵو دهک��ات �هوه و تێیدا ئ��ی��دان�هى ک��وژران��ى ژماره‌یه‌ک سه‌ربازى تورکیا ده‌کات. ب��ژی��ت ،ب �ه راس��ت��ى ب��ژی��ت دهس����ه‌اڵت و سیاسه‌تى هه‌رێم ،وه‌ک چۆن خۆت ب ه ێ ئازیزه‌کانیش به گهوره بچوک و دراوس ده‌بینیت ،ده‌رک��ردن��ى ئ �هم به‌یاننامه‌ی ه له‌پاش چه‌ند رۆژێ��ک له لێدوانێکى سه‌رۆکى حکومه‌ت (د.به‌رهه‌م ساڵح) دا دێت کاتێک به رۆژنامه‌ى (شه‌رقو لئه‌وست) ده‌ڵێت« :ناکرێت کوردێک ب��ک��وژرێ��ت و ئێمه‌ش دهس��ت �ه وه‌س��ت��ان بین».جا وهره میلله‌تى داماو سه‌ر له‌م سیاسه‌ت و بیرکردنه‌وانه‌ى ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم‌ه بچکۆله‌که‌ت ده‌ربکه ،له‌الیه‌ک ک���وردای���هت���ى ده‌ف���رۆش���رێ���ت���هوه پ��ێ��ت و ل�ه‌الی�هک��ى دی��ک�هش ئ��ی��دان�هى به‌رگرى کردن له خۆتت دهک�ه‌ن ،یان ده‌سه‌اڵتى ئه‌م هه‌رێم‌ه هێزى پێشمه‌رگه‌ى ده‌نێرێت ه (ج �ه‌ل �ه‌وال و س�ه‌ع��دی�ه) ک�ه س �ه‌رۆک کۆمارى واڵته‌ک‌ه ک��ورده و به‌رپرسى سوپاکه‌شى به هه‌مان شێوه هه‌ر کورده بۆ به‌رگریکردن ،که‌چى هێزێکى نیه بۆ پاراستى خاکى هه‌رێم ،ناڵێم با به‌رگرى له کوردبوونى هاواڵتیانى نه‌کات ،به‌اڵم لهگه ڵ ئه‌وه‌شدا بیر لهوه بکاتهوه و بزانێت که ئه‌وانه‌ى له‌وسه‌ر سنور‌ه ده‌که‌ونه‌به‌ر هێرش و ترس و تۆقاندن ئه‌وانیش هه‌ر کوردن ،له کۆتاییدا داوا له چاودێرانى سیاسى ده‌که‌م لێکدانه‌وه‌یه‌ک بۆ ئیدان ه و پشتیوانى سیاسیانى ئ �هم هه‌رێم ه بکه‌ن.
گۆڤار عوسمان
رۆژنامه‌نوسێک ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،که حکومه‌تى هه‌رێم و ئیداره‌ى کوردى به‌رپرساره له تیرۆرکردنى ( )800هاواڵتى کورد ،باس له‌وه‌ش ده‌کات ،هه‌روه‌ک چۆن
چاوه‌ڕێى تاران و ئه‌نقه‌ر ه ناکرێت شتێک بۆ کورد بکه‌ن، ئاوهاش چاوه‌ڕێى به‌غداد ناکرێت.
ل �هت��ی��ف ف���ات���ح ف������ه‌ره‌ج ،ن���وس���ه‌ر و رۆژن��ام �ه‌ن��وس ،ل �هب��اره‌ى ب��ردن��ى هێز بۆ ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان به (چهتر)ى وت« :بردنى هێز بۆ ئه‌و ناوچانه ک ه پێویست بوو ل�ه‌دواى ساڵى ()2003 وه ل �ه‌و شوێنانه جێگیر بکرانایه،
پێموایه ئێستا ک��ات�هک�هى دره‌ن��گ ب��ووه ،بۆیه ده‌ڵێم ئ�ه‌و ناوچانه‌ى ل ه شه‌نگال و شێخانه‌وه ده‌ست پێده‌کات تا مه‌نده‌لى و سهعدیه ،به که‌رکوک و م��وس��ڵ��ی��ش�هوه ،دهب��ێ��ت حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بیکاته ئه‌مرى واقیع و ده‌سه‌اڵته‌کانى پارێزگار و پۆلیس و..هتد تێدا دروست بکات، له کاتێکدا بزانم حکومه‌تى عێراق چاره‌سه‌رى کێشه‌کانى ناکات».
تۆپباران زیانى زۆرى ب ه کشتوکاڵى جوتیاران گه‌یاندووه پشده‌ر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى
به‌هۆى تۆپبارانه‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێران بۆ سه‌ر گوندنشینه‌کانى بنارى قه‌ندیل و سه‌ر سنور، کاریگه‌رى زۆرى له‌سه‌ر میوه و عه‌لوه‌کانى بازاڕى ده‌ڤه‌رى پشده‌ر دروستکردوه و له‌چاو سااڵنى رابردوو به شێوه‌یه‌کى که‌متر میوه‌جاتى جوتیاران ده‌که‌وێته
بازاڕه‌وه. ع���هب���دول���ڕه‌زاق م��ح��هم��ه‌د ،جێگرى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى کشتوکاڵى پ��ش��ده‌ر به ب��ازاڕک��ردن��ى م��ی��وه‌ج��ات ب �ه (چ�هت��ر) ى راگه‌یاند :بنارى قه‌ندیل و ناوچه گ��ون��دن��ش��ی��ن �هک��ان��ى س���ه‌ر س��ن��ور له ده‌ڤ �ه‌رى پشده‌ر به‌هۆى له‌بارى ئ��او و ه �ه‌وا و به‌پیتى خ��اک�هک�هى ،سااڵنه به‌روبومێکى باشى میوه‌جات ده‌که‌وێته بازاڕه‌وه ،به‌اڵم ئه‌مساڵ له‌چاو چه‌ند ساڵى رابردوودا به‌هۆى تۆپبارانه‌کانى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ب��ۆ س�ه‌ر ناوچه کشتوکاڵییه‌کانى ده‌ڤه‌ره‌که، ک���اری���گ���ه‌رى زۆرى خ��س��ت��ۆت �ه‌س �ه‌ر
م��ی��وه‌ج��ات و ب�هش��ێ��وه‌ی�هک��ى ب �ه‌رچ��او میوه‌جاتى جوتیاران که‌مى کردووه. وتیشى :که‌مى به‌روبومى جوتیارانیش ک����اری����گ����ه‌رى ل����ه‌س����ه‌ر ع���ه‌ل���وه‌ک���ان دروستکردوه و به‌شێوه‌یه‌کى زۆر که‌م میوه‌جات دهگاته ده‌ست عه‌لوه‌کان. ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئه‌مساڵ له ده‌ڤه‌رى پ��ش��ده‌ر ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده نه‌خۆشییه‌کانى روه‌ک به شێوه‌یه‌کى که‌مه ،به‌اڵم به‌هۆى نه‌خۆشییه‌کى ڤایرۆسییه‌وه که ناوه‌که‌ى نازانرێت ،زۆربه‌ى ههره زۆرى ته‌ماته‌ى ده‌ڤه‌ره‌که‌مان وشک ده‌بێت و ده‌سوتێته‌وه ،ئه‌م نه‌خۆشیه کاریش له مرۆڤ ده‌کات.
داواى ده‌رماڵه‌ى زیاتر له‌وه‌ى عێراق ده‌کرێن بۆ مامۆستایان
چهتر ده‌رماڵه‌ى پیشه‌یى بۆ مامۆستایان سه‌رف بکرێت ،ده‌نگۆیه‌کیش باڵوبویه‌وه که ئه‌و فه‌رهاد ئه‌حمه‌د ده‌رماڵه‌یه مامۆستایانى هه‌رێم ناگرێته‌وه، عومه‌ر حه‌مه‌ئه‌مین ،ئه‌ندامى سکرتاریه‌تى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستانیش ئه‌ندامێکى سکرتاریه‌تى ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ب �ه (چ���هت���ر)ى راگ �هی��ان��د: یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان هه‌ر بڕیارێک له ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى باس لهوه ده‌کات ،ئه‌وان عێراق و پهرلهمانهوه ده‌ربچێت بێمه‌رج داواى ( )200,000دیناریان بۆ مامۆستایانى هه‌رێم کردوه ،نه‌ک مامۆستایانى ه�ه‌رێ��م��ى کوردستانیش ( )150,000و ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ،ده‌گرێته‌وه ،ئێمه پێشتر داواى بڕێکى زیاتر له ده‌رماڵه‌مان کردووه بۆ مامۆستایان. که ئه‌وان پێش حکومه‌ت و وت��ی��ش��ى :پێشتر ی��اداش��ت��ێ��ک��م��ان��داوه به په‌رله‌مانى عێراق داواى ئه‌و سه‌رۆکى حکومه‌ت و لهگهڵ ئه‌نجومه‌نى ده‌رماڵه‌یه‌یان کردوه. پ �ه‌رل �هم��ان��ى ع���ێ���راق ب���ڕی���اری���داوه ب��ڕى وه‌زی���ران و وه‌زاره‌ت���ى دارای���ى و وه‌زاره‌ت���ى ( )150,000دی��ن��ارى ع��ێ��راق��ى وه‌ک پ�����ه‌روه‌رده چه‌ندینجار ک��ۆب��وون �ه‌وه‌م��ان
ک����ردووه ،ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ده‌رم��اڵ��هى پیشه‌یى بدرێت به مامۆستایان ،له‌و کۆبونه‌وانه پێیان وت��وی��ن بۆیه ده‌رم��اڵ �ه ن��اده‌ی��ن به مامۆستایان ،چونکه ت��ا ئێستا شتى وانه‌بووه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له عێراق بدرێت ئ��ه‌وا ئێمه‌ش ئ��ام��اده‌ی��ن ئ �ه‌و ده‌رماڵه‌یه بده‌ین. ئه‌وه‌شى وت :پێش حکومه‌ت و په‌رله‌مانى عێراق داواى ئه‌و ده‌رماڵه‌یه‌یان کردووه، ئه‌وان داواى بڕى ( )200,000دیناریان ک��ردووه ،ب�ه‌اڵم حکومه‌ت و په‌رله‌مانى عێراق ( )150,000دیناریان ده‌ستنیشان ک���ردووه ،ئێمه له هه‌وڵى بڕێکى زیاتر ده‌رماڵه‌ین بۆ مامۆستایان ،له‌وه‌ى ئه‌وان زیاتره.
ئه‌م جه‌ژن ه لێبوردن بۆ زیندانیانى هه‌رێم ده‌رده‌کرێت؟
وه‌ک ئ�ه‌و ش��اره‌زای�ه ئ��ام��اژه‌ى پێدا ،ده‌بێت هه‌وڵى جدیمان داوه هیوامان وایه لێبوردن چهتر ئه‌ستۆپاکى له بنکه‌کانى پۆلیسدا بۆ ئه‌و ده‌ربچێت». زانکۆ سه‌ردار زیندانیانه بکرێت که به‌ر لێبوردنى گشتى ل�ه‌الی�هک��ى ت���رهوه ه��اوژی��ن��ى م �ه‌ع��ره‌ز ،که دهک���ه‌ون ،ت��ا بزانرێت ب�ه هیچ ماده‌یه‌کى یهکێکه ل �ه‌و زیندانیانه‌ى له چ��اوه‌ڕوان��ى زیندانیان ل ه چاوه‌ڕوانى یاسایى تر داوا نه‌کراون ،ئه‌مه‌ش النى که‌م لێبوردنى گشتیدایه ،وتى :ئومێد ده‌که‌ین ده‌رکردنى لێبوردنى گشتیدان به پێویستى به ماوه‌ى زیاتر له ( )20رۆژ ههیه .دهس �ه‌اڵت��ى ه�ه‌رێ��م بڕیارێکى ل �ه‌و شێوهیه بۆنه‌ى هاتنى چه‌ژنى ره‌مه‌زانى له‌به‌رامبه‌ریشدا عه‌قید ش��وان ،به‌ڕێوه‌به‌رى ده‌رب����ک����ات ،چ��ون��ک �ه ئ��ێ��م �هى زی��ن��دان��ی��ان پیرۆزه‌وه ،شاره‌زایه‌کى سه‌ربازیش ب �ه‌ن��دی��ن��خ��ان �هى چ��اک��س��ازى گ������ه‌وران له ده‌م��ان �ه‌وێ��ت ل�ه‌ن��او ماڵه‌کانى خ��ۆم��ان��دا و پێیوایه ،ک ه پێویست ه ده‌رکردنى سلێمانى ،تایبه‌ت به (چهتر)ى رایگه‌یاند :ل �ه‌گ �ه ڵ منداڵه‌کانماندا ج���ه‌ژن بکه‌ین، لێبوردنى گشتى بۆ زیندانیان ماوه‌ى «ت��ا ئێستا هیچ نوسراوێکى وام���ان بۆ راسته ئێمه له‌سه‌ر هه‌ر کێشه‌یه‌ک گیراوین هه‌بێت ،له‌م روانگه‌یه‌شه‌و ه له‌و نه‌هاتوه ،ئه‌گه‌رچى ئهمه بۆته نه‌ریت که که پێى تۆمه‌تبارین ،ب�ه‌اڵم ئه‌مه‌ش ئهوه بڕوایه‌دا نی ه تاز ه ده‌سه‌اڵتى هه‌رێم سااڵنه لێبوردنى گشتى بۆ ئه‌و زیندانیانه ناگه‌یه‌نێت ک�ه ئێمه وان �هم��ان ل�ه زیندان لێبوردنى گشتى ده‌ربکات. ده‌ربچێت که لێبوردن ده‌یانگرێته‌وه ،ئێمه‌ش وه‌رنه‌گرتبێت.
ته‌کیه هه‌ڕه‌ش ه ده‌کات (چهتر) ناردووه ،ده‌سته‌ى داکۆکیکردن ل ه چهتر ناحیه‌ى ته‌کیه ،ئاماژه بۆ ئ�هوه دهک�ه‌ن، سه‌نگه‌ر بیالل ک �ه ن��وێ��ن�ه‌رای�هت��ى ( )42000ک��ه‌س له دان��ی��ش��ت��وان��ى ناحیه‌که دهک���ه‌ن و داواى دانیشتوانى ناحیه‌ى (ته‌کیه) خ��زم�هت��گ��وزارى ل�ه به‌رپرسانى ناوچهکه ماوه‌ى ( )30رۆژ ده‌ده‌ن به دهکهن. به‌رپرسانى ناوچه‌که‌یان بۆ داواریه‌کانیشیان به‌مشێوه‌یه ری��زک��ردوه: جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کانیان، «ت���اپ���ۆک���ردن���ی ( )2000خ���ان���وو له و ه هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌و ه دهکهن ،ئه‌گه‌ر ل گه‌ڕه‌که‌کانی (شاره‌وانی ،ئازادی ،هه‌رێم ماوه‌یه‌دا داواکاریه‌کانیان جێبه‌جێ و ئاواره‌کان) که تا ئێستا تاپۆ نه‌کراون نه‌کرێت ،ئه‌وا «رێگه‌ى یاسایى تر» و ب �ه‌ه��ۆی �هوه ن�هی��ان��ت��وان��ی��وه س��وودم�ه‌ن��ب��ن ده‌گرنه‌به‌ر. له‌پێشنه‌ی خ��ان��ووب�ه‌ره ،پێدانی زه‌وی به بۆ کیان ه ی ه وێن ه � ک کدا ه ی ه ل�ه به‌یاننام مامۆستایان و فه‌رمانبه‌ران ،که تا ئێستا
هیچ مامۆستایه‌ک س��وودم�ه‌ن��د نهبووه ل�ه پێدانی زه‌وی ،دروس��ت��ک��ردن�ی چه‌ند خوێندنگه‌یه‌ک له ناحییه‌که‌مان ،چونکه بینا ههیه سێ ده‌وامی تێدایه ،دروستکردنی نه‌خۆشخانه‌یه‌کی ( )50ق�ه‌ره‌وێ��ڵ�هی��ی، له‌به‌رئه‌وه‌ی سنورێکی به‌رفراوانی ههیه و گوندێکی زۆری له‌سه‌ره ،دروستکردنی پ��ارک و باخچه و دروستکردنی شاری یاری مندااڵن ،کردنه‌وه‌ی کتێبخانه‌یه‌کی گشتی و س�ه‌ن��ت�ه‌رێ��ک��ی ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ر و ئینته‌رنێت و دروستکردنی پ��ردێ��ک بۆ په‌ڕینه‌وه‌ی هاواڵتییان ،لهگهڵ چه‌ندین داواکارى تر».
وت��ی��ش��ى :ئ �ه‌وک��ات �هى ئ���هم ن��اوچ��ان� ه خرایه‌سه‌ر مێزى گفتوگۆ و ناوێکى خ��راپ��ى ل��ێ��ن��را ،ک �ه «ن��اوچ �ه کێش ه له‌سه‌ره‌کانه» و خرایه ماده‌ى ()58 و دوات���ر ()140و ک�ه دهب���وو ئه‌م ه نه‌کرایه ،ئه‌و ناوچانه چهنده عێراق خاوه‌نێتى دوو هێنده کورد خاوه‌نیه‌تى، ئهوه هه‌رێمى کوردستان و حکومه‌ت و ئ��ی��داره‌ى ک��وردی�ه به‌رپرسیارن ل ه ک��وژران��ى نزیکه‌ى ( )800ک�ه‌س و
تیرۆرکردنیان ،یان ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌ى رۆژان������ه ل���ه ک����ه‌رک����وک ئ �ه‌ن��ج��ام ده‌درێ������ت ،دهب�����وو ن �ه‌ه��ێ��ڵ��ن ئ �هم��ان � ه رووب��دات ،نه‌ک چاوه‌ڕێ بکه‌ین له بهغدادهوه چیمان بۆ ده‌کرێت ،بۆی ه چاوه‌ڕێى هیچ له به‌غداوه ناکه‌م بۆ ک��ورد بکرێت ،ه���ه‌روه‌ک چ��اوه‌ڕێ ناکرێت له ئه‌نقه‌ره و تارانه‌وه هیچ بۆ ک��ورد بکرێت ،ئ��اواش چاوه‌ڕێى به‌غداد ناکرێت.
هه‌ڵوێسته‌کانى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم الیه‌ندارى تێدای ه بۆ داگیرکه‌ران
ل �ه‌و ل��ێ��دوان�ه‌دا نیه؟ چونک ه هه‌موومان ده‌زان��ی��ن ل ه م��اوه‌ى سااڵنى راب���ردوودا ب ه چهتر دهی��ان پ���رۆژه‌ى چ��اره‌س �ه‌رى پێشکه‌ش ب ه زانکۆ سه‌ردار تورکیا ک��راوه ،خۆ ئه‌و پرۆژان ه پرۆژه‌ى شه‌ڕ نه‌بوون ،ئه‌ى بۆ سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم چاودێرێکى سیاسى ئاماژ ه لێدوانێکى رانه‌گه‌یاند؟!». بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،ئیدانه‌کردنى ئ���ه‌وه‌ش���ى وت :ل���ه ک��ات��ێ��ک��دا ت��ورک��ی��ا چاالکیه‌که‌ى گه‌ریالکانى کورد ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى پ��رۆژه‌ی��هک��ى ق��ێ��زه‌ون��ى له‌الیه‌ن سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمه‌و ه رۆژى ()18ى ئه‌م مانگه ،ک ه چه‌ند داگ��ی��رک��ارى و چ��اوچ��ن��ۆک��ى و ق��ازان��ج په‌رستیدا له‌شکرکێشى ده‌کات و هه‌موو سه‌ربازێکى تورکیان کوشتبوو، پالنێک به‌کارده‌هێنێت بۆ درێ���ژه‌دان ب ه نیشانه‌ى ئه‌وه‌ی ه سه‌رۆکایه‌تى سیاسه‌تى نکوڵى و ق��ڕک��ردن��ى ک��ورد، هه‌رێم ل ه چوارچێوه‌ى ب�����ه‌اڵم ک��ات��ێ��ک ک�����ورد چ��االک��ی �هک به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى تورکیا ئه‌نجام ب��دات له‌به‌رامبه‌ر ئ�ه‌گ�ه‌رى ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات. محه‌مه‌د به‌کر ،چاودێرى سیاسى ب ه (چهتر) له‌شکرکێشى و ه �هڕهش��ان �ه‌دا ،ئه‌مه‌یان ى راگ�هی��ان��د« :ئ �ه‌و لێدوانه لێدوانێک پێویست ه سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم مه‌حکوم و نی ه بۆ گه‌لى کورد و بۆ ئازادیخوازان ،شه‌رمه‌زارى بکات! لێدوانێکه ب ه تورکیا ده‌ڵێت ،که وا من ل ه ئه‌و چاودێر‌ه پێیوایه ،ده‌بوو ده‌سه‌اڵتدارانى چوارچێوه‌ى سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى باشورى کوردستان هه‌ڵوێستیان له‌به‌رامبه‌ر تۆدا هه‌ڵوێستى خۆم نیشانداوه ،ب ه بڕواى ئه‌و هێرشان ه هه‌بێت و هه‌وڵى چاره‌سه‌رى من به‌رپرسیارێتى تیا نیه ،بۆچى ئیراده جدیى بده‌ن.
«()50
بیناى خوێندن له‌الیه‌ن
حزبه‌کانه‌و ه داگیرکراون» پشده‌ر هۆشه‌نگ
تا ئێستا نزیکه‌ى ()50 بیناى سه‌ر به وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده له‌الیه‌ن حزبه‌کانه‌وه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه و نه‌گه‌ڕاندراونه‌ته‌وه ،وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت: به‌هۆى نه‌بوونى شوێنه‌وه تا ئێستا نهتوانراوه ته‌واوى بیناکان چۆڵ بکرێن و بگه‌ڕێنرێنه‌وه بۆ‌وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده.
ئیسماعیل به‌رزنجى ،وته‌بیژى وه‌زاره‌تى پ�����ه‌روه‌رده ب �ه (چ��هت��ر)ى راگ �هی��ان��د: ت��ا ئێستا به‌شێک ل �ه‌و بینایانه بۆ وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده گه‌ڕێندراونه‌ته‌وه ،له هه‌ولێر نزیکه‌ى شه‌ش بیناى خوێندن و له سلێمانیش سێ بۆ چوار بینا.
وتیشى :به‌شێک له‌و بینایانه‌ش که داگیرکراون به که‌ڵکى خوێندن نه‌ماون و به‌شێکیشیان به‌هۆى نه‌بوونى شوێن نهتوانراوه به ته‌واوى چۆڵبکرێن ،تا ئه‌و کاته‌ى شوێنێک بۆ خۆیان ده‌دۆزنه‌وه. ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ،به‌اڵم تا ئێستا نزیکه‌ى ( )50بیناى سه‌ر به وه‌زاره‌تى پ�����ه‌روه‌رده م���اون ک �ه بگه‌ڕێنرینه‌وه و ل �ه‌الی �ه‌ن ح��زب و رێکخراوه‌کانه‌وه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه. شایانى باسه له هه‌رێمى کوردستان ب���ه‌ه���ۆى دهس���ت���ێ���وه‌ردان���ى ح��زب��ى له ک��اروب��ارهک��ان��ى ح��ک��وم�هت ،چ�ه‌ن��دان بیناى خوێندن و باخچه‌ى ساوایانى س �ه‌ر ب�ه وه‌زاره‌ت����ى پ����ه‌روه‌رده له‌الیه‌ن ح��زب�ه دهس��ت �ه‌اڵت��داره‌ک��ان �هوه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه و به‌شێکیان کراون به فه‌وجى سه‌ربازى و به‌شێکى تریشان له‌الیه‌ن حزب و رێکخراوه‌کانى سه‌ر به حزبه‌کانه‌وه داگیرکراون.
چاره‌نوسى به‌شێک ل ه خوێندکارانى ئاماده‌یى دیار نابێت
چهتر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى ئه‌گه‌رچى ساڵى رابردوو ژماره‌یه‌کى زۆر له خوێندکارانى ده‌رچوى ئاماده‌یى له زانکۆ و په‌یمانگاکان وه‌رنه‌گیران ،به‌اڵم پێ ئه‌چێ ئه‌مساڵیش به‌هۆى زۆرى رێژه‌ى خوێندکاران و که‌مى زانکۆ له هه‌رێمى کوردستاندا ،رێژه‌یه‌کى زۆرتر له خوێندکاران له زانکۆکان وه‌رنه‌گیرێن.
ج �هب��ار ح�هم�ه ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى په‌روه‌رده‌ى سلێمانى به (چهتر) ى راگ��هی��ان��د :س���اڵ ل �ه دواى س��اڵ ژماره‌ى خوێندکاران له زیادبوندایه و ساڵى رابردوو ( )76هه‌زار خوێندکار تاقیکردنه‌وه‌ى ئاماده‌ییان ئه‌نجامداوه، به‌اڵم ئه‌مساڵ زیاتر له ( )81هه‌زار خوێندکار تاقیکردنه‌وه‌ى ئاماده‌یان
ئه‌نجامداوه ئهمه جگه له‌وه‌ى له ده‌ورى دووه‌مى ئه‌مساڵدا رێژه‌ى ده‌رچوان زیاد ده‌کات. وتیشى :ساڵى رابردوو له ( )43هه‌زار خ��وێ��ن��دک��ار ن��زی��ک �هى ( )37ه���ه‌زار خوێندکار له زانکۆکان وه‌رگ��ی��راوه، ه���ه‌روه‌ه���ا ژم�����اره‌ى خ��وێ��ن��دک��اران��ی��ش ب���ۆ ه���ه‌ر زان���ک���ۆی���هک دی���اری���ک���راوه و ن��ات��وان��رێ��ت ل �ه رێ���ژه‌ى خ��ۆى زیاتر وه‌ربگیرێت ،بۆیه ساڵ ل �ه‌دواى ساڵ ژماره‌ى ئه‌و خوێندکارانه‌ى له زانکۆ و پ�هی��م��ان��گ��اک��ان��دا وه‌رن��اگ��ی��رێ��ن له زیادبوندایه. له‌به‌رامبه‌ر چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى گرفتى ئ �هم کێشه‌یه‌ش ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گشتى په‌روه‌رده‌ى سلێمانى ،رایگه‌یاند :سااڵنه هه‌ر له قۆناغى نۆى بنه‌ڕه‌تیه‌وه ئه‌و خوێندکارانه‌ى بۆ قۆناغى ئاماده‌یى ده‌رده‌چ�������ن ن��اب��ێ��ت س���ه‌رج���هم���ی���ان له ئاماده‌یه‌کاندا وه‌ربگیرێن ،به‌ڵکو ئه‌بێت به‌پێى نمره‌کانى خوێندکار قۆناغى ئاماده‌یى وه‌ریان بگرێت ،به‌اڵم تا ئێستا کار به‌م پیشنیاره نهکراوه.
راپۆرت
داواده‌کرێت هێزی پێشمهرگه له سهعدیه و جه‌له‌وال جێگیر بکرێت
مه‌حمود عوسمان :کێشه‌ی ئه‌و ناوچان ه سیاسیی ه و به‌ناردنی هێزی پێشمه‌رگ ه چاره‌سه‌ر نابێت ئاماده‌کار دلێر عه‌بدولڕه‌حمان به‌ڕای چاودێران و په‌رله‌مانتاران و سیاسیه‌کان کورد ل ه ساڵی ( )2008هه‌ڵه‌ی کردو ه ک ه هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی ل ه ناوچه‌کانی سه‌عدی ه و جه‌له‌وال کشاندووه‌ته‌و ه و پێویستی ده‌بینن ئه‌و هه‌ڵه‌ی ه دووبار ه نه‌کرێته‌وه ،به‌رپرسێکی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ش پێیوای ه پێویست ه هێزی پێشمه‌رگ ه له‌و سنوره‌دا به‌یه‌کجاری جێگیربکرێ، په‌رله‌مانتارێکیش پێیوای ه سیاسه‌تی پارتی و یه‌کێتی هه‌ڵه‌بوو ه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ناوچانه.
دوای ئه‌و ره‌وشه ئاڵۆزه‌ی کورد له سنوری ناوچه‌کانی سه‌عدی ه و جه‌له‌وال تێیکه‌وت وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان هێزه‌کانی نارد‌ه ئه‌و سنور‌ه و ل ه ئێستادا ب ه هاوکاری هێزه ئه‌مریکیه‌کان و س��وپ��ای ع��ێ��راق وه‌ک���و خ��ۆی��ان ده‌ڵ��ێ��ن «ئارامیان گه‌ڕاندوه‌ته‌وه» بۆ ئه‌و ناوچانه، به‌ڕێوبه‌ری ناحیه‌ی جه‌له‌والش پێیوای ه ک ه کشاندنه‌وه‌ی هێزه‌کانی پێشمهرگه ل ه ساڵی ( )2008هه‌ڵه‌بووه .ئه‌نوه‌ر حسێن میکائیل، به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی جه‌له‌وال ،ب ه (چهتر) ی راگ �هی��ان��د «ک��ش��ان �ه‌وه‌ی هێزه‌کانی پێشمه‌رگ ه له‌ساڵی ()2008دا له‌سنوری حه‌وزی حه‌مرین هه‌ڵه‌یه‌کی زۆر گه‌وره‌بوو
به‌سه‌ر یه‌کێتی و پارتیدا تێپه‌ڕی ،چونک ه پێشمهرگه به‌شێک ه له‌پێکهاته‌ی به‌رگری عێراق ،جواڵندنی هێزیش له‌چه‌ند رۆژی راب��ردودا بۆ سنوره‌که له‌الیه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمه‌وه بۆ راستکردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌ڵه‌ی ه کارێکی پێویسته و ده‌بوو زووتر بکرایه». به‌بڕوای ناوبراو ناردنی هێزی پێشمه‌رگ ه بۆ سنوره‌که کارێکی دروسته و به‌شێوه‌یه‌کی کاتی چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد ده‌کات، به‌اڵم پێشیوایه «هه‌ڵه‌ی کوشنده ئه‌وه‌ی ه جارێکیتر پاشه‌کشه بکه‌ن له‌سنوره‌که‌دا، چونکه ئه‌وکات یه‌ک ک��ورد له‌سنوری ح����ه‌وزی ح �هم��ری��ن ن��ام��ێ��ن��ی و ه�هم��وی له‌ژێڕ هه‌ڕه‌شه‌ی گروپ ه چه‌کداریه‌کاندا بارده‌که‌ن». ناحیه‌ی ج �ه‌ل �ه‌وال ک�ه دهک�ه‌وێ��ت�ه ()30 کیلۆمه‌تری باشوری خۆرئاوای قه‌زای خانه‌قین و ( )70کیلۆمه‌تری باکوری ب �ه‌ع��ق��وب �ه ،رووب�����ه‌ره‌ک�����هی ()17500 کیلۆمه‌تری چ��وارگ��ۆش �هی �ه ،ژم���اره‌ی دانیشتوانه‌که‌ی ( )80ه���ه‌زار کهسه، له ( )36گوند پێکهاتوه که ( )27یان عه‌ره‌بنشین‌و نۆ گوندیشیان کورد نشینن. به‌رپرسێکی ئه‌و هێزه‌ش که ره‌وان�هی ئه‌و ناوچان ه ک��راون ئاماژه ب�هوه دهک��ات ئه‌و هێزه بۆ گێڕانه‌وه‌ی ئارامی هاتووه‌ت ه ئه‌و ناوچهیه ،لیوا حسێن مه‌نسور ،فه‌رمانده‌ی هێزه‌کانی پشتیوانی دووه‌م���ی س �ه‌ر ب ه وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ی حکومه‌تی هه‌رێمی ک���وردس���ت���ان ،ب � ه (چ���هت���ر)ی راگ �هی��ان��د هێنانی «هێزی پێشمهرگه بۆ سنوره‌ک ه
به‌مه‌به‌ستی گێڕانه‌وه‌ی ئاسایش‌و ئارامی بۆ سنوره‌ک ه و پاراستنی گیان و ماڵی هاواڵتیانه به‌بێ جیاوازی». ئه‌و به‌رپرسه‌ی پێشمه‌رگ ه پشتیوانی قسه‌ی ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ی ناحیه‌که ده‌کات و ده‌ڵێت «مافی خۆمانه هێزی پێشمه‌رگ ه بچێت ه ناحیه‌کانی جه‌له‌وال و سهعدیه و تێیدا جێگیر بێت ،چونک ه ده‌وریه به‌ته‌نها نابێت ه زامنی پاراستنی دۆخه‌که» لیوا حسێن، ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا «ناردنی هێز به‌ته‌نها کێشه‌ی سنوره‌ک ه چاره‌سه‌ر ناکات به‌ڵکو پێویست ه هێزی پێشمه‌رگ ه له‌سنوره‌که‌دا ب�هی�هک��ج��اری جێگیر ب��ک��رێ و ده‌ستی ئاوه‌دانی زیاتر بۆ ناوچه‌ک ه درێژبکرێ». له‌ئێستادا هێزه‌کانی پشتیوانی دووه‌م و ل��ی��وای دووی ک �ه‌رک��وک و لیوای سێی گه‌رمیان له‌سنوره‌که‌دان و له‌رۆژی هه‌ینی رابردوشه‌وه هێزی هاوبه‌ش له‌نێوان پێشمهرگه و سوپای عێراق پێکهاتوه و به‌پێی به‌رنامه‌ی نه‌خش ه بۆ دارێ��ژراوی هێزه‌کانی ئهمریکا رۆژانه بۆماوه‌ی چه‌ند کاتژمێرێک ده‌گ �ه‌ڕێ��ن له ناحیه‌کانی جه‌له‌وال و سهعدیه و ناوچه‌ی نه‌فتخانه و ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په. هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه دکتۆر مه‌حمود عوسمان، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، له‌سه‌ر لیستی هاوپه‌یمانی کوردستان، جه‌ختیکرده‌وه «کێشه‌ی ئ �ه‌و ناوچانه سیاسیه و ب�ه‌ن��اردن��ی هێزی پێشمهرگه چ���اره‌س���ه‌ر ن��اب��ێ ،ره‌ن��گ �ه ن���اردن���ی هێز ل����ه‌رووی م �ه‌ع��ن �ه‌وی �هوه گ��رن��گ ب��ێ��ت‌و
بتوانرێ هه‌ندێ که‌سی پێ بپارێزرێ، ب����ه‌اڵم ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌رک���ردن���ی کێشه‌ک ه پێویسته گفتوگۆی جدی له‌سه‌ر ئاستی س �ه‌رک��ردای �هت��ی سیاسی ک���ورد لهگهڵ کوتله سیاسیه‌کان بکرێت ب��ۆ دانانی سنورێک». به‌بڕوای ناوبراو ئه‌وه‌ی له‌سنوری حه‌وزی حه‌مرین ده‌گوزه‌رێ مه‌به‌ست لێی راوه‌دونانی کورده بۆ ئه‌وه‌ی له‌کاتی جێبه‌جێکردنی م��اده‌ی ( )140و ئه‌نجامدانی راپرسیدا رێ��ژه‌ی ک��ورد له‌سنوره‌که که‌م بێت ئه‌و ن��اوچ��ان �ه ن �ه‌گ �ه‌ڕێ��ن �هوه س���ه‌ر ه�ه‌رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان .دک���ت���ۆر م���ه‌ح���م���ود ،له قسه‌کانیدا جه‌ختیکرده‌وه «ئه‌و سیاسه‌ته‌ی یه‌کێتی و پارتی ل���ه‌دوای ()2003هوه تائێستا له‌ناوچه دابڕێنراوه‌کاندا پیاده‌ی دهک����ه‌ن سیاسه‌تێکی ه�ه‌ڵ�هی�ه و زی��ات��ر به‌شێوه‌ی حزبی مامه‌ڵه‌یان کردوه نه‌ک به‌شێوه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌وه‌ش هه‌ڵه‌یه‌کی کوشنده‌بوه بۆ کورد». چاالکوانێکی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیش له‌و ناوچانه ،ئاماژه به‌وه‌ده‌دات ناردنی هێز بۆ سنوره‌که هاواڵتیانی به‌ته‌واوی دڵخۆش ک����ردوه ،س���ه‌الم ع���هب���دواڵ ،چ��االک��وان��ی م���ه‌ده‌ن���ی ،ل���هب���اره‌ی ج��واڵن��دن��ی ه��ێ��زه‌وه ده‌ڵ���ێ «ک��ات��ێ ت��ف�ه‌ن��گ ق��س�ه دهک���ات واته سیاسه‌تی مه‌ده‌نی کۆتایی هاتوه، بۆیه گرنگه ئهمجاره پارتی و یه‌کێتی هه‌ڵه‌ی ساڵی ( )2008دووباره نه‌که‌نه‌وه ب�هک��ش��ان��دن�ه‌وه‌ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پێشمهرگه له‌سنوره‌که چونکه ئه‌وکات کورده‌کان
به‌ته‌نیا ده‌مێننه‌وه». ه���اوک���ات پ �ه‌رل �هم��ان��ت��ارێ��ک��ی پێشوی عێراق رهخنه ده‌گرێت و ده‌ڵێت تائێستا خانه‌قین له‌ته‌عریب رزگاری نهبووه ،ته‌نها عه‌ره‌به‌کانمان له ژورێ��ک�هوه ده‌رک��رد بۆ دوو ژوریتر ،بۆیه به پێویستی ده‌زانێت «سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد لێپێچینهوه ل �ه‌وک �ه‌س��ان �ه ب��ک��ات ک��ه‌س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی ئازادکردنی جه‌له‌وال و سه‌عدیه‌یان کردوه و رێگه‌یان به‌عه‌ره‌بداوه بێنه سنورهکهوه و خۆیان سه‌رقاڵی دزی و تااڵنی بون». به‌بڕوای ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی پێشوو له ه �ه‌رێ��م��دا خ��اوه‌ن��ی ه��ێ��زی پێشمه‌رگه‌ی
ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
3
نیشتمانی نین ،به‌ڵکو چه‌کداره‌کانی سه‌ر به دوو بنه‌ماڵه‌ن و ده‌شڵێت «جواڵندنی ه��ێ��ز ب���ۆ ن���اوچ���هی ح�����ه‌وزی ح �هم��ری��ن چاره‌سه‌رێکی واقیعیانه نیه بۆ کێشه‌ی ک��ورد له‌سنوره‌که ،چونک ه کۆچکردنی ک�����ورده‌ک�����ان ت��ه‌ن��ه��ا پ���هی���وه‌ن���دی���دارن���ی��� ه ب���هک���ردهوه ت��ون��دوت��ی��ژی �هک��ان �هوه ،به‌ڵکو به‌شێکی پ�هی��وه‌ن��دی به‌نه‌بونی پ��رۆژه‌ی خ��زم �هت��گ��وزاری و شکستی ژێ��رخ��ان��ی ئابوری و کۆمه‌اڵیه‌تی سنورهکهوه ههیه، بۆیه جواڵندنی ئه‌وهێزان ه ته‌نها بۆ یه‌ک خاڵ گرنگن ئه‌ویش دیاریکردنی سنوری هه‌رێمی کوردستانه».
* ناحیه‌ی جه‌له‌وال ده‌که‌وێته ( )30کیلۆمه‌تر باشوری خۆرئاوای قه‌زای خانه‌قین و ( )70کیلۆمه‌تر باکوری به‌عقوبه. * ڕوبه‌ره‌که‌ی ( )17500کیلۆمه‌تری چوارگۆشه‌یه. * ژماره‌ی دانیشتوانه‌که‌ی ( )80هه‌زار کهسه ،له ( )36گوند پێکهاتوه که ( )27یان عه‌ره‌بنشین و نۆ گوندیشیان کورد نشینن. * له‌پاش کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی پێشمهرگه له‌سنوری حه‌وزی حه‌مرین له‌ساڵی ()2008دا زیاتر له ( )800ماڵی کورد ناحیه‌ی جه‌له‌والیان به‌ره‌و که‌الر و خانه‌قین جێهێشتوه. * ئه‌و کوردانه‌ی له‌سه‌رده‌می به‌عسدا به‌ر شااڵوی راگواستن که‌وتون تائێستا ()%50ی نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه شوێنه‌کانی خۆیان. * ( )462ماڵی کورد که پێشتر له‌سه‌رده‌می به‌عسدا ته‌رحیلکراون و دوای ساڵی ( )2003گ�ه‌ڕاون�هت�هوه شوێنه‌کانی خۆیان له‌الیه‌ن (هیئه النزاعات المولکیه) وه فه‌رمانی ده‌رکردنیان له‌شوێنه‌کانیاندراوه. * له‌پاش ساڵی ( )2003وه ( )564هاواڵتی له‌سنوری ه �ه‌ردوو ناحیه‌ی جه‌له‌وال و سهعدیه به‌هۆی ک��ردهوه توندوتیژیه‌کانه‌وه ک��وژراون که ()422 هاواڵتیان کورد و ( )122یان عه‌ره‌ب و ( )10هاواڵتیشیان تورکمانن
ئه‌و گرته ڤیدیۆییه‌ی باڵوکرایه‌وه له سه‌ر به‌رپرسه‌کانی یه‌کێتی راسته
له دانیشتنێکدا جنێو ب ه خوشک و دایکی ئه‌وان ه ده‌درێت ک ه تاڵه‌بانیان خۆش ناوێت له‌م گرته ڤیدیۆییه‌دا که سه‌رچاوه‌یه‌ک ئاماده‌کار ب �ه (چ���هت���ر)ى راگ �هی��ان��د ل �ه (چ��ی��ای چهتر مامه‌نده) تۆمارکراوه ،به‌اڵم یه‌کێک له‌وانه‌ی له گرته‌که‌دا دهرکهوتووه ده‌ڵێت ئ �ه‌و شوێنه ش��ارب��اژێ��ره ،به‌رپرسه‌کانى ئه‌و گرته ڤیدیۆییه‌ی له چه‌ند یه‌کێتى به چه‌پڵه‌وه هانى گۆرانیبێژه‌که رۆژی رابردوو له‌سه‌ر چه‌ند ده‌ده‌ن جنێو به (ژن و دایک و خه‌سوو) به‌رپرسێکی یه‌کێتی باڵوکرایه‌وه ى هه‌موو ئه‌و که‌سانه بدات که نه‌یارى راسته و یه‌کێکیش له‌وانه‌ی تاڵه‌بانین .ئ�ه‌و به‌رپرسانه‌ى ل�هم گرته له ڤیدیۆکه‌دایه ده‌ڵێت به ڤیدیۆیه‌دا به روونى ده‌رکه‌وتوون بریتیین هونه‌رمه‌نده‌که‌م راگه‌یاند له (حه‌سه‌ن عه‌بدواڵ حه‌سه‌ن ،قایمقامى جنێودان کارێکی شیاو نیه، ئێستاى پ��ش��ده‌ر و ک��ارگ��ێ��ڕى پێشوى ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌کێتی ده‌شڵێت مه‌ڵبه‌ندى ()24ی یه‌کێتى له پشده‌ر، له‌و سیدیه‌دا به‌شه‌کانیان عه‌بدواڵ وسو ،لیواى خانه‌نشین کراوى هه‌ڵبژاردوه ،کۆمه‌ڵناسێکیش پێشمهرگه ،به‌کر ئه‌حمه‌د مه‌یدان ،ئێستا رایده‌گه‌یه‌نێت هونه‌رمه‌نده که ی��اری��ده‌ده‌ره له قایمقامیه‌تى ق �ه‌اڵدزێ، به‌رپرس نیه و ئه‌وانه‌ی له رێباز خدر محه‌مه‌د ،ئێستا کارگێڕی ده‌ورین به‌رپرسن. له ساڵی ( )2006کۆمه‌ڵێک به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندى ()24ى پ��ش��ده‌رى یهکێتییه یه‌کێتی له دانیشتنێکدا که گۆرانبێژی و ئهوکاته ئه‌ندام به‌شى مه‌ڵبه‌ند بووه، م��ی��ل��ی ک���ۆچ���ک���ردوو (ئ��ی��س��م��اع��ی��ل ئارام عه‌بدواڵ ناسراوه به ئارامى عه‌واڵ سه‌رده‌شتی) تیادایه کۆمه‌ڵێک جنێو دێوانه ،لێپرسراوى کۆمیته‌ى پێشمهرگه و قسه‌ی نه‌شیاو ب�ه‌وان�ه ده‌وت��رێ��ت که دێرینه‌کانى یه‌کێتى ،ئه‌بوبه‌کر وه‌یسى (مام جه‌الل تاڵه‌بانی)یان خۆش ناوێت ،ع �هب��دواڵ ،ئێستا ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ناحیه‌ى له‌و گرته ڤیدیۆیه‌دا که چه‌ند رۆژێکه هێرۆیه و ئ�ه‌وک��ات�ه جێگرى به‌رپرسى له‌سه‌ر تۆڕی کۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووک مه‌ڵبه‌ندى ()24ی پ��ش��ده‌رى یه‌کێتى ب�ڵاو ب��ۆت �هوه و کۆمه‌ڵێک به‌رپرسى بووه). سیاسى و ئ��ی��دارى یه‌کێتى نیشتمانى ج��ێ��گ �هى ئ��ام��اژه‌ی��ه ئ���هم ب �ه‌رپ��رس��ان �ه کوردستان ،که سه‌رجه‌میان به‌رپرسى سه‌رجه‌مان له‌سنورى پ��ش��ده‌رن و چوار سنوره‌کانى شارباژێڕ و ناوچه‌ى پشده‌رن ،به‌رپرسى سنورى شارباژێڕى یه‌کێتیش ل �ه‌و سه‌یرانه گه‌شته‌دا که ه���ه‌واداران له دانیشتنه‌که‌دان و به‌هه‌مان شێوه‌ى و ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان��ی میلی پ��ێ��ی ده‌ڵ��ێ��ن ئه‌وانیتر چه‌پڵه بۆ گۆرانیه‌کان لێده‌ده‌ن، (گ���ه‌ع���ده) ل �ه شوێنێکدا دان��ی��ش��ت��وون ئه‌وانیش بریتین ل�ه (ئ���اوات محه‌مه‌د ک �ه دی���اره ک �ه س�هی��ران�ه گ�هش��ت�ه ،له‌و غه‌فور ،ئێستا قایمقامى شارباژێڕه و گرته‌یه‌دا که باڵوکراوه‌ته‌وه له زمانی ئ�ه‌و کاته س�ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى چوارتا گۆرانیبیژه‌که‌وه کۆمه‌ڵێک جنێو به‌وانه و جێگرى یه‌که‌مى به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى ده‌درێ��ت که تاڵه‌بانیان خۆش ناوێت و شارباژێڕى یه‌کێتى بوو ،ئیبراهیم فه‌تاح ئ �ه‌وان �هی ل�ه دانیشتنه‌که‌دان له‌کاتی ق��ادر ن��اس��راو به (د.ئیبراهیم) ،ئێستا جێگرى به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانییه و جنێوه‌کاندا ده‌ست ده‌ده‌نه چه‌پڵه.
ئه‌و کاته کارگێڕى مه‌ڵبه‌ندى شارباژێڕى یه‌کێتى بوو ،ئیبراهیم حه‌مه‌ئه‌مین حهمه مه‌حمود ،ئه‌ندامى کۆمیته‌ى یه‌کێتى و س�ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى م��اوه‌ت�ه ،جه‌مال تاقانه ،به‌رپرسى کۆمیته‌ى گاپیڵۆنى یه‌کێتى). (چ �هت��ر)ب��ۆ ب���ه‌دواداچ���ون���ی ئ���هم گرته ڤیدیۆییه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ح �ه‌س �ه‌ن ع �هب��دواڵ، قایمقامى ئێستاى پشده‌ر قسه‌ی کرد و ن��اوب��راو وت��ی «پێش ئ���ه‌وه‌ى پۆستى قایمقامى وه‌رب��گ��رم داوه‌ت���ى ب��راده‌ران��ى ش��ارب��اژێ��ر ب��ووی��ن ل �ه‌س��اڵ��ى ()2006 ن��اوچ��هک��هش ه���ه‌ر ش���ارب���اژێ���ره و ل �ه‌و دانیشتنه ب �هش��دارب��ووی��ن به‌مه‌به‌ستى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �هک��ان ب���وو ک �ه ده‌رچ��ووی��ن تێیدا ،هه‌ر له‌و کاته‌دا چه‌ند جارێک لێى توڕه‌بووم که پێم راگه‌یاند جنێودان ک��ارێ��ک��ى ش��ی��او ن��ی�ه ،ب���ه‌اڵم هه‌ندێک براده‌ر هاتوون به‌شه‌کانیان له‌سیدیه‌که‌دا ه�ه‌ڵ��ب��ژاردوه به‌مه‌به‌ستى ئ �ه‌وه‌ى که‌من چ�ه‌پ��ڵ�ه ب��ۆ ج��ن��ێ��ودان �ه ل���ێ���ده‌ده‌م و پێم خۆشه». حه‌سه‌ن عه‌بدواڵ باسى له‌وه‌کرد «دژى هه‌موو ئ�ه‌وان�هم و خه‌ڵکى ئ�ه‌ده‌ب��ى من ده‌ن��اس��ێ��ت ب���ۆ ئ���ه‌و م���ه‌س���ه‌الن���ه ،ب��ۆی�ه دانیشتن و گ �ه‌ع��دهی �هک ب���ووه» ئه‌و بهرپرسه له باره‌ی هه‌ڵوێستی یه‌کێتیه‌وه پێیوایه که ئه‌و قسه‌ی نه کردووه بۆیه بۆ ئه‌و جنێودانه پێویسته له هونه‌رمه‌نده میللیه‌که ب��پ��رس��رێ��ت ک �ه ب��ۆچ��ی ئ�ه‌و nئه‌وکاته‌ی جنێوه‌که ده‌درێت به‌رپرسه‌کانی یه‌کێتی چه‌پڵه لێده‌ده‌ن فۆتۆ :وه‌رگیراو له ڤیدیۆکه جنێوانه‌یداوه نه‌ک له‌وان. وتیشی «ئه‌و که‌سانه‌ى له‌و دانیشتنانه ده‌که‌وێت ،ئه‌و به‌ندانه‌ش ناڵێت که خۆى بۆ وه‌رگرتنی زانیارى بۆچونى مه‌کته‌بی گرته ڤیدیۆیه‌ى نه‌بینیوه. سیاسى یه‌کێتى نیشتمانی کوردستان ،ک���ۆم���ه‌ڵ ن��اس��ێ��ک��ی��ش پ��ێ��ی��وای��ه ئ��ه‌و ب����هش����دارى دهک������ه‌ن ل���ه ه����ه‌ر الی �ه‌ن��ى ده‌یه‌وێت به‌ڵکو له‌و که‌سانه‌ى وه‌رده‌گرێت له‌و بارهیهوه (چهتر) بۆ زانینینی ئه‌و هونه‌رمه‌نده میللیانه‌ی بانگ ده‌کرێن سیاسى و ئاینى کۆمه‌ڵێک بێت ،ئه‌و له‌ده‌وروبه‌رین ،یان هه‌ندێک ناوى ده‌ده‌نێ ب�ه‌دواداچ��ون و لێپرسینه‌وانه‌ی حزبه‌که بۆ ئه‌و دانیشتنانه پێویسته پێشتر پێیان که‌سانه‌ى دانیشتون ل���ه‌ده‌ورى گۆرانى و پێى راده‌گه‌یه‌نن که‌ناوى ئهوانه بهێنه په‌یوه‌ندى کرد به‌چه‌ند به‌رپرسێکی ئه‌و ب��وت��رێ��ت ک �ه ن��اب��ێ��ت ق��س�ه به‌خه‌ڵکیتر و به‌ند بێژه‌که به‌رپرسن ،نه‌ک خودى و به‌فاڵنه ل�ه‌ق�هب ،بۆیه پێموایه ئه‌و یه‌کتیه‌وه ،به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کان دروست بڵێن ،ئارى هاوار محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژه‌ک �ه ،چ��ون��ک�ه ئ���ه‌و ته‌نها جۆره مامه‌ڵه‌یه ره‌نگه هه‌ندێک گرفتى نه‌بوون ،هه‌ندێکیان به‌بیانوى ئه‌وه‌ى ئه‌و ک��ارگ��ێ��ڕى ک��ۆم �ه‌ڵ �هى ک��ۆم�ه‌ڵ��ن��اس��ان ،له‌به‌رامبه‌ر وته‌کانى برێک پاره‌ى ده‌ست لێبکه‌وێته‌وه».
کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان ره‌خن ه له حکومه‌تى هه‌رێم ده‌گرێت
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
«هێرشه‌کانى تورکیا و ئێران هیچى که‌متر نییه له ئه‌نفال»
4
سلێمانى
کارزان تاریق ئه‌ندامانى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان ئیدانه‌ى ئه‌و هێرشه ناڕه‌وایانه‌یان کرد، که ده‌کرێته‌سه‌ر خاکى هه‌رێمى کوردستان و راشیانگه‌یاند ،ئه‌و ه پالنگێڕیه بۆ له‌ناوبردنى میلله‌تى کورد و نه‌یارانى کورد چاویان به ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد هه‌ڵنایه‌ت.
س �هب��اره‌ت ب �ه ئ��ی��دان�هک��ردن��ى ئ �ه‌و هێرش ه
هاوبه‌شانه‌ى که له‌الیه‌ن واڵتانى دراوسێو‌ه n ده‌کرێته سه‌ر کوردستانى باشور و ئه‌و هێزه نه‌ته‌وه‌ییانه‌ى که به‌رده‌وام ل ه خه‌باتدان دژى پالنگێڕى نه‌یارانى کورد ،پێرێ ()8/20 چ��وار ئه‌ندامى کۆنگره‌ى ن �هت �ه‌وه‌ى ک ه
تورکیا و ئێران گونده‌کانی کوردستان وێران دهکهن
پێکهاتبون ل ه (کامه‌ران به‌روارى ،محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنى و په‌روین عه‌زیز وهۆشیار محه‌مه‌د) کۆنفرانسێکى رۆژنامه‌وانیان له ئوتێل په‌رێژى شارى سلێمانى ئه‌نجامدا
و ه �ه‌روه‌ه��ا به‌یاننامه‌یه‌کیان ده‌رک���رد، ک �ه ت��ی��ای��دا ئ��ام��اژه ب���هوه دهک���ه‌ن «ئ �هم پیالنگێڕییه‌ى ت��ورک��ی��ا هیچى که‌متر نیه ل ه ئه‌نفال ک ه به‌سه‌ر ک��ورددا هات،
فۆتۆ :ئاژانسی فورات
چونک ه ئ �هم �هش کۆمه‌ڵکوژیی ه دژى ک��ورد» .هه‌روه‌ها داوا ل ه سه‌رجه‌م هێزه کوردستانییه‌کان دهک��ه‌ن له ه�ه‌ر چوار پ��ارچ �هى ک��وردس��ت��ان ،دژى ئ �ه‌و هێرش ه
قڕکه‌رانه‌ى کوردستان ب ه یه‌ک هه‌ڵوێست بوه‌ستنه‌وه و خۆپیشاندان ئه‌نجام بده‌ن. راشیانگه‌یاند :ک ه س��ازدان��ى کۆنگره‌ى ن�هت�هوه�ی‌ى ک��وردس��ت��ان ،ده‌بێت ه وه‌اڵم��ى هه‌موو ئه‌و سیاسه‌تان ه و گۆڕینى سه‌ره‌تایى چاره‌نوسى ره‌شى کۆتایى سیاسه‌ته‌کانى قڕکردن و له‌ناوبردنى گه‌لى کوردستان. پ���ه‌روی���ن ع���ه‌زی���ز ،ئ �ه‌ن��دام��ى ک��ۆن��گ��ره‌ى ن �هت �ه‌وه‌ی��ى ک���ورد ،ت��ای��ب�هت ب �ه (چ�هت��ر) ى رایگه‌یاند :کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌ى کورد توانیویه‌تى به شێوازى جیا جیا ن��اڕه‌زاى خ��ۆى ده‌رب��ب��ڕێ��ت و هاوپشتى خ��ۆى بۆ ئ��اواره‌ک��ان و خه‌باتگێڕانى ک��ورد له هه‌ر چ��وار پارچه‌ى کوردستان ده‌رببڕێت ،ب ه تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى ئێستا له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ى تۆپباران و مه‌ترسیدان ،وتیشى میلله‌تى ک��ورد ب���ه‌رده‌وام رووب���ه‌ڕوى وه‌ستاونه‌ته‌وه و ئێمه‌ش هاوپشتى میلله‌تى خۆمان بۆ رایگشتى و مافى نه‌ته‌وه‌ى و چه‌سپاندنى مافه‌کانى کورد به ده‌ستور و یاسا. وتیشى :زۆر بهداخهوه سه‌رۆکایه‌تیه‌کانى هه‌رێم تا ئێستا هه‌ڵوێستیان نه‌بوه ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه چه‌ند رۆژێکه ئه‌م حاڵه‌ته
رویداوه و ئاواره‌کان بچوکترین هاوکاریان له حکومه‌ته‌وه وه‌رنه‌گرتوه ،حکومه‌تیش به ته‌نگ هاواڵتیانى خۆیه‌وه نیه تا دژى هێرشه‌کانى سوریا و ئێران بوه‌ستێته‌وه، ه �ه‌ر خ�هم��ى هه‌رێمیانه ک �ه ب�ه داخ���هوه نهیانتوانیوه به‌رپرسیاریه‌تى هه‌رێمیش له ئه‌ستۆ بگرن. محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی ،ئه‌ندامێکى ترى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌ى ،رایگه‌یاند :ئه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه ب��ۆ وری���اک���ردن���ه‌وه‌ى خه‌ڵکى ب���اش���ورى ک��وردس��ت��ان��ه س����هب����اره‌ت ب �ه‌و مه‌ترسییه گ �ه‌روه‌ی �هى ل�ه‌س�ه‌ر میلله‌تى ک���ورد ه �هی �ه ،ک �ه ل �ه‌س �ه‌ر ج��واڵن��ه‌وه‌ی رزگاریخوازى کوردستان ( )PKKههیه، چونکه باوه‌ڕى ئێمه وایه چاره‌نوسى کورد گرێدراوه به دۆزى په‌که‌که‌وه. وتیشى :به‌رپرسیاریه‌تى حکومه‌ت له ئ��اس��ت��ى روداوه‌ک����ان����دا ن��ی �ه ،ه��ی��واداری��ن ئ�ه‌وان��ی��ش بگه‌نه ئاستى ئ �ه‌و روداوان����ه، چ��ون��ک �ه ئ���هم م�هت��رس��ی��ی�ه س �ه‌ران��س �ه‌رى ک��وردس��ت��ان ده‌گ��رێ��ت �هوه و پێویستى به ی�هک��ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ى ه��ێ��زه سیاسییه‌کانى هه‌موو کوردستانه.
زۆربوونى به‌نزینخانه‌ى ئه‌هلی شۆفێرانى هه‌ڵه‌بجه‌ى نیگه‌ران کردوه چهتر
دره‌و مه‌هدى ههڵهبجه تا ئێستا به‌نزینخانه‌ى حکومى تێدا نییه و به‌نزینخانه ئه‌هلییه‌کانیش روو له زیادبوون دهکهن، ئه‌مه‌ش زۆرێک له شۆفێرانى نیگه‌ران کردووه ،به‌رپرسانى هه‌ڵه‌بجه‌ش رایده‌گه‌یه‌نن له ساڵى ()2012دا عه‌مبارى گه‌وره‌ى سوتهمهنى له شارى هه‌ڵه‌بجه‌دا دروست ده‌کرێت.
هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید تا ساڵى ()1988 به‌نزینخانه‌یه‌کى حکومى تێدا بووه، دوات���ر ئ�ه‌وی��ش ل�ه ش��ارهک �ه‌دا نهماوه تا ئێستا ئه‌و شاره بێ به‌نزینخانه‌ى حکومیه ،حکومه‌تیش ل�ه رێگه‌ى دوو به‌نزینخانه‌ى ئه‌هلیه‌وه به‌نزین و گاز به‌سه‌ر شۆفێراندا دابه‌ش ده‌کات، بۆیه شۆفێران زۆرجار ماوه‌یه‌کی زۆر ده‌مێننه‌وه له س��ه‌ره‌دا ،هه‌ندێک ل ه شۆفێرى هێڵه‌کان له هه‌ڵه‌بجه‌وه روو له شوێنه‌کانیترى ده‌ره‌وه‌ى هه‌ڵه‌بج ه دهک���ه‌ن ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ى سوتهمهنى، ئ���هم���هش زۆرێ�����ک ل���ه ش��ۆف��ێ��ران��ى هه‌ڵه‌بجه‌ى نیگه‌ران کردووه. س�هی��وان سه‌عید ،شۆفێرى یه‌کێک ل �ه پ��اس �هک��ان��ى هێڵى (ه �ه‌ڵ �هب��ج �ه ـ
سلێمانى) وتى :ئێمه وه‌ک شۆفێرانى هێڵى (ههڵهبجه ـ سلێمانى) له‌به‌ر قه‌ره‌باڵغى به‌نزینخانه ئه‌هلیه‌کانى ه �ه‌ڵ �هب��ج �ه ل��ه زۆرب�����هى ک���ات���دا ،ل ه به‌نزینخانه‌یه‌کى ئه‌هلى ک�ه له‌ژێر چ��اودێ��رى حکومه‌تدایه له تانجه‌رۆ به‌نزین وه‌رده‌گرین ،ئه‌مه‌ش بۆ ئێم ه زۆر زه‌حمه‌ته ه�هم��وو ج��ارێ��ک روو ل �ه‌و شوێنانه بکه‌ین ب��ۆ وه‌رگرتنى سوتهمهنى ،ئه‌گه‌ر به‌نزینخانه‌یه‌کى حکومى له شاره‌که‌ماندا هه‌بوایه و ب �ه‌رده‌وام سوتهمهنى داب�هش بکردای ه ئهوه بۆ ئێمه زۆر باش ده‌بوو. ئیسماعیل حاجى هادى ،یه‌کێکیتر‌ه ل�ه شۆفێره ن��اڕازی��ی�هک��ان و ده‌ڵێت: ئێمه پسوڵه‌مان ب��ۆ ک��راوه هه‌فته‌ى ()200ل��ی��ت��ر گ��از وه‌رگ���ری���ن ،ب �ه‌اڵم حکومه‌ت به به‌نزینخانه ئه‌هلییه‌کانى وتووه ( )150لیترمان بداتێ ،نازانم ئه‌ویترى چى لێ دهکهن و بۆ کوێى ده‌به‌ن. (م������ه‌ه������دى ح�����ه‌س�����ه‌ن)ی�����ش ک � ه ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌رێ��ک��ى ب �ه‌ن��زی��ن��خ��ان �هی �ه و دانیشتووى هه‌ڵه‌بجه‌یه ،له‌به‌ر نه‌بوونى به‌نزینخانه‌ى حکومى م��اوه‌ى هه‌شت ساڵه لهگهڵ چه‌ند فه‌رمانبه‌رێکیترى ش���ارهک���ه‌دا س���ه‌ردان���ى به‌نزینخانه‌ى ح��ک��وم��ى ش���ارۆچ���ک���هى ع���ه‌رب���هت دهک�ه‌ن به مه‌به‌ستى ده‌وامکردن ،ب ه
«ناکۆکى ناوخۆیى» کاکه‌ییه‌کان الواز ده‌کات
چهتر زانیار داقوقى
ن�����ه‌وزاد م��ح �هم �ه‌د ک��اک �هی��ى ،ن��وس �ه‌ر ل��ه‌وب��اره‌ی��هوه ب �ه (چ��هت��ر)ى وت :ئێم ه ده‌مانه‌وێت ئه‌نجومه‌نێک بۆ کاکه‌ییه‌کان دروس���ت بکه‌ین ،ب �ه‌اڵم ره‌وت��ێ��ک له‌ناو کاکه‌یى ههیه رێگه‌ناده‌ن ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ه سه‌رکه‌وتو بێت. وتیشى :ئێمه وه‌ک کاکه‌یى له سه‌رجه‌م حزبه ک��وردی��ی�هک��ان رازی���ن ،کێشه‌مان لهگهڵ هیچ حزب و الیه‌نێک نیه ،داواش له سه‌رۆکى حکومه‌ت و سه‌رۆکى هه‌رێم و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى هه‌رێم ده‌که‌ین بێن به هاناى کاکه‌یه‌وه ،چونک ه پێویسته له ده‌ستورى هه‌رێمى کوردستان مافى کاکه‌یى دیارى بکرێت. ئه‌وه‌شى وت :به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى له‌ناوخۆى
n
ه ئه‌هلییه‌کان توڕه‌ن ه له به‌نزینخان شۆفێرانی هه‌ڵه‌بج
ههڵهبجه به (چهتر)ی وت :تا ئێستا ه��ی��چ ی�هک��ێ��ک ل���ه‌و الی �ه‌ن��ان �هى ک ه پ���هی���وه‌ن���دی���دارن ب���ه‌و ب��اب��هت��هوه هیچ داوای���هک���ی���ان ن����هک����ردووه ،ب��ۆئ��ه‌وه‌ى شوێنێک له ههڵهبجه دیارى بکرێت ب���ۆ ئ�����ه‌وه‌ى ب��ک��رێ��ت �ه ب �ه‌ن��زی��ن��خ��ان �هى
حکومى ،ئێمه‌ش وه‌ک قایمقامیه‌ت و ش��اره‌وان��ى هیچ داوای�هک��م��ان به‌رز نه‌کردوه‌ته‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى له ئێستادا رێ��ژه‌ی �هک��ى دی��اری��ک��راو س��وت�هم�ه‌ن��ى ده‌گ���ات���ه ش���ارهک���هم���ان ،ئ��ێ��م �هش ل ه رێگه‌ى لیژنه‌کانمانه‌وه له به‌نزینخان ه
فۆتۆ :دره‌و مه‌هدی
ئه‌هلیه‌کاندا دابه‌شى ده‌که‌ین لهگهڵ ئه‌مه‌شدا ،له بودجه‌ى ساڵى ()2012 داوام���ان���ک���ردووه ،ک �ه عه‌مبارێکى گ���ه‌وره‌ى سوتهمهنى ل�ه هه‌ڵه‌بجه‌دا دروس����ت ب��ک��رێ��ت ب��ۆ داب �هش��ک��ردن��ى سوتهمهنى.
زمانی کاریکاتێر
کاکه‌ییه‌کان ماوه‌ى هه‌شت ساڵ ه کۆڕ و کۆبونه‌وه‌ى جیاجیا سازده‌که‌ن ،ب ه مه‌به‌ستى ئه‌وه‌ى نوێنه‌ریان له‌ناو حکومه‌تى هه‌رێم و ئیداره‌ى پارێزگاى که‌رکوک و حکومه‌تى عێراقى هه‌بێت ،به‌اڵم به‌هۆى «ناکۆکى ناوخۆیانه‌وه» تا ئێستا نه‌یانتوانیو ه ئه‌و ه بکه‌ن.
کاکه‌ییدا ناڕێکى و ناته‌بایى ههیه، بۆیه تا ئێستا نهتوانراوه ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ه دروستبکرێت. ل���ه‌الی���هک���ى ت������رهوه س���ت���ار ک��اک �هی��ى، که‌سایه‌تى کاکه‌یى له شارى که‌رکوک به رۆژنامه‌ى (چهتر)ى وت :ئێمه وه‌ک ع�هش��ی��ره‌ت��ى ک��اک �هی��ى ب��ۆ پێکهێنانى ئه‌نجومه‌نێک ل �ه س��اڵ��ى ()2003وه ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن ،ب �ه‌اڵم به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى بیرى جیاواز له‌ناو کاکه‌یى ههیه ،هه‌ربۆی ه نهتوانراوه یه‌کبگرین ،ده‌شمانه‌وێت مافى کاکه‌یى له ره‌شنوسى ده‌ستورى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان دی���اری بکرێت ،ب��ۆئ�ه‌وه‌ش داوام���ان له حکومه‌تى هه‌رێم ک��ردووه، به‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵمیان نه‌داوینه‌ته‌وه. ه���ه‌روه‌ه���ا ب�ه‌ه��ج�هت ع �ه‌زی��ز کاکه‌یى، رۆژنامه‌نوسی کاکه‌یى له که‌رکوک به (چهتر)ى وت :ناڕێکى ناو کاکه‌یى کاریگه‌رى حزبى ل �ه‌س �ه‌ره ،چونکه تا ساڵى ( )1975کاکه‌یى یه‌کگرتوو بوون له‌ناو خۆیاندا ،به‌اڵم ئێستا دووبه‌رکه‌یمان تێکه‌وتووه. وتیشى :تا ئێستا نوێنه‌رمان نه له هه‌رێمى کوردستان و نه له حکومه‌تى عێراقدا نییه ،هه‌ر بۆیه ئێستا خه‌ریکى ئه‌وه‌ین که نوێنه‌رى راسته‌قینه‌ى خۆمان دیارى بکه‌ین.
(چهتر)ى راگه‌یاند :له‌کاتێکدا ک ه به‌نزینخانه‌ى حکومى و ئه‌هلییه‌کان وه‌ک ی����هک س��وت �هم �ه‌ن��ی��م��ان پێ ده‌گات ،ئێمه له به‌نزینخانه‌ى حکومى به‌رده‌وام سوته‌مه‌نیمان ههیه و به‌سه‌ر شۆفێراندا داب�هش��ى دهک �هی��ن ،ب�ه‌اڵم به‌نزینخانه ئه‌هلییه‌کان زۆرجار ده‌ڵێن س��وت�هم�ه‌ن��ی��م��ان ن��ی�ه ،کارمه‌ندێکى داب �هش��ک��ردن��ی��ش ل���ه ب�ه‌ن��زی��ن��خ��ان�هى (س��ان)ى ئه‌هلى که نه‌یویست ناوى خ��ۆى ئ��اش��ک��را ب��ک��ات وت���ى :ئێمه ل ه ب �ه‌ن��زی��ن��خ��ان �هى ح��ک��وم��ى ع �ه‌رب �هت �هوه سوته‌مه‌نیمان پێده‌گات ،هه‌رکاتێک سوته‌مه‌نیمان بۆ بێت دابه‌شى ده‌که‌ین و ب�ه هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک نایشارینه‌وه، هه‌موو رۆژه‌کانیش به‌نزینخانه‌که‌مان کراوه‌یه ،ته‌نها رۆژانى هه‌ینى نه‌بێت، سه‌باره‌ت به چۆنیه‌تى فرۆشتنه‌که‌شى ل��ی��ت��رى ب���ه ( )500دی���ن���ارى چ��اپ��ى نوێ ده‌یفرۆشین له رێگه‌ى پسوڵه‌وه، که پ��ڕۆژه تایبه‌تییه‌کان دهی���دات ب ه ش��ۆف��ێ��ران ،ب��ۆ ه��ه‌ر پ��س��وڵ�هی�هک بۆ ئۆتۆمبێلى تایبه‌ت ()25لیتر و هى گشتى ()45لیتر ده‌ده‌ین به شۆفێران، وات �ه بۆ تایبه‌ته‌کان هه‌فته‌ى ()50 لیتر و ب��ۆ گشتییه‌کان ( )90لیتر ده‌ده‌ینه شۆفێران. ده‌رباره‌ى نه‌بوونى به‌نزینخانه‌ى حکومى له شاره‌که‌دا گۆران ئه‌دهه‌م ،قایمقامى
دیدار
به‌رپرسی لقى چواری پارتی:
هێزێک نییه له‌سه‌ر ئه‌م که‌ون ه باره‌گاى لق به ئێم ه چۆڵ بکات دیداری
فه‌ره‌یدون بێوار هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د کورده ،به‌رپرسی لقی چ��واری پارتی دیموکراتی کوردستان له‌م دیداره‌ی (چهتر) ب���اس ل���ه‌و ه دهک����ات تائێستا گۆڕانکارییه‌کى ئه‌وتۆ ل ه سلێمانى ن �هک��راوه ،راشیده‌گه‌یه‌نێت ک ه «هێزێک نییه له‌سه‌ر ئه‌م که‌ون ه باره‌گاى لق به ئێمه چۆڵ بکات» ئه‌و به په‌رله‌مانتارێکی کۆمه‌ڵی ئیسالمیش ده‌ڵێت «درۆ» ده‌کات ک ه ده‌ڵێت ب ه ئاگاداری یه‌کێتی و پارتی تۆپبارانه‌کان ده‌کرێت.
چهتر :ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ى ک ه پارتى دهی��ک��ات به‌تایبه‌تى ل ه سلێمانى ،ئایا به‌پێی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�هک��ان��ى ح��زب�ه ،یان به‌پێی پێداویستییه‌کانى خه‌ڵکه؟ تائێستا گۆڕانکارییه‌کى ئه‌وتۆ ل هسلێمانى ن �هک��راوه .ته‌نیا ک��اک هیوا ئه‌حمه‌د ک ه لێره به‌رپرسی لقى چوار ب��ووه گ���وازراوه‌ت���هوه و م��ن هاتوومه‌ت ه جێگه‌که‌ى ،ئه‌مه‌ش شتێکى سروشتییه، ته‌نانه‌ت پێش کۆنگره‌ش بڕیار هه‌بوو ئاڵوگۆڕ ل ه به‌رپرسی لقه‌کان بکرێت، به گوێره‌ى به‌رژه‌وه‌ندى و خواستى حزب، هه‌ڵبه‌ت ه حیساب بۆ خواستى خه‌ڵکیش ده‌کرێت. چهتر :ده‌ڵێن ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارێزگاکان قۆرخى ده‌سه‌اڵتى لقه‌کانى ک��ردوه ،به‌و مانایه‌ی لقه‌کان ده‌بێ بۆ هه‌ر بڕیارێک بگه‌ڕێن ه بۆ ئه‌وان؟ کۆنگر‌ه بڕیاری له‌سه‌ر ئهنجومهنىس���ه‌رک���ردای���هت���ى پ���ارێ���زگ���اک���ان���داوه و جێبه‌جێش ده‌کرێت .تا ئێستا ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارێزگاکان ب ه کرده‌یی ب ه قۆاڵیی نه‌که‌وتوه‌ت ه ناو ئیشه‌وه ،چونک ه هێشتا هه‌ندێک پێداویستییان م��اوه، بۆی ه ده‌رنه‌که‌وتوو‌ه تا ئه‌و راده‌یه‌ى بزانین ئایا ده‌بێ ب ه گرفت بۆ لقه‌کان یاخود نا.
م��هب��ه‌س��ت��ى ح����زب و ک���ۆن���گ���ره ل��هم ئه‌نجومه‌نان ه ئ���هوه ب���ووه ج��ۆرێ��ک ل ه الم���ه‌رک���ه‌زى ه �هب��ێ ب��ۆ ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارێزگاکان و ده‌سه‌اڵتیان ه���هب���ێ ،ب���ۆ ئ������ه‌وه‌ى چ��ی��ت��ر ل��ق �هک��ان ن�ه‌گ�ه‌ڕێ��ن�هوه ب��ۆ مه‌کته‌بی سیاسی، به‌ڵکو ل �ه‌و ئه‌نجومه‌نان ه ئیشه‌کانیان رایی بکرێت. چ���هت���ر :ل��� ه ن��زی��ک گ���ون���دى (ک��ان��ی ب���ه‌ردی���ن���ه) ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک زه‌وى خ �هت خه‌تکراون ک ه پێیان ده‌وترێت زه‌وییه‌کانى پارتى ئێوه خاوه‌نین؟ ئ���هوه راس���ت نیی ه و پ �هی��وه‌ن��دى ب هپارتییهوه نییه. چهتر :هێشتا یه‌کالیی نه‌بۆته‌وه ئایا باره‌گاى لقى چوار هی پارتیی ه یاخود مۆڵکى گشتییه؟ ب��اره‌گ��اى لقى چ��وار پێشتر موڵکى قادر ئاغا بووه ،ک ه ل ه ساڵى ()1970 پێشکه‌شی ک���ردوه ب� ه ب��ارزان��ى نه‌مر. دواى ئ����ه‌وه‌ى ک�� ه ن��ێ��وان��ى ش����ۆڕش و ح��ک��وم�هت تێکچوو ،پ��ارت��ی چ��ۆت�هوه شاخ ،دواى پالنى جه‌زائیر ک ه نوشستى به‌سه‌ر شۆڕشی کوردا هات ،زه‌وییه‌ک ه ب ه به‌تاڵى م��اوه‌ت�هوه .دوات��ر ک ه به‌عس ه��ات��وه‌ت �هوه سلێمانى زه‌وی��ی �هک �هى له‌و ماڵ ه سه‌ندوو‌ه و بیناى له‌سه‌ر به‌شێکى زه‌وییه‌ک ه دروس��ت ک��ردوه .دواى ساڵى ( ،)1994ل � ه ک��ات��ى ش���ه‌ڕی ن��اوخ��ۆ، براده‌رانى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ه��ات��وون زه‌وی��ی �هک �هی��ان ک���ردوه ب�ه‌ن��اوى وه‌زاره‌تى داراییه‌وه ،به‌اڵم ل ه ئه‌سڵدا هی پارتی ب��ووه ،ب �ه‌اڵم به‌عس ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ر به‌ڵگ ه و تاپۆکاندا هێناوه ،ئێستا ل ه دیراس ه کردندای ه بۆ چاره‌سه‌ر کردن. چ������هت������ر :ب������ ه پ����ێ����ی س������ه‌رچ������اوه رۆژنامه‌وانییه‌کان ج �ه‌الل تاڵه‌بانى و م�ه‌س��ع��ود ب���ارزان���ى ل � ه پ�هی��وه‌ن��دی��ی�هک رێکه‌وتوون له‌سه‌ر وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت ل ه الیه‌ن پارتییهوه؟ شتى وام نه‌بیستووه.چ����هت����ر :ئ����ۆپ����ۆزس����ی����ۆن ب��ای��ک��ۆت��ى دان���ی���ش���ت���ن���هک���ان���ى ب���ه‌س���ت���ۆت���هوه ب� ه
جێبه‌جێکردنى چوار مه‌رج ،پرسیاره‌ک ه ئ �ه‌وه‌ی � ه ب��ۆچ��ی یه‌کێتى و پ��ارت��ى ب ه کرداری چاکسازى ناکه‌ن؟ ک��ه‌س له‌پێش ج�ه‌ن��اب��ی س �ه‌رۆک �هوهباسی چاکسازى ن �هک��ردوه ،ب�ه‌رل�ه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن باسی چاکسازى بکات جه‌نابی س���ه‌رۆک دهس��ت��ى پێکردو‌ه و ئێستاش بهردهوامه .به‌ر ل ه پرۆژه‌که‌ى ئۆپۆزسیۆنیش ئێم ه پرۆژه‌مان ههبووه، چاکسازى ل ه هه‌ولێر زۆر ک��راوه و ل ه سلێمانیش ب �ه‌ده‌س��ت �ه‌وه‌ی �ه .چاکسازى پرۆسه‌یه‌ک نیی ه و ب ه دوو سێ رۆژێک ته‌واو بێت ،به‌ڵکو پرۆسه‌یه‌کى به‌رده‌وام ه و چه‌ندین لیژنه‌ى بۆ دانراوه و ل ه هه‌موو بواره‌کاندا چاکسازى ده‌کرێت. چهتر :ئه‌و ره‌خنه‌ی ه ل ه سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌گیرێت ک ه ده‌با چاکسازى ل ه که‌س ه گه‌وره‌کانه‌و‌ه ده‌ست پێکردبا به‌تایبه‌تى ل ه که‌س ه نزیکه‌کانى خۆی؟ ئه‌م واڵت ه ته‌نیا ل ه پارتى پێکنه‌هاتووه،به‌ڵکو ل � ه دهی���ان ح��زب و رێ��ک��خ��راو و سه‌رکرده‌یتر پێکهاتووه ،هه‌مووشیان به‌شێوازێک ل ه شێوه‌کان قسه‌یان له‌سه‌ر ههیه ،جا تاچه‌ند ئهوه راست ه یان راست نیی ه ئ �هوه ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ،ئێمه‌ش وه‌کو پ��ارت��ى به‌شێکمان ب �ه‌رده‌ک �ه‌وێ��ت .ئه‌و به‌شه‌ى به‌ر ئێم ه که‌وتوو‌ه چاکسازیمان تێدا کردوه ،باشترین نموون ه کۆنگره‌یه. چ������هت������ر :ب����ه‌پ����ێ����ی ب���ه‌ڵ���گ���ه‌ن���ام��� ه رۆژنامه‌وانییه‌کان نزیکه‌ى چوار هه‌زار مامۆستاى ئایینى ل ه سلێمانى ،به‌ناوى ج����ۆراوج����ۆره‌و‌ه م��وچ � ه ل � ه ل��ق��ى چ��وار وه‌رده‌گرن؟ شتى وان��ی��ی �ه ،ح��ه‌ز دهک���هم ههموورۆژن����ام����ه‌ن����ووس����هک����ان ب��ێ��ن ه��هم��وو به‌ڵگه‌نامه‌کانیان ته‌سلیم دهک �هی��ن، ئ�ه‌گ�ه‌ر ی �هک ک �ه‌س م��وچ�هى ل� ه لقى چ��وار وه‌رگ���رت ئ�ه‌وس��ا راس��ت دهک��ه‌ن. به‌اڵم ئێم ه نامانه‌وێ وه‌اڵم��ى گۆڤارى لڤین بده‌ینه‌وه ،چونک ه پێمانوایه لڤین و زۆریتری وه‌ک لڤین ،جێگه‌ى باوه‌ڕ نه‌ماون. چهتر :نووسه‌رێک ده‌ڵێت :الیه‌نگرانى
پارتى ل ه سلێمانى زیاد و که‌م ناکات، مه‌گه‌ر ب ه پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیری نێوان ئه‌ندامه‌کانی ،تێبینی تۆ له‌سه‌ر ئهوه چییه؟ ئهوه رای ئهوه ،که‌یفى خۆیه‌تى.چهتر :ئێوه وه‌ک پارتى ئایا خاوه‌نى سلێمانین یان میوانن له‌م شاره؟ ن���هخ���اوه‌ن���ی���ن و ن��� ه م��ی��وان��ی��ش��ی��ن،ئێم ه یه‌کێک ل � ه ح��زب� ه دێرینه‌کانى کوردستانین ،له‌م شاره و ل ه کوردستاندا دامه‌زراوین ،تا ئه‌م ساته‌ش جه‌ماوه‌ری خ��ۆم��ان ه�هی�ه ،رۆژێ���ک ب��ووه هه‌موو جه‌ماوه‌رى ئه‌م شاره لهگهڵ ئێم ه بووه، به‌اڵم ئێستا حزبیتر دروست بووه و هه‌ر ی�هک� ه و ب�هش��ی خ��ۆی ه�هی�ه ،ئێمه‌ش به‌شی خۆمان ههیه ،نه‌ک میوان نین، به‌ڵکو خاوه‌نى شاره‌که‌شین. چ�هت��ر :ل� ه رووى رێکخستن و ک��اری سیاسی و حزبییه‌وه ،ئایا ل ه سلێمانى گرفتتان ههیه؟ نه‌خێر ،گرفتى سیاسی و حزبیماننییه. چ���هت���ر :ب���ی�ل�ال س��ل��ێ��م��ان رێ��ک��خ �ه‌ری په‌یوه‌ندییه‌کانى ک��ۆم�ه‌ڵ��ى ئیسالمى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ێ��ران ،ئ��ام��اژه ب���هوه دهک���ات تۆپبارانکردنى ن��اوچ� ه سنورییه‌کانى هه‌رێم ب ه ته‌نسیق و ئاگادارى یه‌کێتى و پارتییه ،ئێوه رێگه‌تان ب ه ئێرانداوه؟ بیالل سلێمان درۆ دهک����ات
n
و راست ناکات. چ �هت��ر :ده‌ن��گ��ۆی ئ���هوه ه �هی � ه ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن و دهس������ه‌اڵت ن �ه‌گ �ه‌ن �ه رێ��ک�ه‌وت��ن ،ئ��ه‌وا دووب����اره خۆپیشاندان دهس���ت پ��ێ��دهک��ات �هوه ،س �ه‌رک��رده‌ی �هک��ى ئۆپۆزسیۆنیش رایگه‌یاندو‌ه ئهمجاره ب ه فه‌رمى ده‌چن ه ناو خۆپیشاندانه‌کانه‌وه، ئێوه ترستان ل ه دوب��اره سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى خۆپیشاندان نییه؟ ئێم ه نه‌ک ترسمان لێی نییه ،بهڵکوپێمانوای ه ئۆپۆزسیۆن هه‌موو هه‌وڵێکى خ���ۆی���دا ،ه���ه‌ر ئ����ه‌وه‌ن����ده‌ى پ��ێ��ک��راوه و له‌وه‌ش زیاترى پێناکرێت .دیسان ئه‌وان باجى ئ���ه‌وه‌ش ده‌ده‌ن ک� ه ل� ه هه‌ندێک هه‌ڵوێستدا سیاسه‌تێکى دروستیان نهبووه به‌رامبه‌ر ب ه خۆشیان و واقیعه‌که‌ش. ئێستا په‌له‌قاژه‌ى ئه‌وه‌یان ه چۆن خۆیان رزگار بکه‌ن ،ئهوه کۆمه‌ڵێک کارتى ده‌ه���ێ���ن���ن، ف���ش���اره ب �هک��ارى ئێم ه له‌وه‌ش تێد ه‌گه‌ین و گو ێشیا ن لێده‌گرین، چ���ون���ک��� ه هه‌موومان
ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
5
رۆڵ�هى ئه‌م میلله‌ته‌ین ،گرنگ ئه‌وه‌ی ه م��ن��داڵ��ى خ�ه‌ڵ��ک ب � ه ه �ه‌ڵ �ه‌دا نه‌به‌ین، بڕواش ناکه‌م ئه‌وان ئهوه دوبار‌ه بکه‌نه‌وه. چهتر :ده‌نگۆی ئهوه هه‌بوو ل ه ()7/15 ل ه سلێمانى خۆپیشاندان بکرێت ،گوای ه پارتى ل ه ترسی په‌الماردانى جه‌ماوه‌ر باره‌گاى لقى چوارى چۆڵ کردوه ،ئه‌م ه تاچه‌ند راسته؟ پێمخۆش ه هه‌موو کورد بزانێت هێزێکنیی ه له‌سه‌ر ئه‌م که‌ون ه باره‌گاى لق ب ه ئێم ه چۆڵ بکات .چۆڵکردنى باره‌گاى لق قسه‌یه‌ک نیی ه ک ه باس بکرێت.
هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د کورده ،به‌رپرسی لقی چواری پارتی دیموکرات فۆتۆ :فه‌ریدون
مه‌ال ئه‌حمه‌د قامیشی له‌باره‌ی تۆپبارانه‌کانه‌وه:
هه‌رکه‌سێک دژایه‌تی کورد بکات دژایه‌تی ئایه‌تێکی خوای گه‌وره‌ی کردوه دیداری
زانکۆ سه‌ردار مامۆستا ئه‌حمه‌د قامیشی، پێشنوێژی مزگه‌وتی شه‌فیق به‌گ ل ه سلێمانی ،له‌م دیداره‌ی (چهتر)دا تیشک ده‌خاته سه‌ر تۆپبارانه‌کانی ئێران و تورکیا و رایده‌گه‌یه‌نێت ئ����ه‌وه‌ی دژای���هت���ی ک���ورد بکات دژایه‌تی ئاینی ئیسالم ده‌کات ،ئه‌و مامۆستایه که ده‌رچ��وی کۆلێژی شه‌ریعه‌یه ،پێیوایه ئاینی ئیسالم قبو ڵ ناکات سته‌م ل ه که‌س بکرێت.
چهتر :وه‌ک مامۆستایه‌کی ئاینی چۆن ده‌ڕوان��ن � ه ئ �ه‌و ب��ۆردوم��ان �هی ک� ه ناوچ ه سنورییه‌کانی هه‌رێمی گرتوه‌ته‌وه؟ ئ��ێ��م� ه وه‌ک م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ئاینینیگهرانین و ئیدانه‌ی ئه‌و تۆپبارانه‌ده‌که‌ین، چونک ه وه‌کو شه‌رع ناکرێت که‌س جێگ ه ێ ل����ه‌ق ب��ک��رێ��ت ،وه‌ک و رێ���گ���هی پ��� مامۆستایانی ئاینی به‌هیچ جۆرێک ل �ه‌گ �ه ڵ ئ �ه‌و ت��ۆپ��ب��اران �ه‌دا ن��ی��ن ،چونک ه که‌ناڵ و رێگه‌یتر هه‌ی ه و ل ه هه‌موویان باشتریش رێگه‌ی گفتوگۆیه. چ �هت��ر :ل � ه رووی ش���ه‌رع و ئیسالمه‌و‌ه تاچه‌ند‌ه دروست ه الیه‌نێک یان واڵتێک ده‌سترێژی بکات ه سه‌ر تۆ و تۆش بێده‌نگ بیت؟ بێگومان له‌رووی شه‌رعیه‌و‌ه دهفهرموێته �ه‌ر که‌سێک ده‌سترێژی ک��رده سه‌رت تۆش بۆت هه‌ی ه ده‌سترێژی بکه‌یته‌سه‌ر، ش �ه‌رع رێگه‌نادات م��رۆڤ بێده‌نگ بێت له‌ئاست ده‌ستدرێژی به‌رامبه‌ری ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی ئێستا هه‌ی ه کۆمه‌ڵێک پاساوی هه‌ی ه و کۆمه‌ڵێک شتی ل�ه‌ن��اودا هه‌ی ه بۆی ه ئێم ه وه‌ک کورد ده‌بێت ژیران ه مامه‌ڵ ه
لهگه ڵ روداوه‌ک��ان بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی چاو له‌حاڵی خۆمان بکه‌ین. چ���هت���ر :ئ��ێ��م� ه ج����واڵن����ه‌وه‌ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ب �ه‌رام��ب �ه‌رم��ان ده‌بینین ه�ه‌س��ت ناکه‌یت به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ده‌سه‌اڵتێکی وه‌ستاو‌ه له‌کاتێکدا رۆژان ه ب��ه‌ه��ۆی ه��ێ��رش �هک��ان �هوه چ �ه‌ن��دی��ن م��ا ڵ ئاواره‌ده‌بن و قوربانی ده‌ده‌ن؟ بێگومان ده‌بێت ئهوه بزانین پیالنێکی زۆرههی ه له‌چوار ده‌ورمان ک ه له‌الیه‌ن ئێرانهوه ئه‌نجام ده‌درێت بۆ تێکدانی ئه‌و ئه‌زمونه‌ی ههیه ،پاشانیش ئ �ه‌وه‌ی ئێستا ده‌یبینین ده‌رهاویشته‌ی ئه‌و سیاسه‌ت ه هه‌اڵنه‌ی ه ک ه پێشتر له‌الیه‌ن هه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵتداره‌و‌ه ک���راوه ئ���ه‌وه‌ی ک � ه زی��ات��ری��ش ک���راوه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی حزبی بووه و تایبه‌تی بووه ک ه تائێستا نهیانتوانیوه خاوه‌نی یه‌ک ئیراده و یه‌ک ئیداره‌بن و که‌متر ئیش له‌سه‌ر پرسی نه‌ته‌وایه‌تی ک��راوه ،بۆی ه به‌راستی ئ �ه‌و ب��ارگ��رژه‌ی�هی هه‌ی ه ل �ه‌چ��وارده‌ورم��ان ده‌رهاویشته‌ی ئه‌و سیاسه‌ت ه هه‌اڵنه‌ی ه ک ه پێشتر ک��راوه ،پێشموای ه ئه‌وه‌ی رووده‌دات ح��ک��وم�هت��ی ه �ه‌رێ��م ئ���اگ���اداره ،چونک ه حکومه‌ت ده‌زانێت ل ه سه‌ره‌تای سااڵنی ێ الیه‌ن ه ()1980دا رێکه‌وتنێکی س � له‌نێوان هه‌ریه‌ک ل ه واڵتانی (عێراق و ئێران و تورکیا)دا کرا بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن ل � ه پێناو ده‌رک���ردن���ی ن�هی��ارهک��ان��ی��ان ک ه کوردن بۆیان هه‌ی ه ( )30کیلۆمه‌تر بێن ه ن��او خاکی یه‌کتره‌وه ،لێره‌شه‌و‌ه جێگه‌ی خ��ۆی�هت��ی داوا ل � ه س �ه‌رۆک��ی ک��ۆم��اری عێراق بکه‌ین داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و رێکه‌وتننامه‌ی ه بکات ،چونک ه هه‌موومان ده‌رئه‌نجامی ئه‌و رێکه‌وتننامه‌ی ه ده‌بینین. چهتر :به‌چ شێوازێک ئاگاداره و چۆن شه‌ریکه؟ -ئ �ه‌وه‌ن��دهی ده‌یبینم حکومه‌تی هه‌رێم
به‌هه‌ڵوێسته‌کانیدا ک ه بێده‌نگ ه به‌رامبه‌ر ئه‌وشتانه‌ی ک ه ده‌کرێت ،به‌جۆرێک ل ه جۆره‌کان به‌رژه‌وه‌ندیه‌کی حزبی هاوبه‌ش ه له‌و ئیشه‌دا. چهتر :ده‌کرێت بڵێین به‌رژه‌وه‌ندی حزبی ب ه ل ه پێشتر ده‌زانن تا به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی؟ بێگومان ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی حزبی خراوه‌ت هسهروو به‌رژه‌وه‌ندی ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان ،هه‌رئه‌وه‌ش وای���ک���ردوه ک �ه ن��اوچ �ه داب��ڕێ��ن��دراوه‌ک��ان خه‌ریک ه له‌ده‌ست بده‌ین ئه‌مه‌ش ب ه هۆی ئ�ه‌و ملمالنیه‌ی ل ه نێوان ه��ه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵتداردا هه‌بوه. چهتر :مامۆستایانی ئاینی له‌کۆمه‌ڵگه‌ی کوردیدا هه‌میش ه پێشه‌نگ ب��وون ،به‌اڵم له‌ئێستادا له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌و ده‌سترێژیان ه بێده‌نگن هۆکاری ئه‌م ه چیه؟ م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ئ��ای��ن��ی ب�ه‌پ��ێ��ی ت��وان��اههڵوێستی خۆیان هه‌بوه ،ل ه رێکخراوی یه‌کێتی زان��ای��ان ک ه س �ه‌ر به‌حکومه‌تی هه‌رێم ه ئه‌وان وه‌ک سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کان ئیدانه‌ی ئ�ه‌و هێرشانه‌یان ک���ردوه ،به‌اڵم ب�ه‌راس��ت��ی هه‌ڵوێستی س �ه‌ره‌ک��ی ئه‌مڕۆ هه‌ڵوێستی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانه، چونک ه ده‌بێت ئه‌و خاوه‌ن هه‌ڵوێست بێت، ئه‌گه‌ر پرسیار له‌ڕووی شه‌رعیشه‌و‌ه دهکهن ئ �ه‌وا ئێم ه ده‌ڵێین ئ�هم��ڕۆ ئیش به‌شه‌رع ناکرێت و شه‌رع ده‌سه‌اڵتی نیه ،ل ه هیچ شوێنێک شه‌ریعه‌تی ئیسالم ل ه بستێک خاکی ئه‌م واڵت �ه‌دا ده‌سه‌اڵتی نی ه بۆی ه ناتوانێت هه‌نگاوی ک���رداری بنوێنێت، ته‌نها ئهوهنده هه‌ی ه ئاینی پیرۆزی ئیسالم قبو ڵ ناکات سته‌م ل ه که‌س بکرێت ئه‌گه‌ر به شه‌ریعه‌ت کار بکرێت. چهتر :باست ل ه نه‌بوونی شه‌ریعه‌ت کرد له‌ئێستادا ،هه‌ست ناکه‌یت کاتێک ته‌عه‌دا ل ه خاکه‌که‌یان بکرێت و مامۆستایانی ێ به‌رپرسیار ئاینی بێده‌نگ بن ،ئایا سبه‌ین
نابن؟ بێگومان ئێم ه دهب��ێ��ت ل��هوه دڵنیابینپ��رس��ی ن��هت��هوه ل � ه ئ��ی��س�لام��دا پرسێکی گ �هوره و گرنگه ،خۆشه‌ویستی گ�ه‌ل و نیشتمان به‌شێک ه ل ه دینداریمان ،سه‌روه‌ری ێ هێشت پێشه‌وامان کاتێک مه‌ککه‌ی ج فه‌رموی ئه‌گه‌ر ده‌ری��ان نه‌کردبایه‌م ئهوه به‌جێم نه‌ده‌هێشتی ت��ۆ خۆشه‌ویسترین خاکی ل��ه‌الم ،ئێمه‌ش کوردستانمان ل ه هه‌موو شوێنێک خۆشتر ده‌وێت و هه‌رچی شۆڕشه‌کانیش ک���راوه زان��ای��ان��ی ئاینی راب �ه‌ری��ان ب��ووه ،ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی ه پرسی نه‌ته‌وه‌یی ل ه ئیسالمدا زۆر گهوره و پیرۆزه ،به‌اڵم ئێستا ک ه سیستمی ێ ناکرێت ئ��ی��س�لام ئیشی پ � بۆی ه زانایانیش له‌و نێوه‌نده‌دا دهس �ه‌اڵت �هک��ان��ی��ان س��ن��وردار بووه و بێده‌سه‌اڵت ماونه‌ته‌وه، ئ��������ه‌وه‌ی ئ��ێ��س��ت��ا ه���ه‌رچ���ی رووده‌دات سیستمی سیکۆالری بهرپرسیاره. چهتر :مامۆستایان چاوه‌ڕێی م���ه‌رح���هم���هت���ی ی�هک��ێ��ت��ی زان���ای���ان و حکومه‌تی ه��ه‌رێ��م��ن ب���ۆ ئ����ه‌وه‌ی ئاماژه‌یان بداتێ؟ بێگومان چاوهڕێیئ �ه‌وان��ن ،یه‌کێتی زان�����ای�����ان�����ی�����ش ک����ه س�����ه‌ر ب� ه ح��ک��وم�هت� ه و
زیاتر حزبایه‌تی ده‌ستی کێشاو‌ه به‌سه‌ریدا و ئه‌وانیش ناتوانن ئیش ب ه شه‌رع بکه‌ن و زیاتر حزبایه‌تی زاڵ ه وه‌ک چۆن حکومه‌ت ل ه ن��اوه‌رۆک��دا حزب به‌سه‌ریدا زاڵ�ه ،ئێم ه ح �ه‌زم��ان��دهک��رد ل � ه ه �هم��وو شوێنه‌کانی ک��وردس��ت��ان��دا ی���هک ی��اس��ا ه �هب��وای � ه و یاسا س���ه‌روه‌ر بوای ه ن�هک تاکه‌که‌س و ح��زب س���ه‌روه‌ر بونایه .بیریشمان نه‌چێت ه �ه‌رک �ه‌س��ێ��ک دژای���هت���ی ک����ورد بکات دژایه‌تی ئایه‌تێکی خوای گه‌وره‌ی کردوه، چونک ه له‌نیشانه‌کانی گ �ه‌وره‌ی��ی خوا جیاوازی ده‌نگ و ره‌نگ و زمانی ئێوه‌یه، ئێم ه شانازی ده‌که‌ین ک ه کوردین ،چونک ه دروس����ت����ک����راوی خواین. چهتر :ده‌توانین ب��ڵ��ێ��ی��ن ه����ه‌ردوو واڵت����ی (ئ��ێ��ران و ت����ورک����ی����ا) دژای����������هت����������ی
فه‌رموده‌ی خوایان کردوه به‌و هێرشانه‌ی ک ه ده‌یکه‌ن؟ ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستیان دژایه‌تی کردنی کوردێ هه‌رکه‌سێک دژایه‌تی کورد بێت به‌ڵ بکات دژای �هت��ی ئایه‌تی خ��وای ک��ردوه، ب�ه‌اڵم دوات��ر پرس ه سیاسیه‌کان وایکردوه ێ له‌یه‌کتری نه‌گرن ئه‌وه‌ی ئێستا هه‌ی ه گو ده‌مارگیریه ،له‌م حاڵه‌تی ده‌مارگیریه‌دا تۆ به‌رامبه‌ره‌که‌ت ناخوێنیته‌وه ،له‌ئیسالمدا ێ نه‌ته‌وه‌په‌رستی و ده‌مارگیری رێگه‌ی پ نه‌دراوه. چهتر :ل ه روان��گ�هی ش�ه‌رع�هوه بێدهنگی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستان چۆنه؟ ل ه روانگه‌ی شه‌رعه‌و‌ه ئه‌وان بهرپرسیارنو ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێستی راستگۆیانه‌یان نه‌بێت ه گوناهبارن ،چونک ه به‌رپرسیارێتی ئه‌م میلله‌ت ه ل ه ئه‌ستۆی حکومه‌تی هه‌رێمدای ه یان راستر بڵێین ل ه ئه‌ستۆی یه‌کێتی و پارتیدایه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وان هه‌وڵی جدی نه‌ده‌ن ئ �ه‌وا به‌راستی مێژوو ب�ه‌زه‌ی��ی به‌که‌سدا نایه‌ته‌وه ،ئه‌وه‌تا (قازی محه‌مه‌د) توانی ل ه ماوه‌ی چه‌ند مانگێکدا مێژوو تۆمار بکات ،بهداخهوه ئێم ه ل ه ماوه‌ی ( )20ساڵدا نه‌مانتوانیو‌ه هیچ بکه‌ین.
کوردستانی
فتواى جیهادى خومه‌ینى بۆ کوشتنى کورد ده‌چێت ه خانه‌ى«جینۆساید»هوه
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
ک���ورد ب��وون�هت�ه ویستى س �ه‌رج �هم خه‌ڵکى ئێران و به‌ئاشکرا دروشمى دژى ویالیه‌تى فه‌قیه له سه‌رانسه‌رى ئێراندا ده‌بیسترێ و بۆته درووش��م��ى س�ه‌ره‌ک��ى ئ���ه‌وان ،چونکه ته‌نیا له رێى چه‌سپاندنى دیموکراسیه‌وه که هاوسه‌نگى له نێو ویست و داواکاریه‌کانى خه‌ڵکى ئێراندا دێتـه دى و بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجانه‌ش ئه‌و عه‌قڵیه‌ته هه‌ڵپێچرێ که ل�ه رێ��ى ف��ت��واى ج��ی��ه��اده‌وه له‌هه‌وڵى به‌گژ یه‌کداکردنى نه‌ته‌وه‌کانى ئێران و ئینکار مافى سیاسیه‌کانى کورد و ئه‌وانى تر بوو.
ئاماده‌کار
گه‌الوێژ مێهفه‌ر
دواى رووخانى رژێمى پاشایه‌تى و سه‌رکه‌وتنى شۆڕشى گه‌النى ئێران)31( ،س��اڵ به‌ر له‌ئێستا خومه‌ینى ل��ه‌و واڵت���ه‌دا فتواى جیهادى دا دژى کورد و هێزه‌کانى ئێران به‌سه‌دان کوردیان ره‌شه کوژ کرد پارێزه‌رێکیش جه‌ختده‌کاته‌وه که فتواکانى خومه‌ینى ده‌چێته خانه‌ى جینۆسایده‌وه. س����اڵ����ى( )1980خ��وم �هی��ن��ى رێ���ب���ه‌رى ئ �ه‌و سه‌رده‌مه‌ى کۆمارى ئیسالمى ئێران ،فتواى دا ک �ه ک���ورد ک��اف��ره و دهب��ێ��ت جیهادیان له‌به‌رابه‌ردا بکرێت و هێزه سه‌ربازییه‌کانى ئێرانیش له رۆژهه‌اڵتى کوردستان به‌سه‌دان هاواڵتى کوردان کوشت. ف �ه‌ره��ادى ئ�هک��ب�ه‌رى ،ن��ووس �ه‌ر و وه‌رگ��ێ��ڕى رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان ل �هم��ب��اره‌ی �هوه به (چهتر)ى راگه‌یاند :دیاره کۆمارى ئیسالمى وه‌ک یه‌که‌م مۆدێلى ئیسالمى سیاسى که خۆى له خزمه‌ت ویالیه‌تى فه‌قێدا ده‌دی و له سه‌رده‌مى شه‌ڕى ساردا سه‌رى هه‌ڵدا باوه‌ڕى نه‌ک هه‌ر به سه‌پاندنى ئیدئۆلۆژیایه‌که‌ى به‌سه‌ر سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌کانى ئێراندا هه‌بوو، به‌ڵکو دروش��م��ى ن��اردن �ه ده‌ره‌وه‌ى شۆڕشى ئیسالمى ب���ه‌رز ک����رده‌وه‌و ئ��ی��دع��اى گرتنى ک �ه‌رب �ه‌الو ئ��ازادک��ردن��ى ق��ودس��ى دهک���رد .له ره‌وشێکى وادا بۆ کۆمارى ئیسالمى نه‌ک ه �ه‌ر ئ��اس��ای��ی ب��وو به‌ڵکو ره‌واو زه‌روری���ش
ه فتوای خومه‌ینی کۆمه‌ڵکوژ کران ئه‌و کوردانه‌ی ب
ب��وو که به توندى به‌ره‌نگارى ه�ه‌ر چه‌شن ه خواستێکى دیموکراتى و ئ��ازادی��خ��وازان�هى نه‌ته‌وه‌کانى ئێران و به تایبه‌تى نه‌ته‌وه‌ى کورد که مێژوویه‌کى دوورو درێژى ئازادیخوازانه‌ى هه‌بوو و به ئاسانى ملى بۆ رژێ��م ن �ه‌وى و چه‌واشه‌کاریه‌کانى رانه‌ده‌کێشا .ئه‌وه‌شى وت: بۆیه حکومه‌ت بۆ ره‌وای���دان به سیاسه‌تى زه‌برو زه‌نگ و سه‌رکوتکارانه‌ى خۆى په‌ناى برده‌به‌ر هه‌ستى دینى هاونیشتمانانى شیعه مه‌زهه‌ب و هێرشى ک��رده سه‌ر کوردستان.
ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��ک��رد :ل�ه سۆنگه‌ى ئه‌م هێرشه‌وه زیانێکى گیانى و ماڵى زۆر به خه‌ڵکى کوردستان گه‌یشت .به خۆشیه‌وه خه‌ڵکى کوردستان وێراى نابه‌رابه‌رى شهڕهکه توانى پاش سێ مانگ شه‌ڕ وا له رژێم بکا که داواى ئاگربڕبکات. فه‌رهاد ئه‌کبه‌رى ،پێشیوایه که گرینگترین الیه‌نى ئه‌م هه‌ڵوێسته قاره‌مانانه‌ى خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان ئ���هوه ب���وو ه���ه‌ر ل �ه ده‌سپێکدا په‌یامێکى مه‌زنى بۆ ده‌سه‌اڵتدارانى رژیم نارد
که هیچ ره‌وایه‌تێکیان له کوردستاندا نییه‌و هه‌روه‌ها فه‌رهاد ئه‌کبه‌رى ئه‌وه‌شى وت :ل ه هه‌رچه‌ندیش بۆ ماوه‌یه‌کى کورتیش که‌ڵکى درێ��ژاى مێژوودا هیچ نهماوه که له سه‌ر ئ��اوه‌ژوو له هه‌ستى مه‌زهه‌بى به‌شێک له ک��ورد تاقى نه‌کرێـته‌وه ،ب �ه‌اڵم ک��ورد به خه‌ڵک وه‌ربگرن .هێما بۆ ئه‌وه‌شکرد که خۆراگرى و فیداکارى رۆڵه‌کانى ههمیشه ئاسه‌واره‌کانى ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ش ئێستاکه پتر له‌و تاقیکاریانه رووسورو سه‌ربه‌رز ده‌رچووه، له ج��اران له کوردستان دا ب �ه‌دى دهک��رێ هه‌تا وه‌ده‌ست هێنانى مافى نه‌ته‌وایه‌تى خۆى چونکه ویسته ره‌واکان ئه‌وکات و ئێستاى له خه‌بات و تێکۆشان ناوه‌ستێ.
7
لوقمان خورشید ،پ��ارێ��زه‌رى رۆژه�ه‌اڵت��ى ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ات که جیهاد له روى یاساییه‌وه ده‌چێته خانه‌ى ژی���ن���ۆس���ای���ده‌وه ،ب��ه وات����اى ل��ه ن��اوب��ردن��ى ن �هت �ه‌وه‌ی �هک ،که‌مایه‌تیه‌کى ن�هت�ه‌وه‌ی��ى ی��ان م�ه‌زه�هب��ی ،وات��ه قڕکردنى کۆمهڵه خه‌ڵکێک به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌وه‌ى که کێ تاوانباره‌و کێ بێ ت��اوان ،بچوک و گهوره ،ژن و پیاو پێکهوه به‌شێوه‌یه‌کى بێ به‌زه‌ییانه ئه‌و خه‌ڵکه‌ى که‌وتۆته‌به‌ر فه‌رمانى جینۆساید یان جیهاد له‌ناوده‌بیرێ .ناوبراو، به‌چه‌ترى راگه‌یاند :له جیهاد ئه‌و که‌سانه‌ى ره‌وان����هى ب���ه‌ره‌ى ش �ه‌ڕ دهک��رێ��ن ،کوشتنى ئ�ه‌و خه‌ڵگه به ئه‌رکێک له‌سه‌ر خۆیان ده‌زانن ،به‌رێوه‌بردنى بڕیاره‌که‌و به‌جێهێنانى به ئه‌رکێکى شه‌رعى و ئه‌رکدارن و خۆبواردن له‌شه‌ڕ و کوشتنى ئه‌م کۆمهڵه خه‌ڵکه‌ى که فتواى جیهادى لێ دراوه به‌و واتایه که ئهوانه بڕوادارنین .بۆیه ده‌ست له که‌س ناپارێزن، ل �ه ف �ه‌رم��ان��ى جینۆسایدیش ئ���ه‌و ه��ێ��زه‌ى ده‌ستورى پێ دراوه ،جا چ هێزی ده‌ره‌کى یا ده‌سه‌اڵتى حاکم به‌سه‌ر واڵتدابێت ،بۆ له‌ناوبردنى ئه‌و خه‌ڵکه‌یه که ده‌بێ بکوژرێن و له‌ناوبچن ،ئه‌گه‌ر که‌مته‌رخه‌مى بنوێنن و له‌کوشتنى خه‌ڵک ده‌ست بپارێزن ،ده‌ست به‌جێ دادگایى ده‌کرێن و له‌سێداره ده‌ده‌رێن. چونکه له هه‌ردووکیاندا مه‌به‌ست له‌ناوبردنى ئه‌و خه‌ڵکه‌یه که فه‌رمانى له ناوبردنى بۆ ده‌رچ����ووه ج��ا ب�ه ه �ه‌ر بیانوویه‌ک ی��ا هه‌ر ناوێک بێ.
خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى ل ه قازانجى هه‌مووالیه‌ک ه و تورکیاش ناچێت ه ژێربارى دیدارى هانا ئازاد
هێمن میرانى چاودێرى سیاسى ب��اس ل ه رۆڵ��ى ئ��ۆج�ه‌الن دهک��ات ل ه چاره‌سه‌رکردنی پرسى کورد و رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه تورکیا به بێ ئۆجه‌الن ناتوانێ چاره‌سه‌رى پرسى ک���ورد بکات و ئ��ام��اژه‌ی به‌وه‌شدا ک ه پێویست ه کورد شه‌قامى تورکى رازى بکات بۆ جێگرکردنى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى. چهتر :ئێستا دۆخێک دروست بووه له تورکیا که دواى گفتوگۆکان لهگهڵ ئۆجه‌الن ده‌وڵه‌ت هیچ هه‌نگاوێکى نه‌ناو‌ه پرسیاره‌ک‌ه ئهوهیه ئه‌م دۆخه به‌ره‌و چ ئاراسته‌یه‌ک ده‌ڕوات؟ خ��ۆم ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��اش��ک��ردن��ى ره‌وش���ى ژیانىبهڕێز ئۆجه‌النم ،لهگهڵ ئه‌وه‌م ئازاد بکرێ و به‌شدارى کارى سیاسى بێت ،چونکه تورکیا
ئ �ه‌وه‌ى پاڵپشتى دهس��ت بکه‌وێ ،تا شه‌قامى تورکیا له راستى ئه‌و بابهته نه‌گه‌یه‌ندرێ، ئاسان نیه نه حکومه‌ت و نه هیچ هێزێکى سیاسى پشتگیرى له‌م پرۆسه‌ی‌ه بکات ،چونکه هه‌ندێ الیه‌ن ئه‌م بابهته وه‌کو کارتى سیاسى له دژى یه‌کترى به‌کار دێنن. چهتر :پێتوایه ئه‌نجامى گفتوگۆکانى ئۆجه‌الن
به بێ ئۆجه‌الن ناتوانێ چاره‌سه‌رى پرسى کورد بکات. چهتر :باکورى کوردستان خۆبه‌ڕێوه‌به‌ردنى دیموکراتى راگ�هی��ان��د ،پێتوایه ئهمه چۆن جێگه‌ى خۆى ده‌گرێت و ده‌وڵ�هت چۆن خۆى لێ نزیک ده‌کاته‌وه؟ بێگومان تورکیا به سانایى ناچێت‌ه ژێر بارىپرسى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى ،چونکه ئه‌وان پێیانوایه ئهمه سه‌ره‌تاى به‌ش به‌شکردنى هێمن نامیق جه‌میل ،ناسراو به (هێمن میرانی) پ تورکیایه ،شتى نوێ به سانایى قبوڵ ناکرێ ،له ساڵى ( )2003به‌کالۆریۆسى له زانست ه سیاسییه‌کان ب ه رۆ ف ا ی دهب��ێ سیاسییه‌کانى ک��ورد ه�ه‌وڵ ب��ده‌ن زۆر ده‌ست هێناوه. ل وریایان‌ه مامه‌ڵ‌ه لهگهڵ پرسى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى له ساڵى ( )2008له سه‌ر تێزى تورکیا و یه‌کێـتى ئه‌وروپا ماسته‌رى دیموکراتى بکه‌ن ،هه‌وڵ بده‌ن که‌مپینى بۆ ل ه زانست ه سیاسییه‌کان ب ه پله‌ى زۆر باش ه ب ه ده‌ست هێناوه. بکه‌ن و هاواڵتیانى تورک له راستى و دروستى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى بگه‌یه‌نن ،خۆیان لهگهڵ تورکیا و راگه‌یاندنى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى نه‌کرێ ،لهگهڵ ئه‌وه‌م به‌شدارى پێ بکرێ و دوور بگرن له مامه‌ڵه‌ى ئیستیفزازى ،هه‌وڵ دیموکراتى ده‌توانن تورکیا له‌و گێژاو‌ه رزگار گوێى لێ بگیرێ ،بۆیه هیوادارم حکومه‌ت و سوپاى تورکیا لهوه گه‌یشتبن که چیدى پرسى بده‌ن خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى وه‌کو مۆدێلی بکه‌ن؟ ئیداره‌ى ناوخۆیى وێنا بکه‌ن و بیسه‌لمێنن که -خ���ۆم ل �ه ب���ارودۆخ���ى ب �ه‌ڕێ��ز ئ��ۆج �ه‌الن له کورد دواخستن هه‌ڵناگرێ ،ده‌بێ له مه‌ترسى ئه‌و مۆدێل‌ه له قازانجى هه‌موو الیه‌که ،بۆ ئیمراڵى دڵنیا نیم .به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شم که راسته‌قینه‌ى ته‌قینه‌وه‌ى گهوره تێ بگه‌ن.
هـــه‌واڵــی کوردستانی شه‌ش که‌س بێسه‌ر و شوێنن
دایکانى ئاشتى دژى شه‌ڕ لێدوانیاندا
ل �ه پ��رس��ى چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى ک���ورد ئ��ۆج�ه‌الن یه‌کێک له پایه‌کان بێت ،چونکه مه‌عقول نیه که‌سێک نۆزد‌ه ساڵ خه‌باتى چه‌کدارى له پێناوى دۆزى میلله‌ته‌که‌ى کردبێ و خاوه‌نى کاریگه‌رترین جواڵنه‌وه‌ى سیاسى و سه‌ربازى بێ ،له چاره‌سه‌رکردنى پرسى میلله‌ته‌که‌ى، ئ�ه‌وه‌ى خۆى تێکۆشانى بۆ ک��ردوه پرسى پێ
رۆژ جارێكی تر برایەوە بەردەم دادگا ئاماده‌کار باران
به گوێره‌ی ئاژانسی هه‌واڵنێری کوردپا ،رۆژی ( )18خه‌رمانان ،س��ۆران ک��اوه ،ته‌مه‌ن ( )16ساڵ له‌الیه‌ن هێزه‌کانی ئیداره‌ی ئیتالعاتی مه‌ریوانه‌و‌ه ده‌ستبه‌سه‌ر کرا ،چه‌ند کاتژمێر دواتر ،ئه‌میر کاو‌ه ته‌مه‌ن ()19ساڵى براشى له‌الیه‌ن هێزه ئه‌منیه‌کانه‌و‌ه ده‌ستبه‌سه‌ر ک��را و ره‌وان���هی گرتووخان‌ه ده‌کرێت. به‌پێی هه‌مان هه‌واڵ ،رێکه‌وتی 21ی خه‌رمانانیش گه‌نجێکی دیکه‌ی خه‌ڵکی گوندی «نێ» به‌ناوی زان��ی��ار ئ�ه‌ف��س�ه‌ری ت �هم �ه‌ن 19س��اڵ ل �ه‌الی �ه‌ن هێزه مه‌ده‌نیه‌کانى شاری مه‌ریوانه‌و‌ه ده‌ستبه‌سه‌ر و ڕه‌وانه‌ی ێ گه‌نجه‌ى گرتوخان‌ه کراوه .هۆکاری گیرانی ئه‌و س دانیشتوى گوندی (نێ) ى مه‌ریوان به بیانوى ئه‌وه‌ى که هه‌وڵیانداو‌ه دژى ئاسایشى نه‌ته‌وه‌ى و الیه‌نگرن ل�ه حزبه ک��وردی��ی�هک��ان .ئێستا هیچ زانیارییه‌ک ێ که‌سی تر به‌ناوه‌کانی وه‌زیر له‌باره‌یانه‌و‌ه نییه .س قادری ،سه‌یفور قادری و رامیار خوسره‌وه‌ی ته‌مه‌ن ()16ساڵ ،خه‌ڵکی ناوچه‌ی «باینگان»ی سه‌ر ب ه شاری پاوه ،ده‌ستبه‌سه‌ر کران و بۆ شوێنێکی نادیار
دهس��ت پێشخه‌رى دایکانی ئاشتی له ئامه‌د، له دژی زیادبوونی ئۆپه‌راسیۆنه سه‌ربازیه‌کان، ناڕه‌زاییان نیشان دا .دایکانی کورد وتیان ئه‌گه‌ر ئ�ه‌ردۆغ��ان موسوڵمانه با کۆتایی به هێرشه‌کان بێنێت و ده‌ستی ئاشتی کوردان بگرێت. ل�ه دژی هێرشه‌کانی س��وپ��اى تورکیا ک�ه به ف�ه‌رم��ان��ی ئ��ه‌ردۆغ��ان و پ��ارت��ى دادوگ �هش �ه‌پ��ێ��دان ده‌ستیپێکردووه ،ده‌ست پێشخه‌رى دایکانی ئاشتی له ئامه‌د له ناوه‌ندی کۆمه‌ڵه‌که‌ی خۆیان لێدوانێکیان دا .ح �ه‌وا ک��ران ،له‌سه‌ر ن��اوی دایکانی ئاشتی لێدوانه‌که‌ی خوێنده‌وه‌‌و داواى له سه‌رۆک وه‌زیری ت��ورک��ی��ا ئ��ه‌ردۆغ��ان ک��رد ک��ۆت��ای��ی ب �ه سیاسهته شه‌ڕخوازیه‌کانی بێنێت. کران ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که ئیتر ته‌حه‌مولی کوشتنی گ �ه‌ری�لا و س �ه‌رب��از ن��اک�هی��ن و وت��ی: ئه‌گه‌ر ئه‌ردۆغان به راستی موسوڵمانه ،ئه‌وا واز له ئۆپه‌راسیۆنه‌کان دێنێت .ئه‌وه‌شى وت :ده‌بێت ئه‌ردۆغان ،کۆتایی به ک��ردهوه دڕنده‌ییه‌کانی له دژی گه‌لی کورد بێنێت.
حکومه‌ته‌که‌ى پارتى دادو گه‌ش ه پێدانى تورکیا تا ئێستا ( )26دۆسیه‌ی ده‌رباره‌ی رۆژتیڤی پێشکه‌ش ب ه ده‌وڵه‌تی دانیمارک کردووه .ئێستاش جارێکى تر ئه‌م دۆزه سه‌رى هه‌ڵدایه‌وه. دۆزگ �ه‌ری دانیمارکی له ئه‌نجامی هه‌وڵه‌کانی ده‌وڵ�هت��ی تورکیا و ئهمریکا دا ل���ه()31ی ()8 ی( )2010دا ل���ه‌دژی کۆمپانیای رۆژتیڤی، دۆزی داخستنی کردهوه .دۆزی داخستنی رۆژتیڤی به‌رده‌وامی پێدرا و بۆ ده‌ست پێکردنی دانیشتنه‌کانی دادگا()8/15ی ئه‌مساڵ دیارى کرا. دانیشتنی یه‌که‌م دۆزهکه له به‌رامبه‌ر کۆمپانیای میزۆپۆتامیا کاستی پ �هی��وه‌س��ت ب �ه رۆژتیڤی له ( )8/15دا ده‌ستی پێکرد هه‌ر له دانیشتنی یهکهمهوه دۆزگ �ه‌ر داوای کرد که به‌ڕێوه‌به‌ری رۆژتیڤی ئیمداد یڵماز به‌هۆی ئه‌وه‌ی که شایه‌ته ب �ه‌دوای دۆزه‌ک���ه‌دا نه‌چێ ،ب�ه‌اڵم ده‌سته‌ی دادگا ئ �ه‌و داوای����هی ره‌ت���ک���ردهوه .ل �ه دۆزه‌ک����ه‌دا سه‌رنج راکێشترین شت ئهوه بووه که پارێزه‌ری رۆژتیڤی بیۆرن ئه‌لمکویست ئاشکرای ک��رد که دۆزگ �ه‌ر زۆر جار چۆت‌ه تورکیا به‌ر له دۆزهکه .له رۆژی دووه‌م���ی دادگاگاییه‌که‌دا پ��ارێ��زه‌ری رۆژ تیڤی بیۆرن ئه‌لم کویس له پاراستنه‌که‌ی رۆژ تیڤی دا وت��ی :دۆزه‌ک���ه ،هی تیرۆر نییه ،به‌ڵکو هی ئازادی بیروڕای‌ه و ڕایشیگه‌یاند :دۆزهکه سیاسییه و ئه‌وانیش له سه‌ر ئه‌و بنهمایه به‌رگری له خۆیان
دهک �ه‌ن .پاشان پارێزه‌ک‌ه به‌ڵگه‌کانى ،پێشکه‌شی دادگ���ا ک��رد و رایگه‌یاند:واڵته یه‌کگرتوه‌کانی ئهمریکا راسته‌وخۆی ده‌ستی له دۆزهکه وه‌رداو‌ه و به‌ڵگه‌کانی ویکیلیکس له سه‌ر بازاڕی دانیمارک و تورکیا له سه‌ر رۆژ تیڤی ،به‌ڵگه‌ی به‌رچاون. بیۆرن ئه‌لم کویس ،پاڕێزه‌ر رایگه‌یاند :ئه‌و دیمه‌نانه‌ی که له( )11کاتژمێر پێک دێن و دۆزگه‌ر وه‌ک، پشتیوانی و پروپاگه‌نده‌ی رۆژ تیڤی بۆ پهکهکه نیشنیان ده‌دات ،له ماوه‌ی ئه‌م پێنج ساڵه‌ی دوایی
دا و له‌نێوان په‌خشێکی ( )44ه �ه‌زار و ()285 هه‌زار کاتژمێری دا هه‌ڵبژێردراون و ئه‌و گه‌مه‌یه‌ک ه به‌رچاوه. وت��ی��ش��ی :ئ �ه‌و ()13ش��ای �هت��ح��اڵ �هی ک �ه ل �ه دژی رۆژتیڤی نیشان دران ،له دانپیانه‌ران و الیه‌نگرانی ده‌وڵه‌تی تورکن. ه �ه‌روه‌ه��ا له ب��اش��ورى کوردستان که‌مپینێک بۆ پشتگیرى کردن له رۆژ تیڤى پێک هات.
ڕاپۆرته هه‌واڵ ش��اس��وار مامه ،سه‌رپه‌رشتیاری که‌مپینه‌ک‌ه ب ه (چ���هت���ر)ى راگ �هی��ان��د :ئێمه وه‌ک کۆمه‌ڵێک ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس و چ��االک��وان��ی م �ه‌ده‌ن��ی باشوری کوردستان ،که‌مپینێکمان بۆ پشتیوانی له ڕۆژ تیڤى راگه‌یاند ،که‌مپینه‌ک‌ه تاکو ()9/1ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت .له هه‌موو الیه‌که‌و‌ه پشتیوانی بۆ ڕۆژ تی ڤی کۆده‌که‌ینه‌و‌ه و دوات��ر یاداشتێک ئاراسته‌ی الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کانی ده‌ره‌وه‌ی وه‌اڵتى ده‌که‌ین. سه‌رپه‌رشتیارى که‌مپینه‌ک‌ه پێشیوایه ئه‌رکی هه‌موو
کوردانه خاوه‌نداری له رۆژ تی ڤی بکه‌ن و هه‌وڵی داخستنی پوچه‌ڵ بکه‌نه‌وه. رۆژتیڤی له ساڵی ()2003دا له سکرتاریه‌تی میدیای دانیمارکی لیسانسی وه‌رگرت و له یه‌کی ئ��اداری س��اڵ��ی()2004دا ده‌ستی به‌په‌خش کرد. رۆژ تیڤى زیاتر له ()80واڵتی جیهان ،رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و ئه‌وروپا و باکوری ئه‌فریقا په‌خشى خۆى ده‌کات.
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
6
ئاماده‌کار کارزان تاریق
چاودێرانى سیاسى پێیانوایه هه‌ر گۆڕانکارییه‌ک ل ه سوریادا روبدات، ل ه به‌رژه‌وه‌ندى کورد ه به‌تایبه‌تى رووخ��ان��ى رژێ��م�هک�هى ئ�ه‌س�ه‌د و پێکهێنانى حکومه‌تێکى دیموکراتى، مامۆستایه‌کى زانسته سیاسیه‌کان جه‌ختده‌کاته‌و ه که‌تورکیا ده‌یه‌وێت پ��ارچ �هى رۆژئ����اواى کوردستان بخات ه ژێرده‌ستى خۆى.
ئ�هب��و س��اب��ی��ر ،ئ�ه‌ن��دام��ى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى دیموکراتى ک��ورد له سوریا ،ئاماژه
تورکیا ده‌یه‌وێت رۆژئاواى کوردستان داگیر بکات بۆ ئ �هوه دهک���ات :خۆپیشاندانى ک��ورده‌ک��ان له سوریا که‌متر‌ه له جواڵنه‌وه‌ى عه‌ره‌به‌کان، ب���ه‌اڵم ده‌وڵ���هت���ى س��وری��ا ه �هم��وو چ���هک و توندوتیژییه‌ک دژ ب���ه‌وان به‌کار ده‌هێنێت عه‌ره‌ب ده‌کوژرێت و کورد ناکوژرێت ،وتى: سوریا له کورده‌کانیش ده‌ترسێت وه‌کو ساڵى ( )2004له قامیشلۆ له ( )24کاتژمێردا ل �ه ه �هم��وو ش���اره ک��وردی��ی�هک��ان��ى س��وری��ا و شاره‌کانى تر دژ به به‌کارهێنانى چه‌ک بۆ خۆپیشانده‌ران ناڕه‌زایه‌تیان پیشاندا .ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد تاوه‌کو ئێستا وه‌کو دوو شارى سه‌ره‌کى له سوریا شام و حه‌له‌ب به‌شدارى خۆپیشاندانه‌کان نه‌بوون ،ئه‌گه‌ر بێت و کۆمه‌ڵکوژى به‌رامبه‌ر کورده‌کان بهڕێوه بچێت له شام و حه‌له‌ب کورده‌کان ده‌ست ب ه خۆپیشاندان دهک �ه‌ن .له‌کاتێکدا وه‌ک دوو ش��ارى گ���ه‌وره‌ى سوریا که تا ک��ورد له‌وێ خۆپیشاندان نه‌کات که‌سى تر و شاره‌کانى ده‌ست به خۆپیشاندان ناکه‌ن .جه‌ختیشیکرده‌وه: ده‌وڵه‌تى سوریا ده‌یه‌وێت به‌م جۆره هه‌ڵسوکه‌وت ه ناکۆکى بخاته ن��ێ��وان پێکهاته‌ى ک��ورد و
ع���ه‌ره‌ب ،زۆرج���ار گه‌لى ک��ورد به ته‌نهایى خۆپیشاندانى ک���ردوه ل �ه پێش په‌رله‌مانى سوریا ،ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و دادگاى سوریا و حکومه‌تیش خۆپیشاندانى کوردى سه‌رکوت کردووه .بۆیه کورد ده‌یه‌وێت وه‌ک جاره‌که‌ى ترى لێنه‌یه‌ته‌وه .ئه‌وبوسابیر ،پێشىوایه :ئه‌وه‌ى ده‌بینرێت ئاینده‌یه‌کى گه‌شبین له‌به‌ر چاو‌ه که ک��ورد به به‌شێک له مافه‌کانى خۆى ده‌گات به‌تایبه‌تى له رۆژئاوا و به پێکهێنانى ده‌ستورێکى مۆدێرن له سوریا مافى هه‌موو پێکهاته‌کانى س��وری��ا له‌ناویشیاندا گه‌لى کورد ده‌سته‌به‌ر ده‌کرێت ،کورد بتوانێت بۆ خۆى مافى چاره‌ونوسى خۆى وه‌کو هه‌موو گه‌الن به‌ده‌ست بخات له چوارچێوه‌ى سوریاى هه‌مه‌ره‌نگ و بیروڕا جیاوازدا. م��ح �هم �ه‌د ح �هم��ۆ ،رون��اک��ب��ی��رى رۆژئ�����اواى کوردستان قسه‌له‌وه‌ده‌کات که ئێستا ره‌وشى ک���ورد ل �ه ن��او س��وری��ا ب��اش نییه ،واڵت��ان��ى پێشکه‌وتوش جه‌خت لهوه دهکهنهوه له سوریا حکومه‌تێکى نه‌ته‌وه‌یى دروست نابێت که هه‌قى هه‌موو گه‌الن ده‌سته‌به‌ر بکات .ئه‌وه‌شى وت:
کلینتۆن داواى له ئه‌و وه‌فده‌ى ئه‌نتالیا کردبوو ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تێکى دیموکراتى و مه‌ده‌نى ک ه هه‌ستێت هه‌موو مافى پێکهاته‌کانى سوریا بدات ئێمه پشتیوانیتان ده‌که‌ین .به‌اڵم واڵتانى هه‌رێمى پشتگیرى ئه‌خوانولموسلمین دهکهن وه‌ک تورکیا و سعودیه ،به‌م بۆنه‌یه‌و‌ه ده‌بێت کورد به یه‌ک بڕیار کۆببنه‌و‌ه و بچنه ناو ئه‌و دانیشتنانه‌و له‌ناو دانیشتنى ئۆپۆزسیۆنى ع�ه‌ره‌ب��ى به‌شداربن که تا ئێستا ده‌سته‌به‌ر نهبووه .ئه‌و روناکبیره ،پێشیوایه له‌نێو روناکبیر و ئه‌حزابى سیاسى ک��ورد ناکۆکى ههیه و هه‌ریه‌که‌یان داواى شتێکى جیاواز دهک�ه‌ن. هه‌روه‌ها محه‌مه‌د حه‌مۆ ،جه‌ختیشیکرده‌وه: ئه‌حزابى ت��ر ههیه ک�ه ت��ا ئێستا رون نیی ه له سوریا داواى چى دهک �ه‌ن ،ئهوه تا ئێستا ( )50س��اڵ �ه ح��زب��ن داواک���اری���هک���ى ره‌وا و ئه‌وتۆى دیارى کراویان نییه تا ئێستا یه‌ک هه‌ڵوێست نییه ،به‌اڵم حه‌ره‌ک‌ه سیاسیه‌کان به‌و گه‌رمیه‌ى گه‌نجان به‌شدار نابن تا ئێستاش ئه‌حزابى سیاسى ده‌خ��وازن لهگهڵ حکومه‌تى سوریا دانیشن ئهوهیه که حکومه‌تیش زۆرى
نهماوه که له ئه‌وروپا و ئه‌مریکاو‌ه ته‌داخولى عه‌سکه‌رى تیادا دهکهن. ک���ام���ه‌ران م �ه‌ن��ت��ک ،م��ام��ۆس��ت��اى زانسته س��ی��اس��ی �هک��ان ل���ه زان���ک���ۆى س��ه‌اڵح��ه‌دی��ن، رایده‌گه‌یه‌نێت :ئه‌گه‌ر ئه‌و گۆرانکاریان‌ه ل ه سوریا روبده‌ن ئهوه کاریگه‌رى ته‌واوى له‌سه‌ر ئێران و تورکیا دروست دهک��ات ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌و گۆرانکاریانه‌ى له‌سوریا روده‌ده‌ن په‌یوه‌ندى گ��رن��گ��ى ب���ه ک������ورده‌و‌ه ه���هی���ه .م�ه‌ن��ت��ک، جه‌ختیشیکردوه‌وه :هه‌بونى ئ�ه‌و هه‌رێمانه‌ى وه‌ک ت��ورک��ی��ا و ئ��ێ��ران ل �ه پ���اڵ هه‌رێمى کوردستان واده‌کات ئه‌و پارچانه‌ى کوردستان که ئازاد ده‌کرێن یان نیمچ‌ه ئازاد ده‌کرێن، کاریگه‌رى له‌سه‌ریان زیاتر ده‌بێت هه‌رچه‌ند‌ه تورکیا و ئێران له دوو هاوپه‌یمانێتى جیاوازن تورکیا س�ه‌ر ب �ه‌رۆژه �ه‌اڵت و ناتۆیه ،ئێران و سوریایش به‌دوژمنى کورد ده‌ناسرێت که یه‌ک هه‌ڵوێستیان ههیه .ئه‌وه‌شى وت :تورکیا بۆ ئه‌وه‌ى رێگ‌ه له‌و گۆڕانکاریان‌ه بگرێت ک ه به‌سودى کورد کۆتایى دێت ماوه‌یه‌ک‌ه به بیانوى جیاواز هێزێکى زۆرى له سنوره‌کانى سوریا
کۆکردوه‌ته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى هه‌رگۆڕانکارییه‌ک کرا ئهوه پارچه‌ى رۆژئاواى کوردستان بخات ه ژێرده‌ستى خ��ۆى بۆیه ل�هم قۆناغه‌ى ئێستا پالنێکى زۆر له‌سه‌ر کورد ههیه .پێشیوایه: پێویسته کورد یه‌کده‌نگ بن ناکۆکى تورکیا لهگهڵ سوریا ئهوهیه که به‌ڕوخانى رژێمه‌که‌ى ئ�ه‌س�ه‌د ب��زاف��ى رزگ���ارى خ���وازى ک���وردى ل ه سوریا به‌هێز ده‌بێت .مامۆستاکه‌ى زانست ه سیاسیه‌کان ،له درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا ئه‌وه‌شى وت :ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا ئێستا له سوریا داوا له ئه‌سه‌د ده‌کرێت ب��ڕوات له‌الیه‌ن هێزه‌کانى رۆژئاواو‌ه و هه‌ر گۆڕانکارییه‌ک له سیستمى سیاسى س��وری��ا بکرێت ئ �هوه ل�ه ب �ه‌رژوه‌ن��دى ک��ورده نه‌مانى رژێمێک و دیکتاتۆرێکى وه‌ک ئه‌سه‌د له سوریا دی��اره دهبێته هۆى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى سیستمێکى تۆتالیتارى .پێویست ه سیستمێک دابنرێت که له به‌رژه‌وه‌ندى هه‌موو خه‌ڵک بێت و حسابێک بۆکورد بکات ک ه ئه‌مه‌ش له‌به‌رژوه‌ندى تورکیا و ئێران نییه ک ه ئه‌وان ده‌یانه‌وێت هه‌موو رێگه‌یه‌ک بگرنه‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ى بوار به کورد نه‌ده‌ن هه‌ناس‌ه بدات.
کورد له ته‌نگژه‌ى نێوان سوریا و تورکیا ئاماده‌کارى ده‌کات ئاماده‌کار ئاسۆ جه‌وهه‌ر
خۆپیشاندانه‌کانى سوریا درێژه‌یان ه��هی��ه و ت��ورک��ی��اش ه��هڕهش��ه ل �ه‌و واڵت��ه دهک���ات ب��ۆ پاراستنى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �هک��ان��ى و گه‌یاندنى په‌یامى ئهمریکا وه‌زی��رى ده‌روه‌ى تورکیا دهگاته سوریا و چاودێرانى سیاسیش رایده‌گه‌یه‌نن که تورکیا نیگه‌رانى کوردانى ئه‌و واڵته‌یه که ل ه هێزێکدا خۆیان رێکخستوه.
خۆپیشاندنه‌کانى گه‌لى سوریا که سه‌دان ک���وژراوى لێکه‌وتوه‌ته‌وه ب �ه‌رده‌وام��ى هه‌ی ه و ی�هک��ێ��ت��ی ع �ه‌ره‌ب��ی��ش ،ل �ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��دا توندوتیژی سه‌ر گه‌لی سوریای شه‌رمه‌زار کرد .له دوای ئه‌م لێدوانه واڵتانی سـعودیه و کوه‌یت و قه‌ته‌ر و به‌حره‌ین باڵوێزه‌کانی خۆیاى له‌و واڵته بانگ کردهوه. چ��االک��ان��ی ب����واری م��اف�هک��ان��ی م��رۆڤ رایانگه‌یاند :که له کاتی ده‌ستپێکردنی ن��اڕه‌زای�هت��ی��ی�هک��ان�هوه ل�ه س��وری��ا ت��ا ئێستا ن��زی��ک�هی ( )2000ک �ه‌س ل �ه ن��اڕازی��ی��ان ک��وژراون و به ه�ه‌زاران که‌سیش ده‌ستگیر کراون. ئه‌حمه‌د داوود ئۆغلۆ ،ل�ه چه‌ند رۆژى راب����ردوودا س �ه‌ردان��ی س��وری��ای ک���ردووه به مه‌به‌سـتی گه‌یاندنی په‌یامێـکی توند بۆ سه‌رکردایه‌تی ئه‌و واڵته .تورکیا وتوویه‌تی چیتر پـشـووی لهگهڵ سوریای دراوسێی نهماوه .دواى ئه‌وه‌ى هه‌ردووال کۆبۆنه‌وه‌یه‌کى شه‌ش کاتژمێرى له نێوانیان به‌ڕێوه‌چوو، به‌اڵم له‌باره‌ی ئه‌نجامه‌کانی کۆبوونه‌وه‌که هیچ لێدوانێک نه‌درا ،ئهوه زانرا که به‌شار ئه‌سه‌د له به‌رامبه‌ر داخوازییه‌کانی تورکیا
و ئه‌مریکادا ،ئ�هم په‌یامه‌ی دای �ه داوود ئۆغڵوو «قوربانیه‌که‌ی چ ده‌بێ با ببێ، ئێمه درێژه به ئۆپه‌راسیۆنه‌کان ده‌ده‌ی��ن له دژی گرووپی چه‌کدار و تیرۆریست». هه‌روه‌ها رۆژى سێشه‌مه راب��ردوو ()8/16 سه‌رۆک وه‌زیری تورکیا ئه‌ردۆغان له سه‌ر ڕه‌وش��ی دوای��ی له سووریا قسه‌ی کرد و هه‌ڕه‌شه‌ی له سووریا کرد و وتی« :ئیدی سه‌برمان کۆتایی پێهاتووه ،حسابی ئه‌و کارانه گران ده‌بێ ،شتی جیاواز رووده‌ده‌ن» به‌شێک له سه‌رکرده سیاسیه‌کانى کورد ئ���هوه ده‌خ�����ه‌ڕوو ک �ه ت��ورک��ی��ا ن��ی��گ�ه‌ران��ى کورده‌کانى ژێرده‌ستى سوریای ه که ئێستا له هه‌وڵى پێکهێنانى به‌ره‌یه‌کى یه‌گرتوون له رۆژئاواى کوردستان و کورده‌کان له باکورى ک��وردس��ت��ان خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى دیموکراتى ده‌خ��وازن ئه‌مانیش ئێستا ئاماده‌کارى بۆ دهکهن و نزیکایه‌تییه‌کى پته‌ویش له‌نێوان کوردانى رۆژئ��اوا و باکورى کوردستاندا ه�هی�ه ک�ه به‌شێکى زۆری���ان له‌سه‌رهێڵى ئایدۆلۆژیاى ئۆج ئاالن سیاسه‌ت دهکهن، ئه‌مه‌ش تورکیاى زیاتر ته‌نگاو کردوه که خۆى له سوریا هه‌ڵقورتێنێت بۆ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ش بوو تورکیا ده‌ستپێشخه‌رى کرد که به‌شێک ل �ه الی �ه‌ن �ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �هک��ان��ى س��وری��اى ل �ه واڵت��هک��هى ک���ۆک���ردهوه ت��ا ئ��اراس��ت�هى روداوه‌ک��ان له کایه‌ى سیاسى سوریادا به قازانى خۆی بشکێنێته‌وه. ه��ی�لاری ک��ل��ی��ن��ت��ۆن ،وه‌زی�����ری ده‌ره‌وه‌ی ئ���هم���ه‌ری���ک���ا ،ل���ه چ��اوپ��ـ��ێ��ـ��ک�ه‌وت��ن��ێ��ـ��ک��ی ته‌له‌فزیۆنیدا لهگهڵ که‌ناڵی (CBS )Newsى ئه‌مریکى ،داوای له ئه‌وروپا و چین کرد سـزای زیاتر به‌سه‌ر پـیشه‌سـازی نه‌وت و گازی سوریادا بسه‌پـێنن.
که‌سایه‌تی هه‌فته
n
گه‌نجانی سوریا له لێواری گۆڕانکاری نزیک ده‌بنه‌وه
ب�������ارک ئ����ۆب����ام����ا ،س��������ه‌رۆک واڵت����ه ی �هک��گ��رت��ووه‌ک��ان��ی ئ �هم �ه‌ری��ک��ا رۆژی پـێـنجشه‌ممه به‌یانـنامه‌یه‌کی ده‌رک��رد و تیایدا وت��ی :کاتی ئ �هوه ه��ات��ووه ئه‌سه‌د ده‌سـتبه‌رداری ده‌سه‌اڵت بـبێت. هه‌روه‌ها به‌ریتانیا و فه‌ڕه‌نسـا و ئه‌ڵمانیا و یه‌کێتی ئه‌وروپا داوایان له به‌شـار ئه‌لئه‌سه‌د کرد واز له ده‌سه‌اڵت بهێنێت. چ�ه‌ن��د به‌رپرسێکی ب���ااڵی حکوومه‌تی ئ �هم �ه‌ری��ک��ا ب �ه رۆژن���ام���هی «واش��ن��ت��ۆن پ���ۆس���ت»ی ئ �هم �ه‌ری��ک��ی��ی��ان راگ �هی��ان��د به‌رپرسانی ئه‌مه‌ریکا و واڵتانی عه‌ره‌بی پ��ێ��ی��ان��وای �ه ب���ارودۆخ���ی س��وری��ا رۆژ له
دوای رۆژ ب����ه‌ره‌و خ��راپ��ت��رب��وون ده‌ڕوات سوریا ده‌که‌وێته سه‌ر ناوه‌رۆکی په‌یامه‌ک ه و ده‌رئ �ه‌ن��ج��ام �هک �هی��ش��ی کۆتاییهاتنی و ئایا ئ�ه‌و په‌یامه‌ی تورکیا پشتیوانی واڵت��ان��ی ن��اوچ �هک �هی ل�ه‌گ�ه‌ڵ�ه ی��ان هه‌ر ده‌سه‌اڵتی به‌شار ئه‌سه‌ده. ئ �ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ان�هی ئه‌مه‌ریکا ئه‌وه‌یشیان په‌یامێکی تورکیایه به‌ته‌نیا؟ ن���هش���ارده‌وه ک �ه حکومه‌تی واڵت�هک�هی��ان دک��ت��ۆر ئ�هب��و ت��اڵ��ب ئ �ه‌وه‌ش��ى راگ �هی��ان��د: ل �ه‌گ �ه‌ڵ حکومه‌تی ت��ورک��ی��ا و واڵت��ان��ی سوریا گرنگترین دراوسێی تورکیایه له عه‌ره‌بی خه‌ریکی راوێژن بۆ ئه‌وه‌ی وه‌اڵم رووی ئاسایشی نیشتمانی تورکیاوه له‌به‌ر و ک���اردان���ه‌وه‌ی گونجاو و ت��ه‌واوی��ان بۆ ئ �هوه ده‌کرێت بوترێت تورکیا له هه‌وڵی پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خۆیدایه. بارودۆخی سوریا هه‌بێت. ه�����ه‌روه‌ه�����ا د.ح�����ه‌س�����ه‌ن ئ����هب����و ت���اڵ���ب ،چاودێرانى سیاسى ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌که‌ن راوێژکاری سیاسی کاروباری په‌یوه‌ندییه که په‌یوه‌نده‌یه‌کانى سوریا و ئێران بۆ ئهوه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان له نێوه‌ندی ئه‌لئه‌هرام ل ه دهگهڕێتهوه هه‌ر دوو واڵت شیعه مه‌زهه‌بن میسر ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که هه‌ڵوێستی و خ����ودى ب��ن �هم��اڵ �هى ئ �ه‌س �ه‌دی��ش شیعه
موراد قه‌ره‌یالن:
هێرشه‌کانی سه‌ر قه‌ندیل وه‌ک زاپ تێکشکێندرا
م��وراد قه‌ره‌یالن ،سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆما جڤاکێن کوردستان ( ،)KCKله لێدوانێکى نوسراویدا که نوسخه‌یه‌کى به (چهتر) گه‌یشتوه له باره‌ى ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی کۆمارى ئیسالمى ئێران که له دژی قه‌ندیل ئه‌نجامی دا وت��ی :ئ��ه‌و هێرشه له چوارچێوه‌ی پیالنێکی هاوبه‌شی ئێران، تورکیا و عێراق دا پێکهات .ئهوه پیالنێکی جددییه و له پاش هێرشی سه‌ر قه‌ندیل ،هێڕشی جودا ده‌کرێنه سه‌رگه‌ل .ده‌یانه‌وێت گورز له ناوه‌ندی به‌ڕێوه‌به‌ری بزووتنه‌وه‌که‌مان بده‌ن و هێرش بکه‌نه س �ه‌ر ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری بزاڤه‌که‌مان .له ژێر په‌رده‌ی هێرشه‌که‌ی سه‌ر قه‌ندیل ،ئه‌و پیالنگێڕییه ههیه، ئێمه ئ���هوه وه‌ک پیالنگێڕییه‌کی به‌رفراوان هه‌ڵیده‌سه‌نگێنین. ق�ه‌ره‌ی�لان ،ئ��ام��اژه‌ى به هێرشه‌کان و پیالنه‌کانی س��ااڵن��ی ڕاب���رد وش ک���ردو وت���ی :ه �ه‌ر چ��ۆن له س���اڵ���ی()2008دا ،ل�ه زاپ هێرشی ب�ه‌رف��راوان��ی ده‌وڵه‌تی تورکیا تێکشکا ،به‌هه‌مان شێوه‌ش هێرشی سه‌ر قه‌ندیل تێک شکێنراوه .ده‌رب��اره‌ی هه‌واڵی گرتنی ئه‌و له‌الیه‌ن ئێرانهوه جه‌ختیکرده‌وه«دیاره هه‌ندێ هه‌وڵی به‌و ئامانجه‌یان ههبووه .پێ ده‌چێت ئێران و تورکیا به چه‌وتی زانیاریان به‌یه‌ک داوه و زوت��ر له‌کاتی خ��ۆی��دا ،ه�ه‌واڵ�هک��ه گه‌یشتۆته
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
راگه‌یاندنه‌کان .ئه‌م هه‌واڵه ،به‌شێکه له پیالنێکی مه‌زن .ده‌بێت وه‌ک هه‌واڵێکی درۆ ،یاخود وه‌ک هه‌واڵێکی ش�ه‌ڕی تایبه‌ت بۆ خراپکردنی وره‌ی گ �ه‌ل نه‌بینرێ .ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ئ �هم الی �ه‌ن �هش له‌خۆ ده‌گرێت ،به‌اڵم ده‌یانه‌وێت ئه‌نجامی مه‌زن به‌ده‌ست بخه‌ن .سه‌رۆکی ( )KCKراشیگه‌یاند :ده‌وڵه‌تی تورکیا ،هه‌ندێک له هێزه تایبه‌ته‌کانی خۆی ره‌وان���هی ب��اش��وری کوردستان ک��ردوه و ئاماژه‌ى ب ه وته‌کانی ئ�ه‌ردۆغ��ان کرد که وتبووی «ڕێ و رێبازی جیاواز ده‌خه‌ینه ب��واری کرده‌ییه‌وه». ئ �ه‌وه‌ش��ی وه‌ک نیشانه‌ی ه �ه‌وڵ��ی ره‌ش �هک��وژی له‌به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ڤگه‌ره‌که‌یاندا ناوبرد». قه‌ریالن ،ئه‌و هه‌واڵنه‌ی وه‌ک ،فاکته‌رێکی پوچ و بێ واتا ناو برد و وتی :ئه‌وان ئه‌نجام به ده‌ست ناخه‌ن .گه‌لی کورد بۆته خاوه‌ن ئیراده و سیستمی خۆی ئاوا کردوه .موردا قه‌ره‌یالن ،هه‌روه‌ها داواشى ل�ه گه‌لی ک��ورد ک��رد :وه‌ک ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه ،من و هه‌ڤااڵنی دیکه‌شم ،ده‌کرێت له ناو تێکۆشان دا شه‌هیدیش ببین ،گه‌له‌که‌مان و هه‌ڤاالنمان ،ده‌بێت بۆ شه‌هید بوونێکی له‌و جۆره ئاماده بن .چونکه ئێمه فیدایی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ن. ئێمه شۆڕشگێڕین و تێکۆشانێکی شۆڕشگێڕی بهڕێوه ده‌به‌ین .ب �ه‌اڵم ،وه‌ک��و ده‌ڵێن ،ناتوانن ئێمه بگرن و بمانکه‌نه بابه‌تی بازاڕی .با له‌م رووه‌یشه‌وه گه‌له‌کامان و هه‌ڤااڵنمان ،ئاسوده بن .ئیدی که‌س ناتوانێت کاروانی مێژووییمان راگرێت.
مه‌زهه‌بى عه‌له‌وین له‌م روانگه‌یه‌شه‌وه‌یه که له سوریادا ( )%80کادیران و ئه‌فسه‌رانى هێزه ئاسایشییه‌کان له عه‌له‌وییه (شیعه) کان پێکدێن و کلیلى ئیدارى و سه‌ربازى و ئاسایش له‌به‌ر ده‌ستى عه‌له‌وییه‌کان دایه. دوای هه‌ڕه‌شه‌کانی تورکیا ل�ه سوریا، م��اڵ��پ��ه‌ڕی س���وپ���ای پ���اس���دارن ل��ێ��دوان��ی فه‌رماندارێکی پایه‌به‌رزى سه‌ربازیی ئێرانی ب�ڵاوک��ردهوه ک�ه تیایدا ده‌ڵ��ێ��ت« :ئه‌گه‌ر سوپای تورکیا و ئهمریکا هێرش بکه‌نه سه‌ر سوریا ،ئێمه‌ش شه‌ڕ له دژی تورکیا راده‌گ��ه یه‌‌نین .دهس��ت��وه‌ردان له کاروباری سوریا ،به واتای شه‌ڕ له دژی ئێرانیشه». ح��وس��ن��و م �ه‌ح �ه‌ل��ل��ی ،رۆژن���ام���ه‌وان���ی به ره‌چه‌ڵه‌ک عه‌ره‌ب له ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ک�ه تورکیا ب�ه تایبه‌تی ل��هوه ده‌ت��رس��ێ، گ �ه‌ل��ی ک����ورد ل��ه س��وری��ا ببێته خ���اوه‌ن پێگه‌یه‌ی خۆی و په‌یوه‌ندیه‌کانی خۆی له گه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی شام ل ه سه‌ر ئه‌و بنهمایه بهڕێوه ده‌با. مه‌حه‌للی ،ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ش��ک��رد که تورکیا گومان لهوه ده‌کات ،ئه‌گه‌ر شه‌ڕی سوننه و عه‌له‌وی له سوریا بێته ئ��اراوه، ک��ورد ل�ه‌و واڵت �ه ببنه خ��اوه‌ن ناسنامه و پێگه‌یه‌ک و ئهمه کاریگه‌ریی له سه‌ر ت��ورک��ی��ا دهب���ێ و وت���ی :ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن له سوریا له ناو خۆیاندا پێک نایه‌ن ،هه‌ر یهکه شتێک ده‌ڵ��ێ ،ب�ه‌اڵم پهکهکه له‌و پارچه‌یه‌ش به ڕێکخستنه‌‌و ده‌نگی کوردان یهکه. ئاماژه‌کان بۆ ئه‌وه‌ده‌چن که دواى که‌وتنى تونس و میسر و به‌رده‌وامى ئاڵۆزدییه‌کان له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا ئهمریکا ده‌یه‌وێت رۆڵى هه‌رێمى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست بدات ب ه تورکیا.
هـــه‌واڵــی کوردستانی پارێزه‌رانی ئۆج ه ئاالن سزا دران
چوار له پارێزه‌رانی عه‌بدواڵ ئۆج‌ه ئاالن ،رێبه‌رى کۆماچڤاکێن کوردستان به بیانوی «هاوکاری کردن له‌گه‌ل ڕێکخستن» بۆ ساڵێک له‌دیدار بێبه‌شکران. ()17ى ئه‌م مانگه دۆزه‌که‌یان له سته‌نبوڵ ده‌ستی پێکرد .له‌سه‌ر ناوی پارێزه‌ران ،چه‌نگیز چیچه‌ک وێڕای پاڕێزه‌ره‌که‌ی به‌شداری دۆزهکه بوون .ده‌سته‌ی دادوه‌ران بێ ئ �ه‌وه‌ی ڕێگای پاراستن به چه‌نگیز چیچه‌ک و پارێزه‌ره‌که‌ی بده‌ن ،ئه‌نجامی دادگاکه‌یان ڕاگ�هی��ان��د ک�ه ئ �هم چ���ورا کهسه ن �هک ئه‌ندامی ڕێکخستنن ،به‌ڵکو هاوکاریان لهگهڵ ک��ردوون و به‌و پێیه‌ش سزای رێگه‌پێنه‌دانى چاوپێکه‌وتن لهگهڵ ئۆج‌ه ئاالن بۆ ماوه‌ی ساڵێکیان به‌سه‌ردا سه‌پێندرا. له ئامه‌دیش خۆپیشاندانێک دژى ئه‌نجام نه‌دانى دیداره‌کان له گه‌ڵ‌ه ئۆج‌ه ئاالن بهڕێوه چوو بێریڤان ئاتان ،ئه‌ندامی مه‌جلیسی ژنان دوای خۆپیشاندانه‌که لێدوانێکی دا« :بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری پرسی کورد له رێگای دیموکراتى و ئاشتیانه پێشبکه‌وێ ،ده‌بێ هه‌لومه‌رجی ئۆج‌ه ئاالن باش بکرێت.
ئاکه‌پ ه شه‌ڕى ل ه ناوبردنى کورد ده‌کات
کوردیناسیۆنی جڤاکی دیموکراتیی کورد ل ه ئه‌ورووپا (ج�هدهک�ه) ،رایگه‌یاند :که حکومه‌تی پارتى دادو گه‌شه پێدان له تورکیا له دژی گه‌لی ک��ورد ب��ڕی��اری له‌ناوبردنی سیاسی ،س�ه‌رب��ازی، چاندی و ئابووری داوه و دواى له گه‌لی کورد کرد هه‌موو ده‌ڤه‌رێک بکه‌ن به مه‌یدانی به‌رخۆدان. وتی :ڕێبه‌ری ئێمه له ساڵی ()١٩٩٣وه بۆ ئه‌وه‌ی پرسی ک��ورد به ڕێبازی دیموکراتى و ئاشتیانه چ��اره‌س�ه‌ر ببێ ،خه‌باتێکی ب�ه‌رف��راوان��ی ک��ردووه. هه‌ره‌دواییش سێ پڕۆتۆکۆڵی پێشکه‌شی ده‌وڵه‌ت و حکومه‌تی ئاکه‌په کرد ،به‌اڵم حکومه‌تی ئاکه‌په ئ�هم پڕۆتۆکۆاڵنه‌ی له‌به‌رچاو نه‌گرت .تورکیا به هاوکاری ئێران هێرشێکی به‌رفراوانی له دژى قه‌ندیل ئه‌نجام دا .ب �ه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه ئاکه‌په جارێکی دیکه نیشانی دا که سیاسه‌تی چاره‌سه‌ری نه‌گرتووه‌ته به‌ر( .جه‌ده‌که) ئه‌وشى وت :حکومه‌تی ئه‌که‌په له دژی ئه‌و هه‌وڵدانه‌ی کوردان شه‌ڕێکی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی له‌ناوبردنی ده‌ست پێکردو وه.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
8
زیندوو مه‌ال و ئه‌خالق و هه‌ڵوێست uهاوژین غه‌ریب
u
«ئ��ای��ن پ �ه‌روه‌رده‌ی �هک��ی ئه‌خالقیه»* ئه‌گه‌ر له‌م روانگه‌یه‌وه سه‌یری هه‌موو پیاوانی ئاینی بکه‌ین به بێ جیاوازی ئاینه‌کان هه‌موویان پێویسته خۆیان به‌م پ����ه‌روه‌رده ئه‌خالقیه‌وه س �ه‌رق��اڵ بکه‌ن، چونکه ئه‌و که‌سانه که له ئیسالمدا به مه‌ال به‌ناو ده‌کرێن و له مه‌سیحیدا به قه‌شه و له یه‌هودیه‌تدا به خاخام و له هه‌ریه‌که له دینه‌کانیتریشدا ناوێکی ه���هی���ه ،ئ �هم��ان �ه ک�����ادری پێشه‌نگی دینه‌کانی خۆیانن ،ئه‌رکه له‌سه‌ر شانیان پشتیوانی ئه‌و ده‌قانه بکه‌ن ئاینه‌کانیان رونیکردوه‌ته‌وه .ئهمانه ئه‌رکیانه شته‌کان له گشتییه‌وه ورد بکه‌نه‌وه بۆ خه‌ڵکی ساده و تێگه‌یشتن دروست بکه‌ن. ب������ه‌اڵم ب�����ه‌داخ�����هوه ئ�������ه‌وه‌ی ئ���هم���ڕۆ پێشه‌نگانی ئ��ای��ن��ی پ��ێ��ی هه‌ڵده‌ستن وردکردنه‌وه‌یه به‌شێوه‌یه‌ک که خۆیان ده‌یانه‌وێت ئیتر هه‌موو ئه‌و ده‌قانه‌ی که رێبه‌رانی ئاینه‌کان خۆیان ده‌رفه‌تێکیان ت���ی���ادا ه��ێ��ش��ت��ووه‌ت �هوه ب���ۆ گ��ون��ج��ان��دن لهگهڵ سه‌رده‌مدا ئه‌م پێشه‌نگه ئاینیانه ن��ای��ب��ی��ن��ن .ئ �ه‌گ �ه‌ر ن��م��ون �هی هه‌رێمی کوردستان بهێنینه‌وه که تیایدا ئاینی ئیسالم بااڵده‌سته و ئاینی زۆرینه‌ی کۆمه‌ڵگایه هه‌موو ئه‌و یاسایانه‌ی که په‌رله‌مان ده‌ریکردوه و تایبه‌ت یان نزیک له مافه‌کانی ژنان و پاراستنیان بووه ئه‌م به‌ڕێزانه واته پێشه‌نگانی ئاینی ئیسالم تێبینیان ههبووه و زۆر به رادیکااڵنه به‌ره‌نگاری بونه‌ته‌وه ،دواترینیان یاسای پ��اراس��ت��ن��ی م��اف �هک��ان��ی خ��ێ��زان �ه .ئ�هم به‌ڕێزانه ئه‌گه‌ر الیهنه ئه‌خالقیه‌که‌ی له‌به‌رچاو بگرن بۆ خۆم یه‌کێکم له‌وانه‌ی که پشتیوانیان ده‌که‌م ،به‌اڵم ئه‌م به‌ڕێزانه زۆرتر ئه‌و الیه‌نیه له‌به‌رچاو ده‌گرن که پیاو دهکاته مرۆڤی پله یه‌ک و ژنیش پله دووه ،بۆیه لێره‌دایه ناتوانم پشتیوانیان بکه‌م. ئ���هم م���ه‌ال ئ��ازی��زان �هی ئێمه ک �ه ئ �هوه هه‌ڵوێستیانه به‌رامبه‌ر ئ�ه‌و بابه‌تانه‌ی که په‌یوه‌ندیان به خێزانه‌وه ههیه ،به‌اڵم بابه‌تێکیتر که به گوێره‌ی هه‌موو ئاین و فه‌لسه‌فه‌کان ئه‌رکه له‌سه‌ر شانی هه‌موو مرۆڤه‌کان داکۆکی لێبکه‌ن ئه‌م مه‌ال به‌ڕێزانه به کاری خۆیانی نازانن و پێیان وایه ده‌ستوه‌ردانه له کاروباری سیاسی ئه‌ویش بابهته نیشتمانیه‌کانه که سه‌رجه‌م مه‌الکان خۆیانی لێده‌دزنه‌وه ،بابه‌تێکی وه‌کو بۆردومانکردن و تۆپبارانکردنی گونده‌کان که پێویست بوو مه‌الکان له پێش هه‌رکه‌س بچنه سه‌ر شه‌قام و به‌یانی ناڕه‌زایی ده‌ربکه‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه زۆر شه‌رمنانه هه‌ریه‌که به چه‌ند دێڕێک له مزگه‌وته‌کانی خۆیانه‌وه باسیان کردوه و ت �ه‌واو ،ئ�هوه ئه‌خالقه که مرۆڤه‌کان خاک و نیشتمانی خۆیان بپارێزن و له ده‌ستی داگیرکه‌ر بیپارێزن ،به‌اڵم ئه‌م م�ه‌ال به‌ڕێزانه پێیانوایه ئ �هوه ئه‌رکی سیاسیه‌کانه ئه‌و کاره بکه‌ن .له بیریان ک���ردوه ئ�هخ�لاق ته‌نها پێک نه‌هاتووه ل �ه دژای���هت���ی م���اف و ئ��ازادی �هک��ان��ی ژنان ،به‌ڵکو زۆر شتیتر ههیه پێویسته داکۆکی لێبکه‌ن. ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی ده‌مخاته گومانه‌وه ئه‌و م �ه‌ال رێ���زداران���هی ن��او کۆمه‌ڵگا که رووبه‌ڕوی چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگا دهب��ن �هوه خ��اوه‌ن��ی باشترین رێ���زن ،ئه‌م رێزه‌شیان له راستیدا به لێهاتوویی خۆیان به‌ده‌ست نه‌هێناوه ،به‌ڵکو ئهوه لێهاتوویی دینه‌که‌یانه ئ �ه‌و رێ���زه‌ی پێبه‌خشیون، به‌اڵم بۆ خۆپاراستن له گه‌ڕ و کێشه‌ی به‌رپرسان و دهس�ه‌اڵت��داران ئه‌م مه‌الیانه له‌بیریان کردوه ئه‌و رێزه هێزێکی سیاسی لێی نه‌ناون ،به‌ڵکو ئهوه دینه‌که‌یانه بۆیه ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ���ه‌وان ب�ه خه‌م پاراستنی ئه‌و رێزه‌وه‌ن که لێیان ده‌نرێت پێویسته ده‌ست هه‌ڵبگرن له بێده‌نگیان ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه مه‌سه‌له نیشتمانیه‌کان و ده‌م��داخ��س��ت��ن��ی��ان ل �ه‌س �ه‌ر هه‌ندێک له مه‌سه‌له کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی وه‌ک ئازادیه‌کانی ژنان و مافه‌کانیان.
ئه‌میره حه‌سه‌ن :په‌رله‌مانى کوردستان بوونى کارى له‌شفرۆشى ده‌شارده‌وه ل�هش��ف��رۆش��ی��دا ب�����ه‌رده‌وام ه��ه‌ر دهب��ێ��ت ژن هه‌ولێر باجه‌که‌ى بدات ،چه‌ند ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر گۆڤار عوسمان رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى داواى چاکسازى که‌سێتى بۆ کۆنترۆڵى ئه‌م ئه‌میر ه حه‌سه‌ن چاالکوانی‌بوارى حاڵه‌تانه‌یان کردوه ،داواى هه‌موارکردنه‌وه‌ى مافى مرۆڤ و یاساناس له‌م دیداره یاساى عێراقى له‌شفرۆشى که ئێستا له تایبه‌ته‌ى رۆژنامه‌ى (چهتر)دا، کوردستان کار به‌م یاسایه ده‌کرێت ،به‌اڵم باس له‌و ه ده‌کات ک ه ئه‌و دیارد ه له‌شفرۆشییه‌ى ئێستا بۆ هه‌موو الیه‌ک ئهوکاته په‌رله‌مانى کوردستان هه‌ر پرۆژه ئاشکرابووه ،چه‌ند ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر یاسایه‌کى کۆمه‌ڵگه‌ى م�ه‌ده‌ن��ى ده‌چ��وه به‌رده‌ستیان ره‌ت��ی��ان دهک����ردهوه و باسیان په‌رله‌مانیان لێ ئاگادار کردهوه، به‌الم ئه‌وان ره‌تیانکرده‌وه ،پێشیوای ه لهوه ده‌کرد دیارده‌ى له‌شفرۆشی بوونى له کوردستان نیه ،له هه‌ندێک له واڵتاندا زۆربه‌ى ئه‌و گرتن و پێکدادانانه‌ى دیارده‌ى له‌شفرۆشى به یاسا رێکده‌خرێت، ل ه دادگاکان تۆمار ده‌کرێن ،زیاتر به‌اڵم هه‌ندێکى تر ههیه پێداگرى ده‌کات له کێشه‌ى له‌شفرۆشى هۆکاره‌که‌یه‌تى، بوونى کارى له‌شفرۆشى وه‌ک کوردستانى ئاماژ ه به‌وه‌ش ده‌کات پێویست ه ده‌سه‌اڵت پێش هه‌موان رێکخراوه‌کانى خۆمان ،بۆیه په‌رله‌مانتاره‌کانى ئه‌و چه‌ند کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى رێ له‌م کار ه بگرن بۆ ساڵه‌ى پێشو شه‌رمیان ده‌کرد له گفتوگۆ کردن له‌سه‌ر ئه‌م حاڵه‌تانه و رایانده‌گه‌یان ئه‌وه‌ى ته‌شه‌ن ه نه‌کات. وه‌ه���ا ک��ارێ��ک ب��وون��ى ن��ی�ه ،ل �هب �ه‌ر ئ �هوه په‌رله‌مانى کوردستان ئ�ه‌و کاته بوونى گه‌شتوگوزار و ئارامى کوردستان کارى له‌شفرۆشى ده‌ش��ارده‌وه ،ئێستاش به هۆکاره ئ �ه‌و چ��االک��وان�هى ب���وارى مافى م��رۆڤ شێوه‌یه‌کى به‌رچاو دیارده‌که بۆ هه‌موو ده‌ڵ��ێ��ت «ب���ه‌داخ���هوه موڵگه‌یه‌کى زۆرى الیه‌ک ئاشکرابوو له هه‌رێمى کوردستاندا. ئ �هم دی���ارده‌ی���ه ه�هی�ه ل �ه ک��ۆن �هوه به‌پێى ک��ات و شوێن و جۆره‌کانى ،ئه‌گه‌ر له عێراق بڕوانین ده‌بینى کارى له‌شفرۆشى زۆر زی��ادى ک��ردوه به‌هۆى الوازى بارى ئابورییه‌وه ،به‌اڵم له کوردستاندا ئه‌م کاره ئێستا زی���ادى ک���ردوه ب�ه‌ه��ۆى هه‌ندێک الیهنهوه ،لهوانه کوردستان شوێنى ئارام و گه‌شتیارییه و ده‌توانین بڵێین کارى له‌شفرۆشى له رێگه‌ى گه‌شتوگوزاره‌وه بوونى ههیه ،کرانه‌وه‌ى کوردستان به‌ڕووى واڵتانى ده‌وروبه‌ریدا به‌تایبه‌تى بۆ ناوه‌وه‌ى ئه‌و گرفتانه‌ى له دادگاکان هه‌ی ه زیاتر هۆکاره‌کانى ئه‌م دیارده‌یه‌ی ه پارێزگاکانى ت��رى ع��ێ��راق س�ه‌ردان��ک��ردن به‌ناوى گه‌شتیارییه‌وه دهکهن ،پاشان کارى ئه‌و یاساناسه باس لهوه ده‌کات «سااڵنى له‌شفرۆشى ئه‌نجام ده‌ده‌ن و دیارده‌که زیاتر راب��ردو له به‌رامبه‌ر زۆربوونى کێشه‌کان بێت ،جیاواز له‌م بوارانه کارى له‌شفرۆشى زیاتر سه‌رقاڵبووین ب ه داواکارى چاکسازى له کوردستان هه‌ر ههبووه ،ب�ه‌اڵم ئه‌وه‌ى له‌هه‌موو یاساکانى وه‌ک بارى که‌سێتى و جێگه‌ى سه‌رنجه له‌م قۆناغه‌دا کردنه‌وه‌ى توندوتیژى و نه‌هێشتنى کارى له‌شفرۆشى، ئ���ه‌و بینا و ری��س��ت��ۆران��ت��ان �ه و م��ۆڵ�هت بۆیه ته‌نها ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ی �هک داواک���ارى پێدانى گۆرانیبێژ و راقیسه‌کان وایکردوه کارمان نه‌کردوه ،به‌اڵم ئێستا حکومه‌ت و ئ��اس��ای��ش خ���ۆى دان ب������ه‌وه‌دا ده‌ن��ێ��ت دیارده‌که زیاتر بێت. په‌رله‌مانى کوردستان سااڵنى پێشوو بوونى ک��ارى له‌شفرۆشى و ئهوهنده شوێن هه‌ی ه دی���ارده‌ى له‌شفرۆشى ده‌ش�����ارده‌وه ،ئێستا له‌کوردستاندا ،ئێستا خه‌ڵکى ده‌توانێت بۆ هه‌موو الیه‌ک دیارده‌که ئاشکرابوو قسه‌ى له‌باره‌وه بکات ،به‌اڵم ب ه بۆچونى ئ �هم��ی��ره ح���ه‌س���ه‌ن پ��ێ��ی��وای �ه «ل���هک���ارى م��ن ل �هم ق��ۆن��اغ�ه‌دا بۆچى ئ �هم دی��ارده‌ی� ه
وروژێ��ن��راوه و ئ��ام��اژه‌ى پێده‌کرێت ،زیاتر بوونى ئه‌و ریستۆرانت و شوێنى راقیس ه و گۆڕانیبێژه‌کان ه ناتوانێت دی��ارده‌ک � ه بشارێته‌وه ،بۆ نمون ه ئ �ه‌و شوێنانه‌ى ل ه سلێمانیدا ههیه ئ�ه‌گ�ه‌ر سه‌رچنار باس بکه‌ین که شوێنێکى گه‌شتیاریی ه ده‌بینى هه‌ندێک له‌و ریستۆرانتان ه به‌شێوه‌یه‌ک رازاوه‌ت �هوه و بونه‌ته واقیع ،ده‌بینى بوونى زیاترى ئه‌و کێش ه و پێکدادان و گرفتانه‌ى له‌دادگاکان هه‌ی ه زیاتر هۆکاره‌کانى ئه‌م دیارده‌یه‌یه ،له‌به‌ر ئهوه دیارده‌ى له‌شفرۆشى بوه‌ت ه دیارده‌یه‌ک هه‌مووالیه‌ک هه‌ستى پێده‌که‌ن و ناتوانرێت بشاردرێته‌وه ،وه‌ک بڵێى وێنه‌کان و ژم��اره‌ى ئ�ه‌و که‌سانه‌ى ده‌ستگیر دهک��رێ��ت و م��اده یاساییه‌کان ه�هم��ووی��ان خ��ۆی��ان ده‌دوێ���ن و ده‌رخسته‌ى ئ��ه‌وه‌ن و ب �ه‌ڕوون��ى ده‌بینرێن ،بۆیه ده‌ڵێم ک��ارێ��ک ن �هم��اوه‌ت �هوه دهس���ه‌اڵت بتوانێت ئینکارى لهوه بکات دی��ارده‌ى له‌شفرۆشى ل ه کوردستاندا بوونى نیه ،کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى و رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان هه‌ر پێشتر هه‌وڵیداوه ئه‌م دیارده‌ی ه کۆنترۆڵ بکرێت و ته‌شه‌نه نه‌کات ،وه‌ک پێشتر ئاماژه‌م
پێویسته له‌م قۆناغه‌دا هه‌وڵه‌کانى هه‌موو الیه‌ک چڕ بکرێتهوه بۆ چاره‌سه‌رى دیارده‌ی له‌شفرۆشى که ئه‌نجامى خراپ جێده‌هێڵێت له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه پێکرد ده‌سه‌اڵت نه‌یده‌ویست چاره‌سه‌رى ئه‌م کاره بکات. ده‌سه‌اڵت بهرپرسیاره له‌و شوێنان ه ئه‌و چاالکوانه جه‌ختى له‌وه‌کردو‌ه «کارى له‌شفرۆشى له کوردستان پێشتر ههبووه پێموای ه هۆکاره‌که‌ى خراپى بارى ئابورى بووه ،به‌اڵم وه‌ک ئێستا نهبووه ل ه خواروى ن��اوچ �هک��ان��ى ع��ێ��راق �هوه ب��ێ��ن و ل��ێ��ره ئ�هم ک��اره ئه‌نجام ب��ده‌ن ،وات � ه ج��اران ناوه‌کى ب��ووه ،ب �ه‌اڵم ئێستا به‌شێوه‌یه‌کى ده‌ره‌ک��ى ده‌بینرێت ،ئارامى و گه‌شتوگوزاره‌که‌ى وایکرد دیارده‌ک ه زیاتر بێت له‌م هه‌رێمه‌دا. وتیشى :پێموایه ده‌سه‌اڵت لێى بهرپرسیاره ب�هش��ێ��وه‌ی�هک ده‌بینى رێ��گ�ه ده‌دات له‌و
n
مافناس ئه‌میر ه حه‌سه‌ن
شوێن ه گه‌شتیاریانه شوێنى راقیس ه و مه‌له ه بکرێتهوه و مۆڵه‌تیان پ��ێ��ده‌دات، بۆیه ئێستا زه‌مینه زۆر له‌بار‌ه فشارێکى کۆمه‌اڵیه‌تى دروس��ت ب��ووه که هاوکاره ب���ۆ ئ�����ه‌وه‌ى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��ى مه‌ده‌نى بتوانن فشاره‌کانیان دروست بکه‌ن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر دهس����ه‌اڵت ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن و ب��ن �هب��ڕک��ردن��ى ک���ارى ل �هش��ف��رۆش��ى ل ه ک��وردس��ت��ان��دا ،ه �ه‌ن��دێ��ک رێ��ک��خ��راوى ده‌ره‌وه‌ش وه‌ک رێکخراوه‌ى (ه��ارد الند) ى ئینته‌رناشیۆناڵ بوو ،ئاگادارم هه‌وڵى زۆریاندا بۆ بنه‌بڕکردنى ئه‌م دیارده‌یه ،ک ه له جیهاندا کار له‌سه‌ر بنه‌بڕکردنى دیارده‌ى ل�هش��ف��رۆش��ى دهک����ه‌ن ،ب���ه‌اڵم هه‌وڵه‌کانى نه‌گه‌یشتنه ئه‌نجام له‌به‌رئه‌وه‌ى په‌رله‌مان ره‌تیکرده‌وه ،بۆی ه پێویسته له‌م قۆناغه‌دا هه‌وڵه‌کانى هه‌موو الیه‌ک چڕ بکرێتهوه بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌و دیارده‌یه که ئه‌نجامى خراپ جێده‌هێڵێت له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه.
فۆتۆ /شارا بابان دیارده‌که به‌ره‌و زیاد بوون هه‌نگاوى ناوه ئه‌میره حه‌سه‌ن ئ �ه‌وه‌ى ن �هش��ارده‌وه «له‌م کاته‌دا و له وروژاندنى کارى له‌شفرۆشیدا رێکخراوه‌کانى ژنانم نه‌بینیوه کارێکى جدى بکه‌ن له‌سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه ،بۆیه دیارده‌که به‌ره‌و زیاد بوون هه‌نگاوى ناوه و بووه‌ته بابه‌تى قسه له‌سه‌رکردن له‌الى گشت چین و توێژه‌کان ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر زوو بتوانین کۆنترۆڵى ئه‌م دیارده‌یه بکه‌ین، که پێموایه ک��ارى هه‌موو الیه‌کمان و دهس����ه‌اڵت و رێ��ک��خ��راوه ژن��ان��ی�هک��ان له پێش ه �هم��وان��ه ،ب���ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌م��ان له‌بیر ن �ه‌چ��ێ��ت ه �ه‌ن��دێ��ک الی����ه‌ن دهی��ان �ه‌وێ��ت ئ �هم باسه به‌شێوه‌یه‌ک بقۆزنه‌وه زیاتر ل�ه ق �هب��اره‌ى خ��ۆى گرنگى پ��ێ��ب��ده‌ن ،بۆ به‌کارهێنانى ملمالنێى سیاسى و تانه‌دان له ده‌سه‌اڵت ،ئه‌گه‌ر وانه‌بێت کاره‌که له کۆنترۆڵ ده‌رده‌چێت و ئاکامێکى خراپى لێدهکهوێتهوه.
مامانێک :ئه‌گه‌ر چاوم که‌مبین نه‌بوای ه به‌رده‌وام ده‌بووم ل ه خه‌ته‌نه‌کردنی کچان
ئاماده‌کار
تیمی خۆبه‌خشی ئاسوود‌ه ل ه کفری پیرێژنێکی ته‌مه‌ن ( )83ساڵ که پێشووتر چه‌ندین ساڵ کچانی گوندی خه‌ته‌نه‌کردووه ،به‌اڵم ئێستا پیریی و کزبوونی چاوی له‌و کرده‌یه دووری خستووه‌ته‌و ه و وه‌ک خۆی وتی «چاوم نه‌ماو ه و ناتوانم کچان خه‌ته‌ن ه بکه‌م ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر چاوم وای لێ نه‌هاتبا به‌رده‌وام ده‌بووم له‌و کاره».
ئه‌و مامانه ده‌شڵێت «هه‌موو منداڵه‌کانی خ���ۆم و ک��چ��ان��ی گ��ون��د و دراوس����ێ و چه‌ندینی دیکه‌م خه‌ته‌نه کردوه ،ئه‌گه‌ر چ��او و دهس��ت��م تاقه‌تی بمایه خه‌ته‌نه‌م دهک��رد ،ب �ه‌اڵم ئێستا ناتوانم و توانای هیچم نهماوه». سه‌باره‌ت به چۆنێتی خه‌ته‌نه‌کردنه‌که و ئه‌وئامێرانه‌ی بۆ ئ�ه‌وک��اره به‌کاری ده‌هێنێت مامانه‌که وتی «به چه‌قۆ و موسیش (گ��وێ��زان) خه‌ته‌نه‌م ک��ردوه و هیچ له‌خوێن به‌ربوون نه‌ده‌ترسام ،چونکه مه‌جبور بووین بیکه‌ین و ده‌یانوت ئه‌گه‌ر کچ خه‌ته‌نه نه‌کرێت حه‌رامه ،به سێ رۆژیش برینه‌که‌ى چاک ده‌بوویه‌وه ،ئه‌و ک��اره‌ش له وه‌رزه‌ک��ان��ی پایز و به‌هاردا ده‌م��ک��رد و له وه‌رزی هاوین و بوونی گه‌رما خراپه خه‌ته‌نه بکرێت». پ����ووره ح����ه‌الوی ب���ااڵ ک����ورت و پشت چه‌ماوه به ده‌نگی به‌رز هاواری ده‌کرد
n
ه و ئاسه‌واری نه‌رێنی خه‌ته‌ن
پ�هش��ی��م��ان��ی��ش ن��ی��م ل����ه‌وه‌ى ک���ردوم���ه و خه‌ته‌نه‌کردن کارێکی باشه و به بێ به‌رامبه‌ریش ده‌مکرد ،هه‌ر له رێگه‌ى خوا و بۆ خێر ده‌مکرد و ده‌م��وت بۆ خێری دایک و باوکم ئه‌و کاره ده‌که‌م. هه‌رچی پرسیامان ده‌رباره‌ى کاریگه‌ری خه‌ته‌نه‌کردن له‌سه‌ر سێکسی که‌سه‌که لێده‌کرد ب�ه پێکه‌نینه‌وه دهی���وت به‌خوا نازانم.
فۆتۆ /ئینته‌رنێت له یه‌کێک له گونده‌کانی گه‌رمیان به‌اڵم ژنێکى دیکه وتى «نه خۆم و نه سنوری ق�ه‌زاى کفری له کۆی ( )11کچه‌کانیشم خه‌ته‌نه نه‌کراون». ژنى به‌شداربووی سیمینارێک ده‌رباره‌ى له کۆى ئه‌و ( )11ژنه‌ى به‌شداربووی خه‌ته‌نه‌کردنی مێینه ،ه�هم��وو ژنانى سیمیناره‌که نۆ ژنیان خه‌ته‌نه کرابوون، به‌شداربوو پێیانوابوو که‌وا بۆ ماوه‌ى ( )20ئه‌وانه‌ى خه‌ته‌نه کرابوون هه‌موو ته‌مه‌نیان ساڵ زیاتره خه‌ته‌نه‌کردن له‌و ناوچه‌یه‌دا له ( )30ساڵ بۆ س �ه‌ره‌وه ب��وون ،به‌اڵم بوونی نهماوه ،به‌اڵم ئاسه‌وارى هه‌ر ماوه دوو ژنى به‌شداربوو خه‌ته‌نه نه‌کرابوون و یه‌کێک له‌و ژنانه وتى «خۆم خه‌ته‌ن ه ته‌مه‌نیان له خوارووى ( )20ساڵه‌وه بوون، ک���راوم ،ب �ه‌اڵم منداڵه‌کانم ن �هک��ردوه» ،ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ى وته‌کانی خۆیان بوون
که خه‌ته‌نه‌کردن بوونی نهماوه. ژنێکى دیکه ل�ه‌و ژن��ان�هى که خه‌ته‌نه ک��راوب��وو ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد ک�ه ئ �ه‌وان م��ام��ان خ�هت�ه‌ن�هى ک���ردون و ب �ه پرسی باوکیان خه‌ته‌نه کراون« ،ئه‌وده‌م دایکم پێى وتین ئه‌و ژنه‌ى خه‌ته‌نه نه‌کرێت نانى ده‌ستى حه‌رامه». ئ �ه‌و ژن �ه ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵ��ێ��ت ک�ه ئێستا به ب��وون��ی پ���رۆس���هى ه��ۆش��ی��ارک��ردن �هوه و راگه‌یاندنه‌کان خه‌ڵک تێگه‌یشتووه که زیانی ههیه و گه‌ر نه‌شکرێت ئاساییه و پێشموایه دیارده‌ى خه‌ته‌نه‌کردن بوونی نهماوه. مامانێکی دیکه باسی ل �ه‌وه‌ک��رد که ل �ه ت �هم �ه‌ن��ی ( )20س��اڵ��ی��ی�هوه ک��اری خه‌ته‌نه‌کردنی ک��ردوه و بۆ م��اوه‌ى سی ساڵ به‌رده‌وام بووه له‌و کاره ،له‌مباره‌یه‌وه وت��ى «رۆژى وا ه �هب��ووه ( )12کچم خه‌ته‌نه‌کردوه و له شاره‌کانى دیکه‌وه کچانیان ده‌هێنا بۆ الم خه‌ته‌نه‌م ده‌کردن و ته‌نانه‌ت له ناحیه‌ی جه‌له‌والشه‌وه کچیان هێناوه بۆ الم بۆ ئه‌و مه‌به‌سته». له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى به چ ئامراز و ئامێرێک خ��هت��ه‌ن��هى ک�����ردوه وت���ى «ب���ه م���ووس (کوێزان) خه‌ته‌نه‌م ده‌کرد و خۆڵه‌مێشم پێوه ده‌کردن ،جارى وا ههبووه به یه‌ک مووس پێنج کچم خه‌ته‌نه‌کردوه». ئه‌م مامانه ده‌ڵێت «زیاتر له پێنج بۆ شه‌ش ساڵ ه وازم له‌مکاره هێناوه ،له‌و کاته‌وه‌ى که راگه‌یاندن و رێکخراوه‌کان سه‌ردانیان کردوین و پێیان راگه‌یاندوین که کارێکى باش نییه ،کارى خه‌ته‌نه‌کردنم نه‌کردوه».
گه‌نجێکی پاسکیل‌سوار :چاالکییه‌که‌م بۆ زیندانیانی سیاسی رۆژهه‌اڵت و سه‌رۆکی رێکخراوی ( )RMMKبوو
سلێمان چوکه‌ڵى له ()18ى مانگى شه‌شى ئه‌مساڵ ل�ه ش��ارى ترۆندهایم ل�ه نه‌رویج ده‌ستى به گه‌شته‌که‌ى کرد و پاش ()24 رۆژ و گه‌شتێکى دوور و درێ��ژ توانى له ()12ى مانگى ت �هم��وزدا بگات‌ه ب���هردهم
هه‌ڵوێستى کوردانى تاراوگ‌ه و میدیا و حزب و رێکخراوه‌کانى رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستان ده‌کات. س �هب��اره‌ت ب�ه دروس��ت��ب��وون��ى بیرۆکه‌ى ئه‌م پرۆژهیه چوکه‌ڵى رایگه‌یاند :دۆزى مافى مرۆڤى کورد و پێشێلکارییه‌کانى سیستم و ده‌زگ��اى دادى کۆمارى ئیسالمى ئێران له‌وپه‌ڕى کاره‌ساتبارى خۆى دایه ،رۆژ نییه خه‌ڵک و توانست مرۆییه‌کانمان تووشى بێ رێزى نه‌بنه‌و‌ه و گرتن ،ئه‌شکه‌نجه‌دان، کوشتن ،سێداره ل�هم دی��ارد‌ه دزێ��وان�ه‌ن که ئه‌مڕۆ به‌رۆکى چاالکانى مه‌ده‌نى و سیاسى و کاسبکاران و ته‌نانه‌ت خه‌ڵکانى ئاساییمان به‌ر نادات ،پرسى سێداره‌ى زیندانییه‌کانمان و ئه‌و دۆخه ناله‌بار‌ه جه‌سته‌ییه‌ى که به‌ڕێز که‌بودوه‌ند سه‌رۆکى به‌ندکراوى رێکخراوى مافى مرۆڤى کوردستان تێیدای‌ه که هێستا به‌رئه‌ندامى خه‌اڵتى ئاشتى نۆبڵى ()2011 یه له‌م فاکته‌رانه‌ن که هانده‌ر و پاڵنه‌رن بۆ ئه‌وه‌ى که بێ ده‌نگ نه‌بی. ده‌رباره‌ى ئه‌و که‌س و الیه‌نانه‌ى که له‌سه‌ره‌تاوه هاوکاریان ک��ردوه سلێمان چوکه‌لى باس
ب��اره‌گ��اى یه‌کێتى ئ �ه‌وروپ��ا له برۆکسه‌لى پایته‌ختى به‌لجیکا و به راده‌س���ت کردنى په‌یامى چاالکییه‌که‌ى به کاربه‌ده‌ستانى ئه‌و یهکێتییه کۆتایى به گه‌شته‌که‌ى هێنا. ل��هم چ��اوپ��ێ��ک�ه‌وت��ن�هى (چ���هت���ر)دا سلێمان چوکه‌لى باس له ئامانجه‌کانى ئه‌م پرۆژهیه و زۆرى و زه‌ح��م�هت��ی�هک��ان��ى ن���او رێ��گ��ا و
ل���هوه دهک����ات ک �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ش���دا که په‌یوه‌ندى به زۆر که‌س و الیهنهوه کردوه بۆ سه‌رخستنى ئه‌م پ��رۆژه‌ی�ه ،ب�ه‌اڵم وه‌ک بۆ خۆى ده‌ڵێت «بڕوابه‌خۆنه‌بوون» و ئه‌وه‌ى «که رێز له هێز و ئیراده‌ى خۆمان ناگرین و پرۆژه و کار و چاالکییه‌کانمان به جدى وه‌رناگرین» به‌ساردییه‌و‌ه به‌ره‌وپیرى دێن.
ئاماده‌کار محه‌مه‌د ئه‌مینی «کوردێک ل ه نه‌رویجه‌و ه تا به‌لجیکا» وه‌ک چاالکییه‌کى مه‌ده‌نى ب ه مه‌به‌ستى سه‌رنجڕاکێشانى راى جیهانى ده‌ره‌و ه بۆ دۆخى ناله‌بارى گیراوانى سیاسى و مه‌ده‌نى ل ه گرتووخانه‌کانى ئێران و رۆژهه‌اڵتى کوردستان و هه‌روه‌ها پشتیوانی‌کردن ل ه به‌ربژاربوونى محه‌مه‌د سدیق که‌بودوه‌ند ،سه‌رۆکى به‌ندکراوى رێکخراوى مافى مرۆڤى کوردستان( )RMMKبۆ وه‌رگرتنى خه‌اڵتى ئاشتى نۆبل مه‌وداى ()2500 کیلۆمه‌ترى نێوان ئه‌م دوو واڵته‌ى به‌پاسکیل بڕى.
ه �ه‌ر س �هب��اره‌ت ب�ه به‌ده‌نگه‌وه‌هاتنى حزب و پارته‌کانى رۆژه���ه‌اڵت چوکه‌ڵی ئاوا ده‌دوێت :نه پژاک و نه حزبى دیموکراتى کوردستانم رانه‌سپارد .پژاک له به‌ر ئهوه که تاراده‌یه‌ک هه‌ستیار‌ه بۆ الیه‌نه‌کانى تر و به‌شداریان به وات��اى بایکۆتى به‌شێکى دیکه‌دێ ،هه‌ر بۆیه پێم‌رانه‌گه‌یاندن ،جیا ل �هوه به نیسبه‌ت پ��ژاک تا ئ�ه‌و جێگاى ئ�ه‌زم��وون پێى نیشان داوی��ن بۆ ئ�ه‌و کار و بار‌ه له هه‌ر حاڵه‌تێکدا ئاماده‌ن ،حزبى دیموکراتى کوردستانیش بۆ ئه‌م چاالکیانه دێنه پێش و حه‌ز به به‌شدارى باش دهکهن، حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێرانم که ئاگادار کردنهوه به داخهوه رووى خۆشیان نیشان نه‌دا که به‌شدارى بکه‌ن» ،الیه‌نى کۆمه‌ڵه‌ش ئاماده‌یى خۆیان بۆ یارمه‌تیدانى خستوهته روو ،به‌اڵم چوکه‌ڵى رووماڵکردنى هه‌واڵى چاالکیه‌ک‌ه له میدیاى کۆمهڵه به الواز وه‌سف ده‌کات. له نرخاندنێکى گشتیدا به‌م شێوهیه باس له هه‌ڵوێستى میدیاى حزبه‌کان دهک��ات: نزیکایه‌تى میدیاکانى پارتى ژیانى ئازادى
ک��وردس��ت��ان (پ�����ه‌ژاک) و ح���زب���ى دی���م���وک���رات���ى ک��وردس��ت��ان (ح����دک) و کۆمه‌ڵه‌ى زه‌حمه‌تکێشانى ک���وردس���ت���ان ب����اش ب���وو، ب���ه‌اڵم دیسانیش ب �ه پێى تواناى راگه‌یاندنه‌کانیان
ن �هب��وو .تیشک و رۆژه����ه‌اڵت ت��ى ڤ��ى و به گشتى میدیاکانى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران و کۆمه‌ڵه‌ى شوڕشگێڕى زه‌حمه‌تکێشاى کوردستانى ئێران که هه‌ر له سه‌ره‌تاو‌ه بایکۆتیان کردین .له‌م نێوه‌دا ته‌نیا تیشک تى ڤى جارێک و ئه‌ویش له سایه‌ى هه‌وڵى به‌رپرسى گشتى حدکا له ئه‌ڵمان و ئه‌وکات که به ئه‌ڵمانیادا تێده‌په‌ڕیم، راپۆرتێکى کورتى لێ ئاماده کرا» ،له درێژه‌دا هۆکارى ئه‌وه‌ى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى که «ئێمه نه حزبى پڕۆفیشناڵمان ههیه تا میدیاکه‌ى بزانێ چى و بۆ چ مه‌به‌ستێک روم��اڵ��ى ه���ه‌واڵ بکات و ن�ه میدیاى به ن��اوب��ان��گ و ک��اری��گ �ه‌ر و پڕۆفیشناڵ، ب �هش��ێ��ک��ى زۆر ل���ه ه �ه‌ڵ��س��وڕێ��ن �ه‌ران��ى میدیاکانمان روخسارى حزین و باکگراوندى حزبیان ههیه ،ئه‌وه‌ی زیاتر بۆ ئه‌و گرنگه و چ له به‌رژه‌وه‌ندى حزبه‌که‌ى دابێت و چ له به‌رژه‌وه‌ندى شه‌خسى خۆى دابێت ،بهوه گرینگی ده‌دات ،تا به‌رژه‌وه‌ندى گشتی». ئ�هم چاالک‌ه مه‌ده‌نی‌ه ل�هب��اره‌ى دژوارى و زه‌حمه‌تیه‌کانى ناو رێگا ئاوا دوا «دڵه‌راوکێى سه‌رگرتن و سه‌رکه‌وتنى پرۆژه‌ک‌ه و ئه‌م ئه‌مانه‌تیه‌ى که له په‌یامى پرۆژه‌که‌دا پێم سپێردراو‌ه بۆ زیندانیانى سیاسى و مه‌ده‌نى و به‌ڕێز که‌بوودوه‌ند ،الیه‌نى راگه‌یاندنى پ��رۆژه‌ک �ه و ئ �هم پڕۆپاگه‌نده‌یه‌ى ک�ه له بۆ پرۆژه‌ک‌ه دهک��را له که‌ناڵێکى دیکه‌وه سه‌رچاو‌ه ده‌گرت و رێک پرۆژه‌که‌ى ئامانج گرتبوو» .له درێ��ژه‌دا ئه‌وه‌شى خست‌ه روو «پ��رس��ى رێگا و ب��ان و ک �هش و ه �ه‌واش الی خۆى زه‌حمه‌تى زۆرى ب��وو ،له رێگا ده‌رچ���وون و ون ب��وون و ه���ه‌وراز و نشێوى زۆر و تاقه‌ت پڕوکێن ،بارانه‌کانى نه‌رویج، با به‌هێزه‌کانى سوئید و دان��ی��م��ارک ،به تایبه‌تى که رێم ده‌که‌وت‌ه شاره گه‌وره‌کان ئه‌و کات ناخۆشترین کاته‌کانم ب��وو ،له ش��اره گه‌وره‌کاندا تا رێگات ده‌دۆزێ���وه و
ده‌که‌وتێو‌ه سه‌ر رێگاى بایسیکل زۆر جاران ون ده‌بووی». ل���ه واڵم����ى پ��رس��ی��ارێ��ک��دا س����هب����اره‌ت به هه‌ڵسوکه‌وت و به‌پیره‌وه‌هاتن و پاڵپشتى کورده‌کانى ئه‌وروپا که له‌وشوێنان‌ه ده‌ژیان که ئه‌و به پاسکیل پیایدا تێپه‌ڕده‌بوو سلێمان چوکه‌ڵى به‌م شێوهیه واڵم��ى داینه‌و‌ه «له شارى یوتوبورى به ده‌نگه‌و‌ه هاتنیان زۆر جوان و شکۆدار بوو ،لێهاتوان‌ه و هیوابه‌خشان‌ه بوو. له شارى ماڵمۆ براده‌رێکى فارس به ته‌وسه‌وه شتێکى جوانى گوت ،وتى بۆ هه‌ڵپه‌ڕکێیه‌ک ئه‌وه‌ى کورده له ده‌ورى یه‌ک کۆده‌بێته‌وه، به‌اڵم چاو لێک‌ه دوو که‌ست به ده‌وره‌و‌ه نییه، ئهوانه له کوێن؟!! زۆر ج���ار ده‌وت�����را ف�ڵان��ى ک �ه گه‌یشتێ ئێره ئ�ه‌وه‌ن��ده و ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ت بایسیکل س��واره ب��ۆم �ه‌ودای �هک��ى ک���ورت رێ��گ��ات ل �ه گه‌ڵ ده‌پێوین .که چى ئه‌و خه‌ڵکه‌ى ده‌هاتن‌ه سه‌ر رێگات نیو ئه‌وه‌نده‌ش نه‌ده‌بوو. ه��ه‌س��ت ب���ه ب����ه‌ر پ��رس��ی��اری��ی �هت��ى ک��ردن��ى ه��اوڕی��ی �هک زۆر ب���ه‌الم���هوه گ��ری��ن��گ و دڵخۆشکه‌ر بوو ،به‌ر لهوه که بگه‌م‌ه واڵتى هۆله‌ند کاک زاییر ئه‌مینزاد‌ه وتى حه‌ز دهک�هم ئه‌و مه‌ودایه‌ى ناو خاکى هوله‌ندت له گه‌ڵ ببڕم .به‌ڕێزێک که قه‌ت نه‌مدیوه و نه‌مناسیو‌ه هه‌ستى ئینسانى و هاوبه‌ش بوونى خۆى به‌م شێوه ده‌رده‌بڕێت و سه‌ره‌راى گشت کێشه‌کانى خۆى له‌مه‌ودایه‌کى زیاتر ل���ه( )200کیلومه‌ترى و دور ل�ه شوێنى دیارى کراو دێت و هاوژینه‌که‌شى له شارى ئایندهۆڤێن به گوڵ ئاماده‌ى پێشوازییه. جیا لهوه له بروکسێلیش هاوڕیى دیکه به بایسیکل که‌شێکى دیکه‌ى ب�هم شێوه‌یان خوڵقاند ،کاک ئازاد مورته‌زایى و موحسێن سه‌لیمی‌فه‌ر له سه‌ر ناوى کۆمیته‌ى جه‌وانانى پ �ه‌ژاک له واڵت��ى به‌لجیک م �ه‌وداى دوو شارى ئانتوێرپێن و بروکسێلیان لهگهڵ بڕیم و هاوڕێیه‌تیان کردم».
ل سلێمان چوکه‌ڵی له ساڵى ( )1977له ش��ارى مهابادى ای رۆژهه‌اڵتى کوردستان له‌دایکبووه ۆف ساڵى ( )1997ل�ه به‌شى جوگرافیای زان��ک��ۆى ته‌ورێز پر وه‌رگیراوه له ساڵى ( )2002بۆ خوێندنى ماسته‌ر روده‌کاته شارى تاران و له س��اڵ��ى ( )2004ماسته‌رى جیۆمۆرفۆلۆژیا ،له به‌شى جوگرافیاى سروشتى به‌ده‌ست هێناوه ماوه‌ى دووساڵ له نێوان ساڵه‌کانى ( )2007 - 2005له زانکۆکانى کۆیه و رانی ه‌وه‌ک مامۆستاى زانکۆ سه‌رقاڵى وانه‌وتنه‌وه ده‌بێت ساڵى ()2011رووده‌کاته ده‌ره‌وه‌ى واڵت و پاش ماوه‌یه‌کى کورت له واڵتى نه‌رویژ مافىپهنابهرێتى سیاسى وه‌رده‌گرێت
مرۆڤ له نێوان مۆد و پێداویستى له روانگه‌ى مارکوزه‌وه ئاماده‌کار
سه‌الح مه‌حمود (هێربێرت مارکوزه) له بنه‌ماڵه‌یه‌کى یه‌هودی ل ه ئه‌ڵمانیا له‌دایکبووه و له نێوان سااڵنى (1898ـ)1979 ژیاوه و تیۆرسییه‌نێکى مه‌کته‌بى فرانکفۆرد و کۆمه‌ڵناسێکى ئه‌ڵمانییه، هاوکات تیۆرییه‌کانى مارکۆزه پێشه‌نگایه‌تى شۆڕشى گه‌نجانى کردوه .له‌م بابه‌ته‌شدا باس له پێداویستییه راسته‌قینه‌کانى مرۆڤ و مۆد ده‌کات ،که گه‌نجان به‌شێوه‌یه‌کى فراوان که‌وتونه‌ته ژێر کاریگه‌رى مۆدگه‌رایى. هه‌ندێک له ره‌خنه‌گرانى سه‌رمایه‌دارى باسیان له چۆنێتى گه‌شه‌کردن و فراوانبوونى دیارده‌ى مۆد و مۆدگه‌رایى کردوه .نمونه‌ى ئه‌و بیرمه‌ندانه (هربرت مارکوزه)یه ،که تیۆریسیه‌نێکى مه‌کته‌بى ره‌خنه‌گرانه‌یه ک �ه ل �هب��اره‌ى سیستمى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى و رۆڵى داگیرکارى ئه‌م سیستمه له ناسینى پێداویستییه درۆیینه‌ییه‌کانی (ک��ازب) تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا ،ناوبراو ئه‌ده‌بیاتێکى تایبه‌ت و تیۆرى و ره‌خنه‌گرانه‌ى له باره‌ى «مۆده رۆژانه‌ییه‌کان» خۆڵقاندوه. یه‌کێک له‌و بابه‌تانه‌یه که هربرت مارکوزه ب��ی��رى ل��ێ��ک��ردهوه و ره‌خ��ن �هى دهک����ات ،به ئامێربوون و مادیی‌بوونى فه‌رهه‌نگ و ئه‌و
پێناسه‌ى که له سیستمه سه‌رمایه‌دارییه‌کان ب��ۆ ف �ه‌ره �ه‌ن��گ دهک���رێ���ت .م���ارک���وزه به پێچه‌وانه‌ى پێشینیانى خ��ۆى ک�ه وه‌ک مۆدێک زیاتر باسیان له رۆلى سه‌رده‌ستى پێکهاته ئابوورییه‌کان له سه‌ر کۆمه‌ڵگا دهک��ات ،ماکوزه زیاتر گرنگى به رۆلى فه‌رهه‌نگ و میکانیزمه‌کانى کاریگه‌رى به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا خسته‌ڕوو .ه�ه‌ر له‌و روان��گ �هوه تێگه‌یشتنى الوازى سیستمى فه‌رهه‌نگى کۆمه‌ڵگا و ه��ات��ن�هئ��اراوه‌ى ی���هک���ڕه‌ن���گ���ى ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ا دهس����ت����ى ب�ه لێکۆڵینه‌وه‌ى ب �ێ‌وچ��ان ک���رد .م��ارک��وزه پێیوایه سیستمى سه‌رمایه‌دارى به که‌ڵک وه‌رگرتن له شێوازه نادروسته‌کان له هه‌وڵى یه‌کڕه‌نگکردنى کۆمه‌ڵگا و تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا دایه ،بۆیه‌ش سیستم بۆ ئه‌وه‌ى بمێنێته‌وه و م���ان���ه‌وه‌ى خ���ۆى گ�ه‌ره‌ن��ت��ى بکات ،له هه‌وڵى گروپبه‌ندى و یه‌کڕه‌نگى ت��اک�هک��ان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا دای���ه و ئ�هم�هش ل�ه س �ه‌ر بنه‌ما و پ��ێ��وهره درۆی��ی��ن�هک��ان و ب �ه‌الڕێ‌داب��ردن��ى پێداویستیه راستینه و حه‌قیقییه‌کانى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگایه. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت پێداویستییه راستینه‌کانى م���رۆڤ ئ���ه‌و پ��ێ��داوی��س��ت��ی��ی��ان�ه‌ن ،ک �ه به گه‌شه‌کردنى کۆمه‌ڵگا و ده‌رخستنى توانا و به‌هره‌کانى مرۆڤ لهگهڵ خۆیدا دێنن و ل ه ئه‌نجامدا ده‌بنه هۆکار بۆ به‌هێزى و کامڵبوونى به‌هره مرۆییه‌کان و هاتنه ئ�����اراوه‌ى پ�هی��وه‌ن��دی��ی�هک��ى ت �ه‌ن��دروس��ت له نێوان تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا .پێداویستییه درۆیینه‌کان له ره‌واڵ���هت و شکڵدا خۆى وه‌ک پێداویستییه راستینه‌کانى مرۆڤ ده‌رده‌خ���ن ،ب�ه‌اڵم سیستمه‌کانى سه‌رده‌ست
له رێگاى میکانیزمى جیاوازه‌وه بۆ دوبار‌ه به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ى پێداویستییه درۆییه‌نه‌کان کۆمه‌ڵگا ب�هک��ار دێ��ن��ن .ب �هم شێوهیه له رێگاى راگه‌یاندنه گشتییه‌کان و ریکالمى به‌رباڵو و هه‌مه‌الیه‌نه و ره‌نگدانه‌وه‌یان له کۆمه‌ڵگا و ته‌نانه‌ت هه‌ندێک که‌سى تایبه‌ت له‌سه‌ر ئه‌و بنهمایه بۆ گه‌یشتن به ئامانجه‌کانیان پ���ه‌روه‌رده دهک��ه‌ن .به‌م
ب �ه ئ��ام��ان��ج�هک��ان��ی��ان .ک �ه‌ڵ��ک وه‌رگ��رت��ن ل�ه مۆدێله‌کانى و ک��ااڵ لوکسه‌کان و ته‌نانه‌ت بیرۆکه و ئایدۆلۆژییه جیاوازه‌کان بوونه‌ته به‌شێک له‌م شێوازه مۆدگه‌راییه و الى تاکه‌کان ره‌نگ ده‌ده‌ن�هوه .هێربێرت م��ارک��وزه ب��اس ل �هوه دهک��ات له راب���ردوودا
پێویستیان بۆ روبه‌ڕووبوونه‌وه لهگهڵ پاڵنه‌ر‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان نییه و چاالکییان نهماوه و به گوێره‌ى کاریگه‌رى و هۆکاره کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ،شێواز مۆده‌کانى ژیان ده‌جۆڵێنه‌وه و له‌ناکۆکیدا ژی��ان به‌سه‌ر ده‌به‌ن.
ئه‌مڕۆ فه‌رهه‌نگى مۆدگه‌را ،چاولێکه‌ر، بێ ئه‌خالق و به‌کارهێن له کۆمه‌ڵگادا گه‌شه ده‌کات شێوهیه مۆد و چه‌ندییه‌ت به شێوه‌یه‌کى هه‌ستپێکراو خۆى ده‌خزێنێته ناو کۆمه‌ڵگا و ب���واره ج��ی��اوازه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگا ده‌بنه کارگه‌ى دروستکردنى مرۆڤ. له دۆخێکى وه‌هادا مرۆڤه‌کان که‌متر بیر له «هۆکار و بۆچی»یه‌کان دهکهنهوه و ت��وان��اى ب��ی��رک��ردن�هوه و پ��رس��ی��اری��ان له‌م دۆخ�ه نییه و زۆرب�هی��ان ئ �ه‌وه‌ى بهالیانهوه گرنگه گه‌ڕانه به‌دواى کاردا بۆ گه‌یشتن
پێگه‌ى زۆرتر بۆ گه‌شه‌کردن و خوڵقاندنى توانایى مرۆڤه‌کان ههبووه و مرۆڤه‌کان به گوێره‌ى ویستى خۆیان بیریان دهک��ردهوه و شێوازى ژیانى خۆیان هه‌ڵده‌بژارد و ئه‌وان به ویژدانتر له مرۆڤه الوازه‌کانى ئه‌مرۆیى ب��وون ،ب �ه‌اڵم مرۆڤه‌کانى ئه‌مڕۆ تواناى
ئ����هم����ڕۆ ف���ه‌ره���ه‌ن���گ���ى م����ۆدگ����ه‌رای����ى، چاولێکه‌رى ،بێ ئه‌خالقى و به‌کارهێن له کۆمه‌ڵگادا گه‌شه دهک��ات و به‌م شێوهیه مرۆڤ دهبێته ئامرازێک بۆ به‌رهه‌مهێنانى ئامانجه‌کانى سیستم و گه‌نجان له لوتکه‌ی ئه‌م وه‌به‌رهێنانه دان.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
کارا
9
گه‌نجان له‌نێوان بازنه‌ی ده‌سه‌اڵتداراندا uسیروان محه‌مه‌د
u
ه���ه‌ر واڵت و الی �ه‌ن��ێ��ک ئ���ه‌گ���ه‌ر ه�ه‌وڵ��ی دی���م���وک���رات���ی���زه‌ک���ردن���ی واڵت و ت��اک��ی کۆمه‌ڵگاکه‌ی له چوارچێوه‌ی ئاڵ و گۆڕی سیاسی ،کولتوری ،کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری ب���دات ،پێویستی به رۆڵ به‌خشینی هێزی پێشه‌نگی کۆمه‌ڵگا ،واتا گه‌نجانه .چۆنکه گه‌نج هاوشانی ژنان ،هێزی گۆڕانکاری و دیموکراتیزه‌کردنی کۆمه‌ڵگایه .کاراکته‌ری بنه‌ڕه‌تی گه‌نج ،لێگه‌ڕین به‌دوای نوێکاری و مودێرنیته‌کردنی ژیان له‌سه‌ر بنه‌مای داخوازییه گه‌وهه‌ریه‌کانیانه .به‌اڵم ده‌سه‌اڵتداران له مێژوو تا به ئه‌مڕۆ له سه‌رجه‌م سیسته‌مه‌کاندا هێزی پێشه‌نگی گه‌نجانیان به پێی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی ده‌سه‌اڵتداری خۆیان گواستوه‌ته‌وه ،زهنیه‌تی پیرساالری ده‌وڵه‌تگه‌را له‌چوارچێوه‌ی پالنی نادیموکراتی و نامرۆڤانه‌یدا ،هه‌وڵیان داوه وزه‌ی گه‌نجان بخهنه ژێر ڕکێفی خۆیان و یان وزه‌ی خۆڕاگر و ناڕازی گه‌نجان که به‌رده‌وام به‌دوای ئازادی و دیموکراسی دان ،هه‌وڵی چهوسانهوه و سه‌رکوت کردنیان دراوه. گه‌نجان له هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌رجه‌م شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدانه‌کاندا رۆڵی پێشه‌نگایه‌تی یان بینیو‌ه بۆ به‌ده‌ست خستنی مافی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌که‌یان بوێرانه ،خۆبه‌خشان‌ه به‌ڕه‌نگاری سیسته‌م‌ه داگیرکه‌ره‌کان بوونه‌ته‌وه .جارێکی دیکه سیسته‌می سه‌رکوت و چهوسانهوه له هه‌رێمی کوردستان سه‌ریهه‌ڵداوه‌و به‌شێکی زۆری گ �ه‌ن��ج��ان ه���ه‌ر چ �ه‌ن��د پ��ری��ودی��ک نه‌بووبێت ،ن��اڕه‌زای��ی دیموکراتیانه‌ی خۆیان ده‌ربڕیوه .له به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌شدا ده‌سه‌اڵت له ژێر ناوی یاسادا توند و تیژی ،گرتن ،ڕفاندن، سووکایه‌تی ،ته‌هدید ،کوشتن و ....هتد له به‌رامبه‌ر هێزی خۆڕاگر و کارای گه‌نجانی کۆمه‌ڵگاکه‌مانیان به‌کار هێناوه .بهداخهوه دهس �ه‌اڵت��ی ک���وردی ل�ه که‌سایه‌تی پارتی و یه‌کێتی دا به به‌کارهێنانی ئه‌و میتۆدی نادیموکراتیان‌ه ناتوانێت رۆڵی پێشه‌نگایه‌تی ببه‌خشێت‌ه گه‌نجانی دڵسۆزی نیشتمانه‌که‌مان، به پێچهوانهوه وزه‌ی گۆڕانکاری و نوێکاری له کۆمه‌ڵگا پاکتاو و بێ کاریگه‌ر ده‌کرێت که ئه‌مه‌ش هیچ سوودێکی بۆ شه‌قامی کوردی و نه‌ته‌وه‌که‌مان نابێت .بۆیه ئه‌م تاکتیکی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستان تا ئه‌و راده‌یه له سه‌ر توێژی گه‌نجان کاریگه‌ری داناو‌ه که گه‌نجان له به‌رانبه‌ر کۆی ئه‌و هێرشانه‌ی که له الیه‌نی سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،راگه‌یاندنی، ک��ول��ت��ووری و ل�هش��ک�ه‌ری ل�ه‌س�ه‌ر هه‌رێمی کوردستان په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،بێ ده‌نگی و بێ هه‌ڵوێستیهه‌ڵبژێرن. زهنیه‌تی دهس�ه‌اڵت��داری هه‌رێمی کوردستان ه�ه‌س��ت��ی ب �ه‌رپ��رس��ی��اری ،نیشتمانپارێزی، خۆبه‌خشی ،نه‌ته‌وه‌یی ،دڵسۆزی ،باوه‌ڕمه‌ندی ی���ان ل �ه گ �ه‌ن��ج��ان زه‌وت ک������ردووه .ل �ه ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی کاتێک ده‌وڵه‌تانی تورکیا ،ئێران و هاوپه‌یمانانیان خاکی هه‌رێمی کوردستان ده‌به‌زێنن و ده‌ستدرێژی سیاسی دهکهنه سه‌ر خاکی کوردستان ،بۆچی ده‌بێت گه‌نجان بێ ده‌نگ و بێ هه‌ڵوێست بن .کاتێک گه‌نجان ده‌یانه‌وێت ن��اڕه‌زای��ی دیموکراتیانه‌ی خۆیان به‌رانبه‌ر داگیرکه‌ران ده‌رببڕن ،داری سه‌رکوتی پارتی و یه‌کێتی ده‌ڕژێت‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان. واتا ده‌سه‌اڵتداران ده‌یانه‌وێت تاکی کۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌ت گه‌نجان وه‌کو خۆیان لێ بکه‌ن ،چۆن پارتی و یه‌کێتی و الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان بێ ده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرن و چاو و گۆێ خۆ ده‌گرن و نه ده‌بیسن و نه ده‌بینن به هه‌مان شێوه گه‌نجان هه‌ڵبسوورن .واتا وه‌ک ئه‌و وته‌ی باب و باپیرانمان که ده‌ڵێن؛ "گهوره ئاو ده‌ڕژێنێت و چکۆل‌ه پێی تێده‌خات" زڵهێزه‌کان؛ گه‌نده‌ڵی، ن��ادادپ�ه‌روه‌ری ،زۆڵم و زۆرداری و سه‌رکوت ب�ڵاو دهک �ه‌ن �هوهو هێزه چکۆله‌کان به‌هه‌مان شێوه السایی ک �ه‌ره‌وه‌ی گه‌وره‌کانیان ده‌بن و ئه‌وانیش ده‌یانه‌وێت ،گه‌نجان له گه‌وهه‌ری راسته‌قینه‌ی خۆیان دووره‌په‌رێز ببن که ئه‌مه‌ش بۆ گه‌نجان به‌واتای مردن و پاکتاو کردن دێت. له‌کۆمه‌ڵگایه‌کدا ئه‌گه‌ر بارودۆخی گه‌نج وه‌کو هه‌رێمی کوردستانی لێ بێت ،دیکتاتۆری به‌رفراوانتر ده‌بێت و کولتووری دیموکراسی و ئازادی نایه‌ت‌ه دی و به‌جێگای نوێکاری، کاولکاری و گه‌نده‌ڵی باڵو دهبێتهوه.
هونه‌ر و وێژه
یه‌کان و لێشاوى دراما بیانییه‌کان
سیارانه بداته‌و ه ک ه بینه‌رى کورد هه‌یه‌تى» به‌م باس و خواسه نادات که حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵته ،یاخود کهناڵه حزبیه‌کان ئایا ئه‌و به‌رهه‌مانه‌یان خستۆته بوارى گفتوگۆ ئاخۆ کاریگه‌رییه خراپه‌کانى چیه؟ ،به‌اڵم خۆیان ئهوه ده‌بینن و پێشم وایه له‌ماوه‌ی چ�ه‌ن��د س��اڵ��ى داه��ات��وو کاریگه‌ریه‌کانى ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت له‌سه‌ر بینه‌رى ک��ورد ،بۆیه
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
11
ئێستاش خه‌ڵکى ت��ام�ه‌زرۆی�هت��ى ،بۆخۆم م���اوه‌ى ( )11س��اڵ�ه کارێکم ن �هک��ردوه، ئه‌گه‌ر نه‌توانم ب�ه‌و ئه‌زمونه‌وه کارێک بکه‌م گه‌نجێک ی��ان ت��ازه ده‌رچ��ووی�هک چ��ۆن ده‌توانێت ک��ار بکات ،له‌ئه‌نجامى ئ���ه‌وه‌ى پشتگوێ خ��راوی��ن و حکومه‌ت هاوکارى نه‌کات ئهمه واده‌کات بوه‌ستین،
ل�ه‌و درام��ا بیانیانه‌دا میتۆدێکى تێدایه ئه‌ویش پاراستنى ئه‌خالقه .دکتۆر هه‌ڤاڵ جه‌خت له‌وه‌ده‌کاته‌وه «پێویسته نوسه‌رى دراماکانمان له‌ده‌قه‌کانیاندا ئاراسته‌ى
ده‌سه‌اڵت پێویسته بیر له‌م گرفتانه بکاتهوه تا بتوانین به‌رهه‌مى زیاترو کارى کوردى باشتر ئه‌نجام بدرێت. د.ه �ه‌ڤ��اڵ ئه‌بوبه‌کر مامۆستاى زانکۆ ب��هش��ى ڕاگ��هی��ان��د ئ���ام���اژه‌ى ب��ه‌وه‌ک��رد «کۆمه‌ڵگه‌ى ک��وردى وه‌ک کۆمه‌ڵگه جیهانیه‌که ب �ه‌ره‌و زۆر خواست و ئ��اره‌زو سه‌رنج و تێبینى و تێڕوانینى تر هه‌نگاوى ن���اوه ،ب���ه‌اڵم ن��وس �ه‌رى درام��اک��ان��ى ئێمه ل���ه‌س���هرهت���اى ح �ه‌ف��ت��اک��ان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه کوردیدا ده‌ژى ،پێموایه درام��اى کوردى ناتوانێت وه‌اڵمى ئه‌و پرسیارانه بداته‌وه که بینه‌رى کورد هه‌یه‌تى ،له‌به‌ر ئهوه ده‌بینى
سیاسیش تێکه‌ڵ ب �هک��اره ه��ون�ه‌ری�هک��ان بکه‌ن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى نابێت ته‌نها میتۆدى کۆمه‌اڵیه‌تى نه‌بێت ،چونکه قسه‌کردن ل����ه‌دی����ارده‌ى ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ی �هک��ان به‌بێ تێڕوانینه سیاسیه‌کان که به‌سۆسۆلۆژیاى س��ی��اس��ى ن���اوده‌ب���هی���ن ،ک��ارێ��ک��ى گرنگ به‌رهه‌م ناهێنرێت. پ����اش پ���هی���وه‌ن���دى ک�����ردن ب���ه‌ه���ه‌ری���هک ل �ه ک �ه‌ن��اڵ �هک �ه‌ن��ی ک���وردس���ات و گه‌لى کوردستان ،ب �ه‌اڵم به‌بیانوى ج��ۆراو جۆر ئ��ام��اده‌ن �هب��وون ل��ێ��دوان ب����ده‌ن ،ل�هک��ات��ێ��دا بهرههمه بیانیه‌کان ل �ه‌و که‌نااڵنه‌شه‌وه ده‌رخواردى بینه‌رى کورد ده‌درێت.
* ده‌رهێنه‌رى گه‌رده‌لول :راگه‌یاندنه‌کانیش ده‌یانه‌وێت به‌که‌مترین نرخ و له‌ماوه‌یه‌کى که‌مدا درامایه‌کى (30ـ )40ئه‌ڵقه‌یى بۆ به‌رهه‌م بهێنیت * مامۆستایه‌کى زانکۆ :نوسه‌رى دراماکانى ئێمه له‌سه‌ره‌تاى حه‌فتاکانى کۆمه‌ڵگه‌ی کوردیدا ده‌ژى
ده‌ڵێم ئه‌و بهرههمه بیانیانه کاریگه‌ری گ �ه‌وره‌ى له‌سه‌ر درام��اى ک��وردى ک��ردوه، به‌رهه‌مێکى ک��وردى الیه‌نى مادیه‌که‌ى زۆرت��ره له دۆبالژکردنى ئه‌و به‌رهه‌مانه ک �ه ئ�هم�ه ه��ۆک��ارێ��ک�ه ب��ۆ نمایشى ئه‌و درامایانه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و کارانه هه‌رزانه ه درامای (یی سان) ک ه ئێستا ل ه که‌ناڵی کوردسات په‌خشده‌کرێت فۆتۆ :ئینته‌رنێت چه‌ند ئه‌کته‌رێک ل دراماى کوردى بکوژین ونه‌یهێڵین. به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سینه‌ما باسى له‌وه‌کرد «ئ��ای��ا حکومه‌ت و وه‌زاره‌ت و لیژنه‌ى و ک��اری��گ�ه‌رى ه�هب��وه ل�ه‌س�ه‌رم��ان و هه‌تا به‌هۆکارى ئ �ه‌وه‌ى که‌ناڵه‌کانى ناوخۆو ده‌کات و ئاشنا ده‌بێت له‌گه‌ڵیدا. ه �ه‌ن��دێ��ک ک���ه‌س م��ن��داڵ �هک��ان��ی��ان ن��اوى ئاسمانى خۆمان ئ�ه‌و به‌رهه‌مانه نمایش ئ �ه‌و ده‌ره��ێ��ن�ه‌ره باسى ل�ه‌وه‌ش��ک��رد «پێنج ڕۆشنبیرى په‌له‌مانى بیریان له‌چاره‌سه‌رى ئه‌کته‌ره‌کانى بیانى لێده‌نێن ،له‌به‌ر ئهوه دهکهن ،مانگ نیه دووبه‌رهه‌م له‌و زنجیره س��اڵ له‌مه‌وبه‌ر نوسیومه عوسمانیه‌کان ئ �هم ش���ااڵوه ک��ردۆت��هوه ک �ه ک��اری��گ�ه‌رى هه‌سته‌که‌م ماوه‌ى پێنج ساڵێک ده‌بێت ئه‌و درام��ای��ان�ه ده‌رن�ه‌چ��ێ��ت بینه‌رى کوردیش ده‌گه‌ڕێنه‌وه ناوماڵه‌کانمان له‌ڕێگه‌ى میدیا ده‌بێت له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌و کارى هونه‌رى، دراما بیانیانه کاریگه‌رى دروست کردوه ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى که‌ناڵى ک��وردی�ه ته‌ماشاى به‌تایبه‌ت تیڤیه‌کانه‌وه ،به‌اڵم که‌س گرنگ ب �ه‌ره �هم��ى س��اڵ��ى ح �ه‌ف��ت��اک��ان��م��ان ههیه
دی بکرێت به پێویستی ده‌زانم رووی تێبکه‌م ڕاب����ردوو ده‌رک �ه‌وت��ب��ن ب��ۆ ئ �هم س �هردهم��ه پێتوایه ئه‌و کهسه کێیه؟ ـ چۆن بوون به‌یاریزان و ناوبانک ده‌رکردن ه �ه‌روا ئاسان نیه ،ئه‌گه‌ر فێرکه‌رێکی باشت نه‌بێت بۆ پێگه‌یاندن ،ئه‌وا بوون به لوتکه‌ش ه�ه‌روا ئاسان نیه ،راسته ئێمه چه‌ندین شاعیرو نوسه‌ری به‌رزمان ههبووه ه���ه‌ر ل �ه (م����ه‌الی ج��زی��ری ،ئ�ه‌ح��م�ه‌دی خ��ان��ی ،ب��اب�هت��اه��ی��ری ع��وری��ان ،خ �هی��ام، ن��ال��ی ،م �ه‌ح��وی ،س��ال��م ،گ���ۆران،)... ، به‌اڵم بۆ هه‌رسه‌رده‌مێکیش هه‌ریه‌کێک ل �هم��ان �ه ئ���ه‌وه‌ن���ده خ��زم �هت��ی��ان ک����ردووه بونه‌ته سمبول بۆ گه‌له‌که‌شمان ،ده‌بێت به‌شانازییه‌وه ته‌ماشایان بکه‌ین نه‌ک وه‌ک لوتکه ،به‌ڵکو وه‌ک ره‌مزێکیش به‌نمونه بیانهێنینه‌وه ،بۆ ئێستای ئێمه ره‌نگه نه‌توانم ئه‌م قۆناغه هه‌ڵسه‌نگێنم ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ش��اع��ی��ری زۆرب��اش��ی وه‌ک (ش��ی��رک��ۆ بێکه‌س و له‌تیف هه‌ڵمه‌ت، ره‌فیق سابیر و عه‌بدواڵ په‌شیو)مان ههیه،
به‌اڵم بۆ لوتکه پێده‌چێت ئهمه زۆر زوو بیت. چهتر :زۆرجار شاعیره‌کان له ملمالنێ سیاسیه‌کاندا ته‌ره‌فگیرن ،ئ�هم ت�ه‌ره‌ف گیریه زیان له بواری ئه‌ده‌بی نادات؟ ـ��ـ ره‌ن��گ �ه ت �ه‌ره‌ف��گ��ی��ری ب��ۆ الیه‌نێکی سیاسی شتێکی تایبه‌تی شاعیره‌که خ���ۆی ب��ێ��ت ،چ��ون��ک �ه ن��اک��رێ��ت وه‌ک هه‌ستێکی نیشتمانی ت��ۆ بێبه‌ش بیت له خزمه‌تکردنی گه‌له‌که‌مان بۆ نمونه گۆرانی شاعیر ،شاعیرێکی جوان بووه و ته‌ره‌فگیری حزبی شیوعیش بووه ،ره‌نگه شاعیری تریشمان هه‌بووبێت بۆ حزبێک شیعری نوسیبێت یاخود بۆ سه‌رکرده‌یه‌ک که‌ئه‌مه په‌یوه‌سته به‌خودی شاعیره‌که خ���ۆی���هوه وک����ه‌س ن��ات��وان��ێ��ت ن�����اوه‌وه‌ی شاعیره‌که پێناسه بکات ،ب �ه‌اڵم وه‌ک خۆم راسته وه‌ک فه‌رمانبه‌رێک کارم کردوه له یه‌کیک له‌الیه‌نه سیاسیه‌کان، ئه‌ویش ته‌نها بۆ بژێوی ژیانم بووه ،به‌اڵم
وه‌ک شاعیرێک و شیعری بۆ بنوسم ئهمه هه‌رگیز به خه‌یاڵی مندا نه‌هاتووه و خۆشم ناخه‌مه ئه‌و الیه‌نگیرییه‌وه ،به‌اڵم بۆ نیشتمانه‌که‌م چه‌ندین شیعری جوانم نوسیوه. چهتر :به‌رهه‌مێکى نوێت به‌ده‌سته‌وه‌یه ئهوه چۆنه؟ _ده‌ستێکم پ��ڕه له ب��اران ،ن��اوی دیوانه ن��وێ��ی�هک�هم�ه ک �ه ( )194الپ���ه‌ڕه‌ی���ه و نزیکه‌ی ( )33شیعره ،دیوانه‌که هاوبه‌شه ل���ه ش��ی��ع��ری خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ی دی�����ارده‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی ،بۆ گه‌رمیان و ههڵهبجه شیعری تێدایه ،بۆ ئه‌و دووش��اره جوانه زۆر خ��ۆم��م ه��ی�لاک ک����ردووه ،چونکه خه‌مه‌کانی ئه‌وان زۆرن بۆیه ژیان به‌بێ شیعر ئ �ه‌گ �ه‌ر ل �هم��ن ب��پ��رس��ن ژیانێکی ن��ات �ه‌وا و جه‌سته‌یه‌کی بێگیانه ،هه‌ر له دی��وان�هک�ه‌دا سێ شیعرم هه‌ڵبژاردوه که‌پێشکه‌شیان کردوم له‌م دیوانه‌دا باڵوم کردونه‌ته‌وه.
فیلمى (هێالنه‌سووتاوه‌کان) ،که باس له کاره‌ساتى ههڵهبجه ده‌کات ،له ()%60ى کاره‌کانى ته‌واو بووه. شه‌هرام مه‌سله‌خى نووسه‌رو ده‌رهێنه‌رى هێالن‌ه سووتاوه‌کان رایگه‌یاند :فیلمه‌ک‌ه ب��اس له‌نه‌هامه‌تى خێزانه‌کانى ههڵهبجه ده‌کات به‌هۆى کیمیابارانکردنى ئه‌و شاره‌وه له‌الیه‌ن رژێمى به‌عسه‌وه ،وتیشى :هه‌ندێک که‌س وا ده‌زانن ئه‌م فیلم‌ه له‌سه‌ر (عه‌لى-یه) واته (زمناکۆ محه‌مه‌د) ئه‌و ک��وڕه‌ى دواى ( )23ساڵ له‌ونبوونى ب�هک�ه‌س و ک��ارى ش��اد ب���ووهوه ،ب��ه‌اڵم ته‌نیا له‌سه‌ر که‌سایه‌تى عه‌لى کار نهکراوه ،به‌ڵکو له‌م فیلمه‌دا عه‌لى وه‌کو په‌تى ته‌سبیحێک وایه که چه‌ندین دانه ته‌سبیحى پێوه‌بێت. ئه‌م فیلم‌ه تائێستا ()%60ى کاره‌کانى ته‌واو کردووه ل�ه‌الی�ه‌ن (محمودى س��ادق��ى) ک��ارى دی��زای��ن و (سالم سلواتى) وێنه‌ى فیلمه‌ک‌ه ده‌گرێت ،چه‌ندین ئه‌کته‌رى ن���اودارى ئ��ێ��ران وه‌ک (ش�ه‌ه��رام��ى حه‌قیقه‌ت دوس��ت، ئیمان سه‌فاو ئاته‌ش سه‌قى پوور)و ئه‌کته‌رى هه‌رێمى کوردستان (حهمه عه‌لى خان ،ژیان ئیبراهیم خه‌یات و شوان عه‌تووف) رۆڵده‌بینن.
که‌ژاڵ ئیبراهیم خدر ،که‌نزیکه‌ی ()20 ساڵه شیعر ده‌نوسێت کتێبه چاپکراوه‌کانى (له‌حزوری زکری ئه‌مشه‌و ،شه‌رو ئاشتی پ��ه‌ن��ج��هک��ان ،دل و ره‌ن�����گ ،گ��ری��ان��ی ووش �هک��ان ،ن��ام��ری و چڵه نێرگزێک، کاره‌سات و راپه‌ڕین ،نواله‌و تۆبه‌که‌ی، ب�ه‌پ��ێ��ن��وس��ی ژن��ێ��ک ،ئ��اون��گ��ی وه‌ری��ن��ی گ��وڵ �هک��ان ،پ��ی��ت�هک��ان��ی پ��ای��ز ،ج�ه‌ژن��ی م �ه‌رگ ،چاوێک بۆ عشق باوه‌شێک بۆ خۆشه‌ویستی ،دوودڵ��ۆپ فرمێسک و خه‌نده‌یه‌ک) .چه‌ندین شیعری کراون ب���ه(ف���ارس���ی و ع���ه‌ره‌ب���ی و اڵت��ی��ن��ی و ئینگلیزی و فه‌ڕه‌نسی) ،خاوه‌نی ()14 نامیلکه‌ی شیعرییه ن��زی��ک�هی ()14 خه‌اڵتی ریزلێنانی پێبه‌خشراوه.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری هێالن ه سووتاوه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه ل ه ()%60ى ته‌واوبوه
پرۆفایل
نه‌واى هه‌ولێر یه‌که‌مین ئه‌لبومى باڵوده‌کاته‌وه
گروپى میوزیکى نه‌واى هه‌ولێر دواى به‌شداریکردنیان له چه‌ند فێستیڤاڵێکى نێوده‌وڵه‌تى له واڵتانى روسیاو یۆنان له یه‌که‌م رۆژى جه‌ژنى ره‌م�ه‌زان��دا یه‌که‌م ئه‌لبوومى گۆرانى و میوزیکى باڵوده‌که‌نه‌وه. ئه‌م گروپه که زیاتر بایه‌خ به‌و میلۆدى و ئاوازه کوردییه ڕه‌سه‌نانه ده‌دات که وه‌ک مێژوویه‌ک بۆ هونه‌رى کوردى ماونه‌ته‌وه ،دواى به‌شدارى کردنى گروپى میوزیکى نه‌واى هه‌ولێر له دوو فێستیڤاڵى ج���ی���اوازدا ل �ه ه �ه‌ری �هک ل �ه واڵت��ان��ى رووس��ی��ا و ی��ۆن��ان ،به سه‌رپه‌رشتى هونه‌رمه‌ند (فه‌رهه‌نگ غه‌فوور) نۆبه‌ره کلیپ و( )CDده‌نگى خۆیان باڵوده‌که‌نه‌وه. به‌گوێره‌ى راپۆرتى راگه‌یاندنى گروپى میوزیکى نه‌واى هه‌ولێر ئه‌م بهرههمه پێکهاتووه له گه‌شتێک به نێو میلۆدییه ڕه‌سه‌نه‌کانى کوردى که گۆرانى سه‌رجه‌م ناوچه‌کانى کوردستانى له خۆ گرتووه ،ئه‌م بهرههمه بۆ جه‌ژنى ره‌مه‌زان له سه‌رجه‌م ناوچه‌کانى هه‌رێمى کوردستان باڵوده‌کرێته‌وه.
فۆتۆ /شارا بابان
هونه‌ر و وێژه
له‌نێوان که‌موکورتى دراما کوردیی
«دراماى کوردى ناتوانێت وه‌اڵمى ئه‌و پرس
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
10
ئه‌وه‌ن کچێک یان ژنێکى ئاوایه‌که ببینن و قسه‌ى لهگهڵ بکه‌ن گرنگه بهالیانهوه له‌خه‌باتى نه‌ته‌وه‌ییه‌که‌یان. له الیه‌کى تریش ڕێناس ڕه‌زا که پیشه‌ی ئاماده‌کار مامۆستاى بنه‌ڕه‌تیه ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌کرد «به‌رهه‌م و دراما کوردیه‌کان حه‌زده‌که‌ین ئاراس عوسمان ب�هش��ێ��وه‌ی�هک به‌رهه‌مبهێنرێت بتوانین له‌م چه‌ند ساڵه‌ى دواییدا میدیاى س�ه‌رن��ج واڵت��ان��ى ده‌وروب����ه‌ر ڕابکێشین و کوردى زۆربایه‌خى به‌دراماو ن �هت �ه‌وه‌ک �هم��ان بناسێنین به‌شتى ب��اش، ه نوک ه ه هونه‌رى بیانیداوه ،ئه‌وه‌ى ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ئ��ه‌وه‌ى له‌به‌رهه‌مه‌کانى هه‌ستى پێده‌کرێت کارکردن و ئێمه ده‌بینى زیاتر شتى کۆن و له‌سه‌رو بایه‌خ پێدانى میدیا کوردیه‌کانه هه‌مویانه‌وه هه‌ر خه‌ریکى شه‌ڕو کوشتن به بهرههمه تورکى و عه‌ره‌بى و و یه‌کتر ب��ڕی��ن و پ��ی�لان��دان��ان�ه ،ک �ه ڕام کان، به‌م دوایانه‌ش دراما کۆریه وای���ه ئ�هم�ه زی���ان ب �ه گشتى کۆمه‌ڵگه هاواڵتیانیش پێیان وایه بهرههمه ده‌گه‌یه‌نێت ،دوژم��ن��ان��ى ک��ورد ب���ه‌رده‌وام کوردیه‌کان زۆربه‌یان دوباره‌ن میلله‌تى کوردیان به‌شه‌ڕ و پیاو کوشتن و هه‌رباس له شه‌ڕو کوشتن و ناساندوه ،بۆیه ده‌کرێت ئ �ه‌وان س��ود له‌م بڕینه ،هونه‌رمه‌دانیش هه‌ندێکیان حاڵه‌ته وه‌ربگرن. پێیانوایه کێشه‌کان دهگهڕێتهوه بۆ مامۆستاکه باسى له‌وه‌شکرد «له‌ئێستادا نه‌بوونى ده‌رهێنه‌رو هه‌ندێک پێیان به‌رهه‌مى کوردیمان ههیه کار دهک��ات، وایه حکومه‌ت هاوکارى بهرههمه ب��ه‌اڵم ب��ۆخ��ۆم س�هی��رى درام���ا بیانیه‌کان کوردیه‌کان ناکات. ده‌که‌م». ب��ی��ن �ه‌رێ��ک��ى درام����اک����ان ج��ی��ه��اد ش��اه��ۆ ده‌رهێنه‌رى به‌رهه‌مى درام��اى (ره‌یحانه) پیشه‌ى خوێندکاره هێماى به‌وه‌کرد «ئه‌و ب��ۆچ��ون��ى وای���ه «ده‌ره��ێ��ن �ه‌ر پ��رۆژه‌ی�هک��ى بهرههمه کوردیانه‌ى پێشکه‌ش ده‌کرێت هه‌یه‌و که‌م و کورتى بۆ ئه‌و ناگه‌ڕێته‌وه زیاتر له‌یه‌ک چوارچێوه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تیدا له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى خاوه‌نى الیه‌نى به‌رهه‌مهێن دهس��وڕێ��ت�هوه ،شته‌کان دووب��اره‌ی �ه لهوانه نین ئێمه ،که‌مى ب�ه‌ره�هم��ى درام��اک��ان سه‌یر ده‌که‌یت هه‌ر باسى خۆشه‌ویستى و هۆکاره له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خه‌ڵکى چاوه‌ڕێى تۆ مه‌شروبات خواردنه‌وه‌و خیانه‌تکردنه ،ئه‌و ناکات دواى ساڵێک دراماى بۆ به‌رهه‌م درامایانه‌ى که چیرۆکى الیه‌نى نه‌ته‌وه‌یش بهێنیت ،بۆیه په‌نا بۆ دراما بیانیه‌کان ده‌گێڕنه‌وه ده‌بینى هه‌موو پێشمه‌رگه‌و کهسه ده‌بات و به‌تایبه‌تى که کارى وه‌رگێڕانى دیاره‌کانى ئه‌و بهرههمه ،زیاتر سه‌رقاڵى بۆ ده‌کرێت بۆ سه‌رزمانى کوردى.
ل���وق���م���ان غ����ه‌ری����ب ب���اس���ى ل���ه‌وه‌ش���ک���رد «زۆرک����ات درام���ا ک��وردی �هک��ان الوازن ل���ه‌ڕووى ده‌ق و ن���اوه‌ڕۆک و ته‌کنیک و...هتد ،له‌م کاته‌شدا بینه‌رى کورد زیاتر به‌دیار بهرههمه بیانیه‌کانه‌وه داده‌نیشێت، به‌پێى وته‌ى ئه‌کته‌ره‌کان و میدیاکان و خه‌ڵکه ده‌بیستین درام��اى (ره‌یحانه) که ئێستا نمایش ده‌کرێت سه‌رکه‌وتوو بووه، ت��وان��ی��وم��ان�ه ده‌ق��ێ��ک��ى ب���اش هه‌ڵبژێرین و ل�����ه‌ڕووى الی �ه‌ن �هک��ان��ى ت�هک��ن��ی��ک و به‌رهه‌مهێناوه کارێکى باشى بۆ بکه‌ین، پێشم وایه له‌هه‌موو حاڵه‌ته‌کاندا دراماى کوردى له‌زۆر الیهنهوه که‌م و کورتیشى هه‌بێت بینه‌رى زۆرى ههیه ،هه‌وڵ ده‌ده‌ین ل �ه‌داه��ات��وو ک��ارێ��ک ب��ک�هی��ن ت �ه‌ج��اوزى ئێستاى کاره هونه‌رییه‌کان بکات. ج �ه‌ل��ی��ل زه‌ن���گ���ه‌ن���ه ب��ۆچ��ون��ى ج���ی���اوازو پێچه‌وانه‌یه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ڕای�هک��ان��ى لوقمان غ���ه‌ری���ب و پ��ێ��ى وای����ه «زۆرب������هى ئ �ه‌و درامایانه‌ى ئێستا پێشکه‌ش ده‌کرێت به‌ناو درامان و زۆر الوازن ،مه‌رج نیه هه‌رکه‌س ک��ام��ێ��راى گ��رت�ه دهس���ت پێى ناگوترێت وێنه‌گر یان ئه‌وه‌ى به ده‌رهێنه‌ر ناوبهێنرێت ئیتر ده‌رهێنه‌ر بێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ده‌رهێنه‌ر ههیه ڕۆشنبیرى ه��ون�ه‌رى گشتى نیه و پسپۆڕی بواره‌که نیه ئه‌کادیمیش نیه، به‌ڵکو ت��ا دوێ��ن��ێ له‌شوێنێکیتر ک��ارى ک��ردب��ێ��ت و ب �ه ڕێ���ک���ه‌وت هاتبێته ن��او بواره‌که‌وه». زه‌نگه‌نه جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه «ڕه‌نگه ئه‌و ج��ۆره ده‌ره��ێ��ن�ه‌ران�ه لێیان بپرسى درام��او سیناریۆ چیه ن �ه‌زان��ن ،ه �هم��وو ئهمانه
ه درامای (ره‌یحانه) ک ه ئێستا ل ه که‌ناڵی کوردستان تیڤی په‌خشده‌کرێت فۆتۆ :ئینته‌رنێت nدیمه‌نێک ل وایکردوه بینه‌رى کورد تامه‌زرۆى دراما ب��ۆ چ���وار م��ان��گ��دا درام��ای �هک��ى ئ �ه‌وه‌ن��ده ناسرحه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سینه‌ماش ب��ی��ان��ی �هک��ان ب��ێ��ت ،ڕاگ �هی��ان��دن �هک��ان��ی��ش ئه‌ڵقه به‌رهه‌م بهێنیت ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد «بینه‌رى کورد جیاواز ده‌یانه‌وێت به‌که‌مترین نرخ و له‌ماوه‌یه‌کى دهگهڕێتهوه بۆ نه‌شاره‌زایى و به‌رهه‌مه‌که ل�ه درام���ا بیانیه‌کان ئ��اگ��ادارم خه‌ڵکى که‌مدا درامایه‌کى (30ـ )40ئه‌ڵقه‌ى بۆ نه‌کواڵوه ،ئهمه وا ده‌کات بینه‌رى کورد سه‌یرى درام��ا عه‌ره‌بیه‌کان و به‌تایبه‌تى تورکیه‌کانیش دهک���ات ،ج��ل و ب �ه‌رگ به‌رهه‌م بهێنیت ،بۆیه پێم سه‌یره له سێ ته‌ماشاى بهرههمه بیانیه‌کان بکه‌ن.
که‌ژاڵ ئیبراهیم :له‌هه‌رشوێنێک خزمه‌ت به‌زمان و ئه‌ده‌بی کورد دیدارى منداڵیمه ئازارێکى له‌مندا خوڵقاند ک ه هه‌رگیز له‌یادم ناچێته‌وه ،لهگهڵ بۆنی چۆمان‌‌عوسمان دوکه‌ڵ و باروت و ناپاڵم چاوم له‌وشاره ک��راوه‌ت�هوه ،بۆیه خۆڵ وخاکه‌که‌یم زۆر ژنه شاعیرى کورد که زیاتر له الپیرۆزه خه‌می شاره‌که‌م ره‌نگدانه‌وه‌یه‌کی ( )20ساڵه شیعر ده‌نوسێت، ده‌رونی له‌ناخمدا دروستکرد و هه‌موو ئه‌و خه‌مه‌کانى کۆمه‌ڵگه به خه‌مى خ �هم و ژان��ان �هش وای��ک��رد ئاشنا ببم به گه‌وره‌ى ناو شیعره‌کانى خوێندنه‌وه‌ی دیوانه کوردیه‌کان و هه‌رزو ده‌زانێت ،که‌ژاڵ ئیبراهیم خدر ئاشنایه‌تیم ل �ه‌گ �ه‌ڵ ش��اع��ی��ری هه‌ست له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى رۆژنامه‌ى (چهتر)دا وتى :توانیومه به‌شداری ن��اس��ک م��ام��ۆس��ت��ا (ل�هت��ی��ف ه�ه‌ڵ��م�هت) پ���هی���داک���رد ل���ه‌ڕێ���گ���هی خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی زۆربه‌ی کۆڕه‌کان بکه‌م له شیعره‌کانی ،نۆبه‌ره‌ی شیعرم به‌شیعری شاروشارۆچکه‌کانی کوردستان، مندااڵن ده‌ستیبپێکرد و له ساڵى ()1987 پێموایه بۆ شاعیر پێویسته و له یه‌که‌م شیعرم به‌ناوی (منداڵی کورد) هه‌رشوێنێک خزمه‌ت به‌زمان و ئه‌ده‌بی کوردی و شیعر بکرێت به باڵوکرده‌وه. چ���هت���ر :الى ک������ه‌ژاڵ ش��ی��ع��ر خ �هم��ى پێویستی ده‌زانم رووی تێبکه‌م. کۆمه‌ڵگه‌یه یان خه‌مى شاعیره؟ چهتر :قه‌اڵدزێ چیه الت و بۆچى زۆر ـ یه‌کیک خه‌می نه‌بیت یاخود هه‌ستى ن�هب��ی��ت چ��ۆن شیعر ده‌ن��وس��ی��ت ،ئ�ه‌گ�ه‌ر له شیعره‌کانتدا لێى ده‌دوێت؟ ـ ق����ه‌اڵدزێ ،ک �ه ش���ارى ل �ه‌دای��ک��ب��ون و هه‌ست به ئ���ازاری ئ�ه‌وان��ی تر نه‌که‌یت
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
پێموانیه بتوانیت خه‌مه‌کانیان له‌کۆل بکرێت ،بۆیه هه‌ر شیعرێک خه‌مێکی قووڵی ههیه ،به‌تایبه‌تی ئه‌و جیاوازییه زۆره‌ی که له کۆمه‌ڵگه‌که‌ماندا ههیه و له‌سه‌ر ئاستی ژن و پیاو کوڕ و کچ ره‌ن��گ��ی��داوه‌ت �هوه ،ه �ه‌روه‌ه��ا ژن��ی��ش خۆی به‌شێکی گه‌وره‌ی کۆمه‌ڵگا پێکده‌هێنێت، ب��ۆی�ه زۆرب����هی ش��ی��ع��ره‌ک��ان��م ل �ه زم��ان��ی ئ �ه‌وان �هوه نزیکن وش �ه‌و زم��ان و ئ��ازاری ناخی ئه‌وانی له‌خۆی گرتووه .مه‌رجیش نیه هه‌موو روداوێ��ک واتلێبکات شیعر بنوسیت ،زۆرجار شیعره‌کان خه‌مه‌کانی ناوه‌وه‌ی ده‌رونی خۆمه‌و زۆرجاریش ژانی کۆمه‌ڵگاکه‌یه ،ب��ۆی�ه ش��اره ههمیشه جوانه‌که‌ی ههڵهبجه و قه‌اڵدزی وگه‌رمیان که ئهمانه روداو و خه‌مى گ �ه‌وره‌ن بێ کاریگه‌رنابن بۆمن له‌رووی شیعره‌وه .ئه‌و چه‌وساندنه‌وه و باوکساالریه‌ی که‌بینومه و تێدا گه‌وره‌بوم ،دواتر هه‌موو ئه‌و کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی ک�ه له‌ناوچه‌که‌مان
له‌ده‌ڤه‌ری پشده‌ر رووی��داوه ،ئه‌و کیژ و کوڕانه‌ی به‌هۆی عشقیانه‌وه ده‌کوژران، ی��اخ��ود خ��ۆی��ان ده‌خنکاند و زامه‌کانی ق �ه‌اڵدزی��ش که‌به‌شێکی نه‌پساوه‌ی ئه‌و ش���اره ب���ووه وای��ک��رد ئ �هم ت���ه‌رزه رێگه‌یه هه‌ڵبژێرم و ببمه ئ�هم ن��اوه‌ی ئێستا که پێى ده‌ڵ��ێ��ن شاعیر .ه �ه‌روه‌ه��ا توانیومه به‌شداری زۆرب �هی کۆڕه‌کان بکه‌م له شاروشارۆچکه‌کانی کوردستان ،پێموایه بۆ شاعیر پێویسته ئه‌و ناوچه‌گه‌ریه‌تیه ب��ب�ه‌زێ��ن��ێ��ت ،ل �ه ه�ه‌رش��وێ��ن��ێ��ک خ��زم�هت به‌زمان و ئه‌ده‌بی کوردی و شیعر بکرێت به پێویستی ده‌زانم رووی تێبکه‌م. چ��هت��ر :ش��ی��ع��ره‌ک��ان��ت ب��ۆچ��ى ب��ه ن��اوى (شه‌ونم) ده‌نوسى؟ ـ چه‌ندین چیرۆکی م��ن��دااڵن و چه‌ند شیعرێکم نوسی ،به‌اڵم به‌هۆی کلتوری زاڵی ناوچه‌که‌وه ،ده‌سه‌اڵتی پیاوسااڵری زۆر ک��اری��گ�ه‌ری ه�هب��وو ل�ه ناوچهکه، دهب���وای���ه ه�هم��ی��ش�ه ب �ه ح�����ه‌زه‌ره‌وه شیعر
فه‌رهاد مه‌ردێ:
شاعیر ده‌بێت تێڕوانینێکی فکری بخاته‌ڕوو ئاماده‌کار
حامید شارباژێڕى خاوه‌نی هۆنراوه‌ی چه‌ند هونه‌رمه‌ندێکی ناسراوی کورد، ئێستا گهریالیه ،فه‌رهاد مه‌ردێ له لێدوانێکیدا بۆ (چهتر) پێناسی شاعیر بوون و ئه‌وینداری ده‌گۆڕێت و رایده‌گه‌یه‌نێت که سه‌رمایه‌داری ده‌ستی گرتووه به‌سه‌ر ئه‌وینداریدا. ف �ه‌ره��اد م����ه‌رداێ ،گه‌ریالیه‌کی شاعیر ک�ه ل�ه ساڵی ()1993هوه به‌شداری ڕیزه‌کانی گه‌ریال بووه و ئێستا له‌وێدا کارده‌کات .ئه‌و وتی «پێش ئه‌وه‌ی بێم‌ه ناو گه‌ریال شیعر ته‌نها وه‌ک حه‌زێکی بچوک له مندا هه‌بوو ،به‌اڵم که هاتم‌ه ناو گه‌ریال شیعری شۆڕشگێڕیم نوسی بۆ ئه‌وه‌ش س��ودم له چه‌ند که‌سێک بینی که له ش��اری سلێمانی ده‌ژیان». کاتێک مرۆڤ له دوورهوه سه‌یری گه‌ریال ده‌کات واده‌زانێت ته‌نها شه‌ڕ ده‌زانن ،به‌اڵم به چونه‌الیان و له نزیکه‌و‌ه بینینیان تێده‌گه‌یت که ئ�ه‌وان�ه ج��ی��اوازت��رن ل��ه‌وه‌ی که له دوورهوه ده‌یبینیت ،ئه‌و گه‌رچی گهریالیه له چیاکانی کوردستان، به‌اڵم باس له‌وه‌ده‌کات که شیعره‌کانی چه‌ند هونه‌رمه‌ندێک کردوویان‌ه به گۆرانی و ده‌ڵێت «شیعره‌کانم له‌الیه‌ن خێرۆ عه‌باس که چوار شیعری کردومه‌ت‌ه گۆرانی و سوسه‌ن و به‌نگین و ئاوازی چیا و زنار سۆزدار و کۆما به‌رخۆدان و
جومێرد و کۆما په‌نابه‌ر و چه‌ندین هونه‌رمه‌ندی تر» ،ئه‌و گهریالیه ،وتیشی :ئێستا کتێبێکم له باکوری کوردستان له‌الیه‌ن ده‌زگایه‌کی رۆشنبیریه‌و‌ه چاپ ده‌کرێت که نزیکی ( )500هۆنراوه‌ی تێدایه. فه‌رهاد ،له دایکبووی شاری قامیشلۆی ساڵی ()1975ه و منداڵی ههره بچوکی ماڵه‌که‌یان‌ه و له بنه‌ماڵه‌یه‌کی هه‌ژار له‌دایک بووه له قسه‌کانیدا بۆچونى خۆى له به‌رامبه‌ر ئه‌وینداریدا خسته‌ڕوو ،ئه‌وه‌ی وت «ئه‌وین الی من ئازادیه، شتێکی دیاریکراو ئه‌وین نیه ،به‌ڵکو ئه‌وین ئهوکاته ههیه که‌برسی شتێکیت ئه‌و شت‌ه بۆخۆی ئه‌وینه» .ره‌خنه‌ی له‌و ئه‌وینداری‌ه گرت که ئه‌مڕۆ له‌نێوان کچ و کوڕاندا ده‌کرێت، رون��ی��ک��ردهوه «ئ���ه‌وه‌ی ئ�هم��ڕۆ رووده‌دات س �ه‌رم��ای �ه‌داری کاریگه‌ری خستووه‌ت‌ه سه‌ر و ئه‌وینداری کوشتووه ئه‌وه‌ش نه‌ک ته‌نها بۆ کورد ،به‌ڵکو بۆ هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانه» ،ئه‌و نمونه‌ی جوانی ئه‌وینداری به (مه‌م و زین) و (سیامه‌ند و خه‌ج) هێنایهوه وتى :له‌وێدا ئه‌وین به ئازادیه‌و‌ه ده‌کرا، هێمای به‌وه‌شکرد که ژیانی گه‌ریالیی بۆ شاعیر زۆر خۆشه و به‌بیری هێنایهوه که گه‌ریال چه‌ندین نوسه‌ر و هونه‌رمه‌ندی تێدایه .ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد که هه‌ر که‌سێک قه‌ڵه‌م و کاغه‌زی پێبوو نابێت‌ه شاعیر ،به‌ڵکو ده‌بێت شاعیر له شت‌ه ژیانیه‌کاندا ببێته شاعیر و پێشیوایه شاعیر ده‌بیت «تێڕوانینێکی فکری بخاته‌ڕوو به زمانێک که هه‌موو خه‌ڵک حه‌زی لێبکات».
بنوسیت به‌تایبه‌تی بۆ ژن ،زه‌حمه‌تبوو باسی عه‌شق و خۆشه‌ویستی بکات ،بۆیه چه‌ند شیعرێکم به‌ناوی (شه‌ونم محه‌مه‌د ق��ادر) ب�ڵاوک��ردهوه زۆرب �هی شیعره‌کانم به‌دزیه‌وه نوسیوه چ�هت��ر :ئایا ب �ه‌و پێیه‌ى ده‌وت��رێ��ت ک��ورد ش��اع��ی��رى زۆره ،ت��وان��راوه ل���هوه که‌ڵک وه‌رب��گ��ی��رێ��ت و شیعر بخرێته خ��زم�هت ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اوه و شیعر ت�ه‌ن��ه��ا ب��ۆ شیعر نه‌بێت؟ ـ ره‌ن���گ���ه ه��ی��چ ش��وێ��ن��ێ��ک ب���ه‌ق���ه‌ده‌ر ئێمه ش��اع��ی��ری نه‌بێت ئ �هم �هش ب��ۆئ�هوه دهگهڕێتهوه که نوسینی زمانی شیعر زۆر ئاسانه‌و زۆر زوو دێته ده‌ست ،ره‌نگه به‌شێکی شاعیره‌کان هه‌ست به‌مه بکه‌ن، بۆیه زۆربه‌ی زۆری گۆڤارو رۆژنامه‌کان ل �هم ت �ه‌رزه‌ی �ه ب��ێ ب �هش نین و به‌لێشاو شیعر باڵوکردنه‌وه و چاپکردنی کتێبی شیعریش ب��ی ئ �ه‌ن��دازه خ��ۆی خزاندۆته ئه‌م نێوه‌نده‌وه ،به‌اڵم ئایا چه‌ند ئه‌م ره‌وته
بۆ خۆرۆشنبیرکردن ب��ووه؟ ،ئه‌گه‌ر هه‌ر شاعیرێک باکگراوه‌ندێکی رۆشنبیری باشی نه‌بێت ب��ا خ��ۆی ل �ه‌ق �ه‌ره‌ی شیعر ن �ه‌دات باشه ئ�ه‌و هه‌موو شاعیره ههیه چ �ه‌ن��دی��ان ت��وان��ی��وی��ان �ه ب��م��ێ��ن��ن�هوهو ببنه ده‌نگێکی ناسراو و باش بۆ خزمه‌تکردنی ئ���هم ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه ،ن��اک��رێ��ت ت���ۆ ه �ه‌ر دڵداره‌که‌ت لێت تۆرا ده‌ست به‌قه‌ڵه‌مه‌وه بگریت و دهس��ت بکه‌یت به‌شیعرنوسین ش��ی��ع��ر زم���ان���ه م��ۆس��ی��ق��ای �ه ف��ۆرم��ێ��ک��ی ناسکه بۆ ره‌واندنه‌وه‌ی خه‌مه‌کانمان بۆیه شیعرنوسین هه‌روا ئاسان نیه‌و پێویستی ب �ه‌ه �ه‌ن��اس �هی خ��ۆرۆش��ن��ب��ی��رک��ردن ههیه له‌باره‌ی زانینی شاعیره‌کانی خۆمان و ئه‌وانه‌ی ده‌وروبه‌رو قسه‌و ئاخاوتنه‌کانیش که له‌سه‌ر شیعر نوسراوه پیوێسته بیان خوێنینه‌وه و بزانین چیان له‌سه‌ر شیعر ووتوه. چ���هت���ر :گ����ه‌ر ل���ه ه����ه‌ر س���هردهم���ێ���ک ش��اع��ی��رێ��ک��ى گ�����ه‌وره‌ى وه‌ک ئ��ه‌وان��هى
هه‌واڵی فیستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانۆى نێونه‌ته‌وه‌یى سازده‌کرێت
دواى ئه‌نجامدانى دوو فیستیڤاڵى شانۆیى ل ه شارى سلێمانی ،بڕیاروای‌ه فیستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانۆى نێونه‌ته‌وه‌یی له ناوه‌ڕاستى مانگى ()9ی ئه‌م ساڵدا ،ساز بکرێت. به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى سلێمانى عه‌باس عه‌بدولڕه‌زاق له لێدوانێکى تایبه‌ت بۆ ئاژانسى په‌یامنێر وتى «دواى سازکردنى هه‌ریه‌ک ل�ه فیستیڤاڵى سلێمانى ب��ۆ شانۆ و فیستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانۆى کوردستان ،له ئێستاشدا سه‌رقاڵى ئاماده‌کارین بۆ فیستیڤاڵى سلێمانى بۆ شانۆیى نێونه‌ته‌وه‌یی». وتیشى «له‌م فیستیڤاڵه‌دا چه‌ندان گرووپى شانۆیى له‌سوید و چه‌ند واڵتێکى دیکه‌ى ده‌ره‌وه‌ى کوردستان و عێراق ،بانگێشت ده‌که‌ین ،به‌مه‌به‌ستى نماشیکردنى بهرههمه شانۆییه‌کانیان». ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد «به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌رى سلێمانی ،ب�ه‌رده‌وام��ى به‌چاالکییه‌کانى ده‌دات ،له ئێستادا سه‌رقاڵى چه‌ندین پڕۆژه‌ى دیکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ى بچنه بوارى جێبه‌جێ کردنهوه».
نوێنه‌ر سیدیه‌کى نوێى به‌ڕێوه‌یه
هونه‌رمه‌ند نوێنه‌ر ئه‌حمه‌د که پڕۆژه‌ی سیدیه‌کی نوێی ههیه و له مانگی داهاتوو یه‌کێک له گ��ۆران��ی �هک��ان��ی کلیپ دهک����ات و پێشیوایه راگه‌یاندنه‌کان ته‌نها روویان له سیاسیه‌کانه. هونه‌رمه‌ند نوێنه‌ر ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌ی بۆ (چهتر) پشت راستکرده‌وه به نیازی کارکردنه بۆ سیدیه‌کی نوێ وت��ی :پ��رۆژه‌م ههیه بۆ سیدیه‌کی نوێ و له مانگی نۆدا کلیپێک ده‌که‌م به شێوازێکی پێشکه‌وتوو گۆرانیه‌که له هۆنراوه‌ی (ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د) ئێستا خه‌ریکی تۆمارکرنی ده‌نگم و پڕۆژه‌یه‌کی گه‌وره‌م ههیه به‌ناوی ماڵی باران و ده‌مه‌وێت خزمه‌تی هونه‌ری کوردی بکه‌م. ن��وێ��ن �ه‌ر گ��ل �هی��ی ل���ه راگ���هی���ان���دن���هک���ان ک���ردو هه‌ڵوێستی به‌رامبه‌ر تۆپبارانه‌کان نیشاندا و وتی «راگه‌یاندنه‌کان ته‌نها روویان له سیاسیه‌کانه، ئ��ی��دان �هی ت��ۆپ��ب��اران �هک��ان دهک����هم و ل �ه ی��ادی له‌دایکبوونمدا له فه‌یسبووک هه‌ڵوێستی خۆم ده‌ربڕیوه به‌رامبه‌ر تۆپبارانه‌کان».
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
12
ل����ه س����اڵ����وه‌گ����ه‌ڕى (31ى ئ���������اب)دا، دۆسیه‌ى(چهتر) چه‌ند الپ �ه‌ڕه‌ی �هک له ب��اره‌ى (31ى ئ��اب��ی )1996ه �ه‌ڵ��ده‌دات �هوه، به‌ڵگه‌نامه‌کان له دۆسیه‌ى ئه‌م جاره‌دا خ��ۆی��ان ب��اس ل�ه چۆنێتى رووداوه‌ک���ه دهک���ه‌ن ،ئ �ه‌و روداوه‌ى که جارێکیتر ت��ۆپ و تانک و پۆستاڵى به‌عسی هێنایهوه هه‌ولێرى پایته‌خت و ئااڵى ئه‌نجامده‌ره‌کانى ئه‌نفالیان له‌سه‌ر ته‌الرى په‌رله‌مانى کوردستان هه‌ڵکرده‌وه.
(31ى ئاب) ره‌شترین الپه‌ڕه‌ى شه‌ڕى ناوخۆ ی�هک�هم قۆناغى ش �ه‌ڕى ن��ێ��وان (ینک و پدک) پاش راپه‌ڕینى به‌هارى (،)1991 له مانگى ()3ى ساڵى ( )1994له‌شارى هه‌ولێر به ک��وژران��ى ش�هش ک�ه‌س سه‌رى ه��ه‌ڵ��دا ،پ���اش ئ����ه‌وه‌ى ب�هش��ێ��ک ل �ه هێزه ئیسالمیه‌کانى ئه‌و کاته چونه سه‌نگه‌رى (پ��دک)هوه شهڕهکه زیاتر درێ��ژه‌ى کێشا و تا مانگى ()5ى هه‌مان ساڵ نزیکه‌ى ( )1500که‌س له هه‌ر سێ ال کوژران، دوات��ر له ده‌ره‌نجامى روداوێ��ک (حه‌سه‌ن کوێستانى) و چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌کى یه‌کێتى ده‌که‌ون‌ه بۆسه‌یه‌کى (پارتى – ئێران -حزبواڵ)وه و به دیلى تیرۆر کران، پاش ئه‌م روداوه‌ش پارتى فه‌رمانده‌یه‌کى یه‌کێتى به‌ناوى (رێباز) گولل‌ه باران کرد، دواى ئه‌م روداوان‌ه یه‌کێتى له تۆڵه‌دا ()19 که‌سى (پدک)ى له قه‌اڵدزێ گولل‌ه باران کرد ،له‌ناویاندا (عه‌لى حه‌سۆ میرخان) که که‌سایه‌تیه‌کى ناوسراوى پارتى بوو له ناوچهکه ،تا رێکه‌وتى ()1994/5/4 ژم��اره‌ى کوژراوه‌کانى پارتى به ده‌ستى ی �هک��ێ��ت��ى ده‌گ����ات����ه ()32ک���������ه‌س ،له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا پارتى و به‌شێک ل ه ئیسالمیه‌کان له‌سنورى سه‌الحه‌دین و خورماڵ ( )31که‌سى یه‌کێتیان گولل ه باران کرد ،لێره‌و‌ه سه‌رده‌مى کوشتنى دیل و دانانى بۆس‌ه بۆ تیرۆر کردنى یه‌کترى ده‌ستى پێکرد ،به‌شێکى زۆرى شه‌ڕه‌ک ه کهوته شاره‌کانه‌وه ،ملمالنێى سه‌ره‌کى ل ه پێناو یه‌کالیی کردنه‌وه‌ى هه‌ولێردا بوو، دواج���ار یه‌کێتى چ��ووه ن��او پهرلهمانهوه ده‌ستى به‌سه‌ر هه‌ولێردا گ��رت ،هه‌ر له‌و ک��ات �ه‌دا (عوسمانى ق��ال�ه م��ن �ه‌وه‌ر) ل ه شه‌ڕێکدا ک���وژرا ،بۆ ناشتنى له‌شارى سلێمانى خه‌ڵک کۆبونهوه و یه‌کێتى ل ه ()6/13دا خه‌ڵکه‌که‌ى گولل‌ه باران کرد و ()2که‌س کوژران و ()46که‌س بریندار ب���وون ،ل�ه رێ��ک�ه‌وت��ى ()1994/12/16 هێزه‌کانى پارتى باره‌گاکانى یه‌کێتیان له خورماڵ ته‌قانده‌وه )1995/1/1( ،ل ه روداوێکدا (قادر کۆکۆیى و کوڕه‌که‌ى) ب�ه دهس��ت��ى هێزه‌کانى پ��ارت��ى ل�ه (سه‌ید س���ادق) ک����وژران ،ل �ه ()1995/1/10 دا رۆژنامه‌کان باڵویان ک��ردهوه که تا ئ�ه‌و واده‌ی���ه (ینک و پ��دک) زیاتر ل ه ( )500که‌سیان له یه‌کتر کوشتووه، له ()1995/2/23دا شه‌ڕێک روی��داو ()100که‌سى تر له هه‌ر دوو ال کوژران، ( )1995/2/27ئۆتۆمۆبێلێک له زاخۆ ته‌قیه‌و‌ه و ()75ک �ه‌س له‌و ته‌قینه‌وه‌یه‌دا ک��وژران ،پارتى رووى تۆمه‌ته‌کانى ئه‌م ته‌قینه‌وه‌یه‌ى ئاراسته‌ى یه‌کێتى کرد ،لێره ب �هدواوه تۆپبارانى شاره‌کان و په‌المارى الی �ه‌ن��گ��ران��ى ی�هک��ت��رى و ت �ه‌ع �ه‌داک��ردن گه‌یشتن‌ه ئاستى ت�ه‌ح�هم��ول ن �هک��ردن، هه‌ر له‌کاته‌دا که‌ناڵێکى بیانى کوژرانى ( )40هاواڵتى له‌شارى هه‌ولێر به ده‌ستى یه‌کێتى باڵو ک��ردهوه )8/2( ،کوژرانى (م�ل�ازم ک �ه‌ری��م) ب �ه دهس��ت��ى یه‌کێتى، ( )1995/8/31م��ام��ۆس��ت��ا (ئه‌مین مه‌حمود) ت��ی��رۆر ک��را)1995/9/1( ، مامۆستا (محه‌مه‌د ق�ه‌ره‌داغ��ى) تیرۆر کرا )1995/11/8( ،کوژرانى (محه‌مه‌د ح����ه‌الق) و ( )11ه���اوڕێ���ى ل �ه ش��ارى کۆیه له ژێر ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى ،شه‌ڕ و پێکدادان و یه‌کتر کوشتن به‌رده‌وام بوو، ل�ه رێکه‌وتى ( )1996/6/1پ�ه‌الم��ارى هێزه‌کانى پ��ارت��ى ب��ۆ س �ه‌ر (عه‌شیره‌تى
شه‌ڕى ناوخۆ و ()31ی ئاب ،وه‌ک الپه‌ڕه‌یه‌کى ره‌ش بارزانى :ئه‌گه‌ر تاڵه‌بانى بێده‌نگ بێت خۆی و خه‌ڵکیش دهحهسێتهوه ئاماده‌کردنی عه‌لى فه‌تاح مه‌جید
به درێژایى مێژووى خه‌بات و به‌رخودانى ک���ورد ،ئ���ه‌وه‌ى ک�ه زۆرت��ری��ن خه‌ته‌رى ل �ه‌س �ه‌ر ئاسایشى نیشتمانى و الواز و شکاندنى س��وم��ع�هى گ�ه‌ل��ى ک��ورد کردووه ،شه‌ڕه شومه‌کانى ناوخۆ بوون، س���ورچ���ى) و ت��ااڵن��ک��ردن��ى س�����ه‌روه‌ت و سامانیان و کوژرانى زیاد له ()20که‌س، له رێکه‌وتى ( )1996/7/27هێزه‌کانى ئێران به هاوکارى و داوه‌تنامه‌ى یه‌کێتى به ( )2000سه‌ربازه‌و‌ه هێرشیان کرد‌ه سه‌ر باره‌گاکانى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران له کۆیه ،له به‌رامبه‌ردا یه‌کێتى به‌هاوکارى ئێران له ناوچه‌ى سیده‌کانه‌و‌ه په‌المارى پارتیاندا له‌م شه‌ڕه‌شدا به ده‌یان ک �ه‌س ک���وژران و دی��ارن�هم��ان ،له نێوان (پدک و ینک)دا ( )300فه‌رماند‌ه و پێشمهرگه بێسه‌رو شوێنن.
(31ى ئاب) ل ه مێژووى شه‌ڕى ناوخۆدا
سه‌رچاو‌ه مێژوویى و چاودێر‌ه سیاسیه‌کان ئ��ام��اژه ب �هوه دهک���ه‌ن ک�ه «دواى ساڵى ( )1966ئهمه دووه‌م خیانه‌تى گه‌وره‌ی ه که حزبه کوردیه‌کان به‌رامبه‌ر یه‌کترى و له‌سه‌ر حسابى نه‌ته‌و‌ه و نیشتمان ئه‌نجامى ده‌ده‌ن» ،سه‌ر له به‌یانى ()1996/8/31 سوپاى عێراق به ( )45000سه‌ربازى ئاماده و ( )300تانک و ( )200تۆپى قورس ،هاوشانى هێزه‌کانى پارتى هێرشیان ک��رده س �ه‌ر ش��ارى هه‌ولێر ،ل �هم ش �ه‌ڕه‌دا سه‌رجه‌م باره‌گاى حزبه کوردیه‌کان داگیر و تااڵن کران ،ئااڵى عێراق له‌سه‌ر بیناى پ�ه‌رل�هم��ان هه‌ڵکرا ،ب�ه دهی���ان ک �ه‌س ل ه هێزه‌کانى ئۆپۆزسیۆنى عێراق و یه‌کێتى کوژران و بێ سه‌روشوێن کران ،جارێکیتر
ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ب �ه‌ع��س ب �ه‌ه��اوک��ارى پ��ارت��ى هاتنه‌و‌ه پایته‌ختى هه‌رێمى کوردستان، پ��اش (31ى ئ��اب) هێزه‌کانى یه‌کێتى رایانکرد بۆ ئێران و مه‌یدانه‌که‌یان چۆڵ کرد ،هه‌ر له‌م کاته‌دا ئیسالمیه‌کان ()7 پێشمه‌رگه‌ى حزبى دیموکراتیان ته‌سلیم به ئێران کرد ،هێزه‌کانى یه‌کێتى له ئێران خۆیان ک��ۆک��ردهوه و دوات��ر به‌هاوکارى هێزه‌کانى ئێران گه‌ڕانه‌و‌ه و شوێنه‌کانى خۆیان گرته‌وه ،له هه‌ڵه‌بجه‌ى تاز‌ه نزیکه‌ى ( )50پێشمه‌رگه‌ى پارتى به دیل گیران و به بلۆک سه‌ریان پان کرایه‌وه ،هه‌ر له‌و کاته‌دا به وته‌ى (تاڵه‌بانى) ته‌نها ل ه سنورى سلێمانى ()400ک �ه‌س له پارتى ک����وژراون و ته‌رمه‌کانیان ب�ه جێماون، ئیدى تا ناوچه‌ى کۆیه که‌وته‌و‌ه ده‌ست هێزه‌کانى یه‌کێتى ،بۆ جارى دووه‌م پارتى هێرشى ک���ردهوه و ت��ا دوک���ان ک�ه‌وت�هوه ده‌ست پارتى ،ئهمه به قورسترین قۆناغى ش�ه‌ڕى ناوخۆ ناوده‌برێت و به‌پێى ئامار ته‌نها له‌م ماوه‌یه‌دا ()3000که‌س له هه‌ر دووالکوژراون.
ک��ورد له‌مێژه وتویه‌تى (رق��ت له هه‌ر که‌س بوو ،دوعاى لێبکه توشى ئاژاوه‌ى ن���او م���اڵ ب��ێ��ت) ههمیشه ناکۆکیه ن��اوخ��ۆی��ی �هک��ان دهب��ن��ه ه���ۆى دروس���ت بوونى پشێوى و مه‌یدانێکى شێواو بۆ دهس��ت��ێ��وه‌ردان��ى ده‌وروب�����ه‌ر ،هه‌رێمێک که ههمیشه چ��اوى ته‌ماعى واڵتانى ده‌وروبه‌ر و ناوخۆى عێراقى له‌سه‌ره ،به دڵنیاییهوه مه‌ترسیدارترین دۆخ ،شه‌ڕى
ن��اوخ��ۆ و ش���ه‌ڕى کوشتنى ب��راک��ان�ه، له‌کاتێکدا هه‌موان ده‌زان��ن که شه‌ڕى ن��اوخ��ۆ هیچ بنه‌ماییه‌کى ف��ک��رى و بنه‌ڕه‌تى نهبووه ،زۆرتر لهوه که شه‌ڕى فکر و ب��ی��رک��ردن �ه‌وه‌ى سیاسى بێت، شه‌ڕى کورسى و داهات بووه ،له هیچ قۆناغێکى مێژوو و له‌هیچ شوێنێکى دنیادا بۆ جارێک رووینه‌داوه شه‌ڕى نێوان براکان جگه‌له نه‌هامه‌تى و ماڵوێرانى
و هه‌ڵته‌کاندنى بنه‌ماى ئابوورى و بێ هیواکردنى خه‌ڵک ،هیچ ده‌ره‌نجامی و ده‌ستکه‌وتێکى ت��رى هه‌بووبێت ،له چوارچێوه‌ى شه‌ڕى ناخۆدا به‌ردوام وێنه پڕمه‌ترسیه‌کانى (31ى ئاب) دێنه به‌ر چ��او31( ،ى ئ��اب) ئه‌و رۆژه ره‌شه‌یه ک �ه دواج�����ار ک��وردای��هت��ى و شتێک به‌ناوى هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى و ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى نامێنێت ،چاودێرانى سیاسى
ههمیشه کۆچى به‌رده‌وامى الوان بۆ هه‌نده‌ران ب ه هۆکارى بێ هیواییه‌کانى دواى (31ى ئاب) ده‌زانن ،ئه‌و کاته‌ى (ینک و پدک) رژێمه‌کانى (ئێران و عێراق) به سوپا مه‌ترسیداره‌کانیانه‌وه دژى ی �هک��ت��رى و میلله‌ت به‌گشتى به‌کارده‌هێنن ،بێگومان شتێک نامێنێ به‌ناوى هه‌ستى نیشتمانى و هیوایه‌ک بۆ مانه‌وه.
راگه‌یاندن و سه‌رکرده‌کانى پارتى له‌باره‌ى (31ى ئاب)ه‌و ه چى ده‌ڵێن
پاش (31ى ئاب) و ده‌ست به‌سه‌را گرتنى ه �ه‌ول��ێ��ر (م �ه‌س��ع��ود ب���ارزان���ى) ب �هب��ۆن �هى سه‌رکه‌وتنه‌کانه‌و‌ه په‌یامێکى ئاراسته‌ى ئ �ه‌ن��دام و الیه‌نگر و ک��ۆم�ه‌اڵن��ى خه‌ڵک ک���رد ،ل �ه پ�هی��ام�هک�هى ب��ارزان��ی��دا ه��ات��ووه «سه‌رکه‌وتنى راستى و شه‌رعیه‌ت به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆریه‌ت و تیرۆر و فیتنه گێڕاندا پیرۆزبێت ،ش �ه‌ڕى شومى ناوخۆ ج �ه‌الل تاڵه‌بانى له ئایارى ()1994دا به ناهه‌ق و به‌بێ (مبرر) هه‌ڵیگیرساند». بارزانى له درێژه‌ى په‌یامه‌که‌یدا ده‌ڵێت «خوا شاهید‌ه پارتى له‌ماوه‌ى نزیکه‌ى دوو ساڵ و نیوى راب���ردوو ههمیشه ل�ه هه‌ڵوێستى دی��ف��اع��ى و پ��اراس��ت��ن��ى م��ان��ه‌وه‌ى خ��ۆى و م��اف و ده‌ستکه‌وته‌کانى گ �ه‌ل ب���ووه ،جا بۆ ئ �ه‌وه‌ى توشى ئ�ه‌و ئه‌نجام‌ه نه‌بین ک ه توشى سه‌رانى یه‌کێتى بووه ده‌بێت هه‌موو وزه و توانایه‌کمان بخه‌ین‌ه کار تا زوڵم و نا عه‌داله‌تى و بێدادی نه‌مێنێ» .هه‌ر ل ه پیرۆزبایى نامه‌که‌ى بارزانیدا هاتووه «شه‌وى شانز‌ه له‌سه‌ر حه‌ڤده‌ى ئاب پیالنێکى گه‌وره‌ى خه‌ته‌رناکیان ده‌ست پێکرد و به پشتیوانى و هاوکارى هێزى عه‌سکه‌رى بێگانه جه‌وله‌ى سێیه‌مى شه‌ڕیان دژى شه‌رعیه‌ت و پارتى و گه‌ل و ده‌ستکه‌وته‌کانى هه‌ڵگیرساند ،بۆی ه
پارتى ناچار بوو به هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت ئه‌و پیالن‌ه دژ به کورده پوچه‌ڵ بکاتهوه، ئهوه بوو پارتى تێیدا سه‌رکه‌وت» هه‌روه‌ها ب��ارزان��ى ده‌ڵێت «ئ �ه‌و ش �هڕه ش �ه‌ڕى ئیمان و بێ ئیمانى ،شه‌ڕى نیشتمان پ �ه‌روه‌رى و خیانه‌ت به نیشتمان ،شه‌ڕى ئه‌خالق و بێ ئه‌خالقى و شه‌ڕى کوردایه‌تى و جاشایه‌تى بوو». له رێکه‌وتى ()12ى ئه‌یلولى ()1996 ب��ارزان��ى کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌نوسى بۆ کۆمه‌ڵێک په‌یامنێرى ئاژانسه جیاجیاکان و کهناڵه جیهانیه‌کان سازکرد و وه‌اڵمى پرسیاره‌کانى دانه‌وه.له‌باره‌ى رێکه‌وتنى نێوان پارتى و حکومه‌تى عێراق بارزانى وتى :ئێمه هیچ رێکه‌وتنێکى سیاسیمان نه‌کردووه، ئێمه هه‌ستمان کرد که پیالنێکى گهوره ههیه بۆ داگیرکردنى خاکى کوردستان و له‌ناوبردنى پارتى به‌کۆمه‌کى هێزى بێگان ه و له رێگه‌ى تاقمه‌که‌ى جه‌الل ،دواى ئه‌وه‌ى بێهیوابوین ل�ه ئهمریکا و ل�ه رۆژئ���اوا، کۆمه‌کێکى زۆر سنوردارمان له حکومه‌تى عێراقى وه‌رگ��رت��ووه بۆ به‌رگرى ک��ردن ل ه
n
سایتی جه‌زیر ه هه‌واڵ له‌سه‌ر روداوی(31ی ئاب) باڵو ده‌کاته‌وه فۆتۆ :ئینته‌رنێت
خۆمان .من دڵنیاتان ئه‌که‌مه‌و‌ه مومکین نییه موخابه‌راتى عێراقى بێنه ناوچه‌که‌وه، حه‌زیش ئه‌که‌م حوکم له‌سه‌ر خه‌یاڵ نه‌درێت، ئه‌گه‌ر موخابه‌راتى عێراق بۆ تێکدان و جاسوسى بێنه ناوچهکه بێگومان نایه‌ڵین. دواتر پرسیارى شوێنى تاڵه‌بانیان له بارزانى کردو ئایا هۆکارى بێدهنگى تاڵه‌بانى چییه؟ بارزانى له وه‌اڵمدا ده‌ڵێت :دوا زانیارى که به من گه‌یشتبێت ئهوهیه ئێست‌ه له ئێرانه، بۆ بێده‌نگیه‌که‌شى ب��ارزان��ى وت��ى :ئه‌گه‌ر تاڵه‌بانى بێده‌نگ بێت خۆیشى دهحهسێتهوه و خه‌ڵکیش دهحهسێتهوه .دواتر له بارزانى ده‌پرسن ئایا لێده‌گه‌ڕێن بێته‌وه؟ له وه‌اڵمدا ده‌ڵێت :به‌ڵێ ب�ه‌اڵم ده‌بێت دان به واقیعى کوردستاندا بنێت. له رێکه‌وتى ()3ى ئه‌یلولى ()1996دا بارزانى له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌نوسیدا ک ه رادیۆ و ئاژانسه‌کانى ئیندیپێندێت و بى بى سى و ده‌یلى تیلیگراف و فاینانشیاڵ تایمز و یه‌نى یوزیل و ئاژانسى ئه‌سۆشیه‌تدپرێس و رۆیته‌رز و ئه‌نادۆڵ به‌شدار بوون رایگه‌یاند «ت��ا ئێستا زیاتر له ( )2000ک �ه‌س ل ه یه‌کێتى خ��ۆى داوه ب �ه دهس���ت���هوه ،دواى لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى ساکار ئازاد کراون ،هه‌ر له ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسیه‌و‌ه تا به‌رپرسى عه‌سکه‌رى» له هه‌مانکاتدا بارزانى وتى «ل �ه دواى ()28ى ت�هم��م��وزى ئه‌مساڵ زۆر شت گ���ۆڕاوه ،دواى ئ���ه‌وه‌ى یه‌کێتى هێزى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێرانى هێنا و ()250ک��م هاتنه ناو خاکى کوردستانهوه و کهوته لێدانى هێزه به‌رهه‌ڵستکاره‌کانى کوردستانى ئێران له ناوچه‌ى کۆیه گوای ه له‌وان ده‌ده‌ن ،که‌چى له ژن و منداڵیشیاندا، ژن و منداڵى واڵته‌که‌یان ،خه‌ڵکى گوندى (هه‌رمۆته) ،جگه ل�هوه له ()17ى ئابدا توشى گ�ه‌وره‌ت��ری��ن هێرش بوین ل�ه الی�ه‌ن یه‌کێتى و به پشتیوانى تۆپخانه‌ى ئێران ،ل ه خه‌ستى و قورسیدا یه‌که‌مجار بوو تۆپبارانى وا ببینین ،له ئاکامدا ( )100شه‌هید و بریندارماندا و ناوچه‌که‌شمان له‌ده‌ستدا ل ه قه‌سرێ ،دواى ئ �هوه زانیمان که یه‌کێتى ئه‌یه‌وێت (س�ه‌رى ب�ه‌ردى و ناوچه‌ى گهوره بێژ) بگرن ،له‌مالشه‌و‌ه له ره‌واندزه‌و‌ه بێن بۆ ناوچه‌ى ب��ارزان و له‌الیه‌کیشه‌و‌ه له دۆڵى ئاالنه‌و‌ه هێرش بکه‌ن ،وات�ه گ��ۆڕى پارتى هه‌ڵبکه‌نن و پارتى بخهنه ناوى و فاتیحه‌ى له‌سه‌ر بخوێنن» .له درێ��ژه‌ى قسه‌کانیدا بارزانى رایگه‌یاند :له ترسناکى ئه‌و هه‌ڕه‌ش ه گ�ه‌وره‌ی�ه‌دا یاداشت و نامه‌مان ئاراسته‌ى ئهوانه کرد که به‌ناو پارێزگارى له گه‌لى کورد دهکهن ،سه‌رۆکى ئهمریکا و سه‌رۆک وه‌زیرانى به‌ریتانیا و سه‌رۆکى فه‌ڕه‌نسا و سه‌رۆک وه‌زیرانى ئه‌ڵمانیا و هه‌موو ئه‌وانه‌ى
له‌ناوچه‌که‌دا هاوپه‌یمانن بۆ پارێزگارى کورد ،که‌چى هیچ وه‌اڵمیان نه‌داینه‌وه،ئیتر مافى ره‌واى خۆمانه به هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت به‌رگرى له بوونى خۆمان بکه‌ین ،هه‌روه‌ها نامه‌مان بۆ سه‌رۆکه‌کانى ناوچه‌که‌ش نارد لهوانه سه‌رۆکى عێراق وه‌اڵم��ى داینه‌و‌ه و (ئیسنادى) خۆى راگه‌یاند ،ئێمه‌ش سودمان له‌م (ئیسناد)ه وه‌رگرت. له ()11ى ئه‌یلولى هه‌مان ساڵدا بارزانى س�ه‌ردان��ى ق�ه‌اڵدزێ��ى ک��رد و له وته‌یه‌کدا رایگه‌یاند «من هیچ کاتێک له ئینقیالب چییه‌کان نه‌ترساوم ،یه‌کێتى ده‌توانێت وه‌ک رێکخراوێکى سیاسى چاالکى بنوێنێ، ب�ه‌اڵم به‌شێوه‌ى تاقمى چه‌کدارى نابێ ل ه کوردستان بمێنن»
ویکیلیکس و جه‌زیر ه (31ى ئاب) ده‌گه‌یه‌نن ه ته‌واوى جیهان
ب��روس��ک�هی�هک��ی دیبلۆماسی ئه‌مریکی که ب�ه‌رواره‌ک�هی دهگهڕێتهوه بۆ تشرینی دووه‌می ساڵى ( )1996که ئهمریکا له‌و کاته‌و‌ه له ملمالنێی نفوسدا بوو لهگهڵ ئێران. له‌بروسکه‌که‌دا ه��ات��ووه ک�ه پشتگیری ئێرانی زۆر بۆ به‌رهه‌ڵستکارێکی کوردی عێراقی ئه‌و کات (جالل تاڵه‌بانی) هۆیه‌کی سه‌ره‌کی بوو که سه‌رۆکی عێراقی ئه‌و ک���ات (ص����دام حسین) ف �ه‌رم��ان��ی دا ب ه هێزه‌کانی که بچنه هه‌رێمی کوردستانی عێراقهوه که له‌سیاده‌ی عێراق ده‌رچوو بوو له ساڵی ()1991هوه. بروسکه‌ک‌ه ل �ه س �ه‌ف��اره‌ت��ی ئهمریکا ل ه (المالتا له پایته‌ختی کازاخستان ) ده‌رچوو بوو. بروسکه‌ک‌ه باسی دهس��ت تێوه‌ردانی ئێران ده‌کات له ناوچهکه و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و ئاسیای ناوه‌ڕاست ،ئه‌مه‌ش هۆیه‌ک‌ه ک ه راس��ت��ی ترسه‌کانی ئهمریکا ده‌رده‌خ���ات و هه‌روه‌ها بۆ رازی کردنی کازاخستان بۆ یارمه‌تیدان له ئیحتوا کردنی نیزامی ئێرانی. بروسکه‌ک‌ه ده‌ڵێت :سه‌رکرده‌کانی ئێران ب�ه‌رده‌وام��ن له ئیستغالل کردنی خوتبه‌ی هه‌ینی ل�ه‌س�ه‌ر ته‌ئکید ک��ردن �هوه له‌سه‌ر
ئه‌وه‌ی که پێویسته ئێران جیهانی ئیسالمی ب �ه‌رێ��ت ب��ه‌ڕێ��وه ،ه��ه‌روه‌ه��ا ش��ۆڕش�هک�هی بنێرێت بۆ دهرهوه .بروسکه‌ک‌ه ئه‌و هه‌وڵ ه دیبلۆماسیانه‌ی خست‌ه روو که هه‌ندێ سه‌رکرده‌ی ئێرانی وه‌ک جێگری سه‌رۆک کۆمار (حه‌سه‌ن حه‌بیبی) و وه‌زیری دهرهوه (ع �ه‌ل��ی ئ�هک��ب�ه‌ر والی���هت���ی) ک��ردووی��ان � ه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئ��ێ��ران وه‌ک هێزێکی دوه‌ل��ی سه‌رکه‌وتوو ده‌ربخات ،هه‌روه‌ها بروسکه‌ک ه ئه‌و جوڵه دیبلۆماسیانه‌ی وا وه‌سف کردووه که ناوچه‌که‌ی گڕ پێگرتو‌ه (ناوچه‌که‌ی داگیرساندوه). له به‌ندێکی بروسکه‌که‌دا له سه‌ر رۆڵی ئێرانی ناوچه‌یی ده‌ڵێ :ئێران بهردهوامه له‌سه‌ر خۆ هه‌ڵقورتاندن له کێشه ناوچه‌ییه‌کاندا. کاتێک که هێزێکی س �ه‌رب��ازی ئێرانی س�����ه‌رووی ع��ێ��راق��ی ب��ه‌زان��د ل �ه ت��م��ووزی ( )1996بۆ راوه‌دونانی پارتی دیموکراتی ئێران ..وه یارمه‌تی دانی زۆری سه‌ربازی بۆ یه‌کێک له هێزه کوردیه‌کانی عێراق بیانوی دا به ده‌ست بهغدادهوه که جارێکی تر بچێته‌و‌ه س �ه‌رووی عێراق و ببێتهوه ب ه ههڕهشه بۆ سه‌ر کورده‌کان. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان به سه‌رۆکایه‌تی (جالل تاڵه‌بانی) سه‌رۆک ک��ۆم��اری عێراقی ئێستا ل �ه شه‌ڕێکی خوێناویدا بوو لهگهڵ پارتی دیموکراتی ک��وردس��ت��ان ب�ه س�ه‌رۆک��ای�هت��ی (مه‌سعود بارزانی) که یه‌که‌میان ده‌ستی گرت به‌سه‌ر هه‌ولێردا که به‌قه‌اڵی بارزانی ناسرا له ئابی . 1996که وای له‌وی تر کرد که‌ل‌ه ناو شار بچێت‌ه ده‌ره‌وه‌ی شار و په‌نا به‌رێت‌ه به‌ر سه‌رۆکی ئه‌وکاتی عێراق (صدام حسین) که ئه‌ویش هێزی (حرس جمهوری) نارد که له ماوه‌ی چه‌ند سه‌عاتێکدا له ( 30ی ئابی )1996شاری هه‌ولێری پاک کردهوه له هێزه‌کانی تاڵه‌بانی که یه‌کسه‌ر رای کرد بۆ ئێران . ه����ه‌روه‌ه����ا ده‌ڵ����ێ����ت :ک���ه ک���ات���ی خ��ۆی س�ه‌رۆک��ی ک���وردی ک��ۆچ ک���ردوو (م�ه‌ال م��س��ت�ه‌ف��ا ب���ارزان���ی) ل �ه‌س��اڵ��ى ()1970 رێکه‌وتننامه‌یه‌کی ل �ه‌گ �ه‌ڵ س�ه‌رۆک��ی ع��ێ��راق��ی ک��ۆچ ک���ردوو (ص���دام حسین) م��ۆر ک��رد که تیایدا حوکمی زات��ی بۆ کورده‌کان دابین ده‌کرد ،به‌اڵم هه‌ر زوو ئه‌م رێکه‌وتننامه‌ی‌ه هه‌ره‌سی هێنا.
سه‌رچاوه‌کان: /1گۆڤارى گواڵن _ زمانحاڵى (پدک) ،به‌روار 1996/9/13 :ژماره86 : /2به‌ڵگه‌نامه‌کانى ویکیلێکس http://aljazeera.net/NR/exeres/652773D2-h 3 89CA-41B1-81B7-8FBFC168CFF2.htm?GoogleStatID=9
به‌دواداچوون
ئاسیا سێڵ نرخی یه‌ک ه (وه‌حده) و په‌یوه‌ندی زیاد کرد
شاره‌زایه‌کی ئابوری :نه‌بوونی ملمالنێ وایکردو ه ئاماده‌کار سازان تۆفیق
ک��ۆم��پ��ان��ی��ای ئ��اس��ی��ا ن��رخ��ی ی��هک��هی پ��هی��وه‌ن��دی (وه‌ح����ده) به‌رزده‌کاته‌وه و هاوکات نرخی په‌یوه‌ندیه‌کانیشی گران ده‌کات و کۆڕه‌کیش سودێکی زۆرکه‌م ده‌دات به فرۆشیارانی کارت بۆیه ناچار دهب��ن به زیاتر له نرخی دیاری کراو بیفرۆشن ،په‌رله‌مانتارێکیش رایده‌گه‌یه‌نێت که زیادکردنی نرخی ک��ارت له ب���ازاڕدا په‌یوه‌ندی به وه‌زاره‌ت��ی گواستنهوه و گه‌یاندن ههیه و شاره‌زایه‌کی ئابوریش رایده‌گه‌یه‌نێت پێویسته یاسای مافی به‌کاربه‌ر په‌سه‌ند بکرێت.
له سه‌ره‌تای مانگی ره‌مه‌زانه‌وه راسته‌وخۆ فرۆشتنی کارتی ئاسیا رووی له گران بوون کرد و نرخی ( )250دیناری چووه سه‌ر و هاوکات کۆمپانیای ئاسیا سێل له رۆژی ( )2011/8/17له به‌یاننامه‌یه‌کی رۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا رای��گ �هی��ان��د «ل��ی��ژن�هی لێکۆڵینه‌وه‌ی په‌رله‌مانی عێراقی له ک��اروب��اری کۆمپانیاکانی مۆبایل له رۆژی ( )2011/7/27چه‌ند بڕیارێکی ده‌رک����رد س��هب��اره‌ت ب �ه کۆمپانیاکانی م���ۆب���ای���ل ،ل���ه ن���ێ���وان ئ����ه‌و ب���ڕی���اران���ه‌دا ئیجبارکردنی کۆمپانیای ئاسیاسێڵ بوو بۆ گۆڕینی سیستمی ده‌قه بۆ سیستمی
ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
نرخه‌کان به‌رزبێته‌وه
چرکه بۆ سه‌رجه‌م به‌شداربووه‌کانی». هه‌ر له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا راگه‌یه‌ندراوه که نرخی هه‌ر چرکه‌یه‌ک دوو دیناره ،له ک��ۆی گشتی خوله‌کێک نرخه‌که‌ی دهکاته ( )120دینار ئهمه له‌کاتێکدایه که پێشتر نرخی په‌یوه‌ندیه‌کان ته‌نها ()95 دینار بوو بۆ هه‌ر خوله‌کێک .ئاسیاسێل له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا رایده‌گه‌یه‌نێت له رۆژی (/21ئ������اب) سیستمی چ��رک �ه ک��اری پێده‌کرێت و بۆ هه‌ر به‌شداربویه‌کیش بڕی ( )3500دینار بااڵنسی ده‌درێتێ. «ماوه‌ی ساڵێک زیاتره له‌الیه‌ن ده‌سته‌ی راگه‌یاندن و گه‌یاندنی عێراقییه‌وه داوا له کۆمپانیای ئاسیاسێڵ ک��راوه که سیستمی ده‌قه بگۆڕێت بۆ سیستمی چرکه ،به‌اڵم کۆمپانیای ئاسیاسێڵ پ��ێ��ی ب���اش���ب���وو ک����ار ب���ه ه�����ه‌ردوو سیستمه‌که بکات». ئ��اس��ی��ا ل��ه ب �هی��ان �هک �ه‌دا وت��وی �هت��ی که کۆمپانیاکه‌یان چه‌ند جارێک هه‌وڵیداوه له‌ڕێی دادگ��اوه تا به‌شێوه‌ی پێشتر کار بکات ،ب�ه‌اڵم ناچار ب��وون که بیگۆڕن، ه �ه‌ر دوای ئ���ه‌وه‌ی کۆمیسیۆنه‌که له (/27ت���هم���وز) ب��ڕی��اری��دا ک�ه ئاسیا ئه‌و بڕیاره جێبه‌جێ بکات ئه‌و کۆمپانیایه نرخی یه‌که‌کانی پ�هی��وه‌ن��دی (وه‌ح���ده) ی له ب���ازاڕدا ک�هم��ک��ردهوه .له رۆژی ی �هک �هم��ی م��ان��گ��ی ره‌م���ه‌زان���هوه نرخی یه‌که‌ی په‌یوه‌ندی (وه‌حده) له بازاڕه‌کاندا به‌رزبویه‌وه و بۆ هه‌ر کارتێکی ()5000 دیناری بڕی ( )250دیناری چووه سه‌ر.
له‌وباره‌یه‌وه بریکارێکی فرۆشتنی کارت ئاماژه ب�هوه دهک��ات به‌هۆی که‌مبونی کارته‌وه نرخه‌که‌ی گرانبوه ،ئاسۆ عه‌لی، بریکاری فرۆشتنی ک��ارت به (چهتر) ی وت :له ئێستادا رێژه‌یه‌کی که‌متر له جاران کارت ده‌درێت به لقه سه‌ره‌کیه‌کان. ئ�������ه‌و ب�����ری�����ک�����اره ل �ه
ق��س �هک��ان��ی��دا باسی له‌وه‌شکرد ماوه‌یه‌ک پێش ئێستا له‌به‌ر زۆری ک��ارت له لقه س �ه‌ره‌ک��ی��ی �هک��ان ن��رخ��ی ه �ه‌رزان��ت��رب��وو. ب �ه گ��وێ��ره‌ی زان��ی��اری��ی�هک��ان��ی (چ�هت��ر) پێشتر یه‌که‌ی په‌یوه‌ندی ئاسیا له‌الی ب��ری��ک��ارهک��ان ب��ه ( )4650دی��ن��ار له کۆمپانیایان کڕیوه و ئێستا به ()4800 پێیان ده‌ف��رۆش��رێ��ت ،ده‌ستگێڕ و دان �ه فرۆشه‌کانیش زانیاریه‌کانی (چهتر) پشتڕاست دهک �ه‌ن �هوه ،نه‌جمه‌دین باقی، ف���رۆش���ی���اری ک����ارت ل���ه ن���او ب����ازاڕی سلێمانی «له پێشتردا کارتی ئاسیامان
13
ب ه ( )4750وه‌رده‌گ��رت له بریکاره‌کان ،خوله‌که‌وه بۆ چرکه ،ب�ه‌اڵم زیادکردنی ب��ه‌اڵم ئێستا ب�ه ( )4900وه‌ری��ده‌گ��ری��ن ن��رخ��ی ک���ارت ل�ه ب����ازاڕدا پ�هی��وه‌ن��دی ب ه جاری وا ههیه به زیاتریش وه‌ریده‌گرین پهرلهمانهوه نی ه ده‌بێت وه‌زاره‌تی گواستنهوه و ئه‌وه‌ش که‌مترین خێری ده‌بێت بۆ ئێم ه و گه‌یاندن داوایه‌ک پێشکه‌شی حکومه‌ت یان ده‌بێت ب ه مایه‌ی خۆی بیفرۆشینه‌وه» ب��ک��ات و پ��اش��ان بێت ه پ �ه‌رل �هم��ان» .ئه‌و کۆمپانیای کۆڕه‌کیش که نرخی کارتی په‌رله‌مانتار‌ه باسی له‌وه‌شکرد تا ئێستا ( )5000دیناری له‌الی بریکاره‌کان ب ه ل ه په‌رله‌مان یاسایه‌ک نی ه بۆ پاراستنی ( )4900دیناره ئه‌مه‌ش دان ه فرۆشه‌کان ئه‌و که‌سانه‌ی گرێبه‌ستیان ههیه لهگهڵ ن���اچ���ار دهک�����ات ب���ڕی ( )5250ل ه کۆمپانیاکانی گه‌یاندن. ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی زان��ی��اری ل �ه‌س �ه‌ر ن��رخ و به‌کارهێنه‌ران وه‌ربگرن. ل����������������ه‌و سیستمی ن��وێ��ی ک��ارهک��ان��ی��ان (چ �هت��ر) چه‌ندین جار په‌یوه‌ندی کرد به به‌رپرسی راگه‌یاندنی کۆمپانیای ئاسیا سێڵه‌و‌ه (که‌ریم مه‌حمود) ،ب�ه‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌کان دروست نه‌بوو ،ئه‌و بهرپرسه مۆبایله‌که‌ی ب �هش��ێ��وه‌ی �هک ل��ێ��ک��ردوه ئ���ه‌و ژم��اران �هی نه‌یه‌وێت په‌یوه‌ندییه‌کان دروست ناکات. شاره‌زایه‌کی سیاسه‌تی ئابوریش پێیوای ه نه‌بوونی کێبڕکێ ده‌بێت ه هۆی گرانبوونی نرخ ،یونس عه‌لی ،مامۆستای زانکۆ و ش���اره‌زای ئ��اب��وری ،پێیوایه« :هۆکاری س �ه‌ره‌ک��ی گ��ران��ب��ون��ی ک���ارت و ن���رخ ل ه ب��������اره‌ی��������هوه کۆمپانیاکاندا ئه‌وه‌ی ه ژماره‌یه‌کی که‌م پ�ه‌رل�هم��ان��ت��ارێ��ک��ی عێراقی ئاماژه بهوه ده‌کات هه‌ر سێ کۆمپانیای کۆمپانیای په‌یوه‌ندی هه‌ی ه و ملمالنێ نی ه م��ۆب��ای��ل پ����اره‌ی ح��ک��وم �هت ق�����ه‌رزدارن ،له نێوان کۆمپانیاکاندا و ئه‌مه‌ش وایکردوه دلێر عه‌بدولقادر ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نرخه‌کان به‌رزبێته‌وه». نوێنه‌رانی عێراق به (چهتر)ی راگه‌یاند ئه‌و مامۆستایه‌ی زانکۆ ،ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا «هه‌رسێ کۆمپانیای کۆڕه‌ک و ئاسیا تۆڕه‌کانی په‌یوه‌ندی ئێستا بوهته پێویستی و زین هه‌ریه‌که‌یان بڕێک پاره قه‌رزدارن و به‌تایبه‌ت له کاتی بۆنه‌کاندا ،ئه‌و شاره‌زای ه ده‌بێت بیگه‌ڕێننه‌و‌ه و کۆمپانیای ئاسیاش پێشیوای ه که حکومه‌ت به‌رپرسی یه‌که‌م ه ناچار ک��راوه ب ه گۆڕینی په‌یوه‌ندی ل ه ل �هم کێشه‌یه وت��ی «ه �هم��وو کۆمه‌ڵگ ه
به‌رپرس ه به پله‌ی یه‌که‌میش حکومه‌ت که ده‌بێت رێگ ه بدات کۆمپانیایتر هه‌بێت و نه‌ک په‌یوه‌ندیکردن له‌الیه‌ن هه‌ندێک کۆمپانیاوه ق��ۆرخ بکرێت و ب ه ئ��اره‌زوی خۆیان نرخ گران بکه‌ن». ئ �ه‌و مامۆستایه‌ی زان��ک��ۆ ره‌خ��ن �هی ل ه شێوه‌ی کاری کۆمپانیاکان گرت و وتی: کۆمپانیاکان بیر لهوه دهکهنهوه زۆرترین س���ودی���ان دهس��ت��ب��ک �ه‌وێ��ت ن���هک س��ودی به‌رده‌وامیان ده‌ستبکه‌وێت ئه‌مه‌ش زیانی بۆ خه‌ڵک و کۆمپانیاکه‌ش ده‌بێت. یونس عه‌لی ،ب ه پێویستی ده‌بینێت په‌رله‌مان یاسای مافی پاراستنی به‌کاربه‌ر په‌سه‌ند بکات ،وت��ی «ئ�ه‌رک��ی په‌رله‌مان ه یاسا دابنێت بۆ پاراستنی مافی خه‌ڵک ل ه زۆربه‌ی واڵتاندا یاسا هه‌ی ه بۆ پاراستنی م��اف��ی ب �هک��ارب �ه‌ر و ل��ه‌و کۆمپانیایان ه ده‌کۆڵێته‌و‌ه ک ه بێ هۆ نرخ گران دهکهن و سزایان بۆ داده‌نێت ،به‌اڵم ئهوه ل ه عێراق و هه‌رێمی کوردستان نابینرێت». ه �ه‌ر ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی زان��ی��اری ل�ه ب��اره‌ی گ��ران��ی ن��رخ��ی پ �هی��وه‌ن��دی ک��ردن��ی��ان ل ه بازاڕه‌کاندا (چهتر) له رێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌و‌ه په‌یوه‌ندیکرد ب�ه به‌رپرسی راگه‌یاندنی کۆڕه‌ک تیلیکۆمه‌و‌ه تۆفیق وتی «ده‌بێت بێنه الم بۆ هه‌ولێر ئه‌وکات ه لێدوانتان بۆ ده‌ده‌م و به ته‌له‌فۆن قسه ناکه‌م» ،به‌اڵم (چهتر) سه‌ردانی کۆمپانیای ناوبراوی ک��رد و به بیانوی ئ��ه‌وه‌ی رۆژی پشوه ل��ێ��دوان��ی ن���ه‌دا وت��ی «ئ��ام��اده‌ن��ی��م هیچ لێدوانێک بده‌م ،چونکه ئه‌مڕۆ پشووه».
راپۆرتێکى چاودێرى دارایى ،گه‌نده‌ڵییه‌کانى سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران ده‌خاته روو تایبه‌ت چهتر
به‌شى سێیه‌م و کۆتایى
له به‌شى سێیه‌م و کۆتایى ئه‌م به‌دواداچونه‌دا، دان��ا حه‌سه‌ن ئه‌ندامى پێشوى سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکارانى کوردستان ،به وردى باس له ناوه‌رۆکى راپۆرتێکى ده‌زگاى چاودێرى دارای��ى دهک��ات ،که تایبهته به گه‌نده‌ڵى و دیارنه‌مانى پ��اره له سکرتاریه‌تى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران ،دانا له‌باره‌ى ئه‌و راپۆرته‌و‌ه ده‌ڵێت: کورد ده‌ڵێت ساڵ به‌ساڵ خۆزگه‌م به‌پار ،به‌اڵم ئێمه له‌ناو سکرتارییه‌تى خوێندکاران رۆژ له دواى رۆژ ده‌م��ان وت خۆزگ‌ه به‌دوێنێ، چونکه تا ده‌هات گه‌نده‌ڵى پاره خواردن زیاتر و به‌ئاشکراتر دهب��وو ،هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌ک نه‌ده‌کرا واى لێهاتبوو ئه‌وانه‌ى که گه‌نده‌ڵییان دهک���رد گاڵته‌یان ب �ه ئه‌قڵى ئێمه ده‌ه���ات، رۆژێکیان یه‌کێک له‌و براده‌ران‌ه پێی وتم «من هیچم نه‌بوو ئێستا هه‌موو شتێکم ههیه ،تۆش بڕۆ بۆخۆت بیخولێنه‌وه» یه‌کێتى پیاوى وه‌کو منى ده‌وێت .هه‌ر له‌و بارهیهوه دانا وتى :لیژنه‌ى ده‌زگاى چاودێرى دارایی هات وردبینیان کرد و فه‌زیحه‌ى دیار نه‌مانى پاره‌ى ئاشکرا کرد، ب �ه‌اڵم ئێمه نه‌مان بینى له گ��وڵ کاڵتریان
پێ بوترێت ،له‌الپه‌ر‌ه ()3ى راپۆرتى ده‌زگاى چاودێرى دارای��ى خاڵى ( )5ده‌ڵێت «هه‌ندێ مانگ پاره‌ى ماوه دهگاته ( )11ملیۆن دینار له‌سه‌روى نه‌سری‌ه و پێشینه‌کان به‌بێ پالن خه‌رج ده‌کرێت» ،به‌اڵم یه‌ک ئه‌ندام سکرتارییه‌ت ن �هی��ده‌زان��ى چ��ۆن س��ه‌رف دهک��رێ��ت ،خاڵێکى ت��رى ئ�ه‌و راپ��ۆرت�ه که ده‌ری��ده‌خ��ات مه‌کته‌بى ڕێکخراوه‌کان ده‌ستیان وه‌رداو‌ه له کاروبارى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران له‌هه‌مان الپ���هڕه و له خاڵى ژم��اره ()6دا ده‌ڵێت «زۆر جار له به‌شى ژمێریارى مه‌کته‌بى رێکخراوه‌کان به‌بێ ئاگادارى سکرتارییه‌تى خوێندکاران پاره خه‌رج کراوه و دواتر له‌کاتى نه‌سرییه‌ى مانگان‌ه داوا له خه‌زنه‌دارى خوێندکاران کراوه که (وه‌صڵ)یان بدرێتێ و پاره‌که‌یان له نه‌سرییه‌ى خوێندکاران بڕیوه ،ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ى رێنمایی‌ه داراییه‌کانه و پێویسته نه‌سرییه‌ى ت�ه‌رخ��ان ک��راو به کۆ بچێت‌ه خه‌زنه‌ى کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکارانه‌وه»، که ئێمه‌ش قسه‌مان دهک��رد جارێک پێیان ده‌وتین ئێوه ریفۆرمن ،جارێ ده‌یان وت ئێوه کۆسره‌تین ده‌تانه‌وێت کێشه دروست بکه‌ن ،کار گه‌یشتبو‌ه ئه‌وه‌ى که وه‌سڵیشیان پڕ ده‌کرده‌وه زۆر بهالیانهوه گرنگ نه‌بوو هه‌ڵه‌ى تێدا بکه‌ن، چونکه ده‌یانزانى که‌س لێیان ناپرسێته‌وه. دان���ا ح �ه‌س �ه‌ن ل��هم ب���ه‌دواداچ���ون���هى (چ�هت��ر) دا ب���ه‌رده‌وام ب��اس له زۆرب���هى ورده‌ک���ارى ناو
راپ��ۆرت �هک �هى چ��اودێ��رى دارای����ى دهک���ات و ده‌ڵێت :وه‌ک له الپ �هڕه ( )4خاڵى ()10دا هاتووه «وه‌سڵه‌کان خۆیان بڕیان کردوه‌ته‌وه که پاره‌ى هه‌موو ئه‌و وه‌سااڵنه‌ى وایه دهکاته ( )1898000دینار نمونه‌ى ئه‌و وه‌ساڵنه: /1دروس��ت کردنى سویچى لۆکه‌ر ()13 دانه‌ى به ()6000ه ،کردویان‌ه به ()60000 هه‌زار دینار. /2خواردنى که‌باب ( )16شیش هه‌ر شیشى به ( )1500دینار ،کردویان‌ه به ()90000 هه‌زار دینار. /3کڕینى ش��اور ی �هک دان �ه ب�ه ()6000 کردویان‌ه به ( )68000دینار ،له‌هه‌مان الپهڕه و له خاڵى ژماره ()12دا نوسراوه .ته‌نها له ماوه‌ى مانگێکدا پاره‌یه‌کى زۆر سه‌رف کراوه که پێویسته به‌دواداچونى بۆ بکریت بۆ نمونه: /1به مه‌به‌ستى هاوکارى ( )6365000دینار /2بۆ سوتهمهنى ( )2714000دینار /3بۆ میواندارى ( )2545000دینار /4چاکردنى ئۆتۆمبێل ( )3995000دینار ئه‌م هه‌موو پارهیه له‌یه‌ک مانگدا سه‌رف کراوه، له کاتێکدا نه‌سریه‌ى یه‌ک لق بۆ مانگێک ته‌نها یه‌ک ملیۆن دینار بوو ،له الپهڕه ()5 خاڵى ()13دا ده‌ڵێت به بڕى ()1140000 دی��ن��ار هه‌شت قه‌نه‌ف‌ه ل �ه‌الی �ه‌ن به‌ڕێزێکه‌وه کڕدراوه ،به‌اڵم به‌هیچ جۆریک ئه‌م قه‌نه‌فانه
نه (ادخال کراون و نه اخراج) ،به کورتییه‌که‌ى دیار نییه ،له الپه‌ر‌ه ( )6خاڵى ()21دا نوسراوه ( )2ن�ه‌ف�ه‌ر ک�هب��اب ب�ه ( )70500دینار، ته‌سه‌وڕ ناکه‌م له واشنتۆن که‌باب به‌و نرخه بێت ،هه‌ر له‌هه‌مان الپهڕه خاڵى ژماره ()23 ده‌ڵێت مه‌کته‌بى سکرتارییه‌ت بڕیارى دابوو که له‌یه‌ک مانگدا دوو جار رۆژنامه‌ى گۆڕان ده‌ربچێت ،به‌اڵم له‌مانگى ()2007/9هوه تا حوزه‌یرانى ( )2008که دهکاته ( )10مانگ ته‌نها ( )9ژماره‌ى رۆژنامه‌ک‌ه ده‌رک��راوه که بۆ هه‌رمانگێک ( )6000000دینار ته‌رخان ک���راوه و به‌شى راگ�هی��ان��دن ()60000000 دینارى وهرگرتووه بۆ زانیارى زیاتر ژماره‌کانى که ده‌رک���راوه به‌تیراژى که‌متر له ()5000 ه���ه‌زار دان���ه چ��اپ ک���راوه و ره‌ن��گ��اوڕه‌ن��گ نهبووه وه‌ک له پسووله‌یه‌کى ئاماده‌کراوى چاپخانه‌ک‌ه ئاماده‌ى کردوه نرخى چاپکردنه‌که ده‌رده‌که‌وێت که له ()2007/11/12دا به‌بڕى ( )2300000دینار ژماره‌ى په‌ڕه‌کانى ()12 الپه‌ڕه‌ی‌ه و به‌تیراژى ( )10650دانه ،هه‌ر له‌م مانگانه‌دا چاپخانه‌ى کوردستان داواى قه‌رز له کۆمه‌ڵه‌ى خوێندکاران ده‌کات که رۆژنامه‌ى گۆڕانى چاپ کردوه و پاره‌ى پێ نه‌دراوه. جگه له‌مه‌ش فه‌زیحه‌یه‌کى تر ئ�ه‌وه‌ب��وو که به‌شى راگه‌یاندن خۆیان وه‌صڵى قه‌بزیان هه‌بوو وه‌ک ل�ه الپ���هڕه ( )7خاڵى ()2دا ده‌ڵێت
«به‌شى راگه‌یاندن خۆیان له ده‌زگاى چاودێرى دارای��ی پسوڵه‌ى پاره وه‌رگرتنیان مۆر کردوه له‌الى پارت و الیهنه سیاسیه‌کان پ��اره‌ى پێ وه‌رده‌گ��رن بێ ئ �ه‌وه‌ى ئه‌و پارانه‌ى وه‌ریده‌گرن ل �ه ت��ۆم��ارگ �هک��ان��ى ژم��ێ��ری��ارى ک��ۆم�ه‌ڵ�هى خوێندکاران ده‌ربکه‌وێت و دیار نییه چهنده و چۆن خه‌رج کراوه و بۆ کام مه‌به‌ست خه‌رجى له‌سه‌ر کراوه که پێویست بوو وه‌ک داهات له تۆماره‌کانى ژمێریاریدا ده‌ربکه‌وتایه ،ئه‌مه‌ش یه‌کێکى تر‌ه له‌سه‌ر پێچی‌ه داراییه‌کان پێویسته به‌دواداچوونى بۆ بکرێت» .به‌اڵم ئه‌وه‌ى جێگه‌ى داخ‌ه به‌دواداچونى بۆ نهکراوه له‌الپه‌ڕ‌ه ()6
خاڵى ()18دا ده‌ڵێت «ب��ڕى ()13400000 دینار سه‌رف کراوه بۆ گه‌شتوگوزارى سنورى لقێک به‌پێی چ��وار پسوڵه‌ى خ�ه‌رج و به‌بێ ئه‌وه‌ى ژماره و ناوى شۆفێرى پاس وه‌رگیرابێت یان هیچ نه‌بێت شۆفێره‌کان ئیمزاى وه‌رگرتنى پاره‌یان کردبێت ،ئهمانه چه‌ند نمونه‌یه‌کى زۆر زه‌قى ناو راپۆرته‌که‌ن ،س �ه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو گه‌نده‌ڵى و خراپه‌کارییه‌ى که هه‌بوو سه‌ره‌نجام به بڕیارێکى دیکتاتۆران‌ه و دوور له هه‌موو به‌ها دیموکراسییه‌کان به بڕیارێکى مه‌کته‌بى سیاسى (ى.ن.ک) ت �ه‌ڕ و وش��ک پێکه‌و سوتێنرا.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی
هۆی دروستبوونی به‌ردی گورچیله ،به‌اڵم تا ئێستا نه‌سه‌لمێنراوه که کۆبوونه‌وه‌ی ره‌مڵی گورچیله دهبێته هۆی دروستبوونی به‌رد. نیشانه‌کانی: نیشانه‌کانی بریتین له ئ��ازاری گورچیله و پشت و بوونی خوێن له‌کاتی جواڵنی به‌رده‌که به‌تایبه‌ت که‌سێک ب���ه‌ڕۆژوو بێت ئ��او که‌م د .عیزه‌دین خالید بخوات زیاتر نیشانه‌کانی ده‌رده‌که‌وێت. هۆکاره‌کانی: دروستبوونی به‌ردی گورچیله چه‌ند به‌ردی گورچیله: هۆکارێکی ههیه لهوانه: بریتیه له کۆبوونه‌وه‌ی خوێی زیاده و پڕۆتین ی���هک���هم /ه���ۆک���اری ب���ۆم���اوه‌ی���ی زۆرت���ری���ن و زی���اده‌ی هه‌ندێک م���اده‌ی ت��ر ک�ه دهبێته کاریگه‌ری ههیه که زۆرج���ار باوانیان ئه‌م
به‌ردی گورچیله
نه‌خۆشیه‌یان ههیه. دووه‌م /ج���ۆری خ����واردن ک��اری��گ �ه‌ری هه‌ی ه به‌تایبه‌ت گۆشتی ئاژه‌ڵ و گۆشتی مریشک و پڕۆتینات جۆری ئه‌و ئاوه‌ی ده‌خورێت وه هه‌ر خواردنێکیتر که زیاد له پێویست به‌کاربێت. سێیه‌م /که‌ش و هه‌واش به راده‌یه‌ک کاریگه‌ری ده‌بێت به‌تایبه‌ت گه‌رما و خۆڵبارین. زۆرجار باس ده‌کرێت شیر و ته‌ماته و په‌تاته و هه‌ندێک خۆراکیتر به‌رد دروست ده‌کات، ب����ه‌اڵم ه �ه‌ن��دێ��ک��ج��ار ل �هک��ات��ی ن��هخ��واردن��ی ئه‌مانه‌شدا به‌رد دروست ده‌بێت بۆیه له‌کاتی دیاریکردنی جۆری به‌رده‌که و رێژه و جۆری خوێکه ده‌توانین پارێز دابنێین.
خۆپاراستن: بڕی ئه‌و ئاوه‌ی ده‌خورێت زیاد بکرێت به‌تایبه‌ت له شه‌ودا ،چونکه له شه‌ودا خوێیه‌کان ده‌نیشێن له گورچیله‌دا و ته‌رکیزی ترشی ئه‌مینی زیاد ده‌کات و به‌رد دروست ده‌کات ،بۆیه پێویسته پێش خه‌وتن دوو بتڵ زیاتر ئ��او بخورێت له شه‌ویشدا ئاوی تر بخورێت و گۆشتی ئاژه‌ڵ که‌متر بخورێت به راده‌یه‌ک له هه‌فته‌یه‌کدا دووج���ار زیاتر نه‌بێت ب��ڕی خ��وێ بۆ چێشت ئاسایه ،به‌اڵم باشتره بۆ زه‌اڵته و شتیتر زیاد نه‌کرێت و خ��واردن��ی ئ��اوی لیمۆ و پرته‌قاڵ و سندی زۆر پێویسته به‌تایبه‌ت دوای نان خواردن بۆ دروستنه‌بوونی به‌ردی گورچیله.
چاره‌سه‌ر: ب�ه رێ���ژه‌ی ل�ه ( )%70ب�ه ده‌رم���ان الده‌ب��رێ��ت ب�هت��ای��ب�هت ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��ه‌رده‌ک��ه بچوکبێت یان ش��ک��ان��دن��ی ب �ه ل �هی��زه‌ر و وردک���ردن���ی ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر له ( )15ملم زیاتر بوو ئه‌وا به نازور و به به‌کارهێنانی ئامێرێک که به‌رده‌که ده‌شکێنرێت ده‌رده‌هێنێت و چاره‌سه‌ر ده‌کرێت وه ئ �ه‌گ �ه‌ر ب���هم رێ��گ�هی��ان�ه چ���اره‌س���ه‌ر ن�هک��را نه‌شته‌رگه‌ری بۆ ده‌کرێت. ئێستا زۆربه‌ی نه‌خۆشه‌کان له شاری سلێمانی به نازوور چاره‌سه‌ریان بۆ ده‌کرێت و ئامێری پێشکه‌وتوومان ههیه. ئاماده‌کردنی :سازان تۆفیق
کرێکاران خانه‌نشینی ده‌یانگرێته‌وه
کراوه
«ئه‌وه‌ی ل ه که‌رتی تایبه‌ت کار بکات وا هه‌ست ده‌کات بێکاره»
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
14
ئاماده‌کار
سازان تۆفیق کرێکاران و فه‌رمانبه‌رانی که‌رتی تایبه‌ت خۆیان به سته‌م لێکراو ده‌زانن ،ئه‌ندام په‌رله‌مانێکیش ده‌ڵێت یاسای خانه‌نشینی و ده‌سته‌به‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی به‌مزوانه ده‌خرێته ده‌نگدانه‌وه و مامۆستایه‌کی زانکۆش ده‌ڵێت: هه‌ر یاسایه‌ک له به‌رژه‌وه‌ندی ده‌سه‌اڵت بێت زوو جێبه‌جێ ده‌کرێت و پێشیوایه ئه‌وه‌ی له که‌رتی تایبه‌ت کار بکات واده‌زانێت بێکاره.
س��اڵ��ی راب�����ردوو ح��ک��وم�هت��ی ه�ه‌رێ��م��ی کوردستان بڕیاریدا یاسای خانه‌نشینی و ده‌سته‌به‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌موار بکات، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ک��رێ��ک��اران و کارمه‌ندانی که‌رتی تایبه‌تیش بگرێته‌وه ،ب�ه‌اڵم ئه‌و یاسایه تا ئێستا له په‌رله‌مانه و ده‌نگی له سه‌ر نه‌دراوه. محه‌مه‌د ره‌زا ،وه‌ستای کاشی ،پێیوایه ح��ک��وم �هت ه �ه‌رگ��ی��ز ل���ه‌گ���ه‌ڵ چینی ه����ه‌ژاران����دا ن��ی��ی�ه و وت����ی :ح��ک��وم�هت ههمیشه پشتی ل�ه ه����ه‌ژاران ک���ردوه و لهگهڵ سه‌رمایه‌داره‌کان ده‌ستیان تێکه‌ڵ کردوه و هیچ گوێ به ه�ه‌ژاران ناده‌ن. ئ���ه‌و وه‌س��ت��ای ک��اش��ی�ه ل �ه قسه‌کانیدا گله‌یی ئ���ه‌وه‌ی دهک���رد ک� ه هیچ پاشه رۆژێکیان نیه وتی :ئه‌و هه‌موو هه‌وڵ و ماندوبونه‌مان به هه‌ده‌ر ده‌ڕوات و پاش ئ �ه‌وه‌ی ت��وان��ای ک��ارم��ان نامێنێت هیچ گره‌نتیه‌کی ژیانمان نیه و تا ئێستاش ح��ک��وم �هت ه��اوک��اری��ی �هک��ی ب��ۆ داب��ی��ن نه‌کردوین. ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه وه‌زاره‌ت����ی ک��اروک��اروب��اری کۆمه‌اڵیه‌تیش رایده‌گه‌یه‌نێت چاوه‌ڕوانی
n
ه و سبه‌ینێیان نادیار داهاتی بژێوی ئه‌مڕۆیان به‌مشێوه‌یه‌ی
پ �ه‌س �ه‌ن��د ک���ردن���ی ی��اس��اک��ه‌ن ل��ه‌الی��ه‌ن پهرلهمانهوه ،عه‌باس ئه‌کره‌م ،به‌رپرسی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت����ی ک��اروک��اروب��اری کۆمه‌اڵیه‌تی ،له لێدوانێکیدا بۆ (چهتر) وتی «ساڵی رابردوو یاسای خانه‌نشینی له وه‌زاره‌ت هه‌موار کرایه‌وه و دواتر ره‌وانه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران کرا و پاشان نێردرا بۆ په‌رله‌مانی کوردستان بۆ گفتوگۆ و ئێمه‌ش چاوه‌ڕێی په‌سه‌ندکردنی ده‌که‌ین و پ��اش ده‌رچ��ون��ی رێنماییه‌کان کاری پێده‌کرێت». ناوبراو باسی له پ��رۆژه یاساکه‌ش کرد و وت��ی :پ���رۆژه یاساکه بریتیه ل �ه‌وه‌ی ک��رێ��ک��اران��ی ک �ه‌رت��ی ت��ای��ب�هت ه�هم��ان ئیمتیازاتی کرێکاران و فه‌رمانبه‌رانی که‌رتی گشتیان پێبدرێت له خانه‌نشینی هه‌ر ئیمتیازێکیتر و هه‌ر کرێکارێک
س �هرهت��ا دهب��ێ��ت خ��ۆی ت��ۆم��ار بکات له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌کارخستن. ئه‌م یاسایه له پێشتریشدا هه‌بوه ،به‌اڵم ک���ارا ن �هک��راوه و ک��رێ��ک��اران��ی که‌رتی ت��ای��ب�هت ئ��ام��اده‌ن �هب��وون خ��ۆی��ان ت��ۆم��ار بکه‌ن به‌و ته‌ی په‌رله‌مانتارێکیش «له راب��ردوودا له دهۆک ته‌نیا چوار که‌س خۆی تۆماکردوه« بۆ ئه‌وه‌ی جێبه‌جێ بکرێت و خه‌ڵک متمانه‌ی به‌و یاسایه دروس��ت ببێت بۆیه ره‌وان���هی په‌رله‌مان کراوه‌ته‌وه تا هه‌موار بکرێتهوه ،ئه‌و پرۆژه یاسایه که ئێستا له په‌رله‌ماندایه چه‌ند بڕگه‌یه‌کی بۆ زیاد کراوه له‌وه‌ی پێشتر و تیایدا سزا دانراوه بۆ خاوه‌نکار له کاتی ئاگادارنه‌کردنه‌وه‌ی کرێکاره‌کانیان بۆ ئه‌وه‌ی بڕێک له موچه‌که‌یان ببڕدرێت بۆ خانه‌نشینیان.
فۆتۆ :فه‌رزین حه‌سه‌ن ک��رێ��ک��اران��ی��ش پ��ێ��ی��ان��وای �ه ح��ک��وم �هت خه‌مخۆریان نیه ،محه‌مه‌د نادر ،ماوه‌ی ( )12ساڵه کرێکاری دهک��ات بێزاری خۆی له خراپی بژێوی ژیانی ده‌ربڕی و به (چهتر)ی وت :له‌و ماوه زۆره‌دا جگه له‌وه‌ی بۆ کرێ خانوو و پێویستیه‌کانی ماڵ خه‌رجی ده‌که‌م هیچ پاشه‌که‌وتێکم نیه و هیچ هاوکارییه‌کم نیه حکومه‌تیش ئه‌گه‌ر خه‌مخۆری ئێمه بوایه بڕێک موچه‌ی مانگانه‌ی بۆ ده‌بڕینه‌وه. ژمێریارێکیش ئاماژه بهوه ده‌کات ئه‌گه‌ر حکومه‌ت گره‌نتی ژیانیان بکات بیر له دامه‌زراندن ناکه‌نه‌وه و له‌وباره‌یه‌وه سانا عه‌بدولکه‌ریم ،ژمێریار له که‌رتی تایبه‌ت وت��ی «ک���ارک���ردن ل �ه ک �ه‌رت��ی تایبه‌ت گره‌نتی نیه بۆیه بیر ل�ه دام �ه‌زران��دن ده‌که‌ینه‌وه و پێشموایه ئه‌گه‌ر حکومه‌ت
یاسایه‌کی گونجاوی هه‌بێت خه‌ڵک بیر له دامه‌زراندن ناکاته‌وه». ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانی کوردستانیش ئ��ام��اژه ب �هوه دهک��ات م��اوه‌ی دوو ساڵه په‌رله‌مان و وه‌زاره‌ت و سه‌ندیکا چه‌ندین وۆرکشۆپیان ئه‌نجامداوه بۆ هه‌موارکردنی ی��اس��اک �ه ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ع �هب��دول��س �ه‌الم به‌رواری ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان له لێدوانێکیدا بۆ (چهتر) وتی «به‌پێی یاساکه ژنان له ته‌مه‌نی ( )55ساڵیدا و پیاوان له ته‌مه‌نی ( )60ساڵیدا خانه‌نشین ده‌کرێن ،به‌اڵم به مه‌رجێک خۆیان تۆمار کردبێت و ب �ه‌وج��ۆره ل�ه مانگێکدا له ()%4ی موچه‌که‌ی ده‌بڕدرێت و ئه‌گه‌ر گه‌یشتبونه ئه‌و ته‌مه‌نه دیاریکراوانه و ( )20ساڵیش خزمه‌تیان نه‌بوو به هه‌مان شێوه خانه‌نشین ده‌کرێن و له یاساکه‌دا
بیمه‌ی ته‌ندروستیش دابینکراوه و بیمه‌ی بێکاریش خراوه‌ته ناو یاساکه‌وه». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی په‌رله‌مان باسی له‌وه‌شکرد ل �ه داه��ات��وی �هک��ی ن��زی��ک��دا ی��اس��اک�ه له په‌رله‌مان ده‌نگی له‌سه‌ر ده‌درێ���ت وتی «پاش ئه‌وه‌ی ماوه‌یه‌کی زۆر چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی حکومه‌تمان کرد ئێستا ئاماده‌یه بۆ ده‌نگدان و پێده‌چێت له مانگی نۆدا ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت». ن���اوب���راو ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش���دا ب���ۆ ئ �ه‌و کرێکارانه‌ش که خۆیان تۆمارنه‌کردوه دهچنه چوارچێوه‌ی یاسای چاودێری خێزانه‌وه وتی «ئه‌و کرێکارانه‌ی خۆیان تۆمارنه‌کردوه و توانای کاریان نهماوه موچه‌ی چاودێری خێزان ده‌یانگرێته‌وه که بڕه‌که‌ی ( )150هه‌زاره». له‌مجۆره یاسایه له زۆربه‌ی واڵتان ههیه پێشتریش له هه‌رێمی کوردستاندا ههبووه، مامۆستایه‌کی زانکۆش پێیوایه ده‌سه‌اڵت ههمیشه گرنگی به‌و یاسانه ده‌دات که له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی خۆیه‌تی و له‌وباره‌یه‌وه د.محه‌مه‌د ره‌ئ��وف ،مامۆستای زانکۆ، وت��ی ئ �ه‌و یاسایه پێشتر ه �هب��ووه ب�ه‌اڵم «کارا نهکراوه و ئه‌وه‌ش ده‌سه‌اڵتدران لێی به‌رپرسن ،چونکه ههمیشه ئه‌و یاسایانه‌ی له به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵکه دواده‌خرێن ئه‌وه‌ی ل�ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ده‌سه‌اڵتیشه ب�ه‌زووی��ی جێبه‌جێ ده‌کرێت». دک��ت��ۆر محه‌مه‌د پێویستی و گرنگی ئه‌و یاسایه‌ش ده‌خاته روو و رایگه‌یاند: له ئێستادا ئ��ه‌وه‌ی له که‌رتی تایبه‌ت ک��ارب��ک��ات وا ه�ه‌س��ت دهک���ات بێکاره، ب�ه‌اڵم به بوونی یاسایه‌کی له‌و شێوهیه رووکردنه دامه‌زراندن و که‌رتی حکومی که‌متر دهبێتهوه و گه‌شه‌ی زیاتر ده‌دات به که‌رتی تایبه‌ت و گره‌نتی دابینکردن و به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی گوزه‌رانی خه‌ڵک به‌رز ده‌کاته‌وه.
رێگای (ته‌وێڵه -ئاوێسه‌ر) کۆنکرێت نییه
هه‌شت ساڵه بڕیاردراو ه تا ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه ئاماده‌کار
ساالر بیاره‌یى نزیکه‌ی هه‌شت ساڵه رێگای (ته‌وێڵه -ئاوێسه‌ر) بڕیاردراو ه کۆنکرێت بکرێت ،به‌اڵم تا ئێستا خۆڵه ،ئه‌گه‌رچی چه‌ند مانگێکه ده‌ستکراوه به کۆنکرێتکردنی، به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی ههڵهبجه ده‌ڵی «کاتی یاسایی کۆنکرێت کردنه‌که ته‌واو بووه».
نێو ب��ازاری شارۆچکه‌ی ته‌وێڵه به‌ره‌و سه‌یرانگای ئاوێسه‌ر به‌هۆی کۆنکرێت ن��هک��ردن��ی رێ���گ���اک���هوه و ت �ه‌پ��وت��ۆزی ئۆتۆمبێلی گه‌شتیاره‌کان هاواڵتیان و گه‌شتیارانی بێزارکردوه .یه‌کێکیش له‌و گه‌شتیارانه‌ی که سااڵنه سه‌ردانی ئه‌و سه‌یرانگایه ده‌کات به بێزارییه‌که‌وه ده‌ڵێت «ئهوه چوار ساڵه سه‌ردانی ئێره ده‌که‌ین ،تائێستا نهتوانراوه کۆنکرێت ی����ان ق��ی��ر ب��ک��رێ��ت ،ئ��ی��ت��ر ح��ک��وم �هت خه‌ریکی چییه« ،عیماد که‌ریم ،که ل �ه سلێمانییه‌وه ه��ات��ووه یهکێکه له‌و گه‌شتیارانه ده‌ڵی « سه‌ردانی زۆرێک له سه‌یرانگایترمان کردوه ،به‌اڵم وه‌ک ئه‌م سه‌یرانگایه بێ خزمه‌ت نین ،له‌به‌ر ئهوه کاتێ دێیته نێو سه‌یرانگا خهریکه ته‌پوتۆز بتخوات ،به به‌رده‌وامی سه‌ردانی ئ �هم سه‌یرانگایه دهک���هم و رێگاکه‌ی ه�ه‌ر خۆڵه ،ئیتر نازانم ئ�هم حکومهته خه‌ریکی چییه». درێ���ژی کۆنکرێتکردنی ئ �ه‌و رێگایه ( )2100م�هت��ره و پانییه‌که‌شی پێنج مه‌تره و کۆمپانیای (هاودیان) جێبه‌جێی
ده‌کات ،بودجه‌که‌شی ملیارێک و ( )69ئێمه‌ش وه‌رمان نه‌گرت ،نه‌ک له‌به‌رئه‌و‌ه ملیۆن دیناره و وه‌زاره‌تی ئاوهدانکردنهوه ئه‌و بره پارهیه که‌مه ،به‌ڵکو رازی نین باخه‌که‌مان بکرێ به رێگا» ،سیروان دابینی ده‌کات. ئه‌م پرۆژهیه له ( )2010/11/1ده‌ستی محه‌مه‌د ،که یهکێکه له‌و دوو کهسه پێکراوه و کاته‌که‌ی ( )240رۆژه و ده‌بوو وتیشی «رۆژێ ل�ه رۆژان دهب��ێ ئه‌و له ()7/1ی ئه‌مساڵ ته‌واو بکرایه ،به‌اڵم رێگایه بکه‌مه‌وه به ب��اخ ،چونکه من ئێستا کاتی یاسایی خۆی به‌سه‌ر چووه پ��اره‌م ن��اوێ» .ناوبراو نیگه‌رانه له‌وه‌ی و هێشتا ئیشی تێدا ده‌کرێت .له‌وباره‌وه کاتێ رازی نهبووه به وه‌ی باخه‌که‌ی م �ه‌ه��دی ع�هب��دول��ک�ه‌ری��م ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری بکرێت به‌ڕێگا مامۆستا شاهۆ پێی فه‌رمانگه‌ی ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی ههڵهبجه ،وتووه «ئه‌گه‌ر رازی نه‌بی به تۆمه‌تی ه��ۆک��اری ت���ه‌واو ن�هب��وون��ی پ��رۆژه‌ک �هی ج��ون��دول��ئ��ی��س�لام ده‌ت���گ���رم و ده‌ت��خ �هم �ه ل �ه واده‌ی خ��ۆی ب��ۆ ئ���هوه گ��ه‌ڕان��ده‌وه زیندان» .الی خۆیه‌وه مامۆستا شاهۆ که زۆرب���هی زۆری ئیشه‌کانی ئ�ه‌وان م��ح �هم �ه‌د ،پ��ێ��ی وا ن��ی �ه ئ���ه‌و قسه‌یه دیواری راگره و ئه‌ویش ده‌ست ده‌گری ،ه��ی��چ راس��ت��ی �هک��ی ت��ێ��داب��ێ��ت ،چونکه وتی «ئێمه سی هه‌زار مه‌تر چوارگۆشه وه‌ک خ��ۆی وت��ی ئ �ه‌و کاته زۆرت��ری��ن دیواری راگرمان ههیه تا ئه‌و ته‌واو نه‌بێ ه�ه‌وڵ��ی��داوه خزمه‌تی ناوچهکه بکات، وتی «به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ئه‌و قسه‌یه ناکرێ رێگاکه کۆنکرێت بکرێت». سه‌یرانگای ئاوێسه‌ر سه‌ر به شارۆچکه‌ی ره‌ت��دهک��هم��هوه ،چونکه ئ���هوه هه‌رگیز ته‌وێڵه‌یه و ( )98کیلۆمه‌ترى رۆژهه‌اڵتی له من ناوه‌شێته‌وه ،ب �ه‌ده‌ر ل �ه‌وه‌ش ته‌نها پارێزگای سلێمانی و یهکێکه له هاوینه نوێنه‌رێک بووم له نێوان وه‌زاره‌ته‌کان و هه‌واره‌کانی سنوری سلێمانی و له‌وه‌رزی هاواڵتیاندا» .له قسه‌کانیدا ئاماده‌یی گه‌رمادا هاواڵتییه‌کی زۆر له ناوچه خ��ۆی نیشاندا بۆ ئ �ه‌وه‌ی ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌و قسه‌یه «رووبه‌ڕو» ببێتهوه. جیاجیاکانی عێراق سه‌ردانی دهکهن. له‌سه‌ره‌تای دروستکردنی ئه‌و رێگایه‌ش م��ح�هم�ه‌د ح �هی��ده‌ر یه‌کێک ل �ه خ��اوه‌ن س��اڵ��ی ( )2003وه‌ک ب��اخ �ه‌وان �هک��ان ب��اخ�هک��ان و ئ��اگ��ادار ل �ه‌و بابهته وتی باسی دهکهن (مامۆستا شاهۆ) که ئه‌و «( )32ب��اخ ( )30ده‌ف��ت�ه‌ر دۆالرم��ان کات نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێم بوو له وه‌ک قه‌ره‌بوو وه‌رگرت که به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ناوچه‌که‌دا «به‌زۆر» ئه‌و باخانه‌ی که ش��اره‌وان��ی��ی �هک��ان��ی س��ل��ێ��م��ان��ی داب��ی��ن��ی ده‌بوونه رێگای سه‌یرانگاکه شۆفڵی لێدا ک��ردب��وو ،ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ی ئ��ه‌و ق��ه‌ره‌ب��ووه‌ش و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی شاره‌وانیه‌کانی وه‌ک بێچاره‌سه‌ری وه‌رمانگرت به زۆر س��ل��ێ��م��ان��ی ک���ه رێ���گ���اک���هی دهب������ردهوه پێماندرا ،چونکه ئێمه رازی نه‌بووین ( )30ده‌ف��ت�ه‌ر دۆالری وه‌ک قه‌ره‌بوو بکرێ» ،به‌اڵم ئیبراهیم قادر ،له به‌شی داوه ب�هخ��اوه‌ن باخه‌کان ،ب �ه‌اڵم تائێستا یاسای به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی شاره‌وانیه‌کانی دووان ل �ه‌و ب��اخ�ه‌وان��ان�ه ق�ه‌ره‌ب��ووه‌ک�هی��ان سلێمانی ره‌تیکرده‌وه که قه‌ره‌بووه‌که‌یان وهرنهگرتووه و ده‌ڵێن «ئه‌و کاته یه‌کی ب������ه‌زۆر پ��ێ��دراب��ێ��ت وت����ی «ئ���ه‌وک���ات���ه ( )1000دۆالری���ان بۆ حساب کردین ،ئێمه وه‌ک ل��ی��ژن�هی ق �ه‌ره‌ب��وو لهگهڵ
n
ئه‌و رێگایه‌ی هه‌موو خه‌ڵکی بێزار کردو ه
ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��رای�هت��ی کشتوکاڵی سلێمانی سه‌ردانی ناوچه‌که‌مان کرد و نزیکه‌ی ( )30خاوه‌ن باخبوون و قه‌ره‌بوو کرانه‌وه، که‌سیش ن �هب��وو بڵی ن��ام��ه‌وێ ،ته‌نها سێ تا چوار خاون باخ ئه‌و قه‌ره‌بووه‌یان ن�ه‌وی��س��ت» .محه‌مه‌د ح �هی��ده‌ر وتیشی «له‌و ته‌نده‌ره‌دا که لێی ئاگادارم ئاماژه کراوه به‌وه‌ی ساڵی ( )2004کاتێ ئه‌و رێگایه ده‌ستی پێکرا پێشوه‌خت دیواری راگ���ری ب��ۆ بکرێت و ن �ه‌وت��ی ره‌شیش
ب��ک��رێ ب��ه‌س��ه‌ر رێ��گ��ا خ��ۆڵ��هک��ه‌دا بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م هاواڵتیان و هه‌م به‌روبوومی باخه‌کان زیانی به‌رنه‌که‌وێ ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا یه‌ک قه‌تره نه‌وتی ره‌ش نهکراوه به‌سه‌ر ئه‌و رێگایه‌دا». الی خ���ۆی���هوه دڵ��س��ۆز س����ان ،ک��ه ئ �ه‌و ک��ات س�ه‌رۆک��ی ش��اره‌وان��ی ته‌وێڵه بوو ره‌تیکرده‌وه که نه‌وتی ره‌ش و دی��واری راگ����ر ده‌رچ���وب���ێ ب���ۆ ئ���ه‌و رێ��گ��ای �ه و رایگه‌یاند :ئه‌وکات چه‌ند ته‌نده‌رێک
فۆتۆ :ساالر ده‌رچ����وون هیچکامیان ئ �ه‌وان �هی تێدا ن���هب���وو ک���ه ب��اس��ی��ان دهک�����ه‌ن ،ن���اوب���راو هۆکاره‌کانی دواکه‌وتنی ئه‌و پڕۆژه‌یه ده‌خ���ات���ه‌ڕوو ده‌ڵ��ێ��ت «ئ �ه‌وک��ات �ه عومه‌ر فه‌تاح سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بوو رێگای نه‌دا که ئه‌و رێگایه قیر بکرێت، چونکه ده‌بوو بۆ فراوانکردنی رێگاکه زی��ات��ر ل�ه ( )150دارگ��وێ��ز ببڕدرێت، ئه‌ویش وتی ئێمه دهب��ێ هه‌وڵبده‌ین دار بنێژین نه‌ک دار ببڕین».
( )AKPو پرۆژه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گهوره و :ل ه تورکیه‌وه
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
هێمن عه‌لی
15
( )AKPسروشتی لهگهڵ ساز و کاری لیبراڵیزمدا نه‌ده‌گونجا .ئهمه وه‌ک ره‌وتێکی دیالێکتیکی لێهاتووه بۆ هه‌ر پیالنێکی سیاسی بۆ ئهوه بگه‌ڕێن ده‌ستی ئه‌مریکای تێدا ببینین.
هه‌ر چه‌ند ده‌زان��م هه‌ر یه‌ک له واڵت��ان له کاروباری سیاسی ناوخۆدا هێنده ئیراده‌یان ههیه که بچوکی نه‌که‌ینه‌وه .وێڕای ئهمه زۆر به دڵنیاییهوه ده‌توانم بڵێم که ئه‌مڕۆ ( )AKPله الیه‌ن ئه‌مریکاو‌ه ئاماده کراوه و ی�هک��ێ��ک ل���ه‌و ه �ه‌ن��گ��اوان �هی پ���رۆژه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و ناوخۆی ئاسیایه که له چوارچێوه‌ی به‌رنامه‌گه‌لی درێژخایه‌ن جێبه‌جێ ده‌کرێت. ئهمریکا که نوێنه‌رایه‌تی چه‌مکی ده‌وڵه‌تی دکتۆرین ده‌کات ،کاپیتالیزمی ئه‌مپریالیست ب���ۆ ئ����هوه ک����ار دهک�����ات ک���ه ل���ه ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییدا سیاسه‌تێک بۆ جیهانی‌کردنی سهرمایه بهڕێوه ببات .له بنه‌مادا لهگهڵ پابه‌ندی به پرۆژه‌ی جیهانی نوێی کلینتۆن، س�ه‌رۆک کۆماری پێشتری ئهمریکا که پێشتر ب��ڕی��اری ل�ه‌س�ه‌ر داب���وو ،سه‌رله‌نوێ داده‌رێ���ژرێ���ت���هوه و وه‌ک ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�هت��ی لهگهڵ به‌کارهێنانی شێوه‌ی جیاواز درێژه‌ی پ��ێ ده‌درێ���ت .ل�ه ش��ێ��وازی ه�هم��وارک��راوی پرۆژه‌ی «رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گهوره»دا ج��ی��اوازی ئیسالمی رادی��ک��اڵ ـ ئیسالمی میانه‌ڕه‌و جگه له جیاوازی ناو شتێکی تر نیه. ج��ی��ه��ان�ی‌ک��ردن��ی س��ی��اس�هت��ی دن��ی��اش ،بێ س �ه‌رل �ه‌ن��وێ دی��زای �ن‌ک��ردن��ی رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوه‌ڕاس��ت ده‌سته‌به‌ر ناکرێت .پرۆژه‌یه‌کی تر وه‌ه��ا به‌رباڵو نیه تاکو ئهمریکا هێنده گرنگی پێ بدات و بۆ درێژخایه‌ن به ئاشکرا دهس��ت��ێ��وه‌ردان��ی ت��ێ��دا ب��ک��ات .هێرش‌کردنه س�ه‌ر عێراق له (ک��وه‌ی��ت)هوه ،یه‌که‌مین و دووه‌مین ش�ه‌ڕی که‌نداو)11( ،ی ئه‌یلۆل و ئه‌فغانستان ،ئه‌لقاعید‌ه و ()AKPهش
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا ئه‌ردۆغان ()BDPی به ته‌واوه‌تی ل ه مێشکی سڕییه‌وه
n
ئۆباما و ئه‌ردۆغان له‌سه‌ر ئیسالمی میانه‌ڕه‌و کۆکن
قۆناغه‌کانی تری ئه‌و پرۆژه‌یه‌ن. ی��اری��زان��ان��ی س �ه‌ره‌ک��ی گه‌مه‌که ،ل�ه زۆر گۆڕه‌پاندا رۆڵی مه‌ترسیدار ده‌گێڕن .له‌م گۆڕه‌پانه‌ی یاریزانه‌کاندا یاخود له نێوان ش��ێ��وازی گه‌مه‌که‌یاندا ئ �ه‌و پێکدادانانه بچوکانه‌ی دروس��ت ب��ن ،ئه‌گه‌ر ریسک ن �هک��رێ��ت ،ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی گ����هوره ل �ه‌ده‌س��ت ده‌چێت. ل �ه کاتێکدا ئهمریکا ئ��ام��اده‌ک��اری بۆ ده‌سه‌اڵتدارێتی ( )AKPدهک��رد ،لهگهڵ دانانی نوێنه‌رانی سه‌رمایه‌ی جیهانی ،له نێوان ئیسالمی نه‌قشبه‌ندی گوله‌ن و ئه‌م سه‌رمایه‌یه‌دا ئاشتی دروس��ت کرد .دوای ئه‌وه‌ی ئه‌م ئاشتیه ل ه رێگای ئهمریکا و ده‌ره‌وه‌ی ئاتالنتیک به ( )25ملیۆن دۆالر به‌دی هات ،سه‌ره‌تا ده‌زگاکانی سهرمایه له تورکیادا سه‌رله‌نوێ رێک خرانه‌وه .هێزی چه‌کی گرتۆت‌ه ده‌سته‌وه ،بۆیه لهگهڵ به هیچ زانینی رێسا ناوخۆییه‌کانی سیستمی کاپیتالیست و که‌ڵک وه‌رگرتن له کێبڕکێ ناحه‌ق ،راکێشانی په‌یوه‌ندیه‌کانی سهرمایه ک�ه ب�ه خێرایی گ�هش�هی دهک���رد ب��ۆ ناو رێسا ناوخۆییه‌کانی سیستمی کاپیتالیست پێویست ب��وو .ئهمه ته‌نیا هۆکارێک‌ه که
سه‌رمایه‌ی جیهانی به ئاشکرا پشتیوانی له ( )AKPده‌کات .ئه‌گینا له واڵتێکی وه‌ک تورکیا سوپا نه‌یده‌توانی له ده‌ره‌وه‌ی سیاسه‌ت گوشار بهێنێت ،نه‌شیتوانی .هه‌ر ده‌سه‌اڵتێک که رێز بۆ دیموکراسی دانانێت و دوژمنی ئازادیه ،ناچار‌ه پاڵ بدات‌ه پۆلیس
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
(سه‌رمایه‌ی هاوبه‌ش) .له ژێر پرۆگرامی هه‌ڵبژاردنی ( ،)AKPبۆ ئه‌وه‌ی واڵت به «پرۆژه‌گه‌لی شێتانه» بکهوێته خزمه‌ت سه‌رمایه‌ی جیهانی ،ئه‌م راستیه ههیه .نابێ له‌بیر بکرێت که ئه‌م چینه‌ی سهرمایه له هه‌مان کاتدا ئه‌و به‌شه‌ی سه‌رمایه‌ی‌ه که
( )AKPهه‌م دوژمنی ئه‌و کوردانه‌ی‌ه داوای ئازادی دهکهن ،هه‌م ئه‌و زه‌حمه‌تکێشانه‌ی داوای نان و هه‌م ئه‌و چه‌وسێنراوانه‌ی که داوای مافی خۆیان دهکهن و سوپاوه )AKP( .هه‌وڵی دا هێزه‌کانی سهرمایه له تورکیادا بکات‌ه یه‌ک و یه‌ک بگرن و تا راده‌یه‌کی زۆر سه‌رکه‌وت. ئه‌و چینه‌ی ( )AKPپاڵی پێوه ده‌دات، ه���هم���ان گ���روپ���ه ک���ه چ��ی��ل �ه‌ر و ئ��اغ��ار، چه‌ته‌کانی ش�ه‌ڕ پاڵیان پێوه ده‌دا ،وات�ه؛
ه�ه‌ره‌زی��اد بۆ په‌یوه‌ندیه‌کانی پ��اره‌ی ره‌ش واته هه‌ر جۆره خه‌باتی ژێربه‌ژێر پێویسته. له بنه‌مادا ئه‌و چه‌مک‌ه له‌م گروپه‌دا زاڵه که رێز بۆ دیموکراتیزاسیون و شه‌فافیه‌ت ناگرن. ئه‌ردۆغان ،له کاتێکدا بۆ فه‌رمانڕه‌وایی
رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ئاماده ده‌کرێت ،له تێپه‌ڕاندنی ئه‌و دیاردانه‌ی مه‌ترسیدار‌ه ک ه له به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانی ئه‌مپریالیزمه‌وه ده‌وه‌ستنه‌وه ،پێداگر‌ه بۆ به‌دیکردنی هه‌ر ره‌وشێکی بێ‌ره‌حمانه .یه‌که‌مین کێشه هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌و سیاسهته ئازادیخوازانه‌ی ک�ه ناسیۆنالیزم ته‌نگه‌تاو دهک���ه‌ن و به پێچهوانهوه برایه‌تی به بنه‌ما ده‌گرن و پاڵ ده‌ده‌ن به دیموکراسی زۆرینه .به واته‌یه‌کی تر ،به‌رخۆدانی سیاسه‌تی بزوتنه‌وه‌ی ئازادی کوردانه .کێشه‌ی دووه‌م؛ قه‌یرانی ئابوریه ک ه زۆر خێرا به‌رفراوان ده‌بێت .سێهه‌مین کێشه ،کێشه‌کانی وه‌کو گه‌نده‌ڵی ،بێکاری و برسێتی‌ه که هۆکاره‌که‌ی کاپیتالیزم‌ه و له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا تا دێت ده‌نگی به‌ره‌ی ره‌نج به‌رزتر دهبێتهوه. ب���ۆی���ه ( )AKPه�����هم دوژم����ن����ی ئ���ه‌و کوردانه‌ی‌ه داوای ئازادی دهکهن ،هه‌م ئه‌و زه‌حمه‌تکێشانه‌ی داوای ن��ان و ه �هم ئه‌و چه‌وسێنراوانه‌ی که داوای مافی خۆیان دهک �ه‌ن .ئاشکرایه که بۆ تێپه‌ڕاندنی ئه‌م زه‌حمه‌تی‌ه رێگایه‌کی تر نیه جگه له‌وه‌ی که لهگهڵ تێکۆشانی به‌ره‌ی ئازادیخواز، زه‌حمه‌تکێشان و چه‌وسێنراوان ببێته یه‌ک.
خۆپیشاندانی کۆمه‌ڵگای به‌کارهێنه‌ر کاستال و کارۆلین سۆران ئازاد بینینی دیمانه‌ی دزییه بێ‌شه‌رمانه‌کان و زیانگه‌یاندنی بێ‌بنه‌ما به بیناکان و سه‌یاره‌کان له ماوه‌ی چه‌ند شه‌وێک بارگرژی له له‌نده‌ن و چه‌ند شاری دیکه‌ی به‌ریتانیا ،زۆربه‌ی خه‌ڵکی ئه‌و واڵته‌ی توشی سه‌رسوڕمان کردووه.
ئه‌م هه‌فته‌یه ،له‌نده‌ن و چه‌ند شاری دیکه‌ی به‌ریتانیا روداوی سه‌یری به‌خۆیه‌وه بینی! هه‌ر له ئاگربه‌ردانی بیناکان و پێکدادانی نێو شه‌قامه‌کان بگره تا چوونه‌ناوی خه‌ڵک بۆ ناو دوکانه‌کان و ده‌رکه‌وتنیان ،هه‌روه‌ها تااڵنکردنی ته‌له‌فزیۆنی مۆدێلی نوێ و شتومه‌کی وه‌ها هه‌موو روویان دا. زۆرینه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی که له تااڵنکردنی ش�����ه‌وان�����هی دوک����ان����هک����ان ش��ت��وم �هک��ی ئ �ه‌ل��ێ��ک��ت��رۆن��ی و وه‌رزش��������ی ،ه���ه‌روه‌ه���ا مه‌شروبفرۆشیدا به‌شداریان کردبوو ،ته‌نانه‌ت پێویستیان نه‌بینی که روی خۆیان داپۆشن. هێنده که ته‌نانه‌ت به شتومه‌که دزیه‌کانه‌وه له به‌رامبه‌ر کامێرا خۆیان نواند و وێنه‌ی دزیه‌کانی خۆیان له تۆڕه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا باڵو کردهوه. پرۆفیسۆر جان پیتز ،پسپۆڕی تاوانناسی و ئه‌ندامی شاره‌زایانی به‌رپرسانی هه‌رێمی چه‌ندین ن��اوچ�ه ل�ه ل �ه‌ن��ده‌ن ،س �هب��اره‌ت به گ �ه‌ن��ج��ان و گ��روپ �ه ت��ێ��ک��ده‌ره‌ک��ان ده‌ڵ���ێ: ن��اس��ن��ام�هی ژم���اره‌ی���هک ل��ه‌و که‌سانه‌ی که رۆڵ��ی سه‌رکردایه‌تیان له تااڵنه‌کاندا ب�ه ئه‌ستۆ گرتبوو و ئ �ه‌و که‌سانه‌ی که به‌دوایان که‌وتبوو ،بۆ پۆلیس ئاشکرایه. هه‌روه‌ها ده‌ڵێ که «تااڵن ،خه‌ڵکی بێ‌هێز و ده‌سه‌اڵت ،له ناکاو به‌هێز ده‌کات» و ئهمه کاریگه‌ریه‌کی سه‌رخۆشکه‌رانه له‌سه‌ریان ده‌کات. پ���رۆف���ی���س���ۆر پ��ی��ت��ز ده‌ڵ����ێ����ت :ی �هک��ێ��ک ل���ه ه���ۆک���ارهک���ان���ی زۆرب����ون����ی ژم����اره‌ی به‌شداربووانی بارگرژیه‌کان ،پشوی هاوین و درێ��ژب��وون��ی رۆژه .ب�ه‌پ��ێ��ی وت�هک��ان��ی
ه رووی خۆیان داپۆشن nزۆربه‌ی تااڵنکه‌ره‌کان ته‌نانه‌ت پێویستیان نه‌بینی ک
پرۆفیسۆر پیتز «ژم��اره‌ی به‌شداربووان له یه‌ک شۆڕشدا ،هۆکارێکی زۆر گرنگه ل ه دیاریکردنی ره‌وتی چاالکیه‌کان .کاتێک ئه‌وان هه‌ست بکه‌ن که له‌ژێر کۆنترۆڵدان، ئه‌وا ره‌وش ده‌گۆڕدرێت». مه‌یلی دژایه‌تی به‌رامبه‌ر به کۆمه‌ڵگا ده‌رون‌ن����اس����ان ل���ه‌و ب�������اوه‌ڕه‌دان ک �ه ل �ه ن��او کۆمه‌ڵێکی گ���ه‌وره‌دا ،په‌یوه‌ندی خه‌ڵک لهگهڵ بنه‌ما ره‌وشتیه‌کان یان ویژدانیه‌کان الواز ده‌بێت و هاوبیری و هاوخه‌می تاوان ـ که هۆکاری رێگرتن له تاوانباری ئێمه‌ن ـ له‌ناو ده‌چن. دک���ت���ۆر ج �هی��م��ز ت��ام��س��ۆن ،م��ام��ۆس��ت��ای ده‌رون‌ن����اس����ی زان��ک��ۆ ل��ه ل���ه‌ن���ده‌ن ده‌ڵ��ێ��ت: ئه‌خالقیات په‌یوه‌ندیه‌کی پێچه‌وانه‌ی لهگهڵ ژماره‌ی بینه‌ران ههیه .گروپێکی گهوره و نه‌ناسراو به گشتی ده‌توانێ هه‌ر کارێک ب��ی �ه‌وێ ئه‌نجامی ب����دات» .یه‌کێک له هۆکاره‌کانی ئهوهیه که هه‌ر چه‌ند ژماره‌ی ئه‌ندامانی ناو یه‌ک گروپ زۆر بن ،ئاستی پاراستنی ئه‌و گروپه زۆرتره .ده‌کرێ ته‌نیا ( )20یان ( )30که‌س له تێکده‌ره‌یه‌که‌دا به‌رپرسیار بن ،به‌اڵم ئاماده‌بونی سه‌دان که‌س
بینه‌ر ،شیمانه‌ی ده‌ستگیرکردنیان له الیه‌ن پۆلیسه‌وه که‌م ده‌کاته‌وه». دکتۆر تامسۆن ئهوه قبوڵ ناکات که دوای ده‌ستپێکردنی توندوتیژیه‌کان ،ژماره‌یه‌ک له‌و که‌سانه‌ی که ده‌ستیان تێدا ههیه ،به ک���ردهوه به شوێن ئ�ه‌وان��ی تر ب��ک�ه‌ون .ئه‌و جه‌خت له سه‌ر ئهوه ده‌کاته‌وه که خه‌ڵک له هه‌مو قۆناغه‌کاندا ده‌توانن بڕیار بگرن که رێگای راس��ت هه‌ڵبژێرن .به‌پێی وته‌کانی دکتۆر النس ورکمه‌نی ده‌رونناس :مرۆڤه‌کان له الساییکردندا له جیهاندا بێ‌وێنه‌ن و له شتێک الس��ای��ی دهک���ه‌ن ک �ه س�ه‌رک�ه‌وت��و بووبێت .ئه‌گه‌ر ئێوه ببینن که یه‌ک که‌س به ته‌له‌فزیۆنێکه‌وه یان پێاڵوێکی وه‌رزشیه‌وه که له ژێرباخه‌ڵیدایه له دوکانێک دێته‌درێ، شێمانه‌ی زۆرتر ئهوهیه که که‌سێکی تریش وه‌ها بیر بکاتهوه که بۆ ئه‌ویش کارێکی وه‌ها ناکات؟» دک���ت���ۆر ورک���م���ه‌ن ل����ه‌و ب�����اوه‌ڕه‌دای�����ه که ژم�����اره‌ی�����هک ل����ه‌و ک���ه‌س���ان���هی ک���ه له تااڵنکردنه‌کاندا به‌شداریان هه‌بوو ،به‌پێی ره‌وش ،بنه‌ما ره‌وشتیه‌کانی خۆیان ده‌گۆڕن و به خۆیان ده‌ڵێن «ئه‌م خه‌ڵکه ده‌وڵه‌مه‌نده،
فۆتۆBBC :
زۆر شتیان ههیه که من نیمه و کێشه‌یه‌ک نیه ئه‌گه‌ر من ئ �هم شتانه ب���دزم» .به‌اڵم دکتۆر ورکمه‌ن ده‌ڵێت که نیشانه‌کان ئاماژه ب �هوه دهک �ه‌ن که سه‌رکرده‌کانی بانده‌کان مه‌یلی دژه‌کۆمه‌ڵگایان ههیه. ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ای��دی��ای «ش���ێ���وازی فیکری گروپی»یش له کهسه گێره‌شێوێنه‌کان تۆپی پێدا ببینین .تونی تورایلی که یهکێکه له گێره‌شێوێنه‌کانی الیه‌نگری تیپی مانچستر یۆنایتد ،ده‌ڵێ که له نێوان تااڵنه‌کانی ئه‌م هه‌فته و توندوتیژیه‌کانی تۆپی پێی که ئه‌و له‌و ماوه‌ی ( )30ساڵدا تیاندا به‌شداری کردووه» .جیاوازی نیه زۆر لێک ده‌چن. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت :گرنگترین هۆکار «جۆش و خرۆشه» .ئورایلی ده‌ڵێت «بۆ زۆربه‌ی که‌سان ،ئارمانجی بنه‌ڕه‌تی هه‌ر ئه‌و «جۆش و خرۆشه‌یه» و کۆتاڵه تااڵنکراوه‌کانیش «پ��اراس��ت و خ�ه‌اڵت�هک�هی�هت��ی ،ب���ه‌اڵم نه ب��ۆ س �ه‌ر پ�ه‌ل�هک�هی��ان ،ک �ه ئ �ه‌و گ��روپ�هی به‌دوایدا ده‌ڕۆن ،هان ده‌دا سواڵی دوکانه ده‌وڵ �هم �ه‌ن��دت��ره‌ک��ان ه��ێ��رش ب����ه‌رن .تۆنی ئورایلی روداوێ��ک��ی دهی �هی ( )1980له ب��اک��وری ل �ه‌ن��ده‌ن ب�ه نمونه ده‌گ��ێ��ڕێ��ت�هوه.
الیه‌نگرانی مانچستر یونایتد له میانه‌ی ت��ااڵن��ی دوک��ان�هک��ان��ی گ �ه‌ڕه‌ک��ی سۆیین کانج ،دوکانه‌کانی زێڕفروشیان تااڵن کرد. «خه‌ڵک ئامانجیان تااڵنی زێڕفرۆشیه‌کان نه‌بوو ،ب�ه‌اڵم چه‌ند تێکده‌رێکی زی��ره‌ک، که‌ڵکمان له خه‌ڵک وه‌رگرت بۆ ئه‌و کاره و خه‌ڵکیش له‌به‌ر ج��ۆش و خ��رۆش چونه ریزی ئه‌وانه‌وه». هاواڵتیانی یاسادۆست ته‌نانه‌ت ناتوانن بیر ل �هوه بکه‌نه‌وه ک�ه ی �هک پ��اس ئاگر ب��ده‌ن یاخود له دوکانێک کۆتاڵ ب��دزن. ب �ه‌اڵم ک��ارن��اس��ان ده‌ڵ��ێ��ن ناتوانین هۆکاره کۆمه‌اڵیه‌تی و ئ��اب��وری�هک��ان ل�ه به‌رچاو نه‌گرین .دکتۆر پۆل بگۆلی ،کۆمه‌ڵناس له زانکۆی لیدز ،ده‌ڵ��ێ :ئهوه راسته که زۆرینه‌ی بارگرژیه‌کان تااڵنی به‌دواوه‌یه، به‌اڵم له روداوه‌کانی ئه‌م هه‌فته‌دا تااڵنکردن به‌شێکی سه‌ره‌کی بارگرژیه‌کانی پێک هێنا .ل�هم رووه‌وه ده‌ت��وان��رێ ئ�هم روداوان���ه به «ش��ۆڕش��ی کۆمه‌ڵگای بێ‌به‌رهه‌م» بزانین .ب��ۆ زۆرب���هی ئ �ه‌و که‌سانه‌ی که له تااڵنکردنه‌کاندا به‌شداریان کرد ،ئهمه ده‌رف �هت��ێ��ک �ه ب��ۆ ت��ااڵن��ک��ردن��ی ئ���هم ج��ۆره کۆتااڵنه ،به‌اڵم کاره‌که‌یان له هه‌مان کاتدا ئه‌م هه‌سته نیشان ده‌دات که «دیسان له چ رێگایه‌که‌وه ده‌توانم له‌م جۆره شتانه به ده‌ست بخه‌م». پرۆفیسۆر پیتز ده‌ڵێ بارگرژی و شۆڕش روداوگه‌لێکی ئاڵۆزن که ناکرێت ته‌نیا له چوارچێوه‌ی سه‌رسه‌رێتیدا پێناسه بکرێن. به پێی وته‌ی پیتز ،ئه‌م جۆره هه‌ڵسوکه‌وتانه دهب���ێ ب �ه گ��وێ��ره‌ی «ن��اڕه‌زای �هت��ی رو له زیابونی» گه‌نجان له زه‌مینه‌ی بێکاری، ده‌رفه‌ته‌کانی خوێندن و ئاستی داهاته‌کان شیکاری بکرێن .هه‌روه‌ها ده‌ڵێ زۆربه‌ی ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�هی ک�ه ل�ه روداوه‌ک���ان���ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌دا ده‌ستیان دا به تااڵنکردن ،له گه‌ڕه‌که هه‌ژارنشینه‌کاندا ژی��ان دهکهن و «پیشه‌یه‌کیان نیه که نیگه‌رانی بن. ئهوانه ل ه پ�ه‌راوێ��زی کۆمه‌ڵگادا ده‌ژی��ن. توڕه و بێ‌هیوان و توانای ئه‌وه‌یان نیه که کرده‌وه‌یه‌کی ترسناک بن».
ئ �ه‌ردۆغ��ان ،س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی تورکیا پرده‌کانی لهگهڵ ( )BDPتێکشکاند و ئه‌مساڵ له جه‌ژنی ره‌مه‌زاندا ناچێت‌ه الی ( )BDPو به‌ڵێنی چاوپێکه‌وتنیش نادات. ل �ه‌گ �ه‌ڵ هێرشی دوای���ی ل �ه چوکورجا په‌یوه‌ندیه‌کانی نێوان ده‌سه‌اڵت و ()BDP به ت �ه‌واوه‌ت��ی ب���ڕدرا .دوای ئ���ه‌وه‌ی که بۆ تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانی خه‌تیب دیجله دانیشتن ک��را و ئه‌نجامی لێ نه‌گیرا، تا هات په‌یوه‌ندیه‌کان خراپتر بوو .دوای هه‌ڵوێستی بێدهنگی ( )BDPله به‌رامبه‌ر هێرشه‌کانی ( ،)PKKئه‌ردۆغانی توڕه کرد و له کرده‌وه‌شدا کاردانه‌وه‌ی نیشان ده‌دا .به پێی ئه‌و هه‌واڵه‌ی له رۆژنامه‌ی ( )Sabahباڵوبوه‌ته‌وه ،ئه‌ردۆغان بڕیاری داوه لهگهڵ ( )BDPدانه‌نیشێت و له جه‌ژنی ره‌م�ه‌زان��ی ئه‌مساڵدا ئ�هم پارته به‌سه‌ر ناکاته‌وه.
پهکهکه :ئێران داوا ده‌کات په‌یوه‌ندیمان لهگهڵ پژاک نه‌مێنێت موراد قه‌ره‌یالن ،که‌سێتی ژماره دووه‌می پارتی کرێکارانی کوردستان له دیدارێکدا لهگهڵ به‌شی فارسی ( )BBCئاماژه به چه‌ند خاڵی گرنگ دهک��ات .قه‌ره‌یالن ب��اس ل���هوه دهک���ات ک�ه سیناریۆیه‌کی کۆن دوبار‌ه تاز‌ه دهبێتهوه؛ هێرش بۆ سه‌ر کورده‌کان له خاکی واڵتێکی تر .تورکیا بنکه‌کانی پهکهکه له باکوری عێراق بوردومان ده‌کات .ئێرانیش هێرش دهکاته سه‌ر پارتی ژیانی ئازادی کوردستان له سنوره‌کانی ئێران و عێراق و داوا له ئێمه دهک��ات که په‌یوه‌ندیمان لهگهڵ پژاک ببڕین». له الیه‌کی ت��رهوه ت��اران و ئه‌نکه‌ر‌ه ئه‌م گ��روپ��ان �ه ب �ه ت��ی��رۆری��س��ت ن���او دهب����ه‌ن و هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بۆ ئاسایشی خۆی ده‌زانن. به‌اڵم ئه‌م گروپانه‌ش ده‌ڵێن له به‌رامبه‌ر ئه‌م هه‌ڵسوکه‌وتی ئه‌م واڵتان‌ه لهگهڵ کوردان ناڕازین و بۆ ئ��ازادی گه‌له‌که‌یان شه‌ڕ دهکهن. « بێدهنگى حکومه‌تى عێراق ل ه هه‌موو ڕووداوه‌کان ب ه مه‌به‌سته» لهگهڵ به‌رده‌وامى ئه‌و پێشێلکاریانه‌ى له ناوچه سنوریه‌کانى هه‌رێمى کوردستانى عێراقدا له الیه‌ن تورکیا و ئێرانهوه ده‌کرێن هێشتا حکومه‌تى عێراق هه‌ڵوێستێکى واى وهرنهگرتووه که بکرێت به داکۆکى له سه‌روه‌رى واڵته‌ک‌ه لێى بڕوانرێت. عادل عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌سه‌ر لیستى هاوپه‌یمانى کوردستانى ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر هاتباو شانشینى عه‌ره‌بستانى سعودیه ه�ه‌ر به هه‌ڵه‌ش ی�هک گولـله تۆپى بکه‌وتایه‌ت‌ه ناو خاکى عێراقهوه ئه‌وا کاردانه‌وه‌ى زۆر قورس له الیه‌ن حکومه‌تى ناوه‌ندى عێراقهوه ده‌بینرا. س�هب��اره‌ت به تورکیاش به‌ڕێز عه‌بدواڵ ده‌ڵێت کاتێک ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ى خستوهته ڕوو ،س �ه‌رۆک��ى پ �ه‌رل �هم��ان وه‌اڵمێکى ئ��ه‌وت��ۆى ن��هب��ووه وه‌ک ده‌ڵ��ێ��ت ب�ه‌ه��ۆى په‌یوه‌ندى لیستى ئه‌لعێراقی‌ه به تورکیاوه. ل���ه‌س���ه‌ر ب �هک��اره��ێ��ن��ان��ى ف��ش��ار ب��ۆس �ه‌ر حکومه‌تى ناوه‌ندى تا هه‌ڵوێستى خۆى ڕابگه‌یه‌نێت و هه‌وڵه‌کانى خۆى بخاته گ���ه‌ڕ ب��ۆ راگ��رت��ن��ى ت��ۆپ��ب��اران �هک��ان و ب��ۆردوم��ان �هک��ان ،ع��ادل ع �هب��دواڵ ده‌ڵێت یه‌کێک له رێگه‌کان ئهوهیه نوێنه‌رانى ک��ورد له به‌غدا ه�هم له ن��او حکومه‌ت و هه‌میش له په‌رله‌ماندا جۆرێک له بایکۆت ڕابگه‌یه‌نن و جگه له‌وه‌ش باس ل �هوه دهک��ات ده‌شێت فشارى ئابورى بۆ سه‌ر هه‌ر یهکه له‌و دوو واڵته‌ى دراوسێی عێراق له الی �ه‌ن هه‌رێمى کوردستانهوه کاریگه‌ریه‌کى ئه‌رێنى هه‌بێت به‌سه‌ر وه‌ستانى تۆپباران و بۆردومانه‌کانیشه‌وه.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
16
کاروان ساالر
قه‌ندیل و جه‌له‌وال ل ه شتێکدا هاوبه‌شن رووداوه‌ک��ان��ی ئه‌م دواییه هێنده چڕوپڕ ب��وون �هت �هوه ،ه�ه‌رگ��ی��ز ن��ات��وان��رێ��ت به‌بێ تێڕامانێکی زۆر خوێندنه‌وه‌ی بۆ بکرێت و هه‌ڵبسه‌نگێنرێت ،له ئێستادا له‌الیه‌ک ئێران تۆپبارانی ناوچه سنوورییه‌کان دهک��ات و تورکیاش هێرشی ئاسمانی ب��ۆ ه �هم��ان ش��وێ��ن ئ�ه‌ن��ج��ام ده‌دات ،له الیه‌کی تریش ناوچه داگیرکراوه‌کانی سه‌عدییه و جه‌له‌وال ه�هڕهش�هی تیرۆر و که‌مته‌رخه‌می به‌رپرسانی ک��وردی له‌سه‌ره .ئه‌م دوو بابهته رۆژه‌فی گه‌رمی ئێستای راگه‌یاندنه‌کانن و تاڕاده‌یه‌کیش چ����اوی دون��ی��ا و ب �هت��ای��ب �هت واڵت��ان��ی هه‌رێمی له‌سه‌ر ئه‌م دوو بابه‌ته‌ن ،چونکه بۆ زۆر الی�ه‌ن یه‌کالبوونه‌وه‌ی ئه‌م دوو بابهته جێگه‌ی بایه‌خه و شایه‌نی ئهوهیه هه‌ڵوێسته‌ی له‌سه‌ر بکرێت. ئه‌و هێرشه چڕوپڕه‌ی ئه‌مڕۆ ده‌کرێته
س �ه‌ر قه‌ندیل و ن��اوچ�ه سنورییه‌کانی ه��ه‌رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان ده‌رب������ڕی ئ �ه‌و راس��ت��ی��ی�ه‌ن ک �ه هێرشه‌کانی ئهمجاره ج��ی��اواز ل �ه ج��ارهک��ان��ی��ت��ر چ��ڕوپ��ڕت��ره و ته‌نانه‌ت هه‌ندێک شوێنی که پێشتر له الیه‌ن تورکیا و ئێرانهوه نه‌بوونه‌ته ئامانج ئ �هم��ج��اره ئ��ام��ان��ج��ن و ب��ه‌ر وێ��ران��ک��ردن ک���ه‌وت���وون ،ب����ه‌ورد ب���وون���ه‌وه‌ی زی��ات��ری ئه‌مجاره‌ی هێرشه‌کان ئهوه روون دهبێتهوه له ئێستادا ئ�ه‌و دوو واڵت �ه داگیرکاره ئ��ام��ان��ج��ی��ان �ه ب���ه ب��ۆردوم��ان��هک��ان��ی��ان گوندنشینانی ئ �ه‌و ن��اوچ��ان�ه ن��اچ��اری به‌جێهێشتنی گ��ون��دهک��ان��ی��ان ب��ک �ه‌ن و به‌خه‌یاڵی ئێران و تورکیا پاشان زه‌مینه‌ی ئ �هوه بڕه‌خسێنن که به‌هێرشی زه‌مینی ب�ه‌رف��راوان��ت��ر گه‌ریالکانی په‌که‌که‌که ت�ه‌ن��ان�هت ب�ه‌چ�هک��ی ق��ورس��ی��ش بێت له ناوچه سنورییه‌کان پاکتاو بکه‌ن و گوایه
وه‌ک هێزه‌کانی پڵنگه‌کانی تامیلی به‌ئاسانی تێک ناشکێت و سێ مانگی ئێستای عێراق له‌سه‌رده‌می دیموکراتی سریالنکا له‌ناویان ببه‌ن و به‌یه‌کجاری داه���ات���ووش ئ���هوه ده‌رده‌خ������ات ،چونکه ئێستای جیهاندا هه‌رگیز بۆی ناکرێت و کۆتاییان پێبهێنن!؟ ئه‌مه‌ش به روونی ئه‌گه‌ر داگیرکه‌ران له‌و سێ مانگه‌دا بۆی نالوێت... ل�ه سیاسه‌ت و لێکدانه‌وه و وته‌کانی سه‌رنه‌که‌ون ئه‌وا ئهمجاره بۆ هه‌تاهه‌تایه ل�ه‌س�ه‌ر ئ �هم بنهمایه ئ�ه‌گ�ه‌ر ته‌ماشای رووداوه‌کان بکه‌ین ئه‌وا ده‌بینین قه‌ندیل به‌رپرسانی ئێران و تورکیا ره‌نگده‌داته‌وه .شکست ده‌هێنن. به‌اڵم وادیاره زهنیه‌تی داگیرکاری ئه‌م له‌الیه‌کیتریشه‌وه ئه‌و ته‌عریب و تیرۆر و جه‌له‌وال له‌شتێکدا هاوبه‌شن ،ئه‌ویش دوو زلهێزه ئه‌و راستییه‌ی له‌به‌رچاوی و راوه‌دوون���ان���هی له‌ئێستادا ب�ه‌رام��ب�ه‌ر زه��ن��ی �هت��ی ق��ڕک��ردن��ی ک����ورده ل �ه‌ه �ه‌ر به‌رپرسانی ئه‌م دوو ده‌وڵه‌ته ونکردوه ،که ب���ه ک���وردان���ی ن��اوچ �هک��ان��ی ج �ه‌ل �ه‌وال کوێیه‌ک بێت له‌الیه‌ن داگیرکه‌رانه‌وه، پهکهکه پڵنگه‌کانی تامیل نییه بێ و س�ه‌ع��دی��ی�هی ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان بۆیه تاکه شتێک که زامنی داهاتووی ئه‌زموون و بێ پشتیوان بێت و نه‌توانێت رووده‌دات ه��ی��چ��ی ک�هم��ت��ر ن��ی��ی�ه ل�ه‌و کورد بکات یه‌کێتی نێوان کورده له‌هه‌ر خۆی بپارێزێت و وابه‌ئاسانی بکهوێته س��ی��اس�هت�هی ت��ورک��ی��ا و ئ��ێ��ران ک �ه دژ چوارپارچه‌ی کوردستان و راوه‌ستانی به‌ر که‌ڵبه‌ی ئه‌م داگیرکارانه ،چونکه به‌کورد ئه‌نجامی ده‌ده‌ن ،بۆیه ئه‌گه‌ر الیهنه سیاسییه‌کانی کورده به یه‌کڕیزی پهکهکه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌زمونێکی حکومه‌تی عێراقیش وابیر بکاتهوه که به‌رامبه‌ر ئه‌و جۆره بیرکردنه‌وه‌یه‌ی که درێژی لهگهڵ ئه‌مجۆره هێرشانه ههیه ده‌ت��وان��ێ��ت ک���ورد ل �ه‌و ن��اوچ��ان�ه پاکتاو پێیوایه ده‌توانێت ک��ورد له‌ناوبه‌رێت و و تورکیا و ئێرانیش باش ئهوه ده‌زانن که بکات ،گومانی تێدانییه که ئه‌میش پاکتاوی بکات ،بێگومان به دروس��ت چه‌ندجار هێرشی له‌م شێوه‌یه‌یان شکستی س��ه‌رک��ه‌وت��وو ن��اب��ێ��ت ،چ��ون��ک�ه ئ�ه‌گ�ه‌ر بوونی ئه‌و یه‌کێتییه‌ش کورد ده‌توانێت ه��ێ��ن��اوه ،ه���اوک���ات ق �ه‌ن��دی��ل ئ��ی��راده‌ی رژێمی به‌عس به ( )30ساڵ نه‌یتوانیبێت ببێته ره‌قه‌مێکی گهوره له رۆژهه‌اڵتی چ��ل م��ل��ی��ۆن ک��وردی��ش��ی ل�ه‌پ��ش��ت�ه که ئهوه بکات ئه‌وا ئه‌م حکومهته الوازه‌ی ناوه‌ڕاستدا.
سه‌رۆکی هه‌رێم الپه‌ڕه‌یه‌ک ل ه مێژوو بۆ ئاگاداریت
ئه‌یوب ره‌حیمی مانگی (( )8ئ��اب/خ�ه‌رم��ان��ان*) بریتیه له ب��ی��ره‌وه‌ری ره‌ش بۆ گه‌لی ک��ورد وه‌کو قه‌تڵ و عام و قه‌اڵچۆکردن و ماڵوێرانی. ساڵی ( )1979دوای روخانی ده‌سه‌اڵتی پاشایه‌تی و هاتنی ئایه‌تواڵ خومه‌ینی، بوو به هیوایه‌ک بۆ گه‌النی چه‌وساوه‌ی ئێران و گه‌لی کورد به تایبه‌تی .به‌اڵم به داخهوه له سه‌ره‌تاکانی ئه‌و کۆماری به ناو ئیسالمییه سه‌رکرده‌کانی گه‌لی کورد به ئایینی و عه‌لمانییه‌وه که‌وتنه دوای ئه‌و سیستمه و له‌دواییدا ئایه‌تواڵ خومه‌ینی به پێچهوانهوه له ()28ی خه‌رمانانى هه‌مان س��اڵ فتوای جیهاد ی��ان قه‌تڵ و عامی گه‌لی کوردی له رۆژهه‌اڵتی کوردستان راگه‌یاند و به‌م بۆنه‌وه له سه‌رتاسه‌ری ئێران هێز کۆکرایه‌وه و به خوتبه‌ی مه‌الکانی م��زگ�ه‌وت�هک��ان هێرشی نامرۆڤانه‌کانیان ره‌وای �هت��ی ئیسالمی پ��ێ��درا .ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجه ئهوهیه که رۆژهه‌اڵتی ن��اوی��ن ب�ه ه�هم��وو پێکهاته‌کانیه‌وه بوهته جێگای ب��ازرگ��ان��ی و دهس��ت�هب�ه‌رک��ردن��ی به‌رژه‌وه‌ندی رۆژئاواییه‌کان به ئهمریکا و
ئه‌وروپییه‌وه و هه‌ر وه‌کو ده‌زانین هێنانی کۆماری ئیسالمی له که‌سایه‌تی ئایه‌تواڵ خومه‌ینی هێنانی سیستمێکی ئایینی له به‌رامبه‌ر سۆسیالیزمدا بوو .به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگای گرنگی پێدانه ئهوهیه که هه‌موو کێشه و گرفتێک له‌م واڵته‌وه روو ده‌دات پێکهوه گرێدراون. مانگی ئاب مانگی قه‌تڵ و عامه وه‌کو ئ�ه‌وه‌ى له باشووری کوردستان و گوندی که‌نده‌کۆاڵ له خنێره که‌وا چوار فڕۆکه‌ی ج �ه‌ن��گ��ی ج����ۆری « »16.Fت��ورک��ی��ا، کاتژمێر ( 14ـ )15دوانیوه‌ڕۆی رۆژی «15ی ئابی »2000زیاتر له «»30 که‌سی مه‌ده‌نیان شه‌هید کرد که زۆرینه ژن و منداڵ بوون و که‌س به دوایدا نه‌چوو. ل�ه رۆژه �ه‌اڵت��ی ک��وردس��ت��ان ( 19ئابی )1979فتواکه‌ی خومه‌ینی دوای ()6 مانگ هاتنه سه‌رکاری کۆمار ئیسالمی شه‌رێکی ن��اب�ه‌راب�ه‌ری به له سێداره‌دانی ( )11شۆڕشگێڕی ک���ورد ل �ه زیندانی دی��زل ئ���اوای ک��رم��اش��ان ب�ه س �ه‌ر خه‌ڵکی کورددا سه‌پاند .که به گوێره‌ی راپۆرتی رێکخراوی لێبوردنی نێوده‌وڵه‌تی زیاتر له ( )5000ک �ه‌س له ک��وردان��ی ئێران تێدا ک���وژراون .ئیتر چۆنێتی ئ�ه‌و کوشتنانه وه‌کو قه‌تڵ و عامی قارنێ و قه‌اڵتان و سۆفیان و ئینده‌رقش و شاره‌کانی نه‌غده و پیرانشار و شنۆ له الیه‌ن مه‌ال حه‌سنی م���ه‌الی ئێستا م��زگ �ه‌وت��ی ج�هم��اع�هت��ی ورمێ ،یان ئه‌و مه‌حکه‌مه سه‌حرائیه‌کانی مه‌ال خه‌لخاڵی و گوله باران و له‌سێداره‌دان بوو به بابه‌تێکی کوشتنه‌کانى رۆژان�هی ئه‌م گه‌له له شاره‌کانی کرماشان و سنه و سه‌قز و مهاباد و ورمێ و... ئه‌مانه‌ی ژێره‌وه هه‌ندێک له‌و دڕندایه‌تیه‌ن: ل�ه ساڵی ( 1979هه‌تا )1991وات�ه( 1358هه‌تا 1370ه �هت��اوی) ()832 که‌س له‌سێداره و گولله‌باران کراون.
-له گواڵنی ( )59( )1982گهنجیمهابادی پێکهوه له‌سێداره ده‌درێن. ل�ه ساڵی ( )163( )1980ک �ه‌س له‌سێداره ده‌درێن و... شایانی باسه ئ�هم شێوه ههڵسوکهوتین��ام��رۆڤ��ان �هی ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی له ( )1979تائێستا ب�ه‌رده‌وام�ه و ئ �ه‌وه‌ی له هیچ ده‌ستورێک و پێوانێک ناگونجێ و نه‌گونجاوه ئ �هوه ب��وو مه‌الیه‌ک به ناو خه‌ڵخاڵی حاکمی مه‌حکه‌مه‌ى شۆڕش به بێ لێکۆڵینه‌وه به ریز هه‌موو جۆره تۆێژێکی کۆمه‌ڵگای به ناوی دادگای سه‌حرایی به ره‌شنوسێک واژۆ دهک��رد و به‌سێداره یان گ��ول�هب��اران پاکتاو دهک���ران که یه‌کێک له ک��ردهوه نامرۆڤانه له (26گه‌الوێژی )1979له فرۆکه‌خانه‌ی شاری سنه ()11 الوی تێکۆشه‌ری کورد له‌سێداره ده‌درێن. یه‌ک له وانه عیسی پیر وه‌لییه که ته‌نها به هۆی ده‌مانچه‌ێکه‌وه له دادگاى ()30 خوله‌کییه‌که‌ی فرۆکه‌خانه‌ی سنه له الیه‌ن قازی شه‌رعیی کۆماری ئیسالمی مه‌ال خه‌ڵخاڵی لهگهڵ ( )10تێکۆشه‌ری تر به ن��اوی موفسیدول فیل ع�ه‌رز به‌سێداره ئه‌ویش له ج��ۆرى گوله‌بارن س��زا ده‌درێ��ن. یه‌کێتر ل�ه‌وان�ه ئه‌حسه‌نی ناهید لهگهڵ براکه‌ی شه‌هریاری ناهید که له شه‌ڕێکی ناو شاری سنه له رانه‌وه بریندار ده‌بێت و شه‌هریار و ناسر سه‌لیمی (ده‌ستی راستی بریندار ب��ووه) به بۆنه‌ی رزگ��ار کردنی ئ�ه‌ح��س�ه‌ن��ی ب��ری��ن��دار دێ��ن �ه گ��رت��ن .به‌ڵی لێره کۆماری ئیسالمی و جه‌هاده‌که‌ی له برینداریش نابورێت و ئ�ه‌و ( )11الوه تێکۆشه‌ر له کاتژمێر ()5ى پاش نیوه‌ڕۆی ()26ى گه‌الوێژ ( )1979به گوله‌باران له وێ شه‌هید ده‌کرێن. ئیتر کۆماری ئیسالمی دوای ئه‌و فتوایهب��ۆ ق�ه‌اڵچ��ۆک��ردن��ی گ�ه‌ل��ی ک���ورد دهس��ت ناپارێزی و تا ئه‌مڕۆ به هه‌زاران که‌سی له
ناو بردوه که یه‌کێتر لهوانه ده‌توانین ئاماژه به ساڵی ( )1988له مانگی خه‌رمانان ک ه پێى ده‌وترێت شه‌هریوه‌ری ره‌ش .له‌و کاته دوای هه‌شت ساڵ ش�ه‌ڕی ماڵوێرانه‌که‌ر ک�ه ب�ه درێ��ژت��ری��ن ش��ه‌ڕى س���ه‌ده‌ی ()20 ناو ده‌برێت کۆماری ئیسالمی به دوای زیانه‌کانی ئه‌و شه‌ڕه پێویست ده‌بینێ که له ناوخۆوه خۆی یه‌کده‌ست بکات و به‌رنگاری هه‌ر چهشنه ده‌نگێکی ن��اڕازی بێت ،له‌و کاته‌دا هه‌ژمارێکی زۆر که به زیاتر له ( )14000ک �ه‌س م �ه‌زن��ده دهک��رێ��ت و له هه‌مو حزب و رێکخراو و که‌سێتی گه‌النی ئێران به تایبه‌ت رێژه‌ێکی زۆر کوردی تێدا ههیه و تا ئه‌مرۆ به ته‌واوی دیار نهکراوه له ئه‌و مانگه به کۆمه‌ڵ له ناو ده‌برێن و به نهێنی و به کۆمه‌ڵ ده‌یانێژن و دوای ماوه‌یه‌ک شوێنی به‌شێکیان له ت��اران به ناوی گۆڕستانی خاوه‌ران ئاشکرا ده‌بێت. به‌مشێوه‌یه ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ روی راستی کۆماری ئیسالمی ده‌ربخه‌ین به‌هه‌زاران جه‌نایه‌تی به‌م چهشنه ده‌دۆزرێته‌وه ،به‌اڵم ئ�هم��ڕۆ دهب��ێ راب���ردوو به‌هه‌ند وه‌رگ��ری��ن، چونکه ئ �هم��ڕۆ راب���ردووی���ه و راب����ردووش ئ��هم��ڕۆی��ه ک����ه‌وا ک���ۆم���اری ئیسالمی بهردهوامه له‌و جه‌نایه‌تانه‌ی خۆی. ئه‌م مانگه که بۆ گه‌لی کورد بیره‌وه‌ری رۆژانێکی ره‌ش وا ئه‌و مێژووه تاڵه دێنێته ب �ه‌ر چ��او و ئ�هم��ڕۆ ک�ه ()2011/8/20 بۆ ماوه ( )36رۆژه کۆماری ئیسالمی بهردهوامه له هێرش کردنه سه‌ر کوردان و بۆ ئه‌مه‌ش به‌هانه‌ى پارتی ژیانی ئ��ازاده و وێڕای ئاگربه‌ستی ئه‌و حزبه له ماوه‌ی ساڵی راب��ردوودا به هێنانی چه‌کی قورس و که‌ره‌سته‌ی سه‌ربازی جۆراجۆر دووباره جیهادى دووهه‌م ده‌خاته رۆژه‌ڤه‌وه. له راستی ئه‌و زاتی ده‌سه‌اڵته‌ى کۆماری ئیسالمی ک�ه ه �ه‌ر س �هرهت��ا ب �هم چهشنه هه‌ڵسوکه‌وتی ک���ردوه و دهی��ک��ات ،ب�ه‌اڵم
ئ�هم��ڕۆ ل�ه الی �ه‌ن گ�ه‌ری�لا وه‌اڵم���ی باشی درای����هوه و ه �ه‌ر ک �ه‌س ل �ه‌و ب��ارودۆخ �ه تا ئاستێک ئاگاداره ک�ه‌وا چۆن تێکشکا. ه�ه‌ر ب�هم چهشنه تورکیاش ده‌ستی داوه به تۆپباران و هێرشی هه‌وایی و به بێ ئاسته‌نگی خوار و ژوور ده‌کات و به داخهوه ل�ه مانگی ره‌م����ه‌زان و ب�ه ب��ن پێکردنی هه‌موو مافه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان و ته‌نانه‌ت ح�ه‌رام بوونی شه‌ڕ له مانگى ره‌مه‌زانه‌دا هاوکاری ئه‌م هێرشه‌یه و کاربه‌ده‌ستانی هه‌رێمی کوردستان گ��وی ،چ��او ،ده‌م و زمان و ویژدانیان هه‌ست به‌هیچ شتێک به ن��او به‌رپرسیاری ناکات و جاره‌به‌جار هێرشه‌کان نابینن .وه‌ک ئه‌مینداری گشتی پێشمهرگه یان وه‌کو به‌ڕێز نازم عومه‌ر ده‌بن به وته‌بێژی کۆماری ئیسالمی و الیه‌نی ک��وردی به خه‌تابار نیشان ده‌دن ی��ان له‌م ( )18مانگه جه‌نابی س�ه‌رۆک��ی هه‌ریم ئ �ه‌و چاالکییه‌ی گه‌ریالکانی پهکهکه له جوله‌مێرگ و کوژرانی ( )8سه‌ربازی ئ�ه‌رت�هش��ی ت��ورک ب�ه ت��ون��دی ش �ه‌رم �ه‌زار ده‌کات!... ج��ا ئێستا ده‌خ����وازم پ��رس��ێ ب �ه‌و به‌ڕێزانه بکه‌م و بڵێم جه‌نایه‌ته‌کانی داگیرکه‌رانی کوردستان و دۆستانی ئێوه له چه‌شنه‌ی ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیانه‌ی وه‌کو ئه‌نفال و ههڵهبجه یان ک��ۆڕه‌و که گه‌لتان به جێ هێشت و ه�ه‌اڵت��ن ،ه�ه‌ر ئ�ه‌و گه‌له‌ی رۆژه���ه‌اڵت و باکوور که‌وا ئه‌مڕۆ رۆڵه قاره‌مانه‌کانی بوونه‌ته قه‌ڵغان بۆ هه‌موو کوردستان و ک��ورس��ی�هک�هی ئ��ێ��وه ،خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ی��ی��ان له ئێوه ک��رد و له م��اڵ و مزگه‌وتى خۆیان ئێوه‌یان حه‌وانده‌وه که چی ئێوه ئه‌مڕۆ ئاوا هه‌ڵسوکه‌وت دهکهن!... ک���اک م �ه‌س��ع��ود ب���ارزان���ی ،م���ام ج �ه‌الل ت��اڵ �هب��ان��ی ،ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب���ارزان���ی و ن��ازم عومه‌ر و جه‌بار ی��اوه‌ر ئاخۆ ئێوه بتوانن به‌م دژایه‌تییه گه‌لی خۆتان و ئاو کردنه
ئ��اش��ی داگ��ی��رک �ه‌ران ک���ه‌وا هیچ کاتێ کوردیان په‌سه‌ند نه‌کردوه و نایه‌که‌ن ،دوای گه‌ریال بتوانن له به‌رامبه‌ر هێرشه‌کانی ئ �ه‌وان ئ�هم نیشتمانه بپارێزن؟ ئاخۆ هه‌ر له‌م کاته کێشه‌ى ئاوی ئه‌ڵوه‌ن و کێشه‌ى سهعدیه و جه‌له‌وال لهگهڵ هێرشی تورکیا و ئێراندا ل�ه ی �هک کاتدایه ب�ه ئاسایی ده‌بینن؟ ئێوه‌ش ئاوا هه‌ڵسوکه‌وت دهکهن و میدیاکانی ئێوه چاو له‌و دڕنده‌یی ده‌گرن و په‌رله‌مانه‌که‌یشمان که هه‌ر له رۆژی یهکهمهوه بۆ دژایه‌تی کورد به بڕیاری ش�ه‌ڕ دژی پهکهکه س �ه‌ری ه�ه‌ڵ��داوه به‌م جۆره هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات. جا له‌م الوه له ()16ى مانگ یادی پارتی دیموکراتی کوردستان دهکهنهوه و جه‌ژن و شایی دهک �ه‌ن و شارێک و حزبێک و عه‌شیره‌تێک به هه‌موو کوردستان دادنێن و بێ ئه‌وه‌ی خه‌می گه‌لی کورد بخۆن که له‌هه‌مانکاتدا گه‌لی کورد له به‌شێکیتر ساڵیادی کۆمه‌ڵکوژییه‌کان دهک��ات�هوه و تۆپی ئێران و فڕۆکه‌ی تورکیا به سه‌ریاندا ده‌دات !...ئه‌ک یاڕبه‌بی پیرۆز بێت ئه‌و چه‌ژنه نیشتمانپه‌روه‌رییه!... به‌اڵم خۆ گه‌ل بڕیارى خۆیداوه به‌مجۆره ت��ا س �ه‌ر ن��ات��وان ب���ڕۆن و ب �هم ب��ۆن �هوه ئه‌و به‌رخۆدانی گه‌ریال ،سه‌رهه‌ڵدانی گه‌ل له چ��وارپ��ارچ �هی ک��وردس��ت��ان و یه‌کده‌نگی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی ک���ورد ه��ێ��م��ای�هک��ی روون��اک �ه بۆ داهاتوو که چیتر که‌س ناتوانێت به چاره‌نوسی ئه‌م گه‌له یاری بکات و ()28 ى خه‌رمانانه‌کان دووپات بکاتهوه و ده‌بێت بڵێین: ئه‌ی ره‌قیب هه‌ر ماوه قه‌ومی کورد زبان نایشکێنێ دانه‌ری تۆپی زه‌مان * تێبینى /خه‌رمانان له باشورى کوردستان م��ان��گ��ى (/5ى ک����وردى)ی����ه ،ب����ه‌اڵم له رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان مانگى (/5ی کوردى) به گه‌الوێژ ناوده‌برێت.
رووى راستى ( )AKPو هێره‌شه‌کانى ئه‌م دواییه
واحید هه‌ورامى دواى ئ�ه‌وه‌ى ده‌وڵه‌ته‌کاتى چیله‌ر ،ییلماز و ئه‌جه‌وید له تورکیا بێکاریگه‌ر بوون و س����ه‌ره‌ڕاى دژای �هت��ى ب���ه‌رده‌وام���ى بزاڤى ئ���ازادى ک��ورد نه‌یاتوانى وه‌ک��و پێویست ئه‌نجام به‌ده‌ست بخه‌ن ،پارتێکى نوێ به ناسنامه‌یه‌کى نوێ و دروشمێکى جیاواز و بریقه‌دار ،هاتنه ناو مه‌یدانى تورکیا و جله‌وى ده‌سه‌اڵتداریان گرته ده‌ست. ( )AKPخۆى وه‌ک پارتێکى ئاینى و ئیسالمى ناساند و رایگه‌یاند له ماوه‌یه‌کى کورتدا هه‌موو ناهه‌قى و ناعه‌داله‌تییه‌کان
ل �ه کۆمه‌ڵگا دهس��ڕێ��ت �هوه و بانگه‌شه‌ى ئاشتیانه‌ى کێشه‌ى ک��وردى به‌رز ک��ردهوه. خ��ۆى ب �ه ی���اری چ �ه‌وس��اوه‌ک��ان و چینى بن‌ده‌ست و زوڵم لێکرا و ناساند .له سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ش خ��ۆى ب �ه ه���اوڕێ و ه��اوک��ارى گه‌النى چه‌وساوه‌ى هه‌رێمه‌که و دوژمنى ن��اع �ه‌دال �هت��ى ،زوڵ��م‌ک��ارى و داگ��ی��رک��ارى له‌قه‌ڵه‌مدا .گه‌لى کورد گه‌لێکى موسڵمانه و ب��اوه‌ڕى به ئاینى پیرۆزى ئیسالم ههیه و کهوته ژێر کاریگه‌رى ئه‌م بانگه‌شه‌وه و ب���اوه‌ڕى ب�ه ( )AKPهێنا و ده‌نگى پ��ێ��دا .ج��ۆاڵن��ه‌وه‌ى رزگ��اری��خ��وازى گه‌لى کورد ئه‌م قۆناخه‌ى وه‌ک هه‌لێک ده‌دیت بۆ چاره‌سه‌رى ئاشتیانه‌ى کێشه‌ى کورد. هه‌موو ئیمکان و ده‌رفه‌تى خۆى بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ته‌رخان کرد .راگه‌یاندنى چاالکى یه‌کالیه‌نه ،پێشه‌ش‌کردنى ده‌یان دکلراسیۆن و نه‌خشه‌ڕێ و ناردنه‌وه‌ى گروپى ئاشتى،... به‌شێک له هه‌وڵه‌کانى بزاڤى ئازادییه که به فیداکارییه‌کى مه‌زنه‌وه ،بۆ سه‌قامگیرى ئاشتى و برایه‌تى گه‌النى کورد و تورک و چ��اره‌س�ه‌رى کێشه‌کانیان به‌ڕێوه‌ى برد. س���ه‌ره‌ڕاى نی هت‌پاکى و متمانه‌ى گه‌لى ک����ورد ،ل �ه‌گ �ه‌ڵ گه‌یشتن ب �ه دهس���ه‌اڵت ( )AKPسیاسه‌تى دژایه‌تى گه‌لى کورد و بزاڤه ئازادیخوازه‌که‌ى به‌بنه‌ما گرت .ئه‌و
دژایه‌تیه به تورکیا و باکورى کوردستان سنوردار نه‌ما ،به‌ڵکو هه‌ر جۆاڵنه‌وه‌یه‌کى ئ���ازادى گه‌لى ک��ورد ل�ه ه �ه‌ر چ��وار الى ج��ی��ه��ان و ن��اوچ �هک �هى ک���رده ه����ه‌ده‌ف و دژى هه‌ر ده‌ستکه‌وتێکى ک��وردان پالن و نه‌خشه‌ى داڕشت و هه‌وڵى له‌ناوبردنیدا .ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنه‌ى که حکومه‌تى ()AKP ل�ه‌ه�هم��ب�ه‌ر ک����وردان پێشى ده‌خ����ات زۆر مه‌ترسیدارتره ل �ه‌وه‌ى که پێشتر له الیه‌ن حکومهته یه‌ک له‌دوا یه‌که‌کانى تورکیا پ�هی��ڕه‌و دهک���را ،چونکه پێشتر ه�هب��وون و ناسنامه‌ى ک��ورد وه‌ک ن�هت�ه‌وه‌ی�هک به ئاشکرا ئینکار دهک���را و دژایه‌تییه‌کى روبه‌ڕوویان له به‌رامبه‌ر کورد پێش خست، به‌اڵم ( )AKPله هه‌مانکاتدا که دان به هه‌بوونى کوردا ده‌نێت ،له هه‌مانکاتیشدا م��اف �هک��ان��ى ک����ورد وه‌ک ن �هت �ه‌وه‌ی �هک په‌سه‌ند ناکات و به شێوه‌یه‌کى جیاواز و هه‌ندێ ئیمتیازى بچوکى وه‌ک کردنه‌وه‌ى ته‌له‌فزیۆنێکى ک��وردى هه‌وڵى خاپاندنى گه‌لى کورد ده‌دات .بانگه‌شه‌ى ئهوه ده‌کات کێشه‌ى کوردى چاره‌سه‌ر کردوه و ئه‌وه‌ى که ئێستا له ئ��ارادای�ه نه‌کێشه‌ى ک��ورده، به‌ڵکو کێشه‌ى تیڕۆره .به شێوه‌یه‌کى جیاواز هه‌وڵى بێ‌ئیراده‌کردنى گه‌لى کورد ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ى چیتر نه‌توانن داخوازییه‌کانمان
بێنینه زمان .بۆ گه‌یشتن به‌و ئامانجانه‌ش وێڕاى پێداگرى شه‌ڕ و تیرۆریزه‌کردنى بزاڤى ئ��ازادى هاوکات ئۆپه‌راسیۆنى قڕکردنى سیاسى دژ به نوێنه‌ران و سیاسه‌تمه‌دارانى ک��ورد بهڕێوه دهب��ات و له م��اوه‌ى نزیک به دوو ساڵدا ( )3500که‌سى راپێچى زیندانه‌کان کرد و له هه‌مانکاتدا له رێگه‌ى کۆمپانیاکانى فه‌تحواڵ گوله‌نه‌وه وێڕاى تێکدان و شێواندنى ئه‌خالق و پیرۆزییه‌کانى کۆمه‌ڵگاى ک��ورد بیر و ه��زرى نه‌ته‌وه‌یى کوردیان به ئامانج گرتووه .ئه‌م سیاسه‌ته‌ى حکومه‌تى ( )AKPله الیه‌ن بزاڤى ئازادى گه‌لى کورده‌وه ئاشکرا کراوه و قۆناخ به قۆناخ ته‌دبیرى پێویستى له به‌رامبه‌ر گیراوه و پوچه‌ڵ ک��راوه‌ت�هوه و ته‌نانه‌ت له‌به‌رده‌م سیاسه‌ته‌کانى ( )AKPله کوردستان، ت��ورک��ی��ا و ن��اوچ��هى رۆژه���ه‌اڵت���ى ن��اوی��ن ئاسته‌نگى دروست کردوه. ( )AKPک �ه خ���ه‌ون و ب��ون��ی��ات��ن��ان�ه‌وه‌ى ئیمپڕاتۆڕیه‌تى هاوشێوه‌ى عوسمانى ده‌بینێ له الی�ه‌ن ئهمریکا و رۆژئ��اواش �هوه وه‌ک مۆدێلى ه�ه‌ره‌ش��ی��او و ئه‌ڵته‌ڕناتیڤ بۆ ناوچهکه پێناسه ده‌کرێ و بزاڤى ئازادى گ�ه‌ل��ى ک���ورد وه‌ک���و کۆسپێک ل �ه پێش خۆى ده‌بینێ ،هه‌ر بۆیه بۆ له‌ناوبردنى ئه‌م بزاڤه هه‌موو ئیمکان و ده‌رفه‌تێک به‌کار
دێنێ .به تایبه‌ت دواى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ()12ى حوزه‌یران و سه‌رکه‌وتنه مه‌زنه‌که‌ى ک����وردان ل��ه‌و ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ان �ه سه‌رشێتانه هێرشه‌کانى فراوانتر کرد .پۆچه‌ڵکردنه‌وه‌ى په‌رله‌مانتارى خه‌تیب دیجله و ئازادنه‌کردنى پێنج پ�ه‌رل�هم��ان��ت��ارى ت��رى ( )BDPله زیندان و ئۆپه‌راسیۆنى قڕکردنى سیاسى و عه‌سکه‌رى هه‌موو هیواکانى گه‌لى کوردى به ( )AKPو حکومه‌ته‌که‌یه‌وه بن‌بڕ کرد. بایکۆتکردنى په‌رله‌مان له الیه‌ن ()BDP و راگ�هی��ان��دن��ى خ��ۆس �ه‌رى دیموکراتیک ح��ک��وم �هت �هک �هى ()AKPى ه��ه‌ژان��د. باردۆخى کوردان و ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ى که بۆ رۆژئ��اوا ره‌خساوه ،نیگه‌رانى ( )AKPو ئێرانى به‌دوادا بووه .چونکه ئێران و تورکیا هاوپه‌یمانى نزیکى حکومه‌ته‌که‌ى ئه‌سه‌د بوون له سااڵنى رابردوودا و له دژى کوردان له یه‌ک سه‌نگه‌ردا رۆڵیان گێڕاوه. له‌م قۆناغه هه‌ستیاره‌دا که بزاڤى ئازادى ل �ه ب��اک��ور س��ت��ات��ۆى خ���ۆى راگ �هی��ان��د و ل��ه رۆژئ������اواش ک����ورد ل��هب��ه‌ر ده‌روازه‌ى چ��اره‌س��ه‌رى دای���ه و ل �ه ب��اش��وری��ش ک��ورد سااڵنێکه خ���اوه‌ن ستاتۆى خۆیه‌تى ئه‌و هاوپه‌یمانیه ستراتیژیه‌ى نێوان (تورکیا ـ ئێران ـ س��وری��ا) بێکاریگه‌ر ک���راوه .له بارودۆخى به‌مشێوه‌یه‌دا ( )AKPپالنێکى
به‌رفراوانى به به‌شدارى ئێران و هه‌ندێ هێز و الیه‌نى هه‌رێمى و ده‌ره‌کى ئاماده کرد. به پێى ئ�ه‌و پالنه رۆژى ()16ى ته‌موز رێک دوو رۆژ دواى راگه‌یاندنى خۆسه‌رى دیموکراتیک ل �ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان، س��وپ��اى ئ��ێ��ران هێرشێکى ه �هم �ه‌الی �ه‌ن و به‌رفراوانى بۆ قه‌ندیل و باشورى کوردستان دهس����ت پ��ێ��ک��رد .ب���ه‌رخ���ۆدان���ى م��ێ��ژووی��ى گه‌ریال و پشتگیرى گه‌لى کورد له هه‌ر چ��وارپ��ارچ �هى ک��وردس��ت��ان س��وپ��اى ئێرانى تێکشکاند و ئه‌و هێرشه‌ش هیچ یه‌ک له ئامانجه‌کانى نه‌پێکا. ( )AKPک �ه پێشبینى شکه‌ستێکى وه‌ه��اى ن�هدهک��رد له الی �هک به گۆڕینى ف �ه‌رم��ان��دهک��ان��ى ئ �ه‌رت �هش و پ�����ه‌ره‌دان به ئۆپه‌راسیۆنه‌کان ئ��ام��اده‌ک��ارى شه‌ڕێکى گه‌وره‌ى کرد و له الیه‌ک به ته‌جریدکردنى به‌ڕێز ئۆجه‌الن و هێرشى چه‌په‌ڵى راگه‌یاندن هه‌وڵى راکێش کردنى بزاڤى ئازادى بۆ ئه‌و ش �هڕه ده‌دا ،ل�ه ئه‌نجامدا ش��ان ب�ه شانى ئێران شه‌وى ( )16له‌سه‌ر ()17ى ته‌باخ به بیانووى چاالکى گریالکانى هه‌په‌گه و له ئه‌ساسدا به‌مه‌به‌ستى سه‌رکوتى جواڵنه‌وه‌ى رزگ��اری��خ��وازى گه‌لى ک��ورد و نه‌هێشتنى ده‌ستکه‌وته‌کانى کورد له‌هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان شه‌ڕێکى به‌رفراوانى ده‌ستپێکرد.
به‌رخودانێکی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ،باشترین وه‌اڵمی ده‌مشکێنی داگیرکه‌رانه
رابه‌ر ره‌شید -که‌رکوک م��اڵ��پ�ه‌ڕی مێهرنیوزی ئێرانی له‌سه‌ر زاری کاربه‌ده‌ستێکی سوپای پاسدارانه‌و‌ه ئه‌وه‌ی باڵوکردۆته‌وه که ئێران و تورکیا تا دوو مانگی دیکه کۆتایی به پژاک و پهکهکه ده‌هێنن .له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه
فڕۆکه شه‌ڕکه‌ره‌کانی تورکیا هێرشێکی ب �ه‌رب�ڵاوی��ان ک���ردوه‌ت���ه س���ه‌ر ق �ه‌ن��دی��ل و زۆرێ��ک له ناوچه‌کانی دیکه .گهوره به‌رپرسێکی سوپای تورکیا رایگه‌یاندووه که هێزه‌کانیان له م��اوه‌ی ته‌نها سێ رۆژدا ( )228هێرشیان ک��ردوه‌ت�ه سه‌ر کوردستان ،چ به فڕۆکه ،ی��ان تۆپی دوورهاوێژ ،به‌مه‌ش ده‌یانه‌وێ رێگری له بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی کورد بکه‌ن. له ب��اک��ووری کوردستانیش شاره‌کانی گه‌ڤه‌ر له جۆله‌مێرگ و ئه‌لکێ و چه‌ند شارێکی دیکه که‌وتوونه‌ته ژێر ههڕهشه و فشارێکی دڕندانه‌ی سوپای تورکیا و ه�هڕهش�هی ده‌ستگیرکردنی ک��وردان دهک���ه‌ن .ل�ه رۆژئ����اوای کوردستانیش، چه‌ند مانگێکه گه‌لی ک��ورد له دژی رژێمی به‌عسی فه‌رمانڕه‌وا و سیستمی ده‌سه‌اڵته دیکتاتۆره‌که‌ی به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د له راس��ان و خۆپیشاندانێکی رۆژان �هی به‌رده‌وامدان .له باشووری کوردستانیش وێ��ڕای بوونی په‌رله‌مان و حکومه‌تی
هه‌رێمی کوردستان و به‌شداریکردنی ئ �ه‌و دوژمنکارییانه‌ی داگ��ی��رک�ه‌ران��دا کورد له په‌رله‌مانی عێراق ،که‌چی له ده‌بێ چی بێت و چۆن بتوانرێت رووی ناوچه داگیرکراوه‌کانی وه‌کو که‌رکوک راسته‌قینه‌ی ئه‌و رژێمانه ئاشکرا بکرێن؟ و سهعدیه و مه‌نده‌لی و شوێنه‌کانی دیکه و چیدیکه رژێ��م��ی ئاخوندی ئ��ێ��ران و که‌وتۆته ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی شۆڤێنیسته‌کان ئاکه‌په‌ی موسڵمان و به‌عسی سوری و پاشماوه‌ی به‌عسییه‌کان و درێژه‌دان به و هه‌تا شۆڤێنیسته‌کانی ناو په‌رله‌مانی به‌غدا و حکومه‌تی عێراقیش ،که به پرۆسه‌ی ته‌عریب. پ��رس��ی��اری س �ه‌ره‌ک��ی ل��ێ��ره‌دا ئ �ه‌وه‌ی �ه تۆ داخ �هوه به‌الی هه‌ندێکه‌وه تا راده‌ی�هک بڵێی ئه‌م هه‌موو فشار و هه‌ڕه‌شه‌یه‌ی رژێمگه‌لێکی باشن و ده‌کرێ سیاسه‌تیان داگ����ی����رک����ه‌ران ه����ه‌ر ل����هخ����ۆڕا ب���ێ و له‌گه‌ڵدا بکرێت ،به مه‌رجێک کورد هه‌مانگییه‌کی ئه‌گه‌ر ناڕاسته‌وخۆش بێت داوای مافی خۆی نه‌کات!. له ئارادا نه‌بێ؟ ،که‌س ناتوانێت گره‌نتی له راستیدا بێده‌نگبوونی کورد له ئاست ئهوه نه‌دات ،چونکه به خوێندنه‌وه‌یه‌کی ئ �ه‌و ده‌ستدرێژییه گه‌له‌کۆمه‌ییانه‌ی وردی رووداوه‌ک����ان م��رۆڤ به ئاسانی که ده‌کرێنه سه‌ر بزاڤی رزگاریخوازی ده‌گ��ات�ه ئ �ه‌و به‌رئه‌نجامه‌ی ک ه به‌ڵێ ،گه‌له‌که‌مان که ده‌چێته خانه‌ی تیرۆری ههمیشه داگ��ی��رک �ه‌ران��ی ک��وردس��ت��ان ،ده‌وڵه‌ت ،مه‌ترسییه‌کی گه‌وره‌یه له ئێستادا ئه‌گه‌ر به ته‌نها نه‌یانتوانی بێت ،ده‌ست و بۆیه پێویسته کوردیش له هه‌مبه‌ر ئه‌م له کورد بوه‌شێنن ،ئه‌وا به گه‌له‌کۆمه‌یی گه‌له‌که‌مۆییانه‌دا بێده‌نگ نه‌بێت و رێگا ه �ه‌وڵ��ی ق��ڕک��ردن و ل�ه‌ن��اوب��ردن��ی��ان داوه و شێوازی جۆراوجۆر بگرێته‌به‌ر ،له‌وانه‌ش و ب��ه‌رده‌وام��ی��ش��ن ل���ه‌س���ه‌ری .ک �ه‌وات �ه دهک��رێ به خۆپیشاندانی جه‌ماوه‌ری و پ���ه‌رچ���هک���رداری ک����وردان ل �ه هه‌مبه‌ر که‌مپین و ناڕه‌زایی ده‌ربڕین و ئه‌گه‌ر ئه‌و
ئایا ئێستاش ده‌ڵێن سه‌رده‌می چه‌ک به‌سه‌رچووه؟
کوردۆ شوانی ل��ه راس��ت��ی��دا ه���ه‌ق واب����وو ه���ه‌ر ه��ێ��ز و الیه‌نێک له ته‌واوی دنیادا قسه‌ی له‌سه‌ر به‌سه‌رچونی شۆڕشی چه‌کداری بکردایه کورد بۆخۆی ئه‌و قسه‌یه‌ی نه‌کردایه، ئاخر کورد تائێستا سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو قوربانی دانه‌ی که له پێناوی ئازادیدا به‌خشیوێتی به‌کام ده‌ستکه‌وت و مافی خ���ۆی گ�هی��ش��ت��ووه ک �ه ل�هئ��اس��ت��ی ئ �هوه دابێت به‌گه‌شبینیه‌وه لێی بڕوانین ،له چ��وارب �هش��ی داگ��ی��رک��راوی ک��وردس��ت��ان تائێستا نیوه‌ی ی�هک به‌شی به‌نیمچه ئازادیه‌ک گه‌یشتووه که ئ�ه‌وه‌ش هیچ
گه‌ره‌نتیه‌کی نێوه ده‌وڵه‌تی بۆ پاراستنی نیه ،که‌چی ئه‌وه‌ی ههمیشه گویبیستی ئه‌بین له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتداره‌کانی باشوری کوردستان که هێشتا نیوه خاکه‌که‌ی ن�ه‌گ�ه‌ڕاوه‌ت�هوه سه‌ر هه‌رێمی کوردستان ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ب �ه‌وت �هی ئ���ه‌وان س �هردهم��ی شۆڕشی چه‌کداری به‌سه‌رچووه و باوی نهماوه. ه���ه‌ڵ���ب���هت���ه ئ�����ه‌و ق���س���هی���ه ئ���اراس���ت���هی شۆڕشه‌کانی به‌شه‌کانی تری کوردستان ئه‌که‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ی بزاڤی ئازادیخوازی کوردستان لهگهڵ واڵتانی ئه‌سکه‌نده‌نڤیا رووب�����ه‌ڕوو ب��وب��ێ��ت�هوه و داوای م���اف و ئ��ازادی بکات ،ئ �ه‌وه‌ش ته‌نها به چه‌ند خۆپیشاندانێکی هێمنانه ده‌سته‌به‌ر بکرێت و پێویستی ب�هش�ه‌ڕ و دهس���ت ب���ردن بۆ چه‌ک نه‌بێت ،نازانم ئه‌و قسه‌یه ته‌نها بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان و رازیکردنی دڵی دوژمنان دهک �ه‌ن یان زۆر به‌جدی و به ب��اوه‌ڕێ��ک��ی ت����ه‌واوه‌وه پێیان وای��ه کاتی شۆڕشی چه‌کداری نهماوه؟ له‌راستیدا مرۆڤ ئه‌گه‌ر ل ه باخچه‌یه‌کی گ��وڵ��دا ب����ه‌دوای خ��واس��ت�هک��ان��ی خۆیدا ب��گ �ه‌ڕێ��ت ش���ه‌رم���ه ئ���ه‌گ���ه‌ر چه‌کێک ب��ه‌ده‌س��ت��هوه ب��گ��رێ��ت ،ب���ه‌اڵم ک��ات��ێ له جه‌نگڵستانێکدا وێڵبێت به‌دوای گه‌یشتن ب �ه خ��واس��ت و مه‌به‌ستێک ئ �ه‌گ �ه‌ر به
ده‌ستی به‌تاڵ و بێ چه‌ک بته‌وێت ب ه ئامانج بگه‌یت ئ �هوه بێگومان نه‌زانیه و بێ ئاگاییه و فه‌رامۆشکردنی ئه‌و مه‌ترسیه ئاشکرایه که به‌دڵنیایه‌وه ژیانت ئه‌خاته مه‌ترسییه‌وه ،که‌واته بۆ ده‌بێت بێ ئ�ه‌وه‌ی به هیچ ئامانجێک گه‌یشتبین ل ه ناو جه‌نگه‌ڵستانێکی پڕ له دڕن��ده‌دا چه‌کی ده‌ستمان فڕێبده‌ین ک�ه ته‌نها له پێناوی خۆپاراستندا په‌نامان بۆی بردوه ،روداوه‌کانی ئێستای چوارپارچه‌ی کوردستان ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێن ده‌ستبه‌رداربوون له چه‌کی خۆپاراستن جگه له خیانه‌ت و ت�ه‌س��ل��ی��م ب���ون ه��ی��چ��ی ت���ر ن��ی �ه ه �ه‌ر که‌سێکیش که پێی وایه باوی شۆڕشی چ�هک��داری ن�هم��اوه بێگومان ئه‌وکه‌سه باوه‌ڕی به کورد و کوردستان و مافی ره‌وای ن�هت�ه‌وه‌ی�هک ن �هم��اوه ،ئ �ه‌و جۆره بیرکردنه‌وه‌یه هه‌مان ئه‌و تێڕوانینه‌یه که دوژمنان بۆ کورد هه‌یانه ،داگیرکه‌رانی کوردستانیش ئه‌گه‌ر بێده‌نگ بیت له به‌رامبه‌ر پیالنه‌کانیاندا و به خواستی ئ���ه‌وان ژی���ان و گ����وزه‌ران ببه‌یته‌سه‌ر و ده‌ستبه‌رداری مافه زه‌وتکراوه‌کانی خۆت بیت هه‌رگیز به تیرۆریست و تێکده‌ر و ئاژاوه‌گێڕ پێناسه‌ت ناکه‌ن و له‌ناو خۆیاند ئه‌تتوێنه‌وه ،به‌اڵم بێگومان ژیانێک به ملکه‌چی بنده‌ستی و نۆکه‌ری دوژمنان
و داگیرکه‌ران بچێته‌سه‌ر نه‌ک ژیان نیه، به‌ڵکو رۆژی هه‌زارجار مردنه ،کاتێکیش داوی مافی ره‌وای خۆت بکه‌یت و به لێدان و ئه‌شکه‌نجه‌کردن و زیندانی کردن و کوشتن وه‌اڵم بدرێته‌وه جگه له ده‌ست بردن بۆ چه‌ک له پێناوی خۆپاراستن هێچ ب��ژارێ��ک��ی دی��ک �هت ل�هب�ه‌رده‌س��ت��دا ن��ام��ێ��ن��ێ��ت ،ئ����ه‌وه‌ی پ��ێ��وی��س��ت�ه ب��زان��رێ��ت ئهوهیه ئایا ئه‌و که‌سانه‌ی ره‌خنه‌یان له ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان و ئ��ازادی��خ��وازان ده‌گ��رت و دهی��ان��وت ب��اوی شۆڕشی چه‌کداری ن��هم��اوه ،ئێستا ک �ه دهب��ی��ن��ن ه �ه‌رچ��وار ده‌وڵه‌ته داگیرکه‌ره‌که‌ی سه‌ر کوردستان ب �ه ع��ێ��راق��ی ب �ه‌ن��او ف��ی��دراڵ��ی��ش�هوه پیالن له‌سه‌ر گه‌لی ک��ورد ده‌گێڕن و هێرشی هه‌مه‌الیه‌نه دهکهنه سه‌ر خاک و گه‌لی کوردستان چ ئه‌لته‌رناتیڤێکیان ههیه بۆ خۆپاراستن جگه له چه‌ک؟!! ئ��ای��ا ک����ورد ب��ه‌چ��ی واڵم����ی هێرشی فڕۆکه جه‌نگیه‌کانی تورکیا و تانک و تۆپه‌کانی ئێران و سه‌رکوتکردنه‌کانی س��وری��ا و تیرۆریست و شۆڤێنیه‌کانی عێراق بداته‌وه؟! پێویسته هه‌گیز داوای چه‌کدانان له شۆڕشگێڕانی به‌شه‌کانی تری کوردستان نه‌کرێت ،چونکه ئه‌وه‌ش چ �هک �ه ک �ه ب��ۆ پ��اراس��ت��ن��ی ج �ه‌ل �ه‌وال و سهعدیه به‌ڕێده‌کرێت!
(پێشمهرگه) پیاوێک له نائومێدیدا
ئاراس عوسمان له شۆڕش و به‌رخۆدانى کورد ههمیشه سه‌نگه‌رێک ه�هب��ووه و پیاوێک تێیدا توانیویه‌تى ببێته قه‌ڵغانى به‌رگریکردن ،به سیحر و داستانه نه‌به‌رده‌کانى له‌به‌رامبه‌ر دوژم���ن���ان ،ه �ه‌ڵ��ب �هت ب��ی��رم��ان نه‌چێت ژنانیش به‌شێک بوون له به‌شدارى ئه‌و خه‌باته‌ى ک��ورد ،یاخود هه‌ندێک جار ناوهێنانى ئ�هم مرۆڤه له ری��زى سوپاى داگیرکه‌رانى سااڵنى پێشودا ،جۆرێک له ترس و ئازارى ده‌رونى دروست ده‌کرد و وه‌ک شڵه‌ژانێک له‌الى هێزى سه‌ربازى ده‌مایه‌وه. بۆیه ههمیشه پێشمهرگه خ��اوه‌ن ئیراده و هه‌ڵوێستى نه‌ته‌وه‌یى جدى بوو له‌پێناو ئامانجى گشتیدا ،خ���اوه‌ن که‌رامه‌تى مرۆڤانه‌ى خۆى بووه له ئاستى هه‌ر بۆچون و رایه‌کى نه‌خوازراوى کۆمه‌ڵگه‌که‌یدا، ه��ه‌ر ل��ه‌و ن��ێ��وه‌ن��ده‌دا چ�ه‌ن��دی��ن چاالکى ه �هم �ه‌ج��ۆری��ان ئ �ه‌ن��ج��ام��داوه ج��ی��اواز له شاخ شاریان ک��ردوه‌ت�هوه رێگایه‌ک ،بۆ دۆزینه‌وه‌ى نه‌فه‌سێکى کورتیش بێت بۆ خۆیان و مێژووى نه‌ته‌وه‌که‌یان ،له‌پاڵ ه �هم��وو ئ �هم��ان �ه دی���وى دی��ک �هش ههیه له‌خیانه‌ت و جاشایه‌تى له‌م ریزه‌دا.
ب��ه‌اڵم ح��ورم �هت و هێز و ک �ه‌رام �هت و داس��ت��ان و خه‌باتیان هه‌تا ئ �ه‌و موچه‌ى وه‌ریده‌گرن ،له ده‌ستى که‌سانێکى که‌مدایه که پیشه‌یان پێشمهرگهیه ،به ئ��اره‌ز و خواستى ئ�ه‌وان ئه‌گه‌ر وتیان شه‌ڕ ههیه ده‌بێت خۆیان پڕچه‌ک بکه‌ن و بکه‌ونه گیانى ئه‌و که‌سانه‌ى ئامانجى حزب و به‌رپرسانێتى ،ه �ه‌ر ل�ه جوڵه‌پێکردنیان به‌رامبه‌ر خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى باشورى کوردستان و ئه‌و ره‌وشه‌ى هه‌موان له‌به‌رچاومانه ،له‌مکاته‌شدا بردنیان بۆ ناوچه‌کانى سهعدیه و جه‌له‌وال به وته‌ى خۆیان بۆ پاراستنى گیانى کورده‌کانى ئه‌و ناوچانه‌یه به‌تایبه‌ت ،له‌کاتێکدا له دواى رژێمه‌وه باس لهوه ده‌کرێت نزیکه‌ى ( )800کورد کوژراوه و خانه‌واده‌یه‌کى زۆر له‌و ده‌ڤه‌رانه دور خراونه‌ته‌وه ،پێویسته ئهوه بڵێین بۆچى له‌م کاته‌دا ئه‌و هێزانه ره‌وانه‌ى ئه‌و ناوچانه ده‌کرێن؟ ئه‌گه‌ر بۆ رووب �ه‌ڕووب��ون �ه‌وه‌ى تیرۆر و سه‌قامگیرى ئ��اس��ای��ش و پ��اراس��ت��ن��ى ب��را ک��ورده‌ک��ان�ه بۆچى له‌دواى رووخانى رژێمى سه‌دامه‌وه ئ��ه‌و ه��ێ��زان�ه جێگیر ن���هک���راون؟ ئه‌گه‌ر هێزى لیواى چ��وارى عێراقى لێبووه خۆ پێتان واب����ووه ئ���ه‌وان ه��اوک��ارى گروپه تیرۆرستیه‌کان دهک���ه‌ن ل �ه‌و ن��اوچ��ان�ه، خه‌ڵکى س �ه‌رب �ه‌وان له‌ریزه‌کانى سوپادا ب�هش��دارن ،له‌الیه‌کى ت��رهوه بردنى هێز و جوڵه پێکردنیان به شێوازێکى زۆر نهێنی و تایبه‌تمه‌نده ،به‌اڵم بینیمان له کهناڵه حزبیه‌کانى دهس���ه‌اڵت���هوه چ��ۆن نمایش ده‌کراو جۆرێک له شانازى کردنى پێوه ب��وو که ک��ورد ده‌توانێت رۆل��ێ هه‌بێت، دی��س��ان�هوه ده‌پ��رس��ی��ن بۆچى ئ �ه‌و هێزانه له‌کاتى خۆپیشاندانه‌کان به‌شێوه‌ى شاراوه جوڵه‌یان پ��ێ��دهک��ران ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌و چه‌که قورسانه‌ى ئاماده‌یان کردبوو ،له‌به‌رامبه‌ر خۆپیشانده‌رانى شار و شارۆچکه‌کانى پارێزگاى سلێمانى که پاشماوه‌کانى نها
ماوهتهوه. ئ�ه‌وه‌ى جێگه‌ى شانازى بوو بۆ میلله‌تى ک���ورد پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه م��رۆڤ��ێ��ک ب���وو له ماندونه‌بوون و خۆنه‌ویستى و زیندان و ده‌ستگیر ک��ردن��ى خ��ان �ه‌واده‌ک �ه هه‌موو ئهوانه چۆک و کۆڵى پێ دانه‌یا ،به‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ئێستا ک��اب��رای�هک ل �هم ب�ه‌رو یه‌کێکى تر له‌و به‌ر هه‌رکات توڕه‌بوون به واژویه‌ک ئه‌و هه‌موو هێزه دهخهنه کار، بینیمان له‌و ماوه‌ى پێشودا چۆن باوکیان رووبه‌ڕوى کوڕ و براو که‌سوکارى یه‌کتر ده‌کرده‌وه ،له‌پێناو ئه‌وه‌ى داواى چاکسازى و گۆڕینى ئه‌و ده‌موچاوانه‌یان ده‌کرد که به‌ویستى خۆیان رشتنى خوێنى نه‌وه‌کانى ئه‌م واڵته حه‌اڵڵ دهکهن ،بۆ مانه‌وه‌ى ناو ئۆتۆمبێله جام ره‌شه‌کان و سه‌فه‌رى دهرهوه و...هتد ،له‌سایه‌ى پۆسته حزبیه‌که‌یان و دزی���ن���ى س��ام��ان��ى خ �ه‌ڵ��ک��ى ب��ه‌ن��اوى خه‌باته‌وه ،له‌ئێستاش ئه‌و هێزه قوربه‌سه‌ره‌ى به‌مانگانه‌یه‌کى که‌م ده‌کرێته ئامراز و وه‌سیله‌یه‌ک ب��ۆ پاراستن و هێنانه‌دى ئامانجى حزب و نوخبه‌کانى ،له‌پاڵ هه‌موو ئه‌مانه‌دا و له ریزه‌کانى پێشمه‌رگه‌دا ده‌بینى که‌سانێکى خاوه‌ن بیروڕاو نیه‌ت پ��اک و ئ��ی��راده‌ی�هک��ى ن�هت�ه‌وه‌ی��ى ههیه، وه‌ک هێزێکى ئاماده له‌مه‌یدانه‌که‌دایه به ئه‌رکێکى نیشتمان په‌روه‌رى ده‌زانێت هه‌ر شۆڕشێکى پیشه‌یانه ئه‌نجام بدات ،به‌اڵم ئهوه ئێوه‌ن شۆڕشتان به‌ویستى حکومه‌ت و ده‌وڵ �هت��ێ��ک��ى داگ���ی���رک���اره ،ئ�ه‌گ�ه‌رن��ا سنوره‌کان ،پێویستیان به پاراست نیه؟ یان به نوسراوێکى شه‌رمنانه‌ى ئیدانه‌کردن، به‌ڵکو ئه‌م دۆخه پێویستى به هه‌وڵستى ج��دى و داخستنى س��ن��وره‌ک��ان نیه؟ به هه‌ڕه‌شه‌ى داخستنى باڵوێزخانه‌کانى ئه‌و واڵت��ان�ه نیه ل�ه هه‌رێمى کوردستاندا؟ ل�هک��ات��ێ��ک��دا ئ���ه‌و ه �هم��وو راوڕاوێ���ن���هى هێزه‌کانى ئێران و تورکیا ده‌یکه‌ن له‌ناو خاکى هه‌رێم به‌پیاده و هێزى سه‌ربازى
زه‌مینى و ئاسمانى ،له‌به‌ر ئهوه خۆمان له‌و راستیه نه‌شارینه‌وه هه‌یبه‌تى پێشمه‌رگ ه ئێستا له گیرفان و ده‌ستى سیاسیه‌کاندا، ن �هک ل�ه خ��ودى ئ �ه‌و م��رۆڤ��ان�هى پێیان ده‌وترێت پێشمهرگه ،بۆیه له‌سه‌ر و هه‌موو ئه‌و ماندوبونه‌ى چه‌ندین ساڵیان ئێستاش له میدیاکانه‌وه داواى هاوکارى دهکهن، به‌هۆى که‌م ئه‌ندام بوونیانه‌وه ،ئه‌و شێره‌ى پێیان ده‌وت (هه‌ڤاڵى پێشمهرگه) ژیانى رۆژانه‌یان له حاڵه‌تێکى ناله‌بار و قورسدا ب �ه‌رێ دهک��ه‌ن ،ئ �ه‌وان ب���ه‌رده‌وام ده‌ستیان له تفه‌نگه‌کانیان به‌رامبه‌ر دوژمنانى کورد به‌رناده‌ن ،به‌اڵم هه‌ندێک سیاسیش به‌رده‌وام ده‌ستیان له بوتڵى مه‌شروبات و ....هتد به‌رنابێت ،بۆیه ده‌بێت جیاوازى به‌که‌ین له‌نێوان ئه‌و ده‌ستانه‌دا و ده‌ست و ئیراده و تواناى نه‌ته‌وه‌یى دیارى بکه‌ین، به‌دڵنیایه‌وه کوڕانى شۆڕش و میلله‌تى ک��ورد ه�ه‌ر له چ��اوه‌ڕوان��ى دابینکردنى ژیانێکى باش بۆ خه‌ڵک و خانه‌واده‌که‌یان ده‌یانه‌وێت ه �ه‌وڵ��ده‌ده‌ن ،ب�ه‌اڵم میزاجى و کۆیله بوونى هه‌ندێک ل�ه‌و به‌رپرسانه وایکردوه (ساڵوى گه‌رمى دڵى پر ئومێد) یان له بیرچۆته‌وه. ل��ێ پ��اب �ه‌ن��دب��وون��ى ه��ێ��زى پێشمه‌رگه‌ى کوردستان پێموایه به‌ئه‌رکێکى نه‌ته‌وه‌یى و نیشتمانى و لێ ناڕوانرێت و خه‌باتى بۆ ناکرێت ،به‌ڵکو ته‌نها چه‌ند درهه‌مێکى که‌م و بێکارى واڵت وایکردوه په‌یوه‌ست بن به‌مانه‌وه له‌ناو کارێکدا پێى ده‌وترێت (پێشمهرگه) ،له‌کاتێکدا له‌ناخى هه‌ر یه‌کێکیاندا پڕیه‌تى له نائومێدى به‌کار و تێکۆشان و هه‌وڵه‌کان ،واته مرۆڤێکیان به‌رهه‌مهێناوه خاڵى له‌ناخێکى گ�ه‌رم و ه�ه‌ڵ��ق��واڵوى نیشتمانیانه ،ل�هب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى وه‌ک ده‌ڵێن «ئه‌گه‌ر ئاوێک له‌سه‌ره‌وه لێڵ بێت ل�هخ��واره‌وه چ��اوه‌ڕوان��ى روناکى لێناکرێت». Arasosman84@yahoo.com
گه‌له‌کۆمه‌ییانه به‌رده‌وام بوو ،ئه‌وا هێرش بکرێته سه‌ر به‌رژوه‌ندییه‌کانی تورکیا و ئێران و داگیرکه‌رانی دیکه ،چونکه ئه‌مڕۆکه له باشووری کوردستاندا ئه‌و دوو واڵته داگیرکه‌ره زۆرترین و زیاترین ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���ی ئ��اب��ووری��ی��ان ه �هی �ه و به سه‌دان کۆمپانیای زه‌به‌الحیان سه‌رقاڵی وه‌ب �ه‌ره��ێ��ن��ان �ه و دهی����ان س �ه‌رم��ای �ه‌داری تورکیا و ئێران له هه‌ولێر و سلێمانی سه‌رمایه‌گوزاری دهکهن ،تاکو سه‌رانی ئ �ه‌و دوو رژێ��م�ه چیدیکه زاخ���ی ئ�هوه نه‌که‌ن ب �ه‌وج��ۆره هۆڤیانه‌یه په‌الماری باشووری کوردستان بده‌ن. خۆشبه‌ختانه له ب��اش��ووری کوردستان خهریکه هێزێکی جه‌ماوه‌ریی شۆڕشگێڕ و خۆ به ب�ه‌رپ��رس��زان بۆ داکۆکیکردن له پرسه نه‌ته‌وه‌ییه چاره‌نووسسازه‌کاندا ف���ۆرم���ۆڵ���ه دهب���ێ���ت و دژی پ��ی�لان �ه دوژم��ن��ک��اری��ی �هک��ان��ی داگ��ی��رک �ه‌ران��ی کوردستان سه‌نگه‌ر ده‌گ��رێ��ت و دهبێته خ���اوه‌ن هێزێکی م���اددی و مه‌عنه‌وی
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 70 2010/11/8 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22 دووشه‌ممه
17
ت��ۆک��م�ه و س�ه‌ن��گ��ی خ���ۆی ل � ه ره‌وت���ی رووداوه‌کاندا تۆمار ده‌کات ،به‌اڵم هێشتا ساوایه و پێویستی به کۆبوونه‌وه‌ی زیاتر له ده‌وری ئه‌و ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی و دی��م��وک��راس��ی��ی �ه م��ۆدێ��رن��ه ه �هی �ه و چیدیکه خ��ودی ده‌سه‌اڵتیش ناتوانێت رێگرییان لێبکات .که‌واته به‌رخودانێکی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ،باشترین وه‌اڵمی ده‌مشکێنی داگ��ی��رک �ه‌ران �ه ،ب��ۆئ �ه‌وه‌ی ئیستێک بکات و له به‌رامبه‌ر گورزی جه‌ماوه‌ردا به چۆکدابێت. rabersaley@yahoo.com
له‌ئێستاوه بۆ (2016
)ى
سه‌ربه‌خۆى ده‌وڵه‌تى کوردى
هێمن به‌رزنجى له‌سه‌رده‌مى شۆڕشى شاخ که ئێستا وه‌ک بنه‌ماى تێکۆشانى ئه‌زموونى ش���ۆڕش ب��ۆ ح��ک��وم��ڕان��ى داده‌ن���رێ���ت، سه‌رکردایه‌تى سیاسى ئه‌و مێژووه به‌رز ده‌نرخێنن ،به‌ڵێ ب�ه‌رز نرخاو ب��وو ،ب ه هه‌موو کاره‌ساتى جه‌نگه ناوخۆییه‌کانى شۆڕشى شاخ ،به‌اڵم هه‌ڵه‌ى کوشنده‌ى ن �هم��ان��ى ئ��ی��ن��ت��ی��م��اى ک����ورد ب����وون و ک��وردای�هت��ى ب��ۆ سه‌ربه‌خۆیى ل �ه‌دواى ساڵى ( )1991ده‌ستى پێکرد ،ئه‌وه‌یش س �هرهت��ا ب �ه ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن �ه‌وه‌ى ب��ه‌ره‌ى خۆماڵى و پشتیوانى یه‌کترى ب�ه‌ره کوردستانییه‌کان ،هه‌ڵگه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئینتیماى س��ی��اس��ى ک��وردای��هت��ى بۆ س�ه‌رب�هخ��ۆب��وون ،له‌مه‌ر بۆ ئینتیماى راس��ت �ه‌وخ��ۆ ب��ون��ى ح��زب��ى و په‌لکێش کردنى ئینتیما بۆ خزمه‌تى حزبایه‌تى. ئ��ێ��م�ه ل���هم ک���ات و س���ات���ه‌دا چیمان ههیه که بتوانێت وه‌ک پرۆژه‌یه‌کى ن�هت�ه‌وه‌ی��ى دروس���ت ک��ردن��ى زه‌مینه‌ى پێداگرى له‌سه‌ر ئینتیماى به ده‌وڵه‌ت بونى ناده‌وڵه‌تى هه‌رێمى کوردستان، ل �هب��ای �هخ��ى ب���ون���ى ح��ک��وم��هت ک �هم ن��اک �هی��ن �هوه ،ب���ه‌اڵم ح��ک��وم�هت��ى بێ نه‌خشه‌ى جوگرافیاى سیاسى و بێ دهس��ت��ور و ب��ێ که‌ڵچه‌رى ئینتیماى میله‌تدارى ،بێبونى که‌سانى وه‌ت �ه‌ن خۆشه‌ویست ل�ه کوێى دن��ی��ادا بونى ه���هی���ه ،م���ه‌گ���ه‌ر ل���ه ف �ه‌ڵ �ه‌س��ت��ی��ن و حکومه‌تى شیشانى روخ��او ،کامانه‌ن ئ���ه‌و پ���رۆژان���هى ک �ه ن���هوه ل �ه دواى نه‌وه‌کانى راپه‌ڕینیان گۆش کرد ،به خۆشویستنى واڵت و خۆپیشاندان و ریفراندۆم و مێز و مێزگرت له‌سه‌ر ب�����ه‌ده‌وڵ�����هت ب���ون���ى ن��ی��ش��ت��م��ان��ى بێ سه‌ربه‌خۆ ،که‌تا ئه‌مڕۆ ئه‌و گه‌النه‌ى ک���ه ه����ه‌ر س���ێ م���ان���گ ج���ارێ���ک کۆبونهوه ئه‌نجام ده‌ده‌ن و گرێبه‌ستى په‌یمان نوێده‌که‌نه‌وه ،دژى سه‌ربه‌خۆیى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان و پارچه‌کانى دی���ک���ه ،ئ���ه‌وان���ی���ش ک���ه ده‌وڵ���هت���ان���ى (تورکیا ،عێراق ،ئێران و سوریا)یه سه‌رکردایه‌تى سیاسى تا ئێستا ئه‌م باسه‌ى نه‌وروژاندوه که حزبه‌کانى الى ئێمه بێ جیاوازى له دواى راپه‌ڕینه‌وه
ئه‌وه‌نده‌ى قاڵ و پڕ سیناریۆن بۆ مل شکاندنى یه‌کتر و کێبڕکێى ئینتیماى ج���هم���اوه‌رى ج �ه‌ن��گ �هک��ان��ى خ��ۆب�هخ��ۆ کوشتن ،له‌ناو بردنى مرۆڤى کورد به ده‌ستى کورد خۆى ،که ههمیشه ئه‌و دۆخانه له پڕ قازانجى دوژمنه سه‌رسه‌خته‌کانى کورد ب��ووه ،ئهوهنده له‌خزمه‌تى دروستکردنى ت �ه‌الرى بون به‌ده‌وڵت نه‌بوون و ترساون ،له هه‌مووى سه‌خت تریش ئ�ه‌وه‌ی�ه سه‌رکردایه‌تى سیاسى دوژمنانى کوردیان کردوه به فریشته و دۆست ،به‌اڵم له‌شکرکێشى، ت���ۆپ���ب���اران ،خ��ن��ک��ان��دن��ى گ�ه‌ن��ج��ان��ى ک��ورد ،زیندانیکردن و ک��ۆب��ون�هوه و سوربون له‌سه‌ر دوژمنایه‌تى ژێربه‌ژێر سه‌لماندنى نه‌ویستى ده‌وڵه‌تى کوردییه ته‌نانه‌ت له خاکى عێراقیشدا. ئه‌وه‌تا سه‌رکردایه‌تى سیاسى کوردى له به‌غدا نایه‌وێت سزاى گه‌فى مردن بدات به‌سه‌ر ئه‌وانه‌دا که میله‌تێکیان نه‌ک هه‌ر کوشت ،به‌ڵکو سه‌د ساڵ ل �ه ژی���ان دوای��ان��خ��س��ت��ن ،ک �ه ت���ه‌واوى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد به‌ده‌نگى ک �ه‌س��وک��ارى ق��ورب��ان��ی �هک��ان رۆش��ت�ه س���ه‌ره‌وه‌ى حکومڕانیه‌ت ،له‌ئێسته‌دا ده‌وڵ���هت���ان���ى زل��ه��ێ��ز ه���ات���وون ل �ه‌ڕێ��ى به‌رژه‌وه‌ندى سیاسى خۆیانه‌وه ده‌یانه‌وێت ده‌وڵ �هت��ى دیکتاتۆریه‌تیه‌کان تێک بشکێنن بۆ ئه‌وه‌ى گه‌النى بێده‌وڵه‌ت بێنه‌سه‌ر خه‌ت ،ئه‌مه‌ش به‌خت یاوه‌رى چه‌ند گه‌النى وه‌ک ئێمه‌ى بێده‌وڵه‌ته، کاتى ئهوه هاتووه ته‌واوى ملمالنێکان تێپه‌رێنین ل�ه‌ن��اوخ��ۆى واڵت���دا ،ش�ه‌رم و ت��رس بشکێنین راى بیرمه‌ندانه‌ى سیاسى دروس���ت بکه‌ین ،گ �ه‌ل دات��ا بکه‌ینه‌وه و هانیان بده‌ین که چیتر ئێمه وه‌ک سه‌رده‌مى زوو نه‌ترسین بۆ ده‌ستنوێژ شکان دهس��ت نه‌خه‌ینه ناو ده‌ستى واڵتانى زلهێزى وه‌ک ئهمریکا و به‌ریتانیا ،که به‌م دوایانه به‌ریتانیا هاتوه‌ته سه‌رخه‌ت له هه‌وڵى دروس��ت ک��ردن��ى رای���ه ب��ۆ ب���وون ب �ه ده‌وڵ �هت��ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ،چیتر نه‌بین ه ف��اک��ت�ه‌رێ��ک ب��ۆ ل��هب��ارب��ردن .ک��ورد وته‌نى دۆست دۆسته و دوژمن دۆسته دوروش ه �ه‌ر دوژم��ن �ه ،له‌ئێستاوه تا ساڵى ( )2016قۆناخێکى دره‌وشاوه چاوه‌ڕێمانه ،کارکردن بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه پێویستى به‌کشانه و چاو خشانه‌وه‌ی ه ب �هب��ون��ى پ �هی��وه‌ن��دى ل �ه‌گ �ه‌ل واڵت��ان��ى دوژمنماندا ،دروست کردنه‌وه‌ى هه‌ستى ن �هت �ه‌وه‌ی��ى و پێداگیرى س�ه‌رب�هخ��ۆى، پێویسته حزبه‌کان ئیدى ل�هم�ه‌و دوا سیاسه‌تى خۆیان بخهنه خزمه‌ت ئه‌م پرسه گرنگه‌وه تا هاندانى جه‌ماوه‌رى زیاد و کردنى هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى و بۆ بون به ده‌وڵ �هت ،پاڵ و پشتى هه‌موو هێز و ته‌ڤگه‌ر و رێکخراو واڵتانى ک ه له‌م پۆسه‌دا تواناى پشتیوانیان هه‌ی ه بۆ مان.
تیۆری به‌شی سێیه‌م و کۆتایی
ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
18
ژان ماری گۆلمۆ
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
له نیشتمان و میلله‌ت زیاتر هیچ جۆر ه سامانێکم نیه ل��� ه ب���اش���ور و ب���اک���وری ک��وردس��ت��ان��دا ف��رۆک�� ه جه‌نگییه‌کان ،هێلی کۆپته‌ر رێک ل ه ئاسماندا فڕکان فڕکانیان ه ب��ه‌و پ��ه‌ڕی دڵڕه‌قیه‌و‌ه ناوچه پیرۆزه‌کانی کوردستان تۆپ ب��اران دهک��ه‌ن ،به‌ر کێ دهک��ه‌وێ و ناکه‌وێ مه‌به‌ستی فاشیستێتی ت��ورک ئه‌وه‌ی ه ک ه دهب��ێ ب��ه‌ر هه‌موو گریالکان بکه‌ون. شه‌ڕی رووب��ه‌ڕوش به‌رده‌وام ه و کوشتن ب ه الیه‌وه گرنگ نیه ،به‌ڵکو دهی��ان��ه‌وێ گ��ری�لاک��ان هه‌ر هه‌موویان دره‌و بکه‌ن ،ژیان ل ه قه‌ندیلدا نه‌مێنێ، چه‌ندین دایک کۆسی ده‌که‌وێت ،چه‌ندین منداڵ بێ باوک ئه‌مێنێ ،ئه‌وه‌ی الی فاشیست گرنگه، مرۆڤ دره‌و بکرێت ،گرنگتر ئه‌وه‌ی ه به‌کۆمه‌ڵ دره‌و بکرێن نه‌ک تاک ب ه تاک و وا ده‌زان��ێ وره‌ی شۆڕشگێڕانی تر داد‌هب��ه‌زێ��ت ،نازانێت له شاره‌کاندا هه‌ر هه‌موو کورد خۆپیشاندان ده‌کات تاکو م��ن��دااڵن ده‌ڕژێ��ن�� ه سه‌رشه‌قام ن��هک ته‌نها ئ��اف��ره‌ت��ان ،ن��ازان��ن ئ��ه‌و شه‌هیدان ه ب�� ه هه‌لهه‌له‌وه ده‌سپێرن ه ئه‌و خاکه‌ی ک ه خوێنیان تیا ڕژراو‌ه و له‌و رۆژه ک ه بوون ب ه شۆڕشگێڕ ئه‌م بینگان ه هه‌موو رۆژان ه وه‌ک فیلمێک ل ه به‌رچاواندا ره‌ت ده‌بن. یه‌ک گریال شه‌هید ده‌بێ برینی دایکی شه‌هیدانی باشوری کوردستان دوب��اره ئه‌کولێته‌و‌ه و خوێنی لێ ئه‌تکێ و دڵی نیشتمانپه‌روه‌ران خوێن ره‌وانه‌ی چاوه‌کانیان دهکهن و جۆگه‌ی خوێن ل ه رومه‌تیانه‌وه دێت ه خوارێ. که‌س نه‌ڵێ باوی شۆڕشگێڕی و نیشتمانپه‌روه‌ری نهماوه .ئه‌و خاک ه هه‌مان خاک ه ک ه ب ه ه��ه‌زاران شه‌هید ئ���ازاد ک���راوه و ئێستا ع��ه‌زی��زی وه‌یسی لهگهڵ گه‌نج ه گه‌وجه‌کان له‌سه‌ری هه‌ڵده‌په‌ڕن. ل ه بیری چووه تا دوێنێ و پێرێ شۆڕشگێڕانی ک��ورد چه‌ندین ج��اش و میلله‌تفرۆشیان کوشتوه و تۆپیون ...ئه‌م هه‌موو کوشتن و بڕین ه وه‌ک بڵێی ده‌سه‌اڵتی کوردی ئاگای لێ نی ه یان خۆیان که‌ڕ ده‌کات وه‌ک بڵێی کورد نین ،نه‌نکم وته‌نی جوله‌ک ه و مسقۆف بوون ده‌بوای ه ل ه شه‌وی قه‌دردا بکوژرانایه. پ��ان��زه ه����ه‌زار گ��ری�لا ل�� ه م�� هت��رس��ی��دان .ب�� ه ن��ۆره شه‌هید دهب��ن ،ته‌نها یه‌ک خه‌ونیان هه‌ی ه ئه‌ویش یه‌کگرتنه‌وه‌ی چوار پارچه‌ی کوردستانه .گیانیان به‌خت ک��ردوه ب ه خاکی کوردستان و نه‌ته‌وه‌ی کورد. هه‌ستی نیشتمانپه‌روه‌ری ل ه باشوری کوردستاندا سڕاوه‌ته‌وه ،وا ده‌زانن نازانین وشه‌ی ناسیۆنالیستی مانای چیه ،ته‌نها سڕینه‌وه‌ى خۆشه‌ویستی بۆ نیشتمان ب��ووه م��ۆدێ��ل ،ئێستا ک�� ه رۆژ رۆژی دۆالری ئه‌مریکیه ،رۆژی سه‌رهه‌ڵگرتنی له نیشتمان و کۆچه ،وا ده‌زانن ئه‌وروپا به‌هه‌شتێک ه بۆ خۆی ،که‌چی ب ه پێچه‌وانه‌وه‌یه ،چوون ه ئه‌وروپای دۆزه‌خ و سه‌رمایه‌داریه‌که‌ی به‌ردێکی گه‌وره‌یه سه‌رت لێ بده‌یت ئه‌شکێ ،نه‌ک ئه‌م ه ده‌سه‌اڵت باشوری کوردستانی ک��رده کۆپیه‌کی شێواوی بێ‌نمون ه و ب ه شێوه‌یه‌کی ناڕاسته‌وخۆ به‌ریتانیا کوردستانی لنگ ه و قوچ کرد نرخی بێ نرخی نیشتمانپه‌روه‌ری کرد‌ه سفر ،وات ه ده‌وڵه‌تێکی بێ سه‌روبه‌ر و میلله‌تێکی سه‌رلێشێواوی ورده ورده پێک هێنا بۆ ئه‌وه‌ی کورد تۆب ه بکات و جارێکی تر داوای ئ��ازادی نه‌کات و چه‌ک هه‌ڵنه‌گرێ، ده‌زگ���ای��� هک���ی وه‌ه��م��ی ب�� ه ن����اوی ف��ه‌رم��ان��دهی��ی دامه‌زراند ک ه هێنده شلوقه ،مالزم ئه‌وه‌لێک تیایدا چ��ا ئه‌گێڕێ ب��ه‌اڵم ب��ۆ ده‌ستدرێژیکردن به‌سه‌ر شۆڕشگێڕاندا ئاماده‌ن ...واڵتێک ه که‌س ب ه که‌س نیه ،سه‌ک ساحیبی خۆی ناناسێت! هه‌ر یه‌که‌و ب ه دزیه‌و‌ه پرسیار ل ه خۆی ده‌کات« :هه‌ر ئه‌و یاسا و ده‌ستور و په‌رله‌مان ه سه‌قه‌ته‌مان که‌م بوو ،شه‌ڵاڵ چه‌کمان هه‌ڵنه‌گرتایه ،ئێم ه کردمان ،که‌سانی تر ده‌یخۆن». من تا ئێستا ئه‌نوسم ،هه‌موو شتێکم نوسیوه و هیچم نه‌نوسیوه ،ئازادیه‌کی بێ سه‌روبه‌ر و گێل و گه‌وج ،حکومه‌تێکی فاشیل ،جاران پێشمهرگه پ��ی��رۆز‌هک��ان��م��ان ل�� ه ش���اخ خ��ه‌ون��ی ک���ورد ب���وون، راپه‌ڕینیان کرد ،شه‌هید بوون ،به‌اڵم کێ کردی و کێ خواردی؟ جاران ئافره‌تانی سلێمانی دوای ناشتنی شه‌هیدێک عه‌بای ره‌شیان ل ه سه‌ر ده‌کرد و ل ه ب��ه‌رچ��اوی م�لازم موحسین خۆپیشاندانیان
داهێنه‌رانی ئازادی
ده‌کرد ل ه گۆڕستانی شه‌هیدانه‌و‌ه ده‌بوون ه قافڵه، خۆ ش��اری سلێمانی ل ه هه‌موو ش��ارهک��ان زیاتر شه‌هیدی ههبووه ،بۆچی وا تێک و پێکیان دا، بۆچی سه‌رکرده‌کان ئهوهنده حیمایه‌یان ل ه پشتدایه؟ ل ه مه‌رگی کتوپڕ ده‌ترسن یان دوژمنیان زۆره؟ دهس��ه‌اڵت��ێ��ک ل�� ه الی���هک ب��اس��ی دی��م��وک��راس��ی بکات و فیرقه‌یه‌کی حیمایه‌ی ل ه پشتدا بێ، چۆن ده‌سه‌اڵتێکی درۆزن��ه ،چۆن حکومه‌تێکی ساخته‌یه .نیشتمان ن��اک��ڕدرێ��ت و نافرۆشرێت، ب��ه‌اڵم ئه‌په‌رسترێت ،ب��ه‌رگ��ری ل��ێ دهک��رێ��ت ،به خوێن ئازاد ده‌کرێت ،نابێ خیانه‌تی لێ بکرێت، خزمه‌ت ده‌کرێت ،ئاوه‌دان ده‌کرێت ،ئه‌ڕازێندرێته‌وه ب�� ه ه����ه‌زاران خوێندنگا و باخچه‌ی م��ن��دااڵن و دایه‌نگ ه و نه‌خۆشخان ه و زانکۆ و هه‌زاران پرۆژه‌ی ئاوهدانکردنهوه ... ه��اواڵت��ی��ش ئ��ه‌رک��ی س��ه‌رش��ان��ی خ��زم��هت��ک��ردن��ی نیشتمان ه ب ه سه‌عی و خوێندنه‌و‌ه و خزمه‌تگوزاری، نیشتمان نه‌ک ته‌نها میوه‌ی خۆش و سه‌وزیمان پ���ێ دهب��هخ��ش��ێ��ت ،ب��ه‌ڵ��ک��و ف��ێ��ری ع���ه‌دال���هت و چاکسازیمان ده‌کات ،نیشتمان پیرۆزه وه‌ک هه‌موو شته‌پیرۆزه‌کان ،کاری نیشتمانپه‌روه‌ر خزمه‌تکردنی نیشتمانه ،کارکردن و خزمه‌ته ،په‌روه‌رده‌کردنی منداڵه ،کارکردن ه ل ه میدیاکان باشترین خزمه‌ته و... م��ن ل�� ه نیشتمان و میلله‌ت زی��ات��ر هیچ ج��ۆره سامانێکم نی ه ته‌نها پێنوسێکم هه‌ی ه و هیچی تر ،بستێک ل ه خاکی کوردستان ناگۆڕمه‌و‌ه به سامانی دنیا ،خوێنێم هه‌ر ده‌ڕژێت ه سه‌ر خاکی نیشتمان ،ل ه نیشتمان و میلله‌ته‌که‌م زیاتر هیچم ناوێ.
* که‌س نه‌ڵێ باوی شۆڕشگێڕی و نیشتمانپه‌روه‌ری نهماوه. ئه‌و خاک ه هه‌مان خاک ه ک ه ب ه هه‌زاران شه‌هید ئازاد کراوه و ئێستا عه‌زیزی وه‌یسی لهگهڵ گه‌نج ه گه‌وجه‌کان له‌سه‌ری هه‌ڵده‌په‌ڕن * ده‌سه‌اڵتێک ل ه الیه‌ک باسی دیموکراسی بکات و فیرقه‌یه‌کی حیمایه‌ی ل ه پشتدا بێ، چۆن ده‌سه‌اڵتێکی درۆزنه، چۆن حکومه‌تێکی ساخته‌یه .نیشتمان ناکڕدرێت و نافرۆشرێت، به‌اڵم ئه‌په‌رسترێت ،به‌رگری لێ ده‌کرێت ،ب ه خوێن ئازاد ده‌کرێت ،نابێ خیانه‌تی لێ بکرێت
و :محه‌مه‌د ئه‌مینی
دیدێرۆ (1784ـ)1713 هیچ که‌س له سروشته‌و‌ه مافی حوکم‌کردنی پێ نهبڕاوه به‌سه‌ر که‌سانی دیکه .هه‌ر که مرۆڤ به‌هره‌مه‌ند بوو له ڵ و ژیری مافی هه‌بوونی ئازادی ده‌بێت. عه‌ق دی��دێ��رۆ ب��ه ه��ۆی ب�ڵاوک��ردن��ه‌وه‌ی کتێبی نامه‌یه‌ک سه‌باره‌ت به نابیناکان له قه‌اڵی ڤێنسێن زیندانی کرا، به‌اڵم داوای لێخۆشبوونی کرد له تاوانه‌که‌یه‌و‌ه بۆیه‌ش ئازادیان کرد .به درێژایی ژیانی ترسێکی راسته‌قینه‌ی له گرتوخان‌ه له‌گه‌ڵدا بوو .هه‌ر به‌و هۆیه‌شه‌و‌ه له سه‌رجه‌م به‌رهه‌مه‌کانی دیکه‌یدا وه‌ک ژن��ی ب���اوه‌ڕدار ،ب��رازای رامۆ ،وتووێژ لهگهڵ داالمبێر و خه‌یاڵی داالمبێر زۆربه وه و به ناردنه‌وه‌ی چه‌ند به‌شێک له وریاییهوه ده‌جواڵیه ئه‌نسکلۆپدیا سانسۆری خه‌ڵه‌تاند. ب���ه‌اڵم س��ه‌رج��هم ئ��هم��ان��هش ن��هب��وون��ه رێگر تاکو وه‌ک سه‌ره‌تاکان رۆحێکی ئازادی نه‌بێت .له بڕوا به خوابوونه‌وه گه‌یشت‌ه حاشالێکه‌ر ل��ه خ��وا و ل��ه کۆتاییشدا بوو به ماتریالیست ،ب��ه‌اڵم له هه‌مان کاتدا دژی بیرۆکه تێکهه‌ڵکێشکراوه‌کانی هێلۆسیۆس وهستایهوه (ره‌تکردنه‌وه بیر‌و بڕواکانی هێلۆسیۆس) .تا سه‌ر ئێسک الیه‌نگری رۆشنگه‌ره‌کان ب��وو ،بۆ باسکردن له س��ه‌ر چوارچێوه ئه‌خالقیه‌کان که لهگهڵ هه‌لومه‌رجی ژیانی راسته‌قینه یه‌ک ناگرنه‌و‌ه که‌ڵکی له که‌سایه‌تی رامۆ وه‌رگرت. دیدێرۆ سڵی نه‌ده‌کرده‌و‌ه له قبووڵکردنی هه‌ڵه‌کانی کتێبی ژاکی قه‌زا‌و قه‌ده‌ری دژ‌ه رۆمانێک بوو دژ به سیستمی کالسیک که هه‌ر چهشنه رۆمان‌و چیرۆکێکی به هه‌ند وه‌رده‌گرت‌و له هه‌مان کاتیشدا پرسیار‌و وه‌اڵمێک بوو سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری سوودمه‌ندبوون له ئازادی له ژێر ده‌سه‌اڵتێکی دیکتاتۆردا. ئازادیخوازی دیدێرۆ به‌م شێوهیه بوو که به پێچه‌وانه‌ی س��هردهم��ی خ��ۆی و دهس��ه‌اڵت��ی سه‌رده‌ستی واڵته‌که‌ی بیری دهک��ردهوه و گاڵته‌ی به‌و بیر و ب��اوه‌ڕ‌ه ده‌کرد که له فه‌لسه‌فه‌و‌ه هه‌ڵقواڵبوون ،سلی ن��هدهک��ردهوه ل��ه‌وه‌ی هه‌ڵه‌کانی قبوڵ بکات. لهگهڵ ئه‌وه‌شدا که دیدێرۆ به‌رهه‌ڵستکاری سیستمی دیکتاتۆریه‌ت فه‌ڕه‌نسا بوو په‌نای برد‌ه الی کاترینی دوهه‌م که له سه‌ن پێتێرزبوورگ به گه‌رمی پێشوازی لێکر‌د و ب��هم ج��ۆره‌ش فه‌یله‌سوفه‌که‌ی ئێمه سوێندی وه‌فاداری بۆ حاکم‌ه سه‌ره‌ڕۆکه‌ی روسیا خوارد .ژیانی سێنێک مامۆستای نیرۆنی ئیمپراتۆری رۆمای کۆن نمونه ژیانی ئه‌م فه‌یله‌سوف‌ه بوو که له پانتایی سیاسه‌تدا شکستی خواردبوو. دوایین دژواری له رامان‌و بڕواکانی دیدێرۆ ئهوه بوو که کاتێک پالیسۆ له شانۆنامه‌ی کۆمیدی فه‌یله‌سوفه‌کان ( )1760گاڵته‌ی پێکردبوو ،داوای کردبوو زیندانی بکرێت بێ ئه‌وه‌ی به‌ندکراوانی خۆی له زیندانی ڤێنسێن له بیر بووبێت .ئه‌م روداو‌ه ده‌ریده‌خات که سوودمه‌ندبوونی بێ مه‌رج له ئازادی له سیستمێکی دیکتاتۆری ده‌ست نادات. بکاریا (1794ـ )1738؛ البردنی ئه‌شکه‌نجه که‌س بێ به‌رامبه‌ر به‌شێک له ئازادیه‌که‌ی خۆی له پێناو به‌رژه‌وه‌ندی گشتیدا به‌خت ناکات ،ئه‌و ئه‌ندێش‌ه خاوه ته‌نیا له ناو چیرۆکه‌کاندایه. چێزارێ بۆنساال مارکی دو بکاریا له قۆناغی خوێندندا کهوته ب��ه‌ر کاریگه‌ری فه‌یله‌سوف‌ه فهڕهنسیهکان و س��هب��اره‌ت ب��ه ئ���ه‌وان وت��ی دژای��هت��ی��ک��ردن��ی سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدار رێگای هه‌ر که‌س دی��اری دهک��ات .ئه‌و له بیرکاری و رۆژه��ه‌اڵت ناسی ب��ه‌ره‌و فه‌لسه‌ف‌ه کشا و هه‌ر ئه‌وه‌ش هانی دا تاکو بنکه‌یه‌کی ئه‌ده‌بی له شاری ت و لهگهڵ گ��ۆڤ��اری کافی ،که میالنۆ دامه‌زرێنێ خۆی وه‌ک باڵوکراوه‌یه‌ک بۆ ئه‌ندێش‌ه نوێکان ده‌ناساند هاوکاری بکات. بکاریا به وردبوونه‌و‌ه له سیستمی دادی ئیتاڵیا بڕیاریدا ت و به یارمه‌تی برایانی پیه‌تر ۆ و چاکسازی تێدا بکا ئالساندرۆ کتێبی تاوانه‌کان‌و سزاکانی له ساڵی ()1763 دا نووسی و ساڵێک دواتر باڵوی کردهوه .له‌و کتێبه‌دا که‌ڵکی له شیوازی دارشتنه‌و‌ه یاسای دادی فهڕهنسیهکان نجه و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی دارای��ی و ت و ئه‌شکه وه‌رگ��ر ئازاردانی تاوانبارا‌ن و سزای قورسی شه‌رمه‌زار کرد و داوای هاوسه‌نگی نێوان تاوان و سزا و سه‌ربه‌خۆبوونی دادوه‌ر‌هک����ان‌و جیاکردنه‌و‌ه سزادانی ئاسمانی له سزای مه‌ده‌نی کردبوو. کتێبه‌که‌ی بکاریا به پێشوازیه‌کی باشی لێکراو به ده‌یان جار له ئیتالیا له چاپ درایه‌وه .له فه‌ڕه‌نسا ئابێ مورلێ کتێبه‌که‌ی وه‌رگێرایه‌وه‌‌و ڤۆڵتێر‌و دیدێرۆ شرۆڤه‌یان له سه‌ر نووسی .بکاریا بانگێشت کرا بۆ فه‌ڕه‌نسا به‌هۆی ئه‌وه‌ی دابڕان له هاوسه‌ره‌که‌ی به‌الیه‌و‌ه دژوار بوو خۆی پێنه‌گیرا‌و هه‌ر زوو گه‌ڕایه‌و‌ه بۆ ئیتاڵیا .له‌وێ ژیانێکی هێمنی گرته‌به‌ر‌و کاتی خۆی بۆ ئابوری ته‌رخان کرد. له نامیلکه‌کانیدا وش��هی «ئ���ازادی» زۆر به که‌می به‌رچاو ده‌که‌وێت ،به‌اڵم ئاسان نییه هه‌وڵه‌کانی له پێناو پیاده‌کردنی دادپه‌روه‌ریه‌کی مرۆڤانه‌ت‌ر و ناڕه‌واکردنی سزای له‌سێداره‌دان له به‌رچاو نه‌گرین. گۆیا ()1746-1828 ئازادیه‌ک له ئ��ارادا نییه ،چون ماڵه‌که‌ت پڕ بووه له ده‌عبا‌و مێروی جۆراو جۆر که که‌رسته‌ی مردنیان پێیه. هیچمان پێناکرێت مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی له دوره‌و‌ه راوه‌ستین.
فرانسیسکۆ دو پائۆلۆ گۆیا یه لۆسینتێ یه‌کێک بوو له‌و پیاو‌ه ئازادیخوازانه‌ی له ژێر کاریگه‌ری فه‌یله‌سوف ه فه‌ڕه‌نسیه‌کاندا بوو .له شارلی سێهه‌م پاشای ئیسپانیا که هاوسۆزی رۆشنگه‌ره‌کان بوو نزیک ب��ووهوه .به‌اڵم هاوکات لهگهڵ هاتنه سه‌رته‌ختی شارڵی چ��واره‌م له ساڵی ( )1789ب��ه ه��ۆی ئ��ه‌و ه��هڕهش��ان��هی ل��ه الی��ه‌ن شۆڕشی فه‌ڕه‌نسا روب��ه‌ڕوی ئیسپانیا دهب��ووهوه پرۆسه‌ی چاکسازی ژێر گڵ نرا‌و جیهانی خولیاکانی گۆیای نه‌خۆش ،هه‌ره‌سی هێنا. له ساڵی ( )1808که پاشانشینی ئیسپانیا هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌‌و نالیۆن ژۆزێفی ب��رازای خۆی وه‌ک پاشا به سه‌ر ئه‌و واڵته‌دا سه‌پاند گۆیا بووه هۆگری فهڕهنسیهکان ئه‌ویش له به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌ندێش‌ه ئازادیخازه‌کانیانی ال په‌سند بوو به‌اڵم له هه‌مان کاتدا هاوخ‌هم‌و پشتیوانی هاونیشتمانه‌کانی ب��وو که چۆکیان بۆ ده‌سه‌اڵتێکی ده‌ره‌ک��ی دان��هئ��ه‌دا. ئه‌و پیاوی پابه‌ندبوون‌ه ناکۆکه‌کان بوو .گۆیا له ساڵی ( )1824ئیسپانیا بن ده‌سه‌اڵتی دیکتاتۆریه‌تی به‌جێهێشت وه و به‌وپه‌ری و له ش��اری ب��ۆردۆی فه‌ڕه‌نسا گیرسایه دڵشکاوی و چه‌رمه‌سه‌ریه‌و‌ه سه‌رینایه‌وه. جێفێرسۆن ( 1826ـ :)1743بژی سه‌ربه‌خۆیی جیفرسۆن :س��ه‌رج��هم م��رۆڤ��هک��ان یه‌کسان ن و خ��واو‌هن��د هه‌ندێک مافی پێبه‌خشیون که ناگوازرێنه‌وه :ژیان، ئازادی و گه‌ڕان به دوای به‌خته‌وه‌ری. تۆماس جیفرسۆن که له ساڵی ( )1769و نوێنه‌ری ویالیه‌تی ڤیرجینیا بوو له خه‌بات دژب‌ه به‌ریتانیا ،واڵتی دای��ک ،ب��هش��داری ک��رد .له پێناو ئ��ازادی��دا ،چاالکانه به‌شداری شه‌ڕی سه‌ربه‌خۆیی ئه‌مریکای کرد و له ساڵی ( )1776یاسای بنچینه‌یی ئه‌و واڵته‌ی نووسی. له ساڵی ( )1778له په‌رله‌مانی ویالیه‌تی ڤیرجینیا به‌رگری کرد له ئازادی ئایین‌و جیاکردنه‌وه‌ی کڵێسه له ده‌وڵ‌هت‌و فراوانترکردنی مافی ده‌نگدان‌و قه‌ده‌غه‌کردنی
هیچ که‌س ل ه سروشته‌و‌ه مافی حوکم‌کردنی پێ نهبڕاوه به‌سه‌ر که‌سانی دیکه .هه‌ر ک ه مرۆڤ به‌هره‌مه‌ند بوو ل ه عه‌قڵ و ژیری مافی هه‌بوونی ئازادی ده‌بێت هاورده‌کردنی کۆیله .له ساڵی ( )1784به مه‌به‌ستی وتووێژکردن له سه‌ر گرێبه‌ست‌ه بازرگانییه‌کان لهگهڵ واڵتانی ئه‌وروپایی سه‌ردانی فه‌ڕه‌نسای کرد .له پاریس ناوه‌ند‌ه فه‌لسه‌فیه‌کانی ناسی و شۆڕشی له نزیکه‌و‌ه بینی، ب��ه‌اڵم ئه‌و توندوتیژیان‌ه که سه‌ریان هه‌ڵدا بوون‌ه هۆی نیگه‌رانی و ئازاردانی .جیفرسۆن له ( )1789فه‌ڕه‌نسای به‌جێهێشت .له ساڵی ( )1801بوو به سه‌رۆک کۆماری ئه‌مریکا‌و سه‌رجه‌م ئه‌و ره‌سمیات‌ه شاهانه‌ی وه‌ال نا. جیفرسۆن له ساڵی ( )1809خۆی له ژیانی سیاسی کشانده‌وه .له کاتی مردنیدا ( )2000کۆیله‌ی هه‌بوو ک له نێوان ئه‌ندێش‌ه و راستیه‌کانی که ئه‌مه‌ش ،دژوازی‌ه ژیانی سیاسه‌تمه‌دارێک ده‌رده‌خات. مادام رۆاڵن (1793ـ )1754 ئه‌ی ئازادی تاوان نه‌ما که به ناوی تۆو‌ه نه‌یکه‌ن ئه‌و له بنه‌ماڵه‌یه‌کی ده‌وڵه‌مه‌ندی پاریس چاوی به دنیا هه‌ڵێنا‌و خوێندنی خ��ۆی له ژێ��ر کارتێکردنی کتێبی ئێمیلی رۆس��ۆ ت��ه‌واو ک��رد .له ساڵی ( )1780لهگهڵ پیاوێکی به‌ته‌مه‌نتر له خۆی به ناوی رۆاڵن دۆ الپالتی هاوسه‌رگیری کرد. ش و خرۆشێکی له خاتوو رۆاڵندا شۆڕشی ( )1789جۆ ساز کرد .ئه‌و له هیچ شتێک نه‌ده‌سڵمییه‌و‌ه مه‌گه‌ر ئه‌و به‌ربه‌ستان‌ه که ده‌یانتوانی رێگ‌ه له هێنانه‌دی ئازادی بگرن که روانگه‌ی ئ��ه‌وه‌و‌ه هۆکاری سه‌ره‌کی شۆڕش بوو .کۆمه‌ڵه‌یه‌کی کۆماری خوازی پێکهێنا‌و له‌وێدا رۆڵی سه‌رۆک حیزبێکی ده‌گێرا .کاتێک هاوسه‌ره‌که پۆستی وه‌زی��ری ناوخۆی وه‌رگ��رت به بڕیاره‌و‌ه هات‌ه ناو کای‌ه سیاسیه‌کان تاکو ژیرۆندێنه‌کان ـ کۆماریخوازه میانه‌ڕه‌وه‌کان ـ هان بدات تاکوو روبه‌ڕوی دیکتاتۆریه‌تی روبسپیر ببنه‌وه. خاتوو رۆاڵن به تاوانی پیالنگێری ده‌ستبه‌س‌هر‌و دادگایی کراو دواتریش له سێداره درا .ده‌ڵێن ئه‌و کاته‌ی بردیانه به‌ر سێداره ئه‌م ره‌ست‌ه به‌ناوبانگه‌ی وتوه« :ئه‌ی ئازادی تاوان نه‌ما که به‌ناوی تۆو‌ه نه‌یکه‌ن». ئابێ گێرگوار (1750ـ )1831 دهب��ا ئامێزمان وه‌که‌ین بۆ هۆگرانی زانست‌و ئ��ازادی. ببینه پاڵنه‌رێک بۆ هه‌ر جۆره ب‌هه‌ره‌و توانا و کردنه‌وه‌ی رێکخراوه ئازاده‌کان. ئابێ گرێگوار به‌سه‌رهاتێکی سه‌یری هه‌بوو .له نزیک
لۆنێڤیل ل��ه‌دای��ک ب��وو،س��هرهت��ا ب��ب��ووه ق��هش��هی کڵێسه ئامبرنمی و پاشان نوێنه‌ری ئه‌نجومه‌نی سێ چینه‌کان، مه‌ترانی الیه‌نگری یاسای بنچینه‌یی له ویالیه‌تی «لوارو شێر» ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی کۆنڤانسیۆن ،ئه‌ندامی ده‌سته‌ی پێنج سه‌د که‌سی و دواتریش بوو به سیناتۆر. له س��ه‌رت��ای گه‌نجیه‌تیدا مه‌یلێکی زۆری هه‌بوو بۆ خ��وێ��ن��دن��هوهو ت��وان��ی ل��ه دام���وده‌زگ���ای ئێستانیسالس پاشای پۆلۆنیا جێبگرێت؛ خۆی ئهوهنده سه‌رقاڵی ده‌قه فه‌لسه‌فیه‌کان ک��رد تاکو ن��ازن��اوی «خه‌ڵک دۆستی خ��هی��ااڵوی» پێبڕا .دوات���ر گرنگیدا ب��ه چ��ار‌هن��ووس��ی ت و کۆمه‌ڵگای جوله‌که‌کانی ئ��ه‌وروپ��ای رۆژه����ه‌اڵ له ساڵی ( )1788نامیلکه‌یه‌کی له ژێ��ر ناونیشانی ژیانه‌وه‌ی جه‌سته‌یی و ده‌رون��ی و سیاسی جوله‌که‌کان باڵو کرده‌وه‌‌و له‌وێدا بهرپرسه حکومیه‌کانی بهوه تاوانبار قانه و نادادپه‌روه‌رانه کرد که له به‌رامبه‌ر جوله‌که‌کان دڵره ده‌جوڵێنه‌وه. به‌شداریکردنی له شۆڕشی فه‌ڕه‌نسا گرنگی به‌رچاوی هه‌بوو :به‌رگری کرد له جێگرتنی چینه‌که‌ی خۆی له ناو ئه‌نجومه‌نی چین‌ه سیانییه‌که ،له کاتی خستنه‌روی جارنامه‌ی مافی م��رۆڤ چه‌ند وته‌یه‌کی گرینگی پێشکه‌ش کردو رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر مافێک هه‌بێت ده‌بێت ئه‌وه‌ش قبووڵ بکه‌ین که ئه‌رکیش ههیه؛ چه‌ندین جار له ئه‌نجومه‌نی کۆنڤانسیۆن له به‌رژه‌وه‌ندی رهشپێستهکان و جوله‌که‌کان قسه‌ی کرد ،بۆ به‌رگریکردن له رهشپێستهکان له ئه‌نجومه‌نی پاراستنی رهشپێستهکان به‌شدار بوو .به‌اڵم کاتێک بوو به مه‌ترانی ویالیه‌تی لوار وشێر به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و چاوه‌ڕوانییه‌ی لێوه‌ی ده‌کرا بوو به مه‌ترانێکی سه‌ره‌رۆ و سته‌مکار .ئابێ گرێگوار الیه‌نگری سه‌رسه‌ختی کۆماریخوازی و ه��ه‌واداری لکاندنی ویالیه‌تی ساڤوا نساوه و الیه‌نگری ئه‌و شه‌ر‌ه جیهانگیریان‌ه بوو به فه‌ڕه که به‌ناوی ئ��ازادی��هوه هه‌ڵده‌گیرسان؛به توندی دژی سیسته‌می پاشایه‌تی بوو هه‌روه‌ها به شێوازێکی ناڕوون پشتگیری له له‌سێداره‌دانی لویی شانزه‌هه‌م کردبوو؛ سوربوو له سه‌رئه‌وه‌ی نابێت ئازادیو به‌ره‌اڵیی لهگهڵ یه‌کدا تێکه‌ڵ بکرێن و هه‌ربۆیه‌ش دژی له ناوبردنی پیشه‌سازی وهستایهوه ،بێ شک له‌و بڕوایه‌دابوو که له‌و دیو مێژووه‌و‌ه میراتێکی کلتوری ههیه که هه‌موو نه‌وه‌کان به‌رپرسن له پارێزگاریکردن له‌و میراته؛ هه‌وڵیدا یه‌کڕیزی نێوان قه‌شه‌کانی الیه‌نگری یاسای بنچینه‌یی بپارێزێت‌و ره‌خنه‌ی له پاپای ڤاتیکان‌و ده‌سته‌ی لێپێچینهوه له بیر‌و باوه‌ڕه‌که‌ی گرت‌و به سه‌رانسه‌ری ئه‌وروپادا گه‌را. ئابێ گرێگوا به‌رهه‌ڵستی ناپلیۆنی دهک���رد و ب��هوه تاوانباری ده‌کرد که سه‌ره‌ڕۆیه ،هه‌ڵبه‌ت زۆر به وریاییهوه ...له سه‌رده‌می گه‌ڕانه‌وه‌ی پاشایه‌تیدا له کاره‌کان دور خرایه‌وه‌‌و له ساڵی ( )1819هه‌ڵبژاردنه‌که‌ی وه‌ک نوێنه‌ری ئیزێر به‌تاڵ ک��رای��هوه .به بێ ئ��ه‌وه‌ی مافه مه‌ده‌نییه‌کانی که‌شیشه‌کان ره‌ت بکاتهوه ،له ساڵی ( )1831مااڵوایی له ژیان کرد. ساد(1814ـ :)1740ئازادی ره‌ها ساد گ��هوره ده‌ره‌به‌گێک بوو که حه‌زی له پاراستنی ئیمتیاز و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی بوو .به‌اڵم لهگهڵ ده‌وروو به‌ره‌که‌یدا هه‌ڵی نه‌ده‌کرد .روبه‌روی ناوزڕاندن‌و سانسۆر‌و زیندانی رژیم‌ه جۆراوجۆره‌کان بووه‌وه‌‌و نووسه‌رێکی چه‌ند روخساری لێده‌رهات :قۆڕیات نووس‌و فه‌یله‌سوف .ساد شه‌یدای شانۆگه‌ریو نووسینی چیرۆکی ترسێنه‌ر بوو. ئه‌گه‌ر وته‌ی ئاپۆلینه‌ر به هه‌ند وه‌ربگرین ئه‌وا»:ساد هێمای ئه‌و چهشنه له ئازادیه که هه‌رگیز هه‌بوونی نهبووه». ساد تا ئه‌و شوێنه چ��ووه پێش که رایگه‌یاند ئاشکرا نه‌بوونی خوا ،رێگ‌ه به هه‌موو تاوان‌و سوچێک ده‌دات. وه‌ک فه‌یله‌سوفێک جه‌ختی دهک���ردهوه که کوشتن‌و ت��اوان��ک��اری ل��هخ��زم��هت ئامانجه‌کانی م��رۆڤ��دان ،که سروشت هه‌موو شتێکی خستوهته گه‌ڕ بۆ له ناو بردنی. له بواری سیاسه‌تدا ده‌زگای دادوه‌ری سیستمی پێشووی شه‌رمه‌زار ده‌کرد‌و له کۆبوونه‌و‌ه تایبه‌تیه‌کاندا رهخنه له ت و په‌سنی مارا ،رۆژنامه‌وانێکی له‌سێداره‌دانی پاشا ده‌گر ک��وژراوی ئ��ه‌دا .له نامیلکه‌ی فهڕهنسیهکان ،دیسان هه‌وڵێکی نوێ ئاوای نووسیبوو« :کۆمارێکی ته‌واو ،به بێ هه‌ڵگه‌ڕانه‌و‌ه له‌خوا ،تاوانکاری و زینا لهگهڵ کهسه نزیکه‌کان ناتوانێت بێته دی». له چیرۆکێکدا که له ژێر ناونیشانی س‌هد‌و بیست رۆژی خێڵی لوت باڵوی کردهوه تابلۆیه‌کی خه‌یاڵی نه‌خشاند که سه‌رجه‌م پێداویستیه‌کانی تێرکردنی ئاره‌زو‌ه سێکسیه‌کانی خۆی له‌وێدا وێنا کردبوو .ساد له‌و کتێبه‌دا سنوورێکی ب��ۆ ئ���ازادی ب��ڕوا نه‌ناسیبوو ل��ه جێگای «هاوبه‌شی جنسی» وشه‌کانی قوربانی و کۆیله‌ی به‌کار بردبوو. له‌و چیرۆک‌ه خه‌یاڵیه‌دا هه‌وه‌س به‌ردراویه‌کانی خێڵی لوت کوشتارێکی وه‌های لێدهکهوێتهوه که ته‌نانه‌ت نووسه‌ریس خۆی له گێڕانه‌وه‌ی ورده‌کاریه‌کانی ده‌بووێرێت. به‌و شێوه‌یه‌ش هه‌وڵدان له پێناوئازادی به شێوازی ساد کاولبوونی وه‌اڵتێکی لێکه‌وته‌وه .ه��ه‌ر ل��ه‌و کاته‌دا فرانسوا کێنێ ئابووری زانی فه‌ڕه‌نسی ئه‌م تێڕوانینه‌ی به وێناکردنی پێشوه‌ختی ئوروگاکان مه‌رگ ده‌زانی؛ بێ ئه‌وه‌ی ئه‌ندێشه‌کانی ساد وه‌ک پاڵنه‌رێک ناو ببات بۆ نازیسم؛ هه‌رچه‌ند‌ه سور بوو له سه‌ر ئه‌وه‌ی ئازادی ره‌ها مه‌ترسیشی له‌گه‌ڵدایه .ئه‌وه‌ی ماوهتهوه له روانگه‌ی ساده‌و‌ه ئازادی به واتای ئازادی پڕوپێوان‌و بۆ گشتگیره (بۆ هه‌موان‌ه)و جیهانێک که به سه‌ر بکوژان و کوژراوان دابه‌ش کراوه هه‌رگیز ئازاد نییه.
پرسی چهتر پرسی چهتر ،پانتاییه‌ک ه (چهتر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌م جاره‌ى(چهتر): «راوه‌دوونان ،کوشتن و ده‌ربه‌ده‌رکردنى خێزانه کورده‌کانى جه‌له‌وال و سهعدیه چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟»
سه‌الح قابیل ،هاواڵتى سنورى که‌رکوک :چه‌ند ساڵه ده‌ست کراوه به ده‌ربه‌ده‌رکردنى خێزان ه ک��ورده‌ک��ان��ى س��ن��ورى ج�ه‌ل�ه‌وال و س �ه‌ع��دی �ه ،ب�ه‌رپ��رس�هک�هش��ی حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه. چونکه ئه‌گه‌ر ن��اوچ �ه‌داب��ڕاوه‌ک��ان به ناوچه‌یه‌کى کوردستانى ده‌زان��ێ��ت ،نابێت هێزى پێشمهرگه له‌و سنوران‌ه بکشێنێته‌وه .چونکه تا ئێستا الیه‌نى عه‌ره‌بى، حه‌زى به برایه‌تى و پێکه‌وه‌ژیانى نه‌ته‌وه‌کانى دیک ه نیه .پ��اش خراپبونى ن��اوچ�هک�ه هێزى پێشمه‌رگ ه ده‌به‌ن‌ه ناوچهکه .ئهمه دهبێته پرسیار به‌رامبه‌ر ب ه حکومه‌تى هه‌رێم .عه‌ره‌ب له ناوچه‌دابڕاوه‌کان پشتیان به‌حکومه‌تى ناوه‌ند بهستوه ،به‌اڵم کورد نه پشتى ب ه هه‌رێم بهستوه نه به حکومه‌تى ناوه‌ند. ب��ورا محه‌مه‌د ،رۆژن��ام�ه‌ن��وس: پ���رس���ى ئ����اڵ����وزى س���ه‌ع���دی���ه و ج�ه‌ل�ه‌وال ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ چه‌ند هۆکاریک ،به‌ڵکو هه‌ندێکى ه��ۆک��ارهک �هى پێش رووخ��ان��دن��ى رژێمى پێشوه .ه��ۆک��ارى دووه‌م دواى کشانه‌وه‌ى هێزى پێشمهرگه ،سنورى جه‌له‌وال و سهعدیه که زۆربه‌یان به‌عسى و شۆڤێنی ئه‌مه‌یان ب �ه هه‌لێکى س �ه‌ره‌ک��ى زان���ى ک �ه ک��ارێ��ک بکه‌ن کورد له‌و ناوچهیه نه‌مێنێت بۆ ئ�ه‌وه‌ى جارێکى تر هێزى پێشمهرگه به‌هۆى نه‌بونى خێزانه کورده‌کان نه‌گه‌ڕێنه‌و‌ه ناوچهکه .هۆکارى سێیه‌م تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی ه دژ به کورد .هۆکارى چواره‌م دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌وه‌ى رژێمى پێشو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی عه‌ره‌بى هاورده‌ى ناوچه‌ک ه و ک��وردى ده‌رب���ه‌ده‌ر ک��رد ،ئێستاش دواى پرۆسه‌ى ئ��ازادى ،کورده‌کان گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه شوێنی خۆیان که عه‌ره‌بی سوننه چاوی هه‌ڵنایه‌ت کورد بگه‌ڕێنه‌و‌ه ناوچه دابڕاوه‌کان و دووباره زه‌وی‌ه کشتوکاڵه‌کانیان بۆ بگه‌ڕێته‌وه.
ه���اش���م ع����هب����دواڵ ک��اک �هی��ى، هاواڵتیکى سنورى که‌رکوک: حکومه‌تى ن��اوه‌ن��د بهرپرسیاره ل���ه ک����ۆچ پ��ێ��ک��ردن��ى خ��ێ��زان� ه کورده‌کانى جه‌له‌وال و سهعدیه، چونکه ئه‌م حکومهته ناتوانێت به گشتى نه‌ته‌وه‌کان بپارێزیت .ئێمه‌ش داوا ده‌که‌ین رێ��گ��ا ب���ده‌ن ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ه��ێ��زى پێشمهرگه ،ره‌وان���هى ناوچه‌کانى جه‌له‌وال و سهعدیه و خانه‌قین بکرێت. چونکه ئه‌گه‌ر هێزى پێشمهرگه ره‌وانه‌ى ئه‌و ناوچان ه نه‌کرێت جارێکى تر حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ناتوانێت ئه‌و ناوچانه به کوردستانى بزانێت .دوای ئهوه ته‌عریب زیندو دهبێتهوه .به‌ڕای من الیه‌نى عه‌ره‌بى ل ه ناوچه‌دابڕاوه‌کان ،حه‌زیان له پێکه‌وه‌ژیان و برایه‌تى نێوان کورد و عه‌ره‌ب نیه. ئاسۆ عه‌بدولواحید ،هاواڵتی: چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى نێوان کورد و عه‌ره‌ب له ناوچه‌دابڕاوه‌کان، پابه‌ند‌ه ب�ه جێبه‌جێکردنى م��اده‌ى ( .)140چونکه له چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان عه‌ره‌ب دوو بیر و باوه‌ڕى ههیه زۆر زاڵه ،عه‌ره‌بن به‌اڵم ئه‌گه‌ر هێزى نه‌بێت موسڵمانه. هه‌روه‌ها الیه‌نى عه‌ره‌بى ( )%100رازى نابن به پێکه‌وه‌ژیان و برایه‌تى .هاتنى هێزى پێشمهرگه بۆ ئه‌و ناوچانه به رێکه‌وتنى نێوان هه‌ر دوو حکومه‌ت نه‌بێ چاره‌سه‌ر نابێت. چونکه کێشه به کێشه چاره‌سه‌ر ناکرێت و کورد ئه‌گه‌ر خاوه‌ن سوپا و هێزى خۆى نه‌بێت ( )%100شوێنى له عێراق نابێته‌وه .چونکه پێشتر ن�هت�ه‌وه‌ى ک��ورد به پله‌ى دووه‌م داده‌نرا ،به‌اڵم ئێستا به پله سێیه‌م .چونکه خۆى له خۆیدا عه‌ره‌بى شیعه له پله‌ی یه‌که‌مدایه و ع�ه‌ره‌ب��ى سوننه پله‌ی دووه‌م و کورد پله‌ی سێیه‌م. فه‌همى شکور عه‌باس ،دوکاندار: به‌رپرسی یه‌که‌م ده‌گه‌ڕێنمه‌و‌ه بۆ
هه‌نجیر بۆچى باشه؟ ئاماده‌کار
ئاشتی ئه‌حمه‌د شوێن‌و مێژووه‌که‌ى: شوێنى سه‌ره‌کى هه‌نجیر )Figs) Ficus Caricaئاسیا و سوریا‌و واڵتى فارسه. پێکهاته‌که‌ى: پێکهاته‌ى سه‌ره‌کى بریتیه ل ه شه‌کرى دیکسترۆز ،ک ه ()%50ى پێکهاته‌ى هه‌نجیر پێکده‌هێنێت ،ڤیتامیناتى C، B، Aهه‌روه‌ها خوێیه‌کانى ئاسن و کالیسیۆم و پۆتاسیۆم و مسى تێدایه، پرۆتین %4-2ى تێدایه ،چه‌ورى ( )%0.05له هه‌نجیرى وشکدا ( )%2-1ل ه هه‌نجیرى ته‌ڕدا. به‌کارهێنان‌و سوود‌ه پزیشکییه‌کانى: .1هه‌نجیر بۆ هێورکردنه‌وه‌ى مێشک و ره‌واندنه‌وه‌ى نیگه‌رانى به‌کاردێت. .2گورچیله‌کان چاالک ده‌کات‌و سووڕى خوێن به‌هێز ده‌کات. .3ڕێگا نادات ئاو له‌ناو دڵ‌و سییه‌کان‌و له‌شدا کۆببێته‌وه. .4خوێن به‌ربوون راده‌گرێت. .5هه‌روه‌ها بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى غازاتى سک و که‌مکردنه‌وه‌ى کێشه‌کانى هه‌اڵمه‌ت به‌کاردێت. .6جگه‌ر به‌هێز‌و چاالک ده‌کات‌و هه‌ڵئاوساوى سپڵ ناهێڵێت. .7چاره‌سه‌رى نه‌خۆشیه‌کانى سوڕى خوێن و موولوله‌کانى ده‌کات به‌تایبه‌تى مایه‌سیرى. .8یارمه‌تى هه‌رس کردن ده‌دات و باش توانایه‌کى ده‌دات به‌له‌ش ب ه تایبه‌تى وه‌رزشکاران. .9میز هێنه‌ر‌ه و به‌رد و لم الده‌بات. .10نه‌رمکه‌ره‌وه‌یه بۆ گه‌د‌ه و به‌سوود‌ه بۆ ئافره‌تانى
ریکالم
شۆڕه‌بییه‌ک ه رێ‌ی ل گه‌ڕانه‌وه‌مدایه کۆمه‌ڵ ه شیعرێکى لوقمان محه‌مه‌د ره‌شید‌ه له‌م کتێبه‌دا خستویه‌تی ه به‌رده‌ستى خوێنه‌ران و ئێستا له بازاڕدایه
دووگیان. .11سوودى ههیه بۆ نه‌بوونى زیپکه له‌سه‌ر روخسار‌و ده‌م‌و چاو، یارمه‌تى ده‌ره بۆ که‌م کردنه‌وه‌ى چه‌ورى له‌ش‌و البردنى زیپک ه و سپیکردنه‌وه‌ى پێست. .12باشترین میوه بۆ چاره‌سه‌رى که‌مخوێنى هه‌نجیرى وشککراوه‌یه ،ئه‌و هه‌نجیره تواناى هه‌ڵمژین‌و هه‌ڵگرتنى کانزاى ئاسنى ههیه ،ک ه هاوکاره بۆ هه‌ڵگرتن‌و دابه‌شکردنى ئۆکسجین بۆ هه‌موو به‌شه‌کانى جه‌سته ،ئه‌گه‌ر ئه‌م کانزای ه که‌مى کرد، ئه‌وا مرۆڤ دووچارى که‌م خوێنى ده‌بێت. .13خواردنى بۆنى ناخۆشى ده‌م ناهێڵێت. .14خواردنى توێکڵى تازه‌ى هه‌نجیر تا داده‌به‌زێنێ. .15په‌ستانى خوێن داده‌به‌زێنێ. .16ئه‌گه‌ر هه‌نجیر له‌پێش خواردن بخورێت هه‌رسى خۆراک ئاسان ده‌کات. .17خواردنى هه‌نجیر لهگهڵ فستق‌و باده‌م ،زه‌بن‌و هۆش زیاد ده‌کات. .18سێ هه‌نجیرى وشک که چوارله‌ت کرابێ لهگهڵ دوانز‌ه ده‌نک کشمیش له قاپێکى شیردا بکوڵێنرێت به‌یانیان بخورێته‌و‌ه قه‌بزى ناهێڵێت. .19شیره‌که‌ى ئازارى ددان ده‌شکێنێ. .20هه‌روه‌ها شیره‌که‌ى دومه‌ڵ‌و مێخه‌که‌بالوک ه چاک ده‌کات.
حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان .چونکه له پرۆسه‌ى ئ��ازادى عێراقدا کورد نه‌یتوانى بێته خاوه‌ن پێگ‌ه و کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات .هۆکارێکی تر نه‌بونى هێزى پێشمهرگهیه له ناوچه‌دابڕاوه‌کان .هه‌روه‌ها به هیچ جۆرێک سنورى کوردستان دی��ار نیه و به هیچ مه‌رجێک کوردستانى تێدا نیه .بۆیه ده‌بێ حکومه‌تى هه‌رێم ،سنورى کوردستان دیارى بکات. ماده‌ى ( )140وه‌ک پابه‌ندبونى کوردستانى دابنرێت. پێویسته په‌ل‌ه بکرێت بۆ ناردنى هێزى پێشمهرگه بۆ جه‌له‌وال و سهعدیه و جارێکى تر نه‌کشێننه‌وه. م���ح���هم���ه‌د ش���ه‌ری���ف گ��ل��ى، ئ �ه‌ن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى ق��ه‌زاى داق���وق :ئێمه ده‌بێت هه‌مومان خه‌مخۆرى میلله‌تى کورد بین و هه‌وڵ بده‌ین بۆ ئازادکردنى هه‌ریمى کوردستان .چونکه ت��ا م���اده‌ى ( )140جێبه‌جێ ن�هک��رێ��ت هه‌رێمى کوردستان ئ��ازادى به خۆیه‌وه نابینێت .ئێمه له ساڵى ( )2003ب���هدواوه عێراقمان به ئ��ازاد دانا و ته‌رحیل ده‌رب���ه‌ده‌ر و ئ��اواره نه‌ما ،ب �ه‌اڵم ئێستا ده‌بینین ته‌رحیل و ده‌ربه‌ده‌رکردنى خێزانه کورده‌کان له ناوچه‌دابڕاوه‌کان به‌ردوامه .چونکه تا ئێستا هه‌رێمه‌کانی حه‌مرین ،جه‌له‌وال ،سهعدیه ،قه‌ره‌ته‌په، زرباتیه و ئه‌و ناوچانه ،حزبى به‌عس ده‌سه‌اڵتداره و تیرۆرستان به‌ردوامن له دژایه‌تى کورد .هه‌روه‌ها کاتێکى گرنگه بۆ هێنانى هێزى پێشمهرگه .دیاره کورد له سنور دۆستى نیه و هێزى پێشمهرگه به پاڵپشت و دۆست و خاوه‌نى خۆیان ده‌زانن .هه‌ر بۆیه به هیچ جۆرێک نابێت حکومه‌تى کوردستان پشت له گه‌لى خۆى بکات .به داخهوه حکومه‌تى ناوه‌ند به هیچ جۆرێک خۆى به‌خاوه‌نى کورد نازانێت. چونکه ئه‌و ناوچانه سه‌ر به حکومه‌تى ناوه‌ندین و ده‌بێت حکومه‌تى ناوه‌ند خه‌مخۆرى میلله‌تى بێت نه‌ک رووى له عه‌ره‌ب بکات و پشت له کورد.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 70 دووشه‌ممه 2711/5/31 - 2011/8/22
19
ق��اس��م ره‌ش���ی���د ،ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى س�ه‌ن��ت�ه‌رى رۆشنبیرى داق���وق: ئێمه‌ى ک��ورد زۆر نیگه‌رانین ده‌ربارى ئه‌و خێزانانه .بێدهنگى حکومه‌تى عێراقى ب��ۆ کۆچ پێکردنى خێزانه کورده‌کان له ن��اوچ�ه‌داب��ڕاوه‌ک��ان پالنێکى نوێیه .ن��ورى مالکى وه‌ک س �ه‌رۆک وه‌زی���ران ئ��اگ��ادارى ئ�ه‌و پالنه‌یه. چ��ون��ک �ه م��ال��ک��ى خ����ودی خ����ۆی ،ف��ه‌رم��ان��ده‌ى هێزه‌چه‌کداره‌کانه ،ئاگاى له هه‌مو شتێک ههیه. هه‌روه‌ها مالکى ده‌سه‌اڵتى نیه له سه‌ر ئه‌و ناوچانه‌ى عه‌ره‌بى سوننه هه‌ن .گله‌ییمان له حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ههیه ،چونکه له دواى رووخاندنى رژێمى پێشو عێراق نه خاوه‌نى حکومه‌ت بووه نه خاوه‌نى ده‌سه‌اڵت .هێزى سوپا لهگهڵ هێزى ئهمریکا و هێزى پێشمهرگه ناوچه‌که‌یان ئازاد کرد .دواى سێ ساڵ که حکومه‌تى عێراقى بووه خاونى هێزى سه‌ربازی، هێزى پێشمه‌رگه‌ى له‌و ناوچانه دوور خسته‌وه .ده‌بێت هێزى پێشمهرگه به شه‌ڕیش بێت ناوچه‌ى خۆى چۆڵ نه‌کات و له ناوچه‌ى جێ‌ناکۆک به‌شدار بێت. ئا :زانیار داقوقى
مۆبایله پێشکه‌وتووه‌کان زیان ب ه چاو ده‌گه‌یه‌نن ئاماده‌کار
ئاالن له‌نوێترین توێژینه‌وه‌ی پزیشکیدا ده‌رک�ه‌وت ک ه به‌کارهێنانی مۆبایلی پێشکه‌وتوو به‌وانه‌شه‌و‌ه که ت��ۆڕی ئینته‌رنێتی ل�ه‌س�ه‌ره ،دهبێته هۆی ماندووبوونی چاوو له هه‌ندێ حاڵه‌یشدا ژانه‌سه‌ر دروست ده‌کات. لێکۆڵه‌ره‌وان له زانکۆی (سانی) بۆ ته‌ندروستی چ��او رایانگه‌یاندوه ک�ه «ئ �ه‌وان �هی زۆر نام ه ده‌خوێننه‌وه له‌سه‌ر شاشه‌ی مۆبایل و ئینته‌رنێت به‌کار ده‌هێنن و شاشه‌ی مۆبایله‌که‌یان زیاتر ل ه سنوری چاویان نزیک دهکهنهوه ،دهبێته هۆی
هیالکبوونێکی زۆری چاو. ه���ه‌روه‌ه���ا لێکۆڵینه‌وه‌ک ه ده‌ڵ��ێ��ت ن��زی��ک��ی ئ�ه‌و که‌ره‌ستان ه له‌چاوه‌و‌ه و بچووکی دێڕی نووسین تیایاندا ب ه رێژه‌یه‌کی زیاتر چاوی ئه‌و که‌سان ه ماندوو دهکهن که چاویلکه‌ی پزیشکی یاخود عه‌ده‌سه به‌کار ده‌هێنن. ئهمه جگه له‌وه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی که بۆ کاتێکی زۆر مۆبایل به‌کار ده‌هێنن دهبێته هۆی ئه‌وه‌ی هه‌ست به راحه‌تی نه‌که‌ن و بینینیان ئاڵۆز و ناڕوون ده‌بێت. به له‌به‌رچاوگرتنی ئ�ه‌وه‌ی ()%90ی ئه‌وانه‌ی زۆر ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ر ب �هک��ار ده‌ه��ێ��ن��ن گ��ی��رۆده‌ی چاوکزیی‌و کێشه‌کانی بینینن.
ته‌اڵقدان ل ه میسر که‌وتوه‌ت ه ملمالنێ لهگهڵ ته‌مه‌ندا ئاماده‌کار
شه‌یدا مه‌عروف له گۆڤارێک که له میسر ده‌رده‌چێت هاتووه که ڕۆژى ( )240دهچنه ئه‌و باره‌گایه‌ى ک ه تایبهته بۆ ته‌اڵقدانى ژن��ان که م��اوه‌ى هه‌ر ته‌اڵقدانێ ژنێک ته‌نها شه‌ش خوله‌ک‌ه ئێستا له میسر دوو ملیۆن و چوارسه‌د و په‌نجا و نۆ هه‌زار ته‌اڵقدراو ههیه و له‌و سه‌رژمێریه‌دا دهرکهوتووه که ژنانى (پۆرسه‌عید) زۆرترین ژم��اره‌ى ته‌اڵقدراویان تێدایه .ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد که له شاره‌کانى ئیسماعیلی‌ه و سزێس و قاهیر‌ه ( )34500ژن و مێرد له ساڵى یه‌که‌مدا و ( )12500له ساڵى سێیه‌مى هاوسه‌ریدان. هه‌روه‌ها مامۆستاى ده‌رونزانى (عه‌بدولوه‌هاب جودت) ئه‌وه‌ى بۆ گۆڤاره‌ک‌ه وت که «هۆکارى زۆرى ت �ه‌اڵق��دان ئ�ه‌وه‌ی�ه ک�ه ک �ه‌س و ک��ار و ده‌وروبه‌ر ده‌ست دهخهنه نێو کار و باره‌کانى ئه‌و
هاوسه‌رانه‌وه .هۆکارێکى تریشى ئهوهیه ک ه له کاتى خوازبینیدا باڵه‌خان‌ه و دیارى گهوره ده‌به‌خشن‌ه ئه‌و ژنه‌ى که داواى دهکهن .ئه‌مه‌ش دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى که زۆر زوو له یه‌کتر جیا
ببنه‌وه .چونکه زۆربه‌یان به‌و دیاریان‌ه ده‌بن ه ده‌وڵه‌مه‌ندترین که‌س و ( )610000که‌سیش پێش هاوسه‌رگیرى و به‌ستنى په‌یوه‌ندیه‌کانیان بیر له ته‌اڵقدان دهکهنهوه.
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
درامای کوردی وه‌اڵمی پرسیاری بینه‌ره‌کانی ناداته‌وه...ل10 2711/5/31
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
No: (70) Mo.22/8/2011-
ریکالم
جه‌نابی سه‌رۆک هه‌ڵه‌ت کرد
ریکالم
سه‌ردار ستار م�����اوه‌ی م��ان��گ��ێ��ک زی��ات��ره ه �ه‌ردوو رژێمی داگیرکه‌ری ئێران و تورکیا به‌هاوبه‌شی ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی، ه �هم ئاسمانی و ه �هم زه‌مینی ئ�ه‌ن��ج��ام��ده‌ده‌ن. وه‌ک هه‌مووشمان ئاگادارین هێزه‌کانی گه‌ریال به‌شێوه‌یه‌کی زۆر شکۆداران‌ه به‌رگری له خاک و نیشتمان دهک�ه‌ن .تائێستا سوپای داگیرکه‌ران له هه‌موو هێڕشه‌کاندا تێکشکاون و بێ ئه‌نجام ماونه‌ته‌وه. ده‌سه‌اڵتدارێتی هه‌رێمی کوردستان ،به‌هه‌موو ئۆرگانه‌کانیه‌و‌ه له به‌رامبه‌ر ئه‌و هێرش و ده‌ستدرێژیانه خاوه‌ن هه‌ڵوێستێکی شه‌فاف و یه‌کالکه‌ره‌و‌ه نییه. جارێکیان بانگ له حکومه‌تی عێراقی ده‌کات بۆ پاراستنی هه‌رێمی کوردستان ،جارێکیشیان بانگ له ئهمریکا ده‌کا ،تۆپبارانی ئێران به‌تاوان ده‌زانێت ،به‌اڵم بۆ بۆمبارانی فڕۆکه‌کانی تورکیا بێده‌نگ‌ه و هیچ کاردانه‌وه‌یه‌کی پێویستی نییه. لهگه ڵ ئه‌وه‌ی هیچ کاردانه‌وه‌یه‌کی نیشتمانیانه‌ی به‌رامبه‌ر ئه‌و ده‌ستدرێژی و سنوربه‌زاندنان‌ه نییه، هه‌مانکات لێدوانی هه‌ڵ‌ه و نابه‌جێش له‌سه‌ر ناوی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم باڵوده‌کرێنه‌وه ،که به‌الی منه‌و‌ه جێگای سه‌رسوڕمانن! چۆن ده‌بێ سه‌رۆکی هه‌رێم سه‌رکۆنه‌ی چاالکی گه‌ریالی کورد بکات له‌به‌رامبه‌ر رژێمی داگیرکه‌ر و دژ‌ه مرۆڤایه‌تی وه‌ک تورکیا ،که هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی به به‌ها و نرخه مرۆڤایه‌تیه‌کانه‌و‌ه نهماوه ،له‌الیه‌کی تر هه‌موو الیه‌ک ئهوه ده‌زانین که بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی ک��ورد له باکوری کوردستان نۆ ساڵه ده‌رف�هت دروست ده‌کات تاکو ئه‌ردۆغان و حکومه‌ته‌که‌ی به‌پیر چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ک��ورده‌و‌ه بێن ،لهگهڵ ئ�ه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و ده‌رف�هت و هه‌النه‌ی له‌باربرد که بۆ ئاشتی ره‌خسابوو ،هه‌مانکات به هه‌زاران که‌سیان خست‌ه کونجی زیندانه‌کان و له ئێستاشدا ئاماده‌کاری دهکهن و لیستی ( )1400که‌سیان ئاماده‌کردو‌ه تاکو دوای ره‌مه‌زان له‌سه‌ری بووه‌ستن بۆ گرتن و کوشتنیان ،هه‌روه‌ها لهگه ڵ ئه‌وه‌ی ویستیان دیدار و چاوپێکه‌وتنه‌کان لهگه ڵ به‌ڕێز ئۆجه‌الن بۆ به‌رژه‌وه‌ندی سیاسه‌تی داگیرکه‌ری و قۆرخکاری خۆیان به‌کاربێنن ،هه‌روه‌ها ئه‌وا بۆ ماوه‌ی زیاتر له بیست و پێنج رۆژیش‌ه کۆسپ دروستده‌که‌ن بۆ چاوپێکه‌وتنی ئاسایی هه‌فتانه‌ی پارێزه‌ره‌کانی .هه‌موو که‌سێکیش ئ�هوه چاک ده‌زانێت که به‌ڕێز ئۆجه‌الن گه‌ره‌نتی شه‌ڕ و ئاشتیه له تورکیا و باکوری کوردستان ،چونکه خه‌ڵک و بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی وه‌ک رێبه‌ر و موخاته‌بی خ��ۆی پ�ه‌س��ن��دک��ردوه .بۆیه دهب��ێ ئ �هوه بزانرێت کاتێک تورکیا به‌هه‌ڵ‌ه نزیک دهبێتهوه له رێبه‌ری گه‌لێک ده‌بێ بشزانێت کاردانه‌وه‌کان چۆن ده‌بن. هه‌موو ئهوه ده‌زانین که کورد به‌درێژایی ژیانی ش �ه‌ڕی به‌که‌س نه‌فرۆشتووه ،به‌ڵکو به‌رگری له‌خۆکردوه ،ئ �ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆش گه‌ریالی کورد ل�هب��اک��ور و رۆژه �ه‌اڵت��ی ک��وردس��ت��ان دهی��ک��ات، هه‌مانکات ئه‌وه‌ی پێشمه‌رگه‌ش له باشوور ده‌یکات هه‌مانشته .بۆیه چاالکی و جموجۆڵه‌کانی گه‌ریال و پێشمهرگه سه‌رکۆن‌ه ناکرێن ،به‌ڵکو هه‌بوونی سوپای دوژم���ن له کوردستان جێی ن��اڕه‌زای��ی بوونی هه‌رکه‌سێکی واڵتپارێزه .ده‌کرێ سه‌رۆکی هه‌رێم لێپرسینه‌و‌ه بکات له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر گه‌ریالی کورد باش ئه‌رکه‌کانی جێبه‌جێنه‌کات، ی��ان که‌مته‌رخه‌مبوو ل �ه‌رووب �ه‌ڕوب��وون �ه‌وه‌ک��ان��دا، نه‌یتوانی وه‌اڵمی پێویست بدات‌ه سوپای داگیرکه‌ر. س�ه‌رۆک��ای�هت��ی ه�ه‌رێ��م ناحه‌قییه‌کی گ���ه‌وره‌ی ده‌رهه‌ق به گه‌ریال و هێزی پاراستنی کوردستان ده‌کات ،لهگه ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌رکی خۆی بۆ پاراستنی هاواڵتیانی جێبه‌جێ ناکات و که‌مته‌رخه‌مه، له م��اوه‌ی فه‌رمانڕه‌وایه‌که‌ی زۆرترین خه‌ڵک ل�ه ن��اوچ �ه‌داب��ڕاوه‌ک��ان ک����وژراون ،ده‌رب���ه‌ده‌رب���وون، که‌وتوونه‌وت‌ه ب�ه‌ر هێرشی گروپه تیرۆریست و فاشیستیه‌کان ،ل���ه‌دوای ئ���ه‌وه‌ی رێ���ژه‌ی کورد ڵو ل�ه‌و هه‌رێمان‌ه هاتۆت‌ه ژێ��ر ( )%10و موس که‌رکوکیشمان دۆڕان���دوه ،ت��ازه به‌تاز‌ه به‌ڕێزیان هێزی پێشمهرگه ده‌نێرن بۆ پاراستنیان ،وه‌ک ده‌ڵێن؛ دوای تا لێف به‌خۆدادان سودی نییه .بۆیه ده‌بوو فه‌رماندارێتی هێزی پێشمهرگه له‌به‌رامبه‌ر گه‌لی کوردستان رهخنه ب��دات که هیچ رۆڵی ن �هب��ووه ل�ه پاراستنی ب��اش��ووری کوردستاندا، لهگه ڵ ئه‌وه‌ش دێت سه‌رکۆنه‌ی گه‌ریالی کورد دهک��ات که سه‌لماندویه‌تی هێزی راسته‌قینه‌ی ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان �ه ،ب��ۆی �ه ده‌ڵ��ێ��م جه‌نابی سه‌رۆک هه‌ڵه‌ت کرد.