ب ه پێی یاسا و ده‌ستور
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
سه‌رۆکی هه‌رێم ده‌بێت
لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بکرێت
...ل17
ژمار ه 72
ساڵی دووهم
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/9/12
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(21ی گه‌الوێژی )2711
به‌رپرسێکى پارتى :ده‌زگا جاسوسییه‌کانى واڵتانى دراوسێ رێگرن ل ه جێبه‌جێکردنی بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم و حکومه‌ت تایبه‌ت ب ه چه‌تر له پاش خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوباته‌وه ژماره‌یه‌کى زۆر بڕیار له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى و حکومه‌تى هه‌رێم‌و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه ده‌رکراوه ،به‌اڵم به‌شێکى زۆرى ئه‌و بڕیارانه تا ئێستا جێبه‌جێ نه‌کراون، چاودێرانیش هۆکاره‌که‌ى بۆ هه‌ژمونى حزبى ده‌گێڕنه‌وه یان «جاسوسى واڵتانى دراوسێ». به‌شێکى ئه‌و بڕیارانه په‌یوه‌ندى به ره‌وشى دواى ()17ى شوباته‌وه ههیه ،که خۆى له نه‌هێشتنى ده‌ستى حزب له‌ناو ئاسایش و پێشمه‌رگه و سه‌روه‌ربوونى یاسا و سزادانى بکوژانى خۆپیشانده‌ران و قه‌ره‌بوکردنه‌وه و چه‌ندین بڕیارى ت��ردا ده‌بینێته‌وه ،که ل��ه‌الی��ه‌ن ب �ه‌رپ��رس��ان��ى ب���ااڵى ه �ه‌رێ��م �هوه ده‌رکراون ،به‌اڵم تا ئێستا به‌شێکى زۆرى ئه‌و بڕیارانه جێبه‌جێ نه‌کراون. ک��ام �ه‌ران ب����ه‌روارى ،چ��اودێ��رى سیاسی و مامۆستای زان��ک��ۆ ،ل �هوب��اره‌ی �هوه به (چ�هت��ر)ى وت« :سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى وه‌زی�����ران و پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى کوردستان به‌رپرسن له جێبه‌جێکردنى
بڕیاره‌کان ،به‌اڵم کێشه‌ى گه‌وره له‌وه‌دای ه ک���ه ت���ا ئ��ێ��س��ت��اش پ���ارت���ى و یه‌کێتى خۆیان له حکومه‌ت به گه‌وره‌تر ده‌زانن له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌زگا ئه‌منى و ئاسایشى و هێزه چه‌کداره‌کان‌و پێشمه‌رگه و دارایی به‌ده‌ستى خۆیانه‌وه‌یه ،ئ �ه‌وه‌ش وایکردوه حکومه‌ت الوازبێت». ه���هر ل���هوب���اره‌ی���هوه م��ح �ه‌م �هد ئ�ه‌ح��م�هد، ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کگرتوى ئیسالمى ک��وردس��ت��ان ،وت��ى :دوو حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌که تا ئێستاش ده‌ستێوه‌ردانى حزبی زۆر له کاروباره‌کانى حکومه‌تدا ده‌که‌ن ،ئه‌وه‌ش وایکردوه حکومه‌ت الواز بێت‌و نه‌توانێت وه‌ک پێویست بڕیاره‌کان جێبه‌جێبکات. هه‌روه‌ها عه‌بدولستار مه‌جید ،وته‌بێژ و ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمیش هۆکاره‌که‌ى بۆ «هه‌ژمونى حزب به‌سه‌ر حکومهتهوه ده‌گێڕێته‌وه ،که تا ئێستا ح��زب حکومه‌ت به‌ڕێوه‌ده‌بات و ی��اس��ا و ب���ڕی���ارى ب���ۆ ده‌رده‌ک�������ات و هه‌رخۆشی زۆرجار رێگر ده‌بێت له‌به‌رده‌م جێبه‌جێکردنى ئه‌و بڕیارانه». له‌الیه‌کی تریشهوه ئاسۆ حاجى ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پارتى دیموکراتى کوردستان له هه‌ولێر به (چه‌تر)ى وت :له کوردستان ته‌نگژه سیاسیه‌کان ره‌نگدانه‌وه‌یان هه‌بووه
لێپرسینه‌وه‌ی حزبی عومه‌ر فه‌تاح ناگرێته‌وه ...ل14
درێژه بۆ ل3
ئه‌حالم مه‌نسور
گه‌نجان
له‌ژێر چه‌ترى
نا ئومێدى گه‌نجان به‌ره‌و
کلتوردا
ریکالم
ل �ه‌س �هر جێبه‌جێنه‌کردنى ب��ڕی��اره‌ک��ان و هه‌ندێکجار له جێبه‌جێکردنیان دواده‌که‌ون. به وت �هى ئ �هو ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى پارتى« :ده‌وڵه‌تانى دراوس��ێ له رێگه‌ى ده‌زگ��ا موخابه‌راتیه‌کانیانه‌وه تا بۆیان ب��ک��رێ لێناگه‌ڕێن ئ��هو ب��ڕی��اران �هى له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکى کوردستانه جێبه‌جێ بکرێن ،به‌تایبه‌ت ئه‌و بڕیارانه‌ى کوردستان به‌ره‌و ئارامى ده‌به‌ن». نه‌ریمان ع�هب��دواڵ ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان��ی��ش ب��ۆچ��وون��ى وای���ه« ،ئ �هو دۆخ�هى له هه‌رێمدا ههیه له ده‌رکردنى ب��ڕی��ار و جێبه‌جێنه‌کردنى ،ب���ه‌ره‌و بێ متمانه‌ییه‌کى گه‌وره‌مان ده‌بات ،چونکه ده‌ب����ێ ح��ک��وم �هت ی���ان ی��اس��ا و ب��ڕی��ار ده‌رنه‌کات ،یان جێبه‌جێی بکات ،ناکرێ خ��ۆت ی��اس��ا ده‌رب��ک�ه‌ی��ت و ه �هر خۆشت پێشێلی بکه‌یت». به‌اڵم کاوه مه‌حمود ،وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و وه‌زیری رۆشنبیری، وتى« :هه‌موو یاسا و بڕیاره‌کان جێبه‌جێ ده‌ک��رێ��ن و راس���ت ن��ی�ه بڵێى جێبه‌جێ ناکرێن ،به‌اڵم هه‌ندێکیان کاتى پێویسته و ناتوانرێ به کونفه‌یه‌کونێک ئه‌نجامى بده‌یت».
...ل18
سه‌رخۆشى ده‌بات
ئه‌حمه‌د ده‌نیز
...ل9
پێویسته حکومه‌تی هه‌رێم
هه‌ڵوێستی نانه‌ته‌وه‌یی
تێبپه‌ڕێنێت
...ل5
«تورکیا ( )39جار چه‌کى کیمیایى به‌کارهێناوه»
پارتى چاره‌سه‌رى داواى یه‌کگرتنێکى نه‌ته‌وه‌یى ده‌کات
تایبه‌ت ب ه چه‌تر پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان ،ماوه‌یه‌که سه‌رقاڵى کۆکردنه‌وه‌ى پارت و رێکخراو و که‌سایه‌تییه جیاجیاکانى هه‌رێمى کوردستانه ،داواى ئهوه ده‌کات «یه‌کگرتنێکى نه‌ته‌وه‌یى پێویسته بۆ رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ى ئه‌و پیالنگێڕیه‌ى له‌سه‌ر کورد ههیه». پارتى چ��اره‌س �ه‌رى ،رۆژى ن��ۆى ئ�ه‌م مانگه له سلێمانى و پێشتریش له شارى هه‌ولێر و به‌غداد الیه‌نه جیاجیاکانى ک��ۆک��ردهوه بۆ قسه‌کردن ل�ه‌س�هر دۆخ��ى ئێستاى ک��وردس��ت��ان و چۆنێتى هه‌ڵوێست وه‌رگ��رت��ن ،ئ��ام��اژه بۆ ئ �هوه ده‌ک��ات: «به یه‌کڕیزى و یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ده‌توانین ببینه
ئاسته‌نگ له‌به‌رده‌م هێرش و په‌الماردانه‌کانى ده‌وڵه‌تانى تورکیا و ئێران و سه‌قامگیرى ئاشتى چاره‌سه‌رى دیموکراتیانه له کوردستاندا». له کۆبونه‌وه‌که‌ى سلێمانیدا پارتى چاره‌سه‌رى راپ��ۆرت��ێ��ک��ى پ��ێ��ش��ک�ه‌ش ک���رد و ئ����ه‌وه‌ى تێدا خ��رای�ه‌ڕوو ،که له ساڵى ()1993هوه تا ئێستا ده‌یان جار الیه‌نى کوردى له باکور ئاگربه‌ستى راگ �ه‌ی��ان��دووه ،ب �ه‌اڵم ده‌وڵ �هت��ى تورکیا وه‌اڵم��ى هیچ ئاگربه‌ستێکى به ئه‌رێنى نه‌داوه‌ته‌وه ،هه‌ر له راپۆرته‌که‌دا ئه‌وه‌ش خرایه‌ڕوو ،که به‌گوێره‌ى راپۆرتى رێکخراوى مافی مرۆڤى تورکیا له ساڵى ()1994هوه تا ئێستا ( )39جار هێزه‌کانى تورکیا چه‌کى کیمیاییان له‌به‌رامبه‌ر گه‌ریال به‌کارهێناوه و به‌وهۆیه‌شه‌وه ( )437گه‌ریال شه‌هید بوون ،دوابڕیارى ئه‌ردۆغانیش له باره‌ى کێشه‌ى کورده‌وه پڕیه‌تى له هه‌ڕه‌شه.
هەواڵ ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
2
بۆچــوون دیسان ئاخاوتن سه‌باره‌ت به‌چه‌ک u
کوردۆ شوانی
u
گه‌لی ک��ورد له هه‌ر چ��وار به‌شه‌که‌ی ک��وردس��ت��ان��دا زه‌ره‌رم���ه‌ن���د و ماڵوێرانی ده‌س���ت���ی رژێ��م �هک��ان��ی داگ��ی��رک��هری کوردستانه ،بێگومان ئه‌و زیانان‌ه گیانی و ماڵییه‌ی ک �ه ههمیشه گ��ی��رۆده‌ی کردووه به زه‌بری چه‌ک و ئاگر و ئاسن ب��ووه ،کاریگه‌ری ئه‌و کاره‌سات‌ه پڕ له ئازارانه‌ی به‌هۆی به‌کارهێنانی چه‌که‌وه به‌سه‌ر گه‌لی کورددا هاتو‌ه به ئاسانی له یاده‌وه‌ری خه‌ڵکی کوردستاندا ناسڕێته‌وه. ئه‌و مه‌رگه‌ساتانه‌ی به‌سه‌ر گه‌لی کورددا هاتووه له سه‌رده‌ستی تورک و عه‌ره‌ب و ف��ارس ئه‌گه‌ر به پێچهوانهوه بوای‌ه و کورد له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌دا سته‌مکاری بکردایه ،بێگومان ل �ه‌وه‌ی به توندترین شێواز کاردانه‌وه‌یان ده‌بوو ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئێستا به‌دیده‌کرێت مژارێکی جیاوازه گ���هل���ی ک�����ورد ک���ه س��ت �ه‌م��ل��ێ��ک��راوی ده‌س��ت��ی ئ���هو س��ت �ه‌م��ک��اران �ه‌ی �ه ،ن�هک له هه‌وڵی تۆڵسه‌ندنه‌وه‌دا نییه به‌ڵکو زۆر به دڵفراوانیه‌و‌ه ده‌ستی ئاشتی بۆ دوژمنان و سته‌مکاران درێژ ده‌ک��ات و له هه‌وڵی ئه‌وه‌دای‌ه کۆتایی به شه‌ڕ و خوێنڕشتن و م���ه‌رگ بێنێت ،کاتێ ب��اس��ی ت��ۆڵ�ه‌س�ه‌ن��دن�هوه ده‌ک �ه‌ی��ن ره‌نگه ب��وت��رێ ک��ورد ت��وان��ای ت��ۆڵ�هک��ردن�ه‌وه‌ی نییه ل �ه دوژم��ن��ان��ی ،ب���ه‌اڵم ئ �هو ک��اره توندوتیژیانه‌ی ل�ه واڵت��ان��ی ع��ێ��راق و ئه‌فغانستان و پاکستان و چه‌ندین شوێنی دیکه ئه‌نجام ده‌درێ��ت و کۆمه‌ڵکوژی و کاره‌ساتی خوێناوی لێده‌که‌وێته‌وه، ئ �ه‌وه‌م��ان ب��ۆ پشتڕاست ده‌ک��ه‌ن��هوه که ک��وردی��ش ئ�ه‌گ�هر الی�ه‌ن�ه مرۆڤدۆستی و ئاشتیخوازیه‌که‌ی خ��ۆی فه‌رامۆش ب��ک��ات و ده‌س����ت ب��ۆ چ���هک ب��ب��ات و رێگه‌ی شه‌ڕانگیزی بگرێته‌به‌ر ئه‌توانێت ل �هو ج��ۆره کۆمه‌ڵکوژی‌ه ل�ه به‌رامبه‌ر دوژمنه‌کانی ئه‌نجام بدات ،به‌اڵم گه‌لی کورد په‌نای بۆ ئه‌و جۆره تۆڵکردنه‌وه‌یه نه‌بردووه ،ئه‌و چه‌که‌ش که به ده‌ستییه‌وه گرتووه به ته‌نها بۆ خۆپاراستنه نه‌ک بۆ کوشتن و خوێنڕشتن ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رسوڕمان‌ه ئهوهیه که هێشتا دوژم��ن��ان��ی ک���ورد ب���ه‌رده‌وام���ن ل�ه‌س�هر کۆمه‌ڵکوژکردنی گه‌لی کورد و هیچ مافێک ب�ه هاواڵتیانی م��اف��خ��وراو و سته‌ملێکراوی کوردستان به ره‌وا نابینن، له‌به‌رامب‌ه ئ���ه‌وه‌دا هیچ مرۆڤدۆست و ژی��ان��دۆس��ت��ێ��ک نیه ک �ه راستگۆیانه ب��اس له‌الیه‌نی ش�ه‌ڕخ��واز و ئاشتیخواز بکات ،ههمیشه به ناهه‌ق و له‌پێناوی به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تدا ئاماژه بهوه کراوه گوای‌ه شۆڕشگێڕانی کورد شه‌ڕخوازن و ده‌ست بۆ چه‌ک ده‌به‌ن و له‌گه‌ڵ پرۆسه‌ی ئاشتی ئارامی و پێکه‌وه‌ژیاندان ،بهداخهوه ئ��هو ت��ۆم�هت�ه ن���اڕه‌وای���ه ته‌نها ل�ه‌الی�ه‌ن ن�ه‌ی��ار و داگ��ی��رک�ه‌ران��ی ک��وردس��ت��ان�هوه باس ناکرێت ،به‌ڵکو به‌شێک له‌الیه‌نه سیاسه‌کانی کوردستانیش هه‌مان ئه‌و ئاخاوتنان‌ه ئه‌که‌ن که دوژمنان ئه‌یکه‌ن، بێگومان ئ���ه‌وه‌ش هیچ خزمه‌تێک به نه‌ته‌وه‌ی کورد و دۆز‌ه ره‌واکه‌ی ناکات، هه‌مانکات ره‌وایه‌تی ئه‌دات به دوژمنانی ک���ورد ب��ۆئ��ه‌وه‌ی ل �ه ک����ردهوه ن����اڕه‌وا و دڕندانه‌ییه‌کانیان به‌رده‌وام بن ،له راستیدا وت�ه‌ی سه‌رده‌می چه‌ک به‌سه‌رچوو‌ه و کاتی شۆڕشی چه‌کداری نهماوه بۆ هه‌ر که‌س ره‌وابێت بۆ خودی کورد ناڕه‌وایه، کام ویژدان زیندوی دنیا ههیه دادوه‌ری بکات ،ئه‌و ک��ردهوه وه‌حشیگه‌ریانه‌یه‌ی رژێمی تورکیا به قورسترین چه‌ک له بناری قه‌ندیل له‌به‌رامب‌ه ژن و منداڵی س���اوای ک��ورد ئه‌نجامیدا و جه‌سته‌ی حه‌وت مرۆڤی بێ تاوانی پارچه‌پارچه کرد و به گڕی ئاگر کردی به خه‌ڵوز، دڕنده‌یه‌کی به‌و شێوهیه قێزه‌ون پێویسته به چی وه‌اڵم بدرێته‌وه؟ زۆر نالۆژیکیه ئ �ه‌وه‌ی گولله‌بارانت بکات گوڵبارانی بکه‌یت ،تکایه ئیدی باسی بێده‌نگکردنی چه‌کی ده‌ستی شۆڕشگێڕانی کوردستان م�هک�ه‌ن ،ئه‌گه‌ر باسی چ�هک ده‌ک�ه‌ن پێشتر قسه ل�ه‌س�هر ت��ۆپ و تانک و ناپاڵم و کیمیایی و فسفۆڕ و هه‌موو چه‌ک‌ه قه‌ده‌غه‌کراوه‌کان بکه‌ن ،پێویسته چه‌که‌کان پێکهوه بێده‌نگ بن.
«په‌رله‌مان ناتوانێت به شێوه‌ى رابردو بڕیاربدات»
و ناوچه‌که له بارودۆخێکى ناجێگیر چه‌تر و ئاڵوز و ناله‌باردایه ،بۆیه په‌رله‌مان فه‌رهاد ئه‌حمه‌د ناتوانێت به زۆرینه بڕیار له‌سه‌ر شته‌کان بڕیار وایه ئه‌مڕۆ کۆبوونه‌وه‌ى ب���دات ،ب�ه ش��ێ��وه‌ى راب���ردوو پ��ڕۆژه‌ک��ان تێپه‌ڕێنێت به تایبه‌تى ئه‌و پڕۆژانه‌ى ک ه ئاسایی په‌رله‌مانى کوردستان سیاسیین ،یان په‌یوه‌ندى به به‌رژه‌وه‌ندى ده‌ست پێبکاته‌وه،ئه‌ندام گشتییه‌وه ه �ه‌ی �ه ،ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ئێستا په‌رله‌مانێکى ئۆپۆزیسیۆنیش کۆبونه‌وه‌ى نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت ده‌ڵێت :په‌رله‌مان ناتوانێت هه‌ڵپه‌سێردراوه ،ب �ه‌اڵم پێویستیمان ب ه به شێوازى رابردو درێژه به کۆبوونه‌وه‌کانى بدات و یاساکان کۆده‌نگى زیاتر ده‌بێت. وتیشى« :ل��ه‌م رۆژان����ه‌دا چ��اوم��ان ب ه به زۆرینه و کهمینه تێپه‌ڕێنێت. کاردۆ محه‌مه‌د ،سه‌رۆکى فراکسیۆنى س���ه‌رۆک���ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ک����ه‌وت ،باسى گ���ۆڕان ل�ه په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ب ه وه‌ف��دێ��ک��ى ک���رد ب��چ��ێ��ت�ه ب���ه‌غ���داد بۆ (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئێستاى کوردستان وتوێژکردن له‌سه‌ر بارودۆخى هه‌رێمى
کوردستان و راوه‌ستانى ئه‌و تۆپبارانه‌ى که له‌الیه‌ن ئێران و تورکیاوه به‌رده‌وامى ههیه ،ئێمه‌ش داوام���ان ک��رد پێویست ه نوێنه‌رانى کورد له به‌غداد له‌سه‌ر ئه‌م دۆخ���ه ن��اه �ه‌م��واره‌ى ک �ه کوردستانى پیاتێپه‌ڕ ده‌ب��ێ��ت رون��ک��ردن �ه‌وه‌ى خۆیان بده‌ن». ئه‌وه‌شى وت :له کۆبونه‌وه‌ی ئه‌مڕۆدا ب��اس��ى ک���ار و ب���ه‌رن���ام���هى داه���ات���وى په‌رله‌مان ده‌که‌ین و چاوه‌ڕوان ده‌کرێت پ�ه‌رل�ه‌م��ان زی��ات��ر ک��ارى ب�ه دواداچ���ون ب��ک��ات ب���ۆ ب���ڕی���اره‌ک���ان���ى پ��ێ��ش��و ،ب ه تایبه‌تى ب�هه��ان��اوه‌چ��ون��ى ئ��اواره‌ک��ان و یارمه‌تیدانیان.
جه‌له‌وال ،داوا ده‌کرێت شه‌ش «تیرۆریست» به شه‌هید دابنرێن پۆلیسى ج �هل �ه‌وال ل �ه ن��وس��راوێ��ک��دا که چه‌تر ئ��اراس��ت�هى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هرای�هت��ى ناحیه‌که و دلێر عه‌بدولڕه‌حمان لیواى چ��وارى (تدخل سریع)یان کردوه، لیستى ناوى ئه‌و که‌سانه‌یان تۆمارکردوه که له‌دواى ساڵى ()2003هوه له سنورى له نوسراوێکدا که ئاراسته‌ى بنکه‌کانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌دا کوژراون به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى شارۆچکه‌ى کردوه ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى و داواده‌کات به شه‌هید ئه‌ژمار بکرێن». وتیشى« :له نوسراوه‌که‌دا ته‌نها ئاماژه جه‌له‌وال داواى به «شه‌هید ب ه ( )143کورد درابو که له‌دواى ساڵى ئه‌ژمارکردنى شه‌ش تیرۆریست ()2003هوه کوژرابن ،بۆیه نوسراوه‌که‌مان ده‌کات ،ئهمه له‌کاتێکدا له‌ناو ئاراسته‌ى ئاسایشى ناحیه‌که کرد و پاش ئه‌و شه‌ش که‌سه‌دا هه‌یانه به پ��ێ��داچ��ون �ه‌وه‌ى ده‌رک�����ه‌وت ش���ه‌ش ک�ه‌س پشتوێنى بۆمبڕێژکراو خۆى له‌ناو ناوه‌کاندا پێشتر تیرۆریست بوون ته‌قاندوه‌ته‌وه». ئه‌نوه‌ر حسێن ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى جه‌له‌وال و هه‌ندێکیان به پشتوێنى بۆمبڕێژکراو ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى خۆیان ته‌قاندوه‌ته‌وه ،بۆیه ره‌تمانکردوه‌ته‌وه
به شه‌هید ئه‌ژماریان بکه‌ین». به‌پێى ئامارێک له پاش ساڵى ()2003 وه ( )564هاواڵتى له سنورى ه �ه‌ردوو ناحیه‌ى جه‌له‌وال و سه‌عدیه به‌هۆى کرده‌وه توندوتیژیه‌کانه‌وه کوژراون ،که ()422 هاواڵتیان کورد و ()122ی��ان عه‌ره‌ب و ( )10هاواڵتیشیان تورکمانن .ناحیه‌ى ج�هل�ه‌وال ده‌که‌وێته ( )30کیلۆمه‌تری باشورى خۆرئاواى قه‌زاى خانه‌قین و ()70 کیلۆمه‌تری باکورى به‌عقوبه ،روبه‌ره‌که‌ى ( )17ه���ه‌زار و ( )500کیلۆمه‌ترى چوارگۆشه‌یه و ژماره‌ی دانیشتوانه‌که‌شى ( )80هه‌زار که‌سه )36( ،گوندى له‌سه‌ره که ( )27گوندیان ع�ه‌ره‌ب نشین و نۆ گوندیشیان کورد نشینن.
کۆمیسیۆن ره‌خن ه ل ه یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کانى هه‌رێم ده‌گرێت
چه‌تر فه‌رهاد ئه‌حمه‌د به‌رپرسێکى کۆمیسیۆنى بااڵى هه‌ڵبژاردنه‌کان ره‌خن ه له یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ده‌گرێت به‌تایبه‌ى ئه‌و به‌شه‌ى له‌سه‌ر که‌مایه‌تییه‌کانه و ده‌ڵێت: ئهوه روبه‌رى ئازادى ده‌نگده‌ر که‌مده‌کاته‌وه و پێویست ه چاره‌سه‌رێکى بۆ بدۆزرێته‌وه.
ب ه پێى یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،لیست و قه‌وار‌ه سیاسییه‌کانى که‌مه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانى کوردستان
ته‌نها ده‌بێت له‌الیه‌ن نه‌ته‌وه‌کانى خۆیانهوه ده‌ن��گ��ی��ان پێبدرێت ،ئ���ه‌وه‌ش ک���راوه ب ه مه‌رج که‌مایه‌تییه‌کان ته‌نها ده‌نگ ب ه لیسته‌کانى خۆیان بده‌ن ،ده‌بێت پێشتریش ناویان تۆمار کرابێت وه‌ک که‌مایه‌تى و ناویان ل ه لیستى گشتیدا کوژابێته‌وه. حاکم س �ه‌ردار عه‌بدولکه‌ریم ،ئه‌ندامى ک��ۆم��ی��س��ی��اران��ى کۆمیسیۆنى ب��ااڵى هه‌ڵبژاردنه‌کان ل�هب��اره‌ى ئ�هو یاسایه‌و‌ه ب �ه (چ �هت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د :ئێم ه چه‌ند ت��ێ��ب��ی��ن��ی��ی �هک��م��ان داوه ب��� ه ل��ی��ژن �هى یاسایى پ�ه‌رل�ه‌م��ان ،ب��ۆئ �ه‌وه‌ى له کاتى هه‌موارکردنه‌وه‌ى یاساک ه ئه‌و بڕگه‌ی ه الب��ب��رێ��ت و ده‌ن���گ���ده‌ر س�ه‌رپ��ش��ک بێت ده‌نگ بداته چ لیستێک. وت��ی��ش��ى :ن��اک��رێ��ت ت��ۆم��ار نامه‌یه‌کى
ده‌نگده‌ران یان لیستێک تایبه‌ت ب ه هه‌ر که‌مایه‌تییه‌کى نه‌ته‌وایه‌تى بکه‌ینه‌وه، چونک ه ئهوه هه‌م ل ه رووى جێبهجێکردنهوه ئاسان نییه و هه‌م ناچارکردنى ده‌نگده‌ر‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ده‌نگ بدات به که‌مایتییه‌کى دی��اری��ک��راو ،ئ�ه‌م�ه‌ش رووب���ه‌رى ئ��ازادى ده‌ن��گ��ده‌ر ک �ه‌م ده‌ک��ات �هوه ،پێشتر ئه‌م ه نه‌بوو ،بۆیه ئومێده‌وارین چاره‌سه‌رێکى بۆ بدۆزرێته‌وه. به دووریشى زانى له‌مساڵدا هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان بکرێت ،وتى: ره‌نگ ه بکه‌وێت ه ساڵى داهاتوو. ئ����ه‌وه‌ش����ى وت :ک���ه دام����ه‌زران����دن����ى ک��ارم�ه‌ن��دان��ى کۆمیسیۆن وه‌ستێنراو‌ه له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراوه‌نه‌و‌ه و هێشتا چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین.
مالکی ل ه جێبه‌جێکردنی داواکارییه‌کانی کورد پاشگه‌زبووته‌وه
چه‌تر
له خاڵه‌کانی رێکه‌وتننامه‌که.
شێخ فاتیح داراغایی ،له لێدوانێکیدا بۆ کاوه حسێن رۆژن��ام �ه‌ی (چ�هت��ر) ئ��ام��اژه‌ی ب�ه‌وه‌ک��رد: به جۆرێک له جۆره‌کان مالکی پاشگه‌ز شێخ فاتیح داراغایی، بووته‌وه له جێبه‌جێکردنی داواکارییه‌کانی ئه‌ندامی ئیئتیالفی فراکسیۆنه کورد ،بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌و خااڵنه‌ی ئیئتیالفی کوردستانییه‌کان رایگه‌یاند، ک��وردی و مالکی له‌سه‌ری ڕێکه‌وتوون ئه‌و ( )19خاڵه‌ی که ئیئتیالفی فراکسیۆنه کوردستانییه‌کان له‌گه‌ڵ جێبه‌جێ ن �هک��رێ��ن ،ئ���هوا ک���ورد کارتی ف��ش��اری به‌کارده‌هێنێت ،چونکه ک��ورد نوری مالکی ،سه‌رۆک وه‌زیرانی دووهم نه‌ته‌وه‌یه له عێراق و پێکهاته‌یه‌کی عێراق له‌سه‌ری رێکه‌تبوون و سه‌ره‌کییه ل�ه حکومه‌ته‌که‌ی مالکی، واژۆکرابوو ،مالکی پاشگه‌ز بووته‌وه له جێبه‌جێکردنی زۆرێک له‌گه‌ڵ ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ی پاشه‌کشێ ک��ردن له
حکومه‌تی عێراق ،ئهمانه کارتی فشاری کوردن‌و ده‌توانێت به‌کاری بێنێت. ئ �ه‌ن��دام �هک �ه‌ی ئیئتیالفی فراکسیۆنه کوردستانییه‌کان باسی له‌وه‌شکرد ،سێ ش �ه‌م �ه‌ی داه��ات��وو ل �ه ش���اری ه�ه‌ول��ێ��ر به سه‌رۆکایه‌تی مه‌سعود بارزانی ،سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان هه‌موو به‌رپرسانی کورد له حکومه‌تی عێراق و په‌رله‌مانتارانی ک��ورد له په‌رله‌مانی عێراق کۆده‌بنه‌وه، به مه‌به‌ستی گفتوگۆکردن له‌سه‌ر کار و چ��االک��ی ک��ورد ل�ه ب �ه‌غ��داد و دانانی به‌رنامه‌ی کاری داهاتوو له به‌غداد.
ه تێپه‌ڕاندوو ه ه زۆرین nپه‌رله‌مان زۆربه‌ی بڕیاره‌کانی ب
فۆتۆ :ئاکانیوز
«سه‌ردانى وه‌فده‌ک ه دره‌نگه» چه‌تر
کاوه حسێن د.مه‌حمود عوسمان په‌رله‌مانتارى عێراق له‌سه‌ر لیستى هاوپه‌یمانیى کوردستان، سه‌ردانى شاندى کورد بۆ به‌غداد به سه‌رۆکایه‌تى د.به‌رهه‌م و سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ب ه دره‌نگ ده‌زانێت و پێیوایه ،ده‌کرا شاندى هه‌رێمى کوردستان زووتر سه‌ردانى به‌غدادى بکردایه.
سه‌باره‌ت ب �ه‌وه‌ش ،که گوای ه ل ه ئێستادا ه�ه‌وڵ��ێ��ک ل �ه‌الی �ه‌ن ده‌وڵ��هت��ى ی��اس��اوه ب ه س �ه‌رۆک��ای �هت��ى ن���ورى م��ال��ک��ى ه �ه‌ی �ه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى جه‌الل تاڵه‌بانى، سه‌رۆک کۆمارى عێراق و وه‌رگرتنه‌وه‌ى متمانه ل �ه ه��ۆش��ی��ار زێ���ب���ارى ،دک��ت��ۆر مه‌حمود ره‌تیکرده‌وه ،هه‌وڵێکى له‌و شێوه‌ی ه هه‌بێت. وتیشى« :تا ئێستا له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تى یاساوه هیچ شتێک ده‌رب����اره‌ى که‌مکردنه‌وه‌ى ده‌س �ه‌اڵت��ى س��ه‌رۆک ک��ۆم��ارى عێراق و وه‌رگرتنه‌وه‌ى متمان ه ل ه وه‌زی��رى ده‌ره‌وه‌ى عێراق ڕانه‌گه‌یه‌نراوه».
«ده‌بێت ئه‌مریکا ل ه واده‌ى خۆیدا بکشێته‌وه»
چه‌تر زانیار داقوقى ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى عێراق، که هاوکات به‌رپرسى لیژنه‌ى هێزه چه‌کداره‌کانیشه ،وه‌اڵمى لێدوانه‌که‌ى بارزانى ده‌داته‌وه و ده‌ڵێت :ئێمه له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا نین و شه‌ڕى ناوخۆش له عێراقدا روونادات.
ئه‌سکه‌نده‌ر وتوت ،سه‌رۆکى لیژنه‌ى هێزه چ �هک��داره‌ک��ان ل�ه ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ،له‌باره‌ى لێدوانه‌کانى بارزانییه‌وه، که وتبووى پێیوسته هێزه‌کانى ئه‌مریکا ل ه
عێراق بمێننه‌وه و ئه‌گه‌ر بکشێنه‌و‌ه ره‌نگ ه ش�ه‌ڕى ناوخۆیى له عێراقدا رووب���دات ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :پێویسته هێزى ئه‌مریکا ل ه واده‌ى خۆى بکشێته‌وه ،هیچ پێویستمان به مانه‌وه‌ى هیچ هێزیکى تر نی ه له عێراق، هێزه عێراقییه‌کان تواناى سه‌قامگیرکردن و پاراستنى سنور و ناوخۆى واڵتیان ههیه. وتیشى :هیچ الیه‌نێکى عێراقى له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ى هێزى ئه‌مریکا نین و شه‌ڕى ناوخۆ و تایفه‌گه‌رى ل ه عێراق له‌نێوان سونن ه و شیعه‌دا جارێکى تر دووباره نابیته‌وه ،داواش له مه‌سعود بارزانى ده‌که‌ین ئاشکراى بکات شه‌ڕى ناوخۆ ماناى چیه؟! هیچ ده‌ستێکى ده‌ره‌ک���ى نه ئێستا و نه دواى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا ل ه عێراق نابێت.
هه‌ڵه‌بجه ،هیچ بینایه‌کى
داگیرکراو نه‌گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه هه‌ڵه‌بجه ئاسۆ محه‌مه‌د دواى شه‌ش مانگ تێپه‌ڕبوون به‌سه‌ر بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى موڵک و ماڵى گشتیی بۆ حکومه‌ت، به‌اڵم تا ئێستا له قه‌زاى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید هیچ موڵکێک نه‌گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا ژماره‌یه‌کى زۆر موڵک و ماڵى گشتى له قه‌زاکه‌دا به‌ده‌ست حزبه‌کانه‌وه‌یه.
گ���ۆران ئ �ه‌ده �ه‌م ،قایمقامى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید لهوبارهیهوه ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند: له کاتى ده‌رچوونى بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم ،ئێمه ده‌ستبه‌جێ نوسراومان کردووه بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کان ،به‌اڵم تا ئێستا ب ه
ره‌سمى هیچ شوێنێک له‌و شوێنانه‌ى ک ه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه ،نه‌گه‌ڕێنراونه‌ته‌و‌ه بۆ حکومه‌ت ،بۆیه ئێستا لیژنه‌یه‌کمان پێکهێناوه ،ئه‌و لیژنه‌یه خه‌ریکى ده‌ست نیشان کردنى ئه‌و موڵکانه‌ی ه ک ه له‌الیه‌ن ح��زب�هک��ان و خ�ه‌ڵ��ک�هوه ده‌س��ت��ى ب�ه‌س�ه‌ردا گیراوه. وتیشى :گه‌ڕانه‌وه‌ى ئه‌و موڵکان ه کارێکى ئاسان نیه ،چونک ه ئه‌و موڵکان ه زیاتر ل ه ( )20ساڵ ه ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراوه. ل�ه‌الی�هک��ى ت���رهوه ناسیح عه‌بدولڕه‌حیم، رۆژن��ام�ه‌ن��وس بۆچوونى وای��ه :به‌رپرس ه ئیدارییه‌کانى هه‌ڵه‌بجه ن��ات��وان��ن هیچ موڵکێک بگێڕنه‌وه بۆ حکومه‌ت ،ناتوانن هیچ هه‌ق و مافێکى خه‌ڵکى هه‌ڵه‌بج ه بگێڕنه‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى الوازن و ناتوانن ب ه به‌رپرس ه حزبییه‌کان بڵێن بیناکانتان چۆڵ بکه‌ن.
ئه‌م مانگ ه موچه‌ى هێزه‌کانى ناوخۆى عێراق زیاد ده‌کرێت هه‌ولێر ره‌هێل مامه‌ش له‌م مانگه‌دا موچه‌ى زیادکراوى هێزه‌کانى ناوخۆى عێراق زیادده‌کرێت ،ئه‌مه‌ش له کاتێکدا هێشتا ئه‌و یاسایه په‌سه‌ند نهکراوه ،که ده‌بێته‌هۆى زیادکردنى موچه‌ى هێزه‌کانى
ناوخۆى هه‌رێم هاوشێوه‌ى عێراق.
د.فازل نه‌بی ،بریکارى وه‌زاره‌ت��ى دارایی عێراق به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :به‌گوێره‌ى ئه‌و یاسایه‌ى که بۆ زیادکردنى موچه‌ى هێزه‌کانى ناوخۆ پهسهندکراوه ،ده‌بێ له ناوه‌ڕاستى ئه‌م مانگه‌وه زیاده‌که سه‌رف بکرێت. پێشتر ع �هب��دواڵ خ�ه‌ی�لان��ى ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى
پۆلیسى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ل �هب��اره‌ى ()%17ى هه‌رێمى کوردستان نه‌بێت ،بۆ سه‌رفکردنى ئه‌و زیاده‌یه رایگه‌یاندبوو :ئه‌و مه‌به‌سته به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى پۆلیسى ه�هر یاسایه‌ک له عێراق په‌سندبکرێت ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ل �ه گفتوگۆدایه ده‌ب��ێ��ت دووب����اره پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى دارایى عێراق و هه‌رێمى په‌سندى ب��ک��ات�هوه و گفتوگۆى له‌سه‌ر کوردستان ،بۆئه‌وه‌ى روونکردنه‌وه‌ى ته‌واو له‌سه‌ر یاساکه وه‌ربگرین. بکات. وت��ی��ش��ى :ل��ه ه��ه‌وڵ��دای��ن ب���ۆئ���ه‌وه‌ى ئ �ه‌م د.ئه‌حمه‌د وه‌رت���ێ ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى یاسایه هه‌رێمى کوردستانیش بگرێته‌وه کوردستان رایگه‌یاند :بۆئه‌وه‌ى یاساکه به‌و مه‌رجه‌ى کاریگه‌رى له‌سه‌ر بودجه‌ى ل��ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش جێبه‌جێ
بکرێ،پێویسته په‌رله‌مانى کوردستان ده‌نگى له‌سه‌ر بدات. وت��ی��ش��ى :ب��ۆ ئ���هو م �هب �ه‌س��ت �ه پێویسته لیژنه‌ى ن��اوخ��ۆى پ�ه‌رل�ه‌م��ان پ��رۆژه‌ی�هک ئاماده بکات و ئاراسته‌ى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى بکات ،بۆئه‌وه‌ى په‌رله‌مانتاران ده‌نگى له‌سه‌ر بده‌ن و وه‌ک ناوچه‌کانى ت��رى ع��ێ��راق ل �ه هه‌رێمى کوردستانیش جێبه‌جێ بکرێ.
(چه‌تر) بڕیاره جێبه‌جێ نه‌کراوه‌کان باڵو ده‌کاته‌وه په‌رله‌مانتارێک :حکومه‌ت و په‌رله‌مان به‌رپرسن له‌جێبه‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌کان وته‌بێژى حکومه‌ت :جێبه‌جێکردنى هه‌ندێک له‌بڕیاره‌کان کاتیان ده‌وێ ئاماده‌کار دلێر عه‌بدولڕه‌حمان له ماوه‌ی رابردوودا چه‌ندین بڕیار ل �ه‌الی �ه‌ن پ �ه‌رل �ه‌م��ان و سه‌رۆکی ه�ه‌رێ��م و س �ه‌رۆک��ی حکومه‌ته‌و ه ده‌رکراون ،به‌اڵم به‌شێکی زۆریان جێبه‌جێ نه‌کراون و که‌سیش خۆی به‌رپرس نابینێت له‌به‌رامبه‌ری و زۆرینه‌ی الیه‌نه‌کانیش حکومه‌ت به به‌رپرسیار ده‌زان��ن وته‌بێژی حکومه‌تیش ده‌ڵێت کاتمان ده‌وێت بۆ جێبه‌جێ کردنی( ،چه‌تر) ئه‌و بڕیارانه‌ی جێبه‌جێ نه‌کراون باڵو ده‌کاته‌وه.
عه‌بدولستار مه‌جید ،وته‌بێژ و ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسالمى، ب�ه (چ �هت��ر)ى راگ�ه‌ی��ان��د «س�ه‌رۆک��ى ح��ک��وم��هت و س���ه‌رۆک���ى ه���ه‌رێ���م و سه‌رکرده و به‌رپرسانى بااڵى حزبه‌کان به‌رپرسیارى یه‌که‌من له جێبه‌جێنه‌کردنى ئ �هو ب��ڕی��اران�هى ده‌رده‌ک���رێ���ن ،پێویست ده‌کات له‌هه‌موو که‌س زیاتر پابه‌ندبن به‌و بڕیارانه‌وه ،به‌اڵم بهداخهوه تائێستا به‌رپرسانى بااڵ چهنده که‌موکوڕیان هه‌بوبێ و پێچه‌وانه‌ى یاسا کاریان ک���ردب���ێ ل��ێ��پ��ێ��چ��ی��ن �ه‌وه‌ی��ان ل��ه‌گ��ه‌ڵ نهکراوه». ناوبراو هۆکارێکیترى جێبه‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌کانى گه‌ڕانده‌وه بۆ «هه‌یمه‌نه‌تى ح��زب به‌سه‌ر حکومهتهوه که‌تائێستا حزب حکومه‌ت به‌ڕێوه ده‌ب��اتو یاساو ب��ڕی��ارى ب��ۆ ده‌رده‌ک�����اتو هه‌رخۆشی زۆرج��������ار رێ���گ���رده‌ب���ێ���ت ل����هب����ه‌رده‌م جێبه‌جێکردنى ئه‌وبڕیارانه». ل �ه‌پ��اش خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�هک��ان��ى ()17ى شوبات و رۆژانى دوایی ،ژماره‌یه‌کى زۆر بڕیار له‌الیه‌ن په‌رله‌مانى کوردستان و حکومه‌تى هه‌رێم و سه‌رۆکایه‌تى
ه��ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان���هوه ده‌رک�����ران به‌مه‌به‌ستى ئه‌نجامدانى چاکسازى و ه��ێ��ورک��ردن�ه‌وه‌ى ب��ارودۆخ��ى هه‌رێم، به‌اڵم تائێستا به‌شێکى که‌م له‌وبڕیارانه جێبه‌جێکراون ،ل �هوب��اره‌ی �هوه محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسی ی �هک��گ��رت��وى ئ��ی��س�لام��ى ک��وردس��ت��ان، پێیوایه «حکومه‌تى هه‌رێم به‌رپرسه ل���ه ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ن �هک��ردن��ى ب���ڕی���اره‌ک���ان، چونکه حکومه‌تێکى کارانیه ئه‌وه‌ش ده‌که‌وێته ئه‌ستۆى یه‌کێتى‌و پارتى که نهیانتوانیوه حکومه‌تێک پێکبهێنن و زه‌مینه‌ی بۆ بڕه‌خسێنن کارابێ». ئ��هو ئ �ه‌ن��دام �ه‌ی مه‌کته‌بی سیاسی ی��هک��گ��رت��وو وت��ی��ش��ی «دوو ح��زب �ه ده‌سه‌اڵتداره‌که تائێستاش ده‌ستێوه‌ردانى حزبی زۆر له‌کاروباره‌کانى حکومه‌تدا ده‌ک���ه‌ن ئ���ه‌وه‌ش وای��ک��ردوه حکومه‌ت الوازب��ێ��ت و نه‌توانێت وه‌ک��و پێویست بڕیاره‌کان جێبه‌جێبکات». له‌الیه‌کیتره‌وه ئاسۆ حاجى ئه‌ندامى س��ه‌رک��ردای��هت��ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى کوردستان له‌هه‌ولێر به (چه‌تر)ى وت «ل �هه �ه‌م��وو واڵت��ێ��ک��دا که‌بڕیارێک ده‌رده‌چێت پێویسته الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار به‌بڕیاره‌که جێبه‌جێى بکات ،بۆ نمونه گه‌ر بڕیاره‌که په‌یوه‌ندى ب�ه‌پ�ه‌روه‌رده‌وه ه�هب��ێ��ت پێویسته وه‌زی�����رى پ�����ه‌روه‌رده ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ى ب��ک��ات و ب �ه‌وش��ێ��وه‌ی �ه بۆ وه‌زاره‌ته‌کانى تریش ،به‌اڵم له‌کوردستان ت�ه‌ن��گ��ژه سیاسیه‌کان ره‌ن��گ��دان �ه‌وه‌ی��ان ههبوه له‌سه‌ر جێبه‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌کان و ه��ه‌ن��دێ��ک��ج��ار ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ک��ردن��ی��ان دواده‌که‌ون». به‌بڕواى ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى پارتى «ده‌وڵه‌تانى دراوس��ێ له‌رێگه‌ى ده‌زگ��ا موخابه‌راتیه‌کانیانه‌وه تابۆیان ب��ک��رێ ل��ێ��ن��اگ�ه‌ڕێ��ن ئ���هو ب��ڕی��اران �هى ل���هب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان�ه
جێبه‌جێبکرێن به‌تایبه‌ت ئه‌و بڕیارانه‌ى کوردستان به‌ره‌و ئارامى ده‌به‌ن». حاجى ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «هه‌ندێجار چ له‌ئاستى دهرهوه یان ناوخۆ کۆسپ و له‌مپه‌ر دهخرێته به‌رده‌م جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کان ،ئه‌مه‌جیا له‌وه‌ى که ئاسه‌وارى دوو ئیداره‌یش یه‌کێکه له‌هۆکاره‌کانى جێبه‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌کان». نه‌ریمان عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ،ل �ه‌س �هر لیستى گ��ۆڕان رایگه‌یاند «له‌هه‌مو واڵتێکدا ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن به‌رپرسه له‌جێبه‌جێکردنى ب�����ڕی�����اره‌ک�����ان ،ب������ه‌اڵم ل���هه���ه‌رێ���م���دا ح��ک��وم�هت ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ى ده‌ن��وێ��ن��ێ ل�ه‌ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن��ی��ان و پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی��ش به‌ده‌رنیه ل�هو که‌مته‌رخه‌میه چونکه ن��ه‌ی��ت��وان��ی��وه رۆڵ�����ى خ����ۆى ب��گ��ێ��ڕێ له‌چاودێریکردنى ئه‌وبڕیار و یاسایانه‌ى ده‌ریانده‌کات به‌شێوه‌یه‌ک که‌لێپرسینه‌وه ل �ه‌ح��ک��وم �ه‌ت‌و وه‌زی���ره‌ک���ان���ى ب��ک��اتو م��ت��م��ان�ه‌ی��ان ل��ێ وه‌ب��گ��رێ��ت �هوه ئ���ه‌وه‌ش وایکردوه حکومه‌ت بێباکانه گرنگى به‌یاسا و بڕیاره‌کان نه‌دا و جێبه‌جێیان نه‌کات». ن����اوب����راو وت��ی��ش��ى «ه�������ه‌ردوو ح��زب��ی ده‌سه‌اڵتدار له‌هه‌رێمدا به‌کرده‌یی بڕیار ده‌رده‌ک�ه‌ن و ده‌یده‌نه حکومه‌ت ئه‌وه‌ش ده‌یانخاته ب���ه‌رده‌م به‌رپرسیارێتیه‌کى مێژوویی که‌حکومه‌تیان پێکهێناوه و ده‌س��ت ده‌خ�ه‌ن�ه ک��اروب��اره‌ک��ان��ی�هوه و هه‌ر خۆشیان رێگرن له‌جێبه‌جێکردنى زۆرینه‌ى یاساو بڕیاره‌کان». ئ �هو پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره‌ى گ���ۆڕان جه‌خت ده‌کاته‌وه «ئه‌و دۆخه‌ى له‌هه‌رێمدا ههیه له‌ده‌رکردنى بڕیار و جێبه‌جێنه‌کردنى ب���ه‌ره‌و ب��ێ متمانه‌ییه‌کى گ �ه‌وره‌م��ان ده‌ب���ات چونکه ده‌ب��ێ حکومه‌ت یان یاساو بڕیار ده‌رنه‌کات یان جێبه‌جێی بکات ،ناکرێ خۆت یاسا ده‌ربکه‌یت‌و
هه‌ر خۆشت پێشێلی بکه‌یت». ه������ه‌روه‌ک وت��ی��ش��ى «پێکهێنانى حکومه‌ت له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کى هه‌ڵه‌بوه که‌ده‌بێت هه‌ردوو حزب ده‌سه‌اڵته‌کانیان ی���هک���س���ان ب���ێ ئ������ه‌وه‌ش وای����ک����ردوه ئه‌وبڕیارانه‌ى ده‌رده‌ک��رێ��ن زیاتر وه‌کو بڕیارێکى حزبی ته‌ماشابکرێن وه‌ک ئه‌وه‌ى بڕیارى حکومى بن». کامه‌ران به‌روارى ،چاودێرى سیاسی و مامۆستای زانکۆ ،به (چه‌تر)ى وت «سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران‌و په‌رله‌مانى کوردستان به‌رپرسن له‌جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کان ،کاتێک پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ب��ڕی��ارێ��ک ده‌رده‌ک���ات پێویسته له‌سه‌ر حکومه‌ت وه‌کو ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن ته‌نفیزى بکات». ناوبراو وتیشى «کێشه‌ى گه‌وره‌ى کورد له‌وێدایه که‌تائێستاش پارتى‌و یه‌کێتى خۆیان له‌حکومه‌ت به گه‌وره‌تر ده‌زانن له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌زگا ئه‌منى‌و ئاسایش و هێزه چه‌کداره‌کان‌و پێشمه‌رگه و دارایی به‌ده‌ستى خۆیانه‌وه‌یه ئه‌وه‌ش وایکردوه حکومه‌ت الوازبێت له‌به‌رامبه‌ریاندا». ه����ه‌روه‌ه����ا وت����ى «دی���������ارده‌ى دوو ئ��ی��داره‌ی��ی��ش گ��رف��ت��ێ��ک��ى س �ه‌ره‌ک��ی �ه له‌به‌رده‌م جێبه‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌کان». به‌پێچه‌وانه‌ى ئ �هو ب��ۆچ��ون��ان�هوه ک��اوه مه‌حمود ،وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان و وه‌زی����ری رۆشنبیری، پێیوایه «ه�ه‌م��وو یاسا و بڕیاره‌کان جێبه‌جێ ده‌ک��رێ��ن و راس��ت نیه بڵێى جێبه‌جێ ناکرێن ب���ه‌اڵم هه‌ندێکیان ک��ات��ى پێویسته و ن��ات��وان��رێ به‌کون ف�ه‌ی�هک��ون��ێ��ک ئ�ه‌ن��ج��ام��ى ب��ده‌ی��ت». ب���هب���ڕواى ن���اوب���راو «ده‌ب�����ێ ن �ه‌رم��ى بنوێنرێ له‌جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کان و ناکرێ حکومه‌ت بڕیاره‌کانى قه‌معى و پۆلیسى بن».
راپۆرت ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
3
ئه‌و بڕیارانه‌ى له‌پاش ()17ى شوبات تا ئێستا جێبه‌جێ نه‌کراون ده‌قی ئه‌و بڕیارانه‌ی که تا ئێستا جێبه‌جێ نه‌که‌راون و به‌شێکیان که گرێدراوی خۆپیشاندانه‌کانن ب ه بێ جێبه‌جێ کردنیان پێویست نه‌مان ،به‌شێکیتریشیان تا ئێستا هیچیان بۆ نهکراوه. له به‌یاننام‌ه ( )17خاڵیه‌که‌ى په‌رله‌ماندا 1ـ کشانه‌وه‌ى ده‌ستبه‌جێى سه‌رجه‌م هێزه جوڵ‌ه پێکراوه‌کان که به‌هۆى روداوه‌کانى ()17ى شوباته‌وه جوڵه‌یان پێکراو‌ه بۆ شاره‌کانى هه‌رێم. 2ـ حکومه‌ت به‌پێى یاسا قه‌ره‌بوى مادى و مه‌عنه‌وى سه‌رجه‌م ئه‌و که‌س‌و الیه‌نان‌ه بکاتهوه که زیانیان پێگه‌یشتوه. 3ـ پاراستن و رێکخستنى خۆپیشانده‌ران ته‌نها به‌هێزه‌کانى ناوخۆ و پۆلیسى چاالکیه مه‌ده‌نیه‌کان بسپێردرێ و شوناس (ن��او ،باج ،شوێنى ک��ار)ى هێزه پارێزگاره‌کان ئاشکرابێت و نه‌هێڵدرێت هیچ که‌سێک به‌ده‌مامک‌و ئۆتۆمبێلی جام ڕه‌ش هاتوچۆ بکات. 4ـ هێزى پێشمه‌رگه‌ى کوردستان له‌هه‌موو جۆره ملمالنێیه‌کى سیاسی ناوخۆیی به‌دوور بێت‌و ئه‌رکى نیشتمانى خۆى وه‌کو هێزێکى نیشتمانى‌و پاراستنى ده‌سکه‌وته‌کانى خه‌ڵکى کوردستان جێبه‌جێ بکات. 5ـ له‌مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌که‌دا که‌مته‌رخه‌مى له‌الیه‌ن داموده‌زگاکانى پۆلیس و ئاسایشدا ههبوه دواى ئه‌نجامدانى لێکۆڵینهوه ده‌بێ الیه‌نى که‌مته‌رخه‌م ئیجرائاتى یاسایی له‌گه‌ڵدا بکرێ. .6بڕیارى جواڵندنى هێزى سه‌ربازى له‌شارێکه‌و‌ه بۆ شارێکیتر نابێت ئه‌نجام بدرێت ته‌نها له‌حاڵه‌تى بونى مه‌ترسی ده‌ره‌کى نه‌بێت. 7ـ ده‌ستبه‌جێ ئه‌نجامده‌رانى سوتاندنى که‌ناڵى نالیا و رادیۆ و ته‌له‌فزیۆنى گۆڕان رێوشوێنى یاساییان له‌به‌رامبه‌ردا بگیرێت‌ه به‌ر و بدرێن‌ه دادگا. له چوار بڕیارى سه‌رۆکى هه‌رێمدا سیانیان جێبه‌جێ نه‌کراون 1ـ ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران راده‌سپێرین به‌پێکهێنانى لیژنه‌یه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنى رێکار‌ه نایاسایی ه کارگێڕیه‌کان ده‌رباره‌ى سزادراوانى سیاسی ئه‌ندامانى ئۆپۆزسیۆن. 2ـ نابێ هیچ که‌سێک له‌ده‌ره‌وه‌ى رێوشوێن‌ه یاساییه‌کان بگیرێت‌و ده‌بێت له‌کاتى لێکۆڵینه‌وه‌دا پارێزه‌رى هه‌بێت‌و که‌سوکارى ئاگاداربکرێ له‌گرتنى‌و ئه‌و که‌سه‌ش که‌تۆمه‌تى یاسایی دهخرێته پاڵ له‌ماوه‌ى ( )24کاتژمێردا راده‌ستى دادگاى تایبه‌تمه‌ند بکرێ بۆدیاریکردنى چاره‌نوسی. 3ـ ئه‌و که‌سانه‌ى له‌دادگاکانى هه‌رێمى کوردستان بڕیارى ده‌ستگیرکردنیان ده‌رچو‌ه و ئه‌وانه‌ى که‌بڕیارى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان ژماره ()4ى ساڵى ( )2011ده‌یانگرێته‌و‌ه له‌رووداوه‌کانى مانگه‌کانى شوبات ـ ئایار پێویسته راده‌ستى دادگا بکرێن. • بڕیارى قه‌ده‌غه‌کردنى ئۆتۆمبێلی جام ره‌ش له‌الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێمه‌و‌ه ده‌رچو‌ه جێبه‌جێ نهکراوه وخودى سه‌رۆکى هه‌رێم له‌سه‌ردانه‌که‌یدا بۆ قه‌اڵدزێ به ئۆتۆمبێلی جام ره‌ش چوو. له‌به‌یاننام‌ه ( )12خاڵیه‌که‌ى په‌رله‌مان .1داوا ده‌که‌ین هه‌رچی بنکه‌ی سه‌ربازی و هه‌واڵگری له‌سه‌ر خاکی هه‌رێمی کوردستان ههیه نه‌مێنن و بگهڕێنهوه ناو خاکی خۆیان. .2داوا ده‌که‌ین حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ،له‌رێگه‌ی حکومه‌تی عیراقی فیدراڵه‌و‌ه سکااڵ دژ ب ه ده‌وڵه‌تی تورکیا له دادگای الهای نێوده‌وڵه‌تی تۆمار بکات. .3حکومه‌تی تورکیا به‌فه‌رمی داوای لێبوردن له‌گه‌ل و حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان بکات و قه‌ره‌بووی خێزان و خهڵکه زیان لێکه‌وتوه‌کان بکاتهوه. .4له‌حاڵه‌تی به‌رده‌وامبوونی هێرشه‌کاندا حکومه‌تی هه‌رێم چاوخشاندنه‌و‌ه و پێداچونه‌وه ،به په‌یوه‌ندی و سیاسهته ئیقلیمیه‌کانی خۆی بکاتهوه.
راگه‌یاندنه‌کانی نزیک نێچیرڤان بارزانی هێرش بۆ سه‌ر په‌که‌که و پژاک ده‌که‌ن
«شه‌ڕى راگه‌یاندن سه‌ره‌تایه‌که بۆ دروستبونى شه‌ڕ و پشێوى» ئاماده‌کار
کارزان تاریق راگه‌یاندنه‌کانی پارتی و به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی نزیکی نێچیرڤان بارزانین هه‌ڵمه‌تێکیان له دژی پژاک و په‌که‌ک ه ده‌ستپێکردوه و رۆژنامه‌نوسێکیش رایده‌گه‌یه‌نێت ش �ه‌ڕى راگه‌یاندن س��ه‌ره‌ت��ای ه��ه‌م��وو ش �ه‌ڕه‌ک��ان �ه، ب �ه‌رپ��رس��ى نوسینى ی�هک��ێ��ک ل ه رۆژنامه‌کانى پارتیش پێیوایه ئه‌و بابه‌تانه‌ى باڵو ده‌کرێته‌وه شیکارى بارودۆخى ئێستاى سنوره‌کانه و رۆژنامه‌نوسێکی نزیک له په‌که‌که‌ش ده‌ڵێت ئێمه ئه‌و بابه‌تانه گرنگ نابینین.
دوای سه‌فه‌ره‌که‌ی نێچیرڤان بارزانی بۆ ئێران و گه‌ڕانه‌وه‌ی له دیدارێکی رۆژنامه‌وانیدا بۆ رۆژنامه‌یه‌کی نزیک له خۆی رایگه‌یاند که له هه‌وڵدان بۆ ئ��ه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه ب�ه‌رن�ه سه‌ر سنوری هه‌رێمی کوردستان و له نێوان گه‌ریالکانی په‌که‌که و پژاک و ئێران و تورکیا جێگیریان بکه‌ن ه �هر له‌و دیداره‌دا چه‌ندین ره‌خنه‌ی له په‌که‌که و پژاک گرت ،هاوکات دوای ئه‌و دیداره راگه‌یاندنه‌کانی نزیک له نێچیرڤان ب��ارزان��ی ،جێگری س�ه‌رۆک��ی پارتی، ک �ه‌وت��ن �ه ج��ۆرێ��ک ل��ه هه‌ڵمه‌تێکی راگ�ه‌ی��ان��دن له دژی ئ �هو دوو هێزه و ئ�ه‌م�ه‌ش زی��ات��ر ب�ه زمانێکی ته‌شهیر ئامێز ئ��اراس��ت�ه ده‌ک���را ،ل �هو ب��اره‌ی �هوه هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر ،مامۆستاى زانکۆ، رونیده‌کاته‌وه ئه‌و ره‌وشه‌ی ئێستا چۆن دروس���ت ب��ووه و ئ��ام��اژه ب�ه‌وه‌ش��ده‌ک��ات «پێویسته م��ی��دی��اى ک���وردى به‌هیچ
شێوه‌یه‌ک له جیاتى ده‌وڵه‌ته‌کان لێدوان ت��ی��ای��دا ه��ات��ووه «پێویسته رێ��ب�ه‌ران��ی نه‌دات و نه‌بنه زه‌مینه‌ى گوزارشتکردن پ���ژاک واز ل��ه‌م «س�ه‌رچ��ڵ��ی�ه» بێنن ل �ه سیاسه‌تى ت��ورک��ی��ا و ئ��ێ��ران ،ئه‌و و ژی��ران�ه بیر بکهنهوه» ه��اوک��ات له ب����ارودۆخ����ه ن��اب��ێ��ت ب��ب��ێ��ت�ه زه‌م��ی��ن �هى ک �ه‌ن��اڵ��ی زاگ����رۆس تیڤی ل �ه چه‌ند ب �هری �هک��ک �ه‌وت��ن��ى ک���ورد ل �ه ن��اوخ��ۆى به‌رنامه‌یه‌کدا هێرش کرایه سه‌ر هه‌مان کوردستان یان له پارچه‌کانیتر ،به‌ڵکو حزب و به هۆکاری تۆپبارانه‌کان زانرا. ئه‌رکى ئێمه پیشاندانى رێگه‌ى راست لهوبارهیهوه به‌ڕێوه‌به‌ری نوسینی هه‌ولێر و دروستکردنى پشتیوانیه بۆ یه‌کترى رایده‌گه‌یه‌نێت که ئامانجێکیان نیه و دروستکردنى زه‌مینه‌یه‌که بۆ ئه‌وه‌ى له‌و هێرشانه ،جه‌بار قادر ،به‌ڕێوه‌به‌رى دواجار نه‌ته‌وه‌که خۆى له خۆیدا نه‌بێت نوسینى رۆژنامه‌ى هه‌ولێر ،به (چه‌تر) ی راگ �ه‌ی��ان��د ئێمه «ه��ی��چ به‌رنامه به ته‌ور بۆ بڕینه‌وه‌ى کلکى خۆى». ئه‌و مامۆستایه‌ی زانکۆ له قسه‌کانیدا و ئ��ام��ان��ج و ح��اڵ �هت��ێ��ک الم����ان نیه وتیشی «ئیشى راگه‌یاندن زۆربه‌ى کات ک��ه ه��ێ��رش ب��ک�ه‌ی��ن�ه س���هر پ���ژاک و پێچه‌وانه‌ى سیاسهته و به ئ��اگ��ادارى پ �هک �هک �ه ،ئ���هو ش��ت��ان�ه‌ش داده‌ب���ه‌زێ���ت دروست ده‌بێت و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا زۆربه‌ى ته‌نها خوێندنه‌وه‌یه‌کى واقیعیه له‌الیه‌ن کات پێچه‌وانه‌ن یه‌کترى ته‌واو ده‌که‌ن» چه‌ند که‌سێکى پسپۆڕى بوارى سیاسى ئه‌و بۆ پشتیوانی قسه‌کانی نمونه‌ی و ی��اس��ای��ی�ه ک �ه ق��س�ه‌ی��ان ل �ه‌س �هر ئ�ه‌م ئاگربه‌سته‌که‌ی پژاکی هێنایه‌وه که حاڵه‌ته‌کردوه» .ناوبراو راشیده‌گه‌یه‌نێت له‌سه‌ر داوای حکومه‌تى هه‌رێم بووه که «به‌هیچ شێوه‌یه‌ک هه‌وڵناده‌ین ناوبراو وتیشی «هیوادارم میدیاکانى ش����ه‌ڕى راگ���ه‌ی���ان���دن ل��ه‌گ��ه‌ڵ پ��ژاک کوردستان بزانن چۆن که‌یسه‌کان جیا و پ�هک�هک�ه ب��ک�ه‌ی��ن ،رۆژن��ام �هک �ه به ده‌که‌نه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى ئیشى دیبلۆماسیه‌ت شێوه‌یه‌ک له خزمه‌تى ئه‌و پشێویانه‌یه که له هه‌ر سێ پارچه‌کانى کوردستان نه‌شێوێت». ب �ه گ��وێ��ره‌ی ئ���هو زان��ی��اری��ان �ه‌ی الی ب��ک�ه‌وێ��ت�هوه« ئ �هو ب��اس��ی ل �ه ئ���ازادی (چ �هت��ر)ه ل �ه دانیشتنه‌که‌ی ئێراندا ن��وس��ی��ن ل���ه رۆژن���ام���هک���ه‌ی���ان���دا ک��رد نێچیرڤان بارزانی داوای لێکراوه که و ئ��ام��ان��ج�هک�ه‌ی��ان��ی رون���ک���ردهوه که له رووی راگه‌یاندنیشه‌وه هێرش بکرێته ده‌م���ان���ه‌وێ���ت «ه��ه‌وڵ��ێ��ک ب���ده‌ی���ن بۆ سه‌ر پژاک ،به‌اڵم پارتی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى ئ �هو ب���ارودۆخ���هى له ل��ه ئ��ێ��س��ت��ادا ده‌ی���ه‌وێ���ت خ���ۆی وه‌ک سه‌رسنوره‌کان رویداوه و چۆن بتوانین ناوبژیکه‌ر ده‌رب��خ��ات راس��ت�ه‌وخ��ۆ ئه‌و ب �ه ش��ێ��وه‌ی �هک��ى هێمنانه چ��اره‌س��ه‌رى هێرشانه ناکات بۆیه به ناڕاسته‌وخۆ ئه‌و کێشانه بکه‌ین» .ئه‌و جارێکیتر هێرش ده‌کات ،له زۆربه‌ی ژماره‌کانی جه‌ختی له قسه‌کانی پێشوی کرده‌وه رۆژنامه‌ی هه‌ولێر که باڵوکراوه‌یه‌کی که نایانه‌وێت شه‌ڕی راگه‌یاندن بکه‌ن. پارتیه هێرش ده‌کرێته سه‌ر ئه‌و حزبه ،ه���هر ب��ۆ ه��ه‌م��ان م �هب �ه‌س��ت (چ �هت��ر) له رۆژی ( )2011/9/8له ژم��اره‌ی پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ب �ه ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى نوسینی ( )1135بابه‌تێک ب�ڵاوک��راوه‌ت�ه ک ه هه‌واڵى ته‌له‌فزیۆنى زاگ��رۆس�هوه کرد
پ���اش ئ����ه‌وه‌ى پ��رس��ی��اره‌ک��ان��ى ئ��اراس��ت� ه کرا په‌یوه‌ندیه‌که پچڕا و دوای چه‌ند جارێک هه‌وڵدان وه‌اڵمى ته‌له‌فۆنه‌که‌ى نه‌دایه‌وه. ب���ه‌وت���ه‌ی رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ێ��ک��ی نزیک ل �ه پ �هک �هک �ه‌ش ئ���ه‌وان ن��ای��ان �ه‌وێ��ت له ئێستادا ئه‌وشتانه گرنگ ببین بۆیه هیچ قسه‌ی لهبارهوه ناکه‌ن .نه‌جیبه قه‌ره‌داغی ،ئه‌ندامى ده‌سته‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى ته‌له‌فزیۆنى رۆژ تیڤى ،ئاماده نه‌بوو له‌و بارهیهوه لێدوان بدات به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌وان زۆر گرنگى به‌و بابهته ناده‌ن که راگه‌یاندنه‌کانى پارتى باڵویده‌که‌نه‌وه، ناوبراو به‌شێکی لێدوان نه‌دانه‌که‌شی ب�هه��ۆى هه‌بوونى داوای �هک��ی یاسایی له‌سه‌ر ته‌فزیۆنه‌که‌یان گه‌ڕانده‌وه. رۆژنامه‌ی رووداویش بێبه‌ش نهبووه له‌و هێرشانه و له دوایین ژم��اره‌ی خۆیدا که رۆژی ( )2011/8/28باڵویکردهوه جگه له دیداره‌که‌ی نێچیرڤان چه‌ندین دی���دار و وت��ار و راپ��ۆرت��ی ه�هب��وو که ناڕاسته‌وخۆ هێرش ب��وو بۆ س�هر ئه‌و حزبانه ،رۆژنامه‌نوسێکیش پێیوایه که ئ��هوه به‌هانه‌یه‌کی سیاسیه ،که‌مال ره‌ئوف ،سه‌رنوسه‌رى هاواڵتى ،وتیشی: گ��رف��ت �هک �ه ل�����ه‌وه‌وه ده‌س����ت پ��ێ��ده‌ک��ات ئێمه وت��ارى ن �هت �ه‌وه‌ى هاوبه‌شمان نیه و په‌یوه‌ندیه‌کى پته‌و له‌نێوان الیه‌نه ک��وردی��ی �هک��ان��دا ن��ی �ه ،ه �هری �هک �ه له ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى گ��روپ��ى خ��ۆی �هوه سه‌یرى کێشه‌کان ده‌کات .بۆیه ئه‌م ئاڵۆزی و پشێویه واده‌کات له ئه‌نجامدا شه‌ڕێکى خۆبه‌خۆى لێبکه‌وێته‌وه. ن��اوب��راو ل �ه (چ�هت��ر)ی��ش��ی ن��ه‌ش��ارده‌وه ک���ه «ن���ی���گ���ه‌ران���ی���ن ل������ه‌وه‌ى ده‌زگ����ا راگ���ه‌ی���ان���دن���هک���ان ب �هت��ای��ب �هت��ى ح��زب�ه
ده‌سه‌اڵتداره‌کان تا ئێستا به به‌رده‌وامى سه‌رنوسه‌ری هاواڵتی که به یه‌که‌م ئ��اراس��ت�ه ده‌ک��رێ��ن ،ئ�ه‌م�ه‌ش وای��ک��ردوه رۆژن��ام �ه‌ی ئه‌هلی ن��اس��راوه پێشیوای ه رووداوه‌کان وه‌کو خۆیان نه‌گوازنه‌وه»« .ش���ه‌ڕى راگ�ه‌ی��ان��دن س�ه‌ره‌ت��ای�هک�ه بۆ ئ���هو رون��ی��ش��ی��ده‌ک��ات �هوه ک �ه «ه �ه‌م��وو دروس��ت��ب��ون��ى ش���ه‌ڕ و پ��ش��ێ��وى» بۆیه شه‌ڕێک که ده‌ستى پێکردوه سه‌ره‌تا ه��ی��واخ��وازه ن �ه پ���ژاک ن �ه پ�هک�هک�ه ل �ه راگ �ه‌ی��ان��دن �هوه ده‌س��ت��ى پ��ێ��ک��ردوه ،نه‌که‌ونه ناو ئه‌و بارودۆخه و که‌ده‌ست راگه‌یاندن سه‌همێکى گه‌وره‌ى ههبوه به بکه‌ن به شه‌ڕى راگه‌یاندن ،هۆکاری داخه‌وه له توندکردنه‌وه و تیژکردنه‌وه‌ى ئ �ه‌وه‌ش��ی گ���ه‌ڕان���ده‌وه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی که هه‌موومان چاره‌نوسمان به یه‌که‌وه‌یه. شه‌ڕه‌کان».
ئه‌گه‌ر بۆردومان به‌رده‌وام بێت ده‌رگاى خوێندنگا‌کان ناکرێنه‌وه
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
4
چه‌تر
زۆسک چۆمانى ب ه هۆى بۆردومانه‌کانى ئێران و تورکیاوه ،جگ ه ل ه زه‌ره‌رى مادى و گیانى و ده‌روونى ( )900خوێندکار ل ه خوێندن بێبه‌ش بوون و زیاتر له ( )22خوێندنگا‌ش داخراون.
له به‌رده‌وامى بۆردومانى تورکیا و ئێران بۆ سه‌ر ناوچه سنوریه‌کانى هه‌رێمى کوردستان و ناوچه گوندنشینه‌کان ،له ئێستادا زیاتر له ( )22قوتابخانه‌ى بنه‌ڕه‌تى و ئاماده‌یی خوێندنیان ت��ێ��دا ن��اک��رێ��ت و چ��ۆڵ��ک��راون، نزیکه‌ى ( )900قوتابیش له خوێندن بێبه‌ش کراون و خه‌ساره‌تێکى گه‌وره‌ى مادیش به‌ر ئه‌و ناوچانه ک�ه‌وت��ووه ،ئهمه جگه له‌وه‌ى زه‌ره‌رى گیانى و ده‌رون���ى به دواى خۆیدا هێناوه. ک��رم��ان��ج ع���ی���زه‌ت ،ق��ای��م��ق��ام��ى ق����ه‌زاى (س��ۆران) به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :به‌هۆى زه‌ره‌ر و زیانه‌کانى بۆردومانى تورکیا و ئێرانه‌وه زیاتر له حه‌وت گوند چۆڵکراون و ( )700خێزانى گوندنیشین و ()1000
بۆردومانه‌کانى ئێران و تورکیا نزیکه‌ى هه‌زار خوێندکارى له خوێندن بێبه‌ش کردووه مه‌ڕدار و جوتیار که له وه‌رزى هاوینان له کوێستانه‌کان بوون ،له سنورى قه‌زاى سۆران چۆڵکراون و ئاواره بوون. سه‌باره‌ت به زه‌ره‌رى مادى و گیانیش ،وتى: ل �ه‌م ناوچه‌یه ته‌نیا سێ شه‌هید و چوار بریندار هه‌بوون و زیاتر له ( )10ملیۆن دۆالرش زه‌ره‌رى مادى هه‌بووه. ساالر سادق ،به‌رپرسی به‌شی راگه‌یاندن له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى په‌روه‌رده‌ى سۆران به (چه‌تر) ى راگ�ه‌ی��ان��د :له سنورى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پ���ه‌روه‌رده‌ی س��ۆران ،له شاره‌دێى سیده‌کان به‌هۆى بۆردومانى فڕۆکه‌کانى تورکیا و ت��ۆپ��ب��اران��ى ئ��ێ��ران �هوه ( )10قوتابخانه چ��ۆڵ��ک��راون و خوێندنیان ت��ێ��دا ن��اک��رێ، ژماره‌ى قوتابیانى قوتابخانه‌کانیش ()320 قوتابییه. وت��ی��ش��ى« :ت����ا ئ����هو ک���ات���هى ب���ۆردم���ان ڕاده‌وه‌ستێ و دۆخى ئه‌و ناوچه سنووریانه ئارام دهبێتهوه ،به شێوه‌یه‌کى کاتى مامۆستا و قوتابیانى ئه‌و قوتابخانانه‌ى چۆڵکراون ،له قوتابخانه‌کانى ناوه‌ندى سیده‌کان و ده‌وربه‌رى شوێنیان بۆ ده‌کرێته‌وه ،بۆئه‌وه‌ى له خوێندن بێبه‌ش نه‌بن». هه‌روه‌ها ره‌وف نامیق ،به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى چ��ۆم��ان ب�ه وه‌ک��ال �هت ،ل �هوب��اره‌ی �هوه وت��ى: «له سنورى په‌روه‌رده‌یى چۆمان له دۆڵى باڵه‌ییانى سه‌ر به شاره‌دێى قه‌سرێ ()425 قوتابی له دوو قوتابخانه‌ى ئاماده‌یى و حه‌وت
قوتابخانه‌ى بنه‌ڕه‌تى مه‌ترسى بۆردمانیان ل �ه‌س �هره ،ئه‌گه‌ر ب��ۆردوم��ان ب���ه‌رده‌وام بێ و خهڵکهکه نه‌گه‌ڕێته‌وه گونده‌کان ،ئهوه خوێندن له‌و قوتابخانانه ناکرێ». راشیگه‌یاند :تا ئێستا هیچ رێگه چاره‌یه‌ک بۆ ئهوه نهکراوه ،به نیازین لهوبارهیهوه قسه له‌گه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى پ�ه‌روه‌رده‌ی هه‌ولێر بکه‌ین ،بزانین ئ �ه‌وان چ به‌رنامه و پالنێکمان ب��ۆ داده‌ن���ێ���ن ،چونکه زۆر له مامۆستایانى ده‌ره‌وه‌ى چۆمان که له ه �ه‌ول��ێ��رهوه ه��ات��وون دهت��رس��ن ب��چ��ن�هوه ئه‌و شوێنانه». الى خۆشیه‌وه کوێستان ئه‌حمه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى شاره‌دێى (وه‌رت��ێ) ئ�ه‌وه‌ى وت :له سنورى شاره‌دێى وه‌رتێى سه‌ر به شارۆچکه‌ى ره‌واندز سێ قوتابخانه‌ى بنه‌ڕه‌تى (بۆکریسکان و زارگه‌لى و پرده‌شاڵ) چۆڵکراون ،ژماره‌ى ئ �هو قوتابیانه‌ش ک�ه ل�ه قوتابخانه‌کان ده‌خوێنن ( )100قوتابییه». ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :له‌سه‌ر داواى قوتابیان و مامۆستایانى قوتابخانه‌کان سه‌روى خۆمان ئ��اگ��ادارک��ردۆت �هوه ک�ه رێگه چ��اره‌ی�هک بدۆزرێته‌وه ب��ۆئ�ه‌وه‌ى قوتابیان له خوێندن بێبه‌ش نه‌بن ،وتیشی تا ئێستاش چاوه‌ڕێى وه‌اڵمى ئه‌وان ده‌که‌ین. ئ���ه‌وه‌ش���ى وت :ج��گ �ه ل���ه ش �هه��ی��دب��وون��ى هاواڵتیه‌ک که به‌هۆى بۆردمانى تورکیاوه ب�هر کاره‌با ک �ه‌وت و چه‌ندین سه‌رچاوه‌ى
n
ه خه‌ڵک گه‌یاندو ه بۆردومانه‌کان زیانێکی زۆری ب
ئاو و کاره‌با و خانوى هاواڵتیان و ( )128له‌الیه‌کى تره‌وه هێمن عه‌بدواڵ ،به‌ڕێوه‌به‌رى مێش هه‌نگى هاواڵتیان و ( )127خێزان له ناحیه‌ى سه‌نگه‌سه‌ر ل �هب��اره‌ى زیانه‌کانى سنورى شاره دێى وه‌رتێ تێکچون و ئاواره سنورى ناحیه‌که‌ى ئه‌وانیشه‌وه رایگه‌یاند: خه‌ڵکى ئ �ه‌م ن��اوچ�ه‌ی�ه زیانێکى زۆری���ان بوون.
فۆتۆtypepad.com :
پێگه‌یشتوو‌ه ل�ه الی�ه‌ن��ى م��ادی��ی�هوه ،ب�ه‌اڵم زیانى گیانى بۆ ئه‌م ناوچه‌یه نهبووه ته‌نیا ئ �هو ح���ه‌وت ش�هه��ی��ده‌ى ک�ه ل�ه ک��ورت�هک فرۆکه‌کانی تورکیا شه‌هیدى کردن.
«ل ه رووی نهتهوهییهوه زۆر الوازین»
رهخنه له سیاسه‌ته‌کانى هه‌رێم ده‌گیرێت له‌باره‌ى هێرشه‌کانه‌وه چه‌تر
سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی توێژ ه جیاجیاکانى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ره‌خن ه ل ه سیاسه‌ته‌کانى ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێمى کوردستان ده‌گرن ،به‌وه‌ى خاڵى الوازیان داوه‌ت ه ده‌ست داگیرکهرانهوه، ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن ،پێویست ه هه‌موو چاالکى و ناڕه‌زایى و خۆپیشاندانه‌کان له‌ژێر چه‌ترێکدا کۆبکرێنه‌وه.
سه‌اڵحه‌دین رۆسته‌م ،رۆژن��ام�ه‌وان ده‌ڵێت: چه‌ند ساڵێک‌ه سنووری هه‌رێمی کوردستان له‌الیه‌ن داگیرکهرانهوه بۆردومان ده‌کرێت، دارستان و چاندن و هاواڵتی مه‌ده‌نى کورد ئاواره و جینوساید ده‌کرێت ،له‌به‌رامبه‌ریشدا وه‌اڵمی په‌رله‌مان و حکومه‌تی هه‌رێم ته‌نها ب��ۆ ری��ک�لام ده‌ش��ێ��ت ل�ه «ئ��ی��دان�ه و قبوڵ ناکرێت» هیچی زیاتر نهکراوه و نه‌وتراوه. ده‌شڵێت« :ده‌بوای‌ه هه‌وڵى جدى بخرایاته‌گه‌ڕ،
n
ه له‌و ه ده‌گیرێت «که رێژه‌یه‌کی که‌می خه‌ڵک به‌شداری ناڕه‌زایه‌تیه‌کان بوون» ره‌خن
به‌اڵم بهداخهوه تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی حزبایه‌تی و کۆمپانیاکان ل�ه س���ه‌رووی ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی گ �هل �ه‌وه‌ن ،هه‌ر ئه‌مه‌ش خاڵی الوازی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمی کوردستانه ،که داگیرکه‌ران زۆر هه‌رزان فرۆش سه‌یری ئیراده‌ی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ر چوار به‌شی کوردستان ده‌که‌ن».
پارێزگاری سلێمانی رێگ ه نادات ن کۆنگر ه ببه‌ستێت کۆمه‌ڵه‌ی قوربانیا هه‌ڵه‌بجه
ئاسۆ محه‌مه‌د
لوقمان عه‌بدولقادر ،سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى ق��ورب��ان��ی��ان��ى کیمیابارانى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتى: بڕیار بوو مانگى چوارى ساڵى رابردوو کۆنگره‌ى خۆمان ببه‌ستین ،ب �ه‌اڵم به داخ���هوه ل�ه‌الی�ه‌ن قایمقامى هه‌ڵه‌بجه‌وه پێمان راگه‌یه‌نرا که پارێزگارى سلێمانى به ته‌له‌فون په‌یوه‌ندى پێوه کردووه ،که نه‌هێڵێرێت کۆمه‌ڵه‌که کۆنگره‌که‌ى ببه‌ستێت. وتیشى :بۆیه دواج��ار چه‌ند گرفتێک بۆ کۆمه‌ڵه‌که‌مان دروس��ت کرا ،به‌اڵم خ��ۆش��ب�ه‌خ��ت��ان�ه ه��ی��چ خ��اڵ��ێ��ک ب�ه‌س�هر کۆمه‌ڵه‌که‌ى ئێمه‌دا نه‌سه‌پێنرا ،ئه‌و ت��ۆم�هت��ان�ه‌ش بریتى ب���وون ل���ه‌وه‌ى که
و موڵگه‌ی هه‌واڵگری تورکیا له هه‌رێمی کوردستان باسی لێوه‌کراوه ،داواشکراو‌ه ئه‌و هێزه داگیرکه‌ر‌ه بکشێته‌وه ،ئه‌م دۆسیه‌ی ه زۆر گرنگه قسه‌ی له‌سه‌ر بکرێت ،چونک ه له رێگه‌ی ئه‌و بنکه و مۆڵگانه‌و‌ه سیخوری به‌سه‌ر ناوچه‌که‌دا ده‌کرێت. الل��ۆ ره‌ن��ج��ده‌ری��ش وه‌ک هونه‌رمه‌ندێکى
زمانی کاریکاتێر
بڕیار بوو ساڵى رابردوو کۆمه‌ڵه‌ى قوربانیانى هه‌ڵه‌بج ه کۆنگره‌ى ئاسایى خۆى ببه‌ستایه، به‌اڵم ب ه بڕیارێکى پارێزگارى سلێمانى به‌ستنى کۆنگره‌ى کۆمه‌ڵه‌ک ه بۆ کاتێکى نادیار دواخرا ،سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت ده‌ستێک ل ه پشتى دواخستنییه‌و ه بوه.
کۆمه‌ڵه‌که‌مان هه‌ڵسابێت به به‌فیڕۆدان (ئ��ی��خ��ت�لاس) ک��ردن��ى پ����اره ،ه �ه‌روه‌ه��ا ک��ۆم �ه‌ڵ �هک �ه ب���ۆ م���ه‌رام���ى س��ی��اس��ی به‌کارهاتوه ،ئێمه ده‌مانزانى ده‌ستێک ل �ه پ��ش��ت ئ���هو ک���اره‌وه‌ی���ه به‌ڵگه‌شمان ل �هب �ه‌رده‌س��ت��داب��وو ،ب���ه‌اڵم ل �هب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى کێشه‌کان ل �هوه زیاتر قووڵتر نه‌بێته‌وه ئێمه ئه‌و به‌ڵگانه‌مان نه‌خسته‌ڕوو له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵه‌که‌مانه‌وه. ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى پارێزگار چ په‌یوه‌ندیه‌کى به کۆمه‌ڵه‌که‌وه ههیه؟ ن��اوب��راو وتى: ئێمه‌ش هۆکارى ئهوه نازانین ،بۆ ده‌بێت پارێزگار ده‌ست بخاته ناو کاره‌کانمانه‌وه! ئێمه چ��وی��ن�ه‌الى س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت پ��ێ��م��ان��ڕاگ �ه‌ی��ان��د ،ئ���ه‌وی���ش وت���ى ئ��ێ��وه رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆن چ��ۆن ده‌بێت پارێزگار ده‌ستبخاته نێو کاره‌کانتانه‌وه، ب �ه‌اڵم ل�ه‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه‌دا هه‌ندێک ک���ارده‌ک���رێ���ت ک���ه ل���ه رێ�����ڕه‌وى خ��ۆى الده‌دات ،ئه‌گه‌ر پارێزگارى سلێمانى هه‌ر شتێکى ههیه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه‌که‌ماندا بۆ له رێگه‌ى یاساوه یه‌کالیى ناکاته‌وه، ئه‌گه‌ر نا ئێمه رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆین ب��ۆ هیچ ک��ه‌س نیه ده‌ستبخاته نێو کاره‌کانمانه‌وه ،له ئێستاشدا چاوه‌ڕوانى پارێزگارى سلێمانین بۆئه‌وه‌ى مۆڵه‌تمان بدات بۆ به‌ستنى کۆنگره‌که‌مان.
هه‌روه‌ها هاژ‌ه سلێمان ،په‌رله‌مانتاری حزبی شیوعی ک��وردس��ت��ان ده‌ڵ��ێ��ت :حکومه‌تی عێراقیش تا ئه‌مڕۆ نهیتوانیوه داکۆکی و به‌رگری له سنوری عێراق و کوردستان بکات ،ئهمه ئاماژه‌ی‌ه بۆ الوازی ده‌سه‌اڵتی ح��ک��وم �هت��ی ف���ی���دراڵ ،ل���ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی کوردستانیش راشکاوان‌ه بنکه‌ی سه‌ربازی
فۆتۆ :ده‌رسیم
ن��ی��ش��ت��م��ان��ى ب��ۆچ��وون��ى وای�����ه :پێویست ه هه‌موو که‌مپین و رێپێوان و مانگرتن و چاالکییه‌کانی شاره‌کانی کوردستان ب ه یه‌کترییه‌و‌ه گرێ بدرێن و له‌ژێر یه‌ک چه‌تر کۆببنه‌وه ،فیدراسیۆنێک بۆ ئه‌و چاالکیان ه دروس��ت بکرێت ،بۆئه‌وه‌ی ب �ه‌ره‌و یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی بمانبات و لێکمان نزیک بکاتهوه. کاوه نادریش وه‌ک سه‌رنووسه‌ری رۆژنامه‌ی (میدیا) ده‌ڵێت :ئه‌و گه‌له‌کۆمه‌یه‌ی له‌سه‌ر ک��وردس��ت��ان ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت ،ل �ه شۆڕشی ع�هب��دواڵ نه‌هری و ئ���ارارات و مهاباد و ئۆجه‌الن و قه‌ندیل به‌رده‌وامی ههیه ،ئه‌م گه‌له‌کۆمه‌ی‌ه کۆتایی نایه‌ت تا گه‌لی ک���ورد ب �ه یه‌کێتی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی ئ��اراس��ت� ه نه‌کرێت. ه �ه‌روه‌ه��ا د.ک��ام �ه‌ران ب���ه‌رواری ئه‌ندامی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی و مامۆستای زانکۆ رایده‌گه‌یه‌نێت :پێوست‌ه راگه‌یاندنی کوردی ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی ن�هت�ه‌وه‌ی��ی ک��ار بکات، نابێ رێگه بدرێ شه‌ڕی باکور و باشوور بکرێت ،تۆپباران و بۆردومانی تورکیا و
ئێران بکرێته سکااڵ و ئاڕاسته‌ی جیهان بکرێت ،نابێ به هیچ بیانویه‌ک سنوری کوردستان ببه‌زێنرێت. ل��ه‌الی��هک��ى ت�����رهوه ه�����اورێ ک������وردۆ ،ل ه راگه‌یاندنی حزبی شیوعیش ئهوه ده‌خاته‌ڕوو: تا ئێستا ده‌سه‌اڵت میلله‌تی نه‌هێناوه‌ت‌ه ناو پرس و بریاڕدانه‌وه ،هۆکاری ئه‌و ده‌ستدرێژیه بزانێت چییه ،ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت زۆرتر لێی بهرپرسیاره ئهوهیه بڕیاری سیاسى کورده نابێت به حزبایه‌تی ته‌ماشای ئه‌زموونی کوردستان بکات. شیالن محه‌مه‌دى رۆژنامه‌نووس و چاالکوانى بواری ژنانیش روانینى وایه :پێویست ناکات پابه‌ندی بڕیاره‌کانی حکومه‌تی عێراق بین، که ناتوانێ داکۆکی له سنوری کوردستان بکات ،پێویسته چاالکییه‌کانمان ره‌وانه‌ی دهرهوه بکه‌ین ،چونکه چ��االک��ی ناوخۆ کاریگه‌ر نییه. ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت :له رووی نهتهوهییهوه زۆر الوازین ،پێویسته ئینتما بۆ نه‌ته‌وه‌ی کورد الی تاکی کورد به‌هێز بکه‌ین.
ئه‌حمه‌د ده‌نیز :داگیرکه‌ران ناتوانن وه‌ک پێشتر بێن ه سه‌ر خاکی کوردستان
ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ئێستا دیزاینێکی سیاسی نوێ ده‌کرێت دیداری
حامید شارباژێڕی ئ��ه‌ح��م��هد ده‌ن���ی���ز ،ب �ه‌پ��رس��ی پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��ی �هک��ان��ی ده‌ره‌وه‌ی باشوری کوردستانی کۆماجڤاکێن کوردستان ،له‌م دیداره‌ی (چه‌تر) دا باس له ئاگربه‌سته‌که‌ی پژاک ده‌ک���ات و راشیده‌گه‌یه‌نێت که هێزه‌کانی باشور له نائاگایی قسه ده‌که‌ن و هێما بۆ ئهوه ده‌کات که ئێران ده‌یه‌وێت هێزی عێراقی بێنێته س��هر س��ن��ور و هه‌وڵی دروستکردنی شه‌ڕی ناوخۆش له نێوان هێزه کوردییه‌کان ده‌ده‌ن.
چه‌تر :هه‌ندێ الیه‌نیتر ه��ۆک��اری ئه‌و تۆپباران و بۆردومانانه ده‌گێڕێته‌وه بۆ بونی ئێوه له‌و سنوره‌دا ،ئێوه هۆکارن بۆ ئهوه؟ شتێکی وانیه ئێمه هۆکار نین ،گهلیکورد له هه‌موو پارچه‌کان داگیرکه‌ران وه‌ک یه‌ک ده‌یانبینن ،زوڵمێکی زۆر ل �ه‌س �هر ئ��ه‌م گ�هل�ه ه�ه‌ی�ه ب��ۆی�ه ئێمه‌ش رێبازی سیاسی و دیموکراتی و مه‌ده‌نی و چه‌کداری بۆ چاره‌سه‌رکردنی ئه‌و پرسه به‌ڕێوه ده‌به‌ین ،ئێمه رێبازی چاره‌سه‌ری دی��م��وک��رات��ی ب �ه بنگه ده‌گ��ری��ن ،ب �ه‌اڵم ئه‌وان ئینکاری ئێمه ده‌که‌ن و به چه‌ک وه‌اڵمی رێبازی دیموکراتی ده‌ده‌نه‌وه. چ��هت��ر :س���ه‌رۆک���ی ه��ه‌رێ��م جارێکیتر داوایکرد ده‌ست له‌چه‌ک به‌ربده‌ن ئێوه بۆ ئه‌م وته‌یه ده‌ڵێن چی؟ ده‌بینین یه‌کێتی کورد بووه‌ته ئامانجیداگیرکهران و ئێستا به‌هانه‌یان پژاکه پێشتر شتیتر بووه بۆ نمونه ئه‌و هێرشانه‌ی سه‌ر کورد له ناوچه‌ی جه‌له‌وال و سه‌عدیه بوو ئه‌و هێرشانه دژی یه‌کێتی بوونی ک��ورد و ب�ه‌ئ��ی��راده ب��وون��ی ک���ورده ،بۆیه داوام��ان له ک��وردی هه‌ر چوارپارچه‌یه ل�هب�ه‌رام��ب�هر ئ �هو ره‌وش���ه هۆشیار ب��ن و وه‌اڵمی پێویست بده‌نه‌وه پێویسته یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی زووتر دروست ببێت. ئێستا داگیرکه‌ران که له چاره‌سه‌ری دی��م��وک��رات��ی��دا ف��رس��هت��ی��ان ب��ۆن��ای �هت ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ب�ه چ �هک ف��رس�هت بهێنن، په‌که‌که ب��ڕی��اری ش��ه‌ڕی ن���ه‌داوه ئ�هوه
تورکیایه شه‌ڕ ده‌ک��ات ،پێشتر هێرشی ده‌وڵ �هت هه‌بوو تیرۆری ده‌وڵ �هت هه‌بوو، ئ���هو ب���ه‌ڕێ���زان���ه‌ش ل���هو ده‌م������ه‌دا هیچ هه‌ڵوێستێکیان نه‌بوو .ده‌نگێکیان لێوه نه‌هات بێده‌نگبوون له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و تیرۆر و هێرشانه‌ی ده‌وڵ �هت��ی تورکیا ،ب�ه‌اڵم کاتێک گه‌ریال بۆ پاراستنی خۆیان له هێرشه‌کانی تورکیا وه‌اڵم ده‌ده‌ن �هوه ئه‌و ده‌م �ه قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌ک �ه‌ن و ده‌نگیان ل��ێ ب���ه‌رز ده‌ب��ێ��ت �هوه ،ب��ۆی�ه ئێمه وه‌ک بزووتنه‌وه‌ی ئازادی ده‌ڵێین هه‌ر کاتێک ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ر هێرشه‌کانی راوه‌ستان ئه‌وکاته گه‌ریالش هیچ ده‌نگی چه‌کی نایه‌ت. چه‌تر :بۆچی هێزه‌کانی باشور ههمیشه ره‌خنه‌ی ئێوه ده‌که‌ن؟ ده‌م �ه‌وێ��ت شتێک ب�ه ک��ورت��ی بڵێم،پێشتر هیچ هه‌ڵوێست نه‌بوو له‌م دواییه‌دا هه‌ندێک هه‌ڵوێست ده‌رک����ه‌وت ،به‌س هه‌ڵوێستێک ل �ه ک����وردان ده‌خ��وازرێ��ت یه‌کێتی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی �ه ،ب���ه‌اڵم ک���ورد به سیاسه‌تێکی الواز به سیاسه‌تێکی بێ ئ��ی��راده و س��ازش ک��ردن ناتوانێت خۆی ب��پ��ارێ��زێ��ت ،ل �ه رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوه‌ڕاس��ت ئێستا دیزاینێکی سیاسی نوێ ده‌کرێت به‌و شێوه کورد ناتوانێ خۆی بپارێزێت. پێشتر ده‌وڵ���هت���ی ئ��ێ��ران هێرشێکی بۆ س�هر گه‌ریالکانی ( )hrkده‌سپێکرد، له‌و هێرشه‌ش ئامانجی سه‌ره‌کى خۆی داگیرکردنی هه‌رێمی کوردستان بوو، ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده ه��ه‌م��وو ج����ۆره چه‌کێکی هێنابوو ،ب �ه‌اڵم نه‌یتوانی ئه‌نجامێک به ده‌س��ت بهێنێت و شکستێکی زۆری خوارد ،ئێستا داگیرکه‌ران ناتوانن وه‌ک پێشتر بێنه س �هر خاکی ک��وردس��ت��ان و سیاسه‌تی خۆیان به‌ڕێوه‌به‌رن. چه‌تر :نێچیرڤان ب��ارزان��ی له به‌رامبه‌ر ئێوه له دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له ئێران چه‌ند لێدوانێکیدا هۆکاری ئه‌و لێدوانانه چی بوو؟ نازانم ئه‌وان ل ه ئێران چیان باسکردوه،ب �ه‌اڵم ده‌وڵ�هت��ی ئێران وه‌ک پێشتر وتم ل�ه ب�ه‌رام��ب�هر ه��ێ��زی گ�هری�لا شکستی خوارد ،بۆیه ئێمه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باوه‌ڕمان به چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه ههیه وه‌ک پێشتر به‌ڕێز (موراد قه‌ره‌یالن) سه‌رۆکی ک��ۆن��س �ه‌ی ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هری ک �ه‌ج �هک �ه و کۆمه‌ڵێک دۆست داوای ئاگربه‌ستیان
ک���ردب���وو ب��ۆی �ه ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پ�ه‌ژاک��ی��ش ئاگربه‌ستێکی مه‌رجداریان ئه‌نجامدا. چه‌تر :تا ئێستا ئێران وه‌اڵمێکی ئیجابی داوه‌ته‌وه به‌و ئاگربه‌سته؟ تا ئێستا شه‌ڕی راوه‌ستاندوه و هێرشن��اک��ات و ج���ار ن��اج��ارێ��ک��ی��ش تۆپێک ده‌ه���اوێ���ژێ���ت ،ب���ه‌اڵم وه‌اڵم����ی ف�ه‌رم��ی بۆ ئاگربه‌سته‌که ن�هب��ووه ،ب �ه‌اڵم وه‌ک پژاکیش راگه‌یاندبوو ئیتر لێرهوه هه‌ر ش��ه‌ڕێ��ک رووب������دات ئ����هوا ئ��ێ��ران لێی ب �ه‌رپ��رس��ی��اره ،ئ��اگ��رب�ه‌س��ت��ی پ���ژاک به ئیراده‌یه و له ترسان و له الوازیدا نیه. چه‌تر :ره‌خنه‌ی ئه‌وه‌تان لێده‌گیرێت که له به‌رامبه‌ر ئێران نه‌رمن وه‌اڵمتان بۆ ئهوه چیه؟ ئه‌و خه‌ڵکانه که‌م ئاگادارن با بێت لهخهڵکی قه‌اڵدزێ و ئه‌و ناوچانه پرسیار
بکه‌ن ،پژاک له چه‌ند الوه هێرشی له‌سه‌ر بوو ،به‌اڵم وه‌اڵمی هه‌موویانی دایه‌وه و شکستی پێهێنان به‌ڕاستی ئهوه شتێکی موعجیزه ئاسابوو .ئ �هو ئاگربه‌سته‌ش به ئیراده ب��ووه و له به‌هێزیدابوه وه‌ک راگ �ه‌ی �ه‌ن��دراوه ه �هر هێرشێک ببێت بۆ له‌مه‌ودوا ئێران لێی بهرپرسیاره ،گه‌ریال له ه�ه‌رک��ات باشتر ئاماده‌یه بۆ شه‌ڕ، ب����ه‌اڵم ئ��ێ��م�ه ده‌م���ان���ه‌وێ���ت چ���اره‌س���هری ئاشتیانه بکه‌وێته پێشه‌وه. چه‌تر :وته‌بێژی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له عێراق وتی ده‌چینه ناوبه‌ینی هێزه‌کانی ئێوه و ئێران ئێوه بۆ ئهمه چی ده‌که‌ن؟ پیالنێکی گه‌وره له سه‌ر گه‌لی ئێمهههیه هێزی نێونه‌ته‌وه‌یی تیایدا به‌شدارن، ل�ه رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا وه‌ک وتم دیزاینی نوێ ده‌کێشرێت بۆیه ئه‌و هێزانه
وه‌ک الیه‌نه حزبه کوردییه‌کان به‌نیازین ئه‌و ناوانه‌ى به‌رزمان کردۆته‌وه که به‌شى ک���ورده ده‌م��ان �ه‌وه‌ێ��ت هه‌ڵیوه‌شێنینه‌وه، چونکه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ناڕه‌زاییه‌کى زۆرى الى ک����وردى ق��ه‌زاک��ه دروس���ت کردوه ،به‌هۆى ئه‌وه‌ى زۆربه‌یان موچه‌ى دیکه‌ى ههیه و ه�ه‌روه‌ه��ا به‌بێ ئ�ه‌وه‌ى خوێنده‌وارى هه‌بێت به پله‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى خانه‌نشین ده‌کرێت. چه‌تر :ئێوه رێژه‌ى کورد له‌و خانه‌نشینیه ه�ه‌ڵ��ده‌وش��ێ��ن��ن�هوه ک �ه‌س��ى دی��ک �ه ده‌خ �ه‌ن �ه شوێنه‌که‌ى ئهمه غه‌درنیه له به‌شى کورد؟ ئێمه بۆ کورد حکومه‌تى ههرێمىکوردستان به‌ڵینى پێداوین رێژه‌یه‌ک مامۆستا و فه‌رمانبه‌ر دامه‌زرێنن ،هیچ نه‌بێت قه‌ره‌بووى ئه‌و به‌شه خانه‌نشینیه بۆ کوردى قه‌زاکه ده‌که‌ینه‌وه. چ �هت��ر :ب �هه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى پ����ڕۆژه‌ى گشتى خ���ورم���ات���وت���ان ب��ۆج��ێ��ب �ه‌ج��ێ ده‌ک���رێ���ت کۆمه‌ڵێک پ��رۆژه‌ى شاره‌که راده‌گیرێت به‌رامبه‌ر به‌ئه‌نجامدانى پرۆژه‌ى ئاوه‌ڕۆى شاره‌که؟ به‌گشتى پ��رۆژه‌ک��ان راناگیرێن،به‌ڵکو ئ��هو پ��رۆژان��ه راده‌گ��ی��رێ��ن که پابه‌ند بێت به پرۆژه‌ى ئاوه‌ڕۆ هه‌رچه‌ند پ���رۆژه‌م���ان ب��ۆ ن �هه��ات��ووه ت��ا رایگرین و پ���رۆژه‌ى ئ����اوه‌ڕۆى ن��او شارۆچکه‌ى خورماتو نزیکه‌ى ( )100کیلۆمه‌تر
ده‌گرێته‌وه و بڕى ( )105ملیار دینارى ب��ۆ ت��ه‌رخ��ان��ک��راوه م����اوه‌ى دوو س��اڵ ده‌خ��ای�ه‌ن��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم تائێستا وه‌زاره‌ت����ى پالندانان و وه‌زاره‌تى دارایى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران بڕیاریان له‌سه‌رنه‌داوه. چه‌تر :له‌ساڵى ( )1980له‌الیه‌ن رژێمى پێشوه‌وه پ��رۆژه‌ی ئ��اوى کشتوکاڵى له دوک��ان �هوه ،گه‌یانده ناوچه‌ى خورماتو هه‌رچه‌ند ئ �هو ئ��اوه شیاوى خ��واردن �هوه نیه ،به‌اڵم ئاوى خواردنه‌وه‌ى قه‌زاکه له‌و پرۆژه‌وه به‌کارده‌هێنرێت؟ ئێمه سێ کێشه‌ى گرنگمان ههیه،یه‌که‌م کێشه له سنورى ئیداره‌ى قه‌زاکه دواى هه‌ڵکه‌ندنى بیرى ئاوى خواردنهوه به‌که‌ڵک نایه‌ت و شیاوى خ��واردن�هوه نیه سوێره یان تاڵه ته‌نانه‌ت بۆ ئاژه‌ڵ و دره‌ختیش به‌کارناهێنرێت ،هه‌روه‌ها داواى تۆڕى ئاوى خواردنه‌وه‌مان کردوه ک �ه ( )20دۆن���م زه‌وى له‌خۆده‌گرێت ب���ڕى پ���اره‌ک���هى چ���وار م��ل��ی��ار دی��ن��اره، ب�ه‌اڵم تائێستا بڕیارى ل�ه‌س�ه‌رن�ه‌دراوه و دوزخورماتوو پێویستى به ( )80بیرى ئاوه و ده‌بێت له قه‌زاکه ( )20کیلۆمه‌تر دوور بیرى ئاو هه‌ڵکه‌نین. چ�هت��ر :حکومه‌تى عێراقى ق �ه‌ره‌ب��ووى زیانلێکه‌وتوانى ده‌ستى تیرۆر و رژێمى پێشوو ده‌ک��ات�هوه له ق �ه‌زاى خورماتوو، له س �ه‌رده‌م��ى رژێمى پێشوو له ساڵى
()1991دا ب���هه���ۆى ئ���ازادک���ردن���ى خورماتوو له‌الیه‌ن ب �ه‌ره‌ى کوردستانى شااڵوى روخاندن ( )400خانوى کوردى گرته‌وه بۆ تائێستا قه‌ره‌بونه‌کراونه‌ته‌وه؟ ل��ه‌الی��ه‌ن س��ه‌رۆک��ی ئهنجومهنىوهزیرانهوه بۆ قه‌زاکانى دوجێل ،سامه‌را و چه‌ند ناوچه‌یه‌کیتر به‌هۆى ک��ردوه تیرۆرسته‌کانه‌وه قه‌ره‌بووى زیانلێکه‌وتوان ک����رای����هوه و م���وچ���هى م��ان��گ��ان �ه بۆ که‌سوکارى قوربانیان تهرخانکراوه ،به‌اڵم بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى روخاندنى ()400 خانوکه‌ى کورد له دوزخورماتوو ،مام جه‌الل سه‌رۆک کۆمار و به‌رهه‌م ساڵح به‌ڵێنی قه‌ره‌بویان پێداون ،به‌اڵم نه‌خراوه‌ته بواری جێبهجێکردنهوه. چ���هت���ر :ک��ێ��ش��هى دام������ه‌زران������دن له دوزخ����ورم����ات����وو ه���ه‌ی���ه ،ه���اواڵت���ی���ان گله‌یى ده‌ک���ه‌ن ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى تائێستا له فه‌رمانگه‌کانى دوز ناوه ناوه تورکمان به‌کۆمه‌ڵ داده‌مه‌زرێت کورد بێبه‌شکراوه هۆى چیه؟ به‌ڵێنم له به‌رهه‌م ساڵح وهرگرتوهک �ه ( )73م��ام��ۆس��ت��ا ب��ۆ خوێندنگا کوردییه‌کانى خورماتو دابمه‌زرێنن و ( )100فۆرمى دامه‌زراندنمان وه‌رگرت له الیه‌ن ئیداره‌ى گه‌رمیانه‌وه که ()40 ده‌رچ�����وى ک��ۆل��ێ��ژ و ( )60ده‌رچ����وى په‌یمانگا ل�ه‌گ�ه‌ڵ ( )25ه �ه‌زاره‌ک �هى
دیدار ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
5
«گه‌ریال له هه‌رکات باشتر ئاماده‌یه بۆ شه‌ر» «پێویسته حکومه‌تی هه‌رێم ئه‌م هه‌ڵوێسته نا نه‌ته‌وه‌یی و نادیموکراتیه‌ی له به‌رچاو ده‌رباز بکات»
n
ئه‌حمه‌د ده‌نیز ،به‌پرسی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی باشوری کوردستانی کۆماجڤاکێن کوردستان فۆتۆ :ئینته‌رنێت با ناکۆکیشیان هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم له‌سه‌ر هه‌ندێک بابه‌ت کۆکن ،ئه‌مریکا بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی ده‌ڵێت دێم ئێران ده‌ڵێت با هێزی عێراق بێت و هه‌ندێک جاریش ده‌یانه‌وێت شه‌ڕی براکوژی دروست بکه‌ن بۆیه ده‌ڵێن با هێزی پێشمه‌رگه بێت ،گه‌ر بیرمان بێت هێرشیش له سه‌ر خانه‌قین و جه‌له‌وال ههیه ،به‌تاڵکردنه‌وه‌ی ئه‌م پیالنه ئاسته‌م نیه ،پێویسته گه‌لی ئێمه هۆشیار بێت. چه‌تر :به‌رپرسێکی هێزی پێشمه‌رگه ئه‌و بابه‌ته‌ی پشتڕاست ک��ردهوه ،ئایا هێزی پێشمه‌رگه به‌شداری شتێکی واده‌کات؟ به‌م شێوهیه کێشه‌که چاره‌سه‌ر ناکات،ئهمه پیالنی داگیرکه‌رانه و پێویسته کورد له به‌رامبه‌ری هۆشیار بێت. چه‌تر :هه‌ڵوێستی گه‌لی کورد له باشور
قایمقامی دوزخورماتوو )40( :ده‌رچوى کۆلێژ و ()60 په‌یمانگا له‌گه‌ڵ ( )25هه‌زاره‌که‌ى هه‌رێم داده‌مه‌زرێن
له‌م ماوه‌یه‌دا چۆن ده‌بینن؟ ئێمه ب�ه پ��ۆزه‌ت��ی��ف هه‌ڵوێستی گهلههڵدهسهنگێنین ،کورد ئه‌وه‌ی سه‌لماند ب �ه‌ڕاس��ت��ی گ�هل��ێ��ک��ی ق���اره‌م���ان���ه ،ئ �هو چاالکیانه‌ی ک��را به‌ڕاستی چاالکی ق���اره‌م���ان���ان���ه ب����وو ب���ه‌ڕاس���ت���ی س�ڵ�اوی لێده‌که‌ین ،به‌اڵم پیالنی دوژم��ن مه‌زنه بۆیه داواده‌ک �ه‌ی��ن چاالکی گ�هل زیاتر ببێت و فراوانتر ببێت. چ �هت��ر :ه��ێ��رش�هک��ان��ی ئ��اس��ای��ش ب��ۆس�هر چاالکانی مه‌ده‌نی چۆن ده‌بینن؟ ئهوه جێگای ره‌خنه‌یه و ههوڵێستێکیکوردانه و دیموکراتیانه و نه‌ته‌وه‌ییانه ن��ی�ه ،پێویسته حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م ئه‌م هه‌ڵوێسته نا نه‌ته‌وه‌یی و نادیموکراتیه‌ی له به‌رچاو نه‌هێڵێت ،ئه‌م هه‌ڵوێسته هێز نادات به کوردان.
ده‌رچوى
دیداری
زانیارداقوقى شه‌الل عه‌بدول بابانى ،قایمقامى دوزخ��ورم��ات��وو ،ل��ه‌م دی���داره تایبه‌ته‌ی (چ��هت��ر)دا ب��اس له ره‌وشی دوزخورماتوو ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت حکومه‌تی هه‌رێم به‌ڵێنی دامه‌زراندنی ( )100که‌سی پ��ێ��داون ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��هو ()25000 که‌سه‌ی له هه‌رێمی کوردستان داده‌م��ه‌زرێ��ن ،ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێت به‌نیازین ئه‌و کوردانه‌ی موچه‌ی خانه‌نشینی ئه‌نجومه‌نی ئیسنادى ههیه ره‌تی بکه‌ینه‌وه.
چه‌تر :بۆ له ( )450ک��ورد و تورکمان و ع���ه‌ره‌ب ل�ه خ��ورم��ات��وو ،ل�ه وه‌رگرتنى موچه‌ى خانه‌نشینی ئیسناد ،ته‌نها بۆ ( )80تورکمان موچه‌ى ( )800هه‌زاری و ( )12ملیۆنییان وه‌رگرتوه؟ به‌بڕیارێکى په‌رله‌مانى عێراق ،بۆئهنجومهنى ئیسناد موچه‌ى خانه‌نشین ته‌رخان کراوه بۆ قه‌زاى خورماتو ()400 که‌س که له نێوان ک��ورد ،تورکمان و عه‌ره‌ب و هه‌روه‌ها رێژه‌ى کورد ()160 ک�ه‌س��ن ،ب��ه‌اڵم ئێمه وه‌ک ک��ورد یان
nشه‌الل عه‌بدول ئه‌حمه‌د فۆتۆ :زانیار هه‌رێم داده‌مه‌زرێن. چه‌تر :ده‌نگۆى ئ�هوه ههیه حکومه‌تى هه‌رێم هیچ پرۆژه‌یکى خزمه‌تگوزارى بۆ قه‌زاى خورماتو ئه‌نجام نادات تا چهنده راسته؟ ب�هره�ه‌م ساڵح ب��ڕی��اری��داوه ()900ملیۆن دینار بۆ پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى ت �ه‌رخ��ان ب��ک��ات ب��ۆ ئ��اوه‌دان��ک��ردن �ه‌وه‌ى چه‌ند خوێندنگه‌یه‌ک و کۆمه‌ڵێک
باخچه و نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵێک مزگه‌وت و ژوورى بۆنه‌کان .له‌الیه‌کى تریشهوه ل �ه‌الی �ه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه بڕیاره ( )2500ملیۆن دینار بۆ قیرتاوکردن و شۆسته بۆ ناو شار و دروستکردنى سێ باخچه له‌سه‌ر بودجه‌ى حکومه‌تى ناوه‌ند و دروستکردنى نه‌خۆشخانه‌یه‌کى ( )100قه‌ره‌وێڵه‌یی له‌الیه‌ن حکومه‌تى ناوه‌نده‌وه.
نوسه‌رێکی روسی :پرسی کورد هێزێکی مه‌زنی ل ه هه‌ناوی خۆیدا شاردووه‌ته‌وه ئاماده‌کار
سازان تۆفیق
ل��������ه ئ���������اڵ���������ۆزى و گۆڕانکارییه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا دۆخه‌که به‌ره‌و ئهوه ئاراسته‌یه ده‌چێت ک ه نه‌خشه‌ى سیاسى هه‌ریه‌ک له واڵت��ه سه‌رده‌سته‌کانى کوردستان شێوه‌یه‌کى ترى ه �ه‌رێ��م��ى وه‌رگ��رێ��ت��هوه و نوسه‌رێکی روسیش ئه‌و ه شرۆڤه ده‌ک��ات که ئه‌گه‌ری ه �ه‌ڵ��گ��ی��رس��ان��ی ج��ه‌ن��گ و داگ��ی��رگ��ردن��ی ک��وردس��ت��ان ل��ه الی���ه‌ن ت��ورک��ی��اوه ل ه ئ���ارادای���ه و چ��اودێ��رێ��ک��ی سیاسیش پێیوایه پیالنێکی نێوده‌وڵه‌تی ههیه دژی کورد و گریمانه‌ى ئه‌وه‌ش ده‌کات هه‌ندێک الیه‌نی کوردیش تێدا به‌شداربن. گ��ۆڤ��اری «ڤایه‌نۆیه ئۆبه‌زره‌نیا» ک��ه ل��ه واڵت����ی روس��ی��ا ده‌رده‌چ���ێ���ت ئ��ام��اژه‌ی به هێرشه‌کانی کۆمارى ئ��ی��س�لام��ى ئ��ێ��ران و ه�ه‌ڵ��گ��ی��رس��ان��ی ش �ه‌ڕی ن��ێ��وان ک���وردان و ئ �هو واڵت� ه ده‌کات و ئه‌گه‌ری ئاڵۆزی مه‌زن ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا باس ده‌کات و مه‌ترسی هه‌ڵگیرسانی جه‌نگ نیشان ده‌دات. ئالکساندر سامسۆنۆڤ ،که نوسه‌رى گۆڤارى ناوبراوه‌ى بابه‌ته‌که‌یه ترسی خ��ۆی ل�ه روودان���ی ته‌قینه‌وه‌یه‌کی گه‌وره نیشان ده‌دات و جه‌ختده‌کاته‌و‌ه «پرسی ک��ورد هێزێکی مه‌زنی ل ه ه�ه‌ن��اوی خۆیدا ش��اردوه‌ت �هوه که ل ه پ��رس��ی ف�هل�ه‌س��ت��ی��ن و ئیسرائیلیش مه‌زنتره ،له به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م کێشه‌ی ه ک���ه س���ه‌رت���اس���هری ه �ه‌رێ��م �هک �ه ل ه تورکیا ،ئێران ،عێراق و سوریادا ههیه و دهت��وان��ێ رێگا له ته‌قینه‌وه‌یه‌کی
مه‌زن بکاتهوه. د.ک��ام �ه‌ران ب����ه‌رواری ،ئه‌ندامێکی ک��ۆن��گ��ره‌ی ن �هت �ه‌وه‌ی��ی ک��وردس��ت��ان ( )KNKپێیوایه ئێستا له نه‌خشه‌ی ت��ازه‌ی رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستدا هه‌ر واڵت���ێ���ک ده‌ی���ه‌وێ���ت پ�لان��ی خ��ۆی جێبه‌جێ بکات .به‌روارى ،به (چه‌تر) ى وت «پالنێکی گه‌وره ههیه دژی ک��ورد ،ب �ه‌اڵم سه‌رناگرێت ،چونک ه ئیراده‌ی ک��وردی له ئێستادا به‌هێز‌ه و دهت��وان��ێ��ت ده‌ستکه‌وتی نه‌ته‌وه‌یی ب���پ���ارێ���زێ���ت ئ���ه‌گ���هر ک�����ورد ی��هک هه‌ڵوێست بێت سود له هێزی خۆی وه‌ربگرێت بێگومان ده‌توانێت دژی ه���هر پ��ی�لان��ێ��ک ب��وه‌س��ت��ێ��ت �هوه و ل ه ئێستاشدا هه‌ڵوێستی ک��ورد ب �ه‌ره‌و یه‌کگرتن ده‌چ��ێ��ت ک�ه ل�ه پێشتردا وانه‌بوو». ئالکساندر س��ام��س��ۆن��ۆڤ ،پێیوای ه ئ���ه‌م���ری���ک���ا ل����ه پ���رس���ی ک������ورددا هه‌ڵوێستێکی دوو فاقی ههیه ل ه الی���هک ن��ای �ه‌وێ په‌یوه‌ندییه‌کانی ل �ه‌گ �ه‌ڵ ت��ورک��ی��ا خ���راپ ببێ و ل ه الیه‌کی دیکه‌شه‌وه ه�ه‌وڵ ده‌دا له‌و ن��اک��ۆک��ی��ان �ه‌دا ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �هک��ان��ی خۆی بپارێزێ و هه‌وڵده‌دا به دروست کردنی شه‌ڕ و ئاڵۆزی له سوریا و
ده‌ڵ��ێ��ت «گ�هل��ی ک��ورد و رێبه‌رانی ره‌وشی نوێی واڵتانی عه‌ره‌ب ده‌بینن و هه‌ر وه‌کو له ماوه‌ی راب��ردوودا له تورکیا و عێراقیش ب�ه راده‌ی �هک��ی به‌رچاو خۆی نیشان ده‌دا ،ژماره‌ی واڵت��پ��ارێ��زان��ی ک��ورد ک�ه ده‌ی��ان �ه‌وێ واڵتێکی سه‌ربه‌خۆیان هه‌بێ ،رووی له زیاد بوون کردوه«. سامسۆنۆڤ ،له شرۆڤه‌که‌ى خۆیدا ئاماژه بۆ خه‌باتى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان (پ��ژاک) له رۆژهه‌اڵتی ک���وردس���ت���ان و ئ���ێ���ران ده‌ک������ات و رای��ده‌گ�ه‌ی�ه‌ن��ێ��ت(« :پ����ژاک) نه‌ک واڵتێکی سه‌ربه‌خۆ ،به‌ڵکو هه‌رێمێکی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری وه‌کو ئامانجی خۆی بۆ رۆژهه‌اڵتی کوردستان ده‌ستنیشان کردوه ،خاوه‌ن پڕۆگرامێکی مۆدێرنه بۆ نمونه پژاک پارێزگاری له مافی ژنان ده‌کات و داوای مافی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیک بۆ کهمینه ئه‌تنیکی و ئایینیه‌کان ده‌ک��ات .به واتایه‌کی دیکه پ��ژاک ده‌ی �ه‌وێ رژێمی ئێران له رژێمێکی «ئۆتۆکراتیک»هوه بۆ رژێمێکی دیموکراتیک بگۆرێ». ئه‌و نوسه‌ره روسیه هێما بۆ شه‌ڕ و ئاڵۆزیه‌کانی ئه‌م رۆژانه‌ی دوایی له سه‌ر ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی ئێران ده‌کات:
«له ئێستادا پێویسته هێزه کوردییه‌کان له راگه‌یاندنی شه‌ڕ و ئاشتیدا یه‌ک هه‌ڵوێستبن» ئێران ،تورکیا زیاتر بۆ الی خۆی راکێشی و به‌وشێویه بێده‌نگی بکات. ن��وس �هر ،ل �ه درێ����ژه‌ی ب��اس�ه‌ی��دا باس ل���ه خ���واس���ت���ی ک�����ورد ده‌ک������ات بۆ دروس��ت��ب��وون��ی ده‌وڵ��هت��ی ک���وردی و
س��وپ��ای پ��اس��داران راده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ ک ه ئه‌وان له هێرشه‌کانی خۆیان به‌رده‌وام ده‌ب��ن له به‌رامبه‌ر ئ�ه‌وه‌ش��دا ک��وردان بێده‌نگ نابن راسته که ئێستا عێراق ئاماده‌ی شه‌ڕێک له به‌رامبه‌ر ئێراندا
نییه ،ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر هێزی سه‌ربازی هه‌رێمی کوردستان که نزیکه‌ی سه‌د ه��ه‌زار ک �ه‌س ده‌ب��ێ ،ده‌س��ت به شه‌ڕ بکات ،شه‌ڕێکی مه‌زن له هه‌رێمه‌ک ه رووده‌دا. هه‌روه‌ها چاودێرێکی سیاسی کورد پێیوایه پیالنێکی هاوبه‌ش ههیه بۆ هێرشکردنه سه‌ر ک��ورد له‌و بارهیهوه ه��ی��وا گ��وڵ م��ح�ه‌م�ه‌دى ب�ه (چ�هت��ر) راده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ��ت :ئ���هو چ �هک��ان �ه‌ی ل ه سه‌ربازانی ئێران به‌جێماوه و ده‌ست هێزه‌کانی رۆژه��ه‌اڵت��ی کوردستان ک���ه‌وت���ون ب���وون���ی ف���ڕۆک���ه‌ی ئێف ( )16ل�ه م��ان��ۆری س �ه‌رب��ازی ئێران که ئهمانه هه‌مووی چه‌کی ناتۆ و تورکیان له‌الیه‌کیتره‌وه هێرش ده‌کرێت ه س �هر قه‌ندیل و گه‌مارۆکانی سه‌ر میدیا چڕ ک��راوه‌ت �هوه و هاتوچۆی قه‌ندیل ته‌گه‌ره‌ی دهخرێته ب �ه‌رده‌م و ئ �هو م��ان��ۆڕه‌ش ک�ه ل�ه رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان ئه‌نجام ده‌درێ��ت وا پیشان ده‌درێت دژی قه‌ڵغانی دژه موشه‌کی ب��ێ��ت ک �ه ل �ه ت��ورک��ی��ا جێگیر ک��را، ب �ه‌اڵم بۆ هێرشکردنه س�هر هه‌رێمی کوردستانه ئهمانه ده‌ری��ده‌خ �ه‌ن ک ه پ�لان��ێ��ک��ی ه���اوب���ه‌ش ه �ه‌ی �ه ل �ه‌ن��ێ��وان تورکیا و ئێران و عێراق و ئه‌مریکادا بۆ الوازکردنی کورد. هیوا گوڵ محه‌مه‌دى ،ئاماژه‌ی ب ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئه‌مریکا کرد له‌م دۆخه‌داو حه‌ختیکرده‌وه «ئامانجی ئه‌م هێرشانه‌ش بۆ ئه‌مریکا الوازکردنی ئ���ێ���ران و ک�����ورده ل��ه‌ی��هک��ک��ات��دا و داڕشتنه‌وه‌ی کورد له جۆره قاڵبێکدا به‌پێی ویستی خۆیان». د.ح��س��ێ��ن ک��ۆچ �هر ن��وێ��ن�هری پارتی یه‌کێتی دی��م��وک��رات��ی ل �ه هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،ئ��ام��اژه ب �ه ی�هک��ڕی��زی کورد له رۆژئاواى کوردستان ده‌کات و ئ �هوه بۆ (چه‌تر) دهخاته روو ک ه «له ئێستادا له باشوری کوردستان چ����وار الی��ه‌ن��ی س���ه‌ره‌ک���ی ه���ه‌ن ک ه ب �ه ج��دی ک��ارده‌ک��ه‌ن ب��ۆ داڕشتنی
ــنـامه‌یان پێنادرێت چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌نه‌بوون هیچ کارێکیان له دادگا بۆ نه‌کردین .ئه‌وان مه‌به‌ستیانه خزمه‌تى گه‌نج بکه‌ن ،واڵتانى دراوسێ بکه‌ن ،به‌اڵم کاتێک چونکه کاتى خۆى له ئیداره‌ى سلێمانى شاخه‌وان مه‌حمود ،ته‌مه‌ن ( )25ساڵ ،ده‌ستى گه‌نجه‌کان بگرن ،ئه‌ى مه‌گه‌ر چ��وون بۆ پاسپۆرت نه‌یتوانیه‌وه وه‌رى (پێش یه‌کگرتنه‌وه‌ى حکومه‌ت) وه‌زیرى گه‌نجێکى ت���ره ب��ه (چ���هت���ر)ى وت :منیش کورد نیم؟ گه‌نج نیم؟ بگرێت ،ناوبراو وتى :ئێره کوردستانه ن��اوخ��ۆى سلێمانى پێى داوی���ن ،ب�ه‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که ره‌گه‌زنامه‌ى عێراقیم س��ۆران ئه‌سعه‌د ،ته‌مه‌ن ( )21ساڵ ،بۆ گه‌نجێکى ک��ورد ئ �ه‌وه‌ى که دێته ناتوانین زۆر کارى گرنگى پێ بکه‌ین نیه ،نه‌متوانى پێشینه‌ى هاوسه‌رگیرى له رۆژه�ه‌اڵت��ى کوردستانه‌وه هاتو‌ه و پێش زۆر ناخۆشه. بۆ نمونه ناتوانى به‌هیچ شێوه‌یه‌ک وه‌ربگرم .نه‌ک هه‌ر پێشینه ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌یدا ح �ه‌وت ساڵه له قادر لوقمان ،ته‌مه‌ن ( )26ساڵ ،له‌وه پاسپۆرت وه‌ربگرى. ناتوانم مۆڵه‌تى شۆفێریش وه‌رب��گ��رم! باشورى کوردستان ده‌ژى ،ئه‌وه‌دخاته ده‌دوێت که ره‌گه‌زنامه‌مه‌ى وه‌رگرتووه، ئیبراهیم محه‌مه‌د ره‌حمان و سه‌الح ئ�ه‌م گه‌نجه‌ى رۆژه�ه‌اڵت��ى کوردستان روو که خوێندکاره له به‌شى مێژوو به‌اڵم له‌سه‌رى نووسراوه ته‌جه‌نووس ،واتا ئیبراهیم مسته‌فا ،دوو خوێندکارى رهخنه له ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى باشورى ده‌خوێنێت ،له‌گه‌ڵ هاوڕێکانى حه‌زیان ته‌نیا له‌و چه‌ند پارێزگایه‌ى هه‌رێم کارى رۆژهه‌اڵتى کوردستانن قسه له‌وه ده‌که‌ن کوردستان ده‌گرێت و رایده‌گه‌یه‌نێت :ک��ردوه سه‌ردانى شوێن ه مێژوییه‌کانى پێ ده‌ک��رێ ،ئه‌ویش له هه‌مووى نا ،ک �ه به‌پێى ئ��هو ب��ڕی��اره‌ى حکومه‌تى
هـــه‌واڵــی کوردستانی ره‌وشى زیندانیان خراپتر ده‌بێت
بۆ دیداره‌کانى ئۆجه‌الن خۆپیشاندانیان کرد
سه‌ره‌ڕای تێپه‌ڕبوونی چه‌ند مانگێکی زیندانی، ژماره‌یه‌ک له چاالکانی سیاسی و مه‌ده‌نی کورد له شاره‌کانی رۆژهه‌اڵتى کوردستان له ژووره تاکه که‌سییه‌کاندا ده‌ستبه‌سه‌رن و چاره‌نووسیان نادیاره. به پێی راپۆرتی هه‌واڵنێرانی ئیرانا ،سه‌جاد جه‌هانفه‌ر ،ن��وس�هر و ت��وێ��ژه‌ر ،ف �هره��اد وه‌کیلی نیا ،ع��ی��زه‌دی��ن ح �ه‌ی��ده‌ری و م��ازی��ار محه‌مه‌دی چ��االک��ان��ی ئ �ه‌ده‌ب��ی دان��ی��ش��ت��ووی ش���اری گیالن غه‌رب ،که له رێکه‌وتی ()14ی گه‌الوێژ له‌الیه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کان ده‌ستگیر ک��راب��وون ،ئێستا له ژووره تاکه که‌سییه‌کانی زیندانی کرماشاندا ده‌ستبه‌سه‌رن. ئه‌و چاالکه سیاسی و مه‌ده‌نیانه به تۆمهتی ه���اوک���اری ل �ه‌گ �ه‌ڵ ح��زب �ه ک��وردی��ی �هک��ان ل�ه‌ژێ��ر ف��ش��اردان ،پێشتریش چ��وار چ��االک��ی ئ�ه‌ده‌ب��ی و فه‌رهه‌نگی ش��اری گیالن غ �ه‌رب ل�ه‌الی�ه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێرانه‌وه ده‌ستگیر کرابوون.
به‌رنامه‌یه‌ک بۆ ئ�هو قه‌یرانه‌ی ل ه سوریا ههیه و به‌نیازن کۆنگره‌یه‌کی گشتگیر سازبکه‌ن ،له‌و نێوه‌نده‌شدا تورکیا خوازیاره دوبه‌ره‌کی له‌نێوان ک���ورددا دروس��ت بکات ،کوردانیش خوازیاری دیموکراسین و نایانه‌وێت له به‌رژه‌وه‌ندی هیچ واڵتێک کاربکه‌ن، چونکه پرسی کورد به دیموکراسی چاره‌سه‌ر ده‌بێت».
ئاماده‌کار
کرانه‌وه‌که‌ی پارتى دادو گه‌شه پێدان (ئاکه‌په) ،ئێستا له‌برى کرانه‌و ه ده‌ستى کردوه به ده‌ستبه‌سه‌ر کردن و دروست کردنی گرتوخانه‌ی زیاتر. له مێرسین و ئه‌ده‌نه هێزه‌کانی ت��ورک ()17 ک �ه‌س��ی��ان ده‌س��ت��گ��ی��ر ک���رد ک��ه ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ران��ی پارتى ئاشتى و دیموکراتى و نوسه‌ر و مه‌ال و رۆژنامه‌نوسیان تێدایه .ل ه مێردینیش سزای گرتن بۆ چوار منداڵ بڕایه‌وه .هه‌روه‌ها له ده‌رسیمیش ( )11که‌س ره‌وانه‌ی دۆزگه‌ری کران. ه �ه‌روه‌ه��ا ()8ى ئ �ه‌م مانگه‌ش ل�ه ش��اری ئه‌ده‌نه هێزه‌کانی پۆلیس ،هه‌ڵیان کوتایه سه‌ر مااڵن و وێڕای سه‌رۆکی رێکخستنی ب����ه‌ده‌پ����ه‌ی ش���اره‌ک���ه زه‌ک����ی ک���ارات���اش، چه‌ندین م �ه‌ال ،رۆشنبیر ،سیاسه‌ته‌مه‌دار و رۆژن��ام�ه‌ن��ووس به گشتی ( )10که‌س ده‌ستگیر کران. هێزه‌کانی تورکیا وێ���ڕای پشکنینی و تێکدانی که‌لوپه‌لی ماڵه‌کان ،سه‌رۆکی به‌ده‌په‌ی ش���اری ئ��ه‌ده‌ن��ه زه‌ک���ی ک���ارات���اش ،س �ه‌رۆک��ی به‌ده‌په‌ی ناوچه‌ی سه‌یهان مه‌حه‌مه‌د ره‌فیق بای ڤا و چه‌ندین مه‌ال ،رۆشنبیر ،سیاسه‌ته‌مه‌دار و رۆژنامه‌نوسی کوردیان ده‌ستگیر کرد .هه‌روه‌ها
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
7
الیه‌کیتر هێرشێکی گه‌وره ههیه بۆ سه‌ر کوردستان که له راستیدا ئه‌م هێرشانه دژی په‌که‌که و پژاک نیه، به‌ڵکو بۆ هه‌موو کوردستانه. ئ���هو چ���اودێ���ره س��ی��اس��ی�ه ،ده‌رب����اره‌ی
«ئامانجی ئه‌م هێرشانه الوازکردنی
کورد و داڕشتنه‌وه‌ی کورده له جۆره قاڵبێکدا به‌پێی ویستی خۆیان»
ه����ه‌روه‌ه����ا س��ام��س��ۆن��ۆڤ ،ن��وس��هره روس���ی���هک���ه ئ����ام����اژه ب���ه ب���اش���وری کوردستانیش ده‌کات و ئه‌وه‌ی الیه‌نی ش���اراوه‌ی ئ �ه‌م قۆناغه‌یه و ده‌توانی رێگا له‌به‌ر شه‌ڕێکی مه‌زن له عێراق بکاتهوه ئ�ه‌گ�هری ئ �هوه له ئ��ارادای� ه که سوپای تورکیا جارێکی دیک ه هه‌رێمی نێوان عێراق و ئێران داگیر بکات. نوسه‌ری بابه‌ته‌که باس له‌وه‌ش ده‌کات ئ�ه‌گ�هر س��وپ��ای ئه‌مریکا ل�ه عێراق خۆی بکێشێته‌وه ،شه‌رینێوان ئێران و ک��وردان به‌رفراوان دهبێتهوه و ئه‌وه‌ش به واتای سه‌ره‌تای قۆناغێکى نوێیه ل �هت��ی��ف ف��ات��ی��ح ف�����ه‌ره‌ج ،چ��اودێ��ری سیاسی جه‌خت ل �ه‌وه‌ده‌ک��ات �هوه که: رووداوه‌ک��ان��ی سه‌عدیه و جه‌له‌والش به‌شێکن له پالنێکی گه‌وره و به‌رنام ه بۆ داڕێ��ژراو دژی کورد له ئارادایه ئه‌گه‌ر تێبینی بکه‌ین له ناوچه‌کانی س �ه‌ع��دی �ه ،ج���هل���ه‌وال و ک �ه‌رک��وک ل���ه‌الی���هک و ب���ن���اری ق��ه‌ن��دی��ل ل ه
شکست پێهێنانی ئه‌و پالنه و توانای رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ی کوردیش به (چه‌تر) راده‌گه‌یه‌نێت :ب�ه‌داخ�هوه ئ�هو هێزه‌ی له هه‌رێمی کوردستان هه‌مانه نابێت ش��ان��ازی پ��ێ��وه ب��ک�ه‌ی��ن ،چ��ون��ک�ه ل ه رووی چه‌ک و راهێنانه‌وه هێزێکی پته‌و نیه ب�ه ب��ڕوای م��ن هێزه‌کانی پژاک و په‌که‌که‌ش ئه‌و توانایه‌یان نیه بتوانن رووبه‌ڕوی ئه‌و هه‌موو هێزه ببنه‌وه بۆیه له ئێستادا پێویسته هێزه کوردییه‌کان له راگه‌یاندنی شه‌ڕ و ئاشتیدا یه‌ک هه‌ڵوێستبن». له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ،ترسی خۆی ل ه ب�ه‌ش��داری چه‌ند الیه‌نێکی ک��وردی ده‌رده‌ب���ڕێ���ت ک �ه ههمیشه ت��ورک��ی��ا، ع��ێ��راق و ئ��ێ��ران ک��ۆب��وون��ه‌وه‌ی سێ قۆڵیان ههبوه بۆ پالن داڕشتن دژی کورد و هه‌وڵیانداوه خه‌ونه‌کانی کورد له‌بار ب�ه‌رن ،ناوبراو وتى «بهداخهوه گومان ده‌که‌م کورد به‌شێوه‌یه‌ک ل ه شێوه‌کان خۆیشی به‌شداربێت».
هه‌رێم که به‌شێک له کورسیه‌کانى خوێندن بۆ خوێندکارانى پارچه‌کانى ت��رى ک��وردس��ت��ان ته‌رخانکرابوو ساڵى ( )2005-2004له کۆلێژى یاساى زان���ک���ۆى ک��ۆی �ه وه‌رگ����ی����راون ،دواى ئه‌وه‌ى که خوێندنى زانکۆشیان ته‌واو کرد ،هه‌ردوو ناوبراو باس له‌وه ده‌که‌ن ک �ه ت��ا ئێستا ره‌گ �ه‌زن��ام �ه‌ی��ان نیه و داش��ن �ه‌م �ه‌زراون ،س���ه‌الح ،وت��ى :ساڵى ( )2009 - 2008ه �ه‌ردووک��م��ان له س��هر ئاستى کۆلێژ پ��ل�هى ی �هک �ه‌م و دووه‌ممان به‌ده‌ست هێنا .به‌پێى بڕیارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ئه‌و که‌سانه‌ى پله‌ى یه‌که‌م تا سێیه‌م به‌ده‌ست دێنن به‌شێوه‌ى ره‌سمى داده‌مه‌زرێن ،به‌اڵم ئێمه چونکه
ره‌گه‌زنامه‌ى عێراقیمان نه‌بوو به‌شێوه‌ى ره‌سمى دانه‌مه‌زراین ،به‌ڵکو به‌شێوه‌ى گرێبه‌ست ب��ۆ م���اوه‌ى ح��ه‌وت مانگ له زانکۆى کۆیه دامه‌زراین و پاشان گرێبه‌سته‌که‌شیان هه‌ڵوه‌شانده‌وه. ئه‌وه‌شیان وت :که له رێگه‌ى زانکۆوه داواک��اری��ی��ان پێشکه‌ش ب �ه وه‌زاره‌ت����ى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم کردوه ،به‌اڵم ئ �ه‌وان له وه‌اڵم��دا پێیان وت��ون ئ�هوه له ده‌سه‌اڵتى حکومه‌تى ناوه‌ندى عێراقدایه. دواى س������ه‌ردان ک����ردن و چ �ه‌ن��دج��ار په‌یوه‌ندى ته‌له‌فۆنى لیوا نزار رحمه‌الله عزیز ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى گشتى ره‌گه‌زنامه و پاسپۆرت و نیشینگه ل�ه هه‌رێمى کوردستان .به‌رده‌ست نه‌بوو.
شااڵوى ده‌ستگیرکردنى کوردان ل ه باکور ده‌ستى پێکرده‌وه چه‌تر
گه‌نجانى ناوچه‌ی سه‌ری کانی له رۆژئ��اوای ک��وردس��ت��ان دژی رێ��گ��رى ک��ردن ل�ه دی��داره‌ک��ان��ى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌رى کۆماچڤاکێن کوردستان له زیندانی ئیمراڵی خۆپیشاندانیان ئه‌نجامدا .سه‌دان گه‌نجى کورد سه‌ره‌تا له ناوه‌ندی ناوچه‌ی سه‌ری کانی کۆبوونه‌وه و پاش وتنه‌وه‌ی دورشمه‌کانیان، ده‌ستیان به رێپێوان کرد. م��اوه‌ى ( )47رۆژه ده‌وڵه‌تى تورکیا به بیانوى جیاجیا رێگه به پ��ارێ��زه‌ران و بنه‌ماڵه‌ى ئۆجه‌الن نادرێت دیدارى له‌گه‌ڵدا ئه‌نجامبده‌ن له چه‌ند رۆژى راب���ردوودا گه‌نجان داوای���ان له ده‌وڵه‌تانی ئێران و تورکیا کرد به زوترین کات کۆتایی ب �هو هێرشانه بێنن و ه �ه‌روه‌ه��ا چیدی دیداری پارێزه‌ران له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الن ،له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکیاوه ئاسته‌نگ نه‌کرێت .له خۆپیشاندانه‌که‌دا گه‌نجان رایانگه‌یاند ،ئامانجی ئ �هو چاالکییه ش �ه‌رم �ه‌زارک��ردن��ی ه �ه‌م��وو ئ���هو ه��ێ��رش��ان�ه‌ی�ه که رۆژانه ده‌کرێنه سه‌ر گه‌لی کورد له الیه‌ن واڵته سه‌رده‌سته‌کانى کوردستانه‌وه.
کوردستانی
ڕاپۆرته هه‌واڵ
سه‌د هه‌زار واژۆیان کۆکرده‌وه. ئیمزاکان ،پێشکه‌ش ب�ه س���ه‌رۆک ک��ۆم��ار ، سه‌رۆکی په‌رله‌مانی تورکیا ،وه‌زی��ری داد و وه‌زیری رۆشه‌بیری تورکیا ده‌کرێ.
له شاری مێرسینیش له پاش ڕێپێوانێکه‌ی ()7 ى مانگ که بۆ شه‌رمه‌زارکردنی گۆشه‌گیری رێ��ب �ه‌رى کۆماجڤاکێن ک��وردس��ت��ان ع �هب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو ،ش �ه‌ش ک �ه‌س ل �ه الی �ه‌ن پۆلیسه‌وه ده‌ستگیر کران .هه‌روه‌ها له ناوچه‌ی قۆسه‌ری مێردینیش چ��وار منداڵی ک��ورد که هه‌لمه‌تی کۆکردنه‌وه‌ی ئیمزا له پێناوی ئه‌وه‌ی به‌بیانوی به‌شداری له رێپیوانی شه‌رمه‌زار کردنی زیندانی ئامه‌د ببێته مۆزه‌خانه کۆتایی هات. گ��ۆش�ه‌گ��ی��ری ئ��ۆج��ه‌الن ،ل �ه الی���ه‌ن هێزه‌کانی له ئاکامی هه‌ڵمه‌ته‌که که کۆمه‌ڵه‌ی لێکۆڵینهوه تورکیاوه ده‌ستگیرکرا بوون و به بڕیاری دادگا و پشتوانی 78کان ده‌ستی پێکرد 100 ،هه‌زار ئیمزا کۆکرایه‌وه. ره‌وانه‌ی زیندان کران. ل �ه ده‌رسیمیش ل �ه ئ��اک��ام��ی هه‌ڵکوتانه سه‌ر ئیمزاکان ڕه‌وانه‌ی سه‌رۆک کۆمار ،سه‌رۆکی په‌رله‌مانی تورکیا ،وه‌زیری دادو و ، وه‌زیری رۆشه‌بیری تورکیا ده‌کرێ. ل �ه ده‌ق���ی ه�ه‌ڵ��م�هت�هک�ه‌دا داوا ده‌ک �ه‌ن که به‌رپرسیارانی ئ�هو دڕاندایه‌تیه‌ی زیندانی ئامه‌د دادگایی بکرێن. س���ه‌رۆک���ی ل��ق��ی ئ��ام��هد ک��ۆم �هل �ه‌ی ل��ێ��ک��ۆل��ی��ن �هوه و ،پ��ش��ت��ی��وان��ی 78 ک��ان ،غ��ان��ی ئاڵکان ڕای��گ�ه‌ی��ان��د که ک���ۆک���ردن���ه‌وه‌ی 100ه�����ه‌زار ئیمزا س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ی ه�ه‌ڵ��م�هت�هک�ه‌ی��ان نیشان ده‌دات و ،له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش وتی: مااڵندا ژماره‌یه‌کی زۆر له هاواڵتیان ده‌ستگیر بۆ ئه‌وه‌ی که به‌رپرسانی دڕاندایه‌تی 12ئه‌یلول کرابوون )11( .له ده‌ستگیر کراوه‌کان ،ره‌وانه‌ی دادگایی بکرێن ،کۆمیسۆنێکی لێکۆڵینهوه و دادوه‌ری راستیه‌کانیان ئ��اوا ک��ردووه و ،له دۆزگه‌ری کران. قوربانیه زیندووه‌کانی گرتوخانه‌ی ئامه‌د بۆ ئه‌نجامی سکاالنی سه‌ر کوده‌تای 12ئه‌یلول ئه‌وه‌ی که گرتوخانه‌ی ئامه‌د بێته مۆزه‌خانه ،ده‌کۆڵینه‌وه.
کوردستانی
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
6
دیدارى
ئاسۆ جه‌وهه‌ر
ساڵح موسلم ،س �ه‌رۆک��ی پارتی یه‌کێتی دی��م��وک��رات ( )PYDله دێدارێکیدا بۆ (چه‌تر) ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ک��ات که تورکیا ده‌یه‌وێت ل �ه س��وری��ادا ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ى به‌کار بهێنێت بۆ نکۆڵى کردن له کورد ،پێشیوایه کورد له‌و واڵته‌دا پێگه‌یه‌کى گرنگى ههیه له ئێستادا جه‌خت ل�ه‌وه‌ده‌ک��ات�هوه کورده‌کان گرنگی ده‌ده‌ن به ناسنامه و بوون و مافه‌کانی خۆیان له‌جیاتی هه‌وڵدان بۆ ده‌سه‌اڵت ب ه بێ ناسنامه.
چه‌تر :هۆی ده‌ستێوه‌ردانی تورکیا تا ئه‌م ئاسته له کاروباره‌کانی سوریا چییه ،بۆ نمونه ل�ه‌م م��اوه‌ی دوای��ی بینمان شێوه‌ی دانوستانی تورکیا له‌گه‌ڵ سوریا توند و ناکۆکه؟ _ ه��ۆی ئ �ه‌م ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ان �ه‌ی تورکیا له کاروباره‌کانی سوریا بۆ دوو هۆکار ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه .یه‌که‌میان :ئ �ه‌رک��دراوه به جێگیرکردنی ئه‌و رژێمه‌ی که زلهێزه‌کانی جیهان له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ده‌یانه‌وێ، ئه‌ویش ئیسالمی سیاسی به شێوه‌ی پارتی داد و گه‌شه‌پێدان ( ،)AKPئه‌م ئه‌رکه‌ش خرایه ئه‌ستۆی ئه‌ردۆغان له ()2007/11/5 هوه له‌الیه‌ن ئه‌و هێزانه‌وه .ئه‌م شته‌ش ده‌یه‌وێ بسه‌پێنێ له تونس و میسر و لیبیا و ئه‌م دواییه‌ش له سوریا .دوومیان :سه‌پاندنی سیاسه‌تی نکۆڵی له بوونی نه‌ته‌وه‌ی کورد له سوریا ،له کاتی مانه‌وه یان روخانی رژێمی ئێستا ،ئه‌مه‌ش هه‌مان ئهوهیه پارتی داد و گه‌شه‌پێدان ( )AKPو ئه‌ردۆغان له باکوری کوردستان جێبه‌جێی ده‌کات؛ واته یان رێکه‌وتنێک دروس��ت بکات له نێوان رژێمی ئێستای سوریا و ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ی له‌سه‌ر بنه‌مای نکۆڵیکردن له بوون و مافه ئاماده‌کار گه‌الوێژ مێهفه‌ر
کوردانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان ب��ه‌ش��ێ��ک��ی��ان ک���ه ئ��ێ��س��ت��ا له که‌مپى ک��ۆی �ه‌دا نیشته‌جێن و ره‌گه‌زنامه‌یان پێنادرێت ،ئه‌مه‌ش ئاسته‌نگیان بۆ دروس��ت ده‌کات و ناتوانن وه‌ک هاواڵتیه‌کى ئاسایى باشورى کوردستان کاره فه‌رمیه‌کانیان راپه‌ڕێنن.
لوقمان بایز ره‌حیم ،ته‌مه‌ن ( )31ساڵ که ( )13ساڵه له باشورى کوردستان ده‌ژی و ش�ه‌ش ساڵه ژیانى ه��اوس�ه‌رى پێک هێناوه ،به‌اڵم تاکو ئێستا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى
سه‌رۆکى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى :گه‌لی کورد ل ه رۆژئاوای کوردستان قورسایی خۆی ل ه هاوسه‌نگی سوریا ههیه ره‌واکانی کورد ،یان ئه‌م نکۆڵییه به‌سه‌ر ئه‌و ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌ی که جێگه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئێستا ده‌گرێته‌وه. چ����هت����ر :ب����ا ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن���ی ک�����وردی ده‌ستپێشخه‌ری بگرێته ده‌ست و هه‌نگاوی کرداری بنێت؟ ئۆپۆزیسیۆنی کوردی ناتوانێ به‌و ئهرکهههڵبستێت ،چونکه زهنیه‌تی ئۆپۆزسیۆن تا ئێستا بوونی کوردی و مافه ره‌واکانی گه‌لی کورد په‌سه‌ند ناکات ،به‌ڵکو هه‌وڵ ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی کورد ببنه سه‌ربازی بێ به‌رامبه‌ری خزمه‌تکردنی مه‌به‌سته‌کانیان، ئه‌م شته‌ش له مێژووی کوردیدا چه‌ندینچار رووی داوه ،واته کوردی ئازاد و به‌ئیراده‌یان ناوێت ،به‌ڵکو هه‌وڵ ده‌ده‌ن ئه‌و کورده دروست بکه‌ن که خزمه‌تی نه‌خشه و پیالنه‌کانی خۆیان ده‌کات ،به بێ هیچ به‌رامبه‌رێک. به‌اڵم ئه‌و کورده تازه رۆشنبیره ئامۆژگاری ل���ه م���ێ���ژووه‌ک���ه‌ی وه‌رگ����رت����ووه و ن��رخ��ی ئه‌زموونی له خوێنی ب��اوک و باپیرانی داوه .ئه‌و کورده‌ی له جوڵه‌ی جه‌ماوه‌ریدا ب�ه ره‌ن��گ و داخ���واز و داواکارییه‌کانی له ئ��ازادی و دیموکراسی ،زیاترین که‌س که زوڵ��م و زۆری و سته‌می سیسته‌می ئێستا چ�ه‌ش��ت��وه ،ناتوانێت ل �ه ته‌نیشتی جه‌الد و بکوژه‌که‌یدا رابوه‌ستێ ،له‌هه‌مان کاتیشدا ناتوانێ بۆ ته‌ڵه‌کانی که‌سانی تریش بخلسکێت .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هاوپه‌یمانه له‌گه‌ڵ هێزه‌کانی راسته‌قینه‌ی نیشتمانی له‌ناو ده‌سته‌ی رێکخستنی نیشتمانی بۆ هێزه‌کانی گۆڕانکاری دیموکراتی. چه‌تر :راگه‌یاندنه‌کان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن که رژێمی ئه‌سه‌د ب �ه‌ره‌و روخ��ان ده‌چێت، له‌سه‌ر ئاستی جیهانیش ئه‌مریکا هه‌وڵده‌دات ب���ۆ روخ���ان���دن���ی ،ش��ی��ک��اره س��ی��اس��ی�هک��ان جه‌ختده‌که‌نه‌وه که روخانی رژێمی ئه‌سه‌د گۆڕانکاری گه‌وره‌ی له‌گه‌ڵ خۆی دێنێ له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا؟ راس��ت �ه رژێ����م ب����ه‌ره‌و روخ����ان ده‌چ��ێ��ت،زلهێزه‌کانی جیهانیش ده‌یانه‌وێ بیڕوخێنن، له‌و باوه‌ڕه‌شداین که شرۆڤه‌ی ئه‌و شیکارانه ره‌گه‌زنامه‌ى عێراقیان نییه نهیانتوانیوه له‌گه‌ڵ ه��اوس�ه‌ره‌ک�هى بچنه دادگ��ا و ع��ق��دى زه‌واج ب��ک �ه‌ن ،جه‌ختیکرده‌وه: ( )13س��اڵ�ه ل �ه ب��اش��ور ده‌ژی���م ،ب �ه‌اڵم ره‌گ �ه‌زن��ام �هى عێراقیم وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه، خه‌ڵکى مهابادم ئێمه له رۆژه��ه‌اڵت زۆر هیوامان به حکومه‌تى کوردستان ههیه ،ناوبراو ئه‌وه‌شى وت :که هاتمه ئێره دیتم ههمیشه وه‌ک بێگانه سه‌یر ده‌کرێم ،ئه‌وه‌تا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ره‌گه‌زنامه‌م نییه ته‌نانه‌ت ناتوانم پارچه زه‌وییه‌کیش بکڕم .لوقمان ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وشده‌کات که هه‌رێمى کوردستان ده‌بوو کارێکى بۆ ئه‌و کورددانه بکردایه که ئێستا لێره ده‌ژین ،بۆچى عه‌ره‌بێک هاته عێراق،
که‌سایه‌تی هه‌فته
n
ساڵح موسلم ،سه‌رۆکی پارتی یه‌کێتی دیموکرات ( )PYDفۆتۆ :ئه‌رشیف
له جێگه‌ی خۆیدایه .به روخانی رژێمی سوریا ئه‌وا رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست سه‌رله‌نوێ رێکده‌خاته‌وه ،چونکه سوریا پێگه‌یه‌کی جیۆسیتراتیجی گرنگی ههیه .پێویسته هه‌موو الیه‌نه‌کان ته‌نانه‌ت کورده‌کانیش ئه‌م شته له‌به‌ر چاو بگرن .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و سیستمه‌ی که زلهێزه‌کانی جیهانی بۆ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستیان ده‌وێ جێگه‌یه‌کی تێدا نییه ب��ۆ ک���وردی ئ���ازاد ،ب��ا هه‌موو ئاگاداری ئه‌م شته بن. چ���هت���ر :ل���ه‌م چ �ه‌ن��د م��ان��گ �ه‌ی راب�����ردوو رۆژنامه‌ی ()pravdaی روسی ئاماژه‌ى بهوه کرد که چاره‌نووسی سوریا له ده‌ستی ک��ورددای �ه ،ک��وردی��ش دهت��وان��ن ب��ارودۆخ��ی سوریا یه‌کال بکهنهوه ،ئایا کورد ئاماده‌ن بۆ ئه‌م گۆڕانه؟ ره‌نگه ( )pravdaئاماژه‌ی به گرنگیگ�هل��ی ک���ورد ل�ه هاوسه‌نگیه باوه‌کانی ناوچه‌که‌دا به شێوه‌یه‌کی گشتی کردبێ،
ب��ێ گ��وم��ان گه‌لی ک��ورد ل�ه رۆژئ���اوای کوردستان قورسایی خۆی له هاوسه‌نگی سوریا ههیه ،بۆ نمونه ئه‌گه‌ر ک��ورد ببن ب�ه س �ه‌رب��ازی خۆبه‌خشیوی ه�ه‌ن��دێ له‌و الی �ه‌ن��ان �ه‌ی ک �ه ده‌ی��ان��ه‌وێ رژێ���م بڕوخێ ئه‌وا رژێمه‌که ده‌ڕوخ��ا .ئه‌و الیه‌نانه‌ش بۆ ئه‌و مه‌به‌سته له هه‌وڵداندان ،ب�ه‌اڵم دیاره کورده‌کان له‌وه هۆشیارترن و گرنگی ده‌ده‌ن به ناسنامه و ب��وون و مافه‌کانی خۆیان له‌جیاتی ه �ه‌وڵ��دان ب��ۆ ده‌س����ه‌اڵت ب �ه بێ ناسنامه. چ�هت��ر :ب��ڕی��ار ب��وو ب�ه‌ره‌ی�هک��ی یه‌کگرتوو ب��ۆ ک��ورده‌ک��ان��ی رۆژئ�����اوای ک��وردس��ت��ان دروستبکرێت ،بۆچی ئه‌م به‌ره‌یه دروست نه‌کرا؟ ده‌سه‌اڵتداران و رژێمی ئێستا ده‌یان ساڵسیاسهتی په‌رتکردن و تێکدان و وێرانکارییان په‌یڕه‌و ده‌کرد ،تا ئێستاش ناتوانین به‌په‌له بگهڕێنهوه سه‌ر هۆشی خۆمان به هۆی
ئه‌و کوردانه‌ى له حکومه‌تى کوردیدا ناســــــــ خێرا ره‌گه‌زنامه وه‌رده‌گرێ؟ حکومه‌ت ل�هوب��اره‌ی�هوه که‌مته‌رخه‌مى جه‌میله ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن ،ته‌مه‌ن ( )28نواندوه. ساڵ ،هاوسه‌رى لوقمان ئاماژه بۆ ئهوه به‌پێى مادده‌ى شه‌ش له جاڕنامه‌ى جیهانى ده‌کات ئه‌گه‌ر ئاواره‌بووم و ئێستا لێره مافى م��رۆڤ ه �هر مرۆڤێک مافى ده‌ژی��م گوناهى ئه‌و منداڵه‌ى من چیه ئه‌وه‌ى ههیه مافی که‌سایه‌تییه‌که‌ى له که نه له ئێران نه له عێراق خاوه‌نى هه‌موو جێگایه‌ک به‌ڕه‌سمى بناسرێ، هیچ ناسنامه‌یه‌ک نییه ،جه‌میله ،هێما ه�ه‌روه‌ه��ا به‌پێى م��ادده‌ى ( )15به‌ندى بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که ئه‌و منداڵه سبه‌ى ی �هک ل�ه ه�ه‌م��ان جاڕنامه هه‌رکه‌س گه‌وره ده‌بێ ده‌چێته قوتابخانه ،زانکۆ ،مافى ئه‌وه‌ى ههیه مافى هاونیشتمانى ی��ا ه �هر شتێک ب�ه‌ڕاس��ت��ى پێم سه‌یره پێ بدرێ .به‌و پێیه‌ش به‌شێکى زۆر له‌و
باهۆز ئه‌رداڵ:
قورس و هه‌مه‌الیه‌نش ئاماده‌ن و کرده‌وه سه‌لماندویانه که به ئاسانی ده‌توانن هه‌رچه‌شنه هێرشێکی سوپای تورکیا ب��ۆ س �هر هه‌رێمه‌کانی پاراستنی میدیا تێکبشکێنن». باهۆز ئه‌رداڵ ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد سیناریۆگه‌لێکی هاوشێوه دژ به گه‌ریالکانی ( )HPGبه شه‌ڕی ده‌رون����ی س��وپ��ای ت��ورک��ی��ا ب �ه ه��اوک��اری میدیاى چه‌واشه‌کار و الی�ه‌ن��داری سوپا و ئاکه‌په ده‌زان��ێ و وت��ى :گه‌ریالکانی ئێمه ئه‌زموونی ( )28ساڵ شه‌ڕی چه‌کداریان له پشته ،پ�ه‌روه‌رده‌ی سیاسی و ئایدیۆلۆژی زۆر باش ده‌بینن و ئه‌زموونی زۆریان له ئاستی تاکتیکیدا ههیه ،هه‌م به تیۆر و هه‌م به ک��ردهوه .جگه له‌وه‌ی که وره‌ی به‌رزیان ههیه و تواناى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی هه‌رچه‌شنه شه‌ڕ و سیناریۆ و هێرشێکیان ههیه ،ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانن که ئێمه‌ش بێکار دانه‌نیشتوین و له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌رێکدا ئ��ام��اده‌ی��ن .ئ�ه‌گ�هر ئاکه‌په و میدیای الیه‌نگری
خهڵکه که هاتۆته باشورى کوردستان م��اف��ى ک �ه‌س��ای �هت��ی��ان ن��ی��ی�ه و مافى هاونیشتیمانیان پێ ناده‌ن له زۆر ماف و ئیمتیاز بێ به‌شن. ئه‌وین ئه‌بوبه‌کر ،ته‌مه‌ن ( )21ساڵ، ی�هک��ێ��ک��ى ت���ره ل���هو س����ه‌دان ک����ورده‌ى رۆژهه‌التى کوردستان که ناسنامه‌یان پێنادرێت و پتر له پێنج ساڵه له باشور ده‌ژی ،ئ �هوه ده‌گێڕێته‌وه که هاتووه پێوابووه ئازادترین مرۆڤه ،ئیتر له‌ژێر
سایه‌ى حکومه‌تێکى کوردیدایه. ئ����ه‌وی����ن ،ئ����ه‌وه‌ش����ى وت :ک��ات��ێ��ک ه��اوس �ه‌رگ��ی��ری��م ئ �ه‌ن��ج��ام��دا ،ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه���اوس���ه‌ره‌ک���ه‌م چ��ووی��ن ب��ۆ دادگ����ا تا گرێبه‌ستى هاوسه‌رێتى بکه‌ین ،که‌چى زۆر ب �ه ناشرینى ره‌ف��ت��اری��ان له‌گه‌ڵ کردین ،پێیان وتین بۆچى ناڕۆنه‌وه؟ م�ه‌گ�هر ئێره ک��وردس��ت��ان نییه؟ ئیدى ئێستا که ئه‌وێ ئازاد نیه ئێره به ماڵى خۆم ده‌زانم ،هانام بۆ ئێره هێناوه .بۆیه
هـــه‌واڵــی کوردستانی
ئێمه‌ش کوردستان ده‌که‌ین ب ه ڤێتنام
د.باهۆز ئه‌رداڵ له لێدوانێکدا بۆ ئوزگور پۆلیتیکا رایگه‌یاند که «م��ادام حکومه‌تی ئاکه‌په بیر ل ه دوپاتکردنه‌وه‌ی سیناریۆی سریالنکا بۆ گه‌ریالکانی په‌که‌که ده‌ک��ات ،ئێمه‌ش سه‌رقاڵی چڕ بوونه‌وه‌ین له س�هر په‌ره‌پێدانی ئه‌زموونی ڤێتنام و شۆڕشی کوردستانین بۆ به‌رنگاری ده‌وڵه‌تی تورکیا» .د.باهۆز ئه‌رداڵ ،سه‌رفه‌رمانداری پێشوی هێزه‌کانی پاراستنی گه‌ل ( )HPGو ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی په‌که‌که له لێدوانێکدا بۆ رۆژنامه‌ی (ئوزگور پۆلیتیکا) وتی :به‌رواردکردنی (پڵینگه‌کانی تامیل) له‌گه‌ڵ (گ�هری�لاک��ان��ی ه�ه‌پ�ه‌گ�ه) و (سریالنکا) له‌گه‌ڵ (کوردستان) ،به‌راوردکردنێکی یه‌کجار زۆر هه‌ڵه‌یه، به‌اڵم مادام ئاکه‌په و حکومه‌تی تورکیا به‌رده‌وامن له‌سه‌ر نقاش و هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م سناریۆیه ،ئێمه‌ش رایده‌گه‌ێنین که «سه‌ڕه‌ڕای ئه‌وه‌ی که هێزه‌کانی پ��اراس��ت��ن��ی گ���هل ب��ۆ س�ه‌ق��ام��گ��ی��رک��ردن��ی ئاشتی ئاماده‌یی ته‌واویان ههیه ،له‌هه‌مانکاتدا بۆ شه‌ڕێکی
ئه‌و سااڵنه ،هه‌ندێ الی�ه‌ن تا ئێستا پێی وایه الیه‌نه‌کانی به‌رامبه‌ر مافه ره‌واکانمان پ��ێ ده‌ده‌ن و ددان ب �ه ب��وون��م��ان ده‌ده‌ن، له‌بیریان ده‌چێت که خاوه‌ن به‌رژه‌وه‌ندیه‌کان ههمیشه به‌کارمان ده‌هێنن بێ ئه‌وه‌ی هیچ مافێکمان پێ ب��ده‌ن .بۆیه ئێمه سه‌رقاڵی یه‌کتر ئیقناعکردن و قایلکردنین .ئێمه‌ش له‌الیه‌ن خۆمانه‌وه وه‌کو حزب هه‌وڵده‌ده‌ین بۆ ئ�ه‌وه‌ی گه‌لی ئێمه بکه‌ین به مه‌رجه‌عی هه‌موو شتێک. چه‌تر :ئایا حزبی ئێوه تا ئێستا پرۆژه‌ی پێش نه‌خستووه له رۆژئاوای کوردستان؟ له سێیه‌مین کۆنگره‌ی ( )PYDلهساڵی ( )2007بڕیارمانداوه که پرۆژه‌ى خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی دیموکراتى چ��ارس�هری کێشه‌ی ک��ورد له رۆژئ���اوای کوردستان و سوریایه و جارێکی دی له کۆنگره‌ی چ���واره‌م ئ �هو شته جه‌خت ک���راوه‌ت���هوه .له به‌یاننامه‌ی سیاسی حزبه‌که‌مان سه‌باره‌ت
به ته‌نگوچه‌ڵه‌مه‌ی سوریا و چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کوردی له رۆژئاوای کوردستان ل ه ( )2011/3/30پیشان دراوه ،ب�ه‌وه‌ش پابه‌ندین. چه‌تر :ده‌وت��رێ که حزبه‌که‌تان ئاماده‌یه ب��ۆ رێ��ک�ه‌وت��ن ل �ه‌گ �ه‌ڵ رژێ��م��ی ئ �ه‌س �هد و ئۆپۆزسیۆنیش ،شتی وا چۆن ده‌بینن ئایا رژێمی ئه‌سه‌د مافه‌کانی کورد مسۆگه‌ر ده‌کات؟ ئێمه له‌ناو ده‌سته‌ی رێکخستنی نیشتمانیبۆ هێزه‌کانی گۆڕانکاری دیموکراتین ،که چه‌ند الیه‌نێکی تێدایه گومان نییه له‌سه‌ر ئاستی نیشتمانپه‌روه‌ری و دڵسۆزییان ،که بڕیار له‌سه‌ر ئاینده و داهاتووی سوریا ده‌ده‌ن. ئه‌و به‌ڵگه‌یه‌ی واژۆمان کرد ددان به بوونی نه‌ته‌وه‌ی کوردی له سوریادا ده‌نێت و به‌ڵێن ده‌دات به چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کوردی له سوریا به شێوه‌یه‌کی دیموکراتى ،واته په‌سه‌ندکردنی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتى، س����ه‌ره‌ڕای جێگیرکردنی ل �ه ده‌س��ت��ووری داه���ات���ووی س���وری���ا .ه���هر رێکه‌وتنێک ده‌رب���اره‌ی ک��ورد ئ�هوا له‌میانه‌ی یه‌کێتی نیشتمانی سووری که ده‌سته‌ی رێکخستنی نیشتمانی نوێنه‌رایه‌تی ده‌کات. چه‌تر :ئایا پارتی دیموکراتی کوردستان و یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان پشتگیری له کوردانی رۆژئاوای کوردستان ده‌که‌ن، هه‌ڵوێسته‌کانیان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ واده‌بینین که هه‌ردوو له پارتی دیموکراتیکوردستان ( )PDKو یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان ( )YNKله‌گه‌ڵ ئه‌ردۆغان و زلهێزه‌کان له‌سه‌ر صیغه‌یه‌کی دیاریکراو ب��ۆ س��وری��ا رێ���ک���ه‌وت���وون .ئ���هو صیغه‌یه پارچه‌یه‌کی زۆر بچووکه بۆ گه‌لی کورد له رۆژئاوای کوردستان بێ ئه‌وه‌ی گه‌لی کورد بتوانێ ئیراده‌ی خۆی به شێوه‌یه‌کی ئازاد بنوێنێ و بێ ئه‌وه‌ی هه‌موو داواکاری و داخوازیه‌کانی به‌دی بهێنرێن .تا ئێستا هه‌وڵێکی جددیمان نه‌بینی بۆ یارمه‌تیدانی ک��ورد له رۆژئ��اوای کوردستان و سوریا، ئه‌مه‌ش خاڵێکی نێگه‌تیڤانه.
ب��اس ل �ه م��ۆدێ��ل��ی سریالنکا ده‌ک����ه‌ن ،ئێمه‌ش له هه‌وڵی په‌ره‌پێدانی ئه‌زموونی به‌رخۆدانی بزوتنه‌وه‌ی ک��وردس��ت��ان و ش �ه‌ڕی ڤێتنام دژ ب�ه داگیرکه‌ری دایین». ن��اوب��راو ده‌ڵ���ێ :ئێمه ل �ه دوای ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی شه‌ڕه‌کان ،له ئاگۆستی ()2005دا ئاگربه‌ستێکی ی �هک الیه‌نه‌مان راگ�ه‌ی��ان��د ،ب �ه‌اڵم له به‌رامبه‌ردا رێ��ب �ه‌ره‌ک �ه‌م��ان ل �ه گ��رت��ووخ��ان�ه گۆشه‌گیر ک��را و س��وپ��ا ب���ڕی���اری پ���ه‌روه‌رده‌ک���ردن���ی ش���ه‌ش ف�ه‌وج��ی عه‌سکه‌ری پرۆفیسیۆنه‌لیدا .له ساڵی ()2006 به ناوبژیوانی چه‌ندین الیه‌نی ج��ی��اواز ،دوب��اره له به‌رامبه‌ردا ،ئۆجه‌النیان گۆشه‌گیرتر کرد و زه‌خت و گوشاره‌کانیان ن�ه ته‌نیا ل �ه‌س �هری زی��ات��ر ک��رد، به‌ڵکو هه‌وڵی ژه‌هرخواردکردنیشیاندا .له هه‌مان چوارچێوه‌دا له ساڵی ( )2007هێرش کرایه سه‌ر بۆتان و چه‌ند هه‌رێمی تر .له سه‌ره‌تایی ()2008 یشدا به ئامانجی گرتنه‌وه‌ی قه‌ندیل هێرشیان کرده سه‌ر زاپ و سه‌ره‌ڕای شکستی قورسیان له‌م شه‌ڕه‌دا، دیسان درێژه‌یان به سیاسه‌تی هه‌میشه‌یی خۆیاندا. له ()13ی نیسانی ()2009دا دیسان ده‌رفه‌تماندا به ئاشتی و ئاگربه‌ستمان راگه‌یاند به‌اڵم به داخه‌وه دی��س��ان س���ه‌دان سیاسه‌توانی ک��ورد ل�ه ژێ��ر ن��اوی دۆزی که‌جه‌که ره‌وان�ه‌ی گرتووخانه‌کان کران .له ( )2010و ()2011دا و هاوکات له‌گه‌ڵ قۆناخی هه‌ڵبژاردنه‌کان ،فه‌داکارییه‌کی مه‌زنمان نیشاندا و ه�ه‌وڵ��م��ان��دا ده‌رف�هت��ێ��ک��ی گه‌نجاوتر ب��ۆ ئاشتی بڕه‌خسێنین ،به‌اڵم ده‌بینین دیسان هێرش بۆ سه‌ر ئێمه و گه‌له‌که‌مان رۆژه‌ڤی سه‌ره‌کی سیستمه.
( )5000کورد ل ه قامیشلۆ رژای ه سه‌ر شه‌قامه‌کان
له رۆژئ��اواى کوردستان له خۆپیشاندانێکى جه‌ماوه‌ریدا هێرشه‌کانى تورکیا و ئێران شه‌رمه‌زار کرا و هه‌روه‌ها ئیدانه‌ى تورکیاش کرا که رێگرى له دیداره‌کانى ئۆجه‌الن ده‌کات. له شاری قامیشلۆی رۆژئ��اوای کوردستان، ن��زی��ک�ه‌ی ( )5000ک��ه‌س ل �ه چاالکییه‌کی ن��اڕه‌زای �هت��ی��دا ب �ه ی���هک گ�ه‌ی��ش��ت��ن ،ج �ه‌م��اوه‌ر هێرشه‌کانی ئێران و تورکیایان شه‌رمه‌زار کرد. له رێپێوانه‌که‌دا ئااڵکانی رێکخستنه‌کانی کورد و پۆسته‌ره‌کانی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن به‌رز کرایه‌وه و دروشمه‌کانی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی وت��رای �هوه. هه‌روه‌ها پانکارد که له‌سه‌ری نوسرابوو ،به‌هاری گه‌الن و برایه‌تی گ�ه‌الن .له خۆپیشاندانه‌که‌دا گوشاره‌کانی ده‌وڵه‌تی سوریا و کوشتنی که‌سانی م �ه‌ده‌ن��ی ب �ه ت��ون��دی ش��ه‌رم��ه‌زارک��را .ه �ه‌روه‌ه��ا خۆپیشانده‌ران ئه‌وه‌شیان شه‌رمه‌زارکرد که تورکیا ماوه‌یه‌کى زۆره رێگرى ده‌ک��ات له دیداره‌کانى ئۆجه‌الن له‌گه‌ڵ پارێزه‌ر و بنه‌ماڵه‌که‌یدا.
مانگرتن بۆ ژینگه‌پارێزان
ه �ه‌ڵ��س��وڕاوان و چ��االک��ان��ی م �ه‌ده‌ن��ی ش��اری مه‌ریوان رایانگه‌یاندوه به‌هۆى درێژکردنه‌وه‌ی م����اوه‌ی ده‌س��ت��ب �ه‌س �هر ب��وون��ی س��ێ چ��االک��ی ژینگه‌پارێز خه‌ڵک ناڕه‌زایى ده‌رده‌بڕێت. هه‌ڵسوڕاوان داوایان له خه‌ڵکی شاری مه‌ریوان ک���ردوه ،که له رێکه‌وتی ( )1390/6/17له کاتژمێر نۆی سه‌رله‌به‌یانیه‌وه تا نۆی شه‌و به مانگرتنی گشتی و داخستنی دوکان و بازاڕ ناڕه‌زایه‌تی خۆیان ده‌رببڕن به‌هۆى ئ�ه‌وه‌ى هه‌ر سێ چاالکوانى ژینگه‌یى به ناوه‌کانى (شه‌ریف باجوه‌ر ،بێهروز داروه‌ند و محه‌مه‌د ئیره‌ج قادری) ک �ه ل �ه‌الی �ه‌ن ئیتاڵعاتی ش���اری م �هری��وان �هوه گیراون. ئه‌و سێ ژینگه‌پارێزه ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌وزی چیای مه‌ریوانن و تاوانیان ته‌نیا پاراستنی ژینگه و دارستانه‌کانی ناوچه‌ی مه‌ریوانه و له پێناو پاراستنی ژینگه‌ی کوردستان ،به‌تایبه‌تى ناوچه‌ی مه‌ریوان زۆر تێکۆشانیان کردوه.
مۆد به‌ره‌و کوێمان ده‌بات؟
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
8
زیندوو هه‌موو جارێک هه‌ڵوێست uشه‌یدا مه‌عروف
u
هه‌موومان وا راهاتوین که ده‌بێت خاوه‌نى رهخنه و گله‌یى و گازند‌ه بین ،دیاره که گله‌ییشت بوو ده‌بێت هه‌ڵوێستیش هه‌بێت. من و تۆى ژن ده‌بێت خاوه‌نى هه‌ڵوێستى خ��ۆم��ان بین ل �ه ه �ه‌م��وو ئ �هو شتانه‌ى رووب�ه‌ڕوى ژن دهبێتهوه ،نه‌ک کاتێک ژن خۆى ده‌سوێتنێت هه‌ڵوێستمان نه‌بێت بڵێین ئهمانه خراپن و نه‌ده‌بوو واى بکردایه له‌کاتێکدا ه��ۆک��ارى خۆسوتانه‌که‌ى ده‌زانین ،له‌و کاتانه‌دا ئێمه ته‌نها قسه‌ى زلمان ک��ردوه کاممان فریایکه‌وتوین یان رزگارمان کردون ،تیرۆر و کوشت رفاندن ئهمانه هه‌ڵوێستیان ده‌وێت ،به‌اڵم ک��وا چ هه‌ڵوێستێکمان ه �هب��ووه ،که ئهمانه دژ به‌یاساى مافى مرۆڤن، کاممان سوربوین له سه‌ر ئه‌وه‌ى بڵێین با وانه‌بێت و وانه‌کرێت. ئه‌گه‌ر ئهمانه رێنمایى ژیان بێت بۆ ژن ئه‌وا هه‌مومان زۆرده‌مێک‌ه رۆچوینه‌ته نێو ئه‌و ده‌ریایه‌ى که پێیده‌وترێت مه‌رگ و هیچمان ل �ه هیچ ب��ۆ ده‌رن��اچ��ێ��ت، له‌هه‌مان کاتیشدا پیاو و کۆمه‌ڵگا به خاوه‌ن کێشه ده‌زانین و هه‌رچیه‌ک روب��دات راسته‌وخۆ ده‌یگه‌یه‌نین‌ه ئه‌وان و ده‌یانکه‌ین به خاوه‌نى گرفته‌که‌مان، له‌برى ئه‌وه‌ى خۆمان چاره‌یه‌کى شیاوى بۆ دابنێین. ک����ردن����ه‌وه‌ى خ���ان���هى ل �ه‌ش��ف��رۆش��ى له ناوشاردا ،ئایا ئهمه جێگه‌ى هه‌ڵوێست وه‌رگرتن نه‌بوو؟ به‌بیانه‌وى هه‌ندێک شت نه‌مانویست هه‌ڵوێستمان هه‌بێت نه‌ک ده‌س���ه‌اڵت دڵ��ى لێمان بڕه‌نجێ و هیچ قسه‌مان نه‌کرد. کاتێک که‌مپینێک ب��ۆ داخستنى خانه‌ى له‌شفرۆشى دروس��ت بوو ،ئینجا هاتین‌ه قسه ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ى هه‌موشمان ئاگادارى ئه‌و خانانه‌بوین که ههیه و ده‌شمانزانى ئهمه بازرگانى کردن بوو به من و تۆ و ئه‌وانى ژن �هوه ،ئه‌ى من و تۆى ژن و رێکخراوه‌کان و ئه‌نجومه‌نى ب���ااڵى خ��ان��م��ان ل �ه کوێبوین و چۆن ویژدانمان سزامان نادات ئاوا به‌ئاگابین له‌و گرفته ،ئه‌ى رێکخراوه‌کانى به‌ناو داکۆکى له ماف و ئ��ازادى ژن ئه‌وان چیان کرد یان بیریان ته‌نها له روخاندنى یه‌کترى بوو ..واوتمان رێکخراو زۆره و ئه‌وان له‌به‌ر سه‌رقاڵى به کاره‌کانى خۆیان هه‌ر ئه‌وه‌نده‌یان پێدهکرێت .واخه‌ونێکى تریشمان ه��ات�ه‌دى ئه‌نجومه‌نى خانمان دروس��ت بوو ئایا ئێوه‌ش ئاگاتان له‌مه نه‌بوو. گ �هر ه �ه‌م��ووت��ان ک��ار ب��ۆ ئ���هوه بکه‌ن به‌ڵێ ژنى کورد پێویستى پێتان‌ه و ئه‌وا شته‌کان پشت گوێ مه‌خه‌ن ،ئه‌گه‌ریش ن��ا ،تکایه ت��ا زوو‌ه هه‌ڵبوه‌شێنه‌و‌ه با هه‌ڵوێستتان ل �ه‌س �هر وه‌رن �ه‌گ��ری��ن ،له بچوکترین تا دوایین ئه‌وشتانه‌ى که بۆ ئێوه‌ی‌ه و حکومه‌ت پشتگوێى خستوه، باحکومه‌ت ئه‌و رێکخراوانه‌ى که به‌جدى کار بۆ ژنان و ئ��ازادى و شه‌ره‌فمه‌ندى ژن ده‌ک����ه‌ن وااڵت����ر ب��ک��ات ،ل �ه س�هر خۆشمان پێویسته هه‌ڵوێست وه‌ربگرن له‌مه‌ڕ بونى خانه‌یه‌ک بۆ بازرگانى کردن به جه‌سته‌ى ژنه‌وه ،له کۆتاییشدا ئه‌و پرسیاره ده‌ک �ه‌م ئایا دروس��ت بونى رێکخراو و ئه‌نجومه‌نى ب��ااڵى خانمان له‌چ بۆشاییه‌کى ژندا دروستبون گه‌ر بۆ ئهوه دروست بون بڵێن ئه‌وه‌ى ڕێکخراو ب��ۆى نه‌کرا ئ �هوا ئه‌نجومه‌ن ده‌یکات، هه‌موومان به‌م دوعای‌ه ده‌ڵێین ئامین، به‌اڵم ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌به‌ر ناو دروست بون با نه‌بن باشتره ،چونکه زۆر و بۆر بێکه‌ڵکه ده‌ست له شته‌کان مه‌ده‌ن باشتره با له‌وه زیاتر وێ��ران نه‌بێت و ژن به به کااڵتر نه‌کرێت.
ئاماده‌کار گه‌الوێژ مێهفه‌ر
ئه‌مڕۆ ل ه ژێر ته‌وژمى به جیهانی بووندا ،هیچ شتێک له‌سه‌ر بنج و بناغ ه ره‌سه‌نه‌که‌ى خۆى نه‌ماو ه و هه‌موو شتێک گۆڕانى به‌سه‌ردا ه��ات��ووه .یه‌کێک ل �هو شتانه‌ى ب����ه‌رده‌وام دێ��ن و ئاڵوگۆڕیان به‌سه‌ردا دێ ،مۆدێلى جلوبه‌رگ و رواڵه‌ته‌کانه.
ئه‌میر سوڵتانى ئابوریناس ل�ه ب��اره‌ى مۆدێله‌و‌ه ده‌ڵێت :له دنیاى پێشکه‌وتووى ئه‌مڕۆدا جلوبه‌رگ و مۆدێل گرنگیه‌کى تایبه‌تیان هه‌م بۆ که‌سایه‌تى مرۆڤه‌کان و ه �ه‌م��ی��ش ب���ۆ ک���ۆم���ه‌ڵ ب��� ه گشتى ههیه .ه��ه‌روه‌ک ده‌زان��ی��ن ب��ازاڕى مۆد له‌م چه‌ند ساڵه‌ى دواییدا به‌شێوه‌یه‌کى به‌رباڵو په‌ره‌ى سه‌ندو‌ه و ئێستا مانایه‌کى به‌گشتى ج���ی���اوازى ل �ه‌گ �ه‌ڵ راب����ردودا ههیه .ئه‌و ره‌وه‌نده زۆر به‌خێراى ده‌چێت ه پێش و ل�ه راستیدا ل�ه‌الی�هک ب��ازاڕى به‌رهه‌مهێنانى پ��ارچ�هى ب ه شێوه‌یه‌کى سه‌رسام هێنه‌ر گه‌رم ک��ردوه ،له‌الیه‌کى دیکه‌شه‌وه کڕیار و خ��وازی��اران��ى مۆد رۆژ ل ه دواى رۆژ چاوه‌ڕوانى زیاتریان ل ه کۆمپانیاکانی دروستکردنى جلوبه‌رگ ههیه .وتیشى :ئ�هو کارگان ه به هۆى دیزاین و داهێنانه‌کانیانه‌و‌ه کێبڕکێیه‌کى زۆرجار ناسالم له نێوانیاندا رووده‌دا ،به‌و حاڵه‌ش به‌شێکى به‌رباڵو له بازاڕه‌کانى جیهانیان داگیرکردوه. ژی��ن��ۆ م��ح �ه‌م �هد خ��وێ��ن��دک��ارى زان��ک��ۆ ده‌رب����اره‌ى ئ �ه‌م بابه‌ت ه ده‌ڵ��ێ��ت :زۆرج���ار ک ه شتێک دێت ه بازاڕ هه‌موو خه‌ڵک به‌تایبه‌ت گه‌نجان ده‌یکڕن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ده‌ب��ێ��ت�ه م��ۆد ت��ۆش وات ل��ێ دێ ک ه بیکڕى .ئێستا زۆر جلم ههیه پێم جوان نی ه و ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى مۆده کڕیومه. سروشت ره‌سوڵیش کچێکى ( )16ساڵه‌ی ه وتى :ده‌چینه ده‌وام یا زه‌ماوه‌ندێک یا هه‌ر بۆنه‌یه‌ک سه‌ره‌تا له بیرى ئه‌وه‌داین ک ه چ له‌به‌ر بکه‌ین ،له بیرمان ده‌چێته‌و‌ه ک �ه ب��ۆچ��ى ده‌چ��ی��ن ب��ۆ ئ��هو جێگایه، هاوڕێم هه‌ی ه زۆرجار له‌به‌ر ئه‌وه‌ى جلى نوێى نهبووه نه‌هاتووه بۆ زه‌ماوه‌نده‌که. ب�ه‌ڕاى من مۆد چهنده باش ه ئه‌وه‌نده‌ش
ک��اری��گ�ه‌رى خ��راپ��ی ه�ه‌ی�ه ،زۆر خێزان تواناى ئه‌وه‌یان نیه هه‌موو هه‌فته‌یه‌ک یا هه‌ر مانگێک جلى نوێ و پێاڵو و که‌لوپه‌لى نوێ بۆ منداڵه‌کانیان بکڕن، بۆی ه ده‌بینین ته‌نیا له‌به‌ر مۆد کێش ه و ناخۆشى ده‌که‌وێت ه نێو بنه‌ماڵه‌کان. راب���هر ع �ه‌زی��ز ،ت �ه‌م �ه‌ن ( )20ساڵیش ده‌ڵێت :ئێستا واى لێهاتوه خه‌ڵکى به‌س سه‌یرى جلوبه‌رگ و ئۆتۆمبێل و شتى م��ۆد‌ه ده‌ک��ات ،هه‌رگیز بۆیان گرنگ نیه که‌سایه‌تى ئه‌و که‌سه خۆى ل ه چ ئاستێکدایه .پێمانوایه که‌سێک ئه‌گه‌ر قاته‌که‌ى نوێ بێ یا جله‌که‌ى ئاخر مۆد و ئۆتۆمبێل ئاخر مۆدى پێ بێ ئهوه مرۆڤێکى باشه و هیچ عه‌یبێکى نیه، به‌اڵم له راستیدا وانیه .بۆیه بهداخهوه زۆرجار کچان فریوى ئه‌و شتانه ده‌خۆن و ل�ه رێ��گ�هى ئ �هو ج��ۆره بیرکردنه‌وه‌یه هاوسه‌رى داهاتووى خۆیان هه‌ڵده‌بژێرن. جه‌میله حوسێنى ( )37س��اڵ�ه ،وێ��راى ئ���ه‌وه‌ى ک�ه م���ۆدى پ��ێ شتێکى خراپه وتیشى :بهداخهوه مۆد واى ک��ردوه که خ�ه‌ڵ��ک��ى س���ه‌رى ل��ێ ب��ش��ێ��وێ ،ئ�ه‌گ�هر ج��ارێ��ک ب �ه جلێکى دووب�����اره چویته
شوێنێک پێت پ��ێ��ده‌ک�ه‌ن��ن ،ن��ازان��م بۆ ده‌ب��ێ واب��ێ؟ خه‌ڵک ب��اوه‌ری��ان نهماوه. ئێستا ب���ازار گ��ران��ی�ه ،ماڵێک ئه‌گه‌ر سێ منداڵیشى هه‌بێ ناتوانێت ب��اوه‌ر به منداڵه‌کان بکات‌و به‌ته‌واوى وه‌اڵمى داواکارییه‌کانیان بداته‌وه ،ئهوهنده ده‌ڵێن دایه ئهوه مۆده بیکڕه ،بابه ئهوه مۆده ده‌مانه‌وێت. سه‌یران ،به‌رگ دورێکى ژنانه‌یه و ده‌ڵێت: ئێستا زۆر که‌م خه‌ڵکى له‌به‌ر جلى مۆده دێن جلى کوردى بدوورن ،مه‌گه‌ر به‌هاران کاتى ئاهه‌نگى ته‌خه‌روج و نه‌ورۆز .ده‌نا که‌م جلى کوردى له‌به‌رده‌که‌ن ،به‌ڕاى من جلى کوردى زۆر جوانتره که‌چى خه‌ڵکى ئێستا بۆ زه‌ماوه‌نده‌کانیش نایپۆشن ،که ئ �هوه زیانى زۆرى له‌سه‌ر دابونه‌ریت و کلتورى ئێمه‌ى کورد ههیه که سااڵنێکه خ �هب��ات ب��ۆ به‌ده‌ستهێنانى ئ �هو شتانه ده‌که‌ین ،به‌اڵم ئێستا بهداخهوه به‌تایبه‌ت گه‌نجه‌کان وه‌ک بڵێى پێیان عه‌یبه جلى ک���وردى ل�هب�ه‌رب��ک�ه‌ن .ل�هب�هر ئ�هوه ئێستا به‌رگدروه‌کان به‌گشتى جلوبه‌رگى کوردى به شێوه‌ى مۆد ده‌دوورن تاجوانتر ده‌رکه‌وێ.
ه �ه‌ردى حه‌مید ،له ب���ازارى ت��ازه‌ى شار دوکاندارى جلوبه‌رگى ژنانه‌وه به‌مشێوه‌یه ب��اس��ى ب����ازاڕ ده‌ک����ات :ئێمه ک �ه لێره دوک��ان��داری��ن سوپاس بۆ خ��وا ب��ازارم��ان ب��اش �ه ،ک��چ��ان و ژن���ان ب �ه شێوه‌یه‌کى به‌رچاو رووده‌که‌نه بازاڕ و شت ده‌کرن. کڕیاره‌کان چه‌ند جۆرن هه‌مانه به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�هک گ��وێ ب �ه م��ارک �ه و باشى جله‌که ن��ادات ته‌نیا ب��ۆى گرنگه چى مۆده ئهوه بکرێ ،هه‌شه نرخى جله‌که‌ى بۆ گرنگ نیه به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێ ده‌ی����ه‌وێ ئ��هو جله ب �ه‌ده‌س��ت بێنێ که مه‌به‌ستیه‌تى ،به که‌مى کڕیار ههیه هه‌م باشى هه‌م نرخ و جوانى بکاته پێوه‌ر بۆ کڕین. هه‌روه‌ها هه‌ردى حه‌مید ئه‌وه‌شى وت :که زۆرجار کاتێک کڕیاره‌کان دێن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى پاره‌ى ته‌واویان پێ نیه بۆ کڕینى جلوبه‌رگ ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌یکڕن و گوێ به‌مه ن��اده‌ن .بۆیه ژماره‌یه‌کى زۆر که‌سمان ههیه نه‌ک هه‌ر الى من له بازاڕ به‌گشتى که جلوبه‌رگ به‌قه‌رز دێنن ،ته‌نیا بۆ ئ�ه‌وه‌ى جلى مۆد له‌به‌ر بکه‌ن پاره‌یه‌کى زۆر قه‌رزدارن.
nمۆدێل هێرشێکی تری سه‌رمایه‌داری فۆتۆ /ئینته‌رنێت
ئ�ه‌م��ی��ر س��وڵ��ت��ان��ى ئ��اب��وری��ن��اس ل �هب��اره‌ى ک���ڕی���اران و خ���وازی���اران���ى م��ۆدی��ش �هوه وت��ى :کڕیاره‌کانى مۆد ده‌توانن چه‌ند ده‌سته‌بن ،له هه‌موان به‌رچاوتر ئه‌وانه‌ى ب���ارى دارای���ی���ان ت��وان��اى به‌ده‌ستهێنانى حه‌ز و ئاره‌زووه‌کانیان ههیه و به‌شێک له‌سه‌رمایه‌کانیان ته‌نها بۆ مۆد ته‌رخان ده‌که‌ن و له که‌سانى به‌توانا و به‌ناوبانگن وه‌ک��و ئ�هک��ت�ه‌ره‌ک��ان ،گۆرانیبێژه‌کان. ت�ه‌ن��ان�هت کێبڕکێ ب��ۆ وه‌ده‌ستهێنانى باشترین مۆد ده‌گاته نرخه خه‌یاڵیه‌کان. ب��ۆ م��رۆڤ��ى ئاسایی و ک �ه‌م ده‌رام���هت مۆد ههمیشه بۆته ئاره‌زوویه‌ک بۆیان. به‌و پێیه‌ى ئ�ه‌وان تواناى ماڵیان نیه بۆ به‌ده‌ستهێنانى که‌ره‌سته‌کانیان (دی��اره
ئه‌گه‌رچى مۆد دیارده‌یه‌کى نه‌رێنى نیه له کۆمه‌ڵدا، به‌اڵم ده‌توانێ له درێژخایه‌ندا کاریگه‌رى هه‌بێ له‌سه‌ر کلتورى ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه نه‌ک هه‌ر جلوبه‌رگ ،به‌ڵکو ده‌توانین ئاماژه به‌جانتاى ده‌ستى ،پێاڵو ،کاتژمێر و ک��ه‌ره‌س��ت��هى ن����اوم����اڵ ...ب��ک�ه‌ی��ن). زۆرج���ار توشى نه‌خۆشى گۆشه‌گیرى و خۆبه‌که‌مزانین و...هتد ده‌ب��ن .مۆد ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ى دی��ارده‌ی��هک��ى ن�ه‌رێ��ن��ى نیه له‌کۆمه‌ڵدا ،به‌اڵم ده‌توانێ له درێژخایه‌ندا کاریگه‌رى هه‌بێ له‌سه‌ر کلتورى ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه.
ب ه هێزى ژن خۆى توندوتیژییه‌کان به‌ره‌و نه‌مان ده‌چێت راپۆرتى شیکارى نه‌جیب ه قه‌ره‌داغى
ئ��ه‌وه‌ى به یاسا ده‌سه‌پێنرێت ک��ارێ��ک��ى ب��اش��ه ،ل���هو باشتر چ��اره‌س��ه‌رک��ردن و ب �ه ک��ردارى کردنه ،ئه‌گه‌ریش یاسا نه‌بوو ئه‌وا هه‌ڵمه‌ت‌و کارکردنه بۆ چاره‌سه‌ر و ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى کێشه‌کان، کێشه‌ى ژنانیش یه‌کێکه له‌و کێشانه یان به‌کرداریکردنى یاسا ی��ان به ده‌سپێکردنى هه‌ڵمه‌ت کۆتایى دێت.
ئه‌و یاسایه‌ى خه‌ته‌نه‌کردنی مێینه له باشوری کورستان قه‌ده‌غه ده‌کات و ل ه چوارچێوه‌ی یاسای به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ت��ون��دوت��ی��ژی ن��ێ��و خ��ێ��زان ده‌ب��ی��ن��رێ له په‌رله‌مانی کوردستان ئه‌رێ کرا .به‌اڵم نیگه‌رانی گه‌وره له‌وه‌یه که ئه‌و یاسایه جێبه‌جێ نه‌کرێ. تۆماس ڤان ده‌ر ئۆسته‌ن ،دامه‌زرێنه‌ری رێکخراوی وادی داکۆکیکار له مافی ژن���ان و م��ن��دااڵن رای��گ�ه‌ی��ان��د ک �ه ئه‌و یاسایه وه‌ک منداڵێکی خۆی ده‌بینێ و ده‌ستکه‌وتێکی گه‌وره‌یه الى ئه‌و و ده‌شڵێت کاری گران دوای ئه‌رێکردنی یاساکه ده‌ست پێده‌کات. تۆماس ڤ��ان ده‌ر ئوسته‌ن بۆ کۆتایی هێنان به خه‌ته‌نه کردنی مێینه له ساڵی ()2004هوه کار له‌دژی خه‌ته‌نه کردن ده‌کات .زۆر رێکخراوه‌ی ژنان و ده‌زگای مه‌ده‌نیش گه‌اڵڵه پێشنیاریان پێشکه‌ش ب �ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ک��رد و به تێکه‌ڵ کردنی پێشنیاری کۆمیسیۆنی په‌یوه‌ندیداری په‌رله‌مانی کوردستانیش یاسای توندوتیژی نێو خێزان له په‌رله‌مانی ک��وردس��ان ئه‌رێ ک��را ک�ه ی �هک ل�ه ب�ه‌ن��ده‌ک��ان ب��اس له خه‌ته ده‌کات. به‌پێی یاساکه‌خه‌ته‌نه وه‌ک تاوان سه‌یری ده‌ک���رێ و ت��اوان��ب��اری��ش س��زا ده‌درێ.
ئوسته‌نیش ده‌ڵێت که ئه‌و یاسایه سێ ده‌رک���ردن���ی وهه���ا ی��اس��ای �هک ل�ه‌الی�ه‌ن س��اڵ دره‌ن��گ ک �ه‌وت ،له م��اوه‌ی سێ ک�����ورده‌وه زۆر گ��رن��گ�ه ،ده‌ب���ێ ک��ورد پێداگری بکه‌ن له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ی که له ساڵدا هه‌زاران کچ خه‌ته‌نه کران. تۆماس ڤان ده‌ر ئوسته‌ن له الیه‌کى تره‌وه روی کرده‌ییدا جێبه‌جێ بکرێ. ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات که ترسیان له‌وه‌یه وتیشی له ساڵی ()2008دا به پێی یاساکه ته‌نیا له‌سه‌ر کاغه‌ز بمێنێ و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی رێکخراوی وادی له له کرده‌ییدا کاری پێ نه‌کرێ ،چونکه سلێمانی و گه‌رمیان رێ��ژه‌ی خه‌ته‌نه ئێمه پێشتر بینمان ک ه یاسای کوشتن ب ه له‌سه‌دا ( )66ب��وو ،له هه‌ندێ هه‌رێم ناو ناموسه‌وه قه‌ده‌غه‌کرا ،به‌اڵم مخابن له‌سه‌دا ( ،)100وه‌ک نمونه له رانیه و ق �ه‌الدزێ و ناوچه‌ى پشده‌ر خه‌ته‌نه کرده‌یی نه‌کرا. ت��ۆم��اس ڤ���ان ده‌ر ئ��وس��ت �ه‌ن وت��ی��ش��ی :کردنی کچان زۆره و له سلێمانی و
n
هه‌ولێریش ئه‌و رێژه‌یه که‌م نیه. له باکورى کوردستانیش هه‌ڵمه‌تی ژنانی کورد له دژی کوشتن ،ده‌ستهاویشتن، ده‌س��ت��درێ��ژی ،ن��اڕه‌وای��ی و ب��ێ ئیراده کردن ( )4ساڵه چاالکانه به‌رده‌وامه. دوایین جار له هه‌شتی م��ارس رۆژی جیهانی ژنان هه‌ڵمه‌تی نا بۆ قرکردنی ژنان ده‌ستی پێکرد. فیگه‌ن ئاراس چاالکوانى بواری ژنان و ئه‌ندامی بزوتنه‌وه‌ی ژنانی ئ��ازادی و دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان��ى ب��اک��ور
130ملیۆن ژن خه‌ته‌ن ه کراون فۆتۆ /ئینته‌رنێت
ده‌ڵێت :نابینه ناموسی که‌س ناموسمان ئازادیمانه ،کلتوری ده‌ستدرێژی تێک ده‌شکێنین ،کۆمه‌ڵگه‌ی ئ���ازاد ئ��اوا ده‌که‌ین .پێیوایه هه‌رچه‌ند ژنان خۆیان رێکخراوه بکه‌ن و تێکۆشان له دژی پێشێلکردنی مافه‌کانیان بکه‌ن ،به‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا ژنانێک هه‌ن که لێیان ده‌درێ ،ناڕه‌وایی پێ ده‌کرێ ،ره‌نجیان ده‌خ���ورێ و ه�ه‌ڕه‌ش�ه‌ی کوشتنیان لێ ده‌کرێ له الیه‌ن پۆلیس و سه‌ربازانه‌وه و ده‌سه‌اڵتی دادی��ش ئهوانه ده‌پارێزێ. ه �ه‌ن��دێ ل � ه ژن��ان��ی��ش ن��اچ��ار ده‌ک��رێ��ن کۆتایی به ژیانیان بهێنن. ب���ه پ��ێ��ی ئ���ام���اری ف���ه‌رم���ی رۆژێ ن���زی���ک���ه‌ی س���ێ ژن ده‌ک����وژرێ����ن له تورکیا ئه‌و چاالکوانه وتی :له دوای ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ()12ى ح���وزه‌ی���ران���هوه، ن��اوه‌رۆک��ی هه‌ڵمه‌تێکمان راگه‌یه‌ند و ب �هو هه‌ڵمه‌ته ته‌نیا ل�ه دژی کوشتن نا ،به‌ڵکو له دژی قڕکرنی کلتوری، کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابوری ،سیاسی و،... هه‌موو بواره‌کانی تر تێده‌کۆشین و بۆ م��اوه‌ی چ��وار ساڵیشه هه‌ڵمه‌تی ئێمه ناموسی که‌س نین ناموسمان ئازادیمانه هه‌ڵمه‌تیان به‌ڕێوه‌برد ،ب�هو هه‌ڵمه‌ته‌ش ژن��ان داکۆکیان له ئ��ی��راده ،ناسنامه، جه‌سته و به‌هاکانی خۆیان و کۆمه‌ڵگه کرد. ئ���ه‌وه‌ش���ی وت ک���ه ب���هه���ۆی ئ����ه‌وه‌ی هه‌ڵوێستی س �ه‌رده‌س��ت��ی پ��ی��اوس��االری ب���ه‌رده‌وام���ه ،پێشێلکاری ،ق��ڕک��ردن، هێرش له دژی ژنان به‌رده‌وامن ،رۆژانه سێ ژن به‌الیه‌نی که‌مه‌وه ده‌کوژرێن و ت��اوان��ب��اران��ی��ش ل��ه الی����ه‌ن دادگ����اوه ده‌پارێزرێن. ئه‌وان ده‌یانه‌وێ به‌و هه‌ڵمه‌ته په‌رده له‌سه‌ر چه‌مک و زهنیه‌تی ()5هه‌زار ساڵه‌ى پیاوساالری هه‌ڵده‌نه‌وه ،له سه‌ر روی زه‌ى ( )130ملیۆن ژن خه‌ته‌نه کراون رۆژانه ( )500منداڵ له کاتی له‌دایکبوندا ژیانیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
نا ئومێدى گه‌نجان به‌ره‌و سه‌رخۆشى ده‌بات ئاماده‌کار
کارزان تاریق ب ه مه‌به‌ستى وه‌رگرتنی زانیاری له‌سه‌ر هۆکارى مه‌ینۆشى گه‌نجان راى کۆمه‌ڵێک گه‌نج که زۆربه‌یان باس له بێ‌هیوایى و بێکارى ده‌که‌ن وه‌رگ���ی���راو ه و کۆمه‌ڵناسێکیش پێیوایه خۆسه‌رخۆشکردنى گه‌نجان هه‌مان هه‌اڵتن ه ل ه واقیع.
هه‌رێمى کوردستان ئه‌و شوێنه‌یه که ساڵ ب ه س��اڵ رێ��ژه‌ى مه‌یخۆر و دوکانه‌کانى مه‌یفرۆشى تیایدا به‌ره‌و زیادبوون ده‌چێت، ش��ارى سلێمانیش یه‌کێک له‌و شارانه‌ی ه رێ��ژه‌ی�هک��ى زۆر م �هى تێدا ده‌خ��ورێ��ت �هوه، شوێنه‌کانى م�ه‌ی��خ��واردن�ه‌وه‌ش بریتین ل ه سه‌رچنار و ئه‌زمه‌ڕ و چه‌قچه‌ق ،هه‌روه‌ها به‌شێکى زۆریش ل ه باڕه‌کان ک ه به پانتایى شاره‌که‌دا باڵو بونه‌ته‌وه. رۆژى هه‌ینى سه‌ردانى چه‌قچه‌قمان کرد ک ه ب ه درێژایى شۆشته‌ک ه و ده‌وروبه‌رى گه‌نج کۆمه ڵ کۆمه‌ڵ خه‌ریکى خ��واردن �ه‌وه‌ى م�هى ب��وون ل ه چه‌ند گه‌نجێکمان پرسى بۆچى له‌م سه‌ر شه‌قام ه مه‌ى دهخۆنهوه گه‌نجێکى ( )24ساڵ ،لهمبارهیهوه وتى: بۆ من هیچ جیاوازى نییه ،لێره بێت یان ل ه شوێنێکیتر من هه‌ر خۆم سه‌رخۆش ده‌که‌م. چه‌قچه‌ق ئ�هو شوێنه‌ی ه ک ه گه‌نجان بۆ خ��ۆی��ان م �هى ده‌ک���ڕن و پ���اره‌ى ب��اڕ ن��اده‌ن ت��ا ه�ه‌رزان��ت��ر ت���ه‌واو ب��ێ��ت .هێمن له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک گه‌نج دانیشتبوو وتى :لێره بۆ ئێمه ه�ه‌رزان ته‌واو ده‌بێت و خۆمان شتى خۆمان دێنین ،پاره‌ى باڕمان نییه. ی�هک��ێ��ک ل � ه گ �ه‌ن��ج �هک��ان ک � ه ته‌مه‌نى ( )22ساڵ بوو له ته‌نیشت شۆسته‌یه‌ک دانیشتبوو تۆزى ئه‌و سه‌یارانه‌ى ک ه له‌و شه‌قامه‌و‌ه تێده‌په‌ڕین ده‌چ��وو به‌سه‌ریاندا، ئاماژه‌ى بهوه کرد که زۆرب�هى شه‌وه‌کان
دێت ه چه‌قچه‌ق و کاته‌کانى به‌خواردنه‌وه‌ى مه‌ى به‌سه‌ر ده‌بات .ئه‌و گه‌نجه وتیشى :ب ه هۆى ئه‌و جیاوازیه‌ى ل ه نێوان گه‌نجان هه‌ی ه دڵمان ته‌نگ ده‌بێت ک ه ناتوانین بگه‌ین ه ئاستى ئ���ه‌وان ل �ه روى ئاستى ژیانمان نائومێد ده‌بین و هه‌رچه‌نده‌ش هه‌وڵ ده‌ده‌ین سودى نیه. به‌هۆى نه‌بونى کار و به‌رنامه‌یه‌کى گونجاو ل�ه‌الی�ه‌ن حکومهتهوه گه‌نجان رووی���ان ل ه مه‌ى کردوه. ده‌شتى گه‌نجێکى ( )25س��اڵ وت��ى :ل ه ب��ێ��زاری و بێکاریدا روو ل�ه ئ �هو شوێن ه ده‌که‌م. رێبوار )28( ،ساڵ وتى :بۆ خۆشى خۆم مه‌ى دهخۆمهوه و شوێنێک نییه له‌م واڵت ه خۆمى تیایدا ببینمه‌وه. هاوکار ک ه ل ه یه‌کێک له گه‌ڕه‌که‌کانى ش��ارى سلێمانى ده‌ژى وت��ى :زۆر بێزارم و ناتوانم ل ه م��اڵ�هوه دانیشم زۆر هه‌وڵیش ده‌ده‌م ناگه‌م به ئامانجه‌کانم ،بۆ ئه‌وه‌ى ئازاره‌کانم بیر بچێته‌و‌ه ل ه بێزاریدا خۆم سه‌رخۆش ده‌که‌م. زۆرێک ل ه گه‌نجه‌کان ئاماژه بهوه ده‌که‌ن تا ئاگایان له واقیع نه‌مێنێت په‌نا بۆ دنیاى خه‌یاڵ ده‌به‌ن .ئاراس که‌ریم ،له‌گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌کیه‌و‌ه سێ ساڵ ه مه‌ى ده‌خواته‌و‌ه و به ده‌نگێکى خاو وتى :نامه‌وێ ئاگام ل� ه واق��ی��ع بێـت .ه��ی��وام ب �ه‌م ژی��ان�ه نییه، ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ه �ه‌وڵ ب��ده‌ى س��ودى نییه ،ل ه ژیانى خۆشمان دڵنیا نین. هه‌ندێک ل ه گه‌نجه‌کان له ژیانى واقیعى سه‌ریان س��وڕم��اوه و په‌نا بۆ م�هى ده‌ب�ه‌ن و زۆرب���هى ئ �هو گه‌نجانه‌ش ل�هب�هر نرخى که‌مى ب ه به‌راورد له‌گه‌ڵ مه‌یه‌کانیتر بیر‌ه دهخۆنهوه. دانا ره‌سوڵ ،ته‌مه‌ن ( )23ساڵ ده‌رچووى زانکۆ ئێستا به‌هۆى که‌مى ده‌ره‌جه‌کانیه‌و‌ه دانهمهزراوه و بێکاره ده‌ڵێت ل ه واقیعى ئه‌م
ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
کارا
uرێبین ئه‌حمه‌د خدر u
n
دوکانێکی مه‌یفرۆشی له سه‌رچناری شاری سڵێمانی
ژیانه تێناگه‌م و خۆم خه‌یاڵ ده‌ده‌م و زیاتر بیر‌ه دهخۆمهوه ،چونک ه هه‌رزانتر و باشتره. هاوکار گه‌نجکێى ( )25ساڵ ه و وازى ل ه مه‌یى هێناوه ده‌ڵێت :به‌پێى ئه‌زمونى ژیانم هه‌رکاتێک هه‌ستم به بێ‌هیوایى و پوچى ک��ردوه هه‌وڵم داوه خ��ۆم سه‌رخۆش بکه‌م ته‌نانه‌ت بیرم ل ه خۆکوشتنیش کردوه‌ته‌وه، له واقیعیش رازى نیم ،به‌اڵم ب ه ئیراده‌ى خۆم هه‌وڵى گۆڕینى ئه‌و واقیعه ده‌ده‌م و خۆم ته‌سلیمى ئه‌و واقیعه تاڵه ناکه‌م و رووم ل ه هه‌ر شتێک کرد بێ هیواى کردم، ئێستا ته‌نها هیوام به خۆم ههیه. دانا عه‌زیز ،خاوه‌نى یه‌کێک ل ه دوکانه‌کانى
مه‌یفرۆشى رایده‌گه‌یه‌نێت :زۆرب���هى ئه‌و گه‌نجانه‌ى ک ه روده‌که‌ن ه ئێره ته‌مه‌نیان س�ه‌رووى ( )20ساڵ ه و کوڕن بارودۆخی مادیان باش نی ه و ئه‌و مه‌شروبانه ده‌به‌ن ک ه زۆر هه‌رزان ه و زیاتر بیر‌ه ده‌به‌ن. ره‌ی���ان ع��وس��م��ان ،ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى س �هب��اره‌ت ب�ه س�ه‌رخ��ۆش��ى گه‌نجان وت��ى: ئه‌م ه په‌یوه‌ندى ب ه بێزارى کۆمه‌ڵگاو‌ه هه‌ی ه ئێم ه گه‌نجێکى زۆرم��ان ههیه و هه‌ست ده‌ک���هى بۆشاییه‌کى گ���ه‌وره ل� ه ژیانیدا ههیه ،حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتیش ل ه ئاستى پێداویستیه‌کاندا نیی ه که گه‌نجیش بێزار بوو په‌نا ده‌بات ه به‌ر مه‌ى خواردنهوه وه‌ک
فۆتۆ :کارزان تاریق شتێکى کاتى بۆ ئه‌وه‌ى خۆى پێوه سه‌رقاڵ بکات و ل ه واقیع دوورى بخاته‌و‌ه که ئه‌مه‌ش راکردنه ل ه واقیع و هه‌روه‌ها خوێک ه که ل ه واڵتانى خۆرئاوا بۆمان ماوهتهوه ک ه ل ه کلتورى ئه‌وان شتێکى رێگه پێدراوه ،به‌اڵم خواردنهوه ل ه زۆر شت گه‌نج دورده‌خاته‌و‌ه له پێش هه‌موویه‌و‌ه خۆکوشتن و چه‌ند شتێکى تریش .ئه‌م کاره خۆدزینه‌وه‌یه ل ه واقیع که به‌هۆى ئ�ه‌م ک��اره‌وه نه‌وه‌یه‌ک له‌ناو ده‌چێت و بوارى وزه‌ى کار و ئیشکردن و بوارى ئه‌قڵمان فراوانه ،به‌اڵم حکومه‌ت ف���ه‌زاى نییه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ئ �هو وزه‌ى گه‌نج بکه‌وێت ه بوارى به‌رهه‌مهێنانه‌وه.
ئاماده‌کار
گه‌الوێژ مێهفه‌ر ل���ه‌م س���ه‌رده‌م��� ه وه‌رزش وه‌ک سه‌رنجراکێشى دی���ارده‌ی���هک���ى کۆمه‌اڵیه‌تى ل ه نێو هه‌موو چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا له ئارادای ه و ئ���ه‌م دی���ارده‌ی��� ه ل�� ه واڵت��ان��ى پێشکه‌وتوودا گرنگى تایبه‌تى پێ ده‌درێت .په‌یامى وه‌رزش هه‌میش ه رۆحى لێبوردن و پێکه‌وه‌ژیان بووه. به‌اڵم ئێستا ل ه ئه‌نجامى راپۆرتێکى مه‌یدانى له شارى کۆیه‌دا هۆکارى نه‌بوونى رێکخراوى وه‌رزش��ى و یاریگاى تایبه‌ت به پ��ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى مێرمندااڵن و الوان ده‌ده‌ین ه به‌ر تیشکى لێدوان و هه‌ڵسه‌نگاندن.
n
له نه‌بونی یاریگادا حه‌ز و خولیای گه‌نجان بۆ وه‌رزش چی لێدێت؟
کۆی ه که بریتین ل ه قوتابخانه‌ى په‌روه‌رده‌ى زان��ک��ۆى ک��ۆی�ه‌ن په‌یمانگاى پ����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى کۆیه ،وه‌رزشى الوانى کۆیه ،تیپ ه میللیه‌کانى کۆیه و یانه‌ى وه‌رزشى کۆی ه ل ه ده‌ورى یه‌ک کۆببنه‌وه بۆ بنیادنانى ناوه‌ندێکى په‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى. هه‌روه‌ها رۆژنامه‌نووس ره‌حیم ئه‌حمه‌دى ل ه درێژه‌ى وته‌کانیدا بۆ (چه‌تر) وتى :چه‌ندین ساڵ ه واڵتانى عه‌ره‌بى ب ه ملیۆنان دۆالر پ��اره س �ه‌رف ده‌ک �ه‌ن بۆ ئ �ه‌وه‌ى رێژه‌یه‌کى زیاتر هانده‌ر به‌رنه نێو یاریگاکان که‌چى تا ئێستاش سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون ،به‌اڵم ل ه واڵت��ى ئێمه‌دا ح�هز و هیوایه‌تى وه‌رزش��ى به‌زۆرى هه‌ست پێدهکرێت که‌چى بهداخهوه ئێم ه ل ه کوردستاندا خاوه‌ن پالنێکى زانستى و سه‌رده‌میانه‌ى پ���ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش��ى نین م �ه‌گ �هر ک �ه‌رت��ى ت��ای��ب�هت ب �ه پشتگیرى حکومه‌ت به بره‌ودانى پ �ه‌رورده‌ى وه‌رزشى ل ه کوردستاندا وه‌کو ئامانجێک بکه‌ین ه مه‌به‌ست و کارى بنه‌ڕه‌تى پێ بکه‌ین. د.س���ه‌ع���ی���د س���اڵ���ح راگ������رى م �هک��ت �هب��ى پ�����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش����ى زان��ک��ۆى ک��ۆی� ه ب ه
9
پێستى گه‌نج و ته‌پڵى سه‌رمایه‌دارى
کێشه‌ى په‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى ل ه شارى کۆیه
دوی����ن م��ح �ه‌م �هد ت �ه‌م �ه‌ن ( )9س���اڵ ب ه نوێنه‌رایه‌تى هاوڕێکانى له کۆاڵنه‌که‌دا وت��ى :مندااڵنى هۆگرى وه‌رزش���ى شارى کۆیه ،زۆر بێ ناز و فه‌رامۆش کراون. ب��وون��ى ن��اوه‌ن��دێ��ک��ى وه‌رزش����ى ت��ای��ب�هت ب ه پ�����ه‌روه‌رده‌ى م��ن��دااڵن ل �ه س��ن��وورى ش��ارى ک��ۆی �ه‌دا ب� ه پێویست ده‌زان���م ،ل� ه پشووى هاویندا که له ماڵێین هیچ شوێنێک نی ه جیا له کۆاڵنه‌کان یارى تێدا بکه‌ین ،بۆ خۆتان ده‌زانن ئه‌وه‌ش چهنده مه‌ترسى هه‌ی ه له سه‌ر ژیانمان ،ب�ه‌اڵم چونکه حه‌زمان ل�ه وه‌رزش��� ه بۆیه ل�ه کۆاڵنه‌کاندا ی��ارى ده‌ک �ه‌ی��ن .ه��ی��وادارم به‌رپرسانى وه‌رزش��ى شارى کۆی ه وه‌ک پێویست ئاوڕ ل ه حه‌ز و هیوایه‌ته وه‌رزشیه‌کانى الوان و مندااڵنى کۆیه بده‌نه‌وه ،وه‌ک خۆم حه‌زم له تۆپى باله‌یه. ره‌حیم ئه‌حمه‌دى ،رۆژنامه‌نووسى وه‌رزشى ل��ه‌م��ب��اره‌وه ده‌ڵ���ێ���ت :ب�ه‌ش��ێ��ک��ى س �ه‌ره‌ک��ى حه‌شیمه‌تى ش��ارى کۆی ه ل ه مێرمندااڵن و الوان��ى هۆگرى وه‌رزش پێک دێت ،ل ه هه‌موو کۆاڵن و شه‌قامه‌کانى ئه‌و شاره‌دا مێرمندااڵن و الوان ب ه ی��ارى تۆپى پێوه خه‌ریکن ،به‌اڵم بهداخهوه قوتابخانه‌یه‌کى تایبه‌ت به په‌روه‌رده‌ى تۆپى پێ یاخود بوار‌ه وه‌رزشیه‌کانى دیکه له‌و شاره‌دا بوونى نیی ه که ئه‌رکى راهێنانى م��ن��دااڵن و الوان��ى خولیاى وه‌رزش ل� ه خ��ۆ بگرێت .ره‌حیم ئه‌حمه‌دى ئه‌وه‌شى باس کرد که به پێویستى ده‌زانم هه‌موو رێکخراوه وه‌رزشیه‌کانى شارى
گه‌نجان
(چه‌تر)ى راگه‌یاند :نه‌بوونى ستافێکى م��ام��ۆس��ت��ا ن���هب���هز ع����هب����دواڵ ف���هت���اح، ئه‌کادیمى ک ه وه‌اڵمده‌رى حه‌ز و هیوایه‌ت ه مامۆستاى مه‌کته‌بى پ �ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى وه‌رزشیه‌کانى مندااڵن و الوان بێت بهداخهوه زان��ک��ۆى ک��ۆی� ه س��هب��اره‌ت ب��هو کێشه‌ی ه تا ئێستا هیچ الیه‌نێک ل ه شارى کۆیه‌دا بۆ (چ�هت��ر) ،وت��ى :له ئێستادا ل ه شارى به‌دواداچوونى بۆ بنیادنانى ناوه‌ندى وه‌رزشى ک��ۆی�ه مه‌کته‌بى پ�����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش���ى و تایبه‌تى م��ن��دااڵن و الوان بۆ پ���ه‌روه‌رده‌ى په‌یمانگاى پ����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش��ی��م��ان هه‌ی ه سه‌رده‌میان ه نه‌کردوه و هه‌روه‌ها نه‌بوونى و سااڵنه رێژه‌یه‌کى به‌رچاو ل ه قۆناغى به‌رنامه‌یه‌کى دی��ار و په‌یوه‌ندى ل ه نێوان ی�هک�ه‌م وه‌ک خوێندکار وه‌رده‌گ��ی��رێ��ن و ناوه‌نده وه‌رزشیه‌کاندا ،نه‌بوونى یاریگاى کۆمه‌ڵێکیش وه‌ک مامۆستا ک ه قۆناغى زانستیان ت�ه‌واو ک��ردوه ده‌ست به‌کارده‌بن، تایبه‌ت ب ه په‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى مندااڵن. به‌هات عه‌بدولره‌زاق سه‌عید ،یاریده‌ده‌رى به‌اڵم به‌هۆى نه‌بوونى ناوه‌ندێکى تایبه‌ت م��ام��ۆس��ت��ا ل � ه خ��وێ��ن��دن��گ�هى پ�����ه‌روه‌رده‌ى ب� ه پ����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش���ى م��ن��دااڵن و الوان وه‌رزشى زانکۆى کۆی ه وتى :بۆ بنیادنانى و ه �ه‌روه‌ه��ا نه‌بوونى چه‌ند یاریگایه‌کى ه �هر بوارێکى وه‌رزش���ى س�ه‌ره‌ت��ا پێویست ه وه‌اڵم���ده‌ر ده‌بینین م��ن��دااڵن له ک��ۆاڵن و کلتورێکى تایبه‌ت به‌و بوار‌ه وه‌رزشیی ه بنیاد شه‌قامه ق�ه‌ره‌ب��اڵ��غ�هک��ان��دا ی���ارى ده‌ک���ه‌ن. بنێین بۆ نمونه :م��اده ،زانست ،یاریگا ،مامۆستا ن�هب�هز ل� ه درێ���ژه‌ى قسه‌کانیدا ک�ه‌ره‌س��ت�هى س�ه‌ره‌ت��ای��ی ،هێزى م��رۆی��ى و باسى ل �هوه ک��رد ک ه زۆرب �هى وه‌رزش��ک��اره راگ �ه‌ی��ان��دن و دروس��ت��ک��ردن��ى ناوه‌ندێکى پیشه‌گه‌ره‌کانى دن��ی��ا ه �هر ل � ه ن��اوه‌ن��د و وه‌رزشى به هاوکارى سه‌رجه‌م ناوه‌نده‌کانى قوتابخان ه وه‌رزش��ی �هک��ان��دا س �هره �ه‌ڵ��ده‌ده‌ن وه‌رزش��ى ش��ارى کۆی ه له‌م س�ه‌رده‌م�ه‌دا بۆ و پ��اش��ان ده‌ب��ن ب� ه ئه‌ستێره م��ن سوپاسى پ����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش���ى م��ن��دااڵن و الوان ب ه وه‌رزش���ى الوان���ى ک��ۆی� ه ده‌ک���ه‌م ،چونک ه سااڵنه رێژه‌یه‌ک له مندااڵن و الوان ل ه پێویست ده‌زانم.
فۆتۆ :ئینته‌رنێت نێو تیپه‌کانى خۆیاندا له خۆده‌گرن. ت��وان��ا ش��اک��ر ی����اری����ده‌ده‌رى راه��ێ��ن �هر ل ه مه‌کته‌بى پ�����ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش���ى زان��ک��ۆى ک��ۆی �ه وت���ى :ب���ه‌داخ���هوه ت��ا ئێستاش ل ه ش��ارى کۆیه ب ه تایبه‌تى له کاتى پشوى هاویندا هیچ ناوه‌ندێکى وه‌رزشى خۆى ب ه خاوه‌نى مندااڵن و الوانى هۆگرى وه‌رزش نازانێت بۆیه بوونى ناوه‌ندێکى تایبه‌ت ل ه په‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى مندااڵن ب ه پێویستیه‌کى سه‌رده‌میان ه ده‌زانم. ب � ه م�هب�ه‌س��ت��ى رێ��گ��اچ��اره ئ����اواره سابیر یاریده‌ده‌رى راهێنه‌ر له خوێندنگه‌ى په‌روه‌رده‌ى وه‌رزشى زانکۆى کۆیه بۆ (چه‌تر) وتى: ب� ه باشى ده‌زان���م س�ه‌رج�ه‌م مامۆستایانى بوارى وه‌رزش و ناوه‌نده وه‌رزشیه‌کانى شارى کۆیه ب ه پێکهێنانى کۆنفرانسێکى هاوبه‌ش رێگ ه چ��اره‌ی�هک بۆ پ���ه‌روه‌رده‌ى وه‌رزش��ى مندااڵن و الوانى شاره‌که‌مان بدۆزنه‌وه و به دیاریکردنى پرۆگرامێکى شیاو ئه‌رکى خۆمان ل ه هه‌مبه‌ر ئه‌و توێژه ل ه ماوه‌ى ئه‌و ساڵه‌دا بزانین.
پێموایه هیچ تاعوونێک وه‌ک سه‌رمایه‌دارى تا ئێستا زه‌وى وێران نه‌کردوه ،تاعوونێک که له به‌رگى جیاواز جیاوازدا خۆى ده‌نووینێت، ده‌ک�����رێ بیچوێنین ب���هو ت��ارم��ای��ی �هى له چیرۆکێکى ترسناکى «ئاالن پۆ»دا ههیه.. دواى ئ�ه‌وه‌ى زۆر له خهڵکهکه ده‌ک��وژێ – ده‌یبینن له ژێر به‌رگى تارماییه‌که‌دا هیچ شتێک نییه. نه‌بوونى هیچ شتێک له‌ژێر به‌رگه‌که‌دا، بوونى هێزێکى ش��اراوه‌ى وێرانکردن‌ه که له ئێستادا سه‌رمایه‌دارى به به‌رگى ئاڵ و وااڵ و فریوده‌ره‌و‌ه ئه‌م کاره ده‌کات .بۆیه‌ش ناکرێ له زارکێکى بچکۆله‌دا له سه‌رمایه‌دارى بڕوانین. سه‌رمایه‌دارى وه‌ک ئه‌و ئه‌ژدیها ئه‌فسانه‌ییانه وای���ه ک�ه ل�ه حیکایه‌ته‌کاندا چ��ل س �هر و زیاتریشیان ههیه ،بوونى وه‌ها شێوه‌یه‌کیش له کۆمه‌ڵگادا به‌و جۆره ترسناک‌ه که ده‌چێته ناو ره‌گ و ناواخنى سیستمه‌که ،له‌وێشدا پێش هه‌موو شتێک په‌المارى به‌ش و خانه زیندوه‌کان ده‌دات و بۆ مه‌به‌ست و به‌رژه‌وه‌ندى خۆى به‌کاریان ده‌هێنێت. ئاشکرایه ئ �هو ب �ه‌ش و خ��ان�ه زی��ن��دوان�ه له کۆمه‌ڵگادا گه‌نجانن ،گه‌نج زه‌ویێک‌ه له وز‌ه و تاس‌ه بۆ جۆره‌ها بینین و خه‌ون .سه‌رمایه‌دارى کار له‌سه‌ر ئه‌و وزه‌ی‌ه ده‌کات و کردوشیه‌تى، رۆژبه‌رۆژیش ئه‌م وز‌ه دهخاته خزمه‌تى خۆیه‌وه، وزه‌یه‌ک له‌برى ئه‌وه‌ى ژیان به‌رهه‌م بێنێت ،ژیان له رووبه‌رێکى ته‌سکى قازانج خوازیدا قه‌تیس ده‌کات. ئه‌وه‌تا ئه‌م په‌لوپۆ هاوشتنه‌ى سه‌رمایه‌دارى قوربانى یه‌که‌میش گه‌نجانن که به‌شى زۆریان که‌وتوونه‌ت‌ه ژێر چه‌پۆکه‌کانى ئه‌و ئه‌ژدیهایه. س �ه‌رم��ای �ه‌دار و ده‌س �ه‌اڵت��خ��وازان ل�ه پێستى گه‌نج ته‌پڵى س�ه‌رم��ای�ه‌دارى دروس��ت ده‌ک�ه‌ن و ته‌پڵه‌که‌ش ه�هر به‌گه‌نجه‌ک‌ه ل��ێ��ده‌ده‌ن – گه‌نجانى سه‌رگه‌ردان و گه‌نجانى به‌ر گه‌رما و کارکه‌ران و گه‌نجانى ناو ده‌زگ��ا و ماڵه داخراوه‌کان ،هه‌موویان له سیستمى داڕزاو به قازانج ویستى و خه‌ونکوژى سه‌رمایه‌داریدا نقووم بوون. گه‌نجانى ناو بازاڕه‌کان و سیتى و مۆڵه‌کان – ئه‌وانه‌ى شه‌و و رۆژی��ان نییه و ره‌نجییان دهخرێته خزمه‌تى ئه‌ژدیهایه‌کى چل سه‌ر، ئ �ه‌وه‌ن��ده س �ه‌رق��اڵ ده‌ک��رێ��ن ب�ه ک��ارک��ردن�هوه ناپڕژێن‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ى بیر له ژیان بکهنهوه ،ئه‌وان دوباره له‌سه‌ر هێڵ‌ه ته‌قلیدیه‌ک‌ه ژیان تێده‌په‌ڕێنن و ه�ه‌ڵ��وه‌داى ئ �ه‌وه‌ن هه‌رچى زووت��ره پ��اره کۆ بکهنهوه بۆ ژنهێنان (ژنهێنان ده‌سته‌واژه‌یه‌کى پیاوساالرانه‌ى – سه‌رمایه‌خوازیی‌ه – ژن ده‌نرخێنێ و دهیخاته رێ��زى که‌لوپه‌له‌و‌ه و ده‌شیگوازێته‌وه) ئه‌م پ��اره‌ى بۆ زه‌واج کۆى ده‌ک��ات �هوه دوب���اره ل�ه چه‌ندین مسقاڵ زێر به‌هه‌ده‌رى ده‌دا و بازاڕى زێر و سه‌رمایه‌دارى پێ خۆش ده‌ک��ا – بێ ئاگا ل�ه‌وه‌ى ئه‌وه‌ش سه‌رێکى ترى ئه‌ژدیهاکه‌یه. گه‌نجان یه‌که‌مین ئامانجى سه‌رمایه‌دارى و ده‌سه‌اڵتداریین – بۆ ئه‌وه‌ى بکرێن‌ه ئامرازى ئه‌م تاعوون‌ه سامناکه ،تا پێستى گه‌نج بۆ خزمه‌تکردنى س�ه‌رم��ای�ه‌دارى زیاتر بسوتێ ده‌نگى ته‌پڵى سه‌رمایه‌دارى به‌رزتر دهبێتهوه. ئه‌رکى گه‌نجان بۆ ش��ۆڕش و یاخیبوون له دژى ئه‌م سیستمه هاوشێوه‌ى ئه‌و ئهرکه ده‌بینم که له حیکایه‌ت‌ه کوردییه‌کان پاڵه‌وانه‌کان (بۆ نمونه ئه‌حمه‌دى پاڵه‌وان) به‌ره‌نگارى دێو دهبێتهوه و ئاو دووباره بۆ گونده‌ک‌ه ده‌گه‌ڕێته‌وه. له ئێستاشدا سه‌رمایه‌دارى ئاوى ژیانى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا بڕیو‌ه – ئه‌وانه‌ى ده‌بێت به‌گژ ئه‌و ئه‌ژدیهایه‌دا بچنه‌و‌ه به پله‌ى یه‌که‌م گه‌نجانن، ئه‌مه‌ش ئ �هو کاته رووده‌دات که گه‌نجان یاخیبن له‌و ژیانه داڕم��اوه‌ى سه‌رمایه‌دارى، یاخیبوون له ژیانى بێ به‌هاکردنى مرۆڤ به زێڕ و زیو ،خۆ کردن به ریکالم بۆ بره‌ودان به کااڵکان ،یاخیبوون له ده‌نگى ته‌پڵى
سه‌رمایه‌دارى ،یاخیبوون له‌و کاغه‌ز و فۆرمانه‌ى هاوشێوه‌ى په‌یامى ئیالهى له الی �ه‌ن ده‌وڵ �هت �هوه بۆ گه‌نجان ده‌نێردرێن (فۆرم و کاغه‌زێک که په‌یامى ئه‌وه‌یان پێیه ب�ه گه‌نج بڵێن م��ردن و ژینى تۆ به‌ده‌ست ئێمه‌یه) یاخیبوون بۆ ئه‌وه‌ى ئاوى ژیان بگه‌ڕێته‌وه...یاخیبوون...ن...
هونه‌ر و وێژه
کۆچیدا ده‌ڕوات
رن و قه‌ت ل ه بیر ناچنه‌وه»
هه‌بووه که‌س ناتوانێت گۆرانیه‌کانی بڵێته‌وه .زاهیر جه‌الل ،به (چه‌تر)ی وت «ئه‌و گۆرانیانه‌ى که مه‌رزیی ه تۆماریکردوون نه‌مرن و ههمیشه ل ه
ناو ویژدان و مێشکمان ده‌مێنێته‌وه، یه‌کێکه ل��هو ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان �هى ک ه شوێن په‌نچه‌ى به هونه‌رى کوردیه‌و‌ه دی���اره ،ئ �ه‌م ڕێ��ب��ازێ��ک��ى ت��ای��ب�هت ب ه
خ��ۆى ل�ه ه��ون�ه‌رى ک��وردی��دا هه‌بوو، بۆیه گۆرانییه‌کانى نه‌مرن و قه‌ت له بیر ناچنه‌وه ،خزمه‌تێکى گه‌وره‌ى به هونه‌رى کوردى کردووه و جێگه‌ى دیاره ،مردنیشى که‌لێنێکى گه‌وره‌ى کرده هونه‌رى کوردییه‌وه». ئ���هو ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��ده م �ه‌رزی��ی �ه ته‌نها وه‌ک ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دێ��ک ناناسێنێت به‌ڵکو وه‌ک ژنێکى شۆرشگێڕ به‌رز ده‌ینرخێنێت وتیشی «به‌شێکى ژیانی له شاخ بووه ،وه‌ک پێشمه‌رگه‌یه‌کى ژن خزمه‌تى نه‌ته‌وه‌که‌ى کردووه ،ئه‌و ش��ان به شانى پێشمه‌رگه‌کانیتر ل ه پ��ێ��ش�ه‌وه‌ى خه‌باتى ڕزگ���ارى خ��وازى گ�هل�هک�ه‌م��ان ب���ووه» زاه��ی��ر له‌سه‌ر که‌سایه‌تى م�ه‌رزی�ه قسه ده‌ک��ات و ده‌ڵێت :له سیفه‌ته جوانه‌کانى مه‌رزیی ه ئ���هوه ب���ووه ژنێکى س���اده و ساکار ب��ووه ڕێ��زى ه�ه‌م��وو که‌سێکى الب��وو هه‌موو خه‌ڵکى خۆش ده‌ویست ،خۆى به هونه‌رمه‌ندى هه‌موو کوردستان ده‌زانى و هیچ جیاوازییه‌کى نه‌ده‌کرد له نێوان پارچه‌کانى کوردستاندا، ب��ۆی�ه به‌مردنیشی ه �ه‌م��وو چین و توێژه‌کانى کورده‌وارى خه‌مبار کرد. مه‌رزیه له گه‌ڵ ناسر و دوو منداڵی
روخ������اوه .ئ���ه‌م���ه‌ش ت �ه‌ن��ه��ا ل���ه ڕێ��گ �هى ئافرێنه‌رى و ناسینه‌وه ده‌سته‌به‌ر ده‌بێت. الس���ای���ى ک��ۆس��پ��ى س���ه‌ره‌ک���ى ب����ه‌رده‌م ئافرێنه‌رییه ،پشتگیرى له هه‌ڤیازی و گه‌شه‌کردنێکى وهه��ا ده‌ک����ات ،ژان��رى رۆم��ان��ى ن��وێ��ى پۆستمۆدێرن (بۆنیادى رۆم���ان���ى ن��وێ��ی �ه ب �ه‌گ��ش��ت��ى ل���ه س��اڵ��ى ()1950دا داڕێ��ژرا) به‌ربه‌ست دروست ده‌ک��ات له ب���ه‌رده‌م گه‌شه‌ى کۆمه‌ڵگاى کوردستان ،هه‌روه‌ها گه‌وره‌بونى گونجاوى له‌گه‌ڵ راستیه‌کاندا .چونکه یه‌که‌م: ئێمه ئه‌و قۆناغانه‌ى ئه‌ده‌بیاتى رۆژئ��اوا تێیپه‌ڕاندوه ،هێشتا وه‌ک هه‌نگاوى یه‌که‌م هه‌ڵماننه‌هێناوه ،هه‌ڵبه‌ت ئ�هو قۆناغانه الساییکرن نییه ،به‌ڵکو پێویستى هه‌بونى ئه‌ده‌بیاتێکى نوێى ئافرێنراوه به‌ده‌ستى ئه‌دیبانى کورد به‌خۆیان .دووهم :السایى بێ ش�ه‌رت و مه‌رجى ئه‌ده‌بیاتى کوردى له ئه‌ده‌بیاتى نوێى رۆژئاوایى ،به‌تایبه‌ت له گۆڕه‌پانى ئه‌ده‌بیاتى چیرۆک نوسى و رۆماندا ،ده‌بێته هۆکارى له‌ناوچوونى شوناسى مێژوویى و نکۆڵى و وێرانى زه‌م�����ه‌ن و ک �ه‌س��ای �هت��ى .ب���ه‌ڕاش���ک���اوى، رۆمانى نوێ له رۆژئاوا ،به‌چه‌ند شێوازى فکر ،ل �ه‌وان �ه :سڕینه‌وه‌ى که‌سایه‌تى و خستنه‌ڕوى که‌سایه‌تێیه‌کى نوێ ،به‌اڵم خ���اوه‌ن تایبه‌تمه‌ندى پۆستمۆدێرنی به فۆرمێکیتر ،هه‌روه‌ها بێ ئاوه‌ڕدانه‌وه له مێژوو ،به‌گشتى له‌گه‌ڵ پێویستیه‌کانى کۆمه‌ڵگا ئێمه له ناکۆکیه‌کیدایه .خاڵى
دیکه‌ى بنه‌ڕه‌تى ئهوهیه تایبه‌تمه‌ندى که‌سایه‌تیه‌کى پۆست مۆدێرن به‌گوێره‌ى ف��ۆرم��ى خ��ۆازی��اری خوڵقێنه‌ره‌که‌ى، ل����ه‌گ����ه‌ڵ م���ۆدێ���ل���ى ک���ه‌س���ای���هت���ى رۆمانتیکى رادی��ک��اڵ شۆڕشه‌کانى کوردى ئه‌فراندویانه ،له چى خاڵێکى روبه‌ڕونه‌وه‌دا به‌یه‌ک ناگه‌ن .دوابه‌دواى دورکه‌وتنى رۆمانى کوردى ل����������������� ه ئۆبژه‌کتیوزم و ڕاستینه‌ى کۆمه‌ڵگا ده‌بێت ئه‌دیبان و ڕه‌خنه‌گران له‌سه‌ر تایبه‌تمه‌ندى کۆمه‌ڵناسانه‌ى رۆمان جه‌ختبکه‌نه‌وه .چونکه ،ئه‌گه‌ر وه‌ها نه‌بێت ،ئه‌وا هیچ کات نابینه خاوه‌ن ئه‌ده‌بیاتێکى مه‌ده‌نى و ژیارى. ش����ۆڕش ب �ه‌ش��ک��ۆی ک�����وردان له ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان ،ب�هه��ۆى له ب �ه‌رگ��رت��ن��ى خ �هت��ى راس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه و ه��ێ��ن��دێ ت��ای��ب �هت��م �ه‌ن��دى له وێ��ن�هى ڵێگه‌ڕین و دۆزی��ن �ه‌وه‌ى کۆمه‌ڵناسى ره‌س���ه‌ن ،ه�ه‌روه‌ه��ا خ���وێ���ن���دن���ه‌وه‌ى راس���ت���ى م��ێ��ژو به‌شێوازێکى سروشتى که‌وتۆته س���هر پ���رۆس���هى رۆم�����ان .بویه بۆته خ���اوه‌ن بلیمه‌تیه‌ک که وێ��ڕاى س��ودوه‌رگ��رت��ن له‌میراته شارستانى و فه‌رهه‌نگییه‌که‌ى ڕاب����ردووى خ���ۆى ،ن�هری��ت��خ��وازى ل�ه وات��ا کالسیکیه‌که‌یدا ڕه‌ت��ک��ردوت �هوه و هێز و ت���وان���اى ئ��اف��رێ��ن �ه‌رى و داه��ێ��ن �هری ده‌خ��س��ت��ه‌ڕوو .چ���ۆن؟ ل �هب �هر ئ���هوه که
ئه‌دبیاتى مه‌ده‌نى و ژی��ارى پێویستى ب ه کرده‌وه‌یه‌کى له‌م چه‌شنه ههیه تا به‌دیبێت. به‌ڕاشکاوى ،ئه‌م شۆڕشه ،ئه‌ده‌بیاتێک په‌سه‌ند ده‌کات که خاوه‌نى چه‌ند ره‌هه‌ندى
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
(دڵنیا و ماردین) له‌ناو کۆمه‌ڵه‌ى ش���ۆڕش���گ���ێ���ڕى زه‌ح��م �هت��ک��ێ��ش��ان��ى کوردستانى ئێران خه‌باتی شاخیان ک��ردووه .ناسر و مه‌رزیه به خه‌باتى هونه‌ریى خۆیان له چیا له ناو کۆڕى ب��ان��گ�ه‌وازدا کۆمه‌ڵێک گ��ۆران��ى و سرودى نیشتمانی و شۆڕشگێڕییان باڵو کردۆته‌وه نه‌جمه‌دینی غواڵمی ب��اس ل�ه ن�هت�ه‌وه‌ی��ی بونی ده‌ک��ات و ده‌ڵێت :مرۆڤێکى نه‌ته‌وایه‌تى بوو ل ه هه‌موو بۆنه‌کاندا به‌شدارى ده‌کرد. ئ �هو نمونه‌یه‌کیش ده‌هێنێته‌وه «ل ه ک��ات��ى ک���ۆڕه‌وه‌ک���هى ک��وردس��ت��ان ل ه ستۆکهۆڵم چه‌ند که‌سێک مانیان له خواردن گرت یه‌کێکیان ئه‌و بوو، له گه‌ڵ خه‌م و ئازارى نه‌ته‌وه‌که‌یدا بوو خۆى نه ده‌به‌سته‌وه به ته‌نها ب ه ڕێکخراوێک یان گروپێکى دیارى کراو». تا له ژیان بوو قه‌دری نه‌زانرا ژن���ه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د ن���ازێ ع �ه‌زی��زی، وه‌ک ی���هک���ه‌م ژن���ى ک����ورد ن���اوی ده‌بات که خاوه‌نى سرودى نیشتمانى و ن�هت�ه‌وه‌ی��ى ب��ووه و پێشیوایه که‌م ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���د پ���ێ���ش ئ����هو س����رودى نیشتمانى و ن �هت �ه‌وای �هت��ى وت���ووه،
ئه‌خالقى ،کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسى بێت و بوونى ره‌هه‌ندگه‌لێکى ئاوه‌ها ،بۆخۆى یه‌که‌مین هه‌نگاوه ب �ه‌ره‌و ئافرێنه‌رى و چۆنیه‌تى ن�هری��ت��خ��وازى له‌کۆمه‌ڵگاى
ئه‌م هونه‌رمه‌نده ئاشکراشى ده‌کات ک �ه «زۆر گ��وێ ل �ه س��رووده‌ک��ان��ى ده‌گرم ،چه‌ند گۆرانییه‌کیشى هه‌ی ه کاریگه‌رى هه‌بووه له سه‌رمن». ن��اوب��راو له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) وت�����ى :م���ه‌رزی���ی���ه وه‌ک ژن��ێ��ک��ى ک���ورد ت��وان��ى خ���ۆى ل �ه ن���او دن��ی��اى ه��ون�ه‌رى ک��وردی��دا بسه‌لمێنێت ،ئه‌و وه‌ک ژن��ێ��ک ه�ه‌م��ی��ش�ه ب��ه دواى مافه‌کانى ژنانه‌وه بوو جگه له کاره هونه‌ریه‌که‌ى ده‌توانین بڵێین ژنێکى سیاسى و شۆڕشگێڕ ب��ووه به‌شدار ب����ووه ل���ه خ �هب��ات��ى ڕزگ���اری���خ���وازى ک��وردس��ت��ان ،ئ �هو ته‌نها له هونه‌ردا ک���ورت ن��اک��رێ��ت �هوه ب�ه‌ڵ��ک��و ژنێکى هه‌م سیاسى هه‌م شۆرشگێڕیش بوو، وه‌ک دایکێکى مهیره‌بانیش بوو بۆ منداڵه‌کانى. عه‌زیزی گلله‌یى ئه‌وه‌شى هه‌بوو ک ه هونه‌رمه‌نده ژنه‌کان وه‌ک بێویست خزمه‌ت نه‌کراون له الیه‌ن حکومه‌ت و الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان ئه‌وان وه‌ک ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى ئ��اف��ره‌ت کۆمه‌ڵێک م��ون��اع��ات��ی زۆری����ان ه �ه‌ی �ه و بۆی ه وت��ی��ش��ی :ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د ه �هت��ا م��اوه قه‌درى نییه ،هونه‌رمه‌ند هه‌تا مابێت
ک��وردس��ت��ان��دا .بۆیه ئه‌ده‌بیاتى ک��وردى ده‌بێت وێڕاى که‌ڵک وه‌رگرتن له میراته به شکۆکانى نه‌ریتى ،هاوکات ڕێگاى ئافرێنه‌رى بگرێته‌به‌ر و الیه‌نه رزی��و و
11
حکومه‌ت ئاگاى لێنیه ،هونه‌رمه‌ند دنیایه موعاناتى ههیه ،پێویسته پێش م��ردن ڕێز له هونه‌رمه‌ندان بگرین، ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده ژنه‌کانى کوردستان ه�ه‌م��ووی��ان موعاناتى خ��ۆی��ان هه‌ی ه و هونه‌رمه‌ندى ژن نییه موعاناتى ن �هب��ێ��ت ،چ��ون��ک�ه ت��ا م��اوی��ن ک�ه‌س ئاوڕمان لێناداته‌وه. له غه‌ریبی کۆچی کرد له‌دوای ئه‌وه‌ی له خه‌باتی کۆمه‌ڵ ه ب���ێ ه���ی���وا ده‌ب����ن ل���ه‌گ���ه‌ڵ م��ن��داڵ و خ��ێ��زان �هک �ه‌ی��دا ب����ه‌ره‌و ه���ه‌ن���ده‌ران ک���ۆچ ده‌ک����ه‌ن و ل���ه‌وێ درێ����ژه ب ه ک���اره ه��ون �هری �هک��ان��ی ده‌دات ،ئ�هو خ��ان��م�ه ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��ده ک �ه ل �ه رۆژى یه‌کشه‌مه کاتژمێر ()11ى سه‌ر ل���ه ب��ه‌ی��ان��ى ( )2005/9/18ل ه نه‌خۆشخانه‌یه‌کى شارى ستۆکهۆڵم له ژێ��ر نه‌شته‌رگه‌ریى دڵ��دا گیانی سپارد ،ئه‌لبومێکی گۆرانی له‌دوا به‌جێما ک�ه ت���ه‌واو ن�هک��راب��وو دوات��ر له‌الیه‌ن کچه‌که‌یه‌وه (دڵنیا ره‌زازى) وترایه‌وه و باڵوکرایه‌وه.
ن��اک��ارام�هک��ان ره‌ت��ب��ک��ات�هوه .دواب����ه‌دواى س���ه‌رڕاس���ت���ک���ردن���ه‌وه‌ی���هک���ى ه �ه‌س��ت��ی��ار، گ���ه‌ڕان���هوه ب��ۆ خ��ۆب��وون��ى ف�هره�ه‌ن��گ��ی به‌ڕاستى به‌شکۆ و بێ وێنه ده‌بێت.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری ده‌رهێنه‌رى ئاریا تیرۆر کرا
فیستیڤاڵێکی نێوده‌وڵه‌تی به‌ڕێوه‌ده‌چێت
ده‌رهێنه‌ر و رۆژنامه‌نووسی به‌ناوبانگی عێراقی (ه��ادی مه‌هدی) له گه‌ڕه‌کی ک��ه‌راده‌ی به‌غداد ل�ه م��اڵ�هک�ه‌ی خ��ۆی��دا ت��ی��رۆر ک��را ،ئ�ه‌م�ه‌ش دواى ئ���ه‌وه‌ى رۆژێ���ک پێشتر ل�ه لوبنان گ���ه‌ڕاب���وه‌و‌ه بۆ سه‌په‌رشتیکردنى خۆپیشاندانێکى ج �ه‌م��اوه‌رى له به‌غداد. هادى مه‌هدی که له ماڵه‌که‌ى خۆیدا به کوژراوى دۆزرایه‌و‌ه و چه‌ند فیشه‌کێک به سه‌ریه‌و‌ه بوو ،ساڵی ( )1965له دیوانی‌ه له‌دایکبووه ،ده‌رچوى ئه‌کادیمیای ه��ون �هره ج��وان �هک��ان ب���وه ،س��اڵ��ی ( )1989ژیانی هاوسه‌ریی له‌گه‌ڵ ئه‌کته‌ری ناوداری کورد (میدیا ره‌ئوف بێگه‌رد) پێکهێناوه و خاوه‌نی دوو منداڵه به ناوه‌کانی (هیوا و نالی) له بواری رۆژنامه‌نووسی و راگه‌یاندندا له چه‌ندین که‌ناڵی ئاسمانی کاری کردووه لهوانه (کوردسات ،فه‌یحا ،ئه‌لشه‌رقییه) له بواری دراما و شانۆشدا چه‌ند به‌رهه‌مێکی به‌ناوبانگی ههیه ،لهوانه (خوێنی رۆژهه‌اڵتی ،کورته‌ی جه‌نگ، نامه‌یه‌ک بۆ کۆلۆنێل ،کالیگۆال) درامایه‌کیشی به ناوی (ئاریا) بۆ که‌ناڵی کوردسات بهرههمهێناوه.
ب �ه ب �ه‌ش��دارى چ�ه‌ن��دی��ن گ��روپ��ى ش��ان��ۆى جیهانى، یه‌که‌مین فیستیڤاڵى شانۆى نێوده‌وڵه‌تى له‌مانگى نۆى ئه‌مساڵ له شارى هه‌ولێر به‌ڕێوه‌ده‌چێت. هیوا سوعاد سه‌رۆکی فیستیڤاڵه‌که و به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى شانۆى هه‌ولێر له کۆنگره‌یه‌کى رۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا رای��گ�ه‌ی��ان��د :ب�ه ب �ه‌ش��داری ()14 گروپى پڕۆفیشناڵى شانۆ که نۆ گروپیان گروپى ش��ان��ۆى ن��ێ��وده‌وڵ �هت��ى س��وی��د و ه��ۆڵ�ه‌ن��دا و ژاپ��ۆن و ئه‌ڵمانیا و ئیتاڵیا و یۆنان و فه‌ره‌نسا و ئێران و ت��ورک��ی��ان ،ب�ه م��ی��وان��دارى چه‌ندین که‌سایه‌تى به‌ناوبانگ و به‌ئه‌زمونى شانۆى جیهانى یه‌که‌مین فیستیڤاڵى شانۆى نێوده‌وڵه‌تى بۆ شانۆ له شارى هه‌ولێر به‌ڕێوه‌ده‌چێت. سه‌رۆکى فیستیڤاڵه‌که ئه‌وه‌شى وت :ئه‌و فیستیڤاڵه م��اوه‌ى ح �ه‌وت رۆژ ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت و چاالکى و نمایشه‌کانى فیستیڤاڵیش له پێنج شوێنى جیاوازى شارى هه‌ولێر پێشکه‌شده‌کرێن ،کۆمه‌ڵێک کتێب و چاپکراوی شانۆییش به‌سه‌ر میوانان داب �ه‌ش ده‌کرێت.
فۆتۆ /هه‌ڵمه‌ت زڕگوێزی
هونه‌ر و وێژه
شه‌ش ساڵ به‌سه‌ر
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
10
ئاماده‌کار
چه‌تر
نزیکه‌ی شه‌ش ساڵ به‌سه‌ر ک��ۆچ��ی م��ه‌رزی��ه‌ی فه‌ریقی تێپه‌ڕ ده‌بێت و هونه‌رمه‌ندانی کوردیش پێیانوایه ناوبراو ته‌نها هونه‌رمه‌ند نهبووه، به‌ڵکو شۆڕشگێریش بووه و هونه‌رمه‌ندێکیش داواده‌کات له خه‌مه‌کانی هونه‌رمه‌ندانی ژن ب���پ���رس���رێ���ت���هوه ت��ا نه‌مردوون. سه‌رسامی فه‌تانه‌ی وه‌لیدی و که‌ریم کابان بوو م����ه‌رزی����هى ف���هری���ق���ى ،ده‌ن��گ��ب��ێ��ژی ک��ورد له ساڵى ( )1958له شارى م �هری��وان��ى رۆژه��ه‌اڵت��ى ک��وردس��ت��ان ل�ه دای��ک��ب��وه ،ه �هر ل�ه ت�ه‌م�ه‌ن��ى نۆ س��اڵ��ی��ش �هوه ئ������اره‌زوى ب���ۆ ش��ان��ۆ و گ��ۆران��ى ه �هب��ووه و چه‌ندینجار ل ه تیپى ش��ان��ۆدا چ��االک��ى ن���وان���دوه و
گ���ۆران���ى چ���ڕی���وه .ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده ل ه سه‌ره‌تا به گۆرانی فارسى ده‌سبه‌کار ب��ووه زۆر سه‌رسامی گۆرانیه‌کانی (ف �هت��ان �ه‌ی وه‌ل��ی��دی) ب���ووه ،دوات��ر له‌به‌ر زوڵم و زۆری ئێران له‌‌کورد و زمان و ئه‌ده‌ب و هونه‌ره‌که‌ی ،وازى له گۆرانى فارسى هێناوه و ده‌ستى به وتنى گۆرانى کوردى کردوه هه‌ر وه‌ک نه‌جمه‌دینى غواڵمى باسى لێوه ده‌کات «هه‌ر له سه‌ره‌تاوه مه‌رزیی ه ع��اش��ق��ى ه���ون���هر ب����وو ،ت���ا ل �ه‌گ �ه‌ڵ ناسردا ژیانى هاوسه‌رى پێک هێنا ت��وان��ى ل �ه‌م رێ��ک �هوه بچێته قواڵیى ه���ون���ه‌ره‌وه» غ��واڵم��ی دان ب���ه‌وه‌دا ده‌ن��ێ��ت ک �ه «م �ه‌رزی��ی �ه ت��وان��ای�هک��ى باشى هه‌بوو له هه‌ڵبژاردنى شیعر بۆ گۆرانى» .ناوبراو که به یه‌کێک ل ه هونه‌رمه‌نده نزیکه‌کانی کۆچکردوو ده‌زانرێت له‌و لێدوانه‌یدا بۆ (چه‌تر) وتیشی :ه �ه‌روه‌ک پێشمه‌رگه‌یه‌ک ل��ه ڕی����زى خ �هب��ات��ى گ �هل �هک �ه‌م��ان��دا ب���وو ،ت��اق�ه ژن��ێ��ک ب���ووه ئ �هو کات ه گۆرانى شۆرشگێڕانه‌ى ده‌وت و تا ئێستا له‌سه‌ر زارى خه‌ڵک ماوهتهوه. غ���واڵم���ی ب �ه‌داخ��ی��ش �ه ب���ۆ ک��ۆچ��ی م �ه‌رزی �ه و ده‌ڵ��ێ��ت «ب���ه‌داخ���هوه زوو
المان کۆچى کرد ئه‌گینا ده‌یتوانى خزمه‌تێکى زیاتر به هونه‌رى کوردى بکات» ئه‌و ناشیشارێته‌وه‌که مه‌رزی ه له رووى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه زۆر له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا تێکه‌اڵو بووه. دواى ته‌واو کردنى خوێندنى سه‌ره‌تایى و ناوه‌ندیى له‌مه‌ریوان ،ده‌چێته شارى سنه که ناوه‌ندیى پارێزگا (ئوستان)ه بۆ درێژه‌دان به‌خوێندن له‌وێ ده‌ڕواته (ئاماده‌یی) و خوێندنى مامۆستایه‌تى ت�ه‌واو ده‌ک��ات .هه‌ر له‌و ش��اره ساڵى ( )١٩٧٧له‌گه‌ڵ (کۆڕى مۆسیقاى سنه) چه‌ندین جار چۆته سه‌ر شانۆ و گۆرانى وت��وه .پ��اش ته‌واوکردنى ئه‌و ده‌وره‌ی�ه له‌سنه ،ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ مه‌ریوان و له‌گوندێکى نزیک ئه‌و شاره بووه به مامۆستاى ئه‌و گونده. مه‌رزیه پاش دوو ساڵ وانه وتنهوه گ��وێ��زراوه‌ت�هوه بۆ سنه و ل �ه‌وێ له‌و ش��اره له‌خوێندنگایه‌کی سه‌ره‌تایى دام���ه‌رزاوه و ده‌س��ت��ى ب�ه‌وان�ه وتنهوه ک��ردووه .یه‌که‌مین گۆرانى کوردى که‌تۆمارى ک��رد گۆرانی (له‌سه‌ر کانى دێ��ت�هوه لێو به‌که‌نى و گۆز‌ه به‌شانه‌وه) بوو .فه‌ریقى زۆر حه‌زى ب�هب��ی��س��ت��ن��ى ک����اره ه��ون �هری��ی �هک��ان��ى
گۆرانیه‌کانی مه‌رزیه «نه‌مر
باشورى کوردستان به‌تایبه‌ت تیپى مۆسیقاى سلێمانى و گۆرانییه‌کانى (که‌ریم کابان و قادر کابان) کردوه. نه‌جمه ک�ه وه‌ک ئ �هو کۆمه‌ڵێک گ��ۆران��ی شۆڕشگێری ههیه ده‌ڵێت «م �ه‌رزی��ی �ه جیا ل���ه‌وه‌ى شۆرشگێڕ بوو مرۆڤێک بوو له ب��وارى ژناندا خزمه‌تێکى زۆرى ک����ردووه ،وه‌ک ژن��ێ��ک��ى س��ی��اس��ی��ش ده‌رده‌ک����ه‌وت����وو، هه‌ڵوێستى ت��ون��دى ه�هب��وو به‌رانبه‌ر رژێمه داگیرکه‌ره‌کان ،به‌رگرى ل ه ژن ده‌کرد له هه‌ر ده‌ستدرێژیه‌ک و چه‌وسانه‌وه‌یه‌ک که هه‌بوایه». ته‌نها هونه‌رمه‌ند نه‌بوو له ساڵى ( )١٩٧٨مه‌رزیه‌ى فه‌ریقی ل���ه‌گ���ه‌ڵ ن��اس��ر ڕه‌زازى زه‌م���اوه‌ن���د ده‌کات ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ هاتنى شۆڕشى گ�ه‌الن��ى ئ��ێ��ران ،چونکه فه‌ریقی و ناسر له‌خۆپیشاندان و ڕێپێوان دژى ش��ا خ�هب��ات��ى ک���ردووه ک �هک��ۆم��ارى ئیسالمى دێته سه‌رکار ده‌که‌وێته ژێر چاودێری ،ئه‌و له دوای ئه‌وه‌ی زۆر ئاسته‌نگی بۆ کاروباره‌کانی ده‌کرێت و رێ له هونه‌ره‌که‌ی ده‌گیرێت و بۆ ماوه‌یه‌کی کورت ده‌ستگیر ده‌کرێت و ک��اری مامۆستایه‌تیه‌که‌ی لێ
ده‌س��ێ��ن��رێ��ت �هوه ل �ه س��اڵ��ی ()١٩٨٠ ده‌چ���ێ���ت���ه الی ن����اس����ری ره‌زازی ه���اوس���هری ل �ه چ��ی��اک��ان و ب��ووه‌ت � ه پێشمه‌رگه ،ره‌زازی هاوسه‌ریشی ک ه
ئێستا له ژیانداماوه و هاوسه‌رگیری کردۆته‌وه. هونه‌رمه‌ندێکی باشوری کوردستایش پێیوایه مه‌رزیه ده‌نگێکی تایبه‌تی
خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ رۆمانى کوردى
رۆمانى نوێى کوردى ئافرێنه‌ر یان نه‌ریتخوازى
ئاماده‌کردنی
سۆران زانا پێشکه‌وتن و گ�ه‌ش�ه‌س�ه‌ن��دن��ى رۆم��ان��ى نوێى ک��وردى ،په‌یوه‌سته به شیاوبوون و له‌باربونى هه‌ندێک زه‌مینه‌ى تایبه‌تى ئ���ه‌م چ�ه‌ش��ن�ه رۆم���ان���ه .زۆر ب��اب �هت له وێنه‌ى مادى و مه‌عنه‌وى هه‌ن که ده‌بێت بکه‌ونه سه‌ر هێڵى گه‌شنده‌یى تا ده‌رفه‌ت و ده‌ره‌تانى ئافراندنى ئه‌ده‌بیاتێکى نوێى له هه‌موو بوارێکه‌وه وات�ه له ب��وارى فۆرم، پێکهاته و ن���اوه‌رۆک ،بڕه‌خسێت .بۆیه ئێستا ئه‌ده‌بیاتى چیرۆکى کوردى ،هه‌م له بوارى چه‌ندایه‌تى و هه‌میش چۆنایه‌تیه‌وه به‌ده‌ست که‌موکورتیه بنه‌ڕه‌تییه‌کانیه‌وه ده‌ن��اڵ��ێ��ن��ێ��ت .چ��ى ل �ه الی �ه‌ن��ى ت��ی��ۆری �هوه ک�ه‌م��وک��ورت��ى ه�ه‌ی�ه چ��ى ل �ه ڕوان��گ �هى کێشه‌ى مادى و پاشخانه‌وه له ڕه‌وشێکى ته‌نگه‌تاویدایه .که‌چى هه‌بونى هه‌ندێک کێشه‌ى له‌م جۆره رێگاى له‌به‌رده‌م ئه‌ده‌بیاتى چیرۆکى ک��وردى ک��ردۆت�هوه بۆ السایى
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
کردنه‌وه له ڕۆژئ��اوا ،که‌چى ئهمه بۆته هۆکارى قه‌تیسمانى بڕشتى(ئیستیعداد) ئافرێنه‌ری و تاکى داهێنه‌ر و نوێخوازیش وه‌ک ئه‌ندامێکى کۆمه‌ڵگاى کوردستان له شوناسى کوردى خۆى ماژیناڵ بوه .ئه‌م بابه‌تانه له الیه‌ن ڕه‌خنه‌گرانى کوردیشه‌وه درکێنراوه و به‌ڵێن و پابه‌ندیه‌ک که له ئاکامى شۆڕشى ئه‌ده‌بیدا بێته ئ��اراوه، به‌ته‌نیا رێگه‌چاره‌ى ده‌زان��ن .بۆیه هێشتا ڕێگایه‌کى دور و درێ��ژ م��اوه ک�ه ئه‌م ئه‌ده‌بیاته ساوایه بیبڕێت. ئ �ه‌م��ڕۆک �ه ب��ه‌گ��وێ��ره‌ى ه �ه‌ن��دێ��ک له تایبه‌تمه‌ندێکانى بێوێنه و ره‌وشى گشتى له کوردستان ،سوژه‌گه‌ڵێکى (قاڵه‌باس) دژ و نوێیان ئه‌فراندوه که ده‌ره‌تانێکى ده‌وێ��ت بۆ پێکهێنانێکى نوێ ،هه‌ڵبه‌ت، ی �هک �ه‌م ه �ه‌ن��گ��او :دۆزی���ن���هوه ،ناسین و لێگه‌ڕینى وردى کۆمه‌ڵناسانه‌یه‌تى .ئه‌م ته‌وه‌ره گرنگه ،کۆمه‌ڵناسی رۆمانى نوێى ک��وردى کردۆته رۆژه‌ڤ��ى سه‌ره‌کى .ئهوه کرده‌وه‌یه‌که که تائێستا له‌ئاستێکى زۆر الواز و شکڵى جێبه‌جێکراوه .ئه‌م کێشانه
ڕۆمانى نوێى کوردیان بردۆته‌سه‌ر دوڕیانى سه‌رلێشێواوى .یان ده‌بێت درێژه به‌و ڕێگایه ب��دات که گردویه‌تیه‌به‌ر ،یانیش ده‌بێت ن��وێ��گ�هرای�هک��ى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى ده‌ستپێبکات. به‌واتایه‌کیتر ،یان خۆى له الساییکردنه‌وه له رۆژئاوا رزگاربکات ،یان داهێنه‌ر بێت. به‌کورتى ده‌توانین بڵێین :یان ئافرێنه‌رین یان نه‌ریت خوازى .هه‌ڵبژاردنى ڕێگه‌ى ڕه‌سه‌ن، به‌پێى راس��ت��ی��ن�هى کۆمه‌ڵگا ده‌ک��رێ��ت. ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگا هه‌ندێک پێداویستى بۆ به‌دى هێنانى ئه‌و هه‌ڵبژارده‌یه بسه‌پێنێت، ئه‌وا هه‌ڵبژاردنى رێگایه‌کى جیاوازتر ته‌نها به‌واتاى دورکه‌وتنه‌وه له کۆمه‌ڵگایه. بۆ ئه‌وه‌ى شێوازێکى نوێ و رێو زێ و ڕێبازێکى تۆکمه هه‌بێت که خوێنه‌ر بۆالى خۆى رابکێشێت ده‌بێت ئه‌ده‌بیاتى کوردى رێگه‌ى خۆى له رۆژئاوا وێڕاى وه‌رگرتنى ئ�ه‌زم��ون��ى ک��ارام��ه و ده‌وڵ�ه‌م�ه‌ن��ده‌ک��ان��ى، جیابکاته‌وه .هه‌ربۆیه خاڵى زۆر گرنگ ئ�ه‌وه‌ی�ه که ئه‌ده‌بیاتى چیرۆک نوسین ناتوانێت هۆگرى یه‌کالیه‌نه‌ى هه‌بێت ،ئه‌ویش له جۆرى السایى کردنه‌وه .واتا نه ده‌توانێت
به‌ته‌واوه‌تى ریالیستى بێت و نه‌ده‌توانێت ب�ه شێوازێکى رهه��ای��ان�ه رۆمانتیک و سوڕیال .چونکه فره‌چه‌شنى و ده‌وڵه‌مه‌ندى فه‌رهه‌نگى کوردستان ئه‌م خاڵه گرنگه وه‌ک هه‌قیقه‌تێک ده‌سه‌پێنێت تا بتوانێت ش��ون��اس��ى خ���ۆى ه �هب��ێ��ت :ه��ۆی�هک�ه‌ش��ی ئهوهیه گیرۆده‌ى کۆتوبه‌ندى داگیرکه‌رو به‌هره‌کێشه .فۆرمى ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌یه له ش��ێ��وه‌ى کۆمۆنى س�ه‌ره‌ت��ای��ى و نه‌ریتیه، نه‌به‌ته‌واوه‌تى کۆمه‌ڵگایه‌کى ده‌رونگه‌رایه نه ده‌شتوانین بڵێین زۆرتر ده‌ره‌کیه .به‌پێى ڕه‌وشێکى بشێوى ئاوه‌ها و هه‌روه‌ها نه‌بونى شوناسێکى نه‌ته‌وه‌یى–مرۆڤانه به‌گوێره‌ى خۆى ،رۆمانى نوێى کوردى و گرنگى دان به تاک و گشت :ده‌بێت چیرۆکى کوردى به‌الى ریالیزم_رۆمانتیزمدا بشکێته‌وه تا بتوانێت به‌پێى پێکهاته‌ى فه‌رهه‌نگى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى ک��وردس��ت��ان ک��ارس��ازب��ێ��ت. ه�هل��وم�ه‌رج��ى ه�ه‌ن��وک�ه‌ی��ى ک��وردس��ت��ان و ئاستى ژی���ان ،ئ�ه‌ده‌ب��ی��ات��ى ب���ه‌ره‌و ب��وارى حه‌ماسى_سیاسى هانده‌دات ،به شێوازێک که سیاسه‌ت له ئه‌ده‌بیات و هونه‌ردا به
سه‌الم یوسف: مژوولى دورستکرنا سترانه‌کێ مه، کۆ گرێدایى کێشا کورد و سنۆرێن کوردستانێ یه
ئافرێنه‌رى جوانى و ژیانێکى نۆی بزانرێت و ه�ه‌روه‌ه��ا حه‌ماسه وه‌ک و ن��اوه‌ڕۆک و ئامرازێکى مه‌عنه‌وى به‌ڵینى ئه‌ده‌بى له قه‌ڵه‌م بدرێت .ده‌رونگه‌رایی و برونگه‌رایى له روان��گ �هى کارپێکردن له چیرۆکدا، هه‌بونى هه‌ندێک فۆرم و نواندنى تایبه‌ت به خۆى ده‌وێ��ت و وه‌ک پێداویستیه‌ک ده‌یخاته‌ڕوو .ئه‌گه‌ر له چیرۆکى کوردیدا ب �ه ش��ێ��وازێ��ک��ى رهه��ای��ان �ه گرینگی به ده‌رونگه‌رایى بده‌ین ،یانیش به پێچهوانهوه ت �ه‌ن��ه��ا ک���ار ب���ۆ ب���رون���گ���هرای���ى رهه���ای سروشتگه‌رایی بکه‌ین ،ئه‌وا هه‌ردووالیان یان له ناوده‌چن ،یانیش الوازده‌بن ،که‌چى له ره‌وشێکى به‌مجۆره‌دا ئه‌ده‌بیاتێکى رووبه رۆمانتیزم و تاک ره‌هه‌ندى سه‌رهه‌ڵده‌دات. له ئه‌ده‌بیاتى شۆڕشگێڕانه‌ى ک��وردان��دا له‌گه‌ڵ هه‌ندێک که‌سایه‌تى رۆمانتیستى ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕدا رووب�����ه‌ڕو ده‌ب��ی��ن �هوه که نمونه‌یان له شۆرشه‌کانى جیهاندا زۆر ده‌گمه‌نه .ئه‌م نوێنه‌کانه و به‌کارهێنانیان وه‌ک و مه‌به‌ست گه‌لێکى راسته‌قینه، ده‌توانێت ئه‌ده‌بیاتى چیرۆکى ک��وردى له
ره‌وت��ى نوێبوندا بخاته سه‌ر ڕاسته هێڵ، دهت��وان��رێ��ت ئ���ه‌م ن��م��ون�ه و نۆێنه‌کانه‌ی که‌سایه‌تی کۆمه‌ڵگاى کوردیدا پێویستى پێیه‌تى ،به ژماره‌یه‌کى زۆر له‌ناو شۆرشه کوردیه‌کانى سه‌رده‌مدا په‌یدابکه‌ین .کهواته ک�ه‌ش��وه�ه‌وای�هى ریالیزمێکی تێکه‌اڵو ب �ه چ�ه‌م��ک�ه رۆم��ان��ت��ی��ک�هک��ان گونجاو ده‌ب��ێ��ت .چونکه مرۆڤێکى رۆمانتیک ب �ه ت��ه‌واوه‌ت��ى رادی��ک��اڵ��ه و ه �ه‌م��وو به‌ها کۆن و رزیو و ناکارامه‌کان ره‌تده‌کاته‌وه تابتوانێت هه‌موشتێک سه‌ر له‌نوێ ساز و نۆی بکاتهوه .به‌و ڕه‌وته به نواندنێکى گونجاوى ریالیستى ده‌توانین به‌شێوازێکى راسته‌قینه ،کۆمه‌ڵگاى هه‌نوکه‌یى خۆمان به‌هه‌موو تایبه‌تمه‌ندیه‌کان و راستیه‌کانیه‌وه بناسین و به‌تێکه‌اڵوکردنى له‌گه‌ڵ الیه‌نه باڵکێشه‌کانى رۆمانتیستى ،ئ���اره‌زوى ئه‌فراندن و پێشکه‌شکردنى ئه‌ڵته‌رناتیڤێک بۆ کۆمه‌ڵگا ب�ه‌دى بێنین و ئه‌ده‌بیات به‌چه‌شنێک ل �ه به‌ڵێنى شۆڕشگێرانه بڕازێنینه‌وه .ئه‌ده‌بیاتێکى وهه��ا ،به‌واتاى ب��ااڵک��ردن و گ��ۆران��ى کۆمه‌ڵگایه‌کى
هه‌واڵی سه‌رده‌شت ،فیستیڤاڵى سه‌رانسه‌رى به‌یت و حه‌یران
فیستیڤاڵى کلتوره جیاوازه‌کان له رانیه
ئاماده‌کار
پرژان دهۆکى ستران ئێک‌ه ژ ژانرێن هونه‌رى ،کاریگه‌رى و رۆلێ خو‌ه یێ کارا دناڤ جڤاکى ده ههیه ،له‌ورا مه ب فه‌رزانى خو‌ه بگه‌هینن سترانبێژ و هونه‌رمه‌ند (سه‌الم یوسف)ى ،کۆ خوه‌دى جه‌ماوه‌ره‌ک ئێکجار زۆره ل کوردستانێ و ژ ده‌رڤه‌یى کوردستانێ ،ل نێزیک پرسا سترانێ و کارێن وى یێن داهاتى ژێ بکه‌ن. سترانبێژ سه‌الم یوسف ل ساال ( )1979بۆ جارا ئێکێ ده‌ست ب هونه‌رێ سترانێ کریه ،ژبه‌ر خه‌م خورى و پشته‌ڤانیا وى ژبۆ هونه‌رێ سترانا کوردى ل ساال ( )1982دگه‌ل کومه‌کا هه‌ڤاالن خوه‌دا ل باژێرێ موسل شیان تیپه‌کا هونه‌رى یا کوردى دابمه‌زرینن. نها خوه‌دى ( )12به‌رهه‌مێن به‌الڤکری‌ه و ( )10سرۆدێن نشتیمانى و نها دڤێ قوناغێ دا مژوولى دورستکرنا سترانه‌کێ ،کۆ گرێدایى کێشا کوردى یه و سنورێن کوردستانێ یه ،هه‌روه‌سا سالم یوسفى بوم‌ه دیارکر ،کو :نێزیکى ( )25ڤیدیۆکلیپان به‌رهه‌م ئیناین‌ه و بێ به‌رامبه‌ر پێشکێشى ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێکریه. هه‌روه‌سا دیارکرن کۆ باشترین به‌رهه‌مێ وى به‌رهه‌مێ (فه‌ید‌ه ناکت ) کۆ ل ساال ( )1995به‌الڤکری‌ه و باشترین ستران (حه‌کیمێ م�ه‌زن) ،کۆ ژ په‌یڤێن (خالد عه‌لى) و ئاوازێن (که‌ریم حه‌یدر) ،جهێ ئاماژه پێدانێ یه، کۆ دوماهیک به‌رهه‌مێ سترانبێژى ،کۆ ژ ( )12تراکان پێکدهێت ل مه‌ها حه‌فتی ئه‌ڤ سال به‌الڤبوویه.
شه‌شه‌مین فیستیڤاڵى به‌یت و حه‌یران له شارى سه‌رده‌شت ده‌کرێت. محه‌مه‌د باقر حه‌کیمى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى کلتور و فه‌رهه‌نگى پارێزگاى ورمێ به ماڵپه‌ڕى (میهر) ى راگه‌یاندووه :له فیستیڤاڵه‌که‌دا به‌یت و الوک و حه‌یران و گۆرانیی‌ه ناوچه‌یه‌کان له‌خۆده‌گرێت و ئامێره‌کانى موسیقى شمشاڵ و ته‌پڵ و باڵه‌بان ... به گوێره‌ى ئاوازه‌کان که‌ڵکى لێوه‌رده‌گیرێـت. وتیشى :بۆ هه‌ر به‌شداربوویه‌ک (هه‌شت) خوله‌ک و بۆ تیپه‌کانیش ( )15خوله‌ک تهرخانکراوه تا ئ��اوازه‌ک��ان��ی��ان پێشکه‌ش ب��ک�ه‌ن .ه �هر گروپێکی و به‌شداربوش ئ���ازاده چ جلوبه‌رگێکى ناوچه‌یى ده‌پۆشێت .ئاشکراشى کرد که مه‌به‌ست لێى زیندو هێشتنه‌وه‌ى ئاواز و فۆلکلۆر‌ه ره‌سه‌نه‌کانه .هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند مۆڵه‌تى دوای���ى بۆ پێشکه‌شکردنى به‌رهه‌مه‌کان ()10/13یه‌و ()22ی هه‌مان مانگ ناوى ئهوانه ئاشکرا ده‌کرێت که به‌رهه‌مه‌کانیان پهسهندکراوه و ( 10و )12ی تشرینى دووهم رۆژى فیستڤاڵه‌ک‌ه ده‌بێت.
سه‌نته‌رى رایه‌ڵ بۆ ئاڵوگۆرى کلتورى ()R.C.E یه‌که‌مین فیستڤاڵى کلتوره جیاوازه‌کانى هه‌رێمى کوردستان بۆ (گ��ۆران��ى و هه‌ڵپه‌رکێ و دیالۆگى که‌لتورى) له شارى رانیه ئه‌نجامدا. خالید ق��ادر ئه‌ندامى لیژنه‌ى ب��ااڵى فیستیڤاڵه‌که رایگه‌یاند :له چاالکیه‌کانى فیستیڤاڵه‌که‌دا هه‌ریه‌ک له (تیپى هونه‌رى میللى عه‌ره‌بى حه‌ویجه ،تیپى هونه‌رى تورکمان ،گروپ و یانه و سیاچه‌مانه‌ى هه‌روامان، سه‌نته‌رى هاوبه‌شی ل��ور ،تیپى ق�ه‌اڵى هه‌ولێر ،تیپى هونه‌رى نهێڵ له ئامێدى ،تیپى هونه‌رى میللى سریانى، تیپى هونه‌رى میللى ئێزیدیان ،تیپى هونه‌رى میللى نه‌ته‌وه‌یى سلێمانى ،تیپى شمشاره‌ى رانیه) به‌شداریانکرد. وتیشى «ئامانجى سه‌نته‌ره‌که‌مان له‌م فیستیڤاڵه، ئاڵوگۆرى که‌لتوریی‌ه له‌نێوان که‌لتور‌ه جیاوازه‌کان له ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ى واڵت ،ئامانجى ئه‌و چاالکیه به‌یه‌که‌و‌ه ئاشناکردنى جیاوازییه‌کان و ئاڵوگۆرى کلتوریی‌ه ل�ه‌ن��ێ��وان ک��ل��ت��وره ج��ی��اوازه‌ک��ان��ى هه‌رێمى کوردستان له رێگاى هونه‌ری و پێکهوه ژیاندا په‌یامى ئاشتى‌و مرۆڤایه‌تیمان ههیه».
ئه‌مریکاى ئوسامه؟ یان ئوسامه‌ى ئه‌مریکا؟
دۆسیه
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
12
دۆس�����������ی�����������هى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) ت�����ای�����ب�����هت�����ه ب���ه ()11 رووداوی ی سێپته‌مبه‌ری ساڵی ()2001 ک���ه ب���ه ه����ۆی روخ����ان����ی دوو به‌رزترین تاوه‌ری جیهان ()2749 ک�ه‌س گیانیان له‌ده‌ستدا و ئه‌و ک����اردان����ه‌وان����ه‌ی ل������ه‌دوای ئ �هو رووداوه‌وه ب�ه‌گ��ش��ت��ی جیهانی گرته‌وه .
کێشه‌کانى به‌رده‌م دیبلۆماسیه‌تى گشتى ئه‌مریکا
له‌پێناو ئه‌کتیڤکردنى ئه‌رکى دیبلۆماسیه‌تى گشتیدا نوسینگه‌ى لێپرسینه‌وه‌ى حکومه‌ت هه‌ندێ راسپارده‌ى ده‌رکردووه له‌راپۆرتێکدا له‌پێناو چۆنیه‌تى ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت ک��ردن له‌گه‌ڵ کێشه بنه‌ڕه‌تیه‌کانى دیبلۆماسیه‌تى گشتى ،به‌تایبه‌تى له الیه‌نه الوازه‌ک��ان��ى هاوکارى نێوان ئه‌و ئاژانس و ده‌ستانه‌ى که تایبه‌تن به‌ئه‌نجامگه‌یاندنى چاالکى و به‌رنامه‌کانى دیبلۆماسیه‌تى گشتیه‌وه، ئ��ه‌وه‌ى له راس��پ��ارده‌ک��ان��دا جه‌ختى له‌سه‌ر کراوه‌ته‌وه بریتیه له گه‌شه‌کردنى ستراتیژى گه‌شه‌کردن له پێناو هه‌ماهه‌نگیه‌کى زیاتر هه‌وڵه‌کانى ئاژانسه حکومیه‌کان و که‌رته تایبه‌ته‌کان ،وه‌زاره‌تى دهرهوه ده‌بێت میکانیزم و پالن دابنێت بۆ ته‌واوکردن و تۆکمه‌کردنى چ��االک��ى و ه �ه‌وڵ �هک��ان��ى گ �ه‌ش �هک��ردن و په‌ره‌پێدانى دیبلۆماسیه‌تى گشتى له ئاستى وه‌زاره‌تى دهرهوه یان له ئاستى (ئه‌نجومه‌نى ئه‌میندارێتى پ�ه‌خ��ش��دا) گرنگترین ئه‌و ره‌خنانه‌ى له راپۆرته‌که‌دا هاتووه بریتیه له :یه‌که‌م /نه‌بونى ستراتیژیه‌تێکى روون ل �ه پێناو هه‌ماهه‌نگى ک���ردن ل �ه نێوان ئ��اژان��س و ده‌س��ت�ه تایبه‌ته‌کان ب��ۆ جێبه جێکردنى ک��ارى دیبلۆماسیه‌تى گشتى ،ل����ه( )2007/4/8س�ه‌رۆک��ى ئه‌مریکا لیژنه‌ى هه‌ماهه‌نگى دیبلۆماسى گشتى و (public په‌یوه‌ندیه ستراتیژیه‌کانى policy and strategic communication on policy )coordination committee دام���ه‌زران���د ب�ه‌س�ه‌رۆک��ای�هت��ى ی���اری���ده‌ده‌رى وه‌زیرى دهرهوه بۆ کاروبارى دیبلۆماسیه‌تى گشتى به ئامانجى هه‌ماهه‌نگى کردنى زیاتر له نێوان چاالکى ئه‌و ئاژانسانه‌ى که په‌یوه‌ندى دارن پێکهوه .س �ه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌ش حکومه‌ت ئامراز و ستراتیژى ئه‌کتیڤى نییه ،بۆ نمونه ئ�هوه روونبکاته‌وه که له کاتێکدا ویالیه‌ته یه‌کگرتووه‌کان هاوکارى پێشکه‌ش به میلله‌تێک ده‌ک��ات که ئه‌و میلله‌تانه ده‌بێت بزانن که ئه‌م هاوکاریانه له ئه‌نجامى وه‌رگرتنى باج له هاواڵتیانى ئه‌مریکا ک��ۆک��راوه‌ت��هوه و دوات���ر وه‌ک هاوکارى پێشکه‌شیان ک��راوه .واته ده‌بێت ب��زان��ن س �ه‌رچ��اوه‌ى ه��اوک��اری�هک��ان گه‌لى ئه‌مریکایه. دووهم /نه‌بونى په‌یوه‌ندیه‌کى روون له نێوان ئامانج و ئ��ام��رازه‌ک��ان��ى جێبه‌جێکردن له دیبلۆماسیه‌تى گشتیدا ،له‌ساڵى ()2005 دا ی�����ارده‌ده‌رى وه‌زی���رى دهرهوه هه‌ستا به دروستکردنى چوار چێوه‌یه‌کى ستراتیژى بۆ کارکردن و هه‌وڵه‌کانى دیبلۆماسیه‌تى گشتى ک��ه ئ �ه‌م �ه‌ش س��ێ ئ �ه‌ول �ه‌وی �هت��ى ب��ن �ه‌ره‌ت��ى ل �ه‌خ��ۆ ده‌گ��رێ��ت ک �ه ئ�ه‌م��ان�ه‌ن: ده‌ب��ێ��ت ک����ارى دی��ب��ل��ۆم��اس��ی�هت��ى گشتى کۆمه‌ڵێک هیواو ئ��اره‌زوو پێشکه‌ش به‌و میلله‌تانه بکات که په‌یوه‌ستى بکات به کۆمه‌ڵێک به‌هاى بنه‌ڕه‌تی ئه‌مریکیه‌وه و توندڕه‌وه‌کانیش په‌راوێز بخات ،له کۆتاییدا هانى تێگه‌یشتنى دوو الیه‌نه بدات ده‌رباره‌ى به‌هاو به‌رژه‌وه‌ندى هاوبه‌ش له نێوان میلله‌تى ئه‌مریکا و میلله‌تانى ترى جیهان له هه‌موو کلتوره ج��ی��اوازه‌ک��ان ،ی��اری��ده‌ده‌رى وه‌زی��رى دهرهوه کۆمه‌ڵێک ئ��ام��رازى ده‌ستنیشان و دیارى ک��ردووه له پێنا و جێبه‌جێکردنى ئه‌م ستراتیژیانه ،بۆ نمونه له‌و ئامرازانه (په‌یوه‌ندى کردن و وابه‌سته‌بون ،ئاڵوگۆڕ و فێرکارى) له‌گه‌ڵ نه‌بونى یاسایه‌کى
11ى سێپته‌مبه‌ر ،ئه‌و روداوه‌ى که دوو هه‌زار و حه‌وت سه‌د و چل و نۆ قوربانى لێکه‌وته‌وه له‌دواى رووداوى (11ى سێپته‌مبه‌ر)هوه جێى زۆرترین مشتومڕى سیاسییه له‌ناو ویالیه‌ت ه یه‌کگرتووه‌کاندا ،گومانى تێدا نییه که ئێستاش ک���ارى دیبلۆماسى ل �ه ئاستى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکادا یه‌کێکه له گرنگترین ته‌وه‌رى گفتوگۆ گه‌رمه‌کانى ناو هۆڵه‌کانى بڕیار دروستکردن. بۆچى ناونرا 11ى سێپته‌مبه‌ر.؟ جاک دێرێک له‌و بارهیهوه ده‌ڵێت :ناونانى ئ �ه‌م رووداوه ب �ه (11ى سێپته‌مبه‌ر) چ مه‌دلولێکى ه �ه‌ی �ه؟ له‌کاتێکدا جێگاى رووداوه‌که و خودى رووداوه‌که‌ش له‌ده‌ره‌وه‌ى
گوزارشت لێکردن ده‌مێننه‌وه؟ ئه‌م ناونان ه ئه‌گه‌ر مه‌دلولێکى هه‌بێت بریتیبێت له‌وه‌ى که له ده‌ره‌وه‌ى خاکێکى دیاریکراودا و له ده‌ره‌وه‌ى کاره‌ساتێکى دی��اری��ک��راودا ،خۆى مانیفێست ده‌کات. هه‌موومان وێنه‌ى ئه‌و مرۆڤه‌مان بینى که ل�ه پ�ه‌ن��ج�ه‌ره‌ى ب��ورج�هک�هوه خ��ۆى فڕێدایه خواره‌وه و دڵنیاش بوو له‌وه‌ى که ده‌مرێت، به‌پێى وته‌ى سه‌رۆکى ئه‌وکاته‌ى ئه‌مریکا شه‌و به‌سه‌ر جیهانێکى جیاوازدا هات .لێرهوه هه‌موان هه‌ستمان بهوه کرد که دابڕانێک له‌گه‌ڵ دونیاى پێشودا به‌ڕێوه‌یه.
مه‌نهه‌جى زانراو له به‌رنامه‌ى دیبلۆماسیه‌تى گشتیدا له پێناو دارشتنى به‌رنامه‌کانیدا، هه‌روه‌ها چۆنیه‌تى دیارى کردنى خه‌ڵکانى ئامانج له به‌رنامه‌کاندا و گه‌شه‌کردنى ستراتیژیه‌تێکى ته‌کنیکى روون له پێناو گه‌یاندنى په‌یامى داواک��راو بۆ خه‌ڵکانى ئامانج. له هه‌مان کاتدا ئه‌نجومه‌نى ئه‌میندارێتى پ��ه‌خ��ش ل �ه‌س��اڵ��ى ( )2001ه �ه‌ن��گ��اوى خۆى ده‌ستپێکرد له پێناو جێبه‌جێکردنى ستراتیژیه‌تێک ب��ۆ په‌خشى نێوده‌وڵه‌تى ک �ه تێیدا بتوانرێت زۆرت��ری��ن خه‌ڵکانى ت���ی���ادا ب��ک��رێ��ت �ه ئ���ام���ان���ج ،وات���ه ئ��اس��ۆى چ��االک��ی �هک��ان زۆرت��ری��ن خه‌ڵک بگرێته‌وه ،به‌تایبه‌ت له‌و هه‌رێمانه‌ى که پێشینه‌ن به‌نیسبه‌ت جه‌نگى دژه تیرۆره‌وه ،ئه‌مه‌ش بووه هۆى نوێگه‌ریه‌ک له هه‌ندێ له تۆڕ و که‌ناڵه‌کانى رادی��ۆ وه‌ک رادیۆى سه‌واو ته‌له‌فزیۆنى حوره، ب����ه‌اڵم ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�هوه مه‌یدانیه‌کان ئاماژه بهوه ده‌که‌ن که تا ئێستا ئامانجه‌کان به‌ده‌ست نه‌هێنراون ،له پێداچونه‌وه‌یه‌کى ده‌زگاى (لێپرسینه‌وه‌ى حکومیدا) ب��ۆ ت��ۆڕه‌ک��ان��ى پ�ه‌خ��ش ک���ردن له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا ،له ساڵى ()2006دا ئه‌وه‌ى ده‌ستنیشانکردووه که تێکراى گۆێگرتن له رادیۆى س���هوا و ت �هل �ه‌ف��زی��ۆن��ى ح���وره به گ����وێ����ره‌ى ئ��اس��ت��ى پ��ێ��وی��س��ت و داواکراو نیه .هه‌ر له راپۆرته‌که‌دا راس��پ��ارده‌ى ئ �هوه پێشنیار ده‌ک��ات که شوێنى گرنگییه ئ�ه‌م تۆڕى راگه‌یاندنانه لێکۆڵینه‌وه‌ى مه‌یدانى بکه‌ن به‌مه‌به‌ستى دانانى میکانیزم11 nسێپته‌مبه‌ر رۆژێک مێژوی ئه‌مریکا له‌بیری ناکات فۆتۆ /ئینته‌رنێت بۆ فراوانکردنى بینه‌ر و بیسه‌ریان. ده‌زگاى ئیش نیویۆرک .من پێموایه رووداوى یه‌که‌م گه‌النه به ئاراسته‌یه‌ک که خزمه‌ت به کردن له‌پێناو کارى ده‌ک��رێ��ت وه‌ک دره‌وش���ان���ه‌وه‌ى ده‌س���ه‌اڵت به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى ئه‌مریکا بکات ،ئه‌م کارى 11ى سێپته‌مبه‌ر و و ت��وان��ای��ى راى گشتى ته‌ماشابکرێت ،دیبلۆماسیه‌ته ئه‌وه‌ستێته سه‌ر کۆمه‌ڵێک دیبلۆماسیدا راى گشتییه‌ک که ئاماده‌نییه سازش به‌رنامه که له رێگه‌ى ئامرازه‌کانى په‌یوه‌ندیه ده‌زگ���ای���هک���ى ت��ای��ب �هت �ه و ئ��ام��ان��ج��ى دابڕانى مێژوویى لێره‌دا پرسیارى گرنگ ئهوهیه ئایا ده‌کرێت له‌سه‌ر ئ��ازادى بکات و ئاماده‌یه له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌رییه جیاوازه‌کانه‌وه به‌جێده‌هێنرێت ،رووبه‌رووبونه‌وه‌ى هه‌ستى دژایه‌تییه به‌رامبه‌ر وه‌ک دابڕانى مێژوویى سه‌یرى رووداوى به‌ربه‌ریه‌تدا رووب���ه‌روو ببێته‌وه ،رووداوى به‌تایبه‌ت په‌خشى رادی��ۆ و ته‌له‌فزیۆن و به ویالیه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا ،ئه‌م (11ى سێپته‌مبه‌ر) بکرێت؟ بۆ وه‌اڵم��ى دووه‌میش به‌شێکه له مێژووى هاوچه‌رخمان رووپه‌ڕى رۆژنامه‌کان و ئامڕازه‌کانى ترى ده‌زگایه ئاماژه بهوه ده‌کات که به‌رزبونه‌وه‌ى ئ �ه‌م پرسیاره دوو گ���ه‌وره زان���اى ن��اس��راوى و لکاوه به کۆمه‌ڵگه‌کانمانه‌وه .رژێمه ئه‌لیکترۆنى وه‌ک ئه‌نته‌رنێت ،به‌شێوه‌یه‌کى هه‌ستى دوژمنایه‌تى دژ به ئه‌مریکا ره‌نگه جیهانى قسه‌یان ههیه ،ئ��االن تۆرێنى له دیموکراتییه‌کانیش هیچ گه‌ره‌نتییه‌کی باو ئه‌م بهرنامهیه زیاتر ئامانجێتى په‌یامى زیان به به‌رژه‌وه‌ندییه ئابووریه‌کانى ئه‌مریکا کتێبێکیدا به‌ناوى (پارادیگمێکى نوێ) س���هد ل �ه س �هدی��ان پێنییه ب��ۆ پاراستنى بگه‌یه‌نێته ده‌سته‌بژێرو ئه‌وانه‌ى له‌شۆێنى بگه‌یه‌نێت له ڕێگه‌ى چه‌ند ده‌روازه‌یه‌که‌وه پێى وای�ه له‌پاش هه‌ره‌سى ئیمپراتۆریه‌تى کۆمه‌ڵگه‌کان و شارستانیه‌ت له هێرشه دروس���ت ک��ردن��ى ب��ری��ارو ه �ه‌روه‌ه��ا دروس��ت ل�ه‌وان�ه وه‌ک(:ڕێ��گ��رت��ن ل�ه به‌کارهێنانى کۆمۆنیسته‌وه ت��ا (11ى سێپته‌مبه‌رى تیرۆرستییه‌کان. کردنى راى گشتیدان. به‌رهه‌مه ئه‌مریکیه‌کان ،یان به‌رزبونه‌وه‌ى م ه � ل �ى � �اس � �ۆم � �ل � �ب � دی ���ارى � ک ى ه ��و � ��ێ � ��وارچ � چ تێچووى پاراستنى بارى ئه‌منى کۆمپانیا )2001ئێمه باسمان له کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى تیش ه تایب ه ب کرا فراوانتر زیاتر دا ه دواییان ئه‌مریکیه‌کان ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا ،یان و الوازبوونى نۆرمه‌کان و ئازادیى تاکه‌کان نوسینگه‌ى جه‌خت له سه‌ر جیهانى عه‌ره‌بى و ئیسالمى دژای���هت���ى ک��ردن��ى س��ی��اس�هت��ى ب��ازرگ��ان��ى ده‌ک���رد ،ب �ه‌اڵم له (11ى سێپته‌مبه‌ر)هوه کۆمه‌ڵگه‌کان و ده‌وڵ�ه‌م�ه‌ن��ده‌ک��ان له نێو لێپرسینه‌وه‌ى حکومه‌ت کرا ،چونکه ئه‌مڕۆ ئه‌م جێگایه به‌ره‌یه‌کى ئه‌مریکا که هه‌موو ئهمانه بۆ به‌رژه‌وه‌ندى the government جێهێنانى ه ب . ه تیرۆر ه ب دژ نگى ه ج کى ه ر ه س ئابورى ئه‌مریکا خاڵى نێگه‌تیڤن. ترس و زه‌بروزه‌نگ و جه‌نگێکى به‌رده‌وامدا Accountability office مریکى ه ئ گشتى تى ه دیبلۆماسی �ارى � ک راپ��ۆرت��ى ه�ه‌ن��دێ ده‌زگ���اى تریش هه‌مان ده‌ژی��ن .له‌پاش ئه‌و رووداوه که‌منین ئه‌و ی���هک���ێ���ک ل����ه پ���ت���ه‌وت���ری���ن پ��ای��هک��ان��ى ئ���ه‌رک���ى س��ه‌رش��ان��ى وه‌زاره‌ت�������ى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌نجامیان ده‌رخ��س��ت��ووه وه‌ک ئ��ه‌وه‌ى که که‌سانه‌ى که پێیانوایه ئیتر ده‌بێت گوێ دیبلۆماسیه‌تى ئ�ه‌م��ری��ک��ا ،نوسینگه‌ى ئه‌مریکا و (ئه‌نجومه‌نى ئه‌میندارێتى له راپۆرتى ده‌زگ��اى (کۆمه‌ڵه‌ى کار دژ ل�ه گولله‌ى فیشه‌که‌کان بگرین نه‌ک لێپرسینه‌وه‌ى حکومهته ،ئه‌م دام�ه‌زراوه‌ی�ه پ�ه‌خ��ش ک��ردن��ه) ( Broadcastingب�ه هه‌ستى دژای �هت��ى ب�ه‌رام��ب�هر ویالیه‌ته گۆرانیه‌کانى (الرا فابیان) ،ئیتر ده‌بێت یه‌کێکه له پایه بنه‌ڕه‌تییه‌کانى کۆنگرێسى ه ک )board of government یکگرتووه‌کان )داهاتوه،که ئه‌مه‌ش به‌شێکه زمانى (سى ئاى ئه‌ى) به‌کاربێنین نه‌ک ئ�ه‌م��ری��ک��ى ب��ۆ م�هب�ه‌س��ت��ى ووردب���ون���هوه و سه‌رپه‌رشتى ژماره‌یه‌کى گرنگ له په‌خشى له‌پڕۆژه‌ى (برینستۆن بۆ ئاسایشى نه‌ته‌وه‌ى- زمانى فه‌یله‌سوفه‌کان ،تۆرین ده‌ڵێت :ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنى چاالکى و سیاسه‌ته‌کانى رادیۆ و ته‌له‌فزیۆن ده‌کات وه‌ک :ده‌نگى The Princeton project ترسه به‌رده‌وامه ،ئه‌م هه‌ڕه‌شه کوشنده‌یه‌ى ئیداره‌ى ئه‌مریکا وه هاوکارى کۆنگرێسه ئ �ه‌م��ری��ک��ا( )on national security )Voice of Americaکه به‌ڕێوه‌یه ،هه‌روه‌ها خواستى جه‌نگ دژى بۆ هه‌ستان به ئه‌نجامدانى به‌رپرسیارێتییه (RadioTV مارتى فزیۆنى ه ل ه ت و رادیۆ قوتابخانه‌ى (وودر ویلستۆن) بۆ کاروبارى خراپه به‌ناوى خوایه‌کى پارێزراوه‌وه ،داهێنان ده‌س���ت���وری���هک���ان ،ن��وس��ی��ن��گ �هى ن���اوب���راو )of Martiرادی���ۆى ئ �ه‌وروپ��اى ئ��ازاد ،گشتى نیۆده‌وڵه‌تى دایمه‌زراندووه له زانکۆى و م��ۆت �هک �هى ئ�ه‌م��ری��ک��ى ن��ی��ی�ه .به‌ڵکو ه�ه‌ڵ��ده‌س��ت��ێ��ت ب �ه پشکنین و وردب��ی��ن��ى رادی���ۆى ئاسیاى ئ���ازاد ،رادی���ۆى ف���ه‌ردا ،برینستۆن له ساڵى ()2004دا ،هه‌ر له‌م واقیعێکه .له هه‌مان کتێبدا تۆرین ده‌ڵێت: کردن له‌سه‌ر چۆنیه‌تى تێچوى حکومه‌ت، ،)Radio (sawa وا ه ��� � س ����ۆى � رادی راپۆرته‌دا ئه‌کادیمیست و بزنس مانه‌کان ئه‌م گه‌ردونه نوێییه‌ى ترس و زه‌بروزه‌نگ ه���ه‌روه‌ه���ا ه�ه‌ڵ��س�ه‌ن��گ��ان��دن ب��ۆ ب �ه‌رن��ام �ه و . ه ی ه حور فزیۆنى ه ل ه ت خشى ه پ دواترینیان به‌شداریان تێدا ک��ردووه ،جگه له نۆێنه‌رى ب �هره �ه‌م��ى دوو ش��ک��س��ت�ه ،شکستى به س��ی��اس�هت��ى ف��ی��دراڵ��ى وواڵت��ی��ش ده‌ک���ات، به‌گۆێره‌ى راپۆرت و زانیاریه‌کانى وه‌زاره‌تى حکومه‌ت و ئه‌و که‌رتانه‌ى که ئامانجى مۆدێرنکردنى به‌شێکى گ���ه‌وره‌ى جیهان ل��ێ��ک��دان�هوه و راس���پ���ارده‌ش پێشکه‌ش به ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا و(ئه‌نجومه‌نى ئه‌میندارێتى ک��اری��ان ل �ه‌س �هر ق��ازان��ج ک���ردن نیه وات �ه له‌الیه‌ک و شکستى ئیسالمى سیاسیى کۆنگرێس ده‌کات ،هه‌ر له‌م چوارچێوه‌ی پ �ه‌خ��ش ک�����ردن) ک���ۆى پ�����اره‌ى ت��ێ��چ��ووى (.)non profit ل��ه دروس��ت��ک��ردن��ى ده‌وڵ���هت���دا ل�ه‌الی�هک��ى کارکردنه‌دا ئه‌م نوسینگه‌یه به‌شێوه‌یه‌کى چاالکى و به‌رنامه‌کانى دیبلۆماسیه‌تى یه‌کێکیتر له راپۆرته‌کان (له‌سه‌ر تیرۆرى ت��رهوه ،ته‌نانه‌ت له ئه‌وروپا و ئه‌مریکاش
نێوده‌وڵه‌تییه) له ساڵى ( )2003ئاماژه به‌نزیکه‌ى ( )67هێرشى دوژم��ن��ک��اران� ه ده‌ک���ات ل �ه‌س �هر ده‌زگ��اک��ان و ک��اره‌ک��ان��ى ئه‌مریکا وه له‌ئه‌نجامى ئه‌وه‌ى که ده‌زگاى (ئه‌نجومه‌نى راویژکارى ئاسایشى له جیهان- security advisory council )overseasئاماژه‌ى پێداوه له ساڵى ()2006دا زۆری��ن�هى هه‌ڕه‌شه‌کان ده‌ست ن��ی��ش��ان��ک��راون و دژ ب �ه ک �ه‌رت��ى تایبه‌تى ئه‌مریکایه ،هێرشه‌کان له ساڵى ()2006 زیاترن ل�هو هه‌ڕه‌شانه‌ى که ئ�ه‌م که‌رتانه رووبورووى بونه‌ته‌وه له سااڵنى ( )2004و ()2005دا. زۆری��ن �هى راپ��ۆرت �هک��ان ئ��ام��اژه ب�ه خاڵى نێگه‌تیڤى ه�ه‌س��ت��ى دژای���هت���ى ب�ه‌رام��ب�هر ئه‌مریکا ده‌که‌ن به‌وه‌ى که کاریگه‌رییه‌کى خ��راپ له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه ئه‌منیه‌کانى ئه‌مریکا ههیه.
ئاماده‌کردنی عه‌لى فه‌تاح مه‌جید
رووداوى (11ى سێپته‌مبه‌ر) به یه‌کێک ل �ه گ �ه‌وره‌ت��ری��ن و م�هت��رس��ی��دارت��ری��ن ک��اره ت��ی��رۆرس��ت��ی�هک��ان داده‌ن���رێ���ت ،ک �ه تیایدا مه‌زنترین ده‌س �ه‌اڵت و به‌هێزترین ده‌وڵه‌تى دنیا (ئه‌مریکا) رووب���ه‌ڕوى ترسناکترین ه��ێ��رش��ى ت���ی���رۆرس���ت���ى ب����وی����هوه11( ،ى سێپته‌مبه‌رى )2001که‌م رۆژنامه هه‌بوو که له رۆژى دووهم���دا الپ��ه‌ڕه‌ى یه‌که‌مى
مانشێتى ئه‌و رووداوه نه‌بووبێت؟ هه‌موان له‌سه‌ر شاشه‌ى تیڤییه‌کانه‌وه راسته‌وخۆ ده‌مانبینى چۆن هه‌ر دوو بورجى سه‌نته‌رى بازرگانى ئاگرى تیرۆر ورده ورده ده‌ی��ان رمێنێ و وردوخاشیان ده‌کات و ده‌یانکات ب �ه خ��ۆڵ�ه‌م��ێ��ش ،دی��م�ه‌ن�هک��ان��ى ئ���هو رۆژه ت�����ه‌واوى ج��ی��ه��ان��ی��ان س �ه‌رس��ام��ک��رد ،ئایا ئ �ه‌م دۆس��ی�ه‌ی�ه و گ��ێ��ڕان �ه‌وه‌ى ئ �هو روداوه ل �ه‌م ک��ات �ه‌دا و نمایشکردنى وێرانبوونى ه���ه‌ردوو ب���ورج ،وه‌ک هێماى هه‌یمه‌نه‌ى که‌پیتاڵیزمى ئه‌مریکى به‌سه‌ر جیهاندا و به‌رده‌وام خوێندنه‌وه‌ى ناوى ئه‌و دوو هه‌زار و هه‌ڵده‌وه‌شێنه‌وه و له‌ت له‌ت ده‌بن. ل �ه‌الی �هک��ى ت����رهوه زان����اى ن��اس��راو (رۆن���ى رێمۆند) هه‌ره‌سى دیوارى به‌رلین و داڕمانى ه���ه‌ردوو ب��ورج��ى سه‌نته‌رى ب��ازرگ��ان��ى نێو ده‌وڵه‌تى به یه‌ک به‌راورد ده‌کات ،تا پێمان بڵێت (11ى سێپته‌مبه‌رى )2001وات�ه: چونه نێو قۆناغێکى دیکه‌ى مێژووییه‌وه، که تیایدا گره‌و و یاسا و ستراتیژیه‌ته‌کان ب�ه‌ج��ۆرێ��ک��ى دی��ک �ه‌ن ،رۆن���ى ل �ه درێ���ژه‌ى قسه‌کانیدا ده‌ڵ��ێ��ت :ئێمه ل��هب��ه‌رده‌م دوو رووداودای�����ن ،ه �ه‌ره‌س��ى دی���وارى به‌رلین و هه‌ره‌سى هه‌ردوو بورجى سه‌نته‌رى بازرگانى
حه‌وت سه‌د و چل و نۆ که‌سه‌ى که بون ه قوربانى ،بۆ ئێمه چ گرنگى و مانایه‌کى ههیه؟ ئه‌م رووداوه وایکرد که ئه‌مریکا پێداچونه‌وه‌یه‌کى ته‌واو به سیاسه‌تى دهرهوه و کاره دیبلۆماسیه‌کانیدا بکات11( ،ى سێپته‌مبه‌ر) ئ�هو رووداوه ب��وو که وێنه‌ى ئه‌مریکاى ل �ه ت����ه‌واوى دن��ی��ادا گ���ۆڕى و تیرۆرستان رایانگه‌یاند :که ئه‌مریکا له ده‌ره‌وه‌ى سنورى ک��ارى تیرۆرستى ئه‌واندا نییه ،جێى باسه روخسار و وێنه‌ى ویالیه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا ل�ه سیاسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى وواڵته‌که‌دا به‌زۆرى ره‌نگده‌داته‌وه، ده‌ورى و ی �هک ل���ه‌دواى ی �هک راپ���ۆرت پێشکه‌ش به‌کۆنگرێس ده‌ک��ات ،ده‌رب��اره‌ى به‌جێهێنانه‌کانى ک���ارى دیبلۆماسیه‌تى گشتى ئه‌مریکا ،یه‌کێک له‌و راپۆرتانه‌ى ک �ه ئ �ه‌م نوسینگه‌یه ئ��ام��اده‌ى ک���ردووه، ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک ره‌خ���ن���هى گ��رن��گ ل���ه خۆ ده‌گرێت ده‌رب��اره‌ى به‌جێهێنانه‌کانى کارى دیبلۆماسیه‌تى گشتى ئه‌مریکا. ئ��ام��ان��ج��ى دی��ب��ل��ۆم��اس��ی �هت��ى گشتى ئه‌مریکى بریتیه له به‌دیهێنانى کۆنتاکت وپه‌یوه‌ندیه‌کى به‌رده‌وامى ئه‌مریکا له‌گه‌ڵ گه‌النى هه‌موو جیهاندا ،کارتێکردنى ئه‌م
گشتى ئه‌مریکى له‌ماوه‌ى ساڵى ()2006 دا ن��زی��ک�هى ی���هک م��ل��ی��ار و ن��ی��و دۆالر بووه ،که ( )796ملیۆن دۆالر له رێگه‌ى ئه‌و به‌رنامانه‌وه سه‌رفکراوه که وه‌زاره‌ت��ى دهرهوه ئه‌نجامى داوه ،بڕى ( )451ملیۆن دۆالرى بۆ به‌رنامه‌ى رۆشنبیرى فێرکارى س �ه‌رف��ک��راوه ،ب��ڕى ( )260ملیۆن دۆالر سه‌رفکراوه بۆ نوسینگه‌ى هه‌رێمایه‌تیه‌کانى دیبلۆماسیه‌تى گشتى ،وه ( )55ملیۆن دۆالرى ب��ۆ ئ���هو چ��االک��ى و ب�ه‌رن��ام��ان�ه سه‌رفکراوه که (ئه‌نجومه‌نى ئه‌میندارێتى په‌خش) ئه‌نجامى داوه ،بڕى ( )167ملیۆن دۆالر بۆ ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کانى ده‌ن����گ����ى ئ����ه‌م����ری����ک����اVOA- سه‌رفکراوه)79( ،ملیۆن دۆالر ب��ۆ رادی���ۆ س���هوا و ته‌له‌فزیۆنى حوره سه‌رفکراوه ،وه ( )75ملیۆن دۆالر بۆ رادیۆى حوریه و ئه‌ورپاى ئ��ازاد سه‌رفکراوه )37( ،ملیۆن دۆالر بۆ رادیۆیه‌کى تایبه‌ت له وواڵت��ى کوبا س�ه‌رف��ک��راوه .بڕى ( )30ملیۆن دۆالر بۆ رادی��ۆى ئاسیایى ئازاد ته‌رخانکرابوو. ل�ه‌راپ��رس��ی�هک��دا ک�ه‌ئ�ه‌ن��ج��ام��دراوه له‌الیه‌ن ناوه‌ندى ( ،)PEWئهوه روون��ده‌ک��ات �هوه ک�ه ئه‌مریکا له ئاستى جیهانیدا تاراده‌یه‌کى زۆر وێنه‌ى پۆزه‌تیڤى خۆى له‌ده‌ستداوه، راپۆرته‌که بهوه کۆتایى دێت که ته‌واو کردنى ئه‌م کێشه‌یه به‌ئامانج ده‌زانێت له پێناوچاککردنى وێناى ئ �ه‌م��ری��ک��ا ل �ه‌ج��ی��ه��ان��دا ک��ه ئ �ه‌م ح��اڵ�هت�ه‌ش ب �ه‌ش��دارى ده‌ک���ات له به‌دیهێنانى به‌رژه‌وه‌ندییه ئابورى و سیاسى وئه‌منیه‌کانى ئه‌مریکا.
ئوسامه بن الدن کێییه؟
توێژه‌رى گه‌وره‌ى فه‌ڕه‌نسى (جۆنه‌تان راندال) له کتێبێکیدا به‌ناوى (ئوسام .دروستکردنى تیرۆرستێک) زۆرێ���ک ل �هو زانیاریانه ده‌خ��ات �ه روو ک�ه (ئه‌مریکا و سعودیه) خانووى تیرۆریزمى (بن الدن و قاعیده) ی��ان پ��ێ��دروس��ت ک��رد ،ران���داڵ ب �ه‌م شێوهیه پێناسه‌ى بن الدن ده‌ک��ات :ئوسامه ساڵى ( )1957له دایک ده‌بێت .کوڕى یه‌کێک له هه‌ره ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانى سعودیه‌یه ،ئوسامه به میرات س���ه‌روه‌ت و سامانێکى گ �ه‌وره و ب�ه‌رف��راوان��ى بۆ ده‌مێنێته‌وه و ده‌که‌وێت ب �ه‌س �هر ه����ه‌زاران ه���ه‌زار ملیۆن دۆالردا، ساڵى ( )1980ئه‌رکى چه‌ک گه‌یاندن به موجاهیده‌کانى ئه‌فغانستان ده‌گرێته ئه‌ستۆ. له‌م چرکه‌یه‌و‌ه زه‌واجى (بن الدن ،ئه‌مرکا - سعودیه) ده‌ست پێده‌کات و پێکهوه ده‌چنه مانگى هه‌نگوینییه‌وه ،دیاره ئامانجى هه‌ره گ �ه‌وره‌ى ئه‌مریکا له‌و قۆناغه‌دا شکستى یه‌کێتى سۆڤیه‌ت بوو ،بۆ به‌دیهێنانى ئه‌م ئامانجه‌ش ئه‌مریکا ئاماده‌بوو ده‌ست بخاته نێو ده‌ستى شه‌یتانه‌وه ،واته به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ى ئوسامه پێویستى ب�ه چ�هک��ى ئه‌مریکى هه‌بوو بۆ برا موجاهیده‌کانى ئه‌فغانستان، به‌هه‌مان قه‌ده‌ر ئه‌مریکاش پێویستى به بن الدنه‌کان هه‌بوو بۆ بردنه‌وه‌ى جه‌نگى سارد و گه‌رمى دژ به سۆڤێت .لێرهوه ئه‌مریکا و بن الدن ده‌چنه قۆناغى یه‌کتر دروستکردن و یه‌کتر بینا کردنه‌وه .به‌اڵم پاش رودانى (11ى سێپته‌مبه‌ر) ئه‌م زه‌واجه به‌رژه‌وه‌ندى ئامێزه هه‌ڵوه‌شایه‌وه و له سه‌ره‌تاى ئایارى رابردوودا هێزێکى کۆماندۆسى ئه‌مریکایى توانى بن الدن له حه‌شارگه‌که‌ى خۆیدا له شارۆچکه‌ى (ئه‌بوت ئاباد)ى پاکستان ب��ک��وژێ��ت ،دواى ئ���ه‌وه‌ش راگ �ه‌ی �ه‌ن��درا که (ئ �ه‌ی��م �ه‌ن زه‌واه���ی���رى) جێگه‌ى ب��ن الدن��ى گ��رت��ۆت �هوه ،ل�ه رێ��ک�ه‌وت��ى (22ى ئ��اب)ى ئه‌م ساڵ ،پاسه‌وانێکى (ئوسامه بن الدن) ى سه‌رۆکى پێشووى رێکخراوى (قاعیده) به ئاژانسى هه‌واڵى (یو پى ئه‌ى) ژاپۆنى رایگه‌یاند :رێکخراوى قاعیده سه‌رگه‌رمى رێکخستنه‌وه‌ى ریزه‌کانییه‌تى و دوور نییه هێرشى ترسناکتر له‌وانه‌ى (11ى سێپته‌مبه‌ر) له ئه‌مرکا ئه‌نجام ب��دات ،ناسر ئه‌لبه‌حرى پ��اس �ه‌وان��ى تایبه‌تى ب��ن الدن ل �ه درێ���ژه‌ى قسه‌کانیدا ده‌ڵێت :دواى کوژرانى ئوسامه بن الدن رێکخراوى قاعیده الواز بوو ،به‌اڵم ئێسته سه‌رقاڵى خۆڕێکخستنه‌وه‌یه و دوور نییه گوڕ و هێزى جارانى په‌یدابکاته‌وه، به‌حرى به دوریشى نه‌زانى قاعیده دواى توند و تۆڵکردنه‌وه‌ى ریزه‌کانى هێرشى ترسناکتر له (نیویۆرک و واشنتن) ئه‌نجام بدات.
به‌دواداچوون
ل ه دوو ساڵى ته‌مه‌نیاندا
«حکومه‌ت و په‌رله‌مانى کوردستان به‌ئه‌رکى خۆیان هه‌ڵنه‌ستاون» هه‌ولێر ره‌هێل مامه‌ش
له‌گه‌ڵ تپێپه‌ڕبوونى نزیکه‌ى دووساڵ له ده‌ستبه‌کاربوونى خولى سێیه‌مى په‌رله‌مان و کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ،که له هه‌ڵبژاردنى ()2009/7/25 هاته‌که‌یه‌وه ،به‌اڵم به‌بۆچوونى چاودێرانى سیاسى و په‌رله‌مانتارانى کوردستان ،تاکو ئێستا حکومه‌تى هه‌رێم نهیتوانیوه وه‌کو پێویست یاساکان جێبه‌جێ بکات و له‌به‌رامبه‌ردا په‌رله‌مان جگه له ده‌رکردنى یاسا ،چاودێرێک نهبووه بۆ جێبه‌جێکردنیان.
لهمبارهیهوه ئیسماعیل گه‌اڵڵى ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر فراکسیۆنى گ���ۆڕان ب �ه (چ �هت��ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د :ئه‌گه‌ر ب �ه‌چ��اوى ب������ه‌راورده‌و‌ه س �ه‌ی��رى ئ��ه‌م خوله‌ى په‌رله‌مانى کوردستان بکه‌ین ،له‌گه‌ڵ رابردوو، گۆڕان و هه‌نگاوى گه‌وه‌ر‌ه ده‌بینین ،به‌اڵم ئه‌و گۆڕانکاری‌ه جێگاى ره‌زامه‌ندى نیه ،چونکه کێشه‌کانى ئه‌م واڵته ئهوهنده زۆره و ئهوهنده که‌ڵه‌ک‌ه بوون ،له دواکه‌وتوویى ئابورى سیاسی کۆمه‌اڵتى واڵته‌که‌مان ،ده‌بوای‌ه په‌رله‌مان چه‌ندین به‌رامبه‌ر بچوبای‌ه پێش ،سه‌باره‌ت به چاودێرى په‌رله‌مانى کوردستانیش به‌هۆى ئه‌وه‌ى به‌شێکى زۆرى ئه‌ندامان سه‌ر به‌و دوو حزبه‌ن که حکومه‌تیان پێکهێناوه ،به‌وهۆیه‌وه په‌رله‌مان ئه‌گه‌رچى هه‌نگاوى باشى ناوه، به‌اڵم نهیتوانیوه له ئاستى چاودێرى پێویستدا بێت له سه‌رحکومه‌تى هه‌رێم ،به‌جۆرێک له ئاستى داخ��وازی و که‌موکوڕییه‌کانى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ى خه‌ڵکى کوردستان بێت.
سه‌باره‌ت به حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه پێیوابوو :دیاره حکومه‌تیش ب�ه‌ش��ێ��ک�ه ل����ه‌دام����هزراوه س��ی��اس��ی �هک��ان له کوردستان ،بۆیه زۆر زوو‌ه له‌کاتى ئێستا بڵێین ئێمه ل �ه ک��وردس��ت��ان دام���وده‌زگ���اى ده‌مه‌زراوه‌ییمان ههیه ،چونکه تاکو ئێستا ح��زب ب��ااڵ ده‌ست‌ه به‌سه‌ر داموده‌زگاکانى حکومه‌ت ،بۆیه به بۆچوونى من حکومه‌ت نهیتوانیوه به‌ئه‌رک و رۆڵى خۆى هه‌ڵبستێت که‌له‌سه‌ر شانى ب��ووه ،به‌ڵکو ح��زب رێگر ب��ووه ل �هب �ه‌رده‌م حکومه‌تدا بۆ ئه‌نجامدانى ئ �هو به‌رنامه‌یه‌ى له‌کاتى هه‌ڵبژاردندا به خه‌ڵکیداوه. هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :به‌هۆى گوشاره ده‌ره‌کیه‌کان و گۆڕانکارى له‌ناوچه‌کان، هه‌روه‌ها دروس��ت بوونى هۆشیارى له‌الیه‌ن تاکه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان ،ره‌شبیننیم به‌وه‌ى ئه‌م ره‌وشه‌ى کوردستان به‌وشێوه‌یه‌بێت، ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده ه�����ه‌ردوو ح��زب��ى ده‌س���ه‌اڵت���دار ئ��ی��راده‌ی�هک��ى پێشکه‌وتن خوازانه‌یاننیه، ب �ه‌اڵم وه‌ک وت��م گ��وش��اره ده‌ره‌ک��ی�هک��ان و گ��ۆڕان��ک��اری�هک��ان واده‌ک����ات بگه‌ین‌ه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ى له داهاتوو ئاسۆیه‌کى باشتر ده‌بینین ئه‌گه‌ر له‌کاتى خۆشى دوا بکه‌ویت. هاوکات حهمه سه‌عید حهمه عه‌لى ،له فراکسیۆنى یه‌کگرتووى ئیسالمى کوردستان له‌باره‌ى ئه‌و بابهته پێیوابوو :سه‌باره‌ت به حکومه‌ت له‌ماوه‌ى راب��ردوو ناتوانین بڵێین ئه‌رکه‌کانى خ��ۆى له جێبه‌جێکردنى یاسا جێبه‌جێکردووه ،به‌تایبه‌تى یاساکانى ده‌سته‌ى ن �ه‌زاه �ه و چ��اودێ��رى دارای���ی و چ��اودێ��رى گشتى ،هۆکاره‌که‌شى بۆ مه‌سه‌له‌ى حزبی و میزاجى به‌رپرسه‌کان و دوو ئیداره‌یی ب��ووه ،به‌جۆرێک له ده‌ڤه‌رێک یاسایه‌ک جێبه‌جێ ده‌ک��رێ ،له ده‌ڤه‌رێکى تر وه‌ک ئه‌و نیه و ئاسته‌نگى بۆ دروست ده‌کرێت، ئه‌مه‌ش کاریگه‌رى زۆر ده‌بێت له‌سه‌ر بارى
کۆمه‌اڵیه‌تى ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ش هێشتا خه‌ڵک ئومێدى ههیه که به‌هۆى بوونى ئۆپۆزسیۆن و میدیاى ئازاد و گروپه‌کانى فشار و چاالکوانانى رێکخراوه‌کانى مه‌ده‌نى ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ی��اس��اک��ان جێبه‌جێ بکرێت و ئاواته‌کانیان بێته‌دى. ه�ه‌روه‌ه��ا ئ�هو په‌رله‌مانتار‌ه ل�هب��اره‌ى ئ�ه‌داى په‌رله‌مانه‌و‌ه وت��ى :س�هب��اره‌ت به په‌رله‌مان پ��ێ��م��وای�ه ب���هب���ه‌راورد ل �ه‌گ �ه‌ڵ خوله‌کانى پێشوتر له رووى چاودێرى و به‌دواداچوون و ئاراسته‌کردنى پرسیار بۆ وه‌زاره‌ته‌کان له‌خولى راب����ردوو باشتره ،ل�ه رێ��گ��اى لیژنه‌کانه‌وه ت��اراده‌ی��هک رۆڵ��ێ��ی��ان ل �هو ب�ه‌دواداچ��ون��ان�ه ب��ی��ن��ی��وه ،ب���ه‌اڵم دی��س��ان ئ �ه‌وان��ی��ش ب�هه��ۆى هۆکارى سیاسى و مه‌سه‌له‌ى دوو ئیداره‌یی و حزبی ،وه‌ک پێویست نیه. ع���هل���ى ک���هری���م ،وه‌ک چ��االک��وان��ێ��ک
ل �ه‌رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى م �ه‌ده‌ن��ى و چاودێرێکى سیاسى ل�ه ش��ارى هه‌ولێر بۆچونه‌کانى خۆى لهوبارهیهوه خسته‌ڕوو و رایگه‌یاند :لهوانهیه نه‌توانین به موتڵه‌قى قسه‌بکه‌ین ،ب���ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ئ��ه‌گ��هر ب��م��ان �ه‌وێ ک��اب��ی��ن�هى ح��ک��وم�هت له‌ماوه‌ى دوو ساڵى راب��ردوو هه‌ڵسه‌نگێنین، سێ پێوه‌رمان ههیه ،پێوه‌رى یه‌که‌م ئهوهیه کاتێک ئه‌و حکومهته به‌راورد بکه‌ین به‌و به‌رنامه‌یه‌ى ل �هب �ه‌رده‌م په‌رله‌مان متمانه‌ى پێوه‌رگرتوو‌ه پێوه‌رى دووهم ب���ه‌راورد کردنه له‌گه‌ڵ کابینه‌که‌ى پێشووى خۆى و پێوه‌رى سێیه‌م به‌روارد کردنه له‌نێوان ده‌سته‌که‌وت و هه‌نگاوه‌کانى حکومه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌و توانا ماددیه‌ى له‌به‌رده‌ستیدایه ،ئه‌گه‌ر هه‌رسێ پێوه‌ر به‌یه‌که‌و‌ه ببه‌ستینه‌وه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى له هه‌ندێک رووه‌و‌ه هه‌نگاوى باشى ناوه،
ب��ه‌اڵم ل�ه زۆر رووه‌و‌ه حکومه‌تێک ب��ووه نهیتوانیوه پابه‌ند ئه‌و بهرنامهیه بێت که بۆ خۆى دایناوه. وتیشى :ئه‌گه‌ر ل���ه‌رووى س���ه‌روه‌رى یاساوه باسى بکه‌ین ،ده‌بینین خه‌ڵکێکى زۆر گله‌یی له‌وه‌هه‌ی‌ه که له کوردستان سه‌روه‌ری یاسا نه‌چه‌سپاوه ،لهوانه ئه‌وانه‌ى له خۆپشاندانه‌کان خه‌ڵکیان کوشتوو‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بڕیاری ده‌ستگیرکردنى داوه ،به‌اڵم ده‌س��ت��گ��ی��رن�هک��راون و ن �ه‌دراون �هت �ه دادگ���ا، ئهمه جگه ل �ه‌وه‌ى پێشێلکاریه‌کى زۆر له بواره‌کانى مافى مرۆڤ ههیه به‌رامبه‌ر به رۆژنامه‌نوسان و ژنان و چین و توێژه‌کانى ت��ر ،ه�ه‌روه‌ه��ا ل�هب��وارى شه‌فافیه‌ت نه‌مان بینو‌ه حکومه‌ت هه‌نگاوى عه‌مه‌لى بنێ و گه‌نده‌ڵکاره‌کان بداته دادگا ،له‌کاتێکدا له‌سه‌ر ئاستى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم دانى به
ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
13
بوونى گه‌نده‌ڵیدا ن��اوه و بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه پ��رۆژه‌ی �هک��ى خ��س��ت �ه‌ڕوو ب �ه‌ن��اوى پ���رۆژه‌ى چاکسازى ،که که‌س نازانێ چی به‌سه‌ر هات ،کهواته له‌و بواره‌ش ئه‌م حکومهته زۆر که‌مته‌رخه‌مه. ع�هل��ى ک �هری��م ،ه �هر س �هب��اره‌ت ب �ه ئ �ه‌داى حکومه‌ت ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت �ه‌ڕوو :ه �ه‌روه‌ه��ا ل �هب��وارى پێشکه‌شکردنى خزمه‌تگوزارى ح��ک��وم �هت ن �ه‌ی��ت��وان��ی��وه وه‌ک پێویست خزمه‌ت به‌هاواڵتیان بکات ،له‌کاتى ئێستا جگه له‌شار‌ه گ�هو‌ره‌ک��ان به‌شێکى زۆر له هاواڵتیانى شوێنه‌کانى تر به‌ده‌ست که‌مى به‌نزین و ئ��اوى خ��واردن �هوه و ئ�هو خزمه‌ت گوزاریانه‌و‌ه ده‌ناڵێنن ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا ئه‌گه‌ر قسه له سه‌ر په‌رله‌مانى کوردستان بکه‌ین ،ههرچهنده له‌و ماوهیه یاسایه‌کى زۆرى ده‌رک�����ردووه ،ب���ه‌اڵم ده‌رک��ردن��ى ئه‌و یاسایان‌ه چه‌ند ئیشکالیه‌تێکى تێدایه ،لهوانه هه‌ندێکیان ناته‌وافقى نیشتیمانى له‌سه‌ره، له‌کاتێکدا په‌یوه‌ندى به ژیانى هاواڵتیانه‌وه هه‌بووه ،له‌ناو په‌رله‌مان به شێوازى زۆرینه و کهمینه په‌سندکراوه ،خاڵى دووهم کاتێک په‌رله‌مان یاساى ده‌رک��ردووه ،به‌اڵم به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی �هک چ���اودێ���رى جێبه‌جێکردنیانى نه‌کردووه ،بۆ نموون‌ه ماوه‌ى دووساڵ‌ه یاساى دروس��ت��ک��ردن��ى کۆمیسیۆنى مافه‌کانى مرۆڤ له کوردستان ده‌رچ��ووه ،به‌اڵم ئه‌و کۆمیسیۆن‌ه دان��ه‌م��هزراوه ،ه�ه‌روه‌ه��ا یاسا و بڕیاره‌کانى گێڕانه‌وه‌ى موڵک و ماڵه گشتیه‌کان ،بۆیه زۆربه‌ى ئیش و کاره‌کانى حکومه‌ت و په‌رله‌مان بۆ به‌ڕێکردنى ئیشى رۆژان �ه ب��ووه ،ن �ه‌وه‌ک ببنه که‌ناڵێک بۆ گۆڕانکارى جددى و په‌ره‌پێدان له هه‌رێمى کوردستان.
به‌هۆی جیاوازی موچه و نه‌زانینی ئه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رن یان سه‌رباز
چاکسازى ژنان و مندااڵنى سلێمانى مانده‌گرن ئاماده‌کردنی کارزان تاریق
به‌مه‌به‌ستى یه‌کالکردنه‌وه‌ى پیشه‌که‌یان و جیاوازی موچه‌که‌یان له‌گه‌ڵ هاوپیشه‌کانیان له به‌غداد ،فه‌رمانبه‌رانی فه‌رمانگه‌ى چاکسازى ژنان و مندااڵنى سلێمانى ،دوێنێ مانیانگرت و داوایانکرد به سه‌رباز یان فه‌رمانبه‌ر له‌قه‌ڵه‌م بدرێن «چونکه ئیشى پۆلیسیمان پێده‌که‌ن و موچه‌ى فه‌رمانبه‌رمان بۆ حساب ده‌که‌ن و هیچ بڕیارێک نامانگرێته‌وه که له‌به‌رژه‌وه‌ندیمان بێت».
ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ران��ی ف�ه‌رم��ان��گ�هى چاکسازى ژنان و مندااڵنى سلێمانى ،داواده‌ک�ه‌ن ئه‌و زیاده‌یه‌ى که له حکومه‌تى ناوه‌ندی سه‌رف ده‌کرێت بۆ فه‌رمانبه‌ره هاوپیشه‌کانیان که ژماره‌یان ( )25هه‌زار فه‌رمانبه‌ره ئه‌مانیش بگرێته‌وه و بێبه‌ش نه‌کرێن ،چونکه له ئێستادا «به‌فه‌رمانبه‌ر ناسراون». که‌ریم حسێن ،له‌فه‌رمانگه‌ی چاکسازى ژن���ان و م���ن���دااڵن ،ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد: له‌ئێستادا که ئێمه مانمانگرتووه چه‌ند
زانیاری پزیشکی
ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌رێ��ک��ى ده‌ره‌وه‌ی�������ان ه��ێ��ن��اوه بۆ کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا ئه‌خرێته به‌ڕێکردنى کاره‌کان خۆمان و داواکانى کارنامه‌ى کۆبونه‌وه‌کانه‌وه. ئێمه‌یان پشتگوێ خستووه .ئه‌وه‌شى وت :ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره وتیشى :په‌یوه‌ندیم به وه‌زیره‌وه تائێستا ه��ی��چ ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک ن �هه��ات��وه و کردوه داواى مۆڵه‌تى یه‌ک هه‌فته‌ى کردوه وه‌اڵمى نه‌داوینه‌ته‌وه .هه‌روه‌ها وتیشی :بۆ بۆ ئه‌وه‌ى له‌گفتوگۆى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران به‌ندکراوه‌کان شتى زۆرتر کراوه تاوه‌کو بۆ بزانن ئهوه قبوڵ ده‌ک�ه‌ن یان نا بۆ ئه‌وه‌ى کارمه‌نده‌کان. وه‌اڵمیان بدرێته‌وه. ئومێده محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى چاکسازى ئه‌وین محه‌مه‌د( ،مه‌ئمور)ى چاکسازى، ژن��ان و مندااڵنى سلێمانى ،به(چه‌تر)ى ل�هب�ه‌ش��ى چ��اک��س��ازى ژن���ان و م��ن��دااڵن��ى راگه‌یاند :ئه‌م کارمه‌ندانه وه‌کو مه‌ده‌نى سلێمانى ،ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد :وه‌کو نوێنه‌رى ب��ڕی��ارى م�ه‌ده‌ن��ی��ان ه�ه‌ی�ه ،وه‌ک���و مامه‌ڵه به‌شى ژن��ان ل�ه‌م فه‌رمانگه‌یه‌ى خۆماندا مامه‌ڵه‌ى هێزی سه‌ربازییان له‌گه‌ڵ ده‌کرێ ،سیستمه‌که‌مان ده‌ک��رێ��ت به دوو به‌شه‌وه ئه‌مه‌ش وایکردوه تێکه‌اڵوییه‌ک دروست مه‌ده‌نى و هێزى جێبه‌جێکردنمان ههیه ئێمه بووه له نێوان مه‌ده‌نى و هێزی سه‌ربازیدا ل �ه‌رووى ئیش کردنه‌وه ئیشى سه‌ربازیمان هێشتا یه‌کال نه‌بوه‌ته‌وه و کارمه‌نده‌کانیش پێده‌که‌ن که هه‌موو هه‌ڵسوکه‌وت و ئیشێکى ده‌یانه‌وێت جیابکرێنه‌وه یان له‌سه‌ر مه‌ده‌نى قورسمان پێده‌که‌ن که مه‌ده‌نیه‌کان ناتوانن ب��ن ی���ان ه��ێ��زی س���ه‌رب���ازی ،ک �ه ئ���ه‌وه‌ش ه بیکه‌ن ،به‌اڵم له‌ڕوى ماف و ئیمتیازاته‌و nفه‌رمانبه‌رانی چاکسازى ژنان و مندااڵنى سلێمانى ،ک ه دوێنێ مانیانگرت فۆتۆ :کارزان هه‌ورامی ده‌بێت به بڕیارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران بێت هى مه‌ده‌نیه ،ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :بێبه‌شین له له‌ده‌سه‌اڵتى ئێمه‌دا نیه .جه‌ختیشیکرده‌وه :هه‌ندێک م��اف سیستمى موچه‌کان که سه‌ره‌کیترین خاڵیان ئ �ه‌وه‌ی �ه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت زیاد ده‌کرێت شمولى ئێمه ناکات ده‌ڵێن ئێوه ئاوڕێکیش له ئێمه بداته‌وه ،چونکه ئێمه‌ش وه‌زی��ر و به‌ڕێوه‌به‌رى گشتیمان وه‌ت��وه ئێمه ناوخۆ بێت که دێته سه‌ر موچه ده‌ڵێن ئێوه چین؟ ئه‌ڵێن ئێوه پاسه‌وانن ،به‌اڵم هه‌موو سه‌ربازین ،به‌اڵم که دێته سه‌ر شتێک که ده‌رماڵه‌کانیان وه‌ک��و حکومه‌تى ناوه‌ندی سه‌ربازین له‌هه‌مان کاتیشدا ،سه‌ربازیش کارمه‌ندى ئه‌وین. به‌غداد که له به‌غداد ( )450هه‌زار دینار زی��اد ده‌ک��ات ده‌ڵێن ئێوه مه‌ده‌نین ،بۆیه ع�هل��ى ج���ه‌الل ،ک��ارم�ه‌ن��دى چ��اک��س��ازى و نوسراوێکمان فه‌رمانبه‌ره و ئێمه نوسراوى په‌یوه‌ندى به سه‌ربازیه‌وه هه‌بێت ده‌ڵێن ئێوه ده‌رم��اڵ �ه وه‌رده‌گ����رن ،لێره ( )200ه �ه‌زار ئێمه‌ش مانمان گرتوه‌و داواى مافى خۆمان ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ى ،ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد :له‌م فه‌رمیمان ههیه که ئێمه فه‌رمانبه‌رین ،فه‌رمانبه‌رن! .بۆیه «ئێمه داواده‌که‌ین ببین دینار وه‌رده‌گ���رن وه‌ک��و ئ�ه‌وان��ى لێبێت بۆ ده‌ک�ه‌ی��ن .داوا له سه‌رۆکى حکومه‌ت و فه‌رمانگه‌یه‌دا دوو ستاف ههیه ستافێک ت�ه‌ن��ان�هت ل�ه ب����ه‌روارى ( )2008/10/30به سه‌ربازی هه‌رچى موچه‌مان ههیه ببێته ئه‌مه‌ش وه‌زی���رى ک��اروب��ارى کۆمه‌اڵیه‌تى وه‌زی���رى ک��اروب��ارى کۆمه‌اڵیه‌تى ده‌که‌ین پێى ده‌ڵێن فه‌رمانبه‌ر و ستافێکیش هێزى به‌فه‌رمانى وه‌زارى ( )81 - 17نوسراومان سه‌ربازی ،چونکه له‌م قه‌ره‌بوه‌ى ئێستا که له په‌یوه‌ندیه‌کدا پشتگیرى خۆى بۆ ئه‌م که بێت و ئ��اوڕ له ئێمه بداته‌وه و چۆن جێبه‌جێکردنه ئێمه هێزى جێبه‌جێکردنین بۆ هاتووه که ئێمه فه‌رمانبه‌رین .وتیشى :فه‌رمانبه‌ر قه‌ره‌بوو ده‌کرێته‌وه ده‌ڵێن ئێوه ده‌چێت و سه‌ردانى به‌ندکراوه‌کان ده‌کات با و ک �ه‌س نازانێت چ��ی��ن؟! زۆرج��اری��ش به ده‌بێت ئێمه موچه‌کانمان وه‌ک��و وه‌زاره‌ت��ى ناگرێته‌وه ،چونکه سه‌ربازین». کارمه‌ندانه ده‌ربڕى و رایشیگه‌یاند له
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
یان ڤایرۆسی بێت ده‌مار له چه‌ند به‌شێک سه‌ره‌کی ئاراسته‌کردنه کاره‌باییه‌کانه له پێکهاتووه و له‌ناوه‌وه فایبه‌ری تیایه که مرۆڤدا. ت��وش��ی داخ����وران ده‌ب��ێ��ت و پێی ده‌وت��رێ��ت هه‌وکردنی ده‌م��ار و زیاتر له‌و که‌سانه‌دا نیشانه‌کانی: هه‌وکردنی ده‌مار نه‌خۆشه‌که هه‌ستی الواز ده‌بێت و وه‌ک رووده‌دات که نه‌خۆشی شه‌کره‌یان ههیه. ده‌ڵێن هه‌ندێک شوێنی مێرووله ده‌کات و زۆرج����ار ک �ه ب��ری��ن��دار ده‌ب��ێ��ت هه‌ستی هۆکاره‌کانی: د .شیروان حه‌م ه ساڵح عومه‌ر ئه‌و که‌سانه‌ی نه‌خۆشی شه‌کره‌یان ههیه پێناکات که ئهمه له‌کاتی کاریگه‌ری دی���اره ک �ه ئه‌نسۆلینیان ک�ه‌م�ه ل �ه زۆر ده‌ماره هه‌ستیه‌کان زۆر هه‌ستی پێدهکرێت جۆری خانه‌دا که یه‌کێکیان ده‌ماره به‌بێ و زۆرک��ات��ی��ش ده‌بیستین که‌سێک که هه‌وکردنی ده‌مار: ئه‌نسۆلین ئ�هو شه‌کره‌ی له‌خوێندا ههیه نه‌خۆشی شه‌کره‌ی ههیه قاچی بریندار ئیلتیهابی ده‌مار چه‌ند جۆرێکی ههیه لێره‌دا ده‌چێته ن���اوه‌وه و ده‌نیشێت له ئه‌نجامی ده‌بێت ئهمه هۆکاره‌که‌یه‌تی و له‌کاتی مه‌به‌ست ئهوه نیه ئیلتیهابی به‌کتریایی ئه‌وه‌دا ده‌ماره‌که بێهێز ده‌بێت که شوێنی قورسبوونی نه‌خۆشه‌که هه‌ست به الوازی
ق���اچ و ده‌س��ت��ی ده‌ک����ات و هه‌ندێکجار ک�ه نه‌خۆشی ش�هک��ره‌ی ههیه رێبگرێت له ب�ه‌رزب��وون�ه‌وه‌ی رێ��ژه‌ی شه‌کره‌که‌ی و کۆنتڕۆڵ له‌ده‌ست ده‌دات. به پارێزکردن ئاگاداری خۆیبێت له هه‌ر بریندارییه‌ک له جه‌سته‌یدا. خۆپاراستن: ده‌بێت هۆکاره‌کانی ئه‌م نه‌خۆشیه بنه‌بڕ بکرێت بۆ خۆپاراستن لێی هه‌ندێک که‌س چاره‌سه‌ر: نه‌خۆشی شه‌کره‌یان ههیه و پێی نازانن کۆنتڕۆڵکردنی شه‌کره له مرۆڤدا یه‌کێکه پێویسته له‌کاتێکدا هه‌ست به الوازی و ل�ه چ��اره‌س �ه‌ره‌ک��ان وه ئێستا ل�ه زانستی سڕبوون ده‌که‌ن له شوێنێکیاندا سه‌ردانی ت����ازه‌ی پ��زی��ش��ک��ی��دا ده‌رم�����ان ب �هک��اردێ��ت پزیشک بکه‌ن و به‌گشتیش پێویسته مرۆڤ وه‌ک هه‌ندێک ڤیتامینات و هه‌ندێک له‌دوای ته‌مه‌نی ( )35ساڵیه‌وه پشکنین ده‌رمانیتر. بکات و ئ��اگ��اداری رێ��ژه‌ی شه‌کره‌که‌ی ب��ێ��ت و ئ �ه‌گ �هر ک�ه‌س��ێ��ک خ��ۆی بزانێت ئاماده‌کار :سازان تۆفیق
کراوه
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
14
له‌سه‌ر دۆسیه‌که‌ی ئاسۆس هه‌ردی ،لێپرسینه‌وه‌ی حزبی عومه‌ر فه‌تاح ناگرێته‌و ه
«ئه‌و که‌سانه‌ی گیراون ل ه به‌رده‌م دادگا ده‌ڵێن ئێم ه سه‌ربه‌خۆ کردومانه»
ئاماده‌کار
هاوژین غه‌ریب مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی باسی لێپرسینه‌وه‌ی حزبی ناکات له‌سه‌ر ئ �هو ب�ه‌رپ��رس�ه‌ی ک� ه تۆمه‌تباره ب ه هێرشکردن ه س�هر ئاسۆس ه �ه‌ردی، چاودێرێکی سیاسیش ده‌ڵێت دادگای ئه‌م واڵته به‌قه‌د رۆژنامه‌یه‌ک جورئه‌تی نیه و راشیده‌گه‌یه‌نن که ئه‌و که‌سانه‌ی له‌سه‌ر ئه‌و بابهته گیراون غه‌در ل ه خۆیان ده‌ک��ه‌ن و ده‌ڵێن سه‌ربه‌خۆ کردومانه.
ل��� ه رۆژی ( )2011/8/29ل�هک��ات��ی گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی له س�هر ک��اره‌ک�ه‌ی ئاسۆس ه �ه‌ردی هێرشی کرایه سه‌ر و به کلک ه ده‌مانچه زۆری لێدرا دوای ئه‌وه‌ی پۆلیس لێکۆڵینه‌وه‌کانی ده‌سپێکرد دوو شه‌ممه‌ی رابردوو پۆلیس تۆمه‌تبارێکی ده‌ستگیرکرد ک ه به گوێره‌ی زانیاریه‌کانی (چه‌تر) ئه‌و که‌سه به‌رپرسی پاسه‌وانه‌کانی عومه‌ر ف��هت��اح ،ئ �ه‌ن��دام��ی م�هک��ت�هب��ی سیاسی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستانه ،رۆژی دواتر رۆژنامه‌ی ئاوێنه باڵویکردهوه ک ه هێرشه‌که ده‌س��ت��ی به‌رپرسێکی ب��ااڵی یه‌کێتی تیادایه ،به‌بێ ئه‌وه‌ی ناوی که‌س بهێنێت ،ب �ه‌اڵم ه�هر ئ�هو رۆژه ماڵپه‌ڕی کۆمه‌ڵ نیوز ئه‌و بابه‌ته‌ی باڵو ک��ردهوه ک ه ئاوێنه وتی له‌سه‌ر بابه‌تێک گله‌ییمان ل��ێ��ک��راوه ئ �ه‌وی��ش ه�ه‌واڵ��ێ��ک ب��وو له‌سه‌ر ع��وم �هر ف �هت��اح ،رۆژی چ���وار شه‌ممه، ه���اواڵت���ی ب��ڵ�اوی ک�����ردهوه ک�� ه ئ���ه‌وه‌ی ت��ۆم�هت��ب��اره (ع��وم �هر ف��هت��اح)ه و دوات��ر که‌سێکیتریش ده‌ستگیر کرا ک ه خزمێکی نزیکی ئ �هو به‌رپرسه‌یه تۆمه‌تباره‌که‌ش رۆژی ( )2011/9/7له راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه نکۆڵی ل ه ده‌ست هه‌بوونی له‌و هێرشه‌دا کرد و پێشیوابوو غ�ه‌دری لێده‌کرێت ک ه ناوی ده‌هێنرێت و ئیدانه‌ی ئه‌وکاره‌ی کرد.
وه‌ک راگه‌یه‌ندرا ئه‌گه‌ر عومه‌ر فه‌تاح یان هه‌ر به‌رپرسێکیتر له‌پشت ئه‌وکاره‌وه بێت ،ده‌بێت جیاواز له لێکۆڵینه‌وه‌ی دادگا لێپرسینه‌وه‌ی حزبیشی لێبکرێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م بابهته وه‌ک ژیانی تایبه‌ت نیه به‌ڵکو گرێدراوی ئازادیه مه‌ده‌نیه‌کانه. بۆیه ئ �ه‌وه‌ی کرا پێشێلکردنی په‌یڕه‌وی ن��اوخ��ۆی یه‌کێتیشه چونکه ل�ه دروش��م و ئامانجه‌کانیاندا رون���ک���راوه‌ت���هوه ،بۆ وه‌رگ��رت��ن��ی زان���ی���اری و رای یه‌کێتی نیشتمانی( ،چ�هت��ر) په‌یوه‌ندی ک��رد به سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره ،به‌اڵم ئاماده نه‌بوو له‌سه‌ر ئه‌و بابهته لێدوان بدات. دوات����ر وت �هب��ێ��ژی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان ،ئ��ازاد جوندیانی ،رایگه‌یاند به‌هۆی نه‌بونی کاته‌وه ناتوانم وه‌اڵمی پ��رس��ی��اری زۆر ب���ده‌م���هوه ب��ۆی �ه ی �هک
پرسیار بکه ،جوندیانی له قسه‌کانیدا ب ه (چه‌تر)ی وت «پێشتر له کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا له که‌رکوک رامانگه‌یاند ک���ه ه��ی��چ ورده‌ک����اری����هک����ی دادگ�����ا و لێکۆڵینهوه ب��اس ناکه‌ین ،چونکه ئهوه ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری �ه ،به‌اڵم هه‌رکه‌سێک ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری بڕیاری لهبارهوه بدات ه �هر ب��ڕی��ارێ��ک بێت ئ �هو ب��ڕی��اره رێ��زی ل��ێ��گ��ی��راوه» .ئ���هو ب �ه‌رپ��رس �ه‌ی یه‌کێتی وتیشی «تا ئێستا حاکم شتێکی نه‌وتووه و هیچی باڵو نه‌کردوه‌ته‌وه بۆیه ناتوانین پ��ێ��ش ش��ت�هک��ان ب��ک �ه‌وی��ن ،ئ����ه‌وه‌ی ههیه جه‌ریده‌یه‌که وتویه‌تی رۆژن��ام�ه هه‌موو شتێک نیه» ناوبراو جارێکیتر جه‌ختی له‌سه‌ر ئ�هوه ک��ردهوه که ل�ه‌الی یه‌کێتی «هیچ که‌سێک له‌سه‌رو یاساوه نیه». ب�ه ب��ێ ئ���ه‌وه‌ی قسه ل�ه‌س�هر لێپرسینه‌وه
حزبیه‌کان بکات. ل��ه ئ��ێ��س��ت��ادا ب��ه‌گ��وێ��ره‌ی زان��ی��اری �هک��ان چه‌ندینجار له رێگای جیاوازه‌وه خه‌ڵک ن���ێ���ردراوه ب��ۆ الی ب��ن �ه‌م��اڵ �ه‌ی ئه‌حمه‌د ه�����ه‌ردی ک���ه ئ����هو ب��اب �هت �ه ف���ه‌رام���ۆش بکرێت و باسی لێوه نه‌کرێت ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵم��ی ئ�ه‌وان ره‌زامه‌ند نه‌بونیانه به‌و بابهته و ده‌یانه‌وێت دادگا به‌رپرسیار بێت (چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنی زانیاری له ب��اره‌ی لێکۆڵینه‌وه‌کانه‌وه په‌یوه‌ندی کرد به سه‌رنوسه‌ری ئاوێنه ،شوان محه‌مه‌د، ب��ه‌اڵم ن��اوب��راو ته‌نها ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی وت که ئه‌و له‌گه‌ڵ ئاسۆس هه‌ردی بڕیاریانداوه قسه بۆ راگه‌یاندنه‌کان نه‌که‌ن له‌سه‌ر ئه‌و بابهته و به‌بیریهێنایه‌وه که ئ �ه‌وان ناوی به‌رپرسه‌که‌یان نه‌هێناوه بۆ ئه‌م بابه‌ته‌ش به پێویستی بینی له‌گه‌ڵ یه‌کێتی قسه
بکرێت نه‌ک ئاوێنه. ب�ه گ��وێ��ره‌ی س�ه‌رچ��اوه‌ی�هک��ی تایبه‌تیش کۆمه‌ڵێک ب�ه‌رپ��رس��ی سیاسی ک �ه به خهڵکه رۆشنبیره‌که‌یان ناسراون له دواین کۆبونه‌وه‌ی مه‌کته‌بی سیاسیدا به توندی له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و بابهته وه‌ستاونه‌ته‌وه و هه‌تا له‌به‌ر چاوی عومه‌ر فه‌تاحیشدا وتویانه هه‌رکه‌سێک بێت ده‌بێت بدرێته دادگ��ا، ئه‌گه‌ر هه‌ر که‌سێک بێت ،چونکه ئهمه له‌سه‌ر یه‌کێتی ده‌ک�ه‌وێ��ت ،چاودێرێکی سیاسیش رای��ده‌گ�ه‌ی�ه‌ن��ێ��ت ک �ه کۆتایی ئ �ه‌م بابهته دی���اره ک�ه ه�ه‌م��وو تاوانه‌که ئه‌و پاسه‌وانه‌ی گیراوه دهیخاته ئه‌ستۆی خۆی و به‌رپرسه‌که‌ی لێ بێبه‌ری ده‌کات، مه‌سعود عه‌بدولخالق ،چاودێری سیاسی و به‌رپرسی ده‌زگای ستانده‌ر ،رایگه‌یاند «ی�هک��ێ��ک ل �ه کێشه‌کانی ئ��ه‌م واڵت �ه
ئهوهیه که ته‌به‌قه‌یه‌ک دروس��ت ب��ووه له س���ه‌روی یاسایه ،له‌واڵتانیتر که‌سێک یان خێزانێک له‌سه‌روی یاسایه به‌اڵم لێره وانیه» ناوبراو پێشیوایه له‌واڵتانی تریش یاسا ل �ه‌س �ه‌روی ه�ه‌م��وان�ه نمونه‌شی به تورکیا و ئێران هێنایه‌وه .که به یاساکانی خۆیان کارده‌که‌ن ئه‌گه‌ر یاساکانیشیان باش نه‌بێت که‌س له سه‌رویه‌وه نیه ،ئه‌و باسی له په‌یڕه‌وی ناوخۆ و دروشمه‌کانی یه‌کێتی کرد و ده‌ڵێت :ئه‌وان سه‌روه‌ری و یاسا و مافی مرۆڤ و ئازادی بیروڕا، دروشم و بابه‌تی په‌یڕه‌وه‌که‌یانه بۆیه ده‌بێت لێپرسینه‌وه‌ی حزبیش بکه‌ن نه‌ک به‌ته‌نها یاسایی. م���هک���ت���هب���ی س���ی���اس���ی ی���هک���ێ���ت���ی ل�ه کۆبونه‌وه‌که‌یدا باسی لێپرسینه‌وه و سزای حزبی ن�هک��ردووه بۆ ئه‌و ئه‌ندامه‌یان که ئه‌وکاره‌ی کردووه ته‌نها باسی لێپرسینه‌وه‌ی یاساییان ک��ردووه ،چاودێره سیاسیه‌که له قسه‌کانیدا ره‌خنه‌ی له ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری گرت وتی «دادگ��ا ئه‌وه‌نده‌ی جورئه‌تی رۆژن��ام �ه‌ی �هک جورئه‌تی نیه ک�ه ن��اوی تۆمه‌تبارێک ئاشکرا بکات» به باوه‌ری ن��اوب��راو کۆتایی دۆس��ی�هک�ه ل�ه ئێستاوه راگ �ه‌ی �ه‌ن��دراوه «ئ��هو ک�ه‌س��ان�ه‌ی گیراون له ب �ه‌رده‌م دادگ���ادا ده‌ڵێن ئێمه سه‌ربه‌خۆ کردوومانه و به‌رپرسه‌که‌مان ئاگادار نهبووه، ئیتر ئه‌و که‌سه خۆی ده‌کاته قوربانی بۆ به‌رپرسه‌که‌ی و ده‌شیپارێزێت ،بۆیه ده‌بێت ئ�ه‌وه‌م��ان له بیر نه‌چێت که به‌رپرسه‌کان خ��ۆی��ان ل�ه س���ه‌روی ی��اس��اوه ده‌بینن ئیتر لێکۆڵینه‌وه‌ی حزبیشیان لێناکرێت» ناوبراو له‌باره‌ی هه‌ڵوێستی ئاوێنه که ناوی به‌رپرسه‌که‌یان رانه‌گه‌یاند و خۆپاراستنیان له قسه‌کردن کردوه ،وتی «ئه‌و ته‌به‌قه‌یه‌ی ک �ه ب��اس��م��ان ک���رد ئ���ه‌وه‌ن���ده ب �هه��ێ��زه که وایلێده‌که‌ن که چ��ۆن پاسه‌وانه‌که غه‌در له‌خۆی ده‌ک��ات ئ��اواش ئه‌و سه‌رنوسه‌ر و رۆژنامانه‌ش بابه‌ته‌که ده‌شارنه‌وه و غه‌در له خۆیان ده‌که‌ن».
نێچیرڤان و مه‌سرور کامیان سه‌رۆکی داهاتوو ده‌بێت؟
هه‌وڵی بوون به سه‌رۆکی مه‌سرور بارزانی چڕ دهبێتهوه ئاماده‌کار
هانا ئازاد کێشه‌کانی نێو بنه‌ماڵه‌ی بارزانی قوڵتر دهبێتهوه له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا ملمالنێی یه‌کتر ل�ه‌الی�ه‌ن (مه‌سرور مه‌سعود بارزانی) و (نێچیرڤان ئیدریس بارزانی) له‌سه‌ر که‌سی دووهم��ی نێو پ��ارت��ی و وه‌رگ��رت��ن��ی سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌ت به‌رده‌وامی ههیه و یه‌کێتیش خۆشحاڵه به سه‌رۆکایه‌تی نێچیرڤان بارزانی.
ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده م�ه‌س��ع��ود مسته‌فا ب��ارزان��ی ب��هه��ۆی ن �هب��ون��ی ده‌س���ت���وری ت��ای��ب�هت��ی هه‌رێمی کوردستان بۆی ههیه خۆی بۆ سه‌رۆکی هه‌رێم کاندید بکاتهوه ،به‌اڵم به‌پێی زانیارییه‌کان مه‌سرور بارزانی بۆ ئ �هو پۆسته ئ��ام��اده ده‌ک��ات و نێچیرڤان بارزانیش له‌وه نیگه‌رانه. به‌پێی زانیاری سه‌رچاوه‌یه‌کی به‌رپرس له‌نێو پارتی ئێستا ئه‌و حزبه رای جیاوازی تێکه‌وتووه له‌سه‌ر به‌هێزی پێگه‌ی مه‌سرور بارزانی و نێچیرڤان بارزانی ،الیه‌نگرانی مه‌سرور بارزانی که باوکی پشتگیری لێده‌کات پاساویان ئ�ه‌وه‌ی�ه که مه‌سرور ب���ارزان���ی ده‌ن��گ��ی دووهم����ی ک��ۆن��گ��ره‌ی به‌ده‌ست هێناوه و الیه‌نگرانی نێچیرڤان بارزانیش پێگه‌ی ج�ه‌م��اوه‌ری نێچیرڤان ب��ارزان��ی ب �هه��ۆی ک��اب��ی��ن�ه‌ی پێنجه‌م و پ�ه‌ی��وه‌ن��دی�ه دیبلۆماسیه‌کانیه‌وه به‌باش ده‌زانن. ل�ه راپۆرتێکی پێشووی (چ �هت��ر) ئ�هوه ئاشکرا کرا که مه‌سعود بارزانی ده‌یه‌وێت پێگه‌ی نێچیرڤان بارزانی الواز بکات و باشترین نمونه‌یشی ب �هوه هێنایه‌وه که شێرزاد عه‌بدولڕه‌حمان به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌ر به نێچیرڤان بارزانی بوو دوور خرایه‌وه له رۆژنامه‌ی خه‌باتی زمانحاڵی ئه‌و حزبه،
له ئێستاشدا له ناو پارتیدا ناکۆکی هه‌ی ه له‌سه‌ر ئ��ه‌وه‌ی ک��ام ل �هو دووان���ه پۆستی س��ه‌رۆک��ی ح��ک��وم �هت وه‌رب��گ��رێ��ت �هوه له دکتۆر به‌رهه‌م. به‌پێی زانیاریه‌کانی (چه‌تر) ئاراسته‌ی پ��ارت��ی ب���ه‌ره‌و م�ه‌س��رور ب��ارزان��ی ده‌ڕوات به‌هۆی ئه‌وه‌ی کوڕی مه‌سعود بارزانیه و وه‌ک بارزانیه‌کان ده‌ڵێن ،توانیویه‌تی بارزانیه‌کان بۆ الی خ��ۆی رابکێشێت، ه��اوک��ات ن��اوب��راو ل �ه‌الی �ه‌ن ب�ه‌ش��ێ��ک له سه‌رکردایه‌تی و مه‌کته‌بی سیاسی ئه‌و حزبه‌شه‌وه ده‌یانه‌وێت بکرێته سه‌رۆکی ک��اب��ی��ن �ه‌ی ش �ه‌ش �ه‌م��ی ح��ک��وم �هت که بڕیاره له یه‌کێتی بسێندرێته‌وه ،چونکه زۆری��ن�ه‌ی مه‌کته‌بی سیاسی ئ�هو حزبه کۆکن له‌سه‌ر لێسه‌ندنه‌وه‌ی م��اوه‌ی ئه‌م دوو ساڵه‌ی حکومه‌ت ،چونکه به هه‌قی
خۆیانی ده‌زان��ن ته‌نها بڕیاری مه‌سعود بارزانی ماوه. لێدوانه‌کانی م��اوه‌ی راب���ردووی مه‌سرور ب���ارزان���ی ک��ه ب��ۆ رۆژن���ام���ه‌ی (ش���ه‌رق ول���ئ���ه‌وس���هت)ی داب����وو ل��ه س���هر پرسی س�ه‌رۆک��ای�هت��ی ئ �هوه ده‌رده‌خ����ه‌ن ده‌ی�ه‌وێ��ت شوێنی باوکی بگرێته‌وه و ئێستا که‌سی دووهم بێت و دوای باوکیشی ببێته که‌سی ی �هک �ه‌م��ی ن��ێ��و پ��ارت��ی ب��ۆی �ه ئ�ه‌زم��ون��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی س���ه‌رۆک���ی حکومه‌تیش بۆ ئ��ه‌وه‌ی له داه��ات��وودا بتوانێت ببێته سه‌رۆکایه‌تی پارتی پێویست ده‌بینێت. ئه‌ندامێکی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی پارتی دیموکراتیش ده‌ڵێت :له‌نێو پارتی ته‌نها نێچیرڤان بارزانی که‌سی دووه‌مه و هه‌ر ئه‌ویش ده‌مێنێته‌وه ،به‌اڵم جارێ دیاری نهکراوه .ئه‌حمه‌د کانی بۆ (چه‌تر) وتی
«خوا ده‌زانێ کێ له پێش کێ ده‌مرێت، پێویست ناکات ئهوهنده خۆیان بۆ جێگای مه‌سعود بارزانی ئاماده بکه‌ن» .ناوبراو ئاماده‌نه‌بوو زانیاری زیاتر بدات (چه‌تر) په‌یوه‌ندی کرد به کاکه‌مین نه‌جاریشه‌وه ئاماده‌نه‌بوو هیچ لێدوانێک لهمبارهیهوه بدات. ب �ه‌پ��ێ��ی زان��ی��اری��ی �هک��ان��ی (چ���هت���ر) له ئێستادا که‌مال که‌رکوکی له‌و کێشانه ت��ێ��وه‌گ�لاوه و دژای���هت���ی ف���ازڵ میرانی ده‌کات که نزیکه له نێچیرڤان بارزانی، به‌م هۆیه‌شه‌وه نێچیرڤان بارزانی بانگی که‌مال که‌رکوکی ده‌کات و هه‌ڕه‌شه‌ی لێده‌کات ب�ه‌وه‌ی دژایه‌تی فازڵ میرانی نه‌کات. س���ۆران ع��وم �هر ،رۆژن��ام �ه‌ن��وس پێیوایه له‌نێوان ئامۆزاکان کێشه‌یه‌کی زۆر سه‌خت
ههیه ،به‌اڵم ده‌ری ناخه‌ن و ده‌یشارنه‌وه، کێشه‌که‌ی ن��ێ��وان م �ه‌س��رور ب��ارزان��ی و نێچیرڤان بارزانیش بریتیه ل �ه‌وه‌ی کێ ئێستا جێگری مه‌سعود بارزانی بێت و له ئاینده‌ش جێگه‌ی بگرێته‌وه. ن��اوب��راو وت��ی��ش��ی «ب��ن �ه‌م��اڵ �ه‌ی ب��ارزان��ی داخراون ،به‌اڵم نێچیرڤان بارزانی ده‌یه‌وێت سنوری بنه‌ماڵه تێکبشکێنێ که ئه‌مه‌یش هێڵی سوره» .ئه‌و رۆژنامه‌نوسه ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد ،ل�ه‌م��اوه‌ی راب���ردوو نێچیرڤان ب����ارزان����ی وی��س��ت��وی �هت��ی ه �ه‌ن��گ��اوێ��ک��ی ری���ف���ۆرم���ی ب��ن��ێ��ت ،ب�����ه‌اڵم ل���ه‌م���اوه‌ی کارکردنی نێچیرڤان بارزانی هه‌وڵه‌کانی هه‌موو شکستیان هێناوه. س���ۆران ع��وم �هر راش��ی��گ�ه‌ی��ان��د :ته‌مه‌نی مه‌سعود بارزانی ب�ه‌ره‌و کۆتایی ده‌چێت له سه‌رۆکایه‌تی پارتی و هه‌رێم ،بۆیه
چاکتر وایه پارتی که‌سێک به فه‌رمی بۆ جێگره‌وه‌ی دیاری بکرێت. ئه‌و رۆژنامه‌نوسه قسه‌کانی رونکرده‌وه و وتی «له‌کاتی کۆنگره‌ی پارتی رێگه نه‌درا نێچیرڤان بارزانی خۆی هه‌ڵبژێریت، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ده‌ن��گ��ی ی�هک�ه‌م ب �هر مه‌سرور بارزانی بکه‌وێت ،ههرچهنده ئه‌وه‌ش له‌نێو یه‌کێتی ه �ه‌ی �ه» .ئ��ام��اژه‌ی به‌وشکرد، پۆستی جێگری پ��ارت��ی ک �ه نێچیرڤان به‌ڕێوه‌ی ده‌ب��ات پۆستێکی هه‌یکه‌لیه و به واقیع مه‌سرور بارزانی به‌ڕێوه‌ی ده‌بات. ئ�هو رۆژنامه‌نوسه پێشیوایه گه‌وره‌ترین ده‌زگ����ای ن��ێ��و پ��ارت��ی دراوه‌ت����ه م �ه‌س��رور بارزانی ،بۆ ئه‌وه‌ی دوای مه‌سعود بارزانی راسته‌وخۆ ئه‌و شوێنه‌که‌ی بگرێته‌وه. ئاسۆ مامه‌ند ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی به (چه‌تر)ی وت «نه‌مانزانیوه که‌سێک بۆ شوێنی مه‌سعود بارزانی ئاماده‌بکرێت» .ناوبراو ئاماده‌نه‌بوو زیاتر بڵێت و په‌یوه‌ندیه‌که‌شی به‌سه‌ر (چه‌تر) دا داخسته‌وه. هه‌ر له‌ماوه‌ی رابردودا (چه‌تر) باسی له هه‌وڵه‌کانی پشتیوانانی مه‌سرور بارزانی ک��رد ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی پۆستی س�ه‌رۆک��ی حکومه‌ت و له ئێستاشدا سه‌رچاوه‌یه‌کی نێو یه‌کێتی ئاشکرای ده‌کات که ئه‌گه‌ر به‌پرسی یه‌کێتی بێت ئ �ه‌وان ده‌یانه‌وێت نێچیرڤان بارزانی جێگره‌وه بێت ،ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌و هاورێیه‌تیه‌ی نێوان مام جه‌الل تاڵه‌بانی و نێچیرڤان بارزانیه‌وه‌یه. ئه‌و که‌سانه‌ی پشتیوانی مه‌سرور بارزانی ده‌ک���ه‌ن ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت وا سیناریۆکه باڵو بکهنهوه که نێچیرڤان ب��ارزان��ی به‌هۆی ب��وون��ی پ�ه‌ی��وه‌ن��دی�ه دیبلۆمایسه‌کانیه‌وه ب��ۆ ب �ه‌غ��داد گ��ون��ج��اوه و ب��ۆی�ه پێویسته پۆستی هه‌رێم بۆ کوڕی سه‌رۆک بێت سه‌رچاوه‌که‌ی (چه‌تر) له‌نێو پارتی ئه‌و زانیاریانه پشت راست ده‌کاته‌وه.
تورکیا به‌رده‌وام هه‌وڵی سه‌رکوت یان الوازکردنی موخاته‌بانی کێشه‌کان ده‌دات
کێشه‌کان له‌گه‌ڵ موخاته‌بانی چاره‌سه‌ر ده‌بێت
حسێن عه‌لی و :هێدی ئه‌حمه‌د کێشه‌ی کورد له‌گه‌ڵ موخاته‌به‌کانی ێ موخاته‌بی چاره‌سه‌ر ده‌بێت .ب ئه‌و ه نیشان ده‌دات که نیازی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ک ه ل ه ئارادا نیه .ل ه دونیادا نه‌بینراو ه کێشه‌ی له‌م ێ موخاته‌ب چاره‌سه‌ر بن. ئاسته‌دا ب
ئ �ه‌وان �ه‌ی وا بیر ده‌ک �ه‌ن �هوه ک�ه دهت��وان��ن هه‌ر رۆژ به وتنی «ته‌سفیه‌ی ده‌که‌م»، «ئه‌مڕۆ ته‌سفیه بوو»« ،سبه‌ینێ ته‌سفیه ده‌ب��ێ��ت» ،ل�ه‌م کێشه‌ی ک��ورد رزگ��اری��ان ده‌بێت ،خۆیان فریو ده‌ده‌ن .تا کاتێک کێشه‌ى کورد چاره‌سه‌ر نه‌بێت ،خه‌یاڵی ئه‌و که‌سانه هه‌ر کات ده‌شکێننه‌وه. بێگومان ئهمه ش�ه‌ڕی پیسکۆلۆژیکه ک �ه الی �ه‌ن��گ��ران��ی ( ،)AKPم��ی��دی��ا و نوسه‌رانی ب���ه‌رده‌وام خه‌ریکی داڕشتنی سیناریۆکانی ته‌سفیه‌ن .ب��ۆ تێکدانی مه‌عنه‌ویاتی کۆمه‌ڵگای کورد ئه‌م جۆره هه‌ڵسه‌نگاندنانه ده‌که‌ن .به‌مجۆره گه‌لی ت��ورک��ی��اش هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنن .کۆمه‌ڵگا له جیاتی ئ �ه‌وه‌ی چ��اوه‌ڕێ��ی به‌دیهاتنی چاره‌سه‌ری بێت ،چاوه‌ڕێی ته‌سفیه‌بوونی ()PKKی��������ه .ب���ۆی���ه‌ش ه����هر رۆژ له ناوه‌نده‌کانی ش�ه‌ڕی پیسکۆلۆژیک له دژی ( ،)PKKکه‌مپینی ره‌شکردنی به‌ڕێوه ده‌چێت. ل���ه ده‌وڵ������هت و ح��ک��وم �هت��ی ت���ورک���دا، عه‌قڵیه‌تی چاره‌سه‌ری کێشه‌که له‌گه‌ڵ موخاته‌بانی نیه .ده‌وڵه‌ت ههمیشهkültü ده‌دات! نه که‌س ده‌توانێ له ده‌وڵه‌ت داوای بکات ،نه ده‌توانێ بازرگانی بکات .ئهمه، سه‌لمێنه‌ری ئهوهیه که هێشتا کلتوری دیموکراتیک له تورکیادا نیه .گرنگترین ک��اراک��ت �هری دی��م��وک��راس��ی ،موخاته‌ب وه‌رگ��رت��ن��ی ت��وێ��ژه‌ک��ان��ی کۆمه‌ڵگایه. کێشه‌کان له‌گه‌ڵ موخاته‌بانی چاره‌سه‌ر ده‌بێت .تورکیاش به‌رده‌وام به‌دوای ئهوهیه موخاته‌بی کێشه‌کان یان سه‌رکوت یان الواز بکات .نه ته‌نیا بۆ کێشه‌ی کورد، به‌ڵکو له کێشه‌کانی تریشدا ئه‌م زهنیه‌ت و هه‌ڵسوکه‌وته زاڵه. ئه‌گه‌ر جارجارێک ( )BDPبه موخاته‌ب ده‌گ����رن ،ل �ه ب��ی��ری��ان��دا وه‌ک���و م��وخ��ات�هب س�ه‌ی��ری ن��اک�ه‌ن .ئ �هو چه‌مکه زاڵ �ه که
«چۆن ( )BDPله به‌رامبه‌ر ()PKK ب�هک��ار بهێنین ی��ان چ��ۆن ب���ه‌ره‌ی ک��ورد پارچه پارچه بکه‌ین» .ئه‌گه‌ر نیازی چاره‌سه‌ریان هه‌بوایه و وه‌ک��و موخاته‌ب بیاندیتبایا )BDP( ،ده‌ی��ت��وان��ی زیاتر رۆڵی چاره‌سه‌ری بگێڕێت. ه�ه‌م��ی��ش�ه ب���اس ل���ه ()Sinn Fein ده‌ک��رێ��ت .دی��داره‌ک��ان��ی Sinn Fein له‌گه‌ڵ ( )İRAحه‌ڵقه‌یه‌کی گرنگ بوو. Sinn Feinله به‌رامبه‌ری ()İRA نه‌وه‌ستایه‌وه و بڵێت دیدار بکه‌ین .ئه‌گه‌ر وا هه‌ڵسوکه‌وتی بکردایه ،له‌گه‌ڵ Sinn Feinهیچ دیدارێک پێک نه‌ده‌هات. چ��ون Sinn Feinل�ه‌گ�ه‌ڵ ()İRA په‌یوه‌ندیان ه�هب��وو ،رێگای چ��اره‌س�هری خۆش بوو .تورکیا وه‌ک Sinn Fein ب �ه‌دوای خ��اوه‌ن رۆڵ نیه .ده‌خ��وازرێ��ت له شه‌ڕی پیسکۆلۆژیکی هه‌وڵی ته‌سفیه‌دا رۆڵ بداته (.)BDP له کۆنگره‌ی دوایی ()BDPدا جارێکی ت��ر وه‌اڵم����ی ئ���ه‌م ج���ۆره ن��زی��ک��ب��وون�ه‌وان�ه درایه‌وه .تا کاتێک تورکیا به ()BDP بڵێت له به‌رامبه‌ر ()PKKدا بوه‌سته‌وه، چاره‌سه‌ری به‌دی نایه‌ت .پێویسته سه‌ره‌تا ئه‌م راستیه ببیندرێت )BDP( .مافی نیه به‌ناوی ()PKKهوه قسه بکات و بڵێت ئه‌م کارانه بکه! ئه‌م پارته خاوه‌ن رۆڵ و میسیۆنێکی وه‌ها نیه .رۆڵی ()BDP ئهوهیه له پێناو چاره‌سه‌ری دیموکراتیکی کێشه‌ی ک��ورد له سه‌رانسه‌ری تورکیا خه‌باتی سیاسی ـ دیموکراتیک به‌ڕێوه ببات .ده‌وڵ���هت ،له به‌رامبه‌ر ئ�ه‌م جۆره خه‌باتی ( )BDPئاسته‌نگی دروس��ت ده‌کات و چاوه‌ڕوانی ده‌کات ئه‌م پارته ئه‌و ئه‌رکانه جێبه‌جێ بکات که ئه‌رکی ئه‌و نیه .ئه‌م جۆره هه‌ڵسوکه‌وتانه کاراکته‌ری ده‌وڵ�����هت ئ��اش��ک��را ده‌ک�����ات .ئ �ه‌گ �هر له چ��اره‌س��هری کێشه‌ی ک����ورددا هه‌نگاو نانرێت ،هۆکاره‌که‌ی ئه‌م هه‌ڵسوکه‌وته‌ی ده‌وڵه‌ته. هه‌موو کار و خه‌باتی ده‌وڵه‌ت)AKP( ، و میدیای الیه‌نگری بوه‌ته بیرکردنه‌وه و داڕش��ت��ن��ی پ��ی�لان ب��ۆ ته‌سفیه‌کردنی ( .)PKKوا دی��اره تا ئێستا به سه‌دان پ��ی�لان دروس����ت ک����راوه ک��ه ب�ێ‌ئ�ه‌ن��ج��ام ماونه‌ته‌وه .وای لێهاتووه که هه‌ر کات قسه ده‌که‌ن یان ده‌نوسن ،ههمیشه به ره‌ق و کینن.
ئێستا ده‌رگایه‌کی نوێ هیوا بۆ تورکیا ک��راوه‌ت �هوه؛ ئه‌ویش ئێرانه .پێوایه ئێران س��وره له‌سه‌ر ته‌سفیه‌کردنی (!)PKK ئه‌مریکا و باشوری کوردستانیش له دژی ( )PKKکه‌وتونه‌ته ج��وڵ �هوه! تورکیا خ��ۆی ل�ه خ��ۆی��دا ه�ه‌م��وو ئیمکانه‌کانی خستۆته گه‌ڕ بۆ ته‌سفیه‌کردنی (!)PKK ل �ه‌م �ه‌ش ئ�ه‌ن��ج��ام ده‌گ����رن! ب �ه ت �ه‌واوه‌ت��ی خه‌ریکی دروستکردنی خه‌یاڵه بۆ خۆی! له‌م شیکردنه‌وانه تێده‌گه‌ین که ده‌وڵه‌تی تورک چهنده توڕه و بێچاره ماوهتهوه. «که‌چه‌ڵ ئه‌گه‌ر تیمارکه‌ر بێت ،سه‌ره‌تا سه‌ری خۆی تیمار ده‌کات» .ئێران ئه‌گه‌ر به‌م ج��ۆره له به‌رامبه‌ر ( )PJAKشه‌ڕ ده‌ک���ات ،ده‌ڵ��ێ��ت ل�ه پشتی (PJAK)، )(PKKه�ه‌ی�ه ،ب�ه دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر شه‌ڕی هێزی پاراستنی گه‌ل ()HPG ب��ک��ا ،زه‌ره‌رێ���ک���ی زۆر ده‌ب��ی��ن��ێ��ت .ئ�هو ه����ه‌وااڵن����ه‌ی وا ب�ڵ�او ده‌ب���ێ���ت���هوه ئ�ه‌م�ه ده‌سه‌لمێنێت .ئێران که له هێرشه‌کانی خۆیدا شکستی هێنا ،ناتوانێ له ناوه‌وه ش���ه‌ڕی گ �هری�لا ب��ک��ات .ئ��ێ��ران وێ��ڕای ئه‌وه‌ی ته‌کنیکی شه‌ڕی به‌ره‌یی به‌کار ده‌هێنێت ،هێزێکی گ���ه‌وره‌ی هێناوه‌ته به‌ره‌که‌وه ،زیانێکی زۆری لێ که‌وتووه و ئه‌نجام ناگرێت ،له هێڵه‌کانی ن��اوه‌وه له به‌رامبه‌ر گ�هری�لاوه په‌رێشان ده‌بێت. ده‌یه‌وێ یه‌کی دوو گرد بگرێت .ئه‌گه‌ر ئ �هو گ��ردان�ه بگرێت ،ئێران زیاتر زه‌ره‌ر ده‌ک���ات .پێداگری گرتنی ئ �ه‌م یه‌کی دوو گرده ،شه‌ڕێک له ناوخۆی ئێراندا له‌گه‌ڵ خۆی ده‌هێنێت .بۆیه هیچ که‌س با له هێرشه‌کانی ئێران خۆشحال نه‌بێت. ئ�هو ئه‌نجامه‌ی تورکیا وه‌ری نه‌گرت، ئێرانیش ناتوانێ وه‌ربگرێت. ( )PJAKده‌ی���ه‌وێ کێشه‌ی گه‌النی ئێران چاره‌سه‌ر بکات؛ هێڵی سه‌ربه‌خۆی خ��ۆی ل �ه ب �ه‌رام��ب �هر ئ��ێ��ران��دا بپارێزێت. ئه‌گینا ل��هو ش���ه‌ڕه‌ی ل �ه هه‌لومه‌رجی هه‌نوکه‌ییدا به‌رده‌وام بێت ،ئاشکرایه که ( )PJAKزه‌ره‌ر ده‌ک��ات )AKP( .و الیه‌نگرانی با هیوایان به میدیای ئێران نه‌به‌ستن .به‌ڕای ئێمه با عه‌بدواڵ گولی سه‌رفرمانده ل�ه‌گ�ه‌ڵ س���ه‌رۆک وه‌زی���ران و ن��وس �هره الیه‌نگره‌کانی پێکهوه پێش بکه‌ون و بڵێن «ئه‌ی سوپاکان ،ئامانجی یه‌که‌ممان قه‌ندیله ،به‌ره‌و پێش بڕۆن». ئ���هو ن��وس �ه‌ران �ه ک �ه ش��ه‌ڕی��ان نه‌بینیوه
ن .رزا ته‌قى زاده و .دیار ئیسماعیل ره‌زامه‌ندى تورکیا بۆ دامه‌زراندنى سیستمى قه‌ڵغانى موشه‌کى له ناو خاکى تورکیا هاوکات له‌گه‌ڵ ده‌رکردنى باڵوێزخانه‌ى ئیسرائیل له ئانقه‌را ،هه‌روه‌ها راوه‌ستاندنى په‌یمانه کۆنه‌کانى سه‌ربازى له‌گه‌ڵ تالویڤ ،به‌شێک له پرۆژه گه‌وره‌که‌ى ئه‌ردۆغان ه (بونیادنانه‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوین) بۆ پڕکردنه‌وه‌ى پێگه‌ى ئیسرائیل له هه‌رێمه‌که‌دا تا ببێته هێزی گه‌وره‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوین.
له ده‌یه‌کانى ( )1970له الیه‌ک ئێران به هێزى سه‌ربازى خۆى له که‌نداوى ف��ارس تا زه‌ری��اى هند و له الیه‌کیتر ئیسرائیل له واڵتانى نزیک به به‌حرى ره‌ش و له نێوان ئه‌م به‌حره‌وه تا ده‌گاته سنوره‌کانى ب��اش��ورى سعودیه رۆڵیان بینیوه. ن�هب��وون��ى ئ��ێ��ران ل �ه‌م ه��اوک��ێ��ش�ه‌ی�ه‌دا و هه‌روه‌ها تورکیا له باردۆخێکدا که به هۆى کێشه‌ى ئابوورى نه‌یتوانى هێزه سه‌ربازییه‌کانى نوێ بکاتهوه تا رۆڵى له ناوچه‌که‌دا هه‌بێت .ئیسرائیلى له هه‌رێمه‌که‌دا کرده هێزێکى چاوچنوک و بێ هاوتا. پێداگیرى ئیسرائیل بۆ داگیرکردنى زه‌وی��ی �هک��ان��ى فه‌له‌ستین و پاراستى
به‌رزاییه‌کانى جه‌وه‌الن و به‌شێک له‌و زه‌وییانه‌ى که له شه‌ڕه‌کانى له‌گه‌ڵ واڵت��ان��ى میسر و س��وری��ا و ئ���ه‌رده‌ن به‌ده‌ستى هێنابوو ،نه‌ته‌نها به‌رگرى له ئاڵۆزییه‌کان له هه‌رێم نه‌کرد ،به‌ڵکۆ ب���ووه ه���ۆى ئ����ه‌وه‌ى ک �ه ئ�ه‌م��ری��ک��ا به ه��ۆک��ارى ن��اچ��ارى ب�ه‌رگ��رى ک��ردن له ئیسرائیل پێگه‌ى خۆى له هه‌رێمه‌که‌دا ل����ه‌ده‌س����ت ب�����دات و ئ����ه‌م س��ی��اس �هت �ه ئه‌مریکاى ب��ێ پ���رۆژه و ئیسرائیلى بێ‌دۆست هێشته‌وه. دواى ()11ى سێبتمبه‌ر رووداوى ()11ى سێبتمبه‌رى ساڵى ( )2001بوو به زه‌نگێکى مه‌ترسیدار بۆ ئه‌مریکا و هێنانه‌ئاراى پرۆژه‌یه‌کى نوێ .به‌م پرۆژه‌یه‌شه‌وه هه‌م له به‌رامبه‌ر تیرۆریزمى ئیسالمى له رۆژهه‌اڵتى ناوین راوه‌ستاوه و توانیویه‌تى پێگه‌ى ئه‌مریکاش له دنیادا باشتر بکات. سه‌قامگیرکردنى دیموکراسى له جێگه‌ى رژێمه ده‌س�ه‌اڵت��خ��وازه‌ک��ان��ى ناوچه‌که یه‌که‌م ئارمانجى ئه‌و پرۆژه‌یه‌یه که به (بونیادنانه‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوینى گه‌وره) ناوى لێده‌کرێت و له سه‌رده‌مى سه‌رۆک کۆمارى جۆرج ده‌بلیۆ بۆش ب��اس��ى ل��ێ��وه ک����راوه .پێکهێنانى ئ�ه‌م پرۆژه‌یه به هۆى درێژبوونه‌وه‌ى شه‌ڕ له عێراقدا و مه‌سره‌فه گرانه‌کانى شه‌ڕ له ئه‌فغانستان بێ ئه‌نجام مایه‌وه. به‌هارى عه‌ره‌ب ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ى ب���هه���ارى ع����ه‌ره‌ب له س���ه‌رت���اى ئ �ه‌م��س��اڵ��دا و ه���ه‌روه‌ه���ا له
ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا
یه‌کێک ل ه فه‌رمانده‌کانى سوپا ب ه ده‌شتى (پژاک) کوژرا
n
«هه‌موو پیالنه‌کانی ( )AKPهه‌وڵدان ه بۆ له‌ناوبردنی (»)PKK
و ( )AKPک����ه ده‌ی���������ه‌وێ وه‌ک حکومه‌ته‌کانی پێشو خ��ۆی ب�ه تاقی بکاتهوه ،وه‌ک هه‌وری پڕباران ده‌بیندرێن، به‌اڵم به هیچ جۆرێک لێیان باران نایه‌ت. ئۆجه‌الن به حکومه‌تی ( )AKPوتبوی: «ئ�ه‌گ�هر ه�ه‌م��ووی سوپاکه‌ت نه‌خه‌یته گه‌ڕ ،به سه‌دان فرۆکه هه‌ڵنه‌ستێنیته‌وه و ک��ۆت��ای��ی ب��ه ( )PKKنه‌هێنیت، بێ‌شه‌ره‌فی» .به‌رپرسانی ( )PKKو ( )HPGبۆ ئهمه ئاماده‌ن ،ئه‌و کاته چ��اوه‌ڕوان��ی رزگ��ارب��وون له ئێران به چ جۆرێک ده‌بێت. تورکیا نابێ وه‌ک ئێران هێرشی یه‌کی دوو گرد بکات؛ ده‌بێ سنور ببه‌زێنێ و ئه‌و شوێنانه‌ی ( )PKKتێدایه ،ده‌بێ بخاته ژێ��ر کۆنترۆڵی خ���ۆی .ئه‌گه‌ر ه �ه‌م��وو پ��س��پ��ۆڕان��ی نخاته گ���ه‌ڕ ،ئایا
ده‌توانێ له ئۆپه‌راسیونی ده‌ره‌وه‌ی سنور سه‌رکه‌وتوو بێت؟ سه‌رۆک وه‌زیران ده‌بێ هه‌موو ئهمانه و ژه‌نراڵه خانه‌نشینه‌کانیش بداته پاڵ خۆی .پێم وایه سه‌رۆک وه‌زیران ده‌زانێت ئهمه نه‌ریتی عوسمانیه‌کانه. س�����ه‌رۆک وه‌زی�������ران ل���ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ساڵی ()2007دا وت��ی «م�ه‌گ�هر ئێمه کێشه‌که‌مان ل �ه ن��اوخ��ۆ چ��اره‌س �ه‌رم��ان ک���ردووه که بڕۆینه دهرهوه» ،ئه‌مجاره ده‌ڕوات ل �ه‌گ �ه‌ڵ دهرهوه ق��س�ه ب��ک��ات، لهوانهیه له ناوه‌وه چاره‌سه‌ر بێت .هه‌موو سه‌رۆک وه‌زیران ئه‌م رێگایه‌یان جارێک به‌تاقی کردۆته‌وه ،جارێکیش حکومه‌تی ( )AKPدهت��وان��ێ ب�هت��اق��ی ب��ک��ات�ه‌وه‌و الی�ه‌ن��گ��ران��ی ده‌ڵ��ێ��ن حکومه‌ته‌کانی تر نه‌یانزانی ئه‌م کاره چون به‌ڕێوه‌ی ببه‌ن، ئێمه ده‌زانین.
«دامه‌زراندنى قه‌ڵغانى موشه‌کى به‌رده‌وامى یاره گه‌وره‌که‌ى تورکیا له رۆژهه‌اڵتى ناوین» دواى ده‌یه‌مین ساڵى رووداوى ()11ى سێبتمبه‌ر ده‌رفه‌تێکیتر ره‌خسا که به مه‌سره‌فێکى که‌متر له هێزى سه‌ربازى دیموکراسى له واڵت�ه ئیسالمییه‌کان جێگیر بکات. پ��������رۆژه‌ى ه���ه‌ن���گ���او ب����ه ه���ه‌ن���گ���اوى ج���ێ���گ���ی���رک���ردن���ى دی���م���وک���راس���ى ل�ه واڵت����ه م��وس��ڵ��م��ان �هک��ان و پشتگیرى ل���ه ئ��ام��ان��ج �هک��ان��ی��ان پ��ێ��وی��س��ت��ى به هێزێکى ناوچه‌یى بوو بۆ زامنکردنى و ئ���ارام���ک���ردن���ى ئ����هو ن���اوچ���ه‌ی���ه به م �هب �ه‌س��ت��ى گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌ى ده‌س����ه‌اڵت ل �ه ده‌س���ه‌ڵات���داران���هوه ب��ۆ سیتمێکى دیموکراسى .نمونه‌ى ئه‌وانه‌ش ده‌وڵه‌تى ئیسالمى «ئه‌ردۆغان»ه که توانى له ماوه‌ى ( )10ساڵى رابردوو تورکیا له هه‌لومه‌رجى هه‌ژارى به‌ره‌و قۆناغێکیتر بگوازێته‌وه .ئه‌ردۆغانیش ئه‌م رۆڵه‌ى گێرا و به‌مه‌ش له نێوان ( )20ده‌وڵه‌تى دنیادا جێگه‌ى بۆیه‌وه. پێگه‌ى تورکیا ت��ورک��ی��ا ل �ه به‌رگێکى ئیسالمیدا و بونیادنانى ده‌وڵه‌تێکى دیموکراتیکتر له ده‌سه‌اڵتدارانى ناوچه‌که و گه‌شه‌کردنى ئابوری تا راده‌ی��هک و نوێکردنه‌وه‌ى ه��ێ��زه س�ه‌رب��ازی��ی�هک��ان��ى ،نه‌ته‌نها بوو ب �ه ن��م��ون�ه‌ی�هک��ى دڵ���خ���وازى ئه‌مریکا ب��ۆ رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوی��ن ،به‌ڵکو وه‌ک ئه‌ندامێکى ناتۆ توانى ببێته واڵمێک بۆ داخوازی و رێنماییه ئه‌منییه‌کانى ئ �ه‌م��ری��ک��ا ب���ێ ئ�����ه‌وه‌ى پ��ێ��وی��س��ت��ى به ئیسرائیل بێت.
وه‌رگێڕان
ئ�ه‌م رۆڵ�ه‌ی�ه دوو س��اڵ پێش ئێستا ل ه الی����ه‌ن ده‌وڵ���هت���ى ئ��ۆب��ام��ا پشتگیرى لێکرا .دوات���ر ئه‌مریکا ت��ورک��ی��اى له وتوێژه‌کانى ئاشتى رۆژهه‌اڵتى ناوین به‌شدار کرد ،هه‌روه‌ها ئه‌ردۆغان وه‌ک ناوبژیوانێک له نێوان تاران و ئه‌مریکا بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه ئه‌تۆمییه‌کان په‌سه‌ند کرد .هه‌روه‌ها له وتوێژه‌کانى نێوان ئه‌رمنستان و ئازه‌ربایجان رۆڵێکى ن �ه‌رم��ت��ر درا ب �ه ت��ورک��ی��ا و ئ�ه‌م�ه‌ش ئ�ه‌ردۆغ��ان��ى به‌هێز ک��رد .ب �ه‌م شێوهیه تورکیا ب��وو ب�ه هێزێکى سیاسى که ه��اوت��اى ئ��ی��س��رائ��ی��ل .ئ��ه‌م سیاسه‌ته‌ى ئ �ه‌م��ری��ک��ا ل��ه الی����هک ت��وان��ى زی��ات��ر پشتوانى راى گشتى واڵتانى موسڵمانى رۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت به‌ده‌ست بێنێت له الیه‌کیتریش توانى له به‌رامبه‌ر دوو زڵهێزى هه‌رێمه‌که (ئێران ـ ئێسرائیل) رابوه‌ستێت. تێچوو و قازانجه‌کانى بێ گومان بۆ ئه‌وه‌ى تورکیا ئه‌م رۆڵه گرنگه له ناوچه‌که‌دا بگرێته سه‌ر مڵى خۆى پێویست بوو هه‌ندێک باج بدات. یه‌کێک له‌و باجانه پچڕانى په‌یوه‌ندییه ن��ی��زام��ى و س��ت��رات��ی��ژی �هک �هى ئ��ان��ق�هرا و ت�لاوی��ڤ ب���وو .ب���ه‌اڵم ل �ه الیه‌کیتر هه‌ندێک ده‌ستکه‌وتى ل�ه‌گ�ه‌ڵ خۆى هێنا و پێگه‌یه‌کى به‌رزتر له هه‌رێمه‌که‌دا به‌خشیه تورکیا به‌مشێوه‌یه‌ش له الیه‌ن راى گشتى واڵتانى رۆژهه‌اڵتى ناوین پێشوازى لێکرا .ئێرانیش دواى ئهمه و س�هره�ه‌ڵ��دان�هک��ان��ى ب �هه��ارى ع �ه‌ره‌ب
پێگه‌ى له نێوان واڵتانى عه‌ره‌بى که‌متر ب����ووه .رۆڵ���ى ت��ورک��ی��ا و پ���رۆژه‌ک���هى توانى سه‌نتێزێک بێت له نێوان به‌ره‌ى راستى رادیکاڵ (ئیسرائیل) و به‌ره‌ى چه‌پى رادی��ک��اڵ (ئ��ێ��ران) و تا ئێستا سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست هێناوه. ئ �هوه ل�ه کاتێکدایه ئ�ه‌گ�هر بهاتبایه شه‌ڕێک له نێوان ئه‌م دوو هێزه رادیکاڵه بێته ئ���اراوه ،ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى ت���اران و ت�لاوی��ڤ ب���ه‌ره‌و الوازى ده‌ڕۆی��ش��ت��ن و ئه‌مه‌ش بارودۆخى بۆ گۆڕانى ناوخۆیى ل �هو واڵت��ان �ه‌دا خ��ۆش ده‌ک���رد .شایانى باسه بۆ ج��ارى یه‌که‌م له ئیسرائیلدا خۆپیشاندانێکى س�ه‌دان ه�ه‌زار که‌سى هاته ئاراوه و له ئێرانیش بارودۆخێکى له‌م شێوهیه ههیه که به هێزى چه‌ک و سه‌ربازى کۆنترۆڵ کراوه. ده‌وڵه‌تى تورکیاش بێ له‌به‌ر چاوگرتنى بارودۆخى ناوخۆیى چاوى بڕیوه‌ته یاره گه‌وره‌که‌ى ناوچه‌که (بونیادتنانه‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوین) ،له‌و چوارچێوه‌شدا ده‌وڵ����هت����ى ئ�����ه‌ردۆغ�����ان ره‌زام����ه‌ن����دى ده‌ربڕیوه بۆ دانانى سیستمى قه‌ڵغانى دژه م��ۆش�هک��ى ل �ه ن��اوخ��ۆى واڵت و ناڕه‌زایه‌تییه‌کانى له‌به‌رچاونه‌گرتنى ئ���ێ���ران .ئ��ه‌م��ه‌ش ه��اوک��ات �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ وه‌ده‌رنانى باڵوێزى ئیسرائیل له ئانقه‌را و پچڕاندنى په‌یوه‌ندییه سه‌ربازییه‌کانى ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���هو واڵت���ه و ئ �ه‌م �ه‌ش ئ �هوه ده‌رده‌خ��ات که ئانقه‌را باوه‌ڕى به خۆى ههیه که ده‌توانێت رۆڵ��ى گرنگ له پرۆژه‌که‌دا بگێڕێت.
یه‌کێک له فه‌رمانده پایه به‌رزه‌کانى سوپاى پاسدارانى ئێران له شه‌ڕ له‌گه‌ڵ پژاکدا کوژرا و دادگاى گشتى ئێران، ئ�ه‌م��ری��ک��ا ب �ه رێ��ن��وێ��ن��ی��ک�ه‌رى پ��ژاک تاوانبار ده‌کات .رۆژى هه‌ینى ()9/9 هه‌واڵگرى فارس رایگه‌یاند که «سه‌ردار عه‌باس‌عه‌لى جان نسارى به‌رپرسیار و فه‌رمانده‌ى گروپى تۆپخانه و موشه‌ک و پدافه‌ندى ئاسمانى /15ى خورداد» له شه‌ڕى و تێکهه‌ڵچوون له‌گه‌ڵ پژاک له رۆژئ��اواى ئێران ک��وژراوه و دادگاى گشتى ئێران ،ئه‌مریکا به رێنوێنیکه‌رى پژاک تاوانبار ده‌کات. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت :سه‌رتیپ جان نسارى له بریندارانى شه‌ڕى نێوان عێراق و ئێران بووه و پێنج ساڵ پێش کوژرانى کراوه‌ته به‌رپرسیارى تیمى تۆپخانه‌ى «/15ى خوردادى ئیسفه‌هان».
چۆنێتى لێکدانه‌وه‌ى /11ى سێپتمبه‌ر رۆلى هه‌ی ه ل ه گۆڕانکارییه‌کان
به چاوێکى داهاتووبین و درێژخایه‌ن س��ه‌ی��رى رووداوى /11ى سێپتمبه‌ر ده‌کرێت ده ساڵ به‌سه‌ر هێرش و رووداوى یازده‌ى سێپتمبه‌ردا تێده‌په‌ڕێت ،تا ئێستا چ جۆره خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ ئه‌و هێرشانه ده‌کرێت؟ د.ئه‌نوه‌ر محه‌مه‌د فه‌ره‌ج راگرى به‌شى یاسا و رامیارى له زانکۆى گه‌شه‌پێدانى م���رۆی���ى ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان - ع��ێ��راق ده‌ڵ��ێ��ت رووداوى پ���اش /11ى سێپتمبه‌ر رۆڵی هه‌بووه له دروستبوونى گ���ۆڕان���ک���اری���ی���هک���ان و چ��ۆن��ی �هت��ى رووان��ی��ن له ی��ازده‌ى سپتمبه‌ر و ده‌ڵێت ده‌ره��اوێ��ش��ت�هک��ان��ى ی����ازده‌ى سێپتمبه‌ر ه �هر درێ���ژه‌ى ه�ه‌ی�ه ،ه �هر بۆیه‌شه به شێوازێکى ئاینده‌ییانه و درێژ خایه‌نتر مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ رووداوه‌کاندا ده‌کرێت و ( )10ساڵ پاش هێرشه‌کان هێشتاش ئه‌مریکا پێویستى به هاوکارى گه‌وره‌ى جیهانى ههیه.
تیمێکى کۆمه‌ڵ ه ده‌که‌ون ه داوى هێزه‌کانى کۆمارى ئیسالمى
س��ای��ت��ى ب��وڵ��ت �ه‌ن س����هر ب���ه ک��ۆم��ارى ئیسالمى هه‌واڵێکى ب�ڵاو ک��ردۆت �هوه که باس له تیمێکى کۆمه‌ڵه‌ى عومه‌ر ئیلخانیزاده ده‌ک��ات که رۆژى شه‌ممه که‌وتونه‌ته که‌مینى هێزى ئینتیزامى له نێوان شاره‌کانى مهاباد – میاندوئاو. ماڵپه‌ڕه‌که ن��اوى ئه‌ندامانى تیمه‌که ئاشکرا ده‌ک��ات که بریتین له یوسف که‌ریمى وه‌ک ب�ه‌رپ��رس��ی��ارى تیمه‌که و ئ���ه‌س���ع���هد ع���ه‌زی���م���ى ،ئ��ی��س��م��اع��ی��ل هه‌ورامى و باس له هه‌اڵتنى یه‌کێک له ئه‌ندامانى گروپه‌که ک��راوه و دوو ک�ه‌س ل�هو تیمه ده‌ستبه‌سه‌ر ک��راون و باس له کوژرانى یوسف که‌ریمى وه‌ک به‌رپرسیارى تیمه‌که کراوه .له کۆتاییدا باس له چاالکییه‌کانى یوسف که‌ریمى ب���ه‌رام���ب���هر ب���ه ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ک��ۆم��ارى ئیساڵمى له رابردودا کراوه و یه‌کێک له‌و چاالکییانه باس ک��راوه کوشتنى چوار ئه‌ندامى هێزى ئینتیزامییه.
بیروڕا
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
16
ئه‌بوبه‌کر مه‌جید ک��وردس��ت��ان داگ��ی��رک��راوه ب�ه سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی و پارچه پارچه کراوه ،هه‌ر پارچه‌یه‌کیشی به رێکه‌وتنی ده‌وڵه‌تان لکێنراوه ب�ه ده‌وڵه‌تێکی داگیرکه‌ری کوردستانه‌وه ،ئه‌م ده‌وڵه‌ته داگیرکه‌رانه ب �ه پشتگیری سیاسه‌تی ن��ێ��وده‌وڵ�هت��ی
باوی چه‌ک نهماوه؟! یان... دڕنده‌ترین مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ک��ورددا ک��ردوه به کوشنده‌ترین چه‌کى قه‌ده‌غ ه ک��راو شه‌ڕیان له‌گه‌ڵ ک��ورددا ک��ردوه، هه‌وڵی له‌ناو ب��ردن و جینۆسایدکردنی دراوه ،ده‌وڵه‌ته زلهێز و جیهانیه‌کانیش نه‌ک هه‌ر بێ ده‌نگ ب��وون ،به‌ڵکو به چه‌ندین شێوازی جۆراوجۆر هاوکاری ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌یان کردوه ،کوردیش له‌به‌رامبه‌ر ئ���ه‌م س��ی��اس �هت �ه ده‌س���ت���ی ب�هت��ێ��ک��ۆش��ان کردوه ،به‌اڵم هیچ هێزێکی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تی به ئامانجی چاره‌سه‌ری و رزگاری پشتگیری بزوتنه‌وه‌ی کوردیان نه‌کردوه ،ته‌نها بۆ ماوه‌یه‌کی کورت و دی��اری ک��راو نه‌بێ ئه‌ویش بزوتنه‌وه‌ی کورد پاداشتی ئه‌و هاوکارییه‌ی داوه‌ته‌وه به چه‌ند جار بگره ئه‌و هاوکارییه بووه به به‌اڵیه‌ک و یه‌خه‌ی گرتووه ،به‌ڵکو هه‌موویشی له قوڕگى ده‌رهێنراوه‌ته‌وه. ئه‌و جۆره په‌یوه‌ندی و هاوکارییه‌ی دهرهوه ده‌رکه‌وت بزوتنه‌وه‌ی کورد ناتوانێ سودی لێ وه‌ربگرێ ،به‌اڵم بهداخهوه بزوتنه‌وه‌ی کورد به چه‌ندین جار نه‌یتوانی خۆی له‌م سیاسهته رزگار بکات و وانه وه‌ربگرێ، به‌ڵکو ه�هر ج��اره‌و به شێوه‌یه‌ک خۆی ده‌ستخه‌ڕۆ ده‌کرد و خۆی هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تاند،
هه‌تا ئێستا ک��ورد ته‌نها له سه‌نگه‌ری به‌رگریکردن بووه له خۆی ،ویستبێتی یان نه‌یویستبێ ده‌ستدرێژی نه‌کردوه‌ته س �هر هیچ پێکهاته و نه‌ته‌وه‌یکی تر، به‌پێچه‌وانه‌وه ههمیشه له ژێر مه‌ترسی ده‌ستدرێژی و قڕکردندا بووه ،خۆ ئه‌گه‌ر نه‌بووبێته پشتیوانی میلله‌تان و ته‌نانه‌ت ده‌وڵه‌تانیش ئ�هوا نهیتوانیوه بچوکترین زه‌حمه‌تی دروس��ت بکات ،ئهمه واقیعه و ن��ک��ۆڵ��ی ل���ێ ن���اک���رێ ب���ه ت��ای��ب�هت��ی مرۆڤی کورد ئه‌و راستییه ده‌زانێ ،به‌اڵم دوژمنانی کورد ههمیشه له به‌رامبه‌ر بچوکترین بزوتنه‌وه‌ی رزگ��اری گه‌لی ک��ورد که‌وتونه‌ته تۆمه‌ت هه‌ڵبه‌ستن و پڕوپاگه‌نده‌ی ن��اڕه‌وا و نابه‌جێ ،ره‌نگه ئهمه تا راده‌یه‌ک مه‌سه‌له‌یه‌کی ئاسایی بێت ،چونکه ئهوه دوژمنه به گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندی خۆی هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات، ب����ه‌اڵم خ��اڵ��ی س �ه‌رن��ج��ڕاک��ێ��ش و سه‌یر ل���ه‌وه‌دای���ه هێزێکی ک����وردی بکه‌وێته پڕوپاگه‌نده و دژای�هت��ی بزوتنه‌وه‌یه‌کی کوردی و هه‌ندێ جاریش له دوژمنه‌که زی��ات��ر ب �ه‌ره‌ن��گ��اری ب��ووب��ێ��ت �هوه ،ش �ه‌ڕی ناوخۆی کوردستان باشترین به‌ڵگه‌ی ئه‌م بۆچونه‌ن ،خۆ ئه‌گه‌ر لێکۆڵینه‌وه‌یکی
واق��ی��ع��ی��ان �ه ب��ک��رێ ل��ه‌س��هر ئ���هو ش��ه‌ڕه ناوخۆیانه زۆر به‌ئاسانی ده‌رده‌ک���ه‌وێ که به‌پیالنی ده‌وڵه‌ته داگیرکه‌ره‌کانی ک��وردس��ت��ان ئ�ه‌ن��ج��ام دراون ،پ�ه‌ن��ا ب��ردن ب��ۆ چ �هک ن��اچ��اری��ی�هک ب���ووه هه‌موو بزوتنه‌وه‌یه‌کی کوردی په‌نای بۆ بردووه، چونکه دوژمنان به چه‌کی زۆر قورس مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ک���ورددا ده‌ک���ه‌ن ،هه‌تا ئێستاش سیاسه‌تی نکۆڵی و له‌ناوبردن ل��ه ب��ه‌رام��ب��هر ک����ورد پ���ه‌ی���ڕه‌و ده‌ک����ه‌ن، که‌چی هه‌ندێ سه‌رکرده‌ی کورد ده‌ڵێن باوی چه‌ک نهماوه! له‌وه سه‌یرتر له‌ناو خ��ودی هه‌رێمه‌که‌ی خۆیاندا ته‌نانه‌ت له ناو ماڵه‌که‌ی خۆیاندا ناتوانن یه‌ک چرکه بێ چه‌ک بژین ،ئه‌ی له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک به‌الیه‌نه‌کانی تر ده‌ڵێن باوی چه‌ک نهماوه خۆ ئه‌گه‌ر به ده‌وڵتانیشیان بوتایه به هه‌ر حاڵ ،ب�ه‌اڵم ئ�ه‌وان ته‌نها ڕووی ده‌میان له‌الیه‌نی کوردی کردوه. مه‌سعود ب��ارزان��ی س �ه‌رۆک��ی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان پ��ێ��ش چ �ه‌ن��د رۆژێ����ک له کۆبونه‌وه‌ی دام و ده‌زگا حکومییه‌کانی ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��دا ل �ه رێ��ک�ه‌وت��ی ( )2011/9/4لێدوانێکی له‌سه‌ر ره‌وشی ئێستای هه‌رێمی کوردستاندا و داوای
ل�ه (پ ک ک) و پ��ژاک ک��رد ک ه له سنوری هه‌رێمی کوردستانه‌وه هێرش نه‌که‌نه سه‌ر ئه‌و ده‌وڵه‌ته داماوانه‌ی که رۆژان�ه به ده‌ی��ان کورد به فیشه‌ک به په‌تی سێداره ده‌ک��وژن و به ده‌یانی تر ده‌خ �ه‌ن �ه کونجی زی��ن��دان �هوه س���ه‌ره‌ڕای ئ �هو ه�ه‌م��وو ده‌س��ت��درێ��ژی و ناهه‌قیه‌ی ئ����ه‌وان ده‌ی���ک���ه‌ن ده‌ب����ێ ئ��ێ��م �ه‌ی ک��ورد م��وراع��ات��ی سیاسه‌ته‌ی شۆڤێنیه‌که‌ی ئ���ه‌وان ب��ک�ه‌ی��ن�هوه و بڵێین ج �ه‌ن��اب که ئێوه ده‌م��ان��ک��وژن خ�هت��ای خ��ۆت��ان نییه ئهوه خه‌تای ئێمه له حوزری جه‌نابتانا سه‌ره‌ڕۆیی ده‌که‌ین ،له‌وه سه‌یرتر کاک مه‌سعود ده‌ڵ��ێ ب��اوی چه‌ک نهماوه!!! ئ���ه‌گ���هر خ����ودی ک���اک م �ه‌س��ع��ود به هه‌زاره‌ها چه‌کداری بۆ پاراستنی خۆی نییه ،ته‌نانه‌ت له‌ناو ماڵه‌کانی خۆیاندا خۆ ئهمه هه‌رێمێکی ئارام و ئازاده ئه‌ی چۆن ده‌بێ له‌م هه‌رێمه‌دا نه‌ک چه‌ک هه‌بێ به‌ڵکو خه‌ڵک هه‌ق نیه ناویشی بێنێ ،ئه‌گه‌ر وای �ه چی پێویستیان به هێزی چ�هک��دار ه�ه‌ی�ه؟! هه‌تا ئێستاش هیچ هێز و ده‌وڵ�هت��ی��ک به‌بێ چه‌ک رووب �ه‌ڕوی ئێمه نه‌بووه‌نه‌ته‌وه هه‌تا ئێمه بڵێین ب���اوی چ��هک ن��ه‌م��اوه ،ته‌مه‌نا
ده‌که‌ین ب��اوی چه‌ک نه‌مێنێ ،به‌ڵکو خ��وای��ه ئ��ێ��م �ه‌ش ره‌ش���هک���وژ ن�هک��رێ��ی��ن، ئه‌وانه‌ی وا ده‌ڵێن با له خۆیانهوه ده‌ست پێ بکه‌ن هه‌موو کوردیش چاو له‌وان بکات ،ئه‌گه‌ر پێویسته بۆ خۆپاراستن بۆ ده‌بێ داواکاری وا بکرێ( ،پ ک ک) و پژاک توانیان له به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌موو چ�هک و هێزه ئ�هو بزوتنه‌وه‌یه ب��پ��ارێ��زن و ل��وت��ی ئ���هو دوو ده‌وڵ���هت���ه دی��ک��ت��ات��ۆری��ی �ه‌ی ت��ورک��ی��ا و ئ��ێ��ران و هاوپه‌یمانه‌کانیان بشکێنن ،ته‌سلیم بوون و راکردن قبوڵ نه‌که‌ن به هێزی خودی خۆیان بتوانن پارێزگاری له که‌رامه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ک��ورد بکه‌ن ئه‌م خۆپاراستنه ده‌ستکه‌وتێکی گه‌وره‌یه بۆ هه‌موو کورد نه‌ک ته‌نها بۆ (پ ک ک) و پ��ژاک ،ئێمه‌ی ک��ورد ئه‌گه‌ر پشتیوانیان نه‌که‌ین بۆچی ده‌بێ له‌به‌ر خاتری چ��اوه کاڵه‌کانی داگیرکه‌ران فشار بخه‌ینه سه‌ر ئ�ه‌وان و تانه‌یان لێ بده‌ین؟ ئه‌و ب�ه‌رخ��ۆدان و خۆڕاگرییه‌ی ئ������ه‌وان گ����ه‌وره‌ت����ری����ن ده‌س���ت���ک���ه‌وت و سه‌رکه‌وتنه بۆ گه‌لی ک��ورد ،مه‌گه‌ر ته‌نها دوژمنان و ناحه‌زان پێیان ناخۆش بێت.
شااڵوێکى نوێ بۆ سه‌ر بزاوتى نه‌ته‌وه‌یى ب ه ناوى پاراستنى سنوره‌وه شۆڕشى ئه‌یلولى م �ه‌زن ،شۆڕشى دور له حزبایه‌تى و بۆ خاک بوون .له‌م سه‌رده‌مه‌ى ئێستاماندا هه‌مان سیناریۆ له‌الیه‌ن هه‌مان واڵته‌وه که ئه‌مه‌ریکایه دووب��اره دهبێتهوه، ب���ه‌اڵم ب �ه ستایلێکى ن��وێ و شێوازێکى جیاواز له ج��اران بۆ له‌باربردنى شۆڕشى چه‌کدارى به شێک له کوردستانى گه‌وره. ئه‌م هه‌وڵه‌ى که له‌ئارادایه به ناوى پاراستنى سنوره‌کانه‌وه هه‌نگاوێکى زۆر سامناکه، چونکه (کوردى باشور) وه‌ک به‌شێک له هاوکێشه‌که بۆ جێبه‌جێ کردنى پالنه‌که ئاماژه‌ى پێ ده‌کرێت! له‌کاتێکدا ئه‌مریکا زۆر چ��اک ئ �هوه ده‌زانێت که هه‌رێمى کوردستان ئارامترین کامه‌ران گوڵپى به‌شه له عێراقى عه‌ره‌بیدا که ماناى ژیانى ئه‌مریکا به درێژایى مێژوو بووه‌ته گرفت مه‌ده‌نیانه‌ى تێدا ده‌گوزه‌رێت. و کۆسپ له‌به‌رده‌م شۆڕشه کوردییه‌کاندا! ب�ه‌اڵم هه‌مان نه‌ته‌وه له به‌شى باکور که شۆڕشێکى نه‌ته‌وه‌یى و ج �ه‌م��اوه‌رى وه‌کو رێژه‌شیان له باشور و به‌شه‌کانى تر زیاتره شۆڕشى ئه‌یلولى مه‌زن جوانترین نمونه‌یه به تیرۆرست ن��اوده‌ب��ات و له‌به‌ر پاراستنى که له‌الیه‌ن ئه‌مریکاوه له باشورى کوردستان ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�هک��ان��ى خ��ۆى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌وڵ�هت��ى له‌بار برا له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندى هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى تورکیا و ئێراندا. (عێراق -ئێران) شۆڕشێک که باوکانى ئ�ه‌گ�هر ب��ڕی��ار بێت ه�ه‌م��ووم��ان ب�ه ک��ورد هاوته‌مه‌نى ئێمه‌ى هێنایه گ��ری��ان و بێ ن��اوزه‌د بکرێین له‌الیه‌ن ئه‌مریکاوه ده‌بێت ئومێد بوون له ژیان ،چونکه چاوه‌ڕوانى و ه �ه‌رچ��ۆن پشتیوانى ل�ه ک��وردان��ى باشور داڕمانێکیان نه‌ده‌کرد بۆ شۆڕشێکى وه‌کو ده‌کات به‌هه‌مان شێوه‌ش مامه‌ڵه و ره‌فتار
بکات له‌گه‌ڵ کورده‌کانى به‌شه‌کانى تردا، چونکه ره‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ى ژیانى م�ه‌ده‌ن��ى له‌م به‌شه‌دا نمونه‌یه بۆ به‌شه‌کانى تر (مشتێک نمونه‌ى خه‌رمانێکه). زۆر سه‌یره بۆ زلهێزێکى وه‌ک ئه‌مریکا چ��اوى ل�ه ئاست ئ �ه‌م راس��ت��ی�ه‌دا نوقاندوه تازه به تازه ده‌یه‌وێت ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى واڵتانى تر به به‌گژدا کردنى ک��وردان به‌رامبه‌ر به یه‌کترى بپارێزێت ئه‌ویش له‌ژێر ناوى پاراستنى سنوره‌کانى واڵتانى دراوسێى عێراق و دۆستانى خۆى! ل�ه کاتى ش��ۆڕش��ى چ �هک��دارى -ب��اش��ورى ک��ورس��ت��ان-دا دان��ی��ش��ت��وان��ى ئ��ه‌م هه‌رێم ه رووبه‌ڕوى چه‌ندین کارى نامرۆیى بوونه‌وه له‌الیه‌ن رژێمى به‌عسه‌وه ،به‌اڵم ئه‌مریکا ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک خۆیى تێنه‌گه‌یاند ،به‌اڵم ئێستا چونکه به‌رژه‌وه‌ندى له دۆستایه‌تى تورکیادایه ده‌بینین له هه‌موو که‌ناڵه‌کانه‌و‌ه دژایه‌تى بزاوتى کوردانى باکور ده‌کات. کاتێک بزوتنه‌وه‌ى چ�هک��دارى له به‌شى باکور دروس��ت بوو ،ئه‌مریکا هیچ جۆره ناوێکى ب��ۆ دان �ه‌ن��ا ک�ه ن��اڕه‌وای �هت��ى ئه‌و بزوتنه‌وه بگه‌یه‌نێت ،به‌اڵم دواى ده‌ساڵ ل ه خه‌باتى ره‌وا و له‌سه‌ر داواى ده‌وڵه‌تى تورکى خرایه لیستى تیرۆره‌وه!
له‌م هه‌رێمه‌ى خۆماندا ئه‌گه‌ر پرسیار له‌هه‌ر تاکێکى بکرێت ئایا گروپى مجاهیدنى خه‌لقى -ئێرانى -چین؟ بێگومان وه‌اڵمه‌که به گروپێکى تیرۆرستى وه‌رده‌گ���ی���رێ���ت ،چ��ون��ک �ه ل���ه راپ �ه‌ڕی��ن � ه مه‌زنه‌که‌ى به‌هارى ( )1991له هه‌رێمى کوردستان ده‌ستیان به خوێنى چه‌ندین رۆڵ���هى ئ �ه‌م نیشتمانه س��ورب��وو هاوشانى بابه گه‌وره‌یان که رژێمى به‌عس بوو بۆ سه‌رکوت کردنى راپه‌ڕینه‌که! ه �ه‌م��ان پرسیار ل �ه -ئ�ه‌م��ری��ک��اى -زلهێز بکرێت پێچه‌وانه‌ى ئ�ه‌م وه‌اڵم���هت ده‌ست ده‌که‌وێت! بۆ؟ چونکه وه‌کو کارێکى سیاسى به‌کار ده‌هێنرێت به‌رامبه‌ر به ئێران؟! ئ���هو س��ن��وران �هى ک �ه دروس����ت ک����راون و نه‌خشێنراون بۆ کوردستان ته‌نها به‌رامبه‌ر به نه‌ته‌وه‌ى کورد به‌کار ده‌هێنرێت ،به‌اڵم بۆ ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌ر بوونى نیه و بۆ راستى ئه‌م وته‌یه‌ش هه‌رکات ویستبێتیان سنورى ئه‌م هه‌رێمه‌یان به‌زاندوه بۆ ده‌ست درێژى کردنه سه‌ر شۆڕشگێڕانى به‌شه‌کانى تر که له خاکى هه‌رێمدان. بۆیه پێویسته گ �هل و ن�هت�ه‌وه‌ی�هک ک ه به‌زۆر دابه‌ش کراوه دور له خواستى خۆى
ئاگادار بێت له‌و پالنه‌ى که به‌کار بهێنرێت دژ به هاونیشتمانیان و هاوزمانانى خۆى به بیانوى پاراستنى ئه‌منى و ئاسایشى واڵتانى دراوسێوه. خۆزگه وشه‌ى -نه‌خێر -جارێک ببیسترێت به‌رامبه‌ر به داخوازى واڵتێکى دراوسێ-ى هه‌رێم له الیه‌ن به‌رپرسانه‌وه که مه‌به‌ست لێى به‌رژه‌وه‌ندى خۆیانه له‌و هه‌وڵه‌یان وات ه به‌رژه‌وه‌ندى واڵتانى دراوسێ! ل �ه‌م �هوه ب��ۆم��ان ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ک�ه ئ �ه‌وه‌ى به خۆیان ناکرێت به‌رامبه‌ر به شۆڕشى ک���وردى ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ب�ه ئێمه‌ى بکه‌ن بۆ هێنانه‌دى مه‌رامه‌کانى خۆیان له‌الیه‌ک و تواندنه‌وه‌ى کورد به کورد له‌الیه‌کى تره‌وه، بۆیه به ئاگابوون له به‌رامبه‌ر بڕیاره‌کاندا له‌هه‌ر کات زیاتر پێویسته بۆ ئێمه‌ى کورد. ده‌بێت ئه‌و پرسیاره له خودى ئه‌مریکیه‌کان بکه‌ین بۆ ده‌بێت له باشورى کوردستان دۆس��ت��ى ک����وردان ب��ن و له‌هه‌مانکاتدا دژى هه‌مان نه‌ته‌وه بن له به‌شه‌کانى تر بۆ ده‌بێت مه‌شقى سه‌ربازى ب ه پێشمه‌رگ ه بکات له باشوردا و فێرى هونه‌رى شه‌ڕ و به‌رنگاربوونه‌وه‌ى تیرۆرى بکات ،به‌اڵم خه‌باتى کوردانى باکور به تیرۆر ناو ببات و دژى گ �هری�لا بوه‌ستێته‌وه ک �ه هه‌مان
مافیان ههیه له به‌ده‌ست هێنانى ئازادى و سه‌ربه‌خۆیدا بۆ گه‌لى ک��ورد له باکور و رۆژهه‌اڵتدا. گه‌لى کورد خوازیاره که بازنه‌ى بیرکردنه‌وه له الیه‌ن سه‌رکردایه‌تى کوردییه‌وه فراونتر ب��ک��رێ��ت و ک��ل��ت��ورى ی����هک ن��هت��ه‌وه‌ی��ى به‌گوێى جیهاندا بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و سنوره ده‌ستکردانه‌ى که بۆ کۆت کردنى نه‌ته‌وه‌ى ک��ورد به‌کار ده‌هێنرێت ئێمه بیانبه‌زێنین له روانگه‌ى بیرکردنه‌وه و هاوده‌نگیمان بۆ یه‌کترى. با له‌برى دژای�هت��ى یه‌کترى رووى راستى م �ه‌رام��ى ده‌وڵ �هت��ان��ى دراوس����ێ ب �ه جیهان بگه‌یه‌نین. با له‌برى تاوانبارکردنى یه‌کترى به کۆسپ له ب �ه‌رده‌م ئه‌زمونه‌که‌ماندا ئ�هو مافه به خۆمان بده‌ین که ئێمه به‌شدارى ناکه‌ین له پالنى به‌رژه‌وه‌ندى ئێوه‌ى واڵتانى زلهێزدا. با له‌برى ناشیرنى کار و چاالکى یه‌کتردا له‌بیرى به‌رز راگرتن و نرخاندنى هه‌وڵ و کۆششى یه‌کتردابین. با له‌برى رق و کینه گوڵى خۆشه‌ویتى و هه‌ستى یه‌ک ری��زى و یه‌ک نه‌ته‌وه‌یى ل �ه‌ن��ێ��وان ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ه���ه‌رچ���وار پ��ارچ �ه‌دا بڕوێنین.
«( )AKPیارى ب ه ئاگر ده‌کات»
واحید هه‌ورامى له سه‌ره‌تاى دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى تورکیا و سیاسه‌تى ئینکار و نکۆڵى له‌سه‌ر م �ه‌س �هل �هى ک�����وردان خ��اڵ��ى ه��اوب �ه‌ش��ى ح��ک��وم �هت �ه ی���هک ل����ه‌دوا ی�هک�هک��ان��ى ئ �هو واڵت �ه‌ی �هوه و ته‌نانه‌ت ل�ه چۆنێتى به‌ڕێوه‌بردنى ئه‌و سیاسه‌ته‌دا کێبڕکێى یه‌کتریش ده‌که‌ن .هه‌موو جۆاڵنه‌وه‌یه‌کى رزگاریخوازانه‌ى گه‌لى کوردیان توشى شکشت و له‌ناوچوون کرده‌وه له ئاکامدا ( )28سه‌رهه‌ڵدانى ک���وردان تێکشکا. سیاسه‌تمه‌داران و به‌ڕێوه‌به‌رانى ده‌وڵ�هت ب��ان��گ�ه‌ش�هى ئ��ه‌وه‌ی��ان ده‌ک���رد ک �ه ئیدى کوردیان له گۆڕ ناوه و سه‌ر گۆڕه‌که‌شیان چیمه‌نتۆ ک�����ردوه .ل �ه دۆخ��ێ��ک��دا که مه‌رگ باڵى به‌سه‌ر واڵتدا کێشابوو وره و هێزێک له مرۆڤى کوردا به‌دى نه‌ده‌کرا. چه‌ند الوێکى ئ��ازا و ب�ه‌ج�ه‌رگ ئااڵى
ئ��ازادى و سه‌ربه‌ستیان به‌رز ک��ردهوه .ل ه که‌شوهه‌واى ترس و مه‌رگدا که تاریکى سه‌رتاسه‌رى کوردستانى داگیرکردبوو تروسکه‌یه‌ک ده‌رک�ه‌وت و رێگاى به‌ره‌و رۆژ و رووناکى کرده‌وه .الوانى واڵتپارێز و ئازادیخوازانى کورد به رێبه‌رى عه‌بدواڵ ئ��ۆج �ه‌الن ()29ی �ه‌م��ی��ن س�هره�ه‌ڵ��دان��ی��ان ئاوا کرد .له ماوه‌یه‌کى کورتدا ده‌نگى ئ����ازادى ش���ار و دێ ،ده‌ش���ت و ده‌ر و چ��ۆڵ و چیاى گرته‌وه و شۆڕشگێڕان و ئازادیخوازانى له ئامێز گرت .له ژێر رێنماییه‌کانى به‌ڕێز عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن زیندان ،چیا ،شار و گوند ،ئیدى بست به بستى خاکى کوردستان بوو به مه‌یدانى خه‌بات و تێکۆشان و به‌م شێوهیه خه‌ونى داگیرکه‌ران ره‌ویه‌وه و له‌ناکاو راچڵه‌کان و که‌وتنه خۆیان تا ئه‌و ده‌نگه خۆشه‌ى که به واڵتدا باڵو ده‌بۆوه کپ بکه‌ن و بیڕه‌وێننه‌وه .بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش هه‌موو ئه‌زموونى سااڵنى پێشووى وه‌بیر هێنایه‌وه و ه���هر ج���ۆره ئیمکان و ده‌رف�هت��ێ��ک��ى وه‌گ��ه‌ڕ خست .ب �ه‌اڵم زۆر زوو هه‌ستى به‌و راستییه کرد که شۆڕشى ئه‌مجاره ج��ی��اوازه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ج��اران��ى پێشوو خ��اوه‌ن تایبه‌تمه‌ندى خۆیه‌تى. دوژم������ن ک���ه ش���ۆڕش���ه ی����هک ل����ه‌دوا یه‌که‌کانى سه‌رکوت کردبوو له به‌رامبه‌ر شۆڕشى ئ�ه‌م��ج��اره‌دا بێچاره م��اب��وو .نه ک��وده‌ت��اى س �ه‌رب��ازى ساڵى ( )1980نه زیندان و ئه‌شکه‌نجه و نه شه‌ڕ و ماڵوێرانى ن�ه سوتاندنى گوند و ئ��اواره‌ک��ردن��ى به کۆمه‌ڵى ک��وردان نه‌یتوانى وره و هێزى
ئازادیخوازان بشکێنێ .ئه‌و گله‌ییه‌ى ک ه شه‌رمى له ناسنامه‌ى خۆى ده‌کرد چۆن گه‌یشته ئه‌و ئاسته که بتوانێت له‌هه‌مبه‌ر ه��هر ج���ۆره ه��ێ��رش و پالنێکى دوژم��ن به‌رخۆدان بکات؟ ئه‌و چ بیروباوه‌ڕێکه که له که‌سایه‌تى داڕماو و تێکشکاوى ک����ورددا ئ �هو ئ��ی��راده‌ی �ه بجۆڵێنێ و له کوێوه سه‌رچاوه‌ى گرتووه؟ له وه‌اڵمى ئه‌و پرسانه و زۆر پرسى تریش و که‌سایه‌تى کاریزماتیکى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن و رۆڵى له به‌ڕێوه‌بردن و داڕشتنى ئه‌م شۆڕشه دێته به‌رچاو .نابێ و ناکرێ عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ته‌نها وه‌ک رێبه‌ڕێکى کالسیک ک�ه حزبێکى سیاسى دروس���ت ک���ردوه و ل�هو سۆنگه‌یه‌وه کۆمه‌ڵه که‌سێکى بۆ ئارمانجى دی��ارى سیاسیه‌وه ده‌ورى خۆى کۆکردۆته‌وه سه‌یرى بکرێ ،به‌ڵکو ده‌بێ رۆڵى ئۆجه‌الن له داهێنان و پێشخستنى فه‌لسه‌فه و ئایدۆلۆژیایه‌کى ن��وێ بۆ رزگارى کوردان و ته‌نانه‌ت مرۆڤایه‌تیش له‌به‌رچاو بگرێ .له راستیدا ئۆجه‌الن بوو که مێژووى ته‌سلیمیه‌ت و کۆیله‌بوونى له کوردستان سڕیه‌وه و به‌رگێکى نوێى له به‌ئیراده‌بوون و ئازادیخوازى له مێژووى گ�هل��ى ک���ورد ک���ردهوه و ب��ۆی�ه‌ش گه‌لى کورد خۆى به قه‌رزدارى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ده‌ب��ی��ن��ێ��ت و گ��رێ��دراوی �هت��ى .دوژم��ن��ی��ش ه �هر زوو هه‌ستى ب �هو راستییه ک��ردوه که خاڵى جیاوازى ئه‌م شۆڕشه له‌گه‌ڵ شۆڕشه‌کانیتر رێبه‌رایه‌تییه‌که‌یه‌تى. له راسپارده‌یه‌کى ده‌زگ��اى ئیستخباراتى ت����ورک����ی����ا (م������ی������ت)دا ل�����ه زم���ان���ى
ئیعترافکارێکه‌وه ه��ات��ووه گ �هر هه‌موو ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ( )PKKب��ک��وژرێ��ن و ده‌ستبه‌سه‌ر بکرێن و ئۆجه‌الن ته‌نها خۆى بمێنێته‌وه ئهوه له ماوه‌یه‌کى که‌مدا دیسان ()PKKى نوێ سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه .ئه‌و راسپارده‌یه به ته‌نها به‌سه بۆ ئه‌وه‌ى درک به رۆڵ��ى ئۆجه‌الن و کاریگه‌رى له‌سه‌ر گه‌ڵ و بزاڤى ئ��ازادى بکرێت .جا بۆیه هێرشه‌کانیش ئۆجه‌النى به ئامانج گرتووه و هه‌وڵى له‌ناوبردن و بێکاریگه‌ر کردنیان داوه ،چه‌ندینجار نه‌قشه‌ى تیرۆرکردنیان ب��ۆ داڕش���ت ب �ه ده‌ی���ان تیمى سیخۆر و پسپۆڕیان ئ�ه‌رک��دار ک��رد ،کاتێک ئه‌و ه �ه‌واڵن �ه ئه‌نجامگیر ن �هب��وو ،پیالنێکى نێوده‌وڵه‌تى ()15ى شوباتیان پێشخست. سه‌ره‌ڕاى رفاندنى ئۆجه‌الن له الیه‌ن ده‌زگا و دام���هزراوه سیخوڕى و ئیستیخباراتى ئه‌مریکا ،ئیسرائیل ،تورکیا و واڵتانى ئه‌وروپاوه دیسان نه‌یانتوانى گه‌لى کورد له رێبه‌رایه‌تییه‌که‌ى داب��ب��ڕن .ته‌نانه‌ت پاش ئه‌و بێ به‌ختییه‌ى که دژى گه‌لى ک��ورد و رێبه‌رایه‌تییه‌که‌ی ئه‌نجام درا، په‌یوه‌ستبوونى گه‌ل به رێبه‌ره‌که‌یه‌وه قوڵتر و چڕتر ب��ووه و به ده‌ی��ان ک�ه‌س گیانى خۆیان له پێناو رێبه‌رایه‌تییه‌که‌یدا به‌خت ک��رد و ب �ه ملیۆنان ک �ه‌س رژان���ه سه‌ر شه‌قام و قه‌ڵغانێکى ئاگرینیان له ده‌ورى ئۆجه‌النیان دروس��ت کرد و له بنه‌ڕه‌تدا گه‌له کۆمه‌که‌یان پوچه‌ڵ کرده‌وه .گه‌لى کورد هه‌ستى به‌و راستییه کرد که ئه‌و ه��ێ��رش و پالنگێریه‌ى ک �ه دژى به‌ڕێز ئۆجه‌الن په‌یڕه‌و ده‌کرێ و ئه‌و سیستمه‌ى
که له ئیمراڵى به‌سه‌ریدا ده‌سه‌پێندرێ ل �ه ب��ن �ه‌ڕه‌ت��دا دژى گ�هل��ى ک���ورده و له که‌سایه‌تى ئ��ۆج�ه‌الن��دا گه‌لى ک��ورد به ئ��ام��ان��ج گ��ی��راوه .ب��ۆی�ه ب �ه‌رزک��ردن �ه‌وه‌ى دروش��م��ى ب��ێ س���ه‌رۆک ژی���ان نابێت و که‌س ناتوانێ رۆژى کورد تاریک بکات زنجیرێکیان له ده‌ورى رێبه‌رایه‌تییه‌که‌یان دروس���ت ک��رد و ل �ه ه�هل��وم�ه‌رج��ى ه �هره دژوار زیاتر له سێ ملیۆن و نیو ده‌نگیان ب�ه ئ��ۆج�ه‌الن��دا و وه‌ک ئ��ی��راده‌ى خۆیان هه‌ڵبژارد .سه‌ره‌ڕاى هه‌لومه‌رجى سه‌ختى زیندان و بارودۆخى خراپى ته‌ندروستى. ئۆجه‌الن به پرسیارێکى که‌م وێنه‌وه هه‌وڵى دۆزی��ن�ه‌وه‌ى چاره‌سه‌رییه‌کى ئاشتیانه و دیموکراسى کێشه‌ى کوردى پێش خستووه و ت �ه‌ن��ان �هت ن �ه‌خ��ش �ه‌ڕێ و هاوکێشه‌ى چ���اره‌س���ه‌رى پ��ێ��ش��ک�ه‌ش ک�����ردوه .ب��ه‌اڵم ده‌وڵه‌تى تورک له سه‌رووى هه‌مووشیانه‌وه حکومه‌تى ( )AKPو ئ�ه‌ردۆغ��ان��ى سه‌رۆک وه‌زیر چاره‌سه‌رى هه‌مه‌الیه‌نه‌یان نه‌کردوه .ئه‌وه‌ش به پێچه‌وانه‌ى نیازپاکى و هه‌ڵوێستى ئاشتیانه‌ى گه‌لى ک��ورد و بزاڤى ئازادییه‌که به لێبوردویى مه‌زنه‌وه خه‌باتى دیموکراتى خۆیان په‌ره پێداوه و ئ��ۆج�ه‌الن و ئیمراڵیان وه‌ک موخاته‌بى پرسى کورد ده‌ستنیشان کردوه. ه��������هره دوای������ی������ش ک�����ه ()AKP س��ه‌رک��ه‌وت��ن��هک��هى گ �هل��ى ک�����وردى له ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �هک��ان و ده‌س��ت��ک�ه‌وت�هک��ان��ى خۆسه‌رى دیموکراتیکى کوردستانى پێ هه‌زم نه‌کرا و کۆنسێپتێکى به‌رفراوانى دژى گه‌لى کورد و ئۆجه‌الن ده‌ست پێکرد.
له چوارچێوه‌ى ئه‌و کۆنسێپته‌دا دیداره‌کانى ش���ان���دى ده‌وڵ���هت���ى ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ��ۆج �ه‌الن��دا هه‌ڵپه‌سارد و به بیانوى خراپى که‌شوهه‌وا یان خرابوونى که‌شتى دیدارى هه‌فتانه‌ى پارێزه‌رانیشى راگرت و به‌و پێیه په‌یوه‌ندى ئ��ۆج�ه‌الن��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ دن��ی��اى دهرهوه ب��ڕى. هاوکات هێرشى هه‌مه‌الیه‌نه‌ى سیاسى و سه‌ربازى دژى نوێنه‌ران و سیاسه‌تمه‌دارانى گه‌لى کورد و هه‌رێمى پاراستنى میدیا و بنکه و باره‌گاکانى گه‌ریال هاوته‌ریب له‌گه‌ڵ ئێران و به ره‌زامه‌ندى و پاڵپشتى ئه‌مریکا و رۆژئاوا و هێزه هه‌رێمییه‌کان ده‌ست پێکرد .ئه‌و په‌المارانه له حالێکدایه که زیاتر له یه‌ک ساڵه بزافى ئ��ازادى له‌سه‌ر بانگه‌وازى به‌ڕێز ئۆجه‌الن شه‌ڕى راگرتووه و به‌ڕێز ئۆجه‌الن له دیداره‌کانیدا له‌گه‌ڵ شاندى ده‌وڵه‌تدا سێ پرۆتۆکۆڵى وه‌کو پێشمه‌رج بۆ چاره‌سه‌رى پێشکه‌ش ک��ردووه و ه �هره دواییش رایگه‌یاند که ئه‌گه‌ر ( )AKPهه‌نگاوى ئه‌رێنى بنێن ئ �هوه له ماوه‌یه‌کى ی�هک هه‌فته‌دا ئه‌و کێشه‌یه چاره‌سه‌ر ده‌کات .سه‌ڕاى ئه‌مه‌ش ح��ک��وم �هت��ى ( )AKPدوور ل��ه ه �هر پره‌نسیپێکى ئه‌خالقى و ویژدانى ئۆجه‌النى گۆشه‌گیر کردوه و شه‌ڕیش بره‌و پێده‌دات. گه‌لى ک��ورد و بزوتنه‌وه‌که‌ى به ج��اران ئ��ه‌وه‌ی��ان ه��ێ��ن��اوه‌ت�ه زم���ان ک �ه ئ��ۆج �ه‌الن خ��اڵ��ى ه���هره ه�ه‌س��ت��ی��ارى ئ �ه‌وان �ه و هه‌ر ج���ۆره م��ام �ه‌ڵ �ه‌ی �هک ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ۆج �ه‌الن هه‌ڵوێستى ئاشتى و شه‌ڕ ده‌خاته‌ڕوو و ئه‌و کۆنسێپته‌ى که ( )AKPپێشى خستووه تورکیا به‌ره‌و قه‌یران ده‌بات.
ب ه پێی یاسا و ده‌ستور ،سه‌رۆکی هه‌رێم ده‌بێت لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بکرێت
پارێزه‌ر کارزان عمر ج��ی��ا ل���ه ش����ه‌ڕی ن���اوخ���ۆ و ه���ه‌م���وو ئ �هو ئ��اس �ه‌واران �ه‌ی ک�ه لێی ک �ه‌وت �هوه ه �هر له شه‌هید بوون و بریندار بوون و که‌م ئه‌ندامی ه��اواڵت��ی ک���ورد ب �ه ده‌س��ت��ی دوو هێزی کوردی به ناوی به‌ره‌ی خه‌بات تیکۆشان بۆ رزگ��اری کوردستان که ه�ه‌ردوو حزبی
سه‌وز و زه‌رد ده‌کات ،جیا له بوونی ئه‌و دوو ئیداره‌ی هه‌ولێرو سڵیمانیه‌ی که چه‌ندین ئاسه‌واری به دوای خۆیدا جێهێشت هه‌ر له گه‌نده‌ڵی دارای��ی و به‌هه‌ده‌ردانی سامانی نیشتمانی و داگیرکردنی موڵکی گشتی ت��ا......ک��ۆت��ای��ی ،ئ�هوا ئه‌وجاریش ده‌ڵێین گ��هر ل �ه ه �ه‌م��وو ئ�ه‌م��ان�ه ب��ب��ورێ��ت گه‌لی کورد ئه‌وا ناکرێت و نابێت له‌م بێده‌نگیه‌ی سه‌رۆکی هه‌ریم بدوێیت که ماوه‌ی چه‌ند مانگێگه س��وپ��ای پ��اس��داران��ی ئ��ێ��ران و ژه‌ندرمه‌کانی تورک به‌وپه‌ڕی بێشه‌رمانه و ب����ه‌دوور ل �ه ه �ه‌م��وو ب �هه��ا ئ �ه‌خ�لاق��ی و مرۆڤایه‌تی و یاساییه‌کان که‌وتونه‌ته قه‌تل و عامی کورد به هه‌موو جۆره چه‌ک و گاردێکی سه‌ربازی که تا ئێسته‌ش ڕوون نییه له پێناوی چ مه‌به‌ستێیکی یاسایی ئ�هو ک��اره ده‌ک �ه‌ن تا ئێمه‌ش وه‌ک گه‌لی کورد لێبوردنمان هه‌بێت هاوکاریان بین. ئه‌وه‌ی که ڕوونه مه‌به‌سته سیاسیه‌که‌یه‌تی ب�ه ته‌نها و ب �ه‌س دی���اره ت��ورک و ف��ارس دوژمنایه‌تیه‌کی دێرین و مێژوویی له‌گه‌ڵ خ��اک و گه‌لی ک��ورددا ههیه به هه‌موو
پارچه‌کانیه‌وه ،ئ�ه‌وان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک دووبه‌ره‌کی و دزی و خیانه‌تی نیشتمانی به‌رامبه‌ر به میلله‌تی کورد به‌کارده‌هێین ئیتر چ ئایا له الیه‌ن خودی خۆیان بێت یان شه‌ڕی کورد به کورد بێت ،ئه‌وه‌ی روونه المان سه‌رۆکی هه‌ریم ئه‌م ده‌ستدرێژییه‌ی ت����ورک و ف����ارس ب���ێ پ���اس���او ده‌زان���ێ���ت له‌به‌رامبه‌ر هاتنه ن��اوه‌وه‌ی هه‌ر دوو هێزی ک���وردی گ �هری�لای پ���ژاک و په‌که‌که. سه‌رۆکی هه‌رێم پێیوانیه ئه‌وان شۆڕشگێر بن و بۆ مه‌به‌ستی ئازادی خاک و گه‌لی کورد هه‌وڵ بده‌ن ئه‌و پێیوانییه ئه‌و جۆره له تاکتیکی سیاسی گه‌لی کورد سودمه‌ند بکات له داهاتوودا مافه‌کان له باکوری کوردستان و رۆژهه‌اڵت ده‌سته‌به‌ر بکات. س �ه‌رۆک��ی ه�ه‌رێ��م ب���اوه‌ڕی ب�ه دانیشتن و دیالۆک ههیه له گه‌ڵ حکومه‌تی تورکی و ئ��ێ��ران��ی ب��اش�ه ئێمه ده‌پ��رس��ی��ن ئه‌وانیش س��ه‌رده‌م��ی ش��اخ ب��ۆ ش��ۆڕش��ی��ان ل �ه دژی حکوموتی سه‌دام کرد و کوردیان ماڵوێران کرد ،بۆ ئهوهنده باوه‌ڕیان به دیالۆگ هه‌بو چه‌کیان دانه‌نا و له‌به‌رامبه‌ردا به گفتوگۆ
کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ن ،ده‌یه‌وێت بڵێت حکومه‌تی عێراقی زوو ج��ی��اواز ب��وو ل ه تورک و فارس یان ده‌یه‌وێت بڵێت ماڵوێرانی و ده‌ربه‌ده‌ری و کورد و کۆچره‌وی ئه‌نفال و کیمیاباران له ده‌رئه‌نجامی هه‌ڵه‌ی سیاسی ئه‌وانه‌وه نه‌بوو به‌سه‌ر گه‌لی کورددا هات. هه‌موو باش ده‌زانین میلله‌تی کورد دۆستێکی ی �هک روو و راستگۆی بۆ خ��ۆی په‌یدا نه‌کردوه تا بتوانێت مافه‌کانی بۆ دیاری بکات و پشتگیری سیاسی و سه‌ربازی بۆ ده‌سته‌به‌ر بکات ،به‌اڵم میلله‌تی کورد به‌م دوو سه‌رکرده سیاسیه‌ی که هه‌یه‌تی که مسعود بارزانی و جه‌الل تاڵه‌بانی ده‌کات گه‌لێک جار ئه‌و هاوکاریه‌یان بۆ دوژمن ل�ه دژی ک��ورد ئه‌نجام داوه ،زیندوترین نمونه بێده‌نگی هه‌ردوو سه‌رۆک کۆمار و سه‌رۆکی هه‌رێمه له‌هه‌مبه‌ر ده‌ستدرێژیان بۆ سه‌ر هاواڵتیانی کورد و گه‌ریال و پاشان خاکی کوردستان ،سه‌ڕه‌رای ئه‌وه‌ش بوونی پ�ه‌ی��ون��دی ژێ��ر ب�ه‌ژێ��ری��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ه���ه‌ردوو س��وپ��ای دوژم���ن وای ک���ردوه ک �ه هێزی ک��وردی هه‌رگیز به ئامانجی نیشتمانی
خۆی نه‌گات که یه‌ک پارچه‌یی خاکی کورد و گه‌لی کوردستان ده‌کات. سه‌رۆکی هه‌رێم له‌هه‌مبه‌ر ئه‌و بێده‌نگیه‌ی که به کورد و خاک و هاواڵتیانی سیڤیلی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ده‌ک��رێ��ت ل �ه الی �ه‌ن سوپای سه‌ربازی تورک و فارس شایه‌نی ئهوهیه له الیه‌ن گه‌لی کوردستانه‌وه داوای لێپرسینه‌وه‌ی یاسایی لێبکرێت و رووبه‌ڕوی ی��اس��ا ب��ک��رێ��ت�هوه ل�هه�ه‌م��ب�هر ئ���هو ه�ه‌م��وو ده‌ستدرێژیانه‌ی که ده‌کرێته سه‌ریان و ماڵ و سنوری هه‌رێمی کوردستان ،به‌پێی یاسا و ده‌ستور سه‌رۆکی هه‌رێم به‌رپرسی سوپایه له هه‌رێمی کوردستان مافی جوڵه‌پێکردنی هێزی ههیه بۆ هه‌ر ناوچه‌یه‌کی هه‌رێمی کوردستان مه‌ترسی هه‌بێت له‌الیه‌ن دوژمنه‌وه یان هێرش بکرێته سه‌ری ،سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش سه‌رۆکی هه‌رێم به‌رپرسی یه‌که‌می ئاسایش و سه‌قامگیری سیاسی له ئه‌ستۆیه و ده‌بێت و سنور و خ��اک و گیانی هاواڵتیانی کوردستان له هه‌ر ده‌ستدریژییه‌ک بپارێزیت و ده‌سته‌به‌ری ئاشتی و ئارامی بۆ سه‌ر خاک و گیانی هاواڵتیان بکات له کای
بیروڕا
ساڵی دووهم ژماره 72 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/21 - 2011/9/12 دووشه
17
هه‌ر سه‌رپێچیه‌کدا پێویسته رووبه‌ڕوی یاسا بکرێته‌وه ئێمه ئێستا له سه‌رۆکی هه‌رێم ل ه یاسا ده‌پرسین ئایا ئه‌و مه‌ترسیه بوونی نییه؟ ئایا سه‌رۆکی هه‌رێم به‌پێی یاسا و ده‌ستور که‌موکورتی نییه؟ ئایا خاک و گیان و ماڵی هاواڵتیانی هه‌رێمی کوردستان له مه‌ترسیدا نییه؟ .....هیوادارین یاسایه‌ک هه‌بێت ب �ه‌زوت��ری��ن ک��ات داوا ب��ک��ات که س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بکرێت و په‌رله‌مان و خه‌ڵکی کوردستان واز له‌و لێپرسینه‌وه‌یه نه‌هێنین تا سه‌رۆکی هه‌رێم هه‌ڵوێستی ت�ه‌واوه‌ت��ی خۆی نیشان ده‌دات. Karzanjaf2009@yahoo.com
ى بینیم چوارساڵى ئه‌زمونم ل ه کۆلێژى زانسته‌رامیاری و کۆمه‌اڵتییه‌کانى چه‌مچه‌ماڵ ئه‌و گه‌نده‌ڵیان ه
رێبین عه‌بدولڕه‌حمان بێگومان ه �هر باسى زان��ک��ۆ و کۆلێژ و په‌یمانگایه‌ک بکرێت ئهوه به‌بیرى مرۆڤدا دێت که ئه‌م شوێنانه پێگه‌ى سه‌ره‌کین بۆ زانست و زانیارى و پێگه‌یاندنى که‌سایه‌تى شیاو بۆ کۆمه‌ڵگه ،چۆنیه‌تى به‌ڕێوه‌بردنى دام و ده‌زگ��اک��ان��ى حکومه‌ت ده‌ب��ێ��ت له ئه‌ستۆى که‌سه پێگه‌ندراوه‌کانى زانکۆ
بێت .ه �ه‌روه‌ه��ا ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ى مه‌عریفه گرتۆته‌وه کراون به قوربانى چه‌ند کچێک و کلتور ئ �ه‌وه‌ى که کۆمه‌ڵگه پێویستى ئه‌فزه‌لیه‌تى کچه‌کانیان دراوه به‌سه‌ردا ک ه پێیه‌تى دووب��اره ده‌که‌وێته ئه‌ستۆى زانکۆ دوباره خۆم یه‌کێک بووم له‌وان. و په‌یمانگاکان ،ب �ه‌اڵم ئایا زانکۆکانى ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه ی��اس��اى پێدانى م��ۆڵ�هت��دا بۆ هه‌رێمى کوردستان تاچه‌ند به پێوه‌ره‌کانى خ��وێ��ن��دک��اران ئ �ه‌گ �هر به‌پێى ته‌علیماتى زان��س��ت��ی ب���وون و پ��ێ��وه‌ره ئه‌خالقییه‌کان وه‌زاره‌ت����ى خوێندنى ب��ااڵ بێت ئ �هوا ته‌نها ک��ارده‌ک�ه‌ن؟ ئایا توانیویانه ئه‌و ئه‌رکه‌ى ده‌بێت مۆڵه‌ت بدرێت به‌و خوێندکارانه‌ى له‌سه‌ر شانیانه وه‌کو خۆى بیگه‌یه‌نن؟ ئایا ک�ه که‌سه نزیکه‌کانیان کۆچى دوای��ى تاکه‌ى پێوه‌رى محسوبیه‌ت (خزم خزمێنه) ده‌که‌ن وه‌کو دایک و باوک و ئه‌ندامانى ک���ارى پ��ێ��ده‌ک��رێ��ت ل �ه‌ن��او زان��ک��ۆک��ان��دا؟ خ��ێ��زان ،ب��ه‌اڵم ئ �ه‌م بنه‌مایه له کۆلێژى قسه‌کردنمان لێره‌دا ته‌نها له‌سه‌ر (کۆلێژى زانسته‌رامیارییه‌کان ک��ارى پێناکرێت بۆ زان��س��ت �ه‌رام��ی��ارى و ک��ۆم�ه‌اڵی��ت��ی�هک��ان)ى ئه‌و خوێندکارانه‌ى که حزبین یان که‌سه چه‌مچه‌ماڵ کورت دهبێتهوه ،ئه‌ویش له‌به‌ر حزبییه‌کان پ��اڵ پشتیان ل��ێ��ده‌ک �ه‌ن ،یان زۆرى ئه‌و نادادپه‌روه‌رییه و خزم خزمێنه‌ى مامۆستاکان به‌هۆى خزم بوون و یان به‌هۆى ل�ه‌وێ��دا بینیم ،ه�ه‌روه‌ه��ا له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى که ئه‌وه‌ى که خۆشه‌ویستى کچ بۆ الى خۆى خۆیشم خ��وێ��ن��دک��ارى ئ �ه‌م کۆلێژه ب��ووم ،ڕابکێشێت ئه‌وان مۆڵه‌تیان بۆ وه‌رده‌گرن. هه‌روه‌ها له‌الیه‌کى تره‌وه به‌هۆى ده‌ستخستنى له‌هه‌مانکاتدا ئه‌گه‌ر بێت و کوڕێک بچێت ک�ه‌س��ای�هت��ى ح��زب��ی �هوه ل �ه ک���اروب���ارى ئه‌م بۆ داواى مۆڵه‌ت ئه‌وا ئه‌و کات ده‌ڵێن له کۆلێژه له به‌رژه‌وه‌ندى چه‌ند خوێندکارێکى ته‌علیماتى وه‌زاره‌ت���دا ته‌نها ئه‌گه‌ر هاتوو حزبى و به‌تایبه‌ت خوێندکاره کچه‌کانه‌وه که‌سه نزیکه‌کانت بمرێت مۆڵه‌ت ههیه. که ه�ه‌رده‌م ئه‌مان ئیشیان زووت��ر و باشتر ئا ئه‌مه‌یه دادپه‌روه‌رى؟ که مامۆستاکانى ده‌ڕوات ل �ه خ��وێ��ن��دک��اره ک���وڕه‌ک���ان ،ک ه زانسته‌رامیارییه‌کان تێیکه‌وتوون؟ خۆیان قوربانى ده‌ستى ئه‌م ک��اره چه‌ندان کوڕى له‌هه‌موو وانه‌کاندا باس باسى دادپه‌روه‌رى و
موچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى دانه‌مه‌زراو که له فه‌رمانگه و وه‌زاره‌ت �هک��ان ده‌ست به‌کار ده‌بێت ،له‌و رێکه‌وته وه‌زاره‌تى دارایى موچه‌که‌ى بۆ سه‌رفده‌کات. ئه‌گه‌ر موچه‌ى ( )8وه‌ربگرین ،چونکه ئێستا مانگى هه‌شته هێشتا به‌قسه‌ى حکومه‌ت هیج فه‌رمانبه‌ریک دانهمهزراوه، موچه‌ى ئه‌و هه‌شت مانگه‌شى له بودجه‌دا بۆ تهرخانکراوه و الى حکومهته ،بێگومان ئه‌گه‌ر هه‌ر فه‌رمانبه‌رێکیش دامه‌زرابێت ئه‌وا به واسیته بووه و نایاسایى یه ،وه‌ک ئه‌وه‌ى کاتێک له کاتى خۆپیشاندانه‌کان بڕیاردرا فه‌رمانى دامه‌زراندنى هه‌موو ئه‌و که‌سانه هه‌ڵبوه‌شێته‌وه که له سه‌ره‌تاى ساڵى ( )2011دامه‌زراون ،ده‌رکه‌وت که فه‌رمان عه‌زیز شه‌ریف نزیکى ( )2000که‌س ده‌بوون .ئه‌و ()25 هه‌زار فه‌رمانبه‌ره‌ى که بڕیاره دابمه‌زرێن دواى ئ���ه‌وه‌ى ل�ه دوو س��اڵ��ى راب����ردوو بۆ ئه‌گه‌ر هه‌موویان ده‌رچووى کۆلێژ بن ،واته یه‌که‌مجار ئۆپۆزسیۆن ل�ه په‌رله‌مانى به بڕوانامه‌ى (به‌کالۆریۆس) دابمه‌زرێن، کوردستان دروست بوو ،که ئه‌مه‌ش بووه ئ���هوا م��وچ �هى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى هه‌ریه‌کێکیان هۆى ئه‌وه‌ى که له‌و دوو ساڵه به شێوه‌یه‌کى ( )296000دیناره ،سه‌ربارى ئه‌وه‌ى له شه‌فافتر ل �ه س��ااڵن��ى راب����ردوو ب��ودج�هى هه‌ر وه‌زاره‌ت و دام و ده‌زگایه‌ک هه‌ندێک کوردستان له په‌رله‌مان گفتوگۆى له‌سه‌ر ده‌رماڵه‌ى له‌گه‌ڵدایه به‌گوێره‌ى وه‌زاره‌ت و بکرێت و گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داله‌تى و بێ فه‌رمانگه‌که ،ک�ه موچه‌که‌ى ده‌کاته پالنى به ئاشکرا له بودجه‌که‌دا ده‌رکه‌وت .نزیکى ( )500000دینار .ره‌نگه ئهمه راگ�ه‌ی��ان��دن و هاواڵتیانیش تاراده‌یه‌کى له وه‌زاره‌تێک بۆ وه‌زاره‌تێکى دیکه و به ب��اش ل �هوه ئ��اگ��ادار ب��وون�هوه که بودجه‌ى گوێره‌ى شوێن و وه‌زیفه‌که که‌م و زیاد کوردستان چۆن خه‌رج ده‌کرێت. بکات ،ب �ه‌اڵم ئێمه به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ئێستا با باسى موچه‌ى ئه‌و ( )25هه‌زار ئه‌و بڕه وه‌رده‌گرین تاکو بزانین له ماوه‌ى فه‌رمانبه‌ره بکه‌ین که بڕیاره ئه‌مساڵ ئه‌و ( )8مانگه چه‌ند پاره بۆ خه‌زێنه‌ى دابمه‌زرێن ،که له مانگى رابردوو ده‌ست حکومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه ،یاخود ره‌نگه بڵێین به دابه‌شکردنى فۆرمى دامه‌زراندن کرا و هه‌مووى خۆ ده‌رچ���ووى زانکۆ و خ��اوه‌ن له دوو هه‌فته‌ى رابردوو ناوى هه‌ندێکیان بڕوانامه نییه ،ئه‌وا له‌م حاڵه‌ته‌ش حکومه‌ت ئاشکرا کرا ،بێگومان ئهمانه له بودجه‌ى توشى ره‌خنه‌یه‌کى دیکه ده‌بیته‌وه ،ئه‌ویش ئه‌مساڵ پاره‌یان بۆ ته‌رخان کراوه ،ئێستا ئهوهیه که رێژه‌یه‌کى زۆرى ده‌رچوى زانکۆ وا مانگى ( )8تێپه‌ڕى و تاکو ئێستاش هه‌ن که دانه‌مه‌زراون و حکومه‌تیش ده‌ڵى ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه به‌ته‌واوى دانه‌مه‌زراون .هه‌تا بڕوانامه‌ى (به‌کالۆریۆس) هه‌بێت ب �ه‌گ��وێ��ره‌ى ی��اس��ا ه���هر ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌رێ��ک بڕوانامه‌کانى دیکه دانامه‌زرێنین. ئه‌گه‌ر فه‌رمانى وزارى دامه‌زراندنیشى به‌مشیوه‌یه موچه‌ى ( )25هه‌زار فه‌رمانبه‌ر ده‌رچ��وو ده‌ست به‌کار نه‌بێت موچه‌ى بۆ که ته‌نها موچه‌ى بنه‌ڕه‌تیان ()296000 ه �ه‌ژم��ار ناکرێت ،وات �ه ل �هو رێکه‌وته‌ى دینار بێت ،موچه‌ى یه‌ک مانگ ده‌کاته
( )7.400.000.000دینار و موچه‌ى بنه‌ڕه‌تى هه‌شت مانگى ئه‌و ( )25هه‌زار فه‌رمانبه‌ره ده‌کاته ()59.200.000.000 دینار ،ئه‌گه‌ر ده‌رماڵه‌که‌شى بخرێته سه‌ر وه‌ک وتمان به‌شێوه‌یه‌ک وه‌رى بگرین که موچه‌ى هه‌ر فه‌رمانبه‌رێک ()500.000 دینار بێت ،ئ�هوا موچه‌ى یه‌ک مانگ ده‌ک��ات �ه ( )12.500.000.000دینار و م���وچ���هى ه���ه‌ش���ت م���ان���گ ده‌ک���ات���ه ( )100.000.000.000دینار و پێویسته ئ �ه‌م �ه ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�هک��ى روون ل �ه حیسابى کۆتایى بودجه‌ى ساڵى ( )2011له‌الیه‌ن حکومه‌ت بگه‌ڕێندرێته‌وه و په‌رله‌مانى کوردستانیش ب���ه‌وردى ب�ه‌دواداچ��ون��ى بۆ بکات. ل�ه س��اڵ��ى ( )2010رێ���ژه‌ى دام �ه‌زران��دن وه‌ک ئ �ه‌م��س��اڵ ن���هب���وو ،ب�ه‌ڵ��ک��و ب��ڕی��ار درا ک�ه ته‌نها ( )10.000فه‌رمانبه‌ر دابمه‌زرێت ،له بودجه پاره‌ى بۆ ته‌رخانکرا. به‌هه‌مان شێوه دامه‌زراندنیان که‌وته دواى مانگى هه‌شت ،ئه‌گه‌ر وه‌ک له‌پێشه‌وه ب��اس��م��ان ک��رد ب��ۆ ه��هر فه‌رمانبه‌رێک ( )500.000دینار وه‌ربگرین ،موچه‌ى ئ �هو ( )10.000فه‌رمانبه‌ره بۆ یه‌ک م��ان��گ ده‌ک��ات �ه ()5.000.000.000 دینار و موچه‌ى هه‌ر هه‌شت مانگه‌که ده‌کاته ( )40.000.000.000دینار. بێگومان ئ�ه‌گ�هر ئ �هو ه�ه‌م��وو گه‌نده‌ڵى ح��زب و دام و ده‌زگاکانى حکومه‌ت و به‌رپرسان و نادادبه‌روه‌رى له دابه‌شکردنى پاره و ناڕۆشنى له چۆنیه‌تى خه‌رج کردنى ئه‌و بودجه زه‌به‌الحه‌ى کوردستان له پرۆژه و کۆمپانیاى وهه��م��ى و ده‌ی���ان ف��رت و فێڵى دیکه‌ى حزبه‌کان بۆ چه‌واشه‌کردنى خ��ه‌ڵ��ک و ب���ى ده‌س���ه‌اڵت���ى ح��ک��وم�هت به‌رامبه‌ر حزب و کارانه‌بوونى په‌رله‌مان نه‌بوایه و ئه‌و بودجه زۆره‌ى کوردستان به شێوه‌یه‌کى عادیالنه دابه‌ش بکرابایه ،ئه‌وا بار و گوزه‌رانى خه‌ڵکى کوردستان ده‌چوه ئه‌وپه‌ڕى خۆشگوزه‌رانى.
ئازادى و دیموکراسى و یه‌کسانى و...هتد که ئهمانه ته‌نها قسه‌ن و خۆیشیان باوه‌ڕیان پێ نیه ،باسى ده‌ک �ه‌ن ب �ه‌اڵم له ده‌ره‌وه‌ى هۆڵى م��ح��ازه‌ره‌دا پ �ه‌ی��ڕه‌وه‌ى لێ ناکات. ب��ۆی�ه ئ �ه‌م ک��ۆل��ێ��ژه ب � ه ت���ه‌واوه‌ت���ى خه‌رقى گه‌نده‌ڵى و بنه‌ماکانى کارکردنى ده‌بێت به مه‌حسوبیه‌ت .مامۆستایانى ه �ه‌رده‌م گوێى ئێمه‌یان به چه‌مکه زۆر گرنگه‌کان ته‌نیوه که‌چى هه‌ر خۆیانن له‌خوایان ده‌وێت که کچێک قسه‌یان له‌گه‌ڵ بکات لێیان نزیک بێته‌وه ئه‌مانیش ئه‌فزه‌ڵیه‌تى بده‌نێ به‌بێ ئه‌وه‌ى که گوێ بدرێته تواناى ئه‌و که‌سه که چ�ه‌ن��ده ،وات��ا مامه‌ڵه‌کردنیان ل��ه‌گ��ه‌ڵ خ��وێ��ن��دک��اران��دا ب�ه‌پ��ێ��ى پ��ێ��وه‌رى یاسایى و تواناى خوێندکاران نیه ،به‌ڵکو به‌پێى ئه‌و بنه‌مایه‌یه که که‌سایه‌تى حزب له‌ده‌ره‌وه پێیان راده‌گه‌یانن؟ کوا زانستبوون و وه‌ک��و یه‌ک سه‌یر کردنى خوێندکاران به‌یه‌کسانى؟ ئایا وه‌زیرى خوێندنى بااڵ کوا چاودێرى و پێوه‌رى زانستى بوونى زانکۆ و کۆلێژه‌کانت؟ ته‌نانه‌ت خوێندکاره حزبیه‌کان گاڵته‌یان به‌قسه و محازه‌ره‌ى چه‌ند مامۆستایه‌ک
دێت له‌کاتى تاقیکردنه‌وه‌کانیشدا وه‌رقه‌ى سپى ته‌سلیمى مامۆستاکان ده‌ک �ه‌ن که ئهمه خ��ۆى بۆ خ��ۆى بێ رێ��زى و حساب ن�هک��ردن�ه ب��ۆ ئ �هو مامۆستایانه که‌چى له‌کاتى نمره وه‌رگرتنیشدا دوو ئه‌وه‌نده‌یان بۆ داده‌نرێت .ئایا وه‌زی��رى به‌ڕێز ده‌کرێت خوێندکارێک ته‌نها له‌به‌ر مه‌حسوبیه‌ت و کچبوونى حیساب بۆ مامۆستاى زانکۆ ن�هک��ات؟ ئایا خ��ۆت له دهرهوه مامۆستا ب��ووى شتى وهه���ات بینیوه؟ بۆیه تکایه له‌پێناو نه‌هێشتنى گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ى سه‌پاندنى ئه‌فزه‌لیه‌تى که‌سه الوازه‌ک��ان به‌سه‌رماندا ل �ه چ���وار س��اڵ��ى راب�����ردوودا ئ��اوڕێ��ک له خوێندکارانى کۆلێژى زانسته‌رامیارى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان بده‌ره‌وه .له‌و بێ دادییه‌ى که بوونى ههیه تیادا ئاگاداربه. هه‌روه‌ها له بابه‌تى لێکۆڵینه‌وه‌ى ده‌رچووندا، گرنگى ئه‌م وان�ه له‌وه‌دایه که خوێندکار ده‌بێت بتوانێت لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک بکات که تیادا دید و ئه‌فکارى نوێ پێشنیار بکات بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و کێشه‌ى که قسه‌ى له‌سه‌ر ده‌کات سک پڕبێت به زانیارى راست و دروست و ن��وێ ،ئ��ه‌وه‌ى که جێگه‌ى قسه له‌سه‌ر
کردن بێت ئهوهیه که مامۆستایانى به‌ڕێزى کۆلێژه‌که‌مان له‌م وان �ه‌دا زۆرترین رێژه‌ى گه‌نده‌ڵى و گه‌نده‌ڵیان له به‌رژه‌وه‌ندنى چه‌ند خوێندکارێک ک��رد وه‌ک ته‌واوکردنى لێکۆڵینه‌وه‌که بۆ خوێندکاران ته‌نانه‌ت له دواهه‌مین رۆژ که وه‌ک دوا مۆڵه‌ت دانرا بوو بۆ ئه‌وه‌ى که سه‌رجه‌م خوێندکاره‌کان لێکۆڵینه‌وه‌کانیان پێشکه‌شى کۆلێژ بکه‌ن، به‌اڵم چه‌ند خوێندکار دواى ( )24کاتژمێر دواى ئه‌و ماوهیه لێکۆڵینه‌وه‌یان ته‌سلیمى کۆلێژ کرد که‌چى لێیان وه‌رگیرا به‌بێ هیچ کێشه‌یه‌ک .ئافه‌رین مامۆستایانى کۆلێژى زانسته رامیارى و کۆمه‌اڵتییه‌کان بۆ خۆتان و داپه‌روه‌ریتان؟ ب��ۆی�ه له‌پێناو گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى س����ه‌روه‌رى بۆ زان��ک��ۆک��ان و په‌یمانگاکان و ل �ه پێناو گیرۆده نه‌بوونى زیاترى خوێندکاران و بۆ دژایه‌تى کردنى ئه‌و نادادپه‌روه‌رییه‌ى که به‌رامبه‌ریان ده‌کرێت ویستمان ته‌نها له‌ناخى خ��ۆم��ان��دا گه‌نده‌ڵییه‌کانى ئ��ه‌م کۆلێژه نه‌هێڵینه‌وه ،به‌ڵکو ده‌ریبڕین.
ته‌قه‌ڵ و که‌له‌پچ ه و دیموکراتى
ئاراس عوسمان باکم چی ه ئه‌گه‌ر تاجێکم له‌سه‌رنیه ،خۆ پێنوسێکى پاک و پیرۆزم به‌ده‌سته‌وه‌ی ه له‌هیچ ده‌سه‌اڵتێک ناترسێت( .ڤۆلتێر) ک��ێ ب��وو پ���ه‌الم���اردراو کلکه ده‌مانچ ه ک��رای��ه پ��ی��رۆزب��ای��ى ج���ه‌ژن���ى ،ک��ێ ب��وو که‌له‌پچ ه ک���راو رووب�����ه‌ڕوى سوکایه‌تى و ئ��ازارک��رای �هوه( ،جاسوسێک ،دزێ��ک، تیرۆرستێک ،ته‌قه‌که‌رێک...هتد) هیچ کامیان ،به‌ڵکو دوو رۆژنامه‌نوس بوون، ئه‌مان ه به‌س ه بۆ ئه‌و شاهیدیه‌ى ده‌سه‌اڵت وه‌ک ده‌ستپێشخه‌ریه‌ک ده‌یخه‌نه به‌رده‌ست واڵتان که بوونى دیموکراتى و باسکردنى درۆیه‌کى به‌رده‌وامه. ئ��ێ��وه دهت��وان��ن ت �ه‌ق �ه‌ڵ ل � ه شلیفى پ���اره و سامانى ئه‌م میلله‌ت و واڵت ه بده‌ن و که‌س نه‌تانبینێ بۆ م��اوه‌ی�هک ،ب �ه‌اڵم ناتوانن رۆژنامه‌نوسان بریندار بکه‌ن و ته‌قه‌ڵی جه‌سته‌یان بشارێته‌وه ،ئێوه ده‌توانن که‌له‌پچ ه بکه‌نه ده‌ستى دز و ج�هرده و چه‌ته‌کانى ئه‌م واڵته ،به‌اڵم ناتوانن له‌جێى کاتژمێرى ده‌ستیان که‌له‌پچه‌ى نادیموکراتى بکه‌ن ه ده‌ستى رۆژنامه‌نوسێک و ئاساییش بێت، ئێوه ده‌تانتوانى له‌پێش جه‌ژنى ره‌مه‌زاندا له‌جیاتى ن��اردن��ى که‌سێک ب��ۆ ل��ێ��دان و
سوکایه‌تى کردن ب ه رۆژنامه‌نوس (ئاسۆس ه �ه‌ردى) ،ده‌ک��را نامه‌یه‌کتان به‌وکه‌سه‌دا ب���ن���اردای��� ه و پ��ی��رۆزب��ای��ت��ان ب���ن���اردای���ه و ده‌ستپێشخه‌ریتان بکردایه ،به‌اڵم له‌مه‌شیان سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون و هه‌موومان بینیمان، چ����اوه‌ڕێ ده‌ک���را س��ه‌ردان��ى ده‌زگ��اک��ان��ى میدیا ئه‌هلیه‌کان بکه‌ن و له‌بارى ئه‌منیان بپرسن و به‌خه‌میانه‌وه‌بن ،تاکو سبه‌ى ل ه رووداوێکدا گه‌واهى ئهوه بده‌ن بۆتان ک ه ده‌تانه‌وێت دیموکراتى بچه‌سپێت ،به‌اڵم به‌و هێز و چه‌کدار‌ه زه‌به‌الحه‌وه ئه‌وه‌ى کرا ب ه ئۆفیسى گۆڤارێک که له‌سه‌ر ئاستى ناوخۆیى و دهرهوه ئیعتیبارى تایبه‌تى ههیه، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ی سوکایه‌تیتان به‌که‌سێک کرد له‌کاتێکدا سێ مافى هه‌ی ه به‌سه‌ر ئێوه و واڵته‌که‌وه ،ئه‌ویش (هاواڵتى بوون، مامۆستاى زانکۆ ،رۆژنامه‌نوس) ئه‌ویش میره‌ى سه‌رنوسه‌ر بوو. گرفتى بیرکردنه‌وه‌ى ده‌س �ه‌اڵت ب �ه‌رده‌وام ئهوهیه سود ل ه ئه‌زمونى ده‌سه‌اڵتى پێش خۆى و ئێستاى ناوخۆ و دهرهوه وه‌رناگرێت، خه‌ڵکى ش��ۆڕش��ى ک��رد و ه��اوک��ارى ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ى کرد تاپاراستنى که‌رامه‌ت و زمانى ئینسانه‌کانى پارێزراو بێت ،به‌اڵم ب���ه‌داخ���هوه ه �ه‌ن��وک � ه ده‌س�����ه‌اڵت ک���ار بۆ پاراستنى خۆى و کورسى و پاره‌ى بلۆک کراو و مانه‌وه‌ى ده‌کات ،جیاواز له‌مانه‌ش ئه‌و مامه‌ڵه ناته‌ندروسته‌ى بهرههمهێناوه ک � ه ده‌ب��ی��ن��ى ،ب �ه‌درێ��ژای��ى ئ���ه‌م س��ااڵن �هى دوای��ى له‌سه‌ر ته‌ختى شانۆى سیاسى و گۆڕه‌پانى کوردستان ئهوه بووه پێشکه‌شى هاونیشتمانیانى کردوه ،که سه‌ره‌تاییترین م��اف ده‌رب��ڕی��ن��ى ب��ی��روڕاى تاکه‌کانیه‌تى نهیتوانیوه هه‌زمى بکات. بۆیه ده‌بوو ئه‌و که‌س و گروپ ه مافیایه‌ى هه‌ی ه پێش ئه‌وه‌ى بگه‌نه شوێنى ئامانجه‌کانیان، رێگ ه نه‌درێت ئه‌وان ه کۆڵه‌که‌یان دابگرن و ده‌س��ت ب ه ئاوڕشێنى ئ���اره‌زوى به‌رپرس و حزبه‌کانیان بکه‌ن ،له‌ئێستادا پێویست ه میدیاکارانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى و
پارتى ل ه کار و به‌رنامه‌که‌یاندا بڕیارى داخستنى ده‌روازه‌کان بدرێت و ئه‌مان پێیدا تێپه‌ڕێن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ده‌توانین بڵێین ئێستا به‌شێک له‌که‌سانى نه‌خوێنده‌وار حاکم و حوکمى واڵت ده‌که‌ن. له‌م قۆناغه‌دا چاوه‌ڕێ ده‌کرا حکومه‌ت ه داب���ه‌ش���ک���راوه‌ک���هى ی�هک��ێ��ت��ى و پ��ارت��ى، ب��ڕی��ارێ��ک��ی��ان ده‌رب���ک���ردای��� ه و پ����رۆژه‌ى ئه‌وه‌یان هه‌بوای ه هه‌ر که‌سێک به‌تایبه‌تى رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ێ��ک بتوانێت ،مه‌له‌فێکى گه‌نده‌ڵى له‌هه‌ر وه‌زاره‌ت و داموده‌زگایه‌ک بخات ه سه‌ر په‌ڕه‌ى گۆڤار و رۆژنامه‌که‌ى، ئه‌وا خه‌اڵتمان ناوێت ،به‌ڵکو به‌گرنگیه‌و‌ه ده‌سه‌اڵت به‌ڵێنى رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ى ئه‌و که‌س و الیه‌نه‌ى بدای ه که خاوه‌نى ئه‌و مه‌له‌فه‌ی ه و رێ��زت��ان ل� ه رۆژن��ام �ه‌وان �هک � ه بگرتایه، وه‌لێ ئێوه ئه‌مان ه له فه‌رهه‌نگ و پرۆژه سیاسیه‌کانتان جێى نابێته‌و‌ه و هه‌ر خۆتان ئ��اگ��ادارى هه‌موو ئ�هو ک��ردهوه ناشرین و نایاسایى و نادیموکراتیه‌ن ک ه له‌م هه‌رێمى سێ پارێزگایه‌دا ده‌گوزه‌رێت. ناڵێم پێویسته ،به‌ڵکو هه‌موان وه‌ک ئه‌مر ه��اوار ده‌ک�ه‌ی��ن و ده‌بێت ده‌س���ه‌اڵت خۆى له راستیه‌کان نه‌شارێته‌وه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خۆشاردنه‌وه کات و ته‌وقیته‌که‌ى که‌م ه چاره‌سه‌رکردنى ئاریشه‌کانى له‌هه‌ر کوێ بن یه‌خه‌تان ده‌گرێت و له ده‌رگاتان ده‌دات، وه‌ک رووداوه‌ک�هى ئاسۆس چۆن ده‌رگاى کرده‌وه له‌سه‌ر ئه‌و که‌سانه‌ى ده‌یانویست ل ه خه‌ڵکى بده‌ن و دواتر ل ه پشت ده‌سه‌اڵته‌و‌ه و ل ه ژووره تاریکه‌کاندا خۆیان حه‌شار بده‌ن، ب�ه‌اڵم زوو تیشکى کازیوه‌ى به‌یانییه‌کى راس��ت��ی �هک��ان ه��ات � ه س���ه‌رت���ان و خ �هب �ه‌رى کرده‌نه‌وه له‌و کاره نه‌شیاوه‌تان. ب��ۆی �ه ده‌ڵ��ێ��ی��ن ل���ه واڵت��ێ��ک��دا خ���ۆت ب ه خ��اوه‌ن به‌رهه‌مهێنانى دیموکراتى بزانى، ( )32ته‌قه ڵ له‌سه‌رى رۆژنامه‌نوسێک بده‌یت و ئه‌وى دیک ه ب ه که‌له‌پچه‌کراوى راپێچى بنکه‌ى میرى بکه‌یت ،ئه‌مان ه و دیموکراتیه‌که‌تان یه‌کده‌گرنه‌وه؟
تیۆری ساڵی دووهم دووشه‌ممه
/9/12
ژماره 27 /6/21 - 201
18
کورد بزوێنه‌ری دیموکراسیه ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست 271
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
به‌شی دووهم و کۆتایی
له‌ژێر چه‌ترى کلتوردا
نیدکر هدمئا ه م .تاد ل نشتێکۆ یزئا هد ه ه هر ب یال تاڵو پ ه اڵد نیار ه ه نس ، نادخۆر یخودزئا ه و یێژرد ب ینهه مو بۆ هێز یر‌کا ت‌رگه ینبه و اغه تر‌هێز ا‌دبه نیکا‌و وپێنا مافه ه‌ڕ ه نیچا‌و ل نقۆ و نیشاتێکۆ بێ هه‌ورام محه‌مه‌د نیکا یتر ،نستادرکو ڤیابز یخودزئا ه چرپا نی ڵساه ه هد ه ک یر‌ڵستکا ست .دپێکر ئه و به رهه هد زئیبنستادرکو ه هو ،تنوبز ه نستادرکو ژ‌ڵکدساجینو ن‌یاکۆمه ه و هد هێژرد یهه‌ی نیباڵ و شر ه پ و نجها می ه هک ه یڕ ش یاود تو یرنکاڕگۆ ه ه ل ه ک و هێزی هوخا نی ئه ا ستنرپ یاێڕو ،مه ی هێشتو خۆ یاود ه نیاد‌ر ل می‌نجا هد ه‌ستێو ه ئه تی نیسماعو و ل هد وڵه نیا بۆ نیشاتێکۆ یدزا ئ� ته ه .قنێڵبخو نکچو و یربوئا ،سیا و تی ه کۆمه اڵیه ،درکوئه وقه نا‌یر یو‌ر ه س��ه ن‌یما هوارب� ی ش��ه ڕ و ل نیتاڵ وهاپه ىخۆڕای قسه مو ده سته پێ ناکه م .هه بکڕم پان و پۆڕ له شکارتو‌ی د نی‌الکه ڵکوگه ندرکو لییه ،به هد ستم ی‌هۆ وڵه ت ـ نه ته هو هو گه ه به یارکلتونه ک ی ه سه ر ،نیتا‌ر نستادرکو ب نشیا‌مو ی ت�اڵو به �ێ پدای��ه .هه �ان ی� ل��ه �ل و ۆدێ� م���ه کانم ل��ه خوشکه ی انێو ت‌کگرنه ن‌یما و یه و وهاپه ند تکهاو ر هد ێ‌گرته هو .ئه هدکر هو ه هورئا ،به رجه ست نتوهاه ته ه ش بد یارسو قع کو ،نائێر تی ه هد راچو ڵو ى ى کورده کۆمه ڵگه کردن له قسه ى.یه تهه رده بێ نا لێم د لێ زانم مۆدێلییه ک و درکو ه ی�ال�ه رکوبا ل یدرکویه ن‌کا له هێز نی‌الهه ێ‌رمه که نی‌کاگه اکریمودته هێزڵشتیپاو کزیناشێوڕ ه بنادرکو هشێو ه .ابکر له سه ر نیه .هه ریه که و به ئاره �م زان� ن�هه ر م .گرانه ه��ه رزان��ه پێ ى بکه زو خۆى قسه له ه سه و‌ربه یر ن‌کیارتول هزسخاکریمود و‌هێز ن . هێا‌تد یدزئوپێناعه ا‌دله ش‌کۆ ه هل ه هو .هبو ک تاڵکگیرادنبو ه ت و هد س ه یر‌هد ڵو ه ىکڕیوه .ته ا‌نهله یه ک س کات.بۆنمونه یه کێله ئێمه ده چیرۆێک ده مه وێله نا�ر یل��ه الیه کی ی ن�ا( ک� )12هز�و ح� ندرا�ژ ب ڵ��ه ین ه��ه نیشاتێکۆ و یشتێکۆ نما‌گوگه ف لیه‌له ست .نیێردمۆته ی بێ ش ستمی هد وڵه ت ـ نه ته هو‌یه وک‌فۆشرێت.یه .ئه بێ ئه هو .خوێنه رى یه که م هه رله خۆیه وه باڵوده کاته وه هئۆرزدى دوکانله ند‌یا خۆبه هێو‌ڕبه یر تدنک‌ما ارگه تر و له هه تی‌با لی ع��ه هر ،ب خه یدزا ئ� و ساکریمود گه یکزا�شێو ن� له یرا‌د هو � یا م�ر�ه س��ه ى کات1 . بوختانێکبه نو سه ره که ده ى چم؟ ى ده رنه ى بۆ بکڕم .ئه نیبو هتزاکریمود ه ب داز کی خێ تاکریمودیه تن و ه پێش کیت و ائێر نیال و ه گ یخودزئا نیکا( )16 ه سه هد ر یزنخوپال نمو‌ژگه �ڕم وک�دا ب‌ڵ� هه -2بۆانسیوه ىخۆىنیه ى ل��ه گ��ه ده نیبو کیارتو .خشێت هتزاکریمود کیارتو هدبه ،نجهیرکاگه نیار نی‌کاسه تا‌رسه رنکاڕگۆیه ۆبیر و ا‌ڵدکه هد ی وڵه ت پار‌وسه ی‌رهه ه ئه )1 ( 7و ل فاڵ رىنه ىسه رنوسه ده -3عوه بگوجێنم .مۆدلێ کیان به یه که وه کدوه گۆڤارى ره نگه ی ،دروک� یر کێشه هرای چ� س��ه غ��ه ه س��ه ه هه هبو ل� ه وناچه ک وڵگه ل �ا ن� ر ب� تیابزو ه سه نیکا ل جمو‌ر ک بۆ کێشه ک هچێگار‌یه ات‌ک ده بێ ـ نه ته هو ی هو ناشرینه جوانه 5ۆىباڵکردوه ته وه 4 . شێت ئه زێڕى ( )21اتوه گواره ه تیاڵ وناین پێش هژۆر ه ی ساکریمود ل ۆپرسه لی درکو له ه ه یگ ماڵ نیشاتێکۆ نیخودزئا ه ه تاڵ ب ه هد �� س ستیدار بۆ پ��ه هر نا‌د ب ه ڵگا و ل کۆمه دهێان چۆنت بێنا به نوسه ر 7 - 6ق��ه گوێیان ۆ ب .هێنم کڕویانه و له یر بنه ه‌ڕ تی هری�ا چ ت�او س��ه ه � .تا ئ خ��ه هو �� ش ب کی زوجیا ههیه .هد اد جێگه‌یه ونا هه مو ئه ا‌ونه ستی‌ر یا‌ر یخۆ .پێشخست نه ته هو‌په نمو‌ژگه و هه ین ىکه بترى ىبه رهه چوهبا- بێ؟ 8 واده ىله ملدایه وزجرهنیاخۆ‌مه کردوه ی .نستادرکو مو رپاچه ه هه ی هدرکو ل یژد کێشه ه ه ل نیا ڵسا ی درکو هد ه ڤیابز نیخودزئا یاو ک�ر ی ،گ�اد هژا‌ڕوئ� �دوش ن��ه ى پ��ه هر یس��ه 9 منتنئه ده گێ و مل ر سته رو ى -10 1هه رکوبا هرچا سه ر ه ی درو ک� ل تا کێشه ه هه نکچو تریازین یژندتو به ه شێت‌ۆ ک ه هتێد نتااڵو هین ستیئا ئه ه ب تز‌ر ،ن‌ال گه یشت دڵیرنکۆ گ��ه ى که ى ى هدایه ته ؟ - 1که سواڵکه رم. ک گه هر نتی تی‌و هیچ چرپاه‌یه ،بێت هد ستکه ین نه رشاگو پتاخر و یزبا‌ر و لپۆ ێکخستنیرسه ستدرو نیکا ین ه ادور ه ه هو ک ی نابتو ئ ب .یخۆ ک ه زار و یه چیرۆکنوس ه��ه ده بێته ىزار یه که م بێ منیانه له �ۆره‌م ج� قسه هڵه ى ئه ه به هدر م ه ل کیارتو سپیکو سه هر کی ه .نکچو یراب هدنێو وڵه ا‌تید نیه ه تکو‌ر په ه‌یڕ و هد که ن و ل ه ێنویه ی و سه یستم و ن بێئه هد ، ه بکه ه ی ڤۆشر ونا وچه ک ى تێدایه 12 ان زم��ه ى کانیتر .ده او ن� گوێیه ت ڕژێ��ه وى ف� پێدامه که ن .ک��ه س��ه وه ده.ند‌کا رپا‌موچه ه هه لدرکو‌ی کێی‌رشه هرچا سه جیر ه ه ملو ه یاڕ ه هر س .نگر ین هدر یرکوها ترۆز نیکا و یرکاگه ریه ه هد وڵه ت ـ نه ته هو اڵ تاو هد سه ردا ده تیمان به سه هڵه گایه ىک ژانیش هه ر ئه یڕێسن ،دونێ هڵه ى ته قیوه ات ک� ئه م ت ه به ما‌ربه ر ه ل ه ک یر‌ڵستکا و ندر�ا ک���ه هو به رهه نشتێکۆ هواد و ئه ه ه هر ی ب ،خت ڤب یدزئا پ ه .تێکا له س ڵگا �ی ش� بکه ینه هو ر کۆمه ه س��ه کرا،عه سر �� ل ن .هه رهه کرێ خۆڕیانه ده قسه ى ده جه و مۆبایل ر میا دورن شه ڕله سه ه‌رفدما ه یدرئا ه تاڵ یشب نستادرکو ل ه چوا نی‌اله هد س ه گه یرکاگه ل یر یاڵقویه هو ه ل تکوها و ستاریه ن‌ما ت درو هد بینه هو ،ئه تی هد وڵه ى سه ر بابه چیرۆکه که 13 . له ى تازه ى وا نه ماوه شه ڕ له سه ر پ��ه رده نید‌ک رشوبا ک بۆ هتزاکریمود ک یستپێویه هو ه گه ن‌ال که ی هوند‌لما ک و ستاریه ی سه هودکر و ئه ه ت له نیک ،وبار هد ڵو ه هد ه س ێو ک ه بۆ هد هدر ک ى کاته وه -15 ده چیرۆکوس فاڵن ى مااڵن موى سه رێ .ک�ش��ه وان به هه ده نیدکر یرکلتو ساکریمود له و هه ێم‌ره ین و گه شه ه تن ل تراوژد ی نیاخۆ ێکخسر نستیاو و که کۆ یو‌رمه ی‌ڵگاه ه سه و ڵگاته نانه ل ت کۆ ی‌ومه هد هر وهتد .که س ى کۆنه ژه درێ� ادڕه ر دۆالر و بزاڕ ى پیوان قسه له سه و یده ینبه هر و ه ه وناتیاڵ هژۆر اغه کا‌د .ێت‌بینرله نن نشاتێکۆ به هێو‌ڕ ببه .ن له م هد نقۆ‌م اجد‌ر هد اتو ه سه ر هه لومه تاڵیخۆب ه یکسناترهد س ه هشێو‌یه وب گنێ. ىهه ڵیبسه شێوه یه نییه به گیرى و ر هاوسه ى و ژانیش له سه نیبو یرشوبا ،تاوڕ هتزاکریمود یرنکاڕگۆ هد ه و لی درکو ل ه دز�ای گ ئ� ه هو ڵیۆر تنوبز هد و ڵگا وڵه اتد هور هو کۆ انێومه ه ل .پنێت هد ڵگا سه کۆمه رگ ى جل و به �دن‌کراو خ���ه وه شه نیکا قاعێر �ێ ناو ت� یرنکاڕگۆیه ن�ا ت� سدر�و هدک� ۆگر ڤنا تی‌اڵته هو ژر ۆ‌مڕهه ه ئه ی کۆن�اد‌رمه ڵگا توبزنه هو ک ی هو ێ� ت س� ر�و ه ن� س��ه ی��ه .هد � ڵ�و�ه ت هد بوختان ىال فاڵنه ى تازه له و جۆرى مه نجه تاوه ر درکو ه ئه گه ه سه ر ئه م بنه ی‌ما تاخێر .تبکا ل .ێتکر ه ید ه و زۆپیر ب ه ک هوخا ن هد سه تاڵ .تکنا که مینه‌یه ڵان. �وڕى ف ک� �وىرد کبڵان ش��ه ى ف� و خۆى پیوان هه ریه که �دار ون� اره بدوک� ه شد رکوهابن نیکقداعێرب هتزاکریمود ه راو چ�ر ل ه ب� ش� س��ه � بن�ا ت س�درو ک�ی ن�و بادیۆ ه���ه اتد یرسنو انێو ب��ه ه یزاشێو ێینو هد ڵو ه هوارپێد .ل ڵزێڕىکردوه .یه دواىئه وه نده ى ین سیاسه تمه کتریان به تر گه وره درونی‌کا ه تمودقکیاعێر ستکه وته ه کی نێوه ته هو ی ل ی درو � کێشه‌یه ،ادت�اڵو کێشه نگهد بێته هو .هد وڵه ت ڵگاکه ه‌مڕ ت‌اڵوکۆمه هد سه ىاشبوله گه ست.ویجرانبه ۆشخنه کفیلم کان ده که ن وه کوردییه توارى حزبه ڵ ئه .ێتکر هد‌نتی ی�ۆ یخو�ا ن�ئه و گه هر ک کێشه و بێنا هو ه ر‌مینجا و هه ێمی‌ر بۆ تکایه که هد شگی نتوافر یخۆ من هه مو تن درویانه . دکتۆر فاڵن .له جهانییه کان ى هه واڵه کارتۆن ،که ه و نکال ه هو نێکاڵسا ه یئژۆنستادرو ک یدرکو تدن‌ماکێشه ی.ێتبکرله هه ه سه نتااڵو یرا�د ش� ژرو ب�(ا) ب��ه ه اد�ژ وێ چ� نمیا ه �� ل زانم ئێوه شتێک ئه انیتر. ىده وڵه ى ئ��ه �� زانن؟ ىدوا دو ده که و یرکوها ڤیابز ێنیو نیاگێڕشۆ هدرکو ه ه له ه نیبو ساکریمود و دناپه هور یر ت ود کێشه ی نه ه ه هو ی هد ڵ�و نبوافر ه �.ێ ئب� تاڵ هد ه ۆ پل ڕم دونا زۆر کی هد س� ى ڵ ده ى تێکه ات .ده ى ده هه فته ته ماوه ێش‌پیه نیکا نستادرکو هودکر و ه مو چرپا ه ه ه یدزئا ل نی‌ڕ سه هد‌یه ک له ۆ‌مڕ شپا تێپه ڤاۆمر‌ونه ی هه ێ‌رمه که .اد ئه هرماژ‌ک یئه ه الیه یرکاهۆه‌یه ل . ى سه یاره غاش ب .وا له کۆچیانده کرد. نی‌ڕ .شا پ� ارپه در‌ستیایه خێکیۆد ۆز هه ه ه هه ێ‌رمه که �� ل نی ستمی هد ڵ�و�ه ت ـ نه ته هو ل شیۆ خ�له ته مه ن ئ��ه هو ، ت�رۆز هد ه هد چه سێ‌ونه هو ب� خکندا و ک بران. باى دیوه و نه ى نه دانیشتوه وه �غ اچ ق� و ل��ه ئیجه ئیتر ب��ه �،سدروکب ع�ه �یب م �ادێژ یر�و س���ه ه یند ک�ر گ��ه �� ل هراچ� س��ه ه ه ل� و یستم یرک�ان ئ��ه یا ت�و سیاکۆبر و نبودیاز هد گاز ه ایدخۆ ب .دیاره ئه سو ترکیا و ق کوڕه جمیل کردوه ى ته ۆڵ بڕیان کوێره .مانه وه یان له نیرا‌شد نوا�ر ف�ر و شتگیر به کی رۆز ب��ه هشێو‌یه می‌نجا نیشاتێکۆ ه ئه ڵگا و ل نیکا کۆمه یژد هه ر کێشه ه کی تر ل ه الیه ن رائیدیه .ل هونا م قنگ من نامه وێ ئه ى بیده ن به به ى نیکا دکر و یستو و زخوادیه ه ستیپێو له و سه رهه نا‌ڵد ه وا نی‌الچه ک درکو لیگه نیچابێوگه ویزبار ه سیهێزل ه یگر ه بورشیاهۆ هرجۆ زارج� اچم ؟!وڕه ک� ه��ه ى ی��ه بتمانه یتو‌کگر هێز و .ور یگراپێد گه ل و یه ه تێکیخۆ خست کهز هور ه هو ویستم یرنکاڕگۆله زوجیا پێک منی گه هرو ند لسیپۆ و ئه هونا ڵ ىله گه ؟بو ده مکا . کردوه لێکی یئژۆنستادرکو هه سیایه ه ه نیدکر یال ن هبه بۆ هد ست ه نیال وناچه ک .پنێت گه شێکی هد سه ) که یراشد چنیاژر�و میا(ب�نه ن به . ێد دهئرایشت‌بێ م ۆست‌مدایه ،به خوشکه که مچرپاه‌یه یدرکوله ی‌رکێشه نیێڕزبۆهرچا سه هێز نیوڕ ه پا یر ه هور پدنا ی ه هو ینسڕ و نیکا ه ی�ا ت�او فما ه ،تاڵ ب ه ه هد � س� ه ل یاڵقو‌ڵ کۆمه ی‌ڵگا هه خۆى چىفلسێنکات.خوشکه که ىله م چرپاه‌یه اد ر ڤیابز یدزا ئ� له هوند‌خسا .ئه گه یکا‌مر هد یانه ێت‌و هر کێشی‌ر ئه ه سه لسائیمپرته ن‌کا ب یرچنا ه و یبۆ ه هت نیبو هد ڵو ه هرو نبافر و گ یرگکندا زه ک المله سه و زاریه وێانتره .هه نیکا یواد سیاه ته ه رشیاهۆ بێت و نه که ێت‌و نوارپه ی‌ڕنه ن‌کابه یال ه بکه نیا‌رۆدخه ک ڵگا ێکر تبخا و هد ه‌ستێو ونا کۆمه ه ک تا یخۆ ل هد مچیانکردوه . ندره خته له نیتر‌کا هێز‌مو هد هر کییه یکاو‌مرهه کیارتوئه نن ه وڵوته توناقه نیا‌ال دیاخۆبشکێننه هو .ئه وهه ا‌ز یگرئۆێنوبکاته هو .هد سته هژا‌و ی هه ر هد ه سه ر ل ناخ ڵیۆ و ێزربپ نیکا هزر کێتی نیال ویه ر ب نشتێۆ ساکریمود گه ه سێبه بن ب هب یشراتداڵ تاڵ و هد س ه ه هد س هل تاڵوهایه ک به شێک ى به نن پێگه ی اتو نیدکر یارسو ،نبگێڕ هد هتزاکریمود نیال .ا ێتد هز تاکریمود گه هه ێ‌رمه که .ێت‌گر هوچا‌ر هد ستار‌ویه هو سه ه له تیاڵوها تێوڕى‌بک� �کۆزتوانجده ێ� ج� ن� گ��ه هبند‌کر .ن وڵ ه بنیاخۆ درکو‌لیپه هر شیا‌مونه هو گه یو‌رهه ه سه ه قب لو یێگار چونا ه ڵگا �� ل ت و کۆمه نیبواڵ هد ڵ�و�ه ه تێک .خوێڕییه . بێت .حیزه ى ده وڵه مه ند ده ی �اڵنستادرکو ه ه�ژۆر ه �ڤیابزدرو کئ�ل .ێت‌و د�ڤیابز ئ�گه لی ستنێ و پێش هد که ک ملی ،یا‌ر یئاگهین هد لێکی هو هد سته هژا‌و گه .ئرایشت ى نیه .پیاوه .پیاونیه ڵێ ى ژنه ئه ند‌کا ستیئا رشیاهۆ گه لیش رنکاڕگۆیه ه تاکریمد و دزئا ی ل هدائ تنیگر‌ما ه بنه ب درکو ،یا‌ر �ی ی�ارو نستاز گه ،ی�ار جنسیه ت گ��ه گ��ه .ێ‌دات� بمرێ ى ده ات .ک� ژانییه ده نیکا سیایه ه ه ر هێز و یال ن .سنێت ئه گه نی‌کسا په هر هد وشیه ه بوهناژ‌ی اغه ه سه کێشار گه لن‌ال بن‌ر و ستمی هد وڵه ت ـ نه ته هو کۆمه ڵگا به هر کاتوخۆى پێده سکله ىته باشتره نن پێک بێن و به هر‌یه کی ه درکو له ابتو م چرپاه‌ی نیکا یر کێشه وپێن هرا چ� س��ه ه ه �� ل �� چو�ان‌ال ن� نیکا گ��ه یر کێشه تجی هرچا سه ه .کا یستم ل هد الک که توه مو رۆژێ الى ده دات .هه باده ه ش کیبوها نویژاستریه کگستوردبکه هخستو پێش کی .یه هژۆپر‌یه ه درکو لیهه ێ‌رمه ک .ت�ا ک� گه و نشیپۆاد هد نیار هد نێته هو ،ڵگا سه کۆمه گرێ.کوڕه هه زارویه ک مچاوىهه ڵده وده ڵ هێز ت�ا .نکو�ا ه�له گه بۆ نشتێکۆ را ی�د بکه هوا چ�ر ی ک س��ه تی هد ڵ�و�ه ت ـ ن��ه ت��ه هو هو �ی هدنا‌ر ت�اڵو ب�رو�ه ر له عه قڵیه ه ب��ه ب م�ار�ه ه هد هر هو و ل� ل� ى .کراسه قگی ێناوه ستیان به س ده که ی‌النائێربکه ن‌وه نی‌کاگه زئتاکریمودکه دنیابو ێ‌بین و هر هتد ێ‌کرته هو نا‌یرهد ه و قه ش مناژودیه تی کێش ه هشێو‌ی ایدگ‌ریه ،به سه نگه یر به ملوان فرۆشێ.که ى رزانئه خۆى ن.به هه کچانه نیدکر هتزاکریمود ه نن ل ستنواد .ێژتو هد اتو کی دزئا و تاکریمود رپێشنیا مادرۆزی کۆمه ڵگایه همژ وارجیهۆ ه ه هو ب . هد نێت �ت ردوهک‌س� که ى ل��ه ده مل ردوهک� له تیاڵ ه هژۆر ه نی‌کاگه ل ۆڵفه ماونبگێڕ تیاڵ یه ک ه جا ستمی هد س .تکا نائێرله ێنو هد نیکا یا گ�ز شکرئا هوراش� ،هه مو به شه و هد ى ماوه دێ ىهه خ ژن کشه ه ڕوات ده ن . بنستادرکوچه سپێن و پێکهاته ی دڵیرنکۆ ن��ه ت��ه هو ه ن یستمه هو ن��ه ت��ه هو و �� ب ه الیه بۆ ،راخو ل ه سه هر هو کۆمه ڵگا ل ). ى لێ (کۆس ه یه ىیه ن موى کات.ب له ا�ور چ� ه ه��ه لی ��درو ک� ل نشتێکۆیدزا ئ�گه ،ی‌ز ،ی هر گ��ه ه نه ته هو ،ڵگا زوجیا یتر کۆمه تیاڵ ئه اد‌و ه هد هر هو ی هد سه ن که س ل ، گیرا هد ێکر الىگروپکبێتیه کسه ر بارێ.ئه گه ربه ئه ه‌یشتو که ستێکئا گه ه ی نستادرکو ب رپاچه کو هد وڵه مه یند تنکی هو ینزئاو ئه تن هزوبێ ڵگابێ سر‌پا ه کۆمه مێناته هو .به وپێی گروپه که کس��ه کوش(خ��ه )..ی��ه ش .بنێاد ه ک و هه ێ‌رمه ک ه سه ر یه یرکاگه یر ل ه له کی پ�اد�ه هور ن�ار تا ک� و وهاسه نگییه ه و سه یر هد اغ ه سیا شت‌وسه ک‌ت هرنی‌کا پێو.ت‌کانه تلیاک کێشیان یان قچاغچێتی کردیان بن هد زانێدرموپه تایه . بنوائه په رته وازه ده نیکا تکو‌رکه هر ک�ر ی گ�اد�ه ر و سه ت هێز ێر � پێکهاته ی نه ته هو ت��ه ن�ا ن���ه تا خ� هد دیانێو پێش هد .تکا ب و هێز یرکاگه هد ر کۆ ی‌مامه ڵگایه بێ ، ى ئاوده ست بنه تیکو‌ر جێکی‌ر سه نیشستادرکو هیچ هه ل و مه ڵگا هو ک نه ته هو ی نیکا کۆمه هزوجیا ه ک بۆ نیگرزبا و هر نگ الا ک� و که هر سته‌یه ه نژ هد بێت سه یاره ىپوایکۆردنقش�له �ردن وح��ه .نکچوه ه هوما نیشاتێکۆ یدزا ئ� نیادرکو بۆ ن .ێتبکر ه سپێنتاکریمود ێڕ ب� و کۆمه ڵگا ک هاد ه یه ندکر ۆمرڤه ن‌کا ل ر بۆم سوتێنم .ئه گه کڕن خۆم ئه ر بۆم نه ئه گه کیاێتشبونبه ێستۆرانته کێتی تفیعا و چیتر ستیئا نشاتێکۆ و یه ڵکیمو ڵکو ن ڵکیمو تاڵوه ته هو یسه هدر ن ستیه ،به یوڕ ه ه بور ینگژشوسر.تبا هدچونا ه ه هر ل و ب اڵقمبده .هه رده ناکڕىته کان. ێبیکڕم.هه تانه و نه خۆشیه ده رونیه نیکا م رپاچه ه سه رجه کێتی نه ته هو ی ل ستی یه زوجیانه ی هه ه وتپێکها شیهه موئه ونه ته هو .تا ک�ستمی هد ڵ�و�ه ت وهابه ن�و چو�اهد ن� سی‌تر ل��ه ى ى‌کتر بکریهێن مه زانمهه رئه مه نیتانه م�ارده دی� قێزه ونانه تێکه وێ.په روینسۆماو ئه و یدئ ڤابز نیدتکور ه ه س تی ه نستادرکو فر ن�ه ت��ه هو ی ن�. هدی‌ر ه س� ی�ژ�ه ه ل� ه ک� م�ۆ ک���ه �� ی�ا گ� ڵ� �ی ت�اڵن��ه ت��ه هو ی سه هدر سته ه ێلیدمۆ هد �� س ى نه بێ ـ نه ته هو یکڕم؟ شوى من نه سر کڕویا ى بۆنه ئه ى جیوازک� نه �ردى هێشتۆته هو . بۆ ساکریمودنه ه سه ر لارمدتێکیاڵو ه لتاکریمود تنیک و و م� ئه ه ه��ه ر�.اد تاڵو ب��ه و پێی ه � س��ه ى کراوى ب� م بۆ نه ێپ ناکه م ئه گه ر سه یاره ى کورد ده بنه مو تاکه .کڕێ شوى هه ڤنا تیاڵ ژر ۆ‌مڕهه ه ئه یرنکاڕگۆ ونه ک ی ی تاکریمود که له کی بنچینه ی‌ما سیایه ن بنه ، ه هد یرسنو ئه �� ی‌ژ �� تاڵو ه ه ل نیکا تر ک ى نه ته هو گرا.نه هه رزانه ناێپکه مسه یاره ن‌ىیه کۆمه ڵگه یه ى کۆمه ڵگه به زانم؟ یه .تکا هدی ن‌کێتیه ته هو یچنادرکویه تۆگرته هو پێکها و نگته ی ه هر ۆ نی‌کامه ب ڵگا ا موفه ه نه ته هو ی هه چونا هد بنه هو و هد بێ ل می‌حکو له ى ئکارى مه ر مۆنیکا ده وێ .زانم هه هه ر ئه مه جۆره جۆرێ له ڵ ئه مه یه وێ .گه نده غێکی ه درکو ینه ل بێ ن کێتیه ته هو کود یرمۆ ،تکا ئه گه ناقۆ ریه هد نتی ه هر هزوجیا هو گ ینستبماورد ه ا‌سدێبتونه هو .ئه هو شب ى بێت و تۆزێ سه هدر و نیمانه یستق و میست �م .زا ن� هه مانه ى و ئ��ه وه کۆمه اڵیه یراشد ه ێتبیدناکور ه ن ز گو ا ر ه به هو تاد ک وڵ هد ه ه��ه م یستم .نێت ئ��ه دنیابو هد شزفاوستی‌رمه . شێت نه ته هو‌په زانم.کچ و رجمان هه یه و نییه زانم .گه کرێ.یانبه برانده ىبێتبه چرپاه‌یه ک تکابۆهه ه سیاسه تیهه ێ‌رمه ک ه .ۆلیخ‌ن�ه ل هواخ� �� ت�ا ک� اب� گ�ه ڵ� م�ۆ یا‌وک���ه ) ت��ه کرتو، نئێ(سرفا‌ی هدستمی وڵه ـ‌ت نه ته هو ى براکه م هه یه کڕ وه ک یه درێ. هڵه مده ى له ق نیکا ر هێرشه ه س��ه ک نێفربئا و ب� ۆستایه و نبو و مسناه ه نی یخۆ ل هوخا یتسمه اد گه شمیورد ه ب قاعێ( یرسوا) ب ه هر کیرتو(ا) و ع خۆ ه��ه ر ناکه وێته بخنکێ ل��ه ناو �ى ر ا کۆ ئ�مه ڵگه ڵ؟ بم وارى � پاس ئ��ه گ��ه اڵ بێ و یخۆ ر و هد هر ه ن کگیراد ید انێو هێز هوا‌ستر .په ه‌یو �ی زک� ه خۆیه هو به نیکا ب و مافه ن‌کا م�وز یه ک ک ،تاڵوی��ه ،کاڵا یئ��ه ى بڕا و تمانه ی��ه ى شار رناچم .هه نابم .هه رده ى ده ى و گه نده تکو‌ر یژ‌ڵکو و سه ێکی‌ر کۆمه ه ه��ه ر ئه گه نیکا �� ل هزوجیا ه تپێکه ،ڵگا کۆ و ت ،ن‌کامه ی زوجیا ێرژ تاکه ه و نه ته هو مو تپێکها ى ،تاکیش ون نه ته هو ،هه ى ئیجازه م ده سه یاره یان هه یه .به ى باشتره له بێ و نه کردوه .نه .تێزربپا .ێت‌خر هدێکر ه ینژو‌ڵگا کۆو‌ڵگامه کۆونامه درکو ه و هشێو‌ی تیاڵ نیاخۆ رئینکا .دکر به ه ى هد س وێ .بیانى خوڕمبه ى ده لێ به دور ده مو بنه کۆ مه ڵگه یه و بێتهه رهه کاریش ده ،دوناتیاڵ ه هژۆنستزاکمودی‌ر ه ئه گه کتا یند ل و ێت‌گربه هژ‌ر هو زگکیڕشێوسنادتر خزمه تیگه لله ب نه هد ما ه بور هاتبێ قه یناکه م��ه رج نیه وێتگه الن نا پێش تکه و تقه شرستان یه سفر بێت .چۆن له ین ودئایهێز تر‌هێز ینبه و هدرکو ترچا‌ک یند گه .ل پێش به هژ‌ر هو ه ک تخنا ههیه نیا مکۆ ڵ ڵ ئه و و�ا رۆزیه ج���ه �و ل ب���ه گ��ه ه یو ب��ه هو �� ک بێتسه یاره منه بێت؟ ده ن و نوکته یرى ده ک��ه ى سوک سه به هومێژ هو . ه ین که نو هد ژۆر ڤناتی‌اڵهه ه لساکریمود ه بنه ما الیه ن‌کا ب ه ئه ق اند‌بر هپر نسیپ ه به هێو‌ڕ ه به ل ه خ نر‌ز ڵسا یاێژرده��ه ه ب کگیرادنه ی ک ى کرێ و داگیرکه ى له سه ر ده لێکی دزا ئ� و تاکریمود ک گه یبوئا .ر ته نانه ت هو ێننه و ربه ر‌کابه ێفرئا و .ێت‌گربه ر مههه ا‌مێکد مسناه هد هیچ سه هدر ه .بو‌پا ل ات ک� و کۆنه سه یا‌ر سه مۆدێل ى دهت� �ااڵن ئ��ه نیال ه ه گ ) ڵۆ تریاز ل اد ه سه هد ی ( 12 هل چونا ه به ت‌خا و ێگر پێش هد ڤتا‌ر نی وهابه بار وک� کۆپه ا ه� پشێل ن��ه �ی ادرنک هوب� وه��ه ى به سه رى ناکه هبه ل تا و یتر اوئ بێنه و درم و په ى ده بێته ر چوه .هه رده بێ په نیڕگۆ ه ��ن ل� ک� ،سراوفتع� �ن�ه ی� ب� هر ب هد .دناست ن هد- ه هدر چنیستبورد بوست خێکیۆد ه .بوا‌کر ل ت و رپا نه ن‌شیا له اڵوته که سک و کابۆى ته ى ته ستبشۆ. سک و سترێج ده .ستداڕ هوناتیاڵ ه هژۆر او ر چ� ه ه��ه � درول �ی ک ل� ما گ��ه ه س��ه رئ��ه م بنه کی رود ل� نی ومێژیه هوخا ه نادرو ک به م چه شنه
ئکارى
ئه گه بخنکێ کۆمه ڵگه ىو له ى ىده گه نده بڕوتمانه نه بێ ىباشتره له ونه ى
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) هه‌بوونى یه‌کپۆشى له زانکۆکاندا تاچه‌ند گونجاوه و له روى زانستیشه‌و‌ه چه‌ند کاریگه‌رى له‌سه‌ر پێشکه‌وتن ده‌بێت.
ره‌وا محه‌مه‌د ،خوێندکارى ک���ۆم���ه‌ڵ���ن���اس���ى ق��ۆن��اغ��ى دووهم :ب �ه‌ڕاده‌ی �هک��ى که‌م یه‌کپۆشیم پێباشه ،چونکه ده‌بێته هۆى ئه‌وه‌ى جیاوازى که‌م بێته‌وه له نێوان چینى ه�ه‌ژار و ده‌وڵه‌مه‌ند له‌ناو خوێندکاراندا که ل�ه‌م حاڵه‌تانه‌دا چینى فه‌قیر ده‌رن��اک�ه‌وێ��ت، ب �ه‌اڵم له‌هه‌مان کاتیشدا خ��ۆش نیه هه‌موو رۆژێ��ک ته‌نها به جل و به‌رگێکه‌وه بچیت بۆ زانکۆ. ره‌فیق عه‌بدواڵ ،خوێندکارى زانکۆ :پێموایه گونجاو نیه سیستمى یه‌کپۆشى بسه‌پێت به‌سه‌ر خوێندکاراندا و راپرسى بکرێت و بزانرێت چه‌ند که‌س گونجاوه به‌الیه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌و یه‌کپۆشیه‌ش هه‌بێت ته‌نها پابه‌ند نه‌بێت به ته‌نها ی �هک ج��ۆر ج��ل��وب�ه‌گ�هوه ،به‌ڵکو دوو جۆر بێت باشتره ،پێشموایه ،نه‌بونى یه‌کپۆشى ئاستى زانستى زانکۆى داب�ه‌زان��دوه ،چونکه خوێندکاران زیاتر به جلوبه‌رگه‌وه سه‌رقاڵ ده‌بن تاوه‌کو به‌زانسته‌وه سه‌رقاڵبن. کارزان جه‌الل ،خوێندکارى به‌شى راگه‌یاندن :هه‌بوونى یه‌کپۆشى زۆر گرنگه بۆ زانکۆ ،چونکه ئه‌و قسه‌یه‌ى ک�ه ده‌ڵ��ێ��ن زان��ک��ۆ ن��اوه‌ن��دى ن��م��ای��ش��ک��ردن��ى ج��ل��وب�ه‌رگ�ه نه‌مێنێت و پابه‌ندبن به‌و جل و به‌رگه‌وه که داده‌نرێت نه‌ک هه‌ر رۆژه و مۆدێلێک بێت،
چونکه خوێندکار پابه‌ند نابێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر گ���ۆڕدرا ئ��هوه خوێندکار ل�ه‌گ�ه‌ڵ که‌سانى ده‌ره‌وه‌ى زانکۆ جیا ده‌کرێته‌وه. هێڤار هێمن ،خوێندکارى زانکۆ ،به‌ڕاى من هه‌بوونى یه‌کپۆشى باش نیه ،چونکه له ئێستادا که خوێندکار بۆ خ��ۆى ئ���ازاده و ناکرێت کاتێک ح �ه‌زى له شتێک نه‌بێت به زۆر به‌سه‌ریدا بیسه‌پێنیت ،چونکه ه �ه‌م��وو که‌سێک ئ����ازاده ل �ه پۆشینى ئه‌و ب �ه‌رگ �هى ب �ه‌الی �هوه ج��وان �ه .ه �ه‌روه‌ه��ا ئه‌گه‌ر خوێندکار خۆى هه‌وڵبدات له‌ڕوى زانستیه‌وه ئ����هوه ج���ل و ب����ه‌رگ ه��ۆک��ارێ��ک ن��ی �ه بۆ دواکه‌وتنى. س�ه‌رت��ی��پ ع �ه‌زی��ز ،ت��وێ��ژه‌ر له زانسته مرۆڤایه‌تیه‌کان: س�����ودى ی �هک��پ��ۆش��ى زۆره ب �هت��ای��ب �هت��ى ل��ه زان���ک���ۆدا، چونکه چاولێگه‌رى که‌م ده‌ک���ات���هوه و ده‌ب��ێ��ت �ه ه��ۆى ئه‌وه‌ى خوێندکار دوربکه‌ونه‌وه له مۆدێلکارى، به‌ڵکو هه‌وڵى باشترکردنى ئاستى زانستیان بده‌ن ،ئه‌گه‌ر یه‌کپۆشى نه‌بێت کاتێک دێیته زان��ک��ۆ ه�ه‌س��ت ن��اک�هى ن��اوه‌ن��دێ��ک��ى گ��ه‌وره‌ى خوێندنه ،به‌ڵکو شوێنى عه‌رزکردنى جل و به‌رگ و چه‌ند شتێکى تره. فوئاد عه‌لى ،مامۆستایى زان��������ک��������ۆ :س���ی���س���ت���م���ى یه‌کپۆشى بۆ جیاکردنه‌وه‌ى خوێندکارانى زانکۆیه له
شیلک له نه‌خۆشى شه‌کر ه د ه‌تپارێزێت ئاماده‌کار
کارزان تاریق له‌میانه‌ى لێکۆلینه‌وه‌یه‌کى تازه‌ى زانستیدا ده‌رکه‌وتووه ،که رۆژانه خواردنى میوه‌ى شیلک سوودێکى ته‌ندروستى گرنگ به مرۆڤ ده‌به‌خشێت. توێژه‌رانى ئه‌مریکى له تاقیگه‌ى بایلۆژى یاره له په‌یمانگاى سالک ده‌ڵێن «ماده‌ى (فییسیتین) که به رێژه‌یه‌کى زیاتر له هه‌موو میوه‌کانى تر له‌ناو شیلکدا ههیه ،به‌هۆى تایبه‌تمه‌ندى دژه‌ئۆکسیده‌کانى، سوودێکى گرنگ به ته‌ندروستى مرۆڤ ده‌گه‌یه‌نێت و مه‌ترسى تووشبوونیش به نه‌خۆشى شه‌کره که‌م ده‌کاته‌وه. هه‌روه‌ها توێژه‌ران ده‌ڵێن «ماده‌ى فییسیتین که یه‌کێکه له ماده‌کانى «فالفۆیدیه» و به
شێوه‌یه‌کى سروشتى و فراوان له‌ناو میوه‌ى فراوله‌دا ههیه، ده‌کرێت یارمه‌تى پاشماوه‌ى خانه‌کانى ده‌مار بدات و زیاتر ل ه حه‌بى پزیشکى ده‌توانێت چاره‌سه‌رى هه‌ندێ نه‌خۆشى بکات. دکتۆر ده‌یڤید سکوپرت مامۆستا و سه‌رۆکى کارگه‌ى بایلۆژى ده‌ماره‌کان ده‌ڵێت «فراوله میوه‌یه‌کى چاالکه له که‌مکردنه‌وه‌ى مه‌ترسى تووشبوون به نه‌خۆشى شه‌کره».
ونبوون * جزدانێکی ره‌ش ،ئه‌م شتانه‌ی تێدایه که هه‌مووی به ناوی (یوسف حمه سه‌عید عارف)ه‌وه‌یه ونبووه. مۆڵه‌تێکی شۆفێری.باجێکی زانکۆی سلێمانی/کۆلێژی زانسته مرۆڤایه‌تییه‌کان /به‌شی کۆمهڵناسیپێناسێکی باری شارستانیپسوڵهیهکی وه‌رگرتنه‌وه‌ی پاسپۆرتبڕی( 30تا )40هه‌زار دینار* جزدانێکی تر ،قاوه‌یی ئه‌م شتانه‌ی تێدایه ونبوه باجێکی زانکۆی سلێمانی/کۆلێژی زانسته مرۆڤایه‌تییه‌کان /به‌شی راگه‌یاندن ،به‌ناوی(سه‌نگه‌ر ساالر عه‌بدواڵ). پسوڵه‌یه‌کی وه‌رگرتنه‌وه‌ی پاسپۆرت به هه‌مان ناوهوهبڕی ( )50دۆالر و نزیکه‌ی ( )450هه‌زار دینار.* ئه‌م شتانه‌ی خواره‌وه به‌ناوی رزگار محه‌مه‌د مه‌حمود ونبوه باجێکی زانکۆی سلێمانی/کۆلێژی زانسته مرۆڤایه‌تییه‌کان /به‌شی کۆمهڵناسیپێناسێکی باری شارستانی(جنسیه) ره‌گه‌زنامه‌یه‌کی عێراقیههکهسێک دۆزیه‌وه په‌یوه‌ندی بکات به رۆژنامه‌ی (چه‌تر)ه وه
چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگه ،که قۆناغه‌کانى ته‌مه‌نیان ده‌گۆڕێت و دێنه قۆناغێکى ترى خوێندن .پێموایه نابێت بسه‌پێنرێت ،چونکه هه‌رشتێک سه‌پێنرا وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ی �هک �ه‌ن��ى خراپى ده‌بێت .به‌اڵم پێویستیشه هۆکارێک هه‌بێت بۆ جیاکردنه‌وه‌ى خوێندکارانى زانکۆ له دهرهوه ئه‌ویش به راپرسى کردن له هه‌موو شوێنه‌کانى زانکۆدا. ئومێد ناجیح ،خوێندکارى به‌شى مێژوو :ب �ه‌ڕاى من ه �هب��وون��ى ی �هک��پ��ۆش��ى بۆ زانکۆ زۆر باشه و له چه‌ند روێکه‌وه کاریگه‌رى ههیه وه‌ک ئه‌وه‌ى ئاستى ئابورى خوێندکار ده‌رن��اک �ه‌وێ و ه �ه‌روه‌ه��ا ل �ه‌ڕوى ده‌رونیه‌وه خوێندکار هه‌ست به که‌موکورتى ناکات و زیاتر به‌سه‌ر خۆیدا زاڵ ده‌بێت و ل�ه‌ڕوى ده‌وامیشه‌وه پێش ده‌که‌وێت و زیاتر کاته‌کانى به خوێندنه‌وه س�ه‌رق��اڵ ده‌ک��ات نه‌وه‌ک جل و به‌رگ. هه‌نار عه‌لى ،خوێندکارى زان����ک����ۆ :ده‌ڵ���ێ���م ه �هب��ون��ى ی�هک��پ��ۆش��ى زۆر کارێکى ب��اش �ه ،چونکه خوێندکار زۆرب��������هى ک�����ات ل�����ه‌ڕوى مادیه‌وه زۆر الوازه ناتوانێت ئه‌و بۆشاییه پڕ بکاتهوه له شوێنێکى وه‌کو زان��ک��ۆى سلێمانیشدا ک��ێ��ش�ه‌ی�ه ،چونکه زۆرب �هى خوێندکاران به‌مۆد دێنه زانکۆوه ئ �ه‌وه‌ن��دى باسى ج��ل��وب�ه‌رگ ده‌ک��رێ��ت باسى ده‌رس و خوێندن ناکرێت.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووهم ژماره 72 دووشه‌ممه 2711/6/21 - 2011/9/12
19
ک��وێ��س��ت��ان ،خ��وێ��ن��دک��ار ل ه زان��ک��ۆ :پێموایه یه‌کپۆشى ن �هب��ێ��ت ،چ��ون��ک�ه خوێنکار واب���اش���ه ئ���ازادب���ێ���ت و ه �هر جلوبه‌رگێکى ب���ه‌الوه ج��وان ب��ێ��ت ئ��هو ج��ل��وب�ه‌رگ�ه ل�هب�هر بکات و له ئێستاشدا هه‌موو که‌س به‌شى ئهوه تواناى م��ادى ههیه که وه‌ک��و پێویست جل و به‌رگى خۆى دابین بکات. ک��اردۆ که‌ریم ،خوێندکار: گ����رن����گ ن���ی���ه ب����ه‌الم����هوه ئ���هو ب���ڕی���اره ده‌رچ���ێ���ت ی��ان ده‌رن��ه‌چ��ێ��ت ،چ��ون��ک�ه ئێمه بۆ خوێندن هاتوینه‌ته ئێره و ه�هر بڕیارێک ده‌ربچێت له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئێمه‌یه دی��اره تا ئێستاش ئه‌و ب��ڕی��اره ده‌رن��ه‌چ��وه ه��ۆک��ارێ��ک ه �هب��وه ،ب �ه‌اڵم پێموایه زۆربه‌ى خوێندکاران له‌گه‌ڵ هه‌بوونى یه‌کپۆشیدان ،چونکه سوده‌کانى زی��ات��رن له زیانه‌کانى. ئا/کارزان تاریق
ئاماژه‌کان ئه‌گه‌ری رۆڵی ئێران ل ه هێرشکردن ه سه‌ر جیمه‌یل به‌هێز ده‌که‌ن
ئاماده‌کار
هێمن عه‌لی کۆمپانیای هۆڵه‌ندی ده‌رکردنی مۆڵه‌تى په‌یوه‌ندی ئینته‌رنێتی دیگینتۆر ( )Digintor
رۆژی سێ‌شه‌م ه رایگه‌یاند که نزیکه‌ی پێنج هه‌فته له‌مه‌وبه‌ر ،که‌وتوه‌ته به‌ر هه‌ک و ژماره‌یه‌ک له مۆڵه‌ته‌کانى ئه‌م کۆمپانیایه خراپ به‌کار هێنراوه. پسپۆڕێکی هۆڵندی له کاروباری ئاسایشی ئینته‌رنێت و تۆڕدا ،له وتووێژ له‌گه‌ڵ رادیۆ فه‌ردادا رونکردنه‌وه‌یه‌ک سه‌باره‌ت به ره‌هه‌نده‌کانی ئه‌م هێرشه و شێوه‌ی کردنه‌که‌ی دهخاته روو و ده‌ڵێت که ئاماژه‌گه‌لێک،
ئه‌گه‌ری ئه‌م هێرشه گرێ ده‌ده‌نه‌وه به ئێران. (ریو زێنگر) له وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره که بۆ په‌نجه‌ی تۆمهتی ئه‌م هێرشه به‌ره‌و ئێرانه ،ده‌ڵێت« :سه‌ره‌تا ده‌بێ بڵێم که ئێران پێشتر هێرشێکی به‌مجۆره‌ی کردبوو و پێشینه‌ی ئه‌مه‌ی ههیه .دووهم ئه‌وه‌ی که مۆڵه‌ت هه‌ککراوه ،سه‌ره‌تا بۆ ماوه‌ی ()40 خوله‌ک له تۆڕدا به‌کار هێنراوه و دواتر بۆ ئه‌وه‌ی که جێشوێنی خۆ ی
ون بکات یان به جۆرێک زه‌ق نه‌بێت ،هه‌ککه‌ره‌که په‌یوه‌ندی خۆی له‌گه‌ڵ تۆڕه‌که ده‌ربڕێ و دوباره په‌یوه‌ندی ده‌کاته‌وه .سێیه‌م ئه‌وه‌ی که راپۆرتێک زۆر ل ه په‌یوه‌ندی ئایینه‌کان له ئێرانه‌وه گه‌یشتون و ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌یه که یه‌ک
که‌س کۆمپانیایه‌ک په‌یوه‌ندی ئینته‌رنێتی ئێرانی هه‌ک کردوه و له‌وێوه گرێ دراوه که ئه‌گه‌رێکی الوازه یاخود ئه‌وه‌ی که له ئێرانه‌وه ئه‌م په‌یوه‌ندیه کرابێت که ئهوه ئه‌م ئه‌گه‌ر به‌هێزتره«. ئه‌م پسپۆڕه ده‌ڵێت« :بۆ په‌یوه‌ندی به تۆڕه‌وه بۆ ئه‌م جۆره هه‌که و ده‌رفه‌تی بڕان و خه‌باتی دوباره ،پێویستی به جۆرێک په‌یوه‌ندی له ئاستی به‌رز و هه‌روه‌ها چه‌شنه‌یه‌ک له تۆڕی ده‌وڵه‌تی ـ ناوه‌ندی ئینته‌رنێتی ههیه که ئێران خاوه‌نی ئه‌مه‌یه .وێڕای ئه‌وه‌ی که که‌سێک یان که‌سانێک له ستی ئا
به‌ر ز ی ده‌ستپێگه‌شتنیان به تۆڕ ده‌توانن وه‌ها هێرشێک بکه‌ن و ئێران پێشتر ئه‌م کاره‌ی کردوه».
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510
گۆرانیه‌کانی
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
مه‌رزی ه «نه‌مرن و قه‌ت
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
ل ه بیر ناچنه‌وه» 2711/6/21
...ل10
No: (72) Mo.12/9/2011-
ریکالم
ئاوڕێک بۆ دواوه
ئێستا له‌بازاڕدایه
ریکالم
مه‌ستور‌ه مه‌حمود ل�ه هه‌رێمێکى بچووکى وه‌ک ئ �ه‌م کوردستانه‌ى خۆمان که‌س نازانێ کێیه و مافى چیه و ئه‌بێ چى بکات‌و ئه‌بێت ئاگاى له چى بێت، ئه‌وه‌ش حوکمڕان‌و به‌ڕێوه‌به‌رانى ئه‌م هه‌رێمه‌ن ئ�ه‌وه‌ى حسابى بۆ نه‌که‌ن ئه‌و خه‌ڵکه‌یه که ل �ه دواوه س �ه‌ی��ری��ان ده‌ک���ات و چ��اوه‌ڕوان��ى ده‌ستیان ده‌کات ،له‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه هه‌ر الیه‌و بۆخۆیه‌تى که‌س حساب بۆ ئه‌وى تر ناکات، به‌رژه‌وه‌ندیه تایبه‌تیه‌کان له س�ه‌ره‌وه واته له ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه هه‌تا ب�ه‌ره‌و خ��واره‌وه ده‌گات قوڕگمانى گرتوه و که‌س بیرى دواوه‌ى نیه که کێى لێیه و چى ده‌کات. له‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه ئه‌و الیه‌نانه‌ى ده‌سه‌اڵتیان ههیه به ئ���اره‌زووى خۆیان ئ �ه‌وه‌ى ده‌یانه‌وێت ده‌ی��ک�ه‌ن ،ژیانى ئ�هو خهڵکه و چ��اره‌ن��وس و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�هک��ان��ی��ان وه‌ک تۆپى پ��ێ ی��ارى پ��ێ ده‌ک��رێ��ت و هه‌ریه‌که و تۆپه‌که‌ش بۆ خۆى ده‌ب��ات و که‌سیشیان بیر ناکه‌نه‌وه له چ ساحه‌یه‌ک یارى ده‌ک��ات و له دوایانه‌وه کێ ههیه ،له‌وه‌ش سه‌یرتر کۆتایى نه‌هاتنى یاریه‌که‌یه. له ئێستاشدا به تایبه‌ت الیه‌نه سیاسیه‌کانى ئه‌م هه‌رێمه که‌وتونه‌ته ئ �ه‌وه‌ى هه‌رکه‌سه و هه‌وڵ بدات به‌رژه‌وه‌ندى خۆى بپارێزێت ئیتر له سه‌ر حسابى ئه‌وى تره یان له‌سه‌ر حسابى ئه‌و خه‌ڵکه‌یه که له‌ناویاندا ون بووه. ل�ه‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه خه‌ریکه ئاسایى ده‌بێت رۆژن���ام���ه‌ن���وس ب��ک��وژرێ��ت و ب��ڕف��ێ��ن��رێ��ت و سوکایه‌تى پێ بکرێت و هێرش بکرێته سه‌رى و ف�ه‌الق�ه بکرێت ،چونکه رۆژن��ام�ه‌ن��وس بوه‌ته ئه‌و دێوه‌زمه‌یه الى ده‌س�ه‌اڵت��داران که ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ه ش��اراوه‌ک��ان و گه‌نده‌ڵیه‌کانیان ده‌رده‌خ������ات و دی����وه ش����اراواک����ان و پ���هرده دادڕاوه‌کانیان هه‌ڵده‌داته‌وه. ل���ه‌م ه �ه‌رێ��م �هى ئ��ێ��م �ه ده‌س�����ه‌اڵت�����داران له ک��ات��ى خ��واردن��ى س����ه‌روه‌ت و سامانه‌کانى میلله‌تدا ده‌س�ه‌اڵت��دارن و له کاتى هێرش و تۆپبارانه‌کاندا بێ ده‌سه‌اڵتن‌و که‌له‌پچه‌کراوى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیانن له‌گه‌ڵ واڵتانى دراوسێ و ده‌میان وه‌ک ته‌قه‌ڵبه‌ندى کرا بێت وایه، ئیتر که‌س ئاوڕ ناداته‌وه کێ ده‌کوژرێت و ماڵى کێ وێران ده‌کرێت گرنگ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانه. ل �ه‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه ه �هر ل�ه حزبه سیاسیه ده‌سه‌اڵتداره‌کانه‌وه هه‌تا الیه‌نه ئۆپۆزسیۆنه‌کان ه�ه‌م��وی��ان پێش خ�ه‌ڵ��ک خ��ۆی��ان مه‌به‌سته‌‌و بیر له خۆیان ده‌ک �ه‌ن �هوه ،خه‌ڵکیش له دوا چاوه‌چاویه‌تى ئاوڕێکى لێبدرێته‌وه و حسابى بۆ بکرێت ،ئه‌م له‌گه‌ڵ ئه‌و کۆده‌بێته‌وه ئه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌و ،تاوه‌کو بزانن له الى کێ و له کوێ به‌رژه‌وه‌نده‌کانیان ده‌پارێزرێت. له‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه سیناریۆى زۆر سه‌یر و سه‌مه‌ره ده‌ستى پێ ک��ردوه ،ئێستا دی��ارده‌ى کوشتن زی���ادى ک���ردوه و م��ن��داڵ ب��اوک و دایکى خۆى ده‌کوژێت یان کوشتنى جۆراو جۆر و جیاواز ده‌ستى پێ ک��ردوه ،که‌سیش ناپرسێت بۆ؟ الیان زۆر گرنگ نیه ،چونکه ئهوه په‌یوه‌ندى به به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیانه‌وه نیه، ئیتر چى ده‌بێت با ببێت. ئێستا نازانین که‌ى به ناو ده‌سه‌اڵتدارمان بیر له خه‌ڵک ده‌که‌نه‌وه و ئاوڕێک له‌و خهڵکه ده‌ده‌ن�هوه ،له کاتێکدا واڵتێکى ده‌وڵه‌مه‌ندین و له زۆر رووى کۆمه‌اڵیه‌تیشه‌وه سه‌لیمین و ئ�ه‌گ�هر وه‌ک م��رۆڤ سه‌یرمان بکرێت که‌مترین کێشه‌مان ده‌بێت ،به‌اڵم به داخه‌وه بۆ ده‌سه‌اڵتدارانمان ئه‌وه‌ى حسابى بۆ نه‌که‌ن‌و ب��ی��رى ل��ێ ن �هک �ه‌ن �هوه خهڵکه ،خ�ه‌ڵ��ک له‌م هه‌رێمه بچوکه ل�ه پ��ی��رهوه ب��ۆ گه‌نج و بۆ منداڵیش بوو به قوربانى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کان و ئێوه‌ش تێرتان نه‌خوارد و هه‌ر ئاوڕێکتان بۆ دواى خۆتان ن�ه‌دای�هوه ،بۆیه رۆژێ��ک دێت ده‌بێت ئێوه‌ش وه‌ک جاران بکه‌ونه‌وه دواى ئه‌و خه‌ڵکه‌وه.