وامزانی تۆ
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
پاسه‌وانی گه‌وره‌م، بۆی ه نوستم ...ل17 ژمار ه 73
ساڵی دووه‌م
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/9/19
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(28ی گه‌الوێژی )2711
داواى دامه‌زراندنى بنکه‌یه‌کیترى سه‌ربازى کردو ه ل ه بنارى قه‌ندیل
تورکیا هه‌رێمى کوردستان ب ه سیخوڕ و جه‌ندرم ه داگیرده‌کات تایبه‌ت ب ه چه‌تر به‌گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) ئێستا له هه‌رێمى کوردستان چه‌ندین تیمى جیاواز کارى سیخوڕى بۆ تورکیا ده‌که‌ن ،ئه‌م تیمانه به شێوه‌یه‌کى گشتگیر به‌سه‌ر ناوچه جیاجیاکانى هه‌رێمى کوردستاندا باڵوبوونه‌ته‌وه و سه‌رگه‌رمى کۆکردنه‌وه‌ى زانیارى وردن له‌سه‌ر جومگه هه‌ستیاره سیاسى و ئابورییه‌کانی هه‌رێم. ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى ئ �ه‌و زان��ی��اری��ان�ه‌ى (چ�ه‌ت��ر) ک��ۆى ک��ردوه‌ت �هوه ،تا ساڵى ()2008 ل �ه ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ()3,235 ئ��ه‌ف��س��ه‌ر و ج���ه‌ن���درم���ه و س��ی��خ��وڕى تورک له هه‌رێمى کوردستان هه‌بوون، ب����ه‌اڵم ب���ه ب�����ڕواى چ����اودێ����ران ئێستا رێژه‌یان زۆر له‌وه زیاتره ،جگه له‌وه‌ش رۆژنامه‌یه‌کى تورکى باڵوى کردوه‌ته‌وه، ک �ه ح��ک��وم�ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا داوای��ه‌ک��ی پێشکه‌شی حکومه‌تی عێراق و هه‌رێمی کوردستان کردوه ،به مه‌به‌ستی رازی بونیان له‌سه‌ر دامه‌زراندنی بنکه‌یه‌کی
ترى سه‌ربازی تورکیا له نزیک بناری قه‌ندیل له خاکی هه‌رێمی کوردستان. له دواترین لێدوانیشیدا ماهیر کایناک، راوێ��ژک��اری پێشووی ده‌زگ���ای میت ( )MITله تورکیا ،رایگه‌یاند :دوای ک��ش��ان �ه‌وه‌ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئه‌مریکا له عێراق ،سوپای واڵته‌که‌ی له هه‌رێمی کوردستان جێگیر ده‌بێت. زانیارییه‌کانى (چه‌تر) ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو، که تا ئێستا له هه‌رێمى کوردستان چ���ه‌ن���دی���ن ب���ان���دى س���ی���خ���وڕى ک���ارى ک���ۆک���ردن���ه‌وه‌ى زان���ی���ارى ب��ۆ ت��ورک��ی��ا ده‌ک���ه‌ن ،ئه‌وانیش بریتین ل�ه (میت) وات �ه ده‌زگ��اى ئیستیخباراتى تورکى، (ئ����ۆزه‌ڵ ت��ی��م) وات���ه تیمى ت��ای��ب�ه‌ت، (ژیته‌م) واته ئیستیخباراتى عه‌سکه‌رى، (ئۆیاک) واته مانگى سورى تورکى، ئاژانسه‌کانى ده‌نگ و باس ،کۆمه‌ڵێک که‌سیتریش ک�ه ک��اری��ان هاککردنى سایته کوردییه‌کانه ،ئه‌م چه‌ند ده‌زگایه هه‌ریه‌که و بۆ مه‌به‌ستێکى دیاریکراو زانیارى کۆده‌که‌نه‌وه ،هه‌روه‌ها سه‌رجه‌م ک��ۆم��پ��ان��ی��ا ت��ورک��ی��ی��ه‌ک��ان ل �ه‌گ �هڵ (ئۆیاک) که ده‌زگاى هاوکارى سوپایه کارده‌که‌ن و زانیارى بۆ کۆده‌که‌نه‌وه، ئه‌مانه له رووى داراییشه‌وه هاوکارى
سوپا ده‌که‌ن. ل���ه م��ان��ش��ێ��ت��ى ژم�������اره‌ى راب�������ردووى (چ���ه‌ت���ر)ی���ش���دا ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک��ى پ��ارت��ى ئاماژه‌ى بۆ ئ�هوه کردبوو ،که ده‌زگا جاسوسییه‌کانى واڵتانى دراوسێ رێگرن له جێبهجێکردنى بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم و حکومه‌ت. ل���ه‌الی���ه‌ک���ی���ت���ره‌وه ئ���اژان���س���ى ه���ه‌واڵ���ى (رۆی��ت��ه‌رز) ئ���ه‌وه‌ى ب�ڵاک��ردوه‌ت �هوه که ه��ه‌ردوو ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا و کۆماری ئیسالمی ئێران له کێبڕکێدان له‌سه‌ر زیادکردنی رێژه و هه‌ژمونى خۆیان له ناوچه‌که‌دا دوای کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له عێراق ،بۆئه‌وه‌ش بایه‌خێکى زیاتر به کوردستانى عێراق ده‌ده‌ن. له‌الیه‌کى تریشه‌وه سه‌رچاوه‌یه‌ک له هێزه‌کانی پاسه‌وانی سنور به ماڵپه‌رى (ده‌نگه‌کانى ع��ێ��راق)ى راگ�هی��ان��دووه، تورکیا سه‌رگه‌رمی جوڵه‌ی سه‌ربازییه ب����ه ئ����اراس����ت����هی خ���اک���ی ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��دا ل�ه سێگۆشه‌ی سنوری نێوان ئێران و عێراق و تورکیادا ،هه‌ر دوێنێش تورکیا ناوچه سنورییه‌کانى ئامێدى بۆردومان کردهوه.
شانده‌کانى هه‌رێم تواناى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانیان نییه
دۆسیه‌یه‌ک له‌م بارهیهوه ،بۆ ل12
مه‌رگی سه‌رکرده‌یه‌ک
هونه‌ری کوردی
بکوژانی شه‌ره‌فکه‌ندی ب ه
ژه‌نیاری بێگانه هونه‌ری
ئازادی ده‌سوڕێنه‌وه ...ل4
...ل3
کوردی له‌ناوده‌بات
بریکاری وه‌زیری پێشمه‌رگه
ئێران و تورکیا ته‌نیا
په‌الماری قه‌ندیل ناده‌ن ...ل11
حکومه‌تى هه‌رێم داواى چۆڵکردنى گونده‌کانى کردوه
چه‌تر ئاژانسه‌کان
به گوێره‌ى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) حکومه‌تى هه‌رێم ده‌یه‌وێت گونده‌کانى بنارى قه‌ندیل چۆڵ بکرێن و خه‌ڵکه‌که‌ى بگوازرێنه‌وه بۆ نزیک شاره‌کان ،ئه‌وه‌ش زانراوه که تا ئێستا کاره‌باى نیشتمانى ناوچه‌که چاک نهکراوهتهوه و خوێندنگا‌کانیش داخراون ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه «حکومه‌تى هه‌رێم ره‌زامه‌ندى ده‌ربڕیوه له‌سه‌ر هێرشه‌کان». هه‌ر به پێى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) حکومه‌تى هه‌رێم فشارى بردوه‌ته‌سه‌ر گوندنشینان بۆئه‌وه‌ى ناچه‌که‌یان nخه‌ڵک ئاماده‌نین گونده‌کان چۆڵکه‌ن فۆتۆ :شۆڕش مسته‌فا چۆڵ بکه‌ن ،به‌اڵم دانیشتوانی گونده‌کانی بناری قه‌ندیل له سنوری ناحیه‌ی وه‌رتێ و سه‌نگه‌سه‌ر وێڕای �ان، � �ت � �وردس � ک �ی � �م � رێ ه � ه تی ه حکوم ، ه �دوو � �ان � ی ه � �گ � رای داواشی له تورکیا کردوه له‌شکرکێشییه‌ک ه دوابخات به‌رده‌وامی هێرشه‌کان له‌سه‌ر ناوچه‌کانیان ،تا ئێستا ره‌زامه‌ندی ده‌ربڕیوه بۆئه‌وه‌ی تورکیا هێرشی زه‌مینی بۆ مانگی ( )10و هێرشه‌که‌ش ته‌نها ( )45رۆژ گونده‌کانیان جێنه‌هێشتووه و ئاماده‌نین ده‌ستبه‌رداری بکاته‌سه‌ر ناوچ ه سنورییه‌کانی هه‌رێمى کوردستان و بخایه‌نێت. گونده‌کانیان بن و ب ه وته‌ی خۆیان ئه‌گه‌ر گونده‌کان ل ه مانگی ()10ى ئه‌مساڵیشدا هێرشه زه‌مینیه‌ک ه به‌اڵم حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌و زانیاریانه‌ى ره‌تکرده‌و‌ه و چۆڵ بکه‌ن ،ئه‌وا رێگ ه خۆش ده‌بێت بۆئه‌وه‌ی ئێران و ده‌ستپێده‌کات. جه‌بار یاوه‌ر ئه‌میندارى گشتی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ش تورکیا هێرشی زه‌مینی و ئاسمانی چڕتر بکه‌نه‌وه بۆ بیراند راشیگه‌یاندووه ،که ئه‌و زانیاری ده‌ستکه‌وتو‌ه ئه‌و هه‌وااڵنه‌ى ب ه ناڕاست ناوبرد ک ه باس ل ه هێرشی سه‌ر خاکی هه‌رێم. له‌سه‌رئه‌وه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم رازی��ی ب��ووه تورکیا زه‌مینی تورکیا ده‌که‌ن بۆ ناو خاکی هه‌رێم بۆسه‌ر له‌الیه‌کى ترهوه محه‌مه‌د عه‌لی بیراند ،رۆژنامه‌نوسى له‌شکرکێشی بکات ه س��ه‌ر بنکه و ب��اره‌گ��اک��ان��ی زنجیره چیای قه‌ندیل ،ی��اوه‌ر ئه‌و هه‌وااڵنه‌ى ب ه بێ ن������اودارى ت��ورک��ی��ا نوسینێکى ب�ڵ�اوک���ردوه‌ت���هوه و (په‌که‌که) له هه‌رێمی کوردستان ،حکومه‌تی هه‌رێم بنه‌ما و جه‌نگى راگه‌یاندنى ناوبرد.
...ل5
سه‌رنووسه‌ری (چه‌تر) ده‌ست له‌کارده‌کێشێته‌وه
چه‌ند په‌یڤێک به‌ر ل ه ماڵئاوایی نزیکه‌ی ساڵ و نیوێکه له رۆژنامه‌ی (چه‌تر) و ماڵپه‌ڕی (چه‌ترپرێس) ده‌ست به کاربووم، ئ �ه‌م م��اوه‌ی �ه ب��ۆم ه �ه‌م ئه‌زموونێکی ب��اش و له‌هه‌مانکاتیشدا ئه‌زمونێکی سه‌ختیتری ژیانم بوو ،ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌وه‌ی جارێکیتر ئ �ه‌و راس��ت��ی�ه‌م��ان ل �ه‌ال س�ه‌ل��م��ای�هوه ک�ه هێشتا رۆژنامه‌گه‌ری ک��وردی له قه‌یرانێکی قوڵی خوێنه‌ر و پیشه‌یی بوون و فکرێکی ک��راوه و رووندایه ،هه‌روه‌ها له‌الیه‌ن زۆربه‌ی الیه‌نه‌کانه‌وه ئ��اس��ت �ه‌ن��گ ب���ۆ ک�����اری پ��رۆف��ی��ش��ن��ااڵن �هی رۆژنامه‌ی سه‌ربه‌خۆ به‌رده‌وامه... دی��اره هه‌موو کارێک به‌های خۆی ههیه و جێگه‌ی شانازییه بۆمان که به ئیمکانیه‌تێکی که‌م توانیمان که‌م و زۆر تائاستێک (چه‌تر) پێش بخه‌ین ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی پارتی و یه‌کێتی هیچ جۆره هاوکارییه‌کی رۆژنامه‌ی ئه‌هلی ناکات و بگره دژایه‌تیشی ده‌ک��ات، هه‌مانکاتیش (چه‌تر) له‌ماوه‌ی ساڵ و نیوی راب���ردوودا ببووه سوته‌مه‌نی نێوان ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن و حزبه‌کانی دی��ک�ه‌ش ،ئه‌مه‌ش به‌و پێیه‌ی که هه‌رچی ده‌سه‌اڵته ئاماده‌نییه ه��اوک��اری رۆژن��ام �هی ئه‌هلی ب��ک��ات ،حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کانیش پێیانوایه ته‌نیا ئ �ه‌وان خ��اوه‌ن رۆژن��ام�هی ئه‌هلین و ناشیانه‌وێت له‌و سێکوچکه‌یه‌ی ههیه زیاتربێت و به‌دیلێکیتر دروست ببێت ،بۆیه ئه‌وانیش ئاماده‌ی هاوکاریی
رۆژنامه‌ی هاوشێوه‌ی (چه‌تر)نین... به‌کورتی پێم باش بوو به‌ر له‌ماڵئاوایم و ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌م له رۆژنامه‌ی (چه‌تر) بڵێم، ماندونیم له ئاسوده‌کردنی ویژدانم له رێگه‌ی خزمه‌ته‌وه ،به‌اڵم ره‌خساندنی ده‌رفه‌تی به‌ڕێوه‌بردن بۆ خه‌ڵکانیتر هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه و بوونی ئیراده‌ی ته‌واو و سه‌ربه‌خۆ به‌سه‌ر ئه‌م کاره‌دا ،خولیای کاری باشتر و فراوانتر ئامانجم بووه و پێشموایه دوای به‌جێهێشتنی (چ�ه‌ت��ر) ده‌ت��وان��م به‌ڵێنی کاری باشتر و شایسته‌تر بده‌م ،چونکه ره‌نگه مه‌وداکان فراوانتربن ،هاوکات ده‌مه‌وێت لێرهوه ده‌ستی ماندوو نه‌بووی هاوکارانم له (چه‌تر) بگوشم و ئومێد ده‌ک���ه‌م نه‌هێڵن (چ�ه‌ت��ر) له ره‌وتی ئ��ازادی ،بوێری ،راستگۆیی ،متمانه، سه‌ربه‌خۆیی خۆی البدات ...سه‌رباری داوای لێبوردنیشمان له‌که‌موکورتیه‌کانی ئه‌گه‌ر ه�ه‌ب��وو بێت ،ه��اوک��ات سوپاسی ه�ه‌م��وو ئه‌و خوێنه‌رانه‌ش ده‌که‌م که به‌خوێندنه‌وه‌ی رۆژنامه و ماڵپه‌ڕه‌که پشتیوانمانبوون بۆ به‌رده‌وام بوون له‌کاره‌که‌مان ،ه�ه‌روه‌ه��ا سوپاس بۆ سه‌رجه‌م ئه‌وانه‌ی هاوکارمانبوون له سه‌رخستنی ئه‌و ئه‌زموونه نوێیه‌ی رۆژنامه‌ی کوردی... له‌گه‌ڵ رێزدا
کاروان ساالر 2011/9/18
هەواڵ
کۆمۆنیست سکااڵ له‌سه‌ر شه‌ش به‌رپرسى یه‌کێتى و گۆڕان تۆمار ده‌کات
ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
2
بۆچــوون به‌ناز جه‌واد چى پێوتین؟! u
شه‌نکار عه‌بدوڵاڵ
u
هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ب�ه‌ه��ۆى سیاسه‌تى ناحه‌کیمانه‌ى دهسهاڵتهوه له‌ماوه‌ى ()20 س��اڵ��ى ح��ک��وم��ران��ى خ��ۆی��دا ن���ه‌ک ه�ه‌ر نهیتوانیوه پالنى بۆ ژی��ان و باشکردنى گوزه‌رانى خه‌ڵک هه‌بێت ،به‌ڵکو به‌رده‌وام ب��وه ل �ه به‌رهه‌مهێنان و ق��وڵ��ک��ردن�ه‌وه‌ى ق�هی��ران�ه‌ک��ان ،ب �ه‌و م��ان��ای�ه‌ى هیچ کات ک��ارى ب�ه پالنى درێ��ژخ��ای�ه‌ن ن �ه‌ک��ردووه، کاتێکیش ئیش بۆ داهاتو ناکه‌ن وات ه هیچ ئومێدێکیان ب�ه داه��ات��و ن�ه‌ب��ووه و �ووه بمێننه‌و‌ه له‌سه‌ر ب��اوه‌ڕی��ی��ان ب �هوه ن �ه‌ب� حوکم ،دواج��ار که‌ڵه‌که‌بونى قه‌یرانه‌کان کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى گه‌یاند‌ه ئه‌م حاڵه‌ى ئێستا ،حکومه‌تیش شتێکى ئ�ه‌وت��ۆى پێناکرێ ک�ه رووب����ه‌ڕوى ق�هی��ران�ه‌ک��ان، به‌تایبه‌تى رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ى بێکارى ،ئه‌مه‌ش ک��اری��گ�ه‌رى گ���ه‌وره‌ى ل�ه‌س�ه‌ر تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردى جێهێشتووه. ب���ه‌ه���ۆی ئ�����ه‌وه‌ی ک���ه ب��ێ��ک��اری وه‌ک گ��رف��ت��ێ��ک ل���ه ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان بوهته دی��ارد‌ه و به‌پێی ئاماری فه‌رمی حکومه‌ت رێژه‌که‌ی له ئێستادا ()%15 یه ،که له ته‌مه‌نی کارکردندان ( 15ـ )63ده‌گرێته‌وه ،له‌و رێژه‌یه‌ش بێکاری له‌نێو ره‌گ���ه‌زی مێیه‌نه‌دا زی��ات��ره وه‌ک له ره‌گ���ه‌زی نێرێنه ،چونکه به‌شداری ره‌گ�ه‌زی مێین‌ه له هه‌رێمی کوردستاندا له چاالکیی‌ه ئابوریه‌کان له ()%12,9 له‌کاتێکدا رێژه‌ی به‌شداره‌ی ره‌گه‌زه‌که‌ی تر بریتیه له ( )%69,7ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌یه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گر‌ه که ره‌گه‌زی مێین‌ه زیاتر گیرۆده‌ی گرفتی بێکاریه ،دواج��ار ئه‌م گرفته‌ش سه‌رده‌کێشێت بۆ زۆر شتیتر کاره‌ساتى گهوره ده‌خولقێنێت ،وه‌ک ئه‌وه‌ى له رۆژى ()11ى ئه‌م مانگه‌دا به مه‌رگى به‌ناز جه‌واد کۆتاى هات ،که له ته‌مه‌نى ( )22ساڵیدای‌ه و ده‌رچ���وى په‌یمانگاى ته‌کنیکى بوو. وه‌ک عه‌تا نه‌هایى ،نوسه‌ر و رۆماننوس ل ه وتارى خۆکوژى ژنان‌و رازى هه‌ڵبژاردنى ئ��اگ��ر ،ده‌ڵ���ێ���ت :ه �هڵ��ب��ژاردن��ى م��ه‌رگ ب��ۆ که‌سى خ��ۆک��وژ ته‌نها هه‌ڵبژاردنى م�ه‌رگ نیه ،هه‌ڵبژاردنى ئه‌لته‌رناتیڤى ژیانه ،نه‌فره‌تى مرۆڤى خۆسوتێن نه‌وه‌ک هه‌ر نه‌فره‌ت‌ه له گیان ،به‌ڵکو نه‌فره‌ت‌ه ل ه جه‌سته‌ش. ههرچهنده نه‌هایى پێى وای�ه ،خۆکوشتن ترۆپکى نائومێدیی‌ه ل�ه ژی���ان ،ئاستى رۆشنبیرى تاکه‌کان ده‌ورێکى بااڵى تێدا ده‌بینن ،ب�ه‌اڵم به‌ند‌ه پێیوایه هیچ کات خۆسوتاندنى به‌ناز جه‌واد له الوازى ئاستى رۆشنبیرییه‌و‌ه نه‌بووه ،به‌ڵکو گڕه‌که‌ى به‌ناز زۆر جیاواز بوو له‌و هه‌موو ئافره‌ته‌ى که رۆژان�ه له هه‌رێمى کوردستان به بیانوى جیاجیاو‌ه خۆیان دهکهنه قوربانى ،به‌ناز پێى وتین له هه‌رێمێکدا که سه‌رکرده‌کانى له‌سه‌ر مه‌ریخ خێمه‌یان هه‌ڵداوه ،که‌چى ماڵى ئه‌وان‌و سه‌دان ماڵیتر ( )450هه‌زار دی��ن��ار کرێى خ��ان��ووه‌ک�هی��ان ب��ۆ ن��ادرێ��ت، خانه‌واده‌کانیان ناتوانن به‌و شێوهیه بژین، له سایه‌ى حکومرانى ده‌سه‌اڵتى کوردیدا ئه‌م دیاردان‌ه رۆژان�ه له‌زیادبوندایه ،بۆیه به‌ناز له‌م کاره‌یدا له هه‌موان هۆشیارتر ب���ووه ،چونکه ئ �ه‌و ئ��اگ��رى ل�ه جه‌سته‌ى خ���ۆى ب����ه‌ردا ،ویستیویه‌تى ب���ه‌و ئاگر‌ه بێدادى بسوتێنێت‌و نه‌یهێڵێت ،یان له‌دواى خۆى خانه‌واده‌که‌ى رزگارییان بێت له‌و کول‌ه مه‌رگییه ،ههربۆیه ته‌کلیفى ل ه هاورێکانى کردووه که ته‌سویرى بکه‌ن‌و ڤیدیۆکه‌ى باڵوبکه‌نه‌وه ،تا ویژدانى هه‌موو خاوهن ویژدانه‌کان بهه‌ژێنێت. بۆیه ب�ه‌ن��از ن�ه ی�ه‌ک�ه‌م ق��ورب��ان��ى ده‌ستى نادادپه‌روه‌ریی‌ه و نه دواهه‌مینیش ده‌بێت، ک��ات��ى ئ���هوه ه��ات��ووه ده‌س����ه‌اڵت واز ل ه که‌ڵه‌که‌کردنى ق�هی��ران�ه‌ک��ان بهێنێت و به‌رنامه‌ى دروستیان بۆ چاره‌سه‌رکردنیان دابنێت ،نه‌ک ئه‌م کابین‌ه بیدات‌ه ده‌ست ئه‌و کابین‌ه و هه‌ریه‌که‌شیان دنیایه‌ک کێشه بۆ ئه‌وانیتر زی��اد بکه‌ن ،چونک ه ئ �هوه ئاگرى محه‌مه‌د بو عه‌زیزى بوو به‌هارى عه‌ره‌بى هێنا ،دوورنی‌ه ئاگره‌که‌ى به‌نازیش ده‌ستپێکى راپه‌ڕینێکى نوێ بێت دژ ب �ه‌و ن��ادادپ �ه‌روه‌ری��ی �ه‌ى ک ه ( )20ساڵه هاونیشتمانیانى کورد ده‌چه‌وسێنێته‌وه.
ده‌ڵێن «دوای ( )11س��اڵ له تاوانی چه‌تر ( )2000/7/14و هێرشی هێزه‌کانی کاوه حسێن یه‌کێتی نیشتمانی ک��وردس��ت��ان بۆ س �ه‌ر بنکه و باره‌گاکانی حزبمان و له‌سه‌ر رووداوه‌که‌ى کوشتنی پێنج که‌س له هاوڕێیانمان ساڵى ( )2000/7/14که له ل��ه‌و ت��اوان �ه نه‌خشه ب��ۆ داڕێ������ژراوه‌دا، ه ل هێرشێکدا پێنج کادریان رۆژى ( )2011/9/14ل �ه دادگ���ای کوژران، شارى سلێمانى ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن �ه‌وه‌ی س��ل��ێ��م��ان��ی ح��زب��م��ان رۆژى ( )2011/9/14حزبى ب �ه ف �ه‌رم��ی داوای ی��اس��ای��ی ل�ه‌س�ه‌ر کۆمۆنیستى کرێکارى س�هرک��ردای�ه‌ت��ی ئ �ه‌و ک��ات�هی یه‌کێتی کوردستان سکااڵى یاسایى و هه‌ریه‌که له (ن�ه‌وش��ی��روان مسته‌فا، له‌سه‌ر شه‌ش به‌رپرسى سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره ،عومه‌ری سه‌ید ئه‌وکاته‌ى یه‌کێتى تۆمارکرد .عه‌لی ،مسته‌فا سه‌ید ق��ادر ،خه‌سره‌و له راگه‌یانراوێکدا که وێنه‌یه‌کیان بۆ گ��وڵ محه‌مه‌د و س �هرک �ه‌وت حه‌سه‌ن (چ�ه‌ت��ر) ن���اردووه ،حزبى کۆمۆنیست
جه‌الل (سه‌رکه‌وتی کوبه) تۆمار کرد که سه‌رپه‌رشتیار و جێبه‌جێکه‌ری هێرش و په‌الماره‌که بوون». ع��وس��م��ان��ى ح��اج��ى م����ارف ،سکرتێرى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى ک��وردس��ت��ان ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه به (چه‌تر)ى وت :ئێمه ده‌زانین له هه‌رێمى کوردستان دادگاکان سه‌ربه‌خۆ نین و له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى و پارتین ،به‌اڵم ئه‌م سکااڵیه‌مان وه‌ک فشارێکه بۆ سه‌ر ده‌سه‌اڵت ،هه‌روه‌ها ده‌شمانه‌وێت ،په‌یامى ئ���ه‌وه‌ش ب��ده‌ی��ن ک �ه ه��ێ��زه سیاسیه‌کان کێشه‌کانیان به رێگه‌ى دادگا چاره‌سه‌ر بکه‌ن ،نه‌ک به کوشتن و له‌ناوبردن.
ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت هه‌ر چاوه‌ڕێی یه‌کترن
چه‌تر ئاراس عوسمان تا ئێستا ئۆپۆزسیۆن هه‌ر چاوه‌ڕێى ده‌سه‌اڵت ده‌کات بۆ ده‌سپێکردنه‌وه‌ى گفتوگۆکان و
ه nخه‌ڵک چاوه‌ڕێی دادپه‌روه‌ریی
ده‌سه‌اڵتیش چاوه‌ڕێى «هاتن ه پێشه‌وه‌ى» ئۆپۆزسیۆن ده‌کات، ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا ماوه‌یه‌کى زۆره به‌رپرسانى هه‌ردووال ده‌ڵێن به‌م نزیکانه گفتوگۆکان ده‌سپێده‌که‌نه‌وه.
فۆتۆ :ئاراس عوسمان
ی��وس��ف م��ح �ه‌م �ه‌د ،ئ �ه‌ن��دام��ى ش��ان��دى دانوستانکارى دانیشتنه پێنج قۆڵیه‌که له بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان پێیوایه ،هۆکارى ده‌س��ت��پ��ێ��ن �ه‌ک��ردن �ه‌وه‌ى دان��ی��ش��ت��ن�ه‌ک��ان ئه‌وه‌یه ،ئه‌و بڕیارانه‌ى ده‌رچووه نه‌چۆته ب���وارى جێبه‌جێکردنه‌وه و چ��اوه‌ڕێ��ى جێبه‌جێکردنیان ده‌ک���ه‌ن ،ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى ک���ۆب���ون���هوه و دان��ی��ش��ت��ن �ه‌ک��ان هیچ ده‌رئه‌نجامێکى نابێت ئه‌گه‌ر بڕیاره‌کان جێبهجێ نه‌کردرێت دانیشتن له‌سه‌ر چی بکرێت. له‌الیه‌کیتره‌وه سه‌عدى پیره ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى ،بۆچونى وای���ه :الی �ه‌ن��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب��ۆ ئێمه وایان نه‌وتووه چاوه‌ڕێى جێبهجێکردنى ب��ڕی��اره‌ک��ان ده‌ک�هی��ن ب��ۆ هاتنه‌وه سه‌ر مێزى گفتوگۆکان ،له‌به‌رئه‌وه ئێستا لیژنه پێکهێنراوه ب��ۆ ئ �ه‌و بڕیارانه‌ى ده‌رچوون. س���ه‌ع���دى پ��ی��ره ئ��ه‌ن��دام��ى دانیشتنه پێنج قۆڵییه‌که باسى ل���ه‌وه‌ش ک��رد: «چاوه‌ڕێى ئۆپۆزسیۆن ده‌که‌ین بێنه‌وه پێشه‌وه و ئه‌وانیش چ���اوه‌ڕێ ده‌ک �ه‌ن دانیشتنه‌کان ده‌ستپێ بکه‌ینه‌وه».
مه‌رجى که‌فیل بۆ پێشینه‌ى خانوبه‌ر ه هاواڵتیان نیگه‌ران ده‌کات
چه‌تر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى به‌شێک له هاواڵتیانى ده‌ڤه‌رى (بیتوین و پشده‌ر) له مه‌رجى بوونى که‌فیل له کاتى وه‌رگرتنى پیشینه‌ى خانوبه‌ره نیگه‌رانن و باس له‌وه ده‌که‌ن، له کاتى وه‌رگرتنى پیشینه‌ى خانوبه‌ره مه‌رجى که‌فیلیان رووبه‌ڕو دهبێتهوه و بوهته گرفتى سه‌ره‌کى پیشینه‌کانیان.
رزگار ته‌ها ،هاواڵتیه‌کى ناوچه‌که‌یه
ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگ��هی��ان��د :کاتێک مامه‌ڵه‌ى پیشینه‌ى خانوبه‌ره ئه‌نجام ده‌ده‌ی�������ن ،پ��ێ��م��ان ده‌وت����ری����ت ده‌ب��ێ��ت که‌فیلیک پ �هی��داب��ک �ه‌ن ک �ه موچه ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی��ی �ه‌ک �ه‌ى ل��ه ( )362ه���ه‌زار که‌متر نه‌بێت و ته‌نها یه‌کجاریش که‌فیلى کردبێت. ئ���ه‌و ه���اواڵت���ی���ه ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ش���ک���رد، وه‌رگرتنى پاره له‌الیه‌ن فه‌رمانبه‌ره‌که‌وه، ئ���ه‌وه‌ش کێشه‌یه‌کیتره ک �ه زۆرج���ار ئ �ه‌و ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ره‌ى دهبێته که‌فیلمان له‌به‌رامبه‌ردا داواى پاره‌یه‌کى زۆرمان لێده‌کات. ئ�ه‌و هاواڵتیه له رێگه‌ى (چ�ه‌ت��ر)هوه
داواش���ى ل�ه حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م ک��رد، ک�ه ل�ه جیاتى پ�هی��داک��ردن��ى که‌فیل ئ �ه‌و بڕگه‌یه الب �ه‌رێ��ت و بتوانێت له رێگه‌یه‌کى ت���ره‌وه چ��اره‌س �ه‌ری��م��ان بۆ بدۆزێته‌وه. دلێر تاریق ،به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى وه‌زاره‌ت��ى دارای��ى و ئابورى حکومه‌تى هه‌رێم به(چه‌تر)ى راگه‌یاند :گرتنى که‌فیل بۆ ئ �ه‌و که‌سه‌ى که بیه‌وێ پێشینه وه‌رب��گ��رێ��ت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی���ه که ئ���ه‌و ک �ه‌س �ه پ���اره‌ک���ه ب��ۆ ح��ک��وم�ه‌ت بگه‌ڕێنێته‌وه .وتیشى :له ئێستاشدا هیچ ب��ڕی��ارێ��ک ل �ه ئ����ارادا نیه که بتوانێت جێگه‌ى ئه‌و بڕگه‌یه بگرێته‌وه.
()50 ( )25ملیۆن دۆالریان سه‌رفکردوه
هه‌زار که‌س عومره‌یان کردوه و
چه‌تر
کاوه حسێن مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندى، به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف و کاروبارى ئاینى رایگه‌یاند ،له ماوه‌ى ئه‌مساڵدا زیاتر له ( )50هه‌زار که‌س له هه‌رێمى کوردستان سه‌ردانى سعودیه‌یان کردووه، به مه‌به‌ستى جێبهجێکردنى عومره.
نه‌قشبه‌ندى ،ب��ۆ رۆژن��ام��ه‌ى (چ�ه‌ت��ر) ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد ،ل �ه‌م��س��اڵ��دا سێ ج���ار و ن��ی��و ه��ێ��ن��ده‌ى س��اڵ��ى راب����ردوو خه‌ڵک سه‌ردانى سعودیه‌یان ک��ردووه، ب��ۆ ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى ع���وم���ره ،ئ �ه‌وی��ش ژماره‌یه‌کى پێوانه‌ییه ،وتیشى «زیاتر له ( )25ملیۆن دۆالری��ان له سه‌فه‌رى عومره‌دا خه‌رج کردووه ،ئه‌و پاره‌یه‌یش، له دوو ب���واردا خ �ه‌رج ک���راون ،ئه‌وانه‌ى سه‌ره‌تا س�ه‌ردان��ى سعودیه‌یان ک��ردووه، ( )900دۆالری��ان��داوه به‌و کۆمپانیایه، ک �ه ئ �هرک��ى ب��ردن��ى ع��وم��ره‌ک��اران��ى له ئ�ه‌س��ت��ۆدا ب���ووه ،ل �ه‌گ �هڵ ئ �ه‌و پ��اران �ه‌ى
خۆیان له ب��وارى خ��واردن و بواره‌کانى دیکه خه‌رجیان کردووه ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ى له مانگى ره‌مه‌زاندا سه‌ردانى سعودیه‌یان ک���ردووه ،به مه‌به‌ستى جێبهجێکردنى عومره ،نزیکه‌ى ( )1,600دۆالریانداوه به کۆمپانیاکه ،له‌گه‌ڵ ئه‌و پاره‌یه‌ى خۆیان خه‌رجیان کردووه». به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف و ک��اروب��ارى ئاینى حکومه‌تى هه‌رێم باسى له‌وه‌شکرد ،هیچ عومره‌کارێک نهماوه له سعودیه و نه‌توانێت بێتهوه بۆ هه‌رێم ،ئه‌و عومره‌کارانه‌ى له سعودیه‌ش کۆچی دواییان کردووه ،ژماره‌یان سێ
nپێنج کادر ه کوژراوه‌که‌ی حزبی کۆمۆنیست
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
کۆمه‌ڵى ئیسالمى ره‌تیده‌کاته‌و ه هیچ ئه‌ندامێکى چوبێته ناو یهکێتییهوه چه‌تر
کاوه حسێن سلێمان مینه ،به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان له قه‌زاى (رانیه) ره‌تیکرده‌وه ،هیچ ئه‌ندام و کادێرێکى حزبه‌که‌ى له سنورى قه‌زاى رانیه په‌یوه‌ندیان به ریزه‌کانى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانهوه کردبێت.
سلێمان م��ی��ن��ه ،ب��ۆ (چ��ه‌ت��ر) ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد ،نایه‌وێت روون��ک��ردن�ه‌وه‌ى زیاتر له‌سه‌ر ئ �ه‌و بابه‌ت ه ب��دات« ،ب��ه‌اڵم هیچ کادیر و ئه‌ندامێکى کۆمه‌ڵى ئیسالمى
پ���هی���وه‌ن���دی���ان ب��� ه ری���زه‌ک���ان���ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى نیشتمانییه‌و‌ه ن����ه‌ک����ردووه» .وت��ی��ش��ى: خه‌ڵک ئازاده ده‌چێت ه ناو هه‌ر حزبێکه‌وه، له‌ناو کۆمه‌ڵى ئیسالمیش وای��ه ،به‌اڵم ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ى ه �ه‌واڵ��ى ئ���ه‌وه‌ى ئ �ه‌ن��دام‌و کادیرى کۆمه‌ڵ په‌یوه‌ندیان ب ه یهکێتییهوه کردووه ،دووره ل ه راستییه‌و‌ه هیچ شتێکى وا له‌سنوره‌که روینه‌داوه. لێدوانه‌که‌ى به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ل� ه ران��ی �ه ،ل�ه کاتێکدای ه ل ه ماڵپه‌ره‌کاندا هه‌واڵێک باڵوکراوه‌ته‌وه ،ک ه ژماره‌یه‌ک کادیر و ئه‌ندامى کۆمه‌ڵى ئیسالمى له رانیه چونه‌ت ه ناو ریزه‌کانى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانهوه و له‌ناو ئه‌و حزبه‌دا درێژه ب ه خه‌باتیان ده‌ده‌ن.
تاڵه‌بانى :بارزانى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى هه‌ڵوه‌شانده‌وه چه‌تر کارزان تاریق جه‌الل تاڵه‌بانی ،سه‌رۆک کۆماری عێراق هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی به‌ستنی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردی راگه‌یاند که بڕیاربوو له‌م پایزه‌دا له شاری هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێمی کوردستان ببه‌سترێت ،ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه که کورده‌کانى پارچه‌کانیترى کوردستان هیوایه‌کى زۆریان به‌و کۆنفرانسه بوو.
ب���ه‌گ���وێ���ره‌ى ه��ه‌واڵ��ێ��ک��ی ئ��اژان��س��ی (ف����ورات) تاڵه‌بانی ل �ه لێدوانێکیدا ب����ۆ ئ���ێ���زگ���ه‌ى ( )İMCت���ورک���ی
رای��گ��هی��ان��دووه «م �ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ی س����ه‌رۆک����ی ه���ه‌رێ���م���ی ک���وردس���ت���ان ب����ڕی����اری����داوه ب �ه‌س��ت��ن��ی ک��ۆن��گ��ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورد هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه به‌هۆی ش�ه‌ڕ و پێکدادانی نێوان په‌که‌که و تورکیاوه». ه��هڵ��وه‌ش��ان��دن��ه‌وه‌ى ئ���ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی��ه ل �ه‌ک��ات��ێ��ک��دا ت���ا ئێستا چه‌ندین ج��ار وه‌ف��دى جیاجیاى پارته کوردییه‌کانی باکورى کوردستان به سه‌رۆکایه‌تی ئه‌حمه‌د تورک و چه‌ند سیاسه‌تمه‌دارێکی دی��ک�ه ،س�ه‌ردان��ی ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��ی��ان ک�����ردوه و چاویان به مه‌سعود بارزانی که‌وتوه و بڕیاردراوه کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یی کورد له شاری هه‌ولێر ئه‌نجام بدرێت.
به‌رپرسانى حسدک «بۆ گه‌شتوگوزار» چونه‌ته ئێران چه‌تر ئاراس عوسمان
به گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) به‌رپرسانى مه‌کته‌بى سیاسى و سه‌رکردایه‌تى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى کوردستان ،ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌که له‌سه‌ر بانگهیشتى وه‌زاره‌تى ئیتاڵعاتى ئێران به بێ گه‌شتنامه (پاسپۆرت) چونه‌ته ئه‌و واڵته، به‌رپرسێکى حزبه‌که‌ش ده‌ڵێت ،له‌سه‌ر بانگهێشتى ئیتاڵعات نه‌بووه. عه‌بدواڵى حاجى مه‌حمود ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسى حزبى سۆسیالیست له‌وباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ی راگه‌یاند: «له دواى کۆنگره‌وه بڕیارى ناردنه ده‌ره‌وه‌ى ک��ادی��ران��ى ح��زب��م��ان��داوه بۆ واڵته عه‌ره‌بیه‌کان و ئه‌وروپا و ئێران
و تورکیا ،ئه‌و که‌سانه‌ى ئێستا ل ه ئ��ێ��ران��ن ب��ۆ گ �ه‌ش��ت��وگ��وزار چونه‌ت ه ئه‌و واڵت�هوه ،وه‌فدێکى حزبه‌که‌مان ه و ژم��اره‌ی��ان نزیکه‌ى ( )20که‌س ه ل�ه ئه‌ندامانى مه‌کته‌ب سیاسى و کادیرانى خواره‌وه پێکهاتوون». له‌باره‌ى ئ �ه‌وه‌ى ئه‌م سه‌ردانه له‌سه‌ر بانگێشتى ئ��ی��ت�ڵاع��ات ب����ووه؟ ئ�ه‌و مه‌کته‌ب سیاسیه ب�ه پێکه‌نینه‌و‌ه ئ��ام��اژه‌ى ب��ه‌وه‌ک��رد «ئ���ه‌و بۆچون ه ره‌ت��ده‌ک �هی��ن �هوه و ته‌نها ب��ۆ گه‌شت سه‌ردانى کۆمارى ئیسالمى ئێرانیان کردوه». سه‌باره‌ى به‌وه‌ى بۆچى له‌م سه‌ردانه‌دا پێشتر ئێرانتان ه �هڵ��ب��ژاردوه ،وت��ى: هه‌ندێک کادیرمان به‌هۆى نه‌بوونى گه‌شتنامه‌وه نه‌مانتوانیوه بچین ه شوێنه‌کانیتره‌وه ،ب�ه‌اڵم بۆ ئێران ل ه رێگه‌ى سنوره‌کانه‌وه ده‌توانرێت به‌هۆى په‌یوه‌ندیه‌کانه‌وه به‌ڵگه‌نامه‌مان بۆ بکه‌ن و کێشه‌مان نیه ،بۆیه ئه‌و کهسانه به بێ گه‌شتنامه چونه‌ت ه ئێرانه‌وه و ته‌نها به‌ڵگه‌نامه‌ى سه‌ر سنوریان بۆکراوه و کێشه‌مان نه‌بووه.
(چه‌تر) کارنامه‌ی شانده‌که‌ی هه‌رێم بۆ به‌غداد باڵوده‌کاته‌وه
شانده‌کانى هه‌رێم تواناى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى نییه ئاماده‌کار خاڵى کوردیش له‌خۆده‌گرێت و هێشتا هیچی لێجێبه‌جێ نه‌کراوه ،هه‌ر چه‌ند فه‌ره‌یدون بێوار پێشتریش کورد رێکه‌وتنى سێقۆڵی و بڕیاره شاندێکی حکومه‌تی پێنج قۆڵی له‌گه‌ڵ حزبه عه‌ره‌به‌کان هه‌رێم سه‌ردانی به‌غداد بکات کردووه. بۆ تاوتوێکردنی ئه‌و پرسانه‌ی چ��وون��ى ئ �ه‌م ش��ان��دان�ه ل �ه کاتێکدایه که بووه‌ته هۆکاری کێشه‌کانی ک���ه س�����ه‌رۆک ک���ۆم���ار و ج��ێ��گ��ری نێوانیان و (چه‌تر) ئه‌و خااڵن ه سه‌رۆک وه‌زیران و جێگری سه‌رۆکى باڵوده‌کاته‌وه که له به‌رنامه‌ی ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران و سوپا ساالرى شانده‌که‌ی هه‌رێمدایه و ع��ێ��راق و وه‌زی���ری دهرهوه ،هه‌موویان په‌رله‌مانتارێکیش ده‌ڵیت ئه‌گه‌ر ک��وردن که له پۆستى بااڵ و ناوه‌ندى کورد هه‌ڕه‌شه‌کانی خۆی ب ه بڕیاردان ،ئه‌مه وێراى ئه‌وه‌ى که نزیک کرداری ئه‌نجام نه‌دات ئه‌وا کات له به ( )60په‌رله‌مانتار و ح�ه‌وت وه‌زیر قازانجیدا نیه. و ده‌یان بریکاری وه‌زیر و به‌ڕێوه‌به‌ری له‌ئێستادا ئ��اڵ��ۆزى و گ��رژی��ی�ه‌ک له گشتى و سه‌رۆکى ده‌سته‌کان کوردن. رووى سیاسی و راگه‌یاندنه‌وه که‌وتۆته ئه‌مه‌ش والێکدانه‌وه‌ى بۆ ده‌کرێت که نێوان هه‌رێم و حکومه‌تى ناوه‌ندى ،بۆ ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م و س �هرک��ردای �ه‌ت��ى ئه‌م مه‌به‌سته‌ش رۆژی ( )9/17نوری ک��ورد هه‌ڵوێستی الواز و نوێنه‌رانى مالیکى سه‌ردانى س�ه‌رۆک کۆمارى ک��ورد له به‌غدا که‌مته‌رخه‌من ،هه‌ر ک���ردووه ،دواى دووج���ار دواخستنیش ،ب��ۆی �ه ح��ک��وم�ه‌ت��ى ن���اوه‌ن���دى ئ��ام��اده‌ى واب����ڕی����اره ب����ه‌م ن��زی��ک��ان �ه ش��ان��دێ��ک��ى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى هه‌رێم نییه. حکومه‌تى هه‌رێم به سه‌رۆکایه‌تى د .محمود عوسمان ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نی ب �ه‌ره �ه‌م س��اڵ��ح س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت ،نوێنه‌رانى عێراق ،له‌مڕووه‌وه ره‌خنه له سه‌ردانى به‌غدا بکات بۆ گفتوگۆکردن ئ��ه‌داى سه‌رکردایه‌تى ک��ورد ده‌گرێت له‌سه‌ر کێشه هه‌ڵواسراوه‌کان .هه‌ڵبه‌ت و پێیوایه ک�ه ب �ه‌م ش��ان��ده کێشه‌کان ئه‌مه یه‌که‌مجار نییه شاندی بااڵى چ��اره‌س��ه‌ر ن��اب��ن .ئ��ه‌و ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ی هه‌رێم سه‌ردانى به‌غدا بکات ،به‌ڵکو له راگه‌یاند «کورد وه‌ک پێویست کارى سااڵنى راب��ردووش چه‌ندینجار شاندی نه‌کردووه ،به‌ڵکو زۆر که‌مته‌رخه‌مه، هه‌رێم له‌سه‌ر ئاستى سه‌رۆکى هه‌رێم و پ����اش ن���ۆ م���ان���گ ه��ێ��ش��ت��ا هیچی په‌رله‌مان و حکومه‌ت سه‌ردانى به‌غدایان نه‌کردووه له به‌غدا ،گفتوگۆی جدى کردووه و چه‌ندین لیژنه پێکهاتووه بۆ ن�ه‌ک��ردووه له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ناوه‌ندى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان ،به‌اڵم هه‌ر تابزانێ چ خاڵێک جێبهجێ ده‌کات دواى گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى شانده‌که ره‌وشه‌که و کامیان جێبهجێ ناکات و بۆچی؟، وه‌ک خۆی ئاڵۆز بۆته‌وه و حکومه‌تى بۆیه کێشه‌کان ب �ه‌م ش��ان��ده‌ش یه‌کال ناوه‌ندى پابه‌ندى رێکه‌وتنه‌کان نه‌بووه ،نابێته‌وه». به‌تایبه‌تى که حکومه‌تى ئێستاى نورى ع �ه‌ل��ى ک �ه‌ری��م ،چ���اودێ���ری سیاسی، مالیکى ل �ه‌س �ه‌ر رێ��ک�ه‌وت��ن��ى هه‌ولێر پشتیوانى له قسه‌کانى دکتۆر مه‌حمود، ب��ون��ی��ادن��راوه ،ک�ه وه‌ره‌ق �هی �ه‌ک��ى ()22
ده‌کات و به (چه‌تر)ی وت «هه‌ڵوێستى هۆکارى سه‌ره‌کى چارسه‌ر نه‌کردنى «کورد سه‌ره‌تا ده‌بێ گفتوگۆ بکات سه‌رکردایه‌تى کورد و حکومه‌تى هه‌رێم کێشه‌کان ئه‌وه‌یه که کورد دیدگایه‌کى و بزانێت ده‌ره‌نجامه‌کانى چییه ،ئه‌گه‌ر الوازه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نوێنه‌رانى کورد س��ت��رات��ی��ژی نییه ب��ۆ م��ام�هڵ�ه ک��ردن ده‌ره‌نجامه‌کان باش نه‌بوو ،ئهوه یه‌کێکه له به‌غدا که‌مته‌رخه‌من و به ئه‌رکى له‌گه‌ڵ هاوکێشه سیاسییه‌کانى عێراق ،له ئه‌گه‌ره‌کان» .به‌اڵم به راى کاردۆ خ��ۆی��ان هه‌ڵنه‌ستاون ،به‌تایبه‌تى که وتى «کورد ستراتیژێکى پراکماتیکى م��ح��ه‌م��ه‌د ،س���ه‌رۆک���ى ف��راک��س��ی��ۆن��ى کۆمه‌ڵێک به‌رپرسی کورد له پۆستى سه‌رکه‌تووانه‌ى نییه بۆ مامه‌ڵه کردن گ����ۆڕان ل �ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان، له‌گه‌ڵ هاوکێشه سیاسییه‌کانى عێراق ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ �ه‌م��ج��اره ک���ورد ه��ه‌ڕه‌ش��ه و بااڵى بڕیاردان». هه‌ر چه‌نده کورد هاوبه‌ش و به‌شدارى ئه‌وه‌ى کورد ده‌یکات سیاسه‌تێکى ئانى ،گ��وش��اره‌ک��ان��ى خ���ۆی ب �ه ک��رداره‌ک��ى حکومه‌تى عێراقه و نوێنه‌ری ههیه ،خۆخافاڵندنه ،جۆرێکه له خۆژیاندنى نه‌کات ئه‌وا کات له قازانجى نییه و به‌اڵم سااڵنى رابردووش چه‌ندین شاندى سیاسی ،ده‌یه‌وێ له‌سه‌ر ئه‌و میزانییه هاوکێشه‌کان ده‌گۆڕێن ،وه‌ک خۆی ه �ه‌رێ��م ل �ه‌س �ه‌ر ئاستى ب��ااڵ س �ه‌ردان��ى گه‌وره‌یه‌ى عێراق بژیت و گرفتى بۆ وتى «ره‌نگه ماوه‌یه‌کیتر حکومه‌تى ناوه‌ندى هه‌ڕه‌شه بکات». ب�ه‌غ��دای��ان ک����ردووه ،ب���ه‌اڵم کێشه‌کان دروست نه‌بێت». ه�ه‌ر وه‌ک خ��ۆی ماونه‌ته‌وه .دکتۆر روونیشی دهکاتهوه مادام بڕیارمانداوه چاودێره سیاسییه‌که ئه‌وه‌ی بۆ (چه‌تر) م �ه‌ح��م��ود ،ل���ه‌م ب���اره‌ی���هوه رای��وای �ه‌ک �ه له چوارچێوه‌ى عێراقدا بژین و تاکه خسته‌روو که خیتابی دانوسانکارى کوردى به‌رز نه‌بۆته‌وه بۆ ئاستێک که داواى مافه ستراتیژییه‌کانى کوردستان بکات ،به‌ڵکو له‌سه‌ر کێشه کاتى و الوه‌ک��ی��ی�ه‌ک��ان ب���ووه .هه‌ندێکجاریش ته‌نیا دانووسانى حزبی و ده‌ستکه‌وتى حزبی بووه .ئه‌و هۆکارى به‌شێک له ب �ه‌رده‌وام��ى کێشه‌کان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ «الوازى نوێنه‌رایه‌تى کورد له‌سه‌ر هه‌موو ئاسته‌کان و بایه‌خ ن��ه‌دان به ئه‌وه‌لیات ،شه‌ڕی حزبه‌کان له به‌غدا و به‌هێز بوونه‌وه‌ى حکومه‌تى ناوه‌ندى و «تائێستا گفتوگۆیه‌کى ب����ه‌رده‌وام هه‌رێمیشین ،ئ��ه‌وا ئ �ه‌و کێشانه هه‌ر تێنه‌گه‌یشتنى سیاسه‌تمه‌دارى کورد له ن����ه‌ب����ووه ،ه���ه‌م���ووى پ��چ��ڕپ��چ��ڕ ب���ووه ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت و چاره‌سه‌رى بنه‌ڕه‌تی هاوکێشه‌ى سیاسی عێراق». ب���ه‌اڵم ک����اردۆ م��ح �ه‌م �ه‌د ،س �ه‌رۆک��ى ک �ه ش��ان��دێ��ک ه���ات���ووه ،پ���اش ش�ه‌ش ناکرێت. مانگێکیتر ئینجا شاندێکیتر هاتووه له دوا کۆبوونه‌وه‌شیدا سه‌رۆکى هه‌رێم ف��راک��س��ی��ۆن��ى گ�������ۆڕان ،ه���ۆک���ارى دان���وس���ان وان��اب��ێ��ت ،ب�هڵ��ک��و پێویسته له‌گه‌ڵ وه‌زیر و په‌رله‌مانتارانى کورد الوازى س���هرک���ردای���ه‌ت���ى ک�����ورد و لیژنه‌یه‌ک هه‌بێت ب��ه‌رده‌وام خه‌ریکى ل�ه ب�ه‌غ��دا ،ک�ه دوای ئ �هوه ه��ات که ب �ه‌رده‌وام��ى کێشه‌کان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه ئ���ه‌م ئیشه ب��ێ��ت و ب����ه‌دواى کێشه و پڕۆژه یاسای نه‌وت و غاز ئاماده‌کراوه بۆ فه‌رامۆشکردنى رۆڵ��ى په‌رله‌مانى پرسه‌کاندا بچێت» .راشکاوانه ئاماژه هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌ى کرد ئه‌گه‌ر حکومه‌تى ک��وردس��ت��ان .ئ �ه‌و ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ی وت ب���ه‌وه‌ش ده‌ک���ات ک �ه ه�ه‌م��اه�ه‌ن��گ��ى و ناوه‌ندى له‌سه‌ر ئه‌م سیاسه‌ته‌ى خۆی «به‌پێی ی��اس��ا پ �ه‌رل �ه‌م��ان مه‌رجه‌عى په‌یوه‌ندى له نێوان نوێنه‌رانى کورد له ب�������ه‌رده‌وام ب��ێ��ت ئ����ه‌وا ل���ه ح��ک��وم�ه‌ت ه�ه‌م��وو پ��رس�ه چ��اره‌ن��ووس��س��ازه‌ک��ان�ه و ده‌کشێنه‌وه .په‌رله‌مانتاره‌که له‌باره‌ى پێویسته په‌رله‌مان بڕیاری لێبدات ،به‌اڵم به‌غدا و حکومه‌تى هه‌رێم نییه. ب �ه‌اڵم ب��ه‌راى چ��اودێ��ره سیاسیه‌که‌ش ،ه�هڵ��وێ��س��ت�ه‌ک�ه‌ى ب��ارزان��ی��ی �هوه ده‌ڵ��ێ��ت تائێستا ئهوه نه‌کراوه ،بۆیه هه‌ر چه‌نده
ی ئه‌مجاره «کورد هه‌ڕه‌شه خۆی به کرداره‌کى نه‌کات ئه‌وا کات له قازانجى نییه»
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
3
شانده‌کان ده‌چن و دیالۆگ ده‌که‌ن و له‌رووى راگه‌یاندنه‌وه ئیجابیانه وه‌سفى ده‌ک��ه‌ن ،ب �ه‌اڵم ل��ه‌رووى پراکتیکییه‌وه هیچ ئه‌نجامێکى نه‌بووه». چاودێره‌که رونیده‌کاته‌وه حکومه‌تى عێراقی له سیاسه‌تى یه‌کێتى و پارتى تێگه‌یشتووه که داواکارى ئه‌وان جیاوازه ل �ه داواک�����ارى خ�هڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان. وه‌ک ئ �ه‌و وت��ى «حکومه‌تى عێراق له‌وه تێگه‌یشتووه که یه‌کێتى و پارتى ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پ���اره‌دا هه‌ڵوێستیان زۆر الوازه». توانا ئه‌حمه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی�����ران ،ره‌ت��ی��ده‌ک��ات �هوه دواخستنى چوونى شانده‌که په‌یوه‌ندى ب �ه‌وه‌وه هه‌بێت که حکومه‌تى ناوه‌ندى و مالیکى ئ��ام��اده نه‌بن پێشوازییان ل��ێ��ب��ک��ات ،ب�هڵ��ک��و وه‌ک ئ���ه‌و ده‌ڵ��ێ��ت «ه���ۆک���ارى دواخ��س��ت��ن �ه‌ک �ه‌ى ئ �ه‌وه‌ی �ه ک��ه زه‌م��ی��ن �ه‌س��ازى ب���اش ب��ک��رێ��ت بۆ گفتوگۆکان ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ده‌ره‌ن��ج��ام��ى ب��اش��ی��ان ه �ه‌ب��ێ��ت و ب�ه‌ش��ێ��ک��ى زۆرى کێشه هه‌ڵوسراوه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێن. ده‌رف �ه‌ت��ێ��ک��ی��ش ب��ێ��ت ب���ۆ ح��ک��وم�ه‌ت��ى ناوه‌ندى که میکانیزمێک بدۆزێته‌وه بۆ چاره‌سه‌ر کردنى کێشه‌کان». ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ره‌ک�ه ن��اوه‌رۆک��ى کارنامه‌ى شانده‌که‌ى بۆ (چ�ه‌ت��ر) ئاشکرا کرد و رایگه‌یاند «ک��ارن��ام�ه بریتییه له پرسه‌کانى (نه‌وت و غاز ،پێشمه‌رگه، م����اده‌ى ( ،)140ئه‌منیه‌تى ن��اوچ�ه دابڕێنراوه‌کان ،تۆپبارانکردنى ناوچه سنورییه‌کان هه‌رێم له الی�ه‌ن تورکیا و ئێرانه‌وه ،جێبهجێکردنى وه‌ره‌قه ()22 خ��اڵ��ی �ه‌ک �ه‌ى ک����ورد ،م��وس��ت�ه‌ح�ه‌ق��ات��ى دارایی که له‌سه‌ر حکومه‌تى ناوه‌ندى ماوه‌ته‌وه ،پابه‌ند بوون به ده‌ستور».
هه‌ڵبژاردنی پارێزگاکان دیار نی ه که‌ی ئه‌نجامده‌درێت
پارتى پێی باش ه له‌هه‌ڵبژاردندا به‌جیا ل ه یه‌کێتی به‌شدارى بکات ئاماده‌کار
هه‌نگاو هاشم بڕیار بوو له‌م مانگه‌دا هه‌ڵبژاردن بکرێت و له ئێستاشدا دیار نیه ئه‌و هه‌ڵبژاردنه که‌ی ئه‌نجام ده‌درێت و کۆمیسیۆنیش ده‌ڵێت الیه‌نێکی سیاسی رێگر ه له‌به‌رده‌میدا ،هاوکات الیه‌نه‌کانی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن بڕیاریان نه‌داوه له‌سه‌ر هاوپه‌یمانێتی کردنیان ،به‌وته‌ی ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تیه‌که‌ی پارتی پێی باشه به‌لیستى جیا له یه‌کێتى به‌شدارى هه‌ڵبژاردنه‌کان بکه‌ن، چاودێرێکیش پێیوایه ئه‌وه‌ى زه‌ره‌ر ده‌کات له به‌شدارى کردن به لیستى جیا یه‌کێتیه.
دوای خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان��ی ()17ی شوبات حکومه‌تی هه‌رێم رایگه‌یاند که له سه‌ره‌تای مانگی ()2011/9 هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکان ئه‌نجام ده‌درێ���ت ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا ئه‌و هه‌ڵبژاردنه ئه‌نجامنه‌دراوه و به وته‌ی کۆمیسیۆنیش هیچ ئاماده‌کاریه‌ک ن�����ه‌ک�����راوه ب����ۆ ه���هڵ���ب���ژاردن���ه‌ک���ان���ی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی پ��ارێ��زگ��ا ،ت��ا ئێستاش دیارنیه ک�ه هێزه سیاسیه‌کان چۆن ب��ه‌ش��داری ئ��ه‌و ه �هڵ��ب��ژاردن �ه ده‌ک���ه‌ن، ی�ه‌ک��ێ��ت��ی و پ��ارت��ی��ش ک��ه ل��ه چه‌ند هه‌ڵبژاردنی راب����ردووی کوردستاندا هاوپه‌یمانی یه‌کتری ب��وون پێده‌چێت ئه‌مجاره هاوپه‌یمان نه‌بن ،له‌وباره‌یه‌وه ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ی س �هرک��ردای �ه‌ت��ی پ��ارت��ی سه‌ره‌ڕای ئاماژه‌دانی به هاوپه‌یمانێتی ستراتیژیان رایده‌گه‌یه‌نێت پێیان باشه که به لیستی جیا به‌شداری بکه‌ن، هێمن هه‌ورامى ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان ،به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند :ئێمه و یه‌کێتى
ڕاس��ت�ه هاوپه‌یمانى یه‌کترین ،ب�ه‌اڵم ب���ه‌ش���دارى ک��ردن��م��ان ل �ه‌ه �هڵ��ب��ژاردن��دا به‌لیستى جیاواز باشتره ئه‌مه‌ش به‌و مانایه نیه که هاوپه‌یمانیه‌تى له‌دواى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا نامێنێت ،ب �ه‌اڵم بۆ خزمه‌تى هاوپه‌یمانیه‌ته‌که واباشتره. ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌رکردایه‌تی پارتی ئ����ام����اژه‌ى ب����ه‌وه‌ش����دا ،ه��هڵ��ب��ژاردن��ى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان ،چونکه تایبهته ب�ه پ��ارێ��زگ��اک��ان ،بۆیه ئێمه ح�ه‌ز ده‌که‌ین به‌لیستى جیا به‌شدارى هه‌ڵبژاردنه‌کان بکه‌ین ،له‌داهاتوشدا بڕیارى یه‌کالکه‌ره‌وه له‌م بابه‌ته ده‌ده‌ین. کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌کانیش تا ئێستا نازانێت شێوازی هه‌ڵبژاردنه‌کان چۆنه ،ناشیشارنه‌وه که هه‌ندێک الیه‌ن رێگرن له ئه‌نجامدانی ئه‌و هه‌ڵبژاردنه. حاکم سه‌ردار عه‌بدولکه‌ریم ،ئه‌ندامى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى ک��ۆم��ی��س��ی��ۆن��ى ب���ااڵى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کان ،به (چه‌تر) ى وت «تائێستا واده‌ى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان دی��ار نیه» هۆکارێکیتر بۆ دره‌ن��گ که‌وتنی ئه‌و هه‌ڵبژاردنه به‌وته‌ی حاکم س����ه‌ردار ،ب��ۆ پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی کوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه و ده‌ڵێت «پڕۆژه یاساکه‌ى بڕیاره هه‌موار بکرێته‌وه له په‌رله‌مانى کوردستان ،به‌اڵم هه‌موار ناکراوه‌ته‌وه، تا بزانین ،شێوازى هه‌ڵبژاردنه‌که چۆن ده‌بێت». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی کۆمیسیۆن وتیشی «حه‌ز ناکه‌ین باسی هه‌ندێ الی���ه‌ن ب��ک�هی��ن ک �ه ڕێ��گ��رن ل �ه‌ب �ه‌رده‌م هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان و کۆسپیان دروستکردوه». ئه‌گه‌رچی پێشتر هاوپه‌یمان ب��وون و ئێستاش په‌یماننامه‌ی ستراتیژی له نێوانیاندا ههیه و هه‌ردووال زۆر خۆیان گرێدراوی ئه‌و په‌یماننامه‌یه ده‌که‌ن، ب�ه‌اڵم یه‌کێتی به هۆی جیابونه‌وه‌ی
بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان لێی الواز ب��ووه و بۆیه به‌شێک له سه‌رکردایه‌تی پارتی نایه‌وێت هاوپه‌یمانی بێت ،له باره‌ی هاوپه‌یمانێتی ئه‌مجاره‌یانه‌وه سه‌عدى ئ �ه‌ح��م��د پ���ی���ره ،ئ��ه‌ن��دام��ى م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى سیاسی یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان، رای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت «ت���ا ئێستا ب��ڕی��ارى کۆتاییمان ل �ه‌ب��اره‌ى ئ �هوه ن���ه‌داوه که له‌هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکاندا به‌لیستى جیا له‌گه‌ڵ پارتیدا به‌شدارى ه�هڵ��ب��ژاردن بکه‌ین ،پێویسته ئێمه و پ��ارت��ى ب �هی �ه‌ک �هوه گفتوگۆ ل �ه‌ب��اره‌ى ئه‌م بابه‌ته‌وه بکه‌ین ،هه‌ر بڕیارێکیش له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌رێمدابێت ،ئه‌و بڕیاره ده‌ده‌ین». ه��ێ��زه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک��ان��ی��ش ک���ه به گو‌ێره‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کانی په‌رله‌مانی ک��وردس��ت��ان ل��ه راب�������ردوودا خ��اوه‌ن��ی گه‌وره‌ترین هێزن له شاری سلێمانیدا ده‌ن��گ��ۆی ئ �هوه ههیه ه �ه‌ر سێ الیه‌ن (گ����ۆڕان و ک��ۆم �هڵ و یه‌کگرتوو) ببنه هاوپه‌یمان ،سه‌الحه‌دین بابه‌کر، کگرتوى ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسی یه nهه‌ندێ الیه‌ن رێگرن له‌به‌رده‌م هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی ئیسالمى کوردستان ،له‌مباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند «تا ئێستا بڕیار ستانده‌ر ،ئاماژه‌ى به‌وه‌دا :ئه‌م دوو حزبه مه‌سعود ئه‌وه‌شی وت :پارتى ده‌ڵێت ئێمه و پێیوایه «ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌م دوو حزبه له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته نه‌دراوه« و له باره‌ی که ده‌نگه‌کانیان که‌مبۆته‌وه له‌پێشدا ڕێککه‌وتننامه‌که‌مان ته‌نها له‌گه‌ڵ به‌لیستى جیا به‌شدارى هه‌ڵبژاردن بکه‌ن هاوپه‌یمانێتی یه‌کێتی و پارتیشه‌وه ( )100%ده‌نگه‌کانیان به‌ده‌ست ده‌هێنا ،م��ام ج �ه‌الل �ه ،ک��ۆم�هڵ��ێ��ک ڕاپ��ۆرت��ى ئه‌مجاره له‌جارانى پێشوو باشتر ده‌بێت، وتی «یه‌کێتى و پارتى ئازادن له‌وه‌ى به‌اڵم له ئێستادا ()%29ی ده‌نگه‌کان ن��اوخ��ۆی��ان و کۆبونه‌وه‌کانى پارتیش چونکه له‌یه‌کتر قبوڵ ناکه‌ن ئه‌و ته‌زویره ک��ه‌چ��ۆن ب �ه‌ش��دارى ه�هڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان ده‌ه��ێ��ن��ن ،ب��ه‌اڵم ئ���ه‌وان دانیپێدا نانێن ڕوو له‌وه‌ن که به‌لیستى جیا داببه‌زن ،زۆره‌ى چه‌ند ج��اره هه‌بوو بیکه‌نه‌وه» ده‌ک������ه‌ن ،ئ������ه‌وان ڕێ��ک��ک �ه‌وت��ن��ام �ه‌ى کامیان ده‌نگیان که‌مبۆته‌وه ،هه‌ریه‌که به‌اڵم له‌الیه‌کیتر به‌رده‌وام ڕاپۆرتیان بۆ ئه‌و ئاماژه‌ی به‌الیه‌نی زه‌ره‌رمه‌ند کرد پاساو ده‌هێنێته‌وه که‌ده‌نگه‌کانى که‌م دێ��ت که جه‌ماوه‌ریان که‌مى ک��ردوه ،ل�ه ن��او ه�ه‌م��وو هێزه‌کاندا به‌تایبه‌تی ستراتیژیان ههیه». چاودێرێکی سیاسیش رایده‌گه‌یه‌نێت نه‌بۆته‌وه ،به‌ڵکو ئه‌وه‌ى به‌رامبه‌ریه‌تى ئۆپۆزسیۆن به‌هێز بوه ،ئه‌مه وایان لێ الیه‌نی فه‌رمانڕه‌وا که پێکهاتون له که ئه‌و دوو حزبه (پارتی و یه‌کێتی) ده‌نگى که‌مبۆته‌وه ،له‌به‌ر ئ �هوه حه‌ز ده‌کات به‌یه‌که‌وه به‌شدارى هه‌ڵبژاردن یه‌کێتی و پارتی رایده‌گه‌یه‌نێت که رای���ن���اگ���هی���ه‌ن���ن ک���ه ده‌ن��گ �ه‌ک��ان��ی��ان ده‌که‌ن جارێک خۆیان تاقی بکه‌نه‌وه ،بکه‌ن ،به‌تایبه‌ت به‌رژه‌وه‌ندى کۆمپانیا «ئ���ه‌وه‌ى زۆر زه‌ره‌ر ده‌ک���ات یه‌کێتى ک��ه‌م��ب��ۆت��هوه و ب��ۆی��ه پ���ارت���ی زۆر ئه‌و چاودێره له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) و داب �ه‌ش��ی ده‌س���ه‌اڵت و کۆمه‌ڵێک ن��ی��ش��ت��م��ان��ی�ه ،ب����ه‌اڵم پ��ارت��ی��ش زه‌ره‌ر ح �ه‌ز ب��هوه ده‌ک���ات ب�ه جیا ب�ه‌ش��داری وتیشی «به‌تایبه‌تى پارتى زۆر سوره به‌رژه‌وه‌ندى تریان ههیه به‌یه‌که‌وه. ده‌کات ئه‌گه‌ر چاودێریه‌کان توند بن، هه‌ڵبژاردن بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی بۆ یه‌کێتی له‌سه‌ر ئ�ه‌وه‌ى که ئه‌و ده‌نگانه‌ى که‌م ئ �ه‌و چ��اودێ��ره سیاسیه ڕون��ی��ک��ردهوه :ئۆپۆزسیۆن له‌گه‌ڵ یه‌کێتى نیشتمانى بسه‌لمێنێت که ئ�هوه ئه‌وانن ده‌نگیان بۆته‌وه ،ده‌نگى یه‌کێتیه و ته‌نازوله‌کانى زی��ات��ر ئاراسته‌کانى ئێستا ب��ۆ به‌جیا ڕێککه‌ون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ته‌زویر نه‌کرێت که‌مبۆته‌وه ،مه‌سعود عه‌بدولخالق ،یه‌کێتیش ت��اڕاده‌ی �ه‌ک ئ �ه‌و پ��اس��اوه‌ى به‌شدارى کردنه .ئه‌و سوده‌کانی به‌جیا ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ک��ان��ى پ���ارت���ى دی��م��وک��رات��ى چاودێرى سیاسی و سه‌رۆکی ده‌زگای پارتى پشت راست دهکاتهوه». به‌شداریکردنی الیه‌نه‌کانی رونکرده‌وه کوردستان».
بکوژانى د.سادق شه‌ره‌فکه‌ندى ب ه ئازادى ده‌سوڕێنه‌وه
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
4
چه‌تر
رزگار هه‌ڵمه‌ت دوێنێ ()17ى ئه‌یلول ( )19ساڵ تێپه‌ڕى به‌سه‌ر تیرۆرکردنى سه‌رکردیه‌کیترى کورد ،ک ه ئه‌ویش (د.سادق شه‌ره‌فکه‌ندى)یه ،ئه‌م سه‌رکرده‌ی ه ک ه دواى تیرۆرکردنى قاسملۆ بوو ه سکرتێرى حزبى دیموکراتى کوردستان ،به‌اڵم هاوشێوه‌ى قاسملۆ ل ه ئه‌وروپا له‌الیه‌ن کۆمارى ئیسالمى ئێرانه‌و ه تیرۆرکرا و له ئێستاشدا بکوژه‌کانى ب ه ئازادى ده‌سوڕێنه‌وه.
ل��� ه ( )17ئ �هی��ل��ول��ى س��اڵ��ى ()1992 د.س�����ادق ش �ه‌ره‌ف��ک �ه‌ن��دی��ى ،س��ک��رت��ێ��رى ح��زب��ی دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان و سێ هاوڕێى له (رێستۆرانتى میکۆنۆس) له به‌رلین ،به ده‌ستى هه‌واڵگری کۆماری ئیسالمی ئێران تیرۆرکران ،شه‌هید سادق شه‌ره‌فکه‌ندى رۆژی ( )1938/1/11له بنه‌ماڵه‌یه‌کى نیشتمانپه‌روه‌ر له گوندى
حزبه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان دواى تیرۆرکردنى سه‌رکرده‌کانیان به‌ره‌و الوازتر ده‌چن (ت �ه‌ره‌غ �ه)ى بۆکان له‌دایک ب��ووه و له س��اڵ��ی ( )1972ب �ه س��ود وه‌رگ��رت��ن ل ه ه��اوک��ارى وه‌زاره‌ت���ى زانستی ئه‌وکاته‌ی ئێران چووه‌ته فه‌ره‌نسا و له ماوه‌ى چوار ساڵدا دک��ت��ۆراى کیمیای ئانالیتیکی زانکۆی پاریسى به‌ده‌ستهێناوه. ناوبراو ساڵی ( )1973کاتێک له پاریس ده‌یخوێند له رێگه‌ی شه‌هید د.قاسملۆوه دهبێته ئه‌ندامی حزبی دیموکرات و له کۆنگره‌کانی ( 5و 6و 7و 8و )9دا به‌رده‌وام وه‌ک ئه‌ندامى ده‌فته‌رى سیاسى ه �هڵ��ده‌ب��ژێ��ردێ��ت و دوای ت��ی��رۆرک��ردن��ى د.قاسملۆ ل�ه ساڵی ( )1989له‌الیه‌ن تیرۆریستانی ک��ۆم��اری ئیسالمی له (ڤیه‌نا)ی پایته‌ختی واڵتی نه‌مسا دهبێته سکرتێری ئه‌و حزبه ،به‌اڵم له رێکه‌وتی ( )1992/9/17د.س��ادق شه‌ره‌فکه‌ندى له‌گه‌ڵ هاوڕێیانی شه‌هیدی فه‌تاحی عه‌بدولى ،ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى و نوێنه‌رى حزبی دیموکرات له ئه‌وروپا و هومایون ئ �ه‌رده‌اڵن ،به‌رپرسى کۆمیته‌ى ئه‌و حزبه له ئه‌ڵمانیا به هه‌مان شێوه له شارى به‌رلینى ئه‌ڵمانیا شه‌هید ده‌کرێن. ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه ب��ک��وژان��ى ش �ه‌ره‌ف��ک �ه‌ن��دى و هاوڕێکانى به ن��اوى (قاسم داراب��ى) دواى ( )15ساڵ له زیندانى ئه‌ڵمانیا، ئ���ازاد ده‌ک��رێ��ت و ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ الى کۆمارى ئیسالمى و ئێستاش به ئازادى
n
دکتۆر سادق شه‌ره‌فکه‌ندی
ده‌سوڕێته‌وه. تیرۆرکردنى شه‌ره‌فکه‌ندى له چوارچێوه‌ى پیالنێکدا بوو ،که ئه‌و سااڵنه کۆمارى ئیسالمى ئ��ێ��ران ب �ه ن���اوى (ج�ه‌ن��ای�ه‌ت��ی موقه‌ده‌س) چه‌ندین سهرکرده و که‌سایه‌تى و رۆشنبیرى کورد و فارسى نه‌یارى خۆى تیرۆر ک��رد ،ئ�ه‌و تیرۆره‌شى به ره‌واو و (موقه‌ده‌س) ناوده‌برد. دواى ( )19ساڵ به‌سه‌ر تیرۆرکردنى ئه‌و س�هرک��رده‌ی�ه‌ى رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستاندا ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا ره‌خ���ن���ه ل���ه ح��زب �ه‌ک��ان��ى
بکوژانی شه‌ره‌فکه‌ندی
رۆژه�����ه‌اڵت ده‌گ��ی��رێ��ت ،ب����ه‌وه‌ى ب�ه‌ه��ۆى «ئ���ۆردوگ���ان���ش���ی���ن���هوه» ل���ه ت��ێ��ک��ۆش��ان دوورک�ه‌وت��ون�ه‌ت�هوه و خه‌ریکى ملمالنێى ناوخۆن. رام��ب��ۆد لوتف پ���وری ،ئه‌ندامی حزبی دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ئ���ه‌م ن�ه‌ری��ت�ه وه‌ک نه‌خۆشییه‌کی نه‌گریس ناوده‌بات، ک�ه ب�ه‌ه��ۆی کامپنشینی ل�ه باشوری ک���وردس���ت���ان گ����ی����رۆده ب�����وون و هیچ خزمه‌تێکی ب �ه چ���اره‌س���ه‌ری کێشه‌ی ک��ورد ن�ه‌ک��ردووه ،به‌ڵکو بوهته هۆکارى
ده‌ردێکی گران بۆ خه‌باتی ئه‌و به‌شه‌ى نیشتمان و هه‌موو به‌شه‌کانیتر ،ئه‌مه‌ش بوه‌ته‌هۆى پێشکه‌وتنى به‌رژه‌وه‌ندى تایبه‌تى و زیانگه‌یاندن به تێکۆشانى ئ��ازادى و سه‌ربه‌خۆیى. پێویسته ئاماژه بۆ ئ�ه‌وه‌ش بکرێت ،که هه‌ر به‌هۆى ملمالنێى ناوخۆییه‌وه ،رۆژى ()15ى ئه‌م مانگه ئاڵۆزى دهکهوێته ناو کۆمه‌ڵه‌ى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستانهوه به سه‌رکردایه‌تى (عومه‌رى ئیلخانیزاده) له (زڕگوێز) به‌وهۆیه‌شه‌وه له‌به‌رامبه‌ر
ی�ه‌ک��ت��ر ده‌س����ت ده‌ده‌ن�����ه چ����ه‌ک ،ب �ه‌اڵم ئاسایشى سلێمانى ده‌چێته س �ه‌ری��ان و هه‌ردوالى کێشه‌که چه‌ک ده‌کات. ل���ه‌م ب���اره‌ی���هوه ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ج��ی��اب��وه‌وه‌ى کۆمه‌ڵه که نه‌یویست ناوى باڵوبکرێته‌وه، وت���ى :پ��ارچ �ه‌ب��ون و ملمالنێى ناخۆیى بوهته نه‌ریتێک و ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ت��اک و گروپى مافیایى هاتونه‌ته ئاراوه ،ههربۆیه ده‌ست ده‌ده‌ن�ه چه‌ک له‌به‌رامبه‌ر یه‌کتر و به‌مه‌ش به ته‌واوى که‌وتونه‌ته خزمه‌تى کۆمارى ئیسالمى ئێرانه‌وه.
بۆمبه دۆزراوه‌که‌ى هه‌ڵه‌بجه مه‌ترسى دروستکردوه
سه‌رۆکى شاره‌وانى :پێشتر ده‌مانزانى پاشماوه‌ى فرۆکه‌یه‌کى جه‌نگى له‌و ناوچه‌یه‌دا ههیه چه‌تر
چۆمان عوسمان بۆمب ه دۆزراوه‌که‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید مه‌ترسى دروستکردوه له‌سه‌ر ژینگه‌ى شاره‌ک ه و سه‌رۆکى شاره‌وانیش ئاماژه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ،ئه‌وان پێشتر ده‌یانزانى پاشماوه‌ى فڕۆکه‌یه‌کى جه‌نگى رژێمى روخاو له‌و ناوچه‌ی ه ههیه.
خ���در ک���ه‌ری���م ،س���ه‌رۆک���ی ش���اره‌وان���ی ه�هڵ�ه‌ب��ج�ه ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ی راگ �هی��ان��د: رۆژی ( )9/14له کاتی کارکردنی تیمێکی ش���اره‌وان���ی ه �هڵ �ه‌ب��ج �ه‌دا له ناوچه‌ی (باوه‌کۆچه‌ک) به مه‌به‌ستی دروس��ت��ک��ردن��ی پ��ارک��ێ��ک ،بۆمبێک دۆزرای������هوه ک �ه س �ه‌ره‌ت��ا ن���ه‌زان���را ئ�ه‌و بۆمبه کیمیاویه ی��ان ن��ا ،ب �ه‌اڵم پاش برینداربوونی سێ ه��اواڵت��ی به‌هۆی ده‌ستدانیان له‌و بۆمبه ده‌رک �ه‌وت ئه‌و
بۆمبه کیمیاویه و مهترسیداره. وتیشى :له‌پاش دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و بۆمبه ده‌ستبه‌جێ الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کانمان ئاگادارکردوه‌ته‌وه بۆ پوچه‌ڵکردنه‌وه و ده‌رهێنانی ئه‌و بۆمبه ،به‌اڵم تا ئێستا تیمی پسپۆڕ ب��ۆ پ��وچ�هڵ��ک��ردن�ه‌وه‌ی ب��ۆم��ب �ه‌ک �ه ن �ه‌گ �ه‌ش��ت��ون �ه‌ت �ه ق����ه‌زای هه‌ڵه‌بجه. ئه‌وه‌شى وت :پێشتر ده‌مانزانی پاشماوه‌ی ف���ڕۆک���هی���ه‌ک���ی ج���ه‌ن���گ���ی رژێ���م���ی رووخ��اوی به‌عس له‌وناوچه‌یه‌دا ههیه، که له‌کاتی کیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌دا که‌وتوه‌ته خ��واره‌وه ئێمه‌ش به‌نیازبووین پ��اش��م��اوه‌ی ئ �ه‌و ف��ڕۆک�هی�ه ک �ه پێنج مه‌تر له‌ژێر زه‌ویدایه ده‌ربهێنین‌و وه‌ک دیکۆمێنتێک له‌باره‌ی کیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌وه له‌و پارکه‌ی که به نیازین دروستی بکه‌ین داینێین ،به‌اڵم بهداخهوه ده‌رک����ه‌وت ئ��ه‌و ف��ڕۆک �هی �ه هه‌ڵگری بۆمبی کیمیایی ب��ووه و نه‌مانتوانی پاشماوه‌ی ئه‌و فڕۆکه ده‌ربێنین.
له‌الیه‌کى تر د.عادل که‌ریم ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ته‌ندروستی شاره‌زوور وتى :ئه‌و بۆمبه مه‌ترسی ب��ۆس�ه‌ر ته‌ندروستی ناوچه‌که دروس��ت��ک��ردووه و هه‌ندێک له‌و مااڵنه ژه‌هراوی ده‌کات و مه‌ترسی له‌سه‌ر ژینگه‌ی ناوچه‌که‌ش ده‌بێت، زیاتر له ( )10هاواڵتی بریندار بوون، که برینداره‌کان تووشی ته‌نگه نه‌فه‌سی و سه‌ره‌گێژه ده‌بن و پێداویستی تایبه‌تمان بۆیان وه‌رگرتووه ،مه‌ترسی زۆریش ههیه برینداره‌کان زیاد بن ئه‌گه‌ر پاشماوه‌ى ئه‌م بۆمبه بمێنێته‌وه. بۆمبه کیمیاییه‌که‌ی هه‌ڵه‌بجه ماوه‌ی ( )24ساڵ ه ل�ه‌ژێ��ر زه‌وی���دا م��اوه‌ت �هوه، ب��ه‌اڵم هیچ کاریگه‌رییه‌کی خراپی ل�ه‌س�ه‌ر ژی��ان��ی هاواڵتیانی ناوچه‌که نه‌بێت ،به‌اڵم له ده‌رکه‌وتنی بۆمبه‌که‌دا گومان ده‌کرێت به‌هۆی کاریگه‌ریی ئ��او و ه���ه‌واوه ئ �ه‌و بۆمبه جارێکیتر کارا ببێته‌وه و مه‌ترسی بۆسه‌ر ژیانی هاواڵتیانی سنوره‌که دروست بکات.
گ����ۆران ئ���ه‌ده���ه‌م ـ ی��ش قائیمقامی هه‌ڵه‌بجه وت��ى :بۆمبه‌که تا ئێستاش کاریگه‌ریی ماوه ،هه‌ر بۆیه داوامان له ئه‌مریکا و حکومه‌تی عێراق و چه‌ندین الیه‌نی پسپۆڕ و شاره‌زا کردوه بۆئه‌وه‌ی هاوکاریمان بکه‌ن له هه‌ڵگرتنه‌وه‌ی بۆمبه‌که .ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ش��دا دوای ئه‌وه‌ی به‌هۆی ده‌رکه‌وتنی بۆمبه‌که‌وه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری ته‌ندروستی ش���اره‌زوور و چه‌ند که‌سێکی دیکه برینداربوون ئێستا ناوچه‌که به رووی هاواڵتیاندا داخراوه و رێگه نادرێت هاواڵتیان له ناوچه‌که نزیک ببنه‌وه ،تا ئه‌وکاته‌ی له‌الیه‌ن الیهنه شاره‌زاکانه‌وه کاریگه‌رییه‌کانی بۆمبه‌که که‌مده‌کرێته‌وه ،ی��اخ��ود به ته‌واوه‌تی پوچه‌ڵ ده‌کرێته‌وه و ئێسک و پروسکی فڕۆکه‌وانه‌که ده‌دۆزرێته‌وه. بۆ یه‌که‌مجار دوای ( )24س��اڵ له کاره‌ساتی کیمیاباران زانیاری گرنگ ل���ه‌ب���اره‌ی ب��ۆم��ب�ه‌ک�ه و ف��ڕۆک �ه‌ک �ه و فڕۆکه‌وانه‌که‌یه‌وه ئاشکرا ده‌بێت ،به‌پێی
ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست (چه‌تر) که‌تووه، ئ���ه‌و ف��ڕۆک �هی �ه ت��وان��ای هه‌ڵگرتنی دوو ب��ۆم��ب��ی کیمیایی ه �هی �ه و له کاتی ک��اره‌س��ات��ی کیمیابارانکردنی هه‌ڵه‌بجه‌شدا فڕۆکه‌که یه‌کێک له بۆمبه‌کانی ئاڕاسته‌ی هه‌ڵه‌بجه کردووه و زیاتر له ( )200هاواڵتی له ده‌روازه‌ی باکوری شاره‌که‌دا شه‌هید کردووه ،به‌اڵم پێش ئ�ه‌وه‌ی بۆمبی دووه‌م ئاڕاسته‌ی ش���اره‌ک���ه ب��ک��ات ل���ه‌الی���ه‌ن ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئێران له‌سه‌ر سنورى عێراق ـ ئێران له رێ��گ �هی موشه‌کێکی دووره���اوێ���ژه‌وه فڕۆکه‌که‌یان تێکشاندووه ،هه‌ر به‌پێى زانیارییه‌کان فڕۆکه جه‌نگییه‌که‌ی عێراق له کاتی بۆردومانه‌که‌دا زیاتر له پێنج سه‌ربازی هێزی ئاسمانی عێراقی تێدابووه ،دوێنێش له‌کاتی ده‌رهێنانه‌وه‌ی ف���ڕۆک���ه‌ک���ه‌دا ئ��ێ��س��ک و پ��روس��ک��ی فڕۆکه‌وانه‌که له ناوچه‌که‌دا دۆزرایه‌وه، هه‌روه‌ها ههرچهنده تا ئێستا ناسنامه‌ی ف��ڕۆک�ه‌وان�ه‌ک�ه ب�ه ت �ه‌واوه‌ت��ی ئاشکرا
ن �ه‌ب��ووه ،ب �ه‌اڵم به‌پێی زانیارییه‌کانی (چه‌تر) فڕۆکه‌وانه‌که پله‌ی نه‌قیبی له هێزی ئاسمانی عێراقدا هه‌بووه. پێویسته بوترێت که بۆمبه‌کان بونه دوو بۆمب و دوێنێش تیمێکی ئه‌مریکی ب��ۆ لێکۆڵینهوه ل�ه بۆمبه‌کان چونه هه‌ڵه‌بجه.
گروپى ( )88حزب ه سیاسیه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه ده‌داته دادگا هه‌ڵه‌بجه
دره‌و مه‌هدى
ناسیح عه‌بدولڕه‌حیم ،به‌رپرسى گروپى ( )88له‌وباره‌یه‌وه ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند: ئێم ه ب��ۆ ئ���ه‌و م�ه‌ب�ه‌س��ت�ه س��اڵ��ى راب����ردوو ه�ه‌ن��گ��اوى یه‌که‌ممان ن���اوه ل� ه وه‌زاره‌ت���ى ته‌ندروستیه‌و‌ه ده‌ستمان پێکردووه ،هه‌موو ئه‌و موڵک و ماڵ ه گشتییانه‌ى سه‌ر ب ه وه‌زاره‌ت����ى ته‌ندروستین و ل�ه‌الی�ه‌ن الیه‌ن ه سیاسییه‌کانه‌وه داگیرکرابوون داومانن ب ه دادگا و ئێستا ل ه دادگایه. وتیشى :ل ه ئێستاشدا به‌ڵگ ه کۆده‌که‌ینه‌و‌ه و له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ئه‌و الیه‌نانه ده‌ده‌ین ه دادگا ک ه موڵکى گشتیان داگیرکردووه، ب��ۆ نمونه ئێستا (ن��اوچ��ه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى پارتى ،مه‌ڵبه‌ندى نۆى شاره‌زوورى یه‌کێتى،
زمانی کاریکاتێر
گروپى ( )88باس له‌وه‌ده‌که‌ن، له‌وکاته‌ى بڕیارى حکومه‌ت ده‌رچوو ه بۆ راده‌ستکردنه‌وه‌ى موڵکى گشتى ب ه حکومه‌ت له‌الیه‌ن که‌س و الیه‌ن ه سیاسیه‌کانه‌وه، تا ئێستا هیچ موڵکێک راده‌ست ب ه حکومه‌ت نهکراوهتهوه ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ئاماژ ه به‌و ه ده‌که‌ن ک ه الیه‌ن ه سیاسیه‌کانى هه‌ڵه‌بج ه ده‌ده‌ن ه دادگا.
مه‌ڵبه‌ندى ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى ئیسالمى..هتد) موڵکى گشتین. ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ردا شێخ ف����اروق ،کارگێڕى ناوچه‌ى پارتى له هه‌ڵه‌بج ه به (چه‌تر)ى وت :ب ه بڕیارێکى ئه‌وکاته‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى ئیداره‌ى سلێمانى بڕیاردرا له‌هه‌ر سنورێکدا ()2000م بۆ ناوچ ه و ()5000 م بۆ لقه‌کانمان له هه‌موو سنوره‌کان ته‌رخان بکرێت ،پاشان شاره‌وانیش ئه‌و زه‌ویه‌ى بۆ ئێمه ته‌رخانکرد ،که ئێستا ناوچه‌ى تێدایه، ئێمه‌ش ل �ه‌س �ه‌ر ب��ودج �ه‌ى ح��زب م�ه‌ت��ر ب ه مه‌ترى ئه‌و زه‌ویه‌مان له شاره‌وانى کڕیه‌وه، خۆشمان بیناکه‌مان تێدا دروستکرد ،بۆیه به هیچ شێوه‌یه‌ک موڵکى گشتى نیه. ه���ه‌روه‌ه���ا م.س��ی��د ع��وس��م��ان ،ب �ه‌رپ��رس��ى مه‌ڵبه‌ندى بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی رایگه‌یاند: ئێمه‌ش ئه‌و زه‌ویه‌ى که مه‌ڵبه‌ندى تێدایه به ( )20هه‌زار دینارى سویسرى کڕیومانه و بیناکه‌شى هه‌ر له‌سه‌ر بودجه‌ى خۆمان دروستمان ک��ردووه ،هه‌موو موڵکه‌کانى ترى سنورى هه‌ڵه‌بجه‌ى بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى له‌سه‌ر ب��ودج�ه‌ى خۆمان کڕیومانه‌ته‌وه، ئه‌گه‌ر هه‌ر موڵکێکى گشتیمان البوبێ گ �ه‌ڕان��دوم��ان �ه‌ت �هوه ،وه‌ک قوتابخانه‌ى (حه‌مدون و شێخ حه‌مه‌ئه‌مین) که پێشتر سه‌نته‌رى لێکۆڵینه‌وه‌ى بزوتنه‌وه بوو ئێستا داومانه‌ته‌وه به حکومه‌ت.
«کورد ده‌سه‌اڵتى جێگیرکردنى هێزى له ناوچ ه دابڕێنراوه‌کان نیه»
ئه‌وگۆڕانکاریه‌ى ناوچه‌که‌ى گرتوه‌ته‌و ه دڵنیام ئێران و تورکیاش ده‌گرێته‌وه دیداری
هه‌نگاو هاشم بریکارى وه‌زیرى پێشمه‌رگه، ئه‌نوه‌ری حاجی عوسمان ،ل ه دیمانه‌یه‌کیدا له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ئاماژه بهوه ده‌کات ،تا ئێستا کورد ده‌سه‌اڵتى ئه‌وه‌ى نیه هێز له ناوچه‌کانى سه‌عدیه و جه‌له‌وال و ئه‌و ناوچانه جێگیر بکات که کێشه‌یان له‌سه‌ره، ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو که تواناى به‌ره‌نگاربونه‌ویان نیه له ناوچه سنوریه‌کانى هه‌رێم و سه‌رکردایه‌تى سیاسی کوردیش بڕیارى له‌سه‌ر نه‌داوه.
چ �ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه ئ �ه‌وک��ات �ه‌ى ل �ه ج �ه‌ل �ه‌وال و سه‌عدیه بوون توانیتان چى بکه‌ن؟ ده‌ب���ێ���ت ب��گ �ه‌ڕێ��ی��ن �هوه ب���ۆ دواوه وکێشهیهکى قوڵه ،نه‌سه‌لماندنى عه‌ره‌ب ک�ه ئ �ه‌م ن��اوچ��ان�ه ب�ه ن��اوچ �ه‌ى ک��وردى ناناسن ،له‌دواى روخانى رژێمى سه‌دامیش ئه‌م ناوچانه به‌ده‌ست کورده‌وه بوو ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ دروستبونه‌وه‌ى سوپاى عێراق و خۆگرتنیان له‌سه‌ر پێ ،یه‌که‌م هه‌نگاویان چونیان ب��وو بۆ ئ�ه‌م ناوچانه ،ئه‌وکات سوپاى ئه‌مریکا ت��اڕاده‌ی �ه‌ک ن �ه‌رم بوو به‌رامبه‌ر به سوپاى عێراق و به‌رامبه‌ر به کوردیش توند بوو ،بۆیه سه‌رکردایه‌تى ک����ورد پ��ێ��ی ب��اش��ب��وو ت���ا کێشه‌کانى مادده‌ى ( )140ته‌واو ده‌بێت ،ئه‌م بابه‌ته ببێته ناوچه‌یه‌ک که ئه‌من و ئارامى
تێدا بێت و له‌سه‌ر ئه‌م ناوچانه ده‌نگ به‌رز نه‌بێته‌وه ،له دواى کشانه‌وه‌ى هێزى پێشمه‌رگه‌ش بڕیار بوو ئه‌م ناوچانه به‌بێ جیاوازى سوپاى عێراق بیپارێزێت ،به‌اڵم له‌به‌رچاوى هه‌موومان و به‌زه‌قى ملمالنێی ک��ورد ده‌ک��رێ��ت و زه‌خ��ت خ��راوه‌ت �ه سه‌ر کورد ،بۆ ئه‌م مه‌به‌سه‌ته‌ش هێز و چه‌کى زۆرم���ان ب��رد ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى ه �ه‌ر الیه‌نێک ته‌حه‌داى کوردى کرد رووبه‌ڕویان ببینه‌وه، تاراده‌یه‌ک زه‌خته‌کانیش که‌م بویه‌وه له دواى ئه‌مه ،به‌اڵم ناڵێم نهماوه. چه‌تر :به‌اڵم ده‌وترێت کێشه‌کانى سه‌عدیه و ج�ه‌ل�ه‌وال چ��اره‌س �ه‌ر ن �ه‌ک��راوه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى پێشمه‌رگه له‌و ناچه‌یه جێگیر کرا؟ خه‌ڵکى ئه‌م ناوچانه‌ى کێشه‌یان له‌سه‌ره،داوای����ان هاتنى هێزى پێشمه‌رگه نیه، به‌ڵکو داوایان جێگیرکردنى ئه‌م هێزانه‌یه، به‌اڵم ئه‌مه بڕیارى سه‌رکردایه‌تى کوردی ده‌وێ��ت به‌فه‌رمى پێمان بڵێن جێگیربن به‌رامبه‌ر هه‌ر پێشهاتێک ،هه‌روه‌ها بۆ چ��اره‌س �ه‌رى کێشه‌کانى ئ�ه‌م ناوچانه‌ش وه‌فدى کوردی ده‌چێت بۆ به‌غدا. چه‌تر :واته تا ئێستا کورد ده‌سه‌اڵتى نیه هێز له‌م ناوچانه جێگیر بکات؟ به‌دڵنیایی و جورئه‌ته‌وه پێتده‌ڵێم نه‌خێر،ک���ورد ده‌س �ه‌اڵت��ى جێگیرکردنى هێزى له‌ناوچه دابڕێنراوه‌کان نیه. چ�ه‌ت��ر :له‌کاتى کێشه و گرفته‌کانى ئه‌و ناوچانه باس له‌وه ده‌کرێت یه‌کێتى و پارتى یان ده‌س �ه‌اڵت خۆى کێشه‌کان دروس���ت ده‌ک���ات ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى کێشه‌کانى شاره‌کانیترى هه‌رێم فه‌رامۆش بکات؟ نه‌خێر ئه‌م ه بوختانه ،ئه‌مه بۆ سومعهىک��ورد خ��راپ�ه ن �ه‌ک پ��ارت��ى و یه‌کێتى،
سیناریۆ نیه و واق��ی��ع �ه ،شۆڤێنیه‌تى عه‌ره‌ب پێیان باشه تیرۆریست له‌م ناوچانه بێت و پێشمه‌رگه‌ى لێ نه‌بێت. چه‌تر :ئێستا سنوره‌کانى هه‌رێم تۆپباران ده‌ک��رێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئێوه وه‌ک��و پێشمه‌رگه هه‌ڵوێستێکى رونتان نیه بۆ ئه‌م کێشه‌یه، بۆچى؟ پێشمه‌رگه ئه‌و هێزه‌یه که فهرمانهکانىسهرکردایهتى سیاسی جێبهجێ ده‌کات، بۆیه ده‌بێت سه‌رکردایه‌تى سیاسی فه‌رمان ب��ک��ات و ئ��ێ��م�ه‌ش جێبه‌جێی بکه‌ین، ئه‌وه‌شمان بیر نه‌چێت که‌وا سه‌یرى قه‌ندیل نه‌که‌ین که (په‌که‌که و پژاک)ى لێیه ئێران یان تورکیا ده‌یه‌وێت حاکم بێت لێى، ده‌بێت قوڵتر سه‌یرى بابه‌ته‌که بکه‌ین، پێموایه ئێران یان تورکیا به‌ته‌نها بیریان له‌وه نه‌کردوه‌ته‌وه ته‌نها په‌المارى قه‌ندیل ب���ده‌ن ،چونکه ب��ی��ره ن���ه‌وت و ک��ان��زای ئاڵتونى لێ نیه ،هه‌روه‌ها ئێران ده‌توانێت قه‌ڵغانێک دروستبکات که هێزه‌کانى پژاک نه‌چنه ناو واڵته‌که‌یه‌وه ،بۆیه ئه‌م بابه‌ته هاوکاته له‌گه‌ڵ ئه‌و گۆڕانکاریه‌ى ک�ه به‌گشتى ن��اوچ�ه‌ک�ه‌ى گ��رت��وه‌ت�هوه، دڵنیام ئ��ێ��ران و تورکیاش ده‌گ��رێ��ت�هوه، دوریش نی ه ئه‌مریکا ده‌ستى له‌م بابه‌ته‌دا هه‌بێت. چه‌تر :ئه‌گه‌ر په‌که‌که و پژاک داواتان لێبکه‌ن بۆ هاوکارى ئاماده‌ن؟ به به‌رژه‌وه‌ندى نازانم هاوکارى ئهوانببینهوه ،چونکه با دوو حزب رووبه‌روى کێشه ببنه‌وه ل�ه میلله‌تێک باشتره، بۆیه ده‌بێت حزبه‌کان بکه‌ین به‌قوربانى میلله‌ت ،چونکه هێزه‌کان دروستکراون له خزمه‌تى میلله‌ت بن.
n
دیدار ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
5
بریکارى وه‌زیرى پێشمه‌رگه ،ئه‌نوه‌ری حاجی عوسمان فۆتۆ :هه‌نگاو
چه‌تر :ئه‌ى بۆچى تائێستا سه‌رکردایه‌تى حزبه‌کان هێزه‌کانى پێشمه‌رگه ده‌جوڵێنن، بۆ نمونه له خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات و به‌دواوه؟ پێموانیه ئه‌م خۆپیشاندانانه ههڵقواڵوىجهماوهر بووبێت. چه‌تر :پێتانوانیه ئه‌گه‌ر رێگه بدرابوایه له هه‌ولێریش خۆپیشاندان بکرابایه؟ به‌ڵى له هه‌ولێریش خۆپیشاندان ده‌کرا،به‌اڵم به جۆرێکى جیاوازتر ده‌کرا. چ���ه‌ت���ر :ب��ۆچ��ى پ��ێ��ش��م �ه‌رگ �ه ل�ه‌ک��ات��ى
خۆپیشاندانى ناوخۆیى رۆڵى ههیه ،به‌اڵم له پاراستنى سنوره‌کان قسه‌ى نیه؟ ئێمه پێمانوانیه له ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى دابێتک��ه ه��ێ��زى پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه ب��چ��ن�ه ن��اوچ �ه سنورییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى رووبه‌ڕوى شه‌ڕ ده‌بنه‌وه ،هه‌روه‌ها ئه‌م بابه‌ته ئاڵۆز و سیاسیه ،واڵتێکى وه‌ک ئێران چه‌کى قورسی جۆراوجۆرى ههیه، ده‌بێت ئێمه هێزى خۆمان بناسین ،ده‌بێت ئه‌مریکا ئه‌م ناوچانه بپارێزێت ،ته‌نانه‌ت له ده‌سه‌اڵتى حکومه‌تى عێراقیشدا نیه،
ب �ه‌اڵم ئه‌مریکا بێ ده‌نگ ه و پژاکیش بوهته بیانو به‌ده‌ست ئێرانه‌وه. چه‌تر :ئه‌و به‌رپرسانه‌ى له نێو هێزه‌کانى پێشمه‌رگه تۆمه‌تبارى ته‌قه‌کردنن ده‌درێنه دادگ��ا؟ یان له‌و به‌رپرسانه‌تان ههیه که تۆمه‌تباربن به ته‌قه‌کردن؟ هیچ داواک��اری��ی�ه‌ک��ى دادگ��ام��ان بۆنههاتوه له‌سه‌ر هیچ که‌سێک له ناو وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه ،ههرچهنده لهوانهیه ل���ه‌الی���ه‌ن ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �هوه که‌سانێک دیاریکرابن.
د.ئه‌رسه‌الن بایز دهبێته سه‌رۆکی په‌رله‌مان
«سوکایه‌تى به ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ده‌کرێت و ئه‌مه‌ش جێگه‌ى قبوڵ نیه» دیداری
هانا ئازاد ئه‌ندامێکى لیستى کوردستانى (یه‌کێتى) ده‌ڵێت «ئه‌و کێشانه‌ى ل ه نێوان پاسه‌وانه‌کان و په‌رله‌مانتاران رووده‌دات جێگه‌ى شه‌رم و نیگه‌رانی ه و به‌رده‌وام سوکایه‌تى ب ه ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ده‌کرێت و ئه‌مه‌ش جێگه‌ى قبوڵ نیه« .له‌و دیمانه‌ى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) د.سه‌روه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان عومه‌ر، ک ه ل ه دایکبوی ساڵی ( )1974ه ل ه هه‌ولێر ،ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات: ب ه پێى ئیستیحقاق پارتى حه‌قى خۆیه‌تى حکومه‌ت وه‌ربگرێته‌وه، به‌اڵم بیبه‌خشێـه‌و ه ب ه یه‌کێتى باشتره .ناوبراو دکتۆرای ل ه مێژوودا هه‌ی ه و ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان ه ل ه سه‌ر لیستی یه‌کێتی.
چه‌تر :سه‌ردانى ئه‌م دواییه‌ى سه‌رۆکى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ ئه‌مه‌ریکا نیگه‌رانى زۆرێ���ک ل� ه په‌رله‌مانتارانى لێکه‌وته‌وه؟ سه‌رۆکى په‌رله‌مان مافێکى سروشتی هئهگهر وه‌کو تایبه‌ت به‌خۆى چوبێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر وه‌ک سه‌رۆکى په‌رله‌مان چوبێت ئ �هوه پێویسته ستافێک له‌گه‌ڵ خۆیدا ببات و تایبه‌تبن به‌و پرسه‌ى ک ه به‌هۆیه‌و‌ه گه‌شته‌که‌یان ک���ردوه ،ی��اخ��ود په‌رله‌مان ئ���اگ���ادارى س �ه‌ف �ه‌ره‌ک �ه‌ى هه‌بێت ئه‌گه‌ر ب �ه‌ن��اوى س �ه‌رۆک��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان �هوه سه‌فه‌ر بکات .ب�ه‌اڵم له‌م گه‌شته‌ى ئه‌م دواییه‌ى ل ه کۆبونه‌وه‌ى ده‌ستپێکى ئه‌م خوله‌دا وتى سه‌ردانێک ده‌که‌م. چ���ه‌ت���ر :پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ت���اران گ��ل �هی��ى ل ه پاسه‌وانانى په‌رله‌مانى کوردستان ده‌که‌ن ک ه تائیستاش سه‌ر به زێره‌ڤانین؟ -پ��اس�ه‌وان�ه‌ک��ان��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان س��ه‌ر ب ه
له‌شکرێکى تایبه‌تن ،ب���ه‌اڵم وه‌ک من ئ��اگ��ادارب��م ل �ه پێکهاته‌ى هیچ ک��ام ل ه وه‌زاره‌ت���ه‌ک���ان���ى ن��اوخ��ۆ و پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه‌دا یه‌که‌یه‌ک به‌ناوى له‌شکره‌وه نیه ،گه‌لێک ج��ار کێشه ل �ه‌ن��ێ��وان ئ��ه‌و پ��اس �ه‌وان��ان �ه و په‌رله‌مانتاران رووده‌دات ،ئه‌وکێشانه‌ى ل ه نێوان پاسه‌وانه‌کان و په‌رله‌مانتاران رووده‌دات جێگه‌ى ش �ه‌رم و نیگه‌رانیه و به‌رده‌وام سوکایه‌تى ب ه ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ده‌کرێت و ئه‌مه‌ش جێگه‌ى قبوڵ نیه. چه‌تر :بۆچونێک ههیه ده‌ڵێت «ئه‌و پاسه‌وانان ه له‌الیه‌ن حزبهکهیانهوه ئاراست ه ده‌کرێن بۆی ه وا ب ه په‌رله‌مانتاران ده‌که‌ن» تا چه‌نده وایه؟ ئ �ه‌م � ه ک��ارێ��ک��ى ن �ه‌ش��ی��اوه ل �ه‌الی �هنه���هرک���ه‌س���ێ���ک���هوه ب��ێ��ت ن��اک��رێ��ت هیچ ده‌رگ���ای���ه‌ک ب � ه رووى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اران��دا داب���خ���رێ���ت ،ه �هرک �ه‌س��ێ��ک س��وک��ای�ه‌ت��ى ب� ه په‌رله‌مانتاران بکات سوکایه‌تى ب ه میلله‌ته‌که‌ى ده‌کات. چه‌تر :ئێوه که لیستى زۆرینه‌ن بۆچى تائێستا هه‌ڵوێستێکتان نی ه له‌سه‌ر ئه‌م پرسه؟ پێشتر هه‌ندێک کێشه‌ى بچوکه �ه‌ب��وو و پ��ێ��م��ان واب����وو ب �ه‌دح��اڵ��ى ب��وون و تێنه‌گه‌یشتن ب����ووه .ب���ه‌اڵم پێویست ه لیپێچینه‌وه‌ى ته‌واو له‌و بابه‌ت ه بکرێت ئه‌و هێزه‌ى سوکایه‌تى ب ه په‌رله‌مانتاران ده‌که‌ن ته‌نها له په‌رله‌مان نین و له ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران و وه‌زاره‌ت���ى دارای��ى‌و پ �ه‌روه‌رده‌ش ه����ه‌ن .ل���ه‌الی���ه‌ن س��ه‌رۆک��ای��ه‌ت��ى لیستى کوردستانیشه‌وه به‌دواداچوون کراوه. چه‌تر :وازهێنانی ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى فراکسیۆنى گ��ۆڕان پێت وانیه شتێکى مۆدێرنه له ره‌وتى دیموکراسیدا؟ وازهێنان ل ه کورسى ئاساییه ،نابێتکورسیهکانمان بگرین تا دواساتى ژیانمان، وازهێنانى ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى فراکسیۆنى گ��ۆڕان راسته شتێکى ن��وێ ب��وو ،به‌اڵم ئ���ه‌وان چ���وار مانگه ده‌وام ن��اک �ه‌ن ئ �هوه جێگه‌ى پرسیار‌ه بۆچى ئه‌وکاته ده‌ستیان
له‌کار نه‌کێشایه‌وه؟ بۆچى داواى مۆڵه‌تیان کرد؟ وه‌رگرتنى مۆڵه‌تى په‌رله‌مانتاره‌کانى فراکسیۆنى گۆڕان به‌پێى په‌یڕه‌وى ناوخۆ نایاسایى ب��وو .ئێستاش زۆر ئاسایی ه و کارى حزبیى تریان پێ سپێردراوه له‌الیه‌ن حزبهکهیانهوه و خۆیان بۆ ئه‌و کاره ته‌رخان ده‌که‌ن. چ �ه‌ت��ر :رێککه‌وتننامه‌ى ستراتیژى ک���اردان���ه‌وه‌ى ه �هی � ه ل �ه‌س �ه‌ر پ��رۆژه‌ک��ان��ى فراکسیۆنى کوردستانى؟ بێگومان رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژىکاردانهوهى له‌سه‌ر پرۆژه‌کانى فراکسیۆنى کوردستانى و کارى په‌رله‌مانیش ههیه، به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژانه‌ى ل ه خزمه‌تى ه��اواڵت��ی��ان��دای�� ه و ک���اری���گ���ه‌رى ل �ه‌س �ه‌ر بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان هه‌بێت ،ئه‌م دوو حزبه ک ه هاوپه‌یمانین کام ه پرۆژه ل ه خزمه‌تى خه‌ڵکدا بێت و له‌گه‌ڵ واقیعى کوردستاندا وێک بێتهوه ئهوه ئه‌وله‌ویاتى ده‌بێت. چه‌تر :په‌رله‌مانتارێکى یه‌کێتى ده‌ڵێت «ل ه هه‌ولێر کێشه بۆ به‌دواداچونه‌کانمان دروست ده‌کرێت»؟ بێگومان ب�ه‌ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى ت��ا ئێستادوو ئ��ی��داره‌ی��ى ره‌ن��گ��دان �ه‌وه‌ى ههیه بۆی ه خه‌ڵکانێک ه �ه‌ن کێشه‌مان بۆ دروس��ت ده‌ک���ه‌ن ،ب���ه‌اڵم ئێم ه ل�ه ب�ه‌دواداچ��ون��م��ان به‌رده‌وام ده‌بین. چه‌تر :ئاڵوگۆڕى سه‌رۆکى حکومه‌ت له نێوان یه‌کێتى و پارتى یه‌کالیى بووه‌توه؟ ب � ه پ��ێ��ى رێ��ک�ه‌وت��ن� ه ستراتیژیه‌ک هدوو س��اڵ��ى ح��ک��وم �ه‌ت ب���ۆ ی�ه‌ک��ێ��ت��ى و دوو ساڵ بۆ پارتى ده‌بێت ،ب�ه‌اڵم پێشتر یه‌کێتى دوو ساڵیترى دای��هوه ب ه پارتى، به‌پێى ئیستیحقاق پارتى حه‌قى خۆیه‌تى حکومه‌ت وه‌ربگرێته‌وه ،به‌اڵم بیبه‌خشێـه‌و‌ه ب�� ه ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ب��اش��ت��ره ،چ��ون��ک �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر بمانه‌وێت حکومه‌تێکى سه‌رکه‌وتووبێت درێ���ژه ب�ه به‌رنامه‌کانى ب���دات پێویست ه سه‌رۆکى حکومه‌ت د.به‌رهه‌م بێت ،چونک ه کۆمه‌ڵێک ده‌ستکه‌وتى به‌ده‌ست هێناوه
له‌و کابینه‌ى حکومه‌تدا ،بۆیه د.به‌رهه‌م سه‌رۆکایه‌تى ئه‌و حکومه‌ت ه بکات باشتره. چه‌تر :ب�ه‌اڵم له‌سه‌رده‌مى کابینه‌که‌ى د.به‌رهه‌مدا کۆمه‌ڵێک کێش ه و رووداو له هه‌رێم روویدا؟ وه‌کو چى؟چه‌تر :دیارترینیان خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات؟ خه‌ڵک مافى خۆیه‌تى خۆپیشاندانبکات ،ئازادیه‌کان له سه‌رده‌مى کابینه‌ى شه‌شه‌م زیاتر بوون سیستمى تاکه‌که‌سى ن�ه‌م��اوه و ئۆپۆزسیۆن س �ه‌رى ه �هڵ��داوه و خه‌ڵک زیاتر به‌رچاوى رۆشن بووه و ئه‌و کێشانه په‌یوه‌ندى به‌و که‌شه‌وه هه‌ی ه ک ه له سه‌رده‌مى کابینه‌که‌ى د.به‌رهه‌م سه‌رى هه‌ڵداوه. چه‌تر :بۆچونێک ههیه که پارتى ل ه پشت هه‌موو ئه‌و کێشانه‌یه ک ه رووبه‌ڕوى کابینه‌ى شه‌شه‌م دهبێتهوه؟ پێموانی ه وابێت ،چونکه پارتى بهشێکىس �ه‌ره‌ک��ى و ش�ه‌ری��ک� ه ل �ه‌و کابینه‌یه‌دا، به‌اڵم هه‌رکه‌سێک له‌پشت دروستکردنى کێش ه بێت بۆ کابینه‌ى شه‌شه‌م ئهوه خۆى زیانى به‌رده‌که‌وێت ،هه‌رکه‌سێک بیه‌وێت رۆژنامه‌نوس بکوژێت و خه‌ڵک شوێن بزر بکرێت ئهوه له‌زوترین کات ئاشکرا ده‌بێت. چ �ه‌ت��ر :ل �ه‌ن��ێ��وان سیستم و یه‌کێتى قوتابیانى سه‌ر ب ه پارتى و وه‌زیرى خوێندنى بااڵ چى وایکردوه ئه‌م هه‌موو خۆپیشاندان ه دژى وه‌زیرى خوێندنى بااڵ ئه‌نجام بدرێت؟ ه�ه‌ن��دێ��ک ش��ت ه �هی � ه ک �ه ئهنجامدهدرێ��ت ل�ه‌ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى هه‌ندێک الی�ه‌ن و ک �ه‌س نیه بۆی ه کێشه دروس��ت ده‌ک �ه‌ن، وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى ب��ااڵ ل�ه‌و کابینه‌یه‌دا زۆرێ���ک گ��ۆڕان��ک��ارى ب �ه‌ده‌س��ت هێناوه ل �ه ق��ب��وڵ م �هرک �ه‌زى و پ �هی��وه‌ن��دى نێوان خوێندکاران و مامۆستا و سیستمه‌کان هه‌مووى گۆڕانکارى تێداکراوه ،له شێوازى وه‌رگرتن واسیت ه نهماوه خه‌ڵکانێک هه‌ن له‌به‌رژه‌وه‌ندیان دراوه ،رێگاى ژێر به ژێر ل ه دکتۆرا و ماسته‌ر نه‌ما و به‌رژه‌وه‌ندى
هه‌ندێک ک�ه‌س��ى ت��ی��ان�ه‌ب��وو ،ل� ه بابه‌تى زانکۆ تایبه‌ته‌کان که کۆمه‌ڵێک که‌سى زه‌ب����ه‌الح ل�ه‌پ��ش��ت��ی�ه‌وه‌ن ه �ه‌وڵ��ى به‌یاسایى کردنیان دراوه و ده‌درێت ،که‌سانێک هه‌ن له جێبهجێکردنى ی��اس��ادا زه‌ره‌ر ده‌ک �ه‌ن، بۆی ه ئ�ه‌و که‌سان ه له‌پشت دروستکردنى کێشه‌ن و بۆیان ناچێت ه س �ه‌ر ،له‌پێشوو خه‌ڵک نێردراوه‌ته دهرهوه ،ب�ه‌اڵم کێبوون ئه‌وانه‌ى چوونه دهرهوه؟ ئێستا له پرۆسه‌ى تواناسازیدا هه‌موو گه‌نجێکى ئه‌م واڵت ه یه‌کسانن‌و ته‌نها لێهاتوویى‌و توانست رۆڵ ده‌بینێ ،ئیتر ئه‌و سه‌رده‌مه‌ى پێشوو نه‌ما به ئاره‌زووى خۆیان لیستى ناو بنوسن ،بۆی ه کێش ه دروست ده‌که‌ن. چ �ه‌ت��ر :یه‌کێتى ک��ان��دی��دى کێیه بۆ س �ه‌رۆک��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ل �ه‌گ �هڵ گۆڕینى کابینه‌ى شه‌شه‌م؟ بێگومان له‌گه‌ڵ گۆڕینى سهرۆکىح��ک��وم��ه‌ت س����ه‌رۆک����ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی��ش ده‌گ����ۆڕدرێ����ت و ب��ه‌ه��ۆى ئ����ه‌وه‌ى ئێستا د.ئ����ه‌رس����ه‌الن ب��ای��ز ج��ێ��گ��رى س��ه‌رۆک��ى په‌رله‌مانه ،بۆیه هه‌ر ئه‌و دهبێتهوه سه‌رۆکى په‌رله‌مانى داهاتوو. چه‌تر :با دوا پرسیار ئهوه بێت له‌گه‌ڵ رۆژن��ام �ه‌ى ه��اواڵت��ى کێشه‌یه‌کت هه‌بوو ئه‌مه به‌کوێ گه‌یشتوه؟ م������رۆڤ ئ���ه‌گ���هرئیش بکات رووب���ه‌ڕوى کێشه‌ش دهبێتهوه ،ئه‌و بابه‌ته‌ى ل ه هاواڵتى داب���ه‌زى تۆمه‌تێک ب����وو دروس���ت���ک���راو ب��������وو ،س����ه‌رج����ه‌م ب �هڵ��گ �ه‌ک��ان��ی��ش��م الی� ه ک ه ناڕاستى ب������اب������ه‌ت������ه‌ک������ ه ده‌رده‌خ���������������������ات، ب��اب�ه‌ت�ه‌ک�ه دوور ل ه په‌رله‌مانتار :د.سه‌روه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان عومه‌ر
ه �ه‌م��وو ئه‌خالقیاتێکى رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ى ئ��ام��اده ک��راب��وو و ته‌نها م�ه‌ب�ه‌س��ت لێى شکاندنى من بوو ،به‌اڵم نه‌م ویست له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌یه‌کدا بکه‌وم ه ملمالنێ‌و ده‌رگه‌ى دادگ����اى لێبگرم .ل �ه‌گ �هڵ س�ه‌رن��وس�ه‌رى هاواڵتیش گفتوگۆم کرد و دانى بهوه دانا که بابه‌تێک ه و به‌سه‌ریاندا تێپه‌ڕیو‌ه و داواى لێبوردنیان کرد ،ئه‌گینا ده‌متوانى سکااڵى یاسایى تۆمار بکه‌م ،کارى من ئهوه نی ه هه‌ڕه‌شه ل ه رۆژنامه‌نوسان بکه‌م ،چونک ه ئهوه له‌من ناوه‌شێته‌وه ،ئه‌گه‌ر راستده‌که‌ن ب��اب��چ��ن س��ک��ااڵک��ان��ی��ان ت��ۆم��ارب��ک �ه‌ن و به‌ڵگه‌کان ببه‌ن ه دادگ���ا .دادگ��ا شوێنى یه‌کاالکردنه‌وه‌ی ه نه‌ک تۆمه‌ت هه‌ڵبه‌ستن و جنێو و ت��ان �ه‌و ت �ه‌ش �ه‌رى ب��ێ بنه‌ماى س��ه‌ر رۆژن��ام�� ه و سایته‌کان.
ــــتان نه‌گرێته‌وه ،توشى مه‌ترسیه‌کى گه‌ور ه دهبێتهوه به‌رگریکه‌رێک له‌مافى مرۆڤ داواى له واڵت�ه عه‌ره‌بیه‌کان کرد ک�ه‌وا چاکسازى ئه‌نجام بده‌ن و مافه‌کانى مرۆڤ بپارێزن، ل���ه‌و ک���ات���ه‌ى داوا ل���ه خ �هڵ��ک ده‌ک���ات مافه‌کانى مرۆڤ بپارێزن له هه‌مانکاتدا م��اف��ى م��رۆڤ��ى ک���ورد ل �ه‌واڵت��ى خ��ۆى له کوردستان پێشێلده‌کرا ،ئه‌مه واتاى ئه‌وه‌یه ئه‌وان به هه‌موو شێوه‌یه‌ک ده‌یانه‌وێت رێگا له‌و گۆڕانکاریانه بگرن له‌ناوچه‌که روده‌دا، هه‌ر گۆڕانکاریه‌کیش له‌و ناوچه‌یه روبدات له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى تورکیا نیه .بۆیه ئێستا تورکیا هه‌وڵ ده‌دات له‌سه‌ر ئاستى هه‌رێمى و له‌سه‌ر ئاستى ناوخۆى تورکیا له‌به‌رئه‌وه‌ى به بۆچونى من ئه‌لته‌رناتیڤێک بۆ ئه‌وه‌ى ش �ه‌ڕه‌ک��ان ته‌نها ل�ه ش��اخ�ه‌ک��ان نه‌مێنێت به‌ته‌نها له قه‌ندیل نه‌مێنێت و په‌الماره‌کان له په‌المارى سه‌ربازیه‌وه ده‌رچێت بۆ ناو شاره‌کانیش سه‌رهه‌ڵداالنى راپه‌ڕین بێت له باکورى کوردستان .ناوبراو جه‌ختیکرده‌وه: دی��اره ئه‌گه‌رى ئه‌و ک��اره زۆر له‌ئارادایه، ئه‌مه‌ش وایکردوه ئه‌و که‌سانه‌ى گومانیان ل��ێ��ده‌ک��رێ��ت و ت��ورک��ی��ا زۆر ه���ه‌وڵ���ده‌دات بزریانکات و بیانگرێت بۆ ئه‌وه‌ى رێگه له ته‌قینه‌وه جه‌ماوه‌رییه‌که بگرێت که رێگه‌ى له‌و ته‌قینه‌وه جه‌ماوه‌ریه گرت ،له‌به‌رامبه‌ر
ئه‌وه‌ش رێگه‌بدات به‌هاوبه‌شى له‌گه‌ڵ ئێران و عێراق و ئه‌وکه‌سانه‌ى الیه‌نگرى ئه‌ون له‌ڕێگه‌ى چه‌کداریه‌وه په‌المارى هێزه‌کانى گه‌ریال و هێزه شۆڕشگێڕه‌کان بدات .ئه‌و مامۆستایه ئه‌وه‌شى وت :به‌ڕاستى تورکیا زۆر ب����ه‌وردى چ���اودێ���رى خ���ۆى ده‌ک���ات، ل�ه‌الی�ه‌ک ئیدانه‌ى ئیسرائیل ده‌ک��ات بۆ ئ �ه‌وه‌ى ئێران ب�ه‌الى خۆیدا رابکێشێت ،بۆ ئه‌وه‌ى به هاوپه‌یمانێک له کورد بدات. کامه‌ران مه‌نتک ،له‌وه‌ش ده‌دوێت پالنێکى نێوده‌وڵه‌تى له‌سه‌ر کێشه‌ى ک��ورد ههیه و ه�ه‌وڵ ده‌ده‌ن له‌و نه‌خشه سیاسیه نوێیه‌ى که خه‌ریکه له ناوچه‌که داده‌ڕێژرێته‌وه، ک���ورد ل �ه ه��اوک��ێ��ش�ه‌ک�ه ده‌رب��ه��ێ��ن ،بۆیه ل �ه ئ��ێ��س��ت��ادا ک��ۆی��ی�ه‌ک ه�هی�ه ل �ه ن��ێ��وان تورکیا ئێران و عێراق بۆ ئه‌وه‌ى به‌هه‌موو الیه‌ک له کورد بده‌ن و نه‌هێڵن سود له‌و ده‌رفه‌ته وه‌ربگرێت .جه‌ختی له‌وشکرده‌وه: قۆناغى خه‌باتى کوردى ئه‌گه‌ر به‌ته‌مایه له پارچه‌یه‌ک بمێنێته‌وه و سه‌رتاسه‌رى کوردستان نه‌گرێته‌وه ،توشى مه‌ترسیه‌کى گهوره دهبێتهوه ،تاکه رێگه له‌به‌رده‌م کورد پشت به‌ستن ب�ه کۆمه‌ڵێک ح��زب نیه، به‌ڵکو پێویسته پشت به خه‌ڵکى کوردستان بیبه‌سترێت ب�ه راپه‌ڕینێکى سه‌رتاسه‌رى
ک�ه ه�ه‌م��وو ک��وردس��ت��ان ب��گ��رێ��ت�هوه ،یانى ئ���ه‌و ش �ه‌پ��ۆل �ه ن��اڕه‌زای��ه‌ت��ی��ه‌ى ک �ه واڵت �ه عه‌ره‌بیه‌کانى گ��رت��ۆت��هوه پێویسته هه‌مو پارچه‌کانى کوردستان بگرێته‌وه ئه‌گینا من پێموایه له‌و دابه‌شکردنه‌ش کورد بێبه‌ش ده‌بێت .ئه‌وه‌شى وت :به‌ده‌ر له‌وه‌ش مه‌ترسى ته‌نها له‌سه‌ر باکور و رۆژهه‌اڵتى کوردستان نیه ،بگره مه‌ترسه ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌و ئه‌زمونه گه‌وره‌یه‌شه چونکه کاتێک تورکیا له په‌که‌که ده‌دات و ئه‌مریکا داوا ده‌کات هێز بێت وات��ا ئه‌وه‌یه ده‌یانه‌وێت هێزى عێراقى بگه‌ڕێنبێته‌وه سه‌ر سنوره‌کان کاتێکیش ئه‌و هێزانه بچنه‌وه سنوره‌کان ،کێ گرنتى ئهوه بکات که ئه‌و هێزانه به‌جێى ده‌هێڵن واتا به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان سیناریۆیه‌کى وا دێته به‌رچاو دواى ئ �ه‌وه‌ى له باکورى ک��وردس��ت��ان و چیاکانى ک��وردس��ت��ان هێزه کوردیه‌کان ،ئه‌و کاته هێزى عێراقى له‌وێ بن ئه‌زمونى هه‌رێم شکست پێده‌هێنن. هیوا گوڵ محه‌مه‌دى ،چاودێرى سیاسى، ق��س �ه ل����ه‌وه‌ده‌ک����ات ،س��ی��اس �ه‌ت��ی ت��ورک��ی ئه‌مڕۆش به ئه‌قڵ و مه‌نتق و زهنیه‌تی ( )80س��اڵ��ی راب�����وردوو ب �ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ێ. راسته له حکومه‌ته‌کاندا گ��وڕان هه‌بوو، سیاسه‌تمه‌داره‌کان گ��وڕاون ،فه‌رمانده‌کان
هاتون و چوون و چه‌ندین حزبی جیا جیا سه‌ریان هه‌ڵداوه و له ستراکتۆری کومه‌ڵگا و ده‌سه‌اڵتی تورکیادا گوڕانکاری رویداوه، ب�ه‌اڵم له زهنیه‌ت و تێگه‌ێشتن و نزیک ب���ون���ه‌وه‌ی ده‌س����ه‌اڵت����داران و پ��ارت �ه‌ک��ان و سوپای تورکدا یه‌ک شت چه‌ق به‌ستوه و ئه‌ویش بچوک ک��ردن�هوه ت��وان�هوه و له نێو بردنی کوردانه .هیوا جه‌ختیکرده‌وه: ئه‌مڕۆ ک��ورد خ��اوه‌ن هێزن ،شه‌قامه‌کانی ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ل �ه ه���ه‌ژان���دان ،له به‌شه‌کانیتری ک��وردس��ت��ان��دا ج��واڵن �ه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و به‌رخۆدان و جۆشدانی خه‌باتی ک��وردای�ه‌ت��ی ل�ه په‌ره‌سه‌ندندایه و ئ �ه‌وه‌ش بۆ تورکیا ته‌حه‌مول ناکرێ .هێماشى بۆ ئه‌وه‌ده‌کات :بونی سه‌قامگیری و پێکه‌وه ژیانی به ئاشتیانه‌ی گه‌الن و په‌ره‌سه‌ندنی دیموکراسی و سه‌رکه‌وتنی که‌سایه‌تی ئ��ازاد له به‌رژه‌وه‌ندی سه‌رمایه‌ی جیهانی و مودێرنیته‌ی کاپیتالیزم دان��ی�ه ،بۆیه ب �ه ه �ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک پیالنگێڕی پێش ده‌خرێ و ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیاش ئه‌رکی پیالنگێڕیه‌کانیان له ئه‌ستۆیه و بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن ئه‌رکه‌کانیان به باشی پێک بێنن و گه‌النیش پێی نه‌حه‌سێن ئه‌وا کێشه‌ی کورد گهوره ده‌که‌نه‌وه و وه‌ک بیانو به کارێ دێنن.
به‌م وردکردنه‌وه‌یه‌وه ده‌گه‌ینه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی که تورکیا هه‌موو هه‌وڵیک ده‌دات کورد له ئه‌نجامی گۆڕانکاریه‌کاندا له ئه‌گه‌ری روخ��ان��ی ح��ک��وم�ه‌ت��ی ب�ه‌ع��س��ی س��وری �ا و که‌وتنه‌وه‌ی ئاڵوزی له ئێراندا نه‌بنه خاوهن روڵ و باشترین ئامرازیش بۆ پێک هێنانی ئه‌و به‌ربه‌ستانه هه‌ڵگیرساندنه‌وه‌ی شه‌ڕه. ئه‌گه‌ر چی له‌وه ده‌چی تازه شه‌ڕ نه‌توانێ یارمه‌تیده‌ری تورکیا بێت بۆ گێڕانى رۆڵی پێ سپێردراوی له ناوچه‌که‌دا بۆ خزمه‌ت کردنی مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیستی.گوڵ محه‌مه‌دى ئه‌وشده‌خاته روو :ئه‌گه‌ر چاو به په‌یوه‌ندیه‌کانی نێوان ئێران و تورکیا بخشێنینه‌وه له هه‌موو ئه‌م ( )30ساڵه‌ی هاتنه سه‌رکاری کۆماری ئیسالمی ئێراندا ئه‌وا ده‌بینین که خاڵی هاوبه‌شی ئه‌و دوو واڵته ته‌نیا کێشه‌ی کورده .ئێران و تورکیا له هه‌موو خاڵه‌کانیتری هاوکاریکردندا الوازن ،جیاوازن و یه‌کناگرن ،به‌اڵم له‌سه‌ر کێشه‌ی کورد و الواز کردنی ته‌ڤگه‌ری ئ�����ازادی ک�����وردان ه������اوڕان ،ه���اوک���ار و هاوپه‌یمانن .ناوبراو ،جه‌ختیکرده‌وه که ئێران و تورکیا دوو سیستمی به‌رژه‌وه‌ندیخوازی نادیموکراتی دور له ئ��ی��راده‌ی ئ���ازادن و ب����ه‌رده‌وام ل�ه دوژم��ن��ی ف���ه‌رزی ده‌گ�ه‌ڕێ��ن
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
7
و بوونی ج��واڵن �ه‌وه‌ی ئ���ازادی کوردانیان کردووه‌ته مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه له‌سه‌ر خۆیان و ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه ی�ه‌ک ستراتیژییان ههیه. پێشى وایه :دانانی قه‌ڵغانی موشه‌کی ناتۆ له تورکیا ده‌توانی هه‌ندێ ئاڵوزی رواڵه‌تی ل�ه ن��ێ��وان تورکیا و ئێراندا پێک بێنێ، ب�ه‌اڵم ئه‌و کێشانه بنه‌ڕه‌تی نین .وتیشى که له نێوان تورکیا و ئیسرائیلدا کێشه نیه ،به‌ڵکو به‌رژه‌وه‌ندی و په‌یمانی هاوبه‌ش ههیه ،ئه‌وه‌ی ئێستا تورکیا و ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان ده‌یکه‌ن جۆره یاری کردنێکی له پێشدا داڕێ���ژراوه و هیچ په‌یوه‌ندی به ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی گ�ه‌الن�هوه نیه و ته‌نیا جۆره رێکه‌وتنێکه بۆ دابه‌شکردنی رۆڵ ،له‌م قوناغه‌دا رۆڵی ئه‌ردۆغان و تورکیا ئه‌وه‌یه ک�ه ب�ه‌م��ج��وره خ��ۆی��ان بکه‌نه ده‌مڕاستی وه‌اڵت��ان��ی ع�ه‌ره‌ب��ی و به تایبه‌ت خه‌ڵکی فه‌له‌ستین.
«کورد ده‌توانێ کاریگه‌رى له سه‌ر په‌رله‌مانى نه‌رویج هه‌بێ» دیدار گه‌الوێژ مێهفه‌ر
که‌ریم ئه‌اڵوه‌یس ،پاڵێوراوى شاره‌وانیه‌کانى واڵتى نه‌رویج، له‌سه‌ر لیستى پارتى ئێس ڤ له دیدارێکدا بۆ (چه‌تر) باسى کاره‌کانى خۆى و هۆکاره‌کانى سه‌رنه‌که‌وتنى کوردان له هه‌ڵبژاردنه‌کانى (/12ئه‌یلول) ى ئه‌و واڵته ده‌کات .ئاماژه به‌وه‌ش ده‌کات که پارته‌که‌ى به نسبه‌ت کورده‌وه دواوه له ناساندنى کۆمه‌ڵکوژى کورد.
چ �ه‌ت��ر :ژم����اره‌ى ئ���ه‌و ک���وردان���ه‌ى بۆ ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ش��اره‌وان��ی��ه‌ک��ان خ��ۆی��ان کاندید کردبوو چه‌ند بوون؟ ( )12که‌س له واڵتى نه‌رویج خۆیانکاندید کردبوو. چه‌تر :له نێو ئه‌و کاندیدایانه‌دا چه‌ند کورد توانى ده‌نگ بێنێت؟ شه‌ش کورد وه‌ک ئه‌ندامى ئهسڵىو دوو کوردیش وه‌ک جێگر ده‌نگیان هێنا. چ �ه‌ت��ر :ب��ۆچ��ى ک����وردان ت�ه‌ن��ان�ه‌ت له ده‌ره‌وه‌ى واڵت��ی��ش ی��ه‌ک ن��اگ��رن ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن سه‌رکه‌وتوبن و به‌شدارى په‌رله‌مان و ده‌سه‌اڵتى ئه‌و واڵته بکه‌ن؟
ئه‌و کێشه و ناکۆکیانه‌ى نێوخۆیکوردستان به‌شێکى زۆرى گوازراوه‌ته‌وه بۆ ده‌ره‌وه‌ى کوردستان ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش بوونى س�ه‌دان ه�ه‌زار ک��ورد له دهرهوه بۆ وێنه بوونى نزیک به (-15000 )14000ک��ورد ل�ه ن�ه‌روی��ج ده‌ت��وان��ێ ک���اری���گ���ه‌رى ل���ه س����ه‌ر ش����اره‌وان����ى و پارێزگاکان و په‌رله‌مانى نه‌رویج هه‌بێ و ئه‌وان به کارى جدى و به به‌رنامه، ن��وێ��ن �ه‌رى خ��ۆی��ان ب��ۆ ئ���ه‌و ش��وێ��ن��ان�ه هه‌ڵبژێرن .له سوید هه‌تا ئێستا چه‌ند کورد له ده‌وره ده‌نگیان بۆ په‌رله‌مان ه��ێ��ن��اوه‌ت �هوه و چ�ه‌ن��د رۆژ ل�ه‌م�ه‌وب�ه‌ر ه �هڵ��ب��ژاردن��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى دان��م��ارک ب��وو ک��وردی��ش خ��ۆی��ان ه�هڵ��ب��ژاردب��وو، ه��ی��وادارم ئاکامێکى باشى بۆ کورد لێ بکه‌وێته‌وه. چه‌تر :هۆکارى سه‌رنه‌که‌وتنى کوردان له ده‌ره‌وه‌ى واڵت بۆچى ده‌گه‌رێنیه‌وه؟ ب��ۆ زۆر ه��ۆ ده‌گ���ه‌رێ���ت���هوه ،ب���اوهرب�ه‌خ��ۆ ن �ه‌ب��وون ،ن�ه‌ب��وون��ى ه��اوک��ارى و هه‌ماهه‌نگى ،نه‌بوونى پالن و به‌رنامه‌ى تۆکمه بۆ کار و تێکۆشانى سیاسى و دی��ب��ل��ۆم��اس��ى ،ن �ه‌ب��وون��ى ره‌وه‌ن����دى ک��وردى یه‌کگرتوو ،ک��ورد له ک��ار و تێکۆشانىدا جیدى نیه و باوه‌رى قوڵ به سه‌رکه‌وتنى نه‌ته‌وه‌که‌مان له نێو ژماره‌یه‌کى که‌مدا جێگیر بووه‌و به‌س، ئه‌وانى دیکه که‌م و کوریه‌کان دهکهنه
به‌هانه که خزمه‌تى نه‌ته‌وه ژێرده‌ست و زوڵم لێکراوه‌که‌مان نه‌که‌ن. چه‌تر :پێتان وای �ه ئ�ه‌و پارتانه‌ى که ئێوه تیایاندا ئه‌ندامن و له‌سه‌ر لیستى ئه‌وان خۆتان کاندید کردووه ،هاوکارى نه‌ته‌وه‌یه‌کى وه‌ک کورد ده‌که‌ن؟ ئێمه کاندیده‌کانى کورد له پارتىجۆربهجۆر خۆمان کاندید کردوه ،بۆ من مه‌سه‌له‌ى نه‌ته‌وه‌که‌م له هه‌ڵبژاردنى پارتى نه‌رویجى گرنگ بوو ،ئه‌و حزبه به شاهیدى هه‌موو ک��وردان��ى نه‌رویج ب �ه باشترین ش��ێ��وه خ��زم�ه‌ت��ى ک��وردى کردووه ،بۆیه جاروبار پێى ده‌ڵێن حزبى دۆستى کوردان .ئه‌و حزبه زۆر کارى له س��اڵ��ى()1991وه بۆ کورد کردوه، من چه‌ند نمونه‌یه‌کیان دێنمه‌وه :به فه‌رمى ناسینى کۆمه‌ڵکوژى کورد و پێکهێنانى سێ کۆنفرانس و سیمینار له په‌رله‌مانى نه‌رویج له ماوه‌ى پێنج ساڵدا له سه‌ر پرسى کورد و کۆمه‌ڵکوژى. هاوکارى کردنى کوردى چوار پارچه‌ى کوردستان ،پشتیوانى به‌هێزى په‌نابه‌ران به تایبه‌ت په‌نابه‌رانى کورد و له نێو ئ�ه‌وان��ی��ش��دا پ�ه‌ن��اب�ه‌ران��ى ب �ه ئیقامه‌ی ک��ورت م��اوه (م��وف�ه‌ک��ان) کاندید و پشتیوانى کردنى له سه‌رۆکى مافى م���رۆڤ���ى ک���وردس���ت���ان م��ح��م��د س��دی��ق که‌بودوه‌ند بۆ وه‌رگرتنى خه‌اڵتى ئاشتى ن���وب���ڵ( .)2011پارته‌کانى دیکه‌ش
هـــه‌واڵــی کوردستانی ( )11سه‌ربازى تورک کوژران
ل ه مه‌ریوان کاسبکارێکیان کوشت
ک���ه‌م ت��ا ک���ورت ه���اوک���ارى ده‌ک���ه‌ن، گرنگه ئێمه نوێنه‌رانى پرۆفایل گ���ه‌ل���ى ب���ه‌ش���خ���وراوی که‌ریم ئه‌اڵوه‌یسى له‌دایک ب��ووى شارى مه‌هابادى رۆژهه‌اڵتى کوردستانه ،پێشتر پازده ساڵ پێشمه‌رگه‌ى حزبى دیموکرات بووه‌و ماوه‌ى هه‌ژده ساڵیشه له واڵتى نه‌رویژ نیشته‌جێیه .چوارده ساڵه له ئیداره‌ى پۆستى نه‌رویژ ک��ار ده‌ک��ا .ئه‌ندامى به‌رێوه‌به‌رى کۆمیته‌ى ئاکرشوس(گه‌وره‌ترین پارێزگاى نه‌رویژ) و ئه‌ندانى به‌رێوه‌به‌رى له کۆمیته‌ى ش��اره‌وان��ى سشمۆى حزبى سۆسیالیستى چه‌پى نه‌رویژ .به‌رپرسى گروپى کوردى له رێکخراوى دژ به ره‌گه‌زپه‌رستى (ئیس، ئو ،ئیس راسیمه) .له رێکخراوى کوردى ن���ه‌روی���ژى (ئ����ه‌ر ،ک���ۆ ،ئ���ه‌ر) چ��االک �ه. پاڵیوراوى حزبه‌که‌ى ب��وو ،له نێو ()29 که‌سدا ده‌نگى سێه‌مى هێنایه‌وه. کورد چه‌نده چاالک و زیره‌ک بین. چه‌تر :به‌رنامه‌ى کارى ئێوه بۆ داهاتوو چیه؟ ده‌م �ه‌وێ بۆ مه‌سه‌له‌ى په‌نابه‌رى وئاوێته و خ��ۆ گونجاندن و باخچه‌ى م��ن��دااڵن و قوتابخانه و کلتور له‌و شاره‌وانییه‌دا کاربکه‌م و خزمه‌تى ئه‌و کۆمه‌ڵگایه بکه‌م ،له گ�هڵ ئ�ه‌وه‌ش هه‌موو هه‌وڵێک ده‌ده‌م له نێو نه‌رویج
( )٣54که‌س ل ه سێدار ه دراون ئاماده‌کار باران
ن��اوه‌ن��دی راگ �هی��ان��دن و چاپه‌مه‌نی هێزه‌کانى پارستنى گه‌ل ( )HPGله‌باره‌ى ئه‌و چاالکیانه‌ى گ �ه‌ری�لاک��ان��ی ئ����ه‌وان ل �ه ن��اوچ��هی شه‌مزینانی جۆله‌مێرگ کردویانه لێدوانێک بۆ رای گشتی باڵو کردهوه .به پێی لێدوانه‌کی ( )HPGگه‌ریالکان له شه‌ش الوه چاالکیان له دژی ناوه‌ندێکی سه‌ربازی له شه‌مزینان ئه‌نجامداوه و هه‌ر له هه‌مان کاتدا گه‌ریالکان له دژی ناوه‌ندێکی پۆلیسیش چاالکیان پێکهێناوه .راشیده‌گه‌یه‌نن که گه‌ریالکان هه‌روه‌ها له دژی باره‌گای قائیمقامی فه‌رمانداری ژاندرمه و باره‌گای سه‌ربازی چاالکیان پێکهێناوه و دوو پێگه‌ی سه‌ربازانیان تێکڕووخاندووه .له لێدوانه‌که‌ی ()HPGدا ه��ات��ووه ک�ه گ�ه‌ری�لا چ��االک��ی��ان له دژی ناوه‌ندی هێزه تایبه‌ته‌کانی سوپاى تورکیاش ئه‌نجامداوه و ل�ه‌وێ نزیکه‌ی دوو کاتژمێر شه‌ڕ به‌رده‌وام بووه .له‌و شه‌ڕه‌شه‌دا ()11سه‌رباز کوژراوان و باره‌گاکه‌ش ئاگری تێبه‌ردراوه .دوو گه‌ریالشیان گیانیان به‌ختکردووه.
ل�ه‌ئ�ه‌ن��ج��ام��ى ه��ێ��رش��ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێراندا کاسبکارێکى کورد کوژرا. ل �ه درێ���ژه‌ی هێرشی ه��ێ��زه چ�ه‌ک��دراره‌ک��ان��ى ئ��ێ��ران ب��ۆس�ه‌ر کاسبکار و کۆڵبه‌رانی ک��رد، کۆڵبه‌ریک ب�ه‌ن��اوی ح�ه‌م��دی ،ته‌مه‌ن ()25 سااڵن و خه‌ڵکی گوندی (وله‌ژێر) له ناوچه‌ی م�ه‌ری��وان ،که‌وته بۆسه‌ى چه‌کدارانى ئێرانه‌وه درای �ه ب�ه‌ر گوله و ل�ه‌وێ��دا گیانى له ده‌ستدا. چه‌کدارانی کۆمارى ئیسالمى ئێران ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن که له ژێر ناوی پاراستنی گوایه سنوره‌کان ،به ب�ه‌رده‌وام��ی هێرش دهکهنه سه‌ر کاسبکاران ،که به ناچاری و بۆ په‌یداکردنی بژێوی ژیانیان رووده‌ک �ه‌ن �ه کۆڵبه‌ری له‌نێوان ڕۆژهه‌اڵت و باشوری کوردستان .سااڵنه ده‌یان کۆڵبه‌رى کورد بۆ په‌یداکردنى بژێوى ژیانیان کۆڵبه‌رى ده‌که‌ن له نێوان سنورى رۆژهه‌اڵت و باشورى کوردستاندا له‌الیه‌ن هێزه‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێرانه‌وه ده‌درێنه به‌ر ده‌ستڕێژى گوله و گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن.
و ک�ه‌م�ه ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان��ى دی��ک �ه ،ک��ورد بناسێنم و پشتیوانى بۆ ک��ورد په‌یدا بکه‌م .دیاره پێشتر من کارم بۆ هه‌ر چ���وار پ��ارچ �ه‌ى ک��وردس��ت��ان ک���ردووه،
سه‌ره‌ڕای گوشاری رێکخراوه نێونه‌ته‌وه‌یه‌کانی پاراستنی مافه‌کانی مروڤ بۆ کوتایی هێنان به له‌سێداره‌دانی مروڤه‌کان له الیه‌ن کۆماری ئیسالمی ئێرانه‌وه ،ئه‌و واڵته به‌رده‌وامه له له سێداره‌دانی گیراوانی به‌ندیخانه‌کان. هه‌ڵسوڕاوانی مافی مرۆڤ له ئێران رایانگه‌یاند که ئیحسان شه‌عبانی کوڕی کامیل خه‌ڵکی گوندی (ئه‌سالنیک) سه‌ر به شاری سه‌ڵماس له زیندانی قه‌زوین ،له‌سێداره دراوه ،هه‌روه‌ها ش�ه‌ش که‌سی دیکه له به‌ندکراوانی شاری ئه‌هواز له سێداره دراون .به پێی راگه‌یاندنی ه�ه‌ران��ا ب��ڕی��ارى له س��ێ��داره‌دان��ی چوارگیراوى تریش له زیندانی شاری کرمان و یه‌کێکیتر له قه‌زوین له سێداره‌درا. س�ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که ناوه‌ند و رێکخراوه‌کانی پ��اراس��ت��ن��ی م��اف �ه‌ک��ان��ی م����روڤ ب������ه‌رده‌وام ده‌س��ه‌اڵت��داران��ی ئ��ێ��ران��ی ل �ه راگ��رت��ن��ی پێک هێنانی سێداره‌دان ئاگادار ده‌که‌نه‌وه ،له هه‌فته‌ى رابردوودا سێ که‌سیتر له‌سێداره‌دران. هه‌روه‌ها رۆژى ( )12ئه‌م مانگ ه پێنج که‌س
ل �ه زی��ن��دان��ی ش���اری (ش���اه���روود) ل �ه س��ێ��دار‌ه دران .س��ه‌ره‌ڕای��ی وش��ی��اری�ه ب �ه‌رده‌وام �ه‌ک��ان��ی رێکخراوه‌کانی مافی مرۆڤ بۆ راوه‌ستاندنى ل��ه س����ێ����داره‌دان ل��ه ئ���ێ���ران ،ب����ه‌اڵم ک��ۆم��اری ئیسالمی به هه‌موو شێویه‌ک پێداگری ده‌کات و به تۆمه‌تى بارزرگانى به ماده‌هۆشبه‌ره‌کان له‌سێداره‌دان به‌رده‌وام ده‌کات. ئ �ه‌ح��م �ه‌د س���ی���اوه‌ش پ���ور ،س���ه‌رۆک���ی گشتی ده‌زگای دادی پارێزگای سمنان ئه‌و هه‌واڵه‌ی رایگه‌یاندووه و وتویه‌تی «هه‌ر کام له‌و کهسانه دوو ج��ار داوای لێبوردیان ک���ردووه ،ب �ه‌اڵم له دوای لێکۆڵینهوه به‌و ئاکامه گه‌یشتووین که لێبووردن ئه‌و کهسانه ناگرێته‌وه». ل���ه‌وچ���وراچ���ێ���وه‌ی���ه‌دا ل���ه س���ه‌ره‌ت���ای مانگی خه‌رمانانه‌وه هه‌تا ئێستا ( )18که‌س له ئێران له سێداره دراوان. جه‌عفه‌ر ده‌وڵه‌ت ئابادی دادوه‌ری گشتی تاران رایگه‌یاندبوو که حوکمدراوێک له پێش چاوی خه‌ڵک له شاری تاران له سێداره‌ده‌درێ و سه‌ر له‌به‌یانی رۆژى ()13ئه‌م مانگه گه‌نجێک به‌و شیوه‌یه‌ی دادوره‌ى تاران ئاماژه‌ی پیکردبوو له پێش چاوی خه‌ڵک له سێداره‌درا. له کاتێکدا کۆمارى ئیسالمى ئێران راسته‌وخۆ بازرگانی به م��اده هۆشبه‌ره‌کانه‌وه ده‌ک��ات و شاره‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان و ئێرانی کردۆت ه بازاڕی فرۆشتنی ئه‌و مادانه و هه‌زاران گه‌نجی کورد و ئێرانی گیرۆده ک��ردووه ،بۆ
به تایبه‌ت له س�ه‌ر به جیهانیکردنى کۆمه‌ڵکوژى ک��ورد و هێنانه گۆڕى پرسى کورد وه‌ک مه‌سه‌له‌یه‌کى جدى، هه‌روه‌ها کێشه‌ى په‌نابه‌ران.
ڕاپۆرته هه‌واڵ
چاوترسێن کردنی کۆمه‌ڵگا ،رۆژانه له‌ژێر ناوی بازرگانی کردنی به ماده‌کانی هۆشبه‌ر ،درێژه به توندوتیژی ده‌دات و مرۆڤه‌کان له سێداره ده‌دات .به‌و تۆمه‌ته له تاران و قوم پێنج که‌س له سێداره دراون ،ئهوه جگه‌له‌وه‌ى سه‌رچاوه‌کان ئاماژه بۆ ئ�ه‌وه‌ده‌ک�ه‌ن له سێداره‌دانی ()١٥ که‌سیتر به شێوه‌ی نهێنی له زیندانی توربه‌تی جام له سێداره‌دراون ،ئه‌مه سێیه‌مین جاره ئێران که به‌شێوه‌ى نهێنى و به کۆمه‌ڵ له‌سێداره‌ده‌رێن. له سه‌ره‌تا ساڵی()٢٠١١تائێستا ( )٣54که‌س له سێداره دراون که سه‌رچاوه‌کانی س�ه‌ر به رژێمیش ئه‌وه‌یان پشتڕاست کردووه‌ته‌وه.
کوردستانی
چاودێرێکى سیاسى :خه‌باتى کوردى سه‌رتاسه‌رى کوردســـ
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
6
ئاماده‌کار کارزان تاریق
چاودێرانى سیاسى ئاماژه به‌وه‌ده‌که‌ن حکومه‌ته‌که‌ى ئه‌ردۆغان له باکورى کوردستاندا نایانه‌وێت کێشه‌ى کورد به ئاشتى چاره‌سه‌رکه‌ن و ده‌ستیان کردوه به گرتنى کورد و راشیده‌گه‌یه‌نن هێرش و ده‌ستدرێژیه‌کانى ئێران و پێداگرى تورکیا له‌سه‌ر شه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌یه کورد له نه‌خشه‌ى نوێى رۆژهه‌اڵتدا نه‌پڕژێته سه‌ر یه‌کترى و نایانه‌وێت له نه‌خشه‌ى سیاسى هه‌رێمه‌که‌دا جێبگرێت.
محه‌مه‌د به‌کر ،چاودێرى سیاسى ،ئاماژه بهوه ده‌کات ئه‌و هه‌ڵمه‌ت و هێرش و شه‌پۆلى ده‌ستگیرکردنه‌ی له رۆژگاری ئه‌مڕۆماندا ل �ه الی���ه‌ن پ��ارت��ی داد و گ�ه‌ش�ه‌پ��ێ��دان�هوه ده‌کرێته سه‌ر سیاسه‌تمه‌دار و خه‌ڵکی سڤیل له باکوری کوردستان ،له چوارچێوه‌ی کۆنسێپت و بااڵده‌ستی ئه‌قڵیه‌تی فاشیست و شه‌ڕخوازانه‌ی ئه‌ردۆغان و پارته‌که‌یدایه. هه‌روه‌ها وتیشى :ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی گه‌لی کورد له قۆناغ و سااڵنی رابردوودا به هه‌ڵوێست و سیاسه‌ت و پ��رۆژه ئاشتی و دیموکراسیه‌کانی خۆی ،هیچ بیانو و رێگه‌یه‌کی ب��ۆ ئ �ه‌ردۆغ��ان و پارته‌که‌ی نه‌هێشته‌وه .هه‌موو سیاسه‌ته ته‌ڵه‌که‌بازی و دوو روویه‌کانی حکومه‌تی تورکیای ئاشکرا ک��رد و راستینه‌ی ئ �ه‌و ده‌وڵ�ه‌ت�ه فاشیسته‌ی خسته‌به‌ر چ��اوان و نیشانیدا ئ���ه‌ردۆغ���ان و پ��ارت �ه‌ک �هی هیچ ن��ی�ه‌ت و ئاماده‌کارییه‌کی بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد نیه ،به‌ڵکو ده‌یوێ به دیماگۆجیه‌ت و فێڵ و هێرشی سه‌ربازی و سیاسی بزاڤی گه‌لی کورد پاکتاو بکات. ن��اوب��راو ،جه‌ختیشیکرده‌وه :بزاڤی ئ��ازادی گه‌لی ک��ورد گ�ه‌رچ��ی ب���اوه‌ڕی ت �ه‌واوی به‌پره‌نسیپی چ���اره‌س���ه‌ری دیموکراتیانه
ههیه له تورکیادا ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر فێڵ و س��اخ��ت�ه‌ک��اری و سیاسه‌تی دووڕوی���ی و پاکتاوکارانه‌ی پارتی داد ،له‌ماوه‌ی رابردودا له هه‌موو روویه‌که‌وه ئاماده‌کاری ب���ه‌رخ���ۆدان و ب���ه‌ره‌ن���گ���ارب���وون���ه‌وه‌ی ه �ه‌ر هێرشێکی ک����ردوه .ن��او ن���راو ب��اس��ل�ه‌وه‌ش ده‌ک��ات له‌کاتێکدا ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری تورکیا بڕیاری شه‌ڕیداوه و ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی ئه‌نجام ده‌دات ،ده‌بینین رووبه‌ڕوی به‌رخۆدانی گه‌ریال ده‌بنه‌وه و تێکده‌شکێن. م��ح �ه‌م �ه‌د ب �ه‌ک��ر ،ه��ێ��م��اى ب��ۆ ئ�ه‌وش��ک��رد ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی مافی پاراستنی ره‌وادا چه‌ندین هێرشی سه‌رکه‌وتو ده‌کرێته سه‌ر بنکه و باره‌گاکانی پۆلیس و سه‌ربازانی ت���ورک؛ ئ �ه‌م سه‌رکه‌وتنانه‌ی هێزه‌کانی پاراستنی گه‌ل ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیای ت���وش���ی ش����ۆک ک������ردوه ،ه���ه‌رب���ۆی���ه له چوارچێوه‌ی سیاسه‌تی ره‌گه‌زپه‌رستانه‌ی خ��ۆی��ان��دا هێرشه‌کانیان ب��ۆ س �ه‌ر گ �ه‌ل و هاواڵتیانی سڤیل زی��اد ک��ردوه و رۆژان �ه به‌ده‌یان له نوێنه‌رانی گه‌ل و خه‌ڵکی سڤیل ده‌ستگیر ده‌ک �ه‌ن و ئه‌شکه‌نجه‌یان ده‌ده‌ن. ناوبراو پێشیوایه :بێگومان ئه‌م سیاسه‌ته ره‌گ �ه‌زپ �ه‌رس��ت��ان �هی �هی ده‌وڵ���ه‌ت���ی تورکیا شکست خوارد و ده‌بێت و ئیراده‌ی گه‌لی
باکورمان تێکناشکێت .ئه‌مڕۆ گه‌ریال و گه‌ل بڕیاری خۆیانداوه و وه‌ک چۆن بۆ ئاشتی چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه ئاماده‌ن، ه��اوک��ات ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی سه‌رخستنی سیستمی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیدا بۆ هه‌موو شه‌ڕێکی شۆڕشگێڕیش ئاماده‌ن و مسۆگه‌ر فاشیست تێکده‌شکێت و ئیراده‌ی ئازادی گه‌له‌که‌مان له باکوری کوردستان سه‌رده‌که‌وێت. چ��اودێ��رێ��ک��ى س��ی��اس��ى ،پ��ێ��وای�ه شه‌قامى تورکى هیشتا له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ک���ورد ن��زی��ک ن��ی�ه ،ق���ادر ن���ادر ،ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ات ل �ه ک��وردس��ت��ان��ی باکور به‌دڵنیایی ئ �ه‌و س��ی��اس�ه‌ت�هی ئ �ه‌ردۆغ��ان درێژکراوه‌ی سیاسه‌تی که‌مالیزمه ،به‌اڵم که‌مالیزم له ()20ه‌کان ئه‌وه‌ی پێ ده‌کرا، ئ �ه‌ردۆغ��ان ل �ه‌و س �ه‌رده‌م �ه جیهانگیریه‌دا هه‌ر ئه‌وه‌نده ده‌توانێ بیکات ،بۆیه «له درێژه‌دان به‌و سیاسه‌ته‌ی تورکیا ئه‌گه‌ری زۆره هه‌موو کوردستانی باکور ببێته هاوشێوه‌ی گۆڕه‌پانی ته‌حریری میسر». جه‌ختیشیکرده‌وه :په‌یوه‌ندی تێکچونیشی ل �ه‌گ �هڵ ئیسرائیل و دان��ان��ی قه‌ڵغانی موشه‌کیش له تورکیا درێ��ژه‌ی جۆرێک له‌خۆبایی ب��وون��ی تورکیایه به‌تایبه‌تی
به‌هۆی پێداویستی رۆژئ��اوا له دۆسیه‌ی س��وری��ا ب��ۆ تورکیا و ه�ه‌وڵ��دان��ی تورکیا بۆ ئ �ه‌وه‌ی وه‌ک واڵتێکی داکۆکیکار له‌مافی مرۆڤ له ناوچه‌که بناسرێت یان ئه‌وه‌تا ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێت وه‌ک میراتگری ده‌وڵ�ه‌ت��ی عوسمانی خ��ۆی وه‌ک باوکی سیاسیان بناسێنێ. ن����اوب����راو ،پ��ێ��ش��ی��وای �ه :ئ���ه‌م س��ی��اس�ه‌ت�هی ئه‌ردۆغان توشی تێکشکانێکی گه‌وره‌ی س��ی��اس��ی ده‌ب���ی���ت ،چ��ون��ک �ه ل���ه‌الی���ه‌ک ش�ه‌ڕک��ردن ی��ان ملمالنێکردنی ئیسرائیل نه‌ک ئاسان نیه ،به‌ڵکو باجی گه‌وره‌ش ده‌دات ب �ه‌ه��ۆی ئ���ه‌و پ��ێ��گ�ه س��ی��اس��ی و ئابورییه‌ی له ئه‌وروپا و ئه‌مریکا هه‌یانه باشترین نمونه‌ش ئه‌و شکسته سیاسیه‌ی تورکیا بوو له سکااڵ تۆمارکردنی دژی ئیسرائیل له نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان له‌سه‌ر کوشتنی چه‌ند هاواڵتیه‌کی ،هه‌روه‌ها ئه‌و چاودێره سیاسییه جه‌ختیشیکرده‌وه :دڵنیام هێرش ی��ان ئۆپه‌راسیۆنێکی تورکی له دوای��ن ئاکامدا پچه‌وانه ده‌بێت و تورکیا ئه‌وکات ده‌بێت زیاتر داخوازیه‌کانی کورد له باکور قبوڵ بکات بێگومان تورکیا ه���ه‌وڵ���ده‌دات ه�ه‌م��وو واڵت��ان��ی ناوچه‌که ته‌نانه‌ت هێزه ناکۆکه‌کانی وه‌ک ئێران و
ئه‌مریکا له دژایه‌تی په‌که‌که به‌کاربهێنی، به‌اڵم له‌خاڵێکدا ئه‌م دوو به‌رژه‌وه‌ندیه جیای‌ه هه‌رده‌ته‌قێته‌وه و سه‌باره‌ت به «هێزه‌کانی باشور پێموانیه پارتی و یه‌کێتی بوێرن، نه‌وه‌ک نایه‌نه‌وێت شه‌ری په‌که‌که بکه‌ن». چونکه ئه‌مڕۆ له‌ناو په‌رله‌مانی تورکیا ( )36په‌رله‌مانتار له‌سه‌نگه‌ری نزیکن. ه�ه‌وه‌ه��ا ک��ام �ه‌ران مه‌نتک ،مامۆستاى زانسته سیاسیه‌کانى زانکۆی سه‌اڵحه‌دین، ئاماژه بۆ ئ�هوه ده‌ک��ات بزوتنه‌وه‌ى کورد ل �ه ب��اک��ور ئاستێکى زۆرى ب��ڕی��وه ه�ه‌ر ئ�ه‌وه‌ی�ه وای��ک��ردوه حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتى تورکیا هه‌وڵ ده‌دات زه‌ڕب �ه‌ى تایبه‌تى له کورد بدات ،واته پێش ئه‌وه‌ى کورد ده‌ست بوه‌شێنێت و بتوانێت داواکانى خۆى بهێنێته دى ئ�ه‌وان سود له گۆڕانکارى ناوچه‌که وه‌ربگرن به‌و شێوهیه ده‌ستى خۆیان بوه‌شێنن. م��ام��ۆس��ت��اک �ه‌ى زان��س��ت �ه س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان، بارودۆخى تورکیا واشرۆڤه‌ده‌کات که ئه‌و هه‌واڵنه‌ى تورکیا هه‌وڵى خۆپاراستنن له پێشکه‌وتنه‌کانى ناوچه‌که ئ��ه‌وان ته‌نها له‌سه‌ر ئاستێک شه‌ڕ ده‌که‌ن ،له‌سه‌ر ئاستى نه‌ته‌و‌ایه‌تى ئێمه ،ده‌بینین ئه‌ردۆغان چووه بۆ زانکۆى عه‌ره‌بى له میسر قسه‌ى کرد و هه‌وڵیدا وه‌ک نوێنه‌رێکى ئیسالمى و
ئه‌بو سابیر :ئۆپۆزسیۆنى سوریا ده‌یه‌وێ کورد بکاته سوته‌مه‌نى شۆڕش دیدار ره‌هێ ڵ مامه‌ش
مه‌حمود مه‌حه‌مه‌د ،ناسراوه به (ئه‌بو سابیر) ئه‌ندامى مه‌کته‌بی سیاسى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى کورد له‌سوریا، ئاماژه به‌خۆپشاندانه‌کانى سوریا دژى رژێمى به‌شار ئه‌سه‌د و رۆڵى کورد له خۆپیشاندان و یه‌کخستنى هه‌ڵوێسته‌کانیان و کۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر به‌و رژێمه ده‌خاته روو. ئه‌بو سابیر ،له‌وه‌ده‌وێت که زیاتر له‌شه‌ش مانگه خۆپیشاندا له سوریا به‌رده‌وامه و نزیکه‌ى ( )3000هاواڵتى به‌ده‌ستى ئه‌و رژێمه ک���وژراون .پێشیوایه له ئه‌نجامى خۆپیشاندانه‌کانى سوریا رژێمى ئه‌سه‌د له رووخ��ان نزیک بۆته‌وه ،چونکه دواى ئه‌و کۆمه‌ڵگوژى و ره‌شه‌کوژییه‌ى ئه‌و رژێمه به‌رامبه‌ر خه‌ڵکى مه‌ده‌نى سوریا ئه‌نجامیدا ،ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه ناگه‌ڕێته‌وه چاره‌سه‌رێکى دیموکراتى و ئاشتیانه بۆ پ��ێ��ش( )3/15کاتێک خۆپشاندانه‌کان بارودۆخه‌که بدۆزێته‌وه. ته‌نیا بۆ ئ��ازاد کردنى ئه‌و مندااڵنه بوو ده‌رباره‌ى بارودۆخى نێوده‌وڵه‌تى ئه‌بوسابیر، ک�ه ل�ه زیندانه‌کانى حکومه‌تى سوریا رایگه‌یاند :ههرچهنده تواناى رژێمى سوریا زیندانى کرابوون .ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد :توانایه‌کى الوازى ههیه ،ب �ه‌اڵم به‌هۆى داواک��ارى ئێستای خۆپشانده‌ران رووخانى کاریگه‌رى له‌سه‌ر ناوچه‌که ،به‌تایبه‌تى ن �ه‌م��ان��ى ئ���ه‌و رژێ��م �هی �ه ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی �ه له س�ه‌ر عێراق و لوبنان و فه‌له‌ستین و ده‌سه‌اڵتى ئێستاى سوریا ناخوازێ هیچ ئێران و ئیسرائیل ،وای��ک��ردهوه هه‌ریه‌که
له ئه‌مه‌ریکا و ئیسرائیل ن�ه‌خ��وازن ئه‌و رژێمه بڕوخێ ،جه‌ختیکرده‌وه :به‌بۆچونى ئیسرائیل ده‌س �ه‌اڵت��ى ئێستاى سوریا بۆ ئه‌و باشتره ،به‌و پێیه‌ى له‌ماوه‌ى سااڵنى رابردوو سنوره‌کان له‌گه‌ڵ ئه‌م واڵته ئارام ب���ووه ،وتیشى :ل�ه‌گ�هڵ ئ���ه‌وه‌ى ل�ه‌م��اوه‌ى راب��ردوو هیالرى کلینتۆن لێدوانیدا ،که کاتى رۆیشتنى رژێمى سوریا هاتووه،
ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌بوسابیر ،پێوایه بیرکردنهوه خه‌ڵکى س��وری��ا به‌گشتى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر به کورد وایه که میلله‌تێکى پرۆفایل ب��ی��ان��ى و ج����وداخ����وازه و په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ مه‌حمود محه‌مه‌د ئیسرائیل ههیه بو ناسراوه به (ئه ب��������ۆ ئ����������ه‌وه‌ى سابیر) ئه‌ندامى خه‌نجه‌ر له پشتى سیاسى مه‌کته‌بی واڵتانى عه‌ره‌ب ب���دات .ئێستاش پارتى یه‌کێتى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ى دیموکراتى کورد له سوریا (یه‌کێتى) س���وری���ا ه �ه‌م��ان ه��هڵ��وێ��س��ت��ی��ان نوێنه‌رى حزب ب������ه‌رام������ب������ه‌ر له باشورى ب�ه‌ک��ورد ههیه، کوردستان ،له ل��ه‌م م��اوه‌ی �ه‌ش��دا ساڵى ( )1968بۆ ب�������ه‌ه�������ه‌م�������وو ى ه و ئه‌ندامى بزوتنه ش�����ێ�����وه‌ی�����ه‌ک کورد له‌سوریا پڕوپاگه‌یانده‌یان بووه. باڵوده‌کرده‌وه که ک����ورد ل �ه‌گ �هڵ مانه‌وه‌ى رژێمه ،به‌اڵم هه‌رله‌سه‌ره‌تاوه کورد به‌اڵم تاکو ئێستا به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌مه‌ریکا له به‌یاننامه‌ى ده‌رک���رد ک�ه ئ���ه‌وان له‌گه‌ڵ روخانى به‌شار ئه‌سه‌د نیه ،هه‌ر ئه‌مه‌ش ش��ۆڕش��دان و پاڵپشتى خۆپیشانده‌رانن و ب��وو پاڵپشتى چه‌ند واڵتێکى ئه‌وروپى به‌کارهێنانى چه‌ک دژى خه‌ڵکى مه‌ده‌نى ن���ه‌ک���رد ،ک��ات��ێ��ک خ��واس��ت��ى رووخ���ان���ى ره‌تده‌که‌ینه‌وه ،به‌اڵم ئۆپۆزسیۆنى سوریا ئه‌سه‌دیان ه�ه‌ب��وو ،ب �ه‌اڵم ئێمه پێمانوایه ده‌یانه‌وێ کورد بکه‌نه سوته‌مه‌نى شۆڕش رووخانى رژێمى ئه‌سه‌د کاریگه‌رى له‌سه‌ر دواتر بێبه‌شیان بکه‌ن. م�ه‌س�ه‌ل�ه‌ى دی��م��وک��رات��ى ل �ه رۆژه �ه‌اڵت��ى ه �ه‌روه‌ه��ا ن��اوب��راو ،ل �ه‌ب��اره‌ى ئه‌نجامدانى کۆنگره له رۆژئاواى کوردستان ،پێیوایه ناوه‌راست دروست ده‌کات.
که‌سایه‌تی هه‌فته
هـــه‌واڵــی کوردستانی
رۆژنامه‌نوسێکى کورد خه‌اڵتێکى نێوده‌وڵه‌تى وه‌رده‌گرێت
ک���اوه کرماشانی رۆژن��ام �ه‌ن��ووس و چاالکوانى مافه‌کانی مرۆڤ له‌گه‌ڵ ( )47که‌سیتر له ()23 واڵتی جیهان خه‌اڵتی هێلمه‌ن هێمه‌تی رێکخرای چ��اودێ��ری م��اف��ی م��رۆڤ��ی��ان ب��ۆ س��اڵ��ی ()2011 پێبه‌خشرا. رێ���ک���خ���راوی چ����اودێ����ری م���اف���ی م�����رۆڤ له به‌یاننامه‌یه‌کدا رۆژی چ��وارش�ه‌م��م�ه ()9/14 ب�ڵاوی��ک��ردهوه ه��ۆک��اری ده‌ستنیشانکردنى ئ�ه‌و که‌سانه‌ی بۆ وه‌رگرتنی خه‌اڵتی ئه‌مساڵی (هێلمه‌ن ه��ێ��م�ه‌ت) ب��ۆ ئ���هوه گ�ه‌ڕێ��ن��ی��ت�هوه ک �ه سیاسه‌تی سه‌رکوتکارانه و سنوردار کردنی ئازادى بیروڕا له الیه‌ن واڵته‌کانیانه‌وه کاریگه‌ریی له‌سه‌ر گیانیان دانابوو.
کاوه کرماشانى ،له دایک بووى ساڵى ()1984 شارى کرماشانى رۆژهه‌اڵتى کوردستانه و ساڵى ( )2004ده‌ستى ک��ردوه به‌کارى مافى مرۆڤ و وه‌ک چاالکوانى مه‌ده‌نى کارى کردووه. خه‌اڵتی (هێلمه‌ن هێمت) ده‌درێته ئه‌و ڕۆژنامه‌نووس و ن��ووس �ه‌ران �هی ک �ه ب �ه ه��ۆی ره‌خ��ن �ه گ��رت��ن له ده‌س �ه‌اڵت��ى دی��ک��ت��ات��ۆری ،تێڕوانینى ج��ی��اواز و باڵو کردنه‌وه‌ی نووسینى ره‌خنه‌گرانه به‌رانبه‌ر به حکومه‌ت ،رووبه‌ڕووی بڕیاری به‌ندیخانه ده‌بنه‌وه. له‌و که‌سانه‌ی که مافی وه‌رگرتنی ئه‌م خه‌اڵته‌یان ده‌یانگرێته‌وه بریتین له (رۆژنامه‌نووسان ،وێبالگ نووسان ،نووسه‌رانی شانۆ ،هه‌ڵبه‌ستوانان و ته‌نانه‌ت کاریکاتۆریسته‌کان و گۆرانیبێژان).
ئه‌نجامدانى کۆنگره بۆ کوردانى رۆژئاوا، زۆرى به‌هۆى ناکۆکى که‌سایه‌تى و حزبی دواکه‌وتووه ،له رێگاى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) هوه ،داوا له‌الیه‌ن و که‌سایه‌تیه‌کانى کورد ده‌که‌م ،هه‌رچى زووه کار بۆ به‌ستنى ئه‌و کۆنگره‌یه بکه‌ن ،چونکه به ئه‌نجامدانى ئ�ه‌و کۆنگره‌یه یه‌کڕیزى ک��ورد دروس��ت ده‌بێ ،کورد خۆى بۆ گۆڕانکاریه‌کانى دواى رووخ���ان���ى رژێ����م ئ���ام���اده‌ده‌ک���ات، ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى ب�ه ئه‌نجامدانى کۆنگره‌ى ن���ه‌ت���ه‌ه‌وه‌ی���ی ل��ه رۆژئ������اواى ک��وردس��ت��ان کۆمیته‌یه‌ک له‌نێوان الیهنه سیاسیه‌کان و که‌سایه‌تییه‌کان پێکده‌هێندرێت بۆ سه‌رپه‌رشتکردنى بارودۆخه‌که. ئ �ه‌ب��وس��اب��ی��ر ،س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه هه‌ڵوێستى ک��وردان��ى پاره‌چه‌کانى ت��رى کوردستان سه‌باره‌ت به رۆژئ���اواى کوردستان وتى: ه�هڵ��وی��س��ت��ى ک���وردان���ى پ��ارچ �ه‌ک��ان��ى تر ئیجابیه و پاڵپشتى به‌ده‌ستهێنانى کوردى س��وری��ا ده‌ک���ه‌ن ،ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ئ���ه‌وان ده‌س��ت له‌کاروبارى سوریا وه‌رناده‌ن و بارودۆخى هه‌رپارچه‌یه‌ک تایبه‌تمه‌ندى خۆى ههیه، به‌اڵم له‌رووى مه‌عنه‌ویه‌وه پاڵپشتى کوردى رۆژئ���اواده‌ک���ه‌ن ،ئ�ه‌وه‌ش��ى خسته روو که له‌م بارودۆخه‌ى ئێستاى سوریا ،ده‌خوازین ره‌وه‌ن��دى ک��ورد ل���ه‌ده‌ره‌وه پاڵپشتى زیاترى ک��وردى رۆژئ��اوا بکه‌ن و چاالکى زیاتر ئه‌نجامبده‌ن ،ب��ۆئ �ه‌وه‌ى بتوانن له‌رێگاى کۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تیه‌وه پاڵه‌په‌ستۆى زیاتر بخه‌نه سه‌ر رژێمى سوریا.
ک���اوه ق��اس��م��ی ک��رم��اش��ان��ی ل �ه س���ه‌ره‌ت���ای ساڵی ( )2010به تۆمه‌تی :پروپاگه‌نده‌ی دژی رژێم و هه‌وڵدان بۆ شێواندنی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له رێگه‌ی ئه‌ندامێتی له رێکخراوی مافی مرۆڤی کوردستان و وتوێژ کردن له‌گه‌ڵ راگه‌یاندنه‌کان و هه‌روه‌ها سه‌ردانی بنه‌ماڵه‌ی گیراوانی سیاسی بڕیاری چوار ساڵ زیندانی به‌سه‌ردا سه‌پابوو. سێ که‌سی دیکه ل �ه‌و چل و ح �ه‌وت که‌سه‌ی خ �ه‌اڵت��ی (ه��ێ��ل��م�ه‌ن ه��ێ��م �ه‌ت)ی ئ�ه‌م��س��اڵ��ی��ان پێ ب�ه‌خ��ش��راوه خه‌ڵکی ئ��ێ��ران��ن ،یه‌کێکان داوای له رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ کردوه له‌به‌ر مه‌ترسی گیرانی له الیه‌ن کۆماری ئیسالمییه‌وه ناوه‌که‌ی باڵو نه‌کرێته‌وه. به‌همه‌ن ئه‌حمه‌دی ئه‌مه‌ویی رۆژنامه‌نووس و ئه‌میر ره‌شیدی چاالکی سیاسی دوو ئێرانی ده‌یکه‌ن که ناوه‌کانیان له به‌یاننامه‌که‌ی رێکخراوی چاودێری مافی رۆڤدا هاتووه. به‌همه‌ن ئه‌حمه‌دی ئه‌مه‌وی له پاش هه‌ڵبژاردنه‌کانی دوو ساڵ پێش له ئێراندا به هۆی نوسینى هه‌ندێ بابه‌تی ئابوری له رۆژنامه‌کاندا ده‌ستبه‌سه‌ر کرا و بڕیاری پێنج ساڵ زیندانی به‌سه‌ردا سه‌پا. محه‌مه‌د سدیق که‌بوودوه‌ند ،سه‌رۆکی به‌ندکراوی رێ��ک��خ��راوی م��اف��ی م��رۆڤ��ی ک��وردس��ت��ان��ی��ش ئه‌م خه‌اڵته‌ی پێ به‌خشراوه. خه‌اڵتی س��ااڵن�هی رێکخراوی چ��اودێ��ری مافی مرۆڤ له‌به‌ر دوو ئه‌مریکی شانۆنامه‌نووس(لیلیان هێلمه‌ن) و نووسه‌ر و (سێناریست ده‌شیل هێمه‌ت) به خه‌اڵتی (هێلمه‌ن هێمت) ناونراوه.
وه‌ک هه‌ڵوێستێک خوێندنگاکان ناکه‌نه‌وه ()60هه‌زار واژو بۆ ناسنامه‌ی کورد ل ه ئه‌لمانیا
لێژنه‌ی زمان و په‌روه‌رده‌ی کۆنگره‌ی جڤاکی دی��م��وک��رات��ی ب��ۆ ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی ده‌رب��ڕی��ن ل �ه بێ به‌شکردنی مندااڵنی کورد له باکورى کوردستان له مافی په‌روه‌رده به زمانی دایکی ،داوای له خوێندکارانى کورد کرد که له ئه‌مڕۆوه تا ()23 ئه‌م مانگه ده‌وام��ى خوێندن بایکۆت بکه‌ن .له ( )19ئ �ه‌م مانگه خوێندنگاکان له باکوری کوردستان و تورکیا ده‌کرێنه‌وه و خوێندن ده‌ست پێده‌کات ،به‌اڵم مندااڵنی کورد له مافی په‌روه‌رده به زمانی دایکی بێ به‌شن و ناجار ده‌کرێن به زمانی تورکى بخوێنن .له‌و چوارچێوه‌یه‌دا لیژنه‌ی زمان و په‌روه‌رده‌ی کونگره‌ی جڤاکی دیموکراتی هه‌ڵوێستی ده‌وڵه‌تی تورکیای شه‌رمه‌زار کرد و له بانگه‌وازیه‌کدا رایگه‌یاند که :ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیا به گرتنه به‌ری سیاسیه‌تی تواندنه‌وه و دابڕانی کوردان له کلتوری خۆیان ،گه‌وره‌ترین تاوانیان دژ به مروڤایه‌تی ئه‌نجام داوه و ئه‌وه‌ش له چوارچێوه‌ی هه‌وڵی داگیرکاریدایه.
ل�ه چوارچێویه‌ی هه‌ڵمه‌تى په‌سه‌ندکردنی ناسنامه‌ی ک���وردان له ئه‌ڵمانیا که له الیه‌ن فیدراسیۆنی کۆمه‌ڵه کوردیه‌کان ل�ه‌و واڵته ده‌ستی پێکردبوو ،نزیکه‌ی ()60ه���ه‌زار واژو کۆکرایه‌وه .له دوای��دا کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا ()15 ئه‌م مانگه واژۆکان راده‌ستی په‌رله‌مانی واڵتی ئه‌ڵمانیا کرا .له هه‌ڵمه‌تى کۆکردنه‌وه‌ی واژو که به پێشانگایه‌تی (یه‌ک کۆم) و له ژێر دروشمی «کوردان داوای ناسنامه‌ی خۆیان ده‌که‌ن» له ئه‌ڵمانیا ،پتر ل �ه()60ه �ه‌زار واژو کۆکرایه‌وه. ئامانجی ئه‌و هه‌ڵمه‌ته ئه‌وه‌بوو که ئه‌ڵمانیا به شێویه‌کی فه‌رمی ناسنامه‌ی ک��وردان په‌سه‌ند بکات و ئیدی ک��وردان به :ت��ورک ،ف��ارس و عه‌ره‌ب ،ناو نه‌بات. هه‌روه‌ها رۆژى ( )15ئه‌یلول له په‌رله‌مانی فیدراڵی ئه‌ڵمانیا ،ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ی�ه‌ک ک��راو و ئه‌و واژۆیانه‌ی که کۆ کرابوونه‌وه ،راده‌ستی کاربه‌ده‌ستانی په‌رله‌مان کران.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
8
زیندوو مافی ژنان ل ه ژێر چارشێوی نامووس uئارێز محه‌مه‌دی u سااڵنه ژماره‌یه‌کی زۆر ل ه ژنان و کچانی الو له ژێر ناوی قه‌تڵی (ناموسی) ژیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن وده‌بن ه قوربانی .ژماره‌ی ئه‌و ژنانه‌ی که به ده‌ستی که‌س ه نزیکه‌کانی خۆیان ک���وژراون سااڵن ه ده‌گ��ات� ه زیاترل ه ()٥٠٠٠ک�ه‌س .ئه‌م ه له‌حاڵێکدای ه که ب ه پێی ئاماره ناڕه‌سمیه‌کان ،زۆر زیاتره ل ه قوربانیه .قه‌تڵه نامووسیه‌کان له زۆربه‌ی ئ �ه‌و کۆمه‌ڵگا واڵت��ان��ه‌دا ک �ه دی���ارده‌ی پ��ی��اوس��االری ت��ێ��دا ح��اک��م� ه ڕووده‌دات. م��اف��ی ه �ه‌م��وو م��رۆڤ��ێ��ک ل �ه‌وان �ه ژنان ه ک �ه ل � ه ک��ۆم�هڵ��گ��ای�ه‌ک��ی دوور ل �ه ه�ه‌ر ن��اب�ه‌راب�ه‌ری�ه‌ک و ه �ه‌ر ج��ۆره سته‌مێکی جنسی وجه‌سته‌یی ژیان ببه‌ن ه سه‌ر .قه‌تڵ ه نامووسیه‌کان ناشیاوترین و ناشیرینترین ج���ۆری ت��ون��دوت��ی��ژی�ه ک � ه ل �ه ژێ���ر ن��اوی ب�ه‌رگ��ری له ن��ام��ووس به‌رامبه‌ر ب ه ژنان ئ�ه‌ن��ج��ام ده‌درێ����ت .ئ�ه‌م�ه شتێکی نامۆو سه‌رسووڕهینه‌ر نیه که کۆمه‌ڵگایه‌ک هه‌موو یاساو هه‌ڵسووکه‌وته‌کانی ب ه پێی گه‌وره‌یی پیاو بۆسه‌ر ژن داڕێ���ژڕاوه ،ژن ده‌کوژرێت چونکه به‌ویستی خۆی ژیانی هاوسه‌رێتی پێک نه‌هێناوه ،ژن ده‌کوژرێت ب ه هۆی ئ �ه‌وه‌ی که نه‌چووته ژێر باری هاوسه‌رگیری زۆره‌ملێ ،ژن ل ه نێوده‌چێت چونکه ل ه هاوسه‌ره‌که‌ی جیابووه‌ته‌وه ک ه ئ���ازارو ئه‌شکه‌نجه‌ی ده‌داو ه �ه‌روه‌ه��ا ل ه الیه‌ن که‌سانی ترهوه ده‌ستدرێژی کراوه‌ت ه س�ه‌ر .ژن ب ه ئاسانی ده‌ک��وژرێ��ت چونک ه وه‌ک مرۆڤێکی ئازادیخواز بیرده‌کاته‌وه. ک���رده‌وه‌ی���ه‌ک���ی وه‌ح��ش��ی��ان �ه ک��� ه ل���ه ژێ��ر ن���اوی ق�ه‌ت��ڵ��ی ن��ام��ووس��ی دێ��ت � ه ئ����اراوه‌‌و تووندووتیژیه‌ک که له‌مباره‌و‌ه په‌یدا ده‌بێت ناوی به‌رگری له شه‌ره‌ف و نامووسی پیاوو بنه‌ماڵه له خۆده‌گرێت ،له ڕاستیدا ڕیشه‌و هۆکاری سه‌ره‌کیتری ههیه ،ک ه ئه‌ویش درووس��ت��ک �ه‌ری کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی وی��اس��اک��ان و ک����ردهوه ن��ام��رۆڤ��ان�ه‌ک��ان�ه. له‌کۆمه‌ڵگایه‌کدا ک ه ژن به‌کااڵ چاوی لێده‌کرێت وپیاویش به خاوه‌نی کااڵکه، ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌م بنه‌ما دام����ه‌زراوه ک�ه گوایا نامووسی پیاو به‌ستراوه‌ته‌وه به چۆنیه‌تی هه‌ڵسووکه‌وتی ژن و کچی بنه‌ماڵه‌که‌یان. ل�����ه‌وه‌ه�����ا ک���ۆم���هڵ���گ���ای���ه‌ک ول����ه‌وه‌ه����ا بنه‌ماڵه‌یه‌کدا ئاشکرایه که پێگه‌و جێگه‌ی ژن دیار نیه‌و سووکایه‌تی پێده‌کرێت .بوونی دیموکراسی له کۆمه‌ڵگایه‌کدا ئه‌و هه‌ل ه ده‌ره‌خسێنێت ک ه ژنان بتوانن ئاستی زانیاری خۆیان له هه‌ر بوارێکدا ببه‌نه س �ه‌ره‌و‌ه و خ��وازی��اری به‌ده‌ست هێنانی مافه‌کانیان بن .جێگه‌ی ئاماژه‌یه توندوتیژی به‌هه‌موو جۆره‌کانیه‌و‌ه له کۆمه‌ڵگا جۆربه‌جۆره‌کاندا یه‌کسان نیه ک�ه ئه‌میش ب�ه‌س��ت��راوه‌ت�هوه به چۆنیه‌تی ب��واری ئ��اب��ووری وسیاسی ئ �ه‌و کۆمه‌ڵگایه .ل �ه‌ب �ه‌راوردێ��ک��دا ئێم ه ده‌بینین ک�ه توندوتیژی دژی ژن��ان ل ه کۆمه‌ڵگایه‌کدا که دیموکراسی حاکم ه ل ه چاو ئه‌وکۆمه‌ڵگایه‌ی که دروستکه‌ری سیاسی دیکتاتۆری_مه‌زهه‌بیه ،جیاوازی زۆری ههیه .ئ�ه‌وه‌ش ڕوون وئاشکرای ه ب ه هه‌مان ئه‌و ڕێ��ژه‌ی که ژنان ل ه ئاکامی تێکۆشانی خ��ۆی��ان ب��ۆ ب �ه‌ده‌س��ت هێنانی خ��واس��ت �ه‌ک��ان��ی��ان ،ت��وان��ی��وی��ان � ه ب � ه ماف ه ئینسانیه‌کانی خۆیان بگه‌ن ،ڕێژه‌ی قه‌تڵ ه نامووسیه‌کان و توندووتیژی دژی ژنان که‌م بووهتهوه .به‌گشتی ده‌توانرێت بوترێت هه‌ر جۆره توندوتیژیه‌ک که پێوه‌ندی ههیه به مه‌سه‌له‌ی نامووس و ش�ه‌ره‌ف�هوه، ک��اری��گ��ه‌ری زۆری ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌س �ه‌ر ب���اروودۆخ���ی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی ژن���ان له کۆمه‌ڵه‌گادا .ئه‌م جۆره له توندوتیژی که به زۆرشێوه‌ی فیزیکی ،ده‌روونی، ده‌ستدرێژی جنسی و قه‌تڵ دێته ئاراوه سااڵنه ڕووب����ه‌ڕووی چه‌ندین ملیۆن ژن ل�ه ئاستی جیهاندا دهبێتهوه.
ده‌بێت ئ��ام��اژه‌ش ب �هوه بکه‌ین ک ه ل �ه زۆرب�����هی واڵت���ان���ی ئاسیایی ل�ه‌وان�ه ئ��ێ��ران ،ع��ێ��ڕاق ،پاکستان، ئ������ۆردون ،ف�ه‌ل�ه‌س��ت��ی��ن و...ه���ت���د، ژن��ێ��ک ک �ه ده‌س��ت��درێ��ژی جنسی ده‌کرێته سه‌ری ،له‌هه‌مان کاتیشدا رووبه‌ڕووی قه‌تڵیش دهبێتهوه.
گه‌اڵڵه‌ى جیاکردنه‌وه‌ى ره‌گه‌زى (کچان و کوڕان) ل ه زانکۆکانى ئێران ئاماده‌کار گه‌الوێژ مێهفه‌ر
له ئێستا له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو کێشه کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسیانه‌ى له واڵتى ئێراندا ههیه حکومه‌ت بیرى له چاککردنى نه‌کردۆته‌وه ،به‌ڵکو زه‌مینه‌ى خراپترکردنى خۆش کردووه ،له ئێستاشدا بۆ په‌رته‌وازه‌کردنى ڕه‌گه‌زى‌و جیاکردنه‌وه‌ى(کوڕان‌و کچان) له زانکۆکانى ئێران گه‌اڵڵه نامه‌یه‌کى تایبه‌تى هه‌یه‌و چاالکوانان‌و خوێندکارانى کچان‌و کوڕان ئه‌مه به سیاسه‌تێک بۆ کۆت‌و به‌ندکردنى کچان ده‌زانن.
ش��ێ��رزاد حه‌قیقى خ��وێ��ن��دک��ارى به‌شى ی��اس��ا و چ��االک��ى س��ی��اس��ى ل �ه ب���اره‌ى مه‌به‌ستى ڕژێمى ئێران بۆ هێنانى ئه‌و گه‌اڵڵه‌یه وتى :حکوومه‌تى ئێران هه‌ر دیارده‌یه‌ک یان هه‌ر شتێک ،جۆرێک کرانه‌وه له ئاستى کۆمه‌ڵگاى ئێراندا دروست بکات ،وه‌ک مه‌ترسی بۆ سه‌ر خۆى یان وه‌ک دیارده‌یه‌کى سیاسى و ئه‌منیه‌تى بۆ سه‌رخۆى ده‌بینێ .ئه‌گه‌ر س �ه‌رن��ج ب��ده‌ی��ن زان��ک��ۆک��ان هه‌میشه خ���اوه‌ن رۆڵ ب���وون .چ ل �ه س �ه‌رده‌م��ى محه‌مه‌د ره‌زا شادا زانکۆکان رۆڵیان له ئاستى کۆمه‌ڵگاى ئێراندا هه‌بووه، له‌و سه‌رده‌مه‌شدا دیسان خاوهن رۆڵبوون، ئ �ه‌گ �ه‌ر س �ه‌رن��ج ب��ده‌ی��ن ل���ه‌و س��ااڵن �ه‌ى دوای���ی���دا ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت رێ�����ژه‌ى چ��وون �ه زانکۆى کچان روو له زیادبوون بووه‌و ته‌نانه‌ت ئ��ام��اره‌ک��ان ده‌رخ���ه‌رى ئ �ه‌وه‌ن ک�ه رێ���ژه‌ى کچان ب��ۆ چ��وون�ه زانکۆ له کوڕان زیاتربووه .ئه‌وه‌ش وایکردووه ک��ه ک��چ��ان ه����ه‌وڵ ب����ده‌ن ل���ه‌و پێگه سوننه‌تییه‌ى خۆیان بێنه‌ده‌رێ و رۆڵێکى ئه‌کتیڤتر ل��ه ئ��اس��ت��ى ک��ۆم �هڵ��گ��ادا دی��ارى بکه‌ن .ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ بنه‌ما ئایدۆلۆژیکه‌کانى حکومه‌تى ئێراندا له‌ناته‌بایی دایه .بۆیه حکومه‌تى ئێران ئهوه وه‌ک مه‌ترسی بۆ سه‌ر ئه‌من و ئاسایشى خۆى چاو لێ ده‌کا. هه‌روه‌ها شێرزاد حه‌قیقى ئه‌وه‌شى وت که حکومه‌تى ئێران روانگه‌یه‌کى به‌رده‌وام
جنسى به نسبه‌ت کچان و کوڕانه‌و‌ه خوڵقێن بێ ،له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. ههیه .پێیوایه ئه‌گه‌ر کچان و کوڕان ه �هڵ��ۆ ج��ان��ان��ى ،چ���االک���ى س��ی��اس�ى‌و تێکه‌اڵوییه‌کیان له نێواندا دروست بێ به‌رپرسى ماڵپه‌ڕى ئیدى ئهوه دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى که کێشه www.heloykurdistan.com کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان په‌ره بستێنێ. سه‌باره‌ت به زیانه‌کانى ئه‌و گه‌اڵڵه‌یه ن��اوب��راو ل �ه‌و ب��اوه‌ڕه‌دای��ه ک�ه کۆمارى وتى :جیاکردنه‌وه‌ى کوڕ‌و کچ نه ته‌نیا ئیسالمى حکومه‌تێکى پاردۆکسیکاڵ هیچ قازانجێکى نییه به‌ڵکو دهبێته ب���ووه ،ح��ک��ووم�ه‌ت��ى ه���اودژه‌ک���ان ب��ووه هۆى پێک هێنانى زۆر گیرو گرفت. ب���ه‌رده‌وام شتى دژ به‌یه‌کى خوڵقاندوه ئ �ه‌م ک��اره شه‌خسییه‌تى ک��وڕو کچ‌و وتى :رژێم له‌الیه‌ک هه‌وڵى داوه کچان هه‌روه‌ها قورسایى خوێندن ده‌باته ژێر و ک��وڕان له ئاسته جۆراوجۆره‌کانى پ��رس��ی��اره‌وه‌‌و رێژیمى ئێران ئه‌گه‌رچى خوێندن لێک جیابکاته‌وه ،شتێک ئ�ه‌م ک��اره‌ى له زۆر شوێن ده‌س��ت پێ
رژێم له‌الیه‌ک هه‌وڵى داوه کچان و کوڕان له ئاسته جۆراوجۆره‌کانى خوێندن لێک جیابکاته‌وه ،شتێک که ته‌نانه‌ت ئاستى پێش ل ه قۆناغى سه‌ره‌تایشى گرتۆته‌وه که ته‌نانه‌ت ئاستى پێش له قۆناغى سه‌ره‌تایشى گرتۆته‌وه واته منداڵێک که ته‌مه‌نیان ( )5-4ساڵ�ه و هێشتا ب���اش ن���ازان���ێ ک��چ �ه ی���ا ک�����وڕه ،تا قۆناغه‌کانى س �ه‌ره‌ت��ای��ی ،ن��اوه‌ن��دى و ئ��ام��اده‌ی��ی و ئ��ێ��س��ت��اش زان��ک��ۆک��ان، جیاوازى قایل ده‌بێ و پێیوایه ئه‌گه‌ر لێک جیابن کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌ک��ات .که‌چى له الیه‌کى دیکه‌وه دیارده‌ى سیغه (هاوسه‌رگیرى کاتى) فره‌ژنى پ�ه‌ره‌پ��ێ��ده‌دات .ئه‌وه‌ش له چوارچێوه‌ى گه‌اڵڵه‌یه‌کدا له ژێر ناوى گه‌اڵڵه‌ى پته‌وکردنى بنه‌ماکانى ب��ن�ه‌م��اڵ�ه .ک�ه‌چ��ى چ��االک��ان��ى مافى ژن و ک��ۆم��هڵ��ن��اس��ان و ئ���ه‌وان���ه‌ش ک �ه خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ى واق��ی��ع��ی��ان بۆ ک��ۆم �هڵ��گ��اى ئ��ێ��ران ه��هی��ه ،ئ���هوه به دیارده‌یه‌کى خراپ و دیارده‌یه‌ک که ده‌توانێ بۆ کۆمه‌ڵگاى ئێران کێشه
ک��ردووه ،به‌اڵم به‌م کاره نه‌ته‌نیا سه‌ر ن��اک�ه‌وێ به‌ڵکو زیاتر له‌نێو خه‌ڵکى ئ��ێ��ران‌و جیهاندا مه‌نفوور ده‌ب �ێ .هه‌ر ئێستا له ئێران به‌ڕێوه‌به‌رانى ئه‌م کاره ل �ه‌گ �هڵ ق�هی��ران��ى که‌میى مامۆستا ب��ۆ وان���ه وت���ن���ه‌وه‌و ک�ه‌م��ی��ى زان��ک �ۆ‌و ئیمکانات ب��ۆ ئ��ه‌م ک���اره روب����ه‌ڕون‌و له ک��وڕو کچ زیاتر به زه‌ره‌رى کچ ت����ه‌واو ده‌ب����ێ ،چ��ون��ک�ه زۆر رش��ت�ه‌ى خوێندنیان بۆ کچ الب��ردووه‌‌و هه‌روه‌ها ئێستا له ئێران کێشه‌ى قه‌یره بوونى یه‌ک ملیۆن کچیش ههیه که به‌هۆى نه‌بوونى ئیمکاناتى پیاوان نه‌یانتوانیوه ژی��ان��ى ه��اوب��ه‌ش پ��ێ��ک بهێنن‌و ئ�ه‌م ج��ی��اک��ردن��ه‌وه‌ى ک����وڕو ک��چ �ه‌ش ئ �ه‌و ئاماره ده‌باته سه‌ره‌وه. هه‌ڵۆ جانانى ،له قسه‌کانیدا جه‌ختى له‌سه‌ر ئهوه کردهوه که ئه‌و کاره‌ى رژێم هیچ بنه‌مایه‌کى ئه‌خالقى نییه ،به‌ڵکو
بیرۆکه‌ى کۆمه‌ڵێک مه‌ال‌و به‌رپرسانى بیروشکى ده‌س���ه‌اڵت���دارى رژێ���م .ئه‌م بیرۆکه‌یه له سه‌ره‌تاى هاتنه‌سه‌رکارى رژێمى کۆمارى ئیسالمییه‌وه قسه‌ى له‌سه‌ر کراوه ،به‌اڵم ئێستا به پشتیوانى مه‌جلیسى خوبره‌گانى رژێ��م‌و فتواى چ��ه‌ن��د ئ��ای��ه‌ت��واڵ ک���ه ده‌س����ه‌اڵت����دار‌و چ�ه‌وس��ێ��ن�ه‌ران��ى ئه‌سڵى ئ �ه‌م خه‌ڵکه‌ن که‌وتوه‌ته قۆناخى جێبهجێ کردنه‌وه. له کاتێکدا که خه‌ڵک نانى شه‌وى نیه بیخواو بێکارى‌و م�ه‌وادى بێهۆشکه‌ر‌و ده‌یان کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى‌و سیاسى‌و ئابوورى دیکه له ئێران بێداد ده‌کات، ده‌سه‌اڵتدارانى ئێران خه‌ریکى جێبهجێ کردنى بیرۆکه دواک�ه‌وت��وان�ه‌ک�هی��ان‌و زی��ات��ر ک��ردن��ى کێشه‌کانى خه‌ڵکن‌و ل�ه‌م نێوه‌شدا ه�ه‌ن که‌سانێک که بۆ چاالکى ته‌بلیغى هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆک کۆمارى داه��ات��وو ،ج��ار ج��ار به دژى ئه‌م کاره هه‌ڵوێست ده‌گ��رن که ئه‌مه ته‌نیا بۆ چاوبه‌ستن‌و فریودانى خه‌ڵکه. به‌اڵم به‌هێزترین رێگا بۆ پێشگرتن به جێبهجێکردنى ئه‌و کاره‌ى رژێم ته‌نیا یه‌کگرتوویى‌و ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ى ده‌ربڕینى ت��وێ��ژه ج��ۆراوج��ۆره‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌ت خوێندکارانه. حه‌لیمه ره‌ش��ی��دى خوێندکارى به‌شى ئ��اب��وورى له یه‌کێک له زانکۆکانى ئێراندا پێى راگه‌یاندین ئه‌و گه‌اڵڵه‌یه به نسبه‌ت کچانه‌وه به‌تایبه‌ت ته‌واو ه������ه‌اڵواردن ئ��ام��ێ��زه ،ه���ه‌ر ئ�ه‌م��س��اڵ ل �ه به‌شێکى ب �ه‌رچ��او ل �ه رشته‌کانى خوێندن له زانکۆ گه‌وره‌کانى ئێران ب��ۆ ق��ۆن��اغ�ه‌ک��ان��ى م��اج��س��ت�ه‌ر کچان وه‌رن����ه‌گ����ی����راون ،چ��ون��ک �ه ت �ه‌ن��ان �ه‌ت به‌شه‌کانیش به‌سه‌ر کچانه‌و کوڕانه دابه‌ش کراون.ئه‌وه‌ش دهبێته هۆى ئه‌وه‌ى کچان هه‌رچى زیاتر سنوورداربکرێن و پێش به ب�ه‌ش��دارى چاالکانه‌یان له ئاسته ج��ۆراوج��ۆره سیاسى ،ئابوورى و ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی �ه‌ک��ان��دا ب��گ��ی��رێ و ب �ه ک����ردهوه ده‌رف����ه‌ت ل �ه گ �ه‌ش��ان �ه‌وه‌و پێشکه‌وتنى ئه‌و توێژه وه‌ربگیرێته‌وه. پرسێک که کاریگه‌رى نێگه‌تیڤیشى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌بێت. حه‌لیمه ره‌ش��ی��دى خوێندکار ب��اس له کۆمه‌ڵێک گرفتى دیکه ده‌ک��ا ،که
ل�ه‌س�ه‌ر ئاستى زان��ک��ۆ کێشه ب �ه‌دواى خۆیدا دێنێ .وتى :ئه‌و ک��اره‌ى ڕژێم جگه ل �ه‌وه‌ى سوکایه‌تییه به مرۆڤ و به‌که‌سى خوێندکار .کۆمه‌ڵێک گرفتیشى هه‌ر له‌سه‌ر ئاستى زانکۆ به‌شوێن خۆیدا دێنێ .بۆ نموونه که‌مى مامۆستا ،به‌تایبه‌ت بۆ کچان که به‌و پێیه ده‌ب��ێ مامۆستاکانیش ژن بن، که‌مى هۆڵى خوێندن ،چونکه بۆ وێنه به‌شێکى( )40که‌س به‌سه‌ر دووب�ه‌ش داب����ه‌ش ده‌ب���ێ���ت ،ئ��ه‌م��ه‌ش ل��ه ئاسته به‌رزه‌کانى خوێندن وه‌ک ماجستر و دکتۆرا گه‌لێک ئه‌سته‌متر دهبێتهوه، ک �ه‌م��ى ت��اق��ی��گ �ه ،داب��ه‌زی��ن��ى رێ���ژه‌ى پ��ێ��داوی��س��ت��ى و ئیمکاناتى خ��وێ��ن��دن، که‌مى زانکۆ...هتد. شلێر باپیرى چاالکى مافى ژنان ئه‌و گ �ه‌اڵڵ �هی �ه‌ى ب �ه مه‌ترسیه‌کى گ �هوره بۆ سه‌ر داهاتووى ئێران سه‌یر کرد و لهوبارهوه وتى: ب�ه بۆچونی م��ن زان��ک��ۆک��ان ده‌ت��وان��ن ژینگه‌یه‌کى ته‌ندروست بن بۆ الوه‌کان، ک��چ و ک��وڕ ئ��ام��اده ده‌ب��ن ب��ۆ ژیانى دواى زان���ک���ۆ .ئ���ه‌و ج��ی��اک��ردن �ه‌وه‌ی �ه ک��اری��گ�ه‌رى نه‌رێنى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى و ده‌روونى له‌گه‌ڵ خۆى دێنێ .پێویسته کاربکرێ له‌سه‌ر شێوه‌ى فکرى کچان و کوڕان نه‌ک بیرکردنهوه له چۆنیه‌تى دوورکردنه‌وه‌یان له یه‌کترى .ئه‌گه‌ر به ب��وون به‌یه‌ک له زانکۆکاندا فه‌ساد دروست بێ ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته لێکیان جیابکه‌نه‌وه ئه‌ى چ له‌و کچ و کوڕانه ده‌ک��ه‌ن که له شوێنى ک��ارو ب��ازار و پارکه‌که‌ناندا به‌یه‌که‌وه ده‌ب��ن .ده‌بێ کارێک بکرێ له‌سه‌ر سالم بارهێنانیان نه‌ک خراپتر کردنیان ،ئه‌و پێشنیاره ته‌نیا مه‌به‌ستى بۆ دواوه گه‌ڕاندنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگایه که مه‌به‌ستى یه‌که‌مى کۆمارى ئیسالمیه. شلێر ب��اپ��ی��رى چ��االک��ى ژن���ان هیواى ئه‌وه‌ى خواست که کۆمارى ئیسالمى ه���ی���واخ���وازه ل �ه‌ج��ێ��گ �هی ئ�����ه‌وه‌ى له جیاکردنه‌وه‌ى کچان و کوران ده‌پرسێ و کردویه به کێشه ،ئاوڕێک له کێشه‌ى ئیعتیاد و ب��ێ��ک��ارى ل �ه واڵت �ه‌ک �هی��دا بداته‌وه.که ئێستا گه‌وره‌ترین نیگه‌رانى بنه‌ماڵه‌کانه له ئێراندا.
دواى ئه‌وه‌ى خۆشه‌ویسته‌که‌ى یه‌کێکى ترى هه‌ڵبژارد ،نێرگز بڕواى به‌هیچ کوڕێک نه‌ما ئاماده‌کار ئااڵ به‌رزنجى
نێرگزى ته‌مه‌ن ()29ساڵ ئێستا خوێندکارى زانکۆیه ،جگه له خوێندن و به‌ده‌ستهێنانى بڕوانامه، بڕواى به هیچ شتێکى تر نهماوه، به‌تایبه‌تى مه‌سه‌له‌ى زه‌واج و خۆشه‌ویستى ،چونکه به‌وته‌ى خۆى «ئه‌گه‌ر کوڕێک وه‌فای نه‌بێ که ماوه‌ى سێ ساڵ خۆشه‌ویستى یه‌کتر بووین ،ده‌بێ هیوا و بڕوایه‌که‌م به چ کوڕێکى ئه‌م زه‌مانه هه‌بێ».
ئ�ه‌و کچه به‌هه‌ناسه‌یه‌کى س��ارد و ب ه بێ هیوایه‌کى زۆره‌وه باسى راب��ردووى خۆى له‌گه‌ڵ خۆشه‌ویسته‌که‌ى ده‌کات، ب �ه‌رده‌وام سه‌رسوڕمانى خۆى نیشانده‌دا له‌به‌رامبه‌ر بێ وه‌فایی کوڕى له‌و جۆره، چونکه ئه‌و هه‌موو ب��ڕوا و هیوایه‌کى هه‌بوو که ئه‌و کوڕه به‌راستى ده‌یه‌وێ بیخوازێ و ژی��ان��ى ه��اوس �ه‌رى له‌گه‌ڵ ساز بکات ،به‌اڵم واده‌رنه‌چوو ،له‌جیاتى ئهوه کچێکى ترى خۆشویست و زه‌واجى له‌گه‌ڵ کرد. نێرگز باسى س �ه‌ره‌ت��اى تێکه‌ڵ بوونى به خۆشه‌ویسته‌که‌ى ده‌ک��ات و ده‌ڵێت: منیش وه‌ک ه �ه‌ر کچێکى ئاسایی ت��وش��ى داوى خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ى ه��ات��م و له‌گه‌ڵ کوڕێک په‌یوه‌ندى خۆشه‌ویستیم ب �ه‌س��ت و م����اوه‌ى س��ێ س���اڵ ل�ه‌گ�هڵ یه‌کتر ب �ه‌رده‌وام بووین ،له‌وماوه هه‌موو کاته‌کانى ژیانم به‌و به‌خشى ،چونکه ئه‌و هه‌میشه بڕواى وه‌فایی خۆى بۆمن دووپاتده‌کرده‌وه ،هه‌رچیه‌کى پێم ده‌گوت من جێبه‌جێم ده‌کرد ،چونکه وا هه‌ستم ده‌ک��رد که ئیتر ئه‌و دهبێته هاوسه‌رم و ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى م��ن قسه ده‌ک���ات، له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وان�ه‌ش ماوه‌یه‌کى زۆر به‌و شێوهیه مایه‌وه ،ئه‌وه‌ى زیاتر منى دڵگران کردبوو مه‌سه‌له‌ى زه‌واج ب��وو ،چونکه
ئه‌و ب�ه‌رده‌وام داواى ده‌کرد جارێ باسى بمه‌و‌ێ قسه‌ى له‌گه‌ڵ بکه‌م یه‌کسه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌یه نه‌که‌ین و هێشتا زووه ،سه‌یرى ده‌ستم بکه‌م و رێگا به‌خۆم نه‌ده‌م به تایبه‌تى من له‌الیه‌ن ماڵى خ��اڵ و ئ�ه‌وک��اره بکه‌م ،بۆیه وه‌ک��و وت��م دواى مامه‌کانم داواکاریه‌کى زۆرم هه‌بوو ،سێ ساڵ له خۆشه‌ویستى ،ه�ه‌روه‌ک ئه‌ویش ئه‌وه‌ى به هه‌ل ده‌زانى و ده‌یگوت ،دڵ���م خ��ه‌ب��ه‌رى داب����وو ،رۆژێ����ک ه��ات ئێستا ئ�ه‌گ�ه‌ر م��ن بێم ب��ۆ خوازبێنیت وتى ژنم ماره‌کرد‌وه ،نابێ هیچ بکه‌ى ماڵه‌وه‌تان شک ده‌که‌ن که په‌یوه‌ندیت به وئه‌گه‌ر حه‌ز ده‌که‌ى ب�ه‌رده‌وام ده‌بین و که‌سێکى ترهوه ههیه ،منیش قه‌ناعه‌تم په‌یوه‌ندیمان هه‌ر بمێنێ (دیاره مه‌به‌ستى به قسه‌کانى ده‌هێنا ،ئه‌و کاته‌ش من رابواردن بوو) ،به‌راستى ئهوه بۆ من زۆر له ئاماده‌یی ب��ووم و خه‌ریکى خوێندن ناخۆش بوو ،که‌م که‌س ههیه به‌رگه‌ى بووم ،پێموا بوو جارێ زووه بۆ شووکردن ئه‌و جۆره قسانه بگرێ ،له‌کاتێکدا من و ئ�هرک��ى م��اڵ و م��ن��داڵ ،ب���ه‌اڵم من خه‌ریکى خوێندنى ئاماده‌یی بووم ،بۆیه ل�ه‌خ�هی��اڵ��ێ��ک ئ���ه‌و ل�ه‌خ�هی��ال��ێ��ک��ى ت��ر ،بڕیارمدا هه‌رچى په‌یوه‌ندیم ههیه له‌گه‌ڵ چاوه‌ڕوانى ته‌واوکردنى خوێندن بووم و ئه‌و کوڕه کۆتایی پێ بێنم. پاشان شووکردن به‌که‌سێک که‌ماوه‌ى ئه‌و کچه باسى ژیانى دواى قۆناغى س��ێ ساڵه خۆشم ده‌وێ ،که‌چى ئه‌و خ��ۆش��ه‌وی��س��ت��ى ده‌ک������ات و درێ�����ژه‌ى پێچه‌وانه‌ى من مه‌به‌ستێکى ترى هه‌بوو ،به‌قسه‌کانى دا و وت��ى :ب��ه‌الى منه‌وه ده‌یویست ک��ات به‌سه‌رببات و منیش مه‌سه‌له‌که کۆتایی ه��ات و هه‌رچى نازانم ،چونکه هه‌ستم ده‌ک��رد جارجار ی���ادگ���ارى ه �ه‌ب��وو ل �ه‌گ �هڵ ئ���ه‌و ک��وڕه هه‌ڵسوکه‌وتى ئاسایی نیه و خ��ۆى له له‌یادی خۆم ب��ردهوه ،ئ�ه‌وه‌ى ته‌نیا بیرم قسه جددیه‌کان ده‌دزێته‌وه ،ئه‌وه‌ى زیاتر لێ ده‌ک��ردهوه خوێندن بوو ،به تایبه‌تى رێگاى بۆ ئه‌و خۆشکردبوو ،کچێکى ئێستا له زان��ک��ۆم ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌و ک��وڕه‌ى ه���اوڕێ���ى خ���ۆم ب���وو ،ب���ه‌و م�ه‌ب�ه‌س��ت�ه‌ى خ��ی��ان�ه‌ت��ى ل �ه‌م��ن ک���رد و م����اوه‌ى سێ ی��ارم �ه‌ت��ى م��ن ده‌دات و ه���ه‌وڵ���ده‌دات س��اڵ ژی��ان��ى منى ب�ه ف��ی��ڕۆدا ،ئێستا نێوانمان باشتر ب��ک��ات ،ب��ه‌اڵم ئه‌ویش دواى ئ �ه‌وه‌ى زه‌واج��ى له‌گه‌ڵ یه‌کێکى له‌والوه به‌زیان بۆمن گه‌ڕایه‌وه ،چونکه ت��ر ک���رد ،وازم لێناهێنێ و ب����ه‌رده‌وام ئاگادارى ئه‌وه‌بوو که خۆشه‌ویسته‌که‌م په‌یوه‌ندیم پێوه ده‌کات و هه‌وڵده‌دا قسه‌م خه‌ریکه ل�ه‌گ�هڵ کچێکى ت��ر ده‌ستى له‌گه‌ڵ بکات ،ئه‌و هه‌وڵدانه‌ش ته‌واو ت��ێ��ک�ه‌اڵوک��ردووه و به‌نیازه بیخوازێ ،بێزاریکردووم ،چونکه هیچم له‌گه‌ڵ ئه‌و ئه‌وهاوڕێیه‌شم هه‌موو قسه‌کانى له‌من کوڕه‌که نهماوه و نامه‌وێ جارێکى تر ده‌شارده‌وه ،تا کار له کارترازا و ئه‌وه‌ى قسه‌ى له‌گه‌ڵ بکه‌م و په‌یوه‌ندى دروست بکه‌ینه‌وه ،به‌تایبه‌تى ئه‌و ئێستا خێزانداره، چاوه‌ڕوانى نه‌بووم روویدا. نێرگز دواى ئ���ه‌وه‌ى هیچ هیوایه‌کى به‌اڵم کوڕه ده‌ی �ه‌وێ به‌هه‌ر شێوازێک به‌و کوڕه نه‌ما بڕیاریدا ئیتر له‌خه‌یاڵى بێت لێم نزیک بێتهوه ،زۆرجار هه‌ڕه‌شه‌ى خ��ۆى ب �ه‌رێ��ت �هوه و خه‌ریکى خوێندنى ناو زڕاندن و حه‌یا چوونیشم لێده‌کات، خۆى بێت ،بۆیه وتى :ههرچهنده دواى بۆیه زۆرج��ار ده‌م��ه‌وێ قسه‌ى له‌گه‌ڵ ئ �ه‌و ه�ه‌م��وو ساڵه ل�ه خۆشه‌ویستى و بکه‌م و بزانیم چی ده‌وێ ،به‌اڵم پێشتر په‌یوه‌ندیى ب �ه‌رده‌وام ،زه‌حمه‌ته ئه‌وکه‌سه به ئاگر ده‌ستى خۆم داخ کردبوو ،بۆیه له‌یاد بکه‌ى ،به‌اڵم دواى ئه‌وه‌ى زانیم که ه �ه‌رج��ارێ��ک س �هی��رى ده‌س��ت��م ده‌ک���ه‌م، که‌سێکى ترى خۆش ده‌وێ��ت ،به ئاگر یه‌کسه‌ر ئه‌و له‌بیرخۆم ده‌به‌مه‌وه ،له‌گه‌ڵ ده‌ستى خۆم داخ کرد ،بۆئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌ترسم قسه‌یه‌کم بۆ هه‌ڵبه‌ستى و
په‌یوه‌ندى نێوان خێزانه‌که‌م تێک بدات ،ده‌مه‌وێ وه‌ک که‌سێکى ئازاد بژیم و هه‌موو ئه‌مانه‌ش کارى زۆر کردۆته سه‌ر درێژه به خوێندنى خۆم بده‌م ،رێگاش خوێندنى زانکۆم و وه‌ک هه‌رکچێکى ناده‌م چاره‌نوسم بکه‌وێته ده‌ست که‌سێکى تر به‌ئازادى هه‌ڵسوکه‌وت ناکه‌م ،له‌گه‌ڵ تر ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدانیم که کچ ڕێگاى ئه‌وانه‌ش وه‌ک به‌ڵێنم به‌خۆم داوه ،نابێت خۆکوشتن و سوتان هه‌ڵبژێرێت ،به‌ڵکو جارێکى تر به‌قسه‌ى کوڕى ئه‌م زه‌مانه ده‌بێ به‌هێزبی و بڕواى به‌خۆى هه‌بێت، هه‌ڵخه‌ڵه‌تێم ،وه‌ک هه‌ر مرۆڤێک خاوهن چونکه ژیان به‌رده‌وامه و مرۆڤ ده‌توانێ که‌سایه‌تى و توانا و عه‌قڵى خۆمم ،بۆیه رابردوو له‌یاد بکا ،به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه له‌مه‌و دوا بڕوا به‌هیچ کوڕێک ناکه‌م ،مرۆڤ هه‌ڵه‌کان دووباره نه‌کاته‌وه.
خوێندکارانی پارچه‌کانی تر له پرۆژه‌ى تواناسازى بێبه‌ش ده‌کرێن
پهرلهمانتارێک :زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ى نێردراونه‌ته دهرهوه توشى شۆکى کلتورى بوون ئاماده‌کار
کارزان تاریق هه‌ندێک له‌و خوێندکارانه‌ى ک ه ل ه پرۆژه‌ى تواناسازى ناویان هاتوه‌ته‌و ه باس ل ه گیروگرفتى پرۆژه‌ى تواناسازى ده‌که‌ن ،به‌اڵم خوێندکاره‌کان ئه‌م پرۆژه‌ی ه ب ه گرنگ ده‌زانن. پ�����رۆژه‌ى ت���وان���اس���ازى ئ���ه‌و خ��وێ��ن��دک��اران � ه ده‌گرێته‌وه ک ه ل ه ئه‌زمونه‌کانى زانکۆدا ن��م��ره‌ى ب �ه‌رزی��ان ب�ه‌ده‌س��ت هێناوه ،وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى بااڵ هاوکارى ئه‌و کهسانه ده‌کات تا له زانکۆکانى ده‌ره‌وه‌ى واڵت درێ��ژه ب ه خوێندن ب��ده‌ن و ببن ه سه‌رمایه‌ى داهاتووى واڵت و ئه‌مساڵیش ب ه پێى قسه‌ى وه‌زی��رى خوێندنى بااڵ نزیک ب ه ()2000ک�ه‌س له‌م پ��رۆژه‌ی�ه به‌هره‌مه‌ند ده‌ب��ن و ل ه دوو خوڵی ده‌رچ��ووان��ی راب���ردوو ( )2500خوێندکار به‌هره‌مه‌ند ب��وون .دان��ا ساڵح ،یه‌کێک له‌و خوێندکارانه‌یه ل� ه به‌شى راگ �هی��ان��دن ک ه ن��اوى ساڵى راب���ردوو ل� ه خولى ی�ه‌ک�ه‌م له‌م پرۆژه‌یه‌دا هاتوه‌ته‌وه ،ناوبراو وتى :ل ه پرۆسه‌ى ت��وان��اس��ازی��دا ن��اوم ه��ات �هوه ،ب �ه‌اڵم ن�ه‌چ��ووم. له‌باره‌ى هۆکارى نه‌چوونه‌که‌ى وتى :پێویست ب��وو کۆمپانیا ئیشه‌کانت ب��ۆ راپه‌ڕێنێ ئه‌مه‌ش پاره‌یه‌کى ده‌ویست و ئینته‌رنێتیش جێگه‌ى باوه‌ڕ نیی ه و ل ه جێگه‌ى مه‌به‌ستیش که‌س نییه هه‌وڵدانه‌که‌ت بۆ ته‌واو بکات، بۆی ه منیش ل ه چوون سارد بوومه‌وه .رێباز لوقمان ،خوێندکارێکیترى جوگرافیای ه و نهیتوانیوه ئاسته‌نگییه‌کان تێپه‌ڕێنێت و
ده‌ڵێت :هۆکارى دواکه‌وتنى من نه‌هاتنه‌وه‌ى پ��اس��اپ��ۆڕت�ه‌ک�ه‌م ب��وو و ل � ه م��ع��ام�لات دوا که‌وتم ،دواتر بۆ ئه‌وه‌ى فریا بکه‌وم چومه‌ت ه واڵتى ئوردون ک ه وتیان له‌وێ زووتر ناوت دێته‌وه ،له‌وێش سه‌رنه‌که‌وتم .هه‌روه‌ها وتى: ئه‌گه‌ر له‌کاتى خۆیدا کاره‌کانت رانه‌په‌ڕێنى ل ه الی�ه‌ن زانکۆوه ئاگادار ده‌کرێى .رێباز ئ��ی��ش��اره‌ى ب �ه ه��اوڕێ��ک��ان��ى ک���رد و وت��ى: هاوڕێکانم توانیان بڕۆن ،که‌سى بێالیه‌ن و کوڕى فه‌قیر و هه‌ژار بوون .به‌اڵم شتێک ک ه پێویسته بیزانى زمانى ئینگلیزیی ه و ده‌ڵێت کێش ه له سیستمى خوێندنى زماندا ههیه و خوێندکارێک پێناگه‌یه‌نێت که زمان فێر بێت. دالوه‌ر عه‌الدین ،وه‌زی��رى خوێندنى بااڵ ،ل ه
چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى ئاسۆدا له‌باره‌ى زمان و هه‌وڵى خوێندکاران ده‌ڵێت :خوێندکار ن��اب��ێ��ت چ�����اوه‌ڕێ ب��ک��ات ک���ه ح��ک��وم�ه‌ت به‌که‌وچک نانى ب�ه‌ده‌م��دا بکات ،به‌ڵکو خۆى پێشه‌نگ و هیمه‌تکار بێت ،فێرى زمان بێت و خۆى بخات ه ژێر فشارى فێربوون. ماجید خه‌لیل ،مامۆستاى زانکۆ ،یه‌کێک له‌و مامۆستایانه‌ى له خولى دووه‌م��ى ئه‌و پرۆژه‌ی ه ناوى هاتوه‌ته‌وه و ئێستا ل ه واڵتى به‌ریتانیا ده‌خوێنێت .ل�ه‌گ�هڵ ئ���ه‌وه‌ى ئه‌و پرۆژه‌یه‌ى ب ه کارێکى گهوره وه‌سفکرد ،به‌اڵم وت��ى :ج��ی��اوازی�ه‌ک ههیه له‌نێوان هه‌رێمى کورستان و عێراق به‌تایبه‌تى ئ�ه‌وان�ه‌ى ل ه هه‌رێمى کوردستان ناویان ده‌رچوه ،ل ه چه‌ند واڵتێکن که مه‌سره‌ف زۆر گرانه ،له‌الیه‌ن
حکومه‌تیشه‌وه وه‌ک��و پێویست پ��اره ته‌رخان ن���ه‌ک���راوه ،به‌تایبه‌تى ئ��ه‌وان��ه‌ى خ��ێ��زان��دارن کێشه‌شیان بۆ دروست ده‌بێت ،چونکه ئهوه بۆ شه‌ش مانگ ده‌چێت هیچ بودجه‌ى بۆ خێزاندار له‌الیه‌ن حکومهتهوه سه‌رف نه‌کراوه. که له وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵى عێراقدا به‌و شێوهیه نیه. م��اج��ی��د ،وت��ی��ش��ى :پێشبینى ده‌ک��رێ��ت ئه‌م پرۆژه‌یه پاش چه‌ند ساڵێکى تر گه‌وره‌ترین ده‌س��ت��ک�ه‌وت بێت و ئه‌نجامێکى گ��ه‌وره‌ى ده‌بێت ،به‌اڵم پێویسته چاکسازى تێدا بکرێت. حه‌یده‌ر ناسح یه‌کێک له‌و خوێندکارانه‌ی ه ک ه له خولی یه‌که‌م ناوی هاتۆتهوه و ل ه بریتانیا ده‌خوێنێت :وتی ئه‌م پرۆژه‌یه ل ه پرۆژه ههره ب��اش�ه‌ک��ان��ی ح��ک��وم�ه‌ت�ه ،پ��اره‌ک �ه‌ش��ی که‌م نییه وه‌ک خولی یه‌که‌م هیچ کێشه‌مان ن �ه‌ب��ووه ،ب��ۆ معامالت پێویسته که‌سێک ب��ن��اس��ی ه��اوک��اری��ت ب��ک��ات .خ��وێ��ن��دک��اره رۆژهه‌اڵژییه‌کانیش ناویان له‌م پرؤژه‌یه‌دا ههیه ک ه له‌به‌ر نه‌بوونی ناسنام ه ناتوانن ل ه پرۆژه‌ک ه سودمه‌ند بن .حه‌یده‌ر ناس ح هه‌روه‌ها باسی له کێشه‌ی خوێندکار‌ه کورده‌کانی پارچه‌کانی‌تر که له زانکۆکانی هه‌رێمدا خ��وێ��ن��دووی��ان��ه و ل �ه‌ب �ه‌ر ن�ه‌ب��وون��ی ناسنام ه ن��ات��وان��ن ل �ه‌م پ��رژه‌ی � ه س��ودم�ه‌ن��د ب��ن ،ک��ردو وتی :ئه‌مان ه سه‌رمایه‌ی داهاتووی واڵتن ک��وردن نابێ ل�ه‌ده‌س��ت بچن زی��ره‌ک��ن .ئه‌و خوێندکارانه‌داوای هاوکاری ل ه حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م ده‌ک����ه‌ن و ده‌ڵ��ێ��ن ن��اب��ێ��ت ل � ه ن��ێ��وان سیستمی ده‌سه‌اڵتداری واڵته‌داگیرکه‌ره‌کان که ئێمه و شه‌هاده‌ی ئێمه‌ی په‌سه‌ند نیی ه بسووتێین ،پێویسته وه‌زاره‌ت چۆن ئێمه‌ی سه‌ره‌تا وه‌رگرت به‌م شێوه‌یه‌ش له‌م قۆناخه‌دا
هاوکاریمان بکات .سامان سارۆ به‌رێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت لهوبارهوه وتی :پێویست ه ه �ه‌م��ووی��ان ن��اس��ن��ام�هی��ان ه �ه‌ب��ێ و به‌ڵگ ه داواک����راوه‌ک����ان ت���ه‌واو بێت و ت��ا ئێستاش هاوکاری ئه‌و خوێندکارانه نه‌کراوه .عومه‌ر محه‌مه‌د ،ئ�ه‌ن��دام په‌رله‌مانى کوردستان، ل� ه لیژنه‌ى پ����ه‌روه‌رده و فێرکردنى ب��ااڵ و توێژینه‌وه‌ى زانستى له‌باره‌ى پرۆژه‌که‌وه وتى: بۆ ئه‌م پرۆژه‌ی ه ل ه بودجه‌ى ساڵى (،)2010 (100ملیۆن دۆالرى بۆ ته‌رخان کرا ،دواى ئ �هوه ل ه ساڵى ()2010هوه به‌رنامه‌ک ه بۆ ناردنه دهرهوه ده‌ست ب ه جێبهجێکردنى کرا. ب ه هاوکارى (سه‌رۆکى حکومه‌ت و وه‌زیرى خوێندنى بااڵ و وه‌زیرى پالندانان و په‌روه‌رده) و ئاماده‌کارى به‌رنامه‌یه‌ک به‌شێک له‌و خوێندکارانه چونه‌ته دهرهوه و به‌شێکى تریان خۆیان ئاماده ده‌ک �ه‌ن و ئه‌م ساڵیش به‌رنامه‌که دووباره دهبێتهوه .هه‌روه‌ها ناوبراو له‌باره‌ى کێشه‌ى زمانه‌وه وت��ى :زۆر بایه‌خ ب �ه‌زم��ان دراوه ،چونک ه زۆرب���ه‌ى ئ�ه‌وان�ه‌ى نێردراونه‌ته دهرهوه سه‌رکه‌وتوو ن�ه‌ب��وون ل ه زماندا شکستیان خواردوه ،یان توشى شۆکى کلتورى بوون .پێویسته ب ه وردى چاودێرى ئه‌م پرۆژه‌یه بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ى له جێبه‌جێ‌کردندا بتوانین ئه‌نجامه‌ک ه وه‌ربگرینه‌وه .له‌باره‌ی گ��ۆڕان��ک��اری و ئاسانکاری راپ�ه‌ڕان��دن��ی کاره‌کانی خوێندکاران بۆ دهرهوه له خولی سێیه‌مدا به‌رێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت ب ه (چه‌تر)ی راگه‌یاند :له‌و باره‌و‌ه ئاگادار نیم، په‌یوه‌ندی ب ه (د.فوئاد و ئامانج)هوه بکه‌ن، به‌اڵم به‌ڵێنیاندا واڵممان بده‌نه‌و‌ه و واڵمیان نه‌داینه‌و‌ه و ته‌له‌فونه‌کان بێ‌وه‌اڵم مانه‌وه.
کچان له داوى قه‌یرانه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا ن .شه‌ونم له‌یال و .ل ه فارسییه‌وه :سه‌الح مه‌حمود ئ �ه‌گ �ه‌ر س �هی��رى واق��ی��ع بکه‌ین پێشبینى ده‌کرێ و تێده‌گه‌ین که رۆژهه‌اڵتى ناوین و کوردستان ل ه قه‌یران دای ه و یه‌کێک له‌و توێژانه‌ى که که‌وتونه‌ت ه به‌ر هه‌ڕه‌شه و ئازار «گه‌نجه کچه‌کان»ن .له‌م کۆمه‌ڵگای ه قه‌یراناوی ه گه‌نج ه کچه‌کان ک ه هه‌زاران ئ��ۆم��ی��د و ه��ی��وای��ان ه �هی �ه و خ���وازی���ارى ئافڕاندنه‌وه‌ى ژیانێکى نوێن ،ب���ه‌ره‌وڕوى ناکامیان ده‌ک��ات �هوه ،ل�ه‌م چوارچێوه‌یه‌دا پێویست ه مرۆڤ ه هۆشیاره‌کان و ئه‌وانه‌ى که ل�ه‌ب��اره‌ى به‌هاکانى م��رۆڤ ده‌دوێ��ن، پێویسته وه‌اڵمى ئه‌م پرسیارانه بده‌نه‌و‌ه ک ه بۆچى ب �ه‌ره‌و رووى کێشه و قه‌یرانه‌کان بووینه‌وه .درک بهوه ده‌کرێ که سیاسه‌تى سیستمى سه‌رمایه‌دارى ه�ه‌رده‌م خوازیارى ته‌سلیمکردنى ئیراد‌ه و ئه‌ندێش ه و هه‌ست و مه‌عنه‌ویاتى کۆمه‌ڵگا بووه و مرۆڤى ه��اوش��ێ��وه‌ى رۆب���ۆت ل��ێ��ک��ردوه .ه��ه‌ر له‌و چواچێوه‌یه‌دا سیستمى سه‌رمایه‌دارى ل ه سه‌رووى هه‌موویانه‌و‌ه چه‌پۆکى به‌سه‌ر بیر و ئیراده‌ى ژن��دا گرتووه ،چونک ه سیستم ترسى له هێزى ژن ههیه ،ئه‌م هێزه مرۆڤ ب �ه‌ره‌و کۆمه‌اڵیه‌تیبوون پ��اڵ پێوه ده‌نێت و ک��ورس��ى ده‌س����ه‌اڵت ده‌ه��ه‌ژێ��ن��ێ .ئ�ه‌م هێزه دژایه‌تى له‌گه‌ڵ زوڵم و ده‌ستدرێژى و ده‌س����ه‌اڵت ه �هی �ه .ب � ه هه‌ڵسه‌نگاندنى سیستمى سه‌رمایه‌دارى درک بهوه ده‌کرێ ک � ه ئ��ه‌م سیستم ه خ���وازی���ارى ئ��اف��رادن��ى ژیانێکى دور له تێکۆشان و خه‌یاڵییه. ئێستا ئ �ه‌م سیستم ه ل � ه ه���زرى گه‌نجدا دنیایه‌کى خه‌یااڵوى له‌سه‌ر بنه‌ماى فێڵ و ته‌ڵه‌که دروست کردوه .ئه‌م هاوکێشه‌ی ه کچانى گه‌نجى ل ه واقیعى کۆمه‌ڵگا دوور خستۆته‌و‌ه و ل�ه خه‌یاڵه درۆیینه‌کان و ناواقیعییه‌کان سه‌رگه‌ردانى هێشتوونه‌ته‌و‌ه و درێژه به ئه‌م خه‌یااڵنه ده‌ده‌ن ،بێ‌ئه‌وه‌ى ه �ه‌س��ت��ی��ان ب��� ه ک���رۆک���ى ئ����ه‌م سیستم ه ت�هڵ�ه‌ک�ه‌ب��از‌ه ک��ردب��ێ��ت .ئ �ه‌گ �ه‌ر چاوێک له شێوه‌ى ژی��ان و بونیادنانى بنه‌ماڵه ل ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و کوردستان بکه‌ین، ده‌بینین ک ه کچانى گه‌نج ته‌نها له بیرى ئهوه دان ک ه چۆن زه‌واج بکه‌ن و منداڵیان هه‌بێت و گه‌وره‌ى بکه‌ن. په‌روه‌ده‌یه‌ک که ل ه کۆمه‌ڵگا فێرى کچان
ده‌کرێت له‌م چوارچێوه‌دایه و خه‌یاڵه‌کان له چوارچێوه‌ى بونیادنانى بنه‌ماڵه‌یه‌کدا قه‌تیس ماوه .کاتێک کچ ب ه پێوه‌ره‌کانى دای���ک و ب��اوک��ی��ش ن �ه‌ج��ۆڵ��ێ��ت �هوه ئ���ازار ده‌درێ��ت و بێڕێزى پێده‌کرێت .سه‌پاندن و به‌کارهێنانى زه‌خ��ت��ى ب����ه‌رده‌وام ل� ه الی�ه‌ن
* خۆکوشتنی گه‌نجان ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت کۆمه‌ڵگا رووبه‌ڕوى قه‌یرانێکى قوڵ بۆته‌وه *کچ له ژێرده‌ستى هاوسه‌ر یان دایک و باوکدا بێت هیچ جیاوازى نییه ،چونک ه سیستم هه‌مان سیستمى ده‌سه‌اڵتخواز و پیاوساالره دایک و باوکه‌و‌ه ب ه سه‌ر کچاندا ده‌بێت ه ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى ب� ه پێى ئ��ای��دی��اى کچه‌که، هه‌اڵتن ب ه مێشکیدا بێت و ئه‌م خه‌یاڵه‌ى ک� ه ل� ه ه��زرى دای��ه و وه‌ک چ��اره‌ن��ووس ده‌ستنیشانى کردوه ،شتێک جگه له زه‌واج له‌گه‌ڵ که‌سێک ب ه ره‌زام�ه‌ن��دى خۆى و هه‌اڵتن ل ه ماڵه‌وه نییه .ئه‌م کچ ه گه‌نج ه دی����ارده‌ى «زه‌واج» ب � ه ئ���ازادى له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات .به‌اڵم بهداخهوه دواى ماوه‌یه‌ک ل ه الیه‌ن هاوسه‌ره‌که‌یه‌و‌ه ب�ه‌ره‌وڕوى بێڕێزى و ئێش و ئازارى رۆحى و جه‌سته‌یى دهبێتهوه و به‌مشێوه‌یه هیواکان له‌ده‌ست ده‌چێت و ئۆمێدى ب ه ژیان نامێنێت .ئه‌وه‌ى که کچ ل ه ژێرده‌ستى هاوسه‌ره‌که‌یدا بێت یان دایک و ب��اوک��ى هیچ ج��ی��اوازى نییه ،چونک ه سیستم هه‌مان سیستمى ده‌سه‌اڵتخواز و پیاوساالره و یاساى تایبه‌ت بۆ ژن دانراوه. کچ به الواز و هۆکارى گوناه ه له‌قه‌ڵه‌م دراوه و ئه‌مه‌ش بۆته مایه‌ى سه‌رشۆڕی و قه‌یرانى خوڵقاندوه .به‌م پێی ه چاالکییه‌کانى
کچانى ل ه بواره‌کانى سیاسى ،فه‌رهه‌نگى، ئ��اب��ورى و ،...ده‌س��ت��ک��ورت ک���ردوه و ل ه زۆر بواره‌کاندا قه‌ده‌غه‌ى له‌سه‌ره .ته‌نها رۆڵێک به کچان دراوه ئه‌وه‌ی ه ئامێرێک بن بۆ بونیادى بنه‌ماڵه و به‌راوردکردنى مه‌یله‌کانى پیاوان .زهنییه‌ت ده‌سه‌اڵتدار و پیاوساالر ه �ه‌رده‌م تێکۆشاو‌ه ک ه هێزى ژن و کۆمه‌ڵگاى سروشتى به‌ره‌و داڕمان به‌رێت .ده‌ستکه‌وته دره‌وشاوه‌کانى دایک، دوور ل ه شه‌ڕ و خوێنڕشتن وێران بکات. ل �ه‌م رێگایه‌شدا توندوتیژى ن��وان��دوه ک ه ق�هی��ران� ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانى ئه‌مڕۆیى به‌تایبه‌ت دیارده‌ى جیاوازى ره‌گه‌زى له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه .له نێوان واڵتانى ئیسالمى ئێران واڵتێکه که زیاتر ب��اس له مافى ژن ل ه چوارچێوه‌ى یاسا ئیسالمییه‌کان ده‌ک�����ات ،ب����ه‌اڵم ب��ه گ��ش��ت��ى ل��ه ه �ه‌م��وو پێوه‌ڕه‌کانى ئه‌خالقى و مه‌عنه‌وى دابڕاو‌ه و ک��ۆم�هڵ��گ��اک�ه‌ى ب����ه‌ره‌و رووى بشێوى له‌راده‌به‌در بۆته‌وه .له کۆمارى ئیسالمى ژن مافێکى مرۆڤانه‌ى نییه و پیاو سه‌نته‌ر و هێڵى گشتى کاره‌کانه و ژن له په‌راوێز دای ه و تواناى گه‌شه‌کردنى بههره و شوناسى ره‌گه‌زى و هێزى خۆى نییه ،پێویسته درک به‌م سیاسه‌ته بکرێ که له‌سه‌ر گه‌نجان په‌یڕه‌و ده‌کرێت و ئانالیز و لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌سه‌ر بکرێت .کاتێک کچێک قۆناغى منداڵى نه‌بڕیوه زهنییه‌تێکى وه‌ه��اى بۆ دروس���ت ده‌ک��رێ��ت ک�ه گ���هوره ب��وو زه‌واج بکات و منداڵى ببێت .گه‌وره‌بوون ب ه وه‌ها خه‌یاڵێک کچه‌ک ه له بارودۆخێک داوێت ک ه ل ه قۆناغى گه‌نجێتیدا که‌متر ل ه کاره ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ،سیاسى و فه‌رهه‌نگى و ئابورییه‌کان نزیک بکه‌وێته‌وه و گشت خه‌یاڵى ئهوه بێت زه‌واج بکات .بیر دهکاتهوه ه��اوس �ه‌ره‌ک �ه‌ى هه‌ڵسوکه‌وتێکى ج��وان و روخسارێکى ج��وان هه‌بێت و خۆشبه‌ختى له‌م خاڵه‌دا قه‌تیس ده‌کات .خاڵى کۆتایى خۆشبه‌ختیش له‌پاڵ هاوسه‌ره‌که‌دا بینایه‌ک ه و پێداویست ه مادییه‌کان .کاتێک هه‌ست ب�ه سیستمى ده‌س �ه‌اڵت��دار ده‌ک���ات ،خۆى ته‌سلیمى پیاو ده‌کات و خۆى به «ئازاده» له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات .ب �ه‌اڵم دواى م��اوه‌ی�ه‌ک ه �ه‌م��وو خ�هی��اڵ�ه‌ک��ان��ى ده‌ک���وژرێ���ن و ل ه ماڵه‌وه‌دا به‌ره‌وڕوى کێشه‌ى به‌رده‌وام دهبێتهوه و ورده ورده خه‌مۆکى رووى تێده‌کات، ک��ار ده‌گ��ات� ه ت �ه‌الق و خۆکوشتن و له‌و
ه وێنه‌تراژیدییه‌کانی ره‌گه‌زی مێیینه nتابلۆیه‌ک ل بابه‌تانه ،کاتێک ک ه رێگایه‌ک بۆ خۆى نابینێته‌وه ،زۆر رێگاى هه‌ڵ ه تاقیده‌کاته‌وه. ئ����ه‌وان����ه‌ى ک���ه ل���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ش �ه‌پ��ۆل��ى قه‌یرانه‌کان خۆراگریان نامێنێت ،ده‌بن ه کچانێکى خۆفرۆش و یا خۆیان ده‌کوژن و ب ه دڵێکى پڕ ل ه بێ‌هیوایى جه‌سته‌ى خ��ۆی��ان ده‌س��وت��ێ��ن��ن .گ�ه‌ن��ج ک �ه پێویست ب��وو نمادى ش��ادى و ئۆمێد و تامه‌زرۆى ئه‌شق بۆ ژیان بێت ،خۆکوشتنیان ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت کۆمه‌ڵگا رووب��ه‌ڕوى قه‌یرانێکى
گه‌وره‌بوون ب ه خه‌یاڵی زه‌واج ،کچ له بارودۆخێک ت تا له قۆناغى داوێ گه‌نجێتیدا که‌متر ل ه کاره کۆمه‌اڵیه‌تى، سیاسى و فه‌رهه‌نگى و ئابورییه‌کان نزیک بکه‌وێته‌وه
قوڵ بۆته‌وه .زه‌واجى کچانى ( )15ساڵ و که‌متریش ده‌ریده‌خات ک ه ئاستى ژیان ت��ا چه‌ند ل �ه‌خ��واره‌وه‌ی � ه و ئ���ه‌وه‌ى گرنگى پێدراو‌ه زه‌واج ه و له‌م رێگایه‌و‌ه کچان ده‌بن ه قوربانى .زۆرن ئه‌و کچانه‌ى ل ه به‌رامبه‌ر ج �ه‌ورى بنه‌ماڵ ه بێده‌نگیان هه‌ڵبژاردو‌ه و به دوژوارت��ری��ن ب��ادرودۆخ��دا تێپه‌ڕ ده‌بن و کاتێکیش منداڵیان ده‌بێت قوربانییه‌کیتر له‌دایک ده‌بێت. ئه‌و یاسای ه ته‌نها به‌رژه‌وه‌ندى پیاوى له‌به‌ر چ��اوه و ژن��ى ل ه ئ���ازادى بێبه‌رى ک��ردوه. تێکۆشانى ئ��ای��دۆل��ۆژى رزگ���ارى ژن ب ه رێبه‌رى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن و نووسینه‌کانى هیوایه‌کى ت���ازه‌ى ل�ه دڵ��ى ژن��ان��دا زیندو کردهوه و زهنییه‌تێکى تازه‌ى هێنایه ئاراوه و رۆڵى گرنگى به شۆڕشى ژناندا و ده‌ڵێت: «شۆڕشى ئێم ه شۆڕشى ژنانه» ،چونک ه ژن��ان و کچان زی��ات��ر ل�ه ه �ه‌ر توێژێک پێویستیان ب � ه ئ��ازادی��ی �ه و ل � ه جێگاى خنکان له ناو کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانى سیستم و سه‌رگه‌ردانى و خۆکوشتن ،ل ه کێوه ئازاده‌کانى کوردستان ب ه گه‌وهه‌ر و ئیراده‌ى راسته‌قینه‌ى خۆیانه‌و‌ه بژین و تێکۆشان بکه‌ن .ئه‌مه‌ش ب ه واتاى دووباره گه‌یشتن ه به شوناسى ئازادى ژن و نه‌سوتان ل ه قه‌یران کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانى سیستمه.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
کارا
9
ل ه خاڵى «سفر»دا... uسه‌الح مه‌حمودu له خاڵی «سفر»دا به ژیان ده‌ستپێده‌که‌م، ب �ه‌ره‌و کێشه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ده‌ڕۆم���هوه، «ژی���ان ئه‌شقه ،ئه‌شقیش ،ژی��ان��ى ئ���ازاده» لێگه‌ڕینى ئ��ازادی��ی �ه ...ئه‌مه پێناسه‌یه‌کى ک��راوه و میتۆدێک ه که ع�ه‌ب��دواڵ ئۆجه‌الن له به‌رگى سێیه‌مى زنجیره پارێزنامه‌کانى شارستانێتى دیموکراتیک ـ (سوسیۆلۆژیاى ئ��ازادی)دا باسى لێو‌ه ک��ردوه .ئه‌م پێناسه‌ی ه ک �ه خ���ۆى ن��اخ��ات�ه چ��وارچ��ێ��وه‌وه و ل�ه‌گ�هڵ زانستى کوانتۆم که ب���ه‌رده‌وام له لێگه‌ڕین دایه ،یه‌ک ده‌گرێته‌وه .ئه‌م پێناسه‌یه فیزیکى کالسیک (دوگم) و زانست ه ماتماتیکیه‌کان ک �ه وه‌ک هاوکێشه‌یه‌کى وش��ک��ى س��ود و قازانج سودیان لێوه‌گیراو‌ه و ل ه ئاست کێش ه ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ی�ه‌ک��ان��ى م��رۆڤ��ى ئ�ه‌ف��س��ون��اوى ده‌س��ت �ه‌وه‌س��ت��او م����اون ،ت��ێ��پ�ه‌ڕ ده‌ک����ات .ئ�ه‌م پێناسه‌یه خۆى ناخاته ناو بازنه هیچ و پوچ ه ناهاوسه‌نگه‌که‌وه. له‌م سۆنگه‌یه‌و‌ه ده‌م �ه‌وێ باس ل ه ناو بازن ه پ��وچ�ه‌ک�ه و خ��اڵ�ه «س��ف��ر»ه‌ک �ه و ده‌ره‌وه‌ى ب���ازن���ه‌ک��� ه ب���ک���ه‌م .ن����او ب���ازن���ه‌ک��� ه ه �ه‌م��ان س��ی��س��ت��م��ى «ده‌وڵ�������ه‌ت ـ ن���ه‌ت���هوه»ی���ه ،ب ه زهنییه‌تى قۆرخکارانه ،به‌رژه‌وه‌ندیخوازانه، پیاوساالرانه ،سه‌نته‌رگه‌رایان ه و خۆپه‌ره‌ست و چنگه‌دڕنده‌کانى که بۆ ژینگه‌ش چیڕى کردوه .ل ه ناو بازنهکه سیستمى هیراشیکى «ده‌وڵ���ه‌ت ـ ن �ه‌ت �هوه» ب��ااڵده‌س��ت� ه و ش��وان و مه‌ڕایه‌تى ده‌ور ده‌گێڕێت ،ل ه ناو ئه‌م بازنه‌یه‌دا ش �ه‌ڕێ��ک��ى ش��وان��ای �ه‌ت��ى ده‌ک�����رێ ،ه�ه‌رێ��م��ى کوردستان له‌م دۆخه دایه و مه‌ڕه‌کان ده‌بن ه قوربانى ،هه‌ندێک سه‌رگه‌ردان و هه‌ندێک ب��ێ��خ��اوه‌ن و دواج���ا هه‌ندێک ده‌گ �ه‌ن � ه خاڵى «سفر» و خاڵ ه «سفر»ه‌که ،هه‌مان ئه‌و شوێنه‌یه ک � ه «ب �ه‌ن��از» و ه��اوڕێ��ی��ان��ى،... تێیکه‌وتن و ن�ه‌ف�ه‌س��ی��ان ل��ێ��ب��ڕا .ئ���ه‌م خاڵ ه مهترسیداره و گرنگه ،سنورى نێوان مه‌رگ و ئازادى ،کۆیالیه‌تى و یاخیبوونه« .به‌ناز» له‌و گه‌نجان ه نه‌بوو که دژى کۆیالیه‌تى و نه‌چوون‌ه ناو بازنه‌که‌دا خۆیان سوتاند ،به‌ڵکو له پێناو کۆیالیه‌تى ناو بازنه داخ��راوه‌ک�ه‌دا خۆى سوتاند .ههرچهنده خۆسووتاندن باشتره له کۆیالیه‌تی و سه‌رگه‌ردانی ناوبازنه‌که. خۆسوتاندن و کوشتن ئێراده و هێزى ده‌وێ، به‌اڵم «به‌ناز» هێزى به دووباره زیندوکردنه‌وه‌ى بازن ه پووچه‌که به‌خشى .تایبه‌تمه‌ندى بازنه‌ک ه ئه‌وه‌یه ههرچهنده تیایدا بسوڕێیته‌وه ،کۆت و ب �ه‌ن��دک��راوى ،ب��اڵ��ن��ده‌ی�ه‌ک��ى ن���او ق �ه‌ف �ه‌س، چ��او ل�ه‌ده‌س��ت و ب��ێ��زارى ل�ه چ��اوه‌ڕوان��ى دان و ئاوێک دای .ده‌ره‌وه‌ى بازنهکه هێزێکى ئاهۆراییه که ل ه دۆخێکى ناهاوسه‌نگ دایه، هه‌مان لێگه‌ڕینی ئازادییه .شۆڕشگێران له‌م شوێنه‌دان( ،ده‌ره‌وه‌ى بازنهکه) شۆڕشگێڕان له ده‌ره‌ووه‌ى بازنه‌که‌ن و ئانتى ده‌س�ه‌اڵت��ن، ل�ه ه�ه‌وڵ��ى شکاندنى خاڵه «س��ف��ر»ه‌ک� ه و شکاندنى بازنه‌که‌دان بۆ لێگه‌ڕینى ئازادى و ئه‌شق و نه‌فه‌سى ئازاد و فڕینه‌وه‌ى دووباره‌ى باڵنده‌کان و گ �ه‌ڕان �هوه ب��ۆ س��روش��ت ،زۆرن ئه‌وانه‌ى ئه‌م رێگایه هه‌ڵده‌بژێرن و سه‌رفرازان ه ل ه پێناو ئامانج و لێگه‌ڕینى ئازادى تێده‌کۆشن و ل �ه‌ن��او ب��ازن �ه‌ک �ه‌دا ن��اس��وڕێ��ن �هوه و س��ڕ و سه‌رگه‌ردان نابن .ئه‌وانه له ناو بازن ه پوچه‌ک ه خۆیان نه‌دای ه ده‌ست باى ق�ه‌ده‌ر و خۆیان ب ه دۆمینه و مه‌ى و سه‌یرکردنى یارییه‌ک... م �ه‌ش��غ��وڵ ن���ه‌ک���رد ،ل � ه داوى ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش نه‌که‌وتن ،نه‌بوون ه پاسه‌وانى ده‌سه‌اڵتدارێکى بازرگان و یاسا به‌رژه‌وه‌ندیخوازه‌کانى و دژى جه‌نگان .شۆڕشگێڕان نه‌هاتنه خاڵى «سفر» و ئ�ه‌م سنور و بازن ه پوچه و قه‌یراناویه‌یان شکاند ،به باوه‌ڕه‌و‌ه بوونه شۆڕشگیڕ و ته‌سیلم نه‌بوون و وتیان «به‌رخۆدان ژیانه». داخ��ێ��ک��ى گ���ران���ه گ �ه‌ن��ج��ان��ى ئ��ێ��م�ه داواى دامه‌زراندن و بوون به پێشمه‌رگ ه و ...ده‌که‌ن و خ��ۆی��ان ب��ۆ ن��او ب��ازن �هی �ه‌ک ده‌ک��وت��ن ک ه له‌گه‌ڵ لێگه‌ڕینى ئازادى و زانستى کوانتۆم یه‌کناگرێته‌وه و به سروشت نامۆیه .هه‌ر که‌س له‌م بازن ه پوچه‌یه‌دا سوڕابێته‌وه هه‌ستى به‌م بێزاری ه کردوه ،به‌اڵم له شیکردنه‌وه‌ى ئه‌م دۆخه ده‌سته‌وه‌ستاو ماوه .تێپه‌ڕکردنى خاڵى «س��ف��ر» و شکاندنى ب��ازن�ه‌ک�ه بڕیارێکى شۆڕشگێڕانه‌یه و ئه‌رکى گه‌نجانه ،تا دواجار ئازادانه بفڕین تا خاکه‌که‌مان ئه‌شق به‌رهه‌م بێنێت .سه‌رکه‌وتن له ده‌ستى یاخیبووه‌کانه.
به‌رهه‌م ه هونه‌رییه‌کان ل ه تورکیا و ئێران مه‌ترسی ه بۆ سه‌ر داهاتوى هونه‌ر
ک :پشتبه‌ستن ب ه ژه‌نیاری بێگانه ،میوزیکی کوردی له‌ناوده‌بات
پێموای ه له هه‌ولێر ستۆدیۆی باشمان ههیه«. ئ����ه‌و ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���ده پ��ش��ت ب �ه‌س��ت��ن ب ه مۆسیقای بێگان ه ب� ه ب��اش نازانێت و وتی «پێموای ه کارێکی باش نیه ئه‌گه‌ر پشت به میوزیکژه‌نی دهرهوه ببه‌ستین، چونک ه دهبێته ه��ۆی له‌ده‌ستدانی تام و چێژی کلتوری ک��وردی و مۆرکی ک���ورده‌واری له‌ده‌ست ده‌دات ئ�هوه جگ ه ل �ه‌وه‌ی میوزیکژه‌نه‌کانی خۆمان زۆر به‌توانان». ئاسۆ گله‌یی له که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندنیش ده‌کات که رێگ ه ده‌ده‌ن به باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌موو به‌رهه‌مێک و رایگه‌یاند «ده‌بێت که‌ناڵه‌کان رێگربن له باڵوکردنه‌وه‌ی
ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ی مۆرکی کورده‌واریان له‌ده‌ستداوه ،بهداخهوه که‌ناڵه‌کانیشمان هاوکاربوون ل ه زیادکردنی ئه‌م بارودۆخه، بهداخهوه ئه‌مه‌ش وایکردوه گه‌نجه‌کانمان دووربکه‌ونه‌وه له میوزیکی ک��وردی و روو له میوزیکی رۆژهه‌اڵتی بکه‌ن». میوزیکژه‌نێکیش پێیوایه که‌می توانای ته‌کنه‌لۆژی وایکردوه هونه‌رمه‌ندان بۆ تۆمارکردنی ده‌نگ روو له دهرهوه بکه‌ن، هونه‌رمه‌ندى موزیکزان خالید سه‌رکار، ئه‌وه‌ى راگه‌یاند :له ئێستادا پێشکه‌وتنی ته‌کنه‌لۆژیا له‌و ئاله‌ته هونه‌ریانه‌ی که بۆ تۆمارکردنی ده‌نگ و هه‌ندێک شتیتر به‌کاردێت وایکردوه هونه‌رمه‌ندان بچنه ده‌ره‌وه‌ی کوردستان بۆ به‌رهه‌مهێنانی
سیدیه‌کانیان ،ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت گه‌نجه‌کان ک �ه خ���وازی���ارن ب �ه‌زوی��ی پێشبکه‌ون له ه��ون �ه‌ره‌ک �هی��ان و ک��اره‌ک��ان��ی��ان ل���ه‌رووی تۆمارکردنه‌وه زۆر باش بێت. ئ���ه‌و م��ی��وزی��ک��ژه‌ن �ه ئ���ام���اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه پشت به میوزیکژه‌نی بێگانه ببه‌ستین ،وتی «له‌رووی ژه‌نینه‌وه هه‌ڵه‌یه ئه‌گه‌ر پشت به دهرهوه ببه‌ستین، باشتره له‌گه‌ڵ میوزیکژه‌نێک کاربکه‌یت که هه‌ست و سۆزی تێکه‌ڵبێت له‌گه‌ڵ ئازار و سروشتی واڵته‌که‌ی خۆت ،بۆیه ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ژه‌نیاری بێگانه کاربکرێت ژه‌نینه‌که‌شی نامۆ ده‌بێت جگه له‌وه‌ی خۆشمان ژه‌نیاری به‌توانامان ههیه«. ئه‌و میوزیکزانه باسی له ئه‌زمونى سااڵنی
رابردوو کرد ،وتی :له‌و بواره‌دا ئه‌زمونمان زۆره ،ل���ه س���ااڵن���ی راب�������ردودا ع�ه‌ل��ی مه‌ردان و هه‌ندێک له هونه‌رمه‌نده‌کانی ک��ورد ک�ه گۆرانیه‌کانیان ل�ه که‌ناڵه کوردییه‌کان تۆمار ده‌کرد که له‌وکاته‌دا ژه‌نیاره‌کانی عه‌ره‌ب بوون ئه‌گه‌ر توانای ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه نه‌بوایه ئه‌وا کاره‌کان زۆر خراپ ده‌رده‌چون و ئه‌گه‌ر ژه‌نیاره‌کان کورد بوونایه بێگومان کاره‌کانیان زۆر جوانتر ده‌بوون. خالید سه‌رکار پێشیوایه ئه‌گه‌ر ئه‌م کاره ب�ه‌رده‌وام بێت هونه‌ر و کلتوری کوردی ب �ه‌ره‌و کاڵبوونه‌وه ده‌چێت و رایگه‌یاند «پ��ش��ت ب�ه‌س��ت��ن ب �ه ژه‌ن���ی���اری بێگانه کاریگه‌ری خراپی ده‌بێت و دهبێته هۆی
ک��اڵ��ب��وون�هوه و ل�ه‌ن��اوچ��وون��ی کلتوور و میوزیکی کوردی باشتره ئێمه‌ش هه‌وڵی ئه‌و پێشکه‌وتنه بده‌ین که ئه‌وان به‌ده‌ستیان هێناوه و هه‌وڵبده‌ین ئه‌و ته‌کنه‌لۆژیایه بهێنینه کوردستان کادری پێشکه‌وتوی بواری ده‌نگی به‌رهه‌م بهێنین». الیه‌نێکى په‌یوه‌ندیدار به‌م کێشه‌یه که تواناى چ��اره‌س�ه‌رى ههیه سه‌رمایه‌دار و کۆمپانیاکانه ،خاوه‌نى کۆمپانیایه‌کیش ئاماژه بهوه ده‌کات هێنانی ئه‌و ئامێر و ته‌کنه‌لۆژیا پێشکه‌وتوانه له‌و ب��واره بۆ هه‌رێمی کوردستان زۆری تێده‌چێت و له‌وباره‌یه‌وه ک��اوان ره‌س��وڵ ،به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌نته‌ری کیژێ ،ئ��ام��اژه‌ی ب �هوه کرد «ئ���ه‌و ک���اره ته‌نیا ب�ه کۆمپانیایه‌ک
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
11
ناکرێت ،به‌ڵکو ده‌بێت به هه‌ماهه‌نگی و به هاوکاری سه‌رمایه‌داره‌کان و حکومه‌ت ئه‌و ئامێرانه بهێنرێنه کوردستان». هه‌ڵگورد جوندیانی به‌رپرسی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت������ی رۆش��ن��ب��ی��ری��ش ئ���ام���اژه ب �هوه ده‌کات هونه‌رمه‌ندان له زۆر له واڵتانی عه‌ره‌بیشه‌وه روده‌که‌نه تورکیا ،ئه‌و واڵته ل���ه‌ڕوی ت�ه‌ک��ن�ه‌ل��ۆژی��ای تۆمارکردنی ده‌نگییه‌وه پێشکه‌وتوه. جوندیانی ،باسی له‌وه‌کرد هێنانی ئه‌و ته‌کنه‌لۆژیا و ئامێرانه بۆ کوردستان ل�����ه‌رووی ئ��اب��وری��ی �هوه زی��ان��ی ه �هی �ه و رایگه‌یاند «ئه‌م کاره پاره‌یه‌کی زۆری تێده‌چێت و ئه‌وه‌نده‌ش کاری تێدا ناکرێت، چونکه سنورداره و ته‌نیا هونه‌رمه‌نده‌کانی خ��ۆم��ان روی تێده‌که‌ن ب�ه پێچه‌وانه‌ی تورکیاوه که کاری زۆربه‌ی هونه‌رمه‌نده عه‌ره‌بیه‌کانیش له‌وێ به‌رهه‌م دێت. ناوبراو ئاماده‌یی وه‌زاره‌تیشی ده‌ربڕی بۆ هاوکاریکردنی هه‌ر کۆمپانیایه‌ک که ئه‌و ته‌کنه‌لۆژیایه بهێنێته کوردستان، وتی :تا ئێستا هیچ که‌سێک سه‌ردانی نه‌کردوین بۆ کارێکی له‌وجۆره ،ئاماده‌ین ب��ۆ هاوکاریکردنی هه‌رکه‌سێک که پالنێکی له‌وجۆره‌ی هه‌بێت. تێبینى /ئه‌م راپۆرته بیرۆکه‌ى هاوڕێ و په‌یامنێرى کۆچکردومان (عه‌دنان عه‌لی) بوو که بهداخهوه م�ه‌رگ ده‌رفه‌تى نه‌دا خۆى ئاماده‌ى بکات.
بارى قورسى گۆڕان و به‌دیهاتنه ته‌کنیکێک سنووره‌کانى راستى و خه‌یاڵ تێکبشکێنم ،به‌ڵکو باوه‌ڕم ههیه که خه‌یاڵ به‌شێک له راستیه ،بگره زۆر راستى هه‌ن که هێنده گه‌وره‌ن ،ته‌نیا سه‌رچاوه‌ى هاتنیان ده‌کرێ خه‌یاڵ بێت ،چیرۆک ،که له ژیانه‌وه ه�هڵ��ق��واڵب��ێ��ت ،که‌سێتییه‌کانیشى رۆح��ی��ان ده‌ب��ێ��ت ،له (ئینجیل)دا ه��ات��ووه« :روناکى به‌دى بێت ،روناکى به‌دى هات» ،یانى پێش ئ �ه‌وه‌ى ه�ه‌ب��وون هه‌بێت ،وش�ه ه�ه‌ب��وو ،لێره‌دا هێز و پێگه‌ى وش �ه زۆر ب�ه ج��وان��ى باسیان لێوه‌کراوه ،وشه‌یه‌ک هه‌ڵگرى بارى قورسى گ�����ۆڕان و ب����ه‌دى ه��ات��ن �ه ،م����رۆڤ وه‌ک بوونه‌وه‌رى زیندو له چیرۆک ،چێژى خۆى وه‌رده‌گرێ و کاریگه‌رى تێدا ده‌بێت .بنه‌ماى ئه‌ده‌بیات له‌سه‌ر به‌چینه‌ى پێکهێنانى گۆڕان له ئینساندایه ،ئه‌گه‌ر وشه به‌بێ رۆح و مردو بزانین ،ئ �ه‌ى ئ �ه‌و گۆڕانکارییه ل�ه کوێوه دێت؟ ده‌مه‌وێت خوێنه‌ره‌کان پاش خوێندنه‌وه‌ى چیرۆکه‌کانم ،هه‌ست بکه‌ن که‌سێک ،یان
که‌سانێک پێیانناوه‌ته نێو ژیانیانمانه‌وه ،که له‌مه‌به‌دوا به شێوه‌ى جیاواز له‌گه‌ڵیاندا ده‌ژین، چیرۆکى (سه‌فه‌رێکى راس��ت��ى ب�ه دونیاى خ�هی��اڵ��ی)دا ،ب��اس ل �ه‌و راستییه ده‌ک���ا ،که سه‌رچاوه‌ى خه‌یاڵه ،ته‌واوى داهێنانه ئه‌ده‌بێت و بگره زانستییه‌کانیش ،هه‌موویان له‌پێشدا له خه‌یاڵه‌وه شکڵیان گرتوه ،خه‌یاڵ الى ئێمه نه‌ناسراو و غه‌ریبه ،ناگونجێت گرنگى خه‌یاڵ له ده‌رفه‌تێکى وادا باس بکرێت. چه‌تر :ئ �هوه چییه هانى م��رۆڤ ده‌دات تا چیرۆک بخوڵقێنێ ،له کاتێکدا ژی��ان بۆ خۆى چیرۆکێکى به‌رده‌وامه؟ ئاخۆ چیرۆک چى ده‌کات ،که ژیان نهیتوانیوه بکات؟ ئایا چیرۆک له ژیانه‌وه ئاراسته ده‌کرێت ،یاخود چیرۆک خۆى ئاراسته‌ى ژیان ده‌کات؟ ــ چیرۆکه‌کانى سه‌رده‌مى کۆن و له ده‌ورى ئاگردان دانیشتن نمونه‌گه‌لى باشن بۆ وه‌اڵمى پرسیاره‌که‌ت ،ئێمه پاش چه‌ند سه‌ده هاتین ئ �ه‌و چ��ی��رۆک��ان�ه‌م��ان ن��وس��ی�هوه ،دووب��اره‌م��ان
کردنه‌وه بۆ مندااڵن ،بگره گه‌ورانیش ،ئهوه یانى نه‌مریى ژیان؛ چیرۆک هه‌ڵگرى ژیانه، له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى ه��ۆى خوڵقانى ده‌کرێت زۆر لکى لێ بێتهوه ،ب �ه‌اڵم به‌هێزترینیان ب��اوه‌ڕ به نه‌فه‌وتانى ژیانه ،ئه‌گه‌ر چیرۆک نه‌با ئ�هوه ژی��ان تا ئێستا له نێوچووبوو ،جا ئه‌و ژی��ان�ه خ��ۆى ده‌ک��رێ��ت ،ژی��ان��ى نێو خ���ه‌ون و حه‌زه‌کان بێت ،یاخود ژیانى راستییه‌کى روتى وه‌رزێرێک .که وابوو :ژیان و چیرۆک لێک جودا نین ،ده‌کرێت هه‌ر چیرۆکێک ته‌جروبه بکرێت. چه‌تر :به‌پێى ئه‌و هه‌وااڵنه‌ى ده‌گه‌نه ئێمه، رۆمانى (پۆلیسی) و (زانستی– خه‌یاڵی) ل�ه ئ��ه‌وروپ��ادا ت��ا دێ ب��ره‌وی��ان پتر ده‌ب��ێ و خوێنه‌رانیان روو له زیادبوون ده‌که‌ن ،بۆ جۆرى دووه‌میان رۆمانى (هارى پۆته‌ر) نمونه‌یه‌کى زیندوه .پێتوایه هۆکار چییه ،که تا ئێستا ئه‌م ئه‌زمونه الى ئێمه بوونى نییه؟ ئاخۆ بۆ ته‌ممه‌ڵى نووسه‌ران یاخود ،هه‌لومه‌رج و ئه‌و
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری نه‌وه‌ى نوێ کلتوره‌که‌یان ده‌پارێزن
به‌هه‌ماهه‌نگى کۆمه‌ڵه‌ى کوردانى رۆژئاواى کوردستان چ�ه‌ن��د کۆمه‌ڵه‌یه‌کى دی��ک �ه‌ى ک���وردى چ���االک له‌و واڵت���ه‌دا ،دووه‌مین فیستیڤاڵى کلتوورى و رۆشنبیرى کوردى له‌ئۆسلۆى پایته‌ختى واڵتى نه‌رویج به‌ڕێوه‌چوو فیستیڤاڵهکه ک�ه ب �ه‌چ��اودێ��رى وه‌زاره‌ت����ى رۆشنبیرى نه‌رویجى و به‌هاوکارى شاره‌وانى ئۆسلۆ به‌ڕێوه‌ده‌چێت، به خوێندنه‌وه‌ى وتارى شیروان عومه‌ر به‌رپرسى کۆمه‌ڵه‌ى کوردى سوریا و وته‌ى هه‌ریه‌ک له‌شاره‌وانى ئۆسلۆ ،به‌شى ئاوێته‌بوون و خۆگونجاندن له وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى نه‌رویجى ده‌ستیپێکرد. دواتر به‌نمایشکردنى چه‌ندین چاالکى هونه‌رى و کلتوورى و به‌پێشکه‌شکردنى خ��واردن و هه‌ڵپه‌ڕکێ و گۆرانى و میوزیکى ک��وردى تا دره‌نگانێک فیستیڤاڵهکه به‌رده‌وامبوو ،گه‌نجانى به‌شداربوو به‌جلوبه‌رگى کورده‌وارى و چاالکیی‌ه جۆراو جۆره‌کانیان توانییان کلتوور و هونه‌رى میلله‌ته‌که‌مان به‌ئاماده‌بووان بناسێنن. له‌و فیستیڤاڵه‌دا ژماره‌یه‌کى زۆر له کوردستانیان و هاووالتیانى نه‌رویجى و نوێنه‌رانى پارت و الیهنه سیاسییه کوردستانییه‌کان ئاماده‌یبوون.
ژینگه‌یه‌ى تێیدا ده‌ژی��ن ،ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه؟ یان رۆمانى بازاڕى پێویست به هه‌بوون ناکات؟ ــ ئهوه پرسیارێکى زۆر گرنگه و له‌مێژساڵه دڵه‌ڕاوه‌که‌ى من بووه ،وه‌اڵمه‌که‌ى زۆر کورت و گرنگه ،له‌الى ئێمه گرنگى به هێزى خه‌یاڵ ن���ه‌دراوه .ه�ه‌ر وه‌ک وت��م؛ ت���ه‌واوى داهێنانه گ���هوره و گرنگه‌کان ه �ه‌م��وو س �ه‌رچ��اوه و واڵتى له‌دایکبونیان خه‌یاڵه ،هه‌ر بۆیه ئه‌وروپا و بگره یه‌کێتی سوڤیه‌تى کۆن بایه‌خێکى زۆریان به خیاڵ داوه ،له یه‌کێتى سۆڤیه‌تدا به خه‌یاڵى مندااڵن زۆر کارى زانستیان ده‌کرد و ک���ردوه( .ئ��ی��زاک ئاسیمۆف) یه‌کێ له گرنگترین نوسه‌رانى ئه‌و بوار‌ه‌یه ،که زیاتر له سێ سه‌د کتێبى زانستی خه‌یاڵی ،یان پۆلیسی نووسیوه ،چیرۆکى پۆلیسی ئینسان زی��ره‌ک ده‌ک��ا ،چیرۆکى زانستی ،خه‌یاڵى ئینسان واب��ار دێنێ که ب��اوه‌ڕى به به‌هێزى داهێنانى خۆى هه‌بێت ،هاوده‌میش پێگه و هێزى بێ سنورى خه‌یاڵ بزانێت.
هونه‌رمه‌ندێکى رۆژهه‌اڵت سێ ساڵ حوکمدرا
جه‌مال ئه‌مینی ،هونه‌رمه‌ندی کوردى خه‌ڵکى شارى سه‌قزى رۆژهه‌اڵتى کوردستان به تۆمه‌تى هاوکارى له‌گه‌ڵ یه‌کێک له حزبه کوردییه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان به ( )3ساڵ زیندان حوکمدرا. دواى ئه‌وه‌ى لقى یه‌کى دادگاى شۆڕشى ئیسالمى له سه‌قز ،هونه‌رمه‌ند جه‌مال ئه‌مینى به تۆمه‌تى بانگه‌شه دژى ح��ک��وم�ه‌ت و ه��اوک��ارى له‌گه‌ڵ یه‌کێک له حزبه کوردستانییه‌کانى ئۆپۆزیسیۆن، ب�ه ( )3س��اڵ زی��ن��دان حوکمدابوو ،ئ �ه‌م حوکمه له الی �ه‌ن دادگ��اى پێداچوونه‌وه‌ى پارێزگاى سنه په‌سه‌ندکرایه‌وه و گواسترایه‌وه بۆ زیندانى ناوه‌ندى سه‌قز. ج �ه‌م��ال ئه‌مینى س��اڵ��ى راب����ردوو ل �ه ماڵه‌که‌یدا ده‌ستگیرکرا و ماوه‌یه‌کى زۆر له زیندانى ئیتاڵعات بوو ،دواتر تاکاتى دادگاییکردنه‌که‌ى به که‌فاله‌تى دارایى ئازادکرابوو. جێگاى باسه زیندانیکردن و له‌سێداره‌دانى گه‌نجانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان له‌الیه‌ن رژێمى ئیسالمى ئێران به بیانوى جیاواز رۆژانه له ئاستى به‌رفراواندایه.
فۆتۆ /هه‌ڵمه‌ت زڕگوێزی
هونه‌ر و وێژه
هونه‌رمه‌ند ئاودێر عوسمان:
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
10
هونه‌ر ره‌نگدانه‌وه‌ى ئازارى تێدانه‌بێت نه‌مرنیه هونه‌رمه‌ندى شێوه‌کار و مامۆستا له په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان که خاوه‌نى کتێبى شێوه‌کارى (په‌ره‌سه‌ندنى هونه‌رى شێوه‌کاری) یه و کتێبى فۆتۆیی (شوێنه‌کان دواى کاره‌سات)ه ،له دیدارێکى (چه‌تر)دا خه‌مه‌کانى هونه‌رمه‌ندان به‌گشتى و شێوه‌کاران به‌تایبه‌تى و که‌موکورتى حکومه‌ت و سیستمى په‌روه‌رده له ئاست هونه‌ردا به تێڕوانینه‌کانى ده‌ستنیشان ده‌کات .ئاودێر عوسمان ره‌خنه‌ش له هونه‌رمه‌ندان و روناکبیران ده‌گرێت و به که‌مته‌رخه‌میان داده‌نێت له ئاست ئه‌و کاره‌ساتانه‌ى به‌سه‌ر گه‌لى کوردا هاتوه.
ئاماده‌کار
یادگار ره‌ئوف
تۆمارى
ئاودێر عوسمان له‌دایکبوى س����اڵ����ى ()1983ى ش�����ارى ه��هڵ��ه‌ب��ج��ه و یه‌کێک ل�ه ده‌س��ت�ه‌ى دامه‌زرێنه‌رى په‌یمانگاى
هونه‌ره‌جوانه‌کانى هه‌ڵه‌بجه و خاوهن خه‌اڵتى ی �ه‌ک �ه‌م ب��ۆ ف��ۆت��ۆگ��راف ل �ه س���ه‌ر ئاستى زانکۆکانى هه‌رێم و خاوه‌نى ( )4خه‌اڵتى رێزلێنان له بوارى شێوه‌کارى و فۆتۆگرافیدا. ئه‌و که به‌شدارى زیاتر له ( )51پێشانگاى کردوه له ن��اوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ى واڵت (نه‌مسا، ئێران ،لوبنان و سوید) .هه‌روه‌ها خ��اوه‌ن و رێکخه‌رى چه‌ند پێشه‌نگایه‌کى شێوه‌کارى و خاوه‌نى چه‌ند پێشه‌نگایه‌کى فۆتۆگرافیه، دروس��ت��ب��ون��ى ب �ه‌رب �ه‌س��ت ل����ه‌ب����ه‌رده‌م ب���واره هونه‌ریه‌کان به‌گشتى به‌الى ئاودێره‌وه زۆر و ج��ۆراوج��ۆرن ،پێیوایه گرنگیشه به‌سه‌ر به‌ربه‌سته‌کاندا زاڵ��ب��ی��ن ،ئ �ه‌و کێشه‌کانى ب�ه‌م��ج��ۆره ده‌ستنیشانکرد ک�ه بریتین له ف �ه‌زاى کۆمه‌اڵیه‌تى کۆمه‌ڵگه‌ى ک��وردى و زاڵبونى روک��ارى ئاینى به‌سه‌ر چه‌مکى ه��ون �ه‌ردا ،ه �ه‌روه‌ه��ا ده‌س �ه‌اڵت��ى سیاسیشى وه‌ک هۆکارێکى دیکه ناوبرد. ئ���ه‌م ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��ده ئ�����ه‌وه‌ى وت «ده‌ب��ێ��ت هونه‌رمه‌ند گوێ به‌وشتانه نه‌دات و له‌سه‌ر پێى خۆى بوه‌ستێت ،به‌پێچه‌وانه‌وه ئه‌وا له ئاست پێشکه‌وته‌نه‌کان ل�ه دواوه ده‌بین، ئاودێر رونیشیکردوه مێژو ئهوه ناخوێنێته‌وه، وتى :رۆژان�ه به‌ربه‌ست دێته رێگه‌م ،به‌اڵم ب�ه‌رده‌وام به‌ربه‌سته‌کان ده‌شکێنم گرنگترین شت پێداویستى رۆحیه له هونه‌ردا. ئه‌م شێوه‌کاره باسی له‌وه‌شکرد که زۆر له هونه‌رمه‌ندان قوربانى ده‌ده‌ن ،لهوبارهوه وتى «هونه‌رمه‌ند ههیه هه‌موو شت له‌ده‌ستده‌دات ل�ه پێناوى ک��اره هونه‌ریه‌که‌یدا و له‌پاڵ ئه‌مه‌دا تابلۆکه‌ى پاره ناکات و کاره‌کان نافرۆشرێن» .ئاودێر که سه‌رپه‌رشتیارى
پرۆژه‌ى هونه‌رى به‌ره‌نگابوونه‌وه‌ى توندوتیژى دژ به ژنان و سه‌رپه‌رشتیارى پرۆژه‌ى (منداڵ و ره‌ن���گ ک��ردن��ى ش���ار) ل �ه (هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید-کفرى)کردوه .رخنه له‌وه‌ده‌گرێت که تا ئێستا هونه‌ر له ف �ه‌زاى پ���ه‌روه‌رده‌دا گرنگى پ��ێ��ن�ه‌دراوه ،ئ �ه‌و باسى له‌وه‌شکرد ب �ه‌داخ �هوه ه��ون�ه‌ر ل�ه باخچه‌ى س��اوای��ان�هوه نه‌بوه‌ته ژانرێک تا کارى له‌سه‌ر بکرێت ،له ئێستادا وه‌ک ڕه‌مز ههیه ،ده‌بێت له وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌وه کارى بۆ بکرێت. ئه‌و که ئێستا مامۆستایه له په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کانى هه‌ڵه‌بجه‌یه له‌باره‌ى سود وه‌رنه‌گرتن له تواناى خوێندکارانى هونه‌ره جوانه‌کانیش وتى «عه‌قڵیه‌تێکى ئه‌رشیفى و دیکۆمێنتى گ �هوره نیه ،نابێت بێڕێزى به‌رامبه‌ر ک��ارى ئ�ه‌و فێرخوازانه بکرێت، مامۆستاى په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان به‌باشی ده‌زان��ێ��ت که ک��ارى فێرخوازه‌کان پاداشت بکرێت یان له‌پێشانگایه‌کدا نمایش بکرێت». ئاودێر عوسمان نه‌بونى ناوه‌ندێکى کلتورى ک�ه ک���اره ه��ون�ه‌ری�ه‌ک��ان��ى ت��ێ��دا به‌رجه‌سته بکرێت و توێژینه‌وه و خاونداریشى له‌الیه‌ن هونه‌رمه‌ندانه‌وه بێت ،به گرنگ ده‌زانێت پێیوایه ئه‌و که‌موکورتیه به رێژه‌ى یه‌که‌م ب��ۆ ده‌س�����ه‌اڵت ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه و دووه‌م بۆ بازرگانه‌کانمان ک�ه کارێکیان ن�ه‌ک��ردوه ل����ه‌ڕوى ک��ل��ت��وری �هوه ب��ازاڕێ��ک��ى ه��ون �ه‌رى دروستبکه‌ن تا ئێمه‌ى هونه‌رمه‌ندان له‌سه‌ر پێی خۆمان بوه‌ستین ،وتیشى :بهداخهوه ئه‌و لۆژیکه الى ئێمه دروستنه‌بوه بازرگانمان ههیه له چین کار ده‌ک��ات ،ب�ه‌اڵم له‌گه‌ڵ
شااڵو حه‌بیبه
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
چاوپێکه‌وتنێکی (چه‌تر)دا، گرنگى چیرۆک بۆ ژیان و زیندویى که‌سێتى ناو چیرۆکه‌کان ده‌خاته‌ڕو ،وشه‌ش به هه‌ڵگرى بارى قورسى گۆڕان و به‌دیهاتن ئه‌ژمار ده‌کات.
چه‌تر :به پێچه‌وانه‌ى ده‌ستپێکه‌وه ،الى ئێمه (کۆتایى چیرۆک) هیچى له‌باره‌وه نه‌وتراوه، شرۆڤه‌یه‌کى تیۆریى نییه ،به‌اڵم تۆ له کتێبى (ک��ات��ێ��ک ک��رم��ى ئ��اوری��ش��م ب��اڵ ده‌گ���رێ) له چیرۆکه‌کانى (دره‌وش���ان���ه‌وه‌ى تاریکی، پێیان بڵێن په‌پووله‌کان نه‌کوژن ،سه‌رچاوه و فه‌رامۆشی ،مه‌یلى فڕین ،پێم خۆشه پێ بکه‌نن)دا ،گرنگى به‌رچاوت به کۆتاییداوه، به جۆرێک که ئه‌فسون و خاڵى وه‌رچه‌رخانى چیرۆکه‌که ده‌خه‌یته کۆتاییه‌وه .ئه‌م پڕۆسه‌یه له ئاگاییتدا چۆن ئیشى تێدا ده‌کرێت؟ یاخود کۆتایى چیرۆک چۆن ده‌توانێت ببێته خاڵى وه‌رچه‌رخان؟
ــ باوه‌ڕم بهوه ههیه که‌سێتى چیرۆک نابێ کۆیله‌ى نوسه‌ر بێت ،من کۆتایى به‌سه‌ر هیچ چیرۆکێکمدا داناسه‌پێنم ،ئهوه که‌سێتییه‌کانى واڵت��ى چیرۆکن جوگرافیاى خۆیان دی��ارى ده‌ک����ه‌ن ،ک��ۆت��ای��ى ب��ه‌الم��هوه زۆر گرنگه، خاڵێکه خوێنه‌ر له‌وێڕا ده‌چ��ێ له خه‌یاڵ و فکره‌وه ،درێژه‌ى ئاکامى چیرۆک له ژیانى خۆیداده‌دا ،له چیرۆکى (فریشته‌یه‌کى چاو به گریان)دا ،باسم له تفه‌نگێکى جووت لوله کردوه ،ئهوه بوو به هۆى ئه‌وه‌ى له کۆتاییدا (س�����ه‌روان ئ�����ه‌رده‌اڵن) ل �ه دن��ی��اى مه‌ستیدا هاوکات ته‌قه له دوو که‌س بکات ،یان له (دره‌وشانه‌وه‌ى تاریکی)دا ئهوه رۆحى تاریکى که‌سێتییه‌کان بوون کۆتاییان سازکرد ،نه‌ک من. چه‌تر :له‌مێژه ده‌ستپێکى چیرۆک وه‌ک خاڵى سه‌رنجى خوێنه‌ر ده‌ناسێنرێت ،ئه‌گه‌ر چ��ی��رۆک «ه �هڵ��ب �ه‌ت ل �ه ن��ێ��و ک���وردان���دا» سه‌رنجڕاکێش بێت ،ده‌خوێندرێته‌وه ،ئه‌گه‌ر
رزگار ئه‌مین:
ئاماده‌کار
هه‌ر هونه‌رمه‌ندێک خۆى فرۆشت به‌چکه دیکتاتۆرێکه
گۆڤار عوسمان رزگار ئه‌مین هونه‌رمه‌ندى شانۆکار و ده‌رهێنه‌ر ،چه‌ند رۆژێک له‌مه‌وپێش وه‌ک دژکرده‌وه‌یه‌ک له به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتدارانى سوریا له قاوه‌خانه‌ى کلتورى له به‌رامبه‌ر راگه‌یاندنه‌کاندا بڕوانامه‌یه‌کى خۆى که له سوریا پێی درابوو سوتاندى له باره‌ى ئه‌و هه‌ڵوێست نواندنه‌ی به (چه‌تر)ى وت :پێمخۆش نه‌بوو بڕوانامه‌ی هونه‌ری واڵتێکم له‌البێت ،که قورگى مرۆڤێک ده‌ربهێنن. ئه‌م شانۆکاره خاوهن چه‌ندین به‌رهه‌مى هونه‌ریه ،بۆ یادى ره‌فیق چاالک بۆ یاده‌کانى هه‌ڵه‌بجه ،خاوهن به‌رهه‌م بووه ،دوایین کارى ده‌رهێنانى بۆ چیرۆکی (حه‌سار و سه‌گه‌کانى ب��اوم)ى شێرزاد حه‌سه‌ن ب��ووه .ئه‌و هونه‌رمه‌نده چه‌ند رۆژێ���ک پێش ئێستا وه‌ک دژک���رده‌وه‌ی���ه‌ک له به‌رامبه‌ر ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى سوریا بڕوانامه‌یه‌کى هونه‌رى خۆى سوتاند که واڵتى سوریا پێی داب��وو ،هۆکاره‌که‌شى کوشتار و ده‌ستدرێژییه‌کانى سوپاى سوریا بووه ،به‌تایبه‌ت دواى باڵوبونه‌وه‌ى ئ�����ه‌و ه�����ه‌واڵ�����ه‌ى (غ���هی���اس م �ه‌ت �ه‌ر) ک�ه یه‌کێکه له چاالکوانه‌کانى سوریا پاش ده‌ستگیرکردن و م��ان �ه‌وه‌ى شه‌ش رۆژ ل�����ه‌ژێ�����ر
ئاماده‌کار
سازان تۆفیق هونه‌رمه‌ندان بۆ به‌رهه‌مهێنانی سیدیه‌کانیان رووده‌که‌ن ه واڵتانی وه‌ک تورکیا و ئێران، هه‌ندێکجاریش پشت ب ه ژه‌نیاری بێگان ه ده‌به‌ستن ،له‌م راپۆرته‌ى (چه‌تر)دا میوزیکژه‌نێک باس له‌و ه ده‌کات پشتبه‌ستن ب ه ژه‌نیاری بێگانه کلتور و میوزیکی کوردی به‌ره‌و له‌ناوچون ده‌بات ،به‌رپرسێکى وه‌زاره‌تی رۆشنبیریش وتى :هێنانی ئه‌و ئامێران ه ئابوریانه نیه.
زۆرێ��ک له هونه‌رمه‌ندانمان روده‌که‌ن ه واڵت��ان��ی دراوس���ێ ب��ۆ به‌رهه‌مهێنانی سیدیه‌کانیان ،ئه‌مه‌ش هۆکارێک ه بۆ زاڵبونى میوزیک و کلتورى بێگانه به‌سه‌ر به‌رهه‌م ه هونه‌ریه‌کاندا له داهاتودا میوزیکى ک��وردى رووب���ه‌ڕوى مه‌ترسى ده‌ک��ات�هوه ،به‌شێکیش ل ه هونه‌رمه‌ندان پ���ش���ت ب����ه م���ی���وزی���ک���ژه‌ن���ی ب��ی��گ��ان � ه ده‌به‌ستن ،هونه‌رمه‌ندێکیش هۆکاری به‌رهه‌مهێنانی ئه‌لبومه‌کان ل ه دهرهوه دهگێڕێتهوه بۆ خراپی ستۆدیۆکان ل ه کوردستان .له‌و بارهیهوه ئاسۆ مه‌حمود، گۆرانیبێژ وت��ى «ه��ۆک��اری ئ��ه‌وه‌ی هونه‌رمه‌ندان روو له دهرهوه ده‌ک �ه‌ن بۆ به‌رهه‌مهێنانى به‌رهه‌مه هونه‌ریه‌کانیان بوونی ستۆدیۆی باشه ل ه واڵتانى دهرهوه که پێشتر لێر‌ه نه‌بوو ،به‌اڵم ل ه ئێستادا
سه‌اڵح گوڵ :وشه‌یه‌ک هه‌ڵگرى ب
ئاماده‌کردنی
سه‌اڵح گوڵ چیرۆکنوسێکى رۆژهه‌اڵتى کوردستانه. که‌م تا زۆر ناوێکى ونه الى ئێمه. ته‌نیا دوو کۆ چیرۆکى ههیه یه‌که‌میان (ده‌ڕۆم پێکه‌نینى ده‌ریا ببینم) و دووه‌میان (وه‌ختێ کرمى ئاوریشم باڵ ده‌گرێ) ه .جارجار شیعریش ده‌نووسێت. ئه‌و له
هونه‌رمه‌ندێک کارێک ن��اک��ات .ئاودێر باسى له‌وه‌شکرد که الى ئێمه هونه‌ر نه‌بوه‌ت ه کلتور له‌گه‌ڵمان ب��ژى ،هونه‌رمه‌ند ههیه زۆرترین الیه‌نگرى ههیه هونه‌رمه‌ندیش ههیه تاده‌مرێت ده‌رناکه‌وێت ،شێوه‌کاره‌که ئه‌وه‌شى وت :هه‌رگیز هونه‌رى کوردى به‌راورد به‌ده‌ره‌وه ناکرێت ،چونکه په‌روه‌رده‌یه‌کى سه‌قه‌تمان ههیه ،هێشتا هونه‌ر عه‌یبه‌ى کۆمه‌ڵگاى به‌سه‌ره‌وه‌یه ،هه‌روه‌ها سااڵنه که‌مترین بودجه بۆ الیه‌نى هونه‌رى دابین ده‌کرێت ،له‌کاتێکدا هونه‌ر زمانحاڵى نه‌ته‌وه‌یه. ئاودیر که له ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى گه‌له‌رى هه‌ڵه‌بجه‌یه و ده‌سته‌ى کارکردنى پ��رۆژه‌ى دی���وارب���ه‌ن���دى پ��ان��ۆرام��اى ه�هڵ�ه‌ب��ج�هی�ه له مۆنۆمێنتى هه‌ڵه‌بجه ،هه‌روه‌ها له ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کانى ه���هڵ���ه‌ب���ج���هی���ه ،وه‌ه������ا ب�����اس ل����ه ک����ارى ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان��ى ن��اوچ�ه کاره‌ساتباره‌کانى وه‌ک (هه‌ڵه‌بجه و ئه‌نفال) ک��رد و وتى: ئێمه ب�ه هه‌ڵه‌بجه و ئه‌نفاله‌وه ناسراوین، هونه‌ر ره‌نگدانه‌وه‌ى ئ��ازارى تێدانه‌بێت نه‌مر نیه ،ئێمه به‌شێکین له‌وکاره‌ساتانه ،وه‌ک ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان و روناکبیرانیش که‌مته‌ر خ �ه‌م��ی��ن ،چ��ون��ک �ه ک���ارم���ان ب���ۆ ن��اوچ �ه کاره‌ساتباره‌کان که‌مکردوه ،ده‌بێت له ماڵى خۆمانه‌وه ده‌س��ت به هونه‌ر بکه‌ین ،راسته ه��ون �ه‌ر پ�هی��ام��ى جیهانیه ،ب���ه‌اڵم ش��ان��ازى ک����ورد ه�هڵ�ه‌ب��ج�ه و ئ�ه‌ن��ف��ال�ه (ئ �ه‌ح��م �ه‌دى ش��ام��ل��ۆ) ت���ام���رد ن�����اڕازی ب���وو ب �ه‌ک��ارى داهێنان به‌رپه‌رچى ده‌وڵه‌تى ده‌دایه‌وه .به‌اڵم هونه‌رمه‌ندانى کورد له ئاست گه‌وره‌یى ئه‌و کاره‌ساتانه کاریان نه‌کردوه.
میوزیکژه‌نێک
ئه‌شکه‌نجه‌دا ،ته‌رمه‌که‌یان ناردۆته‌وه بۆ خانه‌واده‌که‌ى و قورگیان ده‌رهێناوه، سه‌ره‌ڕاى کوشتنى زیاتر له ( )3000که‌س له‌و واڵته‌دا. رزگار ئه‌مین له به‌رامبه‌ر ئه‌و کاره نامرۆڤانه‌ى ده‌سه‌اڵتدارانى سوریا وتى: ده‌رهێنانى قورگى مرۆڤێک واته نه‌مانى خۆشه‌ویستى و نه‌مانى گۆرانى و شیعر وتنه....هتد ،له‌به‌ر ئهوه پێم خۆش نه‌بوو له‌م کاته‌دا بڕوانامه‌یه‌ک له‌الم بێت به ناوى سوریاوه که بڕوانامه‌ى هونه‌ریم وه‌رگرتبێت له حکومه‌ت بۆیه پێم باشبوو له ناو مێژوى کارکردنم بیهێنمه دهرهوه و بیسوتێنم ،ته‌نها هه‌ڵوێستێک بۆ ریسواکردنى ئه‌و دیکتاتۆره دوژمنه دڕاندنى ئه‌و بڕوانامه‌یه بوو. ئه‌و ده‌رهێنه‌ره وه‌بیریشى هێنایه‌وه که ( )62رۆژ له سه‌راى سلێمانى له‌ناو خۆپیشانده‌ران ب��ووه وت��ى :له ئازاره‌کانى خۆپیشانده‌ران تێگه‌یشتوم ،ئه‌و هاواڵتیانه به‌دواى واڵتێکى خاوهن یاسا و سیستمێک ده‌گه‌ڕێن که هه‌موو که‌س به‌شدارى سیاسى هه‌بێت .ئه‌وه‌شى وت :ره‌نگه هه‌ندێک سیاسه‌ت و هونه‌ر به‌جیاواز بزانن ،به‌اڵم له‌الى من له‌یه‌ک جیانابنه‌وه ،گه‌ر هونه‌ر پاڵپشتى ئه‌و مرۆڤانه نه‌کات که ده‌گوشرێن و به‌کۆیله ده‌کرێن ،هونه‌رمه‌ند هه‌ڵوێستى نه‌بێت ،ئه‌وا خیانه‌تێکى گه‌وره‌یه به‌رامبه‌ر خه‌ڵک و نیشتمانه‌که‌ش. ده‌رهێنه‌ر رزگ��ار باسى له‌وه‌شکرد که ئه‌و دیکتاتۆریه‌ته‌ى له کوردستان رووی��دا له‌الیه‌ن سه‌دامه‌وه هات قه‌ڵه‌مه‌کان و رۆشنبیره‌کانى ک��ڕى ،هه‌ر ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دێ��ک��ی هه‌ڵوێستى نه‌بێت و خ��ۆى فرۆشتبێت ئ���هوه به‌چکه دیکتاتۆریه‌تێکه ،بۆیه هه‌رکات ئه‌مه روویدا ئه‌وا دوا رۆژى واڵت به‌ره‌و دیکتاتۆریه‌ت هه‌نگاو ده‌نێت ،له‌به‌ر ئهوه ته‌مه‌نام ده‌کرد ئێستا یه‌کێک بوومایه له هاواڵتیانى ک��وردى سوریا و به‌شدارى خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌و واڵته‌م بکردایه. هونه‌رمه‌ند رزگار له‌وباره‌یه‌وه وتى «ئه‌و خۆپیشانده‌رانه‌ى ده‌یانه‌وێت کۆتایى به‌و دیکتاتۆریه‌ت بهێنن ،رزگاربن».
نا ،ناخوێندرێته‌وه .پێتوایه چیرۆک و رۆمانه ج��وان و گه‌وره‌کانى دنیا ئه‌گه‌ر ده‌سپێکى باشیان نه‌بوایه هه‌ر ئه‌و رۆمانانه ده‌بوون ،که هه‌نووکه هه‌ن؟ ــ چۆنێتى ده‌ستپێکردن ته‌کنیکه ،ته‌کنیکیش که‌ره‌سته‌یه ،نه‌ک مه‌به‌ست ،گرنگ ئه‌وه‌یه ئه‌و ده‌ستپێکه رۆمان به‌ره‌و کوێ ده‌بات و له کوێدا سه‌رى وه‌ده‌رده‌نێ ،رۆمانه گرنگه‌کانى دنیا ته‌نیا له ده‌ستپێکدا به‌هێز نه‌بوون ،به‌ڵکو ده‌ستپێک که‌ره‌سته‌یه‌ک ب��ووه له خزمه‌ت ن���اوه‌رۆک���دا .ک��ۆت��ای��ى چ��ی��رۆک ل �ه قالبى کالسیکدا یانى کرانه‌وه‌ى گرێ ،ئه‌و گرێیه‌ش ده‌ک��را به‌ده‌ستى ئه‌نقه‌ست سازبێت و چاوى خوێنه‌رى پێ ببه‌سترێت ،له چیرۆکى نوێدا ئه‌و قانونه شکا ،هێندێک نیشانیاندا ده‌کرێت کۆتایی چیرۆک ،یان کرانه‌وه‌ى گرێ بێته س�ه‌ره‌ت��اى چیرۆک و له هێزى چیرۆکیش که‌م نه‌بێته‌وه ،بۆ وێنه (حه‌سار و سه‌گه‌کانى ب��اوک��م)ى ش��ێ��رزاد ح �ه‌س �ه‌ن .چ��ی��رۆک له‌و
کاته‌وه ده‌ستپێده‌کات ،که پاڵه‌وانى چیرۆک بابى خۆى کوشتووه. چه‌تر :پێده‌چێت په‌یوه‌ندییه‌کى خۆشه‌ویستی سه‌یرت بۆ که‌سایه‌تی چیرۆکه‌کانت هه‌بێت، به‌جۆرێک که یه‌کێک له که‌سایه‌تییه‌کان پێشه‌کی کتێبى دووه‌م���ت ب��ۆ ده‌ن��ووس��ێ��ت. بڕواشت به زیندوویى که‌سایه‌تی چیرۆک ههیه .ئاخۆ ئ �ه‌و بۆچوونه‌ت وه‌الن���اوه ،که ده‌ڵێت که‌سایه‌تى چیرۆک له وشه و پیته‌وه خوڵقاوه؟ چۆن ده‌کرێت که‌سایه‌تی چیرۆک بوونێکى راس��ت��ی��ى ه�ه‌ب��ێ��ت ،له‌کاتێکدا له چیرۆکى (سه‌فه‌رێکى راس��ت��ى ب�ه دونیاى خه‌یاڵیدا) ت�ه‌واو ده‌ستبه‌ردارى واقیع ده‌بیت و ره‌وتى چیرۆکه‌که به فه‌نتازیا ده‌سپێریت؟ ل��ێ��ره‌وه پرسێکى دیکه دێته گ��ۆڕێ ،ئاخۆ خ �هی��اڵ و واق��ی��ع ک��ام �هی��ان ب �ه‌گ �ه‌ڕخ �ه‌رى سه‌ره‌کی چیرۆکن؟ ـ��ـ ک��ێ ل �ه که‌سێتی چ��ی��رۆک ب �ه رۆح��ى من ئاشناتره؟ نامه‌وێت به ئه‌نقه‌ست ،وه‌ک
هه‌واڵی فیلمی ئازادی ،خه‌اڵتی رۆتێردامی به‌ده‌ست هێنا فیستیڤاڵى کلتور و هونه‌رى کوردى له سوید
فیلمی دیکۆمێنتاری (ئازادی) که تایبهته به‌شۆڕش و خۆپیشاندانه‌کانی کورد له خۆرئاوای کوردستان، خه‌اڵتی دووهه‌می ڤیستیڤالی (رۆتێردام)ی میسری برده‌وه. فیلمى ئازادى که ناوه‌که‌ی له دروشم‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی خۆپیشانده‌رانی ک��ورد ل�ه ش��اره‌ک��ان��ی خ��ۆرئ��اوای کوردستان وه‌رگ��ی��راوه ،مانگی ()8ىئ�ه‌م��س��اڵ له قامیشلۆ و ناوچه‌کانی ده‌وروبه‌ر ئاماده‌کراوه. رووداوه‌کانی ئه‌م فیلم‌ه ( )5رۆژ که‌خۆ ده‌گرێت و بریتیه له وێنه‌ی خۆپیشاندانه‌کانی خه‌ڵک له دژی رژێ��م ده‌س�ه‌اڵت��داری ئه‌و واڵت�ه هه‌ستاونه‌ت‌ه سه‌رپێ و ژیانی فۆتۆگرافه‌رێکی شۆڕش و تۆمارکردنی ره‌وت��ی رووداوه‌ک��ان��ه .کلیپی رێوڕه‌سمی ناشتنی ته‌رمی گه‌نجێکی کورد به‌ناوی (زه‌رده‌شت وانلی) له‌م فیلمه‌دا نمایش ده‌کرێت ،که له گه‌ڕه‌کی (رکن الدین)ی دیمه‌شق یان گه‌ڕه‌کی کورده شۆڕشگێڕه‌کان یه‌که‌م چه‌خماخه‌کانی ش��ۆڕش که له‌وێو‌ه لێدران، کوژرابوو .فیلمه‌ک‌ه له الیه‌ن پێنج که‌سه‌و‌ه به‌رهه‌م هاتووه که دوو لهوانه له دیمه‌شق ده‌ستبه‌سه‌رکرابوون.
سیانزهه‌مین فیستیڤاڵى کلتوور و ه��ون�ه‌رى ک����وردى ئ �ه‌م��س��اڵ ،ل��ه ش����ارى ستۆکهۆڵمى پایته‌ختى سوید به‌ڕێوه‌چوو ،ئاماده‌بوان تیادا له دژى هێرشه‌کانى ئێران و تورکیا ده‌نگى ناڕه‌زایی خۆیان به‌رزکرده‌وه . ل��ه ف��ێ��س��ت��ی��ڤ��اڵ�ه‌ک�ه‌دا ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان (ش��اه��ێ ب�ه‌دۆ ،ئیبراهیم ڕۆژه��ه‌اڵت ،به‌ختیار ساڵح) و کۆمه‌ڵێک ل�ه هونه‌رمه‌ندانیتر ب�ه‌ش��دارب��وون، کوردان له واڵته‌کانى نه‌رویج ،دانیمارک ،فینله‌ند و زۆربه‌ى شاره‌کانى سویده‌وه له فیستیڤاڵه‌که‌دا ئاماده‌بوون. فێستڤاڵى ئ�ه‌م��س��اڵ ل �ه قۆناغێکى گرنگدا به‌ڕێوه‌چوو ،کوردستانیان له به‌رامبه‌ر هێرشه‌کانى ئێران و تورکیا و هاوکات له دژى توندکردنى گۆشه‌گیرى له‌سه‌ر ئۆجه‌الن له ئیمراڵى ده‌نگى ناڕه‌زایه‌تى خۆیان به‌رز کردهوه ،یادى فه‌رماندارى گیانبه‌ختکردوى هه‌ره‌که (ماجید کاویان) ناسراو به (سمکۆ سه‌رهه‌ڵدان)یش کرایه‌وه.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
12
دۆسیه‌ى ئه‌مجاره‌ى رۆژن���ام���ه‌ى (چ �ه‌ت��ر) ت��ای��ب��ه‌ت��ه ب���ه ب��وون��ى ب��ن��ک��ه س�����ه‌رب�����ازى و هه‌واڵگرییه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکیا له هه‌رێمى کوردستان ،ئه‌م دۆسیه‌یه پشت به‌ست به زانیارى چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌کى ب��اوه‌ڕپ��ێ��ک��راو ئ��ام��اده ک���راوه ،ب��اس له ج��ۆرى چ��االک��ى گ��روپ�ه ه�ه‌واڵ��گ��رى و سیخوڕیه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکیا و میتى تورکى ده‌کات له باشوورى کوردستان.
زانیاری ورد له‌سه‌ر بنک ه سیخوری وسه‌ربازیه‌کانی تورکیا له هه‌رێمی کوردستان ئاماده‌کردنی عه‌لى فه‌تاح مه‌جید
ل�ه پ��اش راپ �ه‌ڕی��ن �هوه هه‌رێمى کوردستان به‌هۆى سنورێکى گرنگى بازرگانییه‌و‌ه
بووه ناوچه‌یه‌کى گرنگ و سه‌رنجڕاکێش الى تورکه‌کان ،ئه‌گه‌رچى پێش راپه‌ڕینیش تورکیا له رێگه‌ى سیخوڕه‌کانییه‌وه هه‌میشه له هه‌وڵى به‌هێزکردنى پێگه‌ى خۆیدابووه له‌م ناوچه‌یه ،درێژکراوه‌ى ئه‌م بیرکردنهوه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى ئ��ام��ێ��زه‌ى ت��ورک �ه‌ک��ان له‌سه‌ر
ده‌ستى ه �ه‌ردوو پارتى ده‌سه‌اڵتدار (ینک ههیه ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ى له شه‌ڕى ناوخۆدا و پدک) و سیاسه‌تى سازش ئامێزیان له و له ساڵى ()2007 - 2006دا له رێگه‌ى ئێستادا به ئاراسته‌ى به‌هێزکردنى پێگه فڕۆکه (ئێف 16و ئێف )17ه‌کانییه‌وه س��ی��خ��وڕى و س�ه‌رب��ازی��ی�ه‌ک��ان��ى ت��ورک��ی��ادا پشتیوانى هێزه‌کانى (پ���دک)ى ک��ردو و ده‌ڕوات ،به‌جۆرێک ک�ه ئێستا تورکیا سه‌نگه‌ره‌کانى (ینک)ى ئه‌هاڕى ،ئێستا چه‌ندین سه‌ربازگه‌ى ئاشکراى له‌م هه‌رێمه‌دا ل �ه ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان چ�ه‌ن��دی��ن تیمى
هه‌رێمى کوردستان دهبێته مۆڵگه‌ى بانده سیخوڕیه‌کانى تورکیا
تا ئێستا له هه‌رێمى کوردستان چه‌ندین ب��ان��دى سیخوڕى ک��ارى ک��ۆک��ردن�ه‌وه‌ى زانیارى بۆ تورکیا ده‌که‌ن ،ئه‌وانیش بریتین له میت ،وات�ه ده‌زگ��اى ئیستیخباراتى تورکى ،ئۆزه‌ڵ تیم واته (تیمى تایبه‌ت)، ژیته‌م واته (ئیستیخباراتى عه‌سکه‌رى)، ئۆیاک واته (مانگى سورى تورکى)، ئاژانسه‌کانى ده‌نگ و باس ،کۆمه‌ڵێک که‌سیتریش ک �ه ک��اری��ان هاککردنى سایته کوردییه‌کانه ،ئه‌م چه‌ند ده‌زگایه ه �ه‌ر یه‌که و ب��ۆ مه‌به‌ستێکى دی��ارى کراو و بۆ بابه‌تێکى دیاریکراو زانیارى کۆده‌که‌نه‌وه و زۆر جاریش زانیارى ده‌ده‌ن به یه‌کتر ،بۆ نمونه سه‌رجه‌م کۆمپانیا تورکییه‌کان ل�ه‌گ�هڵ (ئ��ۆی��اک) که ده‌زگاى هاوکارى و سوپایه کارده‌که‌ن و زانیارى بۆ کۆده‌که‌نه‌وه ،ئه‌مانه له رووى داراییه‌وه هاوکارى سوپا ده‌که‌ن و وه‌ک کۆمه‌ڵه‌یه‌کى ه����ه‌ره‌وه‌زى ک��ارده‌ک �ه‌ن، ه��اوک��ارى ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازه‌کانیش ده‌ک��������ه‌ن ،ب����ه پ���ێ���ى زان���ی���اری���ی���ه‌ک���ان ه�ه‌رچ��ى چه‌کى س��وک و ق��ورس�ه له ده‌ره‌وه‌ى ب��ودج �ه‌ى ده‌وڵ���ه‌ت (ئ��ۆی��اک) ده‌یکڕێت ،له هه‌مانکاتدا هه‌موو کاره ئیستخباراتیه‌کانى (ژی��ت�ه‌م) ئۆیاک ده‌یکات و ()%90ى کۆمپانیاکان که له هه‌رێمى کوردستانن سه‌ر به (ئۆیاک)ن، به‌ڕێوه‌به‌رانى سه‌رجه‌م کۆمپانیاکانیش سه‌ر به سوپاى تورکیان ،هه‌ر له ژێر پ���ه‌رده‌ى ئ �ه‌و کۆمپانیایانه‌دا زان��ی��ارى کۆده‌که‌نه‌وه ،به پێى زانیاریه‌کان ئه‌م گروپانه بڕبڕه‌ى پشتى سوپاى تورکیان و هه‌ر کاتێک داهاتى کۆمپانیاکان زی���اد ببێت س��وپ��ا ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن زی��اد ده‌ک���ات و ج��وڵ�ه‌ى سوپا زی��اد ده‌بێت، ه���ه‌ر ل �ه‌ه �ه‌م��ان ب��ه‌رگ��دا ده‌زگ��ای �ه‌ک��ى ت��رى تورکى ههیه ب�ه‌ن��اوى (سه‌نته‌رى لێکۆڵینه‌وه‌ى ستراتیژى) ئه‌م ده‌زگایه له (ئه‌نقه‌ره)یه و به‌هه‌مان شێوه له باشورى کوردستان زانیارى کۆده‌که‌نه‌وه ،زیاتر گرنگى به زانیارى (سیاسى و ئابوورى و بازرگانى) ده‌ده‌ن ،به پێى زانیارییه‌کان ئه‌م ده‌زگایه له‌گه‌ڵ زۆرێک که‌سایه‌تى له هه‌رێمى کوردستان کۆنتاکتى ههیه و ه�ه‌رچ��ى کتێب و نوسین و وت��ار و بابه‌تى رۆژنامه‌وانى دژ به (په‌که‌که) ههیه وه‌ریده‌گێڕنه سه‌ر زمانى کوردى و عه‌ره‌بى ،له چه‌ند ساڵى رابردوودا و تا ئێستاش به چه‌ندین شێوه‌ى جۆراوجۆر تورکیا ه�ه‌وڵ��ى ف��راوان��ک��ردن��ى پێگه‌ى خۆى ده‌دات و هه‌ر به‌و مه‌به‌سته بوارى پ����ه‌روه‌رده‌ش دهبێته شوێنى ده‌س��ت بۆ بردنى تورکه‌کان ،چه‌ندین قوتابخانه‌ى س���ه‌ره‌ت���ای���ى ل���ه ه �ه‌ول��ێ��ر و سلێمانى راسته‌وخۆ پ��اره له حکومه‌تى تورکیا و ئیستیخبارات وه‌رده‌گ����رن ،ئ�ه‌وان�ه‌ى پ���اره ل �ه ت��ورک��ی��ا وه‌رده‌گ�����رن زی��ات��ر له (ک �هرک��وک ،ته‌له‌عفه‌ر ،کفرى ،دوز خورماتوو ،پردێ ،داقوق)ن ،ئه‌م ده‌زگا په‌روه‌رده‌ییانه له بنه‌ڕه‌تدا قوتابیان له‌سه‌ر (تورامیزم) پ �ه‌روه‌رده ده‌ک�ه‌ن ،به‌شێک له‌م قوتابخانه و ده‌زگ��ا په‌روه‌رده‌ییانه ک��ادر ب��ۆ ب���ه‌ره‌ى تورکمانى ل�ه ب��وارى (هونه‌رى ،سیاسى ،راگه‌یاندن) په‌روه‌رده ده‌که‌ن ،ئه‌مه به‌ده‌ر له‌وه‌ى که له به‌شى زمانى تورکى زانکۆى کۆیه‌ش چه‌ند قوتابى و مامۆستایه‌ک په‌یوه‌ندییان به‌و گروپانه‌وه ههیه و له‌سه‌ر خه‌رجى
ه ( )3000ئه‌فسه‌ر nتورکیا زیاتر ل حکومه‌تى تورکیا زوو زوو سه‌فه‌ر بۆ تورکیا ده‌که‌ن. تایبه‌ت به هاتوو چۆو سه‌فه‌رکردنیش ل �ه‌س �ه‌ر س��ن��وورى خ��اپ��وور رۆژان����ه ده که‌س سه‌فه‌ر ده‌که‌ن که پێنچ که‌سیان تایبه‌ت به حکومه‌تى هه‌رێمن و پێنچ که‌سیتریان تایبه‌تن به به‌ره‌ى تورکمانى، ج���گ���ه‌ل���ه‌وه‌ى ک���ه ب�����ه‌ره‌ى ت��ورک��م��ان��ى ل �ه خ��اڵ��ى س��ن��وورى ئیبراهیم خه‌لیل نوسینگه‌یه‌کیان ههیه کار ئاسانى بۆ سه‌فه‌رى ک��ادر و دۆسته‌کانى خۆیان ده‌ک���ه‌ن ،زۆرب���ه‌ى ئ �ه‌م کۆمپانیایانه‌ى ک��ار ب��ۆ (ئ��ۆی��اک) ده‌ک���ه‌ن س��ه‌ر به ژه‌ن �ه‌ڕاڵ و سه‌ربازه پله‌داره خانه‌نشین کراوه‌کانن ،هه‌ر له‌و بارهیهوه یه‌کێک له ژه‌نه‌ڕاڵه تورکه‌کان ساڵى ()2006 وتبووى پێویست ناکات هێرش بکرێته سه‌ر هه‌رێمى کوردستان چونکه خۆمان ل�ه‌وێ��ی��ن ،زۆرب���ه‌ى ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ى که له‌گه‌ڵ ئه‌م کۆمپانیایانه‌دا کارده‌که‌ن ک��اری��ت��ری��ان پێده‌سپێرن به‌تایبه‌تى بۆ جاسوسیکردن و کارى تێکده‌رانه دژى (په‌که‌که) و پارته سیاسیه‌کانى ترى باشوورى کوردستان ،راده‌ى کارکردن له‌گه‌ڵ ئه‌م ده‌زگا سیخوڕیانه‌ى تورکیا گه‌یشتۆته ئاستێک که (قاچاخچى نه‌فه‌ر و شۆفێر و مه‌ڕدار و داربڕ)یشى گرتۆته‌وه .مانگى سوورى تورکی (قزل ئاى) به ته‌نسیق له‌گه‌ڵ میتى تورکى و به‌ره‌ى تورکمانى کارده‌که‌ن ،له ساڵى ( )2003 - 1995هه‌وڵى به تورکمان کردنى کوردیان ئه‌دا له هه‌ولێر و له‌ناو ئاواره‌کانى که‌رکوکدا ،ئه‌م هه‌وڵه‌یان به‌هۆى پێدانى ئازوقه و خۆراکه‌وه بوو به خێزانه هه‌ژاره‌کان .له پیالنه‌که‌ى ئه‌و کاته‌ى میتى تورکیدا نیه‌ته‌که وابوو که رێژه‌ى تورک له ( )400هه‌زاره‌وه ببێته ( )3ملیۆن ،ئاژانسه‌کانى ده‌ن��گ و باسیش وه‌کو ئاژانسى جیهان و ئیخالس سه‌ره‌ڕاى کارى راگه‌یاندن وه‌کو ده‌زگاى هه‌واڵگریش کاریان بۆ ده‌وڵه‌تى تورکیا ده‌ک��رد و له هه‌ولێر و کۆیه بنکه‌یان ه �هی �ه .ده‌مێنێته‌وه ب���ه‌ره‌ى تورکمانى که بودجه‌ى مانگانه و سااڵنه‌یان له ده‌وڵ���ه‌ت���ى ت��ورک��ی��ا وه‌رده‌گ������رن ،ک��ارى به‌ره‌ى تورکمانى زانیارى کۆکردنه‌وه‌یه بۆ میتى تورکى و ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا،
ههیه فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ه هه‌رێمدا وسیخوری ل س���ه‌ره‌ڕاى ئه‌مانه‌ش چه‌ند باندێکیتر ههیه ئه‌وانیش سه‌ر به میتن و په‌یوه‌نیان ب�ه ده‌زگ���ا ئاسایشیه‌کان و پاسه‌وانى سنووره‌وه ههیه ،هه‌ر له باشماخه‌وه تا ده‌گاته (وان و ئه‌سته‌نبوڵ و ورمێ و یۆنان) رێگایان بۆ خۆشده‌کرێت ،ئه‌مانه قاچاغچین له سلێمانى و هه‌ولێر بنکه و ماڵیان ههیه ،ئه‌م قاچاغچیانه دوو کارى سه‌ره‌کیان ههیه :یه‌که‌م /خه‌ڵک بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت ده‌رده‌ک���ه‌ن به پ��اره، دووه‌م /م��اده‌ى بێهۆشکه‌ر ده‌گ��وازن�هوه بۆ ئه‌وروپا و باندى مافیاى نێوده‌وڵه‌تى ترشیان له‌گه‌ڵدایه ،ره‌گ��ى ئه‌م باندانه ت��ا ئه‌فغانستان و پاکستان ده‌ڕوات، زۆرێ��ک ل�ه‌و قاچاغچیانه بۆ ئ�ه‌وه‌ى درێ���ژه ب �ه‌ک��اره نایاساییه‌کانیان ب��ده‌ن ده‌بنه میتى تورکى ،له‌ناو فڕۆکه‌خانه‌ى ک�هرک��وک ()11ک���ه‌س ه �ه‌ن س �ه‌ر به ده‌زگا هه‌واڵگریه‌کانى تورکیان.
( )3235ئه‌فسه‌ر و سیخوڕ و جه‌ندرمه‌ى تورک له باشوورى کوردستانن
تا ساڵى ( )2008له هه‌رێمى کوردستاندا ( )3235ئه‌فسه‌ر و جه‌ندرمه و سیخوڕى ت��ورک له هه‌رێمى کوردستان ب��وون، که به ب��ڕواى چاودێران ئێستا رێژه‌یان زۆر ل �هوه زی��ات��ره ،که ( )58ده‌بابه و ( )27موده‌ڕه‌عه و ( )31مه‌دفه‌عى و ( )26هاوه‌ن و ( )17ئاڕپیجى و ()10 دۆشکه و ( )40ئۆتۆمبێلى سه‌ربازى و ( )13بیکه‌یسى و ( )2ن���ازووڕى شه‌وانه و ( )3نازوڕى قاعیده و ()10 قه‌نناس و ( )1بۆمبى ئه‌تار له‌گه‌ڵ چه‌ندین مۆبایلى سوڕه‌ییا و جیهازى راک��اڵ و ره‌س �ه‌د و رافیعه و جیهازى پێشکه‌وتووى ده‌ن��گ هه‌ڵگریان پێیه، یه‌کێک ل�ه رۆژن��ام �ه‌ک��ان ل�ه زمانى س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ى ف �ه‌رم��ى حکومه‌تى عێراقییه‌وه ب�ڵاوی��ک��ردهوه ،ئێستا له‌ناو خاکى هه‌رێمى کوردستاندا ()2564 س �ه‌رب��از و ( )91ئه‌فسه‌ر و ()240 هێزى لێدان و ( )340جه‌ندرمه‌ى تورکیا بونیان ههیه ،ئه‌مانه دابه‌ش بوون به‌سه‌ر ( )13قاعیده‌ى سه‌ربازیدا له ناوچه سنووریه‌کانى ش��ارى ده���ۆک ،له‌ناو ئه‌مانه‌دا (قاعیده‌ى باتۆف) ههیه که له
( )20که‌س پێکهاتوون و ئه‌فسه‌رێکى ت�����ورک ب����ه‌ن����اوى (ف�������اروق ب���ه‌گ) سه‌رپه‌رشتیان ده‌ک���ات ،جێگره‌که‌شى ناوى (عومه‌ر)ه .سه‌رچاوه‌کان باس له‌وه ده‌که‌ن که گه‌وره‌ترین بنکه‌ى سه‌ربازى تورکیا له ناوچه‌ى (کانیماسى)دایه له زاخ��ۆ ،ل�ه‌م بنکه س�ه‌رب��ازی�ه‌دا ()580 س �ه‌رب��از و ( )91ئه‌فسه‌ر و ()240 جه‌ندرمه و ( )340هێزى لێدان ههیه، ب�ه‌اڵم له رووى لۆجستیه‌وه گه‌وره‌ترین ب��ن��ک �هی��ان ل���ه ب��ام �ه‌ڕن��ێ��ی �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ناحیه‌ى بامه‌ڕنى له دهۆک که ()30 ده‌بابه و ( )8مده‌ڕه‌عه و ( )6هاوه‌ن و ( )6ئۆتۆمبێلى س �ه‌رب��ازى تێدایه، هه‌ر له سنورى زاخۆ بنکه‌ى سه‌ربازى (کریبى) ههیه که ته‌نها ( )30مه‌تر له قوتابخانه‌ى گونده‌که‌وه دووره ،له‌م بنکه‌یه‌شدا ( )414جه‌ندرمه و ()6 ده‌بابه و ( )15ئارپیجى و ( )2دۆشکه و ( )6موده‌ڕه‌عه و ( )11مدفه‌عى و ( )14ئۆتۆمبێلى س�ه‌رب��ازى و ()10 قه‌ناس و ( )12بیکه‌یسى و چه‌ندین ئامێرى وه‌ک (بۆمبى ئه‌تار و ره‌سه‌د و نازوڕ و مۆبایلى سوڕه‌ییا و راکاڵ) ههیه. ل��ه‌ه��ه‌م��ان��ک��ات��دا ب��ن��ک �ه‌ى س���ه‌رب���ازى (ناحیه‌ى باتۆف) ئه‌میش له زاخۆیه و ( )400جه‌ندرمه و ( )6ده‌ب��اب�ه و ( )21م��دف�ه‌ع��ى و ( )1م��وده‌ڕه‌ع��ه و ( )14ئۆتۆمبێلى سه‌ربازى و ()3 نازوڕ ههیه .سه‌رى سینکى یه‌کێکیتر له بنکه سه‌ربازییه‌کانى تورکیایه له هه‌رێم ( )80جه‌ندرمه و مدفه‌عیه‌کى ( )120ملیمى تێدایه ،بنکه‌ى سه‌ربازى (س��ی��رى) له ئامێدى ( )75جه‌ندرمه و ( )6ده‌بابه و ( )3دۆشکه و ()6 ه����اوه‌ن و ( )4م���وده‌ڕه‌ع���ه‌ى ت��ێ��دای�ه، ب��ن��ک �ه‌ى س����ه‌رب����ازى (ک���وب���ک���ى) که ( )130ج �ه‌ن��درم �ه و ( )2ده‌ب��اب��ه‌ى تێدایه ،هه‌روه‌ها بنکه سه‌ربازییه‌کانى (کمرى ،کوخى سپى ،ده‌ره‌ى داواتیا) هه‌ر یه‌که‌یان ( )70جه‌ندرمه‌ى تێدایه، هه‌روه‌ها بنکه‌ى سه‌ربازى سه‌رى زیرى ( )60ج�ه‌ن��درم�ه و ل �ه گلى زاخ��ۆش ( )34ج�ه‌ن��درم�ه و بنکه‌ى س �ه‌رب��ازى ئامێدى ( )45جه‌ندرمه‌ى تێدایه ،هه‌ر له ساڵى ()2008دا لیژنه‌ى به‌دواداچونى
راستیه‌کان له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له به‌یاننامه‌یه‌کدا ئاماژه‌ى به هێرشه‌کانى تورکیا بۆ س�ه‌ر هه‌رێمى کوردستان کردوه ،لیژنه‌که داواى کردوه ک�ه حکومه‌تى ع��ێ��راق ب��ڕی��ارێ��ک بۆ ده‌رکردنى ئه‌و بنکه سه‌ربازیانه‌ى سوپاى تورکیا له هه‌رێمى کوردستان ده‌ربکات، ک �ه ل �ه س��ااڵن��ى ن��ه‌وه‌ده‌ک��ان��ى س���ه‌ده‌ى رابردوه‌وه له قواڵیى خاکى هه‌رێمدان و کارى سه‌ربازى و سیخوڕى و هه‌واڵگرى بۆ تورکیا ده‌که‌ن.
ماهیر کایناک :دوای کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکا له عێراق ،هه‌رێمی کوردستان به تورکیا ده‌سپێردرێت رۆیته‌رز :ژماره‌یه‌کی زۆر سه‌ربازی تورکیا له هه‌رێمی کوردستان ههیه
به‌پێی راپۆرتێکی ئاژانسی هه‌واڵی رۆی��ت�ه‌رز ( )1300س�ه‌رب��ازی ده‌وڵه‌تى ت��ورک��ی��ا ل���ه ن���اوچ���ه ش��اخ��اوی �ه‌ک��ان��ی هه‌رێمی کوردستاندا بنکه‌ى سه‌ربازیان ه �هی �ه و ن��ی��ش��ت�ه‌ج��ێ��ن ،ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت له ناوچه‌ی بامه‌ڕنی و چه‌ند شوێنێکی تر جێگیرکراون ،ئه‌مه جگه له بوونی ژماره‌یه‌ک بنکه‌ی چاودێری تورکیا له هه‌رێمی کوردستان که بنکه‌کانی چاودێری له نه‌وه‌ده‌کانی سه‌ده‌ی رابردو به ره‌زامه‌ندی عێراق جێگیرکراون. ئاژانسه‌که باڵویشیکرده‌وه که هه‌ردوو واڵت��ی تورکیا و کۆماری ئیسالمی ئ���ێ���ران ل���ه ک��ێ��ب��ڕک��ێ��دان ل���ه‌س���ه‌ر زی���اد کردنی نفوز و هه‌یمه‌نه‌ی خۆیان دوای کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له عێراق به‌سه‌ر ئه‌و ناوچه‌یه‌دا که ده‌وڵه‌مه‌نده به نه‌وت. هه‌ر له‌و راپۆرته‌که‌دا هاتووه :حکومه‌تی عێراق رایگه‌یاندوه که تورکیا ()1300 س�ه‌رب��ازى له هه‌ندێک ن��اوچ�ه‌دا ههیه لهوانه بامه‌ڕنی ،له‌گه‌ڵ چه‌ندین تانک و ئۆتۆمبێلی س���ه‌رب���ازی .ه �ه‌روه‌ه��ا رۆژنامه‌یه‌کی تورکی ب�ڵاوی��ک��ردهوه، ح���ک���وم���ه‌ت���ی ت���ورک���ی���ا داوای����ه‌ک����ی پێشکه‌شی هه‌ردوو حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و حکومه‌تی عێراق کردوه بۆ
جیاواز کارى سیخوڕى بۆ تورکیا ده‌که‌ن، ئه‌م تیمانه به شێوه‌یه‌کى گشتگیر به‌سه‌ر ناوچه جیاجیاکانى هه‌رێمى کوردستاندا باڵو بوونه‌ته‌وه و سه‌رگه‌رمى کۆکردنه‌وه‌ى زان��ی��ارى وردن له ب��اره‌ى هه‌رێم و جومگه هه‌ستیاریه سیاسى و ئابورییه‌کانه‌وه. دامه‌زراندنی بنکه‌یه‌کی ترى سه‌ربازی له خاکی هه‌رێمی کوردستاندا. ه �ه‌ر ل �ه‌و رۆژن��ام �ه تورکیه‌دا هاتووه: حکومه‌تی تورکیا داوایه‌کی پێشکه‌شی حکومه‌تی عێراق و هه‌رێمی کوردستان کردوه به مه‌به‌ستی رازی بونیان له‌سه‌ر دام��ه‌زران��دن��ی بنکه‌یه‌کی س �ه‌رب��ازی تورکیا ل�ه نزیک ب��ن��اری قه‌ندیل له خاکی هه‌رێمی کوردستان. رۆژن��ام��ه‌ک��ه ئ���ام���اژه‌ى ب������ه‌وه‌داوه که ح��ک��وم �ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا ئ���ه‌و ن��اوچ �هی �ه ب �ه شوێنێکی گ��ون��ج��او ده‌زان���ێ���ت بۆ چاودێری کردنی جموجۆڵه‌کانی پارتی ک��رێ��ک��اران��ی ک��وردس��ت��ان (پ�ه‌ک�ه‌ک�ه)، له‌ئێستاشدا تورکیا چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان و حکومه‌تی عێراقه بۆ دامه‌زراندنی ئه‌و بنکه سه‌ربازییه. له‌و چ��وار چێوه‌یه‌دا ماهیر کایناک، راوێ��ژک��اری پێشووی ده‌زگ��ای MİT له تورکیا ،رایگه‌یاند دوای کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له عێراق ،سوپای واڵت���ه‌ک���هی ل �ه ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان جێگیر ده‌بێ. ل �ه دیمانه‌یه‌کی ل �ه‌گ �هڵ رۆژن��ام �هی VATANی تورکی ماهیر کایناک رایگه‌یاند دوای کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکا له عێراق ،هه‌رێمی کوردستان به تورکیا ده‌سپێردرێت. کایناک له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «تورکیا ک���وردی ع��ێ��راق ده‌پ��ارێ��زێ��ت .چونکه ع���ه‌ره‌ب زۆر ل�ه ک��ورد ت��وڕه‌ی �ه .ده‌ڵێن (کاتێک ئێمه ی�ه‌ک ملیۆن که‌سی خۆمان بۆ عێراق کرده قوربانی ،کورد ب �ه ئ��ارام��ی ده‌ژی���ن ،هیچ زه‌حمه‌تیان نه‌بینی!) .بۆیه ئه‌گه‌ری ئهوه ههیه دوای کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکا هێرش بکه‌نه سه‌ر کورد .هه‌بوونی تورکیا له‌م ناوچه‌یه بۆ کورد گه‌ره‌نتییه .بۆیه مرۆڤ ده‌توانێ ئۆپه‌راسیۆن بۆ سه‌ر قه‌ندیل وه‌کو جێگیر بوونی سوپای تورکیا له باکوری عێراق له قه‌ڵه‌م بدات. کایناک پێیوایه هۆکاری سه‌ره‌کی هاوکاری ئه‌مریکا بۆ تورکیا تاوه‌کو ئ���ه‌م���ڕۆ ،ب���ۆ ئ����هوه ب����ووه ت��ورک��ی��ا له ده‌وڵه‌تێکی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی�هوه بگۆڕێت بۆ هێزێکی ناوچه‌یی ،له‌و بارهیهوه ده‌ڵێت «ئ �ه‌وه‌ی��ان تاوه‌کو تۆ به ک��ورد نه‌ڵێی کورد ،نه‌ده‌کرا .به‌اڵم ئه‌مڕۆ ئێمه چۆن به عه‌ره‌ب ده‌ڵێین عه‌ره‌ب ،به‌هه‌مانشێوه به کوردیش ده‌ڵێین ک��ورد ،له‌به‌رامبه‌ر کریستیانه‌کانیش هه‌ندێک په‌یامی باش ده‌بیندرێت .ئێمه جه‌خت له‌وه ده‌که‌ینه‌وه ک �ه ناکۆکیمان ل �ه‌گ �هڵ ناسنامه و باوه‌ڕی هیچ که‌سێک نییه .له رابردوو به ک��وردی تورکیامان ده‌وت تورک. باشه به ک��وردی عێراقمان چیده‌وت؟ بۆیه ناچاربووین دان به ناسنامه‌ی کورد بنێین .چونکه مه‌به‌ستی ئه‌وان پارچه پارچه‌کردنی تورکیا نه‌بوو ،مه‌به‌ستمان له‌و قسه‌یه (واته به کورد بڵێین کورد، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ب���وو پ �هی��وه‌ن��دی ب���اش ل�ه‌گ�هڵ ک��وردی ئه‌م ناوچه‌یه دروس��ت بکه‌ین، تا گۆڕه‌پانێکی به‌رفراوانی هه‌بێت). ک��وردم��ان وه‌ک��و ک��ورد ن��اوب��رد ،دوای ماوه‌یه‌ک ئۆپه‌راسیۆنێکی زه‌مینی بۆ سه‌ر قه‌ندیل ده‌که‌ین .به‌اڵم چۆن ئێوه ئه‌مه‌یان وه‌کو ئۆپه‌راسیۆنێک بۆ سه‌ر قه‌ندیل له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن ،له‌هه‌مانکات ده‌توانن ئهوه وه‌ک جێگیر بوونی سوپای ت��ورک��ی��ا ل �ه ب��اک��وری ع��ێ��راق له‌قه‌ڵه‌م بده‌ن». سه‌رچاوه: ژماره ()58ى ساڵى ()2007ى گۆڤارى لڤین ژماره ()71ى ساڵى ()2008ى گۆڤارى لڤین ئاژانسى هه‌واڵى رۆیته‌رز رۆژنامه‌ى ته‌ره‌فى تورکى رۆژنامه‌ى ڤه‌ته‌نى تورکى
دیارده‌ى کوشتن ل ه بۆشایى یاسادا
به‌دواداچوون
دادوه‌رێک :هۆکاره‌کانى دیارده‌ى کوشتن ،سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و ئابورین پهرلهمانتارێک :دیارده‌ى کوشتن هۆکارى ئایینى ههیه ،ترسى خه‌ڵک له خوا که‌مبۆته‌وه هه‌ولێر ئاراس عوسمان
رێژه‌ی کوشتن و خۆکوشتن تادێت له هه‌رێمی کوردستان روو له‌زیاد بوونه و دادوه‌رێکیش هۆکاره‌که‌ی ده‌گێرێته‌وه بۆ کێشی ئابوری و سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی و ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانیش پێیوایه به‌هۆی که‌مبونه‌وه‌ی ترسه له خودا.
له‌پاش راپه‌ڕینه‌وه سه‌دان حاڵه‌تى کوشتنى ش���اراوه و س��ه‌دان حاڵه‌تى تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه له هه‌رێمى کوردستان روویانداوه ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى پرسیار و بابه‌تى ب�ه‌دواداچ��ون��ى رۆژنامه‌وانییه ته‌نها پرسیارێکه ،ئایا یاسا دهکهوێته کوێى ئه‌م دیارد‌ه مه‌ترسیداره‌وه، ئایا له کوردستان چه‌ند بکوژ رووبه‌ڕوى
یاسا کراونه‌ته‌وه و سزاى یاسایى خۆیان وه‌رگ��رت��ووه؟ ئه‌گه‌ر له کوردستان یاسا ب�ه‌رق�ه‌راره !.ئیتر تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه بۆ؟ چى واده‌کات که‌سێکى زوڵملێکراو راسته‌وخۆ خودى خۆى بیر له تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه دهکاتهوه و ئاماده نییه دۆسیه‌که‌ى به یاسا بسپێرێت، ته‌نها له‌ماوه‌ى دوو ساڵى رابردوودا چه‌ندین حاڵه‌تى کوشتن و ئ���ازاردان و رفاندن و هه‌ڕه‌شه‌ى جۆراوجۆر روویداوه ،دیارترین و نزیکترین نمونه‌یان رووداوه‌ک�ه‌ى گه‌ڕه‌کى سابونکه‌رانى شارى سلێمانییه ،ئه‌مه به‌ده‌ر له سه‌دان حاڵه‌تیترى له‌و جۆره له رابردوودا روویانداوه ،لێدان و ئه‌شکه‌نجه و ئازاردان توێژى رۆژنامه‌نوسانیش به‌شێکیتره له‌و هاوکێشه‌ى بێ یاساییه ،سوتاندنى که‌ناڵى نالیا و هه‌ره‌شه‌کردن له چه‌ندین ده‌زگا راگه‌یاندنیتر له کوردستاندا که که‌سێک به‌و په‌ڕى خه‌مساردییه‌وه بێ ئه‌وه‌ى ترسى
لێپێچینه‌وه‌ى یاسایى هه‌بێت ده‌ستى ئه‌چێت ه تاوانێکه‌وه که لێخۆشبوونى ئه‌سته‌مه، تایبه‌ت به‌م دیارده‌یه حاکم شێخ له‌تیف، بۆچونى وایه «هۆکاره‌کان کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسى و ئ��اب��وری��ن ،هه‌ندێک ت��اوان ههیه په‌یوه‌ندیان به‌الیه‌نى ئابوریه‌وه ههیه، له‌کاتێکدا بێکارى ب�ڵاو ده‌ب��ێ��ت �هوه یان چینێک له‌ژێر ئاستى ه �ه‌ژاری �هوه ده‌بن و ئه‌وانى دیکه به‌پێچه‌وانه‌وه ،ئه‌و کاته ت��اوان��ى دزی��ک��ردن پ�هی��دا ده‌ب��ێ��ت ،ت��اوان��ى سیاسیش له‌الیه‌ن خه‌ڵک و حکومهتهوه باڵو دهبێتهوه ،له‌و کاتانه‌ى خه‌ڵکى هه‌ست بکه‌ن په‌راوێز خ��راون و ئه‌وکاته خه‌ڵکى په‌نا بۆ توندوتیژى ده‌به‌ن. ئ����ه‌و دادوه‌ره ئ����ام����اژه‌ى ب�����ه‌وه‌ش ک��رد «ه��ۆک��ارى ک��ل��ت��ورى و کۆمه‌اڵیه‌تیش ههیه ،لهوانه تاوانى کوشتن و خۆکوشتنى ژن�����ان ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ک��ێ��ش �ه و گ��رف��ت�ه
کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ،له‌به‌ر ئهوه زیادبوونى ڕێ��ژه‌ک��ان��ى ت���اوان ب��ۆ ه �ه‌ر یه‌کێک له‌م حاڵه‌ت و هۆکارانه ده‌گه‌ڕێته‌وه». شێخ له‌تیف ،پێیوایه خه‌ڵکى له‌دوو کاتدا هه‌وڵى تۆڵه سه‌ندنه‌وه ده‌ده‌ن «ئه‌و کاته‌ى بۆى ده‌رکه‌وێت ڕۆڵى حکومه‌ت الوازه، دووه‌م ی��ان حکومه‌ت ن��اع�ه‌دال�ه‌ت�ه و به ئه‌رکى خۆى هه‌ڵناسێت و سزادانى هه‌موان به‌یه‌ک چاو ته‌ماشا ناکات ،له‌به‌رامبه‌ر هه‌ندێک خه‌ڵک که به‌هێز بێت و خۆیان ل�ه‌س�ه‌روى یاساوه ببیننه‌وه ،ی��ان ده‌وڵ �ه‌ت خۆی چاو پۆشیان لێده‌کات ،چاره‌سه‌رى ئ���ه‌م ح��اڵ�ه‌ت��ان�ه ده‌ب��ێ��ت ج���ۆرى ت��اوان�ه‌ک�ه دی����ارى ب��ک�هی��ن ئ��ه‌وک��ات چ��اره‌س �ه‌رم��ان ب��ۆ ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ،ده‌ب��ێ��ت بزانین ئه‌گه‌ر کێشه‌کان ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى ب���وون ب���ه‌دواى ه��ۆک��اره کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا بگه‌ڕێین، ئه‌گه‌ر سیاسى و ئه‌وانیتر بوون ئه‌و کاته
به‌و شێوه ده‌ست نیشان کردنه چاره‌سه‌رى بۆ داده‌نرێت». له‌الیه‌کیتره‌و د.ئه‌حمه‌د وه‌رتێ ،ئه‌ندامی لیژنه‌ى یاسایى په‌رله‌مانى کوردستان راى وای����ه «ک��وش��ت��ن و ت�����اوان ل �ه‌ه �ه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌ک هۆکارى تایبه‌تى خۆى ههیه ،ل�ه‌وان�ه ه��ۆک��ارى ئاینى که ترس له‌خودا که‌متر بۆته‌وه ،نه‌بوونى هۆشیارى له‌قوتابخانه‌کاندا و ڕه‌نگه ڕاگه‌یاندنیش هۆکارێک بێت بۆ دروس��ت بوونى ئه‌و ڕێژه‌یه‌ى تاوان ،له‌به‌ر ئهوه ته‌نها به‌ڕێگه‌ى یاسا ئ �ه‌و گرفتانه چ��اره‌س �ه‌ر ناکرێت، هه‌ندێک یاسا ل�ه دادگ��اک��ان��ى ئێمه‌دا کاریان پێ ده‌کرێت ،په‌رله‌مانى کوردستان ره‌نگه هه‌ندێک که‌م کورتى هه‌بێت ،به‌اڵم له‌ده‌رکردنى یاساکاندا پێده‌چێت ئه‌رکى خۆى به‌جێ هێنابێت». ئ�ه‌وپ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره‌ى ب��زوت��ن �هوه هێماى بۆ
ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
13
ئه‌وه‌کرد «کرانه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگاى کوردى ب�����ه‌ڕووى دن��ی��اى ده‌ره‌وه‌دا ل�ه‌ه�ه‌ن��دێ��ک الساییکردنه‌وه له‌به‌رهه‌مه‌کاندا ،له‌الیه‌کى ت��ره‌وه پێیوایه که‌موکورتى ههیه ،له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ى کاتێک ب��ڕی��ارێ��ک ده‌رده‌چ��ێ��ت پێویستى به‌جێ به‌جێکردنه ،واته که‌م و کورتى و به‌دواداچونى پێویست ناکرێت له‌پێش ڕووداوه‌کاندا ،ئه‌وه‌ى ههیه له‌پاش ڕووداوه‌کان ئه‌نجام ده‌درێت یان که‌سێک ده‌ستگیر ده‌کرێت دواى تاوان که ئه‌مه‌ش دیسان گرفتێکى تر دروست دهکاتهوه و ک��اردان �ه‌وه‌ى ده‌بێت ،ڕه‌نگه له‌کاتى گرتنه‌که‌دا یاخود دواى ئازاد کردنى، بۆیه پێویسته پ����ه‌روه‌رده و میدیاکان ڕۆڵ���ى ئیجابیان هه‌بێت ل��ه‌و ب���واره‌دا له‌ئاست هۆشیارکردنه‌وه‌ى تاوانه‌کان».
رۆتلێج :دیده‌وان ئه‌و که‌سه‌یه له هه‌موو ته‌کنه‌لۆژیایه‌ک داده‌بڕێت‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سروشت
دیدارى ئارام شه‌مێرانى
تۆمس رۆتلێج ساندرێسن، له ساڵى( )1986له ئه‌مریکا له دایک بووه ،مامۆستاى بواری دیده‌وانیه (به سه‌رچیا هه‌ڵگه‌ڕان) له ته‌مه‌نى شه‌ش ساڵیه‌و ه ده‌ستى کردووه به به‌وکاره له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌ى،له خولى وه‌رزشى حکومه‌تى هه‌رێم هاته سلێمانى‌و پاش هه‌فته‌یه‌ک مانه‌وه گه‌ڕایه‌وه بۆ ئه‌مریکا .دیدارێکدا لوگوڵ (چه‌تر) وتی :دیده‌وانى له هه‌رێمى کوردستان په‌یوه‌ندى به سستمى په‌روه‌رده‌وه ههیه ،به‌اڵم له ئه‌مریکا هیچ په‌یوه‌ندیه‌کى ب ه بوارى په‌روه‌رده‌وه نییه.
چه‌تر :به به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و واڵتانه‌ى تردا که گه‌ڕاویت دیده‌وانانى کوردستان له چ ئاستێکدان وه‌ک ئه‌وه‌ى له خولێکى مه‌یدانیدا له‌گه‌ڵت بوون ؟ دیده‌وانى کورد ئه‌وه‌یه که سیستمهکهل�ه‌ن��او پ��رۆس �ه‌ى خوێندندا ه�هی�ه ،ب�ه‌اڵم دی��ده‌وان��ى ل �ه ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ادا ئ �ه‌وه‌ی �ه که ج���ی���اوازى ه �هی �ه و پ��هی��وه‌ن��دى ن��ی �ه به خوێندنه‌وه ،به‌ڵکو خوێندن ت�ه‌واو ده‌بێت پ��اش��ان ده‌س���ت پێده‌که‌ین و که‌سه‌کان له‌الیه‌ن خۆمانه‌وه هه‌ڵده‌بژێردرێن و وه‌کو ده‌رسێک به زۆره‌ملى به سه‌ر تاکه‌کانى ئه‌مریکادا ناسه‌پێندرێت و شێوازێکى دیکه‌ى دیده‌وانى له ئه‌مریکادا ئه‌وه‌یه ک�ه دوور ده‌ک �ه‌وی��ن �هوه ل�ه ته‌له‌فۆنات و مۆبایل و مۆسیقا و ه�ه‌م��وو ج��ۆره ئامێرێکى ئه‌لکترۆنیات و هه‌موو جۆره ته‌کنه‌لۆژیایه‌ک واته (ته‌نها خۆمان و
سروشت ده‌مێنینه‌وه وه‌ک ئه‌و کاته‌ى ک ه مرۆڤ له قۆناغ ه به‌راییه‌کانى ژیانیدا هاتووه‌ته س�ه‌ر زه‌وى) بۆ ئ �ه‌وه‌ى ته‌نها پشت ب ه خۆمان ببه‌ستین. چه‌تر :ئه‌و پره‌نسیپان ه چین که پێویست ه ل ه دیده‌وانیدا هه‌بێت ؟ یه‌که‌م ده‌بێت پێش ئ �ه‌وه‌ى بچیت بۆێ ده‌چ��ی��ت شوێنێک ب��زان��ی��ت ب��ۆ ک���و و جێگاکه زان��راو و دی��ارى ک��راو بێت، دووه‌م ده‌بێت باشترین ڕێگا هه‌ڵبژێریت، سێیه‌م ده‌بێت خۆڵ و خاشاک و هیچ پیسیه‌ک به‌جێنه‌هێڵیت ،چ��واره‌م ده‌بێت ڕێز ل ه ژیانى هه‌موو باڵنده و ئاژه‌ڵ و مێرو‌ه کێوییه‌کان بگریت ،پێنجه‌م ده‌بێت ڕێز له‌و که‌سانه‌ش بگریت ک ه دێن و وه‌ک تۆ سه‌ردانى ئه‌و شوێن ه ده‌که‌ن، شه‌شه‌م ده‌بێت وریاى ئاگر بیت و خۆت بپارێزیت. چه‌تر :زنجیره شاخه‌کانى کوردستان بۆ دیده‌وانانى کوردستان سه‌ختن پیایاندا
n
دیده‌وانانی کورد له‌گه‌ڵ (تۆمس رۆتلێج) دا
ه �هڵ��گ �ه‌ڕێ��ن ی����ان ل���ه‌چ���او ئ �ه‌و زنجیره شاخانه‌ى که تۆ دیوتن و ئ�ه‌زم��ون��ت ه�هی�ه له‌گه‌ڵیاندا چۆنن؟ سه‌ختى شوێنه‌کان زۆر لهیهکتردهچن و هه‌ندێک شاخمان ههیه ئاسانترن بۆ دی���ده‌وان وه‌ک له شاخه‌کانى کوردستان و ئه‌وه‌ش ههیه ئه‌وانه‌ى کوردستان خۆڵ‌‌و خاشاکى زۆریان لێیه. چه‌تر :دیده‌وانانى هه‌ڵبژێردراوى
کوردستان که ( )27مامۆستا بوون جگه میوانانى سه‌ر به هه‌موو په‌روه‌رده به‌شدار بووه‌کان که ( )11پ��ه‌روه‌رده‌ى سه‌ر به ئیداره‌ى سلێمانى بوون سوودیان له تۆ وه‌رگرت ،ده‌پرسم تۆ هیچ سوودێکت له فێرخوازه‌کان وه‌رگرت؟ ب �ه دڵ��ن��ی��ای��ی �هوه منیش س����وودم لهدیدهوانانى کورد وه‌رگرتووه و سه‌ره‌ڕاى ئ�ه‌وه‌ى کاتێکى خۆشم له‌گه‌ڵدا به‌سه‌ر بردوون بڕواموایه کورده‌کان که‌سانێکن ده‌توانن هێزى خۆیان نیشان بده‌ن ،ئه‌وه‌شمان
له بیر نه‌چێت یارمه‌تیدان له‌ناو کوردا سیفه‌تێکى جوانه و من هه‌ستم پێکرد به تایبه‌تى له‌و کاتانه‌دا که چووینه شاخ‌و خه‌یمه‌کانمان هه‌ڵداو باران هه‌موو جل و به‌رگ و که‌لوپه‌له‌کانمانى ته‌ڕ کرد و دووباره به ناچارى گه‌ڕاینه‌وه بۆ که‌پره‌کانى هاوینه‌هه‌وارى دوکان. چ �ه‌ت��ر :ئ��ه‌و ئ��ام��ان��ج�ه‌ى ب��ۆى هاتبوى چه‌ندیت به‌ده‌ست هێنا؟ به بێ هیوایى ناگه‌ڕێمه‌وه و زۆربهىئهو مادانه‌ى ئاماده‌م کردبوون گه‌یاندمن،
ئه‌وه‌یشى ماومه به‌هۆى که‌مى کاته‌وه‌ی ه که سێ ڕۆژ و دوو شه‌وه من له‌گه‌ڵ ئه‌و تیمه‌دام و باران بارینیش دیسانه‌وه نه‌یهێشت وه‌ک پێویست به‌رنامه‌کانم پێشکه‌ش بکه‌م ،به‌اڵم ڕازیم له‌وه‌ى که به باشى ده‌چمه‌وه ئه‌مریکا و کوردستان ج��ێ��ده‌ه��ێ��ڵ��م ،ئ �ه‌وه‌ی��ش��ى زۆر ب��ه‌الم��هوه گرنگ بووه له سیمینارێکدا به نه‌زه‌رى هه‌موویم گه‌یاندووه و عه‌مه‌لیه‌که‌ش له شاخدا زۆر نایاب بوو ،به‌اڵم حه‌زم ده‌کرد کاته‌که‌م دوو هه‌فته بووایه.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی غودده‌ی سام
د.به‌ختیار خالید
ئ�ه‌م هۆرمۆن‌ه بریتیه له بوونی چه‌ند نیشانه‌یه‌کی تایبه‌ت له که‌سێکدا به‌هۆی ب�ه‌رزب��وون�ه‌وه‌ی ئاستی ئه‌و هۆڕمۆنانه‌ی که ئه‌م ڕژێن‌ه دروستی ده‌ک��ات و ده‌یڕێژێت‌ه ناو خوێنه‌و‌ه کوێره ڕژێنی په‌ریزاد‌ه کوێره ڕژێنێک‌ه دهکهوێته به‌شی پێشه‌وه‌ی مل ،هۆڕمۆنی پایرۆکسین دروستده‌کات و ده‌یڕێژێت‌ه خوێنه‌و‌ه که دهبێته
هۆڕمۆنه‌ک‌ه شێرپه‌نجه‌ی ڕژێنهکه. نیشانه‌کانی ڕژێنهکه: ئم ڕژێن‌ه نیشانه‌ى زۆره و دابه‌ش ده‌بن به‌سه‌ر نیشانه زۆرباوه‌کان و نیشانه که‌م باوه‌کان هه‌روه‌ها مه‌رج نیه هه‌موو نه‌خۆشێک هه‌موو نیشانه‌کانى هه‌بێت ،هه‌روه‌ها مه‌رجیش نیه ڕژێنهکه گه‌وره‌بێت ،سه‌ره‌تا تیشک ته‌نها له‌سه‌ر نیشانه زۆر باوه‌کان ئه‌خه‌ین ئه‌وانیش: (که‌مبونه‌وه‌ی کێشی نه‌خۆشه‌ک‌ه س���ه‌ره‌ڕای بونی شه‌هیه‌ی خواردن وه‌یان زیادبوونی ،هه‌ستکردن به‌گه‌رما، دڵه‌کوتێ ،هه‌ناس‌ه توندی ،شڵه‌ژاوی و دڵ‌ه ڕاوکێ، شه‌که‌تی ،ئاره‌قکردنه‌وه‌ی نائاسایی ،ده‌ست له‌رزین، سوربوونه‌وه‌ی له‌پی ده‌ست ،زه‌ق بوون و ده‌رپڕینی چاو).
هۆی ڕێکخستنی زینده‌چاالکییه‌کانى له‌ش ،زیادبوون و که‌مبوونی ئه‌م هۆڕمۆن‌ه دهبێته هۆی ده‌رکه‌وتنی چه‌ند نیشانه‌یه‌ک له هه‌موو کۆئه‌ندامه‌کانی له‌ش و تیکچوونی فه‌رمان و زیند‌ه چاالکییه‌کانى له‌ش. هۆکاره‌کان: نه‌خۆشی گره‌یڤز (گه‌وره‌بوونی هه‌موو ڕژێنهکه) که باوترین هۆکارى ئه‌م ڕژێنه‌یه. -1گرێ گرێ بوونی ڕژێنهکه. -2بوونی ی �ه‌ک گ��رێ له ڕژێ��ن�ه‌ک�ه‌دا ئ �ه‌م گرێیه سه‌ربه‌خۆ کارده‌کات و هۆرمۆن دروستی ده‌ک��ات و ده‌ڕێژێت -3هه‌وکردنی ڕژێنهکه به‌هۆی ڤایرۆسه‌وه. -4به‌کارهێنانی ده‌رمان بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیتر. بوونی چه‌ند نه‌خۆشیه‌کیتر له له‌شدا که کاریگه‌ری نیشانه که‌م باوه‌کان: هه‌بێت له‌سه‌ر ڕژێنهکه یان ببێته هۆی دروستکردنی نه‌رمی و پووکانه‌وه‌ی ئێسک .لهوانهیه ببێته هۆى
چاودێری پزیشکدا بێت بۆ ماوه‌ی ( )18 – 12مانگ. -2نه‌شته‌رگه‌ری: بۆ ئ�ه‌و کهسانه ئه‌نجام ده‌درێ���ت که ڕژێنهکه زۆر گ��ه‌وره‌ب��ووه (ک��اری��گ�ه‌ری ل�ه‌س�ه‌ر هه‌ناس‌ه ههیه یان له‌به‌ر جوانکاری) ،یان به ده‌رمان چاره‌سه‌ر نابێت ،یان هه‌ڵدانه‌وه‌ی نهخۆشییهکه پاش چاکبونی به ده‌رمان.
شکاوى یان که‌مبونه‌وه‌ى ب��ااڵ ،سک چ��وون ،سنگ ه کوتێ ،بێ هێزی ماسولکه‌کان ،بوونی خورانی له‌ش، رووتانه‌وه‌ی قژ ،که‌مبونه‌و‌ه یان نه‌مانی سوڕی مانگانه له مێینه‌دا ،مناڵ نه‌بون ،له‌بارچوونی کتووپڕی مناڵ، که‌مبونه‌و‌ه و نه‌مانی ئاره‌زوی جنس ،زیادبونی لیک). مه‌رج نییه هه‌موو نه‌خۆشێک هه‌موو نیشانه‌کانی هه‌بێت. -3یۆدی تیشکده‌ر: چاره‌سه‌ر: به‌پێی ته‌مه‌ن و بونی دووگیانی و قۆناغی نهخۆشییهکه بۆ ئ�ه‌و نه‌خۆشان‌ه ئه‌نجام ده‌درێ���ت که ته‌مه‌نیان له یان سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی نهخۆشییهکه جۆری چاره‌سه‌ره‌که ( )40س��اڵ زی��ات��ره ،س�ه‌ره�هڵ��دان�ه‌وه‌ی نهخۆشییهکه پاش نه‌شته‌رگه‌ری له‌هه‌ر ته‌مه‌نێکدا بێت،یان ئه‌گه‌ر دیاری ده‌کرێت. نه‌خۆشییه‌کی تری قورسی له‌گه‌ڵدا هه‌بێت. -1به‌کارهێنانی ده‌رمان: ده‌رمان به‌شێوه‌ی حه‌ب بۆ ئه‌و کهسانه به‌کاردێت که ته‌مه‌نیان له ( )40ساڵ کهمتره یان بۆ یه‌که‌مجار نه‌خۆشییه‌که‌یان دیاریکراو‌ه و پێویسته ب�ه‌رده‌وام له‌ژێر ئاماده‌کار :کارزان تاریق
بڕیاره‌که‌ی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف پێچه‌وانه‌ی یاسای ژمار ه ()35ی ساڵی ()2007ی په‌رله‌مانه
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
14
ئاماده‌کار
کارزان هه‌ورامی به‌پێى بڕیارێکى وه‌زاره‌تى ئه‌و قاف هیچ ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندنى بۆى نیه به‌بێ ئاگادارى وه‌زاره‌ت وتارى مامۆستایانى ئاینى باڵوبکاته‌و ه رۆژنامه‌نوسانیش ئه‌مه به به‌رته‌سک کردنه‌وه‌ى کارى رۆژنامه‌نوسی داده‌نێن و سه‌ندیکاش ده‌ڵێت «وانیه« و ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت که بڕیاری وه‌زاره‌ته وه‌ک هه‌ر وه‌زاره‌تێکیتر مافی بڕیار و رێنمایی ههیه بۆ کارمه‌نده‌کانی خۆی.
به‌پێى بڕیارێکى وه‌زرات����ى ئ �ه‌و ق��اف که له رۆژى ( )2011/9/11ب�ڵاوک��راوه‌ت�هوه چ �ه‌ن��د رێ��ن��م��ای �ه‌ک ده‌دات ب �ه‌س �ه‌رج �ه‌م مزگه‌وته‌کان و وتارخوێنه‌کانى کوردستان له به‌شێکى ئه‌و باڵوکراوه‌یه‌دا هاتووه هیچ مامۆستایه‌کى ئاینى بۆى نیه له‌ڕێگاى م��ه‌زگ��ه‌وت��ه‌ک��ان��هوه ه��ێ��رش ب��ک��ات �ه س �ه‌ر که‌سایه‌تى و هونه‌رمه‌نده‌کانى کوردستان له خاڵێکى دیکه‌ى رونکردنه‌وه‌که‌دا ده‌ڵێت: ده‌بێت له هه‌رقسه‌یه‌ک که مامۆستای ئاینى ده‌ی��ک��ات تۆمار بکرێت و بخرێته ئه‌رشیفى وه‌زاره‌ته‌وه وێڕاى ئه‌وه‌ى که هیچ ده‌زگ��ای �ه‌ک��ى راگ �هی��ان��دن ب��ۆى نیه به‌بێ مۆڵه‌تى پێش وه‌خته له وه‌زاره‌ت��ى ئه‌وقاف و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى وتارى مامۆستایانى ئاینى بگوازێته‌وه له‌گه‌ڵ چه‌ند خاڵێکى دیکه که گرنگترینیان نه‌هێنانى کێشه سیاسیه‌کانه ب��ۆ ن��او م��زگ �ه‌وت و پابه‌ند ب��وون به ن�ه‌وروژان��دن��ى بابه‌تى هه‌ستیار و ه��ان��دن��ى خ�هڵ��ێ��ک .ل �ه به‌شێکى دیکه‌ى ئ���ه‌و رون��ک��ردن��ه‌وه‌ی��ه‌دا ئ���هوه ه��ات��ووه ه�ه‌ر
«دیسان کێشه‌ى سیاسى و ئاینى ده‌کرێن ه کۆڵ و بار به‌سه‌ر کارى رۆژنامه‌نوسیه‌وه»
مامۆستایه‌کى ئاینى له‌م مه‌رجانه په‌یڕه‌وى ده‌شکێنن ب��ۆی�ه پ��ارت��ی ئ �ه‌و قسانه‌ی به ناڕاسته‌وخۆ به قسه‌ی کۆمه‌ڵى ئیسالمی نه‌کات ئهوه خۆى به‌رپرسیار ده‌بێت. له خاڵێکى ئه‌م رونکردنه‌وه‌یه‌دا که ئێستا زانیوه و ب ه حکومی ئه‌وه‌ی ئه‌وانه نزیک هه‌راى ناوه‌ته‌وه بریتیه له مۆڵه‌ت وه‌رگرتنى بوون له‌و حزبه‌وه ،دوا به‌دواى ئه‌وه‌ش بڕیارى رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان ب��ۆ ن��او م��زگ�ه‌وت�ه‌ک��ان و قه‌ده‌غه‌کردنى ده‌زگاکانى راگه‌یاندن بۆ ناو ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ى وت��اره‌ک��ان��ى مامۆستایانى مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان راگه‌یه‌ندرا .سه‌یوان ئاینى ،مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندنى وته‌بێژى وه‌زراه‌تى ع�ه‌ل��ى م�ه‌ج��ی��د ،رۆژن��ام �ه‌ن��وس و قوتابى ئه‌وقاف به (چه‌تر)ى راگه‌یاند هه‌ندێک له زان��ک��ۆى به‌شى رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌رى ،پێیوایه ده‌زگا راگه‌یاندنیه حزبیه‌کان به ئۆپۆزسیۆن ئه‌و بڕیاره‌ى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف وێڕاى ئه‌وه‌ى و ده‌س �ه‌اڵت �هوه ده‌یانویست وت��ار و په‌یامه به‌رته‌سک کردنه‌وه‌ى کارى رۆژنامه‌نوسیه ئاینیه‌کان به‌کاربهێنن بۆ مه‌رامى سیاسى له‌هه‌مانکاتیشدا پرس به سه‌ندیکا نه‌کراوه، خۆیان راشیگه‌یاند «به‌هۆى ئه‌وه‌ى ئه‌وقاف وت���ى «ده‌ک����را ئ���ه‌م ب��ڕی��اره ب �ه ه��اوب�ه‌ش��ى دامه‌زراوه‌یه‌کى فه‌رمى و سه‌ر به وه‌زاره‌تى سه‌ندیکا بوایه و ئ �ه‌وان ئ��اگ��ادار بوونایه ئه‌و قافه و مامۆستایى ئاینیش فه‌رمانبه‌رن دوات��ر هیچ زه‌مانه‌تێکى ئهوه نه‌کراوه که له‌وێ ئێمه‌ش وه‌کو هه‌ر وه‌زاره‌تێکى دیکه چۆن ئه‌م ده‌زگا راگه‌یاندنانه کاربکه‌ن یان بڕیارمانداوه رێنمایى خۆمان ده‌ربکه‌ین و ئایا راپۆرته‌کانیان مۆنتاژ ده‌کرێت ئینجا نه‌هێڵین هیچ ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندنى به‌بێ ده‌درێته‌وه به ده‌زگا راگه‌یاندنیه‌کان ،شته‌کان مۆڵه‌ت بچێته مینبه‌رى مزگه‌وته‌کان و بۆ رۆژنامه‌نوسان روننه‌کراونه‌ته‌وه». ئه‌و خوێندکاره‌ی زانکۆ وتیشى «دیسان کارى رۆژنامه‌نوسى له‌وێ بکات». مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندى ئ�ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که کێشه‌ى سیاسى و ئاینى ده‌کرێنه کۆڵ و هه‌ر مامۆستایه‌کى ئاینى ئازاده له ده‌ره‌وه‌ى بار به‌سه‌ر کارى رۆژنامه‌نوسیه‌وه». مینبه‌ر چى ده‌کات و چۆن قسه ده‌کات ،ب���ه گ���وێ���ره‌ی ی���اس���ای ژم�����اره ()35ی ب �ه‌اڵم له‌ناو مزگه‌وته‌کان ب�ه‌ر پرسیاریان ساڵی ()2007ی په‌رله‌مانی کوردستان nکۆبونه‌وه‌یه‌کی ئه‌وقاف له‌گه‌ڵ ل �ه‌س �ه‌ره وتیشى «ئ��ه‌م بابه‌ته دووره له‌و رۆژنامه‌نوس له هیچ شوێنێک رێگای واقیعه‌ى ک�ه ده‌وت��رێ��ت ئه‌مه به‌رته‌سک لێناکرێت بۆ کاری رۆژنامه‌نوسی ،به‌اڵم ئابورى بپارێزین». ئه‌م بڕیاره‌ی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف پێچه‌وانه‌ی ج��ێ��گ��ری ن�ه‌ق��ی��ب��ی س �ه‌ن��دی��ک��ا ،ئ �ه‌وه‌ش��ى کردنه‌وه‌ى کارى رۆژنامه‌نوسى بێت». وت �ه‌ب��ێ��ژى وه‌زاره‌ت������ى ئ���ه‌و ق���اف ئ �ه‌وه‌ش��ى ئ��ه‌و ی��اس��ای�هی�ه ،ه��اوک��ات ش���وان داودى ،خسته‌ڕوو که سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى خسته‌ڕوو که ئه‌وان له ده‌رکردنى ئه‌و بڕیاره جێگرى نه‌قیبى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسان ،ک��وردس��ت��ان س�ه‌ن��دی��ک��اى رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان�ه په‌یوه‌ندیان به سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانه‌وه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند مینبه‌رى مزگه‌وت نه‌ک ده‌زگاکانى راگه‌یاندن ،وتى هه‌موو نه‌کردوه ،چونکه وه‌ک خۆى وتى په‌یوه‌ندى خ��ۆى مینبه‌ره و پێویستى ب�ه مینبه‌رى شتێک ل���ه‌م ک��وردس��ت��ان�ه پ �هی��وه‌س��ت نیه دیکه نیه ،وتى «بهداخهوه ئێمه ئاگادارین به‌سه‌ندیکاوه ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ست بێت به ئێمه‌وه به‌وانه‌وه نیه. به‌پێى قسه‌ى سه‌رچاوه‌یه‌کى راگه‌یاندنى هه‌ندێک له که‌ناڵى راگه‌یاندن بۆ مه‌رامى بریتیه له داڕشتنى سیاسه‌تێکى جێگیر و دواى ئه‌وه‌ى چه‌ند مامۆستایه‌کى ئاینى له سیاسى وت��ارى مزگه‌وته‌کان ده‌گوێزنه‌وه ستراتیژیه‌تێکى گونجاو بۆ رۆژنامه‌نوسان. رێگاى مینبه‌رى مزگه‌وته‌کانه‌وه هێرشیان بۆیه ده‌بێت رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان ره‌چ���اوى ئه‌و وتیشى «ئ���ه‌وه‌ى ده‌وت��رێ��ت ئ�ه‌م هه‌نگاوانه کرده سه‌ر سه‌رۆکى هه‌رێم ره‌خنه‌ى توندیان خاڵه بکه‌ن ،چونکه ئه‌رکى هه‌موومانه به‌رته‌سک کردنه‌وه‌ى کارى رۆژنامه‌نوسیه ل��ێ��گ��رت ب����ه‌وه‌ى ج��ام��ى ئۆتۆمبێله‌که‌ى به‌رپرسیارێتى کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسى و ئ����هوه وان���ی���ه ،چ��ون��ک�ه واق��ی��ع شتێکه و
به‌ڕێوبه‌ر ه گشتییه‌کان فۆتۆ :ماڵپه‌ڕی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف ک���ردار شتێکى دیکه‌یه و ده‌ب��ێ��ت ده‌زگ��ا راگه‌یاندنه‌کان پابه‌ند بن به ئه‌خالقى کارى راگه‌یاندنه‌وه». ب���ۆ وه‌رگ���رت���ن���ی رای م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ئاینی (چه‌تر) په‌یوه‌ندیکرد به چه‌ندین مامۆستایى ئاینیه‌وه ،به‌اڵم به‌هۆى رێنمایى ت��ازه‌ى وه‌زاره‌ت��ى ئه‌و قافه‌و‌ه ئاماده نه‌بوون لێدوان بده‌ن. د.ب��وخ��ارى ع �ه‌ب��دواڵ ،مامۆستای زانکۆ و ن��وس�ه‌ر ،به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند ئ�ه‌وه‌ى ه �ه‌س��ت ده‌ک���رێ���ت ل �ه ک��وردس��ت��ان ش �ه‌ڕى حزبه‌کان ده‌گ��وازرێ��ت�هوه بۆ مزگه‌وته‌کان
زۆر ج��ار خه‌ڵکى ئیماندارى س��اده به‌کار ده‌هێنن و به‌هه‌ڵه ته‌فسیرى سیاسییان بۆ ده‌که‌ن ،وتى «ئه‌م دیارده‌یه له کوردستان و هه‌ندێک کۆمه‌ڵگاى ع�ه‌ره‌ب��ى په‌یڕه‌و ده‌کرێت بۆ مه‌رامى سیاسى ،به‌اڵم ده‌بێت ب�ه ه �ه‌م��ووالی �هوه ئ��هوه ب��زان��ن ک�ه ئارامى کۆمه‌ڵگا تێک نه‌درێت و کارى سیاسى تێکه‌اڵوى م��زگ�ه‌وت ن�ه‌ک��رێ��ت» .ن��اوب��راو وت��ی��ش��ى «ل���ه ک��ۆم �هڵ��گ��اى ئێمه ش �ه‌ڕى ح��زب��ى ل��ه م��زگ �ه‌وت �ه‌ک��ان س �ه‌ره‌ت��ای �ه‌ک��ى ن���وێ���ى ه���هی���ه ،ب�����ه‌اڵم ده‌ب���ێ���ت ئ����ه‌و شته په‌رده‌پۆش نه‌کرێت».
ئه‌ندامانى په‌رله‌مان له‌الیه‌ن حزبه‌و ه لێپریسنه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌کرێت
«قۆرغکارى و خۆسه‌پاندن ل ه نێو هه‌موو دامه‌زراوه‌کانى حکومه‌ت ده‌بینرێت» ئاماده‌کار
راژان سه‌باح ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان ئاماژه بهوه ده‌کات له ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان حزب دۆسیه‌کان ده‌جوڵێنێت و که‌سه‌کانیش له‌شوێنى فه‌رمى خۆیان مه‌رامى حزبى په‌یڕه‌و ده‌که‌ن رێکخه‌رى په‌یوه‌ندى حکومه‌ت و په‌رله‌مانیش ده‌ڵێت «واقیعى ده‌ست خستنه ناو کارى په‌رله‌مان له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵتهوه وه‌ک یه‌که».
له په‌یڕه‌وى په‌رله‌مانى کوردستان هاتووه پ �ه‌رل �ه‌م��ان «دام���ه‌زراوه‌ی���ه‌ک���ى ش�ه‌رع��ى کوردستانه و ره‌قیبێکه به‌سه‌ر کاره‌کانى حکومه‌ت و چاودێریکردنى بڕیاره‌کانى ده‌سه‌اڵتى جێبهجێ ک��اره» ،به‌اڵم به‌پێى قسه‌ى خ��ودى ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ئه‌و دام �ه‌زراوه‌ی �ه له‌جێگاى شه‌رعیه‌تى گه‌ل ش �ه‌رع��ی �ه‌ت��ى ح���زب ب���ه‌ڕێ���وه‌ى ده‌ب����ات و بڕیاره‌کانى په‌رله‌مان پێش ئه‌وه‌ى ویستى خه‌ڵکى له‌سه‌ر بێت ده‌برێته‌وه بۆ مه‌کته‌بى سیاسى حزبه‌کان به‌ڵگه‌ش له‌سه‌ر ئهوه له‌ماوه‌ى چه‌ند ساڵى راب��ردوو گه‌وره‌ترین شه‌ڕى حزبه‌کان له‌سه‌ر بودجه‌ى حزبه‌کان و مه‌سه‌له‌ى بودجه و داهاتى نه‌وت بووه که ئه‌وه‌نده کاردانه‌وه‌ى سیاسى له ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مان هه‌بووه و دۆسیه‌کانیان جواڵندوه ئ���ه‌وه‌ن���ده پ��ه‌رل��ه‌م��ان ن �هی��ت��وان��ی��وه وه‌ک ده‌سه‌اڵتێکى ته‌شریعى کاربکات .کاروان ساڵح ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان، ل �ه‌س �ه‌ر لیستى گ����ۆڕان ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند «ج��ۆرێ��ک ل ه قۆرغکارى و خۆسه‌پاندن له نێو هه‌موو دامه‌زراوه‌کانى ح��ک��وم �ه‌ت ده‌ب��ی��ن��رێ��ت وێ�����ڕاى ئ���ه‌وه‌ش
ئۆپۆزسیۆنیش پ �هی��ڕه‌وى ده‌ک���ه‌ن .دواى ئه‌وه‌ى ره‌خنه‌ى توند ئاراسته‌ى کاره‌کانى خولى پێشووى په‌رله‌مان ک��را دوات��ر له خ��ول��ى س��ێ��ی�ه‌م و ل �ه س��اڵ��ى ()2009دا ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستان بڕیاریاندا که‌سێک وه‌کو لینکى په‌یوه‌ندى له نێوان بڕیاره‌کانى حکومه‌ت و په‌رله‌مان دابنرێت، به‌اڵم تائێستاش ئه‌و پرسه به هه‌ڵواسراوى ماوه‌ته‌وه سه‌عد خالید ،رێکخه‌رى په‌یوه‌ندى پ �ه‌رل �ه‌م��ان و ح��ک��وم�ه‌ت ،ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند هۆکارى ده‌ستخستنى حزب بۆ ناو په‌رله‌مان په‌یوه‌ندى به واقیعى هه‌رێمى کوردستانهوه ههیه» .ئه‌و به‌ڵگه‌شی بۆ قسه‌کانی ب�هوه هێنایه‌وه که حزبه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتیش به‌هه‌مان شێوه‌ی پارتى و یه‌کێتى کارده‌که‌ن ،وتیشی «ده‌زانین که ده‌ستخستن ه ناو ده‌زگ��ا فه‌رمیه‌کان له الیه‌ن حزبه‌وه کارێکى مهترسیداره و ده‌بێت سه‌رجه‌م حزبه‌کانیش ئه‌وه‌یان له‌به‌ر چاو بێت». ب�ه‌پ��ێ��ى زان���ی���ارى (چ��ه‌ت��ر) ب�ه‌ش��ێ��ک له ئ���ه‌ن���دام���ان���ى پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ى ک��وردس��ت��ان چاالکییه‌کانیان له حزبه‌وه ده‌گوازنه‌وه بۆ په‌رله‌مان به‌پێى زانیارییه‌کان بڕیار وایه nئه‌ندامه‌کانی په‌رله‌مان پێش سه‌ربه‌خۆبونیان گوێڕایه‌ڵی حزبن فۆتۆ :ئاکانیوز لێپرسینه‌وه له چه‌ند ئه‌ندامێکى په‌رله‌مان که‌سایه‌تیه‌کان و هه‌ڵسوڕاوانى پۆسته‌کان و شاندانه‌ى بۆ واڵتانى دراوسێ و عێراق مه‌سه‌له‌ى گه‌ڕانه‌وه‌ى کێشه سیاسییه‌کانه گه‌ل رێکه‌وتنی سیاسى ده‌کرێت ئینجا بکرێت که به‌ناوى په‌رله‌مانه‌وه نێردراون بۆ ئ�ه‌وه‌ن��ده وابه‌سته‌ى حزبه‌که‌یانن ئه‌وه‌نده ده‌کرێت به‌بێ ئاگادارى ره‌نگه جیاوازه‌کان ب��ۆ ن��او پ���رۆژه ی��اس��اک��ان ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئه‌م پرۆژه‌کان ده‌هێنرێته په‌رله‌مان بۆیه ئه‌وه‌ى شوێنه گشتیه‌کان له‌وێ وه‌کو نوێنه‌رى خۆیان به دامه‌زراوه‌یه‌کى نیشتمانى نازانن ئه‌نجام ده‌درێ��ت و الیه‌نه‌کانیتر ئاگادار کێشانه‌ش زۆر جار له‌ناو خودى لیسته‌کان له کوردستان رووی���داوه و له په‌رله‌مان حزب کاریان کردوه .ئه‌مه له‌کاتێکدایه روو ده‌دات و ب �ه‌ه��ۆى تێنه‌گه‌یشتن و ده‌کرێت له‌وه ده‌چێت شتێکى ئاسایى بێت تائێستا چه‌ند ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى و خ��ۆی��ان ب�ه شوێنى متمانه‌ى خه‌ڵک نین». ئ �ه‌و ئ �ه‌ن��دام �ه‌ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ملمالنێى حزبیه‌وه پرۆژه‌کان پارچه پارچه بۆ ئ�ه‌م ب��ارودۆخ �ه ،چونکه جوگرافیاى کوردستان به‌هۆى زۆر بوونى چاالکى حساب ناکه‌ن». ل �ه چ�ه‌ن��د رۆژی راب�����ردوودا س�ه‌رۆک��ى پێیوایه به‌هۆى شه‌رعیه‌تى حزبى له‌ناو ده‌ب��ن د.خه‌لیل ئیسماعیل ،مامۆستاى سیاسى واڵت ئاوا هاتووه ،به‌اڵم له ئه‌رزى حزبیانه‌وه ده‌ستخۆشیان ب��ۆ ن��ێ��ردراوه و په‌رله‌مانى کوردستان به‌بێ ئ��اگ��ادارى په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌وان له‌ڕوویتره‌وه زانکۆ ،له به‌شى جوگرافیاى سیاسى و واقیعدا ده‌بێت په‌رله‌مان دامه‌زراوه‌یه‌کى به‌شێکیان له‌الیه‌ن رێکخستنى حزبه‌کانه‌وه ئه‌ندامانى په‌رله‌مان سه‌ردانى ئه‌مریکا په‌یامى خۆیان ده‌گه‌یه‌نن ،وتیشى «کار چاودێرى سیاسى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ب��ێ��ت و ئ �ه‌ن��دام��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان گله‌ییان لێکراوه و به‌که‌مته‌رخه‌م ناویان ب���راوه د.خ�ه‌ل��ی��ل ئیسماعیل ،ئ���ه‌وه‌ى بۆ ده‌ک����ات و ئ�ه‌ن��دام��ان��ی��ش ده‌ڵ��ێ��ن ویستى ب��ۆ ئ���هوه ده‌ک��رێ��ت پ�ه‌رل�ه‌م��ان ده‌س�ه‌اڵت��ى به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ح��زب رۆڵ��ى ههیه هه‌ڵوێستى تایبه‌تى خۆى هه‌بێت». حزب وای��ک��ردوه که سه‌رۆکى په‌رله‌مان که‌م بکرێته‌وه و بکرێته دامه‌زراوه‌یه‌کى ل�ه ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان ج��ا ئه‌مه له ئه‌و مامۆستایه‌ى زانکۆ ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو (چه‌تر) رونکرده‌وه که له نه‌بوونى سیستمى واڵت���ان���ى دراوس�����ێ و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ل �ه ن��او ب���ڕی���ارى ح��زب��ى ل �ه ده‌ره‌وه‌ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان په‌رله‌مانى و ب�ه هێزى ح��زب واده‌ک���ات به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ هۆڵى کۆبوونه‌وه‌کان حزبى». سه‌فه‌رى ده‌ره‌وه‌ى واڵت بکات .ئه‌و ئه‌ندام یه‌کێکیتر له‌و کێشانه‌ى که په‌رله‌مانى په‌رله‌مانى عێراقیش به‌دى ده‌کرێت وتى ت �ه‌ن��ه��ا ن �ه‌خ��ۆش��ی �ه‌ک ن��ی �ه ح��زب�ه‌ک��ان��ى هه‌یمه‌نه‌ى حزب به‌سه‌ر په‌رله‌مانه‌وه دیار په‌رله‌مانه‌ی گۆڕان وتیشی «ئه‌و سه‌ردان کوردستان تائێستاش به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنێت «ه�ه‌ر وه‌ک ئ �ه‌وه‌ى له ده‌ره‌وه‌ى ئیراده‌ى ده‌سه‌اڵتى گرتبێته‌وه ،به‌ڵکو الیه‌نه‌کانى بێت.
وه‌رگێڕان
ته‌نیا گۆشه‌گیری و هه‌ڕه‌شه بۆ کوردان ره‌وا ده‌بینرێت مه‌حمود عه‌لی و :ئازاد سۆران مانگ و نیوێکه مۆڵه‌ت نادرێت له ئیمراڵی دیدار بکرێت .کوردان و بزوتنه‌وه ئازادیخوازه‌که‌ی سه‌رنجی هه‌ستیاره‌کانی ئه‌م بابه‌ت ه ده‌ده‌ن و وه‌کو راگه‌یاندنی شه‌ڕ ده‌بینن .بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد به جاران رایانگه‌یاندووه که هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ ئیمراڵی ،ده‌بێت ه بیانۆی شه‌ڕ و ئاشتی .ده‌زانرێت ک ه ئه‌م کردهوه نابه‌جێیانه‌ی بۆ ئیمراڵی کران ،کاردانه‌وه‌ی زۆر گه‌وره‌ی کوردان به‌تایبه‌ت گه‌نجان و ژنانی لێکه‌وته‌وه .ئه‌مانه به ئه‌نقه‌ست ئه‌م گۆشه‌گیریه جێبهجێ ده‌که‌ن .وا دیار ه حکومه‌تی ئاکه‌په ده‌یه‌وێ به شه‌ڕ و به زۆر بێ له سه‌ر سه‌رکوتکردن به‌رده‌وام بێت.
ه �ه‌ر ک �ه‌س ده‌زان���ێ ( )13ساڵه یاسای ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه س �ه‌ر ئ��ۆج �ه‌الن ک �ه ل �ه الی �ه‌ن زۆرب�هی ک��وردان وه‌ک رێبه‌ری سیاسیان هه‌ڵبژێردرا به‌ڕێوه ده‌چێت .بۆ ئه‌م مه‌به‌سته، له ساڵی ()2005دا نزیکه‌ی چوار ملیۆن واژو کۆ ک��رای �هوه .ئه‌گه‌ر که‌مپینێکی نوێ بکرێت ،مسۆگه‌ره له‌مه زۆر زیاتر واژو کۆ ده‌کرێته‌وه .بێگومان ئه‌م ژماره زۆرینه له‌و کوردانه پێک دێت وا به خۆیان ده‌ڵێن ک��ورد و ئ�ه‌و که‌سانه‌ی که ده‌ڵێن ک��وردان کێشه‌ی ئ��ازادی و دیموکراسیان ههیه .هه‌ر که‌سێک چی ده‌ڵێ با بیڵێت، ئامه‌د نیشانده‌ری دڵ و مه‌یلی کوردانه. له هه‌ندێک له شاره‌کاندا ئه‌م مه‌یله زۆر زیاتره ،له هه‌ندێکیش کهمتره ،به‌اڵم ئامه‌د م��ام��ن��اوه‌ن��دی نیشان ده‌دات .ه��ۆک��اری سه‌ره‌کی بێ‌چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ک��ورد، نه‌دیتنی ئه‌م راستیه‌یه. ئه‌گه‌ر به که‌سێک که کوردان پێ ده‌ڵێن ئیراده‌ی سیاسیمانه ،گۆشه‌گیر ده‌که‌ی و له به‌رامبه‌ری سیاسه‌تی هه‌ڕه‌شه و شانتاژ جێبهجێ ده‌ک����هی ،ئ�ه‌م�ه پ�هی��ڕه‌وک��ردن��ی سیاسه‌تی ه �ه‌ڕه‌ش � ه و ش��ان��ت��اژه ل�ه دژی
« nژنه‌ڕاڵه‌کانی کوده‌تای مه‌ده‌نی له سه‌ر کارن»
ک���وردان .ک���وردان وه‌ه��ا ل�ه‌م گۆشه‌گیریه موخاته‌ب ناگیردرێت؛ ئاشکرا سوکایه‌تی تێده‌گه‌ن .هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ رێبه‌ری به رێبه‌رانیشی ده‌کرێت .ئایا له هه‌ڕه‌ش ه گه‌لێک ،هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ ئه‌و گه‌له‌یه .و شانتاژ سوکایه‌تی گه‌وره‌تر و گاڵوتر ئه‌گه‌ر له دونیادا وای�ه ،له کوردستانیش ههیه؟ وه‌ه���ای���ه .ل���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ه���ه‌ر ه��ێ��زێ��ک ،راوێ���ژک���اری س���ه‌رۆک وه‌زی����ران وت��ب��ووی رێ��ب �ه‌ره‌ک��ان ،ن��وێ��ن�ه‌ران��ی گ �ه‌الن��ن .له‌سه‌ر ئه‌گه‌ر په‌که‌که چاالکیه‌کانی رانه‌گرێت، ئیمراڵی ،زه‌خ��ت و گۆشه‌گیری به‌ڕێوه گ���ۆش���ه‌گ���ی���ری درێ��������ژه‌ی ه����هی����ه .ئ���ه‌م ده‌به‌ی ،له‌م الشه‌وه ده‌ڵێت به چاوێکی باش هه‌ڵسوکه‌وته نیشان ده‌دات ک�ه تورکیا سه‌یری ک��وردان ده‌ک �هی! کێ بڕوا به‌مه هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی له‌گه‌ڵ ماف و حقۆقدا ن��ی �ه .ب��وون��ی دی��م��وک��راس��ی ل���ه‌و واڵت���ه‌دا ده‌کات؟ ل���ه راس���ت���ی���دا چ��ون��ک �ه ک������وردان وه‌ک له‌و هه‌ڵوێسته‌دا دی��ار ده‌بێت که نیشانی کۆمه‌ڵگایه‌ک ناناسرێت ،قبوڵ ناکرێ به‌رهه‌ڵستکاران ده‌درێ����ت .ل�ه تورکیاش رێبه‌ریشی هه‌بێت .هۆکاری ئه‌م زه‌خت و ئاشکرا ده‌ب��ێ��ت چ��ون ل�ه‌گ�هڵ بزوتنه‌وه‌ی شانتاژه له‌م ئاسته له‌سه‌ر رێبه‌ری کوردان ،سیاسی کورد و رێبه‌ره‌کانی هه‌ڵسوکه‌وت ئه‌م عه‌قڵیه‌ته‌یه .ئاشکرایه که ئه‌م زهنیه‌ته ده‌کرێت .له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه ،دیموکراسی تا چه‌ند مهترسیداره و س �ه‌رچ��اوه‌ی هه‌ر بریتیه له دیماگۆژی و هه‌ڵخه‌اڵتاندنی ج��ۆره پێکدادانه .ئ�ه‌م عه‌قڵیه‌ته ئاشکرا کۆمه‌ڵگا. ه���هڵ���س���وک���ه‌وت ب����ۆ رێ����ب����ه‌ری ک�����ورد، له‌گه‌ڵ ئاگردا شه‌ڕ ده‌کات. ت��ا کاتێک ک����وردان وه‌ک���و کۆمه‌ڵگاو هه‌ڵسوکه‌وته بۆ هه‌موو کوردان ،بۆ هه‌موو گه‌لێک قبوڵ نه‌کرێت ،په‌سه‌ند ناکرێ ئه‌و کوردانه‌ی سیاسی بوونه‌ته‌وه .ئه‌وه‌ی رێبه‌ر و نوێنه‌ریشی هه‌بێت .کوردان چه‌نده بۆ ئه‌و کوردانه‌ی بۆ مافه‌کانیان تێکۆشان بڵێن رێ��ب�ه‌رم��ان�ه ،ن��وێ��ن�ه‌رم��ان�ه ،ده‌وڵ �ه‌ت��ی ده‌که‌ن ره‌وا بینراوه ،ژووری تاکه‌که‌سیه، ت���ورک وه‌ه���ا س �هی��ری ن��اک��ات .ب��ۆی�ه له گۆشه‌گیریه ،هه‌ڕه‌شه‌یه .ده‌وترێت ئه‌گه‌ر ئه‌نجامدانی هه‌ر جۆره بێ‌ڕێزی بێ‌باکه .ئه‌گه‌ر داوای مافتان ده‌که‌ن و تێده‌کۆشن، له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی به‌ده‌په ماف و ئازادیه‌کانی مافی ئێوه گرتووخانه و گۆشه‌گیریه .له ک���وردان په‌سه‌ند ده‌ک���ات ،ئاکه‌په جه‌خت راستیدا ئه‌و چه‌مکه‌ی له ساڵی ()1924 له‌وه دهکاتهوه که به‌ده‌په گه‌مه به کوردان به‌ڕێوه ده‌چێت ،نه‌گۆڕاوه .له زیندانه‌کانی ده‌کات .به‌مجۆره ئیراده‌ی سیاسی کوردان ئامه‌د له ()12ی ئه‌یلولدا ته‌واوی کادره
خ���ۆی���ان ئ��اش��ک��را ده‌ک�����ه‌ن .چه‌مکێکی وه‌هایان نیه که بۆ چاره‌سه‌ریه‌کی سیاسی ـ دی��م��وک��رات��ی��ک و ئاشتیانه دی��ال��ۆگ و چاوپێکه‌وتن ب��ک �ه‌ن .ئ �ه‌و دی��داران �ه‌ش ک �ه ل �ه ئیمراڵی ک��ردووی��ان �ه ،به‌مجۆره هه‌ڵده‌سه‌نگێنن .ئ�ه‌وان�هی ب�ه‌م لۆژیکه‌وه ه �هڵ��س��وک �ه‌وت ده‌ک����ه‌ن ،ک��ێ��ش�هی�ه‌ک که سه‌دساڵه ده‌خایه‌نێت ،ناتوانن له تێکۆشانی گه‌لێک بۆ ماف و ئازادیه‌کانی تێبگه‌ن و چاره‌سه‌ری بخوڵقێنن. تا ده‌می دهکاتهوه ،باس له هه‌ستیاریه‌کانی کۆمه‌ڵگای ت��ورک ده‌ک���ه‌ن ،ب �ه‌اڵم باس له هه‌موو ج��ۆره زوڵ��م ،سوکایه‌تیکردن و زه‌خت‌هێنان له‌سه‌ر کوردان ناکرێت .ئه‌مه فۆتۆANF : به ته‌نیا خۆی نیشان ده‌دات که زهنیه‌تی تورکیا تا چه‌ند شۆڤێنیه .به باسکردنی رێبه‌ره‌کانی کورد ل ه ژوورێکی چه‌ندمتریدا ح �ه‌س��اس��ی �ه‌ت �ه‌ک��ان ه��ی��چ ک���ه‌س ن��ات��وان��ێ راگ��ی��راب��وون .ئ �ه‌م �هی ئێستاش ده‌ک��رێ��ت ره‌وایه‌تی بدات به هه‌سته شۆڤێنه‌کانی و ئه‌وه‌یه .ته‌نانه‌ت له ()12ی ئه‌یلولدا له خۆی مافدار نیشان بدات .کاتێک باسی سه‌ر که‌سێک گۆشه‌گیریه‌کی وه‌ها به‌ڕێوه حه‌ساسیه‌تی تورکه‌کان ده‌ک�ه‌ن ،مه‌به‌ست نه‌چووبوو .به‌النی که‌م له ته‌نیشتی ئه‌و زهنیه‌تی شۆڤێنیه و هه‌سته‌کانیه‌تی .هیچ ژوورهوه ،زیندانیه‌کانی تر له ژووره‌کانی که‌سێک مافی تورکه‌کان پێشێل ناکات. تردا هه‌بوون. بۆیه ئه‌م حساسیه‌ته جگه له به‌ڕێوه‌بردنی ه ب �را � ک ئیمراڵی دژی ه � ل ی ه � ل�ه‌و ک��رده‌وان چه‌مکی فه‌رمانڕه‌وایی له‌سه‌ر ک��وردان، هه‌ر که‌س نیشان درا که چ شتێک بۆ واتایه‌کی تری نیه. ئه‌و کوردانه‌ی داوای مافه‌کانیان ده‌که‌ن ئه‌و حه‌ساسیه‌تانه‌ی پێویسته بایه‌خی پێ و خه‌ریکی تیکۆشانن ره‌وا ده‌بیندرێت .بدرێت ،حه‌ساسیه‌ته‌کانی کوردانه .ئه‌وانه‌ی ل�ه ئێستادا ت���ه‌واوی ک���وردان ل�ه ن��او ئه‌م هێشتا زمان ،ناسنامه و کلتوریان له ژێر ژووره‌دان ،له‌ژێر هه‌ڕه‌شه و شانتاژدان .خۆی قڕکردنی کلتوریدایه ،کورده‌کانن .ئه‌وانه‌ی له خۆیدا له به‌رامبه‌ر بزوتنه‌وه‌ی ئازادی قبوڵ ناکرێت خۆیان ،خۆیان به‌ڕێوه ببه‌ن و کورد ،بیر له شتێکی جیاوازتر ناکرێته‌وه .ده‌خوازرێت له‌ژێر سیاسه‌تی ده‌سه‌اڵتداری ته‌نانه‌ت جگه له‌مه بیری پاکتاوکردن بهێڵدرێنه‌وه ،ک��وردان��ن .ئ �ه‌وان �هی هێشتا هه‌ر رۆژ دووباره دهبێتهوه .ده‌ڵێن «هه‌موو به‌هۆی تێکۆشانی سیاسی له‌ژێر زه‌خت و رێ��ب �ه‌ره‌ک��ان��ت��ان ده‌ک���وژی���ن ،ئ��ه‌وان��هی که گوشاردان ،کوردانن .هه‌موو کورده به‌ئاگا نه‌مانکوشتوون ده‌یانخه‌ینه گرتووخانه و و سیاسیه‌کان ده‌خرێنه زیندان .کوردان ته‌نیا ده‌یانرزێنین» .ئه‌مه‌ش سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی له به‌رامبه‌ر ناحه‌قی و زوڵ��م به‌رخۆدانی تورکه بۆ کوردان. ده‌ک �ه‌ن .خۆی له خۆیدا ئه‌م به‌رخودانه‌یه بوون راست ر ه س ه ل دواییدا له‌م رۆژان �هی که ئه‌م ناحه‌قیه ئاشکرا ده‌کات. کرێت. ه د گفتوگۆ کان ه کاسێت یا نه‌بوونی ئه‌وانه‌ی باس له حه‌ساسیه‌ته‌کانی تورکیا ه � �داران � دی و ه � ل �اس � ب بێت، راستیش ئه‌گه‌ر ده‌ک���ه‌ن ،س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه گۆشه‌گیری سه‌ر ده‌کرێت که له رێگای ده‌زگای زانیاریه‌وه رێبه‌ری ک��وردان قیامه‌ت به‌رپا ناکه‌ن و ک���راوه .ئه‌که‌په‌ییه‌کان و الیه‌نگرانی به ل�ه‌م��ب��اره‌ی�هوه ئ�ه‌گ�ه‌ر حکومه‌تی ئاکه‌په وتنی «ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر دیدارگه‌لی وه‌هاش ه �هڵ��وێ��س��ت وه‌رن���ه‌گ���رێ���ت ،ئ���ه‌وان���ه ته‌نیا هه‌بێ ،بۆ کۆتاییدان به تیرۆره» زهنیه‌تی شه‌قاوه‌چین.
دروستکردنی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی سوریا
«وانه‌کانی ئێران و لیبیا بۆ دژبه‌رانی ئه‌سه‌د»
عه‌لیڕه‌زا کرمانی یان نوێنه‌رانی خوێندکاران ،نوێنه‌رانی ش���ۆڕش���گ���ێ���ڕان ل���ه ه����ه‌ر ه �ه‌رێ��م��ێ��ک��دا و :هێدی ئه‌حمه‌د یاخود نوێنه‌رانی ک���وردان ،نوێنه‌رانی ئاشوریه‌کان ،که‌مایه‌تیه مه‌زهه‌بیه‌کان وه‌کو عه‌له‌ویه‌کان ،هه‌روه‌ها سوننه‌کان، گروپێک له چاالکانی سوریایی مه‌سیحیه‌کانی سوریا و دوزیه‌کان. دژبه‌ری حکومه‌تی به‌شار ئه‌سه‌د، له دی��دی کۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌ییه‌وه سازدانی «ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی که ئیتر تا راده‌یه‌ک ،چاره‌نوسی خۆی سوریا»یان راگه‌یاند .نزیکه‌ی ( )140که‌س له چاالکانی سیاسی ک ه سه‌باره‌ت به سوریا روون کردووه و ئیتر ب��وون��ی ب�ه‌ش��ار ئ�ه‌س�ه‌د ن���اڕه‌وا ده‌زان��ێ��ت، نیوه‌یان چاالکانی ناوخۆی واڵتن، ئ��ه‌م پ��رس��ی��اره ده‌خ��ات �ه روو ک �ه ئێستا رۆژی پێنج شه‌ممه رایانگه‌یاند ک ه ده‌بێ له‌گه‌ڵ چ که‌سێک گفتوگۆ و گروپه سیاسیه‌کان و نوێنه‌رانی راوێژ بکه‌ین .بۆیه سازدانی به‌ره‌یه‌ک هه‌موو نه‌ته‌وه و مه‌زهه‌به‌کانی که بتوانێ سه‌مبولی ئاستی ب�ه‌رزی سوریا ،له ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی فکره‌کانی ن��اوخ��ۆی س��وری��ا ب��ێ��ت ،له سوریا جێگایان ههیه. ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ێ��ک وه‌ک���و «ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی ده‌ره‌وه‌ی س��وری��ا و ب��ۆ گفتوگۆ زۆر بونیانگوزار» دام���ه‌زراوه که ده‌توانێ ک��اری��گ �ه‌ره .ل �ه ه �ه‌م��ان ک��ات��دا ئه‌گه‌ر هاوشێوه‌ی «په‌رله‌مانی دامه‌زرێنه‌ران له بڕیاره گواستنه‌وه‌ی ده‌س�ه‌اڵت بکرێت، ته‌بعید» بێت .به النی که‌م نوێنه‌رانی ئ���ه‌م پ��رس��ی��اره دێ��ت �ه پ��ێ��ش �هوه ک��ه ئ �ه‌م ت��وێ��ژه ف��ک��ری �ه‌ک��ان��ی ب �ه‌ن��اوب��ان��گ له گواستنه‌وه‌یه ده‌ب��ێ ب�ه ک��ێ کۆتایی کۆمه‌ڵگای سوریادا ،له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی بێت. توێژێکی زۆر له چاالکانی ناوخۆی س��ازدان��ی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی له واڵت ،بانگهێشتی ئه‌م کۆمه‌ڵه کراون .سوریا زۆر له ئه‌نجومه‌نی ئینتیقالی ئێستا له سوریا یه‌کێک له‌و گروپانه‌ی لیبیا کاریگه‌ری وه‌رگ��رت��ووه .دۆستان ن��او و ناسنامه و پێگه‌یه‌کی ههیه ،و پ��ش��ت��ی��وان��ان��ی س��وری��ا چ ع����ه‌ره‌ب و ئیخوانولموسلمینه که خاوهن نوسینگه‌ن چ بیانیه‌کان ،ئ��ام��ۆژگ��اری��ان ک��ردووه له ده‌ره‌وه‌ی واڵت و له ناوخۆش خه‌بات ک���ه ئ���ێ���وه‌ش وه‌ک ل��ی��ب��ی��ا م��س��ۆگ �ه‌ر ده‌که‌ن .له ته‌نیشتی ئهوه ،کۆمه‌اڵنێک ئه‌نجومه‌نێک دروس��ت بکه‌ن .خه‌ڵکی ه����ه‌ن ک���ه ( )50ی����ان ( )60س��اڵ سوریا له ژێر رۆشنایی ئه‌م ئامۆژگاری پێشینه‌ی خه‌باتیان ههیه؛ وه‌کو حزبی و ئ �ه‌زم��ون �هی خ��ۆی��ان گه‌یشتنه ئ�ه‌م کۆمۆنیست ،حزبی ناسریه‌کان یاخود ئ���ه‌ن���ج���ام���هی ک����ه ده‌ب�����ێ م��س��ۆگ �ه‌ر نه‌ته‌وه‌گه‌لێک که به‌هۆی داخراوبوونی ئه‌نجومه‌نێک ساز بکه‌ن .ئۆپۆزسیۆنی خه‌باته‌کانیان ،ت���ه‌واوی رێبه‌ره‌کانیان سوریا ،نه‌ته‌وه‌کان و گروپه‌کانی وه‌کو ب��وون �ه‌ت �ه ک�ه‌س��ان��ێ��ک��ی پ��ی��ر ک �ه ته‌نیا ک����وردان ،ع �ه‌ل �ه‌وی �ه‌ک��ان ،ش��ی��ع�ه‌ک��ان و له‌گه‌ڵ بیره‌وه‌ریه‌کانی رابردوو زیندوون .ته‌نانه‌ت ئیخوانولموسلمین ،تا ئێستا هه‌ندێک له‌م کۆمه‌اڵنه‌ش تازه‌ن که له پ��ێ��ک �هوه ن��اک��ۆک ن��ه‌ب��وون و ت��وان��ی��ان دڵی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌وه له‌دایک بوونه .پێکه‌وه دانیشن و نزیکه‌ی ( )130که‌س گروپانێک وه‌ک��و گ��روپ�ه لیبراڵه‌کان له چاالکانی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ی پێکه‌وه
ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا ده‌میرتاش هه‌واڵی «گه‌ڕانه‌وه بۆ په‌رله‌مان»ی به درۆ خسته‌وه ده‌میرتاش ،سه‌رۆکی گشتی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ( )BDPوتی که هێشتا بڕیاری گه‌ڕانه‌وه‌مان بۆ په‌رله‌مان نه‌داوه. رۆژێک پێش ئه‌م لێدوانه ،په‌رله‌مانتارانی ( )BDPله کۆبوونه‌وه‌که‌یاندا له ئامه‌د که پێنج کاتژمێری خایاند ،ئه‌و هه‌وااڵنه‌یان ب �ه درۆ خ��س��ت�هوه ک �ه گ��وای �ه ب��ڕی��اری��ان گ��رت��ووه ل�ه یه‌کی ئه‌یلولدا بگه‌ڕێنه‌وه په‌رله‌مان .سه‌الحه‌دین ده‌میرتاش ره‌خنه‌ی له هه‌واڵه‌کانی سه‌باره‌ت به گه‌ڕانه‌وه بۆ پ�ه‌رل�ه‌م��ان گ��رت و وت��ی «ئ �ه‌و ب��ڕی��اره‌ی ئێمه یاخود سه‌رۆکایه‌تی گروپه‌که‌مان رای��ن �ه‌گ �هی��ان��دب��ێ ،ب���ڕی���اری ئ��ێ��م�ه نیه. س���ه‌رچ���اوه‌ی ئ �ه‌م ه �ه‌واڵ �ه چ��ی�ه ،ئێمه‌ش نازانین». ده‌م��ی��رت��اش س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه گ���ه‌ڕان���هوه بۆ پ���ه‌رل���ه‌م���ان زۆر رون رای��گ��هی��ان��د که «سه‌باره‌ت به گه‌ڕانه‌وه‌مان بۆ په‌رله‌مان گفتوگۆکانمان درێژه‌ی ههیه .له‌مباره‌یه‌وه بۆچوونی هه‌ڤااڵنی زیندانمان وه‌رده‌گرین. ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک��ان��ی گ�ه‌ل��ی��ش ب���ه‌رده‌وام���ه. بۆچوونی گه‌له‌که‌مان سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ته بۆمان زۆر گرنگه». «عێراق رووه‌و دیموکراسى یان دیکتاتۆری»
له سه‌روبه‌ندى پێکهێنانى ئه‌م حکومه‌ته‌ى ئێستاى عێراقدا ،زۆر ج��ار به‌رگوێمان ده‌ک �ه‌وت یان به‌رچاومان ده‌ک �ه‌وت که نورى ئه‌لمالیکى سه‌رۆک وه‌زیرى عێراق له هه‌نگاوناندایه به ئاراسته‌ى تاکڕه‌وى و به‌ده‌ستهێنانى ده‌سه‌اڵتى ره‌ها. ل�ه ده‌م��ى ی�ه‌ک�ه‌م گ �ه‌ڕى پۆسته‌که‌یدا وه‌ک سه‌رۆک وه‌زیر هه‌مان جۆر ڕوانین هه‌بوون به‌اڵم که‌متر و هێورتریش. له‌گه‌ڵ گرفته ئاسایشیه‌کانى عێراقدا، هه‌روادێ و کێشه سیاسیه‌کانى ئه‌م واڵته به‌شه‌ێ وێران بووه پانتاییه‌کى به‌رین تر له بوارى سیاسیدا داگیر ده‌کات. پێشتر ناکۆکیه سیاسیه‌کان وه‌ک ده‌وترا له نێوان لیستى ده‌وڵه‌تى یاساى دکتۆر نورى ئه‌لمالیکى سه‌ره‌ک وه‌زیرى عێراق و لیستى ئه‌لعێراقیه‌ى دک��ت��ۆر ئه‌یاد عه‌الوى بووه ،به‌اڵم ئێستا وا پێده‌چێت ده‌روازه‌ى قه‌یرانێکى ترى سیاسى له‌گه‌ڵ کوردیشدا کرابێته‌وه. کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک قوتابخانه‌کان بایکوت ده‌کات
ه ئه‌نجومه‌نی ئینتیقالی لیبیا کاریگه‌ری وه‌رگرتووه» ه سوریا زۆر ل « nسازدانی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی ل
فۆتۆAFP :
ده‌ستپێکردنی سێداره‌کان ،کوشتاره‌کان و کوردیشی ههیه. رێکه‌وتن. ئه‌مه وه‌رگرتنی ئه‌زمونێکه که ئه‌مانه و دوای ئهوه هاتنه‌کایه‌ی شه‌ڕی ئێران هه‌ندێکیان عه‌له‌ویه‌کانیان تۆمه‌تبار سه‌باره‌ت به ئێران به‌ده‌ستیان خستووه .و ع��ێ��راق ،ئ��اش��ک��را ب��وو ک �ه شۆڕشی ده‌ک�ه‌ن که هاوکاری رژێمی حاکمن، زۆر خ���ێ���را س����ه‌ران����ی ب���زوت���ن���ه‌وه‌ک���ه وات���ه ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی س �ه‌وزی ئیسالمی شتێکی گونجاو نیه. ئ��ێ��ران حاڵه‌تی پ��ێ��ش��ڕه‌وی ه�ه‌ب��وو و به ل��ه ب���زاوت���ی ب���زوت���ن���ه‌وه‌ی س �ه‌وزی��ش��دا ،کاردانه‌وه‌یان نیشاندا و وتیان که نه‌خێر. گشتی ،وه‌رچه‌رخانی به‌هاری عه‌ره‌بی ،ن���اک���ۆک���ی���ه‌ک���ان ،ج����ودای����ی����ه‌ک����ان و عه‌له‌ویه‌کان ئامێری ده‌ستی حکومه‌تن هانده‌ر ب��وو ،ب�ه‌اڵم که‌موکوڕیه‌کان له ب �ه‌ش��دارن �ه‌ب��وون��ی ک�ه‌م��ای�ه‌ت��ی�ه‌ک��ان ل�ه‌م و له نێوه‌نده‌دا ته‌نیا خاندانێک ههیه ک����رده‌وه‌دا ی��ارم�ه‌ت��ی��ده‌ری ئه‌مانه ب��وو .ب��زوت��ن �ه‌وه‌دا ،وان�هی�ه‌ک��ی ئ�ه‌زم��ون��ده‌ر بۆ ک�ه ل�ه‌س�ه‌ر س��وری��ا حکومه‌ت ده‌ک��ات. هه‌ر ئه‌و ج��ۆره که شۆڕشی ئیسالمی ئ �ه‌وان��ی ت��ر .ب���ووه ئ �ه‌زم��ون ب��ۆی��ان که بهداخهوه له ئێراندا ره‌نگه به‌هۆی بێ ساڵی ( )1979له ئێراندا بووه هۆکار ل�ه کاتی موخاته‌ب گرتنی خه‌ڵک ،ئه‌زمونی ،له هێزی که‌مایه‌تیه‌کان له که له زۆرێ��ک له واڵتانی عه‌ره‌بی ،له‌بیر ن�ه‌ک�ه‌ن ک�ه س��وری��ا ته‌نیا بریتی ئێران بێ‌ئاگا بووین .ئه‌مه له حاڵێکدایه شۆڕشی ئیسالمی روو نه‌دات ،چون له نیه له عه‌ره‌به سوننه‌کانی دیمه‌شق یان که له بزوتنه‌وه‌ی سوریادا سه‌رنجی ئه‌م هه‌مان مانگه‌کانی س �ه‌ره‌ت��ادا له‌گه‌ڵ حه‌له‌ب ،به‌ڵکو سوریا ،دوزی ،عه‌له‌وی مه‌سه‌له‌یان دا.
لیژنه‌ی زمان و پ �ه‌روه‌رده‌ی کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک ()KCD ره‌خ��ن �ه ل �ه پ�����ه‌روه‌رده و هه‌ڵسوکه‌وتی سیستم ده‌گ��رێ��ت و رایگه‌یاند ک�ه له به‌رامبه‌ری نیزامدا چاالکی به‌کاریگه‌ر ده‌که‌ن )KCD( .بانگه‌وازی ده‌کات له ( )19تا ( )23ئه‌یلول ،قوتابخانه‌کان بۆ ماوه‌ی پێنج رۆژ بایکوت بکرێت و وه‌کو به‌دیلیش ده‌ڵێت هه‌ر که‌س له ماڵی خ��ۆی ،له کۆبوونه‌وه‌ی گه‌ڕه‌که‌کان، خۆلی زمان رێک بخه‌ن. لیژنه‌ی زم��ان و پ����ه‌روه‌رده‌ی ()KCD س�ه‌ب��اره‌ت به هه‌ڵسوکه‌وتی سیستم له به‌رامبه‌ری چاند و زماندا لێدوانێکی نوسراوی باڵو کردهوه .لیژنه‌ی ()KCD ده‌ستنیشانی ک��رد ک �ه پێشێلکردنی زم���ان و چ��ان��د ش�ه‌رم��ێ��ک��ی گ���ه‌وره‌ی مرۆڤایه‌تیه له س�ه‌ده‌ی ( )19و ()20 دا .هێزی ده‌سه‌اڵتدار ئه‌و گه‌النه‌ی وا چه‌وساندبویه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتداری خ���ۆی���ان ب��������ه‌ردوام ب���ک���ه‌ن ،رێ���ب���ازی نکۆڵیکردنیان گرته‌به‌ر و گه‌النی ئاسیا و ئه‌فریقا له ژێ��ر کاریگه‌ری خۆیان بهێڵنه‌وه )KCD( .سه‌رنجی راکێشایه سه‌ر سیستمی ده‌س�ه‌اڵت��داری و دیاری ک��رد ک �ه سیستم ب �ه س��ااڵن �ه ده‌ی���ه‌وێ ره‌ش�ه‌ک��ان بکه‌نه سپی و ئاسیاییه‌کان بکه‌نه ئه‌وروپی .به نکۆڵیکردن کلتور و زمان ئه‌و گه‌النه ،ویستیان ده‌سه‌اڵتداری و سه‌روه‌ری خۆیان بێ‌سنور بکه‌ن.
بیروڕا
داواى ئه‌مجار ه ل ه ئاژه‌ڵ و باڵنده‌کانه! (چ هۆکارێک وا له ئێمه ده‌کات که یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى پێکنه‌هێنین؟!) له جیهانى نوسینى کوردییدا زۆرمان ب��ی��ن��ى و زۆرم�����ان ب��ی��س��ت ک���ه داواو ت��ک��او پ���اڕان���هوه ب���وون ب��ۆ ئ��اواک��ردن��ى یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌یى و یه‌کڕیزى خه‌ڵکى کوردستان بۆ پاراستنى نه‌ته‌وه‌که‌مان و خاکه‌که‌مان و سروشته جوانکه‌ى له ده‌ستى گاڵوى دوژمنان و داگیرکه‌ران، زۆر گۆڤار و رۆژن��ام�ه و ب�ڵاوک��راوه‌و تى ڤى و رادی��ۆ و ماڵپه‌ڕى ک��وردى، بابه‌تى تایبه‌ت و باسى تایبه‌ت و قسه‌یان له‌سه‌ر یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى کرد و داواى ئه‌و سه‌رکه‌وتنه‌یان له پارت و ڕێکخراو و تاکه‌تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردى کرد ،چه‌ندان ته‌وه‌ر ،کۆڕ ،کۆبوونه‌وه، سیمینار و گردبوونه‌وه بۆ ئه‌و بابه‌ته س���ازدران و رێکخران ،ب �ه‌اڵم ئه‌وسا و
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
16
به‌ختیار مام حه‌مید
ئێستاش به دوور و نزیکى ته‌ماشامان ده‌کرد و ده‌که‌ین ،نه‌مابیست و نه‌مانبینى یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌یى پێکبهێنرێت و ئاوا بکرێت! پرسیار له هه‌ر پارتێکى هه‌ر پارچه‌یه‌کى ک��وردس��ت��ان ده‌ک �هی��ن ل �ه‌س �ه‌ر یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى به کارێکى باشى ده‌زانێت و ئاماده‌یى خۆى نیشان ده‌دات بۆ به‌شدارى و ه��اوک��ارى و...ه��ت��د ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا هه‌موویان کۆنه‌بوونه‌ته‌وه ،ئه‌مه بۆ؟ به‌خودا نازانم! ئایا که‌ى کاتى ئه‌و بابه‌ته دێت؟ کاتێک هه‌موو کورد قه‌تڵوعام بکرێت و که‌سێک بۆ ژیانى کوردستان نه‌مێنێته‌وه؟ کاتێک سروشتى جوانى وه‌اڵته‌که‌مان به چه‌ک و چۆڵ و تۆپ و فڕۆکه‌ى داگیرکه‌ران کاول و وێران و خاپور بکرێت؟ کاتێک کوردستان بووه وێرانه ئه‌وکاته ده‌مى یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌ییه؟
ئه‌و کاته‌ى نه‌وه‌کانى گه‌له‌که‌مان زمانى خ��ۆی��ان ل �ه ب��ی��رک��رد و زم��ان��ى ک��وردى ل �ه ن��ێ��وچ��وو؟ ب��اش�ه ئ���ه‌وا پ��ارت �ه‌ک��ان و س��ازی��ی�ه‌ک��ان ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى و به‌رنامه‌ى خۆیان ههیه و له نه‌ته‌وه الیان گرنگتره، ئه‌ى خه‌ڵک و هاواڵتیانى کوردستان چى؟ ئه‌ى مامۆستا و کرێکار و ژن و الو چى؟ ئه‌ى پزیشک و ژینگه‌پارێز و شوێنه‌وارناس چى؟ باشه ئه‌ى کۆى خه‌ڵکى کوردستانى مه‌زن بۆ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ئاوا ناکه‌ن له پێناو پاراستنى نیشتمانه‌که‌مان؟ ئ�ه‌وه‌ن��ده داواک���راو و ئه‌وه‌نده‌ش نوسرا و بێ وه‌اڵم مایه‌وه و کاولکردنى کوردستانیش هه‌ر به‌رده‌وامه ت���اڕاده‌ی���ه‌ک ل �ه پ���ارت و رێ��ک��خ��راو و ت��اک و مرۆڤى ک��ورد و کورددستان بێ هیوا بووین ،بۆیه ناچار په‌نا ببه‌ینه دروستکراوانێکى دیکه ک�ه ئ��اژه‌اڵن
و ب��اڵ��ن��ده‌ک��ان��ى ک��وردس��ت��ان��ن ،چونکه ى.گ.ک) ،پاشان ده‌س��ت به خه‌بات ئه‌وانیش النه و بانه‌یان کوردستانه و و تێکۆشان بکه‌ن له پێناو پاراستنى ک��اول ده‌ک��رێ��ت ،به‌چکه‌و به‌به‌کانیان ژینگه و سروشت و نیشتمانه‌که‌تاندا که ده‌کوژرێن و خۆیان ده‌ربه‌ده‌ر و بێ النه کێو و چیاو ده‌شته‌کانى (کوردستانه) ده‌بن ،ئه‌و شوێن و شاخ و دارانه‌ى ئه‌وان ل�ه قه‌ندیل و داڵ �ه‌ه��ۆ ببنه ه��اوک��ارى لێى ده‌ژی���ن داگ��ی��رک�ه‌ران��ى کوردستان گه‌ریال و له حه‌مرینیش ببنه هاوکار بۆردومانى ده‌ک�ه‌ن و ده‌یسوتێنن و ئه‌و و یارمه‌تیده‌رى پێشمه‌رگه و پ�ه‌روه‌رده‌ى گیاندارانه‌ش بێ نیشتمان و مه‌ینه‌تبار نه‌ته‌وه‌ییان بکه‌ن تا هه‌مووان له ئێوه‌وه فێرى پاراستنى ژینگه و نیشتمان بین! ده‌بن! دوژمنانى کوردستان ئه‌و سروشته ئارام ده‌ى ده‌س��ت پێبکه‌ن ئ �ه‌ى دانیشتوانى و خۆش و پڕئاسایشه‌ى کوردستان له خۆشه‌ویستى چیا و چه‌م و جه‌وه‌ڵه‌کانى ئ��اژه‌ڵ و باڵنده‌کان ده‌ک�ه‌ن�ه دۆزه‌خ و کوردستان ،خۆتان رێکخه‌ن و ژینگه خه‌مخانه و ئازارگه‌یه‌کى بێزارکه‌ر ،م��ێ��ژووی��ی �ه ل���ه‌ب���اره‌ک���ه‌ت���ان ب��پ��ارێ��زن و بۆیه ل��ێ��ره‌وه داوا ل�ه ه�ه‌م��وو ئ���اژه‌ڵ و پێشیبخه‌ن ،تکام له ئێوه‌یه ئیتر مه‌هێڵن باڵنده و خشۆکه‌کانى کوردستان ده‌که‌م داگ��ی��رک�ه‌ران��ى ک��وردس��ت��ان ب�ه ئاسانى یه‌کێتییه‌کى ب �ه‌ڕوم �ه‌ت و به‌شکۆى ته‌راتێن بکه‌ن له ژینگه‌که‌تانداو کاولى خ��ۆی��ان دروس���ت بکه‌ن و ن��اوى لێبنێن ب��ک�ه‌ن( .تکایه ئ �ه‌م ن��ام�ه‌م بگه‌یه‌ننه (یه‌کێتیى گیانله‌به‌رانى کوردستان قه‌ندیل و حه‌مرین و دااڵهۆ).
که‌شتییه‌که‌ى تورکیا و هه‌ڵوێستى سه‌رکردایه‌تى کورد
فه‌ره‌یدون بێوار
زێتر له پێنج ساڵه تورکیا و ئێران ب �ه ب��ی��ان��ووى ه �ه‌ب��وون��ى ب��اره‌گ��اک��ان��ى (پ���ه‌ک���ه‌ک���ه) و (پ������ژاک) ن��اوچ �ه سنوورییه‌کانى هه‌رێم تۆپباران ده‌که‌ن، ک�ه‌چ��ی حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م جگه له به‌یاننامه و ئیدانه کردنى زاره‌ک��ى، هه‌ڵوێستێکى ک��رداره‌ک��ى نه‌نواندووه، ته‌نانه‌ت فشاری دیپلۆماسی به‌رامبه‌ر به‌و واڵتانه نه‌گرتۆته‌به‌ر ،ئه‌مه وێراى ئه‌وه‌ى که تائێستا نه ئێران و تورکیا، نه حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق ،قه‌ره‌بووى م��اددى و مه‌عنه‌وى ئ�ه‌و ناوچانه‌یان نه‌کردۆته‌وه.
له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ئیسرائیل ئاماده نه‌بوو داواى ل��ێ��ب��وردن ل �ه ت��ورک��ی��ا بکات، ه �ه‌ف��ت �ه‌ى راب�����ردوو ت��ورک��ی��ا ه �ه‌م��وو ج���ۆره پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ى دیپلۆماسی و ب���ازرگ���ان���ى و س���ه‌رب���ازى ل �ه‌گ �هڵ ئیسرائیل هه‌ڵپه‌سارد ،ته‌نیا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که ئیسرائیل هێرشی کردبووه سه‌ر که‌شتییه‌کى تورکیا که به‌ره‌و که‌رتى غه‌ززه ده‌چوو .تورکیا ئاماده ب��وو له‌پێناو سومعه‌ى واڵت �ه‌ک �هی و پاراستنى گه‌له‌که‌ى ،په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ به‌هێزترین واڵتى ناوچه‌که بپچڕێت. هه‌ر چه‌نده ئه‌مه زه‌ره‌رى ئابووریی بۆ تورکیا ههیه ،ب �ه‌اڵم له س�ه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تى پێگه‌ى به‌هێزتر و مه‌زنتر ده‌کات و په‌یامێکیشه بۆ واڵتانى تر ک�ه ن�ه‌ک�ه‌ن ده‌س��ت ب��ۆ تورکیا درێ��ژ بکه‌ن به هه‌ر بیانوویه‌ک بێت. ب����ه‌اڵم ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک �ه‌ى ئ��ێ��م �ه چی کردووه؟ وه‌ک وتم پێنچ ساڵه تورکیا و ئێران ناوچه سنوورییه‌کان تۆپباران ده‌ک���ه‌ن و هاواڵتیانى سڤیلى ک��ورد شه‌هید و بریندار ده‌ک��ه‌ن و زێتر له ( )150گوند چۆل ک��راوه و به‌ده‌یان دۆن��م ره‌ز و باخ و له‌وه‌ڕگه سوتاوه، ئ �ه‌ى ک��وا ف��ش��اره دیپلۆماسییه‌کانى حکومه‌ته ساوا که‌ڵپه تیژه‌که‌ى (خۆ به خۆ که‌ڵپه تیژین) کورد؟
سه‌رکردایه‌تى ک��ورد چ��او له تاوانى واڵت��ان و شه‌هید کردنى هاواڵتیانى کورد و سووتانى گونده‌کان ده‌پۆشێت، که‌چی هێشتا شانازى به‌وه‌وه ده‌کات که له رابردوودا ئه‌و واڵتانه یارمه‌تى شۆڕشی ک��وردی��ان داوه و ئێستا به ب���ڕی زێ��ت��ر ل �ه ( )5م��ل��ی��ارد دۆالر په‌یوه‌ندی و ئاڵ و گۆڕی بازرگانیمان له‌گه‌ڵیاندا ههیه .حکومه‌تێک ئاماده ب��ێ��ت میلله‌ته‌که‌ى ب��ک��ات�ه ق��ورب��ان��ى پ����اره و س���ام���ان ،س���هرک���رده‌ی���ه‌ک، سه‌رۆکێک ئاماده بێت بازرگانى به خوێنى هاواڵتیانییه‌وه بکات ،ده‌بێ چاره‌نووسی ئه‌م نیشتمان و مرۆڤانه چی بێت؟ ئه‌مه له کاتێکدایه حکومه‌تى هه‌رێم ده‌یتوانی به ده‌یان رێگه‌ى جیاواز فشار بخاته سه‌ر ئه‌و واڵتانه که کارى له‌و ج��ۆره دووب���اره ن�ه‌ک�ه‌ن�هوه و ئ��ام��اده‌ى داواى لێبوردن و ق�ه‌ره‌ب��ووک��ردن�ه‌وه‌ش ب��ن .بۆ نموونه (بانگهێشێت کردنى کونسوڵى ئه‌و واڵتانه بۆ لێپرسینه‌وه یان ده‌رکردنیان ،بانگهێشتکردنه‌وه‌ى نوێنه‌رایه‌تى حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م له‌و واڵت����ان����ه ،س���ڕک���ردن���ى ه���ه‌م���وو ئ �ه‌و کۆمپانیا ب��ازرگ��ان��ى و میدیایانه‌ى تورکیا و ئێران که له هه‌رێمدان یان ده‌رکردنیان ،هه‌ڵپه‌ساردنى په‌یوه‌ندى
کوڕی سۆزانی
عومه‌ر محه‌مه‌د یونس ل���ه س����ه‌ره‌ت����ای ه �ه‌ش��ت��اک��ان��ی س����ه‌ده‌ی رابردوودا ،ئێمه وه‌ک کۆمه‌ڵێک گه‌نج خولیای هه‌موو شتێکی قه‌ده‌غه بووین. هه‌موو ئه‌و نوسین و بابه‌تانه‌ی که له الیه‌ن رژێمی به‌عسه‌وه قه‌ستی سه‌ر بوون ده‌س��ت��اوده‌س��ت ده‌ک���ران و ده‌خوێندرانه‌وه، ی����ه‌ک ل���ه‌وان���ه ک��اس��ێ��ت��ێ��ک��ی ده‌ن��گ��ی شاعیری شۆڕشگێڕی عه‌ره‌ب (موزه‌فه‌ر نه‌واب) بوو .ئه‌وه‌ش بۆ خۆی چامه‌یه‌کی دوور و درێژی یه‌ک کاتژمێری بوو که له فێستیڤاڵی دیمه‌شق خوێندبوویه‌وه. له کۆپله‌یه‌کدا ده‌ڵێ« :یارۆسا العرب، یا ملوک العرب ،یا ام��را العرب ،انتم اوال ال��ق��ح��ب �ه« .وات���ه ئ���هی س���ه‌رۆک کۆماره‌کانی ع �ه‌ره‌ب ،ئ�ه‌ى پادشایانی عه‌ره‌ب ،ئه‌ی ئه‌میره‌کانی عه‌ره‌ب ،ئێوه ک���وڕی س��ۆزان��ی��ن ،دی���اره ئ�ه‌م�ه بوێری ئ �ه‌و شاعیره نیشان ده‌دا ،ل�ه کلتوری ع���ه‌ره‌ب و رۆژه���ه‌اڵت���دا وش���هی «اوالد القحبه« ناشرینترین جنێوه ،به قه‌ولی
و ت��وان موزه‌فه‌ر ن �ه‌واب ،به شێوه‌یه‌کی پ �ه‌رج��ودئ��اس��ا ل���ه‌و فیستیڤاڵه هاتۆته دهرهوه و سه‌المه‌ت ده‌رچ���ووه ،دی��اره له‌و جوێنه‌یدا که‌سی ن���ه‌ب���واردووه ،چونکه رژێمه عه‌ره‌بیه‌کانی یان کۆمارین ،یان پاشایین ،یان میرنشینی .هه‌ر چه‌نده، ج��ن��ێ��و شتێکی ن��اش��ری��ن�ه و ل��ه کاتی هه‌ڵچونی ده‌رونی و گرژی ده‌ماره‌کاندا مرۆڤ په‌نای بۆ ده‌با ،داخۆ ئه‌و کوڕی سۆزانیانه چون بوون و چیان بۆ خۆیان کردوه و هه‌ڵسوکه‌وتیان چون بووه؟ ئه‌و رژێمه عه‌ره‌بی ی��ان باشترین په‌یوه‌ندی یان به شێوه‌یه‌کی ئاشکراوه یان نهێنی له‌گه‌ڵ جوله‌که‌دا ه�ه‌ب��ووه .هه‌ندێکیان باڵوێزخانه‌ی ئاشکرایان هه‌بووه ،به‌اڵم له هه‌مانکاتدا ئه‌گه‌ر جوله‌که زوڵمێکی له عه‌ره‌به فه‌له‌ستینیه‌کان بکردایه ،هیچ رێگر نه‌بوون له‌وه‌ی که جه‌ماوه‌ری ره‌ش و روتی عه‌ره‌ب بڕژێنه سه‌ر شه‌قامه‌کان و خ �ه‌ش��ی دڵ���ی خ��ۆی��ان ب �ه ج��ول�ه‌ک�ه و ئیسرائیل بڕێژن. ه �ه‌ر چ �ه‌ن��ده ج��ه‌م��اوه‌ری ره‌ش و روت��ی عه‌ره‌ب ته‌مه‌نێکیان له ژێر سایه‌ی ئه‌و رژێمه سته‌مکارانه به‌سه‌ر برد ،به‌اڵم له سه‌ره‌تاکانی ( )2011بڕیاریاندا حیسابی خۆیان له‌گه‌ڵ ئ�ه‌و رژێمه گه‌نده‌اڵنه‌یه بکه‌نه‌وه و بیانڕوخێنن .کاتی خۆیه‌تی ب �ه‌راوردێ��ک��ی ورد ل�ه ن��ێ��وان ئ �ه‌و رژێمه عه‌ره‌بیانه و حکومه‌ته حزبیه‌که‌ی پارتی و یه‌کێتی بکه‌ین. له سه‌ره‌تای شه‌سته‌کانی سه‌ده‌ی رابردوو، ره‌وت���ی ج �ه‌الل��ی و م �ه‌الی��ی گۆڕه‌پانی سیاسی کوردستانیان ق��ۆرخ ک��رد و به حیسابی خ��ۆی��ان راب��ه‌رای��ه‌ت��ی ش��ۆڕش ده‌ک�ه‌ن ،ده‌پرسین ئه‌رێ براده‌رینه په‌نجا
س��اڵ ک �ه‌م نیه؟ ل�ه م���اوه‌ی ئ �ه‌و په‌نجا ساڵه‌دا کۆمه‌ڵێک ئاشبه‌تاڵ و چه‌ک فڕێدان و پشتێن-کردنه‌وه ده‌بینین وه‌ک (1988ـ .)1975ئه‌مه جگه له شه‌ڕی خۆبه‌خۆ که خوێنێکی زۆری کورد به خۆڕایی رژێنرا .ئه‌م دوو ره‌وته خێڵه‌کییه ب��اش��ت��ری��ن پ���هی���وه‌ن���دی ل���ه‌گ���هڵ ده‌زگ���ا هه‌واڵگرییه‌کانی ده‌وڵه‌تانی دراوس��ێ به ق�ه‌ول��ی خ��ۆی��ان ه �ه‌ب��ووه .ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا خ��راپ��ت��ری��ن پ�هی��وه‌ن��دی��م��ان ل �ه‌گ �هڵ ک��ورد و هێزه سیاسیه‌کانی هه‌بووه له پارچه داگیرکراوه‌کانی کوردستان .وه‌ک چون جه‌ڵه‌ب-کڕه‌کانی زۆر جوان شان و ملی مه‌ڕ و بزنیان ده‌پشکنێ داخۆ قه‌ڵه‌ون یان له‌ڕ و التن؟ به هه‌مان شێوه هه‌موو ئه‌و پارته ک��وردی یا نه‌ده‌بوو شان و ملیان بپشکێنن .داخ��ۆ له ب��ازاڕی بازرگانی سیاسه‌تدا چی ده‌ک �ه‌ن و چی ناکه‌ن؟ پارتی و یه‌کێتی ق�ه‌ت نایشارنه‌وه که باشترین په‌یوه‌ندی یان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ته داگ��ی��رک �ه‌ره‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان ه�هی�ه، کاتێک ئه‌و ده‌وڵه‌ته خۆبه‌زڵزانانه ده‌که‌ونه کوشت و بڕی کورد ،ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌ر دوو پارت رێگرن له‌وه‌ی که ره‌ش و روتی کوردستان بچنه سه‌ر شه‌قام و ناڕه‌زایه‌تی ده‌رببڕن .خۆ سوتاندنی ئااڵکانی ئه‌و دوو ده‌وڵه‌ته نه‌گریسه‌ی تورکیا و ئێران ئهوه کوفری گه‌وره‌یه و سزاکه‌ی زۆر قورسه. وات �ه ده‌س �ه‌اڵت��داران��ی ع��ه‌ره‌ب س��ه‌ره‌ڕای خراپیان ،بوارێکیان هێشتۆته‌وه که ره‌ش و روت��ی ع���ه‌ره‌ب ه�ه‌ن��اس�هی�ه‌ک ب��ده‌ن و ده‌ن��گ هه‌ڵبڕن؟ ب �ه‌اڵم ده‌س �ه‌اڵت��داران��ی دوو پارته‌که له ملهوڕیدا گ��ره‌وی��ان له رژێمه عه‌ره‌بیه‌کان بردۆته‌وه و به قه‌د ئه‌و کوڕی سۆزانیانه‌شیان پێ ناکرێت.
س��ی��اس��ی و ب��ازرگ��ان��ى ل �ه‌گ �هڵ ئ�ه‌و واڵت��ان �ه ،بایکۆتکردنى ک��ااڵى ئه‌و واڵت��ان�ه ،شکاتکردن ل�ه‌و واڵت��ان�ه له دادگ���اى ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ى ،په‌نا ب��ردن بۆ واڵته زلهێزه‌کان ،کشانه‌وه‌ى نوێنه‌ران و ب�ه‌رپ��رس��ان��ى ک���ورد ل �ه حکومه‌تى ناوه‌ندى ،)....،بهداخهوه ،وێراى ئه‌وه‌ى حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م و س�هرک��ردای�ه‌ت��ى کورد هیچکام له‌م رێگایانه‌ى به‌کار ن�ه‌ه��ێ��ن��اوه ،ک�ه‌چ��ی ک �ه‌وت��ۆت �ه لۆمه ک���ردن و س �ه‌رزه‌ن��ش��ت ک��ردن��ى حزبه کوردییه‌کانى کوردستانى رۆژهه‌اڵت و ب��اک��وور ،ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدایه که مه‌به‌ستى ئ���ه‌وان (ئ��ێ��ران و تورکیا) بوونى باره‌گاکانى پژاک و په‌که‌که نییه ،به‌ڵکو سنووردار کردن و قه‌تیس ک��ردن��ى گ �ه‌ش �ه‌س �ه‌ن��دن��ى ئ �ه‌زم��وون��ى ه �ه‌رێ��م و س���وود وه‌رن �ه‌گ��رت��ن��ێ��ت��ى له گۆڕانکارییه‌کانى ناوچه‌که. ده‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ش ب��زان��ی��ن ک �ه ب�ه‌زان��دن��ى ئاسمانى هه‌رێمى کوردستان له‌الیه‌ن تورکیاوه به ئ��اگ��ادارى ئه‌مریکایه، چونکه هێشتا سه‌روه‌رى عێراق له‌ژێر ده‌س����ت ئ��ه‌م��ری��ک��ادای��ه .ئ���ه‌ى ده‌ب���ێ دواى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا له ع��ێ��راق ،ئ �ه‌م سێ واڵت �ه چی به‌م هه‌رێمه بکه‌ن؟ شۆڕشی جه‌ماوه‌ریی سوریا له لێوارى
سه‌رکه‌وتن و له‌ناوچوونى حکومه‌ته دیکتاتۆره‌که‌ى ئه‌سه‌ددایه ،ئه‌مه‌ش زی��ان��ى گ���ه‌وره‌ى ده‌ب��ێ ب��ۆ تورکیا و ئ��ێ��ران ،چونکه ل�ه ب��ه‌ره‌و پێشچوونى دۆزى ک��ورد ل�ه س��وری��ا و مسۆگه‌ر کردنى حوکمى خۆبه‌ڕێوه‌بردن ،ئه‌وا کاریگه‌رى ده‌بێت له‌سه‌ر پارچه‌کانى کوردستانى رۆژهه‌اڵت و باکوور ،که له‌ژێر داگیرکاریی ئێران و تورکیادان، بۆیه ئ��ێ��ران ب�ه چ �ه‌ک و ته‌قه‌مه‌نى ی��ارم �ه‌ت��ى س��وپ��ا س �هرک��وت��ک �ه‌ره‌ک �ه‌ى ئ�ه‌س�ه‌د ده‌دات ،ت��ورک��ی��اش یارمه‌تى ح��زب��ی ئیخوان موسلیمینى سوریی ده‌دات و ه��ه‌ر ل �ه ئێستاوه ده‌ی���ه‌وێ پێگه‌ى ک���ورد ل �ه نه‌خشه‌ى سیاسی سوریاى داه��ات��وو ره‌شبکاته‌وه ،ئه‌مه ل �ه الی���ه‌ک ،ل �ه ی�ه‌ک��ى ت���ره‌وه ئێستا له باشووری کوردستان ئاماده‌کاری ده‌ک����رێ ب���ۆ ب�ه‌س��ت��ن��ى «ک��ۆن��گ��ره‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ک��وردس��ت��ان» ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى هه‌ڵوێستى حزبه سیاسییه‌کانى هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان یه‌کخرێت و کارنامه‌یه‌کى هاوبه‌ش بۆ چۆنیه‌تى چ��اره‌س �ه‌ر ک��ردن��ى دۆزى ک��ورد بێته گه‌اڵڵه ک��ردن ،بۆیه ئ�ه‌و دوو واڵته ده‌ی��ان �ه‌وێ پێش ل �ه‌و به‌ره‌وپێشچوونه بگرن و نه‌هێڵن هه‌رێمى کوردستان پایه‌کانى حکومڕانى فراوانتر بکات
و سوود له گۆڕانکارییه‌نى ناوچه‌که وه‌ربگرێت و له دواجاریش ناهێڵن کورد به‌گشتى سوود له‌و هه‌ل و مه‌رجه تازه‌یه وه‌ربگرێت که ب��ۆی هاتۆته پێشێ. چونکه باش ده‌زانن دواى سه‌رکه‌وتنى ش���ۆڕش���ی س���وری���ا ،ن�����وره‌ى ئ���ێ���ران و تورکیا دێت .هه‌ڵبه‌ت له‌م نێوه‌نده‌شدا ح��ک��وم�ه‌ت��ى ع��ێ��راق��ی هاوهه‌ڵوێستى تورکیا و ئێرانه و ئه‌ویش له ناوچه دابڕێنراوه‌کانه‌وه (ئێستا له سه‌عدییه و جه‌له‌وال) هێرش و فشاری هێناوه‌ته سه‌ر هه‌رێمى کوردستان. ک �ه‌وات �ه پێویسته ل�ه‌س�ه‌ر حکومه‌تى ه���ه‌رێ���م و س���هرک���ردای���ه‌ت���ى ک����ورد و پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ى ک���وردس���ت���ان ب���ڕی���اری یه‌کالکه‌ره‌وه و چاره‌نووسسازانه بده‌ن و سوود له گۆڕانکارییه‌کانى ناوچه‌که وه‌رب���گ���رن و ه �هڵ��وێ��س��ت��ى ک���رداران���ه به‌رامبه‌ر به ئێران و تورکیا و عێراق بگرنه‌به‌ر و یه‌کڕیزى پارت و رێکخراوه س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان��ى ه���ه‌ر چ��وارپ��ارچ �ه‌ى کوردستان پته‌وتر بکه‌ن و هه‌رچی زووتره کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یی کوردستان بۆ بڕیاردان له‌سه‌ر چاره‌نووسی دۆزى کورد به به‌شدارى هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان ،بێته به‌ستن. F_bewar@yahoo.com
ژاوه ژاوى راگه‌یاندن!
سۆران مه‌هدى له‌م هه‌رێمه‌ى ئێمه‌دا که هه‌مووى سێ شار و له‌تێکه حکومه‌تێکى داشقه و چه‌ندین حزبى تێکۆشه‌رمان به‌ده‌یان دروشمى بریقه‌داره‌وه ههیه و به سه‌دان ده‌زگاى راگه‌یاندنى بیسراو و بینراو و خوێنراومان ههیه که زۆربه‌یان که‌س نازانێت ئایا ئ�ه‌م ده‌زگایانه (س�ه‌رى پیازن یان بنى پیاز) ،چونکه هه‌ریه‌ک ه الى خۆیه‌وه بۆته ده‌م سپى به‌رپرسێک یان که‌سایه‌تیه‌کى نه‌خۆش و چونه‌ت ه سه‌نگه‌رى به‌رگریه‌وه له‌به‌رامبه‌ر ده‌ست ه خوشکه‌کانیان ،هه‌ر له‌ناو ئه‌م هه‌ریمه‌دا ئه‌م ده‌زگا ئیعالمیانه فه‌وزایه‌ک ل ه قسه‌کردنیان دروستکردوه که کورد وته‌نى له پرسه‌ى (ژن���ان) ده‌چێت!، بۆیه ده‌بینین هاواڵتى کورد تووشى سه‌رگه‌ردانیه‌ک ب��ووه که ره‌ش��ى ل ه سپى ب��ۆ جیا ناکرێته‌وه و نازانێت ئایا ئه‌م ده‌زگا راگه‌یاندنانه (له‌هه‌ر کوێیه‌که‌وه ب��اى ه��ات ل �ه‌وێ��وه شه‌ن
ده‌که‌ن) یان ئه‌م فه‌وزایه ده‌رئه‌نجامى ئ �ه‌و ه �ه‌ژاری �ه فکریه‌یه ک�ه ف �ه‌زاى راگ���هی���ان���دن���ى ئ��ێ��م �ه‌ى ت��ێ��ک �ه‌وت��ووه ی��ان��ی��ش ب���ه ه����ۆى ک��ه‌م��ده‌س��ت��ى و ناپرۆفیشناڵیانه‌وه‌یه ،بۆیه ئیتر کاتى ئ��هوه ه��ات��ووه ه��اواڵت��ی��ان که‌مپین و گروپى فشار دروست بکه‌ن له به‌رامبه‌ر ئه‌و ژاوه‌ژاوه که خه‌ریکه هه‌موومان ت��ووش��ى ن �ه‌خ��ۆش��ى (ش��ی��زۆف��ری��ن��ی��ا) ده‌ک�������ات ،ل���ه‌ب���ه‌ر ئ������ه‌وه‌ى ب��ه‌ه��ۆى کاریگه‌رى خراپى ئه‌و راگه‌یاندنانه‌و‌ه که‌م که‌س ماوه که تواناى ته‌ندروست بیرکردنهوه و ته‌ندروست قسه‌کردنى مابێت! ح��ک��وم�ه‌ت ش �ه‌وان �ه ل �ه راگ�هی��ان��دن��ى حزبه‌کانى دهسهاڵتهوه به‌هار ده‌هێنێت ه چۆکان ،که شه‌و چاوت ده‌چێته خه‌و دنیایه‌ک خه‌ونى ئاڵتونى ده‌بینیت، ش �ه‌وێ��ک خ��ه‌و ب����ه‌وه‌وه ده‌ب��ی��ن��ى ئ�ه‌و پارچه زه‌وی �ه‌ى که عاره‌قى مه‌رگت پێوه رشتووه بۆته ته‌الرێکى گ�هوره و حکومه‌ت پێشینه‌ى خانوبه‌ره‌که‌ى خ��س��ت��وه‌ت �ه ب���ه‌رب���اخ���هڵ���ت���هوه ک�ه‌چ��ى ب �هی��ان��ى زوو ک��ه خ���ه‌ب���ه‌رت ب����ووهوه ده‌ب��ێ��ت ب �ه‌پ �ه‌ل �ه ب��ک�ه‌وی��ت�ه خ���ۆت بۆ ئ���ه‌وه‌ى ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ری��ک که‌فاله‌تى وه‌رگرتنى پێشینه‌که‌ت بۆ بکات ،ک ه که‌فیلیشت ده‌ستنه‌که‌وت له‌خه‌فه‌تا نه‌خۆشى شه‌کره و زه‌خت ته‌نگت پێ هه‌ڵده‌چنێت تا به‌و هیوایه سه‌رنێیته‌وه! شه‌وێک خه‌و به‌وه‌وه ده‌بینى هه‌رچى دز و به‌رپرسى گه‌نده‌ڵى ئه‌م واڵته‌ی ه له‌به‌رده‌م یاسادا به‌سه‌ره وه‌ستاون بۆ ئه‌وه‌ى دادگایى بکرێن تا به‌سزاى گه‌ل بگه‌یه‌نرێن ،شه‌وێکى تر خه‌وئه‌بینى
هه‌موو ئ�ه‌و که‌سانه‌ى که ده‌ستیان به‌خوێنى خ�هڵ��ک س���وره له‌کونجى زیندان نراون ،که‌چى بۆ به‌یانى هه‌موو به‌رپرسه گه‌نده‌ڵه‌کان به ده‌رزه‌ن پۆستى ت��ری��ان پ��ێ ده‌درێ و جه‌الده‌کانیش خ �ه‌اڵت ک���راون !..ی��ان خ �ه‌ون ب �ه‌وه‌وه ده‌بینى حکومه‌تێکى دامه‌زراوه‌یى و دیموکرات دروس��ت ب��ووه و به‌ناردنى ئیمه‌یڵێک هه‌ر مامه‌له‌یه‌کت هه‌بێت بۆت جێبهجێ ده‌کرێت. به‌شێکى تر له راگه‌یاندنه‌کان له‌برى ئه‌وه‌ى قوتابخانه‌یه‌کى ئیعالمى بن و کار بۆ به‌پیشه‌یى کردنى کاره‌کانیان بکه‌ن ده‌بنه هێزى په‌رچه‌کردار و ده‌بن ه وه‌اڵم��گ��ۆى راگ �هی��ان��دن��ى ده‌س���ه‌اڵت و کوردستانت لێده‌که‌ن به سۆماڵ! ل��ه‌ب��ه‌ر ئ���هوه ئ��ه‌م��ڕۆ ئ��ێ��م�ه‌ى تاکى ک��وردى توشى به‌دبینیه‌کى سیاسى و فکرى بوین له نێوان ئ�ه‌و هه‌موو ره‌ش و سپیه‌دا ،به‌هۆى کاریگه‌رى راگ�هی��ان��دن�ه‌ک��ان�هوه ه �ه‌ر ک �ه‌س الى خ���ۆی���هوه ب���ه‌ب���ێ خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ى ع �ه‌ق�ڵان��ى و ب��اب �ه‌ت��ى ق��س �ه ل �ه‌س �ه‌ر س��ی��اس��ه‌ت و گ���ه‌ن���ده‌ڵ���ى و ه��ون �ه‌ر به‌ڕێوه‌بردنى ده‌وڵه‌ت و باج و خه‌راج و په‌یوه‌ندیه دیبلۆماسیه‌کان و په‌یوه‌ندی ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ده‌کات و هه‌رکه‌س ده‌بینى وه‌ک��و شیکه‌ره‌وه و چاودێرى سیاسى و مامۆستاى فه‌لسه‌فه و عه‌قالنیه‌ت قسه‌ده‌کات به‌جۆرێک سیاسه‌ت چۆته رۆحى مندااڵنیشه‌و‌ه که ئه‌مه‌ش جۆرێکى تره له هه‌راج کردنى بههره و سه‌لیقه‌ى مندااڵن و گه‌نجان و هه‌موو چین و توێژه‌کانى ترى ناو جڤاتى کوردى.
وامزانی تۆ پاسه‌وانی گه‌وره‌م ،بۆی ه نوستم
محه‌مه‌د شێخ ئه‌حمه‌د ئه‌گێڕنه‌و‌ه ل ه زه‌مانی سوڵتان مه‌حمودی غ���ه‌زن���ه‌وی ،پ��ی��اوێ��ک دزی ل��ێ��ده‌ک��رێ، ئه‌میش ب�هی��ان��ی ئه‌چێته الی سولتان بۆ سکااڵ ،ک ه ش�ه‌و دز هاتۆت ه سه‌ری و م��اڵ�ه‌ک�هی ب��ڕی��وه و دزی لێکراوه، سوڵتانیش ئه‌ڵێ بۆ تۆ له‌کۆی بووی؟ ئه‌ویش ئه‌ڵێ قوربان هه‌ر ل ه ماڵه‌وه بووم، ب���ه‌اڵم ن��وس��ت��ب��ووم ،سولتانیش ئ�هڵ��ێ جا بۆچی ئ�ه‌ن��وی؟ ئه‌ویش ئه‌ڵێ «قوربان وامزانی تۆ پاسه‌وانمانی ،بوی ه نوستم». ئ �ه‌م چ��ی��رۆک�ه‌م ل � ه وت��ارێ��ک��دا ل �ه ساڵی ()1960دا ،ل ه رۆژنامه‌ی (صوت الکراد) دا خ��ۆی��ن��ده‌وه ،ک� ه ب� ه زم��ان��ی عه‌ره‌بی ده‌رده‌چ�����وو ،ک�ه‌چ��ی ب � ه رۆژن��ام�هی�ه‌ک��ی ک���وردی ئ �ه‌ژم��ار ده‌ک���را .مامۆستای نه‌مر مه‌ال جه‌میل رۆژ به‌یانی به‌ناوێکی خوازراوه‌وه ئه‌م وتاره‌ی نوسیبوو .ئه‌م قسه‌ی ه ره‌نگه به‌عه‌ره‌بی ره‌وانبێژ (بلیغ) تر بێ ک ه ده‌ڵێ(:حسبتک ساهراسیدي ،فنمت). ئه‌م داڕشتن ه ره‌وانبێژی ه جوانه له فارسیه‌و‌ه بۆ عه‌ره‌بی ،هه‌ر له مامۆستای شه‌رعزان و م��ێ��ژوون��ووس و ع �ه‌ره‌ب��ی و ف��ارس��ی و تورکیزان و کوردی زان ده‌وه‌شێته‌وه. که سه‌یری ره‌وشی خۆمان ئه‌که‌م زۆر جار ئه‌م چیرۆکه‌م به‌بیردا دێ ،چونک ه ئه‌ڵێى کت و مت ل ه ئێمه‌ی رووداوه .ئه‌م هه‌موو دزی و فزیه ده‌کرێ ،ئه‌م کوشت و بڕی و فڕاندنه ده‌کرێ ،ئه‌م هه‌موو پێشێلکاریه‌ی س�����ه‌روه‌ری خ��اک��م��ان ده‌ک�����رێ ،که‌چی سه‌رانمان ئه‌ڵێى نه‌بایان دیوه و نه‌باران ،هیچ نه‌بێ پرته و بۆڵه‌یه‌کیان لێ نابیستی، به‌النیکه‌مه‌و‌ه ه�ه‌ڕه‌ش�هی�ه‌ک ک ه وه‌ک
کورد دبێژێ نیوه‌ی مێرده .ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه به شه‌رم و ملکه‌چیه‌وه ل ه گه‌وره‌کانیان ده‌پاڕێنه‌و‌ه ک ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان تێک نه‌چێ ،هه‌ر وه‌ک کورد ده‌ڵێ هه‌ر سه‌ر سه‌المه‌ت بێ ئیتر ئه‌وانی تر قه‌یناکا، یان ئه‌م که‌ینوبه‌ینان ه ژێربه‌ژێر دروست کراون .ده‌نا چۆن غیره‌تی ئاغا شڕه‌یه‌کی گوندێکیان نه‌بێ که له سه‌ر مانگایه‌ک یان گوێدرێژێکی مسکێنیه‌کی خۆی، گ��ون��دی ده‌س��ت��درێ��ژک��اره‌ک� ه ده‌سووتێنێ ی���ان ت��ااڵن��ی ده‌ک����ا ،چ��ج��ای کوشتنی به‌کۆمه‌ڵی هاواڵتیان و ئاوار‌ه و ده‌ربه‌ده‌ر کردنیان .نه‌ک هه‌ر ئه‌مه ،به‌ڵکو ل ه پێناو تورکدا -وه‌ک مه‌سعود خۆی ده‌ڵێ - ( )3000پێشمه‌رگه‌ی ب ه ده‌ستی ()pkk ک���وژراوه .یان یه‌کیتێ بۆ به‌رگریکردن ل � ه س��وری��ا ع���ه‌ل���ه‌وی و دژی ف��ش��ار و هێرشی س��وپ��ای به‌عسی ع��ێ��راق نه‌ک ل ه به‌ر کورد ،شۆڕشی هه‌ڵگیرسان ،هه‌ر وه‌ک تاڵه‌بانی خۆى ل ه په‌رتوکی (أغدو دیموقراطی أم حرمان شعب من حق ألحلم ص )61دا ووتویه‌تی .ئه‌وه‌تا ب ه به‌شار ئه‌سه‌د ده‌ڵێ خۆت بگره و مل نه‌ده‌ی ب ه داواکانی خۆپیشانده‌ره‌کان .به‌هه‌مان شێوه ئامۆژگاری مه‌سعود بارزانیش ده‌کات. ده‌س�ه‌اڵت��داران که به خۆینی شه‌هیدان و ره‌ن��ج و کۆششی ئ �ه‌م گه‌ل ه گه‌یشتوون به‌و پایه و کورسیه ،له‌باتی خزمه‌ت و ماندوبوون و شه‌ونخونی له‌پێناو گه‌لدا، که‌چی بوون ب ه مۆته‌ک ه و به‌اڵ ،چوونه‌ت ه ک��ۆڵ��ی ئ �ه‌م گ �ه‌ل �هوه .ده‌س��ت��ی��ان گ��رت��ووه به‌سه‌ر هه‌موو ده‌مار و کون و قوژبنێکی ژیانی گه‌لدا ،کوردستانیان پڕکرده‌و‌ه ل ه هه‌زاره‌ها کومپانیای تورکی و ئێرانی و بنکه‌ی سه‌ربازی و هه‌واڵگری تورکی و ئێرانی .بوون به خاوه‌نی سه‌دان کۆمپانیا و س �ه‌دان دۆن��م زه‌ۆی کشتوکاڵی ،ک ه به‌پێچه‌وانه‌ی ماد‌ه ()2ى یاسای ژماره ( 90س��اڵ��ی )1975ه .ب���وون ب �ه ب��ۆر- فیوداڵ =(ب��ۆرج��وازی-ده‌ره‌ب �ه‌گ) .ک ه ب ه پێی ئه‌و ماده‌یه نابێ هیچ که‌س ل ه کوردستاندا ل ه ( )40دۆنم زه‌وی به‌راو یان ( )300دۆنم زه‌وی دێمی کشتوکاڵ یان ( )50دۆنم باخی دێمی هه‌بێ. سه‌یر له‌وه‌دای ه به‌رپرسان خۆیان ده‌ڵێن با یاسا س���ه‌روه‌ر ب��ێ ،دی��اره س���ه‌روه‌ری ئه‌و یاسایانه‌یان مه‌به‌ست ه ک ه ل ه به‌رژه‌وه‌ندی
خ��ۆی��ان��ه ،ی��اس��اک��ان��ی��ت��ر ب���ۆ ت �ه‌ن �ه‌ک �هی خ���ۆڵ .ده‌ن���ا چ���ۆن ئ �ه‌ب��ێ ن���اوی خ��ۆی��ان ناوبنێن حکومه‌ت ک ه سنوری ناوچه‌ی فه‌رمانڕه‌وایین دیار نه‌بێ ،یان ده‌ستورێک نه‌بێ ببێته پاڵپشت و س�ه‌رچ��اوه بۆ ئه‌و یاسایانه‌ی دایانناوه ،ده‌بوایه به‌پیی ماده‌ى ()120ی ده‌س��ت��وری عێراقی ه �ه‌ر زوو ده‌ستوری هه‌رێمیان دابڕشتایه ،ئه‌مه‌ش پێشێلکردنێکی تری یاسایه .دیاره ده‌ستور و موئه‌سه‌سات ک ه ده‌ستیان ئه‌به‌ستی ل ه به‌رژه‌وه‌ندییان نیه. لێره‌دا ته‌نیا یه‌ک نمونه دێنمه‌وه ،ئه‌ۆیش ه �ه‌م��وارک��ردن��ی ی��اس��ای ش��اره‌وان��ی�ه‌ک��ان� ه (ژم���اره .)1992/6به‌پێى (بڕیارێک ن �ه‌ک ی��اس��ا) ،ک ه له الی �ه‌ن تاڵه‌بانیه‌و‌ه ک�ه خ��ۆی ن��اون��اب��وو س �ه‌رۆک��ی هه‌رێمی کوردستان ده‌رچوه .بێئه‌وه‌ی هه‌ڵبژێردرابێ بۆ ئه‌م پۆسته .به‌پێی بڕگه‌ی (سێیه‌م) ی ئ �ه‌م ب��ڕی��اره ک �ه ژم���اره ()207ه ل ه ()2001/1/11دا ده‌رچ��وه و وه‌ک یاسا گرنگی پ���ێ���دراوه ،ک�ه‌چ��ی ب �ه فه‌رمی په‌خش(نشر) ن �ه‌ک��راوه ،که یه‌کێک ل ه بنه‌ماکانی (مبدأ) یاسا په‌خشکردنه، هه‌تا ک �ه‌س بیانووی نه‌بێ و بڵێ ئه‌م ی��اس��ای�ه‌م ن �ه‌دی��وه و نه‌مبیستو‌ه (ألجهل ب��ال��ق��ان��ون) .ئ���ه‌م ب��ڕی��اره ن �ه‌ده‌س��ت��وری � ه و نه‌یاساییه و ن� ه ئوسوڵییه .ئ �ه‌م بڕیاره مافی به‌کارهێنانی (حق التصرف) زه‌وی ه کشتوکاڵه‌کانی کوژانوه‌ته‌و‌ه و ناوی ناوه جیاکردنه‌وه(أفراز) .به مه‌رجێ رێژه‌ی ( )%30 - %20ڕووب����ه‌ری ه �ه‌ر پارچ ه زه‌وی �ه‌ک له‌م زه‌ویانه ،به‌شێوه‌ی موڵکى سرف دهگێڕێتهوه بۆ خاوه‌نه‌کانی ،واتا ب�ه‌ڕۆن��ی خ��ۆت سمێڵت چ �ه‌ور ده‌ک��ات و به‌مه‌ش ئه‌ڵێ قه‌ره‌بوو!! .که ده‌بێ یان پاره بێ ی��ان موڵکێکێتر بێ ک ه جیاوازبێ، نه‌ک به موڵکه‌که‌ی خۆت .ئه‌مه شتێکم وه‌بیر ده‌خاته‌وه :پیاوێک بۆی گێڕامه‌و‌ه ئه‌یوت ک ه منداڵ بووین یاریمان ئه‌کرد ب ه مناڵێکمان ده‌وت بچۆ مێوژ ل ه دایکت بدز‌ه جا که هێنات به‌شت ئه‌ده‌ین .ب ه موڵکی حه‌اڵڵی قه‌ره‌بووت ده‌کات .ئه‌م رێژه‌یه‌ش که دیاری کراوه که‌م دهبێتهوه بۆ (-%8 ،)%12چونکه لێی ده‌قرتێنن و ده‌ڕوا بۆ شه‌قام و گۆڕه‌پان و باخچ ه و قوتابخانه. ت��ائ��ێ��س��ت��اش ب �ه‌ش��ی خ��اوه‌ن �ه‌ک��ان��ی��ان جیا نهکراوهتهوه هه‌ر وابه(مشاع)ی ماوه‌ته‌وه.
ئینجا ه��ێ��ن��ده‌ی پ��ێ ن �ه‌چ��وو یه‌کێک ل� ه به‌رپرسه‌کانی (یه‌کیتی) ب�ه هۆی نوسینگه‌یه‌کی خانوو کڕین و فرۆشتنه‌و‌ه و دوو پارێزه‌ری تازه و نه‌شاره‌زاوه - ،هه‌ر ب � ه داڕش��ت��ن��ی وه‌ک��ال �ه‌ت �ه‌ک �هی��ان دی��ارب��وو ن �ه‌ش��اره‌زا ب��وون -وه‌کاله‌تی تایبه‌تیان له‌ڕێگه‌ی نووسینگه‌که‌وه دابه‌ش ئه‌کرد ب�ه‌س�ه‌ر خ��اوه‌ن زه‌وی��ی�ه‌ک��ان��دا ،بۆ ئ�ه‌وه‌ی پارێزه‌ره‌کان ببن ب ه بریکار (وه‌کیل)یان، کڕیاره‌که‌ش دۆالری زۆری هه‌ڵڕشتبوو، بۆ کڕینی به‌ش ه جیا نه‌کراو(مشاع)ه‌کان، ده‌ی��ووت من چنگ ه خۆڵ ده‌ک��ڕم ،نازانم چی له پشت ئه‌م حاته‌میه‌وه‌یه؟ ئ�ه‌م� ه س����ه‌ره‌ڕای ده‌س���ت به‌سه‌راگرتنی چ �ه‌ن��دی��ن دۆن���م���ی زه‌وی کشتوکاڵی ئه‌میری س��رف ،ب��اخ و ره‌زی هاواڵتیان ب ه ن��اوی کۆمپانیاکانیانه‌و‌ه بێ ئه‌وه‌ی خاوه‌نه‌که‌ی ئاگادار بێ .ئه‌و زه‌ویانه‌ی وه‌ختی خۆی ته‌سوی ه نه‌کراون ،یان بڕیاری ته‌سویه‌که‌یان پله‌ی کۆتایی وه‌رنه‌گرتوه، به‌پێێ ماد‌ه ()8ی یاسای ژماره ()90 ی ساڵی ( )1975ئه‌بن به ئه‌میری سرف (موڵکی ده‌وڵه‌ت=بیت المال). هه‌روه‌ها چه‌ندین کۆشک و ڤێال و کێڵگ ه و ب��اخ و ره‌زی���ان ل ه س �ه‌ر بنیاتناوه .ئه‌م زه‌ویان ه هه‌مووی هی ئه‌و خه‌ڵکه سته‌م دیده‌ی ه و ل ه ژێر ته‌سه‌ڕوفی خۆیاندا بووه، ب �ه‌و یاسایه بێبه‌ش ک��راون .به‌عس ک ه ئه‌م یاسایه‌ی دان��ا ،بۆ تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه ل ه جوتیارانی پشت و په‌نای پێشمه‌رگه و شۆڕش بوو .ئه‌م زه‌ویان ه که ئه‌نفالکران، بوون به موڵکی ده‌وڵ�ه‌ت (بیت المال) و ئاماده کرابوو بۆ نیشته‌جێ کردنی خێزان ه عه‌ره‌به‌کان .ئه‌مه‌یه سه‌روه‌ری یاسا! ئه‌م سته‌مه‌ش هه‌ر به‌و یاسا سه‌روه‌ره کراوه! ئه‌نفاله‌کانی کوردستان به‌یاسای ژماره ( )90ساڵی ( )1975ده‌س��ت��ی پێکرد، (وه‌ک ک��ات��ی خ��ۆی ل �ه وت��ارێ��ک��دا ل ه رۆژن��ام �هی واڵت���دا ب�ڵاوم��ک��ردهوه) .ک ه سه‌رانی کوردیش که‌ڵکیان لێوه‌رگرت. بۆی ه س �ه‌روه‌ری یاسای ئاوهایان ده‌وێ. ه �ه‌روه‌ه��ا پێشێلکردنی یاسای دادگ��ای بااڵی تاوانه‌کانی عێراق ژم��اره ()10 ی س��اڵ��ی ( )2005ده‌ک������ه‌ن ،ئ �ه‌وه‌ت��ا ح��وک��م��دراوان��ی دادگ���ا جێبهجێ کردنی سزاکانیان ه �ه‌ر دواده‌خ���رێ���ت ،به‌هیوای ئه‌وه‌ی بیانبه‌خشن ،که ده‌بێ پاش ()30
رۆڵى نوێى ( )AKPل ه ناوچه‌ک ه و پرسى کورد
واحد هه‌ورامان ن��زی��ک �ه‌ى س���ه‌ده‌ی���ه‌ک ل���ه ت �ه‌م �ه‌ن��ى ئ �ه‌و سیستمه‌ى که ئه‌مڕۆکه له سه‌ر ناوچه‌ى خۆرهه‌اڵتى ناویندا زاڵ �ه تێده‌په‌ڕێت .به درێژایى ئه‌م سااڵنه ئه‌و سیستمه نهیتوانیوه کێشه‌کانى هه‌رێمه‌که چ��اره‌س �ه‌ر بکات. گه‌النى ناوچه‌که‌ش هه‌رگیز به ته‌واوه‌تى خۆیان راده‌ستى ئه‌و سیستمه نه‌کردوه له هه‌ر ده‌رفه‌تێکدا خواستى خۆیان بۆ گۆڕانکارى له سیستم و دیموکراتیزه بوونى واڵتانى هه‌رێمه‌که هێناوه‌ته زم���ان ل�ه ئه‌نجامى ملمالنێ نێوان هێزه‌کانى ده‌سه‌اڵت و بزاوته ئازادیخواز و دیموکراتى خ��واز و گه‌النى هه‌رێمه‌که و له الیه‌کى تریش ده‌ستێوه‌ردانى واڵتانى ده‌ره‌ک��ى و هێزه هه‌ژموونگه‌راکان که‌ش و هه‌وایه‌کى قه‌یراناوى له هه‌رێمه‌که‌دا دروست بوو. پ���اش ت��ێ��ک��چ��وون��ى ی�ه‌ک��ێ��ت��ى س��ۆڤ��ی �ه‌ت و کۆتایى هاتنى شه‌ڕى سارد ئه‌مریکا وه‌ک هێزى ه �ه‌ره کاریگه‌ر له دنیا و ناوه‌ندى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى پێویستى گ��ۆڕان��ک��ارى له رۆژه�ه‌اڵت��ى ناوین له به‌رنامه و په‌یڕه‌وى خ���ۆى دان����ا پ���اش روداوه‌ک����ان����ى ()11ى ئه‌یلول ئه‌مریکا گ��ۆڕى به هه‌وڵه‌کانیدا ل�ه هه‌رێمه‌که و ل�ه‌ژێ��ر ن��اوى ش �ه‌ڕى دژه ت��ی��رۆر ئه‌فغانستان و دوات��ری��ش عێراقى داگیر کرد ئامانجى ئه‌مریکا له‌و هێرش و داگیرکارییه پێشخستنى سیستمێکى
ئاڵته‌رناتیڤه له هه‌رێمه‌که به‌وپێیه سیستمى کۆن هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه و له چوارچێوه‌ى ئه‌و مۆدێله‌ى که وه‌ک رۆژهه‌اڵتى ناوینى مه‌زن بانگه‌شه‌ى بۆ ده‌ک��رێ وێ��ڕاى چ��اره‌س�ه‌رى به‌شێک له کێشه‌کانى هه‌رێم (سه‌رپۆش کردنیان) هاوکات سیاسه‌ته هه‌ژموونى و پاوانخوازیه‌کانیشى په‌یره‌و ده‌کات. هێزه ستاتۆ پارێزه‌کانى هه‌رێمه‌که و گروپه ئێسالمیه ت��ون��د ئ���اژۆک���ان ل �ه پ��ێ��ش ئ�ه‌م سیاسه‌ته بوون به ئاسته‌نگ و نه‌یانهێشت ده‌س��ت��ک�ه‌وت��ێ��ک��ى ئ �ه‌وت��ۆ وه‌ده‌س����ت ب��خ��ات. کێشه‌کانى هه‌رێمه‌که‌ش به‌هه‌ڵپه‌سێراوى ماوه‌ته‌وه و ته‌نانه‌ت قه‌یرانه‌کان قوڵتر بوونه‌وه و گه‌یشتنه ئاستى ته‌قینه‌وه .ئه‌و شه‌پۆله ناڕه‌زایه‌تیه‌ى گه‌الن که له دوایین رۆژه‌کانى ( )2010له تونسه‌وه به سه‌رتاسه‌رى ناوچه‌که باڵوبوویه‌وه و له ماوه‌یه‌کى کورتدا زۆر ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمه‌که‌ى رووبه‌ڕوى له‌ناوچوون کرد ئه‌مریکا و رۆژئاواى توشى حه‌په‌سان کرد له کاردانه‌وه‌یه‌کى خێرادا هه‌وڵیاندا بارودۆخه‌که به الى خۆیان بشکێننه‌وه و نه‌هێڵن ئاراسته‌یه‌کى جیاواز له‌خۆ بگرێ. پارتى دادوگه‌شه پێدان ( )akpکه نزیکه‌ى ( )10ساڵه ج��ڵ�ه‌وى ده‌س �ه‌اڵت��ى تورکیاى ل �ه‌ده‌س��ت��گ��رت��ووه خ���ۆى وه‌ک پ��ارت��ی�ه‌ک��ى ئیسالمى لیبراڵ و میانه‌ڕه‌و پێناسه ده‌کات و ل �ه م���اوه‌ى ئ �ه‌م س��ااڵن �ه ه �ه‌ن��دێ ج��ار و به‌ڕواڵه‌ت له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانى ئه‌مریکا و ئیسرائیل دژک���رده‌وه‌ى هه‌بووه .ئه‌رکدار کرا شێوازى ده‌سه‌اڵتدارى ( )akpوه‌ک مۆدێلى ههره گونجاو و شیاو به گه‌النى راپه‌ڕیوى هه‌رێمه‌که پێشنیار کرا له چرکه ساتێکدا سیاسه‌تى ( )akpوه‌رچه‌رخانێکى ته‌واوى به‌خۆیه‌وه بینى له گه‌رمه‌ى شۆڕشى گ �ه‌الن��ى م��ی��س��ردا ئ �ه‌ردۆغ��ان��ى س���ه‌رۆک وه‌زیرانى تورکیا و سه‌رۆکى ( )akpداواى له مۆباره‌ک کرد واز له ده‌س�ه‌اڵت بێنێ و ئیراده‌ى گه‌ل به بنه‌ما بگرێ .له دژى موعه‌مه‌ر قه‌زافى که پێش ساڵێک خه‌اڵتى به ئه‌ردۆغان به‌خشیبوو هه‌ڵوێستى توندى گرت و به‌شدارى له شه‌ڕى لیبیا کرد. به‌شار ئه‌سه‌دى برا و هاوپه‌یمانى پێشووى به پێشێلکردنى مافى گه‌ل و به‌ڕێوه‌بردنى
کۆمه‌ڵکوژى تۆمه‌تبار ک��رد و ب�ه‌ج��اران دژب�ه‌ران��ى حکومه‌تى ئه‌سه‌دى له تورکیا کۆکرده‌وه و هه‌وڵى یه‌کخستنى ریزه‌کانیانیدا ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ى به‌کارهێنانى هێزى دژى به‌شار ئه‌سه‌د کرد .پاش تێپه‌ڕبوونى یه‌ک ساڵ له روداوى که‌شتى مه‌ڕمه‌ڕه په‌یوه‌ندییه‌کانى له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا بڕاند و ههره دواییش ئه‌ردۆغان گه‌شتێکى فراوانى بۆ واڵتانى باکورى ئه‌فریقا ده‌ست پێکرد و وانه‌ى دیموکراسیان پێده‌ڵێته‌وه. ئ �ه‌م سیاسه‌تانه ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ى ئ �ه‌و رۆڵ�ه ن��وێ��ی�ه‌ى ک �ه ب �ه ( )akpدراوه ب �ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ێ��ت خ��ۆل��ی��ای�ه‌ک��ى دێ��ری��ن��ى ()akp ئه‌وه‌یه که رۆژانى ئیمپراتوریه‌تى عوسمانى دوب�����اره ب��ک��ات �هوه و ب��ۆ ئ���ه‌و خ��ول��ی��ای�ه‌ش س��ااڵن��ێ��ک�ه ت��ێ��ک��ۆش��ان ده‌ک�����ات .کۆسپى سه‌ره‌کى له‌پێش ( )akpو سیاسه‌ته‌کانى ئه‌مریکا و رۆژئ��اوا پرسى کورد و بزاوته ئازادیخوازه‌که‌ى گه‌لى ک��ورده له راستیدا یه‌کێ له گرفته سه‌ره‌کییه‌کانى هه‌رێمه‌که کێشه‌ى ک��ورده .بزووتنه‌وه‌ى ئ��ازادى گه‌لى ک��ورد سااڵنێکه بۆ چاره‌سه‌ر کردنى ئه‌م کێشه‌یه خه‌باتێکى بێوچان به‌ڕێوه ده‌بات ئه‌و راستیه‌ش له‌بیر نه‌کرێ که ()akp ده‌رهاویشته و ئه‌نجامى ته‌نگه‌تاو ب��وون و ته‌نانه‌ت بنبه‌ستێکه که له سیاسه‌تى ده‌وڵه‌تى تورک له هه‌مبه‌ر بزاڤى ئازادى کورد هاته ئاراوه و یه‌که‌مین و سه‌ره‌کیترین ئه‌رکى ( )akpئهوه بوو که کاریگه‌رى بزاڤى ئازادى له‌سه‌ر کوردان که‌م بکاته‌وه بۆ به‌جێهێنانى ئه‌م ئه‌رکه له‌الیه‌ک ئاینى ئیسالم به‌کار ده‌هێنێ و له‌الیه‌کى تر سۆزى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى کورد ده‌دات .له‌م سونگه‌یه‌شه‌وه توانى متمانه‌ى گه‌لى کورد به‌ده‌ست بخات س �ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ش ()akp هه‌رگیز نیه‌تى چاره‌سه‌رى نه‌بوو ته‌نانه‌ت دوژمنایه‌تى گه‌لى ک��وردى له به‌رزترین ئاستدا به‌ڕێوه برد له ئه‌نجامدا گه‌لى کورد متمانه‌ى خۆى له ( )akpوه‌رگرته‌وه و بزاڤى ئازادیش به له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌و راستیه که ( )akpسیاسه‌تى ئاسیمیالسیۆنى له‌جیاتى چاره‌سه‌رى پێش گرتوه یه‌ک الیهنه هه‌وڵى چ���اره‌س���ه‌رى ک��ێ��ش�ه‌ى ک���ورد وئ��اف��ران��دن��ى
ستاتۆیه‌کى تایبه‌ت به کوردانى به ئامانج گرت ئه‌و هه‌واڵنه‌ى بزاڤى ئازادى ()akp ى توڕه کرد ،چونکه باکورى کوردستان و گه‌لى ک��ورد ل�ه‌و پارچه‌یه به‌شێک له واڵت��ى تورکیایه که ئێستا ( )akpتێدا ده‌سه‌اڵته. ئه‌گه‌ر ( )akpناتوانێ کێشه‌کانى ناو س��ن��ورى ت��ورک��ی��ا چ��اره‌س �ه‌ر ب��ک��ات .چۆن ده‌ت��وان��ێ ببێته مۆدێلى ئه‌ڵته‌رناتیڤ له هه‌رێمه‌که؟ له الیه‌کى تریشه‌وه گه‌لى کورد وه‌ک گه‌لى ههره به‌ڕێکخستن بووى ناوچه خاوهن ئه‌و پۆتانسیێله‌یه که ستاتۆى خۆى ئاوا بکات ئه‌و مۆدێله‌ى که له الیه‌ن بزاڤى ئ��ازادى کوردستان له باکور و رۆژئ��اواى واڵت��دا پێش ده‌ک���ه‌وێ ئه‌گه‌ر سه‌قامگیر ب��ب��ێ ئ���ه‌وک���ات وه‌ک ئه‌ڵته‌رناتیڤێکى راسته‌قینه له الی�ه‌ن گه‌النى هه‌رێمه‌که‌وه پێشوازى لێده‌کرێت له ئه‌گه‌رێکى وه‌ه��ادا ه �ه‌م سیاسه‌ته‌کانى ئه‌مریکا و رۆژئ���اوا هه‌م ئه‌و رۆڵ�ه‌ى که ( )akpوه ئه‌ستۆى گرتووه مایه‌پوچ ده‌ب��ێ بۆ پێش گرتن له ئه‌گه‌رێکى به‌و ره‌نگه ( )akpبه هاوکارى و هاوپه‌یمانى هێزه هه‌رێمى و ده‌ره‌کییه‌کان کۆنسێپتێکى ش �ه‌ڕى هه‌مه الیه‌نه‌ى دژى گه‌لى کورد و بزاڤى ئازادى ده‌ست پێکرد حکومه‌تى ئ �ه‌ردۆغ��ان ل �ه‌و ش���ه‌ڕه‌دا هیچ پره‌نسیپێکى ئه‌خالقى و مرۆڤى له به‌رچاو ناگرێ میدیا و راگه‌یاندنه‌کانى دنیاش چاویان له‌هه‌مبه‌ر تاوانه‌کانى ئه‌و رژێمه ن��وق��ان��دوه ه �ه‌ر ل �ه‌و رۆژه‌ى ک�ه ئ�ه‌ردۆغ��ان ک���اروان���ى م���رۆڤ دۆس��ت��ان �ه ب��ۆ س��ۆم��اڵ ب �ه‌ڕێ ده‌خ���ات و مندااڵنى ئ �ه‌و واڵت �ه له ئامێز ده‌گرێت و فرمێسکى تمساحیان بۆ ده‌ڕێ���ژێ ف��رۆک�ه ش�ه‌ڕک�ه‌ره‌ک��ان��ى تورکیا سۆلینی ( )6مانگان ده‌که‌ن به ئامانج و ده‌یسوتێنن ده‌کرێ ئه‌و شه‌ڕه‌ى که له الیه‌ن ()akpوه به سه‌رکوردان فه‌رز کراوه وه‌ک شه‌ڕى زهنییه‌تى ده‌سه‌اڵت و پاوانخواز دژى زهنییه‌تى ئ��ازاد و دیموکراتیکى گه‌النى ناوچه هه‌ڵوه‌سته بکرێت ئه‌گه‌ر ئه‌و شه‌ڕه بۆ کوردان به واتاى شه‌ڕى مان و نه‌مان بێت ئه‌نجامى ئه‌و شه‌ڕه چاره‌نوسى هه‌رێمه‌که دیار ده‌کات.
رۆژ له‌په‌سه‌ندکردنی حوکمه‌ک ه له الیه‌ن مه‌حکه‌مه‌ی ته‌میزه‌وه ،سزاکه جێبه‌جی بکرێت .ته‌سلیم نه‌کردنی تاوانبارانی ئ��ه‌ن��ف��ال و م���وس���ت���ه‌ش���اره‌ک���ان ل���ه‌الی���ه‌ن ده‌س��ه‌اڵت��داران��ی ک����ورده‌وه ،ب � ه دادگ���ای بااڵی تاوانه‌کان ،ل ه چیه‌وه هاتوه؟-1 . ئه‌ڵێن راپه‌ڕینه‌که‌ی به‌هاری ()1991 ئه‌گه‌ر جاش و موسته‌شار نه‌بوایه نه‌ده‌کرا (ئه‌م قسه‌یه‌م ل ه ئه‌ندامێکی دێرینی پارتی بیست) -2 .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کاتی خۆی به‌ره‌ی کوردستانی لێبوردنی گشتی بۆ ده‌رکردون. ک ه به‌ر لێبوردن ناکه‌ون ،چونکه تاوانی جنۆساید و جه‌نگ و دژه مرۆڤایه‌تیه، ئه‌و لێبوردنه‌ش سیاسیه نه‌ک یاسایی، که به‌پیی هه‌مان یاسا پوچه‌ڵ دهبێتهوه. که‌چی سه‌یره‌که له‌وه‌دای ه یه‌کێکی وه‌ک م��ام ج �ه‌الل ئه‌ڵێ داوا کردنیان له‌الیه‌ن دادگ�����اوه ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان �ه ل � ه ک��اروب��اری هه‌رێم!! که‌وابوو ئه‌بوایه که‌یسی ئه‌نفال و هه‌ڵه‌بج ه و بارزانیه‌کان نه‌بینرایه ل ه الی�ه‌ن دادگ��اوه ،چونک ه ده‌ستێوه‌ردانه ل ه شکۆمه‌ندی هه‌رێم! دی��اره به‌ره‌اڵکردنی هه‌ندێ تاوانبارانی ئه‌نفال ،ی��ان نیازی به‌خشین و لێخۆشبوون له هه‌ندێکیان، له‌مه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێ .ئه‌م ه مشتێک ه له خه‌روارێک. به‌رپرس و ده‌سه‌اڵتداران ته‌نیا پاسه‌وانی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خۆیانن نه‌ک گه‌ل و تاکه‌کانی ،بۆی ه ب ه س��ه‌دان و ه��ه‌زاران پێشمه‌رگه‌یان کردوه به‌پاسه‌وان و حیمایه‌ی خۆیان .له‌باتی بۆ پارێزگاری سنور و واڵت بوای ه و هه‌ڵوێستێکی نیشتمانیان بنواندای ه و بۆ به‌رگریکردن دژی ئه‌و ده‌ستدرێژیانه‌ی ده‌کرێت ه سه‌ر س�ه‌روه‌ری واڵت ،که‌چی کراون به میلیشیای حزبی و ب��ۆ ئ �ه‌م مه‌به‌سته‌ش چه‌ندین ب��ان��د و ده‌زگای تیرۆریان دروستکردوه ،چه‌شنی ئه‌رگه‌نه‌کۆن و میتی تورکی ،بۆ فڕاندن و ده‌س��ت��درێ��ژی��ک��ردن ،ک��وش��ت��ن (گ��وای � ه ب��ک��وژی ن��ادی��ار ده‌ی��ک��ا) رۆش��ن��ب��ی��ران و رۆژنامه‌نوسان و خۆپیشانده‌ره‌کان .ک ه بۆ هه‌ندێکیان به‌ڕوکار لیژنه‌یان پێکهێناوه. دریژ‌ه به لێکۆڵینه‌وه‌کان ئه‌ده‌ن تا دۆزه‌ک ه س��ارد ده‌ب��ێ��ت�هوه و له‌بیر ده‌چ��ێ��ت �هوه .یان بوختانێک بۆ قوربانییه‌که دروست ده‌که‌ن که جێگه‌ی سه‌رسووڕمانه ،یان دۆسیه‌ى
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 73 2010/11/8 ممهه‌ممه دووش 2711/6/28 - 2011/9/19 دووشه
17
دادگ���ای���ه‌ک��� ه ون ده‌ک�����ه‌ن ،ی���ان م���اده‌ی تۆمه‌ته‌ک ه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تۆمه‌تباره‌ک ه ده‌گۆڕن .بۆ سه‌لماندنی قسه‌کانم هه‌ندێ نمون ه ده‌خه‌مه به‌رچاو :وه‌ک کوشتنی شێخ س��ت��اری شێخ تاهیر ک� ه ت��ا ئێستا تاوانباران دیار نین .فڕاندنی سۆرانی شێخ قادری کۆسته‌ی دۆڵپه‌مۆ بۆ که‌رکوک، پاش ئه‌شکه‌نج ه دانێکی زۆر ،الشکه‌ی ل ه که‌الوه‌یه‌کدا فڕێ ده‌ده‌ن که‌وا ئه‌زانن م��ردوه ،بکه‌ره‌که‌ش نه‌گیراوه .سوتاندنی سه‌یاره‌که‌ی پارێزه‌ر ستار خواڕه‌حم به شه‌و له‌به‌ر ماڵه‌که‌ی خۆیدا ،تاوان باریش ونه. ده‌ستدریژی کردنه سه‌ر پارێزه‌ر ک��اروان که‌مال به‌ده‌مانچه و بریندار کردنی ب ه م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی ک��وش��ت��ن��ی و ب��ک�ه‌ره‌ک�ه‌ش��ی نادیاره .کوشتنی سۆرانی مام ه حه‌م ه و سه‌رده‌شت عوسمان ،ک ه هه‌ر دووکیان رۆژن���ام���ه‌ن���وس ب����وون و ب��ک �ه‌ره‌ک��ان��ی��ان ن �ه‌دۆزراون �ه‌ت �هوه .ئه‌شکه‌نجه‌دانی رێبین هه‌ردی .ده‌ستدریژی کردن ه سه‌ر ئاسۆس هه‌ردی برای و بریندار کردنی ،جێگای سه‌رنجه ،مه‌سعود بارزانی که زانی ئه‌م تاوانه ده‌ستی بانده‌کانی خۆی تێدانیه، خێرا فه‌رمانیدا ک ه زوو لێکۆڵینهوه بکرێ بۆ دۆزینه‌وه‌ی تاوانبار .ئه‌مان ه و زۆرشتی تر ک ه ل ه باس کردن نایه‌ت .ب ه کورتی وه‌ک عه‌ره‌بی عامی ده‌ڵێن( :ردناعون گلع فرعون) ،وات��ا :له‌باتی یارمه‌تیمان بده‌ن ،بوون ب ه فیرعه‌ون به‌سه‌رمانه‌وه. ده‌س����ه‌اڵت����داران����ی ک����ورد ل��� ه رۆژێ���ک���دا متمانه‌ی خۆیان له‌ده‌ستدا که په‌لکێشی س��وپ��ای ت��ورک و به‌عس و پاسدارانی ئێرانیان کرد بۆ سه‌ر هه‌ریم و هاواڵتیان و هاوڕه‌گه‌زه‌کانی خۆیان و پێشێلکردنی شکۆمه‌ندی هه‌رێم ،ئه‌و شکۆمه‌ندیه‌ی تاڵه‌بانی بۆی ده‌گری ،چونک ه دادگای بااڵی تاوانه‌کانی عێراق داوای تاوانباران ده‌ک��ا لییان .ل�ه‌و رۆژه‌وه‌ی ک ه شه‌ڕیان دژی کورد ،بۆ خومه‌ینی کرد ،یان ک ه سه‌دامیان ناوناوه ناوبژیوان(حکم).
ل ه ناڕه‌زاییه‌و ه بۆ راپه‌ڕین
سه‌رتیپ دلێر کوێخامین ه ک��ات��ێ��ک ک����ورد ل��ه چ��ی��اک��ان چه‌کى ه �هڵ��گ��رت��ب��وو دژى ئ�����ه‌وه‌ى ک���ه چیتر ل �هوه زی��ات��ر نه‌بێته کۆیله و دن��ی��اى ب ه کۆیله ب��وون له‌مه زیاتر پ�ه‌ره نه‌سێنێ، کاتێک ده‌سه‌اڵتى ک��وردى ب��ووه واقیع ل�ه ک��وردس��ت��ان جارێکى ت��ر ک��ورد روى کردهوه چیاکان ،به‌اڵم ئه‌مجاره له پێناو خه‌یاڵێکى تر و واقیعێکیتر ،ئه‌مجاره‌یان له پێناوى یه‌کتر کوشتن بۆ دوو سهرکرده که پێش راپه‌ڕین کورد وه‌ک رزگارکه‌ر و له ناوبه‌رى کۆیله خه‌بات ده‌که‌ن ،به‌اڵم کاتێک ل��ه‌وه‌ى که ته‌نها ده‌یانهه‌وێت به‌رهه‌مى ئه‌م هه‌رێمه بخۆن له خه‌یاڵى ئ �ه‌وه‌ش دان کۆمه‌ڵگاى ک��وردى بکه‌ن ه کۆیله و م�ه‌ڕ ئه‌وانیش ببنه ش��وان بۆ ک��وێ��ی��ان وی��س��ت ئ��اراس��ت �هی��ان ب��ک�ه‌ن ل ه کاتێکدا ک �ه ب�ه‌ره�ه‌م��ى واڵت ده‌خ��ۆن خۆشیان ب�ه شۆڕشگێڕ و خ��اوه‌ن��ى ئه‌م واڵته ده‌زانن ،به‌اڵم کۆمه‌ڵگاى کوردى له‌وه‌گه‌یشت که نه‌ک خه‌ریکه داهات و سه‌روه‌تى ئه‌م میلله‌ته بۆ خۆیان ده‌به‌ن ت�ه‌ن��ان�ه‌ت کۆمه‌ڵگاى ک���وردى ده‌که‌ن ه کۆیله .بۆیه سه‌ره‌تا به ناڕه‌زایى ده‌ستى پێکرد ،به‌اڵم دواتر ئه‌م ناڕه‌زاییانه زیاتر گه‌شه‌ى کرد گه‌یشته ئه‌وه‌ى که بگات ه
خۆپیشاندان له ئه‌نجامدا ()17ى شوبات رویدا ،ئه‌مه سه‌ره‌تاى ناڕه‌زاییه‌کى گهوره بوو .بێ گومان له داهاتوو ئه‌مه زیاتر په‌ره ده‌سه‌نێ و ته‌نانه‌ت ده‌گاته ئه‌وه‌ى که جارێکى تر راپه‌ڕین سه‌رهه‌ڵبداته‌و‌ه له ئه‌نجامى ئ �ه‌وه‌ى که ده‌سه‌اڵتدارانى ئ�ه‌م��ڕۆى ک��ورد ،ب�ه‌و چ��اوه سه‌یرى ئه‌م کۆمه‌ڵگایه ده‌ک �ه‌ن که ده‌بێت ه �ه‌رده‌م خزمه‌تى ئه‌م ده‌سه‌اڵته بکه‌ن که وتیان ئه‌مه گه‌نده‌ڵییه و ئه‌مه ناعه‌داله‌تی ه ئیتر ئه‌مانه سه‌ر به الیه‌نێکى سیاسین بۆ ئامانجێکى سیاسى کار ده‌که‌ن ،به‌اڵم ئه‌م ره‌وشه راپه‌ڕینێک ده‌خوڵقێنێت. ب���ێ گ���وم���ان راپ���ه‌ڕی���ن دژى ش��ێ��وازى ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌رای����ه‌ت����ى ئ�����ه‌م دوو پ���ارت��� ه س �ه‌ره �هڵ��ده‌دا ،ب��ارى خ��وێ��ن ل�ه چیاکان وه‌ک کانیاو هه‌ڵده‌قوڵێ .ئهوه ده‌رکه‌وت ک �ه ک���ورد ج��ارێ��ک��ى ت��ر ب���ه‌ره‌و واقیعى کۆیله بوون ده‌ڕوات ،به‌اڵم ئه‌مجاره‌یان به‌ده‌ستى کورد ئه‌م هه‌یمه‌نه‌یه ده‌سه‌پێ ب��ۆی �ه ک��ۆم �هڵ��گ��اى ک����وردى ب����ووه بێ ئومێدترین میلله‌ت له جیهان .ئه‌مه‌ش به‌ده‌ستى ئه‌و سه‌رکردانه‌ى که نه‌وه‌یه‌ک له رێگاى ئه‌واندا خۆیان کرده قوربانى، له دواى ئه‌مه‌ش کاتێک سه‌رکرده‌کان و دوو پارته ده‌سه‌اڵتداره‌که رێککه‌وتن میلله‌ت ئومێدێکى هاته‌وه به‌ر به هیواى ئه‌وه‌ى که مێژوویه‌کى پڕشنگدار لێرهوه ده‌ست پێبکات. تائێره‌ش ئومێدێک مابوو بۆ تێپه‌راندنى راب�����ردوى پ��ر ت���راژی���دى ،ب���ه‌اڵم ه�ه‌م��ان سیستم ،به‌اڵم به شێوازێکى تر .کاتێک کۆمه‌ڵگاى ک���وردى هیچ رێگایه‌کى نه‌ما ته‌نها ده‌بوایه ببایه به خزمه‌تکارى ئ �ه‌م دوو ب��ازرگ��ان �ه ،دوات���ر ئ �ه‌م ره‌وش � ه زیاتر ئاوسا میلله‌تى ک��ورد له باشور له‌وه گه‌یشت ئه‌م دوو سه‌رکرده‌یه جگ ه وه‌ک چۆن له‌م ماوه‌یه‌دا بینیمان چه‌ندان س �هرک��رده روى راس��ت��ی��ان ده‌رک����ه‌وت ب ه دیکتاتۆر ناسران.
تیۆری
کوده‌تا و راگه‌یاندن ،سه‌د ساڵی رابردوو ،سه‌رده‌می داهاتوو
ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
18
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
له‌ژێر چه‌ترى کلتوردا ()2
رێوڕه‌سمی هاوسه‌رگیری: ئ��ه‌گ��ه‌ر ب��ت��ه‌وێ ش���وو ب��ک �هی��ت ب��ه گ��ه‌م��ژه و گه‌وجێک ،ده‌بێ وه‌کو بوکه‌شوش ه و مه‌یمونێک بتگێڕن .ههیه کراسه به‌کرێکه‌ت په‌سه‌ند ناکات، هه‌ی ه نا ،ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌ر ئافره‌ته سێ مه‌تر ده‌م��ی ده‌ک��ات�هوه و هه‌لهه‌له‌کانی گوێیه‌کانی ئاسمان که‌ڕ ده‌که‌ن ،ده‌بێت له‌و ئاهه‌نگه حیزه‌دا ئ��ام��اده بێت ،خ��ۆت بگۆڕیت و ب�ه‌ش��داری له‌و ه �ه‌را و به‌زم ه بکه‌یت ،سه‌یری ده‌م و چاوی بوک بکه‌یت ،ده‌بینیت سه‌ر و ملی سواغ کراوه به ئ��اردی سپی .به قه‌د خڕی ژێرپیاڵه‌یه‌ک رومه‌ته‌کانی س��ور ک��راوه‌ت��هوه ،برژانگه‌کانی وه‌کو سعفی داره‌خورمای به‌سڕ‌ه ئه‌تروکێنێت، خۆ پشتی چاوی به قیر ره‌ش ک��راوه‌ت�هوه ،ده‌م و چاوی چی؟ بڵێ قنگی مه‌یمون ،گۆرانیبێژ ئه‌زه‌ڕێ هاوارێک ده‌کات وا ده‌زانێ ل ه حه‌مامی ژناندایه ،بوک مه‌راقی شه‌وی یه‌که‌میه‌تی، ئه‌زانێ ئه‌ژدیهایه‌ک ئه‌تکی پێ ده‌کات .بۆی ه سه‌یری ئه‌و که‌ربازاڕیی ه و ئه‌و مه‌یمون‌خانه‌ی ه ده‌کات و ته‌نگاوه میزی دێت و لێو ئه‌گه‌زێ، خواخوایه‌تی ئاهه‌نگه‌که ت���ه‌واو بێت که‌چی ئاهه‌نگ وه‌کو کیسه‌ڵ ده‌ڕوات .ئه‌حالم مه‌نسور ل ه ک��وێ بهێنێت ببێت ه ج��ن��ۆک��ه و ج��ڕت��ێ��ک��ی دوور و درێ���ژ بکێشێت و ب��اڵ��ی ب��وک �ه بگرێت و بیفڕێنێت بۆ باوه‌شی خ���ۆش���ه‌وی���س���ت���ه‌ک���هی. ب��وک�ه ف��رۆش��راوه وه‌ک ک���ااڵی���ه‌ک م��ام �هڵ �ه و س���ه‌وای ل �ه‌س �ه‌ر ک���راوه. ده‌رگ����ای دۆزه‌خ����ی لێ ک��راوه‌ت�هوه و نوێنه‌که‌ی ل��ی ده‌ب��ێ��ت�هوه مه‌قه‌ڵێ. ک���ورد وت�ه‌ن��ی وه‌ره ئه‌م که‌ر‌ه له‌م قوڕه ده‌ربهێنه. ب���وک���ه ب���ۆ ب���ه م���ه‌الت ن �ه‌وت «نه‌خێر نایکه‌م، نامه‌وێت» ،بۆ یه‌خه‌ت ن�������ه‌دڕی و ده‌رگ������ای ح��ه‌وش��ه‌ت ن���ه‌ک���ردهوه و رات ن���ه‌ک���رد؟ ت��رس��ای له‌سه‌ر حه‌یای ک�ه‌س و ک���ار؟ نه‌نکم ل � ه قه‌بر‌ه ب��ۆت زی��ن��دوو بکه‌مه‌و‌ه بێت و بڵێ تڕڕڕ؟ ئه‌ی ن���ه‌م���ان���وت ن��ام��وس��م��ان ئازادیمانه. بوک ه ئاخرشه‌ڕه‌ک ه من خ���ه‌م���ی ت���ۆم���ه ب���ۆ ل ه ده‌زگ��ای هاوسه‌رگیری زی��ن��دان��ی بکرێیت ک ه زاوا به‌دڵت نه‌بێت؟ (ن��ورای هنری ئه‌پسن) پێش دوو چ �ه‌رخ ده‌رگاکانی ک��ردهوه و خۆی ئ��ازاد ک��رد ،ده‌نگی ک��ردن �ه‌وه‌ی ده‌رگ��اک��ان ل ه هه‌موو ئه‌وروپا ده‌نگی دای �هوه .ئافره‌تان به‌ره‌و ئازادی هه‌نگاویان نا ،ئازادی له هه‌موو شتێک پیرۆزتره .هه‌ر له ئ��ازادی (ن��ورا) فێمینیستی ده‌ستی پێکرد که‌چی ئافره‌تی کورد ئێستا تازه تازه وت و وریا دهبێتهوه .ده‌بێ کچانمان سه‌ر له خانه‌ی داد بده‌ن ببینن خوشکه‌کانیان چۆن ته‌اڵق ده‌درێن و ته‌مه‌نیان وه‌کو گوڵێکی ژاکاوی ل��ێ��دێ��ت .زی��ن��دان��ی ه��اوس�ه‌رگ��ی��ری ناخۆشترین ژی��ان �ه .ه �ه‌ر مه‌رگێکه ب��ۆ خ���ۆی ،خ��ۆ کفر‌ه ئافره‌ت بتۆرێ ،هه‌زار که‌س خۆی ل ه کێشه‌ک ه هه‌ڵئه‌قورتێنێ و ل ه راستیدا هه‌ر هه‌موو دوورن ل ه هۆیه راسته‌قینه‌کان .هه‌موویان هه‌ر ئه‌یڕێسن، کۆمه‌ڵێک پیاو ماڵی ئافره‌ت به‌جێ ده‌هێڵن، دوا گفتوگۆیه‌کی بێ‌ئه‌نجام ،کۆمه‌ڵێ ئافره‌ت دێنه ژوره‌وه به‌ده‌م بنێشتجوینه‌وه و قه‌وچه‌قه‌وچ باسی هه‌موو شتێک ده‌که‌ن ئاشتبوونه‌و‌ه نه‌بێ، ئه‌گه‌ڕێی به‌دوای یه‌کێکی ماقوڵ ،نیه .ژنی
تۆراویش هه‌ر ئه‌کروزێته‌وه و خاڵۆزا و ئامۆزا و خوشکه‌زا و برازا و زازاکان تادێ زیاتر ده‌بن .ئه‌م کێشه‌یه وه‌کو بنێشته‌خۆشه‌ی ده‌مه‌کان ده‌بێ. زۆر جار راستیه‌کان ناگه‌نه گوێیه‌کانی دادوه‌ر و هه‌ر یه‌که و خۆی ب ه حاکمی سوڵح ده‌زانێ، پیشه‌ی ژنی تۆراو هه‌ر گریان و فیغانه. که‌س له په‌یوه‌ندی ژیانی ناوخۆی ژن و پیاو تێناگات .نه دادوه‌ر ،ن ه مه‌ال ،نه قه‌شه ،ته‌نانه‌ت ده‌رونناسێکی زۆر زیره‌ک .دوای عیالجکردنی هه‌ر دوو ال ،هه‌ر یه‌که و ب ه ته‌نیا و یان هه‌ر دوو ال به‌یه‌که‌وه .ئه‌ویش په‌یتا په‌یتا و به نۆر‌ه و دوای ماوه‌یه‌کی دور و درێژ و لێکۆڵینهوه ل ه قۆناغی منداڵی و هه‌رزه‌کاری و الوێتی و ئینجا هاوسه‌رگیری ،نابێ عیالج یه‌ک الیه‌تی بێت و ب ه گشتی پیاوان رقیان به‌رامبه‌ر ب ه ده‌رونناس زۆره و هۆکانی ئه‌م رقه‌ش دیار و نادیاره. زۆر که‌س وا ده‌زانێ هاوسه‌رگیری له ئه‌نجامی خۆشه‌ویستی ،هاوسه‌رگیرییه‌کی سه‌رکه‌وتووه! نه‌خێر وا نیه! خۆشه‌ویستی له دره‌گاوه ده‌چێت ه ژوورهوه و له په‌نجه‌ره‌و‌ه دێت ه دهرهوه .چۆن بابه‌تی سه‌ره‌کی هه‌ر ئابوریه‌که‌یه .چونکه هاوسه‌رگیری ده‌زگ��ای �ه‌ک��ی ئ��اب��وری�ه. بابه‌تی سه‌ره‌کی ده‌بێت ه پیاز و ته‌ماته و گۆشت و دای����ک و خ �ه‌س��و و دش و دیده‌نی و سه‌یران و پرس ه و سه‌رقه‌بران و ب��ازاڕ و په‌رده‌گۆڕین و گۆڕینی شوێن و باری ئابوری به‌گشتی. ل����ه‌ب����ی����رم����ان ن��ه‌چ��ێ��ت ک����ه ج������ۆری خ���ه‌وت���ن ک���اری���گ���ه‌ری زۆره ل ه سه‌ر ژن و مێرد ...ئه‌و سیسه‌م ه له‌عنه‌تیه‌ی ل�ه جیاتی ئ �ه‌و بیانکا ب����ه دۆس�������ت ،ک �ه‌چ��ی ده‌ی��ان��ک��ات ب�ه دوژم���ن. ل ه کورده‌واریدا هیچ ژن و مێردێک له دارت��اش داوای سیسه‌می جیاواز ن��اک��ات .ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ل ه خ�ه‌وت��ن��ی��دا ئ����ازاد بێت. ع��اده‌ت��ی��ان گ���رت���ووه ب ه ی �ه‌ک سیسه‌م .گه‌رما و س �ه‌رم��ا ک��اری��گ�ه‌ری زۆره ،یه‌کێ راه��ات��ووه له زستانیشدا ش�ه‌ق ل ه ل��ێ��ف �ه ب������دات ،ک �ه‌چ��ی ئ �ه‌وی تر له ژێ��ر چوار لێفه و ش �ه‌ش به‌تانیدا خ����ۆی خ���ه‌ف���ه ب��ک��ات، یه‌کێ ئه‌پرخێنێ ،ئه‌وی ت���ر پ �ه‌ن��ج � ه ده‌ئ��اخ��ن��ێ��ت� ه گوێیه‌کانی و خ �ه‌وی لێ ناکه‌وێ. حاڵه‌تی ت �ه‌ن��دروس��ت ئ �ه‌وه‌ی �ه ژوره‌ک��ان��ی��ان جیا بێت ،یه‌کێ هه‌ی ه به‌یانیان ئه‌کرێته‌و‌ه به‌رامبه‌ر به ژیاندا ،یه‌کێ هه‌ی ه ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه به‌یانیان ده‌رگاکانی ده‌رونی داخراون تا نێوه‌ڕۆ ورده ورده ئه‌کرێنه‌وه .واته به‌یانی پرسه و ئێوار‌ه شایی .ئه‌م چوار میزاجه ل ه یه‌کتری ده‌ده‌ن و شۆرت دروست ده‌بێت و ئه‌نجامه‌که‌ی دوورکه‌وتنه‌وه‌ی ه ل ه یه‌کتر و نه‌خۆشی ده‌رونی .با له‌بیر نه‌که‌ین به‌گشتی ئافره‌تی کورد خه‌مۆکیان ههیه .هه‌میشه شان و ملیان ره‌ق ب��وون�ه‌ت�هوه .ل ه خۆیانه‌و‌ه ب ه بێ ده‌نگی ئه‌گرین .گڕێک له ناو دڵ و ده‌رونیان ههیه .هه‌ست ده‌که‌ن خنکاون .بلۆکێک له‌سه‌ر سنگیان پان بووهتهوه و ن ه خۆشی ساردی سێکس ل ه الیه‌ک بوه‌ستێ و به گشتی ئافره‌تی کورد سارد و سڕه .سه‌هۆڵ ه و ناتوێته‌وه .له هه‌موو وه‌رزه‌کان هه‌ر سه‌هۆڵه .زۆر جار ره‌فزی داوای سێکسی مێرده‌کانیان ده‌ک���ه‌ن ،چونکه هیچ چێژێک نابینێ ده‌ڵێی به‌ره‌و سێداره مل ده‌نێ.
با له‌بیر نه‌که‌ین به‌گشتی ئافره‌تی کورد خه‌مۆکیان ههیه .هه‌میش ه شان و ملیان ره‌ق بوونه‌ته‌وه .له خۆیانه‌و‌ه ب ه بێ ده‌نگی ئه‌گرین .گڕێک ل ه ناو دڵ و ده‌رونیان ههیه. هه‌ست ده‌که‌ن خنکاون. بلۆکێک له‌سه‌ر سنگیان پان بووهتهوه و ن ه خۆشی ساردی سێکس ل ه الیه‌ک بوه‌ستێ و ب ه گشتی ئافره‌تی کورد سارد و سڕه .سه‌هۆڵ ه و ناتوێته‌وه.
کامبیز غه‌فوری و :محه‌مه‌د ئه‌مینی
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که کوده‌تا رابردوویه‌کی دوور و درێژی له مێژووی جیهاندا هه‌بووه و بووه‌ته هۆی گۆڕینی حکومه‌ته جیاجیاکان له ئیمپراتۆری رۆم��اوه تا واڵته گ�هوره و بچوکه‌کانی ئێستا، ب���ه‌اڵم وش���هی ک��وده‌ت��ا ب �ه وات���ای «روخ��ان��دن��ی حکومه‌تێک ،له الیه‌ن گروپێکی سیاسی ،یان سه‌ربازی ،به شێوازێک له ده‌ره‌وه‌ی یاسا و به رێگای توندوتیژی ،یان هه‌ڕه‌شه‌ی به کارهێنانی توندوتیژی» .یه‌که‌مجار له ساڵی ( )1664له
هه‌رجۆر‌ه زه‌مین ه خۆشکردن و ئاماده‌کاری و جوڵه‌یه‌ک بۆ ئه‌نجامدانی کوده‌تا ل ه به‌رچاوی کۆمه‌ڵگا شاراوه نامێنێت و کوده‌تاچیه‌کان ل ه ژێر گوشاری زۆری ره‌خنه‌گران و ئازادیخوازانی سه‌رانسه‌ری جیهانن زمانی فه‌ڕه‌نسیه‌وه خزایه ن��او وێ��ژه‌ی سیاسی جیهان و زۆرترین به‌کارهێنانی ئه‌م شێوازه ،له سه‌ده‌ی بیسته‌م و سااڵنی سه‌رده‌می شه‌ڕی سارد بووه. به هۆی ئه‌وه‌ی له بنه‌ڕه‌تدا کوده‌تا کردارێکی توندوتیژیه و به که‌ڵک‌وه‌رگرتن له هێز و زه‌بر و زه‌ن��گ به ئه‌نجام ده‌گ��ات ،تیایدا هه‌بوون و ئ��ام��اده‌ب��وون��ی س��وپ��ا ی���ان هێزێکی میلیشیا، ه��ۆک��اری س �ه‌ره‌ک��ی �ه و زۆرب����هی ه����ه‌ره‌زۆری کوده‌تاکان له سه‌ر ده‌ستی هێزه سه‌ربازیه‌کان، یان خود به هۆی پشتیوانی ئه‌وان ئه‌نجام دراون. زۆرب���هی ک��وده‌ت��اک��ان ل�ه س���ه‌ده‌ی پ��ێ��ش��وودا ،له ناوچه‌کانی ئه‌فریقا و ئه‌مریکای التین و ئاسیا روویان داوه به‌و بۆنه‌یه‌شه‌وه هه‌ندێک له واڵتانی ئ���ه‌م ن��اوچ��ان �ه وه‌ک واڵت���ی ک��وده‌ت��اچ��ی �ه‌ک��ان ناسراون .پێده‌چێت دیارده‌گه‌لێکی وه‌ک کوده‌تا ل �ه‌م س���ه‌رده‌م���ه‌دا ،ب �ه چ��او س��ااڵن��ی پ��ێ��ش��ووهوه، ئه‌گه‌ری روودانیان که‌متر بووبێته‌وه .یه‌کێک ل���ه ه��ۆک��اره‌ک��ان��ی ئ���ه‌م���ه‌ش ده‌گ���ه‌رێ���ت���هوه بۆ به‌رزبوونه‌وه‌ی کارتێکردن و ئاستی کاریگه‌ری و شوێندانانی راگه‌یاندنه‌کان. ده‌زگاکانی په‌یوه‌ندی گشتی و کوده‌تاچیه‌کان راگه‌یاندنی ئ��ازاد وه‌ک کۆڵه‌که‌ی چواره‌می دیموکراسی و چاوی وردبینی کۆمه‌ڵگا ناسراوه. رۆژنامه‌نوسانی ئازاد و سه‌ربه‌خۆ ،به به‌رده‌وامی به‌ربه‌ستێکن له به‌رده‌م سه‌ره‌ڕۆیی و هه‌ڵسوکه‌وتی ن��ای��اس��ای��ی .ل��ه‌م س��ۆن��گ�هی�ه‌ش�هوه ه �ه‌م��وو کات کوده‌تاچیه‌کان له پاش ئه‌وه‌ی ده‌ستیان به سه‌ر ده‌سه‌اڵتدا گرتوه ،یه‌که‌م هه‌نگاویان بریتی بووه له سنوردارکردنی راگه‌یاندن و ده‌ستبه‌سه‌رکردنی رۆژنامه‌نووسه به‌رهه‌ڵستکاره‌کان و سه‌پاندنی سانسۆری توند ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی ده‌زگاکانی په‌یوه‌ندی گشتی به تایبه‌تی رادیۆ و ته‌له‌فزیۆنی
ئه‌و واڵته .ئه‌م مامه‌ڵه‌کردنه سه‌رده‌مانێک زۆر به ئاسانی ئه‌نجام ئ��ه‌درا ،ب �ه‌اڵم له سه‌رده‌می ئینته‌رنێت و ته‌له‌فزیۆنی ئاسمانی جۆراوجۆر، چی دیکه وا ئاسان نابێت .له ئێستادا ته‌نانه‌ت له‌و واڵتانه‌ی بێ به‌شن له میدیای ئ��ازاد ،به هۆی ده‌ستڕاگه‌یشتنی هاواڵتیانه‌وه به ئامێری راگ �هی��ان��دن��ی س �ه‌رده‌م��ی��ان �ه ،ه��ه‌رج��ۆره زه‌مینه خ��ۆش��ک��ردن و ئ��ام��اده‌ک��اری و ج��وڵ �هی �ه‌ک بۆ ئه‌نجامدانی ک��وده‌ت��ا ل�ه ب �ه‌رچ��اوی کۆمه‌ڵگا ش����اراوه نامێنێت و ک��وده‌ت��اچ��ی �ه‌ک��ان ل �ه ژێ��ر گ��وش��اری زۆری ره‌خنه‌گران و ئازادیخوازانی س�ه‌ران��س�ه‌ری جیهانن .ب �ه‌رده‌وام��ب��وون��ی ژیانی سیاسی ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی هه‌ڵقواڵوی کوده‌تان له وه‌ها دۆخێکدا زۆر دژوار بووهتهوه .له جیهانی ئ�ه‌م��ڕۆدا زۆر که‌من ئ�ه‌و پ��ل�ه‌داره س�ه‌رب��ازی و سیاسه‌تڤانانه‌ی ئ��ام��اده ب��ن ک�ه ن��اوی خۆیان له‌گه‌ڵ کوده‌تا پێکه‌وه ببه‌ستنه‌وه. سازدانی په‌یوه‌ندی به‌رباڵو له نێوان چین و توێژه جیاجیاکانی کۆمه‌ڵگا و ره‌خساندنی ده‌رفه‌ت بۆ ده‌ربڕینی بیر و رای جیاواز و له ئه‌نجامدا، چوونه‌سه‌ره‌وه‌ی وشیاری جه‌ماوه‌ری له واڵتانی جیهانێ سێهه‌م و واڵته دواکه‌توه‌کان ،یه‌کێکی دی��ک �هی �ه ل �ه ک��اری��گ�ه‌ری��ی�ه‌ک��ان��ی ک �ه‌ره‌س��ت �هی م��ۆدێ��رن��ی په‌یوه‌ندیه گشتیه‌کان ،ک�ه بووه‌ت ه هۆی ئه‌وه‌ی هاواڵتیانی ئه‌و واڵتانه هه‌ر وا ب ه سانایی مل بۆ کوده‌تا که‌چ نه‌که‌ن و به رێبازی جۆراوجۆر روبه‌ڕوی ببنه‌وه. بۆ وێنه هاواڵتیانی تایله‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ل ه سه‌ده‌ی رابردوو چه‌ندین جار کوده‌تا له واڵته‌که‌یان رووی داوه ،به‌اڵم له دوایین حاڵه‌تی ئه‌نجامدانی کوده‌تا له ساڵی ( )2006نه‌چونه ژێر بار و به خۆپیشاندان و یاخیبوونی شارستانی ،ل ه ئاکامدا رێگه‌یان بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنێک به دوور له ده‌ستێوه‌ردانی سه‌ربازی ک��ردهوه و که ئه‌نجامه‌که‌ی هه‌ڵبژاردنی خاتوو شیناواترا بوو .رای گشتی تورکیاش له ئێستادا نه‌ک هه‌ر رێگای ئه‌نجامدانی کوده‌تا به سوپای ئه‌و واڵت�ه ن��ادات ،به‌ڵکوو زه‌مینه‌ی ده‌ستێوه‌ردانی عه‌سکه‌رتاره‌کانی له کاروباری سیاسی ـ وه‌ک ئه‌وه‌ی که بووه هۆی له سه‌رکارالدانی نه‌جمه‌دین ئه‌ربه‌کان له ساڵی ()1997ـ له بار ب��ردوه .له ساڵه‌کانی ( )2010و ( )2011چ��وار کوده‌تا له واڵته‌کانی گینه‌ی بیسائۆ و ئیکڤادۆر و ماده‌گاسکار و کۆماری دیموکراتیکی کۆنگۆ روی داوه که شکستیان خوارد و بێ‌ئه‌نجام بوون. راگه‌یاندن و سیاسه‌تی زلهێزه جیهانیه‌کان له سه‌رده‌می شه‌ڕی سارد ،هه‌رکات به‌رژه‌وه‌ندی یه‌کێک له دوو جه‌مسه‌ره‌کانی ئه‌و کاتی جیهان بی خواستایه ،کوده‌تایه‌ک پشتیوانی لێده‌کرا، ی��ان ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی راس��ت�ه‌وخ��ۆ ده‌ه��ات �ه ئ���اراوه. کوده‌تای ()1953ی ئێران (له دژی محه‌مه‌د موسه‌دیق ،سه‌رۆک وه‌زیرانی ئه‌و کاته‌ی ئێران ) و کوده‌تای ( )1973چیلی ،به پشتیوانی ئ�ه‌م��ری��ک��ا ئ �ه‌ن��ج��ام دران ،ه���ه‌روه‌ه���ا ک��وده‌ت��ای ()1979ی ئه‌فغانستان ل�ه الی �ه‌ن سۆڤیه‌ته‌وه پاڵپشتی لێکرا ،ئه‌مانه به‌شێکن له به‌رچاوترین کوده‌تاکانی جیهان .له ئه‌مڕۆدا زۆربه‌ی واڵته زلهێزه‌کانی جیهان ،ب�ه ه��ۆی گ��وش��اری رای گشتی هاواڵتیانی خۆیان و واڵتانی دیکه ،ـ النی که‌م له رواڵه‌ت و به ئاشکرایی ـ ده‌ستیان ل �ه‌و ج���ۆره پشتیوانی ک��ردن �ه ه�هڵ��گ��رت��وه .هه‌ر ئه‌مه‌ش به هۆی به‌رهه‌ڵه‌ستی جیهانیه‌وه ،رێژه‌ی سه‌رکه‌وتنی ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی له ئه‌نجامی کوده‌تا ده‌سه‌اڵتیان به ده‌سته‌وه گرتوه ،که‌م دهکاتهوه. راگه‌یاندن ،گوندی جیهانی و ناوه‌ندی نه‌مانی ده‌سه‌اڵت له راب���ردوودا به ه��ۆی ده‌ست‌پێرا نه‌گه‌یشتنی
به‌شێکی زۆری دانیشتوانی واڵتێک به هه‌واڵ و گۆڕانکاری نوێ ،ئه‌وه‌نده به‌س بوو تا له پایته‌خت یان له ناوه‌ندی سیاسی ئه‌و واڵته و یه‌ک دوو ش��اری گ��هوره ک��وده‌ت��ای�ه‌ک ئه‌نجام ب��درای �ه‌و و ده‌وڵ �ه‌ت��ی ن��وێ ده‌س��ت��ی ب�ه‌س�ه‌ر ت���ه‌واوی واڵت��دا ده‌گرت و خه‌ڵکیش ده‌رفه‌تی ده‌ربڕینی بیر و رای خۆیان و نیشاندانی په‌رچه‌کرداری راشکاوانه‌ی خۆیان نه‌ده‌بوو .به دڵنیاییه‌وه له نه‌بوونی میدیا، ده‌رف�ه‌ت بۆ سه‌رکوتی ناڕه‌زایه‌تیه‌کان له شاره بچوکه‌کاندا ده‌ره‌خ��س��ا و ه �ه‌واڵ��ی ه �ه‌ر ج��ۆره کوشتوبڕ و ده‌ستگیر کردن و سه‌رکوتکردنێک، له کاتی خۆیدا باڵو نه‌ده‌بوه‌وه .به‌اڵم له ئێستادا هاواڵتیانی ش��اره‌گ �هوره و بچوکه‌کانی واڵته جیاجیاکانی جیهان ،به رێگای جۆراوجۆر وه‌ک وێنه‌گرتن به مۆبایل و که‌ڵک‌وه‌رگرتن له تۆڕه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی وه‌ک فه‌یس‌بووک و تویته‌ر، ئه‌م ده‌رفه‌ته‌یان له کوده‌تاچی و داپڵۆسێنه‌ره‌کان سه‌ندوه‌ته‌وه و ده‌نگی خۆیان به گشت خه‌ڵکی جیهان ده‌گه‌یه‌نن. ئایا س �ه‌ده‌ی زێڕینی کوده‌تاچیه‌کان کۆتایی پێهاتووه؟ له به‌ر ئه‌و هۆکارانه‌ی که ئاماژه‌مان پیکردن، ئه‌نجام دان و ئه‌گه‌ری سه‌رکه‌وتنی کوده‌تا له سااڵنی داهاتوودا ،ورده ورده که‌م دهبێتهوه ،به‌اڵم ئه‌مه‌ش به‌و واتایه نیه که له هیچ شوێنێکی جیهان ،ده‌سه‌اڵتخوازان و پاوانخوازان ،ده‌سه‌اڵت ن��اگ��رن�ه ده‌س���ت .ل �ه س���ه‌ده‌ی بیست و ی �ه‌ک، روداوگ �ه‌ل��ێ��ک ل �ه چه‌شنی ک��وده‌ت��ا ،ل �ه وات��ا کالسیکیه‌که‌یدا ،به دڵنیاییه‌وه نه‌ره‌و که‌مبوونه‌وه و نه‌مان ده‌ڕۆن ،به‌اڵم دیکتاتۆریه‌ت ده‌توانێت ل �ه ش��ک��ڵ و ش��ێ��وازی ج���ی���اوازدا س�ه‌ره�هڵ��ب��دا. روب�ه‌ڕوب��ون�ه‌وه‌ی وه‌ه��ا دی��ارده‌ی �ه‌ک به ته‌نیا ل ه رێگای وش��ی��ارک��ردن�ه‌وه‌ی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک و به‌شداریکردنیان له دیاریکردنی چاره‌نووسی خۆیان دابین ده‌کرێت و بێگومان راگه‌یاندنی ئ��ازاد و سه‌ربه‌خۆش ل�ه‌م ن��ێ��وه‌دا و ل�ه‌م ب��واره‌دا رۆڵێکی گرنگی دهکهوێته ئه‌ستۆ.
ل ه بنه‌ڕه‌تدا کوده‌تا کردارێکی توندوتیژیه و ب ه که‌ڵک‌وه‌رگرتن ل ه هێز و زه‌بر و زه‌نگ ب ه ئه‌نجام ده‌گات ،تیایدا هه‌بوون و ئاماده‌بوونی سوپا یان هێزێکی میلیشیا، هۆکاری سه‌ره‌کی ه و زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری کوده‌تاکان ل ه سه‌ر ده‌ستی هێزه سه‌ربازیه‌کان ،یان خود ب ه هۆی پشتیوانی ئه‌وان ئه‌نجام دراون
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) تا چه‌ند له سیستمی نوێی دامه‌زراندن رازیت؟
هه‌وار ره‌حیم عومه‌ر ،ده‌رچوی زانکۆ به‌شی مێژوو :به‌هیچ جۆرێک ل�ه‌م سیستمه رازی نیم ،چونکه زیانی به‌وکه‌سانه گ���هی���ان���دوه ک���ه چ �ه‌ن��دس��اڵ �ه ت �ه‌خ �ه‌روج��ی��ان ک����ردوه و ئێمه وه‌ک ده‌رچ��وان��ی به‌شی مێژوو ی �ه‌ک که‌سمان له سلێمانی ناومان نه‌هاتۆته‌وه داوا له ده‌رچوانی شه‌شی ئاماده‌ییش ده‌ک �ه‌م نه‌چنه به‌شی مێژوو ئه‌وانه‌ش ئێستا له‌و به‌شه ده‌خوێنن بایکۆتی خوێندن بکه‌ن ،چونکه ئهوه چاره‌نووسی ئه‌وانیشه. فێنک عه‌بدواڵ ،ده‌رچوی به‌شی م��ێ��ژوو :شێوازێکی ب��اش نیه، چونکه ئێمه ده‌رچ���ووی ساڵی ()2008ین و ناومان نه‌هاتۆته‌وه و ئ���ه‌وه‌ی ته‌مه‌نی که‌متربێت ناوی هاتۆتهوه و ئێمه فه‌رامۆش کراوین و پێمان ده‌ڵێن به‌شی مێژوو دامه‌زراندنی نیه ئه‌گه‌ر دامه‌زراندنی نیه بۆ به‌شه‌که داناخه‌ن و گله‌یشم له مامۆستاکانی به‌شی مێژوو ههیه ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێستیان نیه که ئێمه دانه‌مه‌زرێین ئه‌وان ئیشیان چیه. خ�����ه‌زان ع���وم���ه‌ر ،ده‌رچ�����وی زان��ک��ۆی سلێمانی :هه‌رگیز رازینیم له‌م سیستمه ،سێ ساڵه چاوه‌ڕێی دامه‌زراندنم هێشتا دانه‌مه‌زراوم و کچه ئه‌نفالیشم، ب����ه‌داخ����هوه ل���ه ک�ه‌ن��اڵ�ه‌ک��ان��ی راگ�هی��ان��دن�هوه ب��اس ل��هوه ده‌ک���ه‌ن ک��چ و ک��وڕی ئه‌نفال پێشه‌نگن و کاریان بۆ ده‌کرێت ،به‌اڵم وه‌ک کچه‌ئه‌نفالێک هه‌ست ب�ه نائومێدی ده‌ک���ه‌م و
هه‌ست ده‌که‌م ئه‌و ناوه ته‌نیا بۆ موزایه‌ده‌یه و ئه‌وان جارێکیتر نه‌وه‌ی ئه‌نفاله‌کان ئه‌نفال ده‌که‌نه‌وه. شادان تالیب ،ده‌رچوی کۆلێژی زانسته مرۆڤایه‌تیه‌کان :ئه‌م سیستمه ئه‌گه‌ر چه‌ند ساڵێک پێش ئێستا په‌یڕه‌و بکرایه ئه‌و ف�ه‌وزاو که‌ڵه‌که‌بوونه‌ی ئێستا رووی ن������ه‌ده‌دا ،چ��ون��ک �ه له سااڵنی پێشتردا به واسته و له‌رێگه‌ی مه‌کته‌ب سیاسی و کۆمیته و لقه‌کانه‌وه هاوڕێکانمان دام���ه‌زراون و له‌سه‌ر ئاستی پێویستی نین ئێستا به ئێمه ئه‌ڵێن ئێوه پێویست نین ئه‌مه وایکردوه ئه‌م سیستمه الیهنه ئیجابیه‌کانی له‌ده‌ست بدات. زری�����ان ع���وم���ه‌ر ،ده‌رچ�����ووی پ�هی��م��ان��گ��ای مامۆستایانی ران���ی���ه :ئ���ه‌م سیستمه وه‌ک پ��ێ��وی��س��ت ع���ه‌دال���ه‌ت���ی ت��ێ��دا ب �ه‌ک��ارن �ه‌ه��ات��ووه و ئ �ه‌وان �هی ده‌رچ�����ووی س��ااڵن��ی پێشترن و ته‌مه‌نیان گه‌وره‌یه فه‌رامۆشکراون و بهداخهوه ئێمه چه‌ند ساڵه چ��اوه‌ڕێ��ی دام�ه‌زران��دن��ی��ن ،به‌اڵم دوباره نائومێدبوینه‌وه و چاوه‌ڕێی هیچ شتێک له‌م حکومه‌ته ناکه‌ین. عه‌زیز مه‌ال ،ده‌رچووی په‌یمانگا ب�ه‌ش��ی ک��ارگ��ێ��ڕی ب��ان��ک له ران��ی�ه :ل�ه س��ن��وری پارێزگای سلێمانی ( )2ک���ه‌س ن��اوی��ان ه��ات��ۆت�هوه ل�ه به‌شی ئێمه که ئهوه نادادپه‌روه‌ریه و جیاوازی زۆری��ش ک��راوه .له رانیه سه‌ردانی بانکه‌کانیشمان کردوه میالکاتی خۆیان ناردوه و پێویستیان به ()42
فه‌رمانبه‌ر ههیه ،ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وان ته‌نیا دوو که‌سیان دامه‌زراندوه ،به پیچچه‌وانه‌شه‌وه به‌شی کارگێڕی کار زۆرینه‌ی دامه‌زراون. رێ��������ژوان ع���ه‌ب���دول���ڕه‌ح���م���ان، ده‌رچووی کۆلێژی ته‌کنیکی سلێمانی :ل�ه س �ه‌ره‌ت��ادا وه‌ک��و گه‌نجان ئومێدێکی زۆرم��ان ب���ه‌م سیستمه ه���ه‌ب���وو ،ب �ه‌اڵم کۆمه‌ڵێک ک��اری رۆتینات و گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ی ه �هی �ه ک �ه ل �ه ش��ێ��وازی وه‌رگ��رت��ن��ی خوێندکاران به‌دیده‌کرێت ئێمه له کۆلێژی ته‌کنیکی به ده‌ره‌جه‌یه‌کی باشه‌وه وه‌رگیراوین و ده‌رچوی به‌شی پراکتیکی ئیدارین که له سه‌ره‌تاوه پێمان وتراوه ئێوه زۆر پێویستن بۆ فه‌رمانگه‌کان ،به‌اڵم تا ئێستا داخڵی داتا نه‌کراویین و یه‌ک خوێندکاریشمان دانه‌مه‌زراوه ئه‌گه‌ر وابڕوات پێویسته کۆلێژه‌که دابخرێت. ش���ۆخ���ان ع���وم���ه‌ر ،ده‌رچ�����ووی کۆلێژی زمان به‌شی عه‌ره‌بی: له سه‌ره‌تاوه ئومێدێکی زۆرمان ب���ه‌م س��ی��س��ت��م�ه ه���ه‌ب���وو ،ب���ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ن��ادادپ��ه‌روه‌ری زۆری تێدایه و چه‌ند کۆلێژێک ههیه فه‌رامۆش کراون و ده‌ڵێن پێویستمان به‌و راژانه نیه ئه‌گه‌ر پێویستیان نیه به‌شه‌که‌مان دابخرێت و ره‌نجی چه‌ندساڵ خوێندن به ه �ه‌دار ن��ه‌ڕوات ،هه‌ڵه‌یه‌کی تریش ئه‌وه‌یه که پێشتر ژماره‌یه‌کی زۆری خوێندکار ب�ه واس��ت�ه دام����ه‌زراون و ئێستا ئ�ه‌وان�هی ماونه‌ته‌وه باجه‌که‌ی ده‌ده‌ن. ه���ێ���م���ن ق���������ادر ،ده‌رچ���������ووی ک��ۆل��ێ��ژی ک��ش��ت��وک��اڵ :ئێمه
رۆنی زه‌یتون یارمه‌تیده‌ره بۆ البردنی به‌رد و لمی گورچیله ئاماده‌کار
ئاشی ئه‌حمه‌د شوێن‌و مێژووه‌که‌ی زه‌یتون ( )Oliveشوێنی سه‌ره‌کی ئاسیایه به‌تایبه‌تی سوریا ،فه‌له‌ستین، ئوردن ،لوبنان ،وحه‌وزی ده‌ریای سپی ناوه‌ڕاست وه‌کو تورکیا و ئیسپانیا، هه‌روه‌ها شیلی و پیرۆ و باشوری ئوسترالیا. به یه‌کێک له کۆنترین ڕووه‌ک ده‌ژمێردرێت که مرۆڤ ناسیویه‌تی و چاندویه‌تی‌و سوودی لێ وه‌رگرتووه و گوزارشت بووه له ئاشتی‌و کامه‌رانی. پێکهاته‌که‌ی زه‌یتون مادده‌ی ترشی به‌نزویک‌و مادده‌ی ئۆلیفیل و هه‌روه‌ها شه‌کر که پێی ده‌وترێت ()Manniteی تێدایه ،له گه‌اڵ سه‌وزه‌کان‌و به‌ره‌که‌ی ده‌ست ده‌که‌وێت ،گه‌اڵکانی زه‌یتون پێکهاته‌کانی()Oleuropein acid ی تێدایه که دهبێته هۆی له‌ناوبردنی هه‌ندێک له ڤایرۆس و به‌کتریا و که‌رووه‌کان .زه‌یتون ( )%85له خوێیه، کانزاییه‌کانی فسفۆر و کبریت و مه‌گنسیۆم و ئاسن و کالسیۆم و پۆتاسیۆم و مس و کلۆره له‌گه‌ڵ که‌مێک له پرۆتینی تێدایه .هه‌ر ( )100گرام له زه‌یتون ()225 کالۆری تێدایه.
هه‌روه‌ها زه‌یتون ئاو‌و ڤیتامینه‌کانی ( )E، A، B1 ،PP، B2تێدایه .ئه‌و بڕه خۆراکه‌ی که له زه‌یتونی ره‌شدا ههیه زۆرتره له‌وه‌ی که له زه‌یتونی سه‌وزدا ههیه. به‌کارهێنان‌و سووده پزیشکییه‌کانی 1ـ زه‌یتون به‌سووده بۆ که‌م خوێنی‌و وشک بوونه‌وه‌ی پێستی ده‌ست‌و ئێسکه نه‌رمه‌‌و رووتانه‌وه‌ی قژ. هه‌روه‌ها ده‌توانرێت بۆ جوانکاری
پێستی ده‌م‌و چاو به‌کار بهێنرێت؛ خوران ناهێڵێت‌و چاره‌سه‌ری شه‌قبوونی پێست‌و هه‌وکردنه‌کانی ده‌کات. هه‌روه‌ها چاره‌سه‌ری پێستی سووتاو ده‌کات. 2ـ رۆنی زه‌یتون چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌کانی سینگ ده‌کات و به‌کار ده‌هێنرێت بۆ نه‌خۆشییه‌کانی گرانه‌تا و تاعون.
هێڵی هه‌ژاری له ئه‌مریکا ژماره‌پێوانه‌یه‌کی نوێی تۆمار کرد ئاماده‌کار
هێمن عه‌لی ژماره‌ی ئه‌و ئه‌مریکیانه‌ی ل ه هه‌ژاریدا ده‌ژین ،ساڵی پێشو گه‌یشته ( )46.2ملیۆن که‌س. ئه‌مه به‌رزترین ئاماری هه‌ژاریه له ئه‌مریکا له‌و کاته‌وه که زانیاری له الیه‌ن فه‌رمانگه‌ی سه‌رژمێری ئه‌م واڵته له ساڵی ( )1959کۆ کراوه‌ته‌وه. به‌مجۆره ،رێژه‌ی هه‌ژاری له ()%14.3هوه له ساڵی ()2009 دا گه‌یشتووه به ( )%15.1له ساڵی پێشودا. به‌پێی پێناسه‌ی هه‌ژاری له ئه‌مریکا بنه‌ماڵه‌ی چوار که‌سی که داهاتی سااڵنه‌یان ()22 هه‌زار و ( )314دۆالر یان که‌متر بێت ،ژێر هێڵی هه‌ژاریدایه .هێڵی هه‌ژاری بۆ یه‌ک که‌س ته‌نیا
سااڵنه ( )11هه‌زار و ()139 دۆالر یان کهمتره .به‌مجۆره ژماری ئه‌و ئه‌مریکیانه‌ی له ژێر هێڵی هه‌ژاری ده‌ژین به‌رده‌وام له‌م چوار ساڵه‌دا زیادی کردووه. ئه‌م ئاماره هه‌روه‌ها نیشانی دا که رێژه‌ی هه‌ژاری له نێوان ره‌شپێسته‌کان و نه‌ژادی التیندا زۆر زیاتره له‌و رێژه‌یه بۆ گشتی نفوسه‌که .داتاکانی سه‌رژمێری فه‌رمانگه‌ری نیشانده‌ری ئه‌وه‌یه که ()%25.8
ره‌شپێستان و ( )25.3له نه‌ژادی التینه‌کان له هه‌ژاریدا ده‌ژین. نوێترین راپۆرتی هه‌روه‌ها نیشان ده‌دات که مامناوه‌ندی داهاتی سااڵنه‌ی ماڵبات له ئه‌مریکا له ساڵی پێشو ( )%2.3دابه‌زیوه و گه‌یشته ( )49هه‌زار و ()445 دۆالر. له هه‌مان کاتدا ژماری ئه‌و ئه‌مریکیانه‌ی که بێ بیمه‌ی ته‌ندروستی ده‌ژین ،نزیکه‌ی ( )50ملیۆن که‌س مایه‌وه.
3ـ هه‌روه‌ها رۆنه‌که‌ی بینایی چاو به‌هێز ده‌کات‌و رێ له شه‌وکوێری ده‌گرێت به‌هۆی بوونی ڤیتامین ()A تیایدا. 4ـ زه‌یتون چاره‌سه‌ری گرژبوونی ماسولکه و جومگه و ئازاره‌کانیان ده‌کات. 5ـ رۆنه‌که‌ی میزهێنه‌ره و هه‌روه‌ها یارمه‌تیده‌ره بۆ البردنی به‌رد و لمی گورچیله. 6ـ رۆنه‌که‌ی‌و گه‌اڵکه‌ی به‌سووده بۆ نه‌خۆشییه‌کانی دڵ که دهبێته هۆی دابه‌زینی فشاری خوێن و دابه‌زینی کۆلیسترۆل. 7ـ خۆراکێکی به‌سووده و نه‌رمکه‌ره‌وه‌یه‌‌و قه‌بزی ناهێڵێت. 8ـ بۆ نه‌خۆشی شه‌کره باشه ئه‌ویش به خواردنه‌وه‌ی که‌وچکێک له زه‌یته‌که‌ی به‌یانیان‌و شه‌و پێش خه‌وتن. هه‌روه‌ها گه‌اڵی کواڵوی زه‌یتون دهبێته هۆی دابه‌زینی ئاستی شه‌کر له‌خوێن. 9ـ گه‌اڵکه‌ی بکوڵێنرێت و بخورێته‌وه به‌سووده بۆ دابه‌زینی پله‌ی گه‌رمی له‌ش. 10ـ گه‌اڵی زه‌یتون به‌رگری له‌ش به‌هێز ده‌کات‌و یارمه‌تی له‌ناوبردنی هه‌وکردنه‌کان ده‌دات.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 73 دووشه‌ممه 2711/6/28 - 2011/9/19
19
وه‌ک خ��وێ��ن��دک��اران��ی ک��ۆل��ێ��ژی کشتوکاڵ زۆر زه‌ره‌رم �ه‌ن��دب��ووی��ن ل �ه‌م سیستمه ژم��اره‌ی �ه‌ک��ی که‌م خوێندکارمان دام�����ه‌زراون و ئێستا ژم��اره‌ی�ه‌ک��ی زۆرم��ان بێکارین ئه‌مه‌ش بۆ بێ پالنی حکومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه ،چونکه دامه‌زراندن به‌ته‌نیا به‌س نیه به‌تایبه‌ت بۆ ده‌رچوانی کۆلێژی کشتوکاڵ پێویسته حکومه‌ت پالنی کشتوکاڵی گ �ه‌وره‌ی هه‌بێت بۆ به‌کارخستنی ک��ادری کشتوکاڵی و پته‌وکردنی ژێرخانی ئابوری. ش���ۆڕش م��ح �ه‌م �ه‌د ،ده‌رچ���وی ک����ۆل����ێ����ژی زم��������ان ب���ه‌ش���ی ک������وردی :س��ی��س��ت��م��ی ن��وێ��ی دامه‌زاندن نادادپه‌روه‌ری زۆری ت��ێ��دای�ه و ب��ه‌داخ��هوه به‌شێکی زۆر ل �ه ک��ۆل��ێ��ژه‌ک��ان ت��ی��ای��دا زه‌ره‌رمه‌ندبوون و ناوچه‌گه‌ریه‌تیشی پێوه‌دیاره ،چونکه ئه‌وانه‌ی دانیشتوی سلێمانین ئه‌گه‌ر خاڵیشمان زۆرتر بێت که‌متر له‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی شار دامه‌زراوین. ئا/کارزان تاریق
زیاتر ل ه دوو هه‌زار منداڵی به‌ریتانی بوونه‌ت ه قوربانی ده‌ستدرێژی سێکسی ئاماده‌کار
هێدی ئه‌حمه‌د یه‌که‌مین لێکۆڵینهوه له به‌ریتانیا سه‌باره‌ت به مه‌سه‌له‌ی فریوی مندااڵن بۆ ده‌ستدرێژی سێکسی ،نیشانده‌ری ئه‌وه‌یه که زیاتر له دوو هه‌زار منداڵ به شێوه‌یه‌کی به‌رفراوان و داڕێژراو توشی ده‌ستدرێژی بوون. نه‌ژادی نیوه‌یه‌ک له‌و ده‌ستدرێژیکه‌رانه دیار نیه ،به‌اڵم له یه‌کاچواری نیوه‌ی تر ئه‌م کهسانه ئاسیایین و ()%38یان سپی پێستن. ناوه‌ندی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ده‌ستدرێژی سه‌ر مندااڵن و پارێزگاریکردنیان ،له سه‌ر ئینته‌رنێت هۆشداری داوه که له تاوتوێکردنی ئه‌م مه‌سه‌له نابێ له‌سه‌ر نه‌ژادی ده‌ستدرێژیکه‌ران سه‌رنج بدرێت. (پیتر ده‌یویس) سه‌رۆکی ئه‌م ناوه‌نده ده‌ڵێت «زۆریک له داموده‌زگا هه‌رێمیه‌کان له هاوکاریکردنی پێویست به قوربانیانی ئه‌م ده‌ستدرێژیانه سه‌رکه‌وتوو نه‌بوونه. ئه‌م لێکۆڵینهوه که ئه‌نجامدانی شه‌ش مانگ خایاندی ،دوای ئه‌وه‌ی ده‌ستی پێکرد که دۆسیه‌ی ژماره‌یه‌ک پیاوی ئاسیایی که ده‌ستدرێژیکردنه سه‌ر کچه‌مندااڵن له شاری (دربی) سزا درابوون ،تاوتوێکردن و ئه‌نجامه‌کانی راگه‌یندرا. هه‌ندێک له‌م گروپانه هێنده گهوره بوونه که وه‌ک «رێکخستنه تاوانباره‌کان» ناویان نراوه که له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنی پاره له کڕیاران، قوربانیانیان بۆ ده‌ستدرێژی سێکسی له به‌رده‌ستی ئه‌وان داناوه.
له راپۆرتی ناوه‌ندی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ده‌ستدرێژی سێکسی مندااڵن له به‌ریتانیا هاتووه که له ساڵی ()2008هوه تا ئێستا، ( )2083قوربانی و ( )2379ده‌ستدرێژیکه‌ر ناسێنراون .پشکێنه‌رانی ئه‌م ناوه‌نده توانیویانه سه‌باره‌ت به نیوه‌ی له ده‌ستدرێژیکه‌ران به مندااڵن ،زانیاری باوه‌ڕپێکراو به‌ده‌ست بهێنن. زۆربه‌ی ئه‌م کهسانه له نێوان ( )18تا ()24 ساڵ ته‌مه‌نیان هه‌بووه. له نێوان به‌شی تری ئه‌م گروپه )%38( ،سپی پێستن و ( )%26ئاسیایین .له‌م راپۆرته‌دا هاتووه که زۆرینه‌ی مندااڵنی قوربانی ئه‌م جۆره کاره‌ساته سپی پێستن .هه‌ڵبه‌ت له سێیا یه‌کی ئه‌م کاره ،له نه‌ژادی قوربانیان زانیاریه‌کی ته‌واو له ده‌ستدا نیه.
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوهن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ساالر ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753 - 07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
رۆژنامه‌نوسێکى کورد خه‌اڵتێکى
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
نێوده‌وڵه‌تى
وه‌رده‌گرێت 2711/6/28
...ل6
No: (73) Mo.19/9/2011-
ریکالم
مه‌رگى گه‌نج واتا مه‌رگى ده‌سه‌اڵت
ریکالم
زانکۆ سه‌ردار له ماوه‌ى رابردوودا جگه ل ه هه‌واڵه ناڕه‌حه‌تکه‌ره‌کانى ئ �ه‌م هه‌رێمه دوو ناوخۆشترین ه���ه‌واڵ ب��وون گوێیه‌کانى ئێمه‌ى پ��ڕک��رد( ،ب �ه‌ن��از ج��ه‌واد) به‌هۆکارى دانه‌مه‌زراندنى له دامه‌زراوه‌یه‌کى حکومى ئه‌م مه‌مله‌که‌ته‌دا یه‌کپارچه جه‌سته‌ى ب��وه خۆڵه‌مێش ،ک��ۆت��ا ب��ی��رک��ردن�ه‌وه‌ى ب �ه‌ر له خ��ۆس��وت��ان��دن الى ئ �ه‌و ک��ی��ژۆڵ جوانه‌مه‌رگه ب��ی��رک��ردن �هوه ب���ووه ل����ه‌وه‌ى ک �ه ب���ه‌راس���ت ئ�ه‌م حکومه‌ته‌ى ئێستا ههیه تۆ بڵێى حکومه‌تى ئه‌میش بن؟ کۆتا بیرکردنه‌وه‌ى که داخۆ ئه‌م مه‌مله‌که‌ته‌ى ئه‌مى تێدا ده‌ژى تۆ بڵێى شایسته به‌وه‌بێت که ئه‌م تێیدا ده‌ژى؟ بیرکردنه‌وه‌کانى به‌ر له خۆکوژى دنیایه‌ک پرسیار بێ وه‌اڵم دروست ده‌که‌ن و که‌سێک به خاوهن مه‌قام و ده‌سه‌اڵته‌کانى ئه‌م واڵت و هه‌رێمه‌شه‌وه ناتوانن وه‌اڵم ده‌ره‌وه‌ی �ه‌ک��ى راستگۆ و راش��ک��او بن له ئاستیدا ،ئاخر ئه‌گه‌ر ئه‌وان بیانتوانیبایه وه‌اڵم ده‌ره‌وه‌ى بیرکردنه‌وه‌کانى به‌رله خۆکوشتنبن ئ��ه‌وا بێگومان خاتونه (ب �ه‌ن��از) ن �ه‌ده‌ب��وه ئه‌و خۆڵه‌مێشه‌ى که ت �ه‌واوى ده‌سه‌اڵتى ئه‌م واڵت و مه‌مله‌که‌ته پڕ سه‌روه‌ت و سامانه شه‌رمه‌نده بکات ،له خۆکوشتنى ئه‌و کیژۆڵه‌یه‌دا پێویسته هه‌موومان ب��اش ل �هوه تێبگه‌ین که به‌راستى کێشه‌ى ده‌سه‌اڵتدارانى ئه‌م واڵته له‌وه‌دا نیه که ده‌بێت یاساى نه‌وت و غاز چۆن بێت ،کێشه‌یان ل �ه‌وه‌دا نیه که داخ��ۆ چۆن سه‌فه‌ر و گه‌شتى دبلۆماسى بکه‌ن ،به‌ڵکو کێشه‌یان له‌وه‌دایه که نازانن یاخود ناتوانن مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروست له‌گه‌ڵ تاکى ئ�ه‌م مه‌مله‌که ته به‌گشتى و گه‌نجه‌کانى به‌تایبه‌ت بکه‌ن ،چونکه وه‌ک چۆن سه‌دان و هه‌زاران جار وتومانه گه‌ر تاکى کۆمه‌ڵگا نه‌بێت شتێک بونى نابێت به‌ناوى ده‌س���ه‌اڵت���هوه ،ده‌س����ه‌اڵت گ �ه‌ر پشت ئه‌ستور نه‌بێت به‌گه‌نجه‌کانى بێگومان تواناى به‌رده‌وامى له‌ده‌ست ده‌دات ،ئێمه له‌دواى هه‌واڵى دڵته‌زێنى (به‌ناز)هوه هه‌واڵى گیان له ده‌ستدانێکى ته‌م و مژاوى گه‌نجێکى دیمان بیست که مه‌مله‌که‌تى به نه‌فره‌ته‌وه جێ هێشت ،لێرهوه به‌راستى ده‌بێت ل�هوه تێبگه‌ین که سیستمى حکومڕانى له‌م م�ه‌م��ل�ه‌ک�ه‌ت�ه‌دا پێویسته دادگ���ای���ى بکرێت، پێویسته سیستمى ئه‌م مه‌مله‌که‌ته و ئه‌وانه‌شى که ته‌حه‌کوم به‌م واڵته‌وه ده‌که‌ن له‌به‌رده‌م دادگا دا لێکوڵینه‌وه‌ى ئه‌وه‌یان له‌گ هڵ بکرێت که ئاخۆ هۆکار چیه گه‌نجانێک به‌نه‌فره‌ته‌وه نیشتمانیان جێ ده‌هێڵن و مردنیان پێ خۆشتره له ماوه‌نه‌وه ل �ه وه‌ه���ا نیشتمانێکدا؟ ئ��اخ��ر ده‌س�ه‌اڵت��ێ��ک نه‌توانێت هه‌رێمێکى سێ پارێزگا به‌رێت به‌ڕێوه و هه‌ژارى و نه‌بوونى ژیانێکى ئینسانانه تاکى ناجار به مه‌رگ بکات ده‌کرێت ئیدى چى لێ چاوه‌ڕوان بکرێت ،ناکرێت له ئاست ئه‌م هه‌موو مه‌رگه‌دا که به‌رۆکى ئه‌م هه‌رێمه‌ى گرتوه و که‌سێک و خاوهن ویژادنێک نه‌یه‌ته‌ده‌نگ و بڵێت ئ�ه‌رێ جه‌نابى عالى له دامه‌زراوه‌کانى تۆدا خاوهن ویژدانێکی تێدا نیه؟ ئه‌رێ خاوهن شکۆ چ��ۆن ده‌توانیت بیر له‌وه‌نه‌که‌یته‌وه که کۆڵه‌که‌ى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى جه‌نابنات گه‌نجانن و ئ���ه‌وان ده‌ت��وان��ن مه‌ترسیه‌کانى س �ه‌رت که‌م بکه‌نه‌وه ت��ا ئاستى نه‌هێشتن ،چ��ۆن ده‌ت��وان��ن به‌رێزتان ئ�هوه له‌یاد بکه‌ن ئه‌گه‌ر گه‌نجانتان نه‌بن ئێوه هیچ نابن و مه‌رگى ئه‌م مه‌خلوقه‌ى پێى ده‌وترێت گه‌نج بێ هیچ ئه‌مالوالیه‌ک واتا مه‌رگى تۆى ده‌س �ه‌اڵت ،مه‌رگى گه‌نجانێک به‌و شێوازه‌ى که ده‌یبینن و ده‌یبیستین ده‌زانن چه‌نده ه��ۆک��اره بۆ ناشرینکردنى رووخ��س��ارى ده‌سه‌اڵتێک الى دۆسته بیانیه‌کانى ،الى ئه‌و دۆستانه‌ى که له‌هه‌موو شتێکدا شه‌ریکن جگه له جوانى و ئینتماى خاک ،مه‌رگى به‌نازه‌کانه و گه‌نجانى شوقه‌کانى ق��االوه ئه‌و راستیه بۆ هه‌موومان ئاشکرا ده‌که‌ن ئه‌م واڵته پێویستى به سه‌رله‌نوێ نوێبونه‌وه و جوانیه به‌مه‌رجێک خه‌ڵکانێک بیبه‌ن ب �ه‌ڕێ��وه ک�ه ئیمانیان به نوێبونه‌وه و جوانى هه‌بێت ،خه‌ڵکانێک بیبه‌ن ب���ه‌ڕێ���وه ک �ه الن���ى ک���ه‌م ل �ه دام���ه‌زراوه‌ک���ان���ى په‌رله‌مان و حکومه‌ته‌که‌یدا خاوهن ویژدان بێت و هه‌رتاکێکى ئه‌م کۆمه‌ڵگایه به خۆى بزانێت، نه‌ک له پێناوى هه‌ندێک ئیمتیازات و سه‌فا و مه‌ڕواى خۆیدا نه‌ک هاواڵتیانى به‌ڵکو خۆشى بیربچێته‌وه و نه‌زانێت که ئ�ه‌وه‌ى ئێستا خاوهن ده‌سه‌اڵته رۆژانێک چى بووه!!