هه‌رێمی کوردستان
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
که‌وتوه‌ته‌به‌ر
مه‌ترسی ئایدز
ژمار ه 74
ساڵی دووه‌م
...ل14
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/9/26
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(4ی ره‌زبه‌ری )2711
سه‌رچاو ه ئاوییه‌کانى هه‌رێم ل ه مه‌ترسیدان
ئێران شاده‌ماری به‌نداوی دوکانیش ده‌گرێته‌وه چه‌تر -محه‌مه‌د ئه‌مینی
به گوێره‌ى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) کۆماری ئیسالمی ئێران به مه‌به‌ستی ده‌ربازبوون له قه‌یرانی وشکبوونی ده‌ریاچه‌ى (ورمێ) به نیازه ئاوی روباری (که‌ڵوێ) واتا (زێی بچوک) بگوازێته‌وه بۆ ئه‌و ده‌ریاچه‌یه ،به‌مه‌ش «ئاوى دوکان ()%50 داده‌به‌زێت». ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌ری ب���ه‌ن���داوی دوک����ان له لێدوانێکی تایبه‌تدا ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر) ئ��ام�اژهی به ئ���ه‌وه‌دا ،که به‌نداوی دوکان له سه‌دا سه‌د پشتی به ئاوی روباری زێی بچوک به‌ستوه. حه‌مه‌تاهیر ج��ه‌الل ع �ه‌زی��ز ،باسی ل����ه‌وه‌ش ک���رد ک �ه «ئ��ه‌گ��ه‌ر ئ��ێ��ران له سهرچاوه سه‌ره‌کییه‌کانی زێی
ب��چ��ووک �هوه ل �ه‌ن��او خ��اک��ی خ��ۆی��دا پڕۆژه‌یه‌کی له‌و چه‌شنه به ئه‌نجام بگه‌یه‌نێت ،ئ��اوی به‌نداوی دوکان بۆ رێژه‌ی که‌متر له سه‌دا په‌نجای ئێستای داده‌به‌زێت». ل�ه الی�ه‌ک��ی دی��ک �هوه ش��اره‌زای�ه‌ک��ی ج��وگ��راف��ی��ای س��روش��ت��ی وێ����ڕای ئ�����ام�����اژه‌دان ب���ه م �ه‌ت��رس��ی �ه‌ک��ان��ی گ���واس���ت���ن���ه‌وه‌ی ئ�����اوی روب�����اری (زێ��ى بچوک) بۆ س�ه‌ر سیستمى ژینگه‌یى (ئێکۆسیسته‌م)ى ئه‌و ب�ه‌ش��ان�ه ل �ه ک��وردس��ت��ان ،مه‌ترسی سه‌ره‌کی ئه‌م کاره بۆ سه‌ر به‌نداوی دوکان ده‌خاته‌ڕوو. سلێمان چوکه‌ڵی ،کارناسی بااڵی جوگرافیای سروشتی له‌م بارهیهوه به (چه‌تر)ی راگه‌یاند «به‌داخه‌وه زۆر ساکار له بابه‌ته‌که ده‌ڕوانین و ته‌نیا مه‌ترسیمان وشکبوونی ئاوی روباری زێى بچوک و کاریگه‌ری ل���ه‌س���ه‌ر ژی���ان���ی خ �ه‌ڵ��ک��ی ش���اری (سه‌رده‌شت)ه ،به پێچه‌وانه به‌نداوی
دوک����ان ل��ه ک �ه‌ڵ��ک ده‌ک���ه‌وێ���ت و س��ودى نامێنێت ،دی��اره به‌نداوه‌که وشک نابێت ،چونکه چه‌ند لقی ب��چ��ووک��ی دی��ک �هی ب �ه س �ه‌ره‌وه‌ی �ه، به‌اڵم هیچی وای له وشک بوون که‌متر نابێت». پ������رۆژه‌ی گ���واس���ت���ن���ه‌وه‌ی ئ���اوی ک�ه‌ڵ��وێ (زێ��ی ب��چ��ووک) بریتیه له‌وه‌ی که سه‌ره‌تا به دروستکردنی ب���ه‌ن���داوێ���ک���ی ه���ه‌ڵ���گ���ه‌ڕان���دن���هوه (گۆڕینى ئاراسته) له‌سه‌ر روباری (بادیناوێ) به رێگای تونێلێکی چ����وار ک��ی��ل��ۆم �ه‌ت��ری ،ئ����اوی ئ �هم روباره ده‌به‌نه به‌نداوی (کانی سێو) ل�ه ن��زی��ک گ��ون��دی ک��ان��ی سێوی پیرانشار و ل�ه‌وێ��ش�هوه ب�ه رێگای تونێلێکی ( )40کیلۆمه‌تری بۆ ناو ح�ه‌وز (بیاڤێکی) ئاوڕێژ ئاراسته ده‌ک��رێ��ت و لهوێشهوه ده‌ڕژێ��ت�ه ناو ده‌ریاچه‌ی ورمێ.
گرێبه‌سته‌کانی نه‌وت
گرنگ ئامانجه ،شار بێت یان شاخ ...ل8
رێبین ئه‌حمه‌د
تارمایى خۆکوژیى
داهاتى نه‌وت کارى دابین
نه‌کردووه و بۆ خزمه‌تگوزاریش به‌کارنه‌هاتوو ه
رێژه‌ى کوشتن ل ه هه‌رێمى کوردستان په‌ره‌ی سه‌ندوه
ته‌نیا له ماوه‌ى ( )10رۆژى رابردوودا له چه‌ندین روداوى جیاواز له شارى هه‌ولێر حه‌وت حاڵه‌تى کوشتن تۆمار کراوه، له‌ناو کوژراوه‌کاندا دوو ژن و منداڵێکى ته‌مه‌ن شه‌ش سااڵن ههیه. به‌پێى ئه‌و زانیارییانه‌ى ده‌ست (چه‌تر) که‌وتووه ل ه رۆژى شه‌مم ه ( )9/24گه‌نجێکى ته‌مه‌ن ()16 ساڵ به ناوى (ئ .ش .م) ب ه ده‌ستى هاوڕێیه‌کى خ���ۆى ب �ه ن���اوى (م .ک .ع) ه �ه‌ش��ت چ�ه‌ق��ۆى لێده‌درێت و گیان له‌ده‌ست ده‌دات .هه‌ر له هه‌مان رۆژدا ته‌رمى ژنێکیش له گه‌ره‌کى (سێتاقان)ى
...ل3
درێژ ه بۆ ل14
زیالن ئازاد
تایبه‌ت ب ه چه‌تر
«کۆبونه‌وه‌کانی بارزانی هیچ ئه‌نجامێکی نابێت ئه‌گه‌ر قسه‌کانی نه‌کات ه کردار»
ئه‌و شاره ب ه کوژراوى ده‌دۆزرێته‌وه. رۆژى پێنج شه‌ممه‌ى راب���ردووش ل ه گ�ه‌ره‌ک��ى (به‌ختیارى) هه‌ولێر ته‌رمى ژنێکى دووگ��ی��ان ب ه ناوى (ئ .ن .ئ) ت�هم�ه‌ن ( )24ساڵ و ک��چ � ه ش���ه‌ش س��ااڵن��ه‌ک��هى ب ه ن��اوى (س .م) ب� ه ک���وژراوى ل ه ماڵه‌که‌ی خۆیاندا دۆزرانه‌و‌ه ک ه ب ه چه‌قۆ ل ه الیه‌ن که‌سانى نه‌ناسراو‌ه کوژرابوون. ه �ه‌روه‌ه��ا ()21ى ئ �هم مانگه‌ش ه���ه‌ر ل �ه ش���ارى ه �ه‌ول��ێ��ر ت�ه‌رم��ى گه‌نجێکى ترى ته‌مه‌ن ( )27ساڵ ب ه ناوى (ئ . م .م) له نزیک شه‌قامى سه‌ره‌کى (بنه‌ساڵو‌ه ـ داره‌توو) به کوژراوى ده‌دۆزرێته‌وه)20( .ى ئه‌م مانگه‌ش ته‌رمى کچێکى له‌دایکبووى ()1997 ب ه ناوى (ئا .ب .س) به گولل ه ده‌کوژرێت ،ل ه ( )17مانگیش ژنێک ب ه ناوى (ئا .ح .ئه) ته‌مه‌ن ( )30ساڵ له نه‌حیه‌ى (شه‌مامک)ى هه‌ولێر خۆى خنکاندووه. پێویست ه ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش بکرێت که ل ه ماوه‌ى راب��ردودا له شارى سلێمانیش چه‌ندین رووداوى کوشتن هه‌بوون و دیارده‌ى خۆکوشتن و کوشتن له هه‌رێم روو ل ه زیادبوون ه و به پێى ئامارێکیش له ماوه‌ى هه‌شت مانگى رابردوودا ( )71حاڵه‌تى کوشتن و خۆکوشتن ل ه پارێزگاى سلێمانى تۆمار کراوه.
...ل12
له‌نێوان قه‌ده‌رگه‌رایى و
ده‌سه‌اڵتداریدا
...ل16
«ئه‌گه‌ر مالیکى ب ه فه‌رمیش بڵێت که‌رکوک ناده‌ینه‌وه ،به‌رپرسانى کورد هیچ ناڵێن» چه‌تر -ئاراس عوسمان
به‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى هه‌ندێک له میدیا عێراقییه‌کان باڵویانکردۆته‌وه ،نوری مالیکی له کۆبنه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ کوتله‌که‌یدا ئاماژه‌ى بهوه کردوه ،گه‌ڕانه‌وه‌ى شارى که‌رکوک ئه‌سته‌مه و په‌رله‌مانتارێکی کوردیش ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی مالیکی ب ه «چاوه‌ڕوانکراو» ناوده‌بات. حاکم شێخ له‌تیف ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانى ع��ێ��راق ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) ئ��ام��اژه‌ى ب��ه‌وه‌ک��رد «ئ �ه‌و کارانه‌ی مالیکی هیچ به‌المه‌وه حاڵه‌تێکى سه‌یر و چ��اوه‌ڕوان نه‌کراو نیه ،هه‌رچه‌ند ئه‌م قسانه‌ى مالیکى ل�ه‌الی�ه‌ن س �ه‌رچ��اوه‌ى ف�ه‌رم��ی�هوه راس��ت نه‌کراوه‌ته‌وه ،به‌اڵم راسته دوو ماڵپه‌ڕی عێراق ئه‌م هه‌واڵه‌یان گواستۆته‌وه و نوسیویانه «کاتى ئهوه هاتوه ده‌ستى کورده‌کان له به‌غداد ببڕین و ئه‌وان میوانن» هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شیان نوسیوه «مالیکى باسى لهوه کردوه سه‌رم داده‌نێم که‌رکوک ناده‌م، له‌به‌رئه‌وه به بۆچۆنى من ئهمه چاوه‌ڕوان کراوه له مالیکى». وتیشى «پێش و دواى روخانى رژێم باسم له‌وه‌کرد
nچاره‌نوسی که‌رکوک به‌نادیاری ماوهتهوه فۆتۆ :ئینته‌رنێت عێراق نابێته دیموکراتى و سه‌رکرده‌کانى کورد با خۆیان نه‌که‌ن به سوره‌ى به‌ر له‌شکرد ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ق �ه‌د نابنه حاکم له ب �ه‌غ��داد ،ه �ه‌ر ئه‌وکاته‌ش که‌وتمه به‌رهێرشى نوسه‌ره‌کانى یه‌کێتى و پارتى ئ���ه‌وان س �ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ک��وردی��ان ب �ه حه‌کیم و ئێمه‌یان به دواکه‌وتوو له قه‌ڵه‌م ده‌دا». په‌رله‌مانتاره‌که‌ى گۆڕان له عێراق بۆچونیوایه «ئێستا ناتوانین به فه‌رمى داواى هه‌ڵویست بکه‌ین ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ��ه‌و رای���هى مالیکى که
پێموایه ئهمه راسته ،به‌اڵم ئه‌و هه‌واڵه که‌ناڵێکى میدیا ب�ڵاوی��ک��ردۆت�هوه و پێده‌چێت بڵێت باسم له شتى وان �ه‌ک��ردوه ،پێشموایه ئه‌گه‌ر مالیکى به فه‌رمیش له میدیاکانه‌وه ئه‌م قسه‌یه بکات سه‌رۆک کۆمار و وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ش هیچ ناڵێن له ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا ،ب �ه‌اڵم ئێمه‌ى په‌رله‌مانتاره‌کان ئه‌وکاته داواى لێپرسینه‌وه ده‌که‌ین و بایکۆتى په‌رله‌مانێک ده‌که‌ین نه‌توانێت مافى کوردى تێدا پارێزراوبێت».
هەواڵ
دروستکردنى سه‌ندیکایه‌کى نوێ ده‌که‌وێت ه بوارى جێبه‌جێ کردنه‌وه چه‌تر
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
2
بۆچــوون خـــۆپیشاندان ده‌ست پێده‌کاته‌وه u
به‌هرۆز جه‌عفه‌ر
u
ئه‌م ناونیشان‌ه نیشانه‌ى پرسیار نییه و سه‌رسوڕمانى ناوێت ،به‌ڵکو به کورتى و ب�ه پوختى ده‌ڵ��ێ��ت« :خۆپیشاندان ده‌ست پێده‌کاته‌وه«. هه‌ڵبه‌ت ،زۆر که‌ڕه‌ت وتوومان‌ه شۆڕش پیاوى شۆڕشگێرى ده‌وێت ،سیاسه‌ت و کارکردنیش له‌م ب���واره‌دا که‌سانێکى گ �ه‌ره‌ک �ه ک�ه ت���ه‌واو ڕۆشنبیر ب��ن و له‌گه‌ڵ واقعیشدا هه‌ڵ بکه‌ن ،مه‌یدانیى ب��ن ،گه‌له‌که‌یان و راى گشتى چى ویست ئهوه بکهنه دوورنما و کارنامه‌ى کاریان ،ئێمه ناڵێین له گشت شتێکدا و هه‌موو رۆژێک پرسورا به خه‌ڵک ب���ک���ه‌ن ،ب �ه‌ڵ��ک��و الن���ى ک���هم ده‌ڵ��ێ��ی��ن بگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ «خ�ه‌ڵ��ک» ،خه‌ڵک سه‌رچاوه‌ى ده‌سه‌اڵته ،وه‌ی��ل بۆ حاڵى ئ�ه‌و ده‌س��ه‌اڵت و فاسیدانه‌ى خه‌ڵک ده‌یانکات‌ه ده‌ره‌وه .بۆیه له‌م روانگه‌یه‌وه خۆپیشاندان ده‌ست پێده‌کاته‌وه ،له‌به‌ر ( )8هۆکار ،که دواجار هۆکاره‌کان دهبنه داخوازى و ئامانجه‌کانى شه‌قام: یه‌که‌م :ده‌سپێنــه‌کردنه‌وه‌ى دانوستان و گفتوگۆکانى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن، له‌کاتێکدا سه‌راپا الیه‌نه‌کانى ژیان به پرسه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیشه‌وه ،مه‌ترسیان له‌سه‌ره .له ئاستى ناوخۆشدا گرفته‌کان بهرهو یه‌کترسڕینه‌و‌ه هه‌نگاو ده‌نێن. دووه‌م :کار نه‌کردن به راپۆرته‌کانى دیوانى چاودێرى دارایی ،که ژماره‌یان ( )2720راپ��ۆرت�ه و تیایدا چه‌ندین به‌رپرسى بااڵى ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ت��ۆم�ه‌ت��ى «دزى و ئیختیالسیان» ههیه و له‌به‌رامبه‌ردا گاڵت‌ه به یاساش ده‌که‌ن. سێیه‌م :لێدان و په‌الماردان و پیالندانان ب��ۆ رۆش��ن��ب��ی��ران و ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ان درێژه‌ى ههیه و رهنگه سه‌ربکێشێت بۆ کارى ترسناکتر له‌وانه‌ى که روویداوه، چونکه ئهوه ته‌نها رۆژنامه‌نووس‌ه دیار و که‌سایه‌تی‌ه ئه‌هلیه‌کان نین په‌المار ده‌درێن ،به‌ڵکو چه‌ندینى تریش هه‌ن. چ��واره‌م :قه‌یرانى بێ ئیداره‌یی و فره کوێخایی و گوێ نه‌گرتن به تایبه‌تى له ناوچه‌ى سه‌وزدا و بێباکى و بوغرایی هه‌ندێک له سه‌رکردایه‌تى و مه‌کته‌ب سیاسییه‌کانى یه‌کێتى ،له ناوچه‌که‌دا. پ��ێ��ن��ج �هم :چ��وون��ه ده‌ره‌وه‌ى ب��اره‌گ��ا حزبییه‌کان و گ �ه‌ڕان��دن �ه‌وه‌ى موڵکه گشتییه‌کان ،که ئهمانه له داخوازییه هه‌نوکه‌ییه‌کانن. شه‌شه‌م :به‌هێزکردنى ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى و سه‌ربه‌خۆیی دادگاکان و جیاکردنه‌وه و داب��ڕان��دن��ى داواک�����ارى گشتى له ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێکردن ،واته کارکردن و هه‌نگاونان به ئاڕاسته‌ى یاسا له سه‌رووى هه‌موو شتێکه‌وه. حه‌وته‌م :نه‌بوونى شوێنى نیشته‌جێبوون و دی���ارده‌ى بێکارى ،له هه‌مانکاتدا زۆرب��ون��ى ک��ار ب��ۆ خه‌ڵکى بیانى و ع�ه‌ره‌ب و زۆربوونى ماڵى له‌شفرۆش و به‌رزبونه‌وه‌ى ئاستى به‌دڕه‌وشتى له کۆمه‌ڵگه‌دا ،به‌و ئاڕاسته‌یه‌ى نه‌بوونى ئینتماى الى الوى کورد سفر کردۆتهوه. ه����ه‌ش����ت����هم :ئ���ی���ف�ل�اس���ى س��ی��اس��ی، س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان��ى ک����ورد ل���ه ن��اوچ �ه دابڕاوه‌کان و حکومه‌تى مه‌رکه‌زیدا، ب����ه ج����ۆرێ����ک ک�����اری�����ان ل���ه‌س���ه‌ر ده‌سکه‌وت‌ه حزبییه‌کان کردووه ،قه‌زیه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیان بیرچۆته‌وه. لێرهوه ،به بڕواى من ئه‌م هه‌شت خاڵه خۆپیشاندانێکى گ��هوره و پڕ بایه‌خ ده‌هێنێت ،تا به یه‌کجارى ئهمانه له خه‌وى غه‌فڵه‌ت و نه‌زانین وه‌ده‌رنێین، ل����هم س��ۆن��گ��هی��ه‌ش��هوه گ��وم��ان��م له سه‌رکه‌وتنى شه‌قام و ده‌نگى خۆڕسک نییه ،چونکه هێزى گ �ه‌ل ده‌توانێت هه‌موو شتێک بگۆڕێت و کۆتایى به‌و که‌موکوڕیى و گه‌نده‌ڵی و بێکارى و نادادپه‌روه‌ریان‌ه بهێنێت ،که کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى توشى قه‌یران و ئاڵۆزى کردووه و له داهاتووشدا مه‌ترسییه‌کانى زیاتر ده‌رده‌که‌ون.
ئاراس عوسمان
ژماره‌یه‌ک له رۆژنامه‌وانانی ئه‌هلی پێیانوایه سه‌ندیکای رۆژنامه‌نوسان وه‌ک پێویست ئه‌رکه‌کانی له به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان و ئه‌و توندوتیژیانه‌ی له دژی میدیاکارانی ئه‌هلی په‌یڕه‌و ده‌کرێت جێبه‌جێ نه‌کردوه، هه‌ر بۆیه‌ش هه‌وڵه‌کانیان بۆ
دامه‌زراندنی سه‌ندیکایه‌کی نوێ چڕتر کردوه‌ته‌وه. شوان محه‌مه‌د ،سه‌رنوسه‌رى رۆژنامه‌ى ئاوێنه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند «تا ئێستا سێ کۆبونه‌وه‌مان ئه‌نجامداوه یه‌که‌میان ل�ه‌س�ه‌ر هه‌ندێک بنه‌ما و پره‌نسیپ ڕێککه‌وتین که رێکخراوه‌که‌ى له‌سه‌ر دروس���ت ده‌ک��رێ��ت ،ل�ه دووه‌م دانیشتن ره‌شنوسێکمان ئاماده‌کرد وه‌ک په‌یڕه‌و و پرۆگرامى کۆمه‌ڵه‌که ،دوا کۆبونه‌وه‌ش که ( )9/22بوو ،بۆ قسه‌کردن له‌سه‌ر رۆژن��ام �ه و گ��ۆڤ��اره‌ک��ان و وه‌رگرتنى راى خه‌ڵکیتر له‌باره‌یانه‌وه بوو ،بۆئه‌وه‌ى
بتوانین له داه��ات��وودا ده‌س��ت به‌کارى یاسایى کۆمه‌ڵه‌که بکه‌ین. ئه‌و رۆژنامه‌نوسه ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «ئ �ه‌و که‌سانه‌ى ل �ه‌و سه‌ندیکا نوێیه وه‌رده‌گیرێن له‌سه‌ر هه‌ندێک بنه‌ماى پرۆفشیناڵى و ئیتیکه ،لهوانه پێویسته به ماناى کارکردن رۆژنامه‌نوس بێت و پابه‌ندى ئیتیکى کارى رۆژنامه‌وانى بێت ،نه‌ک وه‌ک ئه‌و سه‌ندیکایانه‌ى تر ه �ه‌ر رۆژه‌ى که‌سێک وه‌ربگرێت، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ش دروس���ت ن�ه‌ب��وی��ن دژای �ه‌ت��ى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى کوردستان بکه‌ین».
تورکمان :رێگا ناده‌ین پارێزگاى تایبه‌ت بۆ مه‌سیحى دامه‌زرێت چه‌تر زانیارداقوقى
مه‌سیحیه‌کانى موسڵ داوایان کردوه له حکومه‌تى عێراقى، پارێزگایه‌کى تایبه‌ت ب ه ئه‌وان دامه‌زرێنێت و ل ه موسڵ جیابکرێته‌وه و په‌رله‌مانتارێکی تورکمانیش له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت، ئه‌وان له به‌رامبه‌ر ئه‌م داواکاریه‌ی مه‌سحیه‌کان ده‌وه‌ستنه‌وه. ل���ه‌وب���ارهوه نه‌بیل ح �ه‌رب��ۆ ،نوێنه‌رى ته‌له‌عفه‌ر ل ه ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق و ئه‌ندامى لیژنه‌ى پارێزگا و هه‌رێمه‌کان ،ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند: ئێم ه به‌هیچ جۆرێک رازى نابین ب ه دامه‌زراندنى پارێزگایه‌کى تایبه‌ت بۆ مه‌سیحى ،نه‌بیل وتیشى «له‌سه‌رجه‌م پارێزگاى نه‌ینه‌وا رێ��ژه‌ى مه‌سیحی ( )30ه��ه‌زار که‌سن ،ئایا ده‌کرێت پارێزگایه‌ک بۆ رێژه‌یه‌کى له‌و جۆره
nمه‌راسیمی ئاینی مه‌سیحیه‌کان
دابمه‌زرێت» ئه‌وشى وت ک ه ئ�ه‌وان به‌هیچ جۆرێک له‌گه‌ڵ پارێزگاى مه‌سیحى ن��ی��ن ،چونک ه مه‌سیحى یه‌ک له‌سه‌ر سێی تورکمانیش نابن. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو ،له ساڵى ()2003 وه به‌هۆى ئه‌وه‌ى تورکمانى ته‌له‌عفه‌ر دووبه‌ره‌کى مه‌زهه‌بى و تایفى تێدای ه به‌هیچ جۆرێک ،قه‌زاکه‌مان ناکرێت ه پارێزگایه‌کى ت��ورک��م��ان��ى ،چونک ه دووبه‌ره‌کى وایکردوه تورکمانه‌کانى
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ت �ه‌ل �ه‌ع��ف �ه‌ر ب��هی��ه‌ک��هوه ناگونجێن، ههرچهنده قه‌زاکه‌مان ئارامه ،به‌اڵم به‌هۆى شیع ه و سونه‌و‌ه دووب�ه‌ره‌ک��ى تێدایه. پێشتریش سه‌عد ت�هم��وس ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى ن�هی��ن�ه‌وا ،ب ه (سبه‌ى) وتبوو ،که‌م ه نه‌ته‌وه‌کانى موسڵ داوایان ل ه حکومه‌تى عێراقى ک����ردوه ( )16ئ��ی��داره‌ک��هى موسڵ بکرێته پارێزگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ.
«کورد خۆیشى که‌مته‌رخه‌م بوو ه ل ه جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کانى» چه‌تر بووهو گوێى به‌وه‌نه‌داوه‌‌و وه‌ک پێویست به ده‌م جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کانییه‌وه کاوه حسێن نه‌چووه ،وتیشى «شاندى کورد ده‌ڕوات په‌رله‌مانتارێکی کورد له بۆ ب�ه‌غ��داد ب��ۆئ�ه‌وه‌ى گفتوگۆ له‌سه‌ر به‌غداد رایگه‌یاند ،پێویستبوو جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کانى بکات، شاندى هه‌رێمى کوردستان نه‌ک بۆ رێکه‌وتن ،چونکه ڕێکه‌وتن به مه‌به‌ستى گفتوگۆکردن ههیه له‌نێوان کوردو مالکیدا». له‌گه‌ڵ (نورى مالکى) سه‌رۆکى پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اره‌ک���هى ع���ێ���راق ب��اس��ى و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق ل�����ه‌وه‌ش�����ک�����رد ،دان�����ان�����ى ک������ات ب��ۆ زووتر لیستى ده‌وڵه‌تى یاسا جێبه‌جێکردنى داواکاریه‌کانى کورد ،له ، ه بکردای سه‌ردانى به‌غدادى رووى سیاسهتهوه کارێکى سه‌رکه‌وتوو تا بزانرایه ئه‌و رێکه‌وتننامه‌ى نییه ،چونکه الیه‌نى به‌رامبه‌ر پابه‌ند له‌نێوان هه‌ردووالدایه چه‌ندى نابێت به‌و واده‌یه‌وه که بۆ جێبه‌جێکردنى جێبه‌جێکراوه ،چه‌ندى داواکارییه‌کان دانراوه ،هاوکات عه‌ره‌به جێبه‌جێنه‌کراوه. د.م �ه‌ح��م��ود ع��وس��م��ان ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر)ى شۆڤینیه‌کان باوه‌ڕیان به بوونى کێشه‌ى روون��ک��ردهوه ،ک��ورد خۆى که‌مته‌رخه‌م کوردو ده‌ستورى عێراق نیه.
ده‌یان په‌نابه‌ری کورد ل ه ئیتاڵیا ده‌خرێن ه کامپه‌وه
که‌رکوک ،به‌ڕێوه‌به‌رێکى تورکمان هه‌شت ساڵ ه رێگ ه نادات کوردێک ببێت ه جێگرى
ئ���ی���دارى ،ج��ێ��گ��رى ب �ه‌ش��ى ه��ون��ه‌رى و چه‌تر جێگرى به‌شى کوردى و زمانه‌کانیتر، زانیارداقوقى ل����ه‌و چ���وارچ���ێ���وه‌ی���ه‌دا ل���ه ()2003 وه کوردێک بۆ جێگرى به‌ڕێوه‌به‌رى ده‌ستورى عێراقى دانى به پ����ه‌روه‌رده‌ى ک�ه‌رک��وک ب��ۆ ک��اروب��ارى ه ربۆی زمانى کوردیدا ناوه ،هه زمانى کوردى و زمانه‌کانیتر ته‌رخان به‌ڕێوه‌به‌رى یاسایى وه‌زاره‌تى ک���راوه ،ب �ه‌اڵم ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى پ���ه‌روه‌رده‌ى پهروهرده رێگه‌ى به به‌ڕێوه‌به‌رى گ��ش��ت��ى ک���ه‌رک���وک ک���ه که‌سێکى په‌روه‌رده‌ى که‌رکوکداوه سێ تورکمانه و رێگه ن��ادات ئ�ه‌و پۆسته جێگرى بۆ ته‌رخان بکرێت، به‌اڵم په‌سه‌ند ناکات جێگره‌که‌ى بدرێته کورد. ل����ه‌وب����ارهوه ش���ێ���رزاد ره‌ش���ی���د ک��اک �ه، کورد بێت. جێگره‌کان بریتین ل�ه جێگرى به‌شى به‌ڕێوه‌به‌رى پ��ه‌روه‌رده‌ى زمانى کوردى
له که‌رکوک به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: له دواى پرۆسه‌ى ئازادى عێراقه‌وه ،سێ جێگر بۆ به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى کوردى ته‌رخان کراوه ،که جێگرى به‌ڕێوه‌به‌رى پ��هروهرده بۆ کاروبارى زمانه‌کان به‌ر کورد که‌وتوه ،به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى په‌روه‌رده‌ى که‌رکوک رێگه بهوه نادات. وتیشى :بۆ ئ��ه‌وه‌ى خوێندنى ک��وردى شکست بهێنێت ،ئه‌و پۆسته به کورد نادرێت ،به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى په‌روه‌رده‌ش ده‌ڵێت نوسراومان بۆ وه‌زاره‌ت ناردووه، به‌اڵم وانییه.
داوا ده‌کرێت ()15
خ��ۆی��ان ب��ک�ه‌ن و چ�ه‌ن��د میالکیان بۆ چه‌تر دامه‌زرێندراوه ،هه‌روه‌ها چه‌ندیان ماوه کاوه حسێن بۆیانى بنێرین که ئه‌وه‌ش کاتى ده‌وێت، چ��ون��ک�ه ه��هم��وو ف�ه‌رم��ان��گ�هی�ه‌ک��ی��ش مه‌حمود عوسمان له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى قه‌زاکه‌ى داده‌نیشێت و به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى ئامارى (ته‌سویه)ى حاڵى خۆى ده‌ک��ات ،دواى سلێمانى رایگه‌یاند ،ئه‌وان دیراسه‌کردن ،دواقۆناغى راگه‌یاندنی به پێی ئه‌و میالکاتانه‌ى ن���اوی س �ه‌رج �هم ده‌رچ���وان���ى زان��ک��ۆ‌و بۆیان هاتووه ناوى په‌یمانگا‌کان راده‌گه‌یه‌نرێت. سه‌رجه‌م دامه‌زرێنراوه‌کانی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى گشتى ئ��ام��ارى سلێمانى داموده‌زگاکانى حکومه‌تى وتیشى «له‌کاتى دانیشتنى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستانیان هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ سه‌رجه‌م راگه‌یاندوه. یه‌که ئیداریه‌کانى پارێزگاى سلێمانى م �ه‌ح��م��ود ع��وس��م��ان ،ب���ۆ (چ���ه‌ت���رى) داوام���ک���ردووه )15( ،ه��ه‌زار میالکى روون����ک����ردهوه ،چ����اوه‌ڕوان����ى س �ه‌رج �هم دام �ه‌زران��دن بۆ هه‌رسێ پارێزگاکه‌ى وه‌زاره‌ته‌کان و داموده‌زگاکانن وردبینى هه‌رێم زیاد بکرێت».
چه‌تر رابه‌ر دێره‌یی ده‌یان په‌نابه‌ری کورد که به شێوه‌ی نایاسایی له رێی تورکیاوه رۆژی چوارشه‌مه‌ى رابردوو گه‌یشتنه دوورگه‌ی کاالبریای ئیتاڵیا و له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌و واڵته‌وه ده‌خرێنه کامپه‌کانى په‌نابه‌رانه‌وه.
ئه‌و په‌نابه‌ره کوردانه به‌شێک بوون له ( )150په‌نابه‌ر که هه‌ر هه‌موویان ل ه یه‌ک به‌له‌می ( )15مه‌تریدا ئاخنرا بوون بۆ په‌ڕینه‌وه بهرهو ئیتاڵیا ،سه‌رجه‌م په‌نابه‌ره‌کان سوری و تورک و کوردن و له‌نێویاندا ( )40ئ��اف��ره‌ت و ()19
منداڵ هه‌ن. به‌پێی ئاژانسی فرانس پرێس ،پۆلیسی ئه‌و واڵته دوای ئه‌وه‌ی که ئه‌و کۆمه‌ڵه په‌نابه‌ره‌ی له‌ناو شاری بیانکادا بینی ک �ه ب �ه گ���روپ گ���روپ ده‌س���وڕان���هوه زانییان ئه‌وانه په‌نابه‌رن و ده‌ستگیریان ک�����ردون و دوات���ری���ش ب �ه‌ل �هم �ه‌ک �هی��ان دۆزراوه‌ته‌وه. هاتنی به‌رده‌وامی په‌نابه‌ران بۆ ئیتاڵیا ده‌س�ه‌اڵت��داران��ی ئ�ه‌و واڵت �هی نیگه‌ران ک����ردوه و ب��وه‌ت �ه ه���ۆی دروس��ت��ب��ون��ی ب��ارگ��رژی به‌تایبه‌تی ل �ه دوورگ���هی المپێدووسا. ڕێکخراوه ناحکومیه‌کان و رێکخراوی پ �ه‌ن��اب �ه‌ران��ی ن �ه‌ت �هوه ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان ب����ه‌رده‌وام ه��ۆش��داری��ان��داوه ل �ه پڕبونی کامپه‌کانی په‌نابه‌ران و هێشتنه‌وه‌یان
هه‌زار که‌سیتر دابمه‌زرێن
یه‌کێتى به دانیشتنى نێوان نه‌وشیروان مسته‌فا و مه‌سعود بارزانى نیگه‌رانه
راپۆرت
بارزانی به‌م سه‌ردانان ه ده‌یه‌وێت هێزی خۆی پیشانی مالیکی بدات
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
ئاماده‌کار هانا ئازاد
چاوپێکه‌وتنه‌که‌ى نێوان نه‌وشیراون مسته‌فا و مه‌سعود بارزانى له‌یانه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى سلێمانى، یه‌کێتى نیگه‌ران ده‌کات و ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتیش ئاماژه بهوه ده‌کات بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌ده‌قه‌یه‌کدا هه‌ڵوێستى خۆیان ده‌گۆڕن و هه‌ڵوێست و بڕیاریان جێگیر نیه و سه‌رچاوه‌یه‌کیش رایده‌گه‌یه‌نێت بارزانی بۆ ده‌رخستنی هێزی خۆی بۆ مالیکی و پرسی وه‌رگرتنه‌وه‌ی حکومه‌ت له یه‌کێتی ئه‌م سه‌ردانانه‌ی ئه‌نجامداوه. مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى ک���وردس���ت���ان ل �هم��ی��ان��ى گه‌شتێکى فراوانیدا به ناوچه‌کانى کوردستاندا به‌وته‌ی سه‌رچاوه‌یه‌کی تایبه‌ت بۆ رۆژنامه‌ی هاواڵتی کۆبونه‌وه‌که‌ی گۆڕان له‌گه‌ڵ بارزانیدا له‌سه‌ر داوای گۆڕان بووه. م��ح��م��د ت��ۆف��ی��ق ره‌ح���ی���م ،وت �ه‌ب��ێ��ژى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،ئاماژه به‌وه‌ده‌کات: کۆبونه‌وه‌ى نه‌وشیروان مسته‌فا له‌گه‌ڵ مه‌سعود ب��ارزان��ى دوو ت���ه‌وه‌رى تێدا باسکراوه له‌سه‌ر ئاسایى کردنه‌وه‌ى بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان. وت��ی��ش��ى «ئ���اراس���ت���هى ق��س �ه‌ک��ان��ى مه‌سعود ب��ارزان��ى به‌شێوه‌یه‌ک بووه که کۆبونه‌وه پێنج قۆڵیه‌کان ده‌ست پێبکاته‌وه». له‌سه‌ر تۆڕى کۆمه‌اڵیه‌تى فه‌یسبوک الیه‌نگرانى یه‌کێتى نیگه‌رانى خۆیان ل�ه ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�هى ن��ێ��وان ب��ارزان��ى و نه‌وشیروان مسه‌فا ده‌ربڕى و ئاماژه‌یان ب��ه‌وه‌ده‌ک��رد ،ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�هى ب��ارزان��ى
n
دوای ناکۆکیه‌کی زۆر سه‌ره‌نجام پێکه‌و ه دانیشتن فۆتۆ :ئینته‌رنێت
و ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا تاکتیکه و ب��ارزان��ى به‌پرسى یه‌کێتى س�ه‌ردان��ى نه‌وشیروان مسته‌فاى کردووه .هاوکات به گوێره‌ی زانیاریه‌کانی (چه‌تر) له کاتی سه‌ردانه‌که‌ی گه‌رمیاندا لق و مه‌ڵبه‌ندی گه‌رمیانی یه‌کێتی و پارتی ناکۆکیان که‌وتووه نێوانه‌وه. م����ه‌س����ع����ود ب������ارزان������ى ل���هم���ی���ان���ى کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانى دوابه‌دواى س��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ی��ک��ردن��ى ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى و پارتى ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد :پێش رۆیشتنى مام جه‌الل بۆ نیویۆرک ڕێککه‌وتین ل �ه‌س �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن دابنیشم. ئارێز ع�ه‌ب��دواڵ ،ئه‌ندامى مه‌کته‌بى س��ی��اس��ى ی �ه‌ک��ێ��ت��ى ،ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ى ڕاگ �هی��ان��د ،ک��ارێ��ک��ى ب��اش�ه له‌نێوان گۆڕان و سه‌رۆکى هه‌رێم چاوپێکه‌وتن کراوه ،چونکه دهبێته هۆى له‌یه‌کتر
گه‌یشتنى الیه‌نه‌کان. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى جه‌ختى ل�ه‌وه‌ش��ک��ردهوه که سه‌رۆکى ه �ه‌رێ��م پ��رس��ى ب �ه یه‌کێتى ک���ردووه وتویه‌تى بۆم ههیه له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کان دابنیشم؟ ،بۆیه سه‌ردانکردنى بۆ الى نه‌وشیروان مسته‌فا به‌پرسى مام جه‌الل بووه ،چونکه چاوپێکه‌وتنى مه‌سعود ب��ارزان��ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ الی �ه‌ن �ه‌ک��ان نابێت له‌سه‌ر حسابى هاوپه‌یمانێتى یه‌کێتى و پارتى بێت. ل�ه‌ب��اره‌ى کۆبونه‌وه‌ى گ��ۆڕان له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێم و کاریگه‌ریه‌کانى ئ��ارێ��ز ع��ەب��دواڵ ،ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد، ناکرێت بۆچونێک ته‌واو له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته ده‌رببڕدرێت ،چونکه گۆڕان ه���هم���وو رۆژێ�����ک ل���ه گ��ۆڕان��دای��ه له‌هه‌ڵوێست و په‌یمان و کرده‌وه‌کانیان. ئارێز عه‌بدواڵ وتیشى «گۆڕان ته‌نها پێگه‌یه‌کى سیاسیه ئه‌گینا هیچ
به‌رنامه‌یکى دیار و سه‌رکردایه‌تیه‌کى شه‌رعى نیه و ڕێکخستنێکى تۆکمه‌ى نیه و هیچ فکره‌یه‌کى سیاسى دیاریان نیه ،بۆیه دانیشتنیان له‌گه‌ڵ بارزانى کاریگه‌رى به‌سه‌ر یه‌کێتیه‌وه نیه. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى راش��ی��گ�هی��ان��د :ن�ه‌ب��وون��ى ئ �ه‌و خااڵنه له‌گۆڕان وایکردووه به ئاسانى ڕێڕه‌وى کاره‌کانیان بگۆڕن. سه‌رچاوه‌یه‌کیترى نێو سه‌رکردایه‌تى ی��ه‌ک��ێ��ت��ى ک����ه پ���ێ���ى ب�����اش ن���ه‌ب���وو ن���اوى بهێنرێت ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد، سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى له‌ئه‌نجامدانى ئه‌و چاوپێکه‌وتنه‌ى نێوان گ��ۆڕان و مه‌سعود بارزانى نیگه‌رانه ،چونکه به‌بۆچونى به‌شێک ل�ه به‌رپرسانى یه‌کێتى له‌کاتى ئه‌و چاوپێکه‌وتنه‌دا ده‌ب���وای���ه ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک��ى یه‌کێتیشى تێدابوایه .به گوێره‌ی زانیاریه‌کانی (چ���ه‌ت���ر) ب��ۆی �ه ب���ارزان���ی ن��وێ��ن�ه‌ری
یه‌کێتی ن���ه‌ب���ردووه چ��ون��ک�ه پرسی وه‌رگرتنه‌وه‌ی حکومه‌ت له یه‌کێتی بابه‌تێکی قسه‌کانی نێوانیان بووه. سه‌رۆکی هه‌رێم دوێنێ یه‌کشه‌ممه له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کان کۆبویه‌وه بۆ ئاسایی کردنه‌وه‌ی ره‌وشی هه‌رێمی کوردستان و ره‌وشی په‌یوه‌ندیه‌کانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌غداد ،هاوکات به وته‌ی ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ی یه‌کێتی ئه‌و سه‌ردانانه‌ی بارزانی بۆ ده‌رخستنی ب��ه ه��ێ��زی ب��ارزان��ی��ه ب��ه‌رام��ب��ه‌ر به مالیکی و ده‌یه‌وێت به ناوبراو بڵێت وه‌ک هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانی تۆ نیه و هه‌رکات بمانه‌وێت س�ه‌ره‌ڕای هه‌موو ناکۆکیه‌کانمان له ناوخۆماندا له به‌رامبه‌ر هێزه‌کانیتر ئ �ه‌وا ده‌توانین یه‌کگرتوو بین .سه‌فین مه‌ال قه‌ره، هه‌ڵسوڕاوى بزووتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان ،به (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند «پێش دانیشتنى نه‌وشیروان مسته‌فا له‌گه‌ڵ مه‌سعود
3
ب����ارزان����ى پ����رس ب���ه‌ک���ه‌س و ک���ارى شه‌هیدانى ()17ى شوبات ک��راوه و ئه‌وان ڕازى بوون له چاوپێکه‌وتنه‌که ئینجا ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا چ��اوى که‌وتووه به مه‌سعود بارزانى». ئ �ه‌و ه �ه‌ڵ��س��وڕاوه‌ى گ���ۆڕان ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد ،گۆڕان ده‌رگاى گفتوگۆی کراوه‌یه و پێویست ناکات ئێمه ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ الیه‌نێک دابنشین الیه‌نێک توڕه ببێت. به‌پێى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) مه‌سعود ب���ارزان���ى ،س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ،داواى له‌نه‌وشیروان مسته‌فا کردووه به‌شدارى حکومه‌تى داهاتووى هه‌رێم بکات. به‌پێى بۆچوونى چاودێرانى سیاسیش ئ �ه‌و ق��س�هی�هى م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ى پێگه‌ى پارتیه ،چونکه داواى ل��ێ��ک��ردووه ل��ه حکومه‌تێک به‌شداربێت که پارتى سه‌رۆکایه‌تى بکات. ن�ه‌وش��ی��روان مسته‌فا ،ل �ه‌وه‌اڵم��ى ئه‌و ق��س�هى مه‌سعود ب��ارزان��ى وتویه‌تى، ده‌مه‌وێت ئۆپۆزسیۆن هه‌بێت له‌هه‌رێمى کوردستان و تائیستا به‌و حکومه‌تانه ڕازى نیم که له‌هه‌رێم حوکم ده‌کات. م �ه‌س��ع��ود ع �ه‌ب��دول��خ��ال��ق ،چ��اودێ��رى س��ی��اس��ى و ب �ه‌رپ��رس��ی دام�����ه‌زراوه‌ی س���ت���ان���ده‌ر ،ئ���ام���اژه ب����هوه ده‌ک����ات، ده‌س �ه‌اڵت��ى هه‌رێمى کوردستان ببوه پ��ی��اوه نه‌خۆشه‌که ئ�ه‌گ�ه‌ر س�ه‌ردان��ى الی�ه‌ن�ه‌ک��ان��ى ئۆپۆزسیۆنى نه‌کردبا ده‌مرد. ناوبراو وتیشى «کۆبونه‌وه‌کان هیچ ئه‌نجامێکى نابێت ئه‌گه‌ر سه‌رۆکى هه‌رێم قسه‌کانى نه‌کات به‌کردار». ئ����ه‌و چ����اودێ����ره س��ی��اس��ی �ه ج �ه‌خ��ت��ى له‌وه‌شکرده‌وه ،یه‌کێتى نیگه‌رانه له‌و کۆبونه‌وه‌یه ئه‌مه‌یش هۆکاره‌که‌ى بۆ الوازى ده‌گه‌ڕێته‌وه له‌مه‌یدانى سیاسى هه‌رێمى کوردستان. وتیشى «چونى مه‌سعود بارزانى بۆ سلێمانى بوونى ئۆپۆزسیۆن تۆختر دهکاتهوه ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵت ده‌بێت ددان به‌الیه‌نه‌کانیتردا بنێت».
حزبه‌کان جه‌ماوه‌ریان روو ل ه داکشان ه
«ئه‌و شێوازه نوێیه‌ى ده‌بوو له دواى راپه‌ڕین حزب په‌یڕه‌وى بکات نه‌کرا» ئاماده‌کار کارزان هه‌ورامى سه‌رجه‌م حزبه‌کانی هه‌رێمی کوردستان ئه‌ندامیان رووی ل ه که‌می کردووه به رای شاره‌زایانیش هۆکاری دابه‌زینی ئه‌ندامێتی حزبه‌کان بۆ نه‌بوونی مۆدێلێکی نوێی حزبایه‌تی ده‌گه‌ڕێته‌و ه و راستگۆنه‌بونی حزبه‌کانیش هۆکارێکیتره بۆ که‌مبونه‌وه‌ی پێگه‌ی جه‌ماوه‌ریان.
به‌شێکى زۆرى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى حزبه کوردستانیه‌کان دان ب�ه‌وه‌داده‌ن��ێ��ن ک ه ل����ه‌دواى ڕاپ �ه‌ڕی��ن��ى س��اڵ��ی ()1992 ی کوردستان جه‌ماوه‌رى حزبه‌کان له پاشه‌کشه‌دایه و نه‌بونى میکانیزمێکى ت��ازه بۆ حزبه‌کان وای��ک��ردووه ئه‌گه‌رى مه‌ترسى نه‌مانى جه‌ماوه‌ر و کۆکردنه‌وه‌ى خه‌ڵک به مووچه و ئیمتیاز کاریگه‌رى نێگه‌تیڤى ده‌بێت له داه��ات��وودا ئهمه له‌کاتێکدایه له‌پێش ڕاپه‌ڕینى ساڵى ( )1992ک���ارى ح��زب��ى زۆر به‌هێزتر ب��ووه له ئێستا و ئینتمای خه‌ڵکیش زی��ات��ر ب����ووه ،ب �ه‌پ��ێ��چ �ه‌وان �هى هه‌رێمى کوردستانیشه‌وه له واڵتانى ئه‌وروپى ب��وون��ى م��ۆدێ��ل��ێ��ک��ى ن��وێ��ى ح��زب��اب�ه‌ت��ى وای���ک���ردووه ه��اواڵت��ی��ان ب��ه‌پ �ه‌رۆش �هوه رووب��ک �ه‌ن �ه س��ن��دوق�ه‌ک��ان��ى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ئهمه له‌کاتێکدایه هه‌ڵبژاردنه‌کانى ( )2009/7/25و ()2010/3/7
ب �ه‌ب �ه‌راورد له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنى ساڵى ( )1992رێژه‌ى به‌شدارى خه‌ڵک زۆر که‌م بۆته‌وه. حزبێکی وه‌ک بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی ئیسالمى ( )16%ده‌نگه‌کانی دابه‌زیوه و له‌وباره‌یەوه شوان قه‌اڵدزه‌یى ،وته‌بێژ و ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی به (چه‌تر)ى راگه‌یاند ئه‌و په‌رۆشیه‌ی له شاخ گه‌نجان بۆ حزب هه‌یانبوو به گیانفیدا له‌گه‌ڵیان بوو ئێستا ه�هم��ووی��ان ب��ێ ئومێد ب��وون و ئه‌و په‌رۆشیه‌یان نهماوه وتى «ئاواتى خه‌ڵک به حزبه‌کان نه‌هاته‌دى ئه‌وه‌ش وایکرد خه‌ڵک باوه‌ڕى حزبى نه‌مێنێ دوات��ر ئ �ه‌وه‌ى الوه‌ک��ان له ش��اخ ل�ه‌دژى رژێ��م��ى به‌عس ش �ه‌ری��ان ده‌ک���رد دوات��ر حزبه‌کان به‌ریاندانه گیانى یه‌کتر و ی�ه‌ک��ت��ری��ان ن��اش��ری��ن ک��رد ل �ه‌ب �ه‌رچ��اوى خۆیان به شێوه‌یه‌کى گشتیش حزبه‌کان نه‌یانتوانى هه‌ستى خه‌ڵک بۆ خۆیان راکێشن و ته‌نها رێگاى ڕاکێشان و پابه‌ندن بونى گه‌نج له رێگاى پ��اره و ئیمتیازه‌وه بوو». به‌شێکى زۆرى ئه‌و ره‌خنانه‌ى له حزبه ک��وردس��ت��ان��ی �ه‌ک��ان ده‌گ��ی��رێ��ت ئ �ه‌وه‌ی �ه که کۆنگره له دوای کۆنگره حزب ه �ه‌ن��گ��اوى ت��اک��ڕه‌وى پ �هی��ڕه‌و ده‌ک��ات و ب��ڕی��ارى که‌سایه‌تى شوێنى بڕیارى گ��ش��ت��ى ده‌گ����رێ����ت����هوه ب���ۆی���ه ل��هه��ه‌ر ده‌رئه‌نجامێکى کۆنگره خه‌ڵکانێکى زۆر له حزب پاشه‌کشه ده‌که‌ن ،فازڵ عومه‌ر ،چاودێرى سیاسى و ڕاوێژکارى
س����ه‌رۆک����ى ح���ک���وم���ه‌ت ب����ۆ پ��رس��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى م��ه‌ده‌ن��ى ،ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند ئه‌گه‌ر پێش راپه‌ڕین و دواى راپه‌ڕین شێوازى حزبى گۆڕا بێت ئهوه له جه‌وهه‌ردا هه‌ریه‌ک فۆرمیله‌یه له دوو شێوه‌ى جیاوازدا وتیشی «ئه‌گه‌ر ل���ه‌ڕووى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌وه‌ک��ان�هوه سه‌یرى
پ��ێ��ش راپ���ه‌ڕی���ن ب���ڕوای���ان ب �ه حزبێک هه‌بوو بێت ،به‌اڵم له ئێستادا که بۆیان ده‌رک�ه‌وت��ووه ئامانجه‌کانیان نه‌هاتۆته دى چوونه‌ته ناو حزبى دیکه یان وازیان له کارى حزبى هێناوه». ف����ازڵ ع���وم���ه‌ر ،ده‌رب������اره‌ى ن �ه‌ب��وون��ى پالنى سه‌رکرده‌کان بۆ کۆکردنه‌وه‌ى
به‌پێى دواین ئامارى داکشانى حزبه‌کان له دوای ساڵى ( )1992یه‌کێتى له ( )30%ده‌نگه‌کانى که‌مکردووه و پارتى ( )10%و یه‌کگرتوو ( )3%و حزبى شیوعى ( )37%و بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى ( )16%و حزبى سۆسیالیست ()18% ح��زب�ه‌ک��ان بکه‌ین ده‌بینین ب�ه شێوه‌ى جیاواز هه‌رحزبه و ده‌نگى هێناوه ئه‌وه‌ش نیشانه‌ى ئهوهیه تائێستا خه‌ڵکانێک له کوردستان هه‌ن ئینتیمایان بۆ حزب ههیه». راوێ��ژک��اره‌ک �هی س�ه‌رۆک��ی حکومه‌ت وتیشی «ح��زب به‌شێوازى ج��ی��اواز له هه‌وڵى جه‌ماوه‌رى بووندایه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌ڕووێکى دیکه‌وه خوێندنهوه بۆ ئه‌و بابه‌ته بکرێت لهوه ده‌چێت خه‌ڵکانێک
ج���هم���اوه‌ر ل�����ه‌ده‌ورى ح��زب �ه‌ک��ان ئ���ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو هه‌بوونى سه‌رکردایه‌تیه‌کى ژی��ر و لێهاتوو هۆکارێکه بۆ ئ�ه‌وه‌ى ج �هم��اوه‌ورى حزبه‌کان ل���ه‌ده‌ورى یه‌ک ئامانج کۆبکاته‌وه وتیشى «گه‌شه‌ى سیاسى له هه‌رێمى کوردستان ههیه و خه‌ڵک له‌سه‌ر بنه‌مای جۆراوجۆر ئینتما په‌یدا ده‌ک��ات بۆ نمونه ئه‌گه‌ر پێشووتر له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى نه‌ته‌وه‌یى بوو بێت ئێستا لهوه ده‌چێت له‌سه‌ر بنه‌مای
خزمه‌تگوزارى بێت بۆیه هه‌موو ئهمانه ک��اری��گ�ه‌رى ههیه ل�ه‌س�ه‌ر زیادکردنى جه‌ماوه‌ر». به گوێره‌ی دوای��ن ئاماری مه‌کته‌بی رێکخستنی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی نیشتیمانی ژماره‌ی ئه‌ندامی رێکخستنه‌کانیان به ڕێژه‌ی ( )%50که‌میکردووه و ئهمه له کاتێکدایه به به‌راوردی ده‌نگدان له‌گه‌ڵ س��اڵ��ی ( )1992یه‌کێتی ب �ه‌ڕێ��ژه‌ی ( )%30ده‌ن��گ�ه‌ک��ان��ی ک�هم��ی��ک��ردووه. هیواڕه‌ش چاودێرى سیاسى و ئه‌ندامى دامه‌زرێنه‌رى حزبى چه‌پى کوردستان، ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د جگه ل �ه‌وه‌ى حزبه‌کان جه‌ماوه‌رى خۆیان له‌ده‌ستداوه ل �هه �هم��ان ک��ات��ی��ش��دا س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى ح��زب�ه‌ک��ان هیچ سه‌نگێکى قورسیان ل �ه‌ن��او ج���هم���اوه‌ر ن��هم��اوه و ئ�ه‌وان��ی��ش بوونه‌ته ب��ار به‌ملى ج��هم��اوه‌ره‌وه وتى ح��زب «ده‌ی��ه‌وێ��ت ل�ه‌ڕێ��گ��اى ک��ڕی��ن و ب �ه‌پ��اره‌دارک��ردن��ى خ �ه‌ڵ��ک �هوه ج �هم��اوه‌ر ک��ۆب��ک��ات�هوه ک �ه دواج����ار ک��اری��گ�ه‌رى نێگه‌تیڤى لێده‌که‌وێته‌وه و حزب دهبێته ئامرازێکى ناشرین به‌ده‌ست خهڵکهوه هه‌روه‌کو ئه‌وه‌ى که ئێستا له‌ناو حزبه کوردیه‌کاندا به‌دى ده‌کرێت». به‌پێى دواین ئامارى داکشانى حزبه‌کان له دوای ساڵى ( )1992یه‌کێتى له ( )30%ده‌نگه‌کانى که‌مکردووه و پارتى ( )10%و یه‌کگرتوو ( )3%و حزبى شیوعى ( )37%و بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى ( )16%و حزبى سۆسیالیست (،)18% ئ�هم رێ��ژه‌ی�ه به ب �ه‌راوردک��اری �ه له‌گه‌ڵ
ده‌نگدانی ساڵی ( )1992تا ده‌نگدانی ساڵی ( )2010که ته‌نها کۆمه‌ڵی ئیسالمی گه‌شه‌ی کردووه و به‌شێکی زۆر له‌و ده‌نگانه‌ش که که‌میکردووه گه‌رشاونه‌ته‌وه بۆ بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ئهمه جگه له‌وه‌ی که رێژه‌ی ده‌نگده‌ر له به‌شداریکردندا که‌میکردووه. حزبی شیوعی که به‌ڕێژه‌ی ()%37 ک���هم���ی���ک���ردووه ل����ه‌گ����ه‌ڵ دوات����ری����ن ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��دا و م��ح �هم �ه‌د شێخانى، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى حزبى شووعیى به (چه‌تر)ى راگه‌یاند به‌پێى پێوه‌ره‌کانى مێژوو بیرکردنه‌وه‌ى خه‌ڵک و سیسته‌مى ح��زب گۆڕانکارى ب�ه‌س�ه‌ردادێ��ت بۆیه ل �ه‌دواى ڕاپه‌ڕین رێکخستنى سه‌رجه‌م ح��زب �ه‌ک��ان گ��ۆڕان��ى ب��ه‌س��ه‌ردا ه��ات��ووه واته ئه‌وه‌ى پێشووتر گه‌نجێک ئاماده بوو له پێناوى حزبێک بچێته ب�ه‌رده‌م پ�ه‌ت��ى س��ێ��داره ل �ه ئێستادا ئینیتماى الواز ب��ووه و ئ��ام��اده نیه ئ �هوه بکات وت��ى «ه��ۆک��ارى الواز بونى حزبه‌کان بۆ چه‌ند خاڵێک ده‌گه‌ڕێته‌وه یه‌که‌م، نه‌بوونى خۆشه‌ویستى خه‌ڵک بۆ حزب و ن �ه‌ب��وون��ى ئالیه‌تێکى ت���ازه ل���ه‌دواى راپ���ه‌ڕی���ن ک �ه ح��زب �ه‌ک��ان ن�هی��ان��ت��وان��ى پ���هی���ڕه‌ى ب��ک �ه‌ن ئ����ه‌وه‌ش ک��اری��گ �ه‌رى هه‌بووه ل �ه‌وه‌ى ج�هم��اوه‌ر له‌ده‌ست بده‌ن وێ���ڕاى ئ���ه‌وه‌ش ح��زب�ه‌ک��ان که‌وتونه‌ته قه‌یرانى بێ متمانه‌ییه‌وه که ده‌کرێت ب �ه ش��ێ��وازێ��ک��ى ن��وێ و ل �ه ئه‌نجامى توێژینه‌وه‌ى ورد راستى ئه‌و بابه‌تانه‌یان بۆ دهربکهوێت».
له گه‌رمیان پێنج مانگه بڕیارێکى حکومه‌ت نه‌چوه‌ت ه بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
«به‌المانه‌وه سه‌یره سه‌رۆکى حکومه‌تێک بڕیارێک ده‌ربکات بۆى جێبه‌جێ نه‌کرێت»
4
ئه‌نفاله و یه‌کێکه له‌و که‌سانه‌ى بڕیاره‌که‌ى حکومه‌ت ده‌یگرێته‌وه ،ئه‌و بۆ (چه‌تر) دوا وت��ى «پێنج مانگه حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بڕیارى ئه‌وه‌یداوه که خانو بۆ که‌سوکارى ئه‌نفال دروست بکرێ ،به‌اڵم چه‌تر تا ئێستا بۆمان دروس��ت نه‌کراوه و هه‌ر نیزام شه‌بیب چاوه‌ڕێین ،ئ�ه‌وا ب �ه‌ره‌و پیرى یادێکیترى ئه‌نفال ده‌چین». وتیشى :له توانایدا نیه خانویه‌ک بۆ ل ه ( )23ساڵه‌ى کاره‌ساتى خۆى و منداڵه‌کانى بکڕێت ،به‌ڵکو هه‌ر ئه‌نفالدا حکومه‌تى هه‌رێم بڕیارى چاوه‌ڕوانى جێبه‌جێکردنى ئه‌و بڕیاره‌ین». دروستکردنى ( )1209خانوى بۆ وارسى ئه‌و ئه‌نفاالنه‌دا ک ه خانویان حمه ساڵح سه‌عیدیش ،پیاوێکى به ته‌مه‌نى به‌جێماوى ئه‌نفاله و ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت بۆ نه‌کراوه ،تا ئاماده‌کردنى ئه‌م «ئه‌وا خه‌ریکه یادکردنه‌وه‌ى کاره‌ساتێکى راپۆرت ه ئه‌و بڕیار ه نه‌چوه‌ته بوارى جێبه‌جێ کردنه‌وه ،ئه‌مه‌ش ترى ئه‌نفال دێتهوه تا ئێستا ئه‌و بڕیاره‌ى حکومه‌ت جێبه‌جێ نه‌کراوه و ئه‌مه‌ش الى که‌سوکارى ئه‌نفاله‌کانى توڕه زۆرێکمان نیگه‌رانى دروست ک��ردووه ،تا کردووه. گوڵبۆ خالد ،ژنێکى به‌جێماوى مه‌رگه‌ساتى ئێستا نازانین هۆکارى دروست نه‌کردنى
چ��ی �ه ،ب �ه‌الش��م��ان��هوه س��هی��ره س �ه‌رۆک��ى حکومه‌تێک بڕیارێک ده‌رب��ک��ات بۆى جێبه‌جێ نه‌کرێت». هه‌روه‌ها عه‌زیز حه‌مه حه‌سه‌ن ،قوربانیه‌کى ت��رى ئه‌نفاله و پێیوایه :رێکخراوه‌کانى تایبه‌ت به ئه‌نفال سستبونێکیان پێوه دیاره له جموجوڵیان بۆ به‌دواکه‌وتنى جێبه‌جێ کردنى ئ�ه‌و ب��ڕی��اره ،وا پێویست ده‌ک��ات سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کانى تایبه‌ت به ئه‌نفال و که‌سوکارى ئه‌نفال هه‌ڵویست وه‌ربگرن. ل���ه‌الی���ه‌ک���ى ت������ره‌وه ئ���ه‌ح���م���ه‌د م �ه‌ج��ی��د، به‌رپرسی نوسینگه‌ى باشورى رێکخراوى چ���اودێ���رى ک���وردۆس���ای���د (چ����اک) به (چه‌تر)ى وت «له ی��ادى ( )23ساڵه‌ى کاره‌ساتى ئه‌نفالدا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بڕیارى دروستکردنى ()1209 ی �ه‌ک �هى نیشته‌جێبونى ب��ۆ ک�ه‌س��وک��ارى ئ�ه‌ن��ف��ال��ک��راوه‌ک��ان��دا ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌و ب��ڕی��اره‌ى
ح��ک��وم�ه‌ت ن �ه‌چ��ووه‌ت �ه ب����وارى جێبه‌جێ کردنه‌وه». وتیشی «هه‌ست ده‌ک�هی��ن ئ �ه‌و وه‌زاره‌ت���ه سستبونێکى پ��ێ��وه دی����اره و ت��ا ئێستا نه‌یتوانیوه لیژنه فه‌رعییه‌کان دروس��ت بکات بۆ به‌جێگه‌یاندنى ئ�ه‌و پ��رۆژه‌ی�ه، وه‌زاره‌تى ناوبراو به که‌مته‌رخه‌م ده‌زانین له دواکه‌وتنى جێبه‌جێ کردنى بڕیاره‌که». ئه‌و به‌رپرسه‌ى چاک راشیگه‌یاند :له‌م س��ه‌ردان��هى دوای���ی د.ب��هره��هم س�ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بۆ گه‌رمیان ل�ه ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ رێکخراوه‌کانى ئه‌نفال له‌سه‌ر ئهوه رێککه‌وتین ئه‌و خانوانه به وه‌جبات بکرێت ،له سه‌ره‌تادا ()400 خانو بکرێ ( )100له دووز و ()100 له کفرى و ( )200له که‌الر و ناحیه‌ى ڕزگارى».
که‌سوکاری شه‌هیدانی ()17ی شوبات ئومێدیان به سه‌ردانه‌که‌ی بارزانی نه‌بووه
«بارزانی به الیه‌وه گرنگ نه‌بووه که‌سوکارى شه‌هید و برینداره‌کانى خۆپیشاندانه‌کان ببینێت» چه‌تر ئاراس عوسمان
پاش چه‌ندین ساڵ مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان سه‌ردانى پارێزگاى سلێمانى و ناوچه‌ى گه‌رمیانى کرد ،ل ه دانیشتنێکى فه‌رمى له‌گه‌ڵ (نه‌وشیروان مسته‌فا) داواده‌کات گۆڕان به‌شدار بێت له حکومه‌تدا و له گرژیه‌کانی عێراقدا هاوکاریان بکات. محه‌مه‌د تۆفیق ڕه‌ح��ی��م ،وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،له لێداونێکدا بۆ (چه‌تر) له‌باره‌ى سه‌ردانه‌که‌ى بارزانى ب��ۆ سلێمانى وک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ ک �ه‌س��ى ی�ه‌ک�هم��ى ئ��ه‌و ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی� ه ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد «س�ه‌ردان�ه‌ک�هى بارزانى بۆ بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان گرنگ بووه ،سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان ه و هاتوه‌ته پارێزگاى سلێمانى و داواى ک��ردوه بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان ببینێت و دانیشێت له‌گه‌ڵیاندا». ل����ه‌ب����اره‌ى داواک����ان����ى ب���ارزان���ی���هوه
n
بریندارێکی خۆپیشاندانه‌کانی()17ی شوبات
وته‌بێژه‌که‌ى گ��ۆڕان پێیوایه «ئه‌و ک��ێ��ش��ان�هى پ �هی��وه‌ن��دی��ان ب �ه الی�ه‌ن��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی و ئ����ارام����ى ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان���هوه ه �ه‌ب��ێ��ت ه���اوک���ارى
«هه‌ڵه‌بجه ل ه ماده‌ى کیمیایى پاکبوه‌ته‌وه» هه‌ڵه‌بجه
دره‌و مه‌هدى
له‌به‌رامبه‌ر ئ�ه‌و داوای���هی که ئێم ه وه‌ک گۆڕان به‌شدارى له حکومه‌ت ب��ک �هی��ن ره‌ت���م���ان���ک���ردوه و ب�هه��ی��چ شێوه‌یه‌ک ناچینه ناو حکومه‌ته‌وه».
ه���ه‌روه‌ه���ا ب���اس ل����هوه ده‌ک���رێ���ت ل ه چ���وارچ���ێ���وه‌ی س����ه‌ردان����ه‌ک����هى بۆ سلێمانى وه‌فده‌که‌ى بارزانى داوایان ل���ه ب���اوک���ى ی �ه‌ک �هم��ی��ن ش �هه��ی��دى روداوه‌ک��ان��ی ()17ى شوبات کردوه که خۆى ئاماده بکات ،بۆ بینینى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان ،به‌اڵم حاجى (عه‌لى کاشى) ره‌تیکردۆته‌و‌ه چاوى به بارزانى بکه‌وێت و پێیوابووه پێویسته ت �ه‌ق �ه‌ک �ه‌ره‌ک��ان ده‌ستگیر بکرێن. له‌الیه‌کیتره‌وه ب��اوک��ى یه‌کێک ل ه شه‌هیده‌کانى خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى هه‌رێمى کوردستان ،له‌باره‌ى سه‌ردانه‌که‌ى بارزانى بۆ ناوچه‌ک ه پ��ێ��ی��وای �ه «وه‌ک ک���ه‌س و ک��ارى شه‌هیدان و برینداره‌کانى ()17ى شوبات و رۆژانى دواتر ،که‌س ئێمه‌ى ئاگادار نه‌کردوه له بینینى بارزانى و کۆبونه‌وه له‌گه‌ڵیدا ،بۆخۆم هیچ گه‌شبین نه‌بووم قبوڵى بکه‌م دانیشتن و چاوپێکه‌وتن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��ارزان��ی��دا بکه‌م ،ده‌بوو گۆڕانیش باسى ئه‌وه‌ى بکردایه پێویسته بارزانى چاوى ب ه که‌سوکارى شه‌هید و برینداره‌کان بکه‌وتایه و بزانێت داواکاریا‌ن چیه، پێشموایه مه‌سعود بارزانیش به‌الیه‌و‌ه گرنگ نه‌بووه که‌سوکارى شه‌هید
و ب��ری��ن��داره‌ک��ان��ى خۆپیشاندانه‌کان ببینێت. زاه��ی��ر ت �هه��ا ،پێشیوایه «ئ���ه‌وه‌ى له‌الى ئێمه گرنگه بارزانى بکوژى کوڕه‌کانمان راده‌ستى دادگا بکات، ب �ه‌اڵم له میدیاکانه‌وه چ��اوم��ان ب ه بارزانى که‌وت له ناوچه‌ى گه‌رمیان له وته‌یه‌کیدا باسى له‌وه‌کرد چیتر ب��ا خوێنى ک��ورد ب�ه ده‌س��ت��ى ک��ورد نه‌ڕژێت ،بۆیه ده‌ڵێم ئایا له ()17ى شوبات و دواتردا خوێنى کوردیان به ده‌ستى کورد نه‌ڕشته‌وه؟» ک����هم����ال ره‌ئ��������وف ،س���ه‌رن���وس���ه‌رى رۆژن��ام �هى ه��اواڵت��ى رای��وای �ه «ئ�ه‌و س���ه‌ردان���هى ب���ارزان���ى گرنگیه‌که‌ى ل����ه‌وه‌دای����ه م�����اوه‌ى چ �ه‌ن��د ساڵێک ه سه‌ردانى ئه‌م ناوچانه‌ى نه‌کردوه ،ل ه ئێستادا ئاڵۆزیه‌کى زۆر ههیه له‌سه‌ر ب��ارودۆخ��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ل ه ناوخۆ و فشارى ده‌ره‌کیشمان له‌سه‌ره، ئه‌م سه‌ردانه‌ى بارزانى جه‌ماوه‌رى و ه �ه‌وڵ��ى چ��اک��س��ازى ن �ه‌ب��ووه ،به‌ڵکو س �ه‌ردان��ێ��ک��ى ب����ووه ب���ۆ الى ه��ێ��زى ئۆپۆزسۆن به مه‌به‌ستى چاککردنى ن��ێ��وان خ �ه‌ڵ��ک و ده‌س����ه‌اڵت ب���ووه، پێموایه ئامانجى بارزانى ئهمه بووه ت��ا راده‌ی �ه‌ک��ى زۆر ئامانجه‌که‌شى پێکاوه».
زمانی کاریکاتێر
دواى ئه‌وه‌ى رۆژى ( )2011/9/18تیمێکى ئه‌مریکى سه‌ردانى هه‌ڵه‌بجه‌یان کرد بۆ البردنى ئه‌و بۆمبه‌ى ک ه له هه‌ڵه‌بجه دۆزرایه‌وه، پاشان بۆمبه‌که‌یان ته‌قانده‌وه ،ئه‌مه‌ش نیگه‌رانی الى دانیشتوانى ئه‌و ناوچه‌یه دروستکردوه. عه‌بدواڵ محه‌مه‌د ،ک ه هاواڵتیه‌کى ش���ارى ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�هی�ه و م��اڵ��ى نزیکى بۆمبه‌که‌یه ،ب ه (چه‌تر)ى وت :ترسى ئه‌وه‌مان لێ نیشتوو‌ه ک ه ته‌قینه‌وه‌ى ئه‌م بۆمبه له داهاتودا کاریگه‌رى له‌سه‌ر منداڵه‌کانمان دروست بکات ،دواکارین ل ه الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار که هه‌ر شه‌ش مانگ جارێک س�ه‌ردان��ى ناوچه‌ک ه ب��ک �ه‌ن ب��ۆ رێ��گ��رت��ن ل �ه ب�ڵاوب��ون �ه‌وه‌ى کاریگه‌ری خراپى ئه‌و بۆمبه. هه‌روه‌ها شنروێ محه‌مه‌د ،گه‌نجێکى ته‌مه‌ن ( )20ساڵ ه و ماڵیان نزیک بۆمبه‌که‌یه ،وت��ى :ل �هوه ده‌ت��رس��م ک ه
ک��اری��گ �ه‌ری �ه‌ک �هى ل �ه م����اوه‌ى چه‌ند ساڵێکیتردا ل�ه‌س�ه‌ر هاواڵتیانى ئه‌م ناوچه‌ی ه دروست بکات. ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ری��ش��دا گ����ۆران ئ �ه‌ده �هم، قایمقامى قه‌زای هه‌ڵه‌بج ه ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :هه‌موو دانیشتوانى هه‌ڵه‌بج ه ئاگادار ده‌که‌ینه‌وه ،له ئه‌نجامى گه‌ڕان و پشکنینێکى وردى تیمێک ل ه وه‌زاره‌تى به‌رگرى عێراقى که سه‌ردانى شاره‌که‌یان کرد و ب ه هاوکارى تیمێکى خۆمان پشکنینی وردی��ان بۆ شوێنى بۆمبه‌ک ه و هه‌موو ئه‌و شوێنانه‌ى ترى ن��اوچ�ه‌ک�ه ک���رد ،ک �ه گ��وم��ان ده‌ک��را بۆمبیان تێدا شاردرابێته‌وه ،یان ماده‌ى کیمیاییان تێدابێت. وت��ی��ش��ى :ب��ۆم��ان��ده‌رک �ه‌وت ک � ه هیچ بۆمبێک و هیچ ماده‌یه‌کى کیمیایى تیدا نهماوه و پاکبوه‌ته‌وه ،په‌یوه‌ندیشمان له‌گه‌ڵ ئه‌و تیمه‌ى وه‌زاره‌ت��ى به‌رگرى عێراق و وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگ ه کردووه، ئ �ه‌گ �ه‌ر ه���ه‌ر ئ��اس �ه‌وارێ��ک��ى ت���رى وا ده‌رک �ه‌وت ئاگاداریان بکهینهوه و ب ه زووت��ری��ن ک��ات بگه‌نه هه‌ڵه‌بجه بۆ چاره‌سه‌رکردنى.
ده‌که‌ین ،له کۆبونه‌وه‌که‌شدا باسى ئه‌وه‌کرا که په‌یوه‌ندیه‌کانى بزوتنه‌وه‌ى گ����ۆڕان و س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى هه‌رێمى ک���وردس���ت���ان ئ��اس��ای��ی ب��ک��رێ��ت �هوه،
فۆتۆ :ئه‌حمه‌د قادر
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
دیدار
رێباز فه‌تاح :ده‌ستوری هه‌رێم کوردستان بهرهو دۆزه‌خی هه‌ڵ ه ده‌بات
یه‌کێتی و پارتی «باوه‌ڕیان ب ه دۆستایه‌تی نێوانیان نیه» دیداری کارزان هه‌ورامی
د.رێباز فه‌تاح ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان ل ه لیستی گۆڕان ،له‌م دیداره تایبه‌ته‌ی (چه‌تر)دا باس له ره‌وشی فراکسیۆنه‌که‌یان ده‌کات و له‌سه‌ر ره‌وشی هه‌رێمی کوردستانیش ده‌دوێت ،رێباز فه‌تاح ئاماژه بهوه ده‌کات رەنگە هه‌ندێک په‌رله‌مانتاریتر له فراکسیۆنه‌که‌یان ده‌ست له‌کار بکێشنه‌وه ،ئه‌و ناشیشارێته‌وه که ئه‌م ده‌ستوره‌ی ئێستای هه‌رێم کوردستان بهرهو دۆزه‌خ ده‌بات. چ���ه‌ت���ر :ب��ۆچ��ون��ێ��ک ه��هی��ه ک ه ب���زوت���ن���ه‌وه‌ی گ�����ۆران ج���ارێ���ک ل ه پ �ه‌رل �هم��ان و ج��ارێ��ک ل �ه ده‌ره‌وه‌ی پ �ه‌رل �هم��ان ش���ەڕی س��ی��اس��ی خ��ۆی ده‌ک��ات ،ئهمه شێوازێکی تایبه‌تی ئ�هم بزوتنه‌وه‌یه‌یه یاخود ده‌تانه‌وێت پ���ه‌رل���هم���ان ب��ک��رێ��ت �ه مینبه‌رێکی سیاسی؟ ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ئامانجیستراتیژی و دیاریکراوی خۆی ههیه ه��ه‌وڵ ب��ۆ ده‌س��ت�ه‌ب�ه‌رک��ردن��ی ده‌دات و به‌کارهێنانی ه��ه‌ر ڕێگایه‌کی مه‌ده‌نی بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجان ه کارێکی دروست و ئاساییه ،ڕه‌نگ ه له‌سه‌ره‌تادا ئومێده‌کان زۆرب��وب��ن ب ه په‌رله‌مان و بیرکردنه‌وه به‌و ئاراسته‌ی ه بوبێت هه‌موو هه‌وڵه‌کان له‌و رێگه‌یه‌و‌ه بێت ،به‌اڵم هه‌رزوو په‌رله‌مان خه‌ڵکی کوردستانی ب��ێ ئومێد ک��رد و ب ه ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی ب��ی��ان��وی زۆری��ن��ه و
که‌مینه ڕێگریکرا له کاراکردنی فراکسیۆنی گ��ۆڕان ،له حاڵه‌تێکی وادا ناکرێت بزوتنه‌وه‌که بێده‌نگ و ده‌سته پاچه بێت ،به‌ڵکو ده‌بێت ڕێگای دیکه بدۆزێته‌وه بۆ گه‌شتن به ئامانج که ده‌کرێت بگاته ئاستی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی س��ه‌رش��ه‌ق��ام و ئ �هم ڕێگریکردنه ته‌نانه‌ت له واڵتێکی وه‌ک لیبیا ده‌گۆڕێت بۆ شۆرشی چه‌کداری. چ �ه‌ت��ر :ج�ه‌ن��اب��ت��ان ئ���اگ���ادارن ک ه رێکه‌وتنێکی س��ێ ق��ۆڵ��ی له‌نێوان ه�ه‌رس��ێ الی�ه‌ن��ی ئۆپۆزسیۆن هه‌ی ه ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی ب �هی �ه‌ک �هوه ب��ڕی��ار ب��ده‌ن ل�ه‌س�ه‌ر پرسه ج��ی��اوازه‌ک��ان ئایا ئه‌م رێکه‌وتنه‌ش له‌ناو هۆڵی په‌رله‌مان په‌یڕه‌و ده‌کرێت؟ ئێمه بۆیه سێ الیه‌نی جیاوازین،چ��ون��ک �ه س���ێ ب��ه‌رن��ام��ه و ف��ک��ری س��ی��اس��ی ج���ی���اوازم���ان ه��هی��ه ب��ۆی� ه ناکرێت قسه له‌سه‌ر کۆپی بوونی ت����ه‌واوی ئ��هم س��ێ الی �ه‌ن �ه بکرێت، ب����ه‌اڵم ل��ه ب��ۆچ��ون �ه‌ک��ان��م��ان ل �ه‌س �ه‌ر چۆنێتی چاکسازیکردن له سیستمی سیاسی و حوکمڕانی له کوردستان که گرنگترینیان رووب �ه‌ڕوب��ون �ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی و سه‌روه‌ری یاسایه کۆک و ت�ه‌ب��ای��ن و ده‌ب��ی��ن ل �ه‌س �ه‌ر ه���ه‌ردوو ئاستی په‌رله‌مانی و حزبیش. چ����ه‌ت����ر :ده‌وت������رێ������ت ئ���ه‌ن���دام��� ه چاالکه‌کانی گ��ۆڕان له په‌رله‌مان ده‌س��ت له‌کارده‌کێشنه‌وه بۆ ئ �ه‌وه‌ی ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان ک��اری حزبیان پێبکرێت ئهمه تا چه‌نده راسته؟ کشانه‌وه ی��اخ��وود م��ان�هوه هیچپهیوهندیهکی به بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌و‌ه نه‌بووه و نیه و هه‌ر ئه‌ندامێک سه‌ر پشکه ل �ه‌و بابه‌ته ب �ه‌اڵم سیاسه‌تی بزوتنه‌وه‌که به‌رده‌وامیدانه به کاری سیاسی له چوارچێوه‌ی په‌رله‌مان و هه‌ر ئه‌ندامێکیش بکشێته‌وه بزوتنه‌و‌ه
جێگره‌وه‌ی بۆ داده‌ن��ێ��ت دوات��ر ئه‌و قسانه‌ی له‌سه‌ر فراکسیۆن ده‌کرێت هه‌ندێکیان هه‌ڵبه‌ستراون و هه‌ندێکیان ب���ۆ م���ه‌رام���ی س��ی��اس��ی �ه ئ �ه‌گ �ه‌رن��ا ئه‌ندامانی ئێمه سه‌رپه‌شک کراون له چۆنێتی ده‌ربرینی بیر و بۆچونی خ��ۆی��ان ب��ۆ م�ه‌س�ه‌ل�هی سه‌رپه‌شک کردنیش من ئاگادارنیم به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش بکرێت به کارێکی ئاسایی ده‌زانم. چ �ه‌ت��ر :پێشبینی ئ���هوه ده‌ک�هی��ت ب �ه‌ش��ێ��ک��ی دی���ک���هی ئ��ه‌ن��دام��ان��ی په‌رله‌مانی کوردستان ده‌ست له‌کار بکێشنه‌وە؟ ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا ه��ی��چ ک���ه‌س ل هئهندامان باوه‌ڕیان به کشانه‌وه نیه، ب���ه‌اڵم ب��ڕی��اری ف��راک��س��ی��ۆن ی��اخ��ود ئه‌ندامان له‌وانه‌یه به گوێره‌ی بارودۆخ گ��ۆڕان��ک��اری ب �ه‌س �ه‌ردا ب��ێ��ت بۆی ه پێشبینی ده‌کرێت ئه‌ندامانی دیک ه هه‌بن حه‌ز به‌ده‌ست له‌کارکیشانه‌و‌ه بکه‌ن. چ�������ه‌ت�������ر :ده‌وت���������رێ���������ت ئ����ێ����وه ب��ۆک �هم��ک��ردن �ه‌وه‌ی ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ک��ان��ی سه‌رۆکی هه‌رێم داوای گه‌ڕانه‌وه‌ی پڕۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێم ده‌که‌ن ئهوه تاچه‌ند ڕاسته؟ ئێمه کێشه‌ی شه‌خسیمان لهگهڵکهس نیه به‌اڵم ده‌ستورێکیشمان پێ قبوڵ ناکرێت به‌رژه‌وه‌ندی هاواڵتیان ل �ه‌ب �ه‌رچ��او ن�ه‌گ��رێ��ت و ڕێکه‌وتنی نیشتمانی ل �ه‌س �ه‌ر ن �ه‌ک��رێ��ت بۆی ه زۆری����ن����هی خ��ه‌ڵ��ک��ی ک���وردس���ت���ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ سیستمی پ�ه‌رل�هم��ان��دا نی ه
زۆر ب��ه روون����ی ئ �هم �ه داوای���ه‌ک��� ه هه‌زار شه‌هیدی له پیناودراوه و ئه‌م داوای �ه‌ش ناکرێت ،به‌ناو وه بیانوی ج���ۆراوج���ۆره‌وه ن��اڕۆش��ن بکرێت بۆ مه‌به‌ستی تایبه‌تی و دیاری کراو. ده‌س��ت��وری��ش دارش��ت��ن �ه‌ک �هی ده‌ب��ێ��ت وه‌اڵم ده‌ره‌وه‌ی ئ�ه‌و رسته‌ی پیشوو بێت ب��ێ پێچوو پ�ه‌ن��ا ،ب �ه‌اڵم نه‌ک ته‌نها به قه‌ناعه‌تی ئێمه به‌ڵکو ب ه بڕوای به‌شی زۆری رۆشنبیران که ئێستا به‌راستی ته‌عبیر له‌ناوه‌ندی رۆشنبیری کوردی ده‌که‌ن نه‌ک ب ه ناسنامه ،ئه‌و ره‌شنوسه‌ی ده‌ستوری ئێستا ناتوانێ له ئاستی داخ��وازی خه‌ڵکی کوردستان دابێت کوردستان بهرهو دۆزه‌خی هه‌ڵه ده‌بات. چه‌تر :ده‌وت��رێ��ت بۆناشرینکردنی بڕیاره‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێم یه‌کێتی و حزبه‌کانیتر له پارێزگای سلێمانی بڕیاره‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێم به‌الڕێدا ده‌به‌ن؟ به‌دڵنیایه‌وه تا ئێستا له سلێمانیو هه‌ولێر دوو ئیداره‌ی جیاواز بوونی ههیه و زۆر به ئاشکراش ئه‌م بابه‌ت ه دیاره و بڕیاری سه‌رۆکی حکومه‌ت له هه‌ولێر و بڕیاری سه‌رۆکی هه‌رێم له سلێمانی جێبه‌جێ نابێت ،دوو حزبن که باوه‌ڕیان به دۆستایه‌تی نێوانیان نیه ته‌نها له کاتی مه‌ترسی ب��ۆ س���ه‌ر ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���دا نه‌بێت. چ �ه‌ت��ر :پێشبینی ده‌ک�����������������������ه‌ن ب���� ه وه‌رگ������رت������ن������ه‌وه‌ی
س���ه‌رۆک���ی ح��ک��وم �ه‌ت ل��ه مانگی ( )10له‌الیه‌ن نێچیرڤان بارزانیه‌و‌ه ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه �هم �ه‌الی �ه‌ن �ه دروس���ت بکرێت؟ وه‌رگ��رت��ن�هوه و وهرنهگرتنهوهیپۆستی س�ه‌رۆک��ی حکومه‌ت هیچ له‌بارودۆخه‌که ناگۆڕێت په‌یوه‌ندی به پارتی و یه‌کێتی ههیه سه‌باره‌ت ب �ه پ�هی��وه‌ن��دی��ش��م��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ پ��ارت��ی دان��وس��ان��ی ئ��ێ��م�ه ل �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی دانیشتنی چوار قۆڵیدایه و ئاشکرای ه ل����ه‌ب����ه‌رچ����اوی ه��هم��وو خ���ه‌ڵ���ک ن����ه‌ک ب ه ن��ه��ێ��ن��ی ب���ۆ ئ��ه‌و ب���اب���ه‌ت���ه ب���ه‌الی منه‌وه پێموانی ه ک�����ارێ�����ک�����ی ئاسان بێت. چ������ه‌ت������ر: دان��ی��ش��ت��ن��ی ن��������ێ��������وان ن�ه‌وش��ی��روان م��س��ت �ه‌ف��ا و بارزانی چ��������������ۆن ده‌بینی؟ -ئ��ێ��م � ه
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
5
ح �ه‌زده‌ک �هی��ن پ �هی��وه‌ن��دی دروس��ت��م��ان ل���ه‌گ���ه‌ڵ س����ه‌رج����هم الی���ه‌ن���ه‌ک���ان���ی کوردستان حزبه سیاسیه‌کان هه‌بێت بۆیه ئه‌م دانیشتنه ئه‌نجامی باشتری ده‌ب��ێ��ت هۆکارێکه بۆلێک نزیک ب���وون���ه‌وه‌ی ب��ۆچ��وون �ه ج��ی��اوازه‌ک��ان وه‌کوتریش سه‌رۆکی هه‌رێم حه‌قی خ��ۆی �ه‌ت��ی ئ���ه‌و ج���ۆره س �ه‌ردان��ان �هی ه��ه‌ب��ێ��ت چ��ون��ک��ه ک���ه وت��ت سه‌رۆکی هه‌رێم ده‌بێت ب���ه‌رپ���رس���ی���ارێ���ت���ی ووردی سه‌رجه‌م ک��ێ��ش��ه‌ک��ان��ی ل����ه‌س����ه‌رش����ان ب���ێ���ت ،ب����ه‌اڵم هه‌نگا و ێکی ب�����اش ده‌ب���ێ���ت ب��هم��ه‌رج��ێ��ک له چوارچێوه‌ی پ���هی���وه‌ن���دی���ه‌ک���ی ئاشکراو روون بۆ خه‌ڵکی کوردستان بێت.
پڕۆفایل رێباز فه‌تاح مه‌حمود ناسراو به(رێباز کۆکۆیی) له‌دایکبوی ساڵی()1981ی هه‌ڵه‌بجه‌ی شههیده به‌کالۆریۆسی له پزیشکی گشتی و نه‌شته‌رگه‌ریدا ههیه ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان له‌سه‌ر لیستی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان
ئیبراهیم ئوره‌مارى ،ئەندامی دەستەیا کارگێریا پارتا چارەسەریا دیموکراتا کوردستانێ:
کۆمپانیا تورکیه‌کان «بۆ کۆمکرنا زانیاریان و تێکدانا ره‌وشا هه‌رێمێ هاتینه» هه‌ڤدیتن پرژان دهوکى
ئیبراهیم ئوره‌مارى ،ئه‌ندامێ ده‌سته‌یا کارگێریا پارتا چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان ،د هه‌ڤدیتنه‌کا تایبه‌تدا بۆ رۆژنامه‌یا (چه‌تر) دپه‌یڤه و دبێژە :گه‌له‌ک ژ کۆمپانیایان تورکی و ئیرانی له دهوکینه ژ بۆ کومکرنا زانیاریان و تێکدانا ره‌وشا هه‌رێمێ هاتینه
چه‌تر :چما ئیرۆ ئه‌ڤان هیرشان و گه‌مارودانا کوردان ده‌ستپێکریه؟ ئ���ه‌ڤ ی���ه‌ک ب��ۆ چ �ه‌ن��د خ��االنڤهدگهره ژوان باسێ ڤه‌کێشانا ه��ێ��زێ��ن ئ �هم��ری��ک��ى ل ع��ی��راق��ێ ئ �ه‌ڤ��رۆ گ����������������وت و ب�����ێ�����ژه‌ک�����ا م������������ه‌زن ل س���ه‌ر د هێـته ک�����رن، ئ�������هم باش
دزانن کۆ دناڤبه‌را ئه‌مریکا و ئیرانێ ده دژای �ه‌ت��ی �ه‌ک��ا م���ه‌زن ه��هی��ه ،وێ رۆژه‌ک ه�ه‌ب�ه ئێک و دوو سافى ب��ک��ن ،ل��ێ دخ����وازن خ��اک��ا عیراقێ ببیته م �هی��دان��ا وان و ئ���هم ه�هم��وو دزانن کو سه‌رۆک وه‌زیرێن عیراقێ ئه‌ڤرۆ الیه‌نگرێ ئیرانێ ی�ه و ب ه �هم��وو ه���ێ���زا خ��وه دخ����������وازه ه���ێ���زێ���ن
ئه‌مریکا بهێن ڤه‌کێشان تاکو ره‌وش وه‌ک���و ئ����ه‌وان ب��رێ��ڤ�ه ب��چ��ی��ت ،ئ�ه‌گ�ه‌ر هێزێن ئه‌مریکا بهێن ڤه‌کێشان ئه‌ڤه ژ بۆ ک���وردان مه‌ترسیه‌کا مه‌زنه و دبیت ببیته هوکارێ شه‌ره‌کێ مه‌زن ی��ێ ن��اڤ��خ��وی��ى ،ژب �ه‌رک��و ه �هی��ا ئیرۆ پرسێن ک��وردى ل عیراقێ نه‌هاتینه چ��اره‌س �ه‌رک��رن ژ ب�هره��ن��دێ ک��ورد ناخوازن هێزێن ئه‌مریکى بهێن ڤه‌کێشان ،ئیران ب به‌هانه‌یا ه �ه‌ب��وون��ا ه��ێ��زێ��ن پ���ژاک ل سنوران هێرشان دهینته سه‌ر هه‌رێمێ ئه‌ڤه‌ژى راست نینه ژبه‌رکو ( )24ده‌مژمێر دڤێن تاکو پژاک دگه‌هنه سنورێن ئیرانێ ئه‌ڤه‌ژى مه‌حاله ،چونکه ل ڤ��ان جهان چ��االک��ى ناهێنه ب رێ��ڤ�ه‌ب��رن ،خاله‌کا دى ی��ا گرنگ ئ����هوه ک���ۆ ئ �ه‌ڤ �ه ده‌م���ه‌ک���ه ه �هم��وو هێزێن سیاسى یێن ک��وردى پرۆژه‌یێ کونفرانسه‌کێ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى ب��اس لێ دک��ن ،ئ �هم وه‌ک��و پ��ارت��ا چ��اره‌س�ه‌رى دبینن ( )%50کێشه‌یێن کوردى برێیا کونفرانسه‌کێ نه‌ته‌وه‌یى وێ ب��ه��ێ��ن�ه چ���اره‌س���ه‌رک���رن، ئ���ه‌ڤ���ه‌ژى م��اف �ه‌ک��ێ ره‌وای���ێ گ��ه‌ل��ێ ک������ورده ،خ���اال دن ئ���هوه ب��ێ��ده‌ن��گ��ی��ا هه‌رێمێ به‌رامبه‌ر ڤان بوردومانان دب���ه زه‌م��ی��ن �ه‌ک کۆ ئه‌و ل سه‌ر هێرشێن خوه ب �ه‌رده‌وام بن و ک �ه‌س��ان��ێ��ن سڤیل بکوژه و هوکارێن ڤێ بێده‌نگیێ ژى بۆ نه‌بوونا به‌رنامه‌یێ چ�����اره‌س�����ه‌ری�����ا پ��رس��ا
ک��وردى ڤه‌دگه‌ره ،هه‌روه‌سان خاله‌کا دن ژى په‌یوه‌ندى پێڤه هه‌بوویه ،ئه‌وژى راگه‌هاندنا خوه‌سه‌ریا دیموکراتى بوو ل ب���اک���ور ،ئ���ه‌ڤ���ه‌ژى ب ه��وک��اره‌ک س �ه‌ره‌ک��ى دهێته دان���ان ک��ۆ تورکیا
گه‌له‌ک که‌نال هه‌نه هه‌وال هینانا کلتورێ بیانی ددن و کلتورێ کوردی تێک ددن ( )700کۆمپانیێن تورکی ل دهوکێ هه‌نه ،گه‌له‌ک ژفان ژبۆ بازرگانێ نه‌هاتینه که‌فتى ی�ه د ته‌نگاڤیه‌کا م�ه‌زن��دا، ئه‌م پێشبینى دکن کو ئهڤ شه‌ر و توپبارانکرنه بۆ ده‌مه‌ک درێژ بمینه، کو ئه‌م دبینم ئه‌ڤه ته‌جربا دوماهیێ
یا تورکان به کا دێ ب سه‌رکه‌ڤه یان نه ،لێ وه‌کو جاران وێ دربێن مه‌زن ل تورکیا بکه‌ڤن. چه‌تر :زیانێن ڤان بوردومانان ل سه‌ر هیزین په‌که‌که و پژاکێ هه‌بوونه؟ زیانێن گیانى هه‌بووینه ل ناڤرێزێن گه‌ریالیان ،لێ خه‌لکێ سڤیل و گوندنشین گیانێ خوه ژ ده‌ست داینه و خه‌مبارین ب شه‌هیدکرنا وان ،و سه‌بر و هه‌دارێ ژ بۆ مالباتێن وان دخوازن، دیسان ئه‌ڤان بوردومانان زیانێن مه‌زن ب سروشتێ کوردستانێ گه‌هاندى نه سروشت ژى ل ده‌ڤ مه ک��وردان پ��ی��رۆزی��ا خ���وه ه �هی �ه و چ ج��ی��اوازى دن��اڤ��ب �ه‌را سروشتى و م��رۆڤ�ه‌ک��ێ دا نینه. چه‌تر :داهاتێ ڤ��ان بوردومانان ژ تورکیا و ئێران را چ د بیت؟ ه��ن��دى ئ���هم ه����ه‌وال رێکخستنانافمالیا ک���وردى ن��ه‌دن داه��ات��ێ ڤان بوردومانان وێ مه‌زنتر ببه و پێدڤى یه کورد هه‌وال پاراستنا سنوران بده ژ ب�ه‌رک��و سنورێن ب�ه‌ردای��ن�ه ،عیراق ل س �ه‌ع��دی��ی �ه و ج���ه‌ل���ه‌وال و ئ��ی��ران توپبارانکرنا س��ن��وران و تورکیا ب توپباران و فروکێن جه‌نگى ئاسمانێ مه دبه‌زینن ،پێدڤى یه هێزێن سیاسى و خه‌لکێ مه بێده‌نگ نه‌به و هه‌لویست هه‌به به‌رامبه‌ر ڤان هێرشان ،هه‌روه‌سا راگه‌هاندنا کوردى زۆر الوازه ژبه‌رکو هه‌یا نها کوشتن و به‌زاندنا سنورێن مه نه‌شیایه ب شێوه‌یه‌کێ باش ئه‌ڤان روودان��ا خویا بکن ،گه‌له‌ک که‌نال ژى ه �ه‌ن �ه ه���ه‌وال هینانا ک��ول��ت��ورێ بیانى ددن و کولتورێ کوردى تێکددن ئه‌ڤه مه‌ترسیه‌کا مه‌زن ژ بووى مه، هه‌روه‌سان هندى (میت و ئیتالعات و
موساد ...هتد ) ل ناڤ مه‌دا هه‌بن وێ کێشێن مه مه‌زنتر ببن . چه‌تر :ڤێ داوی��ێ چه‌ندین سازى و که‌سانێن سه‌ربخۆ دخ��واس��ت که‌ل و په‌لێن ت��ورک��ى و ئیرانى ن�ه‌ک��رن و بانگه‌وازا هه‌موو بازرگانان کرن کۆ بازرگانیا خوه دگه‌ل ئیران و تورکیا ب راوه‌ستینن؟ ئه‌ڤى بابه‌تى ئه‌رێنى و نهرێنیێنخوه هه‌نه ،دڤێت مرۆڤ ره‌شبین نه‌به، ل��ێ ئ�ه‌گ�ه‌ر سیاسه‌تا ت��ورک��ى ب ڤى شێوه‌ى به به‌رامبه‌ر کوردان وى ده‌مى ب راستى ئه‌گه‌ر مه هه‌لویسته‌کێ وه‌س��ا هه‌به و ئ �هم ده‌ری��ێ (ئیبراهیم خه‌لیل) بگرن وێ دربه‌کێ مه‌زن ب وان بکه‌ڤه ،چونکه ئه‌وان به‌رژه‌وه‌ندیێن ئ��ێ��ک الی �ه‌ن��ى ی��ێ��ن ئ���اب���وورى دگ �ه‌ل هه‌رێمێ هه‌نه و ئهڤ به‌رژه‌وه‌ندى ژى بۆ ک��وردان نه باشن ژبه‌رکو پێدڤى یه به‌رژه‌وه‌ندى به‌رژه‌وه‌ندیێن دوالیه‌نى بن ،راسته ئه‌م مفاى ژڤێ بازرگانیێ دبینن ،ل��ێ ئ �ه‌و بهتر مفاى دبینن، خاله‌ک دى ههیه من دڤێت ئاماژێ پێ بده‌م کو نزیکى ( )700کومپانیێن وان ل دهوکێ هه‌نه ،گه‌له‌ک ژڤان کومپانیایا نه‌بوو بازرگانیێ هاتینه، به‌لکو ژ ب��ۆ کومکرنا زان��ی��اری��ان و تێکدانا ره‌وشا هه‌رێمێ هاتینه ،نموونه ل سه‌ر گوتنا من ( ده‌ما پرۆژه‌یه‌کێ ئه‌نجام ددن زۆر گه‌نده‌لیێ تێدا دکن و کاره‌ک الواز ئه‌نجام ددن ،سه‌ره‌راى ڤێ چه‌ندێ پرۆژه‌یێن خو گیردکن ،ئهڤ یه‌ک گه‌لى توره دکت و نه‌رازیبوون دێ به‌رامبه‌ر حوکومه‌تێ بت ،چونکه م��ل��ل �ه‌ت ح��وک��وم �ه‌ت��ێ ن��اس��دک��ت نه کومپانیایێ ،ره‌وشا نافخویا هه‌رێمێ ب ڤى شێوه‌ى تێکددن.
تورکیا ههمیشه ل ه دژى کورد یه‌کیان گرتووه» ناوچهکه مافى خۆدیاریکردنى چاره‌نوسى ههیه که بریتیه له دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى نه‌ته‌وه‌یى. چه‌تر :بڕوات وایه ئێستا هێزه سیاسیه‌کانى رۆه����ه‌اڵت ئ��ام��اده‌ى ئ��ه‌و گ��ۆڕان��ک��ارى و پ��ێ��ش��ه��ات��ان�ه‌ن ک �ه‌ن��اوچ �ه‌ک �ه و ئێرانیشى گرتوه‌ته‌وه؟ ـ به‌ڕاستى له سایه‌ى دیکتاتۆریدا هیچ ی���ه‌ک ل �ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک��ان��ى ئ��ێ��ران ل �ه‌وان �هی �ه ئاماده‌بن بۆ راپه‌رین و تێکهه‌ڵڕژان دژى رژێم ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى ئاماده‌کارییه‌کى ته‌واى هه‌بێت بۆ دامه‌زراندنى سیستمێکى فیدراڵى دیموکراتى له ئێراندا که‌مێک زه‌حمه‌ته یان گرانه .هێزه سیاسیه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان به‌گشتى ئۆپۆزسیۆنى ئێرانى به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ده‌بینین له‌سه‌ر ئه‌و چاره‌سه‌ره ئه‌وه‌نده پێداناگرێت ،کوردیش بۆ خۆى به‌هۆى ئه‌وه‌ى که هێزه سیاسیه‌کانى ل���ه م�����اوه‌ى چ �ه‌ن��د س��اڵ��ى دوای������دا ل �ه‌ن��او ئۆردوگاکاندا توشى کۆمه‌ڵێک قه‌یران و دابڕان و په‌رتبونى گهوره هاتون له‌ڕوى توانا و شێوازى کارکردنیانه‌وه الوازیان پێوه دیاره، ئه‌وانیش تاڕاده‌یه‌ک کارى هه‌ماهه‌نگى و پێکه‌وه ک��ارک��ردن له‌سه‌ر خه‌باتى سیاسى و دیبلۆماسى ت��اڕاده‌ی �ه‌ک��ى زۆر الوازن. له‌به‌رئه‌وه ئه‌رکێکى زۆری��ان له‌سه‌ر شانه تاوه‌کو باهۆزى گۆڕانکاریه‌کان له ئێران ده‌س��ت پێده‌کات .له ب �ه‌رئ �هوه له قۆناغى ئ��ێ��س��ت��ادا ه��ێ��زه س��ی��اس��ی �ه‌ک��ان ئه‌رکێکى گ���ه‌وره‌ی���ان ل �ه‌س �ه‌ر ش��ان�ه ک �ه ب �ه‌ت �ه‌واوه‌ت��ى ل �ه‌زۆر روه‌وه ئ��ام��اده‌ک��ارى ئ�ه‌وه‌ی��ان هه‌بێت بۆ ئ �ه‌وه‌ى کاتێک گۆڕانکاریه‌ک هاته کایه‌وه ،هه‌م ئ�ه‌وان ب �ه‌ده‌ورى خۆیان وه‌ک هێزى خه‌باتگێڕ و شۆڕشگێڕ تێکه‌ڵ به‌و گ��ۆڕان��ک��اری��ان�ه ب��ن و ب �ه‌ش��دارب��ن تیایدا،
هه‌روه‌ها دواتر له رێکخستنه‌وه و گۆڕینى سیستم بهرهو دیوکراسى و بهرهو سیستمێک که مافه‌کانى گه‌لى کوردى تیادا بچه‌سپێ ئاماده‌کاریان هه‌بێت. چ�ه‌ت��ر :ئ��ام��اژه‌ت ب �ه‌وه‌ک��رد ک�ه هێزه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان تاراده‌یه‌ک الوازن، ئ �ه‌و الوازی���ه ن�ه‌ب��وه‌ت�ه ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى الوازى دهربکهوێت له کوردستاندا؟ ـ بێگومان کامپ نشینى بۆ هه‌موو هێزێکى خۆ به شۆڕشگێڕزان و خه‌باتگێر نه‌فره‌تێکى م �ه‌زن �ه ،چ��ون��ک�ه ئ���ه‌و ه��ێ��زه ل �ه م�هی��دان��ى کارکردنى سیاسى و مه‌ده‌نى و نیشتمانى خۆى داده‌بڕێت و ده‌رفه‌تێکى واى بۆ دێته پێشه‌وه توشى قه‌یرانى زۆر گه‌وره‌ى ده‌کات که چاوه‌ڕوانیکردنى هه‌ندێکیان زه‌حمه‌ته که ده‌یانخاته ژێر ره‌حمه‌تى هه‌لومه‌رجێکه‌وه که جۆرێک له بێئیراده‌ى دێنێته کایه‌وه و رێ��گ��رى ئ���هوه ده‌ب��ێ��ت ک�ه بتوانن ئ��ازاد بن له‌کارکردنیان و سه‌رخستنى پ��ڕۆژه و به‌رنامه‌کانیان .بێگومان تێکشکاندنى ج��واڵن�ه‌وه‌ى چ�ه‌ک��دارى ک��وردى له‌به‌رانبه‌ر ئ��ێ��ران ل �ه‌ن��اوه‌راس��ت��ى هه‌شتاکانى س �ه‌ده‌ى بیسته‌میش و له‌پاش ( )1991یش ئه‌زمونى باشورى کوردستان و ناچاربونى ئه‌و هێزانه به جێهێشتنى چیاکان و گردبونه‌وه له‌ناو ئه‌و که‌مپانه‌دا هه‌لومه‌رجێکى نا ئاسایى بۆ هێناونه‌ته کایه‌وه که قه‌یرانه‌کان قوڵتر ده‌ب��ن �هوه ،قۆناغى الواز روی���ان تێده‌کات هه‌ر ئه‌و واقیعه‌شه وایکردوه ئه‌م هێزانه له هێزى به‌رفراوان و کاریگه‌ر له واقیعه‌که کاریکه‌ریان که‌م بێتهوه وه په‌رتبون له‌ناویاندا روبدات ،به‌هه‌مان شێوه کاریگه‌رى واقیعى تیایدا روبدات. چه‌تر :کاتى ئهوه نه‌هاتوه ئه‌و هێزانه ئه‌و بێده‌نگیه بشکێنن ،له‌به‌رانبه‌ر ئه‌و هێرشانه‌ى
دهکرێته سه‌ر گه‌لى کورد له رۆژهه‌اڵتى کوردستان؟ ـ به بڕواى من ئه‌و هێزانه پێویسته درک ب���هوه ب��ک�ه‌ن ک �ه ق��ۆن��اغ��ى بچوکبونه‌وه‌ى بێکاریگه‌ربونیان له‌سه‌ر مه‌یدانى کارى خ��ۆی��ان و ئ �ه‌و هه‌لو م �ه‌رج �هى ئ �هم چه‌ند ساڵه‌ى دواى چۆن بووه ،له پێناوى ئیدانه‌دان به خه‌باتى خۆیان له پێناوى رزگارکردنى خ��ۆی��ان ل �ه‌و ق�هی��ران�هى ک�ه تێى ک�ه‌وت��ون، پێویسته به‌رنامه‌ى وردو جدیان هه‌بێت بۆ کارکردن و روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى ئه‌و بارودۆخه ناله‌باره‌ى روى تێکردوون که بتوانن شێوازى ن��وێ بۆ ک��ارک��ردن ب��دۆزن�هوه تا چاالکتر ل�ه ج���اران ک��اری��گ�ه‌رى خ��ۆی��ان بگێڕنه‌وه، بێگومان لێره‌دا ئ�ه‌و گۆشه نیگایه دێته پێشه‌وه ئه‌و هێزه سیاسیانه به‌ته‌نیا زه‌حمه‌ته ئ �ه‌و ک��اره ب��ک�ه‌ن ،ب �ه‌اڵم ئ�ه‌گ�ه‌ر تێکه‌اڵو ب��ون و هه‌ماهه‌نگیان هه‌بێت ،الن��ى که‌م تێکه‌ڵ به به‌ره‌یه‌ک بن که به‌ناوى به‌ره‌ى هێزه کوردستانیه‌کانى رۆژهه‌اڵتیه‌کانى کوردستان ،دابمه‌زرێنرێت که بتوانێت ئه‌م ب�ه‌ره‌ی�ه ئ���ازادى ب��دات ب �ه‌و هێز و الیه‌نانه سیاسیانه‌ى که ده‌یانه‌وێت خه‌باتى سیاسى خۆیان هه‌ڵبژێرن له‌ڕۆژگارى ئه‌مڕۆدا .ئه‌و به‌ره‌یه له ئێستا و له ئاینده‌شدا خزمه‌ت به کێشه‌ى کورد و ئاینده‌ى سیاسى گه‌لى کورد بکات. چه‌تر :با له ئێرانه‌وه بچینە سەر تورکیا، دان��ان��ى قه‌ڵغانى موشه‌کى ل�ه تورکیا، ئێرانى نیگه‌رانکردوه ،ئێران ئاماژه‌ى به‌وه‌دا تورکیا چوه‌ته به‌ره‌ى دوژمنه‌وه ،کورد چۆن له‌م کاته‌دا ده‌توانێت سود له‌و ناکۆکیانه وه‌رگرێت؟ دی���اره په‌یوه‌ندیه‌کانى تورکیا و ئێرانبهدرێژاى مێژو په‌یوه‌ندیه‌کى وایان ههیه،
که له زۆر روه‌وه دۆس��ت نه‌بوون له‌گه‌ڵ یه‌کتریدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى دوو ده‌وڵه‌تى هاوسنور بوون ،به‌اڵم زۆرب�هى جار به‌هۆى سروشتى جیاوازى سیستمى سیاسى ئه‌م دوو واڵته و ئه‌ندامبونیان ل ه به‌ره‌ى جیاوازدا ناکۆکیان هه‌بووه ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به کێشه‌ى کورد له هه‌ندێک له قۆناغه مێژووییه‌کاندا هاوکارى گه‌وره‌یان پێکه‌وه هه‌بووه ،چونکه هه‌ریه‌که له‌م دوو دهوڵهته کێشه‌ى کوردى به‌یه‌کێک له کێشه مه‌ترسیداره‌کان بۆسه‌ر ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى خۆیان زانیوه ،له‌پاش هاتنه س �ه‌رک��ارى ک��ۆم��ارى ئیسالمى به حوکمى ئه‌وه‌ى ئایدۆلۆژیایه‌کى مه‌زهه‌بى دژ به رۆژئ���اواى هه‌بووه له‌سه‌رده‌مانێکى دواى دام�ه‌زران��دن��ى خۆیهوه به‌تایبه‌تى له ناوه‌راستى په‌نجاکاندا بووه‌ته یه‌کێک له مه‌عه‌سکه‌رى ی��اخ��ود که‌مپى رۆژئ���اواى سه‌رمایه‌دارى به‌رێوه‌به‌رایه‌تى ئه‌مریکا و له‌ناو هاوپه‌یمانیه‌تى ناتۆدا شوێنى گرتوه. له‌م ماوه‌ى دوایدا به‌هۆى ئه‌وه‌ى که تورکیا وه‌کو هێزێکى ناتۆ ئاماده‌بوو که قه‌ڵغانى موشه‌کى له‌سه‌ر سنوره‌کانى خۆى به‌رانبه‌ر ئێراندا دابنێت ،ئه‌مه‌ش تاراده‌یه‌کى زۆر ئێران نیگه‌ران ده‌کات له‌به‌رئه‌وه‌ى که تورکیا به شێوه‌یه‌کى کردارى ده‌چێته ناو ئه‌و پالنه کرداریه‌ى که دژ به ئێران ئاماده‌کارى بۆ ده‌ک��ات .دی��اره ئه‌گه‌ر ئێران به شێوه‌یه‌کى مه‌نتقى و ئه‌قاڵنى کارى بکردایه ده‌یتوانى له‌ڕێگه‌ى به‌هێزکردنى په‌یوه‌ندیه‌کانى خۆى له‌گه‌ڵ ک��ورددا بتوانێت فشارێکى گهوره ل �ه‌س �ه‌ر ت��ورک��ی��ا دروس���ت ب��ک��ات ،چونکه په‌یوه‌ندیه‌کانى کوردو ئێران په‌یوه‌ندى هه‌زار ساڵه‌یه له‌به‌رانبه‌ر کورد و تورکیا ،به‌اڵم ده‌بینین ئێرانیه‌کان به حوکمى کورتبینى سیستمه ئایدۆلۆژیه‌که‌یان نه‌یانتوانیوه
ــــته قه‌ربوو بکرێته‌وه له جه‌نگى ئێران و عێراقدا گیانیان ل�ه ده‌س��ت��دا ی��اخ��ود ئه‌ندامێکى جه‌سته‌یان له‌ده‌ستاوه به هۆى مینڕێژکردنى ناوچه‌کانیانه‌وه زۆرترین قوربانی له شه‌ڕی ئێران و عێراقدا کورده‌کان دایان و ()23 س��اڵ دوای ک��ۆت��ای ئ �ه‌و ش���ه‌ڕه رۆژان���ه خه‌ڵکی ده‌ڤه‌ره‌کانی ئیالم و ناوچه‌کانى تر له باشورى کوردستان به تایبه‌ت خه‌ڵکی دی��ه��ل��وڕان ده‌ب��ن �ه ق��ورب��ان��ی ئ���ه‌و مینانه ک��ه ک��ات��ی خ��ۆی ل �ه ب �ه‌ره‌ک��ان��ی ش �ه‌ڕدا چێندرابوون. سه‌رچاوه‌کان ئاماژه بۆ ئ�هوه ده‌ک �ه‌ن که له‌و ده‌ڤه‌رانه‌دا زیاتر له یه‌ک ملیۆن مین له ( )700ه��ه‌زار هێکتار زه‌وی���دا وه‌ک پاشماوه‌ی شه‌ڕی هه‌شت ساڵه‌ی ئێران و عێراق ماوهتهوه. ئاماره‌کان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن تاکۆتایى جه‌نگى نێوان هه‌ردوو واڵتى ناوبراو ساڵی ( )1988ت��ا ئ��ی��س��ت��ا( )10ه���ه‌زار که‌س بونه‌ته قوربانی ئه‌و مینانه و کوژراون یان
خه‌ڵکى کورد شتێکى روونه که بۆمبارانى بریندار بوون. ق �ه‌ره‌ن��ى ق���ادرى ،رۆژن��ام �ه‌ن��ووس ل�ه‌ب��اره‌ى کیمیایى به‌شێک له پارچه‌ى رۆژهه‌اڵتى ب���ه‌رزک���ردن���ه‌وه‌ى س��ک��ااڵ و داواک���ردن���ى کوردستانى گرته‌وه ،به‌اڵم کاتێک باس له قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى زیان لێکه‌وتوانى ئه‌و شه‌ڕه دادگایه‌کى به‌رزى وه‌ک الهاى ده‌کرێت، له دادگ��اى الهاى به (چه‌تر)ی وت :بۆ بابه‌ته‌که هه‌ستیاره‌و پێویستى به کارى شکایه‌تکردن و داواى قه‌ره‌بووکردنه‌وه له زۆر ههیه .لهوانه به‌رێگه‌ى وێنه ،نوسراو، شوێنێکى وه‌ک دادگاى الهاى ،پێویستى شایه‌تحاڵ و راى دکتۆران ،ئه‌و دۆسیه بۆ به به‌ڵگه‌ى سه‌لمێنه‌ر ههیه وه‌ک وێنه ،دادگاى الهاى بکرێته مێژوویه‌کى زیندوو. ئ �ه‌و ن��وس��راوان�ه ک�ه دک��ت��ۆره‌ک��ان ده‌ت��وان��ن ن��اوب��راو ،ره‌خنه‌ى له که‌مته‌رخه‌مى پارته دانى پێدابنێن بۆ نموونه شارى سه‌رده‌شت سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ که‌وته‌به‌ر بۆمبارانى فرۆکه شه‌ڕکه‌ره‌کانى گرت له کۆکردنه‌وه‌ى‌و ئامارى کورژراو و عێراق و سه‌دان که‌س گیانیان له ده‌ستدا و بریندارو زیان لێکه‌وتوانى کورد. به‌هه‌زاران که‌سیش تا ئێستا به پاشماوه‌ى ئه‌و ق����ه‌ره‌ن����ى ،ج �ه‌خ��ت��ى ل�����ه‌وه‌ک�����ردهوه ک �ه: چه‌که کیمیاییه‌وه ده‌ناڵێنن .له شوێنێکى ئه‌رکێکى جدى پارت و رێکخراوه سیاسى وه‌ک دادگ���اى اله��اى ،بێشک کۆمه‌ڵه و مه‌ده‌نییه‌کانه که بتوانن ل�ه‌و ب��واره‌دا پارێزه‌رێکیش پێویسته تا بتوانن به‌بێ دوو گه‌لێک چاالک بن تا له بوارى ناساندنى دڵى به‌دواى دۆسیه‌ى ئه‌و زه‌ره‌ر لێکه‌وتوانه ئه‌و پرسه گرنگه سنوورى ئه‌و ده‌وڵه‌تانه بکه‌ون .ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ى رۆژهه‌اڵتى ببه‌زێنن و ره‌وانه‌ى شوێنى پێویستیان بکه‌ن. کوردستان ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد دیاره بۆ ع �ه‌ل��ى ب �هه��رام��ى ،ئ �ه‌ن��دام��ى کۆمیته‌ى
هـــه‌واڵــی کوردستانی ده‌ستگیرکردنى کورد به‌رده‌وامه
بۆمبی هێشوویی دژى گه‌ریال به‌کار ده‌هێندرێت
ن��اوه‌ن��دى س��ازم��ان��ى خ �ه‌ب��ات ،ئ��ام��اژه بۆ شه‌ڕى هه‌شت ساڵه‌ى نێوان ئێران و عێراق ده‌ک���ات و به‌شێک ل �ه به‌ڵگه‌کان ئ �هوه ده‌رده‌خا ئه‌و شه‌ره له الیه‌ن سه‌دام حوسێن سه‌رۆک کۆمارى عێراقى پێشوو سازکرا. ئه‌گه‌رچى سه‌دام شه‌ڕه‌که‌ى ده‌ست پێکرد، وتى :ناکۆکى خاک و سیاسى نێوان عێراق و ئێران کێشه‌یه‌کى کۆن و له مێژینه‌بوو. سه‌دام حوسێن بۆ تۆڵه‌ى ئه‌و شکسته‌ى له په‌یماننامه‌ى جه‌زائیر ل �ه( )1974تووشى ب��ب��وو ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن �ه‌وه‌ى ئ���اوی ئ �ه‌ڵ��وه‌ن و ده‌رخستنى ع��ێ��راق وه‌ک هێزى گ �ه‌وره‌ى ناوچهکه ،ده‌ستى دایه ئه‌و شه‌ره. ئه‌ندامه‌که‌ى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى سازمانى خه‌بات ،هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که هه‌ردوو به‌شى کوردستانى ئێران و عێراق زیانى زۆری���ان���ى ب���ه‌رک���ه‌وت ،ک��ه ت��ا ئێستاش ته‌قه‌مه‌نى و پاشماوه‌ى شه‌ر به‌ده‌وام خه‌ڵکى ئه‌و ناوچانه ده‌کاته قوربانى.
هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم
هێزه‌کانی پۆلیسی تورکیا که به فه‌رمانی حکومه‌ت له شرنا‌خ ،رحا ،ئەدانە و مێرسین له دژی کوردان ده‌ستیان کردوه به‌گرتنى سیاسه‌تمه‌داران و چاالکوانانى مه‌ده‌نى ،ئه‌م جاره له شاری ئیزمیر ده‌ستیان داوه‌ت �ه گرتن و ده‌ستبه‌سه‌ر ک��ردن .هه‌تا رۆژى ( )23ئ �هم مانگه ن���ۆش���اره‌دار گ��ی��راون، ت�ه‌ن��ی��ا ل �ه ش��رن��اخ ت��ا ه �هم��ان رۆژ ()51ک����ه‌س به‌شاره‌داریه‌کانه‌وه گ��ی��راوه ،هێزه‌کانى پۆلیسیش هێرشیان ک��ردوه‌ت �ه س�ه‌رم��اڵ��ی سیاسه‌تمه‌دارانی ک���ورد و ه���ه‌روه‌ه���ا ئ �ه‌ک��ادی��م��اى س��ی��اس��ی پ��ارت��ى ئاشتى و دیموکراتى ( )BDPو()21که‌سیان ده‌ستبه‌سه‌رکرد .هێرشه‌کانى گرتن و ده‌ست به‌سه‌ر ک��ردن له به‌ر ده‌رگ��اى ناوه‌ندی ()BDPی ئه‌و ش���اره ب�ه لێدوانێک ش �ه‌رم �ه‌زار ک���را .ل�ه ش��اری ئیزمیری تورکیاش ،پۆلیس هێرشی ک��رده سه‌ر ماڵی سیاسه‌تمه‌دارانی کورد و ئه‌کادیمیاى سیاسی ( .)BDPهه‌روه‌ها چوار که‌سیش له ئه‌ندامانى ناوه‌ندی چاندی میزۆپۆتامیا ده‌ستبه‌سه‌ر کراون.
گۆشه‌گیری دژوار له‌سه‌ر (عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن) تێکۆشه‌رى گه‌لى ک��ورد ب �ه‌رده‌وام �ه و م��اوه‌ى دوو مانگه پارێزه‌ره‌کانى چاویان پێنه‌که‌وتووه و له بارودۆخى ئاگادار نین ،ده‌وڵه‌تى تورکیاش له هه‌وڵى ئ �ه‌وه‌دای �ه گۆشه‌گیریه‌که به یاسا رێکبخات. ل�ه دوای��ی��ن دی��داری��دا دوو مانگ له‌مه‌وبه‌ر، ئۆجه‌الن داوای کردبوو ب��ۆئ�ه‌وه‌ی بتوانێ له بابه‌تى چ��اره‌س �ه‌ری��دا رۆڵ���ی خ��ۆی بگێڕێت، ته‌ندروستی و هه‌روه‌ها هه‌لومه‌رجی ژیانى له زیندانى دورگه‌ى ئیمرالی باش بکرێت ،داواشی ک��ردب��وو ده‌رف �ه‌ت��ی ئ���ه‌وه‌ی پ��ێ ب��درێ ک�ه به مه‌به‌ستی چ��اره‌س�ه‌ری بتوانێ له‌گه‌ڵ الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان راسته‌وخۆ گفتوگۆ بکات. گ��ۆش �ه‌گ��ی��ری �ه‌ک �هى ئ���ۆج���ه‌الن ب���ووه‌ت���ه ه��ۆی نیگه‌رانی ژماره‌یه‌ک له ناوه‌نده‌کانی مافی مرۆڤ و به‌م هۆیه‌شه‌وه الیه‌نگرانی ئۆجه‌الن به‌رده‌وامن له پیشاندانی ناڕه‌زایه‌تی. هاوکات جیا له گه‌لى کورد ،ژماره‌یه‌ک له نووسه‌رانی به ناوبانگی جیهانیش که هه‌ندێکیان خاوه‌نی خه‌اڵتی نۆبڵن ،له دژی گۆشه‌گیری سه‌ر ئۆجه‌الن ،ناڕه‌زاییان نیشانداوه.
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
7
پرۆفایل
یاسین سه‌رده‌شتى، له‌دایکبوى ساڵى1970سلێمانى. دکتۆرا له مێژووى هاوچه‌رخدا، مامۆستاى زانکۆى سلێمانى
ک��ورد له رێگه‌ى بڕوابون ب���ه‌خ���ۆ و ه �هم��اه �ه‌ن��گ��ى ته‌واوى هێزه سیاسیه‌کان له چوارچێوه‌یه‌ى ،به‌ره‌یه‌کى گهوره و له رێگه‌ى هه‌وڵدان بۆ قۆستنه‌وه‌ى ه�ه‌ر دۆستایه‌تیه‌ک له ده‌ره‌وه پشتگیرى کردنیان بۆ سودوه‌رگرتن له‌و گۆرانکاریانه و له‌ڕێى کارکردن بۆ به‌ده‌مه‌وه نه‌چون بۆ پیالنه‌کانى واڵت��ان به‌بێ به‌شداریکردنى کورد محاڵه بهێنرێته‌دى ،له‌به‌رئه‌وه کورد وه‌کو رێبه‌رایه‌تى سیاسى وه‌کو کۆمه‌ڵگاش
پێویسته ئه‌و رێو شێوێنانه بگرێته‌به‌ر و نه‌خشه رێگه‌ى سیاسى هه‌بێت بۆ سودوه‌رگرتن و قۆستنه‌وه‌ى ئه‌و گۆرانکاریانه و چاوى له چیه .مه‌سه‌له‌ى خه‌ڵک گرنگه بۆ ئه‌م سه‌ده‌یه و رێگرتن له‌وه‌ى که به‌شێک له‌م هێزانه بکه‌ونه ناو چوارچێوه‌ى سیاسه‌تى ئه‌و دهوڵهته داگیرکه‌رانه‌وه ده‌کرێت ک��ورد له ده‌رفه‌تێکدا سود وه‌ربگرێت.
عه‌لى به‌هرامى باسى له چاالکى بزووتنه چه‌کدارو سیاسیه‌کانى کورد بۆ پاراستنى هاواڵتیانى کورد و خاکى کوردستان له‌و کاته‌دا کرد ،به‌چه‌ترى راگه‌یاند :بوونى ب��زووت��ن��ه‌وه‌ى رزگ���اری���خ���وازى چ���االک و هه‌ڵسوڕانى(حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران ،سازمانى خه‌بات و کۆمه‌ڵه)وه‌ک سێ هێزى سه‌ره‌کى بووه هۆى ئه‌وه‌ى که رژێم و هێزه سه‌رکوتکه‌ره‌کان به هه‌موو ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ف��ش��ار و ه��ێ��زى زی��ات��ر بێننه سه‌ر خه‌ڵکى کوردستان که ته‌نانه‌ت له دوایى کۆتایى شه‌ڕیش کوردستان وه‌ک ناوچه‌یه‌کى جه‌نگى هه‌ڵسوکه‌وتى له‌گه‌ڵ ده‌کرا. هه‌روه‌ها شنه درودگه‌ر ،توێژه‌رى ده‌روونى، باس له کاریگه‌ریه‌کانى ئه‌و جه‌نگه له‌سه‌ر تاک و ئاستى کۆمه‌اڵیه‌تى کورد له دواى شه‌ڕ ده‌کات و پێشیوایه که شه‌ڕ ئه‌و دو واڵته کاریگه‌رى یه‌کجار نه‌رێنى له‌سه‌ر ئ��ێ��ران و رۆژه �ه‌اڵت��ى ناڤین و به‌تایبه‌ت کوردستان که سنورێکى دوور و درێژى ده‌ستکردى له‌گه‌ڵ الیه‌نى دووه‌م��ى شه‌ڕ واته عێراق هه‌بوو ،دانا .به‌پێی لێکدانه‌وه‌ى پسپۆران و شاره‌زایان له الیه‌نى ئابووریدا،
بودجه‌ى ( )80ساڵى ژماره‌یه‌کى زۆرى ئ��ێ��ران درا ب�ه ته‌جعیزاتى لوجستیکى و خ �ه‌رج��ى ه �ه‌ش��ت س��اڵ �هى ن��ێ��وان ئ���ه‌و دوو واڵت���هى ک���ردووه ،ک�ه ئ�هم�ه‌ش واى کرد ئێران و کوردستان ()80س��اڵ دوابکه‌وێ له واڵتانى تر. توێژه‌ره ده‌روونیه‌که وتیشى:شه‌ڕ له خۆیدا بوو به‌هۆى تێکچوون و شێوانى شیرازه‌ى ه����ه‌زاران بنهماڵه ب �هه��ۆى ل �ه ده‌س��ت��دان��ى باوک یان کوڕه‌کانیان.که لێره‌دا سروشتیه م��ن��دااڵن��ى ب��ێ س �ه‌رپ �ه‌رس��ت داه��ات��ووی��ان ده‌که‌وێته مه‌ترسى و چاره‌ڕه‌شى و به‌دبه‌ختى بۆیان له که‌مین داده‌نیشێت و له دوارۆژدا ده‌ب���ن ب �ه ک��ۆس��پ ل���ه‌ب���ه‌ره‌و پێشچوونى کۆمه‌ڵگا ،له الیه‌کى دیکه‌شه‌وه ئه‌و شەڕ بووه هۆى راوه‌ستانى یان ته‌نانه‌ت نه‌مانى که‌رتى پیشه‌سازى بۆ ماوه‌یه‌کى درێژ و ئیفلیج بوونى ب��وارى ئابوورى واڵت ،که ئاکامه‌که‌ى دهبێته په‌ره‌سه‌ندنى بێکارى و هه‌ژارى که ئه‌وه‌ش له خۆیدا دهبێته نۆتفه ب��ۆ پ�هی��داب��وون و سه‌رهه‌ڵدانى خه‌مۆکى و به‌گشتى و تێکچوونى ب��وارى ده‌روون��ى کۆمه‌ڵگا و هاتنه ئارایی دی��ارده‌ى وه‌کو و خۆکوژى.
گۆشه‌گیرکردنى ئۆجه‌الن به‌رده‌وام ه و ناڕه‌زایى نێونه‌ته‌وه‌یى لێده‌که‌وێته‌وه ئاماده‌کار
هێزه‌کانی پاراستنی گه‌ل ( ،)HPGبه‌ده‌رکردنی لێدوانێک ڕایگه‌یاند ،سوپای تورکیا له( 19و )20 ئه‌م مانگه‌دا بۆمبی رێگه‌پێنه‌دراوی له خواکورک به‌کار هێناوه .به گ��وێ��ره‌ی لێدوانه‌که‌ی ناوه‌ندی راگ �هی��ان��دن��ى( ،)HPGسوپای تورکیا به بۆمی رێگه‌پێنه‌دراوی هێشوویی ،هێرشی کردۆتهوه سه‌ر هه‌رێمه‌کانی(گه‌لێ ڕه‌ش ،گرێ سیرۆ ،پارتیزان، شه‌هید بێریتان و هه‌رێمی ماسیرۆ) .هه‌روه‌ها فرۆکه جه‌نگییه‌کانیش ،هێرشیان کردۆته سه‌ر هه‌رێمه‌کانی ئ��ارێ و ب��اگ �ه‌ر .ه �ه‌روه‌ه��ا ( )HPGرایگه‌یه‌ند، گه‌ریالکانی ئه‌وان بنکه‌یه‌کى سه‌ربازیان له ناوچه‌ی چه‌لێ داوه‌ته به‌ر هاوان و چوار له‌و گولله هاوانانه ل ه ناو بنکه سه‌ربازیه‌که‌دا که‌وتونه‌ته‌وه .ب�ه‌اڵم تا ئێستا ژم��اره‌ی ک��وژراو و برینداره‌کان ن �ه‌زان��دراوه. هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سوپای تورکبا له هه‌رێمه شاخاوییه‌کانی گه‌ڤه‌ردا ده‌ستی به‌ئۆپه‌راسیۆنێکی به‌رفراوان کرد .له سااڵنى نه‌وه‌ده‌کانى سه‌ده‌ى رابردووه تورکیا چه‌کى رێگه پێنه‌دراو دژى جه‌نگاوه‌رانى کورد به‌کار ده‌هێنێت.
دۆستایه‌تى خۆیان له‌گه‌ڵ کوردى خۆیان و کوردى ده‌ره‌وه به شێوه‌یه‌کى وا کارى له‌سه‌ر بکه‌ن ،که بتوانن هه‌م له وه‌اڵت��ى خۆیاندا توندوتیژى نه‌بێت و کێشه‌ى روبه‌روبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ میلله‌تى کورددا نه‌بێت و کوردانى ده‌ره‌وه‌ش به‌الى خۆیاندا رابکێشن و بتوانن له ملمالنێى خۆیان له‌گه‌ڵ دراوسێکانیان سود ببینن. چه‌تر :ئه‌و پالنانه‌ى ههیه له‌سه‌ر کورد ،کورد چۆن ده‌توانێت پوچه‌ڵى بکاته‌وه؟ ـ
کوردستانی
ڕاپۆرته هه‌واڵ
ژماره‌یه‌ک ل ه نووسه‌رە ناوداره‌کانی جیهان ک ه له نێویاندا نوسه‌ری ئه‌رجه‌نتینى (ئادۆڵف پێرێز ئه‌سکویڤه‌ل) زمانناس و روناکبیری به‌ناوبانگی ئامریکایی (پرۆفسۆر ن��وام چۆمسکی) و کچی چارڵی چاپلین (ژێڕاڵدین چاپلین) که خۆیشی له ئه‌ندامانی کۆمیته‌ی «ئ��ازادی ب��ۆ ئ���ۆج���ه‌الن و ئ��اش��ت��ی ب��ۆ ک��وردس��ت��ان»ه، به لێدوانێکی ن��ووس��راو ،ن��اڕه‌زای��ی��ان له دژی گۆشه‌گیری سه‌ر عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن نیشاندا. له لێدوانه‌که‌دا ئاماژه بۆ ئهوه کراوه ،سیاسه‌تی گۆشه‌گیریی س �ه‌ر ئ��ۆج �ه‌الن ،ک �ه ل �ه نێوان ساڵه‌کانی ( 1999ت��ا )2009ب�ه سه‌ختی ب �ه‌رده‌وام ب��ووه ،سه‌رله‌نوێ له‌الیه‌ن حکومه‌تی ئه‌ردۆغانه‌وه دووباره ده‌کرێته‌وه ،بۆیه ئه‌وان داوا ده‌که‌ن به زووترین کات ،گۆشه‌گیری له‌سه‌ر ئۆجه‌الن کۆتایی پێ بێت. له‌ناو ئه‌و نوسه‌رانه‌ی که ناڕه‌زاییان نیشانداوه، رۆم��ان��ووس��ی ئیتالیی (داری���ۆ ف��ۆ) نوسه‌ری هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ده‌ستپێشخه‌ری (ئازادی خه‌ڵکی تیموری رۆژئ���اوا (خ��وس��ێ رام��ۆس ب��ۆ ئ���ۆج���ه‌الن ،ئ��اش��ت��ی ب��ۆ ک��وردس��ت��ان) که ه���ۆرت���ا) پ���رۆف���س���ۆر (ئ��ان��گ��ێ�لا داڤ���ی���س)ی ناوه‌نده‌که‌ی له ئاڵمانیایه ده‌ستی به هه‌ڵمه‌تی ئه‌مریکایی ،هاوسه‌رى سه‌رکۆماری پێشووی ئیمزا کۆکردنه‌وه کردووه و هه‌ڵمه‌ته‌که له ژێر ف�ه‌رن��س��ا (دان��ی��ه‌ل م��ی��ت �ه‌ران) س���ه‌ردۆزگ���ه‌ری ن��اوی «گۆشه‌گیرکردنی ئ��ۆج �ه‌الن مایه‌ی پ��ێ��ش��ووی ئه‌مریکی (رام��س��ی ک�ل�ارک) و په‌سه‌ند نیه» درێ��ژه به ک��ۆک��ردن�ه‌وه‌ی ئیمزا ئه‌ندامی پێشووی پارله‌مانی ئیسرائیل (ئووری ده‌دات و داوای راگ��رت��ن��ی ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن و ئاڤنه‌ری) هه‌ن. ده‌سپێکردنی دیالۆگ ده‌کات.
کوردستانی
عادل کورت ،نووسه‌ر و په‌رله‌مانتار:
ده‌بێ زمانی خۆمان بگه‌یه‌نینه ئاستێک هه‌موو کوردێک تێیبگات
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
6
ئاماده‌کار فه‌ره‌یدون بێوار
به‌شى یه‌که‌م عادل کورت ،نووسه‌ر و رۆماننووس و په‌رله‌مانتاری پارتى ئاشتى و دیموکراتى له باکووری کوردستان ،یه‌کێک بوو له میوانانی (کۆنفرانسی زانستی زمانی کوردی) که له هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو ل ه ژێر ناوی (زمان ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یه) ،له‌م دیداره‌دا ئاماژه به هه‌نگاوه‌کانی زمانی یه‌کگرتووی کوردی ده‌کات. پێشیوایه بڕیاردان له‌باره‌ی پرسی زمانی کوردییه‌وه کاری سیاسییه‌کان نییه.
چه‌تر :ئامانج له کۆنفرانسی زانستی زمانی کوردی چییه؟ تائێستا چ �ه‌ن��دی��ن ک��ۆن��ف��ران��س بۆچ����اره‌س����ه‌ر ک���ردن���ی پ���رس���ی زم��ان��ی ک�������وردی ب����ه‌س����ت����راوه ،م����اوه‌ی����ه‌ک له‌مه‌وبه‌ریش ل�ه ب��اک��وری کوردستان ل��ه ئ��ام��ه‌د ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک ب �ه‌س��ت��را، ب��ه‌اڵم تایبه‌تمه‌ندی ئ �هم کۆنفرانس ه ئهوهیه که له هه‌ولێر به‌ستراوه ،ناوی کۆنفرانسه‌که‌ش ناوی ستاندارکردنی زمانه ،به‌شداربووانی کۆنفرانسه‌که‌ش هه‌ر یه‌که‌یان به زاراوی �ه‌ک ده‌ئاخفن، ک�ه زم��ان��ی ک���وردی چ��وار زاراوه‌ی���ه، ئهمه گرنگ نیه ،ئ�هوه گرنگه ک ه هه‌موویان بۆ چاره‌سه‌ر کردنی پرسی زم���ان ک��ۆب��وون �ه‌ت �هوه ،ئ��ام��ان��ج ئ�ه‌وه‌ی� ه رێگه‌یه‌ک بۆ چاره‌سه‌ر کردنی پرسی زمانی ک��وردی بدۆزنه‌وه .ب�ه‌رای من گرنگ ئهوهیه ژیاندنه‌وی زاراوه‌کانی زم��ان��ی ک���وردی بێته پ��اراس��ت��ن ،وات�ه زاراوه‌ی�����ه‌ک ل �ه‌س �ه‌ر زاراوه‌ی���ه‌ک���ی تر نه‌سه‌پێندرێت .ده‌ب��ێ زم��ان��ی خۆمان ب��گ �هی �ه‌ن��ی��ن �ه ئ��اس��ت��ێ��ک ک���ه ه �هم��وو کوردێک تێیبگات ،ئه‌مه‌ش ئه‌رکی زمانزانه‌کانه که چاره‌سه‌ری بکه‌ن. چه‌تر :ئایا ئێوه ده‌تانه‌وێ بڕیارێک ل ه باره‌ی زمانی کوردییه‌وه بده‌ن؟ ئه‌م کۆنفرانه‌سه ناتوانێ بڕیارێکبدات ،چونکه ئهمه پرسێکی زانستییه،
رێوار ئابدانان:
n
عادل کورت
ئێمه ده‌ب��ێ له رێگه‌کانی چاره‌سه‌رى بگه‌ڕێین .ئه‌نجامی ئه‌م کۆنفرانسان ه سبه‌ى نایه‌ته‌دی ،به‌ڵکو دوای ()10 ی���ان ( )15س��اڵ��ی��ت��ر ده‌رده‌ک����ه‌وێ����ت، چونکه ئهمه کارێکی زانستییه ،وات ه بڕیاره‌کان بۆ ده‌ستنیشانکردنی رێبازی چاره‌سه‌رکردنه ،نه‌ک بڕیار بۆ چاره‌سه‌ر ک����ردن .مومکین نییه زاراوه‌ی�����ه‌ک بسه‌پێنرێت ب �ه‌س �ه‌ر زاراوه‌ی �ه‌ک��ی��ت��ر و ئه‌وانیتر له‌ژێر چه‌تریدابن ،ئهمه ن ه چارسه‌ره و نه‌واقیعیشه. چه‌تر :کهواته ئێوه ته‌نیا لێکۆڵینەوە لە ره‌وشی زمانی کوردی ده‌که‌ن؟ به‌ڵێ.چ���ه‌ت���ر :ئ���ای���ا زم���ان���ی ک������وردی ل ه قه‌یراندایه؟ ئ��ێ��م�ه ئێستا گ�ه‌ن��ج��ی��ن�هی زم��ان��یک��وردی هه‌ڵده‌سه‌نگێنین ،گه‌نجینه و ده‌وڵه‌مه‌ندی زمانی ک��وردی به‌ره‌به‌ر‌ه به‌دیار ده‌که‌وێت .بۆ نموونه له باکوری کوردستان ماوه‌ی ( )80ساڵه زمانی ک��وردی رێگه‌ى پ��ێ��ن�ه‌دراوه ،زمانێک ل���ه ب�����واری ن��ووس��ی��ن و ئ��اخ��اف��ت��ن��دا ب �ه‌ک��ار ن�هه��ات��ب��ێ��ت ،ورده ورده ب���ه‌ره‌و له‌ناوچوون ده‌چێت ،ب �ه‌اڵم ئه‌مڕۆک ه هه‌ڵسانه‌وه‌یه‌ک ههیه ،له م��اوه‌ی ئه‌م ( )10ساڵه‌دا پتر له ( )200رۆمانی
فۆتۆ :فه‌ره‌یدون بیوار ک���وردی چ��اپ��ک��راوه ،ئ�هم�ه‌ش هێمای ژی��ان��دن �ه‌وه‌ی زم��ان��ی ک��وردی��ی �ه ،وات � ه مه‌ترسی له‌ناوچوونی له‌سه‌ر نهماوه. ئهمه ب �ه‌و وت��ای�ه ن��ای�ه‌ت ک�ه پرسه‌ک ه چ���اره‌س���ه‌ر ب����ووه ،ب �ه‌ڵ��ک��و ک��ێ��ش�ه‌ک��ان به‌رده‌وامن. چه‌تر :پرسی زمانی ک��وردی تاچه‌ند په‌یوه‌سته به‌سیاسه‌ته‌وه ،ئایا پێویست ه سیاسه‌تمه‌دران بڕیاری له‌باره‌وه بده‌ن؟ ده‌ب���ێ زم���ان ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ی سیاسهتشرۆڤه بکرێت ،پێویسته سیاسه‌تمه‌داران ئه‌و زمانه به‌کار بێنێت ،به‌اڵم ناکرێ ب��ڕی��اری ل�ه‌س�ه‌ر ب���دات ،چونکه ئه‌م ه بابه‌تێکی زانستییه .ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ��ه‌وان ب��ڕی��ارێ��ک ل���ه‌و ب���اره‌ی���هوه ب���ده‌ن ئ��ه‌وا ناحه‌قییه له هه‌موو گه‌لی کورد. چ �ه‌ت��ر :کێشه‌کانی زم��ان��ی ک��وردی چین؟ ئ���هم���ڕۆ ل���ه ب���اش���وری ک��وردس��ت��انگهنجینهیهکی فه‌رهه‌نگی ک��وردی ه �هی �ه ،ب���ه‌ده‌ی���ان رۆژن���ام���ه و گ��ۆڤ��ار و پ �ه‌رت��وک و ن��ووس �ه‌ر ه �هی �ه ،ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه م��ن ن��ات��وان��م بیانخوێنمه‌وه، چونکه به‌رێنووسی عه‌ره‌بی نووسراوه، ب�����ه‌اڵم م���ن ب���ه رێ���ن���ووس���ی الت��ی��ن��ی ده‌خوێنمه‌وه و ده‌نووسم ،بۆیه پێویست ه په‌رتوکخانه‌ی کوردی بکه‌ین به‌یه‌ک.
یه‌کگرتنی په‌رتوکخانه‌ی کوردیش س���ه‌ره‌ت���ا ب���ه ی �ه‌ک��گ��رت��ن��ی رێ��ن��ووس��ی ک����وردی ده‌ب����ێ .ب��اش��ت��ری��ن رێ��گ��ا ک ه دەر‌گ��ای جیهان به‌رووماندا بکاته‌وه و باشترین خزمه‌ت بکات با ئه‌و رێنوس ه هه‌ڵبژێرین ،چی عه‌ره‌بی یان التینی بێت ئه‌وەکاری زمانناسه‌کانه بڕیاری له باره‌وه بده‌ن. چه‌تر :ئێوه چ پرۆژه‌یه‌کتان ههیه بۆ ژیاندنه‌وه‌ی زمانی کوردی له باکوری کوردستان؟ ئه‌و هه‌مووه کۆنفرانسه‌ی که به‌ستراوه،تێیدا داوای وشیاری و به‌کارهێنانی ژی��ان��دن �ه‌وه‌ی زم��ان��ی ک���وردی ک��راوه. چونکه وشیارى پتر له‌بوای سیاسیه‌تدا کراوه وه‌ک له‌وه‌ی بۆ زمانی کوردی بکرێت .بانگه‌وازه‌که‌ی کۆنفرانسی ئامه‌د له ناوهنده سیاسیه‌کاندا جێگه‌ی خۆی کردۆتهوه ،بۆیه کۆنفرانسه‌کان بوونه‌ته هۆکاری وشیار بوونه‌وه. چ�ه‌ت��ر :ئ��ای��ا توانیوتانه ف��ش��ار بخه‌ن ه سه‌ر حکومه‌تی تورکیا بۆ ناساندنی زمانی کوردی و خوێندنی له بواری په‌روه‌رده‌دا؟ ئێمه ده‌ڵێین ده‌ب��ێ زمانی ک��وردیله باکوری کوردستان له قوتابخانه‌ی
که‌سایه‌تی هه‌فته رێوار ئابدانان:
دیدار کارزان تاریق
د .یاسین سه‌رده‌شتى ،مامۆستای مێژوو لە زانکۆی سلێمانی ،له‌م دیداره‌دا ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ،که هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى ئێران و تورکیا ناکۆیان هه‌بووه ،به‌اڵم له‌سه‌ر کێشه‌ى کورد هاوکارى گه‌وره‌ى یه‌کتریان کردووه و کوردیان وه‌کو مه‌ترسى گهوره له‌سه‌ر خۆیان بینیوه.
چ �ه‌ت��ر :ب���ه‌و پ��ێ��ی�هى ش���اره‌زای���ت ل �ه‌ب��وارى م���ێ���ژووداه���هی���ه ،ب �ه‌ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ى ت���ۆ چ سیستمێک که ک��ورد داواى بکات له رۆژهه‌اڵتى کوردستاندا باشه ،هێزه سیاسیه کوردییه‌کان چى بکه‌ن بۆ چاره‌سه‌رکردنى پرسى کورد؟ ـ ئ���هم���ڕۆ ل���ه رۆژه����ه‌اڵت����ى ن���اوه‌ڕاس���ت���دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ گ��ۆڕان��ى سیستمه سته‌مکار و دیکتاتۆره‌کان زۆرج��ار قسه له‌هاتنه‌کارى سیستمى دی��م��وک��رات��ى ده‌ک���رێ���ت ،دی���اره سیستمى دی��م��وک��رات��ى ل �ه‌و واڵت��ان �هى که ل��ه‌ڕوى نه‌ته‌وه‌ییه‌وه ی �ه‌ک ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ههیه ئاسانتر ده‌چێ بهڕێوه تا ئه‌و واڵتانه‌ى فره ره‌ن��گ��ن ،چونکه زۆرب���هى ک��ات ل�ه واڵت�ه فره‌ڕه‌نگه‌کاندا به‌رده‌وام بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و قاڵبه سنوریه‌ى پێشوو نه‌گۆڕێت و کێشه نه‌ته‌وه‌یى و م�ه‌زه�ه‌ب��ی�ه‌ک��ان��ی��ش ل���ه‌و واڵت��ان �ه ب���ه‌ره‌و چ��اره‌س�ه‌ر ببرێت زۆرب���هى ج��ار چ��اره‌س�ه‌رى فیدراڵى هه‌ڵده‌بژێردرێت .دیاره نه‌ته‌وه‌ى کورد یه‌کێکه له نه‌ته‌وه دێرینه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و ئه‌ویش وه‌کو هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانى
کورد پێویســـ ئاماده‌کار گه‌الوێژ مێهفه‌ر
له شه‌ڕی هه‌شت ساڵه‌ی نێوان ئێران و عێراق دا گه‌لی کورد قوربانی راسته‌وخۆ بوون و ئێستا دوای ( )23ساڵ به‌سه‌ر کۆتایی ئه‌و شه‌ڕه تێده‌په‌ڕی به‌اڵم رۆژانه مرۆڤی کورد دهبێته قوربانی و ئه‌مجاره به هۆکاری بوونی هه‌زاران مین که له خاکی کوردستاندا له‌الیه‌ن سوپاکانی ئێران و عێراقه‌وه چێندراون.
پارێزگای ئیالم له رۆژهه‌اڵتى کوردستان به هۆی به‌رفراوانی سنور له‌گه‌ڵ عێراقدا که ده‌کاته( )430کیلۆمه‌تر ،ئهمه جگه له‌و زیانه زۆره‌ى که به‌ر شارى پێنجوێن له باشورى کوردستان و ناوچه سنوریه‌کانى ت��ر ک �ه ب���ه‌س���ه‌دان ک���ه‌س ل���ه‌و ج�ه‌ن��گ�ه‌دا
هـــه‌واڵــی کوردستانی
هێزه‌کانمان ل ه قوواڵیی رۆژهه‌اڵت جێگیرکردوو ه ئ �ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ک��وردی��ن��اس��ی��ۆن��ى (پ�������ژاک)دواى ئاگربه‌ستی پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ���ازادی کوردستان (پ��ژاک) و ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ی که کاربه‌ده‌ستانی کۆمارى ئیسالمى ئێران له چه‌ند رۆژی رابردوودا ک���ردی���ان ،ش���ه‌وى ( )22ئ���هم م��ان��گ�ه ب �ه‌ش��داری به‌رنامه‌ی رۆژه‌ڤی نه‌ورۆز بوو. رێ��وار ئابدانان ،ئه‌ندامی کوردیناسیۆنی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان ،سه‌باره‌ت به هێرشه‌کانی ئێران و هه‌نگاوی ئاگربه‌ست ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات: ئ �ه‌و هێرشانه له‌چوارچێوه‌ی پاراستنی ڕه‌وا و پاراستنی ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی ک��ورد زۆر به‌باشی واڵمیان درایه‌وه .هه‌ڵهێنانه‌وه‌ی هه‌نگاوی ئاگربه‌ستیش له‌الیه‌ن (پژاک)هوه ئاماده‌یی ئێمه‌ی نیشاندا بۆ خستنه‌ڕووی هه‌موو قابیلیه‌ته‌کان له‌پێناو پاراستنی ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی کورد و گه‌النیتری ناوچهکه .هه‌نگاوێک بوو بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین پێشه‌نگایه‌تیه‌کی راست بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م قۆناغه بهرهو پێش بچێت. ناوبراو ،جه‌ختیشکرده‌وه :دوای قۆناغى شه‌ڕه‌کان و ب���ه‌رخ���ۆدان ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ری ئ���ه‌و ه��ێ��رش��ان �ه‌دا، هه‌ندێ هێز له باشوری کوردستان و هه‌میشه‌ش کۆماجڤاکێن کوردستان داوایان کرد کێشه‌که به ڕێگه‌ی گفتوگۆ چاره‌سه‌ر بکرێت .بۆیه ئێمه‌ش هه‌نگاویکی تری ئاشتیانه‌مان ناو ئاگربه‌ستمان راگه‌یه‌ند و کۆماری ئیسالمی ئێرانیش له رووی کردارییه‌وه کۆتایی به هێرشه‌کانی هێنا و ئێستا ئاگربه‌ست به‌رده‌وامه و ره‌وشه‌که ئارامه. له‌به‌ره‌ى ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ى ئه‌م دوای �هی ئێران که
بنه‌ڕه‌تییه‌وه تا زانکۆ بخوێنرێت و بێت ه زمانی په‌روه‌رده‌یی ،ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ست ب ه په‌سه‌ند کردن و ره‌تکردنه‌وه‌ی ئاکه‌په‌و‌ه ن��ی��ی �ه ،چ��ون��ک �ه ح��ک��وم �ه‌ت��ی ئ��اک�ه‌پ� ه ناچاره ئ�هم مافه سروشتییه‌ی کورد قبوڵ بکات ،تا ئه‌م مافه به‌دینه‌یه‌ت تیکۆشانی کوردیش ب��ه‌رده‌وام ده‌بێت، بۆیه حکومه‌ت ناچاره زمانی کوردی له بواری پهروهرده به‌کار بێنێت. چ �ه‌ت��ر :زم���ان ت��اچ �ه‌ن��د پ�هی��وه‌س��ت �ه ب ه ناسنامه و مانی نه‌ته‌وه‌یه‌که‌وه؟ زمان بۆ هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک بنهمایهکیسهرهکییه ،واته ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یه. چه‌تر :له ئێستادا تاچه‌ند زمانێکی یه‌کگرتوو به‌پێویست ده‌زانیت؟ له‌وانه‌یه پاش ماوه‌یه‌کیتر ئه‌م پرس هگفتوگۆی له‌سه‌ر بکرێت .هه‌تا هه‌ر چ���وار پ��ارچ �هی ک��وردس��ت��ان حوکمی خۆبه‌ڕێوه‌بردن نه‌که‌ن ،ناتوانن بڕیاری له‌مجۆره بده‌ن ،هه‌ر کاتێک حوکمیان کهوته ده‌ست ئه‌وکات ده‌توانن وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره بده‌نه‌وه .ئه‌گه‌ر رێنووسی ک��وردی یه‌کبخرێت و ببێته به یه‌ک ئ �ه‌وا هه‌نگاو به‌هه‌نگاو وه‌اڵم���ی ئه‌م پرسیاره‌ش ده‌درێته‌وه ،ئه‌مه‌ش پرسێکی گرنگه و ده‌بێ بکرێت ،به‌اڵم پالنی ئه‌م پێکهێنانه بابه‌تێکی زانستییه ،ناکرێ به په‌له وه‌اڵم بدرێته‌وه. چ �ه‌ت��ر :ت��اچ �ه‌ن��د ح��زب �ه سیاسییه‌کان ک���اری���گ���ه‌ری���ان ه��هی��ه ل���ه ج��ی��اک��اری زاراوه‌ک���ان و دروس��ت نه‌بوونی زمانی یه‌کگرتووی کوردی؟ ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ ده‌بێ زاراوه‌ی ناوچهکهمببێته زمانی فه‌رمى ،ئ�هوه حزبایه‌تی ناکات به‌ڵکو عه‌شیره‌تگه‌ری ده‌کات، ئ�����هوه ب���ی���رک���ردن���ه‌وه‌ی���ه‌ک���ی ه �ه‌ڵ �هی �ه. س��ت��ان��دارک��ردن��ی زم��ان��ی ک����وردی ب ه بیرکردنه‌وه‌ی خێڵه‌کی ناکرێت. چ �ه‌ت��ر :ئ��ای��ا دات��ای �ه‌ک��ت ل �ه الی��ه ک ه له باکور چه‌ند رۆژن��ام �ه و رادی��ۆ و ته‌له‌فزیۆنی کوردی هه‌ن؟ رۆژنامه‌یه‌کی رۆژانه ههیه به‌ناوی(ئازادیا واڵت) که له ئامه‌د ده‌رده‌چێت، ه���ه‌روه‌ه���ا پ��ت��ر ل���ه()10گ���ۆڤ���ار ه �ه‌ن، ته‌له‌فزیۆنی هه‌رێمی و ناوخۆی هه‌ن، ته‌نیا له ئامه‌د پێنج ته‌له‌فزیۆن ههیه، هه‌روه‌ها به ده‌یان رادیۆ ههیه ،له‌رووی وه‌شاندنیشه‌وه سااڵنه ده‌ی��ان په‌رتوک چاپده‌کرێت .ئه‌مه‌ش هێمای ژیاندنه‌و‌ه و گه‌شه‌سه‌ندنی زمانی کوردییه.
«ئێران و
گوایه هه‌ندێ هه‌رێمی ژێر ده‌سه‌اڵتی گه‌ریالکانی هێزه‌کانى رۆژه �ه‌اڵت��ى ک��وردس��ت��ان(ه��رک)هی��ان گرتووه .ئابدانان ،وتی :ئه‌و پروپاگه‌ندانه‌ی رژێم ده‌یکات ،شتێکی نوێ نییه .ههمیشه هه‌وڵ ده‌ده‌ن شته‌کان و ئاراسته‌ی روداوه‌ک���ان به پێچه‌وانه نیشان ب��ده‌ن .ئ �هوه شه‌ڕێکی تایبه‌ته بۆ ئ�ه‌وه‌ی راستی به‌رخۆدانی گه‌ریالکان به پێچه‌وانه نیشان بدات. هه‌روه‌ها ئه‌ندامه‌که‌ى کوردیناسیۆنى (پژاک) ل�ه‌وه‌ش��دوا ک�ه :ل�ه‌و قۆناغه‌دا که ئاگربه‌ستمان راگه‌یاند له ()5ی ئه‌م مانگه‌دا ،به‌هۆی داخوازی ئه‌و هێز و الیه‌نانه‌ی که داوای ئاگربه‌ستیان له ئێمه کردبوو ،رامانگه‌یاندبوو که ئه‌گه‌ر بێت و ئاگربه‌ست له کرده‌وه‌دا کاری پێبکرێت و خواستی چ��اره‌س�ه‌ری ئاشتیانه‌ی کێشه‌ی ک��ورد هه‌بێت، بێگومان ئێمه‌ش له‌و چوارچێوه‌یه‌دا هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ین .داواکاری له ئێمه هه‌بوو که هێزه‌کانمان بکشێنینه‌وه ،ئێمه‌ش که باوه‌ڕمان به چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی ئ��ه‌و پ��رس�ه ه�هی�ه و دوای ئ��ه‌وه‌ی ئاگربه‌ست کهوته ب��واری کردارییه‌وه و ڕژێمی ئێران هێرشه‌کانی بۆسه‌ر گونده‌کان و هیزه‌کانی گه‌ریال ڕاگ��رت ،ئێمه هێزه‌کانی خۆمان ب�ه‌ره‌و قواڵیی رۆژه�ه‌اڵت��ی کوردستان کشاندۆته‌وه و هه‌رێمه سنورییه‌کان به‌فه‌رمی راده‌ستی هێزه‌کانی پ��اراس��ت��ن��ی گ��ه‌ل ( )HPGک����راون .ه �ه‌روه‌ه��ا هێزه‌کانی رژێ��م له‌کاتی شه‌ڕه‌کاندا نه‌یانتوانی یه‌ک ناوچه‌ش بخه‌نه ژێر ده‌ستى خۆیان.
( )205رێکخراو هێرشه‌کانیان شه‌رمه‌زارکرد
له ئامه‌دى باکورى کوردستان )205( ،رێکخرا و دام���وده‌زگ���اى کۆمه‌ڵگاى م �ه‌ده‌ن��ى)24( ،ى ئه‌م مانگه ب�هه��ۆى ئاسته‌نگکردنى دی��داره‌ک��ان له‌گه‌ڵ عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌رى کۆماجڤاکێن کوردستان و ئۆپه‌راسیۆنى سیاسى له دژى شاره‌داران و به‌ڕێوه‌به‌رانى پارتى ئاشتى و دیموکراتى( )BDPبه‌لێدوانێک ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌ى تورکیایان شه‌رمه‌زار کرد ،حکومه‌تیان هۆشیارکرده‌وه‌که ئۆپه‌راسیۆن تورکیا بهرهو رۆژێکى تاریک و خراپ ده‌بات .ئه‌و دامو ده‌زگایانه ئاماژه‌شیان بۆ ئه‌وه‌کرد که پێکهێنانى سیاسه‌تى گۆشه‌گیرکردن له س�ه‌ر ئۆجه‌الن رێگا له‌به‌ر ئاڵۆزى پتر ده‌ک��ات�هوه. گانى ئه‌لکان ،سه‌رۆکى کۆمه‌ڵه‌ى «ب�ه‌دواداچ��وون و پشتیوانى »78به ناوى ئه‌و داموده‌زگا مه‌ده‌نیانه‌وه، ئه‌لکان ،رایگه‌یاند :ئیدى گه‌ل دیموکراسى و ئازادى ده‌خوازێت و به‌رێوبه‌رى یه‌ک سه‌رده‌ست و یه‌ک پارێزى ناوێت .ئالکان ،وتى :حکومه‌ت له‌رێگاى سیاسه‌تی ک��ۆن �ه‌پ��ارێ��زی �هوه پ��ێ��داگ��رى ده‌ک����ات و ل �ه‌ب �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی �ه ئۆپه‌راسیۆنه‌کان پێشده‌که‌وێت و ئێش و ئاڵۆزییه‌کان پتر ده‌بن.
( )36کۆڵبه‌ری کوردیان کوشتوه
هێزه‌کانی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران ل�هم��اوه‌ی ئ�هم��س��اڵ��دا ( )36ک��ۆڵ��ب �ه‌ری ک���وردی���ان ک��وش��ت��وه. سه‌رچاوه‌کانی ( )NNS ROJئاماژه ده‌که‌ن که ته‌نیا ئامارێک که له ناو راگه‌یاندنکاندا باڵو بۆته‌وه و لهوه زیاتر مه‌زه‌نده‌ی ده‌که‌ن .ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات یه‌کێک ل �ه‌و ه��ۆک��اران �هی وای���ک���ردوه ئامارێکی ورد له به‌ر ده‌ستدا نه‌بێ ،ئاسته‌نگیه‌کانی ب�ه‌رده‌م راگه‌یاندنکارانى کورده له‌و ناوچانه و ئه‌و مه‌ترسیانه‌ی له روماڵکردنی ئه‌و هه‌وااڵنه‌دا رووب �ه‌ڕوی ده‌بنه‌وه. کوژرانی کۆڵبه‌رانی کورد ،له‌م دوو مانگه‌ی دواییدا له شاره‌کانی سه‌ر سنوری رۆژه�ه‌اڵت��ى کوردستان پ �ه‌ره‌ی سه‌ندوه و هه‌واڵی کوشتنى ئه‌و کۆڵبه‌رانه ته‌نیا له راگه‌یاندنه هه‌رێمی و کوردییه‌کاندا باڵو ده‌کرێته‌وه .رۆژی ( ،)21.09.2011هێزه‌کانى ئێران ته‌قه‌یان له کۆڵبه‌رێک به‌ناوی «ئه‌حمه‌د ستاری» کرد ،خه‌ڵکی (قه‌ڵه‌ڕه‌شی) سه‌ر به شاری سه‌رده‌شت کە بوه هۆی گیان له‌ده‌ستدانی ناوبراو پێکدادانی دژوار له نێوان خه‌ڵک و چه‌کداره‌کانی ئێران هاته ئاراوه.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
8
زیندوو مه‌سه‌له‌کانی ژن ل ه کوێی پرۆژه‌کانی چاکسازیدان؟ uڕێواز فایه‌ق حسێن u پێکدادانی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی سیاسی و ئابوری حیزب و الیه‌نه سیاسیه‌کانی ک��وردس��ت��ان و ئ���ه‌و ه���ه‌ل و م�ه‌رج�ه سیاسیه نوێیه‌ی که ئاماده‌یی دوانه‌ی ده‌س�ه‌اڵت – ئۆپۆزسیۆن له کایه‌ی سیاسی کوردستاندا خوڵقاندویه‌تی، زه‌مینه‌یه‌کی ت��ری ب��ۆ شێوازێکی نوێی ک��اری سیاسی ڕه‌خساندووه.. بۆیه سه‌ره‌ڕای ئه‌و ئاڵۆزیه‌ی که له سروشتی پێکه‌وه ژیانی ئه‌و دووانه‌یه‌دا ه �هی �ه ،ک �ه بێگومان به‌رئه‌نجامی نامۆیی ئ �ه‌و ئ�ه‌زم��وون�هی�ه ل�ه کایه س��ی��اس��ی �ه‌ک �ه‌دای �ه ،ب����ه‌اڵم ل �هه �هم��ان کاتدا دۆخێکی مژده‌به‌خشیشیان بۆ ئایینده‌ی کاری سیاسی و به‌شداری سیاسى دروستکردووه. به‌گشتی ،یه‌کێک له ڕووخ��س��اره جدیه‌کانی ئ �هم پێکه‌وه ژی��ان�ه ،ئه‌و پ��رۆژان�هی چاکسازیه که‌هه‌ریه‌ک له‌و دووانه‌یه ئه‌یخه‌نه ب �ه‌رده‌م یه‌کتر و ڕای گشتی ،بۆیه س�ه‌ره‌ڕای هه‌ر تێبینیه‌کی تر که له‌سه‌ر ناوه‌ڕۆک و میکانیزمی خستنه‌کارو نیه‌تی پشت ئاراسته‌کردنی ئ �ه‌و پ��رۆژان �ه الم��ان گه‌اڵڵه بووه ،له‌م ووت��اره‌دا ئاماژه به نائاماده‌یی خه‌مه‌کانی ژن ئه‌که‌ین له‌و پڕۆژانه‌دا. دی��اره خۆپیشاندانه‌کانی سه‌ره‌تای ئه‌مساڵ ،ک ه له سلێمانی و ده‌وروبه‌ریدا ق �ه‌ت��ی��س ک������ران ،ئ��ی��ل��ه��ام��ب�ه‌خ��ش��ی زۆرینه‌ی ئه‌و پرۆژانه‌ن ،بۆیه ئه‌گه‌ر ب��گ�ه‌ڕێ��ی��ن�هوه ب��ۆ ی �ه‌ک �هم ی��اداش��ت��ی ک �ه ئه‌نجومه‌نی س���ه‌رای ئ��ازادی��ی پێشکه‌شی په‌رله‌مانی کرد ،خالێک ده‌بینین ک�ه تایبه‌ت ک���راوه ب�ه ژن و ت��ێ��ی��دا داوای ف �ه‌راه �هم��ک��ردن��ی یه‌کسانی جێنده‌ری کراوه ،وه ئه‌گه‌ر ب��اگ��راون��دی س��ی��اس��ی ئ���ه‌و الی�ه‌ن��ان�ه دی��راس �ه‌ب��ک �هی��ن ک �ه ب�ه‌ن��اڕاس��ت�ه‌وخ��ۆ ئه‌و خۆپیشاندانانه‌یان بهڕێوه ده‌بردو ت���ه‌ن���ان���ه‌ت زۆری����ن����هی پ��ێ��ک��ه��ات�هی ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن �ه‌ک �ه‌ش��ی��ان پ��ێ��ک��ده‌ه��ێ��ن��ا، ده‌توانین ڕاستیه‌کمان بۆ دهربکهوێت ئه‌ویش ئهوهیه که -:دانانی ئه‌و ده‌قه ته‌کتیکی ئه‌و قۆناغه بووه و ڕه‌نگه الیه‌نه‌کان ،به‌تایبه‌ت ئیسالمیه‌کان، له‌به‌ر ناسکی هه‌لومه‌رجه‌که قبوڵیان کردبێت ،ئه‌گینا هه‌موومان ده‌زانین دونیابینی ئ �ه‌وان بۆ ئ�ه‌و مه‌سه‌النه چۆنه. ل �ه ئێستادا پ����رۆژه‌ی ده‌س����ه‌اڵت و ئۆپۆزسێۆن و دانووستان و بانگه‌شه ب��ۆ ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن�ه‌وه‌ی دان��وس��ت��ان له ئ���ارادای���ه ،پ���رۆژه‌ک���ان ت���اڕاده‌ی���ه‌ک گشتگیرن و ک���هم ت����ازۆر خه‌می زۆری��ن�هی چین و تویژه‌کانیان تێدا گ�ه‌اڵڵ�ه ک���راوه ،ک��ای�هی�ه‌ک ن�هم��اوه له‌و پرۆژانه‌دا نه‌خرێته به‌رباس ،هێنده خه‌ونی جوانیان بۆ تاکی ک��وردی تێدایه که ئه‌گه‌ر له ده ساڵی تریشدا وه‌دی بێن ،هه‌ر خراپ نیه ،به‌اڵم جێی داخه ،که له‌م هه‌لومه‌رجه نوێیه‌شدا، مه‌سه‌له‌کانی ژن ،خه‌ونه‌کانی ژن، کێشه‌و زامه‌کانی ژن ،که هه‌موویان م�ه‌س�ه‌ل�هی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی گرنگن، ی��ان ه �ه‌ر ئ��ام��اژهی��ان پ��ێ��ن �ه‌دراوه ،یان ئاماژه‌یه‌کی دروشم ئامێزیان پێدراوه، ک �ه ه �هم��ووم��ان ل �ه ب��ۆن �ه‌و ڕووداوه ج��ی��اوازه‌ک��ان��دا گوێیه‌کانمان پێیان پڕبووه. له‌به‌رئه‌وه‌ی کێشه‌کانی ژن ،هیچی ل�ه کێشه‌کانی گه‌نج که‌متر نیه، ب��ۆی�ه ده‌ب��ێ��ت ب�هه�هم��ان ج���ۆرو ئاست له دووتوێی پرۆژه‌کانی چاکسازیدا جێگه‌یان بکرێته‌وه و ،چیتر به‌پاساوی دان���ان���ی ئ���ه‌ول���ه‌وی���ه‌ت ب���ۆ م�ه‌س�ه‌ل�ه گ��رن��گ �ه‌ک��ان ،خ �هم��ی ژن پ��ه‌راوێ��ز نه‌خرێت.
چاالکوانێک :سیغ ه باڵوکردنه‌وه‌ى فه‌ساد ه و سوککردنى که‌سایه‌تى ژنه له‌رزۆک و الوازه و ژن و مێرد ئه‌و ئاسایشه ئاماده‌کار ده‌روونییه‌ی که پێویسته ،هه‌ستی پێ‌ناکه‌ن گه‌الوێژ مێهفه‌ر و له ئه‌نجامدا ئ�ه‌رک و رۆڵ��ی خۆیان به جوانی جێبه‌جێ ناکه‌ن .له بیرمان بێ که زه‌واجى سیغ ه یه‌کێک ه له‌و خێزان یه‌که‌م دام���ه‌زراوه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تییه زه‌واجانه‌ى ل ه هه‌ندێک وواڵت که تاک تێیدا گهوره و پ �هروهرده ده‌بێ و باڵو ه به تایبه‌ت ل ه وواڵتى بنه‌مای که‌سایه‌تیی تاک له ناو خێزاندا ئێران ،پارێزه‌ران‌و کۆمه‌ڵناسان‌و س �ه‌ر ه �ه‌ڵ ده‌دا .خێزانی ته‌ندروست واته چاالکوانانیش ئه‌م زه‌واج ه ب ه کۆمه‌ڵگای ته‌ندروست. دروست نازانن‌و باسى کاردانه‌و ه هه‌ر ده‌رب��اره‌ى ئه‌م دی��ارده سمایل زارع��ى، خراپه کۆمه‌اڵیه‌تى‌و ته‌ندروستى‌و چاالکى سیاسى ووتى :خودى جیاکردنه‌وه‌ى خێزانیه‌کانى ده‌که‌ن‌و ژنان به نێرو مێ له یه‌کترى ئه‌ویش له ته‌مه‌نێکدا زه‌رمه‌ندێکى ترى ئه‌و زه‌واج ه که گونجاوترین ته‌مه‌نه بۆ ناسینى ئه‌و دوو داده‌نێن. زاهیر محه‌مه‌د ،کۆمه‌ڵناس س�ه‌ب��اره‌ت به ره‌گه‌زه له‌سه‌ر یه‌کترى به واتاى لێسەندنه‌وه‌ى دی���ارده‌ی سییغه‌‌و کێشه‌کانى ،وت��ى :ئه‌و ناسینى زیاترى ئ�ه‌و دوو ره‌گ�ه‌زه‌ی�ه له‌سه‌ر گ �ه‌اڵڵ �هی پ�ه‌رل�هم��ان��ی ئ��ێ��ران ک �ه ن��اوی��ان یه‌کترى ،ڕه‌ن��گ�ه ب�ه پێى پێویست یه‌کتر ن��اوه «گ �ه‌اڵڵ �هی پشتگیری ل�ه خ��ێ��زان» ،ن �ه‌ن��اس��ی��ن��ى ئ���ه‌و دوو الی���ه‌ن���ه خ���ۆى زۆر له بڕگه‌یه‌کدا ئاماژه به سیغه ده‌ک��ا بۆ کێشه‌ى گه‌وره‌ى دیکه‌ى لێ ده‌که‌وێـته‌وه له نه‌هێشتنی دیارده‌ی قه‌یره‌یی و بێوه‌ژنی له داهاتوودا ،ڕه‌نگه مه‌سه‌له‌ى فه‌سادى جنسى کۆمه‌ڵگای ئێراندا .ب �ه‌اڵم گه‌اڵڵه‌که له یه‌کێک له‌و دیارده خراپانه بێت که به هۆى رووی کۆمه‌اڵیه‌تی و ده‌روونییه‌وه ،چه‌ندین ئه‌و دیارده‌یه‌وه پێکدێ ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به سیغه کردن ،به برواى من ئه‌وه‌ش درێژکراوه‌ى کێشه‌ی تر دروست ده‌کات. ی�ه‌ک�هم :پ �هره ب�ه ف��ره‌ژن��ی ده‌دا .پیاوێک هه‌مان سیاسه‌ت ی��ان هه‌مان بیرۆکه‌یه و که له یه‌ک کاتدا ،مێردی چه‌ندین ژنه ،به پێچه‌وانه هیچ یارمه‌تیه‌ک ن��ادات بۆ شتێکی سروشتییه که ناتوانێ مێردێکی باشتربونى بارودۆخ له بنه‌ماڵه‌دا و رهنگه به باش بێ و پێداویستی ژنه‌کانی دابین بکاو پێچه‌وانه‌ى ئه‌وه‌ش خراپترى بکات و شیرازه‌ى به‌م شێوه هه‌م مافی ژنه‌کانی پێشێل ده‌کا و بنهماڵه له یه‌کترى بترازێنێ. هه‌م مافی مناڵه‌کانی .مناڵ پێویستی به سمایل زارعى ،له درێژه‌ى وته‌کانیدا ئاماژه‌ى باوکه ده‌ستی به‌سه‌ردا بێنێ ،خۆشه‌ویستی به مه‌به‌سته‌کانى هێنانى سیغه کردو وتى: پێ بدا ،پێداویستییه‌کانی بۆ دابین بکا .به‌شێکى زۆر ل �ه مه‌به‌ستى سیغه خاڵى باوکێک که له چه‌ندین ژن خاوه‌ن مناڵه ،کردنه‌وه‌ى غەریزەی سێکسه که له روانگه‌ى ناتوانێ پێداویستیی م��ادی و س��ۆزداری ئهوانهوه بۆ ئه‌وه‌ى تووشى زینا نه‌بێ (یانى سێکسى ن���اڕه‌وا ل�ه دینى ئیسالمدا) که مناڵه‌کانی دابین بکات. دووه‌م :گ �ه‌اڵڵ �ه‌ک �ه ب �ه ج��ێ��گ�هی ئ���ه‌وه‌ی زینا گوناحێکى گ �ه‌وره‌ی �ه ده‌ت��وان��ێ بچێ کارئاسانی بۆ کچان و کوڕانی گه‌نج بکا له گه‌ڵ ژنێکى دیکه بخه‌وێ که به دوو تا خێزان پێکبێنن ،کارئاسانی بۆ پیاوانی قسان له الى مه‌الیه‌ک لێت حه‌اڵڵه!! ئیتر خاوه‌ن ژن ده‌کات .سیغه شتێکی نوێ نیه نه خۆشه‌ویستى و نه‌هه‌ستى ئینسانى و نه زۆر شتى دیکه‌شى پێویست نیه! ئ�هوه له و به درێژایی مێژووی ئێران هه‌بووه .بۆیه روانگه‌ى منه‌وه باڵوکردنه‌وه‌ى فه‌ساده له ه له راستیدا ئه‌م گه‌اڵڵه‌یه ،داکۆکیکردنه ل جۆرى خۆى و سوککردنى که‌سایه‌تى ژنه. باوکساالری ئاینی له کۆمه‌ڵگای ئێراندا ده‌رفه‌تێکه بۆ خاڵى کردنه‌وه‌ى شه‌هووه‌تى و ده‌یهه‌وێ به‌ربه‌سته قانوونییه‌کانی به‌رده‌م پیاوانى ه�ه‌وه‌س��ب��ازى تینووى سێکس که فره‌ژنی الدا. سااڵنێکه کێشه‌ى یه‌کتر نه‌ناسین و نه‌بوونى ی ه و ه �� � ئ ی ه � �گ � �ێ � ج ه � ب ه � ک ه � الڵ ه س��ێ��ه �هم :گ � کۆنتاکتیان له‌گه‌ڵ ره‌گ �ه‌زى به‌رامبه‌ریان کا. ه د الوازی بکا، و ه پت خێزان بناغه‌کانی هه‌بوونه ،ته‌قاندنى بوغز و رکوونى سێکسى ه ب پێویستی خ��ۆی ی ه و ه م��ان�� خ��ێ��زان ب��ۆ پیاوێکه به نرخى ئارامکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگاى بناغه‌یه‌کی به‌هێزی و پته‌وه .سیغه ،له‌سه‌ر ت��ی��ن��وى س��ێ��ک��س ک���ه س��ااڵن��ێ��ک �ه ت��ووش��ى بنه‌مای گرێبه‌ستێکی کاتی داده‌مه‌زرێ و بۆمبه‌ستیان کردووه. زۆر ناخایه‌نێ .کاتێک خێزان ،کاتی بێ ،زارع���ى سیغه‌ى ب �ه ت����ه‌واوى ب �ه کارێکى
nلە هاوسەرگیری سیغەدا بەرژەوەندی پیاوەکە لەسەروی ژنەکەوەیە فۆتۆ /ئینته‌رنێت ناشیرین و ن��اره‌وا زان��ى و له‌الیه‌ن خۆیهوه مه‌حکومى ده‌کا. پ��ارێ��زه‌ر لوقمان ه �ه‌رک��ى ،ل �ه‌ب��اره‌ى کێشه حقوقیه‌کانى سیغه‌وه ده‌ڵێت :کێشه‌و گرفته حقوقیه‌کانى پرسى سیغه شتێکى ه �ه‌روا ئ��اس��ان ن��ی�ه ،چونکه ه �هم الی�ه‌ن��ى حقوقى ههیه ه�هم الیه‌نى شه‌رعى ههیه .له‌بوارى شه‌ریعه‌تى ئیسالمیه‌وه دوو بۆچوونى جیاواز ته‌نانه‌ت دژ به‌یه‌ک ههیه ،مه‌زهه‌بى شیعه پرسى سیغه به‌ره‌وا ده‌زانێ ،به‌اڵم مه‌زهه‌بى سونه نه‌ک به دروستى نازانێ به‌ڵکوو به حه‌رامى ده‌زانێ .له بارى حقوقیشه‌وه ئه‌گه‌ر بمانهه‌وێ گرفته‌کانى ئاماژه پێ بکه‌ین به کورتى له‌و چه‌ند خاڵه‌دا ئاماژه‌ى پێ ده‌که‌م.. /1سیغه گرێ به‌ستێکى کۆمه‌اڵیه‌تیه له نێوان دوو که‌سدا ،له‌و گرێ به‌سته‌دا ده‌بێ ماوه‌که دیارى کراوبێ و ماره‌یه‌که‌ش دیارى کراوبێ .یه‌کێک ل ه گرفته‌کانى ئهوهیه ئه‌گه‌ر ماوه‌که دیارى نه‌کرابێ هاوسه‌رایه‌تى ده‌ب��ێ ب�ه هه‌میشه‌یى وات �ه ( ع���ادى) له‌و هاوسه‌رگیریه عادیه‌دا پێویستى به ته‌اڵق ههیه ،له کاتى له یه‌کتر جیابونه‌وه‌دا به‌اڵم له سیغه‌دا پێویستى به ته‌الق نیه ،له‌گه‌ڵ ته‌واوبوونى کاتى دیارى کراو گرێ به‌سته‌که هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه
/2ل�ه سیغه‌دا م��اره‌ی��ى ده‌ب��ێ دی��اری��ک��راو ب �ه‌ره‌زام �ه‌ن��دى ه���ه‌ردووالب���ێ ،ب�ه پێچه‌وانه هاوسه‌رگیرى عادى که پێشه‌کى و پاشه‌کى ه �هی �ه .ل �ه س��ی��غ �ه‌دا ئ���ه‌و م��اره‌ی��ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ته‌واوبوونى ماوه‌ى گرێبه‌سته‌که ده‌درێ. /3گ��رف��ت��ێ��ک��ى دی��ک �ه م �ه‌س �ه‌ل �هى خ��ێ��زان�ه، چونکه مه‌به‌ستى سه‌ره‌کى له هاوسه‌رگیرى بۆ پێکهێنانى خێزانه ،ئه‌وانه‌ى که زۆرتر ئه‌و کاره‌ده‌که‌ن ،که‌سانى خێزاندارن که ئه‌وه‌ش دهبێته ه��ۆى ل�ه‌ب�ه‌ر ی �ه‌ک ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان�ه‌وه‌ى خێزان. /4گرفتى سه‌ره‌کى مه‌سه‌له‌ى منداڵه ،زۆر له‌و که‌سانه که‌سیغه‌یان کردووه کاتێک ژن ه دووگیان بووه ،خۆیان شاردۆته‌و‌ه و حاشایان له بوونى ئ�ه‌و منداڵه ک���ردووه ،ل�ه‌و ب��ارهوه ده‌سه‌اڵتى دادى ئێرانى ئامارێکى به‌رچاوى ل �ه‌و که‌سانه ب�ه‌ده‌س��ت�ه‌وه‌ی�ه ک�ه سکااڵیان له‌سه‌ر به‌رزکراوه‌ته‌وه. /5گرفتێکى دیکه مه‌سه‌له‌ى له‌ش ساغیه. ئ���ه‌و ژن��� ه ده‌ت���وان���ێ ل �ه‌گ �ه‌ڵ چ �ه‌ن��د ک�ه‌س هاوسه‌رگیرى بکا ،که ماوه‌ى گرێ به‌سته‌ک ه ته‌واو ده‌بێ؟ ،ئه‌وه‌ش نه‌خۆشى به‌دواوه‌یه. ه �ه‌روه‌ه��ا س �ه‌ب��اره‌ت ب� ه مافه‌کانى ژن له‌و ه��اوس�ه‌رگ��ی��ری�ه‌دا پ��ارێ��زه‌ر لوقمان هه‌رکى ووتى :له مه‌سه‌له‌ى سیغه‌دا هه‌اڵواردنێکى کۆمه‌اڵیه‌تى و حقوقى به‌رچاو به‌نسبه‌ت ژن
ههیه .له‌و گرێبه‌ست ه یاساییه‌دا به‌رژه‌وه‌ندى پیاوه‌که له‌سه‌رووى ژنه‌که‌یه ،ته‌نیا له‌زه‌تى جنسی پیاوه‌که له‌به‌رچاوگیراوه ،نه‌ک مافى ژن .چونک ه له سیغه‌دا ن ه ژن ده‌توانێ میرات له پیاوه‌که بگرێ ،نه پیاوه‌که به‌رپرسیار‌ه ل ه دانى بژێوى (نه‌فه‌قه) ى ژنه‌که .هه‌روه‌ها پیاوه‌که ده‌ت��وان��ێ ب�ه‌ر له‌کاتى ته‌واوبوونى کاتى دی��اری��ک��راو ل ه نێو گرێبه‌سته‌که‌دا، گرێبه‌سته‌ک ه هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه ،ل�ه‌و کاته‌ى ماوه خۆشبێ ،به‌اڵم ژنه‌که ناتوانێ گرێ به‌سته‌ک ه تا ماوه‌ى دیاریکراو هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه. جیا له‌وه‌ش ژن ل ه ماوه‌ى سیغه‌که‌دا ناتوانێ له‌یه‌ک پیاو زیاتر هاوسه‌ر هه‌ڵبژێرێ ،تا ماوه‌ک ه کۆتایی پێ دێ ،به‌اڵم پیاو سنوور و به‌ربه‌ستى ب��ۆ سیغه‌کردن له‌پێش نیه. پێچه‌وانه‌ى هاوسه‌رگیرى عادى ک ه ل ه ئاینى ئیسالمدا مافى چوار ژنى ههیه.جگ ه له‌وه‌ش به‌گوێره‌ى ماده‌ى ( )940ى قانونى مه‌ده‌نى ئێرانى ل ه هاوسه‌رگیرى کاتى دا واته سیغ ه ژن میرات ناگرێ. ه��ه‌رک��ى ووت��ی��ش��ى ب���ه‌ب���ڕواى م��ن سیخ ه شتێکى نادروسته ،له‌بارى یاسایی ،ئینسانى، کۆمه‌اڵیه‌تى و ئه‌خالقیه‌و‌ه پێم ب��اش نیه. چونک ه هه‌م گرفتى یاسایی و حقوقى ههیه، هه‌م پێشێلکردنى ماف و شکاندنى که‌رامه‌تى مرۆڤ به‌تایبه‌تى ژنى تێدایه.
زیالن تانیا ،ئه‌ندامى یه‌کێتى ژنانى رۆژهەاڵتی کوردستان ()YJRK
گرنگ ئامانج ه ئه‌گه‌ر شار بێت یان شاخ ،ژنان یه‌ک ئامانجى خه‌باتیان هه‌بێت ئه‌وا په‌سه‌نده ئاماده‌کار
مه‌ستور‌ه مه‌حمود
«قه‌ندیل قه‌اڵى به‌رخودانیه‌‌و قه‌اڵى ئازادى و جێگاى مان و نه‌مان‌و که‌رامه‌ت و شه‌ره‌فى گه‌لى کورد ه هه‌ر بستێک له‌م چیای ه به خوێن ده‌سته‌به‌ر بوو ه و که‌س به ئێمه‌ى نه‌داو ه تا لێمانى بگرێت‌و تا ئاخرین دڵۆپى خوێنمان ده‌یپارێزین» ئه‌م ه قسه‌ى هه‌ریه‌ک ل ه (په‌لدا چیا) ئه‌ندامى کۆنفدراسیۆنى( )PJAKو (زیالن تانیا) ئه‌ندامى (.)YJRK به‌شدارى ژنان له ناو گه‌ریالدا زیالن ئازاد ئه‌ندامى یه‌کێتى ژنانى ئازادى ک��وردس��ت��ان ده‌ڵ��ێ��ت :ئێمه وه‌ک یه‌کێتى ژنانى ئ��ازادى کوردستان کاتێک سێیه‌م کۆنفرانسمان له‌سه‌ر ن��اوى (شیرین عه‌له‌م هولى) به‌ست ،دواى ئهوه ئێران کهوته ئه‌وه‌ى هێزى ئازادیخوازان به تایبه‌ت ژن��ان له‌ناو ببات ،هه‌ر دواى ئهوه چه‌ندین هێرشى جۆراو جۆرى ده‌ست پێ کردو چه‌ندانیشى گرت، به تایبه‌ت کچانى چاالکى به بیانوى جۆراو جۆر کرد‌ه ناو زیندانه‌کان ،وه ئێران ده‌شزانێ شه‌پۆلى به‌رخودانى ئ��ازادى گ�ه‌الن ده‌ستى پێکردوه و بهرهو ئێران په‌ره‌ده‌سه‌نێت .به‌مه‌ش چه‌ندین کارى دژه مرۆڤانه‌ى ده‌ستپێکردوه، وه ئه‌و هێرشانه‌شى ئێران بۆ سه‌ر سنوره‌کان و ئێمه ده‌یکات وه‌هاى هه‌ڵده‌سه‌نگێنین دژى مرۆڤایه‌تیه‌و له نێویشیدا دژى ژنانه ،بۆیه ده‌بینین رۆژان �ه به چه‌نده‌ها ژن به‌شدارى خ�ه‌ب��ات ده‌ب���ن ،ئ�هم�ه‌ش وا ده‌ک���ات ئێمه‌ى ژنان به جه‌ساره‌تر بین بۆ تێکۆشان ،بۆیه زۆرب �هى کاته‌کان ژن��ان له ری��زى پێشه‌وه‌ى سه‌نگه‌ره‌کانى به‌رگریدان ،بۆ سه‌لماندنى
n
دوو گەریالی رۆژهەاڵت لەکاتی قسەکردنیان بۆ چەتر فۆتۆ /بێریڤان
ئ��ه‌وه‌ش ئه‌مساڵ یه‌که‌م شه‌هید (شه‌هید ن��ه‌وال) بوو که به‌مه‌ش به‌رخودانى ژنان ده‌ستى پێکرد و بڕیارماندا که نه‌هێڵین هێزى داگیرکه‌ر ئ�ه‌و شاخان‌ه بشکێنێت‌و سنور ببه‌زێنێت ،ئ �ه‌و شههیده ژن��ان�ه‌ش جێگه‌ى شانازین بۆ ئێمه یادکردنه‌وه‌شیان له خه‌بات گه‌رمترمان ده‌کات. جیاوازى خه‌باتى شار و شاخ الى ژنانى گه‌ریال زی�لان ئاماژه ب �هوه ده‌ک��ات که له خه‌بات کردندا گرنگ ئامانجه ،ئه‌گه‌ر شار بێت یان ش��اخ ،ژن��ان یه‌ک ئامانجى خه‌باتیان هه‌بێت ئ���ه‌وا پ �ه‌س �ه‌ن��ده ،ته‌نها میکانیزم جیاوازه ،له هه‌ر شوێنێک بێت بۆ گه‌یشتن به ئازادى به پێى توانا تێکۆشان پێویسته، له هه‌ر شوێنێکیش کێشه‌و زه‌حمه‌تى خۆى ههیه ،ب�ه‌اڵم له شاخ تێکۆشان دوو هێنده ده‌بێت ،ئ�ه‌وه‌ى گرنگه ئهوهیه له ه�ه‌ردووال هێزێکى فیداکارو له خۆبوردوو پێویسته ئه‌و
تێکۆشانه بکات. خه‌باتى ژنان له شاخ چ ئامانجێکى هه‌ی ه په‌لدا چیا کچه ئه‌ندامى کۆنفدراسیۆنى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان ئاماژه بهوه ده‌ک��ات که ئ�ه‌و هێرشانه‌ى ده‌کرێن‌ه سه‌ر قه‌ندیل به ئامانجى ته‌نگاوکردنى گه‌ریالکان له قه‌ندیل بوو ،بۆیه لێره گه‌ریال به گشتى‌و گ�ه‌ری�لاى ژن به تایبه‌ت قاره‌مانێتیه‌کى گهوره ده‌ئافرێنن بۆ ئیراده‌یه‌کى ئازاد به تایبه‌ت له که‌سایه‌تى ژندا که به سااڵنێکه ئ��ی��راده‌ى شکێنراو‌ه و زیندانیان ک���ردووه، به‌شدارى ژن��ان له خه‌باتى شاخدا ئیراده‌ى پێشێلکراوى پێش( )5000ساڵی ژیانده‌وه. ڕه‌وشه‌ن ئازادییش که کچه گه‌ریالیه‌ک بوو ووتى :ئامانجى هاتن بۆ چیا بۆ گه‌یشتن به ئازادى بووه ،بۆ ئه‌وه‌ى هه‌م بگه‌م به ئازادى ه �هم خ�ه‌ب��ات بکه‌م ب��ۆ نیشتمانى (چ��وار پ��ارچ�ه) ک��راوه‌ک �هم .ژن له‌ناو کۆمه‌ڵکا ل �ه‌ژێ��ر ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کى ن��ا ع��ادی�لان �هى
پیاوساالریدایه .ئێمه که به‌شدارین له شاخ هه‌م شه‌ڕى داگیرکارى ده‌که‌ین هه‌م شه‌ڕى زهنیه‌تى پیاوساالریش ده‌که‌ین. شههیده کچه‌کان له‌م هێرشانه‌ى دوایدا په‌لدا چیا ده‌ڵێت :ک��وژراو هه‌ر ده‌بێت له ناو سوپاى پاسداران زۆر بوون ،ههرچهنده ئه‌وان تا ئێستا ئهوه ده‌شارنه‌وه و به فەرمى ئامارێک ن��اوێ��رن بڵێن ،ب���ه‌اڵم ئ�ه‌وان�هى گه‌ریالش به گشتى( )40گه‌ریال بوون که سێ دانه‌یان کچ بوون. تێڕوانینى کچانى گه‌ریال بۆ هه‌ڵوێسته‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌رباره‌ى ئه‌م هێرشانه په‌لدا ئاماژه بهوه ده‌کات ئه‌و هێرشانه زۆر الیه‌ن تێیدا به‌شدارن چ تورکیا چ ئێران چ حکومه‌تى ئێراق به‌شدار‌ه بێده‌نگى حکومه‌تى هه‌رێمیش جۆرێکه له‌و به‌شداری‌ه ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌رده‌خات که ده‌ستى هه‌موانى تێدایه ،ئهمه ش�ه‌ڕى نێوان ئێران‌و پ��ژاک یان په‌که‌که‌و
تورکیای‌ه ل �ه ن��او ئ �ه‌و خ��اک��ان �ه‌دا ب �ه‌اڵم کاتێک گونده‌کانى هه‌رێمى کوردستان‌و خه‌ڵک دهکرێته ئامانج‌و سنور ده‌به‌زێنرێت، پێویستى به هه‌ڵوێستى ج��دى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ک��رد ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا به گوێره‌ى پێویست ئه‌وه‌مان نه‌بینى. په‌یوه‌ندى یه‌کێتى ژنانى ئازادى کوردستان له‌گه‌ڵ ڕێکخراوه ژنانیه‌کان چۆنه؟ ئ�هم��ڕۆ ژن��ان��ى ک��وردس��ت��ان ب�ه هه‌ستیارى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پرسه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان مامه‌ڵه ده‌ک����ه‌ن و گ��رن��گ��ى یه‌کگرتنى یه‌کێتى ه�هم��وو حیزب‌ه ک��وردی�ه‌ک��ان ده‌س��ت نیشان ده‌ک���ه‌ن ،له‌به‌رامبه‌ر ئ�ه‌و سسته‌م‌ه وه‌کو ژن بۆ گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى به‌ها مرۆڤایه‌تیه‌کان له گۆڕه‌پانى سیاسى ه �ه‌وڵ‌و تێکۆشانى خۆیان خستۆته‌گه‌ڕ ،بۆ سه‌لماندنى ئه‌مه‌ش به‌ستنى کۆنفرانسى ژنانى هه‌ر چوار پارچه به‌شێک‌ه لهوه بۆیه ئێمه ههمیشه هه‌وڵى ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌مان داواو‌ه که ئامانجه‌کانمان تێیدا کۆ بکاته‌وه. سه‌باره‌ت به چه‌ک دانانى گه‌ریال په‌لدا ده‌ڵێت :بۆ چه‌کدانان کاتێک ده‌بێت که مافى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رێتى سیاسى ئازاد به گه‌لى کورد بدرێت و له ده‌ستورى ئێران یان تورکیا ده‌سته‌به‌ر بکرێت و سنورێکى دیموکرات دابنرێت ،که له ئێستادا شتێکى به‌و جۆره نیه. ئه‌و ژنانه‌ى له شاخن جۆراوجۆرن کچه گه‌ریال ڕه‌وشه‌ن ئازاد ده‌ڵێت :ژنان که دێن‌ه شاخ له هه‌موو به‌شه‌کانى کوردستان به‌شدارن له ده‌ره‌وه‌ى کوردستانیش چه‌نده‌ها ژنى ئه‌وروپى دێن‌ه ناو ڕیزى گه‌ریالو‌ه ژنانى گه‌لى تورکیش زۆری���ان ب�ه‌ش��دارى خه‌بات ده‌ک����ه‌ن .ب �ه‌ش��دارب��وان��ى گ �ه‌ری�لا ل �ه چین‌و توێژ‌ه جیاوازه‌کانى کۆمهڵگایه ههیه له بنهماڵه ده‌وڵمه‌نده‌کان‌ه هه‌شیان‌ه بنهماڵه زوڵم لێکراوه‌کانه .ئه‌وانه‌ى به‌شدار ده‌بن نایانه‌وێت هه‌م زوڵمى ڕه‌گه‌زى قبوڵ بکه‌ن هه‌م زوڵمى نه‌ته‌وەیی بۆیه زیاتر به‌شدار ده‌بن.
خوێندکاران و سیستمى پهروهده له یه‌کتر ناڕازین «سیستمتان که‌م‌ئه‌ندامه ،کردارتان بێ‌ئه‌نجامه» ئاماده‌کار
کارزان تاریق خوێندکاران داواى سیستمى عبور ده‌که‌ن و کێشه‌کانیش بۆ که‌موکوڕییه‌کانی سیستمى پهروهده و مامۆستا ده‌گه‌ڕێنه‌وه. وه‌زاره‌تى پهروهده رایگه‌یاندوو‌ه ک ه سیستمى عبور بۆ ئه‌مساڵ ن�هم��اوه .ئ�هم کێش ه بوه هۆى ئه‌وه‌ى ب ه سه‌دان خوێنکارى پۆلى (9 ـ 10ـ )11له شار و شارۆچکه‌کانى هه‌رێمى کوردستان وه‌ک که‌الر ،سلێمانى و هه‌ولێر و هه‌ڵه‌بجه به خۆپیشاندان ناڕه‌زایه‌تى خۆیان به‌رامبه‌ر سیستمى پهروهده ده‌ربڕن. رۆژى ( )9/21زیاتر ل ه ( )200خوێندکارى شه‌شى ئاماده‌یى له رانی ه ب ه ده‌م وتنه‌وه‌ى «س��ی��س��ت��م��ت��ان ک���ه‌م‌ئ���ه‌ن���دام���ه ،ک���ردارت���ان بێ‌ئه‌نجامه» ،خۆپیشاندانێکیان بۆ به‌رده‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پ���ه‌روه‌رده‌ى رانی ه ساز کرد و بریاریان داوه تاوه‌کو سیستمى «عبور» نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه ئهوه واز ل ه خۆپیشاندان ناهێنن. سه‌یفه‌دین ق���ادر ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى پ����ه‌روه‌رده‌ى رانی ه ل�ه‌وب��ارهوه بۆ که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن رای��گ �هی��ان��د« :ل��ی��ژن �هی �ه‌ک ل � ه وه‌زاره‌ت����ى پهروهرده پێکهێنراو‌ه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ئێستا ئێم ه چ��اوه‌رێ��ى وه‌اڵم��ى ئه‌وانین ،هه‌روه‌ها خوێندکاران ساڵى رابردوو له دژى سیستمى ت���ازه‌ى خوێندن ک � ه (ع��ب��ور)ی��ش��ى تێدابوو خۆپیشاندانیان ده‌کرد ،به‌اڵم ئه‌مساڵ داواى (عبور) ده‌که‌نه‌وه». هاوناز ره‌مه‌زان ،یه‌کێک ل ه خوێندکارانه‌ی ه
nبڕیاره‌کانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رد ه خوێندکاران دێنێته سه‌رشه‌قام که رۆژى ( )9/21به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌ده‌ی سلێمانی بۆ عبور خۆپیشاندانیان ک��رد ،وت��ى :ئێم ه وه‌ک ناڕه‌زایه‌تییه‌ک ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �هم سیستم ه هاتونه‌ته ب���ه‌رده‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پهروهرده ،تا سیستمى عبورمان بۆ بگهڕێتهوه ،هاوناز له‌بار‌ه سیستمى عبور بۆ پۆله‌کانى (ن��ۆ ـ ده ـ ی��ازده) وت��ى :ب ه
پۆلى (ده ـ یازده) وتراوه عبور شمولى ئێوه ناکات .به (نۆ)یه‌مه‌کانیش وتراوه ل ه نمره‌ى ()35هوه عبور شمولیان ده‌کات .هاوناز وتى: من()34م هه‌ی ه ل ه ئینگلیزى ،مامۆستا دوو مانگ دره‌ن��گ هاتووه و له‌م ده‌رس �ه باش نیم ،یه‌ک نمره‌م ده‌وێ .ب ه پێی بڕیاره‌کانی قۆناغی هه‌موار کراوی ئاماده‌یی به‌ندی
فۆتۆ :کارزان تاریق ( )48خاڵی ()7 ،6ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده (عبور) له هه‌ر وه‌رزێکدا وانه‌یه‌ک له‌خۆ ده‌گرێ ب ه مه‌رجێک نمره‌ی ئه‌و وانه‌ی ه ل ه ( )%35که‌متر نه‌بێت. زانا مه‌جید ،پۆلى ده‌یه‌م له ئاماده‌ى موکریان، هۆکارى ده‌رنه‌چوونى بۆ چه‌ند هۆکارێک گه‌ڕانده‌و‌ه و وتى :نه‌بوونى مامۆستاى پسپۆڕ
و هاتنى ئه‌م سیستمه تازه‌ى خوێندن وایکردوه ئێمه نه‌توانین ل ه وانه‌کاندا سه‌رکه‌توو بین. ئه‌و خوێندکار‌ه ک ه ل ه وانه‌یه‌ک ماوهتهوه ده‌ڵ��ێ��ت :مه‌نهه‌جى ت��ازه و وت��ن �ه‌وه‌ى چه‌ند وان��هی��ه‌ک ل �ه الی���ه‌ن م��ام��ۆس��ت��ای�ه‌ک ک ه پسپۆڕى نیی ه کێشه‌ى بۆ دروست کردووین. هۆکارى قبوڵ نه‌کردنى عبور بۆ ئه‌مساڵ بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێننه‌و‌ه ک ه ئێم ه پار خۆمان بڕیاره‌که‌مان هه‌ڵوه‌شاندۆته‌وه. ک��اروان محه‌مه‌د ،خوێندکارى پۆلى (ده) ى وێ�����ژه‌ى ئ���ێ���واران ل���ه س��ل��ێ��م��ان��ى ،وت���ى: ئێمه کۆمه‌ڵێک خوێندکارین ل ه وان �هی عه‌ره‌بى که‌وتووین ،ناوبراو وتى یه‌که‌م ئه‌م وان�هی� ه ن��اره‌ح�ه‌ت�ه ،دووه‌م «مامۆستاکه‌ش وتویه‌تى ئه‌وه‌ى بکه‌وێت و ده‌ورى دووه‌م من بخات ه ع �ه‌زی �ه‌ت �هوه ،ئ �هوه منیش ئه‌یخه‌م ه عه‌زیه‌ته‌وه». له‌باره‌ى کێشه‌ى ئه‌و خوێندکارانه‌و‌ه ویستمان راى کمال ن���ورى ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى پ���ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى وه‌رگرین ناوبراو کتابێکى وه‌زاره‌تى پ���ه‌روه‌ده‌ى ب �ه‌رز ک��ردهوه و رایگه‌یاند« :ب ه ن��ووس��راوه‌ى فه‌رمى داوام��ان لێکراوه لێدوان نه‌ده‌ین». مه‌ریوان حه‌سه‌ن ،به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پ���هروهرده ،له‌باره‌ى کێشه‌ى خ���وێ���ن���دک���اران و ع���ب���ور ب���ه رۆژن���ام���هى (چ��ه‌ت��ر)ى راگ �هی��ان��د :ئ��ه‌و خوێندکاران ه داوای����ان ک��ردب��وو ع��ب��ور شمولیان بکات، نوسراوێکمان بۆ بۆ وه‌زاره‌ت به‌رزکردوه‌ته‌وه، چ����اوه‌ڕێ����ى وه‌اڵم ده‌ک���هی���ن ت���ا ئێستاش وه‌اڵم نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه.
سیستمى په‌روه‌د ه و فێرکارى ل ه داوى ده‌وڵه‌تدا ن .کوروش سادقى و .له فارسییه‌وه :سه‌الح مه‌حمود ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بتوانین ره‌ه �ه‌ن��ده ج��ی��اوازه‌ک��ان��ى سیاسه‌تى پ �ه‌روه‌د‌ه و فێرکارى ده‌وڵ�ه‌ت ـ که به‌سه‌ر گه‌نجانیدا ده‌سه‌پێنێت ـ شى بکهینهوه، پێویسته به چاوێکى شۆڕشگێڕانه له رهههنده ئ��ای��دۆل��ۆژى ،سیاسى ،ئ��اب��ورى سیستمه‌که ب��ڕوان��ی��ن .ده‌وڵ���ه‌ت ل�ه رێ��گ�هى قۆرخکردنى ب��وارى فێرکارى ،گه‌نج بێ‌شوناس ده‌ک��ات و بهرهو دوڕیانێکى نادیاری ده‌ب��ات .ته‌نها رێگه‌یه‌ک که بۆ گه‌نجان ماوهتهوه ته‌سلیم بوون له‌به‌رامبه‌ر دێوه‌زمه‌ى دهوڵهته ،ئهمه له کاتێکدایه که سیستمى پ���ه‌روه‌ده‌ى ده‌وڵ�ه‌ت ( )2500ساڵه له بوار‌ه جیاوازه‌کاندا دژایه‌تى له‌گه‌ڵ دنیاى دیموکراتیک ههیه .له راستیدا سیستمی دیموکراتیک کاتێک سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت که دژه ده‌وڵه‌ت بێت ،چونکه ده‌وڵه‌ت دژایه‌تى ته‌واوى له‌گه‌ڵ دیموکراسى ههیه. بوار‌ه ئایدۆلۆژییه‌کانى سیاسه‌تى فێرکارى به‌رله‌وه‌ى چاو له بوارى سیاسى سیستمه‌که بکه‌ین ،پێویسته بوارى ئایدولوژى بابه‌ته‌که له‌به‌رچاو بگرین و شیکارى بکه‌ین .نمونه‌ى سیستمى (ده‌وڵ���ت ـ ن�ه‌ت�هوه) له ئێراندا بوه ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى که تێڕوانینى نه‌ته‌وه‌په‌رستى و م �ه‌زه �هب‌پ �ه‌رس��ت��ى خ���ۆى بخزێنێت‌ه ن��او سیستمى ف��ێ��رک��اری��ی�هوه .ئ �هم سیستمه به گوێره‌ى ئامانجه‌کانى خۆى گه‌نجان پهروهده ده‌کات .ئه‌گه‌ر شه‌پۆلێکى گۆڕانگارى روو له گه‌نجان بکات ،ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى سیستم (ده‌وڵ���ه‌ت) به گوێره‌ى گۆڕانکارییه‌کان و ئامانجه‌کانى خۆیان ئاڵوگۆڕى له سیستمى په‌روه‌ده‌دا ده‌که‌ن .سیستمى فێرکارى ئێران له قۆناغى منداڵیه‌و‌ه تا قۆناغه‌کانیترى ژیان به گوێره‌ى ئایدۆلۆژى مه‌زهه‌بى شیعه دارێژراوه و ئه‌مه‌ش دیارده‌کانى وه‌ک :دژه مه‌زهه‌بى، نه‌ته‌وه‌یى ،که‌مایه‌تى ،قه‌ومیه‌تى و فه‌رهه‌نگى له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه و کاریگه‌رى له گشت ب��واره‌ک��ان��ى ف�ه‌ل��س�ه‌ف�ه ،س��ی��اس�ه‌ت ،ه��ون�ه‌ر، ئه‌ده‌بیات و زانست‌ه ئیالهییه‌کان و ئه‌خالق و زانست‌ه نوێیه‌کان داناوه .نمونه ئایدۆلۆژى مه‌زهه‌بى دهبێته له‌مپه‌ر له‌به‌رده‌م گه‌شه‌کردنى فه‌لسه‌ف‌ه و ته‌نها ئه‌م ئایدۆلۆژیه‌ش به‌سه‌ر گه‌نجاندا ده‌سه‌پێندرێت .کهواته ده‌رده‌که‌وێت که ده‌وڵه‌ت به‌مه‌به‌ستى مه‌یلى ده‌سه‌اڵتدارى خ���ۆى زهنییه‌تى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ده‌خ��ات��ه ژێ��ر رکێفى خۆیهوه و دواتر پێکهات‌ه جیاوازه‌کانى کۆمه‌ڵگا توشى ده‌مارگیرى و لێکترازان ده‌ک��ات �هوه و ئ �هم زهنییه‌ت‌ه ک�ه ل�ه رێگه‌ى په‌روه‌ده‌و‌ه باڵو دهبێتهوه و له گشت بواره‌کاندا
قه‌یران له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێت. ره‌هه‌ندى سیاسى فێرکارى ده‌سه‌اڵت س��ی��اس�ه‌ت ئ��ه‌و دام������ه‌زراو‌ه ب �ه‌رب�ڵاوه‌ی �ه که ده‌توانێت ده‌س��ت بخاته ن��او گشت بواره‌کان له ناوخۆى واڵت و ده‌ره‌وه‌ى واڵتیش پرۆژه و پالن دارێژێت .پێویسته بزاندرێ به‌شدارى گه‌نجان له سیاسه‌تدا کاریگه‌رى ده‌کاته س �ه‌ر داه��ات��وو .ههربۆیه سیستمى سیاسى ده‌س �ه‌اڵت��دار به‌مه‌به‌ستى م��ان �ه‌وه‌ى خ��ۆى له رێگه‌ى دامه‌زراوه‌کانى پ �ه‌روه‌د‌ه و فێرکارى ت ب�ه گه‌نجان ده‌دات. گرنگییه‌کى تایب‌ه پێویسته ئاماژه به دوو بابه‌تى گرنگ که کاریگه‌رى له‌سه‌ر گه‌نجان دان���اوه بکرێت که بریتین له« :سیستم ده‌سه‌اڵتدارى»(له رێگه‌ى پهروهده و فێرکارى) ،دووه‌م «سیستمى بنه‌ماڵه‌یه» .رۆڵى گه‌نجان له گۆڕانکاریه رادیکاڵى و ئایدۆلۆژییه‌کاندا به‌رچاوه ،بۆیه سیستمى ده‌س �ه‌اڵت��دار ه �ه‌وڵ ده‌دات گه‌نج بخاته ژێر رکێفى خۆیهوه و هاوته‌ریب له‌گه‌ڵ ئارمانجه‌کانى خۆى له سیستمى پ �ه‌روه‌د‌ه و فێرکاریه‌که‌یدا رام��ى بکات .ده‌وڵه‌ته‌کانى رۆژه���ه‌اڵت���ى ن���اوه‌ڕاس���ت س��ێ��ب �ه‌رى خ��ۆی��ان خستۆته‌سه‌ر گه‌نجان و ماته‌وزه‌ى گه‌نجانیان خستۆته ژێر ده‌س�ه‌اڵت��دارى خۆیانهوه .رۆڵى ه ئاراوه ،ئه‌گه‌ر گه‌نجان له الیه‌ن سیاسه‌تی په‌روه‌رده‌و ه یه‌که‌مى سیاسه‌تى ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتدارانn ،شۆڕش نایێت رێگریکردن‌ه له به‌شدارى گه‌نجان له بابه‌ته ل�ه الی��ه‌ن واڵت��ان��ى زلهێزى و ده‌س �ه‌اڵت��دارى چ��ۆن گه‌نج ب �هم ش��ێ��وازه پ���ه‌روه‌ده‌ی���ه له‌ناو چاره‌نووسسازه‌کانى نه‌ته‌وایه‌تى (سیاسه‌ت)ه .رۆژئاوا به فه‌رهه‌نگى وێرانکه‌ر و فیلمه‌کانى کێشه‌کاندا ده‌خنکێت و ه �ه‌ر وه‌ک باس سیستم له‌مه‌دا سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست هێناوه و هالیوود و ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ی��ان له راگه‌یاندنه کرا کۆنترۆڵ ده‌کرێت .پێویسته گه‌نجان گشتییه‌کاندا ده‌که‌ون‌ه به‌ر هێرشى فه‌رهه‌نگى ،ل�ه رێکخراوه‌کانى سیاسى و ئایدۆلۆژى له الیه‌کیتر ده‌سه‌اڵتدارانى ناوخۆیى واڵت له به‌هێز و دیموکراتیکدا کۆببنه‌و‌ه و ئازادانه هه‌مان رێگایانه‌و‌ه گه‌نجان دهخهنه ژێر رکێفى له داهاتووى خۆیان بڕیار بده‌ن تا کاروانى خۆیانهوه و رۆحى یاخییانه‌ى گه‌نج ده‌کوژن .گۆڕانکارییه‌کان ب����ه‌رده‌وام بێت ،چونگه ئ �هم دوو ف��اک��ت�هره پاڵیان ل�ه پاڵى یه‌ک گه‌نج و شۆڕش لێکدانه‌بڕاون ،ئه‌گه‌ر گه‌نج داوه و به شێوازه جۆراوجۆره‌کان تێده‌کۆشن یاخى نه‌بێت ،ش��ۆڕش نایه‌ت‌ه ئ���اراوه .هه‌ر هێزى گه‌نج به‌الى خۆیاندا راکێش بکه‌ن .کاتێک نه‌ته‌وه‌یه‌ک به تایبه‌ت گه‌نج له بابه‌تێکیتر له په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ گه‌نجان که له ئه‌نجامى سیاسه‌تى پ�هروهرده و فێرکارییه‌وه ته‌واوى ژیانیدا سێبه‌رى به‌سه‌ریه‌وه‌ی‌ه و رێگرى کۆنترۆڵ کرا بێت ،ئهوه شۆڕش بووه گه‌لى ل�ه په‌ره‌سه‌ندنى سیستمى «بنهماڵه»یه ،وشیار کردۆتهوه و یه‌که‌م هه‌نگاوه‌کانیشى ئ��هم دی����واره پێویسته تێکبشکێندرێت و دووب�����اره ب��ون��ی��ادن��ان �ه‌وه‌ى که‌سایه‌تییه‌کى گۆڕانکارییه‌ک له سیستمى بنه‌ماڵه‌دا سیاسى ب��ووه .سیاسه‌ت به وات��اى هونه‌رى بکرێت تا په‌یوه‌ندییه‌کى دیموکراتیک له ناو خۆبه‌رێوه‌بردن و به‌ده‌ست هێنانه‌وه‌ى ئیراده‌ى سیستمى بنهماڵه و گه‌نج بێته ئاراوه .بنهماڵه چۆنێتى ژیانکردن ،نه‌ک سیاسه‌ت به واتاى ئه‌و شوێنه‌ی‌ه که گه‌نج تیایدا پهروهده ده‌بێت ،هونه‌رى به‌ده‌ستهێنانى به‌رژه‌وه‌ندى .ئه‌مڕۆش به‌اڵم تا ئه‌و ئاست‌ه ئیراده‌ى زه‌وت ده‌کرێت ،رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست به تایبه‌ت کوردستان پێویستى به وه‌رچه‌رخانێکى شۆڕشگێڕانه ناتوانێت به‌هره‌کانى گه‌ش‌ه بکات. گه‌نج له کۆمه‌ڵگاى کالسیک و زهنییه‌تی ههیه. ده‌س �ه‌اڵت��دار و پیاوساالر به خه‌یاڵى زه‌واج رهههنده ئابورییه‌کانى سیاسه‌تى فێرکارى ئه‌نجامه‌که‌ى به‌ئاشکرا هه‌ست پێده‌کرێت ،که ده‌ژی���ت ،له وه‌ه��ا کۆمه‌ڵگایه‌کدا ئ��ازادى ناوهنده ئازاده‌کانى خوێندن له ده‌ره‌وه‌ى ده‌وڵه‌ت جگه له به‌شێکى که‌مى گه‌نجانى رۆشنبیر نه‌ته‌وه‌یى و مرۆڤ گه‌ش‌ه ناکات و زه‌واج سه‌ریانهه‌ڵدا ،ئه‌م ناوهندانه الیه‌نى پۆزه‌تیڤ و ـ ل�ه رێگه‌ى سیاسه‌ته‌کانى ده‌وڵ��ه‌ت ـ ،له کۆتایى به ژیان دێنێت ،پێویسته باش ره‌خنه نیگه‌تیڤیان ههیه .الیه‌نى باشى ئه‌م ناوهندانه سیاسه‌ت دوور خراونه‌ته‌وه .گه‌نجان له الیه‌ک بکرێ و گۆڕانکارى تیایدا بێته ئ��اراوه .ئهوهیه ،بازنه‌ی ده‌س�ه‌اڵت که ئیراده و هێز
سیستمى ده‌سه‌اڵتدار هه‌وڵ ده‌دات گه‌نج هاوته‌ریب له‌گه‌ڵ ئامانجه‌کانى خۆى له سیستمى پهروهرده و فێرکاریه‌که‌یدا ده‌سته‌مۆ بکات
کۆنتڕۆڵ کرابن و ب �هه��ره‌ک��ان ق���ۆرخ ده‌ک����ات ،ده‌شکێنێ، ئهمه هه‌نگاوێک‌ه بۆ دیموکراتیزه‌کردنى کۆمه‌ڵگا .ئه‌م ناوهندانه ده‌کرێت به گوێره‌ى تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى فه‌رهه‌نگى و زمانى و کۆمه‌اڵیه‌تى بکرێته شوێنى فێرکارى و په‌روه‌ده‌ى که‌سایه‌تى .به‌اڵم الیه‌نى نه‌گه‌تیڤى ئه‌م ناوهندانه ئهوهیه ،له سه‌ربنه‌ماى سود و قازانج بونیاد نراون و سودى ئه‌م ناوهندانه به شێوه‌یه‌کى نادیموکراتیک ده‌که‌وێـت‌ه ده‌ستى تاقمه‌یه‌که‌و‌ه و ته‌نها که‌سانێک ده‌توانن له‌م ناوهندانه به‌هره‌مه‌ند بن که ده‌وڵه‌مه‌ندن. به‌م پێی‌ه ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه هیچ خزمه‌تێک به کۆمه‌ڵگاى ئێمه ناکات ،ئه‌گه‌ر به‌رپرسانى سیستم رێ��گ�ه ب �ه دام���ه‌زران���دن���ى ن��اوه‌ن��دى سه‌ربه‌خۆ و دیموکراتیک ـ ب�ه گوێره‌ى داخوازییه‌کانى گه‌ل ـ ب��ده‌ن ،و سه‌رمایه‌ى ده‌ست سه‌رمایه‌داران بۆ گه‌ل بگهڕێتهوه و کۆمه‌ڵگا له‌و ناوه‌ندانه‌دا خاوه‌ن بڕیار بێت ئهوه کۆمه‌ڵگا بهرهو دیموکراتیزه‌بوون هه‌نگاو ده‌نێت .ئه‌م واقیعه‌ى ئێستا هه‌ستى پێده‌کرێت، سیاسه‌تى ئابورى دهوڵهته که له‌سه‌ر گه‌نجان پ �هی��ڕه‌و ده‌ک��رێ��ت و ئ��اب��ورى بۆته سه‌رخان سیستمى پهروهده و ئایدۆلۆژى ژێرخانه‌که‌ى پێکهێناوه ،به‌اڵم کردارى ده‌سه‌اڵتخوازانه‌ى ده‌وڵه‌ته‌کان هیچ کاتێک ئه‌م دوو الیه‌نه هاوته‌ریبى یه‌کتر هه‌نگاو نانێن.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
کارا
9
بێکارى ،نان ،ئازادى uرۆژان تاتانى u
ده‌ڵێن« :قه‌یرانى ئه‌مجاره‌ى گه‌نجه‌کانمان نه‌بوونى کار و شه‌ڕى په‌یداکردنى نانه و چاره‌سه‌ره‌که‌شى هه‌لى کاره له ده‌وڵه‌تدا». په‌رستگاى سه‌رمایه‌داره‌کانى ئه‌م واڵته پڕه له جه‌نازه‌ى گه‌نج ،شاخه‌کان به گه‌نجێکى ئاشقى وه‌ک فه‌رهاد‌و ته‌الره به‌رزه‌کانیشیان به ده‌سته‌ماندو و ره‌نجده‌ره‌کانى ئه‌م دونیا نایه‌کسانه هه‌ڵده‌چنن ،باوکى کار ئه‌وانن‌و دایکى بێ‌کاریش هه‌ر بۆ خۆیانن. ه���ه‌ر م��رۆڤ �ه ب��ۆ پ �هی��داک��ردن��ى پ��اروێ��ک ن��ان ج �ه‌ن��ازه‌ى مرۆڤێکى دی��ک �هى له‌سه‌ر شانه ،هه‌ر دهوڵهته و بۆ داگیرکاریه‌کى زێده‌تر ،به هه‌زاران مرۆڤ قه‌تڵ ده‌کات، ه �ه‌ر وی���ژدان���ه‌و وا خ�ه‌ری��ک�ه ل �ه بۆگه‌نى رۆح��ى مرۆڤه‌کان ب��ارده‌ک��ات .ژی��ان بهرهو ن��هم��ان ده‌ڕوات ،ئ�����ازادى ده‌ک���وژرێ���ت، بازرگانى به به‌هاى مرۆڤه‌وه ده‌کرێت .له گ�ه‌ڕان ب�ه‌دواى ژیانێکى بۆ نان ،سروشت ش �هه��ی��دک��را ،م����رۆڤ م���رێ���ن���درا ،ب�هه��ا پوچکرایه‌وه ،گه‌نجى ئاشقى ئازادى کرایه لێگه‌ڕێکى گورگ‌ئاساى نان .بۆ ئه‌وه‌ى له جه‌سته‌ى ناندا مرۆڤه‌کان کۆیله بکرێن و به مۆڵه‌تى سه‌رمایه‌دار و ده‌س�ه‌اڵت��دار و ده‌وڵ�ه‌ت��گ�ه‌راک��ان ب��ژی��ن .ئ �هم سیسته‌مه ئیراده‌خۆره ،پێویستى به داهێنانێک هه‌بوو، ئالێره‌دا مرۆڤ‌خۆره‌کان باشترین سیسته‌مى بێ‌کاریان دام�ه‌زران��د بۆ وابه‌سته‌کردن و بێ‌ئیراده‌کردنى م��رۆڤ�ه‌ک��ان به‌گشتی و به تایبه‌تى گه‌نج .ده‌یناسوڕه‌کان سه‌ره‌تا هه‌بونى ناسنامه ،ژی��ان ،م��اف ،پێناسه، زمان ،ئازادى‌و هه‌موو به‌هاکانى مرۆڤیان له‌ناو هه‌یکه‌لى ده‌وڵه‌تدا به‌جێکرد‌و کردیانه ناسنامه بۆ هه‌ر مرۆڤێکى ئه‌م دونیایه ،به‌م جۆره‌ش ده‌وڵه‌تیان وه‌ک سه‌رچاوه‌ى هه‌موو ژیان نیشانى مرۆڤایه‌تى دا ،کۆمه‌ڵکوژی و ش��ه‌ڕ ،م���ه‌رگ ،روخ���ان ،داگ��ی��رک��ارى، ت��ااڵن��ک��ارى ،گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ى و ب��ازرگ��ان��ى به رۆحى مرۆڤه‌کانه‌وه گه‌یشته ئاستى هه‌ره بڵند .گه‌نجیش که دینامیکترین هێزى کۆمهڵگایه ،کرایه برسیترین‌و بێ‌کارترین چین ،ئه‌شقى گه‌نج له ئازادیه‌وه کرا به پاره‌‌و نان. کاتێک س���ه‌رچ���اوه‌ى ک��ار ده‌وڵ����ه‌ت بێت ئ�ه‌وک��ات ئێمه ده‌بینه ئ �ه‌و ته‌له‌فزیۆنه‌ى که کۆنتڕۆڵه‌که‌مان هه‌رگیز له‌ده‌ستى خۆماندا نیه و ئه‌گه‌ر رۆژێک بێ‌پرسى خاوه‌نه‌که‌مان ته‌نانه‌ت له هیالکیدا ره‌نگمان ب��گ��ۆڕێ ئ��ه‌وا ف��ڕێ‌ده‌درێ��ن و ده‌کرێینه برسیترین م��رۆڤ ل �هم ژی��ان �ه‌دا ،چونکه ئه‌وان سه‌رچاوه‌ى ژیانى مرۆڤیان کردووه‌ته نان ،نانیش به‌پێى کاره ،کاریش له‌ده‌ستى ئ �ه‌وان��دا پ�هی��دا ده‌ب��ێ��ت .ب �هم شێوه‌یه که‌ى ویستیان ئێمه برسی و که‌ی پێشیان باش بوو به‌پێى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى‌و بۆ کڕینى ئێمه هه‌لى کارمان پێ ده‌ده‌ن .کاتێک له سه‌ر ئازادى دروشمى نان تێکه‌ڵ به ئازادى کرا ئه‌وکاته هه‌ستم کرد ده‌وڵ �ه‌ت له‌م سیاسه‌ته ڕوخێنه‌ره‌ى به‌ها و ئیراده‌ى ئازادى ئێمه‌دا سه‌رکه‌وتو بووه ،واى لێکردوین نان و ئازدیمان به‌الوه له یه‌ک ئاستدا بێت .گه‌نجانى ئه‌م واڵته به‌له‌تێ نانى جۆى کۆنه‌وه ،رازی بوون له پێناوى ئ��ازادی��دا ب �هه �ه‌زاران کیلۆمه‌تر ئ���اواره و ته‌نانه‌ت له‌سێداره بدرێن ،به‌اڵم ئێستا رازین ئه‌گه‌ر خ��اوه‌ن نان بن بۆ ئ��ازادى هه‌رگیز نه‌ڕژێنه سه‌ر شه‌قام‌و شۆڕش به‌رپا نه‌که‌ن. له‌م خاڵه‌شدا ئازادیمان له‌خاچ ده‌را و بۆ ههمیشه بێ نان بووین ،چونکه ئه‌و نانه‌ى که ده‌وڵ�ه‌ت ده‌یدا ئه‌گه‌ر تۆ پارچه‌یه‌ک ل �ه‌و ده‌وڵ �ه‌ت �ه نه‌بیت ئ �ه‌وا بێگومان به، لێتده‌سێنرێته‌وه. ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ک نیه ل �هم دون��ی��ای �ه‌دا گ�ه‌ن��ده‌ڵ نه‌بێت .بۆیه ئێمه‌ى گه‌نج ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕوانى کارین ده‌بێت سه‌ره‌تا خاوه‌ن بیرێکى ئازاد‌و هه‌ڵسه‌نگاندنێکى راست بین بۆ رووداوه‌کان. ده‌بێت ویژدان‌و ئه‌خالق‌و پێوانه‌کانى ئازادى له که‌سایه‌تى خۆماندا به‌جێ بکهینهوه و له هه‌موو ژه‌هره‌کانى سیسته‌م خۆمان پاک بکهینهوه.
ر رووبه‌ڕوى ڕه‌خنه‌ى هونه‌رمه‌ندان دهبێتهوه
سترابویه‌وه سه‌ر ته‌خته‌ى شانۆ» فیستیڤاڵه‌که‌دا روون��ن �ه‌ک��رای �هوه ک ه ش��ان��ۆک��ان ل���ه‌س���ه‌ر چ ب��ن �هم��ای �ه‌ک ه �ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��ردرێ��ن و خ �ه‌اڵت��ده‌ک��رێ��ت، ده‌ب��وو دی��ارى بکرێت ،بۆیه ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى پره‌نسیپه‌کان ش��ان��ۆی��ى ه�ه‌ڵ��ب��ژێ��ردرا. نیهاد ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد ،به‌شێک ل����ه‌و ش��ان��ۆی��ان��هى ع��ێ��راق��ى ب����وون و پێشکه‌شکران ،ته‌نها فه‌وزاى سه‌رشه‌قام بووه و گواستراوه‌ته‌وه سه‌ر شانۆ ،بۆی ه ئهمه شکستیکى ت��رى ڤیستڤاڵه‌ک ه بوو. « ته‌نها دوو شانۆى کوردى به‌شداریکردوه» ل����ه‌ک����ۆى ب�����ه‌ش�����دارى ی����ان����زه واڵت����ى ب��ی��ان��ى ( )140ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى بیانى و ( )65ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى ک��وردس��ت��ان، ته‌نها دوو ش��ان��ۆى ک��وردى ب�ه‌ش��دارى ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ�ه‌ک�هی��ان پ��ێ��ک��راوه و ل �ه‌و نێوه‌نده‌شدا ته‌نها یه‌ک شانۆ له‌مان ه خه‌اڵتى پێدرا. ن����اڕه‌زاى ش��ان��ۆک��اران ل �ه‌س �ه‌ر که‌مى ب���ه‌ش���داری���ک���ردن���ى ش���ان���ۆى ک����وردى رووله‌زیاد بوونه و له‌وچوارچێوه‌یه‌شدا ت��اری��ق ئ��اک��رێ��ى ،هونه‌رمه‌ند پێیوای ه فیستیڤاڵه‌که به‌هۆى که‌مى به‌شدارى پێکردنى شانۆى ک��وردى خۆى توشى
مانى کۆشکى باڵنده غه‌مگینه‌کان
م شاره ماسی درۆزنت ههیه ی��ان خه‌یاڵه خ�ه‌وت��وه‌ک��ان ئ�ه‌گ�ه‌ر به‌شێکى گه‌وره‌ى به‌رهه‌مه‌کانى به‌ختیار عه‌لی بن، له کۆشکى باڵنده غه‌مگینه‌کان پشکى شێری به‌رکه‌وتووه! [...له‌م واڵته مه‌لعونه نه‌کرده‌یه]...ال()235 پێناسه‌کردنى واڵت ب�ه م�ه‌ل��ع��ون ،ک��اری ب�ه‌خ��ت��ی��ار ع �ه‌ل��ی ن���ه‌ب���وو ،ب����ه‌اڵم ک���ردی. وات��ا وێنه‌ی نیشتیمان له کۆشکى باڵنده غه‌مگینه‌کاندا به ته‌وای شێوێنراوه و وه‌ک ئهوه نیه که ههیه. کامه‌رانى سه‌لما ئه‌و مرۆڤه‌ی بۆ ماوه‌ى ه��ه‌ش��ت س����اڵ گ�����ه‌ڕان ب������ه‌دوای خ �ه‌ون��ى به‌مرۆڤبوون دوای گه‌ڕانه‌وه‌ى هانى گه‌نجان ده‌دات نیشتیمان جێبهێڵن و به دواى سۆزانى و هه‌اڵتن و گزی بکه‌ون ،بێگومان ئهوه دوره له‌کاری مرۆڤێکى وه‌ک کامه‌رانى سه‌لما ،چونکه کامه‌ران گومانى نیه له‌وه‌ى
ک �ه چ�ه‌ن��دی��ن کامه‌رانیتر ه�هی�ه و خ �ه‌ون به‌سه‌وسه‌نێکى ت��ره‌وه ببینن ،بۆیه ئه‌گه‌ر ته‌نها ئامانج له هه‌اڵتن گه‌ڕان بێت به دوای ڕاوکردنى باڵنده‌ى هیوا بۆ سه‌وسه‌نه‌کانیان، ئهوه شایه‌نى خۆشبه‌ختیه به‌اڵم به‌مشێوه‌یه به‌دبه‌ختیه! [خه‌ڵکى درۆزنى ش��ار]...ال([ .)245مردن ته‌نها یاریه‌کى خۆشه]...ال(.)287 درۆزن�����ى م��ان��ای �ه‌ک��ى ت��ێ��ک��ش��ک��اوه ل �ه‌ن��او ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای ئ �ه‌وک��ات �ه ،ب���ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ن��وس�ه‌ر زۆر ئاسایی ئ �هم تۆمه‌ته ئ �ه‌دات پاڵ نیشتیمان که له‌هه‌ندێک به‌رهه‌میتر ئه‌م رستانه دووباره ده‌بنه‌وه! .خه‌و بینین به یارییه‌کی خۆش وه‌ک مردن ،کاره‌ساتێکى گه‌وره‌یه رووب���ه‌ڕووی کۆمه‌ڵگا دهبێتهوه، هاندن بۆ م��ردن ک��اری هاونیشتیانى نیه، ئێستا به‌ختیار عه‌لى پێویسته به‌رهه‌مێک
بنوسێت هانى خۆشویستنى نیشتیمان بدات و هیوای له‌دڵى گه‌نجاندا سه‌وزبکات ،تا خ�ه‌و به ئاینده‌یه‌کى گه‌شی نیشتیمانه‌وه ببینین ،ن �ه‌ک ی��اری��ک��ردن ل �ه‌گ �ه‌ڵ م��ردن خۆش و ئاسان بکات که کۆمه‌ڵگا بهرهو داڕوخانێکى ناته‌ندروست ده‌بات و گه‌نجانى ئه‌م نیشتیمانه سۆزی نه‌ته‌ویی تیادا بمریت! [ که م��رۆڤ له‌م ش��اره‌دا له دای��ک بوو، الش �ه‌ک �هى ل �ه ه��ه‌ر ک��وێ��ی�ه‌ک بنێژرێت، ڕۆحه‌که‌ى هه‌ر لێره ده‌مرێت]ال ()300 ئه‌م ئاماژه‌یه له‌دید‌ه فه‌لسه‌فیه‌که کارێکى ج��وان�ه ،ب �ه‌اڵم له‌ناو ئ�هم به‌رهه‌مه هاندانه بۆ پڕکردنى نیشتیمان له الشه‌ى هه‌اڵتوو ل �هم��واڵت �ه ،ب��ۆی �ه پ��ێ��وی��س��ت��ده‌ک��ات ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌وانه‌ى له‌و نیشتیمانه درۆزن و شێواوه‌که‌ى نیشتیماندا ماونه‌ته‌وه و نه‌یانتوانیوه ڕابکه‌ن، ده‌بێت به‌رده‌وام خه‌ریکی هه‌ڵکه‌ندنى گۆڕی
که‌مته‌رخه‌میه‌کیتر کردووه. تاریق ئاکرێى ،ڕایگه‌یاند ،وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى کارێکى ب��اش��ی ک��ردووه له ئه‌نجامدانى ئه‌و فیستڤاڵه ،به‌اڵم ک �هم��ت �ه‌رخ �هم��ى ل �ه فیستڤاڵه‌که‌دا ه �ه‌ب��وو ،چونکه ده‌ب��وای �ه ه �ه‌رش��اره و شانۆیه‌ک به‌شدارى تێدا بکرابایه. ئ���اک���رێ���ى ئ����ه‌وه‌ش����ى وت «ره‌ن���گ��� ه دادوه‌ره‌کان له‌سه‌ر یه‌ک شانۆ ڕێک نه‌که‌وتبن بۆئه‌وه‌ى خه‌اڵتى پێبده‌ن و بڕیاره‌که‌یان په‌رته‌وازه‌ى پێوه‌دیاربوو». ئ�ه‌و هونه‌رمه‌ند ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد، پێویستمان ب �ه‌وه‌ی �ه ناسنامه‌ى ک��ورد بخه‌ینه ب���ه‌رچ���اوى خ �ه‌ڵ��ک ن���ه‌وه‌ک کلتوریتر بهێنینه هه‌رێمى کوردستان، ک��ارى داهێنان و زیاتریان پێشکه‌ش بکه‌ین. ج �ه‌خ��ت��ى ل����ه‌وه‌ش����ک����ردهوه ،پێویست ه حکومه‌ت زیاتر بایه‌خ به‌جۆره‌کانى هونه‌ر بدات و زیاتر بهرهو پێشى بخات. « له‌هه‌رێم شانۆ په‌کى خراوه» ب���ه‌ب���ۆچ���وون���ى ش����ان����ۆک����اران واده‌ى ئه‌نجامدانى ئه‌و فیستیڤاڵه دره‌نگه و ده‌بوایه زوتر ئه‌نجام بدرایه ،چونکه ل ه هه‌رێم شانۆ په‌کى خراوه و به‌فیستیڤاڵى له‌و جۆره خزمه‌ت ده‌کرێت.
تاریق ئاکرێى شانۆکار پێیوایه واده‌ى ئه‌نجامدانى ئه‌و فیستیڤاڵه دره‌نگه، چونکه سه‌رۆکى حکومه‌ت خۆى دانى ب �ه‌وه‌دان��اوه که س �ه‌ده‌ی �ه‌ک له‌مه‌وبه‌ر ده‌ق هه‌بووه ،به‌اڵم له ساڵى ()2011 فیستیڤاڵ ده‌کرێت. ه��اوک��ات نیهاد جامى بۆچوونیوای ه ئ �ه‌گ �ه‌ر پێشتر فیستیڤاڵ ب��ۆ شانۆ ئه‌نجام ب��درای�ه ئ �هوه شانۆ به‌وشێوه‌ى ئێستا له‌قه‌یران نه‌ده‌بوو. س���ای���ه ح���س���ێ���ن ،خ����اوه‌ن����ى خ���ه‌اڵت���ى شانۆ ک��وردی�ه‌ک�ه ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد ئه‌نجامدانى ئ�ه‌و فیستیڤاڵه ده‌بوای ه زوتر بێت ،به‌اڵم له‌ئێستاشدا زۆر باشه. سایه وتیشى «ه��ی��وادارم بڕیاره‌کانى ئه‌و فیستیڤاڵه جێبه‌جێ بکرێت». سایه وتیشى «چه‌ند بڕیارێکى ئیدارى و دارای����ى ده‌رک����راوه ل �ه فیستیڤاڵى شانۆ هیودارم به‌زوترین کات جێبه‌جێ بکرێت ب��ۆئ �ه‌وه‌ى فیستیڤاڵ بکرێت به‌سااڵنه و به‌رده‌وام بێت». «ڕاگه‌یاندنه‌کانى یه‌کێتى و پارتى خه‌اڵتکران» له‌کۆتا رۆژى فیستیڤاڵى شانۆ ل ه هه‌ولێر ته‌نها ڕاگه‌یاندنه‌کانى سه‌رب ه ی�ه‌ک��ێ��ت��ى و پ��ارت��ى خ �ه‌اڵت��ک��ران ک ه
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
11
روماڵى چه‌ند رۆژى فیستیڤاڵه‌که‌یان کردووه. س���ه‌رخ���ێ���ڵ ه����اش����م ،ی���ه‌ک���ێ���ک ل � ه ڕاگ���هی���ان���دن���ک���اره‌ک���ان ب���ۆ (چ��ه‌ت��ر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،ته‌نها (کوردستان تى ڤى) و (زاگرۆس) و (کوردسات) و (گ�ه‌ل��ى ک��وردس��ت��ان) و (خ�ه‌ب��ات) و (ک��وردس��ت��ان��ى ن���وێ) و (که‌ناڵى هه‌ولێر) وه‌ک رووماڵکه‌رى رۆژان��ى فیستیڤاڵ خ �ه‌اڵت��ک��راون له‌کاتێکدا چه‌ندین رۆژنامه‌نوس و ڕاگه‌یاندنى تر فیستیڤاڵه‌که‌یان رووماڵکردووه. به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى شانۆ ل ه هه‌ولێر له به‌رامبه‌ردا ئاماژه‌ی بۆئه‌و‌ه کرد که «له هه‌موو دونیادا وایه یه‌ک شانۆ خه‌اڵتى یه‌که‌م به‌ده‌ست ده‌هێنى» ه �ه‌روه‌ه��ا وتیشى «ڤیستڤاڵه‌که‌مان نێوده‌وڵه‌تى بووه». ه����ی����وا س������وع������اد ،ب�����ه‌ڕێ�����وه‌ب�����ه‌رى ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رای��ه‌ت��ى ش��ان��ۆ ل��ه ه�ه‌ول��ێ��ر وت��ی��ش��ى ک��ول��ف �هى ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ى ئ�ه‌و فیستیڤاڵه ( )191م��ل��ی��ۆن دی��ن��ار ب���وه .ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى ش���ان���ۆ ل����ه ه���ه‌ول���ێ���ر ڕاش��ی��گ��هی��ان��د «ل����ه س���ااڵن���ى داه����ات����ووش ئ �ه‌گ �ه‌ر فیستیڤاڵیتر ئه‌نجام بدرێت هه‌وڵده‌ده‌ین به‌و شێوه‌ى ئه‌مساڵ بێت».
هه‌اڵتوان بێت له نیشتیمان!. نوسینه‌ى دابێت ،کهواته من ئه‌توانم به‌خۆم ک �ه ب��پ��رس��ی ب��ۆچ��ى زۆری���ن���هى ه���هره زۆر به‌گشتى ده‌توناین بلێین کۆشکى باڵنده بلێم ئ���اره‌زوم ن �ه‌ده‌ک��رد ئ �هم ڕۆم��ان� ه ن��اوی کاره‌کته‌ره‌کانى ڕۆمانه‌که پیاوکوژ بن، غه‌مگینه‌کان ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ه��ی نوسه‌رێکى به‌ختیار ع�ه‌ل��ی ل �ه‌س �ه‌ر ب�ه‌رگ�ه‌ک�هى درۆزن بن ،هه‌اڵتو بن ،سوتێنه‌ر بن....،؟ بیانى ب��وای�ه ئاسایی تربوو ب��ن��وس��رێ��ت ،چ��ون��ک �ه خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ى که جوانترین و ڕۆشنبیرترین وات�����پ�����ێ�����ده‌ڵ�����ێ�����ت م�����رۆڤ�����ی ڕۆم����ان����ه‌ک����ه ک���وردێ���ک���ى پ��������ه‌روه‌رده‌ى ده‌ره‌وه‌ى کوردستان بێت، که ئاسانه کاراکه‌ته‌رى ل �ه‌وه‌ب��اش��ت��ر ه �ه‌ب��ێ��ت له ه �هم��ان نیشتیمان،یان هی نوسه‌رێکى ساده‌ى ک��وش��ت �هى ن��اوب��ان��گ بێت ،به‌ختیار عه‌لی مرۆڤێکى نیشتیمانى ک��������وردی��������ی��������ه، ئ�������ه‌گ�������ه‌رچ�������ی نیشتیمان النکه‌ی ه���هم���ی���ش���هی���ی ن�����������ه‌ب�����������ووه، ل�ه‌الی�ه‌ک��ی��ت��ره‌وه ب�����ه‌خ�����ت�����ی�����ار ن����وس����ه‌رێ����ک نیه ئ��اره‌زوى ناوبانگ هانی ئه‌م
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری یادى کاروان عوسمان ده‌کرێته‌وه
به دروشمی «مرۆڤه‌کانی ئه‌م جێی‌ه به‌زیندوێتی هه‌مو ب �ه‌ردن ،که ده‌شمرن ژه‌ن��گ هه‌ڵدێنن دهبنه ئاسن»، یادى هونه‌رمه‌ند (کاروان عوسمان) له شارى سلێمانى کرایهوه. یاده‌ک‌ه له رێوره‌سمێکى تایبه‌تدا له‌الیه‌ن گروپێک هونه‌رمه‌ندی گه‌نجی شاری سلێمانی و به ئاماده‌بوونی ژماره‌یه‌کی به‌رچاو له هونه‌ردۆستانی شاری سلێمانی و بنه‌ماڵه‌ى هونه‌رمه‌ند ،له حه‌وشه‌ى ئه‌منه‌سوره‌که‌ى شارى سلێمانى کرایهوه. کامه‌ران عوسمان ب��راى ک���اروان ،راگه‌یاند :بیرمان له‌وه‌کردۆته‌و‌ه ئه‌م یادکردنه‌وه‌ی‌ه بکه‌ین به نه‌ریتێکی سااڵنه ،گله‌یی ئه‌وه‌شى کرد که هه‌ندێک که‌س گۆرانییه‌کانی ده‌ڵێنه‌و‌ه و ئاوازه‌کانی به‌کارده‌هێنن ،بێ ئه‌وه‌ی باسى کاروان بکرێت. ک���اره‌وان عوسمان که له ساڵى ( )1962له شارى سلێمانى له‌دایکبووه ،ههرچهنده ته‌مه‌نێکى هونه‌رى زۆر کورت بوو ،به‌اڵم دواى خۆى چه‌ند به‌رهه‌مێکى ناوازه‌ى هونه‌رى جێهێشت ،کاروان دواى ده‌ستگیرکردنى له‌الیه‌ن رژێمى به‌عسه‌وه ،له ساڵى ( )1990له‌سێداره‌درا. .
یادى موسا عه‌نته‌ر کرایهوه
له مه‌راسمیکدا نۆزده‌هه‌مین ساڵرۆژى کوشتنى نووسه‌ر و رووناکبیرى کورد (مووسا ئه‌نته‌ر) کرایهوه و خ�ه‌اڵت��ى شه‌هیدانى چاپه‌مه‌نى (ئ��اپ��ێ مووسا) دابه‌شکرا. مه‌راسیمه‌که به به‌شدارى ژماره‌یکى زۆر له خه‌ڵکى شارى ئامه‌د و ش��اره‌دارى شارى ئامه‌د و نوێنه‌رانى رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاکانى مه‌ده‌نی ،ده‌سپێشخه‌رى دای��ک��ان��ى ئ��اش��ت��ی ،...ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو ،ت��ێ��دا خه‌اڵتى شه‌هیدانى چاپه‌مه‌نی (ئاپێ مووسا) له ناوه‌ندی چاندى (جگه‌ر خوێن) له الیه‌ن رۆژنامه‌کانى (ئازادیا وه‌اڵت) و ( ئوزگوور گونده‌مه)وه دابینکراوه. له مه‌راسمه‌که‌دا ئ�ه‌و رۆژن��ام�ه‌وان��ان�هى که له‌سه‌ر رێبازى (ئاپێ مووسا) بۆ ئازادى گه‌لى کورد گیانیان به‌ختکردووه به سینه‌ڤیزیۆنێک یادیان کرایهوه. به‌رپرسیارى وه‌شانى ڕۆژنامه‌ى (ئووزگوور گونده‌م) باسى زۆر و زه‌حمه‌تیه‌کانى رۆژنامه‌گه‌رى کوردى کرد و دواتر مه‌راسمى دابه‌شکردنى خه‌اڵته‌کان به‌سه‌ر چه‌ندین رۆژنامه‌واندا به‌ڕێوه‌چوو.
فۆتۆ /الیه‌ن سدیق
هونه‌ر و وێژه
یه‌که‌مین شانۆی فیستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى هه‌ولێر
«فه‌وزاى سه‌رشه‌قام بوون گواس
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
10
ئاماده‌کار
هانا ئازاد
یه‌که‌مین ڤیستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى هه‌ولێر بۆ شانۆ له شارى هه‌ولێر له‌م مانگه‌دا ب��ۆم��اوه‌ى ح �ه‌وت ڕۆژ ب�ه‌ڕێ��وه‌چ��وو، ناڕه‌زاى چه‌ندین شانۆکارى لێکهوتهوه و ب �ه‌وت �هى ش��ان��ۆک��اران ڤیستڤاڵه‌ک ه نه‌یتوانیوه دڵى شانۆکاران ڕازى بکات و گروپى شانۆى که‌رکوکیش لیژنه‌ى دادوه‌ری ڤیستسڤاڵه‌که به نادادگه‌ر وه‌سفده‌کات. «سه‌ده‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر ده‌قى شانۆیى هه‌بووه» م�ه‌راس��ی��م�ه‌ک�ه ب �ه‌ئ��ام��اده‌ب��وون��ى (د. ب��هره��هم ئ �ه‌ح��م �ه‌د س��اڵ��ح) س �ه‌رۆک��ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان ده‌ستى پێکرد ،له‌میانى وتارێکیشیدا سه‌رۆکى حکومه‌ت ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، س���ه‌ره‌ت���اى ب��زاڤ��ى ش��ان��ۆ ل �ه هه‌رێمى کوردستان ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ نزیکه‌ى سه‌ده‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر که یه‌که‌م ده‌ق له‌دهۆک سه‌رى هه‌ڵداوه. س���ه‌رۆک���ى ح��ک��وم �ه‌ت ئ���ه‌وه‌ش���ى وت «زانیومه گه‌شه‌ى شانۆ له‌هه‌رێمى
ئاماده‌کردنی
جوتیار فه‌تاح نیشتمان ئه‌و وشه‌یه‌ى م��رۆڤ له پێناویدا قوربانی ده‌دات ،ژی��ان ئه‌کاته دی��ارى ئه‌و ک��ای�ه پ��ی��رۆزه ،ک�ه‌چ��ى زۆر ج��ار م��رۆڤ گه‌لێ به‌رهه‌ڵستى کایه‌کانى ناوى ئه‌که‌ن، ئه‌مه‌ش رهنگه هه‌ندێکجار ئامانج نه‌پێکێت، ئ�ه‌وه‌ت��ا به‌ختیار عه‌لی ئ �ه‌و ن��وس �ه‌ره‌ى که خ��ۆی خ��زان��دۆت�ه ن��او زۆری��ن �هى هه‌مبانه‌ى ک��ت��ێ��ب��خ��ان�ه‌ک��ان ،،ئێمه ئ �ه‌گ �ه‌ر خ���ه‌ون به ب�هه�ه‌ش��ت��ى ژی���ان���هوه ببینین و ئ����اوات به هه‌ناره‌کانى مردنه‌وه بخوازین ،ئه‌و خه‌ون به مردنێکى نه‌مرییه‌وه ئه‌بینێت ،ه��اواری بۆ ژیانێکى جیاواز و ڕه‌نگاو ڕه‌ن��گ ههیه،
کوردستان وه‌ستاوه» ههربۆیه داواى کرد که یاداشتى ئه‌و فیستیڤاڵه بۆ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران به‌رزبکرێته‌وه. ش �هم��اڵ ح �ه‌وێ��زى س �ه‌رۆک��ى لیژنه‌ى ب�����ااڵى ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ ڕای���گ���هی���ان���د، ی��ان��زه واڵت����ى ب��ی��ان��ى ب���ه‌ش���دارى ئ �هم ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ �هی��ان��ک��ردووه و له‌گه‌ڵ ( )140هونه‌رمه‌ندى بیانى و ( )65هونه‌رمه‌ندى کوردستان. ئ���ام���اژه‌ى ب��ه‌وه‌ش��ک��رد ،ل ه داه�����ات�����وودا ه����ه‌وڵ����ده‌ده‌ن فیستیڤاڵیترى ل�هم��ج��ۆره ئه‌نجامبده‌ن بۆ ئاشناکردنى هونه‌رمه‌ندان. ئه‌ندامێکى گروپى شانۆى ک�����ه‌رک�����وک ئ�����ام�����اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد ،ئ �ه‌و دادوه‌ران���هى ش��ان��ۆک��ان��ی��ان ه �ه‌ڵ��ب��ژاردو‌ه دادگه‌ر نه‌بوون ،بۆیه ئه‌م ه نیگه‌رانى دروستکردوه. س��ای�ه حسێن ،ش��ان��ۆک��ارى خ�ه‌اڵت��ک��راو ،پێچه‌وانه‌ی ئ�ه‌و ڕای�هى ه �ه‌ب��وو ،وت���ى :دادوه‌ره‌ک������ان خه‌ڵکى کوردستان ن�ه‌ب��وون ته‌نها یه‌کێکیان نه‌بێت ،بۆیه پێموایه زۆر دادوه‌ران��� ه بڕیاره‌که‌یانداوه. ئ����ه‌و ش���ان���ۆک���اره وت��ی��ش��ى «ن��اب��ێ��ت نوسه‌رێکه بانگمان ده‌کات بۆ دادگایه‌کى دادى .به‌اڵم هه‌موو ئهمانه مانای ئهوه نیه که به‌ختیار هه‌ڵه نه‌کات ،چونکه ئه‌ویش مرۆڤێکه پێویستى ک��ردووه هه‌ڵه‌بکات تا ببێت به به‌ختیار ،ئه‌وه‌تا له(کۆشکى باڵنده غه‌مگینه‌کان) نیشتیمان به پێناسه‌یه‌کى شێواو وێنا ده‌کات. ئ�ه‌گ�ه‌ر (ش���اری مۆسیقاره سپیه‌کان)ى شاکارێکى مه‌زن بێت به‌رهه‌مه‌کانى تر له‌و که‌منرختر نین ،به‌اڵم بێ هه‌ڵه‌و که‌موکورتی ن��ی��ن( ،کۆشکى باڵنده غه‌مگینه‌کان) ی له چه‌ند شوێنێک سه‌رنجی خوێنه‌ر ڕائه‌کێشێت و ڕه‌ن��گ�ه م��ن ئ��اس��ا ،خوێنه‌ر گه‌لێک هه‌بن ئاره‌زویان کردبێت (کۆشکى باڵنده غه‌مگینه‌کان) به ناوى ئه‌و نوسه‌ره‌وه نه که‌وتبایه ناو کتێبخانه‌کانمانه‌وه .ئه‌مه‌ش زیاتر به هۆی ئه‌و پێناسه‌ى که بۆ نیشتیمان تیایدا به‌رجه‌سته‌کراوه ،ئه‌گه‌ر به وردی تیشک بخه‌ینه سه‌ر رسته‌کانى ئه‌م به‌رهه‌مه نیشتیمان ناشیرین دێته ب�ه‌رچ��او ،ئه‌گه‌ر نوسه‌ر مه‌به‌ستی بێت کلتور له خاچ بدات ه��اوڕام ،ب�ه‌اڵم ئه‌فسوس لێره‌دا کلتور ئه‌و ئاغا گه‌وره‌یه نیه تا دژی ڕاپه‌ڕین ،به‌ڵکو نیشتیمان خۆی دۆڕاو پیاوه‌کانى نابوتن،
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
ئ �ه‌گ �ه‌ر خ�ه‌اڵت��م��ان وه‌رن��ه‌گ��رت دوات��ر بڵێن ه�ه‌ڵ�هى لیژنه‌ى دادوه‌رى ب��ووه، چونکه شانۆ له‌سه‌ر چه‌ند بنه‌مایه‌کى ستانده‌ر هه‌ڵده‌بژێردرێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى هه‌ڵنه‌بژێردراوه هه‌ڵبه‌ت که‌موکوڕى هه‌بووه».
ن���اوب���راو ڕای��گ �هی��ان��د ،ن��اک��رێ��ت دوو که‌س خ�ه‌اڵت بکرێت ،بۆیه پێموای ه ه��ی��چ ک�هم��ت�ه‌رخ�هم��ی�ه‌ک ن �ه‌ب��وه ل ه دادوه‌ره‌کان ،ئه‌وانه‌ى خه‌اڵتیان وه‌رگرت له‌جێگه‌ى خۆیدابوو. نیهاد جامى ،ده‌رهێنه‌رى شانۆ له‌باره‌ى ی �ه‌ک �هم پ���ه‌ڕه‌ی ئ �هم کۆشکه تێکشکاو‌ه به‌کوشتن ده‌ستپێده‌کات وه‌ک ئ �ه‌وه‌ى که پاڵه‌وانى ڕۆمانه‌که مه‌رجی نه‌گه‌یشتنى به گفتوگۆ کۆتای نایه‌ت ،به‌ڵکو(کامه‌رانی سه‌لما سوێندی خ��واردب��وو گه‌ر قسه‌کانى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئه‌سیریندا نه‌گانه ئ�ه‌ن��ج��ام[وه‌ک سه‌گێک خه‌ڵتانى خوێنی بکات]ال(.)5 من وای ده‌خوێنمه‌وه ئه‌گه‌ر (کوشتن ،خوێن، چه‌قۆ ،هه‌اڵتن له نیشتیمان) له‌و ڕۆمانه ده‌رب��ێ��ن��ی��ن ،ئ���ه‌وا وه‌ک کۆشکێکى سپی خاڵى له باڵنده ده‌مێنێته‌وه .پاڵه‌وانى سه‌رکى ئ �هم ڕۆم��ان �ه ک�ه س�ه‌وس�ه‌ن��ى گوڵدانچیه، پ �ه‌روه‌رده‌ى ئه‌م نیشتیمانه نیه ،بۆیه ته‌نها ئه‌ویش ده‌زانێت ژی��ان مانای چیه‌و زانین وات��ا چ��ی ،جگه ل�ه‌و مرۆڤێکی تر شک نابه‌ین ئ���اره‌زوى کوشتن و خوێنى نه‌بێت، هه‌ر له کوشتنه‌کانى ڕژێمى به‌عس و خوێن ڕشتنه‌کانى سه‌دام و هه‌ڵبه‌ستنى جۆگه‌له خوێنه‌کانى شه‌ڕی ئێران عێڕاق ،جه‌نگی که‌نداو پارچه پارچه بوونى به‌عسیه‌کان به‌ده‌ستى ڕاپه‌ڕینى ( )1991و سوتاندن و تینو ب�ه‌خ��وێ��ن��ى ی �ه‌ک��ت��ری ش �ه‌ڕه‌ک��ان��ى ناوه‌خۆ،...ئهمانه ئه‌و وێنانه‌ن که کۆشکى ب��اڵ��ن��ده غه‌مگینه‌کانى به‌ختیار عه‌لی،
فیستیڤاڵه‌که‌وه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد، ل�ه نێو لیژنه‌ى دادوه‌ران����دا جۆرێک موجامه‌له هه‌بووه بۆیه ئه‌م بڕیارانه‌یان داوه و چه‌ندین ش��ان��ۆک��ارى دڵگران کردووه. نیهاد جامى ده‌رهێنه‌ر وتیشى :ته‌نها
ی �ه‌ک ش��ان��ۆى ب��اش ل �ه‌و فیستیڤاڵ ه پێشکه‌شکرا ئه‌ویش شانۆى (دایک ه ئ��ازاک��ه)ب��وو ،ب��ۆی�ه ل��ی��ژن�هى دادوه‌ر ن �هى ت��وان��ى په‌نجه بخاته س �ه‌ر شت ه دروسته‌کان و بڕیارى له‌سه‌ر بدات. ئ������ه‌و ده‌ره�����ێ�����ن�����هره وت����ی����ش����ى :ل � ه
وێنه‌ى نیشتیمان ه شێواوه‌که‌ى ڕۆم
ئه‌ى ده‌ریا تۆش به قه‌د ئه‌م خوێنه‌ره‌کانى پێ غه‌مگین ده‌ک��ات...( ، کچه‌که‌ى فیکره‌ت وه‌ها سه‌یری پیاوانى ئه‌م شاره ده‌کات که وه‌ک سه‌گ وان ...هه‌مو هه‌قێکیشی ده‌ده‌م به‌و کچه که هه‌مومان وه‌ک وه‌حشی و جانه‌وه‌ر سه‌یربکات...له ناو کتێبدا گهوره بووهو ئه‌م سه‌گ بازاڕییه‌ى نه‌دییوه)ال( .)86لێره‌دا ئه‌گه‌ر خه‌ڵکى شار وه‌ک سه‌گ پیشان بدات به بیانوى ئه‌وه‌ى که له‌ناو کتێبدا گه‌وره‌نه‌بوون هه‌ڵه‌ده‌کات، چونکه (فه‌یسه‌ڵ نه‌جیب سه‌حاف) دوای ڕاپه‌ڕین کاری سه‌ره‌کى کڕینى کتێب و کتێبخانه‌بووه ،واتا له شاردا پێشتر مرۆڤی ن��او کتێبخانه ه �ه‌ب��ووه ت��ا س �ه‌گ نه‌بن؟ [فه‌یسه‌ڵ پیاوێکى ڕاستگۆ و یه‌کسه‌ره‌و بێ په‌چ و پ�ه‌ن��اب��وو}...،ال( ،)165ئه‌مه‌ش پیاوی نا سه‌گه له شاردا ده‌ژیێت!. شار ئه‌و دۆزه‌خ نییه تا بگاته ئاستى ئه‌وه‌ى
یه‌کبوون:
پرژان دهوکى هونه‌رمه‌ند موزیکژه‌نا کورد (یه‌کبوون) ل ساال ( )1979ل باژارێ ستانبوولێ ژ دای��ک بوویه ،نهاژى ل وه‌الت��ێ ئه‌لمانیا ژیانا خوه دبورینت ،ل س��اال ( )2002ئیکه‌م ئه‌لبووما ،ل س��اال ()2007ى ئه‌لبووما دویى به‌الڤه‌کر ،د هه‌ڤدیدتنه‌ک (چه‌تر)ده یه‌کبوون ێ وه‌ها ئاخفت. وه‌کو ره‌ڤه‌نده‌ک ده‌رباره‌ى ژیانا خوه گۆت :وه‌ختێ بهتر ل سه‌ر خه‌بات
که دانیشتوانه‌که‌ى بلێن(مه‌نگوڕ وتى[... ڕه‌وانیه پیاو له شارێکى واپیس و پۆخڵى وه‌ک ئ�هم ش��اره‌ى ئێمه له‌دایک بێت]... ال( .)115نه‌فره‌تکردن له چاره‌نوسی ،له‌و نیشتیمانه له‌دایکبوون به‌شێکى گ �ه‌وره‌ى داگ��ی��رک��ردوه ک �ه ب�ه‌ڕاس��ت��ى ئ�هم�ه ک��ارى نوسه‌رێکى وا گه‌وره‌یی نه‌ته‌وه‌یی نیه ،ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستی ڕاستکردنه‌وه‌ى به‌دبه‌ختیه‌کانى نیشتیمانه ڕێگایتر ههیه ،ئه‌توانین بڵێین نیشتیمان هه‌موو پیاوه‌کانى سه‌گ نین یان چه‌قۆکێش نین ،ئه‌گه‌ر به‌شێکى زۆریشیان داگیرکردبیت!؟ ئ�هم ڕۆمانه ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ى هانى گه‌نج ده‌دات نیشتیمان جێبهێڵن ،ئ�ه‌ون��ده بانگه‌واز نیه ب��ۆ م��ان �ه‌وه‌و خزمه‌تکردن ل �ه‌و ک��ات�هى که نیشتیمان ئازاری بێتوانایی لێ ده‌چۆڕێته‌وه. ک��وش��ت��ن��ى ب��اڵ��ن��ده‌ک��ان��ى (خ��ال��ی��د ئ��ام��ون)
ئه‌وه‌نده‌یتر نیشتیمان ده‌خاته ژێر پرسیاره بێ وه‌اڵم �ه‌ک��ان ،له‌کاتیکدا له دوای شه‌ڕی ن��اوه‌خ��ۆ ناوبانگى ئامونیه‌کان چ��ۆن بوه، ڕێگه ده‌درێت یه‌کێک له ئامونیه‌کان به‌و ئازادیه بێتهوه ناو شار؟ [خالید ژیانى ئێمه لێره ،ته‌نیا عومرێکى درێژه له‌گه‌ڵ الشه‌کاندا ده‌یبه‌ینه سه‌ر]...، ال()229 درێ���ژه‌دان به کوشتن کلتورێکى ئاغایی له ناو ڕۆمانه‌که‌دا بوونی ههیه! ئه‌مه‌ش ک��وش��ن��ده‌ی�ه ،چونکه ب��ێ هیوایی په‌خش ده‌ک��ات به‌سه‌ر نیشتیماندا و پێمان ده‌ڵێت ب�ه‌ش��ی ئ��هم نیشتیمانه ته‌نیا کوشتن و خ��وێ��ن ڕش��ت��ن�ه ،ته‌نیا ک���اری ئ��ێ��وه ی��اری ک��ردن �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ الش �ه‌ک��ان��دا ،پێموانه‌بوو به‌رهه‌می گهوره نوسه‌رێکى نیشتیمانى وه‌ها بانگه‌وازى ڕه‌شبینی جاڕ بدات!؟ بێهیوای
هه‌واڵی
ده‌نگى من ده‌نگى کوردانه دخوازم الیقى میله‌تێ خو ه بم
ئاماده‌کار
فۆتۆ:ره‌وه‌ند جه‌واد
و فکراندنا موزیک و پرۆژێن نوو ده‌رباس دبه .ژبلى ڤى ژبۆ وێنا ل سه‌ر زمانێ ئالمانى ئهز دچم دبستانێ. ده‌ربارى موزیک و سترانا کوردى دبێژه :ژ بۆ من به‌رپرسیاریا هونه‌را کوردى گه‌له‌ک گرینگه .ئهز وه‌ک هونه‌رمه‌نده‌ک ب ئه‌رکه‌کێ گرنگ دنرخینم و هه‌رده‌م دخوازم ببم میناکه‌ک باش .ئهز باوه‌ردکم هه‌ر که‌سێ ئهڤ هه‌ست هه‌به د ناڤ خوه‌ده ژ بۆ وى کارێ کۆ دکن ،ب ڤى ئاوایى وێ بێتر رێکوپێک و سه‌رکه‌فتى به. ده‌رب����ارى ن��وت��ری��ن به‌رهه‌مێن خ��وه و ک���ارێ م��وزی��ک��ێ گ���ۆت :نها به‌رهه‌مه‌ک ژ بۆ زارۆکان من ڤه‌داندیه ،هه‌روه‌سان ئالبوومه‌ک نوو ژ بۆ (مه‌زنان) ههیه ئهز نها ل سه‌ر وێ دخه‌بتم .کارێ موزیکێ دژیانا من ده ب بابه‌ته‌کى جودا ب �ه‌رده‌وام دکه ،لێ پێک هاتنا پرۆژه‌یان پچه‌ک گرێدایى ده‌رفه‌تایه. وه‌کو هونه‌رمه‌نده‌کا ژن ل دور خه‌باتا هونه‌رمه‌ندێن ژن دبێژه :ئهز دبینم, هندى کو ده‌م دچه هونه‌رمه‌ندێن ژن زێده‌دبن و گه‌له‌ک کێفخوه‌ش دبم .ئهڤ بهتر سه‌رکه‌فتنا کوردایه ،هم باکوور هم باشوور ،ژن ئێدى بباوه‌ر ،وێره‌ک و ب هێز بوویه ،ژبه‌ر هندى پێوسته ئێدى کورد هونه‌رى ب بابه‌ته‌کى گرنگ وه‌ربگرن ل جیهانێ .نه ته‌نێ ژ بۆ هونه‌رى بتنى پشتگریێ بکن ،به‌لکو گرنگه ژ بۆ په‌روه‌ردا ژنا و ژ بۆ خه‌باتا وانا پشتگریێ بکن .تا جڤاک ئیدى خه‌باتا ژنان ب کیماسى نه‌بینه سنورێن کوردستانێ ژ بۆ یه‌کبوونى گرنگ و وه‌سا دیارکر کو :ئهز گه‌له‌ک گرنگیێ ب ڤى بابه‌تى ددم و ده‌نگى من ده‌نگى کوردانه، به‌رپرسیاریا خوه و ئه‌رکا خوه باش دزانم .یا کۆ ژ ده‌ستێ من تێ ئهز دخوازم الیقى میله‌تێ خوه‌بم.
ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغى موزیکێکى تایبه‌ت به‌خۆى کلیپ ده‌کات
ل �هم��اوه‌ى دوومانگى راب����ردوودا هونه‌رمه‌ند ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغى چه‌ند پارچه میوزیکێکى تایبه‌ت به‌خۆى کلیپ کردووه ،که دووپارچ‌ه میوزیکیان له‌فه‌ره‌نسا و سوید له‌الیه‌ن ئاالن-ى کوڕییه‌و‌ه وێنه‌گیراوه. هونه‌رمه‌ند ناسراوى کورد ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغى له‌وباره‌وه وتى :کلیپه‌که‌ى فه‌ره‌نسا له‌و شوێنه‌ى که موعالیمى پاریسى تێدا دی��اره وه‌ک بورجى ئیڤڵ و ساحه‌ى سه‌رکه‌وتن ،دواى ماندوبونێکى زۆر توانیویانه کاره‌که ئه‌نجام بده‌م ،وتیشى دواتر له‌والتى سوید له بۆرۆس که شارێکى جوانه و نزیکه له‌یۆتۆبۆرى دوکلیپه‌م به‌ئه‌نجام گه‌یاندووه. راشیگه‌یاند :له کوردستان کلیپێکى ترمان ئه‌نجامداوه بۆ ته‌له‌فزیۆنى گه‌لى کورستان ،ئه‌م کاره‌ش له‌پارکى دای��ک له سلێمانى ئ�ه‌ن��ج��ام��دراوه ،رون��ی��ک��ردهوه بۆ داه��ات��وو چ�ه‌ن��د ک��ارێ��ک��ى دی��ک �هی��ان ب�ه‌ده‌س��ت�ه‌وه‌ی�ه له‌وکارانه‌ش پرۆژه‌یه‌کى شه‌ش مانگه که‌دایده‌ڕێژن ب��ۆ گ��روپ��ى ک��ی��ژان��ى سلێمانى ب���ۆئ���ه‌وه‌ى بتوانن له‌سه‌رجه‌م شار و شارۆچکه‌کانى هه‌رێمى کوردستان کاره‌کانیان،ئه‌نجامبده‌ن.
تورکیا مه‌له‌ک رۆژهات ده‌ستگیرده‌کات
ل �ه ک��ات��ى گ��ۆران��ى وت��ن��ی��دا ب �هه��ۆى وت��ن��ى گ��ۆران��ی سیاسیه‌و‌ه له باکورى کوردستان ،کچه هونه‌رمه‌ندى کورد (مه‌له‌ک رۆژهات) له‌الیه‌ن پۆلیسى تورکیاوه ده‌ستگیرکرا ،پاش ماوه‌یه‌ک له ڕاگرتنى ئازادکرا. دوای ئ����ه‌وه‌ى ب �ه‌س �ه‌ردان��ێ��ک گ���ه‌ڕای���هوه ب��اک��ورى کوردستان ،کۆنسێرتێکى گۆرانى س��ازک��رد ،کچه هونه‌رمه‌ند مه‌له‌ک گۆرانییه‌کى سیاسى وت ،پاش گۆرانیه‌ک‌ه راسته‌وخۆ ل�ه‌الی�ه‌ن پۆلیسى تورکیاوه، له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک له هاورێکانى ده‌ستگیرکران. ئه‌م کۆنسێرت‌ه که له ناوچه‌ى (قالبان) سه‌ر به شارى (وان)ى باکورى کوردستان سازکرابوو پێشوازییه‌کى باشى لێکرا ،به‌اڵم به‌هۆى ده‌ستگیرکردنى مه‌له‌ک ب��ارى ئاسایى ناوچهکه ش��ێ��واو‌ه و کۆنسێرته‌که‌ش راگ��ی��راوه ،رۆژه��ات له پ��اش ئ��ازادک��ردن��ى ،ئێستا له هه‌رێمى کوردستانه .مه‌له‌ک رۆژهات خاوه‌ن چه‌ندین به‌رهه‌مى هونه‌ریه ،لهوانه (گه‌ڕیانه‌ک) و (وه‌اڵت) و (ژان��ا ئه‌ڤینێ )....به چه‌ندین زاراوه‌ی���ى ک��وردى (هه‌ورامى و کرمانجى و زازاکى و سۆرانى) گۆرانى وتوه..
گرێبه‌سته‌کانى نه‌وت و پشکى هه‌رێم تێیدا
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
12
دۆس��ی �هى ئه‌مجاره‌ى رۆژن��ام��هى (چ�ه‌ت��ر) ل��ه‌س��ه‌ر گرێبه‌سته ن���ه‌وت���ی���ی���ه‌ک���ان���ى هه‌رێمى کوردستانه، له‌م دۆسیه‌یه‌دا ناوى هه‌موو ئه‌و کێڵگه ن�ه‌وت��ی��ی��ان�ه ه��ات��ووه که ل �ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ه���ه‌ن و نه‌وتیان لێ ده‌رده‌هێنرێت ،ئه‌وه‌ش خ��راوه‌ت��ه‌ڕوو ،ک�ه پ�ه‌رل�هم��ان له گرێبه‌سته نه‌وتییه‌کان ئاگادار ن��ی��ی�ه و ده‌ره��ێ��ن��ان��ى ن����ه‌وت له هه‌رێمدا به ناشافافى ماوهتهوه..
داهاتى نه‌وت کارى دابین نه‌کردوو ه و بۆ خزمه‌تگوزاریش به‌کارنه‌هاتووه
هه‌رێمى کوردستان له بوارى ده‌رهێنانى ن �ه‌وت��دا ک��ارده‌ک��ه‌ن ،ک�ه ئ�ه‌وان��ی��ش ل ه کێڵگه ن�ه‌وت��ی��ی�ه‌ک��ان��ى (ت��اوک��ێ له زاخ��ۆ و ته‌ق ته‌ق و کێوه چه‌رمه‌ڵه ک �ه ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه ب��اش��ورى رۆژه �ه‌اڵت��ى هه‌ولێر ،پارچه زه‌وى بنه‌باوى ده‌که‌وێته ب��اک��ورى رۆژه��ه‌اڵت��ى ه�ه‌ول��ێ��ر پارچه زه‌وى دهۆک ،پارچه زه‌وى هه‌ولێر که به‌شی رۆژئاواى هه‌رێمى کوردستانه، ک��ه‌الر و ب��اوه‌ن��ور ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه باشورى رۆژه����ه‌اڵت����ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان، پ��ارچ �ه زه‌وى (ش��اک��ال) ل �ه ب��اش��ورى رۆژهه‌اڵته‌وه به هێڵێکى راست له‌گه‌ڵ پشتێنه قه‌ده‌کانى زاگرۆس له هه‌رێمى ئاماده‌کردنی کوردستان درێژ دهبێتهوه( ،ئێنسنف) هه‌نگاو هاشم ى ده‌که‌وێته ده‌ڤه‌رى دهۆک باکورى رۆژئ��اواى هه‌رێمى کوردستان ،پارچه ( )28ملیۆن به‌رمیل ن �ه‌وت به‌رهه‌م زه‌وى م��ی��ران ل�ه پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى، ه���ات���وه ل���ه ک��ێ��ڵ��گ �ه ن �ه‌وت��ی��ی �ه‌ک��ان��ى پارچه زه‌وى سه‌نگاوى باکور ()140 ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان ،ع���ێ���راق به کم له دوورى باشورى هه‌ولێره و پارچه گشتى مه‌ڵبه‌ندێکى گ���ه‌وره‌ى ن�ه‌وت زه‌وى شێخان له پارێزگاى ده��ۆک، ب��ووه ،یه‌کێکه له گرنگترین واڵتانى هه‌روه‌ها ه�ه‌ردوو پارچه زه‌وى (سارتا رۆژه����ه‌اڵت����ى ن����اوه‌ڕاس����ت و خ��اوه‌ن��ى و روفى) له نزیک کێڵگه‌ى شێخانه، ن��زی��ک�هى ()%12ى ه �هم��وو ی�ه‌ده‌گ��ى پارچه زه‌وى (ئاکرێ ـ بجێل) باکورى مه‌زنده کراوى جیهانه. ب �ه‌ش��ێ��ک��ى گ�������ه‌وره‌ى ئ����ه‌و ن���ه‌وت���ه‌ش ده‌که‌وێته هه‌رێمى کوردستان و ()%80 ى هه‌موو گازى سروشتى واڵتى عێراق ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان �هوه، به‌پێی ئاماره روپێوییه‌کان نیوه‌ى چاڵه نه‌وتییه‌کانى واڵتى عێراق ده‌که‌وێته چ��وارچ��ێ��وه‌ى ج��وگ��راف��ی��اى ه�ه‌رێ��م��ى کوردستانه‌وه ،نزیکه‌ى ()%5ى هه‌موو ن��ه‌وت��ى ئ���ام���اده‌ک���راو ل �ه‌س �ه‌رت��اس �ه‌رى دونیادا ده‌که‌وێته هه‌رێمى کوردستان به که‌رکوکه‌وه ،ئه‌مه‌ش به حوکمى چ����ه‌ن����د ه����ۆک����ارى ج���ی���ۆل���ۆج���ى و فیزیۆلۆجى و جوگرافى. هه‌ندێک له پسپۆرانى بواى نه‌وت واى ده‌خه‌مڵێنن نه‌وتى هه‌موو عێراق وه‌کو یه‌ده‌گ که رێژه‌ى ( )%25ده‌که‌وێته هه‌رێمى کوردستان ،ب�ه‌اڵم پارێزگاى به‌سره له عێراق زۆرترین رێژى نه‌وتى ههیه ،ده‌وڵه‌مه‌ندترین پارێزگاى عێراقه له رووى نه‌وته‌وه له‌به‌رئه‌وه‌شه ناوچه سوننه م�ه‌زه�ه‌ب�ه‌ک��ان ل �ه ع��ێ��راق ،له روویی جوگرافییه‌وه به نه‌وت هه‌ژارن، ئه‌مه‌ش وایکردوه که مه‌ترسی بۆ سه‌ر عه‌ره‌بى سوننه دروست بکات ،چونکه نه‌وتى ئه‌وان که‌متره له باشور و هه‌رێمى رۆژئ�������اواى ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان و کوردستان ،له‌به‌رئه‌وه‌شه شیعه جه‌خت ناوچه‌ى به‌ڵێنده‌رایه‌تى هه‌ولێر ،پارچه له دروستکردنى سیسته‌مى فیدڕاڵى زه‌وى مه‌ال ئۆمه‌ر و شۆڕش ،کێڵگه‌ى ده‌که‌نه‌وه له باشورى عێراق ،چونکه (ک���ۆرۆم���ۆرى) گ���ازى ـ گرێبه‌ستى ده‌زان���ن ن��اوچ�ه‌ک�هی��ان سه‌رچاوه‌یه‌کى خزمه‌تگوزاریه و پارچه زه‌وى ئه‌تروش نه‌وتى زۆرى تێدایه ،ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌م ل��ه پ��ارێ��زگ��اى ده����ۆک ،ه���ه‌روه‌ه���ا، ناوچه‌یه جۆره سیفاتێکى ترى هه‌بێت ،ک��ێ��ڵ��گ �هى گ�����ازى چ���هم���چ���هم���اڵ ـ ده‌بێت به ده‌وڵمه‌ندترین ناوچه له عێراق گرێبه‌ستى خزمه‌تگوزاریه ،به‌ربه‌هار له و له هه‌رێمى کوردستانیش ده‌وڵمه‌ندتر ناوچه‌ى دهۆک ،کێلگه‌ى به‌رده‌ڕه‌ش، ده‌بێت ،بڕى یه‌ده‌گى نه‌وتى عێراق تا ش��ێ��خ ع �ه‌ل��ى ل �ه ب��اک��ورى ڕۆژئ����اواى ساڵى ( )2004به ( )17ملیارد ته‌ن هه‌رێمى کوردستان ،خه‌له‌کان به‌شی مه‌زنده ده‌کرێت. باشورى ناوه‌ڕاستى هه‌رێمى کوردستان و ه��ه‌روه‌ه��ا پ��ارچ �ه زه‌وى قوشته‌په، ده‌رهێنانی نه‌وت ئه‌لقوش ،پولخانه له باشورى هه‌رێمى له‌هه‌رێمی کوردستان ل����ه س������اڵ������ى( )2006ل����ه ه��ه‌رێ��م��ى کوردستان ،هه‌روه‌ها پارچه زه‌وى نۆ کوردستان یه‌که‌م کۆمپانیاى بیانى سه‌رپشکى روپێویى ،هه‌روه‌ها پارچه ده‌ستى به به‌رهه‌مهێنانى نه‌وت کرد ،زه‌وى سه‌نگاوى ب��اش��وور کۆمپانیاى ک���ه ک��ۆم��پ��ان��ی��اى (دى ئ��ی��ن ئ���ۆ ـ ق���ه‌ره‌داغ له پارێزگاى سلێمانى) که )DNOى ن�ه‌روی��ج��ى و کۆمپانیاى ل �ه‌الی �ه‌ن کۆمپانیاى ج���ۆراو ج���ۆره‌وه وایڵد ریکه‌وتننامه‌ى هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ گرێبه‌ستى ن�ه‌وت��ی��ان ل�ه‌س�ه‌ر ک���راوه و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان واژو حکومه‌تى هه‌رێم پشکى هه‌ڵگرتنه‌وه‌ى ک���رد ،ب �ه پ��ێ��ی رێککه‌وتننامه‌که ههیه.
ل ه ئێستادا نزیکه‌ی()40 کۆمپانیای نه‌وت ل ه چه‌ند ناوچه‌یه‌کی هه‌رێمی کوردستان خه‌ریکی ده‌رهێنانی نه‌وتن
کۆمپانیاکه ( )%55پشکى ئه‌و دو م��ۆڵ�ه‌ت�هى ب �ه‌ده‌س��ت هێنا ،کۆمپانیا نه‌رویجیه‌که ( 10ـ )%30قازانجه‌که‌ى به‌رده‌که‌وێت و باقیه‌که‌ى بۆ حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م ده‌بیێت و ل �ه کێڵگه‌ى نه‌تى (تاوکێ) ده‌س��ت به‌کاربوو ،قۆناغى دووه‌م هه‌ڵکه‌ندنى بیربوو ،له ناوچه‌ى (ت���ه‌ق ت���ه‌ق) ل �ه ب��اش��ورى رۆژئ����اواى سلێمانى ک�ه چه‌ند کۆمپانیایه‌ک ئه‌نجامى ده‌ده‌ن.
گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ کۆمپانیاکان
ل���ه‌ب���اره‌ى ئ���ه‌و کۆمپانیایانه ک �ه ل ه هه‌رێمى کوردستاندا له بوارى ده‌رهێنانى نه‌وتدا کارده‌که‌ن ،حکومه‌تى هه‌رێم له سه‌رجه‌م گرێبه‌سته‌کاندا رێ��ژه‌ى (20 ـ )%25قازانجى ههیه ،که ئه‌وانیش کێڵگه‌ى نه‌وتى تاوکى که گرێبه‌ستى به‌رهه‌مهینانى ل �ه‌گ �ه‌ڵ کۆمپانیاى نه‌رویجیه که پشکى سودى کاره‌که‌ى کێڵگه‌کانی نه‌وت له هه‌رێم ()%55یه ،ئین ئۆى تورکى ،کێڵگه‌ى له ئێستاشدا نزیکه‌ى ( )40کۆمپانیاى ته‌قته‌ق و پارچه زه‌وى به‌دواگه‌ڕانى نه‌وت له چه‌ند ناوچه‌یه‌کى جیاوازى ( )Genel enerjiک��ۆم��پ��ان��ی��اى
کێوه چه‌رمه‌ڵه که ده‌کوێته باشورى رۆژه����ه‌اڵت����ى ه���ه‌ول���ێ���ر ،گ��رێ��ب�ه‌س��ت��ى به‌رهه‌مهێنانى ل �ه‌گ �ه‌ڵ کۆمپانیاى ه��اوب �ه‌ش و کۆمپانیاى ()ttopco تورکى و( ،)Genel eneriپارچه زه‌وى ب��ن �ه‌ب��اوى ده‌ک��ه‌وێ��ت��ه ب��اک��ورى رۆژه�����ه‌اڵت�����ى ه���ه‌ول���ێ���ر گ��رێ��ب �ه‌س��ت��ى ن�ه‌وت��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ کۆمپانیاى تورکیه، ( )Petiolپ���ارچ���ه زه‌وى ده���ۆک گرێبه‌ستى ب �ه‌ش��داری��ک��ردن��ى له‌گه‌ڵ کۆمپانیاى نه‌رویجیه )Dno( ،پارچه زه‌وى ه�ه‌ول��ێ��ر ک �ه ب �ه‌ش��ی رۆژئ����اواى هه‌رێمى کوردستانه ،که‌الر و باوه‌نور ده‌که‌وێته باشورى ڕۆژهه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستان. پ���ارچ���ه زه‌وى ش���اک���ال ل���ه ب��اش��ورى رۆژهه‌اڵته‌وه به هێڵێکى راست له‌گه‌ڵ پشتێنه قه‌ده‌کانى زاگرۆس له هه‌رێمى کوردستان درێژ دهبێتهوه ،گرێبه‌ستى به‌شداریکردنى به‌رهه‌مهێنانى به‌ڵێنده‌ره سه‌ره‌کیه‌کانى کۆمپانیاى ئه‌مریکیه. )Primnatural (resources ئێنسنفى ده‌که‌وێته ده‌ڤ���ه‌رى دهۆک باکورى رۆژئاواى هه‌رێمى کوردستان، گ���رێ���ب���ه‌س���ت���ى ب������ه‌ش������دارى ک���ردن���ى به‌رهه‌مهێنانى ب �ه‌ڵ��ێ��ن��ده‌رى س �ه‌رک��ار ک��ۆم��پ��ان��ی��اى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان �ه، ( )Hunt oilپ��ارچ �ه زه‌وى م��ی��ران ل �ه پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى گرێبه‌ستى ب���ه‌ش���داری���ک���ردن���ى ب �هره �هم��ه��ێ��ن��ان��ى ک��ۆم��پ��ان��ی��ای �ه‌ک��ى ل��ق��ى ک���ه‌ن���ه‌دى و به‌ریتانیهHeritage energy( ، )middle east ltdپ��ارچ�ه زه‌وى سه‌نگاوى باکور ()140ک��م ل�ه‌دوورى باشورى هه‌ولێره‌و گرێبه‌ستى به‌شدارى ک��ردن��ى ب�هره�هم��ه��ێ��ن��ان ل �ه شانشینى یه‌کگرتوو ئێستاش رێژه‌ى ()%66،66 سووده‌کان له‌به‌ر ده‌سته دواى ده‌رکردنى ()%33،33 ()Sterlingenergy له سوده‌کان بۆ کۆمپانیاى که‌نه‌دى، پارچه زه‌وى سه‌نگاوى باکور ()140 ک��م ل �ه دوورى ب��اش��ورى ه �ه‌ول��ێ��ره و، پ��ارچ �ه زه‌وى ش��ێ��خ��ان ل �ه پ��ارێ��زگ��اى ده���ۆک گرێبه‌ستى به‌شداریکردنى به‌رهه‌مهێنانى کۆمپانیای شانشینى ی �ه‌ک��گ��رت��ووGulf keystone( ، international )limitedپ��ارچ �ه
petroleum
سوودى کاره‌کانى ب�ه‌خ��ش��را ب �ه کۆمپانیاى )%40 ( )ENRJIبۆ ته‌رخان کردن ده‌بێ. ب��������ه‌رده‌ڕه‌ش گ��رێ��ب �ه‌س��ت��ى ب���ه‌ش���دارى ک��ردن��ى به‌رهه‌مهێنانى کۆمپانیاى مۆڵداڤى ( )KOMETشێخ عه‌لى له باکورى رۆژئاواى هه‌رێمى کوردستان گرێبه‌ستى به‌رهه‌مهێنانى کۆمپانیاى ()KOMETی شانشینى یه‌کگرتوو، به‌رمودا (Gulf keystone( )%80 (GENEL
international
petroleum
،)limitedخه‌له‌کان به‌شی باشورى ن���اوه‌ڕاس���ت���ى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان گرێبه‌ستى به‌رهه‌مهێنانى کۆمپانیا و ه��اوب�ه‌ش�ه تورکه‌کانیه‌تى ،پارچه زه‌وى ( )42ده‌که‌وێته گۆشه‌ى باشورى هه‌رێمى کوردستان ()GAS PLUS رێککه‌وتنێکى س�ه‌رپ��ش��ک�ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ کۆمپانیاى ئوسترالى ،پ��ارچ�ه زه‌وى قوشته‌په گرێبه‌شتى به‌رهه‌مهێنانى ک��ۆم��پ��ان��ی��اى ()OILSEARCHى کۆریاى ب��اش��وره ،)KNOC(،ئه‌لقوش گرێبه‌ستى به‌رهه‌مهێنانى کۆمپانیاى ( .)KOMETپ��ول��خ��ان�ه ل �ه ب��اش��ورى هه‌رێمى کوردستان سه‌رپشکى روپێوى بومه‌له‌رزه‌یی ،رێککه‌وتنى سه‌رپشکى له‌نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و کۆمپانیاى س��وی��دی �ه ،ه��ه‌روه‌ه��ا پ��ارچ �ه زه‌وى نۆ سه‌رپشکى روپێویى رێکه‌وتنى نێوان ه �ه‌رێ��م و ()PETOVERSEASى که‌نه‌دیه ،هه‌روه‌ها پارچه زه‌وى سه‌نگاوى باشوور کۆمپانیاى ()TAELISMAN ى کۆریاى باشوره ،)KNOC( ،قه‌ره‌داغ ل �ه پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى گرێبه‌ستى ب���ه‌ش���داری���ک���ردن���ى ب �هره �هم��ه��ێ��ن��ان��ى ک��ۆم��پ��ان��ی��اى س���ه‌ر ب���ه ک��ۆم��پ��ان��ی��اى (.)VASTEXPLORATION به‌پێی لێدوانه‌کانى ئاشتى هه‌ورامى، وه‌زی�������رى س���ام���ان���ه س��روش��ت��ی �ه‌ک��ان��ى ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان له سه‌ره‌تاى پرۆسه‌ى وه‌به‌رهێنانى نه‌وته‌وه تا ئێستا ( )28ملیۆن به‌رمیل نه‌وت به‌رهه‌مهاتوه له کێڵگه نه‌وتییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،که له سه‌ره‌تاى پ��رۆس�ه‌ک�ه‌دا ب�ه ()70ه����ه‌زار به‌رمیل نه‌وت له رۆژێکدا ده‌ستیان پێکردوه، ب��ه‌اڵم ل�ه ئێستادا ب�هره�هم��ى رۆژان��ه ( )175ه����ه‌زار ب �ه‌رم��ی��ل �ه و رۆژن���ه ( )130ه�ه‌زار به‌رمیل نه‌وت هه‌نارده ده‌کرێت له هه‌رێمى کوردستاندا.
داه���ات���ه‌ک���هى ن �هه��ات��ۆت �ه پ �ه‌رل �هم��ان��ى کوردستانه‌وه ،له پرسیارێکى لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان که بۆ وه‌زاره‌تى س��ام��ان�ه سروشتییه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى نێردراوه ،سه‌باره‌ت به داهاتى ن�����ه‌وت ،وه‌زاره‌ت�������ى ن���اب���راو ئ���ام���اژه‌ى ب����ه‌وه‌ک����ردوه ک���ه وه‌زاره‌ت�������ى س��ام��ان�ه سروشتیه‌کان توانیویه‌تى له هه‌موو گرێبه‌ستێکى ن �ه‌وت ،رێ��ژه‌ى ()%20 ب��ۆ ( )%25بچه‌سپینێت ب��ێ ئ��ه‌وه‌ى ه��ی��چ خ �ه‌رج��ی �ه‌ک بگرێته ئه‌ستۆى خ���ۆى ،س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه ئ��اش��ک��راک��ردن��ى داهاته‌کانیش وه‌زاره‌ته‌که ئاماژه‌ى بهوه داوه که کاتى وه‌رگرتنى ئه‌و داهاتانه نه‌هاتوه.
له‌ئێستادا به‌رهه‌می رۆژانه‌ی نه‌وتی هه‌رێم ()175 هه‌زار به‌رمیله ئ����ه‌وه‌ى م�ه‌ت��رس��ی��ش��ى دروس����ت ک���ردوه په‌رله‌مانى کوردستان که‌مترین زانیارى له‌سه‌ر پرۆسه‌ى به‌رهه‌م هێنانى نه‌وت له هه‌رێمدا ن�ه‌ب��وه ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش ده‌ریده‌خه‌ن که پرسی نه‌وت له هه‌رێم ناشه‌فاف بووه ،به‌و پێیه‌ى داهاته‌که‌ى نه‌هاتۆته به‌رده‌م په‌رله‌مان و بۆ پرۆسه‌ى خزمه‌تگوزارى نه‌بوه ،به ئاشکراکردنى ئه‌و گرێبه‌سته نه‌وتیانه‌ش که بڕیاره ح��ک��وم �ه‌ت بینێرێت ب��ۆ پ�ه‌رل�هم��ان��ى کوردستان به هه‌نگاوێکى سه‌ره‌تای داده‌ن��رێ��ت ،ههرچهنده ئ�هم گرێبه‌سته نه‌وتیانه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم تاکو ئێستا نه‌گه‌یشتونه‌ته په‌رله‌مانى کوردستان، به‌اڵم به هه‌ناگاوى سه‌ره‌تایی داده‌نرێن، ب �ه م�ه‌رج��ێ��ک ح��ک��وم�ه‌ت پابه‌ندبێت
په‌رله‌مانی کوردستان که‌مترین زانیاری له‌سه‌ر پرۆسه‌ی به‌رهه‌م هێنانی نه‌وت له‌کوردستان نه‌بووه
زه‌وى ئ��اک��رێ ـ بجێل ب��اک��ورى رۆژئ�����اواى هه‌رێمى کوردستان گرێبه‌ستى به شداریکردنى به‌رهه‌مهینان :پارچه زه‌وى ئاکرێ ـ بجیل له‌الیه‌ن کۆ مپانیاى KALEGRAN ( ه�����ه‌ن�����گ�����اری، حکومه‌ت و داهاتى نه‌وت و کگرتوو ه ی شانشینى )LIMTEDی گرێبه‌سته‌کان Gulfkeystone (petroleum پرۆسه‌ى نه‌وت به‌هۆى ئه‌و سیاسه‌تانه‌ى )international limitedناوچه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه ،وه‌کو به‌ڵێنده‌ر. پرۆسه‌یه‌کى شه‌فاف به‌دیار نه‌که‌وتوه، و ر ه ئ����ۆم���� ال ه ����� � م وى ه ز ه پ����ارچ���� ب���هم ش��ێ��وه‌ی��ه‌ش ن���ه‌ب���وه ک���ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ مهێنانى ه ره ه ب ستى ه گرێب ش���ۆڕش س��ت��ان��داردى جیهانیدا یه‌کبگرێته‌وه، کۆمپانیایه‌که که به ته‌واوى موڵکى پ��رۆس �هی �ه‌ک ن �ه‌ب��وه ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌ماى ک��ۆم��پ��ان��ی��اى ن �هم��س��اوی �ه ،)OMV( ،هاوبه‌شیى نیشتمانى ب��ڕی��ارى له‌سه‌ر پ��ارچ �ه زه‌وى س��ن��دى ـ ئ��اک��رێ س�ه‌ر دراب��ێ��ت ،به‌ڵکو پ��رۆس�هی�ه‌ک ب��وه له به کۆمپانیاى کێڵگه‌ى کۆرۆمۆرى چ��وارچ��ێ��وه‌ى پالنێکى ح��زب��ی دی��ارى گ��ازى ـ گرێبه‌ستى خزمه‌تگوزاریه و ک���راو ئ �ه‌ن��ج��ام��دراوه و ره‌ن��گ��دان �ه‌وه‌ى کۆمپانیاى نه‌وتى هیاللى ئیماراتى( 50دۆخ��ى سیاسی هه‌رێمى کوردستانى ـ )%50هاوبه‌شه له‌گه‌ڵ کۆمپانیاى ه���ه‌ب���ووه ،ه���ه‌روه‌ه���ا ل �ه راب�����ردودا ک ه ن �ه‌وت��ى دان��اگ��ازى ئ��ی��م��ارات��ى .پارچه هه‌رێمى کوردستان بوه به دوو ئیداره ،ب���ه ب��ه‌ڵ��ێ��ن��ه‌ان��ى خ����ۆی����هوه ،چ��ون��ک �ه زه‌وى ئ�ه‌ت��روش له پارێزگاى دهۆک گرێبه‌سته نه‌وتییه‌کان ل�ه‌ن��ێ��وان ئه‌م پێشتریش سه‌رۆکى حکومه‌ت به‌ڵێنى گرێبه‌ستى به‌رهه‌مهێنانى س �ه‌ر به دوو ئیداره‌یه‌دا دابه‌شکراوه و جیاوازى ئاشکرکردنى گرێبه‌سته نه‌وتیه‌کانیدا، کۆمپانیاى ئه‌مریکیه ( ASPECTگ �ه‌وره‌ش له گرێبه‌سته نه‌وتییه‌کاندا به‌اڵم وه‌کو پێویست نه‌هات بۆ په‌رله‌مان، )ENERGYپ��ارچ �ه زه‌وى ب��ازی��ان هه‌بووه ،به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کیش ،له واته ده‌بێت زانیارى پێویست بدرێت به ل �ه پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى گرێبه‌ستى پرۆسه‌یه‌کى لێکزیادکردندا بۆ به‌رهه‌مه په‌رله‌مان و ئه‌گه‌ر ه�ه‌ر کێشه‌یه‌ک به‌رهه‌مهێنانى س �ه‌ر ب �ه کۆمپانیاى نه‌وتییه‌کانى (گازئۆیل ،نه‌وتى ره‌ش ،ه�ه‌ب��ێ��ت ل���هم گرێبه‌ستانه پ�ه‌رل�هم��ان نیشتمانى ن���ه‌وت���ى( ،)KNOCپارچه نه‌فتا) که له پااڵوگه‌کانى ه�ه‌ردوو تواناى چاره‌سه‌رکردنى هه‌بێت ،هه‌روه‌ها زه‌وى سه‌رسه‌نگ له پارێزگاى دهۆک کێڵگه‌ى ن�ه‌وت��ى هه‌رێمى کوردستان نابێت حزبێکى دیاریکراو بڕیار بدات گرێبه‌ستى ب�هره�هم��ه��ێ��ن��ان��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ (ت��اوک��ى و ته‌قته‌ق) به‌ڵێنده‌ر ناچار که چ کۆمپانیایه‌ک بێته کوردستان موڵکى کۆمپانیاى ئه‌مریکى جیهانییه ک��راوه رۆژان���ه ( )8500ت �ه‌ن ،نه‌وتى له بوارى نه‌وت کاربکه‌ن ،به‌ڵکو ده‌بێت ب��ۆ وزه ( ،)HILLWOODکێڵگه‌ى خاو له کێڵگه نه‌وتییه‌کانى تاوکێ په‌رله‌مان ئه‌م بڕیارانه بدات. گ����ازى چ �هم��چ �هم��اڵ ـ گرێبه‌ستى ( )3000ت���ۆن رۆژان������ه ،ت���ه‌ق ت �ه‌ق نه‌وت ئاگر خۆشکه‌رى خزمه‌تگوزاریه و کۆمپانیاى نه‌وتى ( )5500تۆن رۆژانه باربکات. هیاللى ئیماراتى ( )%50_50هابه‌شه ب �ه وت���هى ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى په‌رله‌مانیش نێوان به‌غدا و هه‌رێم له‌گه‌ڵ کۆمپانیاى نه‌وتى داناگازى داه��ات��ى ئ �ه‌و ( )8550تۆنه نه‌وته‌ى له ده‌ستورى عێراقدا له مادده‌ى ()111 ئیماراتى. رۆژان�����ه ک���ه ل���ه ه�����ه‌ردوو کێڵگه‌ى و ()112دا ،په‌یوه‌ندى نێوان هه‌رێمى ب���ه‌رب���هه���ار ل���ه ن����اوچ����هى ده���ۆک نه‌وتى (تاوکێ و ته‌ق ته‌ق) رۆیشتوه ،کوردستان وحکومه‌تى عێراقى تێدا گرێبه‌ستى به‌رهه‌مهێنانى ()%40
رێکخراوه و م��ادده‌ى ( )111ده‌ڵێت: «نه‌وت موڵکى هه‌موو گه‌النى عێراق ه له هه‌موو پارێزگا و هه‌رێمه‌کاندا» و ل �ه م����ادده‌ى ( )112ده‌ڵ���ێ���ت»:ا ـ حکومه‌تى ناوه‌ندى به هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ پارێزگا و هه‌رێمه‌کاندا هه‌ڵده‌ستێت ب�ه ب�ه‌ڕێ��وب��ردن��ى ن�ه‌وت��ى ده‌ره��ێ��ن��راو له به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌کان و به‌رهه‌مه‌که‌شی به‌شێوه‌ى یه‌کسان دابه‌ش ده‌کرێت به‌سه‌ر سه‌رجه‌م هاواڵتیاندا و به ره‌چاوکردنى هه‌رێمه زیان لێکه‌وتووه‌کان بۆ کاتێکى دیاریکراو ،ب ـ حکومه‌تى ناوه‌ند و حکومه‌تى هه‌رێمه‌کان و پارێزگاکان ب���ه ن��ه‌خ��ش��هى س��ت��رات��ی��ژی��ان �ه ن���ه‌وت ده‌رده‌ه��ێ��ن��ن ب��ۆ گه‌شه‌پێدانى واڵت و قازانجى گه‌النى عێراق» ،له‌الیه‌کى ت����ره‌وه ل���ه ی��اس��ای ن����ه‌وت و گ��ازى کوردستان له مادده‌ى ()22دا مافى ده‌رهێنانى ن �ه‌وت له هه‌رێمدا ده‌دات �ه ده‌س��ت حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م ،حکومه‌تى هه‌رێم پێیوایه که له ده‌رهێنانى نه‌وت ل��ه ه �ه‌رێ��م��دا ی��اس��ا رێ��گ��هى پ��ێ��داوه، کاربه‌ده‌ستان و الیه‌نى په‌یوه‌ندیدارى حکومه‌تى عێراقیش ده‌ڵێن ،ده‌رهێنانى نه‌وت له هه‌رێمى کوردستان پێچه‌وانه‌ى یاسایه و ده‌بێت رێگرى لێبکرێت. ل �ه رووی���ه‌ک���ى ت����ره‌وه پ��رۆس��هى ن �ه‌وت نه‌یتوانیوه ده‌رفه‌تى کار به شێوه‌یه‌کى ئه‌وتۆ دروس��ت بکات و رۆڵ��ى هه‌بێت له‌به‌ره‌وپێشچونى که‌رتى پیشه‌سازى و ک��ش��ت��وک��اڵ و ب���واره‌ک���ان���ى ت��ر له ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ،گ��واس��ت��ن�ه‌وه‌ى ن����ه‌وت����ه‌ک����ه‌ش ل����ه‌الی����ه‌ن ک��ۆم��پ��ان��ی��ا ح��زب��ی�ه‌ک��ان�هوه ده‌گ���وازرێ���ت���هوه ،وه‌ک��و کۆمپانیاکانى عێراق ئۆیل و نۆکان گواستنه‌وه‌ی نه‌وتیان ق��ورخ ک��ردووه، داهاتى نه‌وته‌که‌ش دیارنییه ده‌چێته ک��وێ؟ جگه له‌مه ی��اس��ای ن��ه‌وت و گازى کوردستان که ساڵى ()2007 ده‌رچوه و ئه‌م یاسایه چه‌ندین بڕگه و مادده‌ى گرنگى تێدایه ،نه‌چوه‌ته بوارى جێبه‌جیکردنه‌وه ،لهوانه مادده‌کانى (1 ـ )15و مادده‌ى ( )58و ئه‌و ماددانه‌ى ک��ه پ��هی��وه‌ن��دى ب��ه ب���اج و داه����ات و پێکهێنانى س��ن��دوق��ێ��ک �هوه ه �هی �ه بۆ رێگرى له تێکچونى ژینگه‌ى هه‌رێمى کوردستان و ئه‌و ماددانه‌ى که په‌یوه‌ندى به ناردنى گه‌نجى ئه‌م واڵته‌وه ههیه بۆ واڵتانى ده‌ره‌وه بۆ ئه‌وه‌ى له بوارى نه‌وت و سامانى سروشتى شاره‌زاییان هه‌بێت. جگه له‌مانه‌ش ن �ه‌وت که نیه‌توانیوه خزمه‌تى ناوخۆ بکات ،به‌ڵکو خه‌ریکه دهبێته هۆى له‌ده‌ستدانى هه‌ندێ مافى نه‌ته‌وه‌یی ،بۆ نمونه به‌هۆى گرێبه‌سته نه‌وتیه‌کان ،م��ادده‌ى ( )140ده‌خرێته ژێ���ر پ���رس���ی���ارهوه ،ئ��هم��ه‌ش ب��ه باجى گ��رێ��ب�ه‌س��ت�ه ن �ه‌وت��ی �ه‌ک��ان داده‌ن���درێ���ت ک �ه ح��ک��وم�ه‌ت��ى ع��ێ��راق پ��ێ��ی��وای�ه ئ�هم گ��رێ��ب �ه‌س��ت��ان گ��رێ��ب �ه‌س��ت��ى ی��اس��ای��ی ن��ی��ن ،ل �هه �هم��ان��ک��ات��دات حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م ن�هی��ت��وان��ی��وه بیسه‌لمێنێت که ئه‌م گرێبه‌ستان له به‌رژه‌وندى هه‌موو ع��ێ��راق�ه ،ل �ه‌س �ه‌ر ئاستى ن��اوخ��ۆش تا ئه‌و کاتى پێویست بکات پرسی نه‌وت وه‌کو پرسێکى حزبى دروست بووه. عه‌بدوڵاڵ مه‌النورى ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى س��ام��ان �ه‌س��روش��ت��ی �ه‌ک��ان��ى پ �ه‌رل �هم��ان��ى کوردستان ده‌ڵێت ،رێگه به ئۆپۆزسیۆن ن�����ه‌داراوه ش���اره‌زای���ی ت����ه‌واوى ل�ه‌س�ه‌ر گرێبه‌سته‌کانى ن �ه‌وت هه‌بێت ،به‌اڵم کاتێک ئه‌م پرسه له به‌غداد قسه‌ى ل��ه‌س��ه‌ر ده‌ک���رێ���ت ،ده‌ب��ێ��ت �ه پرسێکى نیشتمانى و سه‌رۆکى هه‌رێم داوا له سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کان ده‌ک��ات پشتیوانى بکه‌ن ،که ئهمه بۆخۆى هاوکێشه‌یه‌کى السه‌نگه و ئه‌گه‌ر بڕیاره پرسی نه‌وت ببێته پرسێکى نیشتمانى ئ�ه‌وا ده‌بێت په‌رله‌مان ئاگاى لێبێت که تا ئێستا نه‌کراوه. سه‌رچاوه‌کان: سااڵنه‌ى نه‌وت و گازى وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان. Sbeiy.com Rudaw.net
به‌دواداچوون
چه‌مچه‌ماڵ له نێوان چه‌ند پارێزگایه‌کدا
« بۆیه چه‌مچه‌ماڵ نه‌بوەت ه ئیداره‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ چونک ه که‌سی ل ه ناوه‌نده‌کانى بڕیارداندا نیه» ئاماده‌کار
سه‌روه‌ر سه‌عدوڵاڵ
تا ئێستا کێشه‌ى ئیدارەى قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ چاره‌سه‌ر نه‌کراوه و له ماوه‌ى رابردوودا چه‌ندین جار بۆسه‌ر چه‌ند ئیداره‌ی پارێزگایه‌ک گواستراوه‌ته‌وه ،ههرچهنده له مانگى هەشتی ئه‌مساڵه‌وه بڕیارێکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران له‌وباره‌وه ده‌رچوه ،به‌اڵم تا ئێستا جێبه‌جێنه‌کراوه ،قایمقامى شاره‌که‌ش به بڕگه‌یه‌کى بڕیاره‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ڕازینیه.
م��ه‌ح��م��ود ج�����ه‌الل ،دان��ی��ش��ت��وی �ه‌ک��ی ش��اره‌ک��هی��ه ل���ه‌وب���ارەی���ەوه ن��ی��گ�ه‌ران��ى ده‌رب���ڕى ،وت��ى :وه‌ک��و دانیشتویه‌کى چ �هم��چ �هم��اڵ ب��ه‌رام��ب��ه‌ر پشتگوێ خسنتى شاره‌که‌مان نیگه‌رانى ده‌رده‌بڕم که حکومه‌ت ئاوڕى لێمان نه‌داوه‌ته‌وه، مه‌حمود داواشى له حکومه‌تى هه‌رێم ک��رد ک�ه ئ��ی��داره‌ی�ه‌ک��ى سه‌ربه‌خۆ بۆ ش��اره‌ک �هی��ان پێکبهێنێت و ت��ا چیتر شاره‌که‌یان سه‌ر به چه‌ند پارێزگایه‌ک ن�ه‌ب��ێ��ت .ئ �ه‌و ه��اواڵت��ی�ه ئ �ه‌وه‌ش��ى وت «ده‌ب��ێ��ت ئ��ه‌و م��اف �هم��ان هه‌بێت که ئیداره‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆمان هه‌بێت». ش��ێ��رزادح��اف��ز ،ئ �ه‌ن��دام��ى په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر لیستى گۆڕان باسى له‌وه‌کرد که ده‌مێکه داواى ئه‌وه‌کراوه چه‌مچه‌ماڵ بخرێته سه‌ر پارێزگاى
سلێمانى ،وتى :ئێمه کاتى خۆى زۆر داوای ئ��ه‌وه‌م��ان ک��رد چه‌مچه‌ماڵ بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى ،به‌اڵم ه�ه‌رگ��ی��ز داوام����ان ن��ه‌ک��ردوه بخرێته سه‌ر پارێزگاى که‌رکوک به بۆنه‌ى مادده‌ى (.)140 ئ��ه‌و ئ �ه‌ن��دام �هى پ �ه‌رل �هم��ان وتیشی: چه‌مچه‌ماڵ ل�ه کاتی خ��ۆی��دا سه‌ر به که‌رکوک ب��ووه‌ـ ب�ه‌اڵم سیاسه‌تى ع��ێ��راق��ى ب �ه ت��ای��ب �ه‌ت(س �ه‌دام حسێن) وای��ک��رد چ�هم��چ�هم��اڵ بحرێته سه‌ر سلێمانى. ن��اوب��راو جه‌ختى ل �ه‌وه‌ش��ک��ردهوه کاتى خۆى له په‌رله‌ماندا پرسیارى تایبه‌تى ل �ه دک��ت��ۆر ب��هره��هم ل �ه‌س �ه‌ر ق��ه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ کردووه که بخرێته سه‌ر پارێزگاى سلێمانى ئه‌ویش به‌ڵێنیدا به جێبه‌جێکردنى ئ�ه‌و داوای���ه ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا هه‌موو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى ق �ه‌زاک �ه ن �ه‌خ��راوه‌ت �ه س��ه‌ر پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى. شێرزاد ،نیگه‌رانى خۆى له به‌رامبه‌ر جێبه‌جێنه‌کردنى داواکه ده‌ربڕی ،وتى «منیش ده‌پرسم بۆ جێبه‌جێنه‌کراوه». هه‌موو چینه جیاوازه‌کانى شاره‌که ب�ه نیگه‌رانیه‌وه باسیان ل�ه نه‌بوونى ئ���ی���داره‌ی���ه‌ک���ى س���ه‌رب���ه‌خ���ۆ ک����رد له ق �ه‌زاک �هی��ان��دا ک �ه ژم��اره‌ی �ه‌ک��ى زۆر دانیشتوان له‌و شاره‌دا ده‌ژین ،له‌م بارەیه‌وه کاروان محه‌مه‌د ،که خوێندکارێکى زانکۆیه وتى :زۆر خه‌فه‌تبارم که ئه‌م شاره‌ی ئێمه له بازنه‌یه‌کى ف��راوان و بۆشاییه‌کى گه‌وره‌ى ئیداریدا ده‌ژى تا ئێستا نازانین له رووى ئیداریه‌وه بۆ
راییکردنى کاره‌کانمان روو له کوێ بکه‌ین. قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ له ساڵی ()1976 دا خ��راوه‌ت�ه س�ه‌ر پارێزگاى سلێمانى له‌سه‌ر داواى رژێمى به‌عس تا ساڵی ( ،)1991له‌وکاته ب���ه‌دواوه ل�ه دوا هه‌ڵبژاردنى خولى یه‌که‌مى په‌رله‌مانى ک���وردس���ت���ان ق�����ه‌زاى چ �هم��چ �هم��اڵ ده‌خرێته‌وه سه‌ر ئیداره‌ى که‌رکوک تا ساڵی ( ،)2003له‌وکاته ب �ه‌دواوه تا مانگى ئابى ( )2011به فه‌رمى سه‌ر به ئیداره‌ى گه‌رمیان بووه. به فه‌رمانێکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران که ( )2011/8/1دەرچ��وە ب��ڕی��اردرا که سه‌رجه‌م به‌ڕێوەبه‌رایه‌تیه‌کانى قه‌زاکه بخرێته‌وه سه‌ر پارێزگاى سلێمانى ،که ئه‌ویش له چوارچێوه‌ى سێ بڕگه‌دا بڕیاره‌که خۆى ده‌بینێته‌وه: ل��ه‌ب��ڕگ��هى ی���ه‌ک���هم س���ه‌رج���هم ی�ه‌ک�ه ئ���ی���داری و ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌را‌ت��ی��ه‌ک��ان له ئ���ی���داره‌ى گ��ه‌رم��ی��ان داب��ڕێ��ن��رێ��ت‌و بخرێته سه‌رپرێزگاى سلێمانى ،له‌سه‌ر مه‌رجه‌عه‌کانى خ��ۆی��ان ،ل�ه بڕگه‌ى دووه‌میشدا له‌رووى ئیداریە و داراییه‌وه ق���ه‌زاک���ه ده‌خ��رێ��ت �ه س���ه‌ر پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ،به‌اڵم له رووى هه‌یکه‌لییه‌وه سه‌ر به ئیدارەى گه‌رمیان ده‌مێنێته‌و. ل �ه ب��رگ �هى سێهه‌میشدا ده‌ب��ێ��ت ل�ه‌و رۆژه‌وه‌ى که بڕیاره‌که ده‌رچووه سه‌رجه‌م وه‌زاره‌ته‌کان ئه‌م بڕیاره جێبه‌جێ بکه‌ن. به‌پێی ب �ه‌دواداچ��وون �ه‌ک��ان��ى (چه‌تر) ه����ه‌رچ����ه‌ن����د ل����ه ()2011/8/1 ل���ه‌الی���ه‌ن ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى وه‌زی����ران����هوه ب��ڕی��ار ل�ه‌س�ه‌ر گ��واس��ت��ن�ه‌وه‌ى سه‌رجه‌م
n
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
13
چه‌مچه‌ماڵیه‌کان شاره‌که‌یان به‌ناوچه‌یه‌کی پشتگوێ خراو داده‌نێن
ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رای��ه‌ت��ی��ه‌ک��ان ل���ه ئ���ی���داره‌ى گ�ه‌رم��ی��ان�هوه ب��ۆ پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ده‌رچ����ووه ،ب���ه‌اڵم ت��ا ئێستا زۆرێ��ک ل �ه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییانه ک��اری��ان به‌و فه‌رمانه‌نه‌کردووه و نه‌گواستراونه‌ته‌وه سه‌ر پارێزگاى سلێمانى. ت���اری���ق ره‌ش���ی���د ،ق��ای��م��ق��ام��ى ق���ه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ ،ل �ه‌وب��ارهوه رایگه‌یاند: س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه ب��ڕگ �هى دووه‌م ب �ه‌الى منه‌وه ناڕونیه‌کى تێدایه پێی رازی نیم .وتیشى :پێشنیارێکم نوسیوە و ئاماژه‌م به فه‌رمانه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى
وه‌زی���ران���داوه س��ه‌ب��اره‌ت گ��واس��ت��ن�ه‌وه‌ى یه‌که ئیدارییه‌کان و داوام��ک� �ردووه س����ه‌رج����هم ی���ه‌ک���ه ئ���ی���داری���ی���ه‌ک���ان‌و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی �ه‌ک��ان ب �ه هه‌یکه‌لى ق���ه‌زاک���هوه ب��خ��رێ��ت��ە س���ه‌ر پ��ارێ��زگ��اى س��ل��ێ��م��ان��ى ب��ه ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ى ک��ات��ى تا بڕیارێکى یه‌کالکه‌ره‌وه‌ى بۆ ده‌درێت. پێشیوایه ناکرێت قه‌زایه‌ک سه‌ر به دوو ئیداره بێت. ت���اری���ق ره‌ش���ی���د ،ن����اڕوون����ى ئ��ی��ش‌و کاره‌کانى چه‌مچه‌ماڵی بۆ بوونى ئەو دوو ئیداریی گێڕایه‌وه‌و وتى :ناتوانین
فۆتۆ :سه‌روه‌ر وه‌ک قایمقام ئیجرائات له‌گه‌ڵ هیچ به‌ڕێوه‌به‌رێکدا بکه‌ین. کلسوم ع �ه‌ل��ى ،م��اف��ن��اس دانیشتوى قه‌زاکه‌یه ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد هۆکارى چاره‌سه‌رنه‌کردنى کێشه‌که بۆ ئهوه ده‌گ��ێ��رێ��ت�هوه ک �ه ک�ه‌س��ى ل �ه ن��اوه‌ن��دى ب��ڕی��اردا ن��ی�ه ،کلسوم وت���ى :ق��ه‌زای چه‌مچه‌ماڵ بۆیه چه‌ندین ساڵه نه‌بووه به ئیداره‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ چونکه حزب رۆڵ ده‌گێڕێت له قه‌زاکه‌دا ،پێشیوایه چه‌مچه‌ماڵ تا ئێستا که‌سی وای نییه له ناوه‌نده‌کانى بڕیارداندا بێت.
ئاڤێستا شێخ محەمەد ،بەڕێوەبەری ناحیەی قەرەهەنجیر
«بەغداد ناحیەکەمان بە سەربازگە ناودەبات و ئیدارەی کەرکوکیش دانی پێدانانێت» ئاماده‌کار سامى ساتى
ناوچه‌ى قه‌ره‌هه‌نجیر که سه‌ر به‌پارێزگاى که‌رکوکه زیاتر له ( )500ماڵى تێدا نیشته‌جێن ،له دواى ساڵى ( )2003وه ئاوه‌دان کراوه‌ته‌وه ،ئه‌م ناوچه‌یه له هه‌رێمى کوردستان به‌شێوه‌ى ره‌سمى به ناحیه ناسێنراوه، به‌اڵم له الیه‌ن حوکومه‌تى مه‌رکه‌زه‌وه به ناوى سه‌ربازگه‌وه ماوهتهوه ئاڤێستا شێخ محمد، به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌کە ،لەم دیدارەدا کێشەکانیان دەخاتە روو.
چه‌تر :ئایا قه‌ره‌هه‌نجیر به شێوه‌کى ره‌سمى ناحیه‌یه یان نا؟ ـ قه‌ره‌هه‌نجیر له ساڵى ()1978ەوه بوو به ناحیه ،به‌اڵم له ساڵى ( )1991به دواوه بو به سه‌ر بازگه‌یه‌کى ره‌سمى حوکمه‌تى عیراق ،دواى ساڵى ()2003 حکومه‌تى هه‌رێم به شێوه‌یه‌کى فەرمى کردیه‌وه به ناحیه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى جێگه‌ى
زانیاری پزیشکی نه‌خۆشى شهکره
د .به‌ختیار قادر حه‌مه خورشید
داخ���ه ،تا ئێستا له به‌غدا ه�ه‌ر به ناوى سه‌ربازگه ماوهتهوه و مامه‌ڵه‌ى ده‌کرێت. چ���ه‌ت���ر :ئ�����هوه ب���ه ک �هم��ت �ه‌رخ �هم��ى نوێنه‌رانى کورد ده‌زانیت یاخود پێتوایه هۆکارێکى تر ههیه؟ ـ ناڵیم ن��وێ��ن�ه‌ران��ى ک���ورد ه�هم��ووی��ان ک���هم���ت���ه‌رخ���هم���ن ،ب�����ه‌اڵم ب��ێ��گ��وم��ان ک���هم���ت���ه‌رخ���هم���ى ل�����ه‌و ب����ڕی����اران����ه‌دا ک��راوه ،به‌شێکیشی په‌یوه‌ندى ب�ه‌وه‌وه ه�ه‌ب��ووه ک�ه هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى کەرکوک نه‌کراوه 0ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌که بکرایه ئهوه کارئاسانى ده‌کرد بۆ ئه‌وه‌ى بکرێته‌وه به ناحیه. چه‌تر :ئ�ه‌و بودجه‌یه‌ى وه‌ری��ده‌گ��رن بۆ ناوچهکه ،زیاتر وه‌ک دۆستایه‌تییه نه‌ک یاسایى؟ ـ بودجه به‌پێى رێژه‌ى دانیشتوان دیارى ده‌ک��ری��ت .ل�ه‌س��ن��ورى ناحیه‌که‌شماندا دانیشتوانێکى زۆر نیشته‌جێیه .بۆیه هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى به دۆستایه‌تیه‌وه نیه .به‌ڵکو یاساییه و مافى خٶمانه. چه‌تر :چیتان ک��ردووه بۆ گه‌رانه‌وه‌ى ن��اس��ن��ام �ه وات����ه ب��ه‌ف��ەرم��ى ناسینى ن��اح��ی �ه‌ک �ه ل���ه الی�����ه‌ن ح��ک��وم �ه‌ت��ى
ن��اوەن��دی��ەوە ،ئ��ای��ا ب���هوه کێشه‌کانى ناحیه‌که چاره‌سه‌رده‌کرێت ؟ ـ ئه‌و به‌ڕێوبه‌رانه‌ى پێش منیش هه‌وڵى زۆریان بۆ داوه و ئێمه‌ش به‌رده‌وام هه‌وڵى بۆ ده‌ده‌ین بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى ئه‌نجامى باشى هه‌بوه و ئه‌نجامى باشتریشى ده‌بێت. چه‌تر :هه‌رچه‌ندە قه‌ره‌هه‌نجیر پیشتر س����ه‌رۆک ش���اره‌وان���ى ه���ه‌ب���ووه ،ب �ه‌اڵم ده‌وامى نه‌ده‌کرد .ئایا ئێستا سه‌رۆکى شاره‌وانى ههیه به‌شیوه‌یه‌کى فەرمى؟ ـ ئ�هم�ه‌ش ه�ه‌رپ�هی��وەن��دى ب���ه‌وه‌وه ههیه که قه‌ره‌هه‌نجیر تا ئێستا له به‌غداوه ب���ه ف���ه‌رم���ى ن��اح��ی �ه ن��ی �ه .ه �ه‌رچ �ه‌ن��د س�ه‌رۆک��ى ش��اره‌وان��ى ههیه ،ب �ه‌اڵم له الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه دانراوه. چه‌تر :قسه و باسى ئ �هوه ههیه که زی����اده‌ڕەوى ل�ه دواى ده‌ستبه‌کاربونى تۆوه به‌شیوه‌کى به‌رچاو زیادى کردوه، بۆچى؟ ـ ب �ه‌ن��س��ب �ه‌ت زی���������اده‌رەوى ه���ۆک���ارى ئ�ه‌وه‌ی�ه خه‌ڵکه‌که ئێستا گ �ه‌راوه‌ت �هوه زێ��دى ب��او باپیرانیان و خه‌ڵکه‌که‌ش به‌شێوه‌یه‌کى به‌رچاو زی��ادى ک��ردووه. له ساڵى ()2003ه تا ئێستا هیچ پ��ارچ��ه‌زه‌وی���ی���ه‌ک داب����ه‌ش ن��ه‌ک��راوه
ب��ه‌س��ه‌ر ه��اواڵت��ی��ان��دا .داب �ه‌ش��ک��ردن��ى له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى ئێمه‌دا نه‌بووه و بۆیه زیاده‌ڕه‌ویشکراوه ،له سه‌رده‌مى مندا که‌مترین زیاده‌رەوى کراوه و هه‌وڵده‌ده‌ین ئه‌و زیاده‌ڕه‌ویانه‌ش بڕوخێنین. چ �ه‌ت��ر :چ�ه‌ن��د پ��ارچ��ه زه‌وی��ی �ه‌ک که موڵکى گشتین و ب��ۆ ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دى تایبه‌ت به‌کارهینراوه ئێوه هه‌ڵوێستان چى بوه؟ ـ ئه‌وانه‌ش هه‌مان مامه‌ڵه‌ى زیاده‌ڕه‌وى له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ین و من لێرهوه داوا له (د.نجمەدین پارێزگارى کەرکوک) ده‌ک�����هم ل��ی��ژن �هی �ه‌ک پێکهێنێت بۆ به‌دواداچون له‌سه‌ر ئه‌و زیاده‌ڕه‌ویانه‌ى ک�ه موڵکى گشتین ب��ۆ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ت��اک ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��راون ت��اچ��اره‌س �ه‌ری��ان بکات. چ����ه‌ت����ر :گ���ل���هی���ى ئ������هوه ه���هی���ه ک�ه که‌موکوڕییه‌کى زۆر ل�ه‌و پ��روژان�ه‌دا ههیه که ئه‌نجامدراوه له ناوچهکه چى ئیجرائاتێکتان کردووه؟ ـ هیچ که‌موکوڕیه‌کى تێدا نابینم، ده‌بیت ئه‌و پرسیاره له وه‌زاره‌ت بکرێت، چونکه ئێمه ته‌نها ئه‌وه‌نده چاودێرین که بزانین پڕۆژه‌که به‌شێوه‌ى ته‌نده‌ره‌که
n
فۆتۆ :سامی
به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی قه‌ره‌هه‌نجیر
ناحیه‌یه به‌شێوه‌یه‌کى فەرمى ئه‌ویش ئه‌نجام ده‌دریت یا نا. چه‌تر :ناحیه‌ى قه‌ره‌هه‌نجیر کاره‌باى ده‌ستێکه له‌ناو ئیداره‌ى که‌رکوکدا ک ه له‌کەرکوکه‌وه بۆدێت ،به‌اڵم حکومه‌تى نایانه‌وى دان به ناحیه‌ى قەرەهەنجیردا بنرێت .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا حکومه‌تى هه‌رێم پاره‌که‌ى وه‌رده‌ده‌گریت بۆچى؟ ـ ئ�هوه کێشه‌یه‌کى ئیدارییه ،ئیداره‌ى ه���ه‌رێ���م ف �ه‌رم��ان��گ �هی �ه‌ک��ى ک���اره‌ب���اى کەرکوک به‌هیچ شێوه‌یه‌ک پاره‌مان کردۆتهوه و هه‌موو شتێکى بۆ دابین لیوه‌رناگرێت ،چونکه ئه‌وان واى ده‌بینن کردووه و له‌به‌رامبه‌ریشدا پاره‌ى کاره‌با پاره‌ى کاره‌با دان پێدانانه به‌وه‌ى قرهنجیر وه‌رده‌گرێت.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
یه‌که‌میان له‌خوار ته‌مه‌نى ( )40ساڵییه‌و‌ه واتا له منداڵ و گه‌نجدایه و (هۆرمۆنى ئینسۆلین) ل �ه ل�ه‌ش��ی��دا دروس���ت نابێت، ب �ه‌اڵم ج��ۆرى دووه‌م��ی��ان له س��ه‌روى ()40 ساڵییه‌وه‌یه( ،ه��ۆرم��ۆن��ى ئینسۆلین) ل ه له‌شیدا ههیه ،به‌شێوه‌یه‌کى که‌مه یاخود کارناکات ،ئه‌وانه‌ى توشى نه‌خۆشى شهکره ده‌بن له ()%95یان له جۆرى دووه‌مدایه.
ده‌کات. سێیه‌م /خواردن زۆر ده‌خوات ،به‌اڵم پێویست ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه �هم��وو ئ��هم نیشانانه که‌سه‌ک ه ڕێژه‌ى شه‌کر له خوێنیدا به‌رزبێته‌وه ،ده‌شێت که‌سێکیش ئه‌م نیشانانه‌ى هه‌بێت‌و نه‌خۆشى شه‌کره‌ى نه‌بێت.
خۆپاراستن نه‌خۆشى شهکره: ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى دوورب��ی��ت ل�ه نه‌خۆشى شهکره ن�ه‌خ��ۆش��ی��ی�ه‌ک��ى درێ��ژخ��ای �ه‌ن �ه و بریتیی ه پێویسته ئه‌م خااڵنه په‌یڕه‌وبکرێت: نیشانه‌کانى نه‌خۆشى شهکره له‌به‌رزبوونه‌وه‌ى ڕێ��ژه‌ى شه‌کر له خوێندا ،یه‌که‌م /بێتاقه‌تى هه‌موو له‌شى ده‌گرێته‌وه .یه‌که‌م :وه‌رزشێکى ڕێکوپێکى ڕۆژانه. ئ �هم نه‌خۆشییه دوو ج���ۆرى ه�هی�ه ج��ۆرى دووه‌م /زۆر خ���واردن���هوه ،ئ���او‌و میز زۆر دووه‌م :خواردنی ته‌ندورستانه واتا نه زۆر
چه‌ور‌و نه زۆر سوێر‌و نه‌زۆر شرین بێت، سێیه‌م :خۆپاراستن له شڵه‌ژانى بارى ده‌رونى. چواره‌م :خۆپاراستن له قه‌ڵه‌وى. چ��اره‌س��ه‌ر :ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده چ��اره‌س��ه‌رى نییه، ب �ه‌اڵم ده‌ب��ێ��ت شه‌کره‌که کۆنترۆڵبکرێت، ده‌ش��ت��وان��رێ��ت ب�هم��ان�ه ل �ه ( )%50ڕێ��ژه‌ى شه‌کره‌که که‌م بکرێته‌وه وه‌ک(به‌خۆپارستن ل �ه‌خ��واردن��ی چ���ه‌ور و ش��ری��ن ،وه‌رزش��ێ��ک��ى ڕێکوپێکى ڕۆژان����ه ،داب �ه‌زان��دن��ى کێشى ل �ه‌ش ،نه‌خۆشه‌که ڕه‌چ���اوى ب��ارى ده‌رون��ى خۆى بکات). ئه‌گه‌ر که‌سێک شه‌کره‌ى بێت‌و پارێز نه‌کات
و ده‌رمانى چاره‌سه‌ره‌کانى به‌کارنه‌هێنێت، ئه‌م (زیانانە)ی لێده‌که‌وێته‌وه: یه‌که‌م /ئاستى بینینى الواز ده‌بێت. دووه‌م /کاریگه‌رى له‌سه‌ر دڵى ده‌بێت ،توشى نه‌خۆشییه‌کانى دڵى ده‌کات. س��ێ��ی�هم /ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه‌س �ه‌ر گورچیله‌ى ده‌بێت‌و الوازى ده‌کات. چ���واره‌م /کاریگه‌رى له‌سه‌ر مولوله‌کانى خوێنى قاچه‌کانى ده‌ب��ێ�ت‌و دوات��ر له‌الیه‌ن پزیشکه‌وه قاچى ده‌بڕرێته‌وه. ئاماده‌کار :کاوه حسێن
ئێران ده‌یه‌وێت ئاوی دوکانیش وشک بکات
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
14
ئاماده‌کار
محه‌مه‌د ئه‌مینی ئێران له دوای ئاوی سیروان و ئه‌ڵوه‌ن خه‌ریکه ئاوی دوکانیش وشک ده‌کات و یه‌رێوه‌به‌ری به‌نداوی دوکانیش پێیوای ه ئه‌گه‌ر ئه‌و پڕۆژانه‌ی ئێران جێبه‌جێ بکرێت ئه‌وا رێژه‌ی ئاوی دوکان بۆ که‌متر له ( )%50داده‌به‌زێت.
ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ئ���ێ���ران ل���ه رێ��گ��ای ه �ه‌ڵ��گ �ه‌ڕان��دن �هوه و گ��ۆڕی��ن��ی ئ��اراس��ت �هی روباره سنوریه‌کانی وه‌ک ئه‌ڵوه‌ن و سیروان و دروستکردنی چه‌ندین به‌نداو له‌سه‌ریان رێ����ژه‌ی ئ���اوی ل � ه ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��دا که‌مکردووه‌ته‌وه و دواین کاری ئه‌و ده‌وڵه‌ت ه له‌سه‌ر ئاوی دوکان ه و ده‌یه‌وێت ئه‌و ئاوه‌ش که‌مبکاته‌وه. دوای ب�ڵ�اوب���ون���ه‌وه‌ی ه���ه‌واڵ���ی ئ �ه‌گ �ه‌ری وشکبوونی یه‌کجاره‌کی دەریاچەی ورمێ، ل ه هه‌ریه‌ک له شاره‌کانی ورمێ و ته‌ورێز چه‌ندین خۆپیشاندانی گ���هوره س��ازک��ران، ئ �هم �ه‌ش وای��ک��رد حکومه‌تی ئ��ێ��ران له‌ژێر کاریگه‌ری ئه‌و ناره‌زایه‌تیان ه بۆ رزگارکردنی ئه‌و دەریاچە ل ه وشکبوون بکه‌وێت ه کار و زیاتر ته به‌رده‌م په‌رله‌مان ل ه ( )30پێشنیار خراونه و ک��اب��ی��ن�هی ح��ک��وم�ه‌ت�ه‌ک�هی ئ�ه‌ح��م�ه‌دی ن���ه‌ژاد ،ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی مه‌ترسی وشکبوون ل ه س�ه‌ر دەری��اچ��ەی ورم��ێ بڕه‌وێننه‌وه ،له‌وان ه ک��ردن �ه‌وه‌ی ب �ه‌ن��داوه‌ک��ان و راکێشانی ئاو ل �ه ده‌ری����ای م���ازه‌ن���ده‌ران و دروس��ت��ک��ردن��ی بارانی ده‌ستکرد به رێگای بارگاویکردنی هه‌وره‌کان و چه‌ندین پێشنیاری دیکه ،به‌اڵم له‌م نێوه‌دا دوو پێشنیار زیاتر گرینگیان پێدرا که ئه‌وانیش بریتی بوون له راکێشانی ئاوی روب��اری ئاراس و گۆڕینی ئاراسته‌ی زێی
ئه‌و پرۆژان ه بکرێت ئاوی دوکان به‌ڕێژه‌ی «له سه‌دا په‌نجا داده‌به‌زێت»
بچووک. ه���ێ���ن���ان���ی ئ�������اوی روب���������اری ئ��������اراس و قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ی که‌مبونه‌وه‌ی ئ��اوی زێی ورم��ێ ب�ه‌و رێگایه‌و‌ه ب ه ه��ۆی ئ �ه‌وه‌ی ک ه سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌کی ئاودێریکردنی ده‌شتی (م���وغ���ان)ه ک � ه ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه پارێزگاکانی ئازه‌ربایجانی رۆژهه‌اڵت و ئه‌رده‌بیل ،به‌هۆی گرنگی ستراتیژی ئ �ه‌و ده‌ش��ت� ه ل� ه رووی ئابوری کشتوکاڵی ئه‌و ناوچانه‌وه ،ته‌نیا له ئاستی پێشنیارێکی زاره‌ک��ی��دا مایه‌وه. ب��ۆی� ه ل � ه ئێستادا ک��ار ل �ه‌س �ه‌ر پێشنیاری دووه‌م ده‌کرێت ک ه هه‌ڵگه‌رانه‌وه‌ی ئاراسته‌ی روباری زێی بچووک ه وه‌ک تاک ه رێگا بۆ رزگارکردنی دەریاچەی ورمێ په‌سندکراوه. له‌و بارهیهوه شاره‌زایه‌کی جوگرافی پێیوای ه «ه �ه‌رس��ک��ردن��ی ئ���هم دۆخ����هی ئێستا له هه‌رێمی کوردستان و عێراق هاتۆت ه ئاراوه ب��ۆ حکومه‌تی ئ��ێ��ران زه‌ح��م�ه‌ت�ه ،ی �ه‌ک ل ه فاکته‌ره به‌هێزه کاریگه‌ره‌کانی واڵتێک بۆ کاریگه‌ریدانان ل ه سه‌ر واڵتێکی دراوسی و به بێ گ��وێ��دان ب ه په‌یمان و به‌ڵێنام ه نێو نه‌ته‌وه‌ییه‌کان پرسی ئاوه». س��ل��ێ��م��ان چ���وک���ه‌ڵ���ی ،ک���ارن���اس���ی ب���ااڵی جوگرافیای جیۆمورفۆلۆژیا ،له لێدوانێکیدا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) ب��اس ل�ه مه‌ترسیه‌کانی سه‌ر ژینگ ه ده‌ک��ات و ده‌ڵێت «ئه‌م ژینگه‌یه ل ه ئ��اک��ام��ی ب��وون��ی سیستمێکی ژینگەیی س���ه‌دان ه���ه‌زار و ملیۆنان س��اڵ �هوه دروس��ت بووه ،ل ه ماوه‌یه‌کی کورتخایه‌ن و ب ه هۆی هه‌ڵه‌یه‌کی ئینسانی تووشی هه‌ره‌س دێت و گۆڕانکارییه‌کی زۆر نێگه‌تیڤان ه ب ه سه‌ر گشت ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا دێ��ن��ێ��ت ،ئ��هم ک��ه‌ش و هه‌وا خۆجێیه‌ی به‌رهه‌می روباره‌که تووشی گ��ۆڕان دێ��ت و بمانه‌وێ و نه‌مانه‌وێ ئه‌و هاوسه‌نگیی ه ژینگەییە نامێنێت ،به‌رهه‌م ه سروشتییه‌کانی ق���ه‌راخ روب���اره‌ک���ان وه‌ک
زیخ و لم ،بوونه‌وه‌ره‌کان ،چرێ دارستانه‌کان تووشی گۆڕانکاری له پڕتاو ده‌بن». ئ���ه‌و ش����اره‌زای���� ه ل��� ه ق��س �ه‌ک��ان��ی��دا هێمای ب�ه‌وه‌ک��رد ،هه‌ڵگه‌راندنه‌وه‌ی ئ��اوی که‌ڵوێ ب ه مه‌ترسیه‌ک ده‌زانێت بۆ سه‌ر به‌نداوی دوک���ان و ب �هم شێوه‌ی ه ده‌دوێ���ت «ب �ه‌ن��داوی دوک��ان ل ه که‌ڵک ده‌ک�ه‌وێ��ت و بێهووده و عاتڵ ده‌مێنێته‌وه ،دی��اره به‌نداوه‌ک ه وشک نابێت چونکە چه‌ند لقی بچوکی دیکه‌ی ب ه سه‌ره‌وه‌یه ،به‌اڵم هیچی وای ل ه وشکبوون که‌متر نابێ». روباری که‌ڵوێ ل ه که‌لی مه‌یدانه‌وه سهرچاوه ده‌گ��رێ��ت و دوای��ی تێکه‌ڵ بوونی چه‌ندین روبار به ناوچه‌کانی پێرانشار و سه‌رده‌شت تێپه‌ڕ ده‌بێت و دوای بڕینی مه‌ودایه‌کی درێژ له‌داوێنی شاخی (به‌ریک ه چکۆل) له نزیک گوندی مه‌روێی باشوری کوردستان له‌گه‌ڵ روباری چۆمان یه‌کده‌گرێته‌وه به ئاراسته‌ی ب���اک���وری رۆژئ�������اوادا ده‌رژێ���ت���ه ب��اش��وری کوردستان له کۆتاییدا له نزیک گوندی (که‌رسۆنان) ده‌رژێت ه ناو به‌نداوی دوکان. پرۆژه‌ی گواستنه‌وه‌ی ئاوی که‌ڵوێ بریتی ه له‌وه‌ی سه‌ره‌تا به دروستکردنی به‌نداوێکی هه‌ڵگه‌راندنه‌و‌ه ل ه سه‌ر روباری (بادیناوێ)، ب�ه رێ��گ��ای تونێلێکی چ��وار کیلۆمه‌تری ئ��اوی ئه‌م بهنداوه ده‌به‌نه به‌نداوی (کانی س��ێ��و) ل �ه ن��زی��ک گ��ون��دی ک��ان��ی سێوی پیرانشار و لهوێشهوه به رێگای تونێلێکی ( )40کیلۆمه‌تری ده‌رژێ��ت� ه ن��او بیاڤێکی ئاوڕێژی (گودار) و لهوێشهوه ب ۆ ناو گۆلی ورمێ. به‌ڕێوبه‌ری به‌نداوی دوک��ان ،رایده‌گه‌یه‌نێت ب��ه‌ن��داوی دوک���ان ل � ه س��ه‌ر زێ��ی بچووک دروس��ت��ک��راوه بۆی ه به دڵنیایه‌وه پشتی ب ه ئاوی زێی بچووک به‌ستوه .حه‌مه تاهیر جه‌الل عه‌زیز ،به‌ڕێوه‌به‌ری به‌نداوی دوکان،
nئێران سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان وشک دەکات له قسه‌کانیدا بۆ (چه‌تر) ئه‌وه‌شی خست ه روو جا ئاوه ئه‌وان ته‌نیا توانیویانه یه‌ک و ل ه ده‌یا که به‌هۆی ئ�ه‌وه‌ی ئه‌و لقانه‌ی ل ه خاکی پێنج ملیار مه‌تری سێ جا ئاو بۆ مه‌به‌ستی روباره ئ���اوی خ���واردن���ه‌وه‌ی سلێمانی و ب��ازی��ان و باشوری کوردستانه‌وه ده‌رژێن ه ناو ئه‌و وه‌رزی��ن و ل ه به‌شێک ل ه وه‌رزه‌کانی ساڵدا چه‌مچه‌ماڵ و که‌رکوک و به‌رهه‌مهێنانی وشک ده‌بن ،هه‌ر بۆیه‌ش زیاتر پشتیان به‌و ک��اره‌ب��ا ،راب��گ��رن «ب��ۆی �ه‌ش ئ�ه‌گ�ه‌ر بێت و رێ��ژه ئ��اوه قایمه بەستوە ک ه ل ه سهرچاوه له الیه‌ن ئێرانه‌وه پ��ڕۆژه‌ی ئاو له سه‌ر لقه سه‌ره‌کیه‌کانی ئاوی روباری زێی بچوکه‌و‌ه سه‌ره‌کیه‌کانی زێی بچووک ساز بکرێت دێت. ئه‌وا کاریگه‌ریه‌کی نه‌رێنی ده‌بێت له سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری به‌نداوی دوکان ،باسی له‌وه‌ش به‌نداوی دوکان و ئاوی ئه‌و بهنداوه به‌ڕێژه‌ی ک���رد ده‌ری���اچ���هی دوک����ان ب��ۆ ش���ه‌ش و ل ه که‌متر له سه‌دا په‌نجا داده‌به‌زێت». ده‌ی��ا ی�ه‌ک ملیار مه‌تری سێجا دیزاین و ناوبراو پێیوایه له ئه‌گه‌ری پشتراستکردنه‌وه‌ی توێژینهوهی هایدرۆلۆجی کراوه ،به‌اڵم له ده ئه‌و ئه‌و زانیاریانه ده‌بێت حکومه‌تی هه‌رێم ساڵی رابردوو به هۆی گه‌رمبونی جیهان و به هاوکاری له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ناوه‌ندی وشک ه ساڵی ته‌نیا سێ ملیار ئاوی باراناوی عێراق هه‌م به رێگای په‌یوه‌ندی دراوسێیه‌تی بۆ ده‌چێت ،به‌له‌به‌ر چاوگرتنی ئ �ه‌وه‌ی تا و په‌یوه‌ندی دیپلۆماسی له‌گه‌ڵ واڵتی ئێران ئێستا پڕۆژه‌کانی ئاوی که‌ڵوێ له ناو ئێراندا و هه‌م له ئاستێکی به‌رزتر له چوارچێوه‌ی جێبه‌جێ نه‌کراون ،له‌و سێ ملیار مه‌تر سێ رێکه‌وتنامه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان بۆ پرسی ئاو
فۆتۆ :ئاکانیوز
گوشارێک بۆ س�ه‌ر ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران ساز بکه‌ن تا به‌م پڕۆژانه‌دا بچێته‌وه. ح �هم �ه ت��اه��ی��ر ،رای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت «ده‌ب��ێ��ت ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه���ه‌رێ���م وه‌ک رێ��ک��ارێ��ک ب��ۆ ده‌رب��ازب��ون��ی ل �ه ق �هی��ران��ی ک��هم ئ��اوی ب �ه دروس��ت��ک��ردن��ی ب���ه‌ن���داوی ب��چ��وک له چوارچێوه‌ی پڕۆژه‌یه‌ک که پێی ده‌وترێت (دروێنه‌ی ئ��او) له سه‌ر روب��اره وه‌رزیه‌کان رێ��ژه‌ی �ه‌ک��ی ب���ه‌ر چ���اوی ئ���او پ��اش�ه‌ک�ه‌وت بکات». ب�����ۆ وەرگ�����رت�����ن�����ی زان������ی������اری ل���ەس���ەر بەدواداچونەکانی حکومەتی هەرێم (چەتر) پەیوەندی کرد بە بەڕێوەبەری بەنداوەکانی هەرێمی کوردستان ،ئەکرەم ئەحمەد ،بەاڵم ناوبراو بە هۆی ئەوەی وتی لە کۆبونەوەدام لە بەغداد ناتوانم هیچ لێدوانێک بدەم لە ئێستادا هەفتەی داهاتو دەگەرێمەوە.
ئیبراهیم ئه‌حمه‌د جاف :هه‌رێمى کوردستان ل ه هه‌موو کاتێک زیاتر که‌وتوەته به‌ر مه‌ترسی ئایدز ئاماده‌کار
بێریڤان محه‌مه‌د له‌م دیداره تایبه‌ته‌ی (چه‌تر) پسپۆڕى خۆپاراستن ،ئیبراهیم ئه‌حمه‌د جاف ،له سه‌ر نه‌خۆشی ئایدز و شێوه‌ی خۆپاراستن و هۆکاره‌کانی باڵوبونه‌وه‌ی و چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ توشبواندا روونده‌کاته‌وه و پێیوای ه هاتووچۆى خه‌ڵک و گه‌شتیار و بازرگان و گه‌ڕانه‌وه‌ى خه‌ڵکى کورد بۆ هه‌رێمه‌که هۆکارێکه بۆ باڵو بونه‌وه‌ی نه‌خۆشیه‌که ل ه هه‌رێمدا.
چه‌تر :نه‌خۆشى ئه‌یدز چیه؟ نه‌خۆشیه‌کى درێژخایهنىگ���واس���ت���راوه‌ى ت��رس��ن��اک �ه، ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆى تێکشاندنى ب�ه‌رگ��رى ل �ه‌ش له به‌رامبه‌ر ن���ه‌خ���ۆش���ی���ه‌ک���ان، ل���ه‌ش ت��وان��اى ب �ه‌رگ��رى
نامێنێت به‌رامبه‌ر چوونه ن���اوه‌وه‌ى هه‌ر (ڤایرۆسێک ،به‌کتریایه‌ک که بێته ناو له‌شه‌وه به‌هۆى ڤایرۆسى که‌مى به‌رگرى له‌ش ( ) HIVوه ڕووده‌دات) ووشه‌ى AIDSکورت کراوه‌ى Acquired Immunodeficiency .Syndromوات�����ه ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک نیشانه‌ى ده‌ست که‌وتوو به هۆى که‌مى به‌رگرى له‌ش. چه‌تر :چۆن تووشى م��رۆڤ ده‌بێت یان چۆن ده‌گواسترێته‌وه؟ ئه‌م نه‌خۆشیه له ڕێگه‌ى چه‌ند شتێکهوهدهگوێزرێتهوه له‌وانه‌ش • ک����ارى سێکسى ل��ه‌گ��ه‌ڵ ک�ه‌س��ان��ى تووشبوو: ل����ه ڕێ����گ����اى (زێ، کۆم ،ده‌م) ( ،نێر و نێر ،نێر و مێ ،مێ و مێ) وه سێکسى نا دڵنیا و ده‌ره‌وەى ژی��ان��ى ه��اوس�ه‌رى، هاوبه‌شى سێکسى زۆر. • به‌کارهێنانى ده‌رزى و سرنجى پیس بوو به ڤایرۆسه‌که.
• گواستنه‌وه‌ى خوێن و پێکهاته‌کانى ئه‌گه‌ر ڤایرۆسه‌که‌ى تیادا بێت. • له دایکه‌وه بۆ کۆرپه ئه‌گه‌ر دایکه‌که پ��ۆزه‌ت��ی��ف ب��ێ��ت ،ل �ه‌ک��ات��ى (س��ک��پ��ڕى، منداڵبون یان دواى منداڵبون به ڕێگه‌ى شیردان). • هه‌ندێ ڕێگه‌یتر وه‌ک چاندنى ئه‌ندام و ئۆرگانه‌کانى له‌ش وه‌ک گورچیله. چ �ه‌ت��ر :م��ێ��ژوی ئ���هم ن�ه‌خ��ۆش��ی�ه وه‌ک ده‌رده‌که‌وێت زۆر نیه ،له که‌یه‌وه سه‌رى هه‌ڵداوه؟ ی���ه‌ک���هم س����ه‌ره‌ت����اى س���هره���ه‌ڵ���دان���ىئهگهڕێتهوه بۆ هاوینى ساڵى ( )1981له ئه‌مه‌ریکا له ویالیه‌تى لۆس ئه‌نجلوس، له‌ساڵى ( )1983ڤایرۆسى ( )HIVبۆ یه‌که‌م جار له نه‌خۆشیه‌کانى توشبوو به هه‌ڵئاوسانى لیمفه‌گرێکان جیا کرایهوه، ل ه ساڵى ( )1984سه‌لمێنرا که ڤایرۆسى ( )HIVهۆکارى نه‌خۆشى ()AIDS ه . چه‌تر :له ڕێگاى چیه‌وه ئه‌م نه‌خۆشیه دێ��ت �ه ه �ه‌رێ��م��ى ک���وردس���ت���ان ی���ان ئ �ه‌و هۆکارانه‌ى ڕێگ ه خۆشکه‌رن بۆ هاتنه ناوه‌وه‌ى؟ ئایدز هه‌موو جیهانى گرتۆته‌وه ههرێمىکوردستانیش له هه‌موو کاتێک زیاتر که‌وتوەته‌به‌ر ئ �ه‌و مه‌ترسیه‌وه ئه‌گه‌رى باڵوبونه‌وه و ته‌شه‌نه‌سه‌ندنى زیاتر بووه به‌هۆى چه‌ند هۆکارێکه‌وه لهوانه * پێگه‌ى جوگرافى هه‌رێمی کوردستان ک�ه‌وت��وەت�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى س��ن��ورى عێراق و رۆژهه‌اڵتى ن��اوه‌ڕاس��ت ،ئه‌و واڵتانه‌ى ده‌وروب�����ه‌ر ک �ه ت��ی��ای��ان��دا گه‌شه‌سه‌ندنى نه‌خۆشیه‌که تیایدا ڕوو له زیاتره و به شێوه‌یه‌کى به‌رچاو ،سه‌رجه‌م واڵتانى ناوچه‌که‌ى گرتوەته‌وه. * کرانه‌وه‌ى سنوره‌کانى هه‌رێم ب����ه‌ڕووى واڵت��ان��ى ن��اوچ �ه‌ک �ه و ج��ی��ه��ان ،ل������ه‌ڕووى ه��ات��ووچ��ۆى خه‌ڵک و گه‌شتیار و بازرگان و
گه‌ڕانه‌وه‌ى خه‌ڵکى کورد بۆ هه‌رێمه‌که. * هاتنى ژم��اره‌ی�ه‌ک��ى زۆر کرێکارى بیانى بۆ هه‌رێم. * ئ���اواره‌ب���وون���ى ژم��اره‌ی��ه‌ک��ى زۆر له دانیشتوانى ناوچه‌که‌‌و ناوه‌ڕاستى عێراق. * سه‌رهه‌ڵدانى دی���ارده‌ى به‌کارهێنانى مادده‌ى بێهۆشکه‌ر. * گه‌شه‌سه‌ندنى گ�ه‌ش��ت و گ���وزار و زۆربوونی گه‌شت بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت. * زۆربوونى دی��ارده‌ى کارى سێکسى و له‌شفرۆشى به‌هۆى کێشه‌ى ه���ه‌ژارى و کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى. چه‌تر :نیشانه‌کانى ئه‌م نه‌خۆشیه چیه؟ چه‌ند خاڵێکه لهوانه به‌رزبوونه‌وه‌ى پلهىگ�ه‌رم��ى ل �ه‌ش (ل �ه مانگێک زی��ات��ر). داب�ه‌زی��ن��ى کێشى ل �ه‌ش (زی��ات��ر .)%10 سکچوونى درێ��ژخ��ای �ه‌ن ل �ه مانگێک زیاتر .گه‌وره‌بوونى لیمفه گرێکانى له‌ش. زۆر عاره‌ق کردنه‌وه به شه‌و. چه‌تر :هۆیه‌کانی زیادبوونى چیه؟ * نه‌زانى‌و نا هۆشیارى. * گ���وێ���ن���ه‌دان ب���ه ڕێ��ن��م��ای��ی �ه‌ک��ان��ى خۆپاراستنى ته‌ندروستى ( به‌توش بوون و خۆپاراستنه‌وه ). * دانپێدانه‌نان به بوونى نه‌خۆشى ئه‌یدز. چه‌تر :له ئاماره‌کانى هه‌رێمى کوردستاندا بۆچى بوونى ئایدز له دواى ()2000 وه ه�ه‌ن��دێ س��اڵ دی���ارى ن �ه‌ک��راوه هیچ حاڵه‌تێک تیایدا نیه نه‌بووه له ڕاستیدا یان تۆمار نه‌کراوه؟ ئه‌وه‌ى له ڕێگه‌ى پشکنینى دامودهزگاتهندروستیهکانهوه دۆزرابێته‌وه ئاماژه‌ى پ��ێ��ک��راوه و داخ��ڵ��ى ئ��ام��ار ک����راوه ل�ه‌و سااڵنه‌دا ده‌یان کێشه‌ى ڕووبه‌ڕوى هه‌رێم ب��ۆت�هوه که ده‌ک��رێ��ت خه‌ڵکانێک توش بوو بن یان مردبن یان واڵتیان به‌جێ هێشتبێ و ده‌بێت ئه‌وه‌ش بزانین که‌مترین حاڵه‌تى ئه‌یدز له‌کوردستاندا ههیه له‌چاو ده‌وروبه‌رو جیهاندا. چه‌تر :پێتوایه ئامارى ئه‌یدز له کوردستان
به‌ڕاستى بوترێت؟ پێمخۆشه ل����ه‌ڕووى ڕاگ �هی��ان��دن �هوهههندێک ووردبین‌و دووربین بین که‌موتن ی��ان زۆر وت��ن خ��زم�ه‌ت��ى هیچ ک �ه‌س و ده‌زگ���ای���ه‌ک ن��اک��ات وت�ه‌ب��ێ��ژى فه‌رمى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى که لێپرسراوى به‌شى ڕاگه‌یاندنه و به‌شى نه‌خۆشى ئه‌یدزیشه ژم����اره‌ى ت��وش��ب��وان��ى ڕاگ �هی��ان��د ئ�ه‌گ�ه‌ر که‌سێک گومان و گله‌یى هه‌یه‌و ده‌توانى بیڵێت یان بیدۆزێته‌وه ،له پرسیارى ئه‌وه‌ى که ئایا پشکنین بۆ هه‌موو که‌سێک ده‌کرێت یان بۆ لێپرسراوان ناکرێت: من مه‌به‌ستم پارێزگاریکردن له که‌س نیه به‌اڵم نه‌خۆشى که هه‌بوو به‌زه‌یى به‌که‌سدا نایه‌ته‌وه له هه‌ر پله و ئاستێکدا بێت. چه‌تر )400( :شوێنى له‌شفرۆشى ههیه مه‌ترسى ئه‌م شوێنانه چۆنه بۆ باڵوبونه‌وه؟ له‌سه‌ره‌تاوه باسمان کرد هاتنى خهڵکانىبیانى ب �ه ک��رێ��ک��ار و خ��زم �ه‌ت��گ��وزار و هه‌موو پیشه‌کانیتره‌وه ترسى باڵوبونه‌وه‌ى لێده‌کرێت به‌تێکه‌ڵبون و ئ�ه‌و هۆیانه‌ى باڵو دهبێتهوه ،به‌اڵم هه‌ر بیانیه‌ک بێته هه‌رێمى کوردستان پشکنینى بۆ ده‌کرێت هێشتا ده‌ک���رێ���ت چ���اودێ���رى پشکنین ب���ه‌رده‌وام بۆ هه‌موو بیانیه‌کان بکه‌ین به‌هه‌موو پیشه‌کانه‌وه و ئه‌م وه‌اڵمه‌شم پاساو هێنانه‌وه نیه بۆ ئه‌و ک��اره به‌اڵم دیسان ده‌ڵێم چاودێرى وورد و پشکنینى ب��اش زان��ی��ارى دروس���ت ده‌م���ان پارێزێت له‌هه‌موو نه‌خۆشیه گواستراوه‌کان. چ �ه‌ت��ر :زی��ان�ه‌ک��ان��ی ئ �هم نه‌خۆشیه بۆ ده‌وروبه‌ر چیه؟ ئه‌یدز جگه له بارى ناهه‌موارى کهسىنهخۆش خۆى بارێکى پشێوى ته‌ندروستى له خێزاندا دروس��ت ده‌ک��ات ،ئهمه جگه ل��ه‌وه‌ى هیچ چ��اره‌س�ه‌ر و ڤاکسینێکى نیه ،ده‌رامه‌تی خێزان‌و ده‌وڵه‌ت به‌فیڕۆ ده‌چێت ناوبانگى واڵت خ��راپ ده‌کات هێزى کار الواز ده‌کات. چ �ه‌ت��ر :پێشتر ل �ه ق��س�ه‌ک��ان��ت��دا باست
ل�ه‌وه‌ک��رد چ��اره‌س �ه‌رى نییه ئ�هی بۆچى ده‌رمان به‌کارده‌هێنرێت؟ ڕاسته ..به‌کارهێنانى ده‌رم��ان تهنهابۆ درێژه‌پێدانى ته‌مه‌نى نه‌خۆشه‌که‌یه ب��ۆ م���اوه‌ى چه‌ند ساڵێک زی��ات��ر له‌ناو خێزان‌و که‌سوکاریدا بمێنێته‌وه هه‌ندێک له‌به‌رگرى نه‌خۆشیش زی��اد ده‌ک��ات بۆ توش نه‌بوون به نه‌خۆشییه‌کانیتر. چه‌تر :ئه‌م نه‌خۆشیه به چ ڕێگایه‌ک ناگوزرێته‌وه؟ *پ �هی��وه‌ن��دى ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى ئ��اس��ای��ى : (ت��ه‌وق��ه‌ک��ردن ،ل��ه‌ب��اوه‌ش گ��رت��ن ،ماچ ک��ردن ،هه‌ڵس‌و که‌وتى ڕۆژان �ه له‌گه‌ڵ ن�ه‌خ��ۆش ،خ���واردن و خ��واردن �هوه له‌گه‌ڵ نه‌خۆش). *ب �ه‌ش��دارب��وون له به‌کارهێنانى شوێنه گشتیه‌کان (ده‌س���ت ش���ۆر ،ئ��اوده‌س��ت، گه‌رماو ،مه‌له‌وانگه ،ته‌له‌فۆنى گشتى). *ل����ه ڕێ���گ���هى م��ێ��ش و م����ه‌گ����ه‌زه‌وه ناگواسترێته‌وه. *ل���ه ڕێ���گ���هى ه �ه‌ن��اس �ه و پ��ژم��ی��ن�هوه ناگواسترێته‌وه. *له ڕێگه‌ى جل و به‌رگى به‌کارهاتوو ناگواسترێته‌وه. *له ڕێگه‌ى فرمێسک‌و عاره‌ق کردنه‌وه ناگواسترێته‌وه. چ�ه‌ت��ر :چۆنێتى هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ که‌سێکى تووشبوو ده‌بێت چۆن بێت؟ هه‌ڵسوکه‌وتى کۆمه‌اڵیه‌تى لهگهڵئهو که‌سانه‌ى هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌ن یان ئه‌یدزیان ههیه ئاساییه و جێگه‌ى مه‌ترسى ن��ی �ه .ئ����ه‌وان ک�ه‌س��ێ��ک��ن نه‌خۆشیه‌کى ڤایرۆسى درێ��ژخ��ای�ه‌ن و مه‌ترسیداریان ه�هی�ه پێویستیان ب �ه‌س��ۆز و ه��اوک��ارى زی��ات��ر ه�هی�ه .ب �ه‌ش��دارب��ون له‌گه‌ڵیان له شوێنه گشتیه‌کان ،خوێندنگا و مارکێت و ب��ۆن �ه‌ک��ان....ئ��اس��ای��ی �ه و م�ه‌ت��رس��ى ن��ی�ه .ج��ی��اک��ردن�هوه و دورخ��س��ت��ن�ه‌وه‌م��ان ب���ۆ پ��اراس��ت��ن��ى خ���ۆم���ان و ک��ۆم �ه‌ڵ سودى نیه بگره زیان به‌خشیشه.
وه‌رگێڕان
ئه‌مریکا و واڵتی فه‌ڵه‌ستین
کاردانه‌و ه و ده‌ره‌نجامه‌کانی یه‌ک ڤیتۆ فه‌ره‌همه‌ند عه‌لیپور و :هێدی ئه‌حمه‌د واڵته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا یه‌که‌م واڵتێک بوو که ( )64ساڵ پێش ئێستا به ده‌نگی خۆی له رێکخراوه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کاندا ره‌وایه‌تی دا به ئیسراییل و ئێستا ته‌نیا واڵتێک ه که پێشبینی ده‌کرێت به ده‌نگی خۆی بێته ئاسته‌نگ له به‌رامبه‌ر ئه‌ندامێتی ته‌واوه‌تی فه‌له‌ستین له‌م رێکخراوه‌ی ئاسایشیدا.
وێ������ڕای پ���ێ���داگ���ری چ���ه‌ن���دی���ن ب����اره‌ی ده‌وڵ�ه‌ت��داران��ی کۆشکی سپی له ڤیتۆی داواکاری فه‌له‌ستینیه‌کان بۆ په‌ره‌پێدان به بارودۆخی خۆیان له نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان و ئه‌ندامێتی له‌م رێکخراوه‌دا ،فه‌له‌ستینیه‌کان هێشتا سه‌رسه‌ختانه به‌دوای داواکاری خۆن له ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی رێکخراوه نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان. وا دی�����اره پ��ێ��داگ��ری ف�ه‌ل�ه‌س��ت��ی��ن��ی�ه‌ک��ان ب��ۆ پێشکه‌شکردنی خ��واس��ت �ه‌ک �هی��ان له ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی رێکخراوه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان ،له حاڵێکدا ئه‌وانه به باشی له ده‌نگی نه‌رێنی ئه‌مریکا ئاگادارن ،ته‌نیا ده‌ره‌نجامی ،کاریگه‌ریه له‌سه‌ر به‌هێزترین واڵتی دنیا له الیه‌ن واڵتێکه‌وه که هێشتا له‌سه‌ر خه‌ریته‌ی جیهان له‌دایک نه‌بووه. ئێستا زیاتر له ( )40ساڵه له داگیرکاری (ق���ه‌راخ���ی رۆژئ�����اوا) ل �ه الی���ه‌ن س��وپ��ای ئیسراییل ت��ێ��ده‌پ�ه‌ڕێ��ت .ئیسراییل ته‌نیا واڵتێکه س��ن��وره رۆژه�ه‌اڵت��ی�ه‌ک��ان هێشتا جێگای باسه و له ناکۆکیه مێژوییه‌کاندا رۆشتۆته خواره‌وه. له درێ��ژای��ی ئ �هم س��ااڵن �ه‌دا ،رێکخراوه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان هه‌وڵدانی زۆری ب��ۆ ک��ۆت��ای��ی��دان ب �هم پ��ێ��ک��دادان�ه ک���ردووه. به‌اڵم بێ‌ئه‌نجامی ئه‌م هه‌وڵدادانانه بۆته ه��ۆی ئ��ه‌وه‌ی کوفی ع�ه‌ن��ان ،سکرتێری پێشوی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان ،به‌رده‌وامی گ��ف��ت��وگ��ۆی رۆژه����ه‌اڵت����ی ن���اوه‌ڕاس���ت، گورزێک له متمانه‌یی رێکخراوه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان ب��دات و بێته هۆکاری
ئه‌وروپیه‌کان به «کاره‌ساتێکی گهوره» ناو ده‌ب��ات و به (زوددویچه سایتونگ) ده‌ڵێت« :له دۆخی روودانی ئه‌م کاره‌ساته و که‌وتنه‌وه‌ی دووبه‌رکی له نێوان واڵته ئه‌وروپیه‌کان به دوو به‌شی الیه‌نگرانی فه‌له‌ستین و الی �ه‌ن��گ��ران��ی ئیسراییل، درزێکی گهوره له یه‌کێتی ئه‌وروپادا روو ده‌دات و ئهمه په‌یوه‌ندیه‌کانی یه‌کێتی ئ���ه‌وروپ���ا ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ�هم��ری��ک��ا و جیهانی عه‌ره‌بیش ده‌گرێته‌وه». ئه‌م جیاوازی تێڕوانینه له نێوان ئه‌وروپا و ئه‌مریکادا دهبێته هۆی ئه‌وه‌ی که واڵتانی ع�ه‌ره‌ب زیاتر پشت له ئه‌مریکا بکه‌ن و روویان له واڵتانێک وه‌ک فه‌ڕه‌نسا بکه‌ن. ئهمه ده‌رفه‌تێکه بۆ خۆده‌رخستنی ئه‌وروپا له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و وه‌رگرتنه‌وه‌ی به‌شێک له‌و رۆڵه‌ی که له کاتی شه‌ڕی جیهانی دووه‌م و دوای ئهوه ئه‌وروپیه‌کان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌مریکا له‌ده‌ستیان دابوو. ب��ه ب����ڕوای ه �ه‌ن��دێ��ک ل��ه ش���اره‌زای���ان، هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆک کۆماری ئه‌مریکا ه قسه‌کانی دوو ساڵی پێشوی ده‌کات فۆتۆ :ئینته‌رنێت ه دانیشتنه‌که‌ی له‌گه‌ڵ عه‌باس ،پشت ل nئۆباما ل و گرنگی رۆڵی کۆمه‌ڵگای جوله‌که‌ی خستنه ژێر سێبه‌ری بێ‌الیه‌نی و کارامه‌یی ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان ب��ۆت�ه ه��ۆی ئ���ه‌وه‌ی تا ج����ی����اوازی ل���ه ئ �هم��ری��ک��ا ه �ه‌ڵ��گ��رت و ئه‌مریکا دهبێته هۆی ئه‌وه‌ی که ئۆباما ئه‌مڕۆ ( )144شارۆچکه‌ی ئیسراییلی له ه��ۆش��داری��دا ک�ه ڤیتۆکردنی داواک���هی ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��ی �ه‌وێ ،ن �ه‌ت��وان��ێ له ئه‌م رێکخراوه له جیهاندا. واڵت���ه ی �ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان ت��ا ئێستا زیاتر (قه‌راخی رۆژئاوا) دروست بکرێت و زیاتر فه‌له‌ستینیه‌کان دهبێته هۆی زیادبوونی رێگای کۆتاییدان به مشتومڕی کۆنی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هه‌نگاوێکی بوێرانه ل��ه ( )40ج���ار ل��ه‌گ��ه‌ڵ ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی له ( )500ه �ه‌زار جوله‌که ل �ه‌وێ به‌جێ توندوتیژی له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست. م��اف��ی ڤ��ی��ت��ۆی خ���ۆی ب��ۆت �ه ه��ۆک��اری بکرێن؛ ئه‌مه‌ش واتایه‌کی تری نیه جگه س��ارک��ۆزی ه�ه‌روه‌ه��ا پێشنیاری ک��رد تا هه‌ڵگرێت و ته‌نیا قسه‌ی دڵخۆشکه‌ر بۆ گفتوگۆکانی ئاشتی له سه‌ر بنه‌مای فه‌له‌ستینیان و تا راده‌ی �ه‌ک ناخۆش با بێ‌کاریگه‌رکردنی بڕیاره‌کانی رێکخراوه‌ی له ئاڵۆزتربوونی گرێی ئاشتی. نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان .له الیه‌کی تره‌وه س����ه‌رۆک ک���ۆم���اری ئ�هم��ری��ک��ا رۆژی خشته‌یه‌کی زه‌م�ه‌ن��ی جێبه‌جێ بکرێت .ئیسراییلیه‌کان بڵێته‌وه .قسه‌گه‌لێک که ه���ه‌ر ک���ات ئ���هم رێ��ک��خ��راوه توانیویه‌تی چ��وارش �هم��م �ه ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ن��وێ��ن�ه‌ران��ی س���ه‌رۆک ک��ۆم��اری ف �ه‌ڕه‌ن��س��ا له‌گه‌ڵ بۆ ئۆباما هێنده‌ش بێ کاردانه‌وه نابێت. ب��ڕی��ارن��ام�هی�ه‌ک دژی ئیسراییل ئ�ه‌ری واڵتانی دنیا که له سێیا دوویی الیه‌نگری ئ��ام��اژه ب �ه ب �هه��اری ع���ه‌ره‌ب���ی ،روو به ئۆباما له وتارێکی دوو ساڵی پێشوی بکرێت ،پ��ای�ه‌داران��ی (تێاڵڤیڤ) به بێ ل��ه دروس��ت��ب��وون��ی واڵت����ی فه‌له‌ستینی ئیسراییلیه‌کان وتی« :ناتوانن له به‌رامبه‌ر خۆیدا وتبوی« :با شک و گومانێک ده‌ک����ه‌ن وت����اری پ��ێ��ش��ک�ه‌ش ک���رد و بێ ئ���هم ب���ای ئ����ازادی و دی��م��وک��راس��ی که نه‌هێڵمه‌وه .ب��ارودۆخ��ی فه‌له‌ستینیه‌کان بایه‌خدان خستیان پشت گوێ. ته‌حه‌مول ناکرێت .ئه‌مریکا به ئامانجه وه‌ک������و ن���م���ون���ه رێ����ک����خ����راوه‌ی ن���ه‌ت���هوه پێشکه‌شکردنی پێشنیارێکی نوێ ،جه‌ختی هه‌رێمی ئێوه‌ی گرتۆته‌وه نه‌جوڵێنه‌وه». ی��ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان ل���ه س��اڵ��ی ( )1980له سه‌ر گفتوگۆی ( )18ساڵه‌ی ئاشتی سنوره‌کانی ج��ی��اوازی بیروبۆچون ته‌نیا ره‌واکانی فه‌له‌ستینیه‌کان که بریتیه له رێ��ک�ه‌وت��ن��ن��ام�هی ژم����اره ( )465خ��ۆی فه‌له‌ستینیان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئیسراییل .له‌مبه‌ر و ئه‌وبه‌ری زه‌ریای ئه‌تله‌س نیه ،له رێ��زداری ،ده‌رف�ه‌ت و واڵتێکه بۆ خۆیان ده‌رکرد که له‌سه‌ر بنه‌مای ئهوه ،ده‌وڵه‌تی ئه‌و گفتوگۆیه که له کرده‌وه‌دا زیاتر له نێوان واڵتانی ئه‌ندامی یه‌کێتی ئه‌وروپاش پشت ناکات». ئیسراییل ل �ه‌ب �ه‌ر ه �ه‌وڵ��دان ب��ۆ گۆڕینی دوو ساڵه شکستی هێناوه و له دیدی بابه‌تی واڵتی فه‌له‌ستینی بووه‌ته هۆی پ��ش��ت��گ��ی��ری ب��ڕش��ت��ان �هی ئ �هم��ری��ک��ا له ئ��ی��س��رای��ی��ل ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆی ئ�����ه‌وه‌ی که پ��ێ��ک��ه��ات�هی ن��ف��وس��ی و ب �ه‌رب�ڵاوک��ردن��ی فه‌له‌ستینیه‌کان ته‌نیا ده‌رف�ه‌ت��ێ��ک�ه له نانه‌وه‌ی ناکۆکی. فه‌رمانڕه‌وایی له رێگای توندوتیژییهوه ده‌س��ت��ی ئیسراییل ب���ووه ت��ا ب�ه‌رن��ام�هی ل �ه‌س �ه‌ر ئ���هم ب��ن�هم��ای�هی�ه ک �ه (ف��ران��ک��ۆ قه‌یرانی په‌یوه‌ندیه‌کانی ئیسراییل له‌گه‌ل شارۆچکه‌سازی خۆی به‌رفراوان بکاته‌وه .فراتینی) ،وه‌زی��ری ک��اروب��اری ده‌ره‌وه‌ی هاوپه‌یمانانی هه‌رێمی خۆی ،واته تورکیا مه‌حکوم کرابوو. ه �ه‌ر ئ �هم ده‌ق �ه ل�ه بڕیارنامه‌یه‌کی ت��ردا ته‌نیا کاتژمێرێک دوای وت��اره‌ک �هی ئیتالیا که ده‌وڵه‌ته‌که‌ی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی و میسر نه‌ته‌نیا چاره‌سه‌ر نه‌بێت به‌ڵکو دوباره بۆته‌وه .به‌اڵم بێ‌بایه‌خی به‌رپرسانی ئۆباما( ،نیکۆال سارکۆزی) سه‌رۆک ئه‌ڵمانیا له ره‌خنه‌گرانی هه‌وڵدانی دوایی نیگه‌رانی زۆرتری لێ بکه‌وێته‌وه. ده‌وڵه‌تی عبری به بڕیارنامه‌کانی نه‌ته‌وه کۆماری فه‌ڕه‌نسا به ئاشکرا هه‌نگاوێکی فه‌له‌ستینیه‌کانن ،ن��اک��ۆک��ی ل �ه نێوان
پاڕانه‌وه‌ی ئه‌ردۆغان له ئۆباما و :ل ه تورکییه‌وه سۆران محه‌مه‌د وا ده‌بیندرێت تورکیا بزوتنه‌وه‌ی ئازادی کوردی خستۆت ه ژێر زه‌خت؛ هیوای به‌ستۆته‌و ه ب ه هێز ه ده‌ره‌کیه‌کان .ناتوانێ ب ه هێزی خۆی په‌که‌ک ه شکست بدات ،ده‌زانێت ئه‌گه‌ر هاریکاری ده‌ره‌و ه نه‌بێت ده‌دۆڕێت. زۆر ترسی له‌و ه هه‌ی ه ک ه بدۆڕێت. ل ه مه‌سه‌له‌ی په‌که‌که‌دا یارمه‌تی ئه‌مریکا جگ ه له به‌زه‌یی ناتوانرێ ب ه شێوه‌یه‌کی دیک ه رابگه‌یندرێت.
یه‌کێ دوو مانگه ئۆپه‌راسیۆنی زه‌مینی له رۆژه‌ڤدایه .ده‌زانرێت ئه‌م ئۆپه‌راسیۆنه زه‌مینیه وه‌ک��و لێدانی فیکه‌یه له کاتی پیاسه‌کردن له شه‌ودا .حکومه‌تی ئاکه‌په هه‌وڵ ده‌دا بهمجۆره هه‌لومه‌رجی زه‌حمه‌ت داپ��ۆش��ێ��ت .وا دی���اره ئ �ه‌گ �ه‌ر ه��اوک��اری ده‌ره‌کی و ته‌کنۆلۆژیای پێشکه‌وتو نه‌بێ، له به‌رامبه‌ر گه‌ریالدا ناتوانێ بجوڵێته‌وه. ل�هم دواییانه‌دا بێچاره‌مانی له به‌رامبه‌ر گه‌ریال ئه‌مه‌ی نیشاندا .هه‌ر رۆژ زیاتر رون دهبێتهوه که خستنه‌رۆژه‌ڤی ئۆپه‌راسیۆن بۆ په‌ینه‌بردن به‌م بێچاره‌یی و ئاسته‌نگ‌کردنی ج��وڵ�هی زی��ات��ری گ�ه‌ری�لای�ه .حکومه‌تی ئاکه‌په به‌دوای رێگاکانی رزگاربوون له ته‌نگاتاوییه‌یه .ته‌نانه‌ت بیر لهوه دهکاتهوه به راگه‌یاندنی ئاگربه‌ستێکیش بێ ،له‌م هه‌لومه‌رجه دژواره رزگ��اری بێت .ئه‌نجا ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی وت��وی �ه‌ت��ی «ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن ده‌که‌ین ،له‌ناوی ده‌به‌م» ،له قسه‌دا دیسان ملهۆڕانه درێژه به وته‌کانی ده‌دات. ئه‌گه‌ر حکومه‌تی ئاکه‌په هه‌وڵێش بدات بێچاره‌یی خۆی له به‌رامبه‌ر گه‌ریال به پرۆپاگه‌نده‌ی چڕوپڕ و ش �ه‌ڕی ده‌رون��ی دابپۆشێت ،ناگاته ئه‌نجام .دوای دیداری ئه‌ردۆغان له‌گه‌ڵ ئۆباما هه‌موو چاودێران وت��ی��ان س���ه‌رۆک وه‌زی����ران ب �ه پ��اڕان �ه‌وه‌ی سیاسی داوای هاوکاری و ته‌کنۆلۆژیای پێشکه‌وتوی کرد .وه‌رگرتن یان وه‌رنه‌گرتنی ئه‌م هاوکاریه خرایه به‌ر باس و گفتوگۆ. الی�ه‌ن��گ��ران��ی ئ��اک�ه‌پ�ه وت��ی��ان «ئه‌مریکا
ه��اوک��اری ده‌ک���ات» .ئه‌ردۆغانیش وتی «ئه‌مریکا درێژه به هاریکاری خۆی ده‌دات و له مه‌سه‌له‌ی فرۆکه بێ‌سه‌رنشینه‌کان کێشه‌یه‌ک دروست نابێت» .جارێکی تر دووپ��ات��ی ک���ردهوه که په‌که‌که دوژمنی هاوبه‌شی تورکیا ،ئه‌مریکا و عێراقه. له ساڵی ()2007دا دوای دیداری له‌گه‌ڵ بوشدا ،وتبوی که هاوکاری ده‌کرێت و کۆتایی به په‌که‌که دێت؛ وترا که ئیتر په‌که‌که کۆتایی هاتووه .به‌اڵم له رۆژی دیداره‌که‌وه تا ئه‌مڕۆ په‌که‌که به‌هێزتر بووه. بینرا که نه ته‌نیا له الی�ه‌ن سه‌ربازییه‌وه به‌ڵکو له الی�ه‌ن سیاسیشه‌وه به‌هێز بووه. ئه‌و ده‌نگانه‌ی ئاکه‌په له ساڵی ()2007 دا به‌ده‌ستی هێنابوو ،به‌شێکی به‌رچاوی له‌ده‌ستدا .به‌ده‌په ته‌نیا له شاری ئامه‌ددا ده‌نگه‌کانی ( )%25زیادی کرد .دیداری ئۆباما و ئه‌ردۆغانیش سه‌رکه‌وتن بۆ ئاکه‌په ناهێنێت .ه�ه‌ر وه‌ک ئ�ه‌و حکومه‌تانه‌ی بیریان ده‌کرده‌وه کێشه‌که ناوخۆیی نیه و له ده‌ره‌وه هاوکاریان ده‌ویست ،به‌اڵم شکستیان هێنا ،ئاکه‌په‌ش ده‌دۆڕێنێت. نه ئه‌مریکا و نه ته‌کنیکی ئیسراییل ،ئاکه‌په رزگ���ار ن��اک��ات .کێشه‌که ،کێشه‌یه‌کی مێژویی و سیاسیه .ته‌نانه‌ت له دونیادا کێشه‌یه‌کی سیاسی نیه بهمجۆره بنه‌ڕه‌تی بێت .ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر خواستی ل�ه‌ن��اوب��ردن، گه‌لێکی ب�ه‌رخ��ۆدان��ڤ��ان ه�هی�ه .ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورک له پیالنی «ریفۆرمی شه‌رقی» له ساڵی ()1926هوه تا شه‌ڕی گاڵوی ساڵی ( )1992هه‌موو جۆره رێبازی سه‌رکوتی به‌کار هێناوه .ک��وردان له به‌رامبه‌ر هه‌ر چه‌شنه سه‌رکوتی ئازادیخوازیان ،رقیان ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ده‌وڵ���ه‌ت���ی ت���ورک قووڵتر ب��ۆت �هوه .ره‌خنه له هه‌موو ئ �ه‌و سیاسه‌ت و رێبازانه ده‌گ��رێ��ت که پێشتر به‌کاری هێنراون .ده‌وت��رێ��ت «ئهمانه کێشه‌که‌یان گهوره کرده‌وه و په‌که‌که‌ش هاته ئاراوه«. به‌اڵم ئێستا ده‌خوازرێت ئه‌و سه‌رکوتانه‌ی پێشتر به شێوازی زۆر به‌رباڵوتر جێبه‌جێ ب��ک��رێ��ت )40( .س��اڵ�ه دزه‌ی ک��ردۆت �هوه ق��واڵی��ی کۆمه‌ڵگا و ده‌وت��رێ��ت بناغه‌ی ئ �هم تێکۆشانه ده‌ب���ڕم .بێگومان له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی پێداگری ههیه له‌سه‌ر له‌ناوبردن،
ده‌وترێت بچوک ده‌کرێته‌وه ،بێ‌کاریگه‌ر ده‌کرێت و ده‌خرێته ژێر کۆنترۆڵه‌وه .واتای چه‌مکی ریشه‌بڕین له سه‌رده‌می نوێدا، بچوک‌کردنه‌وه‌یه. ئاکه‌په باس له بچوک‌کردنه‌وه ده‌کات. ئه‌نجا له‌گه‌ڵ دۆڕانی ئه‌م شه‌ڕه ،ئاکه‌په و دۆستانی له ترسی له‌ده‌ستدانی هه‌موو ده‌رفه‌ته‌کانی به‌رده‌ستیدا له هه‌وڵداندان. فه‌تحواڵچیه‌کان له‌مه تێگه‌یشتون ،به‌اڵم رێگایه‌کی ده‌رچون نادۆزنه‌وه .یه‌کی دوو مانگ پێش ئێستا حسێن ،وه‌زیری ناوخۆ ب�ه پێکه‌نینه‌وه کاتێک وت��ی ب��ا ئێستا ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن بکرێت ،فه‌تحواڵچیه‌کان لهوه ترسیان هه‌بوو که له‌م ئۆپه‌راسیۆنه‌دا ب��دۆڕێ��ن��ن .ده‌زان����ن ئ �ه‌گ �ه‌ر ل �ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پ �ه‌ک �ه‌ک �هوه ب��دۆڕێ��ن��ن ،ئ �ه‌و ده‌رف �ه‌ت��ان �هی ک �ه ل�ه‌ده‌س��ت��ی��ان��دای�ه ه �هم��ووی ل �ه ده‌س��ت ده‌ده‌ن .ئه‌گه‌ر ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنه‌ی زه‌مینیه ناکرێت ،هۆکاره‌که‌ی ئه‌مه‌یه .بیر لهوه ده‌که‌نه‌وه که ئۆپه‌راسیۆن بکرێت زیاتر زیان ده‌بینن .به‌اڵم بۆ چاره‌سه‌ریه‌کی سیاسی راسته‌قینه‌ش ئیراده نیشان ن��اده‌ن .هێشتا ده‌ڵ��ێ��ن «خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی دیموکراتیک نابێ ،کوردان ناتوانن خۆیان خۆیان به‌رێوه ببه‌ن». حکومه‌تی ئاکه‌په نه ئیراده‌ی چاره‌سه‌ری سیاسی ههیه و نه بڕوای به له‌ناوبردنی په‌که‌که ههیه به ئۆپه‌راسیۆنێکی گه‌وره‌ی سه‌ربازی .خۆی راهێناوه به‌وه‌ی ئه‌م پێنج شه‌ش ساڵه کردوویه‌تی ،وات��ا سیاسه‌تی «نه شه‌ڕ و نه ئاشتی» .له حالێکدا رون بۆته‌وه له قۆناغی نوێدا به بێ سیاسه‌تی چاره‌سه‌ری و ئاشتی ،هیچ سیاسه‌تێک ئه‌نجام ناگرێت. ئ��اک�ه‌پ�ه وت���ی ش���ه‌ڕ ،ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و ه��ێ��زه‌ی نه‌بوو جێبه‌جێ بکات .ته‌نانه‌ت ئیراده‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک و ئاشتی نیه. ئاکه‌په ده‌ڵ��ێ��ت «ئ���هی ک����وردان! واز له داواکردنی مافی خۆتان و تێکۆشان بهێنن، خزمه‌ت بکهنه به‌رده‌وامبوونی ده‌سه‌اڵتی من» .هه‌ر که‌س ده‌زانێ که کوردان زۆر شانسیان دا به ئاکه‌په .ئیتر یان چاره‌سه‌ری دیموکراتیک و ئاشتی به‌دی دێت یاخود ئاکه‌په‌ش وه‌کو حکومه‌ته‌کانی تر له ناو
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا ئاماده‌کاری مردن س�����وپ�����ای ت�������ورک ک�����ه خ���ه‌ری���ک���ی به‌رزکردنه‌وه‌ی شه‌ڕ و ئاماده‌کارییه بۆ ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنوره ،بۆ مردن سفارشتی ده‌دات .سوپای ت��ورک له رێگای پێشنیاره‌وه ،به کۆمپانیایه‌کی شاری ئامه‌د رایسپاردووه که به سه‌دان تابوت دروس��ت بکه‌ن .له گه‌ڕه‌کێکی ش��ارۆچ��ک�هی دیجله ده‌س��ت ک���راوه به دروستکردنی تابوت که ( )60دانه‌ی ت����ه‌واو ب����ووه و ( )300ت��اب��وت��ی��ش له سه‌ره‌دایه. ئاشکرا بوو که له ئامه‌دیشدا راسپێردراوه ک�ه ژم��اره‌ی �ه‌ک��ی زۆر ت��اب��وت دروس��ت ب��ک��رێ��ت .ل �ه ح��اڵ��ێ��ک��دا ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن�ه سه‌ربازییه‌کان له باکوری کوردستان به‌رده‌وامه و هێرشی هه‌وایی دژبه هه‌رێمی فیدراڵی کوردستان درێژه‌ی ههیه ،دوای قسه‌کانی به‌رپرسانی ده‌وڵه‌ت سه‌باره‌ت به «هه‌وڵدان بۆ ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی س��ن��ور» ،ئ��ام��اده‌ک��اری ده‌ک��رێ��ت .ئه‌م رۆژان �ه بۆ ئ�ه‌وه‌ی له کاردانه‌وه‌کانیش رێ���گ���ری ب���ک���رێ���ت ،وێ������ڕای ئ����ه‌وه‌ی سیاسه‌تمه‌دارانی ک��ورد و نوێنه‌رانی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ده‌ستبه‌سه‌ر و زیندانی ده‌کرێن ،هێز ده‌نێردرێته سه‌ر سنوری هه‌رێمی کوردستان و مامڵه له‌سه‌ر بنکه‌ی نوێ ده‌کرێت .سه‌یرترین مه‌سه‌له ئهوهیه که ئاشکرا بوو ئامه‌د ناوه‌ندی هێرشه هه‌واییه‌کانه. «ئه‌وه‌ى له عێراق روو ده‌دات کارى به به‌رنامه‌یه و ده‌ستى ده‌ره‌کیشى تێدایه»
ناکۆکى و ملمالنێ سیاسى ره‌وشێکى ناجێگیرى ل�ه ژی��ان��ى سیاسى عێراقدا دروس�������ت ک���������ردووه و وه‌ک چ���ۆن کاریگه‌رى ههیه به‌سه‌ر بارى ئاسایشى واڵت�ه‌ک�هوه ئ��اوه‌ه��اش بۆته هۆکارێک بۆ پێشێلکردنى مافه ده‌ستورییه‌کانى هاواڵتیانى عێراقی. دکتۆر ئه‌حمه‌د ئه‌لعه‌لوانی ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌سه‌ر لیستى ئه‌لعێراقیه ده‌ڵێت هێزه ئاسایشیه‌کان له واڵته‌که‌یدا نه‌ک هه‌ر ته‌نها مافه ده‌ستورییه‌کان پێشێل ده‌ک�ه‌ن ،به‌ڵکو وه‌ک دژى به‌ها مه‌عنه‌ویه‌کانیش ره‌فتار ده‌که‌ن و ئهمه وایکردووه ڕووداوى نه‌خوازراویش به دواى خۆیدا بێنێت. دک��ت��ۆر ئه‌لعه‌لوانى مه‌خابنى خۆشى ده‌رده‌ب��ڕێ��ت ک�ه ره‌وش��ێ��ک ل�ه عێراقدا ه��ات��ۆت�ه ئ����اراوه ب��ۆت �ه ده‌رف �ه‌ت��ێ��ک بۆ ه�ه‌ن��دێ��ک ک �ه‌س ی��ان الی���ه‌ن ت��ا ه �ه‌وڵ ب���ده‌ن ع��ێ��راق بگێڕنه‌وه ب��ۆ سه‌روه‌ختى دیکتاتۆرى و تاک‌الیه‌نى له ده‌سه‌اڵتدا. «ئه‌مریکا نایه‌وێ کۆتایی به په‌که‌که بێت»
nئه‌ردۆغان سور ه له سه‌ر ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆنی زه‌مینی فۆتۆ :ئه‌رشیف
بێچاره‌ییدا ده‌خنکێت. رووداوه‌ک��ان��ی ئه‌نکارا و سیرت له دیدار له‌گه‌ڵ ئۆبامادا خرایه به‌ر باسه‌وه و وتی «سه‌یر بکه‌ن ،ئێمه مه‌غدورین ،یارمه‌تیمان بکه‌ن» .نازانین ئایا ئه‌مریکا که‌وت ه ژێر کاریگه‌ری ئه‌م هه‌ست جواڵندنه‌وه یان نا! به‌اڵم په‌که‌ک ه رایگه‌یاند ک ه په‌یوه‌ندی ب ه ته‌قینه‌وه‌که‌ی ئه‌نکاراوه نه‌بوو .رایگه‌یاند که ئاکه‌پ ه بۆ ئه‌وه‌ی هاوکاری وه‌ربگرێت و هێرش بکات ه سه‌ر کوردان ،هه‌وڵی دا ب ه سه‌ر په‌که‌که‌دا بیشکێنێته‌وه .ب ه راستیش ئ��اک �ه‌پ � ه حکومه‌تێکی ب �ێ سیاسه‌ته. ێ هه‌م له رێگای سیاسهتهوه درێ��ژه به ب چاره‌سه‌ری ده‌دات هه‌م ده‌یه‌وێ له رێگای ێ چاره‌سه‌ری ه رزگاری توندوتیژییهوه له‌م ب
بێت .کاتێک له‌مه‌ش ئه‌نجام ناگرێت، شه‌ڕی ده‌رونی بهڕێوه ده‌بات. له‌به‌ر ته‌نگه‌تاوبونی ل ه به‌رامبه‌ر په‌که‌ک ه و خۆڕاگری بۆ ئه‌و بێچاره‌ییه که‌وتۆت ه ناوی ،ل ه الیه‌ک رێگری ل ه دیداره‌کانی ئیمراڵی و ل ه الیه‌کی تریشه‌وه هێرشه‌کانی قڕکردنی سیاسی زی��ادت��ر ده‌ک���ات .به‌م ش��ێ��وه‌ی �ه ه���ه‌وڵ ده‌دا ن��ی��ش��ان ب���دات ک ه ده‌س��ت��پ��ێ��ش��خ �ه‌ری ل�� ه ده‌س��ت��ی ئ���ه‌ودای���ه. ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر گه‌لی ک��ورد و دۆستانی، ئاستی تێکۆشان به‌رز بکه‌نه‌وه ،ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ری له هه‌ر کاتێک زیاتره .رووداوه سیاسیه‌کان ئه‌م ه به ئاشکرایی نیشان ده‌دات.
عیسمه‌ت یلماز ،س�ه‌رۆک��ی ئاسایشی ن��ی��ش��ت��م��ان��ی ،س���ه‌ب���اره‌ت ب���ه‌و ف��رۆک �ه ب�ێ‌س�ه‌رن��ش��ی��ن��ان�هی ک��ه ل��ه ئه‌مریکا وه‌رده‌گ����ی����ردرێ����ت ،ل��ێ��دوان��ی گرنگی راگه‌یاند .عیسمه‌ت یلماز سه‌باره‌ت به داواکارییه‌کانی ئ�ه‌ردۆغ��ان له ئۆباما وت��ی« :کاتێک داواک��اری��ان له ئێمه ههیه ،ده‌ستبه‌جێ ده‌ی��ان�ه‌وێ ،ب�ه‌اڵم نۆ مانگه داوای ف��رۆک �هم��ان ک���ردووه و پێیان نه‌داوین ،دیار نیه که‌ی بمانده‌نێ؛ ک����هم����وک����وڕی ده‌رده‌ک�������ه‌وێ�������ت؛ ب�ێ رێکه‌وتنی دێته ئاراوه؛ دهبێته چیرۆکی ماره‌که .بهمجۆره تێده‌گه‌ین که ئه‌مریکا نایه‌وێ کۆتایی به په‌که‌که بێنێت». عیسمه‌ت یلماز له درێژه‌ی لێدوانه‌که‌یدا ن��اڕاس��ت�ه‌وخ��ۆ ئ��ام��اژه ب�ه ک��رده‌وه‌ک��ان��ی ئه‌مریکا له ئه‌فغانستان ده‌کات و ده‌ڵێت: «کاتێک مار به خۆیهوه ده‌دا ،شوێن له ئه‌فغانستان نامێنێ بۆردومانی نه‌کات، ماف و حقۆقیش ناناسێت».
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه
16
رێبین ئه‌حمه‌د خدر ره‌ن��گ �ه هیچ ل���هوه ترسناکتر نه‌بێت، بکه‌وینه دۆخێکى ترسناک و چاو ل �ه‌و ترسناکییه بپۆشین .ئ�ه‌وه‌ت��ا من دان��ى پێداده‌نێم که ئێستا له ساتێکى تاریکدا ده‌ژین ،رهنگه ئه‌و تاریکییه‌ش ت��ا راده‌ی���ه‌ک���ى زۆر ج��ی��اوازب��ێ��ت ل �ه‌و تاریکییه‌ى رۆژان���ه ل �ه ت�ه‌ل�ه‌ڤ��زی��ۆن و رۆژنامه و راگه‌یاندنه‌کاندا ده‌کرێن ب ه هه‌واڵ .له‌وه‌دا جیاواز نییه که هه‌مووان ل�هه�هم��ان ره‌وش���ى سامناکدا دێ��ی��ن و ده‌چین و ده‌رهاویشته‌کانى ده‌بینین، ل���ه‌وه‌دا ج��ی��اوازه که هۆکار و ریشه‌ى تاریکییه‌کان وه‌ک یه‌ک نین ،به‌ڵکو زۆر له‌یه‌ک جیاوازن. ئه‌مرۆ ئ �ه‌وه‌ى زیاتر برینه‌کانى قووڵ کردوون ئه‌و وتار و هه‌واڵ و بۆچوونانه‌ن که مه‌رگ و خۆکوژى و کوشتنه‌کان گ��رێ ده‌ده‌ن ب �ه‌پ��اس��اوى زۆر س���اده و بێ مانا ،ساده به‌و واتایه‌ى کوشتن و خۆکوشتنه‌کان ده‌کا به شتێکى ئاسایى و ،...بێ مانا ب�ه‌و وات��ای�هى ناتوانێت خۆکوژییه‌ک وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى که هه‌ی ه شیبکاته‌وه ،خ��ێ��را ده‌ی��خ��ات�ه ئه‌ستۆى شتێکى تر و خۆى لێ رزگ��ار ده‌کات ب��هم��ه‌ش ت �ه‌ن��ه��ا پ���ه‌رده‌ی���ه‌ک���ى ت�ه‌ن��ک به‌رووى ترسناکیه‌که‌دا ده‌دات. هیچمان ل���هوه ب��ێ ئ��اگ��ان��ی��ن رۆژان��� ه ه �ه‌واڵ��ى خ��ۆک��وژى و خ��ۆ س��وت��ان��دن و ک��وش��ت��ن�ه‌ک��ان ش��اش �هى ت �ه‌ل �ه‌ڤ��زی��ۆن و کاغه‌زى رۆژنامه و سه‌داى رادیۆکان پ����ڕده‌ک����ه‌ن ،ت��ه‌ن��ان��ه‌ت واى ل��ێ��ه��ات��ووه «م �ه‌رگ ـ خۆکوژى» ببێته دیکۆر و رازێ��ن �ه‌ره‌وه‌ى راگه‌یاندنه‌کان و بره‌و په‌یداکردنى زۆر له راگه‌یاندنه‌کان، رۆژنامه‌مان ههیه تایبه‌ت به رووداوى خۆکوژى و م�ه‌رگ و کوشتنه‌کان ـ ئه‌وه‌نده رێژه‌ى خوکوژى و کوشتنه‌کان زیادیان کردووه. له‌ناو ئه‌و ره‌وتانه‌ش که گوایه ره‌وتى بیرکردنه‌وه و ب �ه‌دواداچ��وون��ى هه‌واڵى
تارمایى خۆکوژیى له‌نێوان قه‌ده‌رگه‌رایى و ده‌سه‌اڵتداریدا
سه‌رنجێک بۆ دیارده‌ى خۆکوژى و توانه‌وه‌ى تاک له کۆمه‌ڵگاى کوردیدا خۆکوژى و سوتان و مه‌رگن ـ بۆچوون ه �هی �ه زی��ات��ر م��ه‌رگ��ه‌ک��ان ت��رس��ن��اک و قوڵتر ده‌ک���ات ،ب���ه‌وه‌ى ک�ه پۆڵێنى م����ه‌رگ و خ��ۆک��وژی��ی �ه‌ک��ان ده‌ک����ا ـ ب �ه‌وه‌ى ئه‌م خۆکوژییه کۆمه‌اڵیه‌تیی ه و ئ �ه‌و کوشتنه کێشه‌ى شه‌خسییه و ئه‌وه‌یان دوژمندارییه و ...هتد .ئه‌م ه له‌هه‌مان کاتدا بۆچوونێکى کۆمێدى و تراژیدیشه که له کۆمه‌ڵگایه‌کى وێراندا مه‌رگه‌کان له‌یه‌ک جیاده‌کاته‌و‌ه و ه��ه‌ری��ه‌ک��هی��ان ده‌س��پ��ێ��رێ��ت �ه ده‌س��ت��ى پاساوێک و هه‌ر ئه‌و پاساوه‌ش ونیان ده‌کات. له‌ماوه‌ى رابردوودا چه‌ندان خۆکوژى و کوشتن له شاروشارۆچکه‌کاندا روویاندا و هه‌موویان ته‌نها وه‌ک هه‌واڵ مانه‌و‌ه دووباره سپێردران به ده‌ستى پاساوه‌کان، خۆکوژى وه‌ک دیارده‌یه‌ک که ئێستا بۆته تارماییه‌ک و ب�ه کوچه‌کاندا
کاتێک گه‌نجێک خۆى ده‌سوتێنێت و خۆى ده‌کوژێت ده‌بێ لهوه تێبگه‌ین به ئاگرى گه‌وره‌دا رۆیشتووه تا گه‌یشتۆته مه‌رگ و سووتان و توانه‌وه پیاسه ده‌ک���ات و س �ه‌ردان��ى ماڵه‌کان ده‌ک��ات شی ن�ه‌ک��رای�هوه ،به‌ڵکو زیاتر په‌لکێشى ئاقارێکى خراپتریان کرد و داپۆشرا. به‌ر له ماوه‌یه‌ک له هه‌ولێر گه‌نجێک ب �ه ن���اوى (ع��ی��رف��ان) ل �ه‌ن��او ج�ه‌رگ�هى ب��ازاڕ له‌الیه‌ن شۆفێرى تاکسیه‌ک ب ه نۆ چه‌قۆ ک��وژرا ،ئه‌م کوشتنه ته‌نها وه‌ک هه‌واڵێک چ��ووه سه‌ر رووپ �ه‌ڕى رۆژن��ام��ه‌ک��ان و ب �ه ق����ه‌ده‌ر س��پ��ێ��ردرا. هه‌ڵوێسته‌کردن له‌سه‌ر مه‌رگێک به‌م شێوه ترسناکه و چه‌ندان مه‌رگى تریش ده‌مانگه‌یه‌نن ب���ه‌وه‌ى بڵێین ،دی���ارده‌ى خ��ۆک��وژى و کوشتنه‌کان به ته‌نیشت ئێمه‌دا تێده‌په‌ڕن و بێباکانه ده‌یڵێینه‌و‌ه «ئه‌جه‌لى هاتبوو ،ق���ه‌ده‌ر واب���وو ئ��اوا بمرێ» یاخوود دیدێکى تر هه‌ڵده‌ستێ
تاوانبار ده‌کات به دڕنده و خراپه‌کارى ده‌گ��م �ه‌ن ،وه‌ک ئ���ه‌وه‌ى ئ �هم کوشتن ه نامۆبێت به‌وه‌ها واقیعێک ،ئه‌م دید‌ه س��اده‌ی��هى ک �ه واق��ی��ع داب���ه‌ش ده‌ک��ات به‌سه‌ر ره‌ش و سپى ،چاکه و خراپه و نێوانێک بۆ بیرکردنه له‌و ره‌ش و سپیی ه ناهێڵێته‌وه ،خ��ۆى ل�ه ب��ن�ه‌ڕه‌ت��دا پاساو دروست ده‌کات بۆ هه‌موو تاوانبارى و خراپه‌کارییه‌ک. ش��ی��ک��ردن �ه‌وه‌ى م �ه‌رگ��ى (ع��ی��رف��ان) و ئه‌وانیتریش ته‌نها بهوه ناگاته کۆتایى، که بڵێین تاوانباره‌که دڕن��ده ب��وو یان ده‌وڵ����ه‌ت ـ ح��ک��وم�ه‌ت ب �ه س���زاى خۆى بگه‌یه‌نێت ،به‌ڵکو ده‌ب��ێ ب��ۆى بڕۆین ه ه����ه‌ن����اوى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا و پ��ێ��ک��ه��ات �هى ک��ۆم��ه‌ڵ��گ��اى ک�����وردى ک���ه رۆژ ب ه رۆژ و ق��ۆن��اغ ب�ه ق��ۆن��اغ ئ �هم ت��اوان و م���ه‌رگ و ت��راژی��دی��ای��ان�ه تێیدا ده‌بن ه رووداوى ئاسایى و پرسه‌یه‌ک هه‌مووى داده‌پ���ۆش���ێ .ده‌وڵ����ه‌ت ـ حکومه‌تیش بێتوانا و ده‌سته‌وه‌ستان ته‌نها کارى ئهوه ده‌کات که شوێنى تاوانه‌که له‌به‌رچاوى خه‌ڵکه‌که ون بکات و به‌نجێک ل ه رووداوه سامناکه‌که ده‌دات ،خ��ودى ده‌س �ه‌اڵت��دارى ب�هم به‌نجکردنه پ �هره ب ه تاوانه‌کان ده‌دات .ده‌وڵ �ه‌ت به خه‌یاڵى خۆى به‌دواى تاوانبار و خراپه‌کاره‌کاندا ده‌گه‌ڕێت و په‌یوه‌ندى به‌خودى «تاوان» و «خ��راپ��ه‌ک��اری»هوه نییه ،ده‌وڵ�ه‌ت��ى بێباک و سه‌رده‌رهاتوو له‌ناو ئه‌م واقیع ه سامناکانه‌دا تاوانبار له‌سێداره ده‌دات و تاوان ئازاد ده‌کات ،خراپه‌کار زیندانى ده‌کات و ژیان ده‌دا به خراپه. ئینجا رووداوى مه‌رگهێنى (به‌ناز)یش دووباره ساده‌کرایه‌وه بۆ یه‌ک ره‌هه‌ند، که‌س گومانى لهوه نییه ده‌سه‌اڵتدارى ل���هم ه �ه‌رێ��م �ه‌دا ده‌س��ت��ى خستۆته ن��او هه‌موو کاروبارو ده‌الق�ه ئابوورییه‌کان و ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى و کورسییه‌کانى خۆى پێشێلى ژیانى خه‌ڵکى ک��ردووه، هه‌ر خودى ده‌سه‌اڵتدارى بۆخۆى ده‌ست به‌سه‌راگرتنى ته‌واوى کۆمه‌ڵگا له‌الیه‌ن ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک ک �ه‌س��ی ک��ورس �ی‌دۆس��ت ئافاتێکى گه‌وره‌یه ،رۆژبه‌رۆژ ئیراده‌ى ت��اک �ه‌ک��ان ه �ه‌ڵ��ده‌م��ژێ��ت و ن��اچ��ار به م �ه‌رگ��ی��ان ده‌ک����ات ،ئ �هم �ه‌ش ه�هم��ان مۆدێلى سه‌ردارى باوک (براکان)ه له خێزاندا ،ئه‌و مۆدێله‌ى که گرنگه ل ه ئێستادا له هه‌موو نموونه‌یه‌ک زیاتر بکرێته ره‌گى شیکردنه‌وه‌ى ئه‌م دیاردانه، بۆ ه�ه‌ر ی�ه‌ک ل�هم رووداوان���ه بڕوانین ده‌توانین (خ��ێ��زان) وه‌ک ده‌زگ��ای�ه‌ک که له ئێستادا ههیه و بۆته کارگه‌ى دروستکردنى ئه‌م نائومێدییه بکه‌ین ه ده‌زگا و ئامێرى راڤه‌کردن. ه��هم��وو رووداوه‌ک�������ان ل��ه شوێنێکدا به‌یه‌که‌وه په‌یوه‌ندییان ههیه و په‌یوه‌ستن
ب���ه ه���هم���ان ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا و ژی��ن��گ �هى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه ،تاکى ک��ورد کاتێ له‌ناو وه‌ها سیسته‌مێکدا نائاگا هه‌نگاو ده‌ن��ێ��ت ،ده‌ب���ێ ل���هوه تێبگات ن��وق��ڵ و جه‌ژنه‌کانى ئ �هم سیسته‌مه ،نوقڵ و ج �ه‌ژن��ى م �ه‌رگ��ن .ل �ه خ��ێ��زان �هوه ده‌س��ت پ��ێ��ده‌ک�هی��ن ک �ه چ��ۆن هێز و ئ��ی��راده‌ى ت��اک �ه‌ک��ان ده‌ک��رێ��ت �ه دی���ارى ب���اوک و براکان و ..خوشکه‌کان راده‌ستى قه‌ده‌ر ده‌کرێن ،له‌ناو ئه‌م سیسته‌مه‌دا هه‌موو خوشکێک ده‌ب��ێ��ت�ه خ��اوه‌ن��ى ئاوێنه‌ى قه‌ده‌ر ،بۆئه‌وه‌ى هه‌رکات سته‌مى لێکرا پێى بڵین و خۆیشى بڵێ «ئهمه خه‌تاى ئاوێنه‌ى قه‌ده‌ره و ئه‌و قه‌ده‌رى منى ئاوا نیشانداوه». ئ �هم �ه ب �ه ت�ه‌ن��ه��ا دۆخ���ى خوشکه‌کان نییه ،به‌ڵکو دواج���ار پ��ی��اوى س���ه‌ردار ک��ه ن��م��وون �هى (ده‌وڵ���ه‌ت���ى س�����ه‌ردار و هێزى ئیالهییه) خۆیشى ده‌که‌وێته‌و‌ه ن���او دۆزه‌خ���ه‌ک���ه .ل �ه‌ن��او دۆزه‌خ��ی��ش��دا ئاگر ک �ه‌س ناناسێت ،بۆیه کاتێک گه‌نجێک خ��ۆى ده‌سوتێنێت و خۆى ده‌کوژێت ده‌بێ لهوه تێبگه‌ین به ئاگرى گ �ه‌وره‌دا رۆیشتووه تاوه‌کو گه‌یشتۆت ه مه‌رگ و سووتان و توانه‌وه. ئ����ه‌وه‌ى ک��ه دۆخ���ه‌ک���هى ن��اه �هم��وارت��ر کردووه ،ئه‌و هێڵه به‌ناو فکرییه‌یه ک ه ده‌ی�ه‌وێ��ت (ده‌س���ه‌اڵت) بکات به چه‌ق و گ�ه‌ن��ج��ان زی��ات��ر ش �هی��داى ده‌س���ه‌اڵت ب��ک��ات ،ل�ه ب��رى ئ���ه‌وه‌ى واب��ک��ات پشت ل���ه ده‌س�����ه‌اڵت�����دارى ب��ک��ه‌ن ده‌ی��ان��ب��ات ب���ه‌ره‌و ده‌س���ه‌اڵت���داری ،واى نیشانده‌دا به‌هه‌شت له ده‌س �ه‌اڵت��دارى داده‌ت��اش��رێ و به گۆڕینى چه‌ند که‌سێک دونیا ده‌بێت به ف��ی��رده‌وس ،هه‌رهه‌مان هێڵ تاکه‌کان ده‌ب���ات ب���ه‌ره‌و ق�ه‌ده‌رگ�ه‌رای��ى و ب��ێ ئ��ی��راده‌ک��ردن��ی��ان .ه �هم��ان هێڵ ه گ �ه‌ن��ج �ه‌ک��ان ل �ه ب���رى ب��ی��رک��ردن �هوه ل ه دروستکردنى دنیایه‌کى تر و یاخیبوون ل �هم دنیا داڕم���اوه ،ش�هی��دا ده‌ک��ات ب ه مه‌شروب خواردنه‌وه و نێرگه‌له کێشان و عاشقى ئۆتۆمبێل .په‌یوه‌ندییه‌کى زۆر ههیه له‌نێوان خۆدانه ده‌ست ده‌سه‌اڵت و خۆدانه ده‌ست قه‌ده‌ر و پشتکردنى تاک له ئازادى و ژیانى خۆى. هه‌ر ئه‌و هێڵه‌یه که هه‌موو ره‌نجى گه‌نج ده‌ف��رۆش��ێ به چه‌ندین مسقاڵ زێ��ڕ و ب��ازاڕى پێ ده‌خاته هه‌له‌که سه‌ما ،و گه‌نجى پێ ده‌کرێ به موڵک .خۆدان ه ده‌ست ئه‌وه‌ى که ئهوه قه‌ده‌رى منه ،ل ه بنه‌مادا ئهمه خوودى خۆکوژییه «ئه‌م ه قه‌ده‌ر و نسیب و چاره‌نووسى منه» ئه‌و ده‌ربڕینانه‌ن که ئێستا کۆمه‌ڵگایه‌کى بێ بنه‌مایان دروستکردووه و رۆژبه‌رۆژ رێ�����ژه‌ى خ���ۆک���وژى و ک��وش��ت��ن زی���اد ده‌که‌ن ،هه‌ڵه ده‌که‌ین که پێمان وابێت ئ���هم خ��ۆک��وژی��ی �ه ت�ه‌ن��ه��ا ل �ه ئ��ه‌وان��ه‌دا
ب �ه‌رج �ه‌س��ت �هی �ه ک �ه ئ�ه‌ن��ج��ام��ی��ان داوه، ئهمه په‌رده‌یه‌که ت��ه‌واوى کۆمه‌ڵگاى داپۆشیوه ،خوودکوژى به سه‌ده‌ها جۆر له‌ناوماندا ده‌ژى ،به‌و ج��ۆره‌ى که ژن ده‌گۆڕدرێته‌وه به مسقاڵ ،به‌و جۆره‌ى ک �ه گ �ه‌ن��ج��ان ش��هی��داى ده‌س���ه‌اڵت���دارى ده‌کرێن ،به‌و جۆره‌ى که ئه‌وین ده‌بێت ه ئه‌وینى موڵکدارى و که‌س ناتوانێ بێ س�هی��رک��ردن ل�ه م��اڵ و موڵکى یه‌ک به یه‌کتر سۆز و خۆشه‌ویستى بدات. ئ���هى ئ �هم �ه خ��ودک��وژی��ى ن��ی��ی�ه؟ ئایا هه‌ڵگرتنه‌وه‌ى خۆشه‌ویستى و س��ۆز و هه‌ڵچنینى دی���وارى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دخ��وازان � ه پ �ه‌رده‌ى خ��ودک��وژى نییه؟ ئایا چوون ه قه‌فه‌سێکى ناچاریانه و رازی��ب��وون ب ه دڵۆپه ئاوێکى گه‌رم له‌ناو ئه‌م هه‌موو تێنێویتیه‌دا خودکوژى نییه؟ ئ�ه‌و تارماییه‌ى له‌نێوان قه‌ده‌رگه‌رایى و ده‌س�ه‌اڵت��داری��ی��دا رۆژان���ه به‌ناوماندا
ژن ده‌بێ بزانێ هه‌رچى ماکیاژى دونیا ههیه له‌خۆى بدات جوان نابێ له ژێر سایه‌ى ئه‌م سیسته‌مه‌دا و هه‌رچى پێاڵوى پاژن ه به‌رزه له‌پێى بکات بستێک به‌رزنابێته‌و‌ه له‌ناو ئه‌م خێزانه‌دا... ده‌ڕوات و دێت ،تارمایى خۆکوژى چیتر هیچ پاساوێک و هیچ به‌نجێکى بێ بنه‌ما دایناپۆشێ ،خودى ئه‌م سیسته‌م ه بۆخۆى جۆرێکه له ده‌زگاى خودکوژى و پێویسته گه‌نجان و تاکه‌کان لێى یاخیبن ،ده‌سه‌اڵتدارى ده‌بێ پشتى لێ بکرێ و ناچار به ت��وان�هوه بکرێت و ره‌گ �ه‌ک��ان��ى بگیرێن ،ن���ه‌وه‌ک ئ��ااڵ و دروش��م و گۆرانى پێدا هه‌ڵبگوترێت، ده‌وڵه‌ت که ههمیشه شوێنى تاوانه‌کان ده‌س��ڕێ��ت�هوه و م���وژده‌ى ئ��ارام��ى ده‌دات ده‌بێ پشتى لێبکرێ نه‌وه‌ک گله‌یى و تکاى لێبکرێت رزگارمان بکات ،ژیان ل�ه‌ژێ��ر سێبه‌رى ده‌وڵ���ه‌ت ـ حکومه‌تى چه‌ند که‌سان و ده‌سه‌اڵتداران هه‌میش ه ل �ه خ �ه‌ت �ه‌ردای �ه ،ت��اک ل �ه‌ژێ��ر سایه‌ى ده‌وڵ�ه‌ت��دا ده‌ب��ێ ل �هوه تێبگات ب �ه‌رده‌وام
ژیان له‌ژێر ئه‌م سیسته‌مه رسته‌یه‌کى بۆ دووب���اره ده‌ک��ات �هوه ئه‌ویش ئهوهیه: «ه�هم��ی��ش�ه ده‌وڵ����ه‌ت ل �ه‌س �ه‌ر ح�ه‌ق�ه» رسته‌ى ههمیشه ده‌وڵه‌ت ـ ده‌سه‌اڵتدارى له‌سه‌ر حه‌قه ـ له‌ناویدا چه‌ندان شاکارى گه‌ورى ئه‌ده‌بى و فکرى به‌رهه‌م هاتوون راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ یه‌کێک له‌و کتێبه ده‌گمه‌نانه کتێبى رۆماننووسى چیکى (ف��ران��ز ک��اف��ک��ا)ی�ه ب �ه ن��اوى (دادگایى) له‌و رۆمانه‌دا له‌ژێر سایه‌ى س��ی��س��ت�هم��ى ده‌وڵ���ه‌ت���گ���ه‌رادا تاکێک بێ‌هۆکار و تاوانبارى ده‌سگیر ده‌کرێت و تا کۆتایى رۆمانه‌که له‌نێو راڕه‌و و ژووره تاریکه‌کانى دادگ��ادا ده‌یبه‌ن و ده‌یهێنن ،چونکه تاکه‌کان له‌ژێر ئه‌و سیسته‌مه‌دا هى خۆیان نین و هه‌رکات بۆى ههیه رووبه‌ڕووى مه‌ترسى ببنه‌وه. له ئێستاشدا رۆژان �ه م�ه‌رگ ده‌بینین و ده‌خوێنینه‌وه و گه‌نجان به‌تایبه‌تى راده‌ستى دۆخێکى قه‌ده‌ردۆست ده‌کرێن، مه‌رگه‌کانیش به پاساوگه‌لى بێ‌بنه‌ما داده‌پ��ۆش��رێ��ن و ه��ۆک��اره‌ک��ان له‌یه‌ک جودا ده‌کرێته‌وه ،له‌کاتێکدا هه‌ستانه‌و‌ه و ی��اخ��ی��ب��وون ل���ه‌وه‌ه���ا سیسته‌مێک چ���اره‌س���ه‌رى ئ���هم ره‌وش���هی���ه و ده‌س��ت هه‌ڵبرینێکه له‌ناو مه‌رگدا ،شۆڕشکردن له‌م شێوه‌ى خێزانه‌دا و ئه‌م هه‌موو زێر و زیوو قه‌فه‌سه ..یاخیبوون له‌و نێرگه‌ل ه و مه‌شروب و به رۆبۆتبوونه ،پشتکردن له چاودێریکردنى ژیانى ده‌سه‌اڵتداران و شه‌یدایى بۆ ده‌سه‌اڵت..فڕینێکه له‌و دۆڵه تاریکه‌دا..گه‌نج ده‌بێ فرمێسک و ئ��اخ�ه‌ک��ان��ى پ��ش��ت ده‌رگ����اى داخ���راو رۆیشتنى یاره‌که‌ى وه‌ال بنێ و بزانێ یار له قه‌فه‌سدا یار نییه ،عیشق له قه‌فه‌سدا هه‌نگاونانێ به بێ ئ��ازادى .ژن ده‌بێ بزانێ هه‌رچى ماکیاژى دونیا هه‌ی ه له‌خۆى بدات جوان نابێ له ژێر سایه‌ى ئه‌م سیسته‌مه‌دا و هه‌رچى پێاڵوى پاژن ه به‌رزه له‌پێى بکات بستێک به‌رزنابێته‌و‌ه له‌ناو ئه‌م خێزانه‌دا... ئه‌مه‌یه ئه‌و تاریکییه‌ى دایپۆشیوین..و که‌سانێک ده‌ی��ان �ه‌وێ ب�ه چ��وار پێنج ف��ڵ��چ�هى وش��ک��ه‌وه‌ب��وو ره‌ن��گ��ى ب��ک�ه‌ن، ئهوهیه ئ�ه‌و دۆزه‌خ���هى پێى ته‌نراوین و دۆستانى ده‌س��ه‌اڵت��دارى ده‌ی��ان �ه‌وێ ب ه دوو س��ێ س �ه‌ت��ڵ ئ���او بیکوژێننه‌وه، له‌کاتێکدا ته‌نها و ته‌نها راچه‌نین و وشیارى و یاخیبوون له‌و سیسته‌مه ده‌بن ه هۆى بارگۆڕینى ژیان و ره‌نگکردنه‌وه‌ى ت��اری��ک��ى ..ته‌نها شکاندنى پ�ه‌رداخ �ه پ��ڕ ژه‌ه��ره‌ک��ان��ى ئ �ه‌و سیسته‌مه ده‌بن ه هۆکارى هه‌ناسه هه‌ڵمژینى مرۆڤ.. هه‌ناسه‌یه‌ک دوور له که‌وتن و توانه‌وه و خۆخواردنه‌وه و قه‌ده‌ردۆستى که ئیستا کۆمه‌ڵگایان داگرتووه ...هه‌ناسه‌یه‌کى تر.
له‌په‌راوێزى ته‌قاندنه‌وه‌ى بۆمبێکى کیمیاییدا چیم دى؟!
سه‌اڵح جه‌میل رۆژى /14ى مانگى ئه‌یلول ،کاتژمێر ( )10:30خوله‌ک له‌الیه‌ن یه‌کێک ل���ه ش���ۆف���ێ���ره‌ک���ان���ى س���ه‌رۆک���ای���ه‌ت���ى شاره‌وانى هه‌ڵه‌بجه بۆمبێکى کیمیاویى ده‌رده‌هێنرێت ئهمه و له کاتى به‌رکه‌وتنى کێلى (ح �ه‌ف��اره‌ک �ه) بۆمبه‌که زام��دار ده‌کرێت؛ جۆرێک له‌شله‌مه‌نى و ماده‌ى ژه‌ه���راوى ل�ه‌و بۆمبه‌یه کهوته خ��واره‌وه که سه‌رجه‌مى بویه هۆى زیان گه‌یاندن به‌چه‌ند هاواڵتیه‌کى شارى هه‌ڵه‌بجه . ئ���ه‌وه‌ى مه‌به‌ستى منه ل �هم نوسینه‌مدا سه‌ره‌تا به‌م دوو ته‌وه‌ره ده‌ست پێده‌که‌م؛
یه‌که‌م :حکومه‌تى هه‌رێم چ جۆرێک کاره‌کانى ناته‌واوه و رایگرتوه ،به‌اڵم ئێم ه پ�لان��ى ه�هی�ه ب��ۆ ب���ه‌ده‌م���هوه چ��ون��ى ئه‌و ئیجرائاتى یاسایى به‌رامبه‌ر ده‌که‌ین. گ��رف��ت �ه ک���ه‌س���ه‌رى ه���ه‌ڵ���دا؟! ن �ه‌ب��وون��ى ئهمه ب�ه‌ڕاس��ت��ى مه‌به‌ستى م��ن نه‌بووم تیمێکى تایبه‌ت تا ئێستا یه‌کێکه له وت��م ئ�هى ل�ه‌ب��اره‌ى ده‌رم���ان چیتان ههیه خاڵه الوه‌زه‌ک��ان که پێوسته ده‌ستبه‌جێ جه‌نابى وه‌زیر زۆر به شێوه‌یه‌کى عه‌جیب حکومه‌تى هه‌رێم کاربکات بۆ ئ�ه‌وه‌ى و غه‌ریبه‌وه لێى روانیم و وت��ى« :ئه‌ى تیمێکى ت��ای��ب �ه‌ت ب��ه ه �ه‌ڵ��گ��رت��ن �هوه و ئه‌وه‌نییه ئێمه نه‌خۆشخانه‌یه‌کى تایبه‌تمان مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ چه‌کى کیمیاویى ههیه ب�ه‌چ��اره‌س�ه‌رى بریندارانى چه‌کى رابهێنیت و پشت ب�ه خ��ۆى ببه‌ستێت؛ کیمیاویى ئه‌ڵمانیه‌کان سه‌رپه‌رشتى نه‌ک له کاتێکدا بۆمبێکى کیمیاویى ده‌ک���ه‌ن»؛ منیش وه‌اڵم���م دای �ه قوربان وه‌ک ئه‌وه‌ى هه‌ڵه‌بجه چاوه‌ڕوانى ره‌حمه‌تى ئهوه بنکه‌ى چاره‌سه‌رى ده‌رونییه ،نه‌ک ئه‌مریکییه‌کان و عێراق بین .پاش نزیکه نه‌خۆشخانه‌ى چاره‌سه‌رکردنى بریندارانى ( )100کاتژمێر ب�ه‌س�ه‌ر دۆزی��ن�ه‌وه‌ی��دا چ�ه‌ک��ى کیمیاویی؛ ب��ۆی�ه پێم خۆشه تیمه‌که گه‌یشته جێ ،له‌کاتێکدا که جه‌نابى وه‌زیرى ته‌ندروستى ئه‌مجاره هاته ئ �هم ب��ۆم��ب�هى هه‌ڵه‌بجه زام��دارک��راب��وو شارى هه‌ڵه‌بجه تابلۆى بنکه‌ى چاره‌سه‌رى مه‌ترسییه‌که‌ى یه‌کجار به‌رچاو بوو چه‌ند ده‌رون��ى چه‌کى کیمیاویى بخوێنێته‌وه، بریندارێکى پاش ده‌رهێنانى لێکهوتهوه .چونکه ئێمه‌ین ش �ه‌و و رۆژ ل �هم شاره دووه‌م :پێداوستییه پزیشکییه‌کان تایبه‌ت ئازاره‌کانى باش شاره‌زاین ده‌زانین نه‌بوونى ب �ه‌ب��ری��ن��داران��ى چ�ه‌ک��ى کیمیاویى؛ له ده‌رمانى پێوست له‌کوێدایه. کاتێکدا وه‌زی��رى ته‌ندروستى حکومه‌تى ئهمانه دوو گرفتن پێوسته حکومه‌تى هه‌رێم پرسیارێکم ئاراسته ک��رد ل�ه‌وه‌ى هه‌رێمى زوو چاره‌سه‌ریان بکات؛ به‌اڵم که بۆچى هیچ ج��ۆره له پێداوستییه ئ����ه‌وه‌ى ک �ه ل �ه الى م��ن شتێکى زۆر گ��رن��گ�ه‌ک��ان��ى ت��ای��ب �ه‌ت ب �ه چ��اره‌س��ه‌رى سه‌رنجڕاکێش ب���وو ،هاتنه سه‌رخه‌تى بریندارى چه‌کى کیمیاویى له‌هه‌ڵه‌بجه وه‌زاره‌ت���ى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا ب��وو له‌سه‌ر نابینرێت ئه‌ى بۆ نه‌خۆشخانه کیمیاویى به‌په‌له له‌ناوبردنى ئه‌م بۆمبه؛ ئه‌کرێت یه‌که‌ى هه‌ڵه‌بجه کاره‌کانى راگ��ی��راوه؛ بوترێت تۆ بڵێى ئه‌مریکا لهوه ترسابیت رایانگه‌یاند ئه‌و کۆمپانیایه‌ى که ئه‌و خ���ۆى ئ���ه‌و ج����ۆره م�����ادده‌ى ب��ه ع��ێ��راق نه‌خۆشخانه‌ى کیمیاییه دروست ده‌کات به‌خشى بێت و ئێستا ترسى که‌شف‌بوونى
ده‌سته‌که‌ى بێت؟!! نا من تێدا ماوم ،به‌اڵم ئه‌مریکا یه‌کێک له‌به‌ڵگه گه‌وره‌کانى له‌پاش نه‌دۆزینه‌وه‌ى چه‌کى کیمیاویى له روخاندنى ده‌سه‌اڵتى پێشووى عێراق چه‌کى کیمیاویى بوو ،باشه بۆ کارێکى نه‌کرد هه‌ڵیگرێت به‌شێوه‌یه‌ک که بۆ داخستنى ده‌مى سه‌رجه‌م ئه‌و ناحه‌زانه‌ى ئه‌مریکا دژ به جه‌نگى ( )2003به‌کارى بهێنیت. له ساته‌وه‌ختى ته‌قاندنه‌وه‌ى بۆمبه‌که ی �ه‌ک��پ��ارچ �ه ئ��ێ��م�ه ج����ۆره هه‌ستێکمان لێ‌نیشت ،به‌اڵم کاتێک سه‌یرى هێزه‌کانى ئ �هم��ری��ک��ام ک���رد ب���ه ه��ی��چ ج��ۆرێ��ک جوله‌یه‌کى نائاسیان تیدا به‌دى ناکرێت زوو قه‌ناعه‌تم کرد ئه‌و بۆمبه‌ى هه‌ڵه‌بجه که ته‌قێنرایه‌وه ته‌نها الشه‌که‌ى بوو نه‌ک ناخه‌که‌ى؛ ئێمه شینى ناخه‌که‌یمان ده‌کرد نه‌ک قه‌باخه‌که‌ى ده‌مانه‌وێت له نهێنى ناخه‌که‌ى تێ بگه‌ین که هى کێیه و ئایا مه‌ترسییه‌کى تا که‌ى به‌رده‌وام ده‌بێت؟ له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى ئه‌مریکا واڵتێک نییه خ��ۆى ه��اوک��ارى ده‌س �ه‌اڵت �ه پێشوه‌که‌ى عێراقى نه‌کردبێت ،بۆیه گۆمانمان لهوه هه‌ی ه که ئه‌و ماده‌یه یان ئه‌و بۆمبه‌یه ئایا کێ ئه‌ڵێت به‌رهه‌مى کۆمپانیاکانى ئه‌مریکا نه‌بێت؛ لیره‌دا ئێمه ئه‌وه‌مان بۆ دووباره بویه‌وه که گه‌لى کورد له‌ئێستاشدا به‌ته‌واوه‌تى بێ پشت و په‌نایه .
پێم‌خۆش ه ن��اوى سه‌رجه‌م ئه‌و کۆمپانیا ئه‌مریکان ه له په‌راوێز ئه‌م نوسینه‌م باڵو بکه‌مه‌وه ک�ه ئه‌مریکا چ دۆستێکى ع��ی��راق ب��وو چ��ى ب� ه ده‌س �ه‌اڵت��ى پێشوى به‌خشیوه ئیتر کێ گومان له‌و ده‌سه‌اڵت ه ناکات. تێبینى پیتى (ک) وات���ه چ �ه‌ک��ى کیمیاوى ته‌کنه‌لۆژیاى تایبه‌ت به‌و چه‌که پ���ی���ت���ى (ص) ن����ه‌خ����ش����هى چ���ه‌ک���ى دورهاوێژ(ساروخ) و پارچه‌ى تایبه‌ت به‌و چه‌که پیتى (ن) وات��� ه چ �ه‌ک��ى ئ �ه‌ت��ۆم��ى و پیتاندنى ی��ۆران��ی��ۆم و ته‌کنه‌لۆژیا و دابینکردنى سه‌رجه‌م پارچه‌کانى تایبه‌ت به‌و چه‌ک ه پیتى (س) نه‌خشه و پارچه‌ى تایبه‌ت ب ه تۆپى دورهاوێژ ک فایروس (حمى نیل) أمریکا سنتر دیرز کنترول 185 کاشفه السالح الکیمیاوی ک 186 أمریکا حداد‌ه تریدنغ کاشفه السالح الکیمیاوی ک أمریکا نوکرافیت میرکاتل 187 أمریکا أومسید اڵ‌سلین ک 188 کوریوه ریشن حاسبات الکترونیه لصواریخ إلر.دی أمریکا ال���ک���ت���رون���ی���ک���س ص
189 (أسوشیتد) حاسبات الکترونیه لصواریخ إلر.دی أمریکا هیولد (بارکارد) ص 190 حاسبات الکترونیه لصواریخ إلر.دی أمریکا س����ات����ی����ف����ی����ک ص (اتالنتا) 191 مستلزمات الحاسبات االلکترونیه ،نڤام أمریکا تحلیل غیر موج ه ص ولترن (کومبانی) 192 عناصر المعدات و مستلزمات کابریون أمریکا ویشنز (إکس وای ص 193 زد) أمریکا افران عالیه الحرار‌ه ن 194 کونسارک فرع اتالنتا فی (بی إن إل) تمویل أمریکا بنک (بی إن إل) س 195 س معدات تفکیک المدافع أمریکا منتریفوغال (کاستنغ) 196 أمریکا س تمویل عراقی سیتیکو 197 نهایات صور الحاسبات االلکترونی ه أمریکا تیکترونیک س 198 حاسبات صواریخ بی دی س 199 أمریکا تکسرونیکس
لێره‌و ه ده‌سه‌اڵته‌کان بهرهو روخان مل ده‌نێن!
عبدالرحمن رسول ل �ه ه��ه‌ر شوێنێک چ �ه‌وس��ان �هوه ه�ه‌ب��وو، ن��اب�ه‌راب�ه‌رى هه‌بوو،گه‌نده‌ڵى هه‌بوو ،دزى هه‌بوو ،تااڵن و دڕۆ هه‌بوو ،نابه‌رپرسیارێتى ه �ه‌ب��وو ،ب�ێ‌ی��اس��ای��ى ه �ه‌ب��وو ،ئ���اواره‌ی���ى و بێ‌خانه‌والنه‌یى هه‌بوو ،هه‌ژارى و نه‌بوونى به‌ره‌وهه‌ڵکشان ب��وو ،ته‌سکێیه‌ى حیزبى ناوه‌خنى دامه‌زراندن بوو ،ده‌وڵه‌مه‌ندبوون و کارى بازرگانى و کۆکردنه‌وه‌ى سه‌رمایه دوور ل���ه ئ �ه‌خ�لاق��ى ئ��ی��ن��س��ان��ى ب���وو له چوارچێوه‌ى ویژدانێکى م��ردووب��وو ،چێژ ب��ێ‌وی��ژدان ب���وو ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى سیاسه‌ت بێ‌پڕنسیپ بوو و به‌رنامه‌ى کرداربوو،کۆى ئامانجه‌کان دوور له ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى گشتى مرۆڤه‌کان بوو،کات له بواره‌کانى کارگێرى و ئ��ی��داری��دا ه��ی��چ ئ �ه‌رزش��ێ��ک��ى ن �ه‌ب��وو، فه‌لسه‌فه‌ى مرۆڤ په‌روه‌رى له ناو ده‌سه‌اڵت و کۆمه‌ڵگادا هیچ ئه‌رزشێک و نرخێکى نه‌بوو ،الیه‌نى ئینسان دۆستى بهرهو الوازى و نه‌مان چوو ،نرخى ئینسان له به‌رامبه‌ر ئامێر و کااڵکاندا و له به‌رامبه‌ر فابریقه و سه‌رمایه‌دا چۆکى دادا و بهرهو کرنۆش‌بردن ب��ۆی��ان ملینا و ل�ه‌ن��او هه‌گبه‌ى گه‌شه‌ى زانست و ته‌کنۆلۆژیا و سه‌نعه‌ت و دراودا رۆژنه په‌یوه‌ندییه ئینسانییه‌کان لێکترازا و بهرهو نه‌مان چوو...هتد .ئاسایش واڵت ب���ه‌ره‌و الوازى م��ل��ده‌ن��ێ ،ب��ن�هم��اى یاساى ده‌وڵ �ه‌ت��دارى دهبێته ئه‌ندێشه‌ى داه��ات��ووى ت���اک���ه‌ک���ان .چ �ه‌س��پ��ان��دن��ى ع���ه‌دال���ه‌ت و یه‌کسانى و دامه‌زراندنى کۆمه‌ڵگایه‌کى ئازاد و سیکۆالر ده‌چێته خانه‌ى ئه‌فسانه و نه‌خوڵقانه‌وه ،چونکه ده‌س���ه‌اڵت ب�ه هه‌ر جۆرێک خۆى بڕازێنێته‌وه و خۆى نمایش ب���ک���ات ب���ۆ داه����ات����وى ئ���ه‌گ���ه‌ر ن �هه��ات به‌پشت‌به‌ستن به که‌سانى شاره‌زا و دڵسۆز,
پالن و به‌رنامه‌ى چاره‌سه‌رى بۆ کێشه‌کان و گرفته‌کان دابنێت .له چوارچێوه‌یه‌کى چ���اک���س���ازى و ری���ف���ۆرم���ى گ��ش��ت��ى بۆ بنه‌بڕکردنى سه‌رجه‌م که‌م و کوڕییه‌کان هه‌نگاوى ک��اراو کاریگه‌ر نه‌نێت به‌بێ ره‌چاوکردنى جیاوازییه‌کان له رووى فکر و ئایین و ره‌گ���ه‌ز و ن��ه‌ت��هوه .چ��اوه‌ڕوان��ى ئه‌وه‌بکات که کێشه‌کان خۆیان چاره‌سه‌ر ده‌ب���ن و ته‌نها ک��ات ب�ه ف��ی��ڕۆ ب���دات له به‌رامبه‌ر گه‌وره‌کردنى کێشه‌کان ،بێگومان له هیچ شوێنێکدا تێپه‌ڕاندنى ک��ات له ک��ات��ى ه �ه‌ب��وون��ى ک��ێ��ش�ه و گ��رف��ت��دا له ب�����ه‌رژه‌وه‌ن�����دى ده‌س��ه‌اڵت��دان��ی��ی��ه ل���ه ه �ه‌ر جێگایه‌کدا بێت ئه‌و ده‌سه‌اڵته .وته‌یه‌کى ئینگلیزى هه‌ی ه ده‌ڵێت «کات ئاڵتونه». هه‌روه‌ها گوتراوه «کات له زێر به‌نرختره». ی���اخ���ود ده‌ش��گ��وت��رێ��ت ک���ات ن���هى ب��ڕى ده‌تبڕێ .هه‌ر بۆیه ناکرێت ره‌چ��اوى ئه‌و کاته نه‌که‌ین ک�ه کێشه و گرفته‌کان ب���ۆم���ان ده‌س���ازێ���ن���ن ل����ه‌الی����ه‌ن الی��ه‌ن��ى په‌یوه‌ندیدارانه‌وه چ کێشه‌کانى ناوخۆیى بێت یاخود هاتنه‌کایه‌وه‌ى کێشه‌ى شه‌ڕ و ئاشۆبى زه‌م��ان�هى دراوسێکانه‌وه بێ،که س��ااڵن �ه ب �ه پ�لان��ى ج���ۆراوج���ۆر ل �ه الی �ه‌ن دوژم���ن���ان و ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ى دراوس���ێ���وه س��از ده‌کرێت .له سه‌رجه‌م شه‌ڕ و داگیرکارى و نه‌هامه‌تییه‌کان ک�ه رووب����ه‌ڕوى خه‌ڵکى کوردستان دهبێتهوه ته‌نها خه‌ڵکى کرێکار و زه‌حمه‌تکێش و ب �ه‌ش م�هی��ن�ه‌ت ده‌ب��ێ باجه‌که‌ى بدات .رووبه‌ڕوى ئاواره‌یى و بێ خانه‌والنه‌یى و سوتاندنى ماڵ و کوشتن و نه‌هامه‌تى جۆراوجۆربێته‌وه .به درێژایى ئه‌و هێرش و تۆپبارانه‌ى که‌له الیه‌ن هه‌ر دوو ده‌وڵه‌تى فاشى ئێران و تورکیا به چه‌ندین ک�ه‌س له خه‌ڵکى گوندنشین و خه‌ڵکى زه‌ح��م �ه‌ت��ک��ی��ش ک������وژراو ب���ری���ن���دارب���وون، به‌چه‌ندین قوتابخانه سوتان و کاولکران، م��ن��ااڵن ل �ه ج��ی��ات��ى خ��وێ��ن��دن ل �ه ت���رس و ئاواره‌یى و نه‌هامه‌تییدا ژیان ده‌گوزه‌رێنن. به‌چه‌ندین گوند چۆڵ‌کران و خه‌ڵکه‌که‌ى ئاواره‌بوون .ره‌زوباخى زۆرێک له گونده‌کان سوتان .به کورتى رۆژانه ئێستاش خه‌ڵکى ن��اوچ �هى ب��ن��ارى قه‌ندیل و ت���ه‌واوى سه‌ر س��ن��ووره‌ک��ان��ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان له ن��هه��ام��ه‌ت��ى و دڵ����ه‌راوک����ێ و ت����رس و رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ى کێشه‌ى جۆراوجۆرى زیاترى جه‌رمه‌سه‌رى و ناخۆشى ده‌بنه‌وه.بیانوه‌کانى ه���ه‌ر دوو ده‌وڵ���ه‌ت���ى ف��اش��ى ئ���ه‌وه‌ی���ه که شۆڕشگێره گه‌ریالکانى پژاک و PKKله
شاخه‌کانى کوردستان له ن��اوچ�هى سه‌ر س��ن��ووره‌ک��ان وج��ودی��ی��ان ههیه و چاالکى چه‌کدارى ئه‌نجام ده‌دان به گوته‌ى هه‌ر دوو ده‌وڵ�����ه‌ت ئ��اس��ای��ش و ئ���ارام���ى واڵت��ی��ان تێک‌ده‌ده‌ن .ئهمه ته‌نها بیانوێکه بۆ هێرش و داگیرکارى کوردستان و زیادکردنى فشار بۆ سه‌ر ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستان، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان له به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به کاربێنن و ده‌سکه‌وته‌کانى کورد به هه‌ر جۆرێک بێت له‌به‌ین به‌رن و تێکى بشکێنن .ده‌نا ئه‌گه‌ر به‌م هێرش و شه‌ڕ و ت���ۆپ���ب���اران و ه��ێ��ن��ان��ى ه��ێ��زى س���ه‌رب���ازى سه‌رکوتکه‌رى فاشى هه‌ردوو ده‌وڵه‌ت بایه چ ت��اک ب�ه ت��اک ی��اخ��ود ب�ه هاوبه‌شى پارته‌کانى باشوورى کوردستان بایه که شه‌ڕ له‌گه‌ڵ ئۆپۆزیسیۆنه‌کانیان بکه‌ن و کۆتاییان پێبێنن ،سه‌رکه‌وتو بوونایه ده‌بوایه سااڵنى رابردووى نه‌وه‌ده‌کان ئه‌م هیوایه‌ته‌یان ه��ات��ب��ای��ه .ه���ه‌ر دوو ده‌وڵ������ه‌ت ،پ��ارت��ى دیموکراتى کوردستان و یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستاننیان به‌کارهێنان بۆ شه‌ڕکردن له‌گه‌ڵ ئۆپۆزیسیۆنه‌کانیان به داخه‌وه ئه‌و کات هه‌ر دوو پارتى ده‌سه‌اڵت گوێرایه‌ڵى فه‌رمانه‌کانى ه �ه‌ردوو ده‌وڵ �ه‌ت ب��وون هه‌ر ی �ه‌ک �هی��ان ب �ه چ �ه‌ن��د بیانوێکى الواز و ناته‌ندروست ،به‌اڵم خۆشبه‌ختانه هه‌ر دوو ده‌وڵ����ه‌ت ل �ه ش��ه‌ڕه‌ک��ان و هێرشه‌کانیان شکستییان خوارد ،به داخه‌وه به چه‌ندین که‌سیش له هێزه‌کانى پارتى و یه‌کێتى ک��وژران و بریندار و که‌م ئه‌ندام بوون به هۆى ئه‌و شه‌ڕه‌وه .هێزه‌کانى ئۆپۆزیسیۆن و PKKسه‌رکه‌وتنیان به ده‌ستهێنا و رۆژ به رۆژ ب �ه‌ره‌و گه‌شه‌ى زیاتر و کاریگه‌ری زیاتر له‌سه‌ر به جیهانی‌کردنى کێشه‌ى کورد چوون .ئه‌گه‌ر جاران ده‌نگیان که‌م ده‌بیسترا و ده‌نگدانه‌وه‌ى نه‌بوو به‌اڵم ئێستا هه‌موو جیهان ده‌زانێت ،له سه‌رجه‌م واڵتان و له سه‌رجه‌م شاره‌کانى کوردستانى باشوور و باکوور و رۆژ ئاوا و ...هتد .خه‌ڵکى کورد زمان و خه‌ڵکى ئازادیخواز هاتونه‌ته ده‌ن��گ نه‌فره‌ت له هێرش و داگیرکارى ده‌که‌ن,کوشتنى خه‌ڵکى مه‌ده‌نى شه‌رمه‌زار ده‌ک���ه‌ن ،له ب���ه‌روارى ( )2011/7/16له ناوچه‌ى سیده‌کان ( )4چوار هاواڵتى به هۆى تۆبباران و هێرشه‌کانه‌وه شه‌هید ده‌بن، دوات��ری��ش سازکردنى کوشتارگه‌ى زیاتر به‌رهه‌م ده‌هێندرێت .له‌گه‌ڵ شه‌هیدبوونى سۆلینى ت�هم�ه‌ن ( )6ش �ه‌ش م��ان��گ و خ��ان�ه‌واده‌ک�هى که ح �ه‌وت ( )7ک�ه‌س له
ئه‌ندامانى یه‌ک خێزان بوون له ب�ه‌روارى ( )2011/8/21له‌سه‌ر رێگاى کورته‌ک له الیه‌ن فرۆکه‌کانى تورکیاوه شه‌هیدکران له کاتێکدا به ئۆتۆمبیلى خۆیان بهرهو گونده‌که‌ى خۆیان له ناوچه‌ى بنارى قه‌ندیل ده‌گه‌رانه‌وه ،وێنه‌ى سۆلین و خانه‌واده‌که له‌الیه‌ن زۆرترین رۆژنامه‌کان و گۆڤاره‌کان و س���ای���ت���ه ئ���ه‌ل���ی���ک���ت���رۆن���ی���ی���ه‌ک���ان و ته‌له‌فیزیۆنه‌کانى واڵتانى جیهانه‌وه باڵو کرانه‌وه .له باکوورى کوردستان رژێمى تورکیا ل�هم مانگه‌دا ب�ه‌ده‌ی��ان که‌سى به شێوازى ره‌شه‌کوژى شه‌هید کردووه ،به‌ده‌یان ک �ه‌س��ى ه���ه‌ڵ���س���وڕاوى س��ی��اس��ى راپ��ێ��چ��ى زی���ن���دان���ه‌ک���ان ک���������ردووه .رۆژان��������ه ل�ه خۆپیشاندانه‌کاندا خه‌ڵک ده‌ک���وژێ و بریندار ده‌کا و راپێچى زیندانیان ده‌کات. کوشاره‌کان زیاتر ده‌ک��ات بۆ سه‌ر به‌رێز عبدواڵ ئۆج ئاالن ،ناهێڵێت پارێزه‌ره‌کانى بیبینن و چاوپێکه‌وتنى له‌گه‌ڵ ئه‌نجام بده‌ن و له ره‌وشى ته‌ندروستى به ئاگابن .له‌ماوه‌ى یه‌ک ساڵى رابردوودا زیاتر ()150که‌س له خه‌ڵکى ره‌ن��ج��ده‌ر و زه‌حمه‌تکێش که کارى کۆڵبه‌ریان ئه‌نجام ده‌دا ک��وژران و شه‌هید کران ژماره‌یه‌کى زۆریش بریندار ک��راون له‌الیه‌ن هێزه سه‌ربازه‌کانى رژێمى ئێرانه‌وه .ئهمانه هیچیان چه‌کدار نه‌بوون ته‌نها ل�ه‌س�ه‌ر س��ن��وره‌ک��ان کاسپى خۆیان ئ�ه‌ن��ج��ام��داوه ،ب��ه‌اڵم ڕژێ��م ب�ه کوشتن و به‌گولله وه‌اڵم��ى داون���هوه .ئه‌گه‌رچى له دوایى ئه‌م کاره‌ساته به چه‌ندین که‌سى تر له هاواڵتیانى زه‌حمه‌تکێشى گونده‌کان شه‌هیدبوون و برینداربوون .ئهمه نیشانه‌ى ئهوهیه ئه‌م ملهوڕییه‌ى ئه‌و دوو دهوڵهته به ئاستێک گه‌یوه که له داهاتوودا ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م ڕێگایه دژه به‌شه‌رییه بڕۆن و کێشه‌کان به ئاشتى چاره‌سه‌ر نه‌که‌ن ئه‌وا ل �ه داه���ات���وودا چ��اره‌ن��ووس��ى ئ�ه‌وان��ی��ش له ده‌وڵ��ه‌ت��ان��ى ت��ون��س و میسر و لیبیا و سوریا ...هتد ،باشتر نابێت ،ئه‌گه‌ر وه‌ک ئه‌وانیش نه‌بێت .هه‌ر وه‌کو کارڵ مارکس ده‌ڵێت «سه‌رمایه‌دارى خۆى گۆڕى خۆى هه‌ڵده‌قه‌نێت» .ئه‌م وته‌یه بۆ سه‌رجه‌م ئه‌و ده‌وڵه‌ت و حکومه‌تانه ده‌گونجێت و دهبێته بوارى کردارى ک ه ده‌سه‌اڵت و حکومه‌که‌یان به سه‌ر خه‌ڵکدا به زۆر ڕاده‌گرن و له پێناو به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان تونترین توندوتیژى به کاردێنن ،به‌الیه‌نه‌وه گرینگ نییه که ژم��اره‌ى ک���وژراو ،س��ێ��داره ،و ئه‌شکه‌نجه دراواه‌ک���ان چه‌نده و چه‌ند ده‌بێت ،ته‌نها
مانه‌وه‌ى ده‌س�ه‌اڵت و لوشدانى س�ه‌روه‌ت و سامان بۆ خۆیان گرینگه .بۆیه هه‌ر دوو ساڵی دووه‌م ژماره 74 ده‌وڵ�����ه‌ت ئ���ه‌گ���ه‌ر ب�������ه‌رده‌وام ب���ن ل �ه‌س �ه‌ر دووشه 2711/7/42010/11/8 ممه- 2011/9/26 ممه دووشه داگ��ی��رک��ارى و پ����ه‌ره‌دان ب �ه س �ه‌رک��وت و ئیستبدادو ئه‌شکه‌نجه و له س��ێ��داره‌دان و خوڵقاندنى شه‌ڕ و نه‌هامه‌تى و ئاواره‌یى ...هتد ،ئه‌وا هه‌ر دووکیان سه‌رى خۆیان ده‌خۆن ،ئه‌گه‌ر هه‌ر هێز و الیه‌نێکیش خۆى ب�ه په‌تى الوازى ئ �ه‌وان �هوه ڕاگ��رێ��ت ئ�ه‌وا ب���ه‌ک���ردار ک �ه ئ���اگ���ادار و ه��اوب �ه‌ش �ه له س �ه‌رى ئه‌وانیش ده‌خ���ۆن ،چونکه ئێستا سازکردنى ئه‌و پالن و ش�ه‌ڕه‌دا ئ�ه‌وه‌ش به سه‌رده‌مى وشیاربوونه‌وه‌ى ئه‌و گه‌النه‌یه که سازکردنى چه‌ند گرفت و کێشه‌یه‌ک و زوڵمییان لێده‌کرێ و رووبه‌ڕوى چه‌وسانه‌وه خوڵقاندنى ف��ش��ارى ج��ۆراوج��ۆر ب��ۆ سه‌ر و نابه‌رابه‌رى و بێکارى له ڕاده‌به‌ده‌رده‌بنه‌وه ،هاواڵتییانى ک��ورد زم��ان له ناوچه‌کانى دیکتاتۆره‌کان بهرهو روخان و کۆتایی‌هێنان که‌رکوک و خانه‌قین و موسڵ و ...هتد، ملده‌نێن .هه‌ر بۆیه له ئێستادا بێت یاخود بۆ ئ �ه‌وه‌ى فشارى زیاتر بۆ ک��ورد بێت و له داهاتوو ،چونکه چه‌رخى زه‌مانه که زیاتر ب �ه‌ره‌و الوازى بچێت .م��اوه‌ى چه‌ند خ�ه‌ڵ��ک ب �ه ی�ه‌ک��گ��رت��وی��ى ه��ات�ه م�هی��دان مانگه ئه‌م ملهوڕى و داگیرکارى و شه‌ڕه چاوپۆشى له زوڵم‌کاران ناکات خه‌ڵک به به‌رده‌وامه،خه‌ڵکى گونده‌کان هه‌ر ئاواره‌ن و ی��اس��اى خ��ۆى رۆژێ���ک دێ��ت دادگ��ای��ی��ان زیاتریش ئاواره ده‌بن ,زیاتریش ده‌کوژرێن و ده‌کات .بۆیه پێویسته پارته سیاسییه‌کانى شه‌هید ده‌بن و بریندار و که‌م‌ئه‌ندام ده‌بن، کوردستان به‌گشتى و یه‌کێتى نیشتیمانى زیاتر قوتابخانه‌کان ده‌سوتێن ،زیاتر پاوان و کوردستان و پارتى دیموکراتى کوردستان ره‌ز و باخه‌کان ده‌سوتێن ،زیاتر و زیاتر. ... به‌تایبه‌تى به ئاگایانه‌وه زیاتر به هه‌ست بۆیه پێویسته ئێمه‌ى کوردیش له به‌رامبه‌ردا ک���ردن ب �ه به‌رپرسیارێتى زی��ات��ر مامه‌ڵه زیاتر به یه‌کگرتویى و یه‌کێتى پ�هره به ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��هم ره‌وش���ه ه �ه‌س��ت��ی��اره‌دا بکه‌ن ناڕه‌زایه‌تییه‌کان له دژى شه‌ڕ و داگیرکارى ههمیشه پشتوپه‌ناى دروستبوونى یه‌کێتى بده‌ین .با مانگرتن و خۆپیشاندانه‌کان زیاتر ئ��ازادی��خ��وازى و یه‌کسانیخوازى ب��ن .ئه‌و بکه‌ین,که‌مپینى کۆکردنه‌وه‌ى ئیمزاکان له هه‌ڵویسته‌ى ئێستا ههیه زۆر محافیزکار و دژى ش�ه‌ڕ و داگیرکار زیاتر بکه‌ین با ن��ی��گ �ه‌ت��ی��ڤ��ان �هی �ه ،پ���ارت���ه س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان ف��ش��ارى زی��ات��ر ب��ۆ س��ه‌ر نوسینگه‌کانى ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی��ان زۆر الوازه ،پ��ارت�ه‌ک��ان��ى نوێنه‌رانى ده‌وڵه‌تانى تورکیا و ئێران له ئۆپۆزیسیۆنیش به‌هه‌مان شێوه زۆر الواز و کوردستانى ب��اش��وور و عێراق و له هه‌ر ک���هم ت �ه‌رخ �هم��ى پ��ێ��وه دی����اره ،ت�ه‌ن��ه��ا له واڵتێک که به ه�ه‌ر جۆرێک ده‌توانین چ���وارچ���ێ���وه‌ى ده‌رک���ردن���ى ب �هی��ان��ن��ام �ه و فشار بۆ سه‌ریان دروست بکه‌ین با به‌رده‌وام که‌مێکیشیان ب �ه‌ش��دارى خۆپیشاندانیان بین له فشاره‌کان .بۆ کۆتایی‌هێنانى ئه‌و ک����������ردووه ب�����ۆ رۆژێ����������ک .ده‌ب�����وای�����ه ش���ه‌ڕ و داگ��ی��رک��اری��ی��ان �هى ک��ه ل �ه‌س �ه‌ر ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت�ه‌ک��ان��ی��ان ئه‌کتیڤتر ب��وای��ه و م��ی��ل��ل �ه‌ت �ه‌ک �هم��ان �ه .ت �ه‌ن��ه��ا ی �ه‌ک��ێ��ت��ى و چاالکانه‌تر و رادیکااڵنه‌تر پر ج��ۆش و ی�ه‌ک��گ��رت��وی��ى خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان �ه که خرۆشتربوایه ،حکومه‌تى عیراقى نه‌ک کۆتایى به قۆناغى شه‌ڕ و داگیرکاى، هه‌ڵوێستى نییه به‌ڵکو خۆى نیشانیداوه ئاوارى و نه‌هامه‌تى دێنێت.
17
سه‌رۆکی هه‌رێم کۆنفڕانسێک بۆ
ئێسک و پروسک ده‌ستنیشان ده‌کات
بڕوانامه‌ی ساخت ه ل ه هه‌رێمی کوردستان (زانکۆ ب ه نمونه)
د.ساالر باسیره ب��ڕوان��ام�هی ساخته دی��ارده‌ی�ه‌ک��ی ن��وێ نیه له جیهاندا ،ب �ه‌اڵم ب���ه‌زۆری ل �ه‌و واڵت��ان�ه‌دا به‌رچاو ده‌که‌ون که بارودۆخی جه‌نگ یان پشێوی و گه‌نده‌ڵی و بێ‌یاسایی به‌رقه‌راره. عێراق و هه‌رێمی کوردستانیش یه‌کێکه له‌و واڵتانه‌یه .بڕوانامه‌ی ساخته له هه‌رێمی کوردستاندا به ته‌نیا ئ�ه‌وان�هی نێو زانکۆ ناگرێته‌وه ،به‌ڵکو سه‌رجه‌م داموده‌زگاکانی ده‌وڵ �ه‌ت ده‌گرێته‌وه ،له‌نێو حکومه‌ت وحزب و وه‌زاره‌ت �ه‌ک��ان ،زانکۆ و پ���هروهرده و بگره نێو په‌رله‌مان و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکانیش ده‌گرێته‌وه .ژماره‌یه‌کی به‌رچاو له بڕوانامه‌ی ساخته له‌هه‌رێمی کورستاندا هه‌ن ،به‌اڵم لهوه تراژیدیتر ئهوهیه که ده‌سه‌اڵت ئاماده نه‌بووه لێکۆڵینه‌وه‌و لێپێچینه‌وه ئه‌نجام بدات وێرای به‌ڵگه‌نامه‌کان .داخۆ هۆکه‌ی له‌وه‌دا بێت که ژماریه‌کی به‌رچاو له به‌رپرسانی ده‌سه‌اڵت خۆیان خاوه‌ن بڕوانامه‌ی ساخته بن .ئه‌م شته به ته‌نیا کێشه‌ی بڕوانامه‌و ئه‌کادیمیا نیه، کێشه‌که په‌یوه‌ندی به ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یشه‌وه ههیه ،غه‌درێکی نه‌ته‌وه‌یی و ئینسانیشه و کوشتنی زانسته‌و سوکایه‌تیه به‌ده‌وڵه‌ت و زانکۆش و پیرۆزیی بروانامه به‌گشتی.
ئ����ه‌و ک���ات���هی م���ن ئ���ه‌ن���دام���ی ل��ی��ژن �هی هاوتاکردنی بڕوانامه‌کان ب��ووم له‌زانکۆی سلێمانی پرۆژه‌یه‌کی پێنج خاڵ له‌الیه‌ن منه‌وه به‌رێگای لیژنه‌که‌وه بۆ یه‌کالییکردنه‌وه‌ی بڕوانامه‌کان خرایه به‌رده‌م وه‌زیری خوێندنی بااڵی ئه‌وکاته‌ی حکومه‌ته‌که‌ی سلێمانی که د.ئه‌خته‌ر بوو .ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ر پرۆژه‌که ده‌ربڕی که لیژنه‌که‌مان له‌ساڵی ()1992 ب �ه‌دواوه هه‌تا ب �ه‌رواری پرۆژه‌که پێداچونه‌وه به‌بڕوانامه‌کاندا بکه‌ین .له‌به‌ر رۆشنایی ئه‌و بڕیاره‌ی وه‌زی��ری خوێندنی بااڵی ئه‌و کاته سه‌رۆکی زانکۆی سلێمانی له ()2006/3/6 داوای ل �ه ک��ۆل��ێ��ژه‌ک��ان ک���رد ب��ۆ ن��اردن��ی بڕوانامه‌کانیان .دوات��ر له‌سه‌ر داوای ئێمه نوسینه‌که راستکرایه‌وه‌و له ()2006/3/9 داوای ک��ردهوه که بڕوانامه هاوتاکراو ،وه هاوتا نه‌کراوه‌کانیش بنێردرێن بۆ لیژنه‌که، چونکه ههیه بروانامه‌که‌ی هاوتاکراوه ،به‌اڵم موسته‌حه‌قی ئه‌و هاوتاکردنه‌ی نه‌بوه.
ک �ه‌س ب�ه‌ده‌ن��گ داواک��اری �ه‌ک �هی سه‌رۆکی زانکۆوه نه‌هات ب���ۆ داواک����اری����ه‌ک����هی س���ه‌رۆک���ی زان��ک��ۆ ک �ه‌س له‌کۆلێژ و مامۆستاکان به‌ده‌نگ داواک����اری����ه‌ک����هوه ن �هه��ات��ن .ب��ڕوان��ام �ه‌ک��ان ن �ه‌ن��ێ��ردران و لێپرسینه‌وه‌ش ئه‌نجام ن���ه‌درا. دوای ئ��اراس��ت �ه‌ک��ردن��ی ن��وس��راوێ��ک��ی ئێمه سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ته بۆ ئه‌نجومه‌نی زانکۆ، سه‌رۆکی زانکۆ له‌به‌رواری ()2006/6/30 به‌نامه‌یه‌ک وه‌اڵمی دامه‌وه‌و ده‌نوسێت« :ئه‌م یاداشته پێویستی به دارشتنی میکانیزمێکی گ��ون��ج��او ه�هی�ه و ل �ه ئاینده‌یه‌کی نزیکدا لیژنه به‌رێزه‌که‌تانی لێ ئاگادار ده‌که‌ینه‌وه و ده‌خرێته به‌رده‌م ئه‌نجومه‌نی زانکۆ» .ئه‌م ئاگادار کردنه‌وه‌یه و میکانیزمه گونجاوه هه‌تا ئه‌مرۆش بێده‌نگ ماوهتهوه. خراپ هاوتاکردنی بڕوانامه‌کان چه‌ندین هه‌ن به‌کالۆریۆسیان هه‌بوه ،له‌به‌ر ه�ه‌ر هۆیه‌ک بێت بۆیان ک��راوه‌ت�ه ماسته‌ر ب��ڕی��اره‌ک �هی وه‌زاره‌ت�����ی خوێندنی ب��ااڵ بۆ بێ ئه‌وه‌ی توێژینهوهی ماسته‌ریان هه‌بێت و وه‌ح��ده‌ی ته‌واویان هه‌بێت .ههیه بڕوانامه‌ی پێداچونه‌وه به‌بڕوانامه‌کان
به‌کالۆریۆسی نیه و بۆی هاوتا ک��راوه ب ه به‌کالۆریۆس ،چه‌ندین هه‌ن به‌کالۆریۆسی ت�ه‌واو ک��ردوه له زانکۆ بێئه‌‌وه‌ی بڕوانامه‌ی دوان����اوه‌ن����دی ه�ه‌ب��ێ��ت و س���ه‌رۆک���ی زان��ک��ۆ و راگ��ره‌ک��ان��ی��ش ئ���اگ���ادارن ،ئ��ای��ا ئه‌مه‌یه چاکسازیه‌کانی ده‌س����ه‌اڵت ل �هم هه‌رێمه؟ ئه‌گه‌ر داوای بڕوانامه له‌هه‌ندێک بکرێت ئ �ه‌وه‌ی هاوتاکراوه‌که‌ت بۆ ده‌هێنێت ،به‌اڵم ئایا بڕوانامه ئه‌سلیه‌که گونجاوه له‌گه‌ڵ ه���اوت���اک���راوه‌ک���ه؟ ک �ه‌س��ێ��ک ب��ڕوان��ام �هی ماسته‌ری هه‌بێت ئه‌ی نابێت (توێژینهوهی م���اس���ت���ه‌ری) ه��ه‌ب��ێ��ت؟ ه����ه‌روه‌ه����ا ده‌ب��ێ��ت توێژینهوهی به‌کالۆریۆسیشی هه‌بێت .دوو بروانامه‌و دوو توێژینهوهی ته‌خه‌روج ده‌بێت هه‌بن (به‌کالۆریۆس/ماسته‌ر /دکتۆرا) .له ئه‌ڵمانیا بۆ ده‌رچ���ووی زانکۆ دوو ج��ۆر له بروانامه هه‌بوون ،یه‌کێکیان دبلۆم ،ئه‌وه‌ی تر له‌سه‌ری نوسراوه ماسته‌ر ئارتیۆم ،به‌اڵم ئهمه ماسته‌ر نیه ،به‌ڵکو به‌کالۆریۆسه و هه‌ندێک ک�ه‌س له‌هه‌رێمی کوردستان ئه‌م شته‌یان بۆ مه‌به‌ستی خ��راپ به‌کارهێناوه، به‌اڵم بۆیان هاوتاکراوه به‌ماسته‌ر ،ئه‌گه‌ر له نه‌زانینه‌وه بێت له‌هه‌ریم ،خۆده‌بێت توێژینهوهی ماسته‌ره‌که‌ی بخاته ب�ه‌رده‌م هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ی به‌کالۆریۆسه‌که‌شی ،ئه‌گه‌ر زانراویش بوبێت و بۆی کرابێت ئهوه لیژنه‌ی هاوتاکردنه‌که لێی به‌رپرسه.
س �ه‌رن��ج س��اڵ��ح ع �ه‌زی��ز ک �ه م��ام��ۆس��ت��ای�ه له به‌شی کۆمه‌ڵناسی زان��ک��ۆی سلێمانی و کرایه س �ه‌رۆک ب�ه‌ش یش (ب��روان�ه ئاوێنه، ،9.8.2011ل .)2.به‌اڵم دواتر بڕوانامه‌که‌ی نه‌هێناو هه‌ر هێشتا مامۆستایه .ئیسته زانراوه که ته‌نیا ی�ه‌ک ساڵی ماسته‌ری خوێندوه (بڕوانه ئاوێنه) .ههیه راوێژکاری سه‌رۆک کۆماره‌و گومانی قورس له بڕوانامه‌که‌ی ده‌کرێ که له روسیا گوایه به‌ده‌ستی هێناوه. چ�ه‌ن��دی��ن ب��ڕوان��ام �هی ساخته ل �ه هه‌رێمی کوردستانه‌وه بۆ ده‌ره‌وه‌ی عێراق دروستکراوه. وتوێژه‌کانم له‌گه‌ل وه‌زیره‌کانی خوێندنی باال من له‌گه‌ل وه‌زی��ری خوێندنی ب��ااڵی پێشوو د .ئیدریس ه��ادی له وه‌زاره‌ت له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته دووام .وتی من ئاگاداری سه‌رۆکی زانکۆی سلێمانی ده‌که‌م به‌الیه‌نی که‌مه‌وه بڕوانامه ه�ه‌ڵ��واس��راوه‌ک��ان بخه‌ن به‌الیه‌کدا، ئه‌م به‌رێزه‌ش هیچی ئه‌نجامنه‌دا .به‌م شێوه‌یه له‌گه‌ڵ وه‌زی���ری خوێندنی ب��ااڵی ئێسته‌ش به‌رێز د.دالوه‌ر له وه‌زاره‌ت نوسینیشم خسته ب���ه‌رده‌م ،ئه‌میش بێئه‌نجام م��اوه‌ت �هوه .ئێسته دۆسیه‌که‌م بۆ داواکاری گشتی /سلێمانی ناردوه .بزانین ئه‌م ده‌زگایه چیده‌کات. دادوه‌رێ��ک فه‌رمانی سزا ده‌رده‌ک��ات ،به‌اڵم بڕوانامه‌که‌ی ساخته‌یه ک �ه‌س��ێ��ک وی���ژدان���ی چ���ۆن ق��ب��ول ده‌ک���ات بڕوانامه‌یه‌کی له گیرفاندایه ساخته‌یه یان ب�ه غ���ه‌در ب��ۆی ه��اوت��ا ک���راوه .یاساییه‌ک ل �ه‌وان �هی �ه رۆژگ�����ار ب��ی��ک��ات�ه دادوه‌ر ،ی��ان پزیشکێک دوات���ر ن �ه‌ش��ت �ه‌رگ �ه‌ری م��رۆڤ بکات ،ب�ه‌اڵم بڕوانامه‌که‌ی ساخته‌یه ،یان دادوه‌ره‌ک���ه فه‌رمانی کوشتن ی��ان زیندانی ب �ه‌س �ه‌ر ت��ۆم�ه‌ت��ب��اری��ک��دا ئ����ه‌دات ،ب���ه‌اڵم له بنه‌ره‌تدا بڕوانامه‌که‌ی شه‌رعی نیه .ئه‌ی ئایا ده‌سه‌اڵتێکی سیاسی ده‌وڵ �ه‌ت و هه‌رێمێک چۆن پێناسه بکرێت ئه‌م راستیانه بزانێت و هیچیش ئه‌نجام نه‌ده‌ن؟
ل���ی���ژن���ه‌ک���هم���ان ه���ه‌ڵ���وه‌ش���ێ���ن���درای���هوه ب��ێ ئالوگۆڕکردنی به‌ڵگه‌نامه‌کان لیژنه‌که‌مان ،لیژنه‌ی هاوتاکردنی بڕوانامه‌کان له سلێمانی هه‌ڵوه‌شێندرایه‌وه نه‌ک هه‌ر پێشتر ئاگادار نه‌کراینه‌وه له‌و بڕیاره به‌ڵکو لیژنه نوێکه‌ی هه‌ولێر داوای دۆسیه‌کانیشی له‌ئێمه نه‌کرد ،یان ئه‌و کێشه‌ی بڕوانامانه بخه‌ین به‌الیه‌کدا که هێشتا هه‌ڵواسراو بوو .ههیه له الیه‌ن لیژنه‌که‌ی سلێمانی وه‌ک هاوکاریه‌ک بۆ ماوه‌یه‌کی کاتی بڕوانامه‌که‌ی بۆ هاوتا ک���راوه ب �ه‌و م �ه‌رج �هی ک �ه ل �هم��اوه‌ی چه‌ند مانگێکدا وه‌ح��ده نوقسانه‌کانی بهێنێت له‌و واڵته‌ی لێوه‌ی هاتوه ،بۆ نمونه «مامۆستا» salarbasira@hotmail.com
بیروڕا
رێبوار ئاشتی ()22ى ئ�����هم م���ان���گ���ه س���ه‌رۆک���ی ه���ه‌رێ���م ل���ه گ �ه‌ش��ت �ه‌ک��ان��ی خ���ۆی بۆ ن��اوچ�ه جیاجیاکانی ه�ه‌رێ��م گه‌یشته ش����اری خ��ان �ه‌ق��ی��ن و ل����ه‌وێ ب��اب�ه‌ت��ی کۆنفڕانسی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ب��ۆ کاتێکی نادیار دوورخسته‌وه ،وه‌ک وته‌بێژه‌که‌ى رایده‌گه‌یێنێ :مه‌به‌ست له ئه‌نجامدانى ئه‌و کۆنفڕانسه ئهوه بوو که ب��ژارده‌ى ئاشتى بکرێته ب����ژارده‌ى ه�هم��وو ئه‌و الیه‌نانه‌ى که ب �ه‌ش��دارى تێدا ده‌ک �ه‌ن، ب��ه‌اڵم ل�ه که‌شێکى وه‌ک ئه‌مڕۆکه شه‌ڕ و پێکدادان له ئارادایه ،ئاسته‌نگه کۆنفڕانسه‌که ئامانجى خۆى بپێکێ. به‌ستنى کۆنفڕانس پێویستى به که‌شێکى ئاشتیانه ههیه نه‌ک شه‌ڕ و پێکدادان، جا ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى تا ئێستا کۆتایى به شه‌ڕ و پێکدادانه‌کان نه‌هێنراوه ،بۆیه کۆنفڕانسه‌که بۆ کاتێکیتر دواخراوه و به هیچ شێوه‌یه‌کیش هه‌ڵنه‌وه‌شێنراوه‌ته‌وه. جا لێره به پێویستم زانی ئه‌م بابه‌ته‌ی بااڵترین که‌سایه‌تی سیاسی هه‌رێمی کوردستان شی بکه‌مه‌وه .جه‌نابیان باس لهوه ده‌که‌ن که کۆنفڕانس له که‌شێکی ئاشتیدا پێویسته ببه‌سترێت و له‌م کاته ک�ه ش �ه‌ڕ و پ��ێ��ک��دادان ههیه گونجاو نابینێ!... جا ئه‌گه‌ر ئاشتی بهڕێوه بایه ،ئایا ئه‌و کاته پێویست به به‌ستنی کۆنفڕانس ده‌ب����وو...؟ ل�ه کاتی ئاشتیدا گه‌لی ک���ورد م��اف �ه‌ک��ان��ی خ���ۆی ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌ر کرده‌وه و پێویستی به هێزی به‌رگریش نامێنێت!...
ب���ه‌اڵم ل�ه ئێستا چ��ی؟ ک�ه ک���ورد ل ه هه‌موو الیه‌که‌وه مه‌ترسی کۆمه‌ڵکوژی ل�ه س��هره و ل �هم ب��اش��وره‌ی کوردستان وه‌کو ئه‌وه‌ی که له سه‌عدیه و جه‌له‌وال ده‌یبینین یان له شه‌نگال و ناوچه‌کانیتر ته‌نها ئ �ه‌و هێزه پێشمه‌رگه ناتوانێت به‌رگری له خه‌ڵکی کورد بکات. ل �ه ب��واره‌ک��ان��ی ک��ل��ت��وری ،ئ��اب��وری و ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی ب�����ه‌ره‌و ره‌وش��ێ��ک��ی مه‌ترسیدار ده‌ڕۆین .بۆیه ئهمانه هه‌موو ئه‌و راستیه ده‌سه‌لمێنن که کات له‌مه پێویستیتر نییه و جه‌نابیان ده‌خ���وازن داینێن بۆ کاتێک که دووباره میژووی ره‌شی ئه‌نفال و کۆمه‌ڵکوژی دووب��اره ب��ێ��ت �هوه و ئینجا ک��ۆن��ف��ڕان��س��ێ��ک بۆ ئێسک و پرۆسکی ئه‌و گه‌له ببه‌ستێت، ئه‌و کاته‌ش وه‌ک��وو ئه‌و شوانه‌یه که‌وا گورگ ئاژه‌ڵه‌کانی له‌ناو ده‌بات و هى هى بۆ ده‌کات!... ل�ه الیه‌کیتر ئۆپوزسیۆنه ل �هم دۆخ�ه ده‌نگیان لێ ده‌رن��اک�ه‌وێ��ت و ئه‌وانیش جێگای پرسیارن ،بۆ بێده‌نگن...؟ ده‌س�����ه‌اڵت ل���ه‌گ���ه‌ڵ داگ��ی��رک �ه‌ران��ی کوردستان ب �ه‌رژه‌ون��دی ئ��اب��وری ههیه و وه‌ک ح��زب له گه‌ڵیاندا داده‌نیشن و ن �ه‌ب��وون �ه‌ت �ه ن��وێ��ن �ه‌ری گ���ه‌ل ،ئ�هی ئۆپۆزسیۆن چی؟ له الی�ه‌ک یه‌کیان شاندی تایبه‌تی داگیرکه‌ران سه‌ردانیان ده‌که‌ن و ئه‌ویش شاندی سه‌ربازی...؟ الیه‌کیتریان ده‌ڕۆن له کۆنفڕانسێک که به گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندی داگیرکه‌رانه به‌شدار ده‌بن و له ژێر ئااڵ و دورشمی ئه‌وان راده‌بن و رێزیان لێ ده‌گرن. هه‌ر ئه‌م جه‌نابی ئۆپۆزسیۆنه بۆ سرودی نیشتمانی «ئه‌ی ره‌قیب» له جێگای خ��ۆی جینگڵى ن����ه‌دا...؟ ئه‌وه‌یتریان ( )5خ��ول �ه‌ک��ی ده‌رف���ه‌ت���ی پ��ێ��درا بۆ قسه‌کردن ،باسى له کۆمه‌ڵکوژیه‌کانی ئه‌م دوای��ان�هی کوردستانى نه‌کرد که ده‌وڵه‌تانی به‌ناو ئیسالمی به‌سه‌ر ئه‌م گه‌له‌ی دێنن و ئێستاش هه‌موویان بۆ بابه‌تی کۆنفڕانسی نه‌ته‌وه‌یی بێده‌نگن. وادی�����اره ج �ه‌ن��اب��ی س��ه‌رۆک��ی ه�ه‌رێ��م ل �ه گ��رده‌ک �ه ب��ۆ یه‌کخستنی هه‌موو الیه‌نه‌کان ئێواره خوانێکی بۆ ئاماده کراوه! ...؟
تیۆری
پاشاگه‌ردانى حزب و گه‌لى تراژیک
ساڵی دووه‌م ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
18
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
له‌ژێر چه‌تری کلتوردا سه‌یران و ناشارستانیه‌ت رێ و ره‌سمی سه‌یرانی شاری سلێمانیم بینی، سروشتی کوردستانم له به‌رچاو که‌وت. له چوارشه‌ممه‌وه گۆشت له دوکانی قه‌سابه‌کاندا نامێنێ ،خ��ۆ ه�ه‌ن��دێ دوک��ان��دار هێنده قازانج ده‌ک���ات ب�ه الش��هی م �ه‌ڕ و گ��ا ،دوک��ان�ه‌ک�هی دهبێته مه‌یتخانه و ئیدی ئێواره‌ی پێنج شه‌ممان بازاڕیش دهبێته حه‌شر ،دوکانی به‌قاڵه‌کان به پاره ده‌ماڵڕێت ،له مااڵندا کچان و ژنان خه‌ریک ده‌بن رۆژی هه‌ینیان لێ دهبێته کرانه‌وه‌ی ده‌رگاکانی به‌هه‌شت و به‌ختیان ،ئه‌و شه‌وه که‌س خه‌وی لێ ناکه‌وێت ،چونکه به‌ره‌به‌یان له سه‌یرانگاکاندا قاوه‌ڵتی ده‌ک �ه‌ن ،هه‌ر مریشکی قوڕ به‌سه‌ره و ئه‌جنرێ و له شیش ده‌درێ���ت و ده‌برژێندرێت. ده‌نگی گ��ۆران��ی و موزیک ده‌گ��ات�ه ئاسمان، میلله‌ت خه‌وحه‌رام ده‌بێت ،ئه‌م جۆره سه‌یرانه خاوه‌ن مردو و پرسه‌ش ده‌گرێته‌وه ،مرۆڤی تازه و کۆن فه‌رامۆش ده‌کرێن وه‌ک بڵێی به‌م نزیکانه باوک و برا نێژراون ،به‌ڵکو دوور له گیانی شه‌هید و مرۆڤ ئازیز و نازداره‌کان بۆقێکیان ناشتبێ. پێش چه‌ند رۆژێ��ک کچان و ژن��ان خه‌ریکی دوورین و ئاڵ و گۆڕکردنی جلی کوردی ده‌بن، ناو پاس هه‌ر بۆنی عه‌تر و ئارایشتی لێ دێت. کچان جانتا پڕ ده‌ک��ه‌ن له س��وراو و ریمێل و ماسکارا و سه‌ر رووم�ه‌ت و ئه‌ساس و پۆدره و قه‌ڵه‌می ره‌شکردنی چاو و هه‌موو ره‌نگه‌کانی پشتی چ��او ،ده‌ڵێی رۆژی شووکردنیانه .خۆ ئه‌و کامێرا قوڕبه‌سه‌ره ده‌ستاوده‌ست وێنه‌ی پێ ده‌گ��ی��ردرێ ،ئ�هم ده‌ڵ��ێ من و ئ�ه‌و ده‌ڵ��ی من و ف�ڵان ،ئیتر نه ی�ه‌ک فیلم به‌شیان ده‌ک��ات نه دوو و سێ. باوکم زیندوو بێتهوه ناچم بۆ سه‌یران ،قیژو قاژی کچان و فیک و فاکی ک��وڕان ه�ه‌ر هه‌موو ده‌الله‌تی خنکێنراوی ئاره‌زوی سێکسی و خه‌ونی خۆشه .ه�ه‌را و هوریای مندااڵن که‌س باسی نه‌کات ،ژنانی که‌لهوڕ و فه‌یلیه‌کان له پرسه‌دا ده‌قیژێنن و ب��اوک�ه‌ڕۆ و هه‌یوه‌شێره ده‌ک �ه‌ن ،له شاییدا هه‌لهه‌له ده‌کێشن ،له سه‌یراندا گۆرانی ده‌چ����ڕن و چ�ه‌پ��ڵ�ه ل��ێ ده‌ده‌ن .ک �ه‌چ��ی ل�ه‌ن��او پاسه‌کاندا نیو یان چاره‌که گۆرانی ده‌چڕێن و هه‌لهه‌له‌کان په‌رده‌ی گوێ ده‌دڕێنن. زۆر که‌س ده‌ڵێن نوسینه‌کانی ئه‌حالم مه‌نسور هیوابه‌خش نین ،من ده‌ڵێم چاوه‌کانم شارستانین، خۆم به مرۆڤێکی شارستانی له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌م، له‌سه‌ر ئه‌کته‌ره میسریه‌کان و موزیکی میسری و داب و نه‌ریتی میسری گۆشکراوم .چونکه له خانه‌قیندا له په‌نجاکاندا چ��وار سینه‌مای گهوره هه‌بوو .دووه‌م میسر دایکی دنیایه ،بێنن ئه‌کته‌رێکی ک��وردم بۆ بهێنن بگاته (یه‌حیا ئه‌لفه‌خرانی) .ن�ه‌ک ئه‌وانیتر وه‌ک مه‌حمود یاسین و حسێن فه‌همی ،دوا زه‌نجیره‌ی ئه‌ستێره یه‌حیا ئه‌لفه‌خرانی ده‌بینم سه‌رسامی هونه‌ره‌که‌یم، بێنن فاتن حه‌مامه‌یه‌کم بۆ بهێنن که رۆڵی کاریگه‌ر له فیلمی ئه‌نناکارنینای تۆڵستۆی و دوعای که‌ره‌وانی ته‌ها حسێن ده‌بینێ چاوه‌کان ئه‌بڵه‌ق ده‌بن. رۆڵی ژن و کچێکی داماو ده‌بینێ ،دوور مه‌ڕۆن، (ئیقبال نعیم)ی عێراقی له شانۆگه‌ری (ترنیمه الکرسی الهزاز) که عه‌ونی که‌رومی ده‌رهێنه‌ری بوو ،میوانه رۆشنبیره عه‌ره‌به‌کانی ئه‌وانه‌ی که له فستیڤاڵی (میربد) هاتبون خه‌ریک بوو شێت بن ،یوسف العانی سه‌ری خاتوو ئیقبالی ماچ کرد ،له کاتێکدا د.عه‌ونی که‌ڕومی شیوعی و ئۆپۆزسیۆن بوو. راس��ت �ه م��ن ل �ه نوسینه‌که‌مدا ب��از ده‌ده‌م ،له سه‌یرانه‌وه هاتمه‌وه سه‌ر هونه‌ر .دوو م�ه‌ڕۆن له خانه‌قین ته‌له‌فزیۆن له شه‌سته‌کاندا هه‌ر ماڵێک و ته‌له‌فزیۆنێکی تێدا بوو ،که‌چی دوای راپه‌ڕین، ته‌له‌فزیۆن به گشتی له شاره‌کانی کوردستان و له ماڵه‌کاندا دانران. زنجیره ته‌له‌فزیۆنی تورکی که دوبالژ کراون و به دیالێکتی شێوه زمانی سوری و لوبنانی په‌خش ده‌کرێن .ئه‌و خه‌ڵکه به‌رامبه‌ر به ته‌له‌فزیۆن وه‌کو بت داده‌نیشن گرنگ نیه له زمانی عه‌ره‌بی تێبگه‌ن یان نا...
ئایا پێتان سه‌یر نابێ گه‌ر ببیستن میلله‌تێک رۆژی چ���وار پێنج ج��ار خ����واردن ب��خ��وات؟ له سه‌یرانه‌کانماندا هه‌ر گۆشتی برژاوه و ده‌خورێ و که‌س لێی تێر نابێت ،هه‌ر گۆشتی مریشکه و ده‌جنرێ و ده‌ک��رێ به شیشه‌وه .ئهمه جگه له خ��واردن��ی جیاواز یاپراغ و بریانی ،هه‌ندێ ژنیش خه‌ریکی لێنانی شله و برنجن ،تۆزێ دوورتر کوڕان و پیاوان پێک هه‌ڵده‌ده‌ن و هێنده ده‌خۆنه‌وه وه‌ک له خانه‌قیندا ئه‌م قسه‌یه ده‌وترێ (مه‌یت ک�ه‌رب�ه‌ال)؛ یانی م��ردوی که‌ربه‌ال که هه‌ر ساتێک و ساتێک مردوی باشوری عێراق خ��اوه‌ن��ی م��ردووه‌ک �ه سێ ج��ار له چ��وار ده‌وری م�ه‌رق�ه‌دی ئیمام حسێن و ح�ه‌زره‌ت��ی عه‌باس و ئیمام عه‌لی ده‌یانگێڕن .عه‌ره‌قخۆره‌کانی ئێمه‌ش گێژ ده‌بن و پاڵ ده‌ک�ه‌ون و ئاگایان له سه‌یران نامێنێت. له گه‌ڕانه‌وه دوباره دابه‌زین له پاس و هه‌ڵپه‌ڕکێ و ده‌نگی موزیکی به‌رز که‌ڕت ده‌کات .دوباره ئ �هم خ�ه‌ڵ��وز ده‌هێنێ و ئ �ه‌و باوه‌شێن ده‌ک���ات و له‌گه‌ڵیدا خ��ۆی ب��ا ده‌دات����هوه و قۆڵی ته‌نکی کراسه کوردیه‌که‌ی گڕ ده‌گرێ و قیژه و هاوار به‌رز دهبێتهوه و ئیتر وه‌ره و که‌ڕ مه‌به. سه‌یرانکه‌ران ئه‌و سروشته جوانه پیس ده‌که‌ن ،هه‌ر شوشه‌یه و قاچ ده‌بڕێ ،هه‌ر بتڵی بیره‌یه و قوتوی بیبسیه له‌مال و له‌والدا فرێ دراوه .شۆفێر سه‌ری
باوکم زیندوو بێتهوه ناچم بۆ سه‌یران ،قیژو قاژی کچان و فیک و فاکی کوڕان هه‌ر هه‌موو ده‌الله‌تی خنکێنراوی ئاره‌زوی سێکسی و خه‌ونی خۆشه لێ ده‌شێوێ که قیژه و هاواری کچان و گۆرانی داواک��راو و خۆبادان ،ئیدی کوڕان ده‌خۆنه‌وه و کچان مه‌ست و سه‌رخۆش ده‌بن. راستیه‌که‌ی تێکه‌ڵ بوونی مرۆڤ به سروشت حاڵه‌تی تێڕامان و خه‌یاڵ و بیر و ئه‌ندێشه دهبنه کۆتر و گوێگرتن له هاژه‌هاژی ئاو و بۆنکردنی گ���وڵ و پ��اڵ��ک�ه‌وت��ن ل �ه س���ه‌ر گ��ی��ا و چیمه‌ن، ئه‌نجامه‌که‌ی م��رۆڤ و س��روش��ت وا تێکه‌ڵی یه‌کدی ده‌بن زه‌حمه‌ته به ئاسانی جیا ببنه‌وه و لێک داببڕێن .ی���اده‌وه‌ری ج��وان بۆ سه‌یرانکه‌ر به‌جێ ده‌هێڵێ ،نیگارکێش تابلۆیه‌کی له‌دایک ده‌ب��ێ ،موزیکژه‌ن به ئامێره‌که‌ی ئ��اوازی جوان ده‌ژه‌ن���ێ و ب�ه گشتی م��رۆڤ ت��ازه ل�ه دای��ک ده‌بێ و بۆ هه‌فته‌ی ئاینده خۆی ئاماده ده‌کات و ه�ه‌رچ��ی م��ان��دوی��ی هه‌فته‌ی راب����وردو ههیه فڕێی ده‌دات و سه‌رشانه‌کانی س��وک ده‌ب��ن و ئه‌م سه‌یرانانه فرسه‌تن بۆ وه‌رزشکاران .که‌چی ئێمه له سه‌یرانه‌کانماندا گه‌نجه‌کانمان ئه‌وه‌نده ده‌خۆنه‌وه ،ئه‌گه‌ر مه‌له‌وانی بکه‌ن ده‌خنکێن له‌ناو ئاودا و دهبنه قوربانی بێعه‌قڵی خۆیان. ل�ه کۆتایی وت��اره‌ک �هم��دا دێمه س �ه‌ر هونه‌ری هه‌ڵپه‌ڕکێ که نه بناغه‌ی ماوه و ده‌ست ده‌گرن و ئه‌وه‌ی ده‌یزانێ و نایزانێ سه‌رچۆپی ده‌گرێت و ده‌قیژێنێ و ش��ان هه‌ڵده‌ته‌کێنێ له رۆژان��ی تاقیکردنه‌وه‌شدا له سه‌ر کارتی ده‌رچوندا هه‌ر سفره و ریزی گرتووه.
به‌شی یه‌که‌م ئیسماعیل ئیسماعیل زاده
کاتێ س�ه‌ب��اره‌ت ب ه پێویستی ه�ه‌ر سه‌رده‌مانێک ده‌دوێین ،ده‌کرێ مه‌به‌ستمان دوو شتى زۆر جیاواز بێت .ده‌کرێ مه‌به‌ستى ئێم ه فۆرمى گشتى ره‌واڵه‌تی ئه‌ندێشه‌کان بێ .ئه‌ندێشه‌یه‌ک که له سه‌ر گشت بابه‌ته‌کانى پیکهێنه‌رى سه‌رده‌مانێک کاریگه‌ری ده‌بێ و وه‌ها بێڕه‌نگ ه که ته‌نیا به وردبینیه‌کى زۆره‌و‌ه ده‌توانین هه‌ستى پێبکه‌ین. به‌اڵم ده‌کرێ مه‌به‌ستمان ئاکارێکى ژیرانه بێت ک ه به‌شێک له نووسه‌ران و هونه‌رمه‌ندان و توێژى هه‌ستیار و وشیارى کۆمه‌ڵگا هه‌ڵیانبژاردووه .ئاکارێک ک ه ده‌رخه‌رى بۆچوونێکى زاڵ و ره‌خنه‌گرانه‌یه یان له‌بنه‌ڕه‌تدا هاوچه‌رخبوون خۆى ده‌نوینێ .ئه‌وان ب ه هێزى بینین و سه‌رکه‌وتوویى تاکى زۆره‌و‌ه ده‌توانن ل ه چۆنێتى ئه‌زموونى کۆمه‌ڵگاى به‌ر ئاماژه‌ى ئێم ه تێبگه‌ن .هه‌روه‌ها ده‌بێ ئاگاشمان لهوه بێ ک ه ئه‌و بابه‌ت ه واته ئه‌ندێشه و ئاکار تایبه‌تى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ه که ده‌توانین به‌م شێوه‌یه له‌و ئه‌زموون ه بدوێین ک ه نزیکایه‌تی ق��ووڵ��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئه‌ندێشه‌ى خ�ه‌س��او و نازانستیبوونى تایبه‌تى و بێ‌ئیراده‌یى کورد هه‌ی ه و نووسه‌ران و هونه‌رمه‌ندانى کۆمه‌ڵگاى ناوبراویش به‌شێکن له‌و ئه‌زموونه بێ‌ئاکامه ک ه تا ئێستا گه‌لى کورد خۆى پێناساندووه. یه‌کێک له مه‌زنترین عاده‌ته‌کانى مێژوى سیاسیى و کلتورى کورد ئهوه بووه ک ه ل ه ماوه‌ى قۆناغه‌کانى قه‌یرانى نێو کۆمه‌ڵگا و زاڵ به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا ده‌ت���وان���ی���ن چ �ه‌ش��ن��ێ��ک ه �ه‌ڵ��ک��ش��ان و داک��ش��ان��ى پێکهاته‌یى جیا بکهینهوه .چه‌شنێ به‌رزى و نزمى ل ه نێوان ئایدیالۆژى زاڵ و کێشه‌ى به‌رده‌وامى یان سه‌رهه‌ڵدانى بزووتنه‌و‌ه زه‌ینى و نالۆژیکیه‌کان .بۆ نموونه سیاسه‌تى ل ه چه‌شنى کلتورى خێڵ یان تاکى خۆداسه‌پێنه‌ر ،زاڵبوونى عاتیفه ،وێنه‌ى کلتورى بێ ئه‌زموونى یان هه‌سته‌کی ،چوونه‌ژێر کاریگه‌رى سیاسه‌تى سه‌رده‌سته‌کان یان بوون به کۆیله‌ى ئه‌و سیاسه‌تانه ،جا چ کۆیله کرابێ یان بۆخۆى ئه‌م کۆیله‌بوونه‌ى هه‌ڵبژاردبێ. ()1 ئه‌گه‌ر سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگاى بهرئاماژه ته‌نیا له‌سه‌ر ده‌ستى گروپ و حزبه‌کاندا له ئ��ارادا بێ ،به‌ر ل ه هه‌موو شتێ له‌سه‌ر مێتۆدى بکه‌رانى ئه‌م سیاسه‌ت ه ده‌که‌وێت ه به‌رچاو .سیستمى گروپ و رێکخراو و حزبه‌کان هه‌ر به‌شێوه‌ى کۆن هه‌ڵده‌سوڕێن .مه‌به‌ست له سیستمى ک��ۆن ،ئ �ه‌و سیستمانه‌یه که تێیاندا ژیانى سیاسى ب ه شێوه‌ى ریزبوونێکى رێکخراو ل ه پێوه‌ندیی ه شه‌خسییه‌کان له ئارادان .له‌م سیستمانه‌دا ژی��ان عاتیفییه .زم��ان الیه‌نگران ه به‌کار دێ��ت و کلتورى نه‌ریتى و خزمخزمێن و سه‌له‌فى رۆڵ��ى سه‌ره‌کى ده‌گێڕێ .له‌م که‌ش ه نه‌ریتییه‌ى گروپ و خێڵ و حزبدا رێکه‌وتنێکى گشتى ئاماده‌یه ل ه چه‌شنى جادوویی ،ئایینی ،سیمبولیکى و وه‌فاداری تا ئاستى ملکه‌چبوون .ئهوه روون و ئاشکرایه ک ه یه‌که‌م توخمى سه‌ره‌کى نه‌ریت پێداگرییکردنه ل ه سه‌ر رابوردو .جه‌خت دهکاتهوه له سه‌ر سه‌رده‌مێکى ب �ه‌س �ه‌رچ��وو .ل � ه ن�ه‌ری��ت��دا بیر ل �ه تاکه‌زه‌مانێک ده‌کرێته‌وه .ئه‌گه‌ر زه‌مان به پێى خوێندنهوه نوێیه‌کان بریتى بێ له راب��وردو ـ ئێستا ـ داهاتوو ،ئه‌وه‌ى بۆ نه‌ریت ناسراوه زه‌مانى راب��وردوه و دوو توخمه‌که‌ى دیکه‌ى زه‌مان وات ه ئێستا و داهاتوو هیچ جێگ ه و پێگه‌یه‌کیان نیه .له‌م بابه‌ته‌دا گه‌وهه‌رى ب ه پیرۆزی و که‌وناری ،فۆلکلۆریک ،گوندی ،هاوشارى و ره‌سه‌ن و له ئه‌نجامدا وه‌فادارى تاکه پێکهێنه‌رن. ئه‌وه‌ى ک ه تا ئێستا له‌م نووسینه‌دا هات باسى دنیایه‌ک ه ک ه ل ه رابوردویه‌کى نه‌زۆر دووره‌وه تا هه‌نوک ه ل ه کۆمه‌ڵگاى ک��ورددا ئاماده ب��ووه .دنیایه‌ک بووه رابوردوخواز ،خۆرافه‌په‌ره‌ست ،پڕ ل ه وه‌هم ،ساویلکه، زووباوه‌ڕ .دنیایه‌ک بووه ک ه ب ه ته‌واوى ل ه چاوه‌ڕوانى سێحر و جادودا ژیاوه .توخمى نه‌ریت و نه‌ریتپارێزى و داگه‌ڕان بهرهو نه‌ریت ل ه الیه‌ن حزب و سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگاوه مێژویه‌کى پاشاگه‌ردانى بۆ خۆى وێنا کردووه و هه‌میش ه ستایش ده‌کرێ .هه‌ر بۆی ه مێژو له به‌رامبه‌ر خۆیان و خۆشیان ل ه به‌رامبه‌ر مێژودا داده‌نێن .به‌م پێی ه ده‌کرێ ئه‌م پرسیاره ئاراست ه بکرێ: له ساته‌وه‌ختى ئێستادا ئایا ئه‌م دوان ه واته مێژوى حزب و مێژوى گه‌ل ک ه جارێک بۆ هه‌ر کامیان مێژو له به‌رامبه‌ریاندا راده‌وه‌ستێ و جارێکیش ئه‌وان خۆیان دهخهنه ب�ه‌رام��ب�ه‌ری ،هاوته‌ریب و ه��اوڕێ یه‌کترین؟ ئاراسته‌کردنى پرسه هه‌نوکه‌ییه‌کانى ک��ورد ب ه هه‌موو خه‌سار و چاوه‌ڕوانیه‌کانیه‌وه به شێوه‌یه‌کى هه‌ستکردانه ده‌ب��ێ ل� ه نێو م��ێ��ژودا داب��ن��رێ و ب ه شێوه‌یه‌کى وشیارانه شوناس و شوێن و پێگه‌ى ل ه مێژودا دیارى بکرێ .هه‌تا بتوانن رووه‌و داهاتوو، بچن ه نێو فۆرمێکى گه‌شبینانه ی��ان ته‌نانه‌ت ره‌شبینانه‌وه .له ه �ه‌ردوو حاڵه‌تدا نه ته‌نیا ده‌کرێ
گۆڕانکارى له شێوازى کارکردن و ده‌ربڕیندا روو بدات ،به‌ڵکو ده‌کرێ له گه‌وهه‌ر و چۆنێتى هزرى سیاسیشدا بێت ه ئاراوه .مرۆڤى کۆمه‌ڵگاى بهرئاماژه له‌نێو هه‌موو پێکهاته‌کانیدا نه‌یتوانى ل ه نێو ره‌وتى په‌یوه‌ندییه‌کى وش��ی��اران�ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ م��ێ��ژوى خۆیدا ب��ژی .ئه‌گه‌ر ئه‌م مرۆڤه له‌نێو چوارچێوه‌ى باو و نه‌ریتدا هه‌ڵده‌سوڕێ ،ئه‌م ره‌وت� ه تا راده‌یه‌کى زۆر ێ و له‌ویش قورستر ده‌که‌وێت ه نێو که‌شوهه‌واى نه‌گۆ مردووییه‌وه .سیاسه‌تى سه‌رده‌ستى بکه‌رى خۆکردیش ل ه رووى دروشمه‌و‌ه پێیوای ه به‌لێنى داوه ب ه داهاتوو، به‌اڵم زۆرجاریش تاو و یاوى ئه‌م گومانه ده‌یگرێ ک ه مێژو چون ده‌توانێ بهرهو پێشه‌وه بچێ ،ئه‌ویش ب ه مه‌رجێ که ره‌سه‌نایه‌تى و گه‌وهه‌رى خۆى (ب ه پێى ئه‌و تێگه‌یشتنه‌که‌ى که سه‌باره‌ت ب ه ره‌سه‌نایه‌تى و راسته‌قینه له الى ئاماده‌یه) له‌کیس ن�ه‌دا .ئه‌م باوه‌ڕ‌ه هه‌ڵگرى پێداهه‌ڵگوتنى باو و عاده‌ت و داب و نه‌ریت و ده‌مارگرژى گه‌لێک ه ل ه الیه‌ن ئه‌وانه‌ى وا خۆیان ب ه وه‌ف��ادار و به‌لێنده‌ر ب ه رێبازى نه‌گۆێ و راسته‌قینه‌ى مێژو ده‌زانن. له‌الیه‌کى دی��ک�هوه ئ�ه‌گ�ه‌ر رێکخراو و گ��روپ و حزبه‌کان به دی��ارده‌ى ئاسایى کۆمه‌ڵگا دابنرێن و بمانه‌وێ له رووى ئهوانهوه سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگاى کوردى تا ئێستا پێ بخوێنینه‌وه ،ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیان ه ده‌رده‌ک�����ه‌ون و ب �ه ب��ێ هیچ کلۆجێک حاشایان ل��ێ��ن��اک��رێ :س��ی��اس�ه‌ت��ى دۆڕاو ،لێکهه‌ڵوه‌شایى ح��زب ،نه‌ریتى م��ان�ه‌وه‌ى ک�ه‌س و تاکى نێو حزب وه‌ک ب��ڕی��ارده‌رێ��ک ب�ه درێ��ژای��ى ته‌مه‌نى ح��زب، ملکه‌چبوونى مرۆڤى ک��ورد ،داوه‌ش��ان��ى کلتورى و که‌سایه‌تى په‌یوه‌ست به‌و کلتوره‌وه ،حاشاکردن له‌ویتر و ...ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیان ه لق ه جۆراوجۆره‌کانى سیاسی ،ئابووری ،مێژویی ،کلتورى و کۆمه‌اڵیه‌تى و ه�هم��وو ب���واره گشتییه‌کانى ت�ه‌ن��ی��وه‌ت�هوه .وات� ه هه‌وڵێکى داوه‌شاو‌ه و نه‌زۆک بووه بۆ خۆداسه‌پاندن و لغاوکردنى هه‌موو به‌شه ئاماده‌کانى نێو کۆمه‌ڵگا. حاشالێکردن بووه له تایبه‌تمه‌ندییه‌کان و چۆنایه‌تى و چوارچێوه‌ى هه‌نوکه له رێى به‌راوردنه‌کردنى رابوردو له‌گه‌ڵ ئێستا .لێره‌دا کاتێ له‌م سۆنگه‌یه‌وه ده‌ڕوانین ه الیه‌نى سیاسی کۆمه‌ڵگا ،تاکه پێوانه و تایبه‌تمه‌ندى بۆ دۆزینه‌وه ،گه‌شه‌نه‌کردنى عه‌قاڵنیه‌تى به‌شدار‌ه ل ه کلتور و سیاسه‌ت و باقى پێکهاته‌کانى کۆمه‌ڵگا. به کورتى ده‌کرێ بڵێین تایبه‌تمه‌ندییه جیاوازه‌کان، پاژ‌ه پێکهێنه‌ره‌کان ،پرس و ناکۆکییه‌کان ب ه درێژایى مێژو ده‌که‌ون ه به‌ر په‌المارى سیاسه‌تى به‌ره‌وپاش؛ هه‌ر به‌وجۆره‌ى ک ه ل ه کۆمه‌ڵگاى عه‌شیره‌یى و نه‌ریتیدا ب��او ب��ووه و ه �ه‌ر ب �ه‌و م��ێ��ت��ۆده‌ى سیستمى نه‌ریتى (خێڵه‌کى ـ عه‌شیره‌یی) ک ه پێکهاته‌ى حزبى کوردى هه‌ڵگرى هه‌مان گه‌وهه‌رن له‌به‌رامبه‌ر هه‌رچه‌شن ه گۆڕاندا خۆڕاگریى ده‌کا .به‌رده‌وامى بااڵده‌ستی و پاشاگه‌ردانى له تایبه‌تمه‌ندیی ه سه‌ره‌کیه‌کانى هه‌موو حزبه‌کانى ح���ازرن ،ب �ه‌اڵم ل �ه‌و راستییه‌ش خۆیان خافڵ ده‌که‌ن ک ه مه‌یلى پێشکه‌وتن و زیندووبوونیان له‌کیس داوه .ئارمانج و بایه‌خ ه مرۆڤییه‌کان له الى ئه‌وان چوارچێوه‌ى پێگه‌یشتن و دابینکردنى ژیانى دوارۆژی��ان وه‌ال ناوه و رۆیشتون .حزب ئه‌مێستاک ه زیاتر له‌جاران وه‌ک بااڵده‌ستبوونى سه‌ڵتى تاکه‌هێز ل �ه خ �هی��اڵ��ى خ��ۆی��دا خ���ۆى ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان ده‌ک���ات. ده‌ت��وان��رێ ب��وت��رێ ک� ه مزگێنى ئ �ه‌و ب��ۆ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى بنده‌ست ک ه ئ��ازادى بێ ب ه شیوه‌ى ت �ه‌واو فۆرمى بانگه‌شه‌ى وه‌دیهێنانى ده‌کا .بهمجۆره حزبى سیاسى خاوه‌نى توخمى پێکهێنه‌ر و پاڵپشتى سه‌له‌فییه‌ت و فۆ‌ڕمى نه‌گۆێ و به‌ره‌وپاشى خۆیه‌تی .ده‌توانرێ ب ه بزووتنه‌وه‌یه‌ک داب��ن��رێ ک ه ده‌ی���ه‌وێ سنوورى شووناسى خۆى له به‌رامبه‌ر هه‌ڕه‌شه‌ى هزرى ره‌خنه‌گر و مێژویه‌کدا بپارێزێ که ل ه گشت سۆنگه‌کانه‌و‌ه مانه‌وه‌یان ده‌خات ه به‌ر مه‌ترسى به‌هه‌نده‌وه .ب ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک له‌هه‌وڵدای ه خ��ۆى له بیر و ئه‌ندێشه‌ى ن��وێ ،پۆلۆرالیزم چ بگا ب�ه پلۆرالیزمى ن��وێ، ێ و گۆڕانکارى رێکخراوه‌یى و سیاسى و ئاڵوگۆ ئابوورى و کلتورى و ئایدیالۆژیکى بپارێزێ و ئه‌گه‌ر بۆشى بکرێ هێرشیان بکات ه سه‌ر و ل ه ئه‌نجامدا بیانسڕێته‌وه. ئ���ه‌وه‌ى ئاشکرایه حزبى سیاسى و سیاسه‌تى نێو کۆمه‌ڵگاى کوردیی ،هه‌م له دیدى شێوه و هه‌م ل ه جۆرى پێشکه‌شکردن و هه‌م له دیدى روانگ ه و بیر و بۆچوون و شێوه‌ى تێگه‌یشتن و باوه‌ڕى خوده‌و‌ه چه‌شنێ دووگمى شیاوى خۆیان هه‌ڵبژاردوه .ئه‌م هه‌ڵبژاردنى دوگمیی ه ح��زب ب �ه خه‌سله‌تێک ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ ک ه هه‌ڵگرى جه‌مسه‌رێک و رێڕه‌وێکى تاک‌ئاراسته‌یه. ب ه واتایه‌کى دی ،عه‌قاڵنیه‌تى رادیکاڵ ل ه چه‌شنى تاک‌ده‌نگی و تاکڕه‌هه‌ندى ههمیشه ل ه بارمته‌ى پڕۆژه‌ى سه‌رکوتگه‌رى ده‌سه‌اڵت ه بانده‌سته‌کاندا بووه و به‌دژى زه‌مینه‌ى سه‌رهه‌ڵدانى حزب وات ه کۆمه‌ڵگا که‌ڵکى لێ وه‌رگیراوه و بێبه‌زییان ه راسته‌قینه‌کان ب ه مێژوى داسه‌پاوى چینایه‌تی ،نه‌بوونى خزمه‌تگوزارى و شتى له‌م بابه‌ته به‌رته‌سک دهکاتهوه .حزبى تاسه‌ر ئێسقان کاڵفامیش دژ ب ه وشیاربوونه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا
له به‌رامبه‌ر دارده‌س��ت��ی ده‌س�ه‌اڵت��ى س�ه‌رده‌س��ت ک ه ع�ه‌ق�ڵان��ی�ه‌ت��ى دوگ��م��ى ح��زب �ه ب �ه ت��اوان��ب��ارک��ردن��ى ئه‌ندیشه‌ى نوێ و کارکردى نوێ ،ب ه الساییکردنه‌و‌ه و روونوسکردنه‌وه‌ى خواست دێت ل ه مێتۆدى حاشا و ب��زرک��ردن و ئ �هوه که‌ڵک وه‌رده‌گ���رێ که هێزى چه‌ندده‌نگی ناتوانێ روبه‌ڕوى تاک‌سه‌نته‌ری بێتهوه ک�ه ب��ۆ خ��ۆی��ان ره‌چ���اوى ده‌ک���ه‌ن .ئ �هم خه‌سله‌ته‌ی ح��زب هه‌ڵگرى سڕینه‌وه‌ى سوبژ‌ه ی��ان سوبژه‌کانى دیکه‌ی ه ب ه چه‌شنێ ک ه ه�ه‌وڵ ده‌ده‌ن هه‌رچه‌شن ه کرده‌وه‌یه‌کى سیاسى الواز و ل ه ئاکامدا نه‌زۆکى بکه‌ن .به ته‌واوى له‌گه‌ڵ عه‌قاڵنیه‌تى نوێ دژایه‌تی ده‌که‌ن .له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر ده‌ستى ئه‌و ک ه خۆى ب ه نوێنه‌رى گه‌ل ده‌زانێ ،به‌هۆى خه‌سله‌تییه‌و‌ه بابه‌تى کۆنى دی��ارى س �ه‌ر ع��ه‌رزى ئاراست ه ده‌ک��ا .ته‌نیا ئه‌و بابه‌تان ه ده‌بینێ ک ه پێى خۆش ه یان هیوادار‌ه بیانبینێ .ئه‌مجۆره تێڕوانین ه مۆته‌که‌ئاسا باڵى به‌سه‌ر هه‌موو تاکێکدا کێشاوه .ئه‌م ه رووتێکردنێکى زاڵه به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا هه‌تا راسته‌قینه‌کانى لێ بشارێته‌و‌ه یان بزرى بکا .کاتێ راسته‌قین ه له الیه‌ن بکه‌رى نه‌رێ یان گێلى سیاسییه‌و‌ه بزر ده‌بێ حاڵه‌تى هێرشبه‌ر به‌خۆیه‌وه ده‌گ��رێ و به‌م شیوه‌ی ه پێش ب ه ئاراسته‌کرانى راسته‌قینه ده‌گ��رێ .روان��گ�هى ئه‌م بکه‌ره نه‌رێ یان گێل ه ک ه ب ه مه‌به‌ست راسته‌قینه بزر ده‌کا ،بۆ تێکشکانى که‌سایه‌تیی ه که ده‌ره‌نجامه‌که‌ى دابه‌زاندنى ئاستى مرۆڤ ه هه‌تا ریزێک ل ه له‌توپه‌تى ئیراده .مرۆڤ بهمجۆره واى به‌سه‌ر دێ ک ه له‌م چه‌شنه سیاسه‌ت ه دووره‌پ �ه‌رێ��ز ده‌ب��ێ ،نه‌ک ئه‌وه‌ى لێى تێنه‌گات .به‌مشێوه‌ی ه مرۆڤ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م چه‌شن ه دلڕه‌قییه‌ى سیاسه‌تى ئه‌تکبووى رێکخراوه‌یى ناهومێدانه ده‌چێته‌و‌ه ناوخۆى هه‌تا له بارودۆخى په‌رێشانى خۆیدا ئه‌فسوونێکى مه‌ستانه ئه‌نجام ب��دا .ب�ه‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌و‌ه لێره‌دا درێ��ژه‌ى ئه‌م ره‌وت ه داوه‌شاو‌ه ترسێکى نوێى له‌گه‌ڵه .ئه‌گه‌ر تێگه‌یشتن له به‌رامبه‌ر راسته‌قینه‌دا نی ه هه‌وڵى بزرکردنیشى ده‌درێ .کۆمه‌ڵگاش بۆ تێگه‌ییشتن ل ه راسته‌قین ه هیچ هه‌وڵێک ن��ادا .ئ��اوا ،زه‌ینیه‌تى ت��اک و ب ه
له‌م که‌ش ه نه‌ریتییه‌ى گروپ و خێڵ و حزبدا رێکه‌وتنێکى گشتى ئاماده‌ی ه ل ه چه‌شنى جادوویی ،ئایینی، سیمبولیکى و وه‌فاداری تا ئاستى ملکه‌چبوون گشتى کۆمه‌ڵگاى ک��ورد ک ه ل ه دنیادا ته‌ریک که‌وتۆته‌وه و خۆى ته‌نیا ده‌بینێ و خۆشى ته‌نیا نیشان داوه ،ره‌وشتێکى سامناک و نامۆى ده‌بێ. ل ه دنیاى راسته‌قینه‌ى عه‌ینیدا ب ه جیاکردنه‌وه‌ى زه‌م���ان دن��ی��اى ناخیى ت��اک و کۆمه‌ڵگا ده‌بێت ه ێ ره‌وتێکى نگریس و سه‌ربه‌مۆر و ره‌وشێکى نه‌گۆ ب ه خۆیهوه ده‌گرێ و ئه‌م رووتێکردنه بهرهو رووخان ده‌چێ .به‌جۆرێ ک ه مرۆڤى بهرئاماژه ل ه جیهانى خۆى و ده‌ره‌وه‌ى خۆى داده‌بڕێ .دنیاى هه‌ڵسووڕانى سیاسه‌تیشى لێ ته‌نگتر دهبێتهوه .ئه‌م خه‌سار‌ه ک ه له‌سه‌رده‌ستى نه‌گۆڕبوونى عه‌قاڵنیه‌تى سیاسى ل ه ئارادای ه له‌گه‌ڵ بزربوونى زه‌یینیه‌ت ئاوێت ه ده‌بێ و به بێ هیچ کۆسپ و دژایه‌تییه‌ک ده‌بێت ه حاکم. شوناسى ئ�هم کۆمه‌ڵگا ملکه‌چ ه به‌جۆرێکه ک ه ژیانى مرۆڤه‌کانى نه‌ک به‌و شێوه‌یه‌ى ک ه ب ه راستى رووی داوه و ده‌بێ روو بدا ،به‌ڵکوو ب ه چه‌شنێک ه ک ه دێتهوه بیرى که‌سێک .لێره‌دا ئه‌زموونى راسته‌قین ه ئ��ی��دى گ��رن��گ نی ه به‌ڵکو ،ت��ان��وپ��ۆى ب��ی��ره‌وه‌رى و وه‌ه��م �ه‌ک��ان گرینگن .ئ��هم ره‌وت���ه م���رۆڤ ب��ه‌ره‌و ئاقارێک ده‌با که هێزى به‌ناوه‌ندکردنى خۆى وه‌کو کۆیه‌ک به‌نێوى کۆمه‌ڵگا له‌کیس ده‌دا و ناتوانێ ئه‌ندێشه‌ى خۆى رێکوپێک بکات .ل ه ئاکامدا ئه‌م کۆمهڵگایه ک ه وه‌ک ناسێنه‌رێکى بێ‌هێزه ،ل ه ێ هه‌لوێست ده‌بێ. به‌رامبه‌ر هه‌موو شتێکیشدا ب ته‌نیا سه‌رشێتیه‌که‌یه‌تى ک ه ئه‌م بارودۆخ ه ده‌گۆڕێ. سه‌رشێتیه‌ک که چه‌شنێک ناڕه‌زایه‌تی هیستریایی ه له به‌رامبه‌ر بارودۆخ و چاره‌نووسى خۆیدا.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
سه‌ردانی سه‌رۆکی هه‌رێم بۆ پارێزگای سلێمانی چۆن لێکده‌ده‌یته‌وه؟
ش��ۆڕش ئیسماعیل ،ده‌رچ��وی ک���ۆل���ی���ژی ئ�����ه‌ن�����دازی�����اری: سه‌ردانکردنی سه‌رۆکی هه‌رێم کارێکی باش ه و پێویستیشه. پێویست ب���وو ل �ه پێشتریشدا س���ه‌ردان���ی ب��ک��ردای �ه .چونک ه سلێمانی له‌روی دانیشتوان و ئاستی رۆشنبیری و جوگرافیه‌وه گرنگترین شوێن ه له هه‌رێمی کوردستان. به‌داخه‌وه وه‌ک پێویست گرنگی پێنه‌دراوه .له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌ردانه‌شدا پێم وانیه سه‌رۆکی هه‌رێم بتوانێت هیچ گۆرانکاریه‌ک بکات ،چونک ه تا ئێستاش هه‌رێمی کوردستان دوو ئیداره‌ییه. سه‌ربه‌ست محه‌مه‌د ،کاسب: ئ��هوه ئ�ه‌رک��ی خۆیه‌تی وه‌ک س���ه‌رۆک���ی ه��ه‌رێ��م س��ه‌ردان��ی ه �هم��وو ن��اوچ �هی �ه‌ک ب��ک��ات، ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه تا ئێستا ئه‌و ئه‌رکه‌ی ب ه که‌می به‌جێهێناوه. به‌گشتی س �ه‌ردان �ه‌ک �هی ب� ه ب��اش هه‌ڵده‌سه‌نگێنم به‌تایبه‌ت بۆ جه‌ختکردنه‌و‌ه له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنی ئه‌و چوار بڕیاره‌ی پێش جه‌ژن ده‌ریکرد .هیواخوازم ب ه هاتنی هه‌وڵی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان بدات و بهرهو ئاشتبوونه‌وه‌ی نیشتمانی بچین. هه‌ڵکه‌وت مسته‌فا ئیسماعیل، کاسب :سه‌ردانکردنی سه‌رۆکی هه‌رێم کارێکی پێویست ه نه‌ک ته‌نیا ب��ۆ سلێمانی به‌ڵکو بۆ ق���ه‌زا و ناحیه‌کانیش .ده‌بێت ب��ارزان��ی ب � ه ته‌نیا س�ه‌رۆک��ی هه‌ولێر و ده��ۆک نه‌بێت ،به‌ڵکو ده‌بێت خۆی ب ه سه‌رۆکی سلێمانی هه‌موو ناوچه‌کانی تریش بزانێت
و له کێشه و گرفته‌کانی ئه‌و ناوچانه‌ش بکۆلێتهوه و هه‌وڵ بدات دادپ���ه‌روه‌ری ل ه بودجه و هه‌ندێک بابه‌تی تر ده‌سته‌به‌ر بکات. ت��وان��ا ع��وس��م��ان ،ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ر: سه‌ردانێکی دره‌نگ‌وه‌خت بوو، وه‌ک هه‌میش ه سه‌ردانه‌کانی ت���هم و م���ژاوی���ن و دی����ار نی ه ک � ه مه‌به‌ستی س �ه‌ردان �ه‌ک �هی چیه .پێویست ه زۆر شه‌فافان ه مه‌به‌ستی هاتنی بخرێت ه روو و ل ه کێشه‌کانی خه‌ڵک بکۆلێتهوه .به‌دڵنیایشه‌و‌ه نایه‌ت ه ناو خه‌ڵک تا گوێ ل ه داخوازیه‌کان بگرێت. بۆیه سه‌ردانه‌که‌ی هیچ گرنگی نی ه و پێم وانی ه هیچ کاریگه‌ری دروست بکات. س��ۆزان عه‌بدواڵ ،روپێو :پێمان خ��ۆش �ه س���ه‌ردان���ی س �ه‌رۆک��ی هه‌رێم ته‌نیا بۆ راگه‌یاندنه‌کان ن�ه‌ب��ێ��ت ک �ه چ �ه‌ن��د وش �هی �ه‌ک ل���ه‌س���ه‌ر ک���اغ���ه‌ز ب��ن��وس��ێ��ت و ته‌نیا روک���ه‌ش ب��ێ��ت .چونک ه ب����ه‌داخ����هوه ل���ه‌گ���ه‌ڵ س���ه‌ردان��� ه دره‌ن�گ‌وه‌خ��ت�ه‌ک��ان��ی��ش��ی وه‌ک س �ه‌رۆک��ی هه‌رێم نایه‌ت ه ناو خهڵکهوه و له کێش ه و گرفتی خه‌ڵک ناکۆڵێته‌وه .پێویست ه وه‌ک ئه‌رکی خۆی سه‌ردانی هه‌موو شوێنێک بکات نه‌ک ته‌نیا په‌یوه‌ست بێت ب ه جێگه و شوێنی له‌دایکبونی .پێویسته باوکایه‌تی هه‌موو شاره‌کان بکات نه‌ک شوێنێک بێ‌باوک بکات. نه‌سرین تۆفیق ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری ه��ون �ه‌ری ل � ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی کشتوکاڵ :به‌خێرهاتنی ده‌که‌م
گێزه‌ر پێست گه‌ش و جوان ده‌کات ئاماده‌کار
ئاشتی ئه‌حمه‌د پێکهاته‌که‌ى گێزه‌ر ( ،)Carrotsئاو ()%88 ی پێک دێنێت ،چه‌ورى (،)%3 شه‌کر ( ،)%9خوێى کانزایى وه‌کو: فۆسفۆر ،پۆتاسیۆم ،مه‌گنسیۆم، کالسیۆم ،کلۆر ،ئاسنى تێدایه. جه‌التین مادده‌ى هه‌روه‌ها ( ،)%0،06هه‌روه‌ها ڤیتامینه‌کانى ( )E،PP،D،C،B،Aتێدایه. سووده پزیشکییه‌کانى .1چاره‌سه‌رى نه‌خۆشییه‌کانى حه‌ساسیه‌ت‌و زیپکه‌ى ئاودار‌و بیرۆ ده‌کات. .2پێست گه‌ش‌و جوان ده‌کات. .3میزهێنه‌ره ،شه‌ربه‌تى گێزه‌ر چاره‌سه‌رى ئاوبه‌نگ‌و گیرانى ئاو ل ه له‌ش ده‌کات. .4چاره‌سه‌رى په‌ڵه‌ى سپى سه‌ر پێست ده‌کات. .5خوێن زۆر ده‌کات ل ه کاتى سوڕى خوێن له الى ئافره‌ت. .6سه‌رچاوه‌یه‌کى گرنگ ه کارۆتینۆیدات بۆ ل ه بریتی ه ک ه مادده‌یه‌کى کیمیایى و سوودى زۆرى هه‌ی ه بۆ
کارزان تاریق به‌کارهێنانی میکیاژ ب ه رێژه‌یه‌کی زۆر له الیه‌ن خانمانه‌وه، زیانبه‌خشه و کاریگه‌ری خراپ له‌سه‌ر باری ته‌ندروستیان دروست ده‌کات .به تایبه‌تی به‌گوێره‌ی شاره‌زایان لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک ئاشکرایان کردووه ،له‌ناو میکیاژدا به تایبه‌تی سووراو به رێژه‌یه‌کی زۆر ماده‌ی (پارافین) ی تێدایه که زیان به (مینا)ی
ونبوون
هیواخوازم له گرفته‌کانی خه‌ڵک بکۆلێتهوه و وه‌ک سه‌رۆکی هه‌رێم هه‌وڵی چاره‌سه‌رکردنیان بدات .چونکه ئه‌م شاره داخوازی زۆری ههیه و وه‌ک پێویست گرنگی پێنه‌دراوه .پێویسته گوێ بۆ داواکانی خه‌ڵک و به‌تایبه‌ت گه‌نجان بگیرێت. ساڵی دووه‌م ژماره 74 ب����ه‌ک����ر ع�����وم�����ه‌ر ،ک���اس���ب: دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26 خۆشحاڵین به سه‌ردانه‌که‌ی، ه�����ه‌ر چ����ه‌ن����ده س���ه‌ردان���ێ���ک���ی دره‌ن�����گ‌وه‌خ�����ت ب�����وو ،ب���ه‌اڵم س�ه‌ردان��ێ��ک��ی ب��اش�ه به‌تایبه‌ت ب��ۆ یه‌کخستنی ماڵی ک��ورد و چاره‌سه‌رکردنی گرفته‌کانی ناوخۆ .پێشبینی ئ�ه‌و ب��وون سلێمانیان ک��رده قه‌سابخانه و له‌بری ده‌که‌م سه‌ردانه‌که‌ی کۆتایی بهێنێت به زۆربه‌ی وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ی داواکاریه‌کانیان ،گه‌نجه‌کانیان گرفته‌کان و جێبه‌جێکردنی بڕیاره‌کانی که له به‌ر فیشه‌کدا .ئێستا وه‌اڵم��ی سه‌رۆکی هه‌رێم م��اوه‌ی راب��ردوو ده‌ریکردبوو بۆ ئاساییکردنه‌وه‌ی بۆ ئه‌م شاره چیه ،چۆن ده‌توانێ له‌بری شکانی چه‌ند شوشه‌یه‌ک قه‌ره‌بووی خوێنی رۆڵه‌کانمان دۆخه‌که. دال��ی��ا ک���ه‌ری���م ،ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌ر :بکاته‌وه .پێویست بوو پێش هاتنی ،ده‌ستگیرکردنی س �ه‌ردان��ێ��ک��ی ب��اش �ه ،چونکه تاوانباران بکاته خه‌اڵت بۆ ئه‌م شاره. ش �هه��ێ��ن ع���ه‌ل���ی ،ده‌رچ����وی ئه‌گه‌ر سه‌ردانی شوێنه‌کانی په‌یمانگا :پێموانیه سه‌ردانی تر نه‌کات ،کهواته سه‌رۆکی سه‌رۆکی هه‌رێم بۆ سلێمانی ته‌نیا ناوچه‌که‌ی خۆیه‌تی و ب��ت��وان��ێ��ت ه��ی��چ ب��گ��ۆڕێ��ت، پێویسته له گرفت و ک �هم و چونکه ئێستاش ئه‌م هه‌رێمه کورتیه‌کان بکۆڵێته‌وه .به‌داخه‌وه تا ئێستا ته‌نیا دوو ئیداره‌ییه و حکومه‌تی س�ه‌رۆک��ی هه‌ولێر و ده��ۆک ب��ووه و هیواخوازم ئه‌و به هه‌مان شێوه خاوه‌ندارێتی له سلێمانی و سلێمانی و هه‌ولێر جیاوازه و بڕیاره‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێمیش لێره جێبه‌جێ ناکرێت .ته‌نانه‌ت خۆیشی ناوچه‌کانی تر بکات. سه‌یران محه‌مه‌د ،خوێندکار :نایه‌وێت هه‌ندێ بڕیار جێبه‌جێ بکات .ئه‌گه‌ر هاتنی س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م بۆ بیویستایه ئه‌وا ده‌بوو تاوانبارانی لقی چوار الی سلێمانی هیچ گرنگی نیه .خۆیهوه راده‌ستی پۆلیس بکات. چونکه چه‌ند مانگێگ پێش ئێستا ئه‌ندامانی حزبه‌که‌ی ئا /سازان تۆفیق
19
ئایا Gmailزیان ده‌گه‌یه‌نێت ه ژینگ ه و گۆی زه‌وی؟ ئاماده‌کار
نه‌هێشتنى شێرپه‌نجه .دوو جۆرن: یه‌که‌میان ،ئه‌لفا کارۆتین ک ه ناهێڵێ شێرپه‌نجه ته‌شه‌ن ه بکات. دووه‌میان ،بیتا کارۆتینکه ک ه ئه‌گه‌رى توشبوون به شێرپه‌نجه‌‌و نه‌خۆشییه‌کانى دڵ که‌م دهکاتهوه. .7گێزه‌ر مادده‌ى (Calcium ک ه تێدای ه )Pectate یارمه‌تیده‌ره بۆ دابه‌زینى ئاستى کۆلیسترۆل له‌خوێن ،بۆی ه به‌خواردنى دوو گێزه‌ر له ڕۆژێکدا ئاستى کۆلیسترۆل ()%20 داده‌به‌زێنێت. .8
بوونى مادده‌ى بیتاکارۆتین تیایدا رێگر‌ه ل ه نه‌خۆشى شه‌وکوێرى‌و کورتبینى .بۆیه چاو به‌هێز ده‌کات. .9خواردنى دوو کوپ له شه‌ربه‌تى گێزه‌ر رۆژان ه دهبێته هۆى رێگرتن له هه‌ڵئاوسانى سپڵ. .10رۆژان ه خواردنى گێزه‌ر وا له مرۆڤ ده‌کات نه‌رم‌و نیان‌و رووخۆش‌و قسه‌خۆش بێت. .11ڕێ ده‌گرێت ل ه مه‌ینى خوێن.
به‌هۆى
سوراوکردنى لێو زیان ب ه ددان ده‌گه‌یه‌نێت ئاماده‌کار
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ
ددان ده‌گه‌یه‌نێت. رۆژنامه‌ی (میلیه‌ت)ی تورکیا باڵوی کردوه‌ته‌وه ،که (ئه‌نتۆنیۆ خه‌بیر) سه‌رۆکی لێکۆڵینه‌وه‌که باسی لهوه کردووه ،ماده‌ی (پارافین) هاوکاری خواردنه‌کان ده‌کات ،که به‌ددانه‌وه بنووسرێت. ئه‌وه‌ش دهبێته هۆی کۆبوونه‌وه‌ی که رۆژانه سووراو به‌کار به‌کتریای زیانبه‌خش له‌و ده‌هێنن که «پێویسته زوو زوو ناوچانه‌ی خواردنه‌کانی نووساوه ددانه‌کانتان به فڵچه بشۆن و به ددانه‌کانه‌وه ،دواتر کێشه‌ی خۆیان له‌و به‌کتریا زیانبه‌خشانه ته‌ندروستیان بۆ دروست ده‌کات .بپارێزن .چونکه ل ه کۆتاییدا ئه‌نتۆنیۆ خه‌بیر رێنمایی دهبێته هۆی رزینی ددانه‌کان و ئه‌وه‌ى داوه‌ته ئه‌و خانمانه‌ی له‌ناوچوونیان.
* جزدانێکى ره‌ش ون بووه به‌ناوى (یوسف حه‌مه سه‌عید) ،بڕێک پاره و هه‌ویه‌ى ئه‌حواڵ مه‌ده‌نى و مۆڵه‌تى شۆفێرى و باجی زانکۆى تێدایه. هه‌ر که‌س دۆزییه‌وه با په‌یوه‌ندى بکات به ئۆفیسى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) یان ژماره ته‌له‌فۆنی ()07480179510 * باجێکى زانکۆ به‌ناوى (ره‌نجده‌ر ئه‌مین) ون بووه هه‌ر که‌س دۆزییه‌وه با په‌یوه‌ندى بکات به ژماره ته‌له‌فۆنى ()07480179510
.12ده‌نگ نه‌رم ده‌کات‌و ده‌نگ ه ژێیه‌کان خاوێن دهکاتهوه. .13گێزه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ى وزه‌یه‌کى که‌م ده‌دات به له‌ش ،ل ه سیستمى دابه‌زاندنى کێشدا به‌کار دێت. بۆی ه ده‌درێت به‌وانه‌ى ک ه قه‌ڵه‌ون. .14به‌هۆى بوونى بڕێکى زۆر ئاو تیایدا بۆ ڕۆماتیزم‌و قه‌بزى سوودى ههیه. .15کارى رژێنى ده‌ره‌قى هاوسه‌نگ ده‌کات‌و تێکچوونى لێدانى دڵ ڕێک ده‌خات. .16بۆ ئه‌و که‌سانه به‌سوود‌ه که‌زیاتر مێشک به‌کار ده‌هێنن. .17کرمى ناو ریخۆڵ ه ل ه ناو ده‌بات. .18باشتروای ه به‌کاڵى و بخورێت، به‌توێکڵه‌وه زۆربه‌ى چونک ه ل ه ڤیتامینه‌کان توێکڵه‌که‌یدایه.
هێمن عه‌لی ماڵپه‌ڕی هه‌واڵی و کۆمه‌اڵیه‌تی (مادر جۆنز) ک ه روانینێکی ره‌خنه‌گرانه‌ی ههیه بۆ هه‌واڵه سیاسیه‌کان و مه‌سه‌له کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ،له بابه‌تێکدا سه‌رنج راده‌کێشێته سه‌ر به‌کارهێنانی بێ‌دیقه‌ت له ئامێره‌کانی په‌یوه‌ندی ئینته‌رنێتی له‌سه‌ر ژینگه و روونی دهکاتهوه که که‌ڵه‌که‌بوونی زانیاری له کامپیوته‌ره شه‌خسیه‌کان یان تۆڕه‌کانی ئیمه‌یل وه‌کو سرویسی ئیمه‌یل گوگڵ به‌ناوی (جیمه‌یل) و تۆڕه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان وه‌کو (فه‌یسبووک) دهبێته هۆی به‌کارچوونی وزه‌ی زیاتر و له ئه‌نجامدا زیان‌گه‌یاندن به ژینگه و گۆی زه‌وی. نوسه‌ری ئه‌م بابه‌ته ئاماژه‌ی کردووه به راهاتنی ئه‌م مه‌سه‌له زۆرینه‌ی له‌ناو خه‌ڵکدا که هه‌موو زانیاری، جۆره وێنه و ڤیدئۆی شه‌خسی ،ته‌رفیهی و ناپێویست له الپه‌ڕه‌ی ئیمه‌یل یان فه‌یسبووکیاندا پاشه‌که‌وت ده‌که‌ن. هه‌ندێک له لێکۆڵه‌ره‌وان له کایه‌ی ئینته‌رنێتدا بانگه‌شه‌ی ئهوه ده‌که‌ن که گواستنه‌وه‌ی دوو مگابایت زانیاری له‌سه‌ر تۆڕی ئینته‌رنێت له‌ڕووی به‌کارچوونی وزه ،یه‌کسانه له‌گه‌ڵ سوتاندنی نیوکیلۆ خه‌ڵۆزی
به‌رد. ئه‌گه‌ر که‌سێک ( )240گیگابایت زانیاری له‌سه‌ر تۆڕی ئینته‌رنێت پاشه‌که‌وت کردبێت ،وه‌کو ئهوهیه که وزه‌ی پێویست بۆ رۆشن‌هێشتنه‌وه‌ی گڵۆپێکی ()100 واتی بۆ ماوه‌ی ( )200ساڵ به‌کار هێناوه. له راپۆرتێکدا کۆمپانیای ئینته‌رنێتی گوگڵ ده‌ستنیشانی کردووه که ناوه‌نده‌کانی پارێزگاری زانیاری ئه‌م تۆڕه ،ئاستێک وزه به‌رده‌وام به‌کار ده‌هێنن که ده‌توانێ کاره‌بای ( )200هه‌زار ماڵ دابین بکات. وێڕای ئهمانه ،کۆمپانیای گوگڵ ده‌ڵێت که خه‌باته‌کانی هه‌ر به‌کاربه‌ر یان ئه‌ندامی ئه‌م تۆڕه ،له درێژایی ساڵدا وزه‌یه‌کی زۆر که‌م به‌کار ده‌هێنێت .زۆربه‌ی کا ر نا سا ن وایه بڕوایان که کامپیوته‌ره شه خسیه کا ن به تا یبه ت که‌ڵه‌که‌کر د نی له زانیاری زۆر هارده‌کانیاندا زیاتر له تۆڕه‌کانی ئینته‌رنێت گشتی کاره‌با به‌کار دێنن .بۆیه ئامێری به‌کارهێنانی باشتر بۆ پاشه‌که‌وتکردن یان تاوتوێکردنی به‌رده‌وامی زانیاریه‌کان کۆ کراوه‌ته‌وه شته ناپێویسته‌کان له و سڕینه‌وه‌ی کامپیوته‌ر و ئه‌رشیفی شه‌خسیدا باشترین رێگایه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی به‌کارهێنانی وزه له خه‌باتی کامپیوته‌ری.
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ئیبراهیم ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753-07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
وێنه‌ى نیشتیمانه شێواوه‌که‌ى
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
رۆمانى کۆشکى باڵند ه غه‌مگینه‌کان 2711/7/4
...ل10
No: (74) Mo.26/9/2011-
ریکالم
له‌به‌ر ده‌عوه‌ت ،ده‌رفه‌تی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی (چه‌تر)ی نییه
ریکالم
ه �ه‌ر ل�ه س �ه‌ره‌ت��ای مانگی فه‌ره‌یدون بێوار هه‌شته‌وه ویستم دیمانه‌یه‌کی رۆژنامه‌وانی له‌گه‌ڵ (فه‌الح مسته‌فا) به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم بکه‌م ،له‌سه‌ر رووداوه‌کانی سه‌ر سنوور و هێرشه‌کانی تورکیا و ئێران به تایبه‌تی، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش چه‌ندینجار په‌یوه‌ندیم پێوه ک��ردووه ،هه‌موو جارێک ده‌یوت به‌سه‌رچاو ،به سکرتێره‌که‌م بڵێ کاته‌که‌ی دیاری بکات ،دوای پرسوجو له‌سه‌ر ناسنامه‌ی رۆژنامه‌که ،هه‌موو جارێکیش که په‌یوه‌ندیم به سکرتێره‌که‌یه‌وه ده‌کرد ده‌یوت به‌سه‌رچاو ،به‌اڵم له‌به‌ر هاتنی فاڵن شاندو وفاڵن میوان جارێ ده‌رفه‌تی نییه و سه‌ردانی فاڵن که‌س و فاڵن فه‌رمانگه‌ی کردووه. ئ����ه‌وه‌ن����ده‌م پ���هی���وه‌ن���دی پ��ێ��ی��ان �هوه ک���رد ن��اچ��ار سکرتێره‌که‌ی وتی :پرسیاره‌کان به ئیمێڵ بنێره کاک فه‌الح به نووسین وه‌اڵمت ده‌داته‌وه ،ئه‌وه‌شم کرد و ( )12پرسیارم بۆ ن��ارد ،که بڕیار بوو ( )8/23وه‌اڵم بداته‌وه ،که‌چی به‌داخه‌وه هه‌موو جارێک که په‌یوه‌ندیم ده‌کرده‌وه هه‌مان پاساوی پێشوى ده‌هێنایه‌وه. ت���ا دواج������ار ک���ه ل���هم رۆژان������ه پ �هی��وه‌ن��دی��م به سکرتێره‌که‌یه‌وه کرد ،وتی کاکه فه‌ره‌یدون وازی لێبێنه با بۆ جارێکی تر بێت. ه �هم��وو که‌سێک ئ����ازاده ک �ه دی��م��ان�ه ده‌ک��ات ی��ان وه‌اڵم���ی پرسیاره‌کان ن �ه‌دات �هوه ،ب �ه‌اڵم که پۆستێکی وه‌رگرتووه ،ئه‌وا ئه‌رکه له‌سه‌ر شانی وه‌اڵمی هه‌موو تاکێکی واڵته‌که‌ی بداته‌وه ،که په‌یوه‌ست بێ به کاره‌که‌ی ئه‌وه‌وه. ل����ێ����ره‌دا ده‌ق�����ی پ���رس���ی���اره‌ک���ان وه‌ک خ��ۆی باڵوده‌که‌ینه‌وه: ساڵو و رێز ،پرسیاره‌کانی رۆژنامه‌ی (چه‌تر) ب��ۆ ب�ه‌رێ��ز (ک��اک ف �ه‌الح مسته‌فا) به‌رپرسی فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان. 1ـ ماوه‌ی پێنج ساڵه تورکیا و ئێران به بیانووی ه�ه‌ب��وون��ی (پ�ه‌ک�ه‌ک�ه و پ���ژاک) سنووره‌کانی هه‌رێم تۆپباران ده‌که‌ن .تاچه‌ند پاساوه‌کانی ئێران و تورکیا ره‌وان ،که ده‌ڵێن له خاکی هه‌رێمه‌وه هێرش دهکرێته سه‌رمان؟ 2ـ بۆچی تائێستا له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی دژ به‌و ده‌ستدرێژیانه‌ی تورکیا و ئێران نه‌وه‌ستاونه‌ته‌وه و رای نێوده‌وڵه‌تیتان نه‌هێناوه‌ته ده‌نگ؟ 3ـ له هه‌ولێر له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری واڵتان کۆبوونه‌وه سه‌باره‌ت به تۆپبارانکردنی سنووره‌کان له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه ،ده‌رنجامی کۆبوونه‌که چی بوو ،ئایا هه‌ڵوێستی نوێنه‌ری ئه‌و واڵتانه چۆن بوو؟ 4ـ ه�ه‌ر واڵتێک که ده‌وڵ�ه‌ت�ه‌ک�هی دراوسێی سه‌روه‌ری خاکی ببه‌زێنێت النیکه‌م باڵوێزخانه‌ی ئه‌و واڵت�ه بانگ ده‌ک��ات بۆ روونکردنه‌وه ،یان باڵوێزه‌که‌ی خۆی له‌و واڵته ده‌کێشێته‌وه .که‌چی تائێستا حکومه‌تی هه‌رێم ئه‌مه‌ی ن�ه‌ک��ردووه، بۆچی؟ 5ـ حکومه‌تی هه‌رێم په‌یوه‌ندی به‌هێزی بازرگانی و ئابووری له‌گه‌ڵ تورکیا و ئێران ههیه ،بۆچی له‌ئێستادا گ��وش��اری ب��ازرگ��ان��ی و ئابووریتان نه‌گرتۆته‌به‌ر وه‌ک گوشارێک بۆ وه‌ستاندنی ئه‌و تۆپبارانکرنه؟ ئایا په‌یوه‌ندیه بازرگانیه‌کان ئه‌وه‌نده گرنگن ،که حکومه‌ت گیانی هاواڵتیانی سنوره‌که‌ی بکات به قوربانی؟ 6ـ س�ه‌رک��ون��س��ڵ��ی ئ��ێ��ران ل �ه ه �ه‌ول��ێ��ر ئ��ام��اژه ب��هوه ده‌ک���ات ،تۆپبارانکردنی س��ن��ووره‌ک��ان به هه‌ماهه‌نگی و ئاگاداری حکومه‌تی هه‌رێمه. ئایا رێکه‌وتنێکی له‌مجۆره ههیه؟ 7ـ کاتی خۆی رێکه‌وتنێک له نێوان حکومه‌تی عێراق و تورکیا و ئێراندا ک��راوه ،که ده‌توانن س��ن��ووری یه‌کتر ببه‌زێنن ب��ۆ سه‌رکوتکردنی شۆڕشی ک��ورد ،ئایا ئه‌م تۆپبارانکردنه‌ناش له چوارچێوه‌ی ئه‌و رێکه‌وتنه‌دایه؟ 8ـ ب �ه ح��وک��م��ی ئ����ه‌وه‌ی ک��ات��ی خ���ۆی ئ��ێ��ران یارمه‌تی شۆڕشی کوردی باشووریداوه ،ده‌وترێت ح��ک��وم�ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م خ���ۆی ل �ه ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی ده‌دزێ��ت �هوه و نه‌رمه به‌رامبه‌ر ئێران و ده‌ی �ه‌وێ حکومه‌تی ناوه‌ندی ئه‌و شه‌ڕه بکات؟ 9ـ ئ�ه‌گ�ه‌ر حکومه‌تی ع��ێ��راق ئ�ه‌رک��ی خۆی به‌رامبه‌ر به سنووره‌کانی هه‌رێم جێبه‌جێ نه‌کات، ههرچهنده ئێستاش نایکات ،ئ�هی هه‌ڵوێستی هه‌رێم چییه و چاره‌سه‌ر چی ده‌بێت؟ 10ـ بۆچی باره‌گا چه‌کدارییه‌کانی ئێران و تورکیا ناکرێنه ده‌ره‌وه له خاکی هه‌رێم ،یاخود تا چه‌نده حساب بۆ ده‌سه‌اڵتی کوردی ده‌که‌ن؟ 11ـ زۆرج����ار گ��وێ��م��ان ل���هوه ده‌ب��ێ��ت ک �ه ئ�ه‌و باڵوێزخانه و کونسوڵگه‌ریانه بۆ کاری هه‌واڵگری به‌کارده‌هێنرێن ،تۆ ده‌ڵێیت چی؟ 12ـ بۆچی حکومه‌تی هه‌رێم تا ئێستا هیچ لێدوانێکی روونی فه‌رمی له‌سه‌ر ره‌وشی سوریا نه‌داوه ،ئایا پشتیوانیکردنی ئه‌سه‌د چ سودێک به عێراق و هه‌رێمی کوردستان ده‌گه‌یه‌نێت؟