( )4000سیاسه‌تمه‌داری
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
کورد ده‌ستگیر ده‌کرێن
ژمار ه 75
ساڵی دووهم
...ل7
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/10/3
نرخی()750دینار
(11ی ره‌زبه‌ری )2711
WWW.Chatrpress.com
زه‌حمه‌تکێشان ،کۆمۆنیست ،بزوتنه‌و ه و چاره‌سه‌ری ره‌خنه‌ی توند ل ه بارزانی ده‌گرن
سه‌رۆکى هه‌رێم چه‌ندین الیه‌نى سیاسى په‌راوێز ده‌خات تایبه‌ت ب ه چه‌تر
بانگنه‌کردن و په‌راوێزخستنى چه‌ندین الیه‌نى سیاسى له‌الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستانهوه ،نیگه‌رانى دروست کردو ه و ئهو الیه‌نان ه ئاماژ ه بۆ ئهو ه ده‌که‌ن ،ک ه بارزانى به‌رده‌وام هه‌ندێک الیه‌نى په‌راوێز خستوو ه و نه‌یتوانیو ه پێکه‌وه‌ژیان ل ه کوردستان به‌رپابکات. نه‌جیبه ع��وم �ه‌ر ،جێگرى س�ه‌رۆک��ى پ���ارت���ى چ�����ارهس�����هرى دی��م��وک��رات��ى کوردستان ل�ه‌وب��اره‌ی�هوه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان و ئه‌نجامدانى گفتوگۆ ته‌نها به پێنج الی �ه‌ن ناکرێت ،بۆیه ب� ه پێویستمان ده‌زانى ههموو پارت و الیه‌نه‌کان تێیدا به‌شدار بن».
ئ�ه‌وه‌ش��ى وت« :ب����هردهوام هه‌ڵوێستى سه‌رۆکى هه‌رێم له ئێستا و له رابردووشدا ه���ه‌وڵ���دان ب����ووه ب��ۆ پ�ه‌راوێ��زخ��س��ت��ن��ی هه‌ندێک الیه‌ن ،داوا ده‌که‌ین سه‌رۆکى هه‌رێم به هه‌ڵوێسته‌کانیدا بچێته‌وه، چونکه ئهگهر به‌و شێوهیه بێت ناتوانن ئه‌نجامێکى باش به‌ده‌ست بهێنن». س��ک��رت��ێ��رى ح��زب��ى زه‌ح��م�ه‌ت��ک��ێ��ش��ان��ى سه‌ربه‌خۆى کوردستان ،که بانگێشتى ئ�هو کۆبوونه‌وه‌یه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم نه‌کرابوون ،بۆچوونى وایه :ده‌سه‌اڵت و س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م پ��ێ��ی��ان وای���ه به بانگهێشت نه‌کردنى ئهو حزبانه سزاى ئهو حزبانه ده‌ده‌ن. قادر عه‌زیز ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: م�هس��ع��ود ب���ارزان���ى ده‌ی���ه‌وێ���ت ه��ێ��ز و ی�هک��ڕی��زى پیشانى مالیکى ب��دات، به‌اڵم به‌و شێوهیه ناکرێت که بارزانى ده‌یکات. الى خۆشیه‌وه عوسمانى حاجى مارف، سکرتێرى کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى حزبى کۆمۆنیستى کرێکارى کوردستان
سیروان محه‌مه‌د:
ده‌سه‌اڵت له خۆکوشتنی گه‌نجان بهرپرسیاره
...ل9
ن��ی��گ �ه‌ران��ى خ���ۆى ل���هو بانگهێشت ن��هک��ردن��ه‌ی��ان ب���ۆ ک��ۆب��وون��ه‌وه‌ک��ه‌ى س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م نیشاندا و وت��ی: «مه‌سعود بارزانى ناتوانێت لهگهڵ خه‌ڵکى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ئاشت ب��ێ��ت �هوه ،ئ���هو الی��ه‌ن��ان��ه‌ى ب��هش��دارى ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ک���ه‌ی���ان ن���هک���رد ل �ه‌الی �ه‌ن بارزانییه‌وه په‌راوێز خراون ،به‌اڵم بارزانى له‌الیه‌ن خه‌ڵکه‌وه په‌راوێز خراوه». ه �ه‌ر ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه عیرفان ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى ک��وردس��ت��ان ب�ه (چ�ه‌ت��ر)ى وت :به‌شداری نه‌کردنی بزووتنه‌وه‌ی ئ��ی��س�لام��ی��ی ل���ه ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ک���ه‌ی ئه‌مجاره‌ی پیرمام لهگهڵ سه‌رۆکی ه���ه‌رێ���م ب���ۆ م���هس���ه‌ل���ه چ����اره‌ن����ووس س���ازه‌ک���ان���ی ن���اوخ���ۆی ه���ه‌رێ���م ،به دڵنییاییه‌وه جێگه‌ی پرسیار بوو الی بزووتنهوه و سه‌رکردایه‌تی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیی نیگه‌ران کرد. درێژه بۆ ل 3
( )68رۆژ ه هیچ هه‌واڵێک له‌س ه ر ئۆجه‌ال ن نییه ...ل6
nخۆپیشاندانێک بۆ ئۆجه‌الن ،سلێمانی)15( ،ی شوباتی ()2011
ئه‌نفالی دووهم
پرسی ژنان
کاره‌ساتێک ناوی دایک
و باوک الی منداڵێک
نامۆ ده‌کات
...ل13
ته‌نها له مانگى ئه‌یلول
()25
ژن کوژراون
...ل8
چاره‌نوسى حکومه‌ته‌که‌ى د.به‌رهه‌م ب ه ده‌ستى تاڵه‌بانى و بارزانییه‌وه
تایبه‌ت ب ه چه‌تر ئه‌حمه‌د ،حاکم قادر و عه‌دنان موفتى) کاندیدن بۆ پڕکردنه‌وه‌ى پۆسته ئاڵوگۆڕ پێکراوه‌کان. کادیرێکى بااڵى یه‌کێتى، چاودێرێکی سیاسیش روونیده‌کاته‌وه ئۆپۆزسیۆن گۆڕانکارییه‌کانى ناو حکومه‌ت بۆ که‌وتوونه‌ته هه‌ڵه‌یه‌کى زۆر دژواره‌وه ئهگهر (چه‌تر) ئاشکرا ده‌کات و ئاماژه به‌و ه پێیانوابێ د.به‌رهه‌م البچێت و نێچیرڤان بارزانى ده‌کات که‌وا بڕیاره دواى گه‌ڕانه‌وه‌ى ببێته س �ه‌رۆک��ى ح��ک��وم�ه‌ت ئ���ه‌وا چاکسازى گهوره ده‌که‌ن. مام جه‌الل ،له کۆبوونه‌وه‌ى د.ئاراس حه‌سۆ میرخان ،به‌رپرسی لقى ()16 مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى مه‌سه‌له‌ی پێدانه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت ى پارتى دیموکراتى کوردستانیش جه‌خت لهوه ده‌کاته‌وه ،که به‌رپرسی لقه‌کانى پارتى لهگهڵ به پارتى یه‌کالیی بکرێته‌وه. راشیگه‌یاند هه‌ر یه‌ک له (مه‌ال به‌ختیار ،عیماد لێسه‌ندنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌تن له
فۆتۆ :رامان
یه‌کێتى .له لێدوانێکى تایبه‌تدا بۆ (چه‌تر) ئ�ه‌وه‌ش��ی وت «ب �ه‌اڵم تا ئێستا له مه‌کته‌بی سیاسی ئهو بابه‌ته تاوتوێ نه‌کراوه ،چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین له کۆبوونه‌وه‌ى داهاتوو باسی بکه‌ین». ح��اک��م ق����ادر ،ئ �ه‌ن��دام��ى ده‌س��ت��ه‌ى ک��ارگ��ێ��ڕی مه‌کته‌بی سیاسیی یه‌کێتیش له‌و باره‌یه‌وه بۆ (چه‌تر) وت��ى« :تا ئێستا له کۆبوونه‌وه‌کانى مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێیتدا ئ �هو مه‌سه‌له‌یه باسی لێوه‌نه‌کراوه».
درێژه بۆ ل 3
لیژنه‌ى دامه‌زراندنى هه‌ولێر ترسى ل ه ئاشکراکردنى ناوى دامه‌زراوان ههیه
نیه ،بۆی ه هه‌ر دواى ده‌خه‌ن. هه‌ولێر ـ هانا ئازاد به وته‌ى سه‌رپه‌رشتیارى دامه‌زراندن له پارێزگاى هه‌ولێر هۆکارى رانه‌گه‌یاندنى ئهو ناوانه کێشه‌ى ماوه‌ى چه‌ندین هه‌فته‌ی ه ته‌کنیکیه. ئاشکراکردنى ناوى دامه‌زراندن تاهیر ع�ه‌ب��دواڵ ،سه‌رپه‌رشتیارى دام �ه‌زران��دن ل ه دواده‌خرێت و به‌بۆچونى گه‌نجانى پارێزگاى هه‌ولێر ب ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ناوى هه‌ولێریش ترس ل ه ئاشکراکردنى دامه‌زراوانى ده‌رچوانى زانکۆ و په‌یمانگاکان بۆ ناوه‌کان هه‌ی ه بۆی ه ئاشکرا ناکرێت دام��وده‌زگ��ا حکومیه‌کان که قۆناغى سێیه‌مى و هه‌ر دواده‌خرێت ،سه‌رپه‌رشتیارى دامه‌زراندنیش هۆکاره‌که‌ى بۆ کێشه‌ى دامه‌زراندن ه بۆ کاتێکى نادیار دواخراوه. ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا ،هۆکارى دواکه‌وتنى راگه‌یاندنى «هونه‌رى» دهگهڕێتهوه. قاسم عه‌لى ،گه‌نجێکى شارى هه‌ولێر‌ه و چاوه‌ڕوانى دام���ه‌زران���دن ب��ۆ کێشه‌ى ه��ون �هرى دهگ �ه‌ڕێ��ت �هوه، گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ناوه‌که‌ى ده‌کات بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى هه‌روه‌ها دابه‌شکردنى میالکات له قه‌زا و ناحیه‌کان ب �ه‌وه‌ک��رد ،لیژنه‌ى دام �ه‌زران��دن بههۆى ن��اڕه‌زای��ى هه‌ندێ گۆڕانکارى به‌سه‌ردا هات ،ئه‌گه‌رى هه‌ی ه خه‌ڵک ئیراده‌ى ئاشکراکردنى ناوى دامه‌زراوانیان لهم هه‌فته‌ی ه ناوى ده‌مه‌زراوان رابگه‌یه‌نرێت.
هەواڵ
توێژه‌رێک :خۆکوشتنی گه‌نجان هۆکاری ئابوری له‌پشته چه‌تر
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
2
بۆچــوون لهگهڵ ده‌ستپێشخه‌رییه‌که‌ى سه‌رۆک دام u
مه‌ال ئاریان
u
هه‌فته‌ى راب��ردوو لهسهر بانگهێشتى به‌ڕێز ب��ارزان��ى ،جارێکى تر پارته سیاسییه‌کانى کوردستان وه‌ک ده‌ستپێکردنى قۆناغێکى نوێی به‌یه‌که‌وه‌ژیانى ژیانى سیاسی ،له‌ژێر چه‌ترى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم کۆبوونه‌وه، له‌سه‌رێکه‌و‌ه بۆ تاوتوێکردنى ب��ارودۆخ��ى هه‌رێم‌و له‌سه‌ره‌که‌ى دیکه‌شه‌و‌ه بۆ سه‌رله‌نوێ دروس��ت��ک��ردن�هوهى ئه‌نجومه‌نى ب��ااڵى پارته سیاسییه‌کان. راستییه‌که‌ى ده‌ستپێشخه‌رییه‌که‌ى بارزانى، ک�ه پ��اش گه‌شته‌که‌ى ب��ۆ سلێمانى هاته رۆژه‌ڤ���هوه ،بێ په‌یوه‌ستکردنه‌وه‌ى به هیچ ئه‌جێندایه‌کى سیاسییه‌و‌ه گ��رن��گ ب��وو، چ��ون��ک�ه ب �هس �ه‌رێ��ک��دا ج��ارێ��ک��ى ت��ر گ��رێ ک��وێ��ره سیاسییه‌کانى پ �ه‌رت��ب��وون‌و لێک دوورک���ه‌وت���ن���هوهى ک�����ردهوه و له‌سه‌رێکى دی���ک���هش���هوه س���ه‌ره‌ت���ای���هک���ى ن��ی��ش��ان��دای��ن، ک �ه ده‌ش��ێ��ت ب �ه‌ه��ۆى گ��ۆڕان��ى هاوکێشه سیاسییه‌کان وگۆڕانى هاوسه‌نگى هێزه‌وه له‌قۆناغى داهاتوودا پرۆسه‌ى دروستکردنى بڕیار خه‌ڵکى دیکه‌شی تێدا شه‌ریک بێت. کۆبوونه‌وه‌ک‌ه س�ه‌رب��ارى پارتى و یه‌کێتى وه‌ک دوو هێزه حوکمڕانه‌که ،سێ پارتی ئۆپۆزسیۆن (گۆڕان و کۆم‌ه ڵ و یه‌کگرتوو) و س��ێ دۆس��ت �ه ن��زی��ک�هک�ه‌ى ده‌س�ه‌اڵت��ی��ش (شیوع ى و سۆسیالیست و زه‌حمه‌تکێشان) ى له‌خۆگرت ،پێشده‌چوو خواستى ده‌سه‌اڵت ئ �هوه بێت ه�ه‌ر ب�هو پێکهاته‌و‌ه جارێکى تر خ��ول��ى دووهم����ى ئه‌نجومه‌نى ب���ااڵى پارته س��ی��اس��ی��ی �هک��ان دروس�����ت ب���ک���ات���هوه ،ه �ه‌ر ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ش ئۆپۆزسیۆن به‌جیاجیا له‌ژێر پاساوى پێویستنه‌بوون‌و جێگرتنه‌وه‌ى بۆ ده‌زگا فه‌رمییه‌کان پێکهێنانى ئهو ئه‌نجومه‌نه‌ى ره‌ت��ک��ردهوه ،له‌کاتێکدا وه‌ک دهردهکهوێت ترسه‌ک‌ه له پێکهاته‌که‌یه‌تى ،چونکه پێنج هێزى به‌شداربووی حکومه‌ت له‌به‌رامبه‌ر سێ هێزى ئۆپۆزسیۆن ،ده‌شێت له‌داهاتوودا به‌ربه‌ستى گهوره له‌به‌رده‌م یه‌کالییبوونه‌وه‌ى دروستکردنى بڕیاره سیاسییه‌کان دروست بکات. له‌راستیدا به پێچه‌وانه‌ى دیدى ئۆپۆزسیۆنه‌وه، بوون‌و پێکهێنانه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى بااڵى پارته سیاسییه‌کان له‌ئێستادا هه‌نگاوێکى گرنگه، چونکه ب �ه ئ �ه‌زم��وون ل �ه راب�����ردوودا ئ �هوه ده‌رکه‌وتوو‌ه که ده‌زگا فه‌رمییه‌کانى هه‌رێم له حکوم‌هت‌و په‌رله‌مان بههۆى هه‌ژموونى ده‌س��ه‌اڵت��ى ح��زب��ی��ی�هوه ن��هک ه��ه‌ر ت��وان��اى کردنه‌وه‌ى گرێ کوێره‌کانى قه‌یرانى سیاسی هه‌رێمى نییه ،بهڵکو هه‌ندێکجار ئاڵۆزتریشیان ده‌ک���ات ،ب�هو وات��ای�ه‌ى ئ �هوهى له راب���ردوودا په‌رله‌مان‌و حکومه‌ت ده‌ره���ه‌ق به قه‌یرانه سیاسییه‌کان کردوویه‌تى ،هه‌رگیز هه‌وڵنه‌بووه بۆ چاره‌سه‌رى بنه‌ڕه‌تیانه‌ى کێشه‌کان ،بهڵکو ئ�هو دام �ه‌زراوان �ه به ئ�ه‌ن��دام‌و کاره‌کته‌رى ته‌واوى هێزه‌کانه‌و‌ه شوێنى راده‌ستکردنه‌وه‌ى بڕیاره سیاسیی‌ه گرنگه‌کان بوون بۆ حزب و سه‌رکرده‌کانیان .ئیدى کاتێک ئه‌نجومه‌نى بااڵى پارته سیاسییه‌کان ،وه‌ک وێستگه‌ى به‌یه‌کگه‌یشتنى س �هرک��رده‌ک��ان ده‌خرێته رۆژه‌ڤه‌وه ،ره‌تکردنه‌وه‌ى له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌وه هه‌ڵه‌یه‌کى کوشنده‌یه‌و نیشانه‌ى ئهوهیه که خۆیان له به‌شداری له پرۆسه‌ى دروستکردنى بڕیار ده‌بوێرن. لهگهڵ ئه‌وه‌شدا بڕیاره‌که‌ى ئۆپۆزسیۆن دوو س�ه‌ره‌ی�ه ،راستییه‌که‌ى من سه‌رێکیان که پابه‌ندى ره‌تکردنه‌وه‌کانى ئۆپۆزسیۆنه بۆ دروستکردنه‌وه‌ى ئهو ئه‌نجومه‌نه ،ناکۆکم، ب���ه‌اڵم ل �هگ �هڵ ئ �هو خ�هم�ه گ���ه‌وره‌ی���هم که ئۆپۆزسیۆن له‌هه‌ناوى خۆیدا وه‌ک ترسێک ه �هڵ��ی��گ��رت��ووه ،ت��رس��ێ��ک ک �ه ده‌ش��ێ��ت له داهاتوودا بههۆى ئهو ناهاوسه‌نگییه‌ى که له به‌رژه‌وه‌ندى ده‌سه‌اڵتدای‌ه وه‌ک ته‌ڵه‌یه‌کى سیاسیی هێزه ناڕازییه‌کانى هه‌رێم بخاته تۆڕه‌که‌وه. هه‌وڵى دروستکردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى بااڵى پارته سیاسییه‌کان ،ئهگهر له‌نییه‌تدا بۆ ه��اوب �هش��ی پێکردنى ه��ێ��زه ب�هش��داره‌ک��ان��ى پ�ه‌رل�هم��ان بێت ل�ه پ��رۆس�ه‌ى دروستکردنى بڕیار ،ئ �هوه له یهکهم هه‌نگاودا بواردنى زه‌حمه‌تکێشانى س�ه‌رب�هخ��ۆ و ب��زووت��ن�هوهى ئیسالمی ئ�هو هه‌نگاو و ده‌ستپێشخه‌رییه ده‌خ���ات���ه ژێ���ر پ���رس���ی���ارهوه ،ئ �هگ �ه‌ری��ش بۆ هاوبه‌شی پێکردنى کۆى ئهو هێزانه بێت که هه‌ڵگرى دیدگاى سیاسیی جیا له‌ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنن ،تا پێکهوه هه‌موویان خه‌م له چاره‌نووس و ئاینده‌ى هه‌رێم بخۆن ،ئهوه بواردنى هێزگه‌لى وه‌ک پارتى چاره‌سه‌ری و کۆمۆنیست و خه‌ڵکى دیکه‌ش خه‌وشێکى دی��ک�ه‌ى ئ �هو ده‌ستپێشخه‌رییه‌یه ،چونکه له‌راستیدا ئهو لۆژیکه‌ى که ج��اران هێزى سیاسیی پێ ده‌پێورا ،ئێستا به‌سه‌رچووه.
چێنه‌ر یاسین ماوه‌یه‌که رێژه‌ی خۆکوشتن له هه‌رێمی کوردستان روو له زیادبوونه و به‌تایبه‌تیش له‌نێوان چینی گه‌نجاندا
بووه به دیارده و توێژه‌رێکی رووداوانه به شێوه‌ی جیاواز لێکده‌ده‌نه‌و‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیش پێیوایه، و توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژه و ئابوورین هۆکاره‌کان زیاتر ب���هوه ده‌ک�����ات ،ئ �هگ �ه‌ر ک�هس��ێ��ک له سۆزداری ی ه کێش به‌شێکیشی بۆ الیه‌نی مادی و مه‌عنه‌ویه‌وه کێشه‌ی دهگهڕێتهوه. نه‌بێت ئه‌وا په‌نا ناباته به‌ر خۆکوشتن. ئ����هوهی تێبینی ده‌ک��رێ��ت م��اوه‌ی�هک� ه له‌و ب��اره‌ی�هوه سورێن ئهبوبهکر عه‌لی، رێ���ژه‌ی خۆکوشتن روو ل�ه زیادبوونه ت��وێ��ژه‌ری ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی ب �ه (چ�ه‌ت��ر) و شاره‌زایانی ده‌رونیش هۆکاری ئهو
له حه‌وت مانگدا ()49
ژن له چه‌مچه‌ماڵ
داواى جیابوونه‌وه‌یان کردوه
وته‌بێژى وهزارهتى په‌ره‌وه‌رده‌ى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند ،له رێگه‌ى سه‌رپه‌رشتیاره‌کانى په‌ره‌وه‌رده به به‌ڕێوه‌به‌رى قوتابخانه و خوێندنگاکان راگه‌یه‌نراوه ،له ناوه‌نده‌کانى خوێندندا هیچ جۆره مه‌لزه‌مه‌یه‌ک نه‌فرۆشرێت و له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى‌و مامۆستاکانیشه‌وه ریکالمی بۆ نه‌کرێت.
له‌ماوه‌ى حه‌وت مانگدا له سنورى قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ له ( )1095که‌س پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیریان ئهنجامداوه و ( )108که‌سیش داواى جیابوونه‌وه‌یان کردووه.
ه حه‌وت مانگدا ( )1095هاوسه‌رگیری ئه‌نجامدراو ه nل
له ئاماره‌که‌دا ئاماژه به‌وه‌ش کراوه ،له‌و رێژه‌یه‌ى له دادگا داواى جیابوونه‌وه‌یان کردووه ( )49که‌سیان ژن بوون. ه��اوک��ات ه �ه‌ر به پێی ئ �هو ئ��ام��اره له م��اوه‌ی ئ �هو ح �ه‌وت مانگه‌دا ()203
فۆتۆ:
KNN
به‌ڵگه‌ی له‌دایکبوون (حجه ال��والده) یان بۆ تۆمار ک��راوه له به‌رامبه‌ریشدا ( )4018ک���هس ل �ه دادگ����ای ب��اری که‌سێتی چه‌مچه‌ماڵ وه‌فاتنامه‌یان بۆ ده‌رکراوه.
کورده‌کانی که‌رکوک له پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری بێبهش ده‌کرێن زانیارداقوقى به‌هۆی ئه‌وه‌ی گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیریان به زمانی عه‌ره‌بیه ،ئهو کوردانه‌ی که‌رکوک که له ساڵی ()2010 ژیانی هاوسه‌ریان پێکهێناوه و پێشینه‌ی یه‌ک ملیۆن دیناریان پێشتر وه‌رگرتبوو له وه‌رگرتنی چوار ملیۆنه‌که‌ی دیکه بێبهش ده‌کرێن.
له‌وباره‌وه ئیدریس مه‌جید ،که پۆلیسی هاتوچۆیه له‌داقوق به (چه‌تر)ی وت: «وه‌ک پیشه‌که‌م س �ه‌ر ب �ه ئ��ی��داره‌ی گه‌رمیانم ،له ساڵی ( )2010پرۆسه‌ی ه��اوس�ه‌رگ��ی��ری��م پێکهێنا ،پ��ارس��اڵ به ب���ڕی ی���هک م��ل��ی��ۆن دی��ن��ار سلفه‌ی
مه‌لزه‌مه قه‌ده‌غه ده‌کات کاوه حسێن
کاوه حسێن
چه‌تر
وهزارهتى په‌ره‌وه‌رده بهکارهێنانى چه‌تر
چه‌تر
ب �هگ��وێ��ره‌ى ئامارێکى دادگ����اى ب��ارى که‌سێتى چه‌مچه‌ماڵ ،که وێنه‌یه‌کى ده‌س��ت (چه‌تر) که‌وتووه ،له ()1/1ى ساڵى ()2011هوه تا ()31ى ته‌موز، واته له ماوه‌ى حه‌وت مانگى ئه‌مساڵدا ( )1095ک���هس ل��ه س��ن��ورى ق���ه‌زاى چه‌مچه‌ماڵ پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیریان ئهنجامداوه. ه �ه‌ر به‌پێى ئ��ام��اره‌ک�ه ل�ه م���اوهى ئهو ح���ه‌وت م��ان��گ �ه‌ى ئ�هم��س��اڵ��دا ()108 که‌س داواى جیابوونه‌وه‌یان ک��ردووه و له دادگاى بارى که‌سێتى چه‌مچه‌ماڵ ته‌اڵقیان وه‌رگرتووه.
ى راگ��ه‌ی��ان��د« :زی���ادب���وون���ی رێ���ژه‌ی خۆکوشتن زی��ات��ر ه��ۆک��اری ئ��اب��ووری له‌پشته ،ئ �هوه جگه ل �هوهی هه‌ندێک حاڵه‌ت هۆکاری سۆزداریشی له پشته به تایبه‌ت له‌ناو ئهو خانه‌وادانه‌ی ئازادی فه‌راهه‌م نه‌کراوه یان عه‌شایه‌رن». ناوبراو ده‌رب��اره‌ی چاره‌سه‌ریش جه‌ختی
هاوسه‌رگیریم پێدرا ،به‌اڵم ئێستا به‌هۆی ئ��هوهی گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیریم به زمانی عه‌ره‌بی تۆمارکراوه ،ئیداره‌ی گه‌رمیان دان به زمانی عه‌ره‌بی نانێت و له‌و پێشینه‌یه بێبهش ده‌کرێم و چوار ملیۆن دیناره‌که‌مان پێنادرێت». ل���ه‌الی���ک���ی ت������رهوه ئ���ه‌ی���اد ک���هم���ال، پۆلیسێکی سه‌ر به حکومه‌تی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان �هوه و نیشته‌جێی ش��اری که‌رکوکه به (چه‌تر)ی وت :به نیازم بچمه ژیانى هاوسه‌رییه‌وه ،به‌اڵم دهبێت کچێک بهێنم دانیشتوی شاره‌کانی هه‌رێم بێت ،چونکه به‌پێی زانیاریه‌کان تا گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری له‌الیه‌ن حکومه‌تی هه‌رێم نه‌بێت و به زمانی ک������وردی ت���ۆم���ار ن���هک���راب���ێ���ت ئ���هوه مه‌حاڵه پێشینه‌ى پێنج ملیۆن دیناری هاوسه‌رگیرمان پێبدرێت.
عه‌دنان عوسمان ،ئه‌ندامی فراکسیۆنی گ��ۆڕان له په‌رله‌مانی کوردستان به (چ����ه‌ت����ر)ی وت« :س����هرج����هم ئ �هو گ�ه‌ن��ج��ان�ه‌ی ل �ه ن��اوچ �ه داب��ڕاوه‌ک��ان��ن ئ��هگ��ه‌ر ی���هک م��ل��ی��ۆن دی��ن��اره‌ک �ه‌ی ساڵی ()2010یان پێدراوه چوار ملیۆن دیناره‌که‌ی دیکه‌ش وه‌رده‌گ��رن ،به‌پێی زانیاریه‌کانم گرێبه‌ستی عه‌ره‌بی یان کوردی هیچ کێشه‌یه‌کى نییه». دوای ئ����هوهی ح��ک��وم�ه‌ت��ی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ب��ڕی��اری��دا ب �ه زی��ادک��ردن��ی پێشینه‌ی ه��اوس �ه‌رگ��ی��ری ل �ه ی�هک ملیۆن دیناره‌وه بۆ پێنج ملیۆن دینار، ئ �هو گه‌نجانه‌ی ل �ه س��اڵ��ی ()2010 گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیریان واژو کردوه ده‌یانتوانی لهم زیادکردنی پێشینه‌یه سودمه‌ند بن و بڕی چوار ملیۆنه‌که‌ی دیکه‌ش وه‌ربگرن.
هێشتا زیاتر له ( )30بینای خوێندن داگیرکراون لێدوانێکدا به(چه‌تر)ى راگه‌یاند :له چه‌تر هه‌ردوو پارێزگاى هه‌ولێر و سلێمانى هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى زیاتر له ( )30بیناى خوێندن ماون بگه‌ڕێنرێنه‌وه سه‌ر وهزارهتى په‌روه‌رده. به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی وت��ی��ش��ى :زۆرب�����ه‌ى ئ���هو بینایانه‌ش ه و په‌روه‌رده ئاماژه بۆ ئه له‌الیه‌ن ئاواره‌کانى ش �ه‌ڕى ناوخۆ و ده‌که‌ن ،که تا ئێستا زیاتر ئاواره‌کانى ترو حزب و رێکخراوه‌کانه‌وه له ( )30بیناى خوێندن له هه‌ردوو پارێزگاى هه‌ولێر و داگیرکراون ،که هه‌ندێکیشیان کراون به باره‌گاى سه‌ربازى. سلێمانى له‌الیه‌ن حیزب و رێکخراوه‌کان و ئاواره‌کانى ب��اس��ى ل��ه‌وه‌ش��ک��رد ،ک �ه ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده شه‌ڕى ناوخۆوه داگیرکراون له ئێستاوه ئهو بینایانه به که‌ڵکى و وهزارهتى په‌روه‌رده‌ش کار خوێندن نایه‌ن و دهبێت دووباره نۆژه‌ن بکرێنه‌وه. بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان ده‌کات. ل �هم��ب��اره‌ی �هوه ئیسماعیل ب�ه‌رزن��ج��ى ،له‌به‌رامبه‌ر گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ش��ی��ان بۆ سه‌ر وت���ه‌ب���ێ���ژى وه‌زاره‌ت�������ى پ�������هروهرده له وهزارهتى په‌روه‌رده به‌رزنجى رایگه‌یاند:
ئێمه ب���هردهوام له هه‌وڵداین ت �ه‌واوى بیناکانى خوێندن بگه‌ڕێنینه‌وه سه‌ر وه‌زاره‌ت�����ى پ������هروهرده ،ب���ه‌اڵم ب�ه‌ه��ۆى نه‌بوونى شوێن بۆ ئهو کهسانهى که بیناکانیان داگیرکردوه نهتوانراوه به خێرایه‌کى ته‌واو بیناکان وه‌ربگرینه‌وه و له دوو رۆژى رابردووشدا له شارى هه‌ولێر دوو بیناى خوێندن ته‌سلیم به وهزارهتى په‌روه‌رده کرانه‌وه. شایانى باسه به‌پێى چه‌ند ئامارێک ل�ه‌پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ( )22بیناى خویندن و له‌پارێزگاى هه‌ولێریش ()15 بینا له‌الیه‌ن حزب و رێکخراوه‌کانه‌وه داگیرکراون و تا ئێستاش بۆ وهزارهتى په‌روه‌رده نه‌گه‌ڕێنراونه‌ته‌وه.
ل���ه‌وه‌ک���ردهوه ،ک�ه پێویسته حکومه‌ت گرنگی ب�ه ک�ه‌رت��ی تایبه‌ت ب��دات و وت��ی :زۆر ک �هس ه �ه‌ن ح �ه‌زده‌ک �ه‌ن له که‌رتی تایبه‌ت کاربکه‌ن ،به‌اڵم که‌می کارگه و الوازی وه‌به‌رهێنان وایکردووه خه‌ڵک روو بکاته دامه‌زراندن ،که ئهو رێژه زۆره‌ش ناتوانرێ دابمه‌زرێنرێت.
م��ام��ۆس��ت��ا ئ��ی��س��م��اع��ی��ل ب �ه‌رزن��ج��ى، ئ���ام���اژه‌ی ب �ه‌وه‌ش��ک��رد ب �ه پ��ێ��چ�هوان�هوه ئهگهر له ناوه‌نده‌کانى خوێندندا مه‌لزه‌مه ب��ف��رۆش��رێ��ت ،لێپێچینه‌وه‌یان ل�هگ�هڵ��دا ده‌کرێت. م��ام��ۆس��ت��ا ئیسماعیل ب �ه‌رزن��ج��ى ،بۆ
رۆژن���ام���ه‌ى (چ���ه‌ت���ر)ى روون����ک����ردهوه، ل �هس �هرج �هم ک��اب��ی��ن�هک��ان��ى حکومهتى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت له کابینه‌ى شه‌شه‌مدا وه‌زاره‌ت��ى پ �ه‌ره‌وه‌رده لهگهڵ ئهوه نه‌بوو مه‌لزه‌مه له ناوه‌نده‌کانى خ��وێ��ن��دن��دا ری��ک�لام��ى ب���ۆ ب��ک��رێ��ت‌و بفرۆشرێت ،ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده چه‌ند ساڵێکه فرۆشتنى مه‌لزمه بووته بازرگانى کردن، وتیشى« :به‌اڵم سه‌باره‌ت به فرۆشتنى مه‌لزه‌مه له‌ناو بازاڕ و پاڵ دیواره‌کاندا ئهوه ئه‌رکى وهزارهتى ناوخۆى حکومهتى هه‌رێمه قه‌ده‌غه‌ى بکات ،بۆ ئهو بابه‌ته ل�هگ�هڵ وه‌زاره‌ت����ى ن��اوخ��ۆش��دا قسه‌مان کردووه ،به‌اڵم خه‌ڵک ههیه خۆى ئاره‌زوو ده‌کات بۆ منداڵه‌که‌ى بکڕێت». وت���ه‌ب���ێ���ژه‌ک���ه‌ى وه‌زاره‌ت�������ى پ�������ه‌روه‌رده‌ى حکومهتى ه �ه‌رێ��م ب��اس��ى ل �ه‌وه‌ش��ک��رد، هه‌ر مامۆستایه‌ک مه‌لزه‌مه به‌رێته ناو ناوه‌نده‌کانى خوێندنه‌وه‌‌و هانى خوێندکار ب���دات ب��ۆ کڕینى ،ئ���ه‌وا لێپێچینه‌وه‌ى یاسایى له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت.
«له کۆنگره‌ى یه‌کگرتووى ئیسالمى گۆڕانکارى گهوره رووده‌دات» چه‌تر هانا ئازاد له سه‌روبه‌ندى نزیکبوونه‌وه له کۆنگره‌ى حزبه‌که‌یان ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کگرتووى ئیسالمى ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات: یه‌کگرتووى ئیسالمى له کۆنگره‌ى داهاتوو گۆڕانکارى به‌سه‌ردادێت.
(ه��ادى عه‌لى) ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى ی �هک��گ��رت��ووى ئ��ی��س�لام��ى ب���ه (چ �ه‌ت��ر) ى راگه‌یاند ،له‌ئێستادا له‌نێو گه‌نجانى ی �هک��گ��رت��وو و ئ��اس��ت �ه ج��ی��اج��ی��اک��ان��ى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵێک داواکارى ههیه
بۆ کۆنگره و گۆڕانکارى ،بۆیه پێشبینى ده‌ک���رێ���ت ل��ه ک��ۆن��گ��ره‌ى ی�هک��گ��رت��ووى ئیسالمى گۆڕانکارى گهوره رووبدات. هادى عه‌لى وتیشى« :جگه له‌من که‌سى تریش هه‌ن له‌ناو یه‌کگرتوو بڕوایان وایه که پێویسته گۆڕانکارى بکرێت ،به‌اڵم گۆڕانکارى و چاکسازى له سه‌ره‌تاوه زۆرینه له‌گه‌ڵى نابێت». ئهو ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کگرتووى ئیسالمى ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ،پێویسته یه‌کگرتووى ئیسالمى قه‌ناعه‌تیان هه‌بێت به گۆڕانکارى و چاکسازى ،چونکه له کۆنگره‌ى ڕاب���ردوه‌وه داوام��ان��ک��ردووه پێویسته ی�هک��گ��رت��وو چ��اک��س��ازى تێدا بکرێت.
ژینگه‌پارێز داواى روونکردنه‌وه له به‌رپرسانى هه‌ڵه‌بجه ده‌کات
ف���ه‌رم���ى ل����ه‌ب����ه‌روارى ()2011/9/25 چه‌تر ک � ه ئ��اراس��ت �ه‌ى قایمقامیێتى هه‌ڵه‌بج ه دره‌و مه‌هدی و س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ش��اره‌وان��ى هه‌ڵه‌بجه و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى ت�ه‌ن��دروس��ت��ى ش����اره‌زوور له کاتى دۆزینه‌وه‌ى بۆمب ه و ک��ۆم�هڵ�ه‌ى قوربانیانى کیمیابارانى کیمیاییه‌که‌ى هه‌ڵه‌بجه‌دا، ه �هڵ �ه‌ب��ج �هم��ان ک������ردووه ،ت��ێ��ی��دا داواى کى ه لهگهڵ هه‌بوونى ناڕه‌زایی روون��ک��ردن��هوهى ورد و ب��اوه‌ڕپ��ێ��ک��راوم��ان ، ه ک زۆرى دانیشتووانى شاره ک�����ردووه ،ت��ا ئێستا ه��ی��چ وه‌اڵم��ێ��ک��ی��ان دواجار له () 2011/9/18 نه‌داوینه‌ته‌وه ،ئهگهر ل ه ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ئهو بۆمبه ته‌قێنرایه‌وه، وه‌اڵممان نه‌ده‌نه‌وه ئه‌وا هه‌ڵوێستمان دهبێت له‌وباره‌یه‌شه‌وه رێکخراوى به گرتنه‌به‌رى سه‌رجه‌م رێگ ه مه‌ده‌نیه‌کان. ژینگه‌پارێزى هه‌ڵه‌بج ه الى خۆشیه‌وه گۆران ئه‌دهه‌م ،قایمقامى داواى روونکردنه‌وه له‌الیه‌نه به‌رپرسه‌کانى هه‌ڵه‌بجه ده‌کات .هه‌ڵه‌بج ه ب ه (چ�ه‌ت��ر)ى راگ�ه‌ی��ان��د :ئێم ه نه‌زمى قادر ،لێپرسراوى گشتى رێکخراوه‌که وه‌ک الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار روونکردنه‌وه‌مان له‌وباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :ئێم ه ب��ۆ راى گشتى خ��س��ت��وه‌ت�ه‌ڕوو ،ب �ه‌اڵم ل ه وه‌ک رێکخراوى ژینگه‌پارێزى هه‌ڵه‌بجه ،ئاینده‌یه‌کى نزیکدا پ��اش دیراسه‌کردنى له ئاکامى هه‌ستکردنمان به به‌رپرسیارێتى ن���وس���راوه‌ک���ه‌ی���ان ،روون���ک���ردن���هوهی���هک���ى به‌رامبه‌ر به ژینگه‌ى شاره‌که ،به نوسراوى باوه‌ڕپێکراویان بۆ ده‌خه‌ینه‌ڕوو.
راپۆرت
سه‌رۆکى هه‌رێم چه‌ندین الیه‌نى سیاسى په‌راوێز ده‌خات سکرتێرى زه‌حمه‌تکێشان:
بارزانى نهیتوانیوه یه‌کڕیزى بپارێزێت
سکرتێرى کۆمۆنیست :سه‌رۆکى هه‌رێم کارى ب ه خه‌ڵکى ئازادیخواز و پاک نییه ئاماده‌کار هانا ئازاد بانگنه‌کردن و په‌راوێز خستنى چه‌ندین الیه‌نى سیاسى له‌الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستانهوه، نیگه‌رانى دروست کردوه و ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن ،ک ه بارزانى به‌رده‌وام هه‌ندێک الیه‌نى په‌راوێز خستووه و نه‌یتوانى پیکه‌وه‌ژیان ل ه کوردستان به‌رپابکات.
دواى ئ����هوهى ل���ه م����اوهى راب������ردوودا س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم لهگهڵ سه‌اڵحه‌دین ب �ه‌ه��ادی��ن و ن���ه‌وش���ی���روان م��س��ت�ه‌ف��ا و ع��ه‌ل��ى ب��اپ��ی��ر دان��ی��ش��ت و ه �ه‌ف��ت �ه‌ى رابردوش حزب و الیهنه سیاسییه‌کانى هه‌رێمى کوردستانى ک��ۆک��ردهوه «بۆ ی �هک��ه �هڵ��وێ��س��ت��ى الی���ه‌ن���هک���ان ل �هس �ه‌ر ئ �هو مه‌ترسیانه‌ى رووب����ه‌ڕووى هه‌رێم ده‌بێته‌وه» به‌اڵم چه‌ندین الیه‌نى سیاسى پاراوێزخراون و بانگێشتى کۆبوونه‌وه‌ک ه نه‌کران ،ئه‌مه‌ش نیگه‌رانى ئهو الیه‌نانه‌ى لێکه‌وتوه‌ته‌وه. نه‌جیبه ع��وم��ه‌ر ،ج��ێ��گ��رى س �ه‌رۆک��ى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان له‌وباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئه‌م قۆناغه‌ى کوردستان پێیدا تێپه‌ڕ دهبێت قۆناغێکى هه‌ستیاره و گۆڕانکارى ل�ه ه �ه‌ر چ��وار الى ه�ه‌رێ��م رووده‌دات، بۆیه گ��ۆڕان��ک��ارى ک��ردن ل�ه هه‌رێمى کوردستانیش ب�ه پێویست ده‌زان��رێ��ت، ب��ۆی �ه ئ���هم گ��ۆڕان��ک��اری �ه ب��ه ه�هم��وو الیه‌ک ئه‌نجام ده‌درێت به هاوبه‌شى.
وتیشى« :چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان الی�ه‌ن�هک��ان دهب��وای �ه بۆچوونى ههموو مه‌سعود بارزانیش. و ئه‌نجامدانى گفتوگۆ ته‌نها به پێنج الیه‌نه‌کانى تێدا بوایه ،نه‌ک هه‌ندێک الى خۆشیه‌وه عوسمانى حاجى مارف، سکرتێرى کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى حزبى الی���ه‌ن ن��اک��رێ��ت ،ب��ۆی�ه ب �ه پێویستمان الیه‌ن په‌راوێز بخرێن! ده‌زانى ههموو پارت و الیه‌نه‌کان تێیدا جێگرى س �ه‌رۆک��ى پ��ارت��ى چ��ارهس �هرى کۆمه‌نیستى ک��رێ��ک��ارى ک��وردس��ت��ان دیموکراتى کوردستان ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ن���ی���گ���ه‌ران���ى خ�����ۆى ل�����هو ب��ان��گ��ێ��ش��ت «ب �هردهوام هه‌ڵوێستى سه‌رۆکى هه‌رێم نه‌کردنه‌یان بۆ کۆبوونه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکى ل�ه ئێستا و ل�ه راب���ردووش���دا ه�ه‌وڵ��دان ه�ه‌رێ��م نیشاندا و ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد، ب����ووه ب��ۆ پ �ه‌راوێ��زخ��س��ت��ن��ى ه�ه‌ن��دێ��ک ئ�هو بانگێشت نه‌کردنه په‌یوه‌ندى به‌و الی �ه‌ن ،داوا ده‌که‌ین سه‌رۆکى هه‌رێم قه‌یرانه‌وه ههیه ،که ده‌سه‌اڵتى سیاسى به هه‌ڵوێسته‌کانیدا بچێته‌وه ،چونک ه ت��ێ��ى ک���ه‌وت���ووه و خ �هڵ��ک ئێستا ب ه ئ���هگ���ه‌ر ب����هو ش��ێ��وه‌ی��ه ب��ێ��ت ن��ات��وان��ن ئه‌نجامێکى باش به‌ده‌ست بهێنن. له‌الیه‌کى تره‌وه قادر عه‌زیز ،سکرتێرى ح��زب��ى زه‌ح��م�ه‌ت��ک��ێ��ش��ان��ى س �ه‌رب �هخ��ۆى ک���وردس���ت���ان ،ک���ه ب��ان��گ��ێ��ش��ت��ى ئ �هو ک���ۆب���وون���هوهی���ه‌ى س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌رێ��م نه‌کرابوون ،بۆچوونى وایه :ده‌سه‌اڵت و سه‌رۆکى هه‌رێم پێیان وایه به بانگێشت نه‌کردنى ئهو حزبانه سزاى ئهو حزبان ه ده‌ده‌ن. ق��ادر عه‌زیز ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: م �هس��ع��ود ب���ارزان���ى ده‌ی���ه‌وێ���ت ه��ێ��ز و ی �هک��ڕی��زى پ��ی��ش��ان��ى م��ال��ی��ک��ى ب���دات، به‌اڵم به‌و شێوهیه ناکرێت که بارزانى ده‌یکات. س��ک��رت��ێ��رى ح���زب���ى زه‌ح��م �ه‌ت��ک��ێ��ش��ان��ى سه‌ربه‌خۆ ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :بارزانى ده‌سه‌اڵتى مه‌سعود بارزانى رازى نیه. به یه‌ک چاو سه‌یرى ههموو حزبه‌کان ئ����ه‌وه‌ش����ى وت« :ئ��ێ��س��ت��ا ک��ێ��ش �ه‌ى ناکات و نه‌یتوانى یه‌کریزى بپارێزێت ،ده‌سه‌اڵت ئهوه نیه ئێمه بانگ ناکات ب��ۆ ک��ۆب��وون �هوه ،بهڵکو ئ �هوهی �ه چۆن کار به قسه‌کانى خۆى ناکات. هێماى ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ش ک��رد :ت��ا ئێستاش ئهو قه‌یرانه چاره‌سه‌ر بکات که تێى به‌شدار بن». ن�ه‌ج��ی��ب�ه ع��وم��ه‌ر ئ��اش��ک��راش��ی ک��رد :ل �ه ک��وردس��ت��ان ت�ه‌ن��ه��ا ق��س�ه ده‌ک��رێ��ت ک �ه‌وت��ووه ،ههرچهنده ناتوانن وه‌اڵم��ى کۆبونه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم لهگهڵ و ناکرێت به ک��ردار ته‌نانه‌ت له الى به‌ڵێنه‌کانیان ب���ده‌ن���هوه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب ه
بزوتنه‌وه:
«کۆبونه‌وه‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم
چاره‌سه‌رى:
به‌م جۆره،
«سه‌رۆکى هه‌رێم
چاره‌سه‌رى
به‌رده‌وام هه‌ندێک
کێشه‌کان نیه،
الیه‌نى په‌راوێز
بهڵکو ئهمه خۆی
خستووه»
بۆ خۆی کێشه
درووستکردنه»
خه‌ڵک». ع���وس���م���ان ح���اج���ى م�����ارف ئ���ام���اژه‌ى به‌وه‌شکرد :سه‌رۆکى هه‌رێم کارى ب ه خه‌ڵکى ئازادیخواز و پاک نیه ،ئهوان ک��اری��ان ب�ه ده‌س���ه‌اڵت و توندوتیژیه، نایانه‌وێت گۆڕانکارى روو بدات. سکرتێرى کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى حزبى کۆمۆنیستى ک��رێ��ک��ارى ک��وردس��ت��ان، وتیشی« :مه‌سعود بارزانى ناتوانێت ل�هگ�هڵ خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان ئاشت بێتهوه ،ئهو الیه‌نانه‌ى به‌شدارى ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ک���ه‌ی���ان ن���هک���رد ل���ه‌الی���ه‌ن بارزانییه‌وه په‌راوێز خراون ،به‌اڵم بارزانى له‌الیه‌ن خه‌ڵکه‌وه په‌راوێز خراوه». ی �هک��ێ��ک��ى ت���ر ل���هو ح��زب��ان��ه‌ى ب��ان��گ ن �هک��ران ب��ۆ ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�ه ،بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى ب���وو ،له‌کاتێکدا ب��زوت��ن�هوه ل �ه حکومه‌تیشدا ب���هش���داره ،عیرفان ئ��ه‌ح��م��ه‌د ،ئ��ه‌ن��دام��ى س �هرک��ردای �ه‌ت��ى ب���زووت���ن���هوهى ئ��ی��س�لام��ى ک��وردس��ت��ان له‌وباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ى وت :به‌شداری نه‌کردنی ب��زووت��ن�هوهی ئیسالمیی ل ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک �ه‌ی ئ �هم��ج��اره‌ی پیرمام لهگهڵ سه‌رۆکی هه‌رێم بۆ مه‌سه‌ل ه چاره‌نووس سازه‌کانی ناوخۆی هه‌رێم، به دڵنییاییه‌وه جێگه‌ی پرسیار بوو الی بزووتنهوه و سه‌رکردایه‌تی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیی نیگه‌ران کرد. وتیشى« :بێجگه له‌وه‌ی که جێگه‌ی پرسیار و س�ه‌رن��ج ب��وو الی ئ �ه‌ن��دام و الیه‌نگرانی بزووتنه‌وه‌ش ،هۆکاری ئه‌م نیگه‌رانییه‌ش دهگهڕێتهوه بۆئه‌وه‌ی ک ه بزووتنهوه ئێستا به‌شداره له حکومه‌ت
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
3
به په‌رله‌مان و وه‌زاره‌تیشه‌وه ،بۆیه ب ه دڵ��ن��ی��ای��ی�هوه ب �هش��دارب��وون��ی ب��زووت��ن �هوه له حکومه‌ت ب�ه‌وات��ای ئ �هوه دێ��ت ک ه بزووتنهوه له ئیجابیات و سلبیاتی ئهو حکومه‌ته به‌شداره». ئهو ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى بزووتنهوه ئ���ام���اژه‌ى ب��ه‌وه‌ش��ک��رد ،پێویسته ل�هو جۆره حاڵه‌تانه‌دا هه‌رگیز ئهو الیه‌نان ه ف�����ه‌رام�����ۆش ن���هک���رێ���ن و ل����ه پ��رس � ه چ��اره‌ن��ووس��س��ازه‌ک��ان��دا پ���رس و را ب ه ههموو الیه‌نه‌کان بکرێت. عیرفان ئه‌حمه‌د ،ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو: کۆبونه‌وه‌کانى س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م به‌م ج����ۆره چ����ارهس����هرى ک��ێ��ش �هک��ان ن��ی�ه، بهڵکو ئ�هم�ه خ��ۆی ب��ۆ خ��ۆی کێشه درووستکردنه. ج �هخ��ت��ى ل����ه‌وه‌ش����ک����ردهوه ،پ���ارت���ى ب ه ب��زووت��ن �هوهى راگ �ه‌ی��ان��دووه ،ک �ه ئه‌م ه هه‌ڵه‌یه‌کى ته‌کنیکى بووه و به ده‌ستى ئه‌نقه‌ست نه‌بووه ،ب�ه‌اڵم سه‌رۆکایه‌تى ه���ه‌رێ���م ه��ی��چ روون���ک���ردن���هوهی���هک���ى له‌مباره‌یه‌وه نه‌داوه. هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه مه‌سعود عه‌بدولخالق، چ��اودێ��رى سیاسى پێیوایه :ب�هش��دارى پێنه‌کردنى الیه‌نه‌کان له کۆبونه‌وه‌که‌ى بارزانى په‌یوه‌ندى ههیه به‌وه‌ى ،که ئهوان به دواى ده‌س���ه‌اڵت نه‌که‌وتوون و ئهو الی�ه‌ن��ان�ه‌ى ب�ه دواى ده‌س���ه‌اڵت بکه‌ون به‌ره‌و بچوکبوونه‌وه ده‌چن. وت��ی��ش��ى« :ن��اک��رێ��ت ب��وت��رێ��ت ل �ه بیر کراون ،بهڵکو بانگێشت نه‌کردنى ئهوان په‌یوه‌ندى به ده‌ستى ئه‌نقه‌سته‌وه ههیه».
چاره‌نوسى حکومه‌ته‌که‌ى د.به‌رهه‌م ب ه ده‌ستى تاڵه‌بانى و بارزانییه‌وه
«تا ئێستا له مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى و پارتى باسى ئاڵوگۆڕى حکومه‌ت نه‌کراوه» ئاماده‌کار فه‌ره‌یدون بێوار کادیرێکى بااڵى یه‌کێتى، گۆڕانکارییه‌کانى ناو حکومه‌ت بۆ (چه‌تر) ئاشکرا ده‌کات و ئاماژه بهوه ده‌کات که‌وا بڕیاره دواى گه‌ڕانه‌وه‌ى مام جه‌الل ،له کۆبوونه‌وه‌ى مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى مه‌سه‌له‌ی پێدانه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت به پارتى یه‌کالیی بکرێته‌وه.
راش��ی��گ�ه‌ی��ان��د ه���ه‌ر ی���هک ل �ه (م �ه‌ال ب �هخ��ت��ی��ار ،ع��ی��م��اد ئ �ه‌ح��م �ه‌د ،ح��اک��م ق���ادر و ع �ه‌دن��ان م��وف��ت��ى) ک��ان��دی��دن ب��ۆ پ���ڕک���ردن���هوهى پ��ۆس��ت �ه ئ��اڵ��وگ��ۆڕ پ��ێ��ک��راوه‌ک��ان .ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بی سیاسی پارتیش ئاشکراى ده‌کات که به‌رپرسی لقه‌کان لهگهڵ لێسه‌ندنه‌وه‌ى حکومه‌تن له یه‌کێتى .چاودێرێکی سیاسیش روونیده‌کاته‌وه ئۆپۆزسیۆن که‌وتوونه‌ته هه‌ڵه‌یه‌کى زۆر دژواره‌وه ئ�هگ�ه‌ر پێیانوابێ د.ب �ه‌ره �هم البچێت و نێچیرڤان ب��ارزان��ى ببێته سه‌رۆکى ح��ک��وم �ه‌ت ئ���ه‌وا چ��اک��س��ازى گ���هوره ده‌که‌ن. ب�ه‌پ��ێ��ی رێ��ک �ه‌وت��ن��ن��ام �ه‌ى س��ت��رات��ی��ژی یه‌کێتى و پ��ارت��ى ،پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت دوو ساڵ بۆ پارتى و دوو ساڵ بۆ یه‌کێتیه ،له کابینه‌ى پێنجه‌مدا یه‌کێتى دوو ساڵه‌که‌ى خۆی دایه‌وه به پ��ارت��ى ،ئێستا م���اوهى دوو ساڵه‌که‌ى یه‌کێتى به کۆتا هاتووه ،به‌اڵم هه‌تا ئێستا چاره‌نووسی کابینه‌ى شه‌شه‌م و د.ب��ه‌ره��هم ب �ه ن��ادی��اری م��اوهت �هوه. کادیرێکى بااڵى ناو یه‌کێتى پێیوایه ئهگهر بێت و مام جه‌الل ته‌کلیف له مه‌سعود بارزانى بکات ،ئه‌وا بارزانى قسه‌ى م��ام ج��ه‌الل ناشکێنێت و دوو ساڵه‌که‌ى تر ده‌داته‌وه به یه‌کێتى. ئهو کادیره که نه‌یویست ناوى ئاشکرا ب��ک��رێ��ت ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ی راگ��ه‌ی��ان��د: «ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ب�هش��ێ��ک ل �ه ک���ادی���ران و ئه‌ندامانى مه‌کته‌بی سیاسی ناو خودى
n
بارزانی و تاڵه‌بانی بڕیار ده‌ده‌ن دکتۆر به‌رهه‌م ده‌مێنێته‌و ه یان نا؟! فۆتۆ :ئینته‌رنێت
یه‌کێتى پێیان ب��اش نییه ئ�هو پۆسته بدرێته‌وه به دکتۆر به‌رهه‌م ،له‌به‌رئه‌وه‌ى پاره‌یه‌کى زۆری رێکخراو و ده‌زگاکان و کادیرانى حزبیی یه‌کێتى بڕیوه و گ��ی��روگ��رف��ت��ى ب��ۆ ی�هک��ێ��ت��ى دروس���ت کردووه» .روونیشی کرده‌وه «ته‌نانه‌ت ئهگهر ئهو پۆسته بشدرێته‌وه به یه‌کێتى، ئ �ه‌وا ن��ادرێ��ت�هوه به د.ب �ه‌ره �هم ،بهڵکو هه‌ر یه‌ک له مه‌ال به‌خیتار و حاکم ق��ادر کاندیدی به‌هێزن بۆ سه‌رۆکى ح���ک���وم���ه‌ت ،ئ���هگ���ه‌ری���ش س���ه‌رۆک���ى حکومه‌ت ل �ه یه‌کێتى بسه‌ندرێته‌وه ئه‌وا حاکم قادر کاندیدێکى به‌هێزه بۆ جێگری سه‌رۆکى حکومه‌ت». هه‌ر سه‌باره‌ت به‌م مژاره دکتۆر ئاراس حه‌سۆ میرخان ،به‌رپرسی لقى ()16 ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان، جه‌خت ل �هوه ده‌ک��ات �هوه ک�ه به‌رپرسی لقه‌کانى پارتى لهگهڵ لێسه‌ندنه‌وه‌ى پ��ۆس��ت��ى س���ه‌رۆک���ى ح��ک��وم �ه‌ت��ن له یه‌کێتى .ئهو له لێدوانێکى تایبه‌تدا بۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ى« :ل �ه کۆبوونه‌وه‌ى لقه‌کاندا ،راى به‌رپرسی لقه‌کان ئهوه ب����ووه ،ک �ه ئ���هو پ��ۆس��ت�ه ل �ه یه‌کێتى وه‌رگیرێته‌وه« .ئه‌وه‌شی وت «به‌اڵم تا ئێستا له مه‌کته‌بی سیاسی ئهو بابه‌ته
تاوتوێ نه‌کراوه ،چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین له کۆبوونه‌وه‌ى داهاتوو باسی بکه‌ین». چ���اودێ���رێ���ک���ى س��ی��اس��ی ن���زی���ک له پ��ارت��ى ئ��ام��اژه ب���هوه ده‌ک����ات ،ک �ه له دانیشتنێکى نێوان د.به‌رهه‌م و مه‌سعود بارزانیدا ،بارزانى به شه‌خسی به‌ڵێنى پ��ێ��داب��وو ،ک�ه دوو س��اڵ�هک�ه‌ى تریشی پ��ێ��ب��دات �هوه ،ب���ه‌اڵم ل��هم دوای���ان���ه‌دا که ک��ۆن��گ��ره‌ى پ��ارت��ی ب �هس �ه‌ردا ه��ات��وو و ئ��اڵ��ۆزی��ی �هک��ان��ى سلێمانى رووی���ان���دا، ج��ۆرێ��ک ل �ه ت��ووڕه‌ب��وون��ى ج �هم��اوه‌رى سلێمانى به‌رامبه‌ر به حکومه‌ت و خودى د.به‌رهه‌م هاته ئاراوه ،ئه‌مه‌ش وایکرد رایه‌ک له‌ناو پارتى دروست ببێت که پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت له یه‌کێتى وه‌ربگرنه‌وه ،که‌واته ئێستا له‌ناو پارتیدا ئهو رایه ههیه که پۆسته‌که وه‌ربگرنه‌وه. کادیره‌که‌ى یه‌کێتى ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا ئهگهر سه‌رۆکى حکومه‌ت له یه‌کێتى وه‌رگیرێته‌وه و له به‌رامبه‌ردا پۆستى سه‌رۆکى په‌رله‌مان وه‌رگرێت ،ئه‌رسه‌الن بایز نابێته سه‌رۆکى په‌رله‌مان ،بهڵکو عه‌دنان موفتى ئهو پۆسته وه‌رده‌گرێت. له درێژه‌ى قسه‌کانیدا ئهو زانیارییه‌شی بۆ (چه‌تر) خسته‌ڕوو ،که «پۆستى جێگری سه‌رۆکى هه‌رێمیش نادرێته‌وه
ب�ه ک��ۆس��ره‌ت ره‌س���وڵ ،بهڵکو ئهگهر ئێستا له کۆبوونه‌وه‌کانى مه‌کته‌بی ع���ه‌دن���ان م��وف��ت��ى ن�ه‌ب��ێ��ت�ه س �ه‌رۆک��ى سیاسی یه‌کێیتدا ئهو مه‌سه‌له‌یه باسی په‌رله‌مان ،ئه‌وا دهبێته جێگری سه‌رۆکى ل��ێ��وه‌ن�هک��راوه ،ل�ه ه�هم��ان کاتیشدا له هه‌رێم ،یان عیماد ئه‌حمه‌د ئهو پۆسته کۆبوونه‌وه‌ى دوو قۆڵی نێوان مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى و پارتى ئ�هو بابه‌ته وه‌رده‌گرێت». به‌اڵم چاودێره سیاسییه‌که که نه‌یویست ب��اس ن �هک��راوه ،ه �ه‌ر کاتێک ب��اس و ن���اوى بهێنرێت ،ب �ه دووری ده‌زان��ێ��ت گفتوگۆی ل���ه‌ب���ارهوه ک���را ،ئ�ه‌وک��ات ئاڵوگۆڕێکى ف���راوان ل�ه حکومه‌تدا قسه له ورده‌کارییه‌کان و ئاڵوگۆڕی بکرێت .وه‌ک ئهو وتى «هه‌ر چه‌نده پۆسته‌کان ده‌که‌ین». پێشتر پ��ارت��ى رازى ب��وو ک �ه پۆستى چ��اودێ��ره‌ک �ه ئ��هوه روون��ده‌ک��ات �هوه ،که ج��ێ��گ��ری س����ه‌رۆک وه‌زی���ران���ى ع��ێ��راق جگه له بارزانى و تاڵه‌بانى ،مه‌کته‌بی بدرێته‌وه یه‌کێتى و د.رۆژ نوری ببێته‌وه سیاسی هه‌ر دوو حزبه‌که ئاگاداریی به سه‌رۆکى حکومهتى هه‌رێم ،به‌اڵم ورده‌کارییه‌کانى وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى ئێستا پارتى ل�هو بیرۆکه‌یه په‌شیمان حکومه‌ت نین .ئه‌وه‌شی وت« :له‌الیه‌ن ب��ۆت �هوه ،ته‌نیا ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا پۆستى تاڵه‌بانی یه‌کالیی کراوه‌ته‌وه که ئهوان سه‌رۆکى په‌رله‌مان ده‌درێت به یه‌کێتى ،جگه له نێچیرڤان ب��ارزان��ى رازى نین ب �ه‌اڵم ده‌ستکاری پۆسته‌کانى به‌غدا پۆستى حکومه‌ت بدرێت به کهسێکى ناکرێت ،ته‌نانه‌ت جێگری سه‌رۆکى ت���ر» .ب���ه‌اڵم ح��اک��م ق���ادر ل �هم��ب��ارهوه هه‌رێمیش دان��ان��رێ��ت ،چونکه پارتى بێئاگایی خ��ۆی دهب��ڕی و وت��ى «تا پێیوایه ک �ه یه‌کێتى سه‌نگى خۆی ئێستا م��ام ج �ه‌الل و ک��اک مه‌سعود له‌ده‌ستداوه و ئهو کاریگه‌رییه‌ى جارانى ب��ارزان��ى ئ �هو ب��اب�ه‌ت�ه‌ی��ان ل�هگ�هڵ باس نه‌کردووین». نه‌ماوه». ح���اک���م ق������ادر ،ئ���ه‌ن���دام���ى ده‌س���ت���ه‌ى ک��ادی��ره ب��ااڵک��ه‌ى یه‌کێتى ئ �ه‌وه‌ش��ی ک���ارگ���ێ���ڕی م��هک��ت��ه‌ب��ی س��ی��اس��ی��ی ئاشکرا کرد ،ئهگهر ته‌نانه‌ت ئاڵوگۆڕ یه‌کێتى ،ئ �هو ه���ه‌واڵ و لێکدانه‌وانه ل��ه ح��ک��وم�ه‌ت��ی��ش��دا ن �هک��رێ��ت و ه �ه‌ر ره‌تده‌کاته‌وه ،ئهو بۆ (چه‌تر) وتى« :تا به‌ده‌ست یه‌کێتییه‌وه بێت ،ئه‌وا یه‌کێتى
له‌به‌رنامه‌یدایه ئاڵوگۆڕ له پۆسته‌کانى خۆیدا بکات ،نزیکه‌ى پێنج وه‌زاره‌ت��ى خۆی ده‌گۆڕێت و که‌سی تر ده‌کاته وه‌زیر. چ��اودێ��ره‌ک �ه راش��ک��اوان �ه ئ��ام��اژه ب�هوه ده‌کات ،که نێچیرڤان بارزانیش ناتوانێ گ��ۆڕان��ک��ارى ب��ک��ات و ل �هم رووه‌وه‌ش ئومێدى ئۆپۆزسیۆن به هه‌ڵه ناوده‌بات. وه‌ک ئ���هو ده‌ڵ���ێ���ت« :ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن که‌وتوونه‌ته هه‌ڵه‌یه‌کى زۆر دژواره‌وه، ئ�هگ�ه‌ر پێیانوابێ د.ب �ه‌ره �هم البچێت و نێچیرڤان ب��ارزان��ى ببێته سه‌رۆکى ح��ک��وم �ه‌ت ئ���ه‌وا چ��اک��س��ازى گ���هوره ده‌ک�ه‌ن ،چونکه له هه‌رێمدا کێشه‌که ه��ی که‌سه‌کان نین ،بهڵکو کێشه‌ى سیسته‌مه ،ب��ۆی �ه ئ �هگ �ه‌ر نێچیرڤان بارزانیش ببێته س�ه‌رۆک��ى حکومه‌ت ناتوانێ له «دێگه‌ڵه» به‌والوه شتێک واژوو ب���ک���ات ،چ��ون��ک �ه هێشتاکه س��ی��س��ت �هم��ى دوو ئ���ی���داری���ی���ه ،ب���ه‌اڵم جیاوازییه‌که ل��ێ��ره‌دای�ه ک�ه نێچیرڤان ده‌ستکراوه‌تره و له بنه‌ماڵه‌ى بارزانییه و پ��ش��ت��گ��ی��ری ده‌ک���رێ���ت و دژای��ه‌ت��ى ناکرێت ،به‌اڵم د.به‌رهه‌م له‌الیه‌ن پارتى و به‌شێکى ن��او یه‌کێتییه‌وه دژایه‌تى ده‌ک��رێ��ت .بۆیه م��ن هیچ ئومێدم به نێچیرڤان بارزانیش نییه تا ئیداره‌ى سیاسی یه‌کنه‌خرێته‌وه». چ��اودێ��ره‌ک�ه پێیوایه ب�ه لێسه‌ندنه‌وه‌ى پ��ۆس��ت��ى س��ه‌رۆک��ى ح��ک��وم �ه‌ت ،ئ �ه‌وا یه‌کێتى فه‌شه‌ل دێنێت ،وه‌ک خۆی وت���ى« :ئ�هگ�ه‌رێ��ک��ى الواز ه�ه‌ی�ه که یه‌کێتى ئ���هو پ��ۆس��ت�ه وه‌رب��گ��رێ��ت �هوه، له‌به‌رئه‌وه‌ى ئهگهر وانه‌کرێت ئ�ه‌وا له سنووری پارێزگاى سلێمانى و ئیداره‌ى گ�ه‌رم��ی��ان یه‌کێتى ف �هش �ه‌ل دێنێت و ناتوانرێ رێکه‌وتننامه ستراتیژییه‌که به‌رده‌وام بێت». کادیره بااڵکه‌ى یه‌کێتیش هیواخوازه مه‌سعود ب��ارزان��ى هه‌مان سیناریۆی ج�ه‌الل تاڵه‌بانى دووب��اره بکاته‌وه ،که چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا تاڵه‌بانى بێبه‌رامبه‌ر دوو ساڵه‌که‌ى یه‌کێتى دایه‌وه به پارتى.
پێشێلکارى سه‌ر رۆژنامه‌نوسان زیادیکردوه
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
4
چه‌تر ئاراس عوسمان له باره‌ی زیادبوونی گرتن و په‌المار بۆ سه‌ریان رۆژنامه‌نوسان ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن ،که ئهوان له نوسین و ده‌رکردنى بڕیارى جوان کێشه‌یان نیه، بهڵکو لهگهڵ جێبه‌جێکردنی بڕیاره‌کاندا کێشه‌یان ههیه. ئه‌حمه‌د م��ی��ره ،س �ه‌رن��وس �ه‌ری گ��ۆڤ��اری (لڤین) له‌وباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: دڵخۆش نه‌بووین به‌و بڕیارانه‌ى حکومه‌ت ده‌ری��ده‌ک��ات ده‌رح��ه‌ق به رۆژنامه‌نوسان، بۆنمونه له‌و دۆسیه‌ی (لڤین)دا سه‌رۆکى حکومه‌ت بڕیاریدا لێپچینه‌وه بکات و بدرێنه دادگا ،به‌اڵم تا ئێستا هیچ کارێک ئه‌نجام ن��ه‌دراوه ،ئێمه پێشتر وتومانه له نوسین و ده‌رکردنى بڕیارى جوان کێشه‌مان نیه ،بهڵکو لهگهڵ جێبه‌جێکردندا گرفتمان ه�ه‌ی�ه ،ده‌بینى ل�ه شوێنه گشتیه‌کاندا پ����ه‌الم����ارى رۆژن���ام���ه‌ن���وس ده‌درێ������ت و
رۆژنامه‌نوسان ره‌خنه له حکومه‌ت ده‌گرن و به «بێ ده‌سه‌اڵت» ناوى ده‌به‌ن ده‌ستگیر ده‌کرێت ،بۆیه پێموایه داماوترین کابینه‌ى حکومه‌ت له دواى راپه‌ڕینه‌وه کابینه‌ى شه‌شه‌مه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى له ناوخۆى حزبه‌کانى خۆشیانه‌وه دژایه‌تیه‌کى سه‌خت به‌رامبه‌رى ئه‌نجام ده‌درێت ،به تایبه‌تى له سلێمانى گهورهترین دژایه‌تى بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌کرێت به‌تایبه‌تى له رووى ئه‌منى و سه‌ربازیه‌وه. وت��ی��ش��ى :هێزێکى مافیایى ناشهرعى ل�ه سلێمانى دروس���ت ب��ووه و حساب بۆ ح��ک��وم �ه‌ت و ح���زب ن���اک���ات ،پێویسته ح��ک��وم�ه‌ت پێش ده‌رک���ردن���ى ب��ڕی��اره‌ک��ان ده‌ستى ئهو مافیا و چه‌تانه ببڕێت ،که له سه‌رو ده‌سه‌اڵته‌وه کار ده‌که‌ن ،له پاڵ ئه‌مانه‌شدا به‌رپرسى ده‌زگاکانى ئاسایش و پۆلیس پابه‌ندى بڕیاره‌کانى حکومه‌ت نابن ،لێپرسینه‌وه لهگهڵ ئه‌مانه بکرێت بۆ ئهوهى دووباره نه‌بنه‌وه. له به‌رامبه‌ریشدا ئ��االن ره‌ئ��وف ،جێگرى ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هرى راگ���ه‌ی���ان���دن���ى س��ه‌رۆک��ى حکومه‌ت به (چه‌تر)ى وت :مه‌به‌ست له بڕیاره‌که‌ى سه‌رۆکى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان بۆ رێگرتنه له دووباره بونه‌وه‌ى هه‌ندێ له‌و حاڵه‌ته نائاسایی و ناجۆرانه‌ى که ل �ه‌راب��ردودا به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان کراوه له چۆنێتى شێوازى مامه‌ڵه‌کردنى الی����ه‌ن����ه ج���ێ���ب���ه‌ج���ێ���ک���اره‌ک���ان ل���هگ���هڵ رۆژنامه‌نوساندا ،له حاڵهتى جێبه‌جێکردنى
بڕیارى دادوه‌ر و دادگاکان که زۆرجار شێوازى بانگکردن‌و بردنى رۆژنامه‌نوسان بۆ دادگا و لێکۆڵینهوه مایه‌ى نیگه‌رانى رۆژنامونوسان ب��ووه ،هه‌ندێک جاریش مایه‌ى ئیحراجى بووه بۆ حکومه‌ت. ئه‌وه‌شى وت :ئه‌م بڕیاره‌ش ده‌ستێوه‌ردان نییه له کاروبارى دادگاکان یان تانه‌دان له بڕیاره‌کانى دادگا ،بهڵکو چاودێریکردن‌و ناساندنى ئهو ده‌زگا و الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌یه که بڕیاره‌که‌ى دادگ��ا جێیه‌جێ ده‌کات، بهتایبهت ده‌زگاکانى پۆلیس به شێوازێکى ق��ان��ون��ی و ره‌چ���اوک���ردن���ى ب��ن�هم��اک��ان��ى م���اف���ى م�����رۆڤ و پ��اراس��ت��ن��ى م��اف��ى رۆژنامه‌نوسان ،تا حاڵهتى ن�هخ��وازراو و ناقانونى رونه‌داته‌وه ،ئه‌م بڕیاره‌ى سه‌رۆکى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه��ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش سه‌رجه‌م ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کان په‌یوه‌ست ده‌ک��ات به ئاگادارکردنه‌وه‌ى پێشوه‌ختى سه‌رۆکى حکومه‌ت له ده‌ستگیرکردنى رۆژنامه‌نوساندا. له ماوه‌کانى پێشودا ژماره‌یه‌ک هێرش و په‌المار بۆ سه‌ر رۆژنامه‌نوسان ئه‌نجام درا ،دواتر سه‌رۆکى حکومه‌ت بڕیارێکى ده‌رکرد که نابێت هیچ رۆژنامه‌نوسێک ب �ه‌ب��ێ ئ���اگ���ادارى ن��وس��ی��ن��گ�هک�ه‌ى ئ �هو ده‌ستگیر بکرێت ،دواى هێرشه‌که‌ى سه‌ر ئاسۆس ه �ه‌ردى و په‌الماردانى باره‌گاى لڤین و که‌له‌پچه‌کردنى ئه‌حمه‌د میره ،له
n
رۆژنامه‌نوسان که‌وتونه‌ته‌به‌ر سکااڵی به‌رپرسان
هه‌فته‌ى رابردوشدا سه‌رنوسه‌رى رۆژنامه‌ى رووداو ئ��اک��ۆ م��ح�هم�ه‌د‌و رۆژن��ام�ه‌ن��وس رێ��ب��وار ک �ه‌ری��م وه‌ل���ى ل �هس �ه‌ر داوای �هک��ى سه‌رۆکى حکومه‌ت له دادگاى سلێمانى لێکۆڵینه‌وه‌یان ل�هگ�هڵ ک��را ،پێشتریش له‌الیه‌ن پۆلیسى هه‌ولێره‌وه بۆ ماوى سێ کاتژمێر ده‌ستبه‌سه‌رکران .هه‌روه‌ها تاریق
فاتح خاوه‌ن ئیمتیازى رۆژنامه‌ى هاواڵتى بۆ بیسته‌مین جار له‌به‌رده‌م دادوه‌ر ئاماده ب��وو بههۆى ب�ڵاوک��ردن�هوهى بابه‌تێک له رۆژن��ام �ه‌ى ه��اواڵت��ی��دا ،له‌الیه‌کى ت��رهوه به‌سیفه‌تى راوێژکارى سه‌رۆک کۆمارى عێراق له‌تیف ره‌شید ،داوایه‌کى یاسایى ل �هس �ه‌ر ه��ۆش��ی��ار ع �ه‌ب��دواڵ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ک���ه‌ن���اڵ���ى ( ) KNNت���ۆم���ارک���را، لهسهر ب�ڵاوک��ردن�هوهى هه‌واڵێک لهسهر خۆپیشاندانه‌کانى نیسانى رابردوو ،هه‌روه‌ها نه‌به‌ز گۆران و شوان محه‌مه‌د و رۆژنامه‌ى کۆمه‌ڵ سکااڵیان لهسهر تۆمار کراوه، بۆمبێکیش ل�ه نزیک ئۆتۆمبێله‌که‌ى سۆران عومه‌ر دۆزراوه‌ته‌وه.
بنکه سه‌ربازیه‌کانی تورکیا هاواڵتیانی هه‌رێم بێزار ده‌که‌ن
«ده‌یانه‌وێت لهسهر خاکی خۆمان ده‌رمان بکه‌ن» چه‌تر محه‌مه‌د ئه‌مینی بنکه و باره‌گا سه‌ربازیه‌کانی تورکیا له‌ناو خاکی هه‌رێمی کوردستان بوونهته هۆی بێزاری و نیگه‌رانی گوندنشینانی ئهو ناوچانه و هاواڵتیانیش داواده‌که‌ن ئهو هێزانه له هه‌رێمی کوردستان ده‌ربکرێن. ی �هک��ی��ن �ه س��ه‌رب��ازی��هک��ان��ی س��وپ��ای ت���ورک���ی���ا ،ک����ه ل����ه ن���اوچ���هک���ان���ی دهۆک جێگیرکراون گوشاربۆ سه‌ر دانیشتوانی گونده‌کانی ده‌وروپشتی چ���ی���ای (م���ه‌ت���ی���ن���ا) ده‌ه���ێ���ن���ن ئ��هم گوندنشینانه که بژێویان به‌ستراوه‌ته‌وه ب���ه داه���ات���ی ره‌ز و ب��اخ �هک��ان��ی��ان، داواده‌ک���ه‌ن ئه‌م بنکانه چۆڵ بکرێن و ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ت���ورک ل��ه ه�ه‌رێ��م��ی
کوردستان بچنه ده‌ره‌وه. ه���اواڵت���ی���هک���ی خ��هڵ��ک��ی ش��ێ�لازێ ب��اس ل��هوه ده‌ک���ات ،ک�ه زه‌وی�هک��ان��ی ل����ه‌الی����ه‌ن ی��هک��ی��ن��هک��ان��ی س��وپ��ای ت��ورک �هوه س��وت��ێ��ن��راون ،م��ام مه‌حمود ک �ه س���ه‌رچ���اوه‌ی داه���ات���ی خ���ۆی و بنه‌ماڵه‌که‌ی ره‌ز و باخه‌که‌یه‌تی و به‌هۆی هه‌بوونی بنکه سه‌ربازیه‌کانی ت��ورک��ی��اوه ،زی��ان��ی گ���ه‌وره‌ی م��ادی ب �هرک �ه‌وت��وه ،خ��وازی��اری ئ �هوهی �ه که سه‌رجه‌م هێزه‌کانی تورکیا به ته‌واوه‌تی خاکی هه‌رێمی کوردستان به‌جێبهێڵن و به‌م شێوهیه دوا« :سوپای تورکیا باره‌گای سه‌ربازی له (کانی ماسی و بامه‌ڕنێ) کردوه‌ته‌وه و به رێگه‌ی سه‌ربازگه‌کانی خۆیه‌وه لهسهر سنور خاکی هه‌رێمی کوردستان بۆمباران ده‌کات ،دهبێت هه‌رچی زوتر له خاکی ئێمه بچنه ده‌ره‌وه ،ئێمه به ده‌یان ساڵ له‌ژێر زوڵم وسته‌می رژیمی به‌عسدا بووین و ئێستاش ن��ۆره‌ی تورکیایه،
شه‌هیده‌که‌ى هه‌ڵه‌بجه نه‌کراو ه ب ه شه‌هیدى سه‌نگه‌ر هه‌ڵه‌بجه
دره‌و مه‌هدى
n
سه‌ربازگه‌کانی تورکیا خه‌ڵک بێزار ده‌که‌ن
بیانووی ش�ه‌ڕ لهگهڵ گه‌ریالکانی پارتی کرێکارانی کوردستان و ب ه پێی رێکه‌وتنێک چه‌ندین بنکه‌ی سه‌ربازی له ناوچه‌کانی (بامه‌ڕنی و
فۆتۆfırat :
کانی ماسی و بێگۆڤا) دامه‌زرێنراون و س����ه‌ره‌ڕای ب �هس �ه‌رچ��وون��ی م��اوه‌ی م��ان �هوهی��ان ئ��هم بنکانه ه��ه‌ر چ��ۆڵ نه‌کراون.
زمانی کاریکاتێر
کورده ئه‌حمه‌د سه‌عید، له‌دایک بووى ساڵى ()1989 ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید، که له ( )2006/3/16له خۆپیشاندانه‌که‌ى به‌رده‌م (مۆنۆمێنت)ى هه‌ڵه‌بجه‌دا شه‌هید بوو ،بنه‌ماڵه‌ى شه‌هید کورده باس لهوه ده‌که‌ن ،که تا ئێستا کوڕه‌که‌یان نه‌کراوه به شه‌هیدى سه‌نگه‌ر. لوقمان ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،ب��راى شه‌هید ک��ورده له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) له‌و باره‌یه‌وه وتى« :ئهو کاته‌ى که ساڵى ()2006 ش �ه‌ه��ی��د ک�����ورده ش �ه‌ه��ی��د ک����را چ�ه‌ن��د به‌رپرسێکى حکومى هاتنه الم���ان و ب��ڕی��اری��ان پێداین ،ک �ه شه‌هید ک��ورده بکرێت به شه‌هیدى سه‌نگه‌ر و نوسراویان بۆ کردین بۆ وه‌زاره‌ت ،به‌اڵم تا ئێستا ن �هک��راوه به شه‌هیدى سه‌نگه‌ر ،بهڵکو ته‌نها به شه‌هیدى هاواڵتى دانراوه ،ته‌نها ( )150,000دینارى بۆ بڕاوه‌ته‌وه ،که ئه‌مه‌ش له‌چاو شه‌هیدێکى سه‌نگه‌ر و
کیمیاباراندا بڕێکى زۆر که‌مه ،هه‌ربۆیه ئێمه‌ش وازمان له نوسراوى یهکهم هێنا، دوات��ری��ش ن��وس��راوى ب��ۆ ک��را ب �ه ژم��اره ( )4226له ب �ه‌روارى ()2010/2/23 به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ش هه‌ر تا ئێستا له وه‌زاره‌ت ماوه‌ته‌وه». وتیشى« :له هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ( )2010/3/7چ�ه‌ن��د به‌رپرسێکى ناو شاره‌که‌مان هاتنه‌المان و چه‌ند به‌ڵێنێکیان پێداین ،که بکرێت به شه‌هیدى سه‌نگه‌ر، به‌اڵم تا ئێستا هیچ به‌ڵێنێکیان جێبه‌جێ نه‌کردوه ،بۆیه داوا له حکومهتى هه‌رێم ده‌که‌ین به‌ڵێنه‌کانیان بهێننه دى». له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا سه‌عدون ئێناخى، به‌ڕێوه‌به‌رى ده‌زگاى شه‌هیدان له هه‌ڵه‌بجه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :وه‌ک ئاشکرایه یاسای وهزارهتى شه‌هیدان وایه ،که هه‌ر هاواڵتیه‌ک له کاتێکى ئ��اوادا شه‌هید ب��ب��ێ��ت ب���ه ش �ه‌ه��ی��دى ه���اواڵت���ى ت��ۆم��ار ده‌کرێت ،چونکه ئه‌م که‌سانه پێشمه‌رگه نین تا بکرێن به شه‌هیدى سه‌نگه‌ر». وتیشى :ت��ا ئێستا ن �هک ه �ه‌ر شه‌هید کورده ،بهڵکو هیج شه‌هیدێکى ترى له‌و جۆره بڕیارى لهسهر نه‌دراوه ،ئێمه وه‌ک ده‌زگ��اى شه‌هیدان هه‌میشه له هه‌وڵداین بۆ ئهو مهبهسته».
ده‌یانه‌وێت له خاکی خۆمان ده‌رمان بکه‌ن». ه���ه‌روه‌ه���ا گوندنشینێکی خه‌ڵکی (که‌ستێ) داوا له حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات ،که داکۆکی له خاک و گوند و هاواڵتیانی خۆی بکات و له ئاست ئ �هو ک��ارهس��ات و رووداوان���ه‌ی بهسهر گه‌له‌که‌یدا دێن بێ ده‌نگ نه‌بێت. عه‌بدولره‌حمان روو ده‌کاته حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان و ب �هم شێوهیه ده‌دوێ���ت« :گ �ه‌ر ئ �هوان خۆیان هیچ ناکه‌ن با رێگه بۆ خه‌ڵک بکه‌نه‌وه، چی پێویست بێت خه‌ڵک ده‌یکات. ئهگهر ئ��هوان رێگه له ب���ه‌رده‌م گه‌ل ب���ک���ه‌ن���هوه گ �ه‌ل��ی��ش ب���ه ت���ه‌واوه‌ت���ی پ��ش��ت��گ��ی��ری��ان ده‌ک�����ات ،ئ��ێ��م�ه چیتر نامانه‌وێت ک��ۆرپ�ه‌ی ش�هش مانگان و ژنی دووگیان بکوژرێن .ده‌وڵه‌تی تورک له قه‌ندیل ئه‌م کاره‌ی کرد، به‌اڵم دوایی درۆی کرد و وتی من
ئهو کاره‌م نه‌کردوه». ه��اواڵت��ی�هک��ی دی��ک �ه‌ی دانیشتووی گوندی (ئ��ۆرێ) باس لهوه ده‌کات، که ئامانجی تورکیا به ته‌نیا شه‌ڕ له دژی په‌که‌که نیه ،بهڵکو ده‌یه‌وێت سه‌رجه‌م گه‌لی کورد له‌ناوببات. سادق که به‌هۆی تۆپه‌کانی تورکیاوه دوو م��ن��اڵ��ی ( )15س��ااڵن��ی خ��ۆی له‌ده‌ستداوه ،به‌م شێوهیه بۆ ئاژانسی ف��وڕات دوا « :حکومه‌تی تورکیا دوژمنی کورده ،له ساڵی ()1991وه هه‌رێمی کوردستان تۆپباران ده‌کات و هێرشی س �ه‌رب��ازی پێکده‌هێنێت، ب���ه‌ه���ۆی پ���ه‌الم���اره‌ک���ان���ی ب���ۆ س �ه‌ر (مه‌تینا و خواکورک و زاپ) و زۆر شوێنی دیکه ئێمه چه‌ندین که‌سمان لێ شه‌هید بووه ،خاکی ئێمه مینڕێژ ده‌ک����ات و ب��ه‌ه��ۆی ئ���هو م��ی��ن��ان�هوه هاواڵتیانی سڤیل دهبنه قوربانی». پێویسته بوترێت له ساڵی ()1995 ل���ه م��ی��ان �ه‌ی ش����ه‌ڕی ن���اوخ���ۆ و به
ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان:
لهگهڵ ئه‌وه‌دا نیم ورده‌کارى
سیاسه‌تى فرۆشتنى نه‌وت ئاشکرا بکرێت دیداری کارزان هه‌ورامی
سه‌ردار ره‌شید ،ئه‌ندامى فراکسیۆنى کوردستانى ل ه لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان ل ه په‌رله‌مانى کوردستان، لهم چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر) دا باس له‌و ه ده‌کات ،ک ه ئهو لهگهڵ ئه‌وه‌دا نییه ورده‌کارى سیاسه‌تى فرۆشتنى نه‌وت ئاشکرا بکرێت و ده‌ستخۆشیش ل ه حکومه‌ت ده‌کات ،بههۆى ئهوهى «گرێبه‌ست ه نه‌وتییه‌کانى ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان کردوه». چه‌تر :تا ئێستا ( )42گرێبه‌ستى نه‌وتى له هه‌رێمى کوردستان واژو کراون تاچه‌ند په‌رله‌مانى کوردستان ئاگادارى ورده‌کارى ئه‌م گرێبه‌ستانه‌ن؟ ـ س�ه‌ره‌ت��ا سوپاس و ده‌ستخۆشى بۆ حکومهتى هه‌رێم که سه‌رجه‌م گرێبه‌ست ه نه‌وتیه‌کانى ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان کردوه و سه‌رجه‌میانى ئاشکرا کردن بۆ سه‌رجه‌م لیسته‌کان و ب ه ئاشکرا رونکردنه‌وه‌ى ل �ه‌ب��ارهوه دراوه ،دوات��ر راپ��ۆرت��ى خۆیان ره‌وان����ه‌ى ل��ی��ژن�ه‌ى ت��ای��ب�ه‌ت ک����ردوه ،ل ه ئ��ێ��س��ت��اش��دا س���هرج���هم گ��رێ��ب�هس��ت�هک��ان ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان کراوه بۆ ئهوهى ورده‌کارى گرێبه‌سته‌کان له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه ئاشکرابێت. چه‌تر :به پێى وته‌ى ئاشتى هه‌ورامى وه‌زی������رى س��ام��ان��ه س��روش��ت��ی �هک��ان ل ه ( )2009/9/19وتویه‌تى پێنج ملیار دۆالر شیرینى گرێبه‌سته نه‌وتیه‌کانه، له‌و پاره‌یه‌ش یه‌ک ملیارى لێ خه‌رج ک���راوه و چ��وار ملیارى م���اوه ،ک� ه ل ه کۆمپانیا به‌ڵێن ده‌ره‌ک��ان��ى وه‌رگ��رت��ووه، ئێوه ئاگادارى ئهو پاره‌یه‌ن؟ ـ ئهمه پ��اره‌ى نه‌قدى نیه ،پاره‌یه‌ک ه
بۆ ئهو پرۆژان ه خه‌رج کراوه ک ه تایبه‌تن بۆ ئ �هو شوێنانه‌ى زه‌ره‌رم �ه‌ن��د ب��وون ل ه ده‌ره��ێ��ن��ان��ى ن���ه‌وت ،ب��ۆی�ه ئ���هوهى ئێم ه به‌دواداچونمان بۆ ک��ردوو هه‌ر ئاوابوو‌ه و خۆ ئهگهر خیالفێکیش هه‌بێت ئهوه حکومهتى عێراقى ههیه ،ک ه ئهگهر مه‌سه‌له‌یه‌کى نامۆ هه‌بێت ئهوه یه‌کسه‌ر حکومهتى ع��ێ��راق��ى ده‌ی��ک��رده ه �ه‌اڵ و مه‌سه‌له‌یه‌کى سیاسى لێ دروست ده‌کرد، بۆی ه مه‌سه‌له‌ى شیرینیه‌کان هیچ شتێکى نامۆى تێدا نیه و ورده‌کاریه‌که‌شى له‌الى حکومهتى ههرێمهوه خراوه‌ته‌ڕوو. چه‌تر :به‌پێى بڕگه‌ى ( )30مادده‌ى یه‌کى یاسایى ن��ه‌وت و غ��از ،داه��ات و ف��رۆش��ى گرێبه‌ستیه نه‌وتیه‌کان ل ه سندوقى نه‌وتى هه‌رێمى کوردستان خه‌رج ده‌کرێن ،ب�ه‌اڵم کێش ه له‌وه‌دایه پاره‌ک ه وه‌رگیراوه و تا ئێستا ئهو سندوقه دروست نه‌کراوه ،که‌واته پ��اره‌ى ته‌رخان کراوى سندوقه‌ک ه دیار نیه؟! ـ به‌ڵى یه‌کێک له‌و شتانه‌ى ک ه وه‌کو په‌رله‌مانى کوردستان پێداگیریمان لهسهر ک���ردوه و ل� ه لیژنه‌ش قسه‌مان لهسهر ک���ردوه ئ �هو سندوقه‌یه و حکومه‌تیش ب�هڵ��ێ��ن��ى پ��ێ��داوی��ن دروس��ت��ک��ردن��ى ئ �هو سندوقه‌یه ،بێگومانیش ده‌چێته بوارى جێبه‌جێ ک��ردن �هوه حکومه‌ت پابه‌ند‌ه ب����هوهى ئ���هو س��ن��دوق�ه دروس����ت ب��ک��ات، چونکه ئێم ه وه‌کو په‌رله‌مانى کوردستان به‌دواداچوونى زیاتر لهسهر ئهو بابه‌ت ه ده‌که‌ین. چ �ه‌ت��ر :ئ��ه‌ى ئ��هو پ��اران��ه‌ى ب �ه ن��اوى سندوقه‌که‌وه وه‌رگیراون چیان لێهاتووه؟ ـ به‌پێى ئ �هو ب �ه‌دواداچ��ون��ان �ه‌ى ئێم ه ب��ۆم��ان ک�����ردوه ،ئێستا ه��ه‌وڵ��ى ئ��هوه ده‌درێ����ت پ���اره‌ى س �هرج �هم ئ �هو سندوق ه بگه‌ڕێنرێته‌وه ،بۆیه پرسى ن��ه‌وت ل ه هه‌رێمى کوردستان پرسێکى کۆن نی ه ل ه ()2007هوه هه‌رێمى کوردستان که‌وتۆت ه ناو ئه‌م بابه‌ته‌و‌ه بۆی ه دهبێت ب ه وریایه‌و‌ه م��ام�هڵ�ه‌ى ل �هگ �هڵ بکرێت و کێشه‌ى سیاسى پێوه نه‌به‌سترێت ،په‌رله‌مانیش
مافى خۆیه‌تى ورده‌کارى سه‌رجه‌م ئهو شتانه بزانێت ،ب �ه‌اڵم گه‌شبینم چۆن ورده‌ک�����ارى س��هرج��هم گرێبه‌سته‌کان ئ��اش��ک��را ک����ران ،ئ���ه‌وا مه‌سه‌له‌کانى تریش به‌هه‌مان شێوه ئاشکرا ده‌کرێن، چونکه ناکرێت و نابێت له‌ژێر هیچ پاساوێکدا ئه‌م مه‌سه‌النه بشاردرێنه‌وه و ف��ێ��ڵ و ن��اڕون��ی��ان پ��ێ��وه ب��ک��رێ��ت و به‌راستى مه‌سه‌له‌ى پرسى ن �ه‌وت زۆر هه‌ستیاره و ئاینده‌ى ئه‌م واڵته‌ى لهسهر بهنده ،به‌اڵم ناشکرێت سیاسه‌تى نه‌وتى هه‌رێم بۆ ههموو که‌س ئاوه‌اڵ بکرێت. ه �ه‌ر ب��ۆ نمونه ،کاتێک ورده‌ک���ارى سه‌رجه‌م سیاسه‌تى فرۆشى نه‌وتى هه‌رێم ل�ه سایتى حکومه‌ت ب�ڵاوک��راوه‌ت �هوه له‌گه‌ڵیدا نه‌بووم ،چونکه هه‌ندێک شت ره‌هه‌ندى نیشتمانى پێوه‌یه و نابێت به‌و شێوه ئاشکرا بکرێت. چه‌تر :به‌پێى بڕگه‌ى ()37ى هه‌مان ماده‌ى سه‌ره‌وه باسى چۆنیه‌تى وه‌رگرتنى پ���اره ده‌ک���ات ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پیسبوونى ژینگه ،له‌و کۆمپانیایانه‌ى که نه‌وت ده‌رده‌هێن و ئهو پاره‌یه چى لێدێت؟ ـ خ�����ۆى دۆزی������ن������هوهى ک��ێ��ڵ��گ �ه‌ى ن �ه‌وت��ى ک��ارێ��ک��ى ئ��اس��ان ن��ی�ه و ئ�هو
کۆمپانیایانه‌ى پاره‌یه‌کى زۆر خه‌رج ده‌ک���ه‌ن ب��ۆ ئ���هوهى ن��ه‌وت ب��دۆزن��هوه و ئه‌وانیش به‌بێ گومان قازانجى خۆیان ده‌وێ���ت ،بۆ وه‌اڵم��دان��هوهى پرسیاره‌که دهبێت وه‌زاره‌ت��ى تایبه‌تمه‌ند لهسهر ئهو مه‌سه‌له‌یه قسه بکات ،ب �ه‌اڵم به‌پێى یاساکان دهبێت ئهو شوێنانه‌ى نه‌وتى تێدا ده‌رده‌هێنرێت به‌پێى یاسا قه‌ره‌بوو بکرێنه‌وه ،ئهمه به‌شێک له بودجه‌که ده‌بات بۆ مه‌سه‌له‌ى پشکه‌کانى تر ئهوه دهبێت حکومه‌ت روونکردنه‌وه بدات. چه‌تر :به‌پێى ماده‌ى ()40ى هه‌مان بڕگه‌ى سه‌ره‌وه (دهبێت به‌ڵێنده‌ره‌کان باج بده‌نه حکومه‌ت) جا باجى زه‌ویوزار یان ده‌ستى کار ،یان ماده‌ى خاو ،الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێن مه‌سه‌له‌ى ب��اج به ناڕوونى له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت و حکومهتهوه په‌رده‌پۆش کراوه؟ ـ کاتێک داوامان له وه‌زاره‌ت کرد، که رونى گرێبه‌سته‌کانمان بۆ ئاشکرا بکات ئهو کاته سه‌رجه‌م ئهو شتانه‌مان ب��اس ک���ردوه و ب��ڕی��اری��ش�ه حکومه‌ت له‌مه‌ودوا ئهو شتانه به رون��ى بنێرێته په‌رله‌مانى کوردستان ،ئێمه‌ش قسه‌ى لهسهر ده‌که‌ین.
چ���ه‌ت���ر :ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى سێ پااڵوگه‌ى ن���ه‌وت ه �ه‌ن و رۆژان���ه ( )65ملیۆن به‌رمیل نه‌وت ده‌رده‌هێنن ،ئه‌ى داهات و پاره‌ى ئه‌م پااڵوگانه ده‌چێته کوێوه؟ ـ پێشووتر وت��م دهبێت مه‌سه‌له‌کان به سیاسى نه‌کرێت و ههموو شتێک نه‌خرێته س�ه‌ر رووپ�ه‌ل��ى رۆژنامه‌کان، چونکه سیاسه‌تى ن�ه‌وت سیاسه‌تێکى نه‌ته‌وه‌ییه و ناکرێت ههموو ورده‌کارى ب��خ��رێ��ت�ه ن���او زه‌رف���ێ���ک���هوه و ه �هم��وو کهسێک ب�ه ئ����اره‌زووى خ��ۆى سه‌یرى بکات ،چونکه باش ده‌زانین که واڵتانى عه‌ره‌بى له‌و رێگایه‌وه گه‌یشتنه ئه‌مڕۆ، ئێمه‌ش دهبێت به هه‌ڵه بیر له‌و مه‌سه‌النه نه‌که‌ینه‌وه ،چونکه حکومهتى عێراقى ب���اش ده‌زان���ێ���ت ک �ه ئ���هم ن �ه‌وت �ه چ��ۆن ده‌ردێت ،داهاته‌که‌ى ده‌چێته کوێوه ،خۆ ئهگهر یه‌ک هه‌ڵه‌ى گه‌نده‌ڵى تێدا بێت ده‌یکاته گهورهترین هه‌اڵى سیاسى ،ئه‌م دۆسیه‌یه‌ش وه‌ک ئه‌وانى تر به روونى قسه‌ى لهسهر کراوه. چه‌تر :یه‌کێک له‌و ره‌خانه‌ى ئاراسته‌ى حکومه‌ت ده‌کرێت ئهوهیه ،که زۆرێک له گرێبه‌ستى نه‌وتى کردوه ،جۆرێک له په‌له‌کردنیان پێوه دیاره ،له‌کاتێکدا هه‌رێم ( )42گرێبه‌سته و عێراق ()15 گرێبه‌ست؟ ـ زۆرێ��ک له کۆمپانیا چاکه‌کان رووی���ان ک��ردوه‌ت �ه هه‌رێمى کوردستان و توانیویانه رێنماییه‌کانى وه‌زاره‌ت جێبه‌جێ ب��ک �ه‌ن ،ک �ه ئ���هوه کارێکى ب��اش�ه ب��ا گرێبه‌ستى زۆرت���ر هه‌بێت، ئهگهر دڵنیابین له و کۆمپانیایانه، به‌اڵم هه‌ندێکیان چانسى ئه‌وه‌یان نه‌بووه م �هرج��ى رێنمایه‌کان ب �ه‌ده‌س��ت بخه‌ن ئ �هگ �ه‌ر ب �ه ب��ه‌راودی��ش س�ه‌ی��ر بکه‌ین، ده‌بینین که له ساڵى ()2007هوه تا ئێستا بوونى ( )42گرێبه‌ستى نه‌وتى زۆر نیه ،چونکه ئێمه واڵتێکین وێران ب��ووی��ن ب��ون��ی��اى ته‌حکیمان ن�هم��اب��وو، وات���ا ئ��هم گرێبه‌ستانه ئ��ه‌وه‌ن��ده زۆر
دیدار ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
5
ن��ی�ه ب��ک�ه‌وی��ن�ه گ��وم��ان �هوه ل��ێ��ى ،ئ�هم گرێبه‌ستانه ژێربه‌ژێر نین و حکومهتى عێراق ئاگاداره. چه‌تر :به‌پێى به‌ڵگه‌کان حکومهتى هه‌رێم پشکێک پاره له کۆمپانیاکان وه‌رده‌گ��رێ��ت و پ��اره‌ش ته‌رخان ده‌ک��ات ب��ۆ ک��ۆم��پ��ان��ی��ای�هک��ى ه �ه‌رێ��م��ى ،که ه���ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م �ه ب���ه ن���اوى ( )kepecoب �ه پشکى ()%30 له‌کاتێکدا تا ئێستا ئه‌م کۆمپانیایه دان���هم���ه‌زاراوه ،ئ �ه‌ى ئ �هو پ��اره‌ی �ه چى لێدێت؟ ـ ئ �هو کۆمپانیایه نه‌چۆته ب��وارى جێبه‌جێ کردنه‌وه ،تازه یاساکه هاتۆته پ �ه‌رل �هم��ان ،ب��ۆی�ه ئ �هگ �ه‌ر شتێک به یاسا رێکنه‌خرابێت چۆن ده‌توانێت کار بکات؟ بۆیه هه‌ندێک شت ههیه نابێت به سیاسى بکرێت. چه‌تر :په‌رله‌مانتاران ده‌ڵێن ئاشتى ه�ه‌ورام��ى له چۆنیه‌تى رونکردنه‌وه‌ى گرێبه‌سته‌کان نهیتوانیوه قه‌ناعه‌ت به ئه‌ندامان بهێنێت ،ب �ه‌اڵم له‌ناو هۆڵى په‌رله‌مانیش دواى شرۆڤه‌کانى ئاشتى ه �ه‌ورام��ى هیچ تێبینیه‌ک ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌ندامانى فراکسیۆنه‌کانه‌وه نه‌بوو، ئ�هم ره‌خنه‌گرتنه‌ى ئه‌ندامانى الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن سیاسیه یان نه‌شاره‌زاییه؟ ـ ئێمه چ �ه‌ن��د ج��ارێ��ک د.ئ��اش��ت��ى هه‌ورامیمان بانگکردوه‌ته په‌رله‌مان، ئ����هوهى پ��رس��ی��ار ب��ێ��ت ل��ێ��م��ان ک���ردوه، هه‌رچى به خه‌یاڵى ئێوه‌دا نه‌هاتووه ئێمه رووبه‌ڕوویمان کردوه‌ته‌وه ،بۆیه پێموایه هه‌ندێک فشار ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌ندامانه‌وه ل���هس���ه‌ر ئ��اش��ت��ى ه���ه‌ورام���ى ه��ه‌ی��ه و مه‌سه‌له‌ى سیاسیه ،چونکه د.ئاشتى که‌سایه‌تیه‌کى زۆر پسپۆڕ و شاره‌زایه و خۆشى پێویستى بهوه نیه هه‌ندێک کار بکات شیاوى ئهو پسۆڕیه‌ى نه‌بێت، ب���ه‌اڵم ب���ه‌داخ���هوه م �هس �ه‌ل �ه‌ى سیاسى کاریگه‌رى ههیه.
«ئهگهر داواکانى کورد جێبه‌جێ نه‌کرێت ،هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ته‌که‌ى مالیکى خاڵى یه‌که‌مى هه‌ڵوێستى کورده» دیدارى هانا ئازاد بورهان محه‌مه‌د فه‌ره‌ج، ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌میانى دیدارێکى لهگهڵ (چه‌تر) تیشک ده‌خاته‌سه‌ر بارودۆخى عێراق و ئاماژه‌ش بهوه ده‌کات ئهگهر داواکانى کورد جێبه‌جێ نه‌کرێت ،هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حکومه‌ته‌که‌ى مالیکى خاڵى یه‌که‌مى هه‌ڵوێستى کورد دهبێت ،هاوکات ره‌خنه‌ش له‌کارکردنى کورد ده‌گرێت له به‌غداد.
چ �ه‌ت��ر :رۆژ ب����ه‌رۆژ کێشه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا زیاتر دهبێت و ئهو لیژنه‌یه‌ش که بڕیاربوو بنێردرێن بۆ به‌غداد له ههرێمهوه له لیژنه‌یه‌کى ح��ک��وم��ی�هوه گ���ۆڕا ب��ۆ لیژنه‌یه‌کى حزبى ،ئهمه بۆچى؟ ـ ماوه‌ى چه‌ند مانگێک ه کێشه‌کانى ن��ێ��وان ه �ه‌رێ��م و ب �ه‌غ��دا ق��وڵ ب��ۆت�هوه و ب���هم ه���ۆی���هش���هوه ک��ێ��ش �ه‌ى ن��ێ��وان حکومهتى عێراق و لیستى هاوپه‌یمانى کوردستانیش زیاتر بووه ،به‌اڵم خه‌ریک ه ک��ێ��ش�هک��ان ب����ه‌ره‌و س����ازش ده‌چ��ێ��ت، به‌شێوه‌یه‌ک نا که چاره‌سه‌ر بکرێت، ب �ه‌اڵم بههۆى هه‌ندێک ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى س���ازش ل � ه ش��ت�هک��ان ده‌ک���رێ���ت ،ئ�هو وه‌ف��ده‌ى بڕیاربوو له ههرێمهوه بچێت ه به‌غدا هه‌ڵنه‌وه‌شاوه‌ته‌وه ،بهڵکو دوو وه‌فد ده‌چێت ه به‌غداد یه‌کێکیان لهسهر ئاستى حکومه‌ت ئهوهى تریان لهسهر
ئاستى حزبى. چه‌تر :ئهگهر بکرێت زیاتر روونى بکه‌یته‌وه ،بۆچى دوو وه‌فد ده‌چێت بۆ به‌غداد؟ ـ ئهو وه‌فده‌ى له ئێستا بڕیاره بچێت بۆ به‌غداد وه‌فدێکى هه‌رێمییه ،وات ه ن��وێ��ن�هرى ح��زب�هک��ان و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى تێدایه ،ئ �هو وه‌ف���ده کاریان ئه‌وه‌ی ه بچنه به‌غداد بۆ ئهوهى بزانن له‌وێ چى رووده‌دات ،کێشه‌کانى کورد چیه ل �ه‌وێ ،کوتله‌کانى په‌رله‌مانى عێراق بۆچى رێکناکه‌ون ،ئهو وه‌فد‌ه ل ه به‌رنامه‌یدای ه لهگهڵ ئهو حزبانه‌ش کۆبێته‌و‌ه ک� ه ل� ه ئێستادا کوتله‌ى په‌رله‌مانیان نیه ،ب�ه‌اڵم مێژویه‌کیان ل ه عێراق ههیه ،کورد دهبێت بزانێت ل��ه ب���ه‌غ���داد چ��ى دهگ����وزه‌رێ����ت ،بۆ ئ�هوهى چاره‌سه‌رێکى بۆ بدۆزرێتهوه، دوات��ر وه‌فدێکى حکومى ده‌چێت بۆ به‌غدا بۆ چاره‌سه‌رکردنى ته‌واوى ئهو کێشانه ،ب �ه‌اڵم وه‌ف��ده حکومیه‌که‌ى ده‌چ��ێ��ت�ه ب �ه‌غ��داد زان��ی��ارى ل �ه وه‌ف��ده حزبیه‌ک ه وه‌رده‌گ��رن و دهبێت زانیارى ت �ه‌واوی��ان هه‌بێت ل�هس�ه‌ر کێشه‌کان، ئه‌مجار‌ه وه‌فده‌که‌ى حکومهتى هه‌رێم ب ه پرۆفیشنااڵن ه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن ،به‌اڵم پێویست ه په‌رله‌مانتارانى ع��ێ��راق��ی��ش ل��هگ��هڵ ئ���هو وه‌ف���دان���ه‌ى هه‌رێم بن ،چونک ه کێشه‌کان لهسهر هاوپه‌یمانى کوردستان حساب ه و دهبێت نوێنه‌رانى کورد له به‌غداد ئهو کێشان ه چاره‌سه‌ر بکه‌ن. چه‌تر :به‌اڵم به‌غداد کێشه‌ى لهگهڵ دام�ه‌زراوه‌ک��ان��ى هه‌رێم ههیه نه‌وه‌کو حزبه‌کانى هه‌رێم ،بۆچى وه‌فدى حزبى ده‌چێته به‌غداد؟
ـ وه‌فده‌که یه‌کێتى و پارتى تێدایه، ب �ه‌اڵم یه‌کێتى و پارتى له هه‌رێمى کوردستان حوکم ده‌که‌ن و به‌رنامه‌ى حکومه‌تیان داڕشتووه ،ئه‌م ه بابه‌تێک ه نابێت خۆمان له‌و واقیع ه البده‌ین تا خۆڵ نه‌که‌ینه چ��اوى خه‌ڵک ،بۆی ه پێویست ه ب ه روونى له‌و بابه‌ت ه بڕوانین و ح��ک��وم��ه‌ت ل���هگ���هڵ ح��ک��وم �ه‌ت داده‌نیشێت ،به‌اڵم هه‌مو کوتله‌کانى په‌رله‌مان حزبى سیاسیان ههیه ،ته‌نها ل ه کوردستان ئهو سیاسه‌ت ه ده‌کات، ههرچهنده هه‌ندێک له حزبه‌کان ل ه هه‌رێمى کوردستان به کوێرى کارى خ��ۆی��ان ده‌ک���ه‌ن ،ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده حزبه‌ک ه پێشکه‌شى کردوى ب ه میلله‌ت ،بۆی ه پێموایه وه‌ف���ده حزبیه‌که‌ى ده‌چێت ه به‌غداد زۆر باشتره تا لهگهڵ الیه‌ن ه سیاسیه‌کان کۆببێته‌وه. چه‌تر :ئێوه ده‌ڵێن کێش ه ههیه ،به‌اڵم به‌پێى زانیارییه‌کان تا ئێستا ئیئتالفى فراکسیۆن ه کوردستانیه‌کان یه‌ک کۆبوونه‌وه‌شى نه‌کردوه؟ ـ نه‌خێر ،چه‌ندین کۆبوونه‌وه‌مان ئهنجامداوه و ب ه شاهیدى هه‌ریه‌ک ه ل ه مامۆستا عه‌لى باپیر و نه‌جیب باڵه‌ته‌ى ،ئهوهى ده‌ڵێت کۆبوونه‌وه‌مان ن���هک���ردوه ب �هس �ه‌ه��و چ���وه و له‌بیرى کردوه ،به‌اڵم ده‌بوای ه ئیئتالفه‌که زیاتر کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجام بدایه و لهگهڵ الیه‌نه‌کان کۆبونه‌وه‌ى کردبایه ،قیاده‌ى کوردى ده‌بوای ه زیاتر کارى کردبایه. چه‌تر :مادده‌ى ( )140یه‌کێک ه له‌و کێشانه‌ى نێوان هه‌رێم و به‌غداد و ل ه دوایین لێدوانیشیدا نورى مالیکى خۆى له‌پێناو که‌رکوک ده‌کاته قوربانى، کورد له‌و مادده‌ی ه بێ ئه‌مه‌ل بووه؟
ـ ل �ه نزیکه‌کانى ن���ورى مالیکى پ��رس��ی��ارم��ان ک���ردوه ،ک �ه ئ��ای��ا ن��ورى مالیکى ق��س �ه‌ى وای���ک���ردوه ئ�هگ�ه‌ر کردویه‌تى دهبێت رونکردنه‌و‌ه ب��ده‌ن، به‌اڵم ئهوان شتى لهم جۆره ره‌تده‌که‌نه‌و‌ه و وت��ی��ان شتى وا ن��ه‌وت��راوه ،ئ �ه‌وه‌ش قسه‌یه‌کى هه‌ڵبه‌ستراو‌ه و ل ه چه‌ند رۆژى راب����ردووش لیژنه‌یه‌کى نوێ بۆ مادده‌ى ( )140پێکهات ،ئهگهر قسه‌یه‌کى وا کرابێت ئ���هوه قبوڵى ناکه‌ین. چ �ه‌ت��ر :ک���ورد ل �ه ب �ه‌غ��داد لهسهر کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانى کێشه‌ى تێکه‌وت؟ ـ نا به‌م شێوه‌ی ه نه‌بوو ،که‌رکوک ئهو کێشه گه‌وره‌یه‌ی ه ک ه دهبێت ههموو کورد و په‌رله‌مانتاران کارى لهسهر بکه‌ن ،نابێت ههموو په‌رله‌مانتاران ئ��ی��ش ب��ۆ م����اده‌ى ( )140ب��ک �ه‌ن و دوو په‌رله‌مانتار ده‌رک���ه‌ون ،چونک ه خه‌ڵکى شارى که‌رکوکن خۆیان ل ه راگه‌یاندندا پێش بخه‌ن ،کێشه‌که ئهوه بووه. چه‌تر :ده‌ستپێشخه‌ریه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ پێکهێنانى حکومهتى عێراق شکستى هێنا؟ ـ ده‌س��ت��پ��ێ��ش��خ �ه‌ری �هک �ه پێویستى ب���ه وردک����ردن����هوهی���� ه و ل��� ه ک��ات��ى وردکردنه‌وه‌شى کێشه دروست ده‌کات، ئێستا پێویستمان ب ه ده‌ستپێشخه‌رى تره ،له ناوه‌رۆکى ده‌ستپێشخه‌ریه‌کى مه‌سعود بارزانى کێش ه ههیه. چه‌تر :ل ه خولى پێشووى په‌رله‌مان باس لهوه ده‌کرا کورد بێ هاوپه‌یمانه، لهم خوله‌ش پێتانوانی ه ئێوه له به‌غداد به‌بێ هاوپه‌یمانن؟
ـ بێ هاوپه‌یمان نین له به‌غداد ،به‌اڵم لهسهر سکه‌ک ه ده‌رچ��وو بوو پابه‌ندى رێکه‌وتنه‌کان ن �ه‌ب��ووی��ن ،شیعه‌کان دهبێت وه‌اڵم��ى داواکانمان بده‌نه‌و‌ه و له که‌سى قبوڵ نه‌که‌ن رێکه‌وتنه‌کان پشتگوێ بخه‌ن ،به‌اڵم کورد پێویستى بهوه ههیه لهگهڵ ههموو الیه‌نه‌کان هاوپه‌یمانى ببه‌ستێت. چه‌تر :ئه‌ى بۆچى لهگهڵ کوتله‌ى گۆڕان هاوپه‌یمانى نابه‌ستن؟ ـ له به‌غداد لهگهڵ گۆڕاندا به‌ینمان زۆر خۆش ه و ل ه هه‌رێمى کوردستانیش به‌هه‌مان شێوه ،زۆر پێویسته لهگهڵ گۆڕان رێکه‌وتن بکه‌ین له به‌غداد، چونک ه یه‌ک ستراتیژمان هه‌ی ه ل ه به‌غداد. چه‌تر :ئایا رۆڵى سه‌رۆکى هه‌رێم ته‌نها ئ �هوهی �ه ک��ۆب��وون�هوه ب� ه الیه‌ن ه سیاسیه‌کان بکات؟
ـ پرۆسه‌ى دیموکراسى عێراق دهبێت ب ه ستراتیژیه‌تى دیموکراسى کارى لهسهر بکرێت ،سه‌رۆکى هه‌رێم دێت ه کێشه‌کانه‌وه ،ب��ه‌اڵم کاتى ئه‌وه‌نی ه م��وزای��ه‌د‌ه ب�هس�ه‌ر ی�هک��ت��ردا بکه‌ین، چونک ه ئهگهر چه‌تره‌ک ه بڕوخێ ل ه ههموو الیه‌ک ده‌ڕوخێت. چه‌تر :تا چه‌ند ل ه ئ��ه‌داى کارى کورد رازى بووى له به‌غداد؟ ـ رۆڵ���ى ک���ورد ل � ه ب �ه‌غ��داد وه‌ک��و پێویست نه‌بووه و ده‌بوای ه زیاتر کارى کردبایه. چ�����ه‌ت�����ر :ه����هڵ����وه‌ش����ان����دن����هوهى حکومه‌ته‌که‌ى مالیکى چاره‌سه‌ره؟ ـ ب�هڵ��ێ ،ئ�هگ�ه‌ر داواک��ان��ى ک��ورد جێبه‌جێ نه‌کرێت ،هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ح��ک��وم��ه‌ت��هک��ه‌ى م��ال��ی��ک��ى خ��اڵ��ى یه‌که‌مى هه‌ڵوێستى ک���ورده ،ب�ه‌اڵم هیواخوازین نه‌گاته ئهو ئاسته.
کوردستانی
ــدام پـــه‌رله‌مانێکى ( :)BDPگۆڕینی رۆژهه‌اڵتی ــــت ب ه ده‌ست کورده‌وه‌یه خستۆته‌ڕوو .حکومه‌تی ئاکاپ ه ده‌یه‌وێ ده‌سه‌اڵتی خۆی له‌سه‌رتاسه‌ری تورکیا ب��س�ه‌پ��ێ��ن��ێ��ت ،ن���ای���ه‌وێ ئ���هو ده‌س���ه‌اڵت���ه‌ی ک ه ئێستا هه‌یانه ل ه ده‌ستی ب��ده‌ن ،بۆی ه جۆریک له دیکتاتۆریه‌ت له‌ناو ئاکه‌پ ه ههیه ،نایه‌وێ سیستمی سیاسی و ئیداری تورکیا بگۆڕدرێت. چه‌تر :باس له‌هه‌موار کردنه‌وه‌ی ده‌ستور ده‌ک��رێ��ت ،ئ��ای��ا ئ��ێ��وه ل �هم �ه‌ڕ ئ �هم بابه‌ت ه س���ه‌ب���اره‌ت ب � ه چ�هس��پ��ان��دن��ی مافه‌کانی کورد لهگهڵ حزبی ده‌سه‌اڵتدار (ئاکاپه) دانوستان و راوێژتان کردوه؟ دوای ته‌واو بوونی پشووی په‌رله‌مان،پرسی گۆڕینی ده‌ستوور وتووێژى لهبارهوه ده‌کرێت .ده‌ستوری ئێستای تورکیا ک ه له ساڵی ( )1982نووسراوه‌ته‌وه ،وه‌اڵمی پێویستییه‌کانی ک��ۆم�هڵ��گ�ه‌ی تورکیا ناداته‌وه ،بۆی ه ئێم ه لهگهڵ ئه‌وه‌ین ده‌ستوری تورکیا بگۆڕدرێت و ده‌ستورێکی مۆدێرن و دیموکراتى بێته‌ئاراوه. پ���رۆژه‌م���ان ه�ه‌ی� ه ب��ۆ ه �هم��وارک��ردن �هوهی ده‌ستوور و مافه‌کانی کورد ،به‌اڵم تائێستا گفتوگۆ ل ه نێوان ئاکاپ ه و ()BDP لهسهر هه‌موار کردنه‌وه‌ی ده‌ستوور ئه‌نجام ن���ه‌دراوه .چونک ه تاکو ئێستا حکومه‌ت ده‌رگای گفتوگۆ کردنی نه‌کردۆته‌وه. چه‌تر :ئێستا باس له چاره‌سه‌ری پرسی کورد ده‌کرێ له تورکیا ،ئایا له‌ناو کورددا الیه‌نی وتووێژکار کێی ه بۆ چاره‌سه‌ری
پرسی کورد؟ سیاسه‌تی کورد ئهوهیه ک ه پرسهکهیچارهسهر بکرێت ،به‌اڵم ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانین ک�ه ک��اری��گ�ه‌ری ئ��ۆج�ه‌الن ل�هس�ه‌ر پرسی کورد ئینکار ناکرێت وه‌کو وتوێژکارێک بۆ چاسه‌رکردنی پرسی کورد ،ئاکه‌په‌ش لهم ه تێده‌گات .سیاسه‌تی ( )BDPئه‌وه‌ی ه که خۆبه‌ڕێوه‌بردنی ک��ورد له ده‌ستوری ت��ورک��ی��ادا بچه‌سپێندرێت ،ل��هم��ڕوه‌وه‌ش پرۆژه و به‌رنامه‌مان ههیه .بۆ ئاشتییه‌کی س���ه‌رت���اس���ه‌ری ،ئێمه وه‌ک ()BDP موخاتب و ئاماده‌ین بۆ چاره‌سه‌ری پرسی ێ به‌شه‌ڕ بیکات، کورد ،به‌اڵم ئهگهر بیه‌و ئ�ه‌وا ئێم ه شه‌ڕ ناکه‌ین ،حکومه‌ت شه‌ڕ لهگهڵ کێ ده‌ک��ات با لهگهڵ ئه‌وه‌شیدا پرسی کورد چاره‌سه‌ر بکات. چ �ه‌ت��ر :ک��ه‌وات�� ه ده‌ت����ه‌وێ بڵێیت به‌بێ ه���ه‌ب���وون���ی ئ���ۆج���ه‌الن ل��� ه دان���وس���ت���ان و رێکه‌وتنه‌کاندا ،پرسی کورد ل ه باکوری کوردستان چاره‌سه‌ر ناکرێت؟ ب�هڵ��ێ وای���ه ،ب�ه‌ب��ێ م��وخ��ات��ب کردنیئۆجهالن پرسی کورد چاره‌سه‌ر ناکرێت، ئهو گفتوگۆیانه‌ی ک ه لهگهڵ ئۆجه‌الن ده‌ستیان پێکردوه دهب��ێ ب���هردهوام ب��ن .ب ه به‌رده‌وامبوونی ئه‌م گفتوگۆیانه رێگه‌ی چ���ارهس���ه‌ری پ��رس��ی ک���ورد ل �ه تورکیا ده‌کرێته‌وه. چه‌تر :ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر کاسێتێکی ده‌ن���گ���ی دان���وس���ت���ان���ی ن���ێ���وان م��ی��ت و
ـــــه‌دارانى کورد نزیکه‌ى ( )4000که‌سه
په‌که‌که ب�ڵاو ب���ۆوه ،ه����ه‌ردووال ئ�هوهی��ان پشتڕاستکرده‌وه ،پرسیاره‌که ئه‌وه‌ی ه بۆچی تورکیا به‌نهێنی دانووسان لهگهڵ په‌که‌ک ه ده‌کات وه‌ک نوێنه‌رى کورد ،که‌چی ب ه ئاشکراش دژایه‌تی ده‌کات و ب ه تیرۆریست ن��اوی دهب���ات؟ ئامانج ل ه په‌یڕه‌وکردنی سیاسه‌تی دوو فاقه‌یی تورکیا چییه؟ ده‌بێ ئهو پرسیار‌ه ل ه ئه‌ردۆغان بکه‌یت،ک ه بۆچی وا ده‌کات؟! من ئه‌م دانوستانه‌ی میت ل �هگ �هڵ پ�هک�هک�ه ب��ۆ چ��ارهس �ه‌ری پرسی کورد ب ه په‌سه‌ند ده‌زان��م ،ده‌بێ ب ه ئاشکراش ئهو دانوستانه ئه‌نجام بدرێت، به‌اڵم ناکرێ ههموو بابه‌تێکی دانوستان بۆ رای گشتی ئاشکرا بکرێت .خۆزگ ه چ��وار س��اڵ له‌مه‌وبه‌ر تورکیا ئاشکرای ک��ردب��ا ک � ه دان��وس��ت��ان ل �هگ �هڵ په‌که‌ک ه ده‌کات ،ئهگهر وایکردبا ئێستا له تورکیا ئه‌م هه‌رایه دروست نه‌ده‌بوو. چه‌تر :تورکیا و ئێران ماوه‌ی پێنج ساڵ ه سنوره‌کانی هه‌رێمی کوردستان تۆپباران ده‌ک�ه‌ن به‌بیانووی هه‌بوونی باره‌گاکانی پ����ژاک و پ��هک��هک��ه ،ت���ۆ ئ �هم � ه چ��ۆن لێکده‌ده‌یته‌وه؟ ئێران و تورکیا بۆ خۆسه‌پاندن لهسهرکورد ل ه ملمالنێدان ،ئامانجی سه‌ره‌کی هێرشکردنه سه‌ر په‌که‌که و پژاک نییه، بهڵکو ئامانجی تورکیا و ئێران خۆسه‌پاندن ه ل� ه ن��اوچ �هک �ه‌دا ،خ��ۆ ئ�هگ�ه‌ر په‌که‌ک ه و پژاکیش له قه‌ندیل نه‌بوونایه ،ب ه بیانو و
سیناریۆیه‌کی تر هه‌مان سیناریۆی ئه‌مڕۆ دووباره ده‌بوویه‌وه .بۆیه پێموایه هه‌بوونی په‌که‌که و پ��ژاک ته‌نیا ب��ی��ان��ووه ،ده‌ن��ا شه‌ڕی ئهوان بۆ خۆسه‌پاندنه ل ه ناوچه‌که. ل �هو ش���ه‌ڕی ملمالنێ و خۆسه‌پاندنه‌دا ده‌یانه‌وێ کورد بکه‌نه قوربانی. چه‌تر :تورکیا به‌رده‌وامه له زیندانی کردنی چاالکوانان و سیاسه‌توانانی کورد ،ئهگهر داتایه‌کت البێ ،ئێستا چه‌ند تاکی کورد بههۆى بیروباوه‌ڕی سیاسی له زیندانه‌کانی تورکیادان؟ له‌ماوه‌ی دوو ساڵ و نیودا پتر له ()3ه �ه‌زار سیاسه‌تمه‌دار و چاالکوانی کورد له تورکیادا گیراون ،هیچیان لهسهر تاوان نه‌گیراون و تاوانیان به‌سه‌ردا ساغ نه‌بۆته‌وه. ب �هوان �هش��ی ک �ه پ�ه‌ی��وه‌س��ت ب �ه پ�هک�هک�هوه ده‌ستگیر کراون ،ژماره‌یان له ( )15هه‌زار که‌س پتر دهبێت. چ���ه‌ت���ر :ئ���هو گ��ۆڕان��ک��اری��ان��ه‌ی ک���ه له ناوچه‌که‌دا رووده‌ده‌ن ،تاچه‌ند سوودی بۆ دۆزی کورد ههیه و کورد ده‌توانێ مافه سروشتییه‌کانی به‌ده‌ست بێنێت؟ ئ�هو بایه‌ی که له باکوری ئهفریقاوهدهس��ت��ی پ��ێ��ک��ردوه و واڵت���ان���ی ع �ه‌ره‌ب��ی گرتۆته‌وه و ناویان ناوه به‌هاری عه‌ره‌بی، هه‌تا ئهو بایه‌ش له کوردستانهوه هه‌ڵنه‌کات ئه‌نجامێکی نابێت .ئ�هگ�ه‌ر ل�هگ�هڵ ئه‌م به‌هاره عه‌ره‌بییه‌دا به‌هارێکی کوردستانی هه‌بێت ره‌نگه ئه‌نجامێکی بۆ کورد هه‌بێت.
هێزی نێونه‌ته‌وه‌ییش له‌مه تێده‌گات ،بۆیه شۆڕشی ئهو واڵتانه‌ی که کوردیان تێدای ه و په‌یوه‌سته به کورده‌وه ،رۆڵی نێوده‌وڵه‌تی الوازتر و بێهه‌ڵوێستتره ،بۆ نمونه له سوریا و ئێران و تورکیا .ده‌نا تورکیا واڵتێک نییه له میسر دیموکراتی تر بێت ،ئه‌ردۆغان له حوسنی موباره‌ک دیموکراتی تر نییه .بۆیه هه‌تا ئه‌م باهۆزه‌ی کورد تێکه‌ڵی به‌هاری عه‌ره‌بی نه‌بێت ،ئه‌نجامێکی راسته‌قینه له رۆژهه‌اڵتی ناوین به‌دی نایه‌ت ،گۆڕینی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به ده‌ست کورده‌وه‌یه. چ���ه‌ت���ر :ل �ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ت��اچ��ه‌ن��د به‌ستنی «ک��ۆن��ف��ران��س��ی ن �ه‌ت �ه‌وی��ی ک��وردس��ت��ان» ب �ه ب �هش��داری س �هرج �هم پ���ارت و الی���ه‌ن و که‌سایه‌تی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان ب��ۆ گه‌اڵڵه‌کردنی نه‌خشه‌رێگه‌یه‌ک بۆ چ���ارهس���ه‌ری پ��رس��ی ک����ورد ،ب �ه پێویست ده‌زانی؟ ئ���او چ���ه‌ن���ده پ��ێ��وی��س��ت�ه ب���ۆ ژی�����ان؛ بۆچ���ارهس���ه‌ری پ��رس��ی ک���وردی���ش به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کوردستانیش هێنده پێویسته .هه‌تا گه‌لی ک��ورد له‌ناوخۆیدا یه‌کگرتوو و یه‌کڕیز بێت چاره‌سه‌ری پرسی کورد ئهوهنده مومکینتر دهبێت .بۆیه واڵته داگ��ی��رک��اره‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان ب��اش له‌مه تێده‌گه‌ن و بۆ ئه‌وه‌ی رێکه‌وتن و یه‌کگرتنی ک������وردان ب���ه ئ �ه‌ن��ج��ام ن���هگ���ات ،ه �هم��وو هه‌وڵێکی تێکده‌رانه ده‌ده‌ن .ئێمه ده‌مێکه ئ�هم پێشنیاره‌مان ک��ردوه ،هیوای ئێمه‌ش
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
7
n
عادل کورت
ئهوهیه که هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد نه‌خشه‌رێگه‌یه‌ک بۆ پاشه‌ڕۆژی گه‌لی کورد گه‌اڵڵه بکه‌ن. ئهمه ب�هو وات��ای�ه نایه‌ت که ئێمه داوای واڵتێکی یه‌کگرتوو و سه‌ربه‌خۆ ده‌که‌ین، بهڵکو چارسه‌رکردنی ه�ه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان به‌پێی هه‌ل و م�هرج و دۆخی تایبه‌ت به خۆی دهبێت ،بۆیه کورد ده‌بێ خاوه‌نی ستراتیژییه‌کی تایبه‌ت به خۆی بێت .هیواده‌خوازین له نزیکترین کاتدا ئه‌م کۆنفرانسه ببه‌سترێت و یه‌کێتی کوردان پێکبێت.
ــــى ( :)BDPئهگهر ئه‌وه‌ند ه که‌س ل ه ( )AKPبگرن ده‌توانێ سیاسه‌ت بکات؟ ( )KCKگرتووه.
له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگی رابردوودا ژماره‌ی سیاسه‌تمه‌داره گ��ی��راوه‌ک��ان ل�ه باکوری کوردستان و تورکیا گه‌یشته ()1500 که‌س که تیایاندا شه‌ش په‌رله‌مانتاری پارتی ئاشتی و دیموکراتی ( )BDPو چه‌ند به‌ڕێوه‌به‌ر و سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی شاره‌کان و چه‌ندین ئه‌ندامی کۆمیسیۆنه جیاجیاکانی ( )BDPو ()KCK و ئ��ه‌ن��دام و ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری سه‌ندیکای ره‌نجده‌رانی ( )KESKو ()DISK و ئ��ه‌ن��دام��ان��ی رێ���ک���خ���راوه م���رۆی���ی و مه‌ده‌نییه‌کان ه��ه‌ن .ل�هگ� هڵ سه‌رۆکی ش��اره‌وان��ى شرناخ و باتمان و ئیخدر به گشتی ( )12س����ه‌رۆک ش���اره‌وان���ى و ( )60ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانیش به هه‌مان تۆمه‌ت ده‌ستگیر کراون.
گیراوانی کورد جاری یهکهم له ()17 ی مانگی ()10ی س��اڵ��ی پ��ار برانه دادگ���ا ،دانیشتنه‌کان ل �ه دادگ��اک��ان��ی ئامه‌د و رۆحا و وان له کاتی جیاجیادا به‌ڕێوه‌چوون ،به‌اڵم به‌هۆی ره‌تکردنه‌وه‌ی داوای م��اف��ی خ��ۆپ��اراس��ت��ن ب �ه زمانی کوردی سیاسه‌تمه‌دارانی کورد له‌الیه‌ن دادگ��اک��ان�هوه دانیشتنه‌کانی دادگ��ا تا ئێستاش بێ ئه‌نجام به‌رده‌وامه. م����ه‌راڵ دان���ش ب��ێ��ش��داش ،ب�ه‌رپ��رس��ی��اری ک���اروب���اری ی��اس��ای��ى و م��اف��ی م��رۆڤ��ی ( )BDPوت����ی :ئ���هم ره‌ش��ب��گ��ی��ری و زی��ن��دان��ی��ک��ردن��ان �ه‌ی س��ی��اس �ه‌ت��م �ه‌داران��ی ک��ورد به فه‌رمانی س �ه‌رۆک وه‌زیرانی تورک ئه‌ردۆغان ده‌کرێن ،لهم دۆخه‌دا ده‌رک���ه‌وت���وه ک �ه ل �ه ت��ورک��ی��ا دادگ��اک��ان سه‌ربه‌خۆ نین .هه‌روه‌ها ناوبراو وتیشی:
ل �ه‌الی �هک �هوه ح��ک��وم�ه‌ت ب��ۆ دانیشتن و رێکه‌وتن لهسهر مه‌سه‌له‌ی کورد بانگی ( )BDPده‌کات و له‌الیه‌کی تریشه‌وه به‌ناوی دۆزی ()KCKهوه ئه‌ندامانی پ��ارت�هک�هم��ان دهگ���رن و ف��ڕێ��ی��ان ده‌ده‌ن���ه زیندانه‌کانه‌وه ،لێرهوه ده‌پرسم و دڵێم :ئایا ئهگهر هێنده که‌س له ( )AKPبگرن ده‌توانێ سیاسه‌ت بکات؟ مه‌راڵ دانش ،وتی :بێ هیچ به‌ڵگه‌یه‌ک ژم��اره‌ی �هک��ی زۆر ل �ه سیاسه‌تمه‌رانی کورد ده‌ستگیر کراون و داوای به ده‌یان س��اڵ زیندانکردنیان ل �هس �ه‌ره ،ه�ه‌روه‌ه��ا ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد ئهگهر ده‌وڵه‌تی ت��ورک بابه‌تى چ��ارهس�ه‌ری دیموکراتی و له‌پێشخستنی ئهو رێبازه‌دا دروس��ت و میهره‌بان بێت ئ �ه‌وا پێویسته ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی و یاسا و حقوقه‌کان بگۆڕێت و
هـــه‌واڵــی کوردستانی پێنج مانگ ه موچه‌یان نادرێتێ
له‌رۆژئاوا خوێندنگا و ئه‌کادیمیا کرانه‌وه
گیراوه سیاسییه‌کان ئازاد بکات. ده‌زگا نێو ده‌وڵه‌تییه‌کانی مافی مرۆڤ و دادگای مافه‌کانی مرۆڤی ئه‌وروپا و دام و ده‌زگا مه‌ده‌نییه نێو نه‌ته‌وه‌ییه‌کان ب���ه‌درێ���ژای���ی زی���ات���ر ل���ه ( )30س��اڵ �ه راسته‌وخۆ ره‌خنه له یاسا و هه‌ڵوێست و جموجۆڵه ن��ام��رۆی��ی�هک��ان��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک دهگ��رن و ه�ه‌ر ئه‌مه‌ش یه‌کێکه له‌و دۆخه ناهه‌مواره‌ی که گه‌لی کورد و سیاسه‌تمه‌داره دیموکراته‌کانی تورکیا پ��ێ��وه‌ی ده‌ن��اڵ��ێ��ن��ن و یه‌کێکه ل��هو خاڵه گرنگانه‌ی که وه‌کو کۆسپێکی گه‌وره‌ی به‌رده‌م به ئه‌ندامبوونی تورکیا له یه‌کێتی ئه‌وروپادا هه‌ژمار ده‌کرێ .له هه‌مانکاتدا به‌پێی شاره‌زایانیش تا شه‌ڕ و داگیرکاری دژ به کورد به‌رده‌وام بێت ئهو جۆره رووداو و ره‌شبگیریانه به‌رده‌وام دهبێت.
n
گرتنی کوردان له‌باکور لهسهر دۆزی()kck
هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵت جاشه‌کان ئاگادار دهکهنهوه
ڕاپۆرته هه‌واڵ
ئاماده‌کار باران
بڕیارگه‌ی شاهۆی هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان له راگه‌یاندراوێکدا سیاسه‌تى جاشایه‌تى کردنى ئێران شه‌رمه‌زار ده‌کات و داواش له گه‌لى کورد له رۆژهه‌اڵتى کوردستان ده‌کات چیتر نه‌که‌ونه داوى به‌کرێگیراوى و جاشایه‌تیه‌وه.
ئاژانسی هه‌واڵی موکریان باڵویکرده‌و‌ه ک ه م����اوه‌ی پێنج م��ان��گ� ه ک��رێ��ک��اران��ی ک��ارگ �ه‌ی «پریس»ی سنه موچه‌ی مانگانه‌یان پێنه‌دراوه. کرێکارانی کارگه‌ی «پریس» له شارى سنه‌ى رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان پێنج مانگه م��اف و ێ و خاوه‌ن موچه‌ی مانگانه‌ی خۆیان ن�ه‌دراوه‌ت� کاره‌ک ه خۆی له پێدانی بیمه‌ی کرێکاران ب ه رێکخراوی دڵنیایی کۆمه‌اڵیه‌تی دهب��وێ��رێ و نایدات. سه‌رچاه‌وه‌ک ه ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات ک ه ئه‌م دواخستنی موچه‌یه ،کرێکارانی کارگه‌که‌ی ل ه رووی دابینکردنی بژێوی ژی��ان و دابینکردنى شمه‌ک و پێویستى ب��ۆ خێزانه‌کانیان تووشی کێشه‌ى زۆرى ک���ردون .سااڵنه ل ه رۆژه�ه‌اڵت��ى ک��وردس��ت��ان و ئێراندا س���ه‌دان کرێکار ل� ه الی�ه‌ن خاوه‌نکارگه‌کانه‌وه موچه‌کانیان نادرێتێت یاخود ب ه هۆى کێشه‌ى ئابورییه‌و‌ه کارگه‌کان داده‌خرێن و کرێکاران بێکار ده‌بن.
رۆژى هه‌ینى ( )9/30له دێرکاحه‌مۆى خۆر ئاواى کوردستان «ن��اوه‌ن��دى دیجله‌ى هونه‌رى و رۆشنبیرى ک��وردى» کرایه‌وه ،هه‌فته‌ى راب��ردووش خوێندنگا ب ه زمانی ک��وردى و ئه‌کادیمیاى سیاسه‌تیش کرانه‌وه. د.کوردۆ خه‌لیل ،ل ه کوبانى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ک ه خاوه‌ندارێتی کردن ل ه زمانی ک��وردی ،خاوه‌ندارێتی کردنه له ناسنامه‌‌ی گه‌لی کورد .هه‌روه‌ها کردنه‌وه‌ی خوێندنگا به زمانی کوردی وه‌ک ئه‌رکێکی گرنگ زان��ى و هه‌روه‌ها ته‌ڤگه‌ری کۆمه‌ڵگای دیموکراتى ل ه شاری قامیشلۆ ئه‌کادیمیای سیاسه‌تی ک��ردهوه. حسێن چ��اوش ،ئه‌ندامی کۆردیناسیۆنی ته‌ڤگه‌ری ک��ۆم�هڵ��گ��ای دی��م��وک��رات��ى ل � ه م�ه‌راس��م��ێ��ک�ه‌دا وت��ی: ئامانجی ئ�هوان ل ه کردنه‌وه‌ی ئه‌کادیمیاى سیاسه‌ت ئ �هوهی �ه ک�ه بتوانن که‌سانێک پ����هروهرده بکه‌ن ک ه پێشه‌نگایه‌تی پێڤاژۆک ه بکه‌ن .راشیگه‌یاند که ل ه پێڤاژۆی راپه‌رینی گه‌ل له سوریا ،له گۆره‌پانی سیاسی دا قه‌یرانی پێشه‌نگایه‌تی هه‌بووه و جه‌ختیکرده‌وه ئهو که‌سانه‌ی ک ه له ئه‌کادیمیاک ه پ���هروهرده ده‌کرێن، ئه‌رکی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵگا له ئه‌ستۆ ده‌گرن.
رۆژى پێنج شه‌ممه ( )9/29له راگه‌یاندراوێکدا که نوسخه‌یه‌کى نێردراوه بۆ (چه‌تر) بڕیارگه‌ی ش��اه��ۆی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی رۆژه���ه‌اڵت���ی ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژه بۆ ئ �هوه ده‌ک��ات به سااڵنه سیاسه‌تی جاشایه‌تى له الیه‌ن داگیرکارانه‌وه به سه‌ر گه‌لی کورددا ده‌سه‌پێندرێت؛ کۆماری ئیسالمی ئێران به سیاسه‌تی کورد به کورد به‌کوشتدان و ل ه چوارچێوه‌ی عه‌قڵ و تێگه‌یشتنی داگیرکارانه‌یدا هه‌وڵ ده‌دا بۆ پێشخستنی سیستمی جاشایه‌تى، کوردان به خۆیان به قڕکردن بدات .هێزه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان راشیده‌گه‌یه‌نێت :ئێستا ل ه زۆربه‌ی هه‌رێمه‌کان له هه‌وڵی ئه‌وه‌دان هه‌تاکو به رێگای پاره ،ناکۆکی نانه‌وه ،ترساندن و... هتد ،ئه‌م سیاسه‌ته پیسه به‌رده‌وام بکه‌ن .له پێناو چه‌کدار کردن و به‌کرێگیراو کردنی خه‌ڵکی هه‌ڕێمه جیاجیاکانی روژهه‌اڵتی کوردستاندا په‌نا ده‌به‌نه به‌ر ههموو شێواز و فرت و فێڵێک.
بڕیارگه‌ى شاهۆ جه‌ختده‌کاته‌وه :ل�هم م��اوه‌ی دوای���ی���ه‌دا ه �ه‌ن��دێ��ک ک���هس ل �ه پ��ێ��ن��او پ���اره‌دا ده‌ستیان داوه‌ته ناپاکى به‌رامبه‌ر به جواڵنه‌وه‌ى ئازادیخوازی و به رێگای سیخۆری کردن و به‌شداری له که‌مین و بۆسه بۆ هه‌ڤااڵنمان و هاوکات به دانی راپۆرت لهسهر گه‌ل و که‌سانی واڵت پارێز خزمه‌ت به به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی رژێم ده‌که‌ن .لهم ماوه‌یه‌دا که‌سانێک به‌شداریان ل ه به‌ڕێوه‌چوونی سیاسه‌تی جاشایه‌تی کردوه و ل ه که‌مین دانانه‌وه بۆ هه‌ڤااڵنماندا به‌شدار بوون و گه‌لێک جار هه‌وڵیان داوه که خه‌ڵکی نیشتمان په‌روه‌ر و تێکوشه‌رانی ئازادی کوردستان ته‌سلیم به هێزه داگیرکه‌ره‌کانی رژێم بکه‌ن .یه‌کێک له‌و که‌سانه به ناوی موراد وه‌یس جۆالیی که ل ه
بۆسه‌دانان بۆ هه‌ڤااڵنمان به‌شدار بووه که‌وتوه‌ت ه ده‌ستی ئێمه و گیراوه .لهم چوارچێوه‌دا ناوبراو دوای لێپرسینه‌وه و لێکۆڵینهوه کردن له‌گه‌ڵیدا دان��ی ب�ه ک���ردوه پیسه‌کانی خ��ۆی��دا ن���اوه .ل ه راگه‌یاندراوه‌که‌دا ئه‌وه‌ش هاتووه که :ئه‌م که‌س ه دوای هه‌ست پێکردن به ناپاکییه‌ک که ل ه گه‌لی ک��ردوه ،داوای لێبوردن و ده‌رفه‌تێکی له الیه‌ن پارتیمانه‌وه کردوه هه‌تاکو هه‌ڵه‌کانی خۆی قه‌ره‌بوو بکاته‌وه .پارتیمان دوای تاوتوێ کردن و له سه‌ر بنه‌مای ده‌رفه‌تێکی دیکه به‌و که‌سانه‌ی که که‌وتوونه‌ته ناو داوی سیاسه‌تی جاشایه‌تی داگیرکه‌ران بۆ جارێک ده‌رفه‌تی ئ����هوهی پ��ێ��داوه ه�ه‌ت��اک��و ک��رده‌وه‌ک��ان��ی خ��ۆی قه‌ره‌بوو بکاته‌وه.
کوردستانی
( :)KCKفشارخستن ه سه‌ر ئۆجه‌الن ئـــــه‌نــــــــــــ
ناوڕاســــ
فشار ه بۆ سه‌ر گه‌لی کورد
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
6
دیدار
ئاماده‌کار
فه‌ره‌یدون بێوار
سازان تۆفیق
به‌شى دووهم و کۆتایى
پتر له دوو مانگه رێگه ب ه پارێزه‌راکانى ئۆجه‌الن نادرێت دیدارى لهگهڵ ئه‌نجامبده‌ن و ( )KCKئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ئهو فشارانه مایه‌ی قبوڵکردن نیه و سه‌رۆکى کۆنگره‌ى گه‌لیش رایده‌گه‌یه‌نێت فشاره‌کان له چواچێوه‌ی سیاسیه‌تی ()AKP دایه ده‌یه‌وێت فشار بخاته سه‌ر گه‌لی کورد و ئه‌ندامێکی کۆمیته‌ی ته‌ندروستی ئۆجه‌النیش ترسی خۆی له ئه‌گه‌ری خراپ بوونی ته‌ندروستی ئۆجه‌الن ده‌خاته‌ڕوو.
ئ�هم��ڕۆ دووش�هم��م�ه ( )68رۆژه رێگه ن���ادرێ���ت ب���ه پ����ارێ����زه‌ران و ب��ن �هم��اڵ �ه‌ى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌رى کۆماجڤاکێن ک��وردس��ت��ان ( )KCKدی���دارى لهگهڵ ئ �ه‌ن��ج��ام��ب��درێ��ت ،ئ����ه‌وه‌ش ه �هڵ��وێ��س��ت و ب��ۆچ��وون��ى ج���ی���اوازی ل��ێ��ک �ه‌وت��ۆت �هوه و ب�ه‌رپ��رس��ی په‌یوه‌ندییه‌کانى ()KCK له لێدوانێکیدا بۆ (چ�ه‌ت��ر) ئ��ام��اژه بۆ ئهوه ده‌ک��ات گۆشه‌گیرکردنی ئۆجه‌الن په‌یوه‌ندی ههیه به کاریگه‌رى ئاپۆ له چ��ارهس �هرک��ردن��ی کێشه‌کان به‌رێگه‌ی ئاشتیانه و کاریگه‌ری لێدوانه‌کانی که ئاراسته‌ی گه‌لی کوردی ده‌کات و وتی «ئهوه سیاسه‌تێکه ده‌وڵه‌تی تورکیا دژی کورد به‌کاری ده‌هێنێت ،چونکه نایه‌وێت کێشه‌کان به رێگه‌ی ئاشتیانه چاره‌سه‌ر بکات بێگومان ئه‌وه‌ش مایه‌ی قبوڵکردن نیه و هه‌ڵوێستمان دهبێت». سه‌رۆکى کۆنگره‌ی گه‌ل ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات «ئهو فشارانه بۆ سه‌رۆک ئاپۆ فشاره بۆ سه‌ر گه‌لی کورد و ()AKP ده‌ی�ه‌وێ��ت فشارێکی گ �هوره به رێگه‌ی سه‌ربازی و دیبلۆماسی و سیاسی بخاته س��ه‌ر گ �ه‌ل��ی ک���ورد و هه‌وڵێکیشه بۆ بچڕاندنی ئهو پردی په‌یوه‌ندیه‌ی له نێوان گه‌لی کورد و سه‌رۆک ئاپۆدا ههیه«، چ��ون��ک �ه س����ه‌رۆک ئ��اپ��ۆ ک��اری��گ �ه‌ری گ�����ه‌وره‌ی ه �ه‌ی �ه ل��ه چ��ارهس �هرک��ردن��ی کێشه‌کان. ره‌م���زی ک��ارت��اڵ ،س �ه‌رۆک��ى کۆنگره‌ى گه‌ل له تێل په‌یوه‌ندییه‌کدا له ئه‌ورپاوه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :تا ئێستا ()cot هیچ هه‌ڵوێستی نیه و زۆر رون �ه که حکومه‌تی ( )AKPنیه‌تی خراپه .تا ئێستاش رۆژئاوا رۆڵیخۆی نه‌بووه بۆیه داواکارم له واڵتانی ئه‌وروپا و کۆمیته‌ی رێگرتنی ئه‌شکه‌نجه به ئه‌رکی خۆیان هه‌ڵسن و له نزیکه‌وه ئاگاداری ره‌وشی ته‌ندروستی ئۆجه‌الن بن و فشار لهسهر
عادل کورت ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی پارتى ئاشتى و دیموکراتى ( ،)BDPئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات تورکیا و ئه‌ردۆغان ل ه میسر و حوسنی موباره‌ک دیموکراتی تر نین .پێشیوای ه ک ه جۆریک ل ه دیکتاتۆریه‌ت له‌ناو ئاکه‌پ ه ههیه ،ک ه نایه‌وێ سیستمی سیاسی و ئیداری تورکیا بگۆڕدرێت ،جه‌ختیشده‌کاته‌و ه به‌بێ ئۆجه‌الن پرسی کورد چاره‌س ه ناکرێت.
nگەنجانی كورد لە دیمەشقی پایتەختی سوریا دژی رێگه‌نه‌دان بە دیدارەكان لەگەڵ ئۆجەالن خۆپیشاندان ده‌که‌ن حکومه‌تی ( )AKPدروست بکه‌ن. د.ف��ای�ه‌ق گوڵپى ،ئه‌ندامى کۆمیته‌ی ت �ه‌ن��دروس��ت��ی ئ��ۆج �ه‌الن��ی��ش ئ���ام���اژه بۆ ئ����هوه ده‌ک����ات ک��ه ل��ه ()2007/3/1 ل���ه ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک��ی رۆژن���ام���هوان���ی���دا، پارێزه‌ره‌کانی ئۆجه‌الن لهگهڵ پزیشکێکی پ��س��پ��ۆڕی ژه‌ه��راوی��ب��ون��ی ف�ه‌ڕه‌ن��س��ی به ناوی دکتۆر باسکال ،له شاری رۆمای ئیتاڵیا ژه‌ه��راوی��ب��ون��ی ئ��ۆج�ه‌الن��ی��ان له زی��ن��دان��ی ئ��ی��م��راڵ��ی ب��ه دوو م����ادده‌ی ژه‌هراوی کرۆمیۆم ( )chromiumو سترۆنسیۆم ( )stronsiomراگه‌یاند، هه‌ر له کۆنفرانه‌سه رۆژنامه‌وانیه‌که‌دا هه‌ندێک له نیشانه‌کانی ژهراویبونی ئۆجه‌النیان به‌و ژه‌هره خسته به‌ر چاوی ک �ه‌ن��اڵ �هک��ان��ی راگ �ه‌ی��ان��دن��ی ج��ی��ه��ان و تورکیا ،ئۆجه‌النیش له نامه‌کانی خۆیدا ب��اس��ی ل �ه نیشانه‌کانی ژه‌ه��راوی��ب��ون��ی خۆی ده‌ک��رد ،پاش به‌دواداچونی زیاتر ده‌رک���ه‌وت ئ�هو دوو م��ادده ژه‌ه��راوی �ه له ک��ات��ی ب��ۆی��اخ��ک��ردن��ی دی����واری ژوری زیندانه‌که‌ی ئۆجه‌الندا لهگهڵ بۆیاخ تێکه‌ڵ کراون و له دیواره‌که‌وه ژه‌هره‌که باڵوبۆته‌وه و هه‌وای ژوری زیندانه‌که‌ی ژه‌ه��راوی ک��ردوه و ئۆجه‌النی ژه‌ه��راوی کردوه. هه‌روه‌ها گوڵپى ،هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که گهورهترین کاریگه‌ری ئهو دوو مادده ژه‌ه��راوی��ه (ک��رۆم��ی��ۆم و سترۆنسیۆم) دروس��ت��ک��ردن��ی نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌یه، «بۆیه زۆر گرنگه که به‌ڕێز ئۆجه‌الن ل�ه الی �ه‌ن پزیشکی تایبه‌تی نه‌خۆشی
شێرپه‌نجه‌وه ببینرێت و پشگنینی بۆ ب��ک��رێ��ت ،باشترین پزیشکانێکیش که ب��ت��وان��ن ئ���هم ئ �هرک �ه ئ�ه‌ن��ج��ام ب���ده‌ن ئ�هو پ��زی��ش��ک��ان �ه‌ن ک��ه ل��ه ک��ۆم��ی��ت �ه‌ی دژه ئه‌شکه‌نجه‌ی ئه‌وروپا کار ده‌که‌ن». ئ �ه‌ن��دام �هک �ه‌ى ک��ۆم��ی��ت�ه‌ى ت�ه‌ن��دروس��ت��ى ئۆجه‌الن ،له‌وه‌شده‌دوێت که ئۆجه‌الن به بۆچون و هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانی له سه‌ر ره‌وشی سیاسی کوردستان و تورکیا و ناوچه‌که و جیهان ک��اری��گ�ه‌ری جدی ه���ه‌ی���ه ،ه����ه‌ر ه �ه‌ف��ت �ه‌ی �هک ب��ۆچ��ون��ی خ��ۆی له س �ه‌ر روداوه‌ک����ان و هاوکێشه سیاسیه‌کان له زیندانه‌وه ده‌داته ده‌ستی پارێزه‌ره‌کانی و پارێزه‌ره‌کانی ده‌یگه‌یه‌ننه که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندن و باڵوده‌کرێنه‌وه. ن��اوب��راو ،پێشیوایه ک �ه بۆچونه‌کانی ئۆجه‌الن کاریگه‌ریان له سه‌رسستکردن و ه �هڵ��وه‌ش��ان �هوهی ک��ۆم�هڵ��ێ��ک پالنی س��ی��اس��ی ح��ک��وم��ه‌ت��ی ( )AKPو ئه‌مریکا ههیه که ده‌یانه‌وێت له ئاینده‌دا ل �ه رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا پ �ه‌ی��ڕه‌وی ب��ک�ه‌ن ،ب��ۆی�ه دوو مانگه رێ��گ�ه ن��اده‌ن پارێزه‌ره‌کانی سه‌ردانی بکه‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ی لێدوانه‌کانی نه‌گاته ده‌ره‌وه‌ی زیندان و پیالنگێڕیه‌کانی ئه‌ردۆغان و هاوپه‌یمانه جیهانی و ناوچه‌یه‌کان پوچه‌ڵ نه‌کاته‌وه، ئه‌وه‌شى وت« :ئه‌مه‌ش جۆرێکی تری تیرۆری سیاسیه که حکومه‌تی داد و گه‌شه‌پێدان له دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانی حوزه‌یرانی ئه‌مساڵ دژی گه‌لی کورد و دۆزه ره‌واک����ه‌ی پ��ه‌ی��ڕه‌وی ده‌ک���ات. ئهگهر بێت و باڕی ته‌ندروستی به‌ڕێز
ئۆجه‌الن له زینداندا به‌ره‌وخرابی بچێت و ح��ک��وم �ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا ب��ی �ه‌وێ��ت ب �هو گۆشه‌گیریه ب��اری ته‌ندروستی خراپتر ببێت و ده‌رفه‌ت نه‌دات پزیشک بیبینێت و نه‌خۆشیه‌که‌ی چاره‌سه‌ر بکرێت ،ئهو ک���ات ح��ک��وم�ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا ج��ۆرێ��ک��ی تری تیرۆری جه‌سته‌یی و رۆحی دژی رێبه‌ری گه‌لی کورد بهڕێوه ده‌بات». ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا پێش گۆشه‌گیری ئه‌م دواییه که له ( )2011/7/27تا ئه‌مڕۆ ب���هردهوام���ه ،ئ��ۆج �ه‌الن ل �ه نامه‌کانیدا ب��اس��ی ل �ه ره‌وش���ی ت �ه‌ن��دروس��ت��ی خ��ۆی نه‌ده‌کرد ،لهوه نه‌ده‌چو باری ته‌ندروستی خ��راپ بوبێت ،ب �ه‌اڵم ئ�هگ�ه‌ری ئ �ه‌وه‌ش ه�ه‌ی�ه ج��ارێ��ک��ی ت��ر ژه‌ه����راوی کرابێت و ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا ب �هو گۆشه‌گیریه بیه‌وێت ژه‌هراویکردنه‌که ئاشکرا نه‌بێت ت��ا ک��اری��گ �ه‌ری خ���راپ ل �هس �ه‌ر ژیانی به‌جێبهێڵێت. د.فایه‌ق گوڵپى ،ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ت��ه‌ن��دروس��ت��ی ئ����ۆج����ه‌الن ،ل���ه درێ����ژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا ئه‌وه‌ش دهخاته روو که ئهو هه‌ڵمه‌ته‌ی دژی ئۆجه‌الن ده‌کرێت ،له که‌سێتی ئ���ه‌ودا ،دژای �ه‌ت��ی سه‌رتاپای گه‌لی ک��ورد ده‌کرێت و به‌پێویستیشى ده‌زانێت که :گه‌لی کورد له هه‌رچوار پ���ارچ���ه‌ی ک��وردس��ت��ان و ل �ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،ئهو تاوانه‌ی حکومه‌تی تورکیا قبوڵ نه‌که‌ن و به چاالکی سیاسی و جه‌ماوه‌ری فشار بخه‌نه سه‌ر تورکیا تا کۆتایی به‌و سیاسه‌ته‌ی بێنێت. ل �هگ �هڵ رێ��گ��ری��ک��ردن ل �ه دی��داره‌ک��ان��ى
که‌سایه‌تی هه‌فته موراد قه‌ره‌یالن:
سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌رێوه‌به‌ری کۆما جڤاکێن ک���وردس���ت���ان ( )KCKم�����وراد ق����ه‌ره‌ی��ل�ان ،له دیدارێکیدا بۆ ئاژانسى هه‌واڵى فورات ،ئاماژه‌ى بۆ کۆمه‌ڵکوژی باتمان کرد ،که له الیه‌ن هێزه‌کانی پۆلیسی ده‌وڵه‌تی تورک پێکهات و راشیده‌گه‌نێت که راگه‌یاندنى هیچ واڵتێک هێنده‌ى راگه‌یاندنى تورک راستیه‌کان به‌پێچه‌وانه نیشان نادات. قه‌ره‌یالن ،ئاماژه‌ى ب ه قسه‌ی شاهیدانی دیمه‌نی رووداوه‌که‌ی لێدوانه‌که‌ی هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل، ک��رد و وت��ی :س���ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی ک�ه راستیه‌کان ئاشکرایه ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورک هه‌وڵ ده‌دا که ک��ۆم�هڵ��ک��ووژه‌ی�هک��ی دی��ک�ه پ �ه‌رده‌پ��ۆش ب��ک��ات و بیخاته ئه‌ستۆی ته‌ڤگه‌ری ئازادی گه‌لی کورد. ق��ه‌ره‌ی�لان ،ل �ه ب���اره‌ى راگ�ه‌ی��ان��دن�هک��ان��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیش ،جه‌ختیکرده‌وه« :راگه‌یاندنه‌کانی تورکیا که فرمێسکی «تیمساح» بۆ م��ردووان��ی کورد ده‌ڕژێنن ،به شێوازی چه‌په‌ڵ هه‌وڵی ره‌ش کردنی ته‌ڤگه‌ره‌که‌مان ده‌دا .هه‌م کوردان ده‌کوژن ،هه‌م ئهو رووداوان �ه‌ی ده‌خه‌نه ئه‌ستۆی ک��وردان ،به‌و شێوهیه
پێچهوانهوه نیشان ناده‌ن». سه‌رۆکى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى (،)KCKئه‌وشى خسته روو ک �ه ه �ه‌ن��دێ رۆژن��ام��ه ب �ه تایبه‌تی دوژمنایه‌تی گه‌لی ک��ورد ده‌ک �ه‌ن وه‌ک��و نموونه ئاماژه‌ی به رۆژنامه‌ی «ت �ه‌ره‌ف» کرد و وتی: «من به تایبه‌تی بانگ له رۆژنامه‌ی «ته‌ره‌ف» ده‌که‌م که واز له گه‌لی کورد بێنێ .ئه‌م رۆژنامه‌یه ب�ه ک��ۆک��ردن �هوهی ه�ه‌ن��دێ «ئیعتراف کار »و «چه‌ته» له ده‌ورووب����ه‌ری خ��ۆی ،به وه‌شانێکی گێره‌شێوێنانه ،رێگا له کاره‌ساتی مه‌زن دهکهنهوه. ئ �هو رۆژن��ام�ه‌ی�ه ئ�هرک��ی ئ���اژاوه گێڕی و پاک نیشان دانی ()AKPی له‌ئه‌ستۆ گرتووه .وتیشى: «مادام ئێوه له به‌رامبه‌ر ره‌وشێ مندااڵن دا هێنده هه‌ستیارن ،بۆ چی له به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵکوژ کردنی چوار منداڵ ،ژنی دووگیان و به گشتی حه‌وت که‌س که له قه‌ندیل گیانیان له‌ده‌ست دا بێده‌نگ بوون؟ ئه‌وه‌ی ه مرۆڤایه‌تی ئێوه؟ ئهوهیه ویژدانتان؟ ئهوه هێڵی وه‌شانی ئێوه‌یه؟»
ئۆجه‌الن ،خۆپیشاندان و مانگرتن باکورى ک��وردس��ت��ان و رۆژئ����اوا و رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستانى گ��رت�هوه و خۆپیشاندان و مانگرتنه‌کان له کوردستانهوه په‌ڕیه‌وه ب����ه‌ره‌و ئ���ه‌ورپ���ا .داواش ل �ه ( )cotو کۆمیته‌یه‌کى تایبه‌ت له تورکیا کرا که بۆ زانینى ره‌وشى ئۆجه‌الن سه‌ردانى ئیمراڵى بکه‌ن. ه���ه‌روه‌ه���ا ئ �ه‌ح��م �ه‌د ده‌ن���ی���ز ،ب �ه‌رپ��رس��ى په‌یوه‌ندییه‌کانى ( )KCKل �ه‌وه‌ش��دوا ک �ه ( )68رۆژه ئ���اگ���اداری ره‌وش���ی ته‌ندروستی ئ��ۆج�ه‌الن و پێنج که‌سیتر نین و رێگه نادرێت پارێزه‌ره‌کانیشیان سه‌ردانی بکه‌ن ،وت��ى« :تا ئێستا ئه‌م گۆشه‌گیرکردنه چه‌ند جارێکیتر رویداوه و ئه‌مه‌ش هه‌ڵوێستێکی سیاسیه و بۆ الوازکردنی کورده و هه‌ر فشارێک بۆ سه‌ر ئۆجه‌الن وه‌ک فشار بۆ سه‌ر گه‌لی کورد ده‌بینین ،چونکه کورد به‌گشتی و له باکوریش به‌تایبه‌تی وه‌ک ئیراده‌ی گه‌لی کورد ده‌بینن». ن���اوب���راو ،هێما ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ش���ده‌ک���ات که ئه‌وروپا و کۆمیته‌ى دژه ئه‌شکه‌نجه‌ى ئ�ه‌ورپ��ا ( )cotهیچ هه‌ڵوێستیان نیه و پاڵپشتی ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا ده‌ک �ه‌ن و نایانه‌وێت کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ربێت و جه‌ختیشى ک��ردهوه :هه‌ڵوێستی ئه‌وروپا ه�هڵ��وێ��س��ت��ێ��ک��ی س��ی��اس��ی�ه و ت��ا ئێستا به‌ده‌نگ نه‌هاتووه داواک���ارم له گه‌لی کورد له هه‌رشوێنێک به خۆپیشاندان و خه‌باتکردن فشار لهسهر تورکیا دروست بکه‌ن.
ره‌شبگیری سیاسه‌تمــــ
بـه‌رپـرسێـکــــ ئاماده‌کار ئارام
له باکوری کوردستان ده‌ستگیرکردن و زیندانیکردنی سیاسه‌تمه‌دارانی کورد له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکه‌وه به‌رده‌وامه، ته‌نیا له ماوه‌ی هه‌فته‌ی رابردوودا لهگهڵ سه‌رۆک شاره‌دارانی شڕناخ ،سلۆپی و هه‌زه‌خ به ده‌یان که‌س له چوارچێوه‌ی ئۆپه‌راسیۆنی ()KCKدا ده‌ستگیرکراون. ده‌وڵه‌تی تورک له ()14ی نیسانی ()2009وه تا ئێستا پتر له ( )3500که‌سی به تۆمه‌تی ئه‌ندامێتی و هاوکاریکردنی
هـــه‌واڵــی کوردستانی
ده‌وڵه‌تی تورک و راگه‌یاندنه‌کانى ،راستیه‌کان ده‌شێوێنن ت��ه‌ڤ��گ��ه‌ری ئ����ازادی گ����ه‌ل����ی ک����وردی����ان ک���ردووت���ه ئامانجێ ه����ێ����رش����هک����ان����ی����ان. راگ���ه‌ی���ان���دن���ی هیچ واڵت���ێ���ک ه��ێ��ن��ده‌ی راگه‌یاندنی تورکیا که خاوه‌ن زهنیه‌تێکی داگ������ی������رک������اری������ن، راس�����ت�����ی�����هک�����ان ب �ه
فۆتۆFIRAT :
چه‌تر :خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتى ک ه پارتى ئاشتى و دیموکراتى ()BDP پێشنیاری کردوه ،سه‌باره‌ت به‌ئه‌م بابه‌ت ه بۆ دانووستان لهگهڵ ئاکه‌پ ه به کوێ گه‌یشتوون؟ ( )BDPپ��رۆژه‌ی خۆبهڕێوهبردنیدیموکراتى وه‌کو پرۆژه‌یه‌کی سیاسی و ئیداری بۆ ته‌واوی تورکیا خستۆته‌ڕوو، ن�هک ته‌نیا بۆ هه‌رێم ه کوردییه‌کان. هه‌روه‌ها کۆنگره‌ی جڤاکى دیموکراتى ئ�����هو پ���ێ���ش���ن���ی���اره‌ی ب����ۆ ک���وردس���ت���ان
قه‌ریالن ،ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد چاپه‌مه‌نی پۆلیس جێگای چ��اپ�هم�ه‌ن��ی ژه‌ن �ه‌راڵ �هک��ان��ی ئه‌رته‌شی گ��رت��ووه‌ت �هوه .چاپه‌مه‌نی تورکیا ل�ه ره‌وشێکی وه‌هادایه .له ئاستێکی گرنگدا شه‌ڕ له کوردستان ب �ه‌ڕێ��وه دهب����ات .س��ااڵن��ی ( )1990چاپه‌مه‌نی له ده‌ستی ژه‌نه‌راڵه‌کانی تورکیادا بوو و ئێستا ئ �هو چاپه‌مه‌نیه ک�ه‌وت��ووت�ه ده‌س��ت پۆلیسه‌کان. چاپه‌مه‌نی و راگه‌یاندنه‌کانی تورکیا کرده‌وه‌کانی پۆلیس له رای گشتی ده‌ش��ارن �هوه و ب�هو شێویه بوون به شه‌ریکی پێکهاتنی کۆمه‌ڵکوژیه‌کان له کوردستان. نابراو ،ئاماژه‌ى به قسه‌که‌ی ئه‌ردۆغان که وتبووی «له به‌ر مردنی مرۆڤه‌کان دڵ ده‌سووتێ» کرد و وتی« :ساڵێک به‌ر له ئێستا تۆ بووی که ده‌توت با «دایکان ئیدی نه‌گرین» و هه‌ر به فه‌رمانی تۆ ئۆپه‌راسیۆنه سه‌ربازیه‌کان به‌رده‌وام بوون و دڵی دایکانی کورد سووتا .تۆ باسی سووتانی دڵه‌کان ده‌که‌ی ،به‌اڵم ههموو کهسێک ده‌زانێ که دڵی تۆ له به‌ر مردنی مرۆڤه‌کان ناسووتێ .تۆ هێزه چه‌کدار و کوژه‌ره‌کانی خۆتت له گۆره‌پانه‌کان جێگیر کردووه و کوردستان بۆمباران ده‌که‌ی .ئایا ئهو مرۆڤانه‌ی که منداڵه‌کانیان ده‌کوژرێ ،دڵیان ناسووتی؟». قه‌ره‌یالن رایگه‌یاند ( )AKPرووداوه‌کی سێرت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی به‌کار ده‌با و وتی « :ئهگهر داوای لێبووردنیان کرد ئ�هوه نیشانه‌ی ئ��ازای و جوامێری ئ �هوان �ه .ف�ه‌رم��وو ئ��ێ��وه‌ش ل�ه به‌رامبه‌ر هه‌ڵه‌کانتان داوای لێبووردن بکه‌ن».
ندای گه‌ڕوس داخرا
دوای پێنج مانگ گیراوێکی سیاسی کورد گوازرایه‌وه
رێگه له ب �ه‌رده‌م حه‌فته‌نامه‌یه‌کی دیکه گیرا ک ه له رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان به زمانی ک��وردی باڵو ببێته‌وه .له‌به‌رده‌وامی سیاسه‌تی سه‌رکوتی رۆشنبیرى له رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،کاربه‌ده‌ستانی کۆماری ئیسالمی ،رێگه‌یان له باڵو بوونه‌وه‌ی هه‌فته‌نامه‌ی «ن��دای گ��ه‌ڕوس» به زمانی ک��وردی گ��رت��ووه .ئه‌م هه‌فته‌نامه‌یه ،پێشتر به‌هه‌ر دوو زمانی ک��وردی و فارسی،له‌شاری بیجاڕ باڵو ده‌کرایه‌وه. مه‌حمود مه‌حمودی ،سه‌رنووسه‌ری هه‌فته‌نامه‌ی «ن����دای گ�����ه‌ڕوس» ،ئ���ام���اژه ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ده‌ک����ات که ک��ارب �ه‌ده‌س��ت��ان��ی ئ���ی���داره‌ی ف �ه‌ره �ه‌ن��گ و ئ��ی��رش��ادی ئیسالمی شاری بیجار ،پێیان راگه‌یاندوون که مافی ب�ڵاو ک��ردن �هوهی ئ �هم هه‌فته‌نامه‌یان نییه ،به‌زمانی ک��وردی .سه‌رنووسه‌ری هه‌فته‌نامه‌که ئه‌وه‌شى وت: ل�هگ�هڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا ک�ه هه‌فته‌نامه‌که‌مان ،ب�ه‌ت�ه‌واوی دان�هخ��راوه ،به‌اڵم له ژم��اره‌ی تر ب �ه‌دواوه ،مافی باڵو کردنه‌وه به زمانی کوردیمان نییه« ،ندای گروس» هه‌فته‌نامه‌یه‌کی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تیه له ساڵی ()1994ه‌وه‌‌له‌‌شاری بیجار باڵو ده‌بێته‌وه.
دوای پێنج مانگ بێئه‌وه‌ى هیچ زانیاریه‌ک ل ه چاالکێی سیاسی کورد نه‌بوو ،له گرتووخانه‌ی ئیتالعاتی س��ن �هوه ب��ۆ گ��رت��ووخ��ان �ه‌ی م �ه‌ری��وان گوزرایه‌وه .شوێنکه‌وتوانى ئاینى به‌هایى یه‌کانیش بانگهێشتی ده‌زگائاسایشیه‌کان کراون و هه‌ڕه‌شه‌یان ل��ێ��ک��راوه .ب �ه گ��وێ��ره‌ی س �ه‌رچ��اوه‌ک��ان��ی ه�ه‌واڵ��ی (« )NNS-ROjئه‌یوب ئه‌سه‌دی» چاالکی سیاسی کورد پێنج مانگ له‌مه‌وبه‌ر و له الیه‌ن هێزه‌کانی ئاسایشی ئێران له شاری مه‌ریوان ده‌ستگیر و بێسه‌روشوێن کرابوو ،رۆژی چوارشه‌ممه()9/28 له گرتوخانه‌ى ئیتالعاتی سنه‌وه ،پاش لێکۆڵینهوه، بۆ گرتووخانه‌ی گشتی مه‌ریوان گوازرایه‌وه .ناوبراو به تۆتۆمه‌تى په‌یوه‌ندی لهگهڵ حزبه کوردیه‌کان گیراوه .هه‌ر له‌شارى سنه له ماوه‌ی رابردوودا ده‌یان هاواڵتی شوێن که‌وتوى ئاینى به‌هایی له الیه‌ن ئیتالعاتى ئێرانه‌وه بانگهێشتکراون و هه‌ڕه‌شه‌یان لێکراوه و پێیان راگه‌یاندون که له ژێر چاودێریدان.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
8
زیندوو هه‌ڵوێستێک ل ه به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵکوژى ژنان uشیالن شاکر u
ک���وش���ت���ن���هک���ان���ى ژن�������ان ل����ه ش���ێ���وه‌ى کۆمه‌ڵکوژى ب �هردهوام �ه به بێ ئ��هوهى ده‌نگێک هه‌بێت ها‌واره‌کانیان بگه‌یه‌نێت، ب�ه‌ب��ێ ئ���هوهى ت�ه‌ن��ان�ه‌ت لێیان تێبگه‌ین و ب��ی��ان��ب��ی��س��ت��ی��ن ،ک��ۆم��هڵ��ک��وژى ئ��هو دیارده‌یه‌یه که سه‌رچا‌وه‌ى خۆى له کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ده‌گرێت. ه �هم �وو ئ��هو کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ش دهگ���ه‌ڕێ���ن���هوه ب��ۆ ئ���هو ن��ای �هک��س��ان��ی‌و ن���ادادپ���ه‌روه‌ری���ه‌ى ک �ه ل �ه‌ژێ��ر زهنیه‌تى س��ی��س��ت��م��ى پ���ی���اوس���االری���دا س���ه‌رچ���اوهى گ���رت���ووه .ئ �هم��ڕۆ ک��ۆم�هڵ��ک��وژی��ی�هک��ان گه‌یشتو‌ونه‌ته ئاستێکى تراژیدى ،بههۆى ئ��هوهى که ئ�هم سیستمه به‌بێ گوێدانه هیچ ب�ه‌ه��ا و ن �ه‌ری��ت و ی��اس��ای �هک به دڕندانه‌ترین شێوه خۆى خزاندۆته ناخى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه و هه‌ریه‌کێک به شێواز و رێبازێک له رێ الدراوه و له رووى زهنیه‌ته‌وه بۆگه‌ن ک��راوه ،ئه‌مه‌ش وای��ک��ردووه کوشتنه‌کان رۆژان���ه هه‌بن. ئهوهى که ههره زێده مه‌ترسیداره ئهوهیه، که ههموو داموده‌زگاکانى کۆمه‌ڵگا هه‌ر له په‌رله‌مان‌و حکومهتهوه بیگره تا ده‌گاته به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى پۆلیس و بچوکترین بنکه‌ى ئاسایش ،تاوانهکان ئهگهر راسته‌‌وخۆش نه‌بێت ناڕاسته‌‌وخۆ پ���ه‌رده‌پ���ۆش ده‌ک����ه‌ن ،چ��ون��ک�ه کاتێک ژن��ێ��ک ده‌ک���وژرێ���ت ی���ان دهگ�ه‌ی�ه‌ن��رێ��ت�ه ره‌‌وشێک که خۆى بکوژێت ناتوانرێت بچوکترین زان��ی��ارى ل�هس�ه‌ر دۆسیه‌کان وه‌ربگیردرێت‌و تا‌وانبار به‌سزا بگه‌یه‌نرێت. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى پۆلیس و شوێنه په‌یوه‌ندیداره‌کان به هیچ شێوه‌یه‌ک رێ ن��اده‌ن روماڵى ئه‌م تاوانانه به ره‌نگێکى راس���ت���هوخ���ۆ ب��ک��رێ��ت و ب���ه ب �ه‌ه��ان �ه‌ى کێشه‌ى ع�هش��ای��رى و ن��ام��وس رێ��گ��ا له روماڵکردن ده‌گرن‌و نابنه هۆکارێک بۆ دوباره‌نه‌بوونه‌وه‌ى تاوانهکان .له راستیدا ئه‌مانه ههموو په‌رده‌پۆشکردنى تاوانهکان و پاراستنى ت �اوان��ب��اران و به‌شداربو‌ونه له ئه‌نجامدانى ت�اوان�هک��ان .له‌کاتێکدا گهورهترین خیانه‌ته له خۆیان ههرچهنده ل��ێ��ی��ان ن��اگ��ی��ردرێ��ت ،چ��ون��ک�ه ئ��هوان��ی��ش پیا‌ون .به‌مشێوه‌یه ده‌وڵ�ه‌ت��ى پیاوساالرى لهگهڵ پیاوان‌و ئهو کۆمه‌ڵگایه‌ى که به زهنیه‌تى ئهوان به هه‌زاران ساڵه گۆشکرا‌وه به‌رده‌‌وامن له خواردن‌و کوشتن‌و سوتاندن و کۆتایى هێنان به ژیانمان. ئیتر دهبێت تاکه‌ى له چاالکى به‌ناز له ب�ه‌رام��ب�ه‌ر سیستمه ب��ێ ک��اره‌ک �ه‌ى پیاو بۆ ژن تێنه‌گه‌ین ،که گڕى له جه‌سته‌ى خۆى به‌ردا ،بۆ دهبێت له ها‌وارى رێناس تێنه‌گه‌ین ک �ه دهب��ێ��ت�ه ق��ورب��ان��ى ()30 گولله‌ى کاڵشینکۆف؟! له کاتێکدا له ده‌ست ها‌وسه‌ره زهنیه‌ت پیاوساالره‌که‌ى راده‌ک����ات ب��ۆ الى ب �اوک �ه قاتیله‌که‌ى، که نازانێت ئهویش هه‌ر پیاوه ،هه‌تاکه‌ى ناڵه و ها‌وارى ئه‌ڵوه‌ند نه‌بیستین ،که به زۆر به‌شو ده‌درێ��ت و دواتریش ئه‌‌وپه‌ڕى توندوتیژى به‌کارهێنان له به‌رامبه‌رى و ناچار ده‌کرێت که به ده‌مانچه‌ى به‌نا‌و ها‌وژینه‌که‌ى کۆتایى ب�ه ژی��ان��ى خۆى بهێنێت .به ده‌یان به‌ناز‌و نیاز‌و ئه‌ڵوه‌ندى تر که که‌س نا‌ویشیانى نازانێ؟ ئ��هوهى م�اوهت��هوه بیڵێم ئهوهیه که دهبێت ئیتر بگه‌ینه رێگه چاره‌یه‌کى وا که به ره‌نگێکى ژنانه کۆمه‌ڵگا ل�هم قه‌یرانه ئه‌خالقى ویژدانى‌و پیاوساالریه ده‌ربێنین، با واڵته‌که‌مان نه‌گه‌یه‌نینه حه‌شارگه‌ى قاتیالنى دایکمان و بکوژانى ئه‌خالق و وی��ژدان له رامانى خۆماندا بکوژین. دهب��ا پیاوێتى له رامانماندا بکوژین تا بگه‌ڕێینه‌وه بۆ سروشتى خۆمان‌و به‌هارى پێکه‌وه‌ژیان و یه‌کسانى ژی��ان بکه‌ین. دهبێت ئیتر ه�اوس�ه‌ر ،دای��ک ،خوشک و هاوڕێ به ههموومان خۆمان داببڕین ل �هم زهنیه‌ته‌ى ک�ه کاره‌ساتگه‌لێکمان ب �هس �ه‌ر دێ��ن��ن ه �ه‌رگ��ی��ز ه��ی��چ ئ �ه‌ق��ڵ‌و یاسایه‌ک قبوڵى ناکات .له کۆمه‌ڵگه‌ى پیاوساالردا هه‌قیقه‌ت زینده‌به‌چاڵ کراوه و به تێپه‌ڕاندنى ئه‌م ئه‌قڵیه‌ته ده‌توانین سه‌رله‌نوێ بگه‌ینه‌وه راسته‌قینه و ئهو ئاگره‌ى لێمان ونبووه بیدۆزینه‌وه.
«سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ،په‌رله‌مان و حکومه‌ت نه‌یانتوانیو ه کوشتن و سوتانى ژنان که‌م بکه‌نه‌وه»
ته‌نها ل ه مانگى ئه‌یلول ( )25ژن کوژراون
ئاماده‌کار هانا ئازاد
رۆژ له‌دواى رۆژ ژن کوشتن له هه‌رێمى کوردستان روو له په‌ره‌سه‌ندنه و به پێى ئاماره‌کانیش له ماوه‌ى مانگى ئه‌یلولدا له هه‌رێمى کوردستان ( )25ژن کوژراون. له‌نجه عه‌بدواڵ ،به‌رپرسى ده‌زگاى (وارڤین) ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگ��ه‌ی��ان��د: رووداوه‌کانی کوشتنی ژنان روو له هه‌ڵکشان ده‌ک����ات و ب �ه ت�ه‌ن��ه��ا ل �ه م��ان��گ��ی ئه‌یلول ل�هس�ه‌رت��اس�ه‌ری ه�ه‌رێ��م ( )25ژن له‌الیه‌ن که‌سوکاریانه‌وه کوژراون ،به‌شێکیان له‌الیه‌ن هه‌ندێک له مندااڵنه‌وه ک��وژراون ،له‌الیه‌ن که‌سوکاریانه‌وه رێگه‌یان بۆ خۆشکراوه، حه‌وت ژنیش سووتاون ،که دوات��ر گیانیان له‌ده‌ستداوه. به‌رپرسى ده‌زگ��اى (وارڤین) بۆ پرسه‌کانى ژنان ،وتیشى« :هه‌رێمی کوردستانی عێراق وه‌ک هه‌رێمێکی ک��راوه به رووی دنیای ده‌ره‌وه‌دا و خاوه‌نی دام �هزراوه یاساییه‌کانی وه‌ک سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و په‌رله‌مان و حکومه‌ت و چه‌ندین رێکخراوی تایبه‌ت به ژنانه ،ب�ه‌اڵم بهداخهوه هیچ یه‌ک له‌و دامه‌زراوانه نهیانتوانیوه وه‌ک پێویست کار بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى دیارده‌کانى توندوتیژى و کوشتن و سوتانى ژنان بکه‌ن لهم هه‌رێمه‌دا». ل�ه‌ن��ج� ه ع���ه‌ب���دواڵ ،ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد، سه‌رۆکایه‌تییه‌کانی ه�ه‌رێ��م و په‌رله‌مان و حکومه‌ت و رێکخراوه‌کانی تایبه‌ت به پرسی ژنان لهسهر ئاستی ناوخۆ و ده‌ره‌وه پێویسته ک��ار ب��ۆ ئ �هوه بکه‌ن ئ �هو رێژه‌یه که‌مبێته‌وه. ده‌زگ������اى وارڤ���ی���ن ب���ۆ پ��رس �هک��ان��ى ژن���ان ل���ه داواک���اری���هک���ی���ش���دا ک���ه ب���ۆ ه �ه‌رس��ێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى هه‌رێمیان ناردووه ،هاتووه: «پێویسته حکومه‌تی هه‌رێم پرسی ژنان له چوارچێوه‌ی ئه‌نجومه‌نێکدا بچووک نه‌کاته‌وه و ب�ه ه��اوک��اری ت���ه‌واوی رێکخراوه‌کانی ژنان و رێکخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی تایبه‌ت به‌و پرسه ستراتیژییه‌کی دوور م �ه‌ودا بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندوتیژی دژی ژنان داب��ڕێ��ژێ��ت و ئ �هو ی��اس��ای��ان�ه‌ی تایبه‌ت به
پاراستنی مافه‌کانی ژن��ان له په‌رله‌مانی کوردستان ده‌رچ��وون وه‌ک خۆی بیانخاته بواری جێبه‌جێکردنه‌وه و له حاڵه‌تی هه‌بوونی سه‌رپێچی و فه‌رامۆشکردندا لێپرسینه‌وه بکات. ل �ه خاڵێکى ت���رى داواک��ان��ی��ان��دا ه��ات��ووه، پێویسته له ب��ڕی��اری لێبوردنی تایبه‌ت و مه‌رجداردا که ناوبه‌ناو سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم ب��ۆ ت��اوان��ب��اران��ی س����زادراوی ده‌رده‌ک����ات به هیچ شێوه‌یه‌ک بکوژانی ژن نه‌گرێـته‌وه، چونکه ئهو جۆره لێبوردنانه ترسی یاسا و جێبه‌جێکردنی یاساکانی له‌الی بکوژانی ژن که‌مکردوه‌ته‌وه و یه‌کێکه له هۆکاره‌کانی به هه‌ند وه‌رنه‌گرتنی یاساکان. ت��اڤ��گ�ه ه��اش��م ،ی��اس��ان��اس ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه به (چه‌تر)ى وت :زۆربه‌ى ئهو کێشانه‌ى لهسهر کوشتنن ره‌وان���ه‌ى دادگ���ا ده‌ک��رێ��ن بههۆى کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى و نه‌بوونى یاسایه‌کى گونجاوه بۆ ئهو پرسه. له خاڵێکى ت��رى داواک��اری�هک��ان��دا هاتووه، داوا ل �ه پ�ه‌رل�هم��ان��ی ک��وردس��ت��ان ده‌ک�ه‌ی��ن هه‌رچی زیاتره له رێگه‌ی لیژنه هه‌میشه‌یی و تایبه‌تییه‌کانییه‌وه چ���اودێ���ری وردی جێبه‌جێکردنی ئ �هو یاسایانه ب��ک��ات ،که ل �ه‌پ��ێ��ن��او ب���ه‌رق���ه‌رارک���ردن���ی م��اف��ی ژن���ان ده‌رچوونه له حاڵه‌تی هه‌بوونی که‌موکورتی و پشتگوێخستندا بانگهێشتی سه‌رۆکی حکومه‌ت و وه‌زی��ری په‌یوه‌ندیدار بکات بۆ لێپرسینه‌وه. هاوکات لهگهڵ ئهو خاڵه‌دا یاساناسه‌که پێیوایه په‌رله‌مانى کوردستان نهیتوانیوه ل ه به‌رامبه‌ر پرسى ژناندا سزا و یاسا دابنێت، بۆیه ئهو کێشه‌ی ه رۆژانه روو له زیادبوونه. له به‌شێکى ترى قسه‌کانیدا له‌نجه عه‌بدواڵ، رایگه‌یاند :داواکارین ناوه‌نده‌کانی خوێندنی ب��ااڵ و زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکانی هه‌رێمی کوردستان توێژینه‌وه‌ی زانستی ورد له‌باره‌ی پرسه‌کانی ژن��ان ئه‌نجامبده‌ن و له رووی تیۆرییه‌و‌ه کار بۆ ده‌رخستنی الیه‌ن ه نادیار و شاراو‌ه و هۆکار‌ه راسته‌قینه‌کانی توندوتیژی دژی ژن��ان بکه‌ن و هاوکارێکی جدی بن ب��ۆ چ��ارهس�هرک��ردن��ی گرفته‌کانی ژن��ان و کار بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی له رێگه‌ی توێژینه‌و‌ه زانستییه‌کانه‌وه بزاڤی ژنپارێزی له هه‌رێمی کوردستان پێشبخه‌ن. وتیشى« :پێویست ه حکومه‌ت وه‌ک به‌رپرسیار
n
«په‌رله‌مان نه‌یتوانیو ه بۆ پرسی ژنان یاسا دابنێ»
له م��اف و ژیانی تاکه‌کانی ئ�هم هه‌رێم ه کاری جدی بکات بۆ پێشخستنی ئاستی ژیان و گوزه‌رانی ژنانی هه‌رێم به ره‌خساندنی ده‌رفه‌تی زیاتری خوێندن و کار و ئه‌رک پێسپاردن له دامه‌زراوه ره‌سمییه‌کاندا». ب�ه‌پ��ێ��ى ئ���هو زان��ی��اری��ان �ه‌ى ده‌س���ت (چ �ه‌ت��ر) ک�ه‌وت��وون( ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌دواداچوونى ت���ون���دوت���ی���ژى دژى ئ����اف����ره‌ت����ان) ئ���ام���اره راسته‌قینه‌کانى توندوتیژى ده‌شارێته‌وه. ب����ه‌رپ����رس����ى ده‌زگ����������اى (وارڤ�����ی�����ن)ی�����ش ج �هخ��ت ل���ه‌وه‌ده‌ک���ات���هوه ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی ب���ه‌ره‌ن���گ���ارب���ون���هوهی ت���ون���دوت���ی���ژی دژی ژن��ان و ئ��اف��ره‌ت��ان ئ��ام��اره راسته‌قینه‌کانی توندوتیژی دژی ژن��ان ف�ه‌رام��ۆش ده‌ک��ات و به‌شێوه‌یه‌کی زانستییانه و پیشه‌ییان ه کار لهسهر ئاماده‌کردنی ئاماری سێ مانگی و ش �هش مانگی و س��ااڵن �ه ن��اک��ات و ب ه شێوه‌یه‌کی ئاشکرا و دوور له شێواندن و ده‌ستکاریکردنی ئاماره‌کان بۆ رای گشتی ئاشکرایان ناکات. تاڤگه ه��اش��م ،ی��اس��ان��اس پێیوایه پێویست ه
ل� ه حاڵه‌تی ش��اردن �هوه و فه‌رامۆشکردنی ئاماره‌کان حکومه‌ت به‌دواداچوونی پێویست بکات و لێپرسینه‌وه له که‌مته‌رخه‌مییه‌کان ب����ک����ات ،ب�����هو پ���ێ���ی���ه‌ی ( )15م��ان��گ � ه ئ���هو ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌رای �ه‌ت��ی��ی �ه ه��ی��چ ئ��ام��ارێ��ک��ی ران�هگ�ه‌ی��ان��دوه ،داواک��اری��ن ل�ه پ�ه‌رل�هم��ان و حکومه‌ت لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی ورد و دروست له‌وباره‌یه‌وه بکه‌ن. ههرچهنده ل ه سه‌رده‌مى کابینه‌ى شه‌شه‌مى حکومهتى هه‌رێم ئه‌نجومه‌نى خانمان پێکهات، به‌اڵم چاالکوانانى بوارى پرسى ژن پێیانوایه، پێویسته پ��ۆس��ت�هک��ان��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندوتیژی دژی ژنان و ئه‌نجومه‌نی خانمان دوور بخرێنه‌و‌ه ل ه ملمالنێی حزبی و ئهو پۆستان ه له رێگه‌ی سیڤییه‌و‌ه بسپێردرێن ب ه ژنانی شایسته و خاوه‌ن ئه‌زموون و توانا و لێهاتوویی. به‌گوێره‌ی ئامارێکی ده‌زگای وارڤین زیاتر له ملیۆنێک و نیو له هاواڵتیانی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان چ �هک��دارن و خ��اوه‌ن��ی چه‌کن، ه �ه‌روه‌ه��ا ب�هگ��وێ��ره‌ی ئ��ام��اره‌ک��ان ()%80ى
ئهو ژنانه‌ی ک��وژراون ب ه چه‌ک ک��وژراون و ئه‌مه‌ش مه‌ترسییه‌کی گ�ه‌وره‌ی�ه لهسهر ژیانی ژنان. په‌رله‌مانی کوردستان یاسای ژماره ()16 ی ساڵی ()1993ی تایبه‌ت به چه‌ک هه‌ڵگرتنى ده‌رک�����ردوه ،ب���ه‌اڵم ب�ه پێویست ده‌زان��رێ��ت ه �هم��وارى ب��ک��ات�هوه و چیدیکه رێگه‌نه‌دات چه‌ک به‌ده‌ست خه‌ڵکه‌وه بێت و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئ��هو ک �هس��ان �هش ک �ه به‌هۆی ئ�هرک�هک�ه‌ی��ان�هوه چه‌کییان پێیه پێویسته چ�هک نه‌به‌نه‌وه م��اڵ و چ�هک ته‌نیا له کاتی ئه‌رکدا به‌ده‌ست کارمه‌ندانی ده‌زگا ئ�هم��ن��ی��ی�هک��ان و ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پێشمه‌رگه و ن���اوخ���ۆوه ب��ێ��ت ،ئ �هم �هش خاڵێکى ت��رى داواکانى ده‌زگ��اى وارڤین بوو که بۆ سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى هه‌رێمیان ناردبوو. ک��وردۆ عومه‌ر ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هرى به‌دواداچونى توندوتیژى دژى ژنان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: ک �هم��ب��ون �هوهى ت��ون��دوت��ی��ژى پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ب�هو ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی�هوه نیه و ته‌نها پێویسته هۆشیارى خه‌ڵک به‌رزبکرێته‌وه.
«زیاتر ل ه هه‌زار چاالکوانى ژنى کورد ل ه زیندانه‌کاندان»
ل ه حکومه‌ته‌که‌ى ئه‌ردۆغاندا ته‌نیا ژنێک هه‌ی ه ئهویش وه‌زیرى کاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى و ژنانه ئاماده‌کار نه‌جیب ه قه‌ره‌داغی
ده‌زگاکانى ژنانى کورد و ژنانى نێونه‌ته‌وه‌یى قڕکردن و کۆمه‌ڵکوژى ژنیان له کۆنفرانسێکى نێونه‌ته‌وه‌ییدا تاوتوێ کرد و ژنانى کوردیش مۆرى خۆیان له هه‌نگاوێکى مێژوییدا بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان. کۆنفرانسى (نا بۆ قڕکردنى ژنان) که له هه‌شتى مارسى ئه‌مساڵه‌وه بۆته دروشمى ه�هڵ��م�ه‌ت��ێ��ک��ى دژ ب��ه ک��وش��ت��ن��ى ژن����ان له کوردستان و ده‌ره‌وه‌ى واڵت ،ئه‌مجاره‌یان به هه‌مان دروشم له شارى (کۆڵن)ى ئه‌ڵمانیا ب����ووه دروش���م���ى ب�هس��ت��ن��ى کۆنفرانسێکى نێونه‌ته‌وه‌یی ،کۆنفرانسه‌که رۆژى ()17 ى مانگى ئه‌یلول ( )2011به‌سترا و له زۆرێک له واڵتانى جیهانه‌وه ژنان به‌شداریان کرد ،وه‌ک (فلیپین ،کۆنگۆ ،مه‌کسیک، ژم��اره‌ی�هک له واڵتانى ئه‌مریکاى التین، ئه‌ڵمانیا ،هۆڵه‌ندا ،ک��وردس��ت��ان ،تورکیا، به‌ریتانیا ،عێراق ،نه‌روێج) زیاتر له ()200 ژن به‌شداریان کرد. ده‌زگ��اک��ان��ى وه‌ک ب��ی��رۆى ئاشتى ژن��ان، ناوه‌ندى به‌یه‌کگه‌یشتنى ژنان (ئوتائامارا)، وه‌قفى رۆزا لوکسه‌مبورگ لقى نۆرد راین، فیستیڤاڵیاى ئه‌لمانیا و کۆمه‌ڵه‌ى ئاگیسرا، کۆنفرانسه‌که‌یان رێکخست. دی��ل �هک ک���ورد ،ئ �ه‌ن��دام��ى وه‌ق��ف��ى ژنانى نێونه‌ته‌وه‌یى وته‌ى کردنه‌وه‌ى کۆنفرانسه‌که‌ى پێشکه‌ش ک��رد به س�ڵاوک��ردن ل�هو ژنانه‌ى ل�ه‌ژێ��ر چ�ه‌ت��رى ب��زوت��ن �هوهى ژن��ان��ى ئ���ازاد و دیموکراتى له پێنج قۆڵه‌وه روویان له ئه‌نکه‌ره
کردوه له‌پێناوى ئاشتى و راوه‌ستاندنى شه‌ڕدا. دی��ل�هک رای��گ�ه‌ی��ان��د :ئ �هو سیستمه‌ى ک ه پشت ئه‌ستوره به ده‌سه‌اڵتدارێتى پیاوساالرى ه�����ه‌زاران س��اڵ �ه و ب����هردهوام����ه ،ئ �هم��ڕۆش سیستمى سه‌رمایه‌دارى درێژه به‌و سیستمه ده‌دات ،چ سه‌رمایه‌دارى بێ یان خێڵه‌کى ئێش و ژان بۆ ژنان دێنێ و زوڵم و سته‌م و توندوتیژى بهسهر ژناندا ده‌بارێنێ ،له سیستمى سه‌رمایه‌دارى رۆژئ��اوا هه‌م ره‌نج و هه‌م جه‌سته‌ى ژن��ان داگیر ده‌ک �ه‌ن ،ژنان لێره سکرتێر بن یان راوێژکار ،مامۆستا بن یان پزیشک ،پێوه‌رى سیستم بۆیان ئهوهیه، ده‌بێ جوان ،ناسک و ههموو شتێکیان ده‌بێ بۆ پیاو بێ .له رۆژهه‌اڵتیش ژن نه خاوه‌ن جه‌سته‌ی ،نه ناسنامه‌ى نه هه‌بونى خۆى نیه ،بۆ ههموو که‌سێکه ته‌نیا بۆ خۆى نیه و توندوتیژى دزه‌ى کردوه‌ته نێو ههموو شانه‌کانى جه‌سته‌ى کۆمه‌ڵگه. وتیشی :ده‌وڵ �ه‌ت لهسهر پشتى ژن��ان هێزى په‌یدا کردوه ،پیاو ههموو شتێکه و ئه‌وه‌ش به داگیرکارى ره‌نج و بونى ژن کراوه ،ژنى ک��ورد ه �هم وه‌ک ن �ه‌ت �هوه ،ه �هم وه‌ک ژن ده‌چه‌وسێته‌وه ،له تورکیا هه‌ر چ��وار رۆژ جارێک ژنێک ده‌کوژرێ ،ته‌نیا له‌مساڵدا ( )22ژن کوژراون. دی��ل �هک ک����ورد ک��وش��ت��ن��ى ژن��ان��ى وه‌ک ب �ه‌ره �هم��ى ئ���هو سیستمه ب���ه‌ن���او ک���رد و رایگه‌یاند ،که تێکۆشان له دژى ئهو سیستمه ده‌کرێ به رێکخراوبونى ژنان پێک بێ له س �ه‌ده‌ى ()21دا تێکۆشانى ژن��ان له دژى توندوتیژى بۆته ناچایه‌ک له سفره‌وه ده‌ست پێناکات ،چونکه ئه‌زمونێکى مێژوویى گرنگ و میراتێکى به‌نرخ ههیه که ژنى کورد داکۆکى لێده‌کات و ئهو تێکۆشانه ( )200ساڵه ب �هردهوام �ه ،گرنگترین شت رێکخستن کردنى ژنان و کردنیانه به هێزى
n
ه ئه‌ڵمانیا الیه‌نێک له‌کۆنفرانسه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌که‌ی ژنان ل
ن��ی��ن ،ژن���ان ن��ات��وان��ن وه‌ک پ��ی��اوان داواى وتیشی :ئهو ژنانه پارته‌کانیان چى بڵێ گۆڕانکاری. هه‌روه‌ها هۆزان مه‌حمود ،چاالکوان لهسهر جیابونه‌وه بکه‌ن ،ئێمه و کۆمه‌ڵێ که‌سى سه‌ریان بۆ ده‌له‌قێنن و به قسه‌یان ده‌که‌ن، قوربانى بونى ژن��ان له دواى ده‌ستوه‌ردانى ئاکادیمى رێکخراوه‌کانى ژنان ،نوسه‌ران و لهسهر ئهو سیاسه‌ته‌ى له به‌رامبه‌ر کورد ئه‌مریکا له عێراقدا هه‌ڵسه‌نگاندنى کرد و شاعیران له دژى ئهو یاسایانه راوه‌ستاین .و ژنانى ک��ورد به‌ڕێوه‌ده‌برێ بێده‌نگن ،له وتی :ژنان له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست زیاترین له باکورى کوردستان و تورکیاوه فیگه‌ن کابینه‌ى حکومهتى ئاکه‌په ،که به ده‌نگى پێشێلکاریان رووبه‌ڕوو ده‌بێته‌وه بههۆى رژێمه ئاراس کاپالن ،ئه‌ندامى کۆمه‌ڵه‌ى جه‌ره‌ن)%50( ،ن هاواڵتیانى تورکیا بووه ده‌سه‌اڵتدار، ئیسالمیه‌کانه‌وه ،تابلۆیه‌ک بۆ ژنانى ئهو که داکۆکى له مافه‌کانى ژنان ده‌کات ته‌نیا ژنێک ههیه ئهویش وه‌زیرى کاروبارى هه‌رێمه له ئاستى جیهاندا کێشراوه ،که له ئامه‌د له کۆنفرانسه‌که‌دا قسه‌ى کرد ،کۆمه‌اڵیه‌تى و ژنانه ،له ( )80ش��ار له پێموایه هه‌ڵه‌ی ه ئهویش ئهوهیه ،که هه‌ر باس فیگه‌ن ئاراس کاپالن وتی :له تورکیا و تورکیا ته‌نیا ی �هک پ��ارێ��زگ��ار ژن��ه ،له له ژنانى رۆژهه‌اڵتى ناوین بکرێ ،یه‌کسه‌ر کوردستان ( )3000زیندانى سیاسى هه‌ن )3000( ،شاره‌وانى شاره‌کان ،ناوچه‌کان، ژنانێکى ک ه سه‌ریان داپ��ۆش��راوه و خۆیان لهم ماوه‌ى دواییه‌دا گیراون هه‌زاریان ژنن و شارۆچکه‌کان ته‌نیا ()17ی���ان س�ه‌رۆک داپۆشیو‌ه دێننه‌وه بیر ،ئهوه تێگه‌یشتنێکى هه‌موویان چاالکن له بوارى سیاسى و بوارى ش���اره‌وان���ى و ل���هو ژم���اره‌ی���هش زۆرب��ه‌ی��ان هه‌ڵه‌یه ،ژن��ان له‌و هه‌رێمه‌ى ئێمه ههموو مه‌ده‌نیدا ،کوشتنى ژنان له تورکیا له ریزى سه‌رۆک شاره‌وانى ژنانى به‌ده‌په‌یین ،ئاکه‌په شتێکیان به پیاوانه‌وه به‌ستراوه‌ته‌وه ،یاساکان پێنجه‌میندایه ،حه‌وت ملیۆن ژن له‌و واڵته باش میدیا و چاپه‌مه‌نیش به‌کاردێنێ بۆ ئهو حاڵه‌ته‌ى به‌هێز کردوه ،چونکه یاساکان به موچه‌یه‌کى که‌م کرێکار و فه‌رمانبه‌رن ،س�هرک��وت��ک��ردن��ى ژن���ان و چ�ه‌واش�هک��ردن��ى له واڵتێکى وه‌ک عێراق له دواى هاتنى له په‌رله‌مانى تورکیا ( )550په‌رله‌مانتار کۆمه‌ڵگا و سه‌رکوتکردنى مافه‌کانى ژن، ئه‌مه‌ریکا به پێى شه‌ریعه‌ت داڕێ���ژراوه ،هه‌ن ( )78له‌وانه ژنن ،ژنانى نێو پارته‌کانى دوایین نمونه‌ش داواى ئه‌رۆدغان بوو له رێى دیارترینیان ئهوهیه که پیاوێک ده‌توانێ سیستم (ئاکه‌په ،جه‌هه‌په و مه‌هه‌په) بێ میدیاکانه‌وه که داواى کرد هه‌ر ژنێک با چوار ژن بێنێ و میراتى ژنان وه‌ک پیاوان ئیراده‌ن له سیاسه‌تدا رۆڵێکى ئه‌وتۆیان نی ه سێ منداڵى ببێ. و چاو له ده‌ستى پیاوان ده‌که‌ن.
سیروان محه‌مه‌د :ئه‌ندامى به‌ڕێوه‌به‌ر و دامه‌زرێنه‌ری «گه‌نجانی واڵتپارێزی باشوری کوردستان»
خۆکوژی گه‌نجانی باشور ،کارنامه‌ی کار و خه‌باتی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستانه دیدار
شاهۆ گه‌رمیانی سیروان محه‌مه‌د یه‌کێک ل ه ئه‌ندامانى به‌ڕێوه‌به‌ر و دامه‌زرێنه‌رى «گه‌نجانى واڵتپارێزى باشورى کوردستان» ل ه واڵمى پرسیاره‌کانى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا باس ل ه بارودۆخى گه‌نجان و کار و سیستمى ده‌سه‌اڵتدارى ده‌کات و هۆکارى نائۆمێدى و خۆکوژى گه‌نجان دێنێت ه زمان. چه‌تر :ئێوه وه‌ک «گه‌نجانى واڵتپارێز» چۆن دروستبوون و مه‌به‌ستان له دروستبوونى چی بووه؟ ـ ئێمه ل�ه رێککه‌وتی ()2009/10/29 کۆمهڵه گه‌نجێک له سه‌رجه‌م شاره‌کانی هه‌رێمی کوردستانهوه به مه‌به‌ستی رێ���ک���خ���س���ت���هک���ردن ،ئ���ی���راده به‌خشینی گه‌نجان هاتوینه‌ته الی ی����هک و ب���ڕی���اری ک����ار و خ���ه‌ب���ات���م���ان بۆ وشیارکردنه‌و‌ه و بونیادنانی رێکخستنێکی تۆکمه و ن��ۆژه‌ن��ی گ�ه‌ن��ج��ان له چ��وارچ��ێ��وه‌ی پڕه‌نسیپی دیموکراسیانه‌دا داوه ،تا به ئه‌مڕۆ کار و خه‌بات بهڕێوه ده‌به‌ین. چ���ه‌ت���ر :ده‌ک������رێ به ک�������ورت�������ى
ئاماژه به کاره‌کانتان بکه‌ن؟ ـ بنه‌مای سه‌رجه‌م کار و چاالکیه‌کانمان له سه‌ر ره‌وتی په‌روه‌رده ،رێکخستن و چاالکی بهڕێوه ده‌چێت .چاالکی په‌روه‌رده‌یمان الیه‌نی ف��ک��ری ،زان��س��ت��ی ،ف�ه‌ل��س�ه‌ف��ی ،سیاسی، ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی و م��ێ��ژووی�ی‌ی�ه .ل �ه ب��واری رێکخستنی ب�ه‌ئ��ام��ان��ج گرتنی س�هرج�هم توێژه‌کانی گه‌نجان و بونیادنانی کۆمین و کۆمیته‌ی رێکخستن به‌مه‌به‌ستی هێنانی گه‌نجان بۆ مه‌یدانی سیاسه‌ت و سه‌رجه‌م مه‌یدانه‌کانی دیکه ،ب�ه‌وات��ای فێرکردنی ژیان و رووب�ه‌ڕو بوونه له به‌رامبه‌ر سه‌رجه‌م دیارده مه‌ترسیداره‌کان که رووبه‌ڕوی گه‌نجان ده‌بێته‌وه ،رێکخستن‌مان به‌بنه‌ما گرتووه .له سه‌رجه‌م بواره‌کاند‌ا که خزمه‌ت به توێژی گه‌نجان ،دیموکراسی و نه‌ته‌وه‌ی ک��ورد و مرۆڤایه‌تی بکات ،کار و چاالکی بهڕێوه ده‌به‌ین .بهتایبهت چاالکی وه‌رزشی ،هونه‌ری و به‌رگری له نیشتمان و نهتهوه به مافی ره‌وای خ��ۆم��ان دهب��ی��ن��ی��ن ،ب��ه ب��هردهوام��ی چاالکی م�ه‌ده‌ن��ی و دیموکراتیانه بهڕێوه ده‌به‌ین. چ �ه‌ت��ر :واه �هس��ت ناکه‌ى ب����اش����ورى ک���وردس���ت���ان گه‌نجى م��ادى به‌رهه‌م هێناوه و به‌ها مه‌عنه‌ویى و ئ��ازادی��ی��هک��ان ک��اڵ بوونه‌ته‌وه؟ ـ ب����ه‌داخ����هوه وێ��ن �ه‌ی �هک که ن�ه‌ده‌ب��وو ،گه‌له‌که‌مان ل �ه ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان ب���هخ���ۆی���هوه ب��ب��ی��ن��ای �ه و به پێچه‌وانه‌که‌ی به‌هۆی هه‌بوونی ده‌ستکه‌وتی ئێستای ه������ه‌رێ������م������ی ک��وردس��ت��ان ئ��اس��ت��ی
پێشکه‌وتن له الیه‌ن گه‌نجانه‌و‌ه بگه‌شتبای ه لوتکه .ئهمه به پێچهوانهوه له ژێر ناوی مادیات و ماده‌په‌ره‌ستی گه‌نجان ،نیشتمان، نهتهوه ،ئازادی و نرخ‌ه کلتووریه‌کانیان له‌بیر ک���ردووه .ئه‌مه‌ش بێگومان سه‌رکردایه‌تی هه‌رێمی کوردستان له ئافراندنی ئه‌م واقیعه بهرپرسیاره و ته‌نانه‌ت تاوانبارن .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چۆن پێشینیان ده‌ڵێن« :گهوره ئاو ده‌ڕژێنێت و چکۆڵ‌ه پێی تێده‌خات» .به‌رپرسیارانی هه‌رێمی کوردستان گرنگی به الیه‌نی مادی ده‌ده‌ن و بوونهته حزب و سه‌رکرده‌ی بازرگانی
* مرۆڤ چه‌نده ل ه سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدار دووره‌پارێز بێت، ئهوهنده ل ه ئازادی و دیموکراسی نزیک ده‌بێته‌وه * گ �ه‌ن��ج��ان ت��ا چه‌ند ل ه ش��ار نزیک ببنه‌وه، ئ����ه‌وه‌ن����ده ب���ێ‌ئ���ی���راده و بێ‌باوه‌ڕ ده‌کرێن و الیهنه رۆحی و مه‌عنه‌وی له‌بیر کراوه و له زاری ئه‌وانه‌و‌ه که ده‌ڵێن« :تا پاره نه‌بێت، ئازادی نابێت» .ئه‌م فهلسهفه بێگۆمان ئهو به‌رهه‌مه‌ی ئه‌مڕۆی لێ ده‌ڕوێت و گه‌نجان به‌جێگای بیر له مه‌عنه‌ویات بکه‌نه‌وه ،ماده و ماده‌په‌ره‌ستى بووهته قسه‌ی یه‌ک و ئاخریان. چه‌تر :به راى ئێوه بۆچى گه‌نجان بیر له خۆکوشتن دهکهنهوه یا خۆیان ده‌کوژن؟ ـ ب����ه‌داخ����هوه ل���ه ک��وردس��ت��ان��ی ئ�����ازاد و سه‌ربه‌خۆی هه‌رێمی کوردستان ،خۆکۆژی ب��ووه‌ت �ه دی��ارده‌ی �هک��ی ت��اڵ و مه‌ترسیدار که ئهگهر رێگری ل�هم دی���ارد‌ه نه‌گیرێت ئه‌وا له‌داهاتوویه‌کی نزیکدا له کوردستان ک���ارهس���ات دروس����ت ده‌ک����ات .خ��ۆک��ۆژی گ�ه‌ن��ج��ان��ی ب���اش���ور ،ک��ارن��ام��ه‌ی ک���ار و
خه‌باتی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستانه . خ���ۆک���ۆژی ل���ه چ �ه‌ن��د ح��اڵ �ه‌ت��دا دروس���ت دهبێت :یهکهم :ئهگهر تاکی خۆکۆژ بیر و ب��اوه‌ڕی و هیوای به ژیانی کۆمه‌ڵگا و سیستمی حوکمڕانی ئێستای ئهو واڵت نه‌مابێت .دووهه‌م :زهنیه‌تی ده‌سه‌اڵتپارێزی و دی��ک��ت��ات��ۆری��ه‌ت و چ��ه‌وس��ێ��ن��ه‌ری له کۆمه‌ڵگایه‌کدا ل�ه گه‌شه‌سه‌ندندا بێت. سێهه‌م :ئهگهر کێشه‌ی بێکاری ،هه‌ژاری، گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی ،بێ‌ئه‌خالقی ل�ه ب �ه‌رزب��وون �ه‌وه‌دا بێت .چ���وارهم :ئهگهر له کۆمه‌ڵگایه‌کدا چه‌قبه‌ستوویی هزر ،فهلسهفه ،نوێکاری و نوێخوازی هه‌بێت .پێنجهم :ئهگهر گه‌نجان وه‌ک توێژی سه‌ره‌کی کۆمه‌ڵگا بکه‌ونه پ���ه‌راوێ���زه‌وه‌و مافی سروشتییان ل��ێ زه‌وت بکرێت و ته‌نیا وه‌ک که‌ره‌سته‌یه‌ک بۆ گه‌یشتن به ئامانجه‌کانی ده‌سه‌اڵتدار به‌کار بهێنرێت .شه‌شه‌م :ئهگهر ژینگه‌پارێزی و ئازادی ره‌گه‌زی و پێوانه دیموکراسییه‌کان پێشێڵ بکرێن .حه‌وته‌م :ئهگهر رێگری له داخوازی ره‌وا و عاتفی بگیردرێت و هه‌وڵی ره‌ش کردن و سووک کردنیان بکرێت .کۆی ئه‌م خااڵن‌ه ئه‌وا دهبنه زه‌مینه‌ی خۆکۆژی له نێوان گه‌نجان. چه‌تر :له‌باره‌ى بارودۆخى کچه گه‌نجه‌کان چى ده‌ڵێن؟ ـ ک��چ��ان��ی گ �ه‌ن��ج ب �ه‌ه��ۆی ک��اراک��ت �ه‌ری پێشه‌نگایه‌تی ک�ه له‌ناخیاندا ههیه و تا ئه‌مڕۆ ئه‌م کاراکته‌ره‌یان لێ زه‌وت کراوه. دهبێته هۆی ئه‌وه‌ی که رێژه‌ی خۆکۆژی له نێوان کچان له زیادبووندا بێت .چۆنکه کچان زیاتر هه‌ست به پێشێلکاری ده‌که‌ن و له به‌رامبه‌ردا زیاتر له هه‌وڵی گۆڕانکاری و نوێکاری کۆمه‌ڵگا دان .به‌اڵم به‌هۆی ع�ه‌ق��ل��ی�ه‌ت��ی دواک����ه‌وت����ووی ک��ۆم�هڵ��گ��ا و ب�ێ‌ب��اوه‌ڕی به‌هێزی ژن و کورتکردنه‌وه‌ی ژیانی ژنان له ناو قه‌فه‌سی ماڵدا ،کچان دهخاته ناو ناکۆکییه‌کی قووڵه‌وه .کاتێک ئهو کچه بیه‌وێت له‌و بارودۆخه خۆی رزگار ب��ک��ات ،ده‌بینێت ل�ه س �هرج �هم ب��واره‌ک��ان�هوه ده‌رگ�����ای ل��ێ داخ�����راوه و ت�ه‌ن��ی��ا رێ��گ��ای کوێالیه‌تی ب��ۆ دان����راوه ،ئ�هم�هش لهگهڵ راستینه‌ی ژناندا ناگونجێت ،له ئه‌نجامدا ب�ه‌ه��ۆی ن�ه‌ب��وون��ی رێکخستنی تۆکمه و س�ه‌رب�هخ��ۆی��ی ژن���ان و ن �ه‌ب��وون��ی پ����هروهرده سه‌باره‌ت به ئازادی ژنان و نه‌بینینی رێگای ئازادی و شێوازی تێکۆشانی دیموکراتیانه،
رێگای خۆکۆژی که رێگای بۆنبه‌ست و کۆتایی ژیان‌ه هه‌ڵده‌بژێرن. چه‌تر :وه‌ک ده‌زان���ن له ئێستادا گه‌نجان زۆرب �ه‌ى ب �ه‌دواى ئ�هوه دان له ناو سیستمى ده‌س�ه‌اڵت��دارى دابمه‌زرێن ،ئایا ئه‌م سیستمه ئازادى ده‌به‌خشێـ‌ه گه‌نجان؟ ـ سیسته‌مێک که له سه‌ر بنه‌مای قازانج ک��ردن��ی ده‌س����ه‌اڵت و پ���اره دام �ه‌زراب��ێ��ت و تاکی کۆمه‌ڵگای بۆ پاراستن و گه‌یشتن ب�ه ئامانجه‌کانی ب�هک��ار هێنابێت ،چۆن ده‌توانین چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ی لێ بکه‌ین که ئازادی ببه‌خشێت‌ه گه‌نجان؟! بێگۆمان ئهمه شتێکی خه‌یاڵی و دوور‌ه ل�ه راستییه‌وه. به‌ڕای من مرۆڤ چه‌ندێک له سیستمی ده‌س��ه‌اڵت��دار دووره‌پ��ارێ��ز بێت ،ئ �ه‌وه‌ن��ده له ئ���ازادی و دیموکراسی نزیک ده‌بێته‌وه. به‌اڵم ئهگهر تاک تا چه‌ند خۆی نزیکی سیسته‌م بکاته‌وه ،ئه‌وا ئهوهنده کۆێل‌ه دهبێت و ده‌چه‌وسێنرێته‌و‌ه و دهبێت به مرۆڤێکی میکانیکی و به‌مه‌به‌ستی به‌ده‌ستهێنانی پ��اره ،به‌رامبه‌ر ههموو شتێک بێ‌ده‌نگی هه‌ڵده‌بژێردرێت .گه‌نجان نابێت هه‌وڵی ئهوه بده‌ن ته‌نیا سیستمی حوکمرانی واڵت دایان بمه‌زرێنێت ،به‌ڵکوو دهبێت له «کۆمه‌ڵگای ژێرین»دا ب�ه‌دوای هه‌لی کاردا بگه‌ڕێن و ببنه تاکێکی به‌رهه‌مهێنه‌ر .پێویسته گه‌نجان به‌م فهلسهفه قانع ببن ،سیستم ئازادی ناداته تاکی کۆمه‌ڵگا ،بهڵکو ئازادی له تاکی کۆمه‌ڵگا زه‌وت ده‌کات ،ئهو کات چه‌ندێک هه‌ڵی کار بۆ گه‌نجان بڕه‌خسێنێت ،ئهوهنده مه‌یدانی ئ���ازادی له گه‌نجان به‌رته‌سک ده‌کاته‌وه . چه‌تر :مادام واقیعه‌ک‌ه به‌م شێوهیه ،گه‌نجان ده‌بێ به‌رامبه‌ر ئه‌م واقیعه چۆن بجوڵێنه‌وه؟ ـ پێویسته گه‌نجان زهنیه‌تی خزم‌هت‌کردنی کۆمه‌ڵگا و ت��اک به‌بنه‌ما بگرن ،نه به پێچه‌وانه‌که‌ی ته‌نیا به‌ده‌ستهێنانی پاره بۆ بژیوی ژیان به‌بنه‌ما بگرن .گه‌نجان پێویسته به‌دوای ئافراندنی پرۆژه بن ،نه له پرۆژه‌ی ئاماده‌ی ده‌سه‌اڵت به‌شدار بن .کاری ئه‌هلی ب��دۆزن�هوه .چه‌ندین گه‌نج پێکهوه پ��رۆژه‌ی هاوبه‌ش پێش بخه‌ن .به‌هێزی خۆیان باوه‌ڕمه‌ند بن .بۆ دۆزینه‌وه‌ی هه‌لی کار بگه‌ڕنه‌و‌ه بۆ گونده‌کانی ک��وردس��ت��ان .گه‌نجان ههموو رووی خۆیان له شاره‌کان نه‌که‌ن .گه‌نجان چه‌ندێک له شار نزیک ببنه‌وه ،ئهوهنده بێ ئیراد‌ه و بێ باوه‌ڕ ده‌کرێن.
ئاماده‌کار
هه‌رێم کاوانى گه‌نجانى ته‌کی ه باس ل ه نه‌بوونى پرۆژه‌ى گه‌نجان ه بۆ ناحیه‌که‌یان ده‌که‌ن و هۆکار هه‌شى بۆ به‌ڕێوه‌به‌رانى ئه‌م ناحیه‌ی ه ده‌گه‌ڕێننه‌و ه و الیه‌نه‌کانى به‌رپرسیش باس له‌و ه ده‌که‌ن ک ه پڕۆژه‌ى نوێ بۆ گه‌نجان ل ه ی کاریان دایه. به‌رنام ه
رێ��ژه‌ى دانیشتوانى ناحیه‌ى ته‌کی ه ()44 ه���ه‌زار که‌س ه و پێشتر س �ه‌ر ب� ه ئ��ی��داره‌ى گه‌رمیان بووه بۆماوه‌ى مانگێک زیاتره گ���ه‌ڕاوه‌ت���هوه س��ه‌ر پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى. ئاسۆ حه‌مه‌شین ،گه‌نجێکى دانیشتوى ته‌کی ه له‌باره‌ى نه‌بوونى پرۆژه‌ى گه‌نجانه‌و‌ه ده‌ڵێت :چه‌ندین ساڵ ه ئێم ه به‌ده‌ست نه‌بوونى شوێنێک ده‌ناڵێنین ک ه گه‌نج تێدا کۆ بێتهوه و هه‌ست ب ه گه‌نجێتى خۆى بکات. ئاسۆ ک� ه ده‌رچ���ووى زانکۆی ه هۆکارى نه‌بوونى شوێنێک بۆ گه‌نج به‌پله‌ى یهکهم ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار ل ه ناحیه‌که‌دا .ئهو گه‌نج ه ئاماژه بهوه ده‌کات ک ک ه هیج باخچه‌یه‌ک یان کتێبخانه‌یه و سه‌نته‌رێک نیی ه ک ه گه‌نج بتوانێت تێدا کۆ بێتهوه و په‌ر‌ه ب ه توانه‌کانى خۆى ب��دا .ئاسۆ له‌باره‌ى ئ �هوهى ک ه ئایا به‌ده‌م کێشه‌کانیانه‌و‌ه چوون ده‌ڵێت :چه‌ندین جار سه‌ردانى الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کانمان کردووه ل�هوان� ه ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى، نوسینگه‌ى س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ح��ک��وم�ه‌ت،
به‌ڕێوه‌به‌رانى ناحیه‌که‌دان
الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کانى ناحیه‌ى ته‌کیه، کۆمه‌ڵێ به‌ڵێنمان پێدراوه له‌و الیه‌نانه‌وه، به‌اڵم هیچى جێبه‌جێ نه‌کراوه. رێکخراوى ژیانى ن��وێ ،رێکخراوێکى خێرخوازیه و تایبه‌ته به خزمه‌تکردن به ک�هس��وک��ارى پ��اش��م��اوهى ئ�ه‌ن��ف��ال��ک��راوان و له ( )2010-9-20لهم ناحیه‌یه ده‌ستى ب�هک��اره‌ک��ان��ى ک����ردووه .مامۆستا هاشم س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��ارى ری��ک��خ��راوه‌ک�ه ده‌ک���ات، ئ����ام����اژه ب���ه چ���االک���ی ج����ۆراوج����ۆرى رێکخراوه‌که ده‌ک��ات و ئه‌م رێکخراوه له ناحیه‌ى ته‌کیه‌دا توانیویه‌تى تاراده‌یه‌ک بۆشاییه‌ک پڕ بکاته‌وه. ناسکه ج�ه‌ل��ی��ل ،کچه خوێندکارێکى زانکۆ دانیشتووى ته‌کیه له باره‌ى بوونى سه‌نته‌رێکى سه‌ربه‌خۆوه قسه ده‌ک��ات و ده‌ڵێت :خزمه‌تگوزارى له‌ناحیه‌ى ته‌کیه‌دا بۆ گه‌نجان و الوان له ئاستى پێویستدا نییه و ت��ا ئ��ێ��س��ت��اش س �ه‌ن��ت �ه‌رێ��ک ی��ان رێکخراوێکى بێ‌الیه‌ن نییه بۆ په‌رپێدان به تواناى گه‌نجان .ناسکه ده‌ڵێت ئهگهر خ��ول��ێ��ک ی����ان چ��االک��ی��ی��هک ه�ه‌ب��ێ��ت ل�ه‌ن��اح��ی�هک�ه‌دا ئ���هوه ل �ه‌الی �ه‌ن رێ��ک��خ��راوه حزبییه‌کانه‌وه تایبه‌ت دهبێت به الیانگرانى خۆیان. یوسف ناسیح ،مامۆستا له‌ناحیه‌ى ته‌کیه ل�ه ب���اره‌ى س�ه‌ن��ت�هرى گه‌نجانى ته‌کیه‌وه ده‌ڵێت :کچ له ناحیه‌ى ته‌کیه‌دا زیاتر له کوڕان بێبهش و په‌راوێز خراون ،به هه‌وڵى گه‌نجان سه‌نته‌رێک بۆ گه‌نجان دروست کراوه ،به‌اڵم بهداخهوه ئهو سه‌نته‌ره دواى
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
کارا
9
دواجار ئێم ه شۆڕشتان به‌سه‌ردا ده‌که‌ین uسه‌الح مه‌حمود u
ئێمه‌ى گه‌نج ئێستا هه‌ست به کۆیالیه‌تى خۆمان ده‌که‌ین و بۆ ئه‌مه‌ش به‌رده‌وام ن��ائ��اس��وده‌ی��ن و ه���ه‌وڵ‌ده‌ده‌ی���ن خۆمانى لێ رزگ��ار بکه‌ین .ته‌نها ئ �هوهى که ئ���اس���وده‌م���ان ده‌ک����ات ه���ه‌ر ه �ه‌وڵ��دان �ه ب��ۆ ئ����ازادى ،ئ����ازادى ب �ه پێوانه‌کانى ژی��ن��گ �ه‌پ��ارێ��زى و ئ�����ازادى ره‌گ����ه‌زى و دی��م��وک��راس��ى .وات����ا سیستمێکى ئیکۆلۆژیک که ههموومان یه‌کتر ته‌واو بکه‌ین و پله‌و پله‌دارى و مه‌رکه‌زى و الم���هرک���ه‌زى ل �ه ن��ێ��وان م���رۆڤ و مرۆڤ ،مرۆڤ و ژینگه به‌دى و به هاوسه‌نگى ژی��ان ب��ک�ه‌ن ،ب��ۆ ئه‌مه‌ش ل �ه ه��ه‌وڵ��دان دای���ن ه��ه‌ر وه‌ک گوتم ه�ه‌وڵ�هک��ان ل �هم رێ��گ��ای�ه‌دا ئاسوده‌مان ده‌ک������ات .ب����ه‌اڵم ئ�����هوهى ن��ام��ان �ه‌وێ بیانبینین و ب������هردهوام ب �ه‌رچ��اوم��ان ده‌ک���ه‌ون «چینێکى س��ه‌رده‌س��ت»ن و خۆیان کردۆته ناوه‌ند و کۆمه‌ڵگایان ته‌نگاو ک��ردووه و هه‌ڵه‌کارییه‌کانیان قۆرخ کردووه و به‌م هه‌ڵسوکه‌وتانه‌یان ت�����ه‌واوى زن��ج��ی��ره‌ی ئیکوسیستمیان تێکداوه و گه‌وهه‌رى هاوسه‌نگى که له که‌سایه‌تییه‌ى ژنه خواوه‌ندى سه‌رده‌مى نیئۆلیتیکدا ب���ه‌دى ده‌ک����را ،تێکیان روخاند و زانستیان له به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به‌کار هێنا .ئه‌م چینه سه‌رده‌سته که به‌رده‌وام زهنییه‌تى ده‌سه‌اڵتدارییان ههیه له بنه‌ماڵه‌کاندا به رێژه‌یه‌کى فراوان «ب��اوک»ان��ن و ل�ه ده‌وڵ �ه‌ت��دا هه‌مان «باوک»انن که به‌م زهنییه‌ته بونه‌ته ده‌سه‌اڵتدارى واڵت و زۆر جاریش ژنان ناسنامه‌ى راسته‌قینه‌ى خۆیان دۆڕاندووه و به هه‌مان زهنییه‌تى ده‌س �ه‌اڵت��دارى جۆاڵونه‌ته‌وه .ئه‌م چینه سه‌رده‌سته که له ت �ه‌واوى سیستمى دنیادا ئاماده‌یى ههیه و ل�ه (ده‌وڵ���ه‌ت ـ نهتهوه)کاندا به روون��ى هه‌ستى پێده‌کرێت ب �هردهوام خۆیان به ئاغا و کوێخاى کۆمه‌ڵگا و خاک و وه‌ت�ه‌ن زانیوه و بازرگانیان به ههموو ئ �هو نرخانه‌وه ک���ردووه که کۆمه‌ڵگا بۆ ئ��ازادى داوی �ه .با باسى هه‌رێمه‌که‌مان بکه‌ین ئه‌م هه‌رێمه به ههموو شێوازێک باجى داوه بۆ ئازادى، به‌اڵم تاقمه‌یه‌ک هاتن و خۆیان کرده خاوه‌ن ئه‌م ره‌نجانه و خۆیان به دڵسۆزتر ل�ه ه��اواڵت��ی��ان زان��ى و ل�ه ژێ��رپ �ه‌رده‌ى ئازادیدا گشت ئازادییه‌کانیان کوشت و له ژێ��ر ن��اوى پیرۆزیدا بازرگانیان به گشت پیرۆزییه‌کانه‌وه ک��رد .لهم هه‌رێمه‌دا ئه‌م چینه ئااڵکانى گه‌ڵ، س���روده ن�ه‌ت�هوهی��ی ،شه‌هید و خاکیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به‌کار هێنا .بۆ هه‌ر ده‌نگێکى ئ��ازاد ه�ه‌زار پاسیاویان هێنایه‌وه رۆحى ره‌خنه‌گرانه‌یان کوشت. ه���هم���وو ئ���هم ک����رداران����ه‌ى ده‌س����ه‌اڵت وای��ک��رد ک �ه مه‌فهومێکى ه �هڵ �ه له سیاسه‌ت ب��گ��وازن �هوه .گه‌نجیش تفى لهم کردارانه‌ى ده‌س�ه‌اڵت کرد و خۆى له ملمالنێ دوور خسته‌وه و ئه‌مه‌ش دیسان به قازانجى ده‌سه‌اڵتدا شکایه‌وه و مه‌یدان بۆ داگیرکارى ئاوااڵتر بوو. له‌راستیدا واتاى راسته‌قینه‌ى سیاسه‌ت هۆنه‌رى خۆبه‌ڕێوه‌بردن و ژیان کردنه . ئه‌م واتایه له ژێر په‌رده‌ى سیاسه‌تدا به «درۆ» و هونه‌رى لێخوڕینى کۆمه‌ڵگا و ه���ون���هرى گ��ی��رڤ��ان پ���ڕک���ردن پ��وچ ه ناحیه‌ی ته‌کیه فۆتۆ :ئینته‌رنێت nدیمه‌نێک ل کراوه‌ته‌وه. یاریگاى (تارتان)یش ههیه ،که ئه‌م (دوو) بودجه‌ى ئیداره‌ى گه‌رمیان دروست ده‌کرێت .ئێستا ئێمه‌ین (گه‌نج) و سیاسه‌تى ئێمه یاریگایه بۆ ناحیه‌که که‌مه له‌چاو رێژه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌که له به‌رامبه‌ر نه‌بوونى هۆنه‌رى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى و ژیانکردنى کتێبخانه‌یه‌ک له ناحیه‌که‌دا وتى :بڕیار ئێمه .ئێستا ئێمه ده‌م��ان�ه‌وێ ئازادانه دانیشتوانه‌وه. حاکم عومه‌ر فه‌رج ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى ده‌رچ���وه ب��ۆ ک��ردن �هوهى کتێبخانه‌یه‌ک ،به په‌ڕه‌نسیپه ئازادییه‌کانمانه‌وه بژین. ت�هک��ی�ه ل �ه ل��ێ��دوان��ێ��ک��دا ب��ۆ رۆژن��ام��ه‌ى ب���ه‌اڵم ل �ه‌ب �ه‌ر ن�ه‌ب��ون��ى ک��ارم �ه‌ن��د ب��ۆ ئهو ئێستا ئێمه‌ین و ئهوان ،ئهوان ب ه زهنییه‌ته ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک�ه‌ی��ان به درۆ و هۆنه‌رى (چه‌تر) لهسهر کێشه‌ى گه‌نجان وتى :له کتێبخانه ت��ا ئێستا ب��ڕی��اره‌ک �ه ه �ه‌ر وا گیرفان پڕ ک��ردن و درۆکانیان ،ئێمه بودجه‌ى ئه‌مساڵى ( )2011یاریگایه‌کى ماوه‌ته‌وه ،هه‌روه‌ها ئهو به‌ڕێوه‌به‌ر ده‌ڵێت به لێگه‌ڕینى ئازادى ،که‌م بین یا زۆر ترى (تارتان) لهسهر بودجه‌ى ئه‌نجومه‌نى هه‌وڵمان داوه و نوسراومان به‌رز کردۆته‌وه «دواج��ار هه‌ر ئێمه شۆڕشیان به‌سه‌ردا پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى دروس���ت ده‌ک��رێ��ت ،ب��ۆ ئ���هوهى ئ �هو س �ه‌ن��ت �ه‌ره‌ى ل �ه ناحیه‌که ده‌که‌ین» ،دواجاریش هه‌ر هه‌وڵ ده‌ده‌ین ه �ه‌روه‌ه��ا حاکم ع��وم�ه‌ر رایگه‌یاند که دای �ه ،وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى و الوان وه‌رى ئازادى ،هاوسه‌نگى و ژیان بێته ئاراوه و یاریگاى گه‌وره‌ى ناحیه‌ى ته‌کیه (فرێز) ب��گ��رن و گ �ه‌ن��ج��ان س��ودم �ه‌ن��د ل��ێ��ى ب��ن ،ههموومان لهگهڵ باڵنده‌کان ...ئازادانه ده‌ک���رێ���ت .ه���ه‌ر ل �ه س��اڵ��ی ( ،)2011ب �ه‌اڵم ت��ا ئێستا ل �ه‌الی �ه‌ن ئ �هو وه‌زاره‌ت����هوه بژین و ئازادیش ئه‌شق به‌رهه‌م دێنێت. «به هه‌وڵدانمان ئاسوده‌ین» . باخچه‌یه‌کى گشتى له ناحیه‌که‌دا لهسهر وه‌اڵمان نه‌دراوه‌ته‌وه.
گه‌نجانى ته‌کیه ل ه چاوه‌ڕوانى پرۆژه سه‌ربه‌خۆکانى دروستکردنى راسته‌وخۆ کرا به قوتابخانه و له ئێستادا قوتابخانه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تییه .قادر محه‌ممه‌د که‌ریم ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ن��وێ��ن �هرى س��ن��ورى چه‌مچه‌ماڵ و ته‌کیه له‌باره‌ى سه‌نته‌ره‌که وتى ئه‌م سه‌نته‌ره به بڕى ملیاردێک و سێسه‌د ملیۆن زیاتر دروست کراوه ،به‌اڵم دواى ئهوهى که بیناکه ته‌واو بوو هه‌وڵێکى زۆرم��ان��دا رێکخراوێک ی��ا وه‌زاره‌ت��ێ��ک هه‌بێت که پشتگیرى ئه‌م سه‌نته‌ره بکات و چه‌ند کهسێکى بۆ دابمه‌زرێندرێت ،هیچ شوێنێکمان ده‌ست نه‌که‌وت .ناوبراو وتى ئ�هو سه‌نته‌ره بۆ م��اوهى دوو س��اڵ زیاتر مایه‌وه بێ ئ �هوهى س��ودى لێوه‌ر بگیرێت، ناچار له رێگه‌ى ناحی ه و قائیمقامه‌وه درا به په‌روه‌رده و ئێستا دوو ده‌وامى تێدا ده‌کرێت .ناوبراو رایگه‌یاند ئه‌م بینایه به شێوه‌یه‌کى کاتى دراوه ب ه په‌روه‌رده و هه‌ر کاتێک ناوه‌ندێک پشتگیرى لهم سه‌نته‌ره بکات به دڵنیاییه‌وه له په‌روه‌ده ده‌سه‌ندرێته‌وه و ده‌درێته به سه‌نته‌رى گه‌نجان . ئیبراهیم ناسیح ،که گه‌نجێکى وه‌رزشکاره ئ��ام��اژه ب �هوه ده‌ک��ات وه‌رزش له ناحیه‌ى ته‌کیه‌دا زۆر ئاستێکى نزمى ههیه رۆژ ب���ه‌رۆژ ئ��اس��ت�هک�ه‌ى ل �ه داب �ه‌زی��ن دای���ه و گرنگى به وه‌رزش ن���ه‌دراوه و ئه‌گه‌ریش ی��ارم �ه‌ت��ى ب��درێ��ن ل �ه الی���ه‌ن الی�ه‌ن��ێ��ک�هوه ئهوه ده‌بێ الیه‌نگرى الیه‌نه‌که بیت .ئهو وه‌رزش��ک��اره ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ��ات �ه روو ک�ه له ته‌کیه‌دا یاریگایه‌کى گ �هوره ههیه که ئهو یاریگایه‌ش چیمه‌ن نه‌کراوه .هه‌روه‌ها
گه‌نجان
هونه‌ر و وێژه
ه‌د :ئه‌ده‌بى کوردی نه‌گه‌یشتووه‌ته داهێنان
بۆ رزگاربوونى خۆى له‌ده‌ست مه‌رگ ده‌ق ده‌نوسێت قسه دزه‌ى کردۆته نێو ئه‌ده‌بى کوردى، ب���ه‌اڵم داه��ێ��ن��ان ب�ه‌پ��ێ��ى خ��وێ��ن��دن �هوهى ئیدیالیستى ،له‌به‌رامبه‌ر خوێندنه‌وه‌ى مه‌تریالى جۆرێکیتر مامه‌ڵه لهگهڵ ئه‌م چه‌مکه‌دا ده‌کات ،سمکۆ محه‌مه‌د زیاتر رونکردنه‌وه‌ى له‌وباره‌وه‌دا ،وتى: ب���ۆ ن��وس��ی��ن��ى ده‌ق����ى ئ���ه‌ده‌ب���ى ش��وێ��ن و ک���ات گ��رن��گ��ى ل���ه دی��اری��ک��ردن��ى به‌هاکه‌ى دیاریده‌کات ،ئهو شیعرانه‌ى ک �ه(س��ۆف��ۆک��ل��ی��س) ل���ه س���ه‌رده‌م���ى ی��ۆن��ان��ی�هک��ان ن��وس��ی��وی�ه‌ت��ى و ئ���ه‌وه‌ش ک����ه‌داود پێغه‌مبه‌ر به‌ته‌مبورێکه‌و‌ه ده‌گه‌ڕا و شیعرى ده‌وت ،ئێستا وه‌ک ده‌قێکى نه‌مر ته‌ماشا ده‌کرێت ،که‌متر نیه له‌شیعرى نوێ ،رزگاربوون له‌کێش و سه‌روا و کارکردن به‌وێنه و زمان، پێشتر ک��ارى ب��ۆک��راوه و جێگه‌یه‌کى بۆدڵه‌ڕاوکێ نه‌هێشتۆته‌وه ،گه‌ربڵێن پێوه‌ره‌کان زیاتربوون له‌و میکانیزمانه‌ى که‌پێشتر پێشمه‌رجێکبوون بۆداهێنانى ده‌قى ئه‌ده‌بى راسته ،چونکه ورده‌کارى واقیعى ژیانى رۆژان���ه له‌مسه‌ده‌یه‌دا که‌ته‌واوى کۆمه‌ڵگاکان له‌یه‌ککاتدا ئاگایان له‌یه‌کتره ،تێکه‌ڵ به‌یه‌کتربوون و خه‌ریکه له‌ناو یه‌کتردا ده‌توێنه‌وه، ب�هش��ێ��ک�ه ل �ه‌وب �ه‌ه��ان �ه‌ی �ه‌ى ب��وارێ��ک��ى نه‌هێشتۆته‌وه ب��ۆ جێگیرکردنى ئهو زاراوه‌یه‌ى پێشتر خۆمان پێوه‌ى خه‌ریک ک��ردب��وو ،لهگهڵ هاتنى ئ�هم سه‌ده‌ی ه رووب���ه‌رێ���ک ل���هو رووب����ه‌ران����ه‌ى ک��ۆن هه‌بوون بۆ په‌یدابوون و سه‌رهه‌ڵدانى فه‌یله‌سووف و خ��اوه‌ن توانا ،هه‌رچى زی��ات��ر ته‌سکتر ب��ۆت �هوه ،قوتابخانه‌ى ه�هڵ��وه‌ش��ان�ه‌وه‌گ�ه‌رای��ى ل �ه‌ب��ارى ئ �ه‌ده‌ب به‌تایبه‌تى الى (رۆاڵن بارت) و له‌کۆى ههموو کایه‌کانیشدا له‌الى (ژاک) ف���رێ���دا ،شتێکى ن�ه‌ه��ێ��ش��ت�هوه ل�ه‌ژێ��ر ره‌حمه‌تى ئهو فکره‌دا رزگارى بێت. سمکۆ به‌و پێوه‌رانه هه‌ڵسه‌نگاندنى کرد، ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :که جیاوازیه‌کى ج�هوه�هرى ههیه له‌نێوان تێگه‌یشتنى نوێ و دروستکردن ،بیرتیژى و ده‌ربڕین له‌نوسین و له‌هه‌ر شتێکیتر ،ماناى ئ �هو توانایه نیه که‌ئێمه به‌چه‌مکى داهێنان ته‌فسیرى ده‌ک�ه‌ی��ن ،زۆرب �ه‌ى ئهو چه‌مکانه‌ى وه‌ک چه‌پگه‌رایى و ریالیزم که شیعر یان ده‌ق��ى ئه‌ده‌بیان له‌چوارچێوه‌ى مانیفێستۆیه‌کدا قه‌تیس کردبوو ،وجودیه‌تى (سارته‌ر ،کامۆ، ک��ۆڵ��ن وڵ��س��ن ،قوتابخانه‌کانى ترى نوسین به‌تایبه‌تى شیعر) ،له‌کاتی
خۆیدا به‌جۆرێک له‌سیحرى داهێنان ته‌ماشاده‌کران و مۆدێلێکى نوسینى په‌یداکرد که کاریگه‌رى زۆرى کرده س�ه‌رم��ان و هاته نێو دون��ی��اى ئه‌ده‌بى کوردى ،که‌چى له‌ئێستادا نه‌ک هه‌ر ک��ارى پێناکرێ ،بگره بۆته شتێکى کالسیکیش. ده‌قنوس بۆ رزگاربوونى خۆى له‌ده‌ست مه‌رگ ده‌ق ده‌نوسێت ئه‌گه‌رچى سمکۆ محه‌مه‌د پێیوای ه ئ���ه‌ده‌ب���ى ب����ه‌راوردک����ارى مۆدێلێکى به‌سه‌رچوه ،ئهو وتى :ئه‌ده‌بى کوردیش وه‌ک هه‌ر ئه‌ده‌بێکیتر کاریگه‌رییه‌کى راس��ت�هوخ��ۆ و ن��اڕاس��ت�هوخ��ۆى ئه‌ده‌بى ده‌وروپ���ش���ت���ى پ����ێ����وه‌دی����اره ،ن��اک��رێ��ت ب�ه‌راوردب��ک��رێ��ت ،چونکه توانیویه‌تى مۆرکى تایبه‌تى پێبدرێت و به‌خۆماڵى بکرێت .وه‌ک چۆن ئهگهر به‌رواردێک له‌نێوان ده‌قێکى ئه‌مریکى له‌شێوه‌ى ده‌قه‌کانى (ئیلیۆت) یان (عه‌زرا پاوه‌ن) و (لۆرکاى ئه‌وروپى) بکه‌ین ،ره‌نگه هه‌مانشت و هه‌مان کارتێکردن لهسهر دوو ج��ۆر ده‌ق��دا ب��دۆزی��ن�هوه ،ئه‌مه‌ش جگه له‌نوێکردنه‌وه‌ى ده‌ق ،به‌داهێنان ن��اچ��ێ��ت ،ره‌ن���گ���ه س��ی��ح��رب��ازێ��ک ل ه له‌حزه‌یه‌کدا بتوانێت له‌ژێر کاڵوه‌که‌یدا کۆترێک هه‌ڵفرێنێت ،ئه‌مه‌ش جۆره داهێنانێکه ،ب���ه‌اڵم ک��رده‌ی �هک �ه زوو ده‌م��رێ��ت ،ه �ه‌رچ��ى ده‌ق��ێ��ک��ى ئه‌ده‌بی ه م���ان���هوهى ل �ه ن �هم��ری �هک �ه‌ی��دای �ه ،ک ه له‌راستیدا ده‌قنووس بۆنه‌مرى و له‌ده‌ست مه‌رگ رزگاربوونى خۆى ده‌ینوسێت، چاکتروایه لهوه تێبگه‌ین که‌هه‌موومان ل���ه ه���هم���وو ک���ای���هک���ان���دا خ �ه‌ری��ک��ى ن���هم���ری���ن ،ه������ه‌روه‌ک چ���ۆن ن �هم��رى کرێکارێک له‌دورستکردنى دیوارێک ی��ان دروستکردنى که‌ره‌سته‌یه‌کدای ه ئاوهاش نه‌مرى ئه‌دیب له‌ده‌قه‌که‌یدایه. ئ�����ه‌ده‌ب پ �ه‌ی��ام��ێ��ک��ى ن��اراس��ت �هوخ��ۆى شه‌رمه‌نه به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵت ل���ه‌ب���اره‌ى چ�هم��ک��ى الس��ای��ک��ردن �هوه و ک��اری��گ�هرى ئه‌ده‌بێکى دیکه لهسهر ده‌ق ،ئه‌م ئه‌دیبه رونیکرده‌وه :ئه‌ده‌ب س��روش��ت��ێ��ک��ى گ��ش��ت��گ��ی��رى ه���ه‌ی���ه، به‌بیانووى ئ �هوهى که‌ئه‌م کایه‌یه به‌ر له هه‌رشتێک ،سه‌ره‌کیترین خه‌سڵه‌تى هیومانیستی بوونیه‌تى له‌گه‌یاندنى گوتاره ،مه‌به‌ستمه بڵێم ئ�ه‌ده‌ب جگ ه له‌په‌یامێکى ن��اراس��ت�هوخ��ۆى شه‌رمن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ح��اڵ�ه‌ت�هک��ان و به‌تایبه‌تى سیاسه‌ت و ده‌س �ه‌اڵت ،شتێکیتر نیه،
چێژێکه بۆ ئینسان و هیچیتر .سمکۆ پێشیوایه ئ �هوهى که‌زمانى ئه‌ده‌بێک ل�ه‌زم��ان��ى ئه‌ده‌بێکیتر ج��ی��اده‌ک��ات�هوه، ته‌نها م�هس�ه‌ل�ه‌ى زم���ان ن��ی�ه ،بهڵکو ستایلیشه له ره‌نگڕێژکردن و ئاخنینى م��ۆرک ،له ج��ی��اوازى کولتوره‌کاندا ده‌ناسرێته‌وه ،شتێک که‌به‌بێ ئاگاهان ه نوسرابێت الساییکردنه‌وه ناگه‌ێنێت، چ��ون��ک�ه ج��ی��ای�ه ل����هوهى ب�ه‌ئ��اگ��اه��ان� ه نوسرابێته‌وه یان وه‌رگیرابێت ،بۆنمون ه ده‌قه‌کانى (مه‌حوى ،مه‌وله‌وى ،خانى) نزیکایه‌تیه‌کى زۆری��ان له‌ته‌ک ده‌ق و بیرکردنه‌وه‌کانى (حافزى شیرازى) ف����ارس و (ئ��ه‌ب��و ن���ه‌واس���ى) ع���ه‌ره‌ب و ئ �هوان��ى ت��ر ه �ه‌ی �ه ،ئ�ه‌دۆن��ی��س زۆر ل�هس�ه‌ر شیعریه‌ت و کاریگه‌ریه‌کان ق��س�ه‌ی��ک��ردوه ،ل �ه‌وب��روای �ه‌دای �ه دووج��ۆر الساییکردنه‌وه ههیه. ی��هک��هم :الس��ای��ى ک���ردن���هوهى خ���وده، ک�����ه‌ل�����ه‌راب�����ردوودا ل �ه‌ن��ێ��و ج���ه‌رگ���ه‌ى هاوبه‌شه‌کانى خۆیدا به‌رهه‌مهاتووه، واته ئهوهى که‌له‌رابردوودا نوسراوه یان وتراوه ،به‌ستایلێکى دیکه و له‌رێگاى ک��ی��م��ی��اى وش����هو ئ��ال��ی �ه‌ت �هک��ان��ى ت��رى مقه‌وماتى ده‌قه‌وه خۆى نمایش ده‌کات. دووهم :الس��ای��ى ک��ردن �هوهى ئه‌ویدیه، وات �ه ده‌ره‌وه‌ى فه‌رهه‌نگى خ��ودى ده‌ق ن��ووس دهگ��رێ��ت�هوه .سمکۆ مه‌حه‌مه‌د پ��ێ��ی��وای�ه ه�����ه‌ردوو الس��ای��ک��ردن �ه‌وه‌ک � ه ره‌وایه‌تى ههیه ،سه‌رسامبوون به‌ستایل و چه‌مک گه‌لێک که‌نه‌ک ته‌نها بۆئه‌ده‌ب ،بهڵکو بۆهه‌موو کایه‌کانى ت��ر ش��ی��اوه و ح����ه‌رام ن��ی �ه ،به‌وپێیه‌ى که‌مه‌عریفه که‌ڵه‌که‌بون و تێکه‌ڵبونى ههموو ئه‌وکولتوورانه‌یه که‌سه‌رجه‌م ک��ۆم �هڵ��گ �ه‌ى ب���هش���ه‌ری ل �هم��ێ��ژوودا ت��ۆم��اری��ک��ردون و ب�ه‌ج��ێ��ى هێشتون، ب�ه‌اڵم ده‌توانین بڵێین کهسێک هه‌ی ه توانا فه‌رهه‌نگیه‌کانى خۆى له‌ده‌ره‌وه‌ى چ��االک��ی��ه ب���اوه‌ک���ان���ى ک��ۆم �هڵ��گ �ه، موماره‌سه‌ى کایه‌ى ئه‌ده‌ب و رۆشنبیرى ده‌ک�������ات ،ه���هم���وو ئ����هو ف��ک��ران��ه‌ى که‌بوونه‌ته زه‌خیره‌ى ئینسان و کارى پێده‌کرێت ،له‌ئه‌نجامى بیرکردنه‌وه‌یه‌کى به‌کۆمه‌ڵه و کۆمابوونى کولتور و مه‌عریفه‌ى گه‌النه ،وه‌ک زه‌رووره‌تێک بۆدرێژه‌دانه به‌ژیان ،موڵکایه‌تى قه‌بوڵ ن��اک��ات ،ب���ه‌اڵم ئه‌دیبێک چه‌کوش ک���ارى ت��ێ��دا ده‌ک���ات به‌پێى لۆژیکى ئێستا ی��ان به‌پێچه‌وانه‌وه له‌لۆژیک ده‌ریده‌کات.
مه‌نتیقى ئه‌ده‌ب ،له مه‌نتیقى زانست جیاوازه ئ �هو خ���اوه‌ن ق�هڵ�هم�ه‌ى نێو ئه‌ده‌بیاتى ک����وردى ج���ی���اوازى ن��ێ��وان ئ����ه‌ده‌ب و زانستى باسکرد وتى :مه‌نتیقى ئه‌ده‌ب، ل�هگ�هڵ مه‌نتیقى زان��س��ت جیاوازیان ه�ه‌ی�ه ،چونکه ل�ه ئ �ه‌ده‌ب��دا ()1+1 ناکاته ( )2که‌له‌بیرکاریدا ده‌کات ه ( ،)2ب���ه‌اڵم دی��س��ان ئ���ه‌ده‌ب بۆخۆى زانستێکه له‌رێگاى زمانه‌وه و ناتوانێت یاخى بێت له‌شته‌کانى دیکه ،ره‌نگ ه بتوانێ پێناسه‌ى شته‌کان به‌مه‌جاز ب��ک��ات ،م �ه‌ج��از وات���ه بهکارهێنانى زمانى دووه��هم ،که‌جیاوازه له‌زمانى ق��س�هک��ردن��ى ئ��اس��ای��ى ،ب���ه‌اڵم دی��س��ان ده‌قنووس ره‌نگه بتوانێت وشه بتاشێ، ب �ه‌اڵم ناتوانێ ل �هو م��وف��ره‌دان�ه زیاتر ب�هک��اری��ب��ه��ێ��ن��ێ��ت ک��ه‌ه��ه‌ر کهسێکى ئاسایى به‌کارى دێنێ. ئ��هو پێشیوایه سیستمى ن��وس��ی��ن ل ه ئ���ه‌ده‌ب���ی���ش���دا ،س��ی��س��ت��م��ێ��ک��ى جێگیر و ج��ێ��ک�ه‌وت�ه چ���وارچ���ێ���وه‌داره ،ب �ه‌اڵم ت���ه‌ج���اوزک���ردن ل���هو سیستمه ته‌نها له‌رێگاى ت��ازه‌گ�ه‌ری�هوه و رزگ��ارب��وون له‌کالسیکیه‌ته‌وه باشتر دێته به‌رچاو، سمکۆ وتى :ئایا که‌س ههیه نکوڵى له‌وه‌بکات ،ئهوهى که‌ئێستا ته‌کنۆلۆژیا شته‌کانى به‌رجه‌سته‌کردووه ،ئاشکرا کردنێکى ن��وێ��ی�ه ،وه‌اڵم �هک �ه ل �ه‌الى من نه‌خێره ،چونکه ئهوه ئاشکراکردن نیه ،وه‌ختێک ئامرازه‌کانى گه‌یاندن له‌سه‌رده‌مێکدا بانگدان به‌کوله‌که‌بوو، ئێستا له‌بڵندگۆى پێشکه‌وتوو بانگ ده‌درێ ،وه‌ختێک ئاژه‌ڵ و گالیسک ه ه �ه‌ب��وو ب��ۆ گ��واس��ت��ن �هوهى ئێسته ل ه شێوه‌ى شه‌مه‌نده‌فه‌رى جۆراوجۆره... ه��ت��د ،ئ �هم��ان �ه ه �هم��ووی��ان الس��ای��ى کردنه‌وه‌ن ،به‌اڵم به‌گه‌شه‌و هه‌ڵدانى ت �هک��ن��ۆل��ۆژی��ا ه��ات��ۆت �ه ب �ه‌ره �هم، ئهمه دۆزینه‌وه نیه ،نوێکردنه‌و‌ه و خێراکردنی ه�هم��ان ئ��ام��رازه، ئ �ه‌ده‌ب��ی��ش له‌مشتانه ب�ه‌ده‌رن��ی� ه ک �ه‌ب �هش��ێ��ک��ن ل �ه‌پ��ێ��داوی��س��ت��ی � ه غ�����ه‌ری�����زى و رۆح���ی���هک���ان���ى م�����رۆڤ ،ب��ۆی �ه ش��ت��ێ��ک نی ه له‌ده‌ره‌وه‌ى کاریگه‌رى ،ته‌نانه‌ت ئ����هو ده‌ق����ان����هش ک���ه‌وه‌زی���ف���ه‌ى م���وق���ه‌ده‌س���ی���ان وه‌رگ����رت����ووه له‌زه‌ینى مرۆڤدا ،موناقه‌شه‌ى دیالیکتیکى لهسهر ده‌کرێت.
ده‌قى کوردى هاوشانى گه‌الن ده‌ستاوده‌ست ده‌کات سمکۆ م��ح �هم �ه‌د ت��اوت��وێ��ی ئاستى ئ�ه‌ده‌ب��ی��ات��ى ک���وردى ل�ه‌ئ��اس��ت ئ�ه‌ده‌ب��ى ج��ی��ه��ان��ی��دا ک������رد ،وت������ى :ئ���هگ���ه‌ر ئ�ه‌دی��ب��ى ئێمه پێشتر ئ��اب��ڵ��وق �ه‌دراوى ته‌کنیکى کالسیکى بووبێت ،ئهگهر ئه‌ده‌به‌که‌مان پێشتر زمان یه‌کێکبوو‌ه له‌رێگره‌کانى گ�ه‌ی��ان��دن و ناساندنى ب�����ه‌ده‌ره‌وه‌ى خ���ۆى ،ئ �هگ �ه‌ر ئ �ه‌دره‌س��ى نه‌ته‌وه‌یى کورد نه‌گه‌یشتبووه گه‌الن، ئ��ێ��س��ت��ا ئ��ی��ت��ر ئ����هو ده‌ق����ان����ه‌ى ک�ه‌ب��ۆ زمانه‌کانیتر وه‌رده‌گێڕدرێن ،خه‌ریک ه هاوشانى ئه‌ده‌بى گه‌الن ده‌ستاوده‌ست ده‌ک�������ه‌ن ،ج���ارئ���هم���ه چ س��ی��اس �ه‌ت بیکات یاخود سیستمى ب��ازاڕ ،به‌بێ ئهوهى کورد به‌خۆى ب��زان��ێ خه‌ریک ه ده‌چێته ئاست ه به‌رزه‌کانه‌وه. ئ�هم ئه‌دیب ه وت���ی���ش���ى: ئ�������هم������� ه پیا هه‌ڵد ان ن��������ی��������ه، ب�������اس�������ى ک���هس���ی���ش وه‌کو نمون ه ناهێنمه‌و ه،
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
11
ته‌ماشاى ئهو کاراکته‌ره کوردانه بکه‌ن که‌پۆست وه‌رده‌گ��رن له‌په‌رله‌مانه‌کانى دونیا ،ته‌ماشاى تیپى تۆپێن بکه چۆن ده‌گاته شوێنێکیتر ،ته‌ماشاى شاره‌زا له‌باره‌کانى فه‌رهه‌نگى و زانستێکاندا ب��ک�ه ل�ه‌ئ��اس��ت��ى دون��ی��ا ک���هک���وردن و هیچیان که‌مترنیه له‌بیانى .سمکۆ ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد که ئه‌مانه هه‌موویان سه‌لمێنه‌رى ئه‌وه‌ن که‌ئه‌ده‌بیش له‌هه‌وڵى ج���دی���دای���ه ،وه‌ک (ن�����ه‌زار ق �ه‌ب��ان��ى) له‌باره‌ى شیعره‌وه ده‌ڵێت «لێکۆڵینهوه ده‌رباره‌ى شیعر لێکۆڵینه‌وه‌یه ده‌رباره‌ى ئ���هو خ��ۆڵ�هم��ێ��ش�ه‌ى ک �ه‌ئ��اگ��ر ل�ه‌پ��اش خ��ۆى جێى ده‌هێڵێت» چونکه شیعر به‌رله‌وه‌ى ته‌نها نوسین بێت ،ئاگرێک ه ل���ه‌پ���اش دام����رک����ان����هوهى ش��وێ��ن��ه‌وار جێده‌هێڵێت ،ئه‌ده‌بى کوردیش ئاگرى ل����ه‌وج����ۆره‌ى دروس���ت���ک���ردووه، ب �ه‌اڵم که‌ده‌نگوباسه‌که‌ى و گ����ه‌رم����ای����ی����هک����ه‌ى نه‌گه‌یشتۆته ده‌وروپشتى، ئه‌مه‌یان نه‌زمێکى سیاسى خوڵقاندویه‌تى ،ئه‌وده‌رفه‌ته‌ى ئێستا له‌به‌رده‌ستدایه ،ئهگهر چ �ه‌ن��د س��اڵ��ێ��ک ل �هم �ه‌وب �ه‌ر ه�ه‌ب��وای�ه ،شانسێکى ترمان دهب��وو ،ئه‌مه‌ش ته‌نها بۆئێم ه نه‌بووه ،بهڵکو زۆر له‌گه‌النى تر به‌م قۆناغه‌دا تێپه‌ڕیون.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
هونه‌ری پێشه‌نگایه‌ک ،بیست فۆتۆگرافه‌ر کۆده‌کاته
چه‌ند فیلمێکى کوردى ل ه بهسره خه‌اڵتکران
له ئێوارانێکى ئاوێزان به شیعرى (ژوان پێنجوێنى) شاعیرى الو ،میوزیکى میوزیکژه‌ن (هه‌ڵۆ غه‌ریب) و بیست فۆتۆگرافه‌ر له پێشه‌نگایه‌کی هاوبه‌شى فۆتۆگرافیدا کۆبونهوه. ئ�هم پێشه‌نگای‌ه که ل�ه‌الی�ه‌ن رێکخراوى رۆشنبیرى ئاینده‌و‌ه سازکرابوو ،بۆ ماوه‌ى دوو ڕۆژ به‌رده‌وام بوو. رۆژى یهکهم له (باخچه‌ى شه‌هید سیروان) له به‌کره‌جۆ فۆتۆکان نمایشکران و رۆژى دووهم له قاوه‌خانه‌ى کلتورى جارێکى تر وێنه‌کان نمایشکرانه‌وه ،هه‌روه‌ها چه‌ند پارچه شیعرێک له الیه‌ن (ژووان پێنجوێن)ی و لهگهڵ چه‌ند پارچه میوزیکێک له الیه‌ن (هه‌ڵۆ غه‌ریب)هوه پێشکه‌شکران. له پێشه‌نگاکه‌دا هه‌ریه‌ک له فۆتۆگرافه‌ران (هه‌ڵۆ، ئاکام ،ئارام ،بڕوا ،ئارى ،گه‌یالن ،ئازا ،دیار ،هێمن، ل �ه‌ی��ان ،ه��ون �ه‌ر ،ن��اس��ح ،ق���ادر ،ش���ارا ،ره‌ن���ج حهمه، سه‌فین ،سامان ،سه‌ربه‌ست ،سه‌رتیپ و ره‌نج عه‌بدواڵ) به‌شداریان تێداکرد.
له فێستیڤاڵى سینه‌مای گ �ه‌ڕۆک له شاره‌کانی باشورو ناوه‌ڕاستی عێراق )4( ،فیلمى ک��وردى له بهسره خه‌اڵتکران. ل����هم ف��ێ��س��ت��ی��ڤ��اڵ �ه‌دا ک���ه ن���وێ���ن���ه‌ری س �ه‌ن��دی��ک��ای هونه‌رمه‌ندانی کوردستان و نوێنه‌ری ده‌رهێنه‌رانی کورد ،ئاماده‌یبون چ����وار ک��ورت�ه‌ف��ی��ل��م��ی ک����وردى ن��م��ای��ش��ک��ران ،که بریتیبون له (ئاوس) له ده‌رهێنانى شێرزاد هیدایه‌ت، (هه‌نگاوه‌کانی مه‌رگ) له‌ده‌رهێنانى پێشڕه‌و نه‌به‌رد، (درز) ده‌رهێنانى ئه‌میر ته‌ها( ،نیشتمان) له ده‌رهێنانى عه‌بدولخالق جه‌وده‌ت. فێستیڤاڵى سینه‌ماى گ���ه‌ڕۆک ،ک��ورت�ه فیلمه کوردیه‌کانى له شاره‌کانی بهسره و دیوانیه و بابل و به‌غدا نمایشکرد و هاوشانی فیلمه کوردییه‌کان ()3 کورته فیلمی عێراقیش به‌شداربون. تێیدا سه‌رجه‌م کورته فیلمه کوردییه‌کان خه‌اڵت کران و لیژنه‌ی فێستیڤاڵ دڵخۆشى خۆى ده‌ربڕى به ب�هش��داری سه‌ندیکای هونه‌رمه‌ندان و خه‌اڵتی رێزلێنانی پێ به‌خشین.
فۆتۆ /فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
10
فیستیڤاڵى مه‌قامبێژى کفری گه‌النى
سمکۆ محه‌مه
ناوچه‌که‌ى له‌ده‌ورى خۆى کۆکرده‌وه ده‌قنوس ب ئاماده‌کردن
ئاماده‌کار
هانا ئازاد
دلێر عه‌بدولڕه‌حمان
سمکۆ محه‌مه‌د ئه‌دب و رۆژنامه‌وان و خاوه‌ن چه‌ند کتێبى ئه‌ده‌بی ،له دیمانه‌یه‌کى (چه‌تر)دا باسله کاریگه‌رى و که‌ڵک وه‌رگرتن له‌ئه‌ده‌بى گه‌الن و چه‌مکى داهێنان ،هه‌روه‌ها بێ به‌هاکردنى ئه‌ده‌ب ،به‌شێکى به‌گه‌شه‌ى ته‌کنۆلۆژیاوه گرێده‌دات و به‌شه‌که‌ى دیکه به‌بێ به‌هاکردنى شته‌کانیتره‌وه که چه‌مکى جهانگه‌رایى خوڵقاندوویه‌تى.
هاوشێوه‌ى ساڵى رابردو ،بۆ ماوه‌ى دوو ڕۆژ لهسهر ئاستى عێراق ،فیستیڤاڵى مه‌قامبێژى له کفرى به‌ڕێوه‌بچوو، به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى‌و هونه‌ر له‌گه‌رمیان ئاماژه به‌وه‌ده‌دات که‌ڤیستیڤاڵه‌که به‌ره‌و ئهوه هه‌نگاوده‌نێ ببێته ڤیستیڤاڵێکى جیهانى ،نوسه‌رێکى بوارى مه‌قاماتیش کردنه‌وه‌ى سه‌نته‌رى مه‌قامبێژى کفرى به‌هه‌نگاوێکى ئه‌رێنى وه‌سف ده‌کات.
فیستیڤاڵى مه‌قام که له شارى کفرى ئه‌نجامدرا )9( ،پاریزگاى عێراق تێیدا به‌شداربوون ،که مه‌قامبێژانى ک�����ورد و ع������ه‌ره‌ب و ت��ورک��م��ان��ى ت���ێ���داب���وو .ل���هگ���هڵ ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ى ڤیستیڤاڵه‌که‌دا سه‌نته‌رى مه‌قاماتى کفریش ک��راوه‌ت �هوه بۆ ئاشناکردنى مه‌قامبێژان به‌یه‌کترى‌و خوێندنى ب���ن���هم���اک���ان���ى م����ه‌ق����ام‌و ه���ون���هرى مه‌قامبێژى به‌شێوه‌یه‌ک به‌مه‌به‌ستى پێشخستنى مه‌قامبێژه‌کان. سه‌رچاوه عه‌ره‌بیه‌کانیش له‌باسکردنى مه‌قاماتدا ناوى کفرى ده‌هێنن م��ام��ۆس��ت��ا س���ه‌اڵح���ى پ���ه‌رل���هم���ان، که‌له‌بوارى مه‌قاماتدا نوسینى ههیه، ئ��ام��اژه ب����ه‌وه‌ده‌دات ک�هش��ارى کفرى س���ه‌رچ���اوهى م�ه‌ق��ام��ات��ى ک���وردی و مه‌قاماتى عێراقیش ب��وه له‌کۆندا ب���ۆی���ه ک��ه‌ب��اس��ی م���ه‌ق���ام ده‌ک����رێ ب��هش��ان��ازی��هوه دهب��ێ��ت ن����اوى کفرى بهێنرێ‌و س�ه‌رچ��اوه عه‌ره‌بیه‌کانیش له‌باسکردنى مه‌قاماتدا ناوى ده‌هێنن. ب��ه‌ب��ڕواى ئ��هو ن��وس �ه‌ره «ل �هک��ۆن‌و ن��وێ��ش��دا خ �هڵ��ک ب�هس�ه‌ل��ی��ق�ه فێرى ه��ون��هرى م�ه‌ق��ام��ب��ێ��ژى ب���وه‌و ک�هس به‌شێوه‌یه‌کى ئه‌کادیمى له ناوه‌ندێکدا نه‌یخوێندوه بۆیه کردنه‌وه‌ى سه‌نته‌رى م�ه‌ق��ام��ب��ێ��ژى ک �ه ل���هم فیستیڤاڵ ه خ�����رای�����ه‌ڕوو ه��ه‌وڵ��ێ��ک��ى ب���اش���ه بۆ ک���ۆک���ردن���هوهى م �ه‌ق��ام��ب��ێ��ژه‌ک��ان‌و ب���ه‌رزک���ردن���هوهى ئ��اس��ت��ى زان��س��ت��ی��ان له‌بوارى مه‌قاماتدا هه‌روه‌ک رۆڵێکى باشی ده‌بێ له‌زیندوکردنه‌وه‌ى هونه‌رى مه‌قامبێژیدا». پ����ه‌رل����هم����ان ئ�����ام�����اژه‌ى ب����ه‌وه‌ش����دا
«له‌ئێستادا ئاستى مه‌قامبێژانى سنورى گه‌رمیان زۆر دڵخۆشکه‌ره‌یه، به‌اڵم هه‌رگیز که‌س ناتوانێ شوێنى (عه‌لی مه‌ردان) بگرێته‌وه ،له‌هه‌ولێر ک���هس ن��ات��وان��ێ ش��وێ��ن��ى (ره‌س����ول گ����ه‌ردى)و (ح �هس �ه‌ن س��ی��س��اوه‌ی��ی)و له‌بادینانیش که‌س ناتوانى شوێنى (محه‌مه‌د عارف جه‌زیرى)و (عیسا به‌روارى) بگرێته‌وه». ی����هک����ێ����ک ل������ه م����ه‌ق����ام����ب����ێ����ژه ده‌نگخۆشه‌کانى سنورى گه‌رمیانیش رای��گ�ه‌ی��ان��د «ه��ون �هرى مه‌قامبێژى سه‌ره‌تا به‌گوێگرتن ده‌ستپێده‌کات‌و م��ن��ی��ش ه �ه‌رل �هم��ن��داڵ��ی �هوه ب �ه‌ه��ۆى گوێگرتن له‌گۆرانیه‌کانى مامۆستا (عه‌لی م�ه‌ردان) خولیاى مه‌قامات ب���وم‌و ده‌س��ت��م��ک��ردوه ب �هم �ه‌ق��ام وت �ن‌و یهکهم کاریشم وتنى مه‌قامێک بوه له‌تیپى مۆسیقاى ئه‌ستێره که‌سه‌ر به‌په‌روه‌رده‌ى کفرى بوه». ه��اوت��ا سابیرى ت�هم�ه‌ن بیست‌و سێ ساڵ ،هیچ شتێکى وه‌ک پرۆگرام لهسهر هونه‌رى مه‌قامبێژى نه‌خوێندو‌ه و ئه‌کادیمى نیه ل �ه‌وب��واره‌دا ،بۆی ه ج �هخ��ت ده‌ک���ات���هوه «ب���هک���ردن���هوهى س���ه‌ن���ت���هرى م �ه‌ق��ام��ب��ێ��ژى ل �هک��ف��رى مانگانه هیچ نه‌بێ بۆ دووجاریش ب��ێ��ت س���ه‌ردان���ى ده‌ک�����ه‌م‌و ه��ون��هرى مه‌قامبێژى ده‌خوێنم‌و س��ودى باشی لێ وه‌رده‌گ���رم‌و هۆکارێکیش دهبێت
هونه‌رمه‌ندی هه‌فته
ب��ۆ ب �ه‌رزک��ردن �هوهى ئاستى هونه‌رى مه‌قامبێژیمان». له‌ئێستادا که‌متر ل�ه‌ج��اران گرنگى به‌هونه‌رى مه‌قامبێژى ده‌درێ ،هاوتا له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێ «گه‌نجه‌کانى ئێم ه زیاتر گرنگى به‌و گۆرانیانه ده‌ده‌ن ک �ه‌ب �ه‌ت��ازه‌ی��ی ه��ات��ۆت �ه ن��اوه��ون �هرى ک��وردی �هوه بۆیه پێویسته وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى به‌جدیه‌وه کاربکات بۆ کردنه‌وه‌ى ماڵى مه‌قامات له‌شاره‌کاندا بۆئه‌وه‌ى هونه‌رى مه‌قامبێژی له‌پاڵ مه‌قام ره‌سه‌نێتى هونه‌رى گه‌له‌که‌مان ده‌رده‌خات ل �ه‌ه��ون �هرى گ��ۆران��ى وت��ن��دا گرنگى پێبدرێ‌و زیندوبکرێته‌وه. ئیبراهیم باجه‌اڵن نوسه‌رو رۆشنبیرى ن�����اوچ�����ه‌ى گ���ه‌رم���هس���ێ���ر ئ���ام���اژه ب��������ه‌وه‌ده‌دات «م���ێ���ژوى م �ه‌ق��ام��ات ل�هگ�ه‌رم��ی��ان��دا زۆر ک��ۆن �هو هه‌ندێ ل �هم��ێ��ژوون��وس��ان ،م �ه‌ق��ام��ى (ئ�هڵ�ڵا وه‌یسی) بۆسه‌رده‌مى زه‌رده‌شتیه‌کان‌و (ق���ه‌ت���ارو خ��ورش��ی��د) ب��ۆس��ه‌رده‌م��ى خۆرپه‌رستى ده‌گه‌ڕێننه‌وه ،کفریش به‌وپێیه‌ى مێژویه‌کى کۆنى ههیه، ل�هک��ۆن��دا س �ه‌رچ��اوهى مه‌قاماتبوه‌و ته‌نانه‌ت چه‌ند ماڵێکى جوله‌که‌ى تێدانیشته‌جێبوه که‌مه‌قامى کوردیان وتۆته‌وه«. ناوبراو وتیشى «له‌سنورى گه‌رمه‌سێر سه‌فه‌ر (عه‌بدولڕه‌زاق) زۆر به‌ناوبانگ
ب����وه ل���ه‌ه���ون���هرى م �ه‌ق��ام��ب��ێ��ژی��دا، هونه‌رمه‌ندى کۆچکردوو (خ��وداداد عه‌لی) هه‌میشه ده‌یوت مه‌قامى ئاى ئای ئه‌ڵوه‌ن له‌ناوبراوه‌وه فێربوه ،جگ ه له‌وانه فه‌ره‌جى حاجى نادر له‌سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى بیسته‌مدا که‌خه‌ڵکى ناوچه‌ى بنکوره بوه‌و نزیکه‌ى کیلۆمه‌ترێک ل �ه‌ئ��اوای��ی گ����ه‌وره‌وه دورب����وه ش��هوان له‌سه‌ربانه‌وه مه‌قامى ده‌وت‌و خه‌ڵکى ه�ه‌ردوو گوند ل �ه‌ده‌ورى کۆده‌بونه‌وه، ه �ه‌روه‌ه��ا مه‌جید م��راخ��ان‌و مه‌جید ره‌س��وڵ‌و جه‌میل به‌گى سوره‌مه‌یرى ل���هک���ات���ى ج�����ه‌ژن�����ان‌و ب���ۆن���هک���ان���دا ل���ه‌ب���اوه‌م���ه‌ح���ودو خ���درزن���ه کاتێک ده‌هۆڵ‌و زوڕنا ده‌وه‌ستایه‌وه مه‌قامیان ده‌وت ،ئه‌وانه‌شی له‌ئێزگه‌دا مه‌قامیان وتوه بریتین له‌مه‌حمود وه‌ندى‌و خوداداد عه‌لی ،هه‌روه‌ها ژنانیش له‌دیوه‌خانى ئاغا ژنه‌کاندا مه‌قامیان وتوه». به‌بڕواى ناوبراو «بههۆى ته‌کنه‌لۆژیاو‌ه مه‌قامات له‌ئێستادا گرنگى جارانى نه‌ماوه‌و بۆ زیندوکردنه‌وه‌ى پێویست ه س��ااڵن �هو ب �ه‌ب �هردهوام��ى فیستیڤاڵى ج�������ۆراوج�������ۆرى ب����ۆ س�����ازب�����درێ‌و مه‌قامبێژانى تێدا کۆبکرێته‌وه و که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندنیش به‌بایه‌خه‌و‌ه ب���ه‌رن���ام���ه‌ى ت���ای���ب���ه‌ت ب���ه‌ه���ون���هرى م �ه‌ق��ام��ب��ێ��ژى و م �ه‌ق��ام��ب��ێ��ژه‌ک��ان��ى گه‌له‌که‌مان ئ��ام��اده‌ب��ک�ه‌ن ،چونک ه مه‌قام ره‌سه‌نێتى هونه‌رى گه‌له‌که‌مان
گه‌زیز ه عومه‌ر:
هه‌واڵی
«بۆ یهکهمینجاره به‌شێوه‌یه‌کى ره‌خنه‌ئامێز ده‌نوسم»
ئاماده‌کار
گۆڤار عوسمان بڕیاره هاوڕێیانى گهزیزه ل ه کۆتایى مانگى ئ��ۆک��ت��ۆب�ه‌ردا شانۆیى (م��وخ��ت��ار و ژنانى گه‌ڕه‌ک) ک ه بڕیاره له‌کۆتاى مانگى ()10 له شارى سلێمانى نمایشیبکرێت ،ئه‌م به‌رهه‌م ه له نوسین و ده‌رهێنانى هونه‌رمه‌ند گه‌زیزه‌ی ه عومه‌ر ،هونه‌رمه‌ند گهزیزه له لێدوانێکى بۆ (چه‌تر) باس لهم به‌رهه‌م ه نوێیه‌ى خۆیکرد و ئاشکراشیکرد بۆ یهکهمینجاره به‌شێوه‌یه‌کى
ڕه‌خنه‌ئامێز ده‌نوسێت. سه‌باره‌ت ب ه بیرۆکه‌ى به‌رهه‌مى (موختارو ژن ه گه‌وره‌کانى گه‌ڕه‌ک) گهزیزه عومه‌ر ده‌ره���ێ���ن���هرى ب �ه‌ره �هم �هک �ه ب��ه (چ��ه‌ت��ر)ى ڕای��گ�ه‌ی��ان��د «به‌رهه‌مێکى ت���ازه‌ى گروپى شانۆى هاوڕێیانى گه‌زیزه‌یه ،بیرۆکه‌ى ئه‌م به‌رهه‌م ه هه‌ڵقواڵوى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیه، ک ه لهسهر زمانى ژنه‌و‌ه کێشه و گرفته‌کان ده‌خرێته‌ڕوو ،وه‌ک ئهوهى ڕۆژان ه ده‌گوترێت ژنانى قه‌یره‌و کچانى نه‌زۆک و بێوه‌ژن و ژنى گه‌ره‌ک هه‌ریه‌ک...هتد ،ئه‌م جۆره وتانه‌ى به‌کار ده‌هێنرێت ئازارێک دروستده‌کات، بۆی ه له‌مکاره هونه‌ریه‌دا ده‌مانه‌وێت واقیعى ژنان بخه‌ین ه پێشچاو ک ه به‌و شێوه نی ه ئهو شیکاریانه‌ى بۆ ده‌کرێت ،بهڵکو ئهو ژنان ه زۆرترین ئ��ازارى رۆژان� ه ده‌چێژن ،له‌به‌رئه‌و‌ه بۆ یهکهمینجاره به‌شێوه‌یه‌کى ڕه‌خن ه ئامێز ده‌نوسم ،جیاوازه ل ه کاره‌کانى پێشوترمان. ئهو ده‌هێنه‌ره ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «هه‌وڵه‌ده‌ین له‌بوارى کارکردنماندا لهسهر مه‌سه‌له‌ى ژنان کاربکه‌ین ،ل �ه‌زۆرب �ه‌ى ب��واره‌ک��ان��ى شیعرو چیرۆک و ڕۆمان...هتد ،ده‌رفه‌ت ههیه بۆ ژنان ،بۆیه هه‌میش ه به‌و شێوه کارمکردو‌ه
ده‌رده‌خات». یه‌ک مه‌قامبێژى ژن به‌شداربوو ئ��وم��ێ��د س���ه‌ع���دوڵ�ڵ�ا ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هرى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى‌و هونه‌ر ل �هگ �ه‌رم��ی��ان ل���ه‌ب���اره‌ى فیستیڤاڵى مه‌قامبێژیه‌وه به (چه‌تر) ى راگه‌یاند «ساڵى راب��ردوو ڤیستیڤاڵه‌که ته‌نها لهسهر ئاستى ناوچه‌ى گه‌رمیان بوه‌و نزیکه‌ى ()15مه‌قامبێژ به‌شداریان ت���ێ���داک���ردوه ،ئ �هم��س��اڵ س��ن��وره‌ک �ه‌ى فراوانکراوه‌و لهسهر ئاستى عێراقبوه، بودجه‌که‌شی نزیکه‌ى ( )16ملیۆن دیناره ،تێچوه. ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����هرى ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ى رۆشنبیریه‌که ئاماژه‌ى به‌وه‌شکردک ه «ب��ه‌ره‌و ئ �ه‌وه‌ش هه‌نگاو ده‌نێین ک ه فیستیڤاڵه‌که بکرێته فیستیڤاڵێکى جیهانى» ،ده‌ستنیشانکردنى کفرى ب��ۆ ئ �هم فیستیڤاڵه‌ی گ �ه‌ڕان��دن �هوه بۆئه‌وه‌ى «کفرى به‌شارى مه‌قامات ناسراوه». له‌باره‌ى هۆکارى بونى ته‌نها یه‌ک م �ه‌ق��ام��ب��ێ��ژى ژن ب���ه‌ن���اوى (چ��ن��ار ک �هرک��وک��ى) ل �ه فیستیڤاڵه‌که‌دا، ئومێد سه‌عدواڵ ،وتى :به‌شداریکردنى مه‌قامبێژن به تێست بوه‌و ئهویش ته‌نها یه‌کخاتون به‌ناوى (چنار که‌رکوکى) تێستکراوه‌و ده‌رچ��وه .وتیشى :وه‌ک هاندانێکیش سه‌رجه‌م مه‌قامبێژانى به‌شداربوشمان خه‌اڵتکردوه.
خ�����اوه‌ن�����ى دی�����وان�����ه ش���ی���ع���ره‌ک���ان���ى (ه���ه‌ن���اس���ه‌ی���هک ل���هس���ێ���ب���ه‌ردا) و (توێنه‌ڵه‌کانى ئه‌وین) ،که ئێستاش دوو کتێبى دی��ک �ه‌ى خ��وێ��ن��دن �هوهى ئه‌ده‌بى ئاماده‌یه بۆ چ��اپ ،ئ�هو ل ه باره‌ى داهێنان به‌رهه‌مهێنانى ئه‌ده‌بی وس���وود وه‌رگ��رت��ن�ه ل�ه داهێنانه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى خۆمان ،پێیوایه له‌دونیایه‌کدا که‌تازه کورد به‌رچاوى رۆشنبۆته‌وه، ئهو موناقه‌شانه‌ى که له‌سه‌رگه‌شه‌و ه���هڵ���دان���ى ف���ک���رى و ئ���اڵ���وگ���ۆڕ‌ه مه‌عریفیه‌کاندا ل�ه ئ���اراداب���وو ،ئهو نهێنی و سیحرانه‌ى له‌ده‌قێک یان سیمبولێکدا کۆماببون ،ئهو پێوه‌رانه‌ى ب��ۆ ج��ی��اوازى و شته له‌یه‌کچوه‌کان به‌شێوه‌یه‌کى ئه‌ندازه‌یى هه‌بوون ،ئێستا به‌هاتنى چه‌مکى جهانگه‌رایى بۆ دونیا و بۆئێمه به‌تایبه‌تى خه‌ریکن ساده‌تر و که‌مبه‌هاتر ده‌بنه‌وه .سمکۆ محه‌مه‌د باسى له‌وه‌شکرد که داهێنان ل�ه‌ت��ازه‌ت��ری��ن م��ان��ای��دا به‌رهه‌مهێنانى چه‌مکێکه که له‌نوێ له‌دایکده‌بێت، ش��ت��ێ��ک ن �هم��ا ب���ه‌ده‌ق���ى زۆر ج��دى و س��ی��ح��راوی��ش �هوه رێ��گ�هم��ان��پ��ێ��ب��دات موناقه‌شه‌ى داهێنانى لهبارهوه بکه‌ین، ب �هڵ��ک��و م��ون��اق �هش �ه‌ى ئیستاتیکى لهبارهوه گه‌ره‌که ،چونکه ئیستاتیکا دۆزی���ن���هوهى ج��وان��ی �هک �ه ل�ه‌ن��ێ��و ئ�هو که‌ره‌ستانه‌ى که‌خۆیان هه‌ن و ده‌قى پێ ده‌خوڵقێندرێت ،به‌اڵم داهێنان ئهو شته‌یه که‌هێشتا نه‌هاتۆته وجود. تازه‌گه‌رى ،ته‌نها به‌قسه دزه‌ى کردۆت ه نێو ئه‌ده‌بى کوردیه‌وه ئ �هو شاعیره ئ�ه‌وه‌ش��ى خسته‌ڕوو ک ه تازه‌گه‌رى الى کورد ،ته‌نها به‌زاراوه و
که دهبێت ژن له‌کارى شانۆدا ڕۆڵیان ل ه پانتاییه‌کى فراواندا هه‌بێت و به‌رزترین ده‌نگى هه‌بێت ،لهسهر ئهوه دهمێنێتهوه ل ه چ خاڵێکدا ده‌ته‌قێته‌وه ئهوه بارودۆخه‌که ده‌یزانێت. له‌باره‌ى که‌مى ده‌رهێنه‌رى ژنانه‌و‌ه له‌پانتایى ک��ارى ه��ون�هرى ک��وردی��دا ،گ�ه‌زی��زه جه‌ختى له‌وه‌کرده‌و‌ه «کۆمه‌ڵگاى پیاوساالرى هۆکار‌ه له‌ده‌سه‌اڵته‌وه بۆ ئاستى خواره‌وه ،شۆڕبۆته‌و‌ه بۆناو جومگه‌کانى ژیانى سیاسى و ئابورى و کۆمه‌اڵیه‌تى ،بوارى هونه‌ریش به‌ده‌رنیه ل ه واقیعى کۆمه‌ڵگه‌که‌مان و مێژوى هونه‌رى شانۆ و دراما له‌ناو ئێم ه مێژویه‌کى کورتى ههیه ،مه‌سه‌له‌ى که‌مى ژن��ان له‌بواره‌کانى نوسین و هونه‌ر و ره‌خنه و بواره‌کانى تردا به‌شێک ل �هو که‌موکورتیانه له‌ئه‌ستۆى ژنان خۆیانه ،ئهو ژنانه‌ى ل ه ناوه‌ندى کارى هونه‌ریدا کارده‌که‌ن پێویسته خۆیان هه‌نگاوى جدى بنێن ،شه‌ڕو ملمالنێیه‌کى زۆرى ده‌وێت و ڕێگاک ه نه‌ڕازاوه‌ته‌و‌ه تاکو بڵێت هه‌رکات ب��ۆم بکرێت ،ک��ارى هونه‌رى و ده‌رهێنان و نوسین ده‌که‌م ،بهڵکو پێویست ه به‌شێوه‌یه‌کى بوێران ه هه‌وڵبده‌ن بۆ ئ �هوهى پێگه‌ى خۆیان هه‌بێت.
ئێکه‌تیا نڤێسکارێن کورد تایێ دهۆکێ ()10 په‌رتووک چاپکرن
ل ه���ۆال ئێکه‌تیا نڤێسکارێن ک���ورد تایێ دهۆکێ ،ئاهه‌نگا داناسینا( )10په‌رتووکێن ژنۆ چاپبوویى هاته گێران. ل ئاهه‌نگا و درێ��وره‌س��م �هک تایبه‌ت دا و ب ئیمزاکرنا په‌رتووکێ ژالی��ێ نڤێسکارێن په‌رتووکێ ڤه ،په‌رتووک ب سه‌ر ئاده‌بوویان هاته به‌الڤکرن. هه‌ژى ئاماژه‌پێدانێی‌ه کۆ ئێکه‌تیا نڤێسکارێن کورد تایێ دهۆکێ ژ ساال ( )2004ده‌ست ب وه‌شاندنا په‌رتووکان کری‌ه و تانها نێزیکى ()230 په‌رتووکان ژ بۆ ئه‌ندامێن خوه و نڤێسکارێن نه ئه‌ندام چاپکرینه. م�ه‌ره‌م ژ چاپکرنا په‌رتووکان ژبۆ نڤێسکاران محمه‌د عبدوال وه‌ها دیارکر «ژبۆ پشته‌ڤانیکرنا نڤێسکاران و زه‌نگینکرنا په‌رتووکخانه‌یا کوردى ب هه‌مى جورێن په‌رتووکان ئه‌م ب ئه‌رکێ خوه دزانن .
یه‌که‌مین ساڵیادی کۆچی دوایی محه‌مه‌د جه‌زا کرایه‌وه
یه‌که‌مین ساڵیادی کۆچی دوایی هونه‌رمه‌ند (محه‌مه‌د جه‌زا) ،له‌الیه‌ن تیپی مۆسیقای سلێمانی‌و سه‌ندیکای هونه‌رمه‌ندانه‌و‌ه له هۆڵی رۆشنبیری ش��ارى سلێمانی کرایه‌وه. رێوڕه‌سمى یادکردنه‌وه‌ک‌ه که له‌الیه‌ن تیپی مۆسیقای سلێمانی و سه‌ندیکای هونه‌رمه‌ندان ڕێکخرابوو ،به ب �هش��دارى جه‌ماوه‌رێکى ب �ه‌رف��راوان له هونه‌رمه‌ندان و ڕۆشنبیران و که‌سایه‌تى و بنه‌ماڵه‌ى هونه‌رمه‌ند ،یه‌که‌مین رگه و هونه‌رمه‌ندی ساڵیادی کۆچی دواییی پێشمه گۆرانیبێژ محه‌مه‌د جه‌زاـ کرایه‌وه. ئه‌م هونه‌رمه‌ند‌ه ساڵى ( )1949له شاری سلێمانى له دایکبووه ،له سه‌ره‌تاى ساڵی ( )1970چووهته ریزه‌کانی گۆرانیبێژه بهتایبهت پێشمه‌رگه‌وه ،یه‌کێکبوو‌ه له ههره مه‌قامبێژ‌ه دی���اره‌ک���ان ،زی��ات��ر ل �ه ( )200به‌رهه‌مى ت��ۆم��ارک��راوى ه�ه‌ی�ه ،چه‌ندین خ �ه‌اڵت و رێزلێنانیشى وه‌رگرتوه ،پاش ملمالنێیه‌کى سه‌خت لهگهڵ نه‌خۆشیدا، حهمه جه‌زای پێشمه‌رگه‌‌و هونه‌رمه‌ندی کورد له رۆژی ( )2010/10/1کۆچی دوایى کرد.
دۆسیه
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
12
پ���اش ب��ی��س��ت س��اڵ ل������ه رێ����ک����ه‌وت����ى ( )2 0 1 0 /1 2 /2 ه����هڵ����ب����ژاردن����ى م���ام���ۆس���ت���ای���ان���ى ک���وردس���ت���ان ئه‌نجامدرا ،بڕیاره له رێکه‌وتى ( )2011/10/4کۆنگره‌ى گشتى رێ��ک��خ��راوه‌ک�ه ئه‌نجام بدرێت، دۆسیه‌ى ئه‌مجاره‌ى چه‌تر باس ل���ه گ��رف��ت �ه ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی��ی�هک��ان��ى ب���ه‌رده‌م کۆنگره‌ى مامۆستایان ده‌کات. ئاماده‌کردنی هه‌نگاو هاشم
یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان یه‌کێکه ل��ه رێ��ک��خ��راوه پ��ی��ش�ه‌ی��ی�هک��ان��ى ه�ه‌رێ��م��ى کوردستان ،به‌پێى ئاماره فه‌رمییه‌کان ئه‌م رێکخراوه له‌سه‌رجه‌م رێکخراو و سه‌ندیکا پیشه‌ییه‌کان زیاتر ئه‌ندام ده‌گرێته خۆى ،له ئێستادا زیاتر له ( )125هه‌زار مامۆستا ئه‌ندامى (ی.م.ک)ن ،له پێناسه‌ى ئه‌م رێکخراوه‌دا هاتووه «یه‌کێتى مامۆستایانى ک��وردس��ت��ان رێ��ک��خ��راوێ��ک��ى دی��م��وک��رات��ى سه‌ربه‌خۆیه ،نوێنه‌رى سه‌رجه‌م مامۆستایانى کوردستانه به ج��ی��اوازى نهتهوه و ئاین و ره‌گ �ه‌ز و بیروباوه‌ڕى سیاسیه‌وه ،هه‌روه‌ها هه‌ڵگرى کۆمه‌ڵێک ئامانجى نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانى و په‌روه‌رده‌یی و روناکبیری و کۆمه‌اڵیه‌تى و پیشه‌ییه ،به‌شێوازه‌کانى یاسایی رێکخراوه‌یی جه‌ماوه‌رى دیاریکراو ل�ه پ �ه‌ی��ڕه‌وى ن��اوخ��ۆی��دا ب��ۆ ب�ه دیهێنانیان ک��ارده‌ک��ات» .ئ �هوهى جێگه‌ى سه‌رنجه له ئێستادا مامۆستایانى کوردستان نیگه‌رانى و ت��وڕه‌ی��ی��ان ل �هم رێ��ک��خ��راوه گه‌یشتووه‌ته ئاستێک ک �ه ل �ه دوا ه �هڵ��ب��ژاردن��دا له ب�ه‌روارى ( )2010/12/2زیاتر له ()%40 ى مامۆستایان ده‌نگیان به رێکخراوه‌که نه‌دا و ده‌نگه‌کانیان به‌خشیه مامۆستایانى الیهنه ئۆپۆزسیۆنه‌کان ،له پاش هه‌ڵبژاردنى ()2010/12/2هوه تا ئێستا زیاتر له نۆ مانگ تێپه‌ڕى کردوه و کۆنگره‌ى گشتى رێکخراوه‌که نه‌به‌ستراوه.
یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان له به‌رده‌م کۆنگره‌ى ()12دا لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان :لقه‌کانى (سلێمانى ،راپه‌ڕین، هه‌ڵه‌بجه ،گه‌رمیان) خه‌تى سورن و له ده‌ستى لیستى مامۆستایانى کوردستان ـ ده‌سه‌اڵتدا نه‌ماون
( )1991 -1976یه‌کێتى مامۆستایانى ک��وردس��ت��ان ( )3ک��ۆن��ف��ران��س��ى ل �ه ش��اخ گرێداوه و له کۆنگره‌ى نۆیه‌مى (ى.م.ک) دا ئ�هو سێ کۆنفرانسه به سێ کۆنگره ئ �ه‌ژم��ارک��ران ،پ��اش ئ���ه‌وه‌ش ل�ه رێکه‌وتى ()1992/10/8 -6دا (ى.م.ک) نۆیه‌مین کۆنگره‌ى خۆى گرێدا ،که کۆنگره‌ى نۆ بووه یه‌که‌مین کۆنگره‌ى پاش راپه‌رینه‌که‌ى گه‌له‌که‌مان که له به‌هارى ساڵى ()1991 دا سه‌رجه‌م شار و شارۆچکه‌کانى گرته‌وه، کۆنگره‌ى نۆ له هۆڵى میدیاى شارى هه‌ولێر گ��رێ��دراوه ،له رێکه‌وتى ()2000/8/27 خولى یهکهم له کۆنگره‌ى ده‌یه‌م له شارى سلێمانى گ��رێ��درا ،ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه رێکه‌وتى ( )2002/2/2خولى دووهم ئه‌نجامدرا .له ساڵى ()2007دا کۆنفرانسێک گرێدرا دواجار به پێى رێککه‌وتن کرا به کۆنگره‌ى یازده‌هه‌م. یه‌کێتى مامۆستایان دووج��ار هه‌ڵبژاردنى ئ�ه‌ن��ج��ام��داوه ج���اری ی�هک�هم ل�ه رێکه‌وتى ( ،)1992/4/30ج���ارى دووهم���ی���ش بۆ مامۆستایانى س��ن��ورى ئ��ی��داره‌ى سلێمانى پێشوو».
یهکهم ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان
ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان له ( )21که‌س پێکهاتووه ،که ئه‌مانه‌ن: ( -1د.ک��ام��ی��ل ح �هس �ه‌ن ئ�ه‌ل��ب�هس��ی��ر -2 مامۆستا ئ �ه‌ن��وه‌ر دارت���اش -3مامۆستا نورى شێخ ره‌زا -4مامۆستا حسێن ساڵح، -5مامۆستا مه‌جید سه‌عید -6مامۆستا که‌مال میرزا غفور -7مامۆستا محه‌مه‌د باقى غه‌فور -8مامۆستا به‌هیه مه‌عروف -9مامۆستا ئه‌نجم عه‌بدواڵ -10مامۆستا دره‌خ���ش���ان ش��ێ��خ ج����ه‌الل -11مامۆستا ره‌ف �ه‌ع��ت م �ه‌ال ع �ه‌ب��دواڵ -12مامۆستا فائق عارف -13مامۆستا عارف عه‌بدواڵ
دامه‌زرێنه‌ر و ستافى سکرتاریه‌ت و جێگرى سکرتێر )6( ،که‌سیتر ئ��ام��اده‌ى یهکهم کۆنگره‌ى دامه‌زراندن و راگه‌یاندنى یه‌کێتى مامۆستایان ب���وون ک �ه بریتین ل �ه (-1 محه‌مه‌د حمه ساڵح -حهمه بۆر -2یاسین محه‌مه‌د ساڵح -3عیزه‌ت محه‌مه‌د ئه‌مین عه‌لى -4ئه‌حمه‌د ره‌شوانى -5ئیسماعیل ئیبراهیم -6سه‌عید عه‌بدولکه‌ریم ،)..... جێگاى ئاماژه‌یه ئه‌م رێکخراوه له به‌روارى دروستبوونییه‌وه ( )8سه‌رۆکى سکرتێرى هه‌بووه که بریتیى بوون له ( -1د.کامیل حسێن ئه‌لبه‌سیر -2مامۆستا مه‌حمود مه‌ال عیزه‌ت -3مامۆستا محه‌مه‌د ئیسماعیل م��ح�هم�ه‌د -4مامۆستا ع�ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان محه‌مه‌د ئیسماعیل -5مامۆستا فوئاد ق����ه‌ره‌داغ����ى -6م��ام��ۆس��ت��ا ش��ێ��خ ع �ه‌ف��ان نه‌قشبه‌ندى -7مامۆستا عومه‌ر حمه ساڵح ئه‌حمه‌د -8 ،مامۆستا محه‌مه‌د حه‌سه‌ن جوجه).
کۆنگره‌ى ()12ى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان
پاش تێپه‌ڕبوونى ( )20ساڵ مامۆستایانى کوردستان به‌شداریان کرد له هه‌ڵبژاردنى ( )2010/12/2ک���ه ( )10م��ان��گ له‌مه‌وبه‌ر له سه‌رجه‌م شار و شارۆچکه‌کانى کوردستان ئه‌نجامدرا ،ل ه ک��ۆى ()120 هه‌زار مامۆستا ،زیاد له ( )100هه‌زاریان به‌شدارى هه‌ڵبژاردن و دیاریکردنى نوێنه‌رانى کۆنگره‌ى ()12ى رێکخراوه‌که‌یان کرد، خاڵێکى گرنگ و جه‌وهه‌رى ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ب �هش��داری��ک��ردن��ى ( )4لیستى ده‌ره‌وه‌ى پارته‌کانى ده‌س���ه‌اڵت ب��وو ،ک�ه رک��اب�هرى لیسته‌کانى ده‌سه‌اڵتیان کرد ،ئه‌وانیش بریتى ب��وون له (لیستى مامۆستایانى س �ه‌رده‌م، لیستى مامۆستایانى سه‌ربه‌خۆ ،لیستى مامۆستایانى کۆمه‌ڵى ئیسالمى ،لیستى مامۆستایانى یه‌کگرتووى ئیسالمى) ،ئه‌م لیستانه‌ى ده‌ره‌وه‌ى هه‌ر دوو پارتى ده‌سه‌اڵت
به پێى ئ��ام��اره راگ�ه‌ی�ه‌ن��دراوه‌ک��ان��ى خودى یه‌کێتى مامۆستایان بۆ لیسته‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت به‌م شێوهیه بوو ،لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان که پێکهاتوون له (کۆمه‌ڵ، ی �هک��گ��رت��وو ،س �ه‌رب �هخ��ۆ ،س�����ه‌رده‌م) لقى سلێمانى ( ،)58.6%راپه‌ڕین (،)62.8% هه‌ڵه‌بجه ( ،)66.8%گه‌رمیان (،)60% ئه‌م ده‌ره‌نجامه واى له لیستى مامۆستایانى کوردستان -ده‌س�ه‌اڵت کرد بۆ پاراستنى پێگه‌ى خۆیان بیر لهوه بکه‌نه‌وه که به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ ده‌نگ و ئیراده‌ى مامۆستایان ( )163ئه‌ندامى هه‌ڵنه‌بژێردراو بۆ کۆنگره زی���اد ب��ک �ه‌ن ،ب��ی��ان��ووى زی��ادک��ردن��ى ئ�هم ئه‌ندامانه‌یش به‌م شێوه‌یه‌یه ( /1ئه‌ندامانى ستافى لقه‌کانى پێشوو « »118ئه‌ندام، ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى ته‌نفیزى «»15 ئ �ه‌ن��دام ،ئه‌ندامانى سکرتاریه‌ت «»14 ئ �ه‌ن��دام ،که‌سایه‌تى پ���ه‌روه‌رده‌ی���ى «»10 ئ �ه‌ن��دام ،شۆڕشى ئه‌یلول +ن��وێ «»4 ئه‌ندام ،ئه‌وروپا « »2ئه‌ندام) ،ئه‌م زیادکردنه ت�ه‌ن��ه��ا ب �ه م�ه‌ب�هس��ت��ى ک��ۆن��ت��ڕۆڵ ک��ردن��ى سه‌رۆک و جێگر و ئه‌ندامانى سکرتاریه‌ت و ئه‌نجومه‌نى ته‌نفیزى و ستاف و به‌رپرسى لقه‌کان دێت ،به تایبه‌ت بۆ کۆنترۆڵ کردنى لقه‌کانى (سلێمانى ،هه‌ڵه‌بجه ،راپه‌ڕین و گه‌رمیان) ،له ئێستادا گرفتى گ �ه‌وره‌ى لیسته‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌س�ه‌اڵت لهگهڵ ئه‌م زی��ادک��ردن�ه‌دای�ه ،رێ��ژه‌ى زیادکردنه‌که له ( )418ئه‌ندامى هه‌ڵبژێردراوه گۆڕاوه بۆ ( )581ئه‌ندام که زیاتر له یه‌ک لهسهر سێى ئه‌ندامانى کۆنگره بێ هه‌ڵبژاردن گه‌یشتونه‌ته کۆنگره‌ى ()12ى یه‌کێتى مامۆستایان ،زیاتره له دوو لهسهر سێى ئ�هو ده‌نگانه‌ى که لیستى مامۆستایانى ک��وردس��ت��ان -ده‌س����ه‌اڵت ب �ه ه �هڵ��ب��ژاردن هێناویانه ،ئه‌مه‌ش وا ده‌کات که به‌شدارى و ده‌نگى مامۆستا هیچ بایه‌خێکى نه‌مێنێت، جێگه‌ى ئاماژه‌یه له سنورى لقه‌کانى هه‌ولێر و سۆران و کۆیه‌ش ده‌ره‌نجامى ده‌نگه‌کانى دوا هه‌ڵبژاردنى مامۆستایان بۆ لیستى
ل �ه دوای ی�هک�هک��ان��ى لیستى هاوبه‌شى مامۆستایانیشدا دهردهکهوێت ،ههموو ئهو زیادکردنه به‌مه‌به‌ستى کۆنترۆڵ کردنى ئیمتیاز و پله‌کانى ن��او رێ��ک��خ��راوه‌ک�ه و بێبه‌شکردنى الیه‌نه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته، ه���ه‌ر ب��ۆی �ه ئ���هو چ���وار لیسته‌ى ده‌ره‌وه‌ى ده‌س��ه‌اڵت له چه‌ند رۆژى راب���ردوودا هه‌ر چوار لیسته‌که‌یان ناونا «لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان» و ب��ڕی��اری��ان��داوه ب�ه یه‌ک لیست بچنه کۆنگره‌وه.
کۆبونهوه بێ ئه‌نجامه‌کانى نێوان لیستى مامۆستایانى کوردستان ده‌سه‌اڵت و لیستى هاوبهشىمامۆستایان
یه‌کێتى مامۆستایان و مێژووى دامه‌زراندنى
مێژووى دامه‌زراندنى (ى.م.ک) ئه‌گه‌رچى کێشه و بیروڕاى جیاواز لهسهر رێکه‌وتى دروس���ت ب���وون و ژم����اره‌ى کۆنگره‌کانى (ى.م.ک) ههیه ،به‌اڵم له ماڵپه‌ڕى فه‌رمى رێکخراوه‌که‌دا واده‌ى دروست بوون و ژماره‌ى کۆنگره‌کانى یه‌کێتى مامۆستایان به‌م شێوهیه هاتووه «له ( )1962/5/15ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌ر که نوێنه‌رى سه‌رجه‌م شاره‌کانى ک��وردس��ت��ان و ن��اوچ�هک��ان��ى ن���اوه‌ڕاس���ت و خوارووى عێراقی تێدا بوو یهکهم کۆنگره‌یان له سلێمانى گرێدا و دامه‌زراندنى (ی.م.ک) یان راگه‌یاند» .به‌مپێیه ( )49ساڵه ئه‌م رێکخراوه دام���هزراوه و بۆ یه‌که‌مجاریش کۆنگره‌ى له شارى سلێمانى به‌ستووه و هه‌ر له‌وێوه رێکخراوه‌که راگه‌یه‌ندراوه ،هه‌ر له دیکۆمێنته‌کانى رێکخراوه‌که‌دا به‌م شێوهیه باس له ژماره‌ى کۆنگره‌کانى (ى.م.ک) ک��راوه «ت��ا ئێستا یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان ( )11کۆنگره‌ى گرێداوه که به شێکیان له شاخ و له چوارچێوه‌ى خه‌باتى چه‌کدارى بووه ژماره‌یه‌کیشیان له قۆناغى خه‌باتى جه‌ماوه‌رى له شاره‌کاندا به‌م شێوهیه گرێدراون -:دووه‌مین کۆنگره‌ى (ى.م.ک) له رێکه‌وتى ( )1965/2/11-10له شارى سلێمانى گ���رێ���دراوه ،سێهه‌مین کۆنگره ل �ه رێ��ک�ه‌وت��ى ( )1970/8/5گ��رێ��دراوه. چ��وارهم��ی��ن ک��ۆن��گ��ره ل �ه رێ��ک �ه‌وت��ى (-2 )1972/2/3ل�ه‌ه��ۆل��ى ئیبن مسته‌وفى ج���اران (ه��ۆل��ى گه‌لى ئێستا) گ��رێ��دراوه. پێنجه‌مین ک��ۆن��گ��ره ل �ه رێ��ک �ه‌وت��ى (-1 )1974/2/3له هۆڵى (سینه‌ما دڵشاد) له شارى سلێمانى گرێدراوه .له راب��ردوودا بههۆى رژێمه سه‌رکوتکه‌ره یه‌ک له‌دواى یه‌که‌کانى عێراقه‌وه ئ�هم رێکخراوه‌ش به ناچارى به‌شێک له مێژووه‌که‌ى بریتییه ل�ه ش��ۆڕش��ى ش��اخ ،ه �ه‌ر بۆیه ل�ه سااڵنى
n
ژماره‌ی ئه‌ندامانی کۆنگره‌ی زیادی کردووه
n
ه رێکخراوه‌که‌ی مامۆستایان پڕبوو ه له‌ملمالنێ تاک
-14م��ام��ۆس��ت��ا ب��اب��ا ع�ه‌ل��ى شێخ ئه‌حمه‌د -15مامۆستا ئه‌مین حاجى جه‌الل -16 مامۆستا په‌خشان م��ی��رزا غ �ه‌ف��ور-17 ، مامۆستا روناک عه‌بدواڵ -18مامۆستا پاکیزه شه‌کیب -19مامۆستا فه‌ره‌ج عه‌لى -20مامۆستا محه‌مه‌د مه‌جید محه‌مه‌د -21م��ام��ۆس��ت��ا ع��ه‌ب��دواڵ ئ�����ه‌ژده‌ر) ،له هه‌مان کاتدا یهکهم ده‌س��ت�ه‌ى مه‌کته‌بى س��ک��رت��اری�ه‌ت و سکرتێریش دی��اری��ک��راون ک�ه سه‌رجه‌میان ل�ه ئه‌ندامانى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌ر پێکهاتوون و بریتیین له (-1 دکتۆر کامیل حه‌سه‌ن ئه‌لبه‌سیر -سکرتێر -2مامۆستا ئ�ه‌ن��وه‌ر دارت���اش -جێگرى سکرتێر -3 ،عه‌بدولقادر مه‌ال عومه‌ر – ئه‌ندام -4محه‌مه‌د باقى سه‌عید – ئه‌ندام -5فائق عارف-ئه‌ندام) ،جگه له ده‌سته‌ى
توانیان ل�ه هه‌ڵبژاردنى ()2010/12/2 دا له ()%40ى ده‌نگه‌کانى مامۆستایان مسۆگه‌ر بکه‌ن ،لێرهوه لیستى مامۆستایانى کوردستان -ده‌س���ه‌اڵت ،که پیکهاتوون ل �ه م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى (پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى کوردستان ،یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان، ح��زب��ى سۆسیالیست) ک �ه‌وت��ن �ه نوێترین قه‌یرانى رێکخراوه‌ییه‌وه ،چونکه به درێژایى ته‌مه‌نى ئه‌م پارتانه رێکخراوه‌کانیان توشى شکستى ل �هو شێوهیه ن �ه‌ب��وون ،بهتایبهت له سنوورى پارێزگاى سلێمانى که چوار ل��ق له‌خۆ دهگ��رێ��ت (سلێمانى ،هه‌ڵه‌بجه، راپه‌ڕین ،گه‌رمیان) لیستى مامۆستایانى سه‌ر به ده‌س �ه‌اڵت نه‌یانتوانى له‌هیچ کام ل �هو لقانه‌دا س�هرک�ه‌وت��ن ب�ه ده‌س��ت بێنن، ده‌ره‌ن��ج��ام��ى ه�هڵ��ب��ژاردن��ى ئ �هو چ���وار لقه
م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى ک��وردس��ت��ان -ده‌س���ه‌اڵت به‌مشێوه‌یه بووه :لقى هه‌ولێر ( ،)47%لقى سۆران ( ،)40%لقى کۆیه ( ،)46%لهگهڵ ئ �ه‌وه‌دا لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان ،له هه‌ولێر ( ،)29%لقى سۆران ( ،)24.5%لقى کۆیه ( ،)41.5%به پێى ئه‌م داتایانه که خودى یه‌کێتى مامۆستایان رایانگه‌یاندوه جیاوازى زۆر له‌نێوان هێزى لیسته‌کاندا له سنورى هه‌ولێریش نییه ،یان رونتر لیستى م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى ک��وردس��ت��ان -ده‌س���ه‌اڵت ل�هگ�هڵ ئ���هوهى ه�هم��وو لقه‌کانى سنورى پارێزگاى سلێمانى دۆڕان��دوه ،له لقه‌کانى (ه�ه‌ول��ێ��ر ،س���ۆران ،ک��ۆی �ه)ش نه‌یانتوانى زۆری��ن�ه‌ى س��اده وات �ه ( )1+50به ده‌ست بهێنن ،وه‌ک له به‌یاننامه و په‌یامه یه‌ک
له چه‌ند رۆژى راب��ردوودا چوار کۆبونهوه له نێوان لیستى مامۆستایانى کوردستان - ده‌سه‌اڵت و لیستى هاوبه‌شى مامۆستایاندا ئه‌نجامدرا ،به‌پێى راگه‌یاندراوه‌کانى لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان کۆبوونه‌وه‌کان لهسهر داواى لیستى مامۆستایانى کوردستان ده‌س �ه‌اڵت ب��ووه ،کۆبوونه‌وه‌ى یهکهم لهرێکهوتى ( )2011/9/14له شارى هه‌ولێر ئ �ه‌ن��ج��ام��دراوه و لیستى مامۆستایانى کوردستان -ده‌سه‌اڵت داوایان کردوه که به رێکه‌وتن (ته‌وافوق) بچنه کۆنگره‌وه و پێش کۆنگره لهسهر کورسیه‌کانى داه��ات��ووى رێ��ک��خ��راوه‌ک�ه رێ��ک ب��ک �ه‌ون ،داوای����ان له لیسته ئۆپۆزسیۆنه رکابه‌ره‌کان کردوه که به جیا جیا کۆبوونه‌وه لهگهڵ مامۆستایانى ده‌سه‌اڵت بکه‌ن ،ئه‌مه‌ش الى الیهنه سه‌ربه‌خۆ و ئۆپۆزسیۆنه‌کان به مه‌به‌ستى په‌رتکردنى لیسته‌کانى مامۆستایانى ئۆپۆزسیۆن وێناکراوه ،هه‌ر لهم کۆبونه‌وه‌یه‌دا داوای��ان له لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان کردوه بۆ کۆبوونه‌وه‌ى دووهم پرۆژه‌یه‌ک پێشکه‌ش بکه‌ن ،به‌و مه‌به‌سته‌ش لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان ،بۆ کۆبوونه‌وه‌ى دووهم که له رێکه‌وتى ()2011/9/20دا ئه‌نجامدرا، لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان پرۆژه‌یه‌کیان پێشکه‌شى لیستى مامۆستایانى کوردستان ده‌س����ه‌اڵت ک���رد ،ل��هو ک��ۆب��وون �هوهی �هدالیستى مامۆستایانى ده‌سه‌اڵت بڕیاریاندا وه‌اڵمدانه‌وه‌ى پرۆژه‌که بخه‌نه کۆبوونه‌وه‌ى سێیه‌مه‌وه ،له پرۆژه‌که‌ى لیستى هاوبه‌شى مامۆستایاندا جه‌خت لهسهر سه‌ربه‌خۆیى یه‌کێتى مامۆستایان و دوور خستنه‌وه‌ى ده‌ستى حزب له رێکخراوه‌که ک��راوه‌ت�هوه، پ��اش دوو رۆژ ک��ۆب��وون �هوهى سێیه‌میش ئه‌نجامدرا ،تیایدا له‌جیاتى وه‌اڵم لیستى
مامۆستایانى ک��وردس��ت��ان -ده‌س���ه‌اڵت، پ��رۆژه‌ی �هک��ی��ان داوه‌ت����ه لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان و تیایدا باسیان لهوه کردوه، ک�ه یه‌کێک ل�ه جێگره‌کانى س�ه‌رۆک��ى رێ��ک��خ��راوه‌ک �ه و ل �ه ( )30%ئه‌ندامانى سکرتاریه‌ت و ل�ه ()40%ى ئه‌ندامانى ل��ق �هک��ان ده‌ده‌ن ب���ه ل��ی��س��ت��ى ه��اوب �هش��ى مامۆستایان ،به‌اڵم به‌رپرسى لقه‌کان دهبێت بۆ خۆیان بێت ،به‌مشێوه‌یه لیستى هاوبه‌شى مامۆستایانیش به لیستى مامۆستایانى کوردستان -ده‌س���ه‌اڵت راده‌گ�ه‌ی�ه‌ن��ن که لقه‌کانى (سلێمانى ،راپ�ه‌ڕی��ن ،هه‌ڵه‌بجه، گ �ه‌رم��ی��ان) خ �ه‌ت��ى س���ورن و ل �ه ده‌س��ت��ى ل��ی��س��ت��ى م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى ک���وردس���ت���ان - ده‌س���ه‌اڵت���دا ن��هم��اون .س �ه‌رچ��اوه‌ی �هک له لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان به (چه‌تر) ى راگ�ه‌ی��ان��د ک�ه مامۆستایانى س �ه‌ر به پارتى دیموکراتى کوردستان نه‌رمتر بوون لهسهر داواک��اری�هک��ان��ى لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان و الیه‌نى مامۆستایانى سه‌ر به یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان توندتر ب���وون و ج�هخ��ت��ی��ان ل���هوه ک���ردوه‌ت���هوه که لقه‌کانى سنوورى قه‌ڵه‌مڕه‌وى حزبه‌که‌یان دهبێت به‌رپرسه‌کانیان سه‌ر به (ى.ن.ک) ب��ن ،ه �ه‌ر ل �هو ب��اره‌ی �هوه لیستى هاوبه‌شى م��ام��ۆس��ت��ای��ان ب����ڕی����ارده‌ده‌ن ک���ه چ��ی��دى ئاماده‌ى کۆبوونه‌وه‌کانى رێککه‌وتن نابن، ب���ه‌اڵم ب �ه ه �ه‌وڵ��ى م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى پ��ارت��ى کۆبوونه‌وه‌ى چواره‌میش ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،ئهو سه‌رچاوه‌یه ئه‌وه‌شى به (چه‌تر) راگه‌یاند ک �ه ی �هک کاتژمێر پێش ک��ۆب��وون �هوهى چ��وارهم لیژنه‌یه‌کى مه‌کته‌بى رێکخراوه دیموکراتییه‌کانى یه‌کێتى که ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى هه‌مان ح��زب سه‌رپه‌رشتى کردون لهگهڵ لیستى سه‌وزى مامۆستایان کۆبوونه‌وه‌یه‌کیان ئه‌نجام داوه و بڕیاریان داوه که هه‌رچى رووب���دات ده‌ستبه‌ردارى لقى سلێمانى نابن ههرچهنده به هه‌ڵبژاردن له ده‌ستیان داوه .به‌م شێوهیه کۆبوونه‌وه‌ى چواره‌میش هیچ ده‌ره‌نجامێکى نابێت و لیسته‌کان ناتوانن به رێکه‌وتن (توافق) هوه بچنه ک��ۆن��گ��ره‌ى ()12ى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستانهوه. سه‌رچاوه: /1ماڵپه‌ڕى فه‌رمى یه‌کێتى مامۆستایانى کوردستان. /2به‌یاننامه و ب�ڵاوک��راوه‌ک��ان��ى لیستى هاوبه‌شى مامۆستایان. /3به‌یاننامه و ب�ڵاو کراوه‌کانى لیستى مامۆستایانى کوردستان – ده‌سه‌اڵت.
شکار باهیر ،ئهو منداڵه‌ى که ته‌مه‌نى (شه‌ش) ساڵ ه و تا ئێستا وشه‌ى دای ه و باب ه نازانێت
مامى (شکار) :ئهو کاره‌ساته تراژیدیایه‌ى بهسهر ئێمه‌دا هات ناوى لێده‌نێم ئه‌نفالى دووهم ئاماده‌کار سه‌روه‌ر سه‌عدوڵاڵ
چوار ساڵ به‌ر له ئێستا له گوندى (وێڵه)ى سه‌ر به ناحیه‌ى (قادر که‌ره‌م) دوو شوانى عه‌ره‌ب کوشتارێکیان له‌و گونده دروستکرد و به یه‌کجار (دوو) کوڕ و (دوو) کچ و (بوکێکى سکپڕ)ى ماڵى مام تاهیریان کوشت ،ته‌نیا منداڵێکى شه‌ش سااڵن به جێده‌مینێت به ناوى (شکار) که ئێستا بارى ده‌روونى ناجێگره و تا ئێستایش وشه‌ى دایه و بابه‌یان فێرنه‌کردوه.
مامى (شکار) بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى ب��هوه ک��رد :ئ �هو ک��ارهس��ات�ه‌ى ب�ه سه‌ر ئێمه‌دا هات ناوى لێده‌نێم ئه‌نفالى دووهم. ل�ه دوای راپ�ه‌ڕی��ن��ى ساڵى ()1991 هوه ماڵى م��ام تاهیر دهگ�ه‌ڕێ��ن�هوه بۆ گوندى (وێڵه)ى سه‌ر به ناحیه‌ى قادر که‌ره‌م و ئاوه‌دانی دهکهنهوه و خه‌ریکى ب�هخ��ێ��وک��ردن��ى م��ه‌ڕ و م���ااڵت دهب��ن، چ�ه‌ن��د شوانێکى ع�ه‌ره‌ب��ی��ان ب�ه کرێ گرت ،به‌اڵم له‌برى به‌خێوکردنى مه‌ڕ و مااڵته‌که‌یان ئهو دوو شوانه عه‌ره‌به کاره‌ساتێکیان ب�هس�ه‌ر بابى شکاردا هێنا مه‌گه‌ر مه‌رگ له‌بیریان باته‌وه، ئهمه سه‌ره‌ڕاى ئهوهى که گونده‌که‌یان ل���ه س���اڵ���ى ( )1988ب����ه‌ر ش����ااڵوى ئه‌نفال که‌وتووه و ( )48که‌سى تێدا ب��ێ س �ه‌روش��وێ��ن ک���راوه ک �ه زۆرب���ه‌ى که‌سوکارى مام تاهیرن. ئێوارانێکى مانگى تشرینى دووهم��ى ساڵى ( ،)2007له ماڵى مام تاهیردا دوو ش��وان �هک �ه ک��وش��ت��ارێ��ک��ی��ان ل �هو گونده‌دا دروستکرد و به‌یه‌کجار (دوو) کوڕ و (دوو) کچ و (بوکێکى سک پڕی) ئهو ماڵه‌یان کوشت.
ش��ێ��خ�ه ت��اه��ی��ر ئ �ه‌ح��م �ه‌د ،ک �ه ک��وڕى م��ام ت��اه��ی��ره ،ل�ه کاتى رووداوه‌ک����ه‌دا خوێندکارى قۆناغى چ���وارهم دهبێت له زانکۆى (ک �ه‌الر) ،ب�ه‌اڵم کاتێک ه �ه‌واڵ��ى ئ���هوهى پ��ێ��ده‌ده‌ن ک �ه ت���ه‌واوى که‌سوکاره‌که‌ى به‌ده‌ستى ره‌ش��ى دوو ش���وان���ى ع�����ه‌ره‌ب ک�������وژراون ،شێخه له‌برى هۆڵى خوێندن و تاقیکردنه‌وه و ته‌واوکردنى زانکۆکه‌ى ته‌نیا بیرى له تۆڵه‌کردنه‌وه کرده‌وه به‌ده‌ستى خۆى. ئ����هوه ب���وو رۆژى ()2008/9/23 ل �هک��ات��ى ب �ه‌ڕێ��ک��ردن��ى ی �هک��ێ��ک له ش��وان�هک��ان ب��ۆ ب���ه‌رده‌م دادگ���ا ،له‌ناو ب��ی��ن��اى دادگ������اى س��ل��ێ��م��ان��ى ،شێخه یه‌کێک ل�ه ش��وان�هک��ان ب�ه ده‌مانجه ده‌کوژێت و له‌هه‌مانکاتیشدا له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه ده‌ستگیرکراو ب��ۆ م��اوهى چ���وار س���اڵ ل �ه (زی��ن��دان��ى گ��رت��ن و گ��واس��ت��ن �هوهى سلێمانى) دهب��ێ��ت بێ ئ�هوهى دۆسیه‌که‌ى یه‌کالیى ببێته‌وه، ب �ه‌اڵم له پێش چه‌ژنى ره‌م �ه‌زان��دا به فه‌رمانى مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێم ئازاد ده‌کرێت ئێستایش ئاشنایه به که‌سوکاره‌که‌ى. ش��ک��ار ب��اه��ی��رى ش����هش س����اڵ ،ئ �هو منداڵه‌یه که لهگهڵ ته‌رمى باوکى و دایکى و مام و پوره‌کانى تا به‌ره به‌یانى ئ �هو رۆژه ی��اری��ک��ردوه و هه‌ر چ��اوه‌ڕوان��ى ئه‌وه‌بووه که یه‌کێک له ئ��هوان زیندوببنه‌وه و ی��ارى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن و بیالوێننه‌وه. م��ام تاهیر که باپیرى ش��ک��اره ،باس له ب��اردۆخ��ى تایبه‌تى شکار ده‌ک��ات و بۆ (چه‌تر) رایده‌گه‌یه‌نێت :ئێواره گه‌ڕامه‌وه بۆ ماڵى خۆمان کاتێک بینیم شکار ههموو گیانى خوێناوى بووه و پارچه په‌ڕۆیه‌کى به‌سه‌ردا داوه و دڵى سات له دواى سات لێده‌دات و ده‌ڵێت «بابه و دایه ته‌ق (مه‌به‌ستى له ته‌قه کردنه».
بابى شکار وتیشى :ئهو شوێنه‌ى که ناچێته چاوانیانه‌وه و خه‌م و پ�ه‌ژاره ئێمه ئ��اوى خ��واردن�ه‌وه‌م��ان لێده‌برد له دهبێته میوانیان. گونده‌که‌مان شکار چه‌ند جارێک مامى (ش��ک��ار) ه�ه‌ر ل�ه‌ب��اره‌ى خراپى چووهته ئه‌وشوێنه بۆ بینینى دایک بارى ده‌روونى و تێکچوونییه‌وه ئاماژه‌ى بهوه کرد :دواى ئهو رووداوه (شکار)، و باوکى. (شێخه تاهیر)ى مامى شکار ئاماژه ب���ارى ده‌رون����ى ش���هڵ���ه‌ژاوه و زوو زوو ب�ه ب��وێ��رى و ن �ه‌ب �ه‌زى شکار ده‌ک��ات :توڕه ده‌بێـت و سه‌رى خۆى ده‌دات به شکار هه‌ر که ده‌نگى ته‌قه‌ى ده‌بیست زه‌وی��دا ،له‌به‌ر ئهمه به خێوکردنێکى ده‌ی��ت��وان��ى ب��ه‌رگ��رى ل �ه خ���ۆى بکات تایبه‌تیانه‌ى ده‌وێت و زۆر هه‌ستیاره و له کاتى ئ�هو ک��ارهس��ات�ه‌دا ،ئهمه له دهبێت به شێوه‌ى جیاواز له مندااڵنى تر کاتێکدا که‌سانى به ته‌مه‌نیش له‌و مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا بکرێت. گ��ون��ده‌دا ن �ه‌ی��ان��ده‌ت��وان��ى هه‌ڵبکه‌ن و ش��ک��ار ب��اه��ی��ر ل �ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ل �هگ �هڵ بمێننه‌وه له گونده‌که‌ماندا ،چونکه باپیرى و نه‌نکى و پ��ورى و مامیدا ده‌توانم ئه‌م کاره‌ساته‌ى ماڵمان ناوى له خانوویه‌کى هه‌ژارانه‌دا له گه‌ڕه‌کى ق��ادرک �ه‌ره‌م��ی �هک��ان س���ه‌ر ب�ه‌ن��اح��ی�ه‌ى بنێم «ئه‌نفالى دووهم». ل���ه پ���اش روودان������ى ئ���هم ک��ارهس��ات �ه شۆڕش له قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵدا ده‌ژى، ت��راژی��دی��ای �ه‌ى ک �ه ب �هس �ه‌ر م��اڵ��ى مام ئهوهى جێى ئاماژه‌یه تا ئێستایش وشه‌ى تاهیردا هات ،ئێستایش که کاتێک (دای �ه و بابه)ى لێ ق�ه‌ده‌غ�هک��راوه و ده‌چیته گونده‌که‌یان و به چاوى خۆت نابێت که‌س ئه‌م وشه‌یه له ماڵى مام دی��م�ه‌ن�ه راس��ت��ی �هک��ان دهب��ی��ن��ی��ت ب��ارى تاهیردا به کاربهێنێت ،چونکه ژیانى ده‌روون��ی��ت تێکده‌چێـت و ه�هس��ت به (ش��ک��ار) ژیانێکى زۆر هه‌ستیاره و نائومێدێکى زۆر ده‌که‌یت ،ئهمه له رێگه به‌و وشه‌یه نادات. کاتێکدایه ئاژه‌ڵه‌کانیش خه‌مخۆرى (ش��ک��ار) ئێستا خ��وێ��ن��دک��ارى پۆلى خۆیان بۆ ماڵى مام تاهیر ده‌رده‌بڕن .ی���هک���هم���ى ب��ن��ه‌ڕت��ی��ی��ه و زۆرب�����ه‌ى له‌مباره‌یه‌وه شێخه بۆ (چه‌تر) ئهوهى مامۆستاکانى لێ ئه‌گادار کراونه‌ته‌وه خسته‌ڕوو :نه‌ک مرۆڤه‌کان هه‌ستیان تا له بارودۆخه هه‌ستیاره‌که‌ى بگه‌ن به دڵته‌نگى کرد ،بهڵکو ئاژه‌ڵه‌کانیش و مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروستى له‌گه‌ڵدا ه�هس��ت��ی��ان ب��هم ک��ارهس��ات �ه ک��رد ه�ه‌ر بکه‌ن. ئه‌وه‌بوو به زمانى خۆیان بدوێن و بڵێین شێخه‌ى م��ام��ى ل �ه ک��ۆت��ای��ی��دا باسى لهوه کرد :لهم چه‌ند رۆژه‌ى رابردوودا خودا ئه‌م غه‌دره گهوره قبوڵناکات. له پاش روودان��ى کاره‌ساته‌که باپیرى مامۆستاکانى لێیان پرسیوه باوکت شکار ،شکار ده‌دات��ه ده‌ستى چه‌ند ناوى چییه ،له وه‌اڵمدا وتوێتى :ناوى میوانێکیان ک �ه ب��ۆ س���ه‌ردان���ى م��ام ب��اوک��م م��ام�ه ک��اوه‌ی �ه (م�ه‌ب�هس��ت له تاهیر هاتبوون له کاتى کاره‌ساته‌که‌دا مامییه‌تى). و ده‌ی��ب �ه‌ن ب��ۆ گوندێکى ن��زی��ک له که‌س و کارى شکار داوا له به‌رپرسان گونده‌که‌ى خۆیان ،له ماڵى (مامه و الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌ک�ه‌ن که حهمه) نیشته‌جێده‌بێت ،هه‌ر چه‌نده ئهو ئاوڕی پێویستیان لێبده‌نه‌وه بۆ ئهوهى ماڵه به بینینى شکار و ئهو کاره‌ساته هیچ نه‌بێت شکار وه‌کو مندااڵنى تر گریانى خ��ۆی��ان و گریانى (شکار) ژیانێکى ساده و ئاسایی به‌ڕێبکات و ئاوێته به‌یه‌ک ده‌که‌ن و تا به‌یانى خه‌و بتوانێت بژى.
n
به‌دواداچوون ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
13
شکار باهیر
ل ه چاوه‌ڕوانى چاککردنى شۆسته‌ى کۆاڵنه‌که‌یاندان
هاواڵتیانى گه‌ڕه‌کى چوارچرا ژیانێکى سه‌خت ده‌گوزه‌رێنن به‌تایبه‌تى ل ه زستاندا ئاماده‌کار کارزان تاریق
هاواڵتیانى گه‌ڕه‌کى چوارچراى شارى سلێمانى به‌رامبه‌ر شۆسته نه‌کردنى گه‌ڕه‌که‌که‌یان ناڕه‌زایى ده‌رده‌بڕن و پێیان وایه نابێت ئه‌رکى تێچونى ئهو کاره بکه‌وێته ئه‌ستۆى خۆیان له‌کاتێکدا ئهوه ئیشى شاره‌وانیه ،به‌رپرسى پرۆژه‌کانیش جه‌خت ده‌کاته‌وه بودجه بۆ ئهو شۆستانه دانه‌نراوه پێده‌چێت ماوه‌یه‌کى زۆر بخایه‌نێت تا چاک ده‌کرێن.
ئامینه م��ح�هم�ه‌د ،ت�هم�ه‌ن ( )68س��اڵ، که دانیشتوى گه‌ڕه‌کى چوارچرایه باسى له‌وه‌کرد که ماوه‌ى چوار ساڵه نیشته‌جێى ئهو گه‌ڕه‌که‌ن له‌وکاته‌وه‌ى ماڵیان هاتۆته
زانیاری پزیشکی
ئ�هم گه‌ڕه‌که جاده‌که‌یان ق��وڕ ب��ووه و له گ���ه‌ڕه‌ک���ه ت �هم �ه‌ن��ى ( )32س���اڵ���ه ،ل �هم ب��ک �ه‌ن ،ل �ه درێ����ژه‌ى ق��س�هک��ان��ی��دا په‌یمان کۆمپانیا ئه‌م کاره بکات ،به‌اڵم نازانم بۆ زستاندا عه‌الگه‌یان کردۆته پێیان تاوه‌کو به‌دواداچونه‌ى (چه‌تر)دا ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد :وت��ى «داوا له ش��اره‌وان��ى سلێمانى ده‌ک�هم دهبێت ئه‌م ناوچه‌یه نه‌کرێت. سه‌ر شه‌قامه سه‌ره‌کیه‌که ،ئهو هاواڵتیه ئێستا قیرتاویان بۆ کراوه به‌اڵم شۆسته‌کان به‌رچاو ڕوونیه‌کمان بداتێ که ئه‌مساڵ ناوبراو داواى له الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار کرد وتى «له زستاندا ژیانمان زۆر ناڕه‌حه‌ت که ده‌کاته به‌ر ده‌رگاى ماڵه‌کان به‌جێهێڵراوه شۆسته‌کانمان بۆ چاک ده‌ک �ه‌ن یان نا ،که به‌دواداچوون بۆ ئه‌م کێشه‌یه‌یان بکرێت بوو ،ده‌بوایه دوو دوو عه‌الگه‌مان له پێ ب����ه‌وه‌ش ئ �هگ �ه‌ر ئ �هم��س��اڵ ب����اران ببارێت هه‌روه‌ها جه‌ختیکرده‌وه :ئهگهر ئێمه خۆمان بۆ ئهوهى بزانن ئهو شۆستانه په‌یوه‌ندى به بکردایه تا س�ه‌ر قیره‌که ،ب �ه‌اڵم نزیکه‌ى ب��اران��اوه‌ک�ه هه‌مووى ده‌چێت ه ژێ��ر دی��وارى کاشى یان خشت بۆ به‌رده‌رگاکه‌مان بکڕین کۆمپانیاوه‌یه ی��ان ماڵه‌کانه‌وه ،وتیشى: مانگێکه جاده‌که‌یان بۆ قیرتاو کردوین و خانووه‌کانیان ،ئه‌وه‌شى وت «زه‌ویه‌کانى زۆرى تێده‌چێت ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوهى ب �ه‌رده‌م��ى ئ�هگ�ه‌ر پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ب�ه م��اڵ�هک��ان�هوه هه‌بێت سه‌ر شۆسته‌کان ماون ،وه‌ک بیستومانه ئه‌م ناوچه‌یه هه‌مووى کشتوکاڵى بوون ،ماڵه‌که‌مان زۆره و خانوه‌که‌شمان رووکنه جگه له‌وه‌ى کولفه‌یه‌کى زۆر ده‌که‌وێت له سه‌ریان .لهوانهیه هه‌رماڵه‌و به جۆرێکیش دهبێت خۆمان کاشى بۆ بکڕین ،ههرچهنده ب��ۆی �ه زۆرب������ه‌ى خ��ان��وه‌ک��ان��م��ان ل�هک��ات��ى به‌وه‌ش پاره‌یه‌کى زۆرى تێده‌چێت. ئهوه بڕێک پاره‌ى زۆرى تێده‌چێت که‌سیش کوتانه‌وه‌ى جاده‌که‌دا و بههۆى بارانیشه‌وه جه‌مال محه‌مه‌د ،دانیشتوویه‌کیترى هه‌مان شۆسته‌که‌ى به‌رده‌میان کاشى یان خشت نیه ئ �هو ئیشانه‌م بۆ بکات بۆیه دهبێت له وه‌رزى زستاندا ئاوێکى زۆر ده‌چویه ژێر گه‌ڕه‌که ،باسى له‌وه‌کرد ،که له دواى ئهوهى بکه‌ن به‌وه‌ش دیمه‌نێکى ناشیرینى دهبێت. ک��رێ��ک��ار ب��گ��رم ت��اوه‌ک��و ش��ۆس��ت�هک�هم بۆ خانوه‌که‌مانه‌وه بۆی ه زۆرب �ه‌ى دیواره‌کانى که شه‌قامه‌که‌یان بۆ قیرتاو کردن ده‌بوایه ئهگهر ئهو شۆسته‌یه له‌کاتى دروستکردنى کاشى بکه‌ن» ناوبراو به نیگه‌رانیه‌وه باسى ته‌قیوه و خانوه‌که‌شمان به‌رده‌وام ته‌ڕه‌شوعى شۆسته‌کانیشیان چ��اک ب��ک��ردای�ه بۆیه ئهو شه‌قامه‌دا ته‌نده‌رى له‌گه‌ڵدا بێت ئهوه ل�ه‌وه‌ک��رد :که نازانێت کێ به‌رپرسه له‌و هه‌بوو» .په‌یمان وتیشى :ترسى ئه‌وه‌م ههیه تائێستا شۆسته‌کان به‌جێهێڵراون و نه‌کراون و دروس��ت ده‌کرێت و له ئێستادا میزانیه‌ى کاره و ئهو شۆسته‌یان بۆ چاک بکات ،ئه‌مساڵیش ئه‌م شۆستانه‌مان بۆ نه‌کرێت له‌الیه‌ن خه‌ڵکى گه‌ڕه‌که‌وه ئاگادار کرامه‌وه ئاماده نیه بۆ دروستکردنى ئه‌م شۆستانه وتیشى «نازانم چۆن دڵنیا بم له‌وه‌ى که هه‌ر وه‌ک پارمان لێبێته‌وه دهبێت به‌رده‌مى که پاره کۆده‌که‌نه‌وه بۆ ئهوهى شۆسته‌کان ئهگهر میزانه هه‌بێت ئهوه دروست ده‌کرێت بکه‌ن به‌خشت ،منیش پێم سه‌یر بوو پێشتر له‌الیه‌ن به‌ڵێنده‌ره‌که‌وه. شۆسته‌که‌مان بۆ چاک ده‌ک �ه‌ن یان نا ،خانوه‌که‌مان به نایلۆن و خۆڵ دابپۆشین. ده‌ترسم پاره‌یه‌کى زۆریش خه‌رج بکه‌م ،به‌اڵم ئهو هاواڵتیه داوا له‌الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان کۆمپانیا شۆسته‌کانى ده‌کرد ،بۆی ه منیش ئامانج محه‌مه‌د ،ئ�ه‌ن��دازی��ارى پ��رۆژه‌ک��ان ده‌ک���ات ک�ه ئ��اوڕێ��ک ل�ه گه‌ڕه‌که‌کایان به‌نیازم بچم خشت بکڕم بۆ شۆسته‌که‌ى ل �ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى ش��اره‌وان��ى سلێمانى، دواتر کۆمپانیاکه هه‌ڵى بوه‌شێنێته‌وه». پ�ه‌ی��م��ان ئ�ه‌ب��وب�هک��ر دان��ی��ش��ت��ووی ه�هم��ان ب����ده‌ن����هوه و ش��ۆس��ت �هک �ه‌ی��ان ب���ۆ چ��اک ب �ه‌رده‌م��م��ان ،وتیشى :وه‌ک ب��زان��م دهبێت ئ���ام���اژه‌ى ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ک���رد :ئ���هو شۆستانه
له‌الیه‌ن شاره‌وانیه‌وه ئه‌نجام ده‌درێ��ت ،به‌اڵم ل �ه مه‌جالێکى ت���ردا ن �هک ل �ه ئێستادا. هه‌روه‌ها وتیشى :ئێستا شاره‌وانى بودجه‌ى ئهوهى نیه که ئهو شۆستانه بکات ،به‌اڵم ل�ه دوای��ی��دا پ��اش ی �هک دوو ساڵێکى تر ئهگهر ئهو پ��اره هه‌بێت ئ�ه‌وا ته‌نده‌ره‌که‌ى بۆ ده‌که‌ین .ئه‌وه‌شى وت :به‌که‌س نه‌وتراوه خۆى شۆسته‌ى ب �ه‌رده‌م ماڵه‌که‌ى بکات و هه‌رکه‌سێکیش به‌و کاره هه‌ستێت ئهگهر به دڵمان نه‌بوو تێکى ده‌ده‌ینه‌وه ،ئهو که‌سانه‌ش به‌و کاره هه‌ڵده‌ستن لهوانهیه ئهو که‌سانه به‌مه‌به‌ستى ج��وان��ک��ردن��ى ب �ه‌رده‌رگ��اک �ه‌ى خ���ۆى ب��ۆ م��اوه‌ی��هک��ى ک��ات��ى ب���هو ک��اره هه‌ستێت ،به‌اڵم که شاره‌وانى دوایى چووه ئهو شوێنه و ده‌ستى به شۆسته‌کرد ئه‌وا تێکى ده‌داته‌وه خۆى به‌و کاره هه‌ڵده‌ستێت. جه‌ختیشیکرده‌وه :ئ �هو ت �ه‌ن��ده‌ره‌ى ک�ه بۆ قیرتاو ده‌رچ��وه شۆسته‌ى تێدا نیه .ته‌نها ته‌نده‌رى ئهو قیرتاوه به کۆمپانیاکه دراوه نه‌ک شۆسته.
لهم گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
خڕۆکه سپییه‌‌کاندا و تێکى ده‌‌شکێنن. ب���وون و س��ااڵن��هش ن��زی��ک�ه‌ى ( )2ملیۆن وه ک��هس بههۆى توشبوون ب��هو نه‌‌خۆشییه نهخۆشییهکان: ى ده‌‌مرن ،به‌پێى ئامارى وهزارهتى تهندروست هیپاتیتس ()Hepatits ى ى ل ه رێگ ه ئهو نه‌‌خۆشیان ه حکومهتى ه�ه‌رێ��م�ى ک��وردس��ت��ان��دا ()15 ئایدز ()AIDS حاڵهتى ئایدز تۆمارکراوه. سفلیس ()Syphilis وه ده‌‌گوازرێنه‌‌وه سێکسه نیشانه‌‌کانى نهخۆشییهکان: کالمیدیا ()Chlamydia جێنتڵ هێرپس ( )Gental Herpesیهکهم /زیپکه لهسهر له‌‌شى دهردهکهوێت هاوکار ئهبوبهکر /په‌‌رستار ى زانکۆ بهتایبهت له کۆئه‌‌ندامى زاوزێى. جێنتل وارتس ()Gental warts دووهم /له‌‌شى ده‌‌خورێت. جۆنۆریا ()Gonorrhea سێیه‌‌م /دره‌‌نگ نیشانه‌‌کانى دهردهکهوێت. کۆمهڵه نه‌‌خۆشییه‌‌کى کوشنده‌‌ن له رێگه‌ى جامکروید ()Chamcroid ى س��ێ��ک��س��هوه دهگ���وازرێ���ن���هوه و دهب��ن �ه ه��ۆى له جیهاندا نزیکه‌ى ( 25بۆ )30ملیۆن چ�����وارهم /ت���اى ب��ه‌‌رزده‌‌ب��ێ��ت��هوه و ل��هک��ات� نه‌‌مانى به‌‌رگرى لهش و زاڵ دهب��ن بهسهر ک��هس توشى نه‌‌خۆشى ( )ADISئایدز میزکردندا ئازارى زۆره.
رئێشه پێنجهم /ت��وش�ى پشت ئێشه و سه دهبێت. هۆکارى گواستنه‌‌وه‌ى نهخۆشییهکان ی�هک��هم /سێکس ک��ردن لهگهڵ کهسێکى توشبوو به‌‌نه‌‌خۆشییه‌‌که. دووهم /منداڵ توش دهبێت کاتێک دایکه‌‌که نه‌‌خۆشبێت و شیرى بداتێ ،یاخود له‌ڕێگه ى ناوکه په‌‌تکه‌‌وه. سێیه‌‌م /تاتۆ یاخود بهکارهێنانى سرنجى پیس بۆ دهرزى لێدان. چواره‌‌م /له‌‌ڕێگه‌ى خوێنه‌‌وه. ئ��هو کهسانهى توشى ئ��ای��دز دهب��ن به‌هۆ ى
سێکسى ن��اش��ه‌‌رع��ی��ی��هوهی��ه ،ب���ه‌اڵم م��هرج ى نییه هه‌‌رکه‌‌سێک توش بوو بێت سێکس ى ناشهرعى کردبێت ،ئایدز هیچ چاره‌‌سه‌‌رێک �ه ن��ی��ی��ه ،ب�����ه‌اڵم ن��هخ��ۆش��ی��ی��هک��ان �ى دی��ک� له‌‌که‌‌سێکه‌‌وه بۆ کهسێکى دیکه جیاوازه، له‌‌سه‌‌ره‌‌تاوه ئهگهر بزانرێت کهسێک توش �ه ب���ووه و ڤ��ای��رۆس��هک��ه ک���ارى ن��هک��ردووه‌‌ت� س���هرى ،ئ��هگ��هرى چ��ارهس��هرک��ردن��ى ههیه، بهتایبهت نه‌‌خۆشى هیپاتیتس که دهرزى (ئینته‌رفێرۆن)ى لێده‌درێت. ئاماده‌کار :کاوه حسێن
کراوه
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
14
ئاماده‌کار
هه‌نگاو هاشم دامه‌زراندن ل ه داموده‌زگاى حکومیدا بوه‌ت ه خه‌ونى گه‌وره‌ى ده‌رچوانى زانکۆ ،په‌یمانگا وگه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان، حکومهتى هه‌رێمیش له‌مساڵدا بڕیاریدا ()25هه‌زار که‌س دامه‌زرێنێت ل ه داموده‌زگاکانیدا، به‌بڕواى شاره‌زایانی و پالن نیه بۆ دامه‌زراندن ،ناعه‌داله‌تى له‌سیستمى دامه‌زراندان ههیه، له‌دواى ڕاگه‌یاندنى ناوى دامه‌زراوانیش زنجیره‌یه‌ک خۆپیشاندان له‌هه‌رێمى کوردستان دژی سیسته‌مى دامه‌زراندن له‌الیه‌ن ده‌رچوانى زانکۆ و په‌یمانگاکانه‌و ه ئه‌نجامدرا له به‌رامبه‌ر نه‌هاتنه‌وه‌ى ناوه‌کانیان، له‌ماوه‌ى ڕابردوشدا بههۆى دانه‌مه‌زراندنیه‌و ه کچێک به‌ناوى (به‌ناز جه‌واد) له‌شارى هه‌ولێر خۆى سوتاند ،وته‌بێژى حکومهتى هه‌رێمیش ده‌ڵێت«هه‌ر هاواڵتیه‌ک گله‌یی له‌سیسته‌مى دامه‌زاندن هه‌بێت ،مافى خۆیه‌تى سکااڵ پیشکه‌ش بکات». . سرو‌ه تۆفیق ،ده‌رچوێکى زانکۆى سه‌اڵحه‌دین، ل �ه‌وب��ارهوه وت��ى :لهگهڵ ئ �هوهى م��اوهى چه‌ند ساڵه چاوڕێی دامه‌زراندن ده‌که‌ین ،ئه‌مساڵیش چاوه‌ڕێى ئه‌وه‌مان ده‌ک��رد ناومان له‌ناو ناوى دام�ه‌زراوان��ى ئه‌م قۆناغه‌ى دام�ه‌زران��دن بێت، به‌اڵم من و کۆمه‌ڵێک هاوڕێم که ده‌رچووى ساڵى ()2008ی���ن ناومان له‌هیچ شوێنێک نه‌هاته‌وه ،له‌کاتێکدا ده‌رچوى ساڵى ()2010 دام�هزراوه بۆیه نازانین ده‌مه‌زراندن لهسهر چ
دامه‌رزاندنى به‌شێک ل ه ده‌رچوانى زانکۆ و په‌یمانگاکان ناڕه‌زایه‌تى به‌دواى خۆیدا دێنێت
حکومه‌ت یان حزب ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانى هه‌رێم نه‌یانتوانیو ه ل ه ده‌ره‌وه‌ى خۆیان بژێوى ژیانی خه‌ڵک دابین بکه‌ن پێوه‌رێکبوه. ئاماژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��دا :ئهگهر حکومه‌ت ئێمه‌ى پێ دانه‌مه‌زرێندرێت ،پێویسته ئهو مافانه‌ى له‌که‌رتى گشتیدا ههیه ،له‌که‌رتى تایبه‌تیشدا هه‌بێت ،تا به‌م شێوهیه خه‌ڵک ئاره‌زوى ئهوهى نه‌بێت له‌که‌رتى حکومیدا دابمه‌زرێت. ت��وان��ا ی��اس��ی��ن ده‌رچ�����وى ک��ۆل��ێ��ژى زان��س��ت�ه ئیسالمیه‌کان ،ڕاگه‌یاند :ئێمه وه‌ک ده‌رچوانى کۆلیژى زانست‌ه ئیسالمیه‌کان ،ن��اوى هیچ که‌سێکمان نه‌هاتۆته‌وه ،لهگهڵ ئ �هوهى له وه‌زاراته‌کانى ئه‌وقاف وپه‌روه‌رده‌و داد مافمان ههیه دابمه‌زرێین. وت��ی��ش��ى ،ل���هگ���هڵ ئ������هوهى چ��ه‌ن��دی��ن ج��ار خۆپیشاندانمان ک��رد ،وه‌اڵم نه‌دراوینه‌ته‌وه، داواک���ارى ئێمه ئهوهیه که به‌پێی سیستمى دام���ه‌زران���دن���ى ئ �هم��س��اڵ داب��م��ه‌زرێ��ی��ن و تیروپشکامان بۆبکه‌ن ،له‌و وه‌زاره‌ت��ان �ه‌ى که په‌یوه‌ندى به پسپۆڕى ئێمه‌و‌ه ههیه. مامۆستایه‌کى زان��ک��ۆ ئ��ام��اژه ب����ه‌وه‌ده‌دات ناعه‌داله‌تى له سیسته‌مى دامه‌زراندن ههیه، باسی له‌وه‌شده‌کرد پالن نه‌بو‌ه بۆ دامه‌زراندن له‌ماوه‌ى ڕابردودا. ئ��ی��دری��س ڕه‌م�����ه‌زان ،م��ام��ۆس��ت��اى کۆلێژى به‌ڕێوه‌بردن و ئابورى له‌زانکۆى سه‌اڵحه‌دین وتى :پاش ئهوهى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان بۆ ماوه‌ى چه‌ندین ساڵ دامه‌زراندنى ڕاگرتبوو، ئه‌مساڵ پاش چه‌ندین فشار بڕیارى وه‌رگرتنى ( )25ه �ه‌زار که‌سیدا بۆ سه‌رجه‌م هه‌رێمى کوردستان ،ئه‌مه‌ش له‌چاو ئهو دانه‌مه‌زراندنه‌ى چه‌ند ساڵه و ده‌رچونى ڕێژه‌یه‌کى یه‌کجار زۆر له زانکۆ و په‌یمانگاکان یه‌کجار که‌مه، ده‌رچوانێکى زۆر به دانه‌مه‌زراوى بێکار ههیه، جگه له‌مه‌ش نادادپه‌روه‌رى ههبوه له‌سیسته‌مى دامه‌زراندن ،به‌جۆرێک کۆلێژ یان په‌یمانگا ه�ه‌ب��وه ی �هک خوێندکاریشی وه‌رن �هگ��ی��راوه، ههموو ئه‌مانه‌ش بێپالنى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان نیشانده‌دات. ئهو مامۆستایه‌ى زانکۆ ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا: ده‌رچوانى زانکۆ و په‌یمانگاکان له‌هه‌رێمى
کوردستان به‌گشتى چاویان له‌که‌رتى گشتیه، بههۆى ئهوهى تا ئێستا نهتوانراوه ئهو ماف و ئیمتیازات وبیمه‌یه‌ى که له‌که‌رتى گشتیدا ههیه ،له‌که‌رتى تایبه‌تیشدا هه‌بێت ،بۆیه ئهمه دیسانهوه بێپالنى حکومه‌ت نیشانده‌داته‌وه. ل �ه‌الی �هک��ى ت��ری��ش س��ت��ار ب���اق���ى ،ت���وێ���ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى و خوێندکارى ماسته‌ر ،ئهوهى ڕاگه‌یاند ،هۆکاره‌کانى پشت به‌ستنى خه‌ڵک به دامه‌زراندن و خۆکردن‌ه قوربانیش لهم پێناوه دهگهڕێتهوه بۆ ئ �هوهى ،حکومه‌ت یان حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کانى هه‌رێم نهیانتوانیوه له‌ده‌روه‌ى خۆیان بژێوى ژی��ان بۆ خه‌ڵک دابینبکه‌ن، هه‌روه‌ها حکومهتى هه‌رێمى کوردستان به سروشتى خۆى حه‌ز ده‌کات خه‌ڵکى ب�هردهوام چاوى له‌ده‌ستى حزب یان حکومه‌ت بێت ،دیاره له هه‌رێمى کوردستانیش حزب تا راده‌یه‌کى زۆر ماناى حکومه‌ت ده‌گه‌یه‌نێت .لهم رێگایه‌وه حکومه‌ت ده‌توانێ تا راده‌یه‌ک جڵه‌وى ئیراد‌ه و ئازادى و شێواز و جۆرى کارکردنى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا بکات. nدامه‌زراندن ،به‌شێک له‌ده‌رچوان دڵخۆش و به‌شێکیش دهخاته سه‌ر شه‌قام ئه‌وانه‌شى ده‌ڵێن ده‌سه‌اڵتدرانى هه‌رێم تا ئێستا نهیانتوانیوه ئه‌ڵته‌رناتیڤى حکومه‌ت یان له‌تاکه‌کانى ده‌کات مانا‌و بایه‌خى ژیان نه‌زانن بۆ دابینکردون که مانگانه ب��ڕی ( )150خاڵ ههیه ڕه‌چاو ده‌کرێت ،بۆ نمونه ئهگهر ک��ارک��ردن له ده‌روه‌ى که‌رتى گشتى دابین و بگره وا تێگه‌یه‌نراون کار بۆ دونیاى ئێر‌ه پتر ه���ه‌زاری���ان پ��ێ ده‌درێ�����ت ،ت��ا ه�ه‌ل��ى ک��اری��ان بمانه‌وێت کهسێک له زاخۆ دابمه‌زرێنین ،ئه‌وا بکه‌ن ،به‌مانا زانستیه‌که‌ى ،چونکه که‌رتى بکه‌ن ،و ئه‌م دونیایه‌یان برازێننه‌وه. بۆ بدۆزرێتهوه له ڕێگاى خولى پیشه‌یی و ئهو که‌سه‌ى له زاخۆ پێشکه‌شیکردو‌ه له‌پێشتره تایبه‌ت ناتوانێت دواى جێهێشتنى کرێکار بۆ ئاماژه به‌وه‌شده‌دات ،نوێبوونى دیارده‌ى کارکردن ڕاهێنان. ل �هوهى که له‌ناوچه‌یه‌کی ت��رهوه پێشکه‌شی ک��اره‌ک�ه‌ى هیچ بژێویه‌کى بۆ دابینبکات ،ل �هک �ه‌رت��ى ت��ای��ب�ه‌ت و خ��ۆ گ �ه‌وره‌ت��رک��ردن��ى ده‌رب����اره‌ى ئ���هوهى ب��ۆچ��ى ده‌رچ����وى ئه‌مساڵ ده‌زگایه‌کى حکومى ئه‌وناوچه‌یه‌ى کردوه. ئ�ه‌وه‌ش لهگهڵ مافه‌کانى مرۆڤ ناته‌بایه ،ده‌س���ه‌اڵت (ح��ک��وم�ه‌ت) ل�ه ک�ه‌رت��ى تایبه‌ت ههیه ناوى بۆ دامه‌زراندن هاتۆته‌وه ،درچوى س���ه‌ب���اره‌ت ب�����هوهى ک���ه ب��ۆچ��ى ده‌رچ���وان���ى واته بیمه‌ى بێکارى بۆ که‌مترین تاکه‌کانى و بگره قۆرغکردنى ئه‌م که‌رتانه‌ش له‌الیه‌ن س��ااڵن��ى پێشو ن���اوى ن �ه‌ه��ات��ۆت �هوه ،وته‌بێژى زانکۆوپه‌یمانگاکان ڕوو له‌که‌رتى گشتى حزب و که‌سانى سه‌رب‌ه حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کان ،حکومهتى هه‌رێمى کوردستان ئهوهى وت ،هه‌ر ده‌ک �ه‌ن ،کاوه مه‌حمود وتى :ئهمه په‌یوه‌ندى کوردستان فه‌راهه‌م نه‌کراوه. ئ���هو ت���وێ���ژه‌ر‌ه ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی�ه ڕون��ی��ک��ردهوه ،ئ��ه‌وه‌ش له هه‌یبه‌تى حکومه‌ت پتر ده‌ک��ات هاواڵتیه‌ک گله‌یی له‌سیسته‌مى دامه‌زاندن به‌که‌لتورێکى لهمێژینه ههیه نه‌ک ئێستا، راگ��وزارى بارودۆخى سیاسى هه‌رێم ،نه‌بوون و رێگاش ن��ادات که‌رتێکى تایبه‌ت بگاته هه‌بێت ،مافى خۆیه‌تى سکااڵ پیشکه‌ش په‌یوه‌ندى به پاشماوه‌کانى سیسته‌مه‌کانى پێشوه ی���ان ک�هم��ى متمانه‌ى خ�هڵ��ک ب �ه که‌رتى ئاستى حکومه‌ت یان رێگانادات به‌رامبه‌رکێى بکات ،لهوانهیه گله‌ییه‌که‌ى له‌جێ خۆیدا بێت .که‌پێشتر له عێراق سیسیته‌مێکى مه‌رکه‌زى تایبه‌ت و قۆستنه‌وه‌ى ئهو متمانه‌یه‌ش له‌الیه‌ن بازرگانى سه‌رهه‌ڵبدات ،بۆئه‌وه‌ى حکومه‌ت ڕونیشیکرده‌وه :هه‌ندێکجار ههیه بۆ شوێنێک ه �ه‌ب��وه ،حاڵه‌ته‌ک‌ه واب��وه که بایه‌خ بدرێت ده‌سه‌اڵتدارانى ههرێمهوه ،به‌رته‌سککردنه‌وه‌ى ههموو بریارێکى له‌ده‌ستبێت. ژماره‌یه‌کى زۆر ده‌رچو پێشکه‌شی کردوه ،به‌که‌رتى گشتى ،هه‌روه‌ها حکومهتى هه‌رێم ده‌رفه‌تى کار‌وبه‌ستنه‌وه‌ى به حزب و ده‌سه‌اڵت الیخۆشیه‌و‌ه کاوه مه‌حمود ،وته‌بێژى حکومهتى ه �ه‌ن��دێ شوێنیش ک��هم ک��هس پێشکه‌شی له‌ماوه‌ى چه‌ند ساڵى ڕابردوو هه‌نگاوى ناوه بۆ ب��وه‌ت �ه ه���ۆى زاڵ��ب��وون��ى ره‌ش��ب��ی��ن��ى ،چونکه هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،ب��ۆ ئ �هو مهبهسته به کردبێت ،چانسی دامه‌زراندن له‌و شوێنه زیاتر ئهوهى گه‌نج خۆى خاوه‌نى پرۆژه‌ى خۆى بێت، ه�هم��وو کۆمه‌ڵگایه‌کى وه‌ک���و ک���ورد ،که (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئه‌وانه‌ى ده‌رچوى زانکۆ دهبێت که خه‌ڵکێکى که‌م پێشکه‌شی کردوه ،بۆیه له ئێستادا یاسایه‌ک به‌ناوى یاساى کۆمه‌ڵگایه‌کى به‌رگریکاره ،تووڕ‌ه و تووند و په‌یمانگان له‌مانگى ()10ى ئه‌مساڵه‌وه ،هه‌روه‌ها به‌پێی پسپۆڕیش خه‌ڵک وه‌رگیراوه ،پشتگیر وپێدانى قه‌رزى بچوک بۆ گه‌نجانه و ره‌شبین خۆده‌نوێنن و کارده‌که‌ن ،ئه‌وه‌ش وا حکومهتى هه‌رێم جۆرێک له بیمه‌ى بێکارى ه�ه‌ر ئه‌وه‌نی‌ه ی�هک پێوه‌ر بێت ،کۆمه‌ڵێک ههیه وتوانیویان‌ه سودى لێوه‌ربگرن.
هاواڵتیانى بازیان ل ه پرۆژ ه خزمه‌تگوزارییه‌کان بێبه‌شن
سه‌رۆکى شاره‌وانى بازیان :بازیان ملیارێکى بۆ سه‌رفده‌کرێت )15( ،ملیارى ده‌وێت ئاماده‌کار
سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ ناحیه‌ى بازیان که نزیکه‌ى ()50 هه‌زار که‌سى تێدا ده‌ژى ،له زۆربه‌ى خزمه‌تگوزارییه سه‌ره‌تاییه‌کان بێبه‌شه و هاواڵتیان حکومه‌ت به که‌مته‌رخه‌م ناوده‌به‌ن له به‌رامبه‌ر پشتگوێخستنیان ،سه‌رۆکى شاره‌وانى ناحیه‌که‌ش ئاماژه به‌وه‌ده‌کات که ل ه بودجه‌ى ئه‌مساڵدا ملیارێک دینار بۆ بازیان دانراوه ،ئه‌مه‌ش رێژه‌یه‌کى کهمهو بازیان پێویستى به ( )15ملیار دیناره.
ن��اح��ی �ه‌ى ب���ازی���ان ل �ه ( )24000ک�هس پێکهاتووه و شارۆچکه‌کانى (ئه‌ڵاڵیى، بازیان ،به‌رده‌قاره‌مان ،ته‌یناڵ و گۆپاڵه)ى له‌سه‌ره که ( )58گونده دهگرێتهوه. له ماوه‌ى رابردوودا خه‌ڵکى بازیان چه‌ندین جار داواکارییان بۆ حکومه‌ت به‌رزکردووه‌ته‌وه و بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش ده‌سته‌یه‌کیان به‌ناوى (ده‌سته‌ى به‌دواداچوون و داکۆکیکردن له مافه‌کانى خه‌ڵکى بازیان) پێکهێناوه. سه‌ره‌کیترین داواک��ارى دانیشتووانى بازیان ( قیرتاوکردن ،تاپۆکردنى زه‌وییه‌کانیان، دروس��ت��ک��ردن��ى باخچه ،فشار خستنه‌سه‌ر ک��ارگ �هو کۆمپانیاکانى وه‌ب�ه‌ره��ێ��ن��ان له ناوچه‌که بۆ پاراستنى ژینگه‌ى ناوچه‌که). ه�ه‌رێ��م مه‌جید ،ت�هم�ه‌ن ( )25س��اڵ ،که دانیشتویه‌کى ناحیه‌که‌یه ،نیگه‌رانى خۆى ده‌ربڕى وتى :حکومه‌ت تا ئێستا نهیتوانیوه خزمه‌ت پێشکه‌ش بکات له بازیاندا ،ئهو پرۆژانه‌ى حکومه‌ت له بازیاندا ده‌یانکات بۆ چه‌ند ساڵێک دروستده‌کرێن ،چونکه هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌کى بۆ خاوه‌ن پرۆژه‌کان نییه. کاروان ره‌سوڵ ،ته‌مه‌ن ( )28ساڵ ئه‌ندامى ده‌سته‌ى (ب�ه‌دواداچ��ون و داکۆکیکردن له مافه‌کانی بازیان) رایگه‌یاند «ههرچهنده زۆرترینی دانیشتوان له ناحییه‌که‌ماندا
ههیه ،به‌اڵم که‌مى بودجه وایکردووه که به ناحییه بمێنێته‌وه». ک������اروان ئ���ه‌وه‌ش���ى وت «ه���ه‌ری���هک���ه له سه‌رۆکى حکومه‌ت و پارێزگارى سلێمانى بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانمان بڕیاریاندا سه‌ردانى ناحیه‌که بکه‌ن ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا سه‌ردانیان نه‌کردوین». ل �ه ب��ودج��ه‌ى ئ �هم��س��اڵ��دا ن��اح��ی �ه‌ى ب��ازی��ان ( )972ملیۆنى بۆ ته‌رخانکراوه ،له بوجه‌ى پ�ه‌ره‌پ��ێ��دان��ى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ،لهگهڵ ()750ملیۆن ،ب �ه‌اڵم به‌وته‌ى سه‌رۆکى ش��اره‌وان��ى ناحیه‌که ،پێویستیان به ()15 ملیار دیناره. عومه‌ر ئاڵى ،سه‌رۆکى شاره‌وانى ناحیه‌ى (ب��ازی��ان) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد «هاواڵتیان م���اف���ى خ���ۆی���ان���ه داواى چ���اک���س���ازى‌و خ��زم �ه‌ت��گ��وزارى ده‌ک�����ه‌ن ،پ��ێ��داوی��س��ت��ى‌و ک��ێ��ش�هک��ان��ى ن��اح��ی�هک�هم��ان ب �ه ن��وس��راوى گه‌یاندۆته وه‌زاره‌ت��ى شاره‌وانى و مه‌کته‌بى سیاسى ،تاچه‌ندێک بودجه‌مان بۆ سه‌رف ده‌ک��رێ��ت ی��ا ن��ا ،م��ن لێى به‌رپرسیارنیم، ئه‌مساڵ ملیارێک دینار بۆ بازیان دانراوه، که رێژه‌یه‌که‌ى کهمهو پێویستمان به ()15 ملیار دینار ههیه». ی�هک��ێ��ک��ی��ت��ر ل���ه ک��ێ��ش �هک��ان��ى (ب���ازی���ان) ت��اپ��ۆک��ردن��ى ئ��هو زه‌وی��ی �ه نیشته‌جێیانه‌ى که تا ئێستا تاپۆ نه‌کراون به تایبه‌تیش شارۆچکه‌ى (ته‌یناڵ) که هاواڵتیان به ده‌ستییه‌وه ده‌ناڵێنن. کاروان ره‌سوڵ ،له‌و باره‌یه‌وه ئاماژه‌ى بهوه کرد زۆر سه‌یره تا ئێستا (ته‌یناڵ) زه‌وى‌و زاره‌کانى تاپۆى نییه ،چه‌ند رۆژێک پێش ئێستا سه‌ردانى (وه‌زاره‌ت��ى گه‌شتووگوزار) م��ان��ک��رد ،ن��اوب��راو س�ه‌رس��ام��ى خ��ۆى ل �هوه ده‌رب��ڕی که شارۆکه‌یه‌کى وه‌ه��ا کێشه‌ى ت��اپ��ۆی��ان ه�ه‌ب��ێ��ت ،به‌ڵێنیشى پ��ێ��داوی��ن بۆ چاره‌سه‌رکردنى. ئه‌حمه‌د فایه‌ف ( )26ساڵ به‌ڕێوه‌به‌رى (ده‌س���ت���ه‌ى ب����ه‌دواداچ����وون ل �ه مافه‌کانى خ�هڵ��ک��ى ب���ازی���ان) ب��اس��ی ل���ه‌وه‌ک���رد :زۆر
ک���هس ه �ه‌ی �ه ن��ات��وان��ێ��ت س��ووم�ه‌ن��دب��ێ��ت ل ه وه‌رگرتنى پێشینه(عه‌قار) بههۆى بڕیاره سه‌یروسه‌مه‌ره‌کانى وه‌زاره‌ت����ى دارای��ی �هوه، کۆمه‌ڵێک رێنمانی زۆر ب��ێ بنه‌مایان ده‌رک����ردوه ،ب��ۆ نموونه زه‌وی��ی �هک��ى()150 مه‌ترى گه‌ر به‌ناوى خۆته‌وه نه‌بێت ،شمولت ناکات ،یان زه‌وییه‌کى ( )500مه‌ترى به‌ناوى یه‌ک که‌سه‌وه بێت ،دیسانهوه شمولى ئه‌قار ناکه‌یت ،ئه‌مانه کێشه گه‌لێکن وه‌زاره‌ت��ى (دارایى) دروستى کرددون. ل �ه س��ن��وورى ن��اح��ی�ه‌ى ب��ازی��ان ،ک��ارگ�ه‌ی چیمه‌نتۆى ب��ازی��ان و م��اس ک��ارده‌ک �ه‌ن و دانیشتوانى سنووره‌که داواده‌ک���ه‌ن ،فشار بخرێته سه‌ر ئهو کارگه‌و کۆمپانیایانه‌ى وه‌به‌رهێنان ک�ه ل�ه ن��اوچ�هک�ه‌دا ه �ه‌ن ،به مه‌به‌ستى پابه‌ندبوون به پێوه‌ره زانستییه‌کانى ژینگه‌یی و ته‌ندروستى و دابینکردنى پشکى هاواڵتیانى ناوچه‌که له کارکردن له‌وکارگه و کۆمپانیایانه‌دا. ئ�ه‌ح��م�ه‌د ف��ای �ه‌ق ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى (ده‌س��ت �ه‌ى به‌دواداچوون وداکۆکیکردن له مافه‌کانى بازیان) رایگه‌یاند :وه‌کخه‌مخۆرێک بۆ خه‌ڵکى بازیان نزیکه‌ى (ساڵێک) دهبێت ه ئ�هم ده‌سته‌یه‌مان پێکهێناوه ،به‌گۆیره‌ى nهاواڵتیانی بازیان ده‌ڵێن ناحیه‌که‌یان له‌زۆربه‌ی خزمه‌تگوزاریه‌کان بێ به‌ش ئ �هو ب �ه‌دواداچ��وون��ان �ه‌ى ک��ردوم��ان�ه بۆمان ده‌رک����ه‌وت����ووه ن��اح��ی �ه‌ى (ب���ازی���ان) ل���ه‌روى گۆپاڵه ،به‌رده‌قاره‌مان)ه ،تاڕاده‌یه‌ک پرۆژه خزمه‌تگوزارییه‌وه یه‌کێکه له ههره ناحییه چ��وارس��اڵ��ى راب�����ردوودا ن��زی��ک�ه‌ى (ش �هش) له‌پێویسته. دواکه‌وتووه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،هیچ ملیار دینار ته‌رخان کراوه بۆمان ،بێگومان ئ �هو پ��ارێ��زه‌ره ،زی��ات��ردوا ل���ه‌وب���ارهوه ،وت��ى :خزمه‌تگوزاریه‌کانى وه‌ک (ئ��او ،کاره‌با، روویه‌کى ئاوه‌دانى پێوه دیارنییه ،ده‌توانم بڵیم ئه‌م بودجه زۆر که‌مه و ناتوانێت سیماى ک��ردن�هوهى دادن���ووس له (ب��ازی��ان) له زۆر قیرتاوکردن) ته‌واوبووه. ناوچه‌که بگۆڕێت و شارستانى وه‌ربگرێت .روه‌وه خزمه‌تى هاواڵتیانى ناوچه‌که ده‌کات به‌ڕێوه‌به‌رى ناحییه‌که ،باس ل�هوه ده‌کات جیاوازى لهگهڵ سه‌رده‌مى به‌عسدا نییه. ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هرى (ده‌س���ت���ه‌ى ب����ه‌دواداچ����وون ئهوهى جێى ئاماژه‌یه ،تا ئێستا له ناحیه‌ى و واده‌ک�����ات ک��ێ��ش�ه‌ى ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى له که له ()2011/7/25دا جێگرى سه‌رۆکى وداک��ۆک��ی��ک��ردن ل �ه م��اف�هک��ان��ى ب��ازی��ان) (ب���ازی���ان) ،خ��ان�ه‌ی�هک��ى دادن���ووس���ى نییه ناحیه‌که‌ماندا که‌م بێتهوه ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌ش ئه‌نجوومه‌نى وه‌زیران سه‌ردانى بازیانى کردو به‌ڵێنى قیرتاوکردنى شۆسته‌کانى پێداوین، ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :ئهو خزمه‌تگوزاریانه‌ى ت��ا ه��اواڵت��ی��ان ب��ۆ چ��ارهس�هرک��ردن��ى کێشه کاتێکى زۆر بۆ خه‌ڵک دهگهڕێتهوه ل���ه‌الى خ��ۆش��ی��ان�هوه ب�ه‌رپ��رس��ان��ى ناوچه‌که ک �ه‌چ��ى ت��ا ئێستایش ن �ه‌چ��ووه‌ت �ه ب���وارى پێشکه‌شى ب��ازی��ان ک����راون ،پ��رۆژه‌ی �هک��ى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانیان په‌ناى بۆ ببه‌ن. س �ه‌ره‌ت��ای��ن و جێگه‌ى دڵخۆشى نیین بۆ پ��ش��ت��ی��وان ئ��ه‌ح��م��ه‌د )26( ،س����اڵ ،که ب��اس ل�ه هه‌وڵه‌کانیان ده‌ک���ه‌ن ،ب��ۆ زیاتر جێبه‌جێکردنه‌وه ،به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌یشدا دوو یاریگاى چیمه‌ن و دوو باخچه له بوارى هاواڵتیانى ناوچه‌که ،چونکه له سایه‌ى پارێزه‌رێکى ناحییه‌که ،راگه‌یاند :تا ئێستا خزمه‌تکردنى دانیشتووانه‌که‌ى. ئه‌م بودجه زه‌به‌الحه‌دا ،ئهو خزمه‌تگوزاریانه خانه‌یه‌کى دادنووسى له ناحییه‌که‌دا نییه‌و ئامانج محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌رى ناحییه‌ى(بازیان) جێبه‌جێکردنه‌وه ئێستا ل �ه ت �ه‌واوب��ون��دان. ه��ی��چ ن��ی��ی��ن ک���هک���راون ،ن��اع �ه‌دل �ه‌ت��ى له و بیریشى لێنه‌کراوه‌ته‌وه ،ده‌بوو له مێژه‌وه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :که له ()50%ى داواش��ی��ک��رد :ئ�هو بوجه‌ى که بۆ خه‌ڵکى حکومه‌ت خه‌مى بۆ بخواردایه ،چونکه پرۆژه‌کانى ناو (بازیان) ته‌واوبووه ،ئه‌وه‌یشى ناحیه‌ى بازیان ته‌رخان ده‌کرێت ،پێویسته دابه‌شکردنى بوجه‌دا کراوه. ئ�ه‌ح��م�ه‌د ف��ای �ه‌ق ئ��ام��اژه‌ى ب����ه‌وه‌دا ک �ه له ژم���اره‌ى دانیشتوانى ناحییه‌که‌مان زی��اد ک �ه ده‌م��ێ��ن��ێ��ت�هوه ش��ارۆچ��ک �ه‌ى (ت�ه‌ی��ن��اڵ ،به‌دواداچوونى بۆ بکرێت.
وه‌رگێڕان
زمانی حکومه‌ت و میدیای تورک ،زمانی شه‌ڕه و :ل ه تورکییه‌وه هێمن عه‌لی نزیکه‌ی سه‌د ساڵ ه تورکیا وه‌کو ده‌وڵه‌تی شه‌ڕی تایبه‌ت ل ه به‌رامبه‌ر گه‌لی کورد دامه‌زراوه. به‌پێی له‌ناوبردنی ههموو ده‌رفه‌ت ه سیاسی ،دیپلۆماتیک ،ئێکۆنۆمیک، کۆمه‌اڵیه‌تی و کلتورییه‌کانی گه‌لی کورد رێک خراوه .پێده‌چێ سه‌رنجڕاکێشترین نمون ه بێت ل ه دنیادا .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تورکیا ده‌وڵه‌تی شه‌ڕی تایبه‌ته ،ل ه به‌رامبه‌ر کوردان شه‌ڕی ده‌رونی وه‌ک بنه‌ڕه‌تیترین شه‌ڕ به‌ڕێو ه ده‌بات. بهتایبهت لهم مانگانه‌ی دواییدا شه‌ڕی ده‌رونی ل ه هیچ کاتێکی تر وه‌ها رووی ل ه هه‌ڵکشان نه‌بووه. دوای ئه‌وه‌ی گه‌ریالکان ل ه سێرتدا گوایه «ئهمه سه‌یاره‌ی پۆلیسه» و به‌مجۆر ه رێگایان ل ه به‌رده‌م کوشتنی چوار کچی گه‌نج کردۆته‌وه ،شه‌ڕی ده‌رونی به‌ڕێو ه ده‌چێت.
دوای ئه‌م رووداوه له به‌رامبه‌ر په‌که‌که‌وه ش �ه‌ڕێ��ک��ی ده‌رون�����ی ب���ه‌ڕێ���وه ده‌چ��ێ��ت. س���ه‌رۆک وه‌زی����ران و جێگره‌که‌ی لهم ش��ه‌ڕه ده‌رون��ی��ه‌دا ل�ه ئاستێکی ب��ه‌رزدا به‌شدار بوون .له قسه‌کانیاندا تێده‌گه‌ین که زۆر حه‌زیان ل�هم مردنانه ک��ردووه. ه ساڵی ( )2006شه‌هیدی کرد ه پۆلیسی ئاکه‌پ چۆنکه ئهگهر سه‌یری هه‌ڵوێسته‌کانی nئهو منداڵه‌کورده‌ی ک پێشتریان بکرێ ،دیار دهبێت که خاوه‌ن ک��اراک��ت�ه‌رێ��ک��ی وه‌ه���ا نین ل �ه مردنی بوله‌ند ئارنج به درۆش بێت بۆ ئهو منداڵه هه‌ڵوێستێکی ه�ه‌ب��وو؟ ته‌نیا س�ه‌رۆک م��ن��دااڵن غه‌مگین ب��ن .ه �ه‌ر دووک��ی��ان گریا؟ ئه‌م میدیایه ته‌نانه‌ت مردنی ئهو ئه‌رکان و وه‌زیرانی وتیان «فرۆکه‌کانی وه‌ک�����و ش���ان���ۆک���ارێ���ک ل���ه گ��ری��ان��دا پیره‌ژنه وا ب ه بۆمبی گاز کوژرا نه‌کرا ئێمه لێ ن���ه‌داون»! ته‌نانه‌ت به وتنی «ئهمه کاری په‌که‌که‌یه» ،هه‌وڵیان دا مامۆستان .به‌اڵم میدیاش تێگه‌یشتووه به هه‌واڵ! که ئه‌م گریانه به‌پێی که‌شی سیاسی و ئه‌م میدیا و حکومه‌ته چۆن لهگهڵ مردنی ئه‌م تاوان ه مرۆڤایه‌تیه‌ی خۆیان دابپۆشن. به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانه. (ئوغور کایماز) و باوکی و هه‌روه‌ها ته‌نانه‌ت گوێیان نه‌دا به ده‌نگی خه‌ڵکی دوای وا ه کێی ه � �ران � زی ه ئ�هو س �ه‌رۆک و (جه‌یالن ئۆنکۆل) که به پارچه‌ی هاوه‌ن باشوری کوردستان که وتیان «دهب��ێ دوای د ه ئام لی ه گ سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی ک���وژرا هه‌ڵسوکه‌وتی ک��رد؟ ته‌نانه‌ت داوای ل��ێ��ب��وردن ب��ک �ه‌ن» .چۆنکه بۆ کۆمه‌ڵکوژی ( )14گه‌ریال له ساڵی ئایا پارێزه‌رانی مافی م��رۆڤ بۆ ئه‌م ترساندنی خه‌ڵک له‌و سه‌یاره‌یان دابوو؛ ()2006دا وتی «منداڵ یان ژن بێت ،مردنانه ناڕه‌حه‌ت ب��وون؟ ده‌زان��رێ��ت ئه‌م بۆ ئه‌وه‌ی قه‌ندیل چۆڵ بکرێت هێرشیان ف���ه‌رق ن��اک��ات ،ئ����هوهی پێویست بێت میدیایه بۆ کوشتنی ده‌ی��ان مرۆڤ له ک��ردب��ووه س�ه‌ر ئ�هو س�ه‌ی��اره .بۆیه دوات��ر ده‌یکه‌ین؟» ئه‌م قسانه بووه ته‌علیمات خۆپیشاندانه دیموکراتیکه‌کاندا ته‌نیا ده‌وڵه‌تی تورک رایگه‌یاند ویستویه‌تی قه‌ندیل چۆڵ بکرێت. بۆ پۆلیسه‌کان .له ئامه‌د ،باتمان و قزل رۆڵی ره‌وایه‌تیدان به‌م مردنانه‌ی گێڕا. ته‌په‌دا منداڵی ته‌مه‌ن ( )20سااڵنیان مه‌گه‌ر لهم نزیکانه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی گه‌ریال بۆ ئه‌م رووداوه پێویست بوو داوای لێبوردن ده‌کوشت .که‌س ئهو چوار ژنه (سێرت) ل �ه ش�هم��زی��ن��ان هێرشی ک��ردب��ووه سه‌ر بکه‌ن .به النی که‌مه‌وه ده‌توانرا به وتنی ییه به‌بیری سه‌رۆک وه‌زیران و میدیاکان بنکه‌ی س�ه‌رب��ازی و ن��اوه‌ن��دی پۆلیس« ،به هه‌ڵه رووی داوه» غه‌مگینیه‌کیان ناهێنێته‌وه. سزای مه‌رگ ن�ه‌درا به چوار گه‌نجی نیشان دابایا .به‌اڵم به ئه‌نقه‌ست داوای یان ه کام زیران ه و رۆک ه س و ئه‌م میدیا خه‌ڵکی ش�هم��زی��ن��ان؟ ئ �هم میدیایه له لێبوردنیان ن �هک��رد .ب�ه ئاشکرا وتیان ر ه � �ب � رام ه � ب ه � ل دا نیشان ی��ان ه و ک��اردان��ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر کوشتنی ح���ه‌وت ه��اواڵت��ی «هه‌ر کات بمانه‌وێ لێده‌ده‌ین و داوای ه ک منداڵ ئویتون)ی د ه م ه (مح مردنی م��ه‌ده‌ن��ی ل �ه ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان چ لێبوردنیش ناکه‌ین» .ئه‌م هه‌ڵسوکه‌وته به بۆمبی گاز له جزره‌دا کوژرا؟ ئایا
دێته واتای ئه‌وه‌ی «دواتریش ئه‌م کارانه ده‌که‌ین». ئهو سه‌رۆک وه‌زیرانه که داوای لێبوردن ن��اک��ات ب��ۆ م��ردن��ی م��ن��داڵ و ژن ،به گاڵته‌وه ده‌ڵێت با هێزی پاراستنی گه‌ل داوای لێبوردن بکات! به‌م هه‌ڵسوکه‌وته‌وه تێده‌گه‌ین که چه‌نده بێ جدییه‌ته و ته‌نیا شتێک بیری لێ ده‌کاته‌وه به‌کارهێنانی ئهو رووداوان �ه وه‌ک ئامێرێکی شه‌ڕی ده‌رونی. قسه‌کانی س �ه‌رۆک وه‌زی���ران رێ��ک به گوێره‌ی زهنیه‌ت و ئامانجه‌کانیه‌تی. چۆنکه ئهو شه‌ره‌فه‌ی نیه که داوای ل��ێ��ب��وردن ب���ک���ات .ل��ێ��ب��وردن خ��واس��ت��ن شه‌ره‌فێکه ،ب �ه‌اڵم له نه‌ریتی ده‌وڵه‌تی ت���ورک���دا ل��ێ��ب��وردن خ��واس��ت��ن ن��ی �ه .بۆ کۆمه‌ڵکوژی ئه‌رمه‌نیه‌کان هه‌رگیز داوای لێبوردنیان ن �هک��ردووه .چۆنکه ه��ێ��ش��ت��ا ل���ه گ��ه‌ل��ی ک����ورد ده‌ک�����وژن، ب��ۆی �ه ده‌ی���ان���ه‌وێ ره‌وای���ه‌ت���ی ب���ده‌ن ب�هم کۆمه‌ڵکوژییه. س �ه‌رۆک وه‌زی��ران له حاڵێکدا له هیچ بابه‌تێکدا داوای لێبوردنی ن�هک��ردووه، بانگ له ئیسرائیل ده‌کا داوای لێبوردن بکات .تێده‌گه‌ین چاوه‌ڕوانی له ئیسرائیل بۆ داواک���ردن یا نه‌کردنی لێبوردن نیه بهڵکو ئه‌وه‌ی بیری لێ ده‌کاته‌وه ،چه‌نده ده‌توانێ بازرگانی سیاسی به‌م لێبوردنه‌وه بکات .بۆ مردنی هاواڵتیه تورکه‌کان له که‌شتییه‌که‌ی (ده‌ریای شین)دا داوای لێبوردنی نه‌کرد. پ��هک��هک��ه و ه��ه‌پ��هگ��ه ت���ا ب���ه ئێستا ب��ۆ ئ���هو ه��ه‌اڵن��ه‌ی ک��ردووی��ان �ه داوای لێبوردنیان کردووه .حکومه‌تی ئاکه‌په و دۆستانی ئه‌م لێبوردن خواستنه به‌مجۆره ه�هڵ��ده‌س�ه‌ن��گ��ێ��ن��ن ک��ه «ئ����هم ک����اره به ئه‌نقه‌ست کراوه» .به‌اڵم ئاکه‌په له هیچ کوشتن و کۆمه‌ڵکوژیه‌ک که له الیه‌ن پۆلیسه‌کانیه‌وه کرابێ داوای لێبوردنی نه‌کردووه. ن�ه ته‌نیا ب��ۆ ئ �هو کوشتنانه‌ی ک�ه له س��ه‌رده‌م��ی حکومه‌تی خ��ۆی��دا ک���راوه، بهڵکو بۆ ئهو کاره‌ساتانه‌ی که پێشتریش ک���راون ،ل�ه س �ه‌ر ن��اوی ده‌وڵ���ه‌ت داوای لێبوردنی نه‌کردووه .بۆیه قبوڵ ناکات که کۆمیسیۆنی حه‌قیقه‌ت و دادپه‌روه‌ری دابمه‌زرێت .تا ئێستا له هیچ سه‌رده‌مێکدا حکومه‌ت و میدیا هێنده هه‌ماهه‌نگ کاریان نه‌کردووه .شه‌ڕی ده‌رونی وه‌کو سااڵنی ( )90بهڕێوه ده‌چێت .محه‌مه‌د عه‌لی بیراند دان��ی ب �هوه دان��ا ک�ه ئهو سااڵنه چه‌نده درۆی وتووه .به‌اڵم ئێستاش ب��ارودۆخ زۆر نه‌گۆڕاوه .ئهو درۆکاری
و پێچه‌وانه‌کاری سااڵنی ( )90هێشتا ب �هردهوام �ه .تا کاتێک کێشه‌ی کورد چ��ارهس�ه‌ر نه‌بێ ،کاراکته‌ری میدیای تورک به‌مشێوه‌یه ده‌مێنێنه‌وه. له راستیدا لهم رووداوانه‌ی دواییدا ئه‌وه‌ی وا ده‌بێ زیاتر دادگایی بکرێت میدیای تورکه .به‌م میدیاوه نه کێشه‌ی کورد چ��ارهس��ه‌ر و ن �ه ت��ورک��ی��ا دیموکراتیزه دهب��ێ��ت .ل �ه هیچ س �ه‌رده‌م��ێ��ک��دا هێنده میدیا وابه‌سته‌ی حکومه‌ت و تاکده‌نگ نه‌بووه .چه‌ندده‌نگی به ته‌واوه‌تی بۆته چ���ه‌واش���هک���اری .ئ���هو رێ��ک��خ��راوان �ه‌ی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و داموده‌زگاکانی تر که به زۆر جیاواز داده‌نرێن ،فه‌رقێکیان لهگهڵ میدیا نیه .جارێکی تر میدیا، نوسه‌ر و خوێنه‌رانی تورک ،کاراکته‌ری ده‌وڵه‌تگه‌رای خۆیان نیشان دا. ئ �هم��ڕۆ هیچ راگه‌یاندنێکی تورکی شانسی ژی��ان��ی نیه ئ �هگ �ه‌ر ره‌خ��ن �ه له حکومه‌تی ئاکه‌په بگرێت .راگه‌یاندنێک دژبه‌ری ده‌وڵه‌ت بێت ،هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه .به زۆر و زۆرداری یه‌کی دوو ته‌له‌فزیۆن خ��ۆی��ان ل�هس�ه‌ر پ��ێ هێشتۆته‌وه .کاتێ س���ه‌ی���ری پ��ان��ێ��ل��هک��ان��ی ت��ه‌ل��ه‌ف��زی��ۆن ده‌ک �ه‌ی��ن ،ده‌بینین ئ �هو ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ران�ه‌ی پرۆگرامه‌که‌یان تۆزێک بیروبۆچوونی ج���ی���اوازه ،ب��ۆ ئ����هوهی ح��ک��وم �ه‌ت زۆر ناڕه‌حه‌ت نه‌که‌ن هه‌وڵدانێکی زۆر ده‌که‌ن. نه‌مانبیستووه ئه‌م نوسه‌رانه و میدیاگه‌له ده‌ن��گ��ی��ان هه‌ڵبێنن ب��ۆ رشتنی خوێنی خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ر له الیه‌ن پۆلیسه‌وه. جارجارێک ده‌وترێت «زۆر وا مه‌که‌ن، دی��ق�ه‌ت ب��ک �ه‌ن» ،جگه له‌مانه پۆلیس هه‌ڵوێستێکی ترسناک نیشانی گه‌ل ده‌ده‌ن .ل ه حاڵێکدا لهم سااڵنه‌ی دوایی پ��ۆل��ی��س ک����اری وه‌ه����ای ک���ردب���وو که قه‌ت قبوڵ نه‌ده‌کرا و ره‌خنه‌ش ده‌ک��را. بێ ئ�هوهی بڵێن ئهمه ژنه یان منداڵه، هێرشیان ده‌کرده سه‌ر گه‌ل .لهم هێرشانه‌دا زۆر خه‌ڵک وه‌حشیانه کوژران. زۆرێ����ک ل �ه ن���وس���ه‌ران ده‌ڵ��ێ��ن هێرشی گه‌ریال لهسهر پۆلیس کۆنسێپتێکه که له الی�ه‌ن ئاکه‌په‌وه داڕێ���ژراوه .ده‌زان��رێ ئه‌م هێرشانه زیاتر له سه‌رباز ،له رێگای پۆلیس و یه‌کینه‌کانی پۆلیسه‌وه لهگهڵ راگه‌یاندنی ئه‌رکیان رووی له هه‌ڵکشان کرد .زمانی میدیا و حکومه‌ت زمانی ش �ه‌ڕه؛ زمانی له‌ناوبردنی دژبه‌رایه‌تی کورده .ئه‌وانه‌ی وا هێشتا ده‌ڵێن بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد له‌ناو ده‌به‌ین و وا بیر ده‌ک�ه‌ن�هوه به‌مجۆره کێشه‌که چاره‌سه‌ر ده‌ک �ه‌ن ،ته‌نیا ئهو که‌سانه‌ن که خۆیان فریو ده‌ده‌ن و پێداگرن له سه‌ر به‌ڕێوه‌بردنی
«گه‌نده‌ڵی یارانه‌یی» وێرانکه‌رتره له «گه‌نده‌لێ بانکی» و :ل ه فارسییه‌وه دیار هه‌ڵمه‌ت «گه‌نده‌ڵی یارانه‌یی» به‌واتای هه‌ڵگرتن له سه‌رچاوه نایاساییه‌کان بۆ پێدانی یارانه‌ی نه‌قدی ،له‌بواری ده‌ره‌نجام ه درێژخایه‌نه ئابورییه‌کانی زۆر وێرانکه‌رتر ه ل ه «گه‌نده‌ڵی بانکی» ک ه ئه‌م رۆژان ه زۆر له‌سه‌ری قس ه ده‌کرێت.
له حاڵێکدا ئه‌م رۆژانه ههموو چاوه‌کان ل ه سه‌ر که‌یسی به‌ناوبانگی «گه‌نده‌لێ سێ هه‌زار ملیار تمه‌نی»یه ،مه‌سه‌له‌یه‌کی تر له ناوخۆی سیستمی ئابوری ئێراندا ده‌بزوێته‌وه که بایه‌خه‌که‌ی له‌بواری کاریگه‌رییه‌وه له سه‌ر زۆرێ��ک له پێوانه ئابورییه‌کانی واڵت ،ئه‌وه‌ش له درێژایی ماوه‌یه‌کی درێژ، به راده‌یه‌ک له ریسوایی بانکی زیاتره. ب��اس له س�ه‌ر پێدانی یارانه نه‌قدییه‌کانه ی��ان باشتر بڵێین هه‌ڵگرتنه‌کانی ده‌وڵ�ه‌ت ل �ه س��ه‌رچ��اوه ن��ای��اس��ای��ی�هک��ان ب��ۆ پێدانی ئ �هم ی��اران�هگ�ه‌ل�ه .ب��ۆ روون��ک��ردن �هوهی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه ،باس له‌مه بکه‌ین که ده‌وڵه‌ت له سه‌ر بنه‌مای یاسای ئامانجدارکردنی یارانه‌کان ،ویستی نرخی هه‌ندێ کااڵ که به شێوه‌ی یارانه ده‌درێت به خه‌ڵک (وه‌ک گاز ،به‌نزین ،کاره‌با و )...به‌رز بکاته‌وه و ل ه رێگای داهاته‌کانی بۆ ده‌وڵ�ه‌ت ،بۆ قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ی نرخی به‌رزی ئهو کااڵ، یارانه‌ی نه‌قدی بدرێته به به‌کارهێنه‌ران. نمونه‌ی به‌رچاوی ئه‌وانه زۆرن .تازه‌ترین نمونه‌ی ئ �هوان له راپۆرتێکدا ده‌بیندرێ ک���ه دی����وان����ی ح���ی���س���اب���داری واڵت به
کۆمیسیۆنی وزه له په‌رله‌مانی داوه و تازه له راگه‌یاندنه‌کانی تاراندا له زاری (حه‌مید ڕه‌زا کاتوزیان) ،سه‌رۆکی هه‌مان کۆمیسیۆن باڵو بۆته‌وه. ک��ات��وزی��ان ده‌ڵ��ێ��ت« :ب���ه‌داخ���هوه به‌شێکی گ��هوره له داهاته‌کانی وه‌زاره‌ت���ی وزه له جێگای پێدانه‌وه قه‌رزه‌کان به شێوه‌یه‌کی نایاسایی خه‌رجی پێدانی یارانه‌کان بووه. ته‌نانه‌ت وه‌زاره‌ت���ی وزه له پێدانی پ��اره‌ی گازی به‌کارهێنراوی وێستگه‌کانی وزه له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه رێگری لێکراوه تا پاره‌که‌ی وه‌کو یارانه به خه‌ڵک بدرێت». سه‌رۆکی کۆمیسیۆنی وزه له په‌رله‌مان به‌پێی راپۆرتی دیوانی حیسابداری ده‌ڵێت چوار وێستگه‌ی وزه دام���هزراوه ،چۆنکه ده‌وڵ��ه‌ت ئ�هو خه‌رجه‌ی که بڕیار ب��وو بۆ دامه‌زراندنیان به‌کار بهێنێت ،بۆ پێدانی ی��اران �ه ن�ه‌ق��دی��ی�هک��ان ت�ه‌رخ��ان��ی ک���ردووه. نزیک ل�ه س��ێ ملیار دۆالر ب�ه شێوه‌ی نایاسایی له شوێنی هه‌نارده‌کردنی نه‌وت هه‌ڵگیراوه و بۆ خه‌رجی یارانه نه‌قدییه‌کان به‌کار هاتووه .هه‌روه‌ها له شوێنی داهاتی به‌رهه‌مه‌کانی پێترۆشیمیش پاره هه‌ڵگیراوه دیسان بۆ پێدانی یارانه‌کان. ه �ه‌روه‌ه��ا ده‌ت��وان��رێ ب��اس��ی ئ �هو راپ��ۆرت �ه بکرێت وا له الیه‌ن کۆمیسیۆنی تایبه‌تی په‌رله‌مان سه‌باره‌ت به پرۆژه‌ی وه‌رچه‌رخانی ئ��اب��وری ئ��ام��اده ک��راب��وو و هه‌ندێک له راگه‌یاندنه‌کانی ت��اران کورته‌یه‌کیان لێ باڵو کردبونه‌وه .ئه‌م راپۆرته که‌می پاره‌ی ساڵی دوایی بۆ پێدانی یارانه نه‌قدییه‌کان ت��ا کۆتایی ئه‌مساڵی ه �ه‌ت��اوی)15( ، ملیۆن تۆمان مه‌زنده ده‌کات .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێدانی ی��اران �ه نه‌قدییه‌کان ب��ۆ نیزامی
ک��ۆم��اری ئیسالمی بۆته ناچارییه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گر و وه‌رگرتنی یارانه‌ی نه‌قدی وه‌کو مافێکی هه‌میشه‌یی لێهاتووه. له که‌شی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێراندا، ب�ه‌ره‌ن��گ��ارب��وون�هوهی ئه‌حمه‌دی ن��ه‌ژاد لهم کایه‌یه‌دا ،گه‌رم و هه‌ستیار و کارێکی زۆر زه‌حمه‌ته و شه‌خسی سه‌رۆک کۆماریش ئ �هم �ه چ���اک ده‌زان�����ێ ،چ���ۆن داه��ات��وی سیاسی ئهو و نزیکه‌کانی به به‌رده‌وامبونی پێدانی یارانه نه‌قدییه‌کان به‌ند بووه. گومانێک نیه که کااڵ یارانه‌ییه‌کان ،له م��اوه‌ی قۆناغێکی درێ��ژدا ،بارێکی زۆر قورسی به سه‌ر ئابوری ئێران سه‌پاندووه. به‌نزین و گ��از و کاره‌با که به نرخێکی زۆر که‌متر له نرخی راستی له به‌رده‌ست به‌کارهێنه‌ر داده‌نرا ،سااڵنی ساڵ به‌شێکی گهوره له سه‌رچاوه‌کانی ئێرانی به فیڕۆ دا. ب �ه‌اڵم له جێگای چ��ارهس�ه‌ری ب�ه‌ره‌ب�ه‌ره‌ی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه و له چوارچێوه‌ی ریفۆرمه ه �هم �ه‌الی �ه‌ن �هک��ان��ی ئ���اب���وری ،ده‌وڵ��ه‌ت��ی ئ���ه‌ح���م���ه‌دی ن�����ه‌ژاد ب���ڕی���اری دا ک��ااڵ یارانه‌ییه‌کان لهگهڵ یاران ه نه‌قدییه‌کان بگۆڕێته‌وه .به‌مجۆره ،بارێکی قورستر لهسهر خه‌زانه‌ی گشتی واڵت سه‌پێنراو‌ه ک ه رزگاری لهوه پێویستی به هه‌وڵدانی چه‌ندساڵه‌یه .هه‌ر مانگێک که تێده‌په‌ڕێ، وه‌رگرتنی یاران ه نه‌قدییه‌کان زیاتر دهبێت ه «م��اف» و که‌متر کهسێک ه که ل ه ناو ک��ۆم��اری ئ��ی��س�لام��ی ،ب �ه پاڵپشتی ب ه مه‌نتقی ئابوری ،بتوانێ به‌ره‌نگاری ئه‌م ماف ه بێتهوه ،ئه‌وه‌ش له هه‌لومه‌رجێکدا ک ه گه‌نده‌ڵی و دزی مانشێتی راگه‌یاندنه‌کانی واڵته.
ساڵی دووهم ژماره 74 دووشه‌ممه 2711/7/4 - 2011/9/26
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا
گه‌ڕانه‌وه‌ى BDPئه‌رێنی ه باڵیۆزى یه‌که‌مى ئه‌مریکا ل ه تورکیا، له به‌رنامه‌یه‌کى ته‌له‌فزیۆنیدا گه‌ڕانه‌وه‌ى ( )BDPب��ۆ پ �ه‌رل �هم��ان��ى ت��ورک��ی��ا ب ه هه‌نگاوێکى ئه‌رێنى وه‌سف کرد. ف��ران��س��ی��س ری����ک����اردۆن (franses )recardonب���اڵ���ی���ۆزى ی �هک �هم��ى ئه‌مریکا له تورکیا ،له به‌شداریکردنى ل�ه به‌رنامه‌یه‌کى که‌ناڵى ته‌له‌فزیۆنى ( )TGRT HABARرای���گ���ه‌ی���ان���د: «گ �ه‌ڕان �هوهى ( )BDPبۆ په‌رله‌مان ب ه هه‌نگاوێکى باش له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ی��ن و ل ه نزیکه‌وه چاودێرى ئه‌م هه‌نگاوه ده‌که‌ین». فرانسیس وتیشى« :ئهگهر ( )BDPله‌ناو سیسته‌مى سیاسى بمێنێته‌وه ئه‌مریکا ب�ه خۆشحاڵیه‌و‌ه ک��ار ل�هگ�هڵ ()BDP ده‌کات». ل���ه ب������اره‌ى ه���ه‌وڵ���هک���ان���ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى تورکیاشه‌و‌ه بۆ ئاماده‌کردنى ده‌ستوورێکى ن���وێ ،ب��اڵ��ی��ۆزى ئ�هم��ری��ک��ا وت���ى :ن��وێ کردنه‌وه‌ى ده‌ستوور بۆ دیموکراتى تورکیا شتێکى زۆر گرنگه.
له هه‌ولێره‌وه بۆ سلێمانی، عێراقێکی دیکه له به‌شی فارسی ()BBCدا بابه‌تێک لهسهر ناوی «له هه‌ولێره‌وه بۆ سلێمانی، عێراقێکی دی��ک�ه» ب�ڵاو ب��ۆت�هوه ک�ه له ئه‌ساسدا کۆمه‌ڵێک راپۆرته سه‌باره‌ت به بارودۆخی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی باشوری کوردستان .لهم راپۆرتانه‌دا که له چه‌ند به‌شدا ب�ڵاو ده‌بێته‌وه ،بابه‌ته‌کانی وه‌ک «قاچاغی کااڵ بۆ ئێران»« ،په‌یوه‌ندی ئابوری ئێران لهگهڵ باشوری کوردستان»، «چ��االک��ان��ی مافی م��رۆڤ��ی ئێرانی له ک��وردس��ت��ان��ی ع��ێ��راق��دا»« ،ئه‌رێکردنی یاسای سزای توندوتیژی له‌دژی ژنان و مندااڵن له کوردستاندا» و «ئۆپۆزسیۆنی کوردستانی عێراق» گرنگی پێدراوه و لهگهڵ دیدار و گرته‌ی ڤیدیۆیی له به‌شی فارسی ( )BBCباڵو ده‌بێته‌وه .ریپۆرته‌ری ئه‌م بابه‌ته سه‌رنج راده‌کێشێته سه‌ر ئه‌وه‌ی که دراوسێی رۆژئاوای ئێران ،کوردستانی ع��ێ��راق زۆر خ��ێ��را خ�ه‌ری��ک��ی گ��ۆڕان �ه و گۆڕانکاریانه ،وه‌رچه‌رخانێکی زۆری له کۆمه‌ڵگای کوردان و په‌یوه‌ندیان لهگهڵ دراوسێیه‌کانیان دروست کردووه. داوا یاساییه‌کانى سه‌ر رۆژنامه‌وانانى هه‌رێم
ه گهورهترین گه‌نده‌ڵی مێژووی ئێراندا nشوێن‌په‌نجه‌ی ده‌وڵه‌ت ل
ده‌وڵ���ه‌ت���ی ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن�����ه‌ژاد ب��ودج �ه‌ی ئ��اوه‌دان��ک��ردن�هوهی واڵت خه‌رجی پێدانی یاران ه نه‌قدییه‌کان ده‌ک��ات ،چۆن ده‌زانێ که په‌رله‌مان و ده‌زگ��ا چاودێرییه‌کان، له ترسی یارانه‌وه‌رگره‌کان ،ته‌نیا ناچارن خه‌ریکی وتار و ئاماده‌کردنی راپۆرت بن، به‌اڵم ناتوانن ب ه شێوه‌یه‌کی به‌هه‌ند پێشی پێ بگرێت. کاره‌سات ه له‌وێدایه ک ه بۆ پێدانی یاران ه ن�ه‌ق��دی��ی�هک��ان ،به‌ڵێنێکی زۆر گ���ه‌وره‌ی ئابوری که‌وتۆته سه‌رشانی ده‌وڵ �ه‌ت ک ه جێبه‌جێکردنی بهنده ب ه نه‌وتی س�ه‌روی ( )100دۆالر و قوربانیبونی به‌شێکی گ���هوره ل� ه پ��رۆژه‌ک��ان��ی ئ��اوه‌دان��ی واڵت. البردنی به‌رنامه‌کانی ئاوه‌دانی بۆ پێدانی یاران ه نه‌قدییه‌کان ،گه‌نده‌ڵییه‌که گهوره
فارس‌نیوز
ب ه ره‌هه‌ندی زۆر گرنگتر ل�هوهی ک ه ب ه «گه‌نده‌ڵی سێ ه��ه‌زار ملیار تمه‌نی» به‌ناوبانگ بووه .به‌اڵم به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی «گه‌نده‌ڵی یارانه‌یی» کارێکی ئاسان نیه. له‌و بارودۆخه نوێیه‌ی ل ه واڵت��دا هاتۆت ه ئ����اراوه ،ه �ه‌ر م��ان��گ ه����ه‌زاران ک �هس ل ه خه‌ڵک ،ب ه سه‌عاتان ل ه سه‌ره‌دا ده‌وه‌ستن تا یارانه نه‌قدییه‌کان وه‌رگرن .بۆ ئه‌م ژماره چاوه‌ڕوانان ه چ گرنگی ههیه ک ه پاره‌ی یاران ه نه‌قدییه‌کان ل ه چ شوێنێکه‌و‌ه دابین ده‌کرێت؟ ته‌نانه‌ت بیرکردنه‌وه لهسهر ئهوه که کهسێک بیه‌وێ به پاڵپشتی راپۆرتی دی��وان��ی حیسابداری ی��ان کۆمیسیۆنی پسپۆری په‌رله‌مان وانه‌ی ئابوری بدات ب ه ئهوان ،پێکه‌نیناوییه.
س���ه‌ن���ت���هرى م��ی��ت��رۆ ب���ۆ داک��ۆک��ی��ک��ردن ل �ه رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان داوا ده‌ک����ات وه‌ک هه‌نگاوێک ب��ۆ ه��ێ��ورک��ردن �هوهى ره‌وش��ى سیاسى له هه‌رێمى کوردستانى عێراقدا، الی �ه‌ن �ه س��ی��اس��ی�هک��ان��ى ه �ه‌رێ��م �هک �ه داوا ی��اس��ای��ی�هک��ان��ی��ان ل �هس �ه‌ر رۆژن���ام���هوان���ان بکشێننه‌وه. ئ �هم ڕاگ�ه‌ی��ان��دن�ه‌ى رۆژى پێنجشه‌ممه‌ى سه‌نته‌رى میترۆ دواب����ه‌دواى ئ �هوه هاتوه وه‌ک ئ��ام��اژه‌ى پێکراوه ته‌نها له م��اوهى ( )24کاتژمێرى پێشتردا چوار رۆژنامه‌وان له‌به‌رده‌م دادگادا ئاماده بوون. ل �ه پ���اش روداوه‌ک����ان����ى ()17ى مانگى شۆباته‌وه رۆژنامه‌نوسان «رۆژنامه‌وانانى س �ه‌رب �هخ��ۆ» ل �ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��ى عێراق گازه‌نده‌یه‌کى زۆریانه له‌وه‌ى ههموو هه‌وڵێک خراوه‌ته گه‌ڕ بۆ بێده‌نگ‌کردنیان و دوورخستنه‌وه‌یان ل �هوهى راستیه‌کان به ئاشکرایى باس بکه‌ن. نزیکه‌ى ده رۆژێک له‌مه‌وبه‌ر ژماره‌یه‌ک له رۆژنامه‌وانان که‌وتنه خۆ بۆ پێکهێنانى رێکخراوێکى نوێى رۆژنامه‌وانى و وه‌ک ب��اس��ی��ان ک����ردوه ی�هک��ێ��ک ل �ه ئامانجه س �ه‌ره‌ک��ی �هک��ان��ى ئ���هم رێ��ک��خ��راوه نوێیه پاراستنى پیشه‌ى رۆژنامه‌وانى و ئیتیکى رۆژن��ام�هوان��ی�ه ل� ه هه‌رێمى کوردستانى عێراقدا.
بیروڕا
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
16
سۆران حسێن دواى ن���ۆزده س���اڵ س �هرک��رده‌ی �هک��ى دیارترین پارتى باشورى کوردستان که م��اوهى ( )6ساڵیشه سه‌رۆکى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان���ه س���ه‌ردان���ى به‌شێکى ه���ه‌ره گرنگى واڵت �هک �ه‌ى ده‌ڤه‌رى گه‌رمیانى کرد .زۆر ده‌مێک بوو نوسه‌ران و ڕۆشنبیرانى گه‌رمیان ره‌خنه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمیان ده‌ک��رد و له س �ه‌ردان نه‌کردنى ناوچه‌که‌یان
سه‌رۆکى هه‌رێم ل ه سه‌ردانى بۆ گه‌رمیان چى پێبوو؟ زۆر ن��ی��گ�ه‌ران ب���ون .دی���اره ئه‌مه‌ش م��اف��ى خه‌ڵکى ه���ه‌ژارى گه‌رمیان ه که سه‌رۆک سه‌ردانیان بکات و ل ه هه‌لومه‌رجى ناوچه‌که به‌ئاگابێت. وه‌ک ل���ه س������ه‌ره‌وه ئ���ام���اژه‌م پ��ێ��دا ماوه‌ى نۆزده ساڵه جه‌نابى سه‌رۆک گه‌رمیانى نه‌دیوه ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدا زۆری��ن �ه‌ى واڵت��ان��ى دون��ی��اى بینیوه. ئه‌گه‌رچى پێش به س��ه‌رۆک بونى به‌ڕێز بارزانى تا راده‌ی��هک هۆکار ههبوه بۆ نه‌هاتنى جه‌نابى سه‌رۆک و ئهوه کادران و ئه‌ندامانى پارته‌که‌ى ب �ه‌رپ��رس��ن ل �ه س����ه‌ردان ک��ردن��ى ی��ان نه‌کردنى ،به‌اڵم شه‌ش ساڵى رابردوى مافى ههموو تاکێکى کورده ره‌خنه‌ى بکات ،چونکه ئهو ئێستا به ته‌نها س �ه‌رۆک��ى پ��ارت �هک �ه‌ى نییه ،بهڵکو سه‌رۆکى هه‌مو هه‌رێمى کوردستانه! دیاره مه‌به‌ستم زیاتر له سه‌ردانه‌که‌ى ئه‌م دواییه‌ى گه‌رمیانه که دواى ئهو ههموو ره‌خنه و داواک��اری��ی�ه‌ى گه‌ل به‌دى هات. ئێمه‌ى گه‌رمیانى سه‌ردانى سه‌رۆکى هه‌رێممان بۆ چیبو؟ وه‌اڵمه‌که رون ه بۆ ئاگاداربون له که‌موکورتیه‌کانى ناوچه‌که و بونى گه‌نده‌ڵى و ده‌ست ت��ێ��وه‌ردان��ى ح��زب ل �ه س �هرج �هم دام��و
ده‌زگ��اک��ان��ى گ�ه‌رم��ی��ان��دا و س��ه‌ردان ک���ردن���ى پ��اش��م��اوه‌ک��ان��ى ئ �ه‌ن��ف��ال و هتد .ب �ه‌اڵم زۆر جێگاى داخ �ه ک ه س����ه‌رۆک س���ه‌ردان���هک���ه‌ى هیچکام لهم داواکارییانه‌ى به‌دی نه‌هێنا ب ه جۆرێک به‌دیدى من به‌م سه‌ردانه‌ى هیچى به‌ده‌ست نه‌خست نه بۆ خۆى و نه بۆ گه‌ل! پێمخۆشه تیشکێک بخه‌مه س �ه‌ر ش��ێ��وازى س�ه‌ردان�هک�ه‌ى جه‌نابى س���ه‌رۆک .ه �ه‌ر له‌سه‌رتاو‌ه کۆبونه‌وه‌که کرایه کۆبونه‌وه‌یه‌کى حزبى و پارتى و یه‌کێتى ئاماده‌کارییان ب��ۆ ده‌ک���رد داوه‌ت���ى پارته‌کانیتریان ب����ۆالى س�����ه‌رۆک ده‌ک������رد .دوات����ر ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک �ه رێ��ک��خ��را ،ب���ه‌اڵم ئ�هم کۆبونه‌وه‌یه له سه‌اڵحه‌دینیش بای ه هه‌ر واده‌بو ،چونکه دانیشتوان بۆیان نه‌بوو وته‌یان لێوه بێت و ده‌بایه هه‌ر گ��وێ��ب��گ��رن ل��ه ج �ه‌ن��اب��ى س����ه‌رۆک! س���ه‌رۆک ل �ه س��ه‌ره‌ت��اى وت�هک��ان��ی��دا داواى لێبوردنى له خه‌ڵکى گه‌رمیان ک��رد که ماوه‌یه‌کى زۆره سه‌ردانى ناوچه‌که‌ى نه‌کردوه و بیانویشى بۆ سه‌ردان نه‌کردنى ئه‌مه‌بوو. ب �ه‌ه��ۆى ئ���هوهى ل �ه راب�����ردودا هیچم ب���ه‌ده‌س���ت���هوه ن��ه‌ب��وه ب��ۆی �ه س��ه‌ردان��ى گه‌رمیانم نه‌کردوه! لێره‌دا پرسیارێک
دروست دهبێت و وه‌اڵمه‌که‌شى ته‌نها الى سه‌رۆکه .ئێستا چى به‌ده‌سته‌و‌ه بوو له سه‌ردانیکردنى بۆ گه‌رمیان؟ دواى چه‌ند وته‌یه‌کى ک��ورت له‌برى ئ����هوهى ب���ه ئ���ام���اده‌ب���وان���ى ه��ۆڵ�هک� ه بڵێت چ که‌موکورتییه‌کیان هه‌ی ه بیگه‌یه‌ننه گوێى خۆى به مه‌به‌ستى چ���ارهس���هرى ،ب���ه‌اڵم ئ �هو خ��ێ��را خۆى ل �ه ئ��ازاره‌ک��ان��ى گ�ه‌رم��ی��ان ش���ارده‌و‌ه و دی��س��ان �هوه پ �ه‌ن��ج �ه‌ى ت��ۆم �ه‌ت��ى بۆ گ �ه‌ری�لاک��ان��ى پ�هک�هک�ه و پ��ه‌ژاک درێ���ژ ک��رد و ب �ه ش �ه‌ڕخ��واز و دژى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى هه‌رێم له‌قه‌ڵه‌مى دان به‌بێ ئ�هوهى راستییه‌کان وه‌ک خۆى بگه‌یه‌نێت و ئه‌وه‌ش باس بکات ک �ه گ �ه‌ری�لا ش��ه‌ڕخ��واز نییه ده‌ی��ان ئاگربه‌ستى یه‌ک الیه‌نه‌ى راگه‌یاندو‌ه به مه‌به‌ستى ئاشتى ئ�هوه دوژم��ن و زاڵمه‌کانى ئێران و تورکیایه سورن لهسهر خوێن رشتن. ه���ه‌ر ل��ه وت �هک��ان��ی��دا ب���ارزان���ى وت��ى گه‌ریال له قواڵیى ئێران و تورکیا چاالکى ده‌که‌ن و ده‌گه‌ڕێنه‌وه باشور ب �ه‌ب��ێ ئ���هوهى رۆژێ���ک ئ �هم �ه‌ى بۆ دوژم��ن رونکردبێته‌وه و پێیان بڵێت ئهوان له باشوردان ئێوه سنورى خۆتان بپارێزن ب��ا گ�ه‌ری�لا ن�ه‌ی�ه‌ت ئیتر بۆ
ههموو تاوانێکى دوژمنیش بخرێت ه ئ�هس��ت��ۆى گ �ه‌ری�لاک��ان!! ب�ه‌ه�ه‌رح��اڵ جه‌نابى بارزانى وه‌ک هه‌میشه ئهو وت��ان�ه‌ى ئه‌توانى له ه�ه‌ول��ێ��رهوه بڵێت نه‌ک گه‌رمیان ،چونکه چاوه‌ڕوانى وت �ه‌ى ت��رى لێده‌کرا چ��اوه‌ڕوان��ى ئهوه ده‌ک����را ف �ه‌رم��ان��ى دادگ��ای��ی��ک��ردن��ى ئه‌وانه‌ى نیشانه شکێنیان به گه‌نجانى گ��ه‌رم��ی��ان��هوه ده‌ک����رد ده‌رب���ک���ات و گه‌نده‌اڵنى ناوچه‌که‌ش س��زا ب��دات. ب �هش��ێ��ک��ى الوازى س���ه‌ردان���هک���ه‌ى س��ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م دهگ���ه‌ڕێ���ت���هوه بۆ رێکخه‌رانى ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�ه ،چونک ه ئ �هوان ویستى ه�ه‌ر ره‌خنه گرێکیان هه‌بوایه بانگهێشتى کۆبونه‌وه‌که‌یان نه‌ده‌کرد. نمونه سه‌رۆک ده‌بوایه بچویاته الى دایکانى جه‌رگ سوتاوى پاشماوه‌ى ئه‌نفال خ��ۆى ل�ه نزیکه‌وه گ��وێ ل ه ئازاره‌کانیان بگرتایه ،به‌اڵم بهداخهوه نه‌چوو ته‌نها توانى بڕواته م�ه‌زارى ئه‌نفاله‌کان ل�ه م��ه‌زاره‌ک��هش که‌س بۆى نه‌بوو چرکه بکات و ره‌خنه‌ى ه �ه‌ب��ێ��ت دای����ه ئ��اس��ک �ه‌ى پ��اش��م��اوهى ئه‌نفال ویستى له مه‌زاره‌که سه‌رۆک ب��ب��ی��ن��ێ��ت و س��ک��ااڵک��ان��ى خ����ۆى و پاشماوه‌ى ئه‌نفال بگه‌یه‌نێت ،به‌اڵم Soran_kalar@yahoo.com
له‌الیه‌ن پاسه‌وانه‌کانه‌وه دورخ��رای�هوه و رێگه‌ى لێگیرا س�ه‌رۆک ببینێت! له دانیشتنى لهگهڵ پارته‌کانیشدا ئ �هگ �ه‌رچ��ى زۆری��ن��ه‌ى پارته‌کانیان داوه‌ت ک���ردب���وو ،ب����ه‌اڵم پ��ارت��ێ��ک��ى زی��ن��دوى وه‌ک پ��ارت��ى چ��ارهس��هرى داوه‌ت نه‌کرابوو .نه‌با لهسهر پرس ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان و گه‌نده‌ڵى ره‌خنه‌یه‌کى س����ه‌رۆک ب��ک��ه‌ن .ل �ه‌ه �هم��ان��ک��ات��دا رۆژنامه‌نوسانى ئه‌هلى و ره‌خنه‌گران به‌گشتى پرسیارى زۆری��ان الب��وو بۆ س�ه‌رۆک ،به‌اڵم بوارى وتنیان نه‌بو! ئیتر ن����ازام س �ه‌ردان �هک �ه بۆچیبو؟ پارتى و یه‌کێتى هه‌رچى شتى جوان ه پێشچاوى س �ه‌رۆک��ی��ان خست بۆی ه ئهویش هێنده به‌شان و باڵى که‌الریدادا نیو هێنده باسى که‌موکورتییه‌کانى ک���ه‌الرى ن �هک��رد ج��گ�ه ل���هو ه�هم��وو که‌موکورتییه‌ى ک��ف��رى و ناحیه‌ى رزگارى و باوه‌نور و ده‌ربه‌ندیخان. ب���ۆی���ه ب�����ه‌ڕاى م���ن س�����ه‌رۆک ئ �هو ک���ۆب���ون���هوهى ل���ه س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن��ی��ش ب���وای���ه ج����ی����اوازى ن���ه‌ب���وو چ��ون��ک� ه ئ �هوان �ه‌ى ئ��ام��اده‌ب��ون ئ��ام��اده‌ده‌ب��ون ل ه سه‌اڵحه‌دینیش!
که‌لتورى کلکه ده‌مانچه له ئه‌قڵیه‌تى کاره‌کته‌ره سیاسیه‌کانماندا
هاوڕێ کاسترۆ
دواى تێکشکاندى ده‌ڕنده‌ترین دیکتاتۆرى س �ه‌ده‌ى ( )21و قێزه‌ونترین ده‌س �ه‌اڵت له مێژوى به‌شه‌رى ده‌یه‌ى سه‌ده‌ى رابردوودا له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ،له ساڵى ()1991 پ��رۆس�ه‌ى بنیادنانى کۆمه‌ڵگاى ک��وردى ده‌ستى پێکرد ،دواى ( )20ساڵ له خه‌باتى مه‌ده‌نى و ملمالنێى سه‌خه‌ت لهگهڵ کلتوره ج��ی��اوازه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگا و ( )20ساڵ کارکردن بۆ کۆتایى هێنان به شارده‌نه‌وه‌ى کلکى ئهو ده‌مانچانه‌ى له‌به‌ر پشتێنى ئهو جه‌نگاوه‌رانه‌ى که رۆژانه له سه‌ر شۆسته‌ى شه‌قامه‌کان نمایش ده‌کران ،که سااڵنێک له چیاکانى کوردستان ده‌جه‌نگان بۆ ئازاد کردنى کوردستان ( )20س��اڵ راهێنانى پێشمه‌رگه لهسهر پره‌نسیپه‌کانى سه‌ربازى
و ده‌سته‌مۆکردنیان بۆ ب��وارى نیزامى و ده‌کات به پیاوه‌کانى به کلکى ده‌مانچ ه گۆڕینى پشتێنیان به نیتاقى سه‌ربازى ،ئاسۆس هه‌ردى ته‌نبێ به‌که‌ن ،بێگومان ئه‌م له‌کاتێکدا ئه‌سته‌مه گۆڕینى ئاراسته‌ى په‌الماره به کلکى ده‌مانچه ،نمایشى هێزه چه‌کدارى له پێشمه‌رگه‌وه بۆ سه‌ربازى ،بۆ ترساندنى به‌رامبه‌ره‌کانیان و جۆرێکه چونکه یه‌کێکه له هه‌نگاوه گرنگ و پڕ له گه‌ڕانه‌وه بۆ مێژووى ترس و تۆقاندنى شاخ ،له‌به‌ر ئهوه مێژوى لێدان به کلکى بایه‌خه‌کانى ده‌سه‌اڵتى کوردى. ب����ه‌اڵم دواى ( )20س���اڵ ل �ه ئ �ه‌زم��وون ده‌مانچه باگراوه‌ندنێکى که‌لتورى قوڵى کردنى ده‌سه‌اڵتى کوردى راهێنان بۆ ئه‌م له م��ێ��ژووى ب�هش�هرى ئێمه‌دا ههیه وه‌ک ب����واره ،ه �ه‌واڵ��ى چاالکیه‌کى گ �ه‌وره‌م��ان باگراوه‌ندێکى ئه‌فسانه‌یى له ئه‌ده‌بیاتى بیست ک�ه پیاوێکى سیاسى ل�ه رێگاى کوردى ره‌نگى داوه‌ته‌وه. پاسه‌وانه‌کانیه‌وه په‌المارى ئاسۆس هه‌ردى بۆیه له چیرۆکێکى ئه‌فسانه‌دا باس له رۆژنامه‌نوسى داوه به‌کلکى ده‌مانچه‌که‌ى پاڵه‌وانێکى به‌هێز ده‌ک���ات ک �ه نمونه‌ى ب���ه چ �ه‌ن��دی��ن ش��وێ��ن س����هرى ش��ک��ان��دوه ،ئازایه‌تى ناوچه‌که بووه که ئه‌م پاڵه‌وانه له‌ڕاستیدا پرسیارى گرنگ لێردا ئهوهیه رۆژێکیان چوه بۆ راو رووبه‌ڕوى شێرێک بۆچى گ �هوره سیاسیه‌کى وه‌اڵت ئاماژه ب��ۆت �هوه ب �ه‌ه��ۆى ئ��ازای �ه‌ت��ی �هوه ب �ه کلکى
ده‌مانچه‌که‌ى سه‌رى شێره‌که‌ى کوتاوه تاکو ب �ه‌دى بکه‌ین له نێوان ئاسۆس و شێر و کوشتویه‌تى ،سه‌ره‌راى ئه‌مه‌ش له که‌لتورى ئافره‌ته‌که و کاره‌کته‌ره‌کانى جێبه‌جێکار کۆمه‌اڵیه‌تى ئێمه‌دا ئ �هم ج��ۆره لێدانانه له سێ رووب �ه‌ڕوب��ون �هوهى ج��ی��اوازى وه‌ک ب����اوه‌ن وه‌ک (ئ��اف��ره‌ت��ێ��ک ل �ه س��ک��ااڵى شه‌ره‌ف ،هێز ،تۆڵه .به‌اڵم له ئه‌قڵیه‌تێکى سه‌ره‌مه‌رگدا ده‌ڵێت هاوسه‌ره‌که‌م سه‌ره‌تا به هاوبه‌شدا یه‌ک ده‌گرنه‌وه که‌واتا هه‌ریه‌ک کلکى ده‌مانچه سه‌رى کوتام تا له هۆش ل����ه‌رووداوه‌ک����ان چ��ێ��رۆک��ێ��ک ل �ه ت���رس و خۆم چ��ووم) .دڕاوسێکانیش ده‌ڵێن دواتر ئازایه‌تى و تۆڵه له‌خۆ ده‌گرن. ب �ه‌اڵم له‌هه‌مووى گرنگتر ئهوهیه لێدانى گوله‌بارانى کرد. ئه‌زمون کارێکى بوارى لێدان به که‌ڵکى ئ��اس��ۆس ه����ه‌ردى و م���ان���هوهى ل �ه‌ژی��ان��دا ده‌مانچه :پێیوایه جۆرێکه له هه‌ڕه‌شه‌ى پێش ده‌ستکه‌وتێکه بۆ وااڵبوونى تۆمارى ئهو کوشتن و ئاگادارکردنه‌وه‌ى دووژمنه‌که‌یه ،پیاوه سیاسیانه‌ى که زه‌مه‌نێک ب��وو له چونکه له‌ڕابردوودا ئهمه به‌شێک بووه له تاریکیدا راوى رۆژنامه‌نوس و روناکبیرانیان که‌لتورى ته‌نبێ کردن ،بۆیه ده‌کرێت ئه‌م ده‌کرد ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ناویان بۆته به‌شێک رووداوانه ببه‌ستینه‌وه به په‌الماره‌که‌ى سه‌ر له مانشێتى رۆژنامه و گۆڤاره‌کان و رنگه ئاسۆس هه‌ردى که جۆرێک له هاوسه‌نگى له‌ئاینده‌شدا ببنه قێزه‌ونترین پیاوى واڵت.
سه‌ربه‌خۆیى ،ئهو وشه‌یه‌ى ک ه حزبه کوردییه‌کان بێزار ده‌کات؟!
هێمن عه‌لى مه‌حمود ل�ه‌پ��اش داب�هش��ک��ردن��ى ک��وردس��ت��ان و چ �ه‌وس��ان��دن �هوهى ن���ه‌ت���هوهى ک���ورد و بێبه‌شکردنى تاکى کورد له ههموو م��اف �ه س��روش��ت��ی�هک��ان��ى و ه��ه‌وڵ��دان ب��ۆ س��ڕی��ن��هوهى ن���ه‌ت���هوهى ک����ورد و له‌ناوبردنى ههموو تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى له‌الیه‌ن واڵتانى داگ��ی��رک �ه‌ر و ن��ه‌ت��هوهى س �ه‌رده‌س��ت، بارودۆخێک په‌یدابوو که نه‌ته‌وه‌ى ک�����وردى ل���ه‌ن���اوچ���وون���ى ی �هک��ج��ارى ن��زی��ک��ده‌ک��ردهوه ،ب �ه‌اڵم ئ�هم هه‌وڵدانه ب���ۆ ل���ه‌ن���اوب���ردن���ى ن����ه‌ت����هوهى ک���ورد رووب������ه‌ڕوى ب���ه‌رگ���رى و خه‌باتێکى ب �ه‌ه��ێ��زى ن��ه‌ت��ه‌وای��ه‌ت��ى و ل �ه‌ه �هم��ان ک��ات��دا خه‌باتێکى چینایه‌تى ب��وه‌وه که توانیوویه‌تى ت��اڕاده‌ی�هک��ى باش به‌هێزى ئهو شه‌پۆلى قڕکردنه هێواش بکاته‌وه ،به‌اڵم ئه‌م خه‌باته تا ئێستاش نهیتوانیوه به‌یه‌کجارى ئهو مه‌ترسیه نه‌هێڵێت که رووب��ه‌ڕوى کۆمه‌ڵگاى
کوردى و کوردستان ده‌بێته‌وه ،ئه‌م ه ئهو راستیه‌یه که به‌رۆکى خه‌باتى ه��ێ��زه ک��وردی��ی �هک��ان��ى ک��وردس��ت��ان��ى گ��ه‌وره‌ى گ��رت��ووه ،ب �ه‌اڵم له باکورى کوردستان بارودۆخه‌که تاڕاده‌یه‌ک ج��ێ��گ �ه‌ى دڵ��خ��ۆش��ی �ه ل���ه‌ب���ه‌ر ئ���هوهى خه‌باتکردن له پێناو زم��ان ،کلتور و هونه‌ر ههموو تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردى له‌ڕیزى پێشه‌وه‌ى خه‌باتکردندایه .به‌اڵم ئهوهى گرنگه باسکردنى ئهو خه‌باته‌یه که ئێستا له باشورى کوردستان بوونى ههیه، ده‌بینین خه‌باتى حزبه کوردییه‌کان ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ى خه‌باتێکى عێراقیانه‌یه ئ����ه‌وه‌ن����ده خ �ه‌ب��ات��ێ��ک��ى ک������وردى و کوردستانى نییه ،مه‌به‌ست لێره‌دا ئ���هوهی���ه ک���ه ح��زب��ه ک��وردی��ی��هک��ان ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى عێراقى ع���ه‌ره‌ب���ی���دا وه‌ک ه���ێ���زى ک����وردى سیاسه‌تى خۆیان بکه‌ن. ل �ه‌وچ��وارچ��ێ��وه‌ش��دا ه�ه‌ن��دێ��ک م��اف به‌ده‌ست بهێنن وه‌ک فیدراڵى و خوێندن به زمانى دای��ک و چ�ه‌ن��دان مافى تر ،ره‌نگه ئه‌م ماف و ده‌ستکه‌وتانه بۆ ئێستا ده‌ستکه‌وتى باشبن ،به‌اڵم ههموو ئ�هو ده‌ستکه‌وتانه ته‌نها به س�ه‌رب�هخ��ۆی��ى ده‌ت��وان��رێ��ت بپارێزرێت له‌به‌ر ئهوهى هیچ دڵنیاییه‌ک نییه ک�ه جارێکى ت��ر ئ �هم ده‌ستکه‌وتانه نه‌بێته‌وه به خۆڵه‌مێش ،له‌ڕاستیدا ئێستا هه‌وڵده‌درێت بۆ له‌ناوبردنى ئه‌م ده‌ستکه‌وتانه و بێبه‌شکردنى کورد له ههموو مافه سروشتیه‌کانى ،ئه‌مه‌ش زۆر ب�ه‌ڕون��ى له ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان دهردهکهوێت له ده‌رکردنى کورده‌کان
و دژایه‌تیکردنى ه �ه‌ر شتێک ک ه په‌یوه‌ندى به کوردستانهوه هه‌بێت ،ئه‌م دژایه‌تیکردنه رۆژ له‌دواى رۆژ زیاتر دهبێت ،عه‌ره‌ب له عێراقدا له کاتى به‌هێزبوونیاندا هه‌رگیز رازى نابن هه‌رێمێک هه‌بێت ب�ه‌ن��اوى هه‌رێمى کوردستان ،ئ�هوان دژایه‌تى هه‌رێمى به‌صره ده‌که‌ن له کاتێکدا هه‌رێمێکى عه‌ره‌بیه ،هۆکارى ئه‌م دژایه‌تیکردنه ه��ه‌رچ��ی��هک ب��ێ��ت گ��رن��گ ن��ی��ی�ه، ه�ه‌رچ�ه‌ن��د ه��ۆک��اره‌ک��ان ج��ی��اواز بن، ب���ه‌اڵم ئ��ام��ان��ج��ى دژای�ه‌ت��ی��ک��ردن�هک�ه ه��ێ��ش��ت��ن�هوهى ع��ێ��راق��ى ع �ه‌ره‌ب��ی �ه به یه‌کپارچه‌یى. ل���ێ���ره‌دا گ��رن��گ و پ��ێ��وی��س��ت�ه ئێمه ل �هو راستیه تێبگه‌ین ک�ه ئاینده‌ى کوردستان به‌م ب��ارودۆخ�ه‌ى ئێستاوه مایه‌ى نیگه‌رانیه و ئاینده‌یه‌کى نادیار رووب �ه‌ڕوم��ان �ه ،لهگهڵ ئ �هم هه‌مووه مه‌ترسیه هێشتاش حزبه کورده‌کان ده‌س��ت��ی��ان گ���رت���ووه ب �ه عێراقچێتى خ��ۆی��ان �هوه و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت زی��اده‌ڕۆی��ش ده‌که‌ن ،کاتێکیش باسى سه‌ربه‌خۆیى ده‌ک��رێ��ت ئیتر ئ �هم حزبانه تووندتر ده‌س��ت دهگ��رن به ع��ێ��راق�هوه ،ئهگهر بۆیان بکرێت وشه‌ى سه‌ربه‌خۆیى له فه‌رهه‌نگى زمانى کوردیدا ده‌سڕنه‌وه، به‌کورتى ئه‌م وشه‌یه مۆته‌که‌ى حزبه کوردییه‌کانه ،ئهگهر هه‌ندێکیشیان جارجار له قوژبنێکدا باسى ده‌که‌ن ئهوه راست نیه و ته‌نها دروشمێکى وشکه ،چونکه کاتێک باسى مافى سه‌ربه‌خۆییت کرد دهبێت له‌و پێناوه‌دا خه‌بات بکه‌یت و به‌ڕاستى هه‌نگاو به‌ره‌و ئامانجه‌که هه‌ڵبگریت.
بهداخهوه له ئێستا هیچ کارێک بۆ ئه‌م مهبهسته نه‌کراوه ،له‌کاتێکدا ئه‌م مافه بۆ ههموو نه‌ته‌وه‌یه‌که نه‌ک ت�ه‌ن��ه��ا ب��ۆ ن��ه‌ت��هوه س �ه‌رده‌س��ت �هک��ان، پێویسته لهم باسه‌دا به‌ته‌واوه‌تى هێزه ئیسالمى و کرێکارى و چه‌په‌کان له‌بیر ب��ک�ه‌ی��ن ،چونکه ئ���هوان هه‌ر ب �ه راش��ک��اوى ده‌ڵ��ێ��ن ئێمه ب��ڕوام��ان ب���هو م �هس �ه‌ل �ه‌ی �ه ن��ی��ی �ه و خ �ه‌ب��ات��ى ئ��ێ��م�ه خ�ه‌ب��ات��ێ��ک��ى ج���ی���اوازه ،وه‌ک چ��ۆن ئیسالمیه‌کان ده‌ڵ��ێ��ن خه‌باتى ئێمه خه‌باتکردنه ل �ه پێناو ئاینى ئیسالم! ی��ان وه‌ک چ�ه‌پ�هک��ان پ��اره بۆ لێقه‌وماوانى هایتى کۆده‌که‌نه‌وه، به‌اڵم کاتێک کاره‌ساتێک رووبه‌روى ک��ورده‌ک��ان ده‌بێته‌وه له پارچه‌کانى ت��رى ک��وردس��ت��ان ن��ازان��م ب��ۆ هه‌ستى ئیسالمى و کرێکارى و مرۆڤدۆستیان ن��اج��وڵ��ێ��ت و ی��ارم �ه‌ت��ی ه���اوزم���ان و هاوئاینه‌کانى خۆیان ن��اده‌ن ،ئهگهر ئیسالم دژى دروس��ت��ب��وون��ى ده‌وڵ�ه‌ت�ه ئ���ه‌ى ب��ۆچ��ى ع���ه‌ره‌ب���هک���ان خ��اوه‌ن��ى ئ �هو ه�هم��ووه ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌ن؟ له‌ڕاستیدا عه‌ره‌به‌کان ئاینیان به‌کارهێناوه بۆ گه‌شتن به ئامانجه‌کانیان که خۆى له سه‌ربه‌خۆیى و خۆبه‌ڕێوه‌بردنه‌وه دهب���ی���ن���ێ���ت���هوه ،ئ����ه‌ى ک�����ورد ئ��ای��ن��ى ب��ۆچ��ی �ه؟ ج��گ �ه ل��ه ک��ۆی��ل �ه‌ی �ه‌ت��ى و یاساوڵى و جه‌نگاوه‌رى و شه‌ڕکردن و جیهادکردن له‌پێناو خواستى فارس، تورک و ع�ه‌ره‌ب هیچى تر نه‌بووه، کورده‌کان وه‌ک موجاهیدێکى ئازا توانیویانه ههموو ئ�هو شوێنانه بۆ تورک ،عه‌ره‌ب و فارس داگیر بکه‌ن که فه‌رمانیان پێکردون ،رۆژێ��ک
موجاهیدى سه‌فه‌وییه‌کان بووه ،رۆژى دواتر جه‌نگاوه‌رى عوسمانیه‌کان بووه. ئێستا جێگه‌ى خۆیه‌تى له چه‌په‌کانیش ب��پ��رس��ی��ن ئ���هگ���ه‌ر چ���ه‌پ���ب���وون دژى درووستبوونى ده‌وڵه‌ته بۆچى روسیا واڵت��ه؟ بۆچى ئوکرانیا ،جۆرجیا، ههموو ئ�هو ناوچانه‌ى که یه‌کێتى سۆڤێتیان پێکده‌هێنا ئێستا خاوه‌نى واڵت و ح��ک��وم �ه‌ت��ى س �ه‌رب �هخ��ۆی��ى خۆیانن؟ ،له‌کاتێکدا واڵت��ى روسیا و ههموو ئهو واڵتانه‌ى که یه‌کێتى سۆڤیه‌تى پێشویان دروس��ت��ک��ردوه له ئێستادا واڵته‌کانیان به‌ناوى واڵتى نهتهوه ن��اون��اوه ،سه‌یره ئ�هو شوێنه‌ى هزرى چه‌پبوونى لێدرووست بووه به رێ��ب�ه‌رای�ه‌ت��ى (م��ارک��س و لنین) له ئێستادا ده‌وڵ�ه‌ت��ى نه‌ته‌وه‌ییان ههیه، ئ �ه‌ى ئیتر خێره چه‌په‌کان دژایه‌تى دروستبونى ده‌وڵه‌تى نه‌ته‌وه‌ى کوردى ده‌که‌ن .په‌ندێکى کوردى ههیه ده‌ڵێت (دواى ک�ڵ�اوى ب��اب��ردوو م �هک �هوه)، ب��ه‌اڵم پێموایه ک��ورده‌ک��ان ل�ه دواى روخ��ان��ى ده‌س �ه‌اڵت��ى ساسانیه‌کانه‌وه دواى ک�ڵ�اوى ب���اب���ردوو ک���ه‌وت���وون، ک �ه ب �ه ب���ڕواى م��ن ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ت��ى س��اس��ان��ی��هک��ان ک���ۆت���ا ده‌س��ـ��ه‌اڵت��ى سه‌ربه‌خۆیى کورده‌کان ب��ووه ،ره‌نگه ک��ورد بیه‌وێت ئ �هم پ�ه‌ن��ده کوردییه هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه و بڵێت ئێمه دواى کاڵوى بابردوو ده‌که‌وین و ده‌یگرینه‌وه و ئهگهر سه‌د جارى تریش با بیبات ئێمه هه‌ر دواى ده‌که‌وین. کاتێکیش باسى حزبه بااڵده‌سته‌کانى هه‌رێمى کوردستان بکه‌ین ،ئه‌م هێزانه ج��ارج��ار باسى سه‌ربه‌خۆیى ده‌ک �ه‌ن،
ب���ه‌اڵم ک��ات��ێ��ک ب���را ع�ه‌ره‌ب�هک��ان��ی��ان ده‌نگهه‌ڵده‌بڕن و ناڕه‌زایى ده‌رده‌بڕن له دابه‌شکردنى عێراق ،خواهه‌ڵناگرێت ئه‌مانیش یه‌کسه‌ر ده‌ڵێن :ئێمه وتومانه سه‌ربه‌خۆیى مافێکى سروشتیه بۆ هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک ،به‌اڵم ئێمه فیدراڵى به‌باشتر ده‌زان��ی��ن! ئ �ه‌ى ک�ه‌وات�ه ئه‌م باسه بۆچى ده‌ورژێنن؟ ئایا ته‌نها بۆ گه‌رمکردنى کۆڕوکۆبونه‌وه‌کانتانه؟ ئهگهر وانیه و باوه‌ڕتان به سه‌ربه‌خۆیى کوردستان ههیه پێویسته له‌و پێناوه‌دا هه‌نگاو بنێن و هیچ نه‌بێت نه‌وه‌یه‌ک ئاماده بکه‌ن بۆ داهاتوو تاکو بتوانێت ئهو خه‌ونه بهێنێته‌دى ههرچهنده له خ �ه‌ون��ى ش��اع��ی��ران�هش بچێت ،ب �ه‌اڵم ب�ه‌داخ�هوه ئ�هم حزبانه به ئاشکرا له رێگه‌ى که‌ناڵه راگه‌یاندنه‌کانیانه‌وه بانگه‌شه بۆ عێراق ده‌ک�ه‌ن و ده‌ڵێن: عێراقى من عێراقى تۆیه! من ده‌ڵێم ره‌نگه عێراقى تۆ (کورد) عێراقى ئهو (عه‌ره‌ب) بێت ،به‌اڵم هه‌رگیز عێراقى ئهو عێراقى تۆ نییه ،باشتره ئه‌م حزب و هێزانه له رێگه‌ى که‌ناڵه‌کانیانه‌وه بانگه‌شه ب��ۆ پ��ێ��ک�ه‌وه‌ژی��ان بکه‌ن له کوردستاندا که له ئێستادا گرژى و ئاڵوزى به‌رۆکى کۆمه‌ڵگاى کوردى گ��رت��ووه ،ه�ه‌روه‌ه��ا پێویسته سه‌رجه‌م هێز و حزبه‌کان پێکهوه خه‌بات بکه‌ن له پێناو به‌دیهێنانى سه‌ربه‌خۆیى و دوورخستنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا له ههموو ملمالنێ ن��اوچ�ه‌ی��ى و حزبیه‌کان و فه‌راهه‌مکردنى دواڕۆژێکى گه‌ش و سه‌ربه‌خۆ بۆ نه‌وه‌کانى داهاتوو. Diyako86@gmail.com
بیروڕا
خۆسوتانه‌که‌ی به‌ناز جه‌واد ئینتیحار بوو یان شۆڕشێک بوو؟ لهسهر ههموو تاکێکی کورد کردوه، به تایبه‌تی له رووی مه‌عنه‌وییه‌وه، که جه‌ماوه‌ر لهم هه‌رێمه‌دا له‌وپه‌ڕی ب��ێ ب���اوه‌ڕی و بێمتمانه‌ییدا ده‌ژی��ن ئ �هم �ه راس��ت��ی��ی �هک �ه ک���هس ن��ات��وان��ێ نکۆڵی لێ بکات ،هه‌ندێ بزوتنه‌وه و الی�ه‌ن��ی سیاسی ته‌نها ده‌س�ه‌اڵت��ی خودی خۆیان ده‌که‌نه پێوانه‌ی ئازادی و دیموکراسی ،یان دیموکراسی بهوه پێناسه ده‌ک�ه‌ن که ئ�هوان ده‌سه‌اڵتیان هه‌بێ و هه‌ندێ راگه‌یاندن و الیه‌نی سیاسی ره‌خنه بگرن ،که ئهمه نه‌ک دیموکراتی نییه ،بهڵکو سوکایه‌تییه ئهبوبهکر مه‌جید به به‌های دیموکراسی. الیه‌نێک یان چه‌ند الیه‌نێک بتوانن هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ل�ه قه‌یرانێکی ده‌س��ت بگرن بهسهر ههموو بڕیار و قوڵی ئ��اب��وری و سیاسی و فکری داه��ات��ێ��ک��دا و ب��ه ئ�����اره‌زوی خ��ۆی��ان و ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��دا ده‌ژی ،کاریگه‌ری ب �هک��اری بهێنن ن �ه ب �ه ره‌خ��ن �ه و نه
به ناڕه‌زایی هیچ گۆڕانکارییه‌کی پۆزه‌تیف ئه‌نجام ن��ه‌ده‌ن ،ئهمه چۆن دهب���ێ���ت���ه پ���ڕۆس���ه‌ی دی��م��وک��راس��ی، س���ه‌ره‌ڕای ئ��هوهی ن��ی��وه‌ی کۆمه‌ڵگا ک�ه ژن �ه ل�ه س �ه‌ر ئاستی ب��ڕی��اردان��دا بوونی نییه ،ئه‌ی چۆن ده‌توانرێ به ده‌سه‌اڵتێکی وا بوترێ دیموکراسی، ک�ه دیموکراسیش ل�ه ه �ه‌ر جێگه و کۆمه‌ڵگایه‌کدا بونی نه‌بوو که‌واته ئهو کۆمه‌ڵگایه له‌ناو کێشه و قه‌یراندا ده‌ژی ،به‌تایبه‌تی خه‌ڵکی هه‌ژار له ناو ئهو قه‌یرانه‌دا دهبێته سوته‌مه‌نی، ژنان له هه‌ر پێکهاته‌یه‌ک زیاتر دهبنه سوته‌مه‌نی ئهو سیسته‌مه قه‌یراناوییه، خۆسوتاندنیش ئه‌نجامی ئهو قه‌یرانه‌یه که رووب���ه‌ڕوی ژن��ان ب��ووه‌ت �هوه ،ژنان به‌جۆرێک که‌وتونه‌ته ناو ئهو دیواری قه‌یرانه و ه���ه‌روا به‌ئاسانی ناتوانن
رووب����ه‌ڕوی ب��ب��ن�هوه ،ن��اچ��ار پ�ه‌ن��ا بۆ پرۆسه‌یه‌کی وه‌اڵم دانه‌وه ده‌به‌ن ئهویش ناڕه‌زاییه به سوتانی گیانی خۆیان، خۆسوتاندن بووهته دیارده‌یه‌کی باوی کۆمه‌اڵیه‌تی ،هه‌تا ئێستا نه‌بووه‌ته وه‌اڵم بۆ ده‌ربازکردنی ئهو سیسته‌مه قه‌یراناوییه ،ته‌نها به سوتماک کردنی جه‌سته‌ی ئهو ژنه نه‌بێت هیچ شتێکی ت���ری ل��ێ ن��هک��ه‌وت��ووه‌ت��هوه ،چونکه په‌یامی ئهو خۆسوتاندنه په‌یامێکی ش����اراوه و ک��پ ک����راوه ب����ووه ،هیچ کاریگه‌رییه‌کی ل�هس�ه‌ر بزوتنه‌وه‌ی ژنان و جه‌ماوه‌ر لێ نه‌که‌وتووه‌ته‌وه. ب���ه‌اڵم خ��ۆس��وت��ان�ه گیانبازییه‌که‌ی به‌ناز محه‌مه‌د په‌یامێکی گ �ه‌وره‌ی ژنان و ت�ه‌واوی خه‌ڵکی زوڵم لێکراو ب��وو به‌رامبه‌ر سیسته‌می گه‌نده‌ڵی، چ��ون��ک �ه ل��ه پ��ێ��ن��او س���وک ک��ردن��ی
ئهو سیسته‌مه ن��ادادی و گه‌نده‌ڵیه‌دا ب�����ووه وزه‌ی����هک����ی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی و به‌گژاچونه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی تاکڕه‌وێتی و ج��ێ��گ��ی��رک��ردن��ی س��ی��س��ت�هم��ێ��ک��ی دادپه‌روه‌رانه و یه‌کسانی ،خۆسوتاندنی به‌ناز چ واته‌یه‌کی هه‌بوو که هه‌تا هه‌تایه وه‌ک��و به‌ڵگه‌یه‌کی مێژوویی ده‌م��ێ��ن��ێ��ت�هوه و دهب��ێ��ت�ه ئ��اگ��رێ��ک بۆ گیانی زاڵمان و دز و گه‌نده‌ڵچیه‌کان، ئ�هو ئاگره ئاگری کپ ک��ردن�هوهی ن��اڕه‌زای��ی �هک��ان ن��ی��ی�ه ،ب�هڵ��ک��و به‌تین ک��ردن��ی وزه و ه��ێ��زی ن���اڕه‌زای���ی و ب��زوت��ن��هوهی دی��م��وک��راس��ی �ه ،ئ��اگ��ری دیموکراسیش هه‌ر به‌ره‌وپێشه‌وه ده‌چێ و زی��ات��ر بڵێسه ده‌س �ه‌ن��ێ ،ده‌ت��وان��رێ ناوی بنرێ ئاگری شۆڕشی ئازادی و دیموکراسی ،بێگومان ئه‌م ئاگره ئهو رووب��ه‌ڕوی سیسته‌می گه‌نده‌ڵی
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه 2711/7/112010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/3 دووشه
17
و دیکتاتۆرییه‌ت دهب��ێ��ت�هوه ،ئاگری گیانی به‌ناز و محه‌مه‌د بو عه‌زیزى تونسی له‌یه‌ک ئاست و ک��ان��ووه وه بڵێسه ده‌سێنن ،پیاوه گه‌نده‌ڵچیه‌کان وه‌ک��و پیشه‌ی هه‌میشه‌ییان هه‌وڵی ناشرینکردنی ئاگره‌که ده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی گیانی سیسته‌مه گه‌نده‌ڵه‌که‌ی لێ بپارێزن ،به‌اڵم ئهمه ئاگری شۆڕشی دیموکراسییه به‌تینتر دهبێت له‌ناخی دڵی خه‌ڵکی چه‌وساوه و بن ده‌ستدا.
سه‌رکرده‌کان له‌نێوان بردنه‌وه‌ی مێژوو دۆڕاندا
کامه‌ران گوڵپی ل �ه دون��ی��ادا دوو رێچکه ه�ه‌ی�ه بۆ م��ان�هوه و به‌ده‌ستهێنانی ئ���ازادی و سه‌ربه‌ستی یه‌که‌میان فیداکاری و خ��ۆن �ه‌وی��س��ت��ی ده‌وێ����ت دوه‌ه‌م���ی���ان خۆویستی و خۆفرۆشتنی خ��ودی ده‌وێت! به‌ڵێ هه‌مان رێسا کاربه‌ده‌ستان و فه‌رمانڕه‌وایانی میلله‌تیش دهگرێتهوه که له پشت مێزی ده‌سه‌اڵته‌وه‌ن دهبێت یه‌کێک لهم دوو رێگایه هه‌ڵبژێرین یان بردنه‌وه‌ی مێژوو یان دۆڕاندنی خود. ل��ێ��رهوه ده‌ک��رێ��ت ب��اس ل �ه گ �ه‌وره‌ی��ی و لێزانینی که‌ڵه پیاوان بکه‌ین ل ه مێژوودا که چۆن مێژووی سه‌روه‌ریان بۆ خۆیان تۆمارکرد ،بۆ نمونه غاندی که سه‌رکرده‌و سه‌رمه‌شقی سه‌ربه‌خۆ
خ��وازان��ی س �ه‌رده‌م��ی خ��ۆی ب��وو ل ه هندستان به‌رامبه‌ر به داگیرکاری بریتانیا له سه‌ندنه‌وه‌ی سه‌ربه‌ستی و سه‌ربه‌خۆیی گه‌له‌که‌ی به‌بێ وچان. له ئه‌فریقیای باشور نیڵسۆن ماندێال که نمونه‌ی ب �ه‌رخ��ۆدان و فه‌نابوون بوو بۆ نه‌هێشتنی ج�ه‌ور و سته‌می سپی پێسته ن �ه‌ژاد په‌رسته‌کان ک ه به‌رامبه‌ر به گه‌له‌که‌ی پیاده ده‌کرا، ئه‌م که‌ڵه پیاوه توانی به به‌خشینی پیرۆزترین و به به‌هاترین کااڵ ک ه ته‌مه‌نیه‌تی سه‌ربه‌خۆیی و ئ��ازادی بۆ گه‌لی ئه‌فریقی به‌ده‌ست بهێنێت و دوای ئازادبوونی له زیندان و پاش به‌سه‌ربردنی ( )27ساڵ له ته‌مه‌نی له زینداندا گه‌لی باشور هه‌ر ئه‌ویان ه���هڵ���ب���ژارد ب���ه س���ه‌رۆک���ی خ��ۆی��ان، چونکه سازشی نه‌کرد به‌رامبه‌ر ب ه دوژمنانی ئازادی و سه‌ربه‌ستی!! ل����ه م�����ێ�����ژووی ک���وردس���ت���ان���ی���ش���دا ک �هڵ �ه‌پ��ی��اوی وه‌ک���و پ��ێ��ش �ه‌وا ق��ازی ت��وان��ی ب �ه وه‌س��ت��ان��ی ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب ه پ �ه‌ت��ی س��ێ��داره م��ێ��ژووی پ��ڕ شکۆ بۆخۆی و نه‌ته‌وه‌که‌ی تۆماربکات و بیسه‌لمێنێت به رژێمی په‌هله‌وی ک ه نه‌ته‌وه‌ی کورد شایسته‌ی لهوه زیاتره. ل��ه س���ه‌رده‌م���ی ن��وێ��ی ه��اوچ �ه‌رخ��ی خۆشماندا به‌رێز ع�ه‌ب��دواڵ ئۆجه‌الن ت��وان��ی ب�ه ب �ه‌رخ��ودان ل�ه ئیمراڵیه‌و‌ه درێ����ژه ب���هو رێ���ب���ازه پ��ڕ ش��ک��ۆی�ه‌ی دونیای سه‌ربه‌ستی بدات و (زیندان ب��ۆخ��ۆم ئ����ازادی و س�ه‌رب�هس��ت��ی بۆ
نه‌ته‌وه‌که‌م) بدات به گوێی دوژمناندا و زیندویه‌تی ئه‌م گه‌له لهم سه‌ده‌یه‌دا بپارێزێت!! ب �ه ئ���اوڕدان���هوهی���هک ل �ه س �ه‌رده‌م��ی کۆیالیه‌تی و بێنرخی مرۆڤه‌کان ل ه نیوه دورگه‌ی عه‌ره‌بیدا پێش هاتنی ئیسالم کۆیله‌یه‌کی ره‌ش پێستی وه‌ک��و بیالل ت��وان��ی ب�ه ب �ه‌رخ��ۆدان و س��ازش ن�هک��ردن سه‌ربه‌خۆیی خۆی ب�ه‌ده‌س��ت بهێنێت و م��ێ��ژووی�هک بۆ خۆی تۆماربکات!! ل�ه ه�هم��ان س �ه‌رده‌م��دا کۆیله‌یه‌کی ره‌ش پێستی ه��اوش��ێ��وه‌ی بیالل ک ه ناوی وه‌حشی بوو به فرۆشتنی به‌ها ئه‌خالقیه‌که‌ی خ��ۆی وه‌ک��و مرۆڤ توانی سه‌ربه‌ستیه‌کی –شه‌رمنانه- ب���ه‌ده‌س���ت بهێنێت ،ب���ه‌اڵم ئ���هو دوو رێچکه‌یه ت���ه‌واو ج��ی��اوازن له‌یه‌ک ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده ل���ه ی���هک س���ه‌رده‌م���دا رووی����ان����داوه ،ب��ۆی �ه دهب���ێ���ت م��رۆڤ � ه ئازادیخوازه‌کان رێچکه‌ی به‌رخۆدان و نه‌پسان هه‌ڵبژێرن. ئهگهر بڕیاربێت ناو و کردارمان له م��ێ��ژوودا بمێنێته‌وه دهبێت دۆڕانمان قبووڵبێت له به‌رامبه‌ر رازیکردنی حه‌ز و پیاهه‌ڵدانی دوژمنان له به‌رامبه‌ر ب���ردن���هوهی خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ی گ �ه‌ل��دا، چونکه مانه‌وه له دڵی گه‌ل و نهتهوه و مێژوودا پێویستی به هه‌ڵوێست و فه‌نا بوونی جه‌سته ههیه و له هه‌مان کاتدا رێ���ڕه‌وی دووهم که دۆڕان و وون بوونه له مێژوودا پێویستی ب ه
دڵ راگرتنی ناحه‌زان و گیرۆده بوون به پالنی مه‌رامه گاڵوه‌کانی ئهوان ههیه!! خوێندنهوه و رامان له ژیانی –که‌ڵ ه پیاوانی -جیهان یه‌کێکه له مه‌رج ه ههره سه‌ره‌کیه‌کانی که‌سی سهرکرده و بڕیار به‌ده‌ست بۆ ئ�هوهی بتوانێت له ژێر رووناکی هه‌ڵوێستی ئه‌واندا درێژه به ده‌سه‌اڵت و فه‌رمانڕه‌وایه‌تی خ���ۆی ب���دات و به‌خشینی ح���ه‌ز و خ��ۆش��ی �هک��ان��ی ژی���ان���ی ب���ه گ���ه‌ل و نه‌ته‌وه‌که‌ی ته‌نانه‌ت نواندنی یه‌ک هه‌ڵوێستی ن�ه‌ت�هوهی��ی ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب ه داگیرکه‌ر بۆ تۆمارکردنی مێژووی س���ه‌روه‌ری ب��ۆ خ��ۆی ،چونکه ژی��ان –هه‌له -و دهبێت سهرکرده له هه‌ل ب��گ�ه‌ڕێ��ت ب��ۆ دۆزی���ن���هوهی خ��ۆی و سه‌ربه‌رزی گه‌له‌که‌ی. ب �ه پ��ێ��چ �هوان �هش �هوه ئ �هگ �ه‌ر ح �ه‌زی پاوان خوازی و خۆپه‌رستی زاڵ بوو به‌سه‌ریدا له بیرکردنه‌وه و کرداریدا ئه‌وا بۆ هه‌تا هه‌تایه لهگهڵ نه‌مانی جه‌سته‌یدا نامێنێت و له مێژووشدا دێ��ڕێ��ک��ی ب��ۆ ت��ه‌رخ��ان ن��اک��رێ��ت ل ه رووپه‌ڕه‌که‌یدا. ب �هم شێوهیه ئ �هوان �ه‌ی ک�ه باسکران و ناویان له مێژوودا تۆمارکراوه و ده‌ک��رێ��ت دۆڕان���ی ح �ه‌ز و جه‌سته‌ی خۆیان قبووڵ بووه له پێناو بردنه‌وه‌ی مێژوو نه‌ته‌وه‌دا. ک���ه‌وات���ه م���رۆڤ���هک���ان ب �هگ��ش��ت��ی و س��هرک��رده‌ک��ان ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه ن��ێ��وان
ی �هک ب��ردن �هوه و ی �هک دۆڕان���دان، بۆیه سه‌رکرده‌ی هۆشیار کار لهسهر بردنه‌وه‌ی مێژوو ده‌ک��ات و دۆڕان��ی جه‌سته‌یی به‌الوه ئاساییه. ب �ه‌اڵم ئ�هوان�ه‌ی له عه‌یش و نۆشدا ژی��ان دهگ��وزه‌رێ��ن��ن م��ێ��ژوو تۆماری ن��اک��ات ک�ه چه‌ند بلیمه‌ت ب��ووه ل ه رابواردن و خواردن و خواردنه‌وه‌دا ،له به‌رامبه‌ردا ئهو سه‌رکرده‌یه‌ی ته‌نها بۆ ساتێک له‌به‌ر نه‌ته‌وه‌که‌ی ئازاری چه‌شتبێت ههموو ته‌مه‌نی به خه‌بات و تێکۆشان بۆ تۆمارده‌کرێت. جیهانی –ب���راوه‌ک���ان -پ��ڕی�ه‌ت��ی ل ه که‌ڵه‌پیاوی نیشتمان پ �ه‌روه‌ر و که‌م وێنه!! جیهانی –دۆڕاوه‌ک��ان��ی��ش -پڕیه‌تی له کۆیله و بانده‌ی حه‌ز و ئاره‌زوی مانه‌وه که‌نمونه‌ی دیکتاتۆره‌کانی ئه‌م سه‌ده‌یه‌ن که مێژوو ده‌یانسڕێته‌و‌ه و ت��ۆم��اری رۆژێ��ک��ی ن��وێ ده‌دات��� ه گه‌النی ئازادیخواز. ئ��اوان�ه‌ی که ئه‌مڕۆ سه‌رکردایه‌تی –دون��ی��ای دیموکراسی -ده‌ک �ه‌ن ل ه ب����ه‌ره‌ی ب���راده‌ره‌ک���ان���ن ل �ه م��ێ��ژوودا، چ��ون��ک �ه ح�����ه‌زی خ���ۆده‌رخ���س���ت���ن و که‌ژاوه‌ی ئۆتۆمبێل نه‌بوه‌ته خولیایان بهڵکو رازیکردنی گ�ه‌ل و به‌ده‌ست هێنانی مافی تاکی واڵت�هک�ه‌ی��ان پاڵی پێوه ن��اون هه‌تا ب �هش��داری ل ه کاری سیاسی بکه‌ن. ب��ۆ ن��م��ون �ه ل��ه ب �ه‌ری��ت��ان��ی��ا کاتێک ه�هڵ��ب��ژاردن ک��را –دیڤد کامیرۆن-
به سه‌رۆک وه‌زیران هه‌ڵبژێردرا ،بۆ به‌یانیه‌که‌ی له ب���ه‌رده‌م ماڵه‌که‌یدا ژماره‌یه‌کی به‌رچاو له رۆژنامه‌نووس و که‌ناڵه‌کان ئاماده‌بوون یهکهم وته‌ی ل��ێ وه‌رگ���رن دوای ئ���هوهی پۆستی س�ه‌رۆک وه‌زیرانی به‌ده‌ست هێناوه، ب����ه‌اڵم ب��ه ج��ل و ب��ه‌رگ��ی ئ��اس��ای��ی خ��ۆی هاته ده‌ره‌وه و وت��ی من لێره به‌رپرسیاری ماڵه‌که‌ی خۆمم هیچ لێدوانێک ن���اده‌م ه �هرک��ات چووم ه شوێنی کاره‌که‌م له‌وێ چاوپێکه‌وتن ده‌که‌م!! بۆیه به سواری پاسکیله‌که‌ی چوو ن��ان��ی ب �ه‌ی��ان��ی ک���ڕی و گ��ه‌ڕای��هوه ماڵه‌وه!! ئه‌مه‌ی که ئێمه باسی ده‌که‌ین ل ه سه‌ده‌ی بیست و یه‌کدایه و ئه‌فسان ه نیه ،بهڵکو که‌سێکی –دیموکراسی- یه و پۆست و پله‌ی بۆ خزمه‌تکردن به‌کارده‌هێنێت. به‌اڵم له‌مه‌ڕ خۆمان و له رۆژهه‌اڵتی ن��اوی��ن��دا کاتێک کهسێک دهبێت ه سهرکرده یان فه‌رمانڕه‌وا راسته‌وخۆ ه �هم��وو ئ��ام��ڕازو ئ��ام��ێ��ری میلله‌ت و واڵت ده‌ک���ه‌ون���ه ژێ���ر رک��ێ��ف��ی – ف����ه‌رم����ان����ڕوا -و م��اش��ی��ه و دارو ده‌س��ت��هک��ه‌ی ب��ۆی �ه دهب��ێ��ت گیانی دیموکراسی –بچێنرێت -له ناخی ت��اک��ی ک���وردی���دا ب���ه س���هرک���رده و ه���اواڵت���ی���هوه ئ���ه‌وک���ات ئ����هوه گ�ه‌ل� ه –س����هرک����رده -دروس�����ت ده‌ک�����ات و هه‌ڵیده‌بژێرێت نه‌ک به پێچهوانهوه.
(ئه‌مڕۆى خوێندم فه‌وتا)
ل ه نێوان دوو خوێندکاردا!
به‌ختیار مام حه‌مید «ت���ا ی�هک��س��ان��ى ب�هرج�هس��ت�ه نه‌بێت، جیهان ئارام نابێته‌وه» بێگومان کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تى به‌م ح��اڵ �ه‌ى ئێستایه‌وه مه‌حاڵه بتوانێت یه‌کسانییه‌کى به‌ڕوومه‌ت و دروست به‌جێ بکات ،چونکه تا هه‌نگاوێکى خ�����اوى چ���اک���س���ازى ب���ه ئ��اراس��ت��ه‌ى ی�هک��س��ان��ی��دا ب���ه‌دى ده‌ک��ه‌ی��ن س���ه‌دان هه‌نگاوى خێراى چاوچنۆکى و ره‌زیلى
و پ��ول��پ �ه‌روه‌ر و ن��اع�ه‌دال�ه‌ت��ى مرۆیى ده‌بینین! ئ �هم �هش ه��ی��واب��ڕاو ن���ا ،ب���ه‌اڵم ک�هم ه��ی��وام��ان ده‌ک����ات ل �ه پ��ێ��ش��وه‌چ��وون� ه مرۆییه‌کان و بێ ئومێدمان ده‌کات ل ه ئاوابوونى یه‌کسانییه‌کى خێراى نێوان کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تى. ب �ه‌ه �ه‌ر ح��اڵ ئ �هم ب��اس�ه ه�ه‌وی��ره‌ک�ه‌ى میمکه پیرۆزه و ئاو زۆر ده‌کێشێت، ب����ا ب���ێ���ی���ن���هوه الى خ����ۆم����ان و ل� ه کوردستانه‌که‌ى خۆماندا هه‌ڵوه‌ست ه ل �هس �ه‌ر نایه‌کسانییه مرۆڤییه‌کان بکه‌ین و ئه‌گه‌رچى که‌موکورتیش بن وه‌ل��ێ (ک �هم) له (هیچ) باشتره و ن��ی��ش��ان �ه‌ی �ه ب���ۆ ران����ه‌وه‌س����ت����ان و کۆڵنه‌دان له خه‌باتى مرۆڤپه‌روه‌ریى و یه‌کسانخوازى ..با لێره‌دا دوو نمونه‌ى خوێندن فه‌وتان بگێڕینه‌وه، فه‌وتانى یهکهم.. رۆژێ����ک����م ل����ه ب���ی���ره ل����ه م��اڵ��ێ��ک��دا دانیشتبووم ک�ه ب�ه‌ڕاس��ت��ى ه���ه‌ژار و که‌م ده‌ست و داماون ،ره‌نگه ئهو کات ه ئ�هو خێزانه هیچ ژه‌مه‌خواردنێکیان ت��ێ��ری��ى ب����ه‌دوادا ن�ه‌ه��ات��ب��ێ��ت ،ئ �ه‌وه‌ن��ده
هه‌ژار بوون راخه‌ری ژێریان زه‌وى بوو ته‌نانه‌ت خه‌ڵکى خێرخواز جلوبه‌رگى خ��وێ��ن��دک��اره‌ک��ان��ی��ان��ى ب��ۆ ک��ڕی��ب��وون، وه‌ک وت���م م��ن ل���ه‌وێ دان��ی��ش��ت��ب��ووم نزیکه‌ى دواى عه‌سر ب��وو ،یه‌کێک له منداڵه‌کانى ئهو ماڵه خۆى کرد به ژووردا و به گریانه‌وه (گریانێک ک�ه م��رۆڤ��ى ب �ه‌وی��ژدان ج�ه‌رگ��ى بۆى ده‌ت���وای���هوه!) وت���ى« :دای��ک �ه ئه‌مڕۆ خوێندنم فه‌وتا» دایکى وتى کوڕم ب��ۆ خوێندنت ف �ه‌وت��ا؟ وت���ى :دایک ه ئه‌مڕۆ سینییه گوڵه‌به‌ڕۆژه‌که‌م زۆر سوڕانده‌وه و دواتر نزیکى نیوه‌ڕۆ بوو له نزیک ماڵێک که دوێنى وتیان گ��وڵ �ه‌ب �ه‌ڕۆژه‌م��ان دوێ���ت ،دانیشتم! ئهوهنده ماندوو بووم ئاگام له خۆم نه‌ما و خه‌وم لێکه‌وتبوو ،کاتێک وه‌خه‌به‌ر هاتم نه گوڵه‌به‌ڕۆژه مابوو نه‌سینى! ئیتر ب�ه په‌له چ��ووم ب��ۆ خوێندنگا، مامۆستا وتى تۆ ئهمه یه‌که‌مجارت نیه دوا ده‌ک �ه‌وی��ت ،ت��ازه (ئ�هم��ڕۆت فه‌وتا) و بڕۆره‌وه بۆ ماڵ ،دایکه من چی بکه‌م بۆ دهبێت ته‌نیا ساتێکیش به ئارامى ژیان نه‌به‌مه سه‌ر ،دایکى
کوڕه‌که‌ش که وه‌ک ئ��اوى گه‌رمى س�ه‌ر ئاگرى دارب���ه‌ڕوو دڵ و سینه‌ى قوڵپى ده‌دا و که‌ف و کوڵى ده‌رونى به چه‌ند فرمێسکێکى ئه‌ستور ده‌ڕژان وتى کوڕم ئاخر ئێمه هه‌ژارین نه‌ک خوێندن ره‌نگه ژیانیشمان بفه‌وتێت، ب �ه‌اڵم بێ هیوا مه‌به! ئومێدمان ب ه خوا و هێزى خۆمانه به‌ڵێ کوڕم (خوا و هێزى خ��ۆم��ان!) .من ئیتر تواناى بینینى ئهو دیمه‌نه جه‌رگبڕه‌م نه‌کرد و له‌به‌ر خۆمه‌وه به نه‌رمى وتم ئاى مرۆڤى هه‌زار ره‌نگه‌ى بێویژدانى دڕنده و خۆخۆر! هه‌ستام و هاتمه ده‌ر و بیرم تێکچوو! فه‌وتانى دووهم.. ل��هم رۆژان�����ه‌دا ه��اوڕێ��ی �هک وت��ى با شتێکى خۆشت بۆ بگێڕمه‌وه ،وتم ده‌ى فه‌رموو ،وتى دراوسێیه‌کمان ههیه زۆر ده‌وڵه‌نده و له چه‌ند به‌رپرسێکیشه‌و‌ه نزیکه ،یه‌ک کوڕیان ههیه ،به قه‌د سه‌د منداڵه هه‌ژار پاره سه‌رف ده‌کات و ه�ه‌رچ��ى ب��وێ��ت ب��ێ چ�ه‌ن��د و چون بۆى په‌یدا ده‌ک �ه‌ن ،ههموو رۆژێک به ئۆتۆمبێل ده‌یبه‌ن بۆ خوێندنگه،
رۆژێک شۆفێره‌که‌یان که کوڕێکى هه‌ژار و بێده‌نگه ئۆتۆمبێلى بردبوو بۆ الى فیته‌ر ،ئیتر دواکه‌وت و له کاتى خوێندنگه الیدا ،کوڕه‌که‌یان ده‌ستى ب �ه ه���اوار و گ��ری��ان ک��ردب��وو ده‌ی��وت (ئ �هم��ڕۆ خوێندنم ف �ه‌وت��ا!) چونک ه شۆفێره‌که‌مان نایته‌وه و هه‌قه ئهو شۆفێره ده‌رکه‌ین ،چونکه سه‌رپێچى ک���ردوه! دای��ک��ى وت��ى ک��وڕم ئ��ێ خۆ خوێندنگه‌که‌ت ئ�ه‌وه‌ن��ده دور نیه بۆ به پێ ن��اڕۆی��ت؟ وت��ى نه‌خێر ناتوانم و به پێ ناڕۆم ...خێرا بڕۆ ته‌کسیم ب��ۆ بێنه ،دای��ک��ى وت��ى ئینجا ک��وڕم تا من ده‌گه‌مه ته‌کسى تۆ ده‌گه‌یت ه قوتابخانه به پێ بڕۆ باشتره ،که‌چى ک��وڕه‌ى ب�ه‌ردى س��ارد و گ�ه‌رم نه‌دیو، چوو به‌ڕقا و وتى هه‌ر ن��اڕۆم ..هه‌ر ناڕۆم ئهوه ئه‌مڕۆم له ناو چاوى ئێوه‌و‌ه ف��ه‌وت��ا ...ب �ه‌ه �ه‌ر ح��اڵ ئ �هو ه��اوڕێ� ه درێژه‌ى به باسه‌که‌دا و به‌رده‌وام بوو، ب���ه‌اڵم م��ن ه �هم��ووى ن��ان��وس��م ،ته‌نیا خوازیارم په‌یامه‌که گه‌شتبێت. س �ه‌ره‌ڕاى ئهوهى که ئه‌م بابه‌ته هیچ شرۆڤه و لێکدانه‌ویه‌ک هه‌ڵناگرێت و
ههموو که‌س به جوانى لێى تێده‌گات، ب���ه‌اڵم ه��ه‌ر ده‌ڵ��ێ��م ئ��هم دوو رووداوه به‌ڵگه‌ى بوونى کۆمه‌ڵگاى تاڕاده‌یه‌ک شێواو و بێسه‌ره‌و ب���ه‌ره‌ن ،منداڵێک له‌به‌ر هه‌ژارى خوێندنه‌که‌ى ده‌فه‌وتێت منداڵێکیش له‌به‌ر ده‌وڵه‌مه‌ندى! هه‌ندێک ک�هس ش�هو تا به‌یانى بیر له ژماردنى پاره و سه‌روه‌ت و سامان ده‌ک���ه‌ن���هوه ،ک �ه‌چ��ى ه �ه‌ن��دێ ک�هس ههموو ته‌مه‌نیان ئهوهنده پاره‌یان نی ه تا بیژمێرن ،ئهمه ئ �هوه ناگه‌یه‌نێت ئێمه رقمان له ده‌وڵه‌مه‌ند بێت نه‌خێر ده‌ڵێین ئهمه کۆمه‌ڵگاى نایه‌کسانى کوردستانه! ماوه‌ته‌وه بڵێم با ههموومان بێ جیاوازى کار بۆ یه‌کسانى و وه‌کهه‌ڤیى نێوان تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى بکه‌ین ت��ا وه‌اڵت��ێ��ک��ى ئ���ارام و نیشتمانێکى دڵگیر و ژینگه‌یه‌کى تهندروست و کۆمه‌ڵگایه‌کى سروشتییمان هه‌بێت، ت���ا ب��گ �ه‌ڕێ��ی��ن �هوه س����ه‌ر راس��ت��ی��ن �ه‌ى مرۆڤایه‌تى و سروشتى. «شۆڕشى یه‌کسانی له ماڵه‌کانتانه‌و‌ه ده‌ستپێکه‌ن».
تیۆری
پاشاگه‌ردانى حزب و گه‌لى تراژیک
ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
18
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
له‌ژێر چه‌تری کلتوردا په‌روه‌رده‌کردنی منداڵ سه‌قه‌تترین جۆری په‌روه‌رده‌کردنی منداڵ، پ �ه‌روه‌رده‌ک��ردن��ی منداڵی ک��ورده .یهکهم؛ پ��ێ��ش��وازی��ک��ردن��ی م��ن��داڵ ل �ه‌ن��او خ��ێ��زان��دا، جاران سۆنه‌ر نه‌بوو ،ژن نه‌یده‌زانی کوڕی دهب��ێ ی��ان ک��چ ،ئێستا ژن��ان ئه‌ڕۆنه الی پزیشک و س��ۆن�ه‌ر ده‌ک���ه‌ن ،ده‌زان���ن ک��وڕه یان کچ .ئهگهر منداڵه‌که‌ی سکی کوڕ بوو ،مێرده‌کانیان دڵخۆش ده‌بن و له کاتی له‌دایکبوونی کوڕه‌که حه‌یوان سه‌ر ده‌بڕن و ژن��ان به هه‌لهه‌له پێشوازی هاتنی ئهو کوڕه‌یدا ئهو ماڵه ئ�ه‌ورووژێ .هه‌روه‌ها به کامێرا وێنه‌ی گونی منداڵه‌که دهگ��رن. خزم و که‌س و کار هه‌موویان ئه‌ڕژێنه ئهو ن��اوه و ت��ۆزی م��اوه بیکه‌ن به شایی ،ئهو پیاوه ناچێته ده‌ره‌وه و هاوڕێکانی سه‌ردانی ده‌که‌ن بۆ پیرۆزبایی لێ کردنی. ب��اوه‌ش به ب��اوه‌ش ئهو منداڵه شێت ده‌که‌ن بۆیه یه‌کسه‌ر فێری باوه‌ش ده‌بێ له‌بیریان ده‌چ��ێ که ئهگهر نۆبه‌ره‌کانیان کچ بوو ئ �ه‌وا حاڵه‌تی ده‌روون���ی توشی ئاڵۆزبوون دهب���ێ ده‌ی����ان گ���رێ ل �ه ه��ێ�لان �ه‌ی ناخیدا دروس��ت دهب��ن .رۆژب���ه‌رۆژ که‌سێتی ئاڵۆز ده‌بێ و که‌س ئاگای لێ نابێت. دوو حاڵه‌تم بینیوه کچی نۆبه‌ره ،هه‌وڵی داوه ب��راب��چ��وک �هک �ه‌ی بخنکێنێ ،قسه‌م کردوه لهگهڵ ئهو منداڵه‌دا و رێگام نه‌داوه جارێکی تر ئه‌م کاره‌ی دوباره بکاته‌وه .له گفتوگۆ له‌گه‌ڵیدا بۆم ده‌رکه‌وت بۆچی وا ده‌کات. وتی :من له براکه‌م گه‌وره‌ترم ،نازانم بۆچی باوکم له من زیاتر براکه‌می خۆش ده‌وێ و شتی بۆ ده‌کڕێ و ماچی ده‌کات و له باوه‌شی ده‌گرێت؛ من بێ‌ناز که‌وتووم. دایکی وتی زۆر جار هه‌وڵی خنکاندنی براکه‌ی داوه به‌س من نه‌مهێشتووه و لێم داوه .ئهگهر ناز به یه‌کسانی بدرێ به‌و دوو منداڵه کچه‌که تووشی ئه‌گره‌سیڤ نابێ واته شه‌ڕه‌نگێزی. ده‌ستی دایکان ح��ازره بۆ لێدانی منداڵ، هه‌رچی توڕه‌یی و رقیان له مێرده‌کانیان یان له خێزانه‌کانیان ههیه ،ئ�ه‌وا یه‌کسه‌ر ئه‌یڕێژێنه سه‌ر منداڵه‌کانیان. ل���ه دوای���ی���دا ب����اوک ک���ه ل���ه ک���اره‌ک���ه‌ی دهگ �ه‌ڕێ��ت �هوه م��اچ��ی ک��وڕه‌ک �ه‌ی ده‌ک��ات و شتی بۆ ده‌هێنێ و ه��اوار ده‌کاته سه‌ر کچه‌که‌ی و پێی ده‌ڵێ: ـ بڕۆ تۆ پیس و ناشیرینی کچه‌منداڵه‌که شکست ده‌ه��ێ��ن��ێ و هه‌ر ئه‌ڕووخێت .هه‌ست ده‌کات که‌س نایه‌وێ و ناشیرینه ،گریان دادی نادات ،تۆڵه‌کردن له براکه‌ی دادی ده‌دات. منداڵ له خێزانی کورده‌واریدا هه‌ر که له دایک دهبێت ،به ده‌سترازه هه‌ر له ملیه‌وه تا نوکی پێی ئه‌یبه‌ستنه‌وه و جڕی ده‌ده‌ن؛ ق��ای��م ق��ای��م ،ب���ه‌ڕاده‌ی���هک خ��وێ��ن ناگاته شانه‌کانی س �ه‌ری ،که‌چی ئه‌وروپیه‌کان که منداڵ له دای��ک دهبێت( ،ئۆڤه‌ر)ی ل�ه‌ب�ه‌ر ده‌ک���ه‌ن ،ب�ه ئ �هو پ��ه‌ڕی ئ��ازادی��ی�هوه ده‌ستی ئه‌جوڵێنێ و هه‌روه‌ها قاچی .دووهم؛ دهب��ێ دای��ک ئاگای له پاک و خاوێنی ئهو منداڵه‌ی بێت .ئه‌بێ هه‌ر نیو سه‌عات جارێک قاچه‌کانی بشوات ،پ��ۆدره‌ی لێ بدات بۆ ئه‌وه‌ی نێو رانه‌کانی سوور نه‌بنه‌وه. ئهگهر س��وور ب��وون�هوه ئه‌بێ بیبا بۆ الی دکتۆر ،ده‌رمانێکی بۆ بنووسێ و بیدا له رانه‌کانی .ئه‌گینا ناوگه‌ڵی ئه‌سووتێته‌وه. ه �ه‌روه‌ه��ا مه‌مکه‌مژه خراپترین شته که ده‌خرێته ده‌می منداڵ له کاتی گریانیدا
ب��ۆ ئ���هوهی بێده‌نگ بێت .م��ن��داڵ ئهگهر ئێش و ئ���ازاری نه‌بێ له خ��ۆی�هوه ناگری و شیری دایک له ههموو جۆره شیرێک ته‌ندروستتره .ده‌بینین دوای دوو مانگ م��ن��داڵ دای��ک��ی خ���ۆی ده‌ن��اس��ێ و ب��ۆی پێده‌که‌نێ و دایکی ده‌یگوشێ به خۆیه‌وه، جۆرێکی خۆشه‌ویستی زی��اد له پێویست، له نێوان دایک و منداڵدا دروست دهبێت. دایک ده‌بێ هه‌ر جاره و به سابونێکی باش مه‌مکی خۆی بشوات یان به ئاوی گه‌رمی کواڵو ،ئهو مه‌مکه‌مژه و ئهو بوتڵه بشوات و قۆناغ به قۆناغ بزانێ چه‌ند عه‌یار شیری ب��ۆ دان��ێ��ت .ئ���ه‌وه‌ش دهب��ێ ب�ه راوێ��ژک��اری لهگهڵ پزیشکی منداڵدا بکرێت. کچه‌که‌ی حه‌الوه مه‌رگه‌یی ،گیرفانی پڕ بووه له پاره به‌هۆی چاره‌سه‌رکردنی الدێی بۆ منداڵه‌کان .ده‌بینی په‌یتا په‌یتا هه‌ر دایک و باوک و منداڵ له ده‌رگاکه‌ی ده‌ده‌ن ،وا ئ���ه‌زان���ن ک��چ �هک �ه‌ی ح���ه‌الوه مه‌رگه‌یی پسپۆره له چاککردنی منداڵ. به‌ڕاده‌یه‌ک کۆاڵنه‌که‌ی به ناوی حه‌الوه مه‌رگه‌ییه .له الدێیه‌کانه‌وه هه‌ر ئۆتۆمبێل دێت و له‌به‌ر ده‌رگاکه‌ی راده‌وستێ و له ده‌رگ���اک���ه‌ی ده‌ده‌ن .رۆژێ پ��رس��ی��ارم له دایکێک کرد بۆ ئه‌یبه‌ی بۆ الی کچى ح����ه‌الوه م��ه‌رگ��ه‌ی��ی؟ وت���ی :م��ن��داڵ �هک �هم بۆنی ک��ردوه .ئیتر له سلێمانیدا هه‌روه‌ها له دێیه‌کاندا ح�ه‌الوه مه‌رگه‌یی م��ردووه و کچه‌که‌ی له شوێنی کار ده‌ک��ات .ئهوان باشترین پسپۆڕن له عیالجکردنی منداڵدا. تۆ بڵێی ئ�هم حاڵه‌ته ره‌وا بێت .خ��ۆی به ده‌یان پزیشکی مندااڵنمان ههیه ،عیاده‌یان ههیه و بگره هه‌ر له دکتۆر جه‌ماله‌وه تا جه‌مالێکی تر و دکتۆره ...ت هه‌تاکو له واڵتاندا ده‌یان خول ده‌کرێته‌وه بۆ فێرکردنی دایک بۆ جۆری په‌روه‌رده‌کردنی منداڵ. من منداڵم نه‌بووه ،به‌اڵم دایکم سێ کوڕی ب��ووه له یه‌ککاتدا .باوکم هه‌ر سێکیانی گۆش کرد .ئاگای له پاک و خاوێنیه‌کان بوو ،ئهگهر نه‌خۆش که‌وتنایا ،ئه‌یبردن بۆ دکتۆر .به کورتی به شێوه‌یه‌کی ئه‌وروپی ئهو سێ کوڕه‌ی پێ گه‌یاند. منداڵ که گهوره ده‌بێ ،فێری قسه‌کردن دهبێت ،پرسیاری سه‌یر و سه‌مه‌ره له دایکی ده‌کات .دایکیشی درۆی لهگهڵ ده‌کات. ق �ه‌ده‌غ �ه‌ی �ه ب �ه‌ڕاس��ت��ی وه‌اڵم���ی پرسیاری سێکسی ب���دات���هوه .م��ن م��ن��داڵ ب���ووم له دایکم پرسی چون له دای��ک ب��ووم؟ وتی له ناوکمه‌وه! که گه‌وره‌م بووم له کۆاڵن له شوێنێکی تر ئاگادار بووم له منداڵدانیه‌وه منداڵ له دایکی دهبێت .دایکم له به‌رچاوم که‌وت و به گهورهترین درۆزنم له قه‌ڵه‌مدا. ه���هم���وو دای��ک��ان��ی ک����ورد درۆ ل �هگ �هڵ منداڵه‌کانیان ده‌که‌ن .بۆیه هیچ منداڵێک متمانه به دایکی ناکات .ئینجا له کۆاڵن فێری شتی سه‌یر و سه‌مه‌ره ده‌بیت .ههموو زانیاری سێکسی به سه‌قه‌تی فێر دهبێت. ه�ه‌روه‌ه��ا زۆر ج��ار دیومه مندااڵن له نێو خۆیاندا سێکس ده‌ک���ه‌ن .ئهویش السایی باوک و دایکیان دهکهنهوه .چونکه پیاو و ئافره‌تی ک��ورد م��ن��داڵ ل�ه الی خۆیان ده‌خه‌وێنن و ههموو جۆره کارێکی سێکسی ده‌که‌ن و نازانن منداڵه‌که وریایه و ئه‌زانێ چی ده‌که‌ن و چی ناکه‌ن .دووباره منداڵ ئاڵۆز ده‌بێ و ئاڵوزتر دهبێت. ئێمه له قۆناغی منداڵیدا دوایین .هیوادارم ده‌رفه‌تمان هه‌بێ له قۆناغی گه‌وره‌بوونیدا بدوێین.
به‌شی دووهم و کۆتایی ئیسماعیل ئیسماعیل زاده
ماوه‌یه‌که لێره و ل �ه‌وێ ،بابه‌تى دیالۆگ و کارى هاوبه‌ش له الیه‌ن گه‌له‌وه نه‌ک وه‌ک پرۆژه بهڵکو ته‌نیا وه‌ک هه‌ستپێکردن بۆت ه گونجاوترین چ��ارهس �ه‌ر ب��ۆ ده‌رب���ازب���وون لهم بشێوى و نه‌زۆکبوونه‌ى سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگاى کوردی .هه‌ندێک حزبیش پاڵیان به‌م بابه‌ته‌و‌ه داوه و بانگه‌شه‌ى بۆ ده‌که‌ن که لێره‌دا وتاره‌ک ه ن��اخ��وازێ ل�ه ت���ه‌وه‌رى س�ه‌ره‌ک��ى خ��ۆى الدا و شرۆڤه‌ى ئه‌م بانگه‌شه‌یه بکا و لهسهر ئهوه بدوێ که ئایا هه‌ڵگرى ئه‌م واتایه به‌و بلوغه سیاسیی ه گه‌یشتووه که بتوانێ باوهڕی به‌م داخوازیی ه بێنێ و له پێناو به‌رژه‌وه‌ندى گه‌لدا هه‌وڵ بۆ به‌کرده‌وه‌کردنى بدات یان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى حزبى ئه‌م کاره ده‌کات .هه‌روه‌ها ته‌نیا بۆ ره‌وابوون و به‌ده‌ستهێنانى متمانه که‌ڵکى لێ وه‌رده‌گرێ و پێیوایه قبوڵى ک��ردووه .یان به‌گشتى ئایا کارى هاوبه‌ش ده‌کرێ وه‌اڵمى داخوازییه‌کان ب��دات �هوه؟ ده‌ک��رێ ه��ۆى نزیکبوونه‌وه بێ بۆ ئاراسته‌ى دیاریکراو و گه‌یشتن به ئامانج؟ هه‌ستکردن به پێویستی دی��ال��ۆگ و کارى هاوبه‌شى به کرده‌وه ئه‌گه‌رچى لهسهر بنه‌ماى م��ێ��ژوى ن����ه‌زۆردوورى ش �ه‌ڕه ناوخۆییه‌کان و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى رێکخراوه‌یى و کۆمه‌اڵیه‌تیدا داڕێژراوه ،به‌اڵم تا به ئێستا له ئاستى زه‌ینى و هیوا و ئاره‌زوودا ماوه‌ته‌وه .واته ئه‌م چه‌شن ه سیاسه‌ته ئاماده‌یه ،به‌ته‌واویى له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى زه‌ینخوازیدایه و ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر هه‌لومه‌رجى مرۆڤى نێو کۆمه‌ڵگاى کوردیدا وه‌ک سێحر و جادویه‌کى رزگاریده‌ر چاوى لیده‌کرێ .لهم گۆڕه‌پانه به‌رته‌سکه‌دا که‌سایه‌تی و بکه‌ره‌کان خۆڕاگر و سیستماتیک نین و له حاڵهتى نه‌خۆشانه‌دان و له ئاکامدا ده‌توانین بڵێین که سیاسه‌تى کورد به گشتى بێ‌به‌رییه ل ه عه‌قاڵنیه‌تى سه‌قامگیرى به کرده‌وه و داهاتوو بین .ژیانى سیاسى کورد تا به هه‌نووکه ته‌نیا له سه‌رخان بووه .له‌به‌ر ئهوهى دژایه‌تییه‌کانى ژیانى کۆمه‌اڵیه‌تی به ساده ده‌بینێ .به‌هیچ شێوه‌یه‌ک گ��ۆڕان�ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ک ه تایبه‌تمه‌ندی به‌رچاوى یه‌ک له‌وانه کۆمه‌ڵگاى ک��وردی��ن ب�هش��ێ��وه‌ى راسته‌قینه هه‌ستى پێ نه‌کراوه و مرۆڤى کۆمه‌ڵگاش بۆ به‌رژه‌وه‌ندی سیاسه‌تى خۆیان به‌خت ده‌ک��ات .ره‌ن��گ بێ یه‌کێک ل �هو ه��ۆ س�ه‌ره‌ک��ی��ان�ه‌ى ک �ه ئیستا کۆمه‌ڵگاى کوردى به‌و پێویستییه گه‌یاندوو‌ه له‌وه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێ که پاش دۆڕاندن و شه‌قارشه‌قاربوونى حزبى ـ سیاسی ،له الیه‌ن کۆمه‌ڵگاوه ستایشکردنى تاکده‌نگی سیاسی له ههموو شوێنکه‌وه که‌وتۆته به‌ر گوشارى ره‌خنه و هه‌ڕه‌شه‌وه .به‌پێى ئه‌م باوه‌ڕه دیالۆگ و کارى هاوبه‌ش ته‌نیا ئاماژه ناکا به دۆڕان و شکستى سیاسى ـ حزبی ،بهڵکو شکستى مێژویى ئه‌م گه‌له‌ش ده‌رده‌خ��ات .ده‌کرێ ئه‌م پێویستییه به رووداو دابنێین که پێشتر ئه‌م کۆمه‌ڵگایه هه‌ستى پێ ن�هک��ردووه یان پێى نه‌گه‌یشتووه .واته نیشاندانى پێویستی ساتى حازره .گشتگیربوونى کورته‌ى ئهو هه‌وااڵنه‌ی ه که له کاره‌ساته سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و ئابوورییه‌کاندا ره‌نگى داوه‌ته‌وه. «دهب���ێ ه��ه‌ر بچینه ق��ۆن��اغ��ى دی��ال��ۆگ و به‌کرده‌وه‌کردنی»؛ ئه‌م واتایه سه‌رنجمان بۆ ک�هش و ه�ه‌وای�هک راده‌کێشێ که به سه‌ر گشت کۆمه‌ڵگادا زاڵ بووه .به‌اڵم ده‌کرێ به شێوازى جۆراوجۆر راڤه بکرێ .ئهمه هه‌ر وه‌ک وترا وه‌بیرهێنه‌ره‌وه‌ى ئاماده‌بوونى عه‌قڵییه‌تى پاوانکردنى تاکده‌نگی و قبوڵ‌نه‌کردنى ئه‌وی دیکه‌یه .ئه‌م وته‌یه دۆزینه‌وه‌ى تیۆرییه .ئه‌م ه وا نیه که به ت �ه‌واوى له نه‌ریت و پێشینه‌ى سیاسه‌تى نێو کۆمه‌ڵگا داببڕێت .واته هیچ شتێکى نامۆ یان نوێ نیه .ئه‌م ده‌ستبردن ه له بنه‌ڕه‌تدا گێڕانه‌وه‌یه‌کى تایبه‌تی یان النی که‌م کورته له دیارده‌یه‌کى سه‌رلێشێواو و زاڵ و بکوژ .بۆ حزبیش ئهگهر ج��اروب��اره خۆى به‌م باسه‌وه خه‌ریک کردبێ ،بابه‌تێکى به‌ده‌ڵ ه له خۆنیشاندان و به‌ره‌وپێشچون و له‌راستیدا نکۆڵیکردنه له‌و فکره‌ى که بۆته خه‌سێنه‌رى گشت وزه و کارکردنه‌کان بۆ به‌ره‌وپێشبردنى کۆمه‌ڵگا و گه‌یاندنى بۆ ئاستى مرۆڤی. ئهوهى که تا به ئێستا سیاسه‌تى سه‌رده‌ستى ح��زب�هک��ان هێناویه‌ته ئ����اراوه ئ���هوه ب���ووه ک ه روب��ه‌ڕوب��ون��هوه سیاسییه‌کان ل �ه گ��ۆڕه‌پ��ان��ى ب���ه‌رف���ره‌دا وات���ه ل��ه زه‌م��ی��ن �ه‌ی �هک��ى ل��ه‌ب��ار و هاوبه‌ش و چه‌ندده‌نگیدا ئهویش له رێى باس و گفتوگۆى سه‌باره‌ت به دووباره‌نه‌بوونه‌وه‌ى
پێکدادان و پێکهه‌ڵپڕژانه‌کانى رابوردوو خۆیان نیشان ده‌ده‌ن و کارى هاوبه‌ش و دوورکه‌وتنه‌وه له مه‌به‌ستى حزبی ،له‌پێناوى گه‌لدا ئامرازێک ه نه‌ک مه‌به‌ستى سه‌ره‌کی .به‌مجۆره ده‌توانین بڵێین ک �ه ل �ه نێو ک �هش و ه���ه‌واى ئێستاى حزبى ک��وردی��دا ه��اوچ��اره‌ن��ووس��ى و هاوبه‌شى کارکردن هێزێک نیه که بۆ جارێکیش بێت پێکهاته‌ى سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تى و مێژویى کۆمه‌ڵگاى به‌رئاماژه بخوێنێته‌وه ئاراسته‌ى رووه‌و پێشى ب��ۆ دی���ارى ب��ک��ات ،ب�هڵ��ک��و ل ه یارییه سیاسییه‌کاندا ئه‌م بانگه‌وازى هاوبه‌شى کارکردنه دهبێته گۆڕه‌پانێک که تێیدا الیه‌ن ه به‌رژه‌وه‌ندخوازییه‌کانى ژیانى ده‌سه‌اڵتدارانى ن��ێ��و ح��زب و الی �ه‌ن �ه ئایدیالۆژیکییه‌کانى ژیانى ح��زب هه‌ڵده‌کشێته س�ه‌رخ��ان هه‌تا ب ه ده‌م��ام��ک��ێ��ک ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر خ��واس��ت��ى گ�ه‌ل��دا دابپۆشرێن .شوێنێک که تێیدا دیالێکتیکى وات��اى دیالۆگ و پاشان ک��ارى هاوبه‌ش له کۆده‌کانى ئاخافتن و به‌شدارى و کارکردن زه‌ب��رى لێده‌که‌وێ .لێره‌دا دیالۆگ و کارى هاوبه‌شی شۆڕش له دژى بێده‌نگى و په‌رته‌وازه‌یى و سه‌رلێشێواى و تاکده‌نگی نیه ،بهڵکو ل ه بنه‌ڕه‌تدا یارى و تێکهه‌لچونى رواڵه‌تی شۆڕش ه له گۆڕه‌پانى نواندنى ژیانى شه‌خسى ،حزبى و په‌یوه‌ندى نه‌ریتى ـ کۆمه‌اڵیه‌تی و بابه‌تى رۆژانه‌ى ئامرازه‌کانى ره‌تکردنه‌وه‌یه .ئه‌م پرس ه ه �ه‌ر ل�ه خ��ۆی�هوه نابێته هه‌نگاوى به‌هه‌ند و به‌کرده‌وه بۆ لێکنزیکبوونه‌وه و پاشه‌کشه‌کردن
وه‌رچه‌رخانى به‌په‌له و ناعاقاڵنه ل ه ستراتیژى و باوهڕی ب ه پێى گۆڕانکارى خێراى ناوچه‌که ،که‌له‌به‌ر ده‌که‌وێته نێو کۆى سیاسه‌تى رێکخراوه‌یى و ته‌نانه‌ت بکه‌ره‌کانى نێو رێکخراوه‌که‌ش دهگرێتهوه .ئیدى ئه‌م عه‌قاڵنیه‌ته سه‌قه‌ت ه ناتوانێ ئاکامى ته‌نانه‌ت نزیکى خۆشى پێشبینى بکات به ده‌سه‌اڵتى سه‌رده‌ست و گه‌یاندنى بنده‌ستی به هاوئاستی ،بهڵکو کاریگه‌رییه‌کانن که ئهو ئامانجه به‌ئاکام ده‌گه‌یه‌نن یان سڕى ده‌که‌ن. له ره‌وت��ى هه‌ست به پێویستبوون و گه‌شه و دواتر کامڵبوونى دیالۆگدا و پاشان گه‌یشتن به کارى هاوبه‌شى سیاسی ،دوو تایبه‌تمه‌ندی رێکخراوه‌یى و ئۆرگانیکى به‌رچاو ده‌که‌وێ ک���ه ب���ه پ��ێ��ى پ��ۆل��ی��ن��ب �ه‌ن��دى و ک��ۆب �ه‌ن��دى دام �ه‌زراوه‌ی��ی �هوه گرنگى ب�ه‌رچ��او و شوێن و پێگه‌ى روونیان ههیه .ئه‌م دوو تایبه‌تمه‌ندیی ه له دی��دى سیستم و گرنگی ده‌ورى مێژویى خۆیانه‌وه بریتین له :سیستمى رێکخراوه‌یى و حزبی ،هه‌روه‌ها شیوازى کار و چاالکی. ئه‌م دوو پرسه له وێنه دیاره‌کانى ره‌وتى گه‌ش ه یان قه‌یرانى مێژویی ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی، ئابورى و کلتوریدا ره‌گیان داکوتاوه .هۆى سه‌ره‌کى که ئه‌م دوو پرسه ناتوانن په‌یوه‌ندییه‌کى ئۆرگانیکیان به‌یه‌که‌وه هه‌بێ و خۆیان ل ه گشتگیربووندا وه‌کو سیستم بدۆزنه‌وه ،پێش ههموو شتێ له غیابى به‌رفراوانى ده‌سه‌اڵت و تواناییه‌کدایه که دروستیان ک��ردووه .ل ه دی��دى پاراستنى سه‌ربه‌خۆیى له گۆڕه‌پانى
به‌ده‌ر له‌ره‌وتى الیه‌نگرییه‌کانى گه‌شه‌ى هێزه ب��ااڵده‌س��ت و داگیرکاره‌کاندا هیچ ک��ام ل ه باقى نیشانه نه‌ریتییه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان یان وێنه و فۆرماسیۆنه‌کانى ئابورى و کلتورى و سیاسى کۆمه‌ڵگا نهیانتوانیوه له هه‌مبه‌ر ئه‌م ده‌سه‌اڵت و هێزه داگیرکارانه‌دا راوه‌ستن. ب�هم��ج��ۆره ب�ه س�ه‌رن��ج��دان ب�ه ده‌ورى گرنگ و سه‌ره‌کى ناجێگیربوونى ئه‌م دوو پرسه ل ه الوازک��ردن��ى سیاسه‌تى حزبى وه‌ک ئامراز ن�هک ئارمانج و له ئه‌نجامدا الوازب���وون و به‌رته‌سکبوونه‌وه‌ى ژیانى سیاسى کۆمه‌ڵگا. ده‌کرێ بڵێین پرۆژه‌ى سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگاى کوردى و گه‌اڵڵه‌ى ئاشکراى ئهوان واته حزب ت �ه‌واو ده‌که‌وێته ب�ه‌ر گومانه‌وه و متمانه‌ى پێ ناکرێ .تا به ئێستا حزبى ک��وردى چ ل �ه رووى ستراتیژى روب��ه‌ڕوب��ون��هوه لهگهڵ داگیرکاراندا و چ له رووى ستراتیژى رووبه کۆمه‌ڵگاى به‌رده‌نگى خۆیان و چ له رووى پ �ه‌ی��ڕه‌و و پ��رۆگ��رام��ى نێوحزبى نهیتوانیوه خۆساغکردنه‌وه‌یه‌کى سیستماتیکى هه‌بێ. ل��ێ��ره‌دا س�ه‌ره‌ک��ی��ت��ری��ن خاڵێکى ک �ه ده‌ک��رێ ده‌رب����ڕى راس��ت��ى ی���ان ن��اراس��ت��ی ئ���هم بابه‌ت ه ب���ێ ،س �ه‌رن��ج��دان �ه ب �ه ده‌س��ت��ک �ه‌وت �هک��ان .ب ه وات��ای�هک��ى دیکه س�ه‌رن��ج��دان و جه‌ختکردن ه لهسهر چاره‌نووس و ئاکامه‌کانى تێکۆشان و ه��ه‌روه‌ه��ا چ��اوه‌ڕوان��ی �هک��ان��ى کۆمه‌ڵگاى به‌رده‌نگ لهم چه‌شنه سیاسه‌ته .له زۆربه‌ى ئ �هو هه‌ڵسه‌نگاندن و پێویستیانه‌ى ک �ه تا ئیستا (ئه‌گه‌رچى نازانستی) پێداگرى لهسهر ک��راوه ،ساغبوونه‌وه‌ى سیاسه‌تى کوردیه ل ه س �ه‌ر ستراتیژیه‌کى ک��ۆده‌ن��گ و روون بۆ ئامانجى هاوبه‌ش که له هه‌مان کاتى رووى له ده‌سه‌اڵته داگیرکاره‌کانه ،ده‌بێ روویه‌کى راستگۆیانه‌شى ل�ه کۆمه‌ڵگاى به‌رده‌نگى خۆى بێت. به وه‌به‌رچاوگرتنى ئ �هم تایبه‌تمه‌ندییانه و ه �ه‌روه‌ه��ا وه‌رچ �ه‌رخ��ان��ى به‌په‌له و ناعاقاڵن ه له ستراتیژى و ب��اوه‌ڕی به پێى گۆڕانکارى خێراى ناوچه‌که ،که‌له‌به‌ر ده‌که‌وێته نێو کۆى سیاسه‌تى رێکخراوه‌یى و ته‌نانه‌ت بکه‌ره‌کانى نێو رێ��ک��خ��راوه‌ک�هش دهگ��رێ��ت �هوه .ئیدى ئه‌م عه‌قاڵنیه‌ته سه‌قه‌ته ناتوانێ ئاکامى ته‌نانه‌ت نزیکى خۆشى پێشبینى بکات .ئه‌م چه‌شن ه سیاسه‌ته چاوله‌ده‌سته ،نه‌ته‌نیا خۆى خه‌ریک نه‌کردووه به البردنى کێشه‌کان و خوێندنهوه و دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى بۆ نه‌خۆشییه‌کانى کۆمه‌ڵگا بهڵکو گێلیش ب��ووه له هه‌مبه‌ر خه‌سار و ئاریشه‌کانى نێو رێکخراوه‌که‌شی .ئه‌م حاڵه‌ته راى گشتى و به‌و قه‌ناعه‌ته گه‌یاندوو‌ه که ئیتر متمانه ناکات و بۆته هۆى گه‌ره‌نتى کردنى ره‌وتى چه‌قبه‌ستنى شک و گومان. ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا نه‌ریتى سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگا م�ه‌زن��س��االران�ه به‌رده‌نگه‌کانى خ��ۆى ب�ه دوو گروپ دابه‌ش ده‌کات :ئه‌وانه‌ى لێى تێده‌گه‌ن و فێرى فه‌رمانى له‌پێشدا داڕێژراو و باڕستاکه‌ى بوون و له‌گه‌ڵى ئاشنان ،ئه‌وانه‌ى دوژمنکارن. ل�هم روان��گ�ه‌ی�هوه ئ�هو ع��اده‌ت�ه سه‌ره‌کیانه ل ه نێو دیمه‌نێک له سیاسه‌تدا وه‌کو کایه یان فرتوفێڵێکى به‌چێژ خۆ ده‌رده‌خه‌ن .چه‌شنێک پشتکردنه ل �ه س����ه‌رده‌م و پێویستییه‌کانى گه‌ل .له راستیدا هه‌نگاونانه ب�ه‌ره‌و نه‌فره‌ت له خۆ .چۆنیه‌تیه‌که له چڕکردنه‌وه‌ى خود یان باوهڕی به‌وه‌ى که تێگه‌یشتنى هه‌نووک ه به‌رهه‌مێکى نیه چ بگا به‌وه‌ى که خۆى بێت و وه‌کو پێویستی خۆى نیشان بدا .ئه‌م بۆچوون ه نه ته‌نیا به سانایى بۆته پێشه‌نگ بهڵکو له به‌رامبه‌ر ئاستى گشتى و داخوازییه‌کانى زه‌م��ان و م��ێ��ژودا چه‌شنێک په‌شیمانى یان ده‌ستداگرتنه بهسهر هێزه ئه‌ندێشه‌ییه‌کانى ئه‌مێستا. له کۆتاییدا ،هاوئاراسته‌بوون بۆ ستراتیژیى دیاریکراو هه‌ر له‌خۆوه پێک نایه‌ت بهڵکو، دهب��ێ هه‌ستکردانه بێت .ب�ه‌اڵم به‌سه‌رنجدان ب�ه داڕم��ان��ى دن��ی��اى کۆمه‌ڵگاى ک��ورد ک ه ئه‌نجامه‌که‌شى تێکڕوخانى که‌سایه‌تییه، ئ �هم ده‌ره‌ن��ج��ام��ان�ه‌ى سیاسه‌تى کۆمه‌ڵگا ل ه ک��ۆم��ێ��دی��اى م�ه‌ب�هس��ت��ێ��ک��ى ئ��ای��دی��ال��ۆژی��ک ده‌چێ .به‌مجۆره ژێده‌رى هه‌ستى دڵه‌راوکێى ئ �هم ئه‌زموونه بنه‌ڕه‌تییه‌ى سیاسه‌تى حازر و ئه‌م هاویشترانه نێو سیاسه‌تى ناوچه‌ییدا ل �ه ک��ۆم�هڵ��گ��ای�هک��ى ده‌س��ت �ه‌وه‌س��ت��ان دای���ه و ک��اری��گ �ه‌ری��ی �هک��ان��ى ب �هش��ێ��وه‌ى تێکڕوخانى ده‌روونى مرۆڤه و له ئه‌نجامدا بێ‌هه‌لوێستى و داوه‌شاوه‌یى ده‌رده‌که‌وێ. ismayl_zade@yahoo. com
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسی ئه‌مجاره‌ی چه‌تر لێدوانه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی مالکی و سه‌در چ کاریگه‌رییه‌کی لهسهر ئارامی و پێکه‌وه‌ژیانی
نه‌ته‌وه‌کانی عێراق دهبێت.
م��ی��ق��داد ف���ه‌ی���زواڵ ،ب �ه‌رپ��رس��ی مه‌ڵبه‌ندی ک�هرک��وک��ی حزبی ئیسالمی عێراق: به‌ڕاستی لێدوانێک به‌و شێوهیه ب��ه ه���ه‌ڕه‌ش���ه و ب�هک��اره��ێ��ن��ان��ی چه‌ک و هێز و ده‌سه‌اڵت ،ئێمه به شتێکی باشی نازانین له هه‌ر الیه‌نێک و که‌سێکه‌وه بێت .ئه‌مڕۆ له که‌ش و هه‌وایه‌کی دیموکراتیکدا ده‌ژین ،به هه‌ڕه‌شه کێشه‌ی سیاسی چاره‌سه‌ر نابێ، بهڵکو به تێگه‌یشتن و له‌یه‌ک نزیکبونه‌وه و به‌دانیشتن لهسهر مێزی گفتوگۆ. دی��ارب �هک��ر خ��ورش��ی��د ،جێگری ل��ق��ی ک �هرک��وک��ی رێ��ک��خ��راوی مامۆستایانی کوردستان: له ده‌ستوردا ئاماژه به راپرسی ک����راوه ک �ه دوای ه �هڵ��ب��ژاردن ک���هرک���وک���ی���هک���ان خ���ۆی���ان بۆ ئ��ای��ن��ده‌ی��ان ب��ڕی��ار ب���ده‌ن .ئ �هگ �ه‌ر ک���ورد ل �ه سااڵنی حه‌فتاکان ده‌ستی له که‌رکوک هه‌ڵبگرتایه وازمان ده‌هێنا ،ب�ه‌اڵم شۆرشی گ �هوره له پێناو که‌رکوک به‌ره‌و فه‌وتان و پیالنی رێکه‌وتنی جه‌زائیر رۆیشت. لێدوانه‌کانی مالکی سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق ده‌ڵێت لهسهر که‌رکوک جه‌عفه‌ری کورسیه‌که‌ی دانا ،ئه‌یاد عه‌الویش مادده‌ی ()140ی جێبه‌جێ نه‌کرد ،ده‌ڵێت منیش خوێنم داده‌نیم ناهێڵم که‌رکوک بچێته سه‌ر هه‌ریمی کوردستان .ئهمه شتێکی کۆنه و کورد به گاڵته‌جاری ده‌زانێت .کورد سیاسه‌تی به ئاراسته‌ی پێکه‌وه‌ژیان هه‌نگاو ده‌نێت ،به‌اڵم ئهوان ده‌یانه‌وێت به سیاسه‌ت و لێدوانی وا ده‌ستی کورد به‌ره‌و شه‌ڕێکی تایفی و نه‌ته‌وایه‌تی به‌رن .ئهو ئه‌زمونه کاتییه بهسهر
چ��ووه .ک��ورد ه�ه‌ر کاتێک پێشمه‌رگه‌شی بۆ هه‌ر شوێنێک بردبێ داکۆکی و ماڵی ههموو نه‌ته‌وه‌کانی پاراستووه ،ئهو لێدوانانه چی جیاوازییه‌کی لهگهڵ سه‌دام حوسێنی له‌ناوچوو ههیه.
عه‌بدواڵ موختاری ،هاواڵتی: ئ����هو ل���ێ���دوان���ان���ه‌ی س����ه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق و موقته‌دا سه‌در هیچ په‌یامێکی دۆستایه‌تی وپێکه‌وه‌ژیان نیشان نادات ،ئهمه هیچ دۆستایه‌تیه‌کی لێ به‌دی ناکرێ بۆ مافی ک��ورد که ئ �هوان بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌که‌ن .ئهمه کاریگه‌ری لهسهر پرسی کورد دهبێت. سه‌ید یاسین ،هاواڵتی: ئاماژه‌یه‌که که ئهوان دان به مافی کورد دانانێن. ل���ێ���دوان���هک���ان ک���اری���گ���ه‌ری بۆ نیازیان ل �ه‌وه‌دا ،کورد نه‌بێت به هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ. س�����ه‌ر ب�������ه‌رژه‌وه‌ن�������دی ه���هم���وو له‌ژێر ده‌س�ه‌اڵت��ی ئ�هوان��دا بین .له ئاینده روب �ه‌ڕوی پێکهاته‌کانی که‌رکوک ههیه، شه‌ڕیکی تر ده‌بینه‌وه .بۆیه پێویسته ده‌سه‌اڵتی کوردی چه‌ندین پیالنگێڕی به‌رامبه‌ر چاره‌سه‌رێکی سیاسی بۆ ئه‌م کێشه‌یه بدۆزێته‌وه، ب��ه ک���هرک���وک ک�����راوه .ئهمه ئهگهر نا ،ئهو لێدوانانه ئاماژه‌ن به هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی په‌یامێکه بۆ تێکدانی ره‌وش��ی مه‌عریفی بۆ کورد و ئاینده‌ی گه‌له‌که‌مان به‌خرابی ئه‌منی ،من به مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌زانم ،نیازی ده‌بینم. خراپی داگیرکاری لێ ده‌بینرێ .پێویسته ده‌سه‌اڵت سه‌عد شێرزاد حه‌سه‌ن ،کاسبکار :هۆشیاری بده‌نه مالکی و له‌و پیالنه بکۆڵنه‌وه ،بۆ ئهو لێدوانانه هه‌ڕه‌شه‌ن بۆ سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌و لێدوانه‌ی پاشگه‌ز ببێته‌وه .چه‌ند ساڵێکه ژی��ان و گ�ه‌ڕان�هوهی که‌رکوک به به‌ڵێنی درۆ ته‌فره‌ی گه‌لی کورد ده‌دات و هیچ ب��ۆ س �ه‌ر ه�ه‌رێ��م و دروستبوونی داواکارییه‌کی کوردی جێبه‌جێ نه‌کردووه. ده‌وڵ��ه‌ت��ی ک����وردی .ل �ه هه‌مان ت��ارا س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن ،خوێندکاری کاتدا حیساب‌نه‌کردنه بۆ دۆزی دواقۆناغی وێژه‌یی: ک���ورد .ئ �هو وتنانه ه�ه‌ڕه‌ش�ه‌ی�ه و ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ک��ورد ب���ه‌ڕای م��ن لکاندنی خ��اک و جیا بێتهوه و نه‌مێنیت .دهبێت ده‌سه‌اڵتدارانی کورد پرسی ک��ورد به عێراقی عروبه وه‌اڵم��ی��ان ب��ۆ ئ �هو ه�ه‌ڕه‌ش��ان�ه هه‌بێت و ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی و دروستکردنی ( ،)140ئهمه گه‌لیان له‌به‌رچاو بێت.
هه‌نار دڵ به‌هێز ده‌کات ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د هه‌نار سه‌ره‌کى شوێنى ( )pomegranateئاسیایه به تایبه‌تیش ئێران‌و هند .هه‌نار له شامه‌وه (لوبنان ،ئوردن ،سوریا ،فه‌له‌ستین) گواسترایه‌وه بۆ باکورى ئه‌فریقا‌و میسر و حه‌وزى سپى ناوه‌ڕاست. پێکهاته‌ى هه‌نار توێکڵه‌که‌ى ( )%22پێک دێنێت ،ئاو ( ،)%84پڕۆتێین ( ،)%3شه‌کر (،)%10 خۆڵه‌مێش ( ،)%3ریشاڵ ( ،)%3ترشى لیمۆ ( ،)%1و بڕێکى که‌م له ئاسن و فۆسفۆر‌و کبریت‌و مه‌نگه‌نیز‌و پۆتاسیۆم و کلس .هه‌روه‌ها ڤیتامینه‌کانى (A، B و )Cتێدایه. له تۆوه‌که‌شى رێژه‌ى چه‌ورى به‌رز ده‌بێته‌وه ده‌گاته (7ـ.)%9 به‌کارهێنان و سوده پزیشکییه‌کانى هه‌نار غه‌رغه‌ره‌کردن ـ به‌هه‌نار چاره‌سه‌رى نه‌خۆ شییه‌کا نى و گه‌رو و هه‌و کر د نى له‌وزه‌تێن ده‌کات. ـ هه‌نارى شیرین چاره‌سه‌رى کۆکه‌ى درێژخایه‌ن ده‌کات. ده‌نگ‌و ـ د ه‌نگه‌ژ ێیه‌کا ن باش ده‌کات.
ـ چاره‌سه‌رى بڕین ده‌کات. ـ ڕێ له خێرالێدانى دڵ‌و دڵه‌کوتێ ده‌گرێت‌و دڵ به‌هێز ده‌کات. ـ نه‌خۆشییه‌کانى گه‌ده و هه‌ڵچوون ناهێڵێت. ـ توێکڵى هه‌نار تێکه‌ڵ به خه‌نه ده‌کرێت بۆ خۆشکردنى قژ به ره‌نگى ڕه‌ش. هه‌روه‌ها به‌کار دێت له خۆشکردنى پێسته‌دا و بۆ جێگیرکردنى ره‌نگ له ره‌نگکردنى قوماشدا. ـ توێکلى هه‌نار سودى ههیه بۆ سک‌چوون .توێکڵى ره‌گه‌که‌شى ئهگهر بکوڵێت به رێژه‌ى ( 50و )60گرام له یه‌ک لتر ئاودا بۆ ماوه‌ى سه‌عاتێک چاره‌که ههموو پاشان به‌یانییه‌ک بخورێته‌وه کرمى شریتى له‌ناو ده‌بات.
رێگره له هۆکاره‌کانی جومگه‌ژان‌و تێکدانى جومگه‌کان .هه‌روه‌ها لهش له ئه‌سیدى ( uricـ )acidرزگار ده‌کات و له‌ڕێى میز فڕێی ده‌داته ده‌ره‌وه. هه‌نارى ترش له رێگای (Uricosic )effectهوه کاریگه‌ری زیاتره له کاریگه‌رى هه‌نارى شیرین.
بیبه‌رى تون رێژه‌ى چه‌ورى لهش که‌م ده‌کاته‌وه ئاماده‌کار
کارزان تاریق توێژینه‌وه‌یه‌کى نوێى زانستى ئهوهى روون کرده‌وه که بیبه‌رى تون دهبێته هۆى دابه‌زاندنى رێژه‌ى چه‌ورى له لهش و هه‌روه‌ها تواندنه‌وه‌ى چه‌وری. هه‌روه‌ها به وته‌ى پزیشکه‌کان بیبه‌رى تون دهبێته هۆى که‌م کردنه‌وه‌ى ئاره‌زووى خواردنى زۆر که رێگه‌یه‌که بۆ زیادبوونى کێشى لهش و هه‌روه‌ها زیادبوونى پله‌ى گه‌رماى لهش. توێژه‌ران باس لهوه ده‌که‌ن ماده‌ى ()capsaicin یه‌کێکه له‌و ماده به‌هێزانه‌ى که دهبێته هۆى سوتاندنه‌وه‌ى چه‌ورى لهش له بیبه‌رى توندا ههیه .چونکه ئه‌م ماده‌یه
دهبێته هۆى به‌رزکردنه‌وه‌ى پله‌ى گه‌رماى لهش له کاتى خواردن. کاتدا هه‌مان له هۆ کا ر ی له‌نا و بر د نى چه‌وریه له لهش.
ری����از ع �ه‌ب��دول��واح��ی��د م�ه‌ج��ی��د، کاسبکار: ئ��هو ل��ێ��دوان��ان�ه زۆر نایاسایین و ج��ی��اوازی ل �ه ن��ێ��وان ک���ورد و ع���ه‌ره‌ب و ت��ورک��م��ان و که‌لد و ئ��اش��ور دروس����ت ده‌ک����ات .ئێمه دژی ئهو لێدوانانه‌ین .هێشتا ک��ورد له که‌رکوک و سه‌عدییه و جه‌له‌وال روب �ه‌ڕوی سیاسه‌تی ته‌عریب ده‌بێته‌وه ،دهبێت وه‌اڵممان هه‌بێت ،نابێت له به‌رامبه‌ر بڕیاره‌کانی مالکی بێده‌نگ بین ،وه‌ک هاواڵتیه‌ک که که‌س و کارم ئه‌نفالن ،جارێکی تر بۆ خه‌بات و چه‌ک‌هه‌ڵگرتن ئاماده‌م.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووهم ژماره 75 دووشه‌ممه 2711/7/11 - 2011/10/3
19
گهورهترین هه‌ڵه‌ی ده‌سه‌اڵتدارانی باشوری کوردستان ب��وو .پ��ی��اده ک��ردن��ی سیاسه‌تی ل �هم ج��ۆره ل��ێ��دوان و مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه‌ی تری به‌دواوه دهبێت. تانیا ساڵه‌یی ،مامۆستا: لێدوانه‌کانی مالکی و سه‌در وت�ه‌ی�هک��ی س���ه‌رۆک ئ��ۆج�ه‌الن دێنێته بیر ک �ه س��اڵ��ی پ��ار له ئیمراڵی ئاراسته‌ی پارێزه‌ره‌کانی ک��ردب��وو .س �ه‌ب��اره‌ت سیاسه‌تی ده‌سه‌اڵتدارانی باشوری کوردستان وتبووی «ئهگهر سیاسه‌تی ده‌س�ه‌اڵت��داران��ی باشور به‌و شێوه‌ی ئێستا به‌رده‌وام بێت ،ئه‌وا ته‌نها که‌رکوکیان له ده‌ست ناچێت بهڵکو هه‌ولێر و سلێمانی و هه‌رێمیش له‌ده‌ست ده‌ده‌ن». له‌و روانگه‌وه ده‌ڵێم با ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی گه‌ل له سه‌روی به‌رژه‌وه‌ندی کورسی و حزبایه‌تیدا بێت .به‌پێچه‌وانه‌وه پرسی کورد روبه‌ڕوی لێدوان و پیالن و هه‌ڕه‌شه‌ی تری داگیرکاری ده‌بێته‌وه. ئا /سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی
ئه‌نیتا ئێکبێرگ ئه‌ستێره‌ی سینه‌ما و شاجوانی سوید ب ه نه‌خۆشیه‌و ه پێ ده‌نێت ه ( )80ساڵی ئاماده‌کار
ئازاد سۆران ئانیتا ئێکبێرگ که ناوه‌که‌ی به واتاى کێوی سه‌هۆڵه بوه‌ته شاجوانی واڵتی سوید و دوای به‌شداری له فیلمی «ژیانی شرین»ی ده‌رهێنه‌ری ئیتاڵی فێدێریکۆ فلێنی له ساڵی ()1959 چوه‌ته ناو جه‌رگه‌ی فیلمه‌کانی هۆلیوده‌وه و به‌م رۆڵه‌ی گه‌یشته لوتکه. ئه‌م ئه‌کته‌ره‌ی سینه‌ما پێش یه‌ک ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به هۆی شکانی ئێسقانی چه‌پی سمتی له نه‌خۆشخانه‌ی ئیتاڵی رۆمای دهمێنێتهوه و پاشان له مانگی ئاب سمتی راستیشی ده‌شکێت و وا ده‌کرێت باس نه‌شته‌رگه‌رییه‌که‌ی باش بهڕێوه چووه و ئێستا هه‌وڵی ئهوه ده‌ده‌ن که دووباره بکه‌وێته سه‌ر پێ. ئانیتا له باره‌ی فیلمی ژیانی شرینه‌وه ده‌ڵێت« :فیلمێکی زۆر باش نه‌بوو، ته‌نها له به‌ر به‌شێکی من و مارچێلۆ پێکهوه بوین» .پاشان به ده‌نگی نزم ده‌ڵێت« :ئه‌ڵبه‌ته زۆرتر له‌به‌ر من بوو. من زۆر جوان بووم .ئهمه ده‌زانم». ئه‌م ئه‌ستێره که به هۆی پیری و
په‌ککه‌وتویی جوانییه‌که‌ی نه‌ماوه ئاماده نییه یه‌ک وێنه‌ی ئه‌مرۆی خۆی باڵوکاته‌وه و پێنجشه‌مه ()29ى ئه‌یلول ده‌چیته ته‌مه‌نى ()80 ساڵی و له ژوری نه‌خۆشه‌خانه‌که به حه‌سره‌ته‌وه ده‌ڵێت« :رۆژان لێره به وه‌سپایی ده‌ڕۆن و تاقه‌تی مرۆڤ ته‌واو ده‌کات .خۆشم له ته‌له‌فزیۆن ناێت .وه‌کو یه‌ک جۆرن و ماندوت ده‌که‌ن.»... شایانی باسه ئانیتا وه‌ک خۆی
ئاماژه ده‌کات باشترین فیلمه‌که‌ی ک ه ناوبانگی پێ ده‌رکرد و خۆشی زۆر لێى رازی نییه ده‌ڵێت هۆکاری یه‌که‌می ناوبانگی ئهو فیلمه جوانیه‌که‌ی ئهو بۆ خۆی بوو و به‌س ،له حاڵێکدا ئه‌مڕۆ ته‌نیا و نه‌خۆش له نه‌خۆشخانه‌یه و که‌س لێى ناپرسێت و ده‌ڵێت« :هیچکات رۆژی له‌دایکبوونم به‌الوه گرنگ نه‌بووه که پیرۆزی بکه‌م .درێژه‌ی به قسه‌کانیدا و ده‌ڵێت« :نه‌خۆشخانه به‌منه‌وه شانازی ده‌کات و به بۆنه‌ی منه‌وه نیوه‌ڕۆخوانێکیان ئاماده‌کردوه».
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حهمه ره‌زا کاروان ئیبراهیم ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753-07480179510
فێستیڤاڵه‌که‌ی کفری گه‌النی ناوچه‌که‌ی کۆکرده‌وه
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2711/7/11
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
...ل10 No: (75) Mo.3/10/2011-
ریکالم
په‌تای عێراقچێتی!
ریکالم
ل �ه‌ه �ه‌ر گۆشه‌نیگایه‌که‌و‌ه رابه‌ر ره‌شید ش����رۆڤ����ه‌ی ئ����هو ه �هڵ��پ �ه و پ���ه‌ل���ه‌پ���ڕوزێ���ی���ه‌ی ب���ڕی���ار به‌ده‌ستانی ب��اش��وری کوردستان ب �ه‌ره‌و به‌غداد بکه‌یت ،یه‌کسه‌ر ده‌گه‌یته ئهو ده‌رئه‌نجامه‌ی ،که ئ�هم ماسته موویه‌کی تێدایه و بێ هۆ نییه! ب�ه‌ر له رووخ��ان��ی رژێمی ئه‌نفال و جینۆساید، به‌رپرسێکی ع �ه‌ره‌ب وت��ب��وی :زۆرم پێ سه‌یره ک���ورد خ��اوه‌ن��ی س�ه‌رب�هخ��ۆی��ی�ه ،ک�ه‌چ��ی داوای حوکمی زاتى له سه‌دام ده‌کات! دیاره مه‌به‌ست له کورد ،ئهو ده‌سه‌اڵته حزبییه بااڵده‌سته‌یه ،که ئه‌مڕۆکه جڵه‌وی ده‌سه‌اڵتی باشوری کوردستانی ل�ه ده‌س��ت��دای�ه و هه‌رچۆنێک ده‌یخوێنیته‌وه و سه‌رنجی ل��ێ��ده‌ده‌ی ،تروسکاییه‌کی لێ به‌دی ن��اک�ه‌ی��ت ک �ه دڵ��خ��ۆش��ک�ه‌ر ب��ێ��ت ،چونکه هه‌ر لهگهڵ رووخانی سه‌دام و الدانی داروده‌سته‌که‌ی، نه‌ک گۆڕینی ریشه‌یی سیسته‌می ده‌سه‌اڵت، جارێکی دیکه بڕیار به‌ده‌ستان ،خۆشباوه‌ڕانه ب��ێ ئ���هوهی راپرسییه‌ک ،ی��ان بچووکترین را و ب��ۆچ��وون��ی ج���هم���اوه‌ری گ���ه‌ل وه‌رب���گ���رن ،به هه‌ڵه‌داوان به‌ره‌و به‌غدادی پایته‌خت کێلبوونه‌وه، کێلبوونه‌وه‌یه‌کی وا که برا برای خۆی نه‌ناسێت، گرنگ دڵڕازیکردنی برای عه‌ره‌بی چاوڕه‌ش بوو به شیعه و سووننه‌وه ،تا حاڵ گه‌یشته ئه‌وه‌ی رووبه‌رێکی فراوانی باشووری کوردستان ،که له راپه‌ڕینی به‌هاری ()1991دا نه‌توانرا بپارێزرێت و تا رووخانی به‌عس به داگیرکراوی مابۆوه، له چوارچێوه‌ی ماده‌یه‌کی ده‌ڵه‌مه‌یی به ناوی ماده‌ی ( )58له‌الیه‌ن بڕیار به‌ده‌ستانی باشووره‌وه کرایه ده‌سکه گوڵێکی خوێناوی و خۆشباوه‌ڕانه پێشکه‌ش ب�ه خۆشه‌ویسته دڵ���ره‌ش و کینه له دڵه‌کانی به‌غدادی عروبه کرا ،دواتریش گوایه ئ�هو پرسه چ��اره‌ن��ووس��س��ازه به یاسایی ک��راوه و خ��راوه‌ت�ه نێو ئ�هو ده‌س��ت��ووره شڕوشه‌پڕێوه‌ی که ههموو رۆژێک برا چاوڕه‌شه‌کانمان هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌س��ت��ک��اری��ک��ردن��ی ده‌ک���ه‌ن و ه �ه‌ر ب �ه زی��ره‌ک��ی یاساناس و پیاوه ته‌کنۆکراته‌کانی حزب ناوی لێنرا (ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان) و له ماده‌یه‌کدا ناوکیان بڕی و ناویان نا ماده‌ی (.)140 به واتایه‌کی دیکه خ��ودی بڕیار به‌ده‌ستان به ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌ک��ان��م��ان��ی��ان وت :ب �هڵ��ێ ئ���هو ن��اوچ�ه داگ��ی��رک��راوان�ه (کێشه ل �هس �ه‌رن) و ب��ۆ ئێمه‌ی کورد چۆنه بۆ ئێوه‌ش به هه‌مان شێوهیه ،که‌واته پیاوه ته‌کنۆکرات و به ناو یاساناسه‌کانی حزب خه‌ڵکی دی��ک�ه‌ی��ان ک���رده خ��اوه‌ن��ی ئ �هو ناوچه داگیرکراوانه و وه‌ک ده‌شبینین تا ئێستا به‌غداد، جگه له ده‌ستی ده‌ستی پێکردن ،به‌والوه هیچی تری به کورد پیشان ن �ه‌داوه و ئ�هوهی تۆزێک خوێندنه‌وه‌ی بۆ رووداوه‌کانیش هه‌بێت باش له‌و راستییه گه‌یشتووه ،که به‌غداد هه‌رگیز ئاماده نییه ئهو ماده‌یه جێبه‌جێ بکات ،بۆیه دواجاریش مالیکی وتوویه‌تی گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک بۆ سه‌ر هه‌رێم ،خه‌ونه. لێره‌دا پرسیارێکی لۆژیکی خۆی ده‌سه‌پێنێت: بۆچی بڕیار به‌ده‌ستانی ک��ورد هێنده هه‌ڵپه‌ی گه‌ڕانه‌وه و راکردنیانه بۆ به‌غداد ،وه‌ک ئه‌وه‌ی هه‌نگوینیان له داردا دۆزیبێته‌وه؟ به بۆچوونی من ئهوان هێشتا له‌و په‌تاو درمه کێماوی بووه‌ی که ناوی (عێراقچێتی)یه ،نه‌ک هه‌ر (غوسڵ) ی خۆیان ده‌رنه‌کردووه ،بهڵکو هێشتا ده‌ستنوێژی خۆپاککردنه‌وه‌شیان له‌و په‌تایه هه‌ڵنه‌گرتووه و پێناچێت ئاماده‌ش بن هه‌نگاوی بۆ بنێن ،چونکه ئ�هو په‌تایه وه‌ک��و نیکۆتینی جگه‌ره‌کێشێکی لهمێژینه له موولووله وردی��ل�ه خوێنبه‌ره‌کانی ناخیاندا جێگیر و چه‌سپاوه و شێرپه‌نجه ئاسا ته‌نها به بڕین له‌نێوده‌چێت. ب��ارودۆخ�هک�هش به جۆرێک مه‌ترسیداره ،که مرۆڤی به ئاگا ده‌تۆقێنێت و زاره‌تره‌کی ده‌کات، چونکه رۆژ ل����ه‌دوای رۆژ ب��ڕی��ارب�ه‌ده‌س��ت��ان��ی باشووری کوردستان له جیاتی ئه‌وه‌ی قه‌یرانی پرسه چاره‌نووسسازه‌کان بکه‌نه خاڵی مه‌به‌ست و گره‌و لهسهر نه‌هێشتن و چاره‌سه‌رکردنیان بکه‌ن، که‌چی به پێچهوانهوه هه‌ر رۆژه و یه‌کێکمان لێ دهبێته ئه‌ندازیاری ئاشتکردنه‌وه‌ی سه‌رانی حزب و ق��ه‌واره سیاسییه‌کانی عێراق و بانگهێشتی هه‌ولێر و سلێمانی ده‌کرێن .ته‌نها چاره‌سه‌ریش بۆ تێکڕای پرسه چاره‌نووسسازه‌کان ،بانگکردنه‌وه‌ی پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اران��ی ک���ورده و پێدانی (کاتێکی دیاریکراو)ه به به‌غداد بۆ رازیبوون به مافه‌کانی ک��ورد و ده‌ستهه‌ڵگرتن له داگیرکاریی خاکی کورد ،ئه‌گه‌رنا هه‌ڕه‌شه‌ی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان و ده‌وڵه‌تی کوردییه له باشووری کوردستان به که‌رکوک و خانه‌قینیشه‌وه ،ئهمه نه مه‌حاڵه و نه وڕێنه‌شه ،وه‌ک ده‌ڵێن :تاقیکردنه‌وه‌ش باشترین به‌ڵگه‌یه.