چاوه‌ڕوان ده‌کرێت چه‌ند په‌رله‌مانتارێکی تر ده‌ستله‌کار بکێشنه‌وه
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
...ل3
ژمار ه 76
ساڵی دووه‌م
ریکالم
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/10/10
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(18ی ره‌زبه‌ری )2711
به‌رپرسێکى پارتى :هێشتا باسى کۆسره‌ت ره‌سول نه‌کراو ه بۆ جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم
«تا ئێستا بارزانى ب ه نایاسایى سه‌رۆکى هه‌رێم بووه» به‌هۆى «کوتله‌گه‌رییه‌وه».
ئه‌حمه‌د کانى ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى کوردستان لهوبارهیهوه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :تا ئێستا باسى کۆسره‌ت ره‌س���ول ن �ه‌ک��راوه ب��ۆ پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم. وتیشى« :ه �ه‌ر کاتێک باسى ئه‌و پۆسته بکرێت ئ���هوه پ��ارت��ى قسه‌ى خ��ۆى ده‌ب��ێ��ت ،ب��ه‌اڵم ت��ا ئێستا هیچ لێدوانێکمان له‌باره‌یه‌وه نیه». له‌الیه‌کى تره‌وه ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان بۆ (چه‌تر) ئاشکرایکرد، ه پاڵێوراوی یه‌کێتییه» « nکۆسره‌ت ره‌سوڵ تاک له ئێستادا یه‌کێتى تاکه کاندیدى بۆ جێگرى س�ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م ،کۆسره‌ت سه‌رۆکى هه‌رێمه ،به‌رپرسێکى تایبه‌ت ب ه چه‌تر پارتیش ده‌ڵێت :تا ئێستا باسى ره‌سوڵ عه‌لییه و جگه له‌و که‌سى تر چادێرانى سیاسى ئاماژ ه بۆ کۆسره‌ت ره‌سوڵ نه‌کراو ه بۆ دیارى نه‌کراوه بۆ ئه‌م پۆسته. ئه‌و ه ده‌که‌ن ،به‌گوێره‌ى یاساى پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ،ل �ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌گ �ه‌رى وه‌رن�ه‌گ��رت��ن��ى ئه‌و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم تا ئێستا په‌رله‌مانتارێکى یه‌کێتیش پۆسته ل �ه‌الی �ه‌ن ک��ۆس��ره‌ت ره‌س��وڵ �هوه مه‌سعود بارزانى ب ه نایاسایى حزبه‌که‌ى ب ه الواز ناوده‌بات ئه‌ندامه‌که‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى
جه‌واد مه‌روانی:
هونه‌رمه‌ند ده‌بێت پێشه‌نگی
گه‌له‌که‌ی
«گۆڕینی سه‌رۆکی ه بێ پالنێکی حکومه‌ت ب نوێ هیچ واتایه‌کی نیه» تایبه‌ت ب ه چه‌تر په‌رله‌مانتارێکی یه‌کێتى ل ه دیدارێکى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات :کۆنگره‌ى یه‌کێتى سه‌رکردایه‌تییه‌کى به‌رهه‌م هێنا خراپترین سه‌رکردایه‌تى بوو ه ل ه مێژووى یه‌کێتیدا ،جه‌خت له‌وه‌ش ده‌کاته‌وه« ،ئه‌گه‌ر رێگرى بکرێت له‌وه‌ى نه‌توانم جێى متمانه‌ى خه‌ڵک بم ده‌ست له‌کارده‌کێشمه‌وه». د.دانا سه‌عید سۆفى ،له چاوپێکه‌تنێکدا تیشک ده‌خاته سه‌ر کێش ه ناوخۆییه‌کانی یه‌کێتی و باس لهوه ده‌کات« :یه‌کێتى ئیراده‌یه‌کى تێدانی ه بۆ کارکردن له‌سه‌ر پره‌نسیپى سۆسیال دیموکرات ،بۆیه ژیانى رێکخراوه‌یى ل ه قه‌یراندای ه و جۆرێک ل ه ناعه‌داله‌تى له‌نێو یه‌کێتى په‌یڕه‌و ده‌کرێت». سه‌باره‌ت ب ه ئاڵۆگۆرکردنی پۆستی سه‌رۆکی حکومه‌ت ل ه نێوان یه‌کێتی و پارتی ئه‌م په‌رله‌مانتاره‌ی یه‌کێتی پێیوایه، گۆڕانکاریه‌کی ئه‌وتۆ روون��ادات و «گرنگ ئهوه نی ه کێ له پۆسته‌کانه ،گرنگ ئه‌وه‌ی ه چى ده‌کرێت و به‌رنامه‌کان چین ،ره‌نگه که‌سێک له که‌سێک جیاوازتر بێت و ده‌سه‌اڵتى زیاتر بێت ،به‌اڵم ده‌بێت به‌رنامه‌یه‌ک هه‌بێت گه‌نده‌ڵى و بێکارى چاره‌سه‌ر بکات ،گۆڕینى سه‌رۆکى حکومه‌ت ئه‌گه‌ر پالنێکى نوێى نه‌یه‌ته جێگ ه هیچ مانایه‌کى نیه». ئ�هو په‌رله‌مانتاره‌ی یه‌کێتی ئ �ه‌وه‌ش ده‌خ��ات �ه‌ڕوو« :هه‌رێمى کوردستان له‌نێوان به‌هارى دیموکراسیه‌ت و قامچى دیکتاتۆریه‌ت ده‌ناڵێنێت» له‌و بڕوایه‌شدای ه هه‌رێمی کوردستان له قه‌یرانێکی گه‌وره‌دا ده‌ژی وه‌ک ئه‌و باسی لێوه ده‌کات «راکردن ههیه ل ه به‌رپرسیارێتى ل ه هه‌رێم ،هه‌موومان دزى ل ه حکومه‌ت ده‌که‌ین و حکومه‌تیش دزى له هه‌موومان ده‌کات». درێژه بۆ ل 5
بێت ...ل10
ریکالم
وتى :ئه‌و کاته سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى بڕیارێکى تر ده‌دات و که‌سێکى تر دیارى ده‌کات. ل �ه‌ب��اره‌ى ئ �هو ده‌نگۆیانه‌ى ب��اس لهوه ده‌ک���ه‌ن عیماد ئه‌حمه‌د بخرێته ئه‌و پۆسته‌وه ،ئه‌ندامه‌که‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وتى :تا ئێستا باسى عیماد ئه‌حمه‌د ن �ه‌ک��راوه ،ته‌نها بۆچونێکه ههیه. به‌پێى یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ده‌ب��ێ��ت س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم جێگرێک ب��ۆ خ��ۆى دی���ارى بکات، ب���ه‌اڵم ت��ا ئێستا هیچ که‌سێک به ره‌س��م��ى ج��ێ��گ��رى م �ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى نه‌بووه ،چاودێرێکى سیاسیش ئاماژه بهوه ده‌کات :تا ئێستا مه‌سعود بارزانى به نایاسایى کارى کردووه و سه‌رۆکى هه‌رێم بووه. د.کامه‌ران مه‌نتک ،چاودێرى سیاسى ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر)ى ش��ی��ک��ردهوه :ت��ا ئێستا مه‌سعود ب��ارزان��ى که‌سى ن �ه‌ک��ردووه
کوشتنی ژنان
ه بێ جێگر ماوه‌ته‌وه nبارزانی ب
به جێگرى خ��ۆى ئه‌مه‌ش سه‌رپێچى پارتى و ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،یه‌کێتى و کردنێکى ترى مه‌سعود بارزانى بوو پارتى ده‌یانه‌وێت پێش ئه‌وه‌ى دابنیشن له یاسا. له رێگه‌ى راگه‌یاندنه‌وه په‌یامێک بۆ مه‌نتک وروژان��دن��ى ئ �هو پۆسته‌شى یه‌کتر ره‌وانه بکه‌ن. له‌الیه‌ن یه‌کێتیه‌وه به فشارزانى بۆ سه‌ر ...ل3
عه‌دنان عوسمان:
تێکۆشانێکی بنگه‌یی بۆ
ئازادی ژنان پێویسته
...ل8
سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان
چاودێری دارایی و
نه‌زاهه‌ی په‌کخستوه
...ل5
هەواڵ ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
2
چه‌تر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى
بۆچــوون کابینه‌ی حه‌وته‌م چ هه‌نگاوێک ده‌نێ؟! u
ئه‌بوبه‌کر مه‌جید
تا ئێستا دۆسیه‌کانی کورد ل ه دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراق یه‌کالیى نه‌کراونه‌ته‌وه
u
ئهوه ( )20ساڵه په‌رله‌مان و حکومه‌تی ه���ه‌رێ���م دام��������هزراوه و ک���ار ده‌ک����ات، ماوه‌یه‌ک په‌نجا به په‌نجا و ماوه‌یه‌کیش به دوو حکومه‌تی ،پ��اش چه‌ند ساڵ شه‌ڕی ناوخۆ جارێکی تر هه‌ردوو حزب (پارتی دیموکراتی کوردستان و یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان) ده‌ستیان کرده‌وه به دانوستاندن و ئاشتبونه‌وه ،هه‌وڵی دامه‌زراندنی په‌رله‌مان و حکومه‌ت ده‌ده‌ن به هاوبه‌شى ،ئه‌گه‌ر چی دوو کابینه‌ی حکومه‌ت به شه‌ریکی له‌الیه‌ن هه‌ردوو ح��زب �هوه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��راوه ل�ه دوای ش�ه‌ڕی ن��اوخ��ۆ ،ب���ه‌اڵم ه �ه‌ری �ه‌ک ل �ه پ��ارت��ى و یه‌کێتى له‌و جوگرافیایه‌ی که ده‌سه‌اڵتی تایبه‌تی حزبه‌کانیان تیا حاکم بووه ،له هه‌مان جوگرافیادا حزب حاکم بووه له‌ناو حکومه‌ت و هه‌مان ده‌سه‌اڵتی ههبووه، ته‌نها به‌ناو الیه‌نی به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتی ههبووه ،حکومه‌ت ته‌نها به‌ناو حکومه‌ت بووه ،ئه‌گینا وه‌ک ئۆرگانێکی حزبی به‌کارهێنراوه ،ئه‌م سیاسه‌ته‌ی ه�ه‌ردوو ح���زب ک��اری��گ�ه‌ری��ی�ه‌ک��ی زۆر خ��راپ��ی کردووه‌ت‌ه سه‌ر ژیان و گوزه‌رانی خه‌ڵکی ئه‌م هه‌رێمه. ته‌نها ل�ه رووی م��ادی��ی�هوه ن��ا ،به‌ڵکو له رووی مهعنهوییهوه بێ متمانه‌یی و ب��ێ ب��اوه‌ڕی��ی �ه‌ک��ی زۆری دروس���ت ک���ردووه ل�ه‌ن��او زۆرب���هی خ�ه‌ڵ��ک��دا ،که ئهمه کاریگه‌رییه‌کی زۆرى له‌الیه‌نه مادییه‌که‌ی زیاتره ،ئه‌م شه‌راکه‌ت‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ردوو ح��ی��زب رێ��ک��خ��راوه ،ل �ه دوای ئ���ه‌وه‌ی ج �هم��اوه‌ری هه‌رێمی کوردستان ب��اوه‌ڕ و متمانه‌ی به‌م حکومه‌ت و په‌رله‌مانه نه‌ما ،جۆره دوورکه‌وتنه‌وه‌یه‌ک دروست ب���وو ل��ه‌الی��ه‌ن خ �ه‌ڵ��ک �هوه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر به حیزب .ته‌نانه‌ت ک��ار گهیشته ئ�ه‌وه‌ی هه‌ردوو حیزبى ده‌سه‌اڵت ترسی ئه‌وه‌یان ل��ێ نیشت ،ک�ه ئ �هم دوورک �ه‌وت��ن �هوه و بێباوه‌ڕیی‌ه ببێته هۆی الواز بوون و جێ پێله‌قکردنیان. به بروای من ئهمه هۆکاری بنه‌ڕه‌تی بوو بۆ نزیک بونه‌وه‌ی ه �ه‌ردوو حیزب ترسی ئه‌وه‌یان لێنیشت که له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مان جه‌ماوه‌ر حزبێکی مۆدێل نوێ داب��م�ه‌زرێ��ن��ێ و رس��ق��ی ئ �هم��ان ببڕێ، ئیتر به هه‌ر ره‌ن��گ و بۆچونێک بێت رێکه‌وتنی خۆیان پێ باشتر بوو له‌وه‌ی هێزێکی تر جێگه‌ی ئه‌وان بگرێته‌وه ،ئه‌م شه‌ش کابینه‌ی‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای هه‌مان فکر و ستراتیژ دام���هزراوه ،هه‌ریه‌ک له‌و که‌سانه‌ی که ئه‌رکی دامه‌زراندنی حکومه‌تی پێ ده‌سپێردرێ له‌ناو ئه‌م دوو حیزبه‌و‌ه بهرنامه و ستراتیژیان بۆ دیاری ده‌ک��رێ ،که ئ�هوه هێڵی س��ور‌ه و نابێ ببه‌زێنرێ ،هه‌تا ئێستاش فکر و کلتوری ئه‌م دوو حیزب‌ه نه‌گۆڕاو‌ه و به گۆڕینی سه‌رۆکی حکومه‌ت هیچ له مه‌سه‌له گشتی و چاره‌نوس سازه‌کان ناگۆڕێ. ئ �ه‌وه‌ی گرنگه بۆ ژی��ان و چاره‌نوسی خ �ه‌ڵ��ک��ی ه���ه‌رێ���م���ی ک���وردس���ت���ان به دی���م���وک���رات���ی ک����ردن����ی س��ی��س��ت��م��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن �ه ،ل �ه ده‌ره‌وه‌ش گۆڕینی ئه‌و سیاسهته بێ ئیراده‌ی‌ه له به‌رامبه‌ر ده‌وڵ �ه‌ت و هێزه ده‌ره‌کییه‌کان ،ئه‌م دوو تایبه‌تمه‌ندیه‌ش هه‌تا ئێستا له که‌سایه‌تی هه‌ردوو حزبدا دروست نه‌بووه ،له‌به‌رئه‌و‌ه نه به‌گۆڕین و نه به نه‌گۆڕینی سه‌رۆکی حکومه‌ت له کابین‌ه حه‌وته‌م هیچ له مه‌سه‌له‌ک‌ه ن��اگ��ۆڕێ ،چونکه ئه‌گه‌ر سیستمێکى کراوه و دادپه‌روه‌ر بچه‌سپێ ئ�ه‌وک��ات�ه ه �ه‌ر که‌سێک بچێت‌ه سه‌ر ده‌س �ه‌اڵت ئ�ه‌وا به‌گوێره‌ى ئه‌و سیستمه هه‌ڵسه‌که‌وت ده‌کات و دهکهوێته خزمه‌ت خهڵکهوه ،به مه‌رجێ ئه‌و سیستمه له خواست و گه‌وهه‌رى خهڵکهوه هاتبێت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خه‌ڵک دایڕشتبێت.
دواى هه‌شت ساڵ دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراق چه‌ندین دۆسیه‌ی تاوانه‌کانی حکومه‌تی به‌عس که له به‌رامبه‌ر گه‌لی کورد ئه‌نجامیداون، یه‌کالنه‌کردوه‌ته‌وه و وته‌بێژى وه‌زاره‌تى شه‌هیدان و ئه‌نفالکراوانیش هۆکاره‌که‌ى بۆ زۆرى دۆسیه‌کان له دادگاى بااڵى تاوانه‌کانى عێراق
کارێکى هه‌روا ئاسان نیه. شایانى باسه هه‌ریه‌ک له که‌یسه‌کانى (سه‌یدسادق و کۆمه‌ڵکوژى کانى عاشقان له هه‌ڵه‌بجه و کۆمه‌ڵکوژى گ���ون���دى س���ۆری���ه ل���ه ب���ادی���ن���ان و ئ �ه‌ش��ک �ه‌وت��ى ب��ی��ک��ان ل��ه ش��ێ��خ��ان و که‌یسى راگواستن و سه‌رکوتکردنى راپ �ه‌ڕی��ن) و چه‌ندین که‌یسی تر، که له سه‌رده‌مى حکومه‌تى به‌عسدا ده‌رهه‌ق به گه‌لى کورد ئه‌نجامدراون، دوای تێپه‌ڕبوونی هه‌شت ساڵ به‌سه‌ر ت��ۆم��ارک��ردن��ی ئ���هو ک �هی��س��ان �ه ل ه دادگ��ای ب��ااڵی تاوانه‌کانی عێراق تا ئێستاش هیچ بڕیارێکیان له سه‌ر نه‌دراوه.
ده‌گێڕێته‌وه. ف��واد ع��وس��م��ان ،وت�ه‌ب��ێ��ژى وه‌زاره‌ت���ى شه‌هیدان و ئه‌نفالکراوانى هه‌رێمى کوردستان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: ت��ا ئێستاش ئ �هم دۆس��ی��ان�ه ک��اری��ان له‌سه‌ر ده‌کرێت و له دادگ��اى بااڵى ت��اوان�ه‌ک��ان��ى عێراقیشدا ته‌نها ئه‌م که‌یسانه نین ،به‌ڵکو که‌یسى زیاتر ههیه. وتیشى :که‌یسه‌کانى ئێمه‌ش پارێزه‌رى تایبه‌تى خۆیان ههیه و به‌دواداچونى خ��ۆی��ان��ى ب���ۆ ده‌ک�����ه‌ن و دوات���ری���ش بڕیارى دادگاى بۆ ده‌رده‌چێت ،به‌اڵم کاره‌کانى دادگ��اش کارێکى زۆرى ده‌وێت و ده‌رچونى بڕیارى دادگاش
هه‌ولێر ،ته‌نها چوار موڵک و ماڵى گشتى گه‌ڕێنراونه‌ته‌وه چه‌تر هه‌نگاو هاشم
دواى ئه‌وه‌ى به فه‌رمانێک سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بڕیاریدا سه‌رجه‌م ئه‌و موڵکانه‌ى گشتین بۆ حکومه‌ت بگه‌ڕێنرێته‌وه و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش لیژنه‌ى له‌سه‌رجه‌م شاره‌کان پێکهێنا ،به‌اڵم تا
ئێستا ته‌نها چوار موڵکى گشتى گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه. حاکم عوسمان یاسین ،به‌رپرسی لیژنه‌ى گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى م��وڵ��ک و م��اڵ��ى گشتى له پارێزگاى هه‌ولێر به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: تا ئێستا له سنورى پارێزگاى هه‌ولێر چوار بینای موڵک و ماڵى گشتى که داگیر کرابوون گه‌ڕاوه‌ته‌وه ،که دووانیان له هه‌ولێر بوون یه‌کێکیشیان له سۆران. وتیشى :پێشتر ماوه‌ى شه‌ش مانگمان دابوو به‌و شوێنانه که موڵکه‌کانیان بگه‌ڕێننه‌وه،
ب �ه‌اڵم تا ئێستا به‌شێک نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه، ب��ۆ ئ �هم مه‌به‌سته چ���اوه‌ڕوان���ى فه‌رمانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ده‌که‌ین. ج�ه‌خ��ت��ی ل���ه‌وه‌ش���ک���ردهوه ،ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رى ئ�هم کێشه‌یه‌ش گ �ه‌ڕان �هوه بۆ په‌رله‌مانى کوردستان و ده‌رکردنى یاسایه‌ک باشترین چاره‌سه‌ره. گه‌ڕانه‌وه‌ى ئه‌و چوار موڵکه‌ى حکومه‌ت له‌کاتێکدایه که ته‌نها له ش��ارى هه‌ولێر ن��زی��ک��هى ( )15خ��وێ��ن��دن��گ �ه ل���ه‌الی���ه‌ن حزبه‌کانه‌وه داگیر کراوه.
پۆسته‌که‌ی رانه‌گه‌یاندوه چه‌تر سازان تۆفیق
ماوهیهکه له ده‌زگاکانی راگه‌یاندنه‌وه ده‌نگۆی ئه‌و ه باڵوبۆته‌وه ئه‌مینداری گشتی یه‌کگرتووی ئیسالمی خۆی بۆ پۆسته‌که‌ی هه‌ڵنابژێرێته‌وه و ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی ئه‌و حزبه‌ش ئاماژه بهوه ده‌کات،
«رۆژانه زیاتر له ()600 چه‌تر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى
ب ه بێ ره‌چاوکردنى بارودۆخى خراپى رێگاوبانه‌کان رۆژان ه ب ه سه‌دان ئۆتۆمبێل ده‌هێنرێت ه ناوه‌وه‌ى هه‌رێم و به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى پۆلیسى هاتوچۆى هه‌رێمیش داوا ل ه حکومه‌ت ده‌کات له‌گه‌ڵ هاتن ه ناوه‌وه‌ى رێژه‌ى ئۆتۆمبێل په‌ر ه ب ه رێگاکان بدات
ن����اوب����راو ئ����ام����اژه‌ی ب����ه‌وه‌ش����دا ه��ه‌رک��ات ئ�هم��ی��ن��داری ی�ه‌ک��گ��رت��وو ب��اس��ی لێوه‌کرد ئه‌وکاته دیراسه‌ی بابه‌ته‌که ده‌کرێت و تا ئێستا هیچ که‌سێکیش دیاری نه‌کراوه یان خۆی کاندید نه‌کردووه بۆ ئه‌و پۆسته و ئهوه له کۆنگره‌دا یه‌کالیی ده‌بێته‌وه. شایه‌نی باسه یه‌کگرتووی ئیسالمی پاش راپه‌ڕین و له ساڵی ( )1994دامه‌زراوه و تا ئێستاش سێ کۆنگره‌ی به‌ستوه و له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنیه‌وه تا ئێستا سه‌اڵحه‌دین به‌هادین ئه‌مینداری گشتی ئه‌و حزبه‌یه.
ئۆتۆمبێل تۆمار ده‌کرێت»
و شه‌قامه‌کان فراوانتر بکات. رزگ��ار عه‌لى ع�ه‌زی��ز ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى گشتى پۆلیسى ه��ات��وچ��ۆى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ب���ه(چ���ه‌ت���ر)ی راگ���هی���ان���د :ژم�����اره‌ى ئ �هو ئۆتۆمبێالنه‌ى که رۆژان ه دێن ه ناو هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان �هوه رێ��ژه‌ی �ه‌ک��ی ی�ه‌ک��ج��ار زۆره و ل �ه‌گ �ه‌ڵ چ��ۆن��ی�ه‌ت��ى رووب�����ه‌رى ش �ه‌ق��ام و رێگاوبانه‌کان ناگونجێ. رزگ��ار عه‌لى وتیشى :بۆیه داواک��اری��ن ل ه حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان شانبه‌شانى ئه‌و رێژه زۆره ئۆتۆمبێله‌په‌ر‌ه به رێگاوبانه‌کانیش بدات و رێگا و شه‌قامه‌کان فراوانتر بکات.
ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى گشتى پۆلیسى ه��ات��وچ��ۆى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد، رۆژانه ( )700-600ئۆتۆمبێل ب ه مه‌به‌ستى ژم��اره‌ک��ردن��ی��ان ل ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیس تۆمار ده‌کرین. شایانى باسه زۆربه‌ى شه‌قام و رێگاوبانه‌کانى هه‌رێمى کوردستان مێژووى دروستکردنیان بۆ سه‌رده‌مى حکومه‌تى به‌عس دهگهڕێتهوه و تواناى ئه‌و رێژه زۆره‌ى ئۆتۆمبێلیان نیه، که رۆژان � ه ده‌هێنرێنه هه‌رێمى کوردستان و سااڵنه‌ش به‌هۆى رووداوه‌کانى هاتوچۆو‌ه به‌سه‌دان هاواڵتى ده‌بنه قوربانى.
سوریا ،له خۆپیشاندانه‌کاندا ( )187منداڵ کوژراون چه‌تر محه‌مه‌د ئه‌مینی
بە پێی ئامارێکی کۆمیتەی مافی منااڵنی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان لە سەرەتای دەستپێکردنی شۆڕشی گەالنی سوریا لە ئەنجامی توندوتیژی و تەقەی هێزە ئاسایشیەکانی ئەو واڵتە ( )187منداڵ گیانیان لە دەستداوە. لە () 58مین دانیشتنی خۆیدا کۆمیتەکە وێڕای راگەیاندنی ئەم ئامارە ،ئاماژەشی بە ئەوەدا کە ئەم ئامارە لە سەرەتای دەستپێکردنی
خۆپیشاندانەکانی سوریا ت��ار‌ۆژی ()22ی مانگی رابردوو کۆکراونەتەوە. ل��ە راگ��ەی��ەن��دراوەک��ەی کۆمیتەی مافی منااڵنی نەتەوە یەکگرتوەکان ئاماژە بەئەوەش دراوە ،کە پێدەچێت ئ��ەم ئامارە زۆر زیاتر بێت ل��ەو رێژەیە و داواش��ی ک��رد بۆ ئ��ەوەی سوریا ناچار بکرێت دەست لەم توندوتیژیانە هەڵبگرێت پێویستە دەستبەجێ کۆمەڵگای نێودەوڵەتی هەنگاوی پێویست هەڵبگرێت. لە الیەکیترەوە ئه‌نجومه‌نی بااڵی مافەکانی مرۆڤ لە نەتەوەیەکگرتوەکان لە ئامارێکدا ب����اس ل������ەوەدەک������ات ،ک���ە ل���ە ئ��ەن��ج��ام��ی توندوتیژیەکانی چەند مانگی راب���ردووی سوریا نزیکەی سێ هەزار هاواڵتی مەدەنی گیانیان لەدەستداوە.
دواى گه‌ڕانه‌وه‌ى شانده‌که ،هه‌رێم چاوه‌ڕوانى وه‌اڵمى مالکى ده‌کات چه‌تر
ئه‌مینداری یه‌کگرتوو وازهێنانی له تا ئێستا سه‌اڵحه‌دین به‌هادین به فه‌رمی شتێکی له‌و بارهیهوه باس نه‌کردووه. م�ه‌ول��ود ب��اوه م���وراد ،ئه‌ندامی مه‌کته‌بی س��ی��اس��ی ی��ه‌ک��گ��رت��وی ئ��ی��س�لام��ی ئ �هو ده‌ن��گ��ۆی��ان��هی راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان��ی��ش��ی به درۆخسته‌وه که باس لهوه ده‌که‌ن ئه‌مینداری یه‌کگرتوو له کۆبوونه‌وه‌کاندا باسی لێوه کردبێت و وتیشی« :ئهوه بابه‌تی کۆنگره‌یه و تا ئێستا به ره‌سمی ئه‌مینداری یه‌کگرتوو شتێکی له‌و باره‌یه باس نه‌کردووه»
ه چاوه‌ڕوانی یه‌کالیکردنه‌وه‌ی دۆسیه‌کاندا فۆتۆ: nل
وت��ەب��ێ��ژی ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵی مافەکانی مرۆڤی له نەتەوە یەکگرتوەکان لە شاری ژنێف رایگەیاندوە :لە ئەنجامی «پەالمار و سەرکوتی هێزە ئاسایشیەکانی حکومەتی سوریا زیاتر لە ( )2900هاواڵتی ب��وون بە قوربانی و راشیگەیاند« :ئ��ەم ئ��ام��ارە لە س���ەر ب��ن��ەم��ای ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن��ەوەی ورد و ئ��ەو بەڵگەنامانەی کۆمانکردوەتەوە و دارێژراوە و هەر هەموو زانیاریەکان سەلمێنراون». رۆب��ێ��رت ک��ۆل��ۆوێ��ل ،وتەبێژی ئه‌نجومه‌نی بااڵی مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان هێمای بۆ ئەوەش کردبوو کە جیا لە ئاماری ئەم کوژراوانە ،زیاتر لە سێ هەزارکەس بێ سەروشوێن کراون و لە ئێستادا بەدواداچوون بۆ چارەنوسی ئەو کەسانە دەکرێت.
ئینتهرنێت
کاوه حسێن
ئه‌ندامێکی ئیئتیالفى فراکسیۆنه کوردستانییه‌کان‌و په‌رله‌مانتارى عێراق له‌سه‌ر لیستى کۆمه‌ڵى ئیسالمى کوردستان رایگه‌یاند ،شانده سیاسییه‌که‌ى هه‌رێمى کوردستان کۆبوونه‌وه‌کانى له‌گه‌ڵ الیه‌نه سیاسییه‌کانى عێراق ته‌واو کردووه‌‌و دهگهڕێتهوه هه‌رێم‌و چاوه‌ڕوانى وه‌اڵمى حکومه‌تى عێراق‌و الیه‌نه سیاسییه‌کانى عێراق ده‌کات. ش��ێ��خ ف��ات��ی��ح داراغ���ای���ى ،ب��ۆ رۆژن��ام��هى (چه‌تر)ى روونکرده‌وه ،شانده سیاسییه‌که نوێنه‌رى کۆمه‌ڵى ئیسالمى‌و یه‌کگرتووى ئیسالمى و پ��ارت��ى و یه‌کێتى ت��ێ��داب��ووه، کۆبوونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ الیه‌نه سیاسییه‌کانى ع���ێ���راق ئ��ه‌ن��ج��ام��داوه و پ �هی��ام��ى ک���ورد و س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��ى به الی�ه‌ن�ه سیاسییه‌کان گ�هی��ان��دوه ،وتیشى:
«ش���ان���ده‌ک���هى ک����ورد دواک����ۆب����وون����ه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ ن��ورى مالکى س �ه‌رۆک وه‌زیرانى ع��ێ��راق ئ�ه‌ن��ج��ام��داوه و مالکى ئ��ام��اژه‌ى بهوه ک��ردووه ،ده‌بێت الیه‌نه سیاسییه‌کان پابه‌ندبن به ده‌ستورى عێراقه‌وه ،کێشه‌کانى عێراقیشى گه‌ڕاندووه‌ته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى الیه‌ن ه سیاسییه‌کان پابه‌ند نابن به‌ده‌ستوره‌وه». په‌رله‌مانتاره‌که‌ى عێراق باسى له‌وه‌شکرد، له ئێستادا دواى گه‌ڕانه‌وه‌ى شاندى کورد له به‌غداد چاوه‌ڕوانى وه‌اڵمى حکومه‌تى عێراق ده‌که‌ن ،سه‌باره‌ت به‌داواکارییه‌کانى ک����ورد ،پ���اش ه�ه‌ڵ��س�ه‌ن��گ��ان��دن��ى وه‌اڵم���ى حکومه‌تى عێراق و الیه‌نه سیاسییه‌کانى ع��ێ��راق ئ���هو ک��ات � ه ه��ه‌رێ��م هه‌ڵویستى دیارده‌بێت شاندى دیکه بۆ به‌غدا بنێرێت یاخود نا. داراغایى ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو ،ک ه کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ یه‌کێتى و پارتى خۆیان رێکه‌وتوون له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ى شاندى حزبى ره‌وانه‌ى به‌غداد بکه‌ن ،نه‌ک شاندى ئیئتیالفى فراکسیۆن ه کوردستانییه‌کان، چ��ون��ک � ه ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ئ��ی��ئ��ت��ی�لاف�ه‌ک�ه و په‌رله‌مانتاران سه‌رقاڵن و کۆبوونه‌وه‌ى په‌رله‌مانیان ههیه .
«به‌رهه‌می هه‌نگوین ئه‌مساڵ زیاتره له سااڵنی رابردوو»
ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ی به‌وه‌شکرد تا ئێستا چه‌تر ئ �ه‌وه‌ی تۆمارکراوه الم��ان له سنوری سازان تۆفیق سلێمانی و ده‌وروبه‌ری نزیکه‌ی ()50 ته‌ن ده‌بێت و هێشتا هه‌ندێک شوێنی تریش م��اوه و چه‌ند شوێنێکیش هه‌ن پاش ئه‌وه‌ی ده‌نگۆی ئهوه که له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کشتوکاڵی هه‌بوو به‌روبومی هه‌نگووین سلێمانیه‌وه سه‌رپه‌رشتی ده‌کرێت تا ئێستا ئه‌مساڵ که‌می کردووه، به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی هه‌نگ له نیوه‌ی به‌رهه‌مه‌که‌یان کۆکراوه‌ته‌وه که نزیکه‌ی ( )900کیلۆیه. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کشتوکاڵ دڵشاد محه‌مه‌د ده‌رباره‌ی نه‌خۆشیه‌کانی ئه‌و ده‌نگۆیانه ره‌تده‌کاته‌وه هه‌نگ وتی :ئه‌مساڵ نه‌خۆشی هه‌نگ و ئاماژه بهوه ده‌کات، زۆر که‌م بووه و ئه‌وه‌ی ههبووه ده‌رمانی به‌روبوومی هه‌نگ سێ پێویستی بۆ دابین کراوه و کۆنتڕۆڵ ئهوهنده زیادی کردووه. ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌ری ب���ه‌ش���ی ه���ه‌ن���گ ل�ه ک���راوه و ل �هو ن��اوچ��ان�هی تۆپبارانیش به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کشتوکاڵی سلێمانی ب �ه‌رده‌وام �ه ،هیچ که‌سێک په‌یوه‌ندی ئ���ام���اژه ب���هوه ده‌ک�����ات ،ب��ـ �ه‌روب��ووم��ی پێوه نه‌کردوین ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی زیان به هه‌نگووین ئ�هم��س��اڵ ل �ه‌چ��او سااڵنی هه‌نگه‌کانیان گه‌یشتبێت. ش����ای����ه‌ن����ی ب����اس����ه م�����اوه‌ی�����ه‌ک�����ه ل �ه رابردوودا سێ هێنده زیای کردوه. ل����هو ب�����اره‌ی�����هوه دڵ���ش���اد م���ح���هم���ه‌د ،راگ�هی��ان��دن�ه‌ک��ان�هوه ده‌ن��گ��ۆی ئ��هوه له به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی هه‌نگ به (چه‌تری) ئ���ارادای���ه ک��ه ب��ه‌روب��وم��ی هه‌نگوین ی وت« :ئه‌وه‌ی ده‌بیسترێت ده‌رباره‌ی ب��ه‌رێ��ژه‌ی��ه‌ک��ی ب���ه‌رچ���او داب����ه‌زی����وه و که‌مبوونی به‌رهه‌می هه‌نگ دووره له ژماره‌یه‌کی زۆریش پوره‌ی هه‌نگ له راستیه‌وه و به‌المه‌وه سه‌یره له هه‌ندێک چه‌ند ناوچه‌یه‌ک و به‌تایبه‌تیش ناوچه تۆپبارانکراوه‌کان له‌ناوچوون. راگه‌یاندن ده‌یبیستم».
«تائێستا مه‌سعود بارزانى ب ه نایاسایى سه‌رۆکى هه‌رێم بووه» په‌رله‌مانتارێکى یه‌کێتى:
هه‌ندێک کاندید الى سه‌رۆکى هه‌رێم قبوڵ نین و
یه‌کێتیش به‌هۆى کوتله‌گه‌ریه‌و ه نه‌یتوانیو ه فشاره‌کانى زیاتر بکات ئاماده‌کار هانا ئازاد به‌پێى چه‌ند زانیاریه‌کى (چه‌تر) یه‌کێتى له‌سه‌ر دانانى پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم دوو بۆچوونى تێدا دروست بووه و دانانى کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى و عیماد ئه‌حمه‌دیش بۆچوونه‌کانى نێو یه‌کێتى دروستکردووه.
ل �ه‌ن��ێ��وان ک��ۆس��ره‌ت ره‌س����ول و عیماد ئه‌حمه‌د ب���ه‌پ���ێ���ى زان����ی����اری����ه‌ک����ان زۆری����ن����هى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان له‌گه‌ڵ دانانى کۆسره‌ت ره‌سوڵن له پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ،به‌اڵم ئه‌و بۆچوونه‌وه‌ى ره‌تى ده‌کاته‌وه پاساو بۆ بارى ته‌ندروستى ناوبراو ده‌هێنێته‌وه. له ئێستادا یه‌کێتى بوه به دوو بۆچون ئ �هو ب��ۆچ��وون�ه‌وه‌ى ک��ۆس��ره‌ت ره‌سوڵى قبوڵه بۆ پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم زۆرینه‌ى سه‌رکردایه‌تین ،به‌اڵم بۆچوونێکى ت��ر پێیان باشه عیماد ئه‌حمه‌د بخرێته ئه‌و پۆسته‌وه. ئه‌و بۆچوونه‌ى نێو یه‌کێتى که عیماد ئ�ه‌ح��م�ه‌دی��ان پێباشه ب��ۆ ئ �هو پۆسته پاساویان بۆ ره‌تکردنه‌وه‌ى کۆسره‌ت ره‌س����وڵ ئ���ه‌وه‌ی���ه ک��ه ن���اوب���راو ب��ارى ته‌ندروستى جێگیر نیه و پێشتریش له‌و پۆسته بووه ،به‌اڵم حسابى بۆ نه‌کراوه. ل���ه‌الی���ه‌ک���ى ت���ری���ش���هوه ئ �ه‌ن��دام��ێ��ک��ى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ئاماژه بۆ ئ �هوه ده‌ک��ات: ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��اڵ��وگ��ۆڕک��ردن��ى حکومه‌ت کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى وه‌کو جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌ستنیشان ده‌کرێت، ئه‌گه‌ر خۆى بیکات. ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان بۆ (چ �ه‌ت��ر) ئاشکرایکرد ،ل�ه ئێستادا یه‌کێتى تاکه کاندیدى بۆ جێگرى
n
ه کاندیدی یه‌کێتی بۆ جێگری سه‌رۆکی هه‌رێم کۆسره‌ت ره‌سوڵه فۆتۆ :ئینتهرنێت به‌رپرسێکی یه‌کێتی :تاک
س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ،ک��ۆس��ره‌ت ره‌س��وڵ عه‌لییه و جگه له‌و که‌سی تر دیارى نه‌کراوه بۆ ئه‌م پۆسته. ل �ه‌ب��اره‌ى ئ �ه‌گ �ه‌رى وه‌رن�ه‌گ��رت��ن��ى ئه‌و پۆسته ل �ه‌الی �ه‌ن ک��ۆس��ره‌ت ره‌س��وڵ �هوه ئه‌ندامه‌که‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وتى :ئه‌و کاته سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى بڕیارێکى تر ده‌دات و که‌سێکى تر دیارى ده‌کات. ل �ه‌ب��اره‌ى ئ �هو ده‌نگۆیانه‌ى ب��اس لهوه ده‌ک���ه‌ن عیماد ئه‌حمه‌د بخرێته ئه‌و پۆسته‌وه ،ئه‌ندامه‌که‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وتى :تا ئێستا باسى عیماد ئه‌حمه‌د ن �ه‌ک��راوه ،ته‌نها بۆچونێکه ههیه. جه‌ختى لهوهشکردهوه ،جه‌الل تاڵه‌بانى سکرتێرى گشتى یه‌کێتى پشتگیرى ک��ۆس��ره‌ت ره‌س��وڵ ده‌ک��ات بۆ ئ �ه‌وه‌ى بخرێته ئه‌و پۆسته‌وه. رێ��ک��ک �ه‌وت��ن �هى ه��هی��ان��ه ،ب��ێ��گ��وم��ان «پارتى کۆسره‌ت ره‌سوڵ ره‌تده‌کاته‌وه» ک��ات��ێ��ک پ���ارت���ى داواى پ��ۆس��ت��ى (چه‌تر) له زارى سه‌رچاوه‌یه‌کى نێو سه‌رۆکى حکومه‌ت بکات یه‌کێتى پارتى زانیویه‌تى ،که کۆسره‌ت ره‌سوڵ ف��ش��ارى پ��ۆس��ت��ى ج��ێ��گ��رى س �ه‌رۆک��ى ل�هو پۆسته قبوڵ ناکرێت و ئه‌گه‌ر هه‌رێم چڕده‌کاته‌وه ،چونکه به حه‌قى بکرێته کارتى فشاریش ئ �هوه دوات��ر خۆیانى ده‌زانن. به‌پێى به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کى ویکیلیکس کێشه‌ى بۆ دروست ده‌کرێت.
د.دان�����ا س �ه‌ع��ی��د س��ۆف��ى ،ئ �ه‌ن��دام��ى م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم پ �ه‌رل �هم��ان��ى ک��وردس��ت��ان (یه‌کێتى) به هیچ شێوه‌یه‌ک نایه‌وێت و حه‌ز له‌میانى دیدارێکدا که ده‌قه‌که‌ى له ناکات کۆسره‌ت ره‌سوڵ ببێته جێگرى الپه‌ڕه ()5ى ئه‌م ژماره‌یه‌ى (چه‌تر) و داواشى کردووه که‌سێکى تر بۆ ئه‌و دا باڵوکراوه‌ته‌وه ئاماژه بهوه ده‌کات :پۆسته کاندید بکرێت. گ��هم��هى پ��ۆس��ت ب������ه‌رده‌وام ل �ه‌ن��ێ��وان ئه‌حمه‌د کانى ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى یه‌کێتى و پ��ارت��ى ههیه ب�ه‌ه��ۆى ئه‌و س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى
نه‌بوونى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم
سه‌رپێچى کردنه له یاسا ،چونکه
به‌پێى یاسایى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ده‌بێت جێگرێکى هه‌بێت
کوردستان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :تا ئێستا باسى کۆسره‌ت ره‌سول نه‌کراوه بۆ پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم. وت��ی��ش��ى« :ه�ه‌رک��ات��ێ��ک��ى ب��اس��ى ئه‌و پ��ۆس��ت�ه ب��ک��رێ��ت ئ���هوه پ��ارت��ى قسه‌ى خ��ۆى ده‌ب��ێ��ت ،ب��ه‌اڵم ت��ا ئێستا هیچ لێدوانێکمان له‌باره‌یه‌وه نیه».
د.دان��ا سه‌عید سۆفى ،له‌و دیمانه‌ى ئ�هم ژم��اره‌ی�ه که ده‌ق�ه‌ک�هى له‌الپه‌ر‌ه ()5دای���ه ده‌ڵ��ێ��ت :هه‌ندێک کاندید الى س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ق��ب��وڵ نین و یه‌کێتیش ب �ه‌ه��ۆى ک��وت��ل �ه‌گ �ه‌ری �هوه نه‌یتوانیوه فشاره‌کانى زیاتر بکات، بۆیه ره‌ن��گ�ه ئ��ی��راده‌ی �ه‌ک نه‌بێت بۆ دانانى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم یان له‌سه‌ر کاندیده‌کان رێکنه‌که‌وتوون. ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى ی �ه‌ک��ێ��ت��ى ج��ه‌خ��ت ل����هوه ده‌ک���ات���هوه: «له‌گه‌ڵ ئاڵوگۆڕکردنى حکومه‌ت ل �ه‌ن��ێ��وان یه‌کێتى و پ��ارت��ى پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ کۆسره‌ت ره‌سوڵ دیارى ده‌کرێت». «ی��ه‌ک��ێ��ت��ى چ�����اوه‌ڕوان�����ى وه‌اڵم����ى کۆسره‌ت ره‌سوڵه» سه‌رچاوه‌یه‌کى نێو یه‌کێتى به (چه‌تر) ى راگ �هی��ان��د :ل �ه ئێستادا یه‌کێتى چاوه‌ڕوانى وه‌اڵم��ى کۆسره‌ت ره‌سوڵ ده‌ک���ات ب��ۆئ �ه‌وه‌ى دڵنیایى خ��ۆى له به‌ڕێکخستنى ئ���هو پ��ۆس��ت�ه نیشان بدات ،به‌اڵم تا ئێستا کۆسره‌ت ره‌سوڵ بێده‌نگه و وه‌اڵمى نه‌داوه‌ته‌وه. الى خۆشیه‌وه ئارێز عه‌بدواڵ ئاماژه‌ى
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
3
به‌وه‌شکرد ،تا ئێستا کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى ره‌زامه‌ندى خۆى نیشان نه‌داوه بۆ وه‌رگرتنى ئه‌و پۆسته ،به‌اڵم تاکه کاندیدى یه‌کێتى ئه‌و ده‌بێت. به‌پێى زان��ی��ارى س�ه‌رچ��اوه‌ک�ه ئه‌گه‌ر کۆسره‌ت ره‌سوڵ خۆیشى ئه‌و پۆسته نه‌کات ئ�هوه ده‌بێت رێگه‌ى پێبدرێت ئه‌و که‌سێک دیارى بکات. «ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا ب���ارزان���ى ب���ه ن��ای��اس��اى سه‌رۆکى هه‌رێم بووه» به‌پێێ یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ده‌ب��ێ��ت س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم جێگرێک ب��ۆ خ��ۆى دی���ارى بکات، ب���ه‌اڵم ت��ا ئێستا هیچ که‌سێک به ره‌س��م��ى ج��ێ��گ��رى م �ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى نه‌بووه ،چاودێرێکى سیاسیش ئاماژه ب���هوه ده‌ک�����ات :ت��ا ئێستا م�ه‌س��ع��ود بارزانى به نایاسایى کارى کردووه و سه‌رۆکى هه‌رێم بووه. د.ک����ام����ه‌ران م �ه‌ن��ت��ک ،چ���اودێ���رى س��ی��اس��ى ب��ۆ (چ���ه‌ت���ر)ى ش��ی��ک��ردهوه: ت��ا ئێستا مه‌سعود ب��ارزان��ى که‌سى ن �ه‌ک��ردووه ب�ه جێگرى خ��ۆى ئه‌مه‌ش سه‌رپێچى کردنێکى ت��رى مه‌سعود بارزانى بوو له یاسا. مه‌نتک وروژان��دن��ى ئ �هو پۆسته‌شى ل���ه‌الی���ه‌ن ی�ه‌ک��ێ��ت��ی�هوه ب �ه ف��ش��ارزان��ى بۆ سه‌ر پارتى و ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، یه‌کێتى و پارتى ده‌یانه‌وێت پێش ئه‌وه‌ى دابنیشن له رێگه‌ى راگه‌یاندنه‌وه‌ى په‌یامێک بۆ یه‌کتر ره‌وانه بکه‌ن. ئه‌و چاودێره سیاسیه ته‌ئکیدى له‌وه‌ش ک�����ردهوه ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ک��ۆس��ره‌ت ره‌س���وڵ بخرێته ئه‌و پۆسته‌وه هیچ گرنگیه‌تى نابێت الى پارتى و سه‌رۆکى هه‌رێم، چونکه ئه‌وان پابه‌ندى یاسا نین. د.دان��اش ب��ڕواى خۆى نیشان ده‌دات، ن �ه‌ب��وون��ى ج��ێ��گ��رى س��ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م سه‌رپێچى کردنه له یاسا ،چونکه به‌پێى یاسایى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ده‌بێت جێگرێکى هه‌بێت.
ده‌ستتێوه‌ردانى حزبی ،په‌یڕه‌وى ناوخۆ و یاساى داخراوى هه‌ڵبژاردنه‌کان ،هۆکارى سستبوونى په‌رله‌مانن
چاوه‌ڕوان ده‌کرێت چه‌ند ئه‌ندام په‌رله‌مانێکى تر ده‌ست له‌کار بکێشنه‌وه ئاماده‌کار سه‌ربه‌خۆ نه‌یتوانیوه کار بکات. روون���ی���ش���ی ده‌ک�����ات�����هوه« :ئ���هم���ه‌ش فه‌ره‌یدون بێوار ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ى حزب که کاریگه‌ری سلبی ههیه له‌سه‌ر هه‌موو ئه‌و راسپارده و بڕیارانه‌ى که دواى ده‌ستله‌کارکێشانه‌ى ده‌رده‌کرێن ،بێگومان ئه‌مه‌ش جیگه‌ى ره‌فیق سابیر له کارى داخه که په‌رله‌مان هه‌ژمونى خۆی په‌رله‌مانتارى باس له له‌ده‌ستداوه و نه‌یتوانیوه وه‌ک پێویست ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ى تر ده‌کرێت ،چاودێرانیش هۆکارى لێپێچینه‌وه له حکومه‌ت و وه‌زیره‌کانى بکات». ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌کان ه�ه‌ر له‌سه‌ر ئ�هم بابه‌ته ،ئ��ارام ق��ادر، ده‌گێڕنه‌وه بۆ هه‌ڵسوکه‌وتى س���ه‌رۆک���ى ف��راک��س��ی��ۆن��ى ک��ۆم �ه‌ڵ��ى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ئ��ی��س�لام��ى ک���وردس���ت���ان ده‌س��ت��ل �ه‌ک��ار و ده‌ستێوه‌ردانى حزبى و ک��ێ��ش��ان�ه‌وه‌ک��ان ب��ۆ بێئومێد ب���وون له په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان. سه‌رۆکى یه‌کێک له فراکسیۆنه‌کان ک��اروب��ارى پ�ه‌رل�هم��ان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه، رای���ده‌گ���هی���ه‌ن���ێ���ت :ئ���ه‌گ���ه‌ر پ���هی���ڕه‌وى چ���ون���ک���ه وه‌ک خ������ۆی ده‌ڵ����ێ����ت: ناوخۆی په‌رله‌مان هه‌موار نه‌کرێته‌وه و «پ���ه‌رل���هم���ان ن �هی��ت��وان��ی��وه ب��ه رۆڵ��ی سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانیش به‌م شێوهیه سه‌ره‌کى خۆی هه‌ڵسێت ،له‌مپه‌رى زۆر ره‌فتار بکات ،به دڵنیاییه‌وه هه‌ندێکیتر له‌به‌رده‌م په‌رله‌ماندا دروستکراوه ،که ل���ه پ��ه‌رل��هم��ان��ت��اره‌ک��ان ده‌س��ت��ل �ه‌ک��ار نه‌توانێ ببێته چاودێرێکى حه‌قیقی ده‌کێشنه‌وه ،مامۆستایه‌کى زانکۆش ب�ه‌س�ه‌ر ک��اروب��اره‌ک��ان��ى حکومه‌ته‌وه. پێیوایه یاسای داخراوى هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌س��ت��ت��ێ��وه‌ردان��ى حزبی ل�ه ک��اروب��ارى پ����ه‌رل����هم����ان زۆرێ�������ک ل����ه ئ���ه‌ن���دام هۆکارى سه‌ره‌کى کێشه‌کانه. ل���ه خ���ول���ی س��ێ��ی �هم��ى پ��ه‌رل��هم��ان��ى په‌رله‌مانه‌کانى بێئومێد کردووه .بۆیه کوردستاندا ،دواى تێپه‌ڕبوونى دوو سه‌ره‌نجام هه‌ندێکیان په‌نایان بردووه بۆ س��اڵ ت��ا ئێستا ح���ه‌وت په‌رله‌مانتار ده‌ستله‌کار کێشانه‌وه». ده‌س���ت���ى ل��ه‌ک��ارک��ێ��ش��اوه‌ت��هوه ،ئ�هم�ه به‌اڵم دکتۆر ساڵح عومه‌ر ،مامۆستاى وێ��ڕای ئ �ه‌وه‌ى که پێشتر ه�ه‌ر یه‌ک زان��س��ت �ه سیاسییه‌کان ل �ه زان��ک��ۆی ل�ه (ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا ،د.ب �ه‌ره �هم سه‌اڵحه‌دین له روانگه‌یه‌کى جیاوازتره‌وه ئه‌حمه‌د و مه‌حمود محه‌مه‌د) هه‌ر زوو له‌م بابه‌ته ده‌ڕوانێت و پێیوایه ،یاسای ده‌ستیان له‌کار کێشایه‌وه و نه‌چوونه داخ����راوى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ک��ان ه��ۆک��ارى سه‌ره‌کى کێشه‌کانه. ناو په‌رله‌مانه‌وه. ب�����ه ب���������ڕواى ل���ه‌ن���ج���ه ع�����ه‌ب�����دواڵ ،ئه‌و له لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر) وتى: رۆژن��ام �ه‌ن��ووس و به‌رپرسی ده‌زگ��اى «یاسای هه‌ڵبژاردن داخراو بووه ،ئه‌م (وارڤین) هۆکارى زۆرى ده‌ستله‌کار سیستمه ئۆتۆماتیکى وا ده‌کات که کێشانه‌وه‌کان ئاماژه‌یه بۆ ئه‌وه‌ى ،که حزب بااڵده‌ست بێت و قسه‌ى یه‌که‌م هێشتا په‌رله‌مان وه‌ک��و ده‌سه‌اڵتێکى و کۆتایی بکات ،ن�ه‌ک ئ �ه‌وه‌ى که
ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کان بڕیاری کۆتایی ب��ده‌ن ،چونکه له سیستمى داخ��راودا ح���زب ئ��ه‌ن��دام پ �ه‌رل �هم��ان داده‌ن���ێ���ت و پێویستیشه گوێڕایه‌لى حزب بێت».
«ئه‌م هه‌ڵوێسته
زۆر مرۆڤانه و راسته‌قینه‌یه،
چونکه ئه‌ندام
په‌رله‌مان ههیه
وه‌ک ئیمتیازات
سه‌یری په‌رله‌مان ده‌کات و تا
ئێستا قسه‌یه‌کى نه‌کردووه»
به ب��ڕواى ئه‌و مامۆستایه‌ى زانکۆى سه‌اڵحه‌دین ،یاسای کراوه چاره‌سه‌ری کێشه‌کانه ،ب��ۆی�ه ده‌ڵ��ێ��ت« :ئ�ه‌گ�ه‌ر یاسای هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان بگۆڕێت ب��ۆ سیستمى ک���راوه (ن���ه‌ک نیمچه ک���راوه) ئ �هم کێشانه چ��ارس �ه‌ر ده‌ب��ن
و ئۆتۆماتیکى ده‌س���ه‌اڵت���ی ئ �ه‌ن��دام په‌رله‌مان به‌مشێوه‌یه ره‌فتار بکات، په‌رله‌مان زیاتر ده‌بێت و ده‌سه‌اڵتى حزب ئ���ه‌وا ب �ه دڵ��ن��ی��ای��ی�هوه هه‌ندێکیتر ل ه که‌م ده‌بێته‌وه ،ئه‌وکات په‌رله‌مانیش پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اره‌ک���ان ده‌س�����ت ل �ه‌ک��ار ده‌ک��ێ��ش��ن �هوه .ئ��اش��ک��راش��ی ده‌ک���ات: چاالکتر ده‌بێت». سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌که‌ی کۆمه‌ڵیش روونی ده‌کاته‌وه ،که په‌رله‌مانتاره‌کان ل�ه ئاستێکى ب��اش��دان ،ب��ه‌اڵم خه‌له‌ل له سیستمى په‌رله‌مانى و سیستمى سیاسی هه‌رێمدایه ،که هه‌وڵده‌درێت په‌رله‌مان نه‌بێته ئه‌و دامه‌زراوه به‌هێزه‌ى که خه‌ڵک هاناى بۆ به‌رێت ،به‌ڵکو خه‌ڵک ناچار بێت په‌نا بۆ حزبه‌کان ب��ه‌رێ��ت .ئ��ه‌وه‌ش��ی وت« :پ��هی��ڕه‌وى ن���اوخ���ۆی پ���ه‌رل���هم���ان ک��اری��گ��ه‌ری دروس���ت���ک���ردووه ل��ه‌س��ه‌ر سستبوونى په‌رله‌مان». ه���ه‌ر ل���هم روه‌وه رۆژن��ام �ه‌ن��ووس �ه‌ک �ه ره‌خنه‌ى له سه‌رۆکى په‌رله‌مان گرت و به (چه‌تر)ی راگه‌یاند« :شێوازى س���ه‌رۆک���ى پ���ه‌رل���هم���ان زۆر ج����اران ئیستیفزاز و ئیهانه کردنى پێوه دیاره و مامهڵه کردنى له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانتاران هه‌ڵچوونه‌کییه ،به راستى ئه‌مجۆره ره‌فتاره هی ئهوه نییه له‌ناو په‌رله‌ماندا قبوڵ بکرێت». ب���ه‌اڵم ب���ه‌راى مامۆستاکه‌ى زانکۆ کێشه‌که سیستمییه نه‌ک شه‌خسی، وه‌ک ئه‌و روون��ى ده‌کاته‌وه «ئه‌گه‌ر سیستمه‌که به‌مشێوه‌یه بمێنێته‌وه، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر سه‌رۆکى په‌رله‌مانیش ب���گ���ۆڕدرێ���ت ک��ێ��ش �ه‌ک �ه ه�����ه‌روه‌ک خۆی ده‌مێنێته‌وه ،بۆیه پێویسته به «ئ�ه‌وه‌ش��ی که م��اوه‌ت�هوه ماناى ئهوه شێوه‌یه‌کى بنه‌ڕه‌تى و سیستماتیکیانه نییه که زۆر ئومێدى به په‌رله‌مان کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێن ،نه‌ک به ههیه ،بۆیه ده‌ستى نه‌کێشاوه‌ته‌وه». وێڕاى ئه‌وه‌ى که چوار په‌رله‌مانتارى البردن و هێنانى شه‌خس». ئ��ارام ق��ادر هۆشیدارى ده‌دات ئه‌گه‌ر فراکسیۆنى گ��ۆڕان ده‌ستیان له‌کار په‌یڕه‌و هه‌موار نه‌کرێت و سه‌رۆکایه‌تى ک��ێ��ش��اوه‌ت��هوه ،ئ���هم ح��اڵ �ه‌ت �ه لیستى
«جێگه‌ى داخه که په‌رله‌مان
هه‌ژمونى خۆی له‌ده‌ستداوه و
نه‌یتوانیوه وه‌ک
پێویست لێپێچینه‌وه له حکومه‌ت
و وه‌زیره‌کانى بکات»
ک��وردس��ت��ان��ى س��ه‌ر ب �ه ده‌سه‌اڵتیشی گ���رت���وه‌ت���هوه ،ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ى ک���ه سێ ک �ه‌س ل�ه پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اره‌ک��ان س �ه‌ر به فراکسیۆنى ک��وردس��ت��ان��ى و له‌سه‌ر لیستى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانن، رۆژن��ام�ه‌ن��ووس�ه‌ک�ه ئهمه ب�ه ئه‌رێنى (ئیجابی) ده‌بینێت و ده‌ڵێت« :ئهمه نموونه‌یه‌کى زۆر جوانه ،کاتێک که ده‌زان��ى ناتوانی نوێنه‌رایه‌تى میلله‌ت بکه‌یت و ملکه‌چى بڕیاره‌کانى حزب ب��ی��ت ،بێیته دهرهوه .ئ �هم هه‌ڵوێسته زۆر مرۆڤانه و راسته‌قینه‌یه ،چونکه ئه‌ندام په‌رله‌مان ههیه وه‌ک ئیمتیازات سه‌یری په‌رله‌مان ده‌کات و تا ئێستا قسه‌یه‌کى نه‌کردووه». ل���هم���ه‌ڕ ه����ۆک����ارى پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اره ده‌ستله‌کار کێشاوه‌کانى فراکسیۆنى کوردستانى ،سۆزانى خاڵه شه‌هاب، س �ه‌رۆک��ى فراکسیۆنى کوردستانى ئاماده نه‌بوو قسه‌ى له‌باره‌وه بکات و به (چه‌تر)ی راگه‌یاند« :من هیچ لێدوانێک له‌سه‌ر ئ�هو بابه‌ته ن��اده‌م، چ��ون��ک�ه ئ����ه‌وان ن��ام �هى ده‌س��ت��ل�ه‌ک��ار کێشانه‌وه‌یان پێشکه‌شی سه‌رۆکایه‌تى پ���ه‌رل���هم���ان ک�����ردووه ن���ه‌ک لیستى ک��وردس��ت��ان��ى ،ئ��ێ��م�ه‌ش��ی��ان ئ��اگ��ادار نه‌کردوه‌ته‌وه». س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه ه��ۆک��ارى ده‌س��ت��ل�ه‌ک��ار کێشانه‌وه‌یان و پ���رۆژه و به‌رنامه‌ى داه��ات��ووی��ان( ،چه‌تر) په‌یوه‌ندى کرد به هه‌ر یه‌ک له (په‌ریهان قوبالی، عه‌بدواڵ عه‌لى و د.زانا ره‌ئوف) ،به‌اڵم هه‌ر یه‌که‌یان به پاساوێک ئاماده‌ى لێدوان نه‌بوون ،موبایله‌که‌ى د.ره‌فیق سابیریش داخرا بوو. F_bewar@yahoo.com
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
4
چه‌تر کاروان ئیبراهیم رۆژی هه‌ینی ()2011/10/7 کۆنفرانسێک بۆ دامه‌زراندنى ده‌ستپێشخه‌رى سیستمى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان له شارى سلێمانى به‌ڕێوه‌چوو، کۆنفرانسه‌که که زیاتر له ( )300هاواڵتى شارى سلێمانى تێیدا به‌شداربوون و رێژه‌یه‌کى زۆریشیان له ژنان پێکهاتبوون ،ئاماژه‌ش بۆ ئهوه ده‌کرێت که ئه‌م سیستمه کۆمه‌ڵگه له قه‌یران رزگار ده‌کات. ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ش��ی�لان ش��اک��ر ،ئ�ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی هاواڵتی ئ��ازاد به (چه‌تر) ى راگ����هی����ان����د :س��ی��س��ت��م��ى ه���اواڵت���ى ئ���ازاد و یه‌کسان سیستمێکى نوێیه و کۆمه‌ڵگه ده‌ک��ات �ه خ���اوه‌ن ه��ێ��ز ،ب �ه‌وه‌ى
سلێمانى ،کۆنفرانسى دامه‌زراندنى (هاواڵتى ئازاد) به‌ڕێوه‌ده‌چێت
« ئه‌م سیستم ه هیچ الیه‌نێکى سیاسى به بنه‌ما ناگرێت و هه‌موو الیه‌ن ه سیاسیه‌کان ده‌توانن به‌شدارى تێدا بکه‌ن» له ه�ه‌ر گه‌ڕه‌کێک تا گوند و ق �ه‌زا و ناحییه‌کان و شاره‌کان هاواڵتیان خۆیان به رێکخستن ده‌که‌ن و له‌و رێگه‌یه‌وه هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى خۆیان ده‌ده‌ن. وتیشى :ئ �هم سیستمه هیچ الیه‌نێکى س��ی��اس��ى ب �ه ب��ن�هم��ا ن��اگ��رێ��ت و ه�هم��وو الیه‌نه سیاسیه‌کان ده‌توانن به‌شدارى تێدا بکه‌ن و جیاوازییه سیاسى و ئایینى و ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی �ه‌ک��ان ل���هم سیستمه‌دا نابێته هۆى لێک دوورکه‌وتنه‌وه و سڕینه‌وه‌ى یه‌کتر ،به‌ڵکو دهبێته مایه‌ى ده‌وڵه‌مه‌ندى، هه‌ربۆیه ئه‌م شێوازه تێکۆشانێکى نوێیه و کۆمهڵگا له قه‌یرانه جۆراوجۆره‌کان رزگار ده‌کات. ئه‌وه‌شی وت :له کۆنفرانسه‌که‌دا ()25 که‌س وه‌ک ئه‌نجومه‌نی هاواڵتی ئازاد و ی�ه‌ک��س��ان ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردران ،ک �ه بتوانن پێشه‌نگایه‌تی سیستمه‌که ب��ک�ه‌ن ،ئ هو ئه‌نجومه‌نه‌ش له که‌سایه‌تی جیاجیا و رێکخراو و پارتی سیاسی پێکهاتوون. ل�ه ره‌شنوسى بهرنامه و رێ��س��اى ک��ارى ده‌س��ت��پ��ێ��ش��خ��ه‌رى ه����اواڵت����ى ئ������ازاد و
n
له کۆنفرانسه‌که‌دا ( )25که‌س وه‌ک ئه‌نجومه‌نی هاواڵتی ئازاد هه‌ڵبژێردران فۆتۆ :کاروان ئیبراهیم
یه‌کسانیشدا ه��ات��ووه «ه��اواڵت��ى ئ��ازاد جواڵنه‌وه‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى مه‌ده‌نییه، پێکدێت ل �ه گ��ردب��وون �ه‌وه‌ى که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆ ،رێکخراو و کۆمه‌ڵه‌ى مه‌ده‌نى، پ��ارت و رێکخستنى سیاسى و له‌پێناو چ��االک��ک��ردن��ى ت���اک و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌دا
که‌مال که‌رکوکی ب ه بێ پرسی په‌رله‌مانتاران گه‌شت ده‌کات
چه‌تر ئاراس عوسمان پاش سه‌ردانى که‌مال که‌رکوکى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى کوردستان بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت ناڕه‌زایى زۆرێک له ئه‌ندامانى په‌رله‌مان و سه‌رۆک فراکسیۆنه‌کانى لێکه‌وته‌وه ،له‌کاتێکدا ئه‌وانه‌ى له سه‌فه‌رێکى
وه‌ها ئاگادار نه‌کردۆته‌وه به چ مه‌به‌ستێکه و الیه‌نى مادیه‌که‌ى له ئه‌ستۆى په‌رله‌مان ده‌بێت یان حزب. س���ه‌رۆک���ى ف��راک��س��ی��ۆن��ى ی�ه‌ک��گ��رت��وو له‌په‌رله‌نى کوردستان ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ک����ات «ل���هو س���ه‌ف���ه‌ره‌ى س �ه‌رۆک��ى په‌رله‌مان ئاگادارنین و هیچ پرس و ڕاوێ��ژێ��ک��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئێمه‌دا ن�ه‌ک��ردوه، له‌الیه‌کى تره‌وه ئهمه له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆى پ �ه‌رل �هم��ان��دا نیه پ��رس و ڕا بکات،
تا ئێستا خه‌رجى بودجه‌ى په‌رله‌مان نازانرێت چه‌تر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى
« گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ل ه دژی چه‌تر
ئۆجه‌الن تێکشکاوه»
هێمن حه‌سه‌ن ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان له به‌یاننامه‌یه‌کدا به بۆنه‌ی سیانزه‌هه‌مین ساڵیادی گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له دژی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ئاماژه به ئهوه ده‌کات که پیالنگێڕیه‌که له ( )13یه‌مین ساڵیدا تێکشکاوه. په‌چه‌ده‌که له به‌شێکی به‌یاننامه‌که‌یدا که کۆپیه‌کی ده‌س��ت ماڵپه‌ره‌که‌مان ک�ه‌وت��وه ،وێ��رای ئ��ام��اژه‌دان به دۆخی سیاسی ک���ورد ل �ه ه �ه‌ر چ���وار به‌شی کوردستان ب��اس له گرنگی به‌ستنی کۆنفرانسی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ده‌ک���ات و به ئ��ام��اژه‌دان به ب �ه‌رزب��وون �ه‌وه‌ی ئاستی ت��ێ��ک��ۆش��ان و وش��ی��اری گ �ه‌ل��ی ک��ورد رایده‌گه‌یه‌نێت «زڵهێزه پیالنگێڕه‌کان ئه‌مڕۆ له هه‌رکاتێک زیاتر له هێرشدان بۆ سه‌ر بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی
n
( )13ساڵ به‌سه‌ر «پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی» تێده‌په‌ڕێت
کوردستان». ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری ل���ه درێ�������ژه‌دا ت��ی��ش��ک ده‌خ���ات���ه س �ه‌ر گۆشه‌گیرکردنی ئۆجه‌الن و هه‌ڵمه‌تی گرتن و زیندانی کردنی چاالکانی ک���ورد ل �ه ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان و به و ش��ێ��وه‌ی�ه ده‌ن��وس��ێ��ت ئ���ه‌وا ب��ۆ م��اوه‌ی
( )74رۆژی��ش �ه ل�ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی ئه‌و پیالنگێڕیه‌دا دی���دارو گفتوگۆیان له گه‌ڵ رێبه‌رایه‌تی راگرتووه و له هێرشی قڕکردنی سیاسیشدا زیاتر له ()2000 که‌س گیراون و به‌ده‌یان خه‌ڵکی مه‌ده‌نی و بێ گوناه بوونه‌ته قوربانی و ژیانیان له‌ده‌ستداوه».
زمانی کاریکاتێر
په‌رله‌مانى کوردستان سااڵنه بودجه‌ى تایبه‌تى خۆى ههیه و ئه‌مساڵیش بڕى ( )74ملیار دینارى بۆ ته‌رخانکراوه ،به‌اڵم تا ئێستا نازانرێت به‌شێک له‌و بودجه‌یه له چى خه‌رج کراوه و چۆنیه‌تى خه‌رجیه‌که‌شى نه‌هاتۆته په‌رله‌مان. لهمبارهیهوه ئه‌ندامانى لیژنه‌ی دارایی له فراکسیۆنه جیاجیاکان بێ ئاگایى خۆیان ده‌رده‌ب��ڕن و ره‌خنه‌ى توندیش له په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان ده‌گرن ،که تا ئێستا ده‌قێکى یاسایى بۆ چۆنیه‌تى خه‌رجیه‌کان دانه‌نراوه و به‌پێویستیشى ده‌زان������ن س���ه‌رج���هم���ى خ �ه‌رج��ی �ه‌ک��ان��ى پ�ه‌رل�هم��ان بخرێته ب���ه‌رده‌م ئه‌ندامانى په‌رله‌مان. دل��ێ��ر م���ه‌ح���م���ود ،ئ���ه‌ن���دام���ى ل��ی��ژن �هى دارای���ى په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر ل��ی��س��ت��ى ک��وردس��ت��ان��ى ب��ه (چ��ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د :کیشه‌که‌ى ئێمه ل�ه‌وه‌دای�ه
ک���ه ده‌زگ���ای���ه‌ک���م���ان ه �هی �ه ب���ه ن���اوى ده‌زگ��اى چ��اودێ��رى دارای��ى ،له‌راستیدا ئ �هو ئ �ه‌رک �هى ک �ه ه�هی�ه‌ت��ى ده‌ورێ��ک��ى یه‌کجار بااڵى له واڵتانى دیموکراتیدا ه�هی�ه ،ب��ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ئ �هم ده‌زگ��ای�ه ت��ا ئێستا ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ى ب�ه ئه‌رکه‌کانى خۆى هه‌ڵنه‌ستاوه له هه‌مان کاتیشدا ل�ه‌پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى چ��االک �ه و له پارێزگاى هه‌ولێریشدا به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه و ناچاالکه. دل��ێ��ر م �ه‌ح��م��ود راش��ی��گ �هی��ان��د :ب��ۆی�ه پێویسته په‌رله‌مان و ده‌زگاى چاودێرى دارای�����ى ب���ه‌دواداچ���ون���ى ت��ه‌واوب��ک��ه‌ن، هه‌روه‌ها به‌شێکى ره‌خنه‌کانیشمان بۆ په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان ده‌گێڕینه‌وه که خۆى له خۆیدا پێویسته په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان ئیشاره‌ت بهوه بدات که سه‌رجه‌مى ده‌زگاکان و ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى و بودجه‌ى په‌رله‌مان حیسابى خۆیان بخه‌نه به‌رده‌م په‌رله‌مان. ش��ای��ان��ى ب��اس��ه ب���ودج���هى پ �ه‌رل �هم��ان ل �هم��س��اڵ��دا ( )74م��ل��ی��ار دی���ن���اره و به‌شێکى ئه‌و بودجه‌یه‌ش بۆ مووچه‌ى ئ�ه‌ن��دام��ان��ى پ �ه‌رل �هم��ان ت �ه‌رخ��ان��ک��راوه، به‌اڵم تا ئێستا خه‌رجى به‌شه‌که‌ى ترى نه‌هاتۆته په‌رله‌مان.
ب �ه‌اڵم وه‌ک ئه‌ته‌کێتکى په‌رله‌مانى جوانتر واب��وو په‌رله‌مانتاران ئاگادار بکات ،ته‌نانه‌ت چه‌ندین په‌رله‌مانتارى ف��راک��س��ی��ۆن��ى ک��وردس��ت��ان��ی پ��رس��ی��ارم کردوه ئه‌وانیش بێ ئاگان. عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز باسى له‌وه‌شکرد «ی���اداش���ت ن��ام �هی �ه‌ک��م��ان ئ��اراس��ت �هى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان کردوه‌و واژوى س �ه‌رۆک��ى فراکسیۆنه‌کانى ل�ه‌س�ه‌ره جگه ل�ه کوردستانى ،یه‌کێک له‌و خ��ااڵن��ه پ��هی��وه‌ن��دى ب��ه س �ه‌ف �ه‌ره‌ک �هى س �ه‌رۆک��ى پ�ه‌رل�هم��ان�هوه ه�هی�ه ،م��ادام ب����ه‌ن����اوى م���وئ���ه‌س���ه‌س���ه و ده‌زگ������اوه س�ه‌ف�ه‌ر ده‌ک��رێ��ت ،پێویسته سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کان ئاگادار بکرێن ،به‌اڵم ئ�ه‌گ�ه‌ر وه‌ک مه‌کته‌ب سیاسیه‌کى پارتى چوو بێت قسه‌یه‌کمان نیه ،به‌اڵم به‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى له‌ناو په‌رله‌مان ه �هی �ه وه‌ک س���ه‌رۆک���ى پ �ه‌رل �هم��ان��ى کوردستان سه‌فه‌رى کردوه ،له ده‌ره‌وه‌ش چاالکیه‌کانى ه�ه‌ر ب�هو ن���اوه‌وه‌و باڵو ده‌ک��رێ��ت�هوه و بۆته جێگه‌ى پرسیارى په‌رله‌مانتاران.
کارده‌کات». ن��اوه‌رۆک��ى ئ�هم تێزه ئه‌وه‌یه «ک�ه تاک وه‌ک هاواڵتییه‌کى ئازاد و خاوه‌ن ئیراده، ده‌توانێت له ده‌ره‌وه‌ى سیستمى ده‌وڵه‌ت و ده‌س �ه‌اڵت ،خۆى و کۆمهڵگا رێکبخات و ئه‌م رێکخستنه‌ش به سیستمى هاواڵتى
ئازاد و یه‌کسان ناوزه‌د کراوه». شایانی باسه سیستمی هاواڵتی ئازاد له چه‌ندین کۆمیسیۆن پێکدێت له‌وانه «کۆمیسیۆنی رێکخستن ،کۆمیسیۆنی ئاشتی ،کۆمیسیۆنی ژنان ،کۆمیسیۆنی الوان ،کۆمیسیۆنی په‌روه‌رده و په‌یوه‌ندی،
کۆمیسیۆنی خه‌باتی مه‌ده‌نی و پیشه‌یی، کۆمیسیۆنی سیاسی ،کۆمیسیۆنی کلتور و هونه‌ر ،کۆمیسیۆنی یه‌کێتیه ئایینیه‌کان ،کۆمیسیۆنی ژینگه‌یی، کۆمیسیۆنی دارای���ی و کۆمیسیۆنی راگه‌یاندن».
عه‌دنان عوسمان :ناوم له لیژنه‌که‌دا نه‌ماوه ،لیژنه‌یه‌ک نییه ناوى لیژنه‌ى نه‌زاهه بێت
«سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى کوردستان ،دیوانى چاودێرى دارایى و لیژنه‌ى نه‌زاهه‌ى هه‌رێمى په‌کخستووه» دیداری
فه‌ره‌یدون بێوار عه‌دنان عوسمان ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى نه‌زاهه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان له فراکسیۆنى گۆڕان، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر)دا باس لهوه ده‌کات ،که سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى کوردستان رێگرى کردووه له به‌دواداچوون بۆ دۆسیه‌ى گه‌نده‌ڵى ،ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو که لیژنه‌یه‌ک نه‌ماوه به ناوى لیژنه‌ى نه‌زاهه...
چه‌تر :له ئێستادا کاروباره‌کانى لیژنه‌ى نه‌زاهه چۆن به‌ڕێوه ده‌چن؟ ـ ل �ه س���ه‌ره‌ت���ادا زۆر ب��اش ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��وو، رێکه‌وتنیش وا کراوه که سه‌رۆکى لیژنه‌که به ئۆپۆزسیۆن بدرێت ،ئهمه ستانداردێکى جیهانییه ،چونکه لیستى زۆرینه حکومه‌ت پێکدێنێت ،ده‌بێ ئه‌و لیژنانه به ئۆپۆزسیۆن ب��درێ��ت ،ک �ه ئ �ه‌رک��ى چ���اودێ���ری ک��ردن��ى حکومه‌تیان ههیه ،له‌م روانگه‌یه‌وه پێمانوابوو که پێویسته ئ�هو لیژنانه به ئۆپۆزسیۆن بدرێت ،چونکه هه‌م له قازانجى پرۆسه‌ى سیاسی و ه �هم ل�ه ق��ازان��ج��ى ده‌سه‌اڵتیش ده‌بوو ،به‌اڵم به‌داخه‌وه لیستى ده‌سه‌اڵت پێیان باش نه‌بوو ئه‌و لیژنه‌یه به ئێمه بدرێت ،که داشیان به کاک ره‌فیق سابیر ،له سه‌ره‌تاوه لیسته‌کان به ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتیشه‌وه زۆر به هه‌ماهه‌نگى و هاوکارى یه‌کتر ئیش و کاره‌کانمان به‌ڕێوه ده‌ب��رد ،چاوه‌ڕوانیش بووین سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان هاوکار بێت له دوو ب���واردا ،یه‌که‌م چ��اودێ��ری دارای��ی راسته‌وخۆ په‌یوه‌ست بێ به لیژنه‌که‌ى ئێمه‌وه. دووه‌م هه‌ر که‌یسێکى گه‌نده‌ڵى و کێشه‌یه‌ک هه‌بێت و بوروژێنرێت له الیه‌ن راى گشتى
و میدیاکانهوه ،سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان لیژنه‌که‌ى ئێمه راسپێرێت بۆ لێکۆڵینه‌وه له‌و دۆسیانه ،چونکه به‌پێی پره‌نسیپی ئێستاى پ �ه‌رل �هم��ان ه �هم��وو ئ��ی��ش�ه‌ک��ان ل �ه رێ��گ�هى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانه‌وه ده‌کرێت و هه‌موو ده‌سه‌اڵته‌کانى له‌ده‌سته ،به‌اڵم به‌داخه‌وه ئه‌م دوو هه‌نگاوه نه‌نرا ،بۆیه هه‌ر له سه‌ره‌تاوه چه‌ندین یاداشتماندایه سه‌رۆکایه‌تى له‌سه‌ر ده‌س���ه‌اڵت و کاره‌کانمان ،ب �ه‌اڵم ب�ه‌داخ�هوه وه‌اڵم ن��ه‌درای��ن��هوه .ل �هم �ه‌ڕ ئ��هم بابه‌ته‌ش چه‌ندین کۆبوونه‌وه‌مان ک��رد و بڕیارێکى ده‌سته‌جه‌معیماندا ئه‌گه‌ر گوێمان لێنه‌گرن و وه‌اڵممان نه‌ده‌نه‌وه ،ئه‌وا کاره‌کانى لیژنه‌که سڕ بکه‌ین یان وازبێنین ،ئه‌مه‌ش هه‌ر نه‌کراوه، بۆیه ورده ورده ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه روویدا. پێموایه لیژنه‌ی نه‌زاهه هه‌ر به مردوویی ل �ه دای��ک��ب��وو ،چ��ون��ک�ه پ��ێ��ن��اس�هى ک���ار و ده‌سه‌اڵته‌کانى نه‌کرابوو ،وێ��ڕای دڵسۆزى ئ�ه‌ن��دام�ه‌ک��ان��ى ،ب���ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ل�ه الی�ه‌ن سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان و لیستى زۆرینه‌وه هیچ پشتگیری و هاوکارییه‌ک نه‌کرا، ب��ۆی�ه پێموانییه ئێستا ل �ه‌ن��او په‌رله‌مانى کوردستاندا شتێک هه‌بێ به ناوى لیژنه‌ى نه‌زاهه. چه‌تر :وتت له سه‌ره‌تاوه کاروباره‌کان باش ب�ه‌ڕێ��وه ده‌چ���وون ،ئایا هیچ دۆسیه‌یه‌کى گه‌نده‌ڵى گهیشته ده‌ستتان ،یاخود هیچ گه‌نده‌ڵییه‌کتان ئاشکرا کردووه؟ ـ نه‌خێر هیچ که‌یسێک نه‌هاتۆته المان، چونکه هه‌موو په‌یوه‌ندییه‌کانى په‌رله‌مان له رێگه‌ى سه‌رۆکایه‌تییه‌وه‌یه ،سه‌ره‌تا سه‌ردانى چاودێری دارایی هه‌ولێرمان کرد راشکاوانه پێیان وتین «ئێمه هیچ هه‌ماهه‌نگییه‌کمان ل �ه‌گ �ه‌ڵ پ �ه‌رل �هم��ان��دا نییه و ناشیکه‌ین، چونکه ئێمه به یاسا کۆنه‌که ئیش ده‌که‌ین و راپۆرته‌کانمان بۆ سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمه نه‌ک په‌رله‌مان» ،به‌اڵم دیوانى چاودێری دارایی سلێمانى به یاسا تازه‌که کار ده‌کات،
به‌پێی یاسا تازه‌که ده‌بێ چاودێری دارایی په‌یوه‌ست بێ به په‌رله‌مانى کوردستانه‌وه. ه �ه‌روه‌ه��ا داواک����اری گشتى په‌یوه‌سته به وه‌زاره‌ت��ى داده‌وه ،که پێویسته ده‌زگایه‌کى سه‌ربه‌خۆ بێت و س �ه‌ر به په‌رله‌مان بێت، هه‌روه‌ها ده‌سته‌ى نه‌زاهه‌ش دانه‌مه‌ز‌راوه ،که بڕیار بوو په‌یوه‌ست بێ به لیژنه‌ى نه‌زاهه‌وه، بۆیه هیچ دۆسیه‌یه‌کى دیوانى چاودێری دارایی یان الیه‌نه‌کانى تر که دروستکران بۆ نه‌هێشتنى گه‌نده‌ڵى و چاکسازى ،هیچیان نه‌هات بۆ په‌رله‌مانى کوردستان و له رێگه‌ى سه‌رۆکایه‌تیشه‌وه ره‌وانه‌ى ئێمه نه‌کرا. ده‌وت��رێ��ت هه‌ندێک له راپۆرته‌کان له‌الی سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانه ،ب �ه‌اڵم ب�ه‌داخ�هوه هیچ ره‌وان���هى ئێمه ن �ه‌ک��راوه ،لیژنه‌که‌ش ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ى نییه راسته‌وخۆ به‌و ئیشانه هه‌ڵسێت ،به‌ڵکو ده‌بێ به ره‌زامه‌ندى و له رێگه‌ى سه‌رۆکایه‌تییه‌وه بێت. چ �ه‌ت��ر :ئ��ای��ا ب �ه‌رپ��رس��ان و فه‌رمانگه‌کان هاوکارتان بوون؟ ـ ب���ه‌دواداچ���وون���م���ان ن���ه‌ک���ردووه ،چونکه دۆسیه‌یه‌ک له‌سه‌ر وه‌زاره‌تێکى دیاریکراو نه‌هاتوه‌ته المان تا به‌دواداچوونى بۆ بکه‌ین، به هیچ شێوه‌یه‌ک سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ه��اوک��اری ن�ه‌ک��ردووی��ن ب��ۆ ب �ه‌دواداچ��وون��ى که‌یسه‌کانى گه‌نده‌ڵى. چه‌تر :دیوانى چاودێری دارای��ی سلێمانى ده‌ڵێت ( )2500راپۆرتمان ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان کردووه ،ئایا ئێوه ئه‌و راپۆرتانه‌تان بینیوه؟ ـ پێده‌چێ له ئه‌رشیفى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان بێت ،سلێمانى به یاسا تازه‌که ئیش ده‌کات که دیوانى چاودێری دارایی به‌ستراوه‌ته‌وه به په‌رله‌مانه‌وه ،واته پێشتر هه‌ر دیوانه و به یاسایه‌ک کارى ک��ردووه ،ئێستاش که ه�ه‌ر دوو دی��وان یه‌کیگرتوه‌ته‌وه ،پێویسته ئه‌نجومه‌نى دی���وان ل �ه‌الی �ه‌ن پ�ه‌رل�هم��ان�هوه دی��اری بکرێت ،ئ �ه‌وان ناوه‌کانیان ن��اردووه بۆ سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان ،ب �ه‌اڵم هێشتا
سه‌رۆکایه‌تى ره‌زام�ه‌ن��دى ده‌رنه‌بڕیوه ،وات ه سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان دیوانى چاودێری دارایی و لیژنه‌که‌ى ئیمه‌شی په‌کخستووه. چه‌تر :ئایا گرێبه‌سته نه‌وتییه‌کان هاتۆته لیژنه‌که‌ى ئێوه؟ ـ نه‌خێر ،ئێستا لیژنه‌که سه‌رۆک و جێگر و به‌شێک له ئه‌ندامه‌کانى نه‌ماوه ،نزیک به ساڵێکیش ده‌بێ کۆبوونه‌وه‌ى نه‌کردووه. چ�ه‌ت��ر :لیژنه‌ى ن �ه‌زاه �هى ع��ێ��راق زۆر به چاالک و بوێر وه‌سف ده‌کرێت و چه‌ندان دۆسیه‌ى گه‌نده‌ڵى ئاشکرا کردووه ،هۆکارى چاالکبوونى ئه‌وان بۆچی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه؟ ـ راسته ئه‌و لیژنه‌یه زۆر چاالکه و کارى له‌سه‌ر دۆسیه‌ى گرنگ و گه‌وره کردووه، له‌وانه‌یه دوو هۆکار هه‌بێت ،یه‌که‌م چاالکى خودى په‌رله‌مانى عێراقه ،که ده‌زگایه‌کى ب �ه‌ه��ێ��ز و چ���االک���ه ،ب����ه‌اڵم پ �ه‌رل �هم��ان��ى کوردستان ده‌سه‌اڵتى نییه ،به‌اڵم له عێراق په‌رله‌مان ده‌سه‌اڵتى ههیه و تواناى بڕیادان و لێپرسینه‌وه‌ى ههیه .دووه‌م په‌یڕه‌وى ناوخۆ له‌وێ بوارى زیاترى به کارى لیژنه‌کانداوه، به پێچه‌وانه‌وه لێره تواناى لیژنه‌کان هه‌مووی لغاو کراوه. چ��ه‌ت��ر :ئ��ه‌گ��ه‌ر ئ���هم ل��ی��ژن�هی�ه ب��درێ��ت�ه ئۆپۆزسیۆن یان بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ،ئێوه چی ده‌که‌ن؟ ـ ئ���ه‌گ���ه‌ر ب���ه ه���هم���ان سیستمى ئیشکردن بیده‌ن به ئێمه ،شتێکى زۆر گ�����ه‌وره‌م�����ان پ��ێ��ن��اک��رێ��ت، پ��ێ��وی��س��ت�ه پ���هی���ڕه‌وى ن��اوخ��ۆی په‌رله‌مان هه‌موار بکرێتهوه و ده‌سه‌اڵتى زیاتر به‌م لیژنه‌یه ب��درێ��ت ،ی��اخ��ود به‌پێی ی��اس��ای�ه‌ک��ى تایبه‌ت ده‌س���ه‌اڵت���ه‌ک���ان���ى زی���ات���ر ب��ک��رێ��ت، ئ�ه‌وک��ات بدرێت ب �ه ئۆپۆزسیۆن
کاری باشتر ده‌کات. چ�ه‌ت��ر :ک �ه‌وات �ه لیژنه‌ى ن �ه‌زاه �ه شکستى هیناوه؟ ـ شکستی پێهێنرا. چ�ه‌ت��ر :م���ادام وای���ه ت��ۆ چ��ی ده‌ک���هى له‌و لیژنه‌یه و بۆ ده‌ست له‌کار ناکێشیته‌وه؟ ـ سه‌ره‌تا کۆده‌نگى هه‌بوو له‌سه‌ر کارکردن و ده‌س���ت ل �ه‌ک��ارک��ێ��ش��ان �هوه و س��ڕک��ردن��ی لیژنه‌که ،ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه دوات��ر به‌شێوه‌ى ف�����ه‌ردى ب��ه‌ب��ێ ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ى لیژنه‌که و راوێ��ژک��ردن به ئ��ه‌ن��دام��ان کۆمه‌ڵێک ده‌س��ت له‌کارکێشانه‌وه ک�������را ،ئ����هم����ه‌ش ل �ه راگ���هی���ان���دن���ه‌ک���ان���دا گرنگى زۆری پێدرا،
دیدار ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
5
بۆیه پێم جوان نییه بۆ ئه‌وه‌ى ببمه هه‌واڵێکى رۆژنامه‌نووسی باس لهوه بکه‌م که وازم ل ه لیژنه‌ى نه‌زاهه هێناوه ،چونکه قه‌ناعه‌تم وایه شتێک نییه ناوى لیژنه‌ى نه‌زاهه بێ، ئیتر واز له چی بێنم!. چه‌تر :که‌واته تۆ رازی��ت ب �ه‌وه‌ى ن��اوت له لیژنه‌یه‌کدا هه‌بێ که لیژنه‌که‌ش مردووه؟ ـ نه‌خێر ،ناوم له لیژنه‌که نه‌ماوه و ئه‌ندامى لیژنه‌که‌ش نیم ،لیژنه‌یه‌کیش نییه ناوى لیژنه‌ى نه‌زاهه بێت.
د.دانا سه‌عید سۆفى :هه‌رێمى کوردستان له‌نێوان به‌هارى دیموکراسیه‌ت و قامچى دیکتاتۆریه‌ت ده‌ناڵێنێت
گه‌شبین نیم به چاره‌سه‌رى کێشه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،چونکه له قه‌یرانێکى زۆر گه‌وره‌دا‌ین دیدارى هانا ئازاد د.دانا سه‌عید سۆفى، په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى کوردستانى (یه‌کێتى) له دیدارێکى له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات :کۆنگره‌ى یه‌کێتى سه‌رکردایه‌تییه‌کى به‌رهه‌م هێنا خراپترین سه‌رکردایه‌تى بووه له مێژووى یه‌کێتیدا ،جه‌خت له‌وه‌ش ده‌کاته‌وه« ،ئه‌گه‌ر رێگرى بکرێت له‌وه‌ى نه‌توانم جێى متمانه‌ى خه‌ڵک بم ده‌ست له‌کارده‌کێشمه‌وه». چه‌تر :خوێندنه‌وه‌ت بۆ بارودۆخى ئێستاى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان چیه؟ ـ ب��ێ��گ��وم��ان ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ل��ه قه‌یرانێکى رێکخراوه‌یى ده‌ژی و کێشه‌ى ناوچه‌گه‌رى و ته‌که‌توالتى تێدایه ،کۆنگره‌ى حزبه‌که وه‌کو پێویست نه‌یتوانى کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات و بارودۆخه‌که‌ى خراپتر کرد ،چونکه ن �ه‌ت��وان��را ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى جێبهجێ بکرێت، ک��ۆن��گ��ره‌ى یه‌کێتى سه‌رکردایه‌تییه‌کى به‌رهه‌م هێنا خراپترین سه‌رکردایه‌تى بووه ل �ه م��ێ��ژووى یه‌کێتى ل �ه رووى ت��وان��ا و که‌سایه‌تییه‌وه. چه‌تر :له‌ماوه‌ى چه‌ند مانگى رابردوودا ( )10که‌سى تریش له یه‌کێتى جیابوونه‌وه ک�ه پۆستى ب��ااڵی��ان ه �ه‌ب��وو ،ه�هم��ان ئه‌و قه‌یرانه هۆکارى ئه‌وه‌یه؟ ـ ئه‌و کادیرانه‌ى ده‌ستیان له‌کارکێشایه‌وه و چه‌ندین کادیرى تریش له‌نێو یه‌کێتى توشى کێشه‌بوون و پره‌نسیپه‌کانى یه‌کێتى که له‌سه‌رى دروست بووه ئێستا زۆر الواز بووه، کارکردن له‌سه‌ر دادپه‌روه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى و
سۆسیال دیموکراتى ،ئێستا نازانم سۆسیال دیموکراتى یه‌کێتى له چیدایه ،له هه‌موو رووه‌کانییه‌وه ،یه‌کێتى ئیراده‌یه‌کى تێدانیه ب��ۆ ک��ارک��ردن ل�ه‌س�ه‌ر پره‌نسیپى سۆسیال دیموکرات ،بۆیه ژیانى رێکخراوه‌یى له قه‌یراندایه و جۆرێک له ناعه‌داله‌تى له‌نێو یه‌کێتى په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،خه‌ڵکانێک ههیه پێویسته له شوێنى شیاو دابنرێت ،به‌اڵم ناوچه‌گه‌رى رێگه‌نادات جێبهجێ بکرێت و بوه به کێشه بۆ یه‌کێتى ،بۆیه جیابوونه‌وه‌ى ئه‌و ( )10کادیره په‌یوه‌ندى به ناعه‌داله‌تى نێو یه‌کێتیه‌وه ههیه و تێگه‌یشتنێکى ته‌واوم ب��ۆ ده‌س���ت ل�ه‌ک��ارک��ێ��ش��ان�ه‌وه‌ک�هی��ان ههیه، پێویسته پشتگیرى له‌و ( )10کادیره بکه‌ین که له یه‌کێتى وازیان هێنا. چه‌تر :ڕووداوه‌کانى ئه‌م دوای�هى هه‌رێم ئاوێنه‌یه‌ک نه‌بوو بۆ پیشاندانى ناشیرینى یه‌کێتى؟ ـ ب �ه‌ڵ �ێ ،ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک رووداو روی���دا له‌گه‌ڵ سیاسه‌ته‌کانى یه‌کێتى ناگونجێت وه‌ک رێگرتنى خۆپیشاندان و به‌کارهێنانى توندوتیژى ،که‌چى تا ئێستا له‌نێو یه‌کێتى پ��هی��ڕه‌و ده‌ک��رێ��ت و ئ �هم �ه‌ش ج��هم��اوه‌رى یه‌کێتى که‌م کرده‌وه. چه‌تر :بۆچونێک ههیه تۆش ده‌ته‌وێت ده‌ست له‌کاربکێشیته‌وه؟ ـ ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌م رێگه‌یه‌ک بووه، ب �ه‌اڵم من ئه‌گه‌ر ده‌س��ت له‌کاربکێشمه‌وه په‌یوه‌ندى به‌و ( )10کادیره‌وه نیه ،چونکه ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى من له مه‌سه‌له‌ى ئ �ه‌وان گهورهتره و من ره‌خنه‌م له شێوازى حکومڕانى له هه‌رێمى کورستان ههیه، ئه‌گینا من پشتگیرى ئه‌و ( )10کادیره ده‌ک�����هم ک���ه ل �ه‌ن��ێ��و ی �ه‌ک��ێ��ت��ى ده‌س��ت��ی��ان له‌کارکێشایه‌وه ،به‌اڵم په‌یوه‌ندى من له‌گه‌ڵ ئه‌وان ته‌نها ئه‌وه‌یه که دوو برام له‌نێو ئه‌و ( )10کادیره‌ن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر رێگرى بکرێت ل �ه‌وه‌ى نه‌توانم جێى متمانه‌ى خه‌ڵک بم ده‌ست له‌کارده‌کێشمه‌وه.
چه‌تر :ئایا پێتوایه ئه‌و ( )10کادیره ده‌توانن چى بکه‌ن ،دواى چونه ده‌ره‌وه‌ی��ان له یه‌کێتى؟ ـ ئهوه په‌یوه‌ندى به خۆیانه‌وه ههیه ،به‌اڵم ده‌توانن رێکخراوێکى سه‌ربه‌خۆ دابمه‌زرێنن و له کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کان به‌شدارى بکه‌ن، یان بتوانن جۆرێک له فشار له‌نێو یه‌کێتى دروس����ت ب��ک �ه‌ن و ه �ه‌ن��گ��اوى چ��اک��س��ازى بێننه‌کایه‌وه ،به‌اڵم ئایا ئهوه تا چه‌ند قبوڵ
کۆنگره‌ى یه‌کێتى سه‌رکردایه‌تییه‌کى به‌رهه‌م هێنا خراپترین سه‌رکردایه‌تى بووه له مێژووى یه‌کێتیدا ده‌کرێت. چه‌تر :ئه‌ى بۆچى باسى ئه‌گه‌رى ئهوه ناکه‌یت بچنه پاڵ بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان؟ ـ ه��هم��وو ئ �ه‌گ �ه‌رێ��ک ه �هی �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر بیانه‌وێت سیاسه‌ت بکه‌ن له کوردستان ده‌توانن رێکبکه‌ون له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کان ،به‌اڵم ده‌بێت ئایدۆلۆژیه‌تى خۆیان دیارى بکه‌ن، به‌اڵم ئێستا زووه تا بڕیاریان له‌سه‌ر بدرێت. چه‌تر :ئایا به ئاڵوگۆرکردنى پۆستى س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت ل�ه‌ن��ێ��وان یه‌کێتى و پارتى چى له بارودۆخه‌که ده‌گۆڕدرێت؟ ـ زۆرش������ت ن����اگ����ۆڕدرێ����ت ،گ��رن��گ ئ �ه‌وه‌ن��ی �ه ک��ێ ل �ه پ��ۆس��ت�ه‌ک��ان�ه ،گرنگ
ئه‌وه‌یه چى ده‌کرێت و به‌رنامه‌کان چین، ره‌ن��گ�ه که‌سێک ل�ه که‌سێک جیاوازتر بێت و ده‌سه‌اڵتى زیاتر بێت ،ب�ه‌اڵم ده‌بێت به‌رنامه‌یه‌ک هه‌بێت گه‌نده‌ڵى و بێکارى چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک��ات ،گ��ۆڕی��ن��ى س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت ئه‌گه‌ر پالنێکى نوێى نه‌یه‌ته جێگه هیچ مانایه‌کى نیه. چ��ه‌ت��ر :وروژان����دن����ى پ��ۆس��ت��ى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم فشارێکى یه‌کێتى نیه بۆ پارتى؟ ـ گه‌مه‌ى پۆست به‌رده‌وام له‌نێوان یه‌کێتى و پارتى ههیه به‌هۆى ئ�هو رێککه‌وتنه‌ى هه‌یانه ،بێگومان کاتێک پارتى داواى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت بکات یه‌کێتى فشارى پۆستى جێگرى س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم چ��ڕده‌ک��ات�هوه ،چونکه به حه‌قى خۆیانى ده‌زانن. چه‌تر :ئ�هم پۆسته شتێکى ن��وێ نیه، به‌اڵم تا ئێستا پارتى پێوه‌ى پابه‌ند نه‌بووه؟ ـ به بڕواى من نه‌بوونى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم سه‌رپێچى کردنه له یاسا ،چونکه به‌پێێ یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ده‌بێت جێگرێکى هه‌بێت ،ئهمه په‌یوه‌ندى ب�ه‌وه‌وه ههیه که هه‌ندێک کاندید الى سه‌رۆکى ه �ه‌رێ��م ق��ب��وڵ ن��ی��ن و یه‌کێتیش ب�ه‌ه��ۆى ک��وت��ل �ه‌گ �ه‌ری �هوه ن�هی��ت��وان��ی��وه فشاره‌کانى زیاتر بکات ،هه‌رچه‌نده پارتى به ئاشکرا رایاننه‌گه‌یاندووه ترسیان هه‌بیت له دانانى کاک کۆسره‌ت ،ره‌نگه ئیراده‌یه‌ک نه‌بێت بۆ دانانى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم یان له‌سه‌ر کاندیده‌کان رێکنه‌که‌وتوون ،هه‌رچه‌نده زۆرج��ار ئه‌و پۆستانه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان ده‌بێت. چ���ه‌ت���ر :م����ه‌ری����وان وری���اق���ان���ع ده‌ڵ��ێ��ت «ده‌س �ه‌اڵت��ى ک���وردى ب�ه سیستمى ن�ه‌وت و عه‌سکه‌رى ک��ارده‌ک��ات» بۆچوونى تۆ له‌سه‌ر ئهمه چۆنه؟ ـ هه‌رێمى کوردستان له‌نێوان به‌هارى دیموکراسیه‌ت و قامچى دیکتاتۆریه‌ت
ده‌ناڵێنێت ،زۆر دڵخۆش ده‌بین به هه‌بوونى دام���وده‌زاگ���ا و ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ،ب���ه‌اڵم له‌نێو سیستمى ع�ه‌س��ک�ه‌رت��ارى ده‌ژی���ن ،دڵنیام هه‌رکاتێک ده‌س��ه‌اڵت بیه‌وێت بمێنێته‌وه په‌نا بۆ عه‌سکه‌ریه‌ت ده‌بات که بینیومانه له ماوه‌ى رابردوو. چه‌تر :ئایا ئاراسته‌ى هه‌رێمى کوردستان ب��ه‌ره‌و چ��اره‌س �ه‌رى کێشه‌کان ده‌چێت یان ئاڵۆزى؟
ـ له گه‌مه‌ى سیاسه‌ت ده‌بێت تۆزێک ئ��وم��ێ��دم��ان ه �ه‌ب��ێ��ت ،ئ�ه‌گ��ی��ن��ا س��ی��اس�ه‌ت ناکرێت ،به‌اڵم گه‌شبین نیم به چاره‌سه‌رى کێشه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ،چونکه له قه‌یرانێکى زۆر گه‌وره‌دا‌ین له هه‌رێمى کوردستان ،راکردن ههیه له به‌رپرسیارێتى له هه‌رێم ،هه‌موومان دزى له حکوومه‌ت ده‌که‌ین و حکوومه‌تیش دزى له هه‌موومان ده‌کات.
ــاواى کوردستان به‌ره‌و خۆرهه‌اڵتن هه‌نگاو ده‌نێت سیاسیه‌کانی کورد له سوریا ،به‌ره‌نگاربوون ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ناسیۆنالیزمی ع�ه‌ره‌ب��ی ب��ووه له‌م واڵته. سینکلێر ،ل �ه ن��وس��ی��ن�ه‌ک�هی��دا ئ���ام���اژه ب ه دامه‌زراندنی پارتی دیموکراتی کوردستانی سوریا ( )KDPSل ه ساڵی ( )1957ده‌دا ک ه کورده‌کانی خۆرئاوای کوردستان خه‌ریک بوو گومانیان ل ه پێشینه‌ی نه‌ته‌وه‌ییان بۆ په‌یدا ده‌بوو .زانیاری ل ه سه‌ر رابردوویان گه‌لێک که‌م بوو .چاودێرانی سیاسی ئه‌وه‌ده‌خه‌ن ه روو ک ه ل ه سااڵنی هه‌شتای سه‌ده‌ی راب��ردوودا دوای جێگیر ب��وون��ی پ��ارت��ی کرێکارانی ک��وردس��ت��ان ،ل �ه خ���ۆرئ���اوای ک��وردس��ت��ان و سوریادا ،کورده‌کان گیانی نه‌ته‌وه‌ییان تێدا ب��وژای �هوه و رێکخسته‌نه‌کانی خ��ۆی تێدا گه‌شه پێدا و ئێستاش به نوێنه‌رایه‌تی پارتی یه‌کێتی دیموکراتی درێژه به‌م خه‌باته‌ده‌دات. ج��ێ��گ��ره‌ک��هی ن����اوه‌ن����دی ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن �ه‌وه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی زانکۆی ئه‌ریزۆنای ئ�هم��ری��ک��ا ک � ه ل � ه س���ه‌ر ک���وردان���ی س��وری��ا ب�ه‌دواداچ��وون��ی ک���ردووه ئه‌وه‌شده‌خات ه روو: ت��ۆڕێ��ک��ی ب���ه‌رف���راوان���ی پ��ێ��وه‌ن��دی ل � ه ن��او گه‌نجانی ک��ورد بوونی هه‌ی ه ک ه گرێیان ده‌دات ب ه گه‌نجانی ع�ه‌ره‌ب بۆ ئ�ه‌وه‌ی ک ه خۆپێشاندانه‌کان رێ��ک��ب��خ�ه‌ن» .پێشیوای ه ژماره‌ێکی زۆر «کۆمیته‌ی هاوئاهه‌نگی هه‌رێمی» به شێوه‌ی نهێنی ل ه سه‌رانسه‌ری واڵت س��ازب��وون و توانیویان ه رێکخستنی باش بکه‌ن له شۆڕشه‌که‌دا .ئه‌م کۆمیت ه نهێنیانه تا ئێستا به شێوه‌یه‌کی رێک‌وپێک توانیویانه خۆپێشاندان ل ه عه‌فرین ،عاموده، قامیشلۆ ،حه‌سه‌ک ه و ...هتد ،رێکبخه‌ن.
nکردنه‌وه‌ی ناوه‌نده‌کانی خوێندنی زمانی کوردی ل ه رۆژئاوای کوردستان
کریستین سینکلێر ،سه‌باره‌ت ب ه کورده‌کانی خورئاوای کوردستان هێما بۆ ئهوه ده‌کات ک ه پارت و الیه‌ن ه سیاسی ه کورده‌کانی سوریا به‌ر له‌وه‌ی که بیانه‌وێ له‌گه‌ڵ ئۆپۆزیسیۆنی ع�ه‌ره‌ب ئاشت ببنه‌وه ،ده‌بێ له‌گه‌ڵ خۆیان پێک بێن و ل��هوه گرنگتر ده‌ب��ێ له‌گه‌ڵ شه‌قامه‌کانی کوردستان ئاشت ببنه‌وه. راپه‌ڕینی گه‌النی سوریا ،له‌م ساته هه‌ستیاره‌دا کاریگه‌ری له‌سه‌ر کێشه‌ی کورد ل ه تورکیا دان���اوه .پ��ارت��ی داد و گ�ه‌ش�ه‌پ��ێ��دان()AKP ک � ه س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی ح��ک��وم �ه‌ت��ده‌ک��ات ل�هو واڵته نیگه‌ران و توڕه‌کردووه ،وای کردووه چه‌ندین جار تورکیا له‌ترسی فراوان بوونی پێگه‌ی ک��ورد له‌هه‌رێمه‌که‌دا ده‌س��ت��ی ل ه
ک��ارو باره‌کانی سوریا وه‌رداوه .به وته‌ی سینکلێر ،گرنگترین نیگه‌رانی تورکیا س�ه‌ب��اره‌ت ب ه سوریا دهگهڕێتهوه بۆ پارتی یه‌کێتی دیموکراتی ( )PYDکه نزیکه ل ه ئایدیۆلۆژیای پارتی كرێکارانی کوردستان. ( )PYDکاریگه‌ریه‌کی به‌هێزی ل� ه ناو گه‌نجانی کورد و گشت کۆمه‌ڵگای کوردی خۆرئاوای کوردستان دان��اوه و ژماره‌یه‌کی زۆر ل ه گه‌نجانی ئه‌م جوگرافیای ه پێوه‌ندی به رێکخستنه‌کانی ئه‌م بزوتنه‌وه‌وه ده‌که‌ن. چ��اودێ��ران��ى سیاسى پێیانوایه ئ��اڵ��ۆزی و نائارامی له خۆرئاوای کوردستان ده‌توانێ رۆڵ��ی ئ�هم پارته ل�هم هه‌رێمه زیاتر بکات و ئه‌مه‌ش بۆت ه نیگه‌رانیه‌کی بۆ تورکیا
فۆتۆFIRAT :
خوڵقاندووه .ب�هم ه��ۆی�هوه که ئه‌نقه‌ره لهوه ده‌ترسێ که پارتی کرێکارانی کوردستان ن��اوچ �ه‌ک��ان��ى خ���ۆرئ���اواى ک��ورس��ت��ان وه‌ک پشتیوانیه‌کی لۆژیستیک بۆ هێرشه‌کانی ب��ۆ س �ه‌ر تورکیا به‌کاربهێنێت .رێبه‌رانی کوردی خۆرئاوای کوردستان ،له هاوینى ئه‌مساڵدا له سوید ک��ۆب��وون�هوه تا نه‌خش ه رێیه‌ک دژ به ده‌سه‌اڵتداری به‌شار ئه‌سه‌د ئاماده بکه‌ن .نزیکه‌ی ( )50نوێنه‌ری الیه‌ن ه جیاوازه‌کانی ئه‌م کۆبوونه‌وه‌یه و کورده‌کانی ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،گه‌یشتنه ئه‌و باوه‌ڕ‌ه ک ه ده‌بێ هه‌وڵ بده‌ن خه‌ڵکی کوردستان رازی بکه‌ن تا دژ به رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د چاالکتر ل ه جاران بجوڵێنه‌وه.
گه‌رچی کورد له هه‌موو گروپه‌کانی تری ئۆپۆزیسیۆن به‌هێزتر و به‌رێکخستن تره، ب�ه‌اڵم تاکو ئه‌مڕۆ مه‌یلێکی ئه‌وتۆیان ل ه خۆپیشاندان نییه که ب�ه‌ش��داری بکه‌ن ل ه به‌ره‌نگاوبوونه‌وه‌ی رژێمی س��وری��ادا ،ئه‌م ه له‌به‌ر ئ�هوه نییه که ترسیان له سه‌رکوتی رژیمی سوریا هه‌بێت ،به‌ڵکو به‌م هۆیهوه ک ه دڵنیا نین له‌وه‌ی که رژێمی داهاتوو باشتر ده‌بێت یان نا... گریمانه‌کان بۆ ئ �هوه ده‌چ��ن ک ه ک��ورد ل ه خۆرئاوای کوردستاندا به شێوه‌یه‌کی کارا هێزی س �ه‌رب��ازی خ��ۆی ئ��ام��اده ده‌ک��ات ل ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �هو پێشهاتانه‌ی ک�ه ئه‌گه‌ری رودان��ی��ان ه�هی�ه .ل �هم ب��اری �هوه چاودێرێکی س �ه‌رب��ازی ئ �هم گریمانه‌یه‌ی ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر) پ��ش��ت��ڕاس��ت ک����ردهوه ک � ه «ل���ه خ��ۆرئ��اوای کوردستان کورد ئاماده‌کاری ته‌واوی کردوه بۆ هێزی سه‌ربازی» .چاودێرانی سیاسیش رایده‌گه‌یه‌نن که نیگه‌رانی تورکیا ل ه ئه‌مه‌ی ه ک ه ک��ورده‌ک��ان له خ��ۆرئ��اوادا به‌شێوه‌یه‌کی کارا خۆیان رێکخستوه و هێنده‌ی ئامانجیان ه ه��ۆش��ی��اری و خۆرێکخستن پ��ێ��ش بخه‌ن نایانه‌وێت ش �ه‌ڕی ده‌س���ه‌اڵت ب��ک�ه‌ن ،ساڵح موسلم م��ح�هم�ه‌د ،س �ه‌رۆک��ی ( )PYDل ه دیمانه‌یه‌کی ژمارکانی رابردووی (چه‌تردا جه‌خت ل �ه‌وه‌ده‌ک��ات �هوه که‌گه‌لی ک��ورد ل ه خ��ۆرئ��اوای کوردستان قورسایی خ��ۆی له هاوکێشه‌ی سوریادا ههیه ،بۆ نمونه ئه‌گه‌ر ک��ورد ببن به س �ه‌رب��ازی خۆبه‌خش ،وه‌ک هه‌ندێ له‌و الیه‌نانه‌ی ک ه ده‌یانه‌وێ رژێم بڕوخێ ئه‌وا رژێمه‌ک ه ده‌ڕوخا .ئه‌و الیه‌نانه‌ش بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه له هه‌وڵداندان ،به‌اڵم دیاره ک���ورده‌ک���ان ل���هوه ه��ۆش��ی��ارت��رن و گرنگی ده‌ده‌ن ب�ه ناسنامه و ب���وون و مافه‌کانی
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
7
خۆیان له‌جیاتی ه�ه‌وڵ��دان بۆ ده‌س���ه‌اڵت ب ه ب��ێ ن��اس��ن��ام�ه .حکومه‌تی ب �ه‌ش��ار ئه‌سه‌د زمان و کلتوری کوردی قه‌ده‌غ ه کردووه، خاک و زه‌وی زاری کوردانی داگیرکردو‌ه و مافی ه��اواڵت��ی بوونیشی له زۆرب�هی��ان زه‌وت ک��ردووه ب�ه‌اڵم دوای ئه‌م راپه‌ڕینانه، رژێ��م��ی س��وری��ا ه�ه‌وڵ��ی داوه ک� ه «مافی هاواڵتی‌بوون» بداته‌وه.چاودێرانی سیاسی خۆرئاوای کوردستان ،جه‌خت له‌وه‌ده‌که‌نه‌و‌ه که ل��ه‌دوای خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌کانی له سوریادا رژێمه‌که‌ی ئه‌سه‌د ،ناسنامه‌ی داوه‌ت���هوه ب ه پتر له ( )200ه �ه‌زار ک��ورد. به‌اڵم کورد ل ه رۆژئاوا چاوله‌ده‌ستی خۆیان بوون له‌و چواچێوه‌یه‌شدا کورده‌کان به هێزی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی خۆیان له شارو شارۆچک ه و گ��ون��ده‌ک��ان��ی خ���ۆرئ���اوای ک��وردس��ت��ان��دا ب�ه‌ده‌ی��ان ئه‌کادیمیای سیاسی ،خوێندنگا به‌زمانی ک��وری و ن��اون��دی ه��ون�ه‌ری وێژه و که‌لتوری ک����ردهوه ،...ب �ه‌اڵم دی��ار نیی ه دوای تیرۆری «مه‌شعه‌ل ته‌مۆ» وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى پێشه‌رۆژى کورد ئه‌م ده‌رفه‌تانه‌ی خۆرێکخستنی ک��ورد ل�ه‌ده‌س��ت ده‌چێت یا ب����ه‌رده‌وام ده‌ب���ێ���ت...؟ ئ���هوه ل �ه کاتێکدای ه ع�ه‌ره‌ب�ه‌ک��ان خ���اوه‌ن ئ �هم رێکخستن ه نین و چاوله‌ده‌ستی ده‌ره‌وه‌ن. سه‌رچاوه‌کان: NNSROJ .1 .2ئاژانسى هه‌واڵى فرات ،به‌شى عه‌ربى
ــــــتى کوردستان :سه‌رنه‌که‌وتنمان هۆکاری نه‌بوونی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییمانه ش��رۆڤ �هی رۆژئ�����اوا ،ک��ۆت��ای��ی پێهێنانی دیکتاتۆره‌کانه .که‌چی کاتێک کێشه‌ى کورد دێته گۆڕێ ،هاوکاری ئه‌و رژێمانه‌ن که کورد ده‌چه‌وسێنه‌وه ،ئایا له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا هێزه سیاسیه‌کانی کورد ده‌بێ چ بکه‌ن؟ لێره‌دا راستییه‌کی سیاسی و تهکنیکیله ناوچه‌که ههیه که بۆ کورد ناخۆشه و زیانبه‌خشه ،ئه‌ویش واڵت��ی تورکیایه. ت��ورک��ی��ا ل �ه زۆر ب�����واردا ب �ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک هه‌ڵکه‌وتووه ک ه زۆر له زلهێزان پێویستیان پێی ده‌بێت .هه‌ر بۆیه‌ش له‌و کاتانه‌ی که له ناوچه‌کان خه‌بات دژی دیکتاتۆران ده‌ک���رێ���ت .زل��ه��ێ��زان ل �ه‌ب �ه‌ر ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی خۆیان دڵى تورکیاش رازی ده‌ک �ه‌ن .ئه‌و کات تورکیا به ئ��اره‌زووی خۆی له‌گه‌ڵ ئێران یه‌کده‌گرێت له دژی ک��ورد .ته‌نیا ڕێکه‌وتنێکی گرنگ ل�ه ن��ێ��وان ئ��ێ��ران و تورکیا له‌م ده‌ساڵه‌ی کۆتایى هه‌بووبێت ته‌نیا ئه‌و رێکه‌وتنانه بوون که بۆ دژایه‌تی کورد هه‌یانبووه. چه‌تر :هێزه کوردستانییه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان چ چاره‌سه‌رێکیان بۆ کێشه‌ى
کورد ههیه و چۆن له یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ده‌ڕوانن؟ من هه‌ر مافی ئه‌وه‌م ههیه به ناوی پارتیسهربهستیی کوردستانه‌وه بۆ چوون بده‌م. به بۆچوونی ئێمه گه‌وره‌ترین میکانیزم بۆ دۆزی��ن�ه‌وه‌ی هه‌موو چاره‌سه‌رییه‌کانی ئێستا و داهاتووی رۆژهه‌اڵتی کوردستان نزیککردنه‌وه‌ی ده‌نگ و بۆچوونه‌کانه له یه‌کتری ،له چ��وارچ��ێ��وه‌ی ب �ه‌ره‌ی �ه‌ک یا کۆنگره‌یه‌کی هاوبه‌ش .یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی پێویستییه‌کی زۆر گرنگه بۆ نه‌ته‌وه‌ی ئێمه که خاک و نیشتمانمان به ئاشکرا داگیرکراوه و داگیرکه‌ر به سه‌ر سه‌روه‌ت و سامان و مێژوو جوگرافیای واڵته‌که‌مان حوکم ده‌کات .ئه‌گه‌ر ئێمه بیر له یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی نه‌که‌ینه‌وه ،وه‌ک( )50ملیۆن م��رۆڤ ل�هم جیهانه ده‌بێت چ به خۆمان بڵێین .که سااڵنه گۆێ‌بیستی دروستبوونی واڵتێکی نۆێ ده‌بین و خۆیشمان به بێ هیچ یه‌کێتییه‌ک هه‌ر ده‌ڵێن بۆ نابینه ده‌وڵه‌ت. س�ه‌رن�ه‌ک�ه‌وت��ن��م��ان و ب �ه ده‌وڵ�ه‌ت��ن�ه‌ب��وون��م��ان هۆکاری نه‌بوونی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییمانه، هۆکاری نه‌بوونی خۆشه‌ویستیی زۆر بۆ
واڵت��ی داگیرکراومانه .که‌م‌ئیراده‌یی له ئاست بیری نه‌ته‌وه‌ییمانه. چ���ه‌ت���ر :ل����هم ب�����ارودۆخ�����ه‌دا ئ����ێ����ران چ تێڕوانینێکی به‌رامبه‌ر به مه‌سه‌له‌کان به تایبه‌ت کێشه‌ی کورد ههیه؟ م���ن پ��ێ��م��وای �ه ئ���ێ���ران رۆژ ب���ه رۆژستراتیژییهکانی له ناوچه‌که که‌م ده‌بێته‌وه. ئه‌و واڵتانه‌ی که له دهرهوه پشتیوانی ئێران ب��وون ،یا ب �ه‌ره‌و نه‌مان ده‌چ��ن یا به هۆی زه‌خ��ت و فشاری نێونه‌ته‌وه‌ییه‌وه له ئێران دوور ده‌ک��ه‌ون��هوه .ک��وردی��ش وه‌ک باقی نه‌ته‌وه‌کانی دیکه‌ی بنده‌ست له ئێراندا رۆڵی به‌رچاوی ده‌بێت .به‌رژه‌وه‌ندی کورد له‌وه‌دایه که له پاش نه‌مانی ئه‌م رژێمه شان به شانی نه‌ته‌وه‌کانی دیکه سه‌ربه‌خۆیی راگ �هی �ه‌ن��ن .ن �ه‌ک بیر ل�ه دروستکردنی ئێرانێکی نۆی بکه‌نه‌وه ،که دیسانه‌وه ببینه بنده‌ست به شکڵی مۆدێرنی شۆڕشی نۆیی ئێران. چه‌تر :ئایا ئێران له‌و بارودۆخه‌ى تێیدایه‌تى ده‌یه‌وێ له کورد نزیک بێته‌و بێته سه‌ر مێزی وتووێژ؟ -سیتمێک که ئێرانی پێ ئیداره ده‌کرێت،
هـــه‌واڵــی کوردستانی ( )HPGئه‌نجامى مانگێک شه‌ڕ ده‌خاته‌ڕوو
نامه‌ى که‌بودوه‌ند بۆ هه‌واڵنێرێک
سیسته‌مێکه له‌گه‌ڵ وتووێژ ناگونجێت، ئ���ه‌وه‌ی���ش وت���ووێ���ژ ل �ه‌گ �ه‌ڵ ح��ک��وم �ه‌ت و الی�ه‌ن��ێ��ک ک �ه ب����اوه‌ڕی ب �ه ح��وک��م��داری والی �ه‌ت��ی ف�ه‌ق��ێ ن�ه‌ب��ێ��ت .ج��ا ب��ۆی�ه هیچ وتووێژێکی ئ��ێ��ران جێگه‌ی ب���اوه‌ڕ نییه. ڕێ��ژێ��م��ی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران له هه‌موو وتووێژێکدا رۆڵی رێوی ده‌بینێت. نه‌ک رۆڵی ئاشتى .بۆیه به بۆچوونی من و ئه‌زموونه‌کانی پێشووتر وتووێژ له‌گه‌ڵ ئه‌م رژێمه‌ی ئێستا ته‌نیا خۆ خستنه ناو داو و پالنی ئه‌وانه. چ �ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه وه‌ک پ��ارت��ی سه‌ربه‌ستی ک����وردس����ت����ان ه���ێ���رش���ه‌ک���ان���ی ئ����ێ����ران و تۆپبارانه‌کانی تورکیاتان ئیدانه کرد ،چۆن ده‌ڕواننه ئه‌م کرده‌وانه‌ی ئه‌م دوو رژێمه؟ ئ���هم���هی ک���ه ل���ه س����ه‌ره‌ت����ای ه��اوی��ن��یئ�هم��س��اڵ�هوه س���ه‌رى ه �ه‌ڵ��دا و ت��ا ئێستاش به‌رده‌وامه ،ئهمه به بۆچوون و لێکدانه‌وه‌ی من سه‌رچاوه‌ی رێکه‌وتننامه‌یه‌کی نهێنی ده‌زگای داپڵۆسێنه‌ری ئه‌و سێ واڵته‌یه .بۆ ئه‌وه‌ی کوردستان به ناوچه‌یه‌کی مه‌ترسی له سه‌ر ناوخۆ و دهرهوه بناسێنن .بۆ ئه‌وه‌ی ئ �هو پ��رۆس �ه ئ��اب��وری��ان�ه ،ئ �هو س�ه‌رم��ای�هی
واڵت��ان��ی ئ���ه‌وروپ���ای و ئه‌مریکاییه ل ه ک��وردس��ت��ان وه‌گ���ه‌ڕ ن�ه‌خ��رێ��ت .ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی بیر له دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیی کوردی نه‌کرێته‌وه. چه‌تر :بۆچی ئێوه دروشمی سه‌ربه‌خۆییتان ه����ه‌ڵ����ب����ژاردووه ،پ��ێ��ت��ان وای�����ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ هه‌لومه‌رجی پارته‌که‌تان دێته‌وه؟ بێگومان داوای مافی خ��ۆت بکهیو ب��ت�ه‌وێ خاکی خ��ۆت ل�ه ژێ��ر چنگی داگ��ی��رک �ه‌ر رزگ���ار بکه‌یت و بیپارێزی ئه‌رکێکی قورسه و ئاسان نییه ،ئه‌گه‌ر بنده‌ستی قبوڵ بکه‌ی و بێده‌نگ بیت ئهوه دهبێته شتێکی ئاسان. ه �هم��ی��ش �ه وت����وم����ه و ئ��ی��س��ت��اش ده‌ی��ڵ��ێ��م �هوه «سه‌ربه‌خۆیی هه‌رگیز کاتی ن��ای�ه‌ت ،ئه‌گه‌ر خۆمان ئه‌و کاته دروست نه‌که‌ین ،ئه‌گه‌ر خۆمان ن�هی��ش��ڵ�ه‌ژێ��ن��ی��ن» .بۆیه ه �ه‌ڵ��گ��رت��ن��ی دروش��م��ی سه‌ربه‌خۆیی نه‌ک قورس نییه بگره ئه‌ڕکه ،چونکه
حکومه‌ته‌که‌ى ئه‌ردۆغان ( )٧٧٤٨کوردى ده‌ستگیر کردووه
مسوڵمانێک رۆژی پێنج ج��ار نۆێژی خۆی وه‌ک فه‌رز ده‌ک��ات .ده‌بێت هه‌موو کوردێکیش بۆ ئ �ه‌وه‌ی رزگ��اری بێت له کوشتن و چه‌وسانه‌وه و نائۆمێدی پێویسته سه‌ربه‌خۆیی بکاته ف�����ه‌رزێ�����ک�����ی ه �هم��ی��ش �هی��ی رۆژانه‌ی.
ڕاپۆرته هه‌واڵ
ئاماده‌کار باران
ناوه‌ندى چاپه‌مه‌نى بڕیارگه‌ی ناوه‌ندی ()HPG ئاماری شه‌ڕه‌کانی مانگی سێپته‌مبه‌ری بۆ رای گشتی ئاشکرا کرد .به پێی لێدوانه‌که له مانگی رابردودا ( )38ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی به‌ڕێوه‌چووه، له ئاکامدا ( )30جار شه‌ڕ رووی��داوه .گه‌ریالکانی ()HPGش له‌م مانگه‌دا ( )42چاالکیان ئه‌نجام داوه، له ئاکامدا ( )80سه‌رباز و ( )20پۆلیس کوژراون، ه�ه‌روه‌ه��ا ( )24گ�ه‌ری�لاش گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت داوه. ناوه‌ندى چاپه‌مه‌نى ( )HPGده‌ڵێت :ئۆپه‌راسیۆنه‌کان له باکور و هێرشه هه‌وایه‌کانیش له دژی باشوری کوردستان له چوارچێ وه‌ی پیالنی له‌ناوبردن ،له‌الیه‌ن حکومه‌تی ()AKPوه به‌ڕێوه ده‌چ��ن و به‌رده‌وامن. ( )HPGله درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا ده‌ڵێت «کوشتنی که‌سانی مه‌ده‌نی به پیالن و ئامانجێکی تایبه‌ت پێکهاتووه بۆ ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ى به کوشتنی ()8 که‌سی مه‌ده‌نی له شه‌مزینان و باتمان کرد .شایانى باسه جگه له‌م رووداوانه ( )HPGله ماوه‌ى رابردوودا ( )20ده‌ستبه‌سه‌رکراوى ئازاد کرد.
م��ح �هم �ه‌د س �ه‌دی��ق��ی ک���ه‌ب���ودوه‌ن���د ،س �ه‌رۆک��ی رێکخراوی مافی مرۆڤی کوردستان ()RMMK له نامه‌یه‌کدا بۆ «ئه‌حمه‌د شه‌هید» هه‌واڵنێری تایبه‌تی رێکخراوی مافه‌کانی مرۆڤ بۆ ئێران، نیگه‌رانی خ��ۆی ده‌رب���ڕی ک � ه رژێ���م رێ��گ �هی ب ه سه‌ردانی ناوبراو ن �ه‌داوه ،بۆ ئاماده‌کردنی راپۆرت ل�ه‌س�ه‌ر ره‌وش���ی مافه‌کانی م���روڤ .ک�ه‌ب��ودوه‌ن��دى زیندانى که بۆ خه‌اڵتى نۆبڵى ئاشتیش پاڵێورابوو، نامه‌یه‌ک ئاراسته‌ی هه‌واڵنێری تایبه‌تی رێکخراوی مافه‌کانی م��رۆڤ ئ��ێ��ران ده‌ک���ات و له‌نامه‌که‌دا نیگه‌رانی خ��ۆی ده‌رده‌ب����ڕێ ل�هم�ه‌ڕ ئ���ه‌وه‌ی رژێ��م نه‌یهێشتووه ئه‌و هه‌واڵنێر‌ه سه‌ردانی ئێران بکات و ده‌نووسێ «زۆر به‌داخه‌وه‌م که ئێران نه‌یهێشت بگه‌یت ه المان ،چاوه‌ڕوان ده‌کرا ک ه تۆ بگه‌یت ه ئێران و به‌و شێوه‌ی ه ده‌رفه‌تێک ده‌کرایه‌و‌ه بۆ گیراوه سیاسییه‌کان و ده‌ی��ان��ت��وان��ی ب���اس ل�� ه ه �ه‌ن��دێ��ک ل���هو ه �هم��وو ناعه‌داڵه‌تی و زوڵ��م و زۆره بکه‌ن ک ه ده‌رهه‌قیان ده‌کرێ ،به‌اڵم ئیتر وا چاوه‌ڕوان ده‌کرێت ئه‌م هاتن ه هه‌ر له چوارچێوه‌ی خه‌یاڵدا بمێنێته‌وه».
ل ه ئاکامی ئۆپه‌راسیۆنه سیاسیه‌کان که له()2009/4/14و ه ده‌ستی پێکردووه، ب ه شێویه‌کی ئاشکرا حکومه‌تی ()AKP نیشان ده‌دا .کۆمیسیۆنی حقوق و مافی مرۆڤی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ( )BDPرایگه‌یاند ،ل ه ماوهی دوو ساڵدا ( )٧٧٤٨که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کراون و له‌و ژماره‌یه ( )3895که‌سیان زیندانی کراوان. م�ه‌راڵ دانش به‌شتاش ،به‌رپرسیاری کۆمیسیۆنی ح���ق���وق و م���اف���ی م���رۆڤ���ی پ���ارت���ی ئ��اش��ت��ی و دیموکراسی( )BDPئاکامی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی بۆ رای گشتی ئاشکرا کرد .به پێی لێدوانه‌که‌ی به‌شتاش ل ه رۆژی ()14ی نیسانى ساڵی ()2009 وه ()٧٧٤٨ک �ه‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کراوان و له‌و ژماره‌ی ه ( )3895که‌سیان زیندانی ک��راوان .ناوبراو ژماره‌ی ده‌سبه‌سه‌رکراوان له ماوهی شه‌ش مانگی رابردووشدا راگه‌یاند و وتی :به شێوه‌یه‌کی ئاشکرا ئهمه نیه‌تی باشی حکومه‌تى ( )AKPنیشان ده‌دا .به‌وپێیه له‌و مانگه ( )4148که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر ک��راوان و شه‌ش له‌و ژماره‌یه ( )548که‌سیان زیندانی کراوان .ناوبراو ئه‌نجامی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی له‌ناوبردنی سیاسی له‌و ماوه‌یه‌دا به‌و شێویه راده‌گه‌یه‌نێت :له ڕۆژی()22 سێپتامبر دا ( )47که‌س له شرناخ ده‌ستگیرکران که ( )3که‌سیان شاره‌داری پارتی ئاشتی و دێموکراسین.
له رۆژی ()23ی سێپتامبردا له شاری ئیزمیر ()30 که‌س که له نێوانیاندا ئه‌ندامانی مه‌جلیسی ()BDP و ئه‌ندامانی ده‌س��ت�هی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری ()BDPه‌ش���ی تێدایه ،ده‌ستگیر کراوان. له رۆژی ()1ی ئۆکتۆبه‌ردا له ش��اری دیلۆک هاوسه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی ()BDPهی ئه‌وشاره، چوار به‌ڕێوه‌به‌ر ،ئه‌ندامێکی مه‌جلیسی ( )BDPو سه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی دوو ناوچه‌ی ئه‌و شاره و به گشتی ( )20که‌س ده‌ستگیر کراوان .له رۆژی ()1ی ئۆکتۆبه‌ردا له تاتوان جێگیری ش��اره‌دار و ه��اوس�ه‌رۆک��ی رێکخستنی ()1ی ناوچه‌که و به گشتی( )11که‌س ده‌ستگیر کراون .له رۆژه‌کانی(2 و )3ی ئۆکتۆبه‌ردا له ئامه‌د ژمێریاری گشتی ( ،)BDPدوو ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی،
جێگیری هاوسه‌رۆکی ( ،)BDPپێنج به‌ڕێوه‌به‌ری لیژنه‌ی ش��ار ،جێگری سه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی ()BDPی ئامه‌د ،ئه‌ندامانی مه‌جلیسی شاره‌داری و مه‌جلسی شار و به گشتی ()31ک�ه‌س ده‌ستگیر ک��راون.ل �ه رۆژی ()2ی ئ��ۆک��ت��ۆب�ه‌ردا ش���اره‌داری «دێ��رک��ا چیایی م���ازی» «چ��اغ�ڵار ده‌م��ی��ره‌ڵ» ده‌ستگیر ده‌ک���رێ .ل�ه رۆژی ()3ى ئۆکتۆبه‌ردا له ئه‌سته‌نبوڵ )7( ،ئه‌ندامی مه‌جلسی (،)BDP سه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی ( )14ناوچه‌ی (،)BDP ()13به‌ڕێوه‌به‌ری شار و ( )9به‌ڕێوه‌به‌ری پێشووی ( )BDPو به گشتی( )115که‌س ده‌ستگیر کراون. له رۆژی ()4ی ئۆکتۆبه‌ردا له مێرسێن سه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی ئه‌و شاره و به گشتى( )120که‌س ده‌ستگیر کراون.
کوردستانی
ج��هم��ی��ل ب��ای��ک :ده‌ی��ان��ه‌وێ��ت سیستمی خۆرئــــــــ
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
6
ئاماده‌کار
ئاژانسى فورات -چه‌تر
جه‌میل بایک ،ئه‌ندامی کۆنسه‌ی به‌ڕێوبه‌ری کۆما جڤاکێن کوردستان ( )KCKئاماژ ه بۆ ئه‌و ه ده‌کات ئه‌و که‌سانه‌ی شاندیان ره‌وانه‌ی ئیمرالی ده‌کرد ،هه‌ر ئه‌وانه‌ش سیاسه‌تی گۆشه‌گیریان جێبهجێ کرد .راشیگه‌یاند ()AKP بۆ پاکڕدنه‌وه‌ی ئاسته‌نگییه‌کانی به‌رده‌می ،هێز ه وشیار و سیاسییه‌کان ده‌خات ه زیندانه‌کان و ده‌یه‌وێت ک ه هێزی سیاسی کورد تێکبشکێنێ و ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی ب ه پێی به‌رژوه‌ندیه‌کانی خۆی داڕێژێت.
ق�ه‌ده‌ری تێکۆشان به‌رخودانی گه‌لی کورده ب��ای��ک ،ئ��ام��اژه‌ی ب��ۆ خۆپیشاندان و چ��االک��ی�ه‌ک��ان��ى ک����وردان ل �ه دژی گۆشه‌گیری ئۆجه‌الن ،کرد که هه‌موو کۆمه‌لگا و گه‌لێک خاوه‌ن رێبه‌ر و ن��وێ��ن �ه‌رن .ک���ورد وه‌ک���و ت��اک�ه که‌س ده‌ژمێرێن که هیچ جارێک وه‌کو گه‌ل و کۆمهڵگا ناو نه‌براون .ئه‌و الیه‌نانه‌ی که خاوه‌ن ئه‌م بۆچونه‌ن ،رێبه‌رایه‌تی گه‌لی کورد په‌سه‌ند ناکه‌ن و دان ب ه داخوازیه‌کانی گه‌لی کوردیشدا نانێن. سیاسه‌تی گۆشه‌گیری ده‌خه‌نه بواری ک��رداری��ی �هوه .هێماى ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ش��ک��رد ک��ه ت��ون��دک��ردن��ی گ��ۆش �ه‌گ��ی��ری ل ه ئیمراڵی به‌واتای درێژه به سیاسه‌تی پ��اک��ت��اوک��ردن دێ���ت .وت��ی��ش��ى :به‌دیل ��ه گ��رت��ن��ی ئ���ۆج���ه‌الن وه‌رچ���ه‌رخ���اوه‌ت� سیاسه‌تی به‌رژه‌وه‌ندپارێزی و ئهمه ب ه شێوه‌یه‌کی روون به‌واتای راگه‌یاندنی ش���ه‌ڕ دێ����ت .ه���ه‌ن���دێ ل���ه ن���وس���ه‌ران هه‌وڵده‌ده‌ن گۆشه‌گیری ،له ئیمراڵی ره‌وا نیشان بده‌ن و ئه‌گه‌ر پێداگیری ل�ه‌س�ه‌ر گۆشه‌گیرکردنی رێبه‌رمان ب��ک��رێ��ت ،ئ��هو ک��ات دژوارت��رک��ردن��ی تێکۆشانی گه‌ل و ته‌ڤگه‌ری ئازادی کوردستان ل�ه‌دژی ده‌وڵه‌تی تورک، ڕه‌وای�����ه .ده‌وڵ���ه‌ت���ی ت���ورک ن��ات��وان��ێ ب��ڵ��ێ ،ڕێ��ب �ه‌ره‌ک �ه‌ت��ان ل��ه‌ده‌س��ت ئێم ه دایه‌وه و چیمان پێخۆش بێت به‌سه‌ری دێ��ن��ی��ن .ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ێ��ک��ی ب �ه‌وش��ێ��وه‌ی � ه قێزه‌و‌نه .ئه‌گه‌ر حکومه‌ت و ده‌وڵه‌ت هه‌ڵوێستێکی ب���هو ش��ێ��وه‌ی �ه بگرن ه ب���ه‌ر ،ئ �هو ک��ات ت�ه‌ڤ��گ�ه‌ری ئ���ازاد و ک گه‌لی ک��ورد ب�ه ه�هم��وو شێوهیه گ��وڕ ب �ه ب��ه‌رخ��ۆدان ده‌ده‌ن .ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌ن��دام �ه‌ک �هی ک��ۆن��س�هی ب �ه‌ڕی��وه‌ب �ه‌ری
قڕکردن ب ه کورد هه‌زم بکه‌ن ( )KCKڕاشیگه‌یاند :تا ئ �هوه کاته‌ی مه‌رجه‌کانی ئۆجه‌الن ڕه‌چ��او نه‌کرێن و ئاگربه‌ستی دووالی�ه‌ن�ه ڕانه‌گه‌یه‌ندرێ، ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی دیالۆگ هیچ واتایه‌کی ن��اب��ێ و دی��داره‌ک��ان هیچ ئاکامێکیان ن��اب��ێ .درێ����ژه‌ى پ��ێ��دا وت���ى :حکومه‌تی ( )AKPده‌ت��وان��ێ بڵێ ،ئه‌رته‌شه‌که‌مان به هێزه ،سه‌رچاوه‌ی ئابوریمان زیاده‌یه و هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌ش پشتیوانیمان لێده‌که‌ن. له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ش دۆزێکی مافداری گه‌لی ک��وردی��ش ه�هی�ه ،پرسی ئ��ازادی و دیموکراتی ه�هی�ه .ئ�ه‌گ�ه‌ر گه‌لێک له دژی قرکردنی کلتوری به زانستی بجوڵێته‌وه ،ئه‌وکات ئاشکرایه که گه‌ل له‌توانای دایه که به‌رخۆدانێکی مه‌زنیش ن��ی��ش��ان��ی ه���هم���وان ب����دات .س���ه‌رچ���اوه‌ی زی��اده‌ی ده‌وڵ �ه‌ت هیچ کاتێک ناتوانێ قه‌ده‌ری ئه‌م تێکۆشانه ده‌سنیشان بکات، ئه‌وه‌ی که قه‌ده‌ری تێکۆشان ده‌ستنیشان ده‌کات ،به‌رخۆدانی گه‌لی کورده. ب��ای��ک ،ده‌رب����اره‌ى رێ��گ�ه‌ن��دان��ى دی���داری ی��اس��ای��ی پ����ارێ����زه‌ران و ب��ن �هم��اڵ �ه‌ک �هی ئ��ۆج �ه‌الن وت���ی )AKP( :ئ��ام��اده‌ک��اری پیالنگێڕیه‌کی نوێ ده‌کات ،هه‌ڵه نییه، ئ �ه‌گ �ه‌ر گ��ۆش�ه‌گ��ی��رک��ردن��ی رێ��ب �ه‌ر ئاپۆ ب �ه ده‌س��ت��ی ( )AKPوه‌ک «دووه‌م��ی��ن پیالنگێڕی» هه‌ڵسه‌نگێندرێت)AKP( ، هه‌وڵ ده‌دات ببێته رۆڵگێڕی پیالنگێڕی دووه‌مین و ئه‌وه‌ی دووه‌میش سه‌رناکه‌وێ. ناوبراو له‌وباره‌وه ئاماژه‌ی به قسه‌یه‌کی م���ێ���ژوی���ی ک����رد وت�����ی :ل���ه م���ێ���ژوودا قسه‌یه‌کی ناودار ههیه ،ده‌ڵێ «ئه‌وانه‌ی ک��رده‌وه‌ک��ان��ی ب �ه‌رای��ی��ان ت��راژی��دی بێ، ئه‌وه‌ی دووه‌میشیان کۆمیدی ده‌بێ» ،ل ه پیالنگیڕی یه‌که‌میندا ژماره‌یه‌کی زۆر هێز به‌شداریان کرد و مافی و یاسای نێونه‌ته‌وه‌ییان بێ په‌روایانه پێشێڵ کرد. ئه‌و پیالنگێڕیه تێکشکا ،هیزه‌کانی ناو ئه‌و پیالنگێڕیه رووبه‌ڕوی شه‌رمه‌زاری و تاوانه‌کانیان بوونه‌وه ،ئێستاش ()AKP رۆڵ��ی سیخوڕی ـ بۆ ئه‌مریکای ـ ل ه هه‌رێمه‌که‌دا گرتۆته ئه‌ستۆ ،ده‌ی �ه‌وێ به پشتگیری له پیالنگێڕی دووه‌مین سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێنێ. ده‌وڵه‌تی تورک به ئاگاییه‌وه که‌سانی مه‌ده‌نی ده‌کوژێت ج�هم��ی��ل ب��ای��ک ،ئ �ه‌ن��دام��ی ک��ۆن��س�هی به‌ڕێوبه‌ری ( )KCKله‌درێژه‌ى دیاده‌رکه‌یدا ئه‌وه‌شده‌خاته روو که ( )AKPبۆ ئه‌وه‌ی ج���هم���اوه‌ری و الی �ه‌ن��گ��ران��ی ت�ه‌ڤ��گ�ه‌ری ئ�����ازادی گ �ه‌ل��ی ک����ورد الواز ب��ک��ات، هێرش ده‌کاته سه‌ر که‌سانی مه‌ده‌نی”. ئاماژه‌شى بۆ هێرشه‌کان له شه‌مزینان، باتمان ،چه‌ولیک و قه‌ندیل کرد .بایک، راشیده‌گه‌ێنێت :ئه‌گه‌ری ئهوه له ئارادای ه
nجه‌میل بایک ئه‌ندامی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کۆما جڤاکێن کوردستان که له شه‌ڕدا که‌سانی مه‌ده‌نی گیانیان ( )KCKل�����ه‌ب�����اره‌ی ئ���ۆپ���ه‌راس���ی���ۆن��� ه له ده‌ست بده‌ن ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورک ب ه س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان ک �ه ئ���هم م���اوه‌ی���ه چڕتر ئاگاییه‌وه که‌سانی مه‌ده‌نی ده‌کوژێت ب��وون �ه‌ت �هوه ب��هم ش��ێ��وه‌ی�ه ش��رۆڤ �ه‌ی‌ک��رد: و رێ��ب��ازی ب �هو شێوهیه ل�ه زۆرێ���ک له ( )AKPبه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه هه‌وڵده‌دا هه‌رێمه‌کانی جیهان له دژی ته‌ڤگه‌رکانی که هێزی سیاسی گه‌لی کورد تێک گه‌ریال به‌کار هێنراوه .ئه‌وه‌شى وت هه‌تا بشکێنێ و ب��هو پێیه ده‌س��ت��ورێ��ک��ی تێکۆشانی ئازادی به‌رده‌وام بێت ،رێبازی ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی به‌پێی دڵ��ی خ��ۆی ئاماده به‌و شێویه به‌کار ده‌هێنرێن و له به‌رامبه‌ر بکات و به هه‌موو که‌سێکی قبوڵ قسه‌کانی ئه‌ردۆغان که وتبووی “ دڵم بکات. ده‌سووتێ” واڵمێکی دایه‌وه ”:سه‌رۆک بایک ،جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که)AKP( : وه‌زی��ر وت��ب��ووی ،ژنیش ب��ێ ،منداڵیش ب��ۆ پ��اک��ردن �ه‌وه‌ی ئاسته‌نگییه‌کانی بێ ،ئه‌وه‌ی پێویست بێ له به‌رامبه‌ریاندا به‌رده‌می ،هێزی وشیار و سیاسییه‌کان ده‌ک��رێ ،ئه‌و وته‌یه‌ش بوو به هۆکاری ده‌خاته زیندانه‌کان ،به‌وپێیه ده‌یه‌وێت کوشتنی چه‌ندین م��ن��داڵ ،چ��ۆن ده‌بێ که هێزی سیاسی کورد تێکبشکێنێ. که دڵی بسووتێ؟ ئه‌گه‌ر دڵی ئه‌ردۆغان ه �ه‌وڵ ده‌دات ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی بسووتێ ،ئه‌وکاته که محه‌مه‌د یوتونی ب���ه پ��ێ��ی ب���ه‌رژوه‌ن���دی���ه‌ک���ان���ی خ��ۆی ( )18مانگ ،جه‌یالن ئۆنکۆل و ئوغور داڕێژێ و به قبوڵکردنی بدات .واته ک�هی��م��از ک����وژران ،کاتێک مندااڵنی ئامانجی سه‌ره‌کی ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنان ه پارکی کۆنشویۆلو ئامه‌د کوژران ،یه‌حیا پاکتاوکردن و له‌به‌ریه‌ک هه‌ڵوه‌شاندنی مه‌نه‌کشه ک �ه ک �ه‌وت �ه ژێ��ر زره‌پ���ۆش و هێزی ک��ورد و پێشه‌نگه‌کانیه‌تی. پارچه پارچه بوو ،مندااڵنی جۆله‌مێرگ ده‌یانه‌وێت سیستمی قڕکردن به کورد که‌له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه ک��وژران ،کاتێک هه‌زم بکه‌ن. پیره مێردی و ژنی ()70ساڵ به بۆمبی جه‌میل بایک ،ئه‌ندامی کۆنسه‌ی فرمێسک رێژ ک��وژران ،له کۆتاییشدا ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری ( )KCKل���ه درێ����ژه‌ى له قه‌ندیل به‌هۆی هێرشی ئاسمانیه‌وه ،دیداره‌که‌یدا ده‌ڵێت :پێویسته له دژی سۆلینی ش�ه‌ش مانگه و چ��وار منداڵ ئۆپه‌راسیۆنه‌کان مه‌یدانی سیاسه‌تی و ژنێکی دوو گیان به گشتی حه‌وت دیموکراتی به‌هێز بکرێ ،هه‌ڵوێستی که‌سی مه‌ده‌نی ک��وژران ،ده‌ب��ا ئه‌وکات پارتی ئاشتی و دیموکراسی ()BDP له دژی گرتنه‌کان به‌گوێره‌ی پێویست، دڵی ئه‌ردۆغان بسووتایه. به‌هێز نیه .هه‌زاران که‌س گیران ،به‌اڵم ده‌بێ قیامه‌ت هه‌ڵسێنن ئ �ه‌ن��دام �ه‌ک �هى ک��ۆن��س �هی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ناڕه‌زاییه‌کان ئاسایین ،به‌و پێیه هه‌وڵ
که‌سایه‌تی هه‌فته حه‌سیب کاپاڵن:
حه‌سیب کاپاڵن ،جێگری سه‌رۆکی پارتی ئاشتی و دیموکراتی ( ،)BDPئاماژه بۆ ئۆپه‌راسیۆنی چه‌کداری سوپای تورک و گرتنه‌کان ده‌کات و راشیگه‌یاند گه‌ر پێنج هه‌زارمان بگرن په‌نجا هه‌زار جێیان ده‌گرنه‌وه. ک��اپ�ڵان ،ئاماژه‌ى ک������������������رد ب�����ۆ سیاسه‌ته‌کانی ده‌وڵ������ه‌ت������ی
ئاسۆ جه‌وهه‌ر
ئاماده‌کارى حزبه‌کانى خۆرئاواى کوردستان و هاتنه‌الى یه‌کترى واى کردو ه چه‌ندین ناوه‌ند و ئه‌کادیمیا و خوێندنگ ه به‌زمانى کوردى بکرێتهوه ،چاودێرانى سیاسى رایده‌گه‌یه‌نن ک ه کورده‌کان له‌و پارچه‌یه‌ى کوردستناندا ئاماده‌کارى هێزێکى سه‌ربازى ده‌که‌ن ل ه به‌رامبه‌ر هه‌ر پێشهاتێکدا.
فۆتۆFIRAT :
ده‌درێ که گرتنه‌کان به کۆمه‌ڵگ ه هه‌زم بکه‌ن ،ده‌بێ کاتێک ئه‌ندامانی پ��ارت �ه س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ر و شاره‌دار ده‌گیرێ ،قیامه‌ت هه‌ڵسێنن.
به پێی مادده‌ی هه‌شتی یاسای بنه‌ڕه‌تی سوریا ،ته‌نیا حزبی سیاسی ئ�هم واڵت�ه، حزبی به‌عسه .به‌اڵم حزب ه ئۆپۆزیسیۆنه‌کان درێژه‌یان به‌مانه‌وه‌ی خۆیانداوه .یه‌که‌مین حزبی کوردی ل ه خۆر ئاوای کوردستان ()1957ه دام��ه‌زرا و ئێستا ژماره‌یه‌کی به‌رچاو ل ه ئه‌حزابی کوردی خه‌بات ده‌که‌ن. به‌اڵم حزبه کوردیه‌کان ئه‌زموونی باشیان ب��ۆخ��ۆی��ان ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌ر ک����ردووه ،گه‌شه‌یان کردووه. چاودێرانی سیاسی پێیانوای ه ک�ه()15 حزبی سیاسی له خ��ۆرئ��اوای کوردستان بوونی ههیه. کریستیان سینکلێر ،جێگری ن��اوه‌ن��دی لێکۆڵینه‌وه‌ی رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوه‌ڕاس��ت��ی زان��ک��ۆی ئ�ه‌ری��زۆن��ای ئه‌مریکای ه که ل ه ب���اره‌ی ک��وردان��ی خ��ۆرئ��اوای کوردستان لێکۆڵینه‌وه‌ی تایبه‌تی ک��ردووه و پێیوای ه زۆرب���هی مێژوی خه‌باتی سیاسی حزب ه
سکرتێرى پـارتى سه‌ربه‌سـ ئاماده‌کار
گه‌الوێژ مێهفه‌ر
عارف باوه‌جانى ،سکرتێرى پارتى سه‌ربه‌ستى کوردستان، ئاماژه به ئه‌وه‌ده‌کات که هه‌موو رێکه‌تنه‌کانى ئه‌م ده‌ساڵه‌ى دوایى ئێران و تورکیا بۆ دژایه‌تى کردنى کورد بووه، پێشیوایه هێرشه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى ئه‌و دوو واڵته بۆسه‌ر باشورى کوردستان بۆ ئهوه بووه تا واڵتانى ئه‌ورپا و ئه‌مریکا سه‌رمایه‌کانیان لێره‌دا نه‌خه‌نه گه‌ڕ. چه‌تر :شۆڕشی گ �ه‌الن که به به‌هاری عه‌ره‌بی ناسراوه کورد ده‌توانێ چ رۆڵێکی هه‌بێت؟ ئێستا ل���هو ج��وڵ �ه ج �هم��اوه‌ری��ی � هی لهواڵت��ان��ی ع��ه‌ره‌ب��ی س���ه‌ری ه���ه‌ڵ���داوه به خ��ۆش��ی��ی��هوه واڵت��ێ��ک��ی داگ���ی���رک���ه‌ری کوردستانیشی گرتووه‌ته‌وه که سوریایه، ئه‌مه‌ش له مێژووی کورده‌کانی ڕۆژئاوا
که‌م وێنه بووه .ئێستا هه‌لێکی له‌باره بۆ ئ �ه‌وه‌ی النیکه‌م هه‌ندێک له مافه‌کان ب��ه ده‌س����ت ب��ێ��ن��ی��ن .واڵت��ێ��ک��ی دی��ک �هی داگیرکه‌ری کوردستان که زۆر پشتیوانی س��وری��ای �ه وات���ه ئ��ێ��ران ئ �ه‌وی��ش ب �ه هۆی الوازی سوریا زۆر په‌شۆکاوه .چونکه سوریا و ب��اش��وری لوبنان دوو ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌بین که له ئیختیاری ئێراندان بۆ مه‌به‌سته‌کانی ،هه‌روه‌ک ده‌یان پاسداری تایبه‌تی که ڕه‌وان �هی سوریا کرابوو بۆ سه‌رکوتی خه‌ڵک له الیه‌ن شۆڕشگێرانی سوریاوه گیران و دانیان به ڕاستیه‌کاندا ن��ا .ک�ه‌وات�ه ل�هم ب�ه‌ه��اره عه‌ره‌بییه‌دا ئه‌و به‌شه‌ى کوردستان لێی سوودمه‌ند ده‌بێت. ب���ه‌اڵم گرنگه ک�ه ک���ورد ته‌نیا ش�ه‌ڕی رووخ��ان��ی حکومه‌ته‌که‌ی پێنه‌کرێت و دوات���ر داگ��ی��رک�ه‌ری ن��ۆی ب�ه شکڵێکی نۆێ واڵته‌که‌مان لێداگیرکاته‌وه .پێویسته ک��ورد به‌ڵێنی ن��ووس��راوه‌ی��ی ب�ه شایه‌تی ڕێکخراوه‌کانی جیهانی له ئۆپۆزسیۆن یا حکومه‌تی کاتی سوریا واژۆ بکات. چ �ه‌ت��ر :ئ���هو ش��ۆڕش �ه ی���ه‌ک ل �ه دوای یه‌کانه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به پێی
هـــه‌واڵــی کوردستانی
ئه‌ردۆغان مێشکی پڕه له چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نى تورکیا ،که ماوهیهکه ده‌ستی کردووه به گرتنى سه‌دان سیاسه‌تمه‌داری کورد ،حه‌سیب کاپاڵن، وت��ی «ئ �ه‌ردۆغ��ان پۆتینی له پێ ک���ردووه و مێشکی پڕه له چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی»یه. کاپاڵن ،س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی تورکیا ،ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ر‌دۆغانی وه‌کو سه‌رچاوه‌ی ئه‌و کێشه و ئاڵۆزیانه ناوبرد و جه‌ختیکرده‌وه ”:له‌مه پێش ب��اس له (سیاسه‌تی دی��ال��ۆگ) ده‌ک��را ،به‌اڵم ئه‌ردۆغان ئه‌مه‌ی گۆڕیوه و ئێستا (سیاسه‌تی شه‌ڕ)ی ده‌ستپێکردووه. ن��اوب��راو ،هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد که سه‌یر کردنی دۆزی نه‌ته‌وه‌یی کوردان ،وه‌ک دۆزێکی ئه‌منی له الی�ه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکیا‌وه روانگه‌یه‌کی دژه مرۆییه و راشیگه‌یاند :کێشه‌ی ک��ورد، کێشه‌یه‌کی سیاسی ،ئابووری، کۆمه‌اڵیه‌تی ،کلتوری و مێژووییه .ڕێگای چاره‌سه‌ری ئه‌م
ئاماده‌کار
کێشه‌یه‌ش ،ته‌نیا گرتنه به‌ری رێبازی ئاشتی و دیموکراتیکه له په‌رله‌مان. جێگره‌که‌ی هاوسه‌رۆکانی ( ،)BDPئه‌وه‌شى خسته روو «له پێناو کۆتایی‌هێنان به شه‌ڕ و خوێنڕێژی هاتوومه پ�ه‌رل�هم��ان و ئه‌مه‌ش پێویستی به یه‌ک دڵی و هاوکاری دوو الیه‌نه ههیه .په‌رله‌مانتار له جیاتی داڕشتنی نه‌خشه‌ى شه‌ڕ ،ده‌بێ له به‌رامبه‌ر شه‌ڕ و کوشتار ،ده‌نگی ناڕه‌زایه‌تی ده‌رببڕن». کاپاڵن ،ده‌ڵێت ( ،)AKPپه‌یامێکی وه‌ها ده‌دات که «ئ��ی��راده‌ی ئێوه ،ش���اره‌داری ئێوه ،ده‌نگی ئ��ێ��وه‌ی ک���ورد ،ب�ه ف�ه‌رم��ی ن��ان��اس��م» .ن��اوب��راو ئامارێکیشی له م�ه‌ڕ دۆسیه‌کانی پۆلیسی ت��ورک��ی��ا ل �ه دژی ک����وردان راگ �هی��ان��د و به‌م جۆره دوا« :تا ئێستا)200( ،ه�ه‌زار دۆسیه‌ی لێپرسینه‌وه له الیه‌ن پۆلیس و دادگای تورکیا، له‌سه‌ر دۆزی ( )KCKو له دژی ک��وردان، ک��راوه‌ت �هوه .گه‌لۆ ،چه‌ند ه �ه‌زار دۆسیه‌ی تر ده‌کرێنه‌وه؟.»... حه‌سیب کاپاڵن ،جێگری هاوسه‌رۆکانی پارتی ئاشتی و دیموکراتی وتی« :ئه‌گه‌ر ده‌یانهه‌وێ ئێمه سه‌رمان نه‌وی که‌ین و پاشگه‌ز ببینه‌وه، ده‌بێت باش بزانن که هه‌ڵه تێگه‌یشتوون .ئه‌گه‌ر پێنج هه‌زار که‌سیشمان زیندانی بکه‌ن ،په‌نجا هه‌زار که‌سی تر ،جێگه‌یان ده‌گرنه‌وه».
به‌ندکراوانى رۆژهه‌اڵت مان‌ده‌گرن
زیندانیه سیاسییه‌کانى گرتووخانه‌ى (ره‌جایى شه‌هرى) ک���ه‌ره‌ج ،ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ل��ێ��دان و ئه‌شکه‌نجه‌کانى کۆمارى ئیسالمى که رۆژان�ه راگوێزى به‌ندى ماده‌هۆشبه‌ره‌کان ده‌کرێن ،رۆژى سێشه‌ممه‌ى رابردوو به هاوده‌نگى ده‌ستیان دایه مانگرتن .ئه‌م کوردانه به پێى دوایین هه‌واڵ تا رۆژى پێنچشه‌ممه له مانگرتن ب�ه‌رده‌وام بوون و به‌رده‌وامن،... داوا ده‌که‌ن وه‌ک مافى زیندانییه‌کى سیاسى مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بکرێت .ناوى ئه‌م گیراوانه به‌م شێوه‌یه‌یه :ره‌مه‌زان سه‌عیدی ،هادی ئه‌مینی ،ئه‌نوه‌ر خزری ،کامه‌ران شێخه، فوئاد ره‌زازاده ،ئیبراهیم قادری فه‌ر ،خسره‌و به‌شاره‌ت، قاسم ئاوێستا ،داود عه‌بدواڵیی ،جه‌عفه‌ر غه‌فوری ،هه‌ژار عه‌لی زاده ،مه‌سعود ره‌سوڵی ،محه‌مه‌د به‌راعی ،فه‌رهاد سه‌لیمی ،عه‌بدواڵ خوسره‌وی ،ئه‌حمه‌د عه‌بدواڵیی ،هێمن مه‌حمودته‌خی ،حسێن جه‌وادی ،خالید حاجیزاده ،ئارمان به‌همه‌نی ،حامید ئه‌حمه‌دی ،به‌هرام ئه‌حمه‌دی ،که‌مال مه‌الیی ،محه‌مه‌د زاهیدی به‌همه‌نی ،که‌یوان زه‌ن��دی که‌ریمی ،جه‌مشید دێهقانی ،جه‌هانگیر دێهقانی ،هۆشیار محه‌مه‌دی ،خه‌بات مه‌مبه‌ری ،سه‌الح مه‌هده‌وی و عیسا مه‌حه‌مه‌دی.
پرۆتستۆکردنى گۆشه‌گیرى سه‌ر ئۆجه‌الن
به بۆنه‌ى شه‌رمه‌زارکردنى ساڵوه‌گه‌ڕى پیالنگێرى نێوده‌وڵه‌تى سه‌ر عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ک��وردان که‌وتنه چاالکى و خۆپیشاندان .خۆپیشانده‌ران ناڕه‌زایى خۆیان به‌رامبه‌ر ئه‌م پیالنگێریه و گۆشه‌گیریه نیشاندا ،که پارتى ده‌سه‌اڵتدارى تورکیا ( )AKPبه‌سه‌ر ئۆجه‌الندا په‌یڕه‌وى ده‌کات .له‌م چوارچێوهیهدا رۆژى یه‌کشه‌ممه ()9ى تشرینى یه‌که‌م گه‌وره‌ترین ناڕه‌زایه‌تییه‌کان له شاره‌کانى باکورى کوردستان ئه‌ده‌نه ،ئاگرى، سێرت ،ئێلێه ،شڕناح ،مسرج و چه‌ولک پێکهاتن و چ��االک��وان��ان رایانگه‌یاند رێ��گ�هى چ��اره‌س �ه‌رى به دیالۆگ له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الندا تێپه‌ڕ ده‌بێت .پۆلیس به توندى ب�ه‌ره‌و رووى خۆپیشانده‌ران ده‌بێته‌وه له شارى مێرسین ژنێکى ( )60ساڵ به‌سه‌ختى بریندار ده‌بێت و هه‌روه‌ها پۆلیس هه‌موو ئه‌و رێگایانه کۆنترۆ ڵ ده‌که‌ن که ب �ه‌ره‌و (گه‌ملیکى ب��ورس��ا) ده‌چ���وون و ک��وردان وه‌ک ناوه‌ندى ناڕه‌زایه‌تییه‌کان ده‌ستنیشانیان کردبوو، شایه‌نى باسه له ئ �ه‌وروپ��ا ،رۆژئ���اواى کوردستان و باشوریش له‌م چوارچێوهیهدا ناڕه‌زایه‌تى ده‌رده‌بڕدرێت.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
8
زیندوو سیستمى هاڕینى ژن uرێبین ئه‌حمه‌د خدر u
چیتر پێویست به سه‌لماندن و به‌ڵگه‌ى گ �هوره ناکات بۆ بوونى کێشه‌ى ژن له‌ناو ئه‌و سیسته‌مه‌دا ،ئه‌مڕۆ ده‌بینین ده‌رهاویشت ه و ده‌رئه‌نجامى ئ��ازارى ژن خۆى دهبێته به‌ڵگ ه و خۆیشى نیشانى ئێم ه ده‌دات .ک �ه‌وات �ه ئێم ه له‌گه‌ڵ وێنه‌یه‌کى ته‌ڵخى ئازاردا پیاس ه ناکه‌ین، به‌ڵکو ئازارێکى گ �هوره و راسته‌قین ه ئاوێته‌مان بووه. چۆن ئاوێته‌بوونێک؟ ئاوێته‌بوونێکى وا ک ه ئ �هم سیسته‌مه به دۆزه‌خێک له ئاگرى زۆر و زه‌وه‌ن��د بۆ جه‌ست ه و گیانى ژن ده‌ربکه‌وێت .ژن له خێزاندا رووبه‌رووى په‌نجه‌ره و دیواره به‌ردینه‌کان ن��ات��وان��ێ ه�ه‌ن��اس�ه ب���دات ،ئ��ه‌وه‌ن��ده ل ه ماڵێکى داخ���راودا ده‌رگ��ی��رک��راوه ،هه‌م ل ه رووى ده‌روونییه‌و‌ه و هه‌م ل ه رووى جه‌سته‌یشه‌و‌ه که نێوانێکیان نیی ه ئه‌م دووان�ه .ژن تووشى نه‌خۆشى کورت و درێژخایه‌ن بووه ،ده‌رئه‌نجامیش ده‌بینین که رێژه‌ى ناته‌ندروستى و نه‌خۆشى ل ه ژناندا چه‌ند زۆره و چۆن ژنان گیرۆده‌ى کۆمه‌ڵێک نه‌خۆشى بوون. ل ه سیسته‌مى په‌روه‌رده‌شدا هه‌مان شت کچان و ژنان رووب��ه‌رووى س�ه‌دان چاو و چاودێرى ده‌بنه‌وه و دووجار زیاتریش ده‌ک�ه‌ون� ه ن��او ده‌زگ��ای �ه‌ک ،ک ه ته‌نها له‌سه‌ر فه‌رمان ده‌رک��ردن و شێوه‌یه‌کى عه‌سکه‌رتارییان ه بنیادنراوه( .شێوازى مامۆستاى باوک و رۆڵه‌ى قوتابى!) شێوازى ترساندن و له‌یه‌ک شاردنه‌وه‌ى ره‌گه‌زه‌کان و ناساندنیان به‌یه‌ک وه‌ک مه‌ترسییه‌ک ل�ه‌س�ه‌ر ژی��ان��ى یه‌کتر، ش��ێ��وازى چ��اودێ��رى ک��ردن و ترساندنى ک��چ��ان دووب����اره ل �ه قوتابخانه‌کاندا. قوتابخان ه و کۆلێژه‌کان ئ�هو ترسه‌ى کچى ل ه ماڵه‌وه پێ گۆشکراو‌ه دووبار‌ه و ده‌ب��اره ترسه‌ک ه زیاتر ده‌ک�ه‌ن و کچ ده‌که‌ن ب ه بوونه‌وه‌رێک نه‌توانێت ته‌عبیر له خۆیشى بکات. ئ���هم س��ی��س��ت�هم� ه گ �ه‌ره‌ک��ی��ی �ه‌ت��ى ل ه ژندا پیاو دروس��ت بکات و ژن وێنه‌ى نه‌مێنێت ،بۆیه‌ش هه‌میشه ده‌بینین ئه‌و ژنانه‌ى توانیویان ه ئه‌و پیاوه‌ى له‌ناویاندای ه گه‌وره‌ترى بکه‌ن باشتر و دڵنیاتر له‌گه‌ڵ سیسته‌مه‌که‌دا خۆیان گونجاندوو‌ه و ت �ه‌واو وه‌ک پیاوانى فه‌رماندۆست و چاودێر به‌سه‌ر ئه‌وانیتر ده‌رده‌که‌ون. سیسته‌مى ئاماده ژن��ى وه‌ک خۆى ناوێت ،به‌ڵکو ژن ب ه جۆرێک له خۆیدا هه‌ڵده‌گرێت ک ه په‌ر‌ه ب ه نیازه‌کانى ئه‌و ب��دات ،به‌مه‌ش ژن له‌خۆى داده‌ب��ڕێ��ت و ده‌یکات ب ه دۆستى ق�ه‌ده‌ر و گریان و خ �هم و نه‌خۆشیى ،ژن��ان ل�ه‌ن��او ئه‌م سیسته‌مه‌دا ت �ه‌واو ب ه ق �ه‌ده‌ر و ژیانى ن��اچ��اری��ی��هوه گ����رێ����دراون ،ت�����ه‌واو ب ه وه‌اڵمێکه‌وه گرێدراون ک ه پرسیاره‌که‌ى وه‌الناوه. ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا و ل �ه‌ژێ��ر سێبه‌رى ئه‌و سیسته‌مه‌دا رۆژ له‌دواى رۆژ ماکینه‌ى گ �ه‌وره‌ت��ر ده‌خ��ات�ه‌ک��ار بۆ هاڕینى ژن و شێواندنى وێنه‌که‌ى، جارێک له‌الیه‌نى ئابوورییه‌وه قه‌تیس ده‌کرێ و جارێک ده‌کرێ به ئامرازى نمایش و ب��ووک��ى ن��او جامخانه‌کان، جارێکى تریش وه‌ک سه‌الجه‌یه‌ک له ماڵێکه‌وه ده‌گوازرێته‌وه بۆ ماڵێکى ت��ر ( ژن ه��اوش��ێ��وه‌ى ک �ه‌ل و پ �ه‌ل له‌و پ��رۆس�هى به‌ناو هاوژینییه له‌ناو ئه‌م سیسته‌مه‌دا م��ام �ه‌ڵ �هى پ��ێ��ده‌ک��رێ��ت ـ ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ل�ه کاتى چ��وون�ه ژیانێکى تریشدا ده‌بێت پیاو ژنه‌که له ماڵێکى تره‌وه بگوازێته‌وه ماڵێکى تر) راستتر بڵێین له قه‌فه‌سێکه‌وه ده‌یگوازێته‌وه قه‌فه‌سێکى تر. کاتێ ژن له بوونى خۆى داده‌بڕێت و بوونێک نامێنێت بیناسینه‌وه بڵێین ئ �هم �ه (ژن)ه ،ده‌ب����ێ ب��پ��رس��ی��ن ئ �هم سیسته‌مه جگه له هاڕینى ژن چیترى مه‌به‌سته؟ سیسمه‌مێک که شه‌یداى ب �ه موڵککردنى ژن �ه و ده‌ی��ک��ات به پاشکۆى پیاو ـ شه‌یداى چاودێریکردن و گومانبارییه‌کى هه‌میشه‌ییه له ژن ـ ده‌بێ چیتر بکات جگه له هاڕینى ژن؟
به‌دواداچوونى توندوتیژى دژى ژنان و پۆلیس و په‌رله‌مان ئاگادارى دۆسیه‌ک ه نین
(چه‌تر) زانیارى نوێ له‌باره‌ى دۆسیه‌ى خۆسوتاندنه‌که‌ى (به‌ناز جه‌واد) باڵوده‌کاته‌وه ئاماده‌کار هانا ئازاد
دواى ئه‌وه‌ى له‌ماوه‌ى رابردوودا (به‌ناز جه‌واد) ئه‌و کچه‌ى به‌هۆى «دانه‌مه‌زراندنه‌وه» ئاگرى له جه‌سته‌ى خۆى به‌ردا، له ئێستادا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى توندوتیژى ژنان و پۆلیسى هه‌ولێر هیچ لێدوانێکى له‌باره‌وه ناده‌ن ،هاوڕێیه‌کى به‌نازیش له‌م راپۆرته‌دا بۆ (چه‌تر) ده‌دوێت. چیرۆکه‌که‌ى به‌ناز س�ه‌ره‌ت��اى مانگى راب���ردوو دواى چه‌ند رۆژێ��ک له‌مانه‌وه‌ى له نه‌خۆشخانه‌ى (ئیمێرجنسى) هه‌ولێر ،کچێک به ناوى به‌ناز جه‌واد له شارى هه‌ولێر کۆتایى ب ه ژیانى هات. ل���ه دواى م���ه‌رگ���ى ئ����هو ک��چ �ه که ده‌رچووى پهیمانگاى ته‌کنیکى هه‌ولێر ب��وو ،خانه‌واده‌که‌ى لێدوانى ئه‌وه‌یاندا، که به‌ناز به‌هۆى «دانه‌مه‌زراندنیه‌وه» خۆى سوتاندووه. ب��رای �ه‌ک��ى ب��ه‌ن��از ج�����ه‌واد ،ل��ه ب����ه‌رده‌م ده‌زگ���اک���ان���ى راگ���هی���ان���دن ئ���ام���اژه‌ى ب��هوه ک��رد ،ک�ه خوشکه‌که‌ى به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى خوێندنى ت �ه‌واو ک��ردووه و زۆر ه �ه‌وڵ��ی��داوه ،ب �ه‌اڵم دان���هم���هزراوه ،بۆی ه خۆى سوتاندووه. به‌پێى تۆمارێکى ده‌ن��گ��ی��ى به‌نازیش ک �ه ت��ۆم��ار ک����راوه ،ئ���هوه ب���اس ل �هوه ده‌کات که خۆسوتاندنه‌که‌ى په‌یوه‌ندى به دان �هم �ه‌زران��دن و رۆتینیاتى دام و ده‌زگاکانى حکومه‌ته‌وه ههیه. ه �ه‌رچ �ه‌ن��د دام���وده‌زگ���اک���ان���ى هه‌ولێر دواب������ه‌دواى خ��ۆس��وت��ان��دن �ه‌ک �هى ب�ه‌ن��از ئاماژه‌یان بهوه کرد ،که به‌ناز فۆرمى
دام �ه‌زران��دن��ى پ��ڕن �ه‌ک��ردوه‌ت �هوه ،ب �ه‌اڵم فۆڕمه‌کاندا نه‌بووه. خانه‌واده‌ى ناوبراو به به‌ڵگه‌وه سه‌لماندیان هاوڕێیه‌کى به‌ناز چى ده‌ڵێت؟ که فۆڕمى دامه‌زراندنى پڕکردوه‌ته‌وه .سانا سلێمان ،هاوڕێیه‌کى نزیکى به‌ناز چ �ه‌ن��د رۆژێ���ک دواى پ��رس �هى ب�ه‌ن��از ج�ه‌واده و له‌باره‌ى مه‌رگى به‌نازه‌وه بۆ ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌رى پ��ۆل��ی��س��ى ه��ه‌ول��ێ��ر ل ه (چ �ه‌ت��ر) دوا و وت��ى :ب�ه‌ن��از یه‌کێک رونکردنه‌وه‌یه‌کدا ته‌واوى ئه‌و هه‌وااڵنه‌ى ب��وو له ه��اوڕێ نزیکه‌کانى م��ن ،له‌و ره‌ت�����ک�����ردهوه ،ک���ه ن����اوب����راو ب��ه‌ه��ۆى کاته‌ى هه‌واڵى خۆسوتانه‌که‌ى به‌نازم دانه‌مه‌زراندنیه‌وه خۆى سوتاندبێت و هه‌ر بیست به پێویستم زانى سه‌ردانى بکه‌م، له‌و رونکردنه‌وه‌یه‌دا ،که ته‌نها که‌ناڵى به‌اڵم من بیرم لهوه نه‌کردبووه‌وه ده‌نگ (ک��وردس��ت��ان تى ڤ��ى) ب�ڵاوى ک��ردهوه ،و وێنه‌ى به‌ناز له‌سه‌ر الپه‌رى رۆژنام ه برایه‌کى به‌ناز جه‌وادیش تێیدا قسه‌کانى و شاشه‌ى تیڤى باڵو ببیته‌وه ،چونک ه پێموابوو به‌ناز هاوڕێى خۆمه خه‌ڵکى پێشووى پێچه‌وانه کرده‌وه. «هیچمان بۆ به‌ناز جه‌واد نه‌کردووه» قسه‌ى و قسه‌ڵۆکى بۆ دروست ده‌که‌ن، ئه‌ندامێکى ل��ی��ژن�هى ک��اروب��ارى ژن��ان به‌اڵم کاتێک چوومه سه‌ردانى خۆى له په‌رله‌مانى کوردستان جه‌خت لهوه داواى لێم کرد ،که ده‌نگى تۆمار بکه‌م ده‌ک��ات�هوه ،هیچ به‌دواداچونێکیان بۆ و وێنه‌ى بگرم بۆ ئه‌وه‌ى هه‌موو خه‌ڵک دۆس��ی �هى خ��ۆس��وت��ان��دن��ى ب �ه‌ن��از ج��ه‌واد هۆکارى سووتانه‌که‌ى بزانێت. ن����ه‌ک����ردووه ل���ه ب �ه‌رن��ام �ه‌ش��ی��ان��دا نی ه له درێ��ژه‌ى قسه‌کانیدا ئه‌و هاوڕێیه‌یى ب �ه‌ن��از ج���ه‌واد ده‌ش��ڵ��ێ��ت :م�ه‌ب�ه‌س��ت ل ه به‌دواداچوونى بۆ بکه‌ن. ه�����اژه س��ل��ێ��م��ان ،ئ���ه‌ن���دام���ى ل��ی��ژن �هى ت��ۆم��ارک��ردن��ى ده‌ن��گ��ى ب �ه‌ن��از ئ �ه‌وه‌ب��وو کاروبارى ژنان له په‌رله‌مانى کوردستان ق��س �هى دوور ل �ه راس��ت��ى ب��ۆ دروس���ت ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه ب�ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د :نه‌کرێت و هه‌ست به ئ��ازاره‌ى بکرێت، به‌هۆى ئ��ه‌وه‌ى دۆس��ی�هى خۆسوتاندنى که بۆته هۆکاره‌ى سووتانه‌که‌ى. ه هۆی دانه‌مه‌زراندنیه‌و ه خۆی سوتاند» ب�ه‌ن��از ج���ه‌واد ئ��اڵ��ۆزى تیا ب���ووه ،بۆی ه له میانه‌ى قسه‌کانیدا سان ئه‌وه‌شى وت« n :له‌ده‌می به‌نازه‌و ه بیستم ب به‌دواداچونیان بۆ نه‌کردووه. «ئه‌گه‌ر خۆم له نزیکه‌وه قسه‌م له‌گه‌ڵ ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ى :ره‌نگ ه توندوتیژى دژى ژنان له ئێستادا هیچ ر ه س ه ل ناز ه ب کرد ه د ه ن باوڕم ه کردبووای ه ن کوردستان ئ�هو ئه‌ندامه‌ى په‌رله‌مانى قسه‌گۆڕینى ئه‌و خانه‌واده‌یه په‌یوه‌ندى ئاگادارى ئه‌و که‌یسه نیه و به‌ڕێوه‌به‌رى نه‌هێشتنى توندوتیژى دژى ژنانیش ل ه وت��ی��ش��ى« :ت����ا ئ��ێ��س��ت��اش ه �ه‌ن��دێ��ک دانه‌مه‌زراندن خۆى سوتاندبێت ،به‌اڵم به هه‌ڵچونى ده‌رونیانه‌وه هه‌بێت. ن��اڕۆش��ن��ى ل���هو دۆس��ی��هی��ه‌دا ه �هی �ه و ئ���ه‌وه‌ى م��ن بیستم ل�ه ده‌م���ى ب �ه‌ن��ازه‌و‌ه وتیشى« :خانه‌واده‌ى به‌ناز جه‌واد ترسیان هه‌ولێر ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ک��ات ،ئێستا راگ���هی���ان���دن ق���س���هی���ه‌ک ده‌ک������ات و هه‌موو خه‌ڵکیش به ده‌ن��گ و وینه‌و‌ه هه‌بوو له کاردانه‌وه‌ى قسه‌کانیان له‌نێو ئ���ه‌وان ئ��اگ��ادارى ئ �هو که‌یسه‌ى به‌ناز ب�ه‌رپ��رس��ان��ى هه‌ولێریش قسه‌یه‌کى تر بیستى و بینى». کۆمهڵگاى کوردى ،بۆیه ره‌نگه ئه‌م ه جه‌واد نین. ده‌که‌ن». نه‌قیب ژیله‌مۆ عه‌بدولقادر ،لهوبارهیهوه س���ه‌ب���اره‌ت ب����ه‌وه‌ى خ��ێ��زان �ه‌ک �هى قسه‌ى هۆکارى قسه گۆڕینه‌که‌یان بێت». ناز ه ب ى ه هاوڕێی و ه � ئ ! ه �و � �ۆڕی � گ خۆیان �رد، � ک ش ه و ه �� � ب ى ه �اژ � �ام � ئ سلێمان ه��اژه ئ��هو ت��وێ��ژه‌ره ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی�ه ئ�ه‌وه‌ش��ى رایگه‌یاند :پێشتر که‌یسى خۆسوتاندنى گۆڕینى ه قس هۆکارى نازانرێت �ى: � وت ک ه ی ه ئاراست ه ب واد ه ج ناز ه ب ى ه دۆسی خ��س��ت�ه‌ڕوو ،ده‌س �ه‌اڵت��ى هه‌ولێر هه‌وڵى به‌ناز جه‌واد الى ئه‌وان بووه ،به‌اڵم ئێستا ناز ه ب دایکى اڵم ه � ب ، ه چی ى ه ک ه خێزان بکرێت. ر ه س ه ل کارى توانرێت ه ن بردرا زۆری���دا ت��ا پ�ه‌رده‌پ��ۆش��ى ئ �هو دۆسیه‌ی ه له پۆلیسى هه‌ولێره و ئه‌وان ئاگادارى به‌پێى ئه‌و زانیاریانه له‌ده‌ست (چه‌تر) له‌سه‌ر هه‌ڵوێستى خۆى سوره. بکه‌ن و ده‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ى زیاترى ب �ه‌دوادا نین به کوێ گه‌یشتووه. سلێمان سانا دایه ن �ه‌وزاد ه��ادى ،پارێزگارى هه‌ولێر له کۆتایى قسه‌کانیشدا (چ���ه‌ت���ر) پ �هی��وه‌ن��دى ک���رد ب �ه نه‌قیب نه‌یات. ه ب ه � �ووای � ب ه د ناز وت��ى ،دواى مردنى به ته‌داخولى دۆسیه‌که‌ى کردووه. ک����اروان ع �ه‌ب��دول��ک �ه‌ری��م ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى اڵم ه ب لیبگیرێت، رێزى جۆرێک موو ه ه �ارى � �زگ � �ارێ تاهیر ع �ه‌ب��دواڵ ،جێگرى پ� ڕاگ�هی��ان��دن��ى پۆلیسى ه�ه‌ول��ێ��ر ،ب �ه‌اڵم «توندوتیژى ژنان ئاگادار هه‌ولێر ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ،سه‌رجه‌م ئه‌و به داخه‌وه تا دواى مردنیش هه‌وڵدرا به ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد ،زان���ی���ارى ل�ه‌س�ه‌ر نیه» فۆڕمانه گ�ه‌ڕاون ،که بۆ دامه‌زراندن چه‌ندین جۆر تۆمه‌ت تاوانبار کرا. ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ى ب����ه‌دواداچ����وون����ى ئه‌م دۆسیه‌یه النیه. پڕکراونه‌ته‌وه و ن��اوى به‌ناز ج �ه‌واد ل ه هێمن عومه‌ر ،ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى
کوشتنی ژنان وەک تاوان لە قەڵەم نەدراوە و نەتەوە یەکگرتووەکانیش بێده‌نگه
«بەرەنگاربونەوەی کۆمەڵکوژی ژنان پێویستی بە تێکۆشانێکی بنگه‌یی هەیە» ئاماده‌کار نه‌جیب ه قه‌ره‌داغی
ژنانی کورد و ژنانی جیهان ،که له کۆنفرانسێکی نێونه‌ته‌وه‌یی ژناندا له واڵتی ئه‌ڵمانیا پێکه‌وه باسی کێشه‌کانی ژنانیان کرد، ئاماژه بۆ ئهوه کرا ،که له واڵتی (گواتیماال) کوشتنی ژنان زۆر زیادی کردوه و له سه‌ره‌تای ()2011هوه تا ئێستا ( )300ژن کوژراون. پارتیسیا زاپاتا ،ئەندامی لقی مەکسیکی وەفقی رۆزا لوکسەمبورگ ،لەسەر دۆخی ژنان لە گواتیماال قسەی کرد و وتی :له ماوهی رابردودا تەمێکی ( )٣٦ساڵ واڵتی بەڕێوەبرد بەرهەمی توندوتیژی سەر ژنانی لە ئاستێکی زۆر بەرزدا لێکەوتەوە ،ژنان لە شەڕی ناوخۆییدا زیاتر بوونە قوربانی ،تەنیا لە شەڕدا ( )٤٦٠ژن لەناوبران ،بە بەرچاوی پیاوانه‌وه ژنانی دووگیان سکیان هەڵدەدڕا و nژنانی گواتیماال داوای ماف و ئازادی ده‌که‌ن فۆتۆ :ئینتهرنێت منداڵەکانیان لە سکیان دەردەهێنرا. وتیشی« :ل��ە (مەکیسک)یش بنەماڵە تا ئێستاش نەریتیە ،ماڵ بە باشترین جێ ( )٣٠٠ژن ک�����وژراون .کوشتنی ژن��ان ل��ێ��ن��راوە وەک ش���ەڕی جیهانی ی��ەک��ەم ،و ملیان بە گیۆتین بڕرایەوە ،داخۆ ژنان بۆ ژنان دەبینرێ ،چونکە تەنیا لە ماڵدا وەک تاوان لە قەڵەم نەدراوە و تا ئێستاش دووەم ،شەڕی سارد ،بەاڵم شەڕێک هەیە ،لە کوێی ئەو دەزگابوونەی پیاواندا کە ئاسایشی ژیانیان هەیە ئ��ەو ژنانەی کە ن��ەت��ەوە ی��ەک��گ��رت��ووەک��ان هیچ خ��ۆی لەو کە هەزاران ساڵە بەردەوامە شەڕی نێوان ئەرتەش و دەوڵ��ەت��دا خۆی چەسپاندووە؟ زوو دەچنە سەر کار و درەنگ دەگەڕێنەوە کۆمەڵکوژیەی ژنان نەگەیاندووە. ژن و سیستمی دەسەاڵتداری پیاوساالری ژنان نەک لە جەوهەردا نین ،بەڵکو لە لەبەرئەوەی رووبەڕووی کوشتن و توندوتیژی دەبنەوە ،راشیگه‌یاند :ژنان لەوێ تەنیا �ەڕ، � ش �ن � �ری � �ژت � درێ �راوە، � �ەن � ن �ێ � ل �اوی � ن �ە � ک پەراوێزیشدا نە دەنگیان و نە ڕەنگیان باندەکانی مادەی بێ هۆشکەر زۆر باڵون ژن����ن دەک����وژرێ����ن ل���ە الی�����ەن ب��اوک��ی��ان ،دژوارت���ری���ن ش���ەڕ ،خ��وێ��ن��اوی��ت��ری��ن و پڕ هەیە ،بۆئەوە ناچارین رادیکااڵنە دەست و زۆریان ژنان دەڕفێنن ،دوای دەستدرێژی ب��رای��ان ،هاوسەریان و جاروباریش لەالیەن قوربانیترین شەڕە تا ئێستاش لەسەر پشتی بە هەڵمەت بکەین ،پەلەیی ئەو پرسە و کردنە سەریان دەیانکوژن ،ئەگەر لە کاری کوڕەکانیانەوە ،لە گواتیماال لە یه‌کی ژن ئ��ەو ش��ەڕە ب��ەردەوام��ە ،شەڕێکە کە چ��ارەس��ەری بخەینەڕوو ،هەڵمەتەکە بۆ مادەی بێ هۆشکەردا هاوکاریان نەکەن ،ح��وزەی��ران��دا ه��ەڵ��ب��ژاردن ئەنجامدرا ( )%8پیاو خۆی بە دەزگ��ا ک��ردووە لە دەوڵەت ئەوە نیە کە رای گشتی لە دۆخی ژنان بەتایبەتی ژنانی الو زۆر جار دەبنە نێچیری ژنان نوینەرایەتیان هەبوو ،نوێنەری ژنان و ئەرتەشدا لە رووی دەروون���ی ،رۆحی ،و قوربانی بونیان ئاگادار بکەینەوە ،ئێمە ئەو باندانە ،دایکان هیچ گەرەنتیەکیان بۆ لە دەزگاکاندا زۆر کەمە و تێکۆشانیان ئابوری ،کۆمەاڵیەتی ،سیاسی و ئیداریدا دەمانەوێ دەرزی بکەین بە کۆمەڵگەدا زۆر الوازە ،دەبێ لە ئاستی نێونەتەوەییدا پیاو لە شەڕدا خۆی سازمانداوە ،ئەم شەڕە و دۆخێکی نیو مشتومڕ و نیو ت��اودان ژیانی کچە گەنجەکانیان نیە». ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو :لە (گواتیماال)ش ئەو ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی ژن����ان ب��ەه��ێ��زب��ک��رێ ن��ەک بۆ نابینرێ ،چونکە پارچە پارچەیە و بە دروس��ت بکەین ،النی کەم بۆئەوەی کە ژنانەی دەکوژرێن پارچە دەکرێن و فڕێ ب��ۆ ک��ەم��ک��ردن��ەوەی ت��ون��دوت��ی��ژی ،بەڵکو چاو نابینرێ ،دەستەاڵتدارانیش نایانەوێ ،خەڵک هەندێ بهەژێ و وشیار بێ لەوەی دەدرێ���ن ،کوشتنی ژن��ان لە (گواتیماال) ب���ۆ ری��ش��ەک��ێ��ش��ک��ردن��ی ل���ەس���ەر ب��ن��ەم��ای ک��ە ن���اوی ل��ێ ب��ن��رێ و ل��ە ب��ەرام��ب��ەری چ روودەدات و گفتوگۆی جدی بکات ل��ە ( )%300زی����ادی ک����ردوه ،ل��ە ساڵی چارەسەرکردنی کێشەکان. تێکۆشان بکرێ. لەوەی کە ئەم دۆخەی هەیە چارەنوس نیە رێکخراوی نوێنەری ()٢٠٠٨دا ( )٨٢٠ژن ک��وژران ،لە ساڵی هه‌روه‌ها فادیلە یڵدرم، لە تەنیا ���ردودا � راب ه � ل �ن � �ی � دەزان وتیشی: و ئاسایی نیە ،دەمانەوێ ئەو رەحەتیەی ()٢٠٠٩دا ( )%500زی��ادی ک��رد ،تەنیا (ئۆتا ئامارا)ش لە کۆنفرانسەکەدا وتی :ئەوروپا پێنج ملیۆن ژن بە ناوی ئەوەی کۆمەڵگە تێک بدەین بۆئەوەی کە لەسەر لە مانگەکانی سەرەتا ( )٢٠١١تا ئێستا شەڕ لە ئارادایە ،هەندێ شەڕ هەن ناویان کە جادو و سیحربازن کوژران و سوتێنران قاچی راستەقینەی خۆی راوەستێ ،دەبێ
ژنان پرەنیسیپ و پێوانەی خۆیان نیشان ب��دەن ،چونکە لە هەندێ جێ کاتێ ژن رەتدەکاتەوە ئەگەر پیاو نەشیکوژێ ژیانی ل��ێ دەک���ات ب��ە دۆزەخ دەب��ێ ئ��ەو دۆخ��ە ئاسایی نەبینین. ف��ادی��ل � ه ی��ڵ��درم ئ���ه‌وه‌ش���ی وت :ئ���ازادی بێ قوربانی نابێ ،دەب��ێ ئامادەبین بۆ قوربانیدانیش ،ئەو تێکۆشانەمان نیشانی دەدات کە ئازادی هەروا کارێکی ئاسان نیە ،قوربانی زۆری بۆ دراوە و ریشەیی بوونی کێشەکەش نیشان دەدات���ک ئه‌م ئازادبونیش بە ب��اوەڕ بون بە ژنان دەبێ، دەبێ بەوە باوەڕ بێنن کە ژنان هەموو شت دەتوانن بکەن .دەزگای نێونەتەوەیی وەک الهای هەیە بۆ دادگایی کردن و سزادانی تاوانبارانی جەنگ ،ب��ەاڵم دادگایەکی نێونەتەوەیی نیە ب��ۆ دادگ��ای��ی ک��ردن و سازدانی تاوانبارانی توندوتیژی سەر ژنان، دەب��ێ بزوتنەوەیەکی ژنانی نێونەتەویی لەدژی سەرمایەداری ،فاشیزم و ملیتاریزم ئ���اواب���ک���ەی���ن .رۆژان������ە ( )٨٠٠ک��ەس دەکوژرێ ،ئەوەش لە ئاستی نێونەتەوەییدا لە ئەنجامی سیستمی سەرمایەداری و شەڕی دەسەاڵتدا دەکرێ. به‌شێک ل� ه ئه‌نجامه‌کانی کۆنفرانس ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌که‌ی ژنان ئهوه بوو« :دەبێ تێکۆشان بۆ ئەوە بکرێ ،کە چۆن ژنان بێنە مەیدانەکان ،شەقامەکان و داکۆکی لە مافەکانیان بکەن و لە حاڵەتی ئاسایی بوونی پێشێلکاریەکان دەرخرێن ،لەوانەیە تێکۆشان تەنیا بە ژنێک دەست پێبکات، بەاڵم بۆ رێکخستن کردن دەبێ هەوڵدان ه��ەب��ن ،ئەنجام گ��رت��ن ن��اک��رێ تەنیا بە رەخنەکردنی سیستم بەدەست بێ ،دەبێ خۆمان لە سیستم دابڕین و تێکۆشانی لە دژ بکەین ،بە کەرەستەی سیستم شەڕ ل��ە دژی سیستم ن��اب��ێ ،دەب��ێ تەنانەت چەکی تێکۆشانمان ل��ە دژی سیستەم جیاواز بێ و خاوەن ئەلتەرناتیڤی خۆمان ب��ی��ن ،ب��ەرەن��گ��ارب��ون��ەوەی کۆمەڵکوژی ژنان پێویستی بە تێکۆشانێکی بنگه‌یی (رادیکاڵ) هەیە».
«خوێندکاران له‌نێوان کێشه‌ى وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ و زانکۆى شاهان ه توشى بارێکى ده‌روونى بوون»
«وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ زانکۆى شاهانه‌ى له ریزبه‌ندى شه‌شه‌م دانابوو»
ئاماده‌کار
کارزان تاریق زۆربه‌ى گه‌نجانى خورماڵ ئاماژه به‌وه‌ده‌که‌ن به‌هۆى نه‌بوونى شوێنێکى گشتیه‌وه ناچارن رووبکه‌نه ئینتهرنێت و بۆ به‌سه‌ربردنى کاته‌کانیان به فه‌یسبوکه‌وه خۆیان سه‌رقاڵ بکه‌ن ،نووسه‌رێکیش پێى وایه کۆمپیوته‌ر رۆحی مرۆڤ ئه‌یکوژێ و مرۆڤ ئه‌کاته کۆیلهی خۆی. ش���ارۆچ���ک���هى خ���ۆرم���اڵ ل���ه ()75ک�����م رۆژهه‌اڵتى سلێمانى هه‌ڵکه‌وتووه و رێژه‌ى دانیشتوانى ( )9350که‌سه ،گه‌نجانیش ب�ه‌ش��ێ��ک��ی گ��رن��گ��ی ئ���هم دان��ی��ش��ت��وان�هی پێکهێناوه .ئیحسان سابیر ،گه‌نجێکى ( )19س��اڵ ل�ه‌ب��اره‌ى ک��ردن �ه‌وه‌ى هۆڵێکى ئینته‌رنێتى ل���هم ش��ارۆچ��ک �هی �ه ده‌ڵ��ێ��ت: له‌راستیدا کردنه‌وه‌ى هۆڵێکى ئینتهرنێت خ��زم�ه‌ت��ێ��ک��ى گ���ه‌وره‌ی���ه ب��ه ن��اوچ �ه‌ک �ه و ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی��ش��ى پ �هی��وه‌ن��دى ب �ه ئاستى رۆش��ن��ب��ی��رى ب �ه‌ک��اره��ێ��ن �ه‌ره‌وه ه �هی �ه .ئ�هم گ�ه‌ن��ج�ه ب��اس��ى خ���ۆى ده‌ک����ات و ده‌ڵ��ێ��ت: خۆم زۆر تاقه‌تى کتێب خوێندنه‌وه‌م نییه، بۆیه‌ش روو ده‌که‌مه ئه‌م ئینته‌رنێته ،کاتى بێکاریم زۆره و هیچ شوێنێکى تر نییه رووى تێبکه‌م و له‌ناو تۆڕه‌کانى ئینتهرنێت زۆرت��ر فه‌یسبوک به‌کاردێنم ،ئه‌گه‌ریش خوازیار بم هه‌ر ماڵپه‌ڕێکى تر که گرنگ بێت به‌المه‌وه بۆ زانینى هه‌واڵى ده‌وروبه‌ر و جیهان ده‌ی��ک �هم �هوه .ن��اوب��راو ل �ه‌ب��اره‌ى سوده‌کانى ئینته‌رنێته‌وه ده‌ڵێت :زانیاریه‌کانى ناو ئینتهرنێت زۆر به‌سوده ،به‌اڵم خوگرتن پێیه‌وه واده‌کات ل ه هه‌ندێک کارى رۆژانه که ده‌بێ بیکه‌یت دوورت بخاته‌وه .له‌باره‌ى هێڵه‌کانى ئینته‌رنێتى خۆرماڵ ده‌ڵێت :پێش هاتنى ئه‌م هێڵه بۆ ئه‌م کتێبخانه‌یه زیاتر
9
گیرفانى خانه‌واده‌کان و ره‌حمه‌تى بڕیارى قوتابخانه‌کان uبێستون حه‌سه‌ن u
nخوێندکارانی زانکۆی شاهانه چاره‌نوسیان نادیار ه بۆ ئ �ه‌وه‌ى خوێندکاران روو ل�هو زانکۆی ه بکه‌ن ،جگه له‌وه‌ى وه‌زاره‌ت کێشه‌ى له‌گه‌ڵ زانکۆکه ده‌ست پێکردووه. ب�ه‌پ��ێ��ى زان��ی��اری �ه‌ک��ان��ى (چ��ه‌ت��ر) کێشه‌ى وه‌زاره‌ت����ى خوێندنى ب��ااڵ ل�ه‌گ�ه‌ڵ زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى له‌سه‌ر ناوه‌که‌یه‌تى و ئێستاش ئه‌و کێشه‌یه له‌دادگایه. خ��وێ��ن��دک��ارێ��ک��ى ت����رى ئ����هو زان��ک��ۆی��ه رای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ێ��ت ،له‌کاتێکدا کێشه‌کانى نێوان زانکۆى شاهانه و وه‌زاره‌تى خوێندنى ب��ااڵ س �ه‌رى هه‌ڵدا که خوێندکاران له‌ناو تاقیکردنه‌وه‌ى کۆڕسى یه‌که‌م دابوون. شنۆ عه‌بدواڵ وتیشى« :بریاره‌کانى وه‌زاره‌ت ل�ه‌وک��ات�ه ه��ات�ه ئ����اراوه ،ک �ه خوێندکاران هیچ ده‌رفه‌تێکیان له‌به‌رده‌م نه‌مابوو تا له زانکۆیه‌کى تر بخوێنن ،بۆیه ناچاربوون له‌و زانکۆیه درێژه به‌خوێندن بده‌ن». ل �ه‌ب �ه‌ش��ێ��ک��ى ت���رى ق��س �ه‌ک��ان��ی��دا ئ �ه‌وه‌ش��ى خسته‌روو ،خوێندکارانى ئه‌و زانکۆیه ئهوه دووج��اره له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت و ئه‌و زانکۆیه‌وه
ناهه‌قیان ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ده‌ک��رێ��ت ،یه‌کێکیان وه‌زاره‌ت ڕێگه‌ى گرتنه‌به‌رى خوێندنى له‌و زانکۆیه پێ نیشانداون و له الیه‌کى تریشه‌وه بڕیارى داخستنى ده‌دات و خوێندکاره‌کان ده‌کاته قوربانى ملمالنێکانى خۆى. ئه‌و خوێندکاره ده‌شڵێت «له‌نێوان کێشه‌ى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ و زانکۆى شاهانه خوێندکاران توشى بارێکى ده‌روونى بوون». خوێندکارانى زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى ئاماژه‌به‌وه‌ش ده‌که‌ن ،گه‌ر ناڕه‌زایه‌تییه‌کان نه‌یانتوانى کێشه‌که‌یان چاره‌سه‌ربکات، ئه‌وان په‌نا بۆ کارى تر ده‌به‌ن. پێشتر له‌ڕاگه‌یه‌نراوێکدا وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵوتوێژینه‌وه‌ى زانستى ڕایانگه‌یاندبوو ،که خوێندکارانى زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى ده‌توانن له زاکۆیه‌کى ئه‌هلى دیکه‌ى هه‌ولێر درێ��ژه به‌خوێندن ب��ده‌ن ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا خوێندکاران ره‌تیانکردووه ،چونکه به‌و بڕیاره ساڵێکى خوێندنیان به‌هه‌ده‌ر ده‌ڕۆیشت. فوئاد عه‌لى وته‌بێژى وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى
ب��ااڵوت��وێ��ژی��ن �ه‌وه‌ى زان��س��ت��ى ب �ه (چ �ه‌ت��ر) ى راگ�هی��ان��د ،کێشه‌ى زان��ک��ۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى الى وه‌زاره‌ت یه‌کالیى بۆتهوه و زانکۆکه دانى پێدا نانرێت. وتیشى:دادگا کێشه‌که‌ى یه‌کالیى کردۆتهوه و ده‌رکه‌وتووه که ئه‌و زانکۆیه ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى رێنمایه‌کانى وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ کارى کردووه. (چ �ه‌ت��ر) ه �ه‌وڵ��ی��دا به‌رپرسێکى زان��ک��ۆى شاهانه بدوێنێت ،به‌اڵم به‌رده‌ست نه‌بوو. د.س��ه‌روه‌ر عه‌بدولره‌حمان ئه‌ندامى لیژنه‌ى پ����ه‌روه‌رده و خوێندنى ب��ااڵ له‌په‌رله‌مانى کوردستان ته‌ئکیدى له‌وه‌کرده‌وه کێشه‌ى ئه‌و زانکۆیه له‌دادگا یه‌کالیى بۆتهوه و وه‌زاره‌ت دواین بڕیارى خۆى داوه. وتیشى« :هه‌ندێک شت ههیه که ئه‌نجام ده‌درێ���ت ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى هه‌ندێک الی �ه‌ن و ک �ه‌س نیه ،بۆیه کێشه دروس���ت ده‌ک �ه‌ن، وه‌زاره‌ت����ى خوێندنى ب��ااڵ ل �هو کابینه‌یه‌دا زۆرێ����ک گ��ۆڕان��ک��ارى ب��ه‌ده‌س��ت هێناوه
ل �ه ق��ب��وڵ م���ه‌رک���ه‌زى و پ �هی��وه‌ن��دى ن��ێ��وان خوێندکاران و مامۆستا و سیستمه‌کان هه‌مووى گۆڕانکارى تێدا کراوه ،له‌شێوازى وه‌رگرتن واسیته نه‌ماوه خه‌ڵکانێک هه‌ن ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ان دراوه ،رێ��گ��اى ژێربه‌ژیر له دکتۆرا و ماسته‌رنه‌ماوه ،ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى هه‌ندێک که‌سى تیانه‌بوو ،له بابه‌تى زانکۆ تایبه‌ته‌کان که کۆمه‌ڵێک که‌سى زه‌به‌الح ل�ه‌پ��ش��ت��ی�ه‌وه‌ن ه �ه‌وڵ��ى ب�هی��اس��ای��ى کردنیان دراوه و ده‌درێ���ت ،بۆیه دژى ئ�هو وه‌زاره‌ت �ه ده‌وه‌ستنه‌وه». ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد ،که‌سانێک ه�ه‌ن له جێبه‌جێکردنى یاسادا زه‌ره‌ر ده‌که‌ن ،بۆیه ئه‌و که‌سانه له‌پشت دروستکردنى کێشه‌ن. ب�ه‌پ��ێ��ى زان��ی��اری �ه‌ک��ان��ى «چ��ه‌ت��ر» پێشتر یه‌کێتى قوتابیانى سه‌ر به‌پارتى دیموکراتى کوردستان ته‌داخولى ئه‌و کێشه‌یه‌ى کردووه، به‌اڵم له‌الیه‌ن سه‌رکردایه‌تى حزبه‌که‌یانه‌وه داوای���ان لێکراوه چیتر دژای�ه‌ت��ى وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى بااڵ نه‌که‌ن.
رۆحى گه‌نجانى خورماڵ له نێوان فه‌یسبووک و کتێب خوێندنه‌وه‌دا ئاماده‌کار
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
کارا
هانا ئازاد کێشه‌ى زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى له‌شارى هه‌ولێر به‌رده‌وامه و له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا خوێندکارانى ئه‌و زانکۆی ه هۆکارى ئه‌و کێشانه ده‌گه‌ڕێننه‌وه بۆ وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ و توێژینه‌وه‌ى زانستى حکومه‌تى هه‌رێم و وه‌زاره‌ته‌که‌ش تۆمه‌تبارده‌که‌ن به‌وه‌ى که ماوه‌ى ساڵێکى خوێندنى له‌خوێندکارانى ئه‌و زانکۆیه به‌هه‌ده‌ر بردووه. ل �هم��اوه‌ى ڕاب���ردوو خوێندکارانى زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى چه‌ندین خۆپیشاندانیان بۆ به‌رده‌م وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ ئه‌نجامدا، به‌اڵم وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ سوربوون له‌سه‌ر بڕیارى داخستنى ئه‌و زانکۆیه. بیکه‌س حه‌مه‌د ،خوێندکارێکى زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانیه له‌هه‌ولێر و بۆ (چه‌تر) وتى ،وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ و توێژینه‌وه‌ى زانستى به‌رپرسن له به‌هه‌ده‌ردانى ساڵێکى خوێندنى خوێندکارانى قۆناغى یه‌که‌مى زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانى ،چونکه ئه‌وان خ��وێ��ن��دک��اران��ی��ان ب �ه‌ه �ه‌ڵ �ه‌داب��رد ل���ه‌وه‌ى که زانکۆى ناوبراو جێگه‌ى متمانه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى بااڵیه. وت��ی��ش��ى« :پێشتر ساڵێک خ��وێ��ن��دن له‌و زانکۆیه تێپه‌ڕى ب��وو ،وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى ب��ااڵش متمانه‌ى پێکردبوو ،ب��ه‌اڵم دوات��ر کێشه که‌وته نێوانیان». ئه‌و خوێندکاره‌ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ،له‌ساڵى خ��وێ��ن��دن��ى ( )2011 - 2010وه‌زاره‌ت����ى خوێندنى بااڵ زانکۆى شاهانه‌ى له ریزبه‌ندى شه‌شه‌م دانابوو له‌ڕێبه‌رى سااڵنه‌دا ،بۆ ئه‌وه‌ى خوێندکاران بۆ خوێندن ڕووى تێبکه‌ن. له به‌شێکى ترى قسه‌کانیدا ئه‌و خوێندکاره وه‌زاره‌ت���ى خوێندنى ب��ااڵى به هۆکار زانى
گه‌نجان
ئینته‌رنێتى موبایل به‌کار ده‌هات ،که ل ه رووى مادیه‌وه زۆرى تێده‌چوو و کاتبه‌ریش بوو ،چونکه زۆر خاوبوو ،به‌اڵم هێنانى ئه‌م هێڵه ئه‌و کێشه‌ى چاره‌سه‌رکرد. ن����ه‌ه����ره‌وان ع���وس���م���ان ،گ �ه‌ن��ج��ێ��ک��ى ئ �هم شارۆچکه‌یه ده‌رچووى پهیمانگاى ته‌کنیکى سلێمانییه ،باس لهوه ده‌ک��ات له‌سه‌ره‌تایى دامه‌زراندنى کتێبخانه‌که‌دا هه‌ندێک گه‌نج که خوازیارى خوێندنه‌وه بوون و روویان کرده ئه‌م کتێبخانه‌ی ه و ئێستاش هه‌ر به‌رده‌وامن ل�ه خوێندنه‌وه .ئ �هو گه‌نج ه ( )23ساڵ ه ده‌ڵێت ئێمه‌ى گه‌نجانى خورماڵ شوێنێکمان نی ه تا سود له کاته‌کانمان ببینین ،ته‌نها ئه‌م کتێبخانه‌ی ه ب ه شوێنێکى زۆر به‌سود ده‌زانین بۆ پڕکردنه‌وه‌ى کاته‌کانمان روو له‌م کتێبخانه‌یه ده‌که‌ین و به‌تایبه‌تى به‌کردنه‌وه‌ى ئه‌م هۆڵى ئینتێرنێته له کتێبخانه گه‌نجێکى زۆر رویانکرد‌ه کتێبخانه .نه‌هره‌وان ده‌ڵێت له ئێستادا ک ه باسى (به‌جیهانى ب��وون) ده‌ک��رێ ،زان��ی��ارى ته‌نها له کتێبدا نییه، به‌ڵکو ته‌کنه‌لۆژیا و ئینتهرنێت ده‌توانێت رۆڵى کتێبیش ببینێت .بۆی ه من وه‌ک خۆم ی کتێب ده‌ب��م و زۆر سه‌رقاڵى خوێندنه‌وه زۆربه‌ى کتێبه‌کانم ده‌ست ده‌که‌وێت. شه‌رمینیش کچێکى خۆرماڵه و ته‌مه‌نى ( )20ساڵ ه ده‌ڵێت ئێمه وه‌ک��و کچ زۆر حه‌زده‌که‌ین بچین ه دهرهوه و به‌تایبه‌تى رو له‌و شوێنانه بکه‌ین ک ه سودمان پێده‌گه‌یه‌نێت له روى رۆشنبیریه‌وه .شه‌رمین وتیشى: زاڵبونى عاده‌ت و ته‌قالید له کۆمهڵگاى ئێمه‌دا وایکردوه ئێمه‌ى کچ نه‌توانین بۆ ئه‌و شوێنه‌ى که خۆمان ده‌مانه‌وێت بچین، چونک ه به‌چاوێکى ت��رهوه سه‌یر ده‌کرێین. جه‌ختیشیکرده‌وه :زۆربه‌ى کات هه‌وڵ ئه‌ده‌م بچمه کتێبخان ه و هۆڵى ئینتهرنێت ،به‌اڵم ب�ه‌ه��ۆى که‌مى ره‌گ���ه‌زى مێینه‌و‌ه منیش ن��اچ��م ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌گ �ه‌ر کتێبێکم پێویست بێت ئهوه ده‌چم ه کتێبخانه و ده‌یهێنم یان داواده‌که‌م بۆم بێنن ،به‌اڵم له خزمه‌تگوزارى ئه‌نته‌رنێت بێبه‌شین و هۆڵى ئینتهرنێت
nگه‌نجانی خۆرماڵ گیرۆده‌ی تۆڕه‌کانی ئینتهرنێت بوون ره‌نگى نێرینه‌ى ههیه. ب �ه‌ه��ج �ه‌ت ئ �ه‌ب��وب �ه‌ک��ر ،ب �ه‌رپ��رس��ى به‌شى ئینته‌رنێتى کتێبخانه‌ى خ��ورم��اڵ وت��ی: چه‌ندین مانگ ه ئ �هم هێڵه‌ى ئینتهرنێت ه کراوهتهوه به‌رله‌وه‌ى ئه‌م ئینتهرنێت ه بکرێتهوه گه‌نجان و دانیشتوانى ئ�هم شارۆچکه‌ی ه به‌رێژه‌یه‌کى زۆر که‌م سه‌ردانى کتێبخانه‌یان ده‌ک���رد ب��ۆ کتێب خ��وێ��ن��دن �هوه .ه �ه‌روه‌ه��ا به‌هجه‌ت وتیشى :له‌کاتى کردنه‌وه‌ى به‌شى ئه‌نته‌رنێت له‌ناو ئ�هم کتێبخانه به‌شێکى زۆرى گه‌نجان رۆژان ه روو له‌م ئینتهرنێت ه ده‌ک�����ه‌ن ،ک�� ه رۆژان����� ه ل��ه ( )30گه‌نج تێده‌په‌ڕێت. ن����اوب����راو ل����ه‌ب����اره‌ى ره‌گ������ه‌زى گ�ه‌ن��ج��ان��ى سه‌ردانکه‌ره‌و‌ه وتى :ب �ه‌زۆرى ره‌گ �ه‌زی نێر سه‌ردانى هۆڵى ئینتهرنێت ده‌که‌ن و ره‌گه‌زى مێینه زۆر ک �هم �ه ،ته‌نها ک��ات��ى ده‌وام سه‌ردانى کتێبخانه‌که ده‌که‌ن و ئه‌وانه‌شى ه��ات��ون ب � ه پ�ه‌ن��ج�هى ده‌س���ت ده‌ژم��ێ��ردرێ��ن. ل�ه‌ب��اره‌ى ته‌مه‌نى ئ�هو که‌سانه‌ى سه‌ردانى
هۆڵى ئینتهرنێت ده‌که‌ن ته‌مه‌نیان له نێوان ( )22-18ساڵ دایه و ئه‌و تۆڕانه‌ى به‌کارى دێنن زیاتر فه‌یسبوک و سایتى وه‌رزشى و چه‌ند سایتێکى ت��ره .ن��اوب��راو ل�ه‌ب��اره‌ى ژماره‌ى کۆمپیته‌ره‌کانه‌وه ده‌ڵێت :ژماره‌ى کۆمپیته‌ره‌کان که‌مه ،ئێم ه کاتمان بۆ به‌کارهێنه‌ره‌کان داناوه. ت���وێ���ژه‌رێ���ک���ى ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ى ل���ه‌ب���اره‌ى به‌کارهێنانى زۆرى ئینتهرنێت ل ه الیه‌ن گ�ه‌ن��ج��ان�هوه ده‌ڵ��ێ��ت ،به‌کارهێنانى بۆت ه رۆتین و کاتبه‌ره ،ره‌یان عوسمان ده‌ڵێ ب ه ه��ۆى ئ�هو شه‌پۆل ه جیهانگیریه‌وه خه‌ڵک زیاتر و خێراتر ده‌توانێت په‌یوه‌ندی بگرێت له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ر ،به‌اڵم نازانێت کاریگه‌ری ه خ���راپ���ه‌ک���ان���ى چ��ی � ه ک��� ه ی �ه‌ک��ێ��ک ل �هو کاریگه‌ریان ه هه‌یه‌تى نه‌زانینى چۆنیه‌تى به‌کارهێنانى و کوشتنى کاتێکى زۆره .ئه‌و توێژه‌ر‌ه ده‌ڵێت ئه‌و گه‌نجانه‌ى فه‌یسبوک به‌کارده‌هێنن ته‌نها کاته‌کانى پێده‌کوژن، چونکه سودى نی ه کاتێک مه‌به‌ستێکى
باشیان نه‌بێت له‌کاتى به‌کارهێنانیدا .ره‌یان عوسمان باس له‌کاریگه‌ریی ه ده‌روونیه‌کانى ده‌کات و ده‌ڵێت له‌روى ده‌رونیه‌و‌ه ب�ه‌رده‌وام مرۆڤ له‌گه‌ڵ خۆى نامۆ ده‌کات ،چونک ه کۆمهڵگاى ئێم ه هیچ داهێنانێکى نیی ه ت��اوه‌ک��و له‌رێگه‌ى فه‌یسبوکه‌وه بتوانیت پێشکه‌شى بکات .پێى وایه :به‌هۆى نه‌بونى هۆشیارى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه له‌به‌کارهێنانى ئینتهرنێت ب�ه‌الی�ه‌ن��ى سلبى به‌سه‌رماندا ده‌شکێته‌وه .بۆی ه پێویسته گه‌نجان هه‌موو ئه‌و زانیاریان ه به‌کاربهێنێت ک ه به هۆیهوه ده‌توانێت سودى پێبگات. نووسه‌ر ئه‌حالم مه‌نسور ل ه ژماره‌ی ()76 ی رۆژن���ام���هی (چ���ه‌ت���ر)دا وت��ارێ��ک��ى ل ه ژێرناوى «کۆمپیوته‌ر» باڵوى کردۆتهوه ده‌ڵ���ێ���ت «ک��ۆم��پ��ی��وت �ه‌ر رۆح����ی م���رۆڤ ده‌ی��ک��وژێ و م���رۆڤ ده‌ک��ات �ه کۆیلهی خۆی ،زمان رۆڵی نه‌ماوه ،هه‌ست و نه‌ستی مرۆڤ کوژاوه‌ته‌وه و سواوه ته‌نانه‌ت رۆحى به‌یه‌که‌وه‌ژیانى کوشتووه».
س��س��ت��م��ى ی �ه‌ک��پ��ۆش��ى ل���ه س���ه‌رج���هم ن��اوه‌ن��ده‌ک��ان��ى خ��وێ��ن��دن��دا ب��ڕی��ارێ��ک��ى ئه‌رێنى و بوێرانه بوو ،که وه‌زیره‌کانى خوێندنى ب��ااڵ و پ�����ه‌روه‌رده له‌کاتى خ��ۆی��دا دای���ان .ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ده‌ب���وو ئه‌م بڕیاره سااڵنێک به‌ر له ئێستا بدرایه تا جیاوازى چۆنایێتى و چینایه‌تى له نێوان قوتابیان و خوێندکاراندا بنه‌بڕ بکردرایه ... هه‌ڵبه‌ت من قسه له‌سه‌ر الیه‌نێکى ترى ئه‌م بڕیاره ده‌که‌م که بۆته هۆى گ��ل �هی��ی و گ���ازه‌ن���ده‌ى زۆرێ����ک له که‌سوکارى قوتابى و خوێندکاره‌کان و هه‌موو ئ�هو خ��ان�ه‌وادان�هى که که‌م ت��ازۆرێ��ک ل�ه رووى وه‌ده‌ست‌خستنى ت��وان��ا دارای��ی �ه‌ک��ان �هوه س���ن���ووردارن و ن��ات��وان��ن ه �هم��وو ک��ات ئ �هو ب��ڕی��اران�ه جێبهجێ بکه‌ن که بۆ خزمه‌تکردنى قوتابى و خوێندکاره‌کانیان ده‌درێت ... ئ �ه‌گ �ه‌ر ک �هم��ێ روون��ت��ر ق��س�ه بکه‌م ده‌مه‌وێ بڵێم هه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌ستپێکردنى واده‌ى ساڵى نوێى خوێندن و قه‌ره‌باڵغ بوونى قوتابخانه و خوێندنگه‌کان له ئاپۆراى خوێندکاران و قوتابیان ئیدى جۆرێکى ترى پشێوى س�ه‌رى هه‌ڵداوه ب����ه‌وه‌ى ه �هم��وو ن��اوه‌ن��دێ��ک��ى خوێندن ئازادانه هاتووه و له‌گه‌ڵ تاجرێکدا یان کۆمپانیایه‌کى جل و به‌رگ یان تازه ده‌وڵه‌مه‌ند بوویه‌کدا ڕێک ده‌که‌وێ به‌مه‌به‌ستى داب��ی��ن ک��ردن��ى پۆشاکى س�ه‌رج�هم ن��اوه‌ن��ده‌ک�هی��ان ک�ه مه‌به‌ست خوێندکار و قوتابیه‌کانیانه. گ��رف��ت �ه‌ک �ه ل���ێ���ره‌دای���ه ک���ه ئ �ه‌گ �ه‌ر به‌هه‌ر هۆیه‌که بووبێت چۆنێتى ئه‌و گرێبه‌سته‌ى که ناوه‌ندى خوێندنه‌که له‌گه‌ڵ کۆمپانیاکه ده‌ریده‌خات ،ده‌بێ هه‌ر قوتابیه‌ک یان خوێندکارێک ئه‌و بڕه پاره‌یه دابین بکات که قوتابخانه‌که بۆى ده‌بڕێته‌وه و نرخه‌که‌ى بۆ دیارى ده‌کات .ئهمه له‌الیه‌ک ،له الیه‌کى تره‌وه ده‌بێ ئاماژه‌ى پێبده‌م ئه‌وه‌یه له هه‌ندێ ناوه‌ند و له رۆشنایی هه‌ندێک ل���هو گ��رێ��ب�ه‌س��ت��ان�ه ه��ی��چ بایه‌خێک ن�ه‌دراوه به چۆنێتى و چه‌ندایه‌تى ئه‌و پۆشاک و کااڵیه‌ى که ده‌فرۆشرێت به قوتابى و خوێندکاره‌که و ته‌نانه‌ت هیچ پرس و ڕاوێژێکیش به که‌سانى پسپۆڕ ناکرێت. ج��ێ��ى داخ����ه ک �ه ب �ه ب���ه‌راوردک���ردن���ى چۆنێتى و چه‌ندایه‌تى ئ �هو کااڵیه ب �ه ه �هم��ان ج��ۆر و ن��رخ��ان�هى ک �ه له ب�����ازاڕدا ه �هی �ه ج��ی��اوازی��ی �ه‌ک��ى ڕه‌ه��ا و دی��ار ده‌بینرێ که ئهمه بۆ خۆى به‌تااڵن ب��ردن و گوێنه‌دانى گیرفانى که‌سوکار و خ��ان �ه‌واده‌ى هه‌موو ئه‌و قوتابی و خوێندکارانه ده‌شکێته‌وه که رۆڵه‌کانیان داوه‌ت���ه ده‌س��ت ڕه‌حمه‌تى ب��ڕی��ارى ق��وت��اب��خ��ان�ه‌ک��ان و له‌سایه‌ى په‌کپۆشی دا زۆرێک له هاواڵتیانى که‌مده‌رامه‌ت ده‌بنه قوربانى ئه‌و بڕیار و بارودۆخه. ده‌ش���ێ وه‌زاره‌ت���ه‌ک���ان خ��ۆی��ان هه‌ستن ب �هو ک��اره و له سێ مانگى پشووى ه��اوی��ن �ه‌دا ه �هم��وو ئ��ام��اده‌ک��اری��ی�ه‌ک بکه‌ن بۆ ئاماده‌کردنى ئه‌و سیستمه باش و ئه‌رێنییه‌ى که ههیه و کارى پێده‌کرێت .له‌گه‌ڵ رێزدا نه‌ک هه‌ندێ گیرفانبڕ و قۆرخکار هه‌ستن به‌م کاره جوانه‌ى که رووى ناوه‌نده‌کانى خوێندن به ئاقارێکى گه‌شاوه و یه‌کڕیز خستندا ده‌ب �ه‌ن و ئ�هو جیاوازییه‌ى که هه‌بوو له‌نێوان ده‌رامه‌تدار و بێده‌رامه‌تداره‌کاندا بنه‌بڕ بکردرایه. ده‌ب���وو ح��ک��وم�ه‌ت ئ���ه‌وه‌ى ب��زان��ی��ای�ه و لێکۆڵینه‌وه و به‌دواداچوونى وردى بۆ نرخى ئه‌و پۆشاکانه بکردایه ،نه‌ک ته‌نها بڕیاره‌که ب��دات و ئیتر نه‌زانێ خوێندکارى هه‌ژارى ئه‌م واڵته ده‌که‌ونه چ دۆخێکه‌وه و توشى چ فشارێکى ئابورى و ده‌رونى ده‌بن ،خه‌ڵکانێکیش له پشتى ئه‌م کاره‌وه چ بازرگانییه‌ک ده‌که‌ن؟! Bestoon1617@yahoo.com
ت هۆشیار بێت و پێشه‌نگایه‌تی گه‌لی خۆی بکات ئازاریان نیشان بدات ،ده‌توانێت رۆڵی خ��ۆی بگێڕێت .ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د ج �ه‌واد پێیوایه پێویسته هونه‌ر رۆڵ��ى دیارى هه‌بێت بۆ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�هى ،وت��ى :ئێستا یه‌کێک له گرنگترین کێشه‌کانی گه‌لی کورد ،یه‌کێتی و یه‌کگرتنه. ئ �هم��ڕۆ ل �ه ه���ه‌ر شوێنێکی دن��ی��ادا گ���ه‌ل و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اک��ان ل �ه رێ��گ��ای دروستکردنی یه‌کێتی ،ده‌بنه خاوه‌نی ئیراده .کات کاتی شۆڕشی گه‌النه. بۆ ئه‌وه‌ی گه‌لی کوردیش بێته خاوه‌ن ئیراده‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆ و ئازاد ،ده‌بێت ی�ه‌ک��ێ��ت��ی خ���ۆی ب �ه‌ه��ێ��زب��ک��ات .ل �هم ب��واره‌دا ئ �ه‌رک دهکهوێته سه‌رشانی ه �ه‌ر مرۆڤێکی ک���ورد .و وتیشى: ئ �هم��ڕۆ پ����ارت ،رێکخستن و هێزه کوردییه‌کان باسی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ده‌ک�ه‌ن .به‌اڵم ئهمه به‌سنیه و ده‌بێت ه�ه‌ن��گ��اوی پراکتیکی بهاوێژرێت. هونه‌ر نابێت حزبی و شه‌خسی بێت، به‌ڵکو ده‌بێت ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی کۆمهڵگا ره‌چاو بکات .ئه‌م هونهرمهنده بڕواشى وایه :هونه‌رمه‌ندان ده‌توانن بۆ یه‌کێتی
ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی رۆڵێکی گرنگ بگێڕن و ب �ه ه��ون��ه‌ری خ��ۆی��ان ،ه�ه‌ن��گ��اوی پراکتیکی ب��ۆ یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی بهاوێژن .ئێمه ده‌زانین که کاریگه‌ری ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان ل �ه‌س �ه‌ر ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا و ه �ه‌روه‌ه��ا ه��ێ��زه سیاسییه‌کان ههیه. ئ �هو ه��ون �ه‌ره‌ی ک�ه ب��ارودۆخ��ی گه‌ل ده‌رده‌بڕێ و دهبێته وه‌اڵمی داخوازی و هه‌ستی گ �ه‌ل �ه‌ک �هی ،رۆح���ی پێ ده‌ب �ه‌خ��ش��ێ��ت و ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه خزمه‌تی کۆمهڵگا و یه‌کگرتویی ئه‌و گه‌له. ئه‌م هونه‌ره ،یه‌کێتی سازده‌کات و ئه‌و رۆحه دهبێته رۆحێکی نه‌ته‌وه‌یی. “م��اوه‌ی�ه‌ک�ه ل�ه ب��اش��وری کوردستان ده‌گه‌ڕێم” ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ى باکورى کوردستان له باره‌ى باشورى کوردستانه‌وه وه‌هاى وت :ماوهیهکه له باشوری کوردستان ده‌گ �ه‌ڕێ��م و ب�ه‌رن��ام�ه دروس��ت��ده‌ک �هم. به‌م ئامانجه‌وه توانیم سه‌ردانی زۆر شوێنی سه‌رسنوری کوردستان بکه‌م. زۆرم پێناخۆشبوو کاتێک ئه‌و سنوره س��اخ��ت��ان �هم ب��ی��ن��ى .وه‌ک����و ئ����هوه ب��وو
شمشێرێکیان له سه‌ردڵم دابێت .چۆن خاکی ئێمه‌یان دابه‌شکردووه و لێکیان دابڕاندوین .کاتێ بینیم ،هه‌ستم ب ه ئازارێکی ویژدانی کرد .وێڕای ئه‌و هه‌موو زوڵم و زۆره ،ئه‌مجاره ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ر هێرشی زۆر گه‌وره له‌سه‌ر گه‌لی ئێمه به‌ڕێوه ده‌به‌ن .ده‌بینین ک ه تورکیا ،ئێران و ئێراق به ئامانجی له‌ناوبردنی ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی ک��ورد هێرش ده‌ک �ه‌ن ،له به‌رامبه‌ری ئێمه خه‌ریکی جێبه‌جێکردنی پیالن و س��ی��ن��اری��ۆی گ��ڵ�اون .ج����ه‌واد ب ه پێویستى زان���ى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دان پێش ه�هم��وو که‌سێک ئ �هم ره‌وش���ه قبوڵ ن �ه‌ک �ه‌ن و ب��ب��ن�ه خ����اوه‌ن ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت، له‌وه‌باره‌وه بانگه‌وازى بۆ هونه‌رمه‌ندانى ب���اش���ورک���رد ،وت����ى :ب���ان���گ���ه‌وازم بۆ ه�هم��وو هونه‌رمه‌ندانی ئاشتیخواز، ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان��ی ک���ورد و به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی باشوری کوردستان ،با له به‌رامبه‌ر ئه‌م بارودۆخه بێده‌نگنه‌بین. ب����ه‌دوای ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی و ک����رده‌وه‌ی شه‌خسی خۆمان نه‌که‌وین .هونه‌رمه‌ند
ئه‌وکه‌سه‌یه هه‌مووکات هۆشیاربێت و پێشه‌نگایه‌تی گه‌لی خ��ۆی بکات. ده‌ب��ێ��ت ئێمه ب��ۆ پ��اراس��ت��ن��ی ن���رخ و ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مان خه‌بات و پێشه‌نگایه‌تی بکه‌ین .له‌مبواره‌دا چ��ی ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه س�ه‌رش��ان��م��ان ،ده‌بێت جێبهجێ بکه‌ین .له وه‌ها سه‌رده‌مێکی ئاوارته‌دا ،هه‌ر هه‌نگاوێک ،گرنگ و به نرخه .پێویسته ئه‌م به‌رپرسیارێتی ه ب �ه‌ج��ێ ب��ه��ێ��ن��ی��ن .ئ �هم �ه ئ�ه‌رک��ێ��ک��ی ئێمه‌یه و ئه‌رکێکی ویژدانی و واڵتپارێزییه.
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
11
ـوتابخانه‌یه‌کى هونه‌رى کوردى سه‌یر ده‌کرێت
رونى خه‌ڵکى کوردستاندا جێگه‌ى خۆیگرتوه» پ��ێ��وه دی���اره ت��وان��ی��وی�ه‌ت��ى ل �ه رێگه‌ى ه��ون �ه‌ره‌ک �هی �هوه خزمه‌تێکى گ���هوره ب �ه میله‌تى ک���وردى ب��ک��ات ،ه��ادى مه‌حمود وتیشى :ئ �هو یه‌کێکه له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى ئێمه‌ى کورد ده‌توانین ش��ان��ازى پ��ێ��وه ب��ک�هی��ن ،وه‌ک چ��ۆن واڵت��ان��ی��ت��ر ش��ان��ازى ب �ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده گه‌وره‌کانى خۆیانه‌وه ده‌که‌ن ده‌توانین ب���ه ش���ان���ازی���هوه ب �ه‌ره �هم �ه‌ک��ان��ى بۆ میله‌تانیتر نمایش بکه‌ین و شانازی ب��ک�هی��ن ک �ه خ���اوه‌ن���ى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى گه‌وره‌ین. هه‌روه‌ها هادى ،وتى :دیاره به‌راستى درێغى ن �ه‌ک��ردوه چ��ۆن ب��ۆى کرابێت مه‌ینه‌تى زۆرى کێشاوه تا توانیوێتى ئ���هو ک��ۆم �ه‌ڵ �ه ب �ه‌ره �هم �ه ه��ون �ه‌ری � ه جوانانه پێشکه‌ش به ئێمه بکات ،ئه‌و خه‌اڵتکردنه‌ى چایخانه‌ى شه‌عبیش ئیشێکى ج���وان ب��وو ب��ا ئ �هو نه‌ریت ه الب��ب��رێ��ت ک��ه ب��ه م���ردوی���ى خ �ه‌اڵت��ى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د و ن���وس���ه‌ر و داه��ێ��ن �ه‌ر ده‌کرێت ،ئهمه کارێکى زۆر جوان ه ئه‌و نه‌ریته پێچه‌وانه بوه‌ته‌وه خۆى ب ه چاوى خۆى ده‌بینێت که میله‌ته‌که‌ى چۆن رێزى لێده‌گرن و چۆن ده‌ستده‌خه‌ن ه
سه‌ر دڵیان بۆ ئه‌و به‌رهه‌مه جوانانه‌ى. م��ح �هم �ه‌د س���اڵ���ح ،وێ��ن�ه‌ک��ێ��ش�ه‌ک�هى چ��ای��خ��ان �هى ش��ه‌ع��ب ،ک��ه ل�ه‌ک��ات��ى ب �ه‌خ��ش��ی��ن��ى خ���ه‌اڵت���ى رێ��زل��ێ��ن��ان ب ه هونه‌رمه‌ند که‌ریم کابان ئه‌ویش ب ه کێشانى وێنه‌یه‌کى ب���ه‌ژدارب���وو .ب ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت :وه‌ک هونه‌رمه‌ندى کۆن ئه‌وه‌ى بیرم دێت تاکه هونهرمهنده ک��هم��اوه و خ����اوه‌ن که‌سایه‌تیه‌کى ب���ه‌رزه ،گۆرانیبێژێکى ک��ۆن�ه زۆر ب�ه‌رز و پیرۆزه و گۆرانیه‌کانى ک ه ئه‌یانبیسى ئه‌تباته‌وه بۆ سه‌رده‌مێکى کۆن. الخۆشیه‌وه (شوان) کوڕى هونه‌رمه‌ند که‌ریم کابان بۆ (چه‌تر) سه‌باره‌ت ب ه ژیان و که‌سایه‌تى باوکى وتى :باوکم که‌سێکى هێمن و له‌سه‌رخۆیه ،توند و توڕه نیه له ماڵه‌وه. هه‌روه‌ها شوان له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى له‌چاو ئه‌و خزمه‌ته زۆره‌ى هونه‌ر که باوکى کردوێتى ،تاچه‌ند توانراوه خزمه‌تى بکرێت ،وتی :پێموایه خزمه‌تکردنى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د خ��ۆش�ه‌وی��س��ت��ى خه‌ڵک ه بۆى ،چونکه ئه‌و رێزه‌ى له که‌سێک ده‌گیرێت که خزمه‌تى کردبێت له‌و
هه‌مووشتێک زی��ات��ره و ت��ا ئیستا چه‌ند جارێک خه‌اڵتى رێ��ز لێنانى وه‌رگرتوه و له هه‌موو ئاسته‌کاندا ب ه شانازیه‌وه به‌ڕێزه‌وه لێیده‌ڕوانرێت ک ه به بڕواى من ئهوهنده به‌سه. هه‌روه‌ها شوان باسى له‌وه‌کرد :باوکى ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده ب��ه‌ش��ێ��وازى ئ�ه‌ک��ادی��م��ى م��ۆس��ی��ق��اى ن���ه‌خ���وێ���ن���دوه ،ه��هم��وو ئ��اوازه‌ک��ان خ��ۆى دای��ن��اوه که له ناو ه��ون �ه‌رى ک���ورد و ده‌رون����ى خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان��دا ج��ێ��گ�هى خ��ۆی��گ��رت��وه. سه‌باره‌ت به ته‌ندروستى باوکى وتى: نه‌خۆشیه‌کى درێ��ژ خایه‌نى ههیه و ئهوه بوه‌ته هۆى ئه‌وه‌ى زۆربه‌ى کات ئازارى بدات و کهمتوانا و بێتاقه‌تى بکات ،به‌اڵم ئێستا که‌مێک باشتره. ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دى گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژ ،ک�ه‌ری��م کابان له‌کاتى رێزلێنانه‌که‌یدا ک ه له چایخانه‌ى شه‌عب پێشکه‌شیکرا ت��ای��ب �ه‌ت ب��ه (چ���ه‌ت���ر) وت����ى :زۆر خۆشحاڵ بووم که له‌الیه‌ن چایخانه‌ى شه‌عبه‌وه خه‌اڵتکرام .زۆر شادومانم n ،که‌ریم کابان ل ه رۆژی دانانی په‌یکه‌رێک بۆی ل ه سلێمانی فۆتۆ :ئینتهرنێت وت��ی��ش��ى ک �ه ئ���هم خ �ه‌اڵت��ان �ه ئه‌بێت ه هۆى ئ�ه‌وه‌ى زۆرت��ر خزمه‌تى هونه‌رى کوردى بگرم( .چه‌تر) هه‌وڵیدا زیاتر هونه‌رى و به‌رهه‌مه‌کانى و بارودۆخى به‌هۆى بارى ته‌ندروستى هونه‌رمه‌نده‌و‌ه کوردى بکه‌م ،زۆرتر رێز له هونه‌رى هونه‌رمه‌ند بدوێنێت ،له‌باره‌ى ژیانى ه��ون �ه‌ر ل��هروان��گ��هى ئ�����ه‌وه‌وه ،ب �ه‌اڵم نه‌یتوانى.
هونه‌ری
دوو شانۆکارى کورد له ()15 فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تیدا
نازێ عه‌زیزى قه‌ره‌باڵغترین ئاهه‌نگى چوارچراى تۆمارکرد
البۆری شانۆى اللش که تایبهته به‌هه‌ردوو هونه‌رمه‌ندى کورد (نیگار حه‌سیب) و (شه‌ماڵ عومه‌ر) له ڤییه‌ناى پایته‌ختى نه‌مسا به‌ئه‌زموونى (بێ سێبه‌ر) بوه میوانى خولى هه‌شته‌مینى فێستیڤاڵى نێونه‌ته‌وه‌یى شانۆ. ئه‌م فێستیڤاڵ‌ه که له شارى (پلۆڤدیڤ)ى بولگاریا که له ( 1ـ��ـ)10ى ئه‌م مانگه ب�ه‌رده‌وام�ه و ئه‌مڕۆ دوایین رۆژێتى ،له ماوه‌ى هه‌شت رۆژى فێستیڤاڵه‌که‌دا له‌گه‌ڵ ئه‌کته‌ر‌ه به‌شداربووه‌کانى فێستیڤاڵه‌که‌دا رۆژانه به‌چڕوپڕى له‌سه‌ر ته‌کنیکى ده‌نگ و جه‌سته کاریانکرد و له کۆتایى فێستیڤاڵه‌که‌دا تێکڕاى ئ�هم ک��اره رۆژانه‌یی‌ه له‌شێوه‌ى پێرفۆرمانسێکدا بۆ به‌شداربووان و بینه‌ران نمایشکرا. پرۆژه‌ى (بێ سێبه‌ر) ئه‌زمونێکى سه‌رکه‌وتووى البۆرى شانۆى اللشه‌و له‌چه‌نده‌ها وێستگه‌ى ئه‌زموونکارى ج��ی��اوازدا پێشکه‌شکراوه ،له ساڵى ()2006هوه بۆ ( )2011ئه‌م پرۆژهیه توانیوێتى له‌پانز‌ه فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى ب��ۆ شانۆ و پێرفۆرمانس و میوزیک نمایشکراو‌ه .
ژن�ه هونه‌رمه‌ندى خه‌ڵکى رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستان (نازێ عه‌زیزی) ،شه‌وه ئاهه‌نگێکى که له هوتێل چوارچارى شارى هه‌ولێر سازکرد ( )٥٠٠که‌س تێیدا ئاماده‌بوون که ب��ووه قه‌ره‌باڵغترین ئاهه‌نگى هوتێل چوارچرا. ئ�هم ئاهه‌نگه به ب�ه‌ش��دارى دوو گۆرانیبێژى دیکه ئه‌نجامدرا و ئاهه‌نگى تایبه‌تى هونه‌رمه‌ند نازێ ع �ه‌زی��زى ب��وو ،به‌بێ ریکالمکردن ( )٥٠٠که‌س ئ���ام���اده‌ى ئ��اه�ه‌ن��گ�ه‌ک�ه ب����وون ،ک �ه ل �ه ش��اره‌ک��ان��ى سلێمانى و دهۆک ناوچه جیاجیاکانى تره‌وه خه‌ڵک به‌شداربوون ،به‌مه‌ش نازێ عه‌زیزى بووه هونه‌رمه‌نده‌ى خاوه‌ن قه‌ره‌باڵغترین ئاهه‌نگى هوتێل چوارچرا. ن���ازێ ع �ه‌زی��زى ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��دی گۆرانیبێژ خ��اوه‌ن چه‌ندین ئه‌لبوم ،له باره‌ى هه‌ستى خۆى له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و پێشوازیه گه‌رمه‌ى خه‌ڵکدا ،رایگه‌یاند :سوپاسى هۆتێلى چ��وارچ��را ده‌ک �هم بۆ سازکردنى ئ�هو شه‌وه کۆنسێرته ،به‌سازکردنى زۆر دڵخۆش بووم ،سوپاسى هه‌موو ئاماده‌بوانیش ده‌که‌م.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
فۆتۆ /شۆڕش مسته‌فا
هونه‌ر و وێژه
جه‌واد مه‌روانى :هونه‌رمه‌ند ئه‌وکه‌سه‌یه که هه‌مووکات
(ف �ه‌رق��ی��ن)ی ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ساڵی دووه‌م ژماره 76 ل �ه‌دای��ک ب���ووه .زی��ات��ر ژی��ان��ى له‌و دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه ناوچه‌یه تێپه‌ڕاندوه ،به‌هۆى ئه‌وه‌ى ل ه بنه‌ماڵه‌یه‌کى هونه‌ریدا له‌دایکبوه و باوکى په‌یکه‌ر و نه‌خش و نیگاری دروستکردوه .به‌یت و مه‌قامی وتوه ئاماده‌کار و وه‌ک جه‌واد مه‌روانى وتى :به‌یت و مه‌ولود‌ی باوکم زۆر کاریگه‌ری عه‌دنان عه‌لی له‌سه‌رم هه‌بوه‌و بۆیه هه‌ر له منداڵییه‌و‌ه حه‌زم له هونه‌ر بووه ،له مزگه‌وته‌کاندا جه‌واد مه‌روانى هونه‌رمه‌ندى ب��ان��گ��م ده‌دا ،ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌وه‌ی ده‌ن��گ��ی واڵتپارێز ،که خه‌ڵکى باکورى منیان په‌سندکرد .جه‌واد زیاتر وتى: کوردستانه له‌دیدارێکى (چه‌تر) ح �ه‌زم زیاتر له گ��ۆران��ی ده‌نگبێژی دا باس له گرنگى رۆڵى و م�ه‌ق��ام ب��وو .ل �هو ک��ات �ه‌دا خه‌ڵک هونه‌رمه‌ندان ده‌کات ،پێیوایه منیان بانگده‌کرد بچم له مه‌جلیس هونه‌رمه‌ندان ده‌توانن بۆ یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی رۆڵێکی گرنگ و داوه‌ته‌کانیاندا گ��ۆران��ی بڵێمه‌وه. به‌مجۆره له ناوچه‌که‌دا به‌ناوبانگ بگێڕن و هه‌نگاوی پراکتیکی بهاوێژن ،پێشیوایه هونه‌رمه‌ند ب�����ووم .چ �ه‌ن��د ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دی ت��ری به‌ناوبانگیتر له ناوچه‌که‌دا هه‌بوون. ئه‌وکه‌سه‌یه که هه‌مووکات یه‌ک له‌و هونهرمهنده نه‌مرانه( ،شیار هۆشیاربێت و پێشه‌نگایه‌تی فه‌رقینی)بوو. گه‌لی خۆی بکات. هونه‌رمه‌ند جه‌واد مه‌روانی ،له ساڵی «زۆرج����اران ل�ه‌ب�ه‌ر وت��ن��ى گ��ۆران��ی، ( )1996له دێهاتێکی شارۆچکه‌ی ده‌وڵه‌ت هه‌ڕه‌شه‌ی لێکردم»
10
م �هروان��ى ب��اس��ى ل �ه ئاسته‌نگى ئه‌و س �ه‌رده‌م �هى ب���ه‌رده‌م گ��ۆران��ى ک��وردى کرد و ئه‌وه‌ى وت :له‌دوای کوده‌تای ( )12ئه‌یلولی ساڵی ( )1980هیچ که‌سێک نه‌یده‌وێرا گۆرانی کوردی ب��ڵ��ێ��ت�هوه ،چونکه ده‌وڵ��ه‌ت��ی ت��ورک گ��ۆران��ی ک��وردی ق�ه‌ده‌غ�ه کردبوو، به‌اڵم ئێمه زیاتر گۆرانی کوردیمان ده‌وت �هوه .له ساڵی ( )1983ده‌وڵه‌ت له شاری ئامه‌د پێشبڕکێ هونه‌ری سازکرد ،من به‌شداریمکرد و بووم به یه‌که‌م .به‌مجۆره منیان برد بۆ رادیۆ و له‌وێش ده‌ست به‌کاربووم .هه‌روه‌ها بڕیاریاندا بمنێرن بۆ کۆنسێرته‌کان. ب���ه‌اڵم م��ن قبوڵم ن �ه‌ک��رد و ن�ه‌چ��ووم بۆ رادی��ۆ و کۆنسێرتی ده‌وڵ �ه‌ت .ل ه ساڵی ()1983وه تا ساڵی ()1992 به شێوه‌یه‌کی پرۆفیشناڵ گۆرانیم خ��وێ��ن��د .زۆر ج�����اران ل���ه‌ب���ه‌ر وت��ن��ى گۆرانی ،ده‌وڵه‌ت هه‌ڕه‌شه‌ی لێکردم و ته‌نانه‌ت جارێک هه‌شت ساڵ و چوار مانگ سزای زیندانیان بۆ بڕیمه‌وه. “خاک ،سه‌رچاوه‌ی کلتور و هونه‌ره“
ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���د ب���اس���ى ل���ه ه���ۆک���ارى رۆشتنى بۆ ئه‌وروپا وه‌ها کردو وتى: ل�ه س�ه‌ره‌ت��اک��ان��ی س��ااڵن��ی ()1990 دا ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ده‌وڵ����ه‌ت ل �ه رێ��گ��ای ک��ۆن��ت��راگ��ه‌ری�لا و ح����زب����واڵوه زۆر که‌سێتی پێشه‌نگیان شه‌هیدکرد. ژماره‌یه‌کی زۆر رۆشنبیر ،هونه‌رمه‌ند، سیاسه‌تمه‌دار ،واڵتپارێزی ک��ورد ب ه شێوه‌یه‌کی وه‌حشیانه له الی �ه‌ن ئه‌و هێزه ده‌ستدرێژانه‌وه شه‌هیدکران .له‌و سه‌رده‌مه‌دا هه‌ڕه‌شه‌یان له منیش کرد. هه‌ر که‌سێک بۆ تێکۆشانی ئازادی گ�ه‌ل��ی ک���ورد ه �ه‌وڵ��دان��ی ب��ک��ردای�ه، ده‌کوژرا .به نمونه ،نه‌یانده‌هێشت ئێم ه به‌ئاسانی ه��ون�ه‌ره‌ک�هم��ان پێشکه‌ش بکه‌ین .له‌به‌ر ئه‌و هه‌ڕه‌شه‌یانه ،ناچار بووم له ساڵی ( )1992بڕۆمه ئه‌وروپا. جه‌واد مه‌روانى وه‌ک هونه‌رمه‌ندێکى نیشتمانپه‌روه‌ر باسى له دورى خۆى ل ه نیشتمانکرد ،وتى :ناوه‌ڕۆکی کلتور و هونه‌ر په‌یوه‌ندییه‌کی ئێجگار نزیکی به خاکه‌وه ههیه .خاک ،سه‌رچاوه‌ی کلتور و ه��ون�ه‌ره .هونه‌رمه‌ندێکیش
هه‌ست و بیری له‌سه‌ر خاکی خۆی ده‌ڕوێ��ن��ێ و م �ه‌زن��ی ده‌ک���ات .بۆی ه دوری له نیشتمانی کاریگه‌رییه‌کی س�����ۆزداری ل��ه‌س��ه‌رم ه���ه‌ب���ووه .هیچ شوێنێک به‌قه‌د واڵت بۆ م��رۆڤ، شیرین و جوان نیه .کاتێک مرۆڤ له نیشتمان دورده‌بێته‌وه ،زیاتر نرخ و قیمه‌تی خاکی خ��ۆی ،شوێنه‌کانی واڵت���ی خ���ۆی ،م��رۆڤ�ه‌ک��ان��ی و هه‌ر شتێکی واڵت��ی خ��ۆی ده‌زان��ێ��ت .ئه‌م ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��ده ب �ه م�ه‌ت��رس��ى زان���ى ک ه هونه‌رمه‌ند کاتێک له خاکه‌که‌ی دورده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه ،کلتوری جیاوازتر کاریگه‌ری له‌سه‌رده‌که‌ن .بۆیه وتى: پێویسته هونه‌رمه‌ند له هه‌ر شوێنێک که ده‌بێت له راستی کۆمه‌اڵیه‌تی، نه‌ریتی و کلتوری خۆی دورنه‌بێته‌وه. هه‌میشه له شوێنێک وه‌ک ئه‌وروپا ئه‌م مه‌ترسییه ههیه .هه‌ربۆیه جه‌واد وه‌ک خ��ۆى وت��ى :که چ��وه ئه‌وروپا له ده‌زگای (هونه‌رکۆم) که شوێنی رێ��ک��خ��س��ت��ن��ب��ون��ی ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان��ی کوردبوو ده‌ستم به‌کارکرد ،هه‌وڵمداوه
له‌وێوه شۆڕشی گه‌لی کورد نیشانی ه���هم���وو دن���ی���ا ب���ده‌ی���ن و ک��ل��ت��وری خ��ۆم��ان بژیێنین .ئ �هو هونهرمهنده وت��ی��ش��ى :خ��ه‌ب��ات��ی ئ����هو ده‌زگ���ای��� ه به‌پێی ئ�هو س�ه‌رده‌م�ه زۆر گرنگبوو و ک��اری��گ�ه‌ری��ی�ه‌ک��ی زۆری���ک���رد .ل ه هه‌مانکاتدا له (کۆما ب�ه‌رخ��ۆدان) دا شوێنم گرت .له رێگای خه‌باتی ه��ون�ه‌ری��ی�هوه س �ه‌ردان��ی زۆر شوێنی دنیامکرد .ه �ه‌روه‌ه��ا خه‌ریکی زۆر خه‌باتی جۆراوجۆری هونه‌ری بووم. “هونه‌ر نابێت حزبی و شه‌خسی بێت” مه‌روانى باسى له کاریگه‌ری هونه‌ر و هونه‌رمه‌ند له‌سه‌ر کۆمهڵگا کردو رون��ی��ک��ردهوه :ه��ون �ه‌ر راس��ت �ه‌وخ��ۆ ب ه ژی��ان��ی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اوه پ �هی��وه‌ن��دی��داره، راس���ت���ی ژی�����ان ل���ه‌الی���ه‌ن م�����ادی و مهعنهوییهوه ده‌رده‌ب��ڕێ��ت .ه�ه‌روه‌ه��ا هونه‌رمه‌ند ره‌نگ و ده‌نگی ویژدانی گه‌له و کاریگه‌ری هونه‌ر له سه‌ر کۆمهڵگا زۆره .ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ی ب��ت��وان��ێ��ت ب �ه ه��ون��ه‌ری خ���ۆی ،بێت ه وه‌اڵمی داخوازییه‌کانی گه‌ل و ئێش و
کــه‌ریم کـابان وه‌ک قــ
«له ناو هونه‌رى کورد و ده‌ر
که‌ریم کابان هونه‌رمه‌ندى گۆرانیبێژ که له سه‌ره‌تاى ساڵى چله‌کانه‌وه گۆرانى ده‌ڵێت ،ئه‌و که یه‌کێکه له هونهرمهنده ناسراوه‌کانى کورد که خاوه‌نى ریتم و ده‌نگێکى تایبه‌تمه‌نده له گۆرانیى کوردیدا و جێده‌ستى له به‌ره‌وپێشبردنی هونه‌رى کوردیدا دیاره ،هه‌ندێک که‌س وه‌ک قوتابخانه‌یه‌کى هونه‌رى ناویده‌به‌ن ،ئه‌م هونهرمهنده هه‌رچه‌نده بارى ته‌ندروستى کهمتوانا و بێتاقه‌تى کردوه، که‌چى هه‌ر هه‌وڵى خزمه‌تى زیاترى هونه‌رى کوردى ده‌دات.
ک���ه‌ری���م ک���اب���ان ک���ه ن����اوى ت����ه‌واوى (ک �ه‌ری��م ج��ه‌الل ک��اب��ان)ه ،ل�ه ساڵى ( )1927له گ�ه‌ڕه‌ک��ى مه‌ڵکه‌ندیى ش��ارى سلێمانى له دایکبووه ،ساڵى ( )1945بووه‌ته ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى به‌شى ک��وردى له رادی��ۆى به‌غدا ،هه‌ر له‌و ساڵه‌شدا یه‌که‌مین به‌رهه‌مى خۆى باڵوکردۆته‌وه که بریتیبوو له ()8 گ��ۆران��ى و دی��ارت��ری��ن��ی��ان گ��ۆران��ی��ى
که‌سایه‌تی هه‌فته
ئاماده‌کار سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ
دکتۆر محه‌مه‌د مه‌حوى مامۆستاى کۆلێژى زمان له زانکۆى سلێمانى بۆ (چه‌تر) له باره‌ى گرنگی ستاندارکردنى زمانى کوردییه‌و‌ه دواو ،وت «مۆڵه‌تى توێژینه‌وه‌م دوو ساڵ له خوێندنى بااڵ وهرگرتووه بۆ ئه‌وه‌ى دیالێکتى کرمانجى ناوه‌ڕاست بکه‌م به زمانى ستانداردى ک��وردی��ی ،راشیگه‌یاند ئهمه زی��ان به زاراوه‌کانیتر ناگه‌یه‌نێت ،پێشیوایه چه‌ند کۆنفراسێک چاره‌سه‌رى زمانى کوردی ناکرێت. دکتۆر محه‌مه‌د باسى له پێویستى بونى زمانى
(یاران وه‌سیه‌تم ،شه‌و)بوو. زۆرب�����هى س �ه‌رک �ه‌وت��ن �ه‌ک��ان��ى تیپى مۆسیقاى سلێمانى ،دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌م هونهرمهنده ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���دى م��ۆس��ی��ق��ى ئ���ه‌ن���وه‌ر ق����ه‌ره‌داغ����ى ،س���ه‌ب���اره‌ت (ب �ه‌ک �ه‌ری��م ک����اب����ان) ب���ۆ (چ���ه‌ت���ر) ئ���ام���اژه‌ى به‌وه‌کرد :له ناوه‌ڕاستى شه‌سته‌کانه‌و‌ه له رێگه‌ى براکه‌یه‌وه قادر کابانه‌و‌ه ن��اس��ی��م ،ک��ات��ێ��ک ل���ه‌گ���ه‌ڵ گ��روپ � ه تازه‌که‌ى ئێمه کاریده‌کرد هه‌ندێک ئ��اوازى ت��ازه‌ى ده‌هێنا ده‌ی��وت ئ��اوازى که‌ریمى برامه که بۆنێکى جوانی لێده‌هات .ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغى دانبه‌وه‌دا ده‌نێت که به‌ڕاستى هونه‌رمه‌ندێکى گ �ه‌وره‌ی �ه ،وت��ى :کاتێک گۆرانى ده‌وت که پێشمه‌رگه‌بووین له شاخدا به ئاواز و شیعرى جوان زۆر له‌گه‌ڵ ئه‌و س�ه‌رده‌م�ه‌دا ده‌گونجا .یه‌کێک له تایبه‌تیه‌کانى ئه‌و هونهرمهنده ک ه هه‌یه‌تى کاتێک ئاوازێک داده‌نێت بۆ شیعرێک ،شیعرێکى زۆر جوانى هه‌ڵده‌بژارد له‌سه‌ر ماناى شیعره‌ک ه ئ����اوازه‌ک����هى ه���ه‌ڵ���ده‌ب���ژارد .ئ �ه‌گ �ه‌ر چ��ى خۆیشى دی��راس �ه‌ت��ى موسیقاى
د.محه‌مه‌د مه‌حوى :به‌چه‌ند کۆنفراسێک چاره‌سه‌رى زمانى کوردیی ناکرێت س��ت��ان��دارد ب��ۆ ن���ه‌ت���ه‌وه‌ى ک���وردک���رد ،وت����ى :ه�ه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک خاوه‌نى زمانى خۆیه‌تى ،که پێکهاتووه له چه‌ند زاراوو‌ه وه‌چ‌ه زارێک .پێویسته ئه‌و زاراوه و وه‌چه‌زاران‌ه به‌شێوه‌یه‌ک بکه‌ونه‌ڕوو که بۆ یه‌کزمان ده‌گه‌ڕێنه‌وه ،ئێمه‌یش له رێگه‌ى ئه‌و زاراوه بتوانین زمانێکى ستانداردى له‌و شێوهیه بهێنین‌ه ئاراوه که ئه‌و جیاوازییان‌ه که‌م بکاته‌وه‌و زاره‌کان وه‌کو زمانێک لێک نزیک بکاته‌وه ،له‌به‌رئه‌و‌ه ره‌م��زى ده‌ربڕینى ه�ه‌ر حکومه‌تێک زمانه‌که‌یه‌تى چ به نوووسین چ به ده‌ربڕین ،جونک‌ه له رێگه‌ى به‌ستانداردکردنى زمانى کوردییه‌و‌ه کێشه‌ى رۆژهه‌اڵتی کوردستان چاره‌سه‌رده‌کرێـت ،چونکه ئه‌وان هه‌لومه‌رجى ئه‌وه‌یان نییه وه‌ک ئه‌وه‌ى ئێمه هه‌مانه. ئه‌م مامۆستای‌ه وتیشى :کرمانجى ناوه‌ڕاست پێویسته بکرێته زمانى ستانداردى کوردیی ،جونک‌ه ئێمه ته‌نیا بۆ خومان کارناکه‌ین ،به‌ڵکو بۆ خه‌ڵکى رۆژهه‌اڵتى کوردستانیش کرمانجى ن��اوه‌ڕاس��ت ده‌ک �هی��ن به ستاندارد ،ئهمه هۆکارێک بوو ،هۆکارێکى دیکه‌یش له باشورى کوردستاندا حکومه‌تى کوردی ههیه ،که پێویسته زمانى ستانداردى هه‌بێت و زۆرینه‌ى خه‌ڵکى کوردستانیش به‌و زار‌ه ده‌دوێ��ن .ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که ئهمه مه‌ترسى بۆسه‌ر زاره‌کانیتر نابێت. د .محه‌مه‌د مه‌حوى وتیشى :هه‌نگاوه‌کانم بۆ زمانى ستانداردى کرمانجی ناوه‌ڕاست که دهبێته زمانى ره‌سمیی و له داموده‌زگاکان و ناوه‌نده‌کانى خوێندا به‌کاردێت .نزیکه‌ى پانزده‌ساڵ‌ه کار بۆ ئهوه ده‌که‌م
مۆدێلى رێزمانى کوردیی بهێنم‌ه ئ��اراوه ،چونکه زمانى ستاندارده‌ک‌ه دوو بهشه ( ئۆستۆگرافی و خاڵبه‌ندییه) و ( فه‌رهه‌نگ و رێزمانه‌که‌یه‌تى)، له‌به‌رئه‌و‌ه به‌شى یه‌که‌مى ئه‌م پرۆژهیه ئاماده‌کراو‌ه که مۆدێلى رێزمانه‌که‌یه‌تى ،به‌شی دووه‌میشى به ستانداردکردنه‌که‌و خاڵبه‌ندییه‌که‌یه ،له‌ئێستایشدا م��ۆڵ�ه‌ت��ى ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌م ل �ه وه‌زاره‌ت خوێندنى بااڵ وهرگرتووه بۆ ساڵێک .له‌باره‌ى کۆنفراسه‌که‌ى که له رۆژانى رابردوودا بۆ زمانى کوردى به‌سترا ،وتى: تاراده‌یه‌ک پێم باشه ،به‌اڵم به چه‌ند کۆنفراسێک چاره‌سه‌رى زمانى کوردیی ناکرێت.
پۆزش داواى ل���ێ���ب���وردن ل���ه خ��وێ��ن��ه‌ران��ى رۆژنامه‌که‌مان و هونه‌رمه‌ند گه‌زیز‌ه عومه‌ر ده‌که‌ین ،به‌هۆى تێپه‌ڕبوونى چ �ه‌ن��د ه �ه‌ڵ �هی �ه‌ک ب �ه‌س �ه‌رم��ان��دا ل ه گۆشه‌ى که‌سایه‌تى هه‌فته‌ى الپه‌ڕه‌ی هونه‌ر و وێژه‌ی ژماره‌ى رابردوودا. رۆژنامه‌ی(چه‌تر)
نهبوه ،ب �ه‌اڵم وه‌ک ئاره‌زومه‌ندێک ئیشه‌کانى ئه‌کرد. قه‌ره‌داخى پێیوایه سه‌رکه‌وتنه‌کانى ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د ک �ه‌ری��م ک��اب��ان زۆرب���هى ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه ب��ۆ ت��ی��پ��ى موسیقای سلێمانى ،چونکه به‌جوانى کاره‌کانى ب��ۆ ده‌ک���رد .ه �ه‌روه‌ه��ا ک�ه‌ری��م کابان نمونه‌ى هونه‌رمه‌ندێکه که ئیلتیزامى ب �ه ک��ات��ی خ��ۆی �هوه ده‌ک���رد رێ���زى ل ه هونه‌ره‌که‌ى ده‌گ��رت ،زۆر نه‌رمونیان ب���ووه ل�ه ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت��دا ،هه‌رگیز وه‌ک تیپى مۆسیقى توشى کێش ه نه‌بوین له‌گه‌ڵیدا. ه���ه‌رل���ه‌ب���اره‌ى ک��اره‌ه��ون �ه‌ری �ه‌ک��ان��ى، هونه‌رمه‌ند گۆرانیبێژ زاهیر جه‌الل، وت���ى :ک �ه‌ری��م ک��اب��ان یه‌کێکه ل�هو هونه‌رمه‌ندانه‌ى که شایه‌نێتى چه‌ندین رێوره‌سمى گه‌وره و چه‌ندین خه‌اڵتى به‌نرخى پێشکه‌ش بکرێت .زهیرجه‌الل باسیله‌وه‌شکرد ئ��هو ل�ه خێزانێکى شۆڕشگێره و هه‌م به‌چه‌ک هه‌م ب ه ده‌نگ ،وتیشى :گۆرانیه‌کانى ئهوهنده جوانن که ناوى دێنى واته سلێمانى وات ه جوانى ،ئه‌و هونهرمهنده ،زیاتر دواو وتى :که‌ریم کابان دواى شه‌هیدکردنى
(قادر کابان)ى برای زۆر کاریگه‌رى ل�ه‌س�ه‌رى ه�ه‌ب��وو ،هه‌ندێک گۆرانى ل���هو س���ه‌رده‌م���ه‌دا ده‌وت ژێ���ر ب�ه‌ژێ��ر مه‌به‌ستى شه‌هیدکردنى براکه‌ى بوو و بۆ ئه‌وه‌شى ده‌وت و به‌جۆرێکێتر الى خه‌ڵکى باسیده‌کرد بۆ ئ �ه‌وه‌ى هیچ خێزانێک توشى کێشه نه‌بێت. زاه���ی���ر راش��ی��گ �هی��ان��د :ئ��ی��ش�ه‌ک��ان��ى زۆر ج���وان ب����وون ،ک���ورت و پوخت ب��ووه ئ�هو که‌میه وای��ک��ردوه که به‌و جوانیه بمێنێته‌وه .من یه‌کێکم له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى که السایان ده‌که‌مه‌و‌ه زۆر گۆرانیه‌کانیم به‌دڵن.
هونه‌رمه‌ند ه��ادى مه‌حمود ،رایوای ه هونه‌رمه‌ندێکى گه‌وره‌ى گه‌له‌که‌مانه، خاوه‌نى رێچکه‌یه‌کى هونه‌رى تایبه‌ت به‌خۆیه‌تى و ده‌توانین بڵێین خاوه‌نى قوتابخانه‌یه‌کى ره‌س �ه‌ن��ى ک��وردی �ه. ئه‌وهونه‌رمه‌نده ئه‌وه‌شى وت :که‌ریم کابان یه‌کێکه ل�هو مامۆستایانه‌ى ب���ه‌رده‌وام له خزمه‌تى هونه‌ر و ئاواز و گ��ۆران��ى ره‌س �ه‌ن��ى ک��وردی��دا ب��وه و به‌راستى گ��ۆران��ى وکاره‌جوانه‌کانى که ده‌یبینین بۆن و رۆحى کورده‌وارى
هه‌واڵی نایه‌کسانی ،نوێترین به‌رهه‌مى بورهان مه‌جید
له نوێترین کارى هونه‌ریدا ،هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید سه‌رقاڵى ئاوازدانان‌ه بۆ گۆرانی (نایه‌کسانی)، بڕیاریشه به‌مزوان‌ه به‌رهه‌مه‌ک‌ه به‌بێ مۆسیقا و ته‌نها به ده‌نگى هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید تۆمار بکرێت. گۆرانی (نایه‌کسانی) هۆنراوه‌ى (کارزان جه‌الل)ه، (کارزان کامیل) له ستۆدیۆى پیانۆ به ئه‌نجامى ده‌گه‌یه‌نێت .بورهان مه‌جید ل�ه‌وب��اره‌و‌ه راگه‌یاند: گۆرانیه‌که‌م بۆ ئه‌م نیشتمان‌ه خێر له‌خۆ نه‌دیو‌ه وتوه، هیوادارم هه‌ر وه‌ک گۆرانیه‌کانیترم خه‌ڵکى هه‌ژار و چه‌وساو‌ه و بێکار گوێى لێبگرێت ،ئێستا دۆخى کوردستان زۆر پێویستى به‌وجۆر‌ه گۆرانیانه‌یه، چونکه هێشتا به هیچ جۆرێک ئێمه رزگارمان نهبوه و ئێستا له ناوچه‌که‌دا شۆڕشێک ههیه ،ک ه ئه‌وه‌نده‌ى شۆڕشێکى بێکارى و برسێتی‌ه ئه‌وه‌نده‌ش شۆڕشێکى سیاسیه ،ده‌بێت ده‌سه‌اڵت وشیاربێته‌وه. له‌الیه‌کیتر خ��اوه‌ن��ى هۆنراوه‌ک‌ه خۆشحاڵى خۆى ده‌رب��ڕى که هونراوه‌که‌ى داوه به بورهان ،چونک ه هونه‌رمه‌ندێکى نه‌ته‌وه‌ییه.
کامکاران تاران پڕ ده‌که‌ن له میوزیکى کوردى
کۆنسێرتى گروپى میوزیکى کامکاران ل ه هۆڵى میالدى پیشانگا‌ى نێوده‌وڵه‌تى ت��اران به‌ڕێوه‌چوو، تێیدا ئاوازێک بۆ به‌رز راگرتنى دایکى کامکاران پێشکه‌شکرا ،بڕیاریشه له داهاتوویه‌کى نزیکدا ئه‌لبوومى هاوبه‌شى کامکاران و (عه‌دنان که‌ریم) له هه‌رێمى کوردستان باڵوبکرێته‌وه. هۆشه‌نگ کامکار به‌پرسى گروپى کامکاران وه‌ک پێشده‌سپێکردنى کۆنسێرته‌ک ه ل ه کۆنفرانسێکى رۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا رای��گ �هی��ان��د :کۆنسێرتى گروپى ک��ام��ک��اران ل � ه دوو ب �ه‌ش��ى ک����وردى و ف��ارس��ی��دا به‌ڕێوه‌ده‌چێت و له‌به‌شى کوردیدا چه‌ندین به‌رهه‌مى نوێ و کۆنى گروپه‌ک ه و له‌به‌شى فارسیدا چه‌ندین ئ���اوازى ن��وێ ل�ه‌وان�ه دوو ئ���اوازى دای��ک و زه‌مان ه پێشکه‌شده‌که‌ن .وه‌ک وتى :ل ه کۆنسێرته‌دا ئاوازێک له‌ژێر ناوى (زه‌مانه) بۆ به‌رزراگرتنى یادى دایکى کامکاران پێشکه‌شبکرێت. وه‌ک وت��ى :له داهاتوویه‌کى نزیکدا ئه‌لبوومى هاوبه‌شى کامکاران و هونه‌رمه‌ند عه‌دنان که‌ریم ل ه هه‌رێمى کوردستان باڵوده‌بێته‌وه.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
12
له دۆسیه‌ى ئه‌مجاره‌ى (چ �ه‌ت��ر) ورده‌ک����ارى ب�ڵاوب��ون�ه‌وه‌ى هاتنى تریاک بۆ ناو هه‌رێمى کوردستان ده‌خ��رێ��ت�ه‌ڕوو ،هه‌روه‌ها چه‌ندین به‌ڵگه‌ش ده‌خرێته‌ڕوو ،که چ��ۆن و ب�ه چ شێوازێک ئ �هو م��اده ه��ۆش��ب�ه‌ران�ه دێ��ن�ه خ��اک��ى هه‌رێمى ک���وردس���ت���ان���هوه ،ه����ه‌روه‌ه����ا ئ �هو په‌یوه‌ندییه بازرگانى و ئابوریه ده‌خرێته‌ڕوو ،که به‌رپرسان هه‌میشه به شانازییه‌وه باسى ده‌که‌ن. ئاماده‌کردنی رێبوار زه‌رده‌شت
ب�ه گ��وێ��ره‌ی وته‌کانی وه‌ح��ی��دی ج�ه‌الل زاده ،سه‌رۆکی پارێزگای ئازه‌ربایجانی رۆژئاوا به‌بڕی ( )350ملیۆن کااڵ له سنووری حاجی ئۆمه‌رانه‌وه بۆ هه‌رێمی کوردستان هه‌نارده کراوه و رۆژ به دوای رۆژیش له زیادبووندایه. به گوێره‌ی سه‌رچاوه‌یه‌ک له رۆژهه‌اڵتی کوردستان که نه‌یه‌ویست ناوی ئاشکرا بکرێت ئ��ام��اژه ب��هوه ده‌ک���ات ک�ه «به گشتی ئ�هم��ڕۆ ب��ازرگ��ان��ی ل�ه ده‌ستی سوپای پ��اس��داران دای �ه ،ئ�هم هێزه‌ش به که‌ڵک وه‌رگرتن له کادێره هه‌رێمیه‌کانی خۆی له ژێر ناوی جودا جودادا کاری ت��ێ��ک��ده‌ران�ه ده‌ک���ات ک �ه ی�ه‌ک��ێ ل�ه‌وان�ه هه‌نارده‌کردنی م��اده هۆشبه‌ره‌کانه بۆ تێکدانی باری کلتوری و کۆمه‌اڵیه‌تی ه �ه‌رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان».ئ���ام���اژه‌ش به که‌سێک ،به ناوی (ش .ت) خه‌ڵکی گوندی (ته‌وریوه‌ر)ی شاری سنه ده‌کات ک �ه «ئ �ه‌ن��دام��ی س��وپ��ای پ��اس��داران �ه و بازرگانی به ماده هۆشبه‌ره‌کانه‌وه ده‌کات و ل �ه ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان ئیقامه‌ی وهرگرتووه». ده‌شڵێت« :ناوبراو که جاران له هێنانی بڕێکی زۆر له م��اده هۆشبه‌ره‌کان بۆ ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان ده‌س��ت��ی ه�ه‌ب��ووه و به واسته‌ی که‌سێکی تر که خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستانه و له یه‌کێک له حزبه‌کانی هه‌رێم که نێوانیان له‌گه‌ڵ کۆماری ئیسالمیدا باشه هاورێیه‌تی و بێ هیچ به‌ڵگه‌یه‌ک ئاسانکاری بۆ کردووه تاکو بێته ناو هه‌رێمی کوردستان و ئیقامه و نیشته‌جێ بوونه‌که‌شی بۆ جێ به جێکردووه». ئ��هوه ده‌ڵ��ێ��ت« :ه �ه‌روه‌ه��ا ب��اوک��ی (ش) چ��وار س��اڵ له‌مه‌وپێش ل�ه ش��اری سنه به بڕی ( )25کیلۆ م��اده‌ی تریاکه‌وه ده‌ست به‌سه‌ر ده‌کرێت و ته‌نانه‌ت یه‌ک مانگیش له زیندان نامێنێته‌وه. شایانی باسه ه �ه‌ر ل �هم چوارچێوهیهدا که‌سێکی تر به‌ناوی (ح .ش) یه‌کێکی تر له‌و که‌سانه‌یه له «هه‌رێمی کوردستان ب��ازرگ��ان��ی ب �ه م���اده ه��ۆش��ب �ه‌ره‌ک��ان �هوه ده‌کات .ئهمه له کاتێکدایه که ناوبراو له ژێر ناوی هاورده‌کردنی میوه و سه‌وزه بۆ هه‌رێم ،بڕێکی زۆر ماده هۆشبه‌ره‌کان له جۆری تریاک ،هێرۆیین و حه‌شیشه‌ی هاورده‌ی باشووری کوردستان کردووه». س����ه‌رچ����اوه‌ک����ان ب����اس ل�����هوه ده‌ک�����ه‌ن: «ه��او‌رده‌ک��ردن��ی م��اده هۆشبه‌ره‌کان بۆ هه‌رێمی کوردستان به شێوازی جیاجیا به‌ڕێوه‌ده‌چێت و له ژیرناوی بازرگانی و پ�لان و پ��رۆژه‌ی رێگا و ب��ان زه‌مینه‌ی ه���اوه‌رده‌ک���ردن���ی ژێ���ر ب �ه ژێ���ری م��اده هۆشبه‌ره‌کان په‌یڕه و ده‌کرێت». ه �ه‌روه‌ه��ا ب�ه گ��وێ��ره‌ی ب�ڵاوک��راوه‌ی�ه‌ک��ی پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ����ازادی ک��وردس��ت��ان و ک �ه‌ن��اڵ��ی ئ��اس��م��ان��ی ن����ه‌ورۆز ت��ی ڤ��ی، «ب���ه س��ااڵن �ه ک��ۆم��اری ئیسالمی له چوارچێوه‌ی پالنێک به ناوی شه‌ڕی تایبه‌ت یان شه‌ڕی سه‌ربڕین به په‌م بۆ دژایه‌تی گه‌لی ک��ورد و ئۆپۆزسیۆنی ک����وردی رۆژه���ه‌اڵت���ی ک��وردس��ت��ان به تایبه‌ت کاری بۆ ده‌کات و به‌م بۆنه‌وه که‌سانێک که زۆرینه ک��وردن بۆ ئه‌م کرده‌وه نامرۆڤانه‌یه ئاماده ده‌کات». ئ���وه‌ش خ���راوه‌ت���ه‌ڕوو« :ی �ه‌ک �هم فاکته‌ر
(چه‌تر) ل ه چه‌ندین سه‌رچاوه‌وه بازرگانیکردن و باڵوبونه‌وه‌ى تریاک له ناوچه‌که‌دا ده‌خاته‌ڕوو
پله‌دارێکى ئینتزامى ئێران« :زۆرینه‌ی ئه‌و ماد ه هۆشبه‌رانه ل ه خاکی کۆماری ئیسالمییه‌و ه بۆ واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئه‌وروپا هه‌نارد ه ده‌کرێت» له باربردنی زه‌مینه ئیشوکار و الیه‌نی ئابوریه که به سیاسه‌تی برسی هێشتن ده‌ناسرێت که به هۆی ئه‌و سیاسه‌ته‌وه ناوچه ک��ورد نشینه‌کانی رۆژه�ه‌اڵت��ی کوردستان روو ده‌که‌نه ئیش و کاری سه‌ر سنوور و کۆڵبه‌ری و قاچاخچێتییه‌وه، ب�����ه‌اڵم ل����ێ����ره‌دا ک����ۆم����اری ئ��ی��س�لام��ی ده‌ستبه‌رداری ک��وردان نابێت و به‌سه‌دان کوردی له‌وپێناوه‌دا داوهته به‌ر ده‌ستڕێژی گولله». ه��ه‌ر ل��هم ب��اری��هوه و ب �ه پێى راپ��ۆرت��ی چ��االک��وان��ان��ى م��اف��ى م���رۆڤ ل�ه ساڵى ( )2010ل �ه پ��ارێ��زگ��اى س��ن�ه «زی��ات��ر له ( )66کاسبکار و کۆڵبه‌رى کورد کوژراون )31( ،که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کراوه و ( )76که‌س بریندار بوون .فه‌رمانده‌ى قه‌رارگاى هه‌مزه له‌پارێزگاى ئازه‌ربایجانى رۆژئ���اوا دان��ی��ب �ه‌وه‌دا ن��اوه ک�ه ل�ه ساڵى ( )2010زی��ات��ر ل �ه ( )7کاسبکارى ک��وردی��ان له سنوره‌کانى ئه‌وپارێزگایه کوشتووه و ئهمه به‌شێکی که‌مه له‌و کوشت و کوشتاره».
پژاک چى ده‌ڵێت؟
باڵوکراوه‌که‌ی پژاک باس لهوه ده‌کات «ک�ه رژێمى کۆمارى ئیسالمى ئێران ئه‌م کاره به‌بیانووى پێشگرتن له‌و زیانانه ئه‌نجام ده‌دات که هێنانى کااڵى قاچاخ زیان له ئابوری ئه‌و واڵته ده‌دات .ئهمه له حاڵێکدایه که که‌سانی گ��رێ��دراوى کۆماری ئیسالمی له په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ هێزه ئاسایشیه‌کان (نیروهاى ئینتیزامی)
n
ئ�ه‌گ�ه‌ر نه‌بیت ب�ه به‌کرێگیراوى ئ �ه‌وان یاپێویسته پاره‌یه‌کى زۆر وه‌کو تاوان بدات یان ماوه‌یه‌کى درێژ له زیندان بمێنێته‌وه. ئیتالعات به پ��اره منیان به خۆیانه‌وه گرێدا و کردمیان به کۆیلهی خۆیان». ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت« :ئ��ه‌وان ده‌یانویست من ناچار به کاری کواڵو و کوشتن بکه‌ن. له منیان ده‌ویست ئه‌ندامه‌کانى په‌ژاک بکوژم .ئ�ه‌وان ده‌یانویست کارى خۆیان به من جێ به‌جێ بکه‌ن و له کۆتاییدا من بکوژن .ئه‌وان منیانگرت و دوو ساڵ زیندان و ( )20ملیۆن تمه‌ن تاوانیان بۆم بڕیمه‌وه .کاتێک من پاڕامه‌وه و وتم که پاره‌م نییه به منیان وت که کارمان بۆ بکه تا ئازادت بکه‌ین .ئه‌وان ده‌یانه‌وێت ک��ورد به ده‌ستى ک��ورد بکوژن .جا چ یه‌کى وه‌ک من بکوژرێت یان په‌ژاک یان حزب و الیه‌نی تر که له هه‌ر الیه‌که‌وه بێت به قازانجى کۆماری ئیسالمییه». باڵوکراوه‌ی ئاڵته‌رناتیڤی پارتی ژیانی ئ����ازادی ک��وردس��ت��ان.ئ��ه‌وه‌ش��ى نوسیوه «س����ه‌رۆک و ئ�ه‌ن��دام��ان��ى ئ �هم باندانه ب���ه چ�ه‌ش��ن��ێ��ک��ى ت�����ه‌واو راش���ک���اوان���ه و به‌ئازادى له ناو کۆمهڵگا و به‌تایبه‌ت ل��ه ن���او گ �ه‌ن��ج��ان��دا ن �ه‌ری��ت��ی دوور له بنه‌ما ئه‌خالقیه‌کان له ناو کۆمه‌ڵگادا باڵوده‌که‌نه‌وه و ئه‌ندامانى سه‌ره‌کى ئه‌م ب��ان��دان �ه ،ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى سیستماتیک له‌گه‌ڵ ناوه‌نده ئاساییشییه‌کانى شه‌ڕى تایبه‌ت له پێوه‌ندى دان و راپۆرتى خۆیان بۆ ئ��ه‌وان ب �ه‌ڕێ ده‌ک�ه‌ن(.ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ران��ى ن���اوه‌ن���ده ئاسایشییه‌کان ل �ه س �ه‌رۆک��ى
شاردنه‌وه‌ی تریاک له‌ناو قورئاندا
دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب���اری ک��ااڵ و شتومه‌کی ج���ۆراج���ۆری گ������ه‌وره‌دا ک���ااڵ و م��اده ه��ۆش��ب�ه‌ره‌ک��ان و چ �ه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی ده‌هێنه ناو ئێرانه‌وه .ده‌زگ��ای پاراستنى زان��ی��ارى س��وپ��ای پ��اس��داران ح�ه‌ف��ازه‌ت��ی ئیتیالعات سپاه پاسداران) له چوارچێوه‌ى به‌رنامه‌ى دژه ئۆپۆزسیۆنه کوردییه‌کان ل�ه هه‌ندێک ل�ه کاسبکارانى سنورى داواک��راوه که ته‌قه‌مه‌نى له چه‌شنى تى ئێن تی ببه‌نه ئه‌ودیوى سنوور و له‌سه‌ر رێ��گ��اى ه��ات��ۆچ��ۆى ئ�ه‌ن��دام��ان��ى پ��ژاک دایبنێن». ئه‌وه‌شیان وتووه :کۆماری ئیسالمی به مه‌ترسیدار کردنی سنووره‌کان له هه‌موو کاسبکاران ،هه‌روه‌ها ئه‌و ئاژه‌ڵدارانه‌ى که ناوچه سنوورییه‌کان به کار دێنن (چ باشووری وچ رۆژهه‌اڵتی) داوای کردووه که له بارى سیخوڕى و هێنانى زانیاری هاوکارى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن .ئه‌گه‌ر نا رێگای کار و کاسبى له‌وانه ده‌گرێت .ئیتالعات و هێزه ئاسایشییه‌کان به‌کاسبکاران و ته‌نانه‌ت ئه‌و قاچاخچییانه‌ی که ده‌ست به‌سه‌ر ده‌کرێن یا ده‌وڵ �ه‌ت ده‌ست به‌سه‌ر داراییه‌کانیاندا ده‌گرێت،پێشنیار ده‌که‌ن که له ئه‌گه‌رى هاوکارى ئه‌وان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت و سیخۆڕى ،دۆزه‌که‌یان ده‌به‌ستن و داراییه‌که‌یان پێده‌ده‌نه‌وه». بۆ نموونه گه‌نجێک به ن��اوی (م .ا. س) له‌م بارهیهوه وه‌ها ده‌دوێت« :کاتێک که‌سێک په‌روه‌نده‌یه‌کی له ئیتالعات یا دادگ��ا و پۆلیسى ئاگاهی هه‌بێت، ئیتالعات ه �ه‌وڵ ده‌دات تا ئ �هو که‌سه به خۆیه‌وه گرێدراو بکات .ئه‌وان تا ئه‌و که‌سه نه‌که‌نه به‌کرێگیراو به‌رى ناده‌ن.
زیندانه‌کان بگره هه‌تا فه‌رمانده‌کانى سوپا ،ئیتیالعات و به‌سیج به ئاشکرایى هاتۆچووى ماڵی سه‌رۆکى بانده‌کانى قاچاخ و له‌شفرۆشی ده‌که‌ن». ئ���ه‌وه‌ش خ���راوه‌ت���ه‌ڕوو« :وت���هى یه‌کێک له ئه‌ندامه‌کانی باندى قاچاخى مادده هۆشبه‌ره‌کان له شاری مه‌هاباد سه‌رنج راکێشه .ئه‌م که‌سه ده‌ڵێت :له رابردوودا که‌ناڵى ش��اراوه‌م��ان بۆ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ هێزه ئیتیالعاتى و ئینتیزامییه‌کان ههبووه و به‌م بۆنه‌وه تا راده‌ی�ه‌ک هه‌وڵمان داوه به ش��اراوه‌ی��ى کاره‌کانمان به‌رێوه‌ببه‌ین. ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک ک�ه ل�ه ئ �ه‌گ �ه‌ری ئ��ام��اده بوونى هێزه ئاساییشیه‌کان ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ئیتر پێویستیمان به کارى شاراوه نه‌ماوه!. له‌م بواره‌دا هێزه ئاساییشییه‌کان ئه‌و گه‌نج و ژن و کچانه‌ی که په‌یوه‌ندى سێکسى ن���اڕه‌وای���ان ه�هی�ه ده‌ستنیشان ده‌ک���ه‌ن و به‌گوشار خستنه سه‌ر و هه‌ڕه‌شه‌ى ریسوا کردن و له‌قاو دانیان ،ئه‌وان له کارى باڵو کردنه‌وه‌ى بێئه‌خالقی و سیخوڕى و به‌کار ده‌هێنن». ب��اس ل �ه‌وه‌ش ده‌ک �ه‌ن« :ل�ه چوارچێوه‌ی شه‌ڕى تایبه‌ت له سنه ،مه‌ریوان ،مه‌هاباد و ورم��ێ ،ژنانێکى پ���ه‌روه‌رده ک��راو هه‌ن که ئه‌رکى تایبه‌تیان په‌یوه‌ندى گرتن له‌گه‌ڵ ئه‌و ژن و کچانه‌یه که په‌یوه‌ندى سێکسی ناڕه‌وایان ههیه و ئه‌رکى ئه‌وانه په‌یوه‌ندی گرتن و به‌رێکخستن کردنى ئه‌و کچ و ژنه داوێ��ن پیسانه‌یه له ناو بانده‌کانی له‌شفرۆشى و سیخوورى دایه. ئه‌و ژنه‌په‌روه‌رده‌کراوانه که له هه‌ندێک شوێنی کوردستاندا له ژێر ن��اوى پڕله وات���ای (س���ه‌رۆک پاسگا) ده‌ن��اس��رێ��ن،
n
ه له‌هه‌رێمی کوردستان ده‌کات زۆربونی تریاک هه‌ڕه‌ش
پ��ێ��وه‌ن��دی ئ��اش��ک��رای��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ن��اوه‌ن��ده سیخوڕى و ئاساییشیه‌کان ههیه». ه�ه‌روه‌ه��ا ئ��ام��اژه بۆ (س .م) یه‌کێک له‌و «سیخوڕانه‌یه که له‌الیه‌ن ناوه‌ندى دژه پ���ه‌ژاک و ب �ه رێ��گ��ای ئ �هو بانده له‌شفرۆشیانه‌وه راکێشى سیخۆڕی و له‌شفرۆشى کراوه ،باس له رۆڵى یه‌کێک له‌و باندانه ده‌کات .ئه‌و ده‌ڵێت( :ف .ک) که له مه‌یدان ئیستیقاللى مه‌هاباد ژیان ده‌کات سه‌رۆکى یه‌کێک له‌و باندانه‌یه. (ف) له‌گه‌ڵ براکه‌ى که پێشمه‌رگه‌یه‌کی ته‌سلیمییه ئه‌ندامى ئیتیالعاتن .هه‌روه‌ها (ف) چوار کچى به‌ناوى دڵسۆز ،سه‌با، کوردستان و چنووره ههیه که ئه‌وانیش ئه‌ندامى فه‌رمى ئیتیالعاتن و هه‌مووشیان له‌کارى له‌شفرۆشیدان( .ف) و کچه‌کانی له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانى ناوه‌نده ئاسایشیه‌کانی رژێم هه‌ر جۆره په‌یوه‌ندییه‌کیان ههیه». «پیالنیگێڕى له دژی بنه‌ماڵه‌ى خاوه‌ن که‌سایه‌تى و واڵتپارێز ،بنه‌ماڵه‌ى شه‌هیدان و ئ �هو بنه‌مااڵنه‌یه ک�ه منداڵه‌کانیان ئه‌ندامى پارته کوردییه‌کانن به تایبه‌ت پ���ه‌ژاک .سازمانى پاراستنی زانیارى سوپاى پاسداران و وه‌زاره‌ت��ی ئیتالعات، ل �ه ب�ه‌رن��ام�هی�ه‌ک��ى ب��ه‌رف��راوان��دا هه‌وڵى راکێشکردنى ئه‌ندامانى ئه‌م بنه‌مااڵنه به‌تایبه‌ت گه‌نجانی ئ���ه‌وان ب��ۆ م��ادده هۆشبه‌ره‌کان ،له‌شفرۆشى و کاری دژه ئه‌خالقى و دوات��ری��ش به‌کارهێنانیان له ب��وارى خیانه‌ت و سیخوڕى ده‌دات که له‌م بواره‌دا له به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌فزیۆنی (س .م) به پێی دانپێنانه‌کانى خۆی، له‌الیه‌ن ئیتالعاتی مه‌هاباده‌وه راکێشى ک����ارى ل �ه‌ش��ف��رۆش��ى و ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى مادده هۆشبه‌ره‌کان ده‌کرێت و دواتریش ب��ۆج��اس��ووس��ى دژ ب �ه پ���ه‌ژاک ب �ه کار ده‌هێنرێت».
«به‌کارهێنانى دین»
ل �ه الی��ک��ی ت��ر «ک���ۆم���اری ئیسالمی ه �ه‌س��ت��ی��ارى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اى ک��وردس��ت��ان س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ئایینی هه‌ست پێکردووه و ب��ه‌رن��ام��هی��ه‌ک��ی ب���ه‌رف���راوان���ی���ان بۆ به‌کارهێنانى دی��ن وه‌ک��و ئامرازێک به م�ه‌ب�ه‌س��ت��ى رووب�����ه‌ڕوو ب���وون���هوه ل�ه‌گ�ه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى نوێی کوردستان له ده‌ستدایه». «به هۆى ئه‌وه‌ی که به‌شێکى گه‌وره له کۆمهڵگاى کوردستان په‌یڕه‌وى ئایینى سوننه‌یه و هاوبه‌شی ئایینیان له‌گه‌ڵ رژێ���م ن��ی �ه ،رژێ���م ده‌س��ت��ی ک����ردووه به باڵوکردنه‌وه‌ى ئیسالمى سیاسی توندڕه و له کوردستاندا .له سااڵنى دواییدا گروپه ئیسالمییه توندڕه‌وه‌کان ،به پێی به‌رنامه‌یه‌کى سیستماتیک له کوردستان په‌ره‌یان پێده‌درێت .ئه‌م گرووپانه که له پشتیوانى ماددى به‌هێز به‌هره‌مه‌ندن ،ئه‌و هێزانه وه‌ک��و دوژم���ن پێناسه ده‌ک���ه‌ن و ده‌یانکه‌نه ئامانج که کۆمارى ئیسالمی له دژى ئ�ه‌وان ش�ه‌ڕى راگه‌یاندووه .ئه‌و
هێزانه‌ى که ئامانجى سه‌ره‌کى هێرشی ئیسالمییه توندڕه‌وه‌کانن». س���ه‌رچ���اوه‌م���ان ئ�����ه‌وه‌ش ده‌خ����ه‌ن����ه‌ڕوو: «بزوتنه‌وه‌ی گه‌لى کوردستان و پارته سیاسه‌کان به تایبه‌ت په‌ژاک و هه‌روه‌ها ده‌وڵه‌ته هاوپه‌یمانه‌کان به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا له عێراق و ئه‌فغانستان .ئ�هم گروپانه ب �ه ک�ه‌ڵ��ک وه‌رگ��رت��ن ل � ه ئیمکانیاتى ب �ه‌رف��راوان��ی م���اددی ،ه�ه‌وڵ��ى راکێشان و پ����ه‌ره‌وه‌رده‌ی گه‌نجانی ک��ورد ده‌ده‌ن. بۆ نمونه هه‌بوونى ژماره‌یه‌کى زۆر له گه‌نجانی ه�ه‌رێ��م��ى ج��وان��ڕۆ ،س�ه‌ق��ز و پیرانشار ئاماژه‌یه‌که بۆ ئه‌م راستیه».
ئه‌م واڵته ب ه هه‌بوونی رێژه‌ێکی زۆر له چینی گه‌نج رووبه‌رووی قه‌یران بوه‌ته‌وه و ئهمه بوه‌ته سه‌به‌ب بۆ پێوه‌گالن و بازرگانی کردن به‌م مادانه‌وه که‌وا له الیه‌نی مادی قازانجی زۆری تێدایه ل �هم��ب��اره‌ی �هوه پ��ل �ه‌دارێ��ک��ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئینتزامی ئ��ێ��ران ک�ه م���اوه‌ی زی��ات��ر له ( )20س��اڵ�ه ل �ه چ���وار گ��ۆش �هی ئێران ئیشی کردووه خۆی به ناوی (م _ خ) ده‌ناسێنێت و له‌م بارهیهوه ده‌ڵێت« :ده‌بێت له سه‌ره‌تادا ئاماژه به ( )936کیلۆمه‌تر ح���دودی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران و واڵتی ئه‌فغانستان بکه‌ین که یه‌کێک له سه‌ره‌کی ترین واڵته‌کانی به‌رهه‌مهێنانی م���اده ه��ۆش��ب�ه‌ره‌ک��ان�ه و زۆری��ن��هی ئه‌و م��اده هۆشبه‌رانه ل�ه خاکی کۆماری ئیسالمییه‌وه ب��ۆ واڵت��ان��ی رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین و ئه‌وروپا هه‌نارده ده‌کرێت .ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ له سه‌ر راستیه‌کان بدوێین ده‌بێت ئهمه له بیر نه‌که‌ین که له شه‌ڕی دژه باڵوکردن و بازرگانی ئه‌و ماده‌یه ئێران بوه‌ته قوربانی گه‌وره‌ی رێکخراوه مافیای ن��ی��ۆده‌وڵ�ه‌ت��ی�ه‌ک��ان و ب �ه ه����ه‌زاران که‌س له الیه‌نی س�ه‌رب��ازی و مه‌ده‌نی بونه‌ته
قوربانی ئه‌م دیارده‌یه ،چ وه‌ک هێزی ئاسایش و چ وه‌ک خه‌ڵکی مه‌ده‌نی. به‌اڵم ده‌بێت بزانین به‌ره‌نگاری له‌هه‌مبه‌ر ئه‌م دی��ارده‌ی�ه پێویستی به تێگه‌یشتنی ه �هم �ه‌الی��ان �ه و پ�����ه‌روه‌رده و یه‌کسانی کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابورییه که به داخه‌وه ئێران له‌م بابه‌ته‌دا زۆر الوازه و به تایبه‌ت الیه‌نی ئابوری و کێشه‌ی ئیش وکار». ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت« :ئه‌م واڵته به هه‌بوونی رێژه‌ێکی زۆر له چینی گه‌نج رووبه‌ڕوی قه‌یران بوه‌ته‌وه و ئهمه بوه‌ته سه‌به‌ب بۆ پێوه‌گالن و بازرگانی کردن به‌م مادانه‌وه که‌وا له الیه‌نی مادی قازانجی زۆری تێدایه ،ب �ه‌اڵم له الیه‌نی کۆمه‌الیه‌تی و وه‌کوو دژه کلتورێک له ناو چین و تۆێژه جیاجیاکانی کۆمهڵگا باڵوبوه‌ته و ئ �هم��ڕۆ ه �هم��وو شوێنێک ته‌نانه‌ت خوێندنگاکان تا ئاستی ناوه‌ندی دابه‌زیوه و له ئاستی زانکۆدا به‌رچاوه و ته‌نانه‌ت له ناو ژنان و مندااڵنیشدا باڵوبوه‌ته‌وه و هه‌ر به‌مه‌شه‌وه قه‌تیس نه‌ماوه و زیندانه‌کان و هێزی پۆلیس که‌مین بۆ خۆم به سااڵنه تێیدا خه‌بات ده‌که‌م ،ته‌نانه‌ت جار جاریش ئاسایی بوه‌ته‌وه به‌کاریان هێناوه دوایی هه‌ر ئه‌م پۆلیسه‌یه که‌وا بۆ خۆی ده‌بێت به‌رنگاری ئه‌و که‌س و الیه‌نانه بێته‌وه که بازرگانی به‌م ماده‌یه‌وه ده‌که‌ن». تێبینى :ن���اوى ت���ه‌واوى ک�ه‌س�ه‌ک��ان الى (چ���ه‌ت���ر) پ����ارێ����زراوه ،ل���ه‌ب���ه‌ر ئ��اک��ارى رۆژنامه‌وانى به پێویستمان نه‌بینى باڵوى بکه‌ینه‌وه. سه‌رچاوه‌کان: .1ایران ،کشور «ترین»هاى مواد مخدر .2ب �ه‌رن��ام �هی داوی م �ه‌رگ��ی کاناڵی ئاسمانی نه‌ورۆز تێ ڤێ esyane sebiz .3ماڵپه‌ری .4ماڵپه‌ری هه‌اڵڵه‌ی بۆکان .5م��اڵ��پ�ه‌رى ه�ه‌واڵ��ن��ێ��ری پ��ای��گ��اه خبرى تحلیلى انتخاب ()Entekhab.ir .6ماڵپه‌ری میله‌ت :امار زنان معتاد در ایران رو به افزایش است (وب سایت ملت) .7ماڵپه‌ری سه‌نته‌ری بازرگانی ئێران له سلێمانی (وب سایت مرکز تجاری ایران در سلیمانیه عراق) .8هه‌فته‌نامه‌ى ئاڵته‌رناتیڤی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان .9رادیۆ فه‌ردا Radio Farda .10ج��ای��گ��اه س��پ��اه پ���اس���داران در حفظ جمهورى اسالمی(برگرفته از جهان امروز شماره 236وب سایت چاپ ایران) .11ویکیپیدیا .12شبکه خبری سنی نیوز .13خبر انالین .14سایت فعالین حقوق بشر و دمکراسى در ایران .15ئاژانسی هه‌واڵنێری خبرێ‌نالین .16ماڵپه‌ری هه‌واڵنێری پۆلیسی ئێران پایگا‌ه خبرى پلیس ایران
«بڕیارێکى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ کاراکردنى دیوان ه چاودێریه‌کان کارى پێ ناکرێت»
سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان راپۆرته‌کانى دیوانى چاودێرى دارایی له په‌رله‌مانتاران شاردوه‌ته‌وه ئاماده‌کار هه‌نگاو هاشم
له هه‌رێمى کوردستان ئه‌و دیوانانه‌ى کارى چاودێرى ده‌که‌ن په‌کیان که‌وتووه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى هۆکارێکن بۆ بنه‌بڕکردنى گه‌نده‌ڵى ،له‌بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێمیش باس له کاراکردنى ئه‌م دیوانانه کراوه، به‌اڵم جێبه‌جێنه‌کراوه. ش���وان سابیر چ��االک��وان��ى م��اف��ى م��رۆڤ، ب�ه(چ�ه‌ت��ر)ى ڕاگ�هی��ان��د :له‌مانگى شوباتى ئ�هم��س��اڵ��دا ک �ه بانگێشتى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م ک��رای��ن ب��ۆ دی��وان��ى س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ه�ه‌رێ��م ،س�ه‌رۆک��ى دی��وان پێی وتین له‌سه‌ر راسپارده‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم ئێوه‌م بانگێشت ک����ردوه ،وه‌ک���و رێ��ک��خ��راو و چ��االک��وان��ان��ى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى ،تاوتوێی پرۆژه چاکسازى سه‌رۆکى هه‌رێم کرا ،یه‌کێک له خاڵه‌کانى پ����ڕۆژه‌ى چاکسازیه‌کى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم ئه‌وه‌بوو که دیوانه چاودێریه‌کان وه‌کو دیوانى چاودێرى دارای��ی و ده‌سته‌ى مافى مرۆڤ و س�ه‌رج�هم دی��وان�ه چاودێرییه‌کانى هه‌رێم چ��االک بکات ،ب �ه‌اڵم ن �ه‌ک��راوه؟ ،چونکه ده‌سته‌ى مافى مرۆڤ له هه‌رێمى کوردستان ماوه‌ى ساڵ و نیوێک زیاتره به یاسا ههیه، ب�ه‌اڵم له‌سه‌ر ئ �ه‌رزى واقیع بونى نیه ،شوان
سابیر ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��دا ،حکومه‌ت له‌ناو خۆشیدا له‌سه‌ر پێکهێنانى ئ�هم ده‌ستانه و چاالککردنیان کۆک نییه ،بۆیه سه‌رجه‌م دیوانه چاودێریه‌کان له هه‌رێمى کوردستان الوازه. له راپۆتێکى ژم��اره‌ی�ه‌ک په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى گۆڕان له‌په‌رله‌مانى کوردستان ک �ه ب��ۆ س �ه‌رۆک��ای��ات��ى پ �ه‌رل �هم��ان و گشت ئه‌ندامان نێردراوه داواى جێبه‌جێکردنى یاسای دیوانى چاودێرى دارای��ى ده‌که‌ن ئه‌وه‌ش رون ده‌ک �ه‌ن �هوه ،س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى پ�ه‌رل�هم��ان گوێ ب �ه س �ه‌رۆک��ى دی��وان��ى چ��اودێ��رى دارای����ى و ی��اس��اک�ه‌ش��ى ن����ادات ،جگه ل �هم �ه‌ش شه‌ش مانگه ن��اوى کاندیده‌کانى ئه‌نجوومه‌ن بۆ په‌رله‌مان نێردراوه بۆ په‌سند کردنى ،به‌اڵم سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان به پێشێلکردنى یاساى چاودێرى دارایى ئاماده نییه بیخاته به‌رنامه‌ى کاره‌وه. ئاماژه به‌وه‌شدراوه دیوانى چاودێرى یه‌کێکه له ده‌زگا گرنگه‌کانى هه‌ر حکومه‌تێک بۆ به گ��ژاچ��ون�ه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى و به فیڕۆدانى س��ام��ان��ى گشتى ،ه�ه‌رێ��م��ى کوردستانیش یه‌کێکه له‌و هه‌رێمانه‌ى به‌ده‌ر نیه له گه‌نده‌ڵى و ب�ه‌پ��ێ��ى دان پ��ێ��دان��ان�ه‌ک��ان��ى س����ه‌رۆک و به‌رپرسانى ئه‌م هه‌رێمه گه‌نده‌ڵى یه‌کێکه له ده‌رده کوشنده‌کان که کۆمه‌ڵگاکه‌مان پێوه‌ى ده‌ناڵێنێت،پێش یه‌کگرتنه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له مانگى ()2006/6 دا ،دوو دیوانى چاودێرى هه‌بوو یه‌کێکیان له
n
«هه‌رێمی کوردستان به‌ده‌ر نیی ه له‌گه‌نده‌ڵی»
ئیداره‌ى پێشوى سلێمانى ئه‌وى تریان له‌ئیداره‌ى پێشووى هه‌ولێر. ب���اس ل���ه‌وه‌ش���ک���راوه ،ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا ئ���هم دوو دی��وان �ه وه‌ک پێویست یه‌کى نه‌گرتۆته‌وه و ی��اس��اک �ه‌ش ن �ه چ��ۆت�ه ب���وارى جێبهجێ ک��ردن �هوه ل�ه روان��گ �هى گرنگى دان��م��ان به‌م دیوانه و هه‌نگاو نان ب�ه‌ره‌و به‌گژاچونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى ده‌ستمان کرد به ب�ه‌دواداچ��وون بۆ ئ�هم دی��وان�ه و ه��ۆک��ارى جێبهجێ نه‌بوونى یاساکه و ناکارایى ئه‌م ده‌زگا گرنگه ،هه‌ر بۆیه هه‌ستاین به سه‌ردانى دیوانى چاودێرى دارایى هه‌ولێر و سلێمانى ،سه‌ردانى به‌رێزان سه‌رۆک و به‌ڕێوه‌به‌ره گشتیه‌یه‌کانمان کرد
و گه‌یشتنیه ئه‌م ده‌رئانجامانه‌ى خ��واروه ،تا ئێستا یاساى ژم��اره ()2ى ساڵى ()2008 یاسای دیوانى چاودێرى دارایى نه‌چۆته بوارى جێبهجێ کردنه‌وه ،ته‌نیا م��ادده‌ى ( )5که تایبهته به سه‌رۆکى دیوان جێبهجێ کراوه، هه‌روه‌ها ئه‌نجومه‌نى دی��وان پێک نه‌هاتووه ک�ه ل�ه (س �ه‌رۆک��ى دی���وان و جێگره‌که‌ى و به‌ڕێوه‌به‌ره گشتییه‌کان) پێکدێت به هۆى دروست نه‌بوونى ئه‌م ئه‌نجوومه‌نه مادده‌کانى ( )15،14ب �ه‌ت �ه‌واوى په‌کیان ک �ه‌ووت��وه ،له کاتێکدا ئه‌نجومه‌نى دی���وان دان���هم���هزراوه هه‌موو کاروباره‌کان وه‌ستاون ،چونکه هه‌موو
ئه‌رک‌و ده‌سه‌اڵته‌کان ئه‌نجومه‌نى دیوان پێى هه‌ڵده‌ستێت. ئ�ه‌وه‌ش ڕونکراوه‌ته‌وه ،رۆژى ()2011/3/3 له‌الیه‌ن سه‌رۆکى دیوانه‌وه ن��اوى ئه‌نجومه‌ن ن���ێ���ردراوه ب��ۆ پ �ه‌رل �هم��ان��ى ک��وردس��ت��ان بۆ په‌سندکردنى ،ب���ه‌اڵم ت��ا ئێستا په‌رله‌مان ئ�هم ئه‌نجومه‌نه‌ى په‌سند ن�ه‌ک��ردوه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى راپۆرته‌کانى دیوان به تایبه‌تى له‌سه‌ر پرسى (کاره‌با ،سوته‌مه‌نى ،باج ،پرۆژه‌کانى وه‌به‌رهێنان ،پرۆژه‌کانى وه‌زارت��ى پێشمه‌رگه، پرۆژه‌کانى وه‌زارتى کشتوکاڵ‌و ئاودێرى..... هتد) ئاماده ده‌کرێن ،به‌اڵم به هۆى نه‌بوونى ئه‌نجومه‌نه‌وه ئه‌م راپۆرتانه وه‌ک پێویست ک��اری��ان پ�ێ ن��اک��رێ��ت .ل�ه س��اڵ��ى ()2011 ته‌نیا ل�ه سلێمانى ( )20راپ���ۆرت ئاماده کراوه ،به‌اڵم تا ئێستا چواریان واژۆ کراون، ه �ه‌روه‌ه��ا ت��ا ئێستا ل�ه هه‌رێمى کوردستان (حسابى ختامى) نه‌چۆته دیوانى چاودێرى بۆ وردبینى ،له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى پێویسته دیوان وردبینى بۆ حسابى ختامى بکات ،جیاوازى زۆر ههیه له نێوان موچه و ده‌رماڵه‌ى دیوان له هه‌رێم و به‌غدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى له بودجه‌ى سااڵنى (2008و 2009و 2010و )2011 دا هاتووه ده‌رماڵه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێم و به‌غدا هاوتا بکرێن. ئ �ه‌وه‌ش خ��راوه‌ت�ه ڕوو ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى دیوانى چ��اودێ��رى دارای���ى ب�ه هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ (داواکارى گشتى‌و ده‌سته‌ى نه‌زاهه ،لیژنه‌ى نه‌زاهه‌ى په‌رله‌مان) ده‌توانێت کار بکات بۆ
به‌دواداچوون ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
13
به‌گژاچونه‌وه‌ى پرسى گه‌نده‌ڵى ،بۆیه پێویست ه ئه‌م راپۆرتانه وێنه‌یان بدرێت به‌م سێ الیه‌نه‌ى ناویان هاتووه له کاتێکدا له ماوه‌ى ڕابردوودا ( )30ڕاپ����ۆرت ل �ه‌الی �ه‌ن دی���وان ئ��اراس��ت�هى پ�ه‌رل�هم��ان ک���راوه ،سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان شاردویه‌تیه‌وه. به‌شیر ح���ه‌داد ئه‌ندامى لیژنه‌ى ن�ه‌زاه�هى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ،له‌مانگى ڕاب��ردوو ده‌ستى له‌لیژنه‌که ده‌کێشێته‌وه ،هۆکاره‌که‌شی بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه که لیژنه‌ى ده‌ستپاکى (نه‌زاهه) له‌په‌رله‌مانى کوردستان به‌داخه‌وه رۆڵى گرنگى خۆى نابینێت ،زیاتر له پێنج مانگه ک��ار و چاالکى وه‌ک��و پێویست تیا ئه‌نجام ن����ه‌دراوه ،ئ�ه‌وی��ش ب�ه‌ه��ۆى ده‌س��ت له ک��ارک��ێ��ش��ان�ه‌وه‌ى س���ه‌رۆک و ژم��اره‌ی �ه‌ک ل �ه ئ�ه‌ن��دام��ان��ى لیژنه‌که و دی���ار نه‌بوونى ئه‌نجامیان ،چاره‌سه‌ر نه‌کردنى ئه‌م کێشه‌یه چ ل�ه‌الی�ه‌ن سه‌رۆکایه‌تى پ�ه‌رل�هم��ان ی��ا له الی���ه‌ن فراکسیۆنه‌کانه‌وه ،ئ��ام��اژه ب �ه‌وه‌ش ده‌دات ،له‌به‌ر گرنگى کار و پسپۆڕى ئه‌م لیژنه‌یه به‌رده‌وام له‌الیه‌ن میدیاکان و خهڵکهوه په‌یوه‌ندیمان پێوه ده‌کرێت بۆ به‌دواداچونى کێشه‌کانیان بێ ئه‌وه‌ى بتوانین هیچیان بۆ بکه‌ین .ئێمه‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماده‌نین له‌ناو لیژنه‌یه‌کدا بمێنینه‌وه که ته‌نها به‌ناو تیایدابین و به‌کرده‌وه ئه‌م لیژنه‌یه بونى نه‌بێت، ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �هم هۆیانه ب��ڕی��ارم��دا ده‌س��ت له‌کار کێشانه‌وه‌م له‌م لیژنه‌یه رابگه‌یه‌نم.
کۆنگره‌ى مامۆستایان ،رێکه‌وتنێکى سیاسى کۆتایى ب ه ملمالنێکان هێنا
«زۆر هه‌وڵماندا مفاوه‌زاتێکی دوور و درێژمان کرد ،به‌اڵم کێشه‌کان له‌وه‌دایه هه‌موومان مه‌حکومین ب ه ئه‌جێندایه‌کی سیاسییه‌وه» ئاماده‌کار سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی
ل ه رێکه‌وتى ( )2011/10/4ب ه به‌شدارى ( )579ئه‌ندام ()12 هه‌مین کۆنگره‌ى یه‌کێتى مامۆستایان له‌ژێر دروشمی (له‌پێناو چه‌سپاندنی مافه دیموکراسی و پیشه‌ییه‌کانی مامۆستایان) ئه‌نجامدرا ،به‌پێى رێکه‌وتنێکى سیاسى پێشوه‌خت الیه‌نه ناکۆکه‌کان پۆسته‌کانى سه‌رۆک و دوو جێگر و ( )14ئه‌ندام سکرتاریه‌تیان یه‌کالییکرده‌وه. ئ �هو رێکه‌وتنه ک�ه واژۆى ( )4پارتى سیاسى دوو لیستى مامۆستایانى له‌سه‌ره و وێنه‌یه‌کى ده‌ست (چه‌تر) که‌وتووه ،الیه‌نه‌کان بریتیین له (یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان، پارتى دیموکراتى کوردستان ،یه‌کگرتووى ئیسالمى ،کۆمه‌ڵى ئیسالمى،لیستى سه‌رده‌م و لیستى سه‌ربه‌خۆ) محه‌مه‌د حه‌سه‌ن جوجه ،سکرتێری پێشوی یه‌کێتی مامۆستایانی کوردستان له‌باره‌ى رێ��ک�ه‌وت��ن�ه سیاسیه‌که‌وه ب��ۆ رۆژن��ام �هی (چ �ه‌ت��ر) وت��ی :ئ �هو رێکه‌وتنه سیاسییه له‌سه‌ر چی کراوه یان نه‌کراوه نازانم ،من
ده‌ڵێم هه‌ر ڕێکه‌وتنێک بکرێت بۆ ئه‌وه‌بێت، که گۆنگره به جوانی و به رێکوپێکی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��چ��ێ��ت ،بتوانێ که‌سانی لێهاتوو ل�ه ئ��ۆرگ��ان�ه‌ک��ان دان��ێ و ده‌س��ت نیشانی ب��ک��ات ،که‌سانی بێتوانا ن�ه‌ب��ن ،ئاگایان ل �ه ئ��ی��ش‌و ک���اری م��ام��ۆس��ت��ای��ان ب��ێ��ت‌و دڵسۆزبن بۆ نه‌ته‌وه‌که‌یان و پیشه‌که‌یان، خزمه‌تی نه‌وه‌کانیان بکه‌ن واته رۆڵه‌کانیان به‌شێوه‌یه‌کی راست و دروست پێگه‌ێینێت. وتیشى :پێمان ب��اش ب��وو ئ �هو لیستانه‌ی ده‌نگیان ههیه یا که‌مه یاخوود نییه شوێنی هه‌موویان له ئۆرگانه‌کاندا بکرێتهوه ،چونکه چه‌پکه گوڵێک زۆر له گوڵێک جوانتره، له‌هه‌موو واڵتێک وایه که تۆ رێکه‌وتنێک ده‌ک �هی��ت ،ده‌ب��ێ��ت ب�ه وی���ژدان���هوه که‌سانی لێهاتوو ده‌ست نیشان بکه‌یت ،ئه‌گه‌ر وانه‌بێ ئه‌و ئه‌ندامه خۆی له ئۆرگانه‌کاندا شکست ده‌هێنێت ،له‌ناو گۆنگره‌دا بوون له یه‌که‌م رۆژه‌وه کۆمه‌ڵێک ره‌خنه ههیه ،هه‌ندێ که‌س ده‌توانێ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بکات، به پێچه‌وانه‌وه هه‌ندێک به‌رگه‌ی ره‌خنه ناگرێ ،له راپۆرته‌که‌دا من خۆم یه‌کێک ب���ووم ره‌خ��ن �هم ل �ه خ��ۆم گ���رت ،ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی کاره‌کانی گۆنگره به جوانی به‌ڕێوه‌بچێت، پێویسته سه‌رۆک و ئه‌ندامانی سکرتاریه‌ت به‌ته‌واوه‌تی ته‌فه‌فروغ بن. ه �ه‌ر ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه عه‌بدولواحید محه‌مه‌د ح��اج��ی ،ک��ان��دی��دی یه‌کێتی نیشتمانی
کوردستان بۆ پۆستی سکرتێری رێخراوی نوێی یه‌کێتى مامۆستایانی کوردستان که دواتر بووه ئه‌ندامى سکرتاریه‌ت ،وتی: راسته ئێمه پێشتر جه‌ختمان لهوه کردۆتهوه ل�������ه‌ده‌ره‌وه ه���هم���ووم���ان س��ی��اس��ی��ن ،ب���ه‌اڵم له‌ناو یه‌کێتی مامۆستایانی کوردستان په‌یڕه‌وی سیاسه‌ت نه‌کرێ ،ئه‌وانه‌ی ده‌ڵێن یه‌کێتی مامۆستایان سیاسی کراوه ،ئێمه ده‌مانخواست به‌یه‌ک ئاڕاسته ئیش بکه‌ین، دوور له سیاسه‌ت مه‌به‌ستم نه‌ک به‌دیوه ناشیرینه‌که‌ی ،ئێستا عێراق و کوردستان مه‌حکوم کراوه به‌رێکه‌وتنی سیاسی ،ئه‌و مۆدێله بۆته مۆدێلی گشتی و ڕه‌نگی داوه‌ت�هوه تا له‌ناو رێکخراوه‌کانیش ،ئۆمێد ده‌که‌ین ئه‌م مه‌سه‌له‌یه ئه‌گه‌ر کرابێتیش وه‌ک س��ی��اس �ه‌ت ،ب���ه‌اڵم ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی یه‌کێتی مامۆستایان نه‌یه‌ت ه ناو ئیش و کاره‌کان ته‌نها ل �ه‌ده‌ره‌وه بێت و پیشه‌ییانه کاربکرێت .زۆر هه‌وڵماندا مفاوه‌زاتێکی دوور و درێ��ژم��ان ک��رد ،ب �ه‌اڵم کێشه‌کان ل�����ه‌وه‌دای�����ه ه����هم����ووم����ان م �ه‌ح��ک��وم��ی��ن به‌ئه‌جێندایه‌کی سیاسیه‌وه ،بۆیه خرایه ناو چوارچێوه‌ی سیاسه‌ته‌وه له‌وێ چاره‌سه‌ره‌که دۆزرایه‌وه و به‌رجه‌سته‌کرا. ئ����ه‌وه‌ش����ى وت :ک�����اری رێ���ک���خ���راوه‌ی���ی نه‌فه‌سێکی دوور و درێژی ده‌وێت ،خاڵێکی دی��اری��ک��راو نییه ت��ۆ بڵێی ئامانجه‌کان یه‌ک و دوون لێره‌دا ده‌وستن ،ئه‌و سه‌رده‌مه
به‌رده‌وام له هه‌ڵکشاندایه کاری رێخراوه‌ییش له‌پێشکه‌وتندایه ،ب��ۆی�ه داخ����وازی نوێ دێنێته ک��ای�هوه ،ئۆمێد ده‌خ���وازم یه‌کێتی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ه���ه‌وڵ���ب���دات ل���هو گرفته س��ی��اس��ی �هی ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ل��ه ش��ێ��وه‌ک��ان هه‌مومان پێوه‌ی گیرۆده‌بوین هه‌رچه‌نده کادری حزبین له‌چوارچێوه‌ی پیشه‌که‌مان دوری بخه‌ینه‌وه. هه‌روه‌ها نه‌جات سه‌رکه‌ن ،جێگری یه‌کێتی مامۆستایان سکرتاریه‌تی ئه‌وروپا تایبه‌ت ب �ه کۆنگره‌که ب��ۆ رۆژن��ام��هی (چ�ه‌ت��ر) ى وت��ی :به حزبی کردنی ئه‌م رێکخراوه زی���ان به‌خشه ،ده‌ب���ێ ب �هی �ه‌ک دڵ وه‌ک مامۆستا بۆ کوردستان خه‌بات بکرێ ،به دیو هه‌موو لیسته‌کان بیری حزبایه‌تی له‌و nواژۆی الیه‌نه‌کان ل ه رێکه‌وتنێکی سیاسیدا رێکخراوه‌که دابنرێت ،کاتێک هاتیه ناو رێکخراوه‌که وه‌ک مامۆستا کار بکه‌یت ،هۆی سه‌رنه‌که‌وتنی رێکخراوی یه‌کێتی مامۆستایان به چاره‌سه‌رێکی مام ناوه‌ندی ئێمه هێشتا له‌سه‌ره‌تاین به یه‌کگرتوویی مامۆستایان .بێ ئ�ه‌وه‌ی الیه‌نی سیاسی ببینرێت ،ئێمه ئازادییه‌کانمان ل�ه‌وه‌دای�ه ده‌ت��وان��ی��ن ئامانجه‌کانمان بێته‌دی ،ئێمه ده‌ستبخات ه ن��او ک��اروب��اری ئ�هو رێکخراوه ب�ه ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ئ�ه‌ن��دام��ان دی���اری بکه‌ین، ه���ی���وادارم ده‌س��ت �هی داه���ات���ووی یه‌کێتی له‌واڵتێکداین له‌ژێر سفره‌وه دروست بووین ،پیشه‌ییه‌وه . گۆنگره وه‌سیله‌یه‌که بۆ دیموکراسی بۆ ئ��ی��ب��ت��س��ام ئیسماعیلیش م��ام��ۆس��ت��ا له مامۆمامۆستایان له ئاست داخوازیه‌کانی ئه‌وه‌ی که‌س پشت گوێ نه‌خه‌ین زیاتر بۆ زانکۆی سلێمانێ بۆچوونى وابوو :یه‌کێتی مامۆستایاندا بێت،پێوسته ئایدیای حزبی مامۆستایان وه‌ک هه‌موو رێکخراوێک راماڵین و ل�ه‌ن��او رێ��ک��خ��راوه‌ک�ه‌دا نه‌بێت، خزمه‌تی په‌روه‌رده و فیرکردن بێت. ئاسۆ محه‌مه‌د گه‌رمیانی ،له نوسینگه‌ى ده‌ب����ێ پ��ی��ش�هی��ی و چ���اودێ���ر ب��ێ ب �ه‌س �ه‌ر هه‌وڵبدرێ مافی مامۆستا ده‌سته‌به‌ر و س���ک���رت���اری���ه‌ت���ی ئ�����ه‌وروپ�����اش ده‌ی������وت :ده‌س �ه‌اڵت �هوه ،ب�ه‌اڵم ب��ارودۆخ��ی کوردستان ه��اوک��ات ئاستی زانستیان به‌رزبکرێن، رێکه‌وتنه‌که‌م پێباشه تا الیه‌نی که‌مینه واپ��ێ��وی��س��ت ده‌ک�����ات ل���ه‌ن���او رێ��ک��خ��راوی ب��ۆئ��ه‌وه‌ی خ��زم �ه‌ت به‌کۆمه‌ڵگا بکات، پ��ش��ت��گ��وێ ن���ه‌خ���رێ ،ئ���هم���ڕۆش ن �ه‌ب��ێ مامۆستایان هه‌موو ڕه‌نگه‌کانی تیابێت ،چینیک پێکبهێنین له داهاتوو شانازی به سبه‌ینێ درزێ��ک دروس��ت ده‌ب��ێ و دهبێته ئهمه وا ده‌کات ئه‌و ته‌وافوقه له رێکخراوی مامۆستایانی ئێستایانه‌وه بکات.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی سینگ ه کوژێ (Angina )Pectoris
پ.زانکۆ (سه‌روه‌ر خورشید) سینگه کوژێ کۆ نیشانه‌یه‌کى ئاڵۆزه به‌هۆى که‌مى خوێن چ��ون بۆ ماسولکه‌کانى دڵ په‌یدا ده‌ب��ێ��ت ,وه‌ک��و ده‌زانین دڵ له ترومپایه‌کى گۆشتى ده‌چێت و به‌تایبه‌ت سکۆڵه‌ى چه‌پ ،ک ه گه‌وره‌ترین به‌شى دڵه ,خۆراکى پێویست له‌ڕێگاى خوێنبه‌ره‌کانى دڵه‌و‌ه بۆ ده‌چێت که دوو خوێنبه‌رن (راست
پۆپێکیان لێده‌بێته‌وه‌و و چ���ه‌پ) ک � ه چ �ه‌ن��د ل��ق و ت���ه‌واو ماسولکه‌کانى دڵ ب �ه‌ه��ۆى ئ �هو دوو خوێنبه‌ره‌و‌ه خۆراکیان بۆ ده‌چێت ,که واته سینگه کوژێ دیارده‌یه‌و نه‌خۆشى نیه. سینگه ک���وژێ ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى ب���ارى نیشانه‌کانى ب��ۆ چه‌ند جۆرێک دابه‌ش ده‌کرێت :سینگه کوژێى بێده‌نگ (که‌ل ه که‌سه به‌ته‌مه‌نه‌کان و ئ�ه‌وان�هى نه‌خۆشى شه‌کریان هه‌ی ه ب��اوه) ,وه‌سینگه کوژێى جێگیر()Stable angina له‌کاتى دیاریکراوداو هه‌ندێ باردا نیشانه‌کانى نه‌خۆشیه‌ک ه بۆ مرۆڤ دێت ,سینگه کوژێى ناجێگیر (Unstable )anginaک ه نیشانه‌کان بۆ یه‌که‌م جار بێت یان زۆرتر بێت یان وه‌ک جاران نیشانه‌کان به‌وه‌رگرتنى ده‌رمان چاک نه‌بێت. گرنگترین نیشانه‌کانى ک ه نه‌خۆشه‌ک ه وه‌ک چیرۆک ده‌یگێڕێته‌وه ئه‌بێت پزیشک گوێگرێکى باشبێت بۆى, نه‌خۆشه‌که ه��ه‌ردوو ده‌ستى زۆر به‌توندى له‌سه‌ر سینگى داده‌ن��ێ��ت و ژان��ه سینگه‌که وه‌س��ف ده‌ک���ات ده‌ڵ��ێ��ت وه‌ک
شتێکى قورس له‌سه‌ر سینگم بێت ئازاره‌که‌شى له‌سینگیه‌و‌ه ده‌گوازرێته‌وه بۆ مل و چه‌ناگه‌و شان و باڵ یان وه‌ک ئه‌وه‌ى بمخنکێنن و نیشانى ته‌نگه نه‌فه‌سى ده‌ڵێت,ئه‌و نیشانانه ب ه په‌ستى ( )stressزی��اد ده‌که‌نوو به‌حه‌وانه‌و‌ه ئ��ارام بوون نیشانه‌کان نامێنن ,هه‌ندێک که‌س له‌گه‌ڵ ده‌ستکردن ب ه ماندوبوون نیشانه‌کانیان بۆ دێت پاش گه‌رم بوون نیشانه‌کانیان نامێنێت()warm up angina هۆکاره‌کانى نه‌خۆشیه‌که به‌هۆى ڕه‌قبونى خوێنبه‌ره‌کانى دڵ ( ) coronary atheromaیان به‌هۆى نه‌خۆشیه‌کانى دڵ تووشى مرۆڤ دبێت وه‌ک نه‌خۆشیه‌کانى زمانه‌کانى شا خوێنبه‌ر ( )Aortic valve diseaseیان ئه‌ستوربونى دڵ ( ,)hypertrophic CMPوه چه‌ند هۆکارێکى باوى هه‌ی ه وه‌ک (به‌ناوساڵدا چوون ,جگه‌ره کێشان ,قه‌ڵه‌وى, ڕه‌گ��ه‌ز ,ئ�ه‌ل��وده‌ب��وون به‌ماده کحولیه‌کان ,ت��ووش ب��وون ب ه شه‌کره ,به‌رزى فشارى خوێن ,ماندووبون ,سه‌رما ,په‌ستى ده‌روونى). چه‌ند پشکنێنێک ده‌کرێت بۆ دیارى کردنى نه‌خۆشیه‌که‌و
هۆکاره‌کانى ل�ه‌وان� ه هێڵکارى دڵ ( )ECGل�ه کاتى ئارامی و ل ه کاتى ماندوبووندا هه‌ندێک جار به‌پاسکیلى تایبه‌ت ده‌کرێت ,یان پشکنینى ڕاده‌ى ڕه‌نگ وه‌رگرتنى م��اس��ول��ک �ه‌ک��ان (Myocardial perfusion ,) scanningئیکۆ ی��ان تیشکى ره‌ن��گ��او ره‌نگى خوێنبه‌ره‌کان( )Coronary Arteiographyناو‌ه باوه‌که‌ى الى خۆمان (قه‌سته‌ره) ى پێده‌ڵین. چ��اره‌س�ه‌رى ئه‌م دی��ارده‌ی�ه دهکهوێته سه‌ر ئه‌و پشکنینانه‌ى ک ه کردوت ه بزانین نه‌خۆشه‌که چه‌ند مولووله‌ى خوێنى دڵى گیراوه یان ته‌سک بۆتهوه ,چاره‌سه‌رکردن ب ه چه‌ند هه‌نگاوێک ده‌بێت: -1هۆشیارکرنه‌وه‌ى نه‌خۆشه‌که و ڕوون��ک��ردن �ه‌وه‌ى ب��ارى نه‌خۆشیه‌که‌و مه‌ترسیه‌کانى. -2به‌بێ ده‌رمان: أ -دوورک���ه‌وت���ن���هوه ل��ه ج��گ �ه‌ره‌ک��ێ��ش��ان و م���ادده کحولیه‌کان. ب -قه‌ڵه‌و نه‌بوون و چاودێرى کردنى کێشى له‌ش.
ت -گۆڕینى پرۆگرامى خواردن نه‌خوارنى چه‌ورى و سوێرى ,زیاتر میوه و سه‌وزه بخوات. پ -وه‌رزش ک����ردن ،ب����ه‌اڵم دوورک���ه‌وت���ن���هوه له خۆماندوکردنى زۆر و سه‌رما. -3ده‌رمان: أ -ده‌رمانه خوێن شلکه‌روه‌کان :وه‌ک ئه‌سپرین به بڕى ( 75ملگم) ڕۆژانه یه‌ک ژه‌م ,ئه‌گه‌ر به‌هۆى کاردانه‌وه الوه‌کیه‌کانى ئه‌سپرین به‌کار نه‌هێنرا ئه‌وا (پالڤیکس) به بڕى ( 75ملگم) ڕۆژانه یه‌ک ژه‌م به‌کاربێت. ب -ده‌رمانى چاره‌سه‌رى سینگه کوژێ ئه‌مانه‌ش پێنج گ��روپ��ى ده‌رم����ان ده‌گ��رێ��ت �هوه ک �ه پزیشک به‌گوێره‌ى بارى ته‌ندرستى نه‌خوشه‌که ده‌یانووسێت. -4نه‌شته‌رگه‌رى: أ -شه‌به‌که‌و باڵۆن (.)PCI ب -گۆڕینى خوێنبه‌ره‌کانى دڵ (.)CABAG
ئاماده‌کار :کاوه حسێن
رۆڵى میدیای ئازاد ل ه ده‌رخستنى گه‌نده‌ڵى و وشیارکردنه‌وه‌ى خه‌ڵکیدا
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/11 دووشه
14
چ��االک��وان��ێ��ک :ئ��هو ه میدیاى ئ���ازاد ب��وو ئ���اره‌زوى خوێندنه‌وه‌ى الى تاکه‌کانى کۆمهڵگا زیاد کرد
ئاماده‌کار
سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ له ئه‌مڕۆى هه‌رێمى کوردستاندا باس له میدیای سه‌ربه‌خۆ ده‌کرێت و رۆڵى به‌رز هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێت له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ى کۆڵه‌که‌یه‌کى سه‌ره‌کییه له گۆڕانکاریه سیاسیه‌کانى کوردستاندا و وه‌کو پێویستیش توانیوێتى گه‌نده‌ڵى ئاشکرا بکات و خه‌ڵکى وشیار بکاته‌وه، چاالکوانێکیش ئاماژه بهوه ده‌کات ئهوه میدیاى سه‌ربه‌خۆ بوو که وایکرد ئاره‌زوى خوێندنه‌وه الى تاکه‌کانى کۆمهڵگا زیاد بکات. ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی م��ی��دی��ای س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ب��وون��ی ب�ه پێویست داده‌ن��رێ��ت ل�ه هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی دیموکراسیدا ،به‌اڵم ب����ه‌ده‌ر ن��ی �ه ل��ه ره‌خ��ن��ه و س���ه‌رن���ج ،له ب��اش��وری کوردستانیش دروستبوونی رۆژن���ام���هی ه��اواڵت��ی ب �ه ده‌ستپێکی م��ی��دی��ای س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ داده‌ن��رێ��ت و رای جیاوازیش ههیه له الی �ه‌ن شاره‌زایانی بواری راگه‌یاندن له‌سه‌ر رۆڵ و ئه‌رک و کاریگه‌ریه‌کانی میدیای سه‌ربه‌خۆ له رابردوو داهاتوشدا. م��ام��ۆس��ت��ای �ه‌ک��ی زان���ک���ۆش ئ���ه‌رک و رۆڵ����ى م��ی��دی��ای س���ه‌رب���ه‌خ���ۆ ب���ه‌رز هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت و پێیوایه میدیای س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ل �ه ئ �هم��ڕۆى ک��وردس��ت��ان��دا رۆڵێکى گرنگ ده‌بینێت له‌و بارهیهوه
n
ه که‌ناڵێک بۆ خه‌ڵکانی سته‌ملێکرا و میدیای ئازاد بوه‌ت
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر ،مامۆستای به‌شی راگ��هی��ان��دن ل �ه زان���ک���ۆی سلێمانی، وتی :میدیای سه‌ربه‌خۆ توانیوێتى ل ه ماوه‌یی رابروودا ببێت به کۆڵه‌که‌یه‌کى سه‌ره‌کى له گۆڕانکاریه سیاسیه‌کانى هه‌رێمى کوردستاندا ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌ش توانیوێتى فشارێک له‌سه‌ر ده‌س�ه‌اڵت دروست بکات و گه‌نده‌ڵییه ئابوریه‌کان ئ���اش���ک���را ب����ک����ات ،ب������ه‌اڵم ل������ه‌رووى پرۆفیشناڵێتیه‌وه ن�هی��ت��وان��ی��وه وه‌ک پێویست بێت. ئه‌و مامۆستایه‌ى به‌شى راگه‌یاندن بۆ (چه‌تر) ئه‌وه‌یشى خسته‌ڕوو که ئه‌رکى
میدیاى سه‌ربه‌خۆ له کوردستاندا ل ه ئێستادا زۆر ق���ورس و هه‌ستیارتره، چونکه له ئێستادا میدیای سه‌ربه‌خۆ ده‌ب���ێ���ت ب���ااڵن���س راب��گ��رێ��ت ل���ه ن��ێ��وان ده‌س��ه‌اڵت و ج�هم��اوه‌ر و ئۆپۆزسیۆندا و وتیشی «س�ه‌رب��ارى ئه‌مه‌یش ده‌بێت چاودێریکه‌رى راسته‌قینه‌ى کاره‌کانى ئۆپۆزسیۆن بێت له کوردستاندا». «میدیای سه‌ربه‌خۆ پێوه‌ره بۆ بوونی دیموکراسی له‌هه‌ر واڵتێکدا» رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ێ���ک���ی���ش پ���ێ���ی���وای���ه ب� ه پ��ێ��وه‌رى دی��م��وک��راس��ی�ه‌ت ل �ه واڵتێکدا دیموکراسییه‌ت ب �ه‌رق �ه‌رار ده‌ب��ێ��ت ک ه
فۆتۆ :سازان تۆفیق میدیای ئازاد له‌و واڵته‌دا بوونى هه‌بێت ل �ه‌وب��اره‌ی �هوه ره‌ئ��وف محه‌مه‌د ئاالنی، رۆژن��ام �ه‌ن��وس ،رای��گ�هی��ان��د «میدیاى ئ��ازاد له کوردستاندا به پێى یاسا و رێساى ده‌ستور رێکنه‌خراوه ،به‌ڵکو ب ه پێى هه‌لومه‌رجى سیاسى کوردستان ه��ات��ووه‌ت�ه پێشه‌وه ل�ه ب �ه‌رام��ب �ه‌رى ئه‌و ته‌نگه‌شه سیاسیانه‌ى که ده‌سه‌اڵتداران دروستیانکردوه». ئه‌و رۆژنامه‌نوسه جه‌ختی لهوهشکردهوه ناتوانین بڵێین رۆژن��ام�هى هاواڵتى و ئاوێنه که پێش ئۆپۆزسیۆن هه‌بوون له کوردستاندا جێگره‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن
ب��وون ،ب �ه‌اڵم ده‌توانین بڵێین خه‌ڵکیان وش��ی��ار ک���ردوه‌ت���هوه و رۆش��ن��ب��ی��ران و رۆژنامه‌وانانیان ب�ه‌رچ��او رون��ک��ردوه و گه‌نده‌ڵیان وه‌کو له‌نگیه‌ک به خه‌ڵکى کوردستان ناساندوه. ئاالنى باسی له‌وه‌شکرد ئه‌و گه‌نده‌ڵیه‌ى که میدیای ئ��ازاد ئاشکرای ده‌ک��ات هه‌م ئازایه‌تى ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌یه ک ه له‌و ده‌زگایه کارده‌کات هه‌م ئازایه‌تى میدیا ئازاده‌که خۆیه‌تى. س��ه‌رن��وس��ه‌رى رۆژن���ام���هى ه��اواڵت��ی��ش ج �ه‌خ��ت ل���هوه ده‌ک���ات���هوه ک �ه میدیاى س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ت��اک �ه س���ه‌رچ���اوه ب���ووه ک ه
توانیوێتى گه‌نده‌ڵى به خه‌ڵکى ئاشنا بکات ،هه‌ر ئه‌مه‌یش وایکرد خه‌ڵکى کوردستان متمانه‌ى ته‌واویان به میدیاى سه‌ربه‌خۆ هه‌بێت به ب���ه‌راورد له‌گه‌ڵ میدیاکانى تردا. که‌مال ره‌ئ��وف سه‌رنوسه‌ری هاواڵتی باسی له که‌مى تیراژى رۆژنامه‌کان ک���رد و ئ���ام���اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا ک��ردن��ه‌وه‌ى ک���ۆم���ه‌ڵ���ێ���ک ده‌زگ��������ا و ک���ه‌ن���اڵ���ى ته‌له‌فزیۆنى بوه‌ته هۆی که‌مبونه‌وه‌ی تیراژى رۆژنامه‌کان. په‌رله‌مانتارێکیش پێیوایه له ئێستادا سه‌ره‌تایه‌کى باشه بۆ میدیای سه‌ربه‌خۆ له کوردستاندا بۆ ئه‌وه‌ى رۆڵ و ئه‌رکى خۆیان ببینن ک��اروان ساڵح ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان ،وتیشی «ئه‌و بوێرى جه‌ربه‌زه‌یه‌ی میدیاى سه‌ربه‌خۆ ه�هی�ه‌ت��ى ه��ۆک��ارى راسته‌قینه‌یه ک ه وای کردوه خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان م��ت��م��ان�هی�ه‌ک��ى ت���ه‌واوی���ان ب �ه میدیاى سه‌ربه‌خۆ هه‌بێت». چ��االک��وان��ێ��ک��ی ک��ۆم �ه‌ڵ��ی م�ه‌ده‌ن��ی��ش ئاماژه به گرنگی میدیای سه‌ربه‌خۆ ده‌ک��ات له وش��ی��ارب��وون�ه‌وه‌ى خه‌ڵکدا و پێیوایه ئ�هوه میدیاى سه‌ربه‌خۆیه واى له خه‌ڵکى کوردستان کرد که پرسیار بکان له سیستمى کۆمه‌اڵیه‌تى و ئابورى له واڵتدا و به شوێنى داواکارییه‌کانى خۆیه‌وه بێت. ب���ه‌ک���ر ح���هم���ه ح��س��ێ��ن ،چ��االک��وان��ی کۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی وتیشی :ئهوه میدیاى سه‌ربه‌خۆیه توانیوێتى ببێته که‌ناڵێک بۆ خه‌ڵکانى سته‌م لێکراو و ماف خوراو تا داواک��اری و داخوازیه‌کانیان بخه‌نه روو.
ئه‌حمه‌د شه‌شکی :لێدان به‌دار بۆ ئه‌وه‌ى جن ده‌ربچێت ئهمه شتێکى ناپه‌سه‌ند و ناشه‌رعیه
«زۆرجار وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی به قۆڵبڕ وه‌سفمان ده‌کات»
n
ئه‌حمه‌د شه‌شکى :زۆرجار پزیشکه‌کان نه‌خۆشیان بۆ ناردووم دیداری
ئاسۆ محه‌مه‌د
له میانه‌ى چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د شه‌شکى، باس لهوه ده‌کات، پزیشکه‌کان له به‌غدا و تارانه‌وه نه‌خۆشیان
فۆتۆ :ئاسۆ محه‌مه‌د
ناردوه بۆ الی و ئاماژه‌ی به نه‌خۆشیه جنیه‌کان ،هۆکارێک نی ه به‌وه‌شدا هه‌ر نه‌خۆشیه‌کی بۆ ئه‌وه‌ى بڵێیت له‌و شێوازه‌وه فێربووم، جن هاتبێته الی ه �ه‌ر ل�ه ته‌مه‌نى منداڵیه‌وه خولیاى به‌سه‌رکه‌وتوویی چاره‌سه‌ری ئهوه بووم که له‌گه‌ڵ جیهانى (جن) کردوه. دا تێکه‌ڵ ببم ،ب �ه‌اڵم ل���ه‌دواى ساڵى ( )1998به‌ره‌سمى ده‌ستم ک��ردوه به‌م چه‌تر :چۆنێتى ده‌س��ت پێکردنى ئه‌م کاره به‌بێ دابڕان به‌رده‌وامبووم سوپاس بۆ خوا سه‌رکه‌وتوو بووم. کاره چۆن بوو؟ -به‌نیسبه‌ت فێربوون و چاره‌سه‌رکردن چه‌تر :ج��ۆرى ئ �هو نه‌خۆشیانه‌ى که
چاره‌سه‌ریان ده‌که‌یت چین؟ پشت به‌خوا ئێمه ناتوانین چارهسهرىه��ی��چ ن �ه‌خ��ۆش��ی��ک ب��ک �هی��ن ئ �ه‌گ �ه‌ر ی��ارم �ه‌ت��ى خ���واى گ�����ه‌وره‌ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دا ن �ه‌ب��ێ��ت ،ئ���هو ش��ت��ان �هى ک �ه نه‌خۆشى پ���ێ چ����اره‌س����ه‌ر ده‌ک����هی����ن م��ه‌رج��ى یه‌که‌مان بۆ چاره‌سه‌رکردنى نه‌خۆشیه ده‌رون��ی�ه‌ک��ان ته‌نها قورئانه و شێوازه هه‌ڵسوکه‌وتێکمان ههیه له‌گه‌ڵ ده‌رمانه گیایه‌کاندا بۆ چ��اره‌س�ه‌رى نه‌خۆش، چونکه چه‌ند زانستێکم ته‌واو کردوه له بوارى گژووگیادا .ئه‌و نه‌خۆشیانه‌ى دێنه الى ئێمه بۆ چاره‌سه‌رکردن زیاتر نه‌خۆشیه ده‌رونی و جنیه‌کانن یاخود نه‌خۆشى سیحریه‌کانن به‌گشتى له‌و بوارانه‌دا ئیش ده‌که‌م ،هه‌روه‌ها زۆرجار چاره‌سه‌رى هه‌ندیک نه‌خۆشى تریش ده‌ک �هم وه‌ک��و ف�ه‌ق�ه‌رات و گورچیله، ب��ه‌اڵم ناڵێم ل�ه ( )%100ئ���ه‌وه‌ش له رێ��گ �هى زان��ی��اری �هوه ک �ه ل �ه عاله‌مى جنیه‌وه کۆمه‌ڵێک زانیاریم وهرگرتووه بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌و نه‌خۆشیانه. چه‌تر :ئه‌و که‌سانه‌ى سه‌ردانت ده‌که‌ن هه‌ر له هه‌رێمى کوردستانن؟ ل �ه‌س��اڵ��ى ()1998هوه ل �ه‌س �ه‌رج �همناوچهکانى ک��وردس��ت��ان ته‌نانه‌ت له ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان له به‌ریتانیا و سوریا و یه‌مه‌ن و ئێران ده‌توانم بڵێم ل �ه زۆرب���هى واڵت �ه‌ک��ان��ى ت��رى جیهان س �ه‌ردان��ی��ان ک����ردووم پ��ش��ت ب �ه‌خ��واش س �ه‌رک �ه‌وت��وو ب��ووم هیچ نه‌خۆشێک ن �ه‌ه��ات��وه‌ت �ه الى م��ن ن �ه‌خ��ۆش��ى جنى هه‌بوبێت و چاره‌سه‌ر نه‌بووبێت پشتیوان به‌خوا له ماوه‌ى ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ى که خه‌ریکى ئ �هم ک��اره ب��ووم ()30-25
ه�ه‌زار نه‌خۆش سه‌ردانیان ک��ردوه له‌و رێژه‌سه‌ش هه‌شت هه‌زاریان چاره‌سه‌ریان بۆ کراوه. چه‌تر :چۆن ئه‌و نه‌خۆشانه ده‌بینیت؟ له‌سااڵنى پێشوو به‌یانى تا ئێوارهرۆژانه نزیکه‌ى ( )60نه‌خۆشم ده‌بینى، به‌اڵم دواى ماوه‌یه‌ک بۆم ده‌رک�ه‌وت نه‌خۆش ب �هو شێوه س��وود وه‌رناگرێت خۆشم زۆر هیالک ده‌بم ،بۆیه رۆژانی دووشه‌مه و پێنج شه‌مه‌م ته‌رخانکرد بۆ بینینی نه‌خۆش و رۆژی ()30 نه‌خۆش ده‌بینم. چ��ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه ک��ه ب���اوه‌ڕت���ان ب��ه جن ههیه چ��ۆن ج��ن ل�ه له‌شى که‌سێک ده‌رده‌که‌یت؟ رێ��زو حورمه‌تم ههیه بۆ ههموویانلهگهڵ ئه‌وه‌شدا چه‌ند جارێک داوام ک��ردوه که لێکۆڵینه‌وه هه‌بێت یاخود یاسایه‌ک هه‌بێت بازیاده‌ڕۆیى نه‌کرێت له سنورى خۆى ،به‌اڵم چاره‌سه‌ره‌کان له ئێستا وایان کردووه هه‌رکه‌س سه‌رى ئێش بکات یان قاچى ده‌ڵێن ئهوه چه‌ند جنێکی تێدایه ده‌ست ده‌که‌ن به لێدانى ب����ه‌دار ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ج��ن�ه‌ک�ه ده‌رب��چ��ێ��ت ئهمه شتێکى ناپه‌سه‌ند و ناشه‌رعیه، بۆیه به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک دار به‌کار ناهێنم کام جنه‌ى گه‌وره‌یه له رێگه‌ى قورئانه‌وه به که‌متر له ( )20خوله‌ک له له‌شى مرۆڤ ده‌رده‌چێت. چه‌تر :هه‌ندێک که‌س ئه‌م کاره‌ى ئێوه به بازرگانى ناو ده‌بات له‌و باره‌وه چى ده‌ڵێیت؟ ئه‌و که‌سانه مافی خۆیانه که بهبازرگانى سه‌یرى بکه‌ن ،چونکه هه‌ر کۆاڵنێک ده‌بینى که‌سێک به‌ناوى
شێخ یان مه‌ال دانیشتوه ئازارى خه‌ڵک ده‌دات ی���اخ���ود ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک س��ی��دى باڵو ده‌کاته‌وه گوایه جن ده‌رده‌ک��ات، زۆرجار باسى ئه‌وه‌م کردوه جن شتێک نیه که له‌سه‌ر مرۆڤى گه‌وره بکه‌یت پێغه‌مبه‌رى خ��وا ده‌ف �ه‌رم��وێ��ت «جن شتێک نیه ک �ه‌وا گ���ه‌وره‌ى بکه‌یت، چونکه به بچوکترین شت له‌سه‌رت الده‌چێت» ،بۆیه ناهه‌قى کۆمه‌ڵێک خ �ه‌ڵ��ک ن���اگ���رم ک���ه‌وای���ه ب �ه‌ڕاس��ت��ى کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک ب��ازرگ��ان��ى پێوه ده‌ک��ات و خ��ۆى پ��ێ گ��هوره ده‌ک��ات، وه‌ک خ��ۆم هیچ ده‌رم��ان��ێ��ک ب �ه‌زۆر ناده‌م به‌سه‌ر خه‌ڵکدا. چه‌تر :ئایا وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى رێگرى ناکات له کاره‌که‌ت؟ یان شوێنى بۆ دابین نه‌کردویت؟ وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى نه‌ک پشتگیرىئێمهى ن �ه‌ک��ردوه ،به‌ڵکو زۆرج���ار به قۆڵبڕ وه‌سفه‌مان ده‌ک��ات ،به‌اڵم خۆم ی��ارم �ه‌ت��ی��ده‌رى رێ��گ��اى ت�ه‌ن��دروس��ت��ی��م و به‌شێکم ت����ه‌واو ک����ردوه ل �ه به‌شى پزیشکى له ده‌ورات�ه‌ک��ان��دا ،هاوکارى ئهوه ده‌ک�هم رێگه بگیرێت له‌و جۆره چ��اره‌س �ه‌ران �هى که گه‌مه بکرێت به خوێندن و ماندووبوونى پزیشکێک، له‌گه‌ڵ زۆربه‌ى پزیشکه‌کاندا ناسیاویم ه�هی�ه زۆرج���ار پزیشکه‌کانیش گه‌ر له نه‌خۆشیه‌ک گرفتیان بۆ دروست بووبێت ن��اردوی��ان ب��ۆالى من ،زۆرج��ار منیش زان��ی��وم �ه ئ���هو ن�ه‌خ��ۆش��ی��ان�هى که په‌یوه‌ندى به سیحر و شته‌وه نیه ن��اردووم �ه ب��ۆ الى پزیشک زۆرج��ار پ��زی��ش��ک�ه‌ک��ان ل �ه ب �ه‌غ��دا و ت��اران��هوه نه‌خۆشیان بۆ ناردوم.
ل ه نۆی ئۆکتۆبه‌ری
( )1998تا نۆی ئۆکتۆبه‌ری ()2011
باقی گول هێدی ئه‌حمه‌د ساڵی ( )1998له‌به‌ر ئه‌و شه‌ڕه‌ی ل ه نێوان په‌که‌که و ده‌وڵه‌تی تورکدا ل ه ()15ی ئاگۆستی ()1984هو ه ل ه کوردستاندا درێژه‌ی هه‌بوو، باسی خاڵی «قۆناغی هاوسه‌نگی ستراتیژی» ده‌کرا .کوردان ل ه به‌رامبه‌ر سوپای تورک ،تیمی تایبه‌ت و کرده‌و ه تایبه‌ته‌کانی ده‌وه‌ستانه‌وه؛ ب ه شێوه‌یه‌کی ئاشکرا تێکۆشانی خۆیان ب ه به‌رخۆدانی ده‌نواند.
ل �ه س��ااڵن��ی (94ـ )1993ل �ه دژی ئه‌و کۆنسێپته‌ی به‌ڕێوه ده‌چ��وو ،به ه �ه‌زاران گوند چۆڵ کران ،نزیکه‌ی ( )20هه‌زار کاره‌ساتی «ک��وژه‌ری نادیار» روی دا، زۆر رۆژن���ام���ه ب���ۆردوم���ان ک���ران و زۆر پ��ارت��ی داخ���ران و ک���وردان ل�ه دژی زوڵ��م رێگایه‌کی نوێیان گرتبووه ب�ه‌ر .له‌گه‌ڵ تێکۆشان بۆ ناسنامه ،جوگرافیا ،مرۆڤ، زم����ان و ک��ل��ت��وری ک��وردس��ت��ان��ێ��ک که ه ئامانجی چاره‌سه‌ری سیاس کێشه‌ی کورد ،نۆی ئۆکتۆبه‌ر له سوریا ده‌رکه‌وت فۆتۆ :ئینتهرنێت به ن�ه‌ب��وون له قه‌ڵه‌م ده‌درا بوونه یه‌ک n .سه‌رۆکی په‌که‌که ب کاتی «ل�ه دوای ب�ه‌رخ��ۆدان�هوه ،س�ه‌ره‌ی رزگ��اری��ی��ه» ه��ات��ب��وو .ئینجا قۆناغی ئ �ه‌وروپ��ا ش��ی ک��ردب��وی �هوه .به‌رپرسانی (شه‌مدین ساکیک) ،به درێژایی هاوین که راده‌ستی تورکیا کرایه‌وه .قۆناغێکی رزگ�����اری ک��وردس��ت��ان ن��ه ت �ه‌ن��ی��ا چ��وار ده‌وڵ�ه‌ت��ی ت��ورک ده‌ی��ان��وت «ئ��ۆج�ه‌الن و هه‌ڕه‌شه‌ی له سوریا کرد .له‌و سه‌رده‌مه‌دا زۆر ناخۆش و ئاڵۆز بوو .ئه‌و سه‌رده‌مه ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری کوردستان ،به‌ڵکو په‌که‌که ئه‌و جۆره نین وا لێی ده‌زانن» .حافز ئه‌سه‌د له سوریا له‌سه‌ر حوکم بوو .ته‌واوی نرخه‌کانی ماف ،ره‌وشت و مرۆڤ ناوه‌نده‌کانی هێزه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانیشی له په‌که‌که ده‌ڕواته هه‌ر کوێ ،ئه‌و شوێنه هه‌ڕه‌شه‌کانی تورکیا هه‌رێمی به‌ره‌و شه‌ڕ له کایه‌ی نێونه‌ته‌وه‌ییدا به هه‌ڵواسراوه‌یی نزیکه‌وه په‌یوه‌ندیدار ده‌ک���رد .رێ��ک له‌م به‌رێکخستن و کۆمهڵگا دینامیزه ده‌کات .ئاراسته ده‌ک��رد .له ناوخۆی تورکیاش مایه‌وه و بۆ ک��وردان جێبهجێ نه‌کران. ق��ۆن��اغ�ه‌دا ،پێناسه‌کان و لێکدانه‌وه‌کان بۆیه نه‌ریتی سیاسه‌تی ف�ه‌رم��ان��ڕه‌وای ل �ه دژی ت��ورک��ی��ا که‌مپینی لینچی له‌و کوردانه‌وه بگره که جه‌سته‌یان دا به‌ر بۆ جیهانیبوون ده‌ک���ران ،وات �ه هه‌ژمونی تێک ده‌دا .ده‌وڵ�ه‌ت��ی ت��ورک ل ه دژی ده‌ست پێکردبوو .حافز ئه‌سه‌د نه‌یتوانی ئاگر هه‌تا ئه‌و که‌سانه‌ی که چاالکی ج��ی��ه��ان��ی��ب��وون ،خ �ه‌رێ��ک��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی په‌که‌که که له به‌رامبه‌ر هه‌موو زه‌خته ل �هوه زیاتر له به‌رامبه‌ر هه‌ڕه‌شه‌کانی ج���ۆراوج���ۆری���ان ک����رد ،ب��وون��ه ن��م��ون�هی تێکۆشانێکی نوێی فه‌رمانڕه‌وایی له‌سه‌ر سیاسیه‌کان به‌رخۆدانی کرد و ب ه هێزی سوریاوه بوه‌ستێته‌وه .عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،چاالکی و به‌رخۆدانی بێ‌هاوتا. رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و کوردستان بوو .خۆی تێکۆشانی ده‌کرد ،هاوپه‌یمانیه‌کی سه‌رۆکی په‌که‌که له جیاتی کردنه‌وه‌ی ئه‌و رژێمانه‌ی نۆی ئۆکتۆبه‌ری ()1998 ه��ێ��زه جیهانیه‌کان ل �ه‌گ �ه‌ڵ دۆس��ت��ان��ی جیهانی پێک هێنا .س �ه‌ره‌ت��ا ویستی ده‌رگای شه‌ڕ ،به ئامانجی چاره‌سه‌ری ل�ه رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا ،ی �ه‌ک له له‌سه‌ر پێویستی سه‌رله‌نوێ دیزاین‌کردنی ئ���ۆج���ه‌الن ل���ه ه��ه‌رێ��م��ی رۆژه���ه‌اڵت���ی سیاس کێشه‌ی ک��ورد ،نۆی ئۆکتۆبه‌ر دوای ی �ه‌ک ده‌ڕوخ��ێ��ن .س���ه‌دام حسێن رۆژه����ه‌اڵت����ی ن�����اوه‌ڕاس�����ت ،ت��ێ��ک��دان��ی ناوه‌ڕاستدا له‌ناو ببات و به‌مجۆره په‌که‌که ل���ه س���وری���ا ده‌رک�������ه‌وت؛ چ����ووه ی��ۆن��ان ل�ه س��ێ��داره درا ،م��وب��اره‌ک ل�ه میسردا پێکهاته‌ی ه�ه‌ن��وک�هی��ی و س�ه‌رل�ه‌ن��وێ بێ‌کاریگه‌ر بکات .به‌اڵم هه‌موو بۆمبا ب�ه‌اڵم ل�ه‌وێ ئه‌و دۆستایه‌تیه‌ی باسیان زی��ن��دان��ی ک��را ،گ�ه‌الن��ی س��وری��ا هه‌شت ده‌ستنیشانکردنی رژێمه به‌کرێگیراوه ته‌نیه‌کان و دزه‌ی هه‌موو سیخوڕه‌کان ده‌ک��رد نه‌بوو .گه‌ڕایه‌وه روسیا .له‌وێش مانگه سه‌ریان هه‌ڵداوه .ئه‌و رێکخستنه‌ی نوێیه‌کانی رێکه‌وتبوون .له سه‌ره‌تای ن��اس �ه‌رک �ه‌وت��وو م��ای��هوه .ت����ه‌واوی هێزه په‌یوه‌ندیه‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی ئۆجه‌الن دایمه‌زراندبوو و به‌ڕێوه‌ی ده‌برد سه‌ده‌دا له کوردستانه‌وه ده‌ستی پێکرد .جیهانیه‌کان و له س �ه‌روی هه‌مویانه‌وه ب��وو .دوات��ر رۆیشته رۆم��ای پایته‌ختی له هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان باڵو پێویست بوو په‌که‌که که کۆمه‌ڵگای ئه‌مریکا ،یه‌کێتی ئه‌وروپا و ئیسرائیل ،ئیتاڵیا .رۆما بووبوو به ناوه‌ندی زه‌خته ب��ۆی�هوه .وه‌ک��و رێکخستنێکی به‌رباڵو، ب �ه ه��ێ��زی گ���هوه���ه‌ری و دینامیزمی ده‌رک���ردن���ی س �ه‌رۆک��ی پ�ه‌ک�ه‌ک�هی��ان له سیاسیه مۆدێرنیسته‌کان .دوای ئهوه هێزی جه‌ماوه‌ری و ئایدیۆلۆژیکی خۆی خۆی به‌رێکخستن ده‌کرد و بۆ تێکۆشان سوریا و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست کرد به دوب��اره ده‌گه‌ڕیته‌وه بۆ روسیا و یۆنان .دامه‌زراند. رایده‌په‌ڕاند و هه‌روه‌ها عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ئامانج .ئه‌مریکا و ناتۆ گڵۆپی سه‌وزیان ل �ه ئاسمانه‌کانی ئ �ه‌وروپ��ا ب��ۆ که‌نیا ،ئه‌و یۆنانه‌ی له نۆی ئۆکتۆبه‌ری ساڵی بێ‌کاریگه‌ر بکرێن .تورکیا ئه‌مه‌ی نیشانی تورکیا دا .تورکیا له به‌هاری ناوه‌ڕاستی ئه‌فریقیا و له‌وێشه‌وه ب�ه‌ره‌و ( )1998له ده‌ستگیری ئۆجه‌الن ده‌ستی به ج��اران بۆ ناتۆ ،ئه‌مریکا و یه‌کێتی ساڵی ( )1998له‌گه‌ڵ راده‌ست‌بوونی پرامیته‌کانی فیرعه‌ونه‌کان به‌ڕێوه بوو هه‌بوو ،ئێستا له دۆخی ئیفالسدایه .ئه‌و
رێکه‌وتنه‌ی که له‌گه‌ڵ تورکیا واژۆی کردبوو هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه و له‌به‌ر مه‌سه‌له‌ی قبرس ،بۆته هۆکاری شه‌ڕ .به‌رپرسانی ده‌وڵه‌تی یۆنان وه‌کو پانگالۆس که له راده‌ستکردنه‌وه‌ی ئۆجه‌الن رۆڵیان هه‌بوو، به بازرگانی نایاسایی تاوانبار ده‌کرێن. ئه‌و بازرگانانه‌ی روسیا که له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌گه‌ڵ تورکیا رێکه‌وتنیان کردبوو ،ئێستا له گۆڕه‌پانی سیاسیدا نین .له تورکیاش له‌و کاته‌وه که ئۆجه‌الن هاته گۆڕه‌پانی سیاسیه‌وه ،هه‌موو سیاسه‌تمه‌داره‌کان و سه‌رۆکانی حکومه‌ت ،به شێوه‌یه‌کی نادیار وه‌کو (بوله‌نت ئه‌جێویت) له‌سه‌ر ح��وک��م الب���ران ی��اخ��ود وه‌ک���و (مه‌سعود یڵماز) و (ده‌میره‌ل) به جۆرێک له ژیاندا سڕێندرانه‌وه .له کاتێکدا ئیسراییل و تورکیا له‌و سه‌رده‌مه‌دا له ناو یه‌کێتیه‌کی به‌هێزدا بوون ،ئێستا وه‌کو دوو دوژمنن که پێکه‌وه خه‌ریکی شه‌ڕن. واته به‌ڕێوه‌به‌رانی ستراتیژی «سه‌ره‌که‌ی ل��ێ ب���ک���ه‌ره‌وه ،ل �ه‌ش �ه‌ک �هی خ��ۆی باڵو ده‌بێته‌وه» له نۆی ئۆکتۆبه‌ری ()1998 دا توشی هه‌ڵه‌یه‌کی گ �هوره ب��وون .له به‌رامبه‌ر قۆناغی پیالنگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی ب���ه «ه�����ه‌ر ک����وردێ����ک ئ��اپ��ۆی �ه‌ک �ه» به‌رخۆدانی کرا و به‌مجۆره پیالنگێڕان شکستیان ه��ێ��ن��ا .ئ��ۆج��ه‌الن ل �ه ساڵی ()2010دا رایگه‌یاند که پیالنگێڕی پوچه‌ڵ کراوهتهوه .چونکه په‌که‌که نه ته‌نیا له باکوری کوردستان ،به‌ڵکو له هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان ریشه‌ی رێکخستنێکی کۆمه‌اڵیه‌تی داکوتاوه. له بواری ئایدیۆلۆژیکه‌وه خاوه‌ن به‌هێزترین پێکهاته‌ی س�ه‌رده‌م�ه‌ک�هم��ان�ه .ک��وردان له بواری سیاسی ،سه‌ربازی ،کلتوری و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه روب �ه‌ڕوی وه‌رچه‌رخان و پێشکه‌وتنی زۆر گ����هوره ب��وون �هوه. بۆ رژێمه‌کان سیستمی ئاڵته‌رناتیڤی ب���ه پ���ارادی���گ���م���ای ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک��ی دی��م��وک��رات��ی��ک ـ ئ��ی��ک��ۆل��ۆژی��ک و ئ��ازادی��خ��وازی ره‌گ���ه‌زی ئاشکرا ک��رد. پیالنگێڕانی ئه‌و کۆمپلۆیه یاخود ئه‌و هێزانه‌ی بازرگانیان ب �هم مه‌سه‌له‌یه‌وه ک��رد ،له‌ناو خۆیاندا الواز ب��وون یاخود روخان .ئه‌و هێزانه‌ی پێکه‌وه رێکه‌وتبوون ئێستا تا ئاستی شه‌ڕ و پێکدادان له‌گه‌ڵ یه‌کتر گه‌یشتون.
واڵتی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستینی و ره‌وشی ناله‌باری ئێران حه‌بیب حسێنی فه‌رد و :سۆران عه‌بدواڵ داخوازی مه‌حمود عه‌باس ،سکرتێری گشتی رێکخستنی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستینی ل ه نه‌ته‌و ه یه‌کگرتووه‌کان بۆ ب ه فه‌رمی ناسینی واڵتی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستین ،ب ه شێوازێکی سه‌رسوڕهێنه‌ر سیاسه‌ته‌کانی ئێرانی ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا روبه‌ڕوی ئه‌زمونێکی دژوار کردۆتهوه .پێده‌چێ هه‌ر بڕیارێکی ئێران دژب ه ئه‌م داخوازیه ،ئاکامێکی باشی به‌دواو ه نه‌بێت.
رۆژی ()23ی سیپته‌مبه‌ر ،کاتێ که وتاره‌که‌ی مه‌حمود عه‌باس له کۆبوونه‌وه‌ی گشتی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان واته داخوازی ب�ه ف�ه‌رم��ی ناسینی واڵت��ی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستینی ل�ه الی��ه‌ن ئ �هم رێکخستنه‌وه کۆتایی پێ هات ،روب �ه‌ڕوی شانده‌کانی نوێنه‌رایه‌تی واڵتان هه‌ستانه سه‌رپێ و بێ بڕانه‌وه چه‌پڵه‌یان بۆ لێدا. به‌پێی سیاسه‌ته‌کانی سی ساڵه‌ی کۆماری ئیسالمی سه‌باره‌ت به ده‌مه‌قڕه‌ی ئیسرائیل ـ فه‌ڵه‌ستین که «پاکتاوی ئیسرائیل» بڕبڕه‌یه‌تی ،چ��اوه‌ڕوان نه‌ده‌کرا نوێنه‌رانی ئێران ل�هو وت���اره‌دا ئاماده بن و پێشوازی به‌رفراوانی نێونه‌ته‌وه‌یی له داخوازییه‌ک ببینن ک�ه س��ازدان��ی واڵت��ی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستین له په‌نای ئیسرائیل و به‌پێی سنوره دیاریکراوه‌کانی ساڵی ()1967 ده‌کاته رۆژه‌ڤ. ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وان هاتن و گوێیان له وته‌کانی م �ه‌ح��م��ود ع��ه‌ب��اس گ���رت و ب��ێ ئ���ه‌وه‌ی هه‌ستنه سه‌رپێ ،به دانیشتنه‌وه بۆ عه‌باس له چه‌پڵه‌یان دا .ئهمه نیشانه‌ی ناله‌باری ک��رده‌وه‌ی ت��ازه‌ی سازدانی فه‌ڵه‌ستینێکی نوێیه له په‌نای ئیسرائیل بۆ ئێران. ع���ه‌ل���ی ئ��ه‌ک��ب��ه‌ر س��اڵ��ح��ی ،س��ک��رت��ێ��ری ده‌زگای دیپلۆماسی ئێران ،له کۆنفرانسی
nفه‌ڵه‌ستینیه‌کان خۆشحاڵی خۆیان بۆ پرۆژه‌ی واڵتێکی سه‌ربه‌خۆ ده‌رده‌بڕن فۆتۆ :رۆیتێرز
«هۆشیاری ئیسالمی» له تاران ،جارێکی تر پێداگری له سه‌ر «ناڕه‌وابوونی رژێمی زایۆنیستی» ک��ردب��وی�هوه و ب �هم وت �ه که «هه‌موو فه‌ڵه‌ستین هی فه‌ڵه‌ستینیه‌کانه و ئێران چ کاتێک پارچه‌بوونی په‌سه‌ند ناکات»« ،نا»ی به پرۆژه‌که‌ی مه‌حمود عه‌باس وتبوو. ژم���اره‌ی���ه‌ک���ی زۆر ل��ه واڵت���ان���ی جیهان پێشوازیان له پرۆژه‌که‌ی مه‌حمود عه‌باس کردووه و به‌ڵێنیان داوه که له کۆبوونه‌وه‌ی گشتی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کاندا پشتیوانی لێوه بکه‌ن .گروپی رادیکاڵی حه‌ماسیش گ�ه‌رچ��ی ل�ه به‌یاننامه‌که‌یاندا س�ه‌ب��اره‌ت ب �ه پ���رۆژه‌ک���هی ع �ه‌ب��اس ،هه‌ڵوێستێکی هاوشێوه‌ی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێرانیان ه�هی�ه ،ب���ه‌اڵم رێ��گ��ای��ان ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ش ک��راوه هێشتووه که ئه‌گه‌ر گه‌لی فه‌ڵه‌ستین له
راپرسییه‌کدا هه‌بوونی دوو واڵت ل ه سه‌ر خ��اک��ی فه‌ڵه‌ستین پ�ه‌س�ه‌ن��د ب��ک �ه‌ن ،ئ �ه‌وا ئه‌وانیش دژایه‌تی ئهوه نه‌که‌ن. دژای�ه‌ت��ی له به‌رامبه‌ر پ���رۆژه‌ی مه‌حمود ع�ه‌ب��اس ،به ک���ردهوه ک��ۆم��اری ئیسالمی زۆرتر له واڵتانی دیکه نزیکی ئیسرائیل و ئه‌مریکا ده‌کاته‌وه .ئه‌و ناله‌بارییه‌ی که له ئاکامی هه‌ڵوێستی فه‌ڵه‌ستینیه‌کان س�ه‌ب��اره‌ت ب ه سیاسه‌ته‌کانی رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستی ئێران هاتۆته ئ��اراوه ،هاوکات بووه له‌گه‌ڵ پشتیوانیه‌کانی ئێران له سوریا ک�ه ئ �هو واڵت���هی روب���ه‌ڕوی گوشارێکی زۆرتر کرده‌وه .که‌چی هاوڕێیه‌تی الوازی مۆسکۆ و په‌کین له‌گه‌ڵ ئێران تا ئاستێک ئه‌و گوشارانه‌ی که‌م کردۆتهوه. ب���ه‌اڵم کێشه‌که س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه س��ازدان��ی واڵتێکی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستین جیاوازه.
چونکه سیاسه‌تی ک��ۆم��اری ئیسالمی تایبهته ب�ه خ��ۆی و ته‌نانه‌ت س��وری��ا ک ه هاوپه‌یمانی ستراتیژیکی ئێرانه ،دروشمی «له‌ناوبردنی ئیسرائیل» یان «فه‌ڵه‌ستین ه��ی ه�هم��وو فه‌ڵه‌ستینیه‌کانه» په‌سه‌ند ناکات .به‌رپرسانی ئێران له چه‌ند مانگی راب��ردودا ئه‌و راستیه‌یان به چ��اوی خۆیان بینی ک �ه ت��ورک��ی��ا ت�ه‌ن��ی��ا ل �ه زه‌م��ی��ن�هی گۆڕانکارییه‌کان و بزوتنه‌وه هه‌رێمیه‌کاندا، میتۆد و سیاسه‌تی چاالکانه‌یان نه‌بووه، به‌ڵکو بێ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کان له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و گرتنه‌به‌ری دروشمی له‌ناوبردنی ئه‌و واڵته ،له فه‌ڵه‌ستینیه‌کان و پرۆژه‌ی عه‌باس پیشتیوانیان کردووه. دواب������������ه‌دوای ئ�����هم پ��ش��ت��گ��ی��ری��ان �ه ل�ه به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی فه‌ڵه‌ستینیه‌کان ،تورکیا پێگه‌یه‌کی تایبه‌تی له هه‌رێمه‌که‌دا به‌ده‌ست
خستووه و لێره و ل �ه‌وێ سیاسه‌ته‌کان و میتۆده‌کانی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران خستۆته ژێر سێبه‌ری خۆیه‌وه. ئ���هم راس��ت��ی��ان �ه ل��ه س���ه‌ر م��ی��ت��ۆده‌ک��ان و بڕیارگرتنه‌کانی کاربه‌ده‌ستانی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێران بێ‌کاریگه‌ر نه‌ماوه و بۆته هۆی پاسیفبوون و کرده‌وه‌ی دژبه‌ر له نێوان نوێنه‌رانی ک��ۆم��اری ئیسالمیدا که‌چی ده‌توانێ کاریگه‌ری جیاوازی له ئاکامی ئه‌م راستیانه‌دا هه‌بێت. به وت�هی ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد« :به فه‌رمی ناسینی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی فه‌ڵه‌ستین، خ��اڵ��ی ک��ۆت��ای��ی و ئ��ام��ان��ج ن��ی �ه ،به‌ڵکو ه���ه‌ن���گ���اوی ی���ه‌ک���هم و رێ���گ���ای ب����ه‌روه پێشه‌وه‌یه بۆ رزگارکردنی ته‌واوی خاکی فه‌ڵه‌ستین» .ه �ه‌روه‌ه��ا ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد نیگه‌رانی خ��ۆی س�ه‌ب��اره‌ت ب�هم خاڵه که «فه‌له‌ستینیه‌کان رازی ببن به ده‌وڵه‌تێکی الواز که بێ‌ده‌سه‌اڵت و بێ‌ئیراده ،ئه‌ویش له به‌شێکی بێ‌به‌ها له خاکی فه‌ڵه‌ستین». وته‌کانی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد زیاتر له‌وه‌ی که بێته هۆی به‌رهه‌ڵستکاری ئیسرائیلیه‌کان، روب���ه‌ڕوی توڕه‌یی و دژای�ه‌ت��ی ئاشکرای فه‌ڵه‌ستینیه‌کان بویه‌وه. ئه‌و وه‌ره‌قه‌ی عه‌باس گه‌مه‌ی پێ ده‌کات، به شێوازێکی سه‌رسوڕهێنه‌ر دوو جه‌مسه‌ری دژب���ه‌ری له رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت واته ئێران و ئیسرائیل توشی کێشه ده‌ک��ات. له ئه‌گه‌رێکی وه‌هادا کۆماری ئیسالمی ئێرانیش ل�ه هه‌ڵوێسته هه‌نوکه‌ییه‌کانی خۆیدا دووقات روبه‌ڕوی دژواری ده‌بێته‌وه. چ��ون��ک�ه داخ�����وازی فه‌ڵه‌ستینیه‌کان چ ده‌نگی ئه‌رێنی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش و چ ده‌نگی نه‌رێنی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌یه ب�ه‌دواوه بێت ،ل�ه ئاکامدا ب��ۆ ده‌ن��گ��دان پێکه‌شی ن�ه‌ت�هوه یه‌کگرتووه‌کان ده‌ک��رێ��ت .ده‌نگی نه‌رێنی ئێران چ واتایه‌کی نیه جگه له‌وه‌ی دژایه‌تی بێت له‌گه‌ڵ سازدانی واڵتێکی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ب��ۆ فه‌ڵه‌ستینیه‌کان .ئه‌مه‌ش دهبێته هۆی گۆشه‌گیری و الته‌ریبوونی ئێران ل ه هه‌رێم و جیهاندا.
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا بایده‌میر :ته‌سلیم نابین عوسمان بایده‌میر س�ه‌رۆک��ی ش��اره‌وان��ی گه‌وره‌شاری ئامه‌د ل ه مه‌راسیمی خه‌اڵتی س��ااڵن �هی ک��ۆم �ه‌ڵ �هی رۆژن��ام �ه‌وان��ان��ی باکوری کوردستان له وته‌کانیدا له‌گه‌ڵ راکێشانی س�ه‌رن��ج ب��ۆ ئ �هو ه �ه‌وااڵن �هی میدیاکانی سه‌رب ه ئاکه‌په ک ه ئ�هو ب ه ئامانج ده‌گرن وتی :حکومه‌ت بێ هیچ به‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌ک ه�ه‌ر که‌سێک ب ه جۆرێک سزا ده‌دات .بایده‌میر لهمبارهیهوه وتی« :ئێمه ته‌سلیم نابین». بایده‌میر له درێ���ژه‌ی قسه‌کانیدا وتی: «خه‌اڵته‌کان به‌ڕاستیش ئه‌مڕۆ ئهوه ب ه ئێم ه نیشان ده‌ده‌ن ک ه ده‌ب��ێ هه‌واڵه‌کان ل � ه الپ �ه‌ڕه‌ک��ان��ی رۆژن���ام���ه و ش��اش�هی ته‌له‌فزیۆنه‌کان ب ه چ شێوه‌یه‌ک بن .چۆن ئه‌مڕۆ له میدیادا زۆر ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی که بۆ دیموکراسی و ئاشتی ده‌بنه نمون ه نابیندرێت». ه��ه‌روه‌ه��ا وت���ی« :ل��ه قۆناغێکی زۆر زه‌حمه‌تدا تێده‌په‌ڕین .ره‌نگدانه‌وه‌یه‌کی ئه‌مه‌ش ل ه گۆڕه‌پانی میدیادا ده‌بیندرێت. ێ له‌م قۆناغانه ئه‌گه‌ر به سه‌المه‌ت و ب گاڵوبوون ده‌ربچیت ،به‌جێیه ئه‌گه‌ر بڵێین قاره‌مانییه .به‌تایبه‌ت ده‌ب��ێ له قۆناغ ه ک��ائ��ۆت��ی��ک�ه‌ک��ان م��ی��دی��ا ده‌ت���وان���ێ بێت ه رۆشنکه‌ری ئه‌و رێگای ه که به‌ره‌و ئاشتی ده‌ڕوات». تورکیا کوشتنی یه‌کێک له رێبه‌رانی کوردانی له سوریا ئیدانه کرد وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌ی ت��ورک��ی��ا ،کوشتنی مه‌شعه‌ل ت�هم��ۆ ،ل�ه رێ��ب�ه‌ران��ی ک��وردی ب�ه‌ره�ه‌ڵ��س��ت��ک��اری ده‌وڵ����ه‌ت ل �ه س��وری��ادا و ه��ێ��رش�ه‌ک��ان ب��ۆ س �ه‌ر چ�ه‌ن��د چاالکی ناسراوی تر ئیدانه کرد .له به‌یاننامه‌ی وه‌زاره‌ت��ی ده‌ره‌وه‌ی تورکیادا هاتووه که ئامانج له هێرشه به‌رنامه‌داڕێژراوه‌کان بۆ سه‌ر چاالکانی ناسراو ،به‌تایبه‌ت (رائید سه‌یف) که رۆژی هه‌ینی له دیمه‌شق گولله پێوه نرا و بریندار بوو ،سه‌رکوتی ئۆپۆزسیۆنه ل�ه س��وری��ا ،ب �ه‌اڵم تورکیا جه‌خت ده‌کاته‌وه که ده‌وڵه‌تی سوریا ده‌بێ ئاگادار بێت که توندوتیژی و سه‌رکوتی ناڕازیان ،بزاوتی مێژو ناگۆڕێت. چه‌ند پیاوی چه‌کدار دمامکدار رۆژی هه‌ینی هێرشیان کرده سه‌ر بینای مه‌شعه‌ل ته‌مۆ ل�ه ش��اری قامیشلو ل�ه باکوری س��وری��ا و ت�ه‌ق��ان��دن��ی گولله کوشتیان. جنازه‌که‌ی دوێنێ به به‌شداربوونی ده‌یان هه‌زار که‌س به‌خاک سپێردرا. به‌رهه‌ڵستکارانی ب�ه‌ش��ار ئ�ه‌س�ه‌دی��ش له له‌نده‌ن و ڤیه‌نا له به‌رامبه‌ر باڵوێزخانه‌کانی سوریا خۆپیشاندانیان کرد و له به‌رلین، باڵیۆزی سوریا بۆ ماوه‌یه‌ک داگیر کرا. تورکیا ده‌یه‌وێت کورد به الوازى بمێنێته‌وه ئایا چ خوێندنه‌وه‌یه‌ک ههیه بۆ ئه‌و رێباز و هه‌ڵوێست و ک��رداران�هى که سه‌رۆک وه‌زیرى تورکیا و حکومه‌تى ئاکه‌په له‌به‌ر گرتون ،که له الی�ه‌ک�هوه ب �ه‌رده‌وام��ن له تۆپبارانکردنى قه‌ندیل و ناوچه‌کانى ده‌وروب���ه‌ر و له الیه‌کى تریشه‌وه هه‌ندێ رۆژ به ده‌یان ده‌ستگیر ده‌کرێن؟ رۆژن����ام����ه‌وان و چ���االک���ى م��اف�ه‌ک��ان��ى م��رۆڤ رزا مه‌نوچه‌هرى له وتوێژێکدا له‌گه‌ڵ به‌شى ک��وردى ده‌نگى ئه‌مریکا ده‌ڵێت پاش هه‌ڵبژاردنه په‌ڕله‌مانیه‌کان، ئاکه‌په چ��اوه‌ڕوان��ى ن�ه‌ده‌ک��رد کورده‌کان سه‌رکه‌وتنێکى ئ���اوا گ���هوره ب �ه ده‌س��ت بهێنن ،ئهمه بووه هۆى نیگه‌رانى تورکیا و مه‌ترسى ئه‌وه‌ى له ئاینده‌دا کورده‌کان داواى مافێکى زۆرت���ر ب��ک�ه‌ن و ئهمه ئامانجى سه‌ره‌کیه که ده‌یانه‌وێ کورد به الوازى بمێنێته‌وه و له داخوازیه‌کانیان پاشه‌کشه بکه‌ن.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
16
ئاوات عه‌لى عه‌بدولڕه‌حمان حکومه‌ت و سیستمى سیاسى له سه‌ره‌تاى دروست بونیانه‌وه که ئه‌رکیان رێکخستنى کۆمهڵگا و هه‌بوونى یاسا و جێبه‌جێکردنى رێ��ن��م��ای��ی�ه‌ک��ان و داب��ی��ن ک��ردن��ى ئ��ارام��ى گشتى و به‌کارهێنانى داه��ات �ه م��اددى و م��رۆی��ی �ه‌ک��ان��ى س���ن���ورى ده‌س �ه‌اڵت��ێ��ت��ى ب��ه ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ى دادپ�����ه‌روه‌ران�����ه ل��ه پێناو
جه‌نراڵه‌کانى حزب رێگرن له‌به‌رده‌م چاکسازى سیاسیدا! دابینکردنى خۆشگوزه‌رانى خه‌ڵکه‌که‌ى و بنیادنانى هێزیکى ئاشتیخواز بۆ پاراستنى رێساکانى و راگرتنى په‌یوه‌ندییه گشتى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و پاراستنى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى له هه‌ر مه‌ترسیه‌کى ده‌ره‌کى و سروشتى یان دروستکراو ..که‌واته حکومه‌ت زۆرترین ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه س��ه‌ر ه �هم��وو به‌شه‌کانى ژیانى رۆژانه‌مان ههیه له رێگه‌ى چونێتى خه‌رج کردنى بودجه‌که‌ى یان به‌کارهێنانى هێزه‌که‌ى له رێگه‌ى دابه‌شکردنى کاره‌کانى به‌سه‌ر داموده‌زگاکانیدا ،به‌اڵم هه‌موو کات حکومه‌ته‌کان له‌م ئه‌رکه‌یاندا سه‌رکه‌وتوو نابن بۆیه لێکۆڵینه‌وه‌کان چه‌ند زۆربن له سه‌ر خزمه‌تگوزارى و خۆشگوزه‌رانیه‌کانى ح��ک��وم�ه‌ت چ�ه‌ن��د هێنده زی��ات��رن ب��اس له کۆتایى ته‌مه‌نى حکومه‌ته‌کان و کوده‌تا و گۆڕانکارى و چاکسازى له حکومه‌ته‌کان ده‌کرێت. ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده چ��اک��س��ازى شێوه‌یه‌کى هێمن و له‌سه‌رخۆ و ئاشتیانه له خۆى ده‌گرێت و زۆرج���اران رێگه و چ��اره‌س �ه‌رى کوده‌تا و س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان��ى ش��ۆڕش�ه‌ک��ان ب���ووه ،ب�ه‌اڵم ل�ه ه�هم��ان ک��ات خوڵقێنه‌رى ناکۆکى و
دووبه‌ره‌کیه له کۆى ده‌سه‌اڵتى سیاسیدا الیه‌ن سه‌رکرده و ده‌سه‌اڵتدارانى حزبى تا تێنه‌گه‌یشتنیان له دۆخى تازه و پێشکه‌وتوو ده‌درێ��ت .له به‌ر ئهوه له‌گه‌ڵ تێپه‌ربوونى ل�ه ن��ێ��وان ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دخ���وازان و چاکسازى گه‌یشتن به قۆناغى که‌مى خزمه‌تگوزارى ل�ه‌ده‌س��ت��دان��ى وه‌زی��ف �ه ته‌قلیدییه‌کانیان و کاتێکى ب��ێ س��ود و ب��ێ ت��وان��ای��ى ب �ه‌ره‌ى خ���وازان ،ب �ه‌اڵم ل�ه واڵت��ان��ى دی��م��وک��رات و و ناعه‌داله‌تى و بێ یاسایى و به فیڕۆدانى به‌رژه‌وه‌ندیه شه‌خسییه‌کانیان و کۆنبوونى چاکسازیخواز له ناو خۆى ده‌سه‌اڵت ئومێد ته‌ندروستى سیاسیدا به‌وپێیه‌ى سه‌رکرده س�ه‌روه‌ت و سامانى گشتى که بووه هۆى توانا و شاره‌زاییان که ناتوانن گه‌شه به و ئاماژه‌یه‌ک بۆ چاکسازى له سیستمى سیاسى و ئیدارییه‌کان ،جه‌نراڵه سه‌ربازى س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان��ى ن��اڕازی��ب��وون و سه‌ره‌تاکانى فکر و زانست و زانیارییه‌کانیان بده‌ن له سیاسى به‌دى ناکرێت و دواجار هه‌ر هه‌وڵ و و سوپاییه‌کان خ��اوه‌ن��ى زۆرێ��ک داهێنان ژێ���ر ب��ه‌ژێ��ر و ن��وس��ی��ن و ن���اڕه‌زای���ه‌ت���ى و پێناو خۆالدان له زیانه‌کانى چاکسازى له کۆشش و کۆبونه‌وه‌یه‌ک له پێناو چاکسازى و م�ه‌ع��ری��ف�ه و ت��وێ��ژی��ن �ه‌وه‌ى زان��س��ت��ی��ن و ه�ه‌س��ت��ک��ردن��ى گشتى و پ��اش��ان ئاشکرا پۆست و ئیمتیازاته‌کانیان رێگرییه‌کانیان له سیستمى سیاسى کوردستان له ئاست ک��اری��گ �ه‌ری��ان ل �ه س��ه‌ر پێشکه‌وتنه‌کانى کردنى ناڕه‌زایه‌تیه‌کان له رێگاى مانگرتن به جێبهجێ نه‌کردنى بڕیار و رێنماییه‌کان خواست و داواکاریه‌کانى خه‌ڵک ئه‌نجامى ته‌کنه‌لۆژیا و نه‌خشه‌ى سیاسى ههیه و و خۆپیشاندانه‌کانه‌وه له پێناو چاکسازى راده‌گه‌یه‌نن و به‌ره‌یه‌کى دژ به چاکسازى نابێت ،به‌بێ البردنى رێگریه‌کانى به‌رده‌م هه‌ندێجار جه‌نڕاڵه‌کان خاوه‌نى دۆزینه‌وه‌ى سیاسى و دادپ������ه‌روه‌رى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى و پێک ده‌هێنن ،قه‌یرانه‌کان قوڵتر و گه‌وره‌تر چاکسازى که جه‌نراڵه نه‌خوێنده‌واره‌کانى چه‌ندین زانستى فیزیایى و کیمیایین .له س���ه‌روه‌رى ی��اس��ادا .ب �ه‌اڵم چاکسازییه‌کان ده‌که‌ن کاتێک هێز و توانا و ده‌سه‌اڵتیان حزبن بونه‌ته سه‌رکرده و ده‌سه‌اڵتدارى بێ چاکسازى و گۆڕانکاریشدا به هه‌مان شێوه دید و بۆچونى جیاوازى له‌سه‌ره به بیانووى له سه‌رو سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و په‌رله‌مان و تواناى حکومه‌ت ..هه‌وڵى چاکسازى هیچ ده‌ست پێشخه‌ر و خاوه‌نى پرۆژه و کاریگه‌رى به شه‌خسه‌نه نه‌کردنى قه‌یرانه‌کان و خراپى لوتکه‌ى حزبه‌کانیان و یاسا و بڕیاره‌کان س��ود و ئامانجێکى ریشه‌یى نابێت به‌بێ ک��ردارى بوون له سیستمه سیاسیه‌کاندا و سیستمه‌کان نه‌ک کاره‌کته‌ره‌کانى ،به‌اڵم بێت ،وه‌ک ئ�ه‌وه‌ى ئێستا له کوردستان و په‌راوێز خستنى حوکمى کۆمه‌ڵه جه‌نراڵێک به‌هۆى زانایى و تواناى به‌رزیان له کارگێڕى له حکومه‌ته ته‌قلیدى و ده‌سه‌اڵتخواز و حکومه‌ته‌که‌یدا ده‌بینرێت له‌گه‌ڵ هه‌بوونى که ئایدۆلۆژیاى شه‌خسیان له برى رێسا و و سیاسه‌تدا نه‌ک زه‌ره‌رمه‌ندى چاکسازى بێ ئیراده به ده‌ستاو ده‌ستکردنى ده‌سه‌اڵت ،ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى پ��ه‌رل��هم��ان و ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى رێنماییه گشتییه‌کان کار بکات.. ن��اب��ن ،به‌ڵکو پێویستیه‌کى هه‌میشه‌یى جه‌نراڵه‌کانى حزب که کاره‌کته‌رى سیستم سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان و چه‌ندین جه‌نراڵێک که حکومه‌ت به جه‌نگه‌ڵ و و ده‌س �ه‌اڵت��ى سیاسین خ��اڵ��ى ده‌ستپێکى یاسا و رێنماییتر که جێبهجێ نه‌کراون له خۆى به فیوداڵ و دامه‌زراوه‌کانى به کۆیله سیستم ه سیاسیه‌کانن. ل �ه ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان دواى راپ�ه‌ڕی��ن�ه چ��اک��س��ازی��ی �ه‌ک��ان ده‌ب����ن و دژای���ه‌ت���ى و الیه‌ن لێپرسراوانى دامه‌زراوه‌کانى حکومه‌ت بزانێت ..هه‌وڵى چاکسازى و گ��ۆڕان له مێژووییه‌که‌ى و دروستکردنى حکومه‌تى رێگریان ه �ه‌ر زوو ئاشکرا ده‌بێت و هه‌ر که جه‌نراڵه‌کانى حزب هۆکارن .له هه‌مان سیستمى سیاسى کوردستان به‌بێ البردنى هه‌رێم له الیه‌ن یه‌کێتى و پارتى به‌شێوه‌یه‌کى هه‌وڵێکى چاکسازى له سیستمى سیاسى ک��ات چه‌ندین ه�ه‌وڵ��ى ف�ه‌الق�ه و گرتنى جه‌نراڵه رێگره‌کان جێهێشتنى قۆناغێکى ته‌قلیدى له س �ه‌ره‌ت��اى دروستبوونیه‌وه له رووبه‌ڕوى به‌ربه‌ره‌کانێى جه‌نراڵه‌کانى حزب رۆژنامه‌نوسان و سه‌رکوت و سزاى سیاسى کۆن و سه‌ره‌تاى ده‌ستپێکردنى قۆناغێکى ق�هی��ران��ى یه‌کتر ق��ب��ول ن �ه‌ک��ردن��دا ب��وو ل ه و سه‌رکرده بێ تواناکانى ده‌بێته‌وه به‌هۆى ت��ازه‌ت��ر دژ ب�ه ه�ه‌وڵ��ى چاکسازى ئه‌نجام نوێ نابێت.
کارنامه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم له قۆناغی مان و نه‌ماندا له ناوچه‌که‌دا ئ��اوه‌اڵک��رد گه‌لی کورد وه‌ک گه‌النی تری ناوچه‌که گوڕی به خه‌بات و تێکۆشاندا بۆ ئه‌وه‌ی له‌م قۆناغه نوێیه‌دا پشکێکی هه‌بێت و مێژوی دور و درێژی داگیرکاری و چه‌وساندنه‌وه‌ی س �ه‌ر کوردستان بسڕێته‌وه و ئ �هو هه‌ڵه مێژوییه بۆ به‌ده‌ستخستنی ستاتۆتیکی تایبه‌ت به‌خۆی به‌کاربهێنێت گه‌له‌که‌مان ل �ه ه��ه‌ر چ���وار پ��ارچ �هی واڵت که‌وته جوڵه و ئاستی تێکۆشانی ئ���ازادی و دیموکراسیخوازانه‌ی به‌رزترکرده‌وه وه‌ک ده‌زان��رێ��ت به درێ��ژای��ی سااڵنی س �ه‌ده‌ی رابردوو هه‌تا ئێستاش گه‌لی کورد وه‌ک واحید هه‌ورامان گه‌لی هه‌ره مه‌قدوری سیستمی ده‌سه‌اڵتی سه‌رده‌ست له ناوچه‌که رووبه‌روی هه‌موو چه‌شنه داگ��ی��رک��اری ،چ �ه‌وس��ان��دن �هوه، دوابه‌دوای ئه‌و شه‌پۆله ئازادیخوازیه‌ی ک ه ئینکار و له‌ناوچون کراوهتهوه و ده‌یان و سه‌رتاسه‌ری رۆژهه‌اڵتی ناوینی گرته‌و‌ه و بگره سه‌دان کۆمه‌ڵکوژی و جینۆسایدی ده‌رگای به پێش گۆڕانکاری بنچینه‌یی به‌سه‌ردا په‌یڕه‌و کراوه هه‌رگیز ته‌سلیمی
سیستم نه‌بووه و به به‌رده‌وامی تێکۆشانی ئ����ازادی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ردووه وه‌ک هێزێکی دژه سیسته‌م و هێڵێکی دیموکراسیخواز رۆڵێکی گرنگی له وش��ی��اری گه‌النی ناوچه‌که گێراوه .له قۆناغی ئه‌مڕۆشیاندا گ�ه‌ل��ی ک���ورد ک �ه خ���اوه‌ن ئه‌زمونێکی دورو درێ��ژی تێکۆشانی ئازادیه وه‌ک گ �ه‌ل��ی ه����ه‌ره رێ��ک��خ��راو ل��ه ن��اوچ�ه‌ک�ه هێڵی ف��ک��ری و ئ��ای��دۆل��ۆژی تایبه‌ت به‌خۆی ههیه ،ئه‌و هێز و پۆتانسیێله‌ی ئافراندووه که پێشه‌نگایه‌تی ئه‌م قۆناغه و هێنانه ئ���ارای سیستمێکی ئ���ازاد و دیموکراتیک له ئه‌ستۆ بگرێ .دوژمنان و داگیرکارانی کوردستان بۆ ئ �ه‌وه‌ی نه‌هێڵن خه‌ونی سه‌دان ساڵه‌ی کوردان بێته دی و بتوانن پێش به کاروانی ئازادی کوردان بگرن و به‌و هیوایه‌ی که هه‌موو ده‌سکه‌وتێکی ئه‌م گه‌له که به‌رهه‌می م���ان���دوب���وون و ق��ورب��ان��ی��دان��ی ه����ه‌زاران
رۆڵ �هی به‌نرخی ک��ورده بسرنه‌وه هه‌موو ئیمکان و ده‌رفه‌تێکیان وه‌گه‌ڕخست .ل ه الیه‌کی ت��رهوه هێزه هه‌ژموون گه‌ره‌کان ب �ه سه‌رکێشی ئه‌مریکا ه��اوت �ه‌ری��ب و ه���اوڕا ل�ه‌گ�ه‌ڵ راگ�هی��ان��دن��ی ت��ورک��ی و ئێرانی ئه‌رکی ناوزڕاندنی بزافی ئازادی کوردیان وه ئه‌ستۆ گرت .ده‌سه‌اڵتدارانی ه�ه‌رێ��م و میدیای مشه‌خۆری س �ه‌ر به ده‌س �ه‌اڵت چاویان له ئاست تاوانه‌کانی رژێ��م�ه‌ک��ان��ی ت���ورک و ئ��ێ��ران و قه‌تڵو عامی خه‌ڵکی سڤیل نوقاند و چاالکی گه‌ریال که له‌پێناوی مافی ره‌وای گه‌لی کورد و پاراستنی ره‌وادا ئه‌نجامی ده‌دا وه‌ک توندوتیژی و تیرۆر وه‌سف ده‌کات. له‌جیاتی هه‌ستان به ئه‌رکی مرۆڤی و یاسایی خۆی بۆ پاراستنی سنوره‌کان و پێشگرتن له هێرش و تۆپبارانی هاوبه‌شی ئێران و تورکیا و به‌بێ ئه‌وه‌ی ئاوڕێک له خه‌ڵکی لێقه‌وماوی ده‌ڤه‌ره‌که بداته‌وه
و به‌هانایانه‌وه بچێت ،هه‌وڵی چۆڵکردنی چوار پارچه و به‌تایبه‌ت خه‌ڵکی باشور ناوچه‌که و گواستنه‌وه‌ی خه‌ڵکه‌که‌ی که له ده‌سپێکی ش �ه‌ڕه‌ک �هوه س��ه‌ره‌ڕای بۆ ئۆردوگا و شوێنی دیاریکراو ده‌دا .به‌رگری و ئاسته‌نگی هێزه‌کانی ده‌سه‌اڵت بڕیاری په‌رله‌مان س�ه‌ب��اره‌ت به بنکه و ب �ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ی ب���ه‌رف���راوان راپ���ه‌ڕی���ون و ب��اره‌گ��ای هێزه ده‌ره‌ک��ی�ه‌ک��ان ن�ه‌ک هه‌ر وێ��رای ئیدانه‌کردنی هێرشه‌کان ،داوای جێبه‌جێنه‌کرا ته‌نانه‌ت ده‌نگۆی ئهوه ههیه ره‌وای خۆیان بۆ به‌دیهاتنی یه‌کێتیه‌کی که ژماره‌شیان زیاد بکات بۆ نمونه له‌م نه‌ته‌وه‌یی هێناوه‌ته زمان. رۆژان�ه‌دا باس لهوه ده‌کرێ که له رانیه ل��ێ��دوان��ی ه���ه‌ڕه‌ش���ه ئ��ام��ێ��ز و دی����داری و هه‌رێمی پشده‌ر بنکه‌ی سه‌ربازی بۆ ژێ���ر ب �ه ژێ���ری ئ��اش��ک��رای ه �ه‌ن��دێ له کاربه‌ده‌ستانی حکومه‌تی هه‌رێم له‌گه‌ڵ تورکه‌کان داده‌مه‌زرێ. به‌ڵێ ئ��ه‌وه‌ی هه‌ستیاری قۆناغه‌که و ب�ه‌رپ��رس��ان��ی ئێرانی و ت��ورک��ی م��رۆڤ په‌یوه‌ستی یه‌کگرتوویی و یه‌کڕیزی نێوان ده‌خاته گومانه‌وه .له‌م قۆناغه‌دا ئه‌گه‌ر ک��وردان له پێوانه و گرنگیدا له‌به‌رچاو حکومه‌تی هه‌رێم و تێکڕای هێز و الیه‌نه بگرن به بیانوی ئه‌وه‌ی که شه‌ڕ له ئارادایه کوردستانیه‌کان سیاسه‌تێکی راس��ت له ه�ه‌ل و م �ه‌رج گونجاو نیه کۆنفرانسی پێناو به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی نه‌گرنه پێش یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی که سااڵنێکه خه‌باتی دوورنیه که هه‌موو ده‌سکه‌وته‌کانی ئه‌م بۆ ده‌کرێ و بڕیاربوو له پایزی ئه‌مساڵدا گه‌له رووب���ه‌ڕوی له‌ناوچوون ببێته‌وه له ب��ب �ه‌س��ت��رێ دواده‌خ�������ه‌ن ئ�����ه‌وه‌ش رێ��ک ئه‌گه‌رێکی به‌و ره‌نگه‌دا مێژوو حسابیان پێچه‌وانه‌ی خواستی کوردان دێت له هه‌ر لێ ده‌خوازێت.
تاقیکردنه‌وه‌که‌ی ئه‌مجاره‌ی تورکیا ئینتحارێکی سیاسییه
عه‌دنان محه‌مه‌دی هه‌رچه‌ند تورکیا دوای ئ �ه‌وه‌ی له پیالنی به‌ناو “کرانه‌وه‌ی کورد” که له سه‌ر بنه‌مای سیاسه‌تی دی��م��اگ��ۆژی و په‌راوێزخستنی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ئ���ازادی دایڕشتبوو شکستی هێنا و نه‌یتوانی چ له ریفراندۆم له سه‌ر ده‌ستور چ له هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانیه‌که‌ی ()12ی ئه‌یلول ،له کوردستان ئه‌نجامێک ب�ه گ��وێ��ره‌ی پیالنه رێ��ک��خ��راوه‌ک�هی خۆی ب �ه‌ده‌س��ت بخات ل�ه الی���ه‌ک ،ل�ه الیه‌که‌ی ت���ری���ش���هوه ب�����ارودۆخ�����ی س��ی��اس��ی و ئ �هو گۆڕانکارییانه‌ی له ناوچه‌که‌دا هاتوونه‌ت ه ئاراوه ،هه‌روه‌ها ئه‌و پێشکه‌وتنه ئه‌رێنیانه‌ی که له ره‌وشی ناوخۆی کورد به گشتی و له باکوری کوردستان به تایبه‌تی رۆژ ل ه دوای رۆژ به‌ره‌و هه‌ڵکشانی زیاتر ده‌چێت. ئه‌م فاکته‌رانه‌ی سه‌ره‌وه ،بوونه هۆی ئه‌وه‌ی تورکیا ترسی زیاتر دایبگرێت و قۆناغێکی
ن��وێ ب��ۆ روب��ه‌ڕوب��ون��ه‌وه‌ی پ��رس��ی ک���ورد و وه‌ک ده‌زانرێ سه‌رباری ناکۆکیه مێژویی کونترۆڵکردنی جڵه‌وی روداوه ناوخۆیی و و م�ه‌زه�ه‌ب��ی�ه‌ک��ان��ی ش��ی��ع�هی س �ه‌ف �ه‌وی و س��ون��ن�هی عوسمانی ته‌نیا ه��ۆی �ه‌ک ک ه ده‌ره‌کیه‌کان ده‌ست پێ بکات. ب��ۆی �ه دوای شکستی ی���ه‌ک ل��ه دوای ئه‌وان کۆ بکاته‌وه پرسی کورده له‌و ده‌وڵه‌ت ه یه‌که‌کانی که‌وتوه‌ته لێگه‌ڕینێکی نوێ داگ��ی��رک �ه‌ران �ه‌دا .بۆی ه ب�ه ب��ێ گ��وێ��دان ب ه بۆ به‌ده‌ستهێنانی پشتیوانێکی ب�ه‌رف��راوان ،ناکۆکیه‌کانیان له سه‌ر دژایه‌تی کردنی ل�هو واڵت �ه هاوپه‌یمانه‌کانی چ له ئاستی بزوتنه‌وه‌ی ئازادی کورد ،هه‌م زۆر به ئاسانی رێ��ک ده‌ک���ه‌ون ،ه �هم خاڵی هاوبه‌شیشیان ناوچه‌که و چ ل ه دهرهوه. ل �هم قۆناغه نوێیه‌ش ک�ه تورکیا ده‌ستی ئهوهنده زۆره هیچ کاتێک په‌کیان ناکه‌وێت. پ��ێ��ک��ردوه دوو مه‌به‌ستی س �ه‌ره‌ک��ی ههیه :ب �ه‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌کانی تورکیا و ئێران له‌م ی�ه‌ک�هم؛ تورکیا بۆ ئ��ه‌وه‌ی ره‌زام �ه‌ن��دی و دیفاکتوییه‌ی ئێستای ئه‌مریکای نیگه‌ران پشتیوانی ئه‌مریکا ب��ۆ پراکتیزه‌کردنی ک��ردب��وو ،بۆیه هه‌میشه له هه‌وڵی ئ �ه‌وه‌دا پیالنه‌که‌ی به‌ده‌ست بخات .رۆڵی پاراستنی ،بوو ،ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌یان به شێوه‌یه‌ک کاڵ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ئه‌مریکا و په‌یڕه‌وکردنی بکاته‌وه یان ئهوهنده بێ‌کاریگه‌ریان بکات سیاسه‌تی ئه‌مریکای بۆ روب�ه‌ڕوب��ون�ه‌وه‌ی که هیچ شتێکی تێدا س�ه‌وز نه‌بێت .بۆی ه روداو پێشهاته هه‌نوکه‌ییه‌کانی سوریای به راش��ک��اوی رایگه‌یاند که ئ�هو سیستم ه دژه‌موشه‌کیه که له تورکیا دان���راوه ،بۆ گرتۆته ئه‌ستۆی خۆی. چونکه سوریا هه‌م قه‌ڵغانێکه بۆ پاراستنی پاراستنی ئیسرائیله ،بۆ هه‌ر مه‌ترسیه‌ک ئیسرائیل و ه �هم دۆس��ت و هاوسه‌نگه‌ری ک �ه ل �ه الی���ه‌ن ئ��ێ��ران �هوه روب����ه‌ڕوی بێته‌وه. ستراتیژی تورکیایه ل �ه ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا بۆ ئه‌مه‌ش کاریگه‌ریه‌کی نه‌رێنی کرده سه‌ر ئه‌مریکا ،له الیه‌کی تریشه‌وه تورکیا بۆ په‌یوه‌ندیه‌کانی ئێران و تورکیا ،به جۆرێک به‌هێزکردنی پێگه‌ی سیاسی خۆی و بوون که ئێران له‌و ئۆپه‌راسیۆنه هاوبه‌شه‌ی ک ه به زلهێزێکی ناوچه‌که به هه‌موو شێوه‌یه‌ک ده‌بوایه له‌گه‌ڵى کرابایه سه‌ر قه‌ندیل پاشگه‌ز ده‌یه‌وێ رای گشتی عه‌ره‌ب بۆ الی خۆی بویه‌ووه .ئه‌مه‌ش به‌و واتایه نایه‌ت که ئێران رابکێشێ ت��ا پشتگیری ت���ه‌واوی ع �ه‌ره‌ب ل�ه‌ب�ه‌ر خ��ات��ری ک��ورد ئ �هم ک���اره‌ی کردبێ یان وازی له دژایه‌تیکردنی گه‌لی کورد به‌ده‌ست بهێنێت. یه‌کێکی تر له مه‌به‌سته‌کانی ئه‌ردۆغان هێنابێت .نه‌خێر ،به‌ڵکو ئێران ویستی به‌و له‌و قۆناغه نوێیه‌ی که ده‌ستی پێ کردووه ،هه‌ڵوێسته‌ی ل�ه الی �ه‌ک وه‌اڵم���ی تورکیا به‌ده‌ستهێنانی ره‌زام�ه‌ن��دی ئێران ،عێراق و ب��دات �هوه و ل �ه الی �ه‌ک��ی ت��ری��ش�هوه نه‌هێڵێت هه‌رێمی کوردستانه ب��ۆ هاوپه‌یمانیه‌کی هه‌موو ده‌رگاکان به‌سه‌ر خۆیدا دابخات و چوارالیه‌نه بۆ روبه‌ڕوبوونه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌ی به یه‌کجار له هه‌موو الی �ه‌ک �هوه له دژی ئ����ازادی ک���ورد ل �ه ب��اک��ور و رۆژه �ه‌اڵت��ی خۆی داگرسێنێت .چونکه پێی وابوو ئه‌م ه ته‌ڵه‌یه‌که تورکیا به سیاسه‌تی ئه‌مریکا کوردستان.
بۆی نراوه‌ته‌وه. له ه�ه‌ر دوو مه‌به‌سته‌که‌شیدا تورکیا له ژێر ده‌مامکێکی ئیسالمیدا خۆی حه‌شار داوه .له الی�ه‌ک پشتیوانی گه‌لی لیبیا، س��وری��ا و غ���ه‌زه و ...ده‌دا و خ����واردن بۆ لێقه‌وماوانی سودان دابین ده‌کات و خۆی وه‌کو موسڵمانێکی راسته‌قینه و خه‌لیفه‌ی موسلمین نیشان ده‌دات .بۆ ئه‌و واڵتانه ته‌نیا رێگای چاره‌سه‌ری بۆ کێشه‌کانیان، چ����اره‌س����ه‌ری ئ��اش��ت��ی��ان �ه و دان��ی��ش��ت��ن له س �ه‌ر مێزی دی��ال��ۆگ ب��ۆ ت���ه‌واوی الیه‌نه سیاسیه‌کانیان پێشنیار ده‌کات و عه‌قڵیان پێ ده‌فرۆشێت .که‌چی له الیه‌کی تریشه‌وه رۆژانه جه‌نازه‌ی سه‌رباز و گه‌ریال بۆ تورکیا به‌ڕێ ده‌کرێن و به بێ هیچ سڵکردنه‌وه‌یه‌ک و له پێش چاوی دنیاوه ،له ئه‌نجامی ئه‌و تۆپبارانه‌ی فرۆکه جه‌نگیه‌کانی کردیانه س �ه‌ر گ��ون��ده‌ک��ان��ی ق�ه‌ن��دی��ل و ب �ه چه‌ندین خه‌ڵکی مه‌ده‌نی که له‌ناویشیاندا منداڵی شه‌ش مانگه‌ش هه‌بوو شه‌هید بوون .ته‌نانه‌ت هه‌وڵیاندا ئه‌و تاوانانه‌ش په‌رده‌پۆش بکه‌ن. له الیه‌کی تریشه‌وه له‌ناو تورکیادا رۆژانه چ �ه‌ن��دی��ن ک �ه‌س��ی ب���ێ‌ت���اوان ب �ه تۆمه‌تی ئه‌ندامێتی که‌جه‌که ،له زیندانه‌کان توند ده‌کرێن و به هه‌موو شێوه‌یه‌کیش زمانی دایکیان بۆ پاراستنی خۆیان لێ قه‌ده‌غه کراوه. ره‌نگه ئه‌ردۆغان و حکومه‌ته‌که‌ی بتوانێ ئه‌م سیاسهته دووڕوییه‌ی ماوه‌یه‌کی کورت له شاردنه‌وه‌ی روی راسته‌قینه‌ی خۆی و ش��اردن �ه‌وه‌ی ده‌ن��گ��ی راسته‌قینه‌ی گه‌لی ک��ورد له ب��اک��وری کوردستان له رێگای داموده‌زگاکانیه‌وه به‌رده‌وام بێت یان به سه‌دان
که‌سی تریش به گیراوه سیاسیه‌کان زیاد بکات .ئهمه لێره‌دا شتی گرنگ ئه‌وه‌یه نه به گرتن و نه به سوتاندن و ئاواره‌کردنی چه‌ند گوندێک یان شه‌هیدکردنی چه‌ندنی منداڵی ش �ه‌ش مانگی ت��ری��ش ،کێشه‌که کۆتایی نایه‌ت .چونکه پرسی نه‌ته‌وه‌یه‌ک ل �ه ئ��ارادای��ه ک �ه ب �ه درێ��ژای��ی سه‌ده‌یه‌که پشتگوێ خ����راوه و ل �ه رێ��گ��ای گ��رت��ن و کوشتن ه�ه‌وڵ��ی چ��اره‌س �ه‌ری دراوه .گه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا تورکیا به‌رده‌وام بێت و له‌سه‌ر سیاسه‌تی شه‌ڕ و نکۆڵیکردن پێداگر بێت ،ئه‌وا به دڵنیاییه‌وه ده‌توانم بڵێم ناوی ئ �هم سیاسهته ،سیاسه‌تی ئینتحاری یان خۆکوشتنی سیاسی تورکیا که هه‌نوکه له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌ردۆغان به‌ڕێوه ده‌چێت. تورکیا به شکسته سه‌ربازی و سیاسیه‌کانی له ئامه‌د ،قه‌ندیل و زاپ ،ئه‌م قۆناغه‌ی به یارمه‌تی سه‌ره‌کی ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانانی ب���ۆ الوازک�����ردن�����ی ب���زوت���ن���ه‌وه‌ی ئ�����ازادی داڕش��ت��ووه ،چونکه ئ��ه‌وه‌ی له ال ئاشکرا ب���ووه ،ده‌ب���ێ ( )%100ل �ه‌گ �ه‌ڵ نوێنه‌ری راسته‌قینه‌ی گه‌لی کورد بۆ دۆزینه‌وه‌ی رێ��گ��ای�ه‌ک ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری پ��رس��ی ک��ورد بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر مێزی گفتوگۆ ،چونکه ئ���هم ش��ۆڕش��ان �هی ن��اوچ �ه‌ک �ه هاوسه‌نگی سیاسی ناوچه‌که‌یان گۆڕیوه و تورکیاش زۆر ل �هو گ��ۆڕان��ک��اری��ان�ه ده‌ت��رس��ێ .له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی سیستمی ده‌س �ه‌اڵت��داری تورکیاش وه‌کو ئه‌مانه‌ی تر سیستمێکی نادادپه‌روه‌ر و چه‌وسێنه‌ره .ئه‌و مۆدێله‌ش سه‌رده‌می به‌سه‌ر چووه ،به‌اڵم هێشتا زهنیه‌ت و جیهانبینی تورکیا و ئ �ه‌ردۆغ��ان ب�هو شێوهیه نیه که بیه‌وێ له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌یه‌کی به‌هێز و خاوه‌ن
پێگه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری به‌هێز و رێکخراو و به‌ئیراده چ له شاخ و چ له شاره‌کان کۆ ببێته‌وه و باسی چاره‌سه‌ری بکات .هه‌روه‌ها نایه‌وێ ئه‌م راستیه‌ش به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا قبوڵ بکات. به‌ڵکو سه‌ره‌تا هه‌موو هێز و توانای خۆی به رێگا و رێبازی جیاواز ده‌خه‌نه گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی وه‌ها زه‌برێکی توند له په‌که‌که بوه‌شێنێ یان په‌لکێشی ناو ئه‌و داواکاریانه‌ی که خۆی بۆ ناوه‌ته‌وه بکات .به‌م شێوه‌یه‌ش ده‌ی�ه‌وێ الواز و بێ‌ئیراده و گۆشه‌گیر بکات .بۆیه چ ئۆپه‌راسیونه‌کانی ئ �هم دوای��ی �هی سه‌ر ب��اش��ور و ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان و ه�ه‌روه‌ه��ا گوتنی خۆپیشانده‌ران و ئه‌ندامانی به‌ده‌په و گۆشه‌گیرکردنی به‌ڕێز ئۆجه‌الن ،چه‌ندین تاوانی تریش له سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه به‌ڕێوه ده‌چ��ن و مه‌به‌ستیان له پشته‌وه‌یه .ئه‌وه‌ش نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه که پیالنگێڕی نوێ له‌سه‌ر گ�ه‌ل و گه‌ریال و به‌ڕێز ئ��ۆج�ه‌الن ده‌ستی پ��ێ��ک��ردووه .ل �هم پیالنگێڕییه‌شدا ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورک ده‌یه‌وێ به زه‌ختێکی له راده‌به‌ده‌ر به هه‌موو شێوه‌یه‌ک به‌ره‌نگاری گه‌ل و هه‌مو چین و توێژه‌کانی ببێته‌وه و گرتنی ئه‌ندامان و سیاسه‌تمه‌دارانی کورد بگه‌ینێته به‌رزترین ئاستی و له گۆڕه‌پانی ده‌ره‌وه‌ش���دا چ له الیه‌ن سه‌ربازی و چ له الیه‌ن دیپلۆماسییه‌وه هه‌مو رێگا و رێبازێکی تر بۆ گه‌یشتن به ئامانجه‌کانی تاقی ده‌کاته‌وه. ب �ه‌اڵم به دڵنیاییه‌وه رێگای گه‌یشتن به ئامانجه‌کان له بواری چه‌که‌کانه‌وه ده‌رباز نابێ ،به‌ڵکو ته‌نیا له سه‌ر مێزی گفتوگۆ و دیالۆگ و چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌وه فه‌راهه‌م ده‌کرێت.
ل ه هه‌رێمدا گره‌و له‌سه‌ر مانه‌و ه ده‌کرێت مه‌ده‌نیه‌ت و دژه‌مه‌ده‌نیه‌ت
کامه‌ران گوڵپی کاتێک باس له سه‌ده‌ى رابردوو ده‌کرێت راسته‌وخۆ شه‌ڕى ساردى نێوان بلۆکى رۆژئ��اوا و یه‌کێتى سۆڤێتى جارانمان دێته پێش چاو. له‌م سه‌ده‌یه‌ى ئێستاى خۆشمان شه‌ڕێکى رانه‌گیراو هه‌ست پێ ده‌کرێت له نێوان (نوخبه‌ى رۆشنبیر و رۆژنامه‌نوسان که هه‌ڵگرى په‌یامى مه‌ده‌نى و پێکه‌وه ژی����ان و ش��ارس��ت��ان��ی��ن) ل���ه‌الی���ه‌ک و (نوخبه‌ى ده‌سته‌اڵتدارانى سێبه‌ر که خ��اوه‌ن��ى ئ�ه‌زم��ون��ن ل�ه دژایه‌تیکردنى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هى م���ه‌ده‌ن���ى) ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت��رهوه ،بۆیه روداوه‌ک��ان��ى چه‌ند رۆژى رابردوو پێشوتریش ئاماژه بۆ شه‌ڕێکى
شاراوه ده‌که‌ن له‌سه‌ر گره‌وى مانه‌وه ل ه گۆڕه‌پانى هه‌رێمى کوردستاندا گروپى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هى م���ه‌ده‌ن���ى ک��ه ن��وخ��ب�هى روناکبیران پێشه‌نگى ده‌که‌ن و گروپى دژه م �ه‌ده‌ن��ى ک�ه که‌سانێکى سێبه‌ر راب�ه‌رای�ه‌ت��ى ده‌ک��ه‌ن و خ��اوه‌ن��ى هه‌موو ئیمکانیاتێکن له هه‌رێمدا. کاتێک باس له کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و ژیانى شارستانى ده‌که‌ین راسته‌وخۆ که‌سانى میانڕه‌و و رۆشنبیرمان بیر ده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه و ئ��اس��ۆی�ه‌ک��ى روون��م��ان بۆ ده‌نه‌خشێنرێت له بیر و هزرماندا، ب �ه‌پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌ش �هوه ک��ات��ێ��ک ب���اس له ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هى -ن���اش���ارس���ت���ان���ى -ئ �هم هه‌رێمه‌مان دێته پێش چاو. جیاوازى له نێوان ئه‌م دوو گروپه‌دا چییه؟ گروپى مه‌ده‌نیه‌ت و شارستانیه‌ت که زۆرینه‌ى دورخراوه له بڕیار گه‌ل پێک دێنن ل�ه ه�ه‌وڵ��ى وااڵک��ردن��ى ده‌رگ��اى خۆشیه‌کانن ب���ه‌ڕووى ه��اواڵت��ی��ان��دا و گێڕانه‌وه‌ى که‌رامه‌تى تاکى ک��وردى ئ�هم هه‌رێمه و هه‌ست ک��ردن به‌بوونى خۆى له‌ژێر چه‌ترى یاسادا. هه‌رچى گروپى دووه‌م -دژه مه‌ده‌نیه‌ت- ل���ه‌ه���ه‌وڵ���ى خ��ۆس��ه‌پ��ان��دن و ت�ه‌س��ک ک����ردن����ه‌وه‌ى ب���ازن���هى ئ���ازادی���ه‌ک���ان و خه‌فه‌کردنى ده‌نگه ئ��ازا و بوێره‌کانه بۆ چاوترساندنى گه‌ل و رواندنى رق و کینه له نێوان تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه
بۆ گه‌یشتن به مه‌رامه‌کانى خۆى که مه‌رامى دژه مرۆیى و مه‌ده‌نین. له‌م نێوه‌نده‌دا و له‌م کێشمه کێشمه‌ى هه‌ردوو گروپدا ئاساییه که که‌سێکى خ���اوه‌ن بیر و ه�ه‌س��ت و ب��وێ��ر هێرشى ب��ک��رێ��ت�ه س���ه‌ر و ئ�����ازار ب�ه‌ج�ه‌س��ت�هى بگه‌یه‌نرێت و که‌رامه‌تى بریندار بکرێت ل �ه‌الی �ه‌ن که‌سێک ی��اخ��ود گروپێکى نامۆ به وشه‌ى راستى و مه‌ده‌نى بوون. چونکه ده‌بێت هه‌قیش بده‌ین به که‌سى هێرشبه‌ر که جگه له زمانى هێز و ت���رس ب �ه ه��ی��چ زم��ان��ێ��ک��ى ت��ر ئاشنا نه‌کراوه و گۆشه‌گیر کراوه له دنیاى دژه‌مه‌ده‌نیه‌تدا! ئێمه کاتێک ب��اس ل �ه کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ده‌که‌ین -زمانى گوڵ -به‌کار دێنین ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه رکابه‌ره‌کانمان ل����ه گ����روپ����ى -دژه‌م�����ه‌ده‌ن�����ی�����ت -ل�ه س���ێ���ب���ه‌ردا چ��ون��ک �ه زم���ان���ى راس��ت��ى وت �ه و نوسینه‌کانمان ئ�ه‌وه‌ی�ه که له روناکیدا ده‌نوسرێت و له روناکیشدا ده‌خوێنرێته‌وه ،به‌اڵم په‌المار و هێرشى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه تاریکى ده‌ک��رێ��ت و له تاریکیشدا نه‌خشه‌ى بۆ داده‌رێژرێت! س���ه‌ره‌ن���ج���ام ه �ه‌ڵ��گ��ران��ى م�ه‌ش��خ�ه‌ڵ��ى م �ه‌ده‌ن��ی �ه‌ت و ش��ارس��ت��ان��ى -ب���راوه‌ن،چونکه زۆربه‌ى کۆمهڵگاى له‌گه‌ڵدایه و هه‌ڵگرانى دروشمى -دژه مه‌دنیه‌ت و شارستانى -دۆڕاوه ،چونکه چه‌ند
که‌سێکى هه‌لپه‌رستى له‌پشته ،مه‌ده‌نى ب��وون رۆژ ب��ه‌ڕۆژ له‌هه‌ڵکشاندایه و پ�هی��ڕه‌وان��ى زی��ات��ر ب��ۆ خ��ۆى مسۆگه‌ر ده‌کات ،به‌اڵم دژه مه‌دنیه‌ت له قه‌یران و که‌م بوونه‌وه و له‌ناوچوندایه بۆیه له په‌له‌قاژێى ب �ه‌رده‌وام��دان به‌کرداره ناشیرنیه‌کانیان له هێرش ک��ردن بۆ ج��وان��ک��ردن��ى گ��روپ��ى م �ه‌ده‌ن��ی �ه‌ت��ى و شارستانى و له‌ناوچونى خۆیان به‌هه‌مان کردار که تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یه. خ��ۆزگ �ه ئ �هو نوسین و وت��اران��هى له که‌سێکى رۆش��ن��ب��ی��رهوه ده‌رده‌چ�����ن و ده‌نوسرێن به هه‌مان زمان و له رێگه‌ى هه‌مان که‌ناڵه‌وه وه‌اڵم ده‌درانه‌وه له‌الیه‌ن گروپى به‌رامبه‌ره‌وه. به‌اڵم هه‌ر وه‌ک ئاماژه‌مان پێ کرد م�ه‌ده‌ن��ى ب��وون زۆر ج��ی��اوازه له‌مافیا ب����وون ،چ��ون��ک�ه م��اف��ی��اب��وون له‌پێناو پ��اراس��ت��ن��ى ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى گ��روپ��ێ��ک ی���ان چ �ه‌ن��د ک�ه‌س��ێ��ک��دا تێده‌کۆشێت ب��ه ئ���ام���رازى دژه م��رۆی��ی دور له ئه‌خالقیات بۆ گه‌یشتن به ئامانج و مه‌ترسی دروستکردن بۆ سه‌ر ژیانی کۆمهڵگا و ده‌سه‌اڵتی فه‌رمانڕه‌وا له هه‌رێمدا ،به‌اڵم له گروپی مه‌ده‌نیه‌ت و شارستانی به‌پێچه‌وانه‌وه هه‌ڵگرانی ئ�هم قوتابخانه‌یه خۆیان پێشه‌نگن و له سه‌نگه‌ری به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌دان به به‌خشینی گیانی خ��ۆی��ان ل �ه پێناو
ئه‌و چه‌پاڵنه‌ى ئه‌مڕۆیان دروست کرد
کاوه نالى له ماوه‌ى راب��ردودا له‌سه‌ر تۆڕى په‌یوه‌ندى کۆمه‌اڵیه‌تى (فه‌یسبووک) له‌گه‌ڵ به‌ڕێز (شێرکۆ حسێن) ،قایمقامى قه‌زاى کفرى که‌وتمه گفتوگۆ. به‌ڕێزیان باسى پرۆژه‌یه‌کى خزمه‌تگوزارى ک��ردب��وو ل�ه ق���ه‌زاى ک��ف��رى ،منیش وه‌ک��و هاواڵتیه‌ک پێشنیارێکم بۆ به‌ڕێزیان کرد په‌یوه‌ست به‌و پرۆژهیه ،باسى پرۆژه‌یه‌کى خزمه‌تگوزاریان کردبوو بۆ یه‌کێک له
گه‌ڕه‌که‌کانى شارى کفرى بۆ ئه‌و که‌سانه‌ى ب��گ��رم! ب �ه‌ڕێ��ز ئ �ه‌گ �ه‌ر ڕێ���ز ل �ه پله‌وپای ه ک �ه ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ت �ه‌ن��ده‌ری��ان ب��ۆ ده‌ربچێت بگرم ئه‌بێت ری��زب�ه‌ن��دى ب��ۆ رێ��ز بکه‌م له منیش پێشنیارێکم بۆ ک��رد به‌مشێوه‌یه هاونیشتمانیان بۆ نمونه :رێزى تۆ وه‌کو «پێویسته وه‌کو به‌رپرسى یه‌که‌مى شارى قایمقام له‌سه‌ره‌وه بێت ،به‌اڵم کرێکارێک کفرى له‌نزیکه‌وه ئاگادارى پرۆژه‌که بیت و وه‌کو تۆ رێزى لێ نه‌گرم. له‌کاتى ده‌ستبه‌کاربونى سه‌ردانى بکه‌یت ،پله و پایه شایه‌نى رێز نیه ،به‌ڵکو ئیش و تاکو پرۆژه‌یه‌کى نیوه‌ناچڵ ته‌واو نه‌بێت ،کاره‌کانتان شایه‌نى رێزه ،بۆیه جیاوازى له ش �ه‌رم �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر به‌نیوه‌ناچڵى ت�ه‌واوب��ێ��ت نێوان خزمه‌تگوزارێک و قایمقامێک الى له‌کاتێکدا تۆ پروپاگه‌نده‌ى بۆ ده‌که‌یت» .من نیه ته‌نها پێوه‌ر ئیش و کاره‌کانیان ب���ه‌اڵم ک��ات��ێ��ک وه‌اڵم����ى دام����هوه توشى و دڵ���س���ۆزی���ان���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ب���ه ئ �ه‌رک �ه شۆکى کردم به‌م شێوهیه «کاک کاوه من پێسپێردراوه‌کانیان رێزگرتن له پله‌وپایه ته‌ئلیقم بۆ که‌سێک نیه رێز له پله‌وپایه و به‌شێکه له کێشه‌ى کۆمهڵگاى کوردی. ره‌نگه تۆ بیرت چووبێت که گه‌وره‌ترین ته‌مه‌ن نه‌گرێت». ئێستا پێشنیارێکى بنه‌ڕه‌تیتر و په‌روه‌رده‌یترم خزمه‌تکارى شارى کفریت. بۆ جه‌نابیان و کاربه‌ده‌ستانى واڵته‌که‌م دواتر یه‌کێک له ره‌گه‌زه‌کانى زمان که ه �هی �ه ،ب��ۆ ج��ێ��گ��اک�هی��ان و ئ �ه‌رک��ی��ان و پێشنیاره به‌کارمهێنا وه‌ک ئه‌رکێکى ه���اواڵت���ى ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ردا ت���ۆ م��ن��ت له به‌رپرسیارێتیان به‌رامبه‌ر به میله‌ت! به‌پێى ئه‌و ئه‌زمونه‌ى که بۆم رونبۆته‌وه هاوڕێیه‌تى س��ڕی �هوه ،س��ڕی��ن�ه‌وه‌ى م��ن به که کاربه‌ده‌ستانى ئه‌م واڵت�ه له‌به‌ر هه‌ر واتاى ئهوه دێت که چیتر ناته‌وێت گوێت هۆکارێکى ده‌ره‌ک��ى بێت یاخود ده‌روون��ى له ره‌خنه و پێشنیار بێت ،ئه‌گه‌ر ره‌خنه و بڕوایان به گفتوگۆ و سه‌رنج و ره‌خنه و پێشنیارى گه‌نجێکت پێ قبوڵ نه‌بێت ئیتر چۆن کێشه‌ى شارى کفریت بۆ چاره‌سه‌ر پێشنیار نیه. به پێى ئه‌و چه‌ند دێ��ڕه‌ى کاک شێرکۆ ده‌کرێت له‌کاتێکدا زۆرترین کێشه‌ى تێدایه! بۆم ده‌رکه‌وت ئه‌یه‌وێت من رێز ل ه پله‌وپایه که‌واته به‌داخه‌وه ئه‌و ژینگه و هه‌لومه‌رجه
(ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى و کلتورى و سیاسى و په‌روه‌رده‌یی) که قایمقامى تێدا په‌روه‌رده ب��ووه ره‌ن��گ�ه چ��اوه‌ڕوان��ى (ده‌ستخۆشى و پیاهه‌ڵدان و پ��ی��رۆزک��ردن و به‌ڵێکردن و چه‌پڵه‌لێدان و ...هتد) بیت وه‌کو شاعیرانى ده‌ربار بۆ خه‌لیفه‌کان ئه‌یانکرد. ب����ه‌اڵم ئ��ێ��م�ه ئ��ه‌زان��ی��ن چ �ه‌پ��ڵ �ه‌ل��ێ��دان چ س����ه‌رک����رده‌ی����ه‌ک و ح��ک��وم �ه‌ت��ێ��ک و سیستمێکى سیاسى کۆمه‌اڵیه‌تى دروست ده‌کات .ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆ روده‌دات به‌رهه‌مى چه‌پڵه‌لێدان و به‌ڵیکردن ب��ووه ،له غیابى ره‌خ��ن �ه ی��اخ��ود گ��وێ��ن�ه‌گ��رت��ن ل �ه ره‌خ��ن �ه، ئێستا س���ه‌رده‌م���ى ره‌خ��ن �هی �ه گوێگرتنه له میله‌ت و گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ میله‌ت ،له سیستمى دیموکراسى میله‌ت حکومه‌ت داده‌مه‌زرێنێت. ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌وێت واڵته‌که‌مان پێشبخه‌ین پێویسته هیچ پرد و دیوارێک له نێوان ده‌سه‌اڵتداران و میله‌ت نه‌مێنێت ،چونکه حکومه‌ت به‌بێ میله‌ت هیچیان پێناکرێت به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه راسته ،بۆیه گوێکانتان بۆ ره‌خنه س��وک بکه‌ن ن�ه‌ک ره‌خنه‌گر به دوژم��ن و ده‌ستى ده‌ره‌ک���ى و بێ رێز سه‌یر بکه‌ن.
داپلۆسین بۆ میلله‌ت و وااڵکردنی سنوره‌کانیش بۆ دوژمنان
ماردین که‌رکوکی ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆکه له‌م هه‌رێمه‌دا ره‌چاو ده‌کرێت و ده‌بینرێت له کلتوورى سیاسى هیچ سیاسه‌تمه‌دار و حکومه‌تێکى ئه‌م گیتیه‌دا به‌دى ناکرێت و مایه‌ى ن��اڕازی��ب��ون و ناقایل ب��ون�ه به‌مجۆره سیاسهته سه‌قه‌ت و نه‌گریسانه‌یه واڵت به‌ره‌و هه‌ڵدێر و نه‌هامه‌تى و شکست و ده‌ریاى خوێن و داگیرکارى ده‌بردرێت؟ ئه‌م حکومه‌ت و ده‌س�ه‌اڵت�هى ئێمه تا ئێستا م��ام�ه‌ڵ�هى ئ��اغ��ا و ده‌ره‌ب���ه‌گ له‌گه‌ڵ هاواڵتیانى ده‌کات و به‌چاوى ئاغایه‌کى زه‌ب��ر و زه‌نگه‌وه ده‌ڕوانێته ه��اواڵت��ی��ان��ى و ل �هم چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ش��دا
ده‌ی���ه‌وێ���ت ه��اواڵت��ى هه‌میشه ده‌س��ت ل���ه‌س���ه‌ر س��ن��گ و ک���ڕن���ۆش ب����ه‌ر و موتیعى هه‌میشه‌یى ده‌سه‌اڵت و حزب بێت و هیج شێوازێکى ن��اڕازی��ب��ون و گله‌یى و گازنده‌شى لێ قبوڵ ناکات. له‌هه‌مانکاتد س �ه‌رب��ارى ئ �هو هه‌موو بودجه زه‌ب���ه‌الح و گ �ه‌وره‌ی �هى سااڵنه ب���ه‌ه���ه‌ده‌ر ده‌درێ�����ت هێشتا ه��اواڵت��ى له‌سه‌ره‌تاییترین مافى مرۆیى خۆى بێبه‌شه و رێ��گ��ا ن��ادرێ��ت ه��اوارێ��ک��ى ن����اڕه‌زای����ى ب��ون��ى ل���ێ ب��ه‌رزب��ێ��ت��هوه، چونکه ه��اوارک��ردن و گ��ازن��ده کردن له ئێش و ئ��ازار و که‌موکوریه‌کانى ژیانیش قۆڵبه‌ست کراون و بۆیان نیه ببزوین وات�ه هه‌موو مافێکى مرۆیى تاڕاده‌یه‌کى زۆر ژێرپێ خراوه ئه‌مه‌ش ته‌نها له‌به‌رامبه‌ر هاواڵتیاندا وجودى ه �هی �ه و ب��ۆ ه �ه‌ن��دێ��ک م���اف بڤه‌یه و بۆهه‌ندیکیتریش واڵت��ی��ش ت��ااڵن بکات هه‌ق و ره‌وایه و کوردایه‌تیه و خزمه‌تکردنه به واڵت و نیشتمان. ئ��ائ�هم ج��ۆره هه‌ڵوێستانه ه��اواڵت��ى و هاونیشتمانیان له‌ریزه‌کانیان په‌رته‌وازه و ب��ێ��ک��اری��گ �ه‌ر ده‌ک����ات و خ��ێ��زان و ک��ۆم �ه‌ل��گ��ا و ن��ی��ش��ت��م��ان و هه‌ستى نیشتمان پ �ه‌روه‌رى له‌ناخى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگادا ده‌خنکێنێت و ئینتما و خۆشه‌ویستى ب��ۆ خ��اک و نیشتمان
له‌نێو دڵ و هۆش و بیرماندا شامه‌رگ ده‌کات. چاالکوان و رۆشنبیر و رۆژنامه‌نوسى بوێر و ئ���ازاد رووب����ه‌ڕوى توندوتیژى و ت��ی��رۆر و رف���ان���دن و ئه‌شکه‌نجه ده‌ب���ن���هوه ئ �هم �ه س��ی��اس �ه‌ت��ى چ�ه‌پ�ه‌ڵ��ى ناحه‌زان و دوژمنان و دیکتاتۆره‌کانه ب��ۆ س�ه‌رک��وت��ک��ردن��ى ئ��ازادی��خ��وازان و دیموکراتخوازان .ناشێت حکومه‌تێکى خۆماڵى سیاسه‌ت و هه‌نگاوێکى وه‌هاى لێ بوه‌شێته‌وه ،چونکه ئه‌م هه‌نگاو و سیاسه‌تانه خزمه‌ت به‌کورسیه‌کانیان و په‌یوه‌ندیه‌کانیان هه‌رگیز ناکات .ئه‌و دیکتاتۆره‌کانى که ئێستا له‌مێژوودا تۆمارکراون هه‌رهه‌موویان به زه‌برى توندوتیژى و سه‌رکوتکردن هه‌ڵسان، ب��ه‌اڵم دادی��ان��ى ن��ه‌دا و ل�ه ئه‌نجامدا گلۆرى کردنه‌وه. یه‌کیکیتر له هه‌نگاوه سه‌قه‌ته‌کانى ئه‌م حکومه‌ته‌ى ئێمه ئه‌وه‌یه سه‌ربارى توندوتیژییه‌کانى ده‌رهه‌ق به هاواڵتیان ک�ه‌ژى له ئاوریشم و په‌موو نه‌رمتره ب�ه‌رام��ب�ه‌ر دوژم��ن��ان و ن��اح�ه‌زان��ى ئه‌م م��ی��ل��ل�ه‌ت�ه م���ن ن���ازان���ى ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى م��ی��ل��ل �ه‌ت��ى ک�����ورد ل���ه‌ک���وێ���دای���ه که حکومه‌تى کوردى سنوره‌کانى له‌پێش داگ��ی��رک�ه‌ران��ى ک��وردس��ت��ان و ن��اح�ه‌زه سه‌رسه‌خته‌کانى کورددا وااڵ بکات و
وه‌ک نه باى دیبێت و نه باران؟ حکومه‌ت به‌رپه‌چى قسه‌یه‌کى کاڵى هاواڵتیان و رۆشنبیر و رۆژنامه‌نوسان ب �ه‌ف��ی��ش �ه‌ک و ت��ی��رۆر و رف���ان���دن و تێهه‌ڵدان ده‌دات �هوه ،به‌اڵم له به‌رامبه‌ر ئ �هو بێحورمه‌تیه‌ى ک�ه دوژمنانمان (ت���ورک و ف���ارس) ک �ه به‌تۆپباران ک��ردن و ئ��اگ��رب �ه‌ردان ل�ه دارس��ت��ان و وێ��ران��ک��ردن��ى گ��ون��د و ره‌ز و باخى هاواڵتیانى ئه‌م واڵته که‌ڕ و بێده‌نگ ده‌بێت و ته‌نانه‌ت به وشه‌یه‌کى کاڵیش ده‌ره��ه‌ق��ی��ان ن��ای �ه‌ت �ه ج����واب .ئ�ه‌گ�ه‌ر ئۆپۆزسیۆن هه‌نگاوێکى خۆپیشاندان و راپه‌ڕین ده‌ست پێبکات ئه‌وا که‌س نازانیت ئه‌م حکومه‌ته له‌کوێوه تۆپ و فیشه‌کێکى ج���ۆراو ج��ۆر و هێزى ج��ۆراو ج��ۆر له دژى ئ��ام��اده ده‌ک��ات و ته‌نانه حکومه‌تى ناوه‌ندیش دێنێته ناو هاوکێشه‌که‌وه بۆ رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ى، ب���ه‌اڵم ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ه���ه‌ردوو ده‌وڵ �ه‌ت��ى ت���ورک و ف��ارس��ى ره‌گ �ه‌زپ �ه‌ره‌س��ت و خوێنرێژى میلله‌تى ک��ورد بۆچى و له‌پێناو چى وابێده‌نگه؟ ئایا پاراستنى ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی��م��ان ل��ێ��ره‌دای �ه سنوره‌کانمان بۆ دوژمنان وااڵ بکه‌ین و هاواڵتیانى رۆشنبیر و ئازادیخوازانى ئه‌م نیشتمانه‌ش داپلۆسێنین و تیرۆریان بکه‌ین؟
خۆشی گوزه‌رانی گه‌ل و هاواڵتیاندا، بۆیه ده‌ک��رێ��ت رۆشنبیر و ن��وس�ه‌ر و روناکبیران به پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندی گه‌الن ناوببرێت و بکرێت به سنبولی به‌ره‌ی گه‌ل له ئاشناکردنمان به ژیانی مه‌ده‌نی و ئازادی. ئێمه ده‌ڵێین ب��ا هه‌رێمی کوردستان ب��ک �هی��ن �ه ه �ه‌رێ��م��ێ��ک��ی م����ه‌ده‌ن����ی و ش��ارس��ت��ان��ی دوور ل �ه رق و کینه و تۆڵه س �ه‌ن��دن �هوه ،ئ �هم بانگه‌شه‌یه له ج��اڕن��ام�هی جیهانی مافی مرۆڤدا هاتووه ،به‌اڵم له‌سه‌ر ئاستی ده‌سه‌اڵت و لێپرسراوێتی له هه‌رێمدا کڕیارێکی بۆ به‌دیناکرێت. ئه‌م گروپی سێبه‌ره که دژی مه‌ده‌نیه‌ت و شارستانیه له هه‌رێم ده‌ڵێت نه‌خێر ده‌بێت ده‌نگه ناڕازییه‌کان و ده‌نگه ئازاده‌کان خه‌فه بکرێت و پێنوسه‌کانیش شتێک بڵێن و بنوسن که دووربێت له وتنی راستیه‌کان و ئه‌وه‌ی ژێر به‌ڕه نه‌خرێنه سه‌ر به‌ڕه؟ ل����هم ن���ێ���وه‌ن���ده‌ش���دا ح���ک���وم���ه‌ت که هه‌ڵبژێردراوی گه‌له داماوه و نازانێت ئ��ای��ا ل���ه‌گ���ه‌ڵ رێ���ب���ازی م���ه‌ده‌ن���ی و شارستانیدا خ��ۆی ئاوێته بکات که داخ���وازی گ�ه‌ل و میلله‌ته؟ ی��ان دڵی چه‌ند که‌سێکی سه‌ر و یاسا له سێبه‌ردا له خۆی رازی بکات و خۆی به‌دور بگرێت له هێرش و تۆڵه‌یان؟
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه 2711/7/182010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/10 دووشه
17
هێشتا هاوکێشه‌که یه‌کالیی نه‌بۆته‌وه، چونکه به‌ره‌ی مه‌ده‌نیه‌ت و شارستانی ل��ه م��ی��دی��ای ئ����ازاد و رون��اک��ب��ی��ر و رۆشنبیران ته‌نها ئه‌رکی نیشتمانى خ���ۆی گ���هی���ان���دوه ب�����ه‌وه‌ی تیشکی خستۆته س �ه‌ر ن���ادادپ���ه‌روه‌ری و کاره دزێوه‌کان له ده‌زگاکانی حکومه‌تدا دژ به کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ،له‌کاتێکدا فشاری راسته‌قینه بۆ سه‌ر ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم له گروپى دژه مه‌ده‌نیه‌تدا خۆی ده‌بێته‌وه که مه‌ترسیه بۆ ده‌س�ه‌اڵت و ترس و دڵه‌ڕاوکێیه بۆ هاواڵتیان. سه‌ره‌نجام هه‌رکات یاسا سه‌روه‌ر بوو له هه‌رێمدا و راستیه‌کان بوێرانه ئاماژه‌یان پێکرا دوور له حزبایه‌تی و خزمایه‌تی ئ���ه‌وا ئ���هو رێ��وی��ان �هی ل �ه ت��اری��ک��ی و سێبه‌ردا هێرشی شێرانه ده‌که‌نه سه‌ر نێچیری م�ه‌ده‌ن��ی له هه‌رێمدا رووی راس��ت�ه‌ق��ی��ن�هی��ان ئ��اش��ک��را ده‌ب��ێ��ت و له قه‌فه‌زی تاوانه‌کان له دادگادا خۆیان ده‌بیننه‌وه ئ�ه‌وک��ات ده‌رده‌ک��ه‌وێ��ت که پێنوس زۆر له چه‌ک کاریگه‌رتره.
تیرۆرى سه‌رکه‌رده‌یه‌کى رۆژئاواى کوردستان!
جه‌مال عه‌لیاڵى دوباره سه‌رکرده‌یه‌کى ترى کورد تیرۆر کرا .چه‌ند رۆژ به‌ر له‌ئێستا مشعه‌ل ت�هم��ۆ یه‌کێک ل �ه س�ه‌رک�ه‌رده‌ک��ان��ى گه‌له‌که‌مان له قامیشلۆی رۆژئ��اوا تیرۆر کرا .به پێى هه‌واڵ و زانیارییه‌کان مشعه‌ل ته‌مۆ که‌سایه‌تێکى ن��اودار و ک��ارام �هى سوریا ب��وو .به ه��ۆى ئهوه که هاوکێشه‌کانى سیاسى ناوچه‌که باسى روو له زیادبوونى رۆڵى هێزه‌کانى کوردى له ناوچه‌که‌دا ده‌کات ،مشعه‌ل ته‌مۆ وه‌ک مۆره‌یه‌کى به‌هێزى داهاتوو ده‌هاته به‌ر چاو .تیرۆرى ته‌مۆ زامێکى گرانه بۆ نه‌ته‌وه‌ى کورد. ئه‌و تیرۆره کاتێک جێبهجێ کراوه که تائێستا سازه‌کانى کوردى له رۆژئاوا بانگه‌وازى شه‌ڕى راسته‌وخۆیان دژى به‌شار ئه‌سه‌د له جاڕ ن �ه‌داوه که‌واته عه‌قڵى سه‌لیم ناچێ ئ�ه‌گ�ه‌ر بێت و به‌شار ئه‌سه‌د به‌و تیرۆره کورده‌کان له خۆى بوروژێنێ .به‌شار ئه‌سه‌د ده‌توانێ زۆر که‌سایه‌تیترى گرنگى عه‌ره‌بى تیرۆر بکات که چى نه‌یکردوه ،بۆ راس���ت س �ه‌رک��رده‌ی �ه‌ک��ى ک���ورد تیرۆر ده‌کات؟ ئه‌و پرسیاره جێگه‌ى سرنجه. له الیه‌کى تره‌وه تورکه‌کان که هه‌وڵى دامه‌زراندنه‌وه‌ى ئیمپراتۆرى عوسمانلیان ههیه ،به بیانوى راهێنان و راهێنانى سوپایى له سه‌ر سنوورى سوریا به‌نیازى دامه‌زراندنى ناوچه‌یه‌کى ئازادکراویان بۆ ئه‌و بهشه له سوپاى سوریا ههیه که بۆ الى خه‌ڵک وه‌رس��وڕاون�ه‌ت�هوه .ئه‌و سوپایه ژم��اره‌ی��ان له ( 100و )200 سه‌رباز زیاتره ئه‌گینا حه‌وتووى رابوردو به‌شار ئه‌سه‌د به فڕۆکه‌ى شه‌ڕکه‌ر هێرشى ن �ه‌ده‌ب��رده س �ه‌ری��ان .مه‌به‌ستى تورکیا ل�ه ن��اوچ �هى ئ��ازادک��راو هه‌ر ئ��هو ن��اوچ �هی �ه ک �ه ده‌م��ێ��ک�ه کێشه‌ى له‌سه‌ره .ئه‌و ناوچه‌یه ده‌بێ هى تورکیا بووبێ که پاش تێکڕوخانى پاشماوه‌ى عوسمانلیه‌کان خرابێته سه‌ر سوریا. بیرۆکه‌ى پێکهێنانى ده‌وڵه‌تى کوردى
یه‌کگرتوو و س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ده‌مێکه ل ه ن��او ن��ه‌ت��ه‌وه‌ى ک���وردا ه�هی�ه و هه‌نتا دێ��ت و ب �ه هێزتر ده‌ب��ێ��ت .هه‌ندێک ب��ۆ ب �ه‌رپ �ه‌رچ��دان �ه‌وه‌ى ئ �هو بیرۆکه‌یه ب���اس���ى ی��ه‌ک��گ��رت��ووی��ى واڵت��ه‌ک��ان��ى داگیرکه‌ر ده‌ک �ه‌ن که گوایه زۆری��ان خوازیارى ژیان به «برایه‌تی» له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌کانى ترن ،پرسیار ئه‌وه‌یه که ئایا حکومه‌کانى داگیرکه‌ر تا ئێستا له سه‌ر شێوه‌ى هه‌ڵبژاردنى ژیان ،پرسیان به نه‌ته‌وه‌ى کورد کردوه؟ ئایا نه‌ته‌وه‌ى کورد خوازیارى ئه‌وه‌یه که له‌گه‌ڵ ئه‌و حوکمه داگیرکه‌رانه بژی؟ تورکیا به مه‌به‌ستى دژایه‌تى له‌گه‌ڵ ئه‌و بیرۆکه‌یه که‌وتوه‌ته جموجۆڵ و له ماوه‌ى یه‌ک دوو مانگى رابردودا له‌و ب��واره‌دا زۆر چاالک بووه .ئه‌وه‌ى که به رواڵه‌ت دێته به‌ر چاو بێده‌نگى ئێران و عێراقه ،هه‌ر چه‌نده تا ئێستا ئه‌وانه له‌گه‌ڵ سوریا و تورکیا بۆ له‌ناوبردنى نه‌ته‌وه‌ى کورد هاوئاهه‌نگ بوون و له هیچ کرده‌وه‌یه‌کى پێویست کۆتاییان ن���ه‌ک���ردوه ،ن �هی��اران��ى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ى ک��ورد بۆ له‌ناوبردنى ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه ته‌نانه‌ت ده‌توانن هێلکه‌ش بکه‌ن .ئه‌و راستییه له هیچ کوردێکى خوازیارى ئازادى و دیموکراتى شاراوه نیه. مشعه‌ل ته‌مۆ تیرۆر کرا .بۆ نه‌یارانى ک���ورد چ ج��ی��اوازێ��ک��ى ن��ی�ه خه‌ڵکى چ پارچه‌یه‌کى ب��وو یاخود هى کێ ب���وو .ن �هی��اران��ى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ى ک���ورد هه‌ر به‌و چ��اوه‌ى که سه‌یرى شیخ سه‌عید، قازى محه‌مه‌د ،سه‌ید ره‌زا ،قاسملو و شه‌ڕه‌فکه‌ندى و ده‌یان سه‌رکرده‌ى ترى کوردیان کرد ،هه‌ر به‌و چاوه‌ش سه‌یرى مشعه‌ل ته‌مۆ ده‌ک��ه‌ن .ئ �ه‌وه‌ى که له به‌ر چاوى نه‌یاران گرنگه ئه‌وه‌یه که مشعه‌ل ته‌مۆ سه‌رکه‌رده‌یه‌کى کورد بوو که ده‌یتوانى کاریگه‌رى له ره‌وتى ڕووداوه‌کانى سیاسى ناوچه‌که هه‌بێ که وات �ه ئ �هوه گرنگه که تیرۆره‌که چ کاردانه‌وه‌یه‌کى له ناوچه‌که ده‌بێ ب �ه ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه ئ��اس��ت ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی �هوه، ئایا سازه‌کانى سیاسى له رۆژئ��اوا و باشور و باکور و رۆژه���ه‌اڵت یه‌ک ده‌ن��گ به ده‌ربڕینى نه‌فره‌تى خۆیان راده‌پ �ه‌ڕن یاخود هه‌ر که‌سه و له الوه «به‌یانێک» ب�ڵاوده‌ک��ات�هوه .به ڕاى م��ن ق��ون��اغ��ى هه‌نوکه‌یى ج��والن �ه‌وه‌ى ئ���ازادی���خ���وازى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ى ک����ورد ل �هو س��ه‌رده‌م��ه‌دا پێویستى ب�ه هه‌ڵوێستى توندى سازه‌کانى سیاسیه ،نه‌ک هه‌ر وه‌ک ئه‌رکێکى نه‌ته‌وایه‌تى به‌ڵکو بۆ ئه‌وه‌ى که نیشان بده‌ن که له به‌رامبه‌ر به ئاڵوگۆڕه‌کان هه‌ستیارن و به‌وشێوه‌یه شایانى «هه‌بوون» هه‌ن.
تیۆری
ده‌وڵه‌ت
ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
18
گۆشه‌یه‌کی تایبهته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
کۆمپیوته‌ر هه‌موو به‌یانییه‌ک ،هه‌موو نیوه‌ڕۆیه‌ک، هه‌موو دوانیوه‌ڕۆیه‌ک ،هه‌موو عه‌سرێک، ه��هم��وو ئ���ێ���واره‌ی���ه‌ک ،ه��هم��وو ش �ه‌وێ��ک گه‌نجه‌کانمان کۆمپیوته‌ر به‌کار ده‌هێنن. ئ�هم درم �ه و په‌تایه سه‌رانسه‌ری جیهانی گ��رت��ۆت �هوه .س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ژن��ان��م��ان ئه‌گه‌ر سه‌یری الپه‌ڕه‌کانیان بکه‌یت ،بۆنی پیازی جنراوی لێ دێت ،یان ساوه‌ر و قه‌ره‌خه‌رمان و ئارایش که به وه‌حشیه‌ت به‌کاری ده‌هێنن. کوڕان عاشقی کۆمپیوته‌ر بوون ،هه‌روه‌ها ک��چ��ان .چ���اوه‌ڕێ ده‌ک �هی��ن ل�ه ئاسمانه‌وه م���ه‌الی���ه‌ک ب��ێ��ت�ه خ������واره‌وه و ف �ه‌رم��ان��ی هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ کۆمپیوته‌ردا پێ بێ و ئیتر ...له‌و بڕوایه‌دام کێشه‌ی ناوگه‌ڵیان چاره‌سه‌ر ده‌بێت. ئیتر له‌جیاتی سه‌رین ،کۆمپیوته‌ر بخه‌نه ن��ێ��و ه���ه‌ر دوو ران �ه‌ک��ان��ی��ان .کۆمپیوته‌ر خ�ه‌وێ��ک��ی سێکسیان پ����ێ ده‌ب����ه‌خ����ش����ێ و ک���ارئ���اس���ان���ی���ان ب��ۆ ده‌کات و تێر ده‌بن. ک���ه‌س پ��ێ��وی��س��ت��ی به خ���وازب���ێ���ن���ی���ک���ردن و ش �ه‌ک��راوخ��واردن �هوه و زێڕهه‌ڵگرتن و ماره و شیربایی و ئاهه‌نگ و م��اڵ��ی ج��ی��ا نییه. گ �ه‌ن��ج��ان��م��ان ماچی گه‌رمیان له‌بیر چووه، عیشق کۆچی کردوه بۆ دۆزه‌خ! جاران باوی جانتای دیپلۆماسی بوو ،کرێکار به‌کاری ده‌هێنا ،تاقمی ته‌راش و ش���ان���ه و خ��اول��ی ت��ێ��ده‌ک��رد ،که‌سێتی م��رۆڤ��ی ع��ێ��راق��ی به جانتای دیپلۆماسی ده‌رده‌ک �ه‌وت ،ئێستاش که‌سێتی کوڕ و کچی کورد به کۆمپیوته‌ر ده‌رده‌که‌وێت. زۆرب��هی زۆری��ان ش �ه‌وان خه‌ریکی وێنه و فیلمی سێکسی ده‌بن ،ئه‌گینا کورده‌کان هه‌مویان بازرگان نین یان ئهوهنده پێویست ناکات له هه‌مو شتێکدا په‌نا به‌رنه به‌ر کۆمپیوته‌ر ،له تونس شۆڕشی میللی به‌رپا کرا ،کۆمپیوته‌ر رۆڵێکی پۆزه‌تیڤی هه‌بوو، به‌اڵم له کوردستاندا به هه‌موو جۆره‌کانی، یاری پێی ده‌کرێ. موسڵمانه‌کان ه�ه‌ر ئه‌وه‌نده‌یان م��اوه له‌ناو کۆمپیوته‌ردا نوێژ بکه‌ن .بازاڕی پۆشاکی پ��ی��اوان و ژن��ان کز ب��ووه .ه �ه‌ر به گشتی دوک��ان��داره‌ک��ان بێکارن ،ته‌نانه‌ت ب��ازاڕی ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ر و م��ۆب��ای��ل ن �ه‌ب��ێ ک �ه زۆر ئاکتیڤه و ئه‌گه‌ر ماڵه‌کان بپشکنی ماڵ نابینی کۆمپیوته‌ری تێدا نه‌بێت. وه‌ره‌وه س��ه‌ر الی �ه‌ن��ی رۆح���ی م���رۆڤ که کۆمپیوته‌ر ئه‌یکوژێ و م��رۆڤ ئه‌کاته کۆیلهی خۆی ،زمان رۆڵی نه‌ماوه ،هه‌ست و نه‌ستی م��رۆڤ ک���وژاوه‌ت���هوه و س��واوه، سینه‌ما له کوردستاندا قوڕ کراوه‌ته سه‌ری، هه‌ر هێنده ماوه که یه‌کێک کۆمپیوته‌ر ئ �ه‌ک��ڕێ ،ده‌ه���ۆڵ و زوڕن����ای ب��ۆ ل��ێ��دا و هه‌ڵپه‌ڕکێى بۆ بکرێ .ئێستا ه�ه‌رزه‌ک��ار له پۆلی یه‌که‌می ناوه‌ندییه ،خوی داوهته ک��ۆم��پ��ی��وت �ه‌ر و س �ه‌ع��ی ن���اک���ات و ه �ه‌ر خه‌ریکی یارییه .ساڵێک گه‌وره‌تر ده‌بێت له‌گه‌ڵ کچاندا ده‌ست ده‌کاته چات چاتێن، کچانیش بۆ شوکردن زاوایه‌ک له ئه‌نجامی چات چاتێنه‌وه بۆ خۆیان ده‌دۆزن �هوه ،که‌م له دایک و باوکان سه‌ریان له کۆمپیوته‌ر ده‌رده‌چ��ێ ،بۆیه ن��ازان منداڵه‌کانیان چی ده‌ک�ه‌ن ،ئه‌و هه‌رزه‌کارانه‌ش ده‌ست ده‌که‌نه
دڵداریکردن ،ئیمێڵی بۆندار و پڕ له سۆز و عیشق ئه‌گۆڕنه‌وه و به‌م رێگایه‌وه خۆیان به‌تاڵ ده‌که‌نه‌وه .جاران نامه‌کان به ده‌ستی ه��اوڕێ��ی�ه‌ک ،عاشقان په‌یوه‌ندیان پێکه‌وه ده‌ک����رد ،ن �هی��ان��ده‌ت��وان��ی ی�ه‌ک��ت��ری ببینن، به‌اڵم ئێستا به نوکه‌یه‌کی مۆبایل ،شوێن ده‌ستنیشان ده‌که‌ن و یه‌کتری ده‌بینن. کۆمپیوته‌ر هه‌ست و نه‌ستی نیه ،خوێنی ن��ی�ه ،گ��وێ��ت ل��ێ ن��اگ��رێ ،ناتبینێت ،تۆ کۆیلهی کۆمپیوته‌ری و ئه‌ویش کۆیلهی تۆیه. ئه‌وه‌ی راستی بێت ،هه‌مومان پێویستیمان به کۆمپیوته‌ر و ئینتهرنێت ههیه ،به‌اڵم نه‌ک بمانکات به کرم و ئه‌سپێ .داماننه‌بڕێ ل �ه ه �ه‌ن��اس �هی ع��ی��ش��ق ،دام��ان��ن �ه‌ب��ڕێ له ژی��ان .کاتێ گه‌نجێک دڵ���داری ده‌ک��ات ده منداڵی تینو و برسی ل�ه س��ۆم��اڵ و مه‌قادیشۆ ده‌مرن. خ�����ۆ س����هی����رک����ردن����ی فیلمه سێکسییه‌کان ه��ۆی �ه‌ک��ی س�ه‌ره‌ک��ی��ی�ه بۆ په‌نابردنی گه‌نجان ب��ۆ ف��ش��ار خستنه‌سه‌ر دای��ک و باوکیان بۆ کڕینی کۆمپیوته‌ر. ک����ام ق��وت��اب��خ��ان��ه وا پ���ێ���ش ک�����ه‌وت�����ووه ک�ه ده‌ب���ێ خ��وێ��ن��دک��ار که دێ���ت���ه پ����ۆل����هوه ده‌ب���ێ کۆمپیوته‌ری پێ بێت؟ کۆمپیوته‌ر کارێکی نێگه‌تیڤی ک��ردوه سه‌ر ه��ون�ه‌ر و داه��ێ��ن��ان .له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ه�����ون�����ه‌ری ح����ه‌وت����هم (س�����ی�����ن�����هم�����ا)ی ل �ه ن���او ب�����ردووه .چونکه س��ی��ن �هم��ا ه��ون �ه‌رێ��ک��ی زۆر شارستانییه ،له رۆژئ����اوادا کۆمپیوته‌ر ب��ۆ دروستبوونی فیلمێک به‌کار دێت ،نه‌ک فیلم له خزمه‌تی کۆمپیوته‌ردا بێت .هه‌روه‌ها گه‌نجی کورد له‌ناو کۆمپیوته‌ردا ی��اری قومار ده‌ک��ات، ته‌نانه‌ت رۆحى به‌یه‌که‌وه‌ژیانى کوشتووه. نوسه‌ران شه‌قیان له قنگی خۆیان داوه بۆ نوسینی شیعر و چیرۆک و رۆمان و وتار. پێنوس به‌کار نایه‌ت که شه‌و و رۆژ ده‌بێ له گیرفاندا بێت. م��ن ده‌زان�����م ک��ۆم��پ��ی��وت �ه‌ر ب��ه‌ک��ار بهێنم، ب �ه‌اڵم ق�ه‌ت نووسینه‌کانم تایپ ناکه‌م و تایپیستێک ت��ای��پ��ی ده‌ک����ات ،منیش به دیاریه‌وه داده‌نیشم ئینجا له‌گه‌ڵ هه‌ڵه‌بڕدا دوب����اره س �هی��ری ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ر ده‌ک����هم بۆ هه‌ڵه‌بڕی وتاره‌که‌م ،که‌م جار روی داوه که نوسینه‌که‌م هه‌ڵه‌بڕ نه‌که‌م. نه‌موتووه به‌کارهێنانی کۆمپیوته‌ر کارێکی خراپه ،به‌ڵکو سه‌فه‌ر ده‌که‌یت بۆ بنی دنیا، به‌اڵم به‌چاو و به مێشک نه‌ک به قاچ. رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ێ���ک ده‌ن����اس����م ب���ه ه��ۆی کۆمپیوته‌ره‌وه هه‌موو مانگێک گۆڤارێک ده‌رده‌ک���ات و ب�ڵاوى ده‌ک��ات �هوه .واب��زان��م له کوردستاندا تاقه نوسه‌رێکم که کۆمپیوته‌رم نیه ،دووانم هه‌بوون به‌خشیمن. بڕوا ناکه‌م گه‌نجێک رۆمانێکی جیهانی ل �ه ئینتهرنێت خ��وێ��ن��دب��ێ��ت�هوه .گه‌نجێک ئ �ه‌گ �ه‌ر (الپ��ت��ۆپ) ه�ه‌ڵ��ن�ه‌گ��رێ ،ب��ڕوای به‌خۆی نامێنێ و وا ئه‌زانێ که‌س ساڵوی ل��ێ ن��اک��ات و رێ��زی ل��ێ ن��اگ��رێ��ت .ئهمه خه‌سڵه‌ته نێگه‌تیڤه‌کانی کۆمپیوته‌ره ،توڕه مه‌بن خه‌سڵه‌ته پۆزه‌تیڤه‌کانی کۆمپیوته‌ر چیه و ئ�ه‌ده‌ب��ی ک��وردی و هونه‌ر ئه‌مڕۆ چونه؟..
وه‌ره‌وه سه‌ر الیه‌نی رۆحی مرۆڤ ک ه کۆمپیوته‌ر ئه‌یکوژێ و مرۆڤ ئه‌کات ه کۆیلهی خۆی ،زمان رۆڵی نه‌ماوه ،هه‌ست و نه‌ستی مرۆڤ کوژاوه‌ته‌وه و سواوه
نوسینی هۆشیار عه‌لی
له فه‌لسه‌فه‌ی سیاسی ئه‌رستۆدا ده‌وڵ �ه‌ت وه‌کو تاکه رێگه‌یه بۆ هه‌بوونی ئه‌خالقی کۆمه‌اڵیه‌تی. ئه‌رستۆ ب��اس ل���هوه ده‌ک���ات ک �ه هیچ تاکێک و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اش ن��ات��وان��ن ب�ه‌ب��ێ ده‌وڵ����ه‌ت بگه‌نه ئه‌خالقێکی راس���ت و دروس���ت و ل �ه‌ب �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ش پێویسته که مرۆڤ و کۆمهڵگا ،له‌بن کۆنترۆڵی ده‌وڵه‌تدا بن تاکۆ بتوانن بگه‌نه رزگاری .هاوکات فه‌یله‌سوفی گه‌وره و به‌ناوبانگی ئه‌ڵمانی هیگل باس له نه‌گوڕبوونی ده‌وڵه‌ت ،واتا هاتنه خواره‌وه‌ی خوا له که‌سایه‌تی ناپلیۆن بناپارتدا ده‌کات ،به‌ڕای هیگل ده‌وڵه‌ت به‌گشتی و ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه به‌تایبه‌ت، وه‌ک��و دووا نوێنه‌ری ئه‌م نه‌ریته‌ن له که‌سایه‌تی ناپیلۆن بناپارتدا وه‌کو هه‌بوونی خوای مه‌زن ،فه‌رز و مه‌جبوریه‌ته .به‌ڕای ئه‌م که‌ڵه پیاوانه ،به‌هیچ شێوازێک ناتوانین ،باس له کۆمهڵگا ،واڵت و یان مرۆڤێک که له کۆنترۆڵی ده‌وڵه‌تدا نه‌بێت، بکه‌ین .وات��ا ئه‌گه‌ر به کورتیش بێت ،هه‌بوونی کۆمهڵگا ،متمانه ،ژیانێکی به‌خته‌وه‌ر ،ئابووری، ئاسایش و ...ته‌نیا به‌هه‌بوونی ده‌وڵه‌ته‌وه مسۆگه‌ر ده‌بێت ،بۆیه کۆمهڵگا پێویسته ده‌وڵه‌ت وه‌کو خوای سه‌ر زه‌وی ته‌ماشا بکات و له‌پاش خوای مه‌زنه‌وه، به‌گوێى ئه‌و بکات و قسه و ئامۆژگاریه‌کانی پێکبێنێت و ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌ش تێر ناکات .به‌ڵکۆ پێویسته بۆ ب �ه‌رده‌وام بوون و به‌هێزبوونی هه‌موو کاتێک ئیش بکات. ده‌توانین ده‌وڵه‌تیش به‌مشێوه‌یه پێناسه بکه‌ین که؛ «عه‌قڵیه‌تی هاوبه‌ش ب��وون�ه« .ده‌وڵ��ه‌ت نه‌ته‌نیا عه‌قڵی ه��اوب�ه‌ش ،به‌ڵکو ده‌توانین بڵێین رۆحی هاوبه‌شیشه .هه‌بوونی ده‌وڵه‌تیش به‌م عه‌قڵیه‌ته‌وه گرێدراوه .ده‌وڵه‌ت له هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌ک ته‌ک بوونێک واتا ،یه‌کێتیه‌کی نه‌گۆڕ له‌ناوکۆمه‌ڵگادا پێکدێنێت .ده‌وڵه‌تی مۆدێرن ،واتا ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه به وات��ای ه��اوب�ه‌ش ب��وون و ی��ان یه‌کڕه‌نگبوونی هه‌موو کۆمه‌ڵگایه .له کۆمه‌ڵگای مۆدێرندا، شتێک به‌ناوی «گه‌ل»ههیه که واتای ،هاتنه‌الی یه‌کتری کۆمه‌ڵێک م���رۆڤ ک �ه ب��ی��روڕای و شێوه‌ی ژیانیان ،واتادان و رێفلێکس(کاردانه‌وه)ن و به‌گشتی هه‌موو ژیانیان «یه‌کڕه‌نگه« .ئه‌مانه پێکه‌وه کۆمهڵگا دروس��ت ده‌ک��ه‌ن و له‌راستیدا واتایه‌کی ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ش نییه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که هه‌بوونی ئه‌وانی تر ،وات��ای «ئ���ازاردان»ی منی ه �هی �ه ،ئ�هم�ه ل�ه‌ه�هم��وو که‌سێکدا یه‌ک ش��ت دروس����ت ده‌ک�����ات؛ «خ��ۆپ �ه‌رس��ت��ی» .وات��ا به‌کورتی ده‌توانین بڵێین ،ده‌وڵه‌ت له‌کۆمه‌ڵگادا، ته‌کڕه‌نگی و خۆپه‌ره‌ستی پێشده‌خات .بێگۆمان ته‌نیا ئ �هو دوو شته باشه نییه ک�ه ده‌وڵ���ه‌ت به کۆمه‌ڵگای به‌خشیووه .ده‌وڵ�ه‌ت وه‌کو باوکێکی به‌خشنده ،زۆر شتی به‌کۆمه‌ڵگا به‌خشیوه ،به‌اڵم ئه‌م ده‌ستکراوه‌بوونه ،زۆر لهوه زیاتره که بتوانین له‌بابه‌تێکدا له‌سه‌ری راوه‌سته بکه‌ین .هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆکارانه‌ش ده‌مه‌وێت له‌م بابه‌تدا ،په‌یوه‌ندی ده‌وڵه‌ت و کۆمهڵگا به خه‌تێکی پان ،هه‌ڵسه‌نگێنم. کاتێک کۆمهڵگا وه‌کو هاتنه‌الی یه‌کی بێ واتا و ناچاری تاکه‌کان بنرخێنین ،ئه‌و کات بۆ ئه‌و تاکانه‌ی که بێ واتا هاتوونه‌ته الی یه‌کتری، له‌سه‌ره‌تادا پێویستیان به به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ک ههیه که په‌یوه‌ندی یاسایی نێوان ئه‌م تاکانه رێکبخات و دووه‌مین ،هه‌ر تاکێک به‌ته‌نیا بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی هه‌وڵبدات له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی که هه‌ره گرنگ خۆیه و پێویستی به‌تاکه‌کانی تر نییه .ئێستا تۆزێک ئه‌م دوو خاڵه ،روونبکه‌ینه‌وه ،به‌اڵم پێش ل �هوه پێناسه‌یه‌کی س��اده و ساکار له کۆمهڵگا ب �ه ب��اش��ی ده‌زان��ی��ن؛ «کۆمهڵگا نه‌هاتنه الی یه‌کتری ن��اچ��اری و ی��ان ن��اک��اوی مرۆڤه‌کانه، به‌ڵکو زینده‌وه‌رێکی به‌زانست و هه‌سته که له مرۆڤه‌کان پێکدێت ،واتا کۆمهڵگا له مرۆڤه‌کان و بۆ مرۆڤه‌کان ،له‌الیه‌ن مرۆڤه‌کانه‌وه ده‌گوڕدرێت و هه‌روه‌ها یاساکانی له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌وه جێبهجێ ده‌کرێت .واتا کۆمهڵگا میراتێکی هه‌زاران ساڵه‌یه که نه‌ناچاریه‌ت ،به‌ڵکو شێوازێکی ژیانه .هیچ مرۆڤێک ناتوانێت به‌بێ کۆمهڵگا ژیان بکات، بێگۆمان ئهمه نایه‌ته واتای ئه‌وه‌ی که مرۆڤ له کۆمه‌ڵگادا بێ هێز و بێ توانایه و ته‌نیا ناچاره ده‌ستوره کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان پێکبێنێت ،نا بێگۆمانه ک�ه م��رۆڤ�ه‌ک��ان ه���ه‌زاران ساڵه ره‌ن��گ ده‌ده‌ن به کۆمهڵگا و ره‌ن��گ وه‌رده‌گ����رن ،ب �ه‌اڵم کاتێک ک�ه رابینسۆن ک���روزێ ل�ه دوورگ����ه‌دا به‌ته‌نیایه له‌گه‌ڵ داروبه‌رده‌کاندا ده‌ئاخفێت ،ئه‌مه‌ش راستی دیالێکتیکی نێوان تاک و کۆمهڵگا به‌ده‌رده‌خات. ئێستاش ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ،بگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر ئه‌و دووخاڵه: ئ���هو ت��اک��ان �هی ک �ه ب��ێ وات���ا ه��ات��وون �ه‌ت �ه الی ی�ه‌ک��ت��ری ،ل�ه هیچ الی�ه‌ن��ێ��ک�هوه یه‌کبوونێکیان
و
نییه .ه��اوک��ات ،تاکه خاڵی هاوبه‌شیان ناچار بوون به‌مانه‌وه له‌الی یه‌که .لێره‌دا ده‌وڵ�ه‌ت دێته ئ��اراوه .ده‌وڵ �ه‌ت له‌بنه‌مادا ،لێره‌دا مه‌شروعیه‌تی هه‌بوونی خۆی وه‌رده‌گرێت .ده‌وڵه‌ت ئه‌و هێزه‌یه که بۆ واتادارکردنی مانه‌وه‌ی الی یه‌کی ،تاکه‌کان پێویستیه‌کی به‌ڕای هیگل ،نه‌گۆڕه .واتا ئه‌گه‌ر ده‌وڵ �ه‌ت نه‌بێت ،له‌نێو کۆمه‌ڵگادا ناهاوسه‌نگی «بێ نه‌زمی» دێته ئاراوه .وه‌کو باسمان لێوه‌کرد، ده‌وڵ����ه‌ت ،وات���ا «دیسپلین ،متمانه‌ی ک��اری، هه‌بوونی ماف و داد و...هتد» ،هه‌روه‌ها نه‌بوونی ده‌وڵه‌ت ،واتا «ئانارشی ،بێدادی و بێ مافی و بێ دیسپلینی» .بێگۆمان ده‌وڵه‌ت ،بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کار و ئه‌رکه‌کانی خۆی پێویستی به که‌مێک ئامێره که ئه‌رته‌ش ،برۆکراسی و داد له‌وانه‌یه .بۆیه هیچ هێزێکی چه‌کدار مه‌شروعیه‌تی نابێت ،به‌ده‌ر له‌خودی ده‌وڵه‌ت نه‌بێت ،وه‌کو ده‌ڵێن له‌الدێیه‌کدا، دووخان نابێت ،له واڵتێکیشدا ،دوو ده‌سه‌اڵتدار و یان دوو هێز نابێت ،پۆلیس یان ئه‌رته‌ش ،مافی به‌کارهێنانی چه‌کی له‌به‌رامبه‌ر خهڵکهوه ههیه، به‌اڵم خه‌ڵک بۆ پاراستنی خۆیان ،مافێکی به‌م
ن ه کۆمهڵگا، هه‌بوونێکی مردوه و نه‌تاکیش ده‌توانێ بێ کۆمهڵگا بژی ،بۆی ه کۆمهڵگا هه‌بوونێکی زیندوه و ده‌وڵه‌ت له سه‌ره‌وه‌ی ئه‌م هه‌بوونه زیندوه خۆی داسهپاندوه و له دژی هه‌بوون و زیندوبوونی کۆمه‌ڵگایه، واتا کۆمهڵگا نه‌هه‌بوونێکی نه‌گۆڕ ،به‌ڵکۆ خاوه‌ن دیالێکتیکێکی سروشتی تایبه‌ت به‌خۆیه‌تی چه‌شنه‌یان نییه ،که‌س و یان که‌سانێک که له به‌رامبه‌ر به ده‌وڵه‌ته‌وه چه‌ک هه‌ڵبگرن ،پێویست ه له‌ناو ببردرێن و ده‌وڵ��ه‌ت بۆ له‌ناوبردنیان خ��اوه‌ن هه‌موو ماف و هه‌روه‌ها ئیمکانیشه .نموونه‌ی هه‌ره دوایی و به‌رچاوی هێرشی ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری ئێرانه له‌سه‌ر گه‌ریالکانی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان «په‌ژاک»ه .به‌گوێره‌ی ئه‌م چه‌مک و عه‌قڵیه‌ته ،په‌ژاک مافی به‌کارهێنانی چه‌کی نییه ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ک �ه م�ه‌ش��روع��ی�ه‌ت��ی نییه. وات��ا پ �ه‌ژاک پێویسته له‌سه‌ره‌تا ببێته ده‌وڵ �ه‌ت و یان به‌کرێگیراوی ده‌وڵه‌تێک ،ئه‌و کاته مافی به‌کارهێنانی چ�ه‌ک��ی ه �هی �ه ،س�هی��ر ک���ه‌ن ،بۆ هێزێکی ئ��اوه‌ه��ا ،ک �ه ب��اس ل �ه دی��م��وک��راس��ی و مافه‌کانی م��رۆڤ ده‌ک���ات ،ئه‌ڵێن تیرۆریست، ب�ه‌اڵم بۆ ئێران و تورکیا نایڵێن ،بۆ له‌ناوبردنی هێزێکی ئاوه‌ها دوژمنه دێرینه‌کان ده‌توانن ببنه هاوکار و پشتوپه‌نای یه‌کتری« .ئێران ،ئه‌مریکا، تورکیا» .هۆکاریش ،مه‌شرۆع نه‌بوونی په‌ژاک له به‌رکارهێنانی چه‌که ،هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که خۆیان و گه‌له‌که‌یان ده‌پارێزن مۆرکی تیرۆریستیان پێوه نووساوه .به‌اڵم ئێران یان تورکیا سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو قه‌تڵوعام و تیرۆره‌ی به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن ،دیسان
کۆمهڵگا
مافدارن .بۆ دروستبوونی ئه‌م یه‌که ،قسه‌کانی وه‌زی����ری ده‌ره‌وه‌ی ئ��ێ��راق «ه��ۆش��ی��ار زێ��ب��اری» س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه چه‌کدانانی هێزه‌کانی په‌ژاکیش ده‌توانین ئاماژه‌یه‌کی به‌م یه‌که بێت. شتی گرنگ لێره‌دا ،ئه‌وه‌ی که ده‌وڵه‌ت به درێژایی، ته‌مه‌نی هه‌بوونی خۆی ،تاکو ئێستا به‌کارهێنانی هه‌موو ئامێر و شێوازێکی بۆ خۆی به ره‌وا بینیوه و ئه‌مه‌شی به کۆمهڵگا داوه‌ت���ه قبول ک��ردن و ئیدی کۆمهڵگا ئه‌مه‌ی بۆخۆی په‌سند کردوه و پرۆپاگه‌نده‌شی بۆ ده‌کات .بیرله‌وه بکه‌نه‌وه که له ناو کۆمه‌ڵگادا ئایا که‌سێک ده‌توانێ ،باس له ره‌وا نه‌بوونی ده‌وڵه‌ت بکات؟ که‌سێک ده‌توانێت، باس لهوه بکات که ده‌وڵه‌ت مافی دادگاییکردنی نییه؟ یان ده‌وڵ �ه‌ت مافی به‌کارهێنانی چه‌کی نییه و...؟ دیسان له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته ،ده‌توانین بڵێین ده‌وڵ �ه‌ت ،نه‌ته‌نیا بۆ به‌کارهێنانی ئه‌م ئامێرانه، وه‌کو «بۆمبی ئه‌تۆم» ره‌واییه‌تی پێویستی ههیه، به‌ڵکو ل �هم س �ه‌رده‌م �ه‌دا له‌کاتی ش �ه‌ڕی پۆست مۆدێرنیزمدا ،بۆ به‌کارهێنانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان پێداویستی به ره‌وایه‌تیش نه‌ماوه .یان ده‌توانێت بۆ به‌ده‌ستخستنی ره‌واییه‌تی خۆی ،شه‌ڕ له‌به‌رامبه‌ر به ده‌وڵه‌ت و یان الیه‌نێکی دی رابگه‌ێنێت .ئێستا ئیدی سه‌رده‌می ره‌وایه‌تی هێزه زه‌به‌اڵحه‌کان یان ئیمپراتۆریه‌ته. خاڵێکی تر که ده‌مه‌وێت به‌کورتی باسی بکه‌م، سنوردارکردنی مرۆڤه له دونیای لیبراڵیستیدایه. مرۆڤ کراوه‌ته تاک و ئه‌م تاکه‌ش ،له تاکه‌کانیتر ج��ۆدا ک��راوه‌ت �هوه ،به‌ڵێ راسته که له‌سه‌ر ناوی ئیراده ،یان مافی تاک پێکدێت ،به‌اڵم له راستیدا، کۆشتنی هه‌ستی مرۆڤ بوونه ،له‌بن ناوی مافی ت��اک و س��ن��وردارک��ردن��ی ب�ه‌خ��ۆی�ه‌وه‌ی�ه .ته‌ماشا بکه‌ن ،ئه‌گه‌ر دوو که‌س به‌بۆنه‌ی تاوانێکه‌وه بێنه گرتن و له‌سه‌داسه‌د سزایان هه‌بێت ،له‌به‌ر شێوه‌ی تاوانه‌که‌یان ،ئه‌م دوو که‌سه چی ده‌که‌ن .ئه‌گه‌ر یه‌کیان دان به‌تاوانه‌که‌یدا بنێت ،ئه‌وی تریان قبوڵی نه‌کات ،واتا قبوڵ بکات و نه‌یکات ،ئه‌و کاته، «ئا» به‌رده‌بێت و «ب»ێش بیست ساڵ له زیندان ده‌مێنێته‌وه .ئه‌گه‌ر «ب» قبوڵی بکات و «ئا» قبولی نه‌کات« ،ب» ده‌رده‌که‌وێت و «ئا» بیست ساڵ حوکم ده‌خ��وات .ئه‌گه‌ر هه‌ردووکیان قبوڵی نه‌که‌ن ،ته‌نیا دوو ساڵ له زیندان ده‌مێننه‌وه .به‌اڵم ئه‌گه‌ر هه‌ردووکیان قبوڵی بکه‌ن «ه �ه‌ر یه‌ک ب �ه‌ده س��اڵ زی��ن��دان حوکم ده‌درێ���ن» .عه‌قڵیه‌تی ده‌وڵه‌تگه‌رای ـ پۆزیستیڤیستی داوای��ان لێده‌کات که دان به‌تاوانه‌که‌یاندا بنێن ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی که پێشبینى ه��ه‌ره خ���راپ ،بیست س��اڵ ل�ه زیندان مه‌حکوم نه‌بن و ل �ه‌وان �هی ئ �هو ک�ه‌س�هی دیکه قبوڵی نه‌کردبێت ،بۆیه له‌وانه‌یه هیچ له‌زینداندا نه‌مێنێت و...هتد .ئهمه نمونه‌یه‌کی بچوک له عه‌قڵیه‌تی خۆپه‌رستی سه‌رده‌مه. نمونه‌یه‌کی به‌رچاوتر ،ئایا ده‌توانین بۆ ئه‌نیشتاین که هاوکێشه‌ى «نیسبیه‌تی» دۆزیه‌وه ،ئایا ئهمه کارێکه که تاکه‌که‌سێک ده‌توانێ بێ پشتیوانی کلتورێکی ه �ه‌زاران ساڵه‌ی زانست بیدۆزێته‌وه؟ بێگۆمان وا نییه ،به‌ڵێ راسته که هاوکێشه و لۆژیکی تیۆری نیسبیه‌ت له‌الیه‌ن ئه‌نیشتالینه‌وه دۆزراوه‌ت���������هوه ،ب����ه‌اڵم ل��ه ی��ه‌ک��هم م��ام��ۆس��ت��ای فێرگه‌که‌ی هه‌تا دۆست و که‌سوکار و ته‌نانه‌ت ت��ا ئ �هو ک �ه‌س �هی ک �ه گاڵته‌ی ب �ه هاوکێشه‌ی ده‌ک��رد و ده‌یگۆت ،شتێکی وا نابێت ،ئه‌م پیاوه شت بووه ،کاریگه‌ریان له‌سه‌ر ئه‌نیشتالین ههبووه و هه‌روه‌ها خاوه‌نی ئه‌م دۆزینه‌وه‌ن .نه‌ته‌نیا ئه‌وان، به‌ڵکو هه‌موو زانایه‌ک که هه‌ر یه‌که هاوکێشه‌ى تیۆرێک یان شتێکیان دۆزیبێته‌وه ،به ئه‌ندازه‌ی ئه‌نیشتاین خاوه‌نی ئه‌م دۆزینه‌وه‌ن. هه‌روه‌ها ئه‌و که‌سه‌ی که نانه‌وایه و نانی داوه ،ئه‌و که‌سه‌ی که کارگه‌ره و جڵ و پێاڵوی بۆ دروست کردوه ،ئه‌و شۆفێره‌ی که سواری سه‌یاره‌که‌ی بووه، ئه‌و معماره‌ی که خانووه‌که‌ی بۆ دروست کردوه و زۆر که‌سی دی به‌شیان له‌م دۆزینه‌وه گه‌وره‌یه‌دا ههیه .ئه‌نیشتاین له سه‌رجه‌می هاتنه الی یه‌که‌ی «کۆکراوه« ئه‌م هه‌موو شتانه توانیوویه‌تی بگاته ئه‌م هاوکێشه‌یه .لێره‌دا مه‌به‌ست بچوککردنه‌وه‌ی کاری که‌سێک نییه ،به‌ڵکو داینی مافی هه‌موو مرۆڤ و تاکێکه که ده‌وڵه‌ت و عه‌قڵیه‌تی ده‌وڵه‌ت ئه‌م شته‌یان قبوڵ نییه و له دژی ئ �ه‌وه‌ش شه‌ڕ ده‌ک �ه‌ن .لێره مه‌به‌ست هاوچاره‌نوسبونی هه‌موو مرۆڤه‌کانه ،نه کۆشتنی مافی هه‌زاران مرۆڤ له پێناو هه‌بوونی تاکه که‌سێک. لێره‌دا ،به‌ده‌رده‌که‌وێت که نه کۆمهڵگا ،هه‌بوونێکی مردوه و نه تاکیش ده‌توانێ بێ کۆمهڵگا بژی، بۆیه کۆمهڵگا هه‌بوونێکی زیندوه و ده‌وڵ�ه‌ت له س�ه‌روه‌ی ئه‌م هه‌بوونه زیندوه خۆی داسهپاندوه و له دژی هه‌بوون و زیندوبوونی کۆمه‌ڵگایه ،واتا کۆمهڵگا نه هه‌بوونێکی نه‌گۆڕ ،به‌ڵکو خاوه‌ن دیالێکتیکێکی سروشتى تایبه‌ت به‌خۆیه‌تی.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر) ئایا ب ه الچوونی د.به‌رهه‌م له حکومه‌ت کێشه‌کان و گه‌نده‌ڵییه‌کانی هه‌رێم
چاره‌سه‌ر ده‌بن.
په‌یمان یاسین ،خوێندکار: الب���ردن���ی دک��ت��ۆر ب���ه‌ره���هم و دانانی نێچیرڤان له‌و شوێنه‌دا به ب��ڕوای من کارێکی باش نیه .چونکه دکتۆر به‌رهه‌م زیاتر له کێشه‌کانی خه‌ڵکی سلێمانی ئاگاداره و زیاتر دێته ناو خهڵکهوه .تا ئێستا دکتۆر به‌رهه‌م چه‌ندین کاری باشی ئه‌نجام داوه .بۆیه البردنی له‌و پۆسته‌دا به ب��ڕوای من کارێکی باش نیه و له الیه‌ن خۆمه‌وه ئه‌و کاره به کارێکی باش نازانم .چونکه له‌ناو یه‌کێتی و پارتیدا دکتۆر به‌رهه‌م که‌سێکی دیار و کاره‌کانی به راده‌یه‌کی باش دیاره و ده‌بێت دکتۆر به‌رهه‌م زیاتر له‌و پۆسته‌دا بمێنێته‌وه .ئه‌گه‌ر کارێکی کرد دڵی خه‌ڵکی لێ ره‌نجا ئه‌و کاته کار بۆ البردنی بکرێت. ب �ه‌خ��ت��ی��ار ه�����اوار ،ن���وس���ه‌ر و شاعیر: هه‌ست ئه‌که‌م البردنی دکتۆر به‌رهه‌م و دانانه‌وه‌ی نێچیرڤان ب���ارزان���ی ب���ۆ ج��ارێ��ک��ی ت��ر، هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه .چونکه که‌سێکی خوێنه‌وار و ئه‌کادیمی ال ده‌ب �ه‌ن بۆ که‌سێکی ن�ه‌خ��وێ��ن�ه‌وار ،ه �ه‌ر چ�ه‌ن��د که‌سێکی پێشکه‌وتووه به‌اڵم خوێنه‌وارییه‌کی وه‌ها نیه که بگاته‌وه ئاستی دکتۆر به‌رهه‌م .چونکه نێچیرڤان پێشتریش ئه‌زمونێکی تێکشکاوی هه‌بوو له‌و پ��ۆس��ت�هی�ه‌دا .ب���ه‌ڕای م��ن ئهمه شتێکی تریش ده‌گه‌یه‌نێت که حکومت تا ئێستا حزب بووه .بۆیه حزب ئێستا به کۆی ده‌نگ ،بۆ البردنی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بڕیار ده‌دات و که‌سێکی تر ده‌خاته جێگاکه‌ی .به ب��ڕوای من ئهمه هێز و توانایی حزب ده‌رده‌خات به‌سه‌ر حکومتدا.
دارا عه‌بدولکه‌ریم ،کاسب: الب��ردن��ی دک��ت��ۆر ب��ه‌ره��هم و دانانی هه‌ر که‌سێکی تر له‌و شوێنه‌دا ناتوانێت وه‌کو پێویست کاره‌کانی جێبهجێ بکات و به ده‌نگ هاواڵتیانهوه بچێت .بۆیه ده‌بێت له ئێستادا کار له‌سه‌ر شتی تر بکرێت نه‌ک کار بۆ البردنی دکتۆر به‌رهه‌م .ئه‌گه‌ر ئه‌ویش ال ببرێت له‌وانه‌یه کێشه‌کان زیاتر و زیاتر ببن نه‌ک چاره‌سه‌ر بکرێن .به‌ڕای من دکتۆر به‌رهه‌م که‌سێکی پێشکه‌وتوو و خوێنه‌واره و ده‌توانێ کێشه‌ی هاواڵتیان چاره‌سه‌ر بکات .له‌ناو سلێمانیشدا دکتۆر به‌رهه‌م کاری زۆر باشی ئه‌نجام داوه .بۆیه له‌ناو سلێمانیدا خه‌ڵکێکی زۆر هه‌ن دکتۆر به‌رهه‌م به شایسته‌ی ئه‌و شوێنه ده‌زانن. نیشتمان یاسین ،فه‌رمانبه‌ر: دانانی هه‌ر که‌سێک له شوێنی دک��ت��ۆر ب �ه‌ره �هم کارێکی باش ن��ی �ه .چ��ون��ک�ه دک��ت��ۆر ب �ه‌ره �هم که‌سێکی خ��وێ��ن�ه‌وار و شایانی ئه‌وه‌یه له‌و پۆسته‌دا بمێنێته‌وه .من که‌سێکی تر شک نابه‌م ل ه دکتۆر به‌رهه‌م باشتر بێت بۆ ئه‌و پۆسته .ئێم ه پێویستمان به که‌سی خوێنه‌واری وه‌ک دکتۆر به‌رهه‌مه بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین زیاترو زیاتر کاره‌کانمان و کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر بکرێن .به البردنی دکتۆر به‌رهه‌م هیچ شتێک ناگۆڕێت ،بگره له‌وانه‌ی ه دوای البردنی دکتۆر به‌رهه‌م که‌سێک دابنرێت ک ه ه �ه‌رگ��ی��ز ن �ه‌ت��وان��ێ وه‌ک ئ�هو کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات و ب ه ده‌نگ هاواڵتیانهوه بچێت.
ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د ه �ه‌ر وه‌ک وت���راوه خ��واردن��ى ی �ه‌ک سێو رۆژانه له پزیشک دوورت ده‌خاته‌وه ،ئه‌م وته‌یه راستییه‌کى سه‌لمێنراوه .تویژینه‌وه زانستیه‌کان ئه‌وه‌یان ده‌رخستووه که سێو چه‌ندین نه‌خۆشى له مرۆڤ دوور ده‌خاته‌وه: .1سێو نه‌رمکه‌ره‌وه‌یه‌کى باشه بۆ گهده، گه‌ر هه‌موو به‌یانییه‌ک سێوێک بخورێت. .2چاره‌سه‌رى نه‌خۆشییه‌کانى خێرالێدانى دڵ ده‌ک����ات ک �ه ل �ه ه�ه‌ڵ��ئ��اوس��ان��ى دڵ‌و نه‌خۆشییه‌کانى ماسولکه و کاره‌بایى دڵ په‌یدا ده‌بێت. .3ریخۆله چ��االک ده‌ک���ات و قه‌بزى دریژخایه‌ن ناهێڵێت. .4س����ودى ه �هی �ه بۆ رش���ان���ه‌وه‌ى م��ن��داڵ‌و ب����ه‌ردى گ��ورچ��ی��ل� ه و میزڵدان و ترشه‌ڵۆکى م������ی������ز ال ده‌بات.
.5شه‌ربه‌تى سێو ترشى ئه‌سیدى گهده ده‌مژێت و چاره‌سه‌رى گرفته‌کانى برینى گه‌ده‌‌و دوانزه گرێ ده‌کات. .6سێو رێ له نه‌خۆشییه ده‌روونییه‌کان ده‌گرێت‌و ده‌ماره‌کان ئارام ده‌کاته‌وه. .7جگه‌ر چاالک ده‌کات ،کۆکه هێمن ده‌ک��ات �هوه ،تا داده‌ب�ه‌زێ��ن��ێ و تینویه‌تیش ده‌شکێنێت. .8شه‌ربه‌تى سێو میکرۆبه‌کانى گرانه‌تا له‌ناو ده‌ب��ات ،چونکه ناتوانێ ماوه‌یه‌کى زۆر له‌شه‌ربه‌تى سێودا بژى. .9وا باشتره سێو به‌توێکڵه‌وه بخورێت، چونکه ترش‌و خوێیه گرنگ‌و پێویسته‌کان راسته‌وخۆ له‌ژێر توێکڵکه‌یدایه ،ئه‌و چینه به‌سووده بۆ رێگرتن له له‌بارچوون. .10ب�������ه‌س�������ووده ب��ۆ
به‌هێزکردنى پێست ،ئه‌گه‌ر ئاوگى سێو بدرێت له پێست. .11ئاستى کۆلیسترۆل له له‌شدا که‌م ده‌کات. .12دوو یان سێ سێو به‌توێکله‌وه قاش بکرێت و بۆ ماوه‌ى چاره‌که سه‌عاتێک له یه‌ک لتر ئاو بکولێنرێت سوودى ههیه بۆ رۆماتیزم‌و ریخۆله‌‌و سییه‌کان. .13خواردنى سێوێک پاش نانى ئێواره کردارى هه‌رس‌کردن ئاسان ده‌کات‌و ددان پ��اک ده‌ک��ات �هوه به تایبه‌تى ترشه‌لۆکى ئۆکسالیک که له سێودا ههیه ددان سپى ده‌کاته‌وه‌‌و پوک به‌هێز ده‌کات. .14سرکه‌ى سێو له‌گه‌ڵ ئاو بخورێته‌وه ق���ه‌ڵ���ه‌وى ن��اه��ێ��ڵ��ێ��ت و ل���ه‌ش ل���ه س �ه‌رم��ا ده‌پارێزێت.
ئاگاداری ناسنامه‌یه‌کى فه‌رمانبه‌رێتى به‌ناوى (شه‌نگه ئه‌مین عوسمان) ونبوه ،هه‌ر که‌سێک زانیارى هه‌بێت له دۆزینه‌وه‌یدا په‌یوه‌ندى بکات به ژماره مۆبایلى( )07702472234یان ( )07501520170یاخود نوسینگه‌ى سه‌ره‌کى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) له سلێمانى شه‌قامى سه‌هۆڵه‌که.
ونبوون پێناسێکی زانکۆی سلێمانی ونبووه به ناوی (جه‌الل خدر حارست) له کولێژی بازرگانی به‌شی کارگێڕی .هه‌ر که‌س دۆزییه‌وه ،بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئۆفیسی رۆژنامه‌ی چه‌تر له گردی عه‌لی ناجی یاخود په‌یوه‌ندی بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنه‌وه)07480179510( :
کارێکی باش نیه و هیوادارم دکتۆر به‌رهه‌م هه‌ر له‌و پۆسته‌دا بمێنێته‌وه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دکتۆر به‌رهه‌م که‌سێکی خوێنه‌واره و ده‌توانێ کار بکات بۆ به‌ره‌و پێشچوونی کوردستان .به البردنی دکتۆر به‌رهه‌م هیچ کێشه‌یه‌ک چ��اره‌س��ه‌ر ن��اب��ێ��ت .ت��ا ئێستاش نه‌توانراوه له دکتۆر به‌رهه‌م زیاتر که‌س دابنرێت له‌و باشتر کار بکات و زیاترخزمه‌تی خه‌ڵکی کوردستان بکات و به تایبه‌تی خه‌ڵکی سلێمانی. سامان گۆران ،خوێندکار: س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه الب��ردن��ی دک��ت��ۆر به‌رهه‌م و دانانی کاک نێچیر له جێگاکه‌ی کارێکی باشه. به‌ڕای من البردنی که‌سێک و دانانی که‌سێکی تر گۆڕانکاریه و ئهمه له ناو دسه‌اڵتدا کارێکی باشه و دهبێته هۆی زیاتر کارکردن .هه‌روه‌ها ئهوه بیری به‌رپرسان ده‌خاته‌وه که کورسی دسه‌اڵت موڵکی که‌س نیه و ئه‌گه‌ر دوای البردنی دکتۆر به‌رهه‌م که‌سێکی نه‌خوێنه‌واریش دابنرێت گرنگ ئه‌وه‌یه گۆڕانکاری بکرێت نه‌ک تا مردن هه‌ر که‌سێک به‌ڕێوه‌به‌ر یان به‌رپرسی شوێنێک بێت .ئه‌وه‌ش وه‌ک حوکمی بنه‌ماڵه‌ی لێدێت ،به‌اڵم ده‌نگۆیه‌کی وا باڵو بۆتهوه که له دوای البردنی دکتۆر به‌رهه‌م ،کاک نێچیر دهبێته سه‌رۆکی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، ئ �ه‌وه‌ش کارێکی باش نیه .چونکه پێشتریش هه‌ر ئه‌و له‌و جێگایه بووه و هیچ کارێکی باشی ئه‌نجام نه‌داوه که دیسانه‌وه بکرێتهوه به سه‌رۆکی حکومه‌ت. بۆیه دانانی کاک نێچیر به کارێکی باش نازانم.
جه‌مال مه‌جید قادر ،کاسب: الب����ردن����ی دک����ت����ۆر ب���ه‌ره���هم
خواردنى یه‌ک سێو رۆژانه له پزیشک دوورت ده‌خاته‌وه
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 76 دووشه‌ممه 2711/7/18 - 2011/10/10
19
ئ���ه‌وه‌ی دک��ت��ۆر ب �ه‌ره �هم ل�ه م���اوه‌ی کارکردنیدا چه‌ندین کاری باشی ئه‌نجام داوه و خه‌ڵکانێکی زۆریش لێ رازین .بۆیه به البردنی دکتۆر به‌رهه‌م و دانانی که‌سێکی تر له‌وانه‌یه ئه‌و که‌سه ئه‌گه‌ر خوێنه‌واریش بێت نه‌توانێت وه‌ک��و ئ �هو کاره‌کان جێبهجێ و خزمه‌تی هاواڵتیان بکات. ره‌هێڵ حیکمه‌ت ،کاسب: س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه الب��ردن��ی دکتۆر ب���ه‌ره���هم پ��ێ��وی��س��ت �ه ب��ڵ��ێ��م که کارێکی ب��اش نییه .چونکه که‌سێکی وه‌ک دکتۆر به‌رهه‌م هه‌قی ئه‌وه‌ی ههیه له جێگایه‌کی زۆر لهوه به‌رزتر دابنرێت تا بتوانێ زیاتر خزمه‌تی خه‌ڵکی سلێمانی بکات .چونکه خه‌ڵکی سلێمانی کاری باشیان له دکتۆر به‌رهه‌م دیوه و چاوه‌ڕوانی کاری زیاتری لێ ده‌کرێت .هیوادارم له شوێنی کاره‌که‌ی بمێنێته‌وه.
نه‌بیل محه‌مه‌د ،کاسب: الب����ردن����ی دک���ت���ۆر ب���ه‌ره���هم ک��ارێ��ک��ی ب��اش ن��ی�ه .له‌به‌ر
ئا /چێنه‌ر یاسین
داهاتی گوندێک ته‌نیا له‌سه‌ر قازه ئاماده‌کار هێمن عه‌لی
گوندی (بێوه‌رکێ) سه‌ربه شاری (ئه‌رده‌خان) له باکوری کوردستان، له ( )80ماڵ پێک دێت ،به‌اڵم ( )15هه‌زار قازیان ههیه .له سه‌ربانی هه‌ر ماڵێک قه‌فه‌سه‌یه‌کی گه‌وره‌ی قاز ههیه .چونکه له‌م گونده کاری تر نیه و هاواڵتیانی ته‌نیا داهاتی خۆیان له به‌خێوکردنی قاز دابین ده‌که‌ن. شاری ئه‌رده‌خان که له به‌خێوکردنی بۆقله ،سۆنه و چۆله‌که له به‌راورد له‌گه‌ڵ شاره‌کانی تری تورکیا له ریزی دواییدایه ،به‌اڵم له بواری به‌خێوکردنی قازدا له ریزی یه‌که‌مدایه .له گوندی بێوه‌رکێ ئه‌رده‌خان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کارێکی تر نیه ،داهاتی هه‌موو هاواڵتیان له‌سه‌ر قازه .له شاره‌کانی (قه‌رس)( ،ئه‌رده‌خان)( ،ئه‌رزروم)، (ئاگری) و (وان) ،به‌خێوکردنی قاز بۆ پێداویستی ماڵ نیه به‌ڵکو بۆ دابینکردنی داهاته .به‌پێی راپۆرتێک له ساڵی ()2007دا له تورکیا نزیکه‌ی یه‌ک میلیۆن قاز ههیه که ته‌نیا له گوندی بێوه‌رکێ ( )15هه‌زار قاز ههیه. ده‌بێ ئه‌وه‌ش بوترێ که ئه‌و خۆیان ،له ناو هه‌لومه‌رجی سروشتیدا هاواڵتیانه‌ی له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه قاز به‌خێو ده‌که‌ن .بۆیه به‌خێوکردنی هاوکاری ناکرێن ،به ده‌رفه‌تی قاز بۆته چاند و ته‌نانه‌ت هونه‌رێک له‌ناو ئه‌و هه‌لومه‌رجه زه‌حمه‌ته‌دا.
هاواڵتیانی ئه‌م گونده هه‌ر قازێک به ( )100TLده‌فرۆشن و ده‌وترێت که چێژی گوشتی قازی ئه‌رده‌خان له ئه‌وانی تر جیاوازه.
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
هونه‌رمه‌ندان له‌سه‌ر که‌ریم کابان ئاخڤن ه د ...ل10
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ئیبراهیم ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07710299753-07480179510 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
2711/7/18
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
No: (76) Mo.10/10/2011-
ریکالم
ل ه باروت و فیشه‌که‌وه به‌ره‌و سکااڵ
ریکالم
ریکالم
ب ۆئه ىب و ه گه‌ن
کال ری
ه ئ اما
ه‌ک م
نج
انت ان بۆ ه‌تر چ بنێ
riklamriklam@yahoo.com
رن
په‌یوه‌ندى بکه‌ن به: 07501271048
ئاراس عوسمان ئ�����هو ه���ێ���رش���ه س���ک���ااڵی���هى گرتووتانه‌به‌ر ماوهیهکه بۆنى باشتره ،له گرتنه‌به‌رى بۆنى باروت و کوشتن و خوێن و فه‌القه ،له‌پاڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا له‌پشتى بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم و بێئاگادارى نوسینگه‌که‌ى به‌رهه‌م ساڵح ،په‌لکێشکردن و ده‌ستگیرکردنى میدیاکاران به‌رده‌وام بوو ،له‌م قۆناغه‌دا به‌و عه‌قڵیه‌ته‌ى هه‌ندێک جار به‌رپرس‌ه بااڵکانى حزبى حاکم ده‌ستیان داوهته په‌نابردن بۆ دادگاکان ،هه‌ڵبه‌ت‌ه ده‌یانه‌وێت سه‌روه‌رى بۆ یاسا و گه‌ڕانه‌وه‌ى مافیان له‌م ڕێگه‌یه‌و‌ه وه‌ده‌ست بخه‌نه‌وه ،ئه‌مه‌ش دواى ئه‌و هه‌موو بۆن‌ه ناخۆشه‌ى له‌باروت وگیزه‌ى گولله‌تان‌ه ڕووتان کردبووی‌ه خه‌ڵکى هه‌رێم ،به‌اڵم ده‌پرسین ئێوه به‌و بابه‌ته‌ى له‌میدیایه‌ک له‌سه‌رتان باڵو ده‌کرێته‌وه ،به‌شه‌رعى نازانن و هه‌ست بهوه ده‌که‌ن ناڕاست‌ه و ته‌شهیر ئامێز‌ه به‌قه‌ولى خۆتان، به‌اڵم ئه‌گه‌ر که‌سێک نه‌ک ته‌شهیر هێرش بکرێته سه‌ر خۆى و ده‌زگا میدیایه‌که‌ى ،هه‌ڵبه‌ت مه‌به‌ستم میدیاى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتیه ،ی��ان له‌وانه ترسناکتر تێهه‌ڵدان و شه‌هیدکردن هه‌بێت ،دواى تۆمارکردنى سکااڵکان ئه‌ى ئه‌وان حه‌ق و مافى خۆیان له‌کێ و له‌کوێ وه‌ربگرنه‌وه. م��اوه‌ی �ه‌ک �ه ب �ه‌رپ��رس��ان و دوو ح��زب �ه گ �ه‌وره‌ک �هى کوردستان ده‌ستیان داوهته تۆمارکردنى هه‌ندێک سکااڵ به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان و هه‌ندێک ده‌زگاى ئه‌هلى ،له‌کاتێکدا پێم وای �ه ناشرینترین سکااڵ ئه‌م جۆره مامه‌اڵنه‌ی‌ه بیگریته‌به‌ر ،بۆ سه‌ندنه‌وه‌ى مافى خۆت و حزبه‌که‌ت نابێژم ،به‌ڵکوله‌هه‌مبه‌ر بێده‌نگ ب��وون له‌چه‌ندین س��ک��ااڵى خه‌فه‌کراوى ن��اودادگ��اک��ان ،ه �ه‌ر ل���ه‌داواى مسته‌شارو ج��اش و ئه‌و به‌ست‌ه لیژنانه‌ى پێکهاتن هێنابوون ،له‌زۆربه‌ى ڕووداو پێشهاته‌کان له شه‌هیدکردنى رۆژنامه‌نوس و گه‌نجان و مێرد منداڵه‌کانى ئ�هم کوردستانه، سه‌ر ئه‌نجام تائێستا دیار نیه به‌و بڕیارانه‌ى پێش چ �ه‌ژن��ى ڕه‌م�����ه‌زان ک �ه س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م له‌سه‌ر حاڵه‌ت‌ه هه‌نوکه‌یه‌کانى ئه‌و دوای‌ه ده‌ریکردن ،وه‌لێ ده‌بینى له‌ماوه‌یه‌کى که‌مدا چۆن حزب و سه‌وڵى لێداو به‌ده‌یان سکااڵى تۆمارکرد ،بۆیه ده‌بێت لهوه تێبگه‌ین ئه‌م جۆره مامهڵه ناته‌ندروسته‌ى حزب و حکومه‌ته‌که‌ى به‌رده‌ستى داویانه‌ته‌به‌ر ،ده‌کرێت بپرسین شکۆمه‌ندى و م��وق �ه‌ده‌س �هى مرۆڤه‌کان ته‌نها ئه‌وانه‌ی‌ه ل �ه‌الى حزبه؟ئه‌ى ح��زب له‌خوێن و گیانى هاواڵتیان و میدیاکارانى ئه‌م کوردستانه گهورهتره پیرۆزتره؟ئه‌ى ئێوه پ�ه‌روه‌رده‌و گۆشکراوى ده‌ستى خه‌ڵکى ه���ه‌ژارى گوند نشین و شاره‌کان نه‌بوون له‌و سااڵنه‌ى کارى حزبایه‌تیدا؟ئه‌ى بۆچى و ب�ه چ ئامانجێک له‌فۆرمێکى دوو ڕه‌ن��گ��دا ک��ارده‌ک �ه‌ن(خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ت��ان ،زه‌رده‌خ���ه‌ن���ه و ڕق و کینه‌تان ،شاباش پێدان و پار‌ه بڕینتان.....)،هتد، ته‌نها له‌ڕه‌نگى سه‌وز و زه‌ردا ده‌بیننه‌وه ،ئێوه هه‌ر که‌سێک گۆرانیه‌ک چیرۆکێک شانۆگه‌ریه‌ک له‌گۆشه‌ی رۆژنام‌ه و میدیاکانى تردا پێشکه‌ش ده‌ک��ات ،به‌و چاو‌ه ته‌ماشاى ده‌ک�ه‌ن چۆن خۆتانى تێدا به‌رجه‌ست‌ه ده‌که‌ن. وات�ه پێوه‌رتان جوانکردنى ناشرینیه‌کانى حزب و ئه‌کته‌ره‌کانیه‌تى له‌م جۆره ڕۆڵ و ده‌ورانه‌دا ،ده‌ستى پ��اره‌و پوڵى ئ�هم واڵت �ه و ه���ه‌ژارو ن���ه‌دارو چه‌ندین په‌ککه‌وته‌ى له‌پێناو ئه‌و مکیاژ‌ه س�ه‌رف ده‌ک�ه‌ن، ب�ه‌اڵم گه‌ر پێچه‌وانه‌که‌ى نمایشى بکرێت ه�ه‌زارو یه‌ک وشه‌ى نابه‌جێ به‌خۆتان و میدیاکانهوه ده‌که‌نه تۆپه‌ڵى ده‌ستان و هه‌رچى شارو شاخ و سوچى و قوشبنێکى ئه‌م واڵته ههیه لێیان ده‌گ��رن ،که پێم وایه ده‌بێت به‌و شێوه بێت و ڕاستیه‌کان و که‌م و ک��ورت��ی�ه‌ک��ان پ�ه‌خ��ش بکرێت ،ئ�ه‌گ�ه‌رن��ا ت��ۆ بێیت ئه‌وه‌ى ده‌یڵیت و به‌خه‌ڵکى ده‌فرۆشیت هیچ بنه‌ماو ڕاستیه‌کى تێدا نه‌بێت له‌هه‌ناوى ئه‌و حزب و ڕێکخراوه بۆ گه‌نتر ده‌بێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌رچه‌ندێک هه‌وڵى شاردنه‌و‌ه بده‌ین هێنده‌ى تر کورگى حزب و حکومه‌ت زل و قه‌به‌تر ده‌بێت و له‌ته‌وقیت و کاتێکى نادیار ده‌ته‌قێته‌وه. بۆیه پێویسته حزب و حکومه‌ت و هه‌رکه‌سێکى ناو ئه‌م ده‌سه‌اڵت‌ه له‌و شه‌قام و ڕێڕه‌و‌ه ڕاست‌ه النه‌ده‌ن،که ئه‌گه‌ر دادگ��او یاسا س���ه‌روه‌رى خۆیان ههیه بابۆ هه‌موان بێت ،نه‌ک بڵێیت ئه‌وه‌ى خۆم بۆخۆم ئه‌وه‌ى تۆش ده‌خۆم ،په‌نابردن بۆ دادگا کارێکى ئێجگار دی��م��وک��رات��ى و لۆژیکی‌ه ب��ۆ گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى مافى ئینسانه‌کان چ ح��زب و چ ده‌ره‌وه‌ى حزب،نه‌ک ته‌نها له‌پێش خۆت بڕوانیت هه‌رکه‌س به‌ردێکى تێگرتى قبوڵى نه‌که‌یت ،له‌هه‌مان کاتدا ئاوڕێکى بۆ دواى ئه‌وانى دواى خۆت نه‌که‌یته‌و‌ه که به‌رد بارانى خه‌ڵکى بکه‌ن و بێده‌نگ بیت لێیان ،ئه‌م سکااڵتۆمارکردنه‌ى ماوه‌کانى پێشو ده‌س �ه‌اڵت گرتویه‌تیه‌به‌ر ،به‌بێ ئاوڕدانه‌و‌ه بۆ سکااڵى خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان ل��ه‌زۆرێ��ک ل����ه‌ڕووداوه‌ک����ان ،ئه‌گه‌ر یه‌کالن‌ه بیت و ئامانجت ئهوه بێت دادگا بکه‌یته شوێنێکڕاکێشانى نه‌یاره‌کانى خۆت به‌ڕاى ئێوه ،ئهوه ئه‌و کاته به‌به‌رده‌وام بۆگه‌نى سکااڵیه‌کى بێماناتان دێته‌به‌ر که‌پوى هه‌موان.