( :)KNKپارته‌کانی باشور و رۆژهه‌اڵتی کوردستان زۆر په‌رشوباڵون ...ل6 ژمار ه 77
ساڵی دووه‌م
ریکالم
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/10/17
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(25ی ره‌زبه‌ری )2711
بنه‌ماڵه‌که‌ى گومانیان ل ه یه‌کێتى هه‌ی ه و ده‌شڵێن «وه‌ک ئه‌وانه‌ى شه‌ڕى ناوخۆ زینده‌به‌چاڵ کراوه»
زیاتر ل ه دوو ساڵ ه عه‌ریفێکى زێره‌ڤانى پارتى بێسه‌روشوێنه تایبه‌ت ب ه چه‌تر
زیاتر له دوو ساڵ و دوو مانگه عه‌ریفێکى زێره‌ڤانى پارتى دیموکراتى کوردستان بێسه‌روشوێنه ،بنه‌ماڵه‌که‌شى «گومانێکى زۆریان» له یه‌کێتى ههیه و ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن،
به‌رپرسانى پارتى و یه‌کێتى و سوکایه‌تییان پێده‌که‌ن.
ج���ه‌الل م��ح �ه‌م �ه‌د ئ �ه‌م��ی��ن ت �ه‌م �ه‌ن ( )40ساڵ ،که عه‌ریفى زێره‌ڤانى پ��ارت��ی��ی �ه و ب����راى م��وق�ه‌ده‌م��ێ��ک��ى یه‌کێتیه ،رۆژى ()2009/8/11 ل��ه م��اڵ �ه‌ک �هى خ���ۆى ل��ه ن��اح��ی�هى قه‌ره‌هه‌نجیرى س �ه‌ر ب�ه پارێزگاى که‌رکوک له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌کیدا چ��ووه‌ت�ه دهرهوه ،ب��ه‌اڵم ت��ا ئێستا بێسه‌روشوێنه ،ناوبراو له ()1991 هوه چه‌کدارى پارتى بووه تا کاتى ونبونه‌که‌ى. ستار محه‌مه‌د ئه‌مین ،براى جه‌الل ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ى وت: «ب���راک���ه‌م ل��ه‌گ��هڵ ه��اوڕێ��ی �ه‌ک��ى رۆیشتووه که کارمه‌ندى ئاسایشى یه‌کێتى ب��ووه ل�ه قه‌ره‌هه‌نجیر له ک��ات��ژم��ێ��ر ه�ه‌ش��ت��ى ب �هی��ان��ى ،ئیتر نه‌مانبینیه‌وه و سکااڵشمان له‌سه‌ر ئهو ئاسایشه‌ى یه‌کێتى تۆمار کرد که له‌گه‌ڵ براکه‌مدا ب��وو ،به‌اڵم
خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ...
سه‌ره‌ڕای خه‌رجکردنی ()200 ملیۆن دۆالر ،سه‌رژمێری پشتگوێ ده‌خرێت تایبه‌ت ب ه چه‌تر پاش تێپه‌ڕبوونی نزیکه‌ی ساڵێک به‌سه‌ر واده‌ی ئه‌نجامدانی سه‌رژمێری گشتی عێراق و خه‌رج کردنی زیاتر ل ه ( )200ملیۆن دۆالر بۆ ئاماده‌کاریه‌کانی ئه‌م پرۆسه‌یه ،به‌اڵم ل ه ئێستادا ئه‌م سه‌رژمێری ه پشتگوێ خراوه.
مه‌حمود عوسمان ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى بااڵى سه‌رژمێرى عێراق له لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) وتی« :ب ه بڕیارێکى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق ده‌بوایه ل ه مانگى (10ی )2010 دا ئه‌م کاره ئه‌نجام بدرێت و بۆ ئهو مه‌به‌سته زیاتر ل ه ()234 ه �ه‌زار کادیرمان له عێراقدا راهێنا و گ �ه‌ڕه‌ک و الدێکان دابه‌شکرا و هه‌موو بینایه‌ک ل�ه‌م واڵت �ه‌دا ژم��اره‌ى له‌سه‌ر دانرا ،به‌اڵم دووباره به داخهوه بڕیارى دواخستنى درا له‌الیه‌ن سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراقه‌وه». سه‌باره‌ت به‌و هۆکارانه‌ی سه‌رژمێریه‌که‌ى په‌کخستو‌ه مه‌حمود عوسمان جه‌ختى لهوه کردهوه «په‌رله‌مانتارانى گشت ناوچه‌کان ک ه مه‌به‌ستم گروپى کوردى و عه‌ره‌بییه ڕێگرن له ئه‌نجامدانى به‌تایبه‌تى ل ه پارێزگاکانى نه‌ینه‌وا و که‌رکوک ،له‌به‌رئه‌و‌ه تا ئێستاش هیچ پێشبینیه‌ک نی ه بۆ ئه‌نجامدانى ئهو سه‌رژمێریه». وتیشی« :هۆکاره‌کان ته‌نها سیاسی ه و کێشه‌کان ل ه عێراقدا به‌رده‌وام ه و ئه‌وه‌ى پێویسته ئه‌م واڵت ه بکات ه واڵتێکى دامه‌زراوه‌یی و دوورى بخاته‌وه ل ه گه‌نده‌ڵى ،پێویست ه سه‌رژمێرى بۆ ئه‌نجام بدرێت ئهو کاته ده‌ستنیشانى گشت که‌موکورتیه‌کانى پێ ده‌کرێت و هه‌موو کاره‌کان ڕێکده‌خرێته‌وه ،زانیارى ته‌واو دێت ه به‌رده‌ست له بوارى دیموگرافى و ته‌ندروستى و په‌روه‌رده‌یى و ب��ارى کۆمه‌اڵیه‌تى و خزمه‌تگوزاریه‌وه ،ب �ه‌اڵم ڕێگریه‌کانى سه‌رژمێرى ده‌خرێته چوارچێوه‌ى سیاسیه‌وه». .درێژه بۆ ل 12
«ن���وێ���ن���ه‌ران���ى ک�����ورد ل��� ه ب���ه‌غ���دا پ��رس � ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیان کردوه‌ته قوربانى رێکهوتن ه حزبی و ئابورییه‌کان» ...ل3
...ل13
شیرین عیبادی:
شه‌یتان به عه‌بایه‌کی سوره‌وه
ته‌نها ( )15رۆژ زیندانى کرا و ئازاد کرا ،ئێمه گومانێکى زۆرمان له ئاسایشى یه‌کێتى ههیه». ئامینه ن �ه‌ری��م��ان ،دای��ک��ى ج �ه‌الل ده‌ڵ���ێ���ت :ت���ا ب��هی��ان��ى ده‌گ���ری���م و ئ���اخ ه �هڵ��ده‌ک��ێ��ش��م ،چ��ون��ک �ه له س��اڵ��ى ه �ه‌ش��ت��ادا ج��ه‌رگ��م س��ووت��ا س�ه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش له ()2008یشدا کاکه‌ڕه‌شى کوڕم شه‌هید بوو. وت��ی��ش��ى :س���ه‌ردان���ى ب �ه‌رپ��رس��ان��ى یه‌کێتى و پارتیم ک���ردووه ،به‌اڵم ن��ه‌ک ه��ه‌ر وه‌اڵم��ی��ان ن��ه‌دام��هوه، به‌ڵکو سوکایه‌تیان به منى دایکى شه‌هید کرد. عه‌قید سمکۆ مه‌حمود ،لێپرسراوی ب���ه‌ش���ی ی���اس���ای���ی ل���ه ئ��اس��ای��ش��ی که‌رکوک به (چه‌تر)ی راگه‌یاند: ئ��ێ��م�ه ه��ی��چ ه �ه‌واڵ��ێ��ک��م��ان ل�ه‌س�ه‌ر جه‌الل نیه و هیچ په‌یوه‌ندیشی به ئێمهوه نیه.
...ل16
عه‌لی محه‌مه‌د:
ره‌وشی هیچ واڵتێک
باشتر نابێت هه‌تا ره‌وشی ژنان باش نه‌بێت
...ل8
پێشه‌نگه‌کانی سیستمی
هاواڵتی ئازاد ،ژنان و
گه‌نجانن
...ل5
ریکالم
هەواڵ
فشارانه الواز نابین» «به‌م
ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
2
محه‌مه‌د ئه‌مینی
کورد و ئیسرائیل u
ده‌کات ،ک ه ئه‌م گوشاران ه تێکۆشانی ئازادی ئێزدیه‌کان الواز ناکات.
چه‌تر
بۆچــوون کاروان ئیبراهیم
ئاسایش رێگری له به‌ستنی کۆنفرانسی ئێزیدییه‌کان ده‌کات ته‌ڤگه‌ری دیموکراسی وئازادی ئێزیدیه‌کان ( )TEVDAل ه راگه‌یه‌ندراوێکدا ،سه‌باره‌ت ب ه ئاسته‌نگکردنی کۆنفرانسی جیهانی ئێزیدیه‌کان له الیه‌ن ئاسایشی پارتی دیموکراتی کوردستانه‌و ه باس له‌و ه
u
ئه‌م ماوه‌یه‌ى رابردوو له راگه‌یاندنه‌کان ناوه‌رۆکى رێکه‌وتنه‌که‌ى ئیسرائیل و حه‌ماس باڵوکرایه‌وه ،ئ �ه‌وه‌ى به الى منه‌و‌ه گرنگ بێت ئهو به‌شه‌یه‌تى که په‌یوه‌ندى به گۆڕینه‌وه‌ى گیراوه‌کانى یه‌کتره‌و‌ه هه‌بوو ،له‌وێدا ده‌رده‌که‌وێت که ئیسرائیل له پێناوى که‌سێکى خۆیدا ئامادهیه چى بکات؟! وه‌ک راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان ئ��ام��اژه‌ی��ان پێکرد ،ئیسرائیل یه‌ک هه‌زار و ()27 هاواڵتى فه‌ڵه‌ستینى ئ��ازاد ده‌ک��ات، له به‌رامبه‌ر ئ �ه‌وه‌ى فه‌ڵه‌ستین ته‌نیا سه‌ربازه‌که‌ى ئیسرائیل ئ��ازاد بکات، نه‌ک هه‌ر ئهمه ،به‌ڵکو گیراوه‌کانى فه‌ڵه‌ستین به سه‌دانیان به‌رپرسیاریان ههبووه له‌ناو حه‌ماس و به زیندانى هه‌تاهه‌تایى سزادراون ،به‌اڵم ئیسرائیل هه‌موو ئهوانه ئازاد ده‌کات له‌پێناوى سه‌ربازێکى خۆیدا ،واتا گۆڕینه‌وه‌ى ی���ه‌ک ه�����ه‌زار و ( )27ه��اواڵت��ى فه‌ڵه‌ستینى به ته‌نیا به یه‌ک هاواڵتى ئیسرائیلى ،ئه‌مه‌ش نیشانه‌ى ئهوهیه ک�ه ئیسرائیل هاواڵتییه‌کى خۆى چه‌ند له‌ال گرنگه و چهنده بایه‌خى پێده‌دا‌ت ،به شێوه‌یه‌ک له‌پێناو ژیانى ئهو سه‌رباز‌ه گه‌نجه‌دا زیاتر له هه‌زار هاواڵتى فه‌ڵه‌ستینى ئازاد ده‌کات. به بیستى ئهو هه‌واڵ‌ه توشى سه‌رسوڕمان بووم له‌وه‌ى ،که ئیسرائیلییه‌کان چهنده بایه‌خ به یه‌کتر ده‌ده‌ن و چهنده ژیانى یه‌کتریان ب��ه‌الو‌ه گرنگه ،بێگومان هه‌ر ئهمهشه وایکردوو‌ه به زیاتر له ( )20ده‌وڵه‌تى عه‌ره‌بى نه‌توانن زیان به ئیسرائیل بگه‌یه‌نن ،کاتێک باسى ئهمه ده‌که‌م مه‌به‌ست ئهوه نییه ،که ئیسرائیلم خۆش بوێت و هه‌وادارى ئهو واڵته بم ،چونکه سیاسه‌تى ئه‌وان له رابردوودا به‌رامبه‌ر به کورد ده‌زانرێت چۆن بووه ،به‌اڵم ئهو یه‌کگرتووییه‌ى له‌ناوخۆیاندا ههیانه مایه‌ى قسه له‌سه‌ر کردن و وان‌ه لێوه‌رگرتنه. ده‌م �ه‌وێ��ت ل �ه‌م نوسینه‌دا ئیسرائیل ب����ه‌راورد ب��ک�ه‌م ب �ه ک��وردس��ت��ان ،له‌و خاڵه‌دا که کورد چهنده له ناوخۆدا ی�ه‌ک��گ��رت��وون و ژی��ان��ى هاواڵتیانى کورد چى بایه‌خێکى ههیه؟! هه‌روه‌ها ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێمى کوردستان چ سیاسه‌تێکیان له‌باره‌ى کوردێتییه‌وه پ���هی���ڕه‌و ک�����ردووه و چ هه‌ستێکی نه‌ته‌وه‌ییان دروست کردووه له هه‌رێمى کوردستاندا؟! گ���وم���ان���ى ت���ێ���دا ن��ی��ی �ه ک����ه ه���ه‌ر ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه‌ک ل�ه‌ن��اوخ��ۆدا یه‌کگرتوو بێت و ده‌سه‌اڵته‌که‌شى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى نیشتمانى بخاته س����ه‌رووى هه‌موو به‌رژه‌وه‌نییه‌کانى تره‌وه ،ئه‌وا بێگومان به ئاسانى ده‌توانێت له‌و نه‌هامه‌تیانه خ���ۆى ب��پ��ارێ��زێ��ت ک���ه رووب������ه‌ڕووى ده‌بێته‌وه ،به‌اڵم ئایا ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستان له‌م بارهیهوه چى کردووه؟! ئ�ه‌گ�ه‌ر ته‌نها باسى سیاسه‌ته‌کانى ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى هه‌رێمى کوردستان بکه‌ین به‌رامبه‌ر به کوردى پارچه‌کانى ترى کوردستان ،ئه‌وا مایه‌ى گریانه، تا ئێستاش وه‌ک ئێرانى و تورکى و سوریى هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ کوردى ئهو سێ پارچه‌یه‌ى کوردستان ده‌که‌ن و وه‌کو ئه‌وه‌ى هه‌ر کورد نه‌بن ته‌ماشایان ده‌ک �ه‌ن ،ئهمه جگه له چه‌ندین جار هه‌وڵدان بۆ ناردنه‌وه‌ى ئهو کوردانه‌ى که به‌هۆى کێشه‌ى سیاسییه‌و‌ه ئێران و تورکیا و سوریایان ب�ه‌ره‌و هه‌رێمى کوردستان جێهێشتووه!!! نامه‌وێت زۆر له‌سه‌ر ئهوه بڕۆم ،چونکه خه‌ڵک ده‌زانن ئهو سیاسهته تا ئێستا چۆن بووه و چ زیانێکیشى له که‌سێتى ک���ورد داوه ،ب���ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ى گرنگه به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان ئیتر ده‌ست له‌و سیاسهته به‌رده‌ن و جیاوازى نه‌که‌ن له‌نێوان مرۆڤى ک���ورددا ،جا ئهو کورده کوردى هه‌ر پارچه‌یه‌کى کوردستان بێت ،ک��وردب��وون بخرێته س���ه‌رووى هه‌موو شتێکه‌وه ،به‌مه‌ش ده‌توانین به‌ره‌و به‌هێزبوون بچین و هزر و هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى ببوژێنینه‌وه.
له راگه‌یه‌ندراوه‌که‌دا پته‌وکردنی ریزی ئێزیدیه‌کانی جیهان وه‌ک ئامانجی ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌ک�ه ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان ک����راوه و ئ��ام��اژه‌ش ب�ه ئ��هوه دراوه ،ک�ه ب��ۆ ئه‌م م�ه‌ب�ه‌س��ت�ه ل �ه س �ه‌ران��س �ه‌ری جیهانه‌و‌ه نوێنه‌رانی ئێزدیه‌کان بۆ به‌شداری له‌م کۆنفرانسه روویان کردبوه شه‌نگال. ئ���ه‌وه‌ش وت���راوه :ک�ه ئ �ه‌م نوێنه‌رانه ل ه
الیه‌ن ئاسایشی هه‌رێمی کوردستانهوه ب ه شێوازێکی نایاسایی و هه‌ڵسوکه‌وتێکی ن �ه‌ش��ی��او و «دور ل���ه م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ی» ده‌س��ت��ب �ه‌س �ه‌رک��راون و دوات���ر ن��اچ��اری��ان کردوون شه‌نگال جێهێڵن. الی خۆشیه‌وه قایمقامی قه‌زای شه‌نگال ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات ،که ئ�ه‌م که‌سانه‌ی ل������ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ب��ۆ ب���ه‌ش���داری ل�ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه رووی����ان ک��ردب��وه شه‌نگال
ژینگه‌پارێزی ههڵهبجه هه‌ڵمه‌تێک بۆ کۆکردنه‌وه‌ی مین و ته‌قه‌مه‌نی ده‌ست پێده‌کات
گومانی ئه‌وه‌یان لێکراوه که پێوه‌ندیان ب ه پارتی کرێکارانی کوردستان په‌که‌په‌و‌ه هه‌بووبێت ه�ه‌ر بۆیه ده‌ستبه‌سه‌رکراون و پ���اش چ �ه‌ن��د س��ه‌ع��ات لێکۆڵینهوه ئازادکراون. جێگای ئاماژهیه بڕیار بوو رۆژی شه‌مم ه به پێشه‌نگایه‌تی ته‌ڤگه‌ری دیمۆکراسی و ئ���ازادی ئێزیدیه‌کان کۆنفرانسێکی جیهانی ئێزیدیه‌کان ببه‌سترێت ،به‌اڵم ل ه
دوزخورماتو ،پارتى و یه‌کێتى
موچه‌ى ( )200خانه‌نشینى کورد هه‌ڵده‌وه‌شێننه‌وه
چه‌تر چه‌تر
محه‌مه‌د ئه‌مینی
زانیار داقوقى
له بانگه‌وازێکدا رێکخراوی ژینگه‌پارێزی ههڵهبجه رایده‌گه‌یه‌نێت ،که ئه‌وان ره‌زامه‌ندی سه‌رجه‌م الیهنه ئیداری و په‌یوه‌ندیداره‌کانیان وه‌رگرتوه بۆ پاککردنه‌وه‌ی ژینگه‌ی ههڵهبجه و ده‌وروبه‌ری له‌و بۆمب و پا‌چه مین و ته‌قه‌مه‌نیانه‌ی که له ساڵی ()1988هوه به‌جێماون.
له بانگه‌وازه‌که‌دا ک ه وێنه‌یه‌کی بۆ (چه‌تر) نێردراوه ،رێکخراوه‌ک ه ئاماژه به ئهوه ده‌کات، ک ه ئه‌وان ب ه هاوکاری الیه‌نه‌په‌یوه‌ندیداره‌کان و به سه‌رپه‌ره‌شتی قایمقامییه‌تی ق�ه‌زای ه�هڵ�ه‌ب��ج� ه ب � ه م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی پ��اک��ک��ردن �ه‌وه‌ی ژی��ن��گ�هی ه�هڵ�ه‌ب��ج� ه و ده‌وروب������ه‌ری و ب ه دیکیۆمێنت کردنی ئهو بۆمب و ته‌قه‌مه‌نی ه به‌جێماوانه ،ئه‌م کاره ده‌گرنه ئه‌ستۆ. رێکخراوی ژینگ ه پارێزی هه‌ڵه‌بج ه داوا له‌و هاواڵتیانه‌ش ده‌کات که سه‌باره‌ت به پا‌رچ ه ناحکومی ه و به ئامانجی پاراستنی ژینگه‌ی رێکخراوه‌که‌یاندا هاتوه ،به هه‌موو جۆره‌کانی مین و ته‌قه‌مه‌نی و بۆمبی نه‌ته‌قیو زانیاریان هه‌ڵه‌بج ه و ده‌وروب��هی و هه‌ورامانات و ب ه پ����ه‌روه‌رده‌ی����ی ،ه��ۆش��ی��اری و راگ �هی��ان��دن، دروشمی «ژینگه‌یه‌کی پ��اک ،ژیانێکی چ��االک��ی ئه‌خالقی و پراکتیکی ده‌ک �ه‌ن الیه لیژنه‌که‌یان ئاگادار بکاته‌وه. ژینگه پ��ارێ��زی هه‌ڵه‌بج ه رێکخراوێکی ته‌ندروست» دامهزراوه و وه‌ک له پێناسه‌ی له‌پێناو خزمه‌تکردن به ژینگه.
که‌رکوک ،قسه له‌سه‌ر گۆڕینى به‌رپرسه ئه‌منییه‌کان و فه‌رمانده‌کانى پۆلیس ده‌کرێت چه‌تر زانیار داقوقى پاش باڵوبوونه‌وه‌ی ده‌نگۆی گۆڕینی به‌رپرس و فه‌رمانده‌ی پۆلیسی پارێزگاکان ،فه‌رمانده‌ى پۆلیسى شارى که‌رکوک رایده‌گه‌یێنێ گۆڕینى ئهو به‌رپرسانه ته‌نها له رێگه‌ى ره‌وانه‌کردنى سێ نوێنه‌رى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاوه بۆ وه‌زاره‌تى ناوخۆوه ده‌بێت.
رۆژنامه‌ى (المستقبل) له‌سه‌ر زارى حاک زاملی ،ئه‌ندامى لیژنه‌ى هێزه چه‌کداره‌کان له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران باڵوى کردۆته‌وه که لیژنه‌که‌یان به‌هۆى تێکچوونى بارودۆخى ئه‌منى پارێزگاکانى عێراق ده‌ست ده‌کات ب��ه گ��ۆڕی��ن��ى ب �ه‌رپ��رس �ه ئ�ه‌م��ن��ی��ی�ه‌ک��ان و فه‌رمانده‌کانى پۆلیس بۆ ئه‌وه‌ى که‌سانى شاره‌زا بخاته شوێنه‌کانیان. ل �ه‌وب��اره‌وه لیوا جه‌مال تاهیر ،فه‌رمانده‌ى پۆلیسى ک �ه‌رک��وک ،ل �ه‌ب��اره‌ى گۆڕینى به‌رپرسانى ئهو شاره به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: به هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران
ناتوانێت یه‌ک ئه‌فسه‌رى پۆلیس بگۆڕێت. ل��ی��وا ج �ه‌م��ال ه��ه‌روه‌ه��ا وت���ى« :گۆڕینى ب �ه‌رپ��رس �ه ئ�ه‌م��ن��ی��ی�ه‌ک��ان ل��ه ف �ه‌رم��ان��ده‌ى پۆلیس ته‌نها له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى پارێزگا و پ��ارێ��زگ��اره‌وه ده‌ب��ێ��ت ،به مه‌رجێک سێ ک��ان��دی��د ره‌وان������هى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى وه‌زی�����ران بکرێت و به بڕیارى سه‌رۆک وه‌زی��ران له‌و س��ێ کاندیده که‌سێک هه‌ڵده‌بژێردرێت. فه‌رمانده‌ى پۆلیسى که‌رکوک راشیگه‌یاند: له‌ماوه‌یه‌کى نزیکدا هێزى سوپاى عێراقى له شاره‌کان دوورده‌خرێنه‌وه و دۆسیه‌ى ئه‌منى ناو شاره‌کان راده‌ستى پۆلیس ده‌کرێت.
بۆردومانى ئێران و تورکیا به‌رهه‌مى هه‌نگه‌وانان که‌م دهکاتهوه
چه‌تر زۆسک چۆمانى تێکچوونى ژینگه‌ى ناوچه سنوریه‌کان له ئه‌نجامی بۆردومان و تۆپبارنه‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێران و تورکیا ،بۆته هۆی ئه‌وه‌ی
ناوچه‌که‌دا.
له ئێستادا به‌شێوه‌یه‌کى ئاسایی هه‌نگه‌وانان ناتوانن په‌ره به پیشه‌که‌یان بده‌ن وبه‌رهه‌مى مێشه‌وانان له که‌م بونه‌وه‌و نه‌ماندایه له
ل �ه‌م ب��اره‌ی �هوه ع��ارف ع �ه‌ب��دواڵ ،سه‌رۆکى تۆڕى مێشه‌وانانى کوردستان به (چه‌تر) ى ڕاگه‌یاند :به‌هۆى تۆپبارانه‌کانی ئێران و ب��ۆردوم��ان �ه‌ک��ان��ی ت��ورک��ی��ا ل �ه م��اوه‌ی ئه‌مساڵدا بۆ سه‌ر کوێستانه‌کانی هه‌رێمی کوردستان به‌رهه‌می هه‌نگی ناوچه‌کانی
(باڵه‌کایه‌تى ،سیده‌کان ،بنارى قه‌ندیل، ن��اوده‌ش��ت) ب�ه ب����ه‌راورد ل�ه‌گ�هڵ سااڵنی رابردوو که‌می کردوه. وت��ی��ش��ی :ل �ه زۆرێ����ک ل���ه‌و ن��اوچ��ان �ه‌دا پ��وره �ه‌ن��گ ب���ه‌ر ت��ۆپ��ب��اران و ب��ۆردوم��ان که‌وتوون و له نێو چون‌و هه‌روه‌ها که‌متر ت��وان��راوه ل �ه الی���ه‌ن م��ێ��ش�ه‌وان��ان خزمه‌تی پورهه‌نگه‌کان بکرێت. ج��ێ��گ��اى ب��اس��ک��ردن �ه ،ب �ه‌ه��ۆى ه�ه‌ب��وون��ى ئ��او ه�ه‌وای�ه‌ک��ى ل�ه‌ب��ار ب��ۆ به‌خێو کردنى هه‌نگه‌وان له‌ناوچه سنوریه‌کان ،سااڵنه چه‌ندین مێشى هه‌نگ دێنه ناوچه‌که‌وه، به‌اڵم له‌وه‌ته‌ى ڕه‌وشى سنوره‌که تێکچووه به‌هۆى تۆپباران و بۆردوومانى تورکیا به شێوه‌یه‌کى به‌رچاو ئه‌م پیشه‌یه تێیدا که‌م بۆته‌وه.
الیه‌ن ئاسایشی شه‌نگاله‌وه به پاساوی ئ��ه‌وه‌ی «مه‌ترسی ب��ۆ س �ه‌ر ئاسایشی شه‌نگال» دروس��ت ده‌ک��ات رێگری ل ه به‌ستنی کۆنفرانسه‌که کرا و ژماره‌یه‌ک ل �ه ب �ه‌ش��دارب��ووی��ان ده‌س��ت��ب �ه‌س �ه‌رک��ران و م��اوه‌ی ( )24کاتژمێر بۆ نوێنه‌رانی ئ��ێ��زی��دی�ه‌ک��ان��ی ئ��ۆک��ران��ی��ا و س��وری��ا و ئه‌وروپا و تورکیا دیاری کرا تا خاکی هه‌رێمی کوردستان جێبهێڵن.
له‌الیه‌ن پارێزگاى سه‌اڵحه‌دینه‌وه رێژه‌یه‌ک هاواڵتى به‌شێوه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى خانه‌نشین کراون ،ئهو خانه‌نشینی ه قه‌زاى خورماتوشی گرته‌وه ،به‌اڵم به‌هۆى ناڕه‌زایى خه‌ڵکه‌و ه پارتى و یه‌کێتى ( )200خانه‌نشینى کوردیان هه‌ڵوه‌شانده‌وه.
ل���ه‌وب���اره‌وه ره‌ش��ی��د خ��ورش��ی��د ،ئ�ه‌ن��دام��ی ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى پ���ارێ���زگ���اى س���ه‌اڵح���ه‌دی���ن، ب�ه(چ�ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د :ل �ه‌الی �ه‌ن سه‌رجه‌م
حزبه ک��وردی ،تورکمانی و عه‌ره‌به‌کان، رێژه‌یه‌کیان بۆ خانه‌نشین تۆمارکردوه، به‌اڵم ته‌نها پارتى و یه‌کێتى ناوى ()200 کوردیان بۆ ئه‌وخانه‌نشینیه به‌رزکردوه‌ته‌وه. وتیشی :ئ �ه‌م ک���اره‌ی پ��ارت��ی و یه‌کێتی ناڕه‌زایی خه‌ڵکی لێکه‌وتوه‌ته‌وه هه‌ر بۆیه پ��ارت��ى و یه‌کێتى بڕیارێکى هاوبه‌شیان ده‌رک����رد ب �ه ه �هڵ��وه‌ش��ان��دن �ه‌وه‌ى ئ �ه‌و لیسته ( )200که‌سیه‌ی خۆیان که پێشکه‌شیان کردبوو. ئ��ه‌و ئ �ه‌ن��دام �ه ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ش��دا که تورکمان و عه‌ره‌به‌کان ،موچه‌ى خانه‌نشینی وه‌رده‌گ��رن ،به‌اڵم ته‌نها ئهو ( )200کورده له‌و موچه‌یه بێ به‌شکراون ،که مانگانه ( )800هه‌زار دیناره.
تائێستا سندوقى کۆکردنه‌وه‌ى داهات به مه‌به‌ستى پاراستنى ژینگه دانه‌ندراوه چه‌تر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى به‌گوێره‌ى یاساى پاراستنى ژینگه‌ى ساڵى( )2008ده‌بێت سندوقێک پێکبهێندرێت و به‌شێک له داهاتى فرۆشتنى نه‌وتیشى تێبکرێت به مه‌به‌ستى پاراستنى ژینگه ،به‌اڵم تائێستا له‌الیه‌ن سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه ئه‌م سندوقه پێکنه‌هێنراوه.
رێباز فه‌تاح ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان به(چه‌تر)ى راگه‌یاند :به‌گوێره‌ى یاساى پ��اراس��ت��ن��ى ژی��ن��گ �هی��ى س����اڵ����ى()2008 سندوقێک پێکبهێندرێت ب�ه مه‌به‌ستى
پ��اراس��ت��ن��ى ژی��ن��گ�ه و ه���ه‌روه‌ه���ا بڕێک له‌قازانجى داه��ات��ى نه‌وتیشى تێبکرێت، که له الیه‌ن ده‌سته‌ى ژینگه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه به‌کار ده‌هێندرێت ،به‌اڵم به‌داخه‌وه تائێستا له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه ئه‌م سندوقه پێکنه‌هێنراوه ،هه‌روه‌ها دیسان له یاساى نه‌وت و غاز که له په‌رله‌مانه‌وه په‌سندکراوه ،به‌اڵم هیچ یه‌ک له‌م دووبه‌نده یاساییه تا ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه. وت��ی��ش��ى « :ه���ه‌رل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ش داوام����ان له‌سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران کردووه رونکردنه‌وه‌ى پێویست له‌و بارهیهوه بدات و واڵمى پرسیاره‌که‌مان بداته‌وه که هۆکارى پێکنه‌هێنانى ئه‌م سندوقه‌چیه ،بڕى داهاتى ره‌س��م و غ��رام�هى ژینگه‌یى ده‌چێته کام بڕگه‌ى داهاته‌وه ،هه‌روه‌ها بڕى ئه‌وداهاته چهنده و بۆ چ مه‌به‌ستێک به‌کاردێت».
سیاسه‌ته‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم به‌رامبه‌ر تورکیا و ئێران «زۆر خراپه» ل ه وه‌اڵمی پرسیاری راپرسیه‌کی ماڵپه‌ڕی چه‌ترپرێس ک ه نوسراوه: «سیاسه‌ته‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم ل ه به‌رامبه‌ر هێرشه‌کانی تورکیا و ئێران چۆن ده‌بینیت؟» ل ه ئه‌نجامدا ( )%81.9ده‌نگدران ب ه «زۆر خراپ» ده‌یبینن.
ب��ژاره‌ک��ان��ی راپرسیه‌که بریتین ل�ه (زۆر خراپه)( ،خراپه) و (باشه) ،له کۆی ()530 که‌س که له‌م راپرسیه‌دا به‌شداریان کردوه ( )434ک�ه‌س پێیان وای �ه سیاسه‌ته‌کانی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له به‌رامبه‌ر ده‌ستدرێژه‌یه‌کانی هه‌ر یه‌ک له واڵتانی تورکیا و ئ��ێ��ران ب��ۆ س�ه‌رخ��اک��ی هه‌رێمی کوردستان « زۆر خراپ»ه. ه �ه‌ر ب�ه پێی ئ �ه‌م راپ��رس��ی�هی چه‌ترپرێس ( )54که‌س که ده‌کاته رێژه‌ی ()%10.2 ی ده‌ن���گ���ه‌ک���ان ب���ه «خ���راپ���ه» و ()42
که‌سیش سیاسه‌ته‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌و دوو واڵت �ه ب�ه «ب��اش» ده‌زان��ن ئه‌مه‌ش ده‌کاته رێژه‌ی ()%7.9ی ده‌نگه‌کان. ج��ێ��گ��ای ئ��ام��اژه‌ی �ه راپ��رس��ی ئ �ه‌م��ج��اره‌ی ماڵپه‌ڕی چه‌ترپرێس له ب��اره‌ی ئه‌گه‌ری الب���ردن���ی د.ب���ه‌ره���ه‌م س��اڵ��ح�ه ل �ه پۆستی س �ه‌رۆک��ی ح��ک��وم�ه‌ت و ئ �ه‌م پ��رس��ی��اره له خوێنه‌رانی سایته‌که کراوه که ئایا پێیان وای���ه ب �ه الب��ردن��ی د.ب��ه‌ره��ه‌م کێشه‌کانی (گه‌نده‌ڵی و دوو ئیداره‌یی و بێکاری و).. چاره‌سه‌ر ده‌بن؟ ماڵپه‌ڕی چه‌ترپرێس (chatrpress. )comهاوشێوه‌ی رۆژن��ام �هی (چه‌تر) س�ه‌رب�ه کۆمپانیای (چ �ه‌ت��ر)ه و رۆژان�� ه له‌گه‌ڵ رووداو و گۆڕانکاریه‌کان نوێ ده‌بێته‌وه.
راپۆرت
ناشه‌فافییه‌ت و رێکه‌وتنى حزبی ،هۆکارى الوازى هه‌ڵوێستى هه‌رێمه
«نوێنه‌رانى کورد له به‌غدا پرس ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیان کردوه‌ت ه قوربانى رێکهوتن ه حزبی و ئابورییه‌کان» ئاماده‌کار فه‌ره‌یدون بێوار چاودێرانى سیاسى ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن ،که ئهو شاندانه‌ى له ههرێمهوه چونه‌ته به‌غداد به‌رژه‌وه‌ندییه نیشتمانییه‌کانیان کردوه‌ته قوربانى به‌رژه‌وه‌ندییه ئابورییه‌کان ،ئه‌وه‌ش ده‌خه‌نه‌ڕوو، ئه‌وه‌ى کورد له ()2003دا به ده‌ستى هێنا ئێستاش هه‌ر ئهوهیه و شتێکى تر نهکراوه.
دواى ئه‌وه‌ى شاندێکى حزبی له ههرێمهوه سه‌ردانى به‌غدادى کرد و له‌گه‌ڵ الیه‌ن ه س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان��ى ع���ێ���راق ک����ۆب����وه‌وه ،بێ ئ���ه‌وه‌ى رێکه‌وتنى سیاسی لێبکه‌وێته‌وه ی��ان کێشه‌کانى ه �ه‌رێ��م چ��اره‌س��ه‌ر ببن، هه‌فته‌ى رابردوو شانده‌که گه‌ڕایه‌وه هه‌رێم، ه �ه‌ر یه‌کێک ل �ه ئ�ه‌ن��دام��ى ش��ان��ده‌ک�ه‌ش ل��ێ��دوان��ى دژ ب�هی�ه‌ک ل�ه‌س�ه‌ر ده‌ره‌ن��ج��ام��ى سه‌ردانه‌که ده‌ده‌ن ،هه‌ندێکیان به ئه‌رێنى و هه‌ندێکیشیان به نه‌رێنى باسى ده‌که‌ن، ته‌نانه‌ت مه‌ال به‌ختیار ،به‌رپرسی ده‌سته‌ى ک��ارگ��ێ��ڕی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى هه‌ندێک له که‌موکورتییه‌کانى خسته ئه‌ستۆی نوێنه‌رانى ک��ورد و رایگه‌یاند: ئه‌گه‌ر ئهو له جیاتى سه‌رۆکى هه‌رێم بێت لێیان قبوڵ ناکات .به ب��ڕواى چاودێرانى سیاسیش ناشه‌فافییه‌ت و رێکه‌وتنى حزبی له‌سه‌ر بنه‌ما و ده‌ستکه‌وته ئابوورییه‌کان بوه‌ته هۆی الوازى هه‌ڵوێستى هه‌رێم ،بۆیه له‌م رووه‌وه ره‌خنه له شانده حزبییه‌که‌ى هه‌رێم ده‌گ��رن و پێیانوایه ،ک��ورد ستراتیژییه‌تى نییه و پرسه نیشتمانى و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى فه‌رامۆش ک��ردووه و کردویه‌تییه قوربانى رێکهوتنه حزبی و ده‌ستکه‌وته ئابورییه‌کان. ع �ه‌ل��ى ک �ه‌ری��م ،ب �ه‌رپ��رس��ی ئه‌نیستیتۆى کوردستان بۆ مافه‌کانى مرۆڤ ،پێیوایه ئ���ه‌و وه‌ف���دان���هى ده‌چ��ن �ه ب �ه‌غ��دا ره‌خ��ن �هى زۆری����ان ل �ه‌س �ه‌ره و ه �ه‌ر ل �ه ب��ن �ه‌ڕه‌ت��دا له ئیشکالییه‌تێکى گه‌وره‌دان ،چونکه نازانین وه‌فدێکى فه‌رمییه یان حزبییه ،ناشزانین بۆ چی ده‌چن و ئه‌جنداى چوونه‌که چییه. چ��وون��ى ئ �ه‌م ش��ان��ده دواى ئ��هوه ه��ات که
ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران��ى ع��ێ��راق ره‌شنوسی یاسای نه‌وت و غازى تێپه‌ڕاند و هه‌رێمیش ره‌تیکرده‌وه .عه‌لى که‌ریم له‌مباره‌وه وتى: «راسته ئابوریی گرنگه ،به‌اڵم ئهمه ماناى ئهوه نییه ئێم ه له‌به‌رامبه‌ر رازیبوون به به‌شه بودجه‌ى هه‌رێم چاو له پرسه نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانییه‌کانى دیکه بپۆشین». راش���ی���گ���هی���ان���د :پ���رس���ه ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی����ی و نیشتمانییه‌کان کراونه‌ته قوربانى رێکه‌تنه حزبی و ئابووروییه‌کان ،ئه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه حزبییه‌کان هه‌ندێک جاریش به‌رژه‌وه‌ندییه شه‌خسییه‌کان ،ل �ه باشترین حاڵه‌تیشدا ب�ه‌رژه‌وه‌ن��ده ئابورییه‌کان جێبه‌جێ بکرێن، ئه‌وا پرسه نیشتمانییه‌کان له‌بیر ده‌کرێن». م��اوه‌ى ح �ه‌وت ساڵه هه‌موو جارێک که شاندى هه‌رێم س�ه‌ردان��ى ب�ه‌غ��داد ده‌ک��ات، ده‌ڵ��ێ��ت :رێ��ک�ه‌وت��ووی��ن ل�ه‌س�ه‌ر پێکهێنانى لیژنه بۆ چ��اره‌س�هرى پرسه‌کان ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا لیژنه‌کان نه‌یانتوانیوه کێشه‌یه‌ک چ��ارس�ه‌ر بکه‌ن .ل�ه‌م رووه‌وه ،د.محه‌مه‌د بازیانى ،به‌رپرسی سه‌نته‌رى (ه���ودا) بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ى سیاسی به (چه‌تر) راگه‌یاند: «ده‌وترێت ئه‌گه‌ر ویستت شتێک چاره‌سه‌ر نه‌که‌ى ،لیژنه‌ى بۆ دروست بکه ،ئه‌م ه له واقیعى عێراقدا زۆر باوه ،ههرچهنده ئێمه به‌رپرس و نوێنه‌رمان زۆره له به‌غدا ،به‌اڵم به‌داخه‌وه کێشه‌کانمان هه‌ر به هه‌ڵپه‌سێراوى ماوه‌نه‌ته‌وه« .به بڕواى ئهو «سه‌رکردایه‌تى کورد ئه‌وه‌لیاتى نییه و له کاری ستراتیژدا الوازه«. چاودێران و سیاسه‌توانان الوازى هه‌ڵوێستى هه‌رێم به‌رامبه‌ر به‌غداد ده‌گه‌ڕێننه‌وه بۆ ناشه‌فافییه‌ت و رێکهوتنه حزبییه‌کان. وه‌ک ب��اس��ده‌ک��رێ ن��وێ��ن �ه‌ران��ى یه‌کێتى و پ��ارت��ى ب�ه‌ب��ێ ئ��ام��اده‌ب��وون��ى نوێنه‌رانى کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ حزبی ده‌عوه ک��ۆب��وون�ه‌ت�هوه ،ئ�ه‌م�ه‌ش ه�ه‌م��ان گومانى رێکه‌وتنى حزبی لێده‌کرێت .به‌رپرسه‌که‌ی ئه‌نیستیتۆى ک���وردس���ت���ان ،ج �ه‌خ��ت ل�ه‌م بۆچوونه ده‌ک��ات�هوه و ده‌ڵێت« :زۆرینه‌ى رێکه‌وتنه‌کان حزبییه ن�ه‌ک نیشتمانى، وات�ه رێکه‌وتى هه‌ندێک حزبی کوردییه له‌گه‌ڵ هه‌ندێک هێزى ع �ه‌ره‌ب��دا ،ئینجا رێکه‌وتنى ئابوورییه ،ئه‌مه‌ش ده‌رخ �ه‌ری
ئهوهیه که ک��ورد نه‌یتوانیوه وه‌ک��و نهتهوه خ��ۆی بسه‌لمێنێت و م��ام�هڵ�هى له‌گه‌ڵدا ب��ک��رێ��ت ،وات���ه رێ��ک�ه‌وت��ن�ه‌ک��ان نه‌بوونه‌ته رێکه‌وتنى نێوان ک��ورد و ع���ه‌ره‌ب ،بۆیه ه�ه‌ر رێکه‌وتنێک ده‌ک��ات نیوه‌یان دژی ده‌وه‌ستنه‌وه«. راشکاوانه ئاماژه به‌وه‌ش ده‌کات کورد له سیاسه‌ت تێنه‌گه‌یشتووه و ستراتیژییه‌تى نه‌ته‌وه‌یی نیه ،بۆیه ئه‌م کابینه‌یه‌ش ته‌واو ده‌ب��ێ��ت م���اده‌ى ( )140جێبه‌جێ ناکرێت و پ��رس �ه نیشتمانییه‌کان وه‌ک خ��ۆی��ان ده‌مێننه‌وه. روون��ی��ش��ی ده‌ک��ات��هوه« :ئ���ه‌وه‌ى ک��ورد له ( )2003ده‌ستیکه‌وتووه ه �ه‌ر ئه‌وه‌نده‌یه و زیاتر نییه ،وات �ه ک��ورد له‌سه‌ر ئاستى سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی هیچ پێشکه‌وتنێکى به‌خۆوه نه‌دیوه«. ب��ه‌ب��ڕواى ب �ه‌رپ��رس �ه‌ک �هى س�ه‌ن��ت�ه‌ری ه��ودا ناشه‌فافییه‌ت و رێکه‌وتنى ح��زب��ی دوو ه���ۆک���ارى ب �ه‌ه��ێ��زى الوازى هه‌ڵوێستى هه‌رێمه ،وه‌ک ئ�ه‌و وت��ى« :نابێ وه‌ف��دى ح��زب��ی س���ه‌ردان���ى ب �ه‌غ��دا ب��ک��ات ،به‌ڵکو
«ئه‌م کابینه‌یه‌ش ته‌واو ده‌بێت ماده‌ى ()140 جێبه‌جێ ناکرێت و کێشه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان وه‌ک خۆیان ده‌مێننه‌وه» پێویسته حکومى بێت و په‌یوه‌یست بێت ب �ه دۆس��ی��ی �ه‌ک �هوه ،ب��ۆی�ه ده‌بینین شانده حزبییه‌کان زۆر ئاگایان له دۆسییه‌کان نییه و به گومانه‌وه ده‌گه‌ڕێنه‌وه هه‌رێم. وا وێنا ده‌که‌ن که حکومه‌ته‌که‌ى مالیکى زۆر شتى کردوه ،به‌اڵم هه‌ڵه‌که له به‌رپرس و نوێنه‌رانى کورده له به‌غدا ،واته تۆپه‌که
n
ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
3
مه‌رگه‌ساته‌کان دووباره‌ده‌بنه‌وه؟! فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
ده‌خه‌نه‌وه گۆڕه‌پانى خۆمان .ئهمه وێڕاى ئه‌وه‌ى که ناشه‌فافییه‌ت له رێکه‌وتنه‌کاندا ههیه و جه‌ماوه‌ر و په‌رله‌مانى کوردستان نازانن ناوه‌رۆکى ئهو رێکه‌وتننانه چییه«. ههمیشه ره‌خ��ن�هى ئ �هوه له سه‌رکردایه‌تى ک��ورد و حکومه‌تى هه‌رێم ده‌گیرێت که زیاتر بایه‌خیان به پرسه ئابورییه‌کان داوه نه‌ک نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانییه‌کان ،به‌اڵم یاسین حه‌سه‌ن ،نوێنه‌ری کۆمه‌ڵى ئیسالمى که ئه‌ندامى شانده حزبییه‌که بووه ،ئهمه ره‌تده‌کاته‌وه و له لێداونێکیدا بۆ (چه‌تر) وت��ى« :له کۆبوونه‌وه‌کاندا ئ �ه‌وه‌ى باسی لێوه‌نه‌کرا بودجه بوو ،ئه‌وه‌ى جه‌ختى له‌سه‌ر کراوته‌وه دوو پرس بووه ،پرسێکى عێراقی و پرسێکى کوردستانى .به‌تایبه‌تى ماده‌ى ( )140و یاسای نه‌وت و غاز و سه‌رژمێری و پێشمه‌رگه و پابه‌ندبوون به ده‌ستووره‌وه«. ل���ه‌س���ه‌ر زارى ن���وێ���ن���ه‌ران���ى ک���ۆم���هڵ و یه‌کگرتوو میدیاکان وای���ان ب�ڵاوک��ردهوه گوایه ،یه‌کێتى و پارتى به‌ته‌نیا له‌گه‌ڵ
حزبی ده‌عوه کۆبوونه‌ته‌وه و به‌شداریان ب ه نوێنه‌رانى کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو نه‌کردوه، ئه‌مه‌ش گومانى رێکه‌وتنى حزبی و نهێنى لێده‌خوێنرێته‌وه .نوێنه‌ره‌که‌ى کۆمه‌ڵ ئهوه به ئاسایی ده‌بینێت و بهمجۆره باسی له حاڵه‌ته‌که ک��رد «ب��ه‌و شێوهیه نییه که راگه‌یاندنه‌کان باسی لێوه ده‌ک�ه‌ن ،به‌ڵکو ئێمه نزیکه‌ى سێ کاتژمێر له‌گه‌ڵ نورى مالیکى له گفتوگۆدا بووین ،به‌اڵم دواى نانخواردن و کۆتاییهاتنى کۆبوونه‌وه‌که، که بڕیاردرا لیژنه‌یه‌ک له‌نێوان هه‌رێم و به‌غداد پێکبهێنرێت بۆ چاودێری کردن و جێبه‌جێکردنى رێکه‌وتنه‌که‌ى هه‌ولێر و مادده‌کانى ده‌ستوور .یه‌کێک له براده‌رانى شاندى کوردى وتى :براده‌رانى حزبی ده‌عوه داوای���ان وای �ه ب��ۆ م���اوه‌ى ( )10خوله‌ک له‌گه‌ڵ یه‌کێتى و پارتى کۆببنه‌وه وه‌کو الیه‌نێکى حزبی .کۆبوونه‌که نزیکه‌ى پێنج خوله‌کى خایاند ،پێشموایه حزبی ده‌عوه په‌یامێکى تایبه‌تى هه‌بووبێ که بیگه‌یه‌نێته
جه‌نابی سه‌رۆکى هه‌رێم ،نوێنه‌رانى یه‌کێتى و پارتیش جه‌ختیان کردهوه که نه رێکهوتن ک��راوه و نه باسی شتێکى نهێنى ک��راوه، بۆیه کۆبوونه‌که‌مان پێ ئاسایی بووه«. له کۆتاییدا عه‌لى که‌ریم پێشنیار ده‌کات له په‌رله‌مانى کوردستان یاسایه‌ک ده‌ربچێت بۆ ئهو وه‌ف��دان�هى که به سیفه‌تى ره‌سمى هه‌رێم ده‌چنه به‌غدا یان ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم ،که شه‌فافانه بێت و به په‌رله‌مانى کوردستاندا بڕوات و بزانێت له‌سه‌ر چی رێکهوتن ده‌که‌ن و ده‌ره‌نجامى سه‌ردانه‌که چی ب��ووه ،واته وه‌ف��دى حزبی به ن��اوى ههرێمهوه قه‌ده‌غه بکرێت. (چه‌تر) له‌م بارهیهوه په‌یوه‌ندى کرد به هه‌ر یه‌که له عیماد ئه‌حمه‌د و ئازاد جوندیانى له یه‌کێتى نیشتمانى و جه‌عفه‌ر ئیبراهیم و رێبوار یه‌ڵدا له پارتى دیموکرات ،به‌اڵم وه‌اڵمى په‌یوه‌ندییه‌که‌یان نه‌دایه‌وه. F_bewar@yahoo.com
دروستکردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى بااڵى پارت ه سیاسییه‌کان بۆچوونى جیاوازى لهسهره
«ده‌سه‌اڵت ده‌یه‌وێت له په‌ناى پێکهێنانى ئهو ئه‌نجومه‌نه‌دا په‌رله‌مان و دادگا په‌کبخات و سه‌رۆکى هه‌رێمش ده‌سه‌اڵتى خۆى پێ زیاد ده‌کات»
ئاماده‌کار ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ب��ه (چ��ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند :پێکهێنانى ئهو ئه‌نجومه‌نه هانا ئازاد سیاسییه ئ�ه‌گ�ه‌ر ب��ۆ رووب �ه‌ڕوب��ون �ه‌وه‌ى کێشه‌کانى دهرهوه بێت ئ���هوه ئاساییه دواى ئه‌وه‌ى ته‌مه‌نى ئه‌نجومه‌نى پێکبهێنرێت ،ب �ه‌اڵم نابێت ئه‌نجومه‌نى پارته سیاسییه‌کان ببێته ئالته‌رناتیڤێک بااڵى پارته سیاسییه‌کان له بۆ حکومه‌ت و په‌رله‌مان و دادگا. هه‌رێمى کوردستان له ماوه‌ى وت��ی��ش��ى« :ئ���ه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�ه رابردوودا زۆر درێژ نه‌بوو ببێته ج��ێ��گ��ره‌وه‌ى ده‌زگ���ا شه‌رعییه‌کان و شکستى هێنا ،جارێکى تر هه‌وڵى زیندوکردنه‌وه‌ى ده‌درێت ،پێکنه‌هێنانى باشتره«. ئارێز ع�ه‌ب��دواڵ ،ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش کرد، ئه‌مه‌ش چه‌ند الیه‌نێکى نیگه‌ران نابێت له رێگه‌ى ئهو ئه‌نجومه‌نه‌وه هه‌وڵ کردوه. له ئێستادا پێکهێنانى ئه‌نجومه‌نى بااڵى بدرێت ئازادى راده‌ربڕین نه‌مێنێت ،بۆیه پارته سیاسییه‌کان له‌نێو الیه‌نه‌کانى ئ�ه‌گ�ه‌ر پێکهێنانى ئ �ه‌و ئه‌نجومه‌نه بۆ ه �ه‌رێ��م��ى ک��ورس��ت��ان کێشمه‌کێشمى به‌رژه‌وه‌ندى گشتى بێت پێویسته هه‌موو دروستکردوه و به وته‌ى سه‌رچاوه‌یه‌کیش الیه‌نه‌کان پشتگیرى لێبکه‌ن. یه‌کێتى و پ��ارت��ى ل �ه‌س �ه‌ر پێکهێنانى الى خۆشیه‌وه سه‌اڵح مه‌زن ،هه‌ڵسوڕاوى ئ�ه‌و ئه‌نجومه‌نه ناکۆکیان تێکه‌وتووه و به‌رپرسێکى ب��زووت��ن �ه‌وه‌ى گۆڕانیش پ��ێ��ی��وای �ه ،س��ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ده‌ی �ه‌وێ��ت ل��ه‌و رێ��گ �هی �هوه ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک��ان��ى زیاتر بکات و چاودێرێکى سیاسیش جه‌خت لهوه دهکاتهوه ،ئه‌گه‌ر ئهو ئه‌نجومه‌نه ده‌س���ه‌اڵت���ى ب��درێ��ت��ێ ک��ێ��ش�هی�ه‌ک��ى ت��ره ب���ۆ ب������ه‌رده‌م ی���اس���اک���ان ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان .پێویسته ئ���ه‌واش بوترێت له‌گه‌ڵ دروستبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ل����ه( )2009/7/25ئه‌نجومه‌نی بااڵی ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان له هه‌ولێر ئاماژه‌ى پارته‌سیاسیه‌کانیش کۆتایهات. به‌وه‌کرد :ئه‌نجومه‌نى پارته سیاسییه‌کان ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى هیچ رۆڵێکى نابێت ل�ه نێو مه‌یدانى
کوردیدا به‌پێى ئهو ئه‌زمونه‌ى پێشووتر هه‌یبوو. م�����ه‌زن وت���ی���ش���ى« :ت����ا ئ��ێ��س��ت��ا ت�ه‌ن��ه��ا سه‌رۆکایه‌تى ه�ه‌رێ��م باسى پێکهێنانى ئ�ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ى ک��ردوه و په‌نابردنیش بۆ ئهو ئه‌نجومه‌نه له‌الیه‌ن سه‌رۆکایه‌تى ههرێمهوه بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه ده‌سه‌اڵتیان زیاتر بکه‌ن». هه‌ڵسوڕاوه‌که‌ى گۆڕان له هه‌ولێر ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو :له‌کاتێکدا دامه‌زراوه‌ى دادوه‌رى و شه‌رعى ههیه پێویست به دامه‌زراندنى ئهو ئه‌نجومه‌نه ناکات ،چونکه خه‌ڵک به ده‌نگدان ئهو دامه‌زراوانه‌ى داناوه. س �ه‌اڵح م �ه‌زن جه‌ختى ل���ه‌وه‌ش ک���ردهوه: «ده‌س�ه‌اڵت ده‌یه‌وێت له په‌ناى پێکێنانى ئه‌نجومه‌نى پارته سیاسییه‌کان په‌رله‌مان و دادگا په‌ک بخات و سه‌رۆکى هه‌رێمش
پارتی :له‌ژێر رۆشنایى کاره‌کانى سه‌رۆکى ه�ه‌رێ��م ئ �ه‌و ئه‌نجومه‌نه ب��ۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان پێکده‌هێنرێت ،چونکه ل ه ئێستادا هه‌رێم رووبه‌ڕووى کێشه‌یه‌کى زۆر بوه‌ته‌وه ده‌سه‌اڵتى خۆى پێى زیاد ده‌کات». ه���اوک���ات ئ �ه‌ح��م �ه‌د ک���ان���ى ،ئ �ه‌ن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى پ��ارت��ى بۆ
(چ���ه‌ت���ر) ئ���ام���اژه‌ى ب����ه‌وه‌ک����رد :ل �ه‌ژێ��ر رۆشنایى کاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم ئهو ئه‌نجومه‌نه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان پێکده‌هێنرێت ،چونکه له ئێستادا هه‌رێم
ه �ه‌ب��ووه ،به‌پێى وت �هى سه‌رچاوه‌یه‌کیش یه‌کێتى ت��ا ئێستا ب��ۆچ��وون��ى ج��ی��اوازى ههیه له‌سه‌ر پێکهێنانى ئهو ئه‌نجومه‌نه له‌کاتێکدا پارتى پشتگیرى لێده‌کات.
چاودێرێک :نابێت ئهو ئه‌نجومه‌نه له الیه‌ن پارتێکى سیاسیه‌وه بقۆزرێته‌وه و بخرێته سه‌رووى یاسا و کێشه‌ى زیاتر بۆ هه‌رێم دروست بکات رووبه‌ڕوى کێشه‌یه‌کى زۆر بوه‌ته‌وه. ئهو ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى وتیشى« :پێکهانى ئه‌نجومه‌نى ب���ااڵى پ��ارت �ه سیاسییه‌کان ل �ه هه‌موو کاتێک پێویسته«. ره‌تیشیکرده‌وه ،پێکهێنانى ئهو ئه‌نجومه په‌کخستنى داموده‌زگا شه‌رعیه‌کان بێت، چونکه به بڕواى ئهو ئهو ئه‌نجومه‌نه ته‌نها راوێ��ژى تێدا ده‌بێت له نێوان الیه‌نه‌کانى هه‌رێم به ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌وه. له دوایین کۆبوونه‌وه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کانى هه‌رێمى کوردستان که ماوه‌ى مانگێک به‌ر له ئێستا ئه‌نجامدرا، مه‌سعود ب��ازران��ى باسى پێکهێنانى ئهو ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�هى ک����ردهوه ،ب���ه‌اڵم یه‌کێتى له ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک�ه‌دا بۆچوونى جیاوازى
هیوا سه‌ید سه‌لیم ،ئه‌ندانى مه‌کته‌بى س���ی���اس���ى ح����زب����ى زه‌ح���م���ه‌ت���ک���ی���ش���ان���ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش ئ����ام����اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد، ب����ارودۆخ����ى ک���وردس���ت���ان ل���ه ن��ێ��وخ��ۆ و ل�ه پ�هی��وه‌ن��دى ل�ه‌گ�هڵ ب �ه‌غ��داد پێوستى ب��ه ی �ه‌ک��ڕی��زى و ه �ه‌م��اه �ه‌ن��گ��ى الی �ه‌ن �ه سیاسییه‌کانه ،ب��ۆی �ه ئێمه پێمانوایه که پێکهێنانى ئه‌نجومه‌نى سیاسى له کوردستان نه‌ک هه‌ر له خزمه‌تى الیهنه سیاسیه‌کانه ،به‌ڵکو له خزمه‌تى پرۆسه‌ى سیاسیه‌که‌یه ،چونکه ئ�ه‌و ئه‌نجومه‌نه چه‌ترێک ده‌بێت بۆ کۆکردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م ئهو الیهنه سیاسیانه‌ى که کاریگه‌ریان له‌سه‌ر پرۆسه‌ى سیاسى ههیه. وتیشى« :ده‌بێت ئهو ئه‌نجومه‌نه ئه‌گه‌ر دام���ه‌زرای���هوه ده‌ب��ێ��ت خ��اوه‌ن��ى پ �هی��ڕه‌و و
پ��رۆگ��رام��ى خ��ۆى بێت و ل �ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک��ان��ى دی����ارى ب��ک��رێ��ت وه‌ک چۆن له به‌غدا ئه‌نجومه‌نى سیاسى ههیه و ماوه‌یه‌کیشه ئه‌نجومه‌نى ن��وێ��ن�ه‌ران س�ه‌رق��اڵ��ى داڕش��ت��ن��ى یاسایه‌که ب��ۆ ئهو ئه‌نجومه‌نه. ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد ،ب�ه‌داخ�هوه ئه‌وانه‌ى که تا دوێنى خۆیان به‌شێک بوون له‌و ئه‌نجومه‌نه ئێستا به چاوێکى سووک سه‌یرى ئهو ئه‌نجومه‌نه ده‌که‌ن و پێیانوایه دروستکردنى ئه‌نجومه‌نێکى وا پێویست نیه و ب����ه‌راوردى ده‌ک���ه‌ن ب�ه (مه‌جلسى قیاده‌ى سه‌وره). ب�ه ب��ۆچ��وون��ى عه‌لى ک �ه‌ری��م ،چ��اودێ��رى س���ی���اس���ى ،ن����اوه‌رۆک����ى ب���ه‌رن���ام���ه‌ک���هى ئه‌نجومه‌نى پ��ارت�ه سیاسییه‌کان بڕیار ده‌دات له‌سه‌ر ک��ارى ئه‌نجومه‌نى بااڵى پارته سیاسییه‌کان. وت��ی��ش��ى« :ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى ب����ااڵى پ��ارت �ه سیاسییه‌کان ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێ ک���ردن���ى و ده‌رک����ردن����ى ن �ه‌ب��ێ��ت ئینجا گرنگییه‌که‌ى ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت و شکست ناهێنێت ،ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر به پێچهوانهوه بێت ئهوهیه پێکهێنانى دهبێته رێگر له به‌رده‌م یاساکانى هه‌رێم». ع�ه‌ل��ى ک�ه‌ری��م ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌ش ک��رد، نابێت ئهو ئه‌نجومه‌نه له‌الیه‌ن پارتێکى سیاسیه‌وه بقۆزرێته‌وه بخرێته س�ه‌رووى یاسا و کێشه‌ى زیاتر بۆ هه‌رێم دروست بکات.
هه‌ڵسوڕاوێکی گۆڕان :سه‌رۆکی هه‌رێم له بڕیاره‌کانی خۆی بهرپرسیاره
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
4
چه‌تر
ئاراس عوسمان دواى ئه‌وه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم چوار بڕیارى ده‌رکرد ،بۆ چاره‌سه‌رکردنی ئهو قه‌یرانانه‌ی هه‌رێمی کوردستانی گرته‌وه، به‌اڵم ئه‌وه‌ى تائێستا جێگه‌ى نیگه‌رانى و پرسیارى زۆرێک له‌خه‌ڵک و رۆشنبیرانه ئهوهیه که هیچ هه‌نگاوێکى جدى بۆ جێبه‌جێ کردنیان نه‌نراوه.
ئارى هه‌رسین ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتی له سلێمانى ئاماژه ب�هوه ده‌ک��ات «بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم به‌رزترین ده‌سه‌اڵتى سیاسى کوردستانه و ده‌بێت جێبه‌جێ ب��ک��رێ��ت ،ئیتر ک���اره‌ک���ان ل �ه‌الی �ه‌ن داواکارى گشتى و ناوه‌ندى دادوه‌ری ی��ان وه‌زی����رى ن��اوخ��ۆوه‌ی �ه ،ل�ه‌س�ه‌رو هه‌موشیانه‌وه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه که ئه‌رکى ئهوانه به‌م کاره هه‌ستن، پێویسته پ��رس��ی��ار ل�ه‌ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى وه‌زی��ران بکرێت بۆچى هه‌نگاویان
سه‌رکردایه‌تیه‌کی پارتی ،جێبه‌جێ نه‌کردنی بڕیاره‌کانی بارزانی ده‌خات ه ئه‌ستۆی حکومه‌ت ن���ه‌ن���اوه ب���ۆ ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى ئ �ه‌و بڕیارانه ،به‌تایبه‌تى ئهو بڕیارانه‌ى س�ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م و ه�ه‌رک�ه‌س رێز له‌یاسا بگرێت پێویسته جێ به‌جێیان بکات». ه �ه‌رس��ی��ن ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد «پێموانیه خه‌ڵکى کوردستان هێنده نائومێد بێت له‌به‌رامبه‌ر بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم ،جارێکى تر بچێته‌وه س �ه‌ر ش�ه‌ق��ام و ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ى نیشان بدات ،به دڵنیایه‌وه له‌ئێستادا ئه‌رکى حکومهته ده‌ست بکات به‌هه‌نگاونان ب��ۆ جێبه‌جێکردنى ئ �ه‌و ب��ڕی��اران�هى س����ه‌رۆک����ى ه���ه‌رێ���م ده‌ری����ک����ردوه، ئێستاش که‌موکورتیه‌ک ههیه له جێبه‌جێنه‌کردنى بڕیاره‌کان ئهوه له ئه‌ستۆى حکومه‌ته‌دایه. ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت����رهوه ه�هڵ��س��وڕاوێ��ک��ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان وتی« :چاوه‌ڕێى جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌ک�هی��ن ،له‌جێبه‌جێکردنیدا گ��ف��ت��وگ��ۆى ن���ێ���وان ده‌س������ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنیش ده‌س��ت پێده‌کاته‌وه، ئ�ه‌گ�ه‌ر ن��ا به‌پێچه‌وانه‌وه دانیشتن
و گفتوگۆکان ب����ه‌رده‌وام نابێت، ه��ه‌روه‌ه��ا ده‌س����ه‌اڵت و به‌تایبه‌تى س����ه‌رۆک����ى ه���ه‌رێ���م ب��ه‌رپ��رس��ی��ارن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ��ه‌و ب��ڕی��اران �هى ده‌ری���ان کردوه». ئ�����اوات�����ى ش���ێ���خ ج����ه‌ن����اب ب��اس��ى له‌وه‌شکرد «له بڕیاره‌کاندا هاتووه ت��ه‌ق��ه‌ک��ه‌ره‌ک��ان راده‌س���ت���ى دادگ���ا ب��ک��رێ��ن ،م���اوه‌ی���ه‌ک���ى ت���ر ب��ۆم��ان ده‌رده‌که‌وێت ئه‌م نیه‌ته‌ى ده‌سه‌اڵت تاچه‌ند جدیه‌تى پێوه‌یه ،ئۆپۆزسیۆن درێ��ژه پێده‌رى ئهو سیاسه‌ته‌یه که پێشوتر ه�هی��ب��ووه ،بۆیه ده‌ڵ��ێ��م ئهو پاساوانه‌ى ده‌س �ه‌اڵت له ماوه‌کانى ڕاب�����ردو ه �هی��ان ب���ووه و ه��ۆک��ارى سه‌رهه‌ڵدانى خۆپیشاندان روویانداوه، ئه‌گه‌ر هه‌مان که‌ش و هه‌وا دووباره بێته‌وه ب�ه دڵنیایه‌وه خۆپیشاندان ئه‌نجام ده‌درێ��ت��هوه ،ه �ه‌ر کارێک داخ��وازى نیشتمانى و نه‌ته‌وه‌ى بێت ئێمه‌ش پشتیوانى لێ ده‌که‌ین. ه���ه‌ر ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ئ��اس��ۆ ه���ه‌ردى، به‌ڕێوبه‌ری کۆمپانیای (ئاوێنه) باسى لهوه کرد :یه‌کێتى و پارتى
ئ��ی��داره‌ى ک���وردى ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌ماى رێککه‌وتنى نێوانیان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن، ل����ه س����ه‌رۆک����ای����ه‌ت����ى ه����ه‌رێ����م و ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران و په‌رله‌مانه‌وه هه‌موى له‌الى ئهوانه ،له جێبه‌جێ نه‌کردنى ه�ه‌ر بڕیارێک به‌رۆکى ه���ه‌ردوو ح��زب ده‌گ��رێ��ت ،بۆنمونه ده‌رک��راوه‌ک��ان ئه‌گه‌ر به‌شێکیان له وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌ن که وه‌زیره‌که‌ى یه‌کێتیه ،ب���ه‌اڵم به‌شێکى ت��ر له وه‌زاره‌تى ناوخۆن وه‌زیره‌که‌ى پارتیه، بۆیه که سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌سه‌اڵتى گشتى ه �ه‌رێ��م �ه ل �ه‌الی �ه کاتێک ب��ڕی��ارێ��ک ده‌رده‌ک�������ات و دوات���ر جێبه‌جێ ناکرێت جێگه‌ى پرسیارو گومانه. وتیشی« :به‌دڵنیایه‌وه دووف��اق��ی ه �هی �ه ل �ه ب��ڕی��اره‌ک��ان��دا و ل�ه‌س�ه‌ر ک���اغ���ه‌ز ج���وان���ن ،ب����ه‌اڵم گ��رن��گ ئهوهیه جێبه‌جێ بکرێن ،هه‌ندێک له‌وانه‌ى تۆمه‌تبارن که ته‌قه‌یان له خۆپیشانده‌ران ک��ردوه و خه‌ڵکیان کوشتووه ،سه‌ر به پارتین و فه‌رموو با ئه‌وان راده‌ستى دادگا بکه‌ن».
تا ئێستا ( )12قوتابخانه‌ى قه‌ندیل ده‌ستیان به ده‌وامى ئاسایی نه‌کردووه
n
بۆردومانه‌کان خوێندنگه‌کانیشی گرتۆته‌وه
چه‌تر
زۆسک چۆمانی زیاتر له مانگێکه ده‌وامى ئاسایی له سه‌رجه‌م قوتابخانه‌کانى هه‌رێمى
کوردستان ده‌ستى پێکردووه، به‌اڵم تاکو ئێستاش زه‌نگى خوێندن له ( )12قوتابخانه‌ى بنارى قه‌ندیل لێنه‌دراوه و ده‌رگایان به داخراوى ماونه‌ته‌وه.
له‌م بارهیهوه مامۆستا عه‌بدولڕه‌حمان ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری قوتابخانه‌ی (ئێنزێ) وتی :له قوتابخانه‌که‌مان تاکو ئێستا نه قوتابیان و نه مامۆستایان ده‌وامیان نه‌کردووه و له سنوری بناری قه‌ندیل چوار قوتابخانه‌ی تریش ده‌وامی تێدا
ناکرێت بۆیه داوام��ان له حکومه‌تی هه‌رێم و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ی س��ل��ێ��م��ان��ی ئ���ه‌وه‌ی���ه ک���ه ئ���ه‌و کێشه چاره‌سه‌ر بکه‌ن .ئێمه ئه‌وانمان ئاگادار ک��ردۆت��هوه و راپ��ۆرت��م��ان ل �ه رێگای پ����ه‌روه‌رده‌ی پ��ش��دهرهوه داوه ،جه‌نابی وه‌زیری په‌روه‌رده‌ش ئاگاداره. مامۆستا ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان وتیشی: ب�ه ه��ۆی ت��ۆپ��ب��اران�هوه ده‌وام ده‌ستی پێنه‌کردۆته‌وه ،ب�ه‌اڵم ئێستا ب��ارودۆخ ئاساییه و هیچ پاساوێک نییه بۆ ده‌ست پێنه‌کردنه‌وه‌ی خوێندن. مامۆستا م��وزه‌ف �ه‌ر ع��وم�ه‌ر حه‌سه‌ن ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری پ�����ه‌روه‌رده‌ی روان���دز بۆ «چه‌ترپرێس»وتی :ئهو قوتابخانانه ل�ه روی ئ��ی��داری س �ه‌ر ب�ه ئێمه نین ب���ه‌اڵم ه��اواڵت��ی��ان��ی س��ن��وری ب��ن��اری ق �ه‌ن��دی��ل ب���ه ت��ای��ب �ه‌ت گ��ون��ده‌ک��ان��ی (زارگه‌لی – پرده‌شال -بوکریسکا)، به‌اڵم ( )2011/10/12به فه‌رمانێکى وه‌زارى ئه‌م قوتابخانانه که‌وتونه‌ته سه‌ر پ���ه‌روه‌رده‌ى روان���دوز رونیشى ک��ردهوه:
دوای ئه‌وه‌ى سه‌ردانى قوتابخانه‌کانمان ک�����رد ،ده‌رک��������ه‌وت م��ام��ۆس��ت��اک��ان ئاماده‌نین له ده‌وام��ى خۆیان ب�ه‌رده‌وام بن ڕه‌تیان کردهوه له سنورى ئێمه ده‌وام بکه‌ن ،ته‌نها به‌ڕێوه‌ب هرى قوتابخانه‌کانن که ئه‌م ئاماده‌یان تێدا ههیه. ڕاشیگه‌یاند« :مامۆستاکان ترسى بۆردومانیان کردوته به‌هانه‌کانیان، ب �ه‌اڵم پێموایه ه�ه‌م��ووى ل�ه ئه‌ستۆى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پ����ه‌روه‌رده‌ى ق �ه‌اڵدزێ دای �ه ،چونکه ئ �ه‌وان ناتوانن ده‌وام��ى خۆیان بکه‌ن ،تاکو ئێستاش سه‌ردانى ئ���ه‌م ن��اوچ��ان �هی��ان ن����ه‌ک����ردووه ،بۆیه کێشه‌که پ�����ه‌روه‌رده‌ى ق���ه‌اڵدزێ لێى بهرپرسیاره». له الیه‌کى دیکه‌وه مامۆستا ئیبراهیم عه‌وێز به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌ى قه‌اڵدزێ له ڕێگاى ڕۆژن��ام �هى «چ �ه‌ت��ر»هوه، ڕه‌ت��ى قسه‌کانى پ���ه‌روه‌رده‌ى ڕوان��دوزى ک��ردهوه و وتى «ئێمه کێشه‌که نین، کێشه‌که ل �ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى ئ��ی��داره‌ى ناوچه‌که‌یه ،چونکه چه‌ندین جاره ئه‌م
گوندانه بێنه‌و برده‌یان پێ ده‌کرێت ،هه‌ر جاره و له‌سه‌ر قه‌زایه‌کى پارێزگایه‌کن، به هۆى بڕیاره‌کانى کابینه‌ى پێنجه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ،به‌مه‌ش کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک ناڕازین». ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هرى پ�������ه‌روه‌رده‌ى ق����ه‌اڵدزێ وتیشى :ه���ه‌ردوو الم���ان چ��اوه‌ڕوان��ى فه‌رمانى وه‌زارى ده‌ک�هی��ن بۆ ئ �ه‌وه‌ى ده‌س��ت ب�ه خوێندنه‌که‌مان بکه‌ین و ده‌وامى ئاسایی خۆمان له‌م قوتابخانانه ئاوا بکه‌ین. ئه‌م به‌ڕێوه‌به‌ره ئه‌وه‌شى روون ک��ردهوه ک���ه ئ���ه‌و ق��وت��اب��خ��ان��ان �ه ،ژم���اره‌ی���ان زیاتر له ( )12قوتابخانه‌یه وه‌ک: (زارگ���ه‌ل���ی،پ���رده‌ش���ال ،بوکریسکان، ئێنزێ و ل��ێ��وژه ،س��ون��ێ ،ئاڵیه‌ڕه‌ش وزێ��وک�ه و له‌گه‌ڵ سێ قوتابخانه‌ى دۆڵ���ى ب��اڵ��هی��ان) .ئ����ه‌وه‌ش ه��ۆک��ارى بۆردومانى تورکیا و تۆپبارانى ئیرانن ب��ۆ س �ه‌ر خاکى هه‌رێمى کوردستان که نه‌توانراوه ده‌وامێکى ئاسایی تێدا به‌رده‌وام بێت.
چاره‌نوسی رۆژهه‌اڵتییه دیپۆرت‌کراوه‌کانی دوای ()17ی شوبات دیار نییه چه‌تر هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى
ئ���ازاد ئ �ه‌ح��م �ه‌د ،س �ه‌رۆک��ى که‌مپینى نا بۆ دیپۆرت به(چه‌تر)ى راگه‌یاند: ل���ه‌دواى رووداوه‌ک���ان���ى ()17ى شوبات حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ()45 که‌س ل ه په‌نابه‌ره سیاسیه‌کانى ئێرانى که له هه‌رێمى کوردستان نیشته‌جێ ب��وون به تۆمه‌تى به‌شداریکردنیان ل ه خۆپیشاندانه‌کان و ئ �ه‌وان �هى ل�ه دژى ئێران ناڕه‌زایه‌تیان ده‌ربڕیبوو ،له‌الیه‌ن حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م �هوه ره‌وان����هی ئێران ک���راون���ه‌ت���هوه ،ت��ا ئێستا ئ���ه‌و که‌سان ه چاره‌نوسیان نادیاره. وتیشى :تا ئێستاش هیچ رێکخراوێک و الیه‌نێک نه‌یتوانیوه چاره‌نوسى ئهو که‌سانه دیارى بکات و بزانرێت ژیانیان له‌چ حاڵێکدای ه .
زمانی کاریکاتێر
سه‌رۆکى که‌مپینى نا بۆ دیپۆرت داوا له حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و رێکخراوه مرۆیه‌کان ده‌کات چاره‌نوسى ئهو په‌نابه‌رانه دیاری بکات که له کاتی خۆپیشاندانه‌کانی ()17ی شوبات بۆ واڵتی ئێران ره‌وانه کراونه‌ته‌وه.
ب��اس��ی ل�����ه‌وه‌ش ک����رد :پ��ێ��ش��ت��ر ح��اک��م ق���ادر ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى ئاسایشى سلێمانى له‌لێدوانێکدا رایگه‌یاندبوو ،ک ه ئه‌وان به هیچ شێوه‌یه‌ک ئاگادارى دیپۆرت ک���ردن���ه‌وه‌ى ئ���ه‌و پ �ه‌ن��اه �ه‌ن��دان �ه ن��ی��ن و حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م ئ �ه‌م ک���اره‌ى ئه‌نجام نهداوه. ئازاد ئه‌حمه‌د داواکاریشى خسته‌ڕوو ،ک ه هه‌موو ئهو که‌سانه‌ى لێره‌ن و په‌ناهه‌نده‌ى سیاسین بتوانن ل� ه ناڕه‌زایه‌تیه‌کانى خۆیان داخوازیه‌کانیان بهێنن ه به‌رده‌مى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان و حکومه‌تى هه‌رێمى ک���وردس���ت���ان ،داواش������ی ک����رد ژی��ان��ی په‌ناهه‌نده دیپۆرتکراوه‌کان و ئه‌وانه‌شى ئێستا ل ه هه‌رێمى کوردستان ده‌ژی��ن، پارێزراو بێت. (چ���ه‌ت���ر) زۆر ه���ه‌وڵ���ی���دا ل��ێ��دوان��ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هرى ئاسایشى گشتى هه‌رێمى کوردستان وه‌ربگرێت ،به‌اڵم هه‌وڵه‌کان بێ ئه‌نجام بوون. ل� ه ک��ات��ى خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوباتى ئه‌مساڵدا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ( )45په‌ناهه‌نده‌ى رۆژهه‌اڵتی که له هه‌رێمى کوردستان نیشته‌جێ ب��ووب��وون ،به تۆمه‌تى به‌شداریکردنیان له خۆپیشانه‌کان دیپۆرتى واڵتى ئێرانى کردنهوه و تا ئێستاش چاره‌نوسیان ب ه نادیارى ماوهتهوه.
«له رووى ئه‌منى و خزمه‌تگوزارى و سه‌ربه‌ستییه‌وه شتێک نه‌ماوه به ناوى عێراق»
دیدار
په‌رله‌مانتارێکى عێراق :لیژنه‌یه‌کى سیاسى بۆ ( )19خاڵه‌ک ه و لیژنه‌یه‌کى
په‌رله‌مانى بۆ زوو جێبه‌جێکردنى ماده‌ى ( )140دروستکراوه دیداری
چ�ه‌ت��ر :ده‌وت��رێ��ت کێشه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا گه‌یشتوه‌ته ئاستى لوتکه و له ته‌قینه‌وه‌دایه ،هه‌ر بۆیه شاندی هه‌رێم سه‌ردانى به‌غدادى کرد؟ ـ نه‌خێر به پێچهوانهوه ،ئێمه هه‌وڵماندا ل�ه‌و فرسه‌ته‌دا فشار دروس��ت بکه‌ین، به‌تایبه‌تى هه‌ندێک الی�ه‌ن��ى سیاسی گ���ل���هی���ی���ان ل����ه ک����ورد ب���ه‌ت���ای���ب���ه‌ت���ى ل�ه جه‌نابی بارزانى ده‌ک����رد ،که
فه‌ره‌یدون بێوار شوان محه‌مه‌د ته‌ها، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق له‌سه‌ر لیستى (پارتى) له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا باس لهوه ده‌کات ،که لیژنه‌یه‌کى سیاسى پێکهێنراوه بۆ جێبه‌جێکردنى ( )19خاڵه‌که‌ى کورد ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێت :لیژنه‌یه‌کی په‌رله‌مانیش بۆ زوو جێبه‌جێکردنى ماده‌ى ( )140دروستکراوه، بۆچونیشى وایه: شتێک نه‌ماوه ناوى عێراق بێت...
ده‌ستپێشخه‌رییه‌که ه��ی ئ��ه‌و ب���ووه و ئ�ه‌و دانوسانى ک��ردوه ل ه نێوان ق �هواره سیاسییه‌کاندا ده‌شبێ به‌دواداچوون بۆ کاره‌کان بکات .ک ه وه‌ف��دى کوردیش هات بۆ به‌غداد ته‌نیا ئه‌جێنداى کوردى پێنه‌بوو ،هه‌وڵیدا باسی س�ه‌رج�ه‌م ئهو بابهته هه‌ڵپه‌سێراوان ه ب��ک��ات ،ک�ه ل ه ناو ق �هواره سیاسییه‌کاندا ههیه ،بۆی ه س���ه‌ردان���ى س��ه‌رج��ه‌م ق����هواره سیاسیی ه عه‌ره‌بییه‌کانى کرد ،له‌وێشه‌وه لیژنه‌یه‌کى سیاسی پێکهێنرا ،چونک ه ل� ه وه‌رق � ه ( )19خاڵه‌که‌دا هاتووه هه‌ر کاتێک کێش ه ل�ه ن��ێ��وان ق���هواره سیاسییه‌کان دروس��ت ب��وو ،ئ�ه‌وا لیژنه‌یه‌کى سیاسی پێکدێت بۆ ئه‌وه‌ى چاودێری ئهو خااڵن ه بکات ک ه جێبه‌جێ نه‌کراون .ئێستاش بڕیار وهرگیراوه ک ه لیژنه‌یه‌ى سیاسی ل ه نێوان کورد و ق�هواره سیاسییه‌کانى عه‌ره‌ب دروست بێت بۆ ئه‌وه‌ى ئهو خااڵن ه جێبه‌جێ بکات ،خاڵ ه سه‌ره‌کییه‌کانیش بابه‌تى پێکهێنانى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى سیاسهته ستراتیژییه‌کان و دانى وه‌زاره‌ت ه ئه‌منییه‌کان و مه‌له‌فى پێشمه‌رگه و هه‌ر دوو م��اده‌ى ده‌ستووری ()140 ى تایبه‌ت ب ه ناوچ ه دابڕێنراوه‌کان له‌گه‌ڵ ماده‌ى ()112ى تایبه‌ت ب ه نه‌وت و غازه. چه‌تر :ماوه‌ى حه‌وت ساڵه کێشه هه‌ڵواسراوه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غداد وه‌ک خۆی ماوهتهوه، س�������ه‌ره‌ڕاى ئ�����ه‌وه‌ى چ��ه‌ن��دان لیژنه‌ى بۆ دروست بووه ،ئایا ئهمه نیشانه‌ى ئ �هوه نییه ک�ه حکومه‌تى عێراقی نیازى چاره‌سه‌رکردنى
نییه؟ ـ بێسه‌روبه‌رى حکومه‌تى عێراقى و ره‌وش��ی سیاسی عێراق ره‌وش �ه‌ک �هى وا ئاڵۆز ک��ردوه داخوازییه‌کانى کوردیش تێیدا ئاڵۆز ب��ووه ،عێراق ه�ه‌ر نه‌ماوه، ش��ت��ێ��ک ن��ی��ی� ه ن����اوى ع��ێ��راق ب��ێ��ت له رووى ئ �ه‌م��ن��ى و خ���زم���ه‌ت���گ���وزارى و سه‌ربه‌ستییه‌کان و مافى هاواڵتیانه‌وه. چ�ه‌ت��ر :به‌پێی زان��ی��اری و دات��اک��ان زۆرب���هى پۆسته گرنگه‌کانى که به‌ر کورد که‌وتوون به ده‌ست پارتییه‌وه‌یه، ب��ۆی�ه زۆرب���هى ره‌خ��ن�ه‌ک��ان رووب����ه‌ڕووى به‌رپرس و نوێنه‌ره‌کانى پارتى ده‌بێته‌وه؟ ـ ئ��ه‌گ��ه‌ر ب �ه‌پ��ێ��ی ئیستیحقاقاتى هه‌ڵبژاردن بێت پارتى به ته‌نیا ژماره‌ى کوردسییه‌کانى له‌سه‌ر سه‌رجه‌م قه‌واره س��ی��اس��ی��ی�ه ک��وردی��ی��ه‌ک��ان زی���ات���ره به ئۆپۆزسیۆن و یه‌کێتیشه‌وه ،به‌اڵم له داب �ه‌ش��ک��ردن��ى پ��ۆس��ت�ه‌ک��ان��دا هه‌وڵمان ن���ه‌داوه ئ �ه‌و جیاوازییه له‌نێوان لیسته ک��وردس��ت��ان��ی��ی�ه‌ک��ان ،وات���ه ک��ۆم �هڵ و یه‌کگرتوو و یه‌کێتى و پارتى بکه‌ین. چ�ه‌ت��ر :ئایا هه‌ماهه‌نگى ل�ه نێوان په‌رله‌مانتارانى کورد و وه‌زیر و به‌رپرسه کورده‌کان له به‌غداد ههیه؟ ـ هه‌ماهه‌نگى له‌نێوانمدا ههیه ،به‌اڵم که‌موکورتی ههیه و بێسه‌روبه‌رییه‌ک ه �ه‌ب��وو ،ب���ه‌اڵم پ��اش ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک�هى ه�ه‌م��وو ق���هواره سیاسییه‌کان له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێم ،به‌رنامه‌یه‌ک دانراوه ئێستا هه‌فتانه ئێمه یه‌کتر ده‌بینین. چه‌تر :نورى مالیکى له لێدوانێکیدا ب��اس ل�ه ره‌وان �ه‌ک��ردن��ى هێزى عێراقی ده‌کات بۆ لێدانى پژاک و په‌که‌که له قه‌ندیل ،تاچه‌ند ئاگادارى وه‌ها سیاسه‌ت
و پالنێک هه‌ن؟ ـ ئێمه ههمیشه وتوومانه کێشه‌ى پ���ژاک و پ �ه‌ک �ه‌ک �ه ل �ه ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا کێشه‌یه‌کى ئێرانى و تورکییه و هاتوه‌ته ن��او واڵت��ى ئێمهوه ،ب���ه‌اڵم پاراستنى س��ن��وره‌ک��ان ل�ه رووى ده‌س��ت��وری��ی�هوه له ئه‌ستۆی ده‌وڵ �ه‌ت��ى ن��اوه‌ن��دی��ی�ه .ئ �ه‌وه‌ى ئ��اگ��ادار بم هه‌وڵێک ههیه کێشه‌که ب�ه شێویه‌کى دیپلۆماسی چ��اره‌س�ه‌ر ب��ک��رێ��ت ،ئ���ه‌و ه��ێ��زه‌ى ت��ۆ ب��اس��ی لێوه ده‌که‌یت به‌غدادى پێناپارێزرێت ئیدى چۆن ده‌توانێت قه‌ندیل بپارێزێت. چه‌تر :گریمان عێراق ئهو بڕیاره‌یدا و هێرشی کرده سه‌ر قه‌ندیل ،ئایا ئهوه ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان نییه له ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ک��ان و سنووره‌کانى هه‌رێم؟ ـ نه‌خێر ،چونکه پاراستنى سنوورى عێراق له ئه‌ستۆى حکومه‌تى ناوه‌ندییه. ئێمه له‌به‌رده‌م دوو بژارداین یان ده‌بێ حکومه‌تى هه‌رێم سنوره‌که بپارێزێت یان ده‌ب��ێ رێگه بده‌ین حکومه‌تى ناوه‌ندى بیپارێزێت ،به‌اڵم بژارده‌ى سێیه‌م ئهوهیه که سه‌رکردایه‌تى کورد هه‌وڵیداوه به شێویه‌کى ئاشتیانه چارسه‌ری بکات، به‌اڵم ئه‌گه‌ر کێشه‌که چاره‌سه‌ر نه‌کرا ئه‌وا له نێوان دوو هه‌ڵبژارده‌داین یان تۆ یان ئهو. چ���ه‌ت���ر :ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه خ��اڵ �ه‌ک��ان��ى کارنامه‌ى شانده‌که‌ى هه‌رێم بۆ به‌غداد مه‌سه‌له‌ى ماده‌ى ( )140بووه ،که‌چی وه‌ک ده‌بینین له پرۆژه یاسای بودجه‌ى ئه‌مساڵدا بودجه‌ى ته‌رخانکراو بۆ ئهو ماده‌یه که‌مى ک��ردووه له‌چاو سااڵنى رابردوو؟ ـ نه‌خێر وان��ی�ه ،ئێستاش پاره‌یه‌کى
ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
5
باش بۆ م��اده‌ى ( )140ته‌رخانکراوه، ه �ه‌ر خ���ودى ت�ه‌رخ��ان��ک��ردن��ى بودجه‌که ره‌ت��دان �ه‌وه‌ى ئ �ه‌و که‌سانه‌یه که ده‌ڵێن ماده‌ى ( )140به‌سه‌ر چووه .حکومه‌تى ناوه‌ندى ئاماده‌گى ههیه پاره‌ی تریشی ب���ۆ داب���ی���ن ب���ک���ات .ج��گ �ه ل���ه لیژنه ته‌نفیزییه‌که ،لیژنه‌یه‌کى په‌رله‌مانیش پێکهاتووه ب��ۆ چ��اودێ��ری��ک��ردن و زوو جێبه‌جێ بوونى م��اده‌ى ( )140ئێستا ه��اوپ �هی��م��ان��ى ن��ی��ش��ت��م��ان��ى و لیستى عێراقییه‌ش ل �ه ه �ه‌وڵ��ی ئ����ه‌وه‌دان ئهو کێشه‌یه ب �ه ی �ه‌گ��ج��اره‌ک��ى چ��اره‌س �ه‌ر بکرێت. چ�ه‌ت��ر :ده‌وت��رێ��ت ن��ورى مالیکى بۆ هه‌ر وه‌زیر و وه‌زاره‌تێک راوێژکارێکى له ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران دام �ه‌زران��دوه و له بڕیاره‌کانیشدا ناگه‌ڕێته‌وه بۆ راى جێگره‌کانى ،به‌تایبه‌تى که جێگرێکى کورده ،ئایا ئهمه په‌راوێزخستنى کورد نییه؟ ـ ئیهمال کردن نییه ،هاتنى وه‌فده‌که‌ش کافى بوو بۆ ئه‌وه‌ى که ده‌ڵێ حوکمى عێراقی ئه‌گه‌ر به‌و جۆره گوزه‌ر بکات ب �ه‌ره‌و دروستکردنى دیکتاتۆره .بۆیه ئێستا ل��ی��ژن�هی�ه‌ک دروس����ت ب���ووه به ن��اوى لیژنه‌ى (ه��اوس�ه‌ن��گ راگ��رت��ن) لیژنه‌که ده‌ست به‌کار بووه ،هه‌روه‌ها له په‌رله‌مانیش لیژنه‌یه‌کى چاودێری بۆ لیژنه‌ى هاوسه‌نگ راگرتن دانراوه ،ئه‌م لیژنه‌یه له ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه له سه‌ر ئاستى به‌ڕێوه‌به‌ری گشتى تا بریکارى وه‌زی���ر و راوێ��ژک��اره‌ک��ان و س�ه‌رۆک��ى ده‌سته سه‌ربه‌خۆکان چاودێری ده‌کات و به‌پێی ئیستیحقاقاتى ه�هڵ��ب��ژاردن دابه‌شی دهکاتهوه.
«پێشه‌نگه‌کانى هاواڵتى ئازاد ،ژنان و گه‌نجانن»
ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى هاواڵتى ئازاد :سیستمى هاواڵتى ئازاد تاک و کۆمه‌ڵگا له چاوه‌ڕێکردن و خۆدانه ده‌ست ده‌سه‌اڵت رزگار ده‌کات دیدارى
کاروان ئیبراهیم له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر) دا ،عه‌لى محه‌مه‌د ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى هاواڵتى ئازاد و سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى (ژیانى نوێ) باس له کارکردن بۆ جێگیرکردنى سیستمى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان ده‌کات و ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،که ئه‌م سیستمه له جیاتى ده‌سه‌اڵت ،تاک و کۆمه‌ڵگا به بنه‌ما ده‌گرێت. چه‌تر :سه‌ره‌تا ده‌پرسین سیستمى هاواڵتى ئازاد چییه؟ ـ سیستمێکه ل�ه رێ��گ��ای پێکهێنانی کۆمین و ئه‌نجومه‌نی جه‌ماوه‌ری له سه‌ر ئاستی گوند و گ���ه‌ڕه‌ک و شارۆچکه و شاره‌کاندا بۆ نواندن و خستنه‌گه‌ڕی ئ����ی����راده‌ی گ����ه‌ل ل���ه چ���اره‌س���ه‌رک���ردن���ی کێشه‌کانیدا ،ه�ه‌وڵ��دان بۆ په‌یڕه‌وکردنی سیستمی ه��اواڵت��ی ئ����ازاد و ی�ه‌ک��س��ان، ه��ه‌وڵ��دان��ه ب��ۆ ک���ۆک���ردن���ه‌وه‌ی س �ه‌رج �ه‌م تواناکانی گه‌ل ب ه هه‌موو پێکهاته‌کانیه‌وه. واته به جیاوازی ره‌گه‌ز و نهتهوه و ئایین و ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ا و...ه���ت���د ،ل � ه پ��رۆس�هی پێکهێنانیدا ئ��ه‌م سیستمه ئامانجێتی تاکێکی ئ��ازاد و یه‌کسان پێکبهێنێت و کۆمه‌ڵگایه‌کی چاالک که هه‌لومه‌رجی ب���اش ب��ۆ ه��ۆش��ی��اری و ب��ه‌رزک��ردن��ه‌وه‌ی ئاستی ته‌بایی و پێکه‌وه‌ژیانی ئاشتیانه و بوژانه‌وه‌ی ژێرخانی ئابوری بڕه‌خسێنێت و ل �ه س��ای �هی ئ �ه‌م سیستمه‌دا دادوه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی به‌رقه‌رار بێت. چه‌تر :ج��ی��اوازى چییه له‌گه‌ڵ پارتى
سیاسى و رێکخراوى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى؟ ـ سیستمی هاواڵتی ئ��ازاد و یه‌کسان سیستمێکه که هه‌مووان ده‌توانن شوێنی کاریگه‌ری خۆیانی تێدا ببینن ،به پارتی سیاسی و رێکخراوی مه‌ده‌نییه‌وه .واته سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگا ،به‌اڵم رێکخراوی مه‌ده‌نی ،نوێنه‌ری چینێک یان توێژێکن هه‌ندێجار که‌متر به تایبه‌ت له‌م واڵتانه‌ی ئێمه‌دا بۆشایی ماوه و قلیشێکی زۆر که‌وتوه‌ته نێوان ئه‌م حزب و رێکخراوانه و گه‌له‌وه .ته‌نانه‌ت ئهو چین و توێژه‌ش که ئه‌م حزب و رێکخراوانه خۆیان به نوێنه‌ری ده‌زان���ن ،ل� ه الی�ه‌ک��ی ت���رهوه ئ �ه‌م سیستمه زاده‌ی پرۆسه‌یه‌که که هه‌مووان له خواره‌وه بۆ سه‌ره‌وه به‌شدار و خاوه‌ن بڕیار و خاوه‌ن ئ �ه‌رک و مافن .ئ�ه‌م تایبه‌تمه‌ندییه به‌م شێوهیه له حزب و رێکخراوه‌کاندا نابینرێت. به تایبه‌ت که وابه‌سته‌یی و ده‌سه‌اڵتخوازی و به‌رژه‌وه‌ندی په‌رستی هه‌ندێک له حزب و رێکخراوه‌کانی ئیفلیج و بێ به‌رهه‌م کردووه. چه‌تر :هاواڵتى ئ��ازاد چ��ۆن ته‌ماشاى ده‌سه‌اڵت ده‌کات؟ ـ بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان ،هێنده‌ی روو له گه‌ل و پێکهاته چاالکه‌کانیه‌تی، ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت ژن����ان و الوان ،ه��ێ��ن��ده بۆ پ��ای �ه‌دارک��ردن��ی ده‌س����ه‌اڵت و پاراستنی تێناکۆشێت .له بواری به‌ره‌هه‌مهێناندا ئه‌م سیستمه به‌رژه‌وه‌ندى و پێداویستییه‌کانی گ����ه‌ل ب���ه ب��ن �ه‌م��ا وه‌رده‌گ�����رێ�����ت ،ن �ه‌ک به‌رژه‌وه‌ندی که‌مایه‌تی و سود و قازانجی ده‌س��ت �ه و ت��اق��م و ده‌س���ه‌اڵت���ی س���ه‌رووی خه‌ڵک. چ �ه‌ت��ر :ه���ۆک���ارى دام���ه‌زران���دن���ى ئ�ه‌م سیستمه بۆچى دهگهڕێتهوه؟ ـ به جیاوازی بانگه‌شه‌کانیشیانه‌وه واته سه‌رمایه‌داری و به‌ناو سۆسیالیسته‌کان و
پاشکۆکانیان نه‌ک هه‌ر رۆڵی ئه‌وتۆیان له چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان نه‌گێڕاوه، به‌ڵکو خۆیان بوونه‌ته سه‌رچاوه‌ی قه‌یران و قووڵبوونه‌وه‌ی هه‌رچی زیاتری کێشه‌کان، ته‌نانه‌ت خه‌ریکه ئیداره‌ی قه‌یرانه‌کانیشیان له‌ده‌ست دهچێت و کۆمه‌ڵگا به گشتی رووب����ه‌ڕووی ش �ه‌ڕ و ش��ۆڕ و پێکدادانی پێکهاته جیاوازه‌کان و توندوتیژی ده‌بێته‌وه. شۆڕش و راپه‌ڕینه‌کانی ئه‌م دواییه‌ش له واڵتانی عه‌ره‌بی سه‌لماندیان که ته‌نانه‌ت ب��وون��ی ده‌وڵ����ه‌ت ـ ن���ه‌ت���ه‌وه‌ش کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ناکات و بگره توندیان دهکاتهوه و ل �ه س��ای�هی��ان��دا ستمگه‌لی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی، ره‌گ�ه‌زی ،چینایه‌تی ،ئایینی و کلتوری پ�ه‌ره‌ده‌س��ێ��ن��ێ��ت .ل��ه‌م ن��ێ��وه‌ن��ده‌دا سیستمی ه��اواڵت��ی ئ���ازاد ،هیوابه‌خشه ک�ه هێز و متمانه بۆ تاک و کۆمه‌ڵگا بگه‌ڕێنێته‌وه و تاک له چاوه‌ڕێکردن و خۆدانه‌ده‌ستی ده‌س���ه‌اڵت و ق���ه‌ده‌ر و ده‌س �ه‌اڵت��خ��وازی و ملشۆڕی رزگاری بکات و ئیراده‌ی گه‌ل ببێته بنه‌ما بۆ چاره‌سه‌رکردنی هه‌موو کێشه‌کان. چه‌تر :سه‌رچاوه‌ى ئه‌م سیستمه له کوێوه هاتووه؟ ـ جێی خۆیه‌تی لێره‌دا ئاماژه بهوه بکه‌م که له باکوری کوردستان تا راده‌یه‌کی زۆر گه‌لی کوردستان توانیویه‌تی بنه‌مایه‌کی پ��ت�ه‌و دام �ه‌زرێ��ن��ێ��ت ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌کانی ب �ه ده‌س���ت و ب���ازو و ه��زرى پێکهاته ج��ۆراوج��ۆره‌ک��ان��ی و ت��وان��ای��ی خۆبه‌ڕێوه‌بردن ده‌ربخات چیتر چ��اوی له ده‌ستی ده‌وڵه‌ت و تاکه حزب و فه‌رمانده و ده‌س��ت�ه و تاقمێک نه‌بێت .ه��ه‌روه‌ک ئاماژه‌شمان پێدا له ده‌ره‌وه‌ی پێکهاته‌کانی حزب ،ده‌وڵه‌ت و رێکخراوه‌کان ،ژماره‌یه‌کى ب �ه‌ری��ن ل �ه خ �هڵ��ک ه���ه‌ن ک �ه ده‌ی��ان��ه‌وێ رۆڵێکی چ���االک بگێڕن ،ب���ه‌اڵم له‌به‌ر
نه‌بوونی وه‌ها سیستمێک ،توانا و هێزیان کاریگه‌ری نه‌نواندوه .به پێچهوانهوه به بیانوی جۆراوجۆر ،الواز و بنده‌ست کراون. چ�ه‌ت��ر :پێشه‌نگه‌کانى ئ �ه‌م سیسته‌مه کێن؟ ـ پێشه‌نگه‌کانی ئ �ه‌م سیستمه ژن��ان و الوان����ن .چ��ون��ک�ه ه���ه‌ر دووک���ی���ان دوو پێکهاته‌ی به‌رینی کۆمه‌ڵگان و هه‌ر ی�ه‌ک�ه‌ش��ی��ان ت��ای��ب�ه‌ت��م�ه‌ن��دی خ���ۆی ههیه ب��ۆ پێکه‌وه‌ژیانی ئاشتیانه و چاالکی جۆراوجۆر .مێژووش نه‌خشی هه‌ر یه‌که‌یانی سه‌لماندوه له رابه‌ریکردنی کۆمه‌ڵگا و وه‌رچه‌رخانه مێژووییه‌کان .له کۆمهڵگای کوردستانیشدا س���ه‌ره‌ڕای ئ�ه‌م راستیانه، جێگه‌ى داخه ئه‌م دوو به‌شه به‌رینه هه‌لی به‌شداری و به‌گه‌ڕخستنی توانا و هێزیان وه‌ک پێویست بۆ نه‌ڕه‌خساوه. چه‌تر :ئایا ئاسته‌نگى دێته رێ��ى ئه‌م سیستمه؟ له ئێستادا ئاسته‌نگییه‌کانى ئه‌م سیستمه چین؟ ـ به دڵنیایی ئه‌م سیستمه ئاسته‌نگی زۆری دێته‌ڕێ ،له‌به‌ر ئهوه کارێکی گرنگی ئه‌م جواڵنه‌وه‌یه‌ی ئێمه ده‌بێ په‌روه‌رده‌کردنی به‌رده‌وام بێت و خوڵقاندنی هه‌لومه‌رجێکی ئاسانکار بێت بۆ زیندوکردنه‌وه‌ی هیوا و متمانه و پشتبه‌ستن به خۆ و په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی و گیانی و دروستی ئینسانی نێوان تاک و پێکهاته‌کان .وه‌ک هه‌موو الیه‌کیشمان ئاگادارین ،قه‌یران و ته‌نگ و چه‌ڵه‌مه‌کانی ئێمه قووڵ و زۆر و دوژمنانمان به به‌رنامه کاریان له‌سه‌ر کردوین .له‌به‌ر ئهوهیه که ئێمه ده‌بێ چاوه‌ڕێی ئ��اس��ت �ه‌ن��گ��ی زۆر و زۆرت��ری��ش بکه‌ین، ب����ه‌اڵم به
دڵنیایی توانا و ئیراده‌ی گه‌ل بۆ ئازادی و یه‌کسانی ،پاشه‌کشه به هه‌موو هه‌وڵێکی دزێو و دژ به گه‌ل ده‌کات. چ �ه‌ت��ر :ل �ه‌م سیستمه‌دا چ��ۆن سه‌یرى ژینگه ده‌کرێت؟ ـ ل����ه ئ���ێ���س���ت���ادا ژی���ن���گ���ه دوچ������اری پیسبوونێکی زۆر ب��ۆت �هوه .ه �ه‌ر له‌به‌ر ئهمهشه ئه‌م سیستمه گرنگییه‌کی زۆر ده‌دات به پاراستنی ژینگه و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی به‌ها سودمه‌ند و پیرۆزه‌کان ،ئه‌مه‌ش به به‌رزکردنه‌وه‌ى هۆشیارى تاک. چ�����ه‌ت�����ر :ه���ه‌ر شتێکى تر بته‌وێت بیڵێیت؟ ده‌م�����������هوێئ��������هوه ب���ڵ���ێ���م ک �ه دام������ه‌زران������دن������ی وه‌ه���ا سیستمێک به‌گه‌ڕخستنی هێز و توانای به‌رینی گ�ه‌ل��ی ده‌وێ���ت .له بچوکه‌وه تا گه‌وره، کاتی ده‌وێ ،گیانی
خۆبه‌خشی و ره‌ت��ک��ردن�ه‌وه‌ی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی پ��ه‌رس��ت��ی و خ��ۆب �ه‌زل��زان��ی��ن��ی ده‌وێ�����ت. به‌رقه‌رارکردنی دادوه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی له دێرزه‌مانه‌وه دروشم و ئامانجێکی به‌رزی مرۆڤایه‌تی ب��ووه .جێی خۆیه‌تی ئێمه‌ش به خستنه‌سه‌ر پێی وه‌ه��ا جواڵنه‌وه‌یه‌ک، رۆڵ���ی ک��اری��گ �ه‌ر ب��گ��ێ��ڕی��ن ل �ه الب��ردن��ی سه‌رجه‌م ئاسته‌نگه‌کاندا .به‌و هیوایه هه‌موو راگه‌یاندکاره‌کانیش له پرۆسه‌ی پێکهێنانی وه‌ه���ا سیستمێکدا رۆڵ���ی چ��االک��ان �هی خۆیان بگێڕن و ئ�ه‌و ت��اک و ک��ۆم �هڵ��گ��ا ه��اوس �ه‌ن��گ و چ�����االک�����هی ک �ه ئێمه باسی ده‌که‌ین ئ���ه‌وان���ی���ش ب��ی��ک�ه‌ن�ه ئامانج و مه‌به‌ستی خۆیان.
کوردستانی
ــه‌وه‌ییدا ده‌بێت خۆمان رازی ببین نه‌ک داگیرکه‌ران بکرێت بزانین کێ ئامادهیه و کێ ئاماده نیه. چه‌تر :په‌یوه‌ندى نێوان هێزه کوردییه‌کان له ئێستادا چۆن ده‌بینن؟ ـ��ـ پ��ه‌رش و ب�ڵاوی�ه‌ک��ى زۆر ل�ه نێوان ه��ێ��زه‌ک��ان��ى رۆژه������ه‌اڵت و ب���اش���وردا ههیه ،ئ�ه‌وه‌ش هۆکاره‌که‌ى حزبه ،که له‌مکاته‌دا پێویسته کورد یه‌ک بگرێت بۆ دروستکردنى ده‌وڵه‌تى کوردى نه‌ک په‌رش و باڵو ببنه‌وه .ههرچهنده حزب زۆر ب��ن ده‌ب��ێ��ت ی��ه‌ک ق��ب��وڵ بکه‌ن. له باشور که حکومه‌ت ههیه راسته گه‌نده‌ڵى ههبووه ،به‌اڵم به چاکسازى ده‌توانرێت کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێن. ل�ه ب��اک��ور ح��زب�ه‌ک��ان یه‌کیان گرتووه ح��ره‌ک�هی�ه‌ک��ى ب��اش ده‌چ��ێ��ت�ه پێشه‌وه، به‌اڵم له باشور ئهو یه‌کگرتنه نیه بۆیه دوژم��ن زه‌ف��ه‌ر ده‌ب��ات و ده‌ڵێت ده‌بێت ئااڵى کوردستان بێته خواره‌وه. چه‌تر )KNK( :بڕیارى داوه ک ه (22 و )23ى ئه‌م مانگه کۆبوونه‌وه‌ى راوێژ
ههیه ،ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت ئهو کۆنفرانس ه نه‌ته‌وه‌ییه بکه‌نه کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى ئ��هوه ب �ه‌و ه�ه‌م��وو بیر و ب����اوه‌ڕه‌ى که ههیانه ئهوه ده‌توانرێت له‌و کۆنگره‌یه جێگره‌وه‌یه‌کى باش په‌یدا ده‌بێت .من به‌راشکاوى ده‌ڵێم له کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى ک��وردس��ت��ان بیرى کوردستانى گ �هوره ههیه و ده‌بێت ئهو رۆژه هه‌ربێت. چه‌تر :کام هێزى سیاسى کوردستان زیاتر ل �هوه بهرپرسیاره که کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى نابه‌سترێت؟ ــ ئێمه ک��ار له‌سه‌ر ئ �هوه ده‌که‌ین که ئهوه خه‌تایى کێیه بۆچى وایه و تاکه‌ى به‌و شێوهیه ده‌مێنێته‌وه ،ئێمه ده‌مانه‌وێت بزانین کێ حازر ده‌بێت یان کێ حازر نابێت ،چونکه ده‌بینین کوردستان دوو ح��زب حوکمرانى ده‌ک��ات که کێشه‌ى ت��ێ��ده‌ک �ه‌ن ب��ۆی �ه پ��ێ��وی��س��ت�ه ب �ه‌راس��ت��ى به‌هه‌موو الیه‌ک فیداکارى بکرێت و شه‌هید بدرێت بۆ ئه‌وه‌ى ئهو کوردستانه ئ��ازاد بکرێت .بۆیه ده‌بێت راوێژکارى
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
7
ببه‌ستێت ئهوه چۆنه و ئامانجتان له‌م راوێژه چییه؟ ــ ئێمه ده‌مانه‌وه‌ێت پێکه‌وه دابنیشن و قسه بکه‌ین و بزانین ئهو ناهه‌مواریانه‌ى رویانداوه دووباره نه‌بنه‌وه .لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌سه‌ر بکرێت و ده‌نگێک هه‌بێت که ئه‌وروپا ئاگادار بکاته‌وه که میلله‌تێکى یه‌کگرتوین و له شاخ و له شار و له چ���وار ب�ه‌ش��ى ک��وردس��ت��ان هاتونه‌ته‌وه ی��ه‌ک .ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش �ه رێ و شوێنێک ه �ه‌ب��ێ��ت ب���ۆ ئ�����ه‌وه‌ى ه���ه‌رچ���ى زوت����ره کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى ئه‌نجام بدرێت، چونکه ده‌رف���ه‌ت ن�ه‌م��اوه و دره‌ن��گ�ه و نابێت ئه‌م ده‌رفه‌ته له ده‌ست بچێت.
ه کۆڵبه‌رى سه‌ره‌ڕاى مه‌ترسیه‌کان ژنانیش رووده‌که‌ن ئاماده‌کار گه‌الوێژ مێهفه‌ر
سه‌ره‌راى به‌رزبوونه‌وه‌ى کوشتنى کۆڵبه‌رانى کورد ل ه الیه‌ن رژێمى ئێرانه‌و ه ژنانیش بۆ په‌یداکردنى بژێوى ژیانى خێزانه‌کانیان رووده‌که‌ن ه ئه‌مکاره، به‌ڕێوه‌به‌رى که‌مپینى کۆڵبه‌رانیش رایده‌گه‌یه‌نێت ئهو که‌سانه‌ى بۆ بژێوى ژیان په‌نا بۆ کۆڵبه‌رى ده‌به‌ن رێگایه‌کى دیکه‌یان بۆ دابینکردنى بژێویان هه‌بێت ئهو کار ه مه‌ترسیدار ه ناکه‌ن. ع��ه‌ل��ى ب����ه‌داغ����ى ،چ����اودێ����رى س��ی��اس��ى و رۆژن��ام �ه‌ن��وس ،ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���هوه ده‌ک���ات: ب �ه‌ر ل ه هه‌موو شتێک دوور که‌وتنه‌و‌ه و به‌گژداچوونه‌وه‌ى کۆڵبه‌ران و کاسبکارانى کوردى پێ پێناس ه ده‌کرێ ،ئه‌ویش نازناوى قاچاخچی ه ک ه ب �ه‌داخ �هوه به هه‌ڵ ه له‌سه‌ر زارى زۆرب �هى خه‌ڵکیشه .ئهو کاسبکار و کۆڵکێشه‌ى ک ه نه‌ک له‌سه‌ر تێرى ،به‌ڵکو به‌هۆى ه �ه‌ژارى و برسێتى خۆى و ماڵ و م��ن��داڵ��ى و ل � ه پێناو ده‌ستخستنى ()10 هه‌زار تمه‌ن گیانى خۆى له‌سه‌ر پێ ده‌ستى داده‌نێ و بۆس ه و که‌مینى هێزه‌کانى رژێم و سه‌ختی هه‌ڵدێر و سه‌رما و سۆڵ و مه‌ترسی ته‌قینه‌وه‌ى مین ل ه ژێر ده‌بڕێ. ناوبراو ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که کوشنى کاسبکارانى کورد پرسى هه‌موو کورده ل ه رۆژهه‌اڵتى کوردستان و ئه‌رکى هه‌موو هێز و الیه‌ن ه سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تى ،مه‌ده‌نى و توێژه جیاجیاکانى کۆمه‌ڵگاى کوردستان ه ک ه له‌و پێناوه‌دا تێکۆشانى به‌کرده‌وه‌یان هه‌بێت.
وتیشى :ده‌بێ رووداوه‌ک��ان له الیه‌ن میدیاى و به‌تایبه‌ت ل ه شاره‌کانى مه‌ریوان ،شنۆ و کوردییه‌وه باڵوبکرێنه‌و‌ه و سیاسه‌ته‌کانى پیرانشار ب ه کۆڵبه‌رییه‌وه خه‌ریکن ،زۆربه‌یان کۆمارى ئیسالمى له‌و په‌یوه‌ندییه‌دا له‌قاو به‌هۆى ئه‌وه‌ى ک ه سه‌رپه‌رشتى بنه‌ماڵه‌کانیان بدرێن .ناوه‌نده‌کانى مافى مرۆڤ به‌تایبه‌ت ده‌ک���ه‌ن و ب��ژێ��وى ژی��ان��ی��ان داب��ی��ن ده‌ک���ه‌ن، حزب ه سیاسیه‌کانى کوردستان به به‌رده‌وامى مه‌ترسى زۆریان لهسهره ک ه سه‌ره‌کیترینیان راپۆرتى پێشێلکارییه‌کان ب ه ئاگاداری کۆڕ گولله‌ى چه‌که‌کانى هێزه‌کانى کۆمارى ئیسالمیه .کاتێکیش ک�ه ده‌ک��وژرێ��ن یا و کۆمه‌ڵه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان بگه‌یه‌نن. راشیده‌گه‌یه‌نێت :بنه‌ماڵه‌ى قوربانیانى ئهو بریندار ده‌بن یان ده‌ست به‌سه‌ر باره‌کانیاندا روداوان�����ه‌ش ن��اب��ێ ل� ه خوێنى رۆڵه‌کانیان ده‌گیرێ هیچ چه‌شن ه مافێک بۆ ئه‌وان خۆشبن ،ده‌بێ ل ه الیه‌ن ئه‌وانه‌وه به‌دواداچوونى و بنه‌ماڵه‌کانیان له‌به‌رچاو ناگیرێ و هیچ یاسایى بۆ ئهو روداوان ه بکرێ و ئهو تاوانان ه یاسایه‌کى کۆمارى ئیسالمى پشتیوانیان لێ بکرێن ه بابه‌تى رۆژان ه و له دادگاکان سکااڵ ناکا. دژى هێزه ئینتیزامی و ئه‌منیه‌تیه‌کان تۆمار عه‌لى چه‌مه‌نگۆلى ،له‌وه‌ش دوا که ماوه‌ى بکرێن و ئ���ه‌وه‌ش ئ�ه‌رک��ى تایبه‌ت ده‌خات ه ئهو چه‌ند ساڵه‌دا به‌رده‌وام به‌ڵگه‌کان بۆمان ده‌رده‌خه‌ن ک ه له‌الیه‌ن به‌رپرسانى پل ه به‌رزى ئه‌ستۆى پارێزه‌ران. راپ��ۆرت��ی پێشێلکاری م��اف��ی م���رۆڤ ل ه ک��ۆم��ارى ئیسالمى ف �ه‌رم��ان��ى کوشتنى ێ کۆڵبه‌ران و کاسبکاران ده‌رده‌ک��رێ ،به‌اڵم رۆژه���ه‌اڵت���ی ک��وردس��ت��ان ل � ه م���اوه‌ی س مانگی ه��اوی��ن��ی ئ�ه‌م��س��اڵ��دا ج�ه‌خ��ت ل �هوه به‌راستى ب ه تاوانێک ک ه کۆمارى ئیسالمى ده‌ک���ات���هوه ک �ه الن��ی��ک�ه‌م ( )31ک���ه‌س ل ه ده‌یکا و ژن��ان و پیاوانى کۆڵبه‌ر سزاکه‌ى ک��وردس��ت��ان ب�ه ده‌س��ت��ی هێزه ئه‌منیه‌تی و ده‌چێژن .ئ�هوه زۆر روون و دی��اره هۆکارى ئینتیزامییه‌کانی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئاوڕنه‌دانه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى ئێران له‌وانه ،ئه‌گه‌ر ک����وژراون ک � ه ( )22که‌سیان کۆڵبه‌ران ئه‌وان ده‌القه‌یه‌کى روونیان له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌و‌ه و ک��اس��ب��ک��اران��ی ن��اوچ � ه سنورییه‌کانی بۆ به‌ڕێوه‌بردنى ژیانیان بۆ دابینبکرێ هیچ کوردستان ب��وون .هه‌ر ل ه ئاکامی که‌مین کات ئاماده‌نین ئهو هه‌موو مه‌ترسیه قبوڵ ن���ان���هوه و ت �ه‌ق �ه‌ک��ردن ل �ه ک��اس��ب��ک��اران و ب��ک�ه‌ن ،ب��ۆ به‌ده‌ستهێنانى پ��اروی �ه‌ک ن��ان، کۆڵبه‌رانی ناوچ ه سنورییه‌کانی کوردستان ناوبراو جه‌ختیکرده‌وه :ده‌سه‌اڵتى نایه‌کسان و پڕ له هه‌اڵواردنى ئێران بناغه‌ى بۆ ئهوه ( )25که‌س بریندار بوون. ه�ه‌روه‌ه��ا له‌نێو کۆڵبه‌ره‌کاندا ژماره‌یه‌کى خۆش ک��ردوه ک ه ئهو ژنانه له کوردستان ب����ه‌رچ����او ل���� ه ژن������ان ده‌ب����ی����ن����رێ ،ع �ه‌ل��ى به‌رده‌وام روو له زیادبوون بن. چه‌مه‌نگۆلى چاالکى سیاسى ،پێیوایه پرسى چه‌مه‌نگۆلى ،ئه‌وه‌شى وت :پێویست ه ئه‌وجۆر‌ه ژن��ان��ى کۆڵبه‌ر پرسێک ه ک� ه زۆر که‌متر ژنانه ک ه له دۆخێکى زۆر دژواردا ژیان ل �ه‌الی �ه‌ن چاالکانى مافى م��رۆڤ ئ��اوڕى ب�ه‌س�ه‌ر ده‌ب���ه‌ن ئ��اوڕی��ان ل��ێ ب��درێ��ت�هوه و ل ه لێده‌درێته‌وه .وتى :ئهو ژنان ه ک ه زۆربه‌یان ل ه الی �ه‌ن ن��اوه‌ن��ده‌ک��ان و به‌رگریکارانى مافى ناوچه سنوریه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان مرۆڤه‌و‌ه باس له کێشه‌کانیان و پێشێلکارانى
هـــه‌واڵــی کوردستانی ( )PYDتورکیا شه‌رمه‌زار ده‌کات
گۆڕێکی به‌کۆمه‌ڵ له ناوچه‌ی ئامه‌د
مافه‌کانیان بکرێ. هه‌وروه‌ها به‌پێى سه‌رچاوه‌کان ل ه ئامارێکدا که کوشتنی کۆڵبه‌رانى ک��ورد له ساڵی ( )2010ده‌خ��ات �ه‌ڕوو ک ه ( )66کۆڵبه‌ر ک��وژراوه و ( )31که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کراون و ( )76که‌سیش بریندار بوون. چ����االک����ان����ى ک��������وردى م���اف���ى م����رۆڤ که‌مپینێکیان به ن��اوى «ن��ا بۆ کوشتنى کاسبکارانى ک��ورد» ب ه مه‌به‌ستى ده‌ست ه �هڵ��گ��رت��ن ل���ه ک��وش��ت��ن��ى ک��ۆڵ��ب �ه‌ره‌ک��ان پێک هێنا ،ئاسۆ پ��ی��رۆت��ى ،یه‌کێک له ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ران��ى ئ�ه‌و که‌مپینه به (چه‌تر)ى رایگه‌یاند :به‌هۆى نه‌بوونى کارگه و شوێنى ک��ار ،خه‌ڵکى ک��ورد به‌تایبه‌تى خه‌ڵکانى ناوچه سنورییه‌کانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان
له‌گه‌ڵ باشورى کوردستان ،بۆ دابینکردنى هه‌بێت هه‌رگیز ئهو کاره مه‌ترسیداره ناکه‌ن. بژێوى ژیانیان په‌نایان بۆ کۆڵبه‌رى بردوو‌ه ب �ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ى ل�ه گ �ه‌وره‌ی��ی ئ �ه‌و که‌سانه‌دا که به‌راى ئێم ه ئه‌گه‌ر مرۆڤه‌کان ناچار نه‌بن ده‌بینرێ ئه‌وه‌ی ه ک ه ئهو خه‌ڵک ه ئاماده‌ن ئهو هه‌رگیز ئهو رێگای ه بۆ دابینکردنى بژێوى سه‌ختی ه بکێشن ،به‌اڵم سه‌رشۆڕى دوژمنانى ژیان هه‌ڵنابژێرن .وتیشى :کۆمارى ئیسالمى نه‌ته‌وه‌که‌مان نه‌بن. به‌ربه‌ست دهخاته به‌رده‌م کاسبکاران و رۆژان ه پیرۆتى ،له‌وه‌ش دوا که ئێم ه هه‌وڵى خۆمان ه �ه‌ر وه‌ک ل �ه میدیاکاندا ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ده‌ده‌ی��ن ،به‌اڵم هیوام وایه کاریگه‌رى باشى چه‌ندین کۆڵبه‌ر ده‌که‌ون ه به‌ر په‌المارى هێزه هه‌بێت ،ههرچهنده کۆمارى ئیسالمى زۆر چه‌کداره‌کانى ئهو رژێم ه و گیانیان له ده‌ست له‌وانه دڕنده‌تره ک ه به‌و که‌مپینان ه ده‌ست ل �ه ئ��ه‌و ک��اران��هى خ��ۆى ه �هڵ��گ��رێ ،ب �ه‌اڵم ده‌ده‌ن. به‌ڕێوه‌به‌رى که‌مپینه‌ک ه ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ئه‌گه‌ر ئێم ه سه‌رکه‌وتوان ه بتوانین ده‌نگى که خه‌ڵک زۆر باش پێشوازى له‌و که‌مپین ه ئ�ه‌و کۆڵبه‌ران ه بگه‌یه‌نینه رێکخراوه‌کانى کردوه .روونه بۆ خه‌ڵک ئهو که‌سانه‌ى بۆ مافى م��رۆڤ و گوێى جیهانیان له‌وانه‌ی ه بژێوى ژیان په‌نا بۆ کۆڵبه‌رى ده‌به‌ن ئه‌گه‌ر گوشارێک بخرێت ه سه‌ر رژێم و کاریگه‌رى رێگایه‌کى دیکه‌یان بۆ دابینکردنى بژێویان خۆى هه‌بێت.
کۆبوونه‌وه‌کان بۆ هێرشکردن ه سه‌ر په‌که‌ک ه بهردهوامه
ڕاپۆرته هه‌واڵ
ئاماده‌کار باران
پارتی یه‌کێتی دیموکراتی ( )PYDبه لێدوانێک ده‌ستێوه‌ردانی تورکیاى له ک��اروب��ارى سوریا شه‌رمه‌زار کرد که ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی سوریا له ده‌ره‌وه‌ی واڵت چۆته ژێر ب��اری گۆشار و مه‌رجه‌کانی تورکیاوه ،له شاری ئه‌سته‌مبوڵی تورکیا ،ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی سوریا له ده‌ره‌وه‌ی واڵت راگه‌یه‌ندرا زۆرێ��ک له الیه‌نه‌کانی ئۆپوزسیۆنی سوریاى ده‌ره‌وه‌ی واڵت و نزیکه‌ی له سه‌دا ()50ی بزتنه‌وه‌ی ئیسالمی سوریاى تێدا بوو)PYD( ، ده‌ڵێت «هه‌ندێک زانیاری دزه‌یان کردوه که ئاماژه به یه‌که‌مین گۆشار و مه‌رجه‌کانی ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا له دیداره‌کانی له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆنی سوریادا ده‌ده‌ن ئێمه وه‌ک ( )PYDپه‌یوه‌ندیمان به هه‌ندێک له الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆنه‌وه کرد ،به‌اڵم خۆیان له واڵم دانه‌وه دزیه‌وه، ده‌وڵه‌تی تورکیا مه‌رجه‌کانی خۆی به‌سه‌ر الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆندا سه‌پاندوه ،که پابه‌ندبوون به رێکه‌وتننامه‌ی ئه‌ده‌نه‌ی ساڵی ( )1998که له‌نێوان تورکیا و رژێمی به‌عسدا مۆر کراوه و مه‌رجی دیکه‌ى خۆیان که قبوڵ نه‌کردنی مافی کوردان و ئاسته‌نگکردنی کاری سیاسی پار‌ته‌کانیان به‌تایبه‌تی ()PYDیه«.
گۆڕێکى به‌کۆمه‌ڵ ل ه ناوچه‌ی «هێنێ»ی سه‌ر ب ه ئامه‌د ،که ته‌رمی نۆ گه‌ریالى په‌که‌که‌ى تێدابوو دۆزرای���هوه .ساڵی ( )1999له گوندی «سه‌لێ» له ناوچه‌ی «هێنێ»ی س�ه‌ر ب ه ئامه‌د له نێوان سه‌ربازانی سوپای تورک و گه‌ریالکانی په‌که‌که‌دا شه‌ڕ هاتوه‌ت ه ئاراوه و نۆ گه‌ریال ک ه چواریان ژن بوون له‌و شه‌ڕه‌دا گیانیان ل ه ده‌ستداوه .ئهو کاته خه‌ڵکی گ��ون��دی «س �ه‌ل��ێ» ده‌چ��ن �ه بنکه‌ى ج�ه‌ن��درم�هی ن��اوچ�ه‌ک�ه و داوا ده‌ک���ه‌ن ت�ه‌رم��ی گ�ه‌ری�لاک��ان ب ه خ��اک بسپێرن ،ب���ه‌اڵم ل �ه الی���ه‌ن ب�ه‌رپ��رس��ی بنک ه سه‌ربازییه‌که‌و‌ه رێگه‌یان لێ ده‌گیرێت .النى که‌م ت �ه‌رم��ی ( )17گ �ه‌ری�لای پ�ه‌ک�ه‌ک� ه ل �ه‌و گ���ۆڕه‌دا شاردراوه‌ته‌وه .له‌و هه‌رێمه هه‌تا ئێستا پێنج گۆڕی به‌کۆمه‌ڵ دۆزراوه‌ت �هوه ،به‌اڵم مۆڵه‌تی هه‌ڵدانه‌وه‌ی ئه‌م گۆڕان ه ن���ه‌دراوه .له‌الیه‌کى ت��رهوه هاواڵتیانی شاری به‌دلیسیش رایانگه‌یاند که ل ه هه‌موو گوند، ناوچ ه و شارۆچکه‌ی ،ش��اری به‌دلیس ،ئاسه‌وار و گ��ۆڕی ب ه کۆم هڵ هه‌ی ه که پێیانوای ه ()300 گۆڕی به‌کۆمه‌ل ههیه.
جموجۆڵی دیپلۆماسی و پیالنگێڕی بۆ هێرشکردن ه سه‌ر بنک ه و باره‌گانى په‌که‌ک ه ل ه نێوان تورکیا و عێراقدا بهردهوامه .له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ،وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق هۆشیار زێباری ،دوای ئه‌وه‌ی له‌گه ڵ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی تورکیا ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو کۆبۆوه ،رایگه‌یاند ک ه ل ه بابه‌تی په‌که‌که‌دا ،رێ و رێباز و میکانیزمی جیاواز به‌کار دێنن .دوای ئه‌وه‌ی هه‌ردوو وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق، هۆشیار زێباری و تورک ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو ل ه باڵه‌خانه‌ی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی تورکیا ل ه ئه‌نقه‌ر ه کۆبونه‌و ه و وه‌اڵمی پرسیاری رۆژنامه‌نووسیان دایه‌وه. داوود ئۆغلو ،رایگه‌یاند :بابه‌ته‌کانی هه‌رێمه‌که و تێکۆشان ل�ه دژی پ�ه‌ک�ه‌ک�ه ،ب��ب��ووه رۆژه‌ڤ��ی دیداره‌که و له بابه‌تی پێشکه‌وتنه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا تورکیا و عێراق هه‌مان بۆچونیان ههیه. داوود ئۆغلو داواشی کرد که ئه‌نجومه‌نی ئاسایشى نێوده‌وڵه‌تی له‌م بابه‌ته‌دا له تورکیا کۆببێته‌وه و له‌وێش چه‌ندین بابه‌ت ،گفتگۆی له‌سه‌ر بکرێ و په‌یمانیش واژۆ بکرێن. داوود ئۆغلو وتیشی که ئ�ه‌و بابه‌ته‌ی که پتر له‌سه‌ری رێکبکه‌ون ،تێکۆشانه له دژی په‌که‌که
و داواش��ی کرد که حکومه‌تی عێراق ،له دژی په‌که‌که هه‌ڵوێستێکی روون نیشان بدات .ئه‌گه‌ر عێراق کۆنترۆڵی خاکی خۆی بکات ،ئه‌وکات مه‌ترسی له‌سه‌ر تورکیا نامێنێت و پێویست به هێرشى ده‌ره‌وه‌ی سنوریش ناکات .ئه‌وى پێویستیشه بیگرینه به‌ر له دژی عێراق نییه .وه‌زیرى ده‌روه‌ى تورکیا ،رایگه‌یاند که کردنه‌وه‌ی ده‌رگایه‌کی تری سنور تاوتوێ کراوه. چاودێرانى سیاسى ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن که تورکیا له په‌یوه‌ندى چڕدایه له هه‌رێمه‌که‌دا له الیه‌ک ده‌یه‌وێت هه‌یمه‌نه‌ى خۆى به‌سه‌ر سوریادا بسه‌پێنێت و ده‌شیه‌وێت گورزێکى سه‌ربازى له په‌که‌که بدات تا پتر ده‌ستى وااڵبێت له‌و بارودۆخه‌ى رۆژهه‌اڵتى ن��اوه‌ڕاس��ت ،ده‌شیه‌وێت ب�ه‌م گ��ورزه سه‌ربازییه له
کایه‌ى سیاسیدا په‌که‌که سازش بکات. پاشان هۆشیار زێباری رایگه‌یاند که له نێوان هه‌ر دوو واڵت��دا په‌یمانی گرنگ ههیه و ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات که بوونی په‌که‌که ل ه سه‌ر خاکی عێراق ره‌وا نییه. زێباری وتیشی :له سه‌ر خاکی عێراق په‌ژاک و په‌که‌که ههیه ،رێکخراوی تریش ههیه ،به‌رپرسیار و په‌یڕه‌وی ئه‌وه‌ش حکومه‌تی عێراقه .له‌م بابه‌ته‌دا هیچ ناکۆکییه‌ک نییه .نوری مالیکی سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق له‌م بابه‌ته‌دا لێدوانی دابوو و له‌سه‌ر ئه‌م بابهته رێکه‌وتنێک ههیه .له‌م بابه‌ته‌دا رێ و رێ��ب��از و میکانیزمی ج��ی��اواز بخرێنه ب��واری کردارییه‌وه .ئێمه به‌هۆی ئهو هاوکارییه‌ی له نێوان هه‌ر دوو ده‌وڵه‌تدا ههیه شادمانین.
کوردستانی
سه‌رۆکى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان :له کۆنفرانسى نه‌تـــــ چه‌تر :کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان ( ،)KNKچ ش��رۆڤ �هی �ه‌ک��ى ب��ۆ ئ�ه‌و ره‌وش�هى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ههیه له دواى شۆڕشى گه‌النى هه‌رێمه‌که ،ئایا ئێوه قۆناغه‌که چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن و چ پرۆژه‌یه‌کتان بۆ پرسى کورد ههیه له‌م دۆخه‌دا؟ ــ پێشتریش ستراتیژى نه‌ته‌وه‌یى ههبووه بۆ مه‌سه‌له‌ى کورد و له‌سه‌ر ئهو بیر و باوه‌ڕه‌ین که کورد ده‌بێت ستراتیژى نه‌ته‌وه‌یى هه‌بێت و ده‌بێت کورد حه‌ره‌که‌یه‌کى گه‌وره‌تر و بیرێکى گه‌وره‌ترى له ئارادا هه‌بێت ،ئێمه هه‌ر خه‌باتى خۆمان ب���ه‌رده‌وام ده‌که‌ین، م���اوه‌ی���ه‌ک ل��ێ��ره ل��ه‌س��ه‌ر ک��ۆن��ف��ران��س��ى نه‌ته‌وه‌یى تێکۆشانى خۆمانکرد ،پێویست بوو هه‌موو به‌شه‌کان و الیه‌نه‌کان به‌شدار بن ،ئهوه له‌کاتێکدا مه‌سعود بارزانى وتى ده‌یکه‌ین ،به‌ڵکو بتوانرایه ئه‌نجامێکى باشى هه‌بوایه .حکومه‌ت و حه‌ره‌که‌تى باشورى کوردستان حکومه‌ت و رێبه‌رایه‌تى ک��وردس��ت��ان ئ�ه‌رک��ێ��ک��ى زۆر ق��ورس��ی��ان
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
6
دیدار
کارزان تاریق
تاهیرى که‌مالیزاده ،سه‌رۆکى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان، له‌م دیداره‌دا ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که به هۆى ئهو جه‌نگه‌ى داگیرکارانى کوردستان دروستیان کردوه وایکرد کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى دوا بکه‌وێت و راشیده‌گه‌ێنێت که حزبه‌کانى باشور و رۆژهه‌اڵتى کوردستان زۆر په‌رشوباڵون و ئه‌مه‌شى به هۆکارى الوازبوونى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى زانى.
نوێنه‌ری (:)PYD
ئامانج له کوشتنی ته‌مۆ په‌رتکردنی ریزی کوردانه
ئه‌م هه‌وڵ ه بۆ دووبه‌ره‌کی دروستکردن ه ل ه نێوان کوردان و چاودێرێکی سیاسیش ئاماژ ه به‌و ه ده‌کات سوریا ل ه پشت ئهو رووداوه‌وه‌یه. پ����اش ت���ی���رۆرک���ردن���ی م��ه‌ش��ع��ه‌ل ت�ه‌م��ۆ که‌سایه‌تی دیاری کورد و ئۆپۆزسیۆنی
ئاماده‌کار سازان تۆفیق
تیرۆرکردنی مه‌شعه‌ل ته‌مۆ کاردانه‌وه‌ی جیاواز به‌دوای خۆیدا ده‌هێنێت و نوێنه‌ری ( )PYDئاماژ ه به‌و ه ده‌کات
لهسهره و له‌مکاته‌دا ده‌بێت هه‌م بۆ نهتهوه و نێونه‌ته‌وه‌یى هه‌وڵ بده‌ن ،له‌پاش ئه‌وه‌ش پێموایه ئهمه کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى به‌رپرس ده‌ک��ات که ک��ارى خ��ۆى ئه‌نجام ب��دات، چونکه پێکهاتووه له زۆرب�هى حزبه‌کان و که‌سایه‌تیه واڵتپارێزه‌کانى کوردستان. چه‌تر :جارێکى تر کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى کورد دواخرا بۆچی ،ئایا ئه‌م دواخستنه چىزیانێک ده‌گه‌ێنێت ،له وه‌ها ره‌وشێکدا پێویست نییه کورد خێراتر بۆ ئهمه بچێته پێشه‌وه؟ ــ به‌ڵێ وای�ه دی��اره من هاتم بۆ باشور مانگێک م��ام��هوه و کۆنفرانسه‌که بڕیاربوو بۆ مانگى ( )11ئه‌نجام بدرێت و له‌گه‌ڵ سه‌رۆکایه‌تى و پارته‌کانى باشور قسه‌م کرد ،که پارته‌کان ئومێده‌واربوون و ح�ه‌زی��ان ل �ه‌وه‌ب��وو ،ئ �هوه دڵخۆشى بوو بۆ هه‌موو الیه‌ک ،به‌اڵم به‌داخه‌وه ئهو شه‌ڕه رویدا که ده‌وڵه‌تانى داگیرکار له‌م ب��ارودۆخ�ه‌دا نزیک ده‌بنه‌وه وه‌ک ئێران و تورکیا .ک�ه پێموایه له‌کاتى شه‌ڕ
و ناخۆشیدا کۆنفرانس ناکرێت ،بۆی ه پێویسته له‌وکاته‌دا ناخۆشى و شه‌ڕ هه‌بوو و داگیرکار ده‌ورى داى و کێشه‌ش هه‌بوو که دنیا له حاڵه‌تى گۆڕانکارى دایه، ئێمه پێویسته له‌وکاته‌دا کۆنفرانس ئه‌نجام ب��ده‌ی��ن .چونکه کۆنفرانسێک ئه‌گه‌ر داگیرکاران رازیبن له‌سه‌رى ئهوه نه‌کرێت باشه ،له کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌ییدا ده‌بێت خۆمان رازی ببین نه‌ک داگیرکه‌ران. چ �ه‌ت��ر )KNK( :ت��اک �هى چ��اوه‌ڕێ��ى به‌شێک له حزب و الیه‌نه‌کانى باشورى کوردستان ده‌کات که هێنه‌ده‌ى هۆکارى دره‌نگکه‌وتنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى کورد ب��وون هێنده هاوکار نه‌بوون بۆ به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یی ،ئایا راستیه‌کان و ئ��اڵ��ۆزى ک��ای�هى سیاسى رۆژه�ه‌اڵت��ى ناوڕاست و به‌تایبه‌ت کوردستان مافى ئ �ه‌وه‌ت��ان ن��ادات��ێ ک �ه ب��ۆ ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان چیتر چاوه‌ڕێى ئهو حزب و الیه‌نانه نه‌که‌ن؟ ـ��ـ ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ی��ان حکومه‌تى
س���وری راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان��ی ئ���ه‌وروپ���ی و ج��ی��ه��ان��ی واڵت���ان���ی ت��ورک��ی��ا و ئ��ێ��ران و رژێمه‌که‌ی ئه‌سه‌د تاوانبار ده‌که‌ن. ن��وێ��ن �ه‌ری پ��ارت��ی یه‌کێتی دیموکراتى ( )PYDل ه هه‌رێمی کوردستان ئاماژه بهوه ده‌کات خۆپیشاندانه‌کان ل ه خۆرئاواى کوردستان رۆژان� ه به‌رده‌وام ه و کورد ل ه
خ��ۆرئ��اوا ده‌ی �ه‌وێ��ت به رێگه‌ی ئاشتیان ه گ��ۆڕان��ک��اری دروس���ت ب��ک��ات ،ب��ه‌اڵم ب ه کوشتنی ته‌مۆ که به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ندێک واڵتی تێدایه ده‌یانه‌وێت کورد رابکێشن بۆ توندوتیژی. حسێن ک��ۆچ��ه‌ر ،ن��وێ��ن �ه‌ری ()PYD وتیشی :ئه‌وکه‌سانه‌ی له پشت کوشتنی (مه‌شعه‌ل ت �ه‌م��ۆ)وه‌ن ئامانجیان ئه‌وه‌ی ه دووب���ه‌ره‌ک���ی ل �ه ن��ێ��وان ک����وردان دروس��ت بکه‌ن و شه‌قامی ک��وردی به ئاراسته‌ی توندوتیژی دژی رژێمی ئه‌سه‌د بجوڵێنن. هه‌روه‌ها ناوبراو راشیده‌گه‌یه‌نێت له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی هێشتا روون ن��ی� ه ک��ێ له‌پشت ش �ه‌ه��ی��دک��ردن��ی (ت����ه‌م����ۆ)وه‌ی����ه ،ب���ه‌اڵم گ��وم��ان�ه‌ک��ان زی��ات��ر رووب����ه‌ڕوی تورکیا ده‌ب��ێ��ت �هوه ک � ه «ئ��ام��ان��ج��ی په‌رتکردنی ری��زی ک��وردان�ه« و هه‌ر وه‌ک ده‌یه‌وێت رژێمه‌که‌ی ئه‌سه‌د ب ه زوویی له‌ناوبچێت و کورد دوور بکه‌وێته‌وه ل ه خۆرێکخستن بۆ دوای ئه‌سه‌د. م��ح �ه‌م �ه‌د ح �ه‌م��ۆ ،چ���اودێ���ری سیاسی خ���ۆرئ���اواى ک��وردس��ت��ان ب���اس ل �ه ه�ه‌وڵ� ه ب�ه‌رده‌وام�ه‌ک��ان��ی ته‌مۆ ده‌ک���ات و وت��ی: مه‌شعه‌ل ته‌مۆ که‌سێکی تێکۆشه‌ربوو‌ه و هه‌رگیز سازشی نه‌کردووه بۆ رژێمی س��وری��ا ،و ل � ه س��اڵ��ی ( )2005ت�هی��اری موسته‌قبه‌لی ک���وردی دام �ه‌زران��د و ل ه ساڵی ()2008هوه زیندانی ک���راوه به‌م دوای��ی � ه ب � ه لێبوردنی گشتی ئ��ازادک��را و پاشان له هه‌وڵه‌کانی ب �ه‌رده‌وام بوو بۆ یه‌کڕیزی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ب ه کورد و عهرهبهوه تا رۆژی شه‌هیدکردنی.
که‌سایه‌تی هه‌فته ئۆجه‌الن دوای (78
)
ب���ک���ات ب���ۆی���ه رێ��گ �هی ل �ه دی���داره‌ک���ان گ��رت��ووه. ئ��ۆج�ه‌الن ده‌ڵ��ێ��ت« :الی ئێمهوه پرۆسه‌که کراوه‌یه و دانه‌خراوه». ئ������ۆج������ه‌الن ،ل����ه‌ب����اره‌ى چاره‌سه‌ری پرسی کورد رای���گ���هی���ان���دوه :ه���ه‌وڵ ده‌ده‌ی����ن رێ ل �ه رشتنی خوێن بگرین ،بۆ ئه‌وه‌ش داوای ل �ه ح��ک��وم�ه‌ت و ده‌وڵ �ه‌ت ک��ردوه که باش ل���هوه تێبگه‌ن و ل���ه‌وه‌دا هاوکار بن و له جدییه‌تی باردودۆخه‌که تێبگه‌ن. هه‌روه‌ها ئۆجه‌الن له باره‌ی نوسه‌ره‌کانى تورکیاوه دوا وتى :هه‌موو نوسه‌ر و گۆشه‌نوسه‌کان سه‌رچاوه‌ی بنبه‌ست ب��وون به ئێمهوه ده‌به‌ستنه‌وه ،ب �ه‌اڵم ئێمه پرۆسه‌که‌مان بنبه‌ست نه‌کردوه ،ده‌بێ نوسه‌ره‌کان ئاماژه به راستیه‌کان بکه‌ن ،ئهو ج��ۆره نوسینانه هیچ هاوکاری ئاشتی ناکات. ئۆجه‌الن ،ئاماژه‌ى بۆ شه‌ڕه‌کانیش کرد و رایگه‌یاند «ده‌ب���ێ ح��ک��وم�ه‌ت و ده‌وڵ����ه‌ت ب��ۆ راوه‌س��ت��ان��دن��ی فرمێسکی دایکانی گ�ه‌ری�لا و س�ه‌رب��از ئیتر با ب�ه‌ج�ه‌س��اره‌ت�هوه هه‌ڵسوکه‌وت ب��ک�ه‌ن ،ناتوانن به‌و نه‌خشه‌یه ک��ورد ل�ه ن��اوب �ه‌رن ،چ �ه‌ن��ده‌ی ویستیان به‌سه‌رماندا هاتن ،چه‌ندی تریش ده‌یانه‌وێ با به
حه‌مۆ ،ره‌ت��ی ده‌ک��ات �هوه تورکیا ده‌ستی هه‌بێت له تیرۆرکردنی ئهو سه‌رکرده‌یه‌دا و رایگه‌یاند «ب�ه بۆچونی من تورکیا ده‌ستی نیه له شه‌هیدکردنی ته‌مۆ ،چونک ه هیچ سودێک لهوه نابینێت به پێچهوانهوه رژێمی سوریا به به‌رپرس ده‌زانم ،چونک ه ت�ه‌م��ۆ ئ�هڵ��ق�هی پ �هی��وه‌ن��دی ب��وو له‌نێوان ئۆپۆزسیۆنی سوری ب ه کورد و عهرهبهوه، بۆیه سوریا هه‌وڵی داوه له‌و رێگه‌یه‌و‌ه ئهو پردی په‌یوه‌ندی ه بپچڕێنێت». ه��ه‌روه‌ه��ا ل �ه‌الی �ه‌ک��ی ت���رهوه رێ��ک��خ��راوی ل��ێ��ب��وردن��ی ن��ێ��وده‌وڵ��ه‌ت��ی (ئه‌منیستی ئینته‌رناشناڵ) ،ده‌رب���اره‌ی تیرۆرکردنی مه‌شعه‌ل ته‌مۆ ل� ه به‌یاننامه‌یه‌کدا ک ه سێشه‌مم ه ( )10/12ب�ڵاوی��ک��ردوه‌ت �هوه، رێ��ک��خ��راوه‌ک �ه ب��اس��ی ل����ه‌وه‌ک����ردوه ک�ه: چاالکوانانی سوری ده‌سه‌اڵتدارانی ئهو واڵت �هی��ان ب�ه کوشتنی ته‌مۆ تۆمه‌تبار ک�����ردوه ب���ه‌ه���ۆی ئ���ه‌و رۆڵ�����هی ن���اوب���راو گ��ێ��ڕاوی �ه‌ت��ی ل �ه ک��ۆک��ردن��ه‌وه‌ی ده‌ن��گ� ه ن��اڕه‌زاک��ان��ی که‌مایه‌تی ک��ورد له دژی حکومه‌ت. ماڵکۆڵم سمارت ،به‌ڕێوه‌به‌ری پرۆگرامی خ���ۆره���ه‌اڵت���ی ن����اوه‌ڕاس����ت و ب��اک��وری ئه‌فه‌ریقا ل� ه رێکخراوه‌ک ه ل� ه راپ��ۆرت��ی رێکخراوه‌که‌یدا هێما ب��ۆ ئ �هوه ده‌ک��ات، کوشتنی ته‌مۆ تاوانێکه به خوێنساردییه‌و‌ه ئه‌نجامدراوه و پێویسته ئ�ه‌و که‌سانه‌ی تاوانه‌که‌یان ئهنجامداوه ،ئاشکرا بکرێن و راده‌ستی دادگا بکرێن ،له کاتێکیشدا ئ �ه‌گ �ه‌ر حکومه‌تی س��وری��ا ئ �ه‌و ک��اره‌ی ئه‌نجامدابێت ،ئ �ه‌وا ئ�ه‌و کوشتن ه ده‌بێت ه
په‌ره‌سه‌ندێکی ترسناک ل ه قه‌اڵچۆکردنی دڕندانه. رێکخراوی لێبوردنی نێوده‌وڵه‌تی ئاماژه‌ی به‌وه‌شداو‌ه ک ه تیرۆرکردنی ته‌مۆ ،دوای به‌کارهێنانی مافی ڤیتۆ هات له‌الیه‌ن روسیا و چینه‌وه ،ل ه به‌رامبه‌ر بڕیارێک سه‌باره‌ت ب ه سوریا. به‌شێک ل ه سه‌رچاوه‌کان تورکیا و ئێران ب� ه کوشتنى مه‌شعه‌ل ت��اوان��ب��ار ده‌ک �ه‌ن، رایده‌گه‌ینن که تورکیا بۆ خستنه‌وه‌ى ئ��اڵ��ۆزى ل ه نێوان ک��ورد ئ �ه‌و ک��رده‌وه‌ی �هى ئهنجامداوه و سوپاى قودسى ئێرانیش به‌م ه تاوانبار ده‌کرێت که نایه‌وێت رژێمه‌که‌ى ئه‌سه‌د بڕوخێ ل ه به‌ر ئهمهیه ک ه دژبه‌رى هه‌موو ئهو که‌س و هێزان ه ده‌کات ک ه روو به‌ڕووى ئهو رژێم ه ده‌بێته‌وه. مه‌شعه‌ل ته‌مۆ له‌دایکبووى ساڵی ()1968 ه ،ل ه گه‌نجیه‌و‌ه خه‌باتی سیاسى کردوه و ئه‌ندامی پارتی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی کوردی بووه ،ل ه ساڵی ()2004دا یه‌کێک بووه ل ه سه‌رکرده‌کانی راپه‌ڕینه‌که‌ی خۆرئاوای کوردستان دژی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د ک ه تیایدا زیاتر ل ه ( )200کورد شه‌هید بون، له ساڵی ( )2005ره‌وت��ی موسته‌قبه‌لی دامه‌زراندو‌ه و ل ه ساڵی ( )2008ده‌ستگیر ک��را و م��اوه‌ی سێ س��اڵ زیندانى کرا، مانگی ش�ه‌ش��ی ئه‌مساڵ ئ���ازاد ک��را و داوای لێکرا له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی رژێمی ئه‌سه‌ددا چاوپێکه‌وتن ئه‌نجام بدا ،به‌اڵم ناوبراو ره‌تی کردهوه و ل ه رۆژی هه‌ینی ح �ه‌وت��ی ک��ان��ون��ى ی �ه‌ک �ه‌م ل � ه روداوێ��ک��ی ته‌مومژاویدا تیرۆرکرا.
هـــه‌واڵــی کوردستانی
رۆژ گۆشه‌گیری :له‌سه‌ر قسه‌کانی پێشترم سورم
ئۆجه‌الن پاش زیاتر ل ه ( )78رۆژ لێدوانیدا و رایده‌گه‌یێنێ دوێنێ چیم وتبوو ،ئه‌مڕۆش له سه‌ر قسه‌کانم سورم ،ئه‌گه‌ر ئهو تێکۆشان ه له الیه‌ن ئێمه‌و ه ده‌ستی پێکرد ،ئهو ه چاره‌سه‌ریش له‌گه‌ڵ ئێم ه پێکدێت. ب��راک �هی ئ��ۆج �ه‌الن ،پ��اش ح���ه‌وت م��ان��گ توانی ( )10/12س �ه‌ردان��ی ئیمراڵی ب��ک��ات .محه‌مه‌د ئ��ۆج �ه‌الن ،ب��راى ع �ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن ،ب�ه ئاژانسی (فورات)ی راگه‌یاندوه ئۆجه‌الن له‌سه‌ر بنبه‌ستبوونی پێڤاژۆکه قسه‌ی ک��ردوه و وتویه‌تی :رێگرتن له دی��داره‌ک��ان په‌یوه‌سته به قۆناغه‌که‌وه ،مۆڵه‌ت به دیداره‌کان نادرێت ،بۆیه‌ش دانوسانه‌کان بنبه‌ست ب����ووه ،ئ��اک �ه‌پ �ه ده‌ی���ه‌وێ���ت م��ش �ه‌خ��ۆری سیاسی
کوردستان له حاڵه‌تێکى خه‌ته‌ر دای ه ده‌ب��ێ��ت بتوانێت ب��ااڵن��س وه‌رگ��رێ��ت له نیوان داگیرکه‌ران و واڵتانى ده‌وروبه‌ر و سیاسه‌تى نێونه‌ته‌وه‌یى و له‌ناو نه‌ته‌وه‌ى خۆیشیدا ،چونکه ئ�ه‌گ�ه‌ر نه‌توانێت له‌گه‌ڵ واڵت��ان ی��ان له‌ناو خۆیدا ئهو بااڵنسه رابگرێت ئ�هوه دووب��اره توشى کێشه ده‌بێته‌وه ،چونکه دبینین مالیکى و ئێران و تورکیا چیده‌ڵێن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هه‌موو کورد توانى به‌ئاگابن و چاویان له داگ��ی��رک�ه‌ران بێت ئ �هوه ده‌ت��وان��ن به باشى کاره‌کانى خۆیان رابپه‌ڕێنن .بۆیه ده‌بێت باشور و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان له بیرى میله‌تێکدابن که ه���اوارى دێ��ت ک �ه ده‌ن��گ��ی��ان ده‌ڕوات. کورده‌کانى به‌شه‌کانى تریش ده‌بێت بیر بکه‌نه‌وه ،ده‌بێت هیچ داوانه‌که‌ن و هیچ نه‌ڵێن و هیچیشیان نه‌وێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر هه‌موو به‌شه‌کانى کوردستان له پشت یه‌کبن ئهوه هه‌موو داگیرکه‌ران ناتوانن جاسوسى و ئیتالعاتى خۆیان
بهێننه باشورى کوردستان که ئه‌وکات ه کێشه‌کان ده‌چ��ێ��ت �هوه به‌شه‌کانیتر و ئه‌وانیش پشتگیرى له باشورى کوردستان ده‌ک����ه‌ن ،ئ �ه‌وان��ی��ش ل �ه ب�ه‌ش�ه‌ک��ان��ى تر نائومێد نابن .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا حزبه‌کانى رۆژه��ه‌اڵت��ى ک��وردس��ت��ان بێده‌نگن و دانیشتون و ماونه‌ته‌وه. چه‌تر :هۆکاره‌کانى نه‌به‌ستنى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى بۆ چى دهگهڕێتهوه؟ ــ کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى ساڵى ()1999 ب �ه‌س��ت��راوه ک �ه ب �ه ب���ه‌ش���دارى زۆرب���هى پارته‌کانى کوردى و پارته‌کانى باشورى کوردستان که هه‌موو به‌شداریانکرد، دی���اره ل �ه‌ب �ه‌ر ش���ه‌ڕى ن��اوخ��ۆی��ى پارتى به‌شدارى نه‌کرد ،به‌اڵم یه‌کێتى به‌شدارى ک��رد .کۆنگره‌ى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى ههیه که به‌یاننامه و ئامانج و بیرکردنه‌وه‌ى خۆى ههیه و ستراتیژى ههیه .ئه‌وه‌ى ده‌به‌سترێت کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى ه �هی �ه ل���ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی �ه‌دا له‌گه‌ڵ کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى جیاوازى
سه‌رماندا ب��ده‌ن ،ناتوانن کورد له‌ناو ب�ه‌رن ،گه‌لی ک���ورد س���ه‌رده‌ک���ه‌وێ ،ب�ه رێگرتن ل�ه دی��داره‌ک��ان هه‌ڕه‌شه‌مان لێ ده‌ک �ه‌ن ،تا ئێستا چیم وت��ووه له دیدارکاندا پێداگری له‌سه‌ر ده‌که‌مه‌وه«. ئۆجه‌الن ناڕه‌زایی توندی له به‌رامبه‌ر ئۆپه‌راسیۆنه سیاسی و سه‌ربازییه‌کان نیشانداو وتی :گیراوه‌کان هیچ په‌یوندییه‌کیان به کۆما جڤاکێن کوردستان (که‌جه‌که)وه نییه ،گرتنیان به‌هۆی که‌جه‌که‌وه ته‌نیا بیانوه ،ته‌نانه‌ت نینوکبڕیشیان پێ نه‌گیراوه، ده‌بێ هه‌رچی زووه ئازاد بکرێن. ب��ۆ راوه‌س��ت��ان��ی خ��وێ��ن ،چ��اوه‌ڕێ��ی هه‌نگاونانین، ئه‌گه‌ر ئێمه ده‌ستمان به‌و تێکۆشان ه ک��ردوه ،ئهوه چاره‌سه‌ری له‌گه‌ڵ ئێمه ده‌بێ ،ده‌بێ هه‌موو که‌سێ ئهوه بزانێ و باش مایه‌ی تێگه‌ێشتن بێ .ئۆجه‌الن، وتیشى :حسابی ئهوه ده‌که‌ن که چۆن کۆتایی به کورد بێنن ده‌بێ کوردانی په‌که‌که باش ئهوه لهوه تێبگه‌ن ،کێشه کاتێ گفتوگۆی له‌سه‌ر بکرێ چارسه‌ر ده‌ک��رێ ،له‌م قۆناغه‌دا کلیل له ده‌ستی ئێمه‌دا نییه ،له ده‌ستی کاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵ �ه‌ت دای���ه .گ �ه‌ر ده‌رگ���ا ب��ک�ه‌ن�هوه دی��داره‌ک��ان درێ��ژه‌ی ده‌بێ و له قۆناغی ئاینده هه‌موو شتێک په‌ره‌ی پێ ده‌درێ و رێ له‌سه‌ر قۆناغه‌که ده‌کرێته‌وه چ��ارس �ه‌ری دیموکراتی ب���ه‌دوادا دێ��ت .له‌وانه‌شه شه‌ڕ زیاتر په‌ره‌ی پێ بدرێت ،زیاتر مرۆڤ بمرن، ئامانجی ئێمه رێگرتنه ل �ه‌و ش �ه‌ڕان �ه و ئ �ه‌وه‌ش تاک الیهنه پێک نایه‌ت.
خۆرئاوا هه‌ڵبژاردن و خوێندنگاکانى به‌رده‌وام ه
ه�هڵ��ب��ژاردن��ى ن��وێ��ن�ه‌ر و ک��ۆب��ون �هوه و کۆنفرانس و ک��ردن��ه‌وه‌ى خوێندنگا ل �ه خ��ۆرئ��اواى کوردستان بهردهوامه .رۆژى ()14ى ئه‌م مانگه ته‌ڤگه‌رى جڤاکى دیموکراتى له ش��ارى حه‌له‌ب به به‌شدارى ()3000 که‌س نوێنه‌رى ئه‌نجومه‌نى خۆى هه‌ڵبژارد ،فه‌رها ده‌ری��ک ،به‌ناوى ته‌ڤگه‌رى جڤاکى دیموکراتییه‌وه ئاماژه‌ى بۆ ئهوه کرد که ئێمه هێزى ئه‌وه‌مان ههیه که خۆمان بهڕێوه به‌رین و به‌هێزى سیستمى داگیرکارى رازینابین ،ئهمه یه‌که‌مین جاره کورد له خۆرئاواى کوردستان ده‌توانێت هه‌ڵبژاردنى خۆى بکات ،وتیشى: ده‌بێت سوریا گوێبدات به داخوازییه‌کانى ک��وردان. هه‌ر رۆژى ()14ى ئه‌م مانگه له ناحیه‌یه‌کى نزیک عه‌فرین به ب�ه‌ش��داره‌ى ( )1600ک�ه‌س هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى ته‌ڤگه‌رى جڤاکى دیموکراتى بهڕێوه چوو. هه‌روه‌ها له دێرکا حه‌مکۆش ،خوێندنگا به‌زمانى ک��وردى کرایه‌وه ،به‌م خوێندنگایه‌وه ئهوه شه‌شه‌مین خوێندنگه‌یه ک�ه ب�ه زم��ان��ى ک���وردى ل�ه خ��ۆرئ��اواى کوردستان له‌م ماوه‌یه‌ى دواییدا کراوه‌ته‌وه.
زرێبار له به‌رده‌م مه‌ترسی وشکبووندای ه
به گوێره‌ی ئهو راپۆرتانه‌ی له رۆژنامه‌کانی ئێراندا باڵو بوونه‌ته‌وه ،وشکه‌ساڵی و که‌می ئاو هه‌ڕه‌شه له ده‌ریاچه‌ی زرێباری شاری مه‌ریوان ده‌که‌ن .به گوێره‌ى هه‌وڵێکى ( )NNSROJس �ه‌رۆک��ی ده‌س��ت�هی ژینگه‌یی سه‌رچاوه‌کانی ئاو له پارێزگای سنه له‌م بارهیهوه به رۆژنامه‌نووسانی راگه‌یاند «وشکبوونی ده‌ریاچه‌ی ورمێ ،زه‌نگی مه‌ترسییه‌که بۆ ده‌ریاچه‌ی زرێبار و پێویسته به‌رپرسان و به‌ڕێوه‌به‌ران له پێناو پاراستنی ده‌ری��اچ �هی زرێ��ب��ار هه‌نگاوی سه‌ره‌کی بنێن» .عه‌لی ئه‌کبه‌ر عامری فه‌ر ،وتیشی «رێژه‌ی ئاوی ده‌ریاچه‌ی زرێبار له به‌هاری ئه‌مساڵدا نزیکه‌ی ( )40ملیۆن مه‌تری چوارگۆشه بوو ،به‌اڵم ئێستا ئه‌م رێژه‌یه بۆ ( )28/75ملیۆن مه‌تری چوار گۆشه داب �ه‌زی��وه« ه�ه‌روه‌ه��ا ئیقباڵ محه‌مه‌دی ،نوێنه‌ری ش��اری م �ه‌ری��وان و س �ه‌روئ��اوا له په‌رله‌مانی ئێران، ده‌ڵێت «به‌داخه‌وه تا ئێستا ده‌زگاکانی په‌یوه‌ندیدار به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کی یه‌کگرتوو و گونجاویان نهبووه و ئه‌مه‌ش زۆرجار هه‌ڕه‌شه‌ی جدی بوه بۆ ئه‌م بوارانه».
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
8
زیندوو تا سیستم ل ه سێداره نه‌درێ ژن ناژى uسه‌الح مه‌حمود u
ل��� ه پ �ه‌ن��ت��ای��ى ئ���ه‌م گ����ه‌ردوون����ه‌دا ک ه مرۆڤایه‌تى تووشى دۆخى ناله‌بار بووه و زینده‌وه‌رانیش ل ه دۆخى به‌م ره‌نگه‌دان، مرۆڤ تاوانبار و بهرپرسیاره له‌م دۆخه. ل �ه‌م ت��اوان��ب��اری�هى مرۆڤیشدا پێمباش ه ب��اس ل �ه ژن ب��ک �ه‌م ،ک � ه ت �ه‌واوک �هرى پ��ی��او و ن��ا راس��ت �ه‌وخ��ۆش ت �ه‌واوک �هرى ئه‌م ئیکۆسیستمه‌یه .ژن ب ه گه‌وهه‌رى سروشتى خ��ۆى رۆحێکى هاوسه‌نگى ههیه ،مێژووى سه‌رده‌مى نیۆڵۆتیک سه‌لمێنه‌رى ئ �ه‌م راستییه‌یه ،ک� ه ژن ده‌ت���وان���ێ ن��وێ��ن �ه‌رای �ه‌ت��ى ئابورییه‌کى هاوسه‌نگ و دوور ل ه هاوکێشه‌کانى به‌رژه‌وه‌ندیخوازانه ب ه مه‌به‌ستى قازانج بکات ،واتا ئابورى ب ه مه‌فهومى راست که خزمه‌ت به بنه‌ما ده‌گ��رێ .ئه‌م ه نه ته‌نها له ئابوریدا ،به‌ڵکو ئه‌م روح ه له گشت بواره‌کانى ژیاندا ئاماده‌یى ههیه« ،رۆح��ى ژیانى هاوسه‌نگ»، به‌اڵم ئه‌وه‌ى بۆت ه کێشه ئهوهیه زۆربه‌ى ژنان ته‌نها وه‌ک شکل و قه‌باره‌یه‌کى مادى ماونه‌ته‌وه و داب��ڕان ل ه سروشتى خۆیان( .گه‌وهه‌رى هاوسه‌نگى) لێره‌دا رێ��گ��ا ب��ۆ ئ �ه‌م وت �هی � ه ده‌ک��رێ��ت �هوه ک ه «ژن ،ژن ن��ه‌م��اوه» وات���ا ل � ه رۆح��ى خۆى داب���راوه ،له سه‌ر ئهو بنه‌مایه‌ش ـ ک ه زهنییه‌تى ده‌سه‌اڵتدارى بۆ ماوه‌ى نزیک ب ه ( )5000ساڵ بێت ـ ده‌توانین بڵێین «ئهو ( )5000ه�ه‌زار ساڵ ه ژن ن�ه‌ژی��اوه» ،ئ�هوه به‌م واتای ه نایات ک ه ئه‌م قسه‌یه ب ه ره‌هایى ده‌رب��ڕاوه ،به‌ڵکو ب����ه‌رده‌وام رۆحێکى ملمالنێ ه�ه‌ب��ووه، به‌اڵم له‌م رۆحان ه که‌م بوون. ئه‌وه‌ى ل ه واقیعى ئێستادا بۆت ه کێش ه و رێکخراوه شکیڵیه‌کانى ناو سیستم (ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه) نه‌یانتوانیوه کێشه‌ک ه چ���اره‌س���ه‌ر ب���ک���ه‌ن ،ئ���ه‌وه‌ی��� ه ک��� ه ئ �ه‌م رێکخراوان ه ل ه زهنییه‌تى ئه‌م سیستمه‌دا ت��واون �هوه و چوارچێوه‌ى ئ�ه‌م سیستم ه رێگاى نهداوه مێژوى خۆیان و گه‌وهه‌رى خ��ۆی��ان ب��ن��اس��ن�هوه و ب�����ه‌رده‌وام وه‌ک شکڵى مێین ه دوور له رۆح ماونه‌وه. ئ �ه‌و تێڕوانینه‌ى ک � ه ب��ۆ کێشه‌کانى ژنانیشیان کردووه ،دیسان ب ه دیدێکى م���ادى ب���ووه و ت�ه‌ن��ه��ا وه‌ک ژم���اره، ئامارى کوشتن و خۆسوتاندنه‌کانیان تۆمار کردووه و یا ئه‌وه‌ى ک ه هاتوون وتوویانه «خه‌تاى حکومه‌ت ه تاوانباره‌ک ه ن��اگ��رێ» ،گۆیا ک ه تاوانباره‌ک ه یا ب��ک��وژه‌ک�ه س��زا ب��درێ ئ��هوه کێشه‌که ته‌واو ده‌بێت یا که ئامارى خۆکوشتن و سوتانه‌کان و کوشتنه‌کان چۆت ه سه‌رێ ده‌ستیان ب ه هاوار کردووه .ئه‌م ه ته‌نها بۆ ژن��ان نیی ه پیاوانیش ب�ه‌ده‌س��ت ئه‌م زهنییه‌ته‌و‌ه گرفتارن و هه‌ست ناکه‌ن ل�ه چ جه‌هاله‌تێکدا ده‌ژی���ن ،کێشه‌ى ژن ک��ێ��ش�هى ره‌گ����ه‌ز ن��ی��ی�ه ،کێشه‌ى کۆمه‌ڵگایه ،تێڕوانینى فێمینیستیانه‌ش دادى ئ�ه‌م کێشه‌یه‌ى ن �ه‌دا ،کێشه‌کان له ف��ۆرم و شکڵ و هه‌یکه‌دا نین و نه‌بوون ،ئه‌وه‌ى کێشه‌ى دروست کردووه، زهنییه‌ته و ئ �ه‌وه‌ى ئ��ازادى ده‌به‌خشێت دووباره هه‌ر زهنییه‌ته .ئه‌وه‌ى که ژنانى ناو سیستمى (ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه) درکیان پێنه‌کردووه و خۆیان ل ه دروستکردنى ئ �ه‌م سیستم ه زهنییه‌ت ه ده‌س �ه‌اڵت��داره ک ه ئه‌مڕۆ پیاوێکى به‌رژه‌وه‌ندیخواز تیایدا رۆڵ ده‌بینێت ،خۆدى کێشه‌که‌ى پێکهێناوه .وات��ا ناسینى (ده‌وڵ����ه‌ت ـ نهتهوه) و خۆرزگارکردن ل ه سیستم ه به هه‌نگاوى یه‌که‌مى ئازادى ل ه قه‌ڵه‌م ده‌درێ�����ت .ل � ه ده‌ره‌وه‌ى ئ���ه‌م سیستم ه ده‌توانین سیستم له سێداره بده‌ین .لێره‌دا ده‌توانین نمونه‌یه‌ک ل ه ژن ه کوژراوه‌کان ب ه به‌هانه‌ى (ناموس ،دین )...،هه‌ڵگرین و ئه‌م زهنییه‌ته له سێداره بده‌ین ،ک ه ژنانى له‌سه‌ر ده‌ک��وژرێ��ن یا ناچار ب ه خۆکوشتن ده‌کرێن ،له نمونه‌ى دوعادا زهنییه‌تى (دینى و ناسیۆنالیستى) ل ه نمونه‌ى ش��ادى و ش��ۆخ��ان ،زهنییه‌تى ناموسپه‌رستى ...له س��ێ��داره بده‌ین و کۆتایى ب ه هه‌موو ئهو زهنیه‌تان ه بێت ک� ه ناهێڵێت ژن ب�ه گ �هوه �هرى خۆى بژیت.
شیرین عیبادى له‌سه‌ر ئهو سێ ژن ه قس ه ده‌کات ،ک ه ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر خه‌اڵتى نۆبڵیان وه‌رگرت
«ئه‌م خه‌اڵتان ه ئاگادارکردنه‌وه‌یه‌ک ه بۆ جیهان ک ه ئاگاتان ل ه ره‌وشى نیوه‌ى کۆمه‌ڵگا‌کانتان بێت» رۆیا که‌ریمی و :که‌ژوان عه‌لی
خه‌اڵتی ئاشتی نۆبڵ که به‌نرخترین خه‌اڵتی نێونه‌ته‌وه‌ییه له بواری مافی مرۆڤ و ئاشتی جیهانیدا و باره‌گاکه‌ی له نه‌رویژه ،درا به سێ ژن له کیشوه‌ری ئه‌فریقا و ئاسیا؛ (ئالێن جانسۆن سه‌رلیف) و (لیما گبووی) له واڵتی ئه‌فریقای لیبریا و (ته‌وه‌کۆل عه‌بدولسه‌الم گه‌رمان) له واڵتی یه‌مه‌ن. ئهمه ته‌نیا بهشێکه ل�ه مه‌سه‌له‌که که س��ێ ژن بوونه‌ته خ���اوه‌ن خ�ه‌اڵت��ی ئاشتی نۆبڵ؛ چونکه چاالکانی بزوتنه‌وه‌ی ژنان له‌و ب��ڕوای�ه‌دان هه‌وڵدانی ئه‌م ژنانه و ئهو ئامانجه‌ی بۆى تێده‌کۆشن ده‌توانێ رێگه خۆشکه‌ری ژنانی جیهان بێت. شیرین عیبادی که خۆی به‌هۆى کار و خ�ه‌ب��ات له‌پێناو س���ه‌روه‌ری گ �ه‌ل و مافی م��رۆڤ له ئێران به تایبه‌ت س�ه‌ب��اره‌ت به
مافی ژنان و مندااڵن له ساڵی ()2003دا بوه‌ته خاوه‌ن خه‌اڵتی ئاشتی ،سه‌باره‌ت به‌م بابهته وه‌اڵمى پرسیاره‌کانی رۆیا که‌ریمی، هه‌واڵنێری رادیۆ (فه‌ردا) ده‌داته‌وه. رۆی��ا که‌ریمی :رات��ان چیه له‌سه‌ر پێدانى خه‌اڵتی ئاشتی نۆبڵ به سێ ژنی ئه‌فریقی و ئاسیایی؟ ش��ی��ری��ن ع���ی���ب���ادی :ل����ه‌م ب���اب���ه‌ت���ه‌دا زۆر خۆشحاڵم؛ هه‌م له بواری خودییه‌وه هه‌م له بواری کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه .له بواری خودییه‌وه به‌هۆى ئه‌وه‌ی که له دوای ساڵی ()2004 ل�ه‌گ�هڵ ژن��ان��ى ب���ه‌ره‌وه‌ی خ�ه‌اڵت��ی ئاشتی نۆبڵ( ،کۆمیته‌ی ژنانی ئاشتی نۆبڵ) م��ان دام���ه‌زران���د ،ک�ه ب�ه داخ���هوه مانگی پێشو خاتوو (وانگاری موتا ماتای) خاوه‌ن خه‌اڵتی ئاشتی نۆبڵ ژیانی له‌ده‌ستدا. ئێمه یه‌کێک له ئه‌ندامانی لیژنه‌ی خۆمان له‌ده‌ستدا ،به‌اڵم له م��اوه‌ی یه‌ک مانگدا سێ ئه‌ندامی نوێمان بۆ زی��اد ب��وون ،که من له ئێستاوه ئه‌ندامێتی ئ�ه‌م ژنانه له دامه‌زراوه‌ی ژنانی نۆبڵ که خۆم یه‌کێک له دامه‌زرێنه‌رانیم پیرۆز ده‌که‌م. رۆی����ا ک �ه‌ری��م��ى :خ��ان��م��ی ع��ی��ب��ادی ،به زیادبوونی ئ�ه‌م سێ ژن�ه کۆمیته‌ی ئێوه دهبێته خاوه‌نی چه‌ند ئه‌ندام؟ شیرین عیبادى :کۆمیته‌ی ئێمه له حه‌وت ک�ه‌س پێک ده‌ه��ات ،که ب�ه‌داخ�هوه له‌به‌ر مردنی خاتوو ماتای ،بووینه شه‌ش که‌س که ئێستا له‌گه‌ڵ ئه‌م سێ ژنه ده‌بینه نۆ ک�ه‌س؛ ئهو نۆ ژن�هی که خ��اوه‌ن خه‌اڵتی ئاشتی نۆبڵن له جیهاندا و هێشتا زیندوون. رۆیا که‌ریمى :به رای ئێوه له‌گه‌ڵ زیادبوونی ئه‌م سێ ژنه به‌و که‌سانه‌ی به‌ره‌وه‌ی خه‌اڵتی ئاشتی نۆبڵن ،چ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر ره‌وشی ژنان له جیهان داده‌نێت؟
شیرین عیبادى :به دڵنیاییه‌وه کاریگه‌ری ئ �ه‌رێ��ن��ی داده‌ن���ێ���ت ،چ��ون��ک�ه ئ��ام��ان��ج له هه‌ڵبژاردنی ئه‌م سێ ژنه که دوویان پێکه‌وه ه��اوک��ار ب��وون�ه ئهمهیه ک�ه رای گشتی ئاگادار بێ ژنان دوایین که‌سانێکن که له سوده‌کانی دیموکراسی به‌شدار ده‌بن. بۆیه ئهمه کاتێ له واڵتێکی شۆڕشگێڕ ده‌کرێ یاخود وه‌رچه‌رخانی کۆمه‌اڵیه‌تی روو ده‌دات ،رهنگه مافێک له به‌رژه‌وه‌ندی پیاوان بگۆڕێت ی��ان ده‌ستکاری بکرێت، ب���ه‌اڵم ژن���ان ل �ه دوای���ی���ن راده ئ���ه‌م ج��ۆره مزایا شوێن ده‌گ��رن .هه‌روه‌ها که ئێمه له به‌هاری عه‌ره‌بیشدا شاهیدی ب��وون ،باس له هه‌ڵبژاردنی ئازاد و البردنی دیکتاتۆر و دام�ه‌زران��دن��ی حکومه‌تێکی دیموکرات ده‌کرێت ،به‌اڵم هیچ که‌س به‌م خاڵه ئاماژه ناکات ئایا ره‌وشی ژنانیش باشتر ده‌بێت؟ رۆی���ا ک�ه‌ری��م��ى :ل�ه کۆمه‌ڵگایه‌کدا که
ره‌وشی هیچ واڵتێک باشتر نابێ ،هه‌تا ره‌وشی ژنان له‌و واڵتانه‌دا باشتر نه‌بێت
شیرین عیبادی
ل ه جیهاندا نزیکه‌ی ()155
هیچ کۆمه‌ڵگایه‌ک ته‌ندروست و هیچ حکومه‌تێک دیموکرات نیه ئه‌گه‌ر له‌وێدا ،ژنان له ره‌وشی نایه‌کسانیدا بژین ژن و پیاوی پێکه‌وه شۆڕشیان ک��ردووه، هیچ که‌س باس له‌مه ناکات ،ئایا دیسان ده‌یانه‌وێ ژماره‌ی هاوسه‌گیری زیاد بکه‌ن؟ یان بڕیاره که قه‌ده‌غه بکرێت؟ شیرین عیبادى :کهواته ،ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ی کۆمیته‌ی نۆبڵ زۆر هۆشمه‌ندانه‌یه و ستراتیژیکه ،وات �ه ه��ۆش��داری ده‌دات به جیهان که ره‌وش��ی هیچ واڵتێک باشتر نابێ ،مه‌گه‌ر ره‌وش��ی ژن��ان له‌و واڵتانه‌دا باشتر بێت. رۆی��ا که‌ریمى :له ئه‌نجامدا تا ژن��ان له ئ�ه‌ن��ج��ام�ه‌ک��ان��ی دی��م��وک��راس��ی س��ودم�ه‌ن��د نه‌بن ،ناتوانرێ بوترێت که حکومه‌تێکی دیموکراتیکه؟ ش��ی��ری��ن ع��ی��ب��ادى :ئێمه چ���ۆن ده‌ت��وان��ی��ن حکومه‌تێک ب �ه دی��م��وک��رات ب��زان��ی��ن له ح��اڵ��ێ��ک��دا ک �ه دی���هی دوو ژن یه‌کسانه له‌گه‌ڵ یه‌ک پیاو؟ ئێمه چۆن ده‌توانین
حکومه‌تێک دیموکرات بزانین له حاڵێکدا که شه‌هاده‌تی دوو ژن یه‌کسانه له‌گه‌ڵ شه‌هاده‌تی یه‌ک پیاو؟ دی��م��وک��راس��ی و م��اف��ی ژن دوو ت��ای ت �ه‌رازوی �ه‌ک��ن .کۆمیته‌ی ئاشتی نۆبڵ ل�ه حه‌قیقه‌تدا ل�ه ه�هڵ��ب��ژاردن��ی ئ �ه‌م سێ ژن�ه شایسته ،به جیهان و به‌تایبه‌تی به شۆڕشگێڕانی ئێستا ه��ۆش��دارى ده‌دا که «ئاگاتان له مافی نیوه‌یه‌ک له کۆمهڵگای خۆتان بن ،هیچ کۆمه‌ڵگایه‌ک ته‌ندروست و هیچ حکومه‌تێک دیموکرات نیه ئه‌گه‌ر له‌وێدا ،ژنان له ره‌وشی نایه‌کسانیدا بژین». ب���ۆی���ه ک��ۆم��ی��ت��هی ئ��اش��ت��ی ن���ۆب���ڵ له هه‌وڵدانێکی شایسته‌ی رێزلێناندا سێ ژن���ی وه‌ک����و س��ی��م��ب��ۆل��ی ئ���ه‌م تێکۆشانه هه‌ڵبژاردووه .جارێکی تر ئه‌م هه‌ڵبژاردنه هه‌م له کۆمیته‌ی ئاشتی نۆبڵ و هه‌م له وه‌رگیرانی پیرۆز ده‌که‌م.
چ ده‌کرێن ملیۆن ژن خه‌ته‌نه‌کراون ،رۆژانه‌ش شه‌ش هه‌زار ک
«تەنیا ب ه داکۆکیکردن لە ژنانی سته‌ملێکراو پرسەکان چارەسەر ناکرێ ،به‌ڵکو دەبێ ژنانی سته‌ملێکراو به‌رێکخستن بکرێن»
ئاماده‌کار نه‌جیب ه قه‌ره‌داغی
به گوێره‌ی ئامارێک له جیهاندا ( 130تا )155ملیۆن کچ و ژن خه‌ته‌نه کراون و شه‌ش هه‌زار کچ رۆژانه خه‌ته‌نه ده‌کرێن ،چاالکوانێکی بواری ژنانیش باس لهوه ده‌کات، خه‌ته‌نه‌کردن له سه‌رده‌می فیرعه‌ونه‌کانه‌وه ماوهتهوه. ئ��ەس��ت��ری��د روون����د ،ک��ە وەک ن��وێ��ن��ەری ژن����ان����ی (ک����ۆن����گ����ۆ) ب�����ه‌ش�����داری ل�ه کۆنفرانسێکی نێونه‌ته‌وه‌یی ژناندا کرد له واڵتی ئه‌ڵمانیا ،ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو ،که خه‌ته‌نه‌کردنی کچان له ساڵی ()1350 پێش زانین له سه‌رده‌می فیرعه‌ونه‌کانه‌وه ماوهتهوه ،سه‌ره‌تاش له میسر ئهو دیارده‌یه ب�ه ب �ه‌رب�ڵاوی ل�ه ه�ه‌م��وو جێیه‌کی ئهو واڵت�ه په‌یڕه‌و ک��راوه ،بۆچونێکیش ههیه ک �ه س��اڵ��ی ( )2002پ��ێ��ش زان��ی��ی��ن له میسر خه‌ته‌نه‌کردن بۆ کوڕان و کچانی چینی سه‌ره‌وه ده‌کرا ،به‌اڵم دواتر هه‌موو کۆمهڵگای گرته‌وه و گه‌یشته ئاستێک ئهو ژنه‌ی خه‌ته‌نه نه‌کرایه ده‌وترا پاک نیه و له‌ناو کۆمه‌ڵگا ده‌رده‌کرا و تا کۆتایی ته‌مه‌نی نه‌یده‌توانی هاوسه‌رگیری بکات. وتیشی :ناتوانرێ ئاین بکرێته بیانوو بۆ خه‌ته‌نه‌کردن ،به‌ڵکو په‌یوه‌ندی به نه‌ریتی کۆمهڵگاوه ههیه ،چونکه نه قورئان و نه ئینجیل و نه ته‌ورات باسی خه‌ته‌نه‌ی تێدا نیه ،له هه‌ندێ جێگه‌ی ئه‌فریقا ژنان
دووجار خه‌ته‌نه ده‌کرێن و ته‌نانه‌ت پرۆسه‌ی خ �ه‌ت �ه‌ن �ه‌ک��ردن ( 10ت��ا )30خ��ول�ه‌ک ده‌خ��ای �ه‌ن��ێ ،زۆری���ان ب��ێ به‌نج ده‌ک��رێ��ن، خۆ ئه‌گه‌ر له کاتی خه‌ته‌نه‌کردندا جوڵه بکرێ ،ئهوه خوێن به‌ربونی لێده‌که‌وێته‌وه، ن���ه‌ک ب �ه ده‌رم����ان ب�هڵ��ک��و گ��ژوگ��ی��ا و ئه‌لکهول به‌کارده‌هێنرێ. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو؛ ژن به درێژایی ژیانی ئ��ازاری خه‌ته‌نه ده‌چ��ێ��ژێ ،ه�ه‌م ئ��ازاری ده‌روونی و هه‌م له کاتی هاوسه‌رگیریدا ئ���ازاری جه‌سته‌یی ،ل�ه ئه‌نجامی ئهو خه‌ته‌نه‌یه‌ی که له ئه‌فریقا ده‌کرێ که‌سی خه‌ته‌نه‌کراو چونه سه‌رئاوی (توالێت)ی ( 10تا )15خوله‌ک ده‌خایه‌نێ ،عاده‌ی مانگانه (ریگلی مانگانه) دوو هه‌فته ده‌خایه‌نێ ،بۆن ده‌کات و ته‌نانه‌ت له الیه‌ن هاوسه‌ره‌که‌ی قێزی لێ ده‌کرێته‌وه و دوور ده‌خرێته‌وه. ب����ه گ�����وێ�����ره‌ی ئ����ام����ارێ����ک ک����ه ل�ه کۆنفرانسه‌که‌ی ژناندا خ��رای �ه‌ڕوو «له جیهاندا ( 130تا )155ملیۆن کچ و ژن خه‌ته‌نه ک��راون و ش�ه‌ش ه �ه‌زار کچ رۆژان�����ه خ �ه‌ت �ه‌ن �ه ده‌ک���رێ���ن %10( ،بۆ )%15ی�ه‌ک��س�ه‌ر دوای خ�ه‌ت�ه‌ن�ه ک��ردن ده‌م����رن)%20( ،ی�����ان م���اوه‌ی���ه‌ک دوای خه‌ته‌نه ک��ردن ده‌م��رن ،ئ�هوه کوشتنێکی سیستماتیک و هێواشه له ( )28واڵتی ئه‌فریقا خه‌ته‌نه‌کردنی کچان به‌رباڵوه و به زۆری له واڵت��ان��ی (میسر ،س��ودان، ئه‌ریتیریا ،سۆمال ،گامبیا) و له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌فریقاش له واڵتانی (یه‌مه‌ن ،ئیمارات، سعودیه ،ئه‌نده‌نوسیا ،ئه‌مه‌ریکای التین
له مه‌کسیک) ئهو دیارده‌یه ههیه ،ل ه ئه‌ڵمانیاش ( )30ه���ه‌زار ژن و کچی خ �ه‌ت �ه‌ن �ه ک����راو ه����ه‌ن ،س���ێ ه���ه‌زاری���ش هه‌ڕه‌شه‌ی خه‌ته‌نه کردنیان لهسهره ،که ته‌مه‌نیان له‌ژێر ( )15ساڵیدایه.
ناتوانرێ ئاین بکرێت ه بیانوو بۆ خه‌ته‌نه‌کردن، چونکه نه قورئان، ن ه ئینجیل و ن ه ته‌ورات باسی خه‌ته‌نه‌ی تێدا نیه په‌نابه‌ران له واڵتانی ئه‌وروپاش به پێی داب و ن �ه‌ری��ت��ی ئ���ه‌و واڵت����هی ل��ێ��وه‌ی ه��ات��وون ،بێ له‌به‌رچاوگرتنی یاساکان
و خۆگونجاندن ئهو دیاردانه کاریان پێ ده‌ک���رێ ل �ه‌الی �ه‌ن خ��ێ��زان�ه‌ک��ان�هوه ،به‌پێی لێکۆڵینه‌وه‌ی یه‌کێتی پزیشکان ()%43 ی ئهو ژنانه‌ی که خه‌ته‌نه‌کراون زووتر دووچ��اری نه‌خۆشی ده‌ب��ن .شاره‌زایانیش ل���ه وه‌اڵم�����ی ئ�����ه‌وه‌ی چ���ی ب��ک��رێ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ئهو دی��ارده‌ی�ه؟ ده‌ڵێن: «زۆر به ساده‌یی ده‌بێ سه‌ره‌تا په‌رورده‌ی کۆمه‌ڵگا بکرێ و وشیاری و روشنگه‌ری له نێویاندا پێشبخرێ ،هه‌روه‌ها هاوکاری و پشتگیری پێویسته بۆئه‌وه‌ی که بنه‌بڕ بکرێ ،له هه‌ندێ واڵت خه‌ته‌نه قه‌ده‌غه‌یه له هه‌ندێ واڵت قه‌ده‌غه نیه ،ده‌بێ هه‌وڵ بدرێ له‌و واڵتانه‌ی که قه‌ده‌غه نیه ،به یاسا قه‌ده‌غه بکرێ». ه �ه‌روه‌ه��ا سۆسیۆلۆگ م��ەری��ا مەیس، کە خ��اوەن کتێبی دوایین داگیرکاریە، لە بابەتەکەیدا کە لە کۆنفرانسەکەدا پێشکەشی ک��رد ،وت��ی« :هەموو جۆرە توندوتیژیەکی س��ەر ژن��ان دەب��ێ وەک ق��ڕک��ردن ببینرێ» ئ �ه‌و ب��اس��ی ل��ە نیو س��ەدەی دوای��ی لە کاری فێمینستەکان کرد و وتی :دوژمنانی ژن بە هێندەی ت��ەم��ەن��ی ش��ارس��ت��ان��ی ک���ۆن���ە ،ل��ەس��ەر چەمکی دەس��ت��ەاڵت��داری��ش وت��ی ب��ۆ ژن و پیاو ج��ی��اوازی نیە ،چونکە بەرگی ب���اوک���س���االری ب��ە ب����ەردا دەک�����رێ ،بۆ نمونە س���ەرۆک وەزی��رەک��ەم��ان ئەنجێال مێرکڵ ،ئەویش بە زهنیەتی پیاوساالرانە ه��ەڵ��س��وک��ەوت دەک����ات ،چونکە هێزی ل��ەدەس��ت��دای��ە ،ت��اک��ە رێ��گ��ەی گۆڕینی ئەوەش تێپەڕکردنی دۆخی نایەکسانیە،
ئەوەش بە وەالوەنانی زهنیەتی باوکساری دەبێ. ل��ە ک��ۆت��ای��ی ک��ۆن��ف��ران��س��ەک��ەدا ک �ه له ک��ۆت��ای��ی م��ان��گ��ی ئ�هی��ل��ول��ی راب�����ردودا به‌سترا ،چه‌ندین خاڵی هاوبه‌ش خرایەڕوو، ل�ه‌وان�ه« :پێویستی ژن��ان بە جڤاتێکی گشتی نێونەتەوەیی هەیە ،هەروەها بۆ بەرەنگاربونەوەی قڕکردنی ژن��ان دەبێ میکانیزمێک لە ئاستی نێونەتەوەییدا هەبێ بۆ بەدواداچونی دۆسیه‌ی کوشتن و توندوتیژی سەر ژنان ،گرنگترین خاڵیش خوڵقاندنی میکانیزمی ئەلتەرناتیڤ وەک ه��اوپ��ەی��م��ان��ی ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی بۆ رێ��ک��خ��س��ت��ن��ەوەی ک��ۆم��ەڵ��گ��ا ب���ە پێی پێوەرەکانی یەکسانی ،ئازادی و دادوەری و درێ���ژەدان بە کۆنفرانسی هاوشێوە تا ئەو کاتەی کە لە ئاستی نێونه‌تەوەییدا کوشتن و توندوتیژی سەر ژن��ان وەک جینۆساید دەناسێنرێ». ئ�������ه‌وه‌ش وت�������را :گ��رن��گ��ت��ری��ن ه��ێ��زی بەرهەڵستکار لەناو کۆمەڵگادا ژنن، بەرزبونەوەی توندوتیژی سەر ژنان بەهۆی بەرزبونەوەی ئاستی تێکۆشانی ژنانه، دەبێ ژن بێنە الی یەک و رێکخستنیان لە هەموو بوارێکدا ئاوا بکەن بەهەوڵدان هێزی ژن دەردەکەوێ ،تەنیا گۆڕانکاری لە یاساکاندا بەس نیە ،دەبێ زهنییەتی کۆمەڵگا بگۆڕدرێت ،تەنیا داکۆکیکردن لە ژنێک که سته‌می بەرامبەر کراوە پرسەکان چارەسەر ناکرێ و گۆڕانکاری دروست نابێ ،دەبێ ژنانی سته‌ملێکراو راستەوخۆ به رێکخستن بکرێن.
سه‌رۆکى پێشووى به‌شی کۆمه‌ڵناسی :له که‌سایه‌تى عێراقیدا جۆره توندوتیژییه‌ک (ئاماده‌یى) ههیه دیدار
فه‌ره‌یدون بێوار دکتۆر داود دانیال یوحه‌نا سه‌رۆکى پێشووى به‌شى کۆمه‌ڵناسى زانکۆى سه‌الحه‌دین ،له وه‌اڵمى پرسیاره‌کانى (چه‌تر) له‌باره‌ى (کوشتن و خۆکوشتن)ه‌کان ،له روانگه‌یه‌کى سۆسیۆلۆژى باس له هه‌رێمى کوردستان ده‌کات و ده‌ڵێت سیستم پێویستى به دیراسات ههیه. چه‌تر :زانستى سۆسیۆلۆژی چۆن له حاڵه‌تى (کوشتن) ده‌ڕوانێت و شرۆڤه‌ى ده‌کات؟ ـ چ�ه‌ن��د تێڕوانینێک ه���ه‌ن ب��ۆ راڤ �ه‌ک��ردن��ى (ک���وش���ت���ن) ،ل���ه روان����گ����هى ی �ه‌ک��ێ��ک ل �ه‌و تێڕوانینانه‌و‌ه ده‌کرێ بپرسین ،چ پێوه‌ندییه‌ک ههیه له‌نێوان دی��ارده‌ى گۆڕانى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌گه‌ڵ کوشتن؟ ده‌کرێ بڵێین کوشتن ئه‌نجامى ئهو گۆڕانکاریی‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی‌ه که له‌ناو کۆمه‌ڵگه‌که‌دا رووده‌دات .لێره‌و‌ه ده‌ک��رێ له چه‌مکى (ب��ون��ی��ادى کۆمه‌اڵیه‌تى) بدوێین، چونکه هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک جۆره بونیادێکى کۆمه‌اڵیه‌تى ههیه ،ئهو بونیاده‌ش بریتیی‌ه له چه‌ند سیستمێکى کۆمه‌اڵیه‌تى وه‌ک (سیستمى سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تى و ئ��اب��ووری و خێزانى و ئایینى و )...که بهیهکهوه پابه‌ندن ،ئهو پابه‌ندیی‌ه زۆر گرنگه ب��ۆ ئێمه تاوه‌کو بتوانین جۆره راڤه‌کردنێکى زانستیان‌ه ب��ۆ دی����ارده‌ى کوشتن بکه‌ین. تیۆری سۆسیۆلۆژی ههیه که پێیوایه له‌رێگه‌ى چه‌ند هۆکارێکى ده‌ره‌ک��ى ی��������ان
ن��اوه‌ک��ى ،ی��اخ��ود ب�هی�ه‌ک�هوه و کارلێکردنیان له‌یه‌ک له م�ه‌ودای�ه‌ک��ى زه‌م�ه‌ن��ى دیاریکراو دهبنه هۆی گۆڕانى چه‌ند الیه‌نێکى سیستمه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان .ئ �ه‌م گ��ۆڕان��ى سیستمه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ش ک��اردان �ه‌وه‌ى ده‌ب��ێ له‌سه‌ر گۆڕانى پێکهاته‌ى که‌سایه‌تى تاکه‌کان. چ �ه‌ت��ر :ئ���ه‌م ب��ون��ی��اده ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ی�هى که کۆمه‌ڵگه‌ى ک��وردى هه‌یه‌تى ،ئایا له خودى خۆیدا کوشتن به‌رهه‌م دێنێت؟ ـ کاتێک ده‌ڵێین گۆڕانکاری کۆمه‌اڵیه‌تى ههیه ،ماناى وای �ه چه‌ند فاکته‌رێکى خۆی ههیه ،ئ�ه‌م گ��ۆڕان�ه کۆمهاڵیهتییه زیاتر له ئه‌نجامى ئێستاى کۆمهڵگه نییه ،به‌ڵکو م �ه‌ودای �ه‌ک��ى زه‌م �ه‌ن��ى راب�����ردووى ه �هی �ه ،له‌م روانگه‌یه‌و‌ه ده‌کرێ بوترێت کۆمه‌ڵگه‌ى عێراقی به‌گشتى و کوردستانى به‌تایبه‌تى تووشی چه‌نده‌ها جه‌نگ بووه ،که ئه‌ویش دیارده‌یه‌کى
ده‌بێ پێکهات ه زهنییه‌کانى تاکه‌کان بگۆڕدرێن ،ئه‌م پێکهاتانه‌ش بریتین ل ه سێ ره‌گه‌زى سه‌ره‌کى عه‌قڵی، هه‌ستى و ره‌فتار.
کۆمهاڵیهتییه ،ئه‌م جهنگه یه‌ک له دوا یه‌کان ه کاریگه‌ری ههبووه له‌سه‌ر بونیادى که‌سایه‌تى تاکى عێراقی و کوردستانى. چه‌تر :ده‌توانین بڵێین کۆمه‌ڵگه‌ى کوردستانى کۆمه‌ڵگه‌ى دواى جهنگه ،له‌ماوه‌ى ( )30ساڵدا ()5جه‌نگى گ�هوره رووی���داوه ،کهواته پێتوایه (کوشتن) تێیدا ئاساییه و ئاماده‌گى ههیه؟ ـ ئهو راوبۆچوون‌ه راسته که ده‌ڵێت جه‌نگ وه‌ک دی��ارده‌ی�ه‌ک کاریگه‌رى خۆی ده‌بێت بۆسه‌ر تاکه‌کانى ناوکۆمه‌ڵگه ،له‌رووى کۆمه‌اڵیه‌تى، ده‌روونى ،ته‌نانه‌ت بایولۆژیشه‌وه. چه‌تر :کهواته هێشتا تاکى کوردى بونیادێکى کامڵ و ته‌ندروستى نییه؟ ـ ئێمه دوو گ��ۆڕاوى (سه‌ربه‌خۆ) و (پابه‌ند) م��ان ههیه ،گ���ۆڕاو‌ه سه‌ربه‌خۆیه‌ک‌ه دی��ارده‌ى جهنگه ،گ��ۆڕاوى پابه‌ند ره‌فتارى تاکه‌کانه، چ له‌رووى کۆمه‌اڵیه‌تى و چ له‌رووى ده‌روونى و کارلێکى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه .یه‌کێک له تیۆره‌کانى کۆمه‌ڵناسى پێمان ده‌ڵ��ێ��ت :ئهو ج���ۆره گ���ۆڕاوان���هى وه‌ک ج�ه‌ن��گ چه‌نده‌ها ده‌رهاوێشته‌ى ده‌روونى و کۆمه‌اڵیه‌تى نێگه‌تیڤى ده‌بێت بۆ سه‌ر پێکهاته‌کانى که‌سایه‌تى تاکى ئهو کۆمه‌ڵگه‌یه. چه‌تر :کهواته هێشتا تاکى ک��ورد قۆناغ و زه‌مه‌نى جه‌نگى جێنه‌هێشتووه؟ ـ نه‌خێر ،ده‌ت��وات��ی��ن بڵێین ت��اڕاده‌ی �ه‌ک��ى باش به‌رماوه‌ى ئهو هه‌موو‌ه مه‌ودا زه‌مه‌نیی‌ه رابردووه، ئ���ه‌و ده‌ره��اوێ��ش��ت��ان �ه ،ئ���ه‌و ب��ۆم��اوه ده‌رون��ی��ی�ه نێگه‌تیڤیان‌ه ل �ه که‌سایه‌تى ئ��ێ��م�ه‌دا م��اون، ئه‌مه‌ش وای له‌ئێم‌ه کردووه که جۆره (ئاماده) بوونێکمان هه‌بێت ب�ه‌ره‌و (ره‌فتارى کوشتن). ئهوه تاوانى ئێمه نییه ،چونکه تاکه‌کان کوڕی بونیادى کۆمه‌اڵیه‌تى خۆیانن ،ئ �ه‌م بونیاده کۆمه‌اڵیه‌تییه‌ش له چه‌نده‌ها جه‌نگدا تێپه‌ڕ بووه. چ �ه‌ت��ر :ک �ه‌وات �ه ئ���ه‌و ک��ول��ت��ووره‌ى ک �ه ئێمه ل���ه‌راب���ردوودا ه �ه‌م��ان ب���ووه ،که‌سایه‌تییه‌کى شه‌ڕه‌نگێزى بۆ به‌رهه‌م هێناوین؟ ـ ئه‌وه‌شیان زۆر راسته. چ���ه‌ت���ر :ده‌م�����ه‌وێ ب��پ��رس��م ئ���ه‌م (ک��وش��ت��ن و خ��ۆک��وش��ت��ن)ان�هى ل �ه ک��وردس��ت��ان رووده‌ده‌ن، به‌تایبه‌تى له ئێستادا زیادى کردووه ،بۆ چی ده‌گێڕێته‌وه؟ ـ کۆمه‌ڵناسى پ��ڕ‌ه ل�ه راڤ �ه‌ک��ارى جیاجیاى زانستى بۆ ئ�ه‌م حاڵه‌ته ،ب �ه‌اڵم ده‌ک��رێ دوو گ����ۆڕاو ب �هی �ه‌ک �هوه ب��ب�ه‌س��ت��ی��ن�هوه ،گ���ۆڕاوى دیارده‌یه‌کى وه‌کو جه‌نگ ،گۆڕاوێکى ره‌فتاریى ده‌روونى و کۆمه‌اڵیه‌تى که تاکه‌کانى تووشی چه‌نده‌ها
جه‌نگ ک��ردووه .له‌ناو ئێمه‌ى کورددا شتێک دروست بووه که پێیده‌وترێت (ئاماده‌یی) .له‌ناو که‌سایه‌تى عێراقیدا ج��ۆره توندوتیژییه‌ک (ئاماده‌یى) ههیه. چه‌تر :زانستى سۆسیۆلۆژی چ��ۆن راڤ �هى که‌سایه‌تى و ره‌فتارى بکوژ ده‌کات؟ ـ ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر الیه‌نى خودى که‌سایه‌تى بکوژ قسه بکه‌ین ،ئه‌مه‌ش ده‌مانگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ سه‌ر هه‌مان رێچکه‌ى پێشوو (بونیادى کۆمهڵگه و بونیادى تاکى ک��ورد) ،جه‌نگ کاریگه‌رى خۆی ههبووه له‌سه‌ر تاکه‌کانى ناو کۆمهڵگه، ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ رێچکه‌ى شیته‌ڵکردن بگرینه‌به‌ر بۆ روونکردنه‌وه‌ى بکوژ ،که ده‌ڵێین ره‌گه‌زه‌کانى که‌سایه‌تى ئهو تاکان‌ه له‌رێگه‌ى جه‌نگه‌کانه‌وه به‌ره‌و گۆڕان دهچێت ،لێره‌دا مه‌به‌ستمان ویژدانى کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌روونى ئهو تاکانه‌یه ،بۆیه ئه‌گه‌ر باسی پێکهاته‌کانى که‌سایه‌تى بکوژ بکه‌ین ،ئهوه یه‌کێک له پێکهاته‌کانى ویژدانى کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌رونییه ،که ئه‌مه‌ش بونیاده کۆمه‌اڵیه‌تییه‌ک‌ه دروستى ده‌ک��ات ،کاتێک سیستمه‌کانى ن��او ب��ون��ی��اده‌ک�ه گ��ۆڕان��ک��ارى نێگه‌تیڤى به‌سه‌ردا دێت ،بێگومان کاریگه‌رى ده‌بێ له‌سه‌ر ویژدانی کۆمه‌اڵیه‌تى و ده‌رونى. چه‌تر :لێره‌دا سیستمى پ �ه‌روه‌رد‌ه چ رۆڵێک ده‌بینێ له پێگه‌یاندنى بونیاد و که‌سایه‌تیی ته‌ندروستى تاکه‌کان ،یاخود تاچه‌ند سیستمى په‌روه‌رده‌ى ئێمه ته‌ندروسته؟ ـ ئێمه وتمان بونیادى کۆمه‌اڵیه‌تى له‌چه‌ند سیستمێکى بهیهکهوه په‌یوه‌ست پێکهاتووه، ک �ه‌وات �ه ه �ه‌ر گ��ۆڕان��ک��اری��ی�ه‌ک (ئ �ه‌گ �ه‌ر به نێگه‌تیڤ یان پۆزه‌تیڤ بێت) له هه‌ر یه‌کێک ل �ه‌و سیستمان‌ه رووب����دات ،ئ���ه‌وا ک��اردان �ه‌وه‌ى خ��ۆی ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌س �ه‌ر سیستمه‌کانیتر ،بۆیه سیستمى پ �ه‌روه‌رده‌ش هه‌ر بهشێکه له بونیادى ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى ،ب��ۆی�ه ک �ه ب���اس ل �ه ئ�ه‌زم�هى سیستمى سیاسی ده‌که‌ین ئه‌وا کاریگه‌رى ده‌بێ له‌سه‌ر سیستمى ئابوورى و په‌روه‌رده‌یی. هه‌ڵبه‌ت دوو ج��ۆره سیستمى پ���ه‌روه‌رد‌ه ههیه، سیستمى فه‌رمى وه‌ک قوتابخان‌ه و نافه‌رمى وه‌ک خێزان .بۆیه ده‌ڵێم هه‌وڵى بۆ دراوه ،به‌اڵم تاوه‌کو ئێستا چه‌ند جێبه‌جێ کراوه ،ئه‌وا ده‌ڵێین بۆ پێودانگى هه‌ر شتێک واقیع بڕیار ده‌دات. ئه‌زموون و چاره‌سه‌رى واڵتان پێمان ده‌ڵێن ده‌بێ پێکهاته زهنییه‌کانى تاکه‌کان بگۆردرێن ،ئه‌م پێکهاتانه‌ش بریتین له سێ ره‌گه‌زى سه‌ره‌کى (عه‌قڵی ،هه‌ستى و ره‌فتار). چه‌تر :له‌م ماوه‌یه‌دا حاڵه‌تى کوشتن له کوردستان به‌تایبه‌تى له هه‌ولێر زۆر روویدا ،بۆ نمونه منداڵ دایک و باوکى خۆی کوشتووه ،یان هاوڕێی
خۆی کوشتووه ،ئه‌م حاڵه‌تان‌ه تاچه‌ند پێوه‌ندى به الیه‌نى په‌روه‌رده‌یی و کلتورییه‌و‌ه ههیه؟ ـ ئهمه دهگهڕێتهوه بۆ سه‌ر سیستمى په‌روه‌رده له ناو خێزاندا ،ئێستا ئه‌م سیستمه پێویستى به دیراسات ههیه .ده‌بێ بپرسین ویژدانى تاکه‌کانى خێزان بۆ وایلێهاتووه ،ئاوها به‌ئاسانى کوشتن و خۆکوشتن دێته ئ��اراوه؟ له‌م ره‌هه‌نده‌و‌ه واقیعى خۆمان پێودانێکى سه‌ره‌کیی‌ه بۆ بڕیاردان له‌سه‌ر سیستمى په‌روه‌رده ،چونکه هه‌ر ئه‌م سیستمه‌ش ئهو ویژدان‌ه دروست ده‌کات. چه‌تر :تۆ پێتوایه میدیاى کوردى رۆلی سلبی یان ئیجابی بینیوه له‌مڕووه‌وه؟ ـ میدیا بریتیی‌ه له گۆڕاوێک که هزر و داب و نه‌ریت و به‌ها دهگوازێتهوه بۆناو کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک یان کۆمه‌ڵگه‌یه‌کانى تری مرۆیی به رێگه‌ى ج��ی��اواز ج��ی��اواز ،ل �ه ده‌ره‌ن��ج��ام��دا ،ئێستا له گۆره‌پانى واقیعى خۆمان میدیا هه‌ر دوو رۆڵی دیتووه ،ئه‌مه‌ش پێویستى به دیراساتى زانستی ههیه تا بزانین میدیا چ رۆڵێکى له کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا بینیوه. چ�ه‌ت��ر :ل�ه‌گ�هڵ زی��ادب��وون��ى حاڵه‌تى کوشتن، حاڵه‌تى خۆکوژیش به‌هۆکاری جیاجیا زیادى ک���ردووه ،بۆ نموونه قوتابییه‌ک ب�ه‌س له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له قوتابخان‌ه ده‌رنه‌چوو‌ه خۆی ده‌کوژیت، ی��ان ئافره‌تێک ل�ه‌س�ه‌ر کێشه‌یه‌کى بچوکى خێزانى په‌نا بۆ خۆکوژی ده‌بات ،ئهمانه چۆن لێکده‌ده‌یته‌وه؟ ـ ده‌ب��ێ هه‌ڵوه‌شانه‌و‌ه و لێکترازانێک هه‌بێ له سیستمى پ���ه‌روه‌رده‌دا ،ئه‌گینا ده‌روون��ى ئهو قوتابیی‌ه بۆ واى لێبێت بڕیارێکى ل�ه‌و جۆره بدات ،یان ئافره‌تێک بگات‌ه راده‌یه‌ک بڕیارى خۆکوشتن بدات ،کهواته خه‌له‌لێک له په‌روه‌رده ههیه ،له ماڵیش .ئهو سیستمه فه‌رمیانه‌ش به‌رپرسیارن له دروستکردنى ئهو تاکه. چه‌تر :تاچه‌ند بێکاری کاریکه‌ری ههیه له‌سه‌ر زیادبوونى حاڵه‌تى خۆکوشتن ،به‌تایبه‌تى که له‌م ماوه‌یه‌دا کچێک له‌هه‌ولێر به‌هۆی بێکارییه‌وه خۆی سوتاند؟ ـ چ���ه‌ن���د ت���ی���ۆرێ���ک ه����ه‌ن ج���ه‌خ���ت ل �ه‌س �ه‌ر پێداویستییه‌کانى تاک ده‌که‌نه‌وه ،ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و پێداویستیان‌ه له مه‌ودایه‌کى دوورودرێ���ژ نه‌هاته‌دى یان بۆیان دابین نه‌کرا ،ده‌رنجامى خراپی ده‌بیت بۆسه‌ر تاکه‌کان و کۆمهڵگه به‌گشتى .ل��ێ��رهوه ده‌توانین بخزێین‌ه ن��او پالن و په‌ره‌پێدانى کۆمه‌اڵیه‌تى و ئ��اب��وورى و،... بۆیه الیه‌نى به‌رامبه‌ر له‌کاتى پالندانان ده‌بێ ئاگادارى ئه‌وه‌بێ که ئهو پێداویستیان‌ه زۆر زۆر گرنگن ،ئه‌گه‌ر دابین نه‌کرێ ئ�ه‌وا ره‌فتارى جیاواز دێته کایه‌وه.
له‌به‌رامبه‌ر سیستمدا پێویسته گه‌نجان ئاکادیمیاى دیموکراتیک بونیادبنێن ئاماده‌کار له فارسییه‌وه سه‌الح مه‌حمود هه‌ر مرۆڤێک کاتێک له‌ناو سیستمى کاپیتالیستى ل���ه‌دای���ک ده‌ب���ێ���ت ،ل ه س���ه‌ره‌ت���اى ژی��ان��ی��هوه ده‌ک��ه‌وێ��ت��ه ژێ��ر ت��ه‌وژم��ى ئ���ه‌م ئ��ای��دۆل��ۆژی��ای �هوه .ئ�ه‌م ئایدۆلۆژیایه سه‌ره‌تا له ماڵه‌وه ،دواتر ل���ه م �ه‌ک��ت �ه‌ب و زان���ک���ۆ ل���ه رێ��گ��اى پ����ه‌روه‌ده‌وه ب�ڵاو ده‌ب��ێ��ت�هوه .ه�ه‌م��وو ئهو پ���ه‌روه‌رده‌ی���ه‌ش ی �ه‌ک ئامانجى ههیه، ئه‌ویش ئهوهیه که مرۆڤ به زهنییه‌تى کاپیتالیستى ،گ��ۆش��ت ب��ک��ات و ل ه قالبى بدات ،بێئه‌وه‌ى مرۆڤ هه‌ست به‌م کۆیالیه‌تییه بکات .ئه‌م ئایدۆلۆژیای ه هاوته‌ریب له‌گه‌ڵ ناوه‌نده‌کانى خوێندن له رێگه‌ى راگه‌یا‌ندنانه‌وه ـ که سیستمى ده‌ستى پێگه‌ییشتوون ـ فه‌رهه‌نگ و ئه‌خالقى سیستمى کاپیتالیستى باڵو ده‌که‌نه‌وه و تا لێوارى مه‌رگیش ده‌ست ل �ه م���رۆڤ ب���ه‌رن���اده‌ن .ئ��ام��ان��ج��ى ئ�ه‌م سیستمه ئهوه نییه که ئهو مرۆڤانه‌ى که کۆمه‌ڵگایان پێکهێناوه له دنیاى خ��ۆی��ان و ده‌وروب�����ه‌ر ه��ۆش��ی��ار ببنه‌وه و زان��ی��اری��ی �ه‌ک��ان ب��ک �ه‌وێ��ت �ه خ��زم �ه‌ت ک��ۆم �هڵ��گ��اوه ،ب�هڵ��ک��و زان��ی��اری��ی �ه‌ک��ان ده‌که‌ونه خزمه‌ت سیستمه‌وه .گه‌نجان ب �ه ش��ێ��وازی��ک پ�����ه‌روه‌ده ده‌ک��ری��ن ک ه پرسیار نه‌که‌ن و لێکۆڵینهوه له شته‌کان نه‌که‌ن و ب�ه‌دواى شته‌کاندا نه‌گه‌ڕێن. س �ه‌ره‌ڕاى ئ�ه‌وه‌ى ئه‌م سیستمه جیاوازى چینایه‌تى تێدایه و خوێندنگه‌کانیش له‌م چوارچێوه‌یه‌دان ،به‌اڵم له ئه‌نجامى ه��اوک��ێ��ش �ه‌ک �ه ه��ی��چ ن��اگ��ۆڕێ��ت ئ �ه‌و ئه‌نجامه‌ى که له خوێندنگاکانى چینى ب��ااڵده‌س��ت و ژێ��رده‌س��ت ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ئهوهیه «ه�ه‌ردووک��ی��ان به‌رهه‌مهێنه‌رى ک����ۆی����ل����ه‌ک����ان����ن» .ک�����رداره‌ک�����ان�����ى ک��اپ��ی��ت��ال��ی��س��ت��ى ل���ه گ�����هوه�����ه‌ردا ب ه
ئاشکرایى درکیان پێده‌کرێت .ئامانجى خوێندنیش له‌م سیستمه‌دا تێگه‌ییشتن و تێگه‌یاندن نییه ،به‌ڵکو ئه‌زبه‌ره‌کردن و رۆب��ۆت��ک��ردن��ه .زان��ی��اری��ی �ه‌ک��ان ب ه شێوه‌یه‌کى وشک و ماتماتیکى دوور ل ه لێکدانه‌وه ،ده‌گوازرێنه‌وه .مێشکه‌کان هێزى ئانالیزکردنیان نه‌ماوه و مرۆڤه‌کان دڵره‌ق و بێ هه‌ست ده‌بن .ئاشکرایه ک ه گه‌نجان به‌م سیستمه په‌روه‌ده‌یه ناتوانن داه��ات��ووی �ه‌ک��ی��ان ه�ه‌ب��ێ��ت ک �ه بتوانن خ��ۆی��ان کێشه‌کانى خ��ۆی��ان چ��اره‌س �ه‌ر ب��ک �ه‌ن و ل��ه ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ک��ێ��ش�ه‌ک��ان��دا ده‌س��ت�ه‌وه‌س��ت��او ده‌م��ێ��ن��ن�هوه .سیستم ل ه هه‌ر ده‌مامکێک که‌ڵک وه‌رده‌گرێت، به‌اڵم ناتوانێت رووى راسته‌قینه‌ى خۆى بشارێته‌وه .به‌خۆشحاڵیه‌وه ئه‌مڕۆ که‌س ناتوانێت چ��ۆک ب�ه یاخیبووه‌کان و ده‌ن��گ��ه‌ئ��ازاده‌ک��ان��دا ب����دات ،ک �ه دژى پاشارووت و ده‌مامکداره‌کان وه‌ستاونه‌وه. ئیتر رۆژگ�����ارى ف��ێ��ڵ و حیله‌گه‌رى به‌سه‌رچووه .سیستم گه‌نجانێکى په‌روه‌د‌ه کردووه بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ر کاتێک پێویست بوو بۆشایی کاره‌کانى به‌ئاسانترین شێوه به گه‌نجان پڕ بکاته‌وه .له الیه‌کیتر هه‌وڵى داوه گه‌شه به ئه‌رته‌شى بێکاران بدات ،ئه‌مه‌ش له رووه سیحراوییه‌کانى س��ی��س��ت��م�ه .ئ���ه‌م س��ی��س��ت��م�ه ل���ه گشت ئاسته‌کاندا ب��ۆ روخ��ان��دن��ى ش��ون��اس و فه‌رهه‌نگى گه‌نجان سڵى نه‌کردۆته‌و‌ه و ب����ه زه���ن���ی���ی���ه‌ت���ى چ��ه‌م��ک��ه‌ک��ان��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌پ���ه‌ره‌س���ت���ى و ف��اش��ی��س��ت��ى ه �ه‌ر ت��اوان��ێ��ک��ى ئ�ه‌ن��ج��ام داوه .ن��م��ون�هى ب ه زهنییه‌تى بااڵده‌ستى نه‌ته‌وه‌یى خوێندنى ب �ه زم��ان��ى زگ��م��اک��ى ل �ه زۆر ن �ه‌ت �هوه قه‌ده‌غه ک���ردووه .مه‌کته‌به‌کان وه‌ک زیندانیان لێ هاتووه و له ژێر سێبه‌رى پ��ۆل��ی��س و م��اف��ی��اک��ان ب��ۆت �ه باتاڵقى ماده‌هۆشبه‌ره‌کان. گه‌نجان له‌ژێر ده‌مامکى پ �ه‌روه‌ده له‌م ناوه‌ندانه کۆکراونه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌ودیوى
ئ���ه‌م ن���اوه‌ن���دان���ه گ �ه‌ن��ج��ان ب���ه ش��ێ��واز‌ه سیحراوییه‌کانى سیستمى کاپیتالیستى ژه‌ه���راوى ده‌ک��رێ��ن ،ل�ه راس��ت��ی��دا ئه‌م ه گ���هوه���هرى ک��اپ��ی��ت��ال��ی��زم�ه .ئێمه ئ�ه‌م نمونانه‌مان له ژیانى خۆماندا دیتو‌ه که چۆن هه‌سته‌کانى گه‌نجان کۆیل ه کراوه ،یا به قانونه‌کانى ئه‌م سیستم ه س �ه‌رک��وت ک����راون .واه �ه‌س��ت ده‌ک��رێ رێ��گ��اچ��اره‌ی�ه‌ک ن �ه‌م��اوه و جیلێکیتر دواى ئ��ه‌م جیله نایێت و کۆمه‌ڵگا بۆته پارویه‌ک له زارى ئه‌م سیستمه‌دا ده‌ج���وه‌رێ .ب �ه‌اڵم ئ�ه‌م دۆخ �ه پێویستى به‌کارامه‌یى و هۆشیارییه‌ک ههیه تا ل�ه ق��واڵی��ى تاریکییه‌کاندا ده‌نگێک به‌رز بێته‌وه .پێویسته بزاندرێ که ل ه چوارچێوه‌ى ئ�ه‌م سیستمه ناتواندرێت مرۆڤ خاوه‌ن سیستمێکى دیموکراتیک بێت ،بۆیه‌ش سه‌ره‌تا پێویسته بازنه‌ى ئه‌م سیستمه بشکێندرێت و هه‌نگاو بۆ ده‌ره‌وه‌ى بازنه‌که باوێژرێت ،دامه‌زراندنى ئ��اک��ادی��م��ی��اک��ان��ى دی��م��وک��رات��ی��ک��ی��ش هه‌نگاوێکه بۆ شکاندنى ئه‌م بازنه‌یه. ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ژی��ان��ێ��ک��ى ئ��ال��ت�ه‌رن��ات��ی��ڤ ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ر س��ی��س��ت��م��ى داس���ه‌پ���اوى کاپیتالیزم بێته ئ��اراوه و تیکۆشانى ئازادیخوازى ئه‌نجامگیر بێت پێویست ب ه خوڵقاندنى زهنییه‌تێکى تازه‌یه ،گه‌نجان رۆڵێکى پێشه‌نگ له‌م ب��واره‌دا ده‌بینن. بونیادنانى ئاکادیمیاى دیموکراتیک له مێژوو و ئێستادا گرنگى تایبه‌تى خ���ۆى ه �هی �ه و ل���ه‌م رێ��گ��ای �هوه دن��ی��اى ده‌ورووب����ه‌رم����ان دی��م��وک��رات��ی��زه بکه‌ین و ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر هێرشه‌کانى سیستم بوه‌ستینه‌وه .وه‌س��ت��ان �هوه ل�ه به‌رامبه‌ر ه��ێ��رش �ه ه��ه‌م��ه‌الی��ه‌ن��ه‌ک��ان��ى سیستم پێویستى به سه‌بر ،کارامه‌یى ،په‌روه‌ده‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى و بیرێکى ئ��ازاد ههیه. ئاکادیمیا دیموکراتیکه‌کانى گه‌نجان پ��ێ��وی��س��ت�ه ل���ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ئ��اک��ادی��م��ی��ا کارتۆنییه‌کان سیستمى کاپیتالیستى
س�ه‌ره�هڵ��ب��ده‌ن ،پێویسته ده‌رگایه‌کیتر بۆ ئازادى بکرێته‌وه .پێویسته گه‌نجان ئ���ه‌م ئ��اک��ادی��م��ی��ان �ه دوور ل��ه رکێفى ده‌وڵ�����ه‌ت و س��ی��س��ت��م��ى ده‌س����ه‌اڵت����دارى دابمه‌زرێن .ئاکادیمیاى دیموکراتیک ئ�ه‌و ئاکادیمیایه‌یه هیچ تاقمه‌یه‌ک نابێت خۆى به خاوه‌نى بزانێت ،به‌ڵکۆ خاوه‌نى ئه‌م ئاکادیمیانه هه‌موو به‌شدارن
که تیایدا گشت ره‌نگه‌کان به بنه‌ما بگیرێن .ئاکادیمیاکانى دیموکراتیک و خۆسه‌ر پێویسته دیموکراسى و ئازادى ره‌گه‌زى و ژینگه‌پارێزى به‌بنه‌ما بگرن تا له‌م رێگایه‌وه ژیانێکى هاوسه‌نگ ب���ێ���ت���ه‌ئ���اراوه ،دواج�����ا ل���ه‌م رێ��گ �هی �هوه ده‌نگێکى ئازاد له تاریکییه‌کانى ئه‌م سیستمه سه‌رهه‌ڵبدات.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
کارا
9
هێرشی زنجیرکردنی گه‌نجان uسۆران محه‌مه‌د u “درام��ا بیانییه‌کان ،زهنییه‌تێکى فه‌لسه‌فى ک���ۆی���ل���ه‌دارى ده‌س�����ه‌اڵت�����دارى ت���ورک���ى و کۆنفوسیوسى ل�ه‌پ��ش��ت�ه ”.ل �ه‌س �ه‌ر درام���ا بیانییه‌کان تێبینى زۆرن ،ئهوه چه‌ند ساڵێکه ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک���ورد ب��ۆ خ���ۆى به‌رهه‌مى سینه‌ماى نییه ،حکومه‌ت ده‌ستى کردووه به مونتاژکردنى دراماتورکى و ئاسیاییه‌کان. ده‌ب���ێ بزانین فه‌رهه‌نگى ده‌س���ه‌اڵت���دارى و کۆیله‌کردن الى تورکه‌کانى عوسمانى و ئه‌تاتورکى و کۆنفوسیۆسى چۆن بووه .جارێ س�ه‌ره‌ت��اى ده‌س �ه‌اڵت��دارى له کاتى سیستمى هیرارشیک له‌سه‌ره‌تاى ده‌وڵه‌تى سۆمه‌ڕیه‌وه ب �ه ف��ک��رى پ��ی��رس��االرى (ژێ��رن��ۆت��ۆک��راس��ى) ده‌ستى پێکرد .پیرساالرى به‌و واتایه‌ی‌ه که پیاوانى فێڵباز و به‌ئه‌زمون ده‌سه‌اڵتیان له خوداوه‌ند‌ه ژنه‌کان سه‌ند و له نه‌بوونى تواناى جه‌سته‌یى خۆیان ،پێویستیان به هێزێکى گه‌نج و شه‌ڕکه‌ر ده‌بێت .بۆیه ئیدى به‌ته‌ڵه‌که‌بازى سیاسى گه‌نجانیان له‌ده‌ورى خۆ کۆکرده‌و‌ه و سوپایه‌کیان له کۆیله‌ى گه‌نج پێکهێنا .ده‌بوو ئهو گهنجانه فه‌رمانبه‌ر و گوێڕایه‌ڵى ره‌هاى پیاوان بن .ئه‌م سیستمه له هه‌نگاوى یه‌که‌مدا گه‌نجانى له له سیستمى دیموکراسییانه‌ى ژنان داب��ڕى و سه‌رده‌مێک له مێژو به‌ناوى کۆیله‌دارى ده‌ستى پێکرد .ئه‌م فهرههنگه ورده‌ورد‌ه له مێژودا قوڵتر و فراوانتر بووه .نمونه‌ى وه‌رسیۆنى ئه‌م فهرههنگه له عوسمانییه‌کان و کۆنفسیۆسدا به سه‌دان ساڵ مرۆڤایه‌تى، توشى شێرپه‌نج‌ه کرد .ده‌ستى کۆیله‌کردن له عوسمانیی‌ه تورکه‌کاندا یه‌کجار زۆر بووه، نه‌هامه‌تییه‌که‌ى ئێستا له باکورى کوردستان دژ به نه‌ته‌وه‌ى ک��ورد ده‌بینین .دوو ملیۆن ئه‌رمه‌نى و نزیکه‌ى ( 800ـ )900هه‌زار کوردى ژینۆساید کرد .دراماتورکییه‌کانیش به‌شێک له ژینۆسایدى سپى فه‌رهه‌نگی له‌سه‌ر ک��وردن ،یه‌کێک له ئارمانجه‌کانى ئهوهیه نه‌هێڵێت شوناسى کوردى دروست بێت. ئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتدارى عوسمانى کردى ،هاندانى گه‌نج بوو به‌دواى سێ مه‌رجى ده‌سه‌اڵتخوازى (ژن ،پ���اره ،ئ �ه‌س��ب) .ه �ه‌ر گه‌نجێک بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئه‌م سێ مه‌رج‌ه ئاماده‌ى هه‌ر چه‌شن‌ه کۆیالیه‌تییه‌ک بوون .ژن وه‌کو کااڵ و کوتاڵێکى لێهاتبوو بۆ کڕین و فرۆشتن که ئه‌م فهرههنگه به زه‌قى له دراما ئاشقانه‌کانى تورکیدا به‌رچاوه .هه‌وێنى بابه‌تیانه‌ى هه‌موو دراماکان ( 50ـ )60ساڵى رابردوو ئهوهیه که به جێگاى ئه‌سب سهیاره و خانوو باو بووه، ئێستا سوپا خوێنڕێژه‌که‌ى تورک به ده‌بابه هێرش ده‌کات .به‌م شێواز‌ه هه‌ر تاکێکى کورد و تورک سیحراوى ده‌که‌ن و بۆ الى خۆیان رایده‌کێشن .که‌چى درام��ا کوردییه‌کانیش هاوشێوه‌ى فه‌رهه‌نگى ده‌س���ه‌اڵت کۆیله‌ى عوسمانى به شێوازێکى خراپتر تاک کۆیله و زنجیر ده‌که‌ن .ئایینى کۆنفسیۆس ده‌ڵێ ده‌بێ ژن له‌به‌رامبه‌ر گ�هوره ،گه‌نج به‌رامبه‌ر پیر، ژن به‌رامبه‌ر پیاو ،سه‌رباز به‌رامبه‌ر فه‌رمانده و تاک له به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌ت سه‌ردانه‌وێنێ و کڕنۆش به‌رێت ،به‌و شێواز‌ه کۆمه‌ڵگایه‌کى کۆیله‌کراوى ب �ه‌ره �ه‌م هێناوه .ئ �ه‌م ئایینه ترسناکتر له هه‌موو شارستانییه‌کانى دیکه کۆیالیه‌تى گه‌یاند‌ه لوتکه .به‌اڵم پرسیارى ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى ل��ێ��ره‌دا ئ �ه‌وه‌ی �ه ،بۆچى سیستمى حکومه‌ت و پ �ه‌روه‌رده‌ی هه‌رێمى کوردستان ئهو درامایان‌ه به زیره‌کى ته‌واو هه‌ڵده‌بژێرێت؟ ئایا ئارمانجى په‌روه‌رده‌یى ده‌سه‌اڵت ـ تاکى له پشته‌و‌ه ههیه؟! میدیا بۆ خۆى ئامرازێکى هه‌ره‌باوى په‌روه‌رده‌ی‌ه و زهنییه‌ت دهخاته ژێر رکێفى خۆیه‌وه .که‌چى یه‌کێک له خاڵه هه‌ره‌گرینگه‌کانى ک �ه ئ �ه‌م بابهته وه‌ک��و رۆژه‌ڤێکى نوێ ده‌یورۆژێنێت ،ئهوهیه که ئامانجى بنه‌ڕه‌تى هه‌م تورکیا و ده‌سه‌اڵتدارى ئایینى و ده‌وڵ �ه‌ت��ى کۆنفسیۆس ،هه‌روه‌ها وه‌زاره‌ت�ه‌ک��ان��ى میدیاى هه‌رێمى کوردستان به جۆرێک خافاڵندن گه‌نج و کۆمه‌ڵگا و په‌روه‌رده‌کردنیانه .ئهوه له کاتێکدایه که وه‌زاره‌ت �ه‌ک��ان��ى حکومه‌ت و میدیا رۆژان �ه باس له پ��ه‌روه‌ده‌ى ته‌ندروست و تاکى ئازاد و زهنییه‌تى رزگ��ارک��راو ده‌ک �ه‌ن .هه‌ریه‌ک ل �ه‌و درام��ای��ان �ه زنجیره‌یه‌کى کۆیالیه‌تین که له ده‌ورى بیرى کۆمه‌ڵگا هاڵێنراون.
ه‌وه‌یه‌ک بۆ دیارده کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان له رۆمانى حه‌سار و سه‌گه‌کانى باوکم
حه‌ساردا به‌دواى ئازادیدا وێڵبى بزان ه له هه‌وڵدانێکى پووچدای
حه‌سار به شێوه‌یه‌ک به‌خۆیان نامۆکراون که گه‌وهه‌رى راسته‌قینه‌ى خۆیان ،پاش داڕمانى حه‌ساریش ناناسنه‌وه« .کێویترین ح �هی��وان ده‌ن��ێ��و ده‌رگ��اک �ه سه‌ره‌تاتکێکى ده‌کردو پاشاوپاش ده‌گه‌ڕایه‌وه)) .قه‌یران له قه‌یراندایه ئه‌گه‌ر مرۆڤى کۆیله په‌ى به کۆیاڵیه‌تییه‌که‌ى ن�ه‌ب��ات .زهنییه‌تى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��خ��وازان �ه ل �ه ح �ه‌س��اردا ب��اوک نوێنه‌رایه‌تى ده‌ک��ات ،ئه‌م رۆح�ه‌ش له ناو حه‌ساردا ئ��ازادى ئاژه‌ڵه‌کان و باڵنده‌کانى گرتووه و ته‌نها له بازنه‌کى ته‌سکى خودى ژیان ده‌بینێته‌وه و له‌م حه‌ساره‌دا مرۆڤ به سه‌ر دوو الیه‌نى مادى و رۆحى دابه‌شکراوه و باوک ته‌نها مامه‌ڵه‌یه‌کى مادییانه له‌گه‌ڵ ئاژه‌ڵه‌کان و مرۆڤه‌کانى ناو حه‌سار ده‌کات هه‌موو ئهو ئاوێنانه و ده‌رمان و عه‌تر سوور و سپیاوانه‌ى که له پاشماوه‌ى ده‌سه‌اڵتى باوک له باولییه کۆنه‌کان ده‌رده‌ک�ه‌ن که گوزارشت له« مرۆڤه به‌کااڵ بوو»ه‌کان ده‌کات .هه‌موو دوعا و نووشتووه‌کانى که له پاش قه‌تلى باوک ده‌رده‌که‌وێت« .سه‌رى مار و مێرووى تیا بوو ..له هه‌مووى سه‌یرتر س���ووراو و سپیاو و تاڵه م��ووى ک��ورت و درێژى ژنانه :زه‌رد ،سپى ،ره‌ش ،قاوه‌یى.. ره‌ن���گ ب������واردوو ..ع �ه‌ت��رى ک �ه‌س��ک��وون. دوع��ا و نووشتووى زۆر »..ئ �ه‌وه‌ش ئهو راستییه‌مان بۆ ده‌سه‌ڵمێنێت که مرۆڤ دووپارچه‌کراوه ،پارچه‌یه‌ک خۆى له قوتوه ره‌نگکراوه‌کان (ماتریاڵ) و پارچه‌که‌ى تر خۆى له دوعا و نووشتووه‌کان (ئایدیاڵ) دا ده‌بینێته‌وه و به‌شێوه‌ى ک��ااڵ کڕین و فرۆشتنى پێوه ده‌کرێت (هێنان ،ته‌اڵق) و به‌شێوه‌ى یۆتۆپیایى ده‌سته‌مۆ ده‌کرێت و ده‌ترسێنرێت .وات��ا م��رۆڤ بۆته ک��ااڵ ،و به «ک��ااڵب��وون��ى م��رۆڤ»ی��ش رێگاى بۆ فره‌ژنى و ته‌اڵق کردۆته‌وه ،ترساندنى ژنیش له ده‌سه‌اڵتێکى یۆتۆپیایى رێگاى له‌به‌رده‌م دیارده‌ى «خه‌ته‌نه‌کردن» کردۆته‌وه. «ئیدى لهوه ده‌چووبوو ناویان ئه‌زبه‌ره بکه‌م، ن��اوى ئهو زڕدایکانه‌م که ت�ه‌اڵق دراون و ئه‌وانه‌شى که ته‌اڵق ن���ه‌دراون ..ههمیشه ده‌یوت-: (ژنێک سک نه‌کا وه‌کو دره‌ختى زڕ وایه، گه‌ره‌که زوو بیبڕیته‌وه»)! .. له دنیای ئه‌م زهنییه‌ته‌دا ئه‌شق و ئازادى هه‌ڵگیراوه باوک ،ژن له دواى ژنى هێناوه و رۆحێکى مادیگه‌رایانه و فۆرمگه‌را به وێنه‌ى کااڵ مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ مرۆڤ ده‌کات ،ئه‌گه‌ر یه‌کێک کۆن بوو یه‌کێکیتر دێنێت ،کێشه و «شێرپه‌نجه‌یى زهنییه‌ت» کاریگه‌رى له گشت الیه‌نه‌کانى ژیان ده‌ک��ات« .فره ژنى» یه‌کێک له دیارده‌کانى ناو حه‌ساره. «له کێشه دیارده سه‌رهه‌ڵده‌دات و دووباره دیارده‌کان ده‌بنه‌وه به کێشه ،کێشه‌ش کێشه به دوای خۆیدا دێنێت و ئ�ه‌وه‌ش ب �ه‌رده‌وام خۆى دووباره دهکاتهوه ،ئهمه ئهو دۆزه‌خه‌یه که م��رۆڤ ب���ه‌رده‌وام تێیدا ده‌سووتێت». حه‌قیقه‌ت ئه‌شقه ،ئ�ه‌ش��ق ژی��ان��ى ئ���ازاده، ئه‌گه‌ر ئێمه ئاشقانه بژین پێویسته رۆحى ئازادیمان هه‌بێت به‌م پێیه‌ش له حه‌ساردا
ئه‌شق بووونى نییه ،بۆیه‌ش گرتنى ده‌رگاى ئازادى به سه‌ر ژنانى ناو حه‌سار به ماناى کۆیله‌کردنى ئه‌شقه و هێنان و کویله‌کردنى گشت ژن��ان��ى ن��او ح �ه‌س��ار گ��وزارش��ت له خۆویستى ره‌ها ده‌کات .سه‌ره‌تاى خۆویستى باوک له گرتنى ئازادى سروشت و ئاژه‌اڵن و ب��اڵ��ن��ده‌ک��ان ده‌س��ت��پ��ێ��ده‌ک��ات و ئه‌مه‌ش دهبێته سه‌رمایه‌یه‌کى سه‌ره‌تایى بۆ باوک. هێنانى ژنێک بۆ ناو حه‌سارى ب��اوک و تێڕوانینێکى ئۆبژێکتیڤانه بۆ ژن و سروشت و باڵنده و ئاژه‌ڵه‌کان ،رێگا بۆ په‌ره‌سه‌ندنى ده‌سه‌اڵتى ره‌ه��ا ده‌ک��ات�هوه .وات��ا ده‌س�ه‌اڵت له هه‌موو فۆرمه‌کاندا پشت ئه‌ستووره به سه‌رمایه ،له دنیاى س�ه‌رم��ای�ه‌دارى و ناو ح�ه‌س��اری��ش��دا ک�ه ل�ه فۆرمێکى بچوک پێکهاته‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى(خێزان) ئه‌م دنیایه بوونى ههیه ئه‌م وتهیه راسته که له دنیاى مادییانه‌ى ئه‌مرۆ گوێمان لێده‌بێت ک�������ه ده‌ڵ�����ێ�����ن «پ��������اره ،پ����اره دێ��ن��ێ��ت» هێدى هێدى ژن و کچ و ک��ۆڕه‌ک��ان��ى ن����او ح���ه‌س���ار و به‌کاهێنانیان بۆ ئ���ه‌م زهنییه‌ته رێ��گ��ا ل �ه‌ب �ه‌رده‌م ده‌س���ه‌اڵت���ێ���ک���ى ه���ه‌م���ه‌گ���ی���ر و ره‌ه���ا ده‌ک��ات �هوه و چ����ۆن پ����اره، پ������اره دێ��ن��ێ��ت، ب �ه هه‌مانشێوه ک��ۆی�لای �ه‌ت��ی��ش ک���ۆی�ڵ�ای���ه‌ت���ى و توندوتیژیش توندوتیژى دێنێت .ئه‌گه‌ر س���هی���رى ح���ه‌س���ار ب��ک �هی��ن ژن�����ان وه‌ک سه‌رمایه‌ى باوک بۆ خه‌ته‌نه‌کردنى کچان به‌کارده‌هێنرێن .وات��ا سه‌رمایه و ئه‌قلى یاسا دارێژ و به‌کارهێنان بۆته هۆى ئه‌وه‌ى «دی���ارده‌ى خه‌ته‌نه‌کردن» سه‌رهه‌ڵبدات. خه‌ته‌نه‌کردن له‌هه‌مانکاتدا گرتنى حه‌ز و ویسته‌کانه ،ره‌نگێکه ل�ه ره‌نگه‌کانى ژی���ان .ئ �ه‌م ره‌گ���هزه بۆته ئ��ام��رازێ��ک بۆ دام��رک��ان��دن �ه‌وه‌ى ح �ه‌زه‌ک��ان��ى نێرینه ،له پشت زهنییه‌تى نێرینه دنیایه‌کى خه‌یاڵى و یۆتۆپیایه‌ک ئامادهیه رۆحیش له‌ناو ح �ه‌س��اردا ل �ه رۆح و س��ێ��ب�هرى ب���اوک و ئه‌سحابه‌کان و غه‌یب خۆى ده‌رده‌خات ،بۆته یه‌قینێک ک�ه گ�ه‌وره‌ت��ری��ن هێزى ب��اوک پێکدێنێت به‌م شێوهیه ده‌توانین بڵێن ،باوک و سێبه‌رى ب��اوک له هه‌موو شوێنێکه و پ��اش قه‌تڵى باوکیش گ�ه‌وره‌ت��ری��ن ترس سێبه‌رى باوکه. «ت���ه‌واو ..قسه‌ى باوکتانه ..ئه‌سحابه‌که دیونى و دستى لێوه‌شاندوون». «دیارده‌ى توندوتیژى» و ترس و تۆقاندن س����ه‌راس����هرى ح���ه‌س���ارى داگ����رت����ووه .ئ �ه‌م توندوتیژییه به توندترین شێوه به‌رانبه‌ر
کچانى ن��او ح�ه‌س��ار ل�ه ه���ه‌ردوو فۆرمى دیارده فیزیۆلۆژییه‌کان ترساندن له رێگه‌ى خه‌یال و رۆحى ئه‌سحابه‌کان و له رێگه‌ى مۆرفۆلۆژى ده‌رده‌که‌وێت توندو تیژى وه‌ک لێدان و زیندانى کردن درک پێده‌کرێت. «ک���ه‌س ب �ه ل�ه‌ش��ى پ��ی��س�هوه نزیکى ئهو حه‌مامه نه‌که‌وێ ،غوسڵ ده‌رکه‌ن ،با به‌ر غه‌زه‌بى ئهو ن��ووره پاکه نه‌که‌ون» ئۆج ئ��االن له‌باره‌ى دروستبوونى ئهو ده‌سه‌اڵته یۆتۆپیایه‌وه ده‌ڵێت «ده‌سته‌یه‌ک ئه‌فه‌ندى (ئه‌ڕباب) بااڵ له ژیانى کۆشکه به‌هه‌شت ئاساکان ته‌نها رۆژی خۆیان ب �ه سه‌ر نابه‌ن ،به‌ڵکو بناخه‌ى جیهانى ئ �ه‌و ئه‌فسانه‌و پۆتاپیایانه داده‌ن�����ێ�����ن ک����ه ب��������ه‌رده‌وام مرۆڤایه‌تى ده‌خه‌ڵه‌فێنێو س���ه‌رگ���ه‌رم���ى ده‌ک����ات»
ب��اوک ه���ه‌رده‌م له کچه‌کان «گومان» ده‌ک����ات و ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ک �ه س�ه‌گ�ه‌ک��ان��ى ب���ه‌رده‌رگ���هى ح �ه‌س��ار رێ��گ �ه ن����اده‌ن هیچ ن��ێ��ری��ن�هی�ه‌ک و غ �ه‌ری��ب �هی �ه‌ک بێته ن��او ح �ه‌س��اره‌وه ،وات��ا سنوورێکى زۆر توندى بوونى ههیه .ب��اوک هه‌موو ئ�ه‌و باڵنده‌و پشیله نێرانه‌شى خه‌ساندووه که دهبنه هۆى بزواندى هه‌ستى سێکسى .رۆحى دڕندانه و سامناکى باوک وه‌ها باڵى به‌سه‌ر حه‌ساردا کێشاوه ،که هیچ کۆیله‌یه‌کى ناو حه‌سار ن��ات��وان��ێ��ت ب��اس ل �ه بچوکترین الدان له یاساکان بکات .ئه‌ریک ف��رۆم له‌باره‌ى ئه‌قلییه‌تى ده‌س���ه‌اڵت���دارى و
جیهانى ئه‌فسانه و پۆتۆپیا خه‌ته‌نه‌کردنى ک���چ���ان وه‌ک ح �ه‌ق��ی��ق �ه‌ت ده‌ب��ی��ن��ێ��ت و ئ��ه‌م حه‌قیقه‌ته ناحه‌قیقه‌ته ل �ه رێگه‌ى به‌کارهێنانى ژن��ان�هوه ده‌که‌وێته خزمه‌ت یاسا و ده‌ستووره‌کانى باوک ،ده‌توانین بڵێن خه‌ته‌نه‌کردن شێوازێکه له توندوتیژى که ژنانى ناو حه‌سار وه‌ک حه‌قیقه‌ت ده‌بینن. «(دایکه تۆ نه‌ده‌بوو ئهو کچه ساوایانه خه‌ته‌نه بکه‌ى) خوێن په‌ڕى یه هه‌ر دوو چاوانى و هه‌ڵى دایه-: (رۆڵ���ه ..تۆ نه‌له ش �ه‌رع ده‌زان���ى و نه له ئیشى ژنان ..دوو رۆژى دیکه ئاوى ده‌ستى خوشکه‌کانت حه‌رام ده‌بوو ..نانى ده‌ستیان ..ئیدى ده‌حه‌سێینه‌وه ..که باڵقیش بن که‌متر خه‌ون به حه‌رامه‌وه ده‌بینن »)!..
ی��اس��اداڕی��ژى ب���اوک ده‌ڵێت «گه‌وهه‌رى ئه‌شقى باوک ئهوهیه که ئه‌مر بکات ،یاسا و ده‌ستور دابڕێژێت و ئه‌شقى باوکیش به‌رانبه‌ر به کوڕه‌که‌ى به‌ستراوه‌ته‌وه که تا چه‌ند پێره‌وى له‌م یاسایانه ده‌کات». یاسا و دستوور باوک له حه‌ساردا ته‌واو بۆ خزمه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندى باوکه ،مێشکێکى وشک و یاسادارێژ هاوته‌ریبه له‌گه‌ڵ ئه‌قلى ئه‌نالیتیکى ،ئه‌م ئه‌قڵه ئه‌نالیتیکه به‌رده‌وام بیرده‌کاته‌وه که‌چۆن قازانج و سه‌رمایه زیادبکات ،چۆن سنوور دانێت و به‌رژه‌وه‌ندى له بازنه‌ى ته‌سکى خۆدیدا بقۆزێته‌وه .هه‌ر ئه‌م جیاکردنه‌وه و سنووردانانه و نه‌بوونى رۆحى هاوڕییه‌تى و هاریکارى و به‌یه‌که‌وه‌و ژیان واده‌کات گومان سه‌رهه‌ڵبدات .لێره‌دا ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت که به‌رهه‌مهێنى «دی��ارده‌ى
هونه‌ری مه‌ش ،چوار خه‌اڵتى پرته‌قاڵی زێڕینى به‌ده‌ستهێنا
بێ نیاز ،پێشانگایه‌کى خۆشنوسى ل ه سلێمانى دهکاتهوه
فیلمی کوردى (مه‌ش) له کۆى ( )360فیلم ،توانى ببێته خاوه‌ن چوار خه‌اڵتى فێستیڤاڵی پرته‌قاڵی زێڕین که فیستیڤاڵه‌که ( )47ساڵه له ئیتاڵیا به‌ڕێوه‌ده‌چێت. ئه‌م فیلمه که چیرۆکى ژیان له ()12ی ئه‌یلولی ( )1980ل �ه ن���اوچ���هی (ن��س��ێ��ب��ی��ن)ی (م���اردی���ن) نیشانده‌دات ،له ()48مین ساڵی ئه‌م فێستیڤاڵه‌دا به ده‌رهێنه‌ری (شیار عه‌بدی) و ئه‌کته‌ره‌کانی (سه‌المۆ، عه‌بدواڵ ئ��ادۆ ،نوژیان کیلگی ،مامۆستا ساڵه‌ح کیلگی ،نایف ئه‌ڵماس ،بونیامین که‌یک ،حسێن ئاکگوندوز ،شه‌یخموس ئایکوت ،ئایدن ئ��ۆراک، براده‌ر موسیکی ،گیاسه‌تین شه‌هیر ،مه‌همه‌د ئاڤشار، روگه‌ش کرێجی ،سه‌رحه‌د ئه‌رتونا ،تاالت ئیکینجی و توالی موسیکی) چوار خه‌اڵتی وه‌رگرت. ئ�ه‌م خه‌اڵتانه درا به (گیاسه‌تین شه‌هیر) ،وه‌ک باشترین ده‌ره��ێ��ن �ه‌ری ه��ون �ه‌ری( ،ع �ه‌ب��دواڵ ئ��ادۆ) و (ن��وژی��ان کیلگی) ،باشترین ئه‌کته‌ری منداڵ، (ف��ران��ک س��چ��ری��ب�ه‌ر) و (هێمن ده‌ری����ا) باشترین موزیکژه‌ن.
محه‌مه‌د ئه‌مین بێ نیاز پێشنگایه‌کى خۆشنوسى کردهوه که گوزارشت بوو له شێواز و جۆره‌کانى خه‌ت و خۆشنوسى ،تێیدا نزیکه‌ى ( )50تابلۆى خۆشنوسى به‌ره‌نگ و شێوه و نوسینى جیاواز نمایشکران. پێشه‌نگاکه له هۆلى مۆزه‌خانه‌ى سلێمانى به‌ڕێوه‌چوو، عه‌لى ئه‌مینى یه‌کێک له به‌شداربوه‌کانى پێشانگاکه که له‌شارى بانه‌وه هاتبو ،له‌باره‌ى پێشانگاکه‌وه به رۆژنامه‌ی (چه‌تر)ى رایگه‌یاند :هونه‌رى خۆشنوسى هونه‌رێکه ل�ه ه�ه‌م��وو واڵت��ێ��ک ه�هی�ه ،پێشانگایه بۆ په‌ره‌پێدانى هونه‌ره‌که‌یه به‌شێوه‌یى جۆرایه‌تى، جۆره‌کانی خه‌تیش زۆرن .تائێستا له شارى سلێمانى پێشانگاى وا نهکراوه. وتیشى :ئامانج له‌م کاره ئهوهیه خه‌ڵک بزانێت ئه‌م خه‌ته هه‌یه‌و له‌زۆربه‌ى کاره‌کانى هونه‌رى نه‌خش و نیگار به‌م خه‌ته ڕازێنراونه‌ته‌وه ،به‌داخه‌وه پێشوازی له‌پێشانگاکه وه‌ک پێویست ن �ه‌ک��را ئ���ه‌وه‌ش بۆ دورکه‌وتنه‌وه‌ى خه‌ڵک دهگهڕێتهوه له هونه‌ر به‌هۆى شته مادییه‌کانه‌وه.
گۆمان» هه‌مان یاسا و سنوور و نه‌بوونى خۆشه‌ویستى باوکه ،به‌اڵم ئهوهیه ئه‌وانه‌ى دهبنه قۆربانى گومان کچ و کۆره‌کانى ناو حه‌سارن .ئه‌وه‌ى که باوک گومان ده‌کات و ده‌ترسێ بیکوژن و هه‌ره‌شه ده‌کات ،هه‌ر ئهو زهنییه‌ته باوکانه‌شه بۆته به‌رهه‌مهێنى گۆمان .باوک له الیه‌ک بێ ئاگاهانه گ��ۆم��ان درۆس��ت��ده‌ک��ات ل �ه الیه‌کیتر له گومان ده‌ترسێ و به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک هه‌وڵ ده‌دات ئهو گومانه بڕه‌وێنێته‌وه .گومان له مانگ «ب��ێ ش�ه‌ڕه‌ف��ى مانگ ل�ه‌وه‌دای�ه به دزى خ��ۆره‌وه هه‌ڵدێ و نه‌هێنى شه‌وان ده‌درک��ێ��ن��ێ» .ه �ه‌م��وو ئ �ه‌م گومانانه‌ش نیشان له نه‌بوونى ئه‌شق له نێوان سروشت و مرۆڤه‌کان ده‌کات گومانى ب�����������اوک ل���������ه‌وه‌ى ک���ه ن���ه‌ک���ا ش���ه‌وان���ه ک��چ�ه‌ک��ان «خ���ه‌ون» ب �ه ح���ه‌رام���هوه ببینن و ش���ه‌وان���ه ب���ه چ���راوه ب���ه‌دزی���هوه ب �ه‌س �ه‌رس �هرى کچانى حه‌سار ده‌گه‌ڕێت بۆ ره‌وی��ن�ه‌وه‌ى ئهو خه‌ونه ح���ه‌رام���ان���ه.گ���وم���ان له دیارده‌کانى سه‌رمایه‌دارییه و ل �ه ح���ه‌س���اردا ل �ه رۆح��ى باوک وه‌ک سه‌رمایه‌دار و ده‌سه‌اڵتدار خۆى ده‌رده‌خ��ات. «گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ک���اره‌س���ات له نێو پ���ه‌روه‌رده‌ى ئێمه‌دا(،له‌سه‌ر ئ��اس��ت��ى ف��ی��ک��رى و رام��ی��ارى و ئ���اب���وورى و ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى) کوشتنى خ��ه‌ون و خه‌یاڵه الى ک��چ و ک��وڕه‌ک��ان��م��ان ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ى چاومان له ئاینده‌دا بکۆژێته‌وه، ب �ه‌اڵم ته‌نها خه‌ونه که واده‌ک��ات داهاتوو هى خۆمان بێت ،نه‌ک هى داگیرکه‌ران». «خ����ه‌ون» ه �ه‌م��ان مه‌یلى جینسى ب���ه‌راورد ن �ه‌ک��راوه ،که به‌شێوه‌یه‌کى ناهوشیار ل�ه خ �ه‌ون��دا ده‌رده‌ک��ه‌وێ��ت. ئ���ه‌وه‌ى جێى پ��رس��ی��اره ب��ۆچ��ى ژن���ان و کچان و کوڕانى ناو حه‌سار هه‌رده‌م خه‌ون به سێکس ده‌بینن؟ «هه‌موو قه‌یره خوشکه‌کانم ..ئ �ه‌و خوشکانه‌ى که به‌که‌زى و قه‌فى درێ��ژى قژیان خۆیان به شیشى ژه‌نگاوى په‌نجه‌ره‌کانه‌وه به‌ستبۆوه نه‌با ن��ی��وه‌ش�ه‌و ب�ه خ��ۆی��ان ن �ه‌زان��ن و ب �ه‌ده‌م خ����ه‌وه‌وه ل �ه ت���اوى ب��ۆن��ى پ��ی��اوان��ى ب��ازۆڵ�ه ئه‌ستوور و سمێڵ بابڕى نێو خه‌ونه‌کانیان بچنه نێو ته‌ویڵه‌کانه‌وه ،ده‌س��ت ل�ه ملى ئه‌سپه‌کانى باوکم بکه‌ن و واتێبگه‌ن که ده‌ستیان له ملى -یوسف -ێک کردووه». رێ��گ �ه‌ن �ه‌دان��ى ب���اوک ب �ه ب �ه‌راوردک��ردن��ى غ�ه‌ری��زه سێکسییه‌کان بۆته ه��ۆى ئ�ه‌وه‌ى که له خه‌وندا دووباره خۆیان نمایشبکه‌نه‌وه و باوکیش دیسان به‌وێنه‌ى گۆمان بۆته به‌رهه‌مهێنى خه‌ون و بۆ خۆیشى به‌ده‌ردى کوشتنى خه‌ونه‌کانه‌وه ده‌ناڵێنێت .زه‌وتکردنى ئ���ازادى و س��ڕی��ن�ه‌وه‌ى باخچه‌ى ره‌نگینى
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
11
سروشت و مرۆڤه‌کان و نامۆکردنیان به ره‌ن��گ��ى خ��ۆی��ان ی �ه‌ک ل �ه‌دوای �ه‌ک کێش ه دروس��ت ده‌ک�ه‌ن و وه‌ک دی��ارده له ئاستى گ��ش��ت��ی��دا ره‌ن����گ ده‌ده‌ن�������هوه« .خ����ه‌ون» ی�ه‌ک��ێ��ک ل���ه‌و دی���اردان���هی���ه ب �ه ه��ۆک��ارى س�ه‌رک��وت��ک��ردن��ى ئ���اره‌زووه‌ک���ان ل �ه دنیاى واقیعدا ،بۆته هۆى ئ�ه‌وه‌ى دی��ارده‌ى خه‌ون بینین له ناو کچانى حه‌ساردا زۆر به زه‌قى هه‌ستى پێبکرێ و له‌هه‌مانکاتدا یه‌کێک له حه‌زانه‌ش که زۆر سه‌رکوتکراوه هه‌مان غه‌ریزه جینسییه‌کانن که به تابۆ سه‌یر ده‌کرێن .ئه‌گه‌ر له کرۆکى سه‌رهه‌ڵدانى خه‌ون ورد بینه‌وه ئهوه راسته‌و راست ته‌عبیر له زه‌وت��ک��ردن��ى ئ��ازادی��م��ان ده‌ک��ات و هه‌ر سه‌رکوتکردنى ئازادیش رێگا بۆ جیهانێکى یۆتۆپیایى ده‌ک��ات �هوه و م��رۆڤ بۆ دوو پارچه‌ى ئایدیاڵ و ماتریال دابه‌ش ده‌کات. م���رۆڤ ل �ه رێ��گ �هى ئه‌قلى ئه‌نالیتیکى به‌رده‌وام له جیهانێکى خه‌یاڵیدا بیرده‌کاته‌وه که چ��ۆن ژی��ان بکات ،ل�ه‌و واقیعه‌ى که ئازادى زه‌وتکراوه راده‌کات بۆ دنیاى خه‌ون و خه‌یاڵ و خوازیاره دووباره واقیعێکى تر بخۆڵقێنێته‌وه .خه‌یاڵ و خ �ه‌ون هه‌وڵێکى ئایدیالى مرۆڤه بۆ دووباره دروستکردنه‌وه‌ى ژیانێکى ئازاد .له له واقیعدا ئه‌گه‌ر ژیان ب��وو به تراژیدیایه‌ک و م��رۆڤ ئ��ازادى تێدا نه‌بینێته‌وه ئه‌وا مرۆڤ په‌نا بۆ خه‌یاڵ ده‌بات .ژن و کچ و کۆڕانى حه‌سار رۆژانه بیر له حه‌زه‌کانیان ده‌که‌نه‌وه ،به‌اڵم ئهمه له واقیعدا روو ن��ادات و زه‌وت��ک��راوه و له خه‌وندا دووب��اره ئه‌م حه‌زانه نمایان ده‌بنه‌وه و ئاواته خوازن ئهو خه‌ونانه ببنه‌وه واقیع و بۆ ئه‌مه‌ش له هه‌وڵى به‌رده‌وامدان ،کوشتنى ب���اوک و ک��ردن �ه‌وه‌ى ح�ه‌س��ار ل�ه نمونه‌ى ئهو هه‌واڵنه‌ن .لێره‌دا کچانى ناو حه‌سار ل �ه‌ب �ه‌ر ده‌م توندترین ش��ێ��وه‌ى زه‌وت��ک��ردن��ى حه‌زه‌کانیاندان به‌اڵم به شێوه‌یه‌کى ناهوشیار له خه‌ونه‌کانیاندا ره‌نگده‌داته‌وه و له غه‌زه‌بى ده‌س���ه‌اڵت���ى ره‌ه���ا ده‌ت��رس��ێ��ن ک �ه ن �ه‌ک��ا له شه‌ودا خه‌واڵوانه روو له ته‌وێله‌ى ئه‌سپه‌کان ب��ک �ه‌ن ،ل �ه ده‌ه��اوی��ش��ت�ه‌ک��ان��ى س�ه‌رک��وت��ى غ �ه‌ری��زه جینسییه‌کان ده‌ت��وان��ی��ن ب��اس له خه‌ونه ئیرۆتیکییه‌کانى و سێکس کردن له گه‌ڵ ئ��اژه‌اڵن بکه‌ین .زۆری��ش ده‌ترسن نه‌کا باوک پێبزانێت و توشى «خه‌شمى خواوه‌ندى باوک» ببن و به ده‌ردى زوهرا بچن« .هه‌ر ئهو شه‌وه بێده‌نگ کوشتى و هه‌ر له حه‌وشه‌ى حه‌ساره‌که‌شدا زینده‌به‌چاڵى ک��رد ت��ا کچه‌کانى دیکه‌شى ته‌مێ بن و چیتر خ���ه‌ون ب �ه ح��ه‌رام��هوه نه‌بینن». لێره‌دا له‌م حه‌ساره له کێشه‌ى زه‌وتکردنى غه‌ریزه‌کان رێگاى بۆ سه‌رهه‌ڵدانى دیارده‌ى شک و گۆمان ،خه‌ون ،ترس ،خه‌ته‌نه‌کردن ،ت��ون��دوت��ی��ژى ،زی��ن��دان و ق�ه‌ت��ڵ ...ه��ت��د کردۆته‌وه.
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
فۆتۆ /رامان
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
10
مه‌له‌ک رۆژهات :حه‌ز به ده‌وڵه‌مه‌ندى ناکه‌م
ئه‌گه‌ر ل ه ناو
به‌ڵکو شۆڕش بۆ نه‌ته‌وه‌که‌م ده‌که‌م ئاماده‌کار هه‌نگاو هاشم
هونه‌رمه‌ندى ده‌نگخۆشى خه‌ڵکى باکورى کوردستان، که خۆشى وه‌ک بنه‌ماڵه‌که‌ى خۆشه‌ویستى نهتهوه و واڵتى کردوه‌ته بنه‌ماى به‌رهه‌م و ژیانى .مه‌له‌ک ل ه دیمانه‌یه‌کى له‌گه‌ڵ (چه‌تر)دا هۆکارى ده‌ستگیر کردنه‌که‌ى له باکورى کوردستان باس ده‌کات و پێیوایه ل ه به‌رهه‌مى هونه‌ریدا ،کلتورى هه‌ر واڵتێک به‌کاربێت، خزمه‌تکردنه به‌و واڵته.
که‌سایه‌تی هه‌فته
خوێندن ه
چ���ه‌ت���ر :ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه ت �ه‌ل �ه‌ف��زی��ۆن � ه ک��وردی��ی�ه‌ک��ان ویستیان کلیپێکت بۆ بکه‌ن ،ب �ه‌اڵم به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى مه‌رجیان ئ�ه‌وه‌ب��وو جلوبه‌رگى ک��وردی��ت له‌به‌ردا نه‌بێت ،ره‌تت کردهوه .جلوبه‌رگى کوردى چ واتایه‌ک به به‌رهه‌مه هونه‌رییه‌کان ده‌دات؟ ـ جلوبه‌رگى کوردى ره‌سه‌ن و کلتورى گه‌له‌که‌مان و مرۆڤایه‌تى ئێمه نیشان ده‌دات ،بۆیه حه‌ز ده‌که‌م جلى کوردى به‌کاربهێنم .له ن��او بینه‌رى خۆشمدا ه �ه‌رده‌م حه‌زده‌که‌م به جلى کوردییه‌وه ده‌رب��ک �ه‌وم ،ئ �ه‌وه‌ى له کلیپه‌کانیشمدا ب���ه‌ک���ارى ده‌ه��ێ��ن��م ج��ل��ى ک������وردی و چیرۆکى ئه‌ڤیندارى ره‌سه‌نى کوردییه و ک��ارده‌ک �ه‌م ب��ۆ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�ه‌م ،ئه‌مه‌ش ئهوه نیه که پێشنه‌که‌وتبم ،به‌ڵکو ئێمه له‌سه‌ر ئه‌سڵى خۆمان ئینکارى ناکه‌ین و شانازیشى پێوه ده‌که‌م ،ده‌وڵمه‌ندى حه‌ز پێ ناکه‌م ،به‌ڵکو ش��ۆڕش ده‌ک �ه‌م بۆ نه‌ته‌وه‌که‌م و حه‌ز له السییکردنه‌وه‌ش ناکه‌م. چ�ه‌ت��ر :راتچییه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر به‌و ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��ده ژن���ه ک���وردان���هى که به‌رهه‌مه‌کانیان که‌مترین مۆرکى کوردى پێوه دیاره؟ ـ رێزم بۆیان ههیه ،ته‌نها ئ����هوه ده‌ڵ���ێ���م ،ه���ی���وادارم ک��ل��ت��ورى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ک��هی��ان ب �ه‌ک��ار ب��ێ��ن��ن ،پێشموایه کلتوى کوردى له‌بیرکراوه ل�����ه الی�������ه‌ن ه���ه‌ن���دێ���ک ه������ون������ه‌رم������ه‌ن������ده‌وه، ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى ج��ل��وب �ه‌رگ و ک��ل��ت��ورى
ئیسماعیل خورماڵى
یادگار ره‌ئوف شاعیرى ناودارى کورد ئیسماعیل خورماڵى (پایزان خاک و مێ به‌گوڵ دێن)ى کرده ناونیشانى کۆڕێکى شیعرى و له رۆژى ()13ى ئه‌م مانگه ل ه باوه‌شى نیشتمانه‌که‌ى پێشکه‌شى عاشقانى خۆى کرد .له پاشاندا به (چه‌تر)ى وت «ئاسوده‌م به‌وه‌ى ئاشتبومهوه و جارێکى دیکه گه‌ڕامه‌وه بۆ ناو پانتایی هونه‌ر».
شاعیر سوتان به به‌شێک له جوانیه‌کانى ده‌زانێت و گریانى شیعره‌کانى وه‌ها باس لێوه ده‌کات «به‌شێک له جوانییه‌کانى دنیاى من بریتیی‌ه له‌و سوتان وتنه‌ى ههیه له دنیاى ئ �ه‌ده‌ب��دا ،کاتێکیش ده‌ن��وس��م ئهو سوتانان‌ه بهشێکه له گریانى دنیاى ئه‌ده‌بى من، رهنگه زۆرێ��ک له کاره‌کانم خه‌مبارى پێوه بێت، دواجار ئهوه گریانه و به‌شیک له شه‌مامه‌ى بێستانى حه‌قیقه‌تمه«. ئیسماعیل م����ژده‌ى گ����ه‌ڕان����ه‌وه‌ى ب��ۆ نیشتمان ده‌دات و ده‌ڵێت :پاش چه‌ندین ساڵ له ئاواره‌یی، بهخۆشحاڵییهوه بڕیارمدا بگه‌ڕێمه‌و‌ه بۆ کوردستان،
واڵتانیتر ،خزمه‌ته به‌و کلتوره‌ى که له به‌رهه‌مه‌کانیان به‌دى ده‌کرێت ،چونک ه هونه‌ر ریکالم و خزمه‌تیشه. چه‌تر :تۆ له باشورى کوردستان ده‌ژیت، رات چیه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه دانیشتوانى باشورى کوردستان؟ ـ پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��ن ب���ۆ ه���ه‌م���وان گ��رن��گ�ه، ه����ی����وادارم ه������ه‌رده‌م پ��ێ��ش ب��ک �ه‌وێ��ت، خ��ۆش��ح��اڵ��م ب����ه‌وه‌ى ه �ه‌رچ��ۆن��ێ��ک بێت پارچه‌یه‌ک له کوردستان ئ��ازاد بووه ک�ه ئ��ااڵى کوردستانیش ل�ه‌س�ه‌ر هه‌ر شوێنێک ده‌بینم ،له باشورى کوردستان دڵم زۆر خۆشده‌بێت. چه‌تر :کۆسپ و ته‌گه‌ره‌کانى به‌رده‌م کاره‌کانت چیه؟ ـ له الیه‌ن عه‌شیره‌ت و ده‌وڵه‌ته‌وه گه‌لێک کۆسپ و ته‌گه‌ره‌م بۆ دروستکراوه و گه‌لێک ئاسته‌نگى هاتوه‌ته پێشم ،تا به‌رهه‌مێکیش دروست ده‌که‌ین کێشه و گیروگرفتى زۆرمان دێته پێش. چه‌تر :کلیپێکت له باکورى کوردستان ک����رد ،ل��ه‌س��ه‌ر ئ���ه‌م ک��ل��ی��پ�ه ل��ه الی��ه‌ن تورکیاوه ده‌ستگیر کرایت ،چۆن بوو ده‌ستگیر کردنه‌که‌ت؟ ـ هونه‌رمه‌ند ته‌نها موڵکى خۆى نیه، به‌ڵکو موڵکى هه‌موو میله‌ته‌که‌یه‌تى، م��وڵ��ک��ى پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه‌ش�ه ک �ه رێ��ب �هرى ئێمه‌ن ،ده‌ستگیرکردنه‌که‌شم به‌هۆى ئ���ه‌وه‌وه ب��وو ک�ه کلیپێکم ک��رد له‌سه‌ر پێشمه‌رگه ،گه‌لێک که‌سی نه‌مر له‌ناو کلیپه‌که‌مدا نیشاندرا و به‌کارهێنرا، ئ �ه‌و خوشک و ب��را گ�ه‌ری�لای��ان�هى که له‌سه‌ر چیاکانن هێزى ئێمه‌ن و شۆڕشی هه‌ره‌مه‌زنیان ک��ردوه و ده‌یکه‌ن ،له‌به‌ر ئهوه کلیپه‌که‌م باسی ژیانى ئه‌وان بووه و ک��ارى ئه‌وانى نیشانداوه ،بۆیه خۆم و ش �ه‌ش که‌سیتر ک�ه گ �ه‌ڕای��ن �هوه بۆ باکورى کوردستان بۆ پێشکه‌شکردنى پرۆژه‌کانم و سه‌ردانى بنه‌ماڵکه‌م ،له‌وێ گۆرانى سیاسیم پێشکه‌ش کرد که زۆر داوام لێکرا له الیه‌ن جه‌ماوه‌ره‌که‌مه‌وه، ئ���هوه ب���ووه ه���ۆى ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��م��ان، ماوه‌ى مانگێک ده‌ستگیر کرام و له‌و شه‌ش که‌سه‌ى ده‌ستگیر کرابووین سێ که‌سمان ئازاد کراین. چه‌تر :به‌رهه‌مى تازه‌ت به‌ده‌سته‌وه‌یه؟ ـ به‌هۆى ئه‌وه‌ى له‌م ماوه‌یه‌دا رووبه‌ڕوى گ��رت��ن و دادگ���ای���ی ک����ردن ب��وم��هوه به‌رهه‌مه‌که‌م دواک �ه‌وت ،بڕیاره بچم ه ئه‌ڵمانیا و ده‌س��ت به تۆمارکردنى ب�ه‌ره�ه‌م�ه‌ک�ه‌م ب��ک�ه‌م ،بیگه‌یه‌نم ه بینه‌رى خۆم ،هه‌روه‌ها کارده‌که‌م له‌سه‌ر هه‌ڵبه‌ست و ئاوازه‌کان، تا ئێستا نازانم ناوى چی ده‌ب��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم به‌گشتى به‌رهه‌مه‌که‌م له ()10 تراک پێکدێت.
سه‌اڵح مه‌حمود
به‌شی یه‌که‌م
دیارد ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ل ه ئه‌نجامى ژیانى کۆمه‌اڵیه‌تى ناسروشتى دروستده‌بن ،رۆمانى «حه‌سار» باس ل ه پێکهاته‌یه‌کى بچوکى کۆمه‌اڵیه‌تى (خێزان) ده‌کات ک ه وه‌ک میتافۆر بۆ کۆمه‌ڵگا به‌کارهاتووه. کێشه‌ى هه‌ر ه سه‌ره‌کى حه‌سار نه‌بوونى ئازادییه ،نامۆبوونى مرۆڤه‌کانى ناو حه‌سار ه ب ه ره‌نگ و گه‌وهه‌رى راسته‌قینه، ده‌رکه‌وتنى ئاژه‌ل و باڵنده‌کان ه ل ه گه‌وهه‌رى خۆیان بونه‌ت ه سه‌رچاوه‌ى دروستبوونى دیارد ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان. «ح �ه‌س��ار» خ��ۆی ل�ه‌خ��ۆی��دا س��ن��ووره ،له ئ��ازادی��ش��دا ه����ه‌رده‌م پ��رس��ی��ار و لێگه‌ڕین ههیه ،وات��ا حه‌سار دژایه‌تییه‌کى ت�ه‌واوى له‌گه‌ڵ ئازادى ههیه ،ئازادى لێگه‌ڕینێکى بێسنووره ،له سنوور و ب��ازن�ه‌دا هه‌وڵدان نامێنێت ،شته‌کان دی��اری��ک��راون و ژی��ان به‌ره‌و هاوکێشه‌یه‌کى ماتماتیکى دهچێت ره‌هایى و موتله‌قییه‌ت باڵ به‌سه‌ر جووڵ‌ه و ئه‌فسووندا ده‌کێشێت .ده‌سه‌اڵتى ره‌ها ئه‌م راستییه دووباره دهکاتهوه و ده‌ڵێت« :وس.. که‌س قس ه نه‌کات ..من قسه ده‌که‌م..که پرسیار ده‌ک�ه‌م ،با که‌س وه‌اڵم نه‌داته‌وه.. چونکه وه‌اڵمه‌کانیش ده‌زانم.».. کێشه‌ى ئازادى و زه‌وتکردن و قورخکردنى واى له مرۆڤه‌کانى ناو حه‌سار کردووه که باس له ئازادى بکه‌ن «ل ه کاڵورۆژنه‌که‌ى ژوورێ��ک��ى ح �ه‌س��اره‌ک �هى ب��اوک��م گه‌ره‌کم ب��وو چنگێک ل�ه ه �ه‌ت��او ..پڕشنگێک له تیشک راو ب��ک�ه‌م »..ئه‌گه‌ر له ناو حه‌ساردا ب �ه‌دواى ئازادیدا وێڵبى بزان‌ه له هه‌وڵدانێکى زۆر پووچدا سه‌رت ناوه‌ته‌و‌ه و راسته‌وراست خزمه‌تى گه‌وره‌ت به ده‌سه‌اڵت کردووه بێ ئه‌وه‌ى بزانیت. ق��ۆرخ��ک��ارى ه����ه‌رده‌م کێشه‌ى ن��اوه‌ت �هوه، ن�ه‌ب��وون��ى ئ���ازادى و ق��ۆرخ��ک��ارى وای له م���رۆڤ ک�����ردووه ب �ه درێ���ژای���ى م��ێ��ژووى کۆیالیه‌تى باس له ئازادى بکات« .وشه‌ى ئامارگى که له زمانى سۆمه‌رییه‌کاندا وات��اى ئ��ازادى ده‌به‌خشێ ،له هه‌مانکاتدا به ماناى گ �ه‌ڕان �هوه بۆ دایکیش دێت» مرۆڤ بۆ باسکردن له ئازادیش هه‌زاران فۆرمى راگه‌یاندن و ده‌رب��ڕی��ن و زم��ان و هۆنه‌رى به‌کارهێناوه و شۆڕشى ک��ردووه، خۆى له‌خۆیدا نووسینى رۆمانى حه‌سارى ش��ێ��رزادی��ش ،یه‌کێک ل �ه‌و ه �ه‌واڵن �هی �ه و ه�ه‌م��وو هه‌وڵه‌کانى م��رۆڤ�ه کۆیله‌کانی ناو «حه‌سار»یش دووباره هه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌یه ب��ۆ ئ����ازادى .م���رۆڤ و ئ��اژه‌ڵ�ه‌ک��ان��ى ناو
هه‌واڵی
«بڕیارمدا بگه‌ڕێمه‌و ه بۆ کوردستان» ئاماده‌کردنی
نوسینی
دواج����ار ه��ات��م�هوه ن��او نیشتمان ،ئ��اس��وده‌م ب �ه‌وه‌ى ئاشتبومهوه و جارێکى دیکه گ�ه‌ڕام�هوه بۆ ناو پانتایی هونه‌ر. ئه‌م شاعیره له به‌رامبه‌ر تاراوگه‌ش بێ وه‌فا نیه و له‌وباره‌و‌ه ده‌ڵێت :هه‌ڵبه‌ت‌ه بێ وه‌فا نیم به‌رامبه‌ر به تاراوگه ،رهنگه تاراوگه زۆر شتى له مه‌سه‌له‌ى رۆح��ی��دا له من سه‌ندبێت ،ب �ه‌اڵم له هه‌مانکاتدا دنیایه‌ک ئه‌زمونی شیعرى به‌رفراوانى به‌دنیاى من به‌خشى. خورماڵى ،له‌باره‌ى خورماڵه‌که‌ی و هه‌ڵه‌بجه‌شه‌وه ئ��هوه ده‌ڵ��ێ��ت «ههڵهبجه ک��اک (ش��اه��ۆى حه‌مه فه‌ره‌جى) پێ به‌خشیم که شیعره‌کانى ک��ردوم به گۆرانى ،ئه‌وه‌نده‌ى توانیبم سااڵنه له ساڵى ()1988 هوه تائێستا ب�ه‌ردوام فرمێسکم بۆ ئ��ازارم ههڵهبجه رشتو‌ه و ده‌ی��ان بابه‌تم له‌سه‌ر ههڵهبجه ههیه«، خورماڵیش نیشتمان‌ه گوڵ عومه‌ره‌که‌ى منه ،زێدى منه ،نیشتمانى زه‌ڵمه ،جۆگه‌ى شێخ و گه‌نجان و جوانیه ،مراوی‌ه ره‌شتاڵه‌که‌ى چه‌مى خورماڵم ئه‌زیزم. شاعیر له پاش کۆڕه‌که‌ى خه‌اڵتى ئاڵتونى و چه‌ندین خه‌اڵتى رێزلێنانى پێبه‌خشرا ،ئهو له به‌رامبه‌ر ئهو خه‌اڵتانه‌دا ده‌ڵێت :رێزم ههیه بۆ ئه‌وانه‌ى ئهو دیاریه جوانانه‌یان کرده خه‌اڵت ،رێزم ههیه بۆ الیه‌نگرانى شیعرى ئیسماعیل ،به‌ڕاستى منیان به‌دیاریه‌کانیان ق �ه‌رزارب��ار ک��رد ،ه��ی��وادارم بتوانم له کاره‌کانمدا ده‌نگ و په‌یام و ره‌نگ و جوانه‌یه‌کانى شیعر و قه‌ڵه‌م بگه‌یه‌نم.
شه‌قامه‌کانى مه‌ریوان باوه‌ش بۆ شانۆ ده‌گرنه‌وه
به دروشمى (ئاشتى بۆ هه‌موو جیهان) شه‌شه‌مین فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى شانۆى سه‌رشه‌قام له شارى مه‌ریوانى رۆژهه‌اڵتى کوردستان به‌ڕێوه‌چوو. فێستیڤاڵى ئه‌مساڵ له ( )3به‌شى جیاوازى (سوننه‌تى و ناوچه‌یی ،کێبڕکێ ،نێوده‌وڵه‌تی) پێکهات ،له‌م فێستیڤاڵه‌دا ( )37گروپى هونه‌رى ناوخۆیى و بیانى له شاره جیاوازه‌کانى ئێران و هه‌ریه‌ک له واڵتانى (ئه‌ڵمانیا ،فه‌ڕه‌نسا ،ژاپۆن ،تورکیا و تاجیکستان) و دوو گروپیش له هه‌رێمى کوردستانهوه به‌شدار بوون. شه‌شه‌مین فێستیڤاڵى شانۆى سه‌رشه‌قامى مه‌ریوان بۆ سێیه‌مینجار به شێوه‌ى نێوده‌وڵه‌تى بهڕێوه دهچێت و بۆ یه‌که‌مینجاریش‌ه جگه له پێشکه‌شکردنى به‌رهه‌مه‌کان له ناو شارى مه‌ریوان ،چه‌ندین شانۆى به‌شداربوو له دێهاته‌کانى ده‌وروبه‌رى مه‌ریوان به‌شداربن. ه�ه‌ردوو ئه‌نجومه‌نى شانۆى مه‌ریوان و ئه‌نجومه‌نى شار بڕیاریاندا به هاوکارى یه‌کتر ( )6شوێنى شارى مه‌ریوان وه‌ک شوێنى تایبه‌ت به شانۆى سه‌رشه‌قام دروستبکه‌ن و له ته‌واوى رۆژه‌کانى ساڵدا شانۆى تێدا پێشکه‌ش بکه‌ن.
کۆنسێرتێک ،داریوش و تارا جاف و فه‌رامه‌رز کۆده‌کاته‌وه
ژن���ه م��وزی��ک��ژه‌ن��ی ک���ورد ت���ارا ج���اف ،ل �ه ده‌ستپێکی کۆنسێرتێکی هه‌ر دوو گۆرانیبێژی فارس (درایوش) و (فه‌رامه‌رزی ئه‌سالنی) ،به چه‌نگه‌که‌یه‌و‌ه میوزیک ل ه شاری بۆنی ئه‌ڵمانی ده‌ژه‌نێت. تارا ل ه لێدوانێکیدا بۆ ده‌زگاکانی راگه‌یاندن وتی «ل ه شاری بۆنی ئه‌ڵمانی کۆنسێرتی هه‌ر دوو گۆرانیبێژی فارس داریوش و فه‌رامه‌رزی ئه‌سالنی به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،به‌ر له ده‌ستپێکردنی کۆنسێرته‌که ،ب ه ئامێری چه‌نگ چه‌ند پارچه میوزیکێک بۆ ئاماده‌بووان ده‌ژه‌نم». وتیشی «له‌م مانگه‌دا ،ب ه مه‌به‌ستی سازکردنی زنجیره کۆنسێرتێک سه‌ردانی تورکیا ده‌ک�ه‌م ،بڕیار وایه دوو کۆنسێرت له شاری ئه‌سته‌نبۆڵ ،کۆنسێرته‌کانی دیکه‌ش ل ه چه‌ند شارێکی باکورى کوردستان به‌ڕێوه‌بچێت». ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شکرد «له‌م زنجیره کۆنسێرته‌دا گۆرانی و میوزیک ب�ه ده‌ن��گ��ی خ��ۆم و ب�ه ئامێری چه‌نگ پێشکه‌ش ده‌ک����ه‌م ،پێده‌چێت ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دی دی��ک�ه‌ش، هاوکارم بن». ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو «کۆنسێرته‌کان له کۆتایی ئه‌م مانگ ه ده‌ستپێده‌که‌ن و تا سه‌ره‌تای مانگی ( )11به‌رده‌وامی ده‌بێت».
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
12
م��������اوه‌ی س��اڵ��ێ��ک به‌سه‌ر ئه‌نجامدانى س��ه‌رژم��ێ��رى گشتى دانیشتوانى عێراقدا تێپه‌ڕیووه و له ئێستاشدا هیچ ئومێدێک ب��ۆ ئه‌نجاندانى ئهو ک����اره ب���وون���ى ن��ی��ی �ه ،دۆس��ی �هى ئ �ه‌م��ج��اره‌ى چ�ه‌ت��ر تایبه‌ته به پرسى ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى و هۆکاره‌کانى په‌کخستنى. ئاماده‌کردنی عه‌لی فه‌تاح
پ���ڕۆس���هى ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ى س �ه‌رژم��ێ��رى ل���ه ع���ێ���راق و ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان پ������اش ت��������ه‌واو ک����ردن����ى س����ه‌رج����ه‌م ئاماده‌کاریه‌کانى له (ژم��اره لێدان، گ�����ه‌م�����ارۆدان ،ت���ۆم���ارک���ردن���ى دوا گۆڕانکاریه‌کان) گه‌یشته دوا قۆناغ و ده‌بوو له رێکه‌وتى ()2010/10/24 سه‌رژمێریه‌که ئه‌نجام ب��درای�ه ،به‌اڵم دواجار ئهو پڕۆسه‌یه په‌کى که‌وت و له ئێستاشدا نزیکه‌ى ساڵێک به‌سه‌ر واده‌ى سه‌رژمێریه‌که‌دا تێپه‌ڕیوه و ب���اب���ه‌ت���ه‌ک���ه‌ش ه��ی��چ ده‌ن��گ��ۆی��ه‌ک��ى دروس���ت ل �ه‌ب��اره‌ی �هوه ل �ه ئ���ارادا نییه، به‌پێى دوا زانیارییه‌کان قۆناغه‌کانى ئاماده‌کارى سه‌رژمێرى تا ئێستا زیاتر له ( )200ملیۆن دۆالرى بۆ خه‌رج ک��راوه ،شکستى پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى له عێراقدا وه‌ک به‌رپرسانى ده‌زگ��ا ئ��ام��اری �ه‌ک��ان ئ���ام���اژه‌ى ب��ۆ ده‌ک���ه‌ن، پ�هی��وه‌ن��دى ب�ه الی�ه‌ن��ى ئ��ام��اده‌ک��ارى و هونه‌رییه‌وه نییه ،به‌ڵکو هۆکاره‌که سیاسییه و چه‌ند الیه‌نێکى عه‌ره‌بى به مه‌ترسى بۆ سه‌ر ناوچه جێناکۆکه‌کان ده‌بینن ،پێیان وایه که ئه‌م سه‌رژمێرییه به‌رچاوڕونى له‌باره‌ى یه‌کالیى بونه‌وه‌ى ک��ێ��ش �هى ن��اوچ��ه ج��ێ��ن��اک��ۆک �ه‌ک��ان و رێ��ژه‌ى ک��ورد و پێکهاته‌کانى تر له‌و ناوچانه روون دهکاتهوه ،دواجار پاش ئ��ام��اده‌ک��ارى و دی��اری��ک��ردن��ى رۆژى سه‌رژمێرى و راهێنانى س �ه‌دان هه‌زار ک��ادی��ر ب��ۆ ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ى س�ه‌رژم��ێ��رى ل �ه‌و رۆژه‌دا ه��ۆک��ارى سیاسى کۆى پڕۆسه‌که‌ى په‌ک خست و سه‌رژمێرى ئه‌نجامنه‌درا. جیهان و پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى ه �ه‌ر ده س��اڵ ج��ارێ��ک ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى له هه‌موو واڵتانى دنیادا ستانداردێکى نێوده‌وڵه‌تییه و دواکه‌وتنى سه‌رژمێرى له‌و واده‌یه دهبێته هۆکارى گرفتى زۆرى ئیدارى و رێگر له به‌رده‌م رێکخستنى ژیانى رۆژانه‌ى خه‌ڵک و دامهزراوه جیا جیاکانى ده‌وڵه‌ت ،ئێستا عێراق یه‌کێکه له‌و واڵتانه‌ى به‌هۆى نه‌بونى ئامارێکى وردى دانیشتوانه‌وه ل���ه ق���هی���ران���ى رێ��ک��خ��س��ت��ن��ى ژی��ان��ى خه‌ڵکدایه ،هه‌ڵبژاردنه‌کانى پێشوو ب�ه تایبه‌ت هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى ن��وێ��ن�ه‌ران��ى ع��ێ��راق ک �ه ل �ه رێکه‌وتى ( )2010/3/7ئ�ه‌ن��ج��ام��درا ،به‌هۆى نه‌بوونى ئامارێکى رێ��ک و پێکه‌وه کۆمسیۆنى ب��ااڵى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراقى ناچار کرد په‌نا بۆ به‌کارهێنانى کۆبوونى خ��ۆراک به‌رێت ،له واڵته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا ستاندارده ده س��اڵ��ی�ه‌ک�ه‌ش ک���ارى پ��ێ��ن��اک��رێ و هه‌موو پێنچ ساڵ جارێک سه‌رژمێرى گشتى ئ �ه‌ن��ج��ام ده‌درێ�����ت ،ب���ه‌اڵم له ع��ێ��راق��دا زی���ات���ر ل���ه ( )14س���اڵ و هه‌رێمى کوردستانیش زیاتر له ()20 ساڵه سه‌رژمێریان تیا ئه‌نجام نه‌دراوه، ئه‌گه‌رچى سه‌رژمێریه‌کانى رابردویش به بنه‌ما و ستانداردى جیهانى نه‌کراون و کار له‌سه‌ر گۆڕانکارى دیمۆگرافى ئهو ناوچانه کراوه که ئێستا مادده‌ى
ساڵێک زیاتر تێپه‌ڕبووه به‌سه‌ر واده‌ى سه‌رژمێرى گشتى ل ه عێراقدا ،ل ه ئێستاشدا هیچ ده‌نگۆیه‌ک بۆ ئه‌نجامدانى نییه ( )140ده‌یانگرێته‌وه و پێیان ده‌وترێت (ناوچه جێناکۆکه‌کان) ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى نیگه‌رانییه هه‌ر سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان (س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ه��ه‌رێ��م ،س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی�����ران ،س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى کوردستان) له هه‌مان کاتدا نوێنه‌رانى کوردیش له به‌غدا بابه‌تى په‌کخستنى پڕۆسه‌ى سه‌رژمێریان نه‌خستۆته سه‌ر مێزى گفتوگۆ و نه‌بۆته یه‌کێک له دۆسیه هه‌ڵواسراوه‌کانى نێوان هه‌ولێر و به‌غدا ،ئه‌گه‌رچى ئه‌م پڕۆسه‌یه بۆ ک��ورد دوو گرنگى ج�هوه�هرى ههیه، یه‌که‌میان ب��ۆ رێکخستنه‌وه‌ى دام و ده‌زگاکانى هه‌رێم و رێکخستنى ژیانى رۆژان �هى خه‌ڵک ،دووه‌میان له رووى نه‌ته‌وه‌ییه‌وه کاریگه‌رى زۆرى ده‌بێت ل�ه‌س�ه‌ر یه‌کالیى ک��ردن �ه‌وه‌ى کێشه‌ى ناوچه جێناکۆکه‌کان و دهبێته هۆى ب���ه‌رچ���اوڕون���ى ب��ۆ ی �ه‌ک�لای��ی��ک��ردن �هوه ک��ێ��ش�هى ن��اوچ �ه ج��ێ��ن��اک��ۆک�ه‌ک��ان له چ��وارچ��ێ��وه‌ى جێبه‌جێکردنى م��ادده‌ى ()140دا .ب����ه‌اڵم دواج������ار الی �ه‌ن �ه عه‌ره‌به‌کان ئه‌م پڕۆسه‌یه‌یان به بیانووى دروس��ت بوونى نا ئ��ارام��ى له ره‌وش��ى چ �ه‌ن��د پ��ارێ��زگ��ای �ه‌ک��دا پ�ه‌ک��خ��س��ت و هه‌رێمى کوردستانیش جگه‌له ناڕه‌زایى ده‌رب��ڕی��ن هیچ هه‌ڵوێستێکى ت��رى له ده‌ست نه‌هات ،سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستان له به‌روارى ()2009/8/22 ل �ه رێ��گ �هى وت �ه‌ب��ێ��ژى س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى هه‌رێمى کوردستانهوه داواى کرد که پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى ده‌بێت له واده‌ى خ��ۆی��دا ئ�ه‌ن��ج��ام��ب��درێ��ت ،ل �ه وت�ه‌ک�هى وته‌بێژى دیوانى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا هاتووه «داواى ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى ده‌که‌ین له واده‌ى خۆیدا ،دواخستنى سه‌رژمێرى به‌بێ هیچ هۆکارێک و بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى ع��ێ��راق ک��ارێ��ک��ى س �هی��ره» ه��ه‌ر له‌و ب�هی��ان��ن��ام�هی�ه‌دا ه��ات��ووه «پێده‌چێت ده‌ستێکى ده‌ره‌کى و ناوخۆیى له‌پشت دواخستنى سه‌رژمێریه‌که‌وه بێت ،داوا له حکومه‌تى عێراق ده‌که‌ین پاڵه‌په‌ستۆ بخاته سه‌ر الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان بۆ ئه‌وه‌ى سه‌رژمێریه‌که له کاتى خۆیدا ئه‌نجام بدرێت». گرنگى سه‌رژمێرى له عێراق به گشتى و کوردستان به تایبه‌تى س�ه‌رژم��ێ��رى ل���ه‌رووى ئ��اب��ووری��ی�هوه بۆ په‌ره‌پێدانى هه‌رێم و واڵته‌که گرنگى و ب��ای��ه‌خ��ى خ����ۆى ه���هی���ه ،ل����ه‌رووى س��ی��اس��ی��ش�هوه وه‌ک���و رێپێشاندانێک وای���ه ب��ۆ ری���ف���ران���دۆم ،گ��رن��گ��ى ئ�ه‌م سه‌رژمێرییه له‌وه‌دایه هه‌موو نهتهوه و مه‌زهه‌بێک ل�ه‌ع��ێ��راق��دا ژم���اره و قورسایى راسته‌قینه‌ى خۆى ده‌زانێت و ک��اری��گ �هرى ل �ه‌س �ه‌ر ب��ڕى ب��ودج�هى ت�ه‌رخ��ان��ک��راو ب��ۆ ه �ه‌ر پارێزگایه‌ک ده‌ب���ێ���ت،ت���ه‌ن���ان���ه‌ت ئ����ه‌و ت����ه‌زوی����ر و گه‌مه‌یه‌ش ئاشکرا ده‌بێت که له‌کاتى هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌کانى عێراق له دیاریکردنى ژم��اره‌ى کورسییه‌کانى ه �ه‌ر پ��ارێ��زگ��ای�ه‌ک ئه‌نجام دراب���وو، بۆیه وه‌ستاندن و شێواندن و دواخستنى س����ه‌رژم����ێ����رى م���ه‌ب���ه‌س���ت���ى س��ی��اس��ى له‌پشته‌وه‌یه مومکین نییه ده‌سه‌اڵتى کوردستانى به‌رامبه‌ر ئه‌م هه‌ڕه‌شانه بێده‌نگ بێت ،سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستانیش ل�ه‌گ�هڵ ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرییه‌که‌دان ،سه‌رۆکى دیوانى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستانیش س��اڵ��ى راب������ردوو رای��گ��هی��ان��د :هیچ پ��اس��اوێ��ک ب��ۆ دواخستنى پ��رۆس�هى سه‌رژمێرى گشتى نییه.بگره هۆشدارى ئه‌وه‌شیدا گه‌ر بێتو پرۆسه‌که جێبه‌جێ نه‌کرێت مه‌ترسى گ �هوره رووده‌دات، له‌به‌شێکى ل��ێ��دوان �ه‌ک �هى س �ه‌رۆک��ى دیوانى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا ئاماژه ب���هوه ک���راب���وو «ک��وردس��ت��ان��ی��ی�ه‌ک��ان ق��ب��ووڵ ن��اک��ه‌ن پ�لان��ى دوژم���ن���ان و ناحه‌زانى میلله‌ته‌که‌مان پێکهاته و ت��وێ��ژى ره‌س �ه‌ن��ى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�ه‌م��ان به‌ش ب �ه‌ش ب��ک�ه‌ن به‌تایبه‌تى له‌ئیزیدى و شه‌به‌ک و فه‌یلى که هیچ گومان له کوردبوونیان ناکرێت ،تاکه‌کان ئازادن له‌کاتى سه‌رژمێریدا چۆن بڕیار
له‌چاره‌نووسى نه‌ته‌وه‌یى و ئاینى خۆیان ب��ده‌ن» شاره‌زایانى ب��وارى سه‌رژمێرى پێیان وایه پرۆسه‌که تێکه‌ڵ به‌مه‌رام و مه‌به‌ستى سیاسى بووه و پێویسته ده‌سه‌اڵتى سیاسى هه‌رێمى کوردستان ڕووب������ه‌رووى ک��ێ��ش�ه‌ک��ان و ئ �ه‌گ �هرى ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ى ف��ێ��ڵ و س��اخ��ت�ه‌ک��ارى بێته‌وه ،به‌تایبه‌ت دواى ئه‌نجامدانى س�ه‌رژم��ێ��ری��ی�ه‌ک�ه‌ش ل �ه‌ب �ه‌غ��دا ش �ه‌ڕى فێڵ و ساخته‌کارى ده‌ست پێ ده‌کات و ک��وردی��ش نوێنه‌رى پێویستى نییه بۆ ئاماده‌بوون له‌و پرۆسه گرنگه‌دا، ک�ه‌ل�ه‌رێ��ک��خ��س��ت��ن و ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�ه‌وه‌ى سه‌رژمێرییه‌که‌دا پێویستن ،تاوه‌کو کۆنترۆڵى بارودۆخه‌که بکه‌ن و ڕێگا له‌ساخته‌کارى بگرن. بریکارى وه‌زیرى پالندانان: په‌کخستنى پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى هه‌مان سیاسه‌تى حزبى به‌عسه دک��ت��ۆر س��اح��ێ��ب ق��اره‌م��ان ب��ری��ک��ارى وه‌زی�����رى پ�لان��دان��ان��ى ع��ێ��راق (ب���ه‌اڵم ده‌ستبه‌کار نهبووه) و شاره‌زاو پسپۆر له‌بوراى ئامار و سه‌رژمێرى ،ناوبراو پێشتر مامۆستا ب���ووه ل �ه زان��ک��ۆى سۆفیا و لۆیۆ و دامه‌زرێنه‌رى ده‌سته‌ى ئ��ام��ارى ه �ه‌رێ��م ب���ووه ،ت��ا ()2007 س��ه‌رۆک��ى ده‌س��ت��هى ئ��ام��ارى ه�ه‌رێ��م ب���ووه ،ل��ه‌ب��اره‌ى گرنگى س�ه‌رژم��ێ��رى دان��ی��ش��ت��وان �هوه ده‌ڵ���ێ���ت :س �ه‌رژم��ێ��رى
و تووشى شااڵوى ته‌عریب بووه ئاماژه ب �هوه ده‌ک���ات ک�ه ه��زرى شۆفێنستى به‌رامبه‌ر کوردستانیه‌کان به‌تایبه‌ت له به‌رامبه‌ر کوردانى وه‌ک فه‌یلى و ئیزیدى و شه‌به‌ک له پارێزگاکانى موسڵ و که‌رکوک و دیاله و به‌غدا سه‌ر له‌نوێ سه‌ریهه‌ڵدایه‌وه ،ئه‌مه‌ش ه��ه‌م��ان س��ی��اس�ه‌ت��ى ح��زب��ی ب�ه‌ع��س�ه، ب �ه‌اڵم ئه‌مجاره‌یان ب�ه‌ن��اوى مه‌زهه‌ب و مه‌رامى سیاسى و مۆنۆپۆلکردنى ده‌سه‌اڵته‌وه‌یه له‌ناوچه جێناکۆکه‌کان و ب��ۆ م��ه‌رام��ى جێبه‌جێ ن�ه‌ک��ردن��ى م������ادده‌ى ()140ى ده‌س��ت��ووری��ی��ه، ئ�ه‌وه‌ت��ا پ��ڕۆس�هى سه‌رژمێرى تێکه‌ڵ ب �ه‌گ �ه‌م �هى س��ی��اس��ى و م �ه‌ب �ه‌س��ت و م���ه‌رام���ى چ �ه‌ن��د الی����ه‌ن و به‌شێک ب�����ووه ،ت���ه‌ن���ان���ه‌ت ک �ه‌س��ێ��ک��ى وه‌ک ئه‌سیل نوجێفى پ��ارێ��زگ��ارى موسڵ ه�ه‌ڕه‌ش�هى بایکۆتکردنى پڕۆسه‌که ده‌ک��ات ،بگره هه‌ڵمه‌تى ئاماده‌کارى س���ازدان���ى س �ه‌رژم��ێ��رى ل �ه‌پ��ارێ��زگ��اى ن�هی��ن�ه‌وا ڕاگ���رت ،پێشتریش ن��اوب��راو داواى ل���ه‌پ���ه‌روه‌رده‌ى ئ �ه‌و پارێزگایه کردبوو ناوى ته‌واوى ئهو مامۆستایانه ده‌رب��ه��ێ��ن��ن ک���ه‌س���ه‌ر ب���ه پ������ه‌روه‌رده‌ى ه��ه‌رێ��م��ن .ل��ه‌ن��اوچ��ه داب���ڕاوه‌ک���ان���ى تریش ئه‌گه‌رى ته‌زویرکردن و کارى ساخته‌کارى زۆره و له ژماره‌یه‌ک ل���ه گ��ه‌ڕه‌ک��ه‌ک��ان��ى ک �ه‌رک��ووک��ی��ش هه‌ڕه‌شه له هاواڵتییان ده‌کرێت به‌وه‌ى به‌شدارى پرۆسه‌که نه‌که‌ن ،ئهمه له
مه‌حمود عوسمان: خه‌رجى ئاماده‌کاریه‌کانى پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى له ( )200ملیۆن دۆالر تێپه‌ڕیکردوه ،به‌شداربوانى پڕۆسه‌ى گه‌مارۆدان و ژماره لێدان ( )36هه‌زار که‌س بوون )234( ،هه‌زار که‌سیش بۆ پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى راهێنرابوون
ب�ه‌گ��ش��ت��ى ب��ه گ��هوه��ه‌رت��ری��ن ک��ارى ئاماریى ده‌وڵ �ه‌ت داده‌ن��رێ��ت ،هه‌رچى زان���ی���ارى ئ��ام��ارى ه �هی �ه ل �ه ڕێ��گ��اى سه‌رژمێرییه‌وه ده‌ست ده‌که‌وێت ،بۆیه سه‌رژمێرى گرنگییه‌کى ڕاده‌ب �ه‌ده‌رى بۆ به‌ده‌ستهێانى زانیارى ئامار ههیه، که ده‌کرێت ئه‌م زانیارییانه له‌پالندانان و هه‌موو بوارێکى تر به‌کاربهێنرێت. سه‌رژمێرى له‌عێراق ( )8جار کراوه و یه‌ک سه‌رژمێرى به‌راست و دروست و له‌سه‌ر بنه‌ماى زانستى کراوه ئه‌ویش سه‌رژمێرى ساڵى ()1957ه ،که تاقه سه‌رژمێرییه پشتى پێ ده‌به‌سترێت. هه‌رچى سه‌رژمێرییه‌کانى تره به‌شێک ل���ه ک���وردس���ت���ان ی���ا پ��ێ��ک��ه��ات�هی�ه‌ک��ى سه‌ره‌کى کوردى نه‌گرتۆته‌وه ،ته‌نانه‌ت ف��ێ��ڵ و س��اخ��ت��ه‌ک��ارى ب��ه‌م��ه‌رام��ى سیاسى تێدا ب�ه‌ک��اره��ات��ووه وه‌ک��و له سه‌رژمێرییه‌کانى ساڵى ( 1967و 1977و 1978و )1997روویانداوه و به‌پێى س��ت��ان��داره نێوده‌وڵه‌تییه‌کان ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ى پ���ێ���وه‌ر و م �ه‌رج �ه‌ک��ان��ى رێ��ک��خ��راوى ن �ه‌ت �هوه ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان که‌موکورتى تێدابووه ،زۆرب �هى جار عێراقییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى نه‌گرتۆته‌وه که زۆربه‌یان کورد بوون یا هه‌موو ناوچه ک��وردن��ش��ی��ن�ه‌ک��ان��ى ل �ه‌خ��ۆن �ه‌گ��رت��ووه، له‌رووخانى رژێمى سه‌دامه‌وه له ساڵى ( )2004ک �ه ل�ه‌ل��ی��ژن�هى ب��ااڵ ب��ووم ده‌ستمانکرد به رێکخستنى بنه‌ماکانى ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى به‌پێى ستاندارد و پێوه‌ره نێوده‌وڵه‌تییه‌کان ،هه‌وڵماندا وه‌اڵم���ى چه‌ند پرسیارێکى گرنگ بده‌ینه‌وه ئه‌ویش گۆڕینى پێکهاته و تۆپۆگرافیاى ناوچه کوردنشینه‌کان به‌تایبه‌ت ناوچه جێناکۆکه‌کان که عه‌ره‌بێکى زۆرى تێدا نیشته‌جێ کراوه
کاتێکدا به‌هۆى خراپبوونى بارودۆخى ئه‌منى و ناسه‌قامگیرى ناوه‌ڕاست و خ��وارووى عێراقه‌وه زیاتر له ()500 ه��ه‌زار ع��ه‌ره‌ب هاتوونه‌ته پارێزگاى ک �ه‌رک��ووک و ن��اوچ�ه‌ک��ان��ى دیکه، له‌الیه‌کى تره‌وه دوژمنان و ناحه‌زانى دی��م��وک��رات��ى و ک��وردس��ت��ان��ی��ی �ه‌ک��ان ل��ه‌ه��ه‌وڵ��ى دروس��ت��ک��ردن��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ى نوێ و به‌شبه‌شکردن و که‌رتکردنى ریزه‌کانى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى کوردن،له‌مه‌شدا پیالنى نانه‌وه‌ى ناکۆکى و فیتنه‌نانه‌وه ب �ه‌رده‌وام��ى ههیه و ده‌یانه‌وێت له‌ناو لیستى سه‌رژمێرییه‌که‌دا کورده‌کان په‌رتپه‌رت بکه‌ن.له‌پارێزگاى موسڵ م�ه‌ت��رس��ى گ���هوره ل �ه ت �ه‌زوی��رک��ردن و ک��ارى س��اخ��ت�ه‌ک��ارى دای��ه به‌تایبه‌ت که ( )16یه‌که‌ى ئیدارى پارێزگاکه بایکۆتى ئه‌نجومه‌نى ئهو پارێزگایه‌یان ک��ردووه و ئ��اگ��ادارى بڕیاره‌کان نین و ن��وێ��ن��ه‌ران��ى ک���وردی���ش ل �ه‌ن��اوچ �ه ع �ه‌ره‌ب نشینه‌کان نین.ئه‌م هه‌ڵمه‌ته دوژمنکارییانه هه‌مووى به‌مه‌به‌ستى دواخستنى سه‌رژمێرى و ئه‌نجامدانى کارى ساخته‌کارى و ته‌زویره ،تاوه‌کو ده‌رئه‌نجامى سه‌رژمێرییه‌که به‌هه‌ڵه‌دا ب��ب�ه‌ن و ک���ورد و کوردستانییه‌کان ق���ه‌ب���اره‌ى راس��ت�ه‌ق��ی��ن�هی��ان له‌عێراقى نوێدا ده‌رنه‌که‌وێت و پ �ه‌رت په‌رتیان بکه‌ن و له‌ناو گ��رووپ و که‌مینه‌ى الواز و ب��چ��ووک��دا ل �ه‌ه �ه‌م��وو م��اف و ده‌س��ت��ک �ه‌وت��ێ��ک��ی��ان ب��ک �ه‌ن.ئ �ه‌م �ه جگه ل���ه‌وه‌ى دواخستنى سه‌رژمێرى پ��ێ��ش��ێ��ل��ک��اری��ی�ه‌ک��ى ده‌س���ت���ووری���ی���ه و له‌ده‌سه‌اڵتى هیچ پارێزگایه‌کدا نییه مادده‌یه‌کى وه‌کو ()110ى ده‌ستوور جێبه‌جێ نه‌که‌ن ،به‌ڵکو ئه‌م پرۆسه‌یه به‌یه‌کێک له‌ئه‌رکه‌کانى ده‌سه‌اڵتى
فیدراڵى داده‌ن��رێ��ت و بۆ په‌ره‌پێدانى ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تى و رێکخستنى ژیانى مه‌ده‌نیانه و سیاسییانه گرنگى تایبه‌تى خۆى ههیه بۆ ( )29,6ملیۆن که‌س که تاکو ئێستا بێ سه‌رژمێرى و داتاو زانیارین.
ئ �ه‌و س�ه‌رژم��ێ��ری�ه‌دا ،هه‌ستیان ک��ردوه زۆرینه‌ى ئهو ناوچانه کوردستانیه، ل�ه‌ب�ه‌ر ئ��هوه س�ه‌رژم��ێ��ری�ه‌ک��ان ل�ه ژێر چ��اودێ��رى ن �ه‌ت �هوه ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و هه‌ندێک ڕێکخراو ئه‌نجام ده‌درێ��ت، دوات��ر هه‌موو ژم��اره و ئه‌نجامه‌کان ده‌چ��ێ��ت �ه ن��ه‌ت��هوه ی �ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و ب���ه گ��رن��گ وه‌رده‌گ���ی���رێ���ت ،ن �ه‌ت �هوه ی�ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و واڵت��ان��ى ئ �ه‌وروپ��ا ههمیشه له هاتووچۆدا بوون له‌نێوان ب���ه‌غ���داد و ه��ه‌ول��ێ��ر و ع��ه‌م��م��ان و نیویۆرکدا بۆ ئه‌م مه‌به‌سته .عه‌ره‌ب و تورکمانه‌کان ئهو ترسه‌یان لێ نیشتوه که ببێته بنه‌مایه‌ک بۆ راستکردنه‌وه‌ى سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان له‌و بوارانه‌دا ،به‌اڵم سه‌رژمێرى کارێکى زۆر پێویسته ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى زانیاریت له‌هه‌موو بوارێکدا ده‌س��ت ده‌که‌وێت له‌ڕێگه‌ى کۆمپیوته‌ره‌وه ،له‌سه‌ر هه‌ر شار و الدێ و شه‌قام و فه‌رمانگه.... ه��ت��د ،ته‌نها ی �ه‌ک کلیک بکه‌یت ده‌ت��وان��ێ��ت زان���ی���ارى ب��ب�ه‌خ��ش��ێ��ت ی��ان وه‌ربگریت له‌سه‌ر نه‌خشه و ده‌توانى پالن و به‌رنامه‌ى خۆت دابڕێژیت له‌هه‌ر ب��وارێ��ک��دا ،ب�ه‌ه�ه‌م��وو ئ �ه‌م الی�ه‌ن��ان�هوه ده‌ت��وان��ى هه‌نگاوى پێشخستن بنێیت بۆ ئه‌م واڵته له‌زۆرێک له‌بواره‌کاندا، ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوه ل �ه‌ده‌س��ت��ورى عێراقیشدا هاتووه ده‌ڵێت «ئه‌نجامدانى سه‌رژمێرى دانیشتوان له‌عێراقدا کارێکى ناوه‌ندى ف���ی���دراڵ���ی���ه) ،ل���ه‌الی���ه‌ک���ى ت�����رهوه بۆ هه‌موو کاره‌کان دانیشتنمان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کانى تر ئهنجامداوه ،له‌هه‌ولێر و بۆ هه‌رکوێ ڕۆیشتون هاوکاریمان کردون ،به‌اڵم به‌داخه‌وه حکومه‌تێکى ت��ۆک��م �ه و ب����ڕی����ارده‌ر ل �ه‌ک��اره‌ک��ان��ى نییه له به‌غداد ،چه‌ندین جاریش له دانیشتنه‌کانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراقدا ده‌نگم به‌رزکردۆته‌وه وتوومه ئ�ه‌گ�ه‌ر حکومه‌ت هه‌بێت له‌عێراقدا ده‌ب��ێ��ت ی �ه‌ک �ه‌م ه �ه‌ن��گ��او س �ه‌رژم��ێ��رى دانیشتوان ئه‌نجام ب��دات ،ب �ه‌اڵم له‌م ق��ۆن��اغ�هى ئێستادا ک��ارى لیژنه‌کان کۆتایى نه‌هاتووه که له ( )28ئه‌ندام پ��ێ��ک��ه��ات��ووه ،وه‌زی����رى پ�لان��دان��ان پێى راگ�هی��ان��دی��ن دواى س �ه‌ردان��ى ب��ۆ الى مالیکى باسى لهوه ک��ردوه هه‌ندێک دۆس��ی�ه ه�هی�ه وه‌ک خ��ۆى م��اوه‌ت �هوه ل �ه‌وان �ه دۆس��ی �هى س�ه‌رژم��ێ��رى گشتى دانیشتوان ،ئه‌گه‌ر پاڵپشتیم لێده‌که‌یت با ده‌ست بکه‌م به‌کاره‌کانم له‌و بواره‌دا وه‌اڵم��ى مالیکیش ئه‌وه‌بووه ،که ئهو هیچ کێشه‌یه‌کى نیه و پێى واب��وو حه‌ز ده‌کات به‌یانى سه‌رژمێرى ئه‌نجام ب��درێ��ت ،ب��ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ڕێ��گ��رى بۆ ئ �ه‌و وه‌زی���ره نوێیه دروس���ت ده‌ک��رێ��ت، له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا ئهو وه‌زیره چه‌ند سه‌ردانێکى بۆ که‌رکوک ک��ردوه و بڕیاره دووباره بێته کوردستان و ئێمه هیچ کێشه‌مان نیه ،له‌و سه‌روبه‌نده‌دا ب��اس ل��هوه ک���راوه ل�ه مانگى یه‌کدا س���ه‌رژم���ێ���رى دان���ی���ش���ت���وان ب��ک��رێ��ت، ب �ه‌اڵم بۆخۆم به وه‌زی���رم وت که بیر ل���هوه م��ه‌ک��ه‌ره‌وه مانگى ی �ه‌ک ئهو سه‌رژمێریه ئه‌نجام بدرێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ى وه‌رزى سه‌رما و سۆڵه‌یه و هه‌ر ده‌بێت له‌مانگى ()10دا ئ�ه‌ن��ج��ام ب��درێ��ت، چ��ون��ک�ه م��ان��گ��ى ( )10ل �ه ه�ه‌م��وو الیه‌نه‌کانیه‌وه گونجاوه ،وه‌رزێکى ئارام و دۆخێکى باشه ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى له‌و ڕۆژه‌وه‌ى ب��ڕی��ار ده‌درێ���ت سه‌رژمێرى ئه‌نجام بدرێت پاش ئهو بڕیاره شه‌ش مانگمان پێویسته بۆ ئاماده‌کاریه‌کان، ل �ه‌ب��اره‌ى تێچونى ب��ودج �هى پ��ڕۆس�هى سه‌رژمێرییه‌وه ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اوه تا ئێستا چ�ه‌ن��د ب���ووه؟ ئ �ه‌ن��دام �ه‌ک �هى لیژنه‌ى بااڵى ئامارى عێراق وتى «له ()200 م��ل��ی��ۆن دۆالر زی��ات��ر ت��ێ��پ�ه‌ڕی��ک��ردوه، به‌شداربوانى پڕۆسه‌ى گ�ه‌م��ارۆدان و ژماره لێدان ( )36هه‌زار که‌س بوون، له‌گه‌ڵ ڕاهێنان و ئاماده‌کاریه‌کان فۆرم به‌زمانى عه‌ره‌بى و کوردى که ماوه‌ى سێ ساڵ سه‌رقاڵبوین پێوه‌ى بۆ ئهو سه‌رژمێریه ئاماده کراوه.
ساڵێک زیاتر تێپه‌ڕبوو ه به‌سه‌ر واده‌ى سه‌رژمێرى گشتى له عێراقدا له ئێستاشدا هیچ ده‌نگۆیه‌ک بۆ ئه‌نجامدانى نییه م����ه‌ح����م����ود ع����وس����م����ان :خ���ه‌رج���ى ئاماده‌کاریه‌کانى پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى له ( )200ملیۆن دۆالر تێپه‌ڕیکردوه، به‌شداربوانى پڕۆسه‌ى گه‌مارۆدان و ژماره لێدان ( )36هه‌زار که‌س بوون، ( )234ه�ه‌زار که‌سیش بۆ پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى راهێنرابوون. مه‌حمود عوسمان ئه‌ندامى لیژنه‌ى بااڵى سه‌رژمێرى عێراق ل�ه‌ب��اره‌ى پڕۆسه‌ى سه‌رژمێرى و ئ�ه‌و ئاماده‌کارییانه‌ى ب��ۆى ک���راوو ده‌رئ �ه‌ن��ج��ام �ه‌ک��ان��ى ب�ه‌م ش��ێ��وه‌ی �ه ب��ۆ(چ��ه‌ت��ر) دوا :ل�ه‌س��اڵ��ى ()2004هوه سه‌رقاڵین و کارێکمان ک��رد که سه‌رژمێرى له سه‌رانسه‌رى ع��ێ��راق ئه‌نجام ب��درێ��ت ،ل �ه‌و پێناوه‌ى ژم����اره‌ى ڕاس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه ده‌رب���ک���ه‌ون له گشت ناوچه‌کاندا به‌شێوه‌ى هونه‌رى و زانستى ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانرێت پالنێکى ڕاس����ت داب��ن��رێ��ت ب��ۆ گ�ه‌ش�ه‌پ��ێ��دان��ى ئ���ه‌م واڵت����ه ،ل��ه ()2003/11/17 وه رووم��ان ک��رده به‌غداد به‌ئامانجى سه‌رژمێریه‌کى پاک و ڕاستگۆیانه ئهو به‌رپرسه‌ى ئامار هێماى بۆ ئهوه کرد «هه‌موو هه‌وڵه‌کانمان بێ ئه‌نجام بوون که به‌داخه‌وه به بیانوى نا ئارامى ه�ه‌ن��دێ��ک پ��ارێ��زگ��ا ل �ه دواى ساڵى ()2004هوه نهکراوه ،له‌ساڵى ()2007 ئاماده‌کاریه‌کى ترمان ک��رد ،به‌اڵم دیسان سه‌رژمێریه‌که ئه‌نجام ن�ه‌درا، پاشان له ساڵى ( ) 2008په‌رله‌مانى عێراق بڕیارى دا به‌دڵنیاییه‌وه ده‌بێت له ساڵى ()2009دا ئه‌نجام بدرێت ،دواى س�ه‌ردان��م��ان ب��ۆ واڵت �ه پێشکه‌توه‌کان ت��ازه‌ت��ری��ن ته‌کنه‌لۆجیاى زانستیمان ل��ه واڵت���ان���ى دهرهوه ه��ێ��ن��ا ،ه �ه‌م��وو کاره‌کانمان ئه‌نجامدا تا نزیکى ()10 رۆژ بۆ ئه‌نجامدانى سه‌رژمێریه‌که به‌بڕیارێکى سیاسى حکومه‌تى عێراق دواخ�����را ،پ��اش��ان ک��اره‌ک��ان��م��ان ت��ازه کردهوه و به بڕیارێکى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران��ى ع��ێ��راق ده‌بێت له‌مانگى ()2010/10دا ئ �ه‌م ک��اره ئه‌نجام بدرێت و بۆ ئهو مه‌به‌سته زیاتر له ( )234هه‌زار کادیرمان له‌عێراقدا راهێنا و گه‌ڕه‌ک و الدێکان دابه‌شکرا و ه��ه‌م��وو ب��ی��ن��ای�ه‌ک ل���ه‌م واڵت���ه‌دا ژماره‌ى له‌سه‌ر دانرا ،به‌اڵم دووباره به داخهوه بڕیارى دواخستنى درا له‌الیه‌ن س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران��ى ع��ێ��راق��هوه ،ئ��ێ��س��ت��اش ئ���ه‌وا ساڵێک زیاتر تێپه‌ڕبووه به‌سه‌ر ئهو بڕیاره‌دا و هیچ ده‌نگێکى نییه ،په‌رله‌مانتارانى گ��ش��ت ن���اوچ���ه‌ک���ان ک���ه م �ه‌ب �ه‌س��ت��م گروپى کوردى و عه‌ره‌بییه ڕێگرن له ئه‌نجامدانى به‌تایبه‌تى له پارێزگاکانى نه‌ینه‌وا و که‌رکوک ،له‌به‌ر ئهوه تا ئێستاش هیچ پێشبینیه‌ک نیه بۆ ئه‌نجامدانى ئهو سه‌رژمێریه ،سه‌باره‌ت به‌و هۆکاره سه‌ره‌کى و کۆنکرێتیه‌ى س���ه‌رژم���ێ���ری���ه‌ک���هى پ��ه‌ک��خ��س��ت��وه. م��ه‌ح��م��ود ع��وس��م��ان ج �ه‌خ��ت��ى ل���هوه ک��ردهوه «هۆکاره‌کان ته‌نها سیاسیه و کێشه‌کان ل�ه عێراقدا ب �ه‌رده‌وام �ه و ئ���ه‌وه‌ى پێویسته ئ �ه‌م واڵت �ه بکاته واڵتێکى موئه‌سه‌ساتى و دوریخاته‌وه له گه‌نده‌ڵى ،پێویسته سه‌رژمێرى بۆ ئه‌نجام بدرێت ئهو کاته ده‌ست نیشانى گشت که‌م و کورتیه‌کانى پێ ده‌کرێت و ه�ه‌م��وو ک��اره‌ک��ان ڕێکده‌خرێته‌وه، زان���ی���ارى ت����ه‌واو دێ��ت �ه ب���ه‌رده‌س���ت له ب���وارى دیموگرافى و ته‌ندروستى و پ��ه‌روه‌رده‌ی��ى و ب��ارى کۆمه‌اڵیه‌تى و خزمه‌تگوزاریه‌وه ،به‌اڵم ڕێگریه‌کانى س��ه‌رژم��ێ��رى ده‌خ��رێ��ت �ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى سیاسیه‌وه ،گروپ و الیه‌نه‌کانى عه‌ره‌ب سهرچاوه: و تورکمانه‌کان نایانه‌وێت راستیه‌کان /1ماڵپه‌ڕى العین ده‌رکه‌وێت و خۆیان رێگربوون له‌به‌رده‌م /2سازدانى دیدار /ئاراس عوسمان
به‌رپرسه‌کانى یه‌کێتى و پارتى سوکایه‌تى ب ه دایکى شه‌هید کاک ه ره‌ش ده‌که‌ن
ماوه‌ى دوو ساڵه عه‌ریفێکى زێره‌ڤانى پارتى به‌ناوى (جه‌الل محه‌مه‌د) بێسه‌ر و شوێنه به‌دواداچوون سه‌روه‌ر و ئارى
ماوه‌ى دووساڵ ه عه‌ریفێکى زێره‌ڤانى پارتى دیموکراتى کوردستان بێ سه‌ر و شوێنه و هیچ سۆراخێکى نییه ،تا ئێستایش که‌س و کاره‌که‌ى ل ه چاوه‌ڕوانى هاتنه‌وه‌ى کوڕه‌که‌یاندان ،دایکى جه‌الل ئاماژ ه به‌و ه ده‌کات« :ک ه جارێک تیرۆریست جه‌رگیان سوتاندم و کوڕێکمیان کوشت ،به‌اڵم له جیاتى ئه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى کوردى زامه‌کانم ساڕێژ بکات جارێکى تر جه‌رگیان سوتاندم». جه‌الل محه‌مه‌د ئه‌مینى ته‌مه‌ن ( )40ساڵ، عه‌ریفى زێره‌ڤانى پارتیی‌ه و براى موقه‌ده‌مێکى یه‌کێتیه ،رێ��ک �ه‌وت��ى ( )2009/8/11له کاتژمێر ()8ى به‌یانى له ماڵه‌که‌ى خۆى له ناحیه‌ى قه‌ره‌هه‌نجیرى سه‌ر به پارێزگاى (که‌رکوک) له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌کیدا چووه‌ته دهرهوه ،به‌اڵم تا ئێستایش بێ سه‌ر و شوێنه و ن �ه‌گ �ه‌ڕاوه‌ت �هوه ب��ۆ ن��او ک�ه‌س��وک��اره‌ک�هى، ئهمه لهکاتێکدایه که له ساڵى ()1991هوه چه‌کدارى پارتى بووه تا کاتى رفاندنه‌که‌ى. س��ت��ار م��ح�ه‌م�ه‌د ئ�ه‌م��ی��ن ،ب���راى ج���ه‌الل بۆ روژنامه‌ى (چه‌تر) وتى :جه‌اللى برام له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌کى رۆیشتووه که کارمه‌ندى ئاسایشى یه‌کێتى بووه له قه‌ره‌هه‌نجیر ،له کاتژمێر ()8 ى به‌یانى ئیتر نه‌مان بینیه‌و‌ه هاوڕێکه‌ى ئێواره ( )3مسه‌جه‌لى براکه‌مى هێناوه‌ته‌و‌ه و وتویه‌تى کوڕه‌که‌تان ئه‌مڕۆ هیچ کێشه‌یه‌کى نهبووه؟ ستار ئ��ام��اژه ب �هوه ده‌ک��ات که گومانێکى
زۆری����ان ل �ه ئاسایشى یه‌کێتى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان �ه ،ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند :که ئێمه وه‌کو که‌سوکارى جه‌الل گومانێکى زۆرمان له ئاسایشى یه‌کێتى ههیه له دیارنه‌مانى براکه‌م ئه‌ى ئه‌وان کاریان چییه سه‌ر و ماڵى هاواڵتیان ناپارێزن؟ هه‌روه‌ها وتیشى :سکااڵمان تۆمار کرد له‌سه‌ر ئ�ه‌و که‌سه‌ى که براکه‌مانى له‌گه‌ڵ ب��ووه، هاوکات له‌گه‌ڵ سکااڵکه‌ماندا ده‌ستگیر کرا ،به‌اڵم دواى ( )15رۆژ ئازادیان کرد. ئهو برایه‌ى جه‌الل له درێژه‌ى قسه‌کانیدا وتى: که هیچ کێشه‌یه‌کمان له‌گه‌ڵ که‌س نییه و هه‌ژارى ماڵى خۆمانین ،قوربانیمان بۆ ئه‌م حکومهته داوه و بۆ ئهو ئازادییه‌ى پارتى و یه‌کێتى باسیده‌که‌ن ،ئێستا ده‌پرسین ئهو مافى مرۆڤه کوا که خه‌ڵکى تێدا شوێن بزر ده‌کرێت گه‌ر یاسا س���ه‌روه‌ره ،گه‌ر رێز ل�ه شه‌هیدان و خ��ان�ه‌واده‌ک��ان��ی��ان ده‌گ���رن با سۆراخى براکه‌ممان بده‌نێ چى ک��ردوه با دادگایى بکرێت (به ئاخ هه‌ڵکێشانه‌وه) ئهمه وه‌فا و رێزى ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ی‌ه بۆ که‌سوکارى شه‌هیدان؟ جێگاى ئاماژهیه له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ى حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م وه‌ک��و پێویست دڵ��س��ۆزى خ��ۆی��ان بۆ دۆسیه‌ک‌ه پیشان ن �ه‌دا ،ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر که‌سوکارى جه‌الل په‌یکه‌رى شه‌هید موقه‌ده‌م کاک‌ه ره‌شى برایان له به‌رده‌م بنکه‌ى پۆلیسى چ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ الب���رد ک �ه ل �ه دی��اری��ک��ردن��ى نه‌خشه‌ى کوردستاندا شه‌هید ببوو. ئهو برایه‌ى جه‌الل رایگه‌یاند :پێش البردنى په‌یکه‌رى شه‌هید موقه‌ده‌م کاک‌ه ره‌شى برام به‌رپرسانمان ئاگادار کردهوه ،گه‌ر سۆراخێکى براکه‌مان نه‌که‌ن ،ئ �ه‌وا په‌یکه‌رى براکه‌ى ترمان الده‌به‌ین ،به‌اڵم زۆر بێباک بوون له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا ،راسته کاک‌ه ره‌ش��ى ب��رام بۆ
به‌دواداچوون ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
13
ئامینه ن �ه‌ری��م��ان س��اڵ��ح ،دای��ک��ى ج���ه‌الل، به‌ده‌م گریان و الواندنه‌وه ،به‌و ئومێده‌ى ک ه هه‌واڵێکى خۆشى ده‌ست بکه‌وێت وتی :تا ئیشى به ئێمه نه‌ماوه ،ب�ه‌اڵم ئێمه‌ى خاوه‌ن به‌یانى ده‌گریم و ئاخ هه‌ڵده‌کێشم ،چونکه له شه‌هید ده‌ی���ان ج��ارم��ان ل�ه ده‌رگاکانیاندا ساڵى ()80دا جه‌رگم سووتا سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش نه‌ک وه‌اڵمیان نه‌بوو سوکایه‌تیان پێکردین، له ساڵى ()2008ی��ش��دا کاکه‌ڕه‌شى کوڕم داواکارم له (مه‌سعود بارزانى و مام جه‌الل پشتى شکاندمه‌و‌ه و چاوه‌کانى کوێر کردم ،و به‌رهه‌م ساڵح) که وه‌اڵمم بده‌نه‌و‌ه به‌بوون و ئه‌گه‌ر ئهو بمای‌ه ده‌یانتوانى ئاوام لێبکه‌ن؟ نه‌بوون (مسعود بارزانى) ناڵێت من باوکى وتیشى( :دوو) ساڵه له چاوه‌ڕوانى هاتنه‌وه‌ى میلله‌تم کوانێ؟ (ج �ه‌الل)دام ،بۆ هه‌واڵ و سۆراخى (چوار) هه‌رله‌مباره‌یه‌و‌ه رێبوار سه‌ید ساڵح ،به‌رپرسی جار سه‌ردانى ماڵى (مام جالل)م کردوه له ل��ی��ژن�هی ن��اوچ �هی ق�ه‌ره‌ه�ه‌ن��ج��ی��ری پارتی ده‌باشان و عه‌ره‌فه ،به‌اڵم بێ ڕێزیان به‌رامبه‌ر وتی :دۆسیه‌که‌ی جه‌الل تا ئێستا ماوه‌و له ئاسایشی که‌رکوکه ،به‌اڵم زانیاری ته‌واومان به منى دایکى شه‌هید کرد. دایکى ج �ه‌الل وتیشى :ته‌نانه‌ت جارێکیان له‌سه‌ر نییه ،خه‌مخۆریشمان بۆ خێزانه‌که‌یان چوومه ماڵه‌که‌ى له ده‌باشان چه‌ند مه‌ترێک نیشانداوه. له‌سه‌یاره‌کانیه‌و‌ه دوور بووم چوومه پێشه‌وه عه‌قید دانیار جه‌بار ،به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیسى چه‌کدارێک هاتوو وتى دایه شێخ محه‌مه‌دى (قه‌ره‌نجیر) لهمبارهیهوه بۆ (چه‌تر) دوا و سکرتێر ده‌ڵێت بێت بۆ الى من هه‌واڵى خۆشم وتى «دی��ار نه‌مانى ئه‌م کوڕه په‌یوه‌ندى به پێیه ،به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌یان بوو مام جه‌الل نه‌بینم ،ئێمهوه نییه ،چونکه ل�ه س �ه‌رده‌م��ى مندا دیاره جارێکى تریش چوومه‌و‌ه الى هێرۆخان نهبووه و پێش منیش به‌ڕێز عه‌قید عوسمان نه‌یانکردم‌ه ژووره‌وه ،چوومه الى کۆسره‌ت به‌ڕێوه‌به‌رى پۆلیس بووه ،به‌اڵم به نوسراوى ره‌س���وڵ ل�ه (ه�ه‌ول��ێ��ر)ی��ش ،ل�ه عه‌لى ناجى ژم��اره ( )1393له ب �ه‌روارى ()2009/9/7 خه‌ریک بوو بخنکێم له‌تینوا ،نه‌یانهێشت ئیحاله‌ى مدیرى ته‌حقیقى جینایی کراوه بۆ بچمه ژووره‌وه ،وتیشى :ته‌نانه‌ت چوومه لێکۆڵینهوه». الى ئه‌مریکییه‌کان و الى نورى حم‌ه عه‌لى عه‌قید سمکۆ مه‌حمود لێپرسراوی به‌شی لێپرسراوى لقى ()19ى پارتى له چه‌مچه‌ماڵ یاسایی ئاسایشی که‌رکوک به (چه‌تر) وه‌ڵ�ڵا وت��ى پولێکى پێوه بنێن ،چوویشمه ی راگه‌یاند :ئێمه هیچ هه‌واڵێکمان له‌سه‌ر الى نه‌جات حه‌سه‌نى لێپرسراوى لقى ()3ى ج �ه‌الل نییه ،هیچ په‌یوه‌ندیشی به ئێمهوه پارتى له که‌رکوک ده‌رگ��اک�هى به‌سه‌رما نییه ،به‌اڵم هه‌ر ئهوهنده ههیه ئهو کوڕه‌ی nجه‌الل محه‌مه‌د داخست ،ئاخۆ ده‌بێت ئهو کاره‌ى کوڕه‌که‌ى له‌گه‌ڵیدا ب��ووه کارمه‌ندی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی من کردویه‌تى له‌وه‌ى تاریق ره‌مه‌زان و سوڵتان ئاسایشى ک �ه‌رک��وک ب���ووه ،وت��ی��ش��ی :له خاکى ک��وردس��ت��ان شه‌هیدبوو ،ب �ه‌اڵم ئ�هوه ب �هوه ده‌ک��ه‌ن :که ئااڵیه‌کى کوردستانیش الیه‌ن دادگاو‌ه ئه‌م کوڕه بانگکراو‌ه و شه‌ش ل �ه‌س �ه‌ر گ���ۆڕه‌ک���هى ده‌ش �ه‌ک��ێ��ت �هوه ئ�ه‌وی��ش هاشم گه‌وره‌تر بێت. وه‌فاى حزب و حکومه‌ته‌که‌ى بوو. دای���ک���ه ج����ه‌رگ س���وت���اوه‌ک���هى ج����ه‌الل به مانگ ده‌ستبه‌سه‌ر بووه و ئه‌گه‌ر ئێستاش مان ه ب وێت ه ک ه د ست ه د واڵێکمان ه ه تا ین ه ب ه الد الل ه � ج �ارى س��ه‌رب��ارى ئ����ه‌وه‌ى ک �ه ک �ه‌س��وک� هه‌نسکى گریانه‌و‌ه جه‌خت ل�هوه دهکاتهوه :نوسراوێکی دادگ��ام��ان بۆ بهێنن له الیه‌ن په‌یکه‌رى برا شه‌هیده‌که‌یان له به‌رده‌م بنکه‌ى یان نه‌مانى ،به‌اڵم دڵنیاشین وه‌ک بێسه‌ر و له دواى شه‌هیدبوونى کاکه‌ڕه‌ش حکومه‌ت که‌س و کاره‌که‌یه‌وه ،ئێمه ئاماده‌ین ئهو کوڕه پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵ البرد ،به‌اڵم ئاماژه‌یش شوێنه‌کانى شه‌ڕى ناوخۆ زیند‌ه به‌چاڵکراوه. ته‌سلیم بکه‌ینه‌وه.
شوێنه‌واره‌کانى کفرى له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌ى له‌ناوچووندان ک���ردوه‌ت���هوه ک �ه ئ�ه‌م�ه ئیشى حکومه‌ت ه ئاماده‌کار نه‌ک دوکاندارێک. ناوچ ه شوێنه‌واره‌کانى کفرى بریتین ل ه جهانگیر ئه‌حمه‌د (قه‌یسه‌رى کۆنى کفرى ،سه‌رای کفرى، م��اڵ��ى مجید پ��اش��اى ب��اب��ان ،ئ��اش�ه‌ک��ان، شوێنه‌واره‌کانى قه‌زاى کفرى ئاسکى کفرى و...هتد). ک ه زۆربه‌یان مێژوویه‌کى ج �ه‌واد خلیل وتیشى «ئه‌گه‌ر حکومه‌ت کۆنیان هه‌ی ه و هه‌ندێکیان چیتر ئ���اوڕ ل��ه‌م ش��وێ��ن �ه‌واران � ه ن �ه‌دات �هوه ده‌گه‌ڕێنه‌و ه بۆ سه‌رده‌مى زه‌رده‌شتیه‌کان و ساسانیه‌کان ئ���ه‌وان���ه‌ش���ى ک��� ه م�����اون ل���ه‌ن���او ده‌چ����ن، ش����وێ����ن����هواره دێ���ری���ن���ه‌ک���ان ب����ۆ ک����ورد و ئه‌شکانیه‌کان ،له‌ئێستادا تایبه‌تمه‌ندییه‌کى گرنگى ههیه ،چونک ه په‌راوێز خراون و مه‌ترسى ل ه م��ێ��ژوو ب�ه‌ده‌س��ت��ى خ��ۆم��ان ن�ه‌ن��وس��راوه‌ت�هوه ناوچوونیان لێده‌کرێت. کفرى ل ه رووى شوێنه‌واره‌وه یه‌کێک ه ل ه ک �ه‌وات �ه گۆڕانکارییه‌کى ت���ه‌واوى تێدا ناوچه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان له کوردستاندا ،ل ه ک��راوه ،ئێمه ده‌م��ان�ه‌وێ مێژووى خۆمان زۆرب���هى س �ه‌رچ��اوه مێژوویه‌کاندا باسی به‌ده‌ستى بنوسینه‌وه ،هه‌ر مێژوویه‌کیش شوێنه‌واره‌کانى کراوه و ئاماژه‌ش بۆ ئهوه به‌بێ شوێنه‌وار بنوسرێته‌و‌ه ئهوه ناته‌واوه، کراوه ک ه کفرى مێژوویه‌کى دێرین و پڕ ل ه به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه ئه‌گه‌ر ئهو مێژووه له رێى خه‌باتى کورد دژ به داگیرکه‌رانى ههیه .ش��وێ��ن�ه‌واره‌و‌ه نه‌نوسرێته‌و‌ه جێى گومانه، ج������ه‌واد خ �ه‌ل��ی��ل خ���وێ���ن���دک���ارى م��ێ��ژوو چونکه ئهوانه ب ه شێکن ل ه شارستانێتى لهمبارهیهوه بۆ (چه‌تر) وتى «هه‌ندێک ئێمه. ل � ه ش��وێ��ن �ه‌واره‌ک��ان��ى ن��اوچ �ه‌ک � ه ب�ه‌ه��ۆى دان��ا رزگ��ار به‌ڕێوه‌به‌رى ماڵپه‌رى کوردۆ ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ى الی �ه‌ن��ى پ �هی��وه‌ن��دی��داره‌و‌ه ئاسک تایبه‌ت ب� ه ه�ه‌م��ان ب��اب�ه‌ت وتى ل� ه ن��اوچ��وون و ئ�ه‌وان�ه‌ش��ى ک�ه م��اون ل ه «شوێنه‌وار هێماى بوونى شارستانیبوون ه به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌ى له‌ناوچووندان ،بۆ نمون ه ل��� ه ه����ه‌ر ن���اوچ���هی���ه‌ک ،ب�����ه‌اڵم وه‌ک (قه‌یسه‌رى کۆنى کفرى) ک ه له ئێستادا ئاشکرایه ل ه کوردستان شوێنه‌واره‌کان زیاتر له نیوه‌ى رووخ��اوه و بووه‌ت ه جێگاى ناپارێزرێن ،ئه‌مه‌ش وه‌ک بێ رێزییه‌ک ه کۆکردنه‌وه‌ى خۆڵ و خاشاک ،ئهو به‌ش ه به‌و شوێنه‌وارانه ده‌کرێت ،بایه‌خنه‌دان ب ه که‌مه‌شى ک ه ماوهتهوه دوکانداره‌کانى ئهو ش��وێ��ن�ه‌واره‌ک��ان نزمى ئاستی ستراتیژى ناوچه‌یه له‌سه‌ر ئه‌ستۆى خۆیان نۆژه‌نیان نه‌ته‌وه‌یی حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان
ده‌رده‌خات ،بۆ نمونه :ماڵى مه‌جید پاشاى بابان له کفرى به‌ڵگه‌ى کورد بوونى ئه‌م شاره‌یه ،به‌اڵم حکومه‌ت نۆژه‌نى ناکاته‌وه، ئه‌م ه له‌کاتێکدای ه که ب�ه‌ره‌ى تورکمانى کفرى ب ه شارێکى تورکمانى داده‌نێت ،بۆی ه گرنگیدان ب ه شوێنه‌وار واتا خزمه‌تکردن ب ه بوونى نه‌ته‌وه‌یی ،پاراستنى شوێنه‌وار ئه‌رکى حکومه‌ت ه پاشان رۆشنبیران ک ه ئه‌رکى خۆیان تێدا ببینن به وریاکردنه‌وه‌ى هاواڵتیان سه‌باره‌ت به گرنگى شوێنه‌وار. شکور محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌رى شوێنه‌وارى گه‌رمیان وت��ى «ئێمه ل ه الى خۆمانه‌و‌ه چه‌ندین جار نوسراومان بۆ سه‌روى خۆمان به‌رزکردوه‌ته‌وه و داوامان کردوه ب ه زووترین کات ئه‌م شوێنه‌واران ه ن��ۆژه‌ن بکرێته‌وه، ت �ه‌ن��ان �ه‌ت چ �ه‌ن��دج��ارێ��ک خ���ۆم ب �ه نام ه د.به‌رهه‌مم لێ ئاگادار کردوه‌ته‌وه ،به‌اڵم تاوه‌کو ئێستا ئه‌م شوێنه‌واران ه وه‌کو خۆیان ماونه‌ته‌وه. یه‌کێک له شوێنه‌واره دێرینه‌کانى کفرى (قه‌یسه‌رى کۆنى کفرى)یه به‌ڕێوه‌به‌رى شوێنه‌وارى گه‌رمیان ئاشکراى ده‌کات ک ه ساڵى پار کۆمپانیای (منار‌ه سبک ستار) که کۆمپانیایه‌کى ئێرانیه تایبه‌ته ب ه بوارى شوێنه‌وار بۆ م��اوه‌ى مانگێک خه‌ریکى روپێوکردن و نه‌خشه‌ى قه‌یسه‌ریه‌ک ه بوون له‌سه‌ر هه‌مان شێوازى کۆن ده‌رخست ه و هه‌موو شتێکى ت��ه‌واو ب��ووه ،ته‌نها ئهوه ماوهتهوه حکومه‌ت ره‌زامه‌ندى له‌سه‌ر بدات
n
داوای پاراستنی ئاسه‌واره‌کانی کفری ده‌کرێت
و ده‌ست به جێبه‌جێ کردنى بکرێت. رونیشیکرده‌وه ماڵى مه‌جید پاشاى بابان که پێشتر له الیه‌ن به‌ڕێوبه‌رێتى شوێنه‌وارى گه‌رمیان ن��ۆژه‌ن ک��راوه‌ت �هوه ،ب �ه‌اڵم ت�ه‌واو نهکراوه و ب ه شێوه‌یه‌کى زۆر خراپ کراوه و گه‌نده‌ڵیه‌کى زۆرى تێدا کراوه ،دۆسێى ئهو که‌سانه‌ى ک ه گه‌نده‌ڵیان تێدا کردوه
ئێستا له دادگایه. ش��ک��ور م��ح �ه‌م �ه‌د وت��ی��ش��ی «ب���ه ه��ۆى دروستکردنى ئ��اوه‌ڕۆ بۆ گه‌ڕه‌کى (باوه شاسوار) ک ه به ناو قه‌یسه‌ریه‌که‌ى کفریدا ده‌ڕوات ئهو ئاوه‌ڕۆی ه ئاوه‌که‌ى ده‌رناچێت بووه‌ته هۆى ڕووخاندنى ب ه شێکى زۆرى قه‌یسه‌ریه‌که.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه
زانیاری پزیشکی نه‌خۆشی گرانه‌تا د.ئیبراهیم خه‌سره‌و جاف گرانه‌تا: بریتیه له به‌رزبونه‌وه‌ی له ناکاو و به‌رده‌وامی ت���ا ب���ه‌ه���ۆی ت��وش��ب��وون��ی م����رۆڤ ب���ه ج���ۆره
(تایفۆیا) ،که به‌کتریایه‌ک به‌ناوی ده‌بێت ه هۆی تا و له‌رزێکی زۆر. هۆکاره‌کانی: ئه‌م نه‌خۆشیه به زوری له‌ناو مندااڵندا باڵوه و له وه‌رزی هاویندا تووشی ئ �ه‌م نه‌خۆشیه ده‌بن و به هۆی خواردنی پیسه‌وه تووش ده‌بن ک�ه میکرۆبی ئ �ه‌و نه‌خۆشیه‌ی تێدایه ئه‌م نه‌خۆشیه درمه و له که‌سێکه‌وه بۆ که‌سێکیتر ده‌گوازرێته‌وه بێگومان ئه‌وه‌ش به‌هۆی رێنمایی نه‌کردنه‌وه روو ده‌دات. نیشانه‌کان: ئهو که‌سانه‌ی تووشی ئهو نه‌خۆشیه ده‌بن توشی تایه‌کی زۆرده‌بن و له‌رزیان لێدێت و سه‌رئێشه و سک ئێشه‌یان تووش ده‌بێت و هه‌ندێکجار توشی
سکچوون ده‌ب��ن ،زۆر جاریش توشی قه‌بزی ده‌بن و نه‌خۆشه‌که هه‌ست به بێزاری ده‌کات و ئاره‌زووی خواردنی که‌مده‌بێته‌وه و زۆرجاریش ئهو نیشانانه له میز و پیساییشدا ده‌رده‌که‌وێت، باشتر وای���ه ه �ه‌ر که‌سێک ئ �ه‌م نیشانانه‌ی لێده‌رکه‌وت پێویسته به‌زویی سه‌ردانی پزیشک بکات بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری بۆ بکرێت. خۆپاراستن: پاک و خاوێنی له هه‌موو شتێکدا به‌تایبه‌ت پاک شۆردنه‌وه‌ی سه‌وزه و میوه و به‌کارهێنانی ئاوی پاک بۆ خواردنه‌وه و شۆردنی ده‌ست به ئاو و سابون دوای چونه سه‌ر ئاو. چاره‌سه‌ر: بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م نه‌خۆشیه ده‌بێت ئهو که‌سه‌ى
توش ده‌بێت پشوو بدات و خۆی هیالک نه‌کات و هه‌ندێکیش له‌و نه‌خۆشانه پێویستیان بهوه ده‌بێت له نه‌خۆشخانه بهێڵدرێنه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی ل���ه‌ژێ���ر چ���اودێ���ری پ��زی��ش��ک��داب��ن و باشترین تاقیکردنه‌وه‌ش بۆ نه‌خۆشی گرانه‌تا بریتیه له زه‌رع(چ��ان��دن) ی خ��وێ��ن ک �ه م��ی��ک��رۆب��ی س�ه‌ر مۆمێنال له‌چاندنی خوێنه‌که‌دا ده‌رده‌که‌وێت و ده‌یسه‌لمێنێت که ئ�ه‌و که‌سه تووشی نه‌خۆشی گرانه تابووه. ئا /چێنه‌ر یاسین
فۆتۆ :جیهانگیر ئه‌حمه‌د ش����ک����ور م����ح����ه‌م����ه‌د راش���ی���گ���هی���ان���د «شوێنه‌وارێکى زۆر له گه‌رمیاندا هه‌ی ه پێویستى به ن��ۆژه‌ن کردنه‌وه‌یه ،پێویست ه که‌سانى پسپۆر و ب ه ئه‌زموون ل ه دهرهوه بهێنرێن ،ب�ه‌اڵم هێنده حکومه‌ت گرنگى ب ه بواره‌کانى تر ده‌دات ئهوهنده گرنگى ب ه بوارى شوێنه‌وار نهداوه».
کراوه
دامه‌زرێنه‌ری هه‌ردوو ماڵپه‌ری (رۆژهه‌اڵت و رێنسانس):
رۆژنامه‌نوسان
ده‌بێت چاویان له پل ه و پار ه و پۆست نه‌بێت
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
14
دیداری
محه‌مه‌د ئه‌مینی که‌ریم مه‌ره‌سه‌ن ه دامه‌زرێنه‌ری هه‌ردوو سایتی (رۆژهه‌اڵت و رێنسانس) له دیمانه‌یه‌کی (چه‌تر)دا باس له مێژووی دروستبوونی میدیای ئه‌لیکترۆنی له کوردستان ئه‌دات و ئاماژه بهوه ده‌کات رۆژنامه‌نوسانی ئێمه تا ئێستاش ته‌نیا ئاره‌زوویان ئهوهیه له میدیا جیهانیه‌کان ده‌ربکه‌ون و ناوبانگ په‌یدا بکه‌ن. چه‌تر :هاتنى ک��ورد و میدیاکارانى ک��ورد بۆ ن��او گۆڕه‌پانى راگه‌یاندنى ئه‌لیکترۆنى بۆ که‌ى دهگهڕێتهوه؟ ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ى ئ��اگ��ادارب��م رۆژن��ام��هى(هاواڵتی) یه‌که‌م ناوه‌ند بوو که له شوباتی ساڵی ( )2001پێگه‌یه‌یه‌کى ئه‌لیکترۆنى بۆ خۆى کردهوه ،هه‌رچه‌ند ئ����ه‌و پ��ێ��گ �هی��ه ه��ی��چ چ��االک��ی��ی �ه‌ک��ى سه‌ربه‌خۆى نه‌بوو ،ته‌نیا وه‌ک ئه‌رشیفى رۆژنامه‌که که‌ڵکى لێ وه‌رده‌گ��ی��را، ب �ه‌اڵم دیسانیش ب��ێ وی��ژدان��ی ده‌بێت ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ���ه‌وان وه‌ک ی �ه‌ک �ه‌م پێگه‌ى ئ�ه‌ل��ی��ک��ت��رۆن��ی��ى ک����وردى (س���ۆران���ی) دانه‌نرێن ،دواى ئهوه ژماره‌یه‌ک سایتى دیکه دام����ه‌زران ک�ه زۆرب �هی��ان هیچ په‌یوه‌ندییان به کارى رۆژنامه‌گه‌رییه‌وه نه‌بوو ،به‌اڵم له ناویاندا ده‌کرێ ناوى سایتى (ده‌نگه‌کان) له ساڵی ()2003
به‌رین که هه‌ر له سهرهتاوه پێگه‌یه‌کى مه‌یله‌و پیشه‌یى ه�ه‌ب��وو یه‌کێک له پشوودرێژترین سایته کوردییه‌کانه، له رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستانیش یه‌که‌م ک�����ارى رێ��ک��وپ��ێ��ک��ى ئ �ه‌ل��ی��ک��ت��رۆن��ى سایتى (دیمانه) بوو که گۆڤارێکى هه‌فتانه‌ی هه‌بوو له به‌هارى ()2003 دا دام���ه‌زراوه ،سایتی (رۆژه �ه‌اڵت) یش چه‌ند مانگێک دواى (دیمانه) ب�ه ده‌ستپێشخه‌ریى م��ن و ی �ه‌ک دوو هاوڕێى دیکه ده‌ستى به‌کار کرد. چ���ه‌ت���ر :خ��اڵ �ه ب �ه‌ه��ێ��ز و الوازه‌ک���ان���ى راگه‌یاندنى ئه‌لیکترۆنى کامانه‌ن؟ ب �ه ب����اوه‌ڕم ج��ی��اک��ردن �ه‌وه‌ى میدیاىئهلیکترۆنى له نه‌ریتی ته‌نیا (ئه‌فسانه) یه‌که که میدیاکارانى میدیاى نه‌ریتی ه �هڵ��ی��ان ب �ه‌س��ت��ووه ،ب�����اوه‌ڕم وای���ه ک ه میدیاى ئه‌لیکترۆنى ئامرازێکى نوێی ه بۆ خۆ خۆده‌ربڕینی میدیاکاران ،نه‌ک مه‌یدانێکى جیاواز له‌وانى دیکه بێت، چۆن رادی��ۆ و ته‌له‌فزیۆن به‌شێکن ل ه گه‌شه‌سه‌ندنی ک��ارى رۆژنامه‌گه‌ری، ئ���اواش وێ��ب سایته‌کان به‌شێکن له‌و ف���راژۆت���ن���ه ،ه���ه‌ر ب��ۆی �ه‌ش �ه ه �ه‌رچ��ى رۆژنامه و رادیۆ و ته‌له‌فزیۆنى گه‌وره و بچووکى جیهانه وێ��ب سایتێکیشى بۆخۆى کردوه‌ته‌وه. الوازی���ی���ه‌ک���ی م��ی��دی��اى ئه‌لیکترۆنى به‌تایبه‌ت سایته (ئینته‌رنێتییه‌کان) ئهوهیه که گوایه ده‌ب��ێ ئ�ه‌و میدیای ه ن �ه‌ت��وان��ێ ب��ه ق��واڵی��ى رووداوه‌ک����ان����دا رۆچ��ێ و شییان کاته‌وه ،ب�ه‌اڵم که‌س نییه بڵى راده‌ى ئ�ه‌و قواڵ‌ییه‌ى میدیا سوننه‌تییه‌کانم ن��ی��ش��ان ب����ده‌ن ،ب��زان��م کامه‌یه ئهو ئانالیزه رۆژنامه‌گه‌رییه‌ى که گوایه ده‌بێ به قواڵیى (بۆ نموونه)
دی��ارده‌ى ژنکوژیدا چووبێته‌خوارێ و ئێمه‌ى له هۆکار و ده‌رئه‌نجامه‌کانى تێگه‌یاندبێ؟ چه‌تر :ل�ه‌م س �ه‌رده‌م �ه‌دا که هه‌ندێک راگه‌یاندنى جیهانى پیرۆزکراون ،به‌اڵم وه‌ک ده‌ب��ی��ن��ی��ن ل �ه ژێ���ر ک��اری��گ �هرى سیاسه‌تى واڵتانى زلهێزی جیهانیدا و ل ه چوارچێوه‌ى به‌رژه‌وه‌ندیى ئه‌واندا ئاراست ه ده‌ک��رێ��ن ،ئه‌رکى راگه‌یاندنى ک��وردى به گشتى و راگه‌یاندنى ئه‌لیکترۆنى کوردى چیه؟ م��ی��دی��اى ک���وردى ب �ه‌و وه‌زع���هى ک هههیهتى نه ده‌یه‌وێت له به‌رامبه‌ر ئهو دیارده‌یه‌دا که باست کرد رابوه‌ستێت ،ن ه ئهو پۆتانسیه‌له‌شى تێدایه ،رۆژنامه‌نوس و س��ی��اس �ه‌ت��م �ه‌دارى ئێمه ت��ا ئێستاش ه �ه‌م��وو ئ��اره‌زوه‌ک �هی��ان ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ل ه یه‌کێک له‌و میدیایانه‌‌دا ناویان هه‌بێت، جا چۆن ئهوانه له خۆیان ده‌تۆرێنن؟ ه رۆژنامه‌نوسێک که له‌سه‌ر پشتى ده‌باب « nهاواڵتی یه‌که‌م پێگه‌ی ئه‌لکترۆنی کورد بوو له‌ساڵی( )2001دامه‌زرا» فۆتۆ :محه‌مه‌د ئه‌مینی دانیشتووه و زوومى کامێراکه‌ى له‌گه‌ڵ سێره‌ى تفه‌نگى عه‌سکه‌ران دهگوازێتهوه، ئیدى چۆن ئیزن به‌خۆى ده‌دا شتێک ب��ۆردوم��ان ده‌ک��رد و مرۆڤی کوردیان راوه‌ستن و چاویان له ناو و پله و پاره بگه‌یه‌ننه ملیۆنان که‌س له سه‌رانسه‌رى له‌قاو بدا که خه‌ریکه نانى پێ په‌یدا ده‌ک���وش���ت ،م��ی��دی��اى ک����وردى زنجیره نه‌بێت. جیهان .هه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ندیى هه‌ی ه ده‌ک��ات ،له شه‌ڕه‌کانى ئهو ده ساڵه‌ى درام����اى ت��ورک��ى ب�ڵ�اوده‌ک���ردهوه و ل ه چ������ه‌ت������ر :پ�������ه‌ره‌س�������ه‌ن�������دى ت������ۆڕ‌ه ب �ه‌وه‌ى که ئێمه چ��ۆن هه‌ڵسوکه‌وتیان راب����ردوودا ئ �ه‌وه‌م��ان ب�ه چ��اوى خۆمان ناوبه‌ریشیدا ریکالمى ب��ۆ که‌لوپه‌لى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى وه‌ک فه‌یسبووک ل����ه‌گ����هڵ ده‌ک�����هی�����ن .ه��ێ��ن��دێ��ک��م��ان بینیوه ،ئێستاش ده‌یبینین ،هه‌موو ئێرانى ده‌کرد .ئیدى ئهو میدیایه چۆن و ت���وی���ت���ه‌ر ،چ ده‌رف���ه‌ت���ێ���ک و چ وێ��ن �هى خ��ۆم��ان ب�ڵاو ده‌ک �هی��ن �هوه ک ه ئهو میدیا زه‌به‌الحانه‌ى ده‌یانبینى یان بتوانێ ئ�ه‌و رۆژنامه‌نوسه ئێرانى یان مه‌ترسیه‌کى بۆ سه‌ر کارى راگه‌یاندنى ل���ه ری��س��ت��ۆران��ت��ى ق���ات���ى دووه���ه‌م���ى «بورجى ئیڤڵ» گرتوومانه و سه‌دان «خزمه‌تگوزاری گشتی»ى واڵتێکن تورکییه له قاو ب��دات که هێرشه‌کان ئه‌لیکترۆنى دروست کردوه؟ ی��ان هی کۆمپانیا زه‌به‌الحه‌کانن ک ه به ره‌وا ده‌زانێت ،به گشتى ده‌توانم بڵێم -تۆڕه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان نه‌ک هه‌ر ک�ه‌س��ی��ش «الی���ک»م���ان ب��ۆ ل��ێ��ده‌ده‌ن خاوه‌نه‌کانیان له سیاسه‌تدا جێ و رێیان ک�ه ئێمه پێویستمان ب�ه میدیایه‌کى وه‌ک ه�ه‌ڕه‌ش�ه نابینم ل�ه‌س�ه‌ر میدیا ،و ئێمه‌ش فیزێکى پێوه ل��ێ ده‌ده‌ی���ن! پ��ی��ش �هی��ی ،ده‌س�����ت ئ�����اوه‌اڵ و ده‌س���ت به‌ڵکو به ده‌رفه‌تێکى زێڕینیان ده‌زانم هێندێکیشمان وه‌ک مه‌یدانێکى نوێ ههیه. ئ �هوه دی��ارده پیسه میدیاى کوردیشى رۆیشتوو ههیه که تواناى ئه‌وه‌ى تێدابێت بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی میدیا ،ئهو تۆڕان ه چ��اوی��ان لێده‌که‌ین ،بۆ ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ى گرتوه‌ته‌وه ،له‌و رۆژان���ه‌دا که ئێران و ئهو ژینگه رۆژنامه‌گه‌رییه بگۆڕێت ،ت��وان��ای��ه‌ک��ی وای�����ان خ��وڵ��ق��ان��دوه ک ه بۆچونه‌کانى خۆمان ،زۆر که‌س هه‌ن تورکیا به ده‌ی��ان فرۆکه و تۆپخانه‌‌و‌ه چیدیکه وی��ژدان��ى خ��ۆى ن�ه‌ف��رۆش��ێ ،م��ی��دی��اک��اران ب��ێ ئ���ه‌وه‌ى بودجه‌یه‌کى که کارى گه‌لێک شیاو له رێگاى ئهو گ��ون��ده‌ک��ان��ى ب��اش��وورى کوردستانیان رۆژنامه‌نوسه‌کانى له‌سه‌ر پێى خۆیان زۆری���ان ل�ه‌ده‌س��ت��دا بێت بتوانن خۆیان تۆڕانه‌وه باڵو ده‌که‌نه‌وه.
گه‌نجانى سه‌یدسادق هه‌موو چوونه ده‌ره‌وه‌یه‌کیان سه‌ردانى گۆڕستانه
گه‌نجێک :که‌س نازانێت پاره و ته‌نده‌ره‌کان الی کێن ئاماده‌کار
ئارام شه‌مێرانى
گه‌نجانى قه‌زاى سه‌یدسادق گله‌یى ئهو ه ده‌که‌ن شاره‌که‌یان هه‌مووى قوڕى زستان‌و تۆزى هاوین ه هیچ شوێنێکیشى تێدا نی ه تا بچن پشوویه‌کى تێدا بده‌ن ،بۆی ه ناچارن بۆ کات به‌سه‌ربردن بچن ه گۆڕستانه‌که‌یان و ل ه به‌رامبه‌ردا سه‌رۆکی شاره‌وانیش ده‌ڵێت: چه‌ندین پرۆژه‌مان هه‌ی ه بۆ داهاتوو. محه‌مه‌د عومه‌ر قوتابى قۆناغى ده‌یه‌مى بنه‌ڕه‌تیه و ئێستا که ده‌وامى قوتابخانه‌ى نه‌ماوه ده‌ستى کردوه به کرێکارى و که ئێوارانیش له کارکردن ته‌واو ده‌بێت دێته ن��او ب��ازاڕ و دواى چاره‌کێک بێتاقه‌ت ده‌بێت و ب�ه‌ره‌و ماڵه‌وه دهگهڕێتهوه .ئهو قوتابیه ئاماژه به خراپی ره‌وشی گه‌نجان ده‌کات له سه‌یدسادق و ده‌ڵێت :کاتێک ده‌چ��م �ه س��ه‌ر پ��رده‌ک��هى (چ��ه‌ق��ان) که سومبولى وێرانیه بۆنى ئ���اوه‌ڕۆى ئهو قه‌زایه که دواى ئهو هه‌موو ساڵه که‌س نازانێت پ��اره و ت�ه‌ن��ده‌ره‌ک��ان��ى الى کێن خه‌ریکه بمخنکێنێت ،دێمه به‌رده‌رگاش تانه‌ی خه‌ڵک ب��ه‌رده‌وام بێزارم ده‌ک��ات، بۆیه ناچارم بچمه گۆڕستانه‌که و دره‌خت و ئاژه‌ڵه‌کانی ئهو گۆڕستانه بژمێرم و شیعرى سه‌ر گۆڕه‌کان بخوێنمه‌وه. وه‌رزشکارێکیش قه‌زاکه‌یان به زیندانێکی فراوان ده‌زانێت له‌و بارهیهوه ئه‌ژی ساڵح، وه‌رزش��ک��ار ،رایگه‌یاند نیگه‌رانه ل�ه‌وه‌ى بیه‌وێت راهێنانێک ئه‌نجام بدات یان خۆى بۆ خولێک ئاماده بکات ده‌بێت بچێته یاریگاى و کۆمیته‌ى حزبى که هه‌فته‌ى ج��ارێ��ک ده‌رگ����اى ی��اری��گ��ا چیمه‌نه‌که ده‌که‌نه‌وه ئه‌ویش له قه‌زایه‌کى ()85000 ک �ه‌س��ی��دا ب���ه‌ر ئ���ه‌و ن���اک���ه‌وێ .ئ���ه‌ژى ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا له‌گه‌ڵ سێ هاوڕێى
دیکه‌یدا زۆرج��ار ده‌چنه ئهو گۆڕستان ه سیاج کراوه بۆ ئه‌وه‌ى له دهرهوه دیار نه‌بن و جگه‌ره ده‌کێشن و دۆمینه ده‌ک �ه‌ن و خه‌ریکه فێرى نێرگه‌له‌ش ده‌بن ،چونکه به ب��ڕواى ئهو نه‌بوونى شوێن و هه‌ژارى مایه‌ى هه‌موو جۆره الدانێکى ئه‌خالقیه و سه‌رئه‌نجام هه‌ر توشى ده‌بن. به‌ڵێن به‌کر ،راهێنه‌رى گروپى هه‌ڵپه‌ڕکێى (شه‌پۆل)ه ئه‌ویش وه‌ک هاو ته‌مه‌نه‌کانى خ��ۆى بێتاقه‌تى ئ �ه‌وه‌ی �ه سه‌نته‌رێک و ناوه‌ندێک نیه بچن پرۆڤه‌ى تێدا بکه‌ن، چونکه ههمیشه ئهو سه‌نته‌رانه مه‌رجیان ههیه و ئهو مه‌رجانه‌ش به ئ�ه‌وان قبوڵ ناکرێت ،هه‌ر بۆیه ئهو راهێنه‌ره هونه‌ریه له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانى گروپه‌که‌یاندا ده‌چنه گ��ۆڕس��ت��ان�ه گ���ه‌وره‌ک���هى س �هی��دس��ادق‌و له‌وێ که‌س کێشه‌یان بۆ دروست ناکات و پرۆڤه‌ى خۆیان ده‌که‌ن. رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ێ��ک��ی��ش ن �ه‌ب��وون��ی شوێنی پێویست بۆ کات به‌سه‌ربردنی گه‌نجان ده‌گ���ه‌ڕێ���ن���ێ���ت���هوه ب���ۆ ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م��ى حکومه‌ت به هۆى نه‌بوونى پالنه‌وه که له ته‌واوى کوردستاندا به‌گشتى‌و له قه‌زاى سه‌یدسادقدا به‌تایبه‌تى فه‌رامۆشیه‌کى ب �ه‌رچ��او ههیه و ئ�ه‌م�ه‌ش بۆشاییه‌کی بۆ گه‌نجان دروست کردوه تا بچنه ئهو گۆڕستانه ،ئه‌گه‌ر نا به وته‌ى (پشتیوان ک �ه‌ری��م)ی رۆژن��ام�ه‌ن��وس گۆڕستان له بنچینه‌دا شوێنى کوشتنى حه‌زه‌کانى گهنجانه نه‌ک شوێنى پشوودان‌و به‌رنامه دانان بۆ خه‌ونه‌کانیان. ب�ه وت��هى ن��اوب��راو ب��ۆ حکومه‌ت هێشتا دره‌نگ نی ه و ده‌توانێت ئهوهنده پرۆژه له‌و قه‌زایه‌دا بخاته بوارى جێبه‌جێ کردنهوه که ته‌واوى گه‌نجان دڵخۆش بکات ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێتو ته‌نها ناو بێتو له زه‌مینه‌ى واقیعدا پرۆژه‌کان وه‌همى‌و غیاب بن ئه‌وا حاڵى گه‌نجى سه‌یدسادق زۆر لهوه خراپتر ده‌بێت ک ه ئێستا ههیه. س���ه‌رۆک���ى ش����اره‌وان����ى س �هی��دس��ادق��ی��ش دان ب���ه‌وه‌دا ده‌نێت سااڵنى پێشتر هیچ جێگه‌یه‌ک نهبووه تا گه‌نجانى ئهو شاره
تیایدا بحه‌وێنه‌وه و کات به‌سه‌ر ببه‌ن، ب���ه‌اڵم ئێستا ب �ه‌ه��ۆى هه‌وڵێکى زۆرى به‌رپرسى یه‌که‌ى ئیدارى و ش��اره‌وان��ى و ده‌زگ��اک��ان��ى حکومه‌ته‌وه ل�ه ق�ه‌زاک�ه‌دا پارکى ( )15دۆنمى ههیه له گه‌ڕه‌کى رۆژهه‌اڵت و پارکى ( )25دۆنمى ههیه له گ�ه‌ڕه‌ک��ى به‌ختیارى و ب �ه‌م نزیکانه
ده‌کرێته‌وه و خزمه‌ت به گه‌نجانى شاره‌که ده‌کات. ج�ه‌م��ال ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،س �ه‌رۆک��ی ش��اره‌وان��ی سه‌یدسادق وتیشی :پێنج پارچه زه‌ویان داوه به که‌رتى تایبه‌ت بۆ دروستکردنى ی��اری��گ��اى ت��ارت��ان و س��ێ ل���ه‌و زه‌وی��ان �ه له‌بوارى جێبه‌جێ کردندان ،یاریگایه‌کیش
که ( )2000هانده‌ر ده‌گرێت له‌و شاره‌دا ک���راوه‌ت���هوه و ل�ه به‌رنامه‌شماندایه که چه‌ندین باخچه‌ى نمونه‌یى دروست بکه‌ین و زه‌ویش ته‌رخان ده‌که‌ین بۆ شارى یارى. ناوبراو داواشیکرد چیتر نابێت گه‌نجان ب��چ��ن�ه گ��ۆڕس��ت��ان��هوه ،چ��ون��ک�ه ئ��ه‌وێ شوێنێکى خوداییه و پێویسته رێ��ز له‌و
مردووانه بگیردرێت که له‌وێدان. محه‌مه‌د حه‌سه‌نیش که ماڵیان ده‌که‌وێته ته‌نیشتى گۆڕستانه‌که‌وه به په‌ستیه‌وه ده‌ڵێت :ئه‌م گۆڕستانه ب��ووه به ن��ادى و شوێنى م�ه‌ش��روب خ��واردن �هوه و گازینۆ بۆ گه‌نجان ،چونکه دایک و باوکیان نایانبینن.
ته‌کیه ،بوونى قه‌پانێک چه‌ندین رووداوى لێده‌که‌وێته‌وه ئاماده‌کردنى
هه‌رێم کاوانى
به‌هۆى خراپى شوێنى قه‌پانێکه‌و ه ل ه ناحیه‌ى ته‌کی ه گرفت بۆ شۆفێران و هاواڵتیان دروست ده‌بێت ،هاواڵتیک باسی له‌وه‌کرد به‌هۆى بوونى ئهو قه‌پانه‌و ه چه‌ند ڕووداوێکى دڵته‌زێن ڕووى داوه، به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى ته‌کیه‌ش ده‌ڵێت :ئهو قه‌پان ه له‌و شوێن ه نامێنێ و ده‌گوازرێته‌و ه بۆ شوێنێکى گونجاو. بوونی قه‌پانێک له ناحیه‌ی ت���ه‌ک���ی���ه ن������اڕه‌زای������ی زۆری الی ه��اواڵت��ی��ان و شۆفێرانی ئ���ه‌و رێ��گ �هی �ه دروس����ت ک���ردوه و ش��ۆف��ێ��رێ��ک��ی��ش ل���ه رێ��گ��اى ئاغجه‌له‌ر ،ب��اس ل��هوه ده‌ک��ات ب �ه‌ه��ۆى ب��وون��ى ئ���ه‌و ق �ه‌پ��ان �هوه چه‌ندین رووداوى دڵته‌زێن روویان داوه ،عوسمان وه‌ه��اب ،شۆفێر، ل�ه رێ��گ�هی ئاغجه‌له‌ر داواش
ل �ه‌الی �ه‌ن �ه پ��هی��وه‌ن��دى داره‌ک����ان ده‌کات ئهو قه‌پانه الببدرێت له‌و شوێنه‌دا ،چونکه ده‌بێت هۆى دروستبونى قه‌ره‌باڵغییه‌کى زۆر له‌سه‌ر رێگاى ناحیه‌ى ئاغجه‌له‌ر و رێگاى سه‌ره‌کى که‌رکوک- سلێمانى. دارا ع���وم���ه‌ر ،دوک���ان���دار، له‌نزیکى ئ��ه‌و ق�ه‌پ��ان�ه ئ��ام��اژه ب���هوه ده‌ک����ات ئ���ه‌و ئۆتۆمبێل ب��اره��هڵ��گ��ران��ه ک���ه ده‌وه‌س���ت���ن ب��ۆ ق �ه‌پ��ان ک���ردن ده‌ب��ێ��ت�ه هۆى دروس��ت بونى رووداو هه‌روه‌ها قه‌ره‌باڵغییه‌کى زۆر کاریگه‌رى خراپى ههیه راسته‌وخۆ له‌سه‌ر ئێمه وه‌ک دوکاندار و ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو به‌هۆى ئه‌م قه‌پانه‌وه رێ��گ��اى س���ه‌ره‌ک���ى ئ��اغ��ج�ه‌ل�ه‌ر ل�����ه‌الی�����ه‌ن ئ�����ه‌و ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل �ه ب��اره��هڵ��گ��ران��هوه ده‌گ��ی��رێ��ت و وتیشی «بڕیار وابوو ئهو قه‌پانه لێره‌دا نه‌مێنێت و بگوازرێته‌وه بۆ کانى شیتان ،به‌اڵم تائێستا ئهو بڕیاره جێبه‌جێ نهکراوه». زاه��ی��ر ع��ی��زه‌دی��ن ،لێپرسراوى قه‌پانى ته‌کیه ،له‌لێدوانێکدا ب��ۆ رۆژن���ام���هى (چ �ه‌ت��ر) ب��اس ل �هوه ده‌ک��ات که ئ �ه‌م قه‌پانه‌ى ک���ه ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ت��ه‌ک��ی��ه‌دای��ه
n
قه‌پانێک کێشه بۆ ته‌کیه دروستده‌کات فۆتۆ :ئامانج فاتیح
ده‌گوازرێته‌وه بۆ کانى شیتان و قه‌پانه‌که‌ش حکومییه. ده‌رب������������اره‌ى ئ������ه‌و روداوو قه‌ره‌باڵغییانه ک�ه شۆفێران و ه��اواڵت��ی��ان ب��اس��ى ل��ێ��وه ده‌ک��ه‌ن ب�ه‌ه��ۆى ئ �ه‌و ق �ه‌پ��ان �هوه ،ن��اوب��راو ئ �ه‌وه‌ی ره‌ت��ک��ردهوه و رایگه‌یاند «ئ��ێ��م�ه ق �ه‌ره‌ب��اڵ��غ��ى و رووداو دروس��ت ناکه‌ین ،په‌یوه‌ندى به شۆفێران خۆیانهوه ههیه».
هیوا غ�ه‌ف��ور ،رۆژنامه‌نوس له‌ناحیه‌ى ته‌کیه ،له لێدوانێکدا بۆ رۆژنامه‌ى (چه‌تر) باس لهوه ده‌کات شوێنى ئهو قه‌پانه گونجاو نییه و وتیشی :ده‌بوو حکومه‌ت وه‌ک بیرى ل�ه‌وه‌رگ��رت��ن��ى پ��اره ده‌ک���ردهوه وه‌ک غه‌رامه‌یه‌ک له شۆفێرانى ده‌ستێنێت ،بیرى له‌وه‌ش بکردایه‌ته‌وه شوێنى ئهو قه‌پانه بوه‌ته ه��ۆى دروستبونى
رووداوى هاتوچۆ و گه‌یاندنى زه‌ره‌رو زیان به هاواڵتیان. به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى ته‌کیه‌ش ئ����ام����اژه‌ی ب������ه‌وه‌دا خ��ۆش��م��ان گله‌یمان ههیه له شوێنى ئهو ق �ه‌پ��ان �ه و ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه حاکم ع��وم �ه‌ر ف�����ه‌ره‌ج ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هرى ناحیه‌ى ته‌کیه ،وتی :ئهو قه‌پانه ل �ه‌و شوێنه‌دا ده‌گ��وازرێ��ت �هوه و له‌وێ نامێنێ.
بۆچی وال ستریت داگیر ده‌که‌ن؟ مه‌جید مه‌جیدی و :هێدی ئه‌حمه‌د
ئایا ئامانجی بزوتنه‌وه‌ی داگیرکاری وال ستریت، به‌ده‌ستهێنانی ده‌سه‌اڵتی سیاسیه بۆ جێبه‌جێکردنی پرۆژه‌یه‌کی تایبه‌ت یان ته‌نیا سکااڵیه له ره‌وشی هه‌نوکه؟ ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه به‌دوای شۆڕشه یان ریفۆرم؟ به چ شێواز؟ ئایا یه‌کێک له ئامانجه‌کانی شیمانه‌کراوی وه‌ک له‌کارالبردنی (تیمۆتی گاینتێر، وه‌زیری خه‌زێنه‌داری) له به‌رژه‌وه‌ندی الیه‌نی به‌رامبه‌ردا نابێت؟ ئ��ه‌و ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی �ه ک �ه چ�ه‌ن��د هه‌فته‌یه له شاری نیویۆرک رێک خراوه و ورده ورده به شاره‌کانی تری واڵت�ه یه‌کگرتووه‌کان (ب��ۆس��ت��ۆن ،ل��ۆس ئانجلێس ،واشێنگتۆن دیسی ،دنوێر ،ئاتالنتا ،سیاتێل ،شیکاگۆ و چه‌ند ش��اری ت��ر) ته‌شه‌نه‌ی ک���ردووه و هه‌ندێ گروپه کرێکاری و خوێندکاریشی ل �ه قۆناغێکدا راک��ێ��ش��ی خ��ۆی ک��رد نه ش�ه‌ڕی چینایه‌تی ،نه بزوتنه‌وه‌ی گروپه ئاژاوه‌چیه‌کان ،نه ناڕه‌زایه‌تی ( )%99له کۆمهڵگای ئه‌مریکا له دژی له سه‌دا یه‌کی ده‌وڵه‌مه‌ند ،نه بانگه‌شه‌ی پێکه‌نیناوی وه‌کو گواستنه‌وه‌ی شه‌پۆلی وریایی ئیسالمی بۆ ئه‌مریکا و نه کۆبوونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵێک بێکار و داواکار له ده‌وڵه‌ت و کۆمه‌ڵگایه. ئ���ه‌و ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی �ه ت��ا ئێستا ج��وڵ�هی�ه‌ک��ی ناتوندوتیژ و مه‌ده‌نی له دژی نادادپه‌روه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی و زیادبوونی درز له نێوان چینه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان بووه. بێ ئامانجی رون ئهو که‌سانه‌ی ده‌یانه‌وێ وال ستریت وه‌کو سیمبۆلی ب��ان��ک��داری و ب���ورس س��ه��ام و کۆمپانیا گه‌وره‌کان له واڵته یه‌کگرتووه‌کان داگیر بکه‌ن ،دواجار به زه‌ختی پۆلیس له‌م کاره‌دا ئاسێ بوون و دوو شه‌قام ئه‌والتر له پارکی زوکاتی خێمه‌یان هه‌ڵدا .شاره‌وانی مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ی له‌م پارکه‌دا پێیان دا تا هه‌م درێژه به ناڕه‌زایه‌تی خۆیان بده‌ن هه‌م کێشه‌یه‌ک بۆ ک��اری دام��وده‌زگ��اک��ان و کۆمپانیاکان له شه‌قامه‌کانی ده‌وروب �ه‌ردا دروس���ت ن�ه‌ب��ێ��ت .م��ان �هوه ل��ه‌م پ��ارک��ه‌دا و په‌یوه‌ندی ئه‌ندامه‌کانیش به رونکردنه‌وه‌ی زیاتری ئامانجه‌کان ،یارمه‌تی نه‌کردووه. ده‌نگی کام چین و توێژ؟ بزوتنه‌وه‌ی داگیرکاری وال ستریت ده‌یه‌وێ ده‌نگی ( )47ملیۆن که‌سێک بێت که به کارتی خوارده‌مه‌نی ده‌وڵ�ه‌ت��ی خۆیان تێر ده‌ک���ه‌ن ،ئ �ه‌و ( )15ملیۆن ک�ه‌س�هی که رێژه‌ی قه‌رزی ماڵه‌کانیان زیاتره له نرخی
nبزوتنه‌وه‌ی داگیرکاری کاریگه‌ری له سه‌ر کۆمهڵگای ئه‌مریکا ههبووه
ماڵه‌کانیان ،ئهو ( )24ملیۆن که‌سه‌ی ک ه ناتوانن پیشه‌ی ته‌واووه‌خت بدۆزنه‌وه و ئهو ( )50ملیۆن که‌سه‌ی که بیمه‌ی ده‌رمانیان ن��ی�ه .ب���ه‌اڵم ب��ۆ ئ �ه‌م ده‌ی���ان ملیۆن که‌سه نه‌ڕژانه سه‌ر شه‌قامه‌کان تا له‌م بزوتنه‌وه‌یه پشتیوانی بکه‌ن؟ ئه‌وان نه‌هاتن ،چۆن باوه‌ڕ و نرخگه‌لی ه��اوب�ه‌ش��ی��ان ن��ی�ه ،زمانێکی یه‌کانه‌یان نیه ،ره‌خنه له گروپێکی یه‌کانه ناکه‌ن بۆ کێشه‌کانیان و له چوارچێوه‌ی حزب یان بزوتنه‌وه‌ی سیاسیه‌کی یه‌کانه شوێن ناگرن. نه‌هاتوون چ��ۆن له واڵت �ه یه‌کگرتووه‌کان هێشتا که‌سانی بێکار و هه‌ژار ده‌توانن به پاڵپشتی به‌رنامه‌کانی پشتگیری ده‌وڵه‌ت (دانانی قه‌رز له‌سه‌ر خه‌زێنه‌ی ده‌وڵه‌ت) و دانانی قه‌رز له‌سه‌ر کارته متمانه‌ییه‌کانی خ���ۆی���ان ،ژی��ان��ی��ان ب������ه‌رده‌وام ب��ک �ه‌ن .ئ�ه‌و بزاوتانه‌ی ده‌یانه‌وێ له ده‌ره‌وه‌ی پرۆسه‌ی سیاسی گرێدراو به هه‌ڵبژاردن و رێکخراوه مه‌ده‌نییه هه‌نوکه‌ییه‌کان ،خه‌ریکی مینه‌قی کۆمه‌اڵیه‌تی بن ،له راکێشکردنی خه‌ڵک سه‌رکه‌وتوو بن. چ��االک��ان��ی ب��زوت��ن �هوه ل �ه‌گ �هڵ ج��ی��اوازی ت�ه‌م�ه‌ن��ی ،جنسیه‌تی و ن���ه‌ژادی خۆیان، ه��ی��وای��ان ئ���هوه ب��وو ل �ه‌گ �هڵ راگ�هی��ان��دن��ی ک��ردن��ی ب��زوت��ن�ه‌وه‌ک�هی��ان ،بتوانن ب�ه النی ک �ه‌م ده‌ی��ان و رهنگه س��ه‌دان ه��ه‌زار که‌س له‌م ملیۆنان بێ‌به‌شکراو و هه‌ژار و بێکاره
له ته‌نیشتی خۆیان ببینن ،به‌اڵم ته‌نانه‌ت دوای ره‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ی راگه‌یاندنی گونجاو له رۆژنامه‌کان ،ماڵپه‌ڕه ئینته‌رنێتیه‌کان و که‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنیه گشتی و وایه‌رییه‌کان، ته‌نیا نزیکه‌ی ده هه‌زار که‌س له چاالکانی خ��وێ��ن��دک��اری و ک��رێ��ک��اری ،ئ����ه‌وه‌ش له ()2011/10/6دا بۆ چه‌ند کاتژمێر چوونه ریزیانه‌وه .دوای ئه‌م جواڵنه‌وه به‌کۆمه‌ڵه‌ش، چ��االک��ان��ی «ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی داگ��ی��رک��اری» رای��ان��گ �هی��ان��د ک��ه ن��وێ��ن �ه‌ران��ی یه‌کێتیه کرێکاری و خوێندکارییه‌کان ،رۆڵێکیان ن �ه‌ب��ووه ل�ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی ئ �ه‌م بزوتنه‌وه‌یه. چاالکانی ئ �ه‌م بزوتنه‌وه‌یه له (ئاتالنتا) م��ۆڵ �ه‌ت��ی��ان ن����ه‌دا ب��ه ن��وێ��ن �ه‌ری ک��ۆن��گ��ره (ره‌ش‌پ��ێ��س��ت و ل�ه چاالکانی بزوتنه‌وه‌ی مه‌ده‌نی شه‌سته‌کان) قسه بکات .دوریگرتن له سیاسه‌تمه‌داران و رێبه‌رانی یه‌کێتیه‌کان دی��ار نیه چهنده یارمه‌تیده‌ره بۆ مینه‌قی کۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌وان. ژماره‌ی خۆپیشانده‌ران له شاری نیویۆرک ل�ه ی�ه‌ک�ه‌م و هه‌شته‌می تشرینی یه‌که‌م ل��ه ده‌ی����ان ه����ه‌زار ک���ه‌س زی��ات��ر ن �ه‌چ��وو. ژماره‌ی خۆپیشانده‌ران له شاره‌کانی تریش نزیکه‌ی چه‌ند سه‌د که‌س ب��ووه .ته‌نانه‌ت ده‌ستبه‌سه‌رکردنی بێ‌پێشینه‌ی ()700 که‌س له خۆپیشانده‌ران له کاتی رێپێواندا له س�ه‌ر پ��ردی (بروکلین) نه‌یتوانی بێته هۆکاری مینه‌قی هێزه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان
فۆتۆ :رۆیتێرز
له‌م بزوتنه‌وه‌یه‌دا .ده‌توانرێ ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه ل���ه‌گ���هڵ رێ��پ��ێ��وان��ی دژه‌ش�����ه‌ڕ ل���ه ش���اری ن��ی��وی��ۆرک ل �ه س��اڵ��ی ( )2003ب���ه‌راورد بکرێت که تیایدا نزیکه‌ی ( )400هه‌زار ک �ه‌س ب �ه‌ش��داری��ان ک���رد .ئ �ه‌گ �ه‌ر پ �هی��ام و داواک����اری رون ب��ێ ،چاالکانی سیاسی ده‌توانن هیوایان به به‌شداری تاکه‌کان له توێژه جۆراوجۆره‌کان هه‌بێ و ئه‌م هیوایه‌ش به‌دی بێت. بێ په‌یام و به‌رنامه‌یه‌کی دیاریکراو و رێکهوتن ل �ه ه �ه‌م��وو ک��ۆم�هڵ��گ��اک��ان ،زۆرێ���ک له تاکه‌کان له هه‌لومه‌رجی هه‌نوکه ناڕازین و ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیانه ناتوانن وه‌رگه‌ڕێته په‌یام، داواک���اری دیاریکراو و به‌رنامه‌یه‌ک بۆ گۆڕانکارییه‌کی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ زه‌ختی ئ �ه‌و گ��روپ��ان�هی ک�ه بوونه‌ته رێکخستن. بزوتنه‌وه‌ی داگیرکاری له ئاستێکدا که بێته س �ه‌ر ش�ه‌ق��ام�ه‌ک��ان ،رێکخستن ب��ووه به‌اڵم بێ رێبه‌رایه‌تییه‌کی پته‌وه و ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ چاالکی پێچه‌وانه‌ی یاسا هه‌وڵی دا ژم�����اره‌ی خ���ۆی زی���اد ب��ک��ات .ب �ه‌اڵم هیچ داواک���اری ی��ان سیاسه‌تێکی رۆشن که بتوانێ وه‌رچه‌رخێته یاسا یان بڕیاری س��ی��اس��ی ،ل��ه‌م ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی �ه‌دا ده‌ستنیشان نهکراوه .ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه هه‌موو کێشه‌کانی بزوتنهوه پۆپۆلیستیه‌کانی له‌گه‌ڵه. له‌ناوبردنی بێکاری ،کۆتاییهاتنی بونی
سه‌ربازی ئه‌مریکا له عێراق و ئه‌فغانستان یان له هه‌موو جیهاندا ،گۆڕینی سیستمی بانکی ،زیادکردنی مالیاتی ده‌وڵه‌مه‌ندان و ده‌یان داواکاری تر له په‌یا‌مگه‌لی زۆر پرش و ب�ڵاو له الی �ه‌ن چاالکانی خێمه‌دراو له نزیکی وال ستریت ده‌ستنیشان کراوه. ه���ه‌ن���دێ ل���ه ئ���ه‌ن���دام���ان���ی ب���زوت���ن���هوه له ریپۆرتاژه‌کانی خۆیاندا ،ئه‌م جواڵنه‌وه‌یان ش��وب��ه��ان��دووه ب �ه ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ی میسرییه ناڕازییه‌کان له مه‌یدانی ته‌حریردا ،به‌اڵم ناڕازیانی مه‌یدانی ته‌حریر داواکارییه‌کی دیاریان هه‌بوو و ئه‌ویش الچوونی موباره‌ک بوو .هێشتا وه‌ها خواسته‌یه‌کی رون له الیه‌ن چاالکانی بزوتنهوه جگه له داگیرکاری وال ستریت که له کرده‌وه‌دا هیچ واتایه‌کی نیه دیاری نهکراوه. ئه‌نجامه‌کان و کاریگه‌رییه‌کان ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی داگ��ی��رک��اری وێ���ڕای نه‌بونی به‌رنامه و په‌یامی رێ��ک�ه‌وت��ن ،ئه‌نجام و ک��اری��گ�ه‌ری ل�ه کۆمهڵگای ئه‌مریکادا ه �ه‌ب��ووه .ک��اری��گ�ه‌ری ی�ه‌ک�ه‌م ،زیادبوونی گ��ف��ت��وگ��ۆ س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه ی �ه‌ک��س��ان��ی و نایه‌کسانی له واڵت�ه یه‌کگرتووه‌کان .له دوای هاتنه سه‌رشه‌قامی مرۆڤه‌کان ،سه‌دان الپه‌ڕه‌ی فه‌یسبوک و حیسابی تویتێر ته‌نیا خه‌ریکی ئه‌م بابه‌ته‌ن. کاریگه‌ری دووه‌م ،وروژان��دن��ی هه‌ڵوێست له الیه‌ن کۆماریخوازه‌کان که دواج��ار به زه‌ره‌ری خودی ئه‌وان کۆتایی دێت ،وه‌ک ئه‌وه‌ی که به‌رپرسیاری کێشه ئابورییه‌کان مرۆڤه‌کان ته‌نیا خ��ودی ئ �ه‌وان ده‌ناسرێن. ل �ه ح��اڵ��ێ��ک��دا ده‌وڵ���ه‌ت���ی ئ�ه‌م��ری��ک��ا س���ه‌دان ملیار دۆالری بۆ رزگ��اری بانکه‌کان له ساڵه‌کانی ( )2008و ( )2009دابین کرد بۆ سوسیالیزه‌کردن یان دابه‌شکردنی گشتی زیانه‌کان و تایبه‌تیکردنی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی و عایده‌کان .ئه‌م قسانه له دۆخێکدا ده‌یتوانی سازگار بێ که ده‌وڵه‌تی فدراڵ ،بودجه‌یه‌ک بدرێت بۆ رزگ��ارک��ردن��ی کۆمپانیاکانی ئۆتۆمبێل‌سازی یان ده‌زگاکانی گه‌ره‌نتی وامه بانکیه‌کان. کاریگه‌ری سێهه‌م ،دروستبونی چه‌شنه‌یه‌ک له گروپه‌کانی گوشار به الی هێزه چه‌په‌کان که دیموکراته میانه‌ڕه‌وه‌کان له هه‌وڵدان بۆ هه‌رچی رازیکردنی کۆماریخوازه‌کان (له جیاتی گرنگی به پێگه‌ی کۆمه‌الیه‌تیان) رێگری ده‌کات یان به‌النی که‌م له‌م بابه‌ته‌دا ده‌خات ه ناو بیرکردنه‌وه. و کاریگه‌ری چواره‌م ،ده‌توانێ دوریگرتنی زیاتری که‌سێتیه سه‌ربه‌خۆکان (به‌شێکی زۆری ده‌ن����گ����ده‌ران����ی ئ��ه‌م��ری��ک��ی) له دیموکراته‌کان بێت له‌گه‌ڵ بیرکردنه‌وه‌ی نه‌بونی به‌رنامه‌ی له الی ئه‌وان و ده‌نگی ئ �ه‌وان بۆ کۆماریخوازه‌کان .ئه‌م مه‌سه‌له ه �ه‌ل��وم �ه‌رج��ێ��ک��ی ن��ی��گ��ه‌ران ب���ۆ ئ��ۆب��ام��ا ده‌خوڵقێنێت.
( )13زمانی جیاواز ل ه ( )25هه‌رێمی تورکیاوه ،له ئه‌نکه‌ر ه کۆنگره‌یان به‌ست
«هه‌تا کورد ئازاد نه‌بێ ،هیچ کاتێک تورک ئازاد نابێت» و .ل ه کورمانجییه‌وه هێور عه‌بدواڵ کۆنگره‌ی ئاماده‌کاری بۆ کۆنگر ه ک ه یه‌که‌م ج��ار ه ده‌وڵه‌مه‌ندی سیاسی، کۆمه‌اڵیه‌تی و ئه‌تنیکی له‌خۆ ده‌گرێت، ب ه دروشمی ( )13زمانی جیاواز و ره‌نگین رۆژی شه‌مم ه ل ه ئه‌نکه‌ر ه ده‌ستی پێکرد. ل �ه‌و بانگهێشتکراوانی کۆنگره( ،ئ�ه‌رت��وغ��رول کورکچو) په‌رله‌مانتاری ش��اری (مێرسین)، س�ڵاوی له تیکۆشان و به‌رخۆدانی بزوتنه‌وه‌ی ئازادی کوردان کرد و هێڵی تێکۆشانی هه‌وڵدان بۆ کۆنگره‌ی ده‌ستنیشان کرد .کورکچو دیاری کرد که «تا کورد ئازاد نه‌بێت ،تورکیا ئازاد نابێت» و وتی «پێشه‌نگانی ئه‌م تێکۆشانه ژنانن». (ئاکن بیرداڵ) سه‌رۆکایه‌تی دیوانی گردبونه‌وه‌ی ئاماده‌کاری کۆنگره له کۆبونه‌وه‌که‌دا قسه‌ی کرد و وتی «به سااڵنه چاوه‌ڕێی یه‌کێتی بووین به‌دی نه‌هات ،به‌اڵم ئێستا پێک هات» .بیرداڵ ئه‌مه‌ی وه‌کو یه‌کێتییه‌کی ستراتیژیک ناو برد و وتی «بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی کورد و تێکۆشانی به‌ره‌ی ره‌نج ،دیموکراسی و ئازادی بوونه یه‌ک». ئه‌رتوغرول کورکچو له کۆنگره‌که‌دا به کوردی، تورکی و عه‌ره‌بی ساڵوی له به‌شداربووان کرد و پاشان ده‌ستی به قسه کرد« :ئێمه هه‌مومان به جۆش و خرۆش و هیواین ،به‌اڵم هه‌ندێکیش ن��ی��گ�ه‌ران��ن .ه��ۆک��اره‌ک�ه‌ش��ی ئهمهیه ک�ه ئاخۆ ئه‌م یه‌کێتیی‌ه دهگاته ئامانجی خۆی یان نا». کورکچو ده‌ستنیشانی ک��رد ئ�ه‌م خه‌بات‌ه وه‌کو «که‌شف‌کردن» به‌ناو ده‌که‌ن و ده‌ڵێن که ئهمه به‌تاقیکردنه‌وه‌یه‌ک‌ه که پێشتر زۆر جار بۆ یه‌کێتی خه‌بات کراوه ،به‌اڵم ئه‌نجامگیر نهبووه ،ئێستا به
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا دژى په‌که‌که ،تورکیا و فه‌ره‌نسا رێک ده‌که‌ون ماڵپه‌رى ()hurriyetdailynews.com ب�ڵاوى ک��ردوه‌ت �هوه ،که تورکیا و فه‌ره‌نسا رێکه‌وتون بۆ دژایه‌تیکردنى پارتى کرێکارانى کوردستان .بۆ ئه‌مه‌ش رێکه‌وتنى ئاسایشیان واژو کردووه. وه‌زی��رى ناوخۆى فه‌ڕه‌نسا ،ک�لاودى جویانت، له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا له‌گه‌ڵ هاوتا تورکه‌که‌ى ،ئیدریس نایم شاهین ،وتی« :ئه‌م رێکهوتنه کردنه‌وه‌ى ده‌رگایه‌ک‌ه بۆ هاریکارى ته‌کنیکى نێوان هه‌ردوو واڵت ،به جۆرێک که رێگه به تورکیا و فه‌ڕه‌نسا ده‌دات که رێوشوێنى ئاسایشی بگرنه‌به‌ر دژب‌ه تیرۆر و جۆره‌کانى دیکه‌ى تاوان». وه‌زیرى ناوخۆى تورکیاش ،رایگه‌یاند« :ئهو رێکهوتنه هاریکارى ناوخۆیى ده‌گرێته‌وه، ل �ه‌گ �هڵ ش���ه‌ڕک���ردن دژى ت���ی���رۆر ،ت��اوان��ى نێوده‌وڵه‌تی ،بازرگانى به ده‌رمانى هۆشبه‌ر‌و تاوانى دارایی». وه‌زیرى ناوخۆى فه‌ڕه‌نسا باسى له‌وه‌ش کرد که سارکۆزى سه‌رۆکى فه‌ره‌نسا بایه‌خى تایبه‌ت به رێکه‌وتنه‌ک‌ه ده‌دات .وتیشی :واڵته‌که‌ى بهردهوامه له هاریکارى تورکیا دژى په‌که‌که و بۆ ئه‌وه‌ش چه‌ندین په‌که‌که‌ییان له فه‌ڕه‌نسا ده‌ستگیر کردووه.
حزبه‌کانی تورکیا بڕیاری یه‌کگرتنیان دا ئهو پارتانه‌ی که به ن��اوی «ب �ه‌ره‌ی ره‌نج، دیموکراسی و ئازادی» له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ب��ه‌ش��دار ب��وب��ون ،ب��ۆ پێکهاته‌یه‌کی ن��وێ ک��ۆن��گ��ره‌ی��ان ب���ه‌س���ت( .س����ری س���وره‌ی���ا)، په‌رله‌مانتاری ئه‌سته‌مبوڵ وتی« :چه‌پ، ت��ورک و ک��وردی نیه ،سیستمێکی نوێ ده‌خوڵقێنین» .ئ �ه‌م پارتان‌ه ب �ه‌و ئامانجه‌وه که ببن‌ه هێزی سه‌ره‌کی به‌رهه‌ڵستکاری، له ( )20ههرێمهوه له‌گه‌ڵ ( )825ئه‌ندام کۆنگره‌یه‌کیان به‌ست. ل�ه خه‌باتی کۆنگره ل�ه رۆژی شه‌مم‌ه و ی�ه‌ک��ش�ه‌م��م�ه‌دا ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رێ��ت��ی ،پ �هی��ڕه‌و و پ��رۆگ��رام��ی ده‌ستنیشان ده‌ک��رێ��ت و له‌سه‌ر دام���ه‌زران���دن���ی پ��ارت��ی�ه‌ک��ی ه��اوب �ه‌ش بڕیار وه‌رده‌گیرێت .پارتی ئاشتی و دیموکراسی، پارتی ره‌نج ،پارتی یه‌کسانی و دیموکراسی، (KADEP)، (DSİP)، (ESP)، )(SDPو پارته‌کانی وه‌کو پارته شینه‌کان، له‌گه‌ڵ درێ���ژه‌دان به بونی خ��ۆی��ان ،له ژێر پارتیه‌کی چه‌ترئاسا به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌کات .گروپی په‌رله‌مان له په‌رله‌مانیشدا، دهبێته گروپی ئه‌م پارته.
ئاشتیانه له‌گه‌ڵ په‌که‌که هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن
ده‌رف�ه‌ت��ی خ��ۆی ئه‌زمونێکی ن��وێ وه‌رده‌گ��رێ��ت. کورکچو دواتر هۆکاری ئه‌مه‌ی هێنا زمان که بۆچی به‌م خه‌بات‌ه ده‌ڵێن کۆنگره .کورکچو باسی لهوه کرد ئه‌وان پێشتر خه‌باتیان کردووه به‌اڵم هیچ کاتێک وازیان لێ نه‌هێناو‌ه و ئه‌وان کورته‌ژیانی تێکۆشانی ئهوانه له تورکیادا ،بۆیه خاوه‌ندارێتی له هه‌مویان ده‌که‌ن. ک��ورک��چ��و ه���ه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �هی ک��ه له ئاماده‌کاری کۆنگره‌که‌دا جێی ده‌گ���رن ،وه‌کو «شۆڕشگێڕ» به‌ناو کرد و وتی ئ �ه‌وان پێکه‌وه شارستانێتی کاپیتالیست ره‌ت ده‌که‌نه‌وه .هه‌روه‌ها وتی له‌م خه‌باته‌دا ،ته‌نیا ئه‌ندامانی به‌ره‌ی ره‌نج، دیموکراسی و ئ��ازادی شوێن ناگرن و سه‌رنجی راکێشا سه‌ر فره‌ره‌نگی ناو هۆڵه‌که .کورکچو وتی داواکاری ئه‌وان ئهوهیه که هه‌مو که‌سێک به‌شدار بکه‌ن و بهمجۆره قسه‌ی کرد« :ئێمه هیچ کاتێک بزوتنه‌وه‌ی ئازادی کورد که بۆ خه‌بات و تێکۆشان رێخۆشکه‌ر بووه ،فه‌رامۆش ناکه‌ین ،ئێمه تێکۆشان و شه‌ڕوانانی ئه‌وان ساڵو ده‌که‌ن .ئێمه به خاوه‌ندارێتی کردن له هه‌مو گه‌النی تورکیا ده‌ست
به‌م خه‌بات‌ه ده‌که‌ین». ئه‌وانه‌ی تێکۆشان نه‌که‌ن ،سوسیالیست نین کورکچو باسی له‌وه‌ش کرد که تێکۆشان ،گه‌النی ره‌ن��ج��ده‌ری ک��ۆ ک���ردهوه و هێنایه الی ی�ه‌ک، چونکه زه‌حمه‌ت ده‌کێشن و بهمجۆره به‌رده‌وام بوو: «له‌و که‌سانه‌ی که بۆ مافی کوردان ،ئه‌ده‌بان، ئیزیدیان ،روم و ئه‌رمه‌نیه‌کان تێناکۆشن ،ناوترێت سوسیالیست .به‌ڵکو سوسیالیست ده‌بێ له بیری زمانی هه‌موو ژێرده‌ستاندا بێت و بۆ مافی ژیانیان خه‌بات بکات .ئه‌گه‌ر تا ئێستا ئه‌م شته نه‌زانراوه زۆر گرنگ نیه ،فێربون ته‌مه‌نی نیه ،مرۆڤ ده‌توانێ له ( )70ساڵه‌ییشدا فێر ببێت». ژنان ئێمه بهڕێوه ده‌به‌ن کورکچو سه‌رنجی راکێشا سه‌ر تێکۆشانی ژنان و وه‌ها درێژه‌ی به قسه‌کانی دا« :ئه‌گه‌ر ئێوه ژنان به‌شدار نه‌که‌ن ،ئهو بزوتنهوه نیو‌ه ده‌بێت .بۆیه ئێمه ره‌نگی ئااڵکه‌مان کرد به مۆر .ئێمه له دژی سیستمێکین که ه�ه‌ر رۆژ پێنج ژن ده‌کوژێت و ئێمه له خزمه‌تیداین .به‌اڵم ئه‌وان ئێمه بهڕێوه ده‌ب �ه‌ن .ئێمه تێکۆشانی ئ��ازادی ک��ورد ده‌ناسین
و ههمیشه له‌گه‌ڵیانین .هه‌تا کورد ئازاد نه‌بێ، هیچ کاتێک تورک ئازاد نابێت .ئێمه به‌رنامه‌ی ئازادی گه‌لی کورد قبوڵ ده‌که‌ین و به فه‌رمی ده‌یناسین .له‌گه‌ڵ خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک، هه‌مو شاره‌کان خۆیان بهڕێوه ده‌ب�ه‌ن ،هه‌تا ئهمه په‌سه‌ند نه‌کرێ ،ئازادی سه‌رناکه‌وێت. کورکچو ،دی���اری ک��رد ئ �ه‌و وتهیه که نیوه‌ی زیاتری تورکیا موسڵمانه ،راست نیه و وتی ئهو خاوه‌ندارێتی له تێکۆشانی عه‌له‌وییه‌کان و که‌ماران بکات« :ئێمه خۆمان وه‌کو پارێزه‌ری باوه‌ڕییه‌کانی ژێرده‌ستان ده‌بینن ،ئێمه له به‌رامبه‌ری تێکۆشانی ئه‌وان سه‌ری رێز و نه‌وازش داده‌نوێنین ،ئێمه له‌گه‌ڵ ئهوانه مه‌زن و زیندوو ده‌بینه‌وه« .کورکچو سه‌رنجی راکێشا سه‌ر گه‌نجان و وتی که ئه‌م تێکۆشانه ل�ه‌گ�هڵ ئ���ه‌وان ده‌گ��ات �ه س �ه‌رک �ه‌وت��ن .کورکچو بهمجۆره دوا« :ئه‌گه‌ر ئێمه سه‌رنه‌که‌وین ،له ژێر ده‌سه‌اڵتداری ئاکه‌پ‌ه سه‌رکوت ده‌کرین .ئایا ئێمه مه‌حکومین به‌م حزبه؟» کورکچو ،هێنایه زمان که ئه‌وان به‌رهه‌ڵستکار ناهێڵن و به پارتی کۆماری گه‌لی و هێزه‌کانی تر وتی «ده‌بێ ئێمه
بۆ خۆمان رێگایه‌ک دروست بکه‌ین یان رێگایه‌ک بدۆزینه‌وه« و به دروشمی «یان سه‌رکه‌وتن یان سه‌رکه‌وتن» کۆتایی به وته‌کانی هێنا. دوای کورکچو ،گولته‌ن کشاناک ،هاوسه‌رۆکی پ��ارت��ی ئاشتی و دی��م��وک��راس��ی ق��س�هی ک��رد. کشاناک سه‌رنجی راکێشا س�ه‌ر فره‌ڕه‌نگی و بهمجۆره قسه‌ی ک��رد« :ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �ه‌م ره‌نگانه بهمجۆره هاتبوینایا الی یه‌ک ،تورکیا توشی ئه‌م بارودۆخ‌ه نه‌ده‌بویه‌وه« .کشاناک ده‌ستنیشانی کرد که له جیهان و تورکیادا پێکدادانی نوێ له ئارادان و وتی بۆیه پێویستی به تێکۆشانێکی هاوبه‌ش ههیه و جگه له سه‌رکه‌وتن ،شانسێکی دیکه‌مان نیه. ئ �ه‌ح��م �ه‌د ت����ورک ،ه���اوس���ه‌رۆک���ی ک��ۆن��گ��ره‌ی ک��ۆم �هڵ��گ��ای دی��م��وک��رات��ی��ک ل��ه ک��ۆن��گ��ره‌ی ئاماده‌کاریدا قسه‌ی کرد و سه‌رنجی راکێشا سه‌ر گرنگی خوڵقاندنی هێڵی تێکۆشانی هاوبه‌ش بۆ ئازادی گه‌الن و وتی« :ئێمه له‌و بڕوایه‌دان که ئازادی تورکه‌کان له‌گه‌ڵ ئازادی کورده‌کان به‌دی دێت».
که‌مال که‌رکوکی ،سه‌رۆکی په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان ،سه‌باره‌ت به لێدوانی نوری مالکی ،سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق له دژی په‌که‌که ،و سه‌ردانی هوشیار زێباری ،وه‌زی��ری ده‌ره‌وه‌ی عێراق وتی: «ئاشتیانه له‌گه‌ڵ په‌که‌که هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن». ت���اری���ق ه��اش��م��ی ،ج��ێ��گ��ری س����ه‌رۆک کۆماری عێراقیش سه‌باره‌ت به بابه‌ته‌که دیاری کرد که به ناردنی هێزی سه‌ربازی عێراق و پێشمه‌رگه بۆ سه‌رسنور ،کێشه‌ی په‌که‌که و پژاک چاره‌سه‌ر نابێت. ن��وری مالکی له هه‌فته‌ی پێشودا ،له لێدوانێکدا ده‌ستنیشانی ک��رد له دژی گه‌ریالکانی په‌که‌که و پژاک ،سوپای عێراق له سه‌رسنوری هه‌رێمی کوردستان جێگیر ده‌ک��ات .دوای ئه‌مه‌ش هوشیار زێباری چووه تورکیا و چاوی به وه‌زیری داوود ئۆغلو که‌وت و له‌و دیداره‌دا باس له به‌کارهێنانی رێباز و میکانیزمی جیاواز کرا له دژی په‌که‌که .داوود ئۆغلو وتی که تورکیا و عێراق له دژی په‌که‌که هه‌مو رێبازێک به‌کار دێنن.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
16
(کورد له نێوان وه‌رگرتنى پۆست و وه‌رگرتنى هه‌ڵوێست)دا
که ب �ه‌رده‌وام ده‌کرێت له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ناوه‌ندا بۆ وه‌رگرتنى پۆسته‌کان هه‌ڵوێستیان وه‌رگرتایه ،چونکه هه‌ڵوێست پۆست دابین ده‌ک��ات ،ب�ه‌اڵم پۆست هه‌ڵوێست دروست ناکات!. ب���ه ئ����اوڕدان����ه‌وه‌ی����ه‌ک����ى واق���ی���ع���ان���ه له بارودۆخه‌که و دۆزى ره‌واى نه‌ته‌وه‌که‌مان راس��ت��ى ئ��ه‌م ب��ۆچ��ون�ه وه‌دی����ار ده‌ک �ه‌وێ��ت ک���ه ه��ی��چ ک���ات ئ���ه‌و پ��ۆس��ت��ان �هى که ک���ورد وه‌ری��گ��رت��وون ل �ه خ��زم �ه‌ت دۆزى گه‌له‌که‌ماندا ن�ه‌ب��وون! چ��ۆن؟ س�ه‌رۆک ک��ۆم��ارى ع��ێ��راق ل�ه گ�ه‌وره‌ت��ری��ن پێگه‌ى نێوده‌وڵه‌تیدا له نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان ده‌بێت وتارى به ناوى عێراقه‌وه بخوێنێته‌وه و له به‌رژه‌وه‌ندى عێراقدا وتاره‌کانى دابڕێژێت. کامه‌ران گوڵپى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى عێراق ده‌بێت وه‌ک وه‌زیرى ئهوه هه‌ڵوێسته مرۆڤه‌کان ده‌ناسێنێت به ده‌ره‌وه‌ى عێراق س�ه‌ردان��ى واڵتانى دهرهوه گ �ه‌ل و ن �ه‌ت �هوه و جیهان ن �ه‌ک پۆست! بکات نه‌ک وه‌ک کوردێک و ئه‌وه‌نده‌ش چونک ه مرۆڤه بوێر و راب�ه‌ره‌ک��ان له‌سه‌ر له‌سه‌ر به‌نده‌رى -مباره‌ک -رۆڵى بینیوه مه‌شقکردنى گ �ه‌الن��دا ب �ه هه‌ڵوێستیان له نێوان عێراق و کوه‌یتدا به چاره‌کى سه‌ربه‌خۆیى و ئازادیان به‌ده‌ست هێناوه بۆ ئ���هوه ل �ه‌م �ه‌ڕ ت��ۆپ��ب��اران�ه‌ک��ان��ى ه �ه‌رێ��م و گه‌له‌کانیان نه‌ک پۆسته‌کانیان .ئێمه‌ى بۆردومانه‌کان ن�ه‌دواوه .جێگرى یه‌که‌مى ک��ورد وه‌ک��و نه‌ته‌وه‌یه‌کى ف��ره دوژم��ن و سه‌رۆک وه‌زیران کورده ،جێگرى سه‌رۆکى ن��اح�ه‌ز ده‌ب��وای �ه ل�ه‌ب��رى وه‌رگ��رت��ن��ى پۆست په‌رله‌مان کورده چه‌ندین نوێنه‌رى عێراق له هه‌ڵوێستیان وه‌رگ��رت��ای �ه ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ��ه‌وه‌ى واڵتانى دهرهوه باڵوێزن یان له پله‌ى ئه‌واندان ب�ه گ �ه‌واه��ى ه�ه‌م��ووالی�ه‌ک ئێمه دووه‌م ئهمانه تاچه‌ند توانیویانه ئه‌گه‌ر به‌ئێواره نه‌ته‌وه‌ین له عێراقدا و دواى روخانى رژێم خوانێکش بێت خزمه‌ت به نه‌ته‌وه‌که‌مان و وااڵبوونى گۆڕه‌پانى سیاسى له‌به‌رده‌م بکه‌ن که ئه‌رکى ئ�ه‌وان�ه ده‌نگى ره‌واى گه‌النى عێراقدا ده‌کرا وه‌کو گه‌لى کورد گه‌له‌که‌مان بگه‌یه‌نن به‌وان ،چونکه ئهو له‌برى راکردن به‌دواى پۆستدا و ئهو شه‌ڕه‌ى پۆستانه وه‌کو -ئیستحقاقى -هه‌ڵبژاردن به
کورد دراون نه‌ک خودى که‌سه‌کان. ل��ێ��رهوه ه�ه‌س��ت ب�ه ه�هڵ�ه سیاسیه‌کانمان ده‌که‌ین که له مێژوودا تۆمار ده‌کرێت بۆ نه‌وه‌کانى ک��ورد! هه‌ڵوێست وه‌رگرتن زۆر پیرۆزتر و کاریگه‌رتره ل�ه پۆست وه‌رگ�����رت�����ن ،ب���ه درێ����ژای����ى م���ێ���ژوو له ی �ه‌ک�لاک��ردن �ه‌وه‌ى کێشه‌کان و ب�ه‌ده‌س��ت هێنانى مافه‌کان هه‌ڵوێست وهرگیراوه له ب��رى پۆست ،چونکه به‌رامبه‌ر کاتێک دان به ره‌وایه‌تى داواکارییه‌کاندا ده‌نێت که ئێمه هه‌ڵوێستمان هه‌بێت ئه‌گه‌ر به پێچهوانهوه پۆستمان هه‌بێت ئه‌وا کورد وته‌نه‌ى (نمه‌ک گیرده‌بین) و له‌ڕومان نایه‌ت پێداگرى بکه‌ین له‌سه‌ر داواکانمان، چونک ه هه‌ردووالمان ل ه هه‌وڵى پاراستنى پۆسته‌کانمانداین و کارێک ناکه‌ین ک ه مه‌ترسى هه‌بێت بۆ پۆسته‌کانمان. له‌خوابه‌زیاد بێت ئێمه‌ى کورد ل ه وه‌رگرتنى پۆستدا درێخیمان ن �ه‌ک��ردوه بۆی ه تاکو ئێستاش ناتوانین له غداد پێداگرى روون و ئاشکرامان هه‌بێت له‌مه‌ڕ ناوچ ه دابڕاوه‌کان و که‌رکوکى دڵ و قودسى کوردستان. ده‌ک���را ب��ۆ ی �ه‌ک�لاک��ردن �ه‌وه‌ى ک�ه‌رک��وک و زی��ن��دو راگرتنى م���اده‌ى ( )140ئێم ه ب���ه‌ش���دارى ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک �هى مالیکیمان نه‌کردای ه و هه‌ڵوێستمان وه‌رگرتای ه ئه‌وکات ئێمه‌ى ک��ورد ل�ه غ��داد چ��اودێ��ر ده‌ب��ووی��ن ب�ه‌س�ه‌ر به‌ڵینه‌کانى حکومه‌تى عێراقى له‌مه‌ڕ دۆزى ره‌واى نه‌ته‌وه‌که‌مان نه‌وه‌ک هاوکارى بین ل ه پێکهێنانى حکومه‌ت و
دیز‌ه به‌ده‌رخونه‌کردنى که‌رکوک و ماده‌ى ده‌ستنیشان کراو له‌و پۆسته‌دا هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌یت ،لێره‌ش ئێم ه چاوه‌ڕێین له به‌غداد (!)140 ک ه باس ل ه هه‌ڵوێست وه‌رگرتن ده‌که‌ین هه‌ڵوێستێک هه‌بێت ،ب���ه‌اڵم پۆسته‌ک ه مه‌به‌ستمان دروستکردنى گرژى و ئاڵۆزى رێگر‌ه له‌به‌رده‌م ئه‌وه‌دا ک ه داکۆکى بکات نیه به‌ڵکو داواکارى گه‌له‌که‌مان له سه‌روى له کێشه‌که. هه‌موو پیرۆزییه‌کانه‌وه‌یه ،بۆ ده‌بێت ئێمه‌ى پێش واژۆ کردنى به‌یانى یانزه‌ى ئ��ازارى ک��ورد له پایته‌خت دوژمنانى شۆڤێنى و سه‌رده‌مى شۆڕشى ئه‌یلول حکومه‌تى عێراقى مه‌زهه‌بى به خۆمان یه‌ک بخه‌ین و دید که له‌وپه‌ڕى بااڵده‌ستیدا بوو نوێنه‌رانى و بۆ چونه‌کانیان لێک نزیک ده‌که‌ینه‌و‌ه خ��ۆى ده‌ن���ارده شاخه‌کانى کوردستان بۆ و کار له‌سه‌ر به‌دیهاتنى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان ئ�ه‌وه‌ى گوێ ل ه داواکارییه‌کانى بارزانى بکه‌ین ،به‌اڵم بۆ خۆمان له‌ڕومان نایه‌ت بگرێت ک ه نوێنه‌رى گه‌لى کوردبوو له‌و به‌ئاشکرا و له کۆبونه‌وه‌یه‌کى فراوانى شۆڕشه‌دا! ئه‌ى بۆ ئێستا له‌م سه‌رده‌مه‌ى الیه‌ن ه سیاسیه‌کانى عێراقدا داواى مافى دیموکراسى و پێشکه‌وتن و مه‌ده‌نیه‌دا ره‌واى خۆمان بکه‌ین؟ بۆ چونک ه له‌سه‌دا ده‌بێت سفره‌ى ئێم ه بڕازێنرێته‌و‌ه بۆ سه‌رانى حه‌ڤده‌ى بودجه‌ى عێراق وه‌رده‌گرین ،باش ه تینوو به له‌ناوچونى ده‌سه‌اڵتى کوردى ل ه ب��راده‌ری��ن � ه خ��ۆ عێراقى ف��ی��دراڵ خ��اوه‌ن��ى هه‌رێمدا؟ ده‌کرا هه‌ڵوێستى شۆڕشگێڕان و ده‌ستور‌ه و ناتوانێت سزاى سیاسى بسه‌پێنێت نه‌ته‌وه‌ى کورد له‌ڕابردوودا به ئاوى ئاڵتون بنوسرێته‌و‌ه بۆ ئ�ه‌وه‌ى ئێمه له‌م سه‌رده‌مى به‌سه‌ر هه‌رێمدا وه‌کو ل ه هه‌رێمدا باوه! ک��ات��ێ��ک ج �ه‌م��ال ع�ه‌ب��دول��ن��اس��ر ب��ڕی��ارى جیهانگیرییه‌دا په‌ندى لێوه‌رگرین. خۆماڵى کردنى نۆکه‌ندى سویسیدا تا هه‌روه‌ک چۆن هه‌ڵوێست وه‌رگرتن پێویست ه کاتى به‌ئه‌نجام گ�هی��ان��دن و کۆنترۆڵى بۆ ده‌سته‌به‌رکردنى مافه‌کان به‌هه‌مان شێوه ب���ارودۆخ���ه‌ک���ه ح��ک��وم�ه‌ت��ى داگ��ی��رک��ارى پۆست وه‌رگرتنیش پێویسته ،به‌اڵم ده‌بێت به‌ریتانى ب��ێ ئاگابوو لێى ،ب �ه‌اڵم ئێم ه پۆسته‌کان له خزمه‌ت یه‌ک هه‌ڵوێستدابن له‌ناو خۆشماندا یه‌ک مه‌رجه‌عیه‌ت نین نه‌ک قوربانى بدرێت ب ه هه‌ڵوێست ل ه پێناو بۆ به‌ئه‌نجام گه‌یاندنى داواکاریه‌کانمان و پۆستدا .ئهو به‌شه‌ى ک ه ونه ل ه هاوکێشه‌ى ئه‌وه‌ى لێر‌ه بوترێت له پایته‌خت لێى ب ه ئاگان به‌ده‌ست هێنانى مافه‌کانماندا ئهوهیه ک ه ئیتر چ��ۆن پۆست ده‌ت��وان��ێ��ت ل�ه خزمه‌ت ئێمه‌ى ک���ورد وه‌رگ��رت��ن��ى پۆسته‌کانمان گ�ه‌ل��داب��ێ��ت .کاتێک ب �ه‌ش��دار ده‌ب��ێ��ت ل ه پ��ێ��ش وه‌رگ��رت��ن��ى م��اف�ه‌ک��ان��م��ان خستوو‌ه حکومه‌تدا ئیتر ده‌رگاى داکۆکى کردنت بۆی ه ده‌بێت ب ه درێژایى ئهو ماوه‌یه‌ى ک ه لێ داده‌خرێت ،چونک ه ده‌بێت وه‌کو که‌سى ل ه پۆسته‌کانمانداین له بازنه‌ى داواکارى
شه‌رمنانه‌ى مافه‌کانماندا بخولێینه‌وه. کاتێک ک ه به ش��ێ��وازى فه‌رمى پۆست وه‌رگیرا سوێندى یاسایى ده‌خورێت هه‌موو الی��ه‌ک ئ��هوه ب��اش ده‌زان��ی��ن ک� ه هه‌موو سوێندخواردنه‌کان بریتین ل ه پاراستنى خ��اک��ى ع��ێ��راق و خ��زم �ه‌ت��ى گ �ه‌ل �ه‌ک �هى جگ ه له‌م ه سوێند ن��اخ��ورێ��ت ک� ه ماف ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى گه‌له‌که‌م ده‌سته‌به‌ر ده‌که‌م بۆی ه ده‌ڵێن هه‌ڵوێست وه‌رده‌گرین بۆ دابین کردنى مافى یاسایى گه‌له‌که‌مان ه و پۆست وه‌رگ��رت��ن بۆ جێبه‌جێ کردنى یاساکانى تایبه‌ت ب ه مافه‌کانه که ب ه هه‌ڵوێست ل ه به‌رامبه‌ر رکابه‌ره‌کانمان چه‌سپاندومانه. ده‌ک��را ک ه پۆسته‌کانمان له حکومه‌تى ناوه‌ند وه‌رگ��رت له ناو هۆڵى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان س��وێ��ن��دى ی��اس��ای��ى ب��خ��ورای� ه ک� ه ئ �ه‌و پۆستانه‌مان ل �ه‌غ��داد ل� ه پێناو به‌ئامانج گه‌یاندنى داواکارییه ره‌واکانى گه‌له‌که‌ماندا به‌کاربێنین و هیچ کات س����ازش ل���ه‌س���ه‌ر ک���ه‌رک���وک و ن��اوچ � ه دابڕێنراوه‌کان ناکه‌ین. ب��ۆی� ه وه‌ب��ی��رى خ��ۆم��ان و س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ئ �ه‌م��ڕۆى ف�ه‌رم��ان��ڕه‌وای�ه‌ت��ى م �ه‌ده‌ن��ى شار و پێشمه‌رگه‌ى شاخى دوێنێى دێنینه‌و‌ه ک ه ئه‌م میلله‌ت ه له‌سه‌ر گیرفانى بێنازى خ��ۆى ئه‌وانى به‌خێو ده‌ک��رد ل ه دێهات و گونده‌کاندا و داڵ��ده‌ى ده‌دان بۆ حه‌وانه‌و‌ه و ده‌رکردنى ماندویه‌تیان ئه‌ى ئه‌وان ئێستا ک��ار ب��ۆ ک��ێ ده‌ک���ه‌ن و خ��ۆی��ان ب��ۆ کێ هیالک ده‌که‌ن؟
شه‌یتان به عه‌بایه‌کى سووره‌و ه
خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ دوا چیرۆکى (مه‌ال عه‌لى که‌ڵه‌ک) ،چیرۆکى دۆزینه‌وه‌ى شه‌یتان له‌جه‌سته‌ى ژنێک
رێبین ئه‌حمه‌د خدر « ئۆلیڤه‌ر وتى من عیفریتم ،یه‌کجار ک ه مناڵبووم شه‌یتانم بینیوه ،نه‌خۆش ب��ووم، دایکم منى ب��رده الى شه‌یتان دوعایه‌کى له‌سه‌رکردم و چاکبومه‌وه .وتى شه‌یتان ماڵى له سێگۆشه‌ى به‌رمۆده‌یه ،وتم ماڵى شه‌یتان چیده‌کات له‌سه‌ر ده‌ری��ا؟ وتى ئهو السایى خوا دهکاتهوه ،که له قورئان هاتووه، عه‌رشى خواى له‌سه‌ر ئاوه ،وتم ئهو که‌شتى و فرۆکانه له سێگۆشه‌ى به‌رمۆده‌دا کێ نقومى ده‌کات؟ ئهو هێزى راکێشانه چییه؟ وت��ى ئ�ه‌و شتانه ه�ه‌م��ووى درۆی���ه ،شه‌یتان له‌وێیه ،قبوڵناکات که‌س به‌سه‌ریدا بڕوات، شه‌یتان تاجێکى لهسهره و عه‌بایه‌کى سوورى ب��ه‌خ��ۆی��داداوه وه‌ک س��وپ �ه‌رم��ان ،بااڵشى ( )160سانتیمه‌تره ،سێگۆشه‌ى به‌رمۆدا بۆته پایته‌ختى جنۆکه‌کان ،شه‌یتان له‌وێ پالن داده‌نێ بۆ گومڕاکردنى خه‌ڵک». ئه‌مه‌ى س���ه‌ره‌وه نه چیرۆکێکى (خۆرخێ لویس بۆرخیس)ى ئه‌رژه‌نتینییه ،که ئهو به‌و چیرۆکانه ده‌ناسرێته‌وه خۆی له دنیاى ئه‌ودیو و میتافیزیکى ده‌دات ،نه حیکایه‌تى فۆلکلۆریشه که پڕن له باسى جنۆکه و دێو و شه‌یتانه‌کان ،بهشێکه له‌و لێدوانه‌ى که (مه‌ال عه‌لى که‌ڵه‌ک) سه‌باره‌ت به‌دوا دۆزینه‌وه‌کانى خۆى و دوا چیرۆکى خۆى بۆ رۆژنامه‌ى (رووداو) باسیکردوه. کاتی خۆى ئه‌م چیرۆکانه بۆ (سگمۆند فرۆید) زۆر گرنگبوون و له‌ناوییدا چه‌ندان ک��ۆدى رۆچ��وو به هه‌ست و میتۆلۆژیاى ئاینى ده‌دۆزی��ن �هوه ،دواى ئه‌ویش ههمیشه خه‌یاڵى ئه‌فسانه‌یى و زی��ات��ری��ش خه‌یاڵى خ��وراف��ی��ى ل �ه الی���ه‌ن ن��وس �ه‌ران و ت��وێ��ژه‌ران شیکراونه‌ته‌وه و چه‌ندین ئه‌گه‌ر و گریمانه
به‌ده‌سته‌وه دراون ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى جێگه‌ى پرسیاره له ئێستادا له‌ناو نووسینى کوردییدا زۆر که‌مه نووسه‌رێک بێت و ئهو چیرۆکانه یان ئهو ده‌نگۆ و بانگه‌شانه بخاته‌به‌ر لێکۆڵینهوه که به‌ن او شه‌قام و گوند و کۆاڵنه‌کاندا هاتوچۆ ده‌که‌ن و به‌دڵنیایشه‌وه کارده‌که‌نه سه‌ر تاکه‌کان ،تایبه‌ت بۆ واقیعێکى وه‌ک واقیعى ئێمه که خه‌ڵکێکى زۆر رۆژان �ه به‌هۆى ئه‌م چیرۆک و بانگانه ده‌سته‌مۆ ده‌کرێن و ئیراده و هێزى بیرکردنه‌وه‌یان خه‌فه ده‌کرێت. روانین و خوێندنه‌وه بۆ ئه‌م چیرۆکه ته‌نها له‌یه‌ک گۆشه‌وه ناکرێت ،ده‌شێت له هه‌موو گۆشه‌کانى ئ �ه‌ده‌ب��ى و س��ۆس��ی��ۆل��ۆژى و ده‌رونشیکارى و میتۆلۆژى لێى وردببینه‌وه، چونکه وه‌ک ته‌ونى جاڵجاڵۆکه چنراوه و دادراوه به‌سه‌ر هه‌موو رووه‌کاندا .له‌م وتاره‌مدا هه‌وڵده‌ده‌م خوێندنه‌وه‌ی خۆم بۆ چیرۆکه‌که بکه‌م و له‌ناوییدا بگه‌م به شوێنێک که ده‌ک��رێ لێیه‌وه باشتر ل�ه‌ره‌م��ز و رازه‌ک��ان��ى چیرۆکه‌که بگه‌ین. دۆزینه‌وه‌ى شه‌یتان له‌ڕێى جه‌سته‌ى ژنێکه‌وه مه‌ال عه‌لى ل ه قسه‌کانیدا و له چیرۆکه‌که‌یدا ئاماژه بهوه ده‌کات که توانیویه‌تى له رێگاى جنۆکه‌کانى جه‌سته‌ى ژنێکى کورده‌وه که له موسڵه‌وه سه‌ردانى کردوه توانیوێتى شه‌یتان ب��دۆزێ��ت �هوه ،ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵ��ێ��ت ک�ه جنۆکه‌ى ناو جه‌سته‌ى ژنه‌که وا خۆى ناساندوه که ن��اوى (ڤیکتۆر جۆن ئۆلیڤه‌ر)ه و خه‌ڵکى ئه‌مریکایه و له‌وێش له سێگۆشه‌ى به‌رمۆده ده‌ژى ،وات�ه ئهو جنۆکه‌یه‌ى که له‌ڕێیه‌وه شه‌یتانى دۆزیوه‌ته‌وه ناوى (ئۆلیڤه‌ر)ه. هێڵێک ههیه له فه‌رامۆشى له‌ناو نووسین و ژی��ان��ى ئ��ێ��م�ه‌دا ،ته‌نها ب�ه «ب����اوه‌ڕم پێ نییه« و «باوه‌ڕم پێیه« کۆتایى به‌شته‌کان دێنێت و چیرۆک و حیکایه‌ته‌کان وه‌ک خۆى ده‌هێڵێته‌وه ،له‌کاتێکدا حیکایه‌ته‌کان پێویستیان به راڤه‌کردنه ،ئه‌مه‌ش چهنده بۆ حیکایه‌ت و چیرۆکه ئه‌ده‌بیه‌کان گرنگه دوو ئهوهنده بۆ حیکایه‌ت و چیرۆکانێک ک�ه ل�ه رێ��گ��ای��ان�هوه خه‌ڵکێک ده‌سته‌مۆ ده‌کرێن و پرسیارییان تیادا ده‌ک��وژرێ��ت و ده‌کرێن به‌شوێن که‌وته‌ى بانگخوازه‌که بێ ئه‌وه‌ى بیر له بانگه‌که بکه‌نه‌وه. دێینه‌وه سه‌ر چیرۆکه‌که و ده‌پرسین بۆچى ل�ه‌رێ��گ��اى جه‌سته‌ى ژن��ێ��ک�هوه م �ه‌ال عه‌لى شه‌یتانى دۆزیوه‌ته‌وه؟ ئایا بێ هۆیه لێره‌دا و ل�ه‌و شوێنه‌ى چیرۆکدا ژنێک دهبێته هۆکارى دۆزینه‌وه‌ى شه‌یتان؟ بێ هۆیه ژن
ئهوهنده له‌شه‌یتان نزیککراوه‌ته‌وه؟. بۆ وه‌اڵم��ى ئهو پرسیاره ناتوانین چاو له‌و میتۆلۆژیاو حیکایه‌ته دینیانه‌ش بپۆشین که ژن تیایاندا له‌شه‌یتان نزیککراوه‌ته‌وه و وه‌ک گوناهبارێک نیشاندراوه ،رهنگه دیارترین حیکایه‌تیش حیکاته‌ى ئ��اده‌م و حه‌وابێت – حیکاتى ده‌رک��ران له‌به‌هه‌شت. له حیکایه‌تى ده‌رک��ران له‌به‌هه‌شت دووب��اره ده‌ب��ی��ن��ی��ن ژن رای����هڵ و ن��ێ��وان��ێ��ک��ى ههیه له‌گه‌ڵ شه‌یتاندا ،هه‌روه‌ها له‌زۆر حیکاتى تریشدا ژن��ان به‌که‌سانى نزیک ل��ه‌دۆزه‌خ و سه‌رچاوه‌ى ئاشووب نیشاندراون ،نمونه س���وڕى م��ان��گ��ان�هى ژن���ان وه‌ک سورێکى گوناهبه‌خش و م��اوه‌ى به‌پیس سه‌یرکردنى ژن نیشاندراوه ،ئه‌وه‌ى له‌هه‌مووشى جێگاى چاوخستنه‌سه‌ره ئهوهیه له رێگاى (جه‌سته‌ى ژن)هوه شه‌یتان که‌شفکراوه. جه‌سته‌ى ژن له‌حیکایه‌ته ئاینییه‌کان زۆربه‌ى کات بۆته سه‌رچاوه‌ى بردنى مرۆڤه‌کان به‌ره‌و هه‌ڵدێر و فریودان (مرۆڤ له‌م حیکایه‌تانه‌دا به پله‌ى یه‌ک پیاوه) ،چونکه سیسته‌مى پیاوساالریى ئه‌ستونده‌که‌و کۆڵه‌گه‌کانى له‌رێگه‌ى چه‌ندین حیکایه‌ت داده‌مه‌زرێنێت که ژن تیایاندا مرۆڤى خواره‌وه یان مرۆڤى دووه‌مه–یان وه‌ک سیمۆن دى بۆڤوار ده‌ڵێت (ره‌گ���ه‌زى دووه‌م)ه ،حیکایه‌ته‌کانى دواى تارمایى سیستمى نێرساالریى حیکاتگه‌لێکن ئاوساو به سڕینه‌وه‌ى بوونى ژن–ب��وون به‌و واتایه‌ى خۆى بێت و به‌شێک نه‌بێت له‌پیاو (پ �ه‌راس��ووى پیاو) ی��ان ئامرازێک نه‌بێت ته‌نها بۆ تێرکردنى چێژى پیاوانه له‌سێکدا، یان له‌وه‌چه‌خستنه‌وه‌دا. ح��ی��ک��ای �ه‌ت و ئ �ه‌ف��س��ان �ه‌ک��ان��ى سیستمى نێرساالریى به‌ته‌واوى کار له‌سه‌ر (جه‌سته‌ى ژن) ده‌که‌ن و ده‌یکه‌ن به قوفڵێک ته‌نها پیاو بۆى هه‌بێت بیکاته‌وه ،ده‌یکه‌ن به‌دارستانێکى جوان و داپۆشراو به‌دره‌ختى گوناه ،خه‌یاڵى نێرساالر بۆ به‌ستنه‌وه‌ى ژن و جه‌سته‌ى ژن به نێره‌وه هه‌ڵده‌ستێ به سازکردنى حیکایه‌ت بۆ سنوربه‌ندکردنى جه‌سته‌ى له‌ناو گومانبارى پ��ی��اوان �ه‌دا ،ئ��ه‌م گ��وم��ان��ب��اری��ی�ه‌ش له‌گه‌ڵ س �هی��رک��ردن��ى ژن وه‌ک ب�ه‌ش��ێ��ک له‌پیاو دهگاته قۆناغى موڵکداریى و به موڵک ته‌ماشاکردنى ژن. کاتێک ژن ده‌کرێت به‌موڵکى پیاو (وه‌ک ئه‌مڕۆ ده‌یبینین و له‌ناو خێزان و کۆمه‌ڵگاى خۆماندا چۆن ژن کراوه به پاشکۆى پیاو) ئه‌وکاته جه‌سته به‌هۆى گومانخستنه سه‌ره‌وه ده‌بێت به زه‌مینێکى ترسناک–ده‌بێت به
مادده‌یه‌کى سامناک له‌خه‌یاڵى نێرساالردا ک���ه ده‌ک�����رێ ل �ه‌ه �ه‌رک��ات��ێ��ک��دا ج�ه‌س��ت�هى ژن ئافاتێک بنێته‌وه–ئافات بۆ پیاو و حیکایه‌ته‌کانى.- هه‌ر ئه‌مه‌ش واده‌ک��ات جه‌سته‌ى ژن ببێته مه‌مله‌که‌تى گوناهه‌کان وخه‌یاڵى پیاوانه، واسه‌یرى ئهو جه‌سته‌یه بکات که‌ده‌کرێت له‌ناوییدا شه‌یتانێک خ��ۆى حه‌شاردابێت، نوستنى ش�هی��ت��ان له‌جه‌سته‌ى ژن���دا ته‌نها له‌خه‌یاڵ و چیرۆکه‌که‌ى (م�ه‌ال عه‌لى)دا هه‌ست پێناکرێت ،به‌ڵکو ئه‌مڕۆ ده‌بینین له‌کۆمه‌ڵگادا–له‌خێزاندا چۆن چۆنى ژن رووب �ه‌روى زیندان و ئهشکهنجه ده‌بێته‌وه و له‌قه‌فه‌س ده‌کرێت به‌پاساوى ئه‌وه‌ى (جه‌سته) ى ته‌نافبازێکه به‌سه‌ر دۆزه‌خ���ى گوناهدا ده‌روات–رهنگه ئێستا نا ئێستا بکه‌وێته ناو دۆزه‌خه‌که‌وه .هه‌روه‌ها ده‌بینین چۆن بازارى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى له‌دایکبووى ن��او سیستمى باوک و سه‌رداره‌کان–ئاغا و پیاوه‌کانى، ده‌وڵ���ه‌ت و دانیشتووان بۆته ماکینه‌ى به کااڵکردنى جه‌سته‌ى ژن و بارکردنى هه‌رچى هۆکارى قازانجه له‌م جه‌سته‌یه‌دا (تواندنه‌وه‌ى بوونى ژن له‌ناو ئه‌ندامه‌کانیدا–به‌بێ ئه‌وه‌ى هه‌ستێک ب��وون��ى هه‌بێت ،ته‌نها له‌پێناو سه‌رخستنى سیستمه‌که‌دا) ،هه‌روه‌ها ده‌بینین چۆن جه‌سته‌ى ژن نرخبه‌ند ده‌کرێت ،ده‌خرێته الی �ه‌ک��ى ت����ه‌رازووى زێ���رهوه–ب���ۆ قوفڵدانى جه‌سته ،بۆ کۆتکردنى بوونى ژن. ک��ات��ێ��ک خ �هی��اڵ��ى م��وڵ��ک��داری��ى ه �ه‌م��وو گ��ون��اه�ه‌ک��ان ل �ه‌ب��وون و ت��ای��ب�ه‌ت جه‌سته‌ى ژن��دا ده‌بینێته‌وه و سیستمى نێرساالر که باڵى کێشاوه به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا و هه‌موو ئ��اف��ات��ێ��ک ل���ه‌م ج �ه‌س��ت �هی �ه‌دا ده‌ب��ی��ن��ێ��ت و له‌قه‌فه‌سى ده‌کات–ده‌شکرێت ئه‌م زهنییه‌ته له رێى جه‌سته‌ى ژن �هوه شه‌یتان بدۆزێته‌وه و جنۆکه‌یه‌ک له‌جه‌سته‌ى ژنه‌که‌دا به‌ناوى (ئۆلیڤه‌ر) شه‌یتانه‌که که‌شفبکات! ئهمه ده‌کرێت وه‌اڵمێکى بچکۆله‌بێت بۆ ئهو پرسیاره‌ى که بۆچى ده‌بێت له‌رێى جه‌سته‌ى ژنێکه‌وه شه‌یتان بدۆزرێته‌وه؟ شه‌یتان به‌عه‌بایه‌کى سووره‌وه جێگاى سه‌رنجى من له‌چیرۆکه‌که‌ى مه‌ال ع�ه‌ل��ی��دا – ک���ه‌الى خ���ۆى بانگخوازێکى ئاینییه و دهبێته رێگا بۆ شیفاى خه‌ڵک و کارى زۆریشى له‌سه‌ر ده‌رکردنى جنۆکه‌کانه له‌جه‌سته‌دا ،بۆ ئه‌مه‌ش لێدان به‌کارده‌هێنێت زۆرج���ار ،ئ��ه‌وه‌ى سه‌یره ئ�ه‌وه‌ی�ه خه‌یاڵچنى له‌چیرۆکه‌که‌دا یه‌ک ره‌هه‌ندى نه‌گرتۆته‌وه– ل �ه‌رێ��ى چ��ی��رۆک�ه‌ک�ه چ�ه‌ن��دی��ن شتى دوور
له‌یه‌کى بهیهکهوه کۆکردۆته‌وه و په‌یوه‌ستى ک����ردووه ب �هی �ه‌ک ،ب���ۆئ���ه‌وه‌ى ل�ه‌رێ��گ��ای�هوه قه‌ناعه‌تى ئهوه به‌خه‌ڵکه‌که بهێنێت که به‌ڵێ به‌راست ئهو شه‌یتانى دۆزیوه‌ته‌وه و بااڵشى سه‌دو شه‌ست سانتیمه‌تره. ئ �ه‌م گ��رێ��دان �ه‌وه‌ى شته‌کان به‌یه‌کترى که رهنگه ته‌نها چیرۆکنووس و ئه‌دیبان تیایدا شاره‌زابن بۆ ئه‌وه‌ى له‌رێگاى خه‌یاڵچنییه‌وه قه‌ناعه‌ت به‌خوێنه‌ر بهێنن ئ �ه‌و چیرۆکه – ئهو رۆمانه‌ى ده‌یخوێننه‌وه ژیانه – یان شتێکه وه‌ک واقیع – مه‌ال عه‌لى زۆر باش تیایدا ش��اره‌زاب��ووه ،ئه‌وانه‌ش که بهیهکهوه ک��ۆی��ک��ردوون �ه‌ت �هوه ل �ه‌ن��او چ��ی��رۆک �ه‌ک �ه‌دا دیارترینیان ئ�ه‌م��ان�ه‌ن :ب��وون��ى شه‌یتان له ش��وێ��ن��ێ��ک��ى پ �ه‌ن��ه��ان ،ج��ن��ۆک �ه‌ک��ان وه‌ک سه‌ربازانى شه‌یتان که پایته‌ختێکیان ههیه، ه�ه‌روه‌ه��ا دیاریکردنى پایته‌خته‌که‌ش که سێگۆشه‌ى به‌رمۆده‌یه و به‌ستنه‌وه‌ى نهێنى له‌نهێنى ،دیاریکردنى سێگۆشه‌ى به‌رمۆده به‌شوێنى دانیشتنى شه‌یتان به‌عه‌بایه‌کى س��وور و هاوشێوه‌ى سووپه‌رمان پرسیارى ئ �هوه دروس���ت ده‌ک���ات (ب��ۆچ��ى سێگۆشه‌ى ب�����ه‌رم�����ۆده؟) ره‌ن���گ���ه ک �ه‌س��ان��ێ��ک بڵێن پرسیارکردن و شیکردنه‌وه‌ى ئ�ه‌م بابه‌تانه بێ هووده‌ن و هه‌رچى له‌چیرۆکه‌که‌دا ههیه رێکه‌وتێکه ،به‌اڵم وانییه ،پالندانانى شه‌یتان له‌شوێنێکى ع��اس��ێ و نهێنییدا بۆخۆى ده‌رخستنى راستییه‌که ئه‌ویش ئهوهیه مه‌ال عه‌لى کار له‌سه‌ر خه‌ڵکانێک ده‌کات که ته‌واو ناشاره‌زان له‌و کۆدانه‌ى ئهو به‌کارییان ده‌هێنێت و تانۆپۆیان ده‌چنێت .هه‌روه‌ها دووب���اره هێنانه‌وه ن���اوه‌وه‌ى ناوێکى وه‌همى وه‌ک (ڤیکتۆر جۆن ئۆلیڤه‌ر)یش دیسان دروستکردنى گرێیه‌کى تره له چیرۆکه‌که‌دا ب��ۆ قه‌ناعه‌تبه‌خشینێکى ت���ه‌واو له‌رێگاى وه‌همه‌وه به‌خه‌ڵک. بۆیه ب �ه‌و ل��ێ��دوان�هى م �ه‌ال عه‌لى که‌ڵه‌ک ده‌ڵ��ێ��م چ��ی��رۆک و ب �ه‌و ب�ه‌ن��او دۆزی��ن �ه‌وه‌ى خ��ۆى ده‌ڵێم حیکایه‌ت ،چونکه له‌هه‌موو ڕووێکه‌وه ده‌کرێت وه‌ک چیرۆکێکى ئاماده و مه‌به‌ستدار داننرابێت بۆ ده‌سته‌مۆکردنى خه‌یاڵى خه‌ڵک و بێ ئیراده‌کردنییان .ئه‌م چیرۆکانه ده‌رهاویشته‌ى ناو سیستمێکن که تیایدا ژن به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک به‌ستراوه‌ته‌وه به‌گوناه و به‌سزا ،ده‌رهاویشته‌ى سیسته‌مێکن ک �ه خ�هڵ��ک��ى ده‌س��ت �ه ده‌س��ت �ه ب��ێ خ�هی��اڵ خۆیان داوه‌ت �ه ده‌ست ته‌فسیرى به‌ستراو به خورافییات و پشتیان کردۆت‌ه بیرکردنه‌وه‌ى خۆیان.
کۆمه‌ڵگاى کوردى بێ هۆ نییه که ئێستا به‌م دۆخه ناهه‌مواره‌دا ده‌ڕوات و تاکه‌کان که‌وتوونه‌ته حاڵه‌تى بێ بنه‌مایى و رێژه‌ى خۆکوژى و رێژه‌ى کوشتنه‌کان سه‌ره‌رۆیان‌ه زی���ادى ک����ردووه ،ت��اک�ه‌ک��ان دوور له‌خۆیان ب�ه‌س��ت��راون ب �ه‌و وه‌اڵم و حیکایه‌تانه‌ى که هیچ پرسیارێکیان له‌باره‌یانه‌و‌ه نییه و له بازنه‌یه‌کدا گیرگرتوون که خۆیان ناتوانن لێی بێنه‌ده‌ره‌وه. کاتێک تاکه‌کان بێ پرسیار و مه‌ستان‌ه ده‌مێننه‌وه ،له‌ناوییاندا هه‌موو ره‌گێکى ئیراده ده‌ک��وژرێ��ت – بهخۆشحاڵییهوه پێشوازى له وه‌همێک ده‌ک �ه‌ن که ئازادییان بکات، ئ�ه‌م��ڕۆ کۆمه‌ڵگاى ک���وردى ل�ه‌س�ه‌ر هێڵى وه‌ه��م ده‌ڕوات و هیچ ده‌رگایه‌کیشى نییه بۆ ده‌رچ���وون له‌خۆى و دووب���اره و دووب��اره ده‌ک �ه‌وێ��ت �هوه ن��او سیستمه‌ک‌ه – سیستمى خه‌فه‌کردنى ژن و له‌قه‌فه‌سکردنى ئینجا به‌ستنه‌وه‌ى به شه‌یتانه‌و‌ه – سیسته‌مێک که به‌هه‌موو جۆرێک ژن وه‌ک بوونێکى سامناک سه‌یر ده‌ک��ات و له‌قواڵییه‌کاندا به‌ندى ده‌کات ،دواتر به‌مه‌ش ناوه‌ستێت ده‌یکا به‌هاوه‌ڵى شه‌یتان ،ئهمه واده‌کات داخرانێکى کۆمه‌اڵیه‌تى گه‌وره دروست ببێت و خه‌ڵکان تووشى ده‌یه‌ها نه‌خۆشى ده‌روونى و جه‌سته‌یى ببن. دوا قسه‌م ئهوهیه ،ئه‌م چیرۆکانه که له‌ده‌مى ده‌یانى وه‌ک مه‌ال عه‌لى وه‌ک بانگى ئیالهى ده‌خ��رێ��ن�ه‌روو پ��ۆل پ��ۆل خه‌ڵکى ده‌سته‌مۆى خۆیان ده‌که‌ن -شایه‌ن به‌شیکردنه‌و‌ه و تێرامانن بۆ ئه‌وه‌ى زیاتر و روونتر له‌کۆمه‌ڵگایه‌ک بگه‌ین ،که نقوومى وه‌ه��م ب��ووه و خ�ه‌م بۆ ئ��ازادى خۆى ناخوات ،کۆمه‌ڵگایه‌ک که ژن ده‌کا به ئاوێنه‌ى شه‌یتان!!! ه �ه‌ر به‌پێى ئ �ه‌م راپ��ۆرت �هى م��ن له‌ماڵپه‌رى رووداونێت وه‌رمگرتووه ،مه‌ال عه‌لى ئاماژه بهوه ده‌کات رۆژانه نزیکه‌ى سێ سه‌د که‌س سه‌ردانى ده‌که‌ن و ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت که هۆکارى خ��ۆک��وژی��ی�ه‌ک��ان ب �ه‌ه��ۆى ج��ن��ۆک�ه‌ک��ان�ه‌وه‌ن، پرسیاره‌که ئهوهیه گه‌ر رۆژان �ه سێ سه‌د که‌س سه‌ردانى ئه‌م جۆره چیرۆکانه بکه‌ن – چ کاریگه‌رییه‌کى گه‌وره‌ى ههیه به‌سه‌ر کۆمهڵگاوه؟ ده‌بێت سه‌ره‌تا پرسیار له ئاستى وشیارى تاکه‌کان و دابڕانیان بکه‌ین له ژیانى خۆیان ،نه‌ک بکه‌وینه قسه و دژایه‌تى مه‌ال عه‌لى – چونکه دژایه‌تیکردنى ئهو هیچ سوودێکى نییه و ره‌واش نییه – کاتێک که‌سانێک هه‌ن سه‌ردانى ده‌که‌ن و شه‌یداى ئه‌م چیرۆکانه‌ن!!!.
ئه‌گه‌ره‌کانى وه‌رنه‌گرتنه‌وه‌ى پۆستى حکومه‌ت ل ه الیه‌ن پارتییه‌وه کوردستان سه‌رۆکایه‌تى بکات.
ده‌ن��گ��ۆى ئ��اڵ��وگ��ۆڕک��ردن�ه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت
شاخه‌وان برایم عه‌بدواڵ ل�ه‌س�ه‌روب�ه‌ن��دى پێکهێنانى کابینه‌ى ش���ه‌ش���ه‌م���ى ح��ک��وم��ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م��ى کوردستاندا ،ه �ه‌ردوو سه‌رکردایه‌تى پارتى و یه‌کێتى رێککه‌وتوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که ته‌نیا بۆ ماوه‌ى دوو ساڵ، دک��ت��ۆر ب�ه‌ره�ه‌م ک�ه ک��ادی��رى ب��ااڵى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانه ،ببێته س �ه‌رۆک��ى کابینه‌ی ش �ه‌ش �ه‌م ،وات�ه یه‌کێتى ماوه‌ى دوو ساڵ سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌ت بکات و دواتریش کابینه‌که راده‌س��ت��ى پ��ارت��ى بکاته‌وه و تاوه‌کو ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردن و پێکهێنانى کابینه‌ى حه‌وته‌م پارتى دیموکراتى
ل �ه‌ئ��ێ��س��ت��اک �ه‌دا ده‌ن��گ��ۆی��ه‌ک��ى زۆر ب�ڵاوب��ۆت �هوه ل��ه‌ب��اره‌ى وه‌رگ��رت��ن �ه‌وه‌ى پ��ۆس��ت��ى س���ه‌رۆک���ى ح��ک��وم �ه‌ت له یه‌کێتى و درانه‌وه‌ى به پارتى ،ئه‌مه‌ش لهکاتێکدایه ئ �ه‌م ده‌نگۆیانه زیاتر بۆچوون و راپۆرتى رۆژنامه‌وانین و مه‌کته‌بى سیاسى ه �ه‌ردوو حزبه‌که، وات �ه پارتى دیموکراتى کوردستان و یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان که دوو الی �ه‌ن��ى س��ه‌ره‌ک��ى پێکهێنه‌رى ح��ک��وم�ه‌ت��ن ،ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى ف�ه‌رم��ى لێدوانیان لهمبارهیهوه ن �ه‌داوه ،به‌اڵم له‌پاڵ ئه‌مه‌دا لێره‌و له‌وێ ،به‌رپرسانى ه���ه‌ردوو حزبه‌که ل�ه‌م�ه‌ڕ ئ �ه‌م پرسه لێدوان بۆ که‌ناڵه‌کانى میدیا ده‌ده‌ن و ب�ه‌ب��ی��ان��ووى ئ���ه‌وه‌ى ک�ه گ��وای�ه له ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ى م �ه‌ک��ت �ه‌ب��ى سیاسى هه‌ردوو حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌که تاوتوێى و موناقه‌شه‌ى له‌سه‌ر ن�ه‌ک��راوه ،ئه‌م پرسه گرنگه به‌ته‌واوه‌تى بۆ هاواڵتیان روون ن �ه‌ب��ۆت �هوه ک �ه ئ��ای��ا س�ه‌رۆک��ى حکومه‌ت ده‌گۆڕدرێت یان هه‌ر وه‌ک خۆى ده‌مێنێته‌وه ،ئه‌مه‌ش بۆته هۆى ئه‌وه‌ى که چه‌ندان ده‌نگۆى جیاوازى
لێ بکه‌ویته‌وه. ئ��ه‌گ��هرى وه‌رن��ه‌گ��رت��ن��ه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌الیه‌ن پارتییه‌وه ئ���ه‌گ���ه‌رچ���ى ده‌ن���گ���ۆی���ه‌ک���ى زۆر ه �هی �ه ل���ه‌ب���اره‌ى ئ����ه‌وه‌ى ک��ه پ��ارت��ى پ��ۆس��ت��ى س���ه‌رۆک���ى ح��ک��وم �ه‌ت له ی�ه‌ک��ێ��ت��ى وه‌رب��گ��رێ��ت �هوه ب�ه‌پ��ێ��ى ئ�ه‌م رێ��ک��ک �ه‌وت��ن��ن��ام �هی �هى ک���ه ب���ه‌ر له پێکهێنانى ک��اب��ی��ن �ه‌ک �هوه ل �ه‌الی �ه‌ن س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ى ه������ه‌ردوو ح���زب���هوه ک��راوه به‌تایبه‌تى له‌نێوان س�ه‌رۆک بارزانى و س�ه‌رۆک تاڵه‌بانى ،به‌اڵم ئ �ه‌گ �ه‌ره‌ک��ان��ى وه‌رن �ه‌گ��رت��ن �ه‌وه‌ى ئ�ه‌م پۆسته له‌یه‌ن پارتییه‌وه زۆر زیاتره ل�ه‌و ئ�ه‌گ�ه‌ره الوازه‌ى که حکومه‌ت وه‌رب��گ��رێ��ت�هوه ،ئ�ه‌م�ه‌ش ل�ه‌ب�ه‌ر چه‌ند هۆکاریکى سه‌ره‌کى و ستراتیژى که پێده‌چێت پارتى دیموکراتى کوردستان س �ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ى مافى خۆیه‌تى ئه‌م پۆسته له یه‌کێتى وه‌ربگرێته‌وه ،به‌اڵم ل �ه‌دواج��اردا له‌م مافه‌ى خۆى خۆش ده‌بێت و دیسانه‌وه پۆستى حکومه‌ت ده‌درێ���ت���هوه ب �ه ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ،ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ئه‌گه‌ر زۆرێک له کادیرانى بااڵو و الیه‌نگرانى پارتیش رازى نه‌بن له‌سه‌ر پێدانه‌وه‌ى حکومه‌ت به یه‌کێتى ،ئه‌وا له دواج��اردا بارزانى تاک الیه‌نانه
حکومه‌ت ده‌داته‌وه به یه‌کێتى.
پۆچى پارتى حکومه‌ت ده‌داته‌وه به یه‌کێتى
ل��ه‌ئ��ێ��س��ت��اک��ه‌دا زۆرت����ری����ن چ���اوى جه‌ماوه‌ر له‌سه‌ر کابینه‌که‌ى دکتۆر ب �ه‌ره �ه‌م��ى س����ه‌رۆک ح��ک��وم �ه‌ت و جێگرى سکرتێرى یه‌کێتى نیشتمانى ک���وردس���ت���ان���ه و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ێ��ک��ى ق��س��ه‌ک��ه‌ری��ش ل��ه‌پ��ه‌رل��ه‌م��ان��دای��ه و ماکینه‌یه‌کى گه‌وره‌ى راگه‌یاندنیش خراوه‌ته‌گه‌ڕ به مه‌به‌ستى ره‌خنه‌گرتن ل����ه‌م ک��اب��ی��ن��هی��ه‌دا و ل���ه الی �ه‌ک��ى دیکه‌وه‌ش به جۆرێک له جۆره‌کان ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن س����ودى ل���ه ش��ۆڕش��ى واڵت���ان���ى ع���ه‌ره‌ب���ی وه‌رگ����رت����ووه و ئاوێته‌ى ناڕه‌زایی و داواکارییه‌کانى ج��ه‌م��اوه‌رى ک��وردس��ت��ان��ى ک����ردووه و ک��اری��گ �هرى خ���ۆى ب �ه‌س �ه‌ر خه‌ڵکى ک���وردس���ت���ان���هوه ه���ه‌ب���ووه ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئ�ه‌گ�ه‌ر ل�ه ئاستێکى نزمیشدابێت، له دیوێکى تریشه‌وه وه‌ک تێبینى ده‌کرێت کابینه‌که‌ى دکتۆر به‌رهه‌م له س��ن��وورى پارێزگاى هه‌ولێردا به به‌راورد به سلێمانى ،نه‌یتوانیوه یاخود نه‌یویستووه پرۆژه‌ى گه‌وره‌ى ستراتیژى پێشکه‌ش به دانیشتووانى پارێزگاى هه‌ولێر بکات ،به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌وه
زیاتر بااڵنسه‌که‌ى ب�ه‌الى سلێمانیدا ب��ردوه ب�ه به‌مه‌ستى ئاشتکردنه‌وه‌ى ج�ه‌م��اوه‌رى ت��وڕه‌ى یه‌کێتى ،ئه‌مه‌ش کارتێکى دیکه‌یه که پارتى ده‌یه‌وێت هۆشیارانه ئیشى له‌سه‌ر بکات بۆ زیاتر الوازکردنى پێگه‌ى یه‌کێتى له سنورى پارێزگاى هه‌ولێردا و به‌وه‌ى له رێگه‌ى راگه‌یاندنه سێبه‌ره‌کانییه‌وه وا ل �ه‌خ �هڵ��ک��ى ه �ه‌ول��ێ��ر و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت کوردستانیش بگه‌یه‌نێت که یه‌کێتى ش��ارچ��ێ��ت��ى ده‌ک����ات و ن��ای �ه‌وێ��ت به یه‌کسانى خزمه‌تى خه‌ڵکى کوردستان بکات ،ده‌رئه‌نجام پێگه‌ى پارتى له‌م سنووره زیاتر روو له به‌رزى دهکاتهوه و ئه‌مه‌ش لهکاتێکدایه که یه‌کێتی له سلێمانى به هۆى ئینشیقاقى ناوخۆیی و دروستبوونى حزبى گۆڕانه‌وه پێگه‌ى ج �ه‌م��اوه‌رى ل�ه‌چ��او ج��اران الوازب���ووه، کهواته یه‌کێتى له حزبى دووه‌م �هوه ده‌بێت به سێیه‌م و پارتیش له‌م نێوه‌نده‌دا ده‌بێته‌وه به حزبى یه‌که‌م.
ش�������ه‌ڕى س��������اردى دواى وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى حکومه‌ت
دواى پێدانه‌وه‌ى پۆستى حکومه‌ت له الی �ه‌ن پارتییه‌وه ب�ه یه‌کێتى ،ئیدى چ��اوه‌ڕوان ده‌کرێت پارتى له رێگه‌ى ماکینه‌یه‌کى گه‌وره‌ى میدیایی و به
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 77 2010/11/8 ممه دووشه 2711/7/25 - 2011/10/17 دووشه‌ممه
17
شێوه‌یه‌کى ناڕاسته‌وخۆ ئیش له‌سه‌ر کابینه‌که‌ى به‌رهه‌م ساڵحى سه‌رۆک حکومه‌ت بکات و به جۆرێک له جۆره‌کانیش ش �ه‌ڕى س��ارد ل�ه نێوان پارتى و یه‌کێتیدا ده‌ستپێبکات و پارتى ده‌ستبخاته سه‌ر که‌موکوڕییه‌کانى کابینه‌ى شه‌شه‌مه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى پێگه‌ى ج �ه‌م��اوه‌رى خ��ۆى ل�ه رێ��گ�هى الوازى کابینه‌که‌وه به هێز بکات و له‌الیه‌کى دیکه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر یه‌کێتى هۆشیارانه هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ ئه‌م دوو ساڵه‌ى حکومه‌تدا نه‌کات ئیدى رووب��ه‌ڕوى شکستێکى گ�����ه‌وره‌ی ج���ه‌م���اوه‌رى ده‌ب��ێ��ت��هوه ،ئ �ه‌م �ه‌ش ل �ه کاتێکدایه که‌وا چاوه‌ڕوانى ئهوه له‌ئارادایه ئهو هاوپه‌یمانێتیه‌ى که ههمیشه یه‌کێتى تووشى شۆک کردوه له نێوان پارتى و گ���ۆڕان���دا ببه‌سترێت و یه‌کێتى ل�ه حزبى حکومڕانه‌وه ببێته حزبى ئۆپۆزسیۆن.
مێژووى زاراوه‌ى کوردستان
ئومێد ناسیح کوردستان ب�ه‌وات��اى (واڵت��ى ک��ورد) خودى زاراوه‌ک �ه‌ش له ه�ه‌ردوو وشه‌ى ک��ورد به وات��اى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى ک��ورد ک ه خاوه‌نى راسته‌قینه‌ى ئه‌م ناوچه‌یه‌ی ه بنه‌چه‌شى دهگهڕێتهوه بۆ چیاکانى زاگرۆس که له هیچ سه‌رده‌مێک و له‌به‌ر هیچ هۆکارێک له هیچ ناوچ ه و واڵتێکى تره‌وه کۆچى نه‌کردوه بۆ ئه‌م ناوچه‌یه به هاوشێوه‌ى عه‌ره‌ب و تورک( ،ستان)یش به واتاى (خاک ی��ان نیشتیمان) ه�ه‌ر دوو وشه‌که‌ش به‌سه‌ر یه‌که‌وه به واتاى ئهو سه‌رزه‌مین و روبه‌ره خاکه دێت که کوردى تێدا ژی��اوه و ده‌ژى ،یان به واتایه‌کى تر
کوردستان واته نیشتمانى کورد هه‌ر وه‌ک���و چ��ۆن ئه‌فغانستان ب �ه وات��اى نیشتمانى ئ�ه‌ف��غ��ان و ئوزبه‌کستان ب��ه وات����اى نیشتمانى ئ���وزب���ه‌ک و تاجیکستان ب �ه وات����اى نیشتمانى تاجیک کوردستانیش واته نیشتمان و واڵتى کورد به درێژایى هه‌زاران ساڵ له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى ناوه‌کانى جیاوازن ب ه جیاوازى چاخ و سه‌رده‌م و ده‌وڵه‌ته‌کان ئه‌مه‌ش شتێکى ئاساییه بۆ زۆرێک له واڵتانى جیهان له کۆن و نوێدا، چه‌ند گه‌ل و ناوچه و ده‌وڵه‌ت هه‌ی ه ناوێکى ههبووه و دوات��ر ناوێکى تر بۆ یه‌که‌م جاریش ده‌رکه‌وتنى ناوى ک���وردس���ت���ان ل�����ه‌ڕوى ک��ارگ��ێ��ڕى و رامیارییه‌وه دهگهڕێتهوه بۆ سه‌ده‌ى شه‌شه‌مى کۆچى ئه‌وکاته‌ى سوڵتانى س �ه‌ل��ج��وق��ى س �ه‌ن��ج �ه‌ر (س �ه‌ن��گ �ه‌ر)ى مه‌له‌ک شاى ک��وڕى سوڵتان ئه‌لب ئه‌رسه‌الن ( 555-552ک) به‌شێکى نیشتمانى ک��وردى که له سهرچاوه مێژووییه‌کاندا به (هه‌رێمى جیبال) ی��ان (ع��ێ��راق��ى ع �ه‌ج �ه‌م) ه��ات��ووه بۆ خ���ۆى داب����ڕى و ن��اوی��ن��ا ک��وردس��ت��ان ب�ه‌و پێیه‌ى واڵت��ى ک��وردان�ه که ئه‌م به‌شه ده‌که‌وێته نێوان ئازه‌ربایجان ل ه باکور و لوڕستان له ب��اش��وره‌وه ک ه پیکده‌هات له ناوچه‌کانى (هه‌مه‌دان، دی��ن�ه‌وه‌ر ،کرمانشا و سنه) سلیمان
شاى براى کرده جینشینى ئه‌م به‌ش ه (قه‌اڵى به‌هار)یش پایته‌خته‌که‌ى بوو، دوات��ر گ�ه‌ڕی��ده‌ى به‌ناوبانگى ئیتاڵى مارکۆپۆلۆ ساڵى ()1323- 1254 ز ناوى کوردستانى بۆ واڵتى کورد به‌کار هێناوه ئه‌ویش له‌و سه‌ردانه‌یدا که ساڵى ()1271ز پێى هه‌ستاوه و به کوردستانیشدا تێپه‌ڕیوه ،هه‌روه‌ها مێژوونوسى به‌ناو بانگى ئیسالمیش (حه‌مدواڵ مسته‌وفى قه‌زوینى)ش ل ه ساڵى ( )740له کتێبه‌که‌یدا به ناوى (ن��زه �ه ال��ق��ل��وب) ن���اوى کوردستانى به‌کارهێناوه. هه‌روه‌ک له سهرچاوه مێژووییه‌کان دا ده‌رده‌که‌وێت کورد خۆى ناوى له واڵتى خۆى نه‌ناوه که ئه‌مه‌ش چه‌ند هۆکارێکى مێژوویى سیاسى هه‌ی ه که ئێمه باس له‌و هۆکارانه ناکه‌ین به‌ڵکو مه‌به‌ستى سه‌ره‌کیمان خودى زاراوه‌ک���هی���ه ب�ه‌پ��ێ��ى س �ه‌رده‌م �ه‌ک��ان، ئ�ه‌گ�ه‌ر ب��اس ل�ه م��ێ��ژووى ه��اوچ�ه‌رخ و دواى جه‌نگى یه‌که‌مى جیهانیش بکه‌ین ئه‌وا رێکه‌وتننامه‌ى لۆزان ک ه له (24ى ته‌موزى )1923له شارى ل��ۆزاى سویسرا له نێوان ده‌وڵه‌تانى (به‌ریتانیا ،فه‌ڕه‌نسا ،ئیتاڵیا ،ژاپۆن، ی��ۆن��ان ،رۆم��ان��ی��ا ،سربیا ،کرواتیا، س��ل��ۆڤ��ان��ی��ا ،ت��ورک��ی��ا) ب��ۆ ناسینى ده‌وڵه‌تى نوێى تورکیا و پێداچونه‌وه ب ه
په‌یمانى سیڤه‌ردا واژۆ کرا و هه‌ر له‌م رێکه‌تننامه‌یه‌دا کوردستان بهمجۆره دابه‌شکرا به‌شى باکورى خرایه سه‌ر تورکیا ،به‌شى باشورى خرایه سه‌ر عێراق به‌شى رۆژهه‌اڵتى خرایه سه‌ر ئ��ێ��ران به‌شى رۆژئ����اواى خ��رای�ه سه‌ر س��وری��ا ئهمه له‌کاتێکدا ئ �ه‌م واڵت� ه دراوسییانه به شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆ ی��ان ناڕاسته‌وخۆ داگیرگه‌ى واڵت ه زلهێزه‌کان ب��وون و (به‌شى باکورى خۆرهه‌اڵتیشى خرایه س�ه‌ر روسیاى قه‌یسه‌رى کۆن دواى روخانى روسیاى قه‌یسه‌رى و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى یه‌کێتى س��ۆڤ��ی��ی �ه‌ت داب���ه‌ش���ک���را ل���ه ن��ێ��وان ئازه‌ربایجان و ئه‌رمه‌نستان که پێى ده‌وترێت کوردستانى سور) واته له‌م ڕێکه‌وتننامه‌یه‌دا کوردستان داگیر و داب��ه‌ش ک��را ئیدى ه �ه‌ر که ناوى ده‌هێنرا ناوى ئهو واڵته‌شى به دوادا ده‌ه��ێ��ن��را ک �ه ک��وردس��ت��ان��ى خ��راوه‌ت � ه سه‌ر هه‌ر وه‌ک چۆن نه‌ته‌وه‌ى کورد له‌و کاته‌دا نه‌یتوانیوه رێبگرێت ل ه داگیرکردن و پارچه‌بونى واڵته‌که‌ى ئاواش ئه‌م ده‌وڵه‌ته دراوسێیانه رۆڵى گه‌وره و یه‌کالکه‌ره‌وه‌یان نهبووه له‌و رێکه‌وتننامه‌یه‌دا ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ى ک ه جێگاى سه‌رنجه ئهوهیه که ئهو چوار دراوسێیه دواى ئ�ه‌وه‌ى سه‌ربه‌خۆییان به‌ده‌ستهێنا هه‌مان سنور و سیاسه‌ت
و بگره زیاتریشیان به پاڵپشتى واڵت ه گ���ه‌وره‌ک���ان ب �ه‌س��ر ک����وردا س�ه‌پ��ان��د چه‌ندین شۆڕشى کوردیان تووانده‌وه و تاوانى گه‌وره‌یان دژى کورد ئه‌نجام داو چ�ه‌ن��دی��ن س��ه‌رک��رده‌ى ک��وردی��ان زیندان و تیرۆر کرد و نکۆڵیشیان له بوونى کورد کرد ،جگه له‌وه‌ش ل ه ملمالنێى ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌دا کوردستان ب����وو ب���ه گ���ۆڕه‌پ���ان���ى م��ل��م�لان��ێ و جه‌نگه‌کانیان وه‌ک جه‌نگى هه‌شت ساڵه‌ى نێوان ئێران و عێراق ،هه‌روه‌ها ئ���ه‌وه‌ى ک �ه مه‌به‌ستى سه‌ره‌کیمان ه و ده‌م����ه‌وێ����ت ئ����ام����اژه‌ى پ��ێ��ب��ک �ه‌م ن��وس��راوێ��ک��ى ب��ی��رم �ه‌ن��دى گ����ه‌وره‌ى تورک (ئیسماعیل بێشکچی)یه ک ه زۆربه‌ى نوسینه‌کانى به‌رگریکردنه ل ه مافه‌کانى کورد و دژایه‌تى کردنى زوڵم و سته‌مى سه‌ر کورد ،که ده‌ڵێت (ک��وردی��ن�ه ئێوه ده‌ڵ��ێ��ن کوردستانى ت��ورک��ی��ا و ک��وردس��ت��ان��ى ع��ێ��راق و کوردستانى ئێران و کوردستانى سوریا ئه‌ى پێم ناڵێن کامه واڵتى ئێوه‌بیه؟) ک �ه ه���ه‌ر خ��ۆش��ى ن���اوى ک��وردس��ت��ان به ن��اوى ئاراسته‌کانه‌وه ده‌ب��ات ،ئه‌م نوسینه‌ى بێشکچى ئه‌وه‌نده‌ى خه‌باتى پارتێکى سیاسى ک��وردى کاریگه‌ر‌ه له‌سه‌ر هۆشیارکردنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌ییمان، چ��ون��ک�ه ب �ه‌ئ��اگ��اه��ێ��ن��ان �ه‌وه‌ى ک���ورده س��ه‌ب��اره‌ت ب��ه‌و س��ن��وره س�ه‌پ��ێ��ن��راوان� ه
که به بێ ره‌چاوکردنى به‌رژه‌وه‌ندى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ى و پ��ێ��گ�هى ج��وگ��راف��ى و تایبه‌تمه‌ندى گه‌لى ک��ورد دوور ل ه هه‌موو به‌هایه‌کى مرۆیی و ئه‌خالقى سه‌پێنراوه له مێژووى ئهو نوسراوه‌و‌ه زاراوه‌ى ک��وردس��ت��ان ب �ه‌وش��ێ��وه‌ی �هى ک����ه ن������اوى واڵت������ى داک���ی���رک���هرى ل �ه‌گ �هڵ��دا بهێنرێت ک��اڵ ب��ووه‌ت��هوه، ل���ه‌گ���هڵ ئ����ه‌وه‌ش����دا دروس������ت نیی ه بوترێت (ک��وردس��ت��ان��ى رۆژه���ه‌اڵت، کوردستانى رۆژئ����اوا ،کوردستانى باکور ،کوردستانى باشور) ،چونکه ئهمه ب �ه‌وات��اى ئ �هوه دێ��ت که چوار ک��وردس��ت��ان هه‌بێت ،به‌ڵکو راستتر وایه بوترێت (رۆژهه‌اڵتى کوردستان، رۆژئ�������اواى ک���وردس���ت���ان ،ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان ،ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان). ئهمه ب �ه‌وات��اى ئ��هوه دێ��ت رووب���ه‌ر و پانتایى ک��وردس��ت��ان ب �ه ه �ه‌ر چ��وار ئاراسته‌که‌دایه و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌م سنوره سه‌پێنراوانه‌ش مه‌حاڵ و ئه‌سته‌م نییه له‌به‌رده‌م خه‌بات و به‌رخۆدان و هێز و ئ��ی��راده‌ى گه‌لى ک���ورددا ک ه ئێستا هۆشیارى و هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى له ئه‌نجامى تێکۆشانى چه‌کدارى و سیاسى و م �ه‌ده‌ن��ى به‌گشتى ل ه کوردستاندا له ئاستى سه‌لماندن و به‌ده‌ستهێنانى مافه ره‌واکانى کوردای ه که داهاتووه‌که‌ش زۆر دوور نییه.
کوردستان ل ه به‌رداشی سێ الیه‌ندا!...
هاوژین زه‌ینه‌دین گه‌ر خوێندنه‌وه‌یه‌کی ورد به مێژووی ئه‌م کوردستانه خێرنه‌دیوه‌دا بکه‌ین، ئه‌وا ده‌بینین پڕیه‌تی له تراژیدیا و له مێژه‌وه چاوی داگیرکه‌رانی لێ غافڵ ن �ه‌ب��ووه و ههمیشه گه‌مه‌ی سیاسی و سه‌ربازی و ده‌ست درێژی سنور به‌زاندنمان لێ نه‌بڕاوه ،جا هه‌ر
جاره و به بیانوویه‌ک و به هۆکارێک له به‌رژه‌وه‌ندی سیاسی و ئابووری و نه‌ته‌وه‌ییان داوین. ئێمه‌ی ک��ورد هه‌ر له کۆنه‌وه تاکو ئ�ه‌م��ڕۆ ده‌رگ��ام��ان ته‌نانه‌ت ب �ه‌ڕوی دوژم��ن �ه‌ک��ان��ی��ش��م��ان��دا دان �ه‌خ��س��ت��ووه ههمیشه ده‌رگا و مێزی گفتوگۆمان وااڵب�����ووه و ل �ه ه���ه‌ر لێقه‌ومانێکی ئه‌واندا ئێمه‌ی کورد فریاد ره‌س بووین بۆ هه‌موو الیه‌ک و ههمیشه هه‌وڵی رێکخستنه‌وه‌ی ماڵی ناحه‌زه‌کانمان داوه و له ماڵی خۆشماندا به‌ڕێزه‌وه میوانداریمان کردوون و له نێو ماڵی ئێمه‌شدا که کوردستانه ئه‌وان وه‌ک ماڵی خۆیان مامه‌ڵه‌یان کردووه ،گه‌ر چاوخشانێکی خێرا به مێژوودا بکه‌ین ئه‌وا به ئاشکرا له‌و راستیه تێده‌گه‌ین. ده‌وڵه‌ته دراوسێکانمان که ههمیشه ئێمه به چاوی رێزه‌وه سه‌یریان ده‌که‌ین و م��ی��وان��داری��ان ده‌ک �هی��ن و س��ف��ره‌ی خوانیان بۆ ده‌ڕازێنینه‌وه ،به‌اڵم ئه‌وان به پێچهوانهوه بۆمان ده‌ڕوانن و ههمیشه
ئێمه به نان خۆری خۆیان ده‌زانن ،به هێزی سه‌ربازی زۆره‌وه سنوره‌کانمان ده‌ب���ه‌زێ���ن���ن و ه��ێ��رش��ی زه‌م��ی��ن��ی و ئاسمانیمان رووب����ه‌ڕوو ده‌ک��ه‌ن��هوه و هاواڵتیانی بێ دیفاعی گوندنشینی ئه‌م هه‌رێمه ده‌که‌نه ئامانج ،ته‌نانه‌ت ئاژه‌ڵه ماڵیه‌کانیشمان له هێرشه‌کانی ئه‌واندا دهبنه قوربانی و ئه‌وانیشی لێ به‌ده‌رناکه‌ن. ئهو سێ الیه‌نه‌ی که کوردستانیان ک��ردوه‌ت�ه ب�ه‌رداش��ی خۆیان مه‌به‌ست ل���ه (ت�������ورک ،ف�����ارس و ع���ه‌ره‌ب���ه شۆڤێنیه‌کانه) ،که به ئاشکرا و بێ هیچ گومانێک هه‌وڵی تواندنه‌وه‌ی ئ���ه‌م ه �ه‌رێ��م �ه ده‌ده‌ن ،ه����ه‌روه‌ک له ک��ۆن��ی��ش �هوه چ����اوی داگ��ی��رک��اری��ان له‌سه‌رمان نه‌تروکاندووه گه‌ر بۆیان ب��ک��رای�ه خ��ۆش��م��ان و مێژووشمانیان له‌سه‌ر جوگرافیای دنیا ده‌سڕیه‌وه. تورکه‌کان له کاتێکدا دێنه ماڵمان و میوانداریمان قبوڵ ئه‌فه‌رموون و ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئ��اب��ووری و سیاسیمان
ل���ه‌گ���هڵ���دا واژۆ ده‌ک������ه‌ن ،ه���ه‌ر له ه�ه‌م��ان��ک��ات��دا ب �ه ه��ێ��زه ئ��اس��م��ان��ی و زه‌مینیه‌کانیانه‌وه هێرش ده‌که‌نه سه‌ر هه‌رێمی کوردستان و هاواڵتیانی ئه‌م ده‌ڤ �ه‌ره به ژن و منداڵیشه‌وه ده‌که‌نه ئامانج و له خاک و ماڵ و حاڵی خۆمان ئاواره‌مان ده‌که‌ن ،باشه حه‌ق نه‌بوو پرسیارێکی ویژدانیمان له خاڵه ره‌ج �ه‌ب بپرسیایه و بمان وتایه ئێمه و ئێوه هاوبه‌ش نین له ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئابووری جگه له‌وه‌ش ئێمه هاوسێی ی �ه‌ک��ت��ر ن��ی��ن ئ���هی خ��ێ��ره ل�ه‌ج��ی��ات��ی په‌یامی ئاشتی ب�ه ش �ه‌و و رۆژ به وه‌خت و ناوه‌خت فڕۆکه‌کانتان به‌سه‌ر س��ه‌رم��ان��ه‌وه‌ن و وه‌ک ب����اران ت��ۆپ به‌سه‌رماندا ده‌بارێنن.....؟؟ ی��ان باشتر نیه له ئاغاکه‌ی فارس بپرسین ئ���ه‌رێ ئێمه و ئ��ێ��وه پڕنین ل �ه دۆس��ت��ای �ه‌ت��ی و ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دی و م��ی��وان��داری یه‌کتری؟ ئ �ه‌رێ پێمان ناڵێن تۆپبارانکردنی سنور و جه‌نگی ئ��او ل �ه پ��ای چ����ی...؟ ی��ان ئ��ێ��وه‌ی
عه‌ره‌به شۆڤێنیه کۆنه په‌رسته‌کان ئه‌رێ بۆ نایه‌ڵن له خاکی خۆماندا بێ سه‌رئێشه بژین ئه‌رێ که‌ی ره‌وایه ئێمه ل �ه‌خ��اک و م��اڵ��ی خۆشماندا ئ��اواره‌ب��ی��ن؟ ی��ان ئێوه ب�ه چ وی��ژدان و مافێک ئه‌بنه راوچ��ی و ئێمه‌ی کورد له‌ناو خاکی خۆشماندا ده‌که‌نه نێچیری راوه‌ک �هی خ��ۆت��ان ....باشه ئێمه‌ی ک���ورد م���رۆڤ ن��ی��ن ،وه‌ک ه���ه‌م���وو م��رۆڤ��ێ��ک��ی��ت��ر ب���ۆم���ان نیه ب�ه‌رگ��ری ل�ه ش��ه‌ره‌ف و س���ه‌روه‌ری و مێژوو ئاینده‌مان بکه‌ین؟ ب��را پێشمه‌رگه م��ان��دوو نه‌ناسه‌کانم ده‌س���ت خ��ۆش��ی��ت��ان ل��ێ ده‌ک��هی��ن که جوانمێرانه گه‌یشتنه ناوچه دابراوه‌کان بۆ پاراستنی سه‌ر و ماڵی هاواڵتیان و راوه‌دوونانی ئهو راوچیه ترسنۆکانه‌ی که له کونه تاریکه‌کانی که‌الوه‌ی ئاغاکانیانه‌وه رۆڵه‌کانی کوردیان ده‌ک���رده ئامانج ،ئ��وم��ێ��ده‌وارم فێریان بکه‌ن که‌مێک به مێژووی پڕ خوێن و س���ه‌روه‌ری ک���ورددا چ��او بگێڕن و
بیریان بخه‌نه‌وه کورد کێیه و خاوه‌نی چه‌ندین قوربانی و تێکۆشانه و ل ه ئێستا و رابردووشدا هه‌ڵگری چ په‌یام و دروشمێک بووه له‌پێناو بهیهکهوه ژی��ان��ی ئ���ازادان���هی ه �ه‌م��وو ئ��ای��ن و نهتهوه جیاوازه‌کان. ئێستا کاتی ئهوه هاتووه کوردینه با به‌ره‌و سنوره‌کانمان بڕۆین و دیوارێکی پته‌و بۆ به‌رگری کردن له خاک و مێژوو سیمای نه‌ته‌وایه‌تیمان دروست بکه‌ین و ببینه قه‌ڵغانێک و بستێک خاکی ئه‌م واڵت�ه له‌ده‌ست نه‌ده‌ین و ه�ه‌ری�ه‌ک�ه‌م��ان پێشمه‌رگه‌یه‌ک بین ل�ه پێناو پاراستنی ئ �ه‌م ده‌سکه‌وته مه‌زنه‌مان تا به‌دیهێنانی ده‌سکه‌وتنیتر و وه‌ده‌ستخستنه‌وه‌ی پارچه‌کانی تری ک��وردس��ت��ان ...ئێستا کاتی ئهوهیه داس��ت��ان �ه‌ک��ان��ی (خ��رێ��ی ن��اوزه‌ن��گ و ق �هی��وان م���اوه‌ت و خ��واک��وڕک و کورێ) بێنینه‌وه سه‌ر زمانی گه‌نجان نه‌کات داگیرکه‌ران ئهو داستانه‌یان له‌یاد چوبێته‌وه.
تیۆری
ئانتۆنیۆ گرامشی و
ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
18
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
هه‌یوه شێره سهیاره
سهیاره هه‌یوه شێره ئامینه قاچاغچی دایکم بوو ،له پرسه‌کاندا شیوه‌نی «ئاغام رۆی»ی بۆ ژنانی کۆاڵن ده‌خوێنده‌وه .زۆر جار ئه‌مزانی که شاعیره و ئاغام رۆی��ی ده‌ک��رده شیوه‌نێکی زۆر دور و درێژ و ژنانیش له ده‌می ئامینه‌یان ئه‌سه‌نده‌وه، خاوه‌ن مردووش ئه‌یقیژاند و خۆی ئه‌کوتا. منداڵ بووم هه‌یوه شێره و ئاغام ڕۆم له‌گه‌ڵ ژناندا ده‌ک��رد و ئ�ه‌م دوو ج��ۆره شیوه‌نه زۆر کاریان تێده‌کردم .له‌به‌ر زۆربونی سهیاره و کاره‌ساته‌کانی به‌یانیان شیوه‌نی هه‌یوه شێره ده‌خوێنمه‌وه و ئێواران شیوه‌نی ئاغام رۆ .هه‌ر ل�ه منداڵییه‌وه ده‌م��زان��ی م��ردن سامناکه و شیوه‌ن مه‌گه‌ر هه‌ر خۆم بزانم چۆن بیکه‌م. یه‌خه‌دڕاندن هه‌ر له ده‌ست و په‌نجه‌کانی من دێ ،له پێست ده‌رچون پیشه‌ی منه .بۆیه هه‌ر له ماڵ و چه‌ترم .حه‌ز ناکه‌م بچمه دهرهوه بۆ ئه‌وه‌ی سهیاره نه‌بینم. دانیشتن و کۆبونه‌وه له سه‌ر سفره‌ی نانخواردن ب��اس��ک��ردن��ی س���هی���اره ن��ان �ه‌ک �هی �ه ،ئ��ێ��واره‌ش زه‌اڵت�ه‌ک�هی�ه ،به‌یانیانیش ماسته‌که‌یه ،ئیتر بابه‌تی س �هی��اره بنیشتی ن��اوده‌م��ی ک��وردی باشوری کوردستانه. من که‌ریشم نیه بۆ ئ �ه‌وه‌ی هاتوچۆی پێ بکه‌م ،که‌چی هه‌ر چی منداڵ و تواڵه کورده سه‌یاره‌یان ههیه ،کور کچ ئه‌یکڕن و پیاده پێشێل ده‌ک���ه‌ن و رۆژێ دێ��ت ک��ورد دهبێته قیمه .هه‌موو رۆژێ گوێمان له پێکدادانی سه‌یاره‌کان ده‌ب��ێ ،له ده‌س��ت و قاچ په‌ڕینی هاواڵتیان ده‌بێ ،واتى چیه مۆڵه‌تى لێخوڕین به هه‌موو که‌سێ بدرێ ،کوڕی به‌رپرس له دایک ده‌بێ و پێده‌گرێ و سه‌یاره‌ی دوامۆدێل لێ ده‌خ��وڕێ .ته‌نها ئه‌مه‌وێ تێبگه‌م کورد بۆچی هێنده به‌رپرسی دزی ههیه؟ میلله‌ت له برسا مردووه کوڕی به‌رپرس یاری به بلۆکی دۆالر ده‌ک��ات ،زۆرب��هى کچانی ئه‌مڕۆش به دوای ئهو کوڕانه ده‌ک �ه‌ون که سه‌یاره‌یان پێیه ،ئهمه ئه‌وپه‌ڕی که‌رێتییه، نه‌ک شارستانێتی ،خۆ ئه‌ندامانی هاتوچۆ سه‌ریان له قنگیان ده‌رناچێت ،هه‌ر یه‌که و خۆی به سێبه‌ری خودا ده‌زانێ له‌سه‌ر گۆى زه‌وی. یانی شاری سلێمانی سێ چوار جاده‌ی هه‌بێ و دوو ملیۆن سهیاره هاتوچۆی تێدا بکات. ت��ا دوێ��ن��ێ جوتیار ب��وو یه‌کسه‌ر ل�ه ک �ه‌ره‌وه بۆ ده‌بڵ قه‌مه‌ره‌ى توێتا و نیسان ،گه‌نج نیه له‌گه‌ڵ باوک و دایکیدا شه‌ڕ نه‌کات له‌سه‌ر کڕینی سهیاره ،ئاخر په‌تایه ،درمه ،زریانه، قوڕبه‌سه‌رییه ،ماڵ‌کاولکردنه ،چیه؟ له داگیرکردنی عێراقدا له الیه‌ن ئه‌مریکا و به‌ریتانیا کورد بوو به دز و تااڵنکه‌ر ،جاران ناسرابوو به ده‌ستپاکی و سه‌رڕاستی که‌چی که به‌غدا وێ��ران ب��وو ،ک��ورد روی تێکرد و وێرانتری کرد. که‌س نه‌یوتووه سه‌دام حسێن دیکتاتۆر نه‌بوو، ب �ه‌اڵم سه‌رکرده‌کانی ک��ورد وای��ان ک��رد به‌م میلله‌ته خۆزگه به س �ه‌دام حسێن بخوازێ، یانی چی کوردی باشوری کوردستان خۆزگه به دیکتاتۆرێک بخوازێ؟ ه���ه‌ر ب�ه‌رپ��رس��ێ��ک��ی ئ��ه‌م��ڕۆ ،دوو ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ی دیکتاتۆره‌کانی جیهان به‌رده‌ست و کاره‌که‌ر و حیمایه و ماستاوچی و نۆکه‌ری ههیه، ئه‌ڵێی ده‌ره‌به‌گه‌کانی کۆنه ،ته‌نانه‌ت ئهوهنده جیاوازیان ههیه ده‌ره‌ب�ه‌گ�ه‌ک��ان ش�ه‌ش حه‌وت ژنیان ده‌هێنا ،ئه‌مان ده پانزه له‌شفرۆشیان له باوه‌شدایه .به راده‌یه‌ک سهیاره له الی مێشه، م��ن��داڵ�ه گ�ه‌وج�ه‌ک��ان��ی خ��ۆ خ��وێ��ن��ده‌وار نین، ه�ه‌ر خه‌ریکی راوک��ردن��ی کچانی ن��ازداری ئه‌م میلله‌ته‌ن ،هه‌ر یه‌کێک و (عوده)یه‌که بۆ خ��ۆی .له باخه‌کانیاندا هه‌ر به هۆڕنی
سهیاره و لێدانی سیدی و گۆرانی بازاڕی و قومار خه‌ریکن .باوکیشى خاوه‌نی دوو سێ به‌نزینخانه‌یه ،به مه‌رجێک شۆفێری ته‌کسی زه‌الله‌تیه‌تی له گرانی به‌نزین. خوێندکاری خ��اوه‌ن سیفریش فشار دهخاته س��ه‌ر ک �ه‌س��وک��اری ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ت�ه‌ک��س��ی بۆ بکڕێت .یه‌ک جیاوازی له نێوان کاروانی مێروله و سهیاره ئهوهیه که مێروله له‌سه‌ر خۆی ده‌ڕوات و سهیاره به ئه‌وپه‌ڕی خێرایی، له هه‌ر کونێکه‌وه ببێت کتوپڕ به بێ‌هۆڕن و ب�ه خێرایی تیشک ت��وش��ی س�هی��اره‌ی�ه‌ک ده‌بیت ،یان داده‌چه‌ڵه‌کێیت و ئیستۆپ ناگرێ و ئه‌تشێلێت ،یان له‌گه‌ڵ سه‌یاره‌یه‌کی تردا پێکدادانێک روو ده‌دات و ک�ه‌س�ه‌ک��ان له مه‌ترسیدا ده‌ب���ن( .ف��ری��اک�ه‌وت��ن) پێشوازیان ل��ێ ده‌ک���ات و فیته‌رێکی ن�ه‌ف��ام خه‌ریکی چاککردنی س�هی��اره‌ک�ه ده‌ب��ێ��ت .خ��ۆ ش��اری سلێمانی یه‌ک فیته‌ری تێدا نیه ئیشه‌که‌ی جوان و هه‌رزان بێت .ئهمه جگه له پیسکردنی ژینگه ،ئه‌گینا سهیاره له زی��ان زیاتر هیچ رۆڵێکی پۆزه‌تیڤی نیه ،من باسی قه‌ره‌باڵغی جاده‌کانم نه‌کردووه ،نه‌موتووه هاواڵتی له‌سه‌ر شۆسته‌ش بڕوات شان له شان ئه‌درێ و ئه‌م ئه‌که‌وێ و ئهو قاچێکی ئه‌شکێ به تایبه‌تی له جاده سه‌ره‌کییه‌کانی شاره‌کاندا. خۆ هێنده ن �ه‌دی ب��دی ههیه که ئ��ه‌ڕۆن به ئۆتۆمبێل به‌وپه‌ڕی خێرایی و به‌رزبوونه‌وه‌ی ده‌نگی سیدی که ناهونه‌رمه‌ندێک گۆرانی ئ��ه‌چ��ڕێ و چ��ێ��ژی م��ی��ل��ل�ه‌ت��ی ت��ێ��ک داوه و ئاستی ه��ون �ه‌ری ک���وردی ه��ێ��ن��اوه‌ت�ه ژێر سفر ،له س �ه‌ر ترپه‌ی ده‌ه��ۆڵ و زڕن��ا ب �ه‌ده‌م هه‌ڵپه‌ڕینه‌وه لێ ئه‌خوڕن .هه‌ر چوار په‌نجه‌ره‌ی سه‌یاره‌که‌یان ک��ردوه‌ت �هوه که ئ �ه‌ڕۆن بهڕێوه پ��ی��اده و دوک��ان��داره‌ک��ان ک �ه‌ڕ ده‌ک���ه‌ن .ئاخر ئه‌مه‌وێ تێبگه‌م ،ته‌نانه‌ت که‌ریش چێژ له‌و گۆرانیانه وه‌رناگرێت .ئه‌م شۆفێره وه‌حشیانه‌ش نه سه‌یاره‌یان به خۆیه‌وه دی��وه و نه سیدیان به خۆیانهوه بینیوه ناچارن هه‌موومان بێزار بکه‌ن و ئیتر زۆرم م��اوه بیڵێم که ته‌یحان و علوج پێش چه‌ند ساڵێک که به‌غدایان داگیر کرد ،شاره‌کانی کوردستان پڕ بوو له ته‌یحان و علوج .ئیتر نرخی سهیاره دابه‌زی و له به‌رچاویش ک �ه‌وت .خ��ۆی له راستیدا سهیاره نازێکی ئه‌وێ .ئه‌م گه‌نجانه‌ش هه‌ر ئهوهنده ماوه به قه‌مچی سه‌یاره‌کانیان بخهنه رێ .خۆی له خۆیدا هۆڕن لێدان قه‌ده‌غه‌یه، به‌اڵم شار وروژاوه به هۆڕن و گۆرانی بێتام. میلله‌تێکی شارستانی چێژێکی تایبه‌تی ههیه ،داب و نه‌ریتی تایبه‌تی ههیه ،من ناڵێم هه‌نده‌رانم بینیوه ،به‌اڵم به‌کارهێنانی هۆڕن به یه‌کجاری قه‌ده‌غه‌یه .بۆ هه‌موو که‌سێک مۆڵه‌تی لێخوڕین ن��اده‌ن .ئه‌گینا نه چاو له سه‌ر جاده‌کان ههیه و نه ته‌پوتۆز. ئێمه زۆربه‌ی زۆرمان که کوردین نوسه‌رین. هێنده گۆڤار و رۆژنامه ههیه له کوردستاندا له هیچ واڵتێکدا نیه .که‌چی کۆمه‌ڵگاکه دوا ئ�ه‌ک�ه‌وێ .رۆژ به دوای رۆژ ،سیمای دواک���ه‌وت���ن و وه‌ح��ش��ێ��ت��ی پ��ێ��وه دی����اره .ئاخر حه‌یفه کوردێکی ناسک خاوه‌نی بلور بێت و شوانی مۆسیقاژه‌ن بێت و بلورژه‌ن بێت و عه‌لی مه‌ردانێکى هه‌بێ و تاهیر تۆفیق و میکائیلی هه‌بێ ،حه‌یفه هونه‌ری کوردی وا بشێوێندرێت .هونه‌ر واته شارستانیه‌ت .ئێمه راپه‌ڕینمان کرد بۆ ئه‌وه‌ی دوو هه‌نگاو پێش بکه‌وین ،که‌چی رۆژ به رۆژ ئه‌گه‌ڕێینه‌وه دواوه .ن��ه‌ک ه��ه‌ر ئ �ه‌م �ه ،ل �ه‌س �ه‌ر ق�ه‌ب��ران��دا ژم��اره‌ی سه‌یاره‌کان له ژم��اره‌ی گۆڕه‌کان زیاتره .هه‌روه‌ها له به‌ر ده‌رگای مزگه‌وت و گه‌راجه‌کاندا سهیاره بوه‌ته ساوه‌ر.
و .ل ه فارسییه‌وه
خه‌مسارده‌کان
محه‌مه‌د ئه‌مینی
رقم له خه‌مسارده‌کان ه .منیش هه‌ر وه‌ک فرێدریش هێبڵ پێموای ه ژیان ب ه واتای پارتیزان‌بوونه مرۆڤی ده‌ست‌به‌تاڵ و نامۆ له‌گه‌ڵ ش��اردا ،ناتوانێت بونی هه‌بێت .ئه‌وه‌ی زیندووه ل ه راستیدا ناتوانێت هاواڵتی بێت و هه‌ڵوێست وه‌رنه‌گرێت .که‌مته‌رخه‌می سستیه، مشه‌خۆرییه ،بێ‌ئیراده‌یی ه و بێ‌ژیانییه .هه‌ر بۆیه‌ش ه که من بێزارم ل ه خه‌مسارده‌کان. که‌مته‌رخه‌می کێشی مردووی مێژووه ،فیشه‌کێک ه ب ه رووی که‌سی داهێنه‌ر و ئافرێنه‌ر و ماده‌یه‌کی چه‌قبه‌ستو‌ه ک ه تیایدا زۆربه‌ی جۆش و خرۆشه‌کان نوقم ده‌ب��ن .زه‌ڵکاوێکه که شارێکی کۆن له خۆ ده‌گرێت و باشتر له دیوارێکی قایم و لێهاتووتر ل ه سنگی پاسه‌وانه‌کان ئهو شاره ده‌پارێزێت .ب ه هۆی ئه‌وه‌ی هێرشبه‌ره‌کان له خۆیدا نوقم ده‌کا و له ناویان ده‌بات و پاشگه‌زیان دهکاتهوه هه‌ندێک جاریش ئه‌وان له هه‌ر هه‌نگاوێکی پاڵه‌وانانه په‌شیمان دهکاتهوه. خه‌مساردی ،زۆر به هێزه‌و‌ه له مێژوودا ده‌جوڵێته‌و‌ه ب ه پاسیڤی کار ده‌کا به‌اڵم کار ده‌ک��ات ،هات و نه‌هات ه ئهو شته‌ی ک ه نابێت پشتی پێوه ببه‌ستیت. ئه‌وه‌ی که پالنه‌کان تێک ئه‌دات پرۆژه جوانه‌کان س�ه‌روب��ن ده‌ک���ات ،شتێکی ن��اح�هزه ک ه دژی هزر یاخی ده‌ب��ێ و ده‌یخنکێنێت ،ه�ه‌ر ب�ه‌م هۆیه‌شه‌و‌ه ئه‌وه‌ی دێته ئاراوه ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئهو خراپه‌کاریه‌ی که سوار شان و ملی هه‌مووان ب��ووه .ده‌رفه‌تێک ب��ۆ چ��اک �ه‌ک��اری ک � ه ک��ردارێ��ک��ی پ��اڵ �ه‌وان��ی (ب ه بایه‌خه‌کی جهیانگیره‌وه) ده‌توانێت بیخوڵقێنێت چیتر له ئه‌نجامی ده‌ستپێشخه‌ری هه‌ندێک که‌سه‌وه نی ه به‌ڵکو بۆ که‌مته‌رخه‌می و ئاماده‌نوبوونی زۆرینه‌ی ئه‌وانی دیک ه دهگهڕێتهوه. ئه‌وه‌ی دێت ه ئاراوه به‌و هۆیه‌و‌ه نیه ک ه هه‌ندێک که‌س ده‌یانه‌وێت روو بدات به‌ڵکو ده‌ره‌نجامی خۆدزینه‌وه‌ی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکه و رێگه‌خۆشکردن ه بۆ چاالکبوون و ئاڵۆزتربوونی گرێکان تا ئهو راده‌یه‌ی که ته‌نیا شمشێر ده‌توانێت بیانکاته‌وه .رێگ ه بۆ چه‌سپاندنی یاساگه‌لێک دهکاتهوه که ته‌نیا یاخیبوون ده‌توانێت هه‌ڵیان بوه‌شێنیته‌وه .رێگا ل� ه ب���ه‌رده‌م هه‌ندێک ت ک ه مرۆڤ دهکاتهوه تاکو ده‌سه‌اڵت بگرن ه ده‌س دواتر ته‌نیا شۆڕش هه‌ره‌سیان پێ ده‌هێنێت. چاره‌نوسێک ک ه پێده‌چێت به سه‌ر مێژوودا زاڵ بێت چ شتێک نی ه جگه له زه‌قبوونه‌وه‌ی وه‌همی ئه‌م که‌مته‌رخه‌می و خۆدزینه‌وه‌یه .بۆی ه ل ه بن سێبه‌ردا هه‌ندێک هۆکار گه‌ش ه ده‌که‌ن و چه‌ند ده‌ستێک ک ه داوی ژیانی هه‌مووان ده‌ته‌نێت ئهو ده‌ستانه‌ی ک ه ل ه ژێر هیچ چاودێرییه‌کدا نین کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکیش بێ‌ئاگان چۆن ل ه بنه‌ڕه‌تدا به الیانه‌وه گرنگ نیه. چاره‌نوسی هه‌ر ماده‌یه‌ک به‌ره‌نجامی تێڕوانینی ت�ه‌س��ک و ئامانجی ک��ورت‌خ��ای �ه‌ن و ب �ه‌رزه‌ف��ڕی و مه‌یل ه تاکه‌که‌سیه‌کانی ئ �ه‌و گ��روپ� ه بچوک ه ش��وێ��ن��دان�ه‌ران�هی��ه .ب���ه‌اڵم ک��ۆم�ه‌اڵن��ی خ�هڵ��ک بێ ئاگان .چ��ۆن هیچ گرنگی ب�ه‌و شت ه ن��اده‌ن .ئهو کات ه ئهو هۆکارانه‌ی که پێگه‌یشتوون و ئهو داوه‌ی که له بن سێبه‌ردا ته‌ندراوه ده‌ست ب ه راپه‌ڕاندنی ئه‌رکه‌کانی ده‌کات. بۆیه وا ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ک ه وه‌ه��ا چاره‌نووسێک ل ه پشته‌وه‌ی هه‌ره‌سهێنانی هه‌ر که‌س و هه‌ر شتێکدا ب��ێ��ت .وا پ��ێ��ده‌چ��ێ ک �ه م��ێ��ژوو چ شتێک نی ه مه‌گه‌ر روداوێ��ک��ی سروشتی گ �هوره .هه‌ڵچونێک ه بومه‌له‌رزه‌یه‌که ک ه هه‌مووان ده‌کات ه قوربانی .جا به خواستی خۆی یان له ده‌ره‌وه‌ی خواستی خۆی جا ب ه ئ��اگ��اداری�هوه ی��ان ب ه بێ ئ��اگ��اداری ئ�ه‌وه‌ی ئه‌کته‌ر و بکه‌ر بووه و ئه‌وه‌ی خه‌مسارد بووه ئه‌مه‌ی دوایی خۆی توڕ‌ه ئه‌کات ده‌یه‌وێت له‌وه‌ی رووی داوه پاکان ه بۆ خۆی بکات .ده‌یه‌وێت راشکاوانه بڵێت ک ه ئهوه ب ه خواستی ئهو نهبووه ،ئهو لێی به‌رپرسیار نیه ،هه‌ندێک ب ه به‌زییه‌وه ده‌ناڵێنن ،هه‌ندێکیش ب ه بێ‌شه‌رمییه‌و‌ه جنێو ئ�ه‌ده‌ن ،به‌اڵم که‌س پرسیار له خۆی ناکات یان که‌من ئهوانه ک ه ل ه خۆیان ده‌پرسن :ئه‌گه‌ر من ئه‌رکه‌کانی خۆم راپه‌ڕاندای ه ئه‌گه‌ر هه‌وڵم بدای ه رێزێک دانێم بۆ ویست و رای خۆم ئایا ئه‌وه‌ی ک ه رووی داوه رووی ئه‌دا؟ به‌اڵم که‌سێک نیه یان زۆر که‌من ئه‌وانه‌ی ک ه ب ه هۆی خه‌مساردی خۆیانهوه زیانیان ب�ه‌ر که‌وتبێت یان به هۆی دره‌نگ باوه‌ڕ‌هێنان و باوه‌ش‌نه‌کردنه‌و‌ه ب ه رووی ...و نه‌نواندنی په‌رچه‌کردارێک له‌گه‌ڵ ئهو به‌شه‌ی هاواڵتیان که به ته‌واوه‌تی بۆ رێگرتن له‌م و له‌و خراپه‌کاریه تێده‌کۆشان و ئه‌رکی خۆیان بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی چاکه‌کاری به ته‌واوه‌تی راپه‌ڕاندن بوو. ب���ه‌اڵم زۆرب��هی��ان وای���ان الپ �ه‌س �ه‌ن��ده ک � ه ل �ه کاتی رووداوه‌ک��ان��دا باسی مایه‌پوچبوونی ئامانجه‌کان ب��ک�ه‌ن و ب��اس��ی ب�ه‌رن��ام� ه ش��ک��س �ت‌خ��واردووه‌ک��ان و خۆخه‌ڵه‌ته‌ندانی دیکه به‌م چه‌شنه‌ش سه‌رله‌نوێ ل ه
ئانتۆنیۆ گرامشی ( 1937ـ )1891له رێبه‌ران و دامه‌زرێنه‌رانی حزبی کۆمۆنیستی ئیتالیا گرتن ه ئه‌ستۆی به‌رپرسیارێتی ،خۆدزینه‌وه ده‌ست پێده‌کات .هه‌ڵبه‌ت نه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که ئه‌مان ه ل ه سهرهتاوه نه‌یانده‌توانی شته‌کان ب ه روونی ببینن و چه‌ند جارێکیش نه‌یانتوانی رێگه‌چاره‌کانیان بۆ یه‌کالییکردنه‌وه‌ی ئهو گێر‌ه و کێشانه‌ی پێشنیار بکه‌ن که پێویستیان به خۆئاماده‌کردنی به‌رباڵو و کاتی پێویست ههیه و هه‌ر به‌و ئه‌ندازه‌یه‌ش پێویستیان ب ه ک��رده‌وه‌ی خێرا ههبووه به‌ڵکو به‌م هۆیه‌ی ک ه ئه‌م رێگه‌چارانه به شێوازێکی زۆر جوان نه‌زۆک ده‌کرێن .ئه‌م به‌شداریکردن ه له ژیانی گشتیدا ب ه هیچ روناکایه‌کی ره‌وشت ،گیانی ب ه به‌ردا ناکرێت. چۆن به‌رهه‌می تێفکرینێکی روناکبیرانه‌یه نه‌کو
ئه‌م به‌شداریکردن ه له ژیانی گشتیدا ب ه هیچ روناکایه‌کی ره‌وشت ،گیانی ب ه به‌ردا ناکرێت .چۆن به‌رهه‌می تێفکرینێکی روناکبیرانه‌یه نه‌کو هه‌ستی ئازاربه‌خشی به‌رپرسیارێتیه‌کی مێژوویی که داوا ل ه هه‌موان ده‌کات به‌شدار بن و به هیچ شێوه‌یه‌ک رێگا ب ه بێ‌ئیراده‌ی و بێ‌مبه‌التاتی نادات
هه‌ستی ئازاربه‌خشی به‌رپرسیارێتیه‌کی مێژوویی که داوا ل ه هه‌موان ده‌کات به‌شدار بن و ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک رێگا ب ه بێ‌ئیراده‌یی و که‌مته‌رخه‌می نادات. س �ه‌ره‌ڕای ئه‌مان ه ب ه هۆیه‌کی دیکه‌شه‌وه رقم ل ه خه‌مسارده‌کانه :چ��وون الاڵن��ه‌وه‌ی بێ‌گه‌ردبوونی هه‌میشیه‌ییان ب��ێ��زارم ده‌ک���ات .من لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌که‌م ک ه ئهو ئه‌رکه‌ی ژیانی خستویه‌تی ه سه‌رشانیان و رۆژ ل� ه دوای رۆژ ده‌یخات ه سه‌ر شانیان ب ه چ شێوه‌یه‌ک رایده‌په‌ڕێنن؟ ل ه سه‌رجه‌م ئ�ه‌و شتانه‌ی کردوویان ه به‌تایبه‌تی ئ�ه‌و شتانه‌ی ک ه نه‌یانکردو‌ه (ده‌پێچمه‌وه) .هه‌ست ده‌که‌م ده‌توانم له‌گه‌ڵیاندا توندوتیژ بم و به‌زه‌یی خۆم ل ه ئه‌واندا ب ه فیڕۆ نه‌ده‌م و فرمێسکه‌کانیشم له‌گه‌ڵ ئه‌واندا دابه‌ش نه‌که‌م. من پارتیزانم ،زی��ن��دووم ،له وی��ژدان�ه گه‌وره‌کانی هاوته‌ریبی خۆمدا ده‌نگی خ��ورپ�هی ئه‌کته‌رانی ک���ارای ش��اری داه��ات��وو ده‌بیستم ک�ه به‌شی من س��ازی ده‌ک��ات ک ه تیایدا زنجیری کۆمه‌اڵیه‌تی ل ه سه‌ر شانی چه‌ند که‌سێکی دیاریکراو قورسایی دروست ناکات و تیایدا ئه‌وه‌ی ک ه روو ده‌دات ب ه هۆی هات و نه‌هاته‌وه نیه ،کرداری هاواڵتیان ل ه روی زانابوونه‌وه‌یه .له‌و ش��اره‌دا هیچ که‌س نابێت ل ه پهنجهرهوه ده‌سته‌وه‌ستان بڕوانێت له‌و کاته‌یدا ک ه هه‌ندێک که‌س ده‌ست له گیانیان داده‌شۆن و له‌م گیانبازیه‌دا ده‌ماره‌کانیان لێک ده‌پچرێت و هاوڕێ له‌گه‌ڵ ئه‌ودا که‌سێک نی ه تاکو ل ه پهنجهرهوه بینه‌ر بێت و بۆسه‌ی دانابێت تاکو ته‌پ بدات ه سه‌ر ئهو ت��ۆزه خێر و بێره‌ی ک ه ئه‌کته‌رانی ک��ارای وه‌ک ئهو ئافراندویان ه و وه‌همه‌کانی خۆی ب ه سوکایه‌تی پێکردن به‌وه‌ی که ده‌ستی ل ه گیانی داش��ۆردو‌ه و ئ �ه‌وه‌ی که ده‌ماره‌کانی پساون هه‌ڵبرێژێت چۆن ل ه گه‌یشتن ب ه ئیراده و ویستی خۆی سه‌رکه‌وتوو نهبووه. من زیندووم من پارتیزانم کهواته بێزارم له‌وانه‌ی ب���ه‌ش���داری ن���اک���ه‌ن م���ن ل��� ه ل��� ه ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م و خه‌مسارده‌کان بێزارم. ()11ی شوباتی ()1917 په‌راوێز فرێدریش هێبڵ یاداشته رۆژانه‌کان ل ه الیه‌ن شیپیۆ ئێزالتابار پێشه‌کی بۆ نوسراوه ل ه ساڵی 1912ل ه چاپ دراوه فه‌رهه‌نگی رۆح الپه‌ڕه‌ی ( )82زیندوو بوون به واتای پارتیزان بوونه. تێبینی وه‌ڕگێڕ ل���ه‌م ده‌ق����هی گ��رام��ش��ی��دا پ��ارت��ی��زان دوو وات���ای هه‌یه‌الیه‌نگر و خ��اوه‌ن هه‌ڵوێست وات��ای چریک و شه‌رڤان هه‌ر بۆیه‌ش خۆمم بوارد له وه‌رگێرانی ئه‌م وشه‌یه و وه‌ک خۆی دامنایه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ردوو واتاکه بگه‌یه‌نێت.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر) ده‌ست ژ کار کێشانا په‌رله‌مانتارێن کوردستانێ ژ په‌رله‌مانى چاوان دبینى؟ ئه‌رێ چاره‌سه‌رییه؟
که‌مال سلێڤانه‌یى ،ماڤپه‌روه‌ر و ن��ڤ��ێ��س��ک��ار :ژ ب�����ه‌ر ک��و پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ێ ک��وردس��ت��ان��ێ پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ه‌ک���ێ ش��ک��ل��ى ی ه و ه���ی���چ ده‌س���ت���ه���ه‌الت���ه‌ک نینه،بتنێ ب��ری��ارێ��ن ه���ه‌ردوو ح��زب��ێ��ن ده‌س��ت��ه��ه‌الت��دار ب��ج��ه دئ��ی��ن��ت،ک �ه‌وات �ه ل دووڤ ب �ه‌رن��ام �هی �ه‌ک��ێ ح��زب��ى ک���اردک���ه‌ن،ژب���ه‌ر هندێ هه‌ولدانێن وان بۆ چاکسازییێ ل قوناغا ده‌ستپێکێ ب �ه‌ره‌ڤ شکه‌ستنێ چ��وون و نکارین چ��اک��س��ازی��ی��ێ دن����اڤ پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى دا ب��ک �ه‌ن و نکارین کارتێکرنێ د ده‌رئێخستنا بریاراندا بکن و مایتێکرنێن حزبایه‌تى ژ کارێن خۆ البدن و ژبۆ گه‌ل و وه‌الت کاربکن ،ل �ه‌وران ژب�ه‌ر ڤێ یه‌کێ هه‌ر که‌سێ خ��وه‌دان که‌سایه‌تى و هه‌لویست بیت و ژبۆ پاشه‌رۆژا کوردى کاربکه‌ت،فه‌ره ده‌ست ژ کارکێشانا خوه پێشکێش بکه‌ت وه‌ک��و ئه‌زعه‌ف االیمان داکۆ پشکدارى وێ گونه‌هێ نه‌بیت یا کو ده‌رهه‌قى گه‌لێ کورد دهێته ئه‌نجامدان،دیسان د ئاینده‌ى ده مه په‌رله‌مانه‌ک ئه‌کتیڤ و خوه‌دان بریار و سه‌نگ بیت،هه‌روه‌سان ئه‌ز دبینم ده‌ست ژ کارکێشان نه‌چاره‌سه‌رییه لێ ئێکه ژ رێکێن چاره‌سه‌رییێ و چاکسازییێ. کرمانج ه�ه‌ک��ارى ،چاڤدێرێ س���ی���اس���ى :ک���ه‌س���ێ خ�����ودان ه���ه‌ل���وی���س���ت ئ������ه‌و ک���ه‌س���ن د پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ى دا ئ���ه‌وێ���ن ده‌س���ت ژ ک���ارى ک��ێ��ش��ای��ن،و ن���م���وون���ه دزورن ،چ��ون��ک � ه په‌رله‌مانێ کوردستانێ نه‌یێ کارایه،ئه‌گه‌ر ن ه چ��اره‌س�هرى ژى بیت لێ وه‌ک ئاماژه‌پێدانه‌کێ یه ژبۆ حکوومه‌تێ ،کو خوه کارا بکه‌ت و پتر خزمه‌تێ
ئه‌که‌ر ئه‌م وى بکنه د کومه‌لگه‌هه‌کى هوشیار دا دێ پێشکێش بکه‌ت و رۆلێ خوه ببینت. دن���ی���ا ع���ه‌ل���ى س��ل��ێ��ڤ��ان �هی��ى ،بته جهێ ره‌سواکرن و بى هه‌لویستیا به‌ر پرسیارانه. خ���وی���ن���دک���اره‌ک زان��ک��ۆی��ێ: س��ی��پ��ان ع���ه‌ب���دۆال ،نڤیسکارێ ئ �ه‌ز دبینم ک��ۆ ده‌س��ت کێشانا گه‌نج :دی��اره په‌رله‌مانێ هه‌رێما پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اران ژ پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى کوردستانێ ،سه‌ربارى بۆرینا پتر وه‌ک خ��وی �ه و چ گهورینان ژ 19ساالن ل سه‌ر ژدایکبوونا په‌یدا ناکه‌ت،و پێدڤیه هنده‌ک وى ،هینا ژ ب��ازن �هی��ێ حزبیێ هه‌لویستێن دن بهێنه وه‌رگ��رت��ن،ئ �ه‌ز ب چ��اره‌س�هرى به‌رته‌نگ ده‌رنه‌که‌فتییه ،ئانکو نابینم،چونکه تنێ گهورینا که‌سان و نه‌زێده‌تر،ئه‌گه‌ر ل ب��ات��ى ببیته م��ی��ن��ب�ه‌ره‌ک بۆ بڤى شێوه‌یى به‌رده‌وام بن ئه‌ز نابینم کۆ دێ گهورین په‌یدابن،چونکه ل دویڤ سیاسه‌تا حزبایه‌تى کاردکن گه‌هاندنا په‌یاما ج��اده‌ی��ێ ب��ۆ ده‌س��ت��ه�ه‌الت��ێ ،بووی ه ئاالڤه‌ک بۆ سه‌پاندنا ئه‌جیندایێن حزبێن ده‌ستهه‌التێ و یه‌کێ دگهورن ب یه‌کێ دن. د جاده‌یێ ده .ئه‌رێ په‌رله‌مانێ مه ،وه‌ک ماهییه‌ت و ئه‌رک و کار نه جهێ گۆمانێیه؟ هه‌لبه‌ت به‌لێ، نه‌دیار لزگین ،ماڤپه‌روه‌ر: زۆر هه‌لویسته‌کى نیکه‌تیف ه چنکو تا رۆژه‌ڤێ نکارییه ژ چوارچوڤه‌یێ خوه یێ ب��ۆ ه �ه‌ر ک �ه‌س �ه‌ک��ێ،ژ ج��اره‌ی��ن به‌رته‌نگ و کالسیک ده‌ربکه‌ڤیت ،ئه‌ڤا هه‌نێ ژى ژ ئ��اری��ش�هی��ن واق��ع��ى خ��و ب��ره‌ف��ت ،ڤه‌رێژا کۆنترۆلکرنا گشت کار و پرۆژه‌ییێن وى ژ ئالیێ ئ�ه‌م د ئاشنانه دک �ه‌ل وێ رایا ده‌ستهه‌التێ ڤ ه په‌یدابوویه ،کو ئه‌ڤ ده‌ستبسه‌رده‌گرتنا دب��ی��ژت ه��ی��زا ئ��ی��راده‌ی��ى دشێت حزبى ،نه ب تنێ په‌رله‌مانى (ده‌ستهه‌التا یاسادانانێ) هه‌ر تشتى بکه‌ت ئه‌فجا ن ه خاسمه دب��وارى سیاسى ب خوه ڤ ه دگریت به‌لکو ده‌ستهه‌التێن (جێبه‌جێکرنێ) دا،ب��ت��ای��ب�ه‌ت ب��و که‌سه‌کێ هه‌مى ئاماده‌باشیا خو و (دادوه‌ریێ) ژى ب خوه ڤه دگریت. دده‌مه‌کێ دا دیاربکه‌ت ،کو دێ ده‌ربرینى ژ ئیرادا خ��اال دى ژى ،ه�ه‌ب��وون��ا زۆری��ن�هی��ا پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اران ژ گه‌لێ خو که‌ت،ب دیتنا من ده‌ستبه‌ردن ژ کارى بۆ ده‌ستهه‌التێ ،هه‌روه‌سا په‌یمانا ستراتیژى ،گۆرزه‌کا په‌رله‌مانتاره‌کێ و بتایبه‌ت په‌رله‌مانه‌ک وه‌کى یى دى بوو ب ناڤملێن ئه‌زموونا مه یا ساڤا که‌فتین. مه د قوناعا جیکرن وه‌رارى دا بت ئهو وى جه‌ندى ل �ه‌ورا ئ�ه‌ز دوور نابینم ل س�ه‌ر ڤى ده‌س��ت��ودارى ،هین رادگه‌هینت کو ئهو هه‌ر ژ ده‌ستبێکى یێ شاش بو خو ده‌ستژکارکێشانێن دن پشتى ره‌فیق سابرى و غه‌یرى وى ب هه‌لبژێرت و یێن ژ وى شاشتر ئهو بوون یێن ده‌نک بهێنه قادێ ،چنکو ناڤخوه‌ییا په‌رله‌مانى د قووناغه‌کا داینى ،به‌لى ئه‌وان چ گونه ها خو نینه ،چونکه ئه‌وان ئاژاوه‌گیریێ ده دبۆریت ،چ ئالى د به‌رهه‌ڤ نینن ده‌نگێ خو دایه بویه‌ره‌ک احتیمالى و ئهو دشێن شاشیا س�ه‌خ��م�ه‌رات��ى ب �ه‌رژوه‌ن��دی��ی��ا گشتییا گ�ه‌ل��ێ ک��ورد، خو راست بکه‌ن ،به‌لى چه‌وا په‌رله‌مانتار شاشیا خو داگیڕانان بۆ ئالیێن دن بکه‌ت ،ده‌ستهه‌الت ژى یا رژد‌ه راست بکه‌ت و ب هه‌لویسته‌ک نیکه‌تیف دلسوزیا خو ل سه‌ر ب حزبکرنا جڤاتا نوونه‌ران کو گرنگى و ئه‌رکێ بو جه‌ماوه‌رى خو خویا بکه‌ت ،رهنگه د کومه‌لگه‌هێ خوه یێ سه‌ره‌کى ،گۆرى به‌رووکێن به‌رپرس و حزبان م�ه‌دا ببته جهى ده‌ستقوتانى و ده‌س��ت خوشیى به‌لى کرییه .لێ ب گشتى ،ده‌ستژکارکێشانا په‌رله‌مانتاران
پرته‌قاڵ چه‌ورى زیاده له له‌شدا ناهێڵێت ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د به‌کارهێنان و سوده‌کانى پرته‌قاڵ: .1پرته‌قاڵ به‌سوده بۆ مێشک و کۆئه‌ندامى ده‌مار .هه‌روه‌ها گه‌شه‌ى له‌ش زیاد ده‌کات و سوڕى خوێن چاالک ده‌کات. .2به‌سوده بۆ سنگ و چاره‌سه‌رى کۆکه‌یه و جگه‌ر به‌هێز ده‌کات. .3پاشه‌ڕۆکانى ریخۆڵه ڕاده‌ماڵێت. بوژێنه‌ره‌وه‌ى چاالککه‌ر‌و .4 فه‌رمانه‌کانى گورچیله‌یه. .5سودى ههیه بۆ دابه‌زاندنى په‌ستانى خوێن. .6کاریگه‌رى زۆرى له پاراستنى له‌ش له نه‌خۆشى ئه‌سکه‌رپووت و داخورانى ددان ههیه. .7خواردنى پرته‌قاڵ به‌سوده بۆ نه‌هێشتنى قه‌له‌وى و چه‌ورى زیاده له له‌شدا. .8بۆ رشانه‌وه‌ى ژنى دووگیان و تێکچوونى گه‌ده باشه .هه‌روه‌ها بۆ کۆکه‌ڕه‌شه و خوێن به‌ربوون و نه‌خۆشى جگه‌ر و شه‌کره به‌سوده. .9ئه‌گه‌ر شه‌ربه‌ته‌که‌ى له‌گه‌ڵ
که‌مێک شه‌کر بخورێت هه‌اڵمه‌ت سوکتر ده‌کات. پرته‌قاڵ ئه‌گه‌ر پاش نان .10 بخورێت هه‌وێنه شیکه‌ره‌وه‌کانى ناو گه‌ده چاالک ده‌کات و ئه‌گه‌ر پێش نان بخورێت ئاره‌زوى خواردن زیاد ده‌کات. .11به‌سوده بۆ نه‌رمى و جوانى پێستى ده‌ست و په‌نجه و ناسککردنه‌وه‌ى. چونکه سود له ئاوى توێکڵى پرته‌قاڵ وه‌رده‌گیرێت بۆ به‌خشینی جوانى و رۆنه‌قى. .12ئه‌گه‌ر شه‌ربه‌ته‌که‌ى تێکه‌ڵ به ئاوى لیمۆ بکرێت له زۆر
نه‌خۆشى ده‌مانپارێزێت. .13رۆنه‌که‌ى به‌کار ده‌هێنرێت بۆ تێکه‌ڵکردنى له‌گه‌ڵ ده‌رمانه‌کان بۆ نه‌هێشتنى ئهو تام‌و چێژه‌ى که نه‌خۆش حه‌زى پێ ناکات. وڵى پرته‌قاڵى وشککراوه ڕۆڵى .14 چاالککه‌ره‌وه ده‌بینێ بۆ ده‌ماره‌کان، ئه‌ویش به به‌کارهێنانى گواڵوه‌که‌ى. .15له‌گه‌ڵ رۆنى ()Turpentine به‌کار ده‌هێنرێت بۆ چاره‌سه‌رکردنى هه‌ناسه‌ى بۆرى هه‌وکردنى (Chronic درێژخایه‌ن .)bronchitis
ئاگاداری
هاواڵتی کیسرا عه‌الدین وه‌جه‌دین )25( ،ساڵ ل ه شارۆچکه‌ی ده‌ربه‌ندیخان، ناوی خۆی ده‌گۆڕێت ب ه رێبین عه‌الدین وه‌جه‌دین. ونبون
خوێندکارێک ب ه ناوی ره‌نج ه عه‌بدواڵ سه‌عید ،باجێکی زانکۆی سلێمانی ون کردووه .تکایه هه‌ر که‌س دۆزییه‌وه په‌یوه‌ندی بکات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنه‌و‌ه ()07701483349
سیر ده‌بێت ه هۆى چاره‌سه‌رکردنى په‌ستانى خوێ توێژینه‌وه‌یه‌کى نوێى پزیشکى ئوسترالى ئه‌وه‌ى ئاشکرا کرد که سیر سودێکى زۆرى ههیه بۆ ته‌ندروستى مرۆڤ و دهبێته هۆى دابه‌زاندنى په‌ستانى خوێن .پزیشکه‌کان ئه‌وه‌یان رون کردهوه که خواردنى سیر رۆژانه دهبێته هۆى دوربون له توشبون به په‌ستانى خوێن .هه‌روه‌ها ئه‌شبێته هۆى چاره‌سه‌ری بۆ دابه‌زاندنه‌وه‌ى په‌ستانى خوێن. له الیه‌کى تر پزیشکه‌کان ئاماژه‌یان بهوه دا که سیر
جگه له‌وه‌ى سودى هه‌ی ه بۆ خاوێن‌کردنه‌وه‌ى خوێن و چاره‌سه‌ر بۆ به‌رزبوونه‌وه‌ى سودێکى خوێن زۆریشى ههیه بۆ دڵ و ده‌ماره‌کان. هه‌روه‌ها سیر دهبێته هۆى که‌مکردنه‌وه‌ى ر ێژ ه ى کۆلسترۆل له خوێن.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 77 دووشه‌ممه 2711/7/25 - 2011/10/17
19
ژ فراکسیۆنێن ده‌ستهه‌التێ و یێن ئۆپۆزسیۆنێ ژى بوو ،کو ئه‌ڤا هه‌نێ دیاردکه‌ت جۆره درێغییه‌ک د ک��ارێ وان ب خوه ژى ده هه‌بوویه ،هه‌روه‌سا فشارا فراکسیۆنێن وان ل سه‌ر وان و زێده‌بارى بارێ ناڤخوه‌یێ په‌رله‌مانى ،هه‌موو ئاماژه‌ن بۆ پاشه‌رۆژه‌کا مژدارتر، چنکو ئه‌وێن دێ جهێ وان گرن؛ دێ که‌ڤن ه ل بن هه‌مان سیسته‌مى ڤ ه و نه دووره ژ یێن دن خرابتر بن. شوکرى ئیسمایل ،سه‌رنڤێسه‌رێ کۆڤارا هه‌لبه‌ست: دبیت په‌رله‌مانته‌ر دبنیات دا لسه‌ر بنه‌مایه‌کێ نه‌ساز و راسته‌قین ه ژ الی����ێ پ����ارت����ان ڤ��� ه ه��ات��ب��ت� ه هه‌لبژارتن،ئهو پارته ب خوه ژى ب دورستى دکه‌سایه‌تیا وى په‌رله‌مانتارى ناگه‌هن،له‌ورا ئه‌ڤان که‌سان نکارین خوه ل هه‌مبه‌ر هنه‌ک هه‌لویستان بگرن و که‌سایه‌تیا خوه دیاربکه‌ن،من باوه‌ره نه‌هه‌قییه‌ک ه ئه‌ڤ جوره په‌رله‌مانتاره ل هاوه‌التیان دکه‌ن چونک ه هه‌ر هاوه‌التیان ده‌نگ ژێره دایه ،ئه‌ز نابینم ده‌ست ژ کارکێشان رێگه چاره‌سه‌ریه‌ک بیت. ئا /پرژان دهۆکى
زیان‌بینینی چینی ئۆزۆن گه‌یشتۆت ه به‌رزترین ئاستی خۆی ئاماده‌کار ماده زیانبه‌خشه‌کانی چینی ئۆزۆن زیاتر چینی ئۆزۆن بووه هۆی راکێشکردنی له تێک‌ئااڵوی (کلۆرۆفلۆروکه‌ربۆنه‌کان) تیشکی سه‌رووه‌نه‌وشه‌یی هه‌تاوی ده‌بێت. هێمن عه‌لی ه که له سه‌د ساڵی پێشودا له دروستکردنی ئه‌م تیشک ه خراپبونی پێست به‌تایبه‌ت که‌ره‌سته‌کانی ناو سه‌الجه‌کان و فرێزره‌کان شێرپه‌نجه‌ی پێست له‌گه‌ڵ خۆیدا ده‌هێنێت. راپۆرته‌کان نیشانده‌ری ئه‌وه‌ن ک ه زیان و که‌پسوله‌کانی ئاگرکوژاندنه‌و‌ه به‌کار ل ه کاتی زه‌ره‌ربینینی چینی ئۆزۆن، و کونی چینی ئۆزۆن ل ه سه‌ره‌وه‌ی هاتوون .له‌م راپۆرته‌دا هاتووه ک ه یه‌که‌مین سااڵن ه رێژه‌ی زیادبوونی تیشکی رزترین جه‌مسه‌ری باکور گه‌یشتۆت ه به لێکۆڵینه‌وه‌ی چینی ئۆزۆن نیشانی دا سه‌رووه‌نه‌وشه‌یی تیشکه‌کانی هه‌تاو ل ه وان ه ر ه ئاستی خۆی .زانایان و لێکۆڵ که ئه‌م که‌ره‌ستان ه ل ه زیانبه‌خشترین جه‌مسه‌ری باکور ل ه الیه‌ن وێستگه‌کانی ل ه راپۆرتی خۆیاندا رایانگه‌یاند که‌ره‌سته‌کانی سه‌ر چینی ئۆزۆنن و لێکۆڵینهوه له ئه‌وروپای باکور و روسیا ئێستا ئه‌م کاره‌سات ه ده‌توانرێ وه‌کو «یه‌ک کون» ناو ببرێت ،چونک ه ب ه شێوه‌یه‌کی به‌هه‌ند چینی ئۆزۆن زیانی بینیوه.
به پێی راپۆرتی (ساینس جورناڵ) ل ه دوری ( )20ک.م به‌رزتر ل ه ئاستی زه‌وین، نزیکه‌ی ( )%80له چینی ئۆزۆن له‌ناو چووه .ئه‌م راپۆرته ده‌ڵێت به‌هۆی هه‌وای سارد و بونی ماده‌ی کیمیایی کلۆرین، خراپبونی چینی ئۆزۆن خێراتر بووه .ل ه راپۆرته‌که‌دا هاتووه ک ه له مانگی نیساندا، راپۆرتێک له ره‌وتی خراپبونی جه‌مسه‌ری باکور باڵو کرابویه‌و‌ه به‌اڵم ئه‌م ه یه‌که‌م جاره که ته‌واوی داتاکانی ئه‌م لێکۆڵینهوه که‌وتۆته به‌ر که‌رناسی و ئانالیز. میشێل سانتی له کارناسانی تاوتوێکردنی که‌ش ل ه ناسا ده‌ڵێت« :له چه‌ند ده‌یه‌ی دواییدا ،زیاتر که‌ش سارد بووه و که‌ش ه سارده ،درێژخایه‌نتر و ساردتر بووه .له‌به‌ر بوونی ئه‌م هه‌موو بزاوت ه سارده و بونی کلۆرین ،چاوه‌ڕوان ده‌کرێت و پێشبینی وای ه که ره‌وتی خراپبونی چینی ئۆزۆن خراپتر له‌مه‌ش بێت».
له‌گه‌ڵ هاتنی شه‌پۆلی هه‌وای سارد بۆ جه‌مسه‌ری باکور ،ئه‌م خراپ‌بوون ه زیاتر ده‌بێت. به‌کارهێنانی ئه‌م که‌ره‌ستانه ل ه ساڵی ( )1987و له دوای ئه‌رێکردنی رێکه‌وتنی (مونترئاڵ) قه‌ده‌غه و سنوردار کرا.
ده‌پێورێت .راپۆرته‌کانی دوایی نیشانده‌ری ئه‌م ره‌وشه‌ی ه که ئه‌م تیشک ه ب ه به‌راورد به سااڵنی پێشو زیاتر بووه به‌اڵم دیار نی ه که کاریگه‌ری خراپی ئهوه له‌سه‌ر مرۆڤ چه‌نده‌ی ه و ره‌نگ ه ل ه نیوه‌ی ئه‌م سه‌ده‌ی ه ورده‌ورد‌ه ببیندرێت.
کاریکاتێری هه‌فته
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ئیبراهیم ته‌حسین تۆفیق کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07480179510 07710299753 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
مه‌له‌ک رۆژهات:
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
له الیه‌ن هه‌ندێک هونه‌رمه‌نده‌وه کلتورى کوردى له‌بیرکراوه
ل10
2711/7/25
No: (77) Mo.17/10/2011-
ریکالم
کێ مه‌شعه‌ل ته‌مۆی تیرۆر کرد؟!
ریکالم
کوردۆ شوانی گ���رژی و ئاڵۆزییه‌کانی سوریا له مانگی ئ��ازاره‌وه ده‌ستی پێکردوه ،وه‌ک ئاشکرایه رۆژ له دوای رۆژ له په‌ره‌سه‌ندندایه ،به‌پێی ئهو ئامارانه‌ی له راگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه ئاشکرا ده‌کرێت ،تا ئێستا سێ هه‌زار هاواڵتی ئهو واڵته ژیانیان له‌ده‌ستداوه، هه‌ڵبه‌ت‌ه ئهو که‌سانه‌ی به ده‌ستی رژێمه‌که‌ی به‌شار ئه‌سه‌د کراون به قوربانی دانیشتوی شاره عه‌ره‌بنشینه‌کانن واتا به گشتی عه‌ره‌بن. له‌و سه‌رهه‌ڵدان و ناڕه‌زایه‌تی و ئاڵۆزیانه‌ی که تا ئێستاش ب�ه‌رده‌وام�ه له زۆرب �هی شاره‌کانی س���وری���ادا گ �ه‌ل��ی ک���وردی���ش ل���ه رۆژئ������اوای کوردستاندا بێده‌نگ نهبووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی مایه‌ی خۆشحاڵیی‌ه پارته کوردییه‌کان سیاسه‌تێکی ژیرانه‌یان په‌یڕه‌و کرد ،بێ ئه‌وه‌ی به هه‌ڵه‌شه‌یی و به هاندانی ده‌ره‌ک��ی خۆیان تێوه‌گلێنن ،زۆر لۆژیکیان‌ه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ رووداوه‌کاندا کرد، به کوردیه‌که‌ی خۆیان نه‌کرد به که‌واسوری به‌رله‌شکر ،ههرچهنده له سهرهتاوه تا ئێستاش هه‌ندێ هێز و الیه‌نی ناوخۆیی و هه‌رێمی و ده‌ره‌ک��ی ئ�ه‌و خواسته‌یان ههیه ،که ک��ورد بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان تێوه‌گلێنن ،بێگومان ئهو هێز و الیه‌نانه‌ی ئهو خواسته‌یان ههیه ده‌یانه‌وێت به ده‌ستی رژێمی به‌عسی سوریا گه‌لی کورد له رۆژئاوای کوردستان به کۆمه‌ڵکوژکردن بده‌ن و ئه‌وسا شه‌رعییه‌تی زیاتر به ده‌ستێوه‌ردانه‌کانی خۆیان ب���ده‌ن ،ه���ه‌روه‌ک چ��ۆن ئ���ه‌وه‌ی رژێمی به‌عسی عێراق له رابردوودا له به‌رامبه‌ر گه‌لی کورد له باشوری کوردستان گه‌وره‌ترین تاوانی قێزه‌ونی ئه‌نجامدا و ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و واڵت �ه دوو رووان���هی رۆژئ���اوا خۆیان لێی بێده‌نگ کرد، تا ئ �ه‌و کاته‌ی خۆیان پێویستیان ب��وو ئه‌وجا ده‌ستێوه‌ردانه‌کانیان ئه‌نجامدا و دڕنده‌ییه‌کانی رژێمی به‌عس و سه‌دامیان کرد به بیانو. پێموایه خواستی ئه‌وه‌یان هه‌بوو هه‌مان سیناریۆ له رۆژئ���اوای کوردستانیش دووب��اره بکه‌نه‌وه، به‌اڵم گه‌لی کورد له رۆژئاوای کوردستان زۆر به وردی روداوه‌کانیان هه‌ڵسه‌نگاند و خۆیان نه‌کرد به مقاشی ده‌ستی که‌س ،گومانم ههیه له‌وه‌ی تیرۆرکردنی سه‌رۆکی ره‌وتی ئاینده‌ی ک��ورد ل�ه س��وری��ا مه‌شعه‌ل ت�ه‌م��ۆ ،ب�ه ده‌ستی به‌عسییه‌کان شه‌هید کرابێت ،به ده‌لیلی ئه‌وه‌ی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د له ره‌وشێکی وادا نییه هه‌وڵی تیرۆرکردنی کهسایهتییه کورده‌کان ب��دات ،له کاتێکدا رۆژئ���اوای کوردستان له چاو ناوچه‌کانی دیکه‌ی سوریا تا راده‌یه‌کی باش له ئارامیدایه ،به تیرۆرکردنی کهسایهتییه کورده‌کان له‌م کات و ساته‌دا ئاڵۆزییه‌کان زیاتر ده‌بێت و ئهو ئارامیه‌ش نامێنێت که ههیه ،جگه له‌وه‌ش ئهو واڵتانه‌ی ئیدانه‌ى تیرۆرکردنی شه‌هید مه‌شعه‌ل ته‌مۆیان کرد به‌و شێواز‌ه به‌رفراوانه، ئایا له رابردودا کاتێ له قامیشلۆ الوانی کورد کۆمه‌ڵکوژ کران بۆ بێده‌نگ بوون؟! کاتێ که‌سایه‌تی ئاینی ناوداری کورد مامۆستا محمه‌د مه‌عشوق خه‌زنه‌وی زۆر به شێوه‌یه‌کی دڕن��دان�ه به ده‌ستی به‌عسییه‌کانی سوریا به ئهشکهنجه شه‌هید کرا بۆ رۆژئاوایه‌کان بێ هه‌ڵوێست بون؟! بۆ له ئاستی ئهو هه‌موو سته‌م و تاوانه‌ی رژێمی به‌عسی سوریا چه‌ندین ساڵه بێده‌نگن؟! تیرۆرکردنی که‌سایه‌تی سیاسی کورد مه‌شعه‌ل ته‌مۆ زۆر ته‌مومژاوییه ،روون نیه کێ ئهو کاره‌ی کردوه و به چ مه‌به‌ستێک کردویه‌تی ،رهنگه پیالنێکى شاراو‌ه بهڕێوه بێت، بۆئه‌وه‌ى ئهو شێواز‌ه تێکۆشانه‌ى که کورده‌کان تا ئێستا په‌یڕه‌ویان کردوه تێکى بده‌ن و کوردیش بخهنه ناو کۆمه‌ڵکوژى و ئاڵۆزیی‌ه نادیاره‌کانه‌وه، ته‌نانه‌ت هه‌ندێک هه‌وڵى زۆر چه‌په‌ڵ ههیه له کوشتنى ته‌مۆدا ،دوور نییه نه‌یارانى کوردى ئازادیخواز هه‌وڵ بده‌ن الیه‌نى ترى کوردى به‌و تیرۆرکردن‌ه تۆمه‌تبار بکه‌ن و به‌م شێوهیه دۆزه ره‌واکه‌ى بشێوێنن. له‌به‌ر ئ�هوه زۆر پێویسته الیهنه سیاسیه‌کانی رۆژئ�����اوای ک��وردس��ت��ان ب �ه دوای س����ه‌ره‌داوی ت����اوان����ه‌ک����ه‌دا ب���گ���ه‌ڕێ���ن ب�����ه‌رل�����ه‌وه‌ی هیچ کاردانه‌وه‌یه‌کی کتوپڕ ئه‌نجام بده‌ن ،دوور نیه ئهو کاره ناڕه‌وای‌ه بۆ ئهوه بێت کورد بخهنه ناو گێژاوێکه‌و‌ه که دی��ار نیه ئه‌نجامه‌که‌ی چی ده‌بێت ،بۆیه پێویسته ب�ه‌ر له هه‌موو شتێک بزانرێت کێ مه‌شعه‌ل ته‌مۆی تیرۆر ک��ردوه؟ ئه‌وه‌ش بۆ راى گشتى ئاشکرا بکرێت. kurdonasihfaraj@yahoo.com