«یه‌کێتی و پارتی ل ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکاندا الوازتر ده‌بن»
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
...ل12
ژمار ه 78
ساڵی دووه‌م
ریکالم
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/10/24
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(2ی گه‌اڵڕێزانی )2711
چاودێران :بۆچی به‌رپرسانی هه‌رێم کرده‌وه‌کانی تورکیا «ئیدانه» ناکه‌ن؟!
لێدوانه‌کانی بارزانییه‌کان ناڕه‌زایی لێده‌که‌وێته‌وه سه‌ردان ه کتوپڕه‌که‌یدا بۆ تورکیا، سه‌باره‌ت به شه‌رمه‌زارکردنی چاالکی گه‌ریالکانی په‌که‌ک ه ل ه ناوچه‌ی هه‌کاری ،کاردانه‌وه‌ی توندی چاودێرانی سیاسی لێده‌که‌وێته‌و ه و ده‌ڵێن به‌رپرسان لهو ئاسته‌دا نین به گژ شه‌قامی کوردیدا بچنه‌وه.
nفڕۆکه‌کانی تورکیا حه‌وت هاواڵتی کوردیان کرد ه قوربانی2011/8/21 ،
تایبه‌ت ب ه چه‌تر
لێدوانه‌کانی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و وته‌کانی نێچیرڤان بارزانی ل ه کاتی
ئه‌ڤین ئیبراهیم فه‌تاح:
ئه‌نجومه‌نى خانمان ( )%0په‌یوه‌ندیان ب ه کێشه‌ى ژنانه‌وه نیه ...ل8 «به‌رپرسانى تورکیا ه هاوکاریان نه‌گه‌یاندوه‌ت قوربانیانى بومه‌له‌رزه‌که‌ى باکورى کوردستان» چه‌تر ـ ئاژانسه‌کان دوێنێ یه‌کشه‌مم ه ( )10/23کاتژمێر ()1:48ى دواى نیوه‌ڕۆ ،بومه‌له‌رزه‌یه‌ک به پێوه‌رى ()7,2 ى رێخته‌ر شاره‌کانى (وان و ئه‌رجیش)ى هه‌ژاند و به‌و هۆیه‌شه‌و ه تا ئێواره‌ى دوێنێ مه‌زه‌ند ه ده‌کرێت ( 500ـ )1000که‌س بووبن ه قوربانى و ژماره‌یه‌کى زۆریش بریندار بوون.
به گوێره‌ى زانیارییه‌کان گونده‌کانى ده‌وروبه‌رى ئه‌رجیش روخاون و هه‌روه‌ها بومه‌له‌زه‌که‌ش ئهوهنده به‌هێز بووه ،ل ه شارى ئامه‌د و دهۆک و ورمێ هه‌ستى پێکراوه. له‌م باره‌یه‌شه‌وه به‌رپرسانى پارتى ئاشتى و دیموکراتى ره‌خنه‌یان له به‌رپرسانى تورکیا گرتووه ،ک ه سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى خۆیان وه‌ک ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا هاوکاریان نه‌گه‌یاندوه‌ته خه‌ڵک ،نه‌شیان هێشتوو‌ه واڵتانى جیهان هاوکارى بگه‌یه‌ننه خه‌ڵک. هه‌روه‌ها بڕیار بوو ئه‌مڕۆ خۆپیشاندانێکى فراوان ببێت ل ه شارى ئامه‌د بۆ «به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى ئه‌و نه‌هامه‌تیانه‌ى توشى گه‌لى کورد بووه به‌هۆى سیاسه‌ته‌کانى تورکیاوه» به‌اڵم ئه‌م روداوه هه‌ژێنه‌ره‌ى شارى وان و ئه‌رجیش ئه‌و خۆپیشاندانه‌ى بۆ کاتێکى نادیار دواخستووه. به‌م هۆیه‌و‌ه ئێم ه وه‌ک ستافى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) زۆر غه‌مگین و دڵته‌نگین به‌م رووداوه ،پرسه و سه‌ره‌خۆشى خۆمان ئاراسته‌ى گه‌لى کورد و که‌سوکارى قوربانییه‌کان ده‌که‌ین و هیواى زوو چاکبونه‌وه‌ش بۆ برینداره‌کان ده‌خوازین.
عه‌زیز ره‌ئ��وف ،چاودێری سیاسی، له‌وباره‌یه‌وه به (چه‌تر)ی وت« :من پێش دوو هه‌فته وێنه‌ى دوو گه‌ریالم ب��ی��ن��ى ک��ه ب�����ه‌دواى س �هی��اره‌ی �ه‌ک��دا راده‌کێشرێن بۆ به‌رده‌م په‌یکه‌ره‌که‌ى (ئ �ه‌ت��ات��ورک) ئ��هى ب��ۆ س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ل �ه‌وک��ات �ه‌دا ن��اڵ��ێ��ت جه‌نابى ت��ورک �ه‌ک��ان ب��ۆ وا ل �ه ک��ورده‌ک��ان ده‌که‌ن ته‌رمه‌کانیان راده‌کێشن». وتیشی« :رێکه‌وتنێکى زۆر گه‌وره ل�ه‌ن��ێ��وان ت��ورک��ی��ا و س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى سیاسى ک��وردى و سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌یه». ه�����ه‌ر ل����ه‌م����ب����اره‌ی����هوه ب����ه ده‌ی�����ان م��ام��ۆس��ت��ای زان��ک��ۆ و چ��اودێ��ری س����ی����اس����ی و رۆژن������ام������ه‌ن������ووس
سه‌الح مه‌حمود:
که‌مپینێکیان له دژی هێرشه‌کانی تورکیا ده‌ستپێکردوه‌و ره‌خنه‌ش له لێدوانه‌کانی به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستان ده‌گ��رن و رایده‌گه‌یه‌نن: «ده‌ب��ێ��ت ده‌س��ه‌اڵت��ی ک���وردی ئ�ه‌و راستیه بزانێت ،وه‌ک چۆن تورکیا ئ���ه‌و ت��وان��ای �هی نییه رووب����ه‌ڕووی ه��ێ��زی ک���ورد ل �ه ب��اک��وور ب��ێ��ت�هوه، ئ�ه‌وان��ی��ش ل �ه‌و ئ��اس��ت�ه‌دا نین به‌گژ شه‌قامی کوردیدا بچنه‌وه ،با رێگا نه‌ده‌ین خاکی کورستان جارێکی تر به خوێنی کورد سور بێت». س��ه‌ردان��ه‌ک��هى ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب��ارزان��ى ب��ۆ ت��ورک��ی��ا ک �ه ه��ی��چ پۆستێکى حکومى نییه ،جارێکیتر پرسی پۆستى جێگرى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم ده‌وروژێنێته‌وه و چاودێرانیش ئاماژه ب��ۆ ئ���هوه ده‌ک����ه‌ن ،جگه ل �ه خ��ودى ه به‌رده‌م په‌یکه‌ری ئه‌تاتورک nته‌رمی شێوێنراوی دوو گه‌ریال ل بارزانى و پارتى دیموکرات ،هیچ الیه‌نێک ئاگادارى ئه‌و سه‌ردانانه پۆستى جێگرى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم درێژه بۆ ل 6 ، 3، 2 نییه ،به‌رپرسێکى یه‌کێتیش ده‌ڵێت« :ئیستغالل» کراوه.
له‌حه‌ساردا کۆیالیه‌تی بوه‌ت ه حه‌قیقه‌تێک ...ل11
به‌رپرسی گۆڕان له ههولێر:
له ههولێر ئه‌گه‌رى
دوباره‌بوونه‌وه‌ى هه‌موو شێک له به‌رامبه‌رمان له ئارادایه
...ل5
ریکالم
هەواڵ ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
2
چه‌تر هه‌نگاو هاشم
بۆچــوون هه‌ڕه‌شه‌کانی مالکی چی هێزێکی له پشته‌وه‌یه؟ u
ئه‌بوبه‌کر مه‌جید
ه پێشێلکاریه‌کانى ئاسایشى ههولێر ده‌درێن داواکارى گشتى
u
ن��وری مالکی س�ه‌رۆک��ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران����ی ع���ێ���راق ،ل�����ه‌م م��ان��ه‌گ��ه‌دا چ �ه‌ن��د ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی ه���ه‌ڕه‌ش���ه ئامێزی ئاراسته‌ی گه‌لی کورد کرد،له‌الیه‌ک ه �ه‌ڕه‌ش �هی داگ��رت��ن��ی ئ���ااڵی هه‌رێمی کوردستان ده‌ک��ات له ش��اری خانه‌قین و ن �ه‌گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی ک �ه‌رک��وک ب��ۆ سه‌ر ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ،ل �ه‌الی �ه‌ک��ی تر هه‌ڕه‌شه‌ی ناردنی هێز ده‌کات بۆ قه‌ندیل دژی پ��ارت��ی ک��رێ��ک��اران��ی ک��وردس��ت��ان (پ ک ک)،خ���ۆ ئ��ه‌م هه‌ڵوێست و بۆچون‌ه ت��ازه چ �ه‌ک �ه‌ره‌ی ن �ه‌ک��ردووه له دڵ و ده‌رونی ئه‌م که‌سه‌دا ،به‌ڵکو ئهوه ڕه‌نگدانه‌وه‌ی عه‌قڵیه‌تی ئاخونده‌کانی ئێران و داگیرکه‌رانی کوردستانه ،ئهوه بیرکردنه‌وه‌ی ئێستایان نییه به‌ڵکو هه‌رکه له دایک بون به‌و زهنیه‌ته‌و‌ه له دایک بوون،به‌اڵم بۆ له‌م کاته ناسکه‌دا مالکی چۆن جورئه‌ت ده‌کات لێدوانێکی وابدات، پارتی کرێکارانی کوردستان رووبه‌ڕوی گه‌وره‌ترین زلهێزی ناوچهکه و جیهان بووهتهوه به درێژایی ژیان و تێکۆشانی نهیانتوانیوه بچوکترین سازشی پێبکه‌ن ب �ه ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی ه �ه‌م��وو چ���ه‌ک و ت�ه‌ک��ن�ه‌ل��ۆژی��ای�ه‌ک��ی گ���ران و ق �ه‌ده‌غ �ه ک��راو ،خۆ ه���ه‌ردوو ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا و ئێران خ��اوه‌ن��ی شۆڤێنیترین عه‌قڵیه‌تی ناوچه‌که‌ن ،چیان له ده‌س��ت هاتبێ له هه‌موو بواره‌کانی سه‌ربازی و سیاسی و ئابوری و ڕاگه‌یاندن و دیبلوماسی دا دژی ئه‌م بزوتنهوهیه ئ��ازادی خوازه‌یه به‌کاریان هێناوه ،به‌اڵم نهیانتوانیوه هیچ ئه‌نجامێک بگرن ،هۆکاره‌که‌ش ئهوه بوو ئه‌م بزوتنهوهیه خاوه‌نی ڕێبه‌رایه‌تی س���ه‌رب���ه‌خ���ۆی خ��ۆی �ه‌ت��ی ب���ه ئ���ی���راده‌ی ئ�����ازادی خ���ۆی ڕووب�������ه‌ڕووی ه�ه‌م��وو ڕووداو و پیالنگێڕیه‌کان بووهتهوه،هێزه نێوده‌وڵتیه‌کانیش داخی ئه‌وه‌یان لێدێ که ئه‌م بزوتنهوهیه پشتی به هیچ هێزێکی نێوده‌وڵه‌تی نه‌به‌ستووه،بۆیه نهیانتوانیوه هیچ که‌لێنێک بخه‌ن‌ه ناو ئه‌م بزوتنهوهیه، به‌هه‌موو توانای خۆشیان نهیانتوانیوه ڕێ له پێشکه‌وتنه‌کانی بگرن ،کۆماری ئیسالمی ئێران له دوو هه‌ڵمه‌تی سه‌ربازی گه‌وره‌دا له مانگی حه‌وت و نۆی ئه‌م س��اڵ��دا ب��ۆ س �ه‌ر پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ��ازادی کوردستان(پژاک) به زه‌ره‌ر و زیانێکی زۆری مادی و مه‌عنه‌وی و گیانیه‌وه گ �ه‌ڕای �هوه،ن��زی��ک �هی ()500س���ه‌رب���از و ج��اش��ی ل��ێ ک���وژرا ک �ه کۆمه‌ڵێکیان هه‌موو سه‌ربازی پل‌ه به‌رز بوون له ئاستی جه‌نه‌ڕاڵدا ،بێگومان ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ی پ���ژاک ب �ه س��ه‌ر ئ��ێ��ران��دا سه‌رکه‌وتنی هه‌موو گه‌لی کورد بوو به‌سه‌ر هه‌موو داگیرکه‌راندا،حکومه‌ته‌کی مالکیش له ئێران که‌متر ناڕه‌حه‌ت و بێزار نه‌بوو، چونکه ه���ه‌ردوو حکومه‌ت (کۆماری ئ��ی��س�لام��ی ئ���ێ���ران و ح��ک��وم�ه‌ت�ه‌ک�هی مالکی) خ��اوه‌ن��ی ی �ه‌ک عه‌قڵیه‌ت و ستراتیجن ،چونکه ئ�ه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ی پژاک کاریگه‌ری له سه‌ر هاوکێشه‌کانی ناوخۆی عێراقیش هه‌بوو به قازانجی ک��ورد چونکه یه‌کێتی گه‌لی کوردی باشورو ڕۆژه�ه‌اڵت��ی زیاتر به‌هێزکرد و زه‌مینه‌ی بۆ یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی له هه‌مو کوردستان زیاتر خ��ۆش ک��رد ،مالکی ده‌ی���ه‌وێ ب �ه‌م ه�ه‌ڕه‌ش��ان�هی ت��ۆڵ�هی ئه‌و شکست و دۆڕانه‌ی ئاغاکانی بکاتهوه، دیاره مالکی پڕکردنه‌وه‌ی ئه‌و زه‌ره‌ره‌ی پێ باشتره له ئێران لێیان که‌وتوو‌ه نه‌وه‌کو کۆنترۆڵکردنی ئه‌و نائارامی و هه‌موو کێشه و ناکۆکیه‌ی که له ناو ئیراقدا هه‌یه ،عه‌قڵیه‌تی شۆڤێنی ههمیشه هه‌روا بووه زاڵ بوونی ئایدۆلۆژیه‌که‌ی له هه‌ر شت پێ باشتره نه‌وه‌کو هاوسه‌نگی نێوان ئایدۆلۆژییه‌کان خۆ کلتور و بۆچونی دیموکراتی به هیچ شێوه‌یه‌ک له ژیان و زهنی که‌سایه‌تی شۆڤێنیدا قبوڵ ن��اک��رێ و جێگه‌ی نابێته‌وه،مالکی ئه‌گه‌ر توانی ناوخۆی عێراق کۆنترۆڵ بکات ئه‌و کاته ئه‌توانێ په‌ل بهاوێ بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنوره‌که‌ی ،با ئه‌ویش وه‌کو ئاغاکه‌ی ده‌رسێکی باش وه‌ر گرێ بۆ هه‌تا هه‌تایه.
ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان ئاشکراى ده‌کات، له هه‌رێمى کوردستان زیندانى هه‌یه ماوه‌ى چه‌ندین ساڵه له ئاسایشى ههولێر به‌بێ دادگایکردن راگیراوه،
په‌رله‌مانتارێکى تر له لیژنه‌ى مافى مرۆڤى په‌رله‌مان ئاماژه به‌وه‌ده‌کات داواکارى گشتیمان له‌م بابه‌ته ئاگادار کردۆته‌وه.
س���ه‌رگ���وڵ ق����ه‌ره‌داغ����ى ،ئ �ه‌ن��دام��ى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان ب�ه (چه‌تر) ى راگه‌یاند :چه‌ند په‌رله‌مانتارێک ب �ه‌دواداچ��وون له‌سه‌ر ئه‌و زیندانیانه ده‌که‌ن که ماوه‌یه‌کى زۆر له‌زیندان
ماونه‌ته‌وه و زیندانی هه‌یه چه‌ندین س��اڵ �ه ل �ه ئ��اس��ای��ش��ى ه �ه‌ول��ێ��ر به‌بێ دادگایی کردن راگیراوه. ئه‌وه‌شی وت :تا ئێستا له هه‌رێمى کوردستان زیندانى هه‌یه له ساڵى ()2000هوه راگ��ی��راوه و دادگ��ای��ى ن �ه‌ک��راوه ،بۆ ئ�ه‌م مهبهسته له‌گه‌ڵ ئ��اس��ای��ش و س �ه‌رج �ه‌م زی��ن��دان��ی�ه‌ک��ان کۆبویه‌نه‌ته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى رونکردنه‌وه‌مان
که‌رکوک ،رێگه به ژنان نادرێت ببنه ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌ن
ماوه‌ى چوارساڵه له هه‌وڵى کاندیدکردنى چه‌تر چه‌ند ژنێکن بۆ ئه‌و ئه‌نجومه‌نانه ،به‌اڵم ئازاد شکور رێگیریان لێده‌کرێت وتیشى له ئێستادا گروپێکمان پێکهێناوه ب�ه مه‌به‌ستى پشتگیرى له ژنان لهو سنوورانه بۆئه‌وه‌ى دواى ئه‌وه‌ى ماوه‌ى چوار بگه‌ن به ناوه‌ندى بڕیار. ساڵه کار بۆ ئهوه ده‌کرێت که ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا :له ئێستادا ئه‌نجومه‌نى چه‌ند ژنێک له ئه‌نجومه‌نى قه‌زاى داقوق و ناحیه‌ى (له‌یالن قه‌زاى داقوق ئاماده‌یى خۆى نیشان داوه بۆ پشتگیرى کردن لهو ژنانه‌ى که به و تازه )کاندید بکرێن ،به‌اڵم به پاساوى جۆاروجۆر رێگریان نیازن خۆیان کاندید بکه‌ن بۆ ئه‌ندام بوون له ئه‌نجومه‌نى قه‌زا و ناحیه‌کان، لێده‌کرێت. سه‌رۆکى رێکخراوى میدیا بۆ مافى به‌اڵم ناحیه‌ى له‌یالن و تازه پشتیگرى مرۆڤیش رای��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت :ک � ه ئ �ه‌وان له کاندیدکردنى ژن��ان ره‌تده‌که‌نه‌وه و
رێگه‌یان پێناده‌ن. ل �ه‌و ب��اره‌ی��هوه د.ئ�ه‌م��ی��ر خ��وا ک���ه‌ره‌م، سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى ق �ه‌زای داقوق له لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) راگه‌یاند: که ئ�ه‌وان پشتگیرى ت�ه‌واو لهو بابه‌ته ده‌که‌ن و ئومێدخوازن که ژنان بگه‌نه ن��اوه‌ن��دى ب��ڕی��ار ،ب �ه‌اڵم رێگرى زۆر له به‌رده‌م ئه‌و ژنانه هه‌یه له‌وانه‌ش عورف و عاده‌تى عه‌شایه‌رى که سه‌پێندراوه به‌سه‌ر ناوچهکه ب �ه‌و پێیه‌ى سه‌رجه‌م ئه‌و ناوچانه له‌ژیر سه‌مکى عاده‌ت و ته‌قالید عه‌شایه‌ریدان و رێگه به ئازادى ژنان نادرێت.
داواده‌کرێت تۆڕی پاراستنی کۆمه‌اڵیه‌تی ،په‌نابه‌رانی پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش بگرێته‌وه چه‌تر محه‌مه‌د ئه‌مینی له داواکاریه‌کدا که ئاراسته‌ی به‌رپرسانی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان کراوه ،رێکخراوی کوردۆساید-چاک داواده‌کات تۆڕی پاراستنی کۆمه‌اڵیه‌تی په‌نابه‌رانی کوردی پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش بگرێته‌و ه که له هه‌رێمی کوردستان ده‌ژین.
له یا‌داشتێکدا ئه‌م رێکخراوه ئاراسته‌ی ه �ه‌ری �ه‌ک ل �ه س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ی ه�ه‌رێ��م، س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی ح��ک��وم�ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م و وه‌زیری کار و کاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی کردوه به ئاماژه‌دان به دۆخی ناله‌باری ژی����ان و ب���ژێ���وی ئ���ه‌و پ �ه‌ن��اب �ه‌ران �هی
پارچه‌کانی دیکه که چه‌ندین ساڵه ل ه هه‌رێمی کوردستان ده‌ژین ،داواده‌کات ل���ه چ���وارچ���ێ���وه‌ی م���وچ���هی ت���ۆڕی پاراستنی کۆمه‌اڵیه‌تی حکومه‌تی هه‌رێم جێگایان بکرێته‌وه. ک���وردۆس���ای���د چ����اک ل���ه ک��ۆت��ای��ی داواکاریه‌که‌یدا باس له‌وه‌ده‌کات :که بڕینه‌وه‌ی ئه‌و موچه‌یه بۆ په‌نابه‌رانی پارچه‌کانی دیکه که هیچ داهاتێکی دیکه‌یان نیه و که‌م ده‌رامه‌تن «مافێکی مرۆڤانه و ئه‌رکێکی کوردانه‌یه». چ���اودێ���ری ک���وردۆس���ای���د – چ��اک رێ��ک��خ��راوێ��ک��ی ن��اح��ک��وم��ی��ه ،ک��ه ل ه ب��واره‌ک��ان��ی م��اف��ی م���رۆڤ چ��االک� ه و له ساڵی ( )2002دام���ه‌زراوه و له زۆربه‌ی واڵتانی ئه‌وروپایی و سه‌رجه‌م به‌شه‌کانی کوردستان لق و کۆمیته‌ی هه‌یه و تا رێکه‌وتی ( )2009/1/24ئه‌نفاڵکردن و جینۆسایدی گه‌لی کورد ب �ه ن���اوی ن���اوه‌ن���دی ه�ه‌ڵ�هب��ج�ه دژ ب ه چاالکی ده‌کرد.
نامه‌یه‌کی کراوه بۆ سه‌رۆکی په‌رله‌مان و جێگر و ئه‌ندامه به‌ڕێزه‌کانی
به‌ڕێزان من مامۆستا که‌ریم عارف کێشه‌یه‌کم له‌گه‌ڵ دادگای سلێمانی به‌تایبه‌ت کاک عومه‌ر ئه‌حمه‌د و شێخ له‌تیف مسته‌فا ک ه به‌هۆی ته‌زویرکردنی واژوه‌کانیان له الیه‌ن که‌سی نادیار به‌پێی بڕیاری ده‌سته‌ی گشتی له(( )2005/12/30شکوا عن حکام) دانی پیانراوه.
ب �ه‌اڵم ه���ه‌ردوو ب �ه‌ڕێ��زان وه‌زی���ری داد (ک��اک روش��دی و ره‌ئوف ره‌شید) نهیانتوانیوه چاره‌سه‌ری بکه‌ن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی لیژنه‌یه‌کی بێالیه‌ن هه‌ڵنه‌ساوه به کاری یاسایی؟!! له‌به‌رئه‌وه داواک��ارم له په‌رله‌مانی کوردستان به تایبه‌تی لیژنه‌ی یاسایی که راستگۆبن له‌گه‌ڵ خوێنی شه‌هیدان و متمانه‌ی میلله‌ت و خ��اک��ی ک��وردس��ت��ان و ب��ڕی��اری راستگۆیانه ب��ده‌ن ،وه ئاماده‌م بێمه ب �ه‌رده‌م په‌رله‌مان بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی سه‌رپێچیه‌کانی دادگا. ئه‌مه‌ش وێنه‌یه‌ک له ب��ڕی��اری لیژنه‌ی یاسایی داوای بڕیاری کۆتایی ده‌که‌م: -1یان قه‌ره‌بووی ماددی و مه‌عنه‌وی. -2یان لێکۆڵینهوه له سه‌رپێچیه‌کان. له‌گه‌ڵ رێزمدا که‌ریم عارف سلێمان مامۆستا له قوتابخانه‌ی دێرین ژ.ت07702442014 :
له‌باره‌ى ئه‌و زیندانیانه‌وه بده‌نێ ک ه م��اوه‌ی �ه‌ک��ى زۆره ل �ه زی��ن��دان به‌بێ دادگایى ماونه‌ته‌وه. هاوکات په‌یمان عیزه‌دین ،ئه‌ندامى ل��ی��ژن�هى م��اف��ى م��رۆڤ��ى په‌رله‌مانى ک���وردس���ت���ان ب���ه (چ����ه‌ت����ر)ی وت، ن��اوه‌ک��ان��ى ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌م��ان داوه‌ت���ه داواکارى گشتى و به‌دوادچونیشمان بۆیان به‌رده‌وامه.
ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لیژنه‌ى مافى مرۆڤى پ �ه‌رل �ه‌م��ان ئ �ه‌وه‌ش��ی وت :ژم���اره‌ی ئ �ه‌و کهسانه له‌زیادبوندایه ک�ه له ئاسایشى ههولێر به‌بێ دادگایکردن راگیراون. س���ه‌رگ���وڵ ق����ه‌ره‌داغ����ى ت �ه‌ئ��ک��ی��دى ل �ه‌وه‌ش��ک��ردهوه ،ت��ا ئێستا هاواڵتیان سکااڵیان بۆ ده‌به‌ن تا به‌دواچوون بۆ زیندانیانیان بکه‌ن.
وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراق قه‌ره‌بوى جوتیاره کورده‌کانى که‌رکوک ده‌کاته‌وه چه‌تر زانیار داقوقى
وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراقی بڕیاری داوه قه‌ره‌بووی ئه‌و جوتیاره کوردانه‌ی که‌رکوک بکاتهوه که زه‌ویه‌کانیان ده‌که‌ونه ئه‌و کێڵگه نه‌وتیانه بیری نه‌وتی لێدراوه و له قه‌ره‌بوکردنه‌وه بێبه‌ش کرابون. ل����ه‌وب����ارهوه ک���ام���ه‌ران ک �ه‌رک��وک��ى، ئه‌ندامى لیژنه‌ى یاسا له ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک ب �ه(چ �ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند :له‌سه‌رده‌مى رژێمى پێشو زۆربه‌ى جوتیاره کورده‌کانى ،سنورى که‌رکوک به‌هۆى کێڵگه‌ى نه‌وت و
هه‌ڵکه‌ندى بیرى ن �ه‌وت زه‌ویه‌کانیان ل��ێ��س �ه‌ن��درای �هوه و خ��رای �ه س��ه‌ر به‌شى کۆمپانیاى نه‌وتى باکور. وتیشى« :له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت��ى نه‌وته‌وه نوسراویه‌ک گهیشتۆته که‌رکوک، به مه‌به‌ستى قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى جوتیاره کورده‌کان که زه‌ویه‌کانیان که‌وته‌به‌ر کۆمپانیاى نه‌وت». ک���ام���ه‌ران ک��ه‌رک��وک��ى ئ �ه‌وه‌ش��ی خ��س��ت �ه‌ڕوو ،ک �ه ه �ه‌رچ �ه‌ن��د زان��ی��ارى ته‌واوى نیه قه‌ره‌بوه‌که چهنده و چۆن دابه‌شده‌کرێت ،به‌اڵم به‌م نزیکانه بڕى پاره‌که دی��ارى ده‌کرێت و به‌سه‌ریاندا دابه‌ش ده‌کرێت و باسی له‌وه‌ش کرد: «زانیاریمان نیه رێژه‌ى ئه‌و جوتیارانه چ���ه‌ن���دن،ب���ه‌اڵم ب�ه‌پ��ێ��ى زان��ی��اری �ه‌ک��ان کێڵگه نه‌وتیه‌کان ده‌که‌وێته سه‌روى (داق������وق ،ب����ای ح���ه‌س���ه‌ن ،دووب����ز و سه‌رگه‌ران).
که‌مپینێک له دژی سنوربه‌زاندی تورکیا بۆ ناو خاکی هه‌رێم راده‌گه‌یه‌ندرێت چه‌تر سازان تۆفیق ژماره‌یه‌ک له چاالکوانانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و رۆژنامه‌وانانی هه‌رێمی کوردستان له ژێر دروشمی «نا بۆ په‌الماردان و سنوور به‌زاندنی تورکیا بۆ هه‌رێمی کوردستان به‌ڵی بۆ دانوستان و ئاشتیه‌کی شه‌ره‌فمه‌ندانه» که‌مپینێکیان راگه‌یاندوه.
له راگه‌یه‌ندراوی ئه‌م که‌مپه‌ینه‌دا ک ه وێنه‌یه‌کی ده‌س��ت (چه‌تر) که‌وتوه، هاتوه «په‌الماردان و سنوور به‌زاندنی هه‌رێمی کوردستان له الیه‌ن سوپای داگ���ی���رک���اری ت��ورک��ی��ا گ �ه‌وره‌ت��ری��ن سووکایه‌تیه به گه‌لی کورد» بۆیه رایده‌گه‌یه‌نن که خه‌ڵکی کوردستان نابێت له به‌رامبه‌ر ئ�ه‌م ک��رداران�هی تورکیادا بێ ده‌نگ بێت. به پێداگرتن له‌سه‌ر بنه‌ماکانی ئاشتی و پێکهوه ژی��ان که‌مپه‌ینه‌که داوا
ل�ه گه‌لی ت��ورک ده‌ک���ات« :چیتر رێ��گ �ه ن����ه‌ده‌ن ده‌س���ه‌اڵت���داره‌ک���ان���ی���ان ب�ه‌و شێوه‌یه ب��ازرگ��ان��ی به خوێن و دوا رۆژی ئ �ه‌وان بکه‌ن و داه��ات و ئ��اب��وری واڵت �ه‌ک �هی��ان ل�ه چ �ه‌ک و خوێن رشتن سه‌رف بکه‌ن ،تورکیا و کوردستان ناوچه‌یه‌کی ده‌وڵه‌مه‌نده و به‌شی ه �ه‌ردوو نه‌ته‌وه‌یی ک��ورد و تورک ده‌کات که به ئاشتیانه و به یه‌کسانی و برایانه له‌سه‌ری بژین». له به‌شێکی دیکه‌ی ئه‌م راگه‌یه‌ندراوه وێڕای وشیارکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستان له ئه‌گه‌ری هه‌ر جۆره یارمه‌تیدانێکی سوپای تورکیا ب��ۆ ل��ێ��دان��ی گ�ه‌ری�لاک��ان��ی په‌که‌که رایده‌گه‌یه‌نێت« :ده‌ب��ێ��ت ده‌س�ه‌اڵت��ی ک��وردی ئ�ه‌و راستیه بزانێت ،وه‌ک چ��ۆن ت��ورک��ی��ا ئ��ه‌و ت��وان��ای �هی نییه روو به‌ڕووی هێزی کورد له باکوور بێته‌وه ،ئه‌وانیش لهو ئاسته‌دا نین به‌گژ شه‌قامی کوردی دابچنه‌وه ،با رێگا نه‌ده‌ین خاکی کورستان جارێکی تر به خوێنی کورد سور بێت».
شاندێکى په‌رله‌مانتارانى باکوری کوردستان سه‌ردانى هه‌رێم ده‌که‌ن چه‌تر کاوه حسێن بڕیاره به‌مزووانه ،شاندێکى په‌رله‌مانتارانى کورد له په‌رله‌مانى تورکیا سه‌ردانى هه‌رێمى کوردستان بکه‌ن و چاویان به سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان و سه‌رۆک کۆمارى عێراق بکه‌وێت.
ئایسڵ توغلوک ،په‌رله‌مانتارى کورد له په‌رله‌مانى تورکیا ،له الپ�ه‌ڕه‌ی تایبه‌تی خ���ۆی ل���ه س���ه‌ر ت����ۆڕی ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی فه‌یسبووک باڵویکرده‌وه ،له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ک له (ئه‌حمه‌د تورک) په‌رله‌مانتارى کورد ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ت��ورک��ی��ا ،ل�ه ش��ارى ئامه‌د
له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نى هه‌میشه‌یی کۆنگره‌ى جڤاکى دیموکراتیکدا کۆده‌بنه‌وه و تێیدا گفتوگۆ له س�ه‌ردان�ه‌ک�هی��ان بۆ هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن. ب���ه‌گ���وێ���ره‌ى زان���ی���اری���ی���ه‌ک���ان ،ش���ان���دى په‌رله‌مانتارانى ک��ورد چاویان به (جه‌الل ت��اڵ �هب��ان��ى) س���ه‌رۆک ک��ۆم��ارى ع��ێ��راق‌و (م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى) س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌وێت. سه‌ردانى ئه‌و شانده‌ى په‌رله‌مانتارى تورکیا بۆ هه‌رێمى کوردستان له‌کاتێکدایه ،بڕیاره دواى جه‌ژنى قوربان (مه‌سعود بارزانى) س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان س�ه‌ردان��ى تورکیا بکات و له‌گه‌ڵ (ڕه‌ج �هب ته‌یب ئ �ه‌ردۆغ��ان) س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى تورکیا کۆببێته‌وه ،به مه‌به‌ستى تاووتوێکردنى پرسى پارتى کرێکارانى کوردستان.
سه‌ردانه‌که‌ى بارزانى بۆ تورکیا ،پرسى یه‌کێتى و پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ده‌وروژێنێته‌وه
راپۆرت
به‌رپرسێکى یه‌کێتى :یه‌کێتى نه توانى کاک کۆسره‌ت به‌سه‌ر پارتیدا بسه‌پێنێ ،نه‌توانى که‌سێکى تر دیارى بکات مامۆستایه‌کى زانکۆ :ناردنى نێچیرڤان بۆ تورکیا بۆ ئهوهیه که‌سى نزیک بێت له خۆیانه‌وه تا زانیارییه‌کان به نهێنى بمێنێته‌وه ئاماده‌کار ئاراس عوسمان
سه‌ردانه‌که‌ى نێچیرڤان بارزانى بۆ تورکیا که هیچ پۆستێکى حکومى نییه، ناڕه‌زایى لێده‌که‌وێته‌و ه و چاودێران ئاماژه بۆ ئهوه ده‌که‌ن ،جگه ل ه خودى بارزانى و پارتى دیموکرات ،هیچ الیه‌نێک ئاگادارى ئه‌و سه‌ردانانه نییه ،به‌رپرسێکى یه‌کێتیش ده‌ڵێت :پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم «ئیستغالل» کراوه. ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ک���ه ن �هی��وی��س��ت ن����اوى ب��ن��وس��رێ��ت، ل���هب���اره‌ى س���ه‌ردان���ه‌ک���هى نێچیرڤان ب��ارزان��ی��ی �هوه ب��ۆ ت��ورک��ی��ا و بابه‌تى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ،به (چه‌تر) ى راگه‌یاند« :یه‌کێتى زۆر پێداگرى ناکات بۆ پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ،زۆرب���هى ئه‌و که‌مته‌رخه‌میه‌ش خۆمان دهگرێتهوه ن �ه‌ک پ��ارت��ى ،کاتى خ��ۆى له‌گه‌ڵ مه‌سعود بارزانى باسى ئه‌م پۆست ه ک���راو ئ���ه‌و وه‌ک پ��ۆس��ت ره‌خ��ن �هى نه‌بوو ،به‌اڵم ده‌یوت که‌سێک دابنێن جگه له کاک کۆسره‌ت ،یه‌کێتیش نه‌یتوانى ک��اک ک��ۆس��ره‌ت به‌سه‌ر پ��ارت��ی��دا بسه‌پێنێت ،ی��ان که‌سێکى ت��ر ل�ه‌ن��او یه‌کێتى وه‌ک ب�ه‌دی��ل بۆ
ئ���ه‌و پ��ۆس��ت�ه ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان بکرێت، له‌به‌رئه‌وه‌یه زۆر باسى وه‌رگرتنه‌وه‌ى ئه‌و پۆسته ناکه‌ین». وت���ی���ش���ى« :ئ�����ه‌و ل���ێ���ک���دان���ه‌وان���هى ده‌ک��رێ��ت ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان و ئیستغاللکردنى پ��ۆس��ت��ى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌مووى راسته». هه‌ر له‌باره‌ى سه‌ردانه‌که‌ى نێچیرڤانه‌و‌ه ع���هب���دول���وه‌ه���اب ع���ه‌ل���ى ،وت �هب��ێ��ژى ئه‌نجومه‌نى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى پارتى دیموکراتى کوردستان له سلێمانى، بۆ (چه‌تر) رایگه‌یاند« :ئه‌م جۆره سه‌ردانانه نامۆ نیه ،له رابردوشدا له‌نێوان نێچیرڤان بارزانى و به‌رپرسانى تورکیادا هه‌بووه ،راسته له‌م کاته‌دا بارگرژى له‌نێوان تورکیا و په‌که‌ک ه هه‌یه ،به‌اڵم سه‌ردانه‌کان بۆ گفتوگۆ و چاره‌سه‌رییه‌کان و الیه‌نى ئابورى و بازرگانى به‌رده‌وام بووه ،له سه‌ردانى ئه‌م جاره‌ى کاک نێچیرڤاندا وه‌ک نوێنه‌رى سه‌رۆکى هه‌رێم بووه بۆ ئه‌و واڵته». ئه‌وه‌شى وت :سه‌رۆکى هه‌رێم بۆى هه‌یه هه‌رکه‌سێک بکاته نوێنه‌رى خ����ۆى ،ک���اک ک���ۆس���ره‌ت جێگرى س���ه‌رۆک���ى ه���ه‌رێ���م ن��ی �ه و هێشتا هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌ته‌وه بۆ ئه‌و پۆسته، پۆسته‌که‌ى بۆ نوێ نه‌کراوه‌ته‌وه و له‌نێوان یه‌کێتى و پارتى ئه‌م پرس ه م��اوه‌ت��هوه ،ل �هب �ه‌رئ �هوه شتێکى زۆر ئاسایه جه‌نابى کاک نێچیر سه‌ردان ب��ک��ات وه‌ک ن��وێ��ن �ه‌رى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم ،له هه‌موو ئه‌و جۆره سه‌ردانان ه
یه‌کێتى و جه‌نابى مام جه‌الل ئاگادار ده‌کرێنه‌وه». ئ����ه‌و ب���ه‌رپ���رس���هى پ���ارت���ى ل���هب���اره‌ى «ئ��ی��دان �ه»ک��ردن��ى چاالکییه‌کانى پ�ه‌ک�ه‌ک�ه و ب��ێ��ده‌گ��ب��وون ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ه���ێ���رش���ه‌ک���ان���ى ت���ورک���ی���ا ل���ه‌الی���ه‌ن بارزانییه‌وه ،وتى« :کورد به فه‌رمى
بدرێته‌وه به یه‌کێتى ،به‌اڵم پێده‌چێت یه‌کێتى مابێته‌وه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى کێ دابنرێت بۆ ئه‌و پۆسته ،دورنیه کێش ه له‌م ب��اره‌ی�هوه له‌ناو یه‌کێتى هه‌بێت، له‌به‌رئه‌وه‌ى باس لهوه ده‌که‌ن کاک ک��ۆس��ره‌ت ره‌ن��گ�ه ب��ارى ته‌ندروستى جۆرێک بێت».
وته‌بێژى پارتى له سلێمانى :کاک کۆسره‌ت جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم نیه و هێشتا هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌ته‌وه بۆ ئه‌و پۆسته ده‌وڵه‌تى نیه ،ب�ه‌اڵم کاتێک وه‌ک ده‌وڵ�����ه‌ت م��ام��ه‌ڵ��ه‌ت ل���ه‌گ���ه‌ڵ ک��را ده‌بێت هه‌ڵوێستت هه‌بێت ،ئه‌گه‌ر نا کۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى لێت قبوڵ ناکات ،بۆیه ده‌بێت هاوخه‌مى خۆت بۆ ه�ه‌ر خوێنڕشتنێک ده‌رببڕیت، ل���هب���ه‌رئ���هوه ل���ه‌گ���ه‌ڵ خوێنڕشتنى منداڵێکى کورد نیم به ده‌ستى نه‌ک تورک ،هه‌ر الیه‌نێکى تر». ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت����ره‌وه س��اڵ��ح ژاژڵ��هی��ى، ه���ه‌ڵ���س���وڕاوى ب���زوت���ن���ه‌وه‌ى گ���ۆڕان بۆچوونى وایه« :سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان خاڵێکى الوازه که جێگرى ن��ی�ه و خ���ۆى رۆڵ��ه‌ک��ه ن��اگ��ێ��ڕێ��ت و ن��وێ��ن�ه‌ر ده‌ن��ێ��رێ��ت�ه ت��ورک��ی��ا ،ئ�ه‌گ�ه‌ر حکومه‌ت بدرێته‌وه به پارتى ره‌نگ ه ئ�ه‌وک��ات�ه جێگرى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم
ژاژڵ����هی����ى ئ����ه‌وه‌ش����ى خ���س���ت���ه‌ڕوو: ه�ه‌ن��دێ��ک��ج��ار زۆرب����هى ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى یه‌کێتى له ده‌ستى خودى تاڵه‌بانیدای ه و مه‌کته‌بى سیاسییه‌که‌ى ئه‌و رۆڵه‌ى نیه ،بۆ نمونه ئه‌و کاته‌ى پۆسته‌که‌ى نێچیرڤان ب��ارزان��ى ت��ازه ک��رای�هوه ب ه ب��ڕی��ارى ت��اڵ�هب��ان��ى ب���وو ،مه‌کته‌بى س��ی��اس��ى ه����ه‌ر پ��رس��ی��ان پ��ێ��ن �ه‌ک��را، ئێستاش هه‌روایه .بۆیه یه‌کێتى له‌م قۆناغه‌دا زۆر الوازه و یه‌کێک له هۆکاره‌کانى ،زۆرینه‌ى بڕیاره‌کان ه که له ده‌ستى تاڵه‌بانیدایه. ه���ه‌ر ل���ه‌وب���اره‌ی���هوه س����ۆران ع��وم �ه‌ر، رۆژن��ام �ه‌ن��وس ،ب �ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت: لێره ح��زب ل�ه س���ه‌ره‌وه‌ى حکومه‌ته، ئه‌وه‌ى نێچیره‌ڤان بارزانیش راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى به خودى سه‌رۆکى ههرێمهوه
هه‌یه ،که جێگرى نیه ،به‌اڵم هه‌موو کات نوێنه‌رایه‌تى حزب به‌کار ده‌هێنێت بۆ دیدار له‌گه‌ڵ واڵتان ،زۆرینه‌ى ئه‌و یه‌کتر بینین و کۆبونه‌وانه دی��دارى گرنگ و زۆبه‌یان بارزگانى نه‌وته، که ئهمه چه‌نده‌مین جاره نێچیرڤان ده‌چێته تورکیا و واڵتانى تر ،یاخود هه‌ندێک له چاوپێکه‌وتنه‌کانى تر مه‌سه‌له‌ى ئه‌منیه ،وه‌ک سه‌ردانى ئێران و ئێستاش تورکیا بۆ مه‌سه‌له‌ى په‌یوه‌ست به په‌ژاک و په‌که‌که. راشیگه‌یاند« :ئه‌گه‌ر له واڵتێکدا دام����ه‌زراوه‌ى حکومى هه‌بێت هیچ که‌س ماف و ده‌سه‌اڵتى ئ �ه‌وه‌ى نی ه به ناوى ئه‌و ههرێمهوه ،بچێت شتێک باس بکات که‌س ئاگادارى نه‌بێت، پێشموایه هیچ ح��زب و الیه‌نێک ئ��اگ��ادارى ئ �ه‌و دی���دار و کۆبونهوه کتوپڕانه نیه جگه له خودى بارزانى و پ��ارت��ى دی���م���وک���رات ،یه‌کێتیش ل �ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌دا ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پ��ارت��ى ل ه حاڵه‌تێکى الوازدای����ه ،ل �هب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى حکومه‌تى لێوه‌رده‌گیرێته‌وه به‌پێى ئه‌و رێکه‌وتنه‌ى کردویه‌تى». ئه‌و رۆژنامه‌نوسه ئه‌وه‌شى راگه‌یاند: «ه �ه‌م��وو ئهمانه پێمان ده‌ڵ��ێ��ن ک ه پ��ارت��ى جێگرى س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمى ق��ب��وڵ ن��ی �ه و ت��ه‌ن��ان��ه‌ت یه‌کێتی یه‌ک کارمه‌ندى لهو سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمه‌دا نیه». هه‌ر له‌باره‌ى سه‌ردانه‌که‌ى نێچیرڤان ب��ارزان��ی ،جێگرى س�ه‌رۆک��ى پارتى ب��ۆ ئ �ه‌ن��ق �ه‌ره‌ى پایته‌ختى ت��ورک��ی��ا،
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
3
د.ک��ام��ه‌ران مه‌نتک ،مامۆستاى زان��س��ت �ه س��ی��اس��ی��ی�ه‌ک��ان��ى زان��ک��ۆى سه‌اڵحه‌دین ،به ماڵپه‌رى (ئاوێنه) ى راگه‌یاندوه« :ئه‌م جۆره سه‌ردان و کۆبونهوه و گفتوگۆیانه ،کارى سیاسی و دیبلۆماسى تێپه‌ڕاندوه و چوه‌ته خانه‌ى کارى موخابه‌راتی و به نهێنێ هێشتنه‌وه‌ى زانیارییه‌کان». ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب���ارزان���ی ،ک��ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ به‌رپرسانى بااڵى تورکیادا کۆبوه‌وه، چاالکیه‌که‌ى په‌که‌که‌ى «ئیدانه« کرد و رایگه‌یاند :که ئێمه له‌گه‌ڵ تورکیاداین. مه‌نتک له شیکردنه‌وه‌ى سه‌ردانه‌که‌ى بارزانیدا ،وتوشیه‌تى« :له ئێستادا ب���هرهو وه‌زرى سه‌رما‌وسۆڵه ده‌چین و تورکیا ده‌یه‌وێت پێگه‌ى خۆى ل ه هه‌رێمى کوردستان له دژى په‌که‌ک ه به‌هێز بکات ،بۆیه لێره‌دا خه‌ڵک ب ه هه‌ڵکردن‌و داگرتنى ئااڵى کوردستان س �ه‌رق��اڵ ده‌ک���ه‌ن و ل �ه‌وێ��ش پێگه‌ى خ��ۆی��ان ل�ه رێ��ى به‌رپرسه بااڵکانى کورده‌وه له هه‌رێمى کوردستان به‌هێز ده‌که‌ن». راش��ی��گ �هی��ان��دووه« :گ��ف��ت��وگ��ۆک��ان ل���ه‌گ���ه‌ڵ ت���ورک���ی���ا ل���ه پ���هی���وه‌ن���دى س��ی��اس��ی �هوه ت��ێ��پ��ه‌ڕی��ووه و ب��ووه‌ت�� ه پ��هی��وه‌ن��دى م��وخ��اب��ه‌رات��ی ،ن��اردن��ى نێچیرڤان بارزانى بۆ ئه‌و کۆبونهوه و گ��ف��ت��وگ��ۆی��ان �ه ل���هب���ه‌رئ���ه‌وه‌ی���ه، که‌سى نزیک بچێت له خۆیان تا زانیاریه‌کان به نهێنى بمێننه‌وه و دز‌ه نه‌که‌ن و ئاشکرا نه‌بن».
کۆمه‌ڵ و بزوتنه‌و ه دۆسیه‌ی بێسه‌روشوێنانیان له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پارتییه‌و ه هه‌ڵده‌ده‌نه‌وه
ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى :ئه‌وانه‌ى ئیسالمییه‌کان ده‌ڵێن بێ سهروشوێنن پێشتر ئه‌نسارولئیسالم بوون ئاماده‌کار
هانا و هه‌نگاو
به گوێره‌ى زانیارییه‌کانى (چه‌تر) تا ئێستا زیاتر له ( )11که‌س له ئه‌ندام و الیه‌نگرانى کۆمه‌ڵى ئیسالمى و بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى الى یه‌کێـتى و پارتى بێسه‌روشوێنن ،به‌رپرسێکى ئیسالمیش ئاماژه بۆ هه‌ڵدانه‌وه‌ى ئه‌و دۆسیه‌یه ده‌کات. ب �ه‌ه��ۆى ب��ێ��س�ه‌روش��وێ��ن��ک��ردن��ى ک��ادی��ران و الی�ه‌ن��گ��ران��ی��ان ،ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى ئیسالمى و کۆمه‌ڵى ئیسالمى ئ��ام��اژه بۆ ئهوه ده‌ک����ه‌ن ،دۆس��ی �هی بێسه‌روشوێنانیان به‌رامبه‌ر به یه‌کێتى و پارتى ده‌جوڵێنن و به‌پێى زانیاریه‌کانى (چه‌تر)یش زیاتر ل ه ( )11که‌س له الیه‌نگرانى ئه‌و دوو ح��زب�ه ئیسالمییه ل �ه‌الی �ه‌ن یه‌کێتى و پارتى بێسه‌روشوێن ک��راون ،ئه‌ندامێکى س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ى ی �ه‌ک��ێ��ت��ى نیشتمانى کوردستانیش ده‌ڵ��ێ��ت« :ئ��ه‌وان��هى بێ سه‌روشوێن کراون ئه‌نسارولئیسالم بوون». ل ه ماوه‌ى رابردوودا هه‌ریه‌که له یه‌کێتى و پ��ارت��ى ب �ه ج��ی��ا ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌و حزبه ئیسالمیانه رووبه‌ڕووى شه‌ڕ بوونه‌ته‌وه و له‌نێو ئه‌و شه‌ڕانه‌شدا جگه له کوژرانى چه‌ندین کادیر و الیه‌نگرى یه‌کترى، چه‌ندین که‌سى تریش ده‌ستگیر ده‌کران، به‌اڵم ئیسالمییه‌کان ده‌ڵێن« :تا ئێستا به‌شێک له الیه‌نگرانمان بێ سه‌روشوێن ماونه‌ته‌وه له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پارتییه‌وه». به‌پێى زانیاریه‌کان به‌شێک ل�ه‌و بێ سه‌روشوێنانه‌ى ئیسالمییه‌کان له ساڵى ( )2007ده‌ستگیرکراون و خێزانى ئه‌و بێ سه‌روشوێنانه‌ش ده‌زگاى دژه تیرۆرى یه‌کێتى به تۆمه‌تبار ده‌زانن. پرشنگ حه‌مه ئه‌مین ،خێزانى هیدایه‌ت
ئه‌حمه‌د عه‌زیز ،که س�ه‌ر به کۆمه‌ڵى ئیسالمیه و وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن له‌الیه‌ن یه‌کێتیه‌وه شوێن بزرکراوه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :له ()2007/2/10هوه ده‌ستگیر کراوه له چه‌مچه‌ماڵ ،ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ى پێشمه‌رگه‌ى کۆمه‌ڵ بووه ،تا ئێستا بێ سه‌رشوێنه و سۆراغى نیه. خێزانى ئ �ه‌و ب��ێ سه‌روشوێنه وتیشى: «چ �ه‌ن��د ک�ه‌س��ێ��ک ل���ه‌الى م��ێ��رده‌ک�هى ئازاد ک��راون ،به‌اڵم حکومه‌ت و ده‌زگا ئه‌منییه‌کان دانى پێدا نانێن که له‌الیان ده‌ستگیر کراوه و حاشاى لێده‌که‌ن». ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��ک��رد «ئ �ه‌وان �هى ل�ه‌الی هاوسه‌ره‌که‌م ئازاد کراوان له ده‌زگاى دژه تیرۆرى یه‌کێتى بوون و زانیاریمان هه‌یه، که ماوه و نه‌مردووه ،به‌اڵم نازانین له کوێیه». پرشنگ که خێزانى ئه‌و ده‌ستگیرکراوه‌یه ئ���ه‌وه‌ش���ى خ���س���ت���ه‌ڕوو :ه���اوس���ه‌ره‌ک���ه‌م که‌مئه‌ندامه و قاچێکیشى نیه ،پێنج ساڵه شوێن نه‌ماوه به‌دوایدا نه‌گه‌ڕێین، به‌اڵم لێمان ده‌شارنه‌وه. له‌الیه‌کى ت��ره‌وه عه‌بدولجه‌لیل حسێن، براى عه‌بدولواحید حسێن ئه‌مین ،که له ()2006/6/28هوه ده‌ستگیر ک��راوه بۆ (چه‌تر) وت��ى :زۆر هه‌وڵمانداوه بزانین له کوێیه ،به‌اڵم هیچ سۆراغێکى نیه
ده‌زگاکانى مافى م��رۆڤ گه‌یاندوه، به‌اڵم وه‌اڵممان پێ نه‌گه‌یشتوه. ئه‌ندامێکى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى کۆمه‌ڵى ئیسالمى بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد: ک��ۆم �ه‌ڵ��ى ئیسالمى چ �ه‌ن��دی��ن که‌سى له‌الیه‌ن ده‌زگاکانى یه‌کێتى و پارتى بێ سهروشوێنن و تا ئێستا هیچ سۆراغێکیان نیه. ش����وان راب������ه‌ر ،وت��ی��ش��ى« :ک��ۆم �ه‌ڵ��ى ئیسالمى له هه‌وڵدان بۆ دۆزینه‌وه‌ى ئه‌و بێ سه‌روشوێنانه‌ى هه‌وڵده‌دات و واز لهو دۆسیه‌یه ناهێنێت». ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت��ری��ش �هوه ن��اس��ی��ح م�ه‌ج��ی��د، ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى به (چه‌تر)ى وت« :بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى تا ئێستا بێ سه‌روشوێنانى له‌الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌کانى یه‌کێتى و پارتى ماوه و به‌بێ سهروشوێنن». به‌پێى زانیاریه‌کانى چه‌تر ( )11که‌س ل���ه‌وان���هى ن��اس��ن��ام �هی��ان دی�����اره ل���ه‌الی ده‌زگ��اک��ان��ى یه‌کێتی و پارتین جگه له‌وانه‌ى نازانرێت ماون یان مردوون که ژماره‌یان دیار نیه. ئ����ه‌و ئ���ه‌ن���دام���هى م �ه‌ک��ت �هب��ى س��ی��اس��ى nبه‌رپرسێکی یه‌کێتی :ئاگادارنیم بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى وتیشى :چوار لهو ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى کهسانه له ئاستى بااڵى نێو بزووتنه‌وه‌ن یه‌کێتى ب��ۆ (چ��ه‌ت��ر) وت���ى :له‌کاتى و ئێستا ل�ه‌الی�ه‌ن یه‌کێتیه‌وه ده‌ستگیر شه‌ڕى نێوان یه‌کێتى و ئه‌نسارولئیسالم کۆمه‌ڵێک ئیسالمى دیارنه‌مان ،به‌اڵم ل �ه ئێستادا م���ه‌رج نیه ئ �ه‌وان �ه ل �ه‌الی یه‌کێتى مابێتنه‌وه ،به‌ڵکو له‌شه‌ڕه‌کاندا تیاچوون. وتیشى« :ئاگادار نیم هیچ که‌سێک به شێوه‌ى زیندانى نهێنى له‌الى یه‌کێتى مابێته‌وه». ئ�ه‌م�ه له‌کاتێکدا به‌پێى یاداشتێکى پێشترى هه‌ر سێ فراکسیۆنى ئۆپۆزسیۆن کراون. ل �ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ت��ا ئێستا تى ه رکردای ه س ندامێکى ه ئ ه و ه ی ه له‌مبار زیندانى نهێنى له هه‌رێمى کوردستان ى ه وان ه ئ کات: ه د ه و ه ئ بۆ ه ئاماژ کێتى یه هه‌یه و یه‌کێتى و پارتیشیان به‌و کاره روشوێنن ه س بێ ڵێن ه د کان ه ئیسالمیی تۆمه‌تبار کردوه. پێشتر ئه‌نسارولئیسالم بوون.
په‌رله‌مانتارێک :ده‌سه‌اڵت جورئه‌تى نیه ئه‌و بێ سه‌روشوێنکراوانه ئاشکرا بکات و خانه‌واده‌کانیشیان ئاسوده بکات
و ناشزانین له‌سه‌ر چى ده‌ستگیر کراوه، زی��ات��ری��ش گ��وم��ان��م��ان ل��ه‌وه‌ی��ه ل �ه‌الی �ه‌ن هێزه‌کانى سلێمانیه‌وه ده‌ستگیر کرابێت. ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌ش کرد :نامه‌مان له‌باره‌ى ده‌ستگیرکردنه‌که‌یه‌وه به په‌رله‌مان و
هیچ که‌سێک به‌نهێنی الی یه‌کێتی مابێته‌و ه
له‌به‌رامبه‌ردا سه‌رچاوه‌یه‌کى نێو یه‌کێک ل�ه حزبه ئیسالمییه‌کان جه‌ختى ل�هوه ک��ردهوه که «ئیسالمییه‌کان دۆسیه‌ى بێسه‌روشوێنه‌کانیان له‌به‌رامبه‌ر یه‌کێتى و پارتى هه‌ڵده‌ده‌نه‌وه». ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى ناوخۆ له په‌رله‌مانى کوردستان ئاماژه بۆ ئ�هوه ده‌ک��ات :تا ئێستا لیژنه‌که‌یان له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى مافى م���رۆڤ چ�ه‌ن��دی��ن ی��اداش��ت و نامه‌یان ئ��اراس��ت �هى س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ک����ردووه ،ب���ه‌اڵم وه‌اڵم��ی��ان نه‌دراوه‌ته‌وه. ک����اروان س��اڵ��ح ،ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) وتیشى: «ده‌س������ه‌اڵت ج��ورئ��ه‌ت��ى ن��ی �ه ئ���ه‌و بێ س �ه‌روش��وێ��ن��ک��راوان �ه ئ��اش��ک��را ب��ک��ات و خانه‌واده‌کانیشیان ئاسوده بکات».
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ئ����ه‌و ئ���ه‌ن���دام���هى ل��ی��ژن��هى ن���اوخ���ۆ ب ه پێویستیشى زان��ى ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و کهسانه نه‌ماون یه‌کێتى و پارتى به راشکاوى بڵێن نه‌ماون. جه‌ختى ل���ه‌وه‌ش ک���ردهوه :ئ �ه‌و پرسه تا درێ��ژه بکێشێت زیاتر له‌سه‌ر یه‌کێتى و پارتى قورستر ده‌بێت و ده‌بێته پرسێکى نێوده‌وڵه‌تى. مه‌سعود عه‌بدولخالق ،چاودێرى سیاسى له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: هه‌موو الیهنه سیاسییه‌کان پێشتر له هه‌وڵى ده‌ستگیرکردنى یه‌کتردا بوون، به‌اڵم نه‌ک به‌و شێوه‌یه‌ى پارتى و یه‌کێتى تا ئێستا بیانهێڵنه‌وه. وتیشى« :روون نیه یه‌کێتى و پارتى بۆ نایانه‌وێت ئه‌وان ه ئازاد بکه‌ن».
سلێمانى ،کۆنگره‌ى ژنانى ئازادیخواز به‌ڕێوه ده‌چێت
راپۆرته هه‌واڵ
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
4
چه‌تر کاروان ئیبراهیم سه‌رله به‌یانى رۆژی هه‌ینی ( )2011/10/21له هۆڵى ئوتێل (مه‌م و زین) و به به‌شدارى نزیکه‌ى ( )300ژن ،دووه‌مین کۆنگره‌ى رێکخراوى ژنانى ئازادیخوازى کوردستان به‌ڕێوه‌چوو.
ئ �ه‌و کۆنگره‌یه ب �ه دروش��م��ى «ب ه ئیراده و فکرى ئازاد و رێکخستنى سه‌ربه‌خۆى ژن��ان ،کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى دیموکراتیک ده‌ئافرێنین» ده‌ستی پێکرد و تا کاتژمێر شه‌شی ئێواره‌ی ئه‌و رۆژه به‌رده‌وام بوو. کۆنگره‌که به خوله‌کێک وه‌ستان ب��ۆ گ��ی��ان��ى ب��ێ��گ �ه‌ردى شه‌هیدانى ک��وردس��ت��ان ،ده‌س��ت��ى پێکردو دواى ئ���ه‌وه‌ش نه‌جیبه ع��وم�ه‌ر ،ئه‌ندامى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى رێ���ک���خ���راوى ژن��ان��ى ئ��ازادی��خ��وزاى کوردستان وته‌یه‌کى پێشکه‌ش کرد و رایگه‌یاند :ئێمه له‌م کۆنگره‌یه‌دا له‌سه‌ر تێکۆشانى ژنان و چۆنێتى خۆبه‌ڕێکخستن کردنى ژنان قسه ده‌که‌ین ،چونکه ژنان ته‌نها به رێکخستن و تێکۆشانى هاوبه‌ش
«ژنان پێویسته پێشه‌نگایه‌تی بکه‌ن بۆ له‌یه‌کتر نزیکردنه‌وه‌ی هێزوالیه‌ن ه سیاسیه‌کان و ئاوابوونی یه‌کێتییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی»
ده‌ت��وان��ن رووب����ه‌ڕووى کۆمه‌ڵکوژى س���ه‌ر ژن����ان و ب��ازرگ��ان��ی��ک��ردن ب ه ژن��ان ببنه‌وه و ل�ه رووى سیستمى ده‌سه‌اڵتدارى پیاوساالرى که هه‌موو شتێکى قۆرخکردووه بوه‌ستنه‌وه. وتیشى :ئه‌م کۆنگره‌یه لهو روه‌شه‌وه گرنگه که له ئێستادا ناوچهکه به گشتى که‌وتووه‌ته ناو گۆڕانکارییه‌وه و کۆمه‌ڵگه ئیتر خراپه‌کارییه‌کانى سیستمى ده‌س����ه‌اڵت����دارى په‌سه‌ند ناکات ،هه‌ربۆیه تێکۆشانى ژنان و گ�ه‌ن��ج��ان ل �ه‌م روه‌ش����هوه گرنگى و کاریگه‌رییه‌کى ئێجگار زۆرى هه‌یه. ل �ه به‌شێکی دی��ک �هی وته‌کانیدا نه‌جیبه ع��وم �ه‌ر تیشکی خسته س��ه‌ر ک��اری��گ �ه‌ری ژن���ان ل �ه ب��هرهو پێشبردنی خه‌بات به‌ره‌و چه‌سپاندنی دیموکراسی و پێکهێنانی یه‌کێتی ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی و ب���ه‌م ش��ێ��وه‌ی �ه دووا: «بێگومان ئێمه‌ی ژن��ان پێویسته پێشه‌نگایه‌تی بکه‌ین بۆ له‌یه‌کتر نزیکردنه‌وه‌ی هێزوالیه‌نه سیاسیه‌کان و ئاوابوونی یه‌کێتیه‌کی نه‌ته‌وه‌یی له‌سه‌ربنه‌مایه‌کی دیموکراتیانه. ئ�ه‌رک��ی دووه‌م ک�ه دیموکراتیه‌ته وه‌ک ئه‌رکێکی گرنگی ئێمه‌ی ژنان پێویسته به‌یه‌کخستنی هه‌موو
ه��ێ��زوت��وان��ای ژن���ان پێشه‌نگایه‌تی بکه‌ین ل �ه پێشخستنی ب��زوت��ن�هوه دی���م���وک���رات���ی���ان���ه‌دا ل���ه پ��ێ��ن��اوی دی��م��وک��رات��ی��زه‌ک��ردن��ی کۆمه‌ڵگا ئه‌مه‌ش به به‌ده‌ستهێنانی ناسنامه‌ی ژنێکی ئ��ازادو تێپه‌راندنی هه‌موو چه‌وسانه‌وه‌کان و ده‌سته‌به‌رکردنی ماف و ئازادیه‌کانی ژنان ده‌بێت». ئ����ه‌و ئ���ه‌ن���دام���هی ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی رێ����ک����خ����راوی ژن����ان����ی ئ������ازادی ک��وردس��ت��ان ل�ه به‌شێکی دیکه‌ی پ�هی��ام�ه‌ک�هی��دا وێ���ڕای ئ��ام��اژه‌دان ب�ه‌و زه‌خ��ت و گوشارانه‌ی له سه‌ر ژن��ان پ�هی��ڕه‌و ده‌ک��رێ��ت و خ��ۆی له توندوتیژی و کوشتن و خۆکوشتنی ژن ده‌بینێته‌وه هیوای خواست که ک��ۆن��گ��ره‌ک��ه ب �ه ه���ۆی ب �ه‌ش��داری زۆرترین رێژه‌ی ژنانی چاالک له ب��واره‌ک�ه‌دا بتوانرێت به شێوازێکی زانستی و ورد گفتوگۆ ل�ه سه‌ر کێشه‌کانی ژنان بکرێت و بتوانرێت له ئه‌نجامدا کۆمه‌ڵێک بڕیاری گرنگ و چاره‌نوس ساز بدرێت. له میانه‌ی کۆنگره‌که‌دا راپۆرتی ئ���ه‌ن���ج���وم���ه‌ن���ی رێ���ک���خ���راوه‌ک���ه خ���وێ���ن���درای���هوه و پ���اش���ان ل �ه‌س �ه‌ر کۆمه‌ڵێک پالن و به‌رنامه بۆ دوو ساڵی داهاتوو رێکه‌وتن و هه‌ر لهو
n
ژنان ده‌یانه‌وێت به‌شێوه‌ی «چه‌تر ئاسا» خۆیان رێکبخه‌ن
چوارچێوه‌یه‌دا وابڕیاره رێکخراوی ژن��ان��ی ئ��ازادی��خ��وازی ب �ه شێوه‌ی چ �ه‌ت��رئ��اس��ا خ���ۆی ب �ه رێکخستن بکات و سه‌رجه‌م بواره‌کانی ژنان
فۆتۆ :کاروان
له‌ناو کاره‌کانیدا جێ بکاتهوه. نوێنه‌رانی هه‌ر یه‌ک له شاره‌کانی ل�ه کۆتایی ک��ۆن��گ��ره‌ک�ه‌دا ( )19ههولێر و سلێمانی و دهۆک و رانیه که‌س بۆ ئه‌نجومه‌نی به‌ڕێوه‌به‌ری و گه‌رمیان و نوێنه‌ری گونده‌کانی ه�ه‌ڵ��ب��ژێ��ردران ک�ه پێکهاتبوون له بناری قه‌ندیل.
میدیاکانی تورکیا ،پێش سه‌ربازه‌کانیان سنوریان به‌زاند شرۆڤه‌مان کردووه».
چه‌تر هێدى ئه‌حمه‌د سه‌رۆک ئه‌رکانی تورکیا رۆژی پێنج شه‌مه ()2011/10/20 ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنوری راگه‌یاند ،کاتێ سه‌رۆک
وه‌زیرانیش پشتڕاستی کرده‌وه، راگه‌یاندنه‌کانی تورک خێراتر گواستیانه‌وه .سه‌رۆک ئه‌رکانی تورکیا که باسی نیشتنه‌وه‌ی له قه‌ندیل ده‌کرد ،راگه‌یاندنه‌کان له رۆژی داوتردا هه‌ڵوێستیان گۆڕدرا و وتیان« :به هه‌ڵه
رۆژێ پ��ێ��ن��ج ش���ه‌م���ه س����ه‌رۆک ئه‌رکانی تورک ،باسی لهوه کردبوو که به‌شی زۆری ئه‌و هێرشه گه‌وره ک �ه ده‌س��ت��ی��ان پ��ێ��ک��ردووه ،ب��اک��وری عێراق دهگرێتهوه و له‌گه‌ڵ ئاماژه ب �ه ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن��ێ��ک��ی ب���ه‌رف���راوان، راگه‌یاندنه‌کانی تورکیای سه‌رسام ک���ردب���وو .ل���ه‌و ل��ێ��دوان��ه‌دا ب���اس له ئۆپه‌راسیۆنێکی پێنج قۆڵی کرا به ب�ه‌ش��داری ( )22تابور که رۆژی دوات����ر رای��ان��گ �هی��ان��د «ئ��ێ��م�ه وه‌ه��ا تێگه‌یشتوین که له س�ه‌ر باشوری کوردستان ده‌کرێت». به‌مجۆره سه‌رۆک ئه‌رکان له‌گه‌ڵ دوایین لێدوانی ،راگه‌یاندنه‌کانی ت��ورک��ی��اش��ی ب���ه درۆ خ��س��ت �هوه. رۆژی دوای لێدوانه‌که ،زۆرب �هی راگه‌یاندنه‌کانی تورکیا روماڵی ( )22تابور سه‌ربازه‌که‌ی سوپایان کردبو که گوایه ده‌ربازی باشوری
کوردستان ب��وون .به درێ��ژای��ی ئه‌و رۆژه ئهمه کرایه هه‌واڵ و سه‌ربازه خانه‌نشینکراوه‌کان و ستراتیژیسته‌کان به هاتنه‌سه‌رشاشه ،باسیان له دانانی ئااڵی تورکیا ده‌کرد له سه‌ر قه‌ندیل. رۆژنامه‌کان ده‌ستیان کرد به وتنی «ده‌ڕۆینه باکوری عێراق ،بکوژان و ج��ن��ای�ه‌ت��ک��اره‌ک��ان ده‌س��ڕی��ن �هوه». مانشێتی رۆژنامه‌ی ()Hürriyet «خاوێن‌کردنه‌وه‌ی گ �هوره» و هی رۆژن���ام���هی ()Sabahی������ش «ب�ه ده هزار سه‌رباز له عێراقین» بوو. رۆژنامه‌ی ( )Vatanبه مانشێتی «ه��ێ��رش��ی ب �ێ‌وچ��ان ل �ه ع��ێ��راق��دا» ده‌رچ��و و له درێ��ژه‌ی هه‌واڵه‌که‌یدا ب��اس ل���هوه ده‌ک���ات ک �ه دوێ��ن��ی به ( )22ت��اب��ور ک��ه پ��ێ��ک دێ���ن له سه‌ربازانی تایبه‌ت و په‌روه‌رده‌کراو و نزیکه‌ی ده هه‌زار کۆماندۆ له پێنج قۆڵی ج��ی��اوازه‌وه ده‌رب��ازی باکوری عێراق بووین .رۆژنامه‌ی (Haber
)Türkب �ه مانشێتی «ب��ک��وژان ل���ه گ�����ه‌م�����ارۆدان» ب���اس���ی ل���هوه کردبوو «پێنج ه�هزار کۆماندۆ له عێراقدان» .رۆژنامه‌ی ()Taraf یش له‌گه‌ڵ دانانی مانشێتی «()26 مین ئۆپه‌راسیۆن» باسی له ()22 تابور و ده ه �هزار سه‌رباز کرد که له عێراقدان .دواتر باسی له ()20 ه����هزار ک��ۆم��ان��دۆ و ژم��اره‌ی �ه‌ک��ی زۆری ت���ۆپ و ت��ان��ک ک���رد که له پێنج ق��ۆڵ�هوه ده‌رب���ازی باکوری عێراق ب��وون .مانشێتی رۆژنامه‌ی ()Zamanیش «جواڵنه‌وه‌ی تایبه‌ت له باکوری عێراقدا» بوو. ل�ه الپ���ه‌ڕه‌ی یه‌که‌می رۆژن��ام�هی ()Radikalدا هاتبو که «سه‌رۆک ئه‌رکان رایگه‌یاندووه ( )22تابور ده‌ب����ازی ب��اک��وری ع��ێ��راق ب���وون». رۆژن��ام��هی ()Cumhuriyetی������ش باسی له ئۆپه‌راسیۆنی پێنج قۆڵی ده‌کرد به پشتیوانی هێزی هه‌وایی،
ک��ۆم��ان��دۆ و ه��ێ��زه تایبه‌تیه‌کانی ژه‌ن��درم��ه ک �ه ( )22ت��اب��ور پێک دێنن .رۆژنامه‌کانی (Akşam)، (Star)، (Yeni Şafak)، )(Güneşو ( )Milliyetه�ه‌ر به هه‌مان شێوه مانشێت و هه‌واڵیان باڵو کرده‌وه. سه‌رله‌به‌یانی رۆژی دواتر سه‌رۆک ئ �ه‌رک��ان��ی ت���ورک ب �ه ده‌رک���ردن���ی ل���ێ���دوان���ێ���ک ه���ه‌وڵ���ی دا ک���اری راگه‌یاندنه‌کانی تورک سه‌رڕاست ب��ک��ات�هوه و ل �ه لێدوانێکیدا باسی لهوه کرد که «له ()20ی تشرینی ی�ه‌ک�ه‌م��ی ( )2011ئێمه ه��ه‌م له دهرهوه و ه���ه‌م ل �ه ن��اوخ��ۆی واڵت ب �ه ( )22ت��اب��ور ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن��م��ان ک������ردووه .راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان��م��ان به هه‌ڵه لێدوانه‌کانی ئێمه‌یان لێک داوه‌ت����هوه .چ��ۆن به‌شی زۆری ئه‌م ئۆپه‌راسیۆنانه ل�ه ن��اوخ��ۆی واڵت ئه‌نجام دراون».
فرانس پرێس« :شێالدزێ بوه‌ت ه زیندانێکی گه‌وره»
چه‌تر
محه‌مه‌د حه‌سه‌ن
ئ���اژان���س���ی ف���ران���س پ���ڕێ���س ل��ە ڕاپ��ۆرت��ێ��ک دا ب��اس ل��ە دۆخ��ی دژواری ژیانی دانیشتوانی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه ده‌کات و شێالدزێ به «زیندانێکی گه‌وره» ناو ده‌بات و باس لهوه ده‌کات که ( )10هەزار ه��اواڵت��ی دانیشتوی ش��ی�لادزێ، ل �ه پ��ارێ��زگ��ای ده���ۆک بەهۆی تۆپباران و هێرشە ئاسمانییەکانی ئەرتەشی تورکیا ،توانای جوڵەیان لەم شوێنە لێبڕاوە. ف���ران���س پ��ڕێ��س دەن����ووس����ێ :لە دوای��ی��ن خولی توندوتیژیەکانی
زمانی کاریکاتێر
به‌هۆی بۆردومان و تۆپبارانه به‌رده‌وامه‌کانی سوپای تورکیا بۆ سه‌ر ناوچه سنوریه‌کانی هه‌رێمی کوردستان ،دانیشتوانی کۆمه‌ڵگای شێالدزێ له ده‌ڤه‌ری بادینان له ترسی گیانیان ناتوان سه‌ردانی کێڵگه و ره‌ز و باخه‌کانیان بکه‌ن.
نێوان ئەرتەشی تورکیا و پارتی ک��رێ��ک��اران��ی ک��وردس��ت��ان)24( ، س �ه‌رب��ازی تورکیا ل��ە ئەنجامی هێرشێکی چەکدارانی پەکەکەدا ک���وژران و دوای ئ��ەم هێرشە بۆ جارێکی تر ،ئەرتەشی تورکیا، ل��ە ئ��اس��م��ان و زەم��ی��ن��ەوە دەستی ک����ردەوە ب��ە ه��ێ��رش ،ت��ۆپ��ب��اران و بۆمبارانکردنی هەرێمەکە. دان��ی��ش��ت��وان��ی ئ���ه‌و کۆمه‌ڵگایه وێ���ڕای ئ��ام��اژه‌دان ب�ه ئ �ه‌و زیانه گیانی و مادیه‌ی به‌هۆی هێرش و بوردمانه‌کانی ت��ورک��ی��اوه به‌ر دانیشتوانی ناوچهکه به گشتی و ک��ۆم��ه‌ڵ��گ��ای ش���ێ�ل�ادزێ به ت��ای��ب�ه‌ت��ی ک��ه‌وت��وه ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌ک����ه‌ن ک��ە ئ��ەرت��ەش��ی ت��ورک��ی��ا جیاوازی ناخاتە نێوان چەکدارانی پ��ەک��ەک��ە و خ��ەڵ��ک��ی سیڤیل و دەش��ڵ��ێ��ن ،پ��ەک��ەک��ەش ک����وردە و ی��ەک��ێ��ک ل��ەوان��ی��ش ب���ک���وژرێ، یا یەکێک لە ئێمە بۆ تورکیا فەرق ناکات ،چونکە هەردووک هەر کوردین.
ئه‌حمه‌د ده‌نیز:
()%5 سازدانى
هێشتا بڕیارى شه‌ڕمان ن �ه‌داوه ،تا ئێستا
ى تواناکانمان خستوه‌ته جوڵه
کاروان ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ده‌نیز ،به‌رپرسى په‌یوه‌ندیه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى کۆما جڤاکێن کوردستان، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا باس لهوه ده‌کات ،که ئه‌وان بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى «کۆمه‌ڵکوژییه‌که‌ى خواکورک» چاالکییه‌که‌ى (چه‌لێ) یان ئه‌نجام داوه ،ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو که ئه‌وان هێشتا بڕیارى شه‌ڕیان نه‌داوه... چه‌تر :ئه‌و سێ سه‌رکرده‌یه‌ى ئێوه چۆن ژیانیان له‌ده‌ستدا؟ ـ به‌هۆى هێرشێکى ئاسمانییه‌وه شه‌هید بوون ،که زیاتر له ()10 فڕۆکه به‌دواى یه‌کدا بۆردومانى ئه‌و ناوچه‌یه‌یان ده‌ک��رد که ئه‌و هه‌ڤااڵنه‌ى ئێمه‌ى لێ بوو .ئه‌م
ماوانه‌ى دوایى ده‌وڵه‌تى تورک به هه‌موو تواناى خۆى سه‌رکردایه‌تى ئێمه ده‌کاته ئامانج ،ده‌یه‌وێت به‌و شێوه‌یه جواڵنه‌وه‌که‌مان له‌ناوببات ،بۆئه‌وه‌ش له ئه‌نجامى هێرشێکى ئ��اس��م��ان��ی��دا ل �ه (خ���واک���ورک) ئ�ه‌ن��دام��ى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى (که‌جه‌که) هه‌ڤاڵ رۆس��ت �ه‌م ج���ودى و ئ�ه‌ن��دام��ان��ى کۆنسه‌ى سه‌ربازى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل هه‌ڤاڵ عه‌لى شێر و هه‌ڤاڵ چیچیه‌ک له‌گه‌ڵ چوار هه‌ڤاڵى تردا شه‌هید بوون ،ئه‌مه‌ش له ()10ى ئه‌م مانگه‌دا رویدا ،ئه‌و چاالکیه‌ى که له (چه‌ڵێ) ئه‌نجامماندا وه‌اڵمدانه‌وه‌ى ئ �ه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌ى خ��وراک��ورک ب��وو، ه �ه‌روه‌ه��ا له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌و ه��ێ��زه‌ى ک�ه بۆ
ئۆپه‌راسیۆنى زه‌مینى ئاماده کرابوون. چ���ه‌ت���ر :وه‌اڵم�����ى ئ��ێ��وه ل �ه‌پ��ێ��ن��او ئ �ه‌و هه‌ڤااڵنه‌تاندا ته‌نها ئه‌و چاالکیه‌ى (چه‌لێ) یه ،یاخو وه‌اڵمى تریشتان ده‌بێت؟ ـ وه‌کو ده‌زانرێت ئه‌و سیاسه‌ته‌ى پارتى داد و گه‌شه‌پێدان (ئاکه‌په) به‌ڕێوه‌ى ده‌بات سیاسه‌تى ش���ه‌ڕه ،سیاسه‌تى توندوتیژى ب �ه‌رام��ب �ه‌ر گ�ه‌ل��ى ک���ورد ،ل �ه‌الی �ه‌ک �هوه به ئۆپه‌راسیۆنى سیاسى و به ناوى ئۆپه‌راسیۆنى (که‌جه‌که)وه تێکۆشه‌رانى کورد ده‌ستگیر ده‌ک��ات ،له‌الیه‌کى تریشه‌وه ئۆپه‌راسیۆنى سه‌ربازى دژى گه‌ریال به‌ڕێوه‌ده‌بات ،له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا ل�ه‌س�ه‌ر هه‌رێمه‌کانى پاراستنى میدیا هه‌موو رۆژێک هێرشى ئاسمانى و
هیوامان وای�ه له سه‌ردانه‌که‌ى نێچیرڤان بارزانیدا بۆ تورکیا رێگه‌ى ئاشتى و سیاسى ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رى کێشه‌ى کورد باس کرابێت بۆردومان به‌کاردێنێت ،جگه له‌وه‌ش ئهوه نزیکه‌ى ( )90رۆژه گۆشه‌گیرییه‌کى نا ئه‌خالقى له‌سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن به‌ڕێوه‌ده‌بات. ئاکه‌په ده‌یه‌وێت له‌م ره‌وش�هى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا نوێنه‌رایه‌تى ئه‌مریکا بکات، ل�هب�ه‌رئ�ه‌وه‌ش ئ�ه‌و ده‌رف �ه‌ت �هى ب��ۆى دروس��ت ده‌بێت ده‌یه‌وێت دژى کورد به‌کارى بێنێت، هه‌ربۆیه به‌شێوه‌یه‌کى زۆر فراوان هێرش ده‌کاته سه‌ر گه‌ل و گه‌ریال و رێبه‌ر ئاپۆ ،له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌وه‌ش گه‌ریال و گه‌ل مافى خۆپارستن به‌کاردێنن، ه�ه‌ت��ا ئێستا ئ �ه‌و ش���ه‌ڕه‌ى ئێمه به‌ڕێوه‌ى ده‌به‌ین شه‌ڕێکى زۆر
به‌رپرسى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له ههولێر:
ب�ه ک��ۆن��ت��رۆڵ�ه ،هێشتا ب��ڕی��ارى ش�ه‌ڕم��ان نه‌داوه و هه‌موو تواناى خۆشمان نه‌خستوه‌ته جوڵه ،ته‌نیا ئه‌و شته‌ى ئێمه ده‌یکه‌ین مافى خۆپاراستن و مافى وه‌اڵمدانه‌وه‌یه. چه‌تر :ئێوه ده‌ڵێن هه‌تا ئێستا بڕیارى شه‌ڕمان نه‌داوه؟ ـ نه‌خێر ،هێشتا بڕیارى شه‌ڕمان نه‌داوه، هه‌تا ئێستا ()%5ى تواناکانمان خستوه‌ته ج��وڵ �ه ،ئ����ه‌وه‌ش ل �ه چ���وارچ���ێ���وه‌ى مافى خۆپاراستن و به‌رگرى ره‌وادا بووه. چه‌تر :ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تى تورکیا له‌سه‌ر شه‌ڕ پێداگرى بکات و ئێرانیش بخاته پاڵ خۆى ،وه‌ک ئێستا بڕیارى رێکه‌وتنیان داوه دژى ئێوه ،هێرشى زیاتر بکه‌نه سه‌رتان ،له دۆخێکى وادا ئێوه چى ده‌که‌ن؟ ـ ئێمه وتومانه ئ �ه‌م کێشه‌یه به شه‌ڕ چاره‌سه‌ر نابێت ،وتم هه‌تا ئێستا بڕیارى شه‌ڕمان ن �ه‌داوه و ته‌نها به‌رگرى ره‌وام��ان پ �هی��ڕه‌و ک����ردووه ،دی��س��ان ده‌یڵێینه‌وه ئه‌م کێشه‌یه ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌س �ه‌ر م��ێ��زى گفتوگۆ چاره‌سه‌ر ببێت ،پێویسته ده‌وڵه‌تى تورک ده‌س����ت ل���ه‌و ک����رده‌وان����هى ب������ه‌ردات ،ئ �ه‌و گفتوگۆیانه‌ى له‌گه‌ڵ رێبه‌ر ئاپۆدا هه‌بووه ب�����ه‌رده‌وام بکرێت و ئ��ه‌و زوڵ��م �ه سیاسى ک����وردس����ت����ان و س���ه‌رب���ازی���ی���هى له په‌یڕه‌وى ده‌که‌ن ک����ۆت����ای����ى پ��ێ��ب��ێ��ن��ن، ئ�����ه‌گ�����ه‌ر ئ������ه‌م������ه ن���ه‌ک���ه‌ن و ل����ه ه��ێ��رش ب���ه‌رده‌وام بن، ئه‌وکاته ئێمه‌ش ن��اچ��اری��ن
دیدار ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
شه‌ڕێکى مه‌زنى به‌رخۆدانى ده‌ستپێبکه‌ین. چه‌تر :س�ه‌ردان��ى نێچیرڤان ب��ارزان��ى بۆ تورکیا و لێدوانه‌کانى چۆن ده‌بینن؟ ـ ئێمه نازانین له ناوه‌رۆکى دیداره‌کانى ئه‌واندا چى باسکراوه ،ئێمه دژى گفتوگۆ و چاوپێکه‌وتنیش نین ،هیوامان وای�ه له سه‌ردانه‌که‌ى نێچیرڤان بارزانیدا بۆ تورکیا رێگه‌ى ئاشتى و سیاسى بۆ چ��اره‌س�ه‌رى کێشه‌ى ک��ورد باس کرابێت ،ئ�هوه هیواى ئێمه‌یه ،به‌اڵم ئه‌و لێدوانه‌ى کاک نێچیر له ئه‌نقه‌ره ،لێدوانێکى باش (پۆزه‌تیڤ) نه‌بوو، وه‌ک��و ئێوه ده‌زان���ن چاالکیه‌که‌ى ئێمه‌ى له (چه‌لێ) شه‌رمه‌زار کرد ،هه‌روه‌ها له راگه‌یاندنه‌کانى نزیک له پارتییه‌وه بێ ویژدانانه ره‌خنه ده‌ک�ه‌ن و هه‌ڵسه‌نگاندنى ناویژدانانه ده‌که‌ن ،ئێمه ده‌مانه‌وێت بۆ ئه‌و کهسانه بڵێین :کاتێک ئه‌ندامى کۆنسه‌ى سیاسى ئێمه شه‌هید ده‌ک��رێ��ت ،ه�ه‌روه‌ه��ا ئ�ه‌م��ڕۆ ل�ه ک��وردس��ت��ان زوڵمێکى گ �هوره ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب�ه‌ن ،به ه���ه‌زاران سیاسه‌تمه‌دارى کورد ده‌گیرێن ،گۆشه‌گیرى له‌سه‌ر رێبه‌رى ئێمه ب �ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى ن��ام��رۆڤ��ان�ه پ�هی��ڕه‌و ده‌کرێت ،هه‌ر رۆژ خه‌ڵکى ئێمه ده‌کوژرێت، که‌چى ئه‌وان ته‌نها جارێکیش کرده‌وه‌کانى تورکیایان شه‌رمه‌زار نه‌کرد ،به‌اڵم کاتێک ل������ ه ئ���ێ���م���ه ب����ه‌رگ����رى خ��ۆم��ان ده‌که‌ین ئه‌وان دێنه سه‌ر راگ���هی���ان���دن و هه‌ڵوێسته‌کانى ئێمه شه‌رمه‌زار
5
ده‌ک���ه‌ن .ئ�ه‌گ�ه‌ر ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت شتى خ��راپ (نێگه‌تیڤ) ش�ه‌رم�هزار بکه‌ن ،ئه‌وکاته ده‌بوایه پێش هه‌ر شتێک ده‌وڵه‌تى تورک شه‌رمه‌زار بکرایه ،که له سیاسه‌تى شه‌ڕ و توندوتیژیدا پێداگرى ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌وان هه‌ڵوێسته‌کانى ئێمه ش �ه‌رم �هزار ده‌ک �ه‌ن، ئ���ه‌وه‌ش ب��ێ ویژدانییه ئێمه ئ �هوه قه‌بوڵ ناکه‌ین. چ�ه‌ت��ر :ئ �ه‌ردۆغ��ان باسى پێشمه‌رگه‌ى ک�����ردووه و داواى ک�����ردووه پێشمه‌رگه ه��اوک��اری��ان ب��ک��ات ل �ه هێرشکردنه سه‌ر ئێوه ،ئایا ئه‌گه‌رێکى وا هه‌یه پێشمه‌رگه بکه‌وێته خزمه‌تى سوپاى تورکیاوه؟ ـ ئێمه باوه‌ڕ ناکه‌ین ،کوردستانى ئێستا کوردستانى راب���ردوو نییه ،ب �ه‌اڵم پێوسته گه‌لى کورد و سیاسه‌تمه‌دارانى کورد زۆر هۆشیار نزیکى ئه‌م دۆخه ببنه‌وه ،ئه‌ردۆغان هه‌م له باکورى کوردستان ده‌یه‌وێت کورد پ��ارچ�ه ب��ک��ات ،ه �ه‌م ل�ه چارچه‌کانى تر سیاسه‌تى په‌رتکردن به‌ڕێوه‌ده‌بات ،پێشتر زۆر هه‌وڵیدا ،به‌اڵم نه‌یتوانى ،جارێکى تر ده‌یه‌وێت کوردان پارچه بکات و له دژى یه‌کتر به‌کاریان بێنێت.
له ههولێر ئه‌گه‌رى دووباره‌بوونه‌وه‌ى
هه‌موو شێک له به‌رامبه‌رمان له ئارادایه دیدارى
هانا ئازاد له دیدارى ئه‌م هه‌فته‌ى (چه‌تر) سه‌اڵح مه‌زن ،به‌رپرسى گۆڕان له ههولێر تیشک ده‌خاته سه‌ر کاروباره‌کانیان له ههولێر و هۆشداریش ده‌دات له ههولێر هه‌موو ئه‌و کردارانه‌یان به‌رامبه‌ر دووباره ده‌کرێته‌وه که پێشتر به‌رامبه‌ریان ئه‌نجام درابوو. چ�ه‌ت��ر :دواى ئ���ه‌وه‌ى باره‌گاکانتان ل ه ههولێر سوتێنرا ،ئیستا باس له‌وه‌ده‌کرێت ب��ڕێ��ک��ى زۆر پ���اره‌ت���ان وه‌ک ق���ه‌ره‌ب���وو وه‌رگرتووه؟ ـ سوتاندن و تااڵنکردنى باره‌گاکانى گۆڕان له ههولێر و ده‌ورووبه‌رى روداوێکى ناڕه‌وا بوو ،که گۆڕان سه‌ربارى ئه‌وه‌ى لهو روداوه زیانى زۆرى پێگه‌یشت ،ب�ه‌اڵم به لێوه‌شاوه‌یى ئه‌و ره‌وشه ناخۆشه‌ى تێپه‌ڕاند، مێژوویه‌کى جوانى پڕ له ده‌سکه‌وتى له‌سه‌ر ئاستى نێوخۆ و ناوچهکه و نێونه‌ته‌وه‌یى بۆ خۆى تۆمارکرد ،ش��اراوه نییه که پارتى ده‌سه‌اڵتدار به‌و کرده‌وه ناڕه‌وایه دیارده‌یه‌کى ناشیرینى هێنایه نێو پرۆسه‌ى سیاسى که خ��ۆی��ان ب�ه دیموکراسى و م �ه‌ده‌ن��ى ن��اوى ده‌به‌ن ،ئێمه‌ش زیاتر شانازیمان بۆ مایه‌وه، دواتریش له رێگاى کۆبونهوه پێنج قۆڵی و دوو قۆڵییه‌کانه‌وه ،ره‌وشێکى نوێ بۆ ئاسایى ک��ردن�ه‌وه‌ى بارودۆخه‌که هاتوه‌ته ئ����اراوه و ده‌س���ت ب �ه چ��اک��س��ازى ک���راوه، دی��اره چاککردنه‌وه‌ى مه‌کۆکانى گۆڕان و قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى س��زادراوان��ى سیاسیش دهگرێتهوه ،که لیژنه‌ى هاوبه‌ش و له‌سه‌ر ئاستى جیا له‌گه‌ڵ الیهنه په‌یوه‌ندداره‌کان پێکهێنراوه ،الى خۆمان لیژنه‌یه‌کمان به ب�ه‌ش��دارى نوێنه‌رى خ��اوه‌ن باڵه‌خانه‌که بۆ
ئامارى زه‌ره‌ر و زیانه‌کانى مه‌کۆى ههولێر پێکهێناوه ،به‌اڵم هه‌ست ده‌که‌ین کاره‌کان به س��اردى به‌ڕێوه‌ده‌چن ،ته‌نانه‌ت دواج��ار زانیمانه‌وه ،که داواى ئهوه ده‌که‌ن ئاخۆ ئێمه سکااڵمان له الى پۆلیس تۆمارکردوه، ل�ه کاتێکدا ت��ۆ ل�هب�ه‌ر چ��اوى ده‌س��ه‌اڵت باره‌گاکه‌ت لێ بسوتێنرێ‌و تااڵن بکرێت. چه‌تر :به‌اڵم دواى نه‌مانى باره‌گاکانتان هه‌ست ناکه‌ن رێکخستنه‌کانتان په‌رته‌وازه‌یى پێوه دیاره؟ ـ ئه‌و پره‌نسیپانه‌ى ئێمه کارى پێده‌که‌ین ج����ی����اوازن ،رێ��ک��خ��س��ت��ن�ه‌ک��ان��ى ئ��ێ��م�ه له ههولێر ئ�هوه نیه که خانه‌یه‌ک لێکترازا ئه‌وانى تریش لێکبترازێن ،هه‌موو بازنه و رایه‌ڵه‌کانى گ��ۆڕان سه‌ربه‌خۆیانه کارى خ���ۆى ده‌ک�����ات ،دواى روداوى ()17ى شوبات ،سوتاندنى باره‌گاکانمان له ههولێر و ه�ه‌وڵ��ى خۆپیشاندانه‌کان ،ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ���ۆڕان قۆناغێکى سه‌ختى هاته‌پێش، ناچاربوو به شێوه‌یه‌کى دیکه کاروبارى خۆى به‌ڕێوه‌ببات ،به‌اڵم توانى ئه‌و ره‌وشه ببه‌زێنێ ،ب�ه ل��ێ��وه‌ش��اوه‌ی��ى هه‌ڵسوکه‌وت بکات ،چونکه له هه‌موو بارودۆخێکدا ج �ه‌م��اوه‌رێ��ک��ى ج��ێ��گ��ر ل��ه گ��ۆڕان��خ��واز‌و پشتیوانان هه‌ن. چ �ه‌ت��ر :پێتانوایه ب �ه‌ران��ب �ه‌ر ب �ه پارتى جارێکى تر رێکخستنه‌کانتان توشى کێشه نابنه‌وه؟ ـ ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ه�ه‌م��وو ئه‌گه‌رێک له ههولێر نه‌خشه‌ى خۆمان داناوه ،له ئێستادا ده‌مانه‌وێت سود لهو دۆخه نوێیه وه‌ربگرین، ئ��ێ��م�ه ه���ه‌وڵ���ده‌ده‌ی���ن ره‌وش���ه‌ک��� ه ئ��اس��ای��ى ب��ک�هی��ن�هوه ،ب���ه‌اڵم پێویسته ده‌س�ه‌اڵت��ی��ش هه‌نگاوه‌کانى باشتر ب��ک��ات ،ل�ه ههولێر ئه‌گه‌رى دووب��اره‌ب��وون �ه‌وه‌ى هه‌موو شێک ل�هب�ه‌رام��ب�ه‌رم��ان ل �ه‌ئ��ارادای �ه ،ب���ه‌اڵم ئێمه خوازیارین که به شێوه‌یه‌کى عاقالنه سود له روداوه‌کانى رابردوو وه‌ربگیرێ و چیتر دیمه‌نى پرۆسه‌که ناشیرین نه‌کرێت. چه‌تر:پالنتان بۆ هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى
پ���ارێ���زگ���اک���ان چ��ی �ه ،ب���ۆ دی��اری��ک��ردن��ى کاندیده‌کانتان له ههولێر؟ ـ ئێمه له خواره‌وه ده‌ستپێده‌که‌ین ،واته له نێو رایه‌ڵه ،بازنه‌و خه‌ڵک که‌سى شاره‌زا و ته‌کنۆکراتى سه‌ربه‌خۆ له دڵسۆزانى ش��اره‌ک �ه‌م��ان ب��ۆ ئ���ه‌و پ��ۆس��ت��ان�ه کاندید ده‌که‌ین ،ئێمه ده‌مانه‌وێت که‌سانى لێهاتو لێمان بێنه پێشه‌وه ،هه‌تا ئه‌گه‌ر گۆڕانیش نه‌بن ،دام �ه‌زراوه‌ى هه‌ڵبژاردنى بزووتنه‌وه‌ى گۆڕانیش رۆڵى خۆى له ئاماده‌کارییه‌کانى ه���ون���ه‌رى‌و ته‌کنیکى ده‌ب��ی��ن��ێ��ت ،ه�ه‌م��وو ئه‌وانه‌ش پێویستى به بارودۆخى گونجاو ئاساییکردنه‌وه‌ى ره‌وشه‌که هه‌یه. چه‌تر :تا ئێستا کۆنگره‌تان نه‌به‌ستوه ئایا پشکى ههولێر دیارى ده‌کرێت؟ ـ ب��زووت��ن �ه‌وه‌ى گ���ۆڕان ب���هرهو کۆنگره ده‌ڕوات ،پڕۆژه‌ى ده‌ستورى خۆى خستوه‌ته ب����ه‌رده‌م ه �ه‌ڵ��س��وڕاوان و الیه‌نگرانییه‌وه، دی��اره ئه‌م پ��رۆژه‌ی�ه‌ش به پێشنیار‌و هه‌روا له م �ه‌وداى ک��ارى رۆژان �ه ده‌وڵه‌مه‌نتر تا کۆنگره ب����ه‌رده‌وام ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��د ده‌ک��رێ��ت، پارێزگاى هه‌ولێریش وه‌ک شوێنه‌کانى دی��ک �ه پ��ش��ک��ى خ���ۆى ب��ه پ��ێ��ى ق����ه‌واره‌ى ئه‌ندامه‌کانى به‌رده‌که‌وێت . چه‌تر :به‌پێى زانیاریه‌کانمان له‌وکاته‌ى کراویته به‌رپرسى گۆڕان له ههولێر به‌ڵێنت به نه‌وشیروان مسته‌فا داوه هه‌ولێرى بۆ کۆنتڕۆڵ بکه‌یت؟ ـ دیاره به‌ڵێندان به‌وشێوه‌یه ده‌چێته خانه‌ى خ�ه‌ون‌و هیوا خواستن ،به‌اڵم به جددى له هه‌وڵى ئه‌وه‌داین ،به شێوازى نوێ‌و گونجاو پێگه‌ى گۆڕان له ههولێر فراوانتر بکه‌ین، چونکه هێنده تێکه‌ڵ به ژیانى خه‌ڵکه‌که‌ى
ب��وی��ن�ه ،ده‌زان���ی���ن خ�ه‌ڵ��ک��ى ه�ه‌ول��ێ��ر چیان له گشت کاتێکا هه‌موو جه‌ماوه‌ر ڕازى پێویسته ،چۆن به ماف‌و داواکارییه‌کانیان بکرێت ،به‌اڵم بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ده‌یه‌وێت هۆشیاریان بکه‌ینه‌وه ل�ه به‌ده‌ستهێنانى بۆ ئاسایى کردنه‌وه‌ى ره‌وشه‌که کاربکات، چونکه ب��ێ یه‌کترقبوڵکردن پ��رۆس�هى دیموکراسى به‌ره‌و پێشه‌وه بڕوات ،پارتیش وه‌ک به‌شێکى سه‌ره‌کى له ده‌سه‌اڵت ده‌بێت په‌یوه‌ندیه‌ک هه‌بێت ،ئاساییه که سه‌ربارى بوونى ملمالنێ‌و کێبڕکێى سیاسى ،به‌اڵم ده‌رگاى په‌یوه‌ندى هه‌رده‌م وااڵ بێت. چه‌تر :ئاڵوگۆڕکردنى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌نێوان یه‌کێتى و پ��ارت��ى چ تێڕوانینێکتان بۆى هه‌یه؟ ـ پ��رۆژه ح �ه‌وت خاڵییه‌که‌ى گ��ۆڕان و پ��رۆژه‌ک �هى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن جه‌ختى له‌سه‌ر پێکهینانى حکومه‌تى ک��ات��ى له ک���ه‌س���ان���ى ت���ه‌ک���ن���ۆک���رات‌و بێالیه‌ن ده‌ک���ردهوه ،پ��ڕۆژه چ��اک��س��ازی��ی��ه‌ک��ان��ى س�ه‌رۆک��ى هه‌رێمیش باس له حکومه‌تى ب���ن���ک���ه ف��������راوان ده‌ک���ات ،گۆڕینى سه‌رۆکى حکومه‌ت ک���ێ���ش���هى ن���ێ���وان یه‌کێتى و پارتیه و کێشه‌ى بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان نییه ،بۆیه چ د.ب�����هره�����ه‌م چ ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب���ارزان���ى مافه‌کانیان به‌شدارییان پێبکه‌ین. چه‌تر :پێت وانیه لێک نزیکبوونه‌وه‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت بێت گ���ۆڕان و پ��ارت��ى ج�ه‌م��اوه‌ره‌ک�ه‌ت��ان��ى ت��وڕه بۆ ئێمه جیاوازى نیه، ب �ه‌ڵ��ک��و ئ����ه‌وه‌ى کردبێت؟ ـ هه‌رگیز ناتوانرێت له هه‌موو بارودۆخێکا‌و گ�����رن�����گ�����ه
* نه‌وشیروان مسته‌فا په‌یوه‌ندى راس���ت���ه‌وخ���ۆى ب ه ئه‌نجومه‌نى گۆڕان نیه له ههولێر * ل�ه به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌گه‌رێک له ههولێر نه‌خشه‌ى خۆمان داناوه
سه‌اڵح مه‌زن :له هه‌وڵى ئه‌وه‌داین ،به شێوازى نوێ و گونجاو پێگه‌ى گۆڕان له ههولێر فراوانتر بکه‌ین
ئ�ه‌وه‌ی�ه ک�ه ئایا س�ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م وه‌ک به‌ڵێنیداوه ب��ۆ چاکسازیکردن ،پێویست ده‌ک����ات ک �ه چ��اک��س��ازى ل���ه سیستمى ح��وک��م��ران��ى و س��ی��اس��ى ب���ک���ات ،ده‌ن���ا چاکسازى‌و گۆڕانکارییه‌کان مانایه‌کیان نابێت. چه‌تر :ئایا نه‌وشیروان مسته‌فا راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى هه‌یه به ئه‌نجومه‌نى گ��ۆڕان له ههولێر؟ ـ نه‌خێر نه‌وشیروان مسته‌فا په‌یوه‌ندى راسته‌وخۆى به ئه‌نجومه‌نى گۆڕان نیه له ههولێر ،چونکه به شێوه‌یه‌کى ئۆرگانى به‌پێى سیستمى ب �ه دام���ه‌زراوه‌ی���ى ب��وون کاروباره‌کان هه‌ڵده‌سوڕێن ،ته‌نها ئه‌گه‌ر زۆر پێویست بکات ،په‌یوه‌ندى پێوه‌بکرێت.
ــدانه‌ناکات کاتێک سوکایه‌تی ب ه ته‌رمی گه‌ریالکانی کورد ده‌که‌ن هه‌یه که تورکه‌کان بۆ له‌ناوبردنى کورده‌کان هه‌نگاویان بۆ ناوه». عه‌زیز ره‌وف وتیشى :به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى گه‌وره له‌نێوان ئه‌مریکا و تورکیادا هه‌یه و ئه‌مریکا له‌وته‌ى (په‌که‌که) دروست بووه ئه‌م هێزه‌ى به هێزێکى تیرۆرستى ناو بردووه .بهداخهوه ک�ه ئهمه زلهێزه‌کانى دون��ی��ان ک�ه وا بیر ده‌که‌نه‌وه .سه‌باره‌ت به هه‌رێمى کوردستان به‌بڕواى من فه‌زاحه‌ت‌ترین شت ئه‌وه‌بوو که رویدا ،راسته هه‌موو هه‌رێمێک بۆى هه‌یه سنوره‌کانى خۆى بپارێزێت ،به‌اڵم ته‌داخول کردن له کێشه‌یه‌ک که له‌ناوچه‌ى هه‌کارى له‌م دوو رۆژه‌دا رویدا ته‌سریحاتى هه‌رێم بۆى که سه‌رزه‌نشتى هێزى (په‌که‌که) ده‌ک��ات له‌کاتیێکدا ئه‌و سه‌رۆکى هه‌رێمه‌ى خۆمان کێشه‌یه‌ک له تورکیا هه‌یه به‌بێ ئه‌وه‌ى به‌و کێشه‌یه بزانێت ده‌بێت ئه‌و قسه‌یه ئاراسته‌ى س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ت��ورک��ی��ا ب��ک��ات .م��ن پێش دوو هه‌فته وێنه‌ى دوو گه‌ریالم بینى که به‌دواى سه‌یاره‌یه‌کدا راده‌کێشراون بۆ به‌رده‌م په‌یکه‌ره‌که‌ى ئه‌تاتورک ئه‌ى بۆ سه‌رۆکى
چه‌لێ له سه‌نگه‌ر دژی pkk
هه‌رێم له‌وکاته‌دا ناڵێت جه‌نابى تورکه‌کان ب��ۆ وا ل �ه ک���ورده‌ک���ان ده‌ک����ه‌ن ت�ه‌رم�ه‌ک��ان راده‌کێشن ئه‌ى باشه بۆ ئهمه ناڵێى ،به‌اڵم کاتێک (په‌که‌که) ده‌ستى خۆى ده‌وه‌شێنێت سه‌رزه‌نشتیان ده‌که‌یت عه‌زیز ،هه‌روه‌ها وتى: «مه‌سیجى خراپ له پشتى ئهمه ده‌بینمه‌وه مه‌ترسیه‌کى زۆر گه‌وره هه‌یه له پشتى ئه‌و قسه‌یه‌‌ى سه‌رۆکى ههرێمهوه وه رێکه‌وتنێکى زۆر گه‌وره له‌نێوان تورکیا و سه‌رکردایه‌تى سیاسى ک��وردى و سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌یه. هێماى بۆ ئ �ه‌وه‌ش ک��رد :ک��ارى هه‌رێم نیه که ئیدانه‌ى ئ�ه‌و هێرشانه بکات ،چونکه له خاکى هه‌رێم رویان نه‌داوه ،به‌ڵکو خاکى تورکیایه که کارى ئه‌و نیه ته‌داخولى بکات له کاتێکدا که پێنج هاواڵتى له‌خاکى هه‌رێم به‌ده‌ستى فرۆکه‌کانى تورکیا کوژران زۆر به نه‌مه‌تێکى هێمن ئیدانه‌ى ئه‌و کاره‌ى کرد. دۆزار حه‌مۆ ،وته‌بێژى چاپه‌مه‌نى هێزه‌کانى پاراستنى گ�ه‌ل ،ئاماژه ب چاالکیه‌کایان ده‌ک��ات و به (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د)81( : سه‌ربازى تورک کوژراوه ،هه‌روه‌ها به ده‌یان
ب��ری��ن��داری��ان ه �هی �ه )21( .چ �ه‌ک ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراوه له‌گه‌ڵ یه‌ک جیهازى بێته‌ل، حه‌وت گه‌ریالى ئێمه شه‌هید بوون. هه‌روه‌ها ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد :ئه‌وانه‌ى ده‌ڵ��ێ��ن ک�ه په‌که‌که ب �ه‌م چاالکیه ره‌وش��ى ئاشتى له‌باربردوه وانیه ئهوه ئه‌ردۆغان بوو دواى هه‌ڵبژاردنه‌کان ئه‌و بارودۆخه‌ى تێکدا و ده‌ستى کرد به گۆشه‌گیرکردنى رێبه‌رى ئێمه ،ئهوه راگه‌یاندنى درۆى سوپاى تورکیایه که ده‌ڵێن (په‌که‌که) ئاشتى له‌ناو بردوه .ئهوه ئه‌ردۆغانه ده‌یه‌وێت کۆمه‌ڵکوژى بکات و کلتورى کورد له‌ناو به‌رێت ئهوه بێجگه له‌وه‌ى ج��واڵن�ه‌وه‌ى ئێمه چه‌ندین ج��اره ئاگربه‌ستى یه‌کالیه‌نه‌ى کردوه .رایشیگه‌یاند :ئهوه بڕیارى سوپاى تورکیه که ده‌یه‌یوێت هێرش بکات و هێزه‌کانى ئێمه‌ش ئاماده‌ى روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى هه‌موو هێرشێکین .دۆزار حه‌مۆ وتیشى: پێویسته الیهنه کوردیه‌کان له‌گه‌ڵ سیاسه‌تى فاشیستانه‌ى تورکدا نه‌بن .جێی ئاماژه‌یه ئه‌و هێرشه‌ی پارتی کرێکارانی کوردستان دوای ئهوه هات که تورکیا به‌رده‌وام هه‌رێمه‌کانی
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
7
بن چاودێری گه‌ریال بۆمباران ده‌کرد و هه‌ر لهو چوارچێوه‌یه‌شدا کۆما جڤاکێن کوردستان (که‌جه‌که) رایگه‌یاند که ئ�ه‌و چاالکییه‌ی (چه‌ڵی) له وه‌اڵم��ی ئه‌و بۆمبارانه‌دا بووه ،که ئه‌ندامێکی کۆنسه‌ی (که‌جه‌که) رۆسته‌م جوودی و دوو ئ �ه‌ن��دام��ى ک��ۆن��س �هى س �ه‌رب��ازى (ه��ه‌پ��ه‌گ��ه) «چ��ی��چ �ه‌ک ک��چ��ی» و «ع�ه‌ل��ى شێر ک��ۆچ��گ��ری» ب�ه گشتی حه‌وت گریال له ()10ی مانگ گیانیان ب �ه‌خ��ت ک����ردووه و ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن�ه‌ک�ه‌ش به ن��اوی یه‌کێک له شه‌هیده‌کان به «ئۆپه‌راسیۆنی شۆڕشگێڕی شه‌هید چیچه‌ک» به‌ناو کراوه.
ئه‌ندامێکی کوردیناسیۆنی (پژاک) :مالکی باش ده‌زانێت هیچ ده‌وڵه‌تێک ناتوانێت قه‌ندیل بگرێت ئاماده‌کار محه‌مه‌د ئه‌مینى
له وتووێژێکدا له گه‌ڵ ئاژانسی هه‌واڵی فورات ئه‌میر که‌ریمی ئه‌ندامی کوردیناسیۆنی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) سه‌باره‌ت به ئاگربه‌ستی نێوان پارته‌که‌یان و کۆماری ئیسالمی هه‌ندێک زانیاری گرنگی خسته روو .ئاماژه‌ی به ئه‌وه‌دا که دوای ئه‌و شه‌ڕانه ئه‌وان سه‌رکه‌وتن و ده‌ستکه‌وتی گه‌وره‌یان به‌ده‌ست هێناوه و هه‌موو که‌سێکیش ئه‌و راستیه‌ی بۆ ده‌رکه‌وت که ناتوانێت به شه‌ڕ شکست به په‌ژاک بهێنێت ،له گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا رایگه‌یاند که په‌ژاک خوازیاری ئهوهیه قۆناغی ئاگربه‌ست وه‌رسوڕێته قۆناغی دانوسان و دیالۆگ. له به‌شێک له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا که‌ریمی تیشکی خسته سه‌ر لێدوانه‌کانی ئه‌م دواییه نوری مالیکی ،سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق سه‌باره‌ت به پێکهێنانی لیژنه‌یه‌کی هاوبه‌ش له نێوان عێراق و ئێران بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی پ����ه‌ژاک و ن��اردن��ی ه��ێ��ز ب��ۆ ق�ه‌ن��دی��ل بۆ ده‌ک��ردن��ی په‌که‌که و ب��ڕی��اری داگرتنی ئ��ااڵی کوردستان له ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان، و ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی پ���ارت���ی ژی���ان���ی ئ����ازادی کوردستانی لهو باره‌یه‌وه ئاشکرای کرد و باسی لهوه کرد که مالیکی نه‌ک وه‌ک س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی ع��ێ��راق به‌ڵکو وه‌ک��و نوێنه‌ری کۆماری ئیسالمی ده‌جوڵێته‌وه س �هب��اره‌ت ب �ه ه��ۆک��اره‌ک��ان��ی راگه‌یاندنی ئ��اگ��رب�ه‌س��ت ل �ه الی���ه‌ن پ���ه‌ژاک���هوه ،ئه‌میر
که‌ریمی رایگه‌یاند« :ل �ه س �ه‌ر بنه‌مای ئ���ه‌وه‌ی ک�ه ئێمه ده‌ستپێشخه‌ری خۆمان به‌کارهێنا بۆ ئه‌وه‌ی رێگایه‌ک بدۆزینه‌وه بۆ چاره‌سه‌رکردنی پرسی ک��ورد له ئێران به رێگایه‌کی دیمۆکراتیک و ئاشتیانه، ئێمه ئه‌و ئاگربه‌سته‌مان راگه‌یاند .بۆ ئه‌و مهبهسته هه‌ندێک پارت و الیه‌نی سیاسی داواکاریه‌کی لهو شێوه‌یه‌یان خسته به‌رده‌می ئێمه و بوون به نێوبژیوان ،له سه‌ر بنه‌مای داواک����اری و ب��ان��گ�ه‌وازی ئ �ه‌و الیه‌نانه‌ش ئێمه ئاگربه‌ستمان راگه‌یاند .بۆئه‌وه‌ی ئه‌و ئاگربه‌سته به ئه‌نجام بگات زۆر الی�ه‌ن و که‌سایه‌تی کوردی که‌وتنه هه‌وڵدان». ئه‌و راستیه بۆ هه‌موو که‌س سه‌لمێندرا که ئێران ناتوانێت به رێگای ش �ه‌ڕ ،پ�ه‌ژاک ته‌سلیم بکات که‌ریمی باسی لهوه کرد که هه‌مووکه‌س به چاوی خۆی بینی که ئێران ناتوانێت به رێگای شه‌ڕ پ �ه‌ژاک بن بخات و جیهان ئ�ه‌وه‌ی دی که که‌س ناتوانێت له شه‌ڕدا ب�ه س �ه‌ر ئێمه سه‌ربکه‌وێت و ب �ه‌م شێوه‌یه دووا« :هه‌ر له به‌ر ئه‌وه‌ش پێویست بوو که قۆناغێکی نوێ ده‌س��ت پێ بکات ،چۆن بۆ هه‌موو الیه‌ک ده‌رکه‌وت که ناتوانن به ڕێگای شه‌ڕ به سه‌ر په‌ژاکدا سه‌ربکه‌ون. له هه‌مان کاتدا به خۆڕاگری ئێمه ئاشکرا بوو که ئێران له توانایدا نیه ئێمه تێک بشکێنێت و ک�ه‌س ناتوانێت هێزی نوێی کورده‌کانی رۆژه�ه‌اڵت��ی کوردستان واته په‌ژاک ،له ناوبه‌رێت. ئه‌میر که‌ریمی هێمای بۆ ئه‌وه‌ش کرد که له‌م پێناوه‌دا ده‌بوایه زمانی حکومه‌تیان له بابه‌تی پرسی کورددا بگۆڕیایه و به‌و شێوه‌یه دووا « :ده‌بوایه ئێمه ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ریه‌مان به‌کار بێنایه ،له به‌ر ئ�ه‌وه‌ی ئێمه خۆمان خاوه‌نی ئه‌و پرسه‌ین ،ئێمه خاوه‌نی کێشه‌که‌ین و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌س پێویسته گه‌لی کورد
بۆ خۆی رێگا و درگ��ای چاره‌سه‌ریه‌کی دیمۆکراتیک ئاوه‌اڵ بکات». ده‌مانهه‌وێت ئاگربه‌ست وه‌رسوڕێته دانوسان سه‌باره‌ت به راگه‌یاندن و الیه‌نانه‌ی که باس لهوه ده‌که‌ن که په‌ژاک و ئێران دانیشتنی راسته‌وخۆیان ئه‌نجام داوه که‌ریمی وتی« :له راستیدا چاوپێکه‌وتنی راسته‌وخۆ له نێوان ئێمه و ئێراندا ساز نه‌بوه و وه‌ک ئاماژه‌م پێدا ئه‌و ئاگربه‌سته له دوای پێشنیاری هه‌ندێک الیه‌نی دۆست و حزب و که‌سایه‌تی پێشنیار کرا و ئێمه‌ش به خواست و ئیراده‌ی خۆمان ئه‌و ئاگربه‌سته‌مان راگه‌یاند و ئه‌و قۆناغه ب���ه‌م ش��ێ��وازه ه��ات �ه ئ����اراوه و ه �ه‌ت��ا ئێستا نه‌چوه‌ته قۆناغی دانیشتن و دانوسانی راسته‌وخۆ ،قۆناغی دانوسان کاتێک ساز ده‌بێت که الیه‌نی به‌رامبه‌ریش به دوای چ��اره‌س �ه‌ری دیمۆکراتیک و ئاشتیانه‌وه بێت و ئێمه ه��ی��واداری��ن ق��ۆن��اغ��ی ئێستا بگاته ئه‌و ئاسته ،به‌اڵم تائێستا کۆبونهوه و وتووێژی راسته‌وخۆمان ئه‌نجام نه‌داوه و هه‌لومه‌رجێکی لهو جۆره‌ش نه‌ره‌خساوه». ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�هی کوردیناسیۆنی پ �ه‌ژاک تیشکی خسته سه‌ر ئه‌و پرۆپاگه‌ندانه‌ی که له الیه‌ن هێزه سیخۆری و سه‌ربازیه‌کانی وه‌ک سوپای پاسدارانه‌وه ده‌کرێن و وتی: «ئامانج ئ�ه‌وه‌ی�ه که سه‌رنه‌که‌وتنه‌کانی خ��ۆی��ان ب��ش��ارن �هوه و ه���ه‌ر ل���ه‌و پ��ێ��ن��اوه‌ش��دا م��ی��دی��اک��ان��ی خ���ۆی���ان ب���ه‌ک���اردێ���ن���ن بۆ باڵوکردنه‌وه‌ی ئه‌و شتانه‌ی دورن له راستی. ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی گرینگه ئ�ه‌وه‌ی�ه که گه‌لی رۆژهه‌اڵتی کوردستان رۆژانه له نزیکه‌وه سه‌رکه‌وتن و رۆحی به‌رخۆدانی ئێمه و بن که‌وتن و شکستی ئێرانیان به‌چاوی خۆیان بینی. ئه‌میر که‌ریمی س �هب��اره‌ت ب�ه هه‌ڵوێستی نوری مالیکی رایگه‌یاند « :له ئێستادا چه‌ند کێشه‌یه‌کی گه‌وره له عێراقدا هه‌یه،
هـــه‌واڵــی کوردستانی چاالکێکی ئایینی سه‌رده‌شت سزادرا
په‌ژاک :با هه‌ڵوێست له‌سه‌ر بنه‌ماى راستى بێت
به‌تایبه‌تی پرسی ئه‌و ناوچانه‌ی تا ئێستا نه‌گه‌ڕێنراونه‌ته‌وه بۆ سه‌ر هه‌رێمی کوردستان له ئارادایه ،له‌م چوارچێوه‌شدا هه‌ڵسوکه‌وتی س����ه‌رۆک وه‌زی���ران���ی ع��ێ��راق ئ��اش��ک��ران، ده‌یهه‌وێت ج��واڵن�هوه و هێزی ک��وردان لهو ناوچانه‌دا تێکبشکێنێت و پێگه‌ی کوردان الواز بکات .له راستیدا ئ �ه‌وان خۆیان بۆ ئ �هوه ئ��ام��اده ک��ردب��وو که ئێمه له قه‌ندیل شکست بێنین و به گشتی پێگه‌ی کورد له عێراقدا الواز بکه‌ن .ب �ه‌اڵم بۆچی له ئێستادا له کێشه‌ی ئێمه له گه‌ڵ تورکیا و ئێران ،ئێمه تۆمه‌تبار ده‌کات؟ هه‌موو که‌س ده‌زانێت هه‌تا ئێستا بۆیه‌ک جاریش ئێمه له خاکی باشوری کوردستانهوه هێرشمان ن �ه‌ک��ردوه‌ت �ه س �ه‌ر ئ��ێ��ران ،ته‌نیا دام����ه‌زراوه سیاسی و په‌روه‌رده‌ییه‌کانی ئێمه له ناو خ��اک��ی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان��ن ،پێشتریش به ده‌یان جار ئێمه ئه‌وه‌مان راگه‌یاندوه .با که‌سێک بێت و بڵێت ئێوه له فاڵنه رۆژدا له خاکی باشوره‌وه هێرشتان کردوه‌ته سه‌ر ئێران .به‌اڵم دۆخه‌که به ته‌واوه‌تی جیاوازه. هه‌تا ئێستا له هیچ شوێنێکی جیهان رووی ن���ه‌داوه ک�ه س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی واڵتێک هێرش و په‌الماری واڵتێکی دیکه بۆ سه‌ر خاکی واڵته‌که‌ی به ره‌وا بزانێت و پاساوی بۆ بێنێته‌وه .مالیکی به زمانی ئێران قسه ده‌ک��ات ،ن �ه‌ک به زمانی واڵتێک که خاکه‌که‌ی ده‌ستدرێژی کرابێته سه‌ر .لێره‌دا ئاشکرایه که کێشه‌ی مالیکی شتێکی دیکه‌یه .روون بوه‌وه که مالیکی به‌نیازه له به‌رامبه‌ر کورده‌کان هێز کۆبکاته‌وه ،چۆن؟ به پاڵپشتی ئێران و تورکیا .به تایبه‌تی به پاڵپشتی ئێران .ئه‌گه‌ر مالیکی سه‌رۆک وه‌زی����ری ع��ێ��راق�ه ده‌ب��ێ��ت وه‌ک س��ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی عێراق قسه بکات ن�ه‌ک وه‌کو نوێنه‌ری کۆماری ئیسالمی ئێران. ئ�ه‌وه‌ش��ی وت« :ت��ا ئ �ه‌و کاته‌ی ئێران له
n
فۆتۆ :فرات
ئه‌میر که‌ریمی
عێراق ب��ااڵده‌س��ت بێت ،عێراق ئاسایش و خاکی عێراق و ده‌ستێوه‌ردانی ئێران له ناو ئۆقره‌یی به خۆیه‌وه نابینێت .مالیکیش ئهوه کاروباری ناوخۆیی عێراق هه‌یه ،مالیکی ده‌زانێت ،به‌اڵم ئه‌و ئێمه تاوانبار ده‌کات و ب �ه چ ش��ێ��وازێ��ک ده‌ی��ه �ه‌وێ��ت رووب����ه‌ڕوی ده‌ڵێت له به‌ر ئه‌وه‌ی ئێوه له قه‌ندیلن ئێران ئهوانه ببێتهوه؟ ئه‌گه‌ر مالیکی سه‌رۆک هێرش ده‌کات .منیش ئه‌و پرسیاره‌ی لێده‌که‌م وه‌زی��ران��ی عێراق بێت ده‌بێت کێشه‌ی ئه‌و ئه‌ی ئهوه ئێران نیه که له حاجی ئومه‌ران هه‌ڵسوکه‌وته‌کانی ئێران و سوپای قودس و پێنجوێن و خانه‌قینه‌وه سنوری به‌زاندوه؟ بێت .ئه‌گینا مالیکی باش ده‌زانێت هه‌تا بۆچی ئاوی ئه‌ڵوه‌نیان وشک کردوه؟ مه‌گه‌ر رۆژگ�����اری ئ��ه‌م��ڕۆش ه��ی��چ ده‌وڵ �ه‌ت��ێ��ک ئه‌وه‌ش له‌به‌ر په‌ژاکه؟ په‌ژاک لهو ناوچانه و حکومه‌تێک نهیتوانیوه ده‌س��ت به‌سه‌ر نیه! ئه‌و هه‌موو کرده‌وه تیرۆریستیانه‌ی ناو هه‌رێمه‌کانی قه‌ندیلدا بگرێت».
هێرشه‌کانى تورکیا ته‌نیا به‌هێزکردنى په‌که‌ک ه بووه
راپۆرته هه‌واڵ
ئاماده‌کار چه‌تر -ئاژانسه‌کان
به گوێره‌ی هه‌واڵنێری موکریان ،سۆران عه‌لیپور، خه‌ڵکی شاری سه‌رده‌شت که نزیکه‌ی ()10مانگه له گرتووخانه دایه ،له الیه‌ن لقی ()28ی دادگای ئینقالبی تارانه‌وه به تاوانی هاوکاری کردن له‌گه‌ڵ جواڵنه‌وه‌ئاییه‌کان به شه‌ش ساڵ زیندان سزادرا. ن��اوب��راو ئێستا له زیندانی «ره‌ج��ای��ی شه‌هری که‌ره‌ج» ماوه‌ی سزاکه‌ى تێده‌په‌ڕێنێت. هه‌روه‌ها شه‌ش که‌س له چاالکانی ئایینی ئه‌هلی سوننه‌ت به ناوه‌کانی(محه‌ممه‌د به‌رائی ،حوسێن جه‌وادی ،عوسمان ئه‌حسه‌نی ،عه‌بدواڵ خوسره‌وزاده، هێمن مه‌حمود ته‌ختی و حسام محه‌ممه‌دی) که له دادگای ئینقالبی تاران و له الیه‌ن قازی موقیسه‌وه سه‌رجه‌م به ( )38ساڵ زیندان سزادراون، به پێی وته‌ی کاربه‌ده‌ستانی زیندانی «ره‌جایی شه‌هر» ،گواستنه‌وه‌ی ئه‌و گیراوانه بۆ گرتووخانه‌ی شاری ئورمیه چوار مانگ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌رێ کراوه، ب �ه‌اڵم ئاسایشی وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعات رێگه بهوه نه‌داوه.
پ��ارت��ى ژی��ان��ى ئ�����ازادى ک��وردس��ت��ان (پ�����ه‌ژاک) ل ه به‌یاننامه‌یه‌کدا وێراى ده‌ربڕینى خه‌مگینى رایده‌گه‌یێنێ له رۆژان��ى راب���ردوودا له ئه‌نجامى ھێرشێکى دڕندانه‌ى ف��ڕۆک�ه‌ک��ان��ى ئ �ه‌رت �ه‌ش��ى ت��ورک��ی��ا ب��ۆس �ه‌ر ھه‌رێ��م�ه‌ک��ان��ى خواکورک و خنێره ،ھه‌ڤااڵن «رۆسته‌م جودی» ئه‌ندامى کۆنسه‌ى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى کۆما جڤاکێن ک��وردس��ت��ان و ئه‌ندامانى کۆنسه‌ى سه‌ربازى ھه‌په‌گه «چیچه‌ک کچی» و «عه‌لى شێر کۆچگری» و چوار ھه‌ڤاڵى دیکه ،شه‌ھید بوون .په‌ژاک رایده‌گه‌یێنێ «شه‌ھید بوونى ئه‌م ھه‌ڤااڵنه ھه‌م دڕندایه‌تى ده‌وڵه‌تى تورک و ھه‌میش ئاستى تێکۆشانى گه‌لى کورد له به‌رامبه‌ر داگیرکاران نیشان ده‌دات .له به‌رامبه‌ر به‌ھایه‌کى وه‌ھادا ھه‌ڵوێستى ھێزه کوردستانییه‌کان به تایبه‌ت کاربه‌ده‌ستانى حکومه‌تى ھه‌رێمى کوردستان پێویسته له سه‌ر بنه‌ماى پێداگرى له‌سه‌ر راستیه‌کان بێت. بێ گومان ھه‌ر ھه‌ڵوێستیک که ره‌وای��ى به ھێرشى داگیرکاران بۆ سه‌ر گه‌لى کورد بکات ،خزمه‌ت به یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى و به‌رژه‌وه‌ندى باشوورى کوردستان ناکات».
رۆژنامه‌یه‌کی ئاڵمانی رایگه‌یاند حکومه‌تی پارتی داد و گه‌شه‌پێدان، کورده‌کانی به سه‌ر کوردی باش و خراپ دا دابه‌ش کردو ه و به‌رده‌وام ه له سه‌ر هه‌وڵه‌کانی بۆ تێکشکاندنی بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رستی کورد. رۆژنامه‌ی ()Süddeutsche Zeitung ئ��ام��اژه‌ی ب �ه چاوپێکه‌وتنه نهێنیه‌کانی نێوان په‌که‌که و ده‌وڵه‌تی تورکیا کردوه و نووسیویه‌تی «رۆژی چ��وارش�ه‌م��م�ه س �ه‌ر ل �ه‌ن��وێ هێرشه‌کان ده‌ستیان پێکردوه .پارتی ئاکه‌په که به گوێره‌ی ده‌س���ه‌اڵت���داران���ی پێشوو ل �ه س���ه‌ره‌ت���ادا هه‌ندێک هه‌نگاوی چاکسازی به‌رز کردبۆوه ،به‌اڵم دیسان وه‌ک حزبه‌کانی پێشوو هه‌ڵسوکه‌وتی کرده‌وه». رۆژنامه‌ى ناوبراو ئاماژه به‌وشده‌کات که «ئاکه‌په کورده‌کانی به س�ه‌ر ک��وردی ب��اش (محافزه‌کار و میانه‌ڕه‌و) و خراپ (چه‌پ و نه‌ته‌وه‌په‌رست)دا دابه‌ش کردوه و ده‌یه‌وێ بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رستی ک���ورد تێک بشکێنێ ،ب���ه‌اڵم ئ�ه‌م�ه هه‌وڵێکی بێهوده‌یه» ه����ه‌روه‌ه����ا رۆژن����ام����هی (Frankfurter )Allgemeine Zeitungی�����ش س �هب��اره‌ت به ش �ه‌ڕ و پێکدادانه‌کانی ب��اک��وری کوردستان و سیاسه‌ته‌کانی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا نووسیویه‌تى
«ئ �ه‌گ �ه‌ر چ��ی ل �ه ب���واری زم���ان و فه‌رهه‌نگدا هه‌ندێک ئ���ازادی ره‌خ��س��ێ��ن��راوه ،ب �ه‌اڵم س �ه‌رۆک وه‌زیر ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان زۆر لهو چاره‌سه‌رییه دووره ک �ه ک��ورده‌ک��ان ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت» .ج�ه‌خ��ت له هێرشه‌کانده‌کاته‌وه که «ئه‌م له‌شکرکێشیه ،وه‌ک سه‌رجه‌م ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی پێشوو سودێکی ئه‌وتۆی نابێت .تورکیا پێویسته ده‌ستورێکی نوێ دابڕیژێ و ته‌نیا له رێگه‌ی داننان به مافی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دیموکراتى بۆ کورده‌کان ئه‌م کێشه‌یه چاره‌سه‌ر ده‌بێت». رۆژنامه‌ی ()Leipziger Volkszeitung یش ،پێی وایه “هێرشه‌کانی تورکیا هه‌تا رۆژی ئ �ه‌م��ڕۆ ت�ه‌ن��ی��ا ب�هره�ه‌م��ێ��ک��ی��ان ه���هب���ووه ،ئ�ه‌وی��ش به‌هێزکردنی پارتی کرێکارانی کوردستان بووه. ئهوه بۆ سی ساڵ ده‌چێ بێهوده پێداگری له سه‌ر
گۆڕینی سیاسه‌ته‌کانی تورکیا ده‌کا .ئه‌وه‌ی لهو قۆناغه‌دا ده‌رده‌که‌وێ ،گرنگی و پێگه‌ی کورده له ناوچه‌که‌دا». رۆژن����ام����هی����ه‌ک����ی ت�����رى ئ���اڵ���م���ان���ی ب����ه ن����اوی ( )Augsburger Allgemeineله سه‌ر هه‌مان بابه‌ت ئه‌وه‌باڵوده‌کاته‌وه «چاره‌سه‌ری راستهقینه بۆ کورده‌کان خۆبه‌ڕێوبه‌رى دیموکراتییه. ک��ورده‌ک��ان��ی ع��ێ��راق ،پ��اش رووخ��ان��ی حکومه‌تی سه‌دام حوسێن ئه‌م داخوازیه‌یان دایه قبوڵ کردن. له تورکیاش ده‌ک��رێ له ئه‌نجامی ریفۆرمێکی ده‌ستوریدا ،ئه‌م خۆبه‌ڕێوبه‌رى دیموکراتییه به‌دی ب��ێ��ت .ح��ک��وم�ه‌ت��ی ئ���ه‌ردۆغ���ان پێویسته واڵم��ی داخ����وازی ک���ورده‌ک���ان ب��دات��هوه و س��ن��ورێ��ک بۆ ن �ه‌ت �ه‌وه‌پ �ه‌رس��ت��ان��ی ت���ورک داب��ن��ێ .ه���ه‌وڵ���دان بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان له رێگه‌ی سه‌ربازییه‌وه، زیاتر و زیاتر ئه‌و واڵته له ئاشتی دوور ده‌خاته‌وه».
کوردستانی
چاودێرێکی سیاسی :بۆچی سه‌رۆکی هه‌رێم کرده‌وه‌کانی تورکه‌کان ئیـــ
دواى ئه‌وه‌ى ئێواره‌ى ()19ى مانگ فڕۆکه ساڵی دووه‌م ژماره 78 جه‌نگیه‌کانى ت��ورک��ی��ا ه��ێ��رش��ى ه�ه‌وای��ی��ان دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه ک��رده س�ه‌ر باره‌گاکانى پارتى کرێکارانى کوردستان ،گه‌ریالکانى په‌که‌که‌ش هه‌مان شه‌و له‌ناوچه‌ى چه‌لێ ى باکورى کوردستان چاالکى وه‌اڵمدانه‌وه‌یان ده‌ست پێکردوو پتر له ()100سه‌رباز و پۆلیسى تورکیایان کوشت ئاماده‌کار و ب��ارى نائاسایى ل�ه تورکیا راگ�هی�ه‌ن��را و کارزان تاریق س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى ئ�ه‌و واڵت �ه گه‌شته‌که‌ى بۆ کازاخستان هه‌ڵوه‌شانده‌وه و ئه‌نجومه‌نى له دواى هێرش و پێکدادانه‌کانى ئاسایشى نه‌ته‌وه‌ى تورک کۆبونهوه. نێوان هێزه‌کانى په‌که‌که و جه‌بار یاوه‌ر ،ئه‌میندارى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه تورکیا ،تورکیا هه‌ڕه‌شه‌ى و وته‌بێژى هێزه‌کانى هه‌رێم ،ئاماژه به ئهوه هێرش کردن ده‌کات بۆ خاکى هه‌رێم و په‌که‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت ده‌کات :ئێمه به پێى ئه‌و سه‌رچاوه سه‌ربازیانه‌ى خۆمان که هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌ى کوردستان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک له و پۆلیسى پ��اس �ه‌وان��ى س �ه‌رس��ن��ور زان��ی��ارى ئاماده‌باشیدان بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ى س��ن��ورب�ه‌زان��دن��م��ان ب��هب��ه‌ردوام��ى پ��ێ��ده‌گ��ات، ئه‌و هێرشانه ،چاودێرێکى سیاسیش رایده‌گه‌ێنێت په‌که‌که له دوو رۆژى راب���ردودا هیچ کرده‌وه‌یه‌کى ئه‌و هێزه بێده‌نگه نیه و ده‌توانێت سه‌ربازى له خاکى هه‌رێمدا ئه‌نجام ن�ه‌داوه، گۆڕانکاریه‌کى زۆر گه‌ور ه دروست ئه‌و کردانه‌ش که رویانداوه له خاکى تورکیا بکات له ناوچه‌که‌دا. بوون له ناوچه‌ى هه‌کارى .جه‌بار ،وتیشى:
6
دوێ��ن��ش ک �ه ده‌ن���گ���ۆى ئ���هوه ه �هب��وو هێزى تورکیا سنورى به‌زاندووه ،پاش لێکۆڵینه‌وه‌ى ئێمه له‌الیه‌ن سه‌رچاوه‌کانى خۆمانه‌وه هیچ هێزێک ن�ه‌ه��ات��ووه ،ئ�ه‌وه‌ش��ى روی���داوه له‌ناو خاکى تورکیادا بوه ،ته‌نها تۆپباران له‌گه‌ڵ بۆردومانى فڕۆکه هه‌بووه ،به‌ده‌ر لهوه هیچ هێزێکى پ��ی��اده ن �هب��ووه .جه‌ختیشیکرده‌وه: ت��ۆپ��ب��اران�ه‌ک��ان��ی��ش ل �ه ( )2007ت��ا ئێستا ب �ه‌رده‌وام �ه و ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌و تۆپبارانانه‌ش ئێمه‌ش هه‌موو دامو ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کانى نێوده‌وڵه‌تی و حکومه‌تى فیدراڵى عێراقمان ئاگادارکردوه‌ته‌وه. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند :ئێمه له‌م کاته تایبه‌ته‌دا ئ �ه‌و ج���ۆره ش �ه‌ڕان �ه ب �ه نه‌گونجاو ده‌زان��ی��ن له‌به‌رئه‌وه‌ى هه‌وڵێکى ج��دى و گ �هوره هه‌یه له‌الیه‌ن هه‌رێمى کوردستانهوه له سه‌ر هه‌موو ئاسته‌کاندا چ له‌گه‌ڵ ئه‌و واڵتانه‌دا و چ له‌گه‌ڵ ئه‌ندام په‌رله‌مانانى کورد لهو واڵتانه‌دا و یان حزبه سیاسیه‌کانى کوردیش لهو واڵتانه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و کێشانه به شێوازێکى ئاشتیانه به گفتوگۆ چاره‌سه‌ر بکرێت .وته‌بێژى هێزه‌کانى
پێشمه‌رگه ئه‌وه‌شى خسته روو :لهو بڕوایه داین ئه‌و کێشه‌یه به هیچ شێوه‌یه‌ک به‌شه‌ڕ چاره‌سه‌ر ناکرێت ،به‌ڵکو ئه‌م کێشه‌یه ده‌بێت له کۆتاییدا به ئاشتیانه چاره‌سه‌ر بکرێت. حکومه‌تى هه‌رێم هه‌ڵوێستى ئهوه بووه ئه‌م کێشه‌یه نه به تفه‌نگه‌کانى (په‌که‌که) نه به تۆپباران و بۆردومانى حکومه‌تى تورکیا چاره‌سه‌ر ناکرێت. دواى چ��االک��ى گ �ه‌ری�لاک��ان��ى (پ�ه‌ک�ه‌ک��ه) نێچیرڤان ب��ارزان��ى جێگرى سه‌رۆکى پارتى دیموکراتى ک��وردس��ت��ان ده‌گ��ات �ه تورکیا و له‌گه‌ڵ سه‌رانى ئه‌م واڵت �ه‌دا کۆده‌بێته‌وه و راش��ى ده‌گه‌یه‌نێت که ئ �ه‌وان ئ��ام��اده‌ى هه‌ر هاوکاریه‌کن ،وتیشى که ئه‌و به نوێنه‌رایه‌تى سه‌رۆکى هه‌رێم گه‌یشتوه‌ته تورکیا. عه‌زیز ره‌ئوف ،چاودێرى سیاسى ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که ئه‌و ره‌وشه له ئه‌نجامى یه‌کتر قبوڵنه‌کردنه‌ده‌یه که له تورکیادا روده‌دات، ئ���ه‌وه‌ى ئ��اگ��ادار بین (پ�ه‌ک�ه‌ک��ه) زۆر جار ئاگربه‌ستیان راگه‌یاندوه و په‌یامیان داوه به تورکیا و زۆرجار داوایانکرد که ئه‌و کێشه‌یه
به شێوه‌یه‌کى ئاشتى چاره‌سه‌ر بکرێت .ئه‌و چاودێره وتیشى :من ده‌توانم شایه‌تى ئهوه بده‌م که (په‌که‌که) له‌وه‌تى دروست بووه په‌یامى داوه ب�ه تورکیا ل���ه‌وه‌ى ک�ه ئ �ه‌و کێشانه‌ى خۆى به ئاشتى چاره‌سه‌ر بکات .پێشیوایه که هیچ هێز و حکومه‌ت و کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک نیه بتوانێت به شه‌ڕکێشه‌کانى خۆى چاره‌سه‌ر ب��ک��ات .ن��اوب��راو ،جه‌ختیشیکرده‌وه «ئهمه ده‌ستى شۆڤێنى تورکیه بۆ تێکشکانى ئه‌و به‌ها و مه‌سه‌له کوردیانه‌ى که له باکورى ک��وردس��ت��ان ه �هی �ه» ک �ه ئ���هوه ک��اری��گ�ه‌رى زۆر سلبى دروس��ت ده‌ک��ات و ئ �هوه دروس��ت ده‌ک��ات که (په‌که‌که) ئ �ه‌و هێزه بێده‌نگه نیه ،ده‌توانێت گۆڕانکاریه‌کى زۆر گه‌وره دروست بکات له ناوچه‌که‌دا .ئه‌وه‌شى وت: (پ �ه‌ک �ه‌ک��ه) هێزێکه ک �ه ل �ه ناوچه‌یه‌کى دی��ارى ک��راو له‌ناو شاخه‌کاندا ده‌ژى ،به‌اڵم له‌ناو شاره‌کانیشدا ده‌ستێکى فراوانییه‌‌وه که له هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستاندا ده‌توانێت جوڵه‌ى گ �هوره دروس��ت بکات .ئ �ه‌وه‌ش که رووده‌دات «په‌یوه‌ندى به‌و لێشاوه گه‌وره‌یه‌وه
n
عه‌بدواڵ گویل پێش هێرشه‌که‌ی چ
عه‌بدواڵ ده‌میرباش :به‌هۆی زوڵمی ده‌وڵه‌ته‌وه کوڕی من ئێستا گه‌ریالیه دیدار
سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی ــ ئامه‌د
عه‌بدواڵ ده‌میرباش ،سه‌رۆکی شاره‌وانی ناوچه‌ی سوری ئامه‌د باسی به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ده‌کا که‌بڕیاره له شاری هه‌ولێربکرێت ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که به‌هۆی خه‌باتی سیاسییهوه دادگای ده‌وڵه‌تی تورک ( )232ساڵ زێندانی به‌سه‌رمدا سه‌پاندوه، وتیشی سیاسهتی حکومه‌تی ئاکه‌په له‌هه‌مبه‌ر کرانه‌وه به‌رامبه‌ر پرسی کورد وانییه که بۆ جیهان بانگه‌وازی ده‌کات.
چه‌تر :کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ئامه‌د به‌چ ئه‌جێندایه‌ک به‌ڕێوه‌چوو؟ ـ��ـ ل �ه‌و کۆنفرانسه نزیکه‌ی ()180 که‌س له رۆشنبیر و سیاسه‌تمه‌داران و روناکبیرو نووسه‌ران و رێکخستنی سڤیل و که‌سایه‌تی و پ��ی��اوان��ی ئایینی تیا به‌شداربوون ،هه‌روه‌ها ئه‌رمه‌نی و سریانی و ت��ورک��م��ان و ع �ه‌ره‌ب��ی کوردستانیش تێگڕای ئه‌وانمان بانگهێشت کردبوو، ئ�ه‌م�ه ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه ب��اک��وری��ی�ه‌ک��ان ب��وو، ئێمه ل �ه‌و کۆنفرانسه ئ��ام��اژه‌م��ان کرد ب�ه کۆنفرانسی کوردستانی ئ�ه‌وان�هی ل�ه‌س�ه‌ر خاکی ک��وردس��ت��ان ده‌ژی���ن ،تا ئێزیدی و عه‌له‌ویشی ب�ه‌ش��دار ب��وون، ئهمه یه‌که‌م جاره کورد به کوردستانی کۆنفرانس ئاماده بکات ،سه‌ره‌تا داوامان ک��رد پێویسته دی��ال��ۆک و پ�هی��وه‌ن��دی ل�ه سیاسهتی ک��ورد پێشبخرێ ،دوات��ر
دیموکراسی نێوان کوردان ده‌بێ گه‌ش ه بکات ،سێیه‌مین پێویسته دیموکراسی له تورکیاش پێشبکه‌وێت ناسنامه‌ی کورد بێته قبووڵ کردن ،چواره‌مین بڕیاڕماندا ل �ه م��ان��گ��ی ( )10ی��اخ��ود ( )11له ه �ه‌ول��ێ��ر ب��ۆ چ���وار ب �ه‌ش��ی ک��وردس��ت��ان کۆنفرانس سازبدرێت ،لهو کۆنفرانسه‌ی ئامه‌د داوام��ان کرد حکومه‌تی تورکیا ئ��ۆپ��ۆراس��ی��ۆن��ی ل �ه‌ش��ک��ری و سیاسی رابگرێت( ،په‌که‌که) شه‌ڕ رابگرێت. هاوکات پێویسته ده‌وڵه‌ت له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ئۆجه‌الن دیالۆگ بکات ،داوامان کرد ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی به‌ڕێز ئۆجه‌الن که الی حکومه‌تی تورکیایه راده‌ستی ئێمه‌ی ب��ک��ات ،ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری پ��رس��ی ک��ورد ئۆجه‌الن به موخاتب بزانرێت. چه‌تر :ئایا بۆ ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی له باشور رێگری بۆ دروست نابێت؟ ــ له راگه‌یاندنی تورکیا هه‌واڵێک باڵوبووه ،گوایه به‌ڕێز مه‌سعود بارزانی و مام جه‌الل ده‌ڵێن ئه‌و کۆنفرانسه ئه‌نجام نادرێت ،ئه‌و لێدوانه وانییه ،کۆنفرانس به‌تاڵ نه‌بووه‌و ده‌کرێ ،ره‌نگه که‌مێک دوابکه‌وێت ،زۆر که‌س و ده‌سه‌اڵتداران و الیه‌ن له هه‌وڵی ئه‌وه‌دان کۆنفراس ئه‌نجام ن �ه‌درێ��ت ،ل �هب �ه‌رده‌م��ی له‌مپه‌ڕ دروس��ت ده‌که‌ن. چه‌تر :له‌به‌رانبه‌ر کۆنفرانس سیاسهتی ده‌سه‌اڵتی باشور چۆن ده‌بینن؟ ــ کێ سه‌رۆکی کۆنفرانس بێت الی ئێمه گرنگ نییه ،ب �ه‌اڵم ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی گه‌لی کورد و کوردستان پارێزراوبێت، له‌دیواری ئه‌و سیاسه‌ته به‌ڕێز مه‌سعود ب��ارزان��ی و تاڵه‌بانی ه��ی��وادرای��ن زیاتر
باشتربن ،هیوادارین بۆ پرسی کوردی باکور رۆڵ��ی خۆیان بگێڕن ،ئێمه زۆر به‌گرنگی ده‌ڕوانینه سیاسهتی هه‌ردوو س�����ه‌رۆک و ه �ه‌ڵ��ی��ده‌س �ه‌ن��گ��ێ��ن��ی��ن و به‌پێویستی ده‌زانین. چه‌تر :بۆ سیاسهتی نه‌ژادپه‌رستی و شۆڤێنیه‌ت الی تورکان زه‌قی پێوه دیاره؟ ـ����ـ ده‌وڵ�����ه‌ت�����ی ت����ورک����ی س����ه‌ره‌ت����ای دامه‌زراندنی به نه‌ژادپه‌رستی بنیاتنراوه، ئ��ێ��س��ت��ا ده‌س����ه‌اڵت����داران����ی ت�����ورک له چوارچێوه‌ی موسڵماندا نه‌ته‌وه‌په‌رستی خۆیان ده‌پارێزن ،له‌به‌رئه‌وه ده‌ڵێین نه‌ته‌وه و نه‌ژادپه‌رستی تورک راست نییه ،ئه‌مڕۆ ش��ۆڕش��ی ک��ورد دژ ب��ه نه‌ژادپه‌رستی سه‌ریهه‌ڵداوه ،چونکه له بیردۆزی ئه‌وان شتێک هه‌یه یه‌ک ئااڵ ،یه‌ک زمان، یه‌ک نه‌ته‌وه یه‌ک ناسنامه و یه‌ک کلتور ،ئهوه راست نییه. چ���ه‌ت���ر :ب��ان��گ��ه��ێ��ش��ت��ی ئ��اک��ه‌پ��ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد چۆن شرۆڤه ده کرێ؟ ـ��ـ ئ���ه‌ردۆغ���ان ن��ای�ه‌وێ��ت پ��رس��ی ک��ورد چ��اره‌س �ه‌ر ببێت ،ئ �ه‌و بانگهێشتی له جیهان بۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ی کورد ده‌یکا وا نییه ،به نیازه ئه‌ردۆغان هێرشی له‌شکری بۆ باشوری کوردستان بکات، به‌نیازی جێگیرکردنی باڵه‌فڕی تورکه، ( )35س��اڵ �ه ل �ه خۆینڕشتنی ک��ورد ب �ه‌رده‌وام��ن ،ک��ورد به‌کوشتن و زیندان ت���ه‌واو نابێت ،تورکیش ت���ه‌واو نابێت، به‌کوشتنی گه‌ریال و سه‌ربازیش ته‌واو نابێت ،ئیمه ده‌خ��وازی��ن نه‌گه‌ریال و نه سه‌ربازی تورک بکوژرێن ،بۆ کۆتایی هاتن به‌و ره‌وشه ئهمه چاره‌سه‌ر نییه. چ �ه‌ت��ر :تێڕوانینی پ��ارت �ه چه‌په‌کانی
n
سه‌رۆکی شاره‌وانی ناوچه‌ی سوری ئامه‌د
تورکیا بۆ دۆزی کورد چۆنه؟ ـ���ـ ب���ۆ چ����اره‌س����ه‌ری ک��ێ��ش �هی ک���ورد الیه‌نی چه‌پ و راسته‌کانی تورک ئه‌و هیوایه ناده‌ن ،پێویسته چه‌پی تورک له بیروبۆچونی که‌مالیستی دووربکه‌وێته‌وه، به‌اڵم بهداخهوه کاریگه‌ری که‌مالیستی به‌سه‌ریانه‌وه زۆره ،پارته ئیسالمیه‌کانیش له‌ژێر ئ �ه‌و ک��اری��گ�ه‌ری�ه‌دان ،هه‌رچه‌نده
که‌سایه‌تی هه‌فته عه‌دنان عوسمان:
کاتى رزگار کردنی ئۆجه‌النه
عه‌دنان عوسمان ،له وتارێکیدا ده‌نووسێت :ئایا کاتی ئهوه نه‌هاتووه ،گه‌ر دره‌نگیش نه‌بێت ،که‌مپینێکی گ�����هوره ب���ۆ ئ�����ازاد ک���ردن���ی ع���هب���دواڵ ئ��ۆج��ه‌الن به‌ڕێبخرێت؟ پێموایه ئێستا ئه‌و ساته وه‌خته‌یه ،بۆیه لێره‌دا به کورتی هه‌م له‌سه‌ر هۆکاره‌که‌و هه‌میش ل�ه‌س�ه‌ر ش��ێ��وازی که‌مپینه‌که قسه‌یه‌ک ده‌ک��ه‌م: راسته م��اوه‌ی چه‌ند ساڵێکه جۆرێک له کرانه‌وه به‌سه‌ر کێشه‌ی ک��ورددا له تورکیا رووی���داوه .ئه‌و تێڕوانینه نا ئینسانیانه‌ی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ کورد وه‌ک پێکهاته‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ده‌کرد ،جۆرێک له پاشه‌کشه‌ی کردووه. خه‌باتی سه‌ختی بێوچانی ماندونه‌ناسی ده‌یان ساڵه‌ی گه‌له‌که‌مان لهو به‌شه‌ی کوردستاندا.خۆشبه‌ختانه ئێستا زۆرینه‌ی چاالکوانه‌کانمان له‌وێ ،له زمانی س����ه‌رده‌م و ع�ه‌ق��ڵ��ی زاڵ ب �ه‌س �ه‌ر دن��ی��ای سیاسی هاوچه‌رخدا به‌ئاگان و ده‌یانه‌وێت به‌هه‌مان که‌ره‌سته داوا ره‌واو عادیالنه‌کانمان ببه‌نه پێشه‌وه.
خ �هب��ات��ی م���ه‌ده‌ن���ی ئ���ه‌م چ �ه‌ن��د س��اڵ �ه ،گوڕێکی گ���ه‌وره‌ی ب�ه س�ه‌رج�ه‌م بزوتنه‌وه‌که داوه‌و ب���ه‌رده‌وام له‌سه‌رکه‌وتنێکه‌وه بۆ سه‌رکه‌وتنێکی تری بردووه .له‌م هه‌وڵه‌شدا سه‌رکرده مێژووییه‌کان و کاریزماکان که النی که‌می ئیجماعێکی نه‌ته‌وه‌ییان به‌ده‌ستهێناوه، رۆڵێکی گ�هوره ده‌گێڕن له‌بردنه پێشه‌وه‌و به ئاکام گه‌یاندنی ئه‌و خه‌باته .له‌م نێوه‌نده‌دا ئۆجه‌الن ده‌توانێت رۆڵێکی گه‌وره بگێڕێت وه‌ک سه‌رکرده‌یه‌ک که خ��اوه‌ن جێگاورێگای تایبه‌ته، ت�����ا ئ���اس���ت���ێ���ک���ی زۆری�������ش رێ��ن��م��ای��ی�ه‌ک��ان��ی ل��ه ه �ه‌م��وو الیه‌که‌وه به‌هه‌ند وه‌رده‌گیرێت. سااڵنی دوورودرێژی زیندانیه ناڕه‌واکه‌شی پێموایه کاریگه‌ری زۆری له‌سه‌ر داناوه بۆ بردنه پێشه‌وه‌ی خه‌باته مه‌ده‌نیه‌که به ئاراسته‌ی دۆزینه‌وه‌ی رێگا چاره‌ی ئاشتیانه بۆ سه‌رجه‌م کێشه‌کان. له راستیدا که‌س ناتوانێت کاریزمای ئۆجه‌الن و هه‌یمه‌نه‌ی به‌سه‌ر بڕیاری سیاسی ک��وردان��ی ئه‌و ب�ه‌ش�ه‌دا ف �ه‌رام��ۆش بکات ک�ه ت��ا ئێستا زۆرت��ری��ن هێڵه‌کان له‌الیه‌ن ئه‌وه‌وه ئاراسته ده‌کرێت ،سه‌رباری هه‌ر ره‌خنه‌و تێبینیه‌کمان .کاتی خۆی نه ئه‌مه‌ریکا و نه ئیسرائیلیش سه‌رباری هه‌موو هه‌وڵ و ته‌قه‌الیه‌کیان بۆ دۆزینه‌وه‌ی مه‌رجه‌عی تر له‌نێو فه‌له‌ستینیه‌کان، نه‌یانتوانی رۆڵ��ی ی�ه‌ک�لاک�ه‌ره‌وه‌ی یاسر عه‌ره‌فات فه‌رامۆش بکه‌ن و دواجار له ئیرهابیه‌کی گه‌وره‌وه که له راگه‌یاندنی ئ�ه‌و واڵت �ه ب��اس��ده‌ک��را ،ب��وو به شه‌ریکی ئاشتی و پێکه‌وه‌ژیان .ئۆجه‌النیش ده‌توانێت ئه‌و رۆڵه به‌رچاوه‌ی عه‌ره‌فات بگێڕێت و به دڵنیاییه‌وه
ئاستی قه‌بوڵکردنی ئه‌و ،زۆر له عه‌ره‌فاتیش واوه‌ترو کاریگه‌رتره .بۆیه ئازاد کردنی ئۆجه‌الن له زیندان و بوارپێدانی بۆ نواندنی کاری سیاسی له تورکیا، ده‌توانێت کاریگه‌ری گرنگی هه‌بێت به ئاراسته‌ی یه‌کخستنه‌وه‌ی خه‌باتی کوردو ئاشتی خ��وازان لهو واڵته‌و هه‌نگاونانی جدی به‌ره‌و چاره‌سه‌ری سیاسی راستهقینه .ئ �ه‌وه‌ی پێویسته بۆ ئ�ه‌م ک��اره گرنگه گه‌وره‌یه بکرێت به‌رێخستنی که‌مپینێکی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی به‌هێز و کاریگه‌ره. ده‌ب��ێ��ت ئ �ه‌م ک��اره بکرێته س �ه‌ره‌ت��ای هه‌نگاوێکی ناوچه‌یی و جیهانی ،بۆکۆتاییهێنان به مه‌ینه‌تیه‌کانی گه‌لی کورد و چه‌سپاندنی بنه‌ماکانی ده‌وڵه‌تێکی دیموکراتی له تورکیادا که دیاره زۆر به قازانجی خ��ودی تورکیا و ناوچهکه ت �ه‌واو ده‌بێت .له‌وانه‌یه که‌مپینی جه‌ماوه‌ری ملیۆنی ،هه‌رچه‌نده کارێکی باشه و ک��راوه ،به‌اڵم ئه‌و ئاکامه‌ی نه‌بێت له چاو که‌مپینێکی ب�ه‌رت�ه‌س��ک��ی ک��اری��گ �ه‌رت��ردا .بۆیه هه‌قوایه بیر له که‌مپینێک بکرێته‌وه که زۆرت��ر ل��ه‌الی��ه‌ن ده‌س��ت �هب��ژێ��ره‌ک��ان �هوه ب��ک��رێ��ت .ب�ه‌ک��ورت��ی پێویسته که‌مپینێک به‌رێبخرێت ه �ه‌م ب��ۆ ئیمزا ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ی ب�ه‌رپ��رس�ه ب��ااڵ سیاسی و حزبی و حکومی و په‌رله‌مانتاران و رۆشنبیران و وه‌رزشوانان و هونه‌رمه‌ندان و که‌سایه‌تیه سیاسیه ناوداره‌کان چ له ناوه‌وه‌ی کوردستان ،به هه‌موو به‌شه‌کانیه‌وه. ئ��ازاد کردنی ئ��ۆج�ه‌الن ،ته‌نها کارێکی ئینسانی و ویستێکی نه‌ته‌وه‌یی نییه ،به‌ڵکو هه‌نگاوێکی راسته‌قینه‌شه به ئاراسته‌ی رێگای راست و کردنه‌وه‌ی ده‌رگاکان به روویکرانه‌وه‌و ئاشتی و سه‌قامگیریدا.
فۆتۆ :سه‌اڵحه‌دین
ئیسالم ل�ه‌و تێروانینه ن �ه‌ژاد په‌رستییه دووره ،بۆیه پێویسته چه‌پ و ئیسالمیش ل �ه‌و ب��ی��ردۆزه‌ی که‌مالیستی خۆیان رزگاربکه‌ن. چه‌تر :ئامانج له فۆرمی میزوپۆتامیای ئامه‌د چی بوو که کردتان؟ ـ��ـ ئێمه ب �ه‌و ف��ۆرم�ه زۆر شادمانین، ئامانجی ئێمه له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست
ئه‌و ئازادییه رابگه‌ێنین ،دووه‌م په‌یوه‌ندی ه�ه‌رچ��وارب�ه‌ش��ی ک��وردس��ت��ان زی��ات��ر بێ ب �ه رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوه‌ڕاس��ت��ی��ش �هوه ،لهو فۆرمه یه‌ک گوتاری و گفتوگۆ له سیمیناره‌کان زۆر باش بوون ،نزیکایه‌تی گه‌ل زێده بوو ،ناساندن و بیروبۆچوون زیاتر بوو ،هیوادارین ئهمه بۆ خزمه‌تی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست کارێکی گرنگ بێت. چ��ه‌ت��ر :م �ه‌ت��رس��ی ک���وده‌ت���ا ب��ۆ س �ه‌ر دیموکراسی له ئارادنیه له دوا رۆژدا؟ ـ��ـ ئ���هوه زه‌ح��م �ه‌ت �ه ،چیتر ن��ات��وان��ن بۆ پ���ارت و رێ��ک��خ��راو و ن��ه‌ت��هوه رێ��گ��ری دروس���ت���ک���ه‌ن و ل���ه‌ن���اوی ب�����ه‌رن ،ئیتر کوشتن و زوڵم چاره‌سه‌ر نییه ،ناتوانن چیتر بۆ دیموکراسی رێگری دروست بکه‌ن ،دنیا ئێستا بچوک بووه هه‌موو شتێک ده‌زانرێت ،خه‌ڵکی هۆشیار بووه، دیموکراسی بۆ هه‌موو شتێک پیویسته، ب��ۆ نمونه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر م��ن ( )232ساڵ زێندانیم بۆ بڕاوه‌ته‌وه ساڵێکه له زیندان ده‌رچومه ،من دووجار له کار وازم هێناوه، جارێک مامۆستا بووم ،له ( )2001بۆ چ��ارس�ه‌ری زمانی ک��وردی تێکۆشانم کرد که بینیم زمانی نه‌ته‌وه‌که‌م قه‌ده‌غه ده‌کرێ ،له ( )2007وازم له کار هێنا رێگای خه‌باتم هه‌ڵبژارد .ل �ه(،)2009 بۆیه ده‌ڵێم ئه‌شکه‌نجه و زوڵ��م سوودی نییه ،س �ه‌رۆک��ی ش��اره‌وان��ی��م خ �هب��ات و تیکۆشان ده‌که‌م ،له‌به‌ر زوڵمی ده‌وڵه‌ت کوڕی من ئێستا گه‌ریالیه ،له‌هه‌مبه‌ر س��ی��اس�ه‌ت��ی زوڵ���م و ق���ه‌ده‌غ���ه گه‌نجی ک��ورد روو له چیاده‌کات ،چاره‌سه‌ری ل�ه سیاسه‌تدایه ،ب��ا رۆڵ�ه‌ک��ان��ی ئێمه تێکه‌اڵوی دیموکراسی و سیاته‌ت بن.
هـــه‌واڵــی کوردستانی ( )HRKئێران ئاگادار ده‌کاته‌وه
ه��ێ��زه‌ک��ان��ى رۆژه���ه‌اڵت���ى ک��وردس��ت��ان ( )HRKل ه لێدوانێکى نوسراودا باڵوى کرده‌وه که «به‌کرێگیراوانى کۆماری ئیسالمی ئێران» له هه‌رێمه‌کانی شاهۆ به بیانووی راوچێتی و بیانووی جیاواز پیالنی هێرش بۆ گه‌ریالکانیان داده‌نێن .له رێکه‌وتی ()2011/10/12 «ب�ه‌ک��رێ��گ��ی��راو»ان��ی س �ه‌ر ب�ه «ئه‌مین ئه‌سپه‌رێزی» گ�هوره «به‌کرێگیراو»ی هه‌رێمی شاهۆ که‌مینیان بۆ گه‌ریالکانی پارته‌که‌یان داناوه و له ئه‌نجامدا پێکدادان هاتوه‌ته ئاراوه )HRK( .ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌کات که له دوای راگه‌یاندنی بڕیاری ئاگربه‌ست له الیه‌ن ئه‌وانه‌وه به هه‌ستیارییه‌وه نزیکی قۆناخه‌که بوون و هه‌وڵیان داوه که پێکدادان پێک نه‌یه‌ت .له نوسراوه‌که‌دا ئه‌وه‌ش هاتووه که «ئێمه وه‌ک هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ()HRK راده‌گه‌یه‌نین که له پێناو پاراستنی بڕیاری ئاگربه‌ست الی�ه‌ن��ی هه‌ستیاری و به‌رپرسیارێتی خ��ۆم��ان ب�ه جێ ده‌هێنین» .هه‌وره‌ها ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌که‌ن که پێویسته کۆماری ئیسالمی ئێران به‌رپرسیارانه هه‌ڵسوکه‌وت بکات و هه‌روه‌ها له کرده‌وه‌ی لهو جۆره خۆی دوور رابگرێت.
کاسبکارێکى کورد کوژرا
له ئه‌نجامی ته‌قه‌ی هێزه‌کانى کۆماری ئیسالمی ئێران له شاری بانه‌ی رۆژهه‌اڵتی کوردستان بۆ سه‌ر کاسبکارانی ک��ورد ،هاواڵتیه‌ک ک��وژرا و دووی تریش بریندار بوون .هێزه چه‌کداره‌کانی ئێران له بناری سورکێو ده‌سته‌یه‌ک له کاسبکاران که خه‌ریکی کۆڵبه‌رى بوون داوه‌ت �ه به‌ر گولـله و له ئه‌نجامدا هاواڵتیه‌ک به‌ناوى ته‌ها سواره ،خه‌ڵکی گوندی مێره‌سووی سه‌ر به شاری بانه گیانی له ده‌ست داوه و دوو هاواڵتی دیکه‌ش بریندار بوون. ته‌ها س��واره ته‌مه‌نی ( )27ساڵ و خاوه‌نی ژن و منداڵ بووه .سنووری هاوبه‌شی نێوان کوردستان و ئێران ،به درێژایی ( )300کیلۆمه‌تر و له زنجیره چیای سه‌خت و دژوار پێک هاتووه .رۆژان �ه به هه‌زاران کاسبکاری کورد که زۆربه‌یان کورده‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستانن ،خه‌ریکی کۆڵبه‌رین به گوێره‌ى سه‌رچاوه‌کان له‌ماوه‌ی ئه‌مساڵدا هیزه چه‌کداره‌کانى ئێران زیاتر له ( )40کاسبکاری کوردیان کوشتوه.
ژنان
ساڵی دووەم ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
8
زیندوو ژنان ل ه کۆنگره‌ى رێکخراوه‌کاندا uدیمه‌ن رانیه‌یى u ب���اش���ورى ک��وردس��ت��ان ی�ه‌ک��ێ��ک�ه ل �ه و هه‌رێمانه‌ى که کۆمه‌ڵگاکه‌ى به‌ده‌ست نه‌بوونى هۆشیارى پێویسته‌و‌ه ده‌ناڵێت، به‌تایبه‌تى دواى روخانى رژێمى به‌عسى فاشیست‌و هاتنى سیسته‌مى ئیمپریالیزم و (ئه‌مریکا و واڵت �ه هاوشێوه‌کان) و پێشکه‌وتنى ته‌کنیک و ته‌کنۆلۆژیا ل�ه ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان��دا ،ک�ه هێشتا کۆمه‌ڵگاى ئێمه له الیه‌نى هۆشیارییه‌وه ل�ه‌و ئاسته‌دا بۆ گۆڕانکاریی ئاماده نه‌بوو ،به‌تایبه‌تى گه‌نجانمان. هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به رێژه‌یه‌کى زۆر رێکخراوى م�ه‌ده‌ن��ى و رێکخراوى ژن��ان دام���ه‌زران که زۆرب �هی��ان س�ه‌ر به واڵتانى ده‌ره‌کین و هه‌ندێکیشان سه‌ر به ده‌سه‌اڵتى هه‌رێمى کوردستانن .هه‌ر چهنده هه‌بوونى رێکخراو دامه‌زراوه‌کان سودیشى هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ى لێره‌دا مه‌به‌ستى منه هه‌مووشیان بانگه‌شه‌ى دی��م��وک��راس��ی��و ی �ه‌ک��س��ان��ى ره‌گ����ه‌زی ده‌ک����ه‌ن .ه��ه‌روه‌ه��ا دروشمه‌کانیشیان ه���ۆرش���ی���ارک���ردن���ه‌وه‌ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا و گهنجانه له ب��واره‌ک��ان��ى پ�ه‌روه‌رده‌ی��ی��دا، ب���ه‌اڵم ل �ه ه �ه‌م��ان ک��ات��ی��ش��دا کاتێک س �هی��رى ک��ۆن��گ��ره و ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌ک��ان ده‌که‌ین بۆمان ده‌رده‌که‌وێت که چهنده دیموکراسى‌و یه‌کسانى ره‌گه‌ز به هه‌ند وه‌رده‌گیردرێت و چه‌نده‌ش کێشه‌کانمان له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌کردن و هۆشیاکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا و به‌تایبه‌تى گهنجانه. له ئه‌مساڵدا زۆربه‌ى رێکخراو و دامهزراوه و سه‌ندیکاکان کۆنگره‌ى خۆیان به‌ست. یه‌کێتى مامۆستایانیش که ته‌مه‌نێکى درێ���ژى ه�هی�ه ل�ه هه‌رێمى کوردستان ل�ه ( )2011/10/4ل�ه ش��ارى ههولێر کۆنگره‌یان ب�ه‌س��ت .گ���ۆڕان ،یه‌کێتى و پارتى ،یه‌کگرتوو و چه‌ندین لیستى جیاوازتر به‌شداریان له‌م کۆنگره‌یه‌دا کرد، ب �ه‌اڵم ئایا ل�ه‌و کۆنگره‌یه‌دا مشتومڕ و ت��وڕه‌ی��ی �ه‌ک��ان ل �ه س���ه‌ر م��اف�ه‌ک��ان��ى مامۆستایان و چۆنێتى په‌ره‌سه‌ندنی ئاستى خوێندن بوو؟ یان له‌سه‌ر پۆست ب��وو ب�ه ه �ه‌ر لیستێک و باڵوکردنى شاره‌کان بوو به‌سه‌ر لیسته‌کاندا. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ى که هه‌مووشمان ده‌زانین کۆمه‌ڵگاى ک���وردى ب �ه‌ده‌س��ت الوازى هۆشیارى گه‌نجامانه‌و‌ه ده‌ناڵێت ،هه‌روه‌ها له خوێندنگاکانیشدا خوێندکارانمان به س �ه‌دان کێشه‌یان هه‌یه ،بۆیه ب��ه‌رده‌وام له‌سه‌ر شه‌قام و کۆاڵنه‌کانن و داواى م��اف و ب�ه‌رزب��وون�ه‌وه‌ى ئاستى پ �ه‌روه‌رده ده‌که‌ن ،که‌چى زۆربه‌ى مامۆستاکانمان ل�ه کۆنگره ت���وڕه‌ن ل �هب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى وه‌ک پ��ێ��وی��س��ت پ��ێ��گ�هی��ان ل �ه س��ک��رت��اری�ه‌ت��ى یه‌کێتى مامۆستایان بۆ دیارى نه‌کراوه، به‌تایبه‌تیش هه‌ندێک ل�ه حزبه‌کان. ه���ه‌روه‌ه���ا ئ����ه‌وه‌ى پێویسته راوه‌س��ت �هى له‌سه‌ر بکرێت ،هه‌ڵبژاردنى یه‌ک ژن بۆ سکرتاریه‌تى یه‌کێتى مامۆستایانه، جا ئه‌گه‌ر مامۆستاکانمان به ئاستێکى ئ �ه‌وه‌ن��ده ب���ه‌رزى رۆشنبیرى گه‌یشتبن ت�ه‌ن��ه��ا ژن��ێ��ک ه�ه‌ڵ��ب��ژێ��رن ب��ۆ ئاستى سکرتارییه‌ت ،ئیتر چ��ۆن گله‌یى له نه‌خوێنده‌واره‌کان بکه‌ین ،یان له جیاتى گفتوگۆ و نیگه‌رانییه‌کانیان له‌سه‌ر چۆنێتى پێشخستن و هۆشیارکردنه‌وه‌ى رۆڵه‌کانى میلله‌ته‌که‌تان بوایه باشتر ن �هب��وو؟ چونکه ئ�ه‌م�ه‌ش راستییه‌کى حاشاهه‌ڵنه‌گر‌ه سه‌ره‌کیترین هۆکارى نه‌بوونى رۆشنبیرییه‌کى زۆر جدى بۆ نه‌بوونى مامۆستایه‌کى پێشکه‌وتوخواز ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه .ه�����ه‌روه‌ک ک��ۆن��گ��ره‌ى سه‌ندیکاى رۆژژنامه‌نوسان که هیچیان به هیچ نه‌کرد و ته‌نها یه‌ک ژنیان بۆ سه‌رکردایه‌تى رێکخراوه‌ک‌ه هه‌ڵبژارد. ئه‌گه‌ر سه‌یرى کۆنگره‌ى مامۆستایانیش بکه‌ین ئ �ه‌وا ب�ه ه�ه‌م��ان شێوه خۆزگه مامۆستا به‌ڕێزه‌کان له جیاتى پۆست، له‌سه‌ر بنه‌بڕکردنى ئه‌و هه‌موو دی��ارده دزێ��وان �هى وه‌ک کێشه‌کانى هه‌بوونى م��ۆب��ای��ل‌و ن��زم��ى ئ��اس��ت��ى ه��ۆش��ی��ارى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى و ژینگه‌یى و دیموکراتى ..ه��ت��د ل �ه خ��وێ��ن��دن��گ��اک��ان��دا ش �ه‌ڕت��ان ب��ک��ردای �ه ک �ه ه �ه‌م��ووی��ان گ �ه‌وره‌ت��ری��ن کێشه‌ن ،یان باڵوبوونه‌وه‌ى به ده‌یان کێشه که خۆم ناتوانم له‌م نوسینه‌مدا باسى بکه‌م له‌ناو خوێندکارانى بنه‌ڕه‌تیدا که هێشتا ته‌مه‌نیان له خوار ( )13ساڵه‌وه‌یه ل �ه رۆژن��ام �ه‌ک��ان و میدیاکاندا باڵو ده‌کرێته‌وه.
«ده‌سه‌اڵتى کوردى به‌رامبه‌ر ب ه ژن پیاوساالرى به‌کارده‌هێنێت»
ئه‌ڤین ئیبراهیم فه‌تاح :نه‌ک ژن پیاویش ل ه بارزانى یان تاڵه‌بانییه‌و ه نزیک نه‌بێت ناگات ه ده‌سه‌اڵت دیدارى هانا ئازاد
ئه‌ڤین ئیبراهیم فه‌تاح، توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى و مامۆستاى زانکۆ له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ،ده‌سه‌اڵتى کوردى به‌رانبه‌ر به ژن پیاوساالرى به‌کارده‌هێنێت ،ئه‌ڤین ئه‌وه‌ش به «کاره‌سات» ناوده‌بات ،که به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌دواداچونى توندوتیژى دژ به ژنان به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى پیاوه. ئه‌ڤین ئیبراهیم که له (جه‌له‌وال) له‌دایک ب��ووه و هه‌ڵگرى ب��ڕوان��ام�هى ماسته‌ره له ک��ۆم �ه‌ڵ��ن��اس��ی (س���ۆس���ی���ۆی���ۆل���ۆژی)دا و تویژینه‌وه‌ى ماسته‌ره‌که‌ى له‌سه‌ر ره‌وش��ى ژن��ان �ه ،ره‌خ��ن �هى ت��ون��د ل�ه رێکخراوه‌کانى ژن��ان ده‌گرێت و ده‌ڵێت «ئ �ه‌وان بارزگانى ب �ه کێشه‌ى ژن��ان �هوه ده‌ک����ه‌ن» .ه �ه‌روه‌ه��ا بۆچونیشى وایه ،نه‌ک ژن پیاویش بارزانى نه‌بێت ،ی��ان له تاڵه‌بانییه‌وه نزیک نه‌بێت ناگاته ده‌سه‌اڵت... چه‌تر :له ئێستادا خوێندنه‌وه‌ت بۆ ره‌وشى ژنان چیه له هه‌رێمى کوردستان؟
ـ ئهمه دوو الیه‌ن دهگرێتهوه ،الیه‌نێکیان ژن وه‌کو خۆى ،چونکه بوهته هۆکارێک بۆ ئه‌وه‌ى پیاو هاوکاریان بکات و تواناى خۆیان به‌ده‌ر ناخه‌ن ،له الیه‌کى تریش کێشه‌ى ژن وایلێهاتووه رێکخراوه‌کانى ژنان بازرگانى پێوه ده‌که‌ن ،به بێ ئه‌وه‌ى هیچ شتێک بۆ ژنه‌که بێت ،بۆیه ره‌وشى ژنان له دۆخێکى باش نیه. چ����ه‌ت����ر :ب�������ه‌اڵم ئ��ێ��س��ت��ا ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى ب�ه ن���اوى ب �ه‌دواداچ��وون��ى توندوتیژى دژى ژنان هه‌یه؟ ـ ک��اره‌س��ات �ه‌ک �ه ل��ێ��ره‌ی �ه ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى ب���ه‌دواداچ���وون���ى ت��ون��دوت��ی��ژى دژ ب �ه ژن��ان به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى پیاوه ،ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و شوێنه بۆ چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى توندوتیژى به‌رامبه‌ر به ژنان کراوه‌ته‌وه ،بۆچى به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى پیاوه؟! هه‌ر پیاو نیه توندوتیژى به‌رامبه‌ر به ژن ده‌کات؟! بۆیه پێویسته به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ى ژن بێت ،ئه‌گه‌ر پیاو به‌ڕێوه‌به‌ر بێت ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه نه‌بێت باشتره. چ �ه‌ت��ر :پێشتر ره‌خ���ن���ه‌ت ل �ه پێکهێنانى ئه‌نجومه‌نى خانمان گرتوه ،ئێستا بۆچوونت له‌سه‌ر ئه‌و ئه‌نجومه‌نه چۆنه؟ ـ به‌ڵێ ره‌خنه‌م لێگرتوون ،ئێستاش ده‌ڵێم ئه‌نجومه‌نى خانمان ئه‌نجومه‌نێکه هیچ ناکات بۆ ژنان ،ته‌نها کۆمه‌ڵێک ژن تێیدا بوون به موچه‌خۆر و پۆستیان وه‌رگرتووه، ئه‌نجوومه‌نى خانمان له س�ه‌دا سفر ()%0
پ�هی��وه‌ن��دی��ان ب �ه کێشه‌ى ژن��ان �هوه ن��ی�ه ،تا ئێستا خۆیان په‌یڕه‌و و پرۆگرامیان نیه ،له ئه‌نجومه‌نى خانمان ته‌نها یه‌ک خانم هه‌یه کارى بۆ ژن کردبێت ،ئه‌و ئه‌نجومه‌نه ته‌نها ب��ۆ ش��اردن �ه‌وه‌ى کیشه‌ى ژن ب�ه رێکه‌وتن (ته‌وافق) له‌نێو حزبه‌کان پێکهێنراوه. چ �ه‌ت��ر :خ��ۆس��وت��ان��دن��ى ژن���ان گه‌یشتوه‌ته ئاستێکى مه‌ترسیدار ،پاڵنه‌ره‌کان چین و بۆچى ئه‌و دیارده مه‌ترسیداره زیاد بووه؟ ـ مرۆڤ ئه‌گه‌ر کاره‌ساتێکى زۆر گه‌وره نه‌بێت ئاگرى پێ له ژیان خۆشتر نابێت، بۆیه خۆ له‌ناوبردن په‌یوه‌ندى به هه‌ندێک بابه‌تى ده‌روونییه‌وه هه‌یه ،بۆیه ئه‌و ژنه‌ى خۆى ده‌سوتێنێت ژیانى ئاسایى نه‌بووه. چ���ه‌ت���ر :ت���ۆ ل���ه ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک ک���ه بۆ توێژینه‌وه له‌سه‌ر بێوه‌ژن ئه‌نجامدرا به‌شدار بوویت و ره‌خنه‌ى توندیشت له رێکخه‌رانى ئه‌و کۆنفرانسه گرت ،ئهوه چۆن بوو؟ ـ ب�ه‌ڵ��ێ ئ���هوه راس��ت �ه ،کۆنفرانسێک له ههولێر ئه‌نجامدرا رێکخراوێک له خوارووى ع��ێ��راق �هوه ه��ات��ب��وون ،گ��وای �ه ک��ار له‌سه‌ر بێوه‌ژنه‌کان ده‌که‌ن و ده‌یانه‌وێت ئامارێکیان ده‌ست بکه‌وێت ،به‌اڵم له‌نێو کۆنفرانسه‌که‌دا وت��م :تاکه ژن له‌ناو ئه‌و کۆنفرانسه منم که بێوه‌ژنم ،ب�ه‌اڵم من به‌و پرۆژه‌یه رازى نیم ،چونکه هه‌ست ده‌که‌م بازرگانیم پێوه ده‌ک �ه‌ن ،ئێوه نه‌هاتوون ک��ار له‌سه‌ر پرسى ژنان بکه‌ن ،به‌ڵکو هاتوون بۆ گه‌شتکردن،
بۆیه نامانه‌وێت بێوه‌ژن جیا بکرێته‌وه له‌گه‌ڵ ژنى تر ،ماناى چیه رێکخراوێک هه‌بێت به‌رگرى له مافى بێوه‌ژن بکات و یه‌ک بێوه‌ژنى تێدا نه‌بێت ،که‌واته ئهمه بازرگانى کردنه به بێوه‌ژنه‌وه. چه‌تر :زۆر ره‌خنه لهوه ده‌گیرێت ئایا بۆچى له هه‌رێمى کوردستان ژن ناگاته ده‌سه‌اڵت؟ ـ بێ پالنى هه‌یه له هه‌رێمى کوردستان، نه‌ک ژن پیاویش ناگاته ده‌سه‌اڵت ،خه‌ڵک بارزانى نه‌بێت به ئاسانى ناگاته ده‌سه‌اڵت، یان له تاڵه‌بانییه‌وه نزیک نه‌بێت ناگات به ده‌سه‌اڵت .بۆ نمونه ،سۆزانى خاڵه شه‌هاب له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک دوج��ار په‌رله‌مانتار بێت؟! چونکه کچى خاڵه شه‌هابه ،ئه‌و ژنانه له ده‌سه‌اڵتیشن تواناى باشیان نییه. چ���ه‌ت���ر :خ��ه‌ری��ک��ه ل�ه‌ن��ێ��و ک����ۆم����ه‌ڵ����گ����هى ک��������������وردى قه‌یر ه‌یى کچا ن
ده‌بێت ه عه‌یبه ،خوێندنه‌وه‌ى تۆ بۆ ئهمه چییه؟ ـ پێموایه قه‌یره و ب��ێ��وه‌ژن ن��او و ناتۆره‌ى خراپن له‌سه‌ر ژن داده‌نرێت ،چونکه ئه‌وانیش ده‌توانن به‌شدارى کۆمه‌ڵگا بن ،پێویسته ئه‌و ناو و ناتۆره‌کانه له‌سه‌ر ژنان الببه‌ین، چ��ون��ک�ه ک��چ��ى ق �هی��ره و ب��ێ��وه‌ژن ت��وان��اى مرۆڤایه‌تیان هه‌یه نابێت سوکایه‌تیان پێ بکه‌ین به‌و قسانه. چه‌تر :بۆچى له‌نێو ده‌سه‌اڵتى کوردى رێگه ن��ادرێ��ت ژن بچێته پێشه‌وه ،ب��ۆ نمونه له حکومه‌تى هه‌رێمدا ته‌نیا یه‌ک ژن هه‌یه؟ ـ ده‌س���ه‌اڵت���ى ک����وردى ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ب��ه ژن پیاوساالرى به‌کارده‌هێنێت.
«ئه‌نجوومه‌نى خانمان له سه‌دا سفر ( )%0په‌یوه‌ندیان به
کێشه‌ى ژنانه‌وه نیه ،ته‌نها بۆ شاردنه‌وه‌ى کیشه‌ى ژن به رێکه‌وتن له‌نێو حزبه‌کان پێکهێنراوه»
ئه‌و ژنانه‌ى له مێژوودا خه‌اڵتى نۆبڵیان بۆ ئاشتی پێدراوه
«ل ه مێژووى خه‌اڵتى نۆبڵدا ( )15ژن بۆ بوارى ئاشتی و ( )43ژنیش ل ه سه‌رجه‌م بواره‌کانى تردا خه‌اڵته‌کانیان به‌ده‌ستهێناوه»
ئاماده‌کار کاروان ئیبراهیم
دواى ئه‌وه‌ى له ()12ى ئه‌م مانگه‌دا خه‌اڵتى نۆبڵ بۆ ئاشتى به‌خشرایه سێ ژنى چاالکوانى بوارى ئاشتى و دیموکراتى «ئه‌مه‌ش وه‌ک رێزگرتنێک بۆ هه‌وڵه‌کانیان له بواری هێنانه‌دی مافی ژنان و ده‌سته‌به‌رکردنی ئاشتیدا» پێدانى ئه‌م خه‌اڵته به‌و سێ ژنه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کى گه‌وره‌ى هه‌بوو. ل��ی��ژن �هی داب �ه‌ش��ک��ردن��ی خ �ه‌اڵت��ی نۆبڵ رای��گ �هی��ان��د :ب��ۆ ئ �ه‌م��س��اڵ س��ێ ئ��اف��ره‌ت هه‌ڵبژێردران له ب��واری ئاشتیدا ،ئه‌مه‌ش وه‌ک رێ��زگ��رت��ن��ێ��ک ب��ۆ ه �ه‌وڵ �ه‌ک��ان��ی��ان ل�ه ب���واری هێنانه‌دی مافی ئ��اف��ره‌ت��ان و ده‌سته‌به‌رکردنی ئاشتیدا. ته‌وه‌کل کرمان ،که‌سایه‌تییه‌کی ناسراوی یه‌مه‌نییه له بواری هه‌وڵدان بۆ دیموکراتی و ه���ه‌روه‌ه���ا ئ��ال��ی��ن ج��ۆن��س��ۆن سیرلیفی، سه‌رۆکی لیبریایه و به هه‌مان شێوه‌ش لیما گبۆی ،که هه‌ردووکیان هاواڵتی لیبریان به دوو که‌سایه‌تی به‌هێز ناسراون له بواری ئاشتی و دیموکراتیدا لهو واڵته‌دا.
n
ته‌وه‌کل کرمان ،ته‌مه‌نی ( )32ساڵه و خاوه‌نی سێ منداڵه و یه‌کێکه له دیارترین رۆژنامه‌نوسه چاالکه‌کانی بواری ژنان ،له لێدوانێکی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند «زۆر خۆشحاڵم و ئه‌م خه‌اڵته ده‌که‌مه دیاری بۆ گه‌نجانی شۆڕشی یه‌مه‌ن و شه‌هیدانی شۆڕشه عه‌ره‌بییه‌کان». ه���ه‌روه‌ه���ا ئ��ال��ی��ن ج��ۆن��س��ۆن س��ی��رل��ی��ف��ی، سه‌رۆکی لیبریا که له ساڵی ()2005 هوه ب���ه ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن ب���ووه‌ت���ه س �ه‌رۆک��ی ئ �ه‌و واڵت���ه ،راشیگه‌یاند :ک�ه خ��ۆی بۆ خولێکی دیکه‌ی سه‌رۆکایه‌تی واڵته‌که‌ی ده‌پاڵێوێته‌وه ،ه��اوک��ات ب���راوه‌ی سێیه‌می خ�ه‌اڵت��ی نۆبڵ ب��ۆ ئاشتى لیما گبۆی، که به هه‌مان شێوه خه‌ڵکی لیبریایه ،کار ده‌کات له‌پێناو راهێنانی ئافره‌تان له بواری ئاشتى و به‌شداریکردن له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا. تا ئێستاش ته‌نها ( )15ژن له مێژووى خه‌اڵتى نۆبڵ بۆ ئاشتی ،ئه‌و خه‌اڵته‌یان پ����ێ ب����ه‌خ����ش����راوه و ( )43ژن���ی���ش ل�ه سه‌رجه‌م بواره‌کانى نۆبڵدا خه‌اڵته‌کانیان به‌ده‌ستهێناوه ،چونکه خه‌اڵتى نۆبڵ ته‌نها یه‌ک بوار نییه و ته‌نها له یه‌ک بواردا نابه‌خشرێت ،به‌ڵکو له چه‌ندین بوارى وه‌ک (ئاشتى ،ئه‌ده‌ب ،فیزیا ،کیمیا و پزیشکی) ئه‌م سااڵنه‌ى دوایش بوارى ئابوریان بۆ زیاد کردووه.
لێره‌دا ناوى ئه‌و ژنانه دێنین که له مێژووى دروستبوونى خه‌اڵتى نۆبڵدا ئه‌و خه‌اڵته‌یان پێبه‌خشراوه و له یه‌کێک ل�ه‌و ب��واران�ه‌دا داهێنانى مه‌زنیان کردووه ،ئه‌وانیش بریتین له: ب��ی��رس��ا س���ۆف ،ک �ه خ�ه‌ڵ��ک��ى ن�ه‌م��س��ای�ه و ساڵى ( )1905پێى ب�ه‌خ��ش��راوه ،ئه‌مه‌ش دواى نوسینى کتێبێک ل�ه‌س�ه‌ر جه‌نگ ب�ه ن���اوی (چه‌که‌کانتان ن���ه‌وى ب��ک�ه‌ن). ه�ه‌روه‌ه��ا جین ئ��ادام��ز ،که ئه‌مریکییه و ساڵى ( )1931خه‌اڵته‌که‌ى وه‌رگ��رت��ووه، ئادامز رێکخه‌رى کارکردنى هاوبه‌ش بوه له نێوان هه‌ژارنشینه‌کاندا له شیکاگۆ، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌رۆکى یه‌کێتى ژنانى نێوده‌وڵه‌تى بووه بۆ ئاشتى و ئازاد .هه‌روه‌ها ئیمیلى گرین ،که ئه‌میش چاالکوانێکى ئه‌مه‌ریکى بووه دژ به توندوتیژى کاری ک�����ردوه ،س��اڵ��ى ( )1946خ �ه‌اڵت �ه‌ک �هى دراوه‌ت���ێ ،ئ�ه‌و س�ه‌رۆک��ى فه‌خرى ب��ووه له یه‌کێتى ژن��ان��ى نێوده‌وڵه‌تى ب��ۆ ئاشتى و ئ��ازادی .هه‌روه‌ها بیتى ولیامز و مایرید کۆریگان ،که هه‌ردوکیان سه‌رۆکایه‌تى رێخکراوێکى ئاشتیخوازیان ده‌کرد له واڵتى ئیرله‌نداى باکور ،ئامانجیان کۆتایهێنان بوو به توندوتیژى تائیفی و خێڵگه‌رایى ،ساڵى ( )1976خه‌اڵتى نۆبڵ بۆ ئاشتیان پێدراوه. هه‌روه‌ها ئاالم تریزا ( ،)1979په‌رستارێکى
ب �ه ره‌گ����ه‌ز ئه‌لبانیی ب����ووه ،گ��رن��گ��ى به مندااڵنى هه‌ژارنشین داوه ،جگه ل�ه‌وه‌ى له بواره‌ى خێرخوازیدا کاری کردوه .ئه‌لفا م��ی��ردال ( ،)1982خه‌ڵکى سوید ب��ووه و وه‌زی��رى داماڵینى چه‌ک ب��ووه .ئۆنج سان سو ( ،)1991سه‌رکرده‌ى ئۆپۆزسیۆن بووه له میانمار و له ئێستادا له‌ژێر به‌ندکردنى ب �ه‌زۆردای �ه ،وات��ا ده‌ستبه‌سه‌ره .ریگۆبرتا مینشو ( ،)1992س���ه‌رک���ردى ب �ه‌رگ��رى له مافه‌کانى م��رۆڤ له گواتیماال ،که واڵتێکه له م��اوه‌ى راب���ردوودا پێشێلکارى م��اف�ه‌ک��ان��ى م��رۆڤ��ى زۆر ت��ێ��دا ه �هب��ووه. ج��ودى ولیامز ( ،)1997یه‌کێک ب��ووه ل�ه رێکخه‌رانى هه‌ڵمه‌تى نێوده‌وڵه‌تى بۆ ق��ه‌ده‌غ��ه‌ک��ردن��ى چ��ان��دن��ى م��ی��ن .شیرین عیبادی ( ،)2003که پارێزه‌رێکى ئێرانییه و داکۆکیکار بووه له مافه‌کانى مرۆڤ و ئ���ازادى راده‌رب���ڕی���ن ،بۆچونیشى وای �ه: «ره‌وش��ى هیچ واڵتێک باش نابێت هه‌تا ره‌وش��ى ژن��ان ل �ه‌و واڵت���ه‌دا ب��اش نه‌بێت». وانگرى ماسای ( ،)2004که به ره‌گه‌ز کینییه و چ��االک��وان��ێ��ک��ى دی���ار ب���ووه له بوارى به‌رگریکردن له ژینگه .هه‌روه‌ها له ئه‌مساڵدا ( )2011هه‌ریه‌که له ته‌وه‌کول کیرمانى یه‌مه‌نى له ب��وارى به‌رگیکردن ل�ه مافى ئ��اف��ره‌ت��ان و بانگه‌شه‌کردن بۆ دی��م��وک��راس��ى و ئ��ال��ی��ن ج��ۆن��س��ۆن و لیما
جبۆیى لیبیرى له بواره‌کانى به‌رگریکردن له مافه‌کانى م��رۆڤ خه‌اڵتى نۆبڵ بۆ ئاشتیان وه‌رگرت. خه‌اڵتى نۆبڵ به ناوى ئه‌ندازیار (ئه‌لفرێد ن��ۆب��ڵ)هوه ن��او ن���اراوه ،که ئه‌ندازیارێکى کیمیایى سویدییه ،له ()1833/10/21 ل���ه س���وی���د ل���ه دای�����ک ب�����ووه و س��اڵ��ى ( )1896/10/12کۆچى دوای��ى ک��ردووه، له ساڵى ( )1867ته‌قینه‌وه (دینامێت)ى دروس��ت کرد ،پاشان وه‌سێتى کرد هه‌موو ئه‌و س�ه‌روه‌ت و سامانه‌ى که له ئه‌نجامى دروستکردنى ته‌قینه‌وه‌وه به‌ده‌ستیهێناوه، بکرێت به خه‌اڵتێکى زانستى سااڵنه ،که هه‌موو ساڵێک بۆ باشترین چاالکوان له‌م بوارانه‌دا ببه‌خشرێت (ئاشتى ،ئه‌ده‌ب ،فیزیا، کیمیا و پزیشکی) له ساڵى ()1901هوه ده‌ستکرا به دابه‌شکردنى ئ�ه‌و خه‌اڵته و پاشان له ساڵی ( )1968بوارێکى ترى بۆ زیادکرا ئه‌ویش بوارى (ئابوری) بوو ،که له ساڵی ( )1969ده‌ستکرا به دابه‌شکردنى لهو بواره‌دا .خه‌اڵتى نۆبڵ هه‌موو ساڵێک ل ه ()10/12دا له ی��ادى کۆچى دوای��ی (نۆبڵ)دا ده‌به‌خشرێت. (mabast.com،سود وه‌رگیراوه له 1evin.com، homekurd4. )com، sbeiy.com
ه خه‌اڵتی نۆبڵیان بۆ ئاشتی وه‌رگرتووه فۆتۆ /ئینته‌رنێت پێنج لهو ژنانه‌ی ک
سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری هاوده‌م :بۆ ئه‌وه‌ی (سۆلین)ه‌کان شه‌هید نه‌بن که‌مپینی یه‌ک ملیۆن ئیمزاییمان راگه‌یاند
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
9
دیدار ئینتماى نه‌ته‌وه‌یى خه‌باتى کردووه .له‌به‌رئه‌وه‌ى گه‌لى کوردیش له باشورى واڵت ئینتمایه‌کى شاهۆ گه‌رمیانی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى ت���ێ���دا م������اوه ،خ���ه‌ڵ���ک ح���ه‌زى به‌کاره‌کانى ئێمه و پێشوازى لێده‌که‌ن ،ئێمه وه‌ک ئه‌ندامانى گۆڤار تاکه مه‌به‌ستمان له‌م دیداره‌دا سه‌رنوسه‌رى خزمه‌تکردنه به به‌رژه‌وه‌ندى گشتى. گۆڤارى هاوده‌م په‌یوه‌ند کوردى ،باس له گه‌نجان و چه‌تر :ئایا تا ئێستا به‌ره‌ورووى کێشه‌بوونه‌وه چاالکییه‌کانى گۆڤاره‌که و که رێگریه‌ک هه‌بێت نه‌توانن باشتر کار که‌مپینى «نا بۆمانه‌وه‌ى بنکه بکه‌ن؟ سه‌ربازى و هه‌واڵگرییه‌کانى ـ ب �ه‌ڵ��ێ وه‌ک ههمیشه ک��ێ��ش�هى ئ���ازادى ده‌وڵه‌تانى بیانى» ده‌کات که له رۆژنامه‌وانى له هه‌رێم زۆرکاتیش به‌رۆکى «نائۆمێدی و تریاک» ()19ى مانگ رایانگه‌یاندووه، ئ��ێ��م�هى گ���رت���ووه ،ب��ۆ ن��م��ون�ه ب��ۆ چ�ه‌ن��دی��ن به مه‌به‌ستی کۆکردنه‌وه‌ی یه‌ک ج��ار ل�ه‌الی�ه‌ن ئاسایشى ههولێر و سلێمانى دوو وشه‌ی لێکدانه‌بڕاو ملیون ئیمزا. هه‌ڵکوتراوه‌ته سه‌ر نوسینگه‌کانمان ،ساڵى پار سه‌عات ()11ى ش�ه‌و ب��وو ئاسایش به بێ uسه‌الح مه‌حمود u چه‌تر :گۆڤارى هاوده‌م که‌ى دامهزراوه و له ئ �ه‌وه‌ى دادگ��ا ئه‌مرى کردبێت ،هاتن و ناو نوسینگه‌ى هه‌ولێریان پشکنى ،ئه‌مساڵیش بۆ چ چوارچێوه‌یه‌کدا کار ده‌کات؟ “ئ���ه‌وه‌ى نائۆمیدى به‌رهه‌م بێنێت ،ئهوه ـ ئێمه کۆمه‌ڵێک گه‌نجى خ���اوه‌ن ئیراده چه‌ندین جار له سلێمانى ئاسایش هه‌ڵیکوتاوه‌ته بێگومان تریاکیش ب�هره�ه‌م دێنێت”، وله‌سه‌ر ئینتماى نه‌ته‌وه‌یى له ساڵى ( )2008سه‌ر نوسینگه‌که‌مان ،دیسانه‌وه ماوه‌یه‌ک مه‌رجیش نییه ئه‌وانه‌ى کشتوکاڵى تریاک (گۆڤارى هاوده‌م)مان دامه‌زراند ،ئه‌م گۆڤاره پێش ئێستا ئاسایشى ههولێر هه‌ڵیکوتایه بکه‌ن یا ده‌رمانخانه‌یان هه‌بێت یاخود گ��ۆڤ��ارێ��ک��ى «ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى ک �ه‌ل��ت��وری ،سه‌ر گۆڤاره‌که‌مان و هه‌موو ناسنامه‌کانى بازرگانى به‌م مادانه‌و‌ه بکه‌ن ،تاوانبار بن، گشتى گهنجانه»یه ،نیوه‌ى هه‌ر مانگێک په‌یامنێرانى ئێمه‌یان گرت و پاشان ژوور به جا چ جاى ئ�ه‌وه‌ى گه‌نجێک بیکێشێت ب �ه ه����ه‌ردوو ش���ێ���وه‌زارى کرمانجى ژووروو ژوور گه‌ڕاون و پاشان له ژوورى سه‌رنوسه‌ر و به تاوانبارى بزانى؟! ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وه کرمانجى خواروو ده‌رده‌چێ ،له هه‌ردوو شارى چه‌ند په‌ڕێکى تایبه‌تیان ده‌ستبه‌سه‌رداگرت. ههولێر و سلێمانى نوسینگه‌مان هه‌یه ،که هه‌روه‌ها کێشه‌ى داراییش له‌الیه‌کى تره‌وه، پێش هه‌واڵێک باڵوکرایهوه که گۆیا م فۆتۆ :هاوده ه کاتی راگه‌یاندنی که‌مپینی «نا بۆ مانه‌وه‌ی بنکه سه‌ربازییه‌کانی ...بیانی» نوسینگه‌ى سه‌ره‌کى له شارى هه‌ولێره ،ئێمه ئێمه‌ش وه‌ک هه‌موو ده‌زگا راگه‌یاندنیه‌کان nگه‌نجانی هاوده‌م ل ده‌رمانخانه‌کانى کۆاڵنه‌کان هۆکارن له چوارچێوه‌ى ئهوه کار ده‌که‌ین ده‌مانه‌وێت کێشه‌ى دارایمان هه‌بووه ،وه گرتن و لێدانى بۆ باڵوبوونه‌وه‌ى ماده‌هۆشبه‌ره‌کان ،ئهمه کۆمه‌ڵگایه‌کى هۆشیار و خ��اوه‌ن ئیراده و په‌یامنێرانمان بۆ چه‌ندین جار دووباره بۆته‌وه .ده‌ب���ات ،ئ�ه‌م�ه‌ش رێگایه‌کى داگیرکاریه وه‌ک ئهوه هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن که ئه‌سله‌ن گرتووه؟ بێگومان پیالنێکى تۆکمه‌ى پێویست وه‌اڵمى ئه‌م دۆخه نییه و هه‌ر شوێنێک ئینتماى نه‌ته‌وه‌یى گه‌شه‌پێبده‌ین و ده‌مانه‌وێ چه‌تر :وه‌ک دیاره ئێوه له بواره‌جیاوازه‌کاندا که ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا پالنى بۆ دان���اوه .ئه‌م گه‌لى ک��ورد پرسێکى نیه ،ی��ان له هه‌موو بووه ،چه‌مکى ئاپۆلیتیک و پیاوساالریه‌ت و و واڵتێک به شێوازێک له شێوازه‌کان خه‌ڵکى ئێمه پابه‌ند بێت به چاند ،مێژوو و چ���االک���ی���ت���ان ه������هب������ووه ،ن���م���ون���ه دژى راپرسیه له‌سه‌ر ئاستى رێکخراوه حکومى به‌رنامه‌کانیان ه��اوار ده‌ک �ه‌ن ،ئێمه حه‌قمان دیارده‌ى خۆ به‌که‌م‌زانین و خۆخه‌ریک‌کردن ئه‌م مادان‌ه باڵو ده‌بنه‌وه ،ده‌ک��رێ بڵێین داب ونه‌ریته‌راستینه‌کانى خۆى و بیزانێت ،درامابیانییه‌کان کارتان ک���ردووه ،ده‌ک��رێ و ن��اح��ک��وم��ی�ه‌ک��ان ب��ه‌ڕێ��وه‌چ��وو ،ه �ه‌روه‌ه��ا به سیاسه‌ت نیه و ده‌مانه‌وێ خه‌ڵک ئهوهنده به‌شتى الوه‌کیه‌وه ،کێشه‌یه‌کى گه‌وره‌یه ،که ئهوانه ئامرازن ،به‌اڵم هۆکار نین .ده‌بێ له ناویدا ده‌م��ان�ه‌وێ گه‌نجێکى خ��اوه‌ن هزر ئاماژه به چاالکییه‌کانى رابردووتان بکه‌ن؟ ده‌زگ���ا راگه‌یاندنیه‌کانیش ،تێدا ( )203حه‌قى به سیاسه‌ت نه‌بێ و ده‌مانه‌وێ ههمیشه ئێمه ده‌مانه‌وێ گه‌نجان تێیدا رزگار بکه‌ین .بپرسین چ فاکته‌رێک واى له گه‌نجان گه‌شه‌پێبده‌ین. ـ ئێمه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که له‌سه‌ر ئینتمایه‌کى رێکخراو به‌شدارییان تێدا ک��رد ،به‌گشتى پێبکه‌نێ .ئه‌گه‌ر دۆزێکى منى مه‌زن هه‌بێت چه‌تر :له ئێستا که باس له به‌زاندنى سنوور کردووه که په‌نا بۆ ماد‌ه سه‌رخۆشکه‌ره‌کان من وێت، ه د دوورى کى ه رێگای رى ه س ه چار ه ک ى ه زۆرب و ه و ه شکای تیڤ ه پۆز نێکى ه الی ه ب بوونى ى ه هان ه ب ه ب ه تورکیاو ربازانى ه س ن ه الی ه ل موو ه ه ه ل ه مجۆر ه ب ین، ه ک ه د کار یى ه و ه ت ه ن ، ه ی ه نجان ه گ تان ه ک ه گۆڤار ه دیار چه‌تر :وه‌ک ب�����ه‌رن .ب��ۆچ��ى ه �ه‌واڵ �ه‌ک��ان��ى ح���هب و ئ��ای��ا ت���وان���اى ئ���ه‌وه‌ت���ان ه �هی �ه ک��ه خ��ۆت��ان ره‌وشێکى هه‌ستیارى کوردستانى مه‌زندا ره‌زامه‌ندبوون له‌سه‌ر نه‌هێشتنى ئه‌م درامایانه .چۆن له‌سیاسه‌ت دووربکه‌ومه‌وه ،ئه‌ى نابێت کوردستان کرێکاران پارتى ریالکانى ه گ ماده‌هۆشبه‌ره‌کان دواى ئه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆن هه‌ر له چوارچێوه‌ى ئه‌م که‌مپینه‌دا ،راپرسى بزانم سیاسه‌توانان چ��ۆن کۆمه‌ڵگاکه‌مان ده‌ک��رێ��ت ،ئ��ێ��وه که‌مپینى ی �ه‌ک میلیۆن به‌ڕێوه‌به‌رن؟ ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ى م �ه‌ده‌ن��ی��ان �ه پ��ی��ش��ان ده‌ده‌ی�����ن« .ب��ا ل�هب�ه‌رام��ب�ه‌ر سیاسه‌ته‌کانى (ک�ه‌ن��اڵ ئاراست ه ده‌که‌ن ،دواتر ژیان خۆى سیاسه‌تێکه ،ئیمزاییتان رێ��ک��خ��س��ت��ووه ب���ۆ وه‌ده‌رن���ان���ى ن��اوپ �ه‌رل �ه‌م��ان ب �ه گ��وێ��ره‌ى راى شه‌قام ـ ئێمه خه‌ریکین ژماره‌ى ()28ى گۆڤاره‌که‌مان کردنه‌وه‌ى سێ خولى پ �ه‌روه‌رده‌ى راگه‌یاندن ب��ۆ پ�هی��ام��ن��ێ��ران��م��ان ،سمینارێکى ه��ون�ه‌رى )4بێده‌نگ نه‌بین»مان رێکخست ،ئه‌م ئه‌وانیش به‌م هه‌ڵوێستانه سیاسه‌تمه‌دارێکى ئه‌و بنکه و باره‌گاکانى سوپاى تورکیا ،نه‌جواڵیه‌و‌ه و نیه‌تى ده‌س�ه‌اڵت��دارى خۆى ب�ڵاوده‌ک��هی��ن��هوه ،گ��ۆڤ��اره‌ک �ه‌م��ان ب���ۆ ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د (دی�����ار ده‌رس���ی���م) راپرسیه له‌سه‌ر ئاستى رێکخراوه حکومى چه‌واشیستن .بۆیه ئه‌م راپرسیه‌مان له‌سه‌ر ب �ه‌م ئیمزایانه ده‌ت��ان �ه‌وێ چى بڵێن؟ چۆن به ئاشکرا ده‌ربڕى ،باڵوتر بووه؟ ئه‌مانه‌ن له‌سه‌ر ده‌ستى گه‌نجانى خاوه‌ن له‌سه‌ر هونه‌ر و رۆڵ��ى هونه‌ر له و ناحکومى و که‌سایه‌تیه رۆشنبیره‌کان و ئه‌وان ده‌ستپێکرد ،تێدا چه‌ندین که‌سایه‌تى ئاماده‌کاریتان بۆ ئهمه کردووه و په‌یامتان که واڵت به‌ره‌و دۆخێکى تاریک ده‌به‌ن، ئ��ی��راده ب �ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ێ��ت و ئه‌وانه‌ى که گه‌نج‌ه نائۆمێدکراوه‌کانى پێشخستنى دۆزى گه‌له‌که‌مان ،مامۆستایان و چاالکوانه‌کانى کۆمه‌ڵگامان و رێ��ک��خ��راو ب �ه‌ش��داری��ی��ان ک���رد ،زی��ات��ر له بۆ خه‌ڵک چییه؟ ل��ه ه��ه‌م��وو رووی���ه‌ک���هوه چاالکى پرۆتستۆیى دژى ده‌ستپێکرد ،راپرسیه‌که‌مان هه‌مدیسان له‌سه‌ر ()85%ى پرسیاره‌کان به رازی‌ب��وون له‌سه‌ر ـ وه‌ک وت��م له ه�ه‌ر ره‌وشێکى هه‌ستیارى واڵت به‌ره‌و یاخیبوون ده‌به‌ن و له یاخیبووندا پ��ش��ت��گ��ی��رى ل��ێ��ده‌ک �ه‌ن. ت���ی���رۆرک���ردن���ى (ش �ه‌ه��ی��د ب���هرهو پێشبردنى ق��ڕک��ردن��ى ک�ه‌ل��ت��ورى بوو نه‌هێشتنى ئ���ه‌م س��ی��اس�ه‌ت��ان�ه ل �ه (ک �ه‌ن��اڵ نیشتیمانه‌که‌مان هه‌ڵوێستى خۆمان نیشان دیسان سه‌ریان له‌به‌رد ده‌ده‌ن���هوه ،ئهمانه ه���ه‌ر گ �ه‌ن��ج��ێ��ک ل �ه‌م س�����ه‌رده‌ش�����ت ع���وس���م���ان) ،ل�ه‌الی�ه‌ن که‌ناڵێکى که به زمانى ک��وردى .)4هه‌روه‌ها کۆڕ و سمینارات له شار و ده‌ده‌ین ،به‌م جۆره که‌مپینى «نا بۆ مانه‌وه‌ى هیچ تابلۆیه‌ک ناهێڵنه‌و‌ه که بۆنى ژیانى گۆڤاره کارى کردبێت ب���ه ب���ۆن���هى ( 1ى ئ���ای���ار) په‌خش ده‌کرێت ده‌س��ت پێکرد ،که تایبه‌ت شارۆچکه‌کانى (سلێمانى ،ههولێر ،چۆمان ،بنکه سه‌ربازى و هه‌واڵگریه‌کانى ده‌وڵه‌تانى لێبێت .لێره‌دا گه‌نج مه‌جبور ده‌کرێت له‌م ب �ه ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ک��ارى دروس��ت��ک��ردن��ى ئاهه‌نگێک بۆ درام��اک��ان��ی��ان ه �ه‌م��وو درام����اى ت��ورک��ى و زاخ��ۆ ،رانیه ،بنارى قه‌ندیل و پێنجوێن ...بیانى»مان ده‌ستپێکرد ،به کۆنگره‌یه‌کى واقیعه رابکات و خۆى بۆ دنیاى خه‌یاڵى ک�������ردووه ،ک���ه هیچ کرێکاران ،هه‌روه‌ها رێکخستنى مه‌کسیکى بوو ،به‌م درامایانه قڕکرنێکى هتد) به مه‌به‌ستى وه ئاگاهێنانى خه‌ڵک له‌م رۆژن��ام�ه‌وان��ى له رۆژى ( )2011/10/19و سه‌رخۆشى ببات .له سه‌رخۆشبووندا ب�����ه‌رژه‌وه‌ن�����دی�����ه‌ک�����ى ک �ه‌م��پ��ی��ن��ێ��ک ب����ه‌ن����اوى (ن����ا بۆ چاندى به‌رێوه ده‌ب��ه‌ن ،تایبه‌ت ئ�ه‌م که‌ناڵه شهڕه تایبه‌تى و قڕکردنى که‌لتورییه کاری ل�ه هۆڵى (س�ه‌ن��ت�ه‌رى ئ��ااڵ) رامانگه‌یاند ،نه‌ته‌نها تریاک و ماده‌سڕکه‌ره‌کان... تایبه‌تى ب �ه بنه‌ما ق����ڕک����ردن����ى ک����ه‌ل����ت����ورى) ،ده‌یه‌وێ تورک ئاسا کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیش ئێمه بووه .کێشه‌یه‌کى گه‌وره‌یه به‌سه‌ر پشتى ک ه له ئێستادا هه‌ڕه‌شه‌یه‌کى گه‌وره‌یه بۆ ده‌وری��ان گێڕاوه ،به‌ڵکو خۆخافاڵندن به ن �ه‌گ��رت��ووه و ل�ه‌س�ه‌ر س���ه‌ره‌ت���اى ک��اره‌ک �ه‌م��ان بکه‌ن به کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى تێکه‌اڵو و دوور گه‌له‌که‌مانه‌وه ،ل�ه‌م پێناوه چه‌ندین گه‌نج سه‌ر ده‌ستکه‌وته‌کانمان و بۆئه‌وه‌ى دیسانه‌وه نوکت‌ه پوچه‌کان و دۆمین‌ه و قۆمار ...و ل����ه‌م ک �ه‌م��پ��ی��ن �ه‌دا ،ل�ه سیاسه‌ت ،ده‌ی��ان �ه‌وێ کۆمه‌ڵگاکه‌مان خ��ۆى کوشتوه و بێ ئومێد ب��ووه ،ئه‌مه‌ش سۆلینه‌کان شه‌هید نه‌بن ،بۆئه‌وه‌ى دیسانه‌وه ده‌مامک و میکیاژه‌کانیش به‌شێکن لهو راپرسى بوو له‌سه‌ر که یه‌کێکه له کۆمه‌ڵگاکانى رۆژهه‌اڵتى ک��اری��گ �ه‌رى درام���ا بیانیه‌کانه .ه �ه‌روه‌ه��ا به ه���ه‌زاران کچ و ک��وڕى ئ �ه‌م نیشتیمانه سه‌رخۆشییه ،دیارده‌یه‌کن که گوزارشت له درامابیانییه‌کان ن��اوی��ن ،توشى داوى رۆژئ���اواگ���ه‌رى بکه‌ن ،که‌مپینى «نا بۆمانه‌وه‌ى بنکه سه‌ربازى و نه‌کوژرێن ،بۆ هه‌زاران هۆى به‌م شێوه‌یه ئه‌م نائۆمێدى ده‌که‌ن .هه‌موو ئه‌و دیاردان‌ه ئه‌و به‌تایبه‌ت دراماى ئهمه به ئاشکرا ده‌بینرێ ،ههمیشه پیالن هه‌واڵگریه‌کانى ده‌وڵه‌تانى بیانى»که ئێستا که‌مپینه‌مان ده‌ستپێکرد ،هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ى په‌یامه‌مان پێده‌ده‌ن “واقیع بۆ ژیان نابێت”. ت������ورک������ى ک��ه و پیالنگێڕى له چوارچیوه‌ى شه‌ڕى تایبه‌ت کارى له‌سه‌ر ده‌که‌ین. کارتێکى فشار دروست بکه‌ین ،بۆ جێبه‌جێ واڵتى ئێران با به نمونه بێنینه‌وه ،که نه‌ته‌وه �ى � �ان � م ه � رل ه � پ ه � ل ه � ک ى ه ��ار � ��ڕی � ب و ه �� � ئ �ى � �ردن � ک و ه ئ �ان � �ت � �ردن � �ارک � ک �ى � �ون پ���ێ���م���ان وای�����ه به‌ڕێوه ده‌چێت ،که‌ئێستا تایبه‌ت (ئاکه‌په) چ�ه‌ت��ر :وه‌ک ئ�ه‌زم� و ره‌نگه‌جیاوازه‌کان پانتایى ئه‌م واڵته‌یان ه بنک هێشتنى ه ن �ۆ � ب ���وو، � دراب �ان � �ت � �وردس � ک �ورى � �اش � ب نجانى ه گ �ى � �ن ق��ڕک��ردن��ێ��ک��ى پێشه‌نگایه‌تى ئ���ه‌م ش���هره سپیه ده‌ک���ات ،کێشانه چین داوێ� پێکهێناوه له ئازادى راده‌ربڕین و ئازادى بیانى. تانى ه وڵ ه د کانى ه واڵگری ه ه و ربازى ه س ؟ ه ک���ه‌ل���ت���ورى ده‌ی��ان �ه‌وێ ه �ه‌م که‌لتور و داب و نه‌ریتى کوردستانیان گرتوو شوناس و ناسنامه بێ‌به‌شکراون و ئهوه ى ه و ه کۆکردن ه مپین ه ک م ه ل ه ئێم ئامانجى چاالک توێژێکى نجان د ژ ى گه‌النى رۆژهه‌اڵتى بپوکێننه‌وه‌و له‌وێشه‌وه ـ له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى گه جگه له‌وه‌ى هه‌زاران کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى که‌لتورى ب��ی��ان��ک �ه‌ن ب��ه رۆژئ�����اواگ�����ه‌رى ،ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت و داینه‌مۆى ناو کۆمه‌ڵگان بۆیه ههمیشه ی���ه‌ک م��ی��ل��ی��ۆن ئ��ی��م��زای �ه ،ئ�ه‌ن��ج��ام�ه‌ک�هى و بێکارى هاتۆته ئ��اراوه و هاواڵتیان و گه‌لى ک��ورد که پێگه‌یه‌کى ستراتیژى له ئه‌وان زۆرترین کات ده‌که‌ونه به‌ر پیالنه‌کان ،پ��ێ��ش��ک �ه‌ش��ى پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ى ک���وردس���ت���ان و ک����وردى رۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا هه‌یه .ب�ه‌م شێوه‌یه گه‌نجانى ک��وردی��ش ب �ه‌م شێوه‌یه ،کێشه‌ى نوسینگه‌ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ع��ێ��راق و الی�ه‌ن�ه گه‌نجانى نائومێد کردووه ،ئ ه‌م نائومێدیه‌ش ب����ه‌ڕێ����وه (ک �ه‌ن��اڵ )4ویستیویه‌تى و ده‌ی���ه‌وێ ئه‌م گه‌نجان ناهۆشیاریه ،هه‌روه‌ها بێ ئیراده‌بوونه ،په‌یوه‌ندیداره‌کانى نێوده‌وڵه‌تى ده‌که‌ین .ئه‌م ده‌رگاى بۆ به‌کارهێنانى ئه‌م ماده‌سڕکه‌رانه رۆڵه بگێڕێت ،ده‌رکه‌وتووه ،ئه‌وان له‌هه‌موو وه الوازب��وون��ى ئینتماى نه‌ته‌وه‌ییه ،ئهمانه که‌مپینه له‌سه‌ر ئاستى هه‌رێمى کوردستان ک��ردۆت��هوه ،ل�ه س���ه‌رووى هه‌موشیانه‌وه گه‌نجانى کرماشان ،چۆنک‌ه ده‌سه‌اڵتدارى به‌رنامه‌کانیان فشه و فشه‌یزم پێش ده‌خه‌ن ،چۆن بوون و چۆن هاتوون و داوێنى گه‌نجانى به‌ڕێوه ده‌چێت. ئێران زیاتر ئه‌م گهنجانه له بواره‌کانى ژی��ان نائومێد و ده‌سته‌وه‌ستاو ک��ردووه. بۆ هه‌رێمى کوردستانیش پرسیارى بنه‌ڕه‌تى ئهوهیه که کێ بتوانێ ئه‌م دۆخه باشتر ئانالیز بکات که کێن ئه‌وانه‌ى واڵت و هاواڵتیان و گه‌نجانى ئه‌م واڵته‌ى به‌ره‌و سه‌رخۆشى و نائومێدى ب���ردووه؟ بۆچى ئاماده‌کار زانکۆیه‌کى تایبه‌ت به‌به‌رپرسانى له‌چه‌ند وانه‌یه‌ک ده‌رنه‌چون له‌الیه‌ن ول���ه‌داه���ات���ودا زۆر شتى هه‌واڵى ماده‌سه‌رخۆشه‌کان له که‌رکوک حزبى وکچ و کوڕانى به‌رپرسه‌کان خودى سه‌رۆکى زانکۆوه. چ���اوه‌ڕوان نه‌کراوتان هه‌نگاو هاشم و ناوچه‌دابڕاوه‌کان زیاتر دێ��ن؟ وه‌اڵمى که به‌که‌یفى خۆیان مامه‌ڵه ده‌که‌ن ئاشکراشیان ک��ردووه ،له‌الیه‌ن کوڕ بۆ ده‌خینه‌روو. ئه‌م نائومێدی‌ه و پرسیارانه پانتایى ئه‌م و ب���ه ه��ی��چ ش���ێ���وه‌ی���ه‌ک رێ����ز بۆ و کچى به‌رپرسانه‌وه رێزدانه‌نان بۆ ل�����هب�����اره‌ی ئ���ه‌و گۆشان‌ه تێپه‌ر ده‌کات ،ناشتوانین ده‌ست له یاداشتێکیان گروپێک سه‌رۆکایه‌تى زانکۆ مامۆستایان و هه‌ندێک له مامۆستاکان ،به‌اڵم ک����ێ����ش����ان����هوه له‌سه‌ر ژماره‌یه‌ک که‌س دابنێین و بڵێین به‌ناوى «نا ،چیتر بۆ خوێندکارانی‌تر دانانێن. سه‌رۆکایه‌تى زانکۆ هه‌رده‌م پاساو (چ��������ه‌ت��������ر) ئه‌وه‌یان تاوانباره ،چونکه ئهمانه کێشه‌ى گه‌نده‌ڵى وناعه‌داله‌تى» ل�ه به‌شێکى ت��رى یاداشته‌که‌یاندا بۆ هه‌ڵه‌کانى به‌رپرسان کچ و کوڕى پ����ێ����وه‌ن����دی کۆمه‌اڵیه‌تین و پێوانه‌کانى زانستى له زانکۆى جیهان، ئ���������ه‌وه‌ش ه������ات������ووه ،گ���روپ���ێ���ک به‌رپرسان ده‌هێنێته‌وه و وه‌رنه‌گرتنى ک����������رد ب���ه دوگم و ره‌ها ناپێوه‌رێن ،ئه‌م کێشانه به کێشه و گرفته‌کانى راده‌گه‌یه‌نین به‌ناوى گروپى «نا ،پ����اره ل��ه‌ه��ه‌ن��دێ ب���ه‌رپ���رس و کچ ژم��اره‌ی�ه‌ک یاساکانى دادگاى سیستمى ده‌سه‌اڵتدارى زانکۆکه‌یان ده‌خه‌نه‌روو و چیتر بۆ گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داڵه‌تى» وکوڕى به‌رپرسان ،زۆربه‌ى به‌رپرسان ب�ه‌رپ��رس��ان��ی چ��اره‌س �ه‌ر نابن ،سیستمى دادگ���ا خۆى یاداشته‌که‌شیان ئاراسته‌ى ک�ه ل�ه ژم��اره‌ی�ه‌ک��ى زۆر قوتابیان و کچ و کوڕى به‌رپرسان به‌ئاشکرا زانکۆکه‌وه، ت��اوان��ب��اره .سیستمى ده‌س���ه‌اڵت���دارى له هه‌ر سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى پێکهاتوه‌و ،له‌به‌ر پاراستنى بارى چه‌ک ده‌هێننه ژوره‌وه بۆ ترساندنى ب����ه‌اڵم هیچ هه‌رێمى کوردستان به‌شێکى بچوک �����ان هه‌رێم و وه‌زیرى خوێندنى ئه‌منى گیانى قوتابیانى ئه‌م گروپه قوتابیانی‌تر به‌تایبه‌تى ترساندنى ک������ام������ی� ل�ه‌و ده‌س�ه‌اڵت�ه پێکدێنێت و رۆڵ��ى خۆى ناوه‌کانى ئاشکرا ناکه‌ن. بااڵوتوێژینه‌وه‌ى زانستى بوون، ه ه�ه‌ن��دی��ک ل �ه کچه قوتابیه‌کان ،ئ��ام��اده ن ه�هی�ه ل �ه به‌رهه‌مهێنانى نائۆمیدى و کردنى م ه ک ه ی ه ب روو، ه ت ه خراو ش ه و ه ئ و به‌ڕێوبه‌رایه‌تى زانکۆ ه و ه ک ه چ ه ب کان ه رپرس ه ب ى ه حیمای �دوان � �ێ � ل ه و ه ��ار � وب ه �� � ل تابلۆڕه‌شه‌کاندا ،زۆرن ئه‌و الیهنه سیاسى ئه‌هلیه‌کانیان کردووه. به‌رپرسان و کچ و کوڕى به‌رپرسه دێنه ژوره‌وه هیچ رێگریه‌کیان لێ بده‌ن. و کهسانه یاخود به‌رۆشنبیرناسراوانه‌ش و کان ه رپرس ه ب له ندێک ه ه بااڵکان، کى ه کۆپی به‌پێى یاداشته‌که ،که ى ه پرسگ وانانى ه پاس ن ه الی ه ل ناکرێت �ال � م ه � ک ��ال � م ه �� � ج ��ۆر � ��ت � دک له‌ناو هه‌رێمدا نائاگاهانه خزمه‌ت به‌م یفى ه ک ه ب کان ه رپرس ه ب وکوڕى کچ ، ه هاتوو ه �وو � وت ده‌س��ت (چ �ه‌ت��ر) ک �ه راگرتنى ها ه رو ه ه جیهان، زانکۆى �ى � �ل � ه ه � ئ �ى � �دن � �ن � �وێ � خ رى ه �� � ��وب � ڕێ ه �� � ب بۆ ئه‌م کێشانه به‌دواداچوون ده‌که‌ن دۆخه ده‌که‌ن و رێگایه‌کى لیبراڵى ده‌کوتن نها ه ت ه یان ه ه و ن ه ک ه د وام ه د خۆیان زانکۆ ه ل ه کێک زانکۆى جیهان یه م ه رد ه ب ه ل رپرسان ه ب ه ل ندێ ه ه ى ه یار ه س ى ه و ه توێژین و بااڵ خوێندنى تى ه زار ه و ه ل و به‌پێی یاسا مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و و خ��زم �ه‌ت ب �ه سیستمى داگ��ی��رک��ارى ده‌که‌نه‌وه ،ئه‌مانه‌ش به‌شێکن له نائومێدى، ئه‌هلییه‌کان و به‌پێی یاسا له‌ژێر ل�ه‌ک��ات��ى ت��اق��ی��ک��ردن�ه‌وه‌ک��ان ئ��ام��اده ده‌رگ��اى ها‌تنه‌و ژوره‌وه‌ى قوتابیان زانستى له‌باره‌ی ئه‌و کێشانه‌وه به جۆره پێشێلکاریانه ده‌که‌ن. چاودێرى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ و ده‌ب��ێ��ت ،ه �ه‌روه‌ه��ا ج��ی��اوازى کردنى ک��ێ��ش �هی �ه‌ک��ى ت�����ره .ل���ه ک��ۆت��ای��ی (چ�ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د :له کابینه‌ى وتیشى ،سزادانى ئه‌م زانکۆیه به‌پێی بۆیه نائومێدى و ت��ری��اک دوو وش�هى توێژینه‌وه‌ى زانستى کارده‌کات ،به‌اڵم به‌رپرسان و کچ وک��وڕى به‌رپرسان ی��اده‌ش��ت �ه‌ک �ه‌ش��ی��ان گ���روپ���ى «ن���ا ،ش�ه‌ش�ه‌م��دا ه �ه‌م��وو هه‌وڵێکیان بۆ به‌ڵگه‌ى ئ �ه‌و پێشێلکاریانه ده‌بێت ل��ێ��ک��دان�هب��ڕاون .ب�ه‌رپ��رس��ی��ارى گه‌نجیش ئه‌م زانکۆیه بوه به یه‌کێک له‌دام له‌گه‌ڵ قوتابیانی‌تر له‌الیه‌ن سه‌رۆکى چیتر بۆ گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داڵه‌تى» ئ�ه‌وه‌ى بووه که ئه‌م جۆره جیاوازى ک �ه ب��ۆم��ان رون��ده‌ب��ێ��ت �هوه ،ب��ۆ هه‌ر ل��ه‌وه‌دای��ه و پێویسته درک���ى بکات تا ئێستا نهیتوانیوه ئه‌و بارودۆخ‌ه باش شى وده‌زگا گه‌نده‌ڵییه‌کانى کوردستان ،زان��ک��ۆوه ،ده‌رچواندنى به‌رپرسان و باسیان له‌وه‌کردوه ،ئه‌وانه‌ى سه‌ره‌وه و ده‌س��ت��ى ح��زب و رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان پێشێلکاریه‌کیش سزاى خۆى هه‌یه. بکاتهوه تا له داوه‌کانى سیستم نه‌که‌وێت . ب �ه‌ج��ۆرێ��ک ئ���ه‌م زان��ک��ۆی �ه ب���وه به کچ وک��ۆڕى به‌رپرسان له‌کاتێکدا به‌شێک ب���وون ل �ه گه‌نده‌ڵییه‌کان له‌ناو خوێندنى زانکۆکاندا ببڕن،
کارا
گه‌نده‌ڵکارییه‌کانى زانکۆى جیهان ئاشکرا ده‌کرێت
ه‌وه‌یه‌ک بۆ دیارده کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان له رۆمانى حه‌سار و سه‌گه‌کانى باوکم
کۆیالیه‌تی ته‌نها دۆخێکی سه‌پێنراو نیی ه به‌ڵکو بوهته حه‌قیقه‌تێک هه‌مان گه‌ڕاندنه‌وه‌ى هێزى ده‌ستى ره‌نجه، ئه‌گه‌ر سه‌رمایه‌دار و قۆرخکار نه‌بێت ئ �هوه دزى نابێت .له دۆخێکى وه‌ه��ادا مرۆڤ دزى ،درۆ ،خۆکوژى ...ناکات، به‌ڵکو مه‌حکوم ده‌کرێت ،لێره‌دا بکه‌رى ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ى و ئ�ه‌س��اس��ى ب��اوک �ه ،ب��اوک نائاگاهانه و جاهیالنه دزى ده‌ک��ات، دز به‌رهه‌مدێنێت و دزیش سزا ده‌دات، به‌واتایه‌کیتر بکه‌رى دیار و نادیار باوکه، ب��اوک سوبژه‌ى حه‌ساره‌که‌یه و گشت شته‌کانى ناوحه‌ساریش ئۆبژه ،وه‌ک له ک��ورده‌واری��دا ده‌ڵێن «هه‌مه‌کاره‌یه هه‌ر بۆخۆى ئاغا و کوێخایه». ره‌دووکه‌وتن ،دیارده‌یه‌که پاش داڕمانى حه‌سار خ��ۆی ده‌رده‌خ���ات ،دیارده‌یه‌کى مۆرفۆلۆژییه ،که کچانى ناو حه‌سار له‌گه‌ڵ پیاوان ده‌ڕۆن .ئه‌گه‌ر ره‌دوکه‌وتن ل �ه پێکهاته‌ى ب��ن�ه‌م��اڵ�هى ب��اوک��س��االر ش��رۆڤ�ه بکرێت ،ئ���هوه (ره‌دووک���ه‌وت���ن) شێوازێکه له یاخیبوون به‌رانبه‌ر هێزى ب��اوک ،به‌رانبه‌ر کلتورى باوکساالر و یاسا و ده‌ستوره کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان له هه‌مانکاتدا هه‌ڵوێست و ویست و ئیراده‌ى کچ ده‌رده‌خ��ات به‌رانبه‌ر به ده‌سه‌اڵت و هێز که هاوکاتبوونى خۆى ده‌سه‌ڵمێنێت. ئ�ه‌وه‌ى واتابه‌خشى ره‌دووکه‌وتنه هه‌مان ب��ازن�هی�ه‌ک��ى داخ����راوه ،ره‌دووک�ه‌وت��ن��ی��ش شکاندنى ئ �ه‌و داخ��راوێ��ی�ه .چونکه له ئ��ازادی��دا ره‌دووک �ه‌وت��ن ماناى خ��ۆى له ده‌ستده‌دات. پ �ه‌روه‌ده‌ی �ه‌ک دوور له ئ���ازادى هه‌مان کۆیله‌کردنى ئازادییه .کۆیالیه‌تى ته‌نها دۆخێکى سه‌پێنراو نییه له‌سه‌ر حه‌ساردا ه��اوک��ات بۆته حه‌قیقه‌ت ک�ه له‌الیه‌ن باوکه‌وه و دایکانیش به نائاگاهى کۆڕ و کچانى حه‌سار به رۆحى کۆیاڵیه‌تى به‌رده‌وام گۆش ده‌کرێن».سوسیالیزاسیون ب��ری��ت��ی��ی �ه ل���ه خ���ۆش���ه‌ک���ردن���ى م��ن��داڵ ب���ۆ ب����وون ب���ه ئ �ه‌ن��دام��ێ��ک��ى چ��االک��ى ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى و ب �هره �ه‌م��ه��ێ��ن��ان �ه‌وه‌ى بنه‌ما و رێنوماکان ،له‌م ره‌وته‌دا مناڵ فێرده‌کرێ (مرۆڤییه‌تییه‌که‌ى خۆى) بچه‌پێنێ ،تا جیهانى باوى ترادسیۆنى تێکنه‌درێ و له‌سه‌ر ده‌ستووره‌کانى درێژه به‌خۆیبدات» .ئه‌وه‌ى مرۆڤى پێ گۆش و ماڵى ک��راوه ل�ه‌و ح �ه‌س��اره‌دا (ت��رس)ه که له هه‌ردوو رووى فیزیکى و ده‌روونى هاوشانى یه‌کتر بۆ یاسا و رێساکانى ب��اوک و حه‌سارى پێ کۆنترۆڵکراوه، ئه‌وه‌ى حه‌ساریکردوه به حه‌سار دووباره ترسه و بنه‌ماى په‌روه‌رده‌ى ناو حه‌ساریش ترسه ،پ �ه‌روه‌رده له سه‌ر بنچینه‌ى ترس ب����ه‌رده‌وام دی���ارده کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانى وه‌ک خه‌مۆکى و درۆ و...هتد له‌گه‌ڵ خۆی هێناوه« .کارگه‌ى ئه‌و سته‌م و قه‌هر و چ�ه‌وس��ان��دن�هوه و توندوتیژییه به‌ر له هه‌موو شوێنێک له ماڵه‌کانه‌وه ده‌ستپێده‌کات ،هه‌مان ئه‌و کاراکته‌ر و ئه‌کته‌رانه له نێو ماڵه‌کاندا له دۆخێکى پڕ له شه‌ڕه‌نگێزیدا ده‌ژین و ده‌چنه‌وه ناو
قوتابخانه‌کان». تایبه‌تمه‌ندى مناڵ لێگه‌ڕین و پرسیاره و ئه‌مه‌ش هاوته‌ریبه له‌گه‌ڵ ئازادى ،به‌اڵم له‌رێگاى سیستمه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان مناڵ ل �ه‌م تایبه‌تمه‌ندییه داده‌م��اڵ��رێ��ت و ده‌بێته پاشکۆ ،یاخود کۆپیکراوى ئه‌و ده‌زگا کۆمه‌اڵیه‌تییانه و له‌رۆحى پرسیار و لێگه‌رین داده‌ماڵێت له‌ژێر درۆ ره‌نگاوره‌نگه‌کان ماڵى ده‌کرێت و ئه‌م سیستمه به‌رده‌وام خۆى دووباره ده‌کاته‌وه. ئ �ه‌م پ���ه‌روه‌رده‌ی���ه هیچ ک��ات تاکێک به‌رهه‌م ناهێنێت که خاوه‌ن تێگه‌یشتنێکى وات����ادارى ژی���ان بێت و ئ �ه‌م �ه‌ش رێگا ل�هب�ه‌رده‌م دی��اره‌ى (نامۆ ب��وون)ى تاک ب�ه گ �هوه �ه‌رى خ��ۆى ده‌ک��ات��هوه ،لێره‌دا منداڵیش به‌وێنه‌ى ئه‌و بولبوله ماڵیکراوه، گه‌ر ده‌رگاى قه‌فه‌سیش کراوه بێت ئهوه ئ�����ه‌م ب��ول��ب��ول��ه ب��ۆ گ �هوه �ه‌رى وات���ادارى خۆى فڕین و ئازادى و دارس�����ت�����ان ن��اگ �ه‌ڕێ��ت �هوه. گ����ه‌وره‌ت����ری����ن قه‌یران لێره‌دایه که ئه‌م بولبوله ه������ه‌س������ت ب���ه ک���ۆی�ل�ای���ه‌ت���ى خ��ۆى ن��اک��ات، چ������ون������ک������ه گه‌وهه‌رى خۆى ل���ه ده‌س���ت���داوه و ئێستا جگه ل�������ه ژی�����ان�����ى ق �ه‌ف �ه‌س هیچ دنیایه‌کى دیکه و ژیانێکى دی��ک �هى ن �ه‌دی��ت��ووه .ئێمه له‌وانه‌یه خۆمان لهو مندااڵنه بین که له منداڵیدا بێ ئ �ه‌وه‌ى هه‌ست بکه‌ین خۆمان له قه‌فه‌سداین قه‌فه‌سێکمان بۆ باڕه‌که‌و یان باڵنده‌یه‌ک دروستکردبێت، ئه‌م ب��اڕه‌ک�هوه به پ���ه‌روه‌ده‌ى کۆیالیه‌تى ئێمه ،به گ�هوه�ه‌رى خ��ۆى نامۆبووه و ن��اف��ڕێ��ت .ئ����ه‌وه‌ى ئێمه وه‌ک م��ن��داڵ ده‌یکه‌ین و دڵ��م��ان پێیخۆشه جگه له گه‌مژه‌ترین گه‌مه هیچیتر نییه .ئه‌وه‌ى ئێمه کردومانه و هه‌ستمان پێنه‌کردوه دروستکردنى قه‌فه‌سێکه له‌ناو قه‌فه‌سى خۆماندا له‌وانه ئهمه پڕۆڤه‌یه‌ک بێت بۆ دروستکردنى چه‌ندین قه‌فه‌س و ئاخرى ئ �ه‌م قه‌فه‌سانه‌ش جگه ل�ه خۆکوشتن هیچى دیکه نییه و قه‌تڵى باوکیش خۆکوشتنێکه که باوک خۆى هانده‌رى ناڕاسته‌وخۆى قه‌تڵى خۆى بێت ،ده‌توانین بڵێین ب��اوک به توندوتیژى کوڕه‌که‌ى پ �ه‌روه‌رده‌ک��رد و کۆپى خۆى ده‌رک �ه‌وت و ک��وڕه‌ک�ه‌ش ه�ه‌ر به هه‌مان شێوازى توندوتیژى واڵم��ى باوکى دای��هوه واته ب���اوک ل �ه ب��ن �ه‌ڕه‌ت��دا قاتڵى ب��ۆ خۆى درۆستکردوه.
ل���ێ���ره‌دا ده‌ت��وان��ی��ن ب��ڵ��ێ��ن ل �ه ئه‌نجامى په‌روه‌رده‌یه‌کى به‌م ره‌نگه هه‌رده‌م دیارده‌ى توندوتیژى و قه‌تڵ ئاماده‌یه( .قه‌تڵ) یه‌کیک ل �ه‌دی��ارده‌ک��ان��ى ن��او ح�ه‌س��اره که له زهنییه‌تى هه‌موو ژن و کۆڕ و کچه‌کانى حه‌ساردا له‌رووى فیزیۆلۆژى ئاماده‌یه و ئه‌م دیارده‌یه به شێوه‌یه‌کى م��ۆرف��ۆل��ۆژى ل�ه قه‌تلى ب��اوک��دا خۆى ده‌رده‌خات. «پ����ی����اوى ب����ه‌ڕاس����ت پ���ی���او س���ێ شت هه‌ڵده‌گرێ :گۆچان ،قامچى ،خه‌نجه‌ر، ه �ه‌م��ی��ش �ه ده‌ی�������وت -:زۆر ئه‌سته‌مه پیاو بێ قامچى بێته ن��او م��اڵ و منداڵى خۆى. کێ هه‌بوو لهو حه‌ساره، ل���ه ک���چ و ک�����وڕ ،له
رێنوێنیکه‌ر و ئ��ازادب �ه‌خ��ش ...وه‌ک بکه‌رى دوا باوک ده‌ور ده‌گێرێ و دوا مه‌رگى باوکیش ده‌توانێت خوشکه‌کانى ببه‌خشێ“ .خوشکه چاکه‌که‌م..زوو وه‌ره ح�ه‌س��اره‌ک�ه ..ب��ا به‌رنه‌فره‌تى کتوپڕى ب��اوک��م ن �ه‌ک �ه‌وى”“ ،ت��ک��ات لێده‌که‌م.. خوشکێ نا دوو خوشک ..ئه‌سپێک نا ده ..بڕۆ حه‌ساره‌که وه‌ک کاڵه‌ک و شوتى هه‌ڵیانبژێره” ئ �ه‌م (خ��وو)وه ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت خۆى دووب��اره ده‌کاته‌وه و له‌پاش داڕم��ان��ى حه‌سار له ک��ردارى سێکسى ژن��ان��دا ب�ه ن��ق��ورچ و لێبادان خ��ۆى ده‌رده‌خ���ات و ئه‌مه‌ش
ژن��ه‌ک��ان��ى ،ل��ه گ��زی��ر و ک���اره‌ک���ه‌ر و خزمه‌تکاره خه‌سیوه‌کانى ..ک ه قامچى ئه‌وى به‌رنه‌که‌وتبێ ..ههمیشه ده‌یوت-: (هه‌ر مناڵێکم قامچى منى به‌رنه‌که‌وێ، نه قه‌ڵه‌و ده‌ب��ێ و نه ته‌مه‌نیشى درێژ ده‌بێ ..خۆ به خۆڕایى نه‌بووه (سمایل) گ �ه‌ردن��ى خ��ۆى خستۆته ب��ه‌ر کێردى (برایم)ى پێغه‌مبه‌ر باوکى...ها..؟)» پێشینیان وت��وی��ان�ه «خ��ووێ��ک��ت گرت به‌شیرى ته‌رکى ناکه‌ى به پیرى» ئهمه ئ �ه‌م خووگرتنه‌ى مناڵه و ب�ه ل��ێ��دان و چاوسورکردنه‌وه و ترساندنى ،باوک له نووکى سیستمى هیرارشیکیه‌که‌دا و به پله‌ى دووه‌میش برا گ �ه‌وره‌ى حه‌سار دێ���ت ک �ه خ���ۆى ب �ه خ��اوه‌ن��ى ئ��ی��راده و وی��س��ت��ى ک��چ�ه‌ک��ان��ى ح �ه‌س��ار ده‌زان��ێ��ت
خۆگرتنى ژن��ان��ى حه‌ساره به توندوتیژى سێکسى (ئیرۆتیک) و ئه‌مه‌ش وه‌ک حه‌قیقه‌تێک ده‌بینن و له ده‌ره‌وه‌ى ئه‌م حه‌قیقه‌ته‌ش کوڕ و کچانى ناو حه‌سار ناتوانن ژیان بکه‌ن و تووشى کێشه ده‌ب���ن .ل�ه ن��او ح �ه‌س��اردا ده‌س��ت شوێنى خۆیدا به کار نه‌هاتووه“ ،ده‌ست له جه‌وهه‌ردا ئه‌ندامێکى جه‌سته‌یه بۆ وه‌رگرتن و به‌خشین و به‌رگریکردن و دروس��ت��ک��ردن��ى پ �هی��وه‌ن��دى و جه‌مسه‌ر پێکهوه به‌ستن ،نه‌ک ئامرازێک بێت بۆ په‌الماردان و نقورچگرتن و لێبادان و داپێچان و ڕنینه‌وه” باوک له حه‌ساردا ئه‌م کرداره وه‌ک خوویه‌ک فێرى ژنانى ن��او ح�ه‌س��ار ده‌ک���ات ،دنیایه‌کى وای��ان ل �ه سرۆشتى خ��ۆى پێشانیان ده‌دات.
هونه‌ری گۆرانى بۆ پاراستنى ژینگه
نوسه‌رانی کورد ،یادی جگه‌رخوێن ده‌که‌نه‌وه
ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���دى گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژ ح���ه‌س���ه‌ن غ��ه‌ف��ور، گۆرانییه‌ک له‌سه‌ر ژینگه‌پارێزى له کوردستان به‌رهه‌مدێنێت. حه‌سه‌ن غه‌فور له‌باره‌ى دوایین کارى هونه‌رى خۆى رایگه‌یاند :یه‌کێک لهو گۆرانیانه که ئێستا له قۆناخى تۆمارکردندایه ،گۆرانییه‌که له‌سه‌ر ژینگه‌پارێزى و چۆنێتى رێزگرتن له خ��اک و پاکوخاوێنى واڵت و شار. ئه‌م گۆرانیبێژه وتیشى «ب�ه‌داخ�هوه ئێمه‌ى کورد تا ئێستا که‌مته‌رخه‌مین له به‌رامبه‌ر رێزگرتن له ژینگه‌ى واڵتى خۆمان». له‌باره‌ى ناوه‌رۆکى ئه‌م گۆرانییه ،حه‌سه‌ن غه‌فور وتى «بۆ نوسینى تێکستى ئه‌و گۆرانییه په‌یوه‌ندییم به چه‌ند شاعیرێکه‌وه کرد ،به‌اڵم وادیاربوو کاره‌که‌یان ب���ه‌الوه ئ��اس��ان ن �هب��وو ،ل�ه کۆتاییدا هاوڕێیه‌کى ئازیزم به‌ڵێنى ئ �ه‌وه‌ى پێدام که ئه‌و ده‌توانێ ئه‌و تێکسته بنوسێت ،دواى تۆمارکردن و کلیپکردنى گۆرانییه‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نم که کێ ئه‌و تێکسته‌ى نووسیوه».
جگه‌رخوین ،هه‌ڵبه‌ستوانی به‌ناوبانگی ک��ورد ،ل ه ()27مین ساڵرۆژی کۆچى دواییدا ،له ناوه‌ندی کلتوری گه‌نجانی جگه‌رخوین شاره‌وانی ئامه‌د به پانێلێک (ژیانی جگه‌رخوێن و وێژه) یادیکرایه‌وه. شاعیری گه‌وره‌ی کورد ،جگه‌رخوێن که له ()22 تشرینی یه‌که‌می ساڵی ( )1984له (سرگون) ژیانی له‌ده‌ست دا و له شاری قامیشلو به خاک سپێردرا ،له ()27مین ساڵرۆژی کۆچى دواییدا ،له ناوه‌ندی کلتوری گه‌نجانی جگه‌رخوێن شاره‌وانی ئامه‌د که له الیه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی نوسه‌رانی کورده‌وه به‌ڕێوه‌چوو ،تێیدا ی��ادى ئ�ه‌و هه‌ڵبه‌ستوانه ک��ورده کرایه‌وه . ل �ه‌م پانێله‌دا ک�ه ب�ه وت���اری (شێخموس سه‌فه‌ر) ده‌ستی پێکرد ،به به‌شداری الیه‌نگران و دۆستانى جگه‌رخوێن ب�ه‌ڕێ��وه چ��وو .هه‌ڵبه‌ستوان( ،زۆبه‌یر ئاڤجی) ناسراو به (رێناس ژی��ان) له پانێله‌که‌دا قسه‌ی کرد و کورته‌یه‌ک له ژیانی جگه‌رخوێن گێڕایه‌وه.
ژنانى م��اڵ ئ�ه‌م وێنه‌یه له خه‌یاڵیاندا له پیاو دروستده‌بێت که گۆیا ئه‌م ه پیاوه و پ��اش دارم��ان��ى حه‌ساریش ئه‌م پیاوانه نابیننه‌وه که له باوکى حه‌سار بچێت و توشى کێشه‌ده‌بن و ت��ف لهو ج��ۆره پیاوانه ده‌ک �ه‌ن له پیاوى حه‌سار ناچن و په‌شیمانى خۆیان بۆ حه‌سار و پیاوى ناو خه‌ونه‌کان ده‌رده‌بڕن و تف له ک��وڕه گ���ه‌وره‌ى حه‌ساریش ده‌ک��ه‌ن که بۆته هۆکارى تێکچوونى حه‌ساره‌که. هۆکارى ئه‌م نقورچ و لێبادانه په‌روه‌رده‌یه ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌ى له سه‌ر بنه‌ماى ئازادى نه‌کراوه ئه‌و په‌روه‌ده‌یه‌یه که کۆیاڵیه‌تى و س��ه‌ردان��ه‌وان��دن و توندوتیژیمان بۆ ده‌ک����������ات ب�����ه دی�������ارى منااڵنى ناو حه‌سار ده‌س��ت��ی��ان ب �ه‌س �ه‌ردا ن���ه‌ه���ێ���ن���راوه و ل�ه هه‌موو خۆشه‌ویستى و ن������ه‌وازش������ێ������ک ب��ێ��ب�ه‌ش��ک��راون به‌شیان ته‌نها چاوسوورکردنه‌وه و ت���ووڕه‌ب���وون و ل��ێ��دان ب��ووه و ئ�ه‌م�ه‌ش رێگاى ب��ۆ ب����ه‌رده‌م ن��ق��ورچ��ب��ازى و ل��ێ��ب��ادان ل�ه ن��او ژنانى حه‌سار و میزبه خۆداکردن ل���ه ک���چ و ک����ۆڕان����ى و ترسکردۆته‌وه. “هۆ کاکى ناپاکمان رۆڵه‌ى ج����ه‌رب����ه‌زه‌و ه���ه‌ل���پ���ه‌ره‌س���ت.. ت���ۆ چ��ی��ت ب��� ه ئ��ێ��م �ه‌و خ��ۆت کرد؟ فریامان که‌وه ..فریاى خوشکان و دایکانى هه‌میش ه نه‌گبه‌تت ،ههمیشه دۆڕاو.. ئێمه ه �ه‌م��وو ب��ی��رى ده‌ک �هی��ن.. ک��وا چیت ل� ه ب��اوک��ى عگید و چ�ه‌ل�ه‌ن��گ��م��ان ک���رد؟ ک���وا چیت ل���ه م���ێ���ردى م��ێ��رخ��اس��م��ان ک���رد؟ ل�ه‌و پیاوه‌ى مناڵى ن��او بێشکه‌یان پ��ێ��ده‌ت��رس��ان��د ”... ،گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى بولبول و باڵنده‌کان و حه‌یوان ه کێوی ه م��اڵ��ی��ک��راوه‌ک��ان و ک��چ و ک��وڕان��ى ح��ه‌س��ار و ه�ه‌ڵ��ک��ێ��ش��ان��ى ه �ه‌ن��اس �هى په‌شیمانى هه‌ر هه‌موویان ئه‌وه‌مان بۆ ده‌سه‌ڵمێنن ه�ه‌م��وو زی��ن��ده‌وه‌ر و مرۆڤ ه کۆیله‌کراوه‌کانى ناو حه‌سار ئه‌وه‌مان بۆ ده‌سه‌ڵمێنن ک ه نامۆ بوونى هه‌ر یه‌ک له‌مان ه و ونکردنى ره‌نگى خۆیان ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌خات که «نامۆبوون» له دیارده هه‌ره به‌رچاوه‌کانى حه‌ساره ،شادیارده‌ى حه‌سار «نامۆبوونه« و ئه‌نجامى حه‌سار دی��س��ان ه �ه‌ر ن��ام��ۆب��وون�ه .تێکچوون و داڕم��ان��ى حه‌سار پ��اش مه‌رگى باوک و پ��ش��ێ��وى و ئ��اڵ��ۆزى و ن �ه‌گ �ه‌ران �ه‌وه‌ى ئ��اژه‌اڵن بۆ دارستان تا مردنیش نیشان ل� ه نامۆبوونێکى ت���ه‌واو ده‌دات و ئه‌م ن��ام��ۆب��وون �ه‌ش خ���ۆى ل �ه ف��ۆرم�ه‌ک��ان��ى په‌شیمانى ،کردارى سێکسى ،تف کردن له توخمى ژن وات��ا ژنى نامۆ ،هات و
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
11
ه��اوار و قین و ت��ووره‌ی��ى ...ده‌رده‌خ��ات. ئه‌م تف کردنه له خۆیدا شێوازێکه ل ه شێوازه‌کانى توندوتیژى ئه‌م تف ه هه‌مان دووب��اره بوونه‌وه‌ى تفى سه‌ر زارى باوک ه ک ه ب ه هه‌زاران جار به‌رانبه‌ر ژن و کۆڕانى حه‌سار به‌کارى هێناوه پێى راهاتوون تا ئه‌و راده‌یه که پێیان وای ه بێ تف ژیان نابێت ،نمایان ب��وون��ى سێبه‌رى ب��اوک دووباره ئاماده‌بوونى ئه‌و هێزه یۆتاپیایه‌ی ه که به‌رده‌وام حه‌سارى پێ کۆیله کراوه و بۆته حه‌قیقه‌ت و ئه‌م حه‌قیقه‌ته‌ش پاش دارمانى حه‌سار له خه‌و و خه‌یاڵى کوڕه گ�هوره ئاماده دهبێتهوه ،قه‌بر و گۆڕ و گۆمه‌ز ئه‌و جیهان ه یۆتۆپیایه‌یه که بۆت ه دۆزه‌خێک و تێیدا ده‌سووتێت. سه‌رچاوه‌کان: زمانى کوردى: )1ئ���ارام ره‌ش��ی��د ،ج�ه‌ه��ال�ه‌ت��ى ئیسالم و دن���ی���اى ه����اوچ����ه‌رخ ،چ��اپ��ى ی �ه‌ک �ه‌م نیسانى(.)2002م )2ئ �ه‌ن��ت��ۆن��ى گ��ی��دن��ز ک��ۆم �ه‌ڵ��ن��اس، وه‌رگ��ێ��ڕان��ى ح�ه‌س�ه‌ن ئه‌حمه‌د مسته‌فا، چ��اپ��خ��ان�هى ئ����اراس ،چ��اپ��ى ی �ه‌ک �ه‌م – ههولێر ساڵى ،2009 )3جیه‌ن فریدمه‌ن ،فێمینیزم ،وه‌رگێڕانى فه‌رشید که‌ریمى ،چاپخانه‌ى کارۆ )4شێرزاد حه‌سه‌ن ،حه‌سار و سه‌گه‌کانى باوکم ،چاپه‌مه‌نى و ئۆفیسى تیشک، چاپى سێیه‌م ،ساڵى ()2001 )5ع���هب���دوڵ�ڵ�ا ئ����ۆج����ه‌الن ،ب���ه‌رگ���رى ک��ردن له گه‌لێک ،وه‌رگێڕانى لوقمان عه‌بدواڵ،چاپخانه‌ى ره‌نج )6عه‌بدواڵ ئۆجه‌اڵن ،وه‌رگێڕانى لوقمان ع���هب���دواڵ ،مانیفستۆى شارستانێتى دی���م���وک���رات���ى ،پ����ه‌رت����ووک����ى س��ێ��ی �ه‌م سوسیۆلۆژیاى ئ��ازادى چاپخانه‌ى ره‌نج، چاپى یه‌که‌م،ساڵ .2010 )7کۆمه‌ڵناسى گشتى ،مه‌نوچێهر موحسنى ،وه‌رگێڕانى موسڵح ئیروانى، ساڵى ( ،)2005چاپخانه‌ى کوردستان ههولێر. )8ل ه ته‌ک فینۆمێن ه ئه‌ده‌بییه‌کاندا، کاوه جه‌الل ،له باڵوکراوه‌کانى مه‌کته‌بى ب��ی��ر و ه��ۆش��ی��ارى (ى.ن.ک) ،ساڵى (.)2006 )9له په‌یوه‌ندییه‌و‌ه بۆ خۆشه‌ویستى، رێ��ب��وار سیوه‌یلى ،چاپخانه‌ى وه‌زاره‌ت���ى په‌روه‌رده -ههولێر ،ساڵى ()2004 )10مه‌راقى په‌روه‌رده و ...شتى دیکه‌ش، وت�����ار ،ش���ێ���رزاد ح���ه‌س���ه‌نwww_ ، sherzadhassan_com زمانى فارسى: اریک فروم ،هنر عشق ورزیدن ،ترجم هپورى سلطانى ،چاپ طیف نگار،چاپ بیست و پنجم ،ساڵ ()1386ه.ش
فۆتۆی هه‌ڵبژارده
ه فۆتۆ /دیجل
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
10
ناسر حه‌سه‌ن:
خوێندن ه
له‌حه‌ساردا ک
وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى بێ یاسا ،سیستم و به‌رنامه‌یه بۆ کاروبارى سینه‌ما
نوسینی
سه‌اڵح مه‌حمود
به‌شی دووه‌م و کۆتایی
ئاماده‌کار هانا ئازاد
به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سینه‌ما له وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى حکومه‌تى هه‌رێم ،ناسر حه‌سه‌ن له میانى ئه‌م دیداره‌یدا له‌گه‌ڵ (چه‌تر) ئاماژه به‌وه‌ده‌کات ،له‌ئێستادا کارى هونه‌رى هه‌یه ( )800هه‌زار دۆالرى بۆ خه‌رج ده‌کرێت، هاوکات تیشکده‌خاته‌سه‌ر که‌موکوڕیه‌کانى بوارى سینه‌ما ،ده‌شڵێت :ده‌بوایه حکومه‌ت مه‌رجى ئه‌وه‌ى هه‌بێت هه‌ر مارکێتێک هۆڵێکى سینه‌ماى تێدابێت. چه‌تر :هه‌موومان پرۆفایلى تۆ ئه‌زانین، به‌اڵم ئه‌گه‌ر سه‌ره‌تایه‌ک له‌کاره‌کانت بزانین؟ ــ په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کانى به‌غدام ته‌واو کردوه له ساڵى ( )1970له‌وکاته ل �ه رادی����ۆى ک����وردى ب �ه‌غ��دا و ده‌زگ���ا کوردییه‌کان نزیک ب��ووم �هوه و ک��ارم له‌گه‌ڵیان کرد دواتر بومه ده‌رهێنه‌ر له رادیۆى کوردى ،یه‌کیک لهو کارانه‌ى ک����ردم درام�����اى ک����اوه‌ى ئ��اس��ن��گ�ه‌رب��وو ک�ه له‌نوسینى (شێرکۆ بێکه‌س) بوو به‌رهه‌مه‌که له رادیۆ په‌خشکرا دواتر له ته‌له‌فزیۆن بومه ی��اری��ده‌ده‌رى ده‌رهێنه‌ر، ل �ه‌وم��اوه‌ی �ه‌دا زی��ات��ر ل�ه ( )500کلیپى گۆرانیم ک��ردوه ،دوات��ر یه‌که‌م به‌رهه‌مم (الس و خ���ه‌زال) ب��وو پ��اش��ان (ژاڵ���ه) و چه‌ند به‌رهه‌مێکى تر. چ �ه‌ت��ر :ب���ه‌اڵم زن��ج��ی��ره م�ه‌م��ى ئاالنیش یه‌کێکه له‌به‌رهه‌مه‌کانت ،بۆچى باسى ناکه‌یت؟ ـ به‌ڵى ،دواى ئه‌وه‌ى گه‌ڕامه‌وه کوردستان له وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى کارمکرد و داوام لێکرا ته‌له‌فزیۆنێکى حکومه‌تى هه‌رێم دابمه‌زرێنم ئه‌ویش ته‌له‌فزیۆنى هه‌رێم بوو، دواتر یه‌که‌م سه‌ته‌الیتم دامه‌زراند ،پاشان زنجیره درام��اى مه‌مى ئاالنم ده‌رهێنا، ب���ه‌اڵم ناکرێت به‌عه‌قلى ئێستا باسى (مه‌مى ئاالن) بکه‌ین. چه‌تر :ئایا زنجیره دراماى مه‌مى ئاالن ل �ه ئ��اس��ت ئ �ه‌و پ���اره زۆره‌ب����وو ک �ه بۆى ته‌رخانکرا؟ ـ بۆ ئه‌و زنجیره که ( )90هه‌زار دۆالر ته‌رخانکرابوو ،ئیستاش ک��ارى هونه‌رى هه‌یه ( )800ه �هزار دۆالرى بۆ خه‌رج ده‌ک���رێ���ت ،ب��ۆی �ه ئ���ه‌و ق��س��ان �ه جێگه‌ى
n
فۆتۆ :هانا ئازاد
ناسر حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی سینه‌ما
نیگه‌رانین ،ئێستا به ( )90هه‌زار دۆالر ناتوانین ی �ه‌ک فیلمى پ��ێ ده‌ربکه‌ین ن���ه‌ک زن��ج��ی��ره ،رۆژان����ه ( )40ک�ه‌س له‌گه‌ڵم بوو ( )92جێگه‌ش له فیلمه‌که وێنه‌ى گیراوه ،ئینجا پێویسته ئه‌و پاره‌ى بۆ خه‌رج بکرێت.
دهرهوه ،چونکه زنجیره‌که تێکده‌چوو. چه‌تر :له‌م ماوه‌یه‌ى دوای��ى کۆمه‌ڵێک فێستیڤاڵ ئه‌نجامدرا ره‌خ��ن �هى توندى رووب���ه‌ڕوو ک��رای �هوه ،پرسیاره‌که ئهوهیه ک��ارى هونه‌رى ک��وردى لهو ئاسته‌یه له دهرهوه پیشان بدرێت؟
چه‌تر:چه‌ند که‌سێک له ئه‌کته‌ره‌کانى مه‌مى ئاالن ده‌ڵێن ،په‌شیمانین له مه‌مى ئاالن به‌شداربووین؟ ـ به‌س ئوسامه جه‌میل وتبووى په‌شیمانم له به‌شداریکردنم له‌مه‌مى ئاالن ئه‌ویش به‌هۆى ئ���ه‌وه‌وه ب��وو له رۆڵ �ه‌ک �هى خۆى نه‌گه‌یشتبوو ،چونکه رۆڵه‌که‌ى میره‌زینى هه‌بوو میره‌زینیش نابێت له ژوره‌وه بێته
ـ چ �ه‌ن��د س��اڵ��ێ��ک�ه فیلمى ک����وردى ل ه ده‌ره‌وه‌ى واڵت پ��ێ��ش��ک�ه‌ش ده‌ک���رێ���ت، سینه‌ماى نێوده‌وڵه‌تى فیلمه‌کانى کوردى په‌خشده‌کات ،پارساڵ فیلمێکى شه‌وکه‌ت ئه‌مین خه‌اڵتى یه‌که‌مى به‌ده‌ست هێنا، که‌واته ئێستا فیلمى سینه‌مایى ئاستێکى باشى هه‌یه ئێستا ( )30فیلمى سینه‌ماى ل�ه ک��وردس��ت��ان ب �هره �ه‌م ه��ێ��ن��راوه ،ب�ه‌اڵم
ئێستا هه‌موو الی �ه‌ک ده‌ک��رێ��ت ب ه سۆپه‌ر مارکێت ده‌بوایه حکومه‌ت مه‌رجى ئ �ه‌وه‌ى هه‌بێت ه�ه‌ر مارکێتێک هۆڵێکى سینه‌ماى تێدابێت
که‌سایه‌تی هه‌فته
سعودیه یه‌ک فیلمى کردوه. چه‌تر :ئه‌و به‌رهه‌مانه ئه‌گه‌رچى به‌رهه‌م ده‌ه��ێ��ن��رێ��ت ،ب����ه‌اڵم ه��ی��چ کامێکیان ل���ه ن���اوخ���ۆى ه���ه‌رێ���م پ��ی��ش��ان ن���ادرێ���ن، له‌هه‌مانکاتدا هۆڵى سینه‌ما ده‌ڕوخێنرێت؟ ـ ئه‌کته‌ر و ده‌ره��ێ��ن�ه‌ر و وێنه‌گر دێت فیلم به‌رهه‌م ده‌هێنێت ،ک��ارى ئێمه نیه هۆڵى سینه‌ما دروس��ت بکه‌ین ،کارى حکومه‌ته هۆڵى سینه‌ما دروستبکات و رۆشنبیرى له‌نێو خه‌ڵک باڵوبکاته‌وه، ئێمه ستافێکمان نیه ب�����ه‌رده‌وام فیلم نمایش بکات ،ئاساییه هۆڵى سینه‌ما بڕوخێنرێت ،ده‌بێت وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى ب �ه‌وردى بیر لهو بابه‌ته بکاتهوه ،ئێستا ه �ه‌م��وو الی����ه‌ک ده‌ک���رێ���ت ب �ه س��ۆپ�ه‌ر م��ارک��ێ��ت ده‌ب���وای���ه ح��ک��وم�ه‌ت م�ه‌رج��ى ئه‌وه‌ى هه‌بێت هه‌ر مارکێتێک هۆڵێکى سینه‌ماى تێدابێت ،حکومه‌ت چاوه‌ڕێ ده‌ک��ات که‌رتى تایبه‌ت ئ�ه‌و ک��اره‌ى بۆ بکات ک ه هه‌رگیز نایکات. چ���ه‌ت���ر :م �هب �ه‌س��ت ل���ه دام���ه‌زران���دن���ى کۆمه‌ڵه‌ى سینه‌ماکاران ئه‌وه‌بوو که حزب ده‌ستى خستۆته کاروباره‌کانیان ،بۆچونت چۆنه؟
ئاکۆ میره‌یی:
هه‌واڵی
واقیعی کوردستانم ل ه رۆحمدا هه‌ڵگرتووه وه‌ک پێویست ب ه خوێنه‌رانى کورد گه‌یاندوه ،له‌دوایین به‌رهه‌میشیدا ل ه رۆمانێکی ب ه ناوی (من و سه‌فه‌رێکی به‌رده‌وام) ئازاره‌کانى غوربه‌ت و ته‌نیایی تاراوگ ه ده‌خاته‌ڕوو.
ئاماده‌کار سازان تۆفیق
ئاکۆ موحه‌مه‌د (ئاکۆ میره‌یی) شاعیر و رۆماننوسێکی الوی باشوری کوردستانه ،زیاتر ل ه ده ساڵ ه له بواری ئه‌ده‌بیاتى کوردیدا کار ده‌کات ،له‌ڕێگاى سه‌دان بابه‌تى رۆژنامه‌وانى و ئه‌ده‌بیه‌و ه ده‌نگى ره‌خنه‌ی
ـ نه‌خێر ،کۆمه‌ڵه‌ى سینه‌ماکاران که پێکهاتووه ،وه‌ک ه �ه‌ر کۆمه‌ڵه‌یه‌کى ت��ره‌و ئ �ه‌وان ناتوانن به‌رهه‌میان هه‌بێت، ئه‌گه‌ر حکومه‌ت پاڵپشتیان لێنه‌کات، وه‌زاره‌ت���ى رۆشنبیرى چه‌ندین به‌رهه‌مى فیلمى کردوه ،به‌اڵم وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى ن �هی��اس��ا و نه‌سیستم و ن �ه ب �ه‌رن��ام �هى ه�هی�ه ب��ۆ ک��اروب��ارى سینه‌ما و هۆڵى سینه‌ما ،ته‌نها پ���اره‌ى خ �ه‌رج��ک��ردوه و نه‌یهێشتووه به‌رهه‌مه هونه‌ریه‌کان به‌بێ پاره‌بن ،هه‌ر پاره‌یه‌کیش به‌هه‌ده‌ر چوبێت ده‌بێت وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى به‌دواداچونى بۆبکات ،هه‌موو ئه‌و فیلمانه‌ى هاتونهته الى ئێمه به به‌ڵگه‌بووه. چ������ه‌ت������ر :ب�������ڕی�������ارى داخ���س���ت���ن���ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى سینه‌ما به‌کوێ گه‌یشت؟ ـ وه‌زاره‌ت���������ى رۆش���ن���ب���ی���رى ده‌ی���ه‌وێ���ت سیستمه‌که‌ى رێکبخاته‌وه ته‌نها ()4 فه‌رمانگه ده‌مێنێته‌وه و هه‌موو ب��واره هونه‌ریه‌کان ده‌چێته ئه‌و فه‌رمانگانه و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى سینه‌ما نامێنێت ،به‌اڵم ئ �هوه ل�ه ده‌س �ه‌اڵت��ى ده‌زگ��اک��ان��ى هونه‌ر که‌مده‌کاته‌وه.
ئاکۆ میره‌یی خ��اوه‌ن��ی چه‌ندین به‌رهه‌می ره‌خنه‌یی و شیعره ،جگه ل���ه‌وه‌ی چه‌ندین بابه‌تی رۆژنامه‌وانی له رۆژنامه و سایته‌کاندا باڵوکردۆته‌وه ،له‌ئێستاشدا به‌رپرسی سایتی (داهاتوو)ه و ماوه‌ی حه‌وت ساڵه له هه‌نده‌ران ده‌ژی و ب��ڕی��اره له داه��ات��ودا هۆنراوه‌کانی له‌دووتوێی په‌رتوکێکدا چاپ بکات .ناوبراو له دوایین به‌رهه‌میدا ،یه‌که‌م رۆمانی به‌ناوی (من و سه‌فه‌رێکى به‌رده‌وام) باس له غوربه‌ت و ته‌نیایی ژیانی تاراوگ‌ه ده‌کات و ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ن��اوه‌رۆک��ی رۆم��ان �ه‌ک �هی مشتێکى حه‌قیقه‌تى بونى هه‌زاران گه‌نجى واڵته‌که‌م ه ئه‌وانه‌ى که زۆرینه‌ن و غوربه‌ت و تاراوگ‌ه ب ه نه‌خواستن و نابه‌دڵی له هه‌مان کات سه‌ختى و کوله‌مه‌رگى جێگه‌ى ک��ردون�ه‌ت�هوه ،وتی «رۆمانه‌ک‌ه ئه‌زمونى ژیانى نوێى داسه‌پاوه.. پڕ‌ه له هه‌نسک ،پڕ‌ه له ته‌نیایی.».. ئاکۆ باسى له هه‌ست و سۆزی ده‌ک��ات بۆ
دزى ،یه‌کێکتر لهو دیاردانه‌یه که باسى لێوه ده‌کرێت :ب �ه‌دزى پێکه‌نین ،به‌دزى قسه‌کردن ،به‌دزى ده‌رده‌دڵکردن ،دزینى کلیله‌کانى ده‌رگاکان ،ب�ه‌دزى باس له ک����ردارى سێکسى ک��چ��ان و ک��ۆڕان��ى حه‌سار له‌گه‌ڵ ئاژه‌اڵندا و...هتد له‌ناو ح�ه‌س��اردا ئاماده‌یى هه‌یه« .شه‌وه‌هاى ش���ه‌و خ���ه‌وم ل �ه‌خ��ۆ ده‌زڕان������د ،ل �ه په‌نا په‌سیوى حه‌ساره‌که خۆم داده‌نووساند ،تا شه‌وێکیان تۆپه‌ڵێک هه‌موو کلیله‌کانم، کلیلى ح�ه‌س��ار و ته‌ویله و گه‌نجینه و گشت ژووره‌ک��ان��م له باوکم دزى». ب���اوک ل���ه‌و ح���ه‌س���اره‌دا س �ه‌رم��ای �ه‌داره و ه �ه‌م��وو ئ���ه‌و س �ه‌رم��ای �هى ل�ه‌رێ��گ��اى به‌کارهێنانى ک��وڕ و ک��چ و ئ��اژه‌اڵن و قۆستنه‌وه‌یان له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ته‌نکى خۆدیدا به‌ده‌ست هێناوه ،یاخود له‌رێگه‌ى گه‌وره‌ترین بێ ئه‌خاڵقى خواردنى ده‌ستى ره‌نج ئه‌م سه‌رمایه‌ى به‌ده‌ست هێناوه« .بۆ هیچ که‌س نه‌بوو له ده‌ره‌وه‌ى ئه‌م حه‌ساره ب��م��رێ ..ه �ه‌ر هه‌مووشیان ل�ه سپێده‌ى سه‌حه‌ره‌وه تا شه‌وخه‌وتنان نه‌ده‌سره‌وتن». ل���ه‌م ح���ه‌س���اره‌دا ه��ه‌م��ووی��ان خ��زم�ه‌ت��ى ب����اوک و ح���ه‌ز وی��س��ت �ه‌ک��ان��ى ب��اوک ده‌که‌ن ،بیانه‌وێت یاخود نا سندوقه‌کان و ده‌رگ��اک��ان قفڵدراون ،نه‌هێنییه‌کانى باوک و سه‌رمایه نادیاره ،ده‌رگاى حه‌سار داخراوه و ژیانیش له بۆته‌ى دۆزه‌خێکدا راگیراوه ،سه‌گه‌کان ه �ه‌رده‌م پاسه‌وانى به‌هاکانى باوکن له پێناو پاروه‌نانێک و کوتێک گۆشت و هێزى میتافیزیکى له سه‌رووى باوک ،بۆ به‌رژه‌وندى باوک به‌کارهاتووه ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌و هه‌موو هێزه «هێزى ئازادى» پاڵ به کوڕه گه‌وره‌ى ح�ه‌س��ارهوه ده‌نێت کلیله‌کان بدزێت بۆ راوکردنى تیشکێک له هه‌تاو ،که‌واته مرۆڤ به‌زاتى خۆى ئازادیخوازه. دزى خۆى له‌خۆیدا به‌رانبه‌ر سه‌رمایه‌دار ده‌ک��رێ��ت ،ل��ێ��ره‌دا ق��ۆرخ��ک��ارى رێگاى له‌به‌رده‌م دزى ده‌کاته‌وه ،له‌هه‌مانکاتدا ب�����اوک ب �هره �ه‌م��ه��ێ��ن��ى دزی���ه‌ک���هی���ه. زه‌وتکردنى ئ��ازادى رێگا له‌به‌رده‌م دزى کلیله‌کان ده‌ک��ات �هوه بۆ گ�ه‌ڕان��دن�ه‌وه‌ى دووب��اره‌ى ئ��ازادى .ده‌رده‌دڵ�ه‌ک��ان و باسه غه‌ریزه‌کان ،ساته‌کانى خۆشه‌ویستى و لێتێگه‌یشتن پڕده‌که‌نه‌وه و گرێى هه‌موو ئ �ه‌و ح �ه‌زه سه‌رکوتکراوانه ده‌ک �ه‌ن �هوه. ده‌توانین بڵێین په‌یوه‌ندییه ش��اراوه‌ک��ان گوزارشت له سنووره داخراوه‌کان ده‌که‌ن. دزى ،درۆ ،گ��وم��ان و نهێنییه‌کانیش خۆیان له‌ودیو دی��وار ده‌بیننه‌وه .هه‌موو ئ����ه‌و ق���س���ه‌ک���ردن و ک�����رداران�����ه‌ش له فۆرمێکى گشتیدا گوزارشت له نه‌بوونى په‌یوه‌ندییه‌کى ئاشقانه ده‌ک��ات ،دزیش
کوردستان ،ئ�ه‌و وت��ى :واقیعى کوردستانم له رۆحمدا هه‌ڵگرتووه ،هه‌موو ده‌مى ئێواره و گزنگێکیش ئه‌و زانینه‌م نوێ ئه‌که‌مه‌وه، م��ن به‌شێکم ل���ه‌و ب��ون �هى س��وێ��ى و حیرس و خ��ۆش��ی�ه‌ک��ان��ى ن�ه‌ش��ون��م��ام پ��ێ ده‌ک����ه‌ن و ده‌متوێننه‌وه. ناوبراو ده‌رب��اره‌ی ئاستی رۆمانی کوردیش پ��ێ��ی��وای�ه رۆم��ان��ى ک����وردى ئ��اس��ت��ى ب���ه‌رزه، هه‌ڵبه‌ت به‌که‌مى ته‌مه‌ن و که‌مى ئه‌زمون و ئیحتیکاکیه‌وه ،ئاستى ئاساییه به به‌راوردى ئاستى جیهانی ،ئاماژه‌ی بهوه کرد :جێگه‌ى ئومێد‌ه به بوونى ئه‌و پێشه‌نگ‌ه به‌توانایان‌ه و دڵخۆشکه‌ره‌ی‌ه به هاتنه پێشى ده‌یانى نوێى زرن��گ و کارامه ،گه‌رچى ب�ه‌داخ�هوه به‌ش به‌حاڵى خۆم گله‌ییم له به بازرگانى کردنى هه‌یه ،ئه‌وکاته‌ى ئه‌و و ئه‌ویتر ئیشیان زیاتر که‌سابه‌تى رۆمان بێت ،ئه‌وکات رۆمانه‌ک ه رۆحى ئه‌گه‌ر هه‌شبێت رۆحێکى کاڵه. ده‌رباره‌ی کۆکردنه‌وه‌ی نوسینی رۆمان و شیعر له یه‌ککه‌سیه‌تیدا رایوای‌ه «نوسینى رۆمان بۆ شاعیر و خولیاى دنیاى شیعربوویه‌ک ئاساییه ،ئه‌و چه‌مک‌ه زۆر په‌یوه‌ندى پێکهوه ده‌ی��ان به‌ستێته‌وه ،گرنگ له دروستکردنى ئه‌ویتریان نه‌رمى و هه‌ست و جدیه‌ته».
فێستیڤاڵى فیلمى دیکۆمێنتى له هه‌ڵه‌بجه
به‌هاوبه‌شى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى ه��ون �ه‌رى سینه‌ما ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى ه��ون�ه‌رى سینه‌ماى سلێمانى و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و هونه‌رى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید به ئاماده‌بونى هونه‌ردۆستان و فیلمسازانى پارچه‌کانى کوردستان دووه‌مین فێستیڤاڵى فیلمى دیکۆمێنتارى له هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید به‌ڕێوه‌چوو. فێستیڤاڵهکه ل �ه رۆژان����ى ( )20_16ئ �ه‌م مانگه به‌رده‌وامبوو ،ئازاد سه‌وز‌ه به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هونه‌رى سینه‌ما له سلێمانى ل�ه‌وب��ارهوه به (چه‌تر)ى وت «له‌م فێستیڤاڵه‌دا ( )31فیلم به‌شداریانکردبوو، فیلمه‌کان یه‌کێکیانه‌بێت فیلمى درێ��ژب��وو ،هه‌مویان کورت‌ه فیلم بوون و به‌رهه‌مى ناوخۆ و پارچه‌کانى ترى کوردستانن ،له‌گه‌ڵ فیلمێکى بیانى». وتیشى «فیلمه‌کان به پێى فۆرم وه‌رگیراون ،الیه‌نه‌کانى (ژی��ن��گ �ه ،پ������ه‌روه‌رده ،س��ی��اس��ى ،ئ���اب���ورى ،زان��س��ت��ى، پیشه‌گه‌رى)ن ،پ��اش کۆتایی هاتنى فێستیڤاڵهکه خه‌اڵتى به‌شداربوان یه‌که‌م و دووه‌م و سێیه‌مى باشترین فیلم ،باشترین سیناریۆ ،وینه‌گرتن ،مۆنتاژ و ده‌رهێنان درای‌ه به‌شداربوان.
فێستیڤاڵێک بۆ تایه‌ر تۆفیق
له‌ژێر ناوى (لێرهوه ئاینده‌یه‌ک بۆ مێژوو ،هه‌وڵێک بۆ ره‌سه‌نایه‌تى) ،ب ه بۆنه‌ى ( )24ساڵه‌ى کۆچى دوایى هونه‌رمه‌ندى کورد (تایه‌ر تۆفیق) ل ه هۆڵى سه‌رۆکایه‌تى زانکۆى کۆیه ،فێستیڤاڵێکى تایبه‌ت سازکرا. فێستیڤاڵهکه دوو رۆژى خایاند ،رێژه‌یه‌کى به‌رفراوانى رۆشنبیر و هونه‌رمه‌ند و که‌سایه‌تى سیاسى ئاماده‌ی ب��وون ،سه‌ره‌تا به‌داگیرساندنى مۆم بۆ یادى ()24 ساڵه‌ى کۆچى دوای��ى تایه‌ر تۆفیق ده‌ستیپێکرد و چه‌ندین وته له الیه‌ن بنه‌ماڵه‌ى هونه‌رمه‌ند ،تیپى میوزیکى ب��اواج��ى کۆی ه و س�ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێم ،...پێشکه‌شکران له‌گه‌ڵ په‌خشانێکدا ،ک ه سه‌رجه‌میان باسکردن بوو له رۆڵى ئه‌م هونه‌رمه‌نده و خزمه‌ته‌کانى به هونه‌رى ره‌سه‌نى کوردى. پاشان هه‌ریه‌ک ل ه هونه‌رمه‌ندان عه‌دنان که‌ریم و سادق هه‌ریرى و هۆشمه‌ند زاهیر و الوێن عه‌بدولره‌زاق و پۆاڵ ئیسماعیل و ب ه هاوکارى تیپى میوزیکى ب��اواج��ى گه‌شتێکیان ب�ه ن��او گ��ۆران��ى و به‌ست ه و مه‌قامه‌کانى تایه‌ر تۆفیقدا کرد.
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
12
به‌پێى ئاماره‌کانى ده‌زگاى هه‌ڵبژاردنى پارتى دیموکرات له کۆى گشتیدا پارتى ده‌ت��وان��ێ��ت ل�ه هه‌ڵبژاردنه‌کانى داه�������ات�������وودا ل����ه ه�����ه‌ر ()3 پ��ارێ��زگ��اک �هى ه �ه‌رێ��م��دا ()31 کورسى ئه‌نجومه‌نه‌کان به‌ده‌ست بهێنێت و ل �ه پ��ل �هى ی�ه‌ک�ه‌م��دا بمێنێته‌وه ،بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانیش به به‌ده‌ست هێنانى ( )17کورسى ده‌بێته هێزى دووه‌مى ناوچهکه و هه‌رچى یه‌کێتى نیشتمانیشه به به‌ده‌ست هێنانى ( )16کورسى له پله‌ى سێیه‌مدا ده‌بێت ئاماده‌کردنی عه‌لی فه‌تاح
ی���اس���اى ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پارێزگاکان ،به کۆمه‌ڵێک که‌لێنى ی��اس��ای��ی�هوه ت��ا ئێستا ل �ه ک��وردس��ت��ان ک��ارى پێده‌کرێت ،له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى که ماوه‌یه‌کى زۆر به‌سه‌ر واده‌ی یاسایى کارکردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکاندا تێپه‌ڕیوه ،ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان واده‌ى کارکردنى خۆیان بۆ ماوه‌یه‌کى تر درێژکرده‌وه ،زۆرێک له که‌سانى یاسایى و شاره‌زایان بڕوایان وایه که شه‌رعیه‌ت له کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کان له هاواڵتیانه‌وه بۆ ماوه‌یه‌کى یاسایى وه‌رده‌گ���ی���رێ���ت ،ب����ه‌اڵم ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى کوردستان زۆر ج��ار ئه‌نجومه‌نه‌کان م�������اوه‌ى ت���ه‌م���ه‌ن���ى ک���ارک���ردن���ی���ان درێ����ژده‌ک����ه‌ن����هوه و ل���ه ش �ه‌رع��ی �ه‌ت پ��ێ��دان��ى ه���اواڵت���ی���ان و ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن دوور ده‌ک�����ه‌ون�����هوه .ل���ه رێ��ک �ه‌وت��ى ( )2005/1/31ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ێ��ک��ى س �ه‌رت��اس �ه‌رى ل �ه‌س �ه‌ر ئ��اس��ت��ى ع��ێ��راق ب��ه ی���ه‌ک ب��ازن��ه ئ��ه‌ن��ج��ام��درا ،ل �ه‌م ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌دا ده‌ن��گ��ده‌ران��ى س�ه‌رج�ه‌م ع��ێ��راق ب��ۆ ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى ن��وێ��ن�ه‌ران��ى ع��ێ��راق و ب��ۆ په‌رله‌مانى کوردستان و ئه‌نجومه‌نى سه‌رجه‌م پارێزگاکانى عێراق ده‌نگیاندا و نوێنه‌ریان دیاریکرد، ئ�����ه‌وه‌ى پ���هی���وه‌ن���دى ب���ه ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان �هوه ه �هب��وو ده‌ب���وو پ��اش یه‌ک ساڵ هه‌ڵبژاردن بۆ ئه‌نجومه‌نى پ���ارێ���زگ���اک���ان ئ��ه‌ن��ج��ام��ب��درێ��ت��هوه، ب �ه‌اڵم ئ �هوه نزیکه‌ى ش�ه‌ش ساڵه ئه‌و ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه ل �ه ک��ه‌رک��وک و سێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێم ئه‌نجام ن��ه‌دراوه و له ئێستادا شه‌رعیه‌تى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌رێمى خستۆته ژێر پرسیاره‌وه.
یاساى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ب �ه‌پ��ێ��ى م������ادده‌ى ()6ى ی��اس��اى ژم����اره ()4ى س��اڵ��ى ()2009ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان و قه‌زا و ناحیه‌کانى هه‌رێم ،سیستمى لیستى داخراو بۆ هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،ئهمه به‌ده‌ر له‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اک��ان م���ه‌رک���ه‌زی���ه و بۆ بڕیار وه‌رگرتن ئه‌بێت بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران ،ئه‌مه‌ش وایکردوه که ده‌سه‌اڵتى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اک��ان الواز ببێت ،له‌سه‌ر داواى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى و به هاوکارى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى ههولێر و ده��ۆک ل���ه‌م���اوه‌ى دوو س��اڵ��ى راب�����ردوودا چه‌ندین جار هه‌وڵدراوه بۆ گۆڕینى ی��اس��اى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان و ف����راوان����ک����ردن����ى ده‌س����ه‌اڵت����ى ئه‌نجومه‌نه‌کان له رێگه‌ى گۆڕینى
له هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکاندا :یه‌کێتى له هیچ پارێزگایه‌کدا پله‌ى یه‌که‌م به‌ده‌ست ناهێنێت و پارتیش ناتوانێت زۆرینه‌ى ساده له ههولێر بباته‌وه
ئۆپۆزسیۆن :به‌شدارى هه‌ڵبژاردن ناکه‌ین ،ئه‌گه‌ر داواکاریه‌کانمان جێبه‌جێ نه‌کرێت یاساکه‌وه ،هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى و په‌رله‌مانتارانى فراکسیۆنى گۆڕان داواى هه‌موارکردنه‌وه‌ى یاساکه و گۆڕانکارى له شێوه‌ى هه‌ڵبژاردن و فراوانکردنى ده‌سه‌اڵتى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانیان ک��ردووه ،دواک��ارى گۆڕانکاریه‌کان له چوارچێوه‌ى گۆڕینى شێوازى هه‌ڵبژاردنه‌کان ل �ه لیستى داخ������راوه‌وه ب��ۆ ک���راوه ی����ان ن��ی��م��چ �ه‌ک��راوه و گ��ۆڕی��ن��ى ده‌سه‌اڵتى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ل��ه ده‌س���ه‌اڵت���ى م���ه‌رک���ه‌زی���هوه بۆ المه‌رکه‌زى خۆى ده‌بینێته‌وه ،لهو ب��اره‌ی �هوه ک��اوه ع�هب��دواڵ سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى سلێمانى ده‌ڵ����ێ����ت :ی���اس���اى ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ى پارێزگاکان و یاساى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان هه‌ندێک که‌موکوڕیان تێدایه و به تایبه‌ت له رووى چۆنێتى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �هوه ب �ه ش��ێ��وه‌ى لیستى کراوه یان نیمچه کراوه یان داخراو، جگه‌له کۆمه‌ڵێک که‌موکوڕى ت����ر ،ب���ۆی���ه ئ��ێ��م �ه ب���ه ه���اوک���ارى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى ههولێر و دهۆک هه‌وڵمانداوه که یاساکه ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ه �ه‌م��وار بکرێته‌وه له‌گه‌ڵ بارودۆخى ئه‌مڕۆى هه‌رێمى کوردستاندا بگونجێت ،له درێژه‌ى قسه‌کانیدا سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت :له‌ماوه‌ى رابردودا چه‌ندین کۆسپ و ته‌گه‌ره هاتونهته رێى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ،له ئێستاشدا به روونى هه‌ست بهوه کراوه که ئیتر پێویست بهوه ده‌کات له هه‌رێمى کوردستاندا ب�����ه ی����اس����ای����ه‌ک ک���ارب���ک���رێ���ت ک���ه الم����ه‌رک����ه‌زى ب���ێ���ت ،ل���ێ���ره‌وه ده‌توانین بڵێین هه‌موارکردنه‌وه‌ى ی��اس��اى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان پ��ێ��وی��س��ت��ی��ی �ه‌ک��ى ح��ه‌ت��م��ی��ی��ه و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌تیش درکیان به‌و راستییه ک��ردووه ،له‌باره‌ى هه‌موارکردنه‌وه‌ى ی��اس��اک �هوه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��ار ب��وره��ان ره‌ش��ی��د ل��ه ف��راک��س��ی��ۆن��ى گ���ۆڕان ده‌ڵ�����ێ�����ت :ه�����ه‌م�����وارک�����ردن�����ه‌وه‌ى ی��اس��اى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى پ���ارێ���زگ���اک���ان���ى ه���ه‌رێ���م ل��ه‌س��ه‌ر داواک����ارى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى هاته کایه‌وه ،که له‌ماوه‌ى راب�������ردوودا ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان��ى ه�ه‌ول��ێ��ر و ده��ۆک
بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانه‌وه ده‌رکراون و ل ه پێناو مانه‌وه‌ى پارته‌کانى ده‌سه‌اڵتدا بوون. ئۆپۆزسیۆن بۆ به‌شداریکردن مه‌رجیان هه‌یه ل����ه‌گ����ه‌ڵ ت���ێ���پ���ه‌ڕب���وون���ى ک���ات گفتوگۆکان له‌باره‌ى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانه‌وه چڕتر ده‌ب���ن���هوه ،الی �ه‌ن �ه ئ��ۆزس��ی��ۆن�ه‌ک��ان م�ه‌رج��ى ب�ه‌ش��داری��ک��ردن داده‌ن��ێ��ن و الی �ه‌ن �ه‌ک��ان��ى ده‌س��ه‌اڵت��ی��ش ترسى له‌ده‌ستدانى هه‌یمه‌نه‌ى ده‌سه‌اڵتیان زۆره ،ساڵى رابردوو په‌رله‌مانتارانى ده‌س���ه‌اڵت ب �ه‌ه��اوک��ارى (ى.ن.ک و پ.د.ک) پ�������رۆژه ی���اس���اى ک��ۆم��س��ی��ۆن��ى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��ی��ان ئ���ام���اده ک���رد ،ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک که کۆمسیۆنێک له هه‌رێم دابمه‌زرێ و سه‌رپه‌رشتى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ناو خ��ۆى ه �ه‌رێ��م ب��ک��ات ،ئ�ه‌م�ه له‌ناو پ��ه‌رل��ه‌م��ان و ل��ه ن���او م��ی��دی��اک��ان ش���ه‌ڕێ���ک���ى ئ��ی��ع�لام��ى گ������ه‌وره‌ى دروس���ت ک��رد ،بێمتمانه‌یى الیهنه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک��ان ل���ه‌م ه �ه‌وڵ �هى ده‌س����ه‌اڵت گه‌یشته ل��وت��ک�ه ،هه‌ر چ���ه‌ن���ده الی���ه‌ن���ه‌ک���ان���ى ده‌س�����ه‌اڵت دام �ه‌زران��دن��ى ئ �ه‌م ده‌زگ��ای �هی��ان به م��اف��ێ��ک��ى ی��اس��ای��ى ل���ه ق �ه‌ڵ �ه‌م��دا ب�ه‌و پێییه‌ى له ده‌س��ت��ورى عێراقدا ئ��ام��اژه‌ى پێکراوه ،ب �ه‌اڵم ه�ه‌ر زوو په‌رله‌مانتارانى ئۆپۆزسیۆن بایکۆتى دانیشتنه‌کانى په‌رله‌مانیان کرد، ته‌ده‌خول گه‌یشته ئاستى سه‌رۆکى هه‌رێم و بارزانى رایگه‌یاند که ئه‌م ده‌زگایه ره‌هه‌ندێکى نیشتمانى هه‌یه و ناکرێت بێ به‌شدارى الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن تێبپه‌ڕێنرێت ،جێگه‌ى ئ��ام��اژه‌ی��ه ت��ا ئێستا ئ���ه‌م پ���رۆژه یاسایه له په‌رله‌مان ده‌نگى له‌سه‌ر ن����ه‌دراوه و ئێستا ل �ه‌گ �ه‌ڵ نزیک ب��وون�ه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکاندا جارێکى تر ده‌نگۆى هه‌موارکردنى ده‌بیسترێت .جێگه‌ى ب��اس �ه ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن س �ه‌رگ �ه‌رم��ى ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ن که ب���ڕی���اره ئ���ه‌م���ڕۆ ئ �ه‌ن��ج��ام��ب��درێ��ت، پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه ت����ه‌وه‌ره گ��رن��گ �ه‌ک��ان��ى ئ���ه‌م ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ی �ه قسه‌کردن بێت له‌باره‌ى هه‌ڵبژاردنى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان �هوه ،له
ک�����راوه ب��ک��رێ��ت ،ن����ه‌ک نیمچ ه کراوه ،هه‌روه‌ها ده‌بێت زیندانه‌کان و هێزه ئه‌منى و چه‌کداره‌کان له رێ��گ �هى ده‌ن��گ��دان��ێ��ک��ى ت��ای��ب�ه‌ت�هوه ده‌نگ بده‌ن که زۆربه‌یان مه‌یلیان ب��ه‌الى ئۆپۆزسیۆندا هه‌یه نه‌ک ده‌س����ه‌اڵت» د.م��ح �ه‌م �ه‌د ئه‌حمه‌د ل���ه ک��ۆت��ای��ى وت �ه‌ک��ان��ی��دا ده‌ڵ��ێ��ت «س���ه‌ره‌ڕاى ئه‌مانه‌ش چاوه‌ڕوانین له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه رونکردنه‌وه‌مان له‌باره‌ى میکانیزمى دابه‌شکردنى ک���ورس���ی���ه‌ک���ان���ى ئ���ه‌ن���ج���وم���ه‌ن���ى پ��ارێ��زگ��اک��ان �هوه پ��ێ بدرێت،جگه له‌وه‌ش تێبینیمان هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌و ده‌سته دادوه‌ری �هى که سه‌رپه‌رشتى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان ده‌ک���ات و ده‌بێت ده‌سته‌یه‌کى بێالیه‌ن پێکبهێنرێت» پارتى نه‌تیجه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان راده‌گه‌یه‌نێت له سه‌روه‌ختى واده‌ى نزیکبونه‌وه‌ى ه�����ه‌ڵ�����ب�����ژاردن�����ى ئ���ه‌ن���ج���وم���ه‌ن���ى پارێزگاکاندا ،ده‌زگاى هه‌ڵبژاردنى پ���ارت���ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان پێشبینیه‌کانى ب��ۆ ده‌ره‌ن��ج��ام��ى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان ده‌خ��ات �ه روو ،به پێى پێشبینیه‌کانى ئ �ه‌م ده‌زگ��ای�ه ئۆپۆزسیۆن ل�ه هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتووى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکاندا ده‌ره‌نجامى شارى سلێمانى یه‌کالیى ده‌ک��ات�هوه و ل�ه‌و ئ��ام��اره‌ى ده‌زگ��اى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى کوردستاندا ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى س��ل��ێ��م��ان��ى ب���ه ( )30ک���وردس���ى ه�ه‌ڵ��س�ه‌ن��گ��ان��دووه و ل �ه ک��ۆى ئه‌و ک��ورس��ی��ان �ه ب���زوت���ن���ه‌وه‌ى گ����ۆڕان ( )11کورسى مسۆگه‌ر ده‌ک��ات، یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانیش ( )9ک���ورس���ى و ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئ��ی��س�لام��ى ( )4ک��ورس��ى و ه �ه‌ر ی����ه‌ک ل���ه ک���ۆم���ه‌ڵ���ى ئ��ی��س�لام��ى پ��ارت��ى دی��م��وک��رات ( )3کورسى، ب �ه پ��ێ��ى ئ���ه‌و ئ��ام��اره س��ێ الی�ه‌ن�ه ئۆپۆزسیۆنه‌که له سلێمانى ()18 ک��ورس��ى ئه‌نجومه‌نه‌که مسۆگه‌ر ده‌ک �ه‌ن ،پارتى و یه‌کێتیش ()12 ک��ورس��ى ،ه �ه‌ر به‌پێى ئاماره‌کانى ئه‌و ده‌زگایه له شارى ههولێر که ک���ۆى ک��ورس��ی �ه‌ک��ان��ى ب���ه ()25 ک���ورس���ى دی����اری����ک����ردووه ،پ��ارت��ى ده‌توانێت ( )11کورسیان مسۆگه‌ر
نزیکه‌ى شه‌ش ساڵه ئه‌و هه‌ڵبژاردنه له که‌رکوک
و سێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێم ئه‌نجام نه‌دراوه و له
ئێستادا شه‌رعیه‌تى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌رێمى خستۆته ژێر پرسیاره‌وه
کۆبونه‌وه‌یان له‌باره‌وه کردبوو ،دوو جاریش تایبه‌ت به‌و بابه‌ته سه‌ردانى په‌رله‌مانى کوردستانیان کردووه و له‌کاتى خۆپیشاندانه‌کانى (17ى ش����وب����ات)و رۆژان������ى دوای������ى ،له ب�ه‌روارى ()2011/3/16دا له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێم دانیشتنیان کردووه و ب�ه‌ش��ێ��ک ل���ه‌و داواک��اری��ان �هی��ان له‌باره‌ى هه‌موارکردنه‌وه‌ى یاساکه‌وه خ���س���ت���ب���ووه روو ،ل����ه درێ������ژه‌ى قسه‌کانیدا پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ار ب��وره��ان ره‌ش���ی���د ده‌ڵ���ێ���ت :ی��اس��ا ک��ۆن �ه‌ک �ه کۆمه‌ڵێک که‌موکورتى تێداییه، وه‌ک ئاشکرایه کۆمه‌ڵێک یاسا ه���ه‌ن ک �ه ل�ه‌پ��ێ��ش دروس����ت ب��وون��ى
ئێستادا دیارترین لێدوان وته‌کانى د.م���ح���ه‌م���ه‌د ئ �ه‌ح��م �ه‌د س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى ش���وراى یه‌کگرتووى ئیسالمییه که ده‌ڵێت «وه‌کو الیهنه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک��ان رێ��ک��ک�ه‌وت��وی��ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى به‌شدارى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان نه‌که‌ین، ئ�����ه‌گ�����ه‌ر داواک����اری����ه‌ک����ان����م����ان جێبه‌جێ ن �ه‌ک��رێ��ت» ،ل �ه درێ���ژه‌ى وته‌کانیدا ئ �ه‌و ب�ه‌رپ��رس�ه بااڵیه‌ى «ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئ��ی��س�لام��ى ده‌ڵ��ێ��ت دیارترین داواکاریمان که مه‌رجى به‌شداریکردنمانه له هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ،بریتییه له‌وه‌ى که په‌یڕه‌وى شێوازى لیستى
بکات و یه‌کێتى نیشتمانى ()5 کورسى و بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان ()4 کورسى و کۆمه‌ڵى ئیسالمى ()3 کورسى و یه‌کگرتووى ئیسالمیش ( )2کورسى ،به‌پێى ئه‌م داتایانه پ���ارت���ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان ناتوانێت ل�ه ههولێر ب�ه زۆری��ن�هى س��اده وات �ه ( )1+50ده‌ره‌نجامى هه‌ڵبژاردنه‌که یه‌کالیى بکاتهوه، هه‌رچى ش��ارى دهۆکیشه ژم��اره‌ى کورسیه‌کانى به ( )25خه‌مڵێنراوه و به‌پێى ئاماره‌که پارتى ده‌توانێت ( )17ک��ورس��ى ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه م��س��ۆگ �ه‌ر ب��ک��ات ،ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئ��ی��س�لام��ی��ش ( )4ک����ورس����ى و
یه‌کێتى و گۆڕانیش یه‌کى ()2 ک���ورس���ى و ه���ه‌رچ���ى ک��ۆم �ه‌ڵ��ى ئیسالمیشه هیچ کورسیه‌کى ئه‌و ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�ه ب �ه ده‌س���ت ناهێنێت. ب �ه پ��ێ��ى ئ��ه‌م ئ��ام��اران �هى ده‌زگ���اى هه‌ڵبژاردنى پارتى دیموکرات له کۆى گشتیدا پارتى ده‌توانێت له هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوودا له هه‌ر ( )3پارێزگاکه‌ى هه‌رێمدا ()31 ک��ورس��ى ئه‌نجومه‌نه‌کان به‌ده‌ست ب��ه��ێ��ن��ێ��ت و ل���ه پ���ل���هى ی �ه‌ک �ه‌م��دا بمێنێته‌وه ،ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گۆڕانیش به به‌ده‌ست هێنانى ( )17کورسى ده‌بێته هێزى دووه‌م��ى ناوچهکه و ه�ه‌رچ��ى یه‌کێتى نیشتمانیشه به به‌ده‌ست هێنانى ( )16کورسى له پله‌ى سێیه‌مدا ده‌بێت ،ئهمه جگه له‌وه‌ى یه‌کێتى نیشتمانى ناتوانێت ل �ه هیچ پ��ارێ��زگ��ای�ه‌ک��ى هه‌رێمدا پله‌ى یه‌که‌م به‌ده‌ست بهێنێت. سه‌باره‌ت به یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کان و قۆناغى هه‌موارکردنه‌وه‌ى یاساکه محه‌مه‌د ئیبراهیم حاجى ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى بۆ
ل ه کۆى ( )30کورسى، ئۆپۆزسیۆن ( )18کورسى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌باته‌وه (چه‌تر) وتى :دوو یاساى تایبه‌ت به پارێزگاکان هه‌یه ،یاساى ژماره چ���وارى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى پ���ارێ���زگ���اک���ان ،ل���ه‌گ���ه‌ڵ ی��اس��اى ژم��اره سێى پارێزگاکان و ق�ه‌زاو ناحیه‌کانى کوردستان ،لیژنه‌یه‌ک پێکهێنرابوو بۆ یاساى پارێزگاکان، ب �ه ه��اوب �ه‌ش��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ��ی��ان��دا چه‌ند پێشنیارێکمان نوسیوه به ئامانجى په‌یڕه‌و کردنى سیستمى المه‌رکه‌زى له هه‌رێمى کوردستان ،ئێستا ئه‌و پێشنیارانه گه‌یشتوه‌ته په‌رله‌مان و ڕه‌نگه له ئاستى تموحى ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اک��ان��دا داواک��اری �ه‌ک��ان��م��ان جێه‌جێ نه‌بێت ،به‌اڵم هه‌نگاوێکى ب��اش�ه ئ��ه‌و داواک��اری��ان��ه جێبه‌جێ ب��ک��رێ��ت ،ل���ه‌س���ه‌ر ی���اس���اى ژم���اره چ���واری���ش داوام������ان ک�����ردوه ه �ه‌ر ن�ه‌ک��رێ��ت به‌لیستى نیمچه ک��راوه بێت و له‌ده‌نگدانى تایبه‌تدا ڕێو شوێنێکى باش بگیرێته به‌ر ،له‌به‌ر ئهوه وه‌ک هه‌ڵبژاردنه‌کانى پێشوى لێنه‌یه‌ت خه‌ڵکێک به‌بێ ناسنامه و ناو ده‌نگ بدات. ل���ه س���ه‌ر گ��رف��ت �ه‌ک��ان��ى ئێستاى ب���ه‌رده‌م جێبه‌جێ ک��ردن��ى یاساکه ئ�����ه‌و ئ����ه‌ن����دام����هى ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى پارێزگاى سلێمانى بۆچونى وایه «ئۆپۆزسیۆن له‌گه‌ڵ المه‌رکه‌زى ته‌واودان و گرفته‌که ئهوهیه الیه‌نى ده‌سه‌اڵت پێیان باشه مه‌رکه‌زیه‌ت جێبه‌جێ بکه‌ن ،له‌به‌ر ئهوه پێم وایه له‌سیستمى المه‌رکه‌زیه‌تدا بوونى دیموکراتیه‌ت دێته ئ��اراوه ،ڕۆڵى تاکه ک�ه‌س الواز ده‌بێت و رۆڵى ئه‌نجومه‌ن و ده‌زگ��اى هه‌ڵبژێراو دێته پێشه‌وه. م��ح �ه‌م �ه‌د ئ��ی��ب��راه��ی��م ل��ه درێ����ژه‌ى وت���ه‌ک���ان���ی���دا ب���اس���ى ل����ه‌وه‌ک����رد
«هه‌رکاتێک پارێزگار له بڕیار و کاره‌کاندا بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نى وه‌زی�������ران الم����ه‌رک����ه‌زی����ه‌ت هیچ مانایه‌کى نامێنێت ،المه‌رکه‌زیه‌ت ب��ه داب �ه‌ش��ک��ردن��ى ده‌س��ه‌اڵت��ه‌ک��ان ده‌گ����وت����رێ����ت ،ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ێ��ک ه��ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��رێ��ت چ���اودێ���رى دام���و ده‌زگ���اى ته‌نفیزى ده‌ک���ات و ئه‌م حاڵه‌ته کاتێک دێته ئ���اراوه که ئه‌و ئه‌نجومه‌نه ده‌سه‌اڵتى البردن و دان��اى ئه‌و پارێزگاره‌ى هه‌بێت که سه‌رۆکى یه‌که‌ى ئیدارى سنورى پارێزگایه. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌ن جه‌ختى ل �هوه ک���ردهوه « ئ �ه‌و داواک��اری��ان�ه جێبه‌جێ نابن له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ماوه‌ى شه‌ش ساڵه ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ه���ه‌ڵ���ب���ژێ���ردراون ،ده‌س����ه‌اڵت هیچ ڕێگه‌یه‌کى نه‌داوه ئه‌و ئه‌نجومه‌نانه ه�ه‌ن��گ��اوێ��ک بنێن ب�ه‌ئ��اراس��ت�هى پ���هی���ڕه‌و ک���ردن���ى الم����ه‌رک����ه‌زى و خزمه‌ت کردنى خه‌ڵک . سه‌رچاوه‌کان: /1ماڵپه‌ڕى سبه‌ى /2ماڵپه‌ڕى العین /3ماڵپه‌ڕى هاواڵتى /4وه‌رگ���رت���ن���ى ل���ێ���دوان :ئ���اراس عوسمان
به‌دواداچوون
بڕیارى له‌ناکاو په‌روه‌رده‌ى توشى شه‌له‌ل کردوه
به‌ڕێوه‌به‌رێک :ده‌بێت وه‌زاره‌ت خه‌مى رێژه‌ى ده‌رچون بخوات خوێندکارێک :داهاتومان روون نییه بۆیه هه‌وڵی خوێندن ناده‌ین به‌دواداچوون یادگار ره‌ئوف
ب ه پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى له‌به‌رده‌ستدان ئه‌مساڵ رێژه‌ى ده‌رچون له‌سه‌ر ئاستى قه‌زاکان زۆر که‌میکردو ه به‌تایبه‌تى پۆله‌کانى نۆیه‌مى بنه‌ڕه‌تى ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ل ه به‌روارى ( )2011/7/3بڕیارێک له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌و ه ده‌رچو ه ئاماژ ه به‌و ه ده‌کات ده‌بێت کار ب ه سیستمى په‌ڕینه‌و ه (عبور) بکرێت به‌ڕێوه‌به‌رێکیش هێما بۆ ئه‌و ه ده‌کات بڕیاره‌که‌ى وه‌زاره‌ت سه‌باره‌ت ب ه سیستمى په‌ڕینه‌و ه (عبور) به‌هۆى دره‌نگ گه‌شتنیه‌و ه ئه‌مساڵ کارى پێناکرێت. له‌م به دواداچ��ون�هى رۆژن��ام�هى (چه‌تر)دا مامۆستایان و خوێندکاران و چاالکوانانى ب��وارى رێکخراوه‌یى مامۆستایان سه‌رنج و ره‌خنه‌کانیان له بڕیاره‌که‌ى وه‌زاره‌ت ده‌خه‌نه روو ،رێژه‌ى ده‌رچوون بۆ ئه‌مساڵى خوێندن له سنورى پارێزگاى سلێمانى بۆ پۆلى نۆیه‌مى بنه‌ڕه‌تى ب�ه‌م شێوه‌یه ب��ووه «ک��ۆى گشتى ژماره‌ى قوتابیان ( ،)38115ژماره‌ى ده‌رچون ( ،)13344ژماره‌ى ده‌رنه‌چوان (،)24363 ژماره‌ى نه‌هاتوو ( ،)408کۆى رێژه‌ى سه‌دى ده‌رچوون ( )%35بووه ،په‌روه‌رده‌ى هه‌ڵه‌بجه ( )%33.40که له‌هه‌موو قه‌زاکان رێژه‌که‌ى زیاتر ب��ووه ،س �ه‌ره‌ڕاى ئ�ه‌وه‌ش له‌چاو ساڵى راب���ردوو ( )%10که‌میکردوه ،پ���ه‌روه‌رده‌ى
دوک��ان رێ��ژه‌ک�هى له هه‌موو پ �ه‌روه‌رده‌ک��ان که‌متره ( )%28.7بووه«. هێژا بێستون خوێندکارى ()11ى وێژه‌یی تایبه‌ت به بڕیاره‌که وت��ى :که‌مى رێ��ژه‌ى ده‌رچونى خوێندکاران بۆ ئه‌مساڵى خوێندن ده‌گه‌ڕیته‌وه بۆ که‌م ئه‌زمونى مامۆستایان له‌م سیستمه نوێیه و په‌یڕه‌وکردنى بڕیاره‌کانى سیستمى ن���وێ ب���ه‌س���ه‌ر خ��وێ��ن��دک��اران��دا به‌شێوه‌یه‌کى هه‌ڵه .له‌هه‌مانکاتدا حه‌مه س �ه‌ع��ی��د ح �ه‌م �ه ح���ه‌س���ه‌ن ب �ه‌رپ��رس��ى لقى ش�������اره‌زورى رێ���ک���خ���راوى م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى کوردستان وتى :بارودۆخى سیاسى و ئابورى ه��ۆک��ارى کێشه‌که‌یه دواى روداوه‌ک��ان��ى ()17ى شوبات خوێندکاران سه‌رقاڵى کارى سیاسی بون ئاڵۆزى پرۆگرامه‌کان و نه‌بونى مامۆستاى پسپۆرى وانه‌کان ده‌وامى زۆرى خوێندنگاکان و دره‌ن��گ ده‌س��ت پێکردنى ده‌وام ئهمانه کاریگه‌ربون له‌سه‌ر دابه‌زینى رێژه‌ى ده‌رچون له کوردستان. تایبه‌ت به‌م بابه‌ته خوێندکارانى زانکۆش قسه‌یان هه‌یه و له‌وباره‌یه‌وه محه‌مه‌د حه‌سه‌ن قوتابى قۆناغى چواره‌مى به‌شى ئه‌ندازیارى زانکۆى سلیمانى وتى :هۆکارى دابه‌زینى رێ���ژه‌ى ده‌رچ��وان��ى ئه‌مساڵى خوێندکاران چه‌ند فاکته‌رێکن وه‌ک خودى خوێندکار و ژینگه و مامۆستا و سیستمى په‌روه‌رده، ده‌بێت خوێندکار ه �ه‌وڵ ب��دات و وه‌زاره‌ت��ى پ����ه‌روه‌رده‌ش نهیتوانیوه مه‌نهه‌جێکى باش داب���ڕێ���ژێ و ب�ه‌رن��ام�هی�ه‌ک��ى پ���ه‌روه‌رده‌ی���ی زانستى و تۆکمه‌ى هه‌بێت. هێرۆ عه‌بدولفه‌تاح خوێندکارى ()11ى ئاماده‌یی ناوه‌ندى مه‌هابادى ئێواران وتى دان �ه‌م �ه‌زران��دن و بێ هیوابونى خوێندکار هۆکاره بۆ ئه‌وه‌ى رێژه‌ى ده‌رچون که‌م بێت،
چونکه خوێندکار بیرده‌کاته‌وه داهاتوى روون ن��ی�ه ب��ۆی �ه ن��ای �ه‌وێ��ت ه���ه‌وڵ ب���دات، پێویسته حکومه‌ت ده‌رچ��وان دابمه‌زرێنێت کاتێک خوێندن ته‌واو ده‌که‌ن تاوه‌کو بگه‌ن به‌ئامانجى خۆیان. م��ام��ۆس��ت��ا ن��اس��ی��ح حسێن ک��ۆم�ه‌ڵ��ن��اس و مامۆستاى دوان��اوه‌ن��دى هه‌ڵه‌بجه‌ى ئێواران وت��ى :هۆکاره‌کانى که‌وتنى خوێندکار چه‌ند الیه‌نیکى هه‌یه ،به‌شێکى ئیهمالى خوێنکارانه له‌وه‌ى ئه‌رکى خوێندن جێبه‌جێ ن��اک��ات ،الی�ه‌ن��ێ��ک��ى دی��ک �ه‌ش ت��ێ��ک�ه‌اڵوى پ��رۆگ��رام��ى خوێندن وه‌ک به‌کارهێنانى م �ه‌ل��زه‌م �ه و ن �هب��ون��ى ک��ت��ێ��ب و دره‌ن���گ گه‌شتنى کتێب ،مامۆستاش الیه‌نێکى دیکه‌ى کێشه‌که‌یه به‌وه‌ى زانیاریه‌که باش ناگه‌یه‌نێت و تواناکانى سنووردار یان الوازه. ل���ه ه���ه‌م���ان ک���ات���دا م��ام��ۆس��ت��ا فێنک ک �هی��خ �ه‌س �هرهو ب �ه‌رپ��رس��ى لقى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیدى رێکخراوى گه‌شه‌پێدانى قوتابیانى کوردستان وت��ى :که‌مى ئاستى ده‌رچونى ئ�ه‌م��س��اڵ ده‌گ��ێ��ڕم �هوه ب��ۆ ن�هب��ون��ى پالنى پ�����ه‌روه‌رده‌ی�����ی ،چ��ون��ک �ه گ��ۆڕان��ک��اری��ی �ه په‌روه‌رده‌ییه‌کان له‌کاتى ده‌وام داده‌کرێن، ئ���ه‌وه‌ش کێشه‌یه وه‌ک گ��ۆڕان��ک��ارى له نمره‌ى خوێنکاراندا که دواتر هه‌ڵوه‌شایه‌وه، گۆڕینى مه‌نهه‌جیش هۆکاریکى دیکه‌ى کێشه‌که‌یه. مامۆستا جه‌بارحه‌مه ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى پ����ه‌روه‌رده‌ى سلێمانى له‌سه‌ر کۆى ک��ێ��ش�ه‌ک��ان ب��ۆ (چ��ه‌ت��ر) وت���ى :ه��ۆک��ارى که‌مى رێژه‌ى ده‌رچون زۆره ،وه‌ک گۆڕینى سیستمى نوێى خوێندن که له پۆلى ()12 دا ک��را ئ�ه‌و مه‌نهه‌جه گ��ۆڕا و دره‌نگیش گه‌یشته ده‌ست مامۆستاکان ئه‌وه‌ش کارى
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
13
nمامۆستا و خوێندکارێک له‌کاتى وان ه وته‌نه‌وه‌دا فۆتۆ :یادگار ره‌ئوف کرده سه‌ر راهێنانى مامۆستاکان و وایکرد وانه زیاتر ماونه‌ته‌وه. مامۆستا زاڵ نه‌بێت به‌سه‌ر وانه‌کاندا بۆیه ئه‌م راپۆرته ته‌نها ئامارى ()9ى بنه‌ڕه‌تى ده‌بێت بۆ ساڵى داه��ات��وو وه‌زاره‌ت خه‌مى وه‌رزى یه‌که‌مى پارێزگا و قه‌زاو ناحیه‌کانى رێ��ژه‌ى ده‌رچ���ون ب��خ��وات .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا س �ه‌ر به به‌ڕێوه‌به‌رێتى گشتى پ���ه‌روه‌رده‌ى ژماه‌یه‌کى زۆر خوێندکار له وه‌رزى دووه‌مدا سلیمانی ل�ه‌خ��ۆ ده‌گ��رێ��ت ،به‌پێى ئامار له‌یه‌ک وان�ه‌دا ماونه‌ته‌وه هێشتا سیستمى رێ���ژه‌ى ده‌رن��ه‌چ��وان ل�ه س��ن��ورى پ����ه‌روه‌رده‌ى په‌ڕینه‌وه نه‌یگرتونه‌ته‌وه ،جگه‌له‌وه‌ش بۆ سلێمانى ئه‌گه‌ر سیستمى په‌ڕینه‌وه جێبه‌جێ وه‌رزى دووه‌م ژماه‌یه‌کى زۆرخوێندکار له‌دوو نه‌کرێت به‌رزده‌بێته‌وه و خوێندن ساڵ به‌ساڵ
ناڕه‌زایی به‌دواى خۆیدا دێنى و به پێی وته‌ى پسپۆڕانیش ئه‌زمونى پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی به‌هۆى بڕیارى له‌ناکاو فه‌شه‌ل دێنێ ئهمه جگه له الیه‌نه‌کانى دی��ک�هى ،مامۆستا هادى مه‌هدى به‌ڕێوه‌به‌رى خوێندنگه‌ى دواناوه‌ندى هه‌ڵه‌بجه‌ى ئێواران وتى :ئه‌و بڕیاره‌ى بۆمان هاتوه س�هب��اره‌ت به په‌ڕینه‌وه (ع��ب��ور) بۆ ساڵى داهاتوو جێبه‌جێ ده‌کرێت.
داخستنى رۆژنامه‌ى رۆژنام ه و ئاسۆ ،راگه‌یاندنى چاپکراو ناچار ب ه به‌خۆداچوونه‌و ه ده‌کات
شاره‌زایه‌کى بوارى راگه‌یاندن :به هۆى پێشکه‌وتنه‌کانى میدیاى ئه‌لکترۆنییه‌و‌ه پێشبینى مه‌رگى میدیاى کاغه‌ز ده‌کرێت ئاماده‌کار ئاراس عوسمان
دواى ئه‌وه‌ى رۆژنامه‌ى (رۆژنامه) که سه‌ر به کۆمپاناى وشه بوو، هه‌روه‌ها رۆژنامه‌ى (ئاسۆ) که ده‌زگاى خه‌ندان بۆ په‌خش وه‌شاندن ده‌رى ده‌کرد داخران ،ئێستا راگه‌یاندنى نوسراو له قۆناغێکى هه‌ستیار دایه و شاره‌زایانیش باس لهوه ده‌که‌ن ،که پێشکه‌وتنى راگه‌یاندنى ئه‌لکترۆنى مه‌رگى رۆژنامه‌کان نزیک ده‌کاته‌وه. رۆژنامه‌ى رۆژنامه ئه‌م رۆژنامه‌یه له سه‌ره‌تادا رۆژانه و دواتر بوو به هه‌فتانه )650( ،ژماره‌ى ل��ێ چ��اپ و ب�ڵاوک��رای�هوه و دواج��ار له ب �ه‌روارى ( )2011/9/13راگیرا، ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه داخ��س��ت��ن��ى رۆژن��ام �ه‌ک �ه ن���ه‌وش���ی���روان م��س��ت �ه‌ف��ا ل���ه ب�����ه‌روارى ( )2011/9/6ده‌ڵێت «رۆژن��ام�ه له
ی �ه‌ک��ێ ل �ه ق��ۆن��اغ�ه ه���هره سیاسیی ه ئ��اڵ��ۆزه‌ک��ان��ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ده‌ستى کرد به باڵوکردنه‌وه ،ئه‌رکى مێژوویى خۆى له‌بوارى رۆژنامه‌وانیدا به‌سه‌رکه‌وتویى ب�ه ئه‌نجام گه‌یاند، ده‌ورێکى گرنگى هه‌بووه له بااڵبردنى ئاستى هۆشیارى سیاسى خه‌ڵک و له به‌شداریکردنى له گه‌اڵڵه‌کردنى ب��ی��رى س��ی��اس��ى ک����وردى و داهێنانى مۆدێلى نوێى کارى رۆژنامه‌وانى و کارى سیاسیدا» له باره‌ى داخستنى رۆژن��ام��ه‌ک��هوه ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا ده‌ڵ��ێ��ت «ت���ا ئێستا تێکه‌اڵوییه‌ک هه‌بووه له ئیش و کاره‌کانى کۆمپانیاى وش�ه و بزوتنه‌وه‌ى گ��ۆڕان��دا ،به‌هۆى ئاڵۆزى هه‌ل و مه‌رجى کوردستانهوه ن �ه‌م��ان پ���ه‌رژاوه‌ت���ه س �ه‌ر رێکخستنى پ �هی��وه‌ن��دى ن��ێ��وان ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى گ��ۆڕان و کۆمپانیاى وش �ه ،ئێستا پێویسته ل��ێ��ره‌وه پێداچونه‌وه‌یه‌کى گشتى به‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا بکه‌ین». م �ه‌م ب��وره��ان ق��ان��ع دوا س�ه‌رن��وس�ه‌رى رۆژنامه‌ى رۆژنامه له‌باره‌ى داخستنى رۆژنامه‌وه ده‌ڵێت «هیچ رۆژنامه‌یه‌ک نییه ت��ا ق��ی��ام�ه‌ت ده‌رب��چ��ێ��ت ،چ��ۆن ژماره یه‌کى رۆژنامه‌یه‌ک ده‌رده‌چێت
ئاواش ئاساییه کۆتایى به چاپکردن و ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ى رۆژن��ام�ه‌ک�ه بێت» ئ�ه‌و له دوا نوسینیدا له رۆژن��ام�هى رۆژنامه ده‌ڵێت «داخستنى رۆژنامه‌ى رۆژنامه هۆکارى سیاسى و دارای��ى یان تێپه‌ڕبوونى هه‌ڵه‌یه‌ک نه‌بووه«، هه‌ر لهو بابه‌ته‌دا مه‌م باس له تیراژى رۆژن���ام���ه‌ک���ه ده‌ک����ات ک��ه ل �ه‌ن��ێ��وان ( 1350بۆ )1852دا ب��ووه له‌ماوه‌ى حه‌وت مانگدا. رۆژنامه‌ى ئاسۆ رۆژن���ام���هى ئ��اس��ۆ ل �ه (1ى نیسانى )2004ژم���اره س��ف��رى ده‌رچ����وو ،له ب�����ه‌روارى (20ى تشرینى یه‌که‌مى )2011دوا ژماره‌ى لێ چاپکرا که له ( )100الپه‌ڕه پێکهاتبوو ،عارف قوربانى سه‌رنوسه‌رى رۆژنامه‌ى ئاسۆ ل �ه ب���اره‌ى داخ��س��ت��ن��ى رۆژن��ام �ه‌ک �هوه ده‌ڵێت «داخستنى رۆژنامه‌ى ئاسۆ به بڕیارى ئه‌نجومه‌نى دامه‌زراوه‌ى خه‌ندان داخراوه و ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تاى هه‌نگاوێکه به مه‌به‌ستى هه‌نگاونان به‌ره‌و پرۆژه‌ى دامه‌زراوه‌یه‌کى گه‌وره‌ى راگه‌یاندن» جێگه‌ى ئاماژه‌یه دام �ه‌زراوه‌ى خه‌ندان ئ��ۆرگ��ان��ێ��ک��ى راگ��هی��ان��دن��ى ن��زی��ک د.به‌رهه‌م ساڵحى سه‌رۆکى کابینه‌ى
ش���ه‌ش���ه‌م���ى ح���ک���وم���ه‌ت���ى ه��ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان�ه و م��اڵ��پ�ه‌ڕ و گ��ۆڤ��ار و رۆن���ام���هى ئ��اس��ۆى ل��ه خ��ۆ ده‌گ���رت ک �ه ل �ه ئێستادا ک��ۆت��ای��ى ب �ه چاپ و ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ى رۆژن��ام�هى ئاسۆ و گۆڤاره‌که‌ى هێناوه. له‌باره‌ى هۆکارى داخستنى هه‌ندێک له رۆژنامه‌کان مامۆستایه‌کى بوارى راگ��هی��ان��دن پ��ێ��ى وای���ه «ل���ه م���اوه‌ى چه‌ند ساڵى راب����ردوودا ،ب�ه‌ه��ۆى ئه‌و ئازادییه به‌رفراوانه‌ى له ده‌ره‌نجامى یاساى ژماره ()35ى رۆژنامه‌گه‌ریى ساڵى ()2007هوه هاته ئارا ،هه‌رێمى کوردستان به‌تایبه‌ت سنورى پارێزگاى س��ل��ێ��م��ان��ى ج��م��وج��ۆڵ��ێ��ک��ى گ�����ه‌وره‌ى چ��اپ �ه‌م �ه‌ن��ى (رۆژن����ام����ه ،گ��ۆڤ��ار و ک��ت��ێ��ب)ى ب���ه‌خ���ۆوه ب��ی��ن��ی .ئ����ه‌وه‌ى جێگه‌ى سه‌رنجه ،له ماوه‌ى رابردوودا چه‌ند رۆژنامه‌یه‌کى ناسراوى وه‌ک (رۆژن���ام���هى ک��وردس��ت��ان راپ����ۆرت، رۆژن���ام���هى رۆژن���ام���ه ،رۆژن���ام���هى ئاسۆ) و چه‌ندین گۆڤاریش داخران، فاکته‌رى ئه‌م داخستنه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ الوازى ب��ارى ئ��اب��ورى و ملمالنێى کاغه‌ز له‌گه‌ڵ دونیاى ئه‌لکترۆنیدا. به‌وپێیه‌ى رۆژن��ام �ه‌وان��ى ئه‌لکترۆنى
ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک س��ی��ف��ات��ى ب���ه ب�����ه‌راورد له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌وانى کاغه‌زدا تێدایه وه‌ک (ف��رس �ه‌ت��ى زوو ت��ازه‌ب��وون��هوه، زۆرى پ��ان��ت��ای��ى ب��ۆ ب��اب �ه‌ت ،ئاسانى له ده‌ستڕاگه‌یشتن ،که‌مى بودجه‌ى ت��ێ��چ��وون ،ب��ێ��ش��وم��ارى ل �ه ت���ی���راژدا)، ئه‌م فاکته‌رانه واى لێکرد که بۆڕى رۆژنامه‌وانى کاغه‌ز ب��دات .ته‌نانه‌ت پێشبینى مه‌رگى کاغه‌زیش ده‌کرێت. ک��ارزان محه‌مه‌د خاوه‌نى بڕوانامه‌ى م��اس��ت�ه‌ر ل �ه ی��اس��اى رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌رى و م��ام��ۆس��ت��اى ب��ه‌ش��ى راگ���هی���ان���دن ل �ه په‌یمانگاى ته‌کنیکى سلێمانى ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد «ل�ه راستیدا ئه‌و رۆژن��ام��ه و گ��ۆڤ��اران �هى خوێنه‌ریان ک��ه‌م��ه ی���اخ���ود ک��ه‌م��وک��ورت��ی��دارن، داخستنیان ل�ه بوونیان باشتره .لهو بڕوایه‌دام ده‌بوایه مه‌رجى ئه‌کادیمى و زانستى گرنگ دابندرێ بۆ مۆڵه‌ت به‌خشینیش تا رۆژنامه‌گه‌ریى نه‌بێته پاشاگه‌ردانى و هه‌ر که‌سه و له پڕێ ببێ ب �ه‌س �ه‌رن��وس �ه‌رێ .ئ���ه‌وه‌ى ل��ێ��ره‌دا جێگه‌ى داخ��ه ک�ه ئ �ه‌و رۆژن��ام��ان�هى داخ���ران ،خاوه‌نى خوێنه‌ر و قورسایى خۆیان بوون و جۆرێکه له پاشه‌کشه‌ى رۆژنامه‌گه‌ریى ک��وردی .ئه‌گه‌رچى
هیچ الیه‌نێکى یاسایى و ده‌س �ه‌اڵت ناچارى نه‌کردون دابخرێن هه‌ر وه‌ک له واڵتانى ده‌وروبه‌ردا پیاده ده‌کرێت ،واتا بڕیاره‌که له خودى ناوه‌نده‌کان خۆیانه‌وه بووه .بۆ ده‌ربازبوون له‌م قه‌یرانه‌ى که به گشتى رووب���ه‌ڕوى رۆژنامه‌گه‌رى چاپکراوى کوردى بۆته‌وه ،پێویسته ئه‌و گۆڤارو رۆژنامانه‌ى دید و ئاراسته‌یان له‌یه‌کتره‌وه نزیکه ،یه‌کبگرن و ببنه ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندنى تێر و ته‌سه‌لتر. به‌م چه‌شنه خۆیان له قه‌یرانى خوێنه‌ر و داهات ده‌پارێزن ،ئاستى کوالێتیشیان به‌رزتر دهبێتهوه. س���هب���اره‌ت ب���ه‌وه‌ى ئ��ای��ا ک��اری��گ�ه‌ری��ان له‌سه‌ر رۆژن��ام�ه‌گ�ه‌رى ک��وردى هه‌یه مامۆستا ک���ارزان ده‌ڵ��ێ��ت «داخ��ران��ى ئ �ه‌م رۆژن��ام �ه و گ��ۆڤ��اره ن��اس��راوان�ه، ک���اری���گ���ه‌رى ل���ه‌س���ه‌ر خ��وێ��ن �ه‌ر ه�هی�ه که سه‌رچاوه‌یه‌کى گرنگى زانیارى ل��ێ ک �ه‌م ده‌ب��ێ��ت �هوه .ل �ه هه‌مانکاتدا مه‌سیجێکى مه‌ترسیدار و گرنگیشه بۆ ئه‌و رۆژنامه و گۆڤارانه‌ى ئێستا ه��ه‌ن ،ئ�ه‌گ�ه‌ر به‌خۆیاندا ن�ه‌چ��ن�هوه و ئاستى کوالێتى به‌رز نه‌که‌نه‌وه و نرخ و سیستمى دابه‌شکردنیان باشتر نه‌که‌ن، ئه‌وا به‌ره‌و هه‌مان چاره‌نووس ده‌چن.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی به‌رزبونه‌وه‌ى پله‌ى گه‌رمى له‌ش (تا)
د.عه‌زیز قادر سلێمان
پ��ل�هى گ �ه‌رم��ى ئ��اس��ای��ى ل��ه‌ش ل �ه ن��ێ��وان (-36.6 )37.4پله‌ى سیلیزیدایه‌‌و سه‌نته‌ره‌که‌ى ده‌که‌وێته ناو مێشکه‌وه پێى ئه‌ڵێن (هایپۆ په‌ڵه‌مه‌س) ،ئه‌م سه‌نته‌ره له‌ڕێگه‌ى پێسته‌وه پله‌ى گه‌رمى له‌ش ڕێکده‌خات و
ب�ه زینده‌چاالکى گ�ه‌رم��ى ل �ه‌ش ده‌پارێزێت له‌ش و جوڵه‌ى له‌ش ،هه‌روه‌ها له‌ش سارد ده‌کاته‌وه ل�ه ڕێ��گ �هى ع��اره‌ق��ک��ردن �هوه و ک��ران �ه‌وه‌ى مولوله خوێنه‌کانه‌وه. پێوانه‌ى پله‌ى گه‌رمى: پێوانى پله‌ى گه‌رمى له رێگه‌ى ئامێرى گه‌رمى پێوه‌وه له‌م سێ شوێنه‌دا ده‌گیرێت: (یه‌که‌م :ژێرباڵ ،دووه‌م :ناوده‌م ،سێیه‌م :کۆم) به‌اڵم ب�ه‌زۆرى ژێرباڵ باشتره ،چونکه ناکرێت ئامێره‌که بۆ ده‌م یا کۆم بۆ هه‌موو که‌سێک به‌کاربهێنرێت. جۆره‌کانى تا: یه‌که‌م :تاى به‌رده‌وام ،که به‌رده‌وام تایه‌که هه‌یه‌‌و له ماوه‌ى نه‌خۆشیه‌که به به‌رده‌وامى به هیچ شێوه‌یه‌ک ناگه‌ڕێته‌وه پله‌ى ئاسایى. دووه‌م :ت���اى ن��اوب �ه‌ن��او ،ک �ه ج���ارج���اره ت���اى هه‌یه
ئه‌گه‌ڕێته‌وه بارى ئاسایى سێیه‌م :تایه‌کى تر هه‌ی ه له پله‌یه‌کى دیارى کراودا به‌رز و نزم ده‌کات. هۆکاره‌کانى تا: ی�ه‌ک�ه‌م :ه �ه‌وک��ردن :وه‌ک ه �ه‌وک��ردن به ڤایرۆس، به‌کتریا ،مشه‌خۆره‌کان... دووه‌م :کۆبونه‌وه‌ى جه‌راعه‌ت له شوێنێکى دیارى کراودا وه‌ک (دومه‌ڵ). سێیه‌م :نه‌خۆشیه‌کانى کۆئه‌ندامى به‌رگرى له‌ش. چواره‌م :دواى رووداوى به‌رکه‌وتن و نه‌شته‌رگه‌رى. پێنجه‌م :نه‌خۆشى شێرپه‌نجه. ش�ه‌ش�ه‌م :نه‌خۆشى تێکچونى زینده‌چاالکیه‌کانى له‌ش. حه‌وته‌م :نه‌خۆشیه رۆماتیزمیه‌کان. هه‌شته‌م :خوێن مه‌یینى له‌ش.
نیشانه‌کانى تا: به‌رزبونه‌وه‌ى پله‌ى گه‌رمى پێى ده‌وترێت (تا) ئه‌مه‌ش یه‌کێکه له هه‌ره نیشانه باوه‌کانى نه‌خۆشیه‌که. بێتاقه‌تى و نه‌بوونى ئاره‌زوى خواردن و تێکچونى خه‌و. چاره‌سه‌ر: له هه‌موو شتێک گرنگتر دۆزینه‌وه و دیاریکردنى نه‌خۆشیه‌که‌یه که س �ه‌رچ��اوه‌ى تاکه‌یه .پێویسته که‌سى توش بوو سه‌ره‌تا سه‌ردانى پزیشک بکات تاکو چاره‌سه‌رى نه‌خۆشیه‌که بکات ،ئه‌گه‌ر نا ته‌نها چاره‌سه‌رى تایه‌که کیفایه‌ت نیه ،هه‌ڵه‌ى زۆرب�هى خه‌ڵکى له‌م خاڵه‌دایه که شروبێک یا حه‌بێک یا ش��اف یا ده‌رزی���ه‌ک وه‌رده‌گ��رێ��ت که تا راده‌ی��ه‌ک ئه‌گه‌ر له‌ژێر چاودێرى پزیشکدا نه‌بێت ته‌واو هه‌ڵه‌یه، چونکه نیشانه‌ى نه‌خۆشیه‌که ده‌شارێته‌وه .ئه‌گه‌ر مناڵبوو یاخود گ �هوره پێویسته فێنک بکرێته‌وه
ئه‌ویش پارچه‌یه‌ک په‌ڕۆ یاخود خاولیه‌ک به ئاوى زۆر سارد ته‌ڕبکرێت و بیهێنرێت به ده‌موچاوى و ه��ه‌ردوو ده‌ستى تا جومگه‌ى ئانیشک و ه �ه‌ردوو قاچى تا نزیک ئه‌ژنۆى ،بۆ مناڵ ئه‌م کاره زۆر پێویسته به‌تایبه‌تى له ته‌مه‌نى ( )6مانگ بۆ ()6 س��اڵ ،چونکه ل�ه‌و ته‌مه‌نه‌دا گه‌شکه‌ى تا زۆره، ه�ه‌روه‌ه��ا پێویسته که‌مێک شله‌مه‌نى یاخود ئاو زیاتر بخواته‌وه ،چونکه نه‌خۆشه‌که زیاتر لهو ئاوه‌ى له‌شى که به‌شێوه‌یه‌کى ئاسایى له‌ڕێى عاره‌قکردنه‌وه‌وه ده‌ڕوات پێویسته قه‌ره‌بوو بکرێته‌وه ،به به‌کارهێنانى ده‌رمانى پێویست ئه‌ویش به رێنمایى پزیشکى ،پاشان چ��اره‌س�ه‌رى نه‌خۆشیه‌که به‌شێوه‌یه‌کى ت �ه‌واو به‌بێ وازهێنان له‌خۆوه له ده‌رمانه‌کان. ئا :کاوه حسێن
کراوه
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
14
دیداری
سازان تۆفیق پاش هه‌موارکردنه‌وه‌ى یاسای تایبه‌ت به کرێنشینان هاواڵتیان به یاسایه‌کی باشی وه‌سف ده‌که‌ن و هاواڵتیه‌کیش ده‌ڵێت :ترسی ئه‌وه‌م هه‌یه له جیاتی هه‌ژاران ئه‌و یه‌که‌ی نیشته‌جێبوونان بدرێته خزمی مه‌سئوله‌کان و ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانی کوردستانیش جه‌خت لهوه ده‌کاته‌وه ئه‌و کهسانه دهگرێتهوه که سودمه‌ند نه‌بوون له حکومه‌ت. پاش هه‌موارکردنه‌وه‌ی یاسای ژماره حه‌وتی ساڵی ()2008ی تایبه‌ت به کرێنیشینان رای جیاواز هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته و تا ئێستاش رێنمایی تایبه‌ت به‌و یاسایه ده‌رن�ه‌چ��ووه و ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانی کوردستانیش ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌دا هه‌موارکردنه‌وه‌ی ئ�ه‌م یاسایه و ک��اراک��ردن��ی ل�ه خزمه‌تی خه‌ڵکی که‌م ده‌رامه‌ت و ئه‌و که‌سانه‌شدایه که فه‌رمانبه‌رن یان پۆلیس و ئاسایش و شوێنی نیشته‌جێبوونیان نیه و موچه‌یان له ملیۆنێک که‌متره و وتیشی «بۆ
هاواڵتیان ده‌ترسن یه‌که‌کانی نیشته‌جێبون له‌باتی هه‌ژاران بدرێت ه خزمی به‌رپرسه‌کان
کاروان ساڵح :بڕیاره‌که ئه‌و کهسانه ناگرێته‌وه که سودمه‌ندبوون له حکومه‌ت ئه‌و مهبهسته حکومه‌تی هه‌رێم مولزه‌م کرا به چاره‌سه‌رکردنی ئه‌و پرسه ل ه ه �ه‌ر س��ێ پ��ارێ��زگ��ای ه�ه‌رێ��م ب�ه پێی ب�ه‌رن��ام�هی�ه‌ک و ل �ه ئه‌مساڵدا بڕی ( )49ملیار دیناری بۆ ته‌رخان کراوه له سااڵنی داهاتووشدا بڕێکی زیاتری بۆ ته‌رخان ده‌کرێت و به‌پێی پالنێک له هه‌موو شار و شارۆچکه‌کان ئه‌و یه‌کانه دروست ده‌کرێت». ک����اروان س��اڵ��ح ،س��ه‌رۆک��ی لیژنه‌ی ئ���اوه‌دان���ک���ردن���هوه و نیشته‌جێکردن، ج �ه‌خ��ت��ی ل�����هوه ک������ردهوه ک���ه ئ �ه‌م �ه ئه‌وکه‌سانه دهگرێتهوه که سودمه‌ند ن��هب��وون ل �ه خ��ان��وو زه‌وی و سلفه‌ی ع�ه‌ق��ار ده‌ت��وان��ن ن��اوی خ��ۆی��ان تۆمار بکه‌ن و له داهاتوودا سودمه‌ندبن لهو یه‌که‌ی نیشته‌جێبوونانه‌ی وه‌زاره‌ت��ی ئ��اوه‌دان��ک��ردن�هوه دروس��ت��ی ده‌ک��ات که به‌بێ پێشه‌کی و ب�ه قیستی ()25 ساڵ و مانگانه بڕێکی که‌م به قیست وه‌رده‌گ��ی��رێ��ت �هوه ،ب��ه‌اڵم هه‌رکه‌سێک س��ودم�ه‌ن��د بووبێت ل�ه حکومه‌ت ئه‌م بڕیاره نایگرێته‌وه. ن��اوب��را و ل �ه ک��ۆت��ای��ش��دا رای��گ�هی��ان��د «پێویسته ئه‌م یاسایه وه‌ک خۆی له الیه‌ن حکومه‌ته‌وه جێبه‌جێ بکرێت و له‌کاتی ه �ه‌ر ک �ه‌م و ک��وڕی�ه‌ک یان جێبه‌جێنه‌کردنی وه‌زیر بانگ ده‌کرێت و لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌کرێت». ب �ه‌رپ��رس��ی راگ �هی��ان��دن��ی ک��ۆم�ه‌ڵ�هی داک��ۆک��ی ل �ه م��اف��ی کرێنشینانیش ئاماژه‌ی ب�ه‌وه‌دا ئهوه بڕیاری یاسای ژم���اره ح�ه‌وت��ی ساڵی ()2008ه که له په‌رله‌مان هه‌موار کرایه‌وه و منیش
ب�ه نوێنه‌ری کۆمه‌ڵه‌ی کرێنیشیان ل�ه‌و کۆبوونه‌وه‌یه ئ��ام��اده ب��ووم بڕیار درا ک���ارا بکرێت و بخرێته ب��واری جێبه‌جێکردنه‌وه. ب����هره����ه‌م ق������ه‌ره‌داغ������ی ،ب���ه‌رپ���رس���ی راگه‌یاندنی کۆمه‌ڵه‌ی داکۆکی له مافی کرێنشینان باسی له ناوه‌رۆکی ی��اس��اک �ه ک���رد و وت����ی :ن���اوه‌رۆک���ی یاساکه ل��ه‌وه‌دا خ��ۆی ده‌بینێته‌وه که به‌بێ پێشه‌کی و ب�ه قیستی ()25 س��اڵ ب��درێ��ت ب �ه‌و ک�ه‌س��ان�هی شوێنی ن��ی��ش��ت�ه‌ج��ێ��ب��وون��ی��ان ن��ی �ه ،ل��ه رێ��گ�هی په‌رله‌مانیشه‌وه بڕیاردرا که له رێگه‌ی ئ �ه‌م ک��ۆم�ه‌ڵ�هی�هوه داب���ه‌ش بکرێت بۆ ئ���ه‌وه‌ی خه‌ڵکی ک �ه‌م ده‌رام���ه‌ت لێی سودمه‌ندبێت و له ئێستاشدا نزیکه‌ی ( )13هه‌زار که‌س بوونه‌ته ئه‌ندام له کۆمه‌ڵه‌که‌مان ،ده‌رگاشمان کراوه‌یه بۆ هه‌رکه‌سێک ،ب�ه‌اڵم پێویسته که خۆیان بکه‌نه ئه‌ندام تا سودمه‌ند بن. ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا بۆ ئه‌مساڵ ب��ڕی ( )49ملیار دی��ن��ار دان���راوه بۆ ئ���ه‌و پ���رۆژه‌ی���ه ک �ه ب��ڕی��اره ()1000 ی �ه‌ک �هی نیشته‌جێبوون ل �ه سلێمانی دروس�����ت ب��ک��رێ��ت و س��ن��دوق��ێ��ک له په‌رله‌مان دروس��ت ده‌ک��رێ��ت که بڕی ( )150م��ل��ی��ار دی��ن��اری ت��ێ��ده‌ک��رێ��ت ب���ۆ ه �ه‌رس��اڵ��ێ��ک ب���ۆ دروس���ک���ردن���ی ئ��ه‌م ی �ه‌ک �هی نیشته‌جێبوونانه و بۆ ئه‌مساڵیش ب��ڕی��اره ه �ه‌ر ش��وق�ه بێت، به‌اڵم بۆ ساڵی داهاتوو خانووشی تێدا ده‌بێت و له ماوه‌ی داهاتوشدا رێنمایی تایبه‌ت ده‌رده‌چێت. ب����هره����ه‌م ق�����ه‌ره‌داغ�����ی ل���ه درێ�����ژه‌ی
ل���ێ���دوان���ه‌ک���هی���دا ب���اس���ی ل���ه ک����ار و چاالکیه‌کانی کۆمه‌ڵه‌که‌یان کرد و رایگه‌یاند «ئێمه وه‌ک کۆمه‌ڵه‌که‌ی خ��ۆم��ان ه �ه‌وڵ��ی ت��ری��ش��م��ان داوه که جیاوازه و له الیه‌ن هه‌ندێک وه‌به‌رهێنی خ��ێ��رخ��وازه‌وه پشتگیری ک��راوی��ن که قیسته‌که‌ی زی��ات��ر ل �ه ( )10ساڵه ئه‌وه‌ی ناوچه‌ی قوله‌ره‌یسیش نمونه‌ی ئهوهیه ،به‌اڵم پێشه‌کی تێدایه». هاواڵتیانیش پێیانوایه که ئهمه یه‌که‌م یاسایه له په‌رله‌مان که له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵک بێت و لهو باره‌یه‌وه محه‌مه‌د ع�ه‌زی��ز ،دانیشتوی گ�ه‌ڕه‌ک��ی کانی س��پ��ی��ک�ه ل���ه س��ل��ێ��م��ان��ی وت����ی :ئ�ه‌م�ه یه‌که‌م بڕیاره که به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵکی هه‌ژاری تیابێت ئومێده‌وارم بێ گرفت دروستکردن جێبه‌جێ ببێت. نه‌وزاد محه‌مه‌د ،خاوه‌نی سێ منداڵه و له خانوی کرێدایه به (چه‌تر)ی وت «ئه‌م بڕیاره شتێکی باشه ئه‌گه‌ر وه‌ک خ��ۆی جێبه‌جێ ب��ک��رێ ،ب�ه‌اڵم ههمیشه کاره‌کانی حکومه‌ت ده‌ست وه‌ردان��ی حزبی تێدایه و ترسی ئه‌وه‌م هه‌یه له‌جیاتی هه‌ژاران بدرێته خزمی مه‌سئوله‌کان». ب��ن��ار ئیبراهیمیش ک �ه ت���ازه ژی��ان��ی ه��اوس �ه‌ری پێک هێناوه خۆشحاڵی خۆی به‌و بڕیاره ده‌ربڕی و رایگه‌یاند «ئه‌وه‌بڕیارێکی زۆر باشه ،چونکه زۆرکات کرێچیه‌تی ژیان له مرۆڤ ت��ێ��ک ده‌دات و ئ���ه‌گ���ه‌ر ب���ه ب��اش��ی جێبه‌جێ بکرێت رێ��ژه‌ی کرێچیه‌تی که‌م دهبێتهوه و کرێی خانوش هه‌رزان 13« nهه‌زار که‌س ئه‌ندامی کۆمه‌ڵه‌ی کرێنشینانن» فۆتۆ :ئینته‌رنێت ده‌بێت».
به‌رپرسی یه‌کێتی زانایان له‌هه‌ڵه‌بجه :ده‌سه‌اڵت به نه‌فه‌سی شه‌ڕی ناوخۆ سه‌یری هه‌ڵه‌بجه ده‌کات
ئاماده‌کار
«نازانین چى له‌داهاتى مزگه‌وته‌کانمان ده‌کرێت»
یادگار ره‌ئوف
جه‌مال محه‌مه‌د ،به‌رپرسى ناوچه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى یه‌کێتى زانایان ،له دیدارێکی (چه‌تر)دا باس لهوه ده‌کات نازانرێت داهاتی مزگه‌وته‌کانیان چیلێدێت و مامۆستایانی ئاینیش هه‌ڕه‌شه‌ی ئهوه ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌بجه نه‌بێته لقێکی سه‌ربه‌خۆ ده‌ست له‌کار ده‌کێشنه‌وه.
چ�ه‌ت��ر :هه‌ندێک ج��ار ئێوه رێگرى له دوکاندار ده‌که‌ن له‌برى پۆلیس و ش��اره‌وان��ى ک��ارده‌ک�ه‌ن ئ�ه‌و ئه‌رکه‌تان له‌الیه‌ن کێوه پێ سپێردراوه؟ ئ���ه‌گ���ه‌ر م �هب �ه‌س��ت��ت ل���ه الب��ردن��یدوک���ان���ى م����هی ف��رۆش��ت��ن��ه ،ئ���ه‌وا م�ه‌ش��روب خ���واردن ح�ه‌رام�ه و زیانى هه‌یه ،ئه‌گه‌ر ئێمه ب�ه‌و ک��اره هه‌ڵ نه‌سین کێشه ل �ه‌ن��ێ��وان ه��اواڵت��ى و مه‌یفرۆشه‌کان دروس��ت ده‌ک��ات ،لهو س��ۆن��گ�هی�هوه ق�ه‌ن��اع�ه‌ت��م��ان به‌الیه‌نه ئ��ی��داری �ه‌ک��ان ک��رد نابێت م�ه‌ش��روب فرۆش له‌هه‌ڵه‌بجه‌دا هه‌بێت .ئاسایش به‌شێکه ل �ه‌و ده‌زگ��ای��ان �ه به‌تایبه‌ت ل �ه‌ڕه‌م �ه‌زان��دا هه‌رچه‌ند که‌سانێک ه��ه‌ن گ��وێ ب��ه‌ح��ه‌رام ن����اده‌ن ،ب �ه‌اڵم
nجه‌مال محه‌مه‌د ،به‌رپرسى ناوچه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى یه‌کێتى زانایان
دورب��خ��رێ��ت�هوه باشتره به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌ڵوێستمان ده‌بێت ئه‌م ک��اره پشتى به به‌رپرسێکى شاره‌که به‌ستوه ،به‌اڵم ئێسته ناوى ناهێنین. چه‌تر :سااڵنه ناوچه‌که‌تان وه‌قفێکى مزگه‌وتى زۆرى هه‌یه له دوک��ان و باخ و ئه‌و داهاتانه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وقاف یان ئه‌درێت به‌خۆتان؟ ئ������هوه گ��رف��ت��ێ��ک��ى گ����ه‌وره‌ی����ه بۆمامۆستاکان و مزگه‌وته‌کان تائێستا چ��اره‌س��ه‌رن��ه‌ک��راوه پ��رۆس��هى وه‌ق��ف��ى ش �ه‌ل �ه‌ل ک����ردوه ،چ��ون��ک�ه وه‌زاره‌ت����ى ئ �ه‌وق��اف ب�ه‌ش��ى موڵکه‌کانى هه‌یه سه‌رپه‌رشتى وه‌قفى مزگه‌وته‌که‌مان ئ��ه‌ک��ات ،وه‌ق��ف��ی��ش ئ��ه‌وه‌ی��ه ل���ه‌زه‌وى وه‌زاره‌ت��ى ئه‌وقاف که‌سێک دوکانى هه‌یه یان باخێکى داوه به مزگه‌وت بۆ پڕکرنه‌وه‌ى کێشه‌ى مزگه‌وتى ئه‌و ناوچه‌یه ،به‌اڵم بهداخهوه ئه‌و داهاته ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ب�ه‌ش��ى موڵکه‌کان له وه‌زاره‌ت تائێستا سه‌رف نه‌کراوه، بۆ نمونه مزگه‌وتى پاشا له‌هه‌ڵه‌بجه دوکانێکى زۆرى هه‌یه ،به‌اڵم ئێمه بۆ موبه‌ریده‌یه‌ک ناچارین سواڵ بکه‌ین وه‌زاره‌ت�����ى ئ�ه‌وق��اف��ی��ش ه��اوک��اری��م��ان ن��اک��ات ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا هه‌ڵه‌بجه و ه���ه‌ورام���ان ل �ه‌ه �ه‌م��وو شوێنه‌کان وه‌قفى مزگه‌وتیان زۆره به‌حوکمى باخه‌کانیان. ته‌نانه‌ت به‌رپرسێکى وه‌زاره‌ت ده‌ڵێت به وه‌قفى مزگه‌وتى پاشا خزمه‌تى ه �ه‌م��و م��زگ �ه‌وت �ه‌ک��ان��ى پ��ێ ده‌ک���ه‌م داهاتى مزگه‌وته‌کان ده‌چێته وه‌زاره‌تى دارای��ی وه‌زیریش ده‌ڵێت ئه‌و داهاته له‌هه‌ندێک شت س �ه‌رف ده‌بێت من ئاگام لهو شته نیه. چه‌تر :ئێوه کارمه‌ند و کارگوزارێکى زۆرتان هه‌یه له مزگه‌وته‌کان ،به‌اڵم ئ���اگ���ادارم ک��ارم�ه‌ن��ده‌ک��ان��ت��ان نیوه‌ى موچه‌کانیان ئه‌ده‌نه که‌سانی دیکه تاوه‌کو له‌برى ئه‌وان ده‌وام بکه‌ن؟ -راسته هۆکارى ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ
ئه‌وه‌ى لێپرسینه‌وه که‌مه هۆکارێکى دیکه ئهوهیه موچه‌ى ئه‌و کارمه‌نده که‌مه ناچار په‌نا ده‌باته به‌رکارێکى دی���ک���ه ،چ��ون��ک �ه ب���ژێ���وى ن����اڕوات ک��ێ��ش�هی�ه‌ک��ى دی��ک �ه ئ���ه‌وه‌ی���ه کاتى کارمه‌نده‌که دیارى کراو نیه بۆنمونه له به‌یانیه‌وه تا ئێواره ته‌نها له‌کاتى نوێژه‌کاندا کارمه‌نده‌که ئاماده‌یه ئه‌وه‌ش گه‌نده‌ڵیه‌کى دیکه‌یه ئه‌وه‌ش بۆ به‌رپرسانى ئه‌وقاف و هه‌ندێک له‌مامۆستایانى ئاینى ده‌گه‌ڕێته‌وه ل����ه‌وه‌ى چ��اوپ��ۆش��ى و ئیعتیباراتى ش �ه‌خ��س��ى ه���هی���ه ،ب��ۆی��ه ک�ه‌س��ێ��ک واجبه‌که‌ى خ��ۆى ئ�ه‌دات�ه که‌سێکی
و ش�ه‌رع��ی�ه ئ �ه‌وب��ان��گ �ه‌وازه بکرێت، ن��زی��ک�هى ( )25م��زگ�ه‌وت��م��ان هه‌یه نوێژى هه‌ینی تیادا ده‌کرێن به‌پێى مه‌زهه‌بى شافیعى دروس���ت نیه له ش��ارێ��ک��دا م��زگ �ه‌وت��ى زۆرب��ک��رێ��ت�هوه ب �ه‌ڕاس��ت��ى ل�ه‌ه�ه‌ڵ�هب��ج�ه‌دا مزگه‌وتى جومعه‌کان زۆرن له کیلۆمه‌ترێکدا چ��وار مزگه‌وتى تێدایه ئ���ه‌وه‌ش بۆ مامۆستا ئاینیه‌کان ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه لێنابڕێت دوربکه‌وێته‌وه له‌ماڵه‌که‌ى، ل�ه‌روی شه‌رعیشه‌وه گونجاو نیه له کیلۆمه‌ترێکدا له مزگه‌وتێک زیاتر هه‌بێت. ک��ێ��ش �ه‌ک��ى دی���ک���ه ه���هی���ه ئ��ه‌وی��ش
سه‌ربه‌خۆ نیه له‌زانایان به‌هۆى زۆرى بڕیارى لیژنه‌ى فتواوه کۆمه‌ڵێک گ��رف��ت ب���ۆ خ��ه‌ڵ��ک و م��ام��ۆس��ت��ا دروست ده‌کات ،ئه‌وه‌ش ده‌بێته هۆى جیاوازى فتوا مامۆستاکانیش هه‌وڵ ن��اده‌ن لیژنه‌کان یه‌ک بخه‌ن ،به‌اڵم تاوه‌کو لیژنه‌ى فتواى یه‌کێتى زانایان دانه‌مه‌زێت ئه‌م دوولیژنه‌یه ده‌مێنن. چ��ه‌ت��ر :دواى ک��ۆن��گ��ره‌ى یه‌کێتى زانایان لق و ناوچه‌کان دیارى کران، ب �ه‌اڵم لقى هه‌ڵه‌بجه تائێستا دی��ارى نه‌کراوه ئهوه کێشه‌یه‌کى سیاسیه یان مه‌الکان ناکۆکن؟ ئێمه هه‌وڵێکى زۆرم��ان��داه�ه‌ڵ�هب��ج�ه
* ئێمه بۆ موبه‌ریده‌یه‌ک ناچارین سواڵ بکه‌ین وه‌زاره‌تى ئه‌وقافیش هاوکاریمان ناکات * داهاتى مزگه‌وته‌کان ده‌چێته وه‌زاره‌تى دارایی وه‌زیریش ده‌ڵێت ئه‌و داهاته له‌هه‌ندێک شت سه‌رف ده‌بێت من ئاگام لهو شته نیه ترو که‌سابه‌تێکى دیکه ده‌کات. چه‌تر :پاره کۆکردنه‌وه بۆ مزگه‌وت ب���ووه ب �ه م��ۆدێ��ل ل �ه ب��ۆن�ه ئاینى و جه‌ژنه‌کاندا بۆ تائێستا مزگه‌وته‌کان داهاتێکى تایبه‌تیان نیه؟ سه‌باره‌ت به هه‌ڵه‌بجه مزگه‌وتى زۆرىتێدایه زیاتر له ( )80مزگه‌وتى تێدایه زۆرب �هی��ان ل�ه‌الی�ه‌ن رێکخراوه‌کانه‌وه دروستکراون ،زۆربونى مزگه‌وته‌کان وای���ک���ردوه وه‌زاره‌ت ن��ات��وان��ێ��ت ئ��اوڕ ل �ه م��زگ�ه‌وت�ه‌ک��ان ب��دات��هوه ئ �ه‌وه‌ش ه��ۆک��ارێ��ک��ى دی��ک��هى کێشه‌که‌یه س���هب���اره‌ت ب���ه ب���ان���گ���ه‌وازک���ردن بۆ ک��ۆک��ردن �ه‌وه‌ى پ��اره شتێکى چاک
ئهوهیه زۆرب �هى ماڵى مامۆستاکان ل���ه‌ن���او م���زگ���ه‌وت���ه‌ک���ان���دان ئ����ه‌وه‌ش کێشه‌یه ئه‌وقاف کارێکى نه‌کردوه مامۆستا خانووى هه‌بێت ناچار له‌ناو مزگه‌وته‌کان خانوویان دروستکردوه. چه‌تر :له‌ناوشارى هه‌ڵه‌بجه‌دا بۆچى تائێستا دوو لیژنه‌ى فتوا هه‌یه؟ پێت وانیه ئ�هوه ده‌بێته هۆى دوو بڕیارى جیاوازو کێشه بۆهاواڵتیان دروست ده‌کات؟ ئه‌ولیژنانه ره‌سمى نین ده‌بێت لیژنه س �ه‌رب �ه ی�ه‌ک��ێ��ت��ى زان��ای��ان��ى ئایینى ئیسالمى کوردستان بن ئه‌و لیژنانه یاسایی بن ،چونکه هه‌ڵه‌بجه لقێکى
ل���ه‌ن���اوچ���هوه ب��ک��رێ��ت�ه ل��ق س��ه‌ردان��ى مه‌کته‌بى ته‌نفیزى یه‌کێتى زانایانم ک���ردوه قایمقام پشتگیرى کردوین به‌ڵینیان پێداوین ،ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌ڵێنه جێبه‌جێ ن �ه‌ک��رێ��ت رێ��گ�هى که‌مپین و ده‌س���ت له‌کارکێشانه‌وه راده‌گ �هی �ه‌ن��ی��ی��ن وه ئه‌گه‌رحسابمان ب��ۆن�ه‌ک��رێ��ت س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ک��ارده‌ک �هی��ن ب���ۆ ده‌ب���ێ���ت ه���ه‌م���وو ش��وێ��ن�ه‌ک��ان��ی��ت��ر لقى هه‌بێت ته‌نها له هه‌ڵه‌بجه‌دا لق نه‌بێت ده‌س���ه‌اڵت هێشتا به‌نه‌فه‌سى ش����ه‌ڕى ن���اوخ���ۆ س���هی���رى ه�ه‌ڵ�هب��ج�ه ده‌کات که‌هه‌ڵه‌یه‌کى گه‌وره ده‌کات وابیربکاته‌وه.
ئاکه‌پ ه توشی چاره‌نوسی حکومه‌ته‌کانی پێشو دهبێتهوه؟ موزه‌فه‌ر ئایه‌تا و :هێدی ئه‌حمه‌د
ده‌س���ت���ی پ���ێ���ک���ردب���وو ک��� ه ت���ورک���ی���ا ل ه که‌شوهه‌وای پێکدادان رزگاری بێت و ورده ورده بڕوات ه سه‌ر رێگای چاره‌سه‌ری .له ناو کۆمه‌ڵگادا گه‌شبینی و چاوه‌ڕوانیه‌ک دروست بووبوو .دوای بڕیاری بێ‌چاالکی په‌که‌که‌ش ،ب ه رێژه‌یه‌کی زۆر پێکدادان و تێکهه‌ڵچون دابه‌زین .حکومه‌ت له‌گه‌ڵ ئیمرالی و الیه‌نی ک��وردی ل ه ئۆسلۆدا له‌ناو گفتوگۆ و دیالۆگدا بوو .باسی زۆر شت کرا؛ بنه‌ماکانی رێگای چاره‌سه‌ری دی����ار ک����ران و پ��رۆت��ۆک��ۆڵ �ه‌ک��ان پێک ه��ات��ن .ل� ه ک�ه‌ش��وه�ه‌وای ب��ێ پێکداداندا ت��ورک��ی��ا ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی گشتی ک���رد .ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ئاکه‌په و به‌ده‌په به‌هێزترین پارته‌کان بوون .ئاکه‌په ( )%50ده‌نگه‌کانی به‌ده‌ست هێنا .دوای ئه‌وه‌ی هه‌شت ساڵ ل ه سه‌ر حوکم بوو ،بۆ جاری سێهه‌م بووه حکومه‌ت .ورده ورده توانی ته‌نانه‌ت ل ه ناو سوپاشدا ،ل ه هه‌مو داموده‌زگاکانی ده‌وڵ���ه‌ت بخاته ژێ��ر کۆنترۆڵی خ��ۆی و ک��ادره‌ک��ان��ی ل � ه ه �ه‌ر شوێنێک به‌جێی ب��ک��ات .ل� ه س �ه‌ر ده‌وڵ���ه‌ت فه‌رمانڕه‌وایی nئاکه‌په ناتوانێ به ئاسوده‌یی و به ئاره‌زوی خۆی تورکیا به‌ڕێو ه ببات فۆتۆ :ئینته‌رنێت خۆی دروست کرد .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ده‌په‌ش ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌هێز ب��وو ،له‌گه‌ڵ ئه‌م پارت ه ده‌ستی به دیالۆگ و گفتوگۆ داپۆشا و له‌گه‌ڵ میدیا الیه‌نگر و لێدوان ه له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه و پارێزه‌رانی قه‌ده‌غ ه کرد .فه‌تحواڵچیه‌کان ده‌یکه‌ن .ئاشکرای ه ئه‌و ک��رد و زی��ات��ر پ���ه‌ره‌ی دا ب�ه چ��اره‌س�ه‌ری فه‌رمییه‌کانی ک � ه گ��وای � ه «په‌که‌ک ه بۆیه پێویست ه میدیا و رۆشنبیران له‌م ه وتار‌ه لهو رۆژنامه‌یه‌دا ده‌رب��ڕی بۆچونی دووالی��ه‌ن��ه .ه �ه‌روه‌ه��ا ب�ه‌ڕێ��ز ئ��ۆج �ه‌الن ل ه ئاشتی ناوێت و ب��ه‌دوای توندوتیژییه» بپرسنه‌وه؛ کێ مێزه‌که‌ی ت�ه‌رک کرد؟ ف�ه‌رم��ی فه‌تحواڵچیه‌کانه .حکومه‌تی په‌رله‌مان و ئه‌ردۆغان بانگه‌وازی کرد؛ هیچ سودێکی بۆ تورکیا نه‌بوو .چونک ه ب ه کێ رێگای دیالۆگی داخ��س��ت؟ به‌ڕێز هه‌مان بۆچونی هه‌ی ه و ئ �هوه جێبه‌جێ وت��ی« :ئ �ه‌گ �ه‌ر ل� ه بابه‌تی چ��اره‌س �ه‌ری درۆ و ده‌له‌س ه و هه‌ڵه ،کێش ه کۆمه‌الیه‌تی ئۆجه‌النیش ب��اس��ی ئ���ه‌وه‌ی ک��رد ک� ه ل ه ده‌کات. کێشه‌که‌دا به‌رپرسیارێتی ده‌خه‌نه سه‌رشان و مێژوییه‌کانی چاره‌سه‌ر نابێت .ئه‌گه‌ر پشت قسه‌کانیه‌تی ،وازی ل ه دیالۆگ ب��ۆ ج���اری ی �ه‌ک �ه‌م ئ��اک�ه‌پ�ه و س��ه‌رۆک و بانگه‌وازی بکه‌ن ،کێشه‌که له ماوه‌ی چاره‌سه‌ر بوایه ،کێشه‌ی کورد تا ئێستا ل ه و چاوپێکه‌وتن نه‌هێناوه و هه‌ڵوێستی وه‌زی���ران بینیان ک ه له‌سه‌ر ده‌وڵ���ه‌ت زاڵ حکومه‌ت ،قۆناغه‌ک ه ده‌ستنیشان ده‌کات .بوون .به‌اڵم ئه‌و بیرکردنه‌وه‌یان نه‌بوو ک ه هه‌فته‌یه‌کدا چاره‌سه‌ر ده‌بێت» .سه‌رۆک رۆژه‌ڤدا نه‌ده‌مایه‌وه. وه‌زیران له مه‌سه‌له‌ی چاره‌سه‌ریدا بۆ رای ب������ه‌داخ������هوه م���ی���دی���ا ،رۆش���ن���ب���ی���ران و ح��ک��وم �ه‌ت ب���ۆ ه���ه‌م���وی ئ��ه‌م��ان��هی نا ل ه قواڵیی مێژویی کێشه‌که تێبگه‌ن. گشتی ن � ه نیازێکی نیشان دا ،ن � ه ل ه ئ��اک��ادی��م��ی��ی �ه‌ک��ان ،ج��ارێ��ک��ی ت��ر رۆڵ��ی ب��� ه الی����ه‌ک����هوه و ده‌س���ت���ی ب��� ه ش���ه‌ڕی نه‌خۆشی ده‌س���ه‌اڵت و هێز و له‌خۆبایی بابه‌تی به‌ردانی په‌رله‌مانتارانی زیندانی ن���ه‌رێ���ن���ی���ان گ����ێ����ڕا .ب���اس���ی رۆژه‌ڤ������ ه پیسکۆلۆژی و توندوتیژی کرد! بۆچی ل���ه‌ڕاده‌ب���ه‌ده‌ر ،حکومه‌تی ب���هرهو بڕیاری ده‌ستپێشخه‌رییه‌کی کرد .ب ه پێچهوانهوه ،راستییه‌که‌یان نه‌کرد .حکومه‌ت ده‌یتوانی شه‌پۆل شه‌پۆل ئۆپه‌راسیۆن و گرتنه‌کانی ش���ه‌ڕ ه���ان دا .ده‌ت���وان���م بڵێم ئ��اک�ه‌پ�ه و ئۆپه‌راسیۆن ه س�ه‌رب��ازی و پۆلیسییه‌کان به نیشاندانی نیه‌تێکی باش و ده‌رکردنی زیادتر کرد! له راستیدا وه‌اڵمی هه‌موی ئیسالمگه‌را تورکه‌کان نه‌یانزانی خواردن ه �ه‌ن��دێ شتی ی��اس��ای��ی ،رێخۆشکه‌ری ئهمانه ،له گۆشه‌که‌ی (حسێن گوله‌رجه) ب��خ��ۆن .ده‌وڵ�����ه‌ت ،ده‌س�����ه‌اڵت ،ئ��اب��وری، زیادی کرد. ل � ه کاتێکدا ل � ه (خ���اب���ور)هوه ب����ه‌ره‌ودوا ،ئازادکردنی په‌رله‌مانتاران بێت؛ ده‌یتوانی ک ه له‌دوای پێکدادانی سیلوان له ( )27م��ی��دی��ا ،ه�ه‌م��و دام��وده‌زگ��اک��ان و کای ه گ��ف��ت��وگ��ۆ و دی������داری زۆر چ���ڕوپ���ڕ و وه‌اڵمێکی ئه‌رێنی بدات ه بانگه‌وازییه‌کانی ته‌موزی ساڵی ( )2011له رۆژنامه‌ی بازرگانیه‌کان که‌وته ده‌ستی .ده‌یتوانی چاوه‌ڕوانی و ئاماده‌کاری بۆ ده‌ستوری ئ���ۆج���ه‌الن .ب���ه‌اڵم ح��ک��وم �ه‌ت ئ�ه‌م��ان�هی (زه‌مان)دا باڵو بویه‌وه هه‌یه .پێشه‌نگایه‌تی پهره به دیموکراسی بدات ،له‌گه‌ڵ کوردان نوێ هه‌بون ،حکومه‌ت چاوی له‌م قۆناغه‌دا نه‌کرد؛ ب ه پێچهوانهوه چاوپێکه‌وتنه‌کانی سیاسی ـ ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ک��ی ئ��ه‌م ش��ه‌ڕه ،ئاشتی پێک بهێنێت و به ئاسوده‌کردنی
تورکیا ،ده‌سه‌اڵت و ده‌رفه‌ته‌کانی خۆی درێژخایه‌نتر بکاتهوه .ب�ه‌اڵم سه‌رخۆشی ده‌س���ه‌اڵت ب��وو .ل�هب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ل�ه نه‌ریت و زهنیه‌تی ناسیۆنالیستیش دان �هب��ڕاوه، ب��ه‌رخ��ۆدان��ی و ئ���ی���راده‌ی ک���وردان���ی به هیچ جۆرێک قبوڵ نه‌کرد .په‌که‌که و رێکخستنه کوردیه‌کان که ئه‌و کوردانه‌ی بونی خۆیان ده‌پ��ارێ��زن و ده‌بنه ئیراده ل ه ده‌وری خ��ۆی��ان ک��ۆ ده‌ک���ه‌ن���هوه توشی سه‌رکوتی حکومه‌تی ئاکه‌پ ه ده‌ب��ن�هوه. له جیاتی ئه‌وه‌ی کوردان وه‌ک بونێکی درێژخایه‌ن ببینێت ،ویستی بهێنێته ئاستی بێ‌چاره‌یی و ل ه رۆژه‌ڤ ده‌ری بکات. ئه‌م کاره کاتێ ب ه زه‌ختی یاسایی ،دادگا و پۆلیس پێک نه‌هات ،ده‌ستیان کرد ب ه په‌نابردنه سوپا و شه‌ڕ .ئه‌مڕۆش تورکیا ل ه ناو پێکدادانێکی قورس و به‌رباڵدا ده‌ژی. له ش �ه‌ڕی (چ �ه‌ل��ێ)دا ب ه ده‌ی��ان سه‌رباز ک���وژران .حکومه‌ت ب��ۆ ه �ه‌ر شوێنێکی تورکیا جه‌نازه داب �ه‌ش ده‌ک��ات .له سه‌ر ئ�ه‌م م��ردن و جه‌نازان ه چ��ۆن ده‌س��ه‌اڵت و سیستمێک داده‌مه‌زرێنێت نازانین! ئه‌و حکومه‌ته‌ی ئێم ه ده‌یبینین ،خۆی توشی ریسکێکی گه‌وره کردووه. ئیسالمگه‌رایانی تورک ک ه ده‌یان ساڵ ه نه‌بونه‌ته ده‌س����ه‌اڵت ،کاتێ هاتن ه سه‌ر حوکم ،ل ه جیاتی ئه‌وه‌ی ل ه ئیمتیازه‌کانی سود وه‌رگرن ،دیسان نه‌ریته بنه‌ڕه‌تیه‌کانی پێکهات ه و زهنیه‌تی ده‌وڵه‌تی که‌مالیستی بوژێنرایه‌وه .دیسان له دژی کوردان واز ل ه بژاره‌ی توندوتیژی نه‌هێنرا .ده‌رکه‌وت ک ه ئه‌م توندوتیژی ه ل ه به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لدا نی ه و زیانه ئابوری ،کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی و مرۆییه‌کانی زۆر ل ه سه‌ره‌وه‌یه .ئه‌گه‌ر حکومه‌ت بتوانێ په‌که‌ک ه و به‌رخۆدانی کورد سه‌رکوت بکا ،ده‌توانێ ب ه ئاره‌زوی خۆی سیستمه‌که‌ی دامه‌زرێنێت .به‌اڵم ئه‌گه‌ر نه‌توانێ و ب ه تێپه‌ڕبونی کات، خۆڕاگری کورد به‌رفراوان و گشتگیرتر بێت ،ئاکه‌په ناتوانێ ب ه ئاسوده‌یی و ب ه ئ����اره‌زوی خ��ۆی ت��ورک��ی��ا ب �ه‌ڕێ��وه ببات. ب��� ه ئ �ه‌گ �ه‌رێ��ک��ی زۆر ،ت��وش��ی ه �ه‌م��ان چ��اره‌ن��وس دهبێتهوه ک ه حکومه‌ته‌کانی تر توشی هاتن.
( )ETAهه‌موو بیانوکانی ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسای بڕی
و :ل ه تورکیه‌وه هێمن عه‌لی ( )ETAل ه کاتێکدا ل ه به‌هێزترین سه‌رده‌می خۆیدا ،کۆتایی ب ه تێکۆشانی چه‌کداری ده‌هێنێت، بره‌وی ته‌واوی فاکته‌ره‌کانی به‌ڕێوه‌به‌رانی ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسا بۆ بێ‌چاره‌سه‌ری تێک شکاند. Euskadi Ta Askatasunaناسراو به ( )ETAکه له پێناو ئ��ازادی واڵتی
(ب����اس����ک)دا ت���ێ���ده‌ک���ۆش���ن ،ک��ۆت��ای��ی��ان ب �ه ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی چ���ه‌ک���داری ه��ێ��ن��ا .ه�ه‌ر چه‌ند حکومه‌تی ئیسپانیا ئ�ه‌م بڕیاره‌ی رێ��ک��خ��س��ت��ن��ی وه‌ک «ک��ۆت��ای��ی��ه��ات��ن��ی »ETAتێگه‌یشتبێ ،ب �ه‌اڵم بزوتنه‌وه‌ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی س��ی��اس��ی ب��اس��ک ره‌ن��گ �ه له به‌هێزترین سه‌رده‌می مێژوی خۆیدا بێت. ( )ETAکه به وات��ای «واڵت��ی باسک و ئ���ازادی» دێ��ت و وه‌ک��و رێکخستنێک له ساڵی ( )1959له الیه‌ن خوێندکارانی زان��ک��ۆوه ل�ه دژی دیکتاتۆری فرانکۆ دامه‌زرا ،کۆتایی به تێکۆشانی چه‌کداری هێنا .ل�ه لێدوانه‌که‌یاندا ه��ات��ووه ک�ه « ETAبڕیاری داوه به ته‌واوه‌تی کۆتایی ب �ه خ�هب��ات��ی چ �ه‌ک��داری بهێنێتETA . له حکومه‌تانی ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسا داوا ده‌کات که راسته‌وخۆ ده‌ست به دیالۆگی ئاشکرا بکه‌ن». ئیسپانیا ETA :کۆتایی هات وه‌اڵم��ی جۆیز لویس ریرۆگوئز زاپاتێرۆ، س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی ئیسپانیا سه‌باره‌ت به بابه‌ته‌که دره‌نگ نه‌ما .زاپاتێرۆ بێ ئه‌وه‌ی پرسیاری رۆژنامه‌وانه‌کان وه‌رگرێت ،وتی «ئهمه ،سه‌رکه‌وتنی دیموکراسی ،یاسا و عه‌قڵه» .به‌اڵم هه‌وڵی دا ئه‌م بڕیاره‌ی ( )ETAوه‌کو سه‌رکه‌وتنی خۆی له قه‌ڵه‌م بدات. له حاڵێکدا بزوتنه‌وه‌ی سیاسی باسک به تایبه‌ت له ساڵی دوایی هێرشه‌کانیدا ،به پێچه‌وانه‌ی بانگه‌شه‌کانی «الوازب��وون��ی (»)ETAی���ه و ئ�ه‌م رێکخستنه بههێزتره ل �ه ه �ه‌م��و ک��ات��ێ��ک��ی ت���ر )ETA( .ل�ه‌و
nحکومه‌تی ئیسپانیا تا ئێستا هه‌مو هه‌نگاو ه ئه‌رێنیه‌کانی ()ETAی ره‌ت کردۆته‌وه فۆتۆ :بی‌بی‌سی
ئاگربه‌سته‌ی له ئه‌یلولی ساڵی ()2010 دا رای��گ �هی��ان��د ،ب��ڕی��اری دا «ل���ه پێناو ده‌ستپێکردنی قۆناغی دیموکراتیک» کۆتایی ب�ه چاالکیه‌کانی بهێنێت که ت��ون��دوت��ی��ژی ت��ێ��دا ب��ێ��ت .ب���ه‌اڵم س��ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی ئیسپانیا ئ�ه‌م هه‌نگاوه‌ی وه‌کو «ژێستێکی زۆر بچوک» لێک دایه‌وه و وتی که ئه‌و رێکخستنه له دۆخێکدا نیه که به داواکاریه‌کانی بگات .بۆ ئه‌وه‌ی دیالۆگی سیاسی ده‌ست پێ بکات ،ده‌بێ به ته‌واوه‌تی ( )ETAواز له چه‌ک بهێنێت و چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی ئاگربه‌ست بکات له الیه‌ن حکومه‌ته‌وه. پشتیوانی نێونه‌ته‌وه‌یی سه‌رکه‌وت ئه‌و خاڵه‌ی که راگه‌یاندنه‌کان جه‌ختیان ل��ه‌س��ه‌ر ده‌ک������ردهوه ئ����هوه ب���وو ک��ه ئهمه ئه‌نجامی گفتوگۆی ناوخۆیی بزوتنه‌وه‌ی س��ی��اس��ی ب��اس��ک�ه ل �ه م����اوه‌ی دوو ساڵی پێشودا .پێویسته وه‌کو گرێدانی بڕیاری کۆتاییدان به تێکۆشانی چه‌کداری به‌م مه‌سه‌له‌یه و ئه‌نجامی قۆناغی وه‌رچه‌رخان
ل �ه‌س �ه‌ر گ��ف��ت��وگ��ۆی پ��ت �ه‌و س���هب���اره‌ت ب ه ستراتیژی تێکۆشان ببیندرێت .نمونه‌ی ئاشکرای ئهمه «په‌یمانی گه‌رنیک»ه که سیناریۆی ئاشتی و پارامتره‌کانی چ������اره‌س������ه‌ری دی���م���وک���رات���ی���ک وه‌ک����و نه‌خشه‌رێگایه‌ک دێنێته ئاراوه. پشتیوانیه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان بۆ زیادکردنی زه‌خت له سه‌ر حکومه‌ته‌کانی ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسا به‌هێزتر ده‌بێت )ETA( .که به تایبه‌ت ئاماژه‌ی به نمونه‌کانی قۆناغه‌کانی چاره‌سه‌ری له باکوری ئیرله‌ند و باشوری ئه‌فریقای ک���رد ،ل �ه ده‌ستپێشخه‌ری بۆ ب �ه‌ش��دارب��ون ل�ه ق��ۆن��اغ�ه‌ک�ه‌دا س �ه‌رک �ه‌وت. برایان سورین مافناس له باشوری ئه‌فریقا، له پاییزی ساڵی ()2010دا ،بانگه‌وازی له ( )ETAکرد له ژێر چاودێری کۆمه‌ڵگای ن��ێ��ون�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی��دا ئاگربه‌ستی هه‌میشه‌یی راگه‌یه‌نێت)ETA( .ش به خاوه‌ندارێتی له په‌یمانی گه‌رنیکا باسی له ئاگربه‌ستی هه‌میشه‌یی ک��رد .دوو رۆژ پێش ئهمه، له (بیلبۆ)دا بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی
سیاسی ( )70ه �هزار ک�ه‌س خۆپیشاندان ک���را ،ب �ه ج��ۆرێ��ک ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی سیاسی باسک پشتگیری خۆی راگه‌یاند. ده‌وڵه‌ت به ئۆپه‌راسیۆن وه‌اڵمی دایه‌وه ده رۆژ تێنه‌په‌ڕی ،ئۆپه‌راسیۆنی به‌رفراوان له دژی چاالکان به تاوانی ئه‌ندامێتی ( )ETAده‌ستی پێکرد ،خه‌باتی پارتی (سۆرتو)ی پێش هه‌ڵبژاردنه هه‌رێمیه‌کانی ( )22گواڵن قه‌ده‌غه کرد ،وێ��ڕای ئهمه چه‌په‌کان وه‌ک��و ب�هره له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ب�ه‌ش��داری ک��رد و له واڵت��ی باسکدا بووه دووه‌مین هێزی گ �هوره .دوای ئ�هوه چوار پارتی سیاسی له ژێر چه‌ترێکدا بڕیاریان دا به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌کانی داهاتو بن. له حاڵێکدا ته‌نانه‌ت ئهمه ،هێزی سیاسی ئه‌و رێکخستنه نیشان ده‌دات ،له مانگی ئه‌یلولدا نزیکه‌ی ( )800گیراوی سیاسی به‌یاننامه‌یه‌کی هاوبه‌شیان باڵو ک��ردهوه. گ��ی��راوان ک�ه ده‌ره‌ن��ج��ام��ی گفتوگۆکانی ن��ێ��وان خ��ۆی��ان ئ��اش��ک��را ک���رد ،زان����را که په‌یمانی گه‌رنیکایان واژو کردووه .دوای
ئهوه له رۆژی دووشه‌مه (سه‌ن سه‌باستیان) ل �ه (دۆن��ۆس��ت��ی��ا)دا ب �ه ن���اوی ب��اس��ک�هوه کۆنفرانسی نێونه‌ته‌وه‌یی ئاشتی پێک هێنا .ل�ه کۆتایی کۆنفرانسه‌که‌دا که کوفی عه‌نان ،سه‌رۆک کۆماری پێشوی ئ��ی��رل�ه‌ن��د ،س �ه‌رۆک��ی ن��ه‌روی��ژ ،س�ه‌رۆک��ی پێشوی ئینگلیز ،تونی بلێر و که‌سێتی تری ناودار تێدا به‌شدار بون ،بۆ چاره‌سه‌ری ک��ێ��ش�ه‌ک�ه ،ب��ان��گ �ه‌وازی��ان ل �ه ( )ETAو ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسا کرد پێکهوه دیالۆگ بکه‌ن. ده‌ستی ( )ETAبه‌هێزتر بوو ئ���ه‌م ل��ێ��دوان��ان �ه ،ب��وون �ه هه‌نگاوگه‌لێک بۆ زه‌ختکردن له ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسا تا له‌گه‌ڵ ( )ETAله سه‌ر مێزی گفتوگۆ دان��ی��ش��ن .ئ �ه‌و م��ادان �ه ب��ۆ جێبه‌جێکردنی نه‌خشه‌رێگایه‌کی ناوخۆیی ب��وو ک�ه له ئه‌نجامی گفتوگۆی تێر و ته‌سه‌ل و بیر و بۆچونه‌کان دیار کران .بزوتنه‌وه‌ی سیاسی ( )ETAب�ه پ��ێ��چ�ه‌وان�هی بانگه‌شه‌کان، بچوک ن�هب��وی�هوه و گ��ی��راوان��ی بێ‌وچان خه‌باتیان کرد و الواز نه‌بون .به پێچهوانهوه، هێزی جه‌ماوه‌ری له هه‌ر کاتێک گه‌وره‌تر ب��وو ،له ( )24ئه‌یلولدا له ش��اری بیلبۆ، نزیکه‌ی ( )100ه �هزار ک�ه‌س به‌شداری رێپێوان بون. حکومه‌تی ئیسپانیا تا ئێستا هه‌مو هه‌نگاوه ئه‌رێنیه‌کانی ()ETAی به وتنی «تا چ�ه‌ک دانه‌نێن ،دی��ال��ۆگ نابێ» ره‌تی ک��ردۆت �هوه .ئێستا که ( )ETAکۆتایی ب �ه تێکۆشانی چ �ه‌ک��داری ه��ێ��ن��اوه ،ئه‌و ف��اک��ت �ه‌ران��ی ل �ه ده‌س��ت��ی ح��ک��وم �ه‌ت که چ���اره‌س���ه‌ری س��ی��اس��ی ن��اوێ��ت و ل �ه س�ه‌ر هه‌وڵه ته‌سفیه‌کاره‌کانی پێداگره ،ده‌رهێنا. چ��ۆن ئێستا توانی سه‌رنجی چاودێرانی نێونه‌ته‌وه‌یی ب�ه الی خ��ۆی��دا راکێشێت. ( )ETAله ( )50ساڵی دامه‌زراندنیدا هه‌موی ئ�ه‌و هه‌نگاوانه‌ی له ئاگۆستی ساڵی ()2009هوه هاویشتویه‌تی ،زه‌ختی س��ی��اس��ی ب���ووه ل �ه س���ه‌ر حکومه‌ته‌کانی ئیسپانیا و فه‌ڕه‌نسا .له‌گه‌ڵ ئه‌م هێرشه، ئیتر هیچ ف��اک��ت�ه‌رێ��ک ن �ه‌م��اوه .هه‌مو ئاوڕه‌کان له سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌کانی داهاتویه.
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا سه‌رۆکی (« :)CHPکێشه‌که له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ چاره‌سه‌ر ده‌بێت» که‌مال کلچدار ئۆغلو ،سه‌رۆکی گ��ش��ت��ی پ���ارت���ی ک���ۆم���اری گ���ه‌ل، وه‌اڵم���ی لێدوانه‌کانی ئه‌ردۆغانی دای����هوه س��هب��اره‌ت ب �ه ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆن له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه. ک �ه‌م��ال ک��ل��چ��دار ب �ه وت��ن��ی «هیچ که‌سێ با خه‌یاڵێکی وه‌ها نه‌کات. رێگه ن��اده‌ن بارزانی ل�ه‌وێ بژیت» وه‌اڵم����ی ق��س �ه‌ک��ان��ی ئ��ه‌ردۆغ��ان��ی دای��������هوه .س����هب����اره‌ت ب���ه ج �ه‌م��ی��ل چ��ی��چ �ه‌ک ،س���ه‌رۆک���ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان که بڕیاره له سه‌ر بابه‌تی په‌که‌ک ه س �ه‌ردان��ی س��ه‌رۆک وه‌زی���ران بکات وت��ی «ب�ه سه‌رۆکێک له زانیاری ن�����ادات ب���ه پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ه‌ک��هی بڵێم چ���ی»؟ ل �ه س����ه‌رۆک ک��ۆم��اری��ش ره‌خ��ن �ه گ���رت و وت���ی «چ���ی ب��ووه که کاتی تۆڵه‌ستاندن ه��ات��ووه» و سه‌رنجی راکێشا سه‌ر پێشنیاره‌کانی ( )CHPبۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌که ب ه ناوی «کۆمیسیۆن له په‌رله‌مان و لیژنه‌ی مرۆڤه عاقڵه‌کان». کلچدار ئۆغلو ره‌خنه‌ی له جه‌میل چیچه‌ک گرت بۆ وه‌اڵمه‌که‌ی ک ه به بانگه‌وازییه‌که‌ی «با سه‌رۆکی په‌رله‌مان ده‌ست له بابه‌تی په‌که‌ک ه وه‌رب��دات» دابویه‌وه و وتبوی «من س��ه‌رۆک��ی ئ��ۆرگ��ان��ی ی��اس��ادان��ان��م، ن���اڕۆم���ه ب �ه‌ش��ی ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن». ک �ه‌م��ال وت���ی «ه �ه‌ڵ��ب �ه‌ت ئێمه به ت��ۆ ناڵێین ئ�ه‌رک�ه‌ک��ان��ی ئۆرگانی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری ب��گ��ره ئ�ه‌س��ت��ۆ .ئه‌م ه گ��رن��گ��ت��ری��ن ک��ێ��ش �هی ت��ورک��ی��ای �ه، هی ده‌س��ه‌اڵت نیه .ده‌ڵێین شوێنی چ��اره‌س�ه‌ری کێشه‌که په‌رله‌مانه». ل �ه‌وێ پێویسته پارته‌کان هه‌مویان بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م کێشه‌یه به‌شدار ب��ن .ئ �ه‌و هێشتا مێشکی سه‌باره‌ت ب �ه ئ�ه‌رک�ه‌ک��ان��ی خ���ودی ئۆرگانی ب����ڕی����ارده‌ر رۆش����ن ن��ی��ه ،م���ن وه‌ه���ا تێده‌گه‌م. کلچدار سه‌باره‌ت به وته هه‌ندێکان وتی «ده‌ڵێن په‌رله‌مان بۆ کۆ ببێتهوه و باسی ئ�ه‌م شته بکات ی��ان ئه‌م ه چ��اره‌س �ه‌ری نیه .زۆر راستگۆیان ه ده‌ڵێم که ئه‌گه‌ر ئێمه له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ بۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ک ه دانیشین ،چاره‌سه‌ری ده‌که‌ین».
دکتۆر خامۆش عومه‌ر عه‌بدوڵال: ئه‌مریکا له هه‌مو رۆێیکه‌وه هاوکاری تورکیای کردوه ت��ورک��ی��ا ل �ه کاتێکدا ده‌س��ت��ی به‌و ک�������رداره ل���ه‌ش���ک���ه‌ری���هی ک�����ردوه، وه‌ک����و ب����اس ده‌ک���رێ���ت ش �ه‌ڕێ��ک��ی سایکۆلۆژیش پیاده ده‌ک��ات .ئایا مه‌به‌ست ل �ه‌و ش��ه‌ڕه ساێکۆلۆژی ه گه‌لی کورده وه یاخود گریال و هێزه چه‌کداره‌کانه؟ دکتۆر خامۆش عومه‌ر عه‌بدوڵال مامۆستای یاسای نێونه‌ته‌وه‌یی ل ه زانکۆی کۆیه له هه‌ڤپه‌ێڤینێکدا ل��ه‌گ��ه‌ڵ ب �ه‌ش��ی ک����وردی ده‌ن��گ��ی ئه‌مریکا ده‌ڵ��ێ��ت ئ �ه‌م ش���ه‌ڕه ته‌نها له‌سه‌ر ئاستی چه‌کدارانی پارتی کرێکارانی کوردستان ڕانه‌وه‌ستاوه ب���ه‌ڵ���ک���ۆ ئ����ه‌و ه���ێ���زان���ه‌ش ک���ه ب� ه شێوه‌یه‌کی سیاسیانه ک��ار ده‌ک�ه‌ن ک�ه ئێستاکه نوێنه‌رایه‌تی ک��ورد ده‌ک�����ات ل���ه ک��وردس��ت��ان��ی ب��اک��ور گرتوه‌ته‌وه.
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
16
خه‌ڵک له‌گه‌ڵ هێزى گه‌ریالدایه ،به سیاسه‌تى نانه‌ته‌وه‌یى ده‌سه‌اڵت رازى نابێت
گه‌ل له باکورى کوردستان دژى سوپاى تورکیا ،کاردانه‌وه‌ى جیاجیاى لێکهوتهوه، به‌رپرسانى تورکیا ده‌ستیاندایه لێدوانى هه‌ڕه‌شه‌ئامێز و په‌یمانى تۆڵه‌کردنه‌وه‌یاندا، به‌رپرسانى ئه‌مریکا و فه‌ڕنسا و په‌یمانى ناتۆ ،کرده سه‌ربازییه‌که‌یان ئیدانه کرد و جارێکى تر پشتگیرى خۆیان بۆ تورکیا له دژى شۆڕشى گه‌لى کورد دوپاتکرده‌وه. له هه‌رێمى کوردستانهوه سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم کرده سه‌ربازییه‌که‌ى ئیدانه کرد و ب �ه ت���اوان وه‌س��ف��ى ک���رد ،س�ه‌ره‌خ��ۆش��ى ل �ه بنه‌ماڵه‌ى س �ه‌رب��ازه ک���وژراوه‌ک���ان و حکومه‌تى تورکیا کرد ،بۆ رۆژى دوایى نێچیرڤان بارزانى سه‌ردانى تورکیاى کرد و له کۆنگره‌یه‌کى رۆژانامه‌وانیدا ئیدانه‌ى فائیق محه‌مه‌د گوڵپى کرده سه‌ربازییه‌که‌ى کرد و ئاماژه‌ى به‌وه‌دا رۆژى ( )2011/10/19هه‌واڵى شه‌ڕى که بۆ رێگه‌گرتن له دوباره‌بونه‌وه‌ى ئه‌و ن��ێ��وان گه‌ریالکانى په‌که‌که و سوپاى روداوانه له‌گه‌ڵ تورکیا درێژه به پێوه‌ندى تورکیا له ناوچه‌ى (چه‌لێ)ى باکورى و ک��ارى هاوبه‌ش ده‌ده‌ن .ئه‌م ههڵوێسته ک��وردس��ت��ان ب�ڵاوک��رای��هوه ،ل��ه‌و ش���ه‌ڕه‌دا نا نه‌ته‌وه‌یى و نالۆژیکییه‌ى ده‌سه‌اڵتدارانى گه‌ریالکان زیانێکى مه‌زنیان به سوپاى ب��اش��ور ل�ه کاتێکدایه سااڵنێکه هێزى تورک گه‌یاند و نزیکه‌ى ( )100که‌سیان پاراستنى گه‌ل کوردستان له الى خۆیه‌وه ئاگربه‌سى راگ �هی��ان��دوه ،ب���ه‌اڵم رۆژان���ه لێکوشت و برنیدار کرد. ئه‌و کرده سه‌ربازیه‌ى هێزه‌کانى پاراستنى ب �هره��ێ��رش��ى س��وپ��اى ت���ورک ده‌ک �ه‌وێ��ت و ش�ه‌ه��ی��د و ب��ری��ن��دار ده‌دات ،که‌چى
جه‌نابى سه‌رۆک تاکه‌ى خۆالدان له راستى له پێناو کورسى و پایه‌دا!
سۆران حسێن
ک��وژراب��ێ��ت س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م وه‌ک سورى به‌رله‌شکر پێش هه‌موو که‌س ئیدانه‌ى کردوه .بۆیه گرنگه گه‌لى ئێمه ئه‌م هه‌ڵوێستانه له‌یاد نه‌کات. ب��اش �ه ج �ه‌ن��اب��ى س���ه‌رۆک���ه ت���اک و ته‌نیاکه‌ى ئ�ه‌م هه‌رێمه ئ�ه‌و هه‌موو گ �ه‌ری�لای �ه شه‌هید ده‌ک��رێ��ت و ئه‌و هه‌موو سیاسه‌تمه‌داره زیندان ده‌کرێت ب��ۆ گ��وێ��ى خ��ۆى ل��ێ��داخ��س��ت��وه؟ ئ�ه‌و هه‌موو منداڵه‌ى کورد له‌سه‌ر زمانى ک��وردى ی��ان خۆپیشاندان به‌ده‌ستى ئاکه‌په و ئه‌ردۆغان له زیندان نراون سه‌رۆک له‌کوێیه؟ دوات��ری��ن دیمه‌نى وه‌حشیگه‌رانه‌ترین ده‌س��������ه‌اڵت ک����ه ل�����ه‌م م�����اوه‌ی�����ه‌دا باڵوکرایهوه ویژدانى کێى نه‌جواڵند کاتێک دوو گه‌ریالى ک��ورد دواى شه‌هید بونیان به گوریس به‌سترابونه‌و‌ه و ب���ه‌ده‌م س���هی���ارهوه راک��ێ��ش��راب��ون و دواتر له‌به‌رده‌م په‌یکه‌رى ئه‌تاتورکى خوێنمژا ف��ڕێ��دراب��ون و یه‌کێکیان س �ه‌رى ل�ه جه‌سته‌ى ببویه‌وه نازانم جه‌نابى بارزانى بۆ ئیدانه‌ت نه‌کرد؟ ف���ڕۆک���هى ت��ورک��ی��ا ه��ێ��ن��ده ب �ه‌س �ه‌ر هه‌رێمدا ده‌سوڕێته‌وه به‌سه‌ر تورکیادا ناسوڕێته‌وه ،به‌اڵم که‌س نییه بڵێت بۆ! فڕۆکه‌کانى ت��ورک منداڵ و دای���ک پ��ێ��ک�هوه ده‌س��وت��ێ��ن��ێ��ت دواى چه‌ندین رۆژ ئیدانه‌یه‌کى شه‌رمنانه‌ى ده‌ک���ه‌ن ،ب �ه‌اڵم کاتێک ت��ورک بۆ ک����ورد ک��وش��ت��ن دێ���ت گ �ه‌ری�لاک��ان ب �ه‌رگ��رى ده‌ک���ه‌ن و لێیان ده‌ک���وژن پ��ێ��ش ه��اوس��ه‌ره‌ک��ان��ی��ان پ �هی��وه‌ن��دى ته‌له‌فونى ئیدانه‌کردنیان له ههرێمهوه پێده‌گات .پێویسته گه‌لى باشوریش به‌ئاگابێته‌وه و هه‌ڵوێستى له‌م جۆره قبوڵ نه‌کات.چونکه ئ�ه‌وه‌ى ئێستا سنور و که‌رامه‌تى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى کورد و ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ده‌پ��ارێ��زێ��ت گه‌ریالیه ن �ه‌ک ئ �ه‌وان �هى له پێناو پایه و ده‌سه‌اڵتدا ناسنامه‌ى خۆیان ونکردوه...
ک�ه‌س نییه زوڵمه‌کانى س�ه‌ر کورد له الیه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیاوه نه‌زانێت، به‌اڵم زۆر که‌من ئه‌وانه‌ى داکۆکى لێده‌که‌ن ..ئ�ه‌وه‌ى جێگاى داخه ئه‌م نیمچه ح��ک��وم �ه‌ت �هى ه �ه‌رێ��م �ه ک ه س�ه‌رک��رده‌ک��ان��ى ل�هب��رى خۆشبه‌ختى ههمیشه شه‌ڕوئاژاوه براکوژییان بۆ هێناوین ..ئێستاش دواى به‌کوشتدانى چه‌ندین گه‌نجى ئه‌م واڵته به‌ده‌ستى ی�ه‌ک��ت��ر ن���ه‌ک پ��اراس��ت��ن��ى س��ن��ور و واڵت له پێناو کورسى و ده‌سه‌اڵتدا ت���اڕاده‌ی���ه‌ک ئ��ارام��ى ب��اڵ��ى به‌سه‌ر باشورى کوردستاندا کێشاوه. ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ى جێگاى ئه‌سه‌فه ئه‌م سه‌رکردانه‌ى ئێمه به‌تایبه‌ت جه‌نابى بارزانى زۆرترین کاریان بۆ ره‌وایى دانیانه بۆ شه‌ڕکردنى باشور دژى گه‌ریالکانى په‌که‌که ..سااڵنێک ه ل�ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان��ى بنده‌ستى تورکیاى داگیرکه‌ر هه‌رچى کارى وه‌حشیگه‌رانه‌یه دژى کورد ئه‌نجام ده‌ده‌رى ،به‌اڵم به‌بیانوى خۆنه‌گرتنى ده‌سه‌اڵت و حکومه‌ته‌وه سه‌رکرده‌کان خ���ۆی���ان ک�����ردوه ب���ه ک���ه‌ڕ و هیچ کاتێک هه‌ڵوێستێکى مه‌ردانه‌یان ن�هب��وه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌و زوڵ��م��ان�ه .هه‌ر ل���ه ک��وش��ت��ن��ى ک����ورد و زی��ن��دان��ى کردن و سوکایه‌تى و...هتد ،به‌اڵم Roj.soran@gmail.com ه�ه‌رک��ات��ێ��ک س �ه‌رب��ازێ��ک��ى ت��ورک
به‌رپرسانى هه‌رێم ئیدانه‌ى هێرشه‌کانى سوپاى تورکیا ناکه‌ن ،ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ى ب��ه‌رپ��رس��ان��ى ب���اش���ور ل���ه ک��ات��ێ��ک��دای �ه، حکومه‌تى تورکیا به به‌رده‌وامى هه‌ڵمه‌تى ده‌ستگیرکردنى چاالکوانانى سیاسى و په‌رله‌مانتاران و سه‌رۆکى شاره‌وانیه‌کانى ب���اک���ورى ک��وردس��ت��ان ئ �ه‌ن��ج��ام ده‌دات، به‌رپرسانى هه‌رێم ئیدانه‌ى ئه‌و سیاسه‌ته س �ه‌رک��وت��ک��اری �هى ح��ک��وم�ه‌ت��ى ت��ورک��ی��ا ناکه‌ن ،به‌اڵم کاتێک گه‌ریالکانى باکور وه‌ک هه‌وڵدان بۆ سنوردارکردنى هێرشى سوپا و سه‌رکوتکردنى حکومه‌تى تورکیا چاالکییه‌ک ده‌ک �ه‌ن ،به‌رپرسانى هه‌رێم س �ه‌رى دنیایان لێدێته‌وه ی�ه‌ک و نازانن ب��ۆ رازی��ک��ردن و دڵ���دان���ه‌وه‌ى به‌رپرسانى ت��ورک و نێگه‌ران کردنى گه‌لى کورد چ��ى ب��ک �ه‌ن ،دێ��ن و ئ��ی��دان�هى چاالکیه سه‌ربازیه‌که‌ى گه‌ریال ده‌که‌ن و به‌رامبه‌ر ب �ه ه��ێ��رش�ه س���ه‌رب���ازى و سیاسیه‌کانى تورکیا هیچ ناڵێن ،دێن و سه‌ره‌خۆشى له بنه‌ماڵه‌ى سه‌ربازه‌کانى تورکیا و له حکومه‌تى تورکیا ده‌ک �ه‌ن ،ب�ه‌اڵم نه‌ک ه �ه‌ر س�ه‌ره‌خ��ۆش��ى ل�ه بنه‌ماڵه‌ى گه‌ریال ش �ه‌ه��ی��ده‌ک��ان ن��اک��ه‌ن ،ب�ه‌ڵ��ک��و چ��االک��ى گه‌ریالکان به ت��اوان له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن و
ده‌ڵێن ئه‌و چاالکیه گه‌وره‌ترین زیانى ب ه به‌رژه‌وه‌ندى نێوان گه‌لى کورد و گه‌لى تورک گه‌یاندوه. ئ�ه‌و هه‌ڵوێسته‌ى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران و جێگرى س �ه‌رۆک��ى (پ.د.ک) ،پشتیوانیه له ت��ورک��ی��ا و دژای��ه‌ت��ى ش��ۆڕش��ى ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان �ه ،هه‌ڵوێستى گ�ه‌ل��ى ک��ورد ن��ی�ه ،ته‌نها هه‌ڵوێستى پێکهاته‌یه‌کى ده‌سه‌اڵتدارى هه‌رێمى کوردستانه که به ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى ئابورى و هه‌واڵگرى و شتى تره‌وه ب ه پێکهاته‌ى ده‌سه‌اڵتدارى تورکیاوه به‌ستراوه و هیچى تر ،هه‌ڵوێستى گه‌لى ک��ورد له باشورى کوردستان پێش هه‌ر شتێک ئیدانه‌ى سه‌رکوتکردنى سیاسى و زیندانیکردنى سیاسه‌تمه‌دارانى کورد ده‌ک��ات که رۆژان �ه له الی�ه‌ن حکومه‌تى ئه‌ردۆغانه‌وه ئه‌نجام ده‌درێ��ت ،هه‌ڵوێستى گه‌لى کورد ئیدانه‌ى هێرشه‌کانى سوپاى تورکی و شه‌هیدکردن و شێواندنى ته‌رمى گه‌ریال ده‌ک��ات ،ئیدانه‌ى ئ�ه‌و گ��ۆڕه به کۆمه‌اڵنه‌ى باکور ده‌ک��ات که ته‌رمى خه‌ڵکى سڤیلى ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان و گه‌ریال شه‌هیده‌کانى تێدا شاردراوه‌ته‌وه. ئ���ه‌گ���ه‌ر ده‌وڵ���ه‌ت���ى ت��ورک��ی��ا ل���ه گ���ۆڕى
ب �ه‌ک��ۆم �ه‌ڵ��دا ت �ه‌رم��ى خ�ه‌ڵ��ک��ى سڤیل و گه‌ریالى باکورى کوردستان نه‌شارێته‌وه، مافه سیاسیه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان پێشێل ن�ه‌ک��ات ،ه���ه‌زاران ک �ه‌س نه‌خاته زیندانه‌وه ،له ناو زیندانیش گۆشه‌گیرى له سه‌ر رێبه‌رى په‌که‌که عه‌بدۆاڵ ئۆجه‌الن نه‌سه‌پێنێ ،ئه‌وکات چاالکى سه‌ربازى گه‌ریالکان پێویست نابێت. ب���ۆی���ه ب���ه پ��ێ��ى ه���ه‌س���ت و ل���ۆژی���ک، چاالکییه‌که‌ى رۆژى ( ،)10/19وه‌اڵمى سیاسه‌تى شۆڤێنى و سه‌رکوتکه‌رى ده‌وڵه‌تى تورکیا ب��ووه ،ده‌ب��وو به‌رپرسانى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ئ��ی��دان �هى الی �ه‌ن��ى س �ه‌ره‌ک��ى روداوه‌ک����هی����ان ب��ک��ردای �ه ک �ه سیاسه‌تى ح��ک��وم�ه‌ت��ى ئ���ه‌ردۆغ���ان و هێرشه‌کانى س��وپ��اى تورکیایه ،ن �ه‌ک چاالکیه‌کى خۆپارێزانه‌ى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌لیان به‌و شێوه‌یه ئیدانه بکردایه و ملى رێگه‌ى ئه‌نقه‌ره‌یان بگرتایه.. خاڵێکى ت��ر ل �ه هه‌ڵوێستى به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان له سه‌ر شه‌ڕى نێوان گه‌ریال و سوپاى ت��ورک که له زمانى نێچیرڤان بارزانیه‌وه دزه‌ى کرد ،ئهوه بوو که ه���ه‌ردووال له پێوه‌نیدا ده‌ب��ن و دژى (پ.ک.ک) پ��ێ��ک �هوه ک���ار ده‌ک���ه‌ن،
بڕیاریشه به‌م نزیکانه سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان سه‌ردانى تورکیا بکات ،له‌وه‌ش مه‌ترسیدارتر ئه‌وه‌بوو ،له دواى قسه‌کانى نێچیرڤان ب��ارزان��ى ل�ه ئ�ه‌ن��ق�هره ،سوپاى تورکیا ده‌س��ت��ى ب�ه هێرشێکى ف��راوان��ى سه‌ربازى کرد بۆ سه‌ر سنوره‌کانى باشورى کوردستان .ئه‌مه‌ش نیشانى ده‌دات که به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان رزایبونى خ��ۆی��ان ن��ی��ش��ان��داوه ب��ۆ ه��ێ��رش��ى س��وپ��اى تورکیا ،ئه‌گه‌رى ئه‌وه‌ش هه‌یه جارێکیتر ب��ۆ هێرشى س �ه‌ر گه‌ریالکانى په‌که‌که هاوکارى سوپاى تورکیا بکه‌ن. له به‌رامبه‌ر ئه‌و ههڵوێسته سازشکاریه‌ى ده‌س�ه‌اڵت��ى هه‌رێمى کوردستاندا ،گه‌لى کورد به پێچه‌وانه‌ى ده‌سه‌اڵته‌وه هه‌ڵوێست نیشانده‌دات ،ره‌وای��ى به چاالکى گه‌ریال ده‌دات و ئیدانه‌ى ک��رده سه‌ربازییه‌کانى سوپاى تورکیا و ئۆپراسیۆنه سیاسیه‌کانى حکومه‌تى ئه‌ردۆغان ده‌کات ،سه‌ره‌خۆشى له بنه‌ماڵه‌ى گه‌ریال شه‌هیده‌کان و هێزى پ��اراس��ت��ن��ى گ���ه‌ل ده‌ک����ات ،ب �ه چ��االک��ى ج���ه‌م���اوه‌رى و دی��م��وک��رات��ى ،سیاسه‌ته شۆڤێنى و سه‌رکوتکارییه‌کانى تورکیا و ههڵوێسته نانه‌ته‌وه‌یى و نادیموکراته‌کانى به‌رپرسانى هه‌رێم ریسوا ده‌کات.
هێرشه‌کانی تورکیا و هه‌ڵوێستی هێزى پێشمه‌رگه؟
هیوا گوڵ محه‌مه‌دی م������اوه‌ى چ���ه‌ن���د س��اڵ��ی��ک �ه و ل��ه‌گ��ه‌ڵ به‌ره‌وپێشچونى خه‌باتى رزگارى کوردان و لێک نزیکبونه‌وه‌ى هێزه کوردستانییه‌کان و گرتنه‌به‌رى رێ��گ�ه‌چ��اره‌ى ئاشتیانه‌ى پرسى ک��ورد و چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ک����ه‌رک����وک و گ�����ه‌ڕان�����ه‌وه‌ى ن��اوچ��ه داب���ڕاوه‌ک���ان ب��ۆ س �ه‌ر هه‌رێمى ب��اش��ورى ک���وردس���ت���ان ،داگ���ی���رک���ه‌ران���ى ت���ورک ده‌که‌ونه هه‌ڕه‌شه و په‌الماردان و هه‌موو یاسا و رێسا ناونه‌ته‌وه‌یى و نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بن پێ ده‌ک �ه‌ن و پاڵپشتى بێ ئه‌مال و ئه‌والى ئه‌مریکییه‌کانیان هه‌یه و ئه‌وه‌ش راستى بنده‌ستى کوردان نیشان ئه‌دات. وا چه‌ند ساڵێکه داگیرکه‌رانى تورک ب �ه‌رن��ام �هى ه��ێ��رش��ى ده‌ره‌وه‌ى س��ن��وری��ان خستوه‌ته روژه‌ڤ���هوه و وه‌ک چه‌کێک له به‌رامبه‌ر کورد به گشتى و باشورى کوردستاندا به‌کارى دێنن. ئ��وپ��ه‌راس��ی��ۆن��ى ده‌ره‌وه‌ى س��ن��ور وات���ه په‌الماردانى باشورى کوردستان به پێى ویست و مه‌زاجى ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک و ئه‌وه‌ش هه‌موو ساڵى جارێک ده‌که‌وێته به‌رده‌م په‌رله‌مانى تورکیا و به کۆى ده‌نگ په‌سه‌ند ده‌کرێته‌وه و ته‌نیا الیه‌نى دژبه‌ر واته نوێنه‌رى راسته‌قینه‌ى کورده‌کانن که ئێستا له پارتى ئاشتى و دی��م��وک��راس��ی (ب����ارش دی��م��وک��راس��ى پارتیسی)دان. ت���ورک���ی���ا ب���ۆ ئ������ه‌وه‌ى ه���ێ���رش���ه‌ک���ان و داگیرکارییه‌کانى خۆى شه‌رعیه‌ت پێبدات ب��اس ل�ه توندوتیژى و چاالکییه‌کانى گه‌ریال ده‌ک��ات ،له کاتێکدا ته‌ڤگه‌رى ئ��ازادى ک��ورد ب���ه‌رده‌وام داواى ئاشتى و چاره‌سه‌رى ئاشتیانه ده‌کات و چه‌ندینجار ئاگربه‌ستى یه‌کالیه‌نى راگ �هی��ان��دوه و ده‌س���ه‌اڵت���داران���ى داگ���ی���رک���ه‌رى ت��ورک نه‌ک هه‌ر وه‌اڵمى ئه‌رێنیان نه‌داوه‌ته‌وه،
به‌ڵکو ب����ه‌رده‌وام ب�ه هێرش و پ�ه‌الم��ار، کوشتن و راوه‌دونانى چاالکانى سیاسى کورد ویستویانه ئیراده‌ى کوردان تێک بشکێنن. ئێستا ئیتر ل�ه ن��ێ��وان ه��ی��واى ئاشتى و ش �ه‌ڕدا قوناخێکى ن��وێ هاتوه‌ته ئ��اراوه و ئ�ه‌وی��ش ئ �ه‌وه‌ی �ه ب��ڕی��ارى ل�ه نێوبردنى ت �ه‌ڤ��گ �ه‌رى ئ�����ازادى ک�����وردان بکه‌وێته بوارى کردارییه‌وه و به‌وجوره بیانه‌وێ به ئامانجه خوازراوه‌کانى تورکیا بگه‌ن. ئ����ه‌وه‌ى راس��ت��ى ب��ێ و ب �ه س �ه‌ره‌ن��ج��دان �ه چاالکیه سه‌ربازییه‌کانى ئه‌و ماوه‌یه‌ى که رابورد بۆمان ده‌رده‌که‌وێ که له نێوبردنى ته‌ڤگه‌رى ئ��ازادى ک��وردان و به‌رخۆدانى گه‌ریالکانى پاراستنى گه‌ل ئاسان نیه و به‌رده‌وام له‌شکرى داگیرکه‌رى تورک ده‌که‌وێته ته‌نگانه‌وه و س�ه‌ره‌ڕاى هه‌موو ج��وره چ �ه‌ک و جبه‌خانه له ئاسمان و زه‌وى و به ه��اوک��ارى ناتۆ ،ئه‌مریکا و ئیسرائیل نهیانتوانیوه به‌ره‌نگارى هێرش و په‌الماره کوت و پێ و سه‌رکه‌وتوانه‌کانى گه‌ریالکان بده‌نه‌وه. زیاتر له ( )3مانگه ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک هێز ره‌وانه‌ى سنوره ده‌ستکرده‌کانى ب��اش��ور و ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان ده‌ک��ات و پ��ێ��گ�ه‌ک��ان��ى خ��ۆش��ى ل��ه ن���او خ��اک��ى هه‌رێمى باشوردا بۆ ئه‌نجامدانى نیازى په‌الماردانێکى له ناکاو به هێزتر کردوه و ئ���ه‌وه‌ش ب�ه ب �ه‌رچ��اوى ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى ب���اش���ورى ک���وردس���ت���ان���هوه ده‌ک�����ڕى که ئ�ه‌و ده‌ڤ �ه‌ران �ه له ژێ��ر کۆنترۆڵى حزبى بارزانیدان و ئه‌وان ڕه‌زامه‌ندى ته‌واویان بۆ کرده‌وه داگیرکارانه‌کانى تورکیا نیشان داوه و به پێى رێکه‌وتنێکى تایبه‌ت له دواى ()1992هوه ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک له ده‌ڤه‌ره‌کانى بامه‌ڕنێدا به جێ کراون. ساڵى ( )2008ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک په‌المارى هه‌رێمه‌کانى پاراستنى م��ێ��دی��ادا و دواى م��اوه‌ی �ه‌ک��ى ک���ورد به شپرزه‌یى پاشه‌کشه‌ى ک��رد و دواى ئه‌و تێکشکانه م��اوه‌ی �ه‌ک بێده‌نگ ب��وون، ب �ه‌اڵم وا دی��س��ان هه‌ڕه‌شه‌کانیان س�ه‌رى ه���ه‌ڵ���داوه‌ت���هوه و ده‌ڵ��ێ��ن ت��ا ک �ه‌رک��وک راناوه‌ستین. مانگێک له‌مه‌وبه‌ر به‌ڕێز دوران کاڵکان ئه‌ندامى کۆنسه‌ى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى کۆما جڤاکێن ک��وردس��ت��ان (ک ج ک) له چاوپێکه‌وتنێکدا ئامۆژگارى ئه‌رته‌ش و ده‌وڵ�ه‌ت��ى داگیرکه‌رى تورکى ک��رد و رایگه‌یاند که ساڵى ( )2008رێگامان بۆ کردنه‌وه که پاشه‌کشه بکه‌ن ،به‌اڵم
ئه‌مجاره ئه‌و شانسه‌شتان ناده‌ینێ و ئه‌وه‌ش عێراقه بۆ هه‌موو باشورى کوردستان و وات��اى ئ�ه‌وه‌ی�ه هێزه‌کانى گه‌ریال ب��ڕواى له ئه‌گه‌رى روودانى ئاوا حاڵه‌تێکدا ئه‌وا ته‌واویان به سه‌رکه‌وتنى خۆیان هه‌یه و چه‌ند بنه‌ماڵه‌یه‌ک وه‌ک ساڵى ()1975 لهو ناوچانه‌دا ئاماده‌کارییه‌کى باشیان به جانتاى پڕ له دۆالره‌وه کوردستان و بۆ ش�ه‌ڕ و په‌المارێکى چ��اوه‌ڕوان��ک��راو گه‌لى ک��ورد به‌جێدێڵن و چاره‌نوسێکى نادیار رووبه‌ڕوى کوردان دهبێتهوه ،به‌اڵم کردوه. ڕۆژى ()10/18ى ئه‌مساڵ گه‌ریالکانى رودان��ى ئ�ه‌و سیناریۆیه زه‌حمه‌ته له‌به‌ر هێزه‌کانى پاراستنى گ �ه‌ل (هه‌په‌گه) ئهوه گه‌لى کورد ئه‌و کورده‌ى ()1975 به‌رپه‌رچى هێزه‌کانى ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى نیه و باشورى کوردستان له ره‌وشێکى تورکیان دایه‌وه که به نیازى په‌الماردانى ئه‌وتۆدا نیه که ئاوا به ئاسانى بکه‌وێته‌وه باشورى کوردستان بون له ده‌ڤه‌ره‌کانى شه‌ڕێکى نه‌خوازراوه‌وه که له به‌رژه‌وه‌ندى هه‌کارى و زیاتر له ( )150چه‌کدارى داگیرکه‌رانى تورکدایه و لهوه ئه‌چێ له ت��ورک ک���وژران و ئ �ه‌وه‌ش یه‌کێک له روژانى داهاتوودا ناڕه‌زایه‌تیه مه‌دنیه‌کان زه‌ربه کاریگه‌ره‌کانى ئه‌م ( )15ساڵه‌ى پهره بستێنن و رێگه نه‌ده‌ن حزبى بارزانى دوایى بوو که له الیه‌ن گه‌ریالکانه‌وه به‌ر و س �ه‌رۆک��ى ئ���ه‌و ح��زب �ه و جێگره‌که‌ى ئه‌رته‌شى هه‌تا بناگوێ چه‌کدار کراوى جارێکیتر م��ێ��ژووى ک��وردک��وژى دوب��اره بکه‌نه‌وه. تورک ده‌که‌وێ. دواى ئ �ه‌و چاالکییه ک�ه بێگومان بۆ ئه‌نجامى ئه‌م بابه‌ته ئهوهیه که ئه‌رته‌شى ک����وردان س��ه‌ره‌ت��اى م��ێ��ژوی�ه‌ک��ى نوێیه ،داگ��ی��رک �ه‌رى ت���ورک ه��ێ��رش��ى ب��ۆ س�ه‌ر خێرا ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى ت��ورک که‌وتنه‌وه هه‌ریمى باشورى کوردستان ده‌ست پێکردوه ه�ه‌ڕه‌ش�ه ک��ردن و پێوه‌ندى ک��ردن �هوه به و ل �ه دوو م��ان��گ زی��ات��ره ب��ێ پسانه‌وه هاوپه‌یمانه‌کانیانه‌وه و داواى یارمه‌تیکردن بۆردومانى هه‌رێمه‌کانى پاراستنى میدیا ده‌کات و له وشکانیشه‌وه هه‌م له به‌شێک له ئه‌مریکا و ناتۆ و... ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوغان سه‌روک وه‌زیرانى له باکوردا جێگر کراوه و هه‌رم له چه‌ند تورک به میدیا تورکه‌کانى راگه‌یاند قۆڵه‌وه په‌المار ده‌ست پێده‌کات. که داواى له مه‌سعود بارزانى کردوه به ه��ێ��زه‌ک��ان��ى گ �ه‌ری�لا ب���ه‌رخ���ۆدان ئ�ه‌ک�ه‌ن په‌له نێچیرڤان بارزانى بنێرێته تورکیا و ئ�ه‌رت�ه‌ش��ى ت���ورک ل �ه جێى خۆیاندا بۆ ئهوه هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌ى باشور له ئ�ه‌چ�ه‌ق��ێ��ن��ن ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌گ �ه‌ر ل �ه پشته‌وه سه‌نگه‌رى ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورکه‌وه خ �ه‌ن��ج �ه‌ری��ان ب��ۆ ل �ه ک��ێ�لان��ى ک����ورده‌وه په‌المارى گه‌ریالکانى ئازادى کوردستان ده‌ربکێشرێ ئه‌وا زه‌ره‌مه‌ند ئه‌بن و نه‌ک بده‌ن و جارێکیتر مێژوى ره‌شى کوردان ته‌نیا هێزى گه‌ریال توشى شکان ده‌بێ، به‌ڵکو هه‌موو گه‌لى کورد خه‌سارمه‌نده دوباره بکه‌نه‌وه. دیاره هه‌م مه‌سعود بارزانى و هه‌م نێچیرڤان و شکانێکى وا رووبه‌ڕومان دهبێتهوه که بارزانى چه‌ندینجار رایانگه‌یاندوه که ئه‌وان (،1932 ،1924 ،1917 ،1912 ،1880 شه‌ڕیان له‌گه‌ل (پ ک ک)دا کردوه 1946و )1975و شکه‌سته‌کانیترمان و شکه‌ستیان خواردوه و دوباره‌کردنه‌وه‌ى له بیر بچێته‌وه. ئه‌و ته‌جروبه شکستخواردوه بێ مانایه ،ئه‌رته‌شى ت��ورک هێرشى ده‌س��ت پێکرد به‌اڵم لهوه ئه‌چى پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه و چاوه‌ڕوانیان ئهوهیه هێزى پێشمه‌رگه تایبه‌ته‌کان وا بکات که جارێکیتر کورد په‌لکێشى چیاکانى قه‌ندیل ب��ک��ات و بکه‌وێته‌وه زه‌ل��ک��اوى مێژوییه‌که‌وه که خ���ۆى روڕه‌ش����ى م��ێ��ژوو ب��ک��ات ،داخ���وا ه��ێ��زى پێشمه‌رگه و وی��ژدان��ى زی��ن��دوى ته‌نیا شه‌رمه‌زارى تێدایه و هیچیتر. هه‌ر چۆنێک لێکى بده‌ینه‌وه له گه‌رمى به‌رپرسیارێتى نه‌ته‌وه‌یى پێشمه‌رگه‌کانى پ��اش �ه‌ک��ش �هى ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ئ �ه‌م��ری��ک��ا له ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ک�ه ب��ۆ پاراستنى عێراق ،هه‌روه‌ها سه‌رهه‌ڵدانى ناکۆکیه گ �ه‌ل �ه‌ک �هی��ان ده‌س��ت��ی��ان داوه‌ت����ه چ�ه‌ک ب��ه‌رچ��اوه‌ک��ان��ى ن��ێ��وان چ��ی��ن و روس��ی��ا ئامادیه ئه‌و روڕه‌شیه قبوڵ بکات؟ ل �ه الی���ه‌ک و ئه‌مریکا و ئ �ه‌وروپ��ا له ئیتر چاوه‌ڕوانى کرده‌وه‌ین له الیه‌ن ئیراده‌ى الی�ه‌ک��ی��ت��ره‌وه هێرشى ئ�ه‌رت�ه‌ش��ى ت��ورک نه‌ته‌وه‌یى پێشمه‌رگه و چاالکانى سیاسی، ب��ۆ س��ه‌ر ه�ه‌رێ��م��ى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان رۆشنبیر و میدیا و هه‌موو بواره‌کانیترى ت �ه‌ن��ی��ا ه��ێ��زه‌ک��ان��ى (پ ک ک) و کومه‌ڵگاى باشورى کوردستان و هه‌موو گ�ه‌ری�لاک��ان��ى (ه �ه‌پ �ه‌گ �ه) ن��ی�ه ،به‌ڵکو کوردستان و شه‌ق هه‌ڵدان له به‌رژه‌وه‌ندى سه‌رجه‌م ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد ب��چ��وک��ى ت��اک �ه‌ک �ه‌س��ی ،ب��ن�ه‌م��اڵ�هی��ى و و گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى ئ �ه‌رت �ه‌ش��ى داگ��ی��رک �ه‌رى حزبی.
روداوه‌کانى ئه‌و چه‌ند رۆژه‌ى دوایى
جه‌مال عه‌لیاڵى
ئیسرائیل س�ه‌رب��ازێ��ک��ى دی��ل��ى خۆى که الى حه‌ماس ب��وو له ب��رى زیاتر له چه‌ند س�ه‌د گیراوى فه‌له‌ستینى گۆڕییه‌وه ،له‌وانه‌یه خه‌ڵکێک هه‌بن که پێیان وابێ ئهوه له کزى و الوازى ئیسرائیل بوو .به پێچه‌وانه به راى من هه‌ڵوێستى ئیسرائیل دوو فاکته‌رى به هێزى تێدایه :یه‌که‌م نرخى هاواڵتی، ت��ه‌ن��ان��ه‌ت ئ���ه‌گ���ه‌ر ن��زم��ت��ری��ن پ��ل�هى س �ه‌رب��ازى هه‌بێ (س �ه‌رب��از بۆ شهڕه و کاتى پێویست ده‌بێ گیانى به‌خت کات) زۆر به‌رزتر له‌وه‌یه که ئێمه به خه‌یاڵمان دێت .دووهه‌م ،ئیسرائیل به حه‌ماسى وت :لێت ناترسم ،هه‌ر کات بخوازم ده‌توانم راپێچى گرتووخانه‌ت ب��ک��ه‌م! ب���ه‌اڵم خ�ه‌ڵ��ک��ێ��ک ش��ای��ى و
هه‌ڵپه‌رکێیان کرد که ئهوه شکستى ئیسرائیل بوو ،بۆچوونه‌کان جیاوازن و داه���ات���وو زۆر ش��ت ب��اش��ت��ر روون ده‌کاته‌وه. قه‌زافى به دیلى ک��وژرا .ئهمه بوو ب �ه ه���ۆى ورووژان���دن���ى کۆمه‌ڵێک پرسیار .ئه‌و پرسیارانه له خوێندنه‌وه‌ى رووداوه‌ک���ان���ى لیبى ئ��اش��ک��را ده‌ب��ن. هێرشى سه‌ر لیبیا بۆ تااڵنى نه‌وته‌که‌ى ب����وو ،ئ���ه‌و راس��ت��ی��ی �ه ل��ه پ���ه‌راوێ���زى قه‌یرانى ئابورى واڵتانى رۆژئ��اوا و ئه‌مریکا رونتر دهبێتهوه .ئه‌و واڵتانه پێویستیان به نه‌وتى ه�ه‌رزان بوو بۆ ئه‌وه‌ى گوشار له‌سه‌ر ئابوورى خۆیان که‌متر که‌نه‌وه .ئه‌و هێرشه به ئه‌نجام گه‌یشت س �ه‌ره‌ڕاى ئ�هوه که قه‌زافى خۆى له «تیرۆریزم» دوور خستبۆوه و ته‌نانه‌ت بۆ ه�ه‌ر که‌سه‌ى که له ته‌قاندنه‌وه‌ى فرۆکه‌که‌ى «الکربی» گیانى له ده‌ست دابوو ،به‌و گوێره‌یه‌ى ب��اس��ى ده‌ک����ه‌ن ،ن��زی��ک ب �ه ()250 ملیۆن دۆالرى خه‌رج کردبوو. له که‌ناڵى ئه‌لجه‌زیره و (بى بى سى) په‌یتا په‌یتا باسى ئهوه ده‌که‌ن که ئه‌و تاقمه‌ى ک�ه ق�ه‌زاف��ى ب�ه دی��ل گرت ن�هی��ده‌زان��ى که ق�ه‌زاف��ى له‌وێنده‌رێوه درێژه‌ى به شه‌ڕ ده‌دا ،ئه‌و ته‌بلیغاته به خۆڕایى نییه .ئیعدامى قه‌زافى به پالنى له پێشه‌وه داڕێ���ژراو بوو. ئ �ه‌گ �ه‌ر بێت و که‌وتبا ژێ��ر دادگ��ا
و م �ه‌ح��ک �ه‌م �ه ئ���ه‌و ک���ات زۆرب����هى س �ه‌رۆک �ه‌ک��ان��ى رۆژئ�����اوا کلکیان ده‌ک�ه‌وت�ه ژێ��ر ت�ه‌ڵ�هوه .بانکى موون سکرتێرى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کانیش ک�هی��ف خ��ۆش��ى خ��ۆى ب �ه‌و ک��وژران �ه ده‌ربڕی ،هه‌ڵوێستێک که بیر و راى ئازاد وه‌ک سه‌گى تۆپیو بێزى لێوه ده‌کا .شه‌رعیه‌تى سیاسه‌تى رۆژئاوا ب �ه ت����ه‌واوى ده‌خ��ات��ه ژێ���ر پ��رس��ی��ارى ره‌تکردنه‌وه. ئ���ه‌گ���ه‌ر ب�����ه‌راوردێ�����ک م��اب �هی��ن��ى ده‌سه‌اڵتى لیبى له‌گه‌ڵ سوریا ،ئێران و ...بکه‌ین ،له هه‌ر بارێکه‌وه که ه�ه‌ڵ��ى سه‌نگێنین ،س�ه‌گ��ى ق�ه‌زاف��ى سه‌د جار له‌وانى تر باشتر بوو ،به‌اڵم بۆ هێرشیان نه‌برده سه‌ر ئه‌وانیتر؟ به هۆى ئه‌وه‌ى که هه‌ر ئێستاش ئه‌وانیتر ده‌دۆشن واته ئه‌و خێروبێره‌ى به هۆى سوریا و ئێران وه‌ده‌ستیان ده‌که‌وێ زۆر باشتره لهوه که ئهوانه نه‌مێنن ،سوریا و ئێران ب��اش ئ��اگ��ادارى ئ��ه‌وه‌ن هه‌ر بۆیه هه‌رچى حه‌زیان بێ ده‌یکه‌ن، جارێ کاتیان به سه‌ر نه‌هاتووه .به‌اڵم الپه‌ڕێکیترى م��ێ��ژوو ه �ه‌ڵ��درای �هوه و ئه‌وجا الپه‌ڕه سپییه‌کان هاتنه روو بۆ ئهوه که به کۆیله‌یه‌تى خه‌ڵکى لیبیا بۆ ماوه‌یه‌کى نادیار ره‌ش کرێته‌وه. ت��ۆ بڵێى «وی��ک��ى لیکس»ێکیتر ده‌رنه‌که‌وێ و نه‌هێنیه‌کان بدرکێنێ؟ له الى خۆمان چ باسه؟ رۆژ له‌گه‌ڵ
رۆژ پیالنى نه‌یارانى نه‌ته‌وه‌ى کورد زیاتر ئاشکرا ده‌بێ .ئه‌و چه‌ند رۆژه‌ى دوایى بۆ گشت که‌سێک که سه‌رى ل �ه‌ن��او ب�ه‌ف��ر دان �هب��ێ ده‌رک����ه‌وت که س��ی��اس�ه‌ت و ک��رده‌وه‌ک��ان��ى تورکیا، عێراق و ئێران له ئاستى بنه‌بڕکردنى کورد چۆن ده‌گه‌نه‌وه یه‌کتر .کورد ل��ه ن���او چ����وار ح��ک��وم �ه‌ت��ى پ��ی��س و چه‌په‌ڵ دای��ه .سیاسه‌تى هێزه‌کانى کوردى هه‌ر چۆنى بێ ،ده‌توانێ به چه‌شنێک ل�ه خزمه‌تى ی �ه‌ک لهو حکومه‌تانه‌دا بێ ،به هۆى ئهوه که ئه‌و حکومه‌تانه ته‌نیا له سه‌ر بن پێ کردنى کوردان ته‌بان ،ئه‌گینا جارى وا هه‌یه که خواکه‌شیان یه‌ک نیه، هه‌ر بۆیه سازه‌ى کوردى پێویسته له سیاسه‌تدا زۆر بلیمه‌ت بێ تاوه‌کو له خۆێندنه‌وه‌ى راستییه‌کاندا توشى هه‌ڵه نه‌بێت. ل �ه‌و ن���اوه‌وه ب��راده‌ران��ى خۆماڵى که ناتوانن گ��وڵ ب��ن ،ده‌ب��ن به دڕک. مه‌به‌ستم حکومه‌تى هه‌رێمه ،مه‌سعود ب��ارزان��ى و نێچیرڤان چ��ۆن ده‌وێ���رن هه‌ڵوێستى ئ �ه‌و چ�ه‌ن��د رۆژه‌ی����ان بۆ نه‌وه‌کانى داهاتوو باس بکه‌ن؟ ئایا ئ���ه‌وان نابینن ک �ه س��وپ��اى تورکیا ب �ه ئیزنى ف �ه‌رم��ى مالیکى عێراق خ�ه‌ری��ک��ى ئ��ام��اده‌ک��ارى ب��ۆ هێرشه؟ هێرش بۆ سه‌ر خاکى هه‌رێم؟ ده‌رده‌که ته‌نیا هه‌ر ئهوه نیه .ئازیزانى
خ��ۆم��اڵ��ى (ب����ه‌و دووای���ی���ان���ه ت�ه‌ن��ی��ا دیموکراته‌کان) ،چه‌ند ساڵه خه‌ریکى کوتانى ئاون ،هه‌وڵى یه‌کگرتنه‌وه‌یان ه �هی �ه ب��ێ ئ����ه‌وه‌ى ک��ه ئاکامێکى ه �هب��ێ .ل �ه روان���گ���هى ( )30س��اڵ له‌مه‌وبه‌ر سه‌یرى رووداوه‌کان ده‌که‌ن و نابینن که کۆمه‌ڵگه‌ى کوردستان به گوێره‌ى جیهان ،گۆڕانکارى به‌سه‌را هاتووه و بیروڕا و نوێنه‌رایه‌تى سیاسى جیاوازى پێکهێناوه. راس��ت��ی��ی �ه‌ک ئ���ه‌وه‌ی���ه ک���ه ئ �ه‌گ �ه‌ر ن����ی����وه‌ى ئ������ه‌وه‌ن������ده‌ى ک����ه ه���ه‌وڵ���ى ی����ه‌ک����گ����رت����ن����ه‌وه‌ی����ان����داوه ،ه���ه‌وڵ���ى به‌ره‌وپێشبردنى سیاسه‌ت و به‌رنامه‌ى گ��ون��ج��او ل �ه‌گ �ه‌ڵ دۆخ���ى ئێستایان داب��ا ،تا ئێستا نیوه‌ى کۆمه‌ڵگه‌یان داگ���ی���ر ک���ردب���وو .س������ه‌ره‌راى ئ���هوه، کۆمه‌ڵێک ناوناتۆره لێک هه‌ڵده‌ده‌ن له کاتێکدا که هێزه‌کانى س�ه‌ر به دوژمنان پۆل پۆل شه‌هیدیان ده‌که‌ن، ب���ێ س �ه‌روش��ۆێ��ن��ی��ان ده‌ک�����ه‌ن ،ده‌ن���ا راده‌ستى ئێران و تورکیایان ده‌که‌ن! هه‌ر ئه‌مڕۆ هه‌واڵى راده‌ستکردنه‌وه‌ى ح��ه‌وت پێشمه‌رگه‌ى دی��م��وک��رات بۆ ئێران باڵوبۆوه! ده‌زگ��اى پرۆپاگه‌نده‌ى ئێرانى ئێستا خه‌ریکه ئهوه باڵوده‌کاته‌وه که قاسملو بوو به قوربانى کێبڕکێى ناوخۆیى ح��زب��ى دی��م��وک��رات! دی���اره ب �ه ریشى ئێمه‌ش پێ ده‌که‌نن! له حه‌ق النه‌ده‌ین!
بیروڕا
ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه 2711/8/2 2010/11/8 ممه‌ممه- 2011/10/24 دووشه
17
س��ی��اس �ه‌ت��ى دوژم���ن���ان س���هب���اره‌ت ب ه رۆژهه‌اڵت و باشور زۆر سه‌رکه‌وتووانه چ��وه‌ت�ه پێش! ب�ه پێى ئ �ه‌و سیاسه‌ته زۆربه‌ى سازى و هێزى سیاسى نه‌ک هه‌ر لێکدورکه‌وتوونه‌ته‌وه ،به‌ڵکو دژى یه‌کترن و ناتوانن سیاسه‌تى بێده‌نگى له ئاست یه‌کتر هه‌ڵبژێرن! زۆر باش ده‌بێ ئه‌گه‌ر بتوانن له ئاست یه‌کتر گوڵ بن ،ئێستا که ناتوانن گوڵ بن، النى که‌م با دڕک نه‌بن. گۆڕینه‌وه‌ى سه‌ربازێکى ئیسرائیلى به س�ه‌دان فه‌له‌ستینى هێز و تواناى ئێسرائیلى نیشان دا .قه‌زافیان کوشت بۆ ئه‌وه‌ى که لیبى هه‌ڵواسن ،به‌شکو ببێت به ئاگربه‌رێک بۆ سووتانى ح��ک��وم�ه‌ت�ه دی��ک��ت��ات��ۆری�ه‌ک��ان��ى الى خ��ۆم��ان .پیالنى نێوده‌وڵه‌تى دژ به ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک��ورد ک �ه‌وت �ه قۆناغێکى مه‌ترسیدار ،هێزه‌کانى سیاسى کوردى ه��ه‌روا ل�ه ب �ه‌ر ورده‌ک����اران ناپڕژێنه درشته‌کاران ،ئه‌و دۆخه له به‌رده‌وامى خ��ۆی��دا ئ �ه‌گ �ه‌رى دام�����ه‌زراوه‌ى نۆێ ده‌خاته سه‌ر رۆژه‌ڤه‌وه.
ه بکه‌ن ه مێز روپه‌لێن دیروکێ هه‌مبێز بکه‌ن ،پاشان ئایند
مه‌سعود چه‌لکى هه‌ر جوره لڤینه‌کا ژ الیێ ده‌سه‌التێ ڤه د وه‌الت دا بهێته‌کرن ،دڤێت ب ش��ێ��وه‌ک��ێ ب���اش ب��و خ�ه‌ل��ک��ى بهێت ه شرۆڤه‌کرن .ئه‌گه‌ر نه دێ ل جه‌م خه‌لکى بیته جهێ گومانێ و هه‌ر تاکه‌کێ وه‌الت���ى ،دێ وه‌ک��ى خوه شرۆڤه بکه‌ت .ئه‌ڤجا چ مه‌به‌ست یان راستى بو هه‌بن یان نه ،ڤه‌شارتنا راستیێ ژ الی��ێ ده‌س �ه‌الت��ێ ڤ�ه بو خه‌لکى ،بێ‌باوریه‌کا ته‌مام ل جه‌م
خه‌لکى په‌یدا دکه‌ت ،هه‌تا ئه‌گه‌ر ده‌س������ه‌الت ژ الی����ێ خ �ه‌ل��ک��ى ژى هاتبیته س�ه‌ر کورسیا ده‌س�ه‌الت��ێ. هه‌روها د بیته جهێ گومانێ بو وى خه‌لکى. هه‌ر ده‌ما گه‌ل ب راستیا سیاسه‌تا س�ه‌رک��ردان نه‌که‌ڤیت ،وى ده‌م��ى د نرخاندنێن گه‌لدا دوو هزر په‌یدا دبن؛ یا ئێکێ کێم ئه‌زمونا سه‌رکردان د سیاسه‌تێدا ،یا دن ژى سیاسه‌ت ب هه‌موو واته‌یا خوه ب (دره‌وه) دهێت ه قله‌مدان. گه‌له‌ک ژ سیاسه‌تمه‌دار و ره‌وشه‌نبیر و سه‌رکردێن وه‌التێ مه ب ته‌مامى گه‌هشتینه وێ باوه‌ریێ کو هه‌بونا هێزێن (په‌که‌کێ) بویه سه‌ده‌مێ وێ چ �ه‌ن��دێ ک��و وه‌الت���ێ تورکیا هێره‌شان بکه‌نه س�ه‌ر ئاخا هه‌رێما کوردستانێ .د هه‌مان ده‌مێدا ژى به‌روڤاژى ڤێ چه‌ندێ هزر و نێرین دهێنه‌کرن و وه‌س��ا دی��ار دک �ه‌ن کو عه‌له‌قه‌یا ڤان هه‌ر دوو هێزان ب ڤێ چه‌ندێ ڤه نینه ،به‌لکو پێشکه‌تنا ه �ه‌ری��م��ا ک��وردس��ت��ان��ێ م�ه‌زن��ت��ری��ن
به‌هانه‌یه کو تورکیا نه‌رحه‌تیا خوه لیێ بینن ،هه‌ر جوره پێشکه‌تنه‌کا ڤێ هه‌رێمێ ژى ب مه‌ترسى لسه‌ر ئایندێ وه‌التێ خوه ببینیت. دڤ��ێ��ت روپ��ه‌ل��ێ��ن دی���روک���ێ بهێن ه هه‌مبێزکرن پ��اش��ان ئ��ای��ن�ه‌ده بهێت ه مێزه‌کرن .وى ده‌مى راستى ژى ب وه‌کى خوه دکه‌ڤنه هولێ ڤه‌شارتنا وان ژى ب ئاوایه‌کێ مه‌حال دهێته دیتن .د شیانێن چ که‌ساندا نین ه ب �ه‌روڤ��اژه ش��رۆڤ�ه ب��ک�ه‌ن ،ل��ێ ژب�ه‌ر نه‌ڤه‌گه‌ریان و نه‌سه‌حکرنا روپه‌لێن دیروکێ هه‌موو تشت ب خاڤله‌تیى لسه‌ر ره‌وشه‌نبیر و سه‌رکردێن مه‌را دبوریت و ب سه‌ناهى پرسان شرۆڤه دک�ه‌ن بو خه‌لکى ،بێ راستیا وان بزانن ،ئه‌ڤ چه‌ندێ ژى بویه سه‌ده‌م توشى شاشێن دوباره ببیت. دڤێت بزانین و چاوا باوه‌ریێ بینین کو چه‌ند چه‌کدارێن پارتا کارکه‌رێن کوردستانێ دبنه مه‌ترسى لسه‌ر ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یی یا تورکیێ .ئه‌ڤ ه د ده‌مه‌کێدایه کو به‌رى سه‌دان ساالن سه‌رکردێن ڤى وه‌التى خوه‌یا کریه و
گویته «ئه‌گه‌ر ده‌وله‌ته‌کا کوردى لسه‌ر بانێ هه‌یڤێ بهێته چێکرن، ئه‌م دێ ب هه‌موو شیانێن خوه دژ راوستین». وه‌الته‌کێ هه‌بونا ده‌وله‌ته‌کا کوردى لسه‌ر بانێ هه‌یڤێ ب مه‌ترسى لسه‌ر خوه ببینیت ،چما هه‌بونا هه‌رێمه‌کا ک���وردى ب ( )80کیلومه‌تران یا لێ دور بیت ب تشته‌کێ ئاسایى ببینیت. ئ�ه‌گ�ه‌ر س�ه‌رک��ردێ��ن وه‌الت���ێ م�ه ب دروس��ت��ى ژ ڤ �ه چ �ه‌ن��دێ بگه‌هن، راس���ت���ی���ا ڤ���ێ رس���ت���ى ب درس��ت��ى ش���رۆڤ���ه‌ک���ه‌ن ،ب ه��ی��چ ش��ێ��وه‌ک��ێ ه �هب��ون��ا چ �ه‌ک��دارێ��ن پ �ه‌ک �ه‌ک��ێ بو تورکیا ب به‌هانه نابینن و هه‌ر جوره ئالوزیه‌کا ل ده‌ڤه‌رێ په‌یدا ببیت دێ راسته‌وخوه بێ ترس و شه‌رم تورکیا پێ تومه‌تبار بکه‌ن. گه‌لو ب�ه‌رى هه‌بونا په‌یدابونا پارتا کارکه‌رێن کوردستانێ ،هه‌لویستێ تورکیا ل هه‌مبه‌ر ک��وردان چ��اوان بو ،وى ده‌مى تورکان ب چ چاڤ ته‌ماشه‌ى ک��وردان ک��رى ،هه‌یا ئه‌م
نوکه خوه دوودل بکه‌ین ،راستیان لبه‌ر خوه وندا بکه‌ین ،رێگا شاش بگرین ،ب��اوه‌ری��ێ ب وێ چه‌ندێ بینین ک��و نه‌مانا چ�ه‌ک��دارێ��ن ڤێ پ��ارت��ێ دبیته س �ه‌ده‌م��ێ رحه‌تبونا سنورێن هه‌رێمێ. ت���ورک���ی���ا ه����ه‌ر ژ دام����ه‌زران����دن����ا ج��م��ه��وری�ه‌ت��ێ ه �هی��ا ن��ه��ا ن���ه‌ه ()9 سه‌رهه‌لدانێن ک��وردى ب شێوه‌کێ خ��ی��ن��اوى بنبر ک��ری��ن �ه ،ک��و پ��ارت��ا کارکه‌رێن کوردستانێ ب نه‌هه‌مێن سه‌رهه‌لدان دهێته ناسین .هه‌ر دیسان ب���ه‌رى پ�هی��داب��ون��ا ده‌ول �ه‌ت��ى و لسه‌ر ده‌مێ ئیمپراتوریه‌تا ئوسمانى ()50 پێنجى سه‌رهه‌لدانێن کوردى هاتین ه ژناڤبرن. هه‌بونا ڤان هه‌مى سه‌رهه‌لدانان بێ دودل��ی راستیا سیاسه‌تا تورکان ل ه�ه‌م��ب�ه‌رى ک���وردان تینیته زم��ان. هه‌ر دیسان هه‌بونا سیاسه‌تا تورکان ل هه‌مبه‌رێ تونه‌کرنا ک��وردان ژى خ��وه‌ی��اد بکه‌ت .ئ �ه‌رێ چما ئه‌ڤرو ئه‌م وه‌سا ب سه‌ناهى بگه‌هینه وێ راستیا وێ چه‌ندێ کو ئه‌ڤ هێزه
بوینه س �ه‌ده‌م کو تێکه‌لێن هه‌رێما کوردستانێ دگه‌ل تورکیا بکه‌ڤن ه د وارێ ته‌هلیکێ دا و بگه‌هیت ه وێ چه‌ندێ تورکیا لسه‌ر سیاسه‌تا خوه یا شوفینى بگه‌هیته ئارمانجێن خوه یێن دیروکى. هه‌ر ده‌ما ئه‌م ژ دیروکا خوه دگه‌ل ڤ��ان وه‌الت���ان بزڤرین ،وى ده‌م��ى ب ساناهى دشێین بریاره‌کا ئێک الیه‌نى بده‌ین .بزانین کا وان چ دڤێت و چ کریه! گه‌له‌ک ج��اران سه‌رکردێن وه‌الت���ێ م �ه ه�ه‌رێ��م��ا ک��وردس��ت��ان��ێ ب وێ چه‌ندێ نیشان د ده‌ن کو چه‌ند ده‌سته‌کێن ده‌ره‌ک���ى هه‌ولێن ژ ن��اڤ��ب��رن��ا ده‌س��ت��ک�ه‌ف��ت��ێ��ن هه‌رێما کوردستانێ دده‌ن .گه‌له‌ک جاران ژى ه�ه‌م��ان س �ه‌رک��رده ڤ��ان وه‌الت��ان ب نێزیکترین دۆست بو پێشکه‌تنا هه‌رێما کوردستانێ ژ الیێ ئابورى قه‌له‌مدایه .ئه‌ڤ چهنده ژى باشترین به‌لگه‌یه بو سه‌رکردێن مه یان کێم ش���ه‌ه���ره‌زان���ه د دی���روک���ێ ملله‌تێ خ��وه دا ،ی��ان ژى کێم ئه‌زمونن د سیاسه‌تێ دا.
جه‌ندرمه‌کانى تورکیا هێرش ده‌که‌نه‌وه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان؟
هه‌ردی شێخ قادر ه���ێ���رش���ه‌ک���ان���ى س����وپ����اى ت���ورک���ی���ا ده‌س����ت����ک����ه‌وت����ه‌ک����ان و ئ���ه‌زم���ون���ى حکومڕانى هه‌رێمى کوردستان ده‌خات ه به‌رده‌م داهاتویه‌کى مه‌ترسییدار .بۆی ه م��ن ل��ێ��ره‌دا وه‌ک���و پێشمه‌رگه‌یه‌کى
دێ��ری��ن و خه‌مخۆرێکى وه‌اڵت�ه‌ک�ه‌م زۆر نیگه‌رانم ب �ه‌م ده‌ستدرێژیانه‌ى حکومه‌تى تورکیا و ئێران بۆ سه‌ر خاک و ئاسمانى هه‌رێمى کوردستان و ل �ه‌الی �ه‌ک��ی دی��ک��ه‌ش ل �ه الی �ه‌ن ع �ه‌ره‌ب �ه شۆڤێنیه‌کانه‌وه رۆژان���ه ب ه بیانوى جۆراو جۆر هێرش ده‌که‌نه سه‌ر خه‌ڵکى کورد له ناوچه دابڕاوه‌کاندا و شه‌هیدیان ده‌ک���ه‌ن و چ��اوی��ان به‌م ده‌س��ت��ک��ه‌وت��ان��هى گ �ه‌ل��ى ک����ورد ل ه هه‌رێمى کوردستان هه‌ڵنایه. دوایین ده‌ستدرێژیش ئه‌و بڕیاره‌یه ک ه مالیکى س��ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى عێراق ده‌ریکردوه که ده‌ڵێت ئااڵى کوردستان ل�ه س��ن��ورى خانه‌قین دابگیرێت ک ه ئ�ه‌م�ه‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک جێگاى قبوڵ نیه و به‌توندیش ره‌ت��ک��رای�هوه و ئیدانه‌کرا .ئ�ه‌م ئاڵۆزیانه‌ى ک ه ئ �ه‌م��ڕۆ ه��ات��ون �ه‌ت �ه ئ����اراوه پێویست ه سه‌رکرده سیاسیه‌کانمان که ئه‌مڕۆ
حوکمى هه‌رێمى کوردستان ده‌ک�ه‌ن زۆر به وریاییانه‌وه ئاگادارى هاوکێشه سیاسیه‌کان ببن ،چونکه کورد ئه‌بێت زۆر وریا بێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نابێت جارێکیتر بیر له ش�ه‌ڕى ک��ورد دژى کورد بکرێته‌وه ،چونکه ئه‌بێت ده‌رس له رابردوو وه‌ربگرین که کورد هه‌رده‌م زه‌ره‌رمه‌ندبووه له شهڕه ناوخۆییه‌کاندا ی���اخ���ود ش���ه‌ڕ دژى ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان��ى پارچه‌کانى دیکه‌ى کوردستان ئه‌وه‌ى س��ودم �ه‌ن��د بوبێت ته‌نها دوژم��ن��ان��ى کورد بون. ئێستاش ک �ه ب��اه��ۆزى ل�ه‌ن��اوچ��ون��ى دیکتاتۆره‌کان هه‌ڵیکردوه رۆژبه‌ڕۆژ مه‌رگی دیکتاتۆره‌کان نزیک دهبێتهوه ئه‌وه‌تا ئێستا ده‌سه‌اڵتى به‌عسیه‌کان و حوکمى بنه‌ماڵه‌ى به‌شارئه‌سه‌د ل ه سه‌ره‌مه‌رگدایه و پێویسته کوردانى رۆژئ���اواش به یه‌کگرتویى و یه‌ک ده‌ن��گ��ى ب��ڕی��ار ل�ه چ��اره‌ن��وس��ى خۆیان
بده‌ن. له‌م نوسینه‌مدا ته‌نها ئه‌مه‌وێت روو له سیاسیه‌کانى هه‌موو پارچه‌کانى کوردستان بکه‌م که ئ�ه‌م هاوکێش ه سیاسیانه و ئ �ه‌م ئ��اڵ��وگ��ۆڕان�هى ک ه به‌سه‌ر ناوچه‌که‌دادێن ئێمه‌ى کورد ئه‌بێت زۆر به‌وریاییانه‌وه ئ��اگ��ادارى ئ �ه‌م ده‌ستکه‌وتانه بین که به‌ده‌ست هاتون ،چونکه دوژمنانى گه‌له‌که‌مان له هه‌وڵداندان بۆ له‌باربردنی ،چونک ه به خه‌ته‌رێکى زۆر گ���ه‌وره‌ى ده‌زان��ن بۆ سه‌ر وه‌اڵته‌کانیان و دروستبونى ده‌واڵت��ێ��ک��ى ک���وردى ل�ه ن��اوچ�ه‌ک�ه‌دا به‌تایبه‌تى ت��ورک��ی��ا وه‌ک ده‌بینین چه‌ند رۆژه هێرشى ئاسمانى فرۆک ه جه‌نگیه‌کانى تورکیا دژ به خاک و گه‌لى کوردستان له سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان له ئارادایه. به‌زاندنى س �ه‌روه‌رى خاکى هه‌رێمى کوردستان له‌الیه‌ن حکومه‌تى تورکیاوه
پێچه‌وانه‌ى یاسا نێوده‌وڵه‌تیه‌کانه. چونکه ئه‌م بۆردومانانه بۆته هۆى شه‌هیدکردنى ژم��اره‌ی �ه‌ک هاواڵتى سڤیل و ئاواره‌بونى خه‌ڵکێکى زۆر له دانیشتوانى ناوچه سنورییه‌کان و گوندنشینانى هه‌رێمى کوردستان. پێویسته تورکیا و ئێران به‌شێوازێکى س���ه‌رده‌م���ی���ان���ه و دی��م��وک��راس��ی��ان � ه چاره‌سه‌رى کیشه‌کانى گه‌لى کورد بکه‌ن له وه‌اڵته‌کانیاندا و به ئاشتیان ه بیر له کۆتایی هێنان ب�ه‌م کێشان ه بهێنن .چونکه کێشه‌ى گه‌لى کورد ل �ه ه���ه‌ردوو واڵت���ى تورکیا و ئێران کێشه‌یه‌کى ره‌وای �ه و ئه‌و ده‌واڵتان ه چ �ه‌ن��د ه �ه‌وڵ��ب��ده‌ن ن��ک��ۆڵ��ى لێبکه‌ن ئهوه ده‌بێ بزانن بۆیان ناچێته سه‌ر، چونکه ئهمه کێشه‌ی گه‌لێکى چه‌ند ملیۆنیه و ئ �ه‌م��رى واقیعه ئه‌بێت مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن و ملى بۆ بده‌ن و هه‌ر ده‌بێت له رێگه‌ى دیالۆگ
و گفتوگۆوه چاره‌سه‌ر بکرێت ،نه‌ک به‌وشێوه‌یه‌ى ئێستا به به‌کارهێنانى هێز و بۆردومان و کوشتن و بڕ که دڵ��ن��ی��ام ه��ی��چ ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه وره‌ى شۆڕشگێڕانى گه‌له‌که‌مان ناکات. هیچ ده‌رنجامێکیشى بۆ ئه‌وان نابێت ته‌نها ده‌بێته هۆى زیاتر قوڵکردنه‌وه‌ى ب��ری��ن �ه‌ک��ان و هیچی ت���ر .ئێستاش هاوکێشه سیاسیه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان واده‌خ��وازێ��ت که هاوپه‌یمانێتى نوێ بهێنێته ئاراوه و دوژمنه‌کانى دوێنێ به هۆى پاراستنى به‌رژه‌وندییه‌کانیان ی��ه‌ک ده‌گ���رن و ب �ه پ��ێ��ج�ه‌وان�ه‌ش�هوه دۆسته‌کانى دوێنى ده‌بنه دوژمن. بۆیه ئێمه‌ى گه‌لى کورد له کوردستاندا ئه‌بێت زۆر سیاسیانه و واقیعیان ه و س�ه‌رده‌م��ی��ان�ه ل �ه پێناو پاراستنى به‌رژه‌وندییه‌کانى گه‌لى کوردستان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه��اوک��ێ��ش�ه سیاسییه‌کاندا هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ین.
تیۆری ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
18
ئه‌زمونی ئه‌وروپییه‌کان، الساییکردنه‌وه‌یه‌ک ل ه گۆڕه‌پانی ته‌حریر
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
سه‌گه‌که‌م بوه‌ڕه پێنوسه‌که‌م سه‌گێکی بچوکی خنجیالنه‌یه ،ـ تۆ بڵێی گولله‌ی تۆ بگاته سه‌ر دڵیان؟ ح���ه‌ق پ �ه‌رس��ت �ه ،ه���ه‌ر ف��ێ��ری ده‌روێ��ش��ی��م ـ ئ��ا ئ �ه‌گ��ات ،ئێمه ب�ه وش��ه ،ب�ه نوسین ده‌کات ،ههمیشه له گیرفانمدایه .ئه‌گه‌ر ئه‌یانکوژین. بۆنی نادادپه‌روه‌ری بکات یان چاوی له ـ داده گیان ...ئێمه کوردین دزێک بێ ،یه‌کسه‌ر ئ�ه‌وه‌ڕێ .واته رۆژ ـ به‌ڵێ ئه‌ی تازه ئه‌زانی ،چل ساڵه چیت و شه‌وێک ( )24کاتژمێر ئه‌وه‌ڕێت .له ده‌کرد؟ وه‌ته‌ی له گیرفانمدایه ،پیشه‌ی هه‌ر وه‌ڕین ـ ئه‌گریام له‌گه‌ڵ تۆدا ئه‌گریام. بووه .نان و ئاو و گۆشت و ئێسقان ناخوات ،ـ ده‌زانم. هه‌ر خوێن هه‌ڵئه‌هێنێ ،نه‌خۆشی «ده‌ردی ـ ئ �هی ب �ه گ��وم��ان �هوه پ��رس��ی��ار ده‌ک �هی��ت. کوردی» هه‌یه ،کوردیش خۆشی ئه‌وێ .ئێمه له ناو جه‌رگه‌ی کوردستان ئه‌ژین، سه‌گێکه قه‌ت پیر نابێ ،هه‌ر غار ئه‌دات ،ل�ه سلێمانی ب��ڕۆ ب��ۆ ح�ه‌وش�ه و سه‌یری پاسپۆرتی نیه ،به ئاره‌زوی خۆی ئه‌چێته گ��ۆی��ژه‌ی ج���وان ب��ک�ه ،س��روش��ت وه‌اڵم��ی باکور ،رۆژهه‌اڵت و رۆژئاوای کوردستان ،هه‌موو پرسیاره‌کانت ده‌داته‌وه منداڵ مه‌به، پێناسه و په‌یامنێری منه ،ئ���ه‌ڕوات بۆ دیاره خڵه‌فاویت؟ ـ نا نا ماڵی ه��ه‌ژاران ،ده نگ بیری مامۆستا ـ ده وه‌ره ماچت بکه‌م و ب��اس��ی ب��رس��ی �ه‌ک��ان��م ـ بژی بژی کوردستان ب��ۆ ده‌ه��ێ��ن��ێ ،برسیترم گۆران ده‌که‌ین، ـ ن �ه‌ک ب �ه وه‌ڕی���ن ،به ده‌کات. میوزیک رۆژن����ام����ه‌ن����وس����ێ����ک����ه هه‌روه‌ها مامۆستا ـ ئه‌زانم ئه‌ی نامبینی؟ خ��ۆب�ه‌خ��ش��ان�ه ک���ارم بۆ بێکه‌س .هه‌مویان ـ س��رود بۆ کوردستان، ده‌ک������ات .ب���ێ‌ئ���ه‌رک���ه، ب����ه ده‌ن����گ����ی م����رۆڤ زۆرج�����ار ئ �ه‌م��پ��ارێ��زێ، بۆنم ده‌کات و تێر ده‌بێ شه‌هیده نازداره‌کانمانن، و ئ��ام��ێ��ری م��ی��وزی��ک ئه‌وترێ. و ئ������ه‌وه‌ڕێ ،خ��وێ��ن��م��ژ با ئه‌وانیش گوڵباران ـ ئ���ه‌زان���م داده گ��ی��ان ن���ی���ه ،ب��ه‌ڵ��ک��و ش����ه‌وان بکه‌ین ،ئه‌وه‌ی ئ����ه‌زان����م ،ئ����ه‌زان����م من الی �ه‌الی �ه‌م بۆ ده‌ک��ات و سه‌گم و خاوه‌نم ئه‌حالم ئ�ه‌م��خ�ه‌وێ��ن��ێ .ه���ه‌ر ل فۆرماته گه‌ریالکان که له مه‌نسوره. ئێواره‌وه ده‌رونم گڕه‌م دێ بۆ سروشتی ده‌ک���ات و ح �ه‌ز ناکات ناو ئاگردان ،ئه‌وان کوردستان. خه‌فه‌تبار بم .من ته‌نها ماچی ده‌ک �ه‌م و ده‌ست ماچبارانیان ده‌که‌ین ،ـ بڕۆین ،ئه‌گه‌ر کوژراین ده‌بینه قوربانی سروشتی ده‌ک���ات ب �ه وه‌ڕی���ن که گوڵباران ئینجا نیشتمانه‌که‌مان ،هه‌ر وتاره‌کانمانه. ئه‌ڕۆین ،هه‌ر ئه‌ڕۆین، م��ن چ���اوم ک���زه ،ب �ه‌اڵم ئه‌و چاوه‌کانی ساغن ،زۆر دوربینه که هه‌ر ئه‌ڕۆین. چی هه‌ندێ که‌س بڕوای پێ ناکه‌ن .حه‌ز ت��ا ئ�ه‌گ�هی��ن�ه ئ��ه‌و ش��وێ��ن�هى ک �ه ک��وردى ده‌که‌م شیعر بوه‌ڕێ یان چیرۆک ،به‌اڵم تێدا نییه ،ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ى ل �ه‌وێ بین و حه‌ز ن��اک �ه‌ن ک���ورد شوێنه‌کان چ��ۆڵ بکات، ئه‌و رووبه‌ڕو پێم ده‌ڵێ: چ��ۆن��ک�ه واه��ه‌س��ت ده‌ک����ه‌م ک���ورد ن�ه‌ک هه‌ندێ جار رۆژنامه‌نوس به! ئه‌م سه‌گه‌م زۆر خه‌ون ده‌بینێ ،خه‌ون به ته‌نها له‌سه‌رانسه‌رى جیهاندا هه‌یه ،به‌ڵکو دادپ���ه‌روه‌ری و حه‌ق په‌رستی و ویژدانی له ئاسمانیشدا هه‌یه ،له ناو ده‌ریاکان و زێڕین و یه‌کسانی و باران و له سه‌روی ئۆقیانوسه‌کانیشدا هه‌یه ،هه‌تاکو بگه‌یته سیبریا له‌وێش کوردى شه‌هید هه‌یه ،ئه‌ڵێى هه‌موویانه‌وه کوردپه‌روه‌ری ده‌بینێ. که به‌رامبه‌ر ته‌له‌فزیۆن داده‌نیشم و سه‌یری چ��ى؟ م��ن واه �ه‌س��ت ده‌ک���ه‌م ئیتر ن��ازان��م هه‌واڵه‌کان ده‌که‌م ئه‌ویش خۆی قیت و قنج ئه‌مه‌نده کوردپه‌رستم یا خود شێتم. ده‌کات و به دیار کورسیه‌که‌م داده‌نیشی .سه‌گه‌که‌م زۆرجار پێش بێژه‌ره‌که ئه‌که‌وێ ،ئه‌وه‌ڕێ .خۆت ده‌زانى من و تۆ به‌یه‌که‌وه له شه‌وانى تاریکى ب �ه‌غ��دادا ل�ه ژوره چۆڵه‌که‌مدا ئیتر نازانم خه‌ریکی شیکاری سیاسییه. ئێمه ته‌نیاین ،بێکه‌سین ،که‌سه‌کانمان ل �ه‌س �ه‌ره‌وه دای��ک��م فڕێى داب��ووم �ه ئ �ه‌وێ، دورن لێمان ،ته‌نها کوڕ و کچه‌کانم له چه‌ند من و تۆ ده‌گریایین ،چونکه له (چه‌تر)ن و رۆژنامه‌نوسن ،خۆشمان ئه‌وێن ،غه‌ریبیدا بووین چه‌ند شیعرى مامۆستا جوانن .ش�ه‌وان جیا ده‌بینه‌وه ،ب�ه‌رۆژ هه‌ر (ف���ای���ق ب���ێ���ک���ه‌س)م���ان ده‌خ����وێ����ن����ده‌وه و به‌یه‌که‌وه‌ین .له قۆناغێکی زێڕینداین .ده‌گریایین ته‌نانه‌ت وه‌بیرت دێ له‌گه‌ڵ س �ه‌گ �ه‌ک �ه‌م م��ی��وزی��ک ئ���ه‌ژه‌ن���ێ ،ل�ه‌س�ه‌ر الوالوى ق �ه‌دپ �ه‌ن��ج �ه‌ره‌ک �ه‌م ب���ۆم ده‌گ��ری��ا، کورسی دانیشتووه و سایزه‌ر ئه‌ژه‌نێ ئا ...گوڵى باخچه‌که‌ى دایکم مات و مه‌لول گوێم له شیعری «ئه‌ی ره‌قیب»ه ،کورد ده‌بوو ،هه‌تا خشته‌کانى ژوره‌که‌مان ده‌گریا زی��ن��دووه ،ب��ی��ری ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�ه‌م��ان ده‌ک�هی��ن ،به‌راده‌یه‌ک فرمێسکه‌کانم ده‌بوونه باران ئه‌و میلله‌ته که شه‌و و رۆژ به قوربانی ئه‌و هه‌موو گیاى باخچه‌که‌ى دایکمیان ده‌بین ،به قوربانی منداڵه‌کانی ده‌بین ،سه‌وز ده‌کرده‌وه بۆیه دایکم پێى سه‌یر بوو، ک�ه ح �ه‌ز ده‌ک �هی��ن گوڵبارانیان بکه‌ین .چۆن وا به شه‌و و رۆژێکدا باخچه‌که‌ى بیری مامۆستا گۆران ده‌که‌ین ،هه‌روه‌ها سه‌وز بۆته‌وه ،بڵێم چى ئه‌ى به‌بیرت نایێ م��ام��ۆس��ت��ا ب��ێ��ک �ه‌س .ه �ه‌م��وی��ان شه‌هیده کاتێ که ئه‌زمونى هاوارم نووسى به‌قه‌د ن��ازداره‌ک��ان��م��ان��ن ،ب��ا ئ�ه‌وان��ی��ش گوڵباران دوو ئه‌وه‌نده‌ى وشه‌کانى فرمێسکم رشت، بکه‌ین ،ئ���ه‌وه‌ی گ�ه‌ری�لاک��ان ک�ه ل�ه ناو ئاى پیشه‌مان له به‌غدا هه‌ر گریان بوو، ئ��اگ��ردان ،ئ���ه‌وان ماچبارانیان ده‌ک�هی��ن ،ئۆخه‌ى ئێستا له کوردستاندام له (چه‌تر) دام وه‌ره رۆڵ�ه ..ئه‌ى سه‌گه به‌وه‌فاکه‌م.. ئینجا گوڵباران: با ده‌س��ت بکه‌ین به نووسینى وت��ارى ئه‌م ـ داده ژماره‌یه ،با وتاره‌که‌مان وه‌ڕین نه‌بێ ،با ـ من چه‌کی تۆ نیم؟ بۆنى فرمێسکى لێبێ ـ تو هه‌موو شتێکمی ئه‌مجاره بۆ کێ؟ ـ با تورکه‌کان بکوژین بۆ شه‌هید ،شه‌هیدانى دوێنێ و پێرێ و ـ سه‌رچاو په‌سر پێرێ و سبه‌ینێ... ـ تاق ،تاق ،تاق ...
وتووێژێکی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ فه‌یله‌سوفی هاوچه‌رخی ئه‌مریکی مایکل هارت ئیمان گه‌نجی ل ه فارسییه‌وه :محه‌مه‌د ئه‌مینی
مایکڵ هار مامۆستا وێژه و به‌راوردکاری و ئیتالی له زانکۆی دۆکی ئه‌مریکا و مامۆستای تیۆری سیاسی ل ه ن��اوه‌ن��دی خوێندنی ب��ااڵی ئ �ه‌وروپ��ا و فه‌یلوسوفی ناوداری هاوچه‌رخه .هارت ب ه نووسینی هه‌ر دوو کتێبی (ئیمپراتۆری و کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک) ناوبانگی په‌یدا کردووه و چه‌ندین به‌رهه‌می ناوه‌زای به زمانی ئینگلیزی نوسیوه و چه‌ندین به‌رهه‌میشی وه‌رگ��ێ��ڕاوه‌ت�هوه س�ه‌ر ئ�ه‌م زمانه .ب�ه‌ر ل �ه‌وه‌ی ببێت ه هاوکاری ئانتنیۆ نێگری ،فه‌یله‌سوفی هاوچه‌رخی ئیتالی ،کتێبێکی گرنگی ل ه سه‌ر (ژیل دێ لۆز) نوسی و کتێبی (کۆمه‌ڵی داه��ات��و)ی (جۆرجۆ ئاگامینی) وه‌رگێرابویه‌وه .ئه‌م فه‌یله‌سوف ه ته‌مه‌ن ( )51ساڵه ئه‌مریکییه ،لهو سه‌رده‌مه‌یدا که ئه‌نتۆنیۆ لێنگری له گرتوخانه‌کانی رژێمی بێرلێسکۆنی به‌ند کرابوو ،هاریکاری نێگری ده‌ک��رد و پێکهوه کتێبه‌کانی (کاری دیۆنیزوسی) و (ئیمپراتۆری و کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک) و (سامانی هاوبه‌ش)یان نوسی .به‌تایبه‌تی کتێبی ئیمپراتۆری ئه‌و نێگری ل ه ساڵی ( ،)2000مشتومڕ و باس و خواسی زۆری له ناو کۆڕ و کۆمه‌ڵ ه رۆشنبیرییه‌کان لێکهوتهوه و توانی کار بکاته سه‌ر تیۆرییه‌کانی سیاسه‌ت و ئابوری سیاسی .باسکردن ل ه سه‌ر ئیمپراتۆری هێشتاش لهو رۆژوه باسێکی گه‌رمه ،ب ه تایبه‌تی راگه‌یاندنی کۆتایی‌هاتنی سه‌رده‌می ئیمپریالیزم و ده‌ستپێکردنی سه‌رده‌می ئیمپراتۆری له الیه‌ن هارت و نێگریه‌وه ،زۆر ره‌خن ه و داکۆکیکردنی به‌دوای خۆیدا هێناوه .ئ �ه‌وه‌ی خ���واره‌و‌ه چاوپێکه‌وتنێکی تایبه‌تیه ل �ه‌گ �ه‌ڵ م��ای��ک��ڵ ه����ارت .ن���اوب���راو ل�ه‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا هه‌ندێک له روانینه‌کانی خۆی و نێگری ،له دوایین کتێبه‌که‌یان (سامانی هاوبه‌ش) شی ده‌کاته‌وه و هه‌ر له‌وێدا په‌یوه‌ست ب ه شۆڕشی واڵتانی عه‌ره‌بی خوێندنه‌وه‌ی بۆ ده‌کات. پرسیار :ده‌مه‌وێت به سه‌رنجدان ب ه روداوه‌کانی ئه‌م دوای��ی �هی واڵت��ان��ی جیهان ع �ه‌ره‌ب��ی ،وات �ه شۆڕش و راب��وون �ه ج�ه‌م��اوه‌ری�ه‌ک��ان��ی ئ �ه‌م چه‌ند مانگه‌ی رابردو ،پرسیاری ئه‌وه‌تان لێبکه‌م ئایا ئه‌م رووداوان ه له‌گه‌ڵ تێڕوانینه‌کانی ئێوه سه‌باره‌ت ب ه (ماڵتیتود) کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک و ئیمپراتۆری دێ��ت �هوه ،یان ن��ا .ئ �ه‌گ �ه‌ر وه‌اڵم �ه‌ک �ه‌ت��ان (ب �ه‌ڵ��ێ )ی �ه چ��ۆن ئه‌م ه��اوئ��اراس��ت��هب��وون�ه ،ش��رۆڤ�ه ده‌ک���ه‌ن؟ هه‌ندێک ل ه چاالکانی عه‌ره‌بی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست باس لهوه ده‌که‌ن وێناکردن و فورموله‌کانی ئێوه له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ئه‌وروپیی ه و ناکرێت ک�ه ئ�ه‌وان� ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ دۆخ��ی په‌یوه‌ست به خه‌ڵکی واڵتانی عه‌ره‌بی و حکومه‌ت ه سه‌رکوتکه‌ره‌کانیان ،که‌ڵکیان لێ وه‌رگیرێت. ـ یه‌کێک ل ه گرنگترین ده‌ستکه‌وته‌کانی ئه‌م راپه‌رین و شۆڕشانه‌ی ئه‌م دواییه ،ل ه واڵته جیاجیاکانی دنیای عه‌ره‌بی ،پوچه‌ڵ‌کردنه‌و‌ه و به‌تاڵ‌کردنه‌وه‌ی چه‌ندین گریمانه‌ی م��ێ��ژووی��ی ره‌گ�ه‌زپ�ه‌ره‌س��ت��ان� ه ب��وو .ی�ه‌ک ل�ه‌و گریمانانه ئ �هوه ب��وو که گه‌النی عه‌ره‌ب ،ل ه رووی سیاسییهوه ته‌نیا دوو بژاره‌یان ل ه به‌رده‌مدایه ،یان حکومه‌تێکی توندڕه‌وی ئایینی یان رژێمێکی پاوانخواز .من ب ه شێوازێکی دیاریکراو رابونه جه‌ماوه‌رییه سه‌رکه‌وتوانه‌کانی تونس و میسر ته‌نیا به ئاراسته‌ی روخاندنی رژێمه دیکتاتۆره‌کان نابینم ،به‌ڵکو جۆرێکن ل ه پرۆڤه‌کردنی دیموکراسی راستهقینه .لێره‌دا مه‌به‌ستم له دیموکراسی ئه‌و شێواز‌ه الواز و ئایدۆلۆژییه نیه که له الیه‌ن واڵت ه یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا و واڵتانی ئه‌وروپییه‌و‌ه په‌سنی ئه‌درێت ،به‌ڵکو له جیاتی ئهوه ئاماژه ب ه جۆرێک ل ه داهێنان و تازه‌گه‌ری و سیستمێک ل ه بڕیاردانی گشتی و به‌شداربوون و کردار ده‌که‌م. ئ��ه‌و ئ �ه‌زم��ون��ان �هی ک � ه ل �ه گ��ۆڕه‌پ��ان��ی ت�ه‌ح��ری��ر و شوێنه‌کانی دیکه ب��ی��ن��دران ،نمونه گه‌لی ه�هره باشی ئه‌و شتانه‌ن ک ه من و ئانتێنیۆ نێگری ل ه چه‌مکی ماڵتیتۆد (کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک) وێنامان ک��ردووه .مه‌به‌ستی ئێم ه له ماڵتیتۆد سوژه‌یه‌کی سیاسیی ه ک ه هیچ چه‌شنه رێبه‌رایه‌تیه‌کی ناوه‌ندی نیه و هێمۆجێنی نیه ،به‌ڵکو ل� ه جێگای ئ �هوه، ه��ێ��زه ج��ۆراوج��ۆر و ف��ره‌ڕه‌ن��گ� ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان له شێوازی تۆڕێکدا ب ه رێکخستن ده‌ک��ات .وه‌ها ماڵتیتۆدێک ئهوهنده به‌هێزه که له دژی فۆرم ه زاڵه‌کانی ده‌سه‌اڵت به‌شه‌ڕ دێت و جیگره‌و‌ه به‌رهه‌م ده‌هێنێت و ته‌نانه‌ت زۆر بههێزتره له پارت ه سیاسی و
دامهزراوه ناوه‌ندگه‌راکان .ب ه بڕوای من ئه‌م ئه‌زمون ه دیموکراسیان ه هاوشانی ماڵتیتۆد ل ه رووداوه‌کانی ئه‌م دواییانه‌ی واڵتانی عه‌ره‌بی ،زۆر پێشکه‌وتوتر ب��وون له ئه‌زمونی هاوشێوه‌ی خۆیان ل ه ئه‌مریکا باکور و واڵت��ان��ی ئ �ه‌وروپ��ا .ل ه راستیدا راپه‌ڕین ه سیاسییه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی واڵت ه یه‌کگرتوه‌کان و واڵتانی ئه‌وروپا ،وه‌ک ناڕه‌زاییه‌کانی چه‌ندمانگی راب��ردووی ویسکۆنتین و داگیرکردنی گۆڕه‌پانی دێ��ل س��ول له م�ه‌دری��د ،ه�ه‌ر هه‌موویان له فۆڕم ه رێکخستن‌کراوه‌کانی گۆڕه‌پانی ته‌حریر په‌یڕه‌ویان ده‌کرد. مه‌به‌ستم ئ�هوه نی ه ک ه سه‌رجه‌م ئه‌و هێزانه‌ی ک ه له‌م راپه‌ڕینانه‌دا به‌شدارن دیموکراتیکن ،یان ئه‌م بزوتنه‌وان ه دوای ئ �ه‌وه‌ی رژێم ه پاوانخوازه‌کانیان روخاند ،ل ه دامه‌زراندنی سیستمێکی دیموکراتیک س �ه‌رک �ه‌وت��وو ده‌ب���ن .ب � ه رای م��ن ده‌ب��ێ��ت شۆڕش ه سه‌رکه‌وتووه‌کانی میسر و تونس ،ل ه هه‌نگاوی دواییدا بکه‌ون ه قۆناغی بونیادنه‌ر و تیایدا ئیلهام و ت��ام �ه‌زرۆی��ی �ه‌ک��ان ب��ۆ ده‌س����ه‌اڵت����داری ه��اوب �ه‌ش به س �ه‌ر خۆیان و ئ���ازادی راده‌رب��ڕی��ن له هه‌ناوی ئافراندنی دام �ه‌زراوه‌ی دیموکراتیکی نوێ بهێنن ه دی .مه‌به‌ستم ئه‌و فۆڕم ه دیموکراتیکه نوێ و راسته‌قینانه‌یه ،نه‌ک ئه‌و فۆڕمه سواوانه‌ی که ل ه الیه‌ن واڵتانی سه‌رده‌ست و ئه‌مپریالیستیه‌وه ده‌خرێن ه روو .ره‌نگه کۆی ئه‌م به‌رنامان ه شکست بهێنن، هه‌روه‌ها له‌وانه‌شه هێزه‌کۆنه‌په‌رسته‌کانی پێشو ،چ ل ه ناوه‌وه‌ی واڵت چ ل ه دهرهوه سه‌رله‌نوێ ده‌ست ب ه سه‌ر ده‌س�ه‌اڵت��دا بگرن .ب�ه‌اڵم خۆی ل ه خۆیدا ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانان ه هه‌ر ل ه ئێستاوه بوون ب ه هه‌وێن و ئیلهام. پرسیار :تۆ و نێگری هه‌ژاریتان ل ه ناو (سامانی هاوبه‌ش) سه‌رله‌نوێ پێناسه ک��ردۆت�هوه .ده‌کرێت ئ �ه‌م دووب���اره پێناسه‌کردنه‌وه ی ه شی بکه‌یته‌وه و گرنگی ئه‌م ه ل�ه داه��ات��ووی سیاسه‌تدا بخه‌یت ه روو؟ وتوتانه ه�ه‌ژاره‌ک��ان ئه‌وانه‌ن که له ده‌ره‌وه‌ی فۆڕمه بااڵده‌سته‌کانی سه‌رمایه‌داری وموڵکداری و ل ه بواره‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ئ�ه‌م چه‌مکانه ،به‌رهه‌م ده‌خوڵقێنن؟ ـ یه‌که‌م ئێم ه هه‌وڵ ئه‌ده‌ین ل ه روانگه‌ی ه�ه‌ژاران و که‌مده‌رامه‌دانه‌وه ،رێکخستنی کۆمه‌اڵیه‌تی و په‌یوه‌ندی چینایه‌تی ل ه جیهانی ئێستادا بخه‌ین ه به‌ر لێکۆڵینهوه و خوێندنه‌وه‌ی بۆ بکه‌ین .مرۆڤ ناتوانێت بۆ ده‌ستنیشانکردنی ریزبه‌ندی پله‌و پایه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی هاوچه‌رخ و دابه‌شکاریه‌کانی کار ته‌نیا لهو کرێکارانه‌ی ،کاری هه‌میشه‌ییان هه‌یه، بڕوانێت .چۆن له جیهانی ئه‌مڕۆدا به‌شی هه‌ره‌زۆری کرێکاره‌کان ،به‌تایبه‌تی له رۆژئاوا و رۆژهه‌اڵتی ئاسیا ،کاری کاتیان هه‌ی ه و بێ‌به‌شن له ئاسایشی ک���ار و ب �ه گ��رێ��ب�ه‌س��ت ک���ار ده‌ک����ه‌ن و به‌شێکی
زۆری��ش��ی��ان بێکارن .ه �ه‌ر ب��ۆی�ه‌ش ئێمه روان��گ�هی هه‌ژاران ب ه بنه‌ما وه‌رده‌گرین تاکوو تێگه‌یشتنێکی راستمان له چوارچێوه‌ی کاری کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێت و له‌م روانگه‌یه‌و‌ه ده‌مانه‌وێت سه‌رله‌نوێ خوێندنه‌و‌ه بۆ سه‌ندیکا کرێکاریه‌کان بکه‌ین ول ه شێوازه‌کانیان بۆ نوێنه‌رایه‌تیکردنی کرێکاران زیاتر قووڵ ببینه‌وه. دووهه‌م به بڕوای ئێم ه ده‌بێت ک ه ل ه رووی سیاسییهوه هێزی ه���ه‌ژاران و کۆچبه‌ران له به‌رچاوبگیرێت، ه��ێ��زی ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �هی ک � ه ه �ه‌م��ووک��ات ب � ه بێ ده‌س���ه‌اڵت س�هی��ری��ان ک���راوه .ئ�ه‌م�ه‌ش یارمه‌تیمان ئ�ه‌دات تا ده‌وڵه‌مه‌ندی زانست ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان و ستراتیژییه‌کانی مانه‌و‌ه و تواناکانی کۆمه‌ڵ و سه‌رجه‌م ئه‌و به‌هره‌کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی دیک ه ره‌چاو بکه‌ین ک ه ه���ه‌ژاران هه‌یانه .بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر دامهزراوه دینییه‌کان و پیاوانی ئایینی ،چ مه‌سیحی و چ موسوڵمان توانیبویان ب ه باشترین شێواز هێزی هه‌ژاران رێک بخه‌ن .ئێم ه ده‌بێت شێوازه‌کانی ئه‌وان بخه‌ین ه به‌ر لێکۆڵینهوه و رێبازه‌کانی رێکخستنی نوێ بدۆزینه‌وه. پ��رس��ی��ار :ئ��اس��ی��ا واڵت��ان��ێ��ک��ی وه‌ک ئ�ه‌ن��دۆن��ی��زی��ا و هیندستان و ه�ه‌ن��دێ��ک واڵت���ی هه‌ژارنشینی دیک ه له‌خۆ گرتوه .ئێوه چاره‌نوسی سیاسی ئه‌و واڵتانه چۆن ده‌بینن ب ه تایبه‌تی کاتێک ده‌بینن ک ه سه‌رجه‌میان هه‌ر ل ه ئێستاوه ل ه ناو سیستمی سه‌رمایه‌داری جیهانیدا به ته‌واوه‌تی تواونه‌ته‌وه؟ به پێی کڵێشه‌کۆن و به‌تاڵکراوه‌کان ،هه‌ندێک ل �ه ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕه‌ک��ان ،راب���ون و ش���ۆڕش ته‌نیا ل ه پێشکه‌وتوترین واڵتاندا روو ئ �ه‌دات .روانگه‌یه‌کی جیهانی سێهه‌میانه‌ش هه‌بوو که ل ه حه‌فتاکانی س���ه‌ده‌ی راب����ردوودا ب �ه‌رب�ڵاو و ک��اری��گ�ه‌ر ب��وو ،ب ه پێچه‌وانه‌ی ئه‌وانه‌وه پێی وابوو ک ه شۆڕش ل ه واڵتانی پێشکه‌وتو نامومکین ه و ته‌نیا له ژێر ده‌سته‌ترین واڵتاندا ئه‌گه‌ری روودانی هه‌یه .به بڕوای من ل ه ئێستادا هیچکام له‌م دوو روانینه شیاو و ل ه جێدا نین .بۆ رووخاندنی رژێمه سه‌ره‌ڕۆ و نیۆلیبراڵه‌کان، ل �ه س �ه‌رج �ه‌م به‌شه‌کانی دن��ی��ا خواستی ک��رده‌ی��ی ده‌بیندرێت ،بۆ ئه‌مه‌ش ده‌توانین وه‌ک نمون ه ئاماژه به بولیڤیا و ئیسپانیا و تونس و میسر بکه‌ین .ب ه بڕوای من بزوتنه‌و‌ه جه‌ماوه‌ری ه دیموکراتیکه‌کان و رووداوه سیاسیه‌کانی ئه‌م دوایه‌ی ئه‌مریکای التین سه‌رنجراکێشترین وکاریگه‌رترین جۆری ئه‌م چه‌شن ه بزوتنه‌وان ه بوون .ره‌نگ ه له‌سااڵنی داهاتوودا بزوتنه‌و‌ه و س�هره�ه‌ڵ��دان و ئه‌زمونه‌کانی واڵت��ان��ی عه‌ره‌بی له ریزی پێشه‌وه‌ی تازه‌گه‌ریانه‌ترین بزوتنه‌وه‌کاندا جێ بگرن و ره‌نگ ه ل�ه‌و کاته‌دا س �ه‌ره‌ی واڵتانی رۆژه���ه‌اڵت���ی ئ��اس��ی��ا ب��ێ��ت ک � ه ه �ه‌ن��گ��اوی دوای���ی هه‌ڵبگرن .ئه‌مه‌ش ده‌بێت ه گه‌شه‌کردنێکی مه‌زن ل ه ئازادیخوازیدا.
رابونه جه‌ماوه‌ریی ه سه‌رکه‌وتوانه‌کانی تونس
و میسر ته‌نیا به ئاراسته‌ی روخاندنی رژێم ه دیکتاتۆره‌کان نابینم ،به‌ڵکو جۆرێکن ل ه
پرۆڤه‌کردنی دیموکراسی راستهقینه
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر) روانینت بۆ چاالکییه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی پارتی کرێکارانی کوردستان چۆنه؟
بێستون ژاڵه‌یى /چاالکوانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى گه‌رمیان: ئاماژه‌یه‌کى ئاکارى ئه‌م رووداوانه ئهوهیه که کێشه‌ى کورد له باکور به ئاگر و ئاسن و توندوتیژى چاره‌سه‌ر ناکرێ، لهوه زیاتریش ده‌بێ ده‌وڵه‌تى تورک که پشتیوانى له راپه‌ڕینى خه‌ڵکى واڵتانى عه‌ره‌بى ده‌کات و ئیسرائیل به داگیرکه‌رى فه‌ڵه‌ستین ده‌ناسێ ،قه‌باره و حه‌قیقه‌تى خۆشى له باکور ببینێ که ئه‌وه‌ى ئه‌میش ده‌یکات داگیرکارییه و خه‌ڵکى باکوریش وه‌ک خه‌ڵکى سوریا و لیبیا و میسر و تونس مافى خۆیانه داواى ئازادى و که‌رامه‌ت بکه‌ن .به کورتى تا زوڵم و داگیرکارى هه‌بێت به‌رخۆدانی و روبه‌ڕوبوونه‌وه‌ش به‌رده‌وام ده‌بێت. ئیبراهیم فه‌یزواڵ/ کاسبکارێکى شارى که‌الر: ده‌ستخۆشى لهو چاالکیه بێ‌وێنه‌یه‌ى په‌که‌که ده‌که‌م و به حه‌قى خۆیانى ده‌زانم و لهوه زیاتریش چاالکى بکه‌ن .من هێزى په‌که‌که به چاونه‌ترس ده‌زانم و ده‌ناسم .چونکه به‌رگرى له خاک و ئاوى خۆیان ده‌که‌ن .بۆ ده‌بێت سوپاى تورکیا بتوانێ هێرش بکاته سه‌ر په‌که‌که ئاسایى بێت به‌اڵم ئه‌مان به‌رگرى له خۆیان بکه‌ن حه‌ق نه‌بێت؟ چنور عه‌زیز /هاواڵتییه‌کى که‌الر: پێم باشه په‌که‌که به‌رگرى له خۆى بکات له‌سه‌ر خاکى خۆى. چونکه ئه‌و هێزى په‌که‌که وه‌ک هێزێکى به‌رگریکه‌ر وایه. بۆیه وه‌کو هاواڵتییه‌ک ده‌ستخۆشیان لێده‌که‌م بۆ ئه‌وه‌ى دوژمن نه‌یه‌ته سه‌ریان و ههمیشه به‌رگرى له خۆیان بکه‌ن و به‌رده‌وام بن له کار و چاالکى خۆیان.
مه‌حه‌مه‌د سابر /شانۆکار له که‌الر: رسته‌یه‌کى زۆر جوان هه‌یه که ده‌ڵێت« :شه‌ڕ به شه‌ڕ چاره‌سه‌ر ناکرێت» .دیاره له واڵتى تورکیا چه‌ندین ساڵه کورد داواى مافى خۆى ده‌کات ،به‌اڵم تورکیا به شێوه‌ى ئاشتیانه مافى کورد نادات و سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش که عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن، سه‌رکرده‌ى په‌که‌که ،گیراوه و کۆمه‌ڵێک باگراوه‌ند و شتى ترى له‌گه‌ڵ خۆیدا په‌لکێش کردووه و چه‌ندین جار شه‌ڕ وه‌ستاو‌ه و ئاگربه‌ست تێکشکێنراوه ،دیاره ئه‌م هێرشه‌ش که کراوه وه‌کو تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یه‌ک بووه. ئیتر بۆیه کورد یان تورک ناوى چى لێ ده‌نێت بینێت. ئه‌رکان محه‌مه‌د ره‌شید/ رۆژنامه‌نوسێکى که‌الر: ئه‌وه‌ى له به‌رامبه‌ر کورد ده‌کرێت له سوریا و له تورکیا زوڵمێکه هیچ که‌سێک قبوڵى ناکات. به قه‌ناعه‌تى خۆم په‌که‌که زۆر زۆر ته‌حه‌مولى ئه‌م وه‌زعه‌ى کردووه که به‌رامبه‌ر به ئه‌ندامه‌کانیان و الیه‌نگرانیان و هه‌ر تاکێکى کورد که له تورکیا ده‌سه‌پێندرێت .تا کاتێ تورکیا ئه‌ندام په‌رله‌مانه کورده‌کان به به‌رده‌وامى زیندانى و بێ‌ڕێزی به که‌س و کارى ئه‌ندامانى په‌که‌که بکات ئه‌وا له به‌رامبه‌ردا په‌که‌که که هێزێکى چه‌کداره، کار و چاالکى ئه‌نجام ده‌ده‌ن .بۆیه به بڕواى من ده‌سه‌اڵتدارانى تورکیا ده‌یانه‌وێ وه‌کو کورده‌وارى ده‌ڵێت به سیاسهتی «بانێک و دوو هه‌وا» درێژه‌پێده‌رى رێبازى ده‌وڵه‌تى عوسمانی بن. سامان که‌ریم /هاواڵتییه‌کى که‌الر: ئه‌و چاالکییه‌ى که په‌که‌که له‌م
تور رێ له که‌م‌خوێنى ده‌گرێت ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د Radish پێکهاته‌ى تور :تور )(Rhaphanus Sativus ئاو ( )%85پێک دێنێت ،بڕێکى که‌م پرۆتین و مادده‌ى کانزایى و نیشاسته و ڤیتامین ()Cى تێدایه ،گه‌اڵکانى ده‌وڵه‌مه‌نده به ڤیتامین ()A، C وه خوێیه‌کانى کالسیۆم و ئاسن و کلۆرۆفیلى تێدایه. به‌کارهێنان و سووده پزیشکییه‌کانى: .1ڕێ له که‌م‌خوێنى ده‌گرێت به هۆى بوونى ئاسن تیایدا. .2ڕێ ده‌گرێت له خوێن مه‌یین و نه‌خۆشییه‌کانى. .3ڕێ له کۆکه و ته‌نگه‌نه‌فه‌سى (ڕه‌بۆ) ده‌گرێت. .4کاریگه‌رى دژه میکرۆبه‌کانى هه‌رس‌کردنى هه‌یه. .5ئاره‌زووى خواردن زیاد ده‌کات. .6میزهێنه‌ره ،چاره‌سه‌رى نه‌خۆشییه‌کانى
که هۆکارى کلۆربونه. به‌رد و لم ده‌کات. نه‌خۆشییه‌کانى .10تور سودى بۆ ئێسک زۆره. چاره‌سه‌رى .7 دروستبونى به‌رد ده‌کات له زراو‌و بۆرى .11چاره‌سه‌رى نه‌خۆشى که‌مى ڤیتامین ( )Cده‌کات. جگه‌ر. .8دژه ڤایرۆسى سه‌رما بونه ،چاره‌سه‌رى .12توێژینه‌وه‌کان سه‌لماندوویانه که‌وا تور ده‌بێته هۆى پاراستن له شێرپه‌نجه. ئه‌ستوربونى گه‌رو ده‌کات. .9ڕێ له هه‌ڵوه‌رین و کلۆربونى ددان ده‌گرێت له‌ڕێى مادده‌ى ئیسوپیوسیاتانس کارى ئه‌نزیمه‌کانى ناو ده‌م ڕاده‌گرێت
پرسه پرس ه و سه‌ره‌خۆشى خۆمان ئاراسته‌ى هاوکارمان ئه‌حمه‌د قادر ده‌که‌ین به‌هۆى کۆچى دوایى (ڤیان قادر) خوشکى ناوبراوه‌وه .هیوادارین دواناخۆشى بنه‌ماڵه‌که‌یان بێت. ستافى رۆژنامه‌ى چه‌تر
ونبوون
مۆڵه‌تێکی شۆفێری ب ه ناوی عوسمان له‌تیف ره‌حیم ونبوه .هه‌ر که‌س دۆزییه‌و ه بیگه‌ڕێنێته‌و ه بۆ ئۆفیسی رۆژنامه‌ی چه‌تر یان په‌یوه‌ندی بکات به‌م ژمار ه ته‌له‌فۆنه‌وه)07480179510( :
ونبوون فۆرمێکی خۆراک ب ه ناوی ئازاد عه‌لی حسێن ونبووه .هه‌ر که‌س دۆزییه‌و ه بیگه‌ڕێنێته‌و ه ئۆفیسی رۆژنامه‌ی چه‌تر یان په‌یوه‌ندی بکات
به‌م ژمار ه ته‌له‌فۆنه‌وه)07480179510( :
ئاگاداری هاواڵتی میقداد عوسمان له‌تیف ته‌مه‌ن شه‌ش ساڵ ناوی ده‌گۆڕێت ب ه راویه‌ر عوسمان له‌تیف
رۆژانه‌ى دوایه‌دا ئه‌نجامى دا شتێکى باش نه‌بوو. چونکه بمانه‌وێ یان نه‌مانه‌وێ تورکیا واڵتێکى زلهێزه .بۆیه له به‌رامبه‌ر ئه‌م چاالکیه‌دا کورد له تورکیا باجى ئهمه ده‌دات و ده‌بێته قوربانى .بۆیه من پێم وایه ته‌نها کێشه و گرفتى هه‌ر دوو ال به گفتوگۆ و دیالۆگ چاره‌سه‌ر ده‌بێت نه‌ک به زه‌برى جه‌نگ و کوشت و کوشتار. محه‌مه‌د کاکه عه‌بدواڵ/ مامۆستایه‌ک له که‌الر: هه‌موو داوا و کێشه‌یه‌ک به دیالۆگ و ئاشتیانه چاره‌سه‌ر بکرێت باشتره له‌وه‌ى به شه‌ڕ و کوشتار بکرێت .ئه‌مه‌ش ئهوه ناگه‌یه‌نێ که ده‌ست له هه‌موو ماف و داوایه‌کى خۆى هه‌ڵبگرێت .حکومه‌تى تورکیاش ئه‌گه‌ر حیساب بۆ کورد نه‌کات ئه‌وا تووشى زه‌ره‌ر و زیان ده‌بێت .له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا میلله‌تیش تووشى ئه‌و زیانه دهبێتهوه. جه‌مال سه‌عید /مامۆستا: ئه‌مڕۆ هه‌لومه‌رجێک هاتۆته ئاراوه که به شه‌ڕ کار نابرێته هێزێکى په‌که‌که رێوه. چه‌کدارى به‌رفراوانه .بۆیه تورکیا نهیتوانیوه کۆنترۆڵیان بکات به‌اڵم هه‌موو کارێک به ئاشته‌وایى بکرێت باشتره .تورکیا خاوه‌ن هێزێکى زه‌به‌الحه و ره‌نگه بتوانێت به بیانوى هێرشکردنه سه‌ر په‌که‌که له ناوچه سنورییه‌کان زیان به هه‌رێمى کوردستانیش بگه‌یه‌نێ و ئارامى له ناوچهکه بشێوێت .ئه‌مه‌ش له کاتێکدایه کورد له تورکیا پتر له ()20 ملیۆنه ،به‌اڵم تا ئێستا مافى خۆى پێنه‌دراوه. سمکۆ سابیر شه‌ریف/ رۆشنبیرێکى که‌الر:
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 78 دووشه‌ممه 2711/8/2 - 2011/10/24
19
بیگومان من پێموایه په‌که‌که ده‌یان جار یه‌ک الیه‌ن ه ئاگربه‌ستى راگه‌یاندووه و ده‌وڵه‌تى تورک به هیچ شێوه‌یه‌ک رێز بۆ ئه‌و داوایه‌ى په‌که‌که دانانێت. کێشه‌که هى ئه‌مڕۆ نیه ،هه‌ر له‌گه‌ڵ دروستبوونى کۆماری تورکیا له دواى کۆتاییهاتنى جه‌نگى جیهانى یه‌که‌مه‌وه ئه‌و ده‌وڵه‌ته هه‌وڵى داوه هه‌موو که‌مینه‌کانى ژێر ده‌سه‌اڵت و ئااڵکه‌ى خۆى له‌ناو به‌رێت .بۆیه هه‌ر کورد ،که‌چه‌ر ،ئه‌رمه‌نى و ... له‌ناو بردووه. ئاکۆ ساڵح عه‌بدواڵ/ کاسبکارێکی که‌الر: من وه‌کو گه‌نجێکى کاسب ئاماده‌م به هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت یارمه‌تی په‌که‌که بده‌م .چونکه حه‌قى خۆیانه به‌رگرى له خاک و ئاو و میلله‌تى خۆیان بکه‌ن .چۆن تورک خۆى به نه‌ته‌وه ده‌زانێت ،ئه‌مانیش ته‌واوکه‌رى میلله‌تى تورکن له واڵتى تورکیا .بۆیه ده‌ستخۆشی له هه‌ر کار و چاالکی په‌که‌که ده‌که‌م. ئا /پشتیوان وه‌نداوی
خه‌اڵتی نۆبڵی فیزیا درا به دۆزه‌ره‌وانی ده‌ورهه‌ڵگرتنی کرانه‌وه‌ی جیهان ئاماده‌کار هێمن عه‌لی
خه‌اڵتی نۆبڵی فیزیای ساڵی دوایی درا به سێ لێکۆڵه‌‌ر که له ده‌یه‌ی ( )1990دۆزیانه‌وه ره‌وتی کرانه‌وه‌ی (کێش‌هاتنی) جیهان له دۆخی ده‌ورهه‌ڵگرتنه .خه‌اڵتی نه‌قدی ناوبراو، له نێوان (سائۆل پرلماتێر) و (ئادام ره‌یس) له ئه‌مریکا و (برایان ئیشمیت) له ئوسترالیا دابه‌ش ده‌بێت. ئه‌م سێ که‌سه رایانگه‌یاند که ئاسمان‌پێوه‌کانی ئه‌وان نیشانی ده‌ده‌ن که جیهان نه ته‌نیا له حاڵی کرانه‌وه‌یه، به‌ڵکو توشی کێش‌هاتنی بێ‌وچان خێرا دهبێتهوه. دۆزینه‌وه‌کانی ئه‌م سێ که‌سه ،بنه‌مای تێگه‌یشتنی ئێستای ئێمه له گه‌ردون پێک ده‌هێنن ،به‌اڵم کۆمه‌ڵێک پرسیاری دژواریش دروست ده‌که‌ن .گه‌ردون‌ناسان بۆ رونکردنه‌وه‌ی ده‌ورهه‌ڵگرتنی کرانه‌وه‌ی جیهان ،باس له تیۆری بونی ماده‌ی تاریک ده‌که‌ن .هه‌ر چه‌ند تایبه‌تمه‌ندی و ناوه‌ڕۆکی ئه‌م ماده‌یه هێشتا گوماناوییه ،ئه‌م تیۆرییه ده‌ڵێت که ماده‌ی تاریک ،چوار سێی ماده‌ی هه‌نوکه‌یی جیهان پێک ده‌هێنێت.
به‌اڵم له ده‌یه‌ی ( )1990که ئه‌م سێ ئه‌ستێره‌ناسه خه‌ریکی توێژینه‌وه بون ،هێشتا پێویستی به بونی وه‌ها تیۆریگه‌لێک نه‌بو .به‌ڕێوه‌به‌ری «پرۆژه‌ی گه‌ردون‌ناسی سه‌روی تازه‌ئه‌ستێره» که له ساڵی ()1988 ده‌ستی پێکرد له ئه‌ستۆی پرۆفیسۆر پرلیماتێر بو .ئامانجی ئه‌و پرۆفیسۆرانه پێواندنی سه‌روی تازه‌ئه‌ستێره جۆری ( )1Aبو .ئهمانه کۆتایی بریقه‌ی جۆرێک ئه‌ستێره‌ی پته‌و به ناوی
«ژیکه‌اڵنه‌ی سپی»ن .بریقه‌ی سه‌روی تازه ئه‌ستێره‌کان یه‌کسانن .بۆیه رێژه‌ی ئه‌و روناکییه‌ی له روی زه‌وییه‌وه له‌وانه ده‌بیندرێت ده‌بێ نیشانه‌ی مه‌ودای ئه‌وان بێت؛ گۆڕانکاری که‌م له ره‌نگیاندا، نیشانده‌ری خێرایی بزوتنه‌وه‌ی ئهوانه.
لهو کاته‌دا تیمه‌کانی رکابه‌ر چاوه‌ڕوانی بوون خێرایی جواڵنه‌وه‌ی سه‌روی تازه‌ئه‌ستێره‌کانی دورتر ـ له به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی نزیکدا ـ له حاڵی که‌مبوندا بێت؛ واته خێرایی ره‌وتی کرانه‌وه‌ی جیهان به‌پێی کاتی ته‌قینه‌وه‌ی گه‌وره که‌م بوبێته‌وه. به‌اڵم هه‌ر دو تیمه‌که گه‌یشتنه ئه‌نجامیک :سه‌روی تازه‌ئه‌ستێره‌کانی دورکه‌وتوتر له دۆخی ده‌ورهه‌ڵگرتنن، که گوزارشت له کێش‌هاتنی زیاتری
جیهان ده‌کات. ئه‌نجامه‌کان دواجار ،سه‌رده‌مێکی نوێ له زانستی گه‌ردون‌ناسی هێنایه ئاراوه، واته هه‌وڵدان بۆ تێگه‌یشتن لهو شته‌ی که هۆکاری ئه‌م ده‌ورهه‌ڵگرتنه بووه له کرانه‌وه‌ی جیهاندا.
کاریکاتێری هه‌فته
که‌موکورتییه‌کانی ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا کاروان ئیبراهیم گروپی دییه کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07480179510 07710299753 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
وه‌زاره‌تی
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
رۆشنبیری بۆ سینه‌ما له زاری ناسر حه‌سه‌نه‌وه
ل10 2711/8/2
No: (78) Mo.24/10/2011-
ریکالم
به‌رده‌وامى ئه‌م خوێن رشتنه، تورکیای ه یا په‌که‌که؟
ریکالم
شوکرواڵ که باس له پرسى کورد حه‌مه‌دئه‌مین ده‌ک�������رێ ل����ه ت��ورک��ی��ا زۆر جار لێره‌و له‌وێ له‌الیه‌نبه‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستانهوه لهباشور گوێ بیستى ئه‌و لێدوانانه ده‌بین که ده‌ڵێن سه‌رده‌مى چه‌ک به‌سه‌رچوو‌ه و ئیتر مافه‌کان به چه‌ک به‌ده‌ست نایه‌ن و لێره زیاتر روو له pkkده‌ک��ه‌ن که ده‌س��ت��ب�ه‌ردارى شه‌ڕى چه‌کدارى بێت ،دیاره بزاڤى رزگاریخوازى کورد له‌هه‌موو به‌شه‌کان کاتێ هیچ ده‌رفه‌تێکى له‌به‌رده‌م نه‌ماوه‌ته‌و‌ه له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌تى قڕکردن و سڕینه‌وه‌ى داگیرکه‌ران ،ئه‌و کات به‌ناچارى له‌پێناو مانه‌وه‌و به ده‌ستهێنانى ناسنامه‌ى نه‌ته‌وه‌یى په‌ناى بۆ چه‌ک بردوه ،به‌اڵم هه‌رده‌م ئه‌و راستیه‌ى ال روون ب��ووه ک�ه ده‌ب��ێ دواج���ار ل�ه‌س�ه‌ر مێزى گفتوگۆ کێشه‌کان چاره‌سه‌ربن گفتوگۆکان و ئاگربه‌ست و دانوستانه‌کانى شۆڕش لهباشور و رۆژه �ه‌اڵت و باکور ئه‌و راستیه ده‌سه‌لمێنن، که زۆرجار الیه‌نى به‌رامبه‌ر به تاکتیک یان بۆ کوشتنى کات هاتونهته پێش له په‌ناى دانوستان و ئاشته‌وایى ده‌ستیان وه‌ش��ان��دوه‌و زیانى زۆری��ان به ک��ورد گه‌یاندوه ،ب�ه‌الم لێره جگه ل �ه‌وه‌ى ئه‌م ههڵوێسته زۆر به‌رژه‌وه‌ندیخوازانه‌ی‌ه و ناهه‌قى پێوه دی��اره له‌هه‌مانکاتیش هه‌ڵوێستێکى دووفاقیه له‌الیه‌ن ئه‌و سه‌رکردایه‌تیه‌وه ،له‌وه‌گه‌ڕێ له‌دواى بیست ساڵ تا ئێستاش له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌و شۆڕشه چه‌کداریه‌و سه‌روه‌ری‌ه مێژویه‌کان هه‌موو شتێک به‌خۆیان ره‌وا ده‌بینن ،که له ماف و ئیمتیازات ل�ه‌پ��ێ��ش�ه‌وه‌ى خ�ه‌ڵ��ک ب��ن و ت��ا ئێستاش نه‌ک ئاماده‌نین ده‌ستبه‌ردارى ئه‌و هێزه چه‌کداره‌بن و کۆسپ دورست ده‌که‌ن له‌وه‌ى ئه‌و هێزه بکرێته هێزێکى نیشتمانى له‌ژێر سێبه‌رى حکومه‌ت ،که خۆیان تێیدا حکومه‌تن ،بینیشمان لهو گرژى و ئاڵۆزیانه‌ى له‌م دواییه له‌ناوچه‌ى جه‌له‌ال و خانه‌قین دروست بوو ،هه‌ر ئه‌و سه‌رکردایه‌تی‌ه به‌رله‌وه‌ى وه‌فد بنێرێ بۆ به‌غدا ،هێزى نارد‌ه ئه‌و ناوچانان‌ه دیاره ێ تا ئێستا هێز زمانى ئه‌وه‌ش ئه‌و راستیه ده‌سه‌لمێن یه‌که‌م‌ه له به‌الداخستنى کێشه‌کان ،که ده‌ڵێین ئه‌و ههڵوێسته هه‌ڵوێستێکى دورست نیه و نادادپه‌روه‌ره، لهو ههڵوێسته واده‌رده‌که‌وێ که الیه‌نى به‌رامبه‌ر (ده‌وڵه‌تى تورکیا) ئاماده‌یى چاره‌سه‌رى سیاسی نه‌بێ و ئهوه کورده نایه‌ت‌ه سه‌ر مێزى گفتوگۆ و حه‌ز به خوێن رشتن ده‌کات ،له کاتێکدا هه‌موو شایه‌دى ئه‌و راستیه‌ن که ( )pkkچه‌ندینجار یه‌ک الیهنه ئاگربه‌ستى راگه‌یاندو‌ه‌و نیه‌تى خۆى بۆ چاره‌سه‌رى ئاشتیانه ده‌ربڕیوه ،به‌اڵم تورکیا نه‌ک ئاماده نییه سنورێک بۆ ئه‌م خوێن رشتنه دان��ێ ،به‌ڵکو هه‌ڕه‌شه‌ى له‌ناوبردن و سڕینه‌وه‌ى یه‌کجاره‌کى ده‌کات. له دواى چاالکییه‌که‌ى ئه‌مدواییه‌ى ( )pkkله ناوچه‌ى هه‌کارى هه‌ر زوو سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و حکومه‌ت زۆر ب‌ه‌توندى ئیدانه‌ى ئه‌و کاره‌یان کرد و هاوده‌ردى و هاوخه‌مى خۆیان بۆ تورکیا دووپ��ات ک��ردهوه ،له‌کاتیکدا له چه‌ندین الو‌ه له ئه‌نجامى ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى له‌شکرى تورکیا گه‌ریالکانى په‌که‌ک‌ه‌و زۆر جار خه‌ڵکى سڤیلیش گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن ،ئهمه جگه له‌وه‌ى رۆژانه ل �ه‌الی �ه‌ن ئ �ه‌و رژێ��م �هوه چ��االک��وان��ى سیاسى و مه‌ده‌نى کورد له شاره‌کانى تورکیا ده‌گیرێن و زیندانى ده‌کرێن و به بیانوى جۆراو جۆر رێگه له په‌رله‌مانتارانى کورد ده‌گیرێ و دۆسیه‌یان له‌دژ ده‌کرێته‌وه ،به‌اڵم هه‌ڵوێستێکى ئه‌وتۆمان به‌رامبه‌ر به‌و تاوانان‌ه نه‌بینی ،له کاتێکا ده‌بوو سه‌رۆکایه‌تى کوردستان و عێراقیش ره‌خنه‌ى توند له تورکیا بگرن له‌وه‌ى که له ئه‌نجامى نه‌سازان له‌گه‌ڵ پێکهاته‌کانى تورکیا و چاره‌سه‌ر نه‌کردنى کێشه‌کانى ناوخۆى خۆى بوهته مایه‌ى کێشه و سه‌ر ئێش‌ه بۆ هه‌رێم و عێراق بونى هێزى په‌که‌که له قه‌ندیل ده‌ره‌نجامى ئ�ه‌و سیاسه‌ته‌یه ،نه‌ک تورکیا هه‌رێم بهوه تۆمه‌تبار بکات ب‌ه‌داڵده‌دانى چه‌کدارانى په‌که‌که ،بهداخهوه له ئه‌نجامى ئه‌و ههڵوێسته الوازه‌ى کورد ،تورکیا گهیشتۆته ئه‌و ئاسته‌ی ج��ورئ�ه‌ت بکا داواى ب �ه‌ش��دارى کورد بکا له‌شه‌ڕى له‌ناوبردنى کورددا ،بۆیه له‌مه‌ودوا پێویسته بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌م پرسه به شێوه‌یه‌کى ئاشتیانه هه‌موو فشاره‌کان بخرێن‌ه سه‌ر ده‌وڵه‌تى تورکیا بۆ ده‌ستبه‌رداربون لهو سیاسه‌ته ،ئاکه‌په که داوا له سوریا و واڵتانى تر ده‌کا واز له شه‌ڕ و کوشتن بێنن ده‌بێ خۆى واز لهو شهڕه به‌رباڵوه بێنى که دژى ک��ورد هه‌ڵیگیرساندوه ،بۆ ئه‌م مهبهسته به‌ر له‌هه‌ر شتێ ده‌بێ ئاگربه‌ستى دوو الیهنه رابگه‌یه‌نرێ تاوه‌کو زه‌مینه‌ى ئاشتیه‌کى راستهقینه خۆش بکرێت.