Chatr_80

‫هه‌ولێر‪ ،‬به‌زه‌بری ده‌سه‌اڵت‬ ‫پرۆژه‌ی شاری ئه‌ندازیاران‬ ‫‌کرێت‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫داگیر‬ ‫‪...‬ل‪13‬‬ ‫ژمار ‌ه ‪80‬‬

‫ساڵی دووه‌م‬

‫ریکالم‬

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2011/11/14‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫نرخی(‪)750‬دینار‬

‫(‪23‬ی گه‌اڵڕێزانی ‪)2711‬‬

‫ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى‪ :‬ناکرێت هیچ پارتێک دژى‬ ‫په‌که‌ک ‌ه بجوڵێته‌و ‌ه و پشتگیرى دوژمنانى کورد بکات‬

‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬

‫لێدوانه‌کانى مه‌سعود بارزانى‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫له‌ تورکیا‪ ،‬به‌شێک له‌ خه‌ڵکى‬ ‫هه‌رێم و الیه‌نه‌ سیاسیه‌کانى‬ ‫خستوه‌ته‌ گومانه‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ى تا‬ ‫ئێستا نازانرێت بارزانى له‌نێوان‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى گه‌ل و فشاره‌کانى‬ ‫توکیادا چى ده‌کات؟!‬

‫سه‌رۆکى هه‌رێم که‌ هاوکات سه‌رۆکى پارتى‬ ‫دیموکراتى کوردستانیشه‌‪ ،‬له‌ چه‌ند رۆژى‬ ‫راب��ردوودا سه‌ردانى تورکیاى کرد و له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسانى ئه‌و واڵته‌ کۆبویه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫مه‌سعود ب��ارزان��ى ل�ه‌ س�ه‌ردان�ه‌ک�ه‌ی��دا هیچ‬ ‫روونکردنه‌وه‌یه‌کى فراوانى بۆ خه‌ڵکى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان نه‌دا‪ ،‬به‌اڵم گومان له‌ سه‌ردانه‌که‌ی‬ ‫ده‌کرێت به‌وه‌ى «له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى تورکیا‬ ‫رێککه‌وتبێت تا پشتگیریان لێبکات»‪.‬‬ ‫به‌پێى چه‌ند زانیاریه‌کى (چ�ه‌ت��ر) ک�ه‌ له‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کى ناو پارتییه‌وه‌ ده‌ستى که‌وتووه‌‪،‬‬ ‫ن��ی��وه‌ى زی���ات���رى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى پ��ارت��ى له‌‬ ‫ناوه‌رۆکى سه‌ردانه‌که‌ى مه‌سعود بارزانى بۆ‬ ‫تورکیا ئاگادار نین‪.‬‬ ‫(چه‌تر) په‌یوه‌ندى کرد به‌ چه‌ند ئه‌ندامێکى‬ ‫سه‌رکردایه‌تى پ��ارت��ى‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئاماده‌نه‌بوون‬

‫له‌مباره‌یه‌وه‌ لێدوان بده‌ن و ئاماژه‌یان به‌وه‌کرد‪،‬‬ ‫چه‌ند که‌سێکى دیار ئاگادارى ناوه‌رۆکى ئه‌و‬ ‫کۆبونه‌وانه‌ن‪.‬‬ ‫له‌میانى پرسیارى ئ���ه‌وه‌ی ک�ه‌ ئایا پارتى‬ ‫بڕیاریداوه‌ پشتگیرى تورکیا بکات‪ ،‬پێنج‬ ‫ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پارتى وتیان‪ ،‬به‌ هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک ئ �ه‌و ک��اره‌ ش��ی��اوى قبوڵ نیه‌ و‬ ‫ناکرێت به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌ بفرۆشرێت‪.‬‬ ‫سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره‌‪ ،‬ئه‌ندامی مه‌کته‌بى‬ ‫سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان به‌‬ ‫(چ �ه‌ت��ر)ى راگ�ه‌ی��ان��د‪ :‬ئ��اگ��ادارى ئ �ه‌وه‌ نین‬ ‫ب��ارزان��ى ل�ه‌ س �ه‌ردان �ه‌ک �ه‌ى ب��ۆ تورکیا چى‬ ‫کردووه‌‪.‬‬ ‫جه‌ختى ل �ه‌وه‌ش ک��رده‌وه‌‪ :‬یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫کوردستان له‌گه‌ڵ جوڵه‌ى هیچ پارتێک نیه‌‬ ‫دژى په‌که‌که‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت����ره‌وه‌ د‪.‬ک����ام����ه‌ران م�ه‌ن��ت��ک‪،‬‬ ‫چ����اودێ����رى س��ی��اس��ى ب���ۆ (چ���ه‌ت���ر) وت���ى‪:‬‬ ‫«به‌رپرسانى هه‌رێم بۆ جوانکردنى خۆیان‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن راى راسته‌قینه‌ى خۆیان بشارنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى له‌ تورکیا ده‌یڵێن‪ ،‬له‌ الیه‌ک‬ ‫ب��ۆ رازی��ک��ردن��ى ت��ورک �ه‌ک��ان �ه‌‪ ،‬زۆرج��اری��ش‬ ‫ئه‌وه‌ سیاسه‌تى راسته‌قینه‌ى ئه‌وانه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت حیساب بۆ راى گشتى کوردستان‬ ‫ناکه‌ن»‪.‬‬ ‫درێژ‌ه بۆ ل ‪3‬‬

‫محه‌مه‌د حه‌مۆ‪:‬‬

‫ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى‬ ‫سوریا دانى به ‌مافه‌کانى‬ ‫کوردا نه‌ناوه‬ ‫‪...‬ل‪7-6‬‬ ‫ه (‪ )17‬ئه‌ندامی‬ ‫ل‌‬

‫ئه‌نجومه‌نی په‌چه‌ده‌که‌‪،‬‬ ‫هه‌شتیان ژنن‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬ ‫له‌ پێنجه‌مین کۆنگره‌یدا که‌ له‌ شارى که‌رکوک‬ ‫به‌سترا‪ ،‬پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‬ ‫سیستمى تاک سه‌رۆکى گۆڕى بۆ سیستمى‬ ‫هاوسه‌رۆکى واتا (دوو سه‌رۆک) و به‌و هۆیه‌شه‌وه‌‬ ‫ژنێک و پیاوێک بوونه‌ هاوسه‌رۆکانى ئه‌و پارته‌‪.‬‬

‫رۆژى هه‌ینى (‪ )2011/11/11‬له‌ هۆڵى (س��ارا) ل ‌ه شارى‬ ‫که‌رکوک پارتى چاره‌سه‌رى به‌ به‌شدارى (‪ )290‬ئه‌ندام ل ‌ه‬ ‫نه‌ته‌و‌ه و ئایین و مه‌زهه‌بى جیاواز‪ ،‬پێنجه‌مین کۆنگره‌ى خۆى‬ ‫گرێدا و سیستمى تاک سه‌رۆکى گ��ۆڕى بۆ هاوسه‌رۆکى‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بڕیارى گۆڕینى ئااڵکه‌شیدا‪.‬‬ ‫ل ‌ه کۆنگره‌که‌ى پارتى چاره‌سه‌ریدا هه‌ر یه‌ک ‌ه ل ‌ه (دیار غه‌ریب‬ ‫و نه‌جیب ‌ه عومه‌ر) وه‌ک هاوسه‌رۆکانى ئه‌و پارته‌ هه‌ڵبژێردران‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها (‪ )17‬ئه‌ندامیش وه‌ک ئه‌نجومه‌نى پارتى چاره‌سه‌رى‬ ‫هه‌ڵبژێردران‪ ،‬که‌ ل ‌ه هه‌شت ژن و نۆ پیاو پێکهاتوون‪.‬‬ ‫درێژ‌ه بۆ ل ‪4‬‬

‫‪ n‬نمونه‌ی ئااڵی نوێی(‪)PÇDK‬‬

‫خالیدى خوله‌سور‪:‬‬ ‫له‌ناو حزبه‌کان و حکومه‌ت و ئاسایش‬ ‫خه‌ڵکێکى زۆرم هه‌ی ‌ه و پاسه‌وانیم ده‌که‌ن‬ ‫‪...‬ل‪5‬‬

‫په‌رله‌مانتارێک‪:‬‬

‫په‌رله‌مانتاران ناتوانن به‌‬

‫کرده‌وه‌ رۆڵی‬ ‫خۆیان ببینن‬

‫له‌تیف فاتح فه‌ره‌ج‬

‫«با فه‌تحواڵ گووله‌ن‬ ‫ریسوا بکه‌ین»‬

‫‪...‬ل‪13‬‬

‫‪...‬ل‪17‬‬

‫ریکالم‬

‫هەواڵ‬

‫ه‬ ‫نزیکه‌ی چوار مانگه ئۆجه‌الن‌ چاوی ب ‌‬ ‫پارێزه‌رانی نه‌که‌وتووه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫‪2‬‬

‫چه‌تر‬ ‫هێمن حه‌سه‌ن‬

‫بۆچــوون‬ ‫بەرەو چەسپاندنی ئیرادەی‬ ‫سیاسیی نەتەوەیی‌و دیموكراسییانە‬ ‫‪u‬‬

‫رەزا مەنوچەهری‬

‫‪u‬‬

‫لەساڵی (‪ )2000‬بەدواوە جەنگی چەكداری‬ ‫لەنێوان الیەنە كوردیەكاندا رووی ن��ەداوە‪.‬‬ ‫هاوكات گۆڕانكاری گ��ەورەش لەناوچەكە‬ ‫رووی��داو بەروخانی سەدام پێگەی ئابووریی‬ ‫ك���ورد ل��ەه��ەرێ��م ب��ەه��ێ��زت��ر ب���وو‪ .‬ئ��ەزم��ون��ی‬ ‫ج��ەن��گ��ەك��ان��ی راب��������ردوی ن���ێ���وان الی��ەن��ە‬ ‫سیاسییەكان‌و تێگەیشتن لەوەی‪ ،‬كە پاراستنی‬ ‫بەرژەوەندییە بااڵكان‌و دەستكەوتەكان بەخۆ‬ ‫دورگرتن لەجەنگی خۆبەخۆ مەیسەر دەبێت‪،‬‬ ‫زیاتر لەناو الیەنە سیاسییەكاندا هەستی‬ ‫پێدەكرێت‪ .‬بۆیە پێویستە الیەنە سیاسییەكانی‬ ‫ك��ورد ق��ەت رێگا ن��ەدەن مێژوو بۆ دواوەوە‬ ‫بگەڕێتەوە‪ ،‬درێ��ژەدان بەو دۆخە هەڵقواڵنی‬ ‫بەهێزبوونی ئ��ی��رادەی سیاسی ب��ەرام��ب��ەر‬ ‫بەرووداوەكانی ناوچەكە لێدەكەوێتەوە‌و كورد‬ ‫دەكاتە یاریكەری پێشهاتەكانی ناوچەكە نەك‬ ‫پاشكۆو چاو لەدەست‌و ملمالنێی سیاسی‌و‬ ‫دیموكراسیانە ب��ەدوای خۆیدا دەهێنێت‪ ،‬كە‬ ‫كورد لەهەمو نەتەوەیەكی دی زیاتر پێویستی‬ ‫بەدیموكراسی هەیە‌و دیموكراسیش بەجەنگی‬ ‫ن��اوخ��ۆی��ی لەپێناو ب��ەرژەوەن��دی��ی الیەنێك‌و‬ ‫دەسەاڵتێكی داگیركەردا لەدایك نابێت‪.‬‬ ‫رۆڵ�����ی الی���ەن���ە س��ی��اس��ی��ی��ەك��ان��ی ه��ەرێ��م‬ ‫لەهاتنەدیی ئیرادەیەكی سیاسی نەتەوەیی‌و‬ ‫دیموكراسییانەدا زەقتر و سەرەكیتر دەبێت‪،‬‬ ‫چونكە هەرێم پەیوەندیی لەگەڵ واڵتانی‬ ‫ێ ه���ەی���ە‌و ه��ێ��ش��ت��ا دۆزی ك���ورد‬ ‫دراوس������ ‌‬ ‫لەوپارچانەی كوردستان چارەسەر نەبووە‪،‬‬ ‫بۆیە پێدەچێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی الیەنە‬ ‫سیاسیەكانی بەشەكانی دیكەی كوردستان‬ ‫لەالیەن ئێران‌و توركیاوە بخرێنە ژێر گوشارەوە‪.‬‬ ‫جگە لەو رۆڵە گرنگەی دەسەاڵتی باشووری‬ ‫كوردستان‪ ،‬الیەنە سیاسییەكانی دیكەی‬ ‫كورد لەپارچەكانی تری كوردستان هەنگاوی‬ ‫گەورەیان بڕیوە‌و ئیرادەیی سیاسی‌و نەتەوەیی‌و‬ ‫دیموكراسیانە‌و قبوڵكردنی یەكتریان كردوە‬ ‫بەكۆڵەكەیەكی خەباتەكەیان‪ .‬دروستكردنی‬ ‫ب�����ەرەی رەن����ج ل���ەب���اك���ووری ك���وردس���ت���ان‌و‬ ‫هاوپەیمانی الیەنە سیاسییە سەرەكیەكانی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان لەنمونە سەركەوتوەكانی‬ ‫دروستكردنی ئیرادەیەكی سیاسیی نەتەوەیی‌و‬ ‫دیموكراسیانەیە‪.‬‬ ‫ب��ۆ س��ەرك��ەوت�ن‌و گشتاندنی ئ��ەو ئەزمونە‬ ‫سەركەوتوانە‌و خۆئامادەكردن بۆ پێشهاتەكانی‬ ‫ناوچەكە‪ ،‬كە راستەوخۆش پەیوەندیی بەكورد‌و‬ ‫چ��ارەن��وس��ی��ی��ەوە ه��ەی��ە‪ ،‬شاندێكی پارتی‬ ‫ئاشتی‌و دی��م��وك��راس��ی ل��ەگ��ەڵ كۆنگرەی‬ ‫كۆمەڵگەی دیموكراتیك سەردانی باشووری‬ ‫كوردستانیان كرد‌و لەگەڵ گەورە بەرپرسانی‬ ‫هەرێم كۆبونەوە‪ ،‬كە شیمانە سەرەتاییەكان‬ ‫ئ��ام��اژەن ب��ۆ لێكتێگەیشتنی گونجاو بۆ‬ ‫دی��اری��ك��ردن��ی هێڵەكانی ستراتیژیایەكی‬ ‫نەتەوەیی‌و پێبەندبوونی الیەنە سیاسییەكان‬ ‫لەسەر پەیمانی حەرامكردنی رشتنی خوێنی‬ ‫كورد بەدەستی كورد‪.‬‬ ‫ئ��ەوەن��دەی ئاشكرا ب���ووە س��ەرۆك��ی هەرێم‬ ‫ل���ەس���ەردان���ەك���ەی���دا ب���ۆ ت���ورك���ی���ا ب��اس��ی‬ ‫چارەسەركردنی ئاشتیانەی كێشەی كوردی‬ ‫ك����ردوە‌و ج��ەن �گ‌و پ��ێ��ك��دادان��ی س��ەرب��ازی��ی‬ ‫رەتكردوەتەوە‪ .‬موراد قەرەیالن سەرۆكی كۆما‬ ‫جڤاكێن كوردستانیش لەدواین چاوپێكەوتنیدا‬ ‫رای��گ��ەی��ان��دوە ه��ەرگ��ی��ز ج��ەن��گ ل��ەن��ێ��وان‬ ‫پێشمەرگە‌و گەریال روونادات‪.‬‬ ‫رۆژن����ام����ەی ح��ەی��ات��ی ل��ەن��دەن��ی��ش باسی‬ ‫ئەوەیكردوە بارزانی لەسەردانەكەیدا بۆ ئەوروپا‬ ‫چاوی بەبەرپرسەكانی پەكەكە دەكەوێت‌و كار‬ ‫بۆ دەستپێكردنەوەی دانوستانەكانی نێوان‬ ‫پەكەكە‌و حكومەت‌و دەوڵەتی توركیا دەكات‪.‬‬ ‫ئەردۆغانیش لەلێدونێكیدا رایگەیاندوە ئەگەر‬ ‫پێشمەرگە بەشداریی ئۆپه‌راسیۆنی هاوبەش‬ ‫لەدژی پەكەكە نەكات‪ ،‬ئەوا سوپای توركیا‬ ‫ناچار دەبێت بەتەنها ئۆپه‌راسیۆن لەدژی‬ ‫پەكەكە ئەنجام بدات‪ ،‬بەو پێیە بێت تائێستا‬ ‫الیەنی كورد لەهەرێم ئامادە نەبووە داخوازیی‬ ‫توركیا بۆ جەنگی كورد بەكورد قبوڵ بكات‪.‬‬ ‫ئەگەر ئ��اوەزی سیاسیی ك��ورد بگاتە ئەو‬ ‫ئاستە جەنگ ب��ۆ دەس����ەاڵت‌و حكومەتی‬ ‫دیكە نەكات‪ ،‬گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە‌و‬ ‫ئەزموونەكانیش‌و بەهێزبوونی پێگەی‬ ‫ئ��اب��ووری��ی ك��ورد ل��ەب��اش��وور و بەرەیەكی‬ ‫وەك رەنج لەباكوور و هاوپەیمانی الیەنە‬ ‫سیاسییەكانی رۆژئ�����اوای ك��وردس��ت��ان‬ ‫بەناچار لێكنزیكبوونەوەی دیموكراسیانە‌و‬ ‫نەتەوەییانە بەسەر الیەنەكاندا دەسەپێنێت‪.‬‬

‫هاوکات له‌گه‌ڵ په‌ره‌سه‌ندنی‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌ سیاسی و‬ ‫سه‌ربازیه‌کانی حکومه‌تی‬ ‫پارتی دادوگه‌شه‌پێدان له‌ دژی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی سیاسی کورد له‌‬ ‫باکوری کوردستان‪ ،‬له‌ (‪)27‬ی‬ ‫مانگی ته‌موزه‌وه‌ رێگه‌ نه‌دراوه‌‬ ‫عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن چاوی به‌‬ ‫پارێزه‌رانی بکه‌وێت‪.‬‬

‫له‌م ماوه‌دا ئۆجه‌الن ته‌نیا یه‌کجار چاوی‬ ‫به‌ محه‌مه‌د ئۆجه‌النی برای که‌وتبوو و‬ ‫له‌و دیداره‌دا هه‌ندێک له‌ هۆکاره‌کانی‬ ‫توندکردنه‌وه‌ی گۆشه‌گیری خستبوه‌‬

‫روو‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن له‌و باره‌وه‌ وتبووی‪« :‬رێگرتن‬ ‫له‌ دیداره‌کان په‌یوه‌سته‌ به‌ قۆناغه‌که‌وه‌‪،‬‬ ‫مۆڵه‌ت به‌ دیداره‌کان نادرێت‪ ،‬بۆیه‌ش‬ ‫دان��وس��ان�ه‌ک��ان بنبه‌ست ب���ووه‌‪ ،‬ئاکه‌په‌‬ ‫ده‌یه‌وێت مشه‌خۆرى سیاسى بکات بۆیه‌‬ ‫رێگه‌ى له‌ دیداره‌کان گرتووه‌»‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ل��ه‌و دی�����داره‌دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��راک�ه‌ی‬ ‫رایگه‌یاندبوو‪ :‬حسابى ئه‌وه‌ ده‌که‌ن که‌‬ ‫چ��ۆن ک��ۆت��ای��ى ب �ه‌ ک���ورد بێنن ده‌ب��ێ‬ ‫کوردانى په‌که‌که‌ باش‌ له‌وه‌ تێبگه‌ن‪،‬‬ ‫کێشه‌ کاتێ گفتوگۆى له‌سه‌ر بکرێ‬ ‫چارسه‌ر ده‌کرێ‪ ،‬له‌م قۆناغه‌دا کلیل‬ ‫ل �ه‌ ده‌س��ت��ى ئ��ێ��م�ه‌دا ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ده‌س��ت��ى‬ ‫ک��ارب �ه‌ده‌س��ت��ان��ى ده‌وڵ����ه‌ت دای���ه‌‪ .‬گ�ه‌ر‬ ‫ده‌رگا بکه‌نه‌وه‌ دیدارکان درێژى ده‌بێ و‬

‫له‌‌قۆناغى ئاینده‌ هه‌موو شتێک په‌ره‌ى‬ ‫پێ ده‌درێ و رێ له‌سه‌ر قۆناغه‌که‌‬ ‫ده‌ک���رێ���ت���ه‌وه‌ چ���ارس���ه‌رى دی��م��وک��رات��ى‬ ‫ب����ه‌دوادا دێ��ت‪ .‬ل�ه‌وان�ه‌ش�ه‌ ش �ه‌ڕ زیاتر‬ ‫په‌ره‌ى پێ بدرێت‪ ،‬زیاتر مرۆڤ بمرن‪،‬‬ ‫ئامانجى ئێمه‌ رێگرتنه‌ له‌و شه‌ڕانه‌ و‬ ‫ئه‌وه‌ش تاک الیه‌نه‌ پێکنایه‌ت‪.‬‬ ‫ب �ه‌ درێ���ژای���ی دوان����زه‌ س��اڵ �ه‌ ع �ه‌ب��دواڵ‬ ‫ئۆجه‌الن له‌ زیندانێکی تاکه‌که‌سیدا‬ ‫ل����ه‌دورگ����ه‌ی ئ��ی��م��راڵ��ی راگ����ی����راوه‌ و‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌م گۆشه‌گیریه‌ درێژخایه‌نه‌‬ ‫دیسان ن��اوه‌ ن��اوه‌ س��زای گۆشه‌گیری‬ ‫زی��ات��ری ب �ه‌ س���ه‌ردا ده‌س�ه‌پ��ێ��ن��درێ��ت و‬ ‫رێ��گ �ه‌ی ل��ێ��ده‌گ��ی��رێ��ت ک �ه‌ چ���اوی به‌‬ ‫ئ �ه‌ن��دام��ان��ی ب��ن�ه‌م��اڵ�ه‌ و پ��ارێ��زه‌ران��ی‬ ‫بکه‌وێت‪.‬‬

‫به‌شێک ل ‌ه پێکهاته‌کانی نه‌ینه‌وا داواده‌که‌ن‬ ‫له‌و پارێزگای ‌ه جیا ببنه‌وه‌‬

‫چه‌تر‬ ‫زانیار داقوقى‬ ‫کۆمه‌ڵێک له‌ سه‌رۆک‬ ‫عه‌شیره‌ته‌کانی کورد‪ ،‬عه‌ره‌ب و‬ ‫تورکمان رایانگه‌یاندوه‌ ئه‌گه‌ر له‌‬ ‫ماوه‌ی مانگێکدا داواکاریه‌کانیان‬ ‫جێبه‌جێ نه‌کرێت ئه‌وان داوای به‌‬ ‫هه‌رێم بوون ده‌که‌ن و به‌شێکیتر له‌‬ ‫کورد و مه‌سیحیه‌کانیش خوازیاری‬ ‫جیابوونه‌وه‌ له‌و پارێزگایه‌ن‪.‬‬

‫ل���ه‌وب���اره‌وه‌ س �ه‌ع��د ت �ه‌م��وس‪،‬ئ �ه‌ن��دام��ى‬ ‫داب��راوى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى نه‌ینه‌وا‬ ‫له‌سه‌رلیستى م�ه‌س��ی��ح��ى‪ ،‬ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)‬

‫ى راگه‌یاند کۆمه‌ڵێک له‌سه‌رۆک بودجه‌یکى ت �ه‌واوى بۆ خ�ه‌رج نه‌کراو‌ه‬ ‫عه‌شیره‌تى ک��ورد‪ ،‬ع�ه‌ره‌ب و تورکمان ئێمه‌ش به‌هیچ جۆرێک له‌گه‌ڵ هه‌رێم‬ ‫سه‌ردانى ئوسامه‌ نوجێفیان ک��ردوه‌ و ب��ون��ى م��وس��ڵ ن��ی��ن داواى ج��ی��اب��ون�ه‌و‌ه‬ ‫پیشنیارێکیان ئاراسته‌ى نورى مالکى ده‌ک �ه‌ی��ن پێشنیارمان ک���ردوه‌ ئه‌وسێ‬ ‫ک���ردوه‪ ،‬م���اوه‌ى مانگێک مۆڵه‌تیان قه‌زایه‌ بکرێته‌ پارێزگایکى سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫به‌حکومه‌ت داوه‌ بۆ جێبه‌جێکردنی‪ ،‬ج��ێ��گ��ای ئ���ام���اژه‌ی���ه‌ ل���ه‌ ب���ه‌رام���ب���ه‌ر‬ ‫ب �ه‌ پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌ش �ه‌وه‌ ئ����ه‌وان داوای ب ‌ه ب �ه‌رزب��ون �ه‌وه‌ی داواک���اری ئه‌نجومه‌نی‬ ‫هه‌رێمبوونی پارێزگای نه‌ینه‌وا ده‌که‌ن‪ .‬چه‌ند پارێزگایه‌ک و نوری مالیکی‬ ‫سه‌عد ته‌موس وتیشى‪« :‬ئێمه‌ وه‌ک هه‌فته‌ی راب��ردوو له‌ سه‌ردانێکیدا بۆ‬ ‫ک��ورد و مه‌سیحى‪ ،‬له‌هه‌رسێ ق�ه‌زاى که‌رکوک رایگه‌یاندبوو که‌ کاته‌ک ‌ه‬ ‫ت��ل��ک��ێ��ف‪ ،‬ب �ه‌ع��ش��ی��ق �ه‌ و ح �ه‌م��دان��ی � ‌ه بۆ ئ �ه‌و داواک��اری �ه‌ گونجاو نیه‌ و ل ‌ه‬ ‫داواده‌ک����ه‌ی����ن ل��ه‌پ��ارێ��زگ��اى م��وس��ڵ ئێستادا داواک��اری بۆ به‌ هه‌رێمبوونی‬ ‫پ��ارێ��زگ��اک��ان «ک��اره‌س��ات �ه‌» ب��ۆ سه‌ر‬ ‫جیاببینه‌وه‌»‪.‬‬ ‫باسی ل��ه‌وه‌ش ک��رد تائێستا ئ �ه‌و سێ یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراق و باسی‬ ‫ق �ه‌زای �ه‌‪،‬ل �ه‌ الی��ه‌ن حکومه‌تى ناوخۆى ل����ه‌وه‌ش ک���ردب���وو ک �ه‌ ده‌ب��ێ��ت ه�ه‌م��وو‬ ‫م��وس��ڵ�ه‌وه‌ پشتگوێ خ���راون و هیچ به‌شه‌کانی ع��ێ��راق ل �ه‌ ژێ��رده‌س �ه‌اڵت��ی‬ ‫پ��رۆژه‌ی��ک��ى ب��ۆ ت���ه‌رخ���ان ن��اک��رێ��ت و حکومه‌تی ناوه‌ندیدابن‪.‬‬

‫د‪.‬کاوه‌ ئازیز‪ :‬بڕیارى کۆمکارى عه‌ره‌بى له‬ ‫‌نه‌بوونى باشتره‌‬

‫چه‌تر‬ ‫کاو‌ه حسێن‬ ‫د‪.‬کاوه‌ ئازیزى نوێنه‌ره‌ى پارتى‬ ‫ئازادى کوردى سوریا له‌هه‌رێمى‬ ‫کوردستان رایگه‌یاند‪ ،‬ده‌بوایه‌‬ ‫کۆمکارى واڵتانى عه‌ره‌بى‬ ‫پێش دوو مانگ بڕیارى له‌سه‌ر‬ ‫ڕه‌وشى سوریا بدایه‌‌و ئه‌ندامێتى‬ ‫سوریاى هه‌ڵپه‌ساردایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م بڕیاره‌ى ئێستاشیان‬ ‫له‌نه‌بوونى باشتره‌‪.‬‬

‫د‪ .‬ک���اوه‌ ئ��ازی��زى له‌لێدوانێکیدا بۆ‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ى (چ �ه‌ت��ر) باسى ل �ه‌وه‌ک��رد‪،‬‬ ‫ب��ڕی��ارى ک��ۆم��ک��ارى واڵت��ان��ى (‪)12‬‬

‫ی ئ����ه‌م م��ان��گ �ه‌ دای�����ان ب��ڕی��ارێ��ک��ى‬ ‫گرنگبووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سوریا به‌رده‌وام بێت‬ ‫له‌توندووتیژى به‌رامبه‌ر به‌هاواڵتییانى‬ ‫خۆى ئه‌وا ئه‌گه‌ر هه‌یه‌ بڕیارى قورستر‬ ‫به‌سه‌ریدا بسه‌پێندرێت‌و له‌ئه‌ندامێتى‬ ‫بیسڕنه‌وه‌‪ ،‬وتیشى‪« :‬هه‌رسێ گروپى‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى س��وری��ا‪ ،‬که‌ پێکهاتوون‬ ‫ل��ه‌ ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى نیشتمانى س��وری��ا‪،‬‬ ‫هه‌یئه‌ى ته‌نسیق‪ ،‬کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫کورد‪ ،‬به‌ده‌م بانگه‌وازه‌که‌ى کۆمکارى‬ ‫عه‌ره‌بییه‌وه‌ بچن‌و له‌باره‌گه‌ى کۆمکارى‬ ‫واڵتانى عه‌ره‌بى له‌قاهیره‌ کۆببنه‌وه‌‌و‬ ‫گفتۆگۆ بکه‌ن‪ ،‬به‌مه‌به‌ستى ڕێکه‌وتن‬ ‫له‌نێوخۆیاندا‌و په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ واڵتانى‬ ‫ع�ه‌ره‌ب��ى دروس��ت بکه‌ن‪ ،‬ئ �ه‌وا شتێکى‬

‫باشه‌»‪.‬‬ ‫س�ه‌ب��اره‌ت به‌پێدانى مافى ئۆتۆنۆمی‬ ‫کاوه‌ ئازیزى باسى له‌وه‌شکرد‪ ،‬باوه‌ڕناکه‌م‬ ‫(به‌شار ئه‌سه‌د) سه‌رۆکى رژێمى سوریا‬ ‫ئ��ۆت��ۆن��ۆم��ی ب��ه‌ک��ورد داب��ێ��ت ‌و دان��ى‬ ‫به‌مافى ک��ورددا نابێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ره‌زامه‌ندى نیشاندابێت له‌سه‌ر شتێکى‬ ‫له‌وه‌ شێوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وا بۆ مه‌عنه‌وێتى کورد‬ ‫شتێکى باشه‌‪.‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت �ه‌ڕوو‪ ،‬ک �ه‌ ل����ه‌(‪)26‬ی‬ ‫مانگى ڕاب����ردوودا ل�ه‌ش��ارى قامیشلۆ‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه �ی‌ى ب �ه‌س��ت��راوه‌ له‌و‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌دا ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى‬ ‫ک���ورد پێکهێنرا‪ ،‬ل��ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ش‬ ‫ل��ی��ژن �ه‌ی �ه‌ک ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��را‪ ،‬ک���ه‌ (‪)45‬‬ ‫که‌سبوون به‌ناوى لیژنه‌ى جێبه‌جێکردن‪،‬‬ ‫له‌کۆنگره‌که‌ (‪ )10‬پ��ارت��ى سیاسى‬ ‫ک��ورد تێیدا به‌شدارى ک��ردووه‌‪ ،‬ڕێژه‌ى‬ ‫پارتى سیاسى له‌ (‪ )%45‬بووه‌‪ ،‬ڕێژه‌ى‬ ‫توێژى گه‌نجان‌و که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆى‬ ‫(‪ )%55‬بوو‪ ،‬هاوکات به‌یانى کۆتایى‬ ‫ئه‌و کۆنگره‌یه‌ مافى چاره‌ى خۆنوسین‬ ‫لسه‌ربنه‌ماى فیدراڵى یاخود ئه‌تۆمى بۆ‬ ‫کورد داواده‌کات‪.‬‬

‫به‌به‌راورد به‌ساڵى رابردوو (‪)30‬ملم زیاتر بارانباریوه‌‬ ‫هه‌ولێر‬ ‫کاو‌ه حسێن‬ ‫دارا حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫که‌شناسى‌و بومه‌له‌رزه‌ى‬ ‫پارێزگاى سلێمانى رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫له‌ (‪ )12‬ى مانگه‌وه‌ شه‌پۆلێکى‬ ‫هه‌وا ل ‌ه ده‌ریاى ناوه‌ڕاسته‌و ‌ه‬ ‫روویکردووه‌ت ‌ه ناوچه‌کانى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫پێشبینى ده‌کرێت‪ ،‬ل ‌ه ناوچ ‌ه‬ ‫جیاجیاکانى هه‌رێمى کوردستان‬

‫به‌بڕى جیاواز باران ببارێت‪.‬‬

‫دارا ح���ه‌س���ه‌ن ل���ه‌ ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی��دا بۆ‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ى (چ �ه‌ت��ر) باسى ل �ه‌وه‌ک��رد‪،‬‬ ‫پێشبینى ده‌کرێت‪ ،‬له‌ ئه‌مڕۆوه‌ تا (‪)17‬‬ ‫ئ �ه‌م مانگه‌ ب��اران ببارێت‌و له‌ ناوچ ‌ه‬ ‫شاخاوییه‌کانیشدا به‌فرببارێت‌و پله‌ى‬ ‫گه‌رماش داده‌به‌زێت‌و ڕێژه‌ى بینین که‌م‬ ‫بکات‪ ،‬وتیشى‪« :‬له‌ ناو شارى سلێمانیدا‬ ‫تا ئێستا بڕى (‪ )40‬ملم بارانباریوه‌‌و ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى شاریش بڕى (‪80‬‬ ‫بۆ ‪ )90‬ملم بارانباریوه‌‌و ئه‌گه‌رى هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌ هه‌ندێک شوێندا په‌ڵه‌یدابێت»‪.‬‬

‫ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى که‌شناسى‌و ب��وم�ه‌ل�ه‌رزه‌ى‬ ‫پارێزگاى سلێمانى باسى له‌وه‌شکرد‪ ،‬به‬ ‫‌به‌راود به‌ ساڵى ڕابردوو ئه‌مساڵ بڕى‬ ‫(‪ )30‬ملم ب��اران زیاتر باریوه‌ تا ئه‌م‬ ‫ب �ه‌رواره‌‪ ،‬چونکه‌ ساڵى ڕاب��ردوو تا ئه‌م‬ ‫به‌رواره‌ (‪)10‬ملم باران باریبوو‪.‬‬ ‫دارا ح���ه‌س���ه‌ن ئ����ه‌و ده‌ن��گ��ۆی��ان �ه‌ش��ى‬ ‫ره‌تکرده‌وه‌‪ ،‬باس له‌ ئه‌گه‌رى وشکه‌ساڵى‬ ‫له‌ هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئ��ام��ارێ��ک��ى وا ل �ه‌ ب��ه‌رده‌س��ت��دا نییه‌‪،‬‬ ‫پێشبینى ئ����ه‌وه‌ ب��ک��ات وش��ک�ه‌س��اڵ��ى‬ ‫له‌ئارادابێت‪.‬‬

‫ه «کلیلی چاره‌سه‌ری» کێشه‌ی کورد ده‌بینرێت‬ ‫‪ n‬ئۆجه‌الن ب ‌‬

‫ماوه‌ى هه‌شت مانگه‌ موچه‌ى‬ ‫رێزلێنان نه‌دراوه‌‬ ‫چه‌تر‬ ‫فه‌ره‌یدون بێوار‬ ‫له‌ مانگى سێ‌وه‌ موچه‌ى رێزلێنانى‬ ‫نوسه‌ران و رۆشنبیران نه‌دراوه‌ بێ‬ ‫ئه‌وه‌ى هۆکاره‌که‌ى بزانرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌زیری رۆشنبیری ره‌تیده‌کاته‌وه‌‪.‬‬

‫س���ی���روان ن���اش���ادى ش��اع��ی��ر‪ ،‬یه‌کێک ‌ه‬ ‫ل �ه‌و که‌سانه‌ى ک�ه‌ م��وچ�ه‌ى رێزلێنان‬ ‫وه‌رده‌گ�����رێ�����ت‪ ،‬ئ����ه‌و ب���ه‌ (چ���ه‌ت���ر)ی‬ ‫راگه‌یاند «له‌مانگى (‪)3‬ه‌وه‌ موچه‌ى‬ ‫رێزلێنانمان وه‌رن�ه‌گ��رت��ووه‌‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫موچه‌ ل�ه‌ میزانیه‌ى حکومه‌ته‌ و ل ‌ه‬ ‫سه‌وابته‌کانه‌‪ ،‬مومکین نییه‌ هه‌شت‬ ‫مانگه‌ وه‌رن�ه‌گ��ی��راوه‌‪ ،‬ئ�ه‌ى ئ�ه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫چی لێهاتووه‌»‪ .‬ن��اوب��راو ره‌خنه‌ى له‌م‬ ‫دواک���ه‌وت���ن و سیستمه‌ گ��رت و وتى‬ ‫«ئه‌مه‌ گه‌وره‌ترین بێڕێزى کردنه‌ به‌و‬ ‫چینه‌»‪.‬‬ ‫عومه‌ر چاوشینى هونه‌رمه‌ندى ئه‌کته‌ر‬ ‫که‌ نزیکه‌ى (‪)40‬س���اڵ ده‌بێت کارى‬ ‫ئه‌کته‌رى ده‌کات و هه‌موو سه‌روه‌ت و‬ ‫سامانى ته‌نیا ئه‌و موچه‌یه‌ که‌ به‌ناوى‬ ‫رێزلێنانه‌وه‌ وه‌ریده‌گرێت‪ .‬ئه‌و به‌ توڕ‌ه‬ ‫ب��وون �ه‌وه‌ ب��ێ��زاری خ��ۆی ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب ‌ه‬ ‫بریکاری وه‌زی��ری دارای��ی ده‌رب��ڕی و‬ ‫ئه‌وى به‌هۆکارى داواکه‌وتنه‌که‌ زانى‪.‬‬

‫ج�ه‌خ��ت��ى ل����ه‌وه‌ش ک����رده‌وه‌ ک �ه‌ م���اوه‌ى‬ ‫هه‌شت مانگه‌ موچه‌که‌ى وه‌رنه‌گرتوو‌ه‬ ‫بێ ئه‌وه‌ى هۆکاره‌که‌ى بزانن‪.‬‬ ‫ب�ه‌اڵم دکتۆر ک��اوه‌ مه‌حمود‪ ،‬وه‌زی��ری‬ ‫رۆشنبیری و الوان ره‌ت��ی��ک��رده‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫م���اوه‌ى ه�ه‌ش��ت م��ان��گ بێت موچه‌ى‬ ‫رێ��زل��ێ��ن��ان ن �ه‌دراب��ێ��ت‪ .‬ل �ه‌ لێدوانێکی‬ ‫تایبه‌تدا بۆ(چه‌تر) وت��ى «موچه‌ک ‌ه‬ ‫دراوه‌‪ ،‬ت��ه‌ن��ی��ا(‪ )113‬ک���ه‌س گرفتى‬ ‫ه���ه‌ب���ووه‌‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ ه �ه‌ن��دێ��ک ن��اوى‬ ‫وه‌همى ه�ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ئێستا پێداچوونه‌وه‌ى‬ ‫ب��ۆ ده‌ک���ه‌ی���ن»‪ .‬ئ��ه‌وه‌ش��ی وت «ئ �ه‌و‬ ‫میزانه‌یه‌ى که‌ بۆ رێزلێنانى نووسه‌ران‬ ‫ته‌رخان کرابوو کورتى هێناوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ه �ه‌ن��دێ��ک��ی��ان ل���ه‌ م��ان��گ��ى ه �ه‌ش��ت �ه‌و‌ه‬ ‫م��وچ �ه‌ک �ه‌ی��ان وه‌رن���ه‌گ���رت���ووه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫ن���ووس���راوم���ان ب��ۆ وه‌زاره‌ت������ى دارای����ی‬ ‫کردووه‌ که‌ ئه‌و کورتهێنانه‌مان بۆ پڕ‬ ‫بکه‌نه‌وه‌»‪.‬‬ ‫موچه‌ى رێزلێنان به‌پێی سااڵنى خزمه‌ت‬ ‫له‌ (‪ )75‬ه �ه‌زاره‌وه‌ ده‌ست پێده‌کات تا‬ ‫(‪ )150‬ه���ه‌زار دی��ن��ار‪ ،‬م�ه‌رج�ه‌ک�ه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌و نووسه‌ره‌ نابێ موچه‌ى‬ ‫تری هه‌بێت له‌ حکومه‌ت‪ .‬بۆیه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ى نووسه‌ران گله‌ییان له‌ دواکه‌وتنى‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬داواشیان ده‌کرد وه‌کو چین و‬ ‫توێژه‌کانى ت��ر موچه‌که‌یان ب��ۆ زی��اد‬ ‫بکرێت‪.‬‬

‫ته‌رمى گه‌ریالیه‌کى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫له‌ باکوره‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ باشور‬ ‫چه‌تر‬ ‫ئازاد گه‌رمیانی‬ ‫ته‌رمى گه‌ریالى هێزه‌کانى‬ ‫پاراستنى گه‌ل (‪)HPG‬‬ ‫که‌ له‌ ئۆپه‌راسۆنه‌کانى‬ ‫ئه‌رته‌شى تورک له‌‬ ‫(ده‌رفات)ى سه‌ر به‌‬ ‫ناوچه‌ى ده‌هێى سێرت‬ ‫ده‌که‌وێته‌ که‌مینى‬ ‫سوپاى تورکه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ قه‌اڵدزێ به‌خاک‬ ‫ده‌سپێردرێت‪.‬‬

‫گ�������ه‌ری���ل���ا ک�����ه‌م�����ال‬ ‫م��ح��ه‌م��ه‌دى ن���اس���راو به‌‬ ‫زانیار ک �ه‌وێ‪ ،‬له‌ ساڵى‬ ‫(‪ )1990‬ل���ه‌ م �ه‌ه��اب��اد‬ ‫ل����ه‌دای����ک ب������ووه‌ و ل�ه‌‬ ‫ساڵى (‪ )2006‬به‌شدارى‬ ‫ل����ه‌ ری����زه‌ک����ان����ى پ���ارت���ى‬ ‫کرێکارانى کوردستانی‬ ‫ک�����ردووه‌ و ل �ه‌ ب����ه‌روارى‬ ‫(‪ )2011/11/4‬ده‌که‌وێته‌‬ ‫که‌مینه‌وه‌ و گیان به‌خت‬ ‫ده‌ک����ات‪ .‬ب��ن�ه‌م��اڵ�ه‌ى ئه‌م‬ ‫گ�ه‌ری�لای�ه‌ ب �ه‌ مه‌به‌ستى‬ ‫وه‌رگ��رت��ن �ه‌وه‌ى ته‌رمه‌که‌‬ ‫سه‌ردانى پزیشکى یاسایى‬ ‫ش���ارى س��ێ��رت��ی ب��اک��ورى‬

‫کوردستانیان ک���ردووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌ هۆى‬ ‫ئه‌وه‌ى کاربه‌ده‌ستانى کۆمارى ئیسالمى‬ ‫رێگه‌ به‌ گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ى ته‌رمه‌که‌‌ ن��اده‌ن‪،‬‬ ‫بڕیاره‌ له‌ شارۆچکه‌ى قه‌اڵدزێى باشورى‬ ‫کوردستان به‌ خاک بسپێردرێت‪.‬‬

‫راپۆرت‬

‫ناوه‌رۆکى گه‌شته‌کانى به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان بۆ واڵتان ب ‌ه «ناڕوونى» ماوه‌ته‌وه‌‬

‫به‌رپرسێکى گۆڕان‪ :‬به‌رژه‌وه‌ندى حزب و بنه‌ماڵه‌ له‌ پێش هه‌موو شتێکه‌وه‌یه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫به‌رپرسێکى پارتى‪ :‬به‌رژه‌وه‌ندى بااڵى خه‌ڵکى کوردستانى تێدایه‌‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫ئاراس عوسمان‬

‫هه‌ندێک له‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌کان گه‌شته‌کانى‬ ‫به‌رپرسانى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان بۆ واڵتانى‬ ‫ده‌ره‌وه‌ به‌ ناڕوون‬ ‫ناوده‌به‌ن‪ ،‬به‌رپرسێکى‬ ‫گۆڕان ده‌ڵێت‪« :‬به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫حزب و بنه‌ماڵه‌ له‌ پێش‬ ‫هه‌موو شتێکه‌وه‌یه‌»‪.‬‬ ‫به‌رپرسێکى پارتیش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫«ئه‌و گه‌شتانه‌ به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫بااڵى خه‌ڵکى کوردستانى‬ ‫تێدایه‌»‪.‬‬ ‫ناوه‌رۆکى گه‌شته‌کانى ماوه‌ى رابردووى‬ ‫نێچیرڤان ب��ارزان��ى بۆ تورکیا و دوات��ر‬ ‫م �ه‌س��ع��ود ب���ارزان���ى ب��ۆ ئ��ێ��ران و پ��اش��ان‬ ‫بۆ تورکیا و چه‌ند واڵتێکى ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح بۆ ئه‌مریکا و‬ ‫‪...‬ه��ت��د‪ ،‬تا ئێستا بۆ خه‌ڵک ئاشکرا‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪،‬‬ ‫ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫کوردستان به‌ (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند‪ :‬له‌‬ ‫سه‌ردانى به‌رپرسانى بااڵ له‌ هیچ واڵتێکدا‬ ‫یاسایه‌ک نیه‌ ناچاریان بکات ب�ه‌وه‌ى‬ ‫ئامانجى سه‌ردانه‌که‌یان بۆ په‌رله‌مان و‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌کانى واڵته‌که‌یان روون‬ ‫بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌وان نوێنه‌رایه‌تى ده‌سه‌اڵتى‬ ‫راپ�ه‌ڕان��دن ده‌ک �ه‌ن و ئه‌و نوێنه‌ره‌ش لێى‬ ‫به‌رپرسه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر سه‌ردانه‌کان له‌‬ ‫چ��وارچ��ێ��وه‌ى رێکه‌وتنێکدا ب���وو‪ ،‬ئ �ه‌وا‬ ‫ده‌بێت ئه‌و کات بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان‬ ‫و ل�ه‌وێ په‌سه‌ند بکرێت‪ ،‬بۆیه‌ پێموایه‌‬ ‫زی��ات��ر مه‌سه‌له‌که‌ پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ب�ه‌ بوونى‬ ‫یاسایه‌ک له‌و باره‌یه‌وه‌ هه‌یه‌ و په‌یوه‌ندى‬ ‫به‌ شتى دیکه‌وه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌س �ه‌س �ه‌رد وت��ی��ش��ى‪« :‬ئێستا ن��ات��وان��م‬ ‫بڕیار له‌باره‌ى ئه‌و سه‌ردانانه‌ى به‌رپرسانى‬

‫‪n‬‬

‫ه گه‌شته‌کانیاندا راگه‌یانکاری ده‌ره‌وه‌ی حزبه‌کانیان له‌گه‌ڵ خۆیان به‌رن‬ ‫داواده‌کرێت به‌رپرسان ل ‌‬

‫هه‌رێم ب��ده‌م‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى له‌ دانیشتن و‬ ‫ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک��ان��دا ئ���ه‌وه‌ى ب��ڕی��ارى له‌سه‌ر‬ ‫ده‌درێ��ت جارێ دیار نیه‌‪ ،‬پێشموایه‌ ئه‌و‬

‫وای �ه‌‪« :‬له‌ سه‌ردانى گ �ه‌وره‌ به‌رپرساندا‬ ‫هه‌مووى حه‌قى به‌ خۆى داوه‌ له‌ سه‌رو‬ ‫میلله‌ته‌وه‌ هه‌رچیه‌کى بیه‌وێت ئه‌نجامى‬

‫به‌رپرسێکى یه‌کێتى‪:‬‬ ‫ی��اس��ای��ه‌ک ن��ی �ه‌ ن���اچ���اری���ان ب��ک��ات‬ ‫ئامانجى سه‌ردانه‌کانیان روون بکه‌نه‌وه‌‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ى ئێستا له‌ هه‌رێمدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ ک��ارب�ه‌ده‌س��ت��ان��ى ه �ه‌رێ��م راوێ��ژ‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب �ه‌رپ��رس��ان��ى ده‌ره‌وه‌دا ب��ک�ه‌ن‪،‬‬ ‫چونکه‌ هه‌ندێک شت روون ده‌بێته‌وه‌ له‌م‬ ‫ساڵدا‪ ،‬له‌وانه‌ ماده‌ى (‪ ،)140‬کشانه‌وه‌ى‬ ‫هێزه‌کانى ئه‌مریکا‪ ،‬ئ�ه‌و گۆڕانکاریه‌‬ ‫چ����اوه‌ڕوان����ک����راوه‌ى ل���ه‌ب���اره‌ى س���وری���اوه‌‬ ‫ره‌نگه‌ بێته‌ ئ��اراوه‌‪ ،‬بابه‌تى فیدراڵیزم له‌‬ ‫ن��اوچ�ه‌ سونییه‌کان و به‌شێکى ناوچه‌‬ ‫شیعییه‌کان‪ ،‬هه‌موو ئه‌و باسانه‌ له‌ ساڵى‬ ‫داهاتوو روون ده‌بێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت���ره‌وه‌ ئ���اوات شێخ ج�ه‌ن��اب‪،‬‬ ‫هه‌ڵسوڕاوى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بۆچوونى‬

‫ب��دات‪ ،‬ل�ه‌ ک��ۆى خوێندنه‌وه‌کانى پێشو‬ ‫ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌که‌وێت‪ ،‬که‌ به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫ته‌سکى حزبایه‌تى و بنه‌ماڵه‌ هاتوه‌ته‌ پێش‬ ‫هه‌موو شتێکه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ناتوانى هیچ‬ ‫بۆچونێکى ئیجابیت هه‌بێت ل�ه‌و جۆره‌‬ ‫سه‌ردانانه‌دا»‪.‬‬ ‫ه �ه‌ڵ��س��وڕاوه‌ک �ه‌ى گ���ۆڕان ب��اس��ى ل �ه‌وه‌ش‬ ‫ک����رد‪ :‬ه���ه‌ر س���ه‌ردان���ێ���ک پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى‬ ‫کوردستان ئاگادارى نه‌بێت وات��اى ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت میلله‌تى ک��ورد ئ��اگ��ادارى‬ ‫ن�ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ ده‌چ��ێ��ت�ه‌ ک��ارن��ام�ه‌ى‬ ‫حزبى و بنه‌ماڵه‌وه‌ و هیچ شتێکى له‌سه‌ر‬ ‫بینا ناکرێت‪ ،‬له‌الیه‌کى تره‌وه‌ خۆ ده‌بێت‬

‫په‌رله‌مانى کوردستان زانیاریه‌کى له‌البێت‬ ‫له‌باره‌ى سه‌ردانه‌کانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و جۆره‌‬ ‫سه‌ردانانه‌ى سه‌رکرده‌کانى کورد جیاواز‬ ‫له‌ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى حزب و بنه‌ماڵه‌ ناتوانم‬ ‫بڵێم هیچ شتێکى ترى تێدا ببینمه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ل��ه‌ ب����اره‌ی گ �ه‌ش��ت��ى ب �ه‌رپ��رس��ان��ى‬ ‫ه��ه‌رێ��م��ه‌وه‌ ئ����ارى ه �ه‌رس��ی��ن‪ ،‬ئ �ه‌ن��دام��ى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى‌ وتى‪:‬‬ ‫س�ه‌ردان��ى سیاسییه‌کانى ه�ه‌ر واڵتێک‬ ‫ب��ۆ واڵتێکى ت��ر به‌شێکه‌ ل�ه‌ سیاسه‌تى‬ ‫ئه‌و واڵت�ه‌‪ ،‬پێشموایه‌ پێشتر لیژنه‌کانى‬ ‫په‌رله‌مان و نوێنه‌رى الیه‌نه‌ سیاسیه‌کانى‬ ‫لێ ئاگادار ده‌کرێته‌وه‌‪ ،‬پاشان بینیومانه‌‬ ‫س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م پ��اش گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى له‌‬ ‫س�ه‌ردان�ه‌ک��ان��ى پ��ێ��ش��ودا‪ ،‬س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى‬

‫حزبه‌کانى ک��ۆک��ردوه‌ت�ه‌وه‌ و ن��اوه‌ڕۆک��ى‬ ‫س���ه‌ردان���ه‌ک���ه‌ى خ���ۆى ب���ۆ ب��اس��ک��ردون‪،‬‬ ‫بۆیه‌ زۆر له‌الم سه‌یره‌ ئه‌گه‌ر الیه‌نێکى‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بڵێت ئێمه‌ ئاگادار نین له‌و‬ ‫جۆره‌ سه‌فه‌رانه‌دا‪.‬‬ ‫ه �ه‌رس��ی��ن وت��ی��ش��ى‪ :‬ل �ه‌ س �ه‌ردان �ه‌ک��ان��دا‬ ‫ب��اس��ى ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى ح���زب و ب��ن�ه‌م��اڵ�ه‌‬ ‫ن��اک��رێ��ت‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر ح��زب ته‌نها به‌شوێن‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌کاندا بگه‌ڕێت‪ ،‬پێویستى به‌وه‌‬ ‫نیه‌ بچێته‌ واشنتۆن و له‌نده‌ن و ئه‌نقه‌ره‌‬ ‫و تاران‪ ،‬ده‌توانێت له‌ناو کوردستاندا ئه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت‪ ،‬ئ�ه‌و کێشانه‌ى سه‌رۆکى‬ ‫ه �ه‌رێ��م و ح��ک��وم�ه‌ت و پ �ه‌رل �ه‌م��ان بۆى‬ ‫ده‌چنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئاستى جیهانیدایه‌‬ ‫و پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ب�ه‌ سیاسه‌تى ن��اوچ�ه‌ی��ى و‬

‫ئارى هه‌رسین‪:‬‬ ‫زۆر ل��ه‌الم س�ه‌ی��ره‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر الیه‌نێکى‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بڵێت ئێمه‌ ئاگادار نین ل ‌ه‬ ‫گه‌شتى به‌رپرسان‬

‫‪3‬‬

‫داهاتووى ناوچه‌ییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێموایه‌‬ ‫ئه‌و سیاسیانه‌ى ده‌چنه‌ ده‌ره‌وه‌ به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه‬ ‫بااڵکانى خه‌ڵکى کوردستان و نیشتمانى‬ ‫خۆیان ده‌وێت‪ ،‬نه‌ک بۆئه‌وه‌ى بچن دڵى‬ ‫به‌رپرسانى ده‌ره‌وه‌ رازى بکه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ هیچ‬ ‫سه‌ردانێک نیه‌ په‌رله‌مانى کوردستانى‬ ‫لێ ئاگادار نه‌کرابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا ک �ه‌م��ال ره‌ئ���وف س �ه‌رن��وس �ه‌رى‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ى (ه��اواڵت��ى) ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه‌ به‌‬ ‫(چ���ه‌ت���ر)ى وت‪ :‬پ��ێ��ش��ت��ر چ�ه‌ن��دی��ن��ج��ار‬ ‫باسى ئه‌م حاڵه‌تانه‌مان کردوه‌‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫رۆح��ی�ه‌ت��ێ��ک ه�ه‌ی�ه‌ ب��ۆئ��ه‌وه‌ى ب����ه‌رده‌وام‬ ‫شته‌کان له‌ راگه‌یاندکاران بشارێته‌وه‌‪،‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ه‌ ل����ه‌گ����ه‌ڵ ه���ه‌ڵ���س���وک���ه‌وت���ه‌‬ ‫سیاسیه‌کاندا ل�ه‌س�ه‌ر ئاستى ن��اوخ��ۆ و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ الی�ه‌ن��ى راگ�ه‌ی��ان��دن گرنگى پێ‬ ‫ب��درێ��ت‪ ،‬ک�ه‌ ده‌بێته‌ م�ه‌رج��ى روون���ى له‌‬ ‫سیاسه‌تدا‪.‬‬ ‫راش���ی���گ���ه‌ی���ان���د‪ :‬ج��ێ��گ �ه‌ى ن��ی��گ �ه‌ران��ی �ه‌‬ ‫سه‌رکرده‌یه‌ک کاتێک ده‌چێته‌وه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫ئاماده‌ نیه‌ میدیاکارێکى ده‌ره‌وه‌ى حزبه‌که‌ى‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا ببات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى باوه‌ڕى‬ ‫ب �ه‌وه‌ نیه‌ ک��اره‌ک��ان به‌ شه‌فافى ئه‌نجام‬ ‫ب��دات‪ ،‬سه‌رۆکى هه‌رێم و حکومه‌ت و‬ ‫په‌رله‌مان که‌سانێکى (مه‌عنین) ناتوانن‬ ‫باس له‌ بیروبۆچونه‌کانى خۆیان بکه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ ل �ه‌و س�ه‌ردان��ان�ه‌ تیمێک‬ ‫له‌ رۆژنامه‌نوسانى ده‌ره‌وه‌ى حزبه‌کانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیاندا به‌رن‪ ،‬کاتێک ئه‌مه‌ش‬ ‫ناکه‌ن دێن په‌رده‌ پۆشى ئه‌و دانیشتنانه‌‬ ‫ده‌ک �ه‌ن که‌ له‌گه‌ڵ الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار‬ ‫ئه‌نجامى ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬ئه‌مه‌ له‌ هیچ شوێنێکى‬ ‫دن��ی��ادا وان��ی�ه‌ و هه‌رکاتێک سه‌رۆکى‬ ‫واڵتێک سه‌ردانى واڵتێکى تر ده‌کات‬ ‫تیمێکى رۆژن��ام��ه‌وان��ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��ۆى‬ ‫ده‌ب��ات‪ ،‬که‌ پێشتر راى بگه‌یه‌نن ئامانج‬ ‫ل��ه‌ س���ه‌ردان���ه‌ک���ه‌ى چ��ی �ه‌‪ ،‬پ���اش ئ���ه‌وه‌ى‬ ‫ک��ۆى ئامانجى س �ه‌ردان �ه‌ک �ه‌ش ل �ه‌دواى‬ ‫ئه‌نجامدانى بۆ خه‌ڵکى واڵته‌که‌ى روون‬ ‫بکاته‌وه‌‪ ،‬که‌ به‌داخه‌وه‌ تا ئێستا ئه‌مه‌ له‌‬ ‫کوردستاندا بوونى نیه‌‪.‬‬

‫بارزانى له‌نێوان به‌رژه‌وه‌ندى گه‌ل و فشارى تورکیادا‬

‫به‌رپرسێکى یه‌کێتى‪ :‬ناکرێت هیچ پارتێک دژى په‌که‌که‌ بجوڵێته‌وه‌ و پشتگیرى دوژمنانى کورد بکات‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫سه‌رکردایه‌تى پارتى‪ ،‬به‌اڵم ئاماد‌ه نه‌بوون‬ ‫ل �ه‌م��ب��اره‌ی �ه‌وه‌ ل��ێ��دوان ب���ده‌ن و ئ��ام��اژه‌ی��ان‬ ‫هانا ئازاد‬ ‫به‌وه‌کرد‪ ،‬چه‌ند که‌سێکى دیار ئاگادارى‬ ‫لێدوانه‌کانى مه‌سعود بارزانى‬ ‫ناوه‌رۆکى ئه‌و کۆبونه‌وانه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫له‌میانى پرسیارى ئ �ه‌و‌ه ک�ه‌ ئایا پارتى‬ ‫ل ‌ه تورکیا‪ ،‬به‌شێک ل ‌ه خه‌ڵکى‬ ‫بڕیاریداوه‌ پشتگیرى تورکیا بکات‪ ،‬پێنج‬ ‫ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پارتى وتیان‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫هه‌رێم و الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانى‬ ‫هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌و کاره‌ شیاوى قبوڵ نی ‌ه‬ ‫خستوه‌ت ‌ه گومانه‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ى‬ ‫و ناکرێت به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌ بفرۆشرێت‪.‬‬ ‫تا ئێستا نازانرێت بارزانى‬ ‫مام ه�ه‌ژار که‌سایه‌تى نه‌ته‌وه‌ى له‌ شارى‬ ‫له‌نێوان به‌رژه‌وه‌ندى گه‌ل و‬ ‫فشاره‌کانى توکیادا چى ده‌کات؟! هه‌ولێر ل �ه‌م ب��اره‌ی �ه‌وه‌ ب�ه‌ (چ �ه‌ت��ر)ى وت‪:‬‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێم ک ‌ه هاوکات سه‌رۆکى‬ ‫پ��ارت��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش�ه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫چه‌ند رۆژى راب��ردوودا سه‌ردانى تورکیاى‬ ‫ک���رد و ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب �ه‌رپ��رس��ان��ى ئ���ه‌و واڵت � ‌ه‬ ‫ک��ۆب��وی�ه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ مه‌سعود بارزانى‬ ‫ل ‌ه سه‌ردانه‌که‌یدا هیچ روونکردنه‌وه‌یه‌کى‬ ‫ف��راوان��ى بۆ خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫ن����ه‌دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم گ��وم��ان ل � ‌ه س �ه‌ردان �ه‌ک �ه‌ی‬ ‫ده‌کرێت به‌وه‌ى «له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى تورکیا‬ ‫رێککه‌وتبێت تا پشتگیریان لێبکات»‪.‬‬ ‫به‌پێى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) له‌ کۆبونه‌وه‌ى‬ ‫بارزانى له‌گه‌ڵ سه‌رۆک وه‌زیرانى تورکیا‪،‬‬ ‫ب��ارزان��ى وت��وی�ه‌ت��ى «ئ��اس��ای��ش��ى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان به‌نده‌ ب ‌ه ئاسایشى تورکیا و‬ ‫پێویسته‌ سنوره‌کانى هه‌رێم چۆڵ بکرێت»‪ .‬سه‌ردانه‌کانى مه‌سعود بارزانى بۆ تورکیا‬ ‫به‌پێى چ�ه‌ن��د زان��ی��اری�ه‌ک��ى (چ �ه‌ت��ر) ک ‌ه کۆمه‌ڵێک لێدوانى ئه‌رێنى تێدابوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ سه‌رچاوه‌یه‌کى ن��او پارتییه‌وه‌ ده‌ستى گومانێکى له‌نێو خه‌ڵک دروستکردووه‌‬ ‫ک �ه‌وت��ووه‌‪ ،‬ن��ی��وه‌ى زی��ات��رى سه‌رکردایه‌تى له‌سه‌ر ناوه‌رۆکى کۆبونه‌وه‌که‌‪.‬‬ ‫پارتى له‌ ناوه‌رۆکى سه‌ردانه‌که‌ى مه‌سعود وتیشى‪« :‬پێشتر لێدوانه‌کانى نێچیرڤان‬ ‫بارزانى له‌ تورکیا بێ ئاگایى پێوه‌ دیاربوو‪،‬‬ ‫بارزانى بۆ تورکیا ئاگادار نین‪.‬‬ ‫(چه‌تر) په‌یوه‌ندى کرد به‌ چه‌ند ئه‌ندامێکى به‌اڵم سه‌ردانى ئه‌مجاره‌ى مه‌سعود بارزانى‬

‫باشتر بوو»‪.‬‬ ‫مام هه‌ژار ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد‪ :‬ئه‌گه‌ر پارتى‬ ‫بیه‌وێت پیالنگێڕى بکات له‌نێوان تورکیا‬ ‫و په‌که‌که‌ کۆتایى ب�ه‌ خ��ۆى ده‌هێنێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ له‌ پالنگێڕى دوربکه‌ونه‌وه‌ و‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ الى جه‌ماوه‌ر و نه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هێماى به‌وه‌شکرد‪ ،‬چ��ۆن ده‌کرێت شه‌ڕى‬ ‫کورد و کورد ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬دۆخه‌که‌ش‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ن��اخ��وازێ��ت‪ ،‬ناکرێت پ��ارت��ى له‌پێناو‬ ‫ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ه‌ ئ��اب��وری�ه‌ک��ان��ی��دا پیالنگێڕى‬ ‫بکات‪.‬‬

‫سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره‌‪:‬‬ ‫یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان له‌گه‌ڵ‬ ‫جوڵه‌ى هیچ پارتێک نیه‌ دژى په‌که‌که‌‬ ‫ب �ه‌رپ��رس��ێ��ک��ى ی �ه‌ک��ێ��ت��ى‪ ،‬ک��ه‌ ح��زب �ه‌ک �ه‌ى‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت����ى ه���اوب���ه‌ش���ى ل���ه‌گ���ه‌ڵ پ��ارت��ى‬ ‫پێکهێناوه‌ و ئه‌و دوو پارته‌ هێزى سه‌ربازیان‬ ‫له‌ ده‌سته‌‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌کات‪ :‬ناکرێت‬ ‫هیچ پارتێک دژى په‌که‌که‌ بجوڵێته‌وه‌‬ ‫و پشتگیرى دوژمنانى کورد و په‌که‌که‌‬ ‫بکات‪ ،‬چونکه‌ په‌که‌که‌ به‌شێکن له‌ کورد‪.‬‬

‫‪n‬‬

‫وه‌اڵمی به‌رپرسانی کورد له‌به‌رامبه‌ر فشاری ده‌ره‌کی چۆن ده‌بێت؟‬

‫سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره‌‪ ،‬ئه‌ندامی مه‌کته‌بى‬ ‫سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان به‌‬ ‫(چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬ئ��اگ��ادارى ئ�ه‌وه‌ نین‬ ‫بارزانى له‌ سه‌ردانه‌که‌ى بۆ تورکیا چى‬ ‫کردووه‌‪.‬‬ ‫جه‌ختى له‌وه‌ش کرده‌وه‌‪ :‬یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫کوردستان له‌گه‌ڵ جوڵه‌ى هیچ پارتێک‬ ‫نیه‌ دژى په‌که‌که‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت���ره‌وه‌ د‪.‬ک���ام���ه‌ران مه‌نتک‪،‬‬ ‫چ���اودێ���رى س��ی��اس��ى ب���ۆ (چ���ه‌ت���ر) وت���ى‪:‬‬ ‫«ب���ه‌رپ���رس���ان���ى ه���ه‌رێ���م ب���ۆ ج��وان��ک��ردن��ى‬ ‫خۆیان هه‌وڵده‌ده‌ن راى راسته‌قینه‌ى خۆیان‬ ‫ده‌شارنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ى له‌ تورکیا ده‌یڵێن‪،‬‬

‫ل�ه‌ الی �ه‌ک ب��ۆ رازی��ک��ردن��ى تورکه‌کانه‌‪،‬‬ ‫زۆرج��اری��ش ئ �ه‌وه‌ سیاسه‌تى راسته‌قینه‌ى‬ ‫ئه‌وانه‌‪ ،‬چونکه‌ ده‌سه‌اڵت حیساب بۆ راى‬ ‫گشتى کوردستان ناکه‌ن»‪.‬‬ ‫ل�ه‌م��ی��ان��ى دی��دارێ��ک��ی��ش��ی��دا ئ���ه‌و چ��اودێ��ره‌‬ ‫سیاسیه‌‪ ،‬که‌ له‌ژماره‌ى داهاتووى (چه‌تر)‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌ ده‌ڵێت‪« :‬له‌ بنه‌ڕه‌تدا پارتى‬ ‫ده‌زان��ێ��ت م��ان��ه‌وه‌ى ئ���ه‌وان و هاوسه‌نگى‬ ‫هێز له‌ کوردستان‪ ،‬زیاتر له‌ رێگه‌ى هێزه‌‬ ‫هه‌رێمیه‌کانه‌وه‌یه‌ به‌ تایبه‌تیش تورکیا‪،‬‬ ‫ن �ه‌ک ده‌نگى خه‌ڵک‪ ،‬بۆیه‌ زۆر بایه‌خ‬ ‫به‌ ده‌نگى خه‌ڵکى کوردستان ن���اده‌ن‪ ،‬به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ى ئه‌مه‌ش به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ک‬

‫کارده‌که‌ن بۆ رازیکردنى دڵى تورکه‌کان‪،‬‬ ‫هه‌تا ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر حیسابى به‌ها پیرۆزی ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیش بێت»‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ى ج��واڵن��دن��ى هێزیش ل �ه‌ هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان (چ �ه‌ت��ر) پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ک��رد به‌‬ ‫ئه‌نوه‌رى حاجى عوسمان‪ ،‬بریکارى وه‌زاره‌تى‬ ‫پێشمه‌رگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم‪ ،‬ناوبراو وتى‪:‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ى پێشمه‌رگه‌ ده‌سه‌اڵتى جواڵندنى‬ ‫هێزى نیه‌‪ ،‬فه‌ر‌مانده‌ى هێزه‌ چه‌کداره‌کان‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ل�ه‌ هه‌رێمى کوردستانیش ده‌بێت‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێم فه‌رمانى جواڵندنى هێز‬ ‫بدات‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت روون بکرێته‌وه‌ بۆچى‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ بجوڵێنرێت‪.‬‬

‫راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫سیستمی هاوسه‌رۆکی پێینایه‌ باشوری کوردستانه‌وه‌‬

‫ته‌مه‌نى نۆ ساڵه‌‪ ،‬پێنج کۆنگره‌ى گرێداوه‌ و سێ سه‌رۆکى گۆڕیوه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪4‬‬

‫که‌رکوک‬ ‫هه‌ڵمه‌ت ئیبراهیم‬ ‫له‌ پێنجه‌مین کۆنگره‌یدا ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫شارى که‌رکوک به‌سترا‪ ،‬پارتى‬ ‫چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‬ ‫سیستمى تاک سه‌رۆکى گۆڕى بۆ‬ ‫سیستمى هاوسه‌رۆکى واتا (دوو‬ ‫سه‌رۆک) و به‌و هۆیه‌شه‌و ‌ه ژنێک‬ ‫و پیاوێک بوون ‌ه هاوسه‌رۆکانى‬ ‫ئه‌و پارته‌‪.‬‬

‫رۆژى هه‌ینى (‪ )2011/11/11‬ل ‌ه‬ ‫هۆڵى (سارا) له‌ شارى که‌رکوک‬ ‫پارتى چاره‌سه‌رى به‌ به‌شدارى (‪)290‬‬ ‫ئه‌ندام له‌ نه‌ته‌وه‌ و ئایین و مه‌زهه‌بى‬ ‫جیاواز‪ ،‬پێنجه‌مین کۆنگره‌ى خۆى‬ ‫گرێدا و سیستمى تاک سه‌رۆکى‬ ‫گ��ۆڕى بۆ ه��اوس�ه‌رۆک��ى‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بڕیارى گۆڕینى ئااڵکه‌شیدا‪.‬‬ ‫له‌ کۆنگره‌که‌ى پارتى چاره‌سه‌ریدا‬ ‫هه‌ر یه‌که‌ له‌ (دیار غه‌ریب و نه‌جیبه‌‬ ‫عومه‌ر) وه‌ک هاوسه‌رۆکانى ئه‌و‬ ‫پارته‌ هه‌ڵبژێردران‪ ،‬هه‌روه‌ها (‪)17‬‬ ‫ئه‌ندامیش وه‌ک ئه‌نجومه‌نى پارتى‬ ‫چ��اره‌س��ه‌رى ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردران‪ ،‬ک �ه‌ له‌‬

‫هه‌شت ژن و نۆ پیاو پێکهاتوون‪.‬‬ ‫ک���ۆن���گ���ره‌ک���ه‌ ل����ه‌ژێ����ر دروش���م���ى‬ ‫«چ�����اره‌س�����ه‌رى دۆزى ک�����ورد و‬ ‫چه‌سپاندنى ده‌س��ک�ه‌وت�ه‌ک��ان��م��ان به‌‬ ‫ئه‌جێندایه‌کى هاوبه‌ش و دیموکراتى‬ ‫ده‌بێت» به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬هه‌ر له‌وێدا دیار‬ ‫غه‌ریب‪ ،‬سه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى‬ ‫رای����گ����ه‌ی����ان����د‪ :‬ئ�����ه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ی��ه‌‬ ‫کۆنگره‌یه‌کى ئاساییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌رکى‬ ‫نائاسایى له‌سه‌ر شانه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫ه��ه‌م��وو ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ب��ه‌ش��دارب��ووى‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ ب���ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��ی�ه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى‪ :‬ئێمه‌ ل �ه‌ رووى فکریه‌وه‌‬ ‫ت���ا راده‌ی������ه‌ک ئ���ه‌و دروش���م���ه‌م���ان‬ ‫جێبه‌جێ ک��رد‪ ،‬که‌ وتبوومان «له‌‬ ‫رێبازدا قوڵبونه‌وه‌‪ ،‬له‌ رێکخستندا‬ ‫به‌گه‌لبوون»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش���ى وت‪« :‬ل���ه‌ ئ��ێ��س��ت��ادا له‌‬ ‫عێراقدا زۆر کێشه‌ به‌ هه‌ڵواسراوى‬ ‫م����اوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬زۆرب������ه‌ى الی��ه‌ن��ه‌ک��ان‬ ‫توندڕه‌وییه‌کى ئایینى یان نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫پ �ه‌ی��ڕه‌و ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ ل�ه‌ راب���روودا‬ ‫پرۆژه‌مان بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌و کێشانه‌‬ ‫ه �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ه �ه‌م ب��ۆ چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى‬ ‫که‌موکورتییه‌کانى ده‌س��ت��ور‪ ،‬هه‌م‬ ‫ب��ۆ کێشه‌ى ک �ه‌رک��وک و ناوچه‌‬ ‫داب��ڕاوه‌ک��ان و ه �ه‌م بۆ کێشه‌کانى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان و هه‌م بۆ کێشه‌ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى»‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو‪ :‬راپه‌ڕینه‌کانى‬

‫رۆژه������ه‌اڵت������ى ن������اوه‌ڕاس������ت ک � ‌ه‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى گه‌النه‌ دژى سته‌مکارى‪،‬‬ ‫ئ �ه‌رک��ى ئێمه‌یه‌ ه���ه‌م پشتیوانیان‬ ‫لێ بکه‌ین و ه�ه‌م پشتیوانیان لێ‬ ‫وه‌رب��گ��ری��ن‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا ده‌ب��ێ خه‌بات‬ ‫و پ��رۆژه‌ى ه��اوب�ه‌ش له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌کانى کوردستان و عێراق‬ ‫پێش بخه‌ین‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل�ه‌ کۆنگره‌که‌دا د‪.‬ک��ام �ه‌ران‬ ‫به‌روارى‪ ،‬ئه‌ندامى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫کوردستان (‪ )KNK‬قسه‌ى کرد‬ ‫و وت���ى‪« :‬پ���ارت���ى چ���اره‌س���ه‌رى له‌‬ ‫م���اوه‌ى ن��ۆ س��اڵ��ى ت�ه‌م�ه‌ن��ى خ��ۆی��دا‬ ‫پێنج ک��ۆن��گ��ره‌ى ب�ه‌س��ت��وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫نیشانه‌ى نوێبوونه‌وه‌ و زیندوبوونى‬ ‫ئه‌م پارته‌یه‌‪ ،‬هیوادارین پارته‌کانى‬ ‫ترى هه‌رێمى کوردستانیش خۆیان‬ ‫نوێ بکه‌نه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ب��ه‌روارى ئه‌وه‌شى راگه‌یاند‪ :‬پێشتر‬ ‫شۆڕشه‌کانى کوردستان ناوچه‌یى‬ ‫ب��وون و ته‌نها له‌ ناوچه‌یه‌ک یان‬ ‫پارچه‌یه‌ک بوون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ له‌‬ ‫کوردستان تێکۆشانێکى سه‌رتاسه‌رى‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى‪« :‬ل��ێ��ره‌وه‌ س �ه‌ره‌خ��ۆش��ى له‌‬ ‫ق��ورب��ان��ی��ان��ى ش���ارى وان ده‌ک �ه‌ی��ن‪،‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا ئ��ه‌و ئ��ه‌و ت��ێ��ک��ۆش�ه‌ران�ه‌ى‬ ‫ئه‌م ماوه‌یه‌ى دوای��ی شه‌هید بوون‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌شى که‌ به‌ چه‌کى کیمیایى‬ ‫شه‌هید ب��وون‪ ،‬ده‌وڵ �ه‌ت��ى تورکیا تا‬ ‫ئێستا (‪ )46‬جار چه‌کى کیمیایى‬

‫‪n‬‬

‫ه هه‌شتیان ژنن‬ ‫(‪)17‬که‌س بۆ ئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری هه‌ڵبژێردران ک ‌‬

‫به‌کارهێناوه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم هیچ کاتێک‬ ‫ن��ات��وان��ێ ئ���ی���راده‌ى گ��ه‌ل��ى ک���ورد‬ ‫تێکبشکێنێ»‪.‬‬ ‫ن���ه‌ج���ی���ب���ه‌ ع�����وم�����ه‌ر‪ ،‬ک����ه‌ وه‌ک‬ ‫ه���اوس���ه‌رۆک���ى پ��ارت��ى چ���اره‌س���ه‌رى‬ ‫هه‌ڵبژێردرا‪ ،‬وته‌ى کۆتایى کۆنگره‌ى‬ ‫پ��ێ��ش��ک �ه‌ش ک����رد و رای��گ��ه‌ی��ان��د‪:‬‬ ‫«ل���ه‌م ق��ۆن��اغ �ه‌دا ک��ۆن��گ��ره‌م��ان به‌‬

‫سه‌رکه‌وتوویى به‌ست که‌ پیالنگێڕى‬ ‫زۆر به‌ڕێوه‌یه‌ دژى تێکۆشانى ئازادى‬ ‫له‌ کوردستان‪ ،‬به‌اڵم زۆر به‌ باوه‌ڕه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێین سه‌رکه‌وتن بۆ گه‌لى کورد‬ ‫و ئازادیخوازانه‌‪ ،‬ئێمه‌ تێکۆشانێکى‬ ‫ره‌وا به‌ڕێوه‌ده‌به‌ین‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ چه‌نده‌‬ ‫ه��ێ��رش ده‌ک��رێ��ت �ه‌ س �ه‌رم��ان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌‬ ‫باوه‌ڕمان به‌ خۆمان به‌هێزتر ده‌بێت»‪.‬‬

‫پ���ارت���ى چ����اره‌س����ه‌رى دی��م��وک��رات��ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ل�ه‌ ب �ه‌ه��ارى (‪)2002‬‬ ‫دامه‌زراوه‌ و تا ئێستا پێنج کۆنگره‌ى‬ ‫به‌ستووه‌ و سێ سه‌رۆکى گۆڕیوه‌‪ ،‬به‌‬ ‫گوێره‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆش هه‌ر دوو‬ ‫ساڵ جارێک کۆنگره‌ ده‌به‌سترێت و‬ ‫ته‌نها دوو خول ده‌توانرێت سه‌رۆک‬ ‫هه‌ڵببژێردرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ناکۆکی ده‌که‌وێت ‌ه ناو بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمییه‌وه‌‬ ‫« بزوتنه‌وه‌ جیابوونه‌وه‌ی تێکه‌وتووه‌ به‌س راگه‌یاندنى ماوه‌»‬ ‫چه‌تر‬ ‫هه‌ڵپه‌ساردنه‌که‌ی له‌الیه‌ن مه‌کته‌بی‬ ‫س��ی��اس��ى ب���زووت���ن���ه‌وه‌ى ئ��ی��س�لام��ی�ه‌وه‌‬ ‫چۆمان عوسمان‬ ‫گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی لێدوانێکی‬ ‫دوای هه‌ڵپه‌ساردنی وته‌بێژی‬ ‫ع �ه‌ل��ی ب��اپ��ی��ر‪ ،‬ئ �ه‌م��ی��ری ک��ۆم�ه‌ڵ��ی‬ ‫‌ی‬ ‫مه‌کته‌بی راگه‌یاندنی بزوتنه‌وه‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی ک �ه‌ وت���ب���ووى «ب��زوت��ن �ه‌و‌ه‬ ‫ئیسالمی‪ ,‬کۆی گشتی ئه‌ندامانی دوو باڵ ‌ه و نازانین ل ‌ه گه‌ڵ کامیان‬ ‫ئه‌و مه‌کته‌ب ‌ه کار ب ‌ه بڕیاره‌که‌ی‬ ‫کۆببینه‌وه‌«‪.‬‬ ‫مه‌کته‌بی سیاسی حزبه‌که‌یان‬ ‫وتیشی ئه‌و وه‌ک وته‌بێژی مه‌کته‌بی‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫‌رکردای‬ ‫ناکه‌ن و ئه‌ندامێکی سه‬ ‫راگه‌یاندن واڵمی داوه‌ته‌و‌ه و وتویه‌تی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت‪:‬‬ ‫«بزوتنه‌وه‌ یه‌ک بزووتنه‌وه‌یه‌«‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫و‬ ‫یاسا‬ ‫مه‌کته‌بی سیاسی به‌ پێی‬ ‫دواى دانیشتنی بزوتنه‌و‌ه ئیسالمی و‬ ‫ئۆرگانه‌کانی خۆی کارناکات‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵی ئیسالمی بڕیار ده‌درێ��ت ب ‌ه‬ ‫ئارى عه‌بدوله‌تیف و وته‌بێژی مه‌کته‌بی هه‌ڵپه‌ساردنی له‌ کاره‌که‌ی‪.‬‬ ‫راگ �ه‌ی��ان��دن��ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ئیسالمی ئ���اری عه‌بدوله‌تیف ئ �ه‌وه‌ش��ی خست ‌ه‬ ‫ل� ‌ه لێدوانێکدا ب��ۆ(چ�ه‌ت��ر) هۆکاری‬

‫روو‪ :‬ه���ۆک���اری س���ه‌ره‌ک���ی ب��ڕی��اری‬ ‫ه�ه‌ڵ��پ�ه‌س��اردن�ه‌ک�ه‌ ئ �ه‌وه‌ی � ‌ه ک � ‌ه ل � ‌ه ناو‬ ‫بزوتنه‌وه‌دا باڵیک هه‌ی ‌ه ده‌یه‌وێت ئه‌و‬ ‫ب �ه‌ش��دارى کۆنگر‌ه ن�ه‌ک��ات ب� ‌ه هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و هه‌میشه‌ سور بووه‌ ل ‌ه سه‌ر‬ ‫چاکسازی و ریفۆرمخوازی و پێداگر‬ ‫بوو‌ه ل ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی «ده‌بێت بزووتنه‌وه‌ى‬ ‫ئیسالمى گۆڕانکارى ب ‌ه سه‌ر هه‌موو‬ ‫شه‌ریحه‌کانى خۆیدا بێنێت»‪.‬‬ ‫کادیر‌ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌که‌ی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئیسالمی باسی له‌وه‌شکرد ک ‌ه ئه‌وان‬ ‫که‌مپینێکیان ڕاگه‌یاندوو‌ه ک ‌ه تێیدا‬ ‫(‪ )120‬کادیری ڕاگه‌یاندن و به‌رپرسى‬ ‫م�ه‌ڵ��ب�ه‌ن��د و س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى و ک��ۆى‬

‫گشتى مه‌کته‌بى راگه‌یاندن بڕیاره‌که‌ى‬ ‫م �ه‌ک��ت �ه‌ب��ى س��ی��اس��ى ب���زووت���ن���ه‌وه‌ی���ان‬ ‫ره‌تکردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌مباره‌وه‌ ناسیح هه‌ورامى‪ ،‬به‌رپرسى‬ ‫م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى ڕاگ���ه‌ی���ان���دن و ئ�ه‌ن��دام��ى‬ ‫س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ ب� ‌ه (چه‌تر)‬ ‫ى وت‪ :‬ل��ێ��پ��رس��راو و ک���ۆى گشتى‬ ‫مه‌ کته‌بى راگه‌یاندن بڕیاریان داو‌ه‬ ‫کار ب ‌ه بڕیارى ته‌جمید کردنى ئارى‬ ‫عه‌بدوله‌تیف ناکه‌ن و سورن له‌سه‌ر ره‌ت‬ ‫کردنه‌وه‌ى ئه‌و بڕیاره‌‪.‬‬ ‫ناسیح ووتیشى‪:‬باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌و بڕیار‌ه‬ ‫ل ‌ه رێگه‌ى سایته‌کانه‌و‌ه به‌پێچه‌وانه‌ى‬ ‫پرۆگرامى حزب ‌ه و نیشانه‌ى ئه‌وه‌ش ‌ه‬

‫م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى س��ی��اس��ى ب � ‌ه پ��ێ��ی ی��اس��ا و‬ ‫ئۆرگانه‌کان کارى خۆى ناکات»‪.‬‬ ‫ڕاشیگه‌یاند‪« :‬ک ‌ه ئه‌وان هه‌ست ناکه‌ن‬ ‫بزوتنه‌وه‌ن و ئێستا بزوتنه‌و‌ه جیابوونه‌وه‌ی‬ ‫تێکه‌وتو‌ه و به‌س ڕاگ ‌ه یاندنى ماو‌ه «‪.‬‬ ‫ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بى‪ ،‬کارگێڕی مه‌کته‌بى‬ ‫س��ی��اس��ى ب���زوت���ن���ه‌وه‌ ب��� ‌ه (چ���ه‌ت���ر)ی‬ ‫راگ �ه‌ی��ان��د‪« :‬ب��ڕی��ارى هه‌ڵپه‌ساردنی‬ ‫وت �ه‌ب��ی��ژى م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى ڕاگ �ه‌ی��ان��دن بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌و‌ه ک�ه‌ سه‌رپێچى ل ‌ه‬ ‫ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى ح��زب��دا ک���ردوه‌ و پ��رس و‬ ‫راوێ��ژى ب ‌ه مه‌کته‌بى سیاسى و حزب‬ ‫ن �ه‌ک��ردوو‌ه ئ �ه‌وه‌ش بڕیارى مه‌کته‌بى‬ ‫س��ی��اس��ى ب����وو‌ه و ه����ه‌ر ئ �ه‌ن��دام��ێ��ک‬

‫سه‌رپێچى بکات له‌بڕیارى ح��زب بۆ‬ ‫چه‌ند مانگێک له‌کارى ده‌خه‌ین»‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ کار پێنه‌کردنى مه‌کته‌بى‬ ‫ڕاگ�ه‌ی��ان��دن��ى حزبه‌که‌ى ب �ه‌و ب��ڕی��اره‌ى‬ ‫مه‌کته‌بى سیاسى ب��زوت��ن�ه‌و‌ه ده‌ڵ��ێ��ت‪:‬‬ ‫ئه‌وان ناتوانن له‌ بڕیارى حزب ده‌ربچن‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ئێمه‌ مه‌سڵه‌حه‌تى حزب ده‌زانین‬ ‫نه‌ک ئه‌وان‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى ب��� ‌ه س��ن��گ��ێ��ک��ى ف����راوان����ه‌و‌ه‬ ‫گ���وێ���ی���ان ل���ێ���ده‌گ���ری���ن و ئ����ام����اده‌ى‬ ‫ه�ه‌م��وو چاکسازیه‌کین ئ�ه‌گ�ه‌ر کار‬ ‫ب���ه‌و ب���ڕی���اران���ه‌ى م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى سیاسى‬ ‫ب���ک���ه‌ن ئ���ه‌گ���ه‌ر ن��اش��ی��ک �ه‌ن ئ�����ازادن‬ ‫هه‌رچى ده‌که‌ن‪.‬‬

‫که‌رکوک‪ ،‬بڕیاری دانانی پاسه‌وان بۆ‬ ‫سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کان جێبه‌جێ ناکرێت‬ ‫چه‌تر‬

‫زانیار داقوقى‬

‫له‌و باره‌وه‌ عوسمان که‌ریم زه‌نگه‌نه‌‪،‬‬ ‫س������ه‌رۆک ع���ه‌ش���ی���ره‌ت���ى زه‌ن��گ��ه‌ن��ه‌‬ ‫له‌که‌رکوک به‌(چه‌تر)ی راگه‌یاند‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک کۆمه‌ڵێک س �ه‌رۆک‬ ‫ع���ه‌ش���ی���ره‌ت ل����ه‌ک����ورد‪ ،‬ع������ه‌ره‌ب و‬ ‫ت���ورک���م���ان‪ ،‬وه‌ف��دێ��ک��م��ان پێکهێنا‬ ‫بۆسه‌ردانى مالکى ‪،‬عوسمان زه‌نگه‌نه‌‬ ‫وتیشى مالکى بڕیارى دا بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫پ��اس�ه‌وان ب��ۆس�ه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کان‬ ‫ته‌رخان بکات‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا هیچ‬ ‫سه‌رۆک عه‌شیره‌تێک له‌ که‌رکوک‬ ‫پاسه‌وانى نیه‌ ماوه‌ى سێ ساڵه‌ مالکى‬

‫زمانی کاریکاتێر‬

‫نورى مالکى‪ ،‬سه‌رۆکی‬ ‫ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق‬ ‫چه‌ندین جار بڕیارى داوه‌‬ ‫به‌دابین کردنى پاسه‌وان‬ ‫بۆسه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کانى‬ ‫عێراق‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کانی‬ ‫که‌رکوکی نه‌گرتوه‌ته‌وه‌ و‬ ‫ئه‌وانیش له‌مه‌ دڵگرانن‪.‬‬

‫ب��ڕی��ارى داب���و پ��اس �ه‌وان ب��ۆس �ه‌رۆک‬ ‫عه‌شیره‌ته‌کان دابین بکات‪.‬‬ ‫ل�ه‌الی��ک��ى ت���ره‌وه‌ ع �ه‌ب��دول ئ�ه‌س��وه‌د‬ ‫ح �ه‌م��دان��ى «س����ه‌رۆک عه‌شیره‌تى‬ ‫حه‌مدان که‌عه‌شیره‌تێکى عه‌ره‌به‌ له‌‬ ‫که‌رکوک به‌ (چه‌تر)ی وت‪« :‬من‬ ‫وه‌ک س �ه‌رۆک عه‌شره‌تى حه‌مدان‪،‬‬ ‫بۆدوه‌م جاره‌ سه‌ردانى مالکى ده‌که‌م‪،‬‬ ‫چه‌ندین ج���اره‌ داوام����ان ل �ه‌ مالکى‬ ‫کردوه‌ ‪،‬بۆئه‌وه‌ى کۆمه‌ڵێک گه‌نجمان‬ ‫وه‌ک پ��اس�ه‌وان��ى ب��ۆری�ه‌ نه‌وتیه‌کان‬ ‫دامه‌زرێنێت‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا له‌ ئاستی‬ ‫بڕیاردا ماوه‌ته‌وه‌ و هیچیتر» ‪.‬‬ ‫سه‌رۆک عه‌رشه‌تى حه‌مدان ئه‌وشى‬ ‫وت‪ :‬پێش چ���وار س��اڵ ل�ه‌م�ه‌وب�ه‌ر‬ ‫ب���ڕی���ارب���وو پ���اس���ه‌وان ب���ۆ س���ه‌رۆک‬ ‫عه‌شیره‌ته‌کان ته‌رخان بکرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێستا هیچ دیارنیه‪.‬‬ ‫ئ��������ه‌م گ��������ازن��������ده‌ی س��������ه‌رۆک‬ ‫ع �ه‌ش��ی��ره‌ت �ه‌ک��ان��ی ک���ه‌رک���وک له‌‬ ‫کاتێکدایه‌ زۆرب����ه‌ی ئابوریناسان‬ ‫و چ��اودێ��ران��ی سیاسی له‌ هه‌رێمی‬ ‫کوردستان و عێراق بوونی ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر ل���ه‌ پ���اس���ه‌وان���ان���ی ب��ه‌رپ��رس��ان‬ ‫ب��ارێ��ک��ی ق��ورس �ه‌ ب �ه‌ س �ه‌ر ب��ودج �ه‌ و‬ ‫سامانی گشتیه‌وه‌‪.‬‬

‫خالیدى خوله‌سور‪ :‬له‌ناو حزبه‌کان و حکومه‌ت و ئاسایش‬ ‫خه‌ڵکێکى زۆرمان هه‌یه‌‬

‫هه‌رکاتێک کێشه‌یه‌کى عه‌شایه‌رى دروست ده‌بێت دێنه‌ به‌ر ده‌رگاکه‌م و پاسه‌وانیم ده‌که‌ن‬ ‫سازدانى‬

‫عه‌لى فه‌تاح مه‌جید‬ ‫کاتێک ته‌له‌فۆنم کرد بۆ‬ ‫مۆبایله‌که‌ى‪ ،‬به‌ ماریفه‌تێکى‬ ‫به‌رزى عه‌شایرییه‌وه‌ وه‌اڵمى‬ ‫دامه‌وه‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ى داواى‬ ‫دیمانه‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیم‬ ‫لێکرد‪ ،‬له‌ زۆرێک له‌ رۆژنامه‌ و‬ ‫گۆڤاره‌کان به‌ گله‌یی بوو‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌یوت «له‌ رابردوودا زۆربه‌ى‬ ‫لێدوانه‌کانیان شێواندووم»‪،‬‬ ‫دواتر ره‌زامه‌ندى ده‌ربڕى به‌و‬ ‫مه‌رجه‌ى ته‌واوى وته‌کانى‬ ‫وه‌ک خۆى باڵوبکه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫راسته‌وخۆ پاش په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫ته‌له‌فۆنییه‌که‌ به‌ڕێکه‌وتم بۆ‬ ‫ماڵیان‪ ،‬که‌ گه‌یشتمه‌ ئه‌وێ‬ ‫نزیکه‌ى (‪ )10‬چه‌کدار له‌ به‌ر‬ ‫ده‌رگاى ماڵه‌که‌یدا بوون‪،‬‬ ‫یه‌کێک له‌ چه‌کداره‌کان پاش‬ ‫پرسیارکردن‪ ،‬پێشوازى لێکردم‬ ‫بۆ دیوه‌خانه‌که‌‪ ،‬ئه‌و له‌‬ ‫دیوه‌خانه‌که‌یدا الپتۆپێکى له‌‬ ‫به‌رده‌ستدا بوو کارى له‌سه‌ر‬ ‫فه‌یسبووک ده‌کرد‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫له‌ کاتى قسه‌کردندا «غه‌واره‌‬ ‫له‌ غیوره‌وه‌ هاتووه‌» زۆر‬ ‫دووباره‌ ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬دیوه‌خانێکى‬ ‫گه‌وره‌ که‌ زیاتر له‌ هۆڵێکى‬ ‫بۆنه‌ ده‌چوو‪ ،‬یه‌که‌مجارم بوو‬ ‫بچمه‌ شوێنێک کۆمپیوته‌ر و‬ ‫ئه‌نته‌رنێت و فه‌یسبوک له‌گه‌ڵ‬ ‫زۆربه‌ى جۆره‌کانى چه‌ک‬ ‫له‌خۆبگرێت‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ى که‌‬ ‫ژماره‌یه‌کى زۆر له‌ خزمان و‬ ‫الوه‌کانى عه‌شیره‌ته‌که‌ى له‌‬ ‫دیوه‌خانه‌که‌دا دانیشتبوون‪،‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا پرسیم‪ ،‬تۆ‬ ‫هه‌ندێک وه‌ک مسته‌شارێکى‬ ‫رژێم هه‌ندێکیش وه‌ک پێشمه‌رگه‌‬ ‫و زۆرێکیش وه‌ک پیاوێکى‬ ‫عه‌شایر لێت ده‌ڕوانن‪ ،‬ئه‌توانم‬ ‫له‌ زارى خۆته‌وه‌ بزانم تۆ‬ ‫کێیت؟ ئه‌و وتى‪« :‬من خالید‬ ‫مه‌حمود ئه‌حمه‌د‪ ،‬ناسراوم به‌‬ ‫خالیدى خوله‌ سوور‪ ،‬کوڕى‬ ‫کابرایه‌کى فه‌قیر بووم‪ ،‬کوڕى‬ ‫ئاغا و ده‌ره‌به‌گ و زاڵم و زۆردار‬ ‫نه‌بووم‪ ،‬ئه‌و سه‌رده‌مانه‌ى که‌‬ ‫کورد پێویستى بووه‌ و ته‌نانه‌ت‬ ‫ته‌زبیح و جلى ره‌ش و ریشى لێ‬ ‫قاچاغ کراوه‌‪ ،‬ئه‌و سه‌رده‌مه‌ى‬ ‫که‌س نه‌یده‌توانى له‌ ماڵه‌که‌ى‬ ‫خۆیدا باسى هیچ شتێک بکات‪،‬‬ ‫خالیدى خوله‌ سوور ئه‌و که‌سه‌‬ ‫بوو که‌ وه‌کو ئیمامى عومه‌ر‬ ‫ده‌نگى محه‌مه‌دى به‌ جیهان‬ ‫ناساند‪ ،‬راگرتنى مه‌وقیف و‬ ‫نه‌دۆڕاندنى شه‌خسیه‌تى خۆم‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر پێى خۆم وه‌ستان ئه‌وه‌ى‬ ‫دروستکردووه‌ که‌ ئه‌مڕۆ پێى‬ ‫ده‌ڵێن خالیدى خوله‌ سوور»‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئ��ه‌و شتانه‌ چییه‌ ک �ه‌ له‌سه‌ر‬ ‫تۆ ده‌وترێت؟ بۆ نمونه‌ کێشه‌ى نامه‌که‌ى‬ ‫تاڵه‌بانى‪ ،‬رێکخراوى چاک‪ ،‬سه‌ردانت بۆ‬ ‫کۆبونه‌وه‌ى واڵت �ه‌ عه‌ره‌بییه‌کان؟ ئه‌مانه‌‬ ‫هۆکارى چییه‌؟‬ ‫ـ چونکه‌ ئ �ه‌و ک �ه‌س �ه‌ى ک �ه‌ ملمالنێى‬ ‫هه‌موو زوڵم و ناحه‌قیه‌کان ده‌کات خالیدى‬ ‫خوله‌ سووره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ دوو ساڵه‌ گۆڕان دروست‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئه‌و کاتانه‌ى تر که‌سى تر نه‌مابوو من‬ ‫نه‌بێ‪ ،‬تاکه‌ که‌سێک ب��ووم که‌ به‌ حه‌قم‬ ‫ده‌وت حه‌ق و به‌ ناحه‌قیش ناحه‌ق‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫رقێکى کۆنیان له‌ خالیدى خوله‌ سووره‌‪ ،‬رقیان‬ ‫له‌ وجودى منه‌‪ ،‬ترسیان له‌ نفوسى منه‌‪ ،‬یان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کیتر ئه‌یانه‌وێت من ماستاو مامه‌‬ ‫حه‌مه‌ییان بۆ بکه‌م‪ ،‬ئه‌وه‌ى له‌ دابونه‌ریتى‬ ‫عه‌شیره‌تى غه‌واره‌یا نه‌بووه‌‪ ،‬چونکه‌ غه‌واره‌‬ ‫له‌ (غیور)ه‌وه‌ هاتووه‌‪ ،‬واتا ئه‌هلى غیره‌ت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ئه‌توانین واز له‌ هه‌موو شتێک بێنین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناتوانین واز له‌ غیره‌تى خۆمان بێنین‪،‬‬ ‫کاتێک من میواندارى ده‌کرێم له‌ جامیعه‌ى‬ ‫عه‌ره‌بى‪ ،‬له‌ هه‌موو عێراقدا شه‌ش سه‌رۆک‬ ‫عه‌شیره‌ت میواندارى کراون‪ ،‬پێنجیان عه‌ره‌ب‬ ‫و یه‌کێکیان کورد بێت‪ ،‬یان رونتر خالیدى‬ ‫خوله‌ سوور بێت‪ ،‬به‌اڵم خالیدى خوله‌ سوور‬

‫وه‌ک ئه‌مانه‌ى خۆمان به‌ عه‌گال و چاکه‌ت‬ ‫و پانتۆڵه‌وه‌ نه‌چووه‌ بۆ جامیعه‌ى عه‌ره‌بى‪،‬‬ ‫من به‌ جل و رانک و چۆغه‌ى کوردیه‌وه‌‬ ‫چ��وم‌‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ چومه‌ جامیعه‌ى عه‌ره‌بى‬ ‫که‌ بیسه‌لمێنم ک��ورد پیاوى تیایه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌یان پێناخۆشه‌‪ ،‬وجودى منیان‬ ‫پێناخۆشه‌‪ ،‬چونکه‌ وج��ود بوونى راستیه‌‬ ‫له‌ناو درۆیا‪ ،‬بوونى پیاوه‌ له‌ناو ناپیاوا‪ ،‬بوونى‬ ‫مه‌رده‌ له‌ناو نامه‌ردا‪ ،‬من دڵنیاتده‌‌که‌مه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ب�ه‌ م��ن وت���راوه‌ ت��ا ئێستا هه‌مووى‬ ‫درۆی����ه‌‪ ،‬ی��ه‌ک راس��ت��ى تیانییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌حقیقێکى راسته‌قینه‌ بکرێت له‌و شتانه‌یا‬ ‫له‌ (ئه‌لفه‌وه‌ تا یا)ى به‌ درۆى ده‌خه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ى منیش بڵێم درۆیه‌ میلله‌ته‌که‌م‬ ‫ئه‌ڵێت درۆی �ه‌‪ ،‬مه‌وزوعه‌که‌ ئه‌وه‌ نییه‌ که‌‬ ‫خالیدى خوله‌ سوور پیاوێکى خراپه‌ و ئه‌مانه‌‬ ‫دڵسۆزى میلله‌تن‪ ،‬نا‪ ،‬خالیدى خوله‌ سوور‬ ‫پیاوێکى مه‌رده‌‪ ،‬ئه‌یه‌وێت دیفاع له‌ حه‌قى‬ ‫میلله‌ته‌که‌ى ب��ک��ات‪ ،‬ئه‌مانه‌ ئه‌یانه‌وێت‬ ‫پیاوى مه‌رد له‌ناو میلله‌تا نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫چ����ه‌ت����ر‪ :‬ل����ه‌ پ�����اش راپ����ه‌ڕی����ن����ه‌وه‌ چ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کت له‌گه‌ڵ ئ�ه‌م ده‌س�ه‌اڵت�ه‌دا‬ ‫هه‌بووه‌؟‬ ‫ـ به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ من ته‌زحیه‌مداوه‌‪ ،‬پاره‌م‬ ‫رۆش��ت��ووه‌‪ ،‬ماڵم رۆش��ت��ووه‌‪ ،‬بیناى حه‌سیب‬

‫چه‌تر‪ :‬کێشه‌که‌ى ئه‌م دواییه‌ى تۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫حکومه‌ته‌ یان کێشه‌ى عه‌شایه‌رییه‌؟‬ ‫ـ ئه‌گه‌ر ئه‌م کێشه‌یه‌ ببێت به‌ مه‌سه‌له‌یه‌کى‬ ‫عه‌شایه‌رى و له‌ حکومه‌تى جیابکه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫من هیچ کێشه‌یه‌کى عه‌شایریم نییه‌‪ ،‬من‬ ‫کێشه‌ى خه‌ڵکێکم هه‌یه‌ که‌ ئه‌مڕۆ خۆى‬ ‫هه‌ڵواسیوه‌ به‌ مه‌سه‌له‌ى عه‌شایه‌را‪ ،‬ئه‌وانه‌ى‬ ‫که‌ ملمالنێى من ئه‌که‌ن هیچیان نه‌ له‌‬ ‫عه‌شیره‌تن‪ ،‬نه‌ عه‌شیره‌تیان هه‌یه‌‪ ،‬خۆشیان‬ ‫له‌و عه‌شره‌ته‌ نین که‌ دیعایه‌ى بۆ ئه‌که‌ن‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم من غ���ه‌واره‌م نه‌چوم خ��ۆم بکه‌م به‌‬ ‫عه‌شره‌تێکیتر‪ ،‬خالیدم کوڕى خوله‌ سوورم‪،‬‬ ‫نه‌چووم خۆم بکه‌م به‌ کوڕى یه‌کێکیتر‪،‬‬ ‫من له‌سه‌ر قاچى خۆیشم وه‌ستاوم به‌ قاچى‬ ‫خه‌ڵک هه‌نگاو نانێم‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئێستا پ��ی��ش�ه‌ت چ��ی��ی�ه‌؟ چى‬ ‫ده‌که‌ى؟‬ ‫ـ کابرایه‌کى عه‌شایه‌رم له‌ ماڵه‌که‌ى‬ ‫خۆما خزمه‌تکارى خه‌ڵکم‪ ،‬هه‌ر که‌سێک‬ ‫دێته‌ ماڵه‌که‌م خزمه‌تی ده‌که‌م‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئاراسته‌ى ئه‌و کێشانه‌ به‌ره‌و کوێ‬ ‫ده‌چێت؟‬ ‫ـ ب���ه‌ه���ۆى خ �ه‌ڵ��ک��ى پ��ی��او و خ�ه‌ڵ��ک��ى‬ ‫مه‌عقوله‌وه‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر بیانه‌وێت کێشه‌کان‬ ‫ببێت به‌ عه‌شایه‌رى‪ ،‬من حه‌زه‌که‌م ئه‌وه‌ى‬

‫نه‌بم و بیر له‌ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى و پ��اش�ه‌ڕۆژى‬ ‫میلله‌ته‌که‌م نه‌که‌مه‌وه‌ ئێستا ئه‌م بارودۆخ ‌ه‬ ‫ب�ه‌ ئاراسته‌یه‌کى ت���ردا چ��وو ب���وو‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫م���ن رق �ه‌ک��ان��ى خ��ۆم��م ق���وت داوه‌ت������ه‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌برم گرتووه‌ بۆ ئه‌وه‌ى حه‌قیقه‌ته‌کان بۆ‬ ‫میلله‌ته‌که‌م ده‌رک �ه‌وێ��ت و ب��ۆ ئ �ه‌و پیاوه‌‬ ‫چاکانه‌ش که‌ تا ئێستا له‌ ده‌س�ه‌اڵت��دان‪،‬‬ ‫کێشه‌ى ئێمه‌ کێشه‌ى ح��زب و حکومه‌ت‬ ‫نییه‌‪ ،‬کێشه‌ى چه‌ند که‌سێکه‌ ترسیان هه‌یه‌‬ ‫له‌مڕۆیاندا که‌ ئه‌وان خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتن و من‬ ‫حسابیان بۆ ناکه‌م‪ ،‬ئه‌ڵێن رۆژێک ئێمه‌ بێ‬ ‫ده‌سه‌اڵت بووین چیمان به‌سه‌ر دێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان تا ده‌سه‌اڵتیان بێت الى‬ ‫من بێده‌سه‌اڵتن‪ ،‬که‌ى بێ ده‌س�ه‌اڵت بوون‬ ‫الى من ده‌سه‌اڵتدارن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬تۆ به‌ پشتیوانى چ الیه‌نێک ئه‌و‬ ‫ملمالنێیانه‌ ده‌که‌یت؟‬ ‫ـ ح����ه‌زه‌ک����ه‌م ئ����ه‌م رون���ک���ردن���ه‌وه‌ی���ه‌م‬ ‫ب�ڵاوب��ک �ه‌ی��ت �ه‌وه‌ ب �ه‌ ت�����ه‌واوى‪ ،‬ل �ه‌ ه�ه‌م��وو‬ ‫ح��زب �ه‌ک��ان��دا خ�ه‌ڵ��ک��ى م��ن��ى ت��ی��ای �ه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫قه‌بیله‌یه‌کین پێکهاته‌ى چه‌ندین عه‌شره‌تین‪،‬‬ ‫گه‌وره‌ترین قه‌بیله‌ى کورد غه‌واره‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ل�ه‌ن��او (پ��ارت��ى‪ ،‬یه‌کێتى‪ ،‬ئیسالمیه‌کان‪،‬‬ ‫گ��ۆڕان) خه‌ڵکێکى زۆرم��ان هه‌یه‌‪ ،‬له‌ناو‬ ‫(حکومه‌ت‪ ،‬ئاسایش‪ ،‬پۆلیس) خه‌ڵکێکى‬

‫ئێمه‌دا سه‌رۆک به‌ واتای خزمه‌تکار نه‌ک‬ ‫ئاغا‪ ،‬ئ�ه‌و خه‌ڵکه‌ی منیان هه‌ڵبژاردوو‌ه‬ ‫بۆ خزمه‌تکاری خۆیان هه‌ڵیان ب��ژاردووم‪،‬‬ ‫ک�ه‌س��ێ��ک��ی��ش ک���ه‌ خ��زم �ه‌ت��ک��ار ب���ێ ح �ه‌ز‬ ‫ده‌ک��ات ئاغاکه‌ی له‌ هه‌موو ئاغاکانیتر‬ ‫رازاوه‌ت��ر بێت‪ ،‬ئاغای من عه‌شره‌ته‌که‌مه‌‬ ‫و هه‌میشه‌ له‌ خزمه‌تی عه‌شره‌ته‌که‌مدام و‬ ‫عه‌شره‌ته‌که‌شم له‌ خزمه‌تی میلله‌ته‌که‌مدایه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ له‌و عه‌شایه‌رانه‌ نین‪ ،‬که‌ به‌ عه‌قڵێکی‬ ‫ئێکسپایه‌ره‌وه‌ ئیش ئه‌که‌ن و خۆیان فه‌رز‬ ‫ده‌که‌ن به‌سه‌ر خه‌ڵکدا و عه‌شیره‌ت بۆ شه‌ڕه‌‬ ‫گ �ه‌ڕه‌ک و ش �ه‌ڕه‌ مناڵ به‌کار ده‌هێنن‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ئه‌گه‌ر خه‌ڵکیشمان لێ بکوژرێت‪ ،‬که‌‬ ‫زانیمان لێبوردن له‌به‌رزیمانه‌‪ ،‬لێی ئه‌بورین و‬ ‫دوژمنایه‌تی ناکه‌ین و حه‌زده‌که‌ین هه‌میشه‌‬ ‫زه‌ره‌ر لێدراو بین بۆ ئه‌وه‌ی ببێته‌ پیاوه‌تی‬ ‫ب��ۆم��ان‪ ،‬ن �ه‌ک ئ���ه‌وه‌ی زه‌ره‌ر ل�ه‌ خه‌ڵک‬ ‫بده‌ین‪ ،‬که‌ بێده‌نگیشین له‌ بێهێزیمان نیه‌ به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌ له‌ به‌هێزیمانه‌ و ده‌ریشمان خست‬ ‫که‌ ئێمه‌ کێین‪ ،‬ئه‌گه‌ر منیش نه‌بوومایه‌‬ ‫هه‌ر که‌سێکیتر بوایه‌ خوێن هه‌ڵه‌سا و له‌‬ ‫خه‌ڵکی خ��ۆم��ان پ��اڕاوم �ه‌ت �ه‌وه‌ ک�ه‌ هیچ‬ ‫نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌م کێشه‌یه‌ى دواییتان به‌ کوێ‬ ‫گه‌یشت؟‬

‫دیدار‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫‪5‬‬

‫ـ ه���ه‌ردووک���ی���ان‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ق��ان��ون هه‌ی ‌ه‬ ‫ئێمه‌ ملکه‌چی قانونین‪ ،‬ئ�ه‌ی بۆ ئ�ه‌وان‬ ‫ملکه‌چی قانون نابن؟ نه‌ک ملکه‌چی‬ ‫قانون نین‪ ،‬به‌ڵکو پێشێلیشی ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م ده‌بابانه‌ی بۆ سه‌ر خالیدى خوله‌ سوور‬ ‫هاتوون‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ سه‌ندنه‌وه‌ی مادده‌ی‬ ‫(‪)140‬ه‌ ئه‌وا کام قۆڵ ئه‌وان داده‌نێن‪ ،‬دوو‬ ‫قۆڵ بۆ من دانێن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ شه‌ڕی ئێرانه‌‬ ‫و له‌سه‌ر پژاکه‌ الیه‌کی بۆ من دابنێن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ دژی تورکه‌ و بۆ پشتیوانی‬ ‫په‌که‌که‌ و ک��وردان��ی ب��اک��وره‌ به‌شێکی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی ب��ۆ م��ن داب��ن��ێ��ن‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر ئه‌چن‬ ‫ب �ه‌ده‌م کورده‌کانی س��وری��اوه‌ هه‌مووی بۆ‬ ‫من دابنێن‪ ،‬ئه‌مه‌ مه‌سه‌له‌یه‌که‌ که‌ حه‌یای‬ ‫خ��ۆش��ی��ان و ک��وردی��ش��ی��ان ب��رد ب�ه‌ی�ه‌ک�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب��ۆ ماڵێک ک�ه‌ چه‌ند ج��اری��ش تااڵنیان‬ ‫ک���ردووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئیتر قبووڵ ناکرێ‪ ،‬من‬ ‫هه‌رچی گیانمه‌ زه‌ره‌ر بووه‌ له‌ وه‌ته‌ی کورد‬ ‫دروستبووه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ هیچ قۆناغێکدا بیرناکه‌یته‌وه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌کت کردبێت؟‬ ‫ـ نه‌خێر‪ ،‬با لیژنه‌یه‌ک بێت له‌ خه‌ڵکی‬ ‫بێالیه‌ن ئه‌گه‌ر من بایی دینارێ‪ ،‬دۆالرێ‬ ‫شتم له‌سه‌ربوو‪ ،‬ئاماده‌م بیست ساڵ حوکمم‬

‫*«ئه‌وانه‌ى هێرش ده‌که‌نه‌ سه‌رم ده‌یانه‌وێت پیاوى‬ ‫مه‌رد له‌ناو میلله‌تدا نه‌مێنێت»‬ ‫*«وجودى منیان پێناخۆشه‌‪ ،‬چونکه‌ بوونى راستیه‌‬ ‫له‌ناو درۆیا‪ ،‬بوونى مه‌رده‌ له‌ناو نامه‌ردا»‬

‫‪n‬‬

‫ه (خالیدی خوله‌سور) فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬ ‫خالید مه‌حمود ئه‌حمه‌د ناسراو ب ‌‬

‫ساڵح که‌ ئێستا ناویان ناوه‌ سلێمانى پااڵس‪ ،‬که‌ خۆى ناو ناوه‌ عه‌شایه‌ر یان خۆى بێته‌‬ ‫داگیریان کردووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ماڵ و موڵکى منه‌‪ ،‬مه‌یدانى من یان خۆی و عه‌شره‌ته‌که‌ى بێن ‌ه‬ ‫زۆرب���ه‌ى م��اڵ و موڵکه‌که‌م رۆش��ت��ووه‌ له‌ مه‌یدانى من؟ نه‌ک به‌ناوى حکومه‌ت و‬ ‫پێناوى مه‌ردایه‌تیه‌که‌ما‪ ،‬له‌ پێناوى راستى حزب و ده‌بابه‌ و تۆپ و ناقیله‌ و ئه‌گه‌ر‬ ‫و حه‌قا‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ى ته‌سلیمى ئیراده‌ى ئه‌وان کیمیاییشیان هه‌بوایه‌ ئه‌یانکرد به‌ خالیدى‬ ‫نه‌بم‪ ،‬کێشه‌ى من پ��اره‌ و موڵک نییه‌‪ ،‬خوله‌ س��وورا‪ ،‬به‌اڵم سوپاس بۆ خوا نه‌یان‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر م��ن ب �ه‌پ��اره‌ له‌گه‌ڵیان بومایه‌ به‌ ب���وو‪ .‬ئ���ه‌وه‌ شتێکى زۆر ب��ێ م��ان��اب��وو‪،‬‬ ‫ملیار دۆالر ئه‌درا به‌ من‪ ،‬پاره‌ چییه‌ من چونکه‌ من له‌ هه‌موو کاتێکدا که‌سێکم‬ ‫عیزه‌تى نه‌فسم له‌ال گرنگه‌‪ ،‬حه‌قیقه‌تم ال ک�ه‌ پاڵپشتى ل�ه‌ یاسا ئ�ه‌ک�ه‌م‪ ،‬ح�ه‌زه‌ک�ه‌م‬

‫«با لیژنه‌یه‌ک بێت له‌ خه‌ڵکی بێالیه‌ن‬ ‫ئه‌گه‌ر بایی دینارێ شتم له‌سه‌ربوو‪ ،‬بیست‬ ‫ساڵ حوکمم بده‌ن»‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬پێویسته‌ هه‌موو الوێکى ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫ئاوا بیربکاته‌وه‌ له‌گه‌ڵ راستى و حه‌قدابێت‪،‬‬ ‫تاکه‌ى ئه‌م جیاوازییه‌‪ ،‬بۆ ئه‌بێت قانون بۆ‬ ‫به‌شێک بێ بۆ ئ �ه‌وه‌ى تر نه‌بێت؟ چۆن‬ ‫ئه‌بێت که‌سێک هه‌رچى سه‌روه‌ت و سامانى‬ ‫ئه‌م واڵته‌ هه‌یه‌ بیبات‪ ،‬به‌اڵم کوڕى ئه‌م‬ ‫میلله‌ته‌ دینارێک له‌ گیرفانیا نه‌بێت؟‬

‫ی��اس��ا س �ه‌روه‌رب��ێ��ت ب��ۆ ه�ه‌م��وو که‌سێک‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ن���ه‌ک ئ�����ه‌وه‌ى ک �ه‌س��ێ��ک ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫دزى بکوژرێت کردویانه‌ به‌ شه‌هید وه‌اڵ‬ ‫خالیدى خوله‌ سوور کوشتویه‌تى‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫ه�ه‌م��ووى درۆ و ک�لاوات��ن ه�ه‌م��ووى چاڵ‬ ‫هه‌ڵکه‌ندنه‌ بۆ نه‌مانم‪ ،‬منیش که‌سێکى‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ساده‌ نیم‪ ،‬ئه‌گه‌ر پیاوێکى عاقڵ‬

‫زۆرمان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر کاتێکیش مه‌سه‌له‌یه‌کى‬ ‫عه‌شایه‌رى دروست ده‌بێت‪ ،‬له‌ جیاتى ئه‌وه‌ى‬ ‫بچنه‌وه‌ الى حزبه‌که‌ى خ��ۆی��ان دێنه‌ به‌ر‬ ‫ده‌رگاکه‌م حه‌ره‌س ده‌بن‪ ،‬ئێمه‌ عه‌شره‌تین‪،‬‬ ‫خه‌ڵکێکى هه‌تیوه‌ نین له‌مالوالوه‌ هاتبین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌شێکین له‌ میلله‌ت‪،‬‬ ‫به‌شێکین ل���ه‌و ح��ک��وم�ه‌ت�ه‌ و ق���ه‌ت ح�ه‌ز‬ ‫ناکه‌ین کێشه‌ بۆ میلله‌ته‌که‌مان دروست‬ ‫ب��ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ئ�ه‌م��ان�ه‌ خه‌ڵکێکى ب��ێ وج��ودن‬ ‫ئه‌یانه‌وێت وجود بۆ خۆیان په‌یاکه‌ن و بۆیان‬ ‫هه‌ڵناکه‌وێت‪ ،‬پشتیوانی ئێمه‌ مه‌ردی ناو‬ ‫حیزبه‌کانن هیچ که‌سێکی مه‌رد نامه‌ردی‬ ‫ق��ب��وڵ ن��اک��ات‪ ،‬ه�ه‌رگ��ی��ز پ �ه‌ن��ا ب��ۆ هیچ‬ ‫که‌سێکی غه‌یره‌ کورد نابه‌م‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬ل�ه‌ ئێستادا عه‌شیره‌ته‌کان له‌‬ ‫رێگه‌ى سه‌نته‌رى روناکبیریه‌وه‌ کارده‌که‌ن‬ ‫ک�ه‌ ح��زب�ه‌ک��ان ب��ۆی��ان دام���ه‌زران���دون‪ ،‬ئێوه‌‬ ‫سه‌نته‌رتان هه‌یه‌؟‬ ‫ـ ئێمه‌ خۆمان بچوک ناکه‌ینه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئاستى سه‌نته‌رێک‪ ،‬ب��ۆ زان��ی��اری��ت��ان ئه‌و‬ ‫سه‌نته‌ره‌ی به‌ ن��اوی غ���ه‌واره‌وه‌ دان��را ئێمه‌‬ ‫پێمان داخستن‪ ،‬چونکه‌ ئێمه‌ (‪ )450‬ساڵ‬ ‫حوکمی ن��اوچ�ه‌ی ش��اره‌زوورم��ان ک��ردووه‌‬ ‫به‌ ن��اوی (حه‌سه‌ن نه‌وه‌ویه‌کان)‪)750( ،‬‬ ‫س��اڵ حوکمی هه‌موو ک��وردم��ان ک��ردووه‌‬ ‫به‌ ناوی ئه‌رده‌اڵنییه‌وه‌‪ ،‬غ�ه‌واره‌ سوپاکه‌ى‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ به‌هێز ب��ووه‌ له‌ (غ��ی��ور)ه‌وه‌ هاتووه‌‬ ‫وات �ه‌ ئه‌هلی غ��ی��ره‌ت‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ خۆمان‬ ‫بچوک ناکه‌ینه‌وه‌ بۆ سه‌نته‌رێک‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫پێکهاته‌یه‌کین به‌شێکین له‌ میلله‌ت‪ ،‬له‌ناو‬

‫ـ ئێمه‌ له‌ ماڵی خۆمان بووین هاتونه‌ته‌‬ ‫سه‌رمان و ته‌عدامان لێکراوه‌ به‌ سه‌یاره‌ و‬ ‫هاوه‌ن و دۆشکه‌ و ده‌بابه‌وه‌ به‌ (‪)106‬ه‌وه‌‬ ‫هاتوون و ده‌بێت حکومه‌ت له‌مه‌ بکۆڵێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ عایدى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانین‪ ،‬ئه‌بێت‬ ‫هێرۆ خان خۆى ئه‌وه‌ قبوڵ نه‌کات‪ ،‬ئه‌بێت‬ ‫حاکم قادر مه‌سئوله‌ له‌ ئه‌منیه‌تى ئه‌م شاره‌‬ ‫قبوڵى ن�ه‌ک��ات‪ ،‬ئه‌بێت د‪.‬خ �ه‌س��ره‌و قبوڵى‬ ‫ن�ه‌ک��ات‪ ،‬ئه‌بێت به‌ڕێز م��ام ج �ه‌الل قبوڵى‬ ‫نه‌کات‪ ،‬ئه‌بێت س�ه‌رۆک بارزانی قبوڵی‬ ‫نه‌کات که‌ به‌ناوی ئ �ه‌وه‌وه‌ هێز هێنراوه‌ و‬ ‫پێنج سه‌عات پێش هاتنی هێزه‌که‌ کوڕی‬ ‫من له‌ سجنا ب��ووه‌‪ ،‬من ده‌رگ��ام پێگیراوه‌‬ ‫کوڕه‌که‌م له‌ ناوبژیدا ب��ووه‌ شه‌ڕێک که‌‬ ‫له‌ سه‌رچنار ک��راوه‌ بۆ به‌رده‌رگای ماڵی‬ ‫م��ن ئ �ه‌گ��رن‪ ،‬ئ���ه‌وان ئ �ه‌ی��ان �ه‌وێ بکه‌وینه‌‬ ‫هه‌ڵه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ زۆر له‌وه‌ عاقڵترین ئه‌و‬ ‫خورمایه‌ی ئه‌وان خواردویانه‌ ناوکه‌که‌ی له‌‬ ‫گیرفانی ئێمه‌دایه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێتوایه‌ ئ�ه‌و به‌رپرسانه‌ى ناوت‬ ‫بردن‪ ،‬ئه‌وه‌ قبوڵ بکه‌ن؟‬ ‫ـ ئ���ه‌وه‌ واج��ب��ی��ان �ه‌‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر قبوڵیکه‌ن‬ ‫ئه‌وانیش شه‌ریکی ئه‌و تاوانه‌ن نه‌ک له‌الی‬ ‫من الی میلله‌تیش‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێوه‌ ده‌عواتان نییه‌؟‬ ‫ـ نه‌خێر ل� ‌ه ع�ه‌ش��ای�ه‌را ته‌قدیمکردنی‬ ‫ده‌عوا عه‌یبه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئ�ه‌م�ه‌ پ �ه‌ی��وه‌ن��دی ب �ه‌ نه‌بوونی‬ ‫م��ت��م��ان �ه‌وه‌ی �ه‌ ب �ه‌ دادگ����ا ی���ان رس��وم��ات��ی‬ ‫عه‌شایه‌رییه‌؟‬

‫بده‌ن‪ ،‬له‌ رووی پیاو کوشتن و بێ رێزى و‬ ‫بێ یاسایى و له‌ هه‌موو رووه‌کانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ه���ه‌وڵ���ى ئ��اس��ای��ى ک���ردن���ه‌وه‌ى‬ ‫کێشه‌که‌تان هه‌یه‌؟‬ ‫ـ به‌ڵێ ه��ه‌وڵ ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ه��ه‌وڵ ل�ه‌ نێوان‬ ‫ع�ه‌ش��ای�ه‌ره‌ک��ان��دا ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬خه‌ڵک دێ��ت بۆ‬ ‫الی ئێمه‌ و ره‌نگه‌ بچنه‌ الى ئه‌وانیش‪ ،‬من‬ ‫رێ��زم له‌ رای خه‌ڵک گرتووه‌‪ ،‬بۆیه‌ هێزم‬ ‫باڵوه‌پێکردووه‌‪ ،‬ئه‌وانیش خۆیان مخه‌وه‌لن‬ ‫چیان له‌ده‌ست دێت با بیکه‌ن‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬وێ���ن���ه‌ى چ����ه‌ک و ه��ێ��ز له‌‬ ‫فه‌یسبوکه‌وه‌ باڵو ده‌کرێته‌وه‌‪ ،‬که‌ ئه‌وانه‌‬ ‫وێ���ن���ه‌ى چ���ه‌ک و ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ت����ۆن‪ ،‬چ‬ ‫مه‌به‌ستێکتان هه‌یه‌ له‌وه‌؟‬ ‫ـ ئه‌وه‌ شتی منااڵنه‌یه‌ هێزی من دیار‬ ‫نییه‌ ت��ا ئێستاش ب��ا خه‌ڵک بزانێت‪ ،‬بۆ‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ى هێزیش تا ئێستا به‌ یه‌ک‬ ‫که‌سم نه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێستا له‌ دیوه‌خانه‌که‌تا‪ ،‬چه‌ک‬ ‫و ته‌کنه‌لۆجیا (کۆمپیوته‌ر‪ ،‬ئینته‌رنێت‪،‬‬ ‫ف���ه‌ی���س���ب���ووک) ه���ه‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌م���ان���ه‌ شتى‬ ‫ناکۆکنین به‌یه‌ک؟‬ ‫ـ پێغه‌مبه‌ری خوایش ده‌ستێکی شمشێر‬ ‫بووه‌ و ده‌ستێکی قورئان بووه‌‪ ،‬من له‌گه‌ڵ‬ ‫یاسام و پێمخۆشه‌ چه‌ک هه‌ر نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫ت �ه‌ن��ان �ه‌ت پێمخۆشه‌ چ �ه‌ق��ۆی �ه‌ک ل�ه‌ن��او‬ ‫کورددا نه‌مێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌ى ئێستاش ده‌یبینیت‬ ‫زه‌روره‌تى حاڵه‌ و پێشتر وانه‌بووه‌‪ ،‬داواکارم‬ ‫قسه‌کانم وه‌ک خۆی باڵو بکه‌یته‌وه‌ و رێزم‬ ‫هه‌یه‌ بۆ ئه‌و خه‌ڵکه‌ دڵسۆزه‌ که‌ پشتیوانم‬ ‫بوون‪.‬‬

‫ـــیه‌کانی ئه‌مریکا» بۆ سه‌ر پارێزه‌رانی (‪ )PJAK‬ده‌کرێت ‌ه فیلمێکی به‌ڵگه‌نامه‌یی‬ ‫پێداچوونه‌و‌ه به‌م بڕیار‌ه وه‌زاره‌تی گه‌نجینه‌ی‬ ‫ئه‌مریکا‪ ،‬به‌ڕێگای پارێزه‌ره‌کانیه‌وه‌ په‌نای‬ ‫برد‌ه به‌ر یاسای ئه‌و واڵته‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک له‌و‬ ‫فیلمه‌ به‌ڵگه‌نامه‌ییه‌دا ئاماژه‌ی پێکراو‌ه‬ ‫حکومه‌تی ئه‌مریکا ه �ه‌ر ل�ه‌ س �ه‌ره‌ت��او‌ه‬ ‫ب � ‌ه ج��ۆرێ��ک ل � ‌ه ج���ۆره‌ک���ان پ��ارێ��زه‌ران��ی‬ ‫(‪)PJAK‬ی ده‌خسته‌ به‌ر جۆره‌ها فشار بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی پاشگه‌ز ببنه‌و‌ه له‌ گرتن ‌ه ئه‌ستۆی‬ ‫دۆسیه‌ی (‪.)PJAK‬‬ ‫س��ۆران خ��دری‪ ،‬نوێنه‌ری پێشوى پارتی‬ ‫ژی��ان��ی ئ���ازادی ک��وردس��ت��ان ل� ‌ه ئ�ه‌وروپ��ا‬ ‫س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ارى ئ���ه‌و ک �ه‌ی��س �ه‌ وێ���ڕای‬ ‫خستنه‌رووی ئه‌و زانیاریانه‌ی سه‌ره‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫سه‌ر الپ �ه‌ڕه‌ی تایبه‌تی خۆی ل ‌ه تۆڕی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووک‪ ،‬باسی له‌وه‌ش‬ ‫ک��ردوه‌ که‌ ئه‌مریکا به‌ ه��ۆی نه‌بوونی‬ ‫ب �ه‌ڵ��گ �ه‌وه‌ ف��ش��ار ده‌خ��ات � ‌ه س��ه‌رپ��ارێ��زه‌ران‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ �ه‌و که‌یس ‌ه ل � ‌ه دادگ��ا‬ ‫یه‌کالیی ببێته‌وه‌‪ )PJAK( ،‬ده‌توانێت‬ ‫داوای ق�ه‌ره‌ب��ووی�ه‌ک��ی زۆر ل�ه‌ ئه‌مریکا‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫س���ۆران خ���دری‪ ،‬ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند‪:‬‬ ‫«پ��ارێ��زه‌ره‌ک��ه‌ی (‪ )PJAK‬م��اوه‌ی �ه‌ک‬ ‫له‌مه‌و پێش ئاگادرای کردینه‌وه‌ ک ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫(‪ )PJAK‬رازی بێت ل� ‌ه س �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی‪،‬‬ ‫ک ‌ه ئه‌و هه‌وڵی ئ�ه‌وه‌ ب��دات ک ‌ه که‌یسی‬ ‫(‪ )PJAK‬وه‌ک سینارێوی ئه‌و بخرێت ‌ه‬ ‫ب �ه‌ر ب��اس‪ .‬دوای ئ���ه‌وه‌ی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫(‪ )PJAK‬ل�ه‌ ئ �ه‌وروپ��ا ره‌زام��ه‌ن��دی ده‌ر‬ ‫ک��رد‪ ،‬پ��ارێ��زه‌ره‌ک �ه‌ی (‪ )PJAK‬له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رێوه‌به‌رانی به‌رنامه‌ی (گ��وود وای��ف)‬ ‫ده‌ستی کرد ب ‌ه نووسینی سیناریوکه‌»‪.‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیارى که‌یسه‌که‌ى (‪)PJAK‬‬ ‫س���ه‌ب���اره‌ت ب � ‌ه ن�����اوه‌رۆک و سیناریۆی‬ ‫ئه‌م فیلم ‌ه به‌ڵگه‌نامه‌یی ‌ه وت��ی‪« :‬لێره‌دا‬ ‫سینارێوی فیلمه‌که‌ له‌سه‌ر که‌یسه‌که‌ی‬ ‫(‪ ،)PJAK‬به‌اڵم کاره‌کته‌ره‌‌ک ‌ه که‌سێکی‬ ‫ئه‌مریکیی ‌ه ک ‌ه له‌ ئه‌فغانستان بووه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌مریکییه‌کانه‌وه‌ ده‌ستگیر کراوه‌‪،‬‬ ‫به‌ پێی یاسای ئیکسه‌که‌تیڤ ئۆردێر‬ ‫خراوه‌ت ‌ه لیستی تیرۆره‌وه‌»‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ن���اوب���راو ئ��ه‌وه‌ش��ى وت‪« :‬ئ �ه‌و‬ ‫پارێزه‌رانه‌ی که‌ نوێنه‌رایه‌تی ئه‌و که‌سان ‌ه‬ ‫ی��ا ئ���ه‌و الی �ه‌ن��ان � ‌ه ده‌ک����ه‌ن ک � ‌ه ل � ‌ه الی��ان‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی گه‌نجینه‌وه‌ خ��راون�ه‌ت� ‌ه لیستی‬ ‫ره‌ش�ه‌وه‌‪ ،‬له‌ الیه‌ن ئه‌و وه‌زاره‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬جۆره‌ها‬ ‫گوشاری سیاسی و یاساییان ده‌خرێت ‌ه سه‌ر‬ ‫ب ‌ه مه‌به‌ستی شاردنه‌وه‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی‬ ‫ک � ‌ه ب �ه‌ ک��اری��ان ه��ێ��ن��او‌ه ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی‬ ‫بڕیاره‌که‌یان و ئاشکرا نه‌کردنی ل ‌ه ژێر‬ ‫ناوی به‌ڵگه‌ی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی»‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا س�����ۆران خ�����دری‪ ،‬ئ���ام���اژ‌ه ب ‌ه‬ ‫ج��ۆری گ��وش��اره‌ک��ان و ئ �ه‌و رێگایانه‌ی‬ ‫ک�� ‌ه وه‌زاره‌ت������ی گ�ه‌ن��ج��ی��ن�ه‌ی ئه‌مریکا‬ ‫پشتیان پێ ده‌به‌ستێت بۆ فشار خستن ‌ه‬ ‫سه‌ر پارێزه‌رانی (‪ ،)PJAK‬رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫«یه‌ک له‌و رێگایان ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ وه‌زاره‌تی‬ ‫گه‌نجینه‌ پرسیار ده‌دات له‌ پارێزه‌ره‌کان‪ ،‬که‌‬ ‫ئاراسته‌ی الیه‌نی تێرۆریزه‌کراوی بکه‌ن و‌‬ ‫وه‌‌اڵمه‌کان بده‌نه‌وه‌ به‌ وه‌زاره‌تی گه‌نجینه‌؛‬ ‫واته‌ وه‌زاره‌تی گه‌نجینه‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌ ده‌دات‬ ‫که‌ پاریزه‌ره‌کان بکات به‌ سیخوڕی خۆی‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و ک��اره‌ نه‌که‌ن‪ ،‬ئ �ه‌وا وه‌زاره‌ت��ی‬ ‫گه‌نجینه‌ هه‌وڵ ده‌دات به‌ شێوه‌یه‌ک کێشه‌‬

‫کوردستانی‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪7‬‬

‫‪ n‬گروپێک له‌ گه‌ریالکانی ‪ PJAK‬فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬ ‫بۆ پارێزه‌ره‌کان دروست بکات که‌ واز له‌ «ئ���ه‌و ب���ڕی���اره‌ ک �ه‌ ل���ه‌م���ه‌ڕ(‪)PJAK‬ل���ه‌ مۆدێڕنیته‌ی کاپیتالیستی که‌ ئه‌مریکا‬ ‫کاره‌کانیان بهێنن‪ ،‬یا به‌ دز تۆمه‌تباریان الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت����ی خ �ه‌زێ��ن �ه‌داری ئه‌مریکا‌ سه‌رکردا‌یه‌تی ده‌کات‪ .‬دووهه‌م‪ ،‬ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬یا تۆمه‌تی ده‌ستدرێژی سێکسی دراوه‌ هۆکاره‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ چه‌ند گوایه‌ به‌ بیانووی ئه‌وه‌ی که‌ (‪ )PJAK‬و‬ ‫خاڵ‪ :‬یه‌که‌م‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ که‌ (‪ )PJAK‬خاوه‌ن (‪ )PKK‬هه‌ریه‌کن و سه‌رچاوه‌ی ئابووری‬ ‫ده‌خاته‌ پاڵیان»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ م��اوه‌ى راب��ردودا و به‌ بۆنه‌ی فه‌لسه‌فه‌ و ئایدیۆلۆژیایه‌که‌ که‌ له‌ پێناو (‪ )PJAK‬ن��ادی��اره‌‪ ،‬که‌ ئه‌وه‌یش له‌ سه‌ر‬ ‫ده‌رچونی بڕیاری وه‌زاره‌ت���ی گه‌نجینه‌ی دابین کردنی ژیانێکی ئازاد‪ ،‬کوردێکی ویست و داخ���وازی تورکیا له‌ ئه‌مریکا‬ ‫ئه‌مریکا س�ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌وه‌ی پارتی ژیانی ئازاد و که‌سایه‌تیه‌کی ئازاد تێده‌کۆشێ و هاتۆته‌ دى‪ .‬ئ �ه‌وه‌ له‌ دۆخێک دای �ه‌ که‌‬ ‫ئ���ازادی ک��وردس��ت��ان بخرێته‌ ن��او لیستی ئه‌و که‌سایه‌تییه‌ ده‌توانێت کۆمه‌ڵگایه‌ک (‪ )PJAK‬پارتیه‌کی سه‌ربه‌خۆیه‌ و‌ له‌‬ ‫ره‌شه‌وه‌‪ ،‬له‌ دیمانه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ ماڵپه‌ڕی بخوڵقێنێ ک�ه‌ دیموکراسی راسته‌قینه‌ رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان له‌ پێناو مافی‬ ‫ره‌سمی حزبه‌که‌یان‪ ،‬ئازاد هه‌وراز‪ ،‬ئه‌ندامی له‌وێ دا جێبه‌جێ بکرێ و ئه‌وه‌ ده‌توانێت ره‌وای گه‌لی کورد و دیموکراتیزه‌کردنی‬ ‫کوردیناسیۆنی (‪ )PJAK‬رایگه‌یاندبوو‪ :‬ئه‌ڵته‌رناتیڤێک‌ بێ له‌ به‌رامبه‌ر سیستمی ئێران تێکۆشان ده‌کات و (‪ )PJAK‬پشتی‬

‫به‌ هیچ الیه‌نێک یان ده‌وڵه‌تێک نه‌به‌ستووه‌‬ ‫و ته‌نیا و ته‌نیا به‌ هێزی گه‌لی کورد پشتی‬ ‫به‌ستووه‌ و گه‌لی کورد سه‌رچاوه‌ی هه‌موو‬ ‫شتێکه‌ ‌و‌ له‌ نێو ئه‌وانیشدا س�ه‌رچ��اوه‌ی‬ ‫ئابووری‪ .‬سێیه‌م‪ ،‬ئه‌و بڕیاره‌ کاریگه‌ری و‬ ‫جێ په‌نجه‌ی ئۆردوگانشینه‌کانی باشوری‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ی ت��ێ��دای�ه‌ ک �ه‌ گ��وای �ه‌ دژ به‌‬ ‫ئێران شه‌ڕ ده‌که‌ن و ئه‌مریکا له‌وان وه‌ک‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کی زانیاری له‌مه‌ڕ ده‌رکردنی‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ که‌ڵکی وه‌رگ��رت��ووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫خاڵی بنه‌ڕه‌تی ده‌رکردنی ئه‌و بڕیاره‌ ئه‌وه‌‬ ‫بوو که‌ (‪ )PJAK‬نه‌بوو به‌ دار‌ده‌س��ت و‬ ‫گوێڕایه‌ڵی هیچ ده‌وڵ �ه‌ت و الیه‌نێک و‬ ‫له‌ نێو ئه‌وانیشدا ئه‌مریکا‪ ،‬تاکو له‌ پێناو‬ ‫ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ئ���ه‌وان هه‌نگاو هه‌ڵبگرێ‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌وانه‌ هۆکاره‌کانی سه‌ره‌کی‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ بوون‪ .‬ئه‌گه‌رچی ئه‌و بڕیارانه‌‬ ‫ئاستی ه��ه‌ره‌ زۆری ئ��ه‌وه‌ ب��وو‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌مریکا زانیاری سه‌باره‌ت به‌( (‪PJAK‬‬ ‫ى راده‌س��ت��ی ت��ورک��ی��ا و ئ��ێ��ران ده‌ک���رد و‬ ‫یه‌که‌مین هاوپه‌یمانی نێوان ئه‌و سێ واڵته‌‬ ‫دژ ب �ه‌ (‪ )PJAK‬ل �ه‌ هێرشی ه�ه‌وای��ی‬ ‫یه‌کی گواڵن بۆ سه‌ر بڕیارگه‌ی ناوه‌ندی‬ ‫(‪)PJAK‬که‌وته‌ بواری کرداریه‌وه‌‪.‬‬

‫ـــــۆ‪ :‬ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى سوریا دانى به ‌مافه‌کانى کوردا نه‌ناو ‌ه‬ ‫رابردوشدا که‌ مه‌به‌ستم دواى به‌ڵێنه‌کانى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌ده‌ که‌ له‌دواى ئه‌و کاته‌وه‌ ده‌یان‬ ‫که‌س له‌سه‌ر شه‌قامه‌کانى سوریادا به‌ده‌ستى‬ ‫چ���ه‌ک���داران���ى ه��ێ��زه‌ک��ان��ى رژێ��م��ى س��وری��ا‬ ‫کوژراون که‌خۆپیشانده‌ر بوون‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى سوریاش باوه‌ڕیان‬ ‫به‌چاکسازیه‌کانى نه‌کردوه‌‪ ،‬داواکاریه‌کانى‬ ‫کۆمکارى عه‌ره‌بیش ئه‌وه‌بو که‌ هێزه‌کانى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د له‌ سه‌ر شه‌قام و ناوشاره‌کان‬ ‫ده‌رب���ک���رێ���ن‪ ،‬ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �ه‌ى ک �ه‌ ل�ه‌س�ه‌ر‬ ‫خۆپیشاندانه‌کانى رابردوو له‌سوریا ده‌ستگیر‬ ‫ک����راون ئ����ازاد ب��ک��رێ��ن‪ ،‬ه���ه‌روه‌ه���ا ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى سوریا کۆبونه‌وه‌ بکرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کورد تاچه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌و بانگه‌شانه‌ى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌ده‌ ده‌رب���اره‌ى چاکسازى‪ ،‬ئایا‬ ‫به‌مه‌ رازى ده‌ب��ێ��ت ی��ان داواى نه‌هێشتنى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى ده‌کات وه‌کو به‌شی زۆرى گه‌لى‬ ‫سوریش له‌گه‌ڵ نه‌مانى ده‌سه‌اڵته‌که‌ی دان؟‬ ‫ـــ هه‌موو حزب و پێکهاته‌کانى سوریا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ�ه‌م بانگه‌شانه‌ى به‌شار ئه‌سه‌ددا‬ ‫نین‪ ،‬به‌گشتى کورد له‌گه‌ڵ بانگه‌شه‌کانى‬ ‫ئه‌سه‌د دا نین وب��اوه‌ری��ان پێ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێزه‌ کوردیه‌کان هیچ جارێک نه‌چوون‬ ‫بۆ باوه‌شی سوریا یان تورکیا به‌مه‌به‌ستى‬

‫به‌ده‌ست هێنانى پاره‌ و نه‌بوونه‌ته‌ پاڵپشتى‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ زلهێزه‌کان‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچى بانگه‌شه‌کانى به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫له‌باره‌ى چاکسازیه‌وه‌ جێگه‌ى متمانه‌ نین؟‬ ‫ـــ ئه‌و بانگه‌شانه‌ى به‌شار ئه‌سه‌د جێگه‌ى‬ ‫متمانه‌ نین‪ ،‬هیچ شتێک ناگۆڕێت له‌‬ ‫سیاسیه‌ته‌کانى‪ ،‬چونکه‌ ئه‌م رژێمه‌ رژێمێکى‬ ‫ئه‌منیه‌‪ ،‬پێشم وایه‌ ئه‌م رژێمه‌ هیچ کات‬ ‫ناتوانێت چاکسازى له‌ سوریا ئه‌نجام بدات‪،‬‬ ‫کۆتایى هاتووه‌ و که‌وتۆته‌ به‌ر شۆڕشی‬ ‫واڵت و ده‌بێت بڕوخێت و نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬رۆڵى کورد له‌ ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى‬ ‫س��وری��ادا چیه‌ و چ��اره‌ن��ووس��ی ک��ورد له‌م‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌ چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟‬ ‫ـــ تا ئێستا ئه‌و داوای��ان�ه‌ى ک��ورد داواى‬ ‫ک����ردووه‌ ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى نیشتمانى س��وری��ا‬ ‫به‌شێوه‌ى ئاشکرا دانى به‌مافه‌کانى کورد‬ ‫دا ن�ه‌ن��اوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌و کۆنگره‌یه‌ى له‌الین‬ ‫کورده‌کانى رۆژئاواش که‌ به‌ستراوه‌ داوایان‬ ‫ک��ردووه‌ ئه‌م ئه‌نجومه‌نه‌ دان به‌مافه‌کانى‬ ‫گه‌لى کوردا بنێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌کاتى خستنه‌ روى نه‌خشه‌ ڕێگا‬ ‫بۆ سوریا‪ ،‬ئه‌گه‌رى ده‌ست خستنه‌ ناوه‌وه‌ى‬ ‫تورکیا بۆ ئه‌م واڵته‌ هه‌یه‌؟‬

‫ـــ بێگومان ئه‌گه‌ر هه‌ر گۆڕاناریه‌ک له‌‬ ‫رێگه‌ى تورکیا یان هه‌ر واڵتێکى تردا بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌و واڵتانه‌ حه‌ز ده‌که‌ن گۆڕانکاریه‌کان‬ ‫به‌دڵى ئه‌وان بێت‪ ،‬ئه‌و واڵتانه‌ى زلهێزن بۆ‬ ‫نمونه‌ ئه‌مریکا دۆسته‌کانى له‌م ناوچانه‌‪،‬‬ ‫تورکیا و سعودیایه‌ که‌ ده‌بێت بۆچونی‌‬ ‫ئ �ه‌وان��ی��ش ه�ه‌ب��ێ��ت ل �ه‌ گ��ۆڕان��ک��اری�ه‌ک��ان��ى‬ ‫سوریادا‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ک��اری��گ �ه‌رى ش��ۆڕش��ی س��وری��ا بۆ‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ى چاکسازییه‌ به‌شێوه‌یکه‌ى‬ ‫گشتى‪ ،‬یاخود بۆ نه‌مانى ده‌سه‌اڵته‌که‌یه‌تى‬ ‫به‌یه‌کجارى؟‬ ‫ـ��ـ��ـ ش���ۆڕش���ی س���وری���ا ت��اک��و ئێستاش‬ ‫داواى نه‌مانى رژێ��م ده‌ک���ات‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫رۆژان���ه‌ ب �ه‌ده‌ی��ان که‌سیان ل��ێ ده‌ک��وژرێ��ت‬ ‫خۆپیشانده‌ران گولله‌ ب��اران ده‌کرێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سورن له‌سه‌ر داواکه‌ى خۆیان‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫دۆخى جارانى رژێمى به‌شار ئه‌سه‌د نه‌ماوه‌‬ ‫و ب��ارودۆخ��ى زۆر خراپه‌‪ ،‬ئێستا له‌ سوریا‬ ‫که‌ خه‌ڵک بێ کاربووه‌ و ئابڵۆقه‌ى ئابوورى‬ ‫ب�ه‌س�ه‌ر واڵت �ه‌ک �ه‌دا س�ه‌پ��ێ��ن��دراوه‌‪ ،‬به‌هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ک بارودۆخى رژێم خراپه‌‪ ،‬تائێستا‬ ‫چه‌ند واڵتێکى که‌م پشتگیرى رژێمه‌که‌ى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د ده‌ک �ه‌ن که‌ ئێرانه‌ و عێراق‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫‪ 74‬ساڵ ‌ه گۆڕه‌که‌ى سه‌ید ره‌زا نازانرێت‬

‫خوێندنگه‌ى تر له‌ رۆژئاوا کرایه‌وه‌‬

‫پتڕۆڵی پێ ده‌فرۆشێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر وانه‌بوایی ‌ه‬ ‫مه‌رگى ئه‌م رژێمه‌ زیاتر له‌نه‌مان نزیک‬ ‫ده‌بۆوه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێتوایه‌ کورد له‌ رۆژئاوادا مافه‌کانى‬ ‫به‌ده‌ست ده‌هێنێت؟‬ ‫ـــ ک��ورد بێگومان سودمه‌ند ده‌بێت له‌م‬ ‫شۆڕشه‌ى ئێستاى سوریادا‪ ،‬که‌داواى فیدراڵى‬ ‫و سه‌رجه‌م مافه‌کانى ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانێت‬ ‫چه‌ندى مافه‌کانى به‌ده‌ست بهێنێت نازانم‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ب��ێ گ��وم��ان به‌شێک له‌مافه‌کانى‬ ‫هه‌رچۆنێک بیێت به‌ده‌ست ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬هه‌ڵوێستى واڵت��ان��ى زلهێز چۆنه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ شۆڕشی سوریا؟‬ ‫ـــ واڵتانى ئه‌وروپا و ئه‌وانه‌ى دیموکراسن‬ ‫ه�ه‌م��ووی��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌م رژێ��م �ه‌ى ئێستاى‬ ‫سوریادا نین‪ ،‬حه‌زده‌که‌ن ئه‌م رژێمه‌ نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫چه‌ند واڵتێکیش هه‌ڵوێستیان هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رژێمى سوریا چه‌کێکى زۆرى هه‌یه‌ بۆیه‌‬ ‫حه‌ز ده‌که‌ن چاره‌سه‌رێک بۆ ئه‌مه‌ بدۆزنه‌وه‌‪،‬‬ ‫بونى ئه‌م چه‌کانه‌ به‌ ترسناک ده‌زانن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کۆنگره‌ى یه‌کێتى کوردانى رۆژئاوا‬ ‫به‌سترا و به‌شێک له‌حزبه‌ کوردیه‌کانى‬ ‫رۆژئاوا به‌شداریان تێدا نه‌کرد‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫له‌کامیان داب���وو‪ ،‬ب �ه‌ش��دارى ک��ردن یاخود‬

‫به‌شدارى نه‌کردن؟‬ ‫ـــ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ک��ورد له‌به‌شدارى کردن‬ ‫داب��وو‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌مه‌ وه‌ک��و هه‌نگاوى یه‌که‌م‬ ‫بوو که‌ ده‌ حزبى کوردى رۆژئاوا به‌یه‌که‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ی��ان ئ �ه‌ن��ج��ام��دا‪ ،‬ئ��اک��ام��ی‬ ‫باشی ه �ه‌ب��وو‪ ،‬چه‌ند حزبێک ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫ئ���ه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌داب��وون ب��ۆی�ه‌ ه��ی��واداری��ن‬ ‫ئه‌م حزبانه‌ش بچنه‌وه‌ ناو ئه‌م کۆنگره‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى بارودۆخى سوریا به‌گشتى و‬ ‫به‌ تایبه‌ت کورده‌کانى له‌بارودۆخێکى زۆر‬ ‫هه‌ستیاره‌دایه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ کورد یه‌ک‬ ‫ده‌ن���گ ب��ێ��ت ل �ه‌ش��ۆڕش��ی س���وری���ا‪ ،‬داواى‬ ‫مافه‌کانى کورد بکه‌ن‪ ،‬ئامانجى به‌ستنى‬

‫ده‌بێت تورکیا راستی (‪)29‬هه‌مین سه‌رهه‌ڵدانی کوردان قبوڵ بکات‬

‫ئ �ه‌م کۆنگره‌یه‌ش داواک��ردن��ى مافه‌کانى‬ ‫ک��ورد بوو بۆ ئ �ه‌وه‌ى وه‌ک نه‌ته‌وه‌ى دووه‌م‬ ‫سه‌یر بکرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها حکومه‌تى داهاتووى‬ ‫سوریا ببێته‌ حکومه‌تێکى دیموکراتى‪ ،‬کورد‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى پێگه‌ى به‌هێزى‬ ‫ه�ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ل�ه‌ک��ۆن��گ��ره‌ک�ه‌ش��دا ب�ه‌ش��دارب��وان��ى‬ ‫جه‌ختیان له‌وه‌ ک��رده‌وه‌ که‌ شۆڕشی سوریا‬ ‫شۆڕشی گه‌نجانه‌‪ ،‬پاڵپشتى خۆیان بۆ ئه‌م‬ ‫ش��ۆڕش�ه‌ دووپ���ات ک���رده‌وه‌ و به‌شۆڕشێکى‬ ‫ح�ه‌ق��ی��ان ل �ه‌ق �ه‌ڵ �ه‌م داوه‌‪ ،‬ک���ورد دژای �ه‌ت��ى‬ ‫خۆیشی بۆڕژێمى ئه‌منى و دامه‌زراوه‌کانى‬ ‫سوریا دوپ��ات کردۆته‌وه‌ که‌ له‌ئێستادا له‌‬ ‫سوریا هه‌یه‌‪.‬‬

‫ راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫شالیار کوردۆ‬

‫س�ه‌ی��د ره‌زا‪ ،‬رێ��ب �ه‌رى ش��ۆڕش��ى ده‌رس��ی��م ک �‌ه له‌‬ ‫(‪)1937/11/17‬دا له‌گه‌ڵ شه‌ش هه‌ڤاڵى خۆیدا ل ‌ه‬ ‫سێدار‌ه دران‪ ،‬رۆژى پێنج شه‌مم‌ه (‪)17‬ی ئه‌م مانگه‌‬ ‫(‪ )74‬ساڵ به‌سه‌ر ل‌ه سێداره‌داندیدا تێده‌په‌ڕێت که‌‬ ‫هێشتا گۆڕى ئه‌وان نازاندرێت‪ .‬نه‌وه‌کانى سه‌ید ره‌زا‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت دۆزى ئه‌و شۆڕشگێڕ‌ه ببه‌ن‌ه دادگاى مافى‬ ‫مرۆڤى ئه‌وروپا‪ .‬سه‌ید ره‌زا‪ ،‬رێبه‌رى شۆڕشه‌ک‌ه له‌‬ ‫ده‌رسیم ل‌ه سه‌رده‌مى دامه‌زراندنى کۆمارى تورکیادا‬ ‫بۆ مافه‌کانى گه‌لى کورد دژى کۆماری تور‌کیا‬ ‫ده‌ستى ب‌ه شۆڕشکرد‪ ،‬ئه‌و سه‌رده‌م‌ه له‌گه‌ڵ شه‌ش‬ ‫هه‌ڤاڵه‌که‌یدا ل‌ه ئه‌لعه‌زیز له‌سێداره‌دران‪ .‬ته‌رمه‌کانیان‬ ‫نه‌دانه‌وه‌‪ .‬زه‌الت پۆالت‪ ،‬نه‌وه‌ى شێخ ره‌زا ئاماژ‌ه بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ده‌ک��ات گ�ه‌ر ده‌وڵ���ه‌ت گ��ۆڕ‌ه ب‌ه کۆمه‌ڵه‌کانى‬ ‫ده‌رسیم و گ��ۆڕى سه‌ید ره‌زا ئاشکرا نه‌کات ئه‌وا‬ ‫دۆزه‌ک‌ه ده‌بن‌ه دادگاى مافى مرۆڤى ئه‌وروپا‪ ،‬پۆاڵت‬ ‫وت��ى‪ :‬ل�ه‌گ�ه‌ڵ سه‌ید ره‌زادا (‪ )70‬ه���ه‌زار خه‌ڵکى‬ ‫ده‌رسیم کۆمه‌ڵکوژکران و ده‌بێت ده‌وڵ��ه‌ت بۆ ئه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵکوژیی‌ه داواى لێبوردن ل‌ه گه‌لى کورد بکات‪.‬‬

‫دام����ه‌زراوه‌ی زمانی ک��وردی رۆژى (‪ )9‬ى ئه‌م‬ ‫مانگ‌ه ل‌ه عه‌فرینى رۆژ ئاواى کوردستان خوێنگه‌یه‌کی‬ ‫ب‌ه زمانی کوردی کرده‌و‌ه ل‌ه گوندێک ل‌ه عه‌فرین‪.‬‬ ‫ته‌موز شیمالی‪ ،‬نوێنه‌ری دامه‌زراوه‌ی زمانی کوردی‬ ‫ل‌ه رێوره‌سمه‌که‌دا جه‌ختیکرده‌و‌ه ئه‌م خوێندنگای‌ه به‌ناوی‬ ‫شه‌هیدانی گه‌لی کورده‌وه‌ی‌ه راشیگه‌یاند «زمانمان به‌‬ ‫مانای بوونی خۆمان‌ه و گرنگی پێده‌دین»‪ .‬ناوبراو‬ ‫باسی ل‌ه مێژووی خه‌باتی گه‌لی کورد کرد ل‌ه بواری‬ ‫زمانه‌وانیدا و دام �ه‌زران��دن و پێشخستنی گه‌ڕانده‌وه‌‬ ‫بۆ جه‌الله‌دین ب‌هد‌رخان و نوره‌دین زازا و وتی ئه‌وانه‌‬ ‫ئه‌و مامۆستا پێشه‌نگانه‌ن ک‌ه زمانیان فێرکردین و‬ ‫ناسنام‌ه و مێژووی ئێمه‌یان ناساند‪ .‬باوکی شه‌هید‬ ‫بارانیش ئ��ام��اژه‌ی ب‌ه وت �ه‌ی شه‌هید ب��اران ک��رد که‌‬ ‫وتویه‌تی «به‌خوێن قوربانی ده‌ده‌م ل‌ه پێناو واڵته‌که‌مدا‬ ‫بۆ به‌ده‌ستهێنانی ماف و خوێندن ب‌ه زمانی دایک»‬ ‫و ن��اوب��راو خوێندنگاکه‌ی ک���رده‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌ده‌م وتنه‌وه‌ی‬ ‫«ناسنامه‌مان بونمانه‌‪ ،‬که‌رامه‌تمان زمانمانه‌»‪.‬‬

‫سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌ڕێوبه‌ری‬ ‫(‪ )KCK‬موراد قه‌ره‌یالن ئاماژه‌ ب ‌ه‬ ‫رێگرى دیداره‌کانى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن‬ ‫ده‌کات و جه‌ختیش له‌وه‌ ده‌کاته‌وه‌‬ ‫که‌ ئاکه‌په‌ پێداگرى له‌ شه‌ڕده‌کات‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌ڕێوبه‌ری کۆما جڤاکین‬ ‫ک��وردس��ت��ان (‪ ،)KCK‬م���وراد ق �ه‌ره‌ی�لان‪ ،‬له‌‬ ‫وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ ئاژانسی هه‌واڵنێری فورات‪،‬‬ ‫ئ��ام��اژه‌ ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش��ده‌ک��ات ئ�ه‌گ�ه‌ر حکومه‌تی‬ ‫ئاکه‌په‌ به‌و شێوه‌یه‌ پێداگری له‌سه‌ر شه‌ڕ بکات‬ ‫و درێژه‌ به‌ گۆشه‌گیری بدات‪ ،‬به‌واتای ئه‌وه‌‬ ‫دێ که‌ شه‌ڕ به‌ شێوه‌یه‌کی ستراتیژی به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌بات‪ .‬ئیدی ده‌بێت تورکیا راستی (‪)29‬مین‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی کوردان قبوڵ بکات‪.‬‬ ‫هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات ده‌وڵه‌تی تورک له‌ پێناو‬ ‫له‌ناو بردنی گه‌لی کورد‪ ،‬ئه‌وه‌ی له‌ده‌ست هات‬ ‫ک��ردی‪ ،‬ب �ه‌اڵم دیسان نه‌یتوانی سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫گه‌لی کورد تێکبشکێنێ‪ .‬ئیدی ئه‌و ڕاستیه‌‬ ‫خراوه‌ته‌ روو که‌ چاره‌سه‌ر کردنی پرسی کورد‬ ‫ته‌نیا به‌ دیدار و دیالۆگ له‌گه‌ڵ سه‌رۆکی ئه‌م‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانه‌‪ ،‬پێکدێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری (‪،)KCK‬‬ ‫هۆشداریشى دا به‌ ده‌وڵه‌تی ت��ورک‪ :‬له‌ سه‌ر‬ ‫ناوی کوردستان‪ ،‬جگه‌ له‌ رێبه‌ر ئاپۆ‪ ،‬هیچ‬

‫ده‌زگا و رێکخراوه‌یه‌ک له‌ ژێر ناوی دیالۆگ‬ ‫دا ب �ه‌ش��داری دان��وس��ان�ه‌ک��ان ن��اب�ێ‌‪ .‬ده‌ب���وو ل ‌ه‬ ‫مانگی جوالیدا شاندێکی ده‌وڵ �ه‌ت سه‌‌ردانی‬ ‫ئ��ی��م��راڵ��ی ب��ک��ردب��ا‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ڕی���اری چ��وون��ی‬ ‫ئه‌و شانده‌‌ جێبه‌جێ نه‌کرا و به‌و هۆیه‌شه‌وه‌‪‌،‬‬ ‫دیداره‌کان بنبه‌ست کران‪ .‬ئه‌گه‌ر جارێکی تر‬ ‫دیداره‌کان ده‌ستپێبکه‌نه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ له‌وێوه‌ بێت‪.‬‬ ‫شێوازی هه‌ڵسوکه‌وتکردن له‌ ئیمراڵی له‌هه‌مان‬ ‫کاتدا شێوازی هه‌ڵسوکه‌وت کردنه‌ له‌ پرسه‌که‌‪.‬‬ ‫ق �ه‌ره‌ی�لان‪ ،‬هه‌ڵوێستی حکومه‌تی ئاکه‌په‌ و‬ ‫تاقمی گوله‌نی وه‌ک هه‌ڵوێستێکی ئایدۆلۆژى‬ ‫ناو برد و رایگه‌یاند‪ :‬ئامانجیان سیستم و هێڵی‬ ‫ئ��ۆج�ه‌الن و راگه‌یاندنی ش �ه‌ڕه‌ ل�ه‌ دژی ئه‌و‬ ‫سیستمه‌ و به‌وه‌ش ده‌یانه‌وێ ته‌ڤگه‌ری ئازادی‬ ‫له‌ناو به‌رێت‪.‬‬

‫سه‌رۆکى (‪ )KCK‬ئاماژه‌شى به‌ وته‌کانی‬ ‫یاڵچن ئاکدۆغانی راوێژکاری ئه‌ردۆغان کرد‬ ‫که‌ پێداگیری له‌سه‌ر سیاسه‌تی گۆشه‌گیری‬ ‫له‌ دژی ئۆجه‌الن کردبوو و ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی‬ ‫وه‌ک شه‌ڕێکی نوێ ناو برد و وت��ی‪ :‬ئه‌وان‬ ‫له‌و ب��اوه‌ڕه‌دان که‌ به‌ پاکتاو کردنی سیستمی‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی‪ ،‬گه‌لی کورد ته‌سلیمیان ده‌بێت‪.‬‬ ‫ب��اش ده‌زان���ن ک�ه‌ سیستمی س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ی و‬ ‫رامانی رێبه‌ر ئاپۆ بۆ گه‌لی کورد بووه‌ته‌ هێز و‬ ‫پێشخستنی ئیراده‌که‌ی‪ .‬درێژه‌ پێدان به‌ ره‌وشی‬ ‫گۆشه‌گیری زۆر ترسناکه‌ و به‌ واتای درێژه‌دان‌‬ ‫به‌ شه‌ڕێکی ده‌ی��ان ساڵه‌یه‌‪ .‬ئه‌و زهنییه‌ته‌ و‬ ‫سیاسه‌ته‌ ترسناکه‌‪ ،‬رێگا له‌به‌رده‌م شه‌ڕێکی‬ ‫هاوشێوه‌ی فه‌له‌ستین و ئیسرائیل ده‌کاته‌وه‌ که‌‬ ‫ده‌یان ساڵه‌ به‌رده‌وامه‌‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪6‬‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫هه‌رێم کاوانى‬

‫چاودێرانى سیاسى ئاماژه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ده‌که‌ن ره‌وشه‌که‌‬ ‫گرنگه‌ بۆ به‌ستنى کۆنفرانسى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى و پێویسته‌ الیه‌نه‌‬ ‫کوردستانییه‌کان راوێژبکه‌ن‪،‬‬ ‫سه‌رۆکى کۆنگره‌ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى کوردستانیش‪،‬‬ ‫جه‌ختده‌کاته‌وه‌ ئه‌نجامى‬ ‫ئه‌و کۆنفرانسه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫فشار له‌سه‌ر ده‌وڵه‌تان‬ ‫دروست بکرێت که‌ کورد‬ ‫مافى سه‌ربه‌خۆیى لێ زه‌وت‬ ‫کراوه‌‪ ،‬چاودێرێکى سیاسیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت حزبه‌کانى‬ ‫باشور و رۆژهه‌اڵت‬ ‫کۆنفرانسى نه‌ته‌ویى له‌پێناو‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى خۆیاندا‬ ‫به‌کاردێنن‪.‬‬ ‫له‌م چوار چێوه‌یه‌دا سه‌رۆک کۆمارى‬ ‫عێراق جه‌الل تاڵه‌بانى رۆژى (‪ )8‬ى‬ ‫ئه‌م مانگه‌ پێشوازیکرد له‌ شاندێک‬ ‫که‌ پێک هاتبوون له‌ ئه‌حمه‌د تورک‬ ‫و ئایسه‌ڵ تۆغلوک هاوسه‌رۆکی‬ ‫کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتی‬ ‫و سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش و گوڵتان‬ ‫ک��ش��ان��اک ه���اوس���ه‌رۆک���ی پ��ارت��ی‬ ‫ئاشتی و دیموکراتی (‪ )BDP‬که‌‬ ‫ل�ه‌ کۆنفرانسێکى رۆژنامه‌نووسیدا‬ ‫ئ���ام���اژه‌ی���ان ب����ه‌وه‌ ک����رد ه���ات���وون و‬ ‫دان��ی��ش��ت��ن �ه‌ک��ان��ی��ان ل���ه‌گ���ه‌ڵ ج���ه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانى به‌ مه‌به‌ستى وتووێژکردن‬ ‫بووه‌ بۆ کۆنفرانسى نه‌ته‌ویى کورد‪.‬‬ ‫ق��ادر ن���ادر‪ ،‬چ��اودێ��رى سیاسى ئ �ه‌وه‌‬ ‫ده‌خ��ات�ه‌ڕوو که‌‪ :‬ئه‌و حزبانه‌ى باشور‬ ‫ل �ه‌ڕه‌گ �ه‌وه‌ پ �ه‌روه‌رده‌ی �ه‌ک��ى خه‌ڵکیان‬ ‫ن���ه‌ک���ردووه‌ ب��ۆ الی��ه‌ن��ى ن �ه‌ت �ه‌وای �ه‌ت��ى‬ ‫ه �ه‌رل �ه‌ ب��ن��اغ�ه‌ش��دا ک��وردس��ت��ان الی��ان‬ ‫ع��ێ��راق ب��وون �ه‌‪ ،‬ک��ۆن��گ��ره‌ى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى‬ ‫به‌هێزو الیه‌نێک ده‌کرێت که‌جورئه‌تى‬ ‫ل �ه‌ڕه‌گ �ه‌وه‌ مه‌سه‌له‌ى نه‌ته‌وه‌یى بێت‪،‬‬ ‫ق����ادر ن�����ادر‪ ،‬وت��ی��ش��ى‪ :‬ح��زب �ه‌ک��ان��ى‬ ‫باشور ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى حزبى و کۆمه‌ڵه‌‬ ‫ک �ه‌س��ان��ێ��ک��ى ب���ه‌رپ���رس ل���ه‌س���ه‌رووى‬ ‫کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى داده‌نێن‪.‬‬ ‫ن����اوب����راو ب���ه‌(چ���ه‌ت���ر)ى راگ���ه‌ی���ان���د‪:‬‬ ‫گ��رن��گ ن��ی��ی�ه‌ ک�ه‌ئ��ێ��م�ه‌ ک��ۆن��گ��ره‌ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى بکه‌ین حزبه‌کانى باشور‬ ‫یان پارتى و یه‌کێتى یان حزبه‌کانى‬ ‫رۆژه����ه‌اڵت ب �ه‌ش��دارب��ن‪ ،‬ه��ۆک��اره‌ک�ه‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ئ �ه‌و حزبانه‌ له‌ناخیاندا ئه‌و‬ ‫هه‌سته‌ نه‌ته‌وایه‌تیان تێدا نییه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ئ��اس��ای��ش��ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى و ن�ه‌ت�ه‌وای�ه‌ت��ى‬

‫«رێکه‌وتووین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ده‌بێت‬ ‫کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى ببه‌سترێت»‬

‫گوشار ‌ه «نایاسایـ‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مینی‬

‫به‌رده‌وام له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان دا‬ ‫به‌کاردێنن‪.‬‬ ‫ق��ادر‪ ،‬ل�ه‌وه‌ش��ده‌دوێ��ت که‌ تائێستا له‌‬ ‫باشورى کوردستان ح��زب ب��ڕی��ارده‌رى‬ ‫حکومه‌ته‌ چ��ۆن ده‌توانیت ئاسایشى‬ ‫ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى و ن��ی��ش��ت��م��ان��ى ت�ه‌س��ل��ی��م‬ ‫به‌وانه‌بکرێت‪ ،‬هێما بۆئه‌وه‌شده‌کات که‌‬ ‫مه‌سعود به‌رزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان ده‌چێت داواى ئاشتى له‌‬ ‫پارتى کرێکارانى کوردستان و تورکیا‬ ‫ده‌کات‪ ،‬جه‌ختى له‌مه‌کرده‌وه‌‪ :‬یه‌کێک‬ ‫داواى ئاشتى ده‌ک��ات که‌ له‌کاتێدا‬ ‫ئ��ی��دان��ه‌ى ه���ه‌ر خ��روق��ات��ێ��ک ب��ک��ات‬ ‫که‌ رووده‌دات‪ ،‬بۆیه‌ ب�ا‌رزان��ى (‪)24‬‬ ‫سه‌ربازى تورکى ده‌کوژرێت به‌توندى‬ ‫ئیدانه‌ى ده‌کات‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ (‪)36‬‬ ‫گه‌ریال به‌چه‌کى کۆمه‌ڵکوژى شه‌هید‬ ‫ده‌کرێت قسه‌ناکات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها عه‌بدولوه‌هاب عه‌لى‪ ،‬وته‌بێژى‬ ‫ره‌س��م��ى ئه‌نجومه‌نى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى‬ ‫پارتى له‌سلێمانى‪ ،‬ئاماژه‌به‌وه‌ ده‌کات‬ ‫هۆکارى دواخستنى ئه‌م کۆنفرانسه‌‬ ‫ل �ه‌م��اوه‌ى ڕاب����ردوودا ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌ بۆ‬ ‫نه‌بوونى ئاشتى و ئه‌و بارگرژییه‌ى که‌‬ ‫له‌نێوان پارتى کرێکارانى کوردستان و‬ ‫تورکیاهه‌بوو‪.‬‬ ‫‪ n‬کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی پالنی دوژمنان پوچه‌ڵ ده‌کاته‌وه‌ ‬ ‫ئ�ه‌و وته‌بێژه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ ده‌خ��ات �ه‌ڕوو وه‌ک‬ ‫پ���ارت���ى دی���م���وک���رات���ى ک���وردس���ت���ان ک���ه‌ى؟ ل �ه‌ ک���وێ؟ ب��گ��ی��رێ��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌وه‌شمان کردووه‌ له‌کاتى گه‌ڕانه‌وه‌یان ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ماوه‌یه‌که‌ بیرله‌‬ ‫ئ���ام���اده‌ی���ی���ان ت��ێ��دای��ه‌ ب���ۆ ب�ه‌س��ت��ن��ى ه �ه‌م��وو رێ��ک�ه‌وت��ووی��ن ل �ه‌س �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى دووب����اره‌ س �ه‌ردان��ى ه �ه‌م��وو ح���زب و به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى ده‌کرێته‌وه‌‬ ‫ک��ۆن��ف��ران��س‪ ،‬چونکه‌ خ��ۆم��ان ده‌س��ت ک��ه‌ده‌ب��ێ��ت ک��ۆن��ف��ران��س��ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کانى کۆمه‌ڵگا و ب��ۆ ت��اوت��وێ��ک��ردن��ى ه �ه‌ن��دێ مه‌سه‌له‌‬ ‫پ��ێ��ش��خ �ه‌رب��وی��ن �ه‌ ل���ه‌م م��ه‌س��ه‌ل��ه‌ی��ه‌دا‪ ،‬ببه‌سترێت ب��ۆئ �ه‌وه‌ى عه‌قڵى سیاسى زانکۆکانى کوردستان بکه‌ن‪.‬‬ ‫که‌په‌یوه‌ندى به‌هه‌موو کورده‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت ئێمه‌ گفتوگۆ ده‌که‌ین کورد له‌ یه‌ک نزیک بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ت�����اه�����ی�����ر ک������ه‌م������ال������ى زاده‌‪ ،‬بیر له‌وه‌ کراوه‌ته‌وه‌ که‌ ئه‌م کۆنفرانسه‌‬ ‫له‌سه‌ر کات و شوێنى کۆنگره‌ و له‌و ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�ه‌ى ک��ۆن��گ��ره‌ى نه‌ته‌وه‌یى س����ه‌رۆک����ى ک���ۆن���گ���ره‌ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى ه���ه‌م���وو الی���ه‌ن���ه‌ ک��وردس��ت��ان��ی��ی �ه‌ک��ان‬ ‫بڕوایه‌دام شوێنه‌که‌ هه‌ولێر ده‌بێت بۆ ک��وردس��ت��ان‪ ،‬پێیشیوایه‌ که‌ به‌ستنى ک����وردس����ت����ان(‪ ،)knk‬ب �ه‌(چ �ه‌ت��ر)ى ب����ه‌ش����دارى ت���ی���ادا ب���ک���ه‌ن‪ ،‬ف��ه‌ری��د‬ ‫کۆنفرانس ده‌چێته‌ پێشه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ى راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ئێمه‌ ل �ه‌س��اڵ��ى(‪)2003‬وه‌ ئه‌سه‌سه‌رد ئ �ه‌وه‌ش ده‌خ��ات �ه‌ڕوو‪ ،‬ئه‌م‬ ‫به‌ستنى کۆنفرانس‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنى‪ ،‬ئه‌ندامى له‌ئێستادا زیاتر هێزه‌کانى ک��ورد به‌ به‌ته‌ماین ئ �ه‌م کۆنفرانسه‌ ببه‌ستین کۆنفرانسه‌ په‌یوه‌ندى به‌هه‌لومه‌رجى‬ ‫کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬له‌ تایبه‌تى هێزه‌ سه‌ره‌کییه‌ گ�ه‌وره‌ک��ان ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��دو باشترو باشترى بکه‌ین ئه‌مڕۆى خه‌باتى کورده‌وه‌هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫لێدوانێکدا به‌ (چه‌تر) رایده‌گه‌یه‌نێت‪ :‬ل��ه‌ ب���اک���ورو ب���اش���ورو رۆژه�����ه‌اڵت و پێم خۆش بوو له‌ باشورى کوردستان تاوتوێ بکرێت بڕیارى له‌سه‌ر بدرێ‪.‬‬ ‫کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى ل�ه‌م قۆناغه‌دا رۆژئ�����اواى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ل �ه‌ ه�ه‌م��وو ل���ه‌ س����ه‌ر ده‌س���ت���ى ج����ه‌الل ت��اڵ �ه‌ب��ان��ى ف���ه‌ری���د‪ ،‬وت����ى‪ :‬ی�ه‌ک��ێ��ت��ى نیشتمانى‬ ‫زه‌رووره‌تێکى مێژووییه‌‪ ،‬پێویسته‌ له‌م کاتێک زیاتر نزیکن له‌ یه‌کترییه‌وه‌‪ ،‬س �ه‌رۆک کۆمارى عێراق‪ ،‬مه‌سعود کوردستان‪ ،‬پێیوایه‌ له‌و هه‌لومه‌رجه‌ى‬ ‫ق��ۆن��اغ �ه‌دا کۆنفرانسێکى هه‌موو له‌ هه‌موو کاتێک زیاتر هه‌ست به‌ با‌رزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان ئێستادا شتێکى گرنگه‌ بۆ به‌ستنى‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌کانى ک��ورد بگیرێت‪ ،‬بوونى نزیکبونه‌وه‌ى عه‌قڵى سیاسى ب��وای �ه‌‪ ،‬تاهیر ک �ه‌م��ال زاده‌‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ ک��ۆن��ف��ران��س��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى پ��ێ��وی��س��ت�ه‌‬ ‫له‌ شوێنێکى کوردستاندا بۆ ئه‌وه‌ى کورد ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ش��ده‌ک��ات ک �ه‌ ک���ورد مافى الیه‌نه‌کوردستانییه‌کان راوێژبکه‌ن‪.‬‬ ‫په‌یمانێکى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و نیشتمانى محه‌مه‌د ئه‌مین‪ ،‬ئاماژه‌شى به‌وه‌کرد خۆیه‌تى داواى ژیانێکى سه‌ربه‌خۆیانه‌ ه����ه‌روه‌ه����ا ب���ه‌پ���رس���ه‌ک���ه‌ى س �ه‌ن��ت �ه‌رى‬ ‫له‌و کۆنفرانسه‌ بێته‌ ئه‌نجام‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى که‌ تاڵه‌بانى یه‌کێکه‌ له‌و که‌سانه‌ى ب��ک��ات ل �ه‌ رۆژه��ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا‪ ،‬ڵێکۆڵینه‌وه‌ى ستراتیژى‪ ،‬راشیگه‌یاند‬ ‫هێزى سیاسى ک��ورد له‌یه‌ک نزیک ک �ه‌ ده‌ڵ��ێ��ت ده‌ب��ێ��ت ئ���ه‌و کۆنفرانسه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وکۆنفرانسه‌ ئێران و تورکیا ک���ه‌‪ :‬ب��ڕی��ار وای����ه‌ ئ���ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌‬ ‫بنه‌وه‌ و قبوڵى یه‌کترى بکه‌ن له‌ سه‌ر ببه‌سترێت له‌ زووترین کاتدا‪.‬‬ ‫ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت نوێنه‌ر بنێرن ئه‌وه‌نابێ‪ ،‬ببه‌سترێت‪ ،‬بڕیاره‌که‌ بڕیارى حکومه‌ت‬ ‫به‌رنامه‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یى رێک بکه‌ون‪ ،‬ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�ه‌ى ک��ۆن��گ��ره‌ى نه‌ته‌وه‌یى چونکه‌ ک��ورد ده‌یه‌وێت ڕاستیه‌کانى و یه‌کێتى و پارتى و زۆرب �ه‌ى زۆرى‬ ‫الی �ه‌ن �ه‌ک��ان��ى ک��وردس��ت��ان��ى ب��اش��وره‌‪،‬‬ ‫پ��ێ��ن��ج��وێ��ن��ى‪ ،‬ج �ه‌خ��ت��ى ل����ه‌وه‌ک����رده‌وه‌‪ :‬ک��وردس��ت��ان ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ���ات���ه‌ڕوو ئه‌و میلله‌تى خۆى بڵێت‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و قۆناغه‌ مێژووییه‌ى ک�ه‌ ئێستا شانده‌ى باکورى کوردستان بڕیاریان س����ه‌رۆک����ى ک���ۆن���گ���ره‌ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى ده‌ب��ێ��ت ئ���ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌ ب��ۆ ه�ه‌م��وو‬ ‫ئێمه‌ى تێداین واى ک���ردووه‌ که‌هێزه‌ داوه‌ م��اوه‌ی �ه‌ک��ى ت��ر ب��گ�ه‌ڕێ��ن�ه‌وه‌ بۆ کوردستان‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو ئه‌نجامى الی �ه‌ن��ه‌‌ ک��وردی��ه‌ک��ان گ��ون��ج��او بێت‪،‬‬ ‫سیاسیه‌کان ه�ه‌ن��گ��او بنێن ب��ۆ ئه‌م ب��اش��ورى کوردستان و ه�ه‌م��وو هێزه‌ ئه‌و کۆنفرانسه‌ ئه‌وه‌ ده‌بێت که‌ فشار فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئ �ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو‬ ‫کۆنفرانسه‌‪ ،‬هه‌ندێ هێزى سیاسیى سیاسیه‌کانی ح��زب�ه‌ک��ان��ى ت��ر جگه‌ له‌سه‌ر ده‌واڵت���ان دروس��ت بکرێت که‌ بۆ هه‌رێمى کوردستان هه‌موو کات‬ ‫هه‌ن له‌ کوردستان که‌ له‌ به‌ر ره‌وشى له‌ یه‌کێتى و پارتى دانیشتن بکه‌ن کورد مافى خوراوه‌ مافى سه‌ربه‌خۆیى گ���ون���ج���اوه‌‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ ئ��ێ��م �ه‌ خ��ۆم��ان‬ ‫سیاسى خۆیان په‌یوه‌ندییه‌کانیان به‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ س �ه‌رۆک �ه‌ک��ان��ی��ان گفتوگۆ لێ زه‌وت کراوه‌ واڵتى لێ داگیرکراوه‌‪ .‬بڕیار ده‌ده‌ی��ن‪ ،‬ئه‌و کۆنفرانسه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫واڵت��ان��ى دراوس���ێ و واڵت��ان��ى ده‌ره‌وه‌ بکه‌ن‪ ،‬بۆ گفتوگۆیه‌کى جدى له‌سه‌ر فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪ ،‬به‌پرسى سه‌نته‌رى له‌هه‌رێمى کوردستانیش ببه‌سترێت‬ ‫تائێستا بڕیاریان نه‌داوه‌ ئه‌و کۆنفراسه‌ کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یی‪ .‬ئێمه‌ پێشنیارى لێکۆڵینه‌وه‌ى ستراتیژى‪ ،‬له‌لێدوانێکیدا‪ ،‬پێمان باشه‌‪.‬‬

‫که‌سایه‌تی هه‌فته‌ ئامینه‌ کاکه‌ باوه‪:‬‬

‫‌ داواى هه‌ڵوێست له‌ وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى سوید ده‌کات‬ ‫ت���ی���ژت���رده‌ک���ات ل���ه‌ ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ادا‪ ،‬ک��ات��ێ��ک‬ ‫ه��ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراوه‌ دی��م��وک��رات �ه‌ک��ان ب���ه‌و شێوه‌یه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌کرێت ترسی پشتگیری بۆ‬ ‫گه‌ریالی (‪ )PKK‬زۆرتر ده‌بێت‪ ،‬که‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی فراوان بوونی شه‌ڕو توندوتیژی له‌‬ ‫هه‌ردوو الوه‌‪.‬‬ ‫شه‌ڕی نێوان (‪ )PKK‬و حکومه‌تی تورکیا‬ ‫قوربانی سیڤیلی زۆر لێ که‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬زانیاری‬ ‫نوێ له‌به‌رده‌ستایه‌ که‌ حکومه‌تی تورکیا پێشتر‬ ‫رۆژی (‪)9‬ی ئ���ه‌م م��ان��گ�ه‌ ئامینه‌ کاکه‌ وئێستاش چه‌کی کیمیاوی به‌کار هێناوه‌ له‌‬ ‫ب���اوه‌‪ ،‬پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ار ل�ه‌پ��ارت��ی چ �ه‌پ��ی سوید‪ ،‬دژی گه‌ریالکانی (‪ )PKK‬و (‪ )20‬گه‌ریال به‌‬ ‫له‌سه‌ر به‌کارهێنانی چه‌کی کیمیای له‌الیه‌ن نارنجۆکی ناپاڵـم و چه‌کی کیمیاوی کوژراون‪.‬‬ ‫س��وپ��ای ت��ورک��ی��اوه‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ر گه‌ریالکانی ئه‌مه‌ش پێجه‌وانه‌ی یاسا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانه‌‪.‬‬ ‫کورد‪ ،‬نامه‌یه‌ک ئاراسته‌ی وه‌زی��ری ده‌ره‌وه‌ی ح��ک��وم�ه‌ت��ی ت��ورک��ی ده‌ڵ��ێ��ت ش���ه‌ڕ ل �ه‌ دژی‬ ‫سوید ده‌کات و داوای رونکردنه‌وه‌و هه‌ڵوێست ب��ن��ک �ه‌ک �ه‌ن��ی (‪ )PKK‬ده‌ک�������ات‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫بومبابارانی ناوچه‌که‌ خه‌ڵکی سڤیلی کوشتوه‌‬ ‫له‌وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی سوید(کارل بیڵد) ده‌کات‪.‬‬ ‫و ناوچه‌که‌شی سوتاندوه‌‪ ،‬رۆژنامه‌ی ئه‌ڵمانی‬ ‫(دێر شبیگه‌ل) وێنه‌ی کیمیابارانی ناوچه‌که‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ به‌شێکى نامه‌که‌یه‌‪:‬‬ ‫دووس�����اڵ ل���ه‌م���ه‌وب���ه‌ر پ��ارت��ی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای ب�ڵاوک��ردۆت�ه‌وه‌‪ ،‬پ��اش ئ �ه‌وه‌ی ئێکسپێرته‌کانی‬ ‫دیموکراتی الیه‌نگری کورد (‪ )DTP‬قه‌ده‌غه‌ چه‌کی کیمیاوی راستی کیمابارانه‌که‌یان‬ ‫کرا‪ ،‬به‌شێکی زۆری سه‌رکره‌ده‌کانیان کاری سه‌لماندووه‌‪.‬‬ ‫سیاسیان لێ قه‌ده‌غه‌کرا بۆ ماوه‌ی پێنچ ساڵ‪ .‬به‌کارهێنانی چه‌کی کیمیای وه‌ک ناپاڵم‬ ‫پاشان پارتی ئاشتی و دیموکراتی (‪ )BDP‬تاوانێکی گه‌وره‌یه‌ و دژی مافه‌کانی مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫گومانکردن له‌ به‌کارهێنانی چه‌کی کیمیاوی‬ ‫به‌رده‌وامی دا به‌ هه‌مان خه‌بات‪.‬‬ ‫ئه‌و چه‌وسانه‌وه‌یه‌ی حکومه‌تی تورکی په‌یڕه‌وی ل�ه‌الی�ه‌ن تورکیاوه‌ ده‌بێت به‌ هه‌ند بگیرێت و‬ ‫ده‌ک��ات به‌رامبه‌ر ک��ورده‌ک��ان‪ ،‬ناکۆکییه‌کان له‌الیه‌ن کۆمیته‌یه‌کی بێالیه‌نه‌وه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی‬

‫لێبکرێت‪ ،‬ک��ێ��ش�ه‌ی ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی چه‌کی‬ ‫کیمیاوی له‌الیه‌ن تورکیاوه‌ پێویسته‌ له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌کێتى ئه‌وروپا و سویده‌وه‌ به‌دواداچونی بۆ‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫گرفتی مافی مرۆڤ و مافه‌ کلتورییه‌کانی‬ ‫ک���ورد ئ��اڵ��وزت��ر ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌و واڵت��ان �ه‌ی تیایدا‬ ‫ده‌ژین‪ .‬له‌ ئێران به‌ته‌واوه‌تی ده‌چه‌وسێنرێنه‌وه‌‪ ،‬له‌‬ ‫سوریا به‌شێکی زۆری کورده‌کان ناسنامه‌یان‬ ‫پێنادرێت و هه‌میشه‌ له‌به‌ر شااڵوی هێزه‌کانی‬ ‫ده‌وڵه‌تدان‪ ،‬له‌ باکوری عێراقدا تورکیا به‌ پالنی‬ ‫داڕی��ژراو و ب�ه‌رده‌وام ده‌ستدرێژی ده‌کاته‌ سه‌ر‬ ‫به‌شێکی ناوچه‌که‌‪ ،‬هه‌وڵه‌کانی تورکیا بۆ‬ ‫بوونه‌ ده‌سه‌اڵتێکی به‌هێز له‌ ناوچه‌که‌دا رێگره‌‬ ‫له‌ به‌هێزکردنی دیموکراتی که‌ کورده‌کان تیادا‬ ‫بتوانن مافه‌ دیموکراتییه‌کانیان به‌ ده‌ستبهێنن‬ ‫وه‌ک هاونیشتمانییه‌کی ته‌واو و دانپیاندراو‪.‬‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت ومامه‌ڵه‌ی ژماره‌یه‌کی زۆری‬ ‫واڵت���ان���ی رۆژه����ه‌اڵت����ی ن����اوه‌ڕاس����ت م��ای �ه‌ی‬ ‫ماڵوێرانییه‌ بۆ کورده‌کانی ناوچه‌که‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫ده‌بوایه‪ ‌،‬گرفتی یه‌که‌می نه‌ک یه‌کێتى ئه‌ورپا‬ ‫بوایه‌ به‌ڵکو کۆمه‌ڵه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کانیشی‬ ‫سه‌رقاڵکردایه‌‪ .‬وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ نیازی هه‌یه‌ له‌‬ ‫یه‌کێتى ئه‌وروپا داوای کۆمیته‌یه‌کی بێالیه‌ن‬ ‫ب��ک��ات ب��ۆل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن�ه‌وه‌ ل �ه‌س �ه‌ر ئ���ه‌گ���ه‌ری به‌‬ ‫کارهێنانی چه‌کی کیمیای له‌الیه‌ن حکومه‌تی‬ ‫تورکیاوه‌ دژی (‪)PKK‬؟‬

‫که‌ناڵێکی ته‌له‌فزیۆنی ئه‌مریکا‬ ‫ل ‌ه به‌رنامه‌یه‌کی به‌ڵگه‌نامه‌یی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬که‌یسی پارتی ژیانی‬ ‫ئازادی کوردستان (‪ )PJAK‬ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن وه‌زاره‌تی گه‌نجینه‌ی‬ ‫ئه‌مریکاو ‌ه خرابو ‌ه نێو لیستی‬ ‫ره‌شه‌وه‌‪ ،‬نمایش ده‌کات و‬ ‫باس له‌و گوشارانه‌ی ئه‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ه ده‌کات بۆ سه‌ر‬ ‫پارێزه‌رانی (‪.)PJAK‬‬ ‫ب�����ه‌رن�����ام�����ه‌ی (‪Good Wife‬‬ ‫‪ )Eposide‬زن��ج��ی��ر‌ه به‌رنامه‌یه‌کی‬ ‫دێ��ک��ۆم��ێ��ن��ت��اری��ی �ه‌ ت��ای��ب �ه‌ت ب��� ‌ه کێش ‌ه‬ ‫سیاسی و ی��اس��ای��ی�ه‌ک��ان ل �ه‌ ئه‌مریکا‪،‬‬ ‫ک���� ‌ه ل����ه‌ ک������ه‌ن������اڵ������ى(‪)CBS‬ى ئ���ه‌و‬ ‫واڵت���� ‌ه ب�ڵ�اوده‌ک���رێ���ت���ه‌وه‌‪ ،‬ل��� ‌ه ت��ازه‌ت��ری��ن‬ ‫ب �ه‌ش��ی ب �ه‌رن��ام �ه‌ک �ه‌ی��دا ل��ه‌ ژێ���رن���اوی(‬ ‫(‪)Executive Order 13224‬‬ ‫چه‌ند ورده‌کاریه‌ک سه‌باره‌ت به‌ که‌یسی‬ ‫(‪ )PJAK‬له‌ ئه‌مریکا ده‌خاته‌ روو‪.‬‬ ‫ناوی ئه‌م فیلمه‌ له‌و یاسایه‌وه‌ وه‌رگیراو‌ه‬ ‫ک � ‌ه ب �ه‌ پێی ئ���ه‌و‌ه ل � ‌ه س��اڵ��ی (‪)2009‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی گه‌نجینه‌ی ئه‌مریکا پارتی‬ ‫ژیانی ئ��ازادی کوردستانی پێ خرابوو‌ه‬ ‫ناو لیستی ره‌شه‌و‌ه و رای گه‌یاندبوو ک ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م سامانی ئه‌و پارت ‌ه کوردی ‌ه ل ‌ه‬ ‫واڵتی ئه‌مریکا ده‌ستی به‌سه‌ردا ده‌گیرێت‪.‬‬ ‫پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ����ازادی ک��وردس��ت��ان بۆ‬

‫محه‌مه‌د حه‌مــــــ‬ ‫دیدار‬

‫هه‌نگاو هاشم‬

‫له‌م دیداره‌دا محه‌مه‌د حه‌مۆ‪،‬‬ ‫چاودێرى سیاسی رۆژئاواى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌کات که‌ هیچ چاره‌یه‌ک‬ ‫بۆ رژێمه‌که‌ى به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬راشیده‌گه‌ێنێت‬ ‫بانگه‌شه‌کانى به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫بۆ چاکسازى جێگاى باوه‌ڕنین‬ ‫و پێشیوایه‌ کۆنگره‌ى یه‌کێتى‬ ‫کوردانى رۆژئاوا ئاکامی باشی‬ ‫هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کۆمکارى عه‌ره‌بى داواى له‌به‌شار‬ ‫ئ �ه‌س �ه‌د ک���ردوه‌ ک �ه‌ ده‌س���ت به‌چاکسازى‬ ‫بکات‪ ،‬ئایا هه‌نگاو نانى به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫ب��ۆ چ��اک��س��ازى ده‌ب��ن�ه‌ ه��ۆى هێورکرنه‌وه‌‬ ‫و تاچه‌ند کاریگه‌ریان هه‌یه‌ له‌ به‌ده‌ست‬ ‫هێنانى مافه‌کانى کورد؟‬ ‫ـــ ت��ا ئێستا ب �ه‌ش��ار ئ �ه‌س �ه‌د وتویه‌تى‬ ‫من له‌گه‌ڵ چاکسازیدام‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌ روى‬ ‫ک��رداری��ی �ه‌وه‌ هیچى ن���ه‌ک���ردوه‌‪ ،‬ل �ه‌م��اوه‌ى‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫رۆژئاوا کۆبوونه‌وه‌ى دووه‌مى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫گه‌لى کرد‬

‫ئ��ێ��واره‌ى شه‌ممه‌ (‪ )12‬ئ��ه‌م مانگه‌ دووه‌م��ی��ن‬ ‫ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گ�ه‌ل��ى ک���ورد ل�ه‌ ش��ارى‬ ‫قامیشلۆ له‌ (ناوندى رۆشنبیرى و هونه‌رى کوردى‬ ‫محه‌مه‌د شێخۆ) به‌رێوه‌ چ��وو‪ .‬سه‌رتاى کۆبوونه‌وه‌‬ ‫به‌خوله‌کێک وه‌ستان بۆ شه‌هیدانى ئازادى کوردستان‬ ‫و ئه‌وانه‌ش که‌ له‌ بومه‌ له‌رزه‌که‌ى شارى واندا بوونته‌‬ ‫قوربانى ده‌ستى پێکرد‪ ،‬پاشان نوێنه‌رى بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ى دیموکراتى رۆژئاواى کوردستان ئاماژه‌ى‬ ‫بۆ بارودۆخى سیاسى کوردستان و هه‌رێمه‌که‌ کرد‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا جه‌ختى ک���رده‌وه‌ ل�ه‌ گرنگى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫گه‌لى کورد و بنیادنانى سیسته‌مێکى دیموکراتى و‬ ‫هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نێک له‌الیه‌ن گه‌له‌وه‌ بۆ به‌ده‌ست‬ ‫هێنانى ماف و پێویستیێکانى هاواڵتیان‪ ،‬وتى‪ :‬سوریا‬ ‫گوشارى زۆ ده‌خاته‌ سه‌ر گه‌لى کورد له‌ رۆژئاواى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ى به‌ هه‌ڵبژاردنى که‌سایه‌تى و‬ ‫به‌جێهێنانى به‌ڵێه‌نه‌کانى هاواڵتیان و هه‌ڵبژاردنى‬ ‫دوون��وێ��ن�ه‌ر ل�ه‌ ش��ارى قامیشلۆ ب��ۆ په‌یوه‌ندیه‌کانى‬ ‫ده‌ره‌وه‌شکرد‪.‬‬

‫خوێندکارێکى تر ده‌ستگیرکرا‬

‫رۆژى هه‌ینى خوێندکارێکی تری کورد و ئه‌ندامی‬ ‫یه‌کێتی دیموکراتی خوێندکارانی ک��ورد‪ ،‬ل‌ه الیه‌ن‬ ‫ئیتالعاتی سنه‌و‌ه ده‌ستگیر کرا‪.‬‬ ‫ب‌ه گوێره‌ی هه‌واڵێکى (‪ ،)NNSROJ‬ئارمان‬ ‫زه‌م��ان��ی‪ ،‬خ��وی��ن��دک��اری ک���ورد و ئ�ه‌ن��دام��ی یه‌کێتی‬ ‫دیموکراتی خوێندکارانی کورد‪ ،‬هه‌ینى(‪)2011/11/11‬‬ ‫دواى ئه‌وه‌ى ک‌ه بانگکراو‌ه ل‌ه الیه‌ن ئیداره‌ی ئیتالعاتی‬ ‫شاری سنه‌و‌ه ده‌ستگیرکراوه‌‪.‬‬ ‫ئارمان زه‌مانی‪ ،‬خوێندکاری زانکۆی کوردستانه‌‬ ‫و له‌م مانگانه‌ی دواییدا شه‌پۆلێکی به‌رفراوانی گرتن‬ ‫بۆ س�ه‌ر خوێندکاری ک��ورد و ب‌ه تایبه‌ت ئه‌ندامان و‬ ‫به‌رپرسانی «یه‌کێتی دیموکراتی خوێندکارانی کورد»‬ ‫ده‌ستیپێکردووه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه مانگه‌کانی راب��ردوودا «س��ۆران دانیشوه‌ر‪ ،‬میالد‬ ‫که‌ریمی‪ ،‬مه‌هدی دووعاگوو‪ ،‬شێرزاد که‌ریمی» و له‌‬ ‫ڕۆژان��ی ڕاب��ردووش دا «ئه‌سعه‌د باقری» و «ئارمان‬ ‫زه‌مانی» خوێندکارانی کورد و ل‌ه به‌رپرسان و ئه‌ندامانی‬ ‫یه‌کێتی دیموکراتی خوێندکارانی کورد‪ ،‬ل‌ه الیه‌ن ناوه‌نده‌‬ ‫ئاسایشیه‌کانی ئه‌و واڵته‌و‌ه ده‌ستگیرو زیندانی کرابوون‪.‬‬

‫ژنان‬

‫ساڵی دووەم ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪8‬‬

‫زیندوو‬ ‫ژیانکردن له‌سه‌ر الشه‌ى‬ ‫ژنانى تر‬ ‫‪ u‬بێریڤان محه‌مه‌د ‪u‬‬

‫م��ێ��ژووى رێکخراوه‌کانى ژن��ان ب ‌ه‬ ‫تایبه‌ت رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى س �ه‌ر به‌‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت و حزبه‌ بااڵده‌سه‌ته‌کان‬ ‫مێژوویه‌کى دووروو درێ��ژه‌ و ئه‌م‬ ‫رێکخراوانه‌ چه‌ند ژنێکى دیاریکرا‬ ‫و به‌ڕێوه‌ى ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌وان تا ئه‌مڕۆکه‌‬ ‫ب �ه‌رده‌وام خۆیان به‌ خاوه‌نى ته‌واوى‬ ‫ژنانى کوردستان و ده‌مڕاستیان‬ ‫زانیوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ک���رێ���ت ل���ه‌ س����ه‌ره‌ت����اوه‌ خ��اوه‌ن��ى‬ ‫ئیراده‌یه‌کى به‌هێز و ئامانجێکى‬ ‫پیرۆز بوبن بۆ رزگارکردنى ژنان‬ ‫له‌و توندوتیژى و ده‌ستدرێژیانه‌ى‬ ‫که‌ ده‌کرێته‌ سه‌ریان و خه‌ونیان بۆ‬ ‫رزگارى ئه‌وان بوبێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ى‬ ‫ئێستا به‌ ئاسانى ده‌بینرێت و هه‌ست‬ ‫پێده‌کرێت خۆپه‌رستى و تاکڕه‌وى‬ ‫ئه‌وانه‌ و پاشکۆ خوازیانه‌ له‌پێناوى‬ ‫حه‌زێکى ده‌س���ه‌اڵت خ��وازی��ان�ه‌ن و‬ ‫ته‌نها ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى تایبه‌تى و به‌‬ ‫ئاسانى کاتێک گفتۆگۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌کێک له‌و ژنانه‌ ده‌که‌یت‪ ،‬که‌‬ ‫له‌ ئاستى ب��ااڵى رێکخراوه‌اکانن‬ ‫و م����ێ����ژووی����ه‌ک����ی����ان ل���ه‌گ���ه‌ڵ‬ ‫رێکخراوه‌که‌یان هه‌یه‌ تێده‌گه‌یت‬ ‫فیکر و وی��س��ت و ئامانجى ئه‌و‬ ‫هه‌ر وه‌ک پیاو به‌رپرسه‌ سیاسییه‌‬ ‫بااڵکانى حزبه‌که‌یه‌تى‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر وه‌ک ل �ه‌م رۆژان���ه‌ که‌وتمه‌‬ ‫گفتوگۆ له‌گه‌ڵ چه‌ند که‌سێکیان‬ ‫که‌ سه‌رگه‌رمى باسکردن بوو له‌و‬ ‫پۆست و پ�لان�ه‌ى ب�ه‌ هاوه‌ڵه‌کانى‬ ‫دراوه‌ و به‌م نه‌دراوه‌ یان هاوه‌ڵه‌که‌ى‬ ‫له‌گه‌ڵ فاڵنه‌ به‌رپرسى بااڵ بانگ‬ ‫ک���راوه‌ ب��ۆ ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ ئ �ه‌م بانگ‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ خه‌ریکبوو‬ ‫قیامه‌تى هه‌ڵده‌ستاند‪.‬‬ ‫کاتێک وتم ئه‌وانه‌ بابه‌تێکى وا‬ ‫نین و گفتوگۆکه‌م به‌ الى کێشه‌‬ ‫گه‌وره‌کانى ژنان و بێ ئومێدبونیان‬ ‫له‌ کارى رێکخراوه‌کان و په‌نابردنیان‬ ‫بۆ خۆکوژى و خۆ له‌ناوبردن برد‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان ب���ه‌وپ���ه‌ڕى ب�����اوه‌ڕه‌وه‌ وت��ی��ان‬ ‫خۆکوشتن ه �ه‌ر هه‌یه‌ له‌ هه‌موو‬ ‫دونیاو پیاوانیش خۆیان ده‌ک��وژن‬ ‫ئیشى رێکخراویش دی��ارک��راوه‌!؟‬ ‫تێگه‌شتم ئیتر ئ���ه‌وان ئه‌مانه‌ به‌‬ ‫ئ�ه‌رک��ى خ��ۆی��ان ن��ازان��ن‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫به‌ هه‌مان زهنیه‌تى پیاوساالریانه‌‬ ‫و خه‌ونى ک��ۆک��ردن�ه‌وه‌ى سامان و‬ ‫سه‌فه‌رکردنى واڵتان له‌سه‌ر الشه‌ى‬ ‫ژنان ده‌ژی��ن‪ ،‬ئه‌وان ئیتر له‌ بیریان‬ ‫چ���وه‌ ب �ه‌ ق��ورب��ان��ى ب��ون��ى ژن���ان و‬ ‫خۆسوتان و خۆکوشتنیان زه‌نگى‬ ‫نه‌خێره‌ بۆ ئه‌و ژنانه‌‪ ،‬که‌ به‌ ناوى‬ ‫ئ�ه‌م��ان�ه‌ خ��ۆی��ان گ���ه‌وره‌ ده‌ک���ه‌ن و‬ ‫نه‌خێره‌ بۆ ئه‌و سیسته‌مه‌ى که‌ تێیدا‬ ‫به‌ شێوازى جۆراو جۆر ده‌ستدرێژى‬ ‫ج�ه‌س��ت�ه‌ی��ى و ده‌روون�����ى و رۆح��ى‬ ‫ده‌ک��ات �ه‌ س �ه‌ری��ان و که‌سانێکیش‬ ‫ب��ۆ درێ����ژه‌دان ب�ه‌ ه�ه‌م��ان سیسته‌م‬ ‫له‌ژێر ناوى خێرخواز و مافپه‌روه‌ر‬ ‫و حاکمدا‪.‬‬ ‫بێگومان لێره‌دا من هه‌قى ئه‌وه‌ ناده‌م‬ ‫به‌ خۆم ته‌واوى کاره‌کانیان که‌ڕه‌تى‬ ‫سفر بکه‌م‪ ،‬ب �ه‌اڵم رێکخراوه‌کانى‬ ‫ژنان ناتوانن به‌و شێوه‌یه‌ خاوه‌ندارى‬ ‫له‌و هه‌موو نه‌هامه‌تى و مه‌رگه‌سات‬ ‫و نه‌هامه‌تیانه‌ بکه‌ن که‌ رۆژان �ه‌‬ ‫ب �ه‌س �ه‌ر ژن��ان��ى ئ���ه‌م واڵت���ه‌ دێ��ت‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌گه‌ر چاالکوانانى ژنان‬ ‫ب��ه‌و ش��ێ��وه‌ی�ه‌ ب��ک�ه‌ون�ه‌ ن��او ح��ه‌ز و‬ ‫ئ��اره‌زووى ده‌سه‌اڵتخوازییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫هیچ جیاوازییه‌کیان له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫پیاوانه‌ نابێت که‌ کورسى ده‌سه‌اڵت‬ ‫سه‌رخۆشى ک��ردوون و ئاگایان له‌‬ ‫نه‌هامه‌تییه‌کانى گه‌له‌که‌یان نییه‌ و‬ ‫رۆژانه‌ رووبه‌ڕووى ره‌خنه‌ و نه‌فره‌تى‬ ‫خه‌ڵک ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى رێکخرا‌وى ژنانى ئازادیخوازى کوردستان‪:‬‬

‫«تا نه‌توانین ل ‌ه یه‌کترى تێبگه‌ین‌و ئازارى هه‌ر ژنێک ب ‌ه هى خۆمان‬ ‫نه‌زانین ناتوانین بڵێین سه‌رده‌که‌‌وین‌و رێکخراى ژنانمان هه‌یه‌»‬ ‫دیدار‬

‫شیالن شاکر‬

‫بێریڤان محه‌مه‌د‬

‫رێکخرا‌وى ژنانى ئازادیخوازى‬ ‫کوردستان(رژاک)‪ ،‬له‌ کۆتایى‬ ‫مانگى ده‌دا کۆنگره‌ى خۆى به‌ست‪،‬‬ ‫شیالن شاکر ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫رێکخراوه‌که‌ له‌ چاوپێکه‌وتنى‬ ‫(چه‌تر)دا باس له‌ گرنگى کۆنگره‌‬ ‫و گرنگى رێکخستنى ژنان به‌بێ‬ ‫جیاوازى چینایه‌تى و ئاینى و‬ ‫ئیتنیکى ده‌کات و ڕخنه‌ش له‌‬ ‫سیستمى حوکمرانى و رێکخرا‌وانێک‬ ‫که‌ په‌ر‌وه‌رده‌ى ده‌ستى ئه‌م‪،‬‬ ‫زهنیه‌ته‌ن ده‌گرێت‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬پێویستى به‌ستنى کۆنگره‌ى ژنانى‬ ‫(رژاک) له‌ ئێستادا چی بوو؟‬ ‫ـ به‌شێوه‌یه‌کى ئ��اس��ای��ى ه �ه‌ر رێ��ک��خ��را‌و ‌و‬ ‫رێکخستنێک به‌پێى به‌رنامه‌‌و په‌یڕه‌‌وى خۆى‬ ‫کۆنگره‌ ده‌به‌ستێت‪ ،‬بێگومان رێکخرا‌وى‬ ‫ژنانى ئازادیخوازى کوردستانیش ه�ه‌رد‌و‌و‬ ‫ساڵ جارێک کۆنگره‌ى خۆى ده‌به‌ستێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م کۆنگره‌یه‌ هه‌ندێک دواکه‌‌وت‪،‬‬ ‫ب��ۆ زی��ات��ر ب �ه‌ه��ێ��زک��ردن‌و رێ��ک��خ��س��ت��ن��ه‌‌وه‌ى‬ ‫ک��ار‌و پرۆگرامه‌کانى رێکخرا‌وه‌که‌مان به‌‬ ‫باشمانزانى له‌ کاتێکى ‌وادا که‌ به‌گشتى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى نا‌وه‌ڕاست له‌ نا‌و گۆڕانکاریدایه‌‬ ‫کۆنگره‌ى د‌و‌وه‌مى خۆمان ببه‌ستین‪ .‬کۆنگره‌‬ ‫ک �ه‌ ب �ه‌ ب �ه‌ش��دارب �و‌ون��ى (‪)200‬ژن���ێ���ک له‌‬ ‫ئه‌ندامان‌و چه‌ند رێکخرا‌و‌و که‌سایه‌تییه‌ک‬ ‫که‌ ‌وه‌ک��و میوان ب �ه‌ش��دارى کۆنگره‌ بو‌ون‬ ‫به‌سترا‪ ،‬ئه‌‌وه‌ى جێگاى دڵخۆشى‌و سه‌رنجیش‬ ‫بو‌و ئه‌‌وه‌بو‌و که‌ هه‌مو‌و به‌شداربوان ژن بو‌ون که‌‬ ‫یه‌که‌مجاره‌ به‌رێژه‌یه‌کى ‌وا ژنان کۆببنه‌‌وه‌‌و‬ ‫ب��اس له‌ کێشه‌کانیان‌و چاره‌سه‌ریه‌کانیان‬ ‫بکه‌ن به‌بێ به‌شداربو‌ونى ته‌نانه‌ت پیا‌وێک‪،‬‬ ‫له‌ کاتێکدا ژنان‌وا راهاتو‌ون که‌ چا‌وه‌ڕ‌وانى‬ ‫یه‌کێک یان باشتر بڵێین پیا‌وان بو‌ون که‌‬ ‫له‌ کۆنگره‌‌و کۆبو‌ونه‌‌وه‌کاندا رۆڵى سه‌ره‌کى‬ ‫بگێڕن‌و خۆیان بکه‌ن به‌ ئه‌قڵمه‌ندیان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ژنان له‌م کۆنگره‌یه‌دا به‌ ئیراده‌ى سه‌ربه‌خۆى‬ ‫خۆیان گفتوگۆیان له‌سه‌ر که‌موکورتیه‌کان‌و‬ ‫هه‌مو‌و ئێش‌و کاره‌کان‌و کێشه‌کانیان کرد‌و‬ ‫ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ش جیاوازى ئه‌م کۆنگره‌یه‌ى‬ ‫له‌ کۆنگره‌ رۆتینیه‌کان نیشان ده‌دا‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ل �ه‌ ب �ه‌رن��ام �ه‌ک �ه‌ت��ان��دا ش��ێ��وازێ��ک��ى‬ ‫رێکخستنى نوێ بینرا‪ ،‬ئایا ئه‌و ج��ۆره‌ له‌‬ ‫به‌شدارى ژنان له‌ ڕێکخراوێکدا چۆنه‌؟‬ ‫ـ هه‌میشه‌ ئامانجى سه‌ره‌کیمان له‌ تێکۆشانى‬ ‫ئازادی ژندا کۆکردنه‌‌وه‌‌و هۆشیارکردنه‌‌وه‌ى‬ ‫ژنان بو‌وه‌ شێوازى رێکخستنمان چه‌تر ئاسایه‌‬ ‫ک�ه‌ تێدا ت���ه‌واوى ژن��ان له‌خۆ ده‌گ��رێ��ت له‌‬ ‫هه‌مو‌و شار‌و شارۆچکه‌کان‌و به‌بێ جیا‌وازى‬ ‫چینایه‌تى‌و ئایین‌و نه‌ته‌‌وه‌یى‪ ،‬هه‌‌وڵماندا‌وه‌‬ ‫که‌ ژن��ان پشت به‌ ئیراده‌‌و هێزى جه‌‌وهه‌رى‬ ‫خۆیان ببه‌ستن بێگومان ه�ه‌ر له‌سه‌ره‌تاى‬ ‫دامه‌زراندنى رێکخرا‌وه‌که‌مانه‌‌وه‌ یه‌کێک له‌‬ ‫ئامانجه‌ سه‌ره‌کیه‌کانمان ئه‌‌وه‌ بو‌وه‌ که‌ هه‌مو‌و‬ ‫ژنان له‌ یه‌کترى کۆبکه‌ینه‌‌وه‌‌و به‌رێکخستن‬ ‫بکه‌ین ب��ۆ به‌ده‌ستهێنانى مافى ژی��ان بۆ‬

‫‪n‬‬

‫ه کرا‌وین» فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫ه به‌ڕێوه‌برا‌و ‌ه له‌یه‌کترى د‌ورخرا‌وینه‌ته‌‌وه‌‌و پارچ ‌‬ ‫ه به‌سااڵن ‌‬ ‫«ئێمه‌ی ژنان به‌هۆى ئه‌‌و زهنیه‌ته‌ى ک ‌‬

‫ژن��ان ل�ه‌ ه�ه‌م�و‌و ب��واره‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگادا‪،‬‬ ‫ئامانجمانه‌ ژنان له‌ هه‌مو‌و گۆڕه‌پانه‌کاندا‬ ‫له‌ر‌و‌وى ژیانى‌و ئازادى ره‌گه‌زى‌و دیموکراتى‬ ‫ـ ئه‌کۆلۆژیدا پێشه‌نگ بن‪ .‬سه‌ره‌تا له‌ ژنى‬ ‫ک��ورد‌و رۆژه �ه‌اڵت��ى ن �ا‌وه‌ڕاس��ت ها‌وخه‌بات‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ژن��ان��ى جیهان‌و ل�ه‌ رێکخستنیان‬ ‫له‌ خ���واره‌‌وه‌ بۆ س��ه‌ره‌‌وه‌ به‌ بنه‌ما ده‌گرین‪.‬‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر ئ��ه‌‌و بنه‌مایه‌ ه��ه‌‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن ل�ه‌ هه‌ر‬ ‫گ �ه‌ڕه‌ک��ێ��ک‪ ،‬گ��ون �د‌و ن �ا‌وچ �ه‌ی �ه‌ک ژن��ان‬ ‫به‌رێکخستن بکه‌ین‪ .‬ئه‌مه‌ش له‌ کۆنگره‌دا‬ ‫ره‌ن��گ��دان��ه‌‌وه‌ى زۆر دی��ارى هه‌بو‌و له‌ بنارى‬ ‫ق�ه‌ن��دی��ل��ه‌‌وه‌ ت��ا ب �ه‌غ��دا‌و ش�ه‌ن��گ��ال‌و هه‌‌ولێر‌و‬ ‫ده��ۆک‌و سلێمانى ژنان به‌شدارى کۆنگره‌‬ ‫ببون‪ ،‬چونکه‌ ئه‌‌و توند‌وند‌وتیژی و به‌گشتى‬ ‫ئه‌‌و ره‌‌وشه‌ى ئێستا ئێمه‌ى ژنان تێیدا ده‌ژین‬ ‫س�ه‌رچ�ا‌وه‌ى خ��ۆى له‌ زهنیه‌تى پیا‌وساالرى‬ ‫ده‌گ��رێ��ت ک�ه‌ زی��ات��ر ل�ه‌ پێنج ه���ه‌زار ساڵه‌‬ ‫به‌بێ ئه‌‌وه‌ى جیا‌وازى بکات له‌ نێوانماندا‪ ،‬له‌‬ ‫به‌رامبه‌رمان به‌رده‌‌وامه‌‌و به‌ پارچه‌کردنمان‌و‬ ‫د‌و‌ورخ��س��ت��ن��ه‌‌وه‌م��ان ل �ه‌ رێکخستن ال‌وازى‬ ‫ک���رد‌و‌وی���ن‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌‌وه‌ تێکۆشانى ئێمه‌‬ ‫‌وه‌ک (رژاک) به‌رێکخستنکردنى هه‌مو‌و‬ ‫ژن���ان ب �ه‌ ب��ن�ه‌م��ا ده‌گ���رێ���ت‌و به‌مشێوه‌یه‌ش‬ ‫س���ه‌رچ���ا‌وه‌ى ‌وه‌رچ��ه‌رخ��ان��ى کۆمه‌ڵگایه‌‪.‬‬ ‫پێمانوایه‌ گ��ۆڕان��ى زه��ن��ی�ه‌ت‌و پ���� ‌هر‌وه‌رده‌‌و‬ ‫پێشخستنى له‌سه‌ر بنه‌ماى ‌وانه‌ى ئه‌کادیمى‬ ‫ژنان به‌ره‌‌و پێشه‌‌وه‌ ده‌بات‪ .‬هه‌ر‌وه‌ها هه‌بو‌ونى‬ ‫ه�ه‌م�و‌و گ���ه‌ل‌و ن �ه‌ت��ه‌‌وه‌ک��ان ل�ه‌ ع��ێ��راق��دا به‌‬ ‫ده‌‌وڵه‌مه‌ندى ده‌بینین‌و شێوازى رێکخستنى‬ ‫به‌ شێوه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیانه‌ له‌‬ ‫الیه‌ن ناسنامه‌‌و کلتوردا به‌ مافى ره‌‌وای��ان‬ ‫ده‌زان��ێ��ت‪ .‬له‌ هه‌مانکاتیشدا له‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ه�ه‌م�و‌و رێ��ک��خ��را‌وى ژنانیانه‌ ک��را‌وه‌ی �ه‌ که‌‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌ماى دیموکراتى ـ ژینگه‌پارێزى‌و‬ ‫ئازادى ره‌گه‌زى تێکۆشان ده‌که‌ن کرا‌وه‌یه‌ بۆ‬

‫کار‌و خه‌بات له‌م چوارچێوه‌یه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ بارودۆخێکدا که‌ کێشه‌ى ژنان‬ ‫له‌ ئاستێکى هه‌ڵکشاندا ده‌بینرێت‪‌ ،‬وه‌ک‬ ‫(ر‌ژاک) دواى کۆنگره‌ ب�ه‌رن��ام�ه‌ت��ان بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى ژنان چییه‌؟‬ ‫ـ بڵندکردنى ئاستى تێکۆشان له‌ دژى هه‌مو‌و‬ ‫توند‌وتیژى (جه‌سته‌یى‪ ،‬د‌هر‌ون��ى‪ ،‬سێکسى)‬ ‫ل�ه‌ ه�ه‌م�و‌و ب��واره‌ک��ان��ى سیاسى‌و ئ��اب �و‌ورى‌و‬ ‫ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت�ى‌و ی��اس��ای��دا‌‪‌ ،‬وه‌ک کلتوری‬ ‫ده‌ستدرێژى به‌رامبه‌ر بۆ‌ ژنان به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫هه‌ر‌وه‌ها گ��وڕدان به‌ تێکۆشانى جه‌ما‌وه‌رى‬ ‫له‌ دژى کۆمه‌ڵکوژى له‌سه‌ر ژن��ان که‌ ل ‌ه‬ ‫ژێ��ر سیستمى پ��ی�ا‌وس��االرى به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫‌وه‌ک پێشتریش ر‌ژاک خا‌وه‌نى پرۆژ‌ه یاسا‬ ‫بوه‌‌و پێشکه‌ش به‌ په‌رله‌مان کرا‌وه‌‌و بۆ زیاتر‬ ‫خستن ‌ه پراکتیکى ئ��ه‌‌و یاسایانه‌ى ک ‌ه بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنى ئه‌م کلتوره‌‌و سه‌رڕاستکردنه‌‌وه‌ى‬ ‫ئ��ه‌‌و به‌ند‌و یاسایانه‌ى که‌ ب ‌ه ئه‌قڵیه‌تێکى‬ ‫ره‌گ��ه‌زپ��ه‌رس��ت��ى‌و دواک���ه‌‌وت���وان���ه‌ دان�����را‌ون‌و‬ ‫کارده‌که‌ین‪ .‬له‌م پێنا‌وه‌دا تێکۆشانى زیاتر‬ ‫ئامانجمانه‌ بۆ دانانى یاسایه‌کى گونجا‌و‬ ‫ب��ۆ ژن��ان به‌تایبه‌تى ل�ه‌ ئ���ه‌رک‌و م��اف ل ‌ه‬ ‫هه‌مو‌و بواره‌کاندا‪ .‬له‌ چوارچێوه‌ى به‌رنامه‌ى‬ ‫ئه‌کادیمیادا گرنگیدانى زیاتر به‌ په‌ر‌وه‌رده‌ى‬ ‫ژن���ان ب��ۆ ه��ۆش��ی��ارک��ردن��ه‌‌وه‌ی��ان ل�ه‌ه�ه‌م�و‌و‬ ‫ب��واره‌ک��ان��دا به‌تایبه‌ت له‌ جێگرتنى زیاترى‬ ‫ژنان ل ‌ه سیاسه‌تدا که‌ هه‌میش ‌ه به‌ ئه‌رکى‬ ‫پ��ی�ا‌وان ده‌بینرێت‪ .‬ه�ه‌ر ل�ه‌م چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫ه���ه‌ڵ���وێ���س���ت‌وه‌رگ���رت���ن ل����ه‌ راگ���ه‌ی���ان���دن��� ‌ه‬ ‫چه‌‌واشه‌کاریه‌کان که‌ هێرش ده‌که‌نه‌ سه‌ر به‌ها‬ ‫مرۆیى‌و مه‌عنه‌‌ویه‌کانى ژنان‪ .‬بۆ ئه‌مانه‌ش‬ ‫زی��ات��ر پڕچه‌ککردنى ژن��ان ل�‌ه تێکۆشانى‬ ‫فکرى‌و ئایدیۆلۆژى بۆ گه‌یشتن ب ‌ه ژیانێکى‬ ‫ئازاد‌و ژنێکى ئازاد‪ .‬بۆ ده‌رخستنى زیاترى‬ ‫تواناى ژنان زیاتر په‌ر‌ه ده‌ده‌ین به‌ خوله‌کانى‬

‫پ����ه‌ر‌وه‌رده‌ى فکرى‪ ،‬در‌وم���ان‌و کۆمپیوته‌ر‌و‬ ‫مۆسیقا‌و هتد‪ ...‬خاڵێکى گرنگ ک ‌ه‌وه‌ک‬ ‫به‌رنامه‌ى ئه‌ساسى کاره‌کانمان ب‌ه ئامانجمان‬ ‫گ���رت���و‌وه‌ ب��ۆ ت��ێ��پ �ه‌ڕان��دن��ى ئ���ه‌م ئه‌قڵیه‌تى‬ ‫دواکه‌‌وتوانه‌ى پیا‌وساالریه‌ په‌ر‌وه‌رده‌کردنى‬ ‫پیا‌وانه‌‪ ،‬چونک ‌ه پێمان ‌وای ‌ه پیا‌وان ل ‌ه ئاستى‬ ‫هه‌ره‌ به‌رزدا کۆیله‌ى سیستمن‌و به‌هۆى ئه‌‌و‬ ‫بێئاگایی و نه‌ناسینه‌ى هه‌یانه‌ سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫ژن��ان بو‌وه‌ت ‌ه هۆکارێک بۆ به‌رده‌‌وامبو‌ون‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌قڵیه‌ته‌یان بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر بمانه‌‌وێت‬ ‫ب �ه‌ م��اف�ه‌ک��ان��ى خ��ۆم��ان ب��گ�ه‌ی��ن پێویسته‌‬ ‫خۆمان به‌ره‌گه‌زى به‌رامبه‌ر باش بناسێنین‌و‬ ‫تێیان بگه‌یه‌نین بو‌ونى ژنێکى ئازاد نایه‌ت ‌ه‬ ‫‌واتاى مردن‌و که‌مبو‌ونه‌‌وه‌ى مافه‌کانى ئه‌‌وان‬ ‫به‌پێچه‌‌وانه‌‌و‌ه ده‌بێته‌ هۆکاری در‌وستبو‌ونى‬ ‫تاکێکى ئازاد‌و کۆمه‌ڵگایکى ئازاد‪ .‬هه‌ر‌وه‌ها‬ ‫زیاتر تێکۆشان بۆ به‌یه‌کگه‌یشتنى زیاترى‬ ‫هه‌مو‌و رێکخرا‌وه‌کانى ژنان ئامانجمانه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێوه‌ وه‌ک (ر‌ژاک) پێتانوانیه‌ ک ‌ه‬ ‫ژنانى ئێره‌ متمانه‌یان ب ‌ه رێکخراوه‌کانى ژنان‬ ‫نه‌ماوه‌؟‬ ‫ـ ده‌بێت ئێمه‌ى ژنان ئه‌‌وه‌ بزانین‪ ،‬تا نه‌توانین ل ‌ه‬ ‫یه‌کترى تێبگه‌ین‌و ئازارى هه‌ر ژنێک به‌هى‬ ‫خۆمان نه‌زانین ناتوانین بڵێین سه‌رده‌که‌‌وین‌و‬ ‫رێکخرا‌و ی��ان رێکخستنى ژنانمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌داخه‌‌وه‌ زۆربه‌ى رێکخرا‌وه‌کانى ئێمه‌ى ژنان‬ ‫به‌هۆى ئه‌‌و زهنیه‌ته‌ى ک ‌ه به‌سااڵنه‌ به‌ڕێوه‌برا‌و‌ه‬ ‫له‌یه‌کترى د‌ورخرا‌وینه‌ته‌‌وه‌‌و پارچ ‌ه کرا‌وین‪،‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌‌و‌ه به‌هۆى ئه‌‌و حزبایه‌تییه‌ى‬ ‫هه‌یه‌ دیسانه‌‌و‌ه جارێکى تر پارچه‌ کرا‌وین‌و‬ ‫بو‌وین به‌ قوربانى ئه‌م سیستمه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌بینین‬ ‫ئه‌مڕۆ رێکخرا‌وه‌کانى ژن��ان زۆر زه‌حمه‌تى‬ ‫ده‌بینن له‌ هاتنه‌ الى یه‌کترى‌و در‌وستکردنى‬ ‫ته‌نانه‌ت چاالکیه‌ک بۆ رۆژى ژنانیش‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ��ه‌‌وه‌ى ک ‌ه ئێم ‌ه زۆر هه‌‌وڵماندا‌و‌ه‬

‫ک ‌ه ئه‌م زهنیه‌ت ‌ه تێپه‌ڕێنین تا ئاستێکیش‬ ‫به‌تایبه‌ت ل ‌ه که‌مپینه‌کانى سااڵنه‌مان ک ‌ه‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نین ئه‌م هه‌نگا‌وه‌مان ن �ا‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێگومان ئه‌م ‌ه به‌شى ئه‌‌و‌ه ناکات بڵێین ئێمه‌ى‬ ‫ژنان خۆمان به‌رێکخستن کر‌دو‌وه‌‪ .‬له‌الیه‌کى‬ ‫تریشه‌‌وه‌ به‌داخه‌‌وه‌ ئه‌‌و ژنانه‌ى ک ‌ه پۆستیان‬ ‫به‌ده‌ست ‌ه به‌هۆى ئه‌‌و زهنیه‌ته‌ى ک ‌ه به‌سه‌ریاندا‬ ‫زاڵه‌‌و زیاتر بیر له‌ پۆست ده‌که‌نه‌‌وه‌ ناتوانن‬ ‫ببن ‌ه ده‌نگى ژنان‌و له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا زۆرجار‬ ‫ک���ارى رێ��ک��خ��را‌وه‌ک��ان��ى ت��ری��ش ئاسته‌نگ‬ ‫ده‌ک �ه‌ن یان زه‌حمه‌تیان بۆ در‌وس��ت ده‌ک�ه‌ن‪.‬‬ ‫چونک ‌ه ل�ه‌ کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌دا ت��ا ئێستا‬ ‫ئ��ه‌‌و‌ه زاڵ �ه‌ له‌سه‌رمان ک ‌ه ئه‌گه‌ر یه‌کێک‬ ‫پۆستێکى به‌رزى نه‌بێت ناتوانێت کارى باش‬ ‫بکات‌و خزمه‌ت بکات‪ .‬بۆی ‌ه ده‌بێت سه‌ره‌تا‬ ‫ئێمه‌ ئه‌‌و زهنیه‌ت ‌ه له‌خۆمان بکوژین‌و بتوانین‬ ‫کاریگه‌رى خۆمان بخه‌ین ‌ه سه‌ر کۆمه‌ڵگا‬ ‫ب��ۆ تێپه‌ڕاندنى ئ��ه‌‌و زهنیه‌ته‌ى ک� ‌ه ژن ب ‌ه‬ ‫بچوک ده‌بینێت یان ژنان پارچه‌ده‌ک ‌هن‌و ال‌واز‬ ‫ده‌ک�ه‌ن خ�ا‌وه‌ن هه‌ڵوێستێک‌و تێکۆشانێکى‬ ‫راسته‌قینه‌ى ئازادى ژن بین‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬که‌موکورتى رێکخرا‌وه‌کانى ژنان‬ ‫‌و حکومه‌تى هه‌رێم ل ‌ه نه‌بو‌ونى چاره‌سه‌رى‬ ‫کێشه‌‌و گرفته‌کانى ژنان چییه‌؟‬ ‫ـ بێگومان م��ێ �ژ‌و‌و ئ���ه‌‌وه‌ى س�ه‌ل��م��ان�د‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫هیچ ده‌سه‌اڵتێک نابێت ‌ه ‌وه‌اڵم ‌و چاره‌سه‌رى‬ ‫کێشه‌کانى گ���ه‌ل‪ ،‬چ ج��اى ده‌سه‌اڵتێکى‬ ‫پیا‌وساالرى ‌و رێکخرا‌وانێک که‌ په‌ر‌وه‌رده‌ى‬ ‫ده‌ستى ئه‌م زهنیه‌ت ‌ه بن‪ .‬حکومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵتى‬ ‫ئه‌مڕۆش که‌ درێژه‌پێده‌رى هه‌مان زهنیه‌ته‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بینین ئه‌مڕۆش ک ‌ه نه‌توانرا‌و‌ه ئه‌م‬ ‫ئه‌قلیه‌ته‌ تێپه‌ڕێنرێت نه‌شتوانرا‌و‌ه چاره‌سه‌رى‬ ‫بۆ کێشه‌کانى ژنان دروست ببێت‪ .‬بۆی ‌ه هه‌تا‬ ‫ئه‌مه‌ تێنه‌په‌ڕێنین ناتوانین ‌وه‌اڵم���ده‌ره‌‌وه‌ى‬ ‫کێشه‌کان بین‪.‬‬

‫وه‌رزشنه‌کردن هۆکاری قه‌ڵه‌وى و نه‌خۆشی ده‌رونیه‌‬

‫شوێنێکى تایبه‌ت بۆ وه‌رزشکردنى ژنان له‌ شاره‌زوور نییه‌‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫ئارام شه‌مێرانى‬

‫سه‌ره‌ڕاى بونى ئه‌و هه‌موو‬ ‫کێشه‌یه‌ى ک ‌ه رووبه‌ڕوى ژنانى‬ ‫ناو شارو شارۆچکه‌کان ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ک ‌ه وایکردو ‌ه ل ‌ه بارى ده‌رونى و‬ ‫جه‌سته‌ییدا توشى نه‌خۆشى و‬ ‫جۆربه‌جۆر ببنه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه ئێستاشدا‬ ‫ژنانى شاره‌زور بێبه‌شن ل ‌ه‬ ‫شوێنى تایبه‌ت بۆ وه‌رزشکردن و‬ ‫وه‌رزشیش وه‌ک پێویست بۆ خۆیان‬ ‫نابینن‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش واده‌کات‬ ‫هه‌ندێکیشیان توشى هه‌ناسه‌توندى‌و‬ ‫نه‌خۆشیه‌کانى قه‌ڵه‌وى بوون‪.‬‬ ‫توێژه‌رێکى ده‌رونى ڕوونى ده‌کاته‌و ‌ه‬ ‫ک ‌ه وه‌رزش نه‌کردن هۆکارێکى‬ ‫توشبونیش ‌ه ب ‌ه نه‌خۆشى ده‌رونى‪.‬‬

‫کافی ‌ه ئه‌حمه‌د ژنێکى ته‌مه‌ن (‪ )39‬سااڵنى‬

‫دانیشتوى س �ه‌ی��دس��ادق‪ ،‬کێشى ل �ه‌ (‪)90‬‬ ‫کیلۆ تێپه‌ڕیوه‌ باسى ئ �ه‌وه‌ ده‌ک��ات ئه‌گه‌ر‬ ‫شوێنێک هه‌بووای ‌ه سه‌ربه‌خۆ بووایه‌و وه‌رزشى‬ ‫تێدا بکرای ‌ه ئ �ه‌وا واى لێنه‌ده‌هات‪ ،‬کافی ‌ه‬ ‫ب��اس��ل �ه‌وه‌ش��ده‌ک��ات ک �ه‌ ئ��ام��اده‌ نی ‌ه بچێت ‌ه‬ ‫هۆڵێک یان یاریگایه‌ک پڕ بێت ل ‌ه کوڕو‬ ‫پیاو یان کلیله‌که‌ى به‌ده‌ست حزبه‌و‌ه بێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ له‌ کوردستاندا ئاستى نا وشیارى‬ ‫خه‌ڵک بۆ فشارو دڵپیسى‌و هه‌ڕه‌شه‌‌و په‌نج ‌ه‬ ‫ڕاوه‌شاندن ل ‌ه ژن به‌رزه‌‪.‬‬ ‫شه‌یما عه‌لى ژنێکى دانیشتووى خورماڵه‌‌و‬ ‫ته‌مه‌نى (‪ )28‬ساڵه‌و ئه‌ویش کێشى قورسه‌و‬ ‫ب��ڕواى وای � ‌ه ه�ه‌ر ژنێک بچێت ‌ه شوێنێکى‬ ‫حزبى بۆ یارى کردن ئه‌وا نیشانه‌ى پرسیارى‬ ‫ده‌خه‌ن ‌ه سه‌رو ده‌که‌وێته‌ به‌ر ڕه‌حمه‌تى لێشاوى‬ ‫تانه‌و ته‌شه‌ر‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ند‌ه قه‌ڵه‌و ببیت بمریت‬ ‫باشتره‌‪ ،‬چونک ‌ه ژن ب ‌ه پیاسه‌ کردنیش ڕازی ‌ه‬ ‫له‌ پارکێکدا ئه‌ویش نیه‌ ئیتر یاریگایه‌ک‬ ‫تایبه‌ت بێت ب ‌ه ژن ئه‌وه‌ هه‌ر نیه‌و حکومه‌تی‬

‫و په‌رله‌مانیش هه‌رگیز له‌ به‌رنامه‌یدا نه‌ب ‌و‬ ‫کارێکى له‌و شێوه‌یه‌ بکات بۆ ژنان‪ .‬گه‌شاو‬ ‫له‌تیف ژنێکى ترى دانیشتوى هه‌ڵه‌بجه‌ی ‌ه و‬ ‫ته‌مه‌نى (‪ )32‬ساڵه‌و کێشى ڕۆژ ب�ه‌ڕۆژ‬ ‫زی���اد ده‌ک����ات‌و پزیشکێکیش پ��ێ��ى وت���ووه‌‬ ‫ده‌بێت وه‌رزش بکه‌یت‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌و ته‌نها ل ‌ه‬ ‫حه‌وشه‌که‌ى خۆیاندا په‌تپه‌تێن‌و شناو ده‌کات‬ ‫‌و ناتوانێت بچێته‌ یاریگایه‌که‌وه‌ تایبه‌ت بێت‬ ‫به‌ ژنان‌و ڕاهێنه‌ر‌و یاریزانه‌کانى هه‌موو ل ‌ه‬ ‫ڕه‌گ���ه‌زى خ��ۆى ب��ن ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى به‌بێ ت��رس‌و‬ ‫شه‌رم خۆى بگۆڕێت‪ ،‬چونکه‌ به‌ وته‌ى ئه‌و‬ ‫خانمه‌ هه‌ر ژنێک له‌ کوردستاندا نه‌ک ل ‌ه‬ ‫شاره‌زووردا ب ‌ه شۆرتێک یان تراکسودێکه‌و‌ه‬ ‫ڕابکات له‌ناو بازاڕدا یان ل‌ه کۆاڵنێکدا یان‬ ‫له‌سه‌ر سه‌ربانێکدا ئه‌وا وه‌ک موعجیزه‌یه‌ک‬ ‫ڕووى دابێت هه‌موو لێى ده‌ڕوان��ن‪.‬دوا قسه‌ى‬ ‫گ�ه‌ش��او ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ کۆمه‌ڵگه‌ خ���ۆره‌ى مرۆڤ ‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت ژن‪.‬‬ ‫ژنه‌ رۆژنامه‌نوسێکیش به‌ ناوى شه‌ونم حه‌م ‌ه‬

‫دانیشتوى ق �ه‌زاى سه‌یدسادق گرفته‌ک ‌ه بۆ‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت ده‌گێڕێته‌وه‌ به‌و پێیه‌ى نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ى خزمه‌تى پیاوان ده‌کات نیو ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫ئاگاى له‌ خواست‌و پێویستیه‌کانى ژنان بێت‪،‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ کۆمه‌ڵگه‌‌و خودى ژنه‌ک ‌ه‬ ‫به‌رپرسیارن ل ‌ه کوشتنى خولیاو مافى خۆیان‪،‬‬ ‫چونکه‌ ماف نادرێت‪ ،‬به‌ڵکو ده‌سه‌ندرێت‌و ب ‌ه‬ ‫وته‌ى ئه‌و نابێت چاوپۆشى لێبکرێت‪.‬‬ ‫ل�ه‌ الی�ه‌ک��ى تریش هێرۆ ئه‌حمه‌د ت��وێ��ژه‌رى‬ ‫ده‌رونى له‌و‌ه ده‌دوێت نه‌بوونى هۆڵى تایبه‌ت‌و‬ ‫تێنه‌گه‌شتنى ک��ۆى ژن���ان ل � ‌ه س��وده‌ک��ان��ى‬ ‫وه‌رزش‌و نزمى ئاستى هۆشیارى خێزانه‌کان‌و‬ ‫نه‌بوونى کات هۆکارى نه‌کردنى وه‌رزش �ه‌‪،‬‬ ‫هێرۆ ئه‌وه‌ش پشتڕاست ده‌کاته‌و‌ه ئه‌و ژنانه‌ى‬ ‫وه‌رزش ن��اک�ه‌ن‌و ق�ه‌ڵ�ه‌و ده‌ب��ن هه‌میشه‌ بیر‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌ ل�ه‌وه‌ى ڕێگه‌یه‌ک نیه‌ تا کێشى‬ ‫خۆیانى پێ دابه‌زێنن بۆیه‌ توشى قه‌له‌قى ده‌بن‬ ‫و له‌روى ده‌رونیه‌و‌ه کاریان تێده‌کان‪ ،‬ئه‌و ژن ‌ه‬ ‫توێژه‌ره‌ش به‌ پێویستى ده‌زانێت ئ�ه‌وه‌ى ڕۆژ‬

‫کاتى نی ‌ه با شه‌و کاتێ دابنێ بۆ وه‌رزش‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هۆکه‌ى ئاینه‌ با ل ‌ه ماڵه‌وه‌ وه‌رزش‬ ‫بکه‌ن‌و ک�ه‌س نه‌یانبینێت ته‌نانه‌ت هه‌موو‬ ‫ژن��ان ده‌ت��وان��ن هه‌ندێک وه‌رزش بکه‌ن ک ‌ه‬ ‫هیچى ناوێت وه‌ک سه‌رکه‌وتن‌و دابه‌زین ب ‌ه‬ ‫قادرمه‌دا‪ ،‬خۆ هه‌ڵواسین‪ ،‬شناو‪ ،‬پیاسه‌کردن‪،‬‬ ‫گه‌ڕانى زۆر به‌پێ‪.‬‬ ‫کوێستان ئه‌کره‌م جێگرى سه‌رۆکى شاره‌وانى‬ ‫ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه‌ش ل �ه‌ب��اره‌ى دابینکردنى پارچ ‌ه‬ ‫زه‌ویه‌که‌و‌ه ک ‌ه بکرێت به‌ یاریگایه‌ک یان‬ ‫هۆڵێکى داخراوى تایبه‌ت ب ‌ه ژنان ل ‌ه سنوورى‬ ‫شاره‌وانیه‌که‌یدا ڕاگه‌یاند؛ تا ئێستا زه‌ویمان‬ ‫دابین نه‌کردووه‌‪ ،‬چونکه‌ الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار‬ ‫که‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى وه‌رزش‌و الوانه‌ نه‌هاتوون‬ ‫داوامان لێبکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم پێموابێت له‌ به‌رنامه‌دا‬ ‫هه‌یه‌ ل ‌ه ئاینده‌دا هۆڵێکى داخ��راو بۆ ژنان‬ ‫بکرێته‌وه‌‪ ،‬چونک ‌ه دابینکردنى زه‌وى له‌سه‌ر‬ ‫ئێمه‌ی ‌ه و بودجه‌که‌شى له‌سه‌ر ئه‌و الیه‌نه‌ی ‌ه‬ ‫که‌ وتم‪.‬‬

‫گه‌نجان‬

‫گه‌نجانى کوردستان پاشه‌کشه‌ له‌ رۆژنامه‌ ده‌که‌ن‬

‫رۆژنامه‌نوسێک‪ :‬چه‌واشه‌کاریه‌کانی میدیای حزبی گه‌نجانی له‌ رۆژنامه‌ تۆراندوه‌‬

‫ئاماده‌کردن‬

‫سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ‬ ‫له‌ ئێستادا له‌ هه‌رێمی‬ ‫کوردستان خوێنه‌ری رۆژنامه‌‬ ‫و گۆڤاره‌کان روو له‌‬ ‫که‌مبوونه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ناو‬ ‫گه‌نجاندا و رۆژنامه‌نوسانیش‬ ‫هۆکاره‌که‌ی ‌ بۆ چه‌واشه‌کاری‬

‫گه‌نجانیش هۆکاری ئه‌و‌ه بۆ زۆربوونی‬ ‫رۆژنامه‌کان ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫رزگار جه‌بار‪ ،‬خوێنه‌رێکى روژنامه‌کانه‌‬ ‫ب����اس����ى گ����رن����گ����ى و ک����اری����گ����ه‌رى‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ریی ک��وردی ک��رد و وتی‪:‬‬ ‫ئ���ه‌گ���ه‌ر ب��ێ��ت و ب����اس ل���ه‌ ک��اری��گ �ه‌رى‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ک��ان بکه‌ین‪ ،‬بێگومان ده‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌مان له‌یاد نه‌جێت که‌ ئه‌م کاریگه‌ریه‌‬ ‫له‌ رۆژنامه‌یه‌که‌وه‌ بۆ رۆژنامه‌یه‌کى تر‬ ‫ده‌گ��ۆڕێ��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم رۆژن��ام �ه‌ کاریگه‌رى‬ ‫هه‌بووه‌ له‌سه‌ر گه‌نجان ‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و خوێنه‌ره‌ پێیوایه‌ ده‌ب��وو میدیایه‌کى‬ ‫چ��اپ��ک��راو (رۆژن����ام����ه‌)ی ت��ای��ب �ه‌ت به‌‬ ‫گ��ه‌ن��ج ل���ه‌ ک���وردس���ت���ان���دا ده‌رب���ک���رای���ه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ى جێگه‌ى داخ��ه‌ ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ که‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت روژنامه‌ى بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆى‬ ‫به‌کارده‌هێنێت و هیچ گرنگیه‌ک به‌‬ ‫گه‌نجان نادات‪.‬‬ ‫ئ�����ارام ن��ج��م‪ ،‬خ��وێ��ن��دک��اری زان��ک��ۆی �ه‌‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ :‬رۆژنامه‌کان له‌ کوردستاندا‬ ‫(‪ )%40‬کاریگه‌رى هه‌بووه‌ له‌سه‌ر الوان‪،‬‬ ‫که‌مى ئه‌م رێژه‌یش بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫که‌ رۆژنامه‌ له‌ ئێستادا زۆر و بۆرییه‌کى‬ ‫بێ شومارى پێوه‌دیاره‌‪ ،‬ئه‌مه‌یش بێزارى‬ ‫الى گه‌نجان دروستکردووه‌‪.‬‬ ‫روژنامه‌نووسانیش ئاماژه‌ ب�ه‌وه‌ ده‌که‌ن ‬ ‫که‌ له‌ ئێستادا کۆمه‌ڵگه‌ به‌ گشتی و به‌‬ ‫تایبه‌ت چینى گه‌نج خه‌ریکه‌ له‌ رۆژنامه‌‬ ‫پاشه‌کشه‌ ده‌ک �ه‌ن ئه‌مه‌یش ده‌رئه‌نجامى‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ گه‌نجان زیاتر سه‌رقاڵى میدیاى‬ ‫ئه‌لیکترۆنى (ئینته‌رنێت)ن‪ ،‬سه‌ربارى‬ ‫ئه‌وه‌یش گه‌نجان زیاتر خوو ده‌ده‌ن به‌ ئه‌و‬ ‫گۆڤارانه‌ى که‌ باسى ته‌مه‌نى هه‌رزه‌کارى‬ ‫و ژیانى کۆمه‌اڵیه‌تییان ده‌کات‪.‬‬ ‫سه‌رنووسه‌رى گۆڤاری لڤین‪ ،‬هێما بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ک��ات که‌ میدیا زورج��ار هۆکارێک‬ ‫نییه‌ ب��ۆ گ�ه‌ی��ان��دن��ی زان��ی��اری �ه‌ک��ى قوڵ‬ ‫ل�ه‌ کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم میدیا ب�ه‌ گشتى‬ ‫به‌شداری ده‌کات له‌ دروستکردنى وشیارى‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌ رووى سیاسیه‌وه‌ و ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ى که‌ میدیا خواردنى گه‌نجان‬ ‫بووه‌ له‌ زۆربه‌ى کۆمه‌ڵگاکاندا‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د میره‌‪ ،‬سه‌رنووسه‌رى گۆڤارى لڤین‪،‬‬ ‫باسى له‌ رۆڵ و گرنگی رۆژنامه‌کانیش‬

‫میدیای حزبی و به‌ره‌و پێش‬ ‫چوونی میدیای ئه‌لکترۆنی‬ ‫و زۆربوونی گۆڤاره‌ به‌ناو‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫روژن��ام�ه‌گ�ه‌ری��ى ک���وردى م��ێ��ژوه‌ک�ه‌ى بۆ‬ ‫سااڵنێکى دوور و درێ��ژ ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌ و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام جێگه‌ى بایه‌خى گه‌نجان بووه‌‪،‬‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر ئ �ه‌وه‌ى که‌ که‌ناڵێک بووه‌‬ ‫ب��ۆ گه‌یاندنى ج��ۆره‌ه��ا زان��ی��ارى‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫له‌ ئێستادا ئه‌و بایه‌خه‌ی که‌مبۆته‌وه‌ و‬

‫ک��رد و وت��ی��ی‪ :‬ه��ه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک‬ ‫گه‌نجانى رووبکه‌نه‌ خوێندن و خوێندنه‌وه‌ى‬ ‫رۆژنامه‌کان ئه‌وا بێگومان ئه‌و گه‌نجانه‌‬ ‫شۆڕش له‌و گۆمه‌ڵگایه‌دا به‌رپاده‌که‌ن‪.‬‬ ‫میره‌ وتیشى‪ :‬پێویسته‌ گه‌نجان جگه‌ له‌و‬ ‫رۆژنامه‌ و گۆڤارانه‌ى که‌ باسى سیاسه‌ت‬ ‫ده‌ک �ه‌ن په‌نا بۆ رۆژن��ام�ه‌ و گۆڤارى تر‬ ‫ب��ب �ه‌ن ک �ه‌ ب��اس��ى ژی��ان��ى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى‬ ‫و ت��ای��ب �ه‌ت��ى گ �ه‌ن��ج��ان ده‌ک�����ات‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ده‌رکردنى ئه‌و هه‌موو گۆڤارانه‌ به‌ ناوى‬ ‫باسى کێشه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانه‌وه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫دروستکردنى فه‌وزایه‌ک له‌ناو میدیادا‪،‬‬ ‫دوات��ر دروستکردنى دۆخێکى نه‌شیاو له‌‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌دا هیچى ترى لێ سه‌وز نابێت‪،‬‬

‫(ئینته‌رنێت)ه‌وه‌ وه‌رده‌گرێت‪ ،‬ئیتر پێویست‬ ‫ناکات بچێت به‌ الى میدیاى چاپکراوه‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رب����ارى ئ����ه‌وه‌ی����ش ره‌ووف ئ���االن���ى‪،‬‬ ‫چ�ه‌واش�ه‌ک��اری��ی�ه‌ک��ان��ى م��ی��دی��اى حزبى‬ ‫به‌ هۆکار ده‌زان��ێ��ت له‌ به‌رامبه‌ر ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫نرخى میدیاى چاپکراو ک�ه‌م بێته‌وه‌ له‌‬ ‫رۆزن��ام�ه‌گ�ه‌ری��ی ک���وردى‪ ،‬راشیگه‌یاند‪:‬‬ ‫میدیاى حزبى به‌ چه‌واشه‌کارییه‌وه‌ کارى‬ ‫ک��ردووه‌ ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ هه‌ندێ هه‌واڵى‬ ‫ته‌شریفاتى و پیاهه‌ڵدانى باڵکردۆته‌وه‌‬ ‫و س �ه‌رک��رده‌ی��ان ل�ه‌ خه‌ڵکى ک��رده‌ (دێ��و‬ ‫و درن��ج) ئه‌مه‌یش واى کرد گه‌نجانمان‬ ‫که‌متر په‌نا به‌رن‌ بۆ میدیاى چاپکراو‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌یش ده‌رئه‌نجامى ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ که‌ حزبه‌‬

‫“هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک گه‌نجه‌کانی‬ ‫رووبکه‌نه‌ خوێندنه‌وه‌ شۆڕشی تێدا‬ ‫به‌رپا ده‌بێ”‬ ‫هه‌ر ئه‌مه‌یش کاریگه‌رى خراپى له‌سه‌ر‬ ‫ده‌روون و بیر و بۆچوونى گه‌نجان ده‌بێت‬ ‫و ناتوانرێت گه‌نجان باش ئاراسته‌ بکرێن‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووسێک باسى ل �ه‌وه‌ ک��رد که‌‬ ‫رۆژن���ام���ه‌گ���ه‌رى ک����وردى ب����ه‌ره‌وه‌ دواوه‌‬ ‫ده‌کشێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ که‌متر کاریگه‌رى ‌ له‌‬ ‫سه‌ر گه‌نج هه‌یه‌ له‌ ئه‌مڕۆى کوردستاندا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌رئه‌نجامى میدیاى ئه‌لیکرۆنییه‌‪،‬‬ ‫ره‌ئ��وف محه‌مه‌د ئاالنى‪ ،‬روژنامه‌نووس‪،‬‬ ‫ل���ه‌وب���اره‌ی���ه‌وه‌ رای��گ��ه‌ی��ان��د‪ :‬ب �ه‌پ��ێ��ى ئ �ه‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ى کوردستان روژنامه‌گه‌ریی‬ ‫کوردى به‌ره‌و دواوه‌ ده‌کشێته‌وه‌ و تیراژى‬ ‫روو ل�ه‌ ک �ه‌م ب��وون �ه‌‪ ،‬چونکه‌ گ�ه‌ن��ج له‌‬ ‫ئێستادا زۆرج���ار ه���ه‌واڵ و زان��ی��ارى له‌‬

‫ده‌سه‌اڵتداره‌کان رۆڵێکى خراپیان بینیوه‌ له‌‬ ‫ناشیرینکردنى روژنامه‌دا‪.‬‬ ‫ه���اوک���ات ک���ه‌م���ال م��ح �ه‌م �ه‌دی��ش‪ ،‬که‌‬ ‫ی �ه‌ک��ێ��ک �ه‌ ل���ه‌ رۆژن���ام���ه‌ ف��رۆش �ه‌ک��ان��ى‬ ‫شارى سلێمانى ئاماژه‌ به‌ که‌مبوونه‌وه‌ى‬ ‫تیراژى رۆژنامه‌گه‌ریی ک��وردى ده‌کات‬ ‫و ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬روژن��ام �ه‌ له‌ ئێستادا جێگاى‬ ‫بایه‌خى گه‌نجان نییه‌ ب �ه‌ب �ه‌راورد ب �ه‌راود‬ ‫ل���ه‌گ���ه‌ڵ ج����اران����دا‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ گ �ه‌ن��ج��ان‬ ‫خه‌ریکه‌ پاشه‌کشه‌ له‌ سیاسه‌ت ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫ل�ه‌ به‌رامبه‌ریشدا په‌نا ده‌ب �ه‌ن �ه‌ ب �ه‌ر ئه‌و‬ ‫گۆڤارانه‌ى که‌ بابه‌تی (سێکسى)یان تیادا‬ ‫‌ده‌وروژێت‪ ،‬ئه‌وه‌یش منى سه‌رسام کردووه‌ و‬ ‫به‌ دۆخێکى باشى نازانم‪.‬‬

‫خراپى بارى ئابوورى یانه‌ى باله‌ى وه‌رزشى چه‌مچه‌ماڵی په‌کخستوه‌‬

‫سه‌رپه‌رشتیاری یانه‌که‌‪ :‬یاریزانه‌کانمان به‌پێی توانا خزمه‌تیان کردووه‌‬ ‫ئێم ‌ه ئ �ه‌وا ئاستیان وه‌ک پێویست نیی ‌ه‬ ‫ل ‌ه چاو یانه‌که‌ماندا‪ ،‬به‌اڵم مینحه‌یه‌کى‬ ‫ب��اش��ی��ان ب���ۆ ب����ڕاوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ک��� ‌ه ئ�ه‌م�ه‌ی��ش‬ ‫نایه‌کسانیی ‌ه ل ‌ه نێوان یانه‌کانى کوردستاندا‬ ‫ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه کۆتایشدا ناوبراو داوای ل ‌ه به‌رپرسان‬

‫ئاماده‌کار‬

‫سه‌روه‌ر محه‌مه‌د‬ ‫یانه‌ی باله‌ی وه‌رزشی‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ یه‌کێکه‌ له‌ یان ‌ه‬ ‫گه‌وره‌کانی کوردستان و ل ‌ه‬ ‫ئێستادا به‌ڕێژه‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫ئاستی دابه‌زیوه‌ و له‌ریزی‬ ‫یانه‌ پله‌ دووه‌کاندایه‌‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارى یانه‌که‌ش‬ ‫هۆکاره‌که‌ی ده‌گه‌رێنێته‌و ‌ه‬ ‫بۆ نه‌بوونى هۆڵێکى داخراو‬ ‫و نه‌بڕینه‌وه‌ى مینحه‌ بۆ‬ ‫یاریزانه‌کان‪.‬‬ ‫یانه‌ى باله‌ى وه‌رزشى چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬یه‌کێک ‌ه‬ ‫ل ‌ه یان ‌ه گه‌وره‌کانى کوردستان ک ‌ه هه‌ر‬ ‫ل ‌ه سه‌ره‌تاکانى دروستبوونى یانه‌ى تۆپی‬ ‫پێی وه‌رزش���ى چه‌مچه‌ماڵه‌و‌ه ئ�ه‌و یانه‌ى‬ ‫باله‌ی ‌ه له‌سه‌ر ده‌ستى چه‌ند وه‌رزشه‌وانێک‬ ‫ل ‌ه چه‌مچه‌ماڵدا داده‌مه‌زرێت‪ ،‬ل ‌ه سااڵنى‬ ‫راب��ردوش��دا چه‌ندین سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه یانه‌ى باله‌ى وه‌رزشى چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫یه‌کێک ‌ه ل ‌ه یان ‌ه ئاستبه‌رزه‌کانى کوردستان‬ ‫و ل ‌ه سااڵنى رابردوودا چه‌ندین سه‌رکه‌وتنى‬ ‫تۆمارکردووه‌‪ ،‬به‌اڵم خراپى بارى ئابوورى‬ ‫یانه‌که‌یان و نه‌بوونى هۆڵێکى تایبه‌ت‬ ‫بۆ یانه‌که‌یان وایکرد ک ‌ه له‌سه‌ر ئاستى‬ ‫ی��ان�ه‌ک��ان��ى ک��وردس��ت��ان��دا ب � ‌ه پل ‌ه دووی��ی‬ ‫ب��م��ێ��ن��ن �ه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌وب���اره‌ی���ه‌و‌ه ع����ارف حاجی‬ ‫مامه‌‪ ،‬سه‌رپه‌رشتیارى یانه‌ک ‌ه بۆ (چه‌تر)‬ ‫رای��گ�ه‌ی��ان��د‪ :‬ن�ه‌ب��وون��ى شوێنى تایبه‌ت و‬ ‫ه��ۆڵ��ێ��ک ب��ۆ ی��اری��ک��ردن و ن�ه‌ب��ڕی��ن�ه‌وه‌ى‬ ‫مینح ‌ه بۆ یاریزانه‌کان وایکرد ک ‌ه ئاستمان‬ ‫دابه‌زێت و ب ‌ه یانه‌یه‌کى پل ‌ه دوو ل ‌ه قه‌ڵه‌م‬ ‫بدرێین‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارى ئه‌و یان ‌ه ئاماژه‌ی به‌وه‌دا‬

‫‪n‬یانه‌ی باله‌ی وه‌رزشی چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫ک ‌ه یانه‌که‌یان یه‌کێک بوو‌ه له‌و یانانه‌ى‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه ئاستى پل ‌ه یه‌کدا بوو‌ه و چه‌ندین‬ ‫س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ى ب � ‌ه ده‌س��ت��ه��ێ��ن��اوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ئه‌مساڵدا ب ‌ه هۆى خۆئاماده‌نه‌کردنیانه‌و‌ه‬ ‫وای���ک���ردوو‌ه ک� ‌ه ی��ان�ه‌ک�ه‌ی��ان داب �ه‌زێ��ت بۆ‬ ‫ئاستى پل ‌ه دوو و وتیشی «ئێم ‌ه هه‌ر ل ‌ه‬ ‫دروستبوونمانه‌و‌ه ب ‌ه یانه‌یه‌کى پێشکه‌وتووى‬ ‫پل ‌ه یه‌ک دانراوین چه‌ندین سه‌رکه‌وتنمان‬ ‫ت����ۆم����ارک����ردووه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ل���ه‌ ئ �ه‌م��س��اڵ��دا‬ ‫ئه‌زموونمان که‌مبوو‌ه ک ‌ه ئه‌ویش به‌هۆى‬ ‫خۆئاماده‌کردنمانه‌و‌ه ب��وو‌ه ک ‌ه بووینه‌ت ‌ه‬ ‫یانه‌یه‌کى پل ‌ه دوو له‌سه‌ر ئاستى کوردست‬ ‫ان»‪ .‬ناوبراو‬ ‫ده‌رب��اره‌ی یاریزانه‌کانیش باسی له‌وه‌کرد ‬ ‫ئه‌و یاریزانانه‌ى ک ‌ه ل ‌ه یانه‌که‌ماندان‪ ،‬راست ‌ه‬ ‫بۆ ئ��اره‌زووى خۆیان هاتوونه‌ت ‌ه مه‌یدانى‬

‫وه‌رزش����ه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ب� ‌ه پێى ت��وان��اى خۆیان‬ ‫خزمه‌تى وه‌رزشیان کردوو‌ه ل ‌ه شاره‌که‌ماندا‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاره‌که‌ى یانه‌ى باله‌ى وه‌رزش��ى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ هێمای بۆ ئه‌وه‌شکرد ک ‌ه‬ ‫ت��ا ئێستا شوێنێک ی��ان هوڵێک نیی ‌ه‬ ‫ک ‌ه یاریزانه‌کانیان راهێنانى تێدا بکات و‬ ‫بتوانن تواناى خۆیان بره‌و پێبده‌ن‪.‬‬ ‫ماموستا ع��ارف‪ ،‬دان��ى به‌وه‌یشدا نا ک ‌ه‬ ‫پ�ه‌روه‌رده‌ى چه‌مچه‌ماڵ هۆڵێکى داخراوى‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬ک ‌ه زۆر شیاو بوو‌ه بۆ یانه‌که‌یان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و هۆڵ ‌ه ن �ه‌دراو‌ه ب ‌ه ئه‌وان و دراو‌ه‬ ‫ب ‌ه الیه‌نێکى ت��رى حکومى و نیگه‌رانى‬ ‫خۆیشى له‌و‌ه ده‌ربڕى ک ‌ه ده‌بوو په‌روه‌رده‌ى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ ئه‌و هۆڵه‌ى بدای ‌ه ب ‌ه یانه‌که‌یان‬ ‫تا سه‌رله‌نوێ یانه‌که‌یان دروستبکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارى ی��ان�ه‌ى ب��ال�ه‌ی وه‌رزش��ی‬

‫فۆتۆ‪ :‬سه‌روه‌ر محه‌مه‌د‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ وتیشی‪ :‬تا ئێستا هیچ که‌س‬ ‫و الیه‌نێک ئاوڕى لێمان نه‌داوه‌ته‌و‌ه و ک ‌ه‬ ‫به‌ته‌واویی ده‌ست بخات ‌ه سه‌ر برینه‌کانمان‬ ‫و مینحه‌یه‌کى پێویستمان بۆ ببڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ى یاریزانه‌کانمان به‌گه‌رم و گوڕیه‌و‌ه‬ ‫خزمه‌ت ب ‌ه وه‌رزش بکه‌ن‪.‬‬ ‫هێمن م��ح�ه‌م�ه‌د‪ ،‬ی��اری��زان��ى ی��ان�ه‌ى باله‌ى‬ ‫وه‌رزشی چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬ئاماژه‌ی به‌وه‌دا که‌‬ ‫هیچ شتێکیان بۆ نه‌کراوه‌ شایه‌نى گوتن‬ ‫بێت‪ ،‬ته‌نیا هۆڵێک نه‌بێت ئه‌ویش له‌الیه‌ن‬ ‫په‌روه‌رده‌ى چه‌مچه‌ماڵه‌وه‌ داگیراوه‌ و به‌شى‬ ‫ئیداری یانه‌ى وه‌رزشى چه‌مچه‌ماڵیش وه‌کو‬ ‫پێویست بایه‌خى خۆى نه‌داوه‌ به‌ یانه‌که‌یان‪.‬‬ ‫ه��ێ��م��ن م��ح��ه‌م��ه‌د‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش���ى خ��س��ت �ه‌ڕوو‬ ‫ک ‌ه ق �ه‌زاى وا هه‌ی ‌ه ل ‌ه کوردستاندا ک ‌ه‬ ‫یانه‌کانیان گه‌ر به‌راودى بکه‌ى ب ‌ه یانه‌که‌ى‬

‫ت��������ه‌ن��������ی��������ا‬ ‫هۆڵێکیان پێداین‬ ‫ئه‌ویش له‌ الیه‌ن‬ ‫پ����������������ه‌روه‌رده‌ی‬ ‫چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ �ه‌و‌ه‬ ‫داگیرکراوه‌‬ ‫و الی �ه‌ن��ى پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��دار ک��رد ک � ‌ه ئ��اوڕى‬ ‫پێویستیان لێبدرێته‌و‌ه و ب��ارى ئ��اب��وورى‬ ‫یانه‌که‌یان چاک بکرێت‪ ،‬ئه‌م ‌ه سه‌ربارى‬ ‫ئه‌وه‌ى ک ‌ه داواکارن یاریگایه‌کى مۆدێرنیان‬ ‫هه‌بێت تا خزمه‌ت ب ‌ه الیه‌نه‌کانى وه‌رزش‬ ‫بکه‌ن له‌ شاره‌که‌یاندا‪.‬‬ ‫ش��ای �ه‌ن��ی ب��اس � ‌ه ی��ان��ه‌ى ب��ال��ه‌ى وه‌رزش����ى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬ل ‌ه ئێستادا خۆى ل ‌ه دوو‬ ‫پێکهاته‌ى کچ و کوڕدا ده‌بینێته‌و‌ه ک ‌ه هه‌ر‬ ‫پێکهاته‌یه‌کیان (‪ )12-10‬یاریزان ده‌بێت‪.‬‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫کارا‬

‫‪9‬‬

‫کۆیله‌بوون‬ ‫‪ u‬سازان تۆفیق ‪u‬‬ ‫ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ان��ی زوه‌و‌ه هه‌میش‌ه وش�ه‌ی‬ ‫کۆیل‌ه بۆ که‌سانێک به‌کارهاتوو‌ه که‌‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت و کارکردنیان ب‌ه ویست و‬ ‫خواستی که‌سێکیتر بووبێت‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫چینى به‌رده‌ستى سته‌مکاران بریتین له‌‬ ‫کۆیله‌کان‪ ،‬ل‌ه راب��ردووى دوور و نزیکى‬ ‫ئێمه‌دا سته‌مکاران زۆرب���ه‌ى ک��ات له‌‬ ‫چ��وارچ��ێ��وه‌ى (ئ��اغ��ا و ده‌ره‌ب�����ه‌گ) له‌‬ ‫رێگه‌ى سه‌ندنى باج و خ��راج‪ ،‬موڵکانه‌‬ ‫و کارپێکردنى زۆر‌ه ملێو‌ه خۆیان نمایش‬ ‫ک�����ردووه‌‪ ،‬ل �‌ه ئێستاى س����ه‌ده‌ى ن���وێ و‬ ‫سه‌رده‌مى ته‌کنه‌لۆجیادا سته‌مکردن له‌‬ ‫قۆناغێکى بااڵدای‌ه و تا راده‌ى سته‌مى‬ ‫(ده‌وڵه‌ت ‪ -‬ده‌سه‌اڵت) ته‌شه‌نه‌ى کردووه‌‪،‬‬ ‫س��ت �ه‌م��ک��اران��ى س����ه‌ده‌ى ته‌کنه‌لۆجیا‬ ‫ل���‌ه رێ���گ���ه‌ى ق���ۆرغ���ک���ردن���ى ب������ازاڕ و‬ ‫مۆنۆپۆڵکردنى ده‌رفه‌ته‌کانى ره‌خساندنى‬ ‫هه‌لى ک��ار و دام �ه‌زران��دن �ه‌و‌ه ل‌ه هه‌وڵى‬ ‫ب‌ه کۆیله‌کردنى ت �ه‌واوى کۆمه‌ڵگادان‬ ‫و ل�‌ه ئێستادا ب�‌ه به‌رهه‌مترین چینی‬ ‫کۆمه‌ڵگ‌ه ک �‌ه گه‌نجانن به‌شێکیان‬ ‫ک��ۆی��ل�ه‌ی ده‌س����ه‌اڵت ب���وون‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی له‌‬ ‫ب��ێ��ک��اری��دا پ�ه‌ن��ا ده‌ب����ه‌ن ب��ۆ چ �ه‌ک��داری‬ ‫و خزمه‌تکردنی ح��زب ل�‌ه ئێستادا له‌‬ ‫هه‌رێمی کوردستان به‌جۆرێک رێژه‌ی‬ ‫ب���وون ب �‌ه س �ه‌رب��از زی���ادی ک����ردوو‌ه که‌‬ ‫ه���ه‌ر (‪ )14‬ه���اواڵت���ی پۆلیسێکیان‬ ‫به‌رده‌که‌وێت و ل‌ه به‌رامبه‌ردا (‪)950‬‬ ‫هاواڵتی یه‌ک پزیشکی به‌رده‌که‌وێت‪،‬‬ ‫له‌مه‌و‌ه ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت رێژه‌یه‌کی زۆری‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان س �ه‌رب��ازن‪ ،‬ل�ه‌ن��او ئه‌وانیشدا‬ ‫زۆری��ن�ه‌ی گه‌نجن‪ ،‬ئه‌مه‌ش وای��ک��ردووه‌‬ ‫کۆمه‌ڵگ‌ه به‌گشتی و گه‌نج به‌تایبه‌تی‬ ‫ل‌ه چینێکی به‌رهه‌مهێنه‌و‌ه بگۆڕێت بۆ‬ ‫چینێکی به‌کاربه‌ر و گه‌نج به‌کارهێنراوه‌‬ ‫بۆ خزمه‌تکردنی کۆمه‌ڵێک که‌سی‬ ‫دی��اری��ک��راو و ب��ه‌م ش��ێ��وه‌ی �ه‌ش ت���ه‌واوی‬ ‫تواناکانیان له‌کارخستون ئه‌وه‌ش له‌پێناو‬ ‫به‌رده‌وامیدان ب‌ه ده‌سه‌اڵتی سته‌مکاری و‬ ‫ل‌ه چوارچێوه‌دانی گه‌نج و خامۆشکردنی‬ ‫هه‌ستی سه‌رهه‌ڵدان و نوێبوونه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل��ێ��ره‌دا ته‌نیا ده‌س���ه‌اڵت���داران ب‌ه به‌رپرس‬ ‫ن���ازان���م‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و خ���ودی گ �ه‌ن��ج درێ���ژه‌‬ ‫پێده‌ری ئه‌و راستی‌ه نه‌خوازراوه‌ن و پێموایه‌‬ ‫“مرۆڤی ناخ ئازاد کۆیل‌ه ناکرێت” له‌و‬ ‫روانگه‌یه‌شه‌و‌ه ده‌توانین جیاوازی له‌نێوان‬ ‫م��رۆڤ��ی ب �‌ه کۆیل‌ه ب��ی��ن��راو و مرۆڤی‬ ‫کۆیله‌دا بکه‌ین‪ ،‬مرۆڤێک ک‌ه له‌ناخدا‬ ‫کۆیل‌ه بێت و خۆی راده‌ستی کلتور و‬ ‫داب و نه‌ریت و راستی‌ه نه‌خوازراوه‌کانی‬ ‫ناو کۆمه‌ڵگ‌ه کردبێت و هیچ هه‌وڵێکی‬ ‫نه‌بێت ب��ۆ رزگ��ارب��وون و هه‌میش‌ه به‌‬ ‫“چ���اک و خ���راپ بڵێ ب �ه‌ڵ��ێ”‪ ،‬ئ �ه‌وه‌‬ ‫مرۆڤێکی ت �ه‌واو کۆیله‌ی‌ه و ئاوێنه‌ی‬ ‫که‌سێکیتر‌ه وات‌ه ئه‌و مرۆڤ‌ه ل‌ه راستیدا به‌‬ ‫رۆح بوونی نی‌ه و ناتوانێت بوونی خۆیشی‬ ‫بسه‌لمێنێت‪ ،‬مرۆڤی ب‌ه کۆیل‌ه بینراویش‬ ‫ئه‌وانه‌ن ک‌ه ل‌ه ناخدا ئازادن و هه‌میشه‌‬ ‫هه‌وڵ بۆ رزگاربوون ده‌ده‌ن له‌ده‌ست ئه‌و‬ ‫نادادپه‌روه‌ریه‌ی ک‌ه کلتور و سیستم و‬ ‫کۆمه‌ڵگ‌ه به‌سه‌ریاندا سه‌پاندویه‌تی‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ناتوانین به‌م مرۆڤان‌ه بڵێین کۆیله‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ل‌ه روانگه‌ی بڕوا به‌خۆبوونیانه‌و‌ه هه‌رگیز‬ ‫خۆیان راده‌ستی ئه‌و راستی‌ه تاڵ‌ه ناکه‌ن‬ ‫ک‌ه ده‌یانکات ب‌ه کۆیله‌یه‌کی ئه‌به‌دی‪،‬‬ ‫ل�ه‌و چوارچێوه‌یه‌دا پێویست‌ه گه‌نجانی‬ ‫کوردستان هۆشیاربن و ئاگاداربن له‌وه‌ی‬ ‫مۆدێلی ئاغا و ده‌ره‌به‌گایه‌تی ئێستا‬ ‫شێوازێکی نوێی به‌خۆیه‌و‌ه بینیو‌ه و ل ‌ه‬ ‫فۆرمێکی ت��ازه‌دا خۆی ده‌رخستو‌ه ک ‌ه‬ ‫ل‌ه راستیدا هه‌مان کاری ل‌ه هه‌گبه‌دایه‌‪،‬‬ ‫لێره‌دا ئه‌وه‌ی گرنگ‌ه گه‌نجان نه‌ک هه‌ر‬ ‫نه‌بن‌ه ده‌سته‌مۆی ئه‌و مۆدێل‌ه تازه‌یه‌ی‬ ‫ئاغایه‌تی و به‌رده‌وامیپێدانی‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫پێویست‌ه گه‌نجانی کوردستان ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫هۆشیاربن ک�‌ه روب����ه‌ڕوی ه�ه‌م��وو ئه‌و‬ ‫به‌ربه‌ستان‌ه ببنه‌و‌ه و هه‌وڵبده‌ن بۆ پێکه‌و‌ه‬ ‫ژی��ان له‌سه‌ر بنه‌ماییه‌کی ته‌ندروست و‬ ‫رێزگرتن ل‌ه مافی به‌رامبه‌ر‪ ،‬چونک‌ه گه‌نج‬ ‫بنه‌مای کۆمه‌ڵگه‌ی‌ه و بوونی گه‌نجی‬ ‫هۆشیار و چ���االک کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی‬ ‫مه‌ده‌نی و فر‌ه ره‌نگ بنیات ده‌نێت‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ش ویست و خواستی هه‌موو گه‌لێکه‌‪.‬‬

‫عومه‌ر میراوده‌لی‪:‬‬

‫وتم له‌ شوێنێک به‌ ئاماده‌بوونى‬

‫ده‌زگاکانى راگه‌یاندن کتێبه‌کانم ده‌سوتێنم‬

‫ئاماده‌کردنی‬ ‫جوتیار فه‌تاح‬

‫عومه‌ر میراوده‌لی نوسه‌رێک‬ ‫تاڕاده‌یه‌کى زۆر ماندوو‪ ،‬ژیان‬ ‫زۆر ئازاری داوه‌‪ ،‬زۆر قۆناغی‬ ‫ژیانی ب ‌ه سه‌ختی بڕیوه‌‪،‬‬ ‫نوسه‌رێک ب ‌ه مانای توڕه‌‬ ‫توڕه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و مامۆستای ‌ه و‬ ‫ئاره‌زوی فێرکردنی به‌رده‌وامی‬ ‫خوێندکاره‌کانى‬

‫بۆ داهاتوویه‌کى تایبه‌ت و‬ ‫جیاوازتر دابین بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و نوسه‌ر‌ه حه‌زی ئه‌ده‌ب و شیعرى گه‌ڕانده‌و‌ه‬ ‫بۆ منداڵى‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆى ئه‌وه‌ى ئه‌وکات‌ه ماڵیان‬ ‫له‌گوند بووه‌‪ ،‬کتێبیش ل‌ه گوند زۆر که‌م بوه‌‪،‬‬ ‫بۆ تێرکردنى حه‌ز و ئاره‌زوی خوێندنه‌و‌ه گوێى‬ ‫ل‌ه به‌رنامه‌کانی رادی��ۆ گ��رت��وه‌‪ .‬میراوده‌لى‬ ‫وه‌ک خۆى وتى‪ :‬سه‌رتای زۆربه‌ی نوسه‌رانى‬ ‫کورد ب‌ه شیعر ده‌ستپێده‌کات‪ ،‬به‌اڵم من ل‌ه‬ ‫هه‌شتاکانه‌و‌ه هه‌ستم به‌وه‌کرد ده‌ره‌قه‌تى شیعر‬ ‫نایه‌م‪ ،‬بۆی‌ه زیاتر خوم دای‌ه خوێندنه‌وه‌ى فیکرو‬ ‫فه‌لسه‌فه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌و مانای‌ه نی‌ه ک‌ه فیکرو‬ ‫فه‌لسه‌ف‌ه ل‌ه شیعر ئاسانتر بێت‪ ،‬هه‌ندێکجار‬ ‫ئه‌م دووان‌ه تێکه‌ڵى یه‌کتر ده‌بن‪.‬‬ ‫خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی کتێبی‬ ‫قه‌ده‌غ‌ه تامێکى‬

‫ى مۆسیقاى شنروێ‪:‬‬

‫کوردى په‌یوه‌ندى‬ ‫یاسیه‌وه‌ هه‌یه‌‬

‫بوو‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند ئازاد ساڵه‌ح باسى له‌ چاالکیه‌کانی تیپه‌که‌یان‬ ‫ک��رد و ل �ه‌وب��اره‌وه‌ وت��ى‪ :‬ئێمه‌ کاتێک ک�ه‌ ئ �ه‌م تیپه‌مان‬ ‫دامه‌زراند بیرمان ته‌نیا الى ئه‌وه‌بوو خزمه‌تى گه‌لى کورد‬

‫تایبه‌تی هه‌بوو‬ ‫نوسه‌ر وه‌ها ده‌رب��اره‌ى ئه‌و قۆناغه‌ى خۆى و‬ ‫نوسه‌رانى ترى ناوچه‌ک‌ه دواو وتى‪ :‬ئه‌وکاته‌ى‬ ‫ل‌ه قه‌اڵدزێ بووم پێش ئه‌وه‌ى ل‌ه الیه‌ن ڕژێمی‬ ‫به‌عسه‌و‌ه تێکبدرێت‪ ،‬ل�ه‌گ�ه‌ڵ کۆمه‌ڵێک‬ ‫نوسه‌ری شاره‌که‌م‪ ،‬ئێواران یه‌کترمان ده‌بینی و‬ ‫باسی شیعرو ئه‌ده‌ب و فیکرمان ده‌کرد‪ ،‬گۆڤار‬ ‫و ڕۆژنام‌ه ته‌نها (به‌یان و هاوکاری)بوون‬ ‫پڕۆفایل‬

‫ده‌رده‌کردن‪ ،‬به‌اڵم دوای ڕاپه‌ڕین ئه‌و خه‌ونه‌م‬ ‫ه��ات��ه‌دی‪ ،‬ب�ه‌زم��ان��ی دای���ک ئ��ه‌و کتێبان‌ه‬ ‫بخوێنمه‌وه‌‪.‬‬ ‫عومه‌ر میراوده‌لى ده‌ستنیشانى کرد هه‌ندێک‬ ‫ن��وس �ه‌ر ل���ه‌س���ه‌ره‌ت���ادا ب �‌ه چ���ڕی ده‌ن���وس���ن و‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانیان باڵوده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه دوایدا‬ ‫ئه‌و به‌هه‌ریان به‌ره‌و کزیی ده‌چێت‪ ،‬جۆرێکی‬ ‫تر ل‌ه نوسه‌ران ب‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه ل‌ه سه‌ره‌تادا ساد‌ه‬ ‫ل‌ه نوسین و که‌م به‌رهه‌م ل‌ه باڵو کردنه‌وه‌دان‪،‬‬ ‫دواتر ئه‌م جۆر‌ه نوسه‌ران‌ه ده‌رده‌که‌ون ک‌ه خۆم‬

‫ڕووداوه‌ک����ان ده‌بینێت‪ ،‬ئ�ه‌و ب‌ه چاوێکی تر‬ ‫سه‌یری ژیان و بوون ده‌کات‪ ،‬خاوه‌نی قسه‌یه‌کى‬ ‫دیکه‌ی جیا ل‌ه خه‌ڵکیه‌‪.‬‬ ‫عومه‌ر میراوده‌لى زیاتر باسى ل‌ه رۆڵى نوسه‌ر‬ ‫کرد وتى‪ :‬داهێنان واتا تێپه‌ڕاندن‪ ،‬جیاوازی‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نوسه‌ر نه‌یتوانى ک���رده‌ی تێپه‌ڕاندن‬ ‫جێ به‌جێ بکات‪ ،‬یان نه‌یتوانی جیابێت له‌‬ ‫خه‌ڵکی دیکه‌‪ ،‬ئه‌وا ئ�ه‌وه‌ى خه‌ڵکى ئاسایی‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪11‬‬

‫ک‌ه حه‌زیان ل‌ه خوێندنه‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌ک پیشه‌ى‬ ‫تایبه‌تى خۆیان ئ�ه‌م کرده‌ی‌ه ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ده‌ب��ێ��ت وه‌ک پێویستیه‌کى ژی��اری‬ ‫سه‌یری بکه‌ین و هه‌وڵبده‌ین کۆمه‌ڵگا وا‬ ‫لێبکه‌ین ب‌ه گرنگی بزانیت و ئه‌گه‌ر به‌ر‬ ‫ئه‌نجامی حه‌ز و ئ��اره‌زوش نه‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫عومه‌ر میراوده‌لی‪ ،‬ساڵی (‪ )1985-1984‬کۆلێژی ئادابی زانکۆی به‌غدای ته‌واوکردوه‌‪ ،‬یه‌که‌م‬ ‫به‌رهه‌می به‌ناوی (قوتابخانه‌ــ چیرۆک و هۆنراو‌ه بۆ مندااڵن) چاپکردوه‌‪ .‬چه‌ندین بابه‌تى‬ ‫ئه‌ده‌بی (شیعرو چیرۆک) و بابه‌تى فیکری و فه‌لسه‌فی ل‌ه گۆڤارو ڕۆژنامه‌کاندا و هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانى (چه‌مکی مرۆڤ و شارستانی)و (عه‌قڵ گه‌رایی) و(زمانى ده‌ق) و (خوێندنه‌وه‌و‬ ‫راڤه‌)ی باڵکردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ک‌ه ل‌ه به‌غداد ده‌رده‌چ��وون‪ ،‬چونک‌ه حه‌زم ل‌ه ل‌ه جۆری دووه‌میانم‪ .‬میراوده‌لى ئه‌وه‌شى وت‪:‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ى فیکری بوو‪ ،‬ئه‌و کتێبانه‌ش ئ �ه‌وه‌ی له‌سه‌ره‌تای نوسینمدا باڵومکرده‌و‌ه‬ ‫ب‌ه زمانى ک��وردی زۆر که‌م بوون کۆمه‌ڵێک بابه‌تى پچڕ پچڕ بوون‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه‬ ‫ی��ان ه�ه‌ر ده‌س��ت نه‌ده‌که‌وتن‪ ،‬دوای نه‌وه‌ده‌کان زیاتر نوسینه‌کانم باڵوکرده‌وه‌‪،‬‬ ‫کتێبه‌کانم ب �ه‌و زمان‌ه ل �‌ه س���ه‌رده‌م���ی ڕژێ���م���دا ه �ه‌ن��دێ��ک کتێب‬ ‫ده‌خ���وێ���ن���ده‌وه‌‪ ،‬ک‌ه قه‌ده‌غه‌بوون‪ ،‬ئه‌م جۆران‌ه ل‌ه شاخ چاپده‌کران‪،‬‬ ‫زۆر ک����ه‌م ئێمه‌ى ڕۆشنبیر و نوسه‌ران ئه‌گه‌ر یه‌کێک له‌و‬ ‫سه‌رم لێ کتێبانه‌مان ده‌ست بکه‌وتایه‌‪ ،‬ده‌ماندا به‌یه‌کترو‬ ‫ب‌ه دزی ده‌مان خوێنده‌وه‌‪ ،‬خوێندنه‌وه‌ی کتێبی‬ ‫قه‌ده‌غ‌ه تامێکى تایبه‌تی هه‌بوو‪.‬‬ ‫«کاری نوسه‌ر سه‌ر له‌نوێ باوه‌شکردنه‌وه‌ی‌ه‬ ‫ب‌ه ژیاندا»‬ ‫ئ���ه‌و نوسینى ب �‌ه تێپه‌ڕاندنى ک�ه‌ت��وار‬ ‫سه‌رپه‌رشتاره‌که‌ى (واقیع) داناو‪ .‬پێیوای‌ه نوسه‌ر که‌سێک‌ه‬ ‫ه����ۆک����اره‌ک����ه‌ى ب��ۆ ده‌یه‌وێت شتێک بڵێ ک‌ه خه‌ڵکی‬ ‫خراپیی بارى ئابووریان دیک‌ه نایڵێن‪ ،‬یان ناتوانن بیڵێن‪،‬‬ ‫میراوده‌لى پێشیوای‌ه نوسه‌ریش‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌ و وتی‪:‬‬ ‫ه��ون�ه‌رى ک��وردى ئه‌مڕۆ له‌ وه‌ک که‌سانى دیک‌ه له‌ناو‬ ‫قه‌یراندایه‌‪ ،‬ئه‌ویش ده‌توانم بڵێم ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا ده‌ژی����ن‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌ سیستمى سیاسیه‌وه‌ وه‌ک خه‌ڵک ڕووداو‬ ‫و ک���اره‌س���ات���ه‌ک���ان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌کره‌م حمه‌ ره‌شید‪ ،‬که‌ یه‌کێکه‌ له‌ ده‌ب��ی��ن��ێ��ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ان��ى تیپى ش��ن��رۆێ ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر) جیاوازی له‌گه‌ڵ‬ ‫دواو وتى‪ :‬ئه‌ندامانى شنروێ توانیویانه‌ خ��������ه‌ڵ��������ک‬ ‫به‌رهه‌مێک پێشه‌که‌ش بکه‌ن که‌ ده‌توانرێت ل�����ه‌وه‌دای�����ه‌‪،‬‬ ‫ک‌ه نوسه‌ر‬ ‫پێى بوترێت خزمه‌ت‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ئێمه‌ وه‌ک تیپى شنروێ‌ خاوه‌نى شێواز دی��وێ��ک��ى‬ ‫و ستایلى خۆمانین که‌ هه‌ر ئه‌مه‌یش واده‌کات له‌ دیکه‌ی‬

‫بکه‌ین‪ ،‬بێگومان هه‌تا دوا هه‌ناسه‌ خزمه‌تى خۆمانمان کرد‬ ‫و کارێکمان پێشکه‌ش به‌ هونه‌رى کوردیی کرد که‌ ب‌ه‬ ‫زیندوێتى بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫م��اوه‌ی �ه‌ک��ى زۆره‌ ت��ی��پ��ى ش��ن��روێ ب��ێ ب �ه‌ره �ه‌م �ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬

‫هونه‌ری‬ ‫شوێنیێک بۆ یاری‪ ،‬خه‌اڵتى فێستیڤاڵى‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یى عه‌ره‌بى به‌ده‌ستهێنا‬

‫کاتمان نه‌ماو‌ه بۆ گۆرانی‬

‫شوێنێک ب��ۆی��اری‪ ،‬ل�‌ه ده‌رهێنانى (ش �ه‌وک �ه‌ت ئه‌مین‬ ‫ک��ورک��ی) خ �ه‌اڵت��ى س��ه‌ره‌ک��ى ل �‌ه پ��ازده‌ی �ه‌م��ی��ن خولى‬ ‫فێستیڤاڵى نێونه‌ته‌وه‌یى ع�ه‌ره‌ب��ى ل‌ه سانفرانسیسکۆى‬ ‫ئه‌مریکى به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬ ‫به‌پێى راپ��ۆرت��ى راگه‌یاندنى گشتیى کۆمپانیاى نارین‬ ‫فیلم‪ ،‬فیلمى سینه‌مایى شوێنێک بۆ یارى ل‌ه ده‌رهێنانى‬ ‫سینه‌ماکارى ک��ورد (ش �ه‌وک �ه‌ت ئه‌مین ک��ورک��ی) له‌‬ ‫به‌شى پێشبڕکێى سه‌ره‌کى (‪)15‬مین خولى فێستیڤاڵى‬ ‫ێ واڵتى‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یى عه‌ره‌بى ل‌ه ش��ارى سانفرانسیسکۆ ‌‬ ‫ئه‌مریکا نمایشکراو توانى خه‌اڵتى سه‌ره‌کى ئه‌م فێستیڤاڵه‌‬ ‫به‌ده‌ستبێنێت‪.‬‬ ‫شوێنیێک بۆیاری ب‌ه نوێنه‌رایه‌تى ل‌ه هه‌رێمى کوردستان‬ ‫له‌م فێستیڤاڵ‌ه نمایشکرا‪ ،‬بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئه‌م خه‌اڵته‌‬ ‫له‌گه‌ڵ (‪ )24‬فیلمى سینه‌مایى دیک‌ه ل‌ه واڵتانى جۆراو‬ ‫جۆرى جیهان ل‌ه رکابه‌ریدابوو‪.‬‬ ‫پازده‌یه‌مین خولى فێستیڤاڵى نێونه‌ته‌وه‌یى عه‌ره‌بى به‌‬ ‫به‌شدارى کۆمه‌ڵێک فیلم ل‌ه سینه‌ماکارانى سه‌رتاسه‌رى‬ ‫جیهان ل �‌ه ش���ارى سانفرانسیسکۆ ل �ه‌واڵت��ى ئه‌مریکا‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬

‫له‌شاری سلێمانی له‌الیه‌ن ده‌رهێنه‌ر (شوان که‌ریم)‬ ‫ه‌وه‌‪ ،‬ماڵێک ده‌کرێته‌ شانۆ و به‌ناوی (کاتمان‬ ‫نه‌ماوه‌ بۆ گۆرانی) تیادا نمایش ده‌کرێت‪.‬‬ ‫شوان که‌ریم ماڵێک ده‌کاته‌ شانۆ و نمایشێکى‬ ‫سه‌رنج راکێش پێشانده‌دات که‌ به‌ناوى (کاتمان‬ ‫نه‌ماوه‌ بۆ گۆرانى)‪ ،‬ئه‌م به‌رهه‌مه‌ له‌ نواندنی‬ ‫هه‌ریه‌ک له‌ (دیلمان سه‌اڵح و سه‌وسه‌ن عومه‌ره‌)‬ ‫س�ه‌رج�ه‌م روداوه‌ک��ان��ی ن��او چیرۆکه‌که‌ ل�ه‌ ناو‬ ‫ژوره‌ک��ان��ی ماڵه‌که‌ و حه‌وشه‌که‌دا روده‌دات ‌و‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کیش کاری تیادا کراوه‌‪ ‌،‬که‌ ئاماده‌بوان‬ ‫ده‌توانن روداوه‌کانی ناو ژوره‌کانیش ببیینن‪.‬‬ ‫ئه‌م شانۆیه‌ى ده‌رهێنه‌ر شوان که‌ریم‪ ،‬به‌رهه‌می‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی هونه‌ری شانۆی سلێمانییه‌ و له‌‬ ‫رۆژان��ی (‪)17_15_13‬ی ئ�ه‌م مانگه‌ ده‌بێت‬ ‫له‌باره‌گای تیپی مۆسیقای فولکلۆری کورد‬ ‫له‌شه‌قامی گۆران به‌رامبه‌ر پاسه‌کانی مامه‌یاره‌‬ ‫نمایش ده‌کرێت‪.‬‬

‫تیپه‌ مۆسیقه‌کانى ترمان جیابکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامانى تیپى شنروێ گله‌یی و گازنده‌ى زۆریان‬ ‫له‌ ده‌زگا راگه‌یانکاره‌کان هه‌یه‌‪ ،‬که‌ وه‌ک پێویست‬ ‫ئ��اوڕی��ان ل��ێ��ن�ه‌دراوه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬له‌مباره‌یه‌وه‌ ئ�ه‌و ئه‌ندامه‌ى‬ ‫شنروێ رایگه‌یاند‪ :‬کاتێک به‌رهه‌مێکى هونه‌رى‬ ‫ب �ه‌ره �ه‌م دێ��ن��ی��ن زۆر م��ان��دوو ده‌ب��ی��ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌یشدا ده‌زگاکانى راگه‌یاندن وه‌ک پێویست نایه‌ن به‌‬ ‫ده‌نگمانه‌وه‌‪ ،‬که‌ ئه‌مه‌ش واده‌کات کار و چاالکییه‌کانمان‬ ‫نه‌گات به‌ خه‌ڵکى‪.‬‬ ‫له‌ کۆتاییدا ئ��ازاد ساڵه‌ح سه‌رپه‌رشتارى تیپى شنروێ‬ ‫ئاماژه‌ى به‌ کارى نوێى تیپه‌که‌یان کرد و وتی‪ :‬له‌م چه‌ند‬ ‫رۆژه‌دا به‌ نیازین له‌(بیاره‌) کۆنسێتێک بۆ هونه‌رمه‌ند‬ ‫(ک �ه‌ری��م منه‌)یی تۆماربکه‌ین‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ى به‌م‬ ‫نزیکانه‌ کۆنسێرتێکیش له‌ که‌ناڵى (کوردسات) ده‌که‌ین‪.‬‬

‫ده‌ب��ێ��ت تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا ئ �ه‌م ک��رده‌ی�‌ه‬ ‫ئه‌نجام بده‌ن‪ .‬ڕاست‌ه ئه‌و‌ه ئاره‌زویه‌کی تایبه‌ته‌و‬ ‫ناکرێ ب‌ه زۆر به‌سه‌ر خه‌ڵکدا بسه‌پێنرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم کاتێک خوێندنه‌و‌ه ده‌بێت‌ه دیارده‌یه‌ک و‬ ‫کۆمه‌ڵگا په‌یڕوی ده‌کات‪.‬‬ ‫که‌وات‌ه تاکه‌کانى ب‌ه شێوه‌یه‌کى ئاسایی‬ ‫ده‌خوێننه‌و‌ه و نه‌خوێندنه‌و‌ه ب�‌ه نه‌نگیه‌ک‬ ‫ته‌ماشا ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌و نوسه‌ر‌ه ئه‌وه‌شى رونکرده‌و‌ه‬ ‫ک‌ه دی��ار‌ه نوسه‌ر و ڕوناکبیران کاته‌کانیان‬ ‫زیاتر بۆ خوێندنه‌و‌ه ت�ه‌رخ��ان ده‌ک��ه‌ن وه‌ک‬ ‫پیشه‌یه‌ک ئه‌و کرده‌ی‌ه ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪ ،‬وتیشى‪:‬‬ ‫ناکرێت ته‌واوى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگ‌ه وه‌ک‬ ‫ن��وس �ه‌ر ک��اری��ان خ��وێ��ن��دن�ه‌و‌ه ب��ێ��ت‪ ،‬چونک‌ه‬ ‫ل�ه‌و ک��ات�ه‌دا کایه‌کانى ت��ری ژی��ان په‌کیان‬ ‫ده‌ک���ه‌وێ���ت‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ل �‌ه س��ات��ێ��ک��دا ل �‌ه نێو‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌دا ب‌ه کاری نوسینه‌و‌ه خه‌ریکن ئه‌وا‬ ‫که‌سانى دیک‌ه ک��اری دیک‌ه بکه‌ن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫مه‌به‌ست ل‌ه باسکردنى کرده‌ی خوێندنه‌و‌ه به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌یه‌‪ ،‬ک‌ه تاکه‌کان وێڕای ئه‌وه‌ى کاری‬ ‫تایبه‌تى خۆیان ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬پێویست‌ه به‌شێکی‬ ‫که‌می کاتیان بۆ خوێندنه‌و‌ه ته‌رخان بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌باره‌ى توڕه‌بونى نوسه‌رانیش وتى‪ :‬ده‌شێت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى خه‌ڵک ت��وڕه‌ب��ک��ات‪ ،‬ب�‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫نوسه‌ر توڕ‌ه نه‌کات‪ ،‬ئه‌وه‌ى به‌الی خه‌ڵکه‌و‌ه‬ ‫شایانى بیر لێکردنه‌و‌ه و ت��ێ ڕام���ان نیه‌‪،‬‬ ‫الی نوسه‌ر مایه‌ى بیرلێکردنه‌و‌ه و ڕامانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م قسه‌ی‌ه به‌و مه‌به‌سته‌ی‌ه نییه‌‪ ،‬ک‌ه نوسه‌ر‬ ‫که‌سێکی یاخیی‌ه به‌رده‌وام ده‌یه‌وێت پێچه‌وانه‌ى‬ ‫خ�ه‌ڵ��ک ڕه‌ف��ت��ار ب��ک��ات‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی ج��ۆر‌ه‬ ‫یاخی بوونێک ل‌ه نوسه‌ردا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت‬ ‫یاخی بوونى نوسه‌ر یان توڕه‌بوونى جیاواز بێت‬ ‫ل‌ه توڕه‌بوونى خه‌ڵک‪ ،‬زۆر جار توڕه‌یی نوسه‌ر‬ ‫بۆت‌ه بنه‌مایه‌ک بۆ فۆرمه‌ل‌ه بوونى بابه‌تێکی‬ ‫فیکری‪.‬‬

‫ده‌یڵێت ئه‌ویش دووب��اره‌ى ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫نوسه‌ر خۆی له‌و دووبار‌ه بوونه‌وه‌ی‌ه ڕزگاربکات‬ ‫پێویست‌ه کرده‌ى داهێنان ئه‌نجام بدات‪ ،‬ب‌ه دوای‬ ‫زمانێکى دیکه‌دا بگه‌ڕێت بۆ گوزارشتکردن‪.‬‬ ‫ن��وس �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت �ه‌ڕوو‪ :‬ک���اری نوسه‌ر‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی وێنه‌و دیدگ‌ه و زمانی دیکه‌یه‌‪،‬‬ ‫ک‌ه ل‌ه وێن‌ه و دیدگه‌ی خه‌ڵک‌ه ساده‌که‌ی‬ ‫جیا ده‌ک���ات���ه‌وه‌‪ .‬ک���اری ن��وس �ه‌ر سه‌رله‌نوێ‬ ‫باوه‌شکردنه‌وه‌ی‌ه ب‌ه ژیاندا‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه ڕێگه‌یه‌کى‬ ‫دی��ک �ه‌وه‌‪ ،‬جیا ل �ه‌و ب��اوه‌ش��ک��ردن �ه‌ى خه‌ڵکی‬ ‫ئاسایی باوه‌شی پیادا ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬و مامه‌ڵه‌ى‬ ‫نوسه‌ر له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى دیکه‌دا له‌گه‌ڵ زمان‬ ‫و بوون و ژیاندا جیاییه‌‪ .‬نوسه‌ر که‌سێک‌ه به‌‬ ‫دوای وێنه‌ی نادیار ده‌گه‌ڕێت و ئاشکرای‬ ‫وێنه‌ى شاراو‌ه ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌سه‌ر ئه‌و قسه‌یه‌ى ک‌ه پێشتر وتویه‌تى‬ ‫کتێبه‌کانم ده‌س��وت��ێ��ن��م‪ ،‬وت���ى‪ :‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ئه‌و‬ ‫قسه‌یه‌م بۆ خۆشی کردبێت‪ ،‬ل‌ه پشت هه‌موو‬ ‫ق��س�ه‌ی�ه‌ک خ���ۆش ڕاس��ت��ی �ه‌ک ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قسه‌ی‌ه ده‌رئه‌نجامی ئه‌وه‌بوو‪ ،‬ک‌ه دوا کتێبم‬ ‫چاپکرد‪ ،‬کتێبه‌کانم ن‌ه ده‌فرۆشران و زۆربه‌یان‬ ‫بۆ خۆم گه‌ڕێنرانه‌وه‌‪ ،‬منیش وت��م‪ ،‬چونک‌ه‬ ‫خوێنه‌ر که‌مه‌‪ ،‬ل‌ه شوێنێک ب‌ه ئاماده‌بوونى‬ ‫ده‌زگاکانى ڕاگه‌یاندن کتێبه‌کانم ده‌سوتێنم‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ببێت‌ه وانه‌یه‌ک بۆ خوێنه‌ری کورد‪ ،‬تا‬ ‫بیر ل‌ه خوێندنه‌و‌ه بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ن��وس �ه‌ر‌ه ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد‪ :‬راست‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵێک هۆکار ل‌ه پشت نه‌خوێندنه‌وه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی‌ه له‌وان‌ه بوونى که‌ناڵی زۆری ئینته‌رنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و‌ه نابێت وامان لێ بکات نه‌خوێندنه‌و‌ه‬ ‫ب‌ه دیارده‌یه‌کى نا ته‌ندروست نه‌زانین‪ .‬وتیشى‪:‬‬ ‫نابێت پ��اس��اوه‌ک��ان��ى قبول بکه‌ین‪ ،‬چونک‌ه‬ ‫خوێندنه‌و‌ه بۆ هه‌ر گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌ک یه‌کێک‌ه‬ ‫له‌و هۆیانه‌ى ک‌ه ئه‌و گه‌ل و نه‌ته‌وه‌ی‌ه پێش‬ ‫ده‌خات‪ ،‬نابێت خوێندنه‌و‌ه وه‌ک ئاره‌زو سه‌یر تێبینی‪ /‬ب‌ه بیانوی نه‌بوونى کات وه‌اڵمی‬ ‫بکه‌ین و پێمان وابێت ئه‌و‌ه ته‌نها نوسه‌ره‌کانن به‌شێکى پرسیاره‌کانى نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌ڵبژارده‌ی فۆتۆ‌‬

‫فۆتۆ‪ /‬ئه‌حمه‌د قادر‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪10‬‬

‫ئاماده‌کردنی‬

‫هاوتا ئه‌سعه‌د‪ :‬هونه‌رى کوردى له‌ژێر تۆزى غه‌ریبیدایه‌ و ناناسرێته‌وه‬

‫هونه‌رى ئێمه‌ کاردانه‌وه‌یه‌ ل ‌ه جیاتى ئه‌وه‌ى کار بکاته‌‬ ‫سه‌ر گه‌ل و واڵتانى ده‌وروبه‌ر‬

‫یادگار رئوف‬ ‫هونه‌رى ڕه‌سه‌ن به‌خۆیه‌وه‌ ئاوێت‌ه ده‌کات‪.‬‬ ‫ڕووبارى خوێن بێت بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئازادى و‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئایا ده‌کرێت هونه‌ر ئامانج بێت له‌سه‌ر سه‌رفرازى‪ ،‬به‌ڵى‪ ،‬ئه‌زموون ژانێکى گه‌وره‌ی‌ه‬ ‫هاوتا ئه‌سعه‌د هونه‌رمه‌ندى‬ ‫ب��ۆ له‌دایکبوونى هونه‌رێکى ڕه‌س���ه‌ن‪ ،‬به‌م‬ ‫ئاستى نه‌ته‌وه‌یى و تاک؟‬ ‫ناسراوى باشورى کوردستان‪ ،‬بۆ ـ کاتێک وشه‌ى ئامانج دێته‌ کایه‌وه‌‪ ،‬زۆر ده‌سته‌واژه‌یه‌ى ڕێکه‌وت و به‌خت فێڵ ل‌ه‬ ‫(چه‌تر) ده‌دوێت و باس ل ‌ه ره‌وش بابه‌تى جیاجیا به‌خۆیه‌و‌ه ده‌گ��رێ��ت‪ ،‬به‌ڵێ‪ ،‬خۆکردنه‌‪ ،‬وه‌ک پاڵنانى به‌رده‌که‌ى (سیزیف)‬ ‫و بارودۆخى ئێستاى هونه‌رى‬ ‫ه��ون�ه‌ر ب��ۆ ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دى ڕه‌س���ه‌ن ئامانجه‌‪ ،‬ه‌‪ ،‬هونه‌رى ک��وردى گه‌ر خه‌مخۆرانه‌ وه‌ک‬ ‫کوردى ده‌کات و رایده‌گه‌یه‌نێت‪ :‬وه‌ک تاک بۆ نه‌ته‌وه‌ی خۆى‪ ،‬وه‌ک وتمان ڕشتنى ئاره‌قه‌ى خه‌بات‪ ،‬ئه‌وا له‌ باوه‌شگرتن‬ ‫هونه‌ر ژیانه‌‪ ،‬ئه‌زموونه‌‪،‬‬ ‫و ڕێکردنه‌ به‌ره‌و سه‌رخستنى کاروانى هونه‌ر‪،‬‬ ‫پێناسه‌ى شیاو و زیندووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌ه هونه‌ر ‌ه پردى په‌یوه‌ندى‬ ‫چه‌تر‪( :‬پ��ۆڵ��س) ده‌ڵێت «ئ �ه‌زم��وون هونه‌ر ب �ه‌اڵم ئ�ه‌گ�ه‌ر ه��ون�ه‌رى خ����وازراوو دات��اش��راو‬ ‫نێوان میلله‌تان دروست ده‌کات‬ ‫به‌رهه‌م ده‌هێنێت‪ ،‬بێ ئه‌زموونیش ڕێکه‌وت بکرێت‌ه کااڵیه‌ک به‌ بااڵى هونه‌ر ببڕێت‪،‬‬ ‫و هارمۆنییه‌ت له‌نێوانیاندا‬ ‫و به‌خت»‪ .‬ئه‌م‌ه چۆن لێکده‌ده‌یته‌وه‌؟ ئه‌م ئ��ه‌وا وه‌ک ب�ه‌ف��ره‌ک�ه‌ى پ��ێ��رار ناوێکى بێ‬ ‫دروستده‌کات‪.‬‬ ‫دوو ده‌س��ت �ه‌واژه‌ی �ه‌ جێبه‌جێ ده‌ک��رێ��ت له‌و ناوکه‌‪.‬‬ ‫ئاراسته‌یه‌ى ئێستاى هونه‌رى کوردى تێدایه‌؟ چه‌تر‪ :‬وه‌ک زانراو‌ه له‌سه‌رده‌مى جیهانگیریدا‪،‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬هونه‌ر الى تۆ هه‌ڵگرى چ پێناسه‌یه‌که‌؟‬ ‫ـ ئه‌زموون گه‌ر مه‌به‌ست خه‌بات هونه‌ر هۆکارێکه‌ بۆ ناساندنى کلتوورى‬ ‫ـ هونه‌رى ڕه‌سه‌ن‪ ،‬پێناسه‌ى خاک‬ ‫و م���ان���دون���ه‌ن���اس���ى و میلله‌تان‪ ،‬ئایا حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م ت��ا چ‬ ‫و ک��ل��ت��وورى واڵت �ه‌ک �ه‌م �ه‌‪،‬‬ ‫ئاستێک گرنگی پێداوه‌؟‬ ‫ه����ون����ه‌رم����ه‌ن����د وه‌ک‬ ‫ـ ش�ه‌ڕى جیهانگیرى بۆ ئامانجێک بوو‪،‬‬ ‫م �ه‌ح �ه‌ک��ى ئ��اڵ��ت��وون‬ ‫شه‌ڕکاران خوێنێکى زۆر و زه‌وه‌ن��دی��ان تێدا‬ ‫ڕش���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ى وی��س��ت��ی��ان پێکایان‪،‬‬ ‫بۆی‌ه هونه‌ر له‌شه‌ڕى جیهانگیریدا به‌پته‌وى‬ ‫پارێزرا‪ .‬بۆ ئه‌م پێکهێنانى ئه‌م حکوومه‌ته‌ى‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬ئازادیخوازان بۆ سه‌ربه‌ستى خوێنێکى‬ ‫زۆریان کرد‌ه شاباش‪ ،‬که‌چى ئه‌وه‌ى له‌بیرمان‬ ‫نه‌بێ و هه‌نگاوى ب��ۆ ن�ه‌ه��اوێ��ژرا بێت یان‬ ‫گیانێکى نوێخوازى به‌ ب�ه‌ردا نه‌کرابێت‬ ‫ته‌نها هونه‌ره‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌ بۆچوونى تۆ زۆرى و‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫ب��ۆرى له‌ هونه‌ردا چى به‌رهه‌م‬ ‫سه‌روه‌ر عه‌بدواڵ‬ ‫ده‌هێنێت؟‬ ‫ـ زۆری و بۆرى په‌ندێکى‬ ‫ک���وردی���ی���ه‌‪ ،‬ب��ێ��گ��وم��ان هه‌رچه‌نده‌ تیپى‬ ‫مۆسیقاى شنروێ‪،‬‬ ‫یه‌کێکه‌ له‌ تیپه‌ دێرینه‌کانى‬ ‫پرۆفایل‬ ‫کوردستان که‌ سااڵنێکه‌‬ ‫خزمه‌تى هونه‌ری کوردی‬ ‫هاوتا ئه‌سعه‌د له‌دایکبووى ساڵى ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم خراپى باری‬ ‫(‪)1961‬و ل���ه‌ س���اڵ���ى (‪ )1984‬ئابووریان وایکردووه‌ که‌‬ ‫ه‌ وه‌ ده‌س���ت���ى ب���ه‌ ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى ماوه‌یه‌که‌ بێ به‌رهه‌مبن‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانى ک���ردووه‌‪ ،‬ئێستا سه‌رپه‌رشتیارى تیپه‌که‌ش‬ ‫خاوه‌نى (‪ )160‬گۆرانییه‌‪ .‬ئاماژه‌ى به‌ کارى نوێی تیپه‌که‌یان‬ ‫کرد و رایگه‌یاند‪ :‬راسته‌ سااڵنێکه‌‬ ‫وه‌ک پێویست به‌رهه‌ممان نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌م نزیکانه‌ به‌ نیازى چه‌ند‬ ‫کۆنسێرتێکین‪.‬‬ ‫تیپى مۆسیقاى شنروێ‪ ،‬یه‌کێکه‌ له‌ تیپه‌ دێرینه‌کانى‬ ‫کوردستان‪ ،‬له‌ ساڵى (‪ )1973‬له‌سه‌ر ده‌ستى چه‌ند‬ ‫الوێک له‌ هه‌ڵه‌بجه‌ پێکهێنرا‪.‬‬ ‫ژم���اره‌ى ئه‌ندامانى تیپى ش��ن��روێ ل�ه‌ ساڵى (‪)1973‬‬ ‫نزیکه‌ى (ح�ه‌وت) ئه‌ندام بوون‪ ،‬به‌اڵم له‌ ئێستادا (‪)12‬‬ ‫ئه‌ندامن‪.‬‬ ‫ئازاد ساڵه‌ح‪ ،‬سه‌رپه‌رشتارى تیپى شنروێ بۆ (چه‌تر) دواو‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌ک��ات یه‌که‌م ئه‌ندامى تیپه‌که‌یان مسته‌فا‬ ‫که‌مال بووه‌ که‌ له‌ ئێستادا دانیشتووى شارى هه‌ولێره‌‪ ،‬دواتر‬ ‫تیپه‌که‌یان به‌ تێپه‌ڕبوونى رۆژگار گه‌شه‌ى سه‌ندووه‌ و‬

‫هونه‌ر و زۆر بابه‌تى تر هه‌یه‌‪ ،‬که‌ په‌نجه‌ى بۆ ده‌س��ت��ى ب �ه‌س �ه‌ر ه��ون �ه‌رى ئ��ێ��م�ه‌دا گ��رت��ووه‌‪،‬‬ ‫ڕابکێشین‪ ،‬که‌ زاده‌ى ده‌ستى زۆرى و بۆرییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ڕه‌سه‌نایه‌تى هونه‌ره‌که‌مان ئێستا ل‌ه‬ ‫به‌کورتى ده‌ڵێم ئه‌م دوو وشه‌یه‌ وه‌ک (شێوى گیانه‌اڵندایه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌ بۆ بێ‬ ‫شێته‌) نازانین له‌چى پێکهاتووه‌‪( ،‬خه‌یام)یش خه‌مى و بێ خاوه‌نى‪.‬‬ ‫ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ه���ون���ه‌رى ک������وردى ت��وان��ی��وی �ه‌ت��ى‬ ‫که‌لله‌ى سه‌رى شا و ده‌ست و پلى ده‌روێشه‌‬ ‫ڕه‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ى ڕاسته‌قینه‌ى کۆمه‌ڵگاکه‌ى‬ ‫تێکه‌ڵ بوو‌ه نازانرێ کامى کامه‌‪.‬‬ ‫بێت؟‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچى هونه‌رى ک��وردى نه‌یتوانیوه‌‪ ،‬ـ ب �ه‌ڕاش��ک��اوان �ه‌ ده‌ڵ��ێ��م ن �ه‌خ��ێ��ر‪ ،‬چونک‌ه‬ ‫سنوره‌کان تێپه‌ڕێنێت و جێگایه‌ک بۆ خۆى هونه‌رمه‌ند نابێت بنوێ و ماندوو نه‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌بێت هونه‌ره‌که‌ى ل‌ه ڕێڕه‌وى خوێنیدا‬ ‫بکاته‌وه‌ له‌نێو هونه‌رى جیهانیدا؟‬ ‫ـ له‌دنیاى فیزیکدا کار وکاردانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬تیژڕه‌وتر ل‌ه هاتوچۆدا‬ ‫ئ���ه‌و ه��ون �ه‌ران �ه‌ى ک �ه‌ ل �ه‌ س��ن��وورى خ��ۆی��ان ب��ێ��ت‪ .‬گوێگر‬ ‫تێپه‌ڕیان ک��ردووه‌‪ ،‬ئێستا له‌مه‌یدانى هونه‌ر‬ ‫له‌جیهاندا پێشڕه‌وى ده‌که‌ن‪ ،‬بێگومان خاوه‌ن و‬ ‫خه‌مخۆریان هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم هونه‌رى ئێم‌ه‬ ‫کاردانه‌وه‌یه‌ له‌جیاتى ئه‌وه‌ى کار‬ ‫بکاته‌ سه‌ر گه‌ل و واڵتانى‬ ‫ده‌وروب����ه‌ر‪ ،‬ئه‌وه‌تانێ‬ ‫ه����اورده‌ک����رن����ى‬ ‫ه�����ون�����ه‌رى‬ ‫ئ����ه‌وان‬

‫ که‌سایه‌تی هه‌فته‌‬

‫دالوه‌ر عه‌بدواڵ‪:‬‬

‫پێویست‌ه هونه‌ر هه‌ڵسه‌نگێنێت و میدیاکان‬ ‫ده‌بێت هونه‌رى ڕه‌سه‌ن دیارى بکه‌ن‪ ،‬که‌چى‬ ‫به‌داخه‌و‌ه هونه‌ر بۆت‌ه هه‌گبه‌یى کردن‪ ،‬گوێگر‬ ‫له‌ هونه‌رى ش��اد تێپه‌ڕناکات و میدیاکان‬ ‫کات و گوزه‌رى خۆیان پڕده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬ناویشى‬ ‫ل��ێ��ده‌ن��ێ��ن (ه���ون���ه‌رى م���ۆدێ���رن!!) ب �ه‌داخ �ه‌و‌ه‬ ‫هونه‌رى ک��وردى ل‌ه ژێر تۆزى غه‌ریبیدایه‌‪،‬‬ ‫ناناسرێته‌وه‌‪.‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیارى تیپى‬

‫قه‌یرانی هونه‌رى ک‬ ‫به‌سیستمى سی‬

‫چه‌ندین هونه‌رمه‌ندى تریش له‌ تیپه‌که‌یاندا خزمه‌تى هونه‌رى‬ ‫ک��وردی��ان ک���ردووه‌‪ ،‬وه‌ک (وش��ی��ار حه‌مه‌ ف���ه‌ره‌ج‪ ،‬سابیر‬ ‫کوردستانى و هتد)‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتارى شنروێ وتیشى‪ :‬ئێمه‌ یه‌کێک بووین له‌و‬

‫تیپانه‌ى جگه‌ له‌ هونه‌رمه‌ندی پیاو‪( ،‬دوو) هونه‌رمه‌ندى‬ ‫ژن��ی��ش��م��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ��دا ب���وون ک �ه‌ ه �ه‌ڵ��س��اب��وون ب �ه‌ خزمه‌تى‬ ‫هونه‌ره‌که‌یان‪ ،‬یه‌کێک ل�ه‌و هونه‌رمه‌نده‌ ژنانه‌ش که‌ له‌‬ ‫رێگه‌ى تیپه‌که‌ى ئێمه‌وه‌ ده‌رکه‌ت‪ ،‬هونه‌رمه‌ند(ئاواز جه‌مال)‬

‫هه‌واڵی‬

‫له‌به‌رئه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى نامناسێت‬

‫چواره‌مین خولى فێستیڤاڵى فیلمى کوردى‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‬

‫ئایند‌ه درێژ ده‌بێته‌و‌ه‬

‫بودجه‌ی بۆ دراماکه‌م خه‌رجنه‌کرد‬ ‫(حسێن میسرى) دراماکه‌مان بێ‬ ‫به‌شکرا له‌هاوکاری هێرۆخانیش‪.‬‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫زانیار داقوقى‬

‫دالوه‌ر عه‌بدواڵ ده‌رهێنه‌رى‬ ‫درامای گه‌رمیان که‌ به‌منزیکان ‌ه‬ ‫له‌ ته‌له‌فزیۆنى که‌ر‌کوک په‌خش‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬له‌ لێدوانیکیدا بۆ‬ ‫(چه‌تر) ئاماژى به‌وه‌کرد که‌‬ ‫وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى هیچ‬ ‫هاوکاریه‌کى نه‌کردون‪ ،‬هه‌ر‌وه‌ها‬ ‫وتى‪ :‬به‌هۆى کۆچى دوایى‬

‫ده‌رهێنه‌رى دراماى گه‌رمیان که‌ درامایه‌کى‬ ‫(‪ )30‬ئه‌ڵقه‌ییه‌ سه‌ره‌تاى بیرۆکه‌ى دراماکه‌ى‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ سه‌رده‌مى رژێمى پێشو‪ ،‬باسى‬ ‫له‌وه‌شکرد که‌ دوو هه‌زار که‌س له‌ هاواڵتى‬ ‫و پێشمه‌رگه‌ و ژن و پ��ی��او و م��ن��داڵ و‬ ‫گه‌نج به‌شدارن تێیدا‪ .‬که‌ (‪ )5‬هونه‌رمه‌ندى‬ ‫به‌ناوبانگى شارى که‌رکوک به‌شداریان له‌‬ ‫دراماکه‌ ک��ردوه‌ ئه‌وانیش (فه‌رهاد جه‌واد‪،‬‬ ‫یوسف ج �ه‌ب��ارى‪ ،‬محه‌مه‌د ع�ه‌زی��ز‪ ،‬کاک‬ ‫جه‌بار‪ ،‬عادل چاوشین)‪ ،‬سه‌ردار عه‌بدواڵ که‌‬ ‫وینه‌گرى دراماکه‌یه‌‪ ،‬توانیمان خۆبه‌خشانه‌‬ ‫دراماکه‌ بگه‌ێنینه‌ به‌رهه‌م‪.‬‬ ‫دالوه‌ر ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو ک �ه‌ هه‌رچه‌ند‬ ‫ب��ه‌ش��دارب��وه‌ ل �ه‌ چ �ه‌ن��د ک���ارى ه��ون��ه‌رى له‌‬ ‫ک ‌هر‌کوک‪ ،‬ب�ه‌اڵم تا ئێستا به‌هۆى ئه‌وه‌ى‬ ‫ده‌رهێنه‌رنه‌بوه‌ و درام��اى به‌رهه‌م نه‌هێناوه‌‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى نایناسێت نه‌ بودجه‌یه‌کى‬ ‫بۆ خ�ه‌رج��ک��ردوه‌ و نه‌ پشتگیرى لێکردوه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستى که‌سایه‌تى (محه‌مه‌د سور‬ ‫دێشه‌وانى) هاوکارى مادیى ومه‌عنه‌ویم بوه‌‬

‫و له‌گه‌ڵ چه‌ند که‌سایه‌تى سیاسى‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ باسی له‌وه‌شکرد که‌ پێش‬ ‫چه‌ند ساڵێک داواى ه��اوک��ارى ک��ردوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م به‌رهه‌مه‌‪ .‬له‌وباره‌وه‌ وتى‪ :‬هونه‌رمه‌ندى‬ ‫ده‌هێنه‌ر (حسێن میسری) که‌ ئه‌وکات له‌‬ ‫ژیاندابوو‪ ،‬هه‌روه‌ها وته‌بێژى هێرۆخان بوو‪،‬‬ ‫دواى ئه‌وه‌ى زنجیره‌ دراماکه‌ى بینى به‌نیازبو‬ ‫هاوکاریمان بکات له‌ رووى مادیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫م �ه‌رگ رێگاى پێنه‌دا ئ �ه‌و هاوکاریه‌مان‬ ‫ب���ه‌رک���ه‌وێ���ت‪ ،‬ب��ه‌ه��ۆى ک��ۆچ��ى دوای���ی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫دراماکه‌مان بێ به‌شکرا له‌هاوکاریه‌که‌ى‬ ‫هێرۆخانیش‪.‬‬ ‫دالوه‌ر عه‌بدواڵ ده‌ر‌هێنه‌رى دراماى گه‌رمیان‬ ‫له‌ باره‌ى چیرۆک و ناوى دراماکه‌وه‌ وتى‪:‬‬ ‫گه‌رمیان منداڵیکى ونبوى پاشماوه‌ى ئه‌نفاله‌‪،‬‬ ‫ده‌که‌ێته‌ ناو ماڵێکه‌وه‌ که‌ کوڕێکى منداڵیان‬ ‫هه‌بوه‌ به‌ناوى( عه‌زیز)ه‌وه‌ ک��وژراوه‌‪ ،‬به‌هۆى‬ ‫ئه‌وه‌ى گه‌رمیان ناسنامه‌و که‌سوکارى نه‌ماوه‌‬ ‫ناسنامه‌ى عه‌زیز هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬دواى (‪)30‬‬ ‫ساڵ له‌ ونبونى بۆی ده‌رده‌که‌وێت که‌ باوکى‬ ‫له‌الیه‌ن رژێمى پێشوه‌وه‌ گوله‌باران کراوه‌ و‬ ‫دایکشى له‌تۆپبارنداگیانى له‌ ده‌ستداوه‌‪...‬‬

‫چواره‌مین خولى فێستیڤاڵى فیلمى کوردى سلێمانى‬ ‫ل‌ه دوو به‌شى پێشبڕکێى و ده‌ره‌وه‌ى پێشبڕکێى له‌‬ ‫ت�ه‌الرى هونه‌ر و ل‌ه هۆڵى رۆشنبیرى شارى سلێمانى‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫به‌پێى راپۆرتى راگه‌یاندنى گشتیى فێستیڤاڵى فیلمى‬ ‫کوردى سلێمانی‪ ،‬چواره‌مین خولى فێستیڤاڵى فیلمى‬ ‫ک���وردى سلێمانى ب�‌ه سه‌رپه‌رشتى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى‬ ‫هونه‌رى سینه‌ماى سلێمانى و ب‌ه به‌شدارى به‌رهه‌مى‬ ‫سینه‌ماکارانى کورد و بیانى و ل‌ه دوو به‌شى پێشبڕکێ‬ ‫و ده‌ره‌وه‌ى پێشبڕکێ ل‌ه چه‌ندین به‌شى جۆراوجۆردا‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ ،‬له‌وانه ‌(فیلمى درێ��ژ‪ ،‬فیلمى کورت‪،‬‬ ‫فیلمى دی��ک��ی��ۆم��ێ��ن��ت‪ ،‬فیلمى م���ن���دااڵن‪ ،‬فیلمى‬ ‫ئه‌نیمه‌یش)‪.‬‬ ‫فێستیڤاڵه‌ک‌ه ل�‌ه رۆژان���ى (‪)2011/12/28_22‬‬ ‫ده‌سپێده‌کات‪ ،‬دوایین مۆڵه‌تیش بۆ وه‌رگرتنى فیلمه‌کان‪،‬‬ ‫(‪ )2011/11/22‬ده‌بێت‪.‬‬ ‫خه‌اڵتى فێستیڤاڵ بریتى ده‌بێت ل‌ه ئاسکى زێڕین‬ ‫و ب��ڕێ��ک پ����اره‌ى دی��اری��ک��راو ب��ۆ ب��واره‌ک��ان��ى ک��اره‌‬ ‫سه‌رکه‌وتوه‌کان‪.‬‬

‫ب �ه‌ره �ه‌م��ى فیلمى (ئ��ای��ن��ده‌ درێ���ژ ده‌ب��ێ��ت �ه‌وه‌) له‌‬ ‫ده‌رهێنانى (ئۆزجان ئالپه‌ر)ه‌‪ ،‬فیلمه‌که‌ کێشه‌ى‬ ‫کورد و شه‌ڕ له‌ هه‌رێمى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و‬ ‫کوردستان و کوشتنه‌کانى کورد به‌ ده‌ستى بکه‌رى‬ ‫نادیار‪ ،‬ده‌گێڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ناوى فیلمه‌که‌ به‌ زمانى تورکی (‪Gelecek‬‬ ‫‪)Uzun Surer‬ه‌‪ ،‬چیرۆکى شه‌ڕ له‌ کوردستان‬ ‫و تورکیا و کۆمه‌ڵکوژى و ئ��ازار و کێشه‌کانى‬ ‫کورد له‌ تورکیا به‌ تایبه‌تى نمایشده‌کرد‪.‬‬ ‫ئ�ه‌م فیلمه‌ رۆژى (‪ )10‬ئ�ه‌م مانگه‌ له‌ سینه‌ما‬ ‫ئ�ه‌ت��ل�ه‌س��ى ئ�ه‌س��ت�ه‌م��ب��وڵ نمایشکرا و ل �ه‌ الی �ه‌ن‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر و ه �ه‌روه‌ه��ا که‌سایه‌تییه‌ ن��اس��راوه‌ک��ان‬ ‫وه‌ک‪ :‬پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ارى ش��اره‌ک �ه‌ ل�ه‌ ڤه‌ند ت��وزه‌ل‪،‬‬ ‫سه‌رۆکى گشتى رادی��ۆى ت��ۆران‪ ،‬ده‌رهێنه‌ر کازم‬ ‫ئۆز‪ ،‬سه‌رۆکى پێشووى یه‌کێتى پزیشکانى تورکیا‬ ‫جه‌نجاى گورسوی‪ ،‬ئه‌ندامى مه‌جلیسى ئاشتى له‌‬ ‫تورکیا هاکان ته‌هماز و زۆر که‌سایه‌تى ناسراوی‬ ‫تر پێشوازى لێکرا‪.‬‬

‫کوردستان ده‌بێت ‌ه تاقیگه‌ى چه‌کى کیمیایى‬

‫دۆسیه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪12‬‬

‫دۆسیه‌ى‬ ‫ئه‌مجاره‌ى(چه‌تر)‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ک ‌ه‬ ‫بۆ کات و شوێنى‬ ‫به‌کارهێنانى چه‌کى کیمیایى‬ ‫دژ ب ‌ه گه‌لى کورد‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاماژه‌کردن ب ‌ه ژماره‌ى‬ ‫قوربانیان و دیماگۆگیه‌تى‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ت ‌ه نێوده‌ڵه‌تییه‌ى‬ ‫ک ‌ه کوردستانى کردۆت ‌ه‬

‫تاقیگه‌ى چه‌کى کیمیایى‪.‬‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫عه‌لی فه‌تاح‬

‫تورکیا له‌ ساڵى (‪)1994‬‬ ‫ه‌وه‌ تا ئێستا (‪ )46‬جار‬ ‫چه‌کى کیمیایى دژ به‌ کورد‬ ‫به‌کارهێناوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ى به‌کارهێنانى چه‌کى‬ ‫ک��ی��م��ی��ای��ى س�ه‌رپ��ێ��چ��ی��ی�ه‌ک��ى م �ه‌زن��ى‬ ‫ی��اس��اک��ان��ى ج �ه‌ن��گ و رێ��ک �ه‌وت��ن و‬ ‫په‌یماننامه‌ نێو ده‌وڵه‌تیه‌کانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫م��ێ��ژوو سه‌لماندى ک�ه‌ به‌کارهێنانى‬ ‫ئ����ه‌و چ���ه‌ک���ه‌ وه‌ک ی��ه‌ک��ێ��ک له‌‬ ‫چه‌که‌ ک��ۆم�ه‌ڵ ک��وژه‌ک��ان ب��ۆ له‌ناو‬ ‫ب���ردن���ى ک����ورد گ��ڵ��ۆپ��ى س�����ه‌وزى بۆ‬ ‫هه‌ڵکراوه‌ و کوردستانى بۆ کراوه‌ته‌‬ ‫تاقیگه‌ى به‌کارهێنانى له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫داگیرکه‌ره‌کانى ک��ورده‌وه‌‪ ،‬ناوه‌ڕاستى‬ ‫ساڵى (‪ )1987‬بۆ یه‌که‌م جار له‌ شارى‬ ‫سه‌رده‌شتى رۆژهه‌اڵتى کوردستان له‌‬ ‫جه‌نگى هه‌شت ساڵه‌ى (عێراق ‪ -‬ئێران)‬ ‫دا له‌الیه‌ن رژێمى به‌عسه‌وه‌ ئه‌و چه‌که‌‬ ‫ت��اق��ی��ک��رای�ه‌وه‌ و زی��ات��ر ل �ه‌ (‪)8000‬‬ ‫هه‌شت هه‌زار قوربانى لێکه‌وته‌وه‌‪ ،‬پاش‬ ‫(‪ )9‬نۆ مانگ جارێکیتر به‌ هه‌مان‬ ‫چ���ه‌ک ل �ه‌ (ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �ه‌)ى ب��اش��وورى‬ ‫کوردستان درا و زیاتر له‌ (‪)5000‬‬ ‫پێنچ ه �ه‌زار قوربانى لێکه‌وته‌وه‌‪ ،‬له‌‬ ‫سه‌ده‌ى نوێى ته‌کنه‌لۆجیاشدا تورکیا‬ ‫چه‌ندین ج��ار دژ ب �ه‌ ج��واڵن�ه‌وه‌ک��ان��ى‬ ‫ب���اک���وورى ک��وردس��ت��ان ئ���ه‌و چ�ه‌ک�ه‌ى‬ ‫به‌کارهێناوه‌‪ ،‬که‌ دواجاریان (‪ )34‬سى‬ ‫و چوار گه‌ریالى په‌که‌که‌ى بۆ کرایه‌‬ ‫ئامانج‪ ،‬به‌گشتى بێده‌نگى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫نێو ده‌وڵه‌تى له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م پێشێلکاریه‌‬ ‫مه‌زنانه‌دا ته‌نها ئه‌و راستیه‌ ده‌سه‌لمێنێت‬ ‫که‌ کوردستان وه‌ک نیشتمان و کورد‬ ‫وه‌ک م���رۆڤ ک��راون �ه‌ت �ه‌ تاقیگه‌ى‬ ‫ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى چ �ه‌ک��ى ک��ی��م��ی��ای��ى‪،‬‬ ‫بێده‌نگى کۆمه‌ڵگاى نێو ده‌وڵه‌تى له‌‬ ‫کاتێکدایه‌ که‌ له‌ جیهاندا زیاتر له‌‬ ‫(‪ )180‬س�ه‌د و هه‌شتا واڵت واژۆى‬ ‫په‌یماننامه‌ى قه‌ده‌غه‌کردنى چه‌کى‬ ‫کۆمه‌ڵ کوژیان کردووه‌‪.‬‬ ‫سـه‌رده‌شت‪ ،‬ئه‌و شاره‌ى بۆ‬ ‫یه‌که‌مجار چه‌کى کیمیایى‬ ‫له‌سه‌ر تاقیکرایه‌وه‌‬ ‫به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رى کۆمیته‌‌ى‬ ‫ئه‌نجومه‌‌نى به‌‌رگرى له‌‌ مافى‬ ‫قوربانیانى کیمیایى‪)8( :‬‬ ‫هه‌‌زار که‌‌س بوونه‌‌ قوربانى‬ ‫کیمیابارانه‌که‌ى شارى‬ ‫سه‌رده‌شت‬ ‫(‪ )24‬ساڵ به‌سه‌‌ر کیمیابارانى‬ ‫س���ه‌‌رده‌‌ش���ت���دا ت���ێ���ده‌پ���ه‌ڕێ ت���ا ئێستا‬ ‫برینداره‌کان به‌‌ برینه‌‌کانیانه‌‌وه‌‌ ده‌‌ناڵێنن‪،‬‬ ‫چ��اودێ��ران پێیانوایه‌‌ خوێندنه‌‌وه‌یه‌‌کى‬ ‫بابه‌‌تیانه‌‌ ب��ۆ کیمیاباران ن �ه‌ک��راوه‌‌ و‬ ‫روناکبیرانیش له‌‌ ره‌‌هه‌‌نده‌‌ جیاوازه‌کانه‌‌وه‌‌‬

‫نوپه‌لدا ئه‌نگین‪ :‬ئێم ‌ه هێزى شه‌ڕین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ى که‌ ئه‌رته‌شى تورک و‬ ‫جه‌نه‌ڕاڵه‌کانى ده‌یکه‌ن‪ ،‬شه‌ڕ نییه‌‪ ،‬ئه‌وان چه‌کى کیمیایى به‌کارده‌هێنن‬ ‫قسه‌‌ى له‌‌سه‌‌ر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫کاتژمێر (‪ )4:30‬خوله‌کى دوانیوه‌ڕۆى‬ ‫رۆژى (‪ )1987/6/28‬به‌‌رامبه‌‌ر به‌‌‬ ‫(‪7‬ى پ��ووش��پ��ه‌‌ڕى ‪)1366‬ى ه��ه‌‌ت��اوى‌‬ ‫چ����وار گ�����ه‌ڕه‌ک ل��ه‌گ��ه‌ڕه‌ک��ه‌‌چ��ڕ و‬ ‫ق�ه‌ره‌‌ب��اڵ��غ�ه‌ک��ان��ى ش���ارى س��ه‌‌رده‌‌ش��ت و‬ ‫گ��ون��دێ��ک��ى ن��زی��ک ش��اره‌ک��ه‌‌ ب��ه‌‌ن��اوى‬ ‫(ره‌ش���ه‌‌ه���ه‌‌رم���ێ) ه���ه‌‌روه‌‌ه���ا ن��اوچ��ه‌‌ى‬ ‫(ده‌‌شتى که‌پران) که‌‌وتنه‌‌ به‌‌ر هێرشى‬ ‫بۆمبارانى کیمیایى رژێمى به‌‌عسى‬ ‫عێراق‪ ،‬ئه‌م بۆمبارانه‌ له‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫ج �ه‌ن��گ��ى ه���ه‌ش���ت س���اڵ���ه‌ى (ع���ێ���راق‬ ‫– ئ���ێ���ران)دا ب���وو‪ ،‬س���ه‌‌ره‌‌ت���ا خه‌ڵکى‬ ‫ناوچه‌که‌ وای��ان��ده‌زان��ى‪ ،‬ئ��ه‌‌م بۆمبانه‌‌‬ ‫هه‌‌مان ئه‌‌و بۆمبانه‌‌ن که‌‌ له‌‌ رابردوودا‬ ‫به‌کار ه��ات��وون‪ ،‬ه��ه‌‌ر بۆیه‌‌ خه‌ڵکه‌که‌‌‬ ‫ب�ه‌پ��ه‌‌رۆش��ه‌‌وه‌‌ به‌‌هاناى برینداره‌کانه‌‌وه‌‌‬ ‫چ����وون و خ���ۆی���ان گ��ه‌ی��ان��ده‌‌ ‌شوێنى‬ ‫بۆمبارانه‌که‌‌‪ ،‬هه‌‌ر ئه‌مه‌‌ش وایکرد که‌‌‬ ‫‌ژم��اره‌ی�ه‌ک��ى زیاتر له‌‌ ‌خه‌ڵکى شارى‬ ‫سه‌رده‌‌شت ببنه‌‌ قوربانى کیمیابارانه‌که‌‪،‬‬ ‫رۆژێ��ک دواى ‌بۆمبارانى کیمیایى‬ ‫ش���ارى س��ه‌‌رده‌‌ش��ت‪ ،‬ساڵۆنى وه‌‌رزش���ی‬ ‫شاره‌که‌‌ به‌‌ناوى هۆڵى ‌پاڵه‌‌وان ته‌‌ختى‬ ‫ناسرا بوو‪ ،‬کرا به‌‌شوێنى ته‌‌رمى کوژراو‬ ‫و برینداره‌کان‪ ،‬به‌اڵم س��ه‌‌ره‌ڕاى بوونى‬ ‫ه��ه‌‌زاران بریندار ته‌‌نیا پزیشکێک بۆ‬ ‫چاره‌‌سه‌‌رکردنى برینداره‌کان ئاماده‌بوو‪،‬‬ ‫پاشان برینداره‌کان بۆ نه‌‌خۆشخانه‌‌ى‬ ‫شاره‌کانى ‌مه‌هاباد‪ ،‬ورمێ‌‪ ،‬ته‌‌ورێز و‬ ‫تاران راده‌گوێزرێن و دواتر ئاشکرا بوو‬ ‫که‌‌ ئه‌‌و گازه‌‌ى که‌‌‌ له‌‌ کیمیابارانه‌که‌‌دا‬ ‫به‌کار هاتووه‌‌ (گازى خه‌‌رده‌ل) بووه‌‌‪.‬‬ ‫ئامارى قوربانى و‬ ‫برینداره‌کان‬ ‫ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده‌ ئ���ام���ارى ق��ورب��ان��ی��ان��ی��ان‬ ‫ک��ی��م��ی��اب��اران�ه‌ک�ه‌ى ش���ارى س �ه‌رده‌ش��ت‬ ‫روون نییه‌‌‪ ،‬به‌اڵم ئامارى ک��وژران و‬ ‫برینداراره‌کان به‌‌ (‪ )8000‬هه‌شت هه‌زار‬ ‫ک��ه‌‌س م��ه‌‌زه‌‌ن��ده‌‌ ک����راوه‌‌‪ ،‬ک��ه‌‌ (‪)110‬‬

‫‪n‬‬

‫هه‌ڵه‌‌بجه‌‌ى شه‌‌هید‬ ‫ه����ه‌ڵ����ه‌ب����ج����ه‌ى ش���ه‌ه���ی���د ش���ارێ���ک‬ ‫(ق�ه‌زای�ه‌ک)ى باشوورى کوردستانه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌ رووى ج��وگ��راف��ی��ی �ه‌وه‌ ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه‌‬ ‫باشورى رۆژه�ه‌اڵت��ى ش��ارى سلێمانى‪.‬‬ ‫نزیکه‌ى (‪ )83‬کم له‌ شارى سلێمانى‬ ‫ی����ه‌وه‌ دووره‌ و ده‌ک���ه‌وێ���ت���ه‌ (‪)260‬‬ ‫ک��م ل �ه‌ ب��اک��ورى رۆژه���ه‌اڵت���ى ش��ارى‬ ‫ب���ه‌غ���داده‌وه‌‪،‬ژم���اره‌ى دانیشتوانه‌که‌ى‬ ‫پێش کیمیابارانى نزیکه‌ى (‪)80000‬‬ ‫هه‌شتا ه���ه‌زار ک �ه‌س ب���ووه‌‪ .‬رووب���ه‌ر‌ى‬ ‫زه‌ویه‌که‌ى (‪ )1592‬کم‪ 2‬یه‌‪ ،‬سه‌ره‌تاى‬ ‫دروس��ت بوونى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵى‬ ‫(‪ )1650 - 1600‬ز‪ ،‬شارێکى سه‌ر‬ ‫سنوره‌ و ده‌که‌وێته‌ سنورى شارى (پاوه‌)‬ ‫ى رۆژه �ه‌اڵت��ی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬نزیکه‌ى‬ ‫(‪)11‬ک���م ل�ه‌ س��ن��وره‌وه‌ دووره‌‪ ،‬به‌سێ‌‬ ‫شاخى به‌رز و پان و به‌رین ده‌وره‌دراوه‌ له‌‬ ‫رۆژهه‌اڵته‌وه‌ شاخى شنروێ‌ و باکورى‬ ‫رۆژهه‌اڵت شاخى سورێن و له‌ باشورى‬ ‫رۆژ ئاوا شاخى بااڵنبۆ وێنه‌یه‌کى جوان‬ ‫ب�ه‌م ش��اره‌ ده‌به‌خشن‪ ،‬له‌ رۆژئ��اواش �ه‌وه‌‬ ‫(ده‌ری��اچ�ه‌ى سیروان) و ده‌شتى پان و‬ ‫به‌رینى ش���اره‌زوورى له‌ خۆگرتوه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫شاره‌ چه‌ندین جار بۆردومان کراوه‌ به‌‬ ‫چه‌که‌کانى (ناپاڵم ‪ -‬تۆپ – ساروخى‬ ‫ت�ه‌ی��اره‌) له‌ ساڵى ‪1974‬ز و شه‌ڕى‬ ‫نێوان (عێراق – ئێران) له‌ ساڵه‌کانى‬ ‫(‪ )1988-1980‬وه‌ له‌ ساڵى ‪1987‬دا‬ ‫گ�ه‌ڕه‌ک��ى کانى عاشقان روخێنرا له‌‬ ‫الیه‌ن رژێمى به‌عسه‌وه‌‪ ،‬نزیکه‌ى (‪)80‬‬ ‫که‌س زینده‌ به‌چاڵ‌ کران‪.‬‬ ‫کیمیابارانى هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ل�ه‌ رۆژى (‪ )1988/3/16‬کاتژمێر‬ ‫(‪ )11،35‬ده‌ق��ی��ق �ه‌ى س �ه‌رل �ه‌ به‌یانى‬ ‫بۆردومان ده‌ستى پێکرد له‌الیه‌ن چه‌ندین‬ ‫فڕۆکه‌وه‌‪ ،‬وه‌ له‌ ئێواره‌ى هه‌مان رۆژدا‬ ‫بۆردومان به‌ چه‌کى کیمیایى ده‌ستى‬ ‫پ��ێ��ک��رد ت����ارۆژى (‪،)1988 /3/19‬‬ ‫سه‌ره‌تا (‪ )8‬ته‌یاره‌ ده‌ستیان به‌بۆردمان‬

‫ه چه‌کی کیمیایی‬ ‫گیان له‌ده‌ستدانی گه‌ریالیه‌ک ب ‌‬

‫ک��ه‌‌س له‌کاتى هێرشه‌که‌‌دا گیانیان‬ ‫له‌‌ده‌‌ست داوه‌‌ و دواتر رێژه‌ى قوربانیه‌کان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى به‌رچاو به‌رزتر بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫‌وه (ع��وس��م��ان م���ۆزه‌ی���ه‌‌‌ن)‬ ‫ل��ه‌‌م��ب��اره‌‌ی �ه ‌‌‬ ‫ب��ه‌‌ڕێ��وه‌‌ب��ه‌‌رى کۆمیته‌‌ى ئه‌نجومه‌‌نى‬ ‫به‌‌رگرى له‌‌ مافى قوربانیانى کیمیایى‬ ‫ده‌ڵ���ێ���ت‪ )8( :‬ه�����ه‌‌زار ک���ه‌‌س ب��وون��ه‌‌‬ ‫قوربانى کیمیابارانه‌که‌‌‪ ،‬ناوى (‪)1400‬‬ ‫ک��ه‌‌س ل��ه‌‌و قوربانیانه‌‌ ت��ۆم��ارک��راوه‌ و‬ ‫(‪ )400‬که‌‌س له‌‌ قوربانیه‌کان‌ له‌الیه‌‌ن‬ ‫حکومه‌‌ته‌‌وه‌‌ موچه‌‌ وه‌‌رده‌‌گرن‪.‬‬

‫کرد‪ ،‬به‌درێژاى ئه‌و شه‌وه‌ پاشان (‪)14‬‬ ‫ت���ه‌ی���اره‌ ب �ه‌ی �ه‌ک ج���ار ب��ۆردوم��ان��ی��ان‬ ‫ده‌ک��رد به‌ چه‌کى کیمیایى‪ ،‬شێوازى‬ ‫ب��ۆردوم��ان �ه‌ک �ه‌ ب��ه‌م ش��ێ��وه‌ی�ه‌ ب��وو که‌‬ ‫(‪ )45‬ده‌ق��ی��ق�ه‌ ب�����ه‌رده‌وام ب��وو پاشان‬ ‫ده‌وه‌ستا بۆ ماوه‌ى چاره‌که‌ سه‌عاتێک‬ ‫و پاشان ده‌ستى پێ‌ ده‌ک���رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫یه‌که‌م لێدان نه‌بوو به‌چه‌کى کیمیایى‬ ‫به‌ڵکو پێشتر له‌ چه‌ندین جێگاى ترى‬ ‫کوردستان ئه‌م چه‌که‌ به‌کارهاتبوو له‌‬ ‫الدێکاندا‪ ،‬ل�ه‌و ب��ۆردوم��ان�ه‌دا (گ��ازى‬ ‫موستاد – ئ�ه‌وم��ادان�ه‌ى کارده‌که‌نه‌‬

‫‪n‬‬

‫ه چه‌لێ ده‌دۆزرێنه‌و ‌ه‬ ‫کۆدی بۆمبه‌کانی ناتۆ ل ‌‬

‫سه‌ر کۆئه‌ندامى ئه‌عصاب – وه‌ک‬ ‫م��اده‌ى سارین ‪ ،‬تابوون‪ ،‬ڤى ئێکس)‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ ئ�ه‌وان�ه‌ى له‌ ڕێگه‌ى خوێنه‌وه‌‬ ‫ک���ارده‌ک���ه‌ن وه‌ک گ���ازى (سیانیدى‬ ‫هایدروجین)‪ ،‬به‌گشتى (‪ )40‬فڕۆکه‌ى‬ ‫جه‌نگى ب �ه‌ش��دارى ب��ۆردوم��ان�ه‌ک�ه‌ی��ان‬ ‫ک����رد‪ ،‬ل��ه‌گ�� ‌هڵ‌ چ �ه‌ن��دی��ن ت��ۆپ��خ��ان�ه‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ى جێگه‌ى داخ �ه‌ ل �ه‌م��اوه‌ى چه‌ند‬ ‫ساڵى رابردودا زۆرێک له‌م بریندارانه‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ست داوه‌ به‌هۆى نه‌بوونى‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رى پێویست ل�ه‌ش��اره‌ک�ه‌ و له‌‬ ‫کوردستان و خه‌مساردى حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێم‪ .‬ئێستا نزیکه‌ى (‪ )350‬که‌س له‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید وه‌ک‬ ‫بریندارى ده‌ره‌جه‌ یه‌ک ئه‌ژمار کراون‪،‬‬ ‫که‌ ئه‌مانه‌ پێویستیان به‌ چاره‌سه‌رى‬ ‫به‌په‌له‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ر نه‌کرێن‬ ‫ئه‌وا پاش چه‌ند ساڵێکى تر ئه‌م ژماره‌یه‌‬ ‫ب�ه‌ره‌و ژم��اره‌ (سفر) ده‌ڕوات‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا تائێستا هیچ لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى‬ ‫ئ �ه‌ک��ادی��م��ى و زان��س��ت��ى ن���ه‌ک���راوه‌ بۆ‬ ‫دیارى کردنى گاریگه‌ریه‌کانى چه‌کى‬ ‫کیمیایى له‌سه‌ر دانیشتوانى ئه‌م شاره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم کاریگه‌رى له‌سه‌ر دانیشتوان زۆر‬ ‫زۆره‌ بۆیه‌ توش بوون به‌ نه‌خۆشیه‌کانى‬ ‫(جۆره‌ جیاوازه‌کانى شێرپه‌نجه‌ له‌ منداڵ‌‬ ‫و ئافره‌تدا و هه‌وکردنى‪ ،‬نه‌خۆشیه‌کانى‬ ‫س����ن����گ‪ ،‬ن���ه‌خ���ۆش���ی���ه‌ک���ان���ى چ���او‬ ‫نه‌خۆشیه‌کانى پێست‪ ،‬نه‌خۆشیه‌کانى‬ ‫له‌دایک بوونى منداڵى ناته‌واو له‌ڕوى‬ ‫جه‌سته‌وه‌‪ ،‬له‌بارچوون‪ ،‬له‌ ئێستادا ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشیانه‌ دیارترین نه‌خۆشیه‌کانى‬ ‫ناوچه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هیدن‪.‬‬ ‫ل��ه‌ رێ��ک �ه‌وت��ى (‪)2011/10/31‬دا‬ ‫ناوه‌ندى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل که‌‬ ‫گرێدراوى پارتى کرێکارانى کوردستان‬ ‫(پ�ه‌ک�ه‌ک�ه‌)ی�ه‌ ل �ه‌ راگ�ه‌ی�ه‌ن��دراوێ��ک��دا‬ ‫ئاشکرایکرد‪ ،‬به‌هۆى چڕى و به‌رده‌وامى‬ ‫هێرشه‌کانى تورکیا‪ ،‬په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵ‬ ‫(‪ )35‬گه‌ریالى (هه‌په‌گه‌) پچڕاوه‌ و‬ ‫له‌ ئێستادا بۆیان ده‌رک�ه‌وت��ووه‌‪)24( ،‬‬ ‫گه‌ریالیان به‌ چه‌کى قه‌ده‌غه‌کراوى‬ ‫کیمیایى و بۆمبى ناپاڵم ک���وژراون‬ ‫و چانسى (‪ )11‬گه‌ریالکه‌ى تریش‬ ‫ن��ادی��اره‌‪ ،‬ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه‌ دۆزدار حه‌مۆ‪،‬‬ ‫وته‌بێژى (هه‌په‌گه‌) رایگه‌یاند‪ :‬له‌ نێوان‬ ‫(‪ 22‬بۆ ‪)24‬ى مانگى (‪)2011/10‬‬ ‫ل �ه‌ س��ن��وره‌ک��ان��ى ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان‬ ‫پێکدادانى قورس له‌نێوان گه‌رالکانیان‬ ‫و سه‌ربازانى تورک روی��داوه‌‪ ،‬به‌هۆى‬ ‫ب �ه‌رده‌وام��ى و ب�ه‌رف��راوان��ى هێرشه‌کان‬ ‫په‌یوه‌نیان له‌گه‌ڵ یه‌که‌یه‌کى گه‌ریال‬ ‫ک �ه‌ ژم��اره‌ی��ان (‪ )35‬چ �ه‌ک��دار ب��ووه‌‬ ‫پچڕاوه‌‪ ،‬له‌ ئێستادا بۆمان ده‌رکه‌وتووه‌‬ ‫که‌ (‪ )24‬له‌و گه‌ریالیانه‌ به‌ چه‌کى‬ ‫قه‌ده‌غه‌کراوى کیمیایى و ناپاڵم له‌الیه‌ن‬ ‫ت��ورک��ی��اوه‌ ک��ۆم �ه‌ڵ ک���وژ ک����راون و‬ ‫جه‌سته‌یان شێوێنراوه‌‪.‬‬ ‫موراد قه‌ره‌یالن‪ :‬له‌سایه‌ى‬ ‫حکومڕانى پارتى داد و‬ ‫گه‌شه‌پێدان (‪ )71‬منداڵى کورد‬ ‫به‌ ده‌ستى هێزه‌ ئه‌منییه‌کانى‬ ‫تورکیا کوژراون‬ ‫ه��اوک��ات م���وراد ق �ه‌ره‌ی�ڵان سه‌رۆکى‬

‫کۆنسه‌ى سه‌رۆکایه‌تى کۆما جڤاکین‬ ‫(که‌جه‌که‌) تایبه‌ت به‌ به‌کارهێنانى‬ ‫(چه‌کى کیمیایى) له‌الیه‌ن تورکیاوه‌‬ ‫دژ به‌ په‌که‌که‌ رایگه‌یاند‪ :‬له‌مانگى‬ ‫راب���ردوودا تورکیا هێرشه‌کانى له‌سه‌ر‬ ‫گه‌ریالکانى په‌که‌که‌ چڕکردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆى شکستهێنانیان له‌ هێرشه‌کاندا‬ ‫ل �ه‌ ن��اوچ �ه‌ى (چ�ه‌ل��ێ��ى جوله‌مێرگ)‬ ‫تورکیا چه‌کى کیمیایى به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫گه‌ریالکانى په‌که‌که‌ به‌کارهێناوه‌ و‬ ‫به‌و هۆیه‌وه‌ (‪ )35‬سى و پێنچ گه‌ریال‬ ‫ک���وژراون‪ ،‬ق�ه‌ره‌ی�لان ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش‬ ‫ک��رد که‌ ته‌نها له‌مساڵدا و له‌ماوه‌ى‬ ‫حوکمڕانى پارتى داد و گه‌شه‌پێداندا‬ ‫(‪ )2‬جار چه‌کى کیمیایى قه‌ده‌غه‌کراو‬ ‫له‌ دژیان به‌کارهاتووه‌‪.‬‬ ‫فیدراسیۆنى رێکخراوى دژه‌‬ ‫جینۆساید له‌ کوردستان‬ ‫ئیدانه‌ى پێشێلکاریه‌کانى‬ ‫تورکیا ده‌که‌ن‬ ‫ل�ه‌ به‌یاننامه‌یه‌کیاندا فیدراسیۆنى‬ ‫رێ����ک����خ����راوى دژه‌ ج��ی��ن��ۆس��ای��د ل�ه‌‬ ‫کوردستان رایده‌گه‌یه‌نن‪ :‬بۆمبى ناپاڵم‬ ‫ل�ه‌ یاساکانى جه‌نگدا ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��راوه‌‬ ‫و ده‌ب��ێ��ت�ه‌ ه��ۆى م���ردن و س��وت��ان��دن و‬ ‫هاوکات شوێنه‌وارى ترسناک له‌سه‌ر‬ ‫جه‌سته‌ى مرۆڤ جێده‌هێڵێت و به‌پێى‬ ‫(په‌یماننامه‌ى جنێف) قه‌ده‌غه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکى ترى به‌یاننامه‌که‌دا هاتووه‌‬ ‫«ل�ه‌ پ��اش داهێنانى بۆمبى ناپاڵم و‬ ‫گه‌یشتنى به‌ هه‌ر سێ واڵتى (عێراق‬ ‫و ئێران و تورکیا)‪ ،‬چه‌ندین جار ئه‌و‬ ‫بۆمبه‌ له‌ دژى ک��ورد به‌کارهاتووه‌‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تى تورکیاش ئ�ه‌وه‌ یه‌که‌مجارى‬ ‫نییه‌ که‌ ئه‌و بۆمبانه‌ به‌کارده‌هێنێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ به‌پێى ئ��ام��اره‌ک��ان ل�ه‌ ساڵى‬ ‫(‪)1993‬ه‌وه‌ (‪ )46‬چل و شه‌ش جار‬ ‫چه‌کى کیمیایى به‌رامبه‌ر به‌ په‌که‌که‌‬ ‫به‌کارهێناوه‌»‪ .‬فیدراسیۆنى رێکخراوى‬ ‫دژه‌ جینۆساید له‌ کوردستان‬ ‫له‌ به‌یاننامه‌که‌دا ئ��ام��اژه‌ی��ان ب�ه‌وه‌ش‬ ‫ک����ردووه‌ «ب�ه‌پ��ێ��ى ه �ه‌م��وارک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌رکه‌کانى تاوانى جه‌نگ و په‌یمانى‬ ‫رۆما‪ ،‬که‌ دادگاى تاوانى نێوده‌وڵه‌تى‬ ‫له‌سه‌ر دامه‌زراوه‌‪ ،‬به‌کارهێنانى چه‌کى‬ ‫کیمیایى ل �ه‌ ملمالنێى چ �ه‌ک��دارى‬ ‫ناوخۆییدا تاوانى جه‌نگه‌‪ ،‬تورکیاش‬ ‫به‌پێى په‌یماننامه‌ى جنێف مامه‌ڵه‌ى‬ ‫مرۆڤ دۆستانه‌ى له‌گه‌ڵ قوربانیانى‬ ‫ملمالنێى چ �ه‌ک��داری��دا ن���ه‌ک���ردووه‌ و‬ ‫چه‌ندین ج��ار بێ دادگ��ای��ى ک��ردن له‌‬ ‫ب�ه‌ره‌ک��ان��ى جه‌نگدا خه‌ڵکى کوشتوه‌‬ ‫و ئه‌شکه‌نجه‌ى نامرۆڤانه‌ى داون»‪.‬‬ ‫جێى ئاماژه‌یه‌ فیدراسیۆنى رێکخراوى‬ ‫دژه‌ ج��ی��ن��ۆس��ای��د ل���ه‌ ک���وردس���ت���ان‪،‬‬ ‫فیدراسیۆنێکى گشتگیره‌ و (‪)18‬‬ ‫رێ��ک��خ��راوی ج����ۆراو ج���ۆرى م �ه‌ده‌ن��ى‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئه‌مریکا دژ به‌ په‌که‌که‌‬ ‫پشتیوانى تورکیایه‌‬ ‫هیالرى کلینتۆن‪ :‬واشنتن‬ ‫به‌رده‌وامى ده‌دات به‌‬ ‫پشتگیریکردنى تورکیا دژ‬ ‫به‌ جوداخواز و یاخیبوانى‬

‫فۆتۆ‪firat /‬‬

‫پارتى کرێکارانى کوردستان‬ ‫ل �ه‌ رێ��ک�ه‌وت��ى (‪ )2011/11/1‬و ل ‌ه‬ ‫ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى (ئه‌مریکى‬ ‫ ت���ورک���ى)دا‪ ،‬ه��ی�لارى کلینتۆنى‬‫وه‌زی���رى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا بێ ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫ئاماژه‌ به‌ به‌کارهێنانى ناپاڵم (چه‌کى‬ ‫کیمیایى) ب��ک��ات ل �ه‌الی �ه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت��ى‬ ‫تورکیاوه‌ دژ به‌ گه‌ریالکانى په‌که‌که‌‬ ‫رایگه‌یاند‪ :‬واشنتۆن به‌رده‌وامى ده‌دات‬ ‫ب �ه‌ پشتگیریکردنى ت��ورک��ی��ا دژ به‌‬ ‫جوداخواز و یاخیبوانى پارتى کرێکارانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان (پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌)‪ ،‬داواش���ى له‌‬ ‫تورکیا ک��رد په‌یوه‌ندیه‌کانى له‌گه‌ڵ‬ ‫ئیسرائیل ئاسایى بکاته‌وه‌ و له‌گه‌ڵ‬ ‫واڵتانى دراوسێش په‌یوه‌ندیه‌کانى پته‌وتر‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫نوپه‌لدا ئه‌نگین ئه‌و کچه‌‬ ‫گه‌ریال رزگاربووه‌ى که‌‬ ‫روداوه‌که‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‬ ‫ئ�ه‌م کچه‌ گه‌ریالیه‌ به‌شداربوویه‌کى‬ ‫ش �ه‌ڕه‌ک��ان��ى (‪ 22‬ت��ا ‪)24‬ى مانگى‬ ‫راب��ردووى نێوان گه‌ریالکانى په‌که‌که‌‬ ‫و س�ه‌رب��ازه‌ک��ان��ى تورکیایه‌‪ ،‬ئه‌نگین‬ ‫ده‌ڵ����ێ����ت‪ :‬رۆژان�������ى (‪ 22‬ت���ا ‪24‬ى‬ ‫ئۆکتۆبه‌ر) سوپاى تورکیا له‌ شیوى‬ ‫(ت���ی���ارێ) ب��ه‌ چ �ه‌ک��ى ک��ی��م��ی��ای��ى و‬ ‫بۆمبى قه‌ده‌غه‌کراوى ناپاڵم‪ ،‬هێرشى‬ ‫کرده‌ سه‌ر گه‌ریالکانى (هه‌په‌گه‌) و‬ ‫له‌ ئه‌نجامدا (‪ )36‬گه‌ریال گیانیان‬ ‫له‌ ده‌س��ت��دا‪ ،‬ئه‌نگین ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬فڕۆکه‌‬ ‫ش �ه‌ڕک �ه‌ره‌ک��ان��ى ت��ورک��ی��ا ب��ۆ م���اوه‌ى‬ ‫(‪ 3‬تا ‪ )4‬کاتژمێر هه‌رێمه‌که‌یان به‌‬ ‫چڕى بۆمباران کرد‪ ،‬گازى بۆمبه‌کان‬ ‫قوڕگى ئێمه‌ى گرتبوو‪ ،‬ئه‌و هه‌ڤااڵنه‌ى‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌ ب��ه‌ه��ۆى چ �ه‌ک��ى ک��ی��م��ی��ای��ى و‬ ‫بۆمبى ناپاڵم گیانیان له‌ ده‌ستدا‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫له‌و بۆنه‌ سه‌یره‌وه‌ که‌ ده‌ه��ات زانیمان‬ ‫تورکیا چه‌کى کیمیایى به‌کارهێناوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ الى چۆمێک بوین پارچه‌‬ ‫په‌ڕۆیه‌کمان ته‌ڕکرد و له‌به‌ر ده‌م و‬ ‫لوتمان گرێدا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و هه‌ڤااڵنه‌یتر‬ ‫له‌ ئێمه‌ دوور بون و ئاویشیان النه‌بوو‪،‬‬ ‫له‌کاتى بۆمبارانه‌که‌دا دووکه‌ڵێکى‬ ‫سه‌یر له‌ هه‌رێمه‌که‌ باڵوبۆوه‌‪ ،‬هه‌ڤااڵن‬ ‫نه‌یان ده‌توانى له‌ رێگا بڕۆن‪ ،‬چاویان‬ ‫ئ��اوى لێده‌هات‪ ،‬دڵیان تێکه‌ڵده‌هات‪،‬‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌ ن��زی��ک �ه‌ى (‪ )1500‬م �ه‌ت��ر له‌‬ ‫شوێنه‌که‌ دوور بووین‪ ،‬به‌اڵم بۆنه‌که‌‬ ‫هه‌ر زۆر ده‌ه��ات‪ ،‬بۆنێکى شیرین بوو‬ ‫که‌ هه‌ناسه‌مان ده‌کێشا ناو سینگمان‬ ‫ده‌س��وت��ای �ه‌وه‌‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر دوژم���ن چه‌کى‬ ‫کیمیایى به‌کارنه‌هێنایه‌ هه‌ڤااڵنمان به‌‬ ‫برینداریش شه‌ڕیان ده‌کرد و خۆیان له‌و‬ ‫هه‌رێمه‌ قوتار ده‌کرد‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ک گه‌لى‬ ‫کورد له‌ نێو شه‌ڕى مان و نه‌مانداین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ هێزى شه‌ڕین‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى که‌‬ ‫ئ�ه‌رت�ه‌ش��ى ت���ورک و جه‌نه‌ڕاڵه‌کانى‬ ‫ده‌ی��ک �ه‌ن‪ ،‬ش �ه‌ڕ نییه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان چه‌کى‬ ‫کیمیایى به‌کارده‌هێنن‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌کان‪:‬‬ ‫ماڵپه‌ڕى مه‌کۆى هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ماڵپه‌ڕى سبه‌ى‬ ‫ئه‌رشیفى چه‌ترپرێس‬

‫به‌دواداچوون‬

‫په‌رله‌مانتارێکی یه‌کێتی‪:‬‬

‫ئه‌ندامانى په‌رله‌مان ناتوانن ب ‌ه کرده‌و ‌ه رۆڵى خۆیان ببینن به‌تایبه‌تى ل ‌ه‬ ‫چاودێریکردن و به‌دواداچونى کاره‌کانى حکومه‌ت‬ ‫به‌دواداچوون‬ ‫ئاراس عوسمان‬

‫له‌م دیداره‌ رۆژنامه‌ى (چه‌تر)‬ ‫دا په‌رله‌مانتارى لیستى‬ ‫کوردستانى (دلێر مه‌حمود) باس‬ ‫له‌ رۆڵى په‌رله‌مان ده‌کات‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ زۆرکات ده‌رچون‬ ‫(تجاوز) هه‌یه‌ له‌ په‌یڕه‌وى‬ ‫ناوخۆ یاخود ماف به‌ هه‌موو‬ ‫ئه‌ندامان وه‌کو یه‌ک نادرێت بۆ‬ ‫قسه‌کردن له‌کاتدا‪ ،‬بۆچونیشى‬ ‫وایه‌ که‌ ده‌بێت سه‌رۆکى‬ ‫په‌رله‌مان له‌ هه‌ڵبژاردنى پرۆژه‌‬ ‫یاساکان بۆ گفتوگۆکردن به‌‬ ‫پێى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى کۆمه‌اڵنى‬ ‫خه‌ڵک و حکومه‌ت بێت‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬په‌رله‌مانى کوردستان له‌م خوله‌یدا‬ ‫م��اوه‌ى زیاتر ل �ه‌دوو ساڵى تێپه‌ڕاندوه‌‪،‬‬ ‫چۆن کاره‌کانى هه‌ڵده‌سه‌نگێنى؟‬ ‫ پ�ه‌رل�ه‌م��ان ل �ه‌م خ��ول �ه‌دا ک�ه‌ (خولى‬‫سێیه‌مه‌) به‌بۆچونى زۆربه‌ى چاودێرانى‬ ‫سیاسى و هێزه‌ سیاسیه‌کانى ناو گۆڕه‌پانى‬ ‫س��ی��اس��ى ک��وردس��ت��ان ب �ه‌ ده‌س����ه‌اڵت و‬ ‫ئۆپۆزسیونه‌وه‌‪ ،‬قه‌ناعه‌تیان هه‌یه‌ که‌‬ ‫ل �ه‌ خ��ول�ه‌ک��ان��ى ت��ر ئه‌کتیڤتره‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫هه‌ڵبه‌ت خواستى من و داواکاریه‌کانى‬ ‫خه‌ڵکیش زیاتره‌‪ ،‬له‌مه‌ودوا به‌ پێى قۆناغ‬ ‫و گۆڕانکارى له‌ بارودۆخه‌ سیاسیه‌که‌‬ ‫ئ �ه‌داى چاکتر و چاالکتربێت تاببێته‌‬ ‫شوێنى متمانه‌ى کۆمه‌اڵنى خه‌ڵک‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ره‌خ��ن �ه‌ رووب�����ه‌ڕووى س�ه‌رۆک��ى‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان ده‌ک��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌ده‌ر ل�ه‌ هێزه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کان هه‌ندێک له‌وانى ناو‬ ‫لیستى کوردستانیش‪ ،‬راى ئێوه‌ چییه‌‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌؟‬ ‫ بونى ره‌خنه‌ و گله‌یى خۆى له‌ خۆیدا‬‫هۆیه‌که‌ بۆ گه‌شه‌کردنى زیاتر له‌سه‌ر‬

‫کار و چاالکی سه‌رۆکى په‌رله‌مان و‬ ‫ئه‌ندامان‪ ،‬بونى ره‌خنه‌ و گله‌یى له‌الیه‌ن‬ ‫ئۆپۆزسیون وخ �ه‌ڵ��ک‪ ،‬م��ان��اى ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ خه‌ڵک هیواى زۆرى به‌ په‌رله‌مان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ک ده‌زگایه‌ک که‌ نوێنه‌رى‬ ‫ه��ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراوى خ�ه‌ڵ��ک�ه‌ و ه���ی���واداره‌‬ ‫به‌رده‌وام ئه‌رکه‌ سیاسى و جه‌ماوه‌رى و‬ ‫بنه‌ڕه‌تیه‌کانى خۆى موماره‌سه‌ بکات‪،‬‬ ‫ک �ه‌وات �ه‌ ده‌س��ت��خ��وش��ى ل��ێ ده‌ک���ه‌م که‌‬ ‫ده‌توانێت ئیداره‌ى کۆبونه‌وه‌کان بکات‪،‬‬ ‫به‌ پێى په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان له‌‬ ‫هه‌مان کاتیشدا گله‌ییم هه‌یه‌‪ ،‬که‌ ده‌بێت‬ ‫ب���ه‌رده‌وام باشتر ئیداره‌ى کۆبونه‌وه‌کان‬ ‫بکات و سه‌رجه‌م ئه‌ندامانى په‌رله‌مان‬ ‫چاالکتر بکات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ده‌گوترێت سه‌رۆکى په‌رله‌مان‬ ‫پ��ه‌ی��ڕه‌وى ن��اوخ��ۆى پێشێلکردوه‌؟ له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ چى ده‌ڵێیت؟‬ ‫ ن��ازان��م ئه‌وپێشیلکارییه‌ ک �ه‌ باس‬‫ده‌کرێت ده‌بێت ئیشاره‌ت ب��دات که‌ له‌‬ ‫چ مادده‌یه‌ک له‌مادده‌کانى په‌یڕه‌وى‬ ‫ن��اوخ��ۆدای �ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ه �ه‌م��ان ک��ات��دا ده‌ڵێم‬ ‫زۆرک���ات (ت��ج��اوز) هه‌یه‌ له‌ په‌یڕه‌وى‬ ‫ناوخۆ یاخود ماف به‌ هه‌موو ئه‌ندامان‬ ‫وه‌ک���و ی���ه‌ک ن��ادرێ��ت ب��ۆ ق��س�ه‌ک��ردن‬ ‫له‌کاتدا‪ ،‬یان به‌رده‌وام سه‌ره‌ى قسه‌کردن‬ ‫له‌ ریزه‌کانى پێشه‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌کات‬ ‫که‌ ده‌بوایه‌ وانه‌بێت‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ده‌س�����ت ل��ه‌ک��ارک��ێ��ش��ان��ه‌وه‌ى‬ ‫ژم��اره‌ی�ه‌ک��ى زۆرپه‌رله‌مانتار به‌وانه‌ى‬ ‫لیستى کوردستانیشه‌وه‌ هۆکارى الوازى‬ ‫سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى نییه‌؟‬ ‫ ته‌نها ه��ۆى الوازى پ �ه‌رل �ه‌م��ان بۆ‬‫س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ن��اگ�ه‌ڕێ��ن��م�ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ان��ى په‌رله‌مانیش ک�ه‌ ناتوانن‬ ‫ب�ه‌ ک���رده‌وه‌ رۆڵ��ى په‌رله‌مانتار ببینن‬ ‫ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ى ل��ه‌ چ��اودێ��ری��ک��ردن و به‌‬ ‫دواداچونى کاره‌کانى حکومه‌ت‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬پ���رۆژه‌ى زۆر ده‌خ��رێ��ت�ه‌ ب��ه‌رده‌م‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان‪ ،‬به‌اڵم گفتوگۆى‬ ‫ک �ه‌م��ى ل���ه‌ب���اره‌وه‌ ک�����راوه‌‪ ،‬پێتوانییه‌‬

‫په‌رله‌مانى کوردستان رۆڵ و کاریگه‌رى‬ ‫خۆى له‌ده‌ستدابێت؟‬ ‫ ب �ه‌ڵ��ێ راس��ت��ه‌ ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک پ���رۆژه‌‬‫یاساى زۆر خراوه‌ته‌ به‌رده‌مى په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫هه‌ندێکى خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مى بۆ‬ ‫کراوه‌‪ ،‬هه‌ندێکى بۆى نه‌کراوه‌‪ ،‬داواکارم‬ ‫له‌ سه‌رۆکى په‌رله‌مان که‌ هه‌ڵبژاردنى‬ ‫پرۆژه‌ یاساکان بۆ گفتوگۆکردن به‌ پێى‬ ‫پێداویستى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى کۆمه‌اڵنى‬ ‫خ �ه‌ڵ��ک وح��ک��وم �ه‌ت ب��ێ��ت‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫سه‌رۆکى په‌رله‌مان له‌ ئێسته‌ به‌ دواوه‌ که‌‬ ‫هه‌موارکردنى یاساى کار و دابینکردنى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى و خانه‌نشینى له‌ که‌رتى‬ ‫تایبه‌ت‪ ،‬له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌وه‌ هاتۆته‌‬ ‫په‌رله‌مان بخرێته‌ ب �ه‌ر گفتوگۆکردن‬ ‫و ب��ڕی��اردان ل �ه‌س �ه‌رى‪ ،‬تا کارمه‌ندانى‬ ‫که‌رتى تایبه‌ت سودى لێببینن‪ ،‬به‌راستى‬ ‫ئ�ه‌م خوله‌ زۆر یاساى گفتوگۆکردوه‌‬ ‫و پ �ه‌س �ه‌ن��دک��ردووه‌‪ ،‬ل�ه‌چ��او خوله‌کانى‬ ‫پێشتر‪ ،‬ب���ه‌اڵم خواستى م��ن وخه‌ڵک‬ ‫زی��ات��ره‌‪ ،‬م���ادام ی��اس��ای�ه‌ک ده‌رده‌چ��ێ��ت‬ ‫ئیتر ب��وارى جێبه‌جێکردن دره‌ن��گ بێت‬ ‫ی��ان زوو ه�ه‌رده‌ب��ێ��ت‪ ،‬په‌رله‌مانتاران و‬ ‫رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى‬ ‫و سه‌نته‌ره‌ جه‌ماوه‌ریه‌کان و سه‌رجه‌م‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر رۆڵ و گرنگیان ه�ه‌ی�ه‌ له‌‬ ‫به‌دواداچون و چاودێریکردنى یاساکان‬ ‫و زوو چونه‌ بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌سه‌ر ئاراسته‌کردنى په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پارتیه‌وه‌‬ ‫چى ده‌ڵێیت؟‬ ‫ سیستمى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى په‌رله‌مانى‬‫ک����وردس����ت����ان ل����ه‌ (‪)2009/7/25‬‬ ‫سیستمێکى داخ��راو ب��وو‪ ،‬وات �ه‌ لیستى‬ ‫ح��زب��ى ه���ه‌ب���ووه‌ ک���ه‌وات���ه‌ ه���ه‌ر ئ �ه‌ن��دام‬ ‫په‌رله‌مانێکى کوردستان له‌ خولى سێیه‌م‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن حزبێکه‌وه‌ کاندیدکراوه‌ و دواتر‬ ‫هه‌ڵبژێردراوه‌ بۆ په‌رله‌مان‪ ،‬ئیتر زۆر‬ ‫ئاساییه‌ که‌ په‌رله‌مانتارانى کوردستان‬ ‫هه‌ر یه‌که‌مان سه‌ر به‌ حزبێکین‪ ،‬ئایا‬ ‫چ ئه‌ندام په‌رله‌مانێک هه‌یه‌ که‌ حزبى‬

‫نه‌بێت و له‌ ژێر کاریگه‌رى حزبه‌که‌ى‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬که‌م تا زۆر ئایا په‌رله‌مانتارانى‬ ‫ئۆپۆزسیۆن زۆر زیاترله‌سه‌ر به‌رنامه‌‬ ‫و ئ��اراس��ت�ه‌ک��ردن��ى حزبه‌کانیان له‌ناو‬ ‫په‌رله‌مان کارناکه‌ن (بانیک و دوو‬ ‫هه‌وانابێت) من کاندیدى (ى‪.‬ن‪.‬ک)‬ ‫م زۆر به‌که‌مى له‌الیه‌ن حزبه‌وه‌ ئاراسته‌‬ ‫ک���راوی���ن‪ ،‬ئ��ازادی��ش��م��ان ه���ه‌ی���ه‌‪ ،‬ه �ه‌ر‬ ‫ئ �ه‌ن��دام په‌رله‌مانێک ده‌ت��وان��ێ��ت ببێته‌‬ ‫شوێنى متمانه‌ى خه‌ڵک گه‌ر بتوانین‬ ‫نوێنه‌رى راسته‌قینه‌ى ده‌نگه‌کانیان و‬ ‫داواکارییه‌کانیان بین‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬دوو س���اڵ ب��ودج��ه‌ى هه‌رێمى‬ ‫ک���وردس���ت���ان ل���ه‌ پ���ه‌رل���ه‌م���ان ق��س �ه‌ى‬ ‫له‌باره‌وه‌ کرا‪ ،‬دواتر به‌که‌م و کورتیه‌وه‌‬ ‫پ �ه‌س �ه‌ن��دک��را‪ ،‬ه��ۆک��ارى ئ �ه‌م �ه‌ بۆچى‬ ‫ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌؟‬ ‫ ئ �ه‌و گفتوگۆکردنه‌ى که‌ ئ �ه‌م دوو‬‫ساڵه‌ى دوایى له‌ناو په‌رله‌مان کراوه‌ به‌‬ ‫راستى له‌ پێشتردا نه‌کراوه‌‪ ،‬دڵخۆش بووم‬ ‫که‌ هه‌موو لیژنه‌کان زۆر به‌ گه‌رم و‬ ‫گوڕى موناقه‌شه‌یان ده‌کرد و راپورتى‬ ‫خۆیان ده‌نوسى و ئه‌رکى لیژنه‌ى دارایى‬ ‫و ئابوریش زۆر گ��ران و سه‌خت بوو‪،‬‬ ‫ب��ڕواب��ک �ه‌ن ج��اری��واه �ه‌ب��وو ش��ه‌ش ڕۆژ‬ ‫له‌سه‌ریه‌ک رۆژى (‪ )12‬کاتژمێر له‌‬ ‫کۆبونه‌وه‌دابوین ی �ه‌ک رۆژ پشومان‬ ‫داوه‌‪ ،‬رۆژى دوات���ر ب�ه‌ه�ه‌م��ان شێوه‌ى‬ ‫پێشوو ب���ه‌رده‌وام بوین‪ ،‬به‌ رۆژ و شه‌و‬ ‫تابتوانیت راپۆرتێک ئ��ام��اده‌ بکه‌ین‬ ‫ک �ه‌ ت���اراده‌ی���ه‌ک ک��ه‌م و ک��وڕی�ه‌ک��ان‬ ‫ب��خ �ه‌ی��ن �ه‌ روو چ���اره‌س���ه‌ری���ش���ی���ان بۆ‬ ‫بدۆزینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕاستى له‌ ساڵى (‪)2011‬‬ ‫ب��ۆ ی�ه‌ک�ه‌م��ج��ار ب��وو ک �ه‌ ب��ودج �ه‌ زۆر‬ ‫وورده‌کارى تێدابوو که‌ هاته‌ به‌رده‌ستمان‬ ‫و تاڕاده‌یه‌ک شه‌فافیه‌ت و روونکارى‬ ‫تێدابوو‪ ،‬ئه‌وه‌ى ویستمان چاکمان کرد‪،‬‬ ‫گواستنه‌وه‌مان تێداکرد‪ ،‬ئومێدم ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ سااڵنى داهاتوو باشتر گفتوگۆى‬ ‫له‌سه‌ر بکرێت و په‌سه‌ند بکرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێتوایه‌ له‌بودجه‌ى (‪)2012‬دا ئه‌و‬

‫که‌م و کورتیانه‌ دووباره‌ ببنه‌وه‌؟‬ ‫ به‌ڵێ پێموایه‌ له‌ ساڵى (‪ )2012‬هه‌ر‬‫که‌م و کوڕى ده‌بێت‪ ،‬بونى که‌م و کورتى‬ ‫زۆر ئاساییه‌ له‌ زۆربه‌ى واڵتانى دونیادا‬ ‫ئێمه‌ش که‌ ته‌مه‌نى حکومڕانى له‌ناو‬ ‫ش��ار و واڵت��دا ب���ه‌راورد بکه‌ین له‌گه‌ڵ‬ ‫واڵت��ان��ى چ��وارده‌ورم��ان زۆر گه‌نجین‪،‬‬ ‫ک��ه‌چ��ى ل���ه‌ ده‌رخ��س��ت��ن��ى ورده‌ک������ارى‬ ‫بودجه‌ و مناقه‌شه‌ى گ �ه‌رم و گ��وڕ و‬ ‫ئ��ازادى ده‌رخستنى که‌موکوڕیه‌کان و‬ ‫قسه‌کردن له‌سه‌ر ده‌وڵه‌تانى چوارده‌ورمان‬ ‫زۆرپیرترین‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬باشه‌ بۆچى ئ �ه‌و پ��اران �ه‌ى بۆ‬ ‫پ��ڕۆژه‌ک��ان ده‌رده‌چ��ێ��ت ناچێته‌وه‌ بوارى‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌؟ یان پ��اره‌ بۆ پ��رۆژه‌ى‬ ‫دووباره‌ خه‌رج ده‌کرێته‌وه‌؟‬ ‫ ئه‌و پارانه‌ى که‌ ته‌رخان ده‌کرێت بۆ‬‫پرۆژه‌ و ناچێته‌ بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕاستى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ که‌مته‌رخه‌مى‬ ‫و نه‌ ش��اره‌زای��ى و سه‌رقاڵبونى الیه‌نى‬ ‫جێبه‌جێکار‪ ،‬ب �ه‌اڵم گ �ه‌ر په‌رله‌مانتار‬ ‫چاودێرى خۆى بکات و دیوانى چاودێرى‬ ‫دارای���ى رۆڵ��ى گرنگى خ��ۆى ببینێت‪،‬‬ ‫ده‌س��ت �ه‌ى گشتى ده‌س���ت پ��اک��ى ده‌س��ت‬ ‫به‌کاربێت‪ ،‬یاخود یه‌که‌ ژمێریاریه‌کان‬ ‫چاالک و زانابن‪ ،‬ئه‌وا چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫زۆرئاسانه‌‪ ،‬ئه‌و پاره‌یه‌ به‌هه‌ده‌ر ناڕوات‬ ‫و ده‌توانرێت گواستنه‌وه‌ى بۆ بکرێت بۆ‬ ‫پرۆژه‌یه‌کى تر ته‌رخان بکرێت بڕه‌ که‌ى‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێوه‌ ده‌زانن پاره‌ى ئه‌و سوته‌مه‌نیه‌ى‬ ‫ده‌چێته‌ ده‌ره‌وه‌ى کوردستان چه‌نده‌ و له‌‬ ‫کوێیه‌؟‬ ‫ ده‌رباره‌ى سوته‌مه‌نى‪ ،‬یه‌که‌م به‌شێکى‬‫له‌ رێگه‌ى بۆریه‌ نه‌وته‌کانى عێراقه‌وه‌‬ ‫به‌ ئاگادارى حکومه‌تى ناوه‌ند ده‌چێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم و پاره‌که‌ى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ناوه‌ند‪ ،‬دووه‌م به‌شێکیتر که‌ به‌رهه‌مه‌‬ ‫نه‌وتیه‌کانه‌ و ده‌چێته‌ ده‌ره‌وه‌ تا ئێستا‬ ‫ئه‌وه‌ى که‌ په‌رله‌مان لێى ئاگاداره‌ بڕى‬ ‫(‪ )250‬ملیون دۆالر هاتوته‌ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ئه‌وى ترى ده‌ڵێن له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تى سامانه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫‪13‬‬

‫‪n‬‬

‫په‌رله‌مانتار دلێر مه‌حمود‬

‫سروشتیه‌کانه‌وه‌ ده‌چێته‌ سه‌ر دوو حسابى‬ ‫بانقى تایبه‌ت‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا‬ ‫داواکارم له‌ ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ به‌ڕێزه‌کان‬ ‫که‌ روڵى یاسایى و گرنگى خۆیان ببینن‬ ‫و چاودێرى و به‌دواداچون بکه‌ن‪ ،‬بۆ بڕى‬ ‫پاره‌ى ئه‌و به‌رهه‌مه‌ نه‌وتیانه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ت��ا چ�ه‌ن��د په‌شیمانى ل�ه‌ک��ارى‬ ‫په‌رله‌مانتارى له‌کاتێکدا په‌رله‌مانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان رووب������ه‌ڕووى ئ���ه‌و ه�ه‌م��وو‬ ‫ڕه‌خنه‌یه‌ ده‌بێته‌وه‌؟‬ ‫ خه‌ ڵک ده‌نگى پێداوم چ بۆ خۆم‬‫چ بۆ حیزبه‌که‌م‪ ،‬ئایا ره‌وایه‌ متمانه‌ى‬ ‫ئه‌وان له‌ ده‌ستبده‌م و ده‌نگیان به‌ فیڕۆ‬ ‫بده‌م و بێ هیوایان بکه‌م‪ ،‬له‌ کاتێکدا‬ ‫ک��ه دام�������ه‌زراوه‌ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان زۆر به‌‬ ‫گرنگ ده‌زانم بۆ خه‌باتى په‌رله‌مانى و‬ ‫دیموکراتى و سیاسى و یاسایى له‌ پێناو‬ ‫خۆشگوزه‌رانى هاواڵتیان و پاراستنى‬ ‫س������ه‌روه‌رى خ��اک��ى ک��وردس��ت��ان �ه‌ک �ه‌م‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها په‌رله‌مان گۆڕه‌پانێکه‌ له‌ هه‌موو‬ ‫دنیادا به‌ره‌و گه‌شه‌کردن و قوڵکردنه‌وه‌ى‬ ‫دیموکراسى ک�ه‌ ئ�ه‌م�ه‌ش ل�ه‌ س��وودى‬ ‫هه‌موو هاواڵتیانى کوردستانه‌‪.‬‬

‫لیژن ‌ه چاکسازییه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمیش پێی چاره‌سه‌ر نه‌کراوه‌‬ ‫ب ‌ه پالنی (د‪.‬نورى عوسمان) و (نازه‌نین محه‌مه‌د وسو) و (کۆمپانیاى بیابان) و به‌ هه‌ماهه‌نگی (مه‌ئمون بریفکانى) پرۆژه‌ى شارى ئه‌ندازیاران داگیر ده‌کرێت‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫هه‌نگاو هاشم‬

‫سه‌ندیکاى ئه‌ندازیارانى‬ ‫کوردستان له‌چه‌ند دیکۆمێنتێکدا‬ ‫هه‌نگاوه‌کانى گه‌نده‌ڵى و‬ ‫داگیرکردنى پرۆژه‌ى شارى‬ ‫ئه‌ندازیاران له‌الیه‌ن هه‌ریه‌ک‬ ‫له‌ (د‪.‬نورى عوسمان) سه‌رۆکى‬ ‫دیوانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران له‌‬ ‫کابینه‌ى پێشوو (نازه‌نین محه‌مه‌د‬ ‫وسو) وه‌زیرى پێشوى شاره‌وانى ‬ ‫ده‌خاته‌ ڕوو که‌تێیدا هاتووه‌‪،‬‬ ‫سه‌ندیکاى ئه‌ندازیاران له‌ساڵى‬ ‫(‪ )2005‬هه‌نگاوى هاویشت‬ ‫بۆ دروستکردنى پرۆژه‌یه‌کى‬ ‫نیشته‌جێبوون و که‌وته‌ بوارى‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬

‫زۆر به‌ناحه‌ق دوور له‌ هه‌موو‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کى یاسایی و‬ ‫ئه‌خالقى‪ ،‬به‌ به‌کارهێنانى‬ ‫کورسی ده‌سه‌اڵت له‌الیه‌ن‬ ‫که‌سانى خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫پرۆژه‌که‌یان داگیر کردوو‬ ‫خه‌ونه‌کانى ئێمه‌یان له‌گۆڕناوه‌‪.‬‬

‫له‌باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌و دیکۆمێنتانه‌ ئه‌وه‌‬ ‫خ��راوت �ه‌ ڕوو‪ ،‬ک��اره‌ک��ان��ى ئه‌نجامدانى‬ ‫پ��رۆژه‌ک�ه‌ به‌ ئاسایی ب�ه‌ڕێ��وه‌ ده‌چ��وون‪،‬‬ ‫وه‌ج���ب���ه‌ى ی �ه‌ک �ه‌م��ى ق��ۆن��اغ��ى ی �ه‌ک �ه‌م‬ ‫ک �ه‌ ش��وق�ه‌ ب���وون‪ ،‬ل �ه‌ (‪)2010/4/27‬‬ ‫له‌مه‌راسیمێکدا ته‌سلیم به‌خاوه‌نه‌کانیان‬ ‫کرا و کاریش له‌وه‌جبه‌ى دووه‌م به‌رده‌وام‬ ‫ب��وو‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا ب �ه‌ردى بناغه‌ى قۆناغى‬ ‫دووه‌میش که‌ (خانوو _ڤێال) بوون ده‌ستى‬ ‫پێکرد‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ بێ ئاگادار بوونى‬ ‫سه‌ندیکا‪ ،‬پالنێکى تۆکمه‌ى شاره‌زایانه‌‬

‫له‌الیه‌ن (د‪.‬ن���ورى عوسمان _سه‌رۆکى (د‪.‬ن���ورى عوسمان) س�ه‌رۆک��ى دیوانى‬ ‫دیوانى ئه‌وکاتى ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران) ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران��ى پێشوومان کرد‪،‬‬ ‫و (ن��ازه‌ن��ی��ن م��ح�ه‌م�ه‌د وس���و_ وه‌زی���رى ب���ه‌اڵم ن �ه‌ت��وان��را ب��ی��ان بینین‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫شاره‌وانى ئه‌وکاتى حکومه‌تى هه‌رێم) و دواج����ار ل �ه‌ ش��وب��ات��ى س��اڵ��ى (‪)2010‬‬ ‫به‌رپرسانى (کۆمپانیاى بیابان)ى پاسه‌وان و س��ه‌ره‌ت��اى س �ه‌ره �ه‌ڵ��دان��ى کێشه‌کان‪،‬‬ ‫و دوات���ری���ش ب��ه‌ه��اوک��ارى و ته‌نسیقى له‌الیه‌ن پارێزگارى هه‌ولێره‌وه‌ وه‌اڵمێکمان‬ ‫ت���ه‌واوى (مئمون بریفکانى) وه‌به‌رهێن ب��ۆ ه��ات��وو‌ه ده‌رب����اره‌ى ئ �ه‌م کێشه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫داده‌ڕێ��ژرێ��ت بۆ ده‌س��ت به‌سه‌رداگرتنى نیشانه‌ى پیالنێک و کاره‌ساتێکى پێو‌ه‬ ‫ئ �ه‌م پ��ڕۆژه‌ی �ه‌ و زه‌وی �ه‌ک �ه‌ى و وه‌الن��ان��ى دیار بوو‪ ،‬نه‌قیبى سه‌ندیکاى ئه‌ندازیاران‬ ‫سه‌ندیکا «به‌پاڵپشتى که‌سانى ترى له‌ درێژه‌ى وته‌کانیدا رایگه‌یاند‪ :‬له‌دواى‬ ‫خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت هه‌روه‌ک خۆیان ده‌یان بانگه‌وازکردن بۆ به‌رنام ‌ه چاکسازیه‌که‌ى‬ ‫(مه‌سعود ب��ارزان��ى) سه‌رۆکى هه‌رێمى‬ ‫وت و ناویان نه‌ده‌هێنا»‪.‬‬ ‫ل �ه‌م��ب��اره‌ی �ه‌وه‌ (ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان عه‌لى کوردستان‪ ،‬که‌ ئێم ‌ه له‌ به‌یاننامه‌یه‌کدا‬ ‫کورده‌) نه‌قیبى سه‌ندیکاى ئه‌ندازیارانى ل���ه‌ (‪ )2011/4/27‬خ��ۆش��ح��اڵ��ى و‬ ‫کوردستان بۆ (چه‌تر) وتى‪ :‬تاکو ئێستا پشتیوانى خۆمان بۆی ده‌ربڕی‪ ،‬جارێکى‬ ‫ئ��ه‌م کێشه‌یه‌ ب���ه‌رده‌وام���ه‌ و چ��اره‌س �ه‌ر ت��ر نه‌فه‌سمان ه��ات �ه‌و‌ه ب �ه‌ر و گه‌شبین‬ ‫ن �ه‌ک��راوه‌ وت��ی��ش��ى‪ :‬ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌رى ئه‌م ب��وی��ن �ه‌وه‌ ب���ه‌وه‌ى ئیتر ک��ۆت��ای��ی ه��ات‪،‬‬ ‫ک��ێ��ش�ه‌ی� ‌ه ل �ه‌س��اڵ��ى (‪ )2009‬ل �ه‌الی �ه‌ن به‌تایبه‌تیش دواى ئه‌وه‌ى وه‌ک ده‌ستپێکى‬ ‫خ��ۆم��ان��ه‌وه‌ س��ێ ج���ار داواى دی����دارى پیاده‌کردنى به‌رنامه‌ى چاکسازى وه‌ک‬

‫یه‌کێک له‌هه‌نگاوه‌کان‪ ،‬به‌ڕاگرتنى کار که‌به‌زه‌برى کورسی ده‌سه‌اڵت داگیریان‬ ‫و چاالکیه‌کانى (کۆمپانیاى بیابان) ل ‌ه کردووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه ده‌وترێ (یاسا‬ ‫سه‌ره‌تاى (نیسانى ‪ )2011‬له‌سه‌ر پرۆژه‌ى س��ه‌روه‌ره‌)‪ ،‬به‌اڵم ده‌ستوه‌ردانى که‌سانى‬ ‫(ش��ارى ئه‌ندازیاران)‪ ،‬ده‌ستی پێکرد و ده‌سه‌اڵتدار و به‌توانا و ده‌ست رۆیشتوو‪،‬‬ ‫زۆر خۆشحاڵ بوین به‌وه‌ى زۆر به‌زوویی ب���ه‌داخ���ه‌وه‌ کێش ‌ه ب��ۆ ڕه‌وت���ى دادگ���ا و‬ ‫ده‌ستى پێکرد و چاره‌سه‌رى عادیالنه‌ى یاساش ده‌خوڵقێنی‪.‬‬ ‫بنه‌ڕه‌تى کێشه‌که‌مان ده‌کرێت‪ ،‬که‌چى ن �ه‌ق��ی��ب��ى س �ه‌ن��دی��ک��اى ئ���ه‌ن���دازی���اران���ى‬ ‫زۆر ب�ه‌داخ�ه‌و‌ه جارێکى تریش نائومێد ک��وردس��ت��ان باسى ل �ه‌وه‌ش��ک��رد‪ ،‬ب��ۆ دوا‬ ‫ب��وی��ن�ه‌وه‌‪ ،‬پ��اش ئ���ه‌وه‌ى زۆر راشکاوان ‌ه هه‌نگاو ناچار بووین له‌(‪،)2011/7/10‬‬ ‫له‌الیه‌ن لیژنه‌ى تایبه‌تى سه‌رۆکى هه‌رێم بابه‌ته‌که‌ بگه‌یه‌نینه‌ (د‪.‬به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د‬ ‫(ح��اک��م ئ���ازاد م �ه‌ال ف �ه‌ن��دى و ن���ه‌وزاد س��اڵ��ح‪ -‬س �ه‌رۆک��ى حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫ه���ادى) ب �ه‌ن��اوى س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م زۆر کوردستان) وله‌گه‌ڵیدا باسی کێشه‌ک ‌ه‬ ‫راشکاوانه‌ ل ‌ه (‪ )2011/5/5‬به‌ته‌له‌فۆن بکه‌ین داواى لێبکه‌ین ب��ۆ ت�ه‌داخ��ول‬ ‫ئاگادار کراین ک ‌ه «سه‌رۆک فه‌رمانى ک����ردن و چ����اره‌س����ه‌رى‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئ�ه‌وی��ش‬ ‫کردو‌ه کێشه‌ک ‌ه یاسایی ‌ه و په‌یوه‌ندى ب ‌ه ئاکامێکى نه‌بو‌ه و ته‌نانه‌ت له‌دادگاش‬ ‫هه‌ر داوای�ه‌ک ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ندى سه‌ندیکا‬ ‫ئێمه‌وه‌ نیه‌ و بچن بۆ دادگا»‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا‪ ،‬پێشتر به‌ناوى سه‌رۆکى یه‌کاالده‌کرێته‌وه‌‪ ،‬ت�ه‌ده‌خ��ول ده‌کرێت و‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ فه‌رمان درابوو به‌ کۆمپانیاى ئاسته‌نگ دروستده‌کرێ بۆ شێواندنى‬ ‫ب��ی��اب��ان ده‌س���ت ب��ک��ات �ه‌وه‌ ب���ه‌و پ��رۆژه‌ی � ‌ه ڕه‌وته‌که‌‪.‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫زانیاری پزیشکی‬ ‫خزانى خه‌پله‌ى‬ ‫کڕکڕاگه‌یى‬

‫دکتۆر‪ :‬رێبوار حه‌سه‌ن‬ ‫بریتییه‌ ل ‌ه‬ ‫نێوان ته‌نى‬ ‫چ��واره‌م و‬ ‫سێبه‌نده‌ و‬

‫ده‌رچونى به‌شێک له‌ کڕکڕاگه‌ى‬ ‫بڕبڕه‌کان‪ ،‬به‌ زۆرى له‌ نێوان بڕبڕه‌ى‬ ‫پێنجه‌مى سێبه‌نده‌دا یان پێنجه‌مى‬ ‫یه‌که‌مى کلینچکه‌دا روده‌دات‪ ،‬له‌‬

‫پ����ێ����ک����ه����ات����ه‌ى‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ام��ى تێکچونى‬ ‫کڕاگه‌یى و وشکبونه‌وه‌ ل�ه‌و ن��اوچ�ه‌ی�ه‌دا‪ ،‬وه‌‬ ‫ده‌رچوونى مادده‌ى جه‌التینى نێوان کڕکڕاگه‌کان‬ ‫نیشانه‌کانى‪:‬‬ ‫ئه‌م نه‌خۆشییه‌ له‌ نێوان ته‌مه‌نى (‪ )45-20‬ساڵى‬ ‫دا زۆرترین حاڵه‌ت به‌دى ده‌کرێت‪ ،‬زۆرتر له‌دواى‬ ‫هه‌ڵگرتنى ته‌نێکى قورس که‌ قورستربێت له‌‬ ‫تواناى مرۆڤه‌که‌‪ ،‬ئازار له‌خواره‌وه‌ى پشت دروست‬ ‫ده‌بێت له‌ ئه‌نجامى فشار که‌وتنه‌ سه‌ر ده‌مارى‬ ‫نێوان بڕبڕه‌کان که‌ ده‌مارى ((‪ L5,S1,L4‬که‌‬ ‫لێپرسراون له‌ پڕ هه‌ستکردنى پشت بۆ خواره‌وه‌‬ ‫و که‌شه‌نگ بوونى ماسوولکه‌کانى ده‌ورى‬ ‫بڕبڕه‌کان و ئازاره‌که‌ ته‌شه‌نه‌ده‌کات بۆ یه‌کێک‬ ‫له‌سمته‌کان یاخود هه‌ردوو سمته‌کانى وه‌ یاخود‬

‫رانه‌کانى هه‌مان شوێن (‪ )Sciatica‬سڕبوون‬ ‫و ئاوساوى له‌ هه‌مان ناوچه‌ى ئازاره‌که‌دا دروست‬ ‫ده‌بێ به‌تیپه‌ڕبوونى کات‪.‬‬ ‫ئ��ازارێ��ک��ى زۆر ل �ه‌ پ�ه‌ل�ه‌ک��ان��ى خ�����واره‌وه‌دا وه‌‬ ‫ناڕه‌حه‌تى له‌کاتى رۆشتندا وه‌ زوو هیالک بوون‬ ‫له‌ کاتى رۆشتندا‪.‬‬ ‫چ��ۆن بزانین ئ��ازاره‌ک �ه‌ ب�ه‌ه��ۆى ف��ش��ارى سه‌ر‬ ‫ده‌ماره‌که‌یه‌؟‬ ‫ئ���ازاره‌ک���ه‌ زی����اد ده‌ک����ات ب���ه‌م پشکنینانه‌‪،‬‬ ‫به‌رزکردنه‌وه‌ى ران له‌حاڵه‌تى رێکیدا‪ ،‬له‌کاتى‬ ‫نوشتانه‌وه‌ى جومگه‌ى حه‌وز‪ ،‬کاتێک جومگه‌ى‬ ‫ئه‌ژنۆ رێک بێت له‌مرۆڤى ئاساییدا تا (‪)60‬‬ ‫پله‌ى سه‌دى ده‌توانرێت به‌بێ کێشه‌ به‌رزبکریته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم له‌نه‌خۆشدا ته‌نها (‪ )30‬پله‌ى س�ه‌دى‬

‫به‌رزبکرێته‌وه‌ ئازارێکى زۆر له‌ پشت و سمت‬ ‫و راندا دروست ده‌بێت‪ .‬به‌هۆى کشانى ده‌مارى‬ ‫گه‌وره‌ى په‌لى خواره‌وه‌ (‪)Sciatic nerve‬‬ ‫*پ���اڵ ک �ه‌وت��ن ل �ه‌س �ه‌ر ده‌م وه‌ ن��وش��ت��ان �ه‌وه‌ى‬ ‫ه �ه‌م��ان جومگه‌ ب���ه‌ره‌و پشت ب �ه‌م �ه‌ش ئ��ازار‬ ‫له‌به‌شى پێشه‌وه‌ى ڕان��دا دروس��ت ده‌بێت به‌هۆى‬ ‫فشارکه‌وتنه‌ سه‌ر ده‌مارى ران‬ ‫‪Femoral nerve‬‬ ‫پشکنین‪:‬‬ ‫ده‌رپ �ه‌ڕی��ن��ى خ�ه‌پ��ل�ه‌ى ک��ڕک��ڕاگ �ه‌ی��ى ل�ه‌ن��ێ��وان‬ ‫ب��ڕب��ڕه‌ک��ان��دا ده‌بینرێت ‪ MRI‬ته‌نها ب�ه‌ ئه‌و‬ ‫حاڵه‌تانه‌ى که‌نابیت له‌گه‌ل ئه‌م نه‌خۆشیه‌دا لێت‬ ‫تێکبچێت‪.‬‬ ‫‪ /1‬هه‌وکردنى پشت له‌سه‌رووى ئه‌و ناوچه‌یه‌دا‬

‫‪ /2‬ح��م�ه‌ى ماڵتا ل �ه‌و ج��وم��گ�ه‌ی�ه‌دا‪ .‬ئه‌ویش‬ ‫به‌پشکنینى ‪ Rose-bensal‬و‪Brucell‬‬ ‫‪ Ag‬که‌تایبه‌ته‌ به‌ حمه‌ى ماڵتا‪.‬‬ ‫چــــــــاره‌سه‌ر‪:‬‬ ‫ده‌توانین به‌گشتى دابه‌شى بکه‌ین بۆ سێ جۆر‪:‬‬ ‫‪ /1‬چ��اره‌س�ه‌رى سروشتى (ع�لاج طبیعى) وه‌‬ ‫هه‌روه‌ها (سحب جلدى)‬ ‫‪ /2‬ده‌رمان که‌ ئه‌ویش دوو جۆره‌‪:‬‬ ‫أ‌‪ -‬خاوکه‌ره‌وه‌ى ماسوولکه‌‬ ‫ب‪ -‬دژه‌ هه‌وکردنى ماسوولکه‌‬ ‫‪ /3‬نه‌شته‌رگه‌رى (‪) Laminoctomy‬‬ ‫ئاماده‌کار‪ :‬کاوه‌ حسێن‬

‫په‌رله‌مان له‌نێوان ره‌تکردنه‌وه‌ی داوای چوار‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌که‌ و به‌هه‌ده‌ردانی سامانی گشتیدا‬

‫کراوه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪14‬‬

‫ئاماده‌کار‬

‫سازان تۆفیق‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی داوای چوار‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌که‌ی گۆڕان‬ ‫بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سه‌ر کاری‬ ‫پێشویان ره‌تکرایه‌وه‌‪ ،‬یه‌کێک‬ ‫له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ پێیوای ‌ه‬ ‫هۆکاری سیاسی له‌پشت‬ ‫ئه‌و ره‌تکردنه‌وه‌یه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫و ئابوریناسێکیش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫خانه‌نشینکردنی په‌رله‌مانتار‬ ‫ده‌که‌وێته‌ خانه‌ی به‌هه‌ده‌ردانی‬ ‫سامانی گشتیه‌وه‌‪.‬‬

‫پ�������������اش ئ��������������������ه‌وه‌ی ده‌س����������ت‬ ‫ل �ه‌ک��ارک��ێ��ش��ان �ه‌وه‌ک �ه‌ی ئ���ه‌و چ��وار‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره‌ی گ���ۆڕان ل�ه‌ رۆژی‬ ‫(‪)26‬ی شوبات په‌سه‌ندکرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب��ه‌ش��ی دووه‌م������ی داواک���اری���ه‌ک���ان‬ ‫ک���ه‌ ب��ری��ت��ی ب����وو ل������ه‌وه‌ی دوای‬ ‫ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫کاری پێشویان و خانه‌نشین نه‌کرێن‪،‬‬ ‫ئ��ه‌م ب �ه‌ش �ه‌ی ل �ه‌ ه��ۆڵ��ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان‬ ‫ن�ه‌خ��وێ��ن��رای�ه‌وه‌ ب �ه‌ ب��ی��ان��ووی ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫ه���ه‌ر پ����رۆژه‌ ی��اس��ای �ه‌ک پێویسته‌‬ ‫(‪ )10‬په‌رله‌مانتار واژۆی بکه‌ن‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش نیگه‌رانی الی ئ�ه‌و ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانانه‌ دروستکرد و ده‌رب��اره‌ی‬ ‫واده‌ی پێشکه‌شکردنی ئ�ه‌و پ��رۆژ‌ه‬ ‫یاسایه‌ش د‪.‬جه‌عفه‌ر عه‌لی‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫ده‌ست له‌کارکێشاوه‌‪ ،‬وتی‪ :‬ئێمه‌ ب ‌ه‬ ‫چوار مانگ به‌ر له‌ په‌سه‌ندکردنى‬

‫د‪.‬جه‌عفه‌ر‪ :‬ده‌یانه‌وێت په‌رله‌مانتار له‌ وزه‌ بکه‌وێت و ببێته‌ به‌شێک له‌ سیستمی سیاسی‬ ‫ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌‌مان و به‌ دوو‬ ‫مانگیش ب �ه‌ر ل �ه‌ پێشکه‌شکردنى‬ ‫ده‌س��ت له‌کارکێشانه‌وه‌‌ ل�ه‌ مانگى‬ ‫شه‌شدا به‌ سیفه‌تى ئه‌ندامى په‌رله‌مان‬ ‫ئ��ه‌و پ��رۆژه‌ی��ه‌م��ان پێشکه‌شکرد و‬ ‫که‌مپینێکیشمان ب��ۆ پشتیوانى‬ ‫پ���رۆژه‌ک���ه‌ رێ��ک��خ��س��ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه�ه‌ر‬ ‫پرۆژه‌ یاسایه‌ک بۆ ئه‌وه‌ى رێچکه‌ى‬ ‫ی��اس��ای��ى خ���ۆى وه‌رب���گ���رێ ب �ه‌الن��ى‬ ‫که‌مه‌وه‌ پێویستى به‌ ئیمزاى (‪)10‬‬ ‫ئه‌ندام په‌رله‌مان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ سه‌رى‬ ‫ن��ه‌گ��رت‪ ،‬ه��ی��واداری��ن ل �ه‌ ئ��ای��ن��ده‌دا‬ ‫سه‌ربگرێت رونیشیکرده‌وه‌ له‌ نوسراوى‬ ‫ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌‌یان له‌ مانگى‬ ‫هه‌شتدا داوایان کردوه‌ که‌ نایانه‌وێت‬ ‫خ��ان�ه‌ن��ش��ی��ن ب��ک��رێ��ن و ده‌م��ان �ه‌وێ��ت‬ ‫بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ س�ه‌ر ک��ارى ب�ه‌ر ل ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬ئه‌و هه‌وڵه‌شیان ره‌تکرایه‌و‌ه‬ ‫به‌پاساوى ئ �ه‌وه‌ى داواک �ه‌ نایاسایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ ‌بڕوای ناوبراو ئه‌و داوایه‌‬ ‫نایاسایى نه‌بووه‌‪ ،‬به‌ڵکو داوایه‌کى‬ ‫ره‌وا بووه‌‪ ،‬چونکه‌ «ئه‌گه‌ر یاسایه‌ک‬ ‫به‌رگرى له‌ داواى ره‌وا نه‌کات‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫خه‌له‌ل له‌ یاسا و سیستمه‌‌که‌دای ‌ه‬ ‫نه‌ک له‌ داواکه‌‌دا»‌‪.‬‬ ‫د‪.‬ج���ه‌ع���ف���ه‌ر‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش���دا‬ ‫بۆچونێکى بااڵده‌ست له‌ کوردستاندا‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌‪ ،‬ک��ه‌ رێ��گ��رى ده‌ک����ا ل���ه‌وه‌ى‬ ‫ئ�ه‌ن��دام په‌ر‌له‌مان دواى ته‌واوبوونى‬ ‫ئ�ه‌رک��ى پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ارى بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ک��ارى پێشوى خ��ۆى به‌ پاساوى‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ناگونجێ پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ار ل ‌ه‬ ‫پله‌یه‌کى تایبه‌تى به‌رزه‌وه‌ بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ پله‌یه‌کى وه‌زیفى گشتى نزمتر‪،‬‬

‫به‌اڵم ئامانجى سیاسى به‌ڕاى من بۆ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ «په‌رله‌مانتار له‌ وزه‌ بکه‌وێ‬ ‫ببێته‌ به‌شێک له‌ سیستمى سیاسى‬ ‫ئیتر ورده‌ ورده‌ تواناى ره‌خنه‌کردنى‬ ‫سیستمى س��ی��اس��ى ل �ه‌ ده‌س���ت ب��دا‪،‬‬ ‫ره‌ن��گ �ه‌ ئ��ام��ان��ج��ى س��ی��اس��ى تریشى‬ ‫له‌پشته‌وه‌ بێت ک�ه‌ م��ن ئ��اگ��ادارى‬ ‫نه‌بم»‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی ئ�ه‌و بۆچونه‌ی که‌ باس‬ ‫ل����ه‌وه‌ده‌ک����ات ئ�����ه‌وان ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ی‬ ‫دی��ارن له‌ناو ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى گ��ۆڕان و‬ ‫گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ی��ان بۆ ک��ارى پێشوو که‌‬ ‫م��ام��ۆس��ت��اى زان��ک��ۆن ک��اری��گ �ه‌رى‬ ‫له‌ناو خوێندکارانى زانکۆ دروست‬ ‫ده‌ک��ات وت��ی‪ :‬ره‌نگه‌ ئ �ه‌و بۆچونه‌‬ ‫به‌شێک له‌ راستى تێدا بێت‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌قڵیه‌تێکى حزبى هه‌یه‌‪ ،‬که‌ زانکۆ‬ ‫وه‌ک باره‌گایه‌کى حزبی ده‌بینێت‬ ‫و هه‌وڵده‌دات هه‌موو ئه‌کادیمیه‌کى‬ ‫خاوه‌ن فیکرى سه‌ربه‌خۆ یان خاوه‌ن‬ ‫فیکرى ئۆپۆزسیۆن له‌ زانکۆ دوور‬ ‫بخاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هیوادارم ئه‌م گومانه‌‬ ‫راست نه‌بێت و حزبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌کان‬ ‫ه��ی��چ رێ��گ��ری�ه‌ک��ی��ان ل���ه‌و ب��اره‌ی��ه‌وه‌‬ ‫دروست نه‌کردبێت‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ج�ه‌خ��ت��ی ل���ه‌وه‌ک���رده‌وه‌ که‌‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌ب��ن له‌ هه‌وڵه‌کانیان بۆ‬ ‫هه‌ڵگرتنى ئه‌و به‌ربه‌سته‌ یاساییانه‌ى‬ ‫که‌ رێگرن له‌ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ پیشه‌ی‬ ‫پێشوى خۆیان و رایگه‌یاند‪ :‬ئه‌وه‌‬ ‫مافێکى ره‌واى خۆمانه‌ چونکه‌ هه‌ر‬ ‫یه‌کێک له‌ ئێمه‌ خاوه‌نى بڕوانامه‌ى‬ ‫بااڵیه‌ بۆ پله‌ى زانستى و سااڵنێکى‬ ‫درێژ ده‌توانین خزمه‌ت بکه‌ین‪ ،‬که‌‬

‫‪n‬‬

‫چوار په‌رله‌مانتاره‌ ده‌ست له کا‌رکێشاوه‌که‌ی گۆڕان‬

‫پێویسته‌ خ��ۆم��ان و کۆمه‌ڵگه‌ش‬ ‫سودمه‌ندبن لێی‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫هه‌وڵه‌کانمان به‌هه‌ر ئاکامێک بگا‬ ‫هه‌ر‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌بین له‌ خزمه‌تکردن له‌‬ ‫زانکۆدا چ وه‌ک مامۆستا چ وه‌ک‬ ‫وان�ه‌ب��ێ��ژ چ وه‌ک سه‌ر‌په‌رشتیارى‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ى زانکۆیى ته‌نانه‌ت گه‌ر‬ ‫ب��ێ ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ش بێت‪ ،‬ه��ی��واردارم‬ ‫هیچ رێگرییه‌کمان له‌وباره‌یه‌وه‌ بۆ‬ ‫دروست نه‌کرێت‪.‬‬ ‫ش���اره‌زای���ه‌ک���ی ب����واری ئ��اب��ووری��ش‬ ‫پێیوایه‌ خانه‌نشینکردنی په‌رله‌مانتار‬ ‫ب�ه‌و ته‌مه‌نه‌ ک�ه‌م�ه‌وه‌ و ه�ه‌ر چوار‬

‫س��اڵ��ێ��ک ک���ه‌ ئ����ه‌و رێ���ژه‌ی���ه‌ زی���اد‬ ‫ده‌ک���ات قورسایه‌کی زۆر ده‌خاته‌‬ ‫سه‌ر بودجه‌ و به‌هه‌ده‌ردانی سامانی‬ ‫گشتیه‌ و له‌و ب��اره‌ی�ه‌وه‌ د‪.‬محه‌مه‌د‬ ‫ره‌وف‪ ،‬مامۆستای زان��ک��ۆ‪ ،‬وتی‬ ‫«ده‌سه‌اڵتی یاسادانانمان باش نیه‌‬ ‫و ناتوانێت وا له‌ حکومه‌ت بکات‬ ‫به‌ باشی ئه‌رکی خۆی راپه‌ڕێنێت‬ ‫و یاسا به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵک‬ ‫دابڕێژێت و ئه‌توانین بڵێن سیستمی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنمان رێکوپێک نیه» ‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو باسی له‌وه‌شکرد پێویسته‌‬ ‫په‌رله‌مان بیر ل �ه‌و ب��ڕی��اره‌ بکاته‌وه‌‬ ‫و چیتر رێگه‌ ن �ه‌دات په‌رله‌مانتار‬

‫خانه‌نشین بکرێت‪ ،‬چونکه‌ ب �ه‌ده‌ر‬ ‫ل �ه‌وه‌ی پاره‌یه‌کی زۆر له‌ سامانی‬ ‫گشتی به‌هه‌ده‌ر ده‌ڕوات که‌سه‌کان‬ ‫له‌ توانا ده‌خرێن و ئه‌و وزه‌یه‌ی که‌‬ ‫پێیانه‌ بۆ خزمه‌تی خه‌ڵک دووباره‌‬ ‫به‌هه‌ده‌ر ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫جێی ئاماژه‌یه‌ پێشتریش ئه‌و چوار‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ داوایان بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬ ‫پێشکه‌ش به‌ په‌رله‌مان کردبوو ته‌نها‬ ‫ح �ه‌وت په‌رله‌مانتارپشگیریان له‌و‬ ‫داوای �ه‌ کرد و که‌مپینێکیشیان بۆ‬ ‫ئ �ه‌و مه‌به‌سته‌ پێکهێنا و له‌الیه‌ن‬ ‫رۆش��ب��ی��ر و چ���االک���وان و خه‌ڵکی‬ ‫ئاسایه‌وه‌ پشتگیری کران‪.‬‬

‫به‌هۆى ناکۆکى نێوان حکومه‌تى ناوه‌ند و هه‌رێمه‌وه‌ ناوچه‌دابڕاوه‌کان بوونه‌ته‌ قوربانى‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫زانیار داقوقى‬

‫سیاسه‌تى حزبایه‌تى‬ ‫و مه‌زهه‌بى و کێبڕکێى‬ ‫پۆست و کورسى‬ ‫ناوچه‌دابڕاوه‌کانی‬ ‫له‌زۆر رووه‌وه‌ بێبه‌ش‬ ‫کردوه‌ و هاواڵتیه‌کیش‬ ‫پێیوایه‌ به‌رپرسانی کورد‬ ‫رێخۆشکه‌رن بۆ چۆڵکردنی‬ ‫ناوچه‌کان له‌الیه‌ن کورده‌وه‌‬ ‫و چاودێرێکی سیاسیش‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬مالکی تاکڕه‌وانه‌‬ ‫بڕیار ده‌دات‪.‬‬ ‫پ��اش ئ���ه‌وه‌ی م���اوه‌ی ه�ه‌ش��ت ساڵ ‌ه‬ ‫حکومه‌تی به‌عس رووخ����اوه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫تا ئێستا ناوچه‌ داب��ڕاوه‌ک��ان وه‌ک‬ ‫پێویست له‌الیه‌ن ه�ه‌ردوو حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم و ناوه‌نده‌وه‌ گرنگی پێنه‌دراوه‌ ‌و‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ چاودێران و رۆژنامه‌نوسان‬ ‫و هاواڵتیانیش رای جیاوازیان هه‌یه‪.‬‬ ‫مام نیعمه‌ت کاکه‌یی‪ ،‬هاواڵتیه‌کى‬ ‫ش��ارى که‌رکوکه‌‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌دا‬ ‫که‌موکوڕى ل �ه‌ه �ه‌ردوالوه‌ هه‌یه‌ و‬ ‫حکومه‌تى ناوه‌ند به‌ئه‌نقه‌ست نایه‌وێ‬ ‫پرۆژه‌ بگه‌یه‌نێته‌ ناوچه‌دابڕاوه‌کان و‬ ‫هه‌وڵى ئ���ه‌وه‌ده‌دات ناوچه‌دابڕاوه‌کان‬ ‫که‌ئێستا زۆرینه‌ى ده‌سه‌اڵت به‌ده‌ست‬ ‫ک��ورده‌وه‌ی��ه‪ ،‬شکست بێنێت بۆئه‌وه‌ى‬ ‫کورد نه‌توانێت ده‌سه‌اڵتى له‌وناوچانه‌‬ ‫هه‌بێت مام نعمه‌ت کاکه‌یى‪ ،‬وتیشى‬ ‫«حکومه‌تى ناوه‌ند ناوچه‌دابڕاوه‌کانى‬ ‫پ��ش��ت��گ��وێ خ��س��ت��وه‌ ب��ه‌ج��دى ئ���اوڕى‬

‫‪n‬‬

‫ه که‌رکوک‬ ‫پردی شه‌هیدان ل ‌‬

‫ل��ێ��ن��ادات �ه‌وه‌ و حکومه‌تى هه‌رێمش‬ ‫وه‌کو پێویست پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى‬ ‫ئه‌نجامنه‌داوه‌»‪.‬‬ ‫ئه‌و هاواڵتیه‌ رونىکردوه‌ به‌رپرسانى‬ ‫ک����ورد ن���ه‌ی���ان ت���وان���ی���ه‌وه‌ ل �ه‌ن��اوچ �ه‌‬ ‫دابڕاوه‌کان کوردایه‌تى بکه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫زۆر له‌سنورى عه‌ره‌ب یان ئه‌و ناوچانه‌ى‬ ‫عه‌ره‌ب نیشته‌جێیه‌ بۆشایى ماوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش کاریگه‌ى له‌سه‌ربوونى کورد‬ ‫و ئارامی ناوچه‌که‌ دروست کردوه‌‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر ب��ۆی �ه‌ ل �ه‌ ن��اوچ��ه‌ی گ�ه‌رم��ی��ان‬ ‫هاواڵتیانى ک��ورد ده‌س��ت��ی��ان ک��ردوه‌‬ ‫به‌کۆچکردن‪ ،‬حکومه‌تى ناوه‌ند زۆر‬ ‫الى گرنگه‌ گه‌ر له‌ناوچه‌ دابڕاوه‌کان‬ ‫خ��ێ��زان �ه‌ ک���ورده‌ک���ان ک��ۆچ��ب��ک�ه‌ن و‬ ‫راش��ی��گ�ه‌ی��ان��د‪ :‬ب�ه‌رپ��رس�ه‌ ک��ورده‌ک��ان‬

‫فۆتۆ‪ :‬زانیار داقوقی‬

‫رێ���خ���ۆش���ک���ه‌رن ب����ۆ چ��ۆڵ��ک��ردن��ى‬ ‫ناوچه‌دابڕاوه‌کان و زۆربه‌ى به‌رپرسانى‬ ‫حزبى ده‌ستیان ک���ردوه‌ به‌فرۆشتنى‬ ‫زه‌وى نیشته‌جێبون له‌و ناوچانه‌ى که‌‬ ‫بۆ ئاواره‌ گه‌ڕاوه‌کان دابه‌شده‌کرێت‪،‬‬ ‫ن��اوب��راو هێمای ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش��ک��رد که‌‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه��ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫ه��ی��چ پ�����رۆژه‌ى خ��زم �ه‌ت��گ��وزارى بۆ‬ ‫ناوچه‌کانى جه‌له‌وال و سه‌عدیه‌ و‬ ‫دووزخ��ورم��ات��و و مه‌خمور ن�ه‌ک��ردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئه‌وه‌ بۆته‌ هۆى کۆچکردنى‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬چۆڵکردنى ناوچه‌که‌ و‬ ‫به‌هێزکردنى گروپه‌ تیرۆرستیه‌کان‬ ‫و ل�ه‌زۆرن��اوچ�ه‌ حزبایه‌تى وای��ک��ردوه‌‬ ‫ناوچه‌که‌فه‌رامۆش بکرێت‪.‬‬ ‫ح��ه‌س��ه‌ن ب��اب��اع �ه‌ل��ى‪ ،‬ه��اواڵت��ی �ه‌ک��ى‬

‫ق����ه‌زاى داق���وق���ه‌‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا‬ ‫به‌هۆى ملمالنێى هه‌ردوو حکومه‌ت‪،‬‬ ‫ن�����اوچ�����ه‌داب�����ڕاوه‌ک�����ان ل����ه‌پ����رۆژه‌ى‬ ‫خزمه‌تگوزارى بێبه‌شده‌کرێت و هه‌ر‌‬ ‫به‌هۆی ناکۆکى نه‌ته‌وه‌یى یان سیاسى‬ ‫له‌ پارێزگاى که‌رکوکیش هه‌ڵبژاردنى‬ ‫راسته‌قینه‌ ئه‌نجام نه‌دراوه‌ و وتیشی‪:‬‬ ‫راپ��رس��ى س�ه‌رژم��ێ��رى دی���ارى ده‌ک��ات‬ ‫ک �ه‌ ن���اوچ���ه‌داب���ڕاوه‌ک���ان س�ه‌رب�ه‌چ��ى‬ ‫الیه‌نێک ده‌ب���ن‪ ،‬ره‌ن��گ�ه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫س�ه‌رح��ک��وم�ه‌ت��ى ب �ه‌غ��دا وه‌ تائیستا‬ ‫به‌غدا خ��ۆى به‌خاوه‌نى راسته‌قینه‌ى‬ ‫ناوچه‌دابراوه‌کان ده‌زانێت و حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێمیش دڵنیا نیه‌ ناوچه‌ دابڕاوه‌کان‬ ‫بۆ سه‌رهه‌رێم ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ه��اواڵت��ی�ه‌ روون��ی��ش��ی��ک��رده‌وه‌ که‌‬

‫حه‌ویجه‌ و ره‌ش��اد زۆر ناوچه‌ى ترى‬ ‫ع���ه‌ره‌ب نشینی ن��اوچ�ه‌ داب��ڕاوه‌ک��ان‬ ‫تائێستا حکومه‌تى هه‌رێم نه‌یتوانیوه‌‬ ‫پ�����رۆژه‌ى پێبگه‌ێنێت و ک��وردی��ش‬ ‫ب�����ه‌ش�����داره‌ ل��ه‌پ��ش��ت��گ��وێ خ��س��ت��ن��ى‬ ‫ناوچه‌دابڕاوه‌کان یان کورد له‌به‌غدا‬ ‫تواناى نیه‌ به‌رپرسێتى ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫بکات و به‌رپرسانی ک��ورد ده‌ن��گ‬ ‫به‌پرۆژه‌ى یه‌کتر ناده‌ن‪.‬‬ ‫چ��اودێ��رێ��ک��ی س��ی��اس��ی��ش پ��ێ��ی��وای�ه‌‬ ‫حکومه‌تى عێراقى ناوچه‌دابڕاوه‌کان‬ ‫به‌ناوچه‌ى خ��ۆى نازانێت و بایه‌خى‬ ‫پ��ێ��ن��ادات و ک��ێ��ش�ه‌ و گ��رف��ت��ى بۆ‬ ‫دروست ده‌کات‪ ،‬له‌رووى ئه‌منێتیشه‌وه‌‬ ‫هێنانى هێزى سه‌ربازى بۆ ناوچه‌کانى‬ ‫خانه‌قین و ج�ه‌ل�ه‌وال و راوه‌دوون��ان��ى‬ ‫کورد و رفاندن و توقاندن‪ ،‬بۆته‌ هۆى‬ ‫ئه‌وه‌ى کار بۆ ناوچه‌کان ئاسان نه‌بێت‬ ‫و حکومه‌تى عێراقیش ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫به‌نه‌یار ده‌زانێت و رونیشی ده‌کاته‌وه‌‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م وه‌ک پێویست‬ ‫ئ��اوڕى لێنا‌داته‌وه‌ هه‌رچه‌ند پ��رۆژه‌ى‬ ‫خزمه‌تگوزارى گه‌یاندۆته‌ به‌شێک له‌‬ ‫ناوچه‌کان‪.‬‬ ‫له‌تیف فاتیح ف����ه‌ره‌ج‪ ،‬چ��اودێ��ری‬ ‫سیاسی‪ ،‬باسی له‌وه‌شکرد هه‌رچه‌نده‌‬ ‫کورد له‌حکومه‌تى عێراقی به‌شداره‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ک���ه‌س پ��رس��ى ک���ه‌س ن��اک��ات‬ ‫که‌واته‌ هه‌رکه‌س بۆخۆى کارده‌کات‪،‬‬ ‫مالکیش تاکڕه‌وانه‌ بڕیار ده‌دات‪ ،‬هیچ‬ ‫ک��ارێ��ک ب�ه‌ ئ��اگ��ادارى جێگره‌که‌ى‬ ‫خۆى ناکات که‌ کورده‌ و زۆر بڕی‬ ‫مالکیش ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات که‌ تاکڕه‌وانه‌‬ ‫ب���ڕی���اری داوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و س��ای �ه‌ت��م �ه‌داره‌‬ ‫وتیشی «زۆر له‌سیاسه‌تى ک��ورد‬ ‫له‌ عێراق گیرى خ��وارد‌وه�و‌ مالکى‬

‫متمانه‌ى پێی نه‌ماوه‌‪ ،‬چونکه‌ له‌سه‌ر‬ ‫رێکه‌وتننامه‌کانى پاشگه‌ز ده‌بێته‌وه‌ و‬ ‫رێکه‌وتننامه‌که‌ جێ به‌جێناکات»‪.‬‬ ‫له‌تیف ئاماژه‌ى بۆئه‌وشدا که‌خه‌ڵکى‬ ‫ک���ه‌رک���وک ده‌ت���وان���ێ���ت ب �ه‌راپ��رس��ى‬ ‫مافى خۆى دی��ارى بکات و پێموایه‌‬ ‫ل�ه‌ (‪)%60‬ی داواده‌ک����ات بخرێنه‌‬ ‫سه‌رحکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو وتیشی‪ :‬مالکى کێشه‌ بۆ‬ ‫ن��اوچ �ه‌داب��ڕاوه‌ک��ان ده‌ن��ێ��ت�ه‌وه‌ و خۆى‬ ‫به‌خاوه‌نى نازانێت و زۆرب �ه‌ى خێزانه‌‬ ‫ک����ورده‌ک����ان ب���ه‌ه���ۆى ب���ێ ئ��ارام��ى‬ ‫ناوچه‌کانیان به‌جێهیشتوه‌ له‌وباره‌وه‌‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێم به‌رپرسیاره‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێم تائیستا به‌رنامه‌ى‬ ‫بۆ ناوچه‌دابڕاوه‌کان نیه‌ گه‌ربه‌رنامه‌ى‬ ‫بۆ دانا پێوستیان به‌حکومه‌تى ناوه‌ند‬ ‫نابێت‪.‬‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ێ��ک��ی��ش ل���ه‌ داق�����وق‪،‬‬ ‫باسی ل �ه‌وه‌ک��رد حکومه‌تى عێراقى‬ ‫خ�����ۆى ب����ه‌خ����اوه‌ن����ى راس��ت��ه‌ق��ی��ن��ه‌ى‬ ‫ناوچه‌دابڕاوه‌کان نه‌زانیوه‌ و له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫رووزار ئ �ه‌ح��م �ه‌د‪ ،‬رۆژن���ام���ه‌ن���وس‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند «به‌رپرسانى کورد ده‌بوایه‌‬ ‫م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ى ن��اوچ��ه‌ داب��ڕاوه‌ک��ان��ی��ان‬ ‫ل �ه‌ده‌س��ت��ور ی �ه‌ک�لای��ى ب��ک��ردای��ه‌وه‌ و‬ ‫ناوچه‌دابڕاوه‌کان زیاتر به‌هۆى ئه‌وه‌ی‬ ‫ن��اوچ �ه‌ی �ه‌ک��ى ف��ره‌ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانیتر داواى جیابونه‌وه‌ ده‌که‌ن‬ ‫و ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان ناکۆکى له‌نێوانیاندا‬ ‫هه‌یه‌ و حکومه‌تى عێراقیش ناوچه‌‬ ‫داب���ڕاوه‌ک���ان���ى پشتگوێ خ��س��ت��وه‌ و‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان و‬ ‫به‌رپرسانى ده‌س�ه‌اڵت��دار له‌ حزبه‌کان‬ ‫بۆخودى خۆیان کاریان کردوه‌»‪.‬‬

‫هاواڵتى به‌ڕێز‪...‬‬

‫کورتترین ماوه‌ى شه‌قامه‌ک ‌ه هه‌ڵبژێر ‌ه بۆ په‌ڕینه‌وه‌‪ ،‬تا مه‌ترسى لێدانى ئۆتۆمبێل‬

‫له‌سه‌رت که‌متر بێت‬

‫کۆمه‌ڵه‌ى سه‌المه‌تى هاتوچۆ له‌ کوردستان‬

‫وه‌رگێڕان‬

‫بومه‌له‌رزه‌که‌ی وان و په‌راوێزخستنی ویژدان‬ ‫ئه‌حمه‌د هاکان‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫و‪ :‬ستار‌ه عارف‬

‫‪15‬‬

‫راسته‌وخۆ ل ‌ه دوای رووداوه‌که‌ی شاری‬ ‫وانه‌و ‌ه ل ‌ه میدیا کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانه‌و ‌ه‬ ‫گه‌شتێکی کورتی ب ‌ه ناودا کرا‪.‬‬

‫شرۆڤ‌ه و شیکردنه‌وه‌کانی تورکیام ئاوا بینی؛‬ ‫هه‌ندێکیان دڵیان ب‌ه لێقه‌وماوانی کاره‌ساته‌که‌‬ ‫ده‌سوتا؛ هه‌ندێکیشیان ب‌ه زانابونه‌و‌ه ده‌یانوت‬ ‫«ئه‌وانه‌ی هاوکاری تیرۆر بکه‌ن ئاوایان‬ ‫به‌سه‌ر دێت»؛ هه‌ندێکی تریشیان ده‌یانوت‪،‬‬ ‫ح��ک��وم��ه‌ت ه�����ه‌وڵ ده‌دات ل���‌ه رووداوه‌‬ ‫دڵته‌زێنه‌کاندا پێداویستیه‌کان ل‌ه خه‌ڵک‬ ‫بشارێته‌و‌ه و کۆیان بکاته‌وه‌؛ هه‌ندێکیش‬ ‫رووداوی ئ�ه‌م رۆژه‌ڤ �ه‌ی��ان بۆ رووداوه‌ک��ان��ی‬ ‫ده‌نیز فه‌نه‌ر ده‌گه‌ڕانده‌وه‌؛ هه‌ندێکیشیان هه‌ر‬ ‫سه‌رقاڵی گریان بوون؛ هه‌ندێکیشیان گوایه‌‬ ‫زۆر ب‌ه ویژدانان‌ه هه‌ڵسوکه‌وتیان ده‌ک��رد‪،‬‬ ‫ده‌یانویست پیشانی بده‌ن ک‌ه تورکیا چۆن‬ ‫میلله‌تێکه‌‪ ،‬ده‌یانوت با هاوکاریان بکه‌ین؛‬ ‫هه‌ندێکیشیان نوسیبویان «ئ����ه‌وه‌ی که‌‬ ‫پێویست بوو حکومه‌ت به‌سه‌ر شاری وانی‬ ‫دا بهێنێت‪ ،‬خوا کردی و به‌سه‌ریدا هێنان»‪.‬‬ ‫ب‌ه کورتی‬ ‫ئێستا ل�‌ه ره‌وش��ێ��ک��دای��ن ک�‌ه نادڵنیایی و‬ ‫بێ‌متمانه‌یی و په‌راوێزخستنی وی���ژدان و‬ ‫ه����ه‌ژاری م �ه‌رح �ه‌م �ه‌ت و هیستریایه‌کی‬ ‫جاهیالن‌ه رێزی پێشه‌وه‌مانی گرتو‌ه و ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وان �ه‌ی ده‌ی��ان��وت وا م �ه‌ک �ه‌ن وا مه‌ڵێن‬ ‫عه‌یبه‌‪ ،‬ژماره‌یان که‌م بوو ک‌ه ده‌نگیان بۆ‬ ‫ناخی خۆیان ده‌برده‌وه‌‪ .‬ب‌ه کورتی وان سه‌ره‌تا‬ ‫بومه‌له‌رز‌ه ه �ه‌ژان��دی‪ ،‬ل‌ه پشت ئه‌وه‌یشه‌وه‌‬ ‫فاشیزم هه‌ژاندی‪.‬‬ ‫بێگومان م��ن متمانه‌یه‌کی گ����ه‌وره‌م به‌‬ ‫ک��رداری مرۆڤایه‌تی هه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئ�ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫متمانه‌یه‌م به‌و مرۆڤدۆستی‌ه ل‌ه ده‌ست نه‌ده‌م‪،‬‬ ‫یه‌کسه‌ر گه‌ڕه‌کم به‌جێ هێشت و رۆیشتم‪.‬‬ ‫شتێکتان پێ بڵێم؟‬ ‫بێگومان ل �‌ه ق��ۆن��اغ��ی داه��ات��وم��ان��دا‪ ،‬نه‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ن‌ه هێرشه‌‬ ‫نوێیه‌کانی په‌که‌که‌‪ ،‬ن‌ه مردن و مانه‌وه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫هه‌بوونی تیرۆر‪ ،‬ن‌ه دابه‌زین ل‌ه چیاکان‪ ،‬نه‌‬ ‫خوێن و فرمێسک‪ ،‬ن‌ه گریانی دایکان‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مان‌ه هه‌مویان به‌جێ بهێڵین‪ ،‬زۆر‬ ‫زۆر کێشه‌ی گرنگتر چاوه‌ڕێمانه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌‬ ‫گرنگیان تێنه‌گه‌ین و چاره‌سه‌ر نه‌کرێن‪.‬‬ ‫ئه‌و عه‌قڵ راوه‌ستان و نادڵنیایی و ویژدان‬ ‫په‌راوێزخستن و بێ‌مه‌رحه‌مه‌تی و هیستریا‬ ‫ن �ه‌زان �ه‌ی �ه‌‪ ،‬س �ه‌رک �ه‌وت��و ده‌ب��ێ��ت ل �‌ه دان��ان��ی‬

‫کورد له‌ میدیا‬ ‫جیهـا‌نـیـیه‌کاندا‬ ‫«هه‌ڵوێستی عێراق سه‌باره‌ت به‌ سوریا‬ ‫نیشانه‌ی شکستی سیاسی عێراقه‌»‬

‫‪ n‬چه‌ند بینایه‌کی رووخاو دوای روودانی بومه‌له‌رزه‌ک ‌ه‬

‫ئااڵکه‌ی ل‌ه به‌رزترین لوتکه‌دا‪ .‬با ل‌ه هیچ‬ ‫شتێک نه‌ترسین‪ ،‬هێنده‌ی ترس له‌م شتانه‌‪.‬‬ ‫تێبینی‌ه هه‌ڕه‌مه‌کیه‌کانی تری بومه‌له‌رزه‌‬ ‫ل �‌ه س��اڵ��ی (‪)1999‬دا ب��ێ ئ��ام��اده‌ک��اری‬ ‫بومه‌له‌رزه‌یه‌کی ئاوا روویدا‪ ،‬ل‌ه (‪)2011‬دا‬ ‫رووی دایه‌وه‌‪ ،‬نیگه‌ران مه‌بن‪ ،‬ساڵی (‪)2023‬‬ ‫ش ب‌ه هه‌مان شێو‌ه روو ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژێ�����ک پ��ێ��ش ب���وم���ه‌ل���ه‌رزه‌ک���‌ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ‬ ‫هاوڕێیه‌کم ل‌ه قاوه‌خانه‌یه‌ک دانیشتبوم‪،‬‬ ‫بینیم د‪.‬ئه‌حمه‌د ئه‌رجان‪ ،‬پسپۆڕ ل‌ه بواری‬ ‫بومه‌له‌رزه‌دا ب‌ه رێگادا تێده‌په‌ڕی‪ .‬ب‌ه خه‌یاڵ و‬ ‫سه‌رقاڵیه‌و‌ه ده‌ڕۆیشت‪ ،‬ب‌ه خۆمم وت ئه‌م پیاوه‌‬ ‫رۆژانێک تورکیای هه‌ژاندبوو‪ ،‬ب‌ه راکردن‬ ‫ب‌ه پیر تیڤیه‌کانه‌و‌ه ده‌ڕۆیشت و هه‌ر که‌سیش‬ ‫گوێی لێ ده‌گرت‪.‬‬ ‫که‌چی بۆ رۆژی دوات��ر بومه‌له‌رزه‌که‌ی‬ ‫شاری وان روویدا‪ ،‬که‌ناڵه‌کانی هه‌واڵم کردوه‌‬ ‫و ئه‌حمه‌د ئه‌رجانم به‌رامبه‌ر ب‌ه خۆم بینیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگ و رووی بۆ گه‌ڕابووه‌و‌ه و ب‌ه وز‌ه و‬ ‫چاالک بوو‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ک ل‌ه قه‌ندیله‌و‌ه گه‌وره‌یی گوڕی‬ ‫بومه‌له‌رزه‌که‌ی وانی ب‌ه (‪ )6,6‬راگه‌یاند‪،‬‬ ‫ل‌ه دواییدا ئه‌مریکا گوڕی بومه‌له‌رزه‌که‌ی‬ ‫ب‌ه حه‌وت پێوان ئاشکرا کرد‪ ،‬ل‌ه ئه‌نجامدا‬

‫هه‌واڵه‌که‌ی ئه‌مریکا هه‌واڵه‌کانی تری ره‌ت‬ ‫کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌کی زۆر بوو ل‌ه بیرمان چوبویه‌و‌ه ئیتر‬ ‫ئه‌حمه‌د ئه‌رجان ل‌ه که‌ناڵه‌کانه‌و‌ه دیسانه‌وه‌‬ ‫هه‌مان شتی پێده‌وتینه‌وه‌‪ ،‬ک‌ه «ده‌بێت فێر‬ ‫بین له‌گه‌ڵ بومه‌له‌رزه‌دا بژین»‪.‬‬ ‫چه‌ندین باڵه‌خان ل‌ه وان وێ��ران ببون‪ ،‬که‌‬ ‫ن��اوی وان دێنم ئه‌مانه‌م بیر ده‌که‌وێته‌وه‌؛‬ ‫ه���ۆڵ���ه‌ک���ان���ی ب����ه‌رچ����ای����ی ب���ه‌ی���ان���ی���ان‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌سته‌که‌ی یه‌ڵماز ئه‌ردۆگان؛ په‌نیری‬ ‫گیایی؛ ئێستا ل�‌ه کوێین؟ چ��ی ده‌ک �ه‌ن‬ ‫نازانم‪ ،‬فه‌تحواڵ ئه‌رباش پیاوه‌که‌ی ره‌فام‬ ‫بیر دێته‌وه‌‪ ،‬شه‌قام‌ه قه‌ره‌باڵغه‌کانم دێته‌وه‌‬ ‫ی��اد‪ ،‬خ��واردن �ه‌وه‌ی چای که‌نار ده‌ری��ام بیر‬ ‫دێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و لێکتێنه‌گه‌یشتانه‌ی ب‌ه خێرایی‬ ‫وه‌رده‌گه‌ڕێن‌ه سه‌ر پێکدادان‪ ،‬ژنانی ئێرانی‬ ‫ک‌ه ب‌ه ئارایشتی زێ��ده‌و‌ه ب‌ه شه‌قامه‌کاندا‬ ‫ده‌گه‌ڕێن‪ ،‬ناو جه‌رگه‌ی شارێک کاریگه‌ر‬ ‫ب‌ه جوانییه‌کانی‪ ،‬شمشێری خوێناوی دێته‌‬ ‫ن��اوم��ان�ه‌وه‌‪ ،‬پشیله‌کانی وان��م دێ��ت�ه‌و‌ه ی��اد‪،‬‬ ‫حسامه‌دین سوباشم بیر ده‌که‌وێته‌وه‌‪ ،‬ل‌ه پشت‬ ‫بومه‌له‌رزه‌که‌ی وانه‌و‌ه ‪...‬‬ ‫کابرایه‌ک هه‌بوو ل‌ه دوای بومه‌له‌رزه‌که‌ی‬ ‫س��اڵ��ی (‪)1999‬وه‌‪ ،‬ک �‌ه ب��وم �ه‌ل �ه‌رز‌ه ب�ه‌ر‬

‫فۆتۆ‪AFP :‬‬

‫شوێنگه‌لی له‌شفرۆشی ک�ه‌وت��ب��وو‪ ،‬ببووه‌‬ ‫شوێنی گرنگیپێدان‪ ،‬ده‌یوت ئه‌م‌ه دادپه‌روه‌ری‬ ‫خودا خۆیه‌تی به‌ر ئه‌و شوێنان‌ه که‌وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواتر وترا ئه‌م‌ه که‌ی بیرکردنه‌وه‌ی‌ه تۆ چی‬ ‫که‌لله‌یه‌کت هه‌یه‌‪ ،‬شرۆڤه‌ی ئاوای بۆ ده‌کرا‪.‬‬ ‫ره‌وشی ئێستاش ب‌ه هه‌مان شێو‌ه بچوکردنه‌وه‌یه‌‬ ‫ب‌ه شێوه‌ی بچوکردنه‌وه‌که‌ی ئه‌و پیاوه‌؛ به‌‬ ‫هه‌مان شێوه‌ش کرداری ئه‌و پیاوه‌یان پیشان‬ ‫داینه‌وه‌‪ .‬وته‌گه‌لێکی وه‌ک «ناهێڵێن خوێنی‬ ‫شه‌هیده‌کانمان ل‌ه زه‌ویدا بمێنێته‌وه‌» بیستران؛‬ ‫جیاوازی ل‌ه نێوان کورد و تیرۆردا نه‌کرا و‬ ‫خه‌ڵکی شارێکیان ب‌ه ته‌واوی ب‌ه تیرۆریست‬ ‫ل‌ه قه‌ڵه‌م دا و ئازاریان له‌گه‌ڵدا به‌ش نه‌کردن‪.‬‬ ‫ده‌م�ه‌وێ��ت ب�ه‌و مرۆڤان‌ه بڵێم ک‌ه ئ��اوا قسه‌‬ ‫ده‌که‌ن و نازانن‪.‬‬ ‫م����ادام ک �‌ه ل �‌ه ئ�ه‌ن��ج��ام��دا وه‌ک جوپه‌لی‬ ‫ئه‌حمه‌د‪ ،‬ئ �ه‌و پ��ی��اوه‌ی ساڵی (‪)1999‬ت���ان‬ ‫کرد‪ ،‬که‌وات‌ه بۆچی ئه‌و کات‌ه ک‌ه کابرا به‌و‬ ‫شێوه‌ی‌ه قسه‌ی کرد‪ ،‬هێند‌ه بچوکتان کرده‌و‌ه و‬ ‫توانجتان تێگرت؟‬ ‫تێبینیه‌کانی تر‬ ‫ئه‌حمه‌د س��ان هه‌بوو‪ ،‬هه‌میش‌ه ناوێک له‌‬ ‫پیاهه‌ڵدان ل‌ه دوای ناوه‌که‌یه‌و‌ه بوو‪ .‬ئه‌م ئه‌حمه‌د‬ ‫سان‌ه زۆر پیاوێکی وریا بوو‪ .‬به‌شداری له‌‬

‫مه‌راسیمێک ل‌ه چیچانستان ناکات‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ناوی تارکان به‌ناوه‌که‌یه‌و‌ه ده‌که‌ن و‬ ‫کاردانه‌و‌ه نیشان ده‌دات‪ .‬بۆ نه‌رمکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و کاردانه‌وه‌یه‌ی کۆلد جان ده‌هێنێت‌ه وان‬ ‫ل�‌ه تورکیا و ل�‌ه ب���ه‌رده‌م راگه‌یاندنه‌کاندا‬ ‫ره‌خنه‌ی ل‌ه خۆی گرت و ئاماده‌یی خۆی‬ ‫بۆ هه‌ر خزمه‌تێک راگه‌یاند‪ .‬ئێمه‌ش هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌مان بۆ مایه‌و‌ه بڵێین‪ ،‬ئه‌ی هۆشیاری‬ ‫ئای هۆشیاری!‬ ‫په‌رله‌مانتاری ئاکه‌پ‌ه بوو ده‌رب��ازی پارتی‬ ‫مه‌هه‌پ‌ه بوو ئێستا بۆت‌ه کێشه‌ی مه‌هه‌په‌‪.‬‬ ‫ئه‌مان‌ه رێسایان بۆ ئێمه‌ش دان��اوه‌‪ ،‬پارتێک‬ ‫شوێن ب�‌ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره‌ک�ه‌ی ن���ه‌دات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پ��ارت��ی�ه‌ش شوێنی نابێت‪ ،‬چونک‌ه نیوه‌ی‬ ‫ئه‌ندامه‌کانیان ل‌ه په‌رله‌ماندا حزبی نین‪.‬‬ ‫ل �ه‌م دوای��ان��ه‌دا بیرم ده‌ک����رده‌و‌ه و ده‌مگوت‬ ‫شانۆگه‌ری م��ردوه‌‪ ،‬ژم��اردم چه‌ند جارێک‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا (‪ )20‬ساڵ‌ه بۆ شانۆگه‌ری‬ ‫نه‌چوم‪ .‬بۆی‌ه بڕیارم دا بۆ ئه‌وه‌ی ژیانی تایبه‌تیم‬ ‫ن �ه‌ک��وژم‪ ،‬بێ دوودڵ���ی بۆ شانۆگه‌ریه‌کی‬ ‫ن��وێ بچم‪ .‬ب‌ه مانایه‌کی تر پێش ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫پێداویستیه‌کانی کۆ بکرێته‌و‌ه شانۆگه‌ری‬ ‫م��رد‪ .‬ل‌ه دوای ئه‌مه‌شه‌و‌ه ئه‌زمونه‌کانم به‌‬ ‫نوسین له‌گه‌ڵتاندا به‌ش ده‌که‌م‪.‬‬

‫کۆبونه‌وه‌ی گروپی (‪ )20‬واڵتی پیشه‌سازی بێ‌ئه‌نجام بوو‬

‫گه‌ڕانه‌و ‌ه بۆ خاڵی سفر یان ژێر سفر‬ ‫‪ BBC‬فارسی‬ ‫و‪ :‬هێدی ئه‌حمه‌د‬ ‫وا دیاره‌ سه‌رۆک وه‌زیرانی یۆنان‬ ‫له‌گه‌ڵ پێشکه‌شکردنی پێشنیاری‬ ‫ریفراندۆم وه‌ک چاره‌سه‌ری‪ ،‬قه‌رزی‬ ‫واڵته‌که‌ی رێگر ‌ه له‌ سه‌ر هاریکاری بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌که‌‪ .‬ئه‌م قه‌یرانه‌‪،‬‬ ‫ئابوری یۆنانی گه‌مارۆی داو ‌ه به‌اڵم‬ ‫هه‌موو هه‌رێمی یۆرۆ روبه‌ڕوی‬ ‫هه‌ڕه‌ش ‌ه بوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫چ���اره‌س���ه‌ری پ��ێ��ش��ن��ی��ارک��راوی س���ه‌رۆک‬ ‫وه‌زی��ران��ی ی��ۆن��ان ل �‌ه ک�����رده‌وه‌دا‪ ،‬پاکێجی‬ ‫هاریکاری بۆ ئابوری یۆنانی ل‌ه ب �ه‌رده‌م‬ ‫بۆچونی خه‌ڵکی ئه‌و واڵت‌ه داده‌نێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پاکێجه‌ی ک‌ه بۆ پێگه‌یشتنی‪ ،‬گفتگۆی‬ ‫دژواری له‌سه‌ر کرا‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ره‌چاوکردنی رێژه‌ی دژبه‌رایه‌تیه‌ک‬ ‫ک‌ه ل‌ه ناو خه‌ڵکی یۆناندا له‌گه‌ڵ رێکه‌وتنی‬ ‫ن���اوب���راودا ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬بۆچونی «ن�ه‌خ��ێ��ر» بۆ‬ ‫پاکێجی هاریکاری ئه‌وروپا ب‌ه یۆنان دێته‌‬ ‫واتای ئه‌وه‌ی ک‌ه یۆنان ل‌ه بازنه‌ی پاره‌ی‬ ‫یۆرۆ دێت‌ه ده‌ره‌و‌ه و ئه‌م وه‌رچه‌رخان‌ه وه‌ک‬ ‫نه‌خۆشیه‌کی درمی ده‌گوازرێته‌و‌ه واڵتانی‬ ‫هه‌رێمه‌که‌‪.‬‬ ‫کورته‌مێژوی دروستبونی به‌ره‌یه‌ک ب‌ه ناوی‬ ‫ئه‌وروپا پڕ‌ه ل‌ه ریفراندۆم جۆراوجۆره‌کان که‌‬ ‫هه‌ر یه‌ک ده‌یانتوانی هۆکاری وه‌ستانی‬ ‫جوڵه‌ی ته‌گه‌ره‌کانی بن‪ .‬ل‌ه هه‌ندێ خاڵیشدا‬ ‫ل‌ه سه‌ر سندوقه‌کانی ده‌نگدا ب‌ه جۆرێک‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وتیان کرد ک‌ه «وه‌اڵمی هه‌ڵه‌»‬ ‫درایه‌و‌ه ب‌ه کێشه‌که‌‪.‬‬ ‫راستی ئه‌مه‌ی‌ه ک‌ه به‌و ک��اره‌ی ک‌ه یۆنان‬ ‫کردی‪ ،‬تاق‌ه هیواگه‌لێک ک‌ه بۆ رێکه‌وتن‬

‫ه هاتنه‌وه‌ سه‌ر جێگای سه‌ره‌تایان‬ ‫‪ n‬هه‌موو سه‌رکرده‌کان دوای کۆتاییهاتنی کۆبونه‌وه‌ک ‌‬

‫ل‌ه سه‌ر یارمه‌تی ب‌ه ئه‌وروپا بوو له‌ناو چوو‪.‬‬ ‫رێ��ک دوو رۆژ پێش ل�‌ه کۆبونه‌وه‌کانی‬ ‫(جۆرج پایاندرۆ)‪ ،‬سه‌رۆک وه‌زیرانی یۆنان‬ ‫رایگه‌یاند پ��رۆژه‌ی پێشنیاری ئه‌وروپا بۆ‬ ‫رزگارکردنی هه‌رێمی پاره‌یی یۆرۆ ده‌خاته‌‬ ‫راپ��رس��ی��ی�ه‌وه‌‪ .‬به‌پێی ئ �ه‌م پ��رۆژه‌ی �ه‌‪ ،‬نیوه‌ی‬ ‫ق �ه‌رزه‌ک��ان��ی ی��ۆن��ان ده‌ب �ه‌خ��ش��رێ‪ ،‬ب��ه‌اڵم له‌‬ ‫به‌رامبه‌ردا یۆنان ده‌ب��ێ ده‌س��ت پێوه‌گرتنی‬ ‫ئابوری زیاتر بکاته‌وه‌؛ وات‌ه مافی که‌متر‬ ‫بۆ کارمه‌ندانی ده‌وڵه‌تی و باجی زۆرتر بۆ‬ ‫خه‌ڵک‪.‬‬ ‫پاپاندرۆ ئیتر تاقه‌ت و بوێری ئه‌مه‌ی نه‌بوو‬ ‫ب‌ه یۆنانیه‌کانی بڵێت دیسان هه‌ژارتر ده‌بن‬ ‫و ژیانیان دژوارت��ر‪ .‬بۆی‌ه وتی ئه‌م پرۆژه‌یه‌‬ ‫ته‌نیا ل�‌ه دۆخێکدا جێبه‌جێ ده‌ک���ات که‌‬ ‫خه‌ڵکی یۆنان ل‌ه راپرسیدا ده‌نگی پێ بده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م بڕیاره‌ی پاپاندرۆ‪ ،‬رێبه‌رانی هه‌رێمی‬ ‫یۆرۆ و بازاڕه‌کانی بۆرسای توشی شۆک‬

‫کرد‪ .‬سه‌رانی ئه‌ڵمان و فه‌ڕه‌نسا پرسیاریان‬ ‫ل‌ه خۆیان کرد بۆ ده‌بێ بانکی واڵته‌که‌یان‬ ‫ق�ه‌رزه‌ک�ه‌ی��ان ل‌ه یۆنان پێ ببه‌خشنه‌وه‌‪ ،‬له‌‬ ‫حاڵێکدا ئه‌م واڵت‌ه ئاماد‌ه نی‌ه پشتێنی خۆیان‬ ‫توندتر ببه‌ستێت؟ بۆ دیسان ل‌ه گیرفانی‬ ‫باجده‌رانی ئه‌ڵمانی و فه‌ڕه‌نسی یارمه‌تی‬ ‫بده‌ن ب‌ه یۆنانیه‌کان؟‬ ‫له‌به‌ر ئه‌مه‌ش‪ ،‬ئانگێاڵ مێرکل و نیکۆال‬ ‫سارکۆزی‪ ،‬پاپاندرۆیان بانگهێشتی شاری‬ ‫(ک �ه‌ن)ی ئه‌ڵمان ک��رد‪( .‬یۆنان ق �ه‌رزداری‬ ‫ئه‌ندامی گروپی بیست نین) و شه‌وی پێش‬ ‫ل‌ه کۆبونه‌وه‌ی چوار کاتژمێری نێوان خۆیان‬ ‫و سه‌رۆکانی کۆمیسیۆنی ئه‌وروپا‪ ،‬بانکی‬ ‫ناوه‌ندی ئه‌وروپا‪ ،‬سندوقی نێونه‌ته‌وه‌یی پار‌ه و‬ ‫وه‌زیرانی داراییان کۆبونه‌وه‌یان به‌ست و دواتر‬ ‫ل‌ه نیوه‌ی دووه‌می کۆبونه‌وه‌ک‌ه ب‌ه پاپاندرۆیان‬ ‫وت بڕیار بدات ده‌یه‌وێ ل‌ه هه‌رێمی یۆرۆدا‬ ‫بمێنێته‌و‌ه یان بڕوات‪.‬‬

‫فۆتۆ‪BBC :‬‬

‫سبه‌ینێ ئه‌و رۆژه‌‪ ،‬یه‌که‌م کابینه‌ی یۆنان‬ ‫و دوات��ر خ��ۆدی س �ه‌رۆک وه‌زی��ران بڕیاری‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی راپرسی کشانده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیتر‬ ‫دره‌ن���گ ب��ووب��وو‪ .‬چ��اوی چین‪ ،‬ب �ه‌رازی��ل‪،‬‬ ‫سندوقی نێونه‌ته‌وه‌یی پ��ار‌ه و ئ�ه‌وان�ه‌ی تر‬ ‫هێند‌ه له‌م بڕیارانه‌ی ک‌ه هاریکاری خه‌ڵکن‬

‫ترسابوو ک‌ه به‌ڵێنیان ن�ه‌دا ته‌نانه‌ت یه‌ک‬ ‫دۆالریش یارمه‌تی ئه‌وروپا بده‌ن‪.‬‬ ‫دواتریش ک‌ه کاری پاپاندرۆ گه‌یشت‌ه ده‌نگی‬ ‫متمانه‌‪ ،‬به‌اڵم رێک شه‌ش کاتژمێر دوای‬ ‫کۆتاییهاتنی کۆبونه‌وه‌ی شاری که‌ن‪ ،‬به‌‬ ‫زۆرینه‌یه‌کی روخێنه‌ر گه‌ڕایه‌و‌ه سه‌ر پۆستی‬ ‫سه‌رۆک وه‌زیریه‌که‌ی‪.‬‬ ‫ب‌ه واتایه‌کی تر‪ ،‬هه‌موویان رۆژی دواتری‬ ‫کۆتاییهاتنی کۆبونه‌وه‌که‌‪ ،‬هاتبوونه‌و‌ه سه‌ر‬ ‫جێگای سه‌ره‌تایان‪ ،‬هه‌مان خاڵی سفر یان‬ ‫ژێر سفر‪ .‬یۆنان زیاتر ئابڕوی سیاسی له‌‬ ‫قوماری پرۆژه‌ی راپرسیدا دۆڕاند‪ .‬هێز‌ه کۆن‬ ‫و تازه‌کانی ئابوری وه‌ک ئامریکا و چین‬ ‫ده‌ڵێن ئێستا ناتوانن متمان‌ه ب‌ه دیوان‌ساالری‬ ‫دور و درێژی ئه‌وروپا بکه‌ن بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫قه‌یرانه‌که‌‪( .‬باراک ئۆباما ل‌ه کۆبونه‌وه‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نوسیه‌که‌یدا وتی زۆر کات ده‌زگا‬ ‫جۆراوجۆر‌ه ئه‌وروپیه‌کان وه‌ک کۆمیسیۆنی‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی ئه‌وروپا‪ ،‬هه‌رێمی یۆرۆ‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانی ئه‌وروپا و یه‌کێتی ئه‌وروپا له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌کتر تێکه‌ڵ ده‌کات!) هه‌رێمی یۆرۆش که‌‬ ‫ده‌ست‌به‌تاڵ ل‌ه که‌ن گه‌ڕایه‌وه‌‪ ،‬بێ نه‌ریتێکی‬

‫هێز‌ه کۆن و تازه‌کانی ئابوری وه‌ک ئه‌مریکا‬ ‫و چین ده‌ڵێن ئێستا ناتوانن متمانه‌ به‌ دیوان‌ساالری‬ ‫دور و درێژی ئه‌وروپا بکه‌ن بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌که‌‬

‫ل�ه‌ دانیشتنه‌که‌ی ڕۆژی شه‌ممه‌ی‬ ‫کۆمکاری عه‌ره‌بدا ‪ 18‬واڵت ده‌نگیان‬ ‫بۆ هه‌ڵپه‌ساردنی ئه‌ندامێتی سوریا داو‌ه‬ ‫ێ واڵت��ی س��وری��ا و لوبنان و‬ ‫و ه�ه‌رس� ‌‬ ‫یه‌مه‌ن ب ‌ه نا ده‌نگیان داو‌ه و عێراقیش‬ ‫ن � ‌ه ب �ه‌ ئ��ا و‌ه ن � ‌ه ب � ‌ه ن��ا ده‌ن��گ��ی ن �ه‌دا‪.‬‬ ‫لیژنه‌ی پ�ه‌ی��وه‌ن��دی� ‌ه ده‌ره‌وه‌ی��ی �ه‌ک��ان ل ‌ه‬ ‫پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ی ع���ێ���راق ده‌ڵ���ێ���ت ڕه‌وش���� ‌ه‬ ‫ئ����اڵ����ۆزه‌ک����ه‌ی س���وری���ا ک���اری���گ���ه‌ری‬ ‫ب��ه‌س��ه‌ر ع��ێ��راق��ه‌و‌ه ه �ه‌ی �ه‌ ب��ۆی �ه‌ هه‌تا‬ ‫ئێستا نه‌ حکومه‌ت و نه‌ په‌رله‌مانیش‬ ‫خ������اوه‌ن������ی دی�������د و ب���ۆچ���ون���ێ���ک���ی‬ ‫دی���اری���ک���راوی س��ی��اس��ی خ���ۆی نییه‌‪‌.‬‬ ‫ئ���ااڵ ت��اڵ�ه‌ب��ان��ی ده‌ش��ڵ��ێ��ت ب �ه‌ب��ێ هیچ‬ ‫گومانێک ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی حکومه‌تی‬ ‫عێراق کاریگه‌رییه‌کی نێگه‌تیڤانه‌ی‬ ‫ده‌بێت به‌سه‌ر ڕه‌وش��ی په‌یوه‌ندیه‌کانی‬ ‫نێوان عێراق و واڵتانی عه‌ره‌بی‪ ،‬نه‌ک‬ ‫ه �ه‌ر ئ �ه‌و واڵت��ان �ه‌ی ب �ه‌ه��اری ع �ه‌ره‌ب‬ ‫گرتونیه‌ته‌و‌ه به‌ڵکو واڵت��ان��ی تریش‪.‬‬

‫پێشنیاره‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی (‪)MIT‬‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد‬ ‫‪( MIT‬رێکخستنی ده‌زگ���ای زانیاری‬ ‫ت��ورک��ی��ا) ل��ه‌ دوو ب �ه‌ش��ی ه �ه‌س��ت��ی��اردا‬ ‫پ��ێ��ش��ن��ی��اره‌ک��ان��ی ل �ه‌ پ��ێ��ن��او چ��اره‌س��ه‌ری‬ ‫ک��ێ��ش�ه‌ی ک����ورددا ک �ه‌ ل �ه‌ دوو ق��ۆن��اغ‬ ‫پێک دێن ئاشکرا کرد‪ .1 :‬ئه‌وانه‌ی ب ‌ه‬ ‫ئه‌ندامی ( ‪ )KCK‬ناسراون‪ ،‬سه‌ربه‌ست‬ ‫ب��ک��رێ��ن‪ .2 .‬ب���ه‌ن���دی ل���ه‌ س����ه‌دا ده‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن دابه‌زێت‪.‬‬ ‫ل�ه‌ دی��دارێ��ک��ی م���وراد ق �ه‌ره‌ی�لان له‌گه‌ڵ‬ ‫( ‪ )RojTV‬ل �ه‌ پێش ج �ه‌ژن��ی ق��ورب��ان‪،‬‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌ چاوپێکه‌وتنه‌کانی نێوان‬ ‫نوێنه‌رانی ( ‪ )PKK‬و ( ‪ )MIT‬لێدوانی‬ ‫دا‪ .‬قه‌ره‌یالن باسی له‌وه‌ کرد که‌ ئۆجه‌الن‬ ‫ل�ه‌ پێناو رێکه‌وتندا س��ێ پرۆتۆکۆلی‬ ‫داوه‌ت����ه‌ ده‌وڵ����ه‌ت ک �ه‌ ئێمه‌ ل �ه‌ مانگی‬ ‫ح�ه‌وت��دا وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئه‌رێمان‬ ‫ک���رد‪ .‬ق���ه‌ره‌ی�ل�ان ب��ان��گ �ه‌ش �ه‌ی ک���رد ک ‌ه‬ ‫پرۆتۆکۆله‌کانمان له‌ رێگای به‌رپرسانی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت���ه‌وه‌ گ �ه‌ی��ان��ده‌ ح��ک��وم �ه‌ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫ده‌وڵه‌ت پرۆتۆکۆله‌کانی قبوڵ نه‌کرد‪.‬‬ ‫ب �ه‌ پ��ێ��ی ل��ێ��دوان �ه‌ک��ان��ی ق���ه‌ره‌ی�ل�ان‪ ،‬ئ�ه‌و‬ ‫پرسیاره‌ی له‌ رێکخستنه‌وه‌ی پرۆتۆکۆل ‌ه‬ ‫ره‌ت��ک��راوه‌ک��ان��دا ل �ه‌ الی���ه‌ن ح��ک��وم�ه‌ت�ه‌و‌ه‬ ‫ش��وێ��ن��ی گ�����رت‪ ،‬رێ���گ���ای ل���ه‌ ب�����ه‌رده‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌کی نوێ کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫رفاندنی که‌شتی له‌ تورکیا ب ‌ه‬ ‫کوژرانی که‌سی هێرشکار کۆتایی هات‬ ‫هێزه‌کانی ئاسایشی تورکیا‪ ،‬رفێنه‌ری‬ ‫که‌شتیه‌ک ‌ه ل ‌ه ده‌ریای مه‌ڕمه‌ڕیان کوشت‪.‬‬ ‫ب �ه‌پ��ێ��ی زان���ی���اری���ه‌ک���ان‪ ،‬ک��ۆم��ان��دۆک��ان��ی‬ ‫دژه‌تیرۆری تورکیا‪ ،‬سه‌رله‌به‌یانی رۆژی‬ ‫(‪ )12‬نۆڤه‌مبه‌ر له‌گه‌ڵ هێرشکردن ‌ه سه‌ر‬ ‫که‌شتی رفێنراو‪ ،‬که‌سی هێرشکار ده‌که‌ن ‌ه‬ ‫ئامانجی گولل ‌ه و ده‌یکوژن‪.‬‬ ‫ل � ‌ه س���ه‌ره‌ت���ادا وت���را رف��ێ��ن �ه‌ره‌ک � ‌ه بۆمبی‬ ‫له‌گه‌ڵدایه‌ به‌اڵم ئه‌م بانگه‌شه‌ی ‌ه دوات��ر ب ‌ه‬ ‫درۆ خرایه‌وه‌‪ .‬به‌رپرسانی وه‌زاره‌ت��ی واڵتی‬ ‫تورکیا ده‌ڵێن که‌سی هێرشکار‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫پارتی کرێکارانی کوردستان بووه‌‪ .‬به‌پێی‬ ‫راپۆرته‌کان‪ ،‬ژماره‌یه‌ک ل ‌ه سه‌رنشینانی‬ ‫ئه‌م که‌شتی ‌ه هاوکات له‌گه‌ڵ ده‌ستپێکردنی‬ ‫پێکدادانه‌کان خۆیان خستوه‌ت ‌ه ناو ئاو‪.‬‬ ‫ب��ه‌ وت����ه‌ی ف���ه‌رم���ان���داری ئه‌سته‌مبوڵ‬ ‫ک�ه‌س��ی هێرشکار (‪ )30‬س��اڵ ته‌مه‌نی‬ ‫ب��ووه‌‪ .‬یه‌کێک له‌و که‌سانه‌ی که‌ ل ‌ه ناو‬ ‫که‌شتیه‌که‌دا بووه‌ به‌ که‌ناڵێکی هه‌رێمی‬ ‫تورکیا وتویه‌تی که‌ ئه‌م پێکدادان ‌ه ته‌نیا‬ ‫(‪ )10‬خوله‌کی خایاندوه‌‪.‬‬

‫دیموکراسى یان دیموکورسى‬

‫بیروڕا‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪16‬‬

‫حه‌کیمان‌ه پاشگرێکى ساد‌ه و ساکاریان بۆ‬ ‫دان���او‌ه ک‌ه ه�ه‌رک�ه‌س سه‌یرى هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫و ره‌فتاریان بکات له‌به‌رامبه‌ر هاواڵتیان و‬ ‫گه‌له‌که‌یاندا تێده‌گات ک‌ه ئه‌م سه‌رۆک‌ه یاخود‬ ‫سه‌رکرده‌ی‌ه دیموکراسى نیی‌ه و دیموکورسییه‌!!‬ ‫کاتێک ده‌م��ان�ه‌وێ��ت ئامێرێکى کاره‌بایى‬

‫کامه‌ران گوڵپى‬ ‫دیموکراسى وه‌ک الى هه‌مووان ئاشکرایه‌‬ ‫به‌واتاى بڕیارى گه‌ل و سه‌رچاوه‌ى بڕیار گه‌له‌ بکڕین ل‌ه کۆمپانیایه‌کدا راسته‌وخۆ پرسیارى‬ ‫ل‌ه داڕشتن و ئازادى تاک و میکانیزمى ژیان‪ .‬ئه‌و واڵت‌ه ده‌که‌ین ک‌ه ئه‌م ئامێره‌ى دروست‬ ‫ئه‌و مۆدى دیموکراسی‌ه چه‌ندین ساڵ‌ه ئه‌وروپا ک��ردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر واڵت��ى دروستکه‌ر بۆ نمونه‌‬ ‫و خۆرئاواى خستووه‌ت‌ه ناز و خۆشگوزه‌رانیه‌وه‌ (یابان‪ ،‬کۆریا‪ ،‬مالیزیا و‪...‬هتد) یه‌کێک‬ ‫له‌ڕووى یاسا سه‌روه‌رى و ئازادى تاکه‌کان له‌ له‌و واڵتان‌ه بێت راسته‌وخۆ ئامێره‌ک‌ه ده‌کڕین‪.‬‬ ‫ده‌ربڕینى که‌مو کورتیه‌کان که‌له‌سیسته‌مى به‌هه‌مان شێوه‌ش ل‌ه جیهانى فه‌رمانڕه‌وایه‌تى‬ ‫ده‌سته‌اڵتدا ڕوو به‌ڕویان ده‌بێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم هه‌مان و کاربه‌ده‌ستیدا پێویست به‌پیاهه‌ڵدان و شێر‬ ‫وش �‌ه ک‌ه (دیموکراسى)ی‌ه ل‌ه رۆژه�ه‌اڵت��ى و رێ��وى هێنانه‌و‌ه ناکات ل�ه‌الی�ه‌ن که‌سانى‬ ‫ناوه‌ڕاستدا و له‌الیه‌ن فه‌رمانڕه‌واکانه‌و‌ه زۆر مشه‌خۆر ل���ه‌ده‌ورى ده‌س���ه‌اڵت ک�‌ه ئایا ئه‌م‬

‫س�ه‌رۆک�‌ه ی��ان سه‌رکرده‌ی‌ه چییه‌؟ به‌کردار‬ ‫و هه‌ڵسوکه‌وتیدا ل�‌ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى واڵت��دا‬ ‫ده‌رده‌که‌وێت ک‌ه سه‌رۆکێکى دیموکراسییه‌‬ ‫یان سه‌رۆکێکى دیموکورسییه‌! بۆی‌ه له‌الى‬ ‫خۆشمان ب‌ه هه‌ڵ‌ه تێگه‌یشتن هه‌ی‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫ب‌ه وشه‌ى دیموکراسى له‌الیه‌ن زۆربه‌ى پارت‬ ‫و الیه‌نه‌کانه‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه دیموکراسى پڕیه‌تى‬ ‫ل‌ه هه‌وراز و نشێو پڕیه‌تى ل‌ه ماف و ئه‌رکى‬ ‫ه��اواڵت��ى‪ ،‬ب��ه‌اڵم ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ک�‌ه وشه‌که‌‬ ‫زۆر خوێندنه‌وه‌ى ئاسان‌ه زۆرب�ه‌م��ان خۆمان‬ ‫ب‌ه خاوه‌نى ‪-‬دیموکراسى‪ -‬ده‌زانین له‌کاتێکدا‬ ‫ج��ی��اوازى ن��او و ن��اوه‌ڕۆک��ى دیموکراسى له‌‬ ‫رووى جێبه‌جێ کردنه‌و‌ه له‌مه‌ڕ خۆمان به‌قه‌د‬ ‫ج��ی��اوازى (ره‌ن��گ��ى ره‌ش و ره‌ن��گ��ى سپى)یه‌‬ ‫ئه‌و دوو ره‌نگ‌ه چه‌ند له‌یه‌ک ده‌چن ئێم‌ه و‬ ‫دیموکراسیش هێنده‌!‬ ‫به‌ند‌ه خۆپێشاندانێکم بینى له‌به‌رده‌م کۆشکى‬ ‫سپى ئه‌مه‌ریکادا ک‌ه دژى ش �ه‌ڕى عێراق‬ ‫رێ��ک��خ��راب��وو ل �‌ه ی�ه‌ک��ێ��ک ل �‌ه تابلۆکاندا‬ ‫ک �‌ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ب���ه‌رزی���ان ک���ردب���وو‌ه و‬ ‫جه‌سته‌ى گوێدرێژێک ب��وو ک‌ه سه‌ره‌که‌ى‬ ‫وێ��ن �ه‌ى ‪-‬ج���ۆرج دب��ل��ی��وب��وش��ى‪ -‬ل �ه‌س �ه‌رب��وو!!‬ ‫له‌دیموکراسیدا زۆر شت جێى ده‌بێته‌و‌ه که‌‬ ‫ل���ه‌الى ئێم‌ه باسکردنیشى ت��اوان �ه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و تابلۆی‌ه ئه‌گه‌ر ل‌ه رۆژه�ه‌اڵت��ى ناویندا‬ ‫ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه‌س�ه‌رک��رده‌ی�ه‌ک پ��ی��اد‌ه بکرێت‬ ‫تۆبڵێى چه‌ند که‌س بێ سه‌روشوێن ده‌کرێت؟‬

‫چه‌ند که‌س سوکایه‌تى پێ ده‌کرێت؟ چه‌ند‬ ‫که‌س نان بڕاو ده‌کرێت؟ چه‌ند منداڵ بێ‬ ‫باوک ده‌بێت؟ بۆی‌ه ده‌ڵێین براده‌رین‌ه به‌ردى‬ ‫گ�ه‌ور‌ه نیشانه‌ى نه‌هاویشتن‌ه و دیموکراسى‬ ‫زۆر له‌و‌ه گه‌وره‌تر‌ه ک‌ه ئێو‌ه سوکایه‌تى پێبکه‌ن‬ ‫و ل‌ه په‌یڕ‌ه و پڕۆگرامى حزبه‌کاندا بنوسرێت!!‬ ‫ئه‌گینا ئێم‌ه و دیموکراسى (کوجامه‌رحه‌با)‪،‬‬ ‫چونک‌ه دیموکراسى وات‌ه سنگ فراوان‪ .‬رق‬ ‫لێنه‌بونه‌وه‌‪ ،‬یه‌کترى قبوڵ کردن‪ ،‬رێز له‌یه‌ک‬ ‫گ��رت��ن‪ ،‬ت �ه‌زوی��ر ن��ه‌ک��ردن‪ ،‬ب �ه‌ه �ه‌ده‌رن �ه‌دان��ى‬ ‫سامانى گشتى‪ ،‬یه‌کسان ک��ردن��ى ژیانى‬ ‫هاواڵتى‪ ،‬به‌کارنه‌هێنانى کورسى و دام و‬ ‫ده‌زگاى حکومى ل‌ه به‌رژه‌وه‌ندى حزب و تاکه‌‬ ‫که‌سیدا‪ ،‬شه‌فافیه‌ت ل‌ه داه��ات و بودج‌ه و‬ ‫ئ��اب��ورى واڵت���دا‪ ،‬بۆی‌ه ده‌ڵێین دیموکراسى‬ ‫خواردنى ئێوه‌ى سیاسه‌ت مه‌دارنییه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌و هه‌موو مانای‌ه و چه‌ندین ماناو مافى تر‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت بۆی‌ه ده‌بێت کار و ره‌فتاره‌کان‬ ‫ب�‌ه پێوانه‌ى دیموکراسى بکێشرێت ئه‌وسا‬ ‫ده‌توانین ناوى خۆمان بنێین دیموکراسى یان‬ ‫دیموکورسى!‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئ���ه‌وه‌ى له‌واڵتانى ع�ه‌ره‌ب��ى و‬ ‫ناوچه‌که‌دا پیاد‌ه ده‌کرێت ته‌نها سیستمى‬ ‫(دیموکراسى) ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه له‌نوسیندا‬ ‫ه �ه‌وڵ دراو‌ه وه‌ک��و خ��ۆى بینوسنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ناوه‌رۆکدا هیچى ل‌ه دیموکراسى ناچێت‬ ‫ل‌ه ئه‌لفه‌و‌ه تا بێ!! چونک‌ه دیموکراسى واته‌‬

‫درێ��ژه‌دان ب‌ه ده‌سته‌اڵتى تاکڕه‌وان‌ه و به‌که‌م‬ ‫س�ه‌ی��رک��ردن��ى گ���ه‌ل‪ ،‬وات���‌ه س��ن��وردارک��ردن��ى‬ ‫بیرکردنه‌و‌ه و خه‌فه‌کردنى ده‌نگ‌ه ناڕازییه‌کان‬ ‫وات����‌ه گ���ه‌ل و ج���ه‌م���اوه‌ر ت�ه‌ن��ه��ا ده‌ب��ێ��ت به‌‬ ‫تراژیدیاى ده‌س���ه‌اڵت بگرى و ب‌ه نوکت‌ه و‬ ‫نمایشى کۆمیدى ئه‌و بێت‌ه سه‌ما و قاقاى‬ ‫پێکه‌نین‪ ،‬دیموکراسى وات‌ه ده‌بێت میلله‌ت و‬ ‫جه‌ماوه‌ر سوپاسى خوابک‌ه ک‌ه سه‌رکرده‌یه‌کى‬ ‫بێ وێنه‌ى وه‌ک ئه‌م بووه‌ت‌ه ده‌م راستیان‪،‬‬ ‫دیموکراسى وات‌ه سازش له‌سه‌ر هه‌موو پرسه‌‬ ‫پیرۆزه‌کانى گه‌ل له‌پێناو مانه‌وه‌دا!! بۆ نمونه‌‬ ‫قه‌زافى دیکتاتۆرى له‌ناوچوى لیبیا ئه‌م ده‌‬ ‫ساڵه‌ى دوایى ب‌ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک ته‌سلیم‬ ‫ب‌ه خواسته‌کانى ئه‌مریکا و خ��ۆرئ��اوا بوو‬ ‫ته‌نانه‌ت هه‌موو تاکێکى ئه‌و که‌سانه‌ى که‌‬ ‫ل‌ه لۆکه‌ربی‌ه له‌ناو فڕۆکه‌که‌دا تیاچوون‬ ‫ی �ه‌ک ملیۆن دۆالرى وه‌ک ق �ه‌ره‌ب��وو پێ‬ ‫به‌خشین ته‌نها ل‌ه پێناو مانه‌وه‌ى ل‌ه کورسى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م هه‌نگاوان‌ه هیچ دادى‬ ‫ن �ه‌دا و فریاى نه‌که‌وتن‪ ،‬چونک‌ه شۆڕشى‬ ‫دی��م��وک��راس��ى ل �ه‌ڕێ��دا ب���وو ب��ۆ ل�ه‌ن��اوب��ردن��ى‬ ‫رژێم‌ه دیموکورسیه‌کان!! دیموکراسى بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رى گرفته‌کان هاتۆت‌ه ب��وون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لێر‌ه بۆ خوڵقاندنى گرفت به‌کار ده‌هێنرێت‪،‬‬ ‫به‌هاو که‌رامه‌تى تاکه‌کان ل‌ه ژێر چه‌ترى‬ ‫دیموکراسیدا ماناى هه‌ی‌ه و ده‌پارێزرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل‌ه ژێر چه‌ترى دیموکورسیدا رسوا ده‌بێت‪.‬‬

‫دیموکراسى نه‌خشه‌ى داهاتوو ده‌دات‌ه ده‌ستى‬ ‫هه‌ڵگرانى‪ ،‬به‌اڵم دیموکورسى هه‌ڵگرانى درێژه‌‬ ‫ب‌ه ده‌سه‌اڵتى خۆیان ده‌ده‌ن ب‌ه بیانوى سه‌روه‌رى‬ ‫خه‌بات و راب��ردوى که‌سه‌کان!! دیموکراسى‬ ‫بریتی‌ه ل�‌ه به‌جێهێنانى به‌ڵێنه‌کانى کاتى‬ ‫بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ب �ه‌اڵم دیموکورسى‬ ‫وات‌ه نگرۆبوون ل‌ه خۆشیه‌کانى ژیاندا و خۆ‬ ‫پێگه‌یاندن له‌سه‌ر گیرفانى میلله‌ت!‬ ‫ئه‌و سه‌رکردانه‌ى ل‌ه دونیاى دیموکراسیدا‬ ‫ف�ه‌رم��ان��ڕه‌وای�ه‌ت��ى ده‌ک���ه‌ن زۆر ب �ه‌ڕێ��زه‌و‌ه له‌‬ ‫گۆڕه‌پانى سیاسى و فه‌رمانڕه‌وایه‌تى دوور‬ ‫ده‌خرێنه‌و‌ه ئه‌ویش ب‌ه بڕیارى گه‌ل‪ ،‬چونکه‌‬ ‫خ����ودى س���ه‌رک���رده‌ک���ان ه �ه‌ڵ��گ��رى پ�ه‌ی��ام��ى‬ ‫دیموکراسین! ئ�ه‌و س�ه‌رک��ردان�ه‌ى له‌دونیاى‬ ‫دیموکورسیدا فه‌رمانڕه‌وایه‌تى ده‌ک �ه‌ن زۆر‬ ‫بێڕێزان‌ه به‌ره‌و زبڵدانى مێژوو به‌ڕێ ده‌کرێن‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه ل‌ه الیه‌ن گه‌له‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه خودى‬ ‫سه‌رکرده‌کان هه‌ڵگرى په‌یامى دیموکورسین!‬ ‫له‌کۆتاییدا ده‌ڵێم با به‌س بێت پیاهه‌ڵدان و‬ ‫پیرۆزکردنى سه‌رکرده‌کان به‌تایبه‌ت ل‌ه الیه‌ن‬ ‫ن��وس�ه‌ران��ى پ��ارێ��زراو ل�‌ه الی �ه‌ن ده‌س �ه‌اڵت �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونک‌ه راستى کرداره‌کان هه‌ر ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه به‌‬ ‫چاو رۆژان‌ه ده‌یبینین نه‌ک ئه‌وه‌ى ده‌نوسرێت‬ ‫بۆ رت��وش ک��ردن و مکیاج کردنى ک��رداره‌‬ ‫دزێوه‌کان‪ .‬ل‌ه دونیاى دیموکراسیدا نیفاق و‬ ‫دووڕویى نی‌ه به‌ڕێزان ب‌ه سوێر ده‌ڵێن سوێر و‬ ‫به‌شیرین ده‌ڵێن شیرین‪.‬‬

‫قه‌ندیل و بۆمباى ئه‌‌تۆم‬

‫« یه‌که‌م چه‌کى شۆڕشمان کاڵشینکۆفێک‬ ‫بوو بایى ی��ازد‌ه ه �ه‌زار لیر‌ه ب��وو‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئێمه‌‬ ‫ل‌ه نێوا خۆماندا ته‌نها د‌ه هه‌زار لیره‌مان بۆ‬ ‫هه‌ڵسوڕا‪ ،‬ه�ه‌زاره‌ک�ه‌ى دیکه‌مان قه‌رزکرد‪،‬‬ ‫بووین ب‌ه خاوه‌نى کاڵشینکۆفێک‪ ،‬هه‌روه‌ک‬ ‫چۆن ده‌وڵه‌تێک ده‌بێت‌ه خاوه‌نى چه‌کى ئه‌تۆمى‬ ‫و کیمیاوى ئیتر خۆى به‌هێز ده‌بینێت‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫به‌و شێوه‌ی‌ه بووین‪ ،‬بۆ ئێم‌ه ئه‌و کاڵشینکۆفه‌‬ ‫وه‌ک بۆمباى ئه‌تۆم وابوو»‬ ‫هه‌ڤاڵ جومعه‌‬ ‫هێرشه‌کانى رۆژى (‪)14‬ى ئۆکتۆب‌ه‌ر بۆ سه‌ر‬ ‫سوپاى تورکیا‪ ،‬دیسانه‌و‌ه په‌که‌که‌ى ب‌ه توندى‬ ‫هێنایه‌و‌ه سه‌ر گۆڕه‌پانى روداوه‌ک���ان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مجاره‌یان روداوه‌ک‌ه له‌هه‌موو جاره‌کانى دیکه‌‬ ‫زیاتر خوێندنه‌و‌ه هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬چونک‌ه نه‌ک‬ ‫ته‌نها ژماره‌ى زۆرى کوژاوه‌کان (‪ )28‬کوژراو‬ ‫ب‌ه پێى زانیاریه‌کانى ئاژانسى رۆیته‌رز‪)100(-‬‬ ‫کوژراو و بریندار به‌پێى سه‌رچاوه‌کانى هێزى‬ ‫پاراستنى گه‌ل ‪ -‬هه‌په‌گه‌)‪ ،‬به‌ڵکو کات و‬ ‫ته‌وقیتى ئه‌و هێرشان‌ه پرسیارگه‌لێکى زۆر‬ ‫ده‌وروژێنن‪.‬‬ ‫ل‌ه رۆژى (‪)23‬ى مانگى ئه‌گۆستى (‪)2011‬‬ ‫دا په‌که‌ک‌ه بڕیاریدا سیاسه‌تى خۆى ل‌ه شه‌ڕى‬ ‫به‌رگریکردنه‌و‌ه بگۆڕێت بۆ سیاسه‌تى هێرش‬

‫له‌سه‌رى پێکهاتبوون‪.‬‬ ‫په‌که‌ک‌ه ل�ه‌و ب��اوه‌ڕه‌دای �‌ه ک‌ه هه‌تا تورکیا‬ ‫خۆى وه‌ک الیه‌نێکى به‌هیزو براو‌ه بزانێت و‬ ‫رێکه‌وت ئیسماعیل‬ ‫ته‌نها رێگاش بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد‬ ‫ب‌ه هێزو ب��ازوى سه‌ربازه‌کانى بسپێرێت ئه‌وه‌‬ ‫هیچ واتایه‌ک ب ‌ۆ راگه‌یاندنى ئاگربه‌ستى‬ ‫بردن و هه‌موو تورکیا وه‌ک ئامانجى هێرشى یه‌کالیه‌ن‌ه نامێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌ش زیاتر ل‌ه هه‌موو‬ ‫خۆى ناوبه‌رێت‪ .‬ئه‌حمه‌د ده‌نیز رایگه‌یاند که‌ ئاگربه‌سته‌کاندا‪ ،‬ده‌وڵه‌تى تورک به‌رده‌وام بووه‌‬ ‫سه‌رکردایه‌تى حزبه‌که‌ى بڕیارى داو‌ه شه‌ڕ ل‌ه هێرش کردن‌ه سه‌ر گه‌ریالکان‪ ،‬هه‌روه‌ک‬ ‫له‌گه‌ڵ سوپاى تورکیادا بخات‌ه ناو قواڵیى چۆن به‌رده‌وامیش بوون ل‌ه هێرشکردن‌ه سه‌ر‬ ‫واڵته‌و‌ه و ده‌وڵه‌تى تورکیش خۆى به‌رپرسیارێتى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان و خاپورکردنى گوند‬ ‫ئه‌و ئاکامان‌ه هه‌ڵده‌گرێت‪ ..‬په‌که‌ک‌ه بۆچى و و ناوچ‌ه ئاوه‌دانه‌کان و ده‌ستیان ل‌ه خه‌ڵکى‬ ‫چۆنى گه‌یشت‌ه ئه‌و بڕیاره‌؟‬ ‫سڤیل و منداڵى کۆرپه‌ش نه‌ده‌پاراست‪.‬‬ ‫تورکیادا‬ ‫‌مانى‬ ‫ه‬ ‫‌رل‬ ‫ل‌ه دوا هه‌ڵبژاردنه‌کانى په‬ ‫په‌که‌ک‌ه هێند‌ه ده‌ستپێشخه‌رى ئاشتى راگه‌یاند‬ ‫توانیان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫‌نگرانى‬ ‫کورده‌کان یاخود الیه‬ ‫زی��ات��ر وه‌ک رێ��ک��خ��راوێ��ک��ى ئاشتى پارێز‬ ‫(‪ )98‬ش��اره‌وان��ى مسۆگه‌ر بکه‌ن و (‪ )36‬و س �ه‌وز ده‌هات‌ه به‌رچاو ک‌ه ته‌نها ک��ار بۆ‬ ‫ک��ورس��ى هه‌ڵبژاردنیش ب �ه‌رن �ه‌و‌ه که‌چى له‌ ئاشتى و مافى م��رۆڤ ب��ک��ات‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫جیاتى ئه‌وه‌ى ئه‌ردۆگان درک ب‌ه بوونى ئه‌و سه‌قفى داخوازیه‌کانیشى هێند‌ه که‌مکرده‌وه‌‬ ‫هێز‌ه سیاسی‌ه بکات ده‌ستى کرد ب‌ه شااڵوى وه‌ک رێکخراوێکى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى‬ ‫ده‌ستگیرکردنى چ��االک��وان��ان��ى ک���ورد‪ ،‬له‌م لێهاتبوو ن�ه‌ک حزبێکى سیاسى ب�ه‌و هێزه‌‬ ‫نێوه‌دا نزیکه‌ى (‪ )3000‬که‌سى ده‌ستگیرکرد سه‌ربازیه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‌ه وێراى ئه‌وه‌ى ک‌ه کۆمه‌ڵى‬ ‫و ته‌نانه‌ت مافى ئه‌وه‌شى نه‌دانێ ب‌ه زمانى نێوده‌وڵه‌تى خۆیان ل‌ه ئاستى هه‌موو شتێکدا‬ ‫ک���وردى خ��ۆی��ان ب�ه‌رگ��رى ل�‌ه خ��ۆی��ان بکه‌ن‪ .‬که‌ڕ کردبوو‪ ،‬هیچ ده‌ستپێشخه‌رییه‌ک بۆ‬ ‫سه‌رۆک کۆمارى تورکیا رایگه‌یاند ک‌ه (له‌ هه‌نگاو‌ه ئاشتى خوازه‌کانى په‌که‌ک‌ه ئه‌نجام‬ ‫تورکیادا یه‌ک زمانى فه‌رمى هه‌ی‌ه ئه‌ویش نه‌درا‪ ،‬ئه‌مه‌ش بوو‌ه هۆى ئه‌وه‌ى ک‌ه گفتوگۆ‬ ‫تورکییه‌) ل �ه‌وه‌ش زیاتر ت �ه‌وق و ئابلۆقه‌ى و ده‌ستپێشخه‌رى چه‌ندین جارى په‌که‌ک‌ه له‌‬ ‫س �ه‌ر ئۆجه‌النیان توند ک���رده‌و‌ه رێگایان له‌ الی��ه‌ن س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى تورکیا ره‌ج �ه‌ب‬ ‫پارێزه‌ره‌کانى گرت سه‌ردانى بکه‌ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت ته‌یب ئه‌ردۆغانه‌و‌ه ته‌نها بۆ به‌سه‌ربردنى کات‬ ‫ئه‌ردۆگان نکۆڵى له‌و ره‌شنوسى رێکه‌وتنه‌ش وه‌به‌ربهێنرێت و ئه‌ردۆگان وابزانێت بۆ هه‌میشه‌‬ ‫کرد ک‌ه له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الندا ل‌ه زیندانى ئیمراڵى ئه‌م گه‌مه‌یه‌ى بۆ ده‌چێته‌سه‌ر‪ ،‬په‌که‌ک‌ه ئێستا‬

‫گه‌شتۆت‌ه ئه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ى ک‌ه حکومه‌تى‬ ‫تورکیا هیچ نیه‌ت و پرۆگرامێکى جدى‬ ‫به‌ده‌سته‌و‌ه نی‌ه بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد‪.‬‬ ‫‌که ویستى له‌م رێگایه‌و‌ه هێزى خۆى‬ ‫بۆی‌ه په‌که ‌‌‬ ‫وه‌بیر ئه‌ردۆغان بخاته‌و‌ه و نیشانى بدات که‌‬ ‫ئه‌و پارت‌ه هێند‌ه الواز نی‌ه به‌و جۆره‌ى ک‌ه ئه‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت گه‌مه‌ى له‌گه‌ڵدا بکات‪.‬‬ ‫نکوڵى له‌و‌ه ناکرێت ک‌ه په‌که‌ک‌ه توانیویه‌تى‬ ‫هاوکێش‌ه سیاسی‌ه تازه‌کانى ناوچه‌ک‌ه باش‬ ‫بخوێنێته‌وه‌‪ ،‬ه �ه‌ر ئه‌مه‌ش‌ه بۆت‌ه هۆکارى‬ ‫ئ�ه‌وه‌ى ک‌ه هه‌ندێک ل‌ه چاودێرانى سیاسى‬ ‫وابزانن په‌که‌ک‌ه ب‌ه ت �ه‌واوى له‌گه‌ڵ ئێران و‬ ‫سوریا رێکه‌وتوو‌ه و ب‌ه ئه‌جنداى ئ�ه‌وان کار‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم پێناچێت کارکردن ب‌ه ئه‌جنداى‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌تان‌ه به‌رنامه‌ى ئێستاى په‌که‌ک‌ه بێت‪،‬‬ ‫چونک‌ه کاتێک سوریا هاوپه‌یمانى پل‌ه یه‌کى‬ ‫تورکیا بوو‪ ،‬په‌که‌ک‌ه شه‌ڕى به‌رگریکردنى‬ ‫خۆیى ده‌کرد‪ ،‬کاتێک په‌یوه‌ندیه‌کانى تورکیا‬ ‫و ئیسرائیل ل‌ه لوتکه‌دا بوو‪ ،‬په‌که‌ک‌ه به‌رده‌وام‬ ‫بوو ل‌ه شه‌ڕى به‌رگریکردن له‌خۆی‪ ،‬کاتێک‬ ‫ئێران و تورکیاش هاو مه‌به‌ست و هاو ستراتیژ‬ ‫بوون بۆ لێدانى په‌که‌ک‌ه ئه‌م هه‌ر شه‌ڕى خۆى‬ ‫به‌رده‌وام پێده‌دا‪..‬‬ ‫عوسمانیى ت��از‌ه ک‌ه داود ئۆغلۆ بیرمه‌ند‬ ‫و دام�ه‌زرێ��ن�ه‌رێ��ت��ی‪ ،‬ل�ه‌س�ه‌ر س��ێ کۆڵه‌که‌‬ ‫دام������ه‌زراوه‌‪ ،‬ل �ه‌س �ه‌ر ئاستى ن��اوخ��ۆ ئ�ه‌وه‌ی�ه‌‬ ‫ک�‌ه تورکیا ل�ه‌گ�ه‌ڵ خ��ۆی��دا ئاشت بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫شوناسى ئیسالمى عوسمانى به‌خۆى بداته‌وه‌‬ ‫و ئازادیه‌کانى ناوخۆش فراوانتر بکات و‬ ‫ده‌وڵه‌تێکى فر‌ه کلتور دامه‌زرێنێت‪ ،‬له‌سه‌ر‬

‫ئاستى سیاسه‌تى ده‌روه‌شدا ئه‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫تورکیا نۆستالیژاى رابردوى عوسمانى بکاته‌وه‌‬ ‫ب‌ه راستیه‌ک و ب‌ه باوه‌ڕبوون ب‌ه شارستانى‬ ‫خود له‌گه‌ڵ ئه‌وروپیه‌کاندا مامه‌ڵ‌ه بکات‬ ‫ب�ه‌رده‌وام بن ل‌ه ئاوه‌اڵ بوون له‌گه‌ڵ خۆرئاوا‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستى هه‌رێمیش تورکیا ل‌ه واڵتێکى‬ ‫چه‌په‌ک و په‌راوێزه‌و‌ه بگوازرێته‌و‌ه و ئیتر چى‬ ‫دى واڵتێک بێت ل‌ه قۆناغى په‌رچه‌کرداوه‌‬ ‫به‌ره‌و قۆناغى کردار هه‌نگاو بنێت‪.‬‬ ‫ل‌ه راستیدا فه‌لسه‌فه‌ى سیاسى تورکیا له‌‬ ‫(سفرکردنه‌وه‌ى کێشه‌کان) ک‌ه ئه‌حمه‌د داود‬ ‫ئۆغلۆ ئه‌ندازیارى بوو‪ ،‬سه‌رکه‌وتوو بوو له‌‬ ‫سفرکردنه‌وه‌ى زۆرب �ه‌ى کێشه‌کانى تورکیا‬ ‫له‌گه‌ڵ واڵت �‌ه دراوسێکان‪ ،‬ب �ه‌اڵم نه‌یتوانى‬ ‫له‌گه‌ڵ ک��وردا ک‌ه ل‌ه راستیدا گه‌وره‌ترین‬ ‫ره‌گ �ه‌زى ئه‌و کێشان‌ه ب��وو‪ ،‬ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه‌‬ ‫ئاراست‌ه ب��ک��ات‪ ،‬گ�ه‌وره‌ت��ری��ن هه‌ڵه‌شى له‌م‬ ‫ب�����اره‌و‌ه ئ���ه‌وه‌ی���‌ه ک��‌ه ده‌ی���ه‌وێ���ت م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ى‬ ‫م��اف��ى ره‌واى میله‌تێک ب �‌ه چه‌کدانانى‬ ‫په‌که‌که‌و‌ه ببه‌ستێته‌وه‌‪ ،‬به‌بێ ئ �ه‌وه‌ى خۆى‬ ‫تاق‌ه هه‌نگاوێکى له‌سه‌ر زه‌وى ب‌ه ئاراسته‌ى‬ ‫سه‌لماندنى ئه‌و مافانه‌دا هه‌ڵنابێت‪ .‬هه‌ر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش بوو ک‌ه گۆڕانکاریه‌کانى ناوچه‌که‌‬ ‫ب‌ه تایبه‌ت راپه‌ڕینه‌کانى سوریا ئه‌و راستیه‌ى‬ ‫س�ه‌ل��م��ان��د ک �‌ه ت��ورک��ی��ا ل �‌ه س��ف��رک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫کێشه‌کانیدا ب‌ه هه‌ڵه‌یه‌کى گ �ه‌وره‌دا چوو‪،‬‬ ‫تورکیا ئێستا له‌و ماڵ‌ه ده‌چێت ک‌ه پڕیه‌تى‬ ‫ل‌ه رازیانه‌و منداڵه‌کانیشى ب‌ه سک ئێشه‌‬ ‫ده‌مرن‪...‬‬ ‫داود ئۆغلۆ ک‌ه ل‌ه نێوه‌ند‌ه سیاسیه‌کاندا به‌‬

‫کیسنگه‌رى تورکیا ن��اس��راو‌ه و زۆر خاڵى‬ ‫هاوبه‌شى هه‌ی‌ه له‌گه‌ڵ ناوبراودا (بۆ نمونه‌‬ ‫ه �ه‌ردوک��ی��ان پ��س��ۆڕن ل �‌ه ب���وارى په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌کان‪ ،‬هه‌ردوکیان میانگیرى کێشه‌ى‬ ‫عه‌ره‌ب و ئیسرائیلیان کردووه‌‪ ،‬هه‌ردوکیان له‌‬ ‫په‌نجاکانى ته‌مه‌نیاندا بوون ب‌ه وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌‬ ‫و‪...‬هتد)‪ ،‬ل‌ه یه‌کێک ل‌ه تیۆره‌کانى خۆیدا‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬بۆ ئ�ه‌وه‌ى ل‌ه به‌ڕێوه‌بردنى په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌کاندا س�ه‌رک�ه‌وت��ووب��ی��ت ده‌بێت‬ ‫هاوسه‌نگى ل‌ه نێوان هێزى دیفاکتۆ و هێزى‬ ‫له‌سه‌رهه‌ق ب��وون و راستى رابگریت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫نابێت سه‌رکێشى بکرێت ل‌ه رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى‬ ‫هێزێکى دیفاکتۆ به‌بێ ئ���ه‌وه‌ى ب �ه‌ت �ه‌واوى‬ ‫خۆتى بۆ ئاماد‌ه بکه‌یت‪ ،‬لێره‌دا حکومه‌تى‬ ‫ئ�ه‌ردۆگ��ان له‌پرسى ک��ورد و په‌که‌که‌دا به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ى بنه‌ماکانى کارى خۆى ره‌فتارى‬ ‫کرد‪ ،‬هه‌رهیچ نه‌بێت تێزه‌کانى کیسنگه‌ریان‬ ‫ل‌ه (هه‌نگاو ب‌ه هه‌نگاو)ى مامه‌ڵه‌کردن له‌‬ ‫دۆزه‌کاندا په‌یڕه‌و نه‌کرد‪ ،‬به‌ڵکو ب‌ه پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ده‌خ��وازن به‌رله‌وه‌ى ئه‌مان هیچ هه‌نگاوێکى‬ ‫مه‌لموس و بینراو ئه‌نجام بده‌ن په‌که‌ک‌ه چه‌کى‬ ‫خۆى دانابێت و به‌بێ لێبوردنى سیاسیش له‌‬ ‫شاخه‌کان بێنه‌خواره‌وه‌‪ ،‬لێره‌شدا له‌بیریانکرد که‌‬ ‫(‪ )25‬ساڵ‌ه ئه‌و سیاسه‌ت‌ه شکست ده‌هێنێت و‬ ‫به‌هیچ شوێنێک ناگات‪ ...‬سفرکردنه‌وه‌ى‬ ‫کێشه‌کانى تورکیا له‌قه‌ندیله‌و‌ه ده‌ستپیده‌کات‪،‬‬ ‫کاڵشینکۆفى سه‌رشانى گه‌ریالکان ئه‌مڕۆ‬ ‫ل‌ه چه‌کى ئه‌تۆمى گرنگتر‌ه بۆ کوردانى‬ ‫باکور هه‌رگیز به‌بێ ئاسۆیه‌کى رون‪ ،‬به‌بێ‬ ‫ئاینده‌یه‌کى دیار له‌شانى ناکه‌نه‌وه‌‪...‬‬

‫ل‌ه ماوه‌ى زیاتر ل‌ه (‪ )30‬ساڵدا تاقیکردنه‌وه‌ى‬ ‫چه‌ک‌ه پێشکه‌وتووه‌کان ل�‌ه سه‌رکوتکردنى‬ ‫گ �ه‌ل��ى ک����ورد ل��‌ه ب���اک���ورى ک��وردس��ت��ان به‌‬ ‫ئاگر و ئاسن‪ ،‬هه‌روه‌ها گه‌لێک رێکه‌وتنى‬ ‫ت�ه‌واف��وق��ى و ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ى‪ ،‬ل�‌ه الی�ه‌ک��ى ت��ره‌وه‌‬ ‫زیاتر ل‌ه (‪ )26‬جار ئۆپه‌راسوێنى گ �ه‌ور‌ه به‌‬ ‫ئامانجى له‌ناوبردنى یه‌کجاره‌کى بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫ئ��ازادى گه‌لى ک��ورد ل‌ه الی�ه‌ن ده‌وڵه‌ت‌ه یه‌ک‬ ‫ل‌ه دوا یه‌ک‌ه دیکتاتۆڕه‌کانى تورکیاو‌ه تا‬ ‫رۆژى ئه‌مڕۆمان ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��ووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم وه‌کو‬ ‫له‌به‌رچاوى هه‌موو دنیا ئاشکرایه‌‪ ،‬ن‌ه گه‌لى‬ ‫کورد ته‌سلیمى داخوازییه‌کانى ده‌وڵه‌ت بوو‌ه و‬ ‫ن‌ه سیاسه‌تى ئاسنین به‌سه‌ر گه‌لدا سه‌رکه‌وت‪،‬‬ ‫ن‌ه گه‌ریالش سه‌ربارى ته‌واوى ئه‌و پیالنگێڕیانه‌‬ ‫و ئۆپه‌راسیۆنان‌ه و به‌کارهێنانى ته‌کنیکى هه‌ره‌‬ ‫پێشکه‌وتوى واڵت‌ه یه‌کگرتوه‌کانى ئه‌مریکا و‬ ‫ئیسرائیل ک‌ه ل‌ه الیه‌ن تورکیاو‌ه به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫نه‌ک هه‌ر هه‌نگاوى به‌ره‌ودواو‌ه ناویشت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ب‌ه ئیراده‌یه‌کى پۆاڵیین و ب‌ه یارمه‌تى بێوچانى‬ ‫گه‌ل و فیداکارى رێبه‌ره‌که‌ى توانى ت�ه‌واوى‬

‫ئه‌و مافانه‌ى ک‌ه ب‌ه درێژایى مێژوو قوربانى بۆ‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌کى تره‌و‌ه کاتێک سه‌یرى‬ ‫ئ�ه‌و‌ه ده‌که‌ین ک‌ه له‌الیه‌ن تورکیا و واڵتانى‬ ‫داگیرکه‌رى کوردستان و ئه‌مریکاو‌ه رووبه‌ڕوى‬ ‫تابلۆیه‌کى ترسناکى داگیرکارى ب‌ه ستایلێکى‬ ‫تازه‌تر ده‌بینه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر سیاسه‌تێکى حه‌کیمانه‌‬ ‫و رێکخستنێکى به‌هێز و دیبلۆماسییه‌کى‬ ‫ژی��ران �‌ه ک�‌ه ئامانجى س�ه‌ره‌ک��ی��ش پاراستنى‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌یى بێت‪ ،‬په‌یڕه‌و نه‌کرێت دور‬ ‫نیی‌ه دۆزێکى سه‌رده‌میان‌ه دووب��ار‌ه نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چونک‌ه نیشانه‌کانى ئ�ه‌و مه‌ترسی‌ه گه‌وره‌یه‌‬ ‫هه‌نوک‌ه ل‌ه سوریا و تورکیا به‌زه‌قى ده‌بینین‬ ‫و هه‌ستیان پێده‌که‌ین‪ .‬ئه‌وه‌ش پشتگیریکردنى‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى عه‌ره‌بى ل‌ه سوریایه‌‪ ،‬ک‌ه هه‌ر له‌‬ ‫سه‌ره‌تاو‌ه ل‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ى مافى کورد له‌و‬ ‫به‌شه‌ى کوردستان ل‌ه پێناوى ئ�ه‌وه‌ى ل‌ه الیه‌ن‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌و‌ه باس نه‌کرێت یان زه‌ق نه‌کرێته‌وه‌‬ ‫به‌دیار ده‌که‌وێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت��ری��ش �ه‌و‌ه ئ���ه‌و ع�ه‌ب��ا ره‌ش����ه‌ى که‌‬ ‫حکومه‌تى ئه‌ردۆغان به‌ناوى ئیسالم و شه‌ڕى‬ ‫دژ‌ه تیرۆر ل‌ه به‌رامبه‌ر گه‌لى کورد ل‌ه باکورى‬ ‫کوردستان و (‪ )PKK‬ب‌ه یارمه‌تى ئه‌مریکا‬ ‫و ئ �ه‌وروپ��ا ه �ه‌وڵ��ده‌دات ب�ه‌س�ه‌ر دۆزى ک��وردا‬ ‫ب��دات و بێده‌نگى ب��ک��ات‪ .‬ئه‌م‌ه ل�‌ه الی�ه‌ک‬ ‫له‌الیه‌کى تره‌و‌ه له‌سه‌ر حیسابى دۆزى کورد ئه‌و‬ ‫رێکه‌وتننامانه‌ى ک‌ه ل‌ه نێوان هێز‌ه ئه‌منیه‌کانى‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌دا ئه‌وا ده‌کرێت تورکیا هه‌وڵده‌دات‬ ‫کێش‌ه مێژویى و هه‌نوکه‌ییه‌کانى له‌گه‌ڵ‬ ‫ناوچه‌ک‌ه ک�ه‌م بکاته‌و‌ه و ل‌ه گۆڕانکارییه‌‬ ‫هه‌نوکه‌ییه‌کانى ناوچه‌ک‌ه جارێکى تر کورد‬ ‫بکرێت‌ه قوربانى هاوکێش‌ه سیاسییه‌کانى نێوان‬

‫خۆیان ته‌نیا بۆ هاوسه‌نگ کردنى به‌کارى‬ ‫بێنن‪.‬‬ ‫گ �ه‌ر ب�‌ه وردى س�ه‌ی��رى ئ �ه‌م تابلۆی‌ه بکرێت‬ ‫به‌ڕوونى بۆمان ده‌رده‌که‌وێت ره‌وش��ى تراژیدى‬ ‫له‌الیه‌ن تورکیا و هاوپه‌یمانیه‌کانیه‌و‌ه به‌سه‌ر‬ ‫گه‌لى ک��وردا ده‌سه‌پێنرێت‪ ،‬هه‌وڵیش ده‌درێ��ت‬ ‫نه‌ک ته‌نیا ل‌ه به‌شێک ل‌ه کوردستان‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ل‌ه هه‌ر چوار پارچه‌ى کردستان ئه‌و ده‌نگه‌ى‬ ‫ک‌ه ل‌ه مێژ‌ه ه��اوار بۆ ئ��ازادى ده‌ک��ات کپ‬ ‫و بێکاریگه‌رى بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه هه‌ر به‌شێک‬ ‫ب‌ه رێگ‌ه و رێبازى ج��ی��اواز‪ ،‬ب �ه‌اڵم بۆ یه‌ک‬ ‫مه‌به‌ست ئه‌ویش ته‌سلیم بوون ب‌ه داخوازییه‌کانى‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‪ .‬ل‌ه ب��اش��ورى کوردستانیش هه‌وڵ‬ ‫ده‌درێ��ت له‌الیه‌ک الوازى حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان و په‌یوه‌ندیی‌ه بازرگانیه‌کانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتداران و به‌رپرسانى حکومه‌ت‬ ‫بقۆزنه‌و‌ه به‌جۆرێک گوشاریان ده‌خه‌ن‌ه سه‌ر‬ ‫تاکو ئه‌کتیڤ تر ل‌ه جاران یارمه‌تیان بده‌ن له‌‬ ‫رووبه‌ڕوبوونه‌وه‌ى بزوتنه‌وه‌ى ئازادى کورد‪ ،‬که‌‬ ‫ئێستا وه‌کو هێزێ هه‌ر‌ه ئه‌کتیڤ ل‌ه هه‌ر چوار‬ ‫پارچه‌ى کوردستان هاتۆت‌ه ئ��اراوه‌‪ .‬له‌الیه‌کى‬ ‫تره‌و‌ه تورکیا و ئێران ده‌یانه‌وێت هه‌موو هه‌وڵى‬ ‫خۆیان بخه‌ن‌ه گ�ه‌ڕ تا حکومه‌تى عێراق به‌‬ ‫گوشاره‌کانى وا ل‌ه هه‌رێم بکات ل‌ه ژێر ناوى‬ ‫پاراستنى سنوره‌کان رێگ‌ه نه‌ده‌ن ب‌ه گه‌ریالکانى‬ ‫(‪ )PKK‬له‌سه‌ر سنوره‌و‌ه هێرش بکه‌ن‌ه سه‌ر‬ ‫واڵتانى دراوسێ و شه‌ڕێکى ناوخۆیى ل‌ه نێوان‬ ‫ک��وردان هه‌ڵبگریسێنن‪ .‬به‌م شێوه‌ی‌ه سه‌رقاڵى‬ ‫شه‌ڕى ناوخۆیان بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى کورد ل‌ه عێراق‬ ‫و تورکیا واز ل‌ه داخوازییه‌کانى خۆى بێنێت‪.‬‬ ‫لێره‌دا ئه‌م پرسیاران‌ه قوت ده‌بنه‌و‌ه حکومه‌تى‬

‫هه‌رێم تاچه‌ند ملکه‌چى داخوازییه‌کانى تورکیا‬ ‫و هاوپه‌یمانه‌کانى بووه‌؟ تا چه‌ند حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێم زه‌مینه‌ى بۆ تورکیا و واڵتانى دراوسێ‬ ‫خۆشکردو‌ه تا به‌م شێوه‌ی‌ه بیر بکه‌نه‌وه‌؟ ئایا‬ ‫هه‌ر شێواز‌ه یارمه‌تیه‌کى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ‬ ‫تورکیا ل‌ه دژى (‪ )PKK‬چ ئه‌نجامێکى‬ ‫بۆ گه‌لى کورد و هاوسه‌نگى سیاسى و ئه‌و‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری��ان�ه‌ى ب �ه‌س �ه‌ر ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا دێ��ن‪،‬‬ ‫ده‌بێت؟ پێش هه‌موو شتێک ده‌بێت بزانین ئه‌و‬ ‫میتۆده‌ى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ به‌ڕێوه‌بردنى‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��ى خ��ۆى پێش رژێ��م��ى ب�ه‌ع��س و تا‬ ‫ئێستاش زه‌مینه‌ى بۆ ده‌ستێوه‌ردانى سیاسى‬ ‫و سه‌ربازى واڵتانى دراوس��ێ و ئه‌مریکاى له‌‬ ‫خاکى هه‌رێمى کوردستان زیاتر کردو‌ه و ئه‌ویش‬ ‫به‌داخوازى خودى ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم بوو‌ه بۆ‬ ‫پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه حزبییه‌کان ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫یه‌کترى‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌ش وایکردو‌ه ئه‌و بڕیارانه‌ى‬ ‫ک‌ه هه‌نوکه‌ش ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم ل‌ه بواره‌‬ ‫جیاجیاکان ل‌ه پرۆس‌ه چاره‌نوسه‌کان ده‌ی��ده‌ن‬ ‫زیاتر ل‌ه به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان‪ ،‬کاردانه‌وه‌ى‬ ‫واڵتانى دراوس��ێ ب‌ه ئه‌ساس بگیرێت‪ ،‬نه‌ک‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى گه‌ل و واڵت بۆ نمون‌ه ل‌ه ئه‌نجامى‬ ‫تۆپبارانکردنى فڕۆک‌ه جه‌نگیه‌کانى تورکیا و‬ ‫ئێران چه‌ندین ره‌ز و باخى هاواڵتیان سوتان و‬ ‫چه‌ندین هاواڵتى شه‌هید و بریندار بوون ک‌ه تیایدا‬ ‫منداڵى (‪ )6‬مانگیش هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم دواى (‪ )46‬کاتژمێر ئیدانه‌کردنێکى‬ ‫شه‌رمنانه‌ى باڵوکرده‌و‌ه ل‌ه به‌رامبه‌ردا حکومه‌تى‬ ‫(‪ )AKP‬دانى پێدانه‌نا و ره‌تیکرده‌و‌ه و وتى‬ ‫ئه‌و‌ه مونتاژه‌‪ ،‬بۆ ناشرینکردنى تورکیا کراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم حکومه‌تى هه‌رێم هیچ هه‌ڵوێستێکى جدى‬

‫نه‌بوو ل‌ه الیه‌کى تره‌و‌ه کاتێک گه‌ریالکانى‬ ‫(‪ )PKK‬ل‌ه هه‌کارى گورزێکى کوشنده‌یان‬ ‫له‌و هێزانه‌ى تورکیا وه‌شاند‪ ،‬ک‌ه به‌نیازبوون‬ ‫هێرش بکه‌ن‌ه سه‌رخاکى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫هه‌ر ل‌ه یه‌که‌م ساتدا به‌ڕێز سه‌رۆکى هه‌رێم‬ ‫به‌هه‌ستى به‌رپرسیارانه‌ى تورکانه‌و‌ه زۆر به‌‬ ‫توندى ئیدانه‌ى ئه‌و هێرشه‌ى کرد و پێش هه‌موو‬ ‫که‌سى ت��ره‌و‌ه نوێنه‌رى خۆى ن��ارد‌ه تورکیا بۆ‬ ‫سه‌ره‌خۆشى ل‌ه ئه‌ردۆغان‪ .‬ئایا ئه‌م سیاسه‌ته‌‬ ‫ده‌چێت‌ه چ چوارچێوه‌یه‌که‌و‌ه و خزمه‌ت ب‌ه چى‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌گ���ه‌ر ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجى ئێستادا ک‌ه ت���ه‌واوى گه‌النى‬ ‫ناوچه‌ک‌ه ل�‌ه ن��او ش��ۆڕش��ى س�ه‌رت��اس�ه‌رى دان‬ ‫و خه‌ریکى روخاندنى و کۆتایى هێنانن به‌‬ ‫س �ه‌رده‌م��ى دی��ک��ت��ات��ۆرى ن��اوچ �ه‌ک �ه‌‪ ،‬بیه‌وێت‬ ‫ئ�ه‌زم��وون��ى س��ااڵن��ى ن���ه‌وه‌ده‌ک���ان جارێکى تر‬ ‫ب‌ه یارمه‌تى تورکیا له‌سه‌ر گه‌لى ک��ورد و‬ ‫شۆڕشه‌که‌ى تاقی بکاته‌و‌ه و له‌و گۆشه‌نیگایه‌وه‌‬ ‫ه�ه‌وڵ��ى ده‌رب��ازب��وون��ى خ��ۆى ل�‌ه گۆڕانکاریه‌‬ ‫ناوخۆییه‌کان و چاکسازییه‌کانى بدات‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ل‌ه ده‌ره‌وه‌ى شکست و کۆتاییهێنان ب‌ه ئه‌زموونى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان و خستن‌ه مه‌ترسى ئه‌و‬ ‫هه‌رێم‌ه ک‌ه ب‌ه خوێنى شه‌هیدان هاتۆت‌ه ئاراوه‌‬ ‫چ ئه‌نجامێکى ده‌بێت‪ .‬بۆی‌ه ل‌ه کۆتاییدا ده‌ڵێم‬ ‫ده‌بێت حکومه‌تى هه‌رێم و واڵتانى دراوسێ و‬ ‫ئه‌مریکاش ئه‌و‌ه باش بزانن ک‌ه به‌بێ له‌به‌رچاو‬ ‫گرتنى رۆڵى کورد ل‌ه هاوکێش‌ه سیاسیه‌کاندا‬ ‫و چاره‌سه‌رکردنى بنه‌ڕه‌تى دۆزه‌ک���ه‌ى هیچ‬ ‫پالنێک و پ��رۆژه‌ی�ه‌ک چانسى سه‌رکه‌وتنى‬ ‫نابێت‪.‬‬

‫کورد له‌ بازنه‌ى گۆڕانکارییه‌کاندا‬

‫عه‌دنان محه‌مه‌دى‬ ‫پالنه‌کانى ده‌سه‌اڵت‌ه یه‌ک ل‌ه دوایه‌که‌کانى‬ ‫تورکیا پوچه‌ڵ بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر چه‌ند‌ه ل‌ه قۆناغ‌ه جیاجیاکاندا تا ئێستا‬ ‫زیاتر ل‌ه هه‌شت جار ئاگربڕى یه‌ک الیه‌نه‌‬ ‫بۆ زه‌مین‌ه دروستکردن و ده‌رف �ه‌ت ره‌خساندن‬ ‫بۆ چاره‌سه‌رى ئاشتیانه‌ى پرسى گه‌لى کورد‬ ‫له‌الیه‌ن بزوتنه‌وه‌ى ئازادییه‌و‌ه راگه‌یه‌نراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌وڵه‌تى تورک هه‌میش‌ه ئه‌م هه‌واڵنه‌ى وه‌کو‬ ‫الیه‌نى الوازى (‪ )PKK‬لێکداوه‌ته‌و‌ه و هه‌وڵى‬ ‫داو‌ه له‌جیاتى هه‌نگاونان و وه‌اڵمدانه‌وه‌ى هه‌وڵه‌‬ ‫ئاشتیخوازه‌کان بۆ ده‌رفه‌تى خۆکۆکردنه‌وه‌ى‬ ‫س �ه‌رب��ازى و ئ��ام��اده‌ک��ارى ف���راوان ب��ۆ هێرشى‬ ‫گه‌وره‌تر به‌کار بێنێت‪ .‬بۆی‌ه هه‌تا ئێستاش ئه‌و‬ ‫هه‌واڵنه‌ى (‪ )PKK‬له‌الیه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬بێ‬ ‫وه‌اڵم ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬ئێستاش له‌به‌ر ئه‌وه‌ى شۆڕشى‬ ‫گه‌النى ناوچه‌ک‌ه ک‌ه ئاراسته‌ى خۆى وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫وه‌کو شه‌پۆلێکى به‌هێز هیواى ده‌سه‌اڵتدارانى‬ ‫ناوچه‌ک‌ه به‌ره‌و ئاوابوون په‌لکێش ده‌کات‪ .‬له‌‬ ‫ئه‌نجامدا ده‌رفه‌تێکى زێڕین بۆ ته‌واوى گه‌الن‬ ‫ب‌ه تایبه‌ت گه‌لى کورد ره‌خساوه‌‪ ،‬تاکو بگاته‌‬

‫«با فه‌تحواڵ گووله‌ن ریسوا بکه‌ین»‬

‫له‌تیف فاتح فه‌ره‌ج‬ ‫به‌المه‌وه‌ جێی سه‌رسووڕمانه‌‪ ،‬هه‌ندێک ئه‌گه‌ر له‌ تورکیادا‪ ،‬یان باشتره‌ بڵێین‬ ‫پێیان وابێ ئاکپارتى ده‌رگایان به‌ڕووى له‌ ده‌وڵه‌تى تورکا‪ .‬تۆزقاڵێک بیروباوه‌ڕ‬ ‫دیموکراسیدا خستووه‌ته‌ س �ه‌ر گ��ازى و موسوڵمانێتى مابێت‪ ،‬له‌ باکووری‬ ‫پشت‪ ،‬له‌ دی��دى ئاکپارتییه‌وه‌‪ ،‬که‌ ل ‌ه ک��وردس��ت��ان م���اوه‌‪ ،‬ئ��اخ��ر ل �ه‌ ئه‌نتالیا‬ ‫پشتییه‌وه‌ فه‌تحواڵ گویله‌ن هه‌یه‌‪ ،‬کورد و ئه‌ده‌نه‌ و ئه‌نقه‌ره‌ و ئه‌سته‌نبوڵ ب ‌ه‬ ‫وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کى‪ ،‬نانه‌ته‌وه‌ و بێ ئاین ته‌نیشت هه‌ر باره‌گایه‌کى ئاکپارتییه‌و‌ه‬ ‫و بێ باوه‌ڕ پێناس ده‌کرێت‪ ،‬له‌کاتێکدا دوو یانه‌ى له‌شفرۆشی هه‌ن به‌ته‌نیشت‬

‫ده‌رگاى هه‌ر مزگه‌وتێکه‌وه‌ ده‌رگاى باڕ‬ ‫و دیسکۆیه‌ک ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌هیچ‬ ‫ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک ل�ه‌ کوردستانه‌که‌ نییه‌!!‬ ‫گویله‌ن کوڕی واڵتێکه‌ سه‌دان باڕ و‬ ‫دیسکۆ و یانه‌ى له‌شفرۆشی تێدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌ی���ه‌وێ دوع��ا بکات با بڕوا‬ ‫دوع���ا ب��ۆ ک��وڕ و کچه‌کانى واڵت��ى‬ ‫خ��ۆی بکات‪ ،‬ئ�ه‌وان�ه‌ى ن�ه‌ک ه�ه‌ر ل ‌ه‬ ‫تورکیا س�ه‌رگ�ه‌ردان��ى ده‌ستى تورکیا‬ ‫و ئ��اک��پ��ارت��ی��ن‪ ،‬ب��گ��ره‌ ل �ه‌ ئه‌ڵمانیا و‬ ‫شوێنه‌کانى دیکه‌ش سه‌رگه‌ردانن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫کوردێک له‌ هه‌ر کوێی دنیا ئیسالمى‬ ‫یان عه‌لمانى ئه‌گه‌ر فه‌تحواڵ گویله‌ن‬ ‫ڕیسوا نه‌کات‪ ،‬ئه‌وه‌ کوردێکى الوازه‌‪،‬‬ ‫کوردێکه‌ پێویسته‌ گومان له‌ کوردبوونى‬ ‫ب��ک��رێ��ت‪ ،‬ری��س��واک��ردن��ى گ��وی��ل�ه‌ن هه‌ر‬ ‫ب �ه‌ ق��س�ه‌ ن��ا‪ ،‬ب��گ��ره‌ پێویسته‌ ل �ه‌ ه�ه‌ر‬

‫کوێی کوردستان جێ پێیه‌کى داناوه‌‪،‬‬ ‫تێکوپێک بدرێت و فڕێ درێته‌ سه‌ر‬ ‫زبڵخانه‌کانى تورکیا‪ ،‬گویله‌ن پێویست ‌ه‬ ‫له‌ کوردستان فڕێ بدرێت‪ ،‬فڕێدانى‬ ‫گویله‌ن فڕێدانى ئاکپارتیشه‌‪ ،‬ئاکپارتى‬ ‫دیوێکى زۆر قێزه‌ونى ناسیۆنالیستى‬ ‫تورکییه‌‪ ،‬که‌ جگه‌ له‌ تورک که‌سی‬ ‫دیکه‌ نابینێ‪ ،‬له‌کاتێکدا ب�ه‌ه�ه‌زاران‬ ‫ک��ورد له‌نێو ئاکپارتیدا له‌ باکووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان ده‌ن���گ ب��ۆ ئ���ه‌ردۆغ���ان و‬ ‫گویل کۆده‌که‌نه‌وه‌!‬ ‫ئێستا له‌هه‌رکات زیاتر کاتى ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک����ورده‌ ئ��اک��پ��ارت��ی��ی�ه‌ک��ان گ��وی��ل �ه‌ن و‬ ‫ئ�ه‌ن��دێ��ش�ه‌ى گ��وی��ل�ه‌ن ری��س��وا ب��ک �ه‌ن و‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕیاریشه‌ حزبی خۆیان دروست‬ ‫ب��ک �ه‌ن‪ ،‬ب��ا حزبی ئیسالمى ک��وردى‬ ‫دروس����ت ب��ک �ه‌ن‪ ،‬ح��زب��ێ��ک��ى ئیسالمى‬

‫ده‌ستدرێژى سیستماتیک و ده‌وڵه‌تى‬ ‫و ه �ه‌روه‌ه��ا بیرۆکه‌ى به‌رته‌سک و‬ ‫دۆگمى زاڵ به‌ س�ه‌ر کۆمه‌ڵگادان‬ ‫و ژن���ان بێبه‌شن ل �ه‌ سه‌ره‌تاییترین‬ ‫م��اف�ه‌ک��ان��ى خ��ۆی��ان‪ .‬ی�ه‌ک��ێ��ک ل�ه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایانه‌‪ ،‬ئێرانى ژێر ده‌سه‌اڵتى‬ ‫رژێمى ئاخوندى کۆمارى ئیسالمیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچى ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ى ده‌س�ه‌اڵت��ى‬ ‫پاشایه‌تیدا هه‌وڵه‌کانى ده‌س�ه‌اڵت ل ‌ه‬ ‫پێناو مودێرنکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگادا‬ ‫ب��وو‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌ ه��ۆى ئاماده‌نه‌بوونى‬ ‫به‌ستێنى کۆمه‌اڵیه‌تى و ه�ه‌روه‌ه��ا‬ ‫ب �ه‌ ک��اره��ێ��ن��ان��ى م��ی��ت��ۆدى ه �ه‌ڵ �ه‌ ل ‌ه‬ ‫الی �ه‌ن ده‌س �ه‌اڵت �ه‌وه‌ بۆ ئ�ه‌م مه‌به‌ست ‌ه‬ ‫و هه‌روه‌ها ق �ه‌واره‌ى نادیموکراتیکى‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت و رێگه‌ ن��ه‌دان ب�ه‌ گه‌ش ‌ه‬ ‫و به‌هێز بوونى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى‬ ‫ئ�ه‌و هه‌وڵه‌ رواڵه‌تیانه‌ که‌ ته‌نیا بۆ‬ ‫نمایشدانى سیمایه‌کى دیموکراتیک‬ ‫ل���ه‌ ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اى ئ���ێ���ران و ئ �ه‌وی��ش‬ ‫ل���ه‌ م����ه‌ڕ پ���ڕوپ���اگ���ه‌ن���ده‌ی���ه‌ک ل� ‌ه‬ ‫الى رۆژئ��اوای��ی �ه‌ک��ان ب��وو نه‌یتوانى‬ ‫به‌ره‌نجامێکى ئه‌رێنى لێکه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هاتنه‌ سه‌رکارى کۆمارى ئیسالمی‪،‬‬ ‫گ��ه‌ڕان��ه‌وه‌ی��ه‌ک ب��وو ب������ه‌ره‌ودواوه‌ و‬ ‫سڕینه‌وه‌ى هه‌ندێک له‌و ده‌ستکه‌وتان ‌ه‬ ‫ک��ه‌ ت��ا راده‌ی������ه‌ک ل��ه‌ ره‌وت����ى ئ �ه‌و‬ ‫سااڵنه‌دا ژنان به‌ ده‌ستیان هێنا بوو‬ ‫و پێناسه‌ى ژن دی��س��ان�ه‌وه‌ ب��ووه‌ ئه‌و‬ ‫پێناسه‌یه‌ که‌ نه‌ریت و ئایین بۆیان‬ ‫ده‌ک�����رد‪ .‬پ��ێ��ن��اس�ه‌ی�ه‌ک ک �ه‌ ژن ب ‌ه‬ ‫(صغیر) ناو ده‌ب��ات و به‌م ناولێنان ‌ه‬ ‫زۆربه‌ى مافه‌کانى لێ زه‌وت ده‌کات‪.‬‬ ‫شه‌ڕێک که‌ هه‌نووکه‌ له‌ کۆمه‌ڵگاى‬ ‫ئێراندا له‌ ئارادایه‌ (له‌ بوارى مافى‬ ‫ژناندا) یه‌ک به‌رى کلتور و ئایین‬ ‫و ن����ۆرم و ن �ه‌ری��ت �ه‌ ک���ه‌ ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫ب �ه‌ ت����ه‌واوى پشتیوانى ل��ێ��ده‌ک��ات و‬ ‫ده‌یهه‌وێت بیپارێزێت و له‌و به‌ریش‪،‬‬ ‫ژن��ان��ى پێشکه‌وتنخواز و بیرۆکه‌ى‬ ‫نوێ و جیهانى و شه‌پۆلێک به‌ ناو‬ ‫مۆدێڕنیته‌ و بزوتنه‌وه‌یه‌ک به‌ ناوى‬ ‫فێمێنیزمه‌ ک �ه‌ ل �ه‌ پ��ش��ت ده‌رگ���اى‬ ‫کۆمه‌ڵگاى داخراوى ئێراندا خه‌ریکى‬ ‫ته‌قاال و هه‌وڵدانه‌ و رۆژ له‌ دواى رۆژ‬ ‫به‌هێزتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ه��ه‌وڵ��ه‌ک��ان��ى ژن����ان ت �ه‌ن��ی��ا ل���ه‌ ب �ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ چى دى خۆیان له‌ بیاڤى‬ ‫تاکه‌که‌سیدا زنجیر نه‌که‌ن و بێن ‌ه‬ ‫نێو بیاڤى گشتى و ل��ه‌وێ ئ�ه‌رک‬ ‫له‌ ئه‌ستۆ بگرن و بکه‌ونه‌ ده‌ورگێڕى‬ ‫ک��ه‌ ب �ه‌ره‌ن��ج��ام �ه‌ک �ه‌ش��ى بێ‪‎‬گومان‬ ‫وه‌ده‌ستهێنانى هه‌ندێک مافه‌‪ .‬ژنان‬ ‫ده‌یانهه‌وێت به‌ حزوریان له‌ نێو بیاڤى‬ ‫گشتیدا پێناسه‌ى چه‌مکى شارۆمه‌ند‬ ‫که‌ کۆمه‌ڵگاى نه‌ریتى و پیاوساالر‬ ‫ب�ه‌ قازانجى پیاو پێناسه‌ى ده‌ک��ات‬ ‫توشى ئاڵۆگۆڕى بکه‌ن و ناوه‌ڕۆک‬ ‫و ج��ی��ی �ه‌ت��ی �ه‌ک��ى دی���ک���ه‌ پێ‪‎‬بده‌ن‪،‬‬ ‫جییه‌تیه‌ک ک �ه‌ ل �ه‌ س���ه‌ر بنه‌ماى‬ ‫پێوه‌رێک وه‌ک م��رۆڤ دان��را بێت‬ ‫و ئ �ه‌وه‌ش به‌ جۆرێک له‌ جۆره‌کان‬ ‫له‌ پاڵپشتى یاسا به‌هره‌مه‌ند بکه‌ن‪،‬‬ ‫که‌ بێگومان پاڵپشتى یاسا له‌ وه‌ها‬ ‫شتێک واتا گۆڕانکارى له‌ پێکهاته‌ى‬ ‫ی��اس��ادا‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل �ه‌ کۆمه‌ڵگایه‌کى‬ ‫وه‌ک ئ��ێ��ران ک�ه‌ ده‌س���ه‌اڵت بنه‌ماى‬ ‫یاسایى خۆى له‌ سه‌ر ئایین داده‌نێت و‬ ‫ئایینیش پالنێکى گشتى و کامڵ و‬ ‫ره‌ها و نه‌گۆڕه‌‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆى رووبه‌ڕوو‬ ‫بوونه‌وه‌ى ئه‌م دووان �ه‌ و ده‌س �ه‌اڵت ب ‌ه‬

‫ه��ه‌م��وو ه��ێ��زى خ���ۆی���ه‌وه‌ ده‌ی��ه �ه‌وێ��ت‬ ‫ل���ه‌ خ����ۆى پ����ارێ����زگ����ارى ب���ک���ات و‬ ‫به‌ره‌وڕووى بکه‌رانى وه‌ها گۆڕانێک‬ ‫ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ه�ه‌ر بۆیه‌ش ده‌بینین ک ‌ه‬ ‫له‌ کۆمه‌ڵگاى ئێراندا هه‌ر چه‌شن ‌ه‬ ‫چاالکییه‌ک به‌ هه‌وڵدان دژى ته‌ناهى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى و دژای�ه‌ت��ى له‌گه‌ڵ ئایین‬ ‫و یاسا و خ��ودا له‌ قه‌ڵه‌م ده‌درێ��ت و‬ ‫به‌ره‌وڕووى توندترین سزاکان ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بێگومان پیاوساالرى و باوکساالرى‬ ‫پێوه‌ندییه‌کى راسته‌وخۆیان له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌روه‌رى هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش سه‌روه‌رى‬ ‫هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاوه‌ پیاو بۆ خۆى قورخى‬ ‫ک����ردوه‌ و ش����ه‌ڕى ژن����ان ده‌ک �ه‌وێ��ت � ‌ه‬ ‫ئ���ه‌م ب���ی���اڤ���ه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌ روان���گ���ه‌ى پێش‬ ‫مودێڕندا ژنان هیچ کات ده‌ورێکیان‬ ‫ل���ه‌ س������ه‌روه‌رى س��ی��اس��ی��دا ن���ه‌ب���ووه‌ و‬ ‫بیرۆکه‌کانى حکومه‌ت و س �ه‌روه‌رى‬ ‫ته‌نیا تایبه‌ت به‌ پیاوان بووه‌ (ره‌نگ ‌ه‬ ‫ده‌گمه‌ن ژنانێک بووبن که‌ له‌ ره‌وتى‬ ‫م��ێ��ژوودا خ��اوه‌ن��ى ده‌س���ه‌اڵت ب��ووب��ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم لێره‌دا مه‌به‌ست باسێکى گشتى‬ ‫یه‌) بۆ نمونه‌ ئێمه‌ ده‌توانین بۆچونى‬ ‫فه‌یله‌سوفێکى وه‌ک ئه‌ره‌ستۆ لێره‌دا‬ ‫بگێڕینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ره‌ستۆ فه‌یله‌سوفێکى‬ ‫دیموکرات له‌ (‪ )25‬سه‌ده‌ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ل���ه‌ پ���ه‌رت���ووک���ى س��ی��اس �ه‌ت��ى خ��ۆی��دا‬ ‫وه‌ها ده‌ڵێت‪« :‬پێوه‌ندى پیاو له‌گه‌ڵ‬ ‫ژن‪ ،‬پێوندى ک��وی��ل�ه‌دار و کویله‌ و‬ ‫ف �ه‌رم��ان��ڕه‌وا و ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌ره‌«‪ .‬ئه‌م‬ ‫چه‌شنه‌ ب��ی��رک��ردن �ه‌وه‌ دوات���ر ل �ه‌ نێو‬ ‫ئایینه‌کاندا ره‌نگى دای�ه‌وه‌ و پێگه‌ى‬ ‫ژن له‌ مرۆڤه‌وه‌ تا ئاستى شتومک و‬ ‫کۆیله‌ و خزمه‌تکارێک دابه‌زى و بوو‬ ‫به‌ مڵکێک بۆ پیاوان‪ .‬له‌ راستیدا‬ ‫نه‌ریت ته‌نیا له‌ خه‌ون و خه‌یاڵدا به‌ها‬ ‫و ده‌رفه‌تێک به‌ ژنان ده‌دات و ئازادى‬ ‫و مافه‌کانى ژنان به‌ دێماگۆگى ل ‌ه‬ ‫خه‌ون و خه‌یاڵدا پێناسه‌ ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مودێرنیته‌ ئێمه‌ فێر ده‌کات که‌ ژن ل ‌ه‬ ‫جیهانى واقیعیشدا ده‌توانێت ئازادى‬ ‫و مافه‌کانى خ��ۆى وه‌ده‌س��ت بێنێت‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ش مودێرنیته‌ که‌ به‌رهه‌مى‬ ‫ب���ۆ ن��م��ون �ه‌ دی��م��وک��راس��ى و م��اف��ى‬ ‫شارۆمه‌ندى ب��وو بنه‌ماکانى نه‌ریت‬ ‫توشى داڕمان ده‌کات و پێناسه‌یه‌کى‬ ‫دیکه‌ له‌ یاسا و کۆمه‌ڵگا و ده‌سه‌اڵت‬ ‫پێمان ده‌دات‪ .‬مودێرنیته‌ ده‌سه‌اڵت ل ‌ه‬ ‫شێوازى هێره‌مى خۆى بۆ شێوازێکى‬ ‫ئاسۆیى ده‌گۆڕێت‪ .‬پیرۆزیى ده‌سه‌اڵت‬ ‫که‌ جلى ئاسمانى و میتافیزکى ل ‌ه‬ ‫به‌ر خۆى کردوه‌ ده‌یگۆڕێت و ده‌یکات ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتێکى رێژه‌یى که‌ ره‌وایى خۆى‬ ‫له‌ خه‌ڵکه‌وه‌ وه‌رده‌گ��رێ��ت و یاساکان‬ ‫یاساى رێژه‌یى و نه‌ک له‌ ئاسمانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌ڵ��ک��و ب �ه‌ره‌ن��ج��ام��ى رێ��ک��ک�ه‌وت��ن��ى‬ ‫نێوان مرۆڤه‌کانه‌‪ .‬لێره‌دایه‌ که‌ ژنان‬ ‫ده‌یانهه‌وێت بێنه‌ نێو بیاڤى گشتى‬ ‫و له‌وێدا بکه‌ونه‌ ده‌ورگێڕی‪ ،‬له‌وه‌ها‬ ‫حاڵه‌تێکدا ژنان ده‌توانن له‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫به‌هره‌مه‌ند بن که‌ ده‌سه‌اڵتیش له‌م‬ ‫روان���گ���ه‌وه‌ ئ��ی��دى ت�ه‌ن��ی��ا ده‌س �ه‌اڵت��ى‬ ‫سیاسى نیه‌‪ ،‬به‌ڵکو ده‌سه‌اڵتى ئابوورى‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تیش له‌ خۆ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫ک�����ه‌واب�����وو ژن������ان ده‌ب����ێ����ت ده‌ورى‬ ‫ب��ک �ه‌رێ��ک��ى گ���ۆڕان���خ���واز ب��گ��ێ��ڕن و‬ ‫ئه‌وه‌ش بۆچونێکى هه‌ڵه‌یه‌ که‌ ژنان‬ ‫ده‌بێت چاوه‌ڕوانى پیاوان بن بۆ وه‌ها‬ ‫گۆڕانکارییه‌ک‪ ،‬چونکه‌ ئه‌گه‌ر ب ‌ه‬ ‫پیاوان بێت هیچ کات ناهێڵن وه‌ها‬ ‫گۆڕانکارییه‌ک بێته‌ ئاراوه‌ و ئازادى‬

‫بیروڕا‬ ‫کوردى که‌ کوردبوون نه‌کاته‌ قوربانى‬ ‫ئیسالمى بوون‪ ،‬وه‌ک چۆن نه‌ عه‌ره‌ب‬ ‫و ن��ه‌ ت����ورک و ن��ه‌ ف��ارس��ی��ش ئ��ه‌وه‌‬ ‫ناکه‌ن‪ ،‬پێویسته‌ کوردان له‌ هه‌ر کوێ‬ ‫ب��ن گ��وی��ل�ه‌ن ری��س��وا ب��ک �ه‌ن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئیسالمییه‌کانى ک��وردس��ت��ان ن�ه‌ک‬ ‫داواى روونکردنه‌وه‌ له‌ گویله‌ن بکه‌ن‪،‬‬ ‫بگره‌ بیده‌نه‌ دادگا‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ‪ :‬کوردان‬ ‫موسڵمانیان تیا نییه‌ و خوا ناناسن‪،‬‬ ‫گه‌لۆ ئیسالمییه‌کان چۆن ئه‌وه‌ قبوڵ‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬دن��ی��اى ئیسالمى چ��ۆن ئ�ه‌وه‌‬ ‫قبوڵ ده‌که‌ن‪ ،‬یه‌کگرتووى ئیسالمى و‬ ‫کۆمه‌ڵ و بزووتنه‌وه‌ و دکتۆر عه‌لی‬ ‫قه‌ره‌داخى و یه‌کێتی زانایان و هتد‪..‬‬ ‫چۆن له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌م درۆ زه‌قه‌ى گویله‌ن‬ ‫بێده‌نگ ده‌بن‪ ،‬له‌ به‌رامبه‌ر درۆیه‌کى‬ ‫وا ق �ه‌ب �ه‌ ب��ێ��ده‌ن��گ��ى ش �ه‌رم �ه‌زاری �ه‌ک��ى‬

‫ژنان‪ ،‬داهاتوو و ئه‌رکه‌کانیان ل ‌ه ئێراندا‬ ‫که‌یهان یوسفی‬ ‫په‌ره‌گرتن و گه‌شه‌ى بیروبۆچوونى‬ ‫م��ودێ��ڕن(م��ودێ��ڕن��ی��ت �ه‌) ل��ه‌ شوێن ‌ه‬ ‫ج���ی���اج���ی���اک���ان���ى ج���ی���ه���ان���دا ب����وو‌ه‬ ‫هۆکارێک بۆ دروستبوونى گۆڕان‬ ‫و گۆڕانکارى له‌ ئاستى کۆمه‌ڵگا و‬ ‫زهنی تاکه‌کانى ئه‌و کۆمه‌ڵگایانه‌ و‬ ‫ژیانى مرۆیى تووشى وه‌رچه‌رخانێکى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى کرد‪.‬‬ ‫ل�����ه‌ دای�����ک�����ب�����وون�����ى چ���ه‌م���ک���ى‬ ‫ش��ارۆم �ه‌ن��د(ه��اواڵت��ی) و ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫گ��رن��گ��ی��دان ه �ه‌رچ��ى زۆرت���ر ب �ه‌ دوو‬ ‫چه‌مکى «ئازادی» و «یه‌کسانی»‬ ‫له‌ ماناى نوێى خۆیدا بوون به‌ هۆى‬ ‫دروستبوونى قوتابخانه‌گه‌لێکى هزرى‬ ‫که‌ توانى جیهان تووشى گۆڕانکارى‬ ‫ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ى ب��ک��ات و زۆرب���ه‌ى ی��اس��ا و‬ ‫ن��ۆرم��ه‌ ن �ه‌ری��ت��ی �ه‌ک��ان هه‌ڵته‌کێنێ‬ ‫و ب���ۆچ���وون���ى ن���وێ���ى ل���ه‌ ش��وێ��ن��ی��دا‬ ‫دابنێت‪ .‬بێگومان دیموکراسى وک‬ ‫پێکهاته‌یه‌کى سیاسى و سیستمێکى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارێتى باشترین مودێل بۆ‬ ‫ره‌چ���اوک���ردن���ى م��اف �ه‌ک��ان��ى ت��اک‪،‬‬ ‫ت��وێ��ژه‌ک��ان��ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا و گ��روپ � ‌ه‬ ‫ئ��ی��ت��ن��ی��ک��ى و ه���ه‌روه‌ه���ا م��س��ۆگ �ه‌ر‬ ‫کردنى مافه‌کانى توێژێکى گه‌وره‌ى‬ ‫کۆمه‌ڵگا وه‌ک ژنان بووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌سڵى خودموختارى ت��اک‪ ،‬وه‌ک‬ ‫یه‌کێک له‌ بنه‌ماکانى دیموکراسى‬ ‫ه��ۆک��ارێ��ک��ى ش��وێ��ن��دارب��ووه‌ ل �ه‌ مه‌ى‬ ‫دابینبوونى مافه‌کانى تاکه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگا هه‌ر بۆیه‌ش کاتێک باس‬ ‫له‌ مافه‌کانى تاک ده‌که‌ین‪ ،‬بێگومان‬ ‫له‌ هه‌نگاوى یه‌که‌مدا کۆمه‌ڵگایه‌کى‬ ‫دی���م���وک���رات���ی���ک و س��ی��س��ت��م��ێ��ک��ى‬ ‫دیموکراتیک بۆمان وێنا ده‌کرێت و‬ ‫ده‌بێت ئه‌وه‌شمان هه‌میشه‌ له‌ به‌رچاو‬ ‫بێت که‌ ده‌سه‌اڵتێکى دیموکراتیک‬ ‫ب���ه‌ ب���ێ ب���وون���ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک��ى‬ ‫دیموکرات ناتوانێت ببێته‌ هۆکارى‬ ‫ده‌س����ت����ه‌ب����ه‌ر ب����وون����ى م��اف��ه‌ک��ان��ى‬ ‫تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا و له‌ واقیعدا‬ ‫له‌ وه‌ها حاڵه‌تێکدا ئێمه‌ ته‌نیا جلێکى‬ ‫خه‌ڵه‌تێنه‌رمان له‌ به‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کى‬ ‫ته‌ژى له‌ کێشه‌ کردوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫بوونى کۆمه‌ڵگایه‌کى دیموکراتیک‬ ‫پێویسته‌ بۆ سه‌قامگیریى ده‌سه‌اڵتێکى‬ ‫دیموکراتیک‪.‬‬ ‫کومه‌ڵگایه‌کى دیموکراتیک یان‬ ‫به‌ وته‌یه‌کى دیکه‌ کۆمه‌ڵگایه‌کى‬ ‫م���ه‌ده‌ن���ى ب��ه‌ ه��ێ��ز‪ ،‬ئ��ام��رازێ��ک �ه‌ بۆ‬ ‫ک��ون��ت��رۆڵ��ک��ردن��ى ده‌س���ه‌اڵت���ى ه��ارى‬ ‫حکومه‌ت و ملکه‌چ بوونى ده‌سه‌اڵت‬ ‫بۆ کۆمه‌ڵگا و یان ده‌توانین وا بڵێین‬ ‫چاودێرى به‌رده‌وامى خه‌ڵک له‌ سه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ک �ه‌ ل �ه‌ رۆژئ����اوا رووی����دا و‬ ‫ب���ووه‌ ه��ۆى دروس��ت��ب��وون��ى گ���ۆڕان و‬ ‫گۆڕانکاری‪ ،‬گه‌شه‌ و کامڵبوونى‬ ‫ه��زرى ن��وێ له‌ کۆمه‌ڵگا و له‌ نێو‬ ‫تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگادا بوو که‌ توانى‬

‫رواڵه‌تى ده‌سه‌اڵتیش بگۆڕێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ش بۆ ده‌سته‌به‌ر بوونى مافه‌کانى‬ ‫گشت تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا پێویستمان‬ ‫به‌ بوونى ئ�ه‌و گه‌شه‌ و کامڵبوونى‬ ‫هزره‌ له‌ کۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ب���ه‌ ب���وون���ى زه‌ی����ن و ب��ۆچ��وون��ێ��ک��ى‬ ‫نه‌ریتى و دواک �ه‌وت��وو جێگیرکردنى‬ ‫سیستمێکى ده‌سه‌اڵتدارێتى له‌ ژێر‬ ‫ناوى دیموکراسی‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌ رواڵه‌تدا‬ ‫ب��ت��وان��ێ��ت ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ ب��ک��رێ��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫ناتوانێت سه‌رکه‌وتوو بێت‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ش ئێمه‌ له‌ کۆتایى نیوه‌ى‬ ‫س����ه‌ده‌ى ‪19‬ى زاینی‪‎‬یه‌وه‌ ده‌بینین‬ ‫ک�ه‌ ب��زووت��ن�ه‌وه‌گ�ه‌ل��ى ج��ۆراوج��ۆر ل ‌ه‬ ‫دایک ده‌بن بۆ گۆڕینى کۆمه‌ڵگا‬ ‫و ده‌سه‌اڵته‌کان‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و بزووتنه‌وانه‌ بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫ژنانه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌یه‌ک که‌ خوازیارى‬ ‫مافى یه‌کسانى ژن��ان له‌ کۆمه‌ڵگا‬ ‫و له‌ بیاڤى ده‌سه‌اڵتدا بوو‪ .‬مافانێک‬ ‫که‌ پێشێلکردنیان خاوه‌ن دیرۆکێکى‬ ‫چ���ه‌ن ه����ه‌زار س��اڵ �ه‌ ب���وو‪ ،‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت‬ ‫ئۆتۆپیاى ده‌وڵه‌ت ـ شاره‌کانى یۆنانى‬ ‫ک��ه‌ون��اراش ک �ه‌ وه‌ک ئایدیاڵێکى‬ ‫دیموکراسى هه‌میشه‌ باسى لێده‌کرێت‪،‬‬ ‫ل �ه‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ره‌چ��اوک��ردن��ى مافى‬ ‫ژناندا هیچ هه‌نگاوێکى بنه‌ڕه‌تیان‬ ‫هه‌ڵنه‌گرتبوو و هیچ به‌هایه‌کیان ب ‌ه‬ ‫ژن��ان ن�ه‌داب��وو و ئه‌وه‌یکه‌ که‌ وه‌ک‬ ‫شارۆمه‌ند له‌و سه‌رده‌مه‌دا باسى لێو‌ه‬ ‫ده‌ک��را ژنانى له‌ خۆ نه‌ده‌گرت‪ ،‬واتا‬ ‫ژن��ان وه‌ک ش��ارۆم�ه‌ن��د ب�ه‌ ئ�ه‌ژم��ار‬ ‫نه‌ده‌هاتن و له‌ گشت مافه‌ سیاسى‬ ‫و ک��وم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى و م �ه‌ده‌ن��ی �ه‌ک��ان��ى‬ ‫شارۆمه‌ندێک بێبه‌شبوون‪.‬‬ ‫له‌ دایکبوونى چه‌مکى شارۆمه‌ندی‬ ‫(له‌ مانا نوێکه‌یدا) و دیارده‌گه‌لێک‬ ‫وه‌ک شۆڕشى ئه‌مریکا‪ ،‬فه‌ڕه‌نسا‬ ‫و ه���ه‌روه‌ه���ا گ �ه‌ش �ه‌ و پ�ه‌ره‌س�ه‌ن��دن��ى‬ ‫قوتابخانه‌ هزرییه‌کان و هاتنه‌ئاراى‬ ‫چه‌مکانێک وه‌کو مافى یه‌کسان‪،‬‬ ‫ئ��ازادی‪ ،‬مافى ده‌نگدان‪ ،‬هه‌ڵبژاردن‬ ‫و ب �ه‌ش��دارى کۆمه‌اڵیه‌تى ه��ان��ده‌رى‬ ‫ژن��ان ب��وون بۆ هاتنه‌ده‌ره‌وه‌ له‌ بیاڤى‬ ‫تاکه‌که‌سى و له‌ چوارچێوه‌ى دیوارى‬ ‫خانوو و چێشتخانه‌ و به‌هانه‌یه‌ک بوو‬ ‫بۆ هاتن و به‌شدارى له‌ بیاڤى گشتى‬ ‫و گۆڕه‌پانى خه‌بات و تێکۆشان بۆ‬ ‫وه‌ده‌ستهێنانى مافه‌کانیان‪.‬‬ ‫لێره‌دا نامانهه‌وێت بڕۆینه‌ نێو بابه‌تى‬ ‫م��ێ��ژووى ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �ه‌ و ه �ه‌روه‌ک‬ ‫ده‌زانین ئه‌مه‌ دیارده‌یه‌کى به‌رهه‌ست‬ ‫و بینراوه‌ که‌ له‌ زۆربه‌ى واڵتاندا ژنان‬ ‫توانیویانه‌ به‌ مافه‌کانى خۆیان بگه‌ن‬ ‫(تاراده‌یه‌ک نه‌ک به‌ ته‌واوی) و له‌‬ ‫زۆرب �ه‌ى شوێنه‌کانى دیکه‌ش وێڕاى‬ ‫تێپه‌ڕبوونى نزیک به‌ یه‌ک سه‌ده‌و‬ ‫نیو له‌ سه‌رهه‌ڵدانى بزوتنه‌وه‌یه‌ک ب ‌ه‬ ‫ن��اوى بزوتنه‌وه‌ى ژن��ان‪ ،‬هێشتا ژنان‬ ‫له‌ ب���ه‌رده‌م زه‌ب��ر و گ��وش��ارى سته‌م و‬

‫و ده‌سه‌اڵتى خۆیان هیچ کات حه‌ز‬ ‫ناکه‌ن به‌رته‌سک بکه‌نه‌وه‌ (به‌پێى‬ ‫ئه‌وه‌یکه‌ مرۆڤ له‌ جه‌وهه‌رى خۆیدا‬ ‫هه‌میشه‌ خۆخواز و پاوانخوازه‌)‪.‬‬ ‫ژن��ان له‌ ره‌وت��ى گ��ۆڕان��دا پێویستیان‬ ‫ب���ه‌ ش��ۆڕش��ێ��ک��ى زه��ن��ی ه �ه‌ی �ه‌ ک ‌ه‬ ‫ئ��ه‌وان خ��اوه‌ن��ى سه‌ربه‌خۆیى فیکرى‬ ‫و خودموختارى تاکه‌که‌سى بکات‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان ده‌ب��ێ��ت ی��اس��ا و چ��وارچ��ێ��و‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسه‌کان ک�ه‌ ل ‌ه‬ ‫س�ه‌ر بنه‌ماى پیاوساالرى داڕێ���ژراوه‌‬ ‫ب��گ��ۆڕن‪ ،‬چونکه‌ ئ �ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ و‬ ‫پێکهاتانه‌ دیسانه‌وه‌ بۆچوونى پیاو‬ ‫ساالرى به‌رهه‌م دێنێت و هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫له‌و کاته‌دایه‌ که‌ ئازادى ژنان مانادار‬ ‫ده‌بێت که‌ ژنان به‌ دروشمى نوێ بێن ‌ه‬ ‫نێو بیاڤى گشتى و ده‌نگیان هه‌ڵبهێنن‬ ‫که‌ ئێمه‌ ئاماده‌ین گشت پێکهاته‌کان‬ ‫بگۆڕین و هاتووین که‌ پارادایمى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى نوێ جێگیر بکه‌ین‪.‬‬ ‫گۆڕینى فیکر و پێکهاته‌ ک��ۆن و‬ ‫نه‌ریتیه‌کان که‌ ژنانى له‌ خۆ نامۆ‬ ‫کردوه‌ و ئه‌وانى له‌ تاکێکى سه‌ربه‌خۆ‬ ‫و ئ�����ازادوه‌ ک���ردۆت���ه‌ ک��ۆی��ل�ه‌ی�ه‌ک��ى‬ ‫گ��وێ��ڕای��ه‌ل و ب��ێ ت��وان��ا و الواز‪،‬‬ ‫بنه‌ماى سه‌رکه‌وتنى بزوتنه‌وه‌ى ژنان‬ ‫و گه‌یشتن به‌ مافه‌کانیانه‌‪.‬‬ ‫سیمین دی بوار چاالک و بیرمه‌ندى‬ ‫به‌ناوبانگى ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى ژن���ان وه‌ه��ا‬ ‫ده‌ڵێت‪« :‬ئێوه‌ ژن له‌ دای��ک نابن‪،‬‬ ‫ئێوه‌ ده‌بنه‌ ژن»‪ .‬ئه‌م وته‌ى دى بواره‌‬ ‫راستیه‌کى کۆمه‌ڵگاى ک���وردى و‬ ‫کۆمه‌ڵگاى ئێرانى و ده‌توانین بڵێین‬ ‫گشت رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاسته‌‪.‬‬ ‫ژن ب��ۆ ئ��ێ��م�ه‌ى ک���ورد و‪ ...‬وێ��ن��اى‬ ‫بوونه‌وه‌رێکه‌ که‌ ته‌نیا تایبه‌تمه‌ندى‬ ‫ل���ه‌الم���ان���ه‌وه‌ ت��ای��ب �ه‌ت��م �ه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ى‬ ‫جنسی‪‎‬یه‌‪ ،‬ئ����ه‌م����ه‌ش ب����ه‌ره����ه‌م و‬ ‫ده‌رهاویشته‌ى کۆمه‌ڵگایه‌که‌ نه‌ریتى‬ ‫و ئایین ت���ه‌وه‌ر‪ .‬کۆمه‌ڵگا ل�ه‌ ژێر‬ ‫کاریگه‌رى نه‌ریت و کلتور و یاسادا‬ ‫ئ �ه‌وه‌م��ان فێر ده‌ک���ات‪ .‬ه �ه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫ژنان حزورى خۆیان له‌ کۆمه‌ڵگا و ل ‌ه‬ ‫بیاڤى گشتیدا به‌ حزورێکى جنسى‬ ‫وێنا ده‌که‌ن تاکو حزورێکى مرۆیی‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌که‌ دیسانه‌وه‌ له‌ ئێرانى ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتى ئاخوندى کۆمارى ئیسالمى‬ ‫هه‌وڵه‌کان بۆ سه‌رکوت و خانه‌نشین‬ ‫ک��ردن��ى ژن���ان ده‌س��ت��ى پ��ێ��ک��ردۆت�ه‌و‌ه‬ ‫و له‌ زارى به‌رپرسانى ئ�ه‌م رژێمه‌و‌ه‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌بیستین که‌ ده‌یانهه‌وێت‬ ‫ب���ه‌ ل��ێ��ک ج���ی���اک���ردن���ه‌وه‌ى ژن����ان و‬ ‫پیاوان له‌ زانکۆکان و شوێنه‌کانى‬ ‫دیکه‌ کۆمه‌ڵگاى ته‌ندروست دروست‬ ‫بکه‌ین و به‌ وت�ه‌ى خۆیان (عفاف)‬ ‫ره‌چاو بکه‌ین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌مانهه‌وێت بزانین که‌ عفاف‬ ‫به‌ چ مانایه‌که‌ و کۆمه‌ڵگایه‌کى‬ ‫(عفیف)‬ ‫چۆن دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫عفاف بابه‌تێکى ده‌رونیه‌ و به‌ماناى‬ ‫کۆنترۆڵى مرۆڤه‌ به‌ ده‌ستى خودى‬ ‫م���رۆڤ‪ .‬کۆنترۆڵێکى ده‌رون���ى ل ‌ه‬ ‫سه‌ر فیکر و زهن و کرده‌وه‌‪ ،‬هه‌م ل ‌ه‬ ‫بیاڤى ژیانى تاکه‌که‌سى و هه‌م خێزان‬ ‫و هه‌میش کۆمه‌اڵیه‌تى‪.‬‬ ‫بۆ هه‌بوونى تاکه‌کان و کۆمه‌ڵگایه‌کى‬ ‫عه‌فیف ده‌بێت ده‌سه‌اڵتى کۆنترۆڵى‬ ‫ده‌رونى تاکه‌کان به‌ هێز بکه‌ین‪ .‬ل ‌ه‬ ‫پێناسه‌یه‌کى دیکه‌دا ده‌ڵێت عفاف ب ‌ه‬ ‫ماناى ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ جیاتى ئه‌وه‌یک ‌ه‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/232010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/14‬‬ ‫دووشه‬

‫‪17‬‬

‫گ����ه‌وره‌ی����ه‌‪ ،‬ئ���ه‌گ���ه‌ر گ��وی��ل �ه‌ن ی �ه‌ک‬ ‫گه‌ردیله‌ که‌رامه‌تى تیایه‌‪ ،‬با ئاوڕ له‌‬ ‫تورکیا بداته‌وه‌‪ ،‬ئه‌رێ کورده‌ خاوه‌نى‬ ‫بیروبڕوا و ئاینه‌ ی��ان ت��ورک‪ ،‬راسته‌‬ ‫له‌ نێو تورکا پێچه‌وانه‌ى گویله‌ن و‬ ‫ئاکپارتییه‌ ناسیۆنالیسته‌ بووده‌ڵه‌کان‬ ‫خه‌ڵکى به‌شه‌ره‌ف و راستگۆش هه‌ن‪،‬‬ ‫تورکى به‌شه‌ره‌ف و راستگۆ‪ ،‬که‌ زۆر‬ ‫سته‌مه‌ له‌گه‌ڵ گویله‌ن به‌راورد بکرێن!‬

‫غه‌ریزه‌ى جنسى و ه �ه‌وه‌س هانده‌رى‬ ‫م��رۆڤ ب��ن ه��ان�ه‌ى گشت ج��ووڵ�ه‌ و‬ ‫ک��رده‌وه‌ک��ان��ى م���رۆڤ ع�ه‌ق��ڵ��ى ئ�ه‌و‬ ‫بێت‪ .‬به‌اڵم ئایا کرده‌وه‌کانى کۆمارى‬ ‫ئیسالمى له‌ ک��ام راس��ت��ای�ه‌دای�ه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫راس��ت��ی��دا ئ����ه‌وان ژن ه���ه‌ر ب �ه‌چ��اوى‬ ‫صغیر و بێ توانا و الوازه‌وه‌ ده‌ڕوانن‪،‬‬ ‫که‌سێک که‌ خۆى تواناى بڕیاردان‬ ‫و جیاکردنه‌وه‌ى چاکه‌ و خراپه‌ى بۆ‬ ‫خۆى نیه‌ و ئه‌بێت که‌سێکى دیکه‌ ل ‌ه‬ ‫جیاتى بیر بکاته‌وه‌ و بڕیارى له‌ سه‌ر‬ ‫بدات‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا‬ ‫راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ کلتورى‬ ‫فه‌رمى و غه‌یره‌فه‌رمى و راهێنان و‪...‬‬ ‫و گشت هه‌ڵسوکه‌وته‌ کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫و ب��ن �ه‌م��اڵ �ه‌ی��ی �ه‌ک��ان ه �ه‌ڵ��گ��رى ئ �ه‌م‬ ‫په‌یامه‌ن بۆ ژن که‌ «ت��ۆ نازانى و‬ ‫ت��ۆ عه‌قڵت ب �ه‌و شتانه‌ ن��اگ��ات» و‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ش به‌ره‌نجامى ئه‌مه‌ ده‌بێت ‌ه‬ ‫تۆ ناتوانی‪ .‬له‌وه‌ها کۆمه‌ڵگایه‌کدا‬ ‫که‌ ئه‌م بۆچوونه‌ بۆ ژنان و کچانى‬ ‫جێده‌خات که‌ عه‌قڵیان ناگه‌یه‌نیت و‬ ‫ئه‌و متمانه‌یان لێده‌گرێت که‌ پشت ب ‌ه‬ ‫عه‌قڵى خۆیان ببه‌ستن و به‌ جۆرێک‬ ‫له‌ ج��ۆره‌ک��ان سه‌ربه‌خۆیى فیکریان‬ ‫ل��ێ��ده‌گ��رێ��ت چ��ۆن چ���اوه‌ڕوان���ى ئ �ه‌و‌ه‬ ‫بکه‌ین ک�ه‌ عفاف ره‌چ���او بکرێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ک ل �ه‌ س���ه‌روه‌ش ئ��ام��اژه‌م��ان‬ ‫پێکرد بۆ گه‌یشتن به‌ عفاف ده‌بێت‬ ‫به‌ کارهێنانى عه‌قڵ و کۆنترۆڵى‬ ‫ب��ۆچ��وون و ک���رده‌وه‌ى خۆمان به‌هێز‬ ‫بکه‌ین ن �ه‌ک ئه‌وه‌یکه‌ سیمایه‌ک‬ ‫له‌ ژن به‌ کۆمه‌ڵگا بناسێنین ک ‌ه‬ ‫جیا له‌ به‌هاى جنسى هیچ شتێک‬ ‫پێشکه‌ش به‌ ژنان ناکات‪ .‬کاتێک‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌ زۆر و له‌ رێگاگه‌لى‬ ‫جۆراوجۆره‌ ده‌یهه‌وێت ئه‌مه‌ بۆ ژنان‬ ‫جێ بخات که‌ به‌هایه‌ک بێجگه‌ ل ‌ه‬ ‫به‌هاى جنسیان نیه‌ ژنانیش ده‌بێت‬ ‫ه �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ له‌ خۆیان نیشان ب��ده‌ن و‬ ‫به‌هاى مرۆیى ژن��ان داده‌ب �ه‌زێ��ت بۆ‬ ‫به‌هایه‌کى جنسی‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ب���ۆی���ه‌ش گ��ش��ت ه �ه‌وڵ �ه‌ک��ان��ى‬ ‫رژێمک وه‌ک کۆمارى ئیسالمى‬ ‫پاراستنى ئه‌و شوناسه‌ هه‌ڵه‌یه‌ که‌ بۆ‬ ‫ژن پێناسه‌ى ده‌ک��ات و ب���ه‌رده‌وام ب ‌ه‬ ‫قه‌یران خوڵقێنى ده‌یهه‌وێت سه‌روه‌رى‬ ‫نگریسى خۆى به‌ سه‌ر کۆمه‌ڵگادا‬ ‫زاڵ بکات و بیپارێزێت‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ش کۆمه‌ڵگاى ته‌ندروست‬ ‫ک��ات��ێ��ک وه‌دى دێ���ت ک���ه‌ ژن��ان��ى‬ ‫ت��وان��اى ئ �ه‌وه‌ی��ان هه‌بێت و ده‌رف�ه‌ت��ى‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی��ان پێ‪‎‬درابێت ک �ه‌ خ��ۆی��ان بۆ‬ ‫خۆیان بیر بکه‌نه‌وه‌ و خۆیان له‌ سه‌ر‬ ‫خۆیان بڕیار ب��ده‌ن‪ .‬ک �ه‌وا ب��وو ژنان‬ ‫ده‌بنه‌خاوه‌نى ده‌سه‌اڵتى هه‌ڵبژاردن و‬ ‫ل�ه‌ رێ��گ�ه‌ى عه‌قڵه‌وه‌ خ��ۆی��ان دوب��ار‌ه‬ ‫پ��ێ��ن��اس�ه‌ ده‌ک���ه‌ن���ه‌وه‌ و ئ �ه‌م��ج��اره‌ش‬ ‫خۆیانن که‌ خۆیان و مافه‌کانیان‬ ‫پێناسه‌ ده‌ک �ه‌ن و له‌ بیاڤى گشتیدا‬ ‫حزور په‌یدا ده‌که‌ن و وه‌ک مرۆڤێک‬ ‫ده‌که‌ونه‌ ده‌ورگێڕى‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫زمانى ب��راى انسانیت بشر‪ ،‬رامین‬ ‫جهانبگلو‬ ‫حقوق زن حقوق بشر است ـ مقاالتى‬ ‫از ش��ارل��وت ب��ان��چ‪ ،‬ال��ی��زاب��ت فرید‬ ‫من‪ ،‬الیساوت ستاماتوپولو ـ بیناد‬ ‫عبدالرحمن برومند‬ ‫ئینته‌رنێت‬

‫تیۆری‬

‫هاواڵتی‌بوون‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫‪18‬‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌‪ ،‬هه‌فتانه‌ ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت‬

‫ره‌هه‌نده‌کانی که‌سێتی نوسه‌ر‬ ‫هه‌موو مرۆڤێک خۆزگ‌ه ده‌خوازێ ببێ ب‌ه نوسه‌ر‪ .‬کاتێک‬ ‫ک‌ه به‌رهه‌مێک ده‌خوێنێته‌و‌ه ل‌ه دڵی خۆیدا ده‌ڵێت «خۆ ئه‌م‬ ‫نوسین‌ه ل‌ه دڵی مندا بوو‪ ،‬حه‌یف نه‌منوسی‪ ،‬تۆ بڵێی ئه‌م‬ ‫نوسه‌ر‌ه دڵی منی خوێندبێته‌وه‌؟ نا‪...‬نا‪ »...‬ئه‌مه‌ی‌ه جیاوازی‬ ‫ل‌ه نێوان خوێنه‌ر و نوسه‌ردا‪.‬‬ ‫تا ئێستا که‌س نه‌یتوانیو‌ه پێناسه‌ی ئه‌ده‌ب و هونه‌ر بکات‪.‬‬ ‫ره‌خنه‌گران و توێژه‌ران هه‌ر یه‌ک‌ه و ب‌ه شێوه‌یه‌ک پێناسه‌ی‬ ‫ئه‌ده‌ب ده‌کات و وتویان‌ه «به‌هره‌یه‌‪ ،‬سروشه‌‪ ،‬ئیلهامه‌‪ ،‬توانایه‌‪،‬‬ ‫به‌شه‌‪ ،‬سیحره‌‪ ،‬لێهاتوییه‌« بونیادگه‌رییه‌کان ک‌ه چه‌ندین‬ ‫بیرمه‌ندن بۆ چون‌ه کالسیه‌کانیان ره‌ت کرده‌و‌ه و سه‌دان کتێبیان‬ ‫ل‌ه سه‌ر نوسین نوسیوه‌‪ .‬من ده‌ڵێم نوسین نه‌خۆشیه‌کی ده‌رونیه‌‪.‬‬ ‫کاتێک ک‌ه کورد ل‌ه حه‌فتاکاندا به‌ردبارانی کردم (پرد)‬ ‫و (ئه‌ڵوه‌ن)ی یه‌ک و (ئه‌ڵوه‌ن)ی دووه‌مم نوسی‪ ،‬دایکم له‌‬ ‫الیه‌ک فشاری ده‌خست‌ه سه‌رم‪ ،‬کۆمه‌ڵگا‪ ،‬هاوڕێیه‌کانم ب ‌ه‬ ‫کورتی مه‌ینه‌تی گه‌مارۆی دام‪.‬‬ ‫وات�‌ه ورد‌ه ورد‌ه نوسین بوو ب‌ه ماسۆشیه‌ت قه‌ت ل‌ه کاتی‬ ‫خۆشیدا نانوسم‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌گریم و دڵم جۆش ده‌کات‪.‬‬ ‫نمون‌ه (‪ :)1‬ل‌ه رۆژانی راپه‌ڕیندا‪ ،‬کاره‌با ل‌ه به‌غدا نه‌بوو‪ .‬من‬ ‫و برا گه‌وره‌که‌م شه‌وان گوێمان ل‌ه رادیۆ ده‌گرت‪ ،‬ل‌ه شه‌وی‬ ‫ئازادکردنی که‌رکوکدا‪ ،‬بێژه‌ره‌ک‌ه وتی‪ :‬ئااڵکانی کوردستان‬ ‫ل‌ه ئاسمانی کوردستان ئه‌شه‌کێنه‌وه‌‪ .‬زۆر گریام‪ ،‬ئێستاش ک ‌ه‬ ‫ئه‌م یاد‌ه تۆمار ده‌که‌م ئه‌گریم‪ .‬چونک‌ه ئازادکردنی که‌رکوک‬ ‫مژده‌یه‌کی خودایی بوو‪ .‬هه‌ر گریام و گریام و گریام‪ ،‬له‌‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی خۆشی و به‌خته‌وه‌ریدا بووم‪ .‬نه‌متوانی یه‌ک دێڕ‬ ‫بنوسم‪ .‬ئ�ه‌م ساته‌ش ه�ه‌ر ئه‌گریم‪ .‬هه‌واڵی شه‌کاندنه‌وه‌ی‬ ‫ئااڵکان ئه‌وپه‌ڕی به‌خته‌وه‌ری پێ به‌خشیم‪ ،‬ئه‌و شه‌و‌ه خۆشترین‬ ‫شه‌و بوو ل‌ه ژیانمدا‪ .‬ئه‌مشه‌و ک‌ه ئه‌کات‌ه (‪)2011/11/1‬‬ ‫باسی یادی ئه‌و شه‌وه‌تان بۆ ده‌گێڕمه‌وه‌‪ ،‬الپه‌ڕه‌که‌ی ژێرده‌ستم‬ ‫ته‌ڕ‌ه ب‌ه هۆی فرمێسک بارین‪.‬‬ ‫(براکه‌م عه‌لی مه‌نسور) ل‌ه سه‌ر پشت راکشابوو‪ ،‬منیش ل ‌ه‬ ‫ساڵۆنه‌که‌ی ماڵی باوکم به‌دیار رادی��ۆ بچوک‌ه ره‌شه‌که‌دا‬ ‫وه‌کو پشیل‌ه دانیشتبوم‪ .‬ئیتر هه‌ر گریانه‌که‌م ب‌ه بیر هات و‬ ‫شه‌کاندنه‌وه‌ی ئااڵکان‪ .‬خه‌سڵه‌ته‌کانی ئازادکردنی که‌رکوکم‬ ‫ب‌ه بیر ن��ای�ه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ئێزگه‌ی «مۆنت ک��ارل��ۆ» و «ده‌نگی‬ ‫ئه‌مریکا» و «ئێر‌ه له‌نده‌نه‌» هه‌واڵه‌کان وه‌کو یه‌ک بوون و‬ ‫ته‌نها جیاوازی ل‌ه تۆنی ده‌نگی بێژه‌ره‌کان هه‌بوو‪.‬‬ ‫بۆی‌ه ده‌ڵێم نوسین ل‌ه الی مندا حاڵه‌تێکی ده‌روونییه‌‪ ،‬ل‌ه ساتی‬ ‫خۆشیدا یه‌ک دێڕ نانوسم و ل‌ه ساته‌کانی ناخۆشیدا ک ‌ه‬ ‫حاڵه‌تی خه‌مۆکی ئه‌مگرێ و به‌ده‌م جگه‌ره‌کێشانه‌و‌ه ئه‌نوسم‪.‬‬ ‫بۆی‌ه خوێنه‌ران شاره‌زای نوسینی منن و ده‌ڵێن «بۆچی ئه‌حالم‬ ‫مه‌نسور ره‌شبین‌ه و هیوابه‌خش نیه‌‪ .‬خۆزگ‌ه گه‌شبین بێت»‪.‬‬ ‫بۆی‌ه یه‌که‌م جار نمونه‌ی خۆمم بۆ هێنان‪ .‬چونک‌ه نه‌خۆشی‬ ‫خه‌مۆکیم هه‌یه‌‪.‬‬ ‫نزار قه‌ببانی‪ ،‬شاعیری گه‌وره‌ی عه‌ره‌ب‪ ،‬نه‌خۆشی نێرگزیه‌تی‬ ‫هه‌ی‌ه و هه‌روه‌ها زۆر هه‌ڵئه‌چێ‪ ،‬سیاسه‌ت و عیشق تێکه‌ڵی‬ ‫یه‌کدی ده‌کرد‪ .‬رۆمانسی بوو‪ .‬نمونه‌یه‌ک بۆ هه‌ڵچونی؛ ل ‌ه‬ ‫شیعرێکی ل‌ه هه‌شتاکاندا هه‌ستت ده‌کرد گوو ده‌بارێنێت‌ه سه‌ر‬ ‫عه‌گاڵی شێخ و میره‌کانی واڵتانی که‌نداوی عه‌ره‌بیدا‪.‬‬ ‫شاعیری گ���ه‌ور‌ه و پ��ی��رۆزم��ان مامۆستا ف��ای�ه‌ق بێکه‌س‬ ‫شۆڕشگێڕ و یاخی بوو‪.‬‬ ‫ل‌ه قه‌سیده‌ی (‪ )27‬ساڵه‌که‌یدا هه‌موو ک��ورد وت��ی‪ :‬دژی‬ ‫به‌ریتانیای داگیرکه‌ره‌‪ ،‬دژی ئه‌دمۆنز‌ه و هه‌موو ده‌الله‌ته‌کان‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ به‌ریتانیای داگیرکه‌ر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م شیعره‌م له‌به‌ر کردبوو‪ .‬هه‌روه‌ها ل‌ه کوردییه‌و‌ه کردم ‌ه‬ ‫عه‌ره‌بی‪ .‬هه‌ستم کرد ئه‌م شیعر‌ه برین و هاوار و گله‌ییه‌ک‌ه ل ‌ه‬ ‫سۆڤیه‌ت و شیوعیه‌کان بۆ ئه‌وه‌ی ل‌ه بۆچونه‌که‌م دڵنیا بم‪.‬‬ ‫شیعره‌که‌م برد بۆ گه‌وره‌ترین عه‌قڵی عێراقی‪ ،‬وتی‪ :‬ئافه‌رین‪.‬‬ ‫راکه‌ی له‌گه‌ڵ راکه‌ی من بوو‪ .‬ئێستا ئه‌گه‌ر بڵێم وابوو هه‌موو‬ ‫کورد ب‌ه که‌ر و گه‌وجم ده‌زانێ‪ .‬هه‌ر ده‌چن ب‌ه گژما و رووڕه‌شم‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬دڵنیام ک‌ه مامۆستا بێکه‌س زیره‌ک بوو‌ه و سۆڤیه‌تشى‬ ‫هه‌ر ب‌ه داگیرکه‌ر زانییو‌ه ل‌ه رێى حزب‌ه شیوعییه‌کانى‪.‬‬ ‫(‪ )27‬عاما و انا خادمک المطیع‪.‬‬ ‫***‬ ‫ئه‌بوئه‌لقاسم ئه‌لشابی‪ :‬قه‌سیده‌ی ئیراده‌ی ژیانی نوسی‪.‬‬ ‫قه‌سیده‌یه‌کی کاریگه‌ر بوو‪ .‬عه‌ره‌بێک نه‌بوو ل‌ه به‌ری نه‌کات‪.‬‬ ‫ئاوازیان بۆ دانا و کرا ب‌ه گۆرانیه‌کی سیاسی‪.‬‬ ‫ل‌ه به‌غدا بووم ب‌ه جه‌سته‌‪ ،‬ب‌ه دڵ و ده‌رون ل‌ه کوردستان بووم‪.‬‬ ‫ل‌ه بیستنی شه‌هیدبوونی پێشمه‌رگه‌یه‌ک یان زیندانیه‌ک ل ‌ه‬ ‫(ئه‌بو غریب) له‌سێدار‌ه بدرابایه‌‪ ،‬کاتێ ک‌ه شه‌وان ل‌ه هاوکاری‬ ‫ده‌گه‌ڕامه‌و‌ه ماڵه‌و‌ه و ب‌ه سه‌ر قادرمه‌ی به‌رامبه‌ر ب‌ه ده‌رگای‬ ‫ژوره‌ک �ه‌م سه‌ر ده‌که‌وتم‪ ،‬ه��اوارم ده‌کرد و ب‌ه ده‌م گریانێکی‬ ‫کوردییه‌و‌ه ئه‌م شیعره‌م ب‌ه ئ��اوازه‌و‌ه ئه‌چڕی‪ .‬دایکم ب‌ه برا و‬ ‫خوشکه‌که‌می ده‌وت‪« :‬گرتی» یانێ حاڵه‌تی شێتی گرتمی‪.‬‬ ‫***‬ ‫له‌م پاییزه‌دا ک‌ه شۆڕشگێڕان خۆپیشاندانیان ده‌کرد ل‌ه تونس‬ ‫هاواریان ده‌ک��رد و ئه‌م قه‌سیده‌یه‌ی شاعیری خۆیان ب‌ه ده‌م‬ ‫هاواره‌و‌ه ئه‌وته‌وه‌‪ .‬میسر‪ ،‬سوریا‪ ،‬لیبیا‪ ،‬یه‌مه‌ن‪ ،‬شۆڕشگێڕان ب ‌ه‬ ‫خوێن هه‌مان ئه‌و شیعره‌یان دوبار‌ه و سێ بار‌ه ده‌کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫***‬ ‫هڵدرلین‪ ،‬گه‌ور‌ه شاعیری ئه‌ڵمانیا‪ ،‬نه‌خۆشی مه‌نیخۆلیای‬ ‫هه‌بوو‪ .‬وات��ا ئ��ازاردان��ی خ��ود‪ ،‬ژیانی ب‌ه گریان به‌سه‌ر برد‪.‬‬ ‫هاوڕێکه‌ی و ژنه‌که‌ی رێیان نه‌دا فڕێ بدرێت‌ه شێتخانه‌‪.‬‬ ‫ب‌ه ئه‌وپه‌ڕی میهره‌بانییه‌و‌ه خزمه‌تیان ده‌کرد تا مرد‪ .‬چۆن‬ ‫ده‌ڵێن سارته‌ر یانی فه‌ڕه‌نسا و فه‌ڕه‌نسا یانی سارته‌ر‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هڵدرلین یانی ئه‌ڵمانیا‪.‬‬ ‫مه‌نیخۆلیا‪ ،‬فه‌ڕه‌نسیه‌کان پێى ده‌ڵێن میالنکۆلی‪ ،‬ترسناکترین‬ ‫نه‌خۆشی ده‌رونییه‌‪ ،‬خاوه‌نه‌که‌ی هه‌ر ده‌گری تا گیان ل‌ه ده‌ست‬

‫ده‌دات‪.‬‬ ‫***‬ ‫بێینه‌و‌ه سه‌ر دیستۆفسکی‪ ،‬ل‌ه ده‌رونناسیدا بلیمه‌ت بوو‪،‬‬ ‫هاوتای نه‌بوو‪ .‬نه‌خۆشى فێی هه‌بوو‪ ،‬وات‌ه (صرع)‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫قوماری ده‌کرد له‌گه‌ڵ خاوه‌نی چاپخانه‌کاندا رێک ده‌که‌وت‬ ‫و رۆمانێک ب‌ه ئه‌وه‌ند‌ه الپه‌ڕ‌ه قه‌باره‌یان بۆ بنوسێ‪ ،‬پاره‌که‌ی‬ ‫پێشه‌کی وه‌رده‌گ��رت و ل‌ه قومارخانه‌دا دایده‌نا‪ ،‬گۆشه‌گیر‬ ‫ده‌بوو و هه‌زاران الپه‌ڕه‌ی ده‌نوسی و ژنه‌که‌ی ل‌ه ژێر ده‌رگاوه‌‬ ‫کاغه‌زی بۆ ره‌وان‌ه ده‌کرد‪ .‬ده‌ڵێن کاتێ ک‌ه خوداوه‌ند مرۆڤی‬ ‫دروست کردو‌ه دیستوفسکی ل‌ه الی ده‌ستی راستدا دانیشتبوو‪.‬‬ ‫***‬ ‫دۆریان گرای به‌رجه‌سته‌ی نه‌خۆشی نێرگزیه‌ت ده‌کات‪ ،‬یانی‬ ‫خۆشویستنی خود‪ ،‬بگر‌ه هه‌ر ل‌ه نزار قه‌ببانیه‌و‌ه تا هه‌موو‬ ‫شاعیرانی جیهان عاشقی خۆیانن‪.‬‬ ‫***‬ ‫گ �ه‌ور‌ه شاعیری روسیا (یه‌سه‌نین) نه‌خۆشی وێرانکردنی‬ ‫خودی خۆی هه‌بوو‪ .‬ل‌ه ئوتێلێکدا خۆی هه‌ڵواسی و په‌ته‌که‌‬ ‫ملی جه‌ڕدا و مرد‪ .‬ل‌ه رادیۆی روسیای عه‌ره‌بی‪ ،‬گوێم له‌‬ ‫به‌رنامه‌یه‌کی تێر و ته‌سه‌ل ل‌ه سه‌ر خۆکوشتنی یه‌سه‌نین‬ ‫گرت‪ .‬بێژه‌ره‌ک‌ه ده‌یوت ب‌ه ده‌ستی خۆی خۆی وێران کرد‪ .‬ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشی‌ه لقێک‌ه ل‌ه خه‌مۆکی‪ ،‬ژن‌ه ئه‌کته‌ره‌که‌ی خیانه‌تی‬ ‫لێ ک��رد و ره‌دوی ئه‌مریکییه‌ک ک �ه‌وت و روی��ان کرده‌‬ ‫ئه‌مریکا‪ .‬هه‌روه‌ها بێژه‌ره‌ک‌ه ده‌یوت گوای‌ه ده‌سه‌اڵت راوی‬ ‫یه‌سه‌نینی ناوه‌‪ .‬بۆی‌ه خۆکوشتنه‌که‌ی ده‌گه‌ڕێننه‌و‌ه سه‌ر دوو‬ ‫هۆ‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هۆی خۆکوشتنی یه‌سه‌نین الی توێژه‌ران و‬ ‫ره‌خنه‌گران ساغ نه‌بوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫***‬ ‫سادقی هیدایه‌ت نه‌خۆشی خه‌مۆکی دوو جه‌مسه‌ری هه‌بوو‬ ‫وه‌ک ئه‌رنست هه‌منگوای و کافکا‪ ،‬نه‌خۆشی شیزۆفرنیای‬ ‫هه‌بوو‪.‬‬ ‫جیمس جۆیس ل‌ه خوێندنه‌وه‌ی نه‌ستی م��رۆڤ��دا بلیمه‌ت‬ ‫ب��وو‪ ،‬ژن�ه‌ک�ه‌ی خیانه‌تی لێ ک��رد‪ ،‬کچه‌که‌ی عاشقی‬ ‫ده‌رونناس (یۆنگ یان ئیدله‌ر) بوو‪ .‬مه‌ینه‌تی زۆری بینیوه‌‬ ‫و دامه‌زرێنه‌ری ئه‌ده‌بی مۆدێرنه‌یه‌‪( .‬یۆلسیس) گه‌وره‌ترین‬ ‫شاکاریه‌تی و که‌س نه‌یتوانیو‌ه ده‌قاوده‌ق وه‌ریگێڕێته‌و‌ه سه‌ر‬ ‫ع�ه‌ره‌ب��ی؛ ک‌ه ل‌ه فه‌ڕه‌نسا ب��ووم ده‌قه‌ک‌ه ده‌ستم ک �ه‌وت و‬ ‫خوێندمه‌وه‌‪ ،‬تا تێگه‌یشتم گیانم ده‌رچوو‪ .‬ل‌ه کاتێکدا ل‌ه به‌غدا‬ ‫ئه‌نسکلۆپیدیای جۆیسم خوێندبوو‪ .‬هه‌روه‌ها (مۆرا) دبلنی‪،‬‬ ‫سکرتێری به‌شی ناوخۆیی کچانی جیهان زۆر یارمه‌تی دام‬ ‫و خزمی جۆیس بوو‪.‬‬ ‫***‬ ‫مایا کۆفسکی‪ ،‬شاعیری گه‌وره‌ی روسیا خۆی کوشت‪،‬‬ ‫نه‌خۆشی خۆبه‌زلزانینی ه�ه‌ب��وو (ج��ن��ون العڤمه‌)‪ .‬مایا‬ ‫کۆفسکی شاعیری شۆڕشی ئۆکتۆبه‌ر بوو‪ ،‬جلی سه‌یری‬ ‫له‌به‌ر ده‌ک��رد‪ .‬هه‌روه‌ها ناوی ده‌رک��رد ب‌ه شاعیری ملیۆن‬ ‫قه‌سیده‌‪ .‬هه‌موو گه‌ل چه‌پڵه‌ی بۆ لێ ده‌دا‪ .‬شیعره‌کانی‬ ‫حه‌ماسی بوون‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه دواییدا هه‌ندێ ل‌ه سه‌رکرده‌کان‬ ‫به‌ربه‌ره‌کانیان ک��رد‪ ،‬زۆری��ش ت��وڕ‌ه ب��وو‪ ،‬ئیتر گێره‌شێوێنی‬ ‫گه‌مارۆیدا و خ��ۆی کوشت‪ .‬مایا کۆفسکی سمبولی‬ ‫مه‌زنی روسیا بوو‪ .‬حه‌یف سیاسه‌تمه‌داران قه‌ت رێ ناکه‌ون‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌دیب و نوسه‌راندا‪.‬‬ ‫***‬ ‫ئه‌لبێر کامۆی‪ ،‬فه‌یله‌سوفی بوون‌گه‌رایی و رۆماننوس و‬ ‫رۆمانسی‪ ،‬ل‌ه الی فه‌ڕه‌نسیه‌کان زۆر ئازیزه‌‪ .‬ل‌ه سارته‌ر زیاتر‬ ‫خۆشیان ئه‌وێت‪ .‬ده‌یانوت کامۆ ته‌ڕ‌ه و سارته‌ر وشکه‌‪ ،‬رۆمانی‬ ‫نامۆ ل‌ه کۆرسی دووه‌می زمان ل‌ه سۆربۆن وه‌ک میتۆدێک‬ ‫ده‌خوێندرایه‌وه‌‪ .‬چونک‌ه شۆڕشێکی گه‌وره‌ی کرد ل‌ه زمانی‬ ‫فه‌ڕه‌نسی ڤێربى رابردوی پێکهاته‌ى زۆر به‌کارده‌هێنا‪ ،‬واته‌‬ ‫رابردوی به‌رده‌وام‪ .‬چونک‌ه ئه‌و ڤێرب‌ه ب‌ه به‌رده‌وامى به‌کاردێت‬ ‫وات‌ه هه‌موو رۆژێک مرۆڤ ده‌م و چاوى ده‌ش��وات و نان‬ ‫ده‌خوات و باران ده‌بارێت‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی خوێندکار شاره‌زای ئه‌وه‌‬ ‫بێت ئامۆژگاریان ده‌کرد (نامۆ) بخوێننه‌وه‌‪ .‬منیش هه‌وڵمدا‬ ‫بیخوێنمه‌و‌ه له‌گه‌ڵ به‌کارهێنانی فه‌رهه‌نگی سوهێل ئیدریس‪.‬‬ ‫هه‌ندێ ده‌قیش ل‌ه کۆرسی یه‌که‌مدا ده‌خوێنرایه‌وه‌‪ .‬زۆر‬ ‫باسی رێکه‌وتی ده‌کرد‪ ،‬ب‌ه رێکه‌وت ل‌ه پێکدادانی سه‌یاره‌‬ ‫گیانی له‌ده‌ستدا‪ ،‬پرۆپاگه‌نده‌یه‌ک هه‌بوو ده‌یانوت ک‌ه گوایه‌‬ ‫حکومه‌ت کوشتی‪ .‬چونک‌ه به‌رگری ل‌ه شۆڕشی جه‌زائیری‬ ‫کردبوو‪.‬‬ ‫***‬ ‫ب��ودل��ێ��ێ��ر؛ دای��ک��ی ش���وی ک��ردب��ووی �ه‌و‌ه ب �‌ه ئه‌فسه‌رێکی‬ ‫عه‌سکه‌ری‪ .‬هه‌موو رۆژێ نامه‌ی بۆ دایکی ده‌نوسی‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی دایکیان شوو بکاته‌و‌ه که‌سێتیان وێران ده‌بێت‪.‬‬ ‫عه‌قڵیان ئازاری ده‌رونیان ده‌دات‪ .‬زۆر نیگه‌ران ده‌بن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫خه‌مۆکی کاریان تێده‌کات و ل‌ه ئینکاریدا ل‌ه که‌لی شه‌یتان‬ ‫نایه‌ن‌ه خواره‌وه‌‪ .‬بۆ نمون‌ه یه‌کێکمان ره‌وان‌ه کرد بۆ زانکۆی‬ ‫فرۆید ل‌ه ڤیه‌ننا ک‌ه نه‌خۆشخانه‌یه‌کی ده‌رون��ی گ�ه‌وره‌ی‬ ‫نزیک بوو‪ .‬بۆ ماوه‌ی سێ ساڵ عیالجیان کرد و بوو به‌‬ ‫ده‌رونناسێکی مه‌زن‪ ،‬به‌اڵم کێشه‌ی شوکردنی دایکی هه‌ر‬ ‫وه‌کو خۆی ل‌ه مێشکیدا مایه‌وه‌؛ وه‌ک بڵێی هیچی به‌‬ ‫هیچ نه‌کردبێ‪ .‬هه‌روه‌ها هاوڕێیه‌کی به‌غداییم هه‌ی‌ه هه‌مان‬ ‫کێشه‌ی هه‌ی‌ه و ب‌ه که‌س چاک نه‌ده‌بوو‪ .‬پێکهاته‌ی عه‌قڵیان‬ ‫نه‌گۆڕ‌ه ته‌واو‪ .‬ناتوانن له‌گه‌ڵ که‌سدا بژین‪ .‬له‌گه‌ڵ دار و‬ ‫به‌رددا شه‌ڕ ده‌که‌ن‪ .‬زۆر زیره‌کن‪ ،‬قسه‌ش هه‌ر قسه‌ی خۆیانه‌‪.‬‬ ‫ب‌ه کورتی وێرانن هه‌ر وێران‪.‬‬ ‫ل‌ه کۆتایی وتاره‌که‌مدا یه‌ک شت هه‌یه‌‪ ،‬حه‌ز ده‌که‌م بیڵێم‪...‬‬ ‫نوسه‌رانی کوردم ب‌ه نمون‌ه نه‌هێنا‪ ،‬چونک‌ه کێشه‌ک‌ه ئه‌خه‌نه‌‬ ‫ناو قاڵبی ب‌ه ناوزڕاندنه‌وه‌‪.‬‬

‫و دامه‌زراوه‌ی حکومه‌ت‬ ‫حکومه‌ته‌کان گه‌وره‌ترین پێشێلکارانی مافه‌کانی‬ ‫مرۆڤن‪ .‬ئه‌مه‌ حکومه‌ته‌کانن که‌ به‌ پشت‌به‌ستن به‌و‬ ‫هێز و ده‌سه‌اڵته‌ی که‌ خۆیان به‌رهه‌میان هێناوه‌‪،‬‬ ‫زیاتر له‌ دام���ه‌زراوه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‪ ،‬سیستمی‬ ‫بااڵده‌ستی هه‌نوکه‌یی درێژه‌ پێ ئه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ل �ه‌ روان��گ �ه‌ی �ه‌ک��ی ب �ه‌ ت���ه‌واوه‌ت���ی لیبراڵیستیه‌وه‌‪،‬‬ ‫الوازک����ردن����ی ح��ک��وم �ه‌ت ده‌ت���وان���ێ���ت ب���ه‌ وات���ای‬ ‫کۆتاییهێنان به‌م دۆخ�ه‌ و دابین‌کردنی ئ��ازادی و‬ ‫مافه‌کانی تاک بێت‪ .‬به‌اڵم په‌یوه‌ندی دامه‌زراوه‌ی‬ ‫حکومه‌ت و مافه‌کانی مرۆڤ لێره‌دا کۆتایی پێ‬ ‫نایه‌ت‪.‬‬ ‫سااڵنێک به‌ر له‌ ئێستا هانا ئارێنت له‌ وت��اره‌ به‌‬ ‫ن��اوب�ه‌ن�ه‌گ�ه‌ی��دا «هه‌ره‌سهێنانی ده‌وڵ���ه‌ت ـ ن�ه‌ت�ه‌وه‌‬ ‫و ک��ۆت��ای��ی م��اف�ه‌ک��ان��ی م���رۆڤ» ئ��ام��اژه‌ی به‌‬ ‫بۆشاییه‌ک و به‌ پرسێکی یاسایی ک��ردب��وو‪ .‬له‌‬ ‫روان��گ�ه‌ی ئارێنت که‌ له‌ که‌شی سیاسی نیوه‌ی‬ ‫دووه‌م����ی س���ه‌ده‌ی راب�����رددوو ژی����اوه‌‪ ،‬چه‌سپاندنی‬ ‫پێوه‌ره‌کانی مافی م��رۆڤ وه‌ک راستینه‌یه‌کی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی به‌ دامه‌زراوه‌ی‬ ‫(ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌)‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هانا ئارێنت هه‌م له‌م وتاره‌دا و هه‌م له‌ نوسراوێکی‬

‫ره‌گه‌زنامه‌ی واڵتێک نین یا خود په‌نابه‌رن‪ ،‬وه‌ک‬ ‫که‌سانی بێ‌ناسنامه‌ هه‌ژمار ده‌کرێن و بڕیاریش‬ ‫نیه‌ که‌ ئه‌م جۆره‌ که‌سانه‌ ببنه‌ بابه‌تی «چاودێری‬ ‫ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی»‪ .‬دۆخ���ی م��ن��ااڵن��ی ئ�ه‌ف��غ��ان��ی و‬ ‫عێراقی له‌ واڵتی ئێراندا‪ ،‬که‌ ناتوانن ببنه‌ خاوه‌نی‬ ‫ره‌گ �ه‌زن��ام �ه‌ی ئ �ه‌و واڵت���ه‌‪ ،‬نمونه‌یه‌کی زه‌ق��ه‌ له‌م‬ ‫سیستمه‌ هه‌اڵواردن کاره‌‪.‬‬ ‫ده‌وت���رێ���ت م��اف �ه‌ک��ان��ی م����رۆڤ م��اف��ی س �ه‌رج �ه‌م‬ ‫م��رۆڤ �ه‌ک��ان �ه‌؛ ده‌وت��رێ��ت م��اف�ه‌ک��ان��ی م���رۆڤ ئه‌و‬ ‫مافانه‌ن که‌ مرۆڤه‌کان ته‌نیا به‌ هۆی مرۆڤبوونه‌وه‌‬ ‫ده‌بێ له‌ سه‌رجه‌میان به‌هره‌مه‌ند بێت‪ .‬ده‌وترێت ره‌نگ‬ ‫و نه‌ته‌وه‌ و ره‌گه‌ز و ئایین و ‪...‬ی که‌سه‌کان ناتوانێت‬ ‫پێوه‌رێک بێت بۆ سودمه‌ندبوونیان له‌ بنه‌ماکانی‬ ‫مافه‌کانی مرۆڤ؛ به‌اڵم له‌م نێوه‌دا که‌متر باس له‌وه‌‬ ‫ده‌کرێت که‌ «هاواڵتی‌بوون» یان په‌یوه‌ست‌بوونی‬ ‫یاسایی تاکه‌کان به‌ ده‌وڵه‌تێکی دیاریکراو‪ ،‬خۆی‬ ‫له‌ خۆیدا سه‌ره‌کیترین و به‌رچاوترین «میکانیزمی‬ ‫هه‌اڵواردنه‌» له‌ سیستمی نێوده‌وڵه‌تیدا‪.‬‬ ‫نابێت ئه‌وه‌ش له‌ بیر بکه‌ین ئێستاش له‌ چوارچێوه‌ی‬ ‫سیستمێکدا ده‌ژین که‌ تیایدا یه‌که‌کانی «ده‌وڵه‌ت‬ ‫ـ نه‌ته‌وه‌« گرنگترین ئه‌کته‌ره‌کانی بیانی گشتی‬ ‫کۆمه‌ڵگان‪ .‬روون و ئاشکرایه‌ ئه‌م رۆڵ و کارکرده‌‬ ‫تایبه‌ته‌‪ ،‬ه�ه‌م ده‌توانێت الیه‌نی نه‌رێنی هه‌بێت و‬ ‫هه‌م خاوه‌نی الیه‌نی ئه‌رێنی بێت‪ .‬هه‌ر به‌م پێیه‌ش‬

‫هه‌ندێک‬ ‫له‌و باوه‌ڕه‌دان‬ ‫ره‌وتی رۆچوونی‬ ‫دیارده‌ی «ده‌وڵه‌ت‬ ‫ـ نه‌ته‌وه‌» به‌ واتای‬ ‫«ده‌سته‌به‌رکردنی‬ ‫مافه‌کانی‬ ‫مرۆڤ» یان‬ ‫«گه‌ره‌نتی‌کردنی‬ ‫ئازادییه‌کانی تاکه‌»‬

‫حکومه‌ته‌کان‬ ‫ده‌توانن ببنه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫پێشێلکارانی مافه‌کانی‬ ‫مرۆڤ ـ هه‌ر وه‌ک‬ ‫به‌و شێوه‌ی که‌ ئێستا‬ ‫هه‌ن ـ هه‌روه‌ها ده‌توانن‬ ‫سه‌ره‌کی‌ترین هۆکار بن‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی مافه‌کانی‬ ‫خه‌ڵک دابین بکه‌ن و‬ ‫رێکیان بخه‌ن‬

‫دیکه‌ که‌ پێشتر له‌ ساڵی (‪ )1943‬باڵوی کردبوه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ تیشک خستنه‌سه‌ر دۆخی په‌نابه‌ران و که‌سانی‬ ‫بێبه‌ش له‌ مافی هاواڵتی‌بوون‪ ،‬به‌تایبه‌تی جوله‌که‌‬ ‫په‌نابه‌ره‌کان‪ ،‬ئه‌وه‌ی خستبوه‌ روو که‌ به‌ چ شێوه‌یه‌ک‬ ‫بنه‌ماکانی مافی مرۆڤ‪ ،‬ئه‌و توانایه‌یان تیایه‌ که‌‬ ‫ببنه‌ هه‌ندێک رێوشوێنی رواڵه‌تی‪ ،‬جۆره‌ رێوشوێن‬ ‫گه‌لێکی ی��اس��ای��ی ک �ه‌ ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ب �ه‌ ت �ه‌واوه‌ت��ی‬ ‫بتوانرێت لێیان سودمه‌ند بیت‪ ،‬ده‌بێ سه‌ره‌تا هاواڵتی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌یه‌کی دیاریکراو بیت‪.‬‬ ‫راستیه‌ک ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ک�ه‌ ل�ه‌ چ��وارچ��ێ��وه‌ی سیستمه‌‬ ‫یاساییه‌ کالسیکه‌کان‪ ،‬که‌سانێک که‌ هه‌ڵگری‬

‫حکومه‌ته‌کان ده‌توانن ببنه‌ گه‌وره‌ترین پێشێلکارانی‬ ‫مافه‌کانی م��رۆڤ ـ ه�ه‌ر وه‌ک ب�ه‌و شێوه‌ی ک ‌ه‬ ‫ئێستا هه‌ن ـ هه‌ر وه‌ها ده‌توانن سه‌ره‌کیترین هۆکار‬ ‫بن بۆ ئ �ه‌وه‌ی مافه‌کانی خه‌ڵک دابین بکه‌ن و‬ ‫رێکیان بخه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ چوارچێوه‌ی سیتمی یاسایی ـ سیاسی ئێستا‪ ،‬به‌ بێ‬ ‫له‌به‌رچاوگرتنی کارکرده‌ دیاره‌کانی «دامه‌زراوه‌ی‬ ‫حکومه‌ت» چه‌سپاندن و گه‌ره‌نتی‌کردنی زۆربه‌ی‬ ‫م��اف و ئ��ازادی�ه‌ک��ان‪ ،‬له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ ئه‌سته‌مه‌‪ .‬بۆ‬ ‫وێ��ن�ه‌ زۆری��ن �ه‌ی مافه‌کانی وه‌ک «پ����ه‌روه‌رده‌ی‬ ‫بێ‌به‌رامبه‌ر» یان «به‌هره‌مه‌ندبوون له‌ خزمه‌تگوزاری‬

‫بێهنام دایی زاده‌‬ ‫و‪ :‬محه‌مه‌د ئه‌مینی‬

‫ته‌ندورستی» ته‌نیا له‌ سایه‌ی ده‌ستێوه‌ردانی ب ‌ه‬ ‫سیستمکراو و ب�ه‌رن��ام�ه‌ب��ۆداڕێ��ژوای دام���ه‌زراوه‌ی‬ ‫حکومه‌ته‌ که‌ ده‌توانێت به‌ شێوازێکی به‌رباڵو و‬ ‫گشتگیر بێنه‌ دی‪.‬‬ ‫به‌ چاوخشاندنێکی خێرا به‌ سه‌ر چه‌مکه‌کانی ماف‬ ‫و ئازادیه‌کان که‌ وه‌ک «بنه‌ماکانی مافه‌کانی‬ ‫مرۆڤ» له‌ به‌ڵگه‌نامه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌کاندا ئاماژه‌یان‬ ‫پ��ێ��دراوه‌‪ ،‬ب�ه‌ باشی ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ک�ه‌ هاتنه‌دی و‬ ‫چه‌سپاندنی راسته‌قینه‌ی ئه‌م مافانه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌‬ ‫پانتایی مافه‌کانی وچ�ه‌ی دووه �ه‌م‪ ،‬له‌ الیه‌که‌وه‌‬ ‫م�ه‌رج��ی ه�ه‌ب��وون��ی دام�����ه‌زراوه‌ی حکومه‌ته‌ و له‌‬ ‫الیه‌کی دیکه‌وه‌ پێویستی به‌ خوێندنه‌وه‌ و سه‌رله‌نوێ‬ ‫پێناسه‌کردنی چه‌مکی «هاواڵتی» هه‌یه‌‪.‬‬ ‫مافی دیاریکردنی چاره‌نووس‪ ،‬مافی به‌شداربوونی‬ ‫س��ی��اس��ی‪ ،‬م��اف��ی ت �ه‌ن��دورس��ت��ی و ی���ان ت �ه‌ن��ان �ه‌ت‬ ‫خ��وێ��ن��دن و پ�����ه‌روه‌رده‌ ل �ه‌ سیستمی ه�ه‌ن��ووک�ه‌ی��ی‬ ‫س���ه‌رده‌س���ت‪ ،‬پ �ه‌ی��وه‌ن��دی راس��ت��ه‌وخ��ۆی ب �ه‌ پرسی‬ ‫«هاواڵتی‌بوون»ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬بۆ وێنه‌ ئێوه‌ ده‌بێت سه‌ره‌تا‬ ‫مافی هاواڵتی‌بوونی ئه‌و واڵته‌تان هه‌بێت که‌ لێی‬ ‫ده‌ژی��ن‪ ،‬تا بتوانن به‌ وات��ای راسته‌قینه‌ی وشه‌ له‌‬ ‫مافی «ب �ه‌ش��داری سیاسی» که‌ له‌ به‌ڵگه‌نامه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌کاندا به‌ فه‌رمی ناسراون به‌هره‌مه‌ند ببن‪.‬‬ ‫به‌پێی بنه‌ما و رێسا یاساییه‌کانی زۆربه‌ی واڵتان‪،‬‬ ‫به‌ بێ هه‌بوونی مافی هاواڵتی‌بوون رێگه‌ نادرێت‬ ‫ک �ه‌س خ��ۆی ب��ۆ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن بپاڵێوێت و ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌شداری له‌ هه‌ڵبژاردندا بکات‪.‬‬ ‫ل �ه‌ دن��ی��ای ئێستادا ت�ه‌ن��ان�ه‌ت م��اف��ی هاتوچۆی‬ ‫ئ���ازادان���ه‌ ب �ه‌ پ��ێ��ی م����اده‌ی (‪)13‬ی ج��اڕن��ام �ه‌ی‬ ‫گه‌ردونی مافه‌کانی مرۆڤ‪ ،‬که‌سه‌کانیش له‌ بن‬ ‫کارتێکردنی راسته‌وخۆی مافی په‌یوه‌ندی سیاسی ـ‬ ‫یاسایی که‌سه‌که‌وه‌ به‌ حکومه‌تێکی دیاریکراودایه‌‪.‬‬ ‫به‌ وردبوونه‌وه‌ی زیاتر مافه‌کانی وه‌ک «خوێندن»‬ ‫و «به‌رزکردنه‌وه‌ی سکااڵ»ش له‌ بن کاریگه‌ری‬ ‫پرسی سیاسی «ه��اواڵت��ی‌ب��وون»ن‪ .‬ب��ۆ وێنه‌ له‌‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌و واڵتانه‌ی که‌ خوێندنی بااڵ بێ‌به‌رامبه‌ر‬ ‫نیه‌‪ ،‬نرخی تێچوونی خوێندن په‌یوه‌ندی به‌ جۆری‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ و به‌ڵگه‌نامه‌کانی نیشته‌جێبوونه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی��ان گ��ری��م��ان ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ �ه‌و واڵت���ه‌ی ک �ه‌ که‌سه‌که‌‬ ‫ه��ه‌ڵ��گ��ری ره‌گ����ه‌زن����ام����ه‌ی ئ���ه‌وێ���ی���ه‌‪ ،‬ئ �ه‌ن��دام��ی‬ ‫کۆنڤانسیۆن و پرۆتۆکۆله‌کانی مافه‌کانی مرۆڤ‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و که‌سه‌ زۆر به‌ ئه‌سته‌م ده‌توانێت له‌‬ ‫دژی حکومه‌تی واڵته‌که‌ی‪ ،‬له‌ ناوه‌نده‌ چاودێریه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌کان سکااڵ به‌رز بکاته‌وه‌‪ .‬به‌ کورتی‪ ،‬له‌م‬ ‫رۆژگاره‌دا مافه‌کانی مرۆڤ تا راده‌یه‌کی زۆر له‌‬ ‫ته‌نیشت (هاواڵتی‌بوونیه‌وه‌) پێناسه‌ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫به‌ پێی خوێندنه‌وه‌ی ئاگامین «له‌ هه‌ناوی سیستمی‬ ‫سیاسی ده‌وڵ�ه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌‪ ،‬هیچ جۆره‌ مه‌ودایه‌کی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ بۆ خودی مرۆڤ‪ ،‬ته‌نیا له‌و رووه‌یه‌وه‌ که‌‬ ‫مرۆڤه‌ و به‌ بێ له‌به‌رچاوگرتنی تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی‬ ‫دی��ک�ه‌ی (ل �ه‌وان �ه‌ ه��اواڵت �ی‌ب��وون) ل�ه‌ ئ���ارادا نیه‌‪.‬‬ ‫که‌مترین به‌ڵگه‌هێنانه‌وه‌ بۆ سه‌لماندنی ئه‌مه‌ش‪،‬‬ ‫ئه‌م راستیه‌یه‌ که‌ ته‌نانه‌ت له‌ باشترین حکومه‌ته‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیشدا‪ ،‬که‌سی په‌نابه‌ر به‌ به‌رده‌وامی‬ ‫پێگه‌ و دۆخێکی له‌رزۆک و کاتی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێک له‌و ب��اوه‌ڕه‌دان ره‌وتی رۆچوونی دیارده‌ی‬ ‫«ده‌وڵ �ه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌» به‌ وات��ای «ده‌سته‌به‌رکردنی‬ ‫م��اف �ه‌ک��ان��ی م�����رۆڤ» ی���ان «گ �ه‌ره‌ن��ت��ی��ک��ردن��ی‬ ‫ئازادیه‌کانی تاکه‌»‪ .‬ده‌کرێت له‌ هه‌ندێک الیه‌نه‌وه‌‬ ‫داکۆکی ل�ه‌م وته‌یه‌ بکرێت؛ به‌ تایبه‌تی ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌رهاویشته‌کانی سیستمی ه �ه‌اڵواردن��ک��اران �ه‌ و‬ ‫سته‌مکارانه‌ی «هاواڵتی‌بوون» له‌ به‌رچاو بگرین‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ هه‌مووی راستیه‌که‌ نیه‌‪ .‬له‌ بارودۆخی‬ ‫ئ��ێ��س��ت��ا‪ ،‬دام��������ه‌زراوه‌ی «ح���ک���وم���ه‌ت» م �ه‌رج��ی‬ ‫ده‌سته‌به‌ربوونی ئه‌و مافانه‌یه‌ که‌ به‌ وچه‌ی دووهه‌م‬ ‫ناسراون‪ ،‬واته‌ مافه‌ ئابوری و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‪.‬‬ ‫وه‌ک چ��ۆن پێشتریش ئ��ام��اژه‌ی پ��ێ��درا‪ ،‬ب �ه‌ بێ‬ ‫ره‌چاوکردنی کارکرده‌ تایبه‌ته‌کانی دام �ه‌زراوه‌ی‬ ‫حکومه‌ت‪ ،‬مافه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان یان ئه‌و شته‌ی‬ ‫ئایزا بێرلین به‌ «ئازادی ئه‌رێنی» ناوی لێده‌بات‪،‬‬ ‫ده‌سته‌به‌ر نابن‪ .‬نابێت ئ �ه‌وه‌ش له‌ بیر بکرێت که‌‬ ‫سیستمی هه‌اڵواردنکاری «هاواڵتی‌بوون» وه‌ک‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی گه‌وهه‌ری حکومه‌ت هه‌ژمار ناکرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ئه‌مه‌ دیارده‌ی «ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌» و ئه‌و به‌ها‬ ‫نه‌ته‌وه‌په‌رستیانه‌یه‌ که‌ تێکه‌ڵ کراون و بوونه‌ته‌ هۆی‬ ‫بیناکردنی سیستمێکی هه‌اڵواردنکار‪ ،‬نه‌ک خودی‬ ‫دامه‌زراوه‌ی حکومه‌ت!‬ ‫په‌راوێزه‌کان‪:‬‬ ‫ل �ه‌ وێ���ژه‌ی مافه‌کانی م���رۆڤ‪ ،‬م��اف�ه‌ ئ��اب��وری‪،‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و کلتوری وه‌ک مافی به‌هره‌مه‌ندبوون‬ ‫له‌ خزمه‌تگوزاری ته‌ندروستی و خوێندن و په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫شوێنی نیشته‌جێ‌بوون و دابین‌کردنی کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫خانه‌نشینی و دابین‌کردنی که‌مترین پێداویستیه‌کانی‬ ‫بژێوی و ژیان و‪ ...‬به‌ «مافه‌کانی وچه‌ی دووه‌م»‬ ‫ناسراون‪.‬‬

‫پرسی چه‌تر‬ ‫پرسی چه‌تر‪ ،‬پانتاییه‌ک ‌ه (چه‌تر)‬ ‫بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی‬ ‫هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه‌‬ ‫لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ‌ه و ل ‌ه سه‌ر‬ ‫پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان‬ ‫بخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬

‫››‬

‫‪...‬‬

‫پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر)‪:‬‬

‫بۆچونت له‌سه‌ر‬ ‫لێدوانه‌که‌ی بارزانی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ داوای‬ ‫سه‌ربه‌خۆبونی که‌رکوک‬ ‫وه‌ک هه‌رێمێک چیه‌؟‬

‫ئومێد مه‌حمود‪ ،‬سه‌رنوسه‌ری‬ ‫رۆژنامه‌ی که‌رکوکی نوێ‪:‬‬ ‫سه‌ره‌تا ده‌بێت ئاماژه‌ به‌وه‌ بکه‌م‪،‬‬ ‫که‌ داواى هه‌رێمى سه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫داوایه‌کى ناده‌ستورییه‌‪ .‬نابێت‬ ‫ئه‌وه‌ بیرخۆمان به‌رینه‌وه‌ که‌‬ ‫مادده‌ى (‪)140‬ى ده‌ستور‪ ،‬بۆ ریفراندۆم له‌سه‌ر‬ ‫چاره‌نوسى شاره‌که‌‪ ،‬دوو بژاره‌ی داناوه‌‪ ،‬که‌ ئایا‬ ‫بچێته‌ سه‌ر هه‌رێمى کوردستان یان ناوه‌ند‪ .‬ئه‌م به‌نده‌‬ ‫ده‌ستورییه‌ش تا ئێستا به‌ یاسا رێک نه‌خراوه‌ ‌و هیچ‬ ‫میکانیزمێکیش بۆ ئه‌نجامدانى ریفراندۆمه‌که‌ دیاری‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم گریمان له‌ ئه‌نجامى رێکه‌وتنه‌کاندا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫بژاره‌ش زیاد کرا‪ ،‬که‌ ئایا ببێته‌ هه‌رێمێکى سه‌ربه‌خۆ؟‬ ‫پێموایه‌ هه‌ر تاکێکى کورد پێش ئه‌وه‌ى بڕیار بدا به‌‬ ‫به‌ڵێ یان نه‌خێر‪ ،‬سه‌ره‌تا پێویسته‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ نه‌ته‌وه‌یى‌و‬ ‫نیشتمانییه‌کانى له‌ به‌رچاو بێت‪ ،‬پاشان به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫که‌سییه‌کانى‪ .‬من وه‌ک تاکێکى کورد ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌نها ئه‌و دوو رێگایه‌م له‌ به‌رده‌مدا بێت‪ ،‬بێ دوو دڵى‬ ‫ده‌ڵێم نه‌خێر‪ ،‬هه‌رێمى سه‌ربه‌خۆم ناوێت‪ .‬چونکه‌ بۆ‬ ‫هه‌تاهه‌تا که‌رکوک ناچێته‌وه‌ سه‌ر کوردستان ‌و به‌‬ ‫چاره‌نوسه‌که‌ى موسڵ ده‌چێت‌و هه‌رچى خوێنێک بۆ‬ ‫ئه‌م شاره‌ رژاوه‌‪ ،‬به‌ فیڕۆ ده‌چێت‪ .‬دووه‌م؛ له‌ هه‌رێمى‬ ‫سه‌ربه‌خۆدا‪ ،‬ئه‌گه‌رى ئه‌وه‌ هه‌یه‌ کورد ببێته‌وه‌ به‌‬ ‫که‌مینه‌‪ ،‬دوریش نیه‌ له‌ ناو هه‌رێمى سوننه‌کاندا وه‌کو‬ ‫ئاردى ناو دڕکى لێبێت‪ .‬الى هه‌موانیش ئاشکرایه‌‬ ‫که‌ داواکارى هه‌رێمى سوننه‌‪ ،‬له‌ الیه‌ن به‌عسیه‌کانه‌وه‌‬ ‫ته‌به‌نى کراوه‌!‬ ‫ساکار عومه‌ر حه‌سه‌ن‪ ،‬هاواڵتی‬ ‫که‌رکوک‪ :‬ئه‌گه‌ر که‌رکوک‬ ‫بکرێته‌ هه‌رێمێکی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫باشتر وایه‌ هه‌رێم‌بوونی له‌‬ ‫ناو چوارچێوه‌ی جوگرافیایی‬ ‫سنووری هه‌رێمی کوردستاندا‬

‫بێت‪ ،‬نه‌ک هه‌رێمیکی سه‌ربه‌خۆ سه‌ر به‌ حکومه‌تی پار له‌ ئیمراڵی له‌ رێگای پارێزه‌رانی ئاراسته‌ی‬ ‫ناوه‌ند‪ .‬چونکه‌ چه‌ندین ساڵه‌ بۆ کوردستانیبوونی سه‌رۆکی هه‌رێم و مام جه‌الل کرابوو‪ .‬له‌ په‌یامه‌که‌یدا‬ ‫خوێنی بۆ رژێنراوه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی هه‌وڵ و ماندووبوونه‌مان هاتووه‌ ئه‌گه‌ر سیاسه‌تتان به‌ڕێوه‌بردنی به‌و شێوازه‌‬ ‫به‌ فیڕۆ نه‌چێت‪ ،‬به‌ڕای من پێداگری له‌سه‌ر بێت‪ ،‬بێگومان ئه‌وا نه‌ک که‌رکوک به‌ڵکو هه‌ولێر‬ ‫و سلێمانیشتان له‌ کیس ده‌چێت‪ .‬من ته‌نها ئه‌وه‌نده‌‬ ‫کوردستان‌بوونی ئه‌رکێکی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانییه‌‪.‬‬ ‫ده‌لێم گومان و باوه‌ڕنه‌بوون به‌ ئیراده‌ی گه‌ل‪ ،‬رێگادان‬ ‫عه‌بدوڵڕه‌حمان قادر‪ ،‬مامۆستا ل ‌ه بۆ دروستبونی هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆی که‌رکوک ئه‌وه‌‬ ‫که‌رکوک‪ :‬گه‌لی کورد له‌ مێژه‌ ئاماژه‌ییه‌ بۆ الوازی هه‌ڵوێست و دۆڕاندنی گه‌لی‬ ‫خوێنی بۆ چاره‌نوسی که‌رکوک کورد‪.‬‬ ‫رشتوه‌‌و قوربانی زۆری داوه‌‪،‬‬ ‫مه‌ریوان فازل‪ ،‬سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫به‌اڵم به‌رێز مه‌سعود بارزانی‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‪ :‬به‌راستی لێدوانی‬ ‫به‌ نرخێکی هه‌رزان ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌ڕێز مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی‬ ‫که‌رکوک له‌ قودسیه‌ت و دڵی داببڕێت که‌ چه‌ند‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬شتێکی له‌ناکاو وابوو‪،‬‬ ‫ساڵه‌ پرۆپاگه‌نده‌ی بۆ ده‌که‌ن‪ .‬به‌ڕای من که‌رکوک‬ ‫وه‌ک بته‌قێته‌وه‌ به‌الی ئێمه‌وه‌‪،‬‬ ‫نابێ که‌س یاری به‌چاره‌نوسی بکات‪ ،‬ئه‌مه‌ خه‌تی‬ ‫ئێمه‌ له‌و باوڕه‌دا نه‌بووین که‌‬ ‫سووره‌ الی هه‌موو دڵسۆزانی گه‌له‌که‌مانه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ر ده‌بێت به‌ کوردستانێتی بمێنیته‌وه‌ و بۆ ئاینده‌ش چه‌ندین ساڵه‌ خوێن ده‌رژێت و چه‌ندین که‌س له‌و‬ ‫رێگایه‌ سه‌ریان داناوه‌‪ ،‬ئاواتی ئه‌وه‌ بوو که‌رکوک‬ ‫به‌پایته‌ختی هه‌رێمی کوردستان داده‌نرێت‪.‬‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌ر هه‌رێمی کوردستان‪ .‬هاواریان‬ ‫زریان محه‌مه‌د‪ ،‬خوێندکاری ده‌کرد که‌رکوک قودس و دڵی کوردستانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواقۆناغی کۆلێژی یاسا‪ :‬نه‌مانده‌زانی ئه‌و شته‌ له‌ناکاو هات‪ .‬بۆیه‌ به‌المانه‌وه‌‬ ‫به‌ڕاستی لێدوان و بۆچوونی سه‌یر بوو‪ .‬که‌رکوک وه‌ک هه‌رێمێکی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫وه‌ها له‌ سات و کاتی دیموگرافی گۆرانکارییه‌کی تێدا هه‌یه‌ که‌ سوودی‬ ‫ئه‌مڕۆدا زۆر دڕنگ‌و مایه‌ی نابێت بۆ کورد و کوردستان‪.‬‬ ‫گومان وپرسیاری هاواڵتیانه‌!‬ ‫گۆڕانکاری ‌و رازیبوون به‌‬ ‫ئیسماعیل‪،‬‬ ‫عه‌بدولوه‌هاب‬ ‫هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ حیکمه‌تی سیاسه‌تی کوردی‬ ‫قسه‌کانی‬ ‫رۆژنامه‌نوس‪:‬‬ ‫ده‌خاته‌ ژێر پرسیار ‌و به‌ الوازی هه‌ڵوێست بۆ پرسه‌‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێم هاتنی بۆ‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کان ده‌یبینێت‪.‬‬ ‫که‌رکوک‪ ،‬من وای نابینم‬ ‫شتێکی نوێی تێدا بێت‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌کان شیکردنه‌وه‌ی به‌‬ ‫رێمان سه‌اڵحه‌دین‪ ،‬خوێندکار له‌‬ ‫که‌رکوک‪ :‬من له‌و بۆچوونه‌ شێوازێکی تر کرابێ‪ .‬ئه‌و ماده‌ی (‪)140‬ی باسی‬ ‫لێدوانێکی سه‌رۆکی (‪ )PKK‬لێوه‌ ده‌کرێت‪ ،‬هه‌مان به‌ندی پێشووی تێدایه‌‪ .‬وه‌ک‬ ‫ئۆجه‌الن دێته‌ بیر که‌ ساڵی باسی ئاساییکردنه‌وه‌ و ریفراندۆم ده‌کات‪ ،‬له‌ ریفراندۆم‬

‫پیاز سوودبه‌خشه‌ بۆ نه‌هێشتنى نه‌خۆشییه‌کانى چاو‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫ئاشتى ئه‌حمه‌د‬ ‫پیاز (‪)Onion Allium Cepa‬‬ ‫چه‌نده‌ها سوودى گرنگى هه‌یه‌ له‌وانه‌‪:‬‬ ‫‪1‬ـ سوود به‌خش ‌ه بۆ نه‌هێشتنى‬ ‫به‌تایبه‌تیش‬ ‫چاو‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى‬ ‫الوازى بینین‌و بوونى ئاوى شین‪ ،‬ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى پیربوونى چاو داده‌نرێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌ڕێى چاوڕه‌شتن به‌ پیاز به‌ر ل ‌ه‬ ‫نوستن‪.‬‬

‫‪2‬ـ پیاز ئاره‌زووى خواردن زیادده‌کات‌و‬ ‫رۆڵێکى گرنگى هه‌ی ‌ه ل ‌ه باشکردنى‬ ‫هه‌رس‪.‬‬ ‫‪3‬ـ پیاز ئه‌و مادانه‌ له‌خۆده‌گرێت ک ‌ه‬ ‫ڕێ له‌ شێرپه‌نجه‌کان ده‌گرێت وه‌کو‬ ‫کوارسیتین‪ ،‬کانزاى سیلینیۆمى تێدایه‌‪،‬‬ ‫که‌ توێژینه‌وه‌کان ئه‌وه‌یان سه‌لماندووه‌ که‌وا‬ ‫پیاز ئه‌گه‌رى تووش بوون به‌شێرپه‌نجه‌کانى‬ ‫پرۆستات‌و سى‌و مه‌مک که‌م ده‌کاته‌وه‌‪،‬‬ ‫و‌ه ئه‌م کانزایه‌ ڕێ له‌تووش بوون ب ‌ه‬ ‫جه‌ڵده‌ى دڵ‌و مێشک ده‌گرێت‪.‬‬ ‫‪4‬ـ دابه‌زێنه‌رى فشارى خوێنه‌‪.‬‬ ‫‪5‬ـ پیاز پیربوون‌و ده‌رکه‌وتنى شوێنه‌وارى‬ ‫ه‌‬ ‫به‌ته‌مه‌ندا چوون ناهێڵێت‪‌ ،‬و‬ ‫چا ال کى‬ ‫شانه‌کان زیندویه‌تى‬

‫وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫‪6‬ـ مولوله‌کانى خوێن فراوان ده‌کات‌و‬ ‫چاره‌سه‌رى ده‌م خواربوون‌و له‌رزین ده‌کات‪.‬‬ ‫‪7‬ـ یارمه‌تى دابه‌زینى ئاستى شه‌کر ل ‌ه‬ ‫خوێن ده‌دات بۆیه‌ بۆنه‌خۆشانى شه‌کر‌ه‬ ‫زۆر پێویسته‌‪.‬‬ ‫‪8‬ـ سوود به‌خش ‌ه بۆ نه‌هێشتنى‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى گوێ له‌ڕێى خواردن‌و‬ ‫دڵۆپاندن هه‌روه‌ها بۆ الوازى بیستن‪.‬‬ ‫‪9‬ـ خواردن‌و بۆنکردنى رێگر‌و هه‌روه‌ها‬ ‫چاره‌سه‌ر‌ه بۆ نه‌خۆشییه‌کانى سه‌رما‬ ‫بوون‌و هه‌اڵمه‌ت‪.‬‬ ‫‪10‬ـ دابه‌زینه‌رى گشتى کۆلیسترۆڵ‌و‬ ‫به‌رزکردنه‌وه‌ى کۆلیسترۆڵى به‌سود(‬ ‫‪ )HDL‬کاریگه‌رى مه‌ینى خوێنه‌‪.‬‬ ‫‪11‬ـ پیاز چاره‌سه‌رى به‌له‌ک‌و بالوکه‌‌و‬ ‫نه‌خۆشى رووتانه‌و‌ه ده‌کات‪ ،‬رێده‌گرێت‬ ‫ل ‌ه هه‌ڵوه‌رینى موو له‌ رێى چه‌ورکردن‪،‬‬ ‫وه‌ خواردنى له‌رێى ده‌مه‌و‌ه ئه‌نجامه‌کانى‬ ‫باشتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪12‬ـ هێورکه‌ره‌وه‌ى ئێش‌و ژان‌و‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى رۆماتیزم‌و ماسولکه‌کانه‌‪.‬‬ ‫‪13‬ـ بۆ ئه‌و منداڵنه‌ى که‌ دره‌نگ گه‌ش ‌ه‬ ‫ده‌ک ‌هن‌و بۆ ئه‌و پیره‌ الوازانه‌ى ده‌یانه‌ویت‬ ‫خۆیان به‌هێز بکه‌نه‌و‌ه زۆر به‌سود‌ه ‪.‬‬ ‫‪14‬ـ پیاز پڕه‌ له‌کالسیۆم ددان‌و ئێسکه‌کان‬ ‫به‌هێزده‌کات‌و ده‌بێته‌ رێگر بۆ نه‌رمبوونى‬ ‫ئێسکه‌کان‪.‬‬ ‫‪15‬ـ کاتێک هه‌ستت به‌ماندووبوون کرد‌و‬ ‫ئاره‌زووى خواردنت نه‌بوو یان هه‌ستت کرد‬ ‫ده‌مووچاوت تێکچووه‌‌و ره‌نگت زه‌رد بوو‌ه‬ ‫پیازێک بک ‌ه به‌ چوار له‌ته‌وه‌ له‌ناوسێ‬ ‫کوپ ئاودا بیکوڵێنه‌‪ ،‬تا به‌ئه‌ندازه‌ى‬ ‫کوپێک ئاوى تێدا بمێنێته‌و‌ه کاتى نان‬ ‫خواردنى به‌یانیان بیخۆ‪.‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫داواکار (عه‌لى ساڵح محه‌مه‌د) له‌ دادگاى به‌رایی شارباژێڕ (رازگرى بارى‬ ‫شارستانى) داواى تۆمار کردووه‌‪ ،‬بۆ گۆڕینى ناوى کچه‌ ناکامه‌که‌ى له‌ ناوى‬ ‫(ژوار)ه‌وه‌ بۆ ناوى (شه‌یما) به‌ پێى ماده‌ى (‪ )21‬له‌ یاساى بارى شارستانى‪،‬‬ ‫دادگا بڕیاریدا به‌ باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌م ئاگادارییه‌ له‌ یه‌کێک له‌ رۆژنامه‌‬ ‫ناوخۆییه‌کاندا‪ ،‬هه‌ر که‌س و الیه‌نێک رێگرى هه‌یه‌ له‌م داوایه‌ له‌ ماوه‌ى‬ ‫(‪ )10‬رۆژدا له‌ باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌م ئاگادارییه‌وه‌ په‌یوندى بکات به‌ دادگاى‬ ‫ناوبراوه‌وه‌‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ داواکه‌ ده‌بینرێت به‌پێى یاسا‪.‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫گۆڤاری (باران) به‌ سه‌رنوسه‌ری و خاوه‌ن ئیمتیازی (عه‌بدولوه‌هاب‬ ‫فه‌تحواڵ محه‌مه‌د) ده‌که‌وێته‌ به‌رده‌ست خوێنه‌ران‪ .‬ئه‌گه‌ر که‌سێک ره‌خنه‌ یان‬ ‫تێبینیه‌کی سه‌باره‌ت به‌م ئاگاداریه‌ هه‌یه‌ په‌یوه‌ندی بکات به‌ ژماره‌ ته‌له‌فونی‪:‬‬ ‫(‪)07705073104‬‬

‫هه‌مه‌ڕ ‌ه‌نگ‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪80‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/23 - 2011/11/14‬‬

‫‪19‬‬

‫خه‌ڵک بڕیار ده‌دات سه‌ربه‌ هه‌رێم بێت یان ناوه‌ند‪.‬‬ ‫جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نه‌کراوه‌ بژاره‌ی نه‌هێشتبێ له‌ پێشت‬ ‫که‌ که‌رکوک کوردستانی نیه‌ ده‌بێ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر کوردستان‪ .‬مه‌سه‌له‌ی هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ شته‌که‌‬ ‫بڕاوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ بۆ راگه‌یاندن وا ده‌ڵێین که‌رکوک‬ ‫ببێته‌ هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ده‌مانگه‌ڕێنێته‌ خاڵی سفر‪ ،‬ئه‌گه‌ر بوویته‌ هه‌رێمی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ده‌بێ ئاگاداری ئه‌و مه‌ترسیانه‌ی سه‌ر‬ ‫کوردستان بێت‪.‬‬ ‫کرێکار سه‌الح‪ ،‬هاواڵتی‬ ‫که‌رکوک‪:‬‬ ‫دروست‌بوونی‬ ‫واته‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‬ ‫هه‌رێمی‬ ‫دروست‌بونی گومان ‌ه بۆ ئاینده‌ی‬ ‫که‌رکوک هاوکات هه‌ڕه‌شه‌یه‌‬ ‫بۆ ستراتیژیه‌تی نه‌ته‌وایه‌تی‬ ‫‌و ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کیش له‌‬ ‫کاروباری هه‌رێم زیاتر ده‌کات‪ .‬بۆیه‌ نابێ به‌ هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک لێدوانی سه‌ربه‌خۆ بدرێت‪ .‬چونکه‌ ئه‌مه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خه‌باتی گه‌لێک ناشێت که‌ چه‌ندین ساڵه‌‬ ‫خه‌بات بۆ سه‌رفرازی خۆی ده‌کات‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی‬

‫دانیشتوانی زه‌وی به‌ره‌وڕوی ژماره‌پێوانه‌ییه‌کی نوێ‬

‫پڕی هه‌ساره‌که‌ یان هه‌لی گه‌شه‌پێدان‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫هیوا عه‌بدواڵ‬ ‫رێکخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتوه‌کان‪،‬‬ ‫له‌ راپۆرتی نوێدا باسی هه‌ل‬ ‫و کێشه‌ شێمانه‌کراوه‌کانی‬ ‫زیادبونی ژماره‌ی دانیشتوانی‬ ‫جیهانی کردوه‌‪ .‬ئه‌م راپۆرته‌‬ ‫له‌ ئاسانه‌ی زیادبونی ژماره‌ی‬ ‫دانیشتوانی زه‌وی به‌ حه‌وت‬ ‫ملیار که‌س باڵو بوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫راپۆرتی دۆخی دانیشتوانی جیهان ل ‌ه‬ ‫ساڵی (‪)2011‬دا خوازیاری سه‌رنجی‬ ‫زیاتر بووه‌ بۆ رێگاکانی باشترکردنی‬ ‫بارودۆخی جیهان له‌ جیاتی نیگه‌رانی‬ ‫له‌ زیادبونی ژماره‌ی دانیشتوان‪ .‬به‌‬ ‫نوسینی ئه‌م راپۆرته‌‪ ،‬هۆکارێکی زیاد‬ ‫ده‌خرێته‌ روو بۆ رێزلێنان له‌ زیادبونی‬ ‫دانیشتوانی جیهان‪ ،‬به‌ تایبه‌ت؛ زیادبونی‬ ‫مامناوه‌ندی درێژی ته‌مه‌نی مرۆڤه‌کان‬ ‫و دابه‌زینی ژماره‌ی مردنی دایکان و‬ ‫ساواکان له‌ کاتی مناڵبوندا‪.‬‬ ‫به‌ وته‌ی (باباتونده‌ ئاسوتیمهین)‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێکاری سندوقی‬ ‫نه‌ته‌وه‌‬ ‫رێکخراوی‬ ‫دانیشتوانی‬ ‫یه‌کگرتوه‌کان «ئه‌مه‌ هه‌لێکی باشه‌‬ ‫که‌ به‌رده‌ستی مرۆڤدایه‌‪ .‬گه‌نجان یه‌ک‬ ‫ملیار و (‪ )800‬ملیۆن که‌سی له‌‬ ‫دانیشتوانی جیهان پێک هاتووه‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫جێگای گه‌شه‌کردنیان ده‌وێت‪)%90( .‬‬ ‫گه‌نجان له‌ واڵتانی جیهانی سێیه‌م‬

‫ده‌ژین‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌لی په‌روه‌رده‌ و فێربونی‬ ‫پێشه‌ ئه‌وان دابین بکرێت‪ ،‬سوپایه‌ک بۆ‬ ‫گه‌شه‌پێدانی ئابوری له‌ به‌رده‌ستماندا‬ ‫ده‌بێت»‪.‬‬ ‫به‌ پێی راپۆرتی رێکخراوی نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌کگرتوه‌کان‪ ،‬مامناوه‌ندی درێژی‬ ‫ته‌مه‌نی مرۆڤه‌کان ل ‌ه (‪ )48‬ساڵ له‌‬ ‫ده‌یه‌ی (‪)1950‬دا دابه‌زیوه‌ بۆ (‪)68‬‬ ‫ساڵ‪ .‬هه‌روه‌ها رێژه‌ی دووگیان‌بوونی‬ ‫ژنان له‌ درێژایی هه‌مان ماوه‌دا له‌ شه‌ش‬ ‫منداڵه‌وه‌ دابه‌زیوه‌ بۆ نزیکه‌ی دوو و نیو‬ ‫منداڵ‪.‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتوه‌کان ئاماژه‌ی به‌‬ ‫ته‌نگه‌ژه‌کانی زیادبونی ژماره‌ی‬ ‫دانیشتوانی جیهانیش کردوه‌؛ زیادبونی‬ ‫که‌لی نێوان واڵتانی ده‌وڵه‌مه‌ند و هه‌ژار‬ ‫له‌ گه‌یشتن به‌ سه‌رچاوه‌کانی خۆراک‪،‬‬ ‫ئاو‪ ،‬خانو و پیشه‌‪ ،‬ئه‌م ته‌نگه‌ژانه‌ پێک‬ ‫دێنن‪.‬‬

‫(فریدریکا میئه‌ر) نوێنه‌ری سندوقی‬ ‫ژماره‌ی دانیشتوان له‌ رێکخراوی نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌کگرتوه‌کان ده‌ڵێت خزمه‌تگوزاری‬ ‫ته‌ندروستی به‌ کۆچبه‌ران و‬ ‫په‌راوێزنشینان له‌ شاره‌کانی گه‌وره‌ له‌‬ ‫ته‌نگه‌ژه‌کانی زیادبونی دانیشتوانی‬ ‫جیهانه‌‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‪« :‬شارنشینی‬ ‫به‌رباڵو ده‌بێته‌وه‌ و دانیشتوانی شاره‌کان‬ ‫زیاد ده‌بێت‪ .‬شاره‌کان ده‌بێ بۆ ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫به‌رنامه‌ دانێن‪ .‬ژێرخانه‌ ته‌ندروستیه‌کان‬ ‫ده‌بێ به‌رز ببنه‌وه‌‪ .‬ده‌وڵه‌ته‌کان ده‌بێ‬ ‫ئاماده‌ی ژماره‌ی هه‌ژاران بن له‌ هه‌رێمه‌‬ ‫شاریه‌کاندا»‪.‬‬ ‫رێکخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتوه‌کان نیگه‌رانه‌‬ ‫له‌وه‌ی که‌ زیادبونی ژماره‌ی دانیشتوان‬ ‫له‌ واڵتانی هه‌ژار‪ ،‬گه‌شه‌کردنی ئابوری‬ ‫دوا بخات و جیله‌کانی تریش هێشتا‬ ‫له‌ داوی هه‌ژاری و برسێتیدا گیرۆده‌‬ ‫بمێننه‌وه‌‪.‬‬

‫کاریکاتێری هه‌فته‌‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫هاوتا ئه‌سعه‌د‪:‬‬

‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫شۆڕش مسته‌فا‬ ‫گروپی دییه‌‬ ‫کۆمپانیای نێوه‌ند‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07480179510‬‬ ‫‪07710299753‬‬ ‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫هونه‌رى ئێمه‌ کاردانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ جیاتى ئه‌وه‌ى کار‬ ‫بکاته‌ سه‌ر گه‌ل و واڵتانى‬ ‫ده‌وروبه‌ر‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫‌ل‪10‬‬

‫‪2711/8/23‬‬

‫‪No: (80) Mo.14/11/2011-‬‬

‫ریکالم‬

‫له‌پێناو چى؟‬

‫ریکالم‬

‫سه‌رنوسه‌ر ده‌ت���وان���رێ ل �‌ه راگ �ه‌ی��ان��دن �ه‌و‌ه‬ ‫ه��ه‌م��وو ئ��اس��ت �‌ه رۆش��ن��ب��ی��رى‪،‬‬ ‫ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى‪ ،‬ئ �ه‌خ�لاق��ى‪ ،‬ئ��اب��ورى و‪ ...‬ه�ه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک ببینرێ و خوێندنه‌وه‌ى بۆ بکرێت‪.‬‬ ‫ده‌وترێت له‌ناو ئه‌و هه‌موو راگه‌یاندنه‌ى ل‌ه باشورى‬ ‫کوردستاندا هه‌ی‌ه ده‌ته‌وێت چى بکه‌یت؟ ئایا تۆش‬ ‫وه‌ک هه‌ریه‌ک له‌و که‌نااڵن‌ه ده‌ته‌وێت فه‌وزایه‌ک‬ ‫دروست بکه‌ى ب‌ه خه‌یاڵى ئه‌وه‌ى ده‌ته‌وێت خزمه‌ت‬ ‫بکه‌ى و زانیارى بگه‌ێنیت له‌و ره‌وشه‌ى رووده‌دات؟‬ ‫ئایا ئه‌و هه‌موو باڵوکراوان‌ه به‌س نین بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫ک‌ه مه‌به‌سته‌ک‌ه بگه‌یه‌نرێت‌ه هاواڵتیان؟ گه‌ر‬ ‫ده‌ت �ه‌وێ��ت خ��زم �ه‌ت ب��ک�ه‌ى چ�ه‌ن��دی��ن رێ��گ �ه‌ى تر‬ ‫هه‌ی‌ه بیگریته‌به‌ر‪ .‬بۆ نمون‌ه واز ل‌ه کاره‌که‌ت‬ ‫بهێن‌ه له‌پێناو که‌مکردنه‌وه‌ى «چه‌واشه‌کردن»ى‬ ‫هاواڵتیاندا ئه‌و‌ه بۆخۆى خزمه‌تێکه‌؟‬ ‫ئه‌مان‌ه کۆمه‌ڵێک قسه‌ى هاواڵتى‪ ،‬که‌سایه‌تى‬ ‫و رۆشنبیر و‪..‬هتد ناو ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ى ئێمه‌ن‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک �‌ه الی �ه‌ن��ێ��ک مه‌به‌ستییه‌تى‬ ‫ناوه‌ندێکى راگه‌یاندن بکاته‌و‌ه یان کردویه‌تیه‌و‌ه‬ ‫یان ئیشى تێدا ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا چه‌ند شتێک‬ ‫هه‌ی‌ه ک‌ه نابێت بیرمان بچێت و هه‌موو شته‌کان‬ ‫به‌یه‌ک چاو سه‌یر بکه‌ین ئه‌ویش ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه راست ‌ه‬ ‫به‌شێک ل‌ه باڵوکراوه‌کان له‌پێناو چه‌واشه‌کردنى‬ ‫هاواڵتیدا دامه‌زراون بگر‌ه هه‌ندێکیان له‌سه‌ر هیچ‬ ‫یه‌ک ل‌ه پره‌نسیپ‪ ،‬ئیتیک‪ ،‬ئه‌خالقى‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یى‪،‬‬ ‫مێژوویى و کلتورى و‪ ...‬کار ناکات و له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌کى نیشتمانى خۆى یه‌کالیى نه‌کردوه‌ته‌و‌ه‬ ‫یان ره‌خنه‌ى ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ى ئێستاى هه‌رێم ده‌کات‬ ‫ته‌نها له‌پێناو گه‌شتن ب‌ه ده‌س �ه‌اڵت‪ ،‬ک‌ه دواجار‬ ‫ئه‌ویش کۆمه‌ڵگایه‌کى ره‌خنه‌گر و بێ ناوه‌رۆک‬ ‫به‌رهه‌م دێنێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا هه‌ندێکیان هێڵ‌ه س��وره‌ک��ان��ى ن�ه‌ت�ه‌و‌ه‬ ‫ده‌ب �ه‌زێ��ن��ن و خزمه‌تى بێگان‌ه ده‌ک���ه‌ن ئ��اک��ارى‬ ‫رۆژن��ام �ه‌وان��ى پێشێل ده‌ک���ه‌ن‪ .‬وه‌ک چ��ۆن ل ‌ه‬ ‫یه‌کێک ل‌ه رۆژنامه‌کاندا ب‌ه مانشێتى گه‌ور‌ه‬ ‫نوسراو‌ه «ئافره‌تێک و گوێدرێژێک ل‌ه باکورى‬ ‫کوردستان ته‌قینه‌وه‌» ل��ێ��ره‌دا چ��ۆن خه‌باتێکى‬ ‫نیشتمانى تێکه‌ڵ ب‌ه ته‌قاندنه‌وه‌ى گوێدرێژێک‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫قس‌ه ل �ه‌س �ه‌ر ئ���ه‌و‌ه نیی‌ه ک �‌ه خۆته‌قاندنه‌وه‌ک ‌ه‬ ‫کارێکى راست‌ه یان نا‪ ،‬به‌اڵم ئێم‌ه ده‌بێ رێز له‌هه‌ر‬ ‫ئایدیا و تێڕوانین و ئایینێک بگرین ته‌نها ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌ک که‌سیش ل‌ه نه‌ته‌وه‌که‌مان خاوه‌ن ئه‌و ئایدیای ‌ه‬ ‫بێت و ئه‌خالقیان‌ه شته‌کان بگه‌یه‌نین‪ .‬ده‌بێ له‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگای‌ه س����ه‌روه‌رى ب��ۆ ت��اک بگێڕینه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێویست‌ه تاک رۆشنبیر بکرێته‌و‌ه له‌سه‌ر ماف و‬ ‫ئه‌رکه‌کانى ئازاد بێت ل‌ه هه‌ر بیروڕایه‌ک له‌ناو‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کى دیموکراتیکدا‪ ،‬ک‌ه ب �ه‌راى من‬ ‫ئه‌و شێواز‌ه کارکردن‌ه ده‌بێت‌ه هۆى زیاتر لێک‬ ‫نزیکبوونه‌وه‌مان و دروستبوونى یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌یى‪.‬‬ ‫هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک پشتبه‌ستوو ب‌ه گه‌له‌که‌ى‬ ‫نه‌بێت ناتوانێت سه‌رکه‌وتوو بێت‪ .‬وه‌ک ده‌زانرێت‬ ‫ئ��ێ��م �ه‌ى ک����ورد ه��ی��چ پ��ش��ت��ی��وان��ێ��ک��ى ده‌ره‌ک����ى‬ ‫راس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌م��ان نیی‌ه ک �‌ه بتوانین پشتى پێ‬ ‫ببه‌ستین ک‌ه به‌رپرسان ده‌ڵێن‪ :‬ئێم‌ه ئه‌گه‌ر دڵى‬ ‫واڵت��ان��ى ده‌وروب �ه‌رم��ان بڕه‌نجێنین ئ �ه‌و‌ه ناتوانین‬ ‫ی �ه‌ک مانگ ل�ه‌س�ه‌ر پێى خ��ۆم��ان بوه‌ستین و‬ ‫ده‌ستکه‌وته‌کانمان ده‌که‌وێت‌ه مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫هه‌موو که‌لوپه‌له‌کانمان ل�ه‌الى ئ�ه‌وان�ه‌و‌ه ه��اورد‌ه‬ ‫ده‌کرێت و ناشتوانین به‌ره‌و روویان ببینه‌وه‌‪.‬‬ ‫وات���ا ل��ێ��ره‌دا پێویست‌ه پ��ش��ت ب �‌ه ه��اواڵت��ی��ان��م��ان‬ ‫ببه‌ستین و ئ��ی��راد‌ه و س���ه‌روه‌رى بۆ بگێڕینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ک‌ه هاواڵتییه‌کى ئازاد و یه‌کسان هات‌ه کایه‌و‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کى دیموکرات به‌رهه‌م دێت و ده‌توانێت‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵگای‌ه ببێت‌ه کارتێکى فشار بۆ زۆرێک‬ ‫له‌و هه‌ڵوێستانه‌ى رووبه‌ڕوومان ده‌بێته‌و‌ه له‌الیه‌نى‬ ‫ده‌ره‌کییه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێویست‌ه ک���ار ب��ک��رێ��ت ب��ۆ وش��ی��ارک��ردن��ه‌و‌ه و‬ ‫رۆشنبیرکردنى هه‌موو تاکێکى ناو کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌پێناو بنیادنانى کۆمه‌ڵگایه‌کى دیموکراتى و‬ ‫یه‌کسان و خاوه‌ن ئیراده‌‪ .‬لێره‌شدا مه‌به‌ستمان‌ه گه‌ل‬ ‫ب‌ه ئاگا بێته‌و‌ه له‌و توانایه‌ى ک‌ه هه‌یه‌تى و له‌و ماف‬ ‫و ئه‌رکانه‌ى ک‌ه له‌سه‌ر شانییه‌تى‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مای‌ه ئێم‌ه وه‌ک رۆژنامه‌ى (چه‌تر)‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌بین له‌سه‌ر ئه‌و ئامانجانه‌ى هه‌ر ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تاو‌ه (چه‌تر)ى له‌پێناو دروست بووه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫خۆى ل‌ه رۆشنکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگه‌دا ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬