Chatr_81

‫کور‌دستان‪،‬حه‌وت منداڵ‬ ‫ب ‌ه ده‌ستی باوکیان ‬ ‫ده‌کوژرێن‬ ‫‪...‬ل‪4‬‬

‫ژمار ‌ه ‪81‬‬

‫ساڵی دووه‌م‬

‫ریکالم‬

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2011/11/21‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫(‪30‬ی گه‌اڵڕێزانی ‪)2711‬‬

‫(‪ )11‬مانگ ‌ه هیچ ئامارێکی توندوتیژی له‌سه‌ر ژنان ئاشکرا نه‌کراوه‌‬

‫نرخی(‪)750‬دینار‬

‫«شاردنه‌وه‌ی ئاماره‌کان شکستهێنانی حکومه‌ت ده‌رده‌خات»‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬ ‫رۆژ به‌ڕۆژ ئاماره‌کانى توندوتیژى‬ ‫ژنان به‌ره‌و به‌رزبوونه‌وه‌ ده‌چێت و تا‬ ‫ئێستاش حکومه‌تى هه‌رێم هیچ کارێکى‬ ‫نه‌رکردووه‌ به‌ مه‌به‌ستى چاره‌سه‌رکردن‬ ‫و که‌مکردنه‌وه‌ى ڕێژه‌ى توندوتیژى‬ ‫دژى ژنان‪ ،‬هاوکات ئه‌ندامێکى‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستانیش ئاماژه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ده‌کات په‌رله‌مان ناتوانێت‬ ‫کێشه‌ى توندوتیژى ژنان چاره‌سه‌ر‬ ‫بکات‪.‬‬

‫له‌نجه‌ عه‌بدواڵ‪ ،‬به‌رپرسى ده‌زگ��اى وارڤین بۆ‬ ‫(چه‌تر) وتی‪ :‬زۆربه‌ى ئه‌و حاڵه‌تانه‌ى توندوتیژى‬ ‫هه‌یه‌ له‌ به‌رزبوونه‌وه‌دایه‌‪ ،‬به‌اڵم حکومه‌ت هیچ‬ ‫ستراتیژیه‌تێکى نیه‌ بۆ چاره‌سه‌رکردنى‪ .‬له‌نجه‌‬ ‫راشیگه‌یاند‪ ،‬ئه‌وکه‌سانه‌ى له‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیانه‌‬ ‫ک���ارده‌ک���ه‌ن پێویسته‌ دڵ��س��ۆزی��ان ه�ه‌ب��ێ��ت بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و کێشه‌یه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو که‌هاوکات چاالکوانى بوارى ژنانیشه‌‬ ‫جه‌ختی له‌وه‌شکرده‌وه‌‪ ،‬شاردنه‌وه‌ى ئاماره‌کانى‬ ‫توندوتیژى دژی ژنان شکستهێنانى حکومه‌ت‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌رده‌خ���ات‪ ،‬نه‌ک ته‌نها کابینه‌ى‬ ‫ش�ه‌ش�ه‌م به‌ڵکو س �ه‌رج �ه‌م کابینه‌کانى تریش‬ ‫ناتوانن ئه‌و کێشه‌یه‌ چاره‌سه‌ربکه‌ن‪.‬‬

‫ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌ش �ه‌وه‌ تاڤگه‌ ه��اش��م‪ ،‬ی��اس��ان��اس به‌‬ ‫(چه‌تر)ی وت‪ :‬تا ئێستا یاسایه‌کى تایبه‌ت‬ ‫به‌ توندوتیژى دژى ژنان له‌ هه‌رێمى کوردستان‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئه‌و یاسایه‌ی هه‌یه‌ بۆ توندوتیژى ناوخێزانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و دوو توندوتیژیه‌ جیاوازه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان‪ ،‬یاسایه‌کى تایبه‌ت دژ‬ ‫به‌ توندوتیژى ژنان ده‌ربکات ئه‌گینا ناتوانێت‬ ‫دیارده‌ى توندوتیژى دژى ژنان بنه‌بڕبکات‪.‬‬ ‫ه��اژه‌ سلێمان ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫به‌«چه‌تر»ى راگه‌یاند‪ ،‬په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫یاسایه‌کى ده‌رکردووه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى رێژه‌ى توندوتیژى‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه‌ ژن���ان ک���ه‌م ب��ک��ات �ه‌وه‌‪ .‬وتیشى‬ ‫«هه‌وڵدراوه‌ بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى رێژه‌ى توندوتیژى‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ ژنان‪ ،‬به‌اڵم ناتوانرێت ئه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫بنه‌بڕ ب��ک��رێ��ت‪ ،‬چونکه‌ ره‌ن��گ �ه‌ هۆکارێک‬ ‫ئه‌وه‌بێت که‌ دام و ده‌زگاکانى حکومه‌ت کار به‌‬ ‫یاساکانى په‌رله‌مانى کوردستان ناکه‌ن»‪.‬‬ ‫توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تى ئاشکرایکرد‪ ،‬له‌نێو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى به‌دواداچونی توندوتیژى‬ ‫دژى ژن��ان توندوتیژى ئه‌نجام ده‌درێ���ت‪ ،‬ب�ه‌وه‌ى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانیان پیاوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ڤین ئیبراهیم توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌(چه‌تر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬نابێت به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى‬ ‫توندوتیژى پیاو بن‪ ،‬چونکه‌ ئه‌وانه‌ى توندوتیژى‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ ژن ده‌که‌ن پیاون‪.‬‬

‫ئۆپۆزسیۆن نه‌یتوانیوه‌‬ ‫قاوغه‌ کۆنه‌کان‬

‫هێشتا کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ی‬ ‫ه جینۆساید‬ ‫دێرسیم ب ‌‬ ‫نه‌ناسێندراوه‌‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬

‫وه‌ک سه‌رچاوه‌ مێژووییه‌کان ده‌ڵێن‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورک (‪ )74‬ساڵ به‌ر ل ‌ه‬ ‫ئێستا له‌ هه‌وڵێکی پاکتاوکردن ل ‌ه‬ ‫شاری دێرسیم نزیکه‌ی (‪ )100‬هه‌زار‬ ‫کوردی کۆمه‌ڵکوژ کرد که‌چی ئێستاش‬ ‫ئه‌و تاوانه‌ به‌ جینۆساید نه‌ناسراوه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵ����ه‌ت����ی ت��ورک��ی��ا ک���ه‌ ب���ه‌ ده‌وڵ����ه‌ت����ی ت���ورک‬ ‫به‌ناو ده‌کرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی تا ئێستا به‌ فه‌رمی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ک به‌ناوی ک��ورده‌وه‌ ناناسێت‪ ،‬ئه‌وکات ‌ه‬ ‫له‌ڕێی پشکێنه‌ری موڵکیه‌ت (حامید به‌گ)ه‌و‌ه‬ ‫زه‌مینه‌ی ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌ی سازکرد‪.‬‬ ‫حامید به‌گ‪ ،‬به‌ر له‌ کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ راپۆرتێکی‬ ‫ئ��ام��اده‌ ک��ردب��وو و دێ��رس��ی��م��ی وه‌ک برینێکی‬ ‫کوشنده‌ بۆ ده‌وڵه‌تی تورک به‌ناو کرد‪ .‬ناوبراو له‌و‬ ‫راپۆرته‌دا وتویه‌تی‪ :‬بۆ ته‌ندروستی واڵت پێویستی‬ ‫به‌ نه‌شته‌رگه‌ری ئه‌و برینه‌ هه‌یه‌ که‌ دێرسیمه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ ئه‌رشیفی ف�ه‌رم��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیشدا ئه‌و‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��ک��وژی�ه‌ ده‌ب��ی��ن��رێ��ت و ل �ه‌ ب��ڕی��اری نهێنی‬ ‫ده‌سته‌ی وه‌زیرانی ئه‌و کاتدا وه‌ها ده‌وترێت «بۆ‬ ‫بێ کاریگه‌رکردنی ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ چه‌کیان‬ ‫به‌کارده‌هێنا‪ ،‬رووخاندنی گونده‌کان‪ ،‬چۆڵ کردنیان‬ ‫و راگواستنی خه‌ڵکه‌که‌ مه‌رجێک بوو»‪.‬‬

‫درێژ‌ه بۆ ل ‪7-6‬‬

‫هیچ یاسا و په‌یڕه‌وێک نیی ‌ه بۆ البردنیان‬

‫‪...‬ل‪3‬‬

‫درێژ‌ه بۆ ل‪8‬‬

‫د‪.‬کامه‌ران مه‌نتک‪:‬‬

‫تێکبشکێنێت‬

‫(‪)127‬‬

‫ساڵ ‌ه سه‌رۆکن‬

‫‪...‬ل‪5‬‬

‫که‌رکوک‬

‫سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش‪:‬‬

‫ئه‌مریکا سیاسه‌تى «دووفاقى» له‌‬

‫ئۆجه‌الن بۆ چاره‌سه‌ری پرسی‬

‫به‌رامبه‌ر کورد په‌یڕه‌و ده‌کات‬

‫کورد کاره‌کته‌ری سه‌ره‌کییه‌‬ ‫‪...‬ل‪3‬‬

‫‪...‬ل‪7-6‬‬

‫ریکالم‬

‫هەواڵ‬

‫که‌مپینى «نا بۆ مانه‌وه‌ى بنکه‌ سه‌ربازى و‬ ‫هه‌واڵگرییه‌کانى تورکیا» فراوانتر ده‌بێته‌و ‌ه‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪2‬‬

‫چه‌تر‬ ‫سه‌الح مه‌حمود‬

‫بۆچــوون‬ ‫راگه‌یاندن ‌ه کوردییه‌کان با روو ل ‌ه‬ ‫خاکى میزۆپۆتامیا بکه‌نه‌وه‌‬ ‫‪u‬‬

‫سه‌الح مه‌حمود‬

‫‪u‬‬

‫له‌ خاکى میزۆپۆتامیاوه‌ ئه‌م گۆشه‌یه‌‬ ‫ده‌ن���ووس���م‪ ،‬ل �ه‌ ش��وێ��ن��ى پ��ێ��غ�ه‌م��ب�ه‌ران��ى‬ ‫شۆڕشگێر‪ ،‬ده‌نووسم و روو له‌ راگه‌یاندنه‌‬ ‫ک��وردی��ی �ه‌ک��ان ده‌ک����ه‌م و پ��ێ��ی��ان ده‌ڵ��ێ��م‬ ‫شه‌پۆله‌کانى مۆدێرنیته‌ى کاپیتالیستى‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��ۆت��ان ده‌ب����ات و ب��ۆن��ى ئ�ه‌م‬ ‫خاکه‌تان لێنایه‌ت!‬ ‫ه �ه‌ر وه‌ک ده‌زان��رێ��ت ئێستا سیستمى‬ ‫ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌ که‌ کورد زۆر خۆى بۆ‬ ‫ده‌کوتا‪ ،‬ئه‌وه‌ قه‌یرانه‌کانى له‌ کۆمه‌ڵگادا‬ ‫ره‌نگى دایه‌وه‌‪ .‬نمونه‌ى به‌رچاوى قه‌یرانى‬ ‫ده‌وڵه‌ت له‌ ده‌وڵه‌ته‌کانى واڵتانى عه‌ره‌بى‬ ‫به‌ ئاشکرا هه‌ستى پێکرا و ته‌قیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌قینه‌وه‌ى گه‌النیش به‌رامبه‌ر سیستمى‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت نه‌ته‌وه‌ به‌ «به‌هارى عه‌ره‌بى»‬ ‫به‌ناو کراوه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئێستاش واڵتانى‬ ‫س�ه‌رم��ای�ه‌دارى ل�ه‌ب��ارى ده‌ب �ه‌ن و ناهێڵن‬ ‫کۆمه‌ڵگا خۆى رێکبخات‪.‬‬ ‫ب��ا س �ه‌ی��رى واڵت��ان��ى ده‌ره‌وه‌ش بکه‌ین‬ ‫که‌ سیاسه‌تمه‌دارانى ک��ورد و زۆرب�ه‌ى‬ ‫رۆشنبیره‌ لیبراڵییه‌کان‪ ،‬که‌ ناڕاسته‌وخۆ‬ ‫پ���ارێ���زه‌رى سیستمى س �ه‌رم��ای �ه‌داری��ن‬ ‫قامکیان بۆ پێشکه‌وتنه‌کانى ئه‌وروپا‬ ‫راکێش ده‌ک�ه‌ن و چاو له‌ قه‌یرانه‌کانى‬ ‫وه‌ک به‌ ئامێربوونى مرۆڤ‪ ،‬تێکدانى‬ ‫ژی��ن��گ �ه‌ و ت��اک��ى ه����ار پ��ێ��وان �ه‌ک��ان��ى‬ ‫ژی��ن��گ �ه‌پ��ارێ��زى‪ ،‬ئ�����ازادى ره‌گ�����ه‌زى و‬ ‫دیموکراسى ده‌پۆشن و به‌ چاوى ده‌وڵه‌ت‬ ‫سه‌یرى شته‌کان ده‌ک �ه‌ن‪ .‬ئ�ه‌وه‌ قه‌یرانى‬ ‫ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ش ده‌رکه‌وت و کۆمه‌ڵگا‬ ‫ب���ه‌ره‌ن���گ���ارى س��ی��س��ت��م�ه‌ک��ان ب���ۆت���ه‌وه‌ و‬ ‫خۆپیشاندانه‌کانى «وال ستریت» ته‌واو‬ ‫سه‌ڵمێنه‌رى ئه‌م واقیعه‌یه‌ و به‌رفراوانتر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ و ئیتر پێویست ناکات نه‌ خۆیان‬ ‫و نه‌ کۆمه‌ڵگاش بخه‌ڵه‌فێنن‪.‬‬ ‫قه‌یرانى ئێمه‌ کورد به‌ تایبه‌ت ئه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫نازانین له‌ نێوان شێوه‌ى ژیانى ئه‌وروپا و‬ ‫فۆرمه‌کانى کالسیکى کۆمه‌ڵگاکه‌مان‬ ‫کامیان هه‌ڵبژێرین و سه‌رگه‌ردانین و چاو‬ ‫ل ‌ه پێشکه‌وتنه‌کانى خاکى میزۆپۆتامیا‬ ‫ناکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م دۆخه‌ له‌ بواره‌کانى ژیان‬ ‫به‌ تایبه‌ت راگه‌یاندنه‌کان ره‌نگ ده‌داته‌وه‌‬ ‫و به‌ الى داگیرکارى واڵتانى زلهێزدا‬ ‫شکاونه‌ته‌وه‌‪ .‬سیستمى وه‌اڵتانى زلهێز و‬ ‫چاوچنۆکى وه‌ک ئه‌مریکا و بریتانیا‬ ‫و هاوپه‌یمانانیان بێ له‌به‌رچاوگرتنى‬ ‫هیچ پێوانه‌یه‌ک سه‌رخۆشانه‌ هێرش‬ ‫بۆ سه‌ر کۆمه‌ڵگاکان ده‌که‌ن و ماڤدار‬ ‫ده‌که‌نه‌ تیرۆریست و به‌ دۆهۆڵه‌کانیان‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ت��ا ئ���ه‌و ئ��اس��ت�ه‌ س �ه‌رخ��ۆش‬ ‫ده‌ک����ه‌ن ک �ه‌ ب �ه‌رگ��رى ک���ردن ل �ه‌ ح�ه‌ق‬ ‫بۆته‌ عه‌یبه‌‪ .‬راگه‌یاندنه‌ کوردییه‌کانى‬ ‫ئێمه‌ش ب �ه‌ ش��ان��ازی��ی�ه‌وه‌ ه �ه‌واڵ �ه‌ک��ان و‬ ‫ناهۆشیارانه‌ خزمه‌تیان پێده‌که‌نه‌وه‌ و‬ ‫هێزى ئانالیزکردن نابه‌خشنه‌ کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫له‌ ناحه‌قیه‌کانى واڵتانى وه‌ک ئه‌مریکا‬ ‫تێکدانى واڵتانى لیبیا له‌ ژێر په‌رده‌ى‬ ‫دیکتاتۆریه‌ت و هێرش بۆ سه‌ر عێراق به‌‬ ‫به‌هانه‌ى دیموکراسیه‌ت و هێنانى شه‌ڕ‬ ‫بۆ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست داگیرکردنى‬ ‫ئه‌فغانستان به‌ به‌هانه‌ى ئه‌لقاعیده‌ له‌‬ ‫نمونه‌ به‌رچاوه‌کانن و نائارامییه‌کانیش‬ ‫به‌رده‌وامن‪ .‬به‌خشینى چه‌ک به‌ تورکیا‬ ‫و خستنى (‪ )PKK‬و پ����ه‌ژاک له‌‬ ‫لیستى ت��ی��رۆره‌وه‌ و له‌به‌رچاونه‌گرتنى‬ ‫ئێراده‌ى زیاتر له‌ (‪ )40‬ملیۆنى کورد و‬ ‫رۆڵبه‌خشینى به‌ تورکیا بۆ هێرشکردنى‬ ‫بۆ سه‌ر سوریا و به‌خشینى چه‌کى ناپاڵم‬ ‫و له‌ خزمه‌ت هاویشتنى ئه‌رته‌شى ناتۆ بۆ‬ ‫سه‌رکوتى دۆزى ره‌واى گه‌لى کورد و‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬له‌ نمونه‌ به‌چاوه‌کانى چاوچنۆکى‬ ‫و بێ ئه‌خالقى سیستمى مۆدێرنیته‌ى‬ ‫ک��اپ��ی��ت��ال��ی��س��ت��ی��ی�ه‌ ک���ه‌ راگ��ه‌ی��ان��دن��ه‌‬ ‫ک��وردی��ی�ه‌ک��ان چ��اوپ��ۆش��ى ل��ه‌وه‌ ده‌ک �ه‌ن‬ ‫و داتاگه‌رایى پێش ده‌خ��ن و خۆیان له‌‬ ‫ئانالیزکردنى ده‌بوێڕن و هێڵى «نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫دیموکراتیک» که‌ له‌ میزۆپۆتامیا‬ ‫ده‌رکه‌وتووه‌ و ئه‌ڵته‌رناتیڤێکه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫سیستمى ده‌سه‌اڵتداره‌کان که‌ خۆى له‌‬ ‫س�ه‌ر پێى خ��ۆى تایبه‌ت له‌ رۆژئ��اواى‬ ‫کوردستان بونیاد ده‌نێت‪ ،‬په‌راوێز ده‌خن‬ ‫و مافى خۆیشى پێناده‌ن‪ ،‬راگه‌یاندنه‌‬ ‫ک���وردی���ی���ه‌ک���ان ب���ا روو ل���ه‌ خ��اک��ى‬ ‫میزۆپۆتامیا بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫که‌مپینى یه‌ک ملیۆن ئیمزا‪ ،‬به‌‬ ‫مه‌به‌ستى وه‌ده‌رنانى بنکه‌ سه‌ربازى‬ ‫و هه‌واڵگرییه‌کانى تورکیا‪،‬‬ ‫ده‌ستیان به‌ هه‌ڵمه‌تى ئیمزا‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ کردووه‌‪ ،‬پشتیوانییه‌کان‬ ‫بۆ ئه‌م که‌مپینه‌ له‌ ئاستى‬ ‫رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کان و پارت و‬ ‫که‌سایه‌تییه‌کان فراوانتر ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫س����ی����روان م���ح���ه‌م���ه‌د ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌رى‬ ‫که‌مپینه‌که‌ له‌ لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر)‬ ‫رایگه‌یاند‪« :‬ئێستا هه‌ڵمه‌تى ئیمزا‬ ‫ک��ۆک��ردن�ه‌وه‌ ل�ه‌ ش��اره‌ک��ان��ى سلێمانى‪،‬‬ ‫گ �ه‌رم��ی��ان و ه �ه‌ول��ێ��ر ب �ه‌ گ�ه‌رم��ى‬ ‫ده‌س��ت��ی��پ��ێ��ک��ردووه‌‪ ،‬ب��ڕی��اره‌ ک �ه‌ رۆژى‬ ‫دوش�ه‌م��م�ه‌ ب�ه‌ شێوه‌یه‌کى ف�ه‌رم��ى له‌‬ ‫سه‌نته‌رى شارى سلێمانى دوو چادر به‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ هه‌ڵده‌ین و له‌ شاره‌کانیتریش‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌کى مامناوه‌ند به‌رده‌وامه»‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى که‌مپینه‌که‌ راشیگه‌یاند‬

‫که‌ تا ئێستا ته‌نها ئه‌و فۆرمانه‌ى ک ‌ه‬ ‫چین و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا ئیمزایان‬ ‫له‌سه‌ر ک��ردووه‌ و له‌به‌ر ده‌ستمان دایه‌‬ ‫(‪)90‬ه�����ه‌زار ئیمزا تێپه‌ڕ ده‌ک���ات و‬ ‫جگه‌ ل���ه‌وه‌ى س���ه‌دان ف��ۆڕم ل�ه‌ ش��ار و‬ ‫شارۆچکه‌کان باڵوکراونه‌ته‌وه‌ و ئێستا‬ ‫نه‌گه‌ڕاوته‌وه‌‪.‬‬ ‫س��ی��روان محه‌ممه‌د رای��گ�ه‌ی��ان��د له‌ناو‬ ‫ئیمزاکاندا‪ ،‬ئیمزاى په‌رله‌مانتاران‪،‬‬ ‫که‌سانى رۆشنبیر‪ ،‬هه‌روه‌ها هاواڵتیانى‬ ‫به‌ ره‌گ �ه‌ز ع �ه‌ره‌ب و ت��ورک و فارس‬

‫(‪)25‬ملیۆن دینار بۆ مه‌راسیمێکی‬ ‫چه‌ند کاتژمێری‬ ‫چه‌تر‬ ‫گۆڤار عوسمان‬

‫رۆژی هه‌ینی (‪)2011/11/18‬‬ ‫له‌ته‌الری هونه‌ری‬ ‫شاری سلێمانی له‌ الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوبه‌رێتی که‌له‌پوری‬ ‫وه‌زاره‌تی رۆشنبیری ب ‌ه‬ ‫بۆنه‌ی یادی (‪ )227‬ساڵه‌ی‬ ‫شاری سلێمانی مه‌راسیمێک‬ ‫به‌ڕێوه‌ چوو که‌ (‪ )25‬ملیۆن‬ ‫دیناری بۆ ته‌رخان کرا‪.‬‬ ‫ئیبراهیم ئ�ه‌ح��م�ه‌د سه‌رپه‌رشتیارى‬ ‫فێستیڤاڵه‌ که‌ به‌(چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند‪:‬‬ ‫سااڵنى پێشتر ئ�ه‌م ی��اده‌ ک��راوه‌ت�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم وه‌ک ئه‌مساڵ گ �ه‌وره‌ نه‌بوو‌ه‬

‫و ئه‌م جۆره‌ یادکردنه‌وه‌یه‌ش به‌شێک ‌ه‬ ‫له‌مێژوى هه‌رێمى کوردستان‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫خه‌ڵکى هه‌ولێریش ڕێ��ز ل�ه‌م بۆنه‌ی ‌ه‬ ‫بگرن و به‌شێکن له ‌ئێمه‌ هه‌روه‌ک‬ ‫چ���ۆن ئ��ێ��م �ه‌ش ش���ان���ازى ب��ه‌ق��ه‌اڵى‬ ‫هه‌ولێره‌وه‌ ده‌که‌ین‪ ،‬پێشموایه‌ ده‌بوو‬ ‫ئه‌م یادکردنه‌وانه‌ بکرێته‌ پشویه‌کى‬ ‫فه‌رمى و پارێزگاره‌کانى هه‌ولێر و‬ ‫دهۆک و مێژوونوسان به‌شدارى تێدا‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌و س���ه‌رپ���ه‌رش���ت���ی���اره‌ ئ����ام����اژه‌ى‬ ‫ب���ه‌وه‌ش���ک���رد‪« :‬م��ه‌ب��ه‌س��ت��م��ان ل �ه‌م‬ ‫ی��ادک��ردن �ه‌وه‌ی �ه‌ ب��ۆ ه��ێ��ورک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫بارگرژى نیه‌ له‌م شاره‌دا‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى‬ ‫ئێستا ک���ه‌ش و ه �ه‌وای �ه‌ک��ى ئ���ارام‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌ ک��ارێ��ک��ى م���ێ���ژووی���ه‌‪ ،‬ب��ۆی� ‌ه‬ ‫هیچ کارێکى سیاسى له ‌پشت ئه‌م‬

‫بۆنه‌یه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬بۆ سه‌رفکردنى بودجه‌ى‬ ‫ئه‌م یادکردنه‌وه‌یه‌ ته‌نها (‪)25‬ملیۆن‬ ‫دینارى بۆ خه‌رجکراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شى هات‬ ‫بێت بۆ ئه‌م فێستیڤاڵه‌ ده‌زانێت ک ‌ه‬ ‫ئ �ه‌و ب��ڕه‌ پ��اره‌ی �ه‌ ش��ای�ه‌ن��ى باسکردن‬ ‫نیه‌‪ ،‬که‌ به‌شێکى ئه‌و پاره‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پارێزگارى سلێمانى و ئه‌وى تر له‌سه‌ر‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتى که‌له‌پورى کوردیه‌ ک ‌ه‬ ‫سه‌ر به ‌وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیریه‌»‪.‬‬ ‫جێگای ئ��ام��اژه‌ی ک �ه‌ ی��اده‌ک �ه‌ ب ‌ه‬ ‫ئ��اه �ه‌ن��گ و گ��ۆران��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وو‬ ‫که‌ تێیدا کلتور و داب و نه‌ریتی‬ ‫سلێمانی به‌رجه‌سته‌ نه‌کرابوو جگ ‌ه‬ ‫له‌ چه‌ند وێنه‌یه‌کی کۆنی شاری‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫راپۆرتێک له‌مباره‌یه‌وه‌ له‌ ژماره‌ی‬ ‫داهاتووی (چه‌تر) بخوێنه‌ره‌و‌ه‬

‫ره‌خنه‌ له‌ کۆنفرانسی رۆژنامه‌نوسانی‬ ‫که‌رکوک ده‌گیرێت‬ ‫رۆژن���ام���ه‌ن���وس���ان���ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن‬ ‫چه‌تر‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌یان بایکۆت کردو و ل ‌ه‬ ‫سه‌الحه‌دین جومعه‌‬ ‫کۆنفراسه‌که‌دا مه‌هدی زریان به‌بێ‬ ‫رکابه‌ر وه‌ک به‌رپرسی سه‌ندیکای‬ ‫رۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ان��ی ک��وردس��ت��ان لقی‬ ‫لقی که‌رکوکی سه‌ندیکای‬ ‫که‌رکوک ده‌ست نیشانکرا که‌ سه‌ر‬ ‫رۆژنامه‌نووسانی‬ ‫به ‌پارتی دیموکراتی کوردستانه‌‪.‬‬ ‫کوردستان‪ ،‬له‌ژێر‬ ‫رابه‌ر ره‌شید‪ ،‬ئه‌ندامی کۆنفرانس ب ‌ه‬ ‫دروشمی(نووسین ماف و‬ ‫ئازادییه‌) رۆژی (‪( )2011\11\19‬چه‌تر)ی وت‪ :‬پێموایه‌ به‌پێی ئه‌و‬ ‫رێکه‌وتنه‌ ستراتیژییه‌ی له‌ نێوانیاندا‬ ‫سێیه‌مین کۆنفرانسی خۆی‬ ‫ه���ه‌ی���ه‌‪ ،‬س���ه‌ن���دی���ک���ای ک���ه‌رک���وک‬ ‫له‌ هۆڵی (لوبنان)ی شاری‬ ‫پێشتر له‌ ده‌ست یه‌کێتی نیشتمانی‬ ‫که‌رکوک به‌ست‪ ،‬به‌شێک‬ ‫کوردستان بوو‪ ،‬ئه‌م جاره‌ درایه‌ ده‌ست‬ ‫له‌ رۆژنامه‌نوسانیش‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ به‌ حزبی ناو پارتی دیموکراتی کوردستان‪.‬‬ ‫بورهان ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د‪ ،‬سه‌رۆکی‬ ‫ده‌به‌ن‪.‬‬

‫ی���ه‌ک���ێ���ت���ی ن�����ووس�����ه‌ران�����ی ک����ورد‬ ‫ل��ق��ی ک���ه‌رک���وک وت����ی‪« :‬پێشتر‬ ‫رێ��ک�ه‌وت��ن��ێ��ک ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫کۆنفرانس ئه‌و رێکه‌وتنه‌ ک��راوه‌‪ ،‬تا‬ ‫ئێستا ئ�ه‌و رێکه‌وتنه‌ بوونی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌کرێ له‌ ئاینده‌ ئه‌و رێکه‌وتن ‌ه‬ ‫نه‌مێنێت و خه‌ڵک ئ��ازادان �ه‌ خۆی‬ ‫هه‌ڵبژێرێت له‌سه‌ر بنه‌مای حزبایه‌تی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر ئێستا ره‌ن��گ�ه‌ ج��ۆر‌ه‬ ‫بیانۆیه‌ک هه‌بێ بۆ ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌م���ه‌ودوا پ��ێ��وی��س��ت�ه‌ ئ��ی��ش ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫ئ�ه‌وه‌ب��ک��رێ خه‌ڵک ئ��ازادان �ه‌ خۆی‬ ‫ک��ان��دی��د ب��ک��ات‪ ،‬ک��ێ چ����االک و‬ ‫خزمه‌ت ده‌کا با له‌سه‌ر ئه‌و بنچینه‌ی ‌ه‬ ‫بێت»‪.‬‬

‫بیتوێن و پشده‌ر‪ ،‬داوا ده‌کرێ رێگا‬ ‫سه‌ره‌کییه‌کان دووساید بکرێن‬ ‫ب��ی��ت��وێ��ن و پ���ش���ده‌ر ب���ه‌(چ���ه‌ت���ر)ى‬ ‫چه‌تر‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬رێگاکانى بیتوێن و پشده‌ر‬ ‫که‌ چه‌ندین هێڵى سه‌ره‌کی له‌خۆیان‬ ‫هۆشه‌نگ سه‌روچاوه‌یى‬ ‫ده‌گ��رن و رۆژ به‌ رۆژی��ش ئ �ه‌م دوو‬ ‫ناوچه‌یه‌ له‌ روانگه‌ى هاتوچۆوه‌ ل ‌ه‬ ‫نه‌بونی رێگای دوو‬ ‫ف����راوان ب��وون��دای �ه‌ و ئۆتومبێلێکى‬ ‫ساید گرفتێکی زۆری بۆ‬ ‫هاواڵتیانی ده‌ڤه‌ری بیتوێن زۆر رووى تێده‌کات‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌هۆى‬ ‫خراپى ریگاکان و نه‌بونى دووساید‬ ‫و پشده‌ر دروستکردوه‌ و‬ ‫بوه‌ته‌ گرفت له‌به‌رده‌مى شۆفێرانى‬ ‫شۆفێران و کارمه‌ندانى‬ ‫ناوچه‌که‌ و هاواڵتیان ‪.‬‬ ‫هاتووچۆو داواده‌که‌ن‬ ‫وتیشى‪ :‬به‌تایبه‌تى رێگاکانى نێوان‬ ‫رێگا سه‌ره‌کیه‌کانى ئه‌م‬ ‫ناحیه‌کانى (چ��واق��ورن�ه‌و بیستانه‌)‬ ‫دووناوچه‌یه‌ به‌ دووساید‬ ‫و ریگاى نیوان (ژاراوه‌ ‪ ،‬ده‌ربه‌ندى‬ ‫بکرێن و هێماکانى‬ ‫رانیه‌)و هه‌روه‌ها ناحیه‌ى چواقورن ‌ه‬ ‫هاتوچۆى بۆدابینبکرێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌م���ب���اره‌ی���ه‌وه‌ ع��ه‌م��ی��د ع���ه‌ب���دواڵ ب����ۆ ش����ارۆچ����ک����ه‌ى س�����ه‌روچ�����اوه‌‪،‬‬ ‫ئیبراهیم سه‌رپه‌رشتیارى هاتوچۆى ک�ه‌ب�ه‌ه��ۆى ته‌سکى ریگاکانیان و‬

‫نه‌بونى دووساید چه‌ندان جار رووداوى‬ ‫هاتووچۆى لى که‌وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫الى خ���ۆش���ی���ه‌وه‌ ک��ان��ه‌ب��ى ح��وس��ی��ن‬ ‫س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ارى ری��گ��اوب��ان��ى ران��ی� ‌ه‬ ‫ب��ه‌(چ��ه‌ت��ر) ى راگ��ه‌ی��ان��د‪ :‬ری��گ��اى‬ ‫ن��ی��وان ناحیه‌ى ژاراوه‌ ب��ۆ ده‌رب�ه‌ن��دى‬ ‫ران��ی �ه‌ ل�ه‌ئ��ی��س��ت��اوه‌ ل �ه‌ دی��زای��ن دای � ‌ه‬ ‫و ل���ه‌م���اوه‌ی���ه‌ک���ى ن���زی���ک���دا ده‌س���ت‬ ‫ب��ه‌ک��اره‌ک��ان��ى ده‌ک���رێ���ت و رێ��گ��اى‬ ‫چواقورنه‌ – دوکان به‌هه‌مان شێوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى رێگاوبانى رانیه‌ وتیشى‬ ‫‪ :‬ه��ه‌روه‌ه��ا رێ��گ��اى ن��ێ��وان ناحیه‌ى‬ ‫چوارقوڕنه‌ بۆ شارۆچکه‌ى سه‌روچاوه‌‬ ‫بڕیاره‌ له‌ ساڵى داهاتوودا به‌دوو ساید‬ ‫بکریت‪.‬‬

‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ ماڵپه‌رى گۆڤارى هاوده‌م هاتووه‌ که‌‬ ‫یه‌کێتى شۆڕشگێڕانى کوردستان به‌‬ ‫فه‌رمى پشگیرى خ��ۆى راگه‌یاندووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کان گروپى‬ ‫(‪)88‬ى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید و رێکخراوى‬ ‫ژینگه‌پارێزى و رێکخراوى گه‌نجانى‬ ‫عه‌ربه‌ت به‌ده‌م ئه‌م هه‌ڵمه‌ته‌وه‌ هاتوون و‬ ‫له‌ هه‌وڵى ئیمزا کۆکردنه‌وه‌ دان‪.‬‬ ‫که‌مپینى «ن���ا‪ ،‬ب��ۆ م��ان��ه‌وه‌ى بنکه‌‬ ‫سه‌ربازى و هه‌واڵگرى یه‌کانى ده‌وڵه‌تى‬

‫تورکیا له‌ هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان» ل ‌ه‬ ‫الی���ه‌ن گ��ۆڤ��ارى ه����اوده‌م به‌پشتیوانى‬ ‫«گ �ه‌ن��ج��ان��ى واڵت���پ���ارێ���زى ب���اش���وورى‬ ‫ک��وردس��ت��ان» ل �ه‌ (‪)2011/10/19‬‬ ‫ل��ه‌ ش����ارى ه �ه‌ول��ێ��ر راگ���ه‌ی���ه‌ن���دراوه‌ و‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ئ��اس��ت��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫ل �ه‌ س��ه‌رج��ه‌م ش���ارو ش��ارۆچ��ک�ه‌ک��ان��ى‬ ‫هه‌رێم به‌مه‌به‌ستى چۆڵکردنى بنکه‌ى‬ ‫سه‌ربازى و هه‌واڵگرى تورکیا ده‌ستى‬ ‫به‌کۆکردنه‌وه‌ى ئیمزا کردووه‌‪.‬‬

‫« زۆرینه‌ى پارتى له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دان پۆستى حکومه‌ت بۆ‬ ‫نێچیروان بارزانى بێت»‬ ‫چه‌تر‬ ‫گۆڤارعوسمان‬ ‫پاش ئه‌وه‌ى له‌کابینه‌ى پێنجه‌م‬ ‫به‌بڕیارى خودى تاڵه‌بانى دوو ساڵ‬ ‫بۆ نێچیروان بارزانى درێژکرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت‬ ‫له‌و کابینه‌یه‌دا‪ ،‬به‌اڵم پارتى‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوو دوو ساڵ بۆ دکتۆر‬ ‫به‌رهه‌م درێژ بکاته‌وه‌ له‌کابینه‌ى‬ ‫شه‌شه‌م‪ ،‬بۆیه‌ زۆرینه‌ى پارتى‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنه‌وه‌ى ئه‌و پۆسته‌ن‬ ‫له‌یه‌کێتى‪.‬‬

‫وتبێژى پارتى دیموکراتى کوردستان‬ ‫ڕایده‌گه‌یه‌نێت زۆرینه‌ى پارتى له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌رگ����رت����ن����ه‌وه‌ى پ��ۆس��ت��ى س���ه‌رۆک���ى‬ ‫حکومه‌تن ل�ه‌ یه‌کێتى نیتشیمانى و‬

‫م�ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى س �ه‌رۆک��ى ح��زب و‬ ‫ئه‌ندامانى مه‌کته‌بى سیاسى پارتى‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌دان نێچیرڤان ب��ارزان��ى‬ ‫پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫جه‌عفه‌ر ئیبراهیم‪ ،‬وته‌بێژى مه‌کته‌بى‬ ‫س��ی��اس��ى پ���ارت���ى ب���ه‌ ش���ه‌ف���ه‌ق ن��ی��وزى‬ ‫ڕاگه‌یاندووه‌ ئاساییه‌ پارتى دیموکرات‬ ‫پ���ۆس���ت���ى س������ه‌رۆک������ى ح���ک���وم���ه‌ت‬ ‫وه‌ربگریته‌وه‌ و له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانمان‬ ‫یه‌کێتى نیشتیمانى و حیزبه‌کانى‬ ‫ت��رى کوردستاندا ب��اس له‌ پێکهێنانى‬ ‫کابینه‌که‌ ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫به‌رپرسه‌که‌ى پارتى دوپاتیشى کردۆته‌و‌ه‬ ‫که‌ حکومه‌تى داهاتوو ئه‌وله‌ویه‌ت ب ‌ه‬ ‫جێگیرکردنى ب��ارى ئه‌منى ده‌دات ل ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م کوردستاندا و ه�ه‌وڵ ده‌دات‬ ‫بۆ په‌ره‌پێدانى دۆسیه‌ى خزمه‌تگوزارى‬ ‫چونکه‌ له‌ زۆر بواردا گرفتى هه‌یه‌‪.‬‬

‫(‪ )30‬کۆمپانیاى به‌ڵینده‌رى له‌که‌رکوک‬ ‫ده‌خرێنه‌ ناو لیستی ره‌شه‌وه‌‬ ‫چه‌تر‬ ‫زانیارداقوقى‬ ‫به‌هۆى «که‌م ته‌رخه‌مى‬ ‫وگه‌نده‌ڵى وشکست هێنانیان‬ ‫له‌پرۆژه‌کانى که‌رکوک‬ ‫«‪،‬وه‌زاره‌تى پالندانانى‬ ‫عیراق(‪ )30‬کۆمپانیاى به‌ڵێنده‌رى‬ ‫له‌شاره‌ک ‌ه خستۆته‌ لیستى‬ ‫ره‌شه‌و ‌ه و ل ‌ه ماوه‌ی هپشت‬ ‫ساڵدا ته‌نیا (‪)%20‬ی پڕۆژه‌کان‬ ‫ئه‌نجامدراون‪.‬‬

‫ل���ه‌وب���اره‌وه‌ ق��اس��م ح �ه‌م��زه‌‪،‬ئ �ه‌ن��دام��ى‬ ‫لیستى ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ و نیشته‌جێبون‬ ‫له‌ ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک‬ ‫ب�ه‌(چ�ه‌ت��ر)ى راگ�ه‌ی��ان��د‪ :‬ئه‌نجومه‌نى‬

‫پ�����ارێ�����زگ�����ا ب����ۆس����اڵ����ى (‪)2012‬‬ ‫توانیویه‌تى(‪ )90‬پرۆژه‌ى بۆ رێگاوبانى‬ ‫ق���ه‌زا و ن��اح��ی�ه‌ک��ان ت �ه‌رخ��ان ک���ردوه‌ ‪،‬‬ ‫ل �ه‌و رێ��ژه‌ی �ه‌( ‪ )30‬پ���رۆژه‌ى ب��ۆق�ه‌زاى‬ ‫حه‌ویجه‌یه‌‪.‬‬ ‫ق��اس��م ح���ه‌م���زه‌ وت��ی��ش��ى‪ :‬وه‌زاره‌ت������ى‬ ‫پ�ل�ان���دان���ان���ى ع��ێ��راق��ى ب���ه‌ه���ۆى ک �ه‌م‬ ‫ته‌رخه‌مى وگه‌نده‌ڵى شکست هێنانیان‬ ‫له‌پرۆژه‌کانى‪ ،‬شاره‌که‌(‪ )30‬به‌ڵێنده‌ر و‬ ‫کۆمپانیاى خستۆته‌ لیستى ره‌شه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وشى خسته‌روو که‌ تا ئێستا ماوه‌ى‬ ‫حه‌وت ساڵه‌ له‌ که‌رکوک پرۆژه‌کانى‬ ‫رێ��گ��اوب��ان ‪،‬ل�����ه‌(‪)80%‬ى م��اوه‌ت��ه‌وه‌ تا‬ ‫ئێستا له‌ س�ه‌ره‌ت��ای روخانی رژیمی‬ ‫پێشووه‌وه‌ (‪ )20%‬پرۆژه‌ى رێگاوبان له‌‬ ‫که‌رکوک ئه‌نجامدراوه‌ ‪.‬‬

‫هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬له‌ هه‌شت مانگدا(‪)15‬‬ ‫هه‌زار ته‌ن کااڵ ره‌وانه‌ی ئێران ده‌کرێت‬ ‫چه‌تر‬ ‫هێمن حه‌سه‌ن‬ ‫به‌ پێی هه‌واڵێکی ماڵپه‌ڕی یانه‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نووسانی ئێران‪ ،‬له‌ ماوه‌ی‬ ‫هه‌شت مانگی رابردوودا زیاتر له‌‬ ‫‪ 15‬هه‌زار ته‌ن کااڵ و شمه‌ک له‌‬ ‫هه‌رێمی کوردستانه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‬ ‫پارێزگای سنه‌ له‌ رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان کراوه‌‪.‬‬

‫به‌ڕێوبه‌ری گشتی گومرکی پارێزگای‬ ‫کوردستان(سنه‌) رایگه‌یاندوه‌‪ ،‬له‌ ماوه‌ی‬ ‫ه �ه‌ش��ت م��ان��گ��دا ئ���ه‌م رێ����ژه‌ ک��ااڵی��ه‌ له‌‬ ‫خ��اڵ�ه‌ سنوریه‌کانی س �ه‌ی��ران ب�ه‌ن��ی بانه‌‬ ‫بازارچه‌ی باشماق و گومرکی هه‌ر یه‌ک‬ ‫له‌ شاره‌کانی سنه‌ و م�ه‌ری��وان ئاودیوی‬ ‫ئێران کراوه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌ه���ب���ازی‪ ،‬ب���ه‌ڕێ���وب���ه‌ری گ��وم��رک��ی‬ ‫پارێزگای کوردستان ئه‌وه‌شی خسته‌ روو‬

‫که‌ له‌م رێژه‌یه‌ (‪ )489‬ته‌نی له‌ سه‌یرانبه‌ن‬ ‫و (‪)127‬ت���ه‌ن له‌ ب��ازارچ �ه‌ی م �ه‌ری��وان و‬ ‫(‪ )11‬ه�ه‌زار و (‪)869‬ت �ه‌ن له‌ گومرکی‬ ‫س��ن�ه‌ و (‪)2067‬ت���ه‌ن���ی���ش ل �ه‌ گومرکی‬ ‫مه‌ریوانه‌وه‌ چووه‌ته‌ ناو ئێران‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ی به‌ ئ �ه‌وه‌ش��داوه‌ که‌ هه‌ر‬ ‫له‌و م��اوه‌دا (‪ )147‬دۆسیه‌ی بازرگانی‬ ‫ن��ای��اس��ای س���ه‌ر س��ن��وری ن��ێ��وان ئ��ێ��ران و‬ ‫هه‌رێمی کوردستان له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌که‌یان‬ ‫کراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬که‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ به‌ قاچاخ‬ ‫هێنانی ک��ااڵ و شمه‌ک به‌ نرخی پێنج‬ ‫ملیۆن و (‪)731‬ه���ه‌زار و (‪ )997‬دۆالر‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫ج��ێ��گ��ای ئ��ام��اژه‌ی �ه‌ ب �ه‌ ه���ۆی ب �ه‌رن��ام �ه‌‬ ‫ئه‌تۆمیه‌که‌یه‌وه‌ ئێران رووبه‌رووی چه‌ندین‬ ‫سزای نێوده‌وڵه‌تی کراوه‌ته‌وه‌ و به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫که‌م کردنه‌وه‌ی کاریگه‌ری ئه‌و سزایانه‌‬ ‫هاورده‌کردی کااڵ له‌ هه‌رێمی کوردستان‬ ‫و عێراق‪ ،‬له‌ الیه‌ن کاربه‌ده‌ستانی ئێرانه‌وه‌‬ ‫گرینگیه‌کی زۆری پێ ده‌درێت‪.‬‬

‫زۆرینه‌ی حزبه‌کان ل ‌ه په‌یڕه‌وی ناوخۆیاندا ماوه‌ی سه‌رۆک دیاری ناکه‌ن‬ ‫تاڵه‌بانی‪ ،‬بارزانی‪ ،‬قادر عه‌زیز‪ ،‬سه‌اڵحه‌دین به‌هادین و محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود (‪ )127‬ساڵه‌ سه‌رۆکن‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪3‬‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫فەرەیدون بێوار‬

‫زۆربه‌ی زۆری حزبە‬ ‫سیاسییەکانی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لە پەیڕەوی‬ ‫ناوخۆیاندا ماوەی خول و‬ ‫ساڵەکانی (سکرتێر‪ ،‬سەرۆک‪،‬‬ ‫ئەمیندار‪ ،‬رابەر‪ ،‬ئەمیر و‬ ‫رێکخەر)یان دیاری نەکردووە‪.‬‬ ‫کۆنگرەش نەیتوانیوە کەسی‬ ‫یەکەمی حزب بگۆڕێت به‌‬ ‫هۆکای ئه‌وه‌ی «به‌دیل» نیه‌‪.‬‬ ‫یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان‪ ،‬له‌ ساڵی‬ ‫(‪ )1976‬دامه‌زراوه‌‪ ،‬تا ئێستا که‌ ده‌کاته‌‬ ‫م���اوه‌ی زی��ات��ر ل�ه‌ (‪ )35‬س��اڵ پۆستی‬ ‫سکرتێری گشتی یه‌کێتی‪ ،‬هەر به‌ده‌ست‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانییەوەیە‪.‬‬ ‫حاکم قادر‪ ،‬ئەندامی دەستەی کارگێڕی‬ ‫یەکێتی نیشتمانی کوردستان‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بە ه��ۆک��اری دی��اری نەکردنی م��اوەی‬ ‫خ��ول��ی س��ک��رت��ێ��ر ب���ە (چ���ەت���ر)ی وت‪:‬‬ ‫«ه��ەم��وو حزبێکی سیاسی سەربەستە‬ ‫لە داڕشتنی پەیڕەو و پرۆگرامی‪ ،‬پاش‬ ‫ئ��ەوەی لە کۆنگرە گفتوگۆی لەسەر‬ ‫دەکرێت و پەسەند دەکرێت‪ .‬ئێمەش وەک‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ک) کە لە کۆنگرەدا پەیڕەو و‬ ‫پرۆگرامی یەکێتیمان داڕشتووە‪ ،‬کەس‬ ‫پێشنیاری دیاریکردنی ماوەی سکرتێری‬ ‫حزبی نەکرد‪ ،‬بۆیە م��اوەی خولەکانی‬ ‫سکرتێرمان دیاری نەکردووە‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫کە مام جەالل کەسێکی خاوەن ئەزموون‬ ‫و ش��ارەزای��ە و رۆڵێکی گرنگی بینیوە‬ ‫ل��ە ب��زوت��ن��ەوەی ک��وردای��ەت��ی و ئێستاش‬ ‫لە عێراق و ناوچەکەدا‪ ،‬بۆیە ئێمە بە‬ ‫پەسەندمان زان��ی��وە کە لە پۆستەکەی‬ ‫بمێنێتەوە»‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت‪« :‬تا ئێستا بەدیلی جەنابی‬ ‫مام جەالل لەناو یەکێتیدا نییە»‪.‬‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬که‌ له‬ ‫‌ساڵی (‪ )1946‬دام���ه‌زراوه‌‌ و له ‌ساڵی‬ ‫(‪)1979‬شه‌وه‌ تا ئێستا مه‌سعود بارزانی‬ ‫سه‌رۆکی پارتییه‌‪ ،‬وات��ە م��اوه‌ی (‪)32‬‬ ‫ساڵه‪ .‬تا ئێستا (‪ )13‬کۆنگرەی بەستووە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە پەیڕەوی ناوخۆی خۆیدا ماوەی‬

‫راپۆرت‬

‫‪n‬‬

‫ت��ا ئێستا پێنج ک��ۆن��گ��ره‌ی ب�ه‌س��ت��وه‌ و‬ ‫سێ سه‌رۆکی گۆڕیوه‌‪ ،‬له‌ کۆنگره‌ی‬ ‫پێنجه‌میشیاندا ک�ه‌ (‪)2011/11/11‬‬ ‫به‌سترا سیسته‌می ی �ه‌ک سه‌رۆکیان‬ ‫گۆڕی بۆ هاوسه‌رۆکی‪ ،‬به‌و هۆیه‌شه‌وه‌‬ ‫(نه‌جیبه‌ عومه‌ر و دیار غه‌ریب) بوونه‌‬ ‫هاوسه‌رۆکانی ئه‌و پارته‌‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه نه‌جیبه‌ عومه‌ر رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫ئێمه‌ له‌ پ�ه‌ی��ڕه‌وی ن��اوخ��ۆدا خولمان بۆ‬ ‫ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی دیاری کردوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش س���ه‌رۆک ته‌نها دوو خ��ول وات��ا‬ ‫چوار ساڵ ده‌توانێ سه‌رۆک بێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل �ه‌ب��اره‌ی دی��اری نه‌کردنی خولی‬ ‫س�����ه‌رۆک ل���ه‌ ح��زب��ه‌ ک���وردی���ه‌ک���ان���دا‪،‬‬ ‫د‪.‬م��ەری��وان وری��ا قانیع‪ ،‬نوسه‌ری کورد‬ ‫ل��ە لێدوانێدا ب��ە (چ��ەت��ر)ی راگەیاند‪:‬‬ ‫«ئەمە یەکێک لە کێشە گەورەکانی‬ ‫دونیای ئێمەیە‪ ،‬لەمەش خراپتر ئەوەیە‬ ‫ئ���ەو س����ەرۆک و ک��ەس��ی ی��ەک��ەم��ان��ە‬ ‫ب���ەردەوام خەریکی ئ��ەوەن دوای خۆیان‬ ‫کوڕەکانیان‪ ،‬براکانیان‪ ،‬برازاکانیان‪،‬‬ ‫کەسێکی ن���او خ��ێ��زان��ەک��ەی��ان‪ ،‬ئ�ه‌گ��ەر‬ ‫ھەرن��ەب��وو ھاوڕێییەکی نزیکیان بخەنە‬ ‫شوێنەکانی خۆیان»‪.‬‬ ‫ناوبراو ئەمەشی بە نەخۆشییەکی سیاسی‬ ‫گەورە ناوبرد‪ .‬ھێما بۆ ئەوەش دەکات تا‬ ‫ئێستا دەسەاڵت لە دونیای ئێمەدا وەک‬ ‫موڵکییەت تەماشا دەکرێت‪ ،‬نەک وەک‬ ‫ئه‌رکێکی کاتی‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و ن��وس �ه‌ره‌ وت��ی��ش��ی‪ :‬ل��ەن��او زۆرب���ەی‬ ‫سیاسییەکانی کوردا سەدام حوسەینی‬ ‫بچووک ھەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەوەیەی مایەی‬ ‫خ��ۆش��ح��اڵ��ی��ی��ە ئ����ەوەی����ە ھەم دون���ی���ای‬ ‫دروستبوونەوەی سەدام حوسەین لە ئارادا‬ ‫نەماوە‪ ،‬ھەم کۆمەڵگای ئێمە قبووڵی‬ ‫دروستبوونی سەدام حوسەینێکی کوردی‬ ‫ناکات‪ .‬دەن��ا ژیانی سیاسی و حیزبی‬ ‫ل��ە ک��وردس��ت��ان��دا ژیانێکە ھەمیشە لە‬ ‫ھەن��اوی خۆیدا ئەگەری دروستکردنی‬ ‫سەدامێکی تێدایە»‪.‬‬

‫«دیاری‌نه‌کردنی واده‌ی سه‌رۆکایه‌تی حزبه‌کان نه‌خۆشیه‌کی گه‌وه‌ره‌یه‌»‬

‫سەرۆک و خولەکانی دیاری نەکردووە‪ .‬کە خۆی بە نوێخواز و فۆرمێکی جیاواز‬ ‫(چەتر) پەیوەندی کرد بە سێ ئەندامی لە حزبایەتی دەزانێت‪ ،‬کەچی نەیتوانیوە‬ ‫سەرکردایەتی ئەو حزبەوە‪ ،‬بەاڵم ئامادە م���اوەی خ��ول��ەک��ان��ی ئ��ەم��ی��ن��دار دی��اری‬ ‫بکات و ئەمیندارەکەی بگۆڕێت‪ .‬لەسه‌ر‬ ‫نەبوون لەم بارەوە قسه‌ بکه‌ن‪.‬‬ ‫ب��زوت��ن��ەوەی گ����ۆڕان‪ ،‬ک��ە م���اوەی دوو ئەم بابەتە هیوا میرزا سابیر‪ ،‬ئەندامی‬ ‫س��اڵ��ە خ��ۆی راگ��ەی��ان��دووە و به‌شێکی س��ەرک��رای��ەت��ی ی��ەک��گ��رت��ووی ئیسالمی‬ ‫س��ەرک��ردەک��ان��ی ئ��ێ��س��ت��ای ل��ە ک��ادی��رە کوردستان‪ ،‬وتی‪« :‬تا ئێستا ئەوە پێشنیار‬ ‫کۆنەکانی یەکێتی پێکهاتوون‪ .‬هەرچەندە نەکراوە کە خولەکانی ئەمیندار دیاری‬ ‫دروشمی ئەم بزوتنه‌وه‌یه‌ گۆڕانە‪ ،‬کەچی بکرێن‪ ،‬ئەو کەسەشی کە بە ئەمینداری‬ ‫لە رەشنووسی دەستووری بزوتنه‌وه‌که‌دا گشتی ماوەتەوە‪ ،‬بە کەسێکی شایستە‬ ‫م����اوەی خ���ول و س��اڵ��ەک��ان��ی س���ەرۆک زان���راوە‪ ،‬کۆنگرەش لەسەر ئەو بنەمایە‬ ‫دی����اری ن���ەک���راوە‪ .‬م��ح��ەم��ەد ت��ۆف��ی��ق‪ ،‬ه��ەڵ��ی��ب��ژاردوه‌ت��ەوە»‪ .‬ئاشکراشی ک��رد‪:‬‬ ‫وتەبێژی پێشووی بزوتنەوەی گۆڕان بە «ئ��ەگ��ەرێ��ک هەیە ک��ە ل��ە کۆنگرەی‬ ‫(چ��ەت��ر)ی رایگەیاند‪« :‬هەرچەندە لە شەشەمدا ئەو بابەتە بخرێتە بەرباس و‬ ‫رەشنووسی پەیڕەوی ناوخۆی بزوەتنەوەکە گفتوگۆ»‪.‬‬ ‫دیاری نەکراوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا دەستوورەکە ح��ی��زب��ی س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت دی��م��وک��رات��ی‬ ‫لە گفتوگۆ و موناقەشەدایە و هێشتا کوردستان‪ ،‬له‌ (‪ )1976‬دروست بووه ‌‌و‬ ‫سه‌یدا ساڵح یوسف‌ دام �ه‌زرێ��ن �ه‌ری ئه‌و‬ ‫تەواو نەبووە‪ ،‬بەاڵم دیاری دەکەین»‪.‬‬ ‫یه‌کگرتووی ئیسالمی کوردستان وه‌کو حیزبه‌یه‪.‬‬ ‫حزبێکی بێ چه‌کی ئیسالمی له ‌ساڵی له ‌ساڵی (‪)1994‬ەوە محه‌مه‌دی حاجی‬ ‫(‪ )1994‬دروست بووه‌‪ ،‬له‌وکاته‌وه‌ تا ئێستا مه‌حمود ت��ا ئێستا‪ ،‬ک�ه‌ م���اوه‌ی (‪)17‬‬ ‫ک��ە دەک��ات��ە (‪ )17‬س���اڵ‪ ،‬سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌ سکرتێری حزبەکەیە‪ .‬هەرچەندە تا‬ ‫به‌هائه‌دین ئه‌مینداری ئێستای یه‌کگرتوو‪ ،‬ئێستا شه‌ش کۆنگرەیان بەستووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ک �ه‌س��ی ی�ه‌ک�ه‌م��ی ئ���ه‌و ح��ی��زب�ه‌ی��ه ‌‌و له لە پەیڕەودا ماوەی سکرتێر دیار نەکراوە‪.‬‬ ‫‌لوتکه‌ی ده‌سه‌اڵتدا ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئەم حزبەش ع��ەب��دواڵ ح��اج��ی م��ەح��م��ود‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی‬

‫م��ەک��ت��ەب��ی س��ی��اس��ی (ح���س���دک) بۆ‬ ‫(چەتر) وتی‪« :‬لە کۆنگرەدا سکرتێری‬ ‫حزب هەوڵیدا کە خۆی کاندید نەکاتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بەدیل نەبوو‪ ،‬لەبەرئەوە لە الیەن‬ ‫ئەندامانی ک��ۆن��گ��رەوە جەختی لەسەر‬ ‫ک��رای��ەوە ک��ە خ��ۆی ک��ان��دی��د ب��ک��ات��ەوە‪،‬‬ ‫ل��ەب��ەر ئ��ەم��ەش ت��ا ئێستا پێشنیاری‬ ‫دیاریکردنی خولی سکرتێر نەکراوە‪ ،‬لە‬ ‫هەر شوێنێکیش رکابەر نەبێ‪ ،‬بیر لەوە‬ ‫ن��اک��رێ��ت��ەوە م���اوەی س��اڵ و خولەکانی‬ ‫سکرتێر دیاری بکرێت»‪.‬‬ ‫ح��ی��زب��ی زه‌ح��م�ه‌ت��ک��ێ��ش��ان��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫(سەربەخۆ) له‌ساڵی (‪ )1985‬دامه‌زراوه‬ ‫‌‌و ل�ه‌و ب���ه‌رواره‌وه‌ تا ئێستا‪ ،‬ق��ادر عه‌زیز‬ ‫س��ک��رت��ێ��ری ‌ ح��ی��زب��ی زه‌حمه‌تکێشانی‬ ‫س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی��ە‪ .‬ئ��ەم��ە وێ����رای بەستنی‬ ‫چەندین کۆنگرە کەچی هێشتا نەیتوانیوە‬ ‫م��اوەی سکرتێر دی��اری بکات‪( .‬چەتر)‬ ‫هەوڵیدا لەم بارەوە رای خودی قادر عەزیز‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬بەاڵم هەوڵەکان بێسوود بوون‪.‬‬ ‫ب����زووت����ن����ه‌وه‌ی ئ��ی��س�لام��ی ل���ه‌س��اڵ��ی‬ ‫(‪ )1978‬دروس�����ت ب�����ووه‪ ،‬ل���ه ‌س��اڵ��ی‬ ‫(‪ )1987‬کۆنگره‌ی به‌ستووه ‌‌و عوسمان‬ ‫ع�ه‌ب��دول��ع�ه‌زی��ز وه‌ک���و ک�ه‌س��ی یه‌که‌می‬ ‫بزووتنه‌وه‌که‌ هه‌ڵبژێردراوه‌‪ ،‬له‌وکاته‌وه‌ تا‬

‫ئێستا کە دەکاتە (‪ )25‬ساڵ‪ ،‬لوتکه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ئه‌و حیزبه‌ به‌ ده‌ست‌ بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫عه‌بدولعه‌زیزه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئێستاش مه‌ال سدیق‬ ‫عه‌بدولعه‌زیز راب�ه‌ری ئه‌و حیزبه‌یه‌‪ .‬ئەم‬ ‫حزبە تا ئێستا نۆ کۆنگرەی بەستووە‪،‬‬ ‫ه��ەرچ��ەن��دە ل��ە پ���ەی���رەودا م����اوەی س��اڵ‬ ‫و خ��ول��ەک��ان��ی دی���اری ن���ەک���راوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫سەرۆکی ئەم حزبە راستەوخۆ لە کۆنگرە‬ ‫ه��ەڵ��ن��اب��ژێ��ردرێ��ت‪ ،‬ب��ەڵ��ک��و کۆمیتەی‬ ‫ن��اوەن��دی دەس��ەاڵت��ی دان���ان و گۆڕینی‬ ‫س��ەرۆک��ی هەیە‪ ،‬هەربۆیە ل��ەم حزبەدا‬ ‫چەندین سەرۆک گۆڕاون‪.‬‬ ‫ش��وان ق��ەاڵدزەی��ی‪ ،‬وتەبێژی بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی ت��ای��ب��ەت ب��ە (چ��ەت��ر) وت��ی‪:‬‬ ‫«الی ئێمە ئەنجومەنی سەرکردایەتی‬ ‫رابەر دیاری دەکات‪ ،‬واتە لە کۆنگرەدا‬ ‫رابەر دیاری ناکرێت‪ ،‬بۆیە لە پەیڕەودا‬ ‫ماوەی خولەکانی دیاری نەکراوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لە پراکتیکدا لە م��ێ��ژووی بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمیدا ش��ەش راب��ەر گ���ۆڕاوە‪ ،‬واتە‬ ‫ئەنجومەنی سەرکردایەتی دەسەاڵتی‬ ‫گۆڕینی راب��ەری هەیە‪ ،‬ئیتر پێویست‬ ‫ناکات لە پەیڕەودا ئاماژەی پێبکرێت»‪.‬‬ ‫دیموکراتی‬ ‫ب��ه‌اڵم پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری‬ ‫‪f_bewar@yahoo.com‬‬ ‫کوردستان که‌ له‌ (‪ )2002‬دام �ه‌زراوه‌‪،‬‬

‫ئه‌مریکا سیاسه‌تى «دووفاقى» ل ‌ه به‌رامبه‌ر کورد په‌یڕه‌و ده‌کات‬

‫کێشه‌ى فڕۆکه‌خانه‌که‌ى که‌رکوک خه‌ڵکى بێ ئومێد کردوو‌ه و «ده‌بێت ده‌سه‌اڵتى کوردى فه‌رامۆشى نه‌کات»‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی‬

‫کێشه‌ى فڕۆکه‌خانه‌که‌ى‬ ‫که‌رکوک به‌ هه‌ڵواسراوى‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ و به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫ئاسایشى که‌رکوکیش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫له‌ هه‌وڵى ئه‌وه‌داین هێزێکى‬ ‫هاوبه‌شى پێشمه‌رگه‌ ببه‌ینه‌‬ ‫فڕۆکه‌خانه‌که‌وه‌‪ ،‬نوسه‌رێکیش‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬که‌ ئه‌م‬ ‫کێشه‌یه‌ مه‌ترسیداره‌ و نابێ‬ ‫ده‌سه‌اڵتى کوردى فه‌رامۆشى‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ع �ه‌م��ی��د ه���ه‌ڵ���ۆ ن���ه‌ج���ات‪ ،‬ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری‬ ‫ئاسایشی ک �ه‌رک��وک ل�ه‌ ب���اره‌ى کێشه‌ى‬ ‫فڕۆکه‌خانه‌که‌ى که‌رکوکه‌وه‌ به‌ (چه‌تر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬رێکه‌وتی (‪ )2011/11/17‬به‌پێی‬ ‫ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ی که‌ پێشتر له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی‬ ‫به‌رگری و ئه‌مریکییه‌کان دانرابوو‪ ،‬بنکه‌ی‬ ‫ئاسمانی ئازادی که‌رکوک راده‌ستی هێزه‌‬ ‫عێراقییه‌کان کرا‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ی مه‌له‌فی‬ ‫ئه‌منییه‌که‌ی ته‌سلیم کرد به‌ ناوی (حه‌سه‌ن‬ ‫ئه‌سه‌دی) نوێنه‌ری مالکی بوو که‌ هات‬ ‫بۆ ئێره‌‪ ،‬ته‌سلیم به‌ (عه‌مید شه‌هاب) وه‌ک‬ ‫فه‌رمانده‌ی ئاسمانی عێراقی له‌ که‌رکوک‬ ‫نه‌کرا‪ ،‬ئه‌م به‌رنامه‌یه‌ له‌ناکاو نه‌بوو بۆ ئێمه‌‪،‬‬ ‫پێش (‪ )10‬رۆژ له‌ کۆبوونه‌وه‌ی لیژنه‌ی‬ ‫ئه‌منی باسکرابوو‪ ،‬ب�ه‌اڵم ب�ه‌داخ�ه‌وه‌ بڕیار‬ ‫وابوو هیچ هێزێک بۆ ئه‌وێ نه‌جوڵێته‌وه‌ تا‬ ‫دوا بڕیار له‌ حکومه‌تی عێراقه‌وه‌ ده‌درێ‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬دی��اره‌ ئه‌مریکییه‌کان بۆ خۆیان‬

‫رێکه‌وتنێکى سه‌ربه‌خۆیان کردبوو‪ ،‬بێئه‌وه‌ی‬ ‫ئ��اگ��اداری (ن��اوه‌ن��دی ته‌نسیقی ئیقلیمی)‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬که‌ باره‌گاکه‌ی له‌ناو فڕۆکه‌خانه‌ی‬ ‫ک�ه‌رک��وک�ه‌ و ئ�ه‌رک��ی پ�ه‌ی��وه‌ن��دی له‌نێوان‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم و به‌غدای له‌ ئه‌ستۆدایه‌‪،‬‬ ‫ئ������ه‌وان ئ����اگ����ادار ن����ه‌ب����وون‪ ،‬ب���ۆی���ه‌ ه��ێ��زه‌‬ ‫ئه‌منییه‌کانی وه‌ک پۆلیس و پێشمه‌رگه‌ و‬ ‫ئاسایش پێیان باش بوو که‌ کاردانه‌وه‌یه‌کیان‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی جارێکیتر هیچ‬ ‫رێکه‌وتنێک نه‌کرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو‪ :‬ئه‌وه‌شمان له‌ بیر نه‌چێت‪،‬‬ ‫بنکه‌ی ئاسمانی که‌رکوک هی وه‌زاره‌تی‬ ‫ب �ه‌رگ��ری��ی �ه‌‪ ،‬ک�ه‌ل��وپ�ه‌ل��ی ئ���ه‌و بنکه‌یه‌ بۆ‬ ‫وه‌زاره‌تی به‌رگری ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌‬ ‫ب �ه‌وه‌ رازی ب��ووی��ن ف�ه‌وج��ی دووی لیوای‬ ‫(‪ )12‬به‌ شێوه‌یه‌کی کاتی بێنه‌ ئه‌و جێگایه‌‪،‬‬ ‫ئێستاش له‌ گفتوگۆداین بۆئه‌وه‌ی بتوانین‬ ‫فه‌وجێکی هێزێکی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان‬ ‫له‌ لیوای هاوبه‌ش بچێته‌ ناو فڕۆکه‌خانه‌وه‌‪،‬‬ ‫گفتوگۆکان ئێستا ب�ه‌رده‌وام��ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫جارێکیتر کێشه‌کان سه‌رهه‌ڵنه‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ب��اره‌ى رۆڵ��ى ئه‌مریکاشه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫ئاسایشى که‌رکوک وتى‪ :‬ئه‌مریکا ده‌وری‬ ‫له‌م بابه‌ته‌دا هه‌بوو‪ ،‬ده‌بوایه‌ له‌و رێکه‌وتنه‌‬ ‫هه‌موو الیه‌کیان ئ��اگ��ادار بکه‌ن‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ج �ه‌ن �ه‌ڕاڵ��ی ف �ه‌رم��ان��ده‌ی ب��اک��ورى عێراق‬ ‫س���ه‌ردان���ی وه‌زاره‌ت�����ی ن��اوخ��ۆی ک��ردب��وو‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ کاک که‌ریم سنجاری قسه‌یان له‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌ کردووه‌‪ ،‬بڕیار بوو هێزی هاوبه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌و جێگایه‌ بڕوشتایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ ئه‌نقه‌ست‬ ‫دیاره‌ وه‌زاره‌تی به‌رگری عێراقی کاته‌که‌یان‬ ‫گۆڕی‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى ت��ره‌وه‌ ئه‌ڵماس ف��ازڵ‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک له‌سه‌ر‬ ‫لیستی برایه‌تی رایگه‌یاند‪ :‬به‌ تێکڕای‬

‫ئه‌ندامانی پارێزگای که‌رکوک ده‌نگ‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ درا که‌ فڕۆکه‌خانه‌ی ئاسمانی‬ ‫ک���ه‌رک���وک ب��ک��رێ��ت�ه‌ ف��ڕۆک�ه‌خ��ان�ه‌ی�ه‌ک��ى‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ی م �ه‌ده‌ن��ی‪ ،‬ن �ه‌ک س �ه‌رب��ازی‪.‬‬ ‫ل �ه‌ س��اڵ��ی (‪)2006‬دا م��وڵ��ک��ای�ه‌ت��ی ئ�ه‌و‬ ‫ف��ڕۆک �ه‌خ��ان �ه‌ی �ه‌ ل��ه‌ وه‌زاره‌ت������ی ب �ه‌رگ��ری‬ ‫گ���واس���ت���راوه‌ت���ه‌وه‌ ب���ۆ س�����ه‌ر وه‌زاره‌ت������ی‬

‫ئ �ه‌م �ه‌ ه��ۆک��اری ی �ه‌ک �ه‌م ب���وو‪ ،‬ب � ‌ه ک��ۆی‬ ‫ده‌ن��گ ب��ڕی��اری ب�ه‌ م �ه‌ده‌ن��ی ک��ردن��ی ئه‌و‬ ‫فڕۆکه‌خانه‌یه‌ ب��درێ��ت‪ ،‬سااڵنێک له‌ژێر‬ ‫ده‌ستى عه‌سکه‌رتاریه‌ت کارمان کردووه‌‪ ،‬به‌‬ ‫هه‌موو شێوه‌یه‌ک ده‌بێ بیر له‌وه‌ بکه‌ینه‌وه‌‬ ‫واڵته‌که‌مان ب �ه‌ره‌و مه‌ده‌نیه‌ت ببه‌ین‪ ،‬ئه‌م‬ ‫سیاسه‌ته‌ دووفاقییه‌ ته‌نها بۆ خزمه‌تکردنی‬

‫ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک‪:‬‬

‫ئ�����ه‌وه‌ ئ��ه‌ن��ج��ام��ی ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت��ی‬ ‫حکومه‌تی ناوه‌نده‌ که‌ هیچ ده‌سه‌اڵت‬ ‫نادات به‌ پارێزگاکان‬ ‫گواستنه‌وه‌ و گایه‌ندن‪ ،‬پارێزگای وا هه‌یه‌‬ ‫له‌ دوای ئێمه‌شه‌وه‌ ده‌ستی به‌و مامه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫ک��ردووه‌ فڕۆکه‌خانه‌ی نه‌بووه‌ ئێستا بۆی‬ ‫دروستکراوه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ که‌رکوک رۆژانه‌‬ ‫ئاسته‌نگی دروست ده‌کرێت‌و میلله‌تیش له‌‬ ‫دڵه‌راوکێ و ناخۆشی و گرفتدایه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ى سیاسه‌تى ئه‌مریکاش به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫کورد وتى‪ :‬خۆمان و ئه‌مریکاش گرفتمان‬ ‫له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ن��اوه‌ن��د ه �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫شوێنی فڕۆکه‌خانه‌ی سه‌ربازی له‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫شار نه‌ک له‌ ناوه‌ندی ش��اردا بێت‪ ،‬دیاره‌‬

‫کۆمه‌ڵێک ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی تایبه‌تییه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫واڵتێک ئه‌مریکاشی پێوه‌ بێت‪ ،‬مه‌به‌ستى‬ ‫ئه‌وه‌ی نییه‌ دۆستێکى هه‌میشه‌یی هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌ڵکو به‌رژه‌وه‌ندی هه‌میشه‌یی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش���ى خ���س���ت���ه‌ڕوو‪ :‬زی���ات���ر ک��ێ��ش�ه‌ک�ه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نمه‌وه‌ ناو خۆمان نه‌ک بۆ هێزی‬ ‫ئه‌مریکا‪ ،‬ئ �ه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ پ �ه‌ی��وه‌ن��دی به‌‬ ‫ناوخۆی عێراقه‌وه‌ هه‌یه‌ نه‌ک به‌ ئه‌مریکاوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌وان هێزێکن عێراق جێده‌هێڵن و‬ ‫ده‌ڕۆن‪ ،‬دیاره‌ ئاڵۆزی و گرفت‌و مه‌سه‌له‌که‌‬ ‫کێشه‌یه‌ی تێنه‌گه‌یشتنی الی خۆمانه‌‪،‬‬

‫نه‌ک زیاتر په‌یوه‌ندی به‌وانه‌وه‌ هه‌بووبێت‪،‬‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ووم �ه‌ن��ی پ���ارێ���زگ���ای ک��ه‌رک��وک‬ ‫ب���ڕی���اری���داوه‌ ن��اب��ێ��ت ه��ی��چ ه��ێ��زێ��ک ئ�ه‌و‬ ‫فڕۆکه‌خانه‌یه‌ به‌کاربهێنت‪ ،‬ئه‌مه‌ش ته‌نها‬ ‫له‌گه‌ڵ که‌رکوک وا نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ئه‌نجامی‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وتی حکومه‌تی ناوه‌نده‌ که‌ هیچ‬ ‫ده‌سه‌اڵت نادات به‌ پارێزگاکان‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه‌ عه‌مید س �ه‌رح �ه‌د ق��ادر‪،‬‬ ‫ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری پۆلیسى ق �ه‌زا و ناحیه‌کانی‬ ‫که‌رکوک وت��ی‪ :‬ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫که‌رکوک داوای کردووه‌ ئه‌و فڕۆکه‌خانه‌یه‌‬ ‫ببێته‌ فڕۆکه‌خانه‌یه‌کى م�ه‌ده‌ن��ی‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫بڕیاری پارێزگا ده‌بوایه‌ پۆلیس پاراستنی‬ ‫ئ�ه‌و فڕۆکه‌خانه‌یه‌ بگرێته‌ ئه‌ستۆ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای ئ�ه‌وه‌ی نوێنه‌ری وه‌زاره‌ت��ی به‌رگری‬ ‫و ناوخۆ هات له‌ به‌غداوه‌ بڕیاره‌که‌ گۆڕدرا‬ ‫به‌ فه‌وجێکی عه‌سکه‌ری به‌ شێوه‌یه‌کی‬ ‫کاتی‪ ،‬کێشه‌که‌ ل �ه‌وێ دروس��ت ب��وو‪ ،‬بۆ‬ ‫م �ه‌ده‌ن��ی ک��ردن��ی ئ �ه‌و فڕۆکه‌خانه‌یه‌ ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ کاتی ده‌وێ��ت تا جێبه‌جێ ده‌ک��رێ‪،‬‬ ‫کێشه‌که‌ ئێمه‌ نین ده‌س�ه‌اڵت و بڕیار الی‬ ‫ئێمه‌ نییه‌‪ ،‬ناتوانیین پێداگری له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ب��ڕی��اره‌ش بکه‌ین‪ ،‬ئیتر ئ �ه‌وان بڕیاریانداوه‌‬ ‫چونه‌ته‌ ناو فرۆکه‌خانه‌که‌‪ ،‬هه‌ر بڕیارێک‬ ‫له‌ وه‌زاره‌ته‌وه‌ بێت ئێمه‌ جێبه‌جێی ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت���ره‌وه‌ له‌تیف گلی‪ ،‬نوێنه‌ری‬ ‫س �ه‌رۆک��ی ه �ه‌رێ��م ل �ه‌ ش���اری ک�ه‌رک��وک‬ ‫ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو‪« :‬فڕۆکه‌خانه‌ی ئاسمانی‬ ‫که‌رکوک بڕیاردرا ببێته‌ فڕۆکه‌خانه‌یه‌کى‬ ‫م���ه‌ده‌ن���ی‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ ب���ڕی���اری ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی‬ ‫پارێزگای که‌رکوک و سه‌رۆک وه‌زیرانی‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬کێشه‌که‌ له‌وه‌دایه‌ بێ باوه‌ڕییه‌ک‬ ‫درووس��ت بووه‌ و شتێکی تر نییه‌‪ ،‬مالکی‬ ‫ب��ۆی نییه‌ له‌ قسه‌که‌ی خۆیی په‌شیمان‬ ‫ببێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ره‌وشه‌ نائارامیه‌ی (‪ )11/17‬له‌‬

‫بێ باوه‌ڕی دروست بوو هیچی تر نییه‌«‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ر کێشه‌ى فڕۆکه‌خانه‌ى که‌رکوک‬ ‫و هه‌ڵوێستى ن��وێ��ن �ه‌ران��ى ک���ورد ب��وره��ان‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬س�ه‌رۆک��ی یه‌کێتی نوسه‌رانی‬ ‫ک��ورد ل�ه‌ ک �ه‌رک��وک وت��ى‪ :‬پێموایه‌ هه‌ر‬ ‫دیارده‌یه‌کی سیاسی ئه‌مڕۆ‪ ،‬هه‌موو بزاف و‬ ‫شۆڕشێک که‌ دروست ده‌بێ به‌ پله‌ی یه‌ک‬ ‫ده‌ب��ێ پشت به‌ ئیراده‌ی گه‌له‌که‌ی خۆی‬ ‫ببه‌ستێت‪ ،‬پشتبه‌ستن به‌ که‌لتورێک له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی کلتوری ئه‌و میلله‌ته‌ بێت‪ ،‬پێموایه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه‌ ده‌کرێت‪ ،‬پێویسته‌ کورد‬ ‫پشت به‌ وزه‌ و هێزی گه‌له‌که‌ی خۆیی‬ ‫ببه‌ستێت‪ ،‬ده‌بێ له‌ ئاست رووداوه‌ک��ان بین‪،‬‬ ‫له‌ سه‌رووی به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی حزبی و‬ ‫که‌سایه‌تیدا بێت‪.‬‬ ‫راشیگه‌یاند‪« :‬با ئه‌مڕۆ کوردیش به‌هاری‬ ‫خ��ۆی هه‌بێت‪ ،‬ده‌ب���اره‌ی بوومه‌له‌رزه‌که‌ی‬ ‫وان و ش �ه‌ه��ی��دب��وون��ى (‪ )36‬گ �ه‌ری�لا به‌‬ ‫چه‌کى کیمیایى ئێمه‌ چیمان کرد؟ ئێمه‌‬ ‫چ ناڕه‌زایه‌تیه‌کمان ده‌ڕب���ری؟ ب �ه‌اڵم دوو‬ ‫ت��ورک ده‌ک��وژرێ��ن خێرا پرسه‌نامه‌یان بۆ‬ ‫ده‌ن��ێ��ری��ن‪ ،‬ئ �ه‌م کێشانه‌ و کێشه‌ی تری‬ ‫وه‌ک بنکه‌ی ئاسمانی که‌رکوک وا له‌‬ ‫تاکی کورد ده‌کات ببێته‌ تاکێکی نائومێد‪،‬‬ ‫هه‌ست نه‌کات هێزێک له‌ پشتییه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫پاراستنی ژیانی خۆی و نیشتمانه‌که‌ی‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ کوشتنی تاکی کورده‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌‬ ‫رووب�ه‌ڕووب��ون�ه‌وه‌ی هه‌ر کێشه‌یه‌کی وه‌ک‬ ‫فڕۆکه‌خانه‌ی ئاسمانی که‌رکوک ده‌بێ‬ ‫ئه‌و هه‌سته‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌ دروستکه‌ین که‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫گه‌له‌که‌مان بێ بڕواییه‌کی ال دروست بووه‌‪،‬‬ ‫کێشه‌ی بنکه‌ی ئاسمانی که‌رکوک نابێت‬ ‫به‌ که‌م سه‌یری بکرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ زه‌نگێکی‬ ‫ئاگادار کردنه‌وه‌ی تره‌ که‌ نابێت ده‌سه‌اڵتی‬ ‫کوردی فه‌رامۆشی بکات»‪.‬‬

‫راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫پاش حه‌وت مانگ‪ ،‬هێشتا تۆمه‌تبارانی (‪)17‬ی شوبات‬ ‫راده‌ستی دادگا نه‌کراون‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪4‬‬

‫په‌رله‌مانتارێک‪ :‬ئه‌و رۆژه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بڕیاره‌کانى ده‌رکردوه‌ زانیومه‌ جێبه‌جێ ناکرێت‬

‫چه‌تر‬

‫ئاراس عوسمان‬ ‫دواى زیاتر له‌(‪)7‬مانگ‬ ‫له‌کۆتایى هێنان به‌خۆپیشاندان‬ ‫و ناڕه‌زایه‌تیه‌کانى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪،‬ک ‌ه چه‌ندین‬ ‫شه‌هیدو بریندارى لێکه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫بڕیاره‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێم‬ ‫وه‌ک خۆی ماوه‌ته‌و ‌ه و له‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌شدا ڕه‌شبینیه‌ک‬ ‫له‌الى که‌س و کارى شه‌هیدان‬ ‫دروست بووه‌ به‌وه‌ى ک ‌ه چاوه‌ڕێى‬ ‫جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کان نین‬ ‫و پێیان وای ‌ه خۆپیشاندان‬ ‫سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه‌‪.‬‬

‫ح���اج���ى ع���ه‌ل���ى ک���اش���ى ب���اوک���ى‬ ‫ڕێ����ژوان ک �ه‌ ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ن شه‌هیدى‬ ‫خۆپیشاندانه‌کانى (‪)17‬ى شوبات‬ ‫ب���وو ئ���ام���اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد «ه��ی��چ‬ ‫ئ��وم��ێ��دێ��ک��م��ان ب���ه‌ ح���ک���وم���ه‌ت و‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت نیه‌ که‌ هیچ بڕیارێک‬ ‫جێبه‌جێ بکات بۆ که‌س و کارى‬ ‫شه‌هید و برینداره‌کان‪،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى‬ ‫حکومه‌ت هیچ ده‌سه‌اڵتێکى نیه‌و‬ ‫یاسا س �ه‌روه‌ر نیه‌و حزب له‌سه‌روى‬ ‫ه �ه‌م��وو ش��ت��ێ��ک�ه‌وه‌ی�ه‌‪ ،‬ت�ه‌ن��ه��ا ئ �ه‌وه‌‬ ‫شک ده‌به‌ین بچینه‌وه‌ سه‌رشه‌قام و‬ ‫ئه‌وه‌ى هه‌مانه‌ ده‌ریبڕین‪.‬‬ ‫باوکى شه‌هید ڕێژوان باسى له‌وه‌کرد‬ ‫«ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى س �ه‌رۆک��ى ه�ه‌رێ��م و‬

‫‪n‬‬

‫که‌سوکاری شه‌هیدانی(‪)17‬ی شوبات له‌بێ ئومێدیدا هێڵراونه‌ته‌و ‌ه‬

‫حکومه‌ت هیچ جێگاى دڵخۆشى‬ ‫ن��ی �ه‌‪،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ب��ڕی��ارێ��ک ک ‌ه‬ ‫جێبه‌جێنه‌کرێت و کارى پێنه‌کردێت‬ ‫ئ�ه‌ب��ێ چ ب��ڕی��ارێ��ک ب��ێ��ت‪ ،‬یاخود‬ ‫ئێستا س�ه‌دان بڕیار ده‌ربکرێت که‌‬ ‫ب���وارى ده‌ستپێکردنى نه‌بێت که‌ى‬ ‫جێگه‌ى گه‌شبینیه‌‪ ،‬ئێستا سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم خه‌ریکى هه‌ندێک سه‌ردانه‌‬

‫و ئێمه‌ش چاوه‌ڕێى ده‌که‌ین بێته‌وه‌‬ ‫بزانین چى ده‌کات‪ ،‬داواشمان کردو‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاره‌کانى هه‌رسێ الیه‌نى‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬له‌دانیشتنى ئه‌مجاره‌دا‬ ‫له‌باره‌ى ئه‌و دۆسیه‌وه‌ بێت و بزانین‬ ‫ئه‌نجامى چى ده‌بێت‪.‬‬ ‫ب��اوک��ى شه‌هید گه‌رمیان پێیوایه‌‬ ‫«له‌ئێستادا چاوه‌ڕێى ئۆپۆزسیۆنین‬

‫فۆتۆ‪ /‬ئاراس عوسمان‬

‫ل���ه‌دان���ی���ش���ت���ن���ه‌ک���ان ب����ۆ ئ�����ه‌وه‌ى‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام��ێ��ک��م��ان ده‌س���ت ب��ک �ه‌وێ��ت‪،‬‬ ‫ک��ارێ��ک ب��ک��رێ��ت ل���ه‌ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى‬ ‫ه �ه‌م��وو خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان بێت‬ ‫و خوێنى شه‌هیده‌کانمان به‌فیڕۆ‬ ‫ن������ه‌ڕوات‪ ،‬ئ��ێ��م �ه‌ وه‌ک ک����ه‌س و‬ ‫کارى شه‌هیده‌کانى (‪)17‬ى شوبات‬ ‫ب�������ه‌رده‌وام پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��م��ان ه �ه‌ی �ه‌ و‬

‫له‌حه‌قى خۆمان خۆش نابین و با‬ ‫دادگ��ا بڕیارى خۆى ب��دات و یاسا‬ ‫سه‌روه‌ر بێت»‪.‬‬ ‫ب��اوک��ى شه‌هید گه‌رمیان جه‌ختى‬ ‫له‌وه‌کرده‌وه‌ «بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان هیچ مایه‌ى‬ ‫دڵخۆشى نیه‌ بۆمان‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى‬ ‫ه �ه‌ن��گ��اوى ب��ۆ ن���ه‌ن���راوه‌ و ئ �ه‌گ �ه‌ر‬

‫بزانین بێ ئومێد ده‌بین ئه‌وا له‌گه‌ڵ‬ ‫بڕیاره‌کانی شه‌قام داده‌بین‪.‬‬ ‫بورهان ڕه‌شید گوڵه‌ په‌رله‌مانتاری‬ ‫س �ه‌ر ب �ه‌ فراکسیۆنی گ���ۆڕان له‌‬ ‫پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ک��وردس��ت��ان بۆچونى‬ ‫وایه‌‪« :‬ئه‌و رۆژه‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم‬ ‫ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى ده‌رک�����ردوه‌ زان��ی��وم�ه‌‬ ‫ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ ن��اک��رێ��ت‪،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى‬ ‫پێشتر کۆمه‌ڵێک بڕیارى هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ له‌شه‌هیدکردنى‬ ‫رۆژنامه‌نوس (سه‌رده‌شت عوسمان)‬ ‫و البردنى باخه‌کانى س�ه‌ر ڕێگاى‬ ‫(م�ه‌س��ی��ف_ه�ه‌ول��ێ��ر)‪،‬ب��ۆی�ه‌ ئ�ه‌وان�ه‌‬ ‫نه‌چوه‌ته‌ بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتارى گۆران جه‌ختى‬ ‫ل����ه‌وه‌ک����رده‌وه‌ «ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��ى‬ ‫ت��ۆم��ه‌ت��ب��اران ب���ڕی���ارى س��ه‌رۆک��ى‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ى ن��اوێ��ت‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و ب��ڕی��ارى‬ ‫یاسایى و جه‌زایى دادگاکان هه‌یه‌‬ ‫که‌ ده‌بێت ئ�ه‌و که‌سانه‌ ده‌ستگیر‬ ‫بکرێن‪ ،‬له‌الیه‌کى ت��ره‌وه‌ سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم له‌و بڕیاره‌ى ده‌ریکرد پێویست‬ ‫بوو جه‌خت بکاته‌وه‌ له‌سه‌ر بڕیارى‬ ‫دادگا‪ ،‬که‌ بڕیارى دادگا پێویسته‌‬ ‫جێبه‌جێ بکرێت نه‌وه‌ک خودى خۆى‬ ‫بڕیار ده‌ربکات‪ ،‬پێشموایه‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫یارى له‌گه‌ڵ کاتدا ده‌ک��ات‪ ،‬هێزى‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی��ش پ �ه‌ن��ا ب��ۆ ه�ه‌م��وو‬ ‫ڕێگا و ک��اره‌ ب��اش و یاسایه‌کان‬ ‫ده‌بات‪،‬بۆ چاره‌سه‌رکردنى دۆخه‌که‌و‬ ‫جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کان»‪.‬‬

‫بڕیارێکى سیاسى (پێنچ) مامۆستای زانکۆی له‌وانه‌وتنه‌و ‌ه دورخسته‌و ‌ه‬ ‫چه‌تر‬ ‫هه‌رێم کاوانی‬ ‫به‌ هۆى بڕیارێک پێنچ مامۆستا‬ ‫به‌ ناوه‌کانى(ئه‌حمه‌د میره‌‪،‬‬ ‫د‪.‬ته‌الر‪ ،‬سه‌الم عه‌بدولکه‌ریم‪،‬‬ ‫د‪.‬مه‌هدى‪ ،‬د‪.‬شێرکۆ)‪ ،‬له‌ کارى‬ ‫وانه‌وتنه‌وه‌ دورده‌خرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫مامۆستایه‌کى زانکۆش ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌کات ئه‌گه‌ر دورخستنه‌وه‌ى‬ ‫مامۆستایان له‌ سه‌ر ئه‌و پێوه‌ر‬ ‫بێت که‌ تواناى زانستیان‬ ‫نییه‌‪ ،‬پێویسته‌ له‌ (‪)%95‬ی ئه‌و‬

‫مامۆستایانه‌ى له‌ کوردستان وانه‌‬ ‫ده‌ڵێنه‌وه‌ دوور بخرێنه‌وه‪‌.‬‬

‫ئه‌حمه‌د میره‌‪،‬رۆژنامه‌وان و یه‌کێک له‌و‬ ‫مامۆستایانه‌ی دورخراوه‌ته‌وه به‌ (چه‌تر)‬ ‫ی راگه‌یاند‪ :‬باسکردن له‌ بێتوانایی ئێمه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان مامۆستایان‬ ‫ب��ردووه‌ له‌ بری ئێمه‌ وانه‌ ده‌ڵێته‌وه‌ که‌‬ ‫ساڵی پار به‌ تۆمه‌تی ته‌زویرکردن له‌‬ ‫خوێندنی بااڵوه‌وه‌ دورخراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬دواتر له‌‬ ‫رێگه‌ی خه‌ڵکی ت��ره‌وه‌ گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫مامۆستای ت��ر ه�ه‌ی�ه‌ ک�ه‌ ب�ه‌ هه‌مان‬ ‫شێوه‌ له‌ بری ئێمه‌ وانه‌ ده‌ڵێته‌وه‌ که‌ له‌‬ ‫فیت باکی خوێندکاراندا ده‌رنه‌چووه‌ که‌‬ ‫به‌پێی رێنمایی سیستمی تازه‌ی خوێندن‬

‫پێویسته‌ ئه‌و مامۆستایه‌ له‌ وانه‌ وتنه‌وه‌‬ ‫دور بخرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی‪« :‬وه‌ک خ���ۆم س��اڵ��ی��پ��ار به‌‬ ‫س���ه‌رۆک���ی زان���ک���ۆم راگ���ه‌ی���ان���د که‌‬ ‫ساڵێکیتر ناتوانم له‌م زانکۆیه‌ ده‌وام بکه‌م‬ ‫به‌هۆی ئیش و کاری تایبه‌تی خۆمه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ک�ه‌ ئێستا ب��وه‌ت�ه‌ قه‌زیه‌یه‌یکی‬ ‫س��ی��اس��ی و دورخ��س��ت��ن��ه‌وه‌ی ه �ه‌ن��دێ‬ ‫مامۆستا به‌ڕاستی ئه‌مه‌ بێحورمه‌تیه‌‬ ‫و پێشم سه‌یره‌ به‌ناو جێگری سه‌رۆکی‬ ‫زانکۆیه‌ک رێگه‌ به‌خۆی ده‌دات به‌و‬ ‫زمانه‌ بازاڕیه‌ قسه‌بکات‪ ،‬من ئه‌پرسم‬ ‫توانای زانستی ئه‌و به‌ڕێزانه‌ له‌ کوێدایه‌‬

‫ک �ه‌ چ��ون �ه‌ت �ه‌ ئ��اس��ت��ی س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ی‬ ‫زان���ک���ۆ‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ �ه‌ن��دام��ی یه‌کێتی‬ ‫نیشتمانی نه‌بوونایه‌ ئه‌وا ئێستا نه‌ک‬ ‫له‌ ئاستی سه‌رۆکایه‌تی زانکۆ‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫نه‌یان ده‌ت��وان��ی له‌ یه‌کێک له‌ زانکۆ‬ ‫باشه‌کانیش وانه‌ بڵێنه‌وه‌»‪.‬‬ ‫د‪.‬ک����ام����ه‌ران م �ه‌ن��ت��ک‪ ،‬م��ام��ۆس��ت��اى‬ ‫زان��ک��ۆ ل �ه‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ر دورخ��س��ت��ن �ه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌و مامۆستایانه‌ له‌ وانه‌بێژى‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌گه‌ر بێت و هۆکاره‌که‌ له‌ به‌ر ئاستى‬ ‫زانستى بێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ دورخراونه‌ته‌وه‌‬ ‫ک �ه‌ ئاستى زانستییان نییه‌ ناتوانن‬ ‫وه‌ک م��ام��ۆس��ت��ای�ه‌ک��ى زان��ک��ۆ وان �ه‌‬

‫بڵێنه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و پێوه‌ر بێت پێویست ‌ه‬ ‫ل� ‌ه (‪)%95‬ی ئ �ه‌و مامۆستایانه‌ى له‌‬ ‫کوردستان وانه‌ ده‌ڵێنه‌وه‌ دوور بخرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ڕێژه‌یه‌کى زۆر له‌ که‌سانى‬ ‫حزبى کادیرى حزبى به‌ نمره‌یه‌کى که‌م‬ ‫وه‌رگیراونه‌ته‌وه‌ له‌ ماجستر و دکتۆرا‬ ‫ب �ه‌رزک��راووه‌ت �ه‌وه‌ به‌بێ ئ���ه‌وه‌ى شایانى‬ ‫ئ �ه‌وه‌ بێت ل�ه‌ زان��ک��ۆک��ان وان �ه‌ بڵێته‌وه‌‬ ‫به‌ڵکو شایانى ئه‌وه‌ش نییه‌ که‌ به‌ پێش‬ ‫زانکۆکاندا بچێت‪،‬‬ ‫د‪.‬ک��ام �ه‌ران ئ��ه‌وه‌ش ده‌خ��ان �ه‌ڕوو ده‌ڵێت‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ���ه‌وان ئ��ه‌و ه �ه‌ن��گ��اوه‌ى ده‌نێن‬ ‫ئه‌و که‌سه‌ى تواناى نییه‌ به‌ یه‌کسانى‬

‫ب���ڕۆن ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئ���ه‌و مامۆستایانه‌ى‬ ‫ک����ادرى ح��زب��ی��ش��ن‪ .‬ئ���ه‌و مامۆستایه‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌کات که‌ ئه‌و ناهه‌قییه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌و (پێنچ) مامۆستایه‌‪ ،‬له‌‬ ‫کاتێکدا زانکۆکانى کوردستان پڕبن له‌‬ ‫مامۆستاى نه‌خوێنده‌وار‪.‬‬ ‫(چ�ه‌ت��ر) په‌یوه‌ندی ک��رد به‌ وته‌بێژی‬ ‫وه‌زاره‌ت������ی خ��وێ��ن��دن��ی ب���ااڵ و ن��اوب��راو‬ ‫بێئاگایی خۆی له‌وباره‌یه‌یوه‌ ده‌ربڕی‪.‬‬ ‫پ���اش چ �ه‌ن��دی��ن ج���ار پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��ک��ردن‬ ‫ب���ه‌ د‪.‬ره‌ف����ی����ق س���ه‌رۆک���ی زان���ک���ۆی‬ ‫گ����ه‌رم����ی����ان‪ ،‬ب����ه‌ ه�����ۆی ن���ه‌ب���وون���ی‬ ‫کاته‌وه‌ لێدوانی نه‌دا‪.‬‬

‫کوردستان‪ ،‬حه‌وت منداڵ ب ‌ه ده‌ستی‬ ‫باوکه‌کانیان کوژران‬ ‫چه‌تر‬

‫محه‌مه‌د ئه‌مینی‬

‫له‌ ش��اری هه‌ولێر پیاوێک به‌ ناوی‬ ‫(ش) کوڕه‌که‌ی خۆی به‌ ناوی (م‪-‬‬ ‫ش) ده‌کوژێت و وه‌ک که‌سوکاره‌که‌ی‬ ‫ئ��ام��اژه‌ی پ��ێ ده‌ک���ن ه��ۆک��اری ئه‌م‬ ‫رووداوه‌ خراپ تێگه‌یشتن بووه‌ له‌ سه‌ر‬ ‫کێشه‌یه‌کی ناو ماڵ‪ ،‬تا ئاماده‌کردنی‬ ‫ئه‌م هه‌واڵه‌ باوکه‌که‌ ده‌ستگیر نه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌م��ب��اره‌ی �ه‌وه‌ ع�ه‌م��ی��د عه‌بدوڵخاڵق‬ ‫ته‌ڵعه‌ت به‌ڕێوبه‌رى پۆلیسى هه‌ولێر به‌‬ ‫)چه‌تر(ى ڕاگه‌یاند‪« :‬شه‌وی شه‌ممه‌‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڕه‌ک��ى ش��اپ��اوه‌ى ش���ارى هه‌ولێر‬ ‫باوکێک کوڕه‌که‌ى خۆى به‌ده‌مانچه‌‬ ‫ده‌کوژێت‪ ،‬به‌بیانوى ئه‌وه‌ى کوڕه‌که‌ى‬ ‫به‌قسه‌ى نه‌کردووه‌و حه‌ب خۆر بووه‌«‪.‬‬ ‫به‌ پێی هه‌واڵێکی ئاژانسی فرات‬ ‫هه‌ر رۆژی شه‌ممه‌ له‌ شارۆچکه‌ی‬

‫زمانی کاریکاتێر‬

‫رۆژی شه‌م ‌ه ل ‌ه شاری‬ ‫هه‌ولێر کورێک به‌ ده‌ست باوکی‬ ‫ده‌کوژرێت و به‌مه‌ش له‌ماوه‌ی‬ ‫رابردوودا ل ‌ه رۆژهه‌اڵت و باکور‬ ‫و باشوری کوردستان‪ ،‬له‌ سێ‬ ‫رووداودا حه‌وت منداڵ به‌ده‌ستی‬ ‫باوکه‌کانیان ده‌کوژرێن‪.‬‬

‫داراهێنێی سه‌ر به‌ پارێزگای ئامه‌د‬ ‫له‌ باکوری کوردستان پیاوێکی دیکه‌‬ ‫سێ منداڵی خۆی کوشت و هه‌ر ئه‌و‬ ‫رۆژه‌ ده‌ستبه‌سه‌ر کرا‪.‬‬ ‫تاهیر چه‌لیکی ته‌مه‌ن (‪ )25‬دوای‬ ‫ده‌مه‌قاڵه‌یه‌کی زۆر به‌ چه‌قۆ هێرش‬ ‫ده‌کاته‌ سه‌ر هاوسه‌ره‌که‌ی و برینداری‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم هاوسه‌ره‌که‌ی ده‌توانێت‬ ‫له‌ ده‌ستی رابکات‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ تاهیر‬ ‫ه �ه‌ر س��ێ منداڵه‌کانی ک�ه‌ دوان��ی��ان‬ ‫ب �ه‌ ن��اوه‌ک��ان��ی ئیبراهیم و سوڵتان‬ ‫دووان��ه‌ب��وون و ته‌مه‌نیان ته‌نها پێنج‬ ‫مانگبووه‌ له‌ گه‌ڵ محه‌مه‌دی ته‌مه‌ن‬ ‫یه‌ک ساڵ و نیو ده‌داته‌ به‌رچه‌قۆ و‬ ‫ده‌یان کوژێت‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژه‌یه‌ ماوه‌یه‌ک به‌ر له‌‬ ‫ئێستا له‌ گوندێکی سه‌ربه‌ کۆزه‌رانی‬ ‫کرماشان له‌ رۆژهه‌اڵتی کوردستانیش‬ ‫پیاوێک به‌ ناوی موراد سه‌یادی به‌‬ ‫بیانووی سه‌یران ک��ردن‪ ،‬کچه‌کانی‬ ‫ده‌باته‌ ده‌ره‌وه‌ و هه‌ر سێ کچه‌که‌ی‬ ‫که‌ ته‌مه‌نیان حه‌وت و (‪ )12‬و (‪)19‬‬ ‫ساڵ بووه‌ ده‌داته‌ به‌ر ده‌ستدرێژی گوله‌‬ ‫و دیمه‌نی ئه‌م تاوانه‌ش به‌ کامێرای‬ ‫موبایلی یه‌کێک ل�ه‌ قوربانیه‌کان‬ ‫هه‌ڵگیراوه‌ و دواتر باڵوکراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫«یه‌کێتى له‌پێناو مانه‌وه‌ى خۆیدا سیاسه‌تى پارتى جێبه‌جێ ده‌کات»‬

‫د‪.‬کامه‌ران مه‌نتک‪ :‬ئۆپۆزسیۆن نه‌یتوانیوه‌ قاوغه‌ کۆنه‌کان تێکبشکێنێت‬ ‫سازدانى‬ ‫هانا ئازاد‬ ‫له‌م چاوپێکه‌وتندا له‌گه‌ڵ‬ ‫(چه‌تر) د‪.‬کامه‌ران مه‌نتک‪،‬‬ ‫مامۆستاى به‌شى یاسا‬ ‫ل ‌ه زانکۆى سه‌اڵحه‌دین‪،‬‬ ‫باس له‌و ‌ه ده‌کات‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئۆپۆزسیۆن نه‌یتوانیو ‌ه‬ ‫قاوغ ‌ه کۆنه‌کان تێکبشکێنێ‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬رێگ ‌ه بۆ‬ ‫هێزى نوێ خۆش ده‌بێت و‬ ‫«گۆڕانکارى قوڵ» دێت ‌ه ئاراوه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬خوێندنه‌وه‌ت بۆ ئه‌م بارودۆخه‌ى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان چۆنه‌‪،‬‬ ‫ک ‌ه ئێستا ده‌سه‌اڵت‬ ‫و س����ێ الی���ه‌ن���ى‬ ‫ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن‬ ‫ت��ێ��ى ک��ه‌وت��وون‪،‬‬ ‫له‌نێوان ئ�ه‌و دوو‬ ‫الی �ه‌ن �ه‌دا کێ ب ‌ه‬ ‫براو‌ه ده‌زانیت؟‬ ‫ـ دی��������������ار‌ه‬ ‫ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن و‬ ‫ده‌س���������ه‌اڵت‬ ‫ه����ه‌ردووال‬

‫‪n‬‬

‫ره‌نگدانه‌وه‌ى بارى ئه‌و قۆناغه‌ى کۆمه‌ڵگه‌ى‬ ‫کوردین‪ ،‬ئێستاش کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى ل ‌ه‬ ‫قۆناغێکى گواستنه‌وه‌دایه‌‪ ،‬بۆیه‌ رووبه‌ڕووى‬ ‫کۆمه‌ڵێک قه‌یران بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه ملمالنێى‬ ‫ن��ێ��وان ک��ۆن و ن��وێ‪ ،‬دوێ��ن��ى و ئه‌مڕۆ‪،‬‬ ‫ئه‌و قه‌یرانه‌ ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتى ل ‌ه‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل � ‌ه ب���اوه‌ش گ��رت��وه‌‪ ،‬زۆرب���ه‌ى‬ ‫نیشانه‌کانى هه‌مان نه‌خۆشى کۆنبوون‬ ‫ل � ‌ه ه����ه‌ردوو الی��ان��دا ب �ه‌ دی��ارده‌ک �ه‌وێ��ت‪،‬‬ ‫ه �ه‌رچ �ه‌ن��د‌ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ه���ه‌وڵ���ده‌دات وا‬ ‫نیشان ب��دات که‌ جلێکى نوێى پۆشیوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ل ‌ه مامه‌ڵه‌کردنى له‌گه‌ڵ کێشه‌کاندا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ قاوغ ‌ه کۆنه‌کان تێکبشکێنێ‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌م قۆناغه‌دا پێموای ‌ه هه‌ردووالیان‬ ‫زه‌ره‌رم �ه‌ن��دن و خه‌ریک ‌ه له‌ هه‌رێم رێگ ‌ه‬ ‫بۆ هاتنه‌کایه‌ى هێزى نوێ خۆش ده‌بێت‪،‬‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه دواجاردا هه‌موو هێزه‌کان راده‌ماڵێ‬ ‫و رێ��گ�ه‌ ب��ۆ گ��ۆڕان��ک��ارى ق���ووڵ خۆش‬ ‫ده‌ک��ات له‌ کوردستان‪ ،‬که‌ ل ‌ه تواناى‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ى ئێستاى سه‌ر گۆڕه‌پانى‬ ‫سیاسى کوردستاندا نییه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫سێ الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئاشکرای ‌ه سنوره‌کانى‬ ‫ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان‬ ‫ب�ه‌رده‌وام‬

‫د‪.‬کامه‌ران مه‌نتک‪ ،‬مامۆستاى به‌شى یاسا له‌ زانکۆى سه‌اڵحه‌دین‬

‫تۆپبارانى واڵت��ان��ى ل �ه‌س �ه‌ره‌‪ ،‬هه‌ڵوێستى‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێم و حکومه‌تى هه‌رێم چۆن‬ ‫ده‌بینى؟‬ ‫ـ ده‌رب��اره‌ى حکومه‌تى هه‌رێم‪ ،‬زۆرب�ه‌ى‬ ‫ل��ێ��دوان��ه‌ک��ان��ى ل���ه‌ رێ���گ���ه‌ى س���ه‌رۆک���ى‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌یه‌‪ ،‬دیاره‌ زۆربه‌ى هه‌ڵوێسته‌کانى‬ ‫هه‌رێم الیه‌نگیرى تورکیاى پێو‌ه دی��اره‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ ن��م��ون��ه‌‪ ،‬ئ���ی���دان���ه‌ى پ���ه‌الم���اره‌ک���ان���ى‬ ‫په‌که‌که‌ ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم ب��اس له‌ کیمیا‬ ‫بارانکردنى سوپاى تورکیا ناکه‌ن‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫تاوانێکى نێوده‌وڵه‌تى و مرۆڤایه‌تیه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هه‌ڵویسته‌ک ‌ه زیاتر وه‌ک بانێک و دوو‬ ‫هه‌وا ده‌بینرێت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ده‌بێت ئه‌وه‌ش‬ ‫بڵێین که‌وا هه‌ڵوێسته‌کان تا ئێستا وه‌کو‬ ‫هه‌ڵوێستى سه‌رۆکى هه‌رێم الى ئه‌و واڵتان ‌ه‬ ‫وه‌رنه‌گیراوه‌‪ ،‬چونک ‌ه ئێران و تورکیا دانیان‬ ‫به‌ حکومه‌تى هه‌رێم نه‌ناو‌ه و له‌سه‌ر بنه‌ماى‬ ‫حزبى یاخود بنه‌ماڵه‌یى مامه‌ڵ ‌ه ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬خ��وێ��ن��دن�ه‌وه‌ت ب��ۆ کیمابارانى‬ ‫گه‌ریالکانى په‌که‌که‌ له‌الیه‌ن تورکیاو‌ه‬ ‫چییه‌؟‬ ‫ـ تاوانێکى نێوده‌وڵه‌تى و دژ‌ه مرۆڤایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫ده‌که‌وێت ‌ه خانه‌ى جینۆسایده‌وه‌‪ ،‬دره‌نگ‬ ‫بێت یاخود زوو تورکیا له‌سه‌ر ئه‌م تاوانانه‌ى‬ ‫دادگایى ده‌کرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ده‌وترێت ئه‌گه‌ر پارتى پشتیوانى‬ ‫ت��ورک��ی��ا ب��ک��ات ل���ه‌ ل��ێ��دان��ى پ �ه‌ک �ه‌ک � ‌ه‬ ‫خیانه‌تێکى تره‌ ل ‌ه پاڵ (‪)31‬ى ئاب؟‬ ‫ـ به‌ر له‌ هه‌موو شتێک ده‌بێت‬ ‫ب��زان��ی��ن پ��رۆس �ه‌ى (‪)31‬ى ئ��اب‬ ‫که‌ ل ‌ه ساڵى (‪)1996‬ه‌وه‌ ده‌ست‬

‫پێده‌کات‪ ،‬تا ئێستا کۆتایى نه‌هاتوو‌ه و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬ئ �ه‌و پ��رۆس�ه‌ی� ‌ه ل �ه‌ ب��ن�ه‌ڕه‌ت��دا‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌تییه‌ک بوو‪ ،‬سه‌ربارى رژێمى‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬تورکیاش به‌شێک ب��وو تیایدا‪،‬‬ ‫ب ‌ه نه‌مانى س�ه‌دام ئه‌و ئه‌جێندایه‌ له‌ کار‬ ‫نه‌که‌وت‪ ،‬به‌ڵکو به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئێستاش پارتى‬ ‫به‌رامبه‌ر تورکیا هه‌مان سیاسه‌ت پیاد‌ه‬ ‫ده‌کات‪ ،‬تورکیاش له‌ژێر رۆشنایى هه‌مان‬ ‫رێکه‌وتن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ پارتى ده‌کات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬زۆرجار به‌رپرسانى هه‌رێم لێدوانى‬ ‫جیاواز ده‌ده‌ن له‌سه‌ر کێشه‌کانى سنور‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تی ل ‌ه گه‌شته‌کانیان بۆ تورکیا‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه چى بۆ خه‌ڵکى هه‌رێم ده‌گه‌یه‌نێت؟‬ ‫ـ لێر‌ه بۆ جوانکردنى خۆیان هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫راى راسته‌قینه‌ى خۆیان بشارنه‌وه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫ت��ووش��ى ب��ک�ه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ى ل�ه‌ تورکیا‬ ‫ده‌ی���ڵ���ێ���ن‪ ،‬ل��� ‌ه الی����ه‌ک ب���ۆ رازی���ک���ردن���ى‬ ‫تورکه‌کانه‌‪ ،‬ل ‌ه الیه‌کى تر ئه‌و‌ه سیاسه‌تى‬ ‫راسته‌قینه‌ى ئه‌وانه‌‪ ،‬ئه‌وان زۆر حیساب بۆ‬ ‫راى گشتى کوردستان ناکه‌ن‪ ،‬چونکه‌ ل ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌تدا ده‌زانن مانه‌وه‌ى ئه‌وان و هاوسه‌نگى‬ ‫هێز ل ‌ه کوردستان‪ ،‬زیاتر له‌ رێگه‌ى هێز‌ه‬ ‫هه‌رێمییه‌کانه‌وه‌ی ‌ه ب ‌ه تایبه‌تیش تورکیا‪،‬‬ ‫ن�ه‌ک ده‌نگى خه‌ڵک‪ ،‬بۆی ‌ه زۆر بایه‌خ‬ ‫ب ‌ه ده‌نگى خه‌ڵکى کوردستان ن��اده‌ن‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌ى ئه‌مه‌ش به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ک‬ ‫کارده‌که‌ن بۆ رازیکردنى دڵى تورکه‌کان‪،‬‬ ‫هه‌تا ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر حیسابى به‌ها پیرۆز‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیش بێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پارتى داواى پۆستى سه‌رۆکى‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێم ده‌کاته‌وه‌ و له‌ یه‌کێتى‬

‫پ���ۆس���ت���ى ج���ێ���گ���رى س����ه‌رۆک����ى ه���ه‌رێ���م‬ ‫ده‌وروژێنێت‪ ،‬ئه‌م کێشمه‌ کێشه‌مه‌ بۆچى؟‬ ‫ـ ئ �ه‌م ملمالنێی ‌ه زیاتر بۆ راگه‌یاندن‬ ‫و م��ام �ه‌ڵ �ه‌ک��ردن �ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ راى گشتى‬ ‫حیزبه‌که‌یان‪ ،‬ئه‌گینا ئێستا یه‌کێتى ل ‌ه‬ ‫بارێکدا نیی ‌ه بتوانێت ملمالنێى پارتى‬ ‫بکات‪ ،‬ئ �ه‌و له‌پێناو م��ان �ه‌وه‌ى خۆیدا ل ‌ه‬ ‫دواى (‪ )7/25‬زی��ات��ر سیاسه‌تى پارتى‬ ‫جێبه‌جێ ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم له‌ راگه‌یاندنه‌کاندا‬ ‫ب���ۆ رازی���ک���ردن���ى دۆس����ت و الی �ه‌ن��گ��ر و‬ ‫ئه‌ندامه‌کانیان مه‌سه‌له‌کان ب ‌ه شێوه‌یه‌کى‬ ‫تر ده‌وروژێنن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬پێده‌چێت یه‌کێتى و پارتى ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوودا ب ‌ه لیستى جیا‬ ‫به‌شدارى بکه‌ن‪ ،‬به‌و لیست ‌ه جیای ‌ه پێتوای ‌ه‬ ‫یه‌کێتى هه‌ڵسێته‌وه‌‪ ،‬یان گۆڕانکاریه‌کى‬ ‫ئه‌وتۆ له‌ هه‌رێم رووبدات؟‬ ‫ـ هه‌ندێک گۆڕانکارى رووده‌دات‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تى ئ �ه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى ب ‌ه یه‌کێتییه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ق �ه‌واره‌ى راسته‌قینه‌ى زیاتر به‌دیار‬ ‫ده‌ک�ه‌وێ��ت‪ ،‬که‌ له‌ په‌ناى رێکه‌وتننامه‌ى‬ ‫ستراتیژى تا راده‌یه‌ک شاردراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ک��و پێشتر ئاماژه‌م پێکرد‪ ،‬کاریگه‌رى‬ ‫گ�ه‌وره‌ى له‌سه‌ر هاوسه‌نگى هێز نابێت ل ‌ه‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬گۆڕان ترسى هه‌یه‌ ل ‌ه پێگه‌ى ل ‌ه‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬به‌تایبه‌تى له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتیدا‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌ چییه‌و‌ه س�ه‌رچ��اوه‌ى گرتوو‌ه ب ‌ه‬ ‫بۆچوونى تۆ؟‬ ‫ـ باوه‌ڕ ناکه‌م گۆڕان ترسى له‌ پێگه‌ى‬ ‫خۆى هه‌بێت ل ‌ه هه‌ولێر‪ ،‬چونک ‌ه ل ‌ه بنه‌ڕه‌تدا‬

‫دیدار‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪5‬‬

‫گ��ۆڕان پێگه‌ى له‌ هه‌ولێر به‌هێز نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ره‌ن��گ بێت حیسابێکى ووردت��ر بۆ‬ ‫هه‌ولێر بکات‪ ،‬چونک ‌ه مانه‌وه‌یان ته‌نیا‬ ‫ل �ه‌ چ��وارچ��ێ��وه‌ى سلێمانى ل � ‌ه کۆتاییدا‬ ‫ده‌بێت ‌ه ه��ۆى پ��ووک��ان �ه‌وه‌ی��ان‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫له‌ هه‌ولێریش تا راده‌یه‌کى زۆر سه‌نگى‬ ‫خۆیان ل ‌ه ده‌ستداوه‌‪ ،‬ب ‌ه تایبه‌تیش دواى ئه‌و‬ ‫دانیشتن ‌ه دوو قۆڵییه‌ى نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫له‌گه‌ڵ بارزانى‪ ،‬که‌ پێچه‌وانه‌ى سیاسه‌تى‬ ‫راگه‌یانراوى خۆیانه‌‪ ،‬وه‌کو شه‌فافیه‌ت و‬ ‫ره‌تکردنه‌وه‌ى سیاسه‌تى ژووره‌ تاریکه‌کان‬ ‫بوو‪ ،‬ئه‌و دانیشتن ‌ه شه‌فافیه‌تى تیا نه‌بوو‪،‬‬ ‫له‌ ژوورێکى زۆر تاریکیش ئه‌نجامدرا‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ تا راده‌یه‌کى زۆر خه‌ڵکى هه‌ولێرى‬ ‫زویر کرد‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ربارى ئه‌وه‌ى خه‌ڵکى‬ ‫ه�ه‌ول��ێ��ر ل �ه‌ پ��ارت��ى زۆر ت��ووڕه‌ی � ‌ه و هه‌ر‬ ‫الیه‌نێک له‌گه‌ڵیدا دابنیشێت‪ ،‬کاردانه‌وه‌ى‬ ‫نێگه‌تیڤى له‌سه‌ر ده‌بێت‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬ت��ۆ زۆر ره‌خ��ن� ‌ه ده‌گ��ری��ت و ل ‌ه‬ ‫هه‌ولێریش ده‌ژى‪ ،‬ئه‌م قسانه‌ت مه‌ترسى‬ ‫نین بۆ سه‌ر ژیانت؟‬ ‫ێ بێگومان‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى ئێم ‌ه ل ‌ه‬ ‫ـ به‌ڵ ‌‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى ئاڵۆز و سیاسه‌تکردنێکى‬ ‫ناته‌ندروستدا ده‌ژین‪ ،‬به‌اڵم هه‌ستکردن ب ‌ه‬ ‫به‌رپرسیارێتى مێژوویى به‌رامبه‌ر نه‌ته‌و‌ه و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬سنوورى ئه‌و ترسان ‌ه ده‌پچڕێنى‬ ‫و له‌و جۆر‌ه ترس ‌ه گه‌وره‌تره‌‪.‬‬

‫* له‌ هه‌رێمى کوردستان رێگه‌ بۆ هاتنه‌کایه‌ى هێزى نوێ خۆش ده‌بێت‬ ‫* دره‌نگ بێت یان زوو تورکیا له‌سه‌ر تاوانه‌کانى دادگایى ده‌کرێت‬ ‫* زۆربه‌ى هه‌ڵوێسته‌کانى به‌رپرسانى هه‌رێم الیه‌نگرى تورکیاى پێوه‌یه‌‬

‫«به‌ بێ به‌شدارى ژن سیاسه‌ت دیموکراتیزه‌ نابێت»‬

‫هاوسه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى‪ :‬سیستمى هاوسه‌رۆکى نه‌ریتێکى نوێیه‌ و جێگیرکردنى پێوانه‌کانى دیموکراتییه‌‬ ‫سازدانی‬ ‫کاروان ئیبراهیم‬ ‫نه‌جیب ‌ه عومه‌ر‪ ،‬هاوسه‌رۆکى‬ ‫پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى‬ ‫کوردستان له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا‬ ‫باس ل ‌ه گۆڕانکارییه‌کانى ناو‬ ‫پارته‌که‌یان ده‌کات و ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬ک ‌ه سیستمى‬ ‫هاوسه‌رۆکى نه‌ریتێکى نوێی ‌ه‬ ‫و ئه‌زموونیش کراو ‌ه و‬ ‫توانیویه‌تى سه‌رکه‌وتوو بێت‪...‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬کۆنگره‌که‌تان کۆنگره‌یه‌کى‬ ‫ئاسایى بوو یان نا ئاسایى بوو؟‬ ‫ـ سوپاستان ده‌که‌م بۆ ئه‌م چاوپێکه‌وتنه‌‪،‬‬ ‫سه‌رکه‌وتنى کۆنگره‌ى پێنجه‌مى پارتى‬ ‫چ���اره‌س���ه‌رى ل �ه‌ گ�ه‌ل��ى ک���ورد و گه‌النى‬ ‫ئازادیخواز پیرۆز ده‌که‌ین‪ ،‬کۆنگره‌که‌ى‬ ‫ئێمه‌ کۆنگره‌یه‌کى ئاسایى بوو‪ ،‬له‌ ماوه‌ى‬ ‫ن��ۆ س���اڵ ت�ه‌م�ه‌ن��ى پ��ارت �ه‌ک �ه‌م��ان��دا ئه‌مه‌‬ ‫پێنجه‌مین کۆنگره‌یه‌ ک �ه‌ به‌ستویه‌تى‪،‬‬ ‫په‌پێى به‌رنامه‌ و په‌یڕه‌وى ناوخۆى پارتیمان‬ ‫هه‌ر دوو ساڵ جارێک کۆنگره‌ ده‌به‌ستین‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێى پێداویستى و ده‌نگى دوو له‌سه‌ر‬ ‫سێى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن و له‌سه‌ر داخوازى‬ ‫سه‌رۆکى پارت ده‌توانرێت کۆنگره‌ ساڵێک‬ ‫پێش بخرێت یان ساڵێک دوابخرێت‪ ،‬له‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌دا ئێمه‌ کۆنگره‌مان ساڵێک‬ ‫دواخ��س��ت‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش هۆکارى ئ �ه‌وه‌ ب��وو که‌‬ ‫ئێمه‌ ویستمان به‌و گۆڕانکاریانه‌وه‌ سه‌رقاڵ‬ ‫بین که‌ له‌ناو رێکخستندا کردوومانه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫ده‌مانه‌وێت وه‌ک پارتێکى ئۆپۆزسیۆنى‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌رى پێشه‌نگایه‌تى تێکۆشانێکى‬ ‫به‌هێز بکه‌ین‪ ،‬چ له‌بوارى نه‌ته‌وه‌یدا و چ له‌‬ ‫بوارى دیموکراتیدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌ى داخستنى باره‌گاکانتان له‌‬ ‫ماوه‌ى رابردوودا و ئه‌و ئاسته‌نگیانه‌ى بۆتان‬ ‫دروست کراوه‌‪ ،‬کاریگه‌رى له‌سه‌ر دواخستنى‬ ‫کۆنگره‌که‌تان نه‌بووه‌؟‬ ‫ـ نه‌خێر‪ ،‬چونکه‌ داخستنى باره‌گاکانمان‬ ‫له‌ مانگى (‪)11‬ى ساڵى (‪ )2007‬بوو‪،‬‬

‫س��اڵ��ێ��ک دواى ئ���ه‌وه‌ وات���ا ل �ه‌ (‪)2008‬‬ ‫ئێمه‌ ک��ۆن��گ��ره‌ى چ��وارم��ان ب�ه‌س��ت‪ ،‬هیچ‬ ‫ک��ات��ێ��ک داخ��س��ت��ن��ى ب��اره‌گ��اک��ان��م��ان ی��ان‬ ‫ئ��ه‌و ئاسته‌نگیانه‌ى ل �ه‌الی �ه‌ن حکومه‌ت‬ ‫و ده‌س����ه‌اڵت����ه‌وه‌ رووب����ه‌ڕووم����ان ب���وه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌مانهێشتووه‌ که‌ ببێته‌ هۆکارى ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫رێکخستن و کاروخه‌باتمان الواز ببێت‪،‬‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ خاڵێکیش که‌ له‌ کۆنگره‌دا‬ ‫گفتوگۆى له‌سه‌ر کرا ئه‌وه‌ بوو که‌ هه‌موو‬ ‫ئه‌و ئاسته‌نگى و فشارانه‌ى که‌ رووبه‌ڕووى‬ ‫پ��ارت �ه‌ک �ه‌م��ان ب���وه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ پارتێکین‬ ‫الیه‌نگرى حه‌قین‪ ،‬الیه‌نگرى هه‌موو ئه‌و‬ ‫چین و توێژانه‌ین که‌ له‌الیه‌ن سیستمه‌وه‌‬ ‫ده‌چه‌وسێنرێنه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک��و پارتییه‌کى هێڵى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى دیموکراتى ده‌توانین بڵێین‪ ،‬جێگه‌ى‬ ‫له‌ دڵ��ى به‌ ه���ه‌زاران که‌سدا ک��ردوه‌ت �ه‌وه‌ و‬ ‫ه��ی��واى زۆری��ن �ه‌ى که‌سانى ئ��ازادی��خ��وازه‌‪،‬‬ ‫له‌و چوراچێوه‌یه‌دا ئه‌و ئاسته‌نگیانه‌ى که‌‬ ‫رووبه‌ڕوومان بوه‌ته‌وه‌ ئێمه‌ گرێمانداوه‌ به‌و‬ ‫خااڵنه‌وه‌‪ ،‬واتا به‌ الیه‌نى باش (پۆزه‌تیڤ)‬ ‫ى پارته‌که‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ى که‌ کردوتانه‌‬ ‫به‌ گوێره‌ى چ رێباز و بیروباوه‌ڕێکه‌؟‬ ‫ـ ئه‌و بنه‌مایانه‌ى که‌ گرنگى پێده‌ده‌ین‪،‬‬ ‫سیستمى دی��م��وک��رات��ى‪ ،‬ئ�����ازادى ژن و‬ ‫رزگ��ارک��ردن��ى کۆمه‌ڵگه‌ ل�ه‌ ئه‌قڵییه‌تى‬ ‫ره‌گ���ه‌زگ���ه‌رای���ی‪ ،‬ه���ه‌روه‌ه���ا بنه‌مایه‌کى‬ ‫تریشمان ژینگه‌پارێزییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ى که‌ زیاتر‬ ‫له‌سه‌رى کار ده‌یکه‌ن رێبازى (کۆمیناڵى‬ ‫دیموکراتییه‌) وات��ا دیموکراتیه‌تێک که‌‬ ‫پشت به‌ جه‌ماوه‌ر ببه‌ستێت‪ ،‬که‌ بتوانێت‬ ‫ئیداره‌ى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ به‌هێز بکات‪،‬‬ ‫گ�ه‌ل خ��ۆى خ��ۆى ب�ه‌ڕێ��وه‌ ببات و بتوانێ‬ ‫گفتوگۆ له‌سه‌ر کێشه‌کانى خۆى بکات‬ ‫و ببێته‌ هێزى بڕیارده‌ر بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌کانى‪ ،‬چونکه‌ چه‌ند دیموکراسییه‌ت‬ ‫پێش ده‌که‌وێت ئه‌وه‌نده‌ ئیراده‌ى تاکه‌کانى‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌ پ��ێ��ش ده‌ک���ه‌وێ���ت‪ ،‬چ �ه‌ن��ده‌ش‬ ‫ئ���ی���راده‌ى ت��اک �ه‌ک��ان��ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌ پێش‬ ‫ده‌که‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش ناوه‌ندگه‌رایى ده‌شکێت‬ ‫و مه‌رکه‌زییه‌ت پارچه‌ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت و ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ت��ى الواز ده‌بێت‪،‬‬

‫له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ئێمه‌ هه‌وڵمانداوه‌ له‌ناو‬ ‫پارتیماندا چ وه‌ک��و زهنییه‌ت‪ ،‬چ وه‌کو‬ ‫ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن و ئۆرگانه‌کانى رێکخستن‪،‬‬ ‫پ��ێ��وان �ه‌ک��ان��ى دی��م��وک��رات��ى ت��ێ��دا جێگیر‬ ‫بکه‌ین‪ .‬بۆ نمونه‌‪ ،‬رێکخستنه‌کانى ئێمه‌‬ ‫له‌ خ��واره‌وه‌ بۆ س�ه‌ره‌وه‌ی�ه‌‪ ،‬وات��ا له‌ س�ه‌ره‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کان دیارى ناکرێن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫له‌ هه‌ر هه‌رێم و ناچه‌یه‌کدا ئه‌ندامه‌کان‬ ‫ک��ۆده‌ب��ن �ه‌وه‌‪ ،‬به‌پێى خ��زم �ه‌ت و دڵ��س��ۆزى‬ ‫ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى خ��ۆی��ان ه�ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��رن‪ ،‬له‌‬ ‫ئه‌نجامیشدا ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ خاوه‌ن‬ ‫بڕیار و به‌رنامه‌ى خۆیه‌تى‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌ بێ‬ ‫ئه‌وه‌ى بڕیاره‌کان بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پ�����ارت‪ ،‬ئ���ه‌م���ه‌ش ب���ۆخ���ۆى ئ����ه‌و ئ���ی���راده‌‬ ‫دیموکراتیه‌یه‌ که‌ پێش ده‌که‌وێت‪.‬‬

‫که‌سێک س �ه‌رۆک نه‌بێ‪ ،‬جگه‌ ل�ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌بێت ئه‌و دوو که‌سه‌ له‌ هه‌ردوو ره‌گه‌ز بن‪،‬‬ ‫واتا ژنێک و پیاوێک‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌م سیستمى هاوسه‌رۆکایه‌تیه‌ تا‬ ‫چ راده‌یه‌ک سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت‪ ،‬یاخود ئایا‬ ‫ده‌بێته‌ نه‌ریتێکى نوێ له‌ هه‌رێمى کوردستان‬ ‫له‌ناو پارته‌ سیاسییه‌کاندا؟‬ ‫ـ ئه‌و باوه‌ڕه‌ى که‌ ئێمه‌ کارى پێده‌که‌ین‬ ‫زیاتر پێوانه‌ دیموکراتییه‌کان به‌ بنه‌ما‬ ‫ده‌گ��رێ��ت‪ ،‬ده‌م��ان �ه‌وێ��ت ببێته‌ نه‌ریتێکى‬ ‫ن��وێ‪ ،‬ئێمه‌ پ��ارت وه‌ک قوتابخانه‌یه‌ک‬ ‫ده‌بینین‪ ،‬که‌ تێیدا له‌گه‌ڵ په‌روه‌رده‌کردنى‬ ‫که‌سایه‌تیدا‪ ،‬ده‌مانه‌وێت ببێته‌ جێگه‌یه‌ک‬ ‫که‌ موماره‌سى دیموکراتى به‌ کردارى تێدا‬ ‫بکرێت‪ ،‬ئینجا ده‌توانێ پێشه‌نگایه‌تییه‌کى‬

‫چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ و‬ ‫گه‌یشتن به‌ ئاماجه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬نابێ‬ ‫تاپۆ بێت له‌سه‌ر هه‌ندێک که‌س‪ ،‬رێ له‌‬ ‫پێش هه‌موو که‌سێک بکاته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ى‬ ‫تواناکانى خۆى بخاته‌ خزمه‌ت کۆمه‌ڵگه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ پۆست و پله‌ و پایه‌ به‌ بنه‌ما ناگرین‪،‬‬ ‫الى ئێمه‌ کێ به‌رپرسارێتى زیاتر بێت ده‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ زیاتر خزمه‌ت و قوربانى و فیداکارى‬ ‫ب��ک��ات‪ .‬وه‌ک ئ �ه‌زم��ون��ی��ش ل �ه‌ ب��اک��ورى‬ ‫کوردستان سیستمى هاوسه‌رۆکى ئه‌زموون‬ ‫ک��راوه‌ و توانیویه‌تى سه‌رۆکه‌وتوو بێت و‬

‫کۆنفرانسانه‌شدا هه‌موو هێز و الیه‌نه‌کانمان‬ ‫بانگهێشت کرد‪ ،‬دروشمى کۆنگره‌شمان ئه‌وه‌‬ ‫که‌ «چاره‌سه‌رى دۆزى کورد و چه‌سپاندنى‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانمان به‌ ئه‌جێندایه‌کى هاوبه‌ش‬ ‫و دیموکراتى ده‌بێت»‪ .‬پێمانوایه‌ هه‌موو‬ ‫هێزه‌کانى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان پێویسته‌‬ ‫بێنه‌ الى یه‌کتر و سیاسه‌تێکى هاوبه‌ش‬ ‫دابڕێژین‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ل���ه‌ب���اره‌ى ژن���ان���ه‌وه‌ چ���ۆن بیر‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌؟‬ ‫ـ ل �ه‌ ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ل �ه‌ ه�ه‌م��وو‬

‫«سیستمى هاوسه‌رۆکى ئه‌زموون کراوه‌ و‬ ‫توانیویه‌تى سه‌رۆکه‌وتوو بێت و پێشه‌نگایه‌تى‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ بکات»‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌و بنه‌مایه‌شه‌ ک�ه‌ ئێمه‌ ئه‌و‬ ‫سیستمه‌ تازه‌یه‌ که‌ سیستمى هاوسه‌رۆکییه‌‬ ‫وه‌ک س��ی��س��ت��م��ێ��ک��ى ن�����وێ پ��ێ��ش��م��ان‬ ‫خستووه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش وه‌ک��و نه‌ریتێکى نوێ و‬ ‫جێگیرکردنى پێوانه‌کانى دیموکراتى و‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگى‪ ،‬به‌ وات��اى تێپه‌ڕاندنى تاک‬ ‫ده‌سه‌اڵتى‪ ،‬تێپه‌ڕاندنى ئه‌و زهنیه‌ته‌ى که‌‬ ‫یه‌ک که‌س حوکمى کۆمه‌ڵگه‌ و حزب‬ ‫ده‌کات‪ ،‬له‌و چوارچێوه‌یه‌دا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى‬ ‫که‌ له‌ هه‌موو ئۆرگانه‌کاندا هه‌وڵمانداوه‌‬ ‫پێوانى دیموکراتى جێگیر بکه‌ین‪ ،‬ئۆرگانى‬ ‫سه‌ریشه‌وه‌ که‌ هاوسه‌رۆکایه‌تییه‌ بۆئه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌رکى دیموکراتى جێبه‌جێ بکه‌ین‪ ،‬ته‌نیا‬

‫ب���ه‌ه���ێ���ز ب����ۆ ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ه‌ ب����ک����ات‪ ،‬ل���ه‌و‬ ‫چ���وارچ���ێ���وه‌ی���ه‌دا ب���ه‌و گ��ۆڕان��ک��اری��ان �ه‌ى‬ ‫پێشتر و به‌مه‌ش که‌ سه‌رۆکایه‌تیمان له‌‬ ‫ی��ه‌ک ک �ه‌س �ه‌وه‌ گ���ۆڕى ب��ۆ دوو ک �ه‌س‪،‬‬ ‫ده‌مانه‌وێت ببێته‌ شێوازى نوێ له‌ناو پارته‌‬ ‫سیاسییه‌کاندا‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬سیستمى ه��اوس �ه‌رۆک��ى پێشتر‬ ‫ئه‌زموون کراوه‌؟‬ ‫ـ ئێمه‌ پێشتر ل �ه‌ پ���ه‌ی���ڕه‌وى ن��اوخ��ۆدا‬ ‫داماننابوو که‌ هه‌ر سه‌رۆکێک و ئێستاش‬ ‫هاوسه‌رۆکییه‌‪ ،‬ته‌ینا دوو خ��ول ده‌توانێ‬ ‫ه���اوس���ه‌رۆک ب��ێ��ت‪ ،‬وات����ا چ����وار س��اڵ‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش نه‌ریتێکه‌ که‌ حزب ئامرازێکه‌ بۆ‬

‫‪n‬‬

‫نه‌جیبه‌ عومه‌ر‪ ،‬هاوسه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‬

‫پێشه‌نگایه‌تى کۆمه‌ڵگه‌ بکات‪.‬‬ ‫بواره‌کاندا به‌ تایبه‌تیش له‌ بوارى سیاسه‌تدا‬ ‫چه‌تر‪ :‬په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ پارته‌کانى به‌شدارى ژنان به‌ ناسنامه‌ و ره‌نگ و ئیرده‌ى‬ ‫خۆیان زۆر زۆر که‌مه‌‪ ،‬ئێمه‌ بۆچونمان وایه‌‬ ‫هه‌رێمى کوردستان چۆنه‌؟‬ ‫ـ له‌ ماوه‌ى ئه‌مساڵدا په‌یوه‌ندییه‌کانمان له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى ژن له‌ مه‌یدانى سیاسه‌تدا‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ سیاسییه‌کان گه‌یشتوه‌ته‌ رووب���ه‌ڕووى په‌راوێزخستن ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هه‌تا‬ ‫ئاستێکى ب���اش‪ ،‬ل���ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه‌ش��دا ژن ب �ه‌ش��دارى سیاسه‌ت نه‌بێت سیاسه‌ت‬ ‫له‌ م��اوه‌ى راب����ردوودا بۆ چاره‌سه‌رکردنى دیموکراتیزه‌ نابێت‪ ،‬به‌اڵم به‌شداربوونێکى‬ ‫پ��رس �ه‌ک��ان��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ئێمه‌ ج �ه‌وه �ه‌رى به‌ ئ��ی��راده‌ و ناسنامه‌ى ژنێتى‬ ‫چ�ه‌ن��دی��ن کۆنفرانسمان ئ�ه‌ن��ج��ام��دا‪ ،‬له‌و خۆى‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫ـــه‌الن به‌ جدی وه‌رده‌گرێت و له‌الیه‌کی تریشه‌وه‌ لێی ده‌ترسێت‬ ‫و دژوارت��ر بکات‪ ،‬هیزه‌کانی باشوریش‬ ‫کوردستان ده‌به‌سترێ؟‬ ‫ـــ کۆک بووین له‌سه‌ر ئ�ه‌وه‌ی که‌ له‌ ناچار بکات به‌شداری ئه‌م شه‌ڕه‌ بکات‪.‬‬ ‫کۆتایی ئه‌مساڵ یان له‌ ده‌سپێکی ساڵی هه‌ر چه‌نده‌ تورکیا پێویستی به‌ هێزه‌کانی‬ ‫نوێ ببه‌سترێت‪ .‬هیوامان ئه‌وه‌یه‌ ک ‌ه هیچ باشور نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئامانجی تورکیا ئه‌وه‌یه‌‬ ‫گرفتێک روو ن�ه‌دات و له‌کاتی خۆیدا که‌ دووبه‌ره‌کی له‌ناو میلله‌تی کورددا‬ ‫دروست بکات‪ ،‬به‌اڵم هه‌ڵویستی بارزانی‬ ‫ببه‌سترێت‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬میکانیزمی کۆنفرانس چۆن به‌رامبه‌ر به‌وه‌ گونجاو و لۆژیکیانه‌ بوو‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬م��اوه‌ی �ه‌ک ل�ه‌م�ه‌وب�ه‌ر مه‌سعود‬ ‫ده‌بێت و به‌شدار بووانی کێ ده‌بن؟‬ ‫ـــ هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان به‌شدار‬ ‫ده‌بن‪ ،‬نه‌ک هه‌ر پارتی سیاسی‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫سه‌الحه‌دین ده‌میرتاش‪:‬‬ ‫که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆ و هه‌موو ره‌نگه‌‬ ‫جیاوازه‌کانی کوردستان به‌شدار ده‌بن‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬م��اوه‌ی �ه‌ک ل�ه‌م�ه‌وب�ه‌ر مه‌سعود‬ ‫بارزانی سه‌ردانی تورکیای کرد‪ ،‬تۆ ئه‌م‬ ‫سه‌ردانه‌ چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی؟‬ ‫ـــ ئه‌م سه‌ردانه‌ی مه‌سعود بارزانی له‌‬ ‫سه‌ردانه‌کانی تری پێشووی زۆر باشتر و‬ ‫گرنگتر بوو‪ ،‬چونکه‌ له‌م سه‌ردانه‌ی خۆی‬ ‫بۆ تورکیا هه‌ڵوێستی خۆی به‌ دروستی‬ ‫له‌ دژی ش �ه‌ڕ و ش �ه‌ڕخ��وازی نیشاندا‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند که‌ هیچ چاره‌سه‌رێک نییه‌ بارزانی و نێچیرڤان بارزانی دژی په‌که‌که‌ ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر پارتێک یان سه‌رۆکێکی‬ ‫جگه‌ له‌ گفتوگۆ و شێوه‌ی ئاشتیانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ لێدوانیان دا و پشتیوانی سیاسیه‌ته‌کانی کورد له‌ دژی ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ هه‌ڵوێست‬ ‫بۆ ئیمه‌ زۆر گرنگ بوو‪ ،‬چونکه‌ تورکیا ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا و ئۆردۆغانیان کرد‪ ،‬وه‌رن �ه‌گ��رێ��ت‪ ،‬م��ن ب��ڕوا ن��اک�ه‌م ل�ه‌ نێوان‬ ‫کورداندا بارگژی و گرفتێک رووبدات‪.‬‬ ‫ئێستا دژی گه‌لی کورد ئۆپه‌راسیۆنی ئه‌مه‌یان چۆن لێکده‌ده‌یته‌وه‌؟‬ ‫سه‌ربازی و سیاسی به‌رده‌وام به‌ڕێوه‌ده‌بات ـــ به‌فه‌رمی ئ�ه‌و شتانه‌ ده‌ڵێت‪ ،‬به‌اڵم چ�ه‌ت��ر‪ :‬حکومه‌تی تورکیا زۆر باسی‬ ‫و ده‌ی�ه‌وێ��ت ئۆپه‌راسیۆنی ناوخۆیی به‌ سه‌یری ک��رداری بکه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ نابێ هه‌ر چ��اره‌س �ه‌ری پرسی ک��ورد ده‌ک���ات‪ ،‬ئایا‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی س��ن��وور‪ ،‬توندتر گوێ له‌ قسه‌ی فه‌رمی بگرین‪ ،‬به‌ڵکو پێتوایه‌ ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا و ئ��ۆردوغ��ان‬ ‫ده‌ب��ێ سه‌یری کرداریش بکه‌ین‪ .‬ئێستا‬ ‫هاوسه‌نگی هێز به‌الی کورددایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌موو سه‌رکرده‌کانی کورد له‌م واقیع و‬ ‫حه‌قیقه‌ته‌ بگه‌ن‪ ،‬تێده‌گه‌ن که‌ ئێستا کاتی‬ ‫شه‌ڕکردنی خۆبه‌خۆی کورد نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫کاتی یه‌کگرتنی ک��ورده‌‪ .‬خۆشبه‌ختانه‌‬ ‫وادیاره‌ ئێستا هه‌موو سه‌رکرده‌کانی کورد‬ ‫داخ��وازی یه‌کێتی و یه‌کگرتنی کورد‬

‫نیازی چاره‌سه‌ر کردنی دۆزی کورددیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬یان کات به‌ فیڕۆ ده‌ده‌ن؟‬ ‫ـــ ئۆردوغان له‌باره‌ی چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫کورده‌وه‌ جدی و دڵسۆز نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر جدی‬ ‫با ئێمه‌ش هاوکار و پشتگیریمان ده‌کرد‪.‬‬ ‫ئێمه‌ نوێنه‌ری میلله‌تێکی م�ه‌غ��دور و‬ ‫زوڵم لێکراوین‪ ،‬هه‌ر حکومه‌تێک بیه‌وێ‬ ‫کێشه‌ی میلله‌تی کورد چاره‌سه‌ر بکات‪،‬‬ ‫ئێمه‌ دژی ناوه‌ستینه‌وه‌ و هاوکاری ده‌بین‪.‬‬ ‫به‌اڵم تائێستا ئۆردوغان و حکومه‌ته‌که‌ی‬ ‫هیچ پرۆژه‌یه‌کیان بۆ چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫ک��ورد نییه‌ و ناشیانه‌وێ‌ مافی گه‌لی‬ ‫کورد ب��ده‌ن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ده‌خ��وازن ئه‌و‬ ‫ده‌ستکه‌وتانه‌ی که‌ گه‌لی کورد وه‌ده‌ستی‬ ‫هێناون به‌ خه‌بات و قوربانیدان‪ ،‬هه‌مووی‬ ‫تێکبده‌ن‪ ،‬ده‌ی���ه‌وێ‌ ب�ه‌ چه‌ند مافێکی‬ ‫تاکه‌که‌سی‪ ،‬کوردان بخه‌ڵه‌تێنێ‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئۆجه‌الن تاچه‌ند کاریگه‌ری هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر پرسی کورد‪ ،‬ئایا ده‌وڵه‌تی تورکیا‬ ‫بۆچوونه‌کانی به‌هه‌ند وه‌رده‌گرێت؟‬ ‫ـ��ـ��ـ ئ���ۆج���ه‌الن ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری پرسی‬ ‫ک��ورد ک��اره‌ک��ت�ه‌ری سه‌ره‌کییه‌‪ .‬راسته‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد له‌ باکوری‬ ‫کوردستان چ�ه‌ن��دان ک��اره‌ک��ت�ه‌ری وه‌کو‬ ‫(‪ )BDP‬و (‪ )KCD‬و (‪ )PKK‬و‬ ‫چه‌ندان رێکخراو و که‌سایه‌تی تر هه‌ن‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم رۆڵ و کاریگه‌رییان س��ن��ووداره‌‪،‬‬

‫نه‌ک هه‌ر پارتی سیاسی‪ ،‬به‌ڵکو که‌سایه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ و هه‌موو ره‌نگه‌ جیاوازه‌کانی کوردستان‬ ‫له‌ کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی به‌شدار ده‌بن‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪7‬‬

‫به‌اڵم ئۆجه‌الن کاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌موو‬ ‫ئه‌مانه‌ ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیاش ئه‌م‬ ‫حه‌قیقه‌ته‌ ده‌زان��ێ��ت‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ م��اوه‌ی‬ ‫دوو س��اڵ �ه‌ ده‌وڵ���ه‌ت���ی ت��ورک��ی��ا ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫ئۆجه‌الن دان��ووس��ان ده‌ک��ات‪ ،‬هه‌ر چه‌نده‌‬ ‫له‌ دوای جه‌ژنی ره‌م �ه‌زان �ه‌وه‌ دانووسان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الن راگیراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیاش ده‌زانێت که‌ پرۆژه‌ی ئۆجه‌الن‬ ‫بۆ چ��اره‌س�ه‌ری پرسی ک��ورد واقیعی و‬ ‫لۆژیکیانه‌یه‌‪ .‬ده‌وڵه‌تی تورکیا ده‌بینێت‬ ‫ئۆجه‌الن سه‌رکرده‌یه‌که‌ که‌ پرۆژه‌داره‌ بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ ده‌وڵه‌ت له‌الیه‌که‌وه‌ ئۆجه‌الن به‌‬ ‫جدی وه‌رده‌گ��رێ��ت و له‌الیه‌کی تریشه‌وه‌‬ ‫لێی ده‌ترسیت و رێگری لێده‌کات و وه‌کو‬ ‫مه‌ترسی ده‌یبینێت بۆ سه‌ر تورکیا‪.‬‬ ‫ب��ڕوام وای�ه‌ که‌ حکومه‌ت و ده‌وڵ �ه‌ت له‌‬ ‫مه‌به‌ستی ئۆجه‌الن تێده‌گه‌ن‪ ،‬هه‌ر چه‌نده‌‬ ‫پێداویستییه‌کانی ئه‌م شتانه‌ ده‌سته‌به‌ر‬ ‫ناکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ده‌زانن که‌ ئۆجه‌الن جدییه‌‪.‬‬

‫ـــــا ساڵ هێشتا کۆمه‌ڵکوژییه‌که‌ی دێرسیم به‌ جینۆساید نه‌ناسێنراوه‌‬ ‫تورک به‌ناو کرد‪ .‬ناوبراو له‌و راپۆرته‌دا‬ ‫وتویه‌تی‪ :‬بۆ ته‌ندروستی واڵت پێویستی‬ ‫به‌ نه‌شته‌رگه‌ری ئ �ه‌و برینه‌ هه‌یه‌ که‌‬ ‫دێرسیمه‌‪.‬‬ ‫به‌ گوێره‌ی بانگه‌شه‌کانی به‌رپرسانی‬ ‫ت����ورک‪ ،‬روداوه‌ک�����ه‌ ل �ه‌ ش���ه‌وی (‪)20‬‬ ‫له‌سه‌ر (‪)21‬ی مانگی ئ��اداری ساڵی‬ ‫(‪)1937‬دا ب�ه‌ سوتاندنی پ���ردی سه‌ر‬ ‫رووب���اری (ه��ارچ��ک) ده‌س��ت��ی پێکرد‪.‬‬ ‫کوردیش تا ئێستا ئه‌م بانگه‌شه‌یه‌ ب ‌ه درۆ‬ ‫وه‌سف ده‌کات و پێیانوایه‌ که‌ ئه‌مه‌ ته‌نها‬ ‫درۆیه‌که‌ بۆ خۆدزینه‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆکاره‌که‌ سوتانی پردێک نه‌بوو‬ ‫ب�����ه‌گ�����وێ�����ره‌ی ی�����اس�����ای ت���ون���ج���ه‌ل���ی‬ ‫س���اڵ���ی(‪ :)1953‬وال���ی و ف�ه‌رم��ان��ده‌ی‬ ‫س �ه‌رب��ازی ل�ه‌ والی�ه‌ت�ه‌ک��ان��دا به‌هێنده‌ی‬ ‫وه‌زی��رێ��ک خ���اوه‌ن ده‌س����ه‌اڵت و ئ �ه‌رک‬ ‫ده‌بن‪ .‬ده‌یانتوانی خه‌ڵک ئه‌رکدار بکه‌ن‬ ‫و ته‌نانه‌ت سه‌رنگومیشی بکه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت ب �ه‌ن��اوی ئ���ه‌وه‌ی ل�ه‌ دژی ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ی که‌ نه‌ده‌چوونه‌ س�ه‌رب��ازی و‬ ‫باجیان ن�ه‌ده‌دا که‌وتبوه‌ خۆی‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫راستی بۆ کۆمه‌ڵکوژی دێرسیم که‌وتبووه‌‬ ‫خۆی نه‌ک ئه‌وه‌‪ .‬که‌مال ئه‌تاتورک و‬ ‫ئینۆنۆ که‌ کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌یان ئه‌نجامدا‬ ‫س�ه‌ره‌ت��ا ده‌ستی به‌سه‌ر چه‌کی هه‌موو‬ ‫عه‌شیره‌ته‌ کورده‌کاندا گرت و پۆشینی‬ ‫جلوبه‌رگ و ک�ڵاوی س��ور که‌ هێمای‬ ‫عه‌له‌ویه‌کانه‌ قه‌ده‌غه‌ کرد‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌ مێژوییه‌کان به‌ چه‌ندین شێوه‌ کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ بوو‬ ‫ب���اس ل��ه‌ چ��ۆن��ێ��ت��ی روداوه‌ک������ه‌ ده‌ک���ه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک س �ه‌رب��ازی ب�ه‌ هه‌موو‬ ‫ل�ه‌و ب��اره‌ی �ه‌وه‌ موحسن باتور‪ ،‬سه‌رباز و ده‌ڤه‌رێکدا باڵو ک��رده‌وه‌و له‌ ماوه‌یه‌کی‬ ‫سیاسیه‌کی ت��ورک �ه‌ چ�ه‌ن��د کتێبێکی کورتدا له‌و هه‌رێمه‌دا خوێنێکی زۆر رژا‪.‬‬ ‫ده‌رک���ردووه‌ به‌ناوه‌کانی «یادکردنه‌وه‌ و‬ ‫بۆچون»‪ ،‬ئه‌و له‌ کتێبه‌کانیدا ده‌نوسێت‬ ‫«ئێمه‌ له‌ بناره‌کانی خارپێت ئ��ۆردوو‬ ‫(ک �ه‌م��پ)م��ان دروس���ت ک��رد و وه‌ک‬ ‫ب��اره‌گ��ای یه‌که‌ممان ب���ه‌ره‌وه‌ ن��اوچ�ه‌ی‬ ‫(پ �ه‌رت �ه‌ک) ب �ه‌رێ که‌وتین‪ .‬ل �ه‌وێ بۆ‬ ‫م��اوه‌ی دوو مانگ پ���ه‌روه‌ده‌ی ئه‌رکی‬ ‫تایبه‌تمان بینی»‪ .‬ب�ه‌اڵم نوسه‌ر لێره‌دا‬ ‫داوای لێبوردن ده‌ک��ات و ده‌ڵێت «ئه‌و‬ ‫به‌شه‌ی بیره‌وه‌ریه‌کانم نانوسمه‌وه‌«ئێستا‬ ‫ک��وردان ئه‌مه‌ وه‌ک به‌ڵگه‌یه‌ک به‌کار‬ ‫ده‌هێنن»‪.‬‬ ‫له‌ ئه‌رشیفی فه‌رمی ده‌وڵه‌تی تورکیشدا ل�ه‌س�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی گ��وای�ه‌ دی���داری له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌ ده‌بینرێت و له‌ بڕیاری ئه‌نجام ده‌دات سه‌ید ره‌زای بانگ کرده‌‬ ‫نهێنی ده‌سته‌ی وه‌زیرانی ئه‌و کاتدا وه‌ها ئه‌رزنجان و له‌ (‪)10‬ی ئه‌یلولی ساڵی‬ ‫ده‌وترێت «بۆ بێ کاریگه‌رکردنی ئه‌و (‪ )1937‬بڕیاری گرتنیدا‪.‬‬ ‫که‌سانه‌ی که‌ چه‌کیان به‌کارده‌هێنا‪ ،‬سه‌ید ره‌زا‪ ،‬به‌پێی هه‌ندێ سه‌رچاوه‌ له‌‬ ‫رووخاندنی گونده‌کان‪ ،‬چۆڵ کردنیان و (‪)15‬ی نۆڤه‌مبه‌ری ئ �ه‌و س��اڵ �ه‌دا‪ ،‬به‌‬ ‫راگواستنی خه‌ڵکه‌که‌ مه‌رجێک بوو»‪ .‬پێی ه�ه‌ن��دێ سه‌رچاوه‌یتریش ل �ه‌(‪)17‬‬ ‫ش���ای���ه‌ت ح��ااڵن��ی��ش ده‌ڵ���ێ���ن خ�ه‌ڵ��ک��ی��ان نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی (‪)1937‬دا له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌مه‌یدانێک ک��ۆک��رده‌وه‌ وتیان سه‌ره‌تا ده‌ که‌سیتر له‌ سێداره‌ درا که‌ یه‌کێکیان‬ ‫چه‌که‌کانتان دانێن پاشان ئازاد ده‌کرێن‪ ،‬کوڕه‌بچوکه‌که‌ی بوو‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وانه‌ی چه‌کیان دانا‪ ،‬گولله‌باران سه‌ید ره‌زا له‌ کاتی له‌ سێداره‌دانیدا ئه‌م‬ ‫کران‪.‬‬ ‫چه‌ند قسه‌یه‌ی ب��ۆ م��ێ��ژوو ک��رد «من‬ ‫ک��وش��ت��ن��ی س���ه‌ی���د ره‌زا س����ه‌ره‌ت����ای نه‌متوانی له‌ ئاست فێل و ته‌ڵه‌که‌بازی و‬

‫درۆکانی ئێوه‌دا سه‌رکه‌وم‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ من الدرا و یاده‌که‌ به‌ به‌رزی راگیرا ئه‌مه‌ش‬ ‫بووه‌ ده‌رد‪ ،‬به‌اڵم منیش ملم که‌چ ناکه‌م کورد وه‌ک وه‌اڵمێک بۆ ئه‌و وته‌یه‌ی‬ ‫با بۆ ئێوه‌ ببێته‌ ده‌رد»‪.‬‬ ‫عیسمه‌ت ئینێنو لێکده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت���ی ت���ورک ل �ه‌ ب���ه‌ه���اری ساڵی مافناسان سه‌ره‌تا داوا له‌ تورکیا ده‌که‌ن که‌‬ ‫وه‌ک ده‌وڵه‌ت داوای لێبوردن‬ ‫ب��ک��ات ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌نجامدانی‬ ‫ئ��ه‌و ک��ۆم�ه‌ڵ��ک��وژی�ه‌‪ ،‬داوای‬ ‫ق���ه‌ره‌ب���ووی زی��ان��ه‌ م����ادی و‬ ‫مه‌عنه‌ویه‌کان ده‌که‌ن‪ .‬داواش‬ ‫ده‌ک���ه‌ن خه‌ڵکی هه‌رێمه‌که‌‬ ‫ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ب��ت��وان��ن ب �ه‌ زم��ان‬ ‫و ک��ل��ت��وری خ��ۆی��ان �ه‌وه‌ بژین‬

‫سه‌ید ره‌زاى ده‌رسیم‪« :‬من نه‌متوانی ل ‌ه ئاست‬ ‫فێل و ته‌ڵه‌که‌بازی و درۆکانی ئێوه‌دا سه‌رکه‌وم‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ بۆ من بوو‌ه ده‌رد‪ ،‬به‌اڵم منیش ملم که‌چ‬ ‫ناکه‌م با بۆ ئێوه‌ ببێت ‌ه ده‌رد»‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫ئێمه‌ به‌س الیه‌نگری گه‌لی کوردین ل ‌ه‬ ‫رۆژئاوا و سوریا ‬

‫له‌سه‌رده‌شت کاسبکارێکى تر کوژرا‬

‫ل‌ه میدیاکان هه‌واڵی ئه‌و‌ه باڵو ده‌کریته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫په‌که‌ک‌ه پشتیوانی ل‌ه رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د ده‌کات‬ ‫ل‌ه سوریا‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌رپرسێکی پارتی کرێکارانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان جه‌خت ل��ه‌و‌ه ده‌ک��ات �ه‌و‌ه ک�‌ه ب�‌ه‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک به‌رگری ل‌ه رژێمی سوریا ناکه‌ن و‬ ‫ته‌نها الیه‌نگریه‌که‌ی ئ��ه‌وان بۆ گه‌لی ک��ورده‌‪.‬‬ ‫ک��اروان ئ��ازادی‪ ،‬وته‌بێژی راگه‌یاندنی په‌که‌که‌‬ ‫ل�‌ه لێدوانێکدا ب��ۆ رۆژن��ام��ه‌ی شه‌رقولئه‌سه‌ت‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند‪ :‬تۆمه‌تبار کردنی په‌که‌ک‌ه ب‌ه الیه‌نگری‬ ‫رژێمی سوریا‪ ،‬هیچ بنه‌مایه‌کی راستی نیی‌ه ‌و‬ ‫ئ�ه‌و تۆمه‌ته‌ش هه‌وڵێکی دیکه‌ی تورکیای‌ه بۆ‬ ‫له‌که‌دارکردنی په‌که‌که‌‪ .‬وتیشى‪ :‬هه‌رگیز به‌رگری‬ ‫له‌و رژێم‌ه دیکتاتۆری‌ه ناکه‌ین و ده‌نگی خۆمان‬ ‫ده‌خه‌ین‌ه پاڵ ده‌نگی ئه‌و ده‌نگانه‌ی جیهان‪ ،‬ک‌ه داوا‬ ‫ل‌ه رژێمی سوریا ده‌که‌ن ک‌ه کۆتایی ب‌ه کوشتنی‬ ‫هاواڵتیانی مه‌ده‌نی بهێنێت و ده‌ستبه‌رداری شێوازی‬ ‫سه‌رکوت کردن بێت‪ .‬ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شده‌کات ک ‌ه‬ ‫رژێمی سوریا‪ ،‬چه‌ندین ئه‌ندامی ئه‌وانی ده‌سبه‌سه‌ر‬ ‫کردو‌ه‌و راده‌ستی تورکیای کردوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫کاسبکارێکى تر ل‌ه س�ه‌رده‌ش��ت ل‌ه ئه‌نجامى‬ ‫هێرشى هێزه‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێراندا‪ ،‬ژیانى‬ ‫خ��ۆى ل�ه‌ده‌س��ت��دا‪ .‬به‌گوێره‌ى هه‌واڵێکى ئاژانسى‬ ‫فورات‪ ،‬ل‌ه رۆژهه‌اڵتى کوردستان‪ ،‬ل‌ه (‪)17‬ی ئه‌م‬ ‫مانگ‌ه ژماره‌یه‌ک کاسبکارى کورد ل‌ه نزیک‬ ‫گوندى (بڵه‌سه‌ن)ى بان‌ه ده‌که‌ون‌ه که‌مینى هێزه‌کانى‬ ‫ئێران و ل‌ه ئه‌نجامدا کاسبکارێک به‌ناوى براهیم‬ ‫مام حسێن‪ ،‬ک‌ه ل‌ه گوندى (نه‌ستان)ی سه‌رده‌شت‬ ‫ژیانى ل‌ه ده‌ست دا‪ .‬هه‌ره‌دوایى‪ ،‬هێزه‌ى ئێران ل‌ه یه‌کى‬ ‫ئه‌م مانگه‌دا ده‌ستڕێژى گولل‌ه ل‌ه کاسبکارێکى‬ ‫ک��ورد ده‌ک �ه‌ن و ل‌ه ئه‌نجامدا که‌سێک ب‌ه ناوى‬ ‫جه‌عفه‌ر ئه‌مینى‪ ،‬خه‌ڵکى پیرانشار ژیان له‌ده‌ست‬ ‫دا‪ .‬به‌گوێره‌ى تۆمارى ئاژانسى (‪،)firatnews‬‬ ‫ل‌ه سه‌ره‌تاى ساڵى (‪ )2011‬النى که‌م (‪ )54‬که‌س‬ ‫له‌سه‌ر سنور له‌الیه‌ن له‌هێزه‌‌کانى ئێران و تورکیا‬ ‫کوژراون‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌ده‌یان که‌سیش بریندارکراون‪.‬‬

‫(‪ )1937‬تا به‌هاری (‪ )1938‬نزیکه‌ی‬ ‫(‪ )100‬هه‌زار که‌سی کۆمه‌ڵکوژ کرد‪،‬‬ ‫ئ�ه‌وان�ه‌ش��ی س��اغ��ب��وون گ��واس��ت��ران�ه‌وه‌ بۆ‬ ‫رۆژئاوای تورکیا ده‌سته‌ی وه‌زیران له‌ ژێر‬ ‫ن��اوی نه‌قڵ و نیشته‌جێبووندا‪ ،‬بڕیاری‬ ‫ڕاگواستنی بۆ حه‌وت هه‌زار که‌سدا‪.‬‬ ‫عیسمه‌ت ئینۆنۆ‪ ،‬دوای له‌ سێداره‌دانی‬ ‫سه‌ید ره‌زا وتی‪ :‬پرسی دێرسیم ته‌واو بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم سااڵنه‌ ئه‌م سه‌رهه‌ڵدان و تێکۆشانه‌ی‬ ‫سه‌ید ره‌زا له‌ باکوری کوردستان یاد‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌ و ساڵی رابردوو له‌ (‪)73‬مین‬ ‫ساڵرۆژی له‌ سێداره‌دانیدا‪ ،‬په‌یکه‌ره‌که‌ی‬ ‫له‌ ناوه‌ندی شاری ئامه‌د په‌رده‌ی له‌سه‌ر‬

‫داڕشتنه‌وه‌ی یاسایی بکرێت‪.‬‬ ‫پ���ارێ���زه‌ر ئ����ه‌رداڵ دۆغ����ان رای��گ�ه‌ی��ان��د‪:‬‬ ‫ک�ه‌ ئ���ه‌وان دوو ساڵه‌ ئ��ام��اده‌ک��اری بۆ‬ ‫ب�ه‌س�ه‌رک��ردن�ه‌وه‌ ده‌ک��ه‌ن و داوای دی��دار‬ ‫له‌گه‌ڵ دادگای مافی مرۆڤی ئه‌وروپا‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫دۆغ������ان وت�����ی‪ :‬ئ����ه‌و ک��ۆم �ه‌ڵ��ک��وژی �ه‌‬ ‫کاریگه‌ری له‌ سه‌ر (‪ )200‬هه‌زار که‌سی‬ ‫دێرسیم ک��ردووه‌‪ ،‬که‌سوکاری قوربانیان‬ ‫ت��ا ئێستاش ئێشی ئ �ه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌‬ ‫ده‌کێشن‪ ،‬ده‌بێ ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌ وه‌ک‬ ‫جینۆساید قبوڵ بکرێت‪.‬‬

‫‪ n‬وێنه‌یه‌ک له‌ کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ی ده‌رسیم‬

‫کلیلى دیموکراسى سوریا ل ‌ه چاره‌سه‌رکردنى پرسى کورددایه‌‬

‫ راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫باران‬

‫به‌ ده‌یان هه‌زار کورد له‌ زۆربه‌ى‬ ‫شاره‌کانى خۆرئاواى کوردستان و‬ ‫سوریا پێشوازیان کرد له‌ ته‌رمى‬ ‫ئه‌ندامی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆما جڤاکێن‬ ‫کوردستان‪،‬هه‌روها دژى رژێمه‌که‌ى‬ ‫ئه‌سه‌د دروشمیان وته‌وه‌ و داواى‬ ‫سه‌ندنه‌وه‌ى مافه‌کانیان کرد‪.‬‬ ‫ل ‌ه قامیشلۆ رۆژى هه‌ینى (‪)18‬ی ئه‌م مانگ ‌ه‬ ‫ب ‌ه ه�ه‌زاران که‌س له‌ «جمع ‌ه طرد السفرا‌و» ل ‌ه‬ ‫قامیشلۆدا داوای رۆشتنی ئه‌سه‌د و دان نان‬ ‫به‌مافى چ���اره‌ی خۆنوسینی گه‌لى ک��وردی��ان‬ ‫ده‌کرد‪.‬‬ ‫ل �ه‌ دوای ن��وێ��ژى هه‌ینى خۆپیشاندانه‌ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫مزگه‌وتى قاسمو بۆ ناوه‌ندى قامیشلۆ ده‌ستی‬ ‫پێکرد ل�ه‌ خۆپیشاندانه‌که‌دا گ�ه‌م��وو یه‌کێتى‬ ‫گه‌نجانى ک��ورد‪ ،‬حزبى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى‬ ‫ک��وردى‪ ،‬گه‌نجانى ئاینده‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ى گه‌نجانى‬ ‫ک���ورد‪ ،‬یه‌کێتى گه‌نجانى ت��ۆڵ�ه‌‪ ،‬الیه‌نه‌کانی‬ ‫رێکخراوی ئاشوری و به‌ره‌ى هۆز‌ه عه‌ره‌بیه‌کان‬ ‫به‌شداربوون‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌ره‌تاى خۆپیشاندانه‌که‌ به‌ وتنه‌وه‌ی‬ ‫سرودى نیشتیمانى کوردى (ئه‌ى ره‌قیب) ده‌ستی‬ ‫پێکرد و خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ک � ‌ه ژم���اره‌ی���ان زیاتر‬ ‫له‌ (‪ )5000‬که‌سبوو داوای روخ��ان��ی رژێ��م و‬

‫حکومه‌تی ئه‌سه‌دیان ده‌کرد‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ک داواکرا ددان بندرێت ب ‌ه مافى چاره‌ى‬ ‫خۆنوسینى گه‌لى ک��وردى و خۆپیشانده‌ران ل ‌ه‬ ‫الفیته‌ به‌رزکراوه‌کانیاندا نووسیبوویان «کلیلى‬ ‫دی��م��وک��رات��ى س��وری��ا ل � ‌ه چ��اره‌س �ه‌ک��ردن��ى پرسى‬ ‫ک��ورد دای �ه‌» ه�ه‌روه‌ه��ا خۆپیشانده‌ران دژى ئه‌و‬ ‫ڕێکه‌وتنانه‌ش وه‌ستانه‌و ک ‌ه له‌نێوان حکومه‌تى‬ ‫تورکیا و کۆمه‌ڵه‌ى ئیخوان موسلمین دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها خۆپیشانده‌ران داواى البردنی «ده‌ستوری‬ ‫عه‌ره‌بى شۆفێنى»یان کرد که‌ له‌سه‌ر حسابی‬ ‫کورد ل ‌ه سااڵنى شه‌سته‌کانی سه‌ده‌ى راب��ردوودا‬ ‫به‌سه‌ر کوردا سه‌پێنراوه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا ب �ه‌ پ��ێ��ش��وازى ده‌ی���ان ه���ه‌زار ک �ه‌س ل ‌ه‬ ‫شاره‌کانى رۆژئاواى کوردستان و سوریادا رۆژى‬ ‫شه‌مم ‌ه (‪)19‬ی مانگ ته‌رمى ئه‌ندامى رێڤبه‌رى‬

‫کۆماجڤاکێن ک��وردس��ت��ان و هه‌ڤاڵه‌کانى ب ‌ه‬ ‫ئاماده‌بوونى خۆپیشاندانێکى ده‌یان هه‌زار که‌سى‬ ‫ل ‌ه شاره‌کانى دێرکا‪ ،‬حه‌مۆ و قامیشلۆ و عامودا‬ ‫و سه‌ریکانى و عه‌فه‌رین و شاره‌کانى سوریا و‬ ‫شوێنه‌کانى ترى رۆژئاواى کوردستان به‌ره‌و زێدى‬ ‫له‌دایکبوونى درباسی ‌ه به‌ڕێکرا‪ ،‬ب�ه‌ش��دارب��ووان‬ ‫دروشمى «کورد نامرن»یان ده‌وت�ه‌وه‌ و هه‌روه‌ها‬ ‫داواى ئازادیشیان بۆ گه‌لى کورد ده‌کرد‪.‬‬ ‫ل�������ه‌دواى ئ������ه‌وه‌ى ک���ه‌ ک���ۆم���ک���ارى واڵت���ان���ى‬ ‫عه‌ره‌بى سوریاى ل ‌ه ئه‌ندامێتى خۆى هه‌ڵسپارد‬ ‫پشتگیریه‌کان زیاتر بوون و رۆژانه‌ش ل ‌ه سوریاو‬ ‫خۆرئاواى کوردستان خۆپیشاندان دژى رژێمه‌که‌ى‬ ‫ئه‌سه‌د ب�ه‌رده‌وام�ه‌ و راگه‌یاندنه‌کان ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وشده‌که‌ن ک ‌ه ناتۆ به‌ هاوکارى تورکیا ئه‌گه‌رى‬ ‫هێرشکردنه‌ سه‌ر ئه‌و واڵته‌یان هه‌یه‌‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی (‪ )BDP‬راپۆرتی ده‌میرتاش‪ :‬ده‌وڵه‌ت ئۆجـــــــ‬

‫بومه‌له‌رزه‌که‌ی ئاشکرا کرد‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪6‬‬

‫دیدار‬ ‫فه‌ره‌یدون بێوار‬

‫سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش‪،‬‬ ‫هاوسه‌رۆکى (‪ ،)BDP‬ئاماژه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ئه‌مجاره‌‬ ‫هاتنیان بۆ باشورى کوردستان‬ ‫به‌رهه‌مى هه‌بووه‌ و به‌ستنى‬ ‫کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى جدییه‌ و‬ ‫ئه‌مساڵ‌ یان سه‌ره‌تاى ساڵى‬ ‫نوێ‌ ده‌به‌سترێت‪ ،‬پێشیوایه‌‬ ‫سه‌ردانه‌که‌ى ئه‌مجاره‌ى‬ ‫مه‌سعود بارزانى بۆ تورکیا‬ ‫هه‌ڵوێستى دژى شه‌ڕخوازی‬ ‫نیشاندا؛ راشیگه‌یاند حکومه‌ت‬ ‫و ده‌وڵه‌ت ده‌زانن ئۆجه‌الن‬ ‫جدییه‌‪.‬‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫ئارام پێنجوێنى‬

‫رێکخستى پارتى ئاشتى‬ ‫و دیموکراتى (‪ )BDP‬و‬ ‫سارێژکردنى برینه‌کان له‌‬ ‫کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا‪،‬‬ ‫له‌ باکورى کوردستان (‪)18‬‬ ‫ى ئه‌م مانگه‌ له‌ راپۆرتێکدا‬ ‫ئاماژه‌ به‌ زه‌ره‌ر و زیانه‌‬ ‫مرۆیى و مه‌عنه‌وى و مادیه‌کان‬ ‫ده‌که‌ن و جه‌خت له‌وه‌ش‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌ که‌ ده‌وڵه‌تى‬ ‫تورکیا ئه‌و پاره‌و شمه‌کانه‌ى‬ ‫ک ‌ه نێردراون بۆ کاره‌سات‬ ‫لێکه‌توانى وان ده‌ستى به‌سه‌ردا‬ ‫گرتوون‪.‬‬ ‫رێکخستنی (‪)BDP‬ى شاری وان و ده‌سته‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیکاری ساڕێژکردنی بومه‌له‌رزه‌‬ ‫و ش��اره‌داری وان‪ ،‬له‌ پارکی (چاند) که‌‬ ‫له‌وێوه‌ سه‌رپه‌رشتی کاروباره‌کان ده‌کرێت‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌ک��ی رۆژن��ام��ه‌وان��ی ل �ه‌ب��اره‌ی‬ ‫ئه‌نجامه‌ هه‌نووکه‌ییه‌کانی بوومه‌له‌رزه‌که‌وه‌‬ ‫ئه‌نجامدا‪ .‬له‌ کۆبوونه‌وه‌که‌دا به‌کر کایا‬ ‫ش��اره‌داری (‪)BDP‬ی شاره‌که‌ و ئۆزداڵ‬ ‫ئوچه‌ر په‌له‌مانتاری (‪)BDP‬ی سه‌ر به‌‬ ‫شاری وان و نازمی گور‪ ،‬ئیدریس بالوکه‌ن‬ ‫و ه���اوس���ه‌رۆک���ی ک��ۆن��گ��ره‌ی جڤاکی‬ ‫دیموکراتی (‪ )KCD‬ئایسه‌ل تۆغڵوک و‬ ‫کۆمه‌ڵێک که‌س و الیه‌نی دیکه‌ ئاماده‌‬ ‫بوون و راپۆرتی ئاماده‌کراو له‌الیه‌ن ئایسه‌ل‬ ‫تۆغڵوکه‌وه‌ خوێندرایه‌‪.‬‬ ‫تۆغڵوک وتی‪ :‬له‌سه‌ره‌تای بومه‌له‌رزه‌که‌وه‌‬ ‫واتا له‌ (‪ – 23‬تشرینی یه‌که‌مه‌وه‌ تا ‪)9‬‬ ‫ی تشرینی دووه‌م‪ )664( ،‬که‌س گیانیان‬ ‫له‌ ده‌س��ت��داوه‌ و زیاتر له‌ (‪ )6000‬هه‌زار‬ ‫که‌س بریندار ب��وون‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌گوێره‌ی‬ ‫راپۆرته‌ سه‌ره‌تاییه‌کان زیاتر ل ‌ه (‪)28500‬‬ ‫خانوو رووخ��اون‪ .‬دوای سه‌رخۆشیکردنی‬ ‫ل �ه‌ ک �ه‌س��وک��اری گ��ی��ان ل���ه‌ده‌س���ت���داوان و‬ ‫هیوای شیفا و چاکبوونه‌وه‌ بۆ برینداران‪.‬‬ ‫تۆغڵوک ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وش کرد «دکتۆر‬ ‫ئ��ات��س��وش��ی م���ی���ازاک‪ ،‬ک �ه‌ ل �ه‌ دووری‬ ‫ه �ه‌زاران کیلۆمه‌تره‌وه‌ له‌ یابانه‌وه‌ هاتبوو‬ ‫ب��ۆ ه��اوک��اری و رزگ��ارک��ردن��ی خه‌ڵکی‬ ‫وان‪ ،‬ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ ئه‌ویش له‌ ب��ووم�ه‌ل�ه‌رزه‌ی‬ ‫دووه‌م��ی��ن��دا ل�ه‌ س �ه‌روب �ه‌ن��دی به‌جێهێنانی‬ ‫ئه‌رکه‌کانیدا گیانی له‌ده‌ستدا‪ .‬به‌گشتیش‬ ‫ل �ه‌دوای بوومه‌له‌زه‌کانی وان – ئه‌ردیش‬ ‫و ئه‌گنیسێ و گونده‌کانی ده‌وروب���ه‌ری‬ ‫کاریگه‌رییه‌کی زۆر نه‌رێنی له‌سه‌ر زیاتر‬ ‫ل ‌ه (‪)600‬ک��ه‌س دروس��ت ک��ردووه‌‪ .‬به‌پێی‬ ‫راپۆرته‌که‌ به‌گشتی له‌ماوه‌ی هه‌فته‌ی‬ ‫راب���ردوودا پتر له‌ (‪ )1400‬بوومه‌له‌رزه‌ی‬

‫‪ n‬چه‌ند ئه‌ندامێکی رێکخستنی (‪)BDP‬ی شاری وان ‬ ‫گیانیان له‌ ده‌س��ت ده‌ده‌ن‪ ،‬ئێمه‌ جارێکی (‪)17‬م��ل��ێ��ۆن دۆالر ه��اوک��اری پێشکه‌ش‬ ‫جیاجیا روویانداوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها تۆگلوک‪ ،‬ره‌خنه‌ی له‌ حکومه‌تی ت��ر بانگهێشتتان ده‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬وه‌رن���ه‌وه‌ و به‌ کران‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن حکومه‌تی تورکیاوه‌‬ ‫تورکیا گ��رت‪ ،‬ک�ه‌ ل�ه‌ن��او هه‌ڵوێستێکی ویژدانه‌وه‌ ته‌ماشای ئه‌و خه‌ڵکه‌ بکه‌ن که‌ ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ی ن��ا وی��ژدان��ی��ی��ان �ه‌ ده‌س��ت��ی‬ ‫به‌سه‌ردا گیراوه‌ و له‌جیاتی ئه‌وه‌ی بخرێته‌‬ ‫جیاخوازیدایه‌ و ئه‌رکی حکومی خۆی له‌سه‌رمادا ره‌قده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێکناهێنێت و جه‌ختى ک����رده‌وه‌‪ :‬تاکه‌ له‌چوار چێوه‌یه‌دا خه‌ڵکی ئ�ه‌و ناوچه‌یه‌ خزمه‌تی ژی��ان��ی ل��ێ��ق�ه‌وم��اوان�ه‌وه‌ که‌چی‬ ‫شتێک که‌ ئه‌ردۆگان و حکومه‌ته‌که‌ی به‌ ه��ۆی داڕم��ان��ی خانووبه‌ره‌کانیان‪ ،‬به‌ خراوه‌ته‌ خزمه‌تی حکومه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫ده‌یکه‌ن ش��اردن�ه‌وه‌ی راستییه‌کانه‌‪ .‬زیاتر ن��اچ��اری چ��وون�ه‌ ن��او ئ �ه‌و خێوه‌تانه‌ی له‌ (چوار ملیۆن په‌روه‌رده‌ی نه‌ته‌وه‌یی تورک‬ ‫ل� ‌ه (‪)600000‬ش�����ه‌ش س �ه‌د ه���ه‌زار که‌س الی �ه‌ن ن��اوه‌ن��ده‌ خێر خوازییه‌کانه‌وه‌ بۆیان – دوو ب��ۆ ئ��اس��ای��ش‪ )11( ،‬ملیۆنیش‬ ‫بۆ گه‌وره‌شارێکی وه‌ک وان و زیاتر له‌‬ ‫(‪ )600000‬شه‌ش سه‌د هه‌زار لێقه‌وماو)‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها تۆغڵوک‪ ،‬له‌درێژه‌ى راپۆرته‌که‌یدا‬ ‫ئ���ه‌وش���ى خ��س��ت �ه‌ روو ک����ه‌‪ :‬ده‌س���ت���ه‌ی‬ ‫س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ک��اری ک���اروب���اره‌ک���ان که‌‬ ‫له‌دوای بومه‌له‌رزه‌که‌ی یه‌که‌م به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌ ناوچه‌کانی ئه‌ردیش و چه‌له‌بیباگ‬ ‫ئاواکرابوو‪ ،‬درێژه‌ به‌ کاروباره‌کانی ده‌دات‬ ‫و ئێستا پتر له‌(‪)284‬ئۆتۆمبێلی بارهه‌ڵگر‬ ‫له‌ ئازوقه‌ و جل و که‌ل و په‌ل و به‌ڕه‌‪...‬‬ ‫هتد گه‌یه‌ندراونه‌ته‌ لێقه‌وماوان‪ .‬دوابه‌دوای‬ ‫ئه‌وانیش له‌ گوند و ناوچه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫ده‌روبه‌ری وان گه‌لێک ده‌زگا و ده‌سته‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری کردنی ه��اوک��اری و به‌‬ ‫باشی باڵوکردنه‌وه‌یان به‌سه‌ر لێقه‌وماواندا‬ ‫دام����ه‌زراوان����ه‌ و چ��االک��ان �ه‌ ک���ارده‌ک���ه‌ن‪،‬‬ ‫یارمه‌تییه‌کان به‌ (‪ )118‬گوند گه‌یه‌نراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ گه‌یاندنی ئه‌و خواردنانه‌ی‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن ش��اره‌وان��ی ئ��ام�ه‌د و نسێبین و‬ ‫مه‌غدور بوون و پێویستی به‌ هه‌زاران خێمه‌ دابین کراوه‌‪.‬‬ ‫و کابینه‌ هه‌یه‌‪ ،‬جگه‌ ل �ه‌وه‌ی حساب بۆ به‌اڵم شه‌وی(‪)12‬ئه‌م مانگه‌ کاره‌ساتێکی فارقین و دام و ده‌زگ���ا مه‌ده‌نییه‌کانی‬ ‫جوگرافیای هه‌رێمه‌که‌ ناکه‌ن و له‌جیاتی ت��ری دڵ��ت�ه‌زێ��ن رووی دا‪ .‬ئاگر ب�ه‌رب��ووه‌ دیکه‌وه‌ ئاماده‌ ده‌کرێن و رۆژان��ه‌ خۆی‬ ‫خ��ێ��م�ه‌ی زس��ت��ان��ان خ��ێ��م�ه‌ی ه��اوی��ن��ان��ی��ان دوو خ��ێ��وه‌ت��ی ل��ێ��ق �ه‌وم��اوان و ب �ه‌ ه��ۆی له‌ ژمه‌خواردنی نزیکه‌ی (‪ )40000‬چل‬ ‫هێناوه‌ ب��ۆ ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ی ک�ه‌ خێمه‌یان ئاگرکه‌وتنه‌‌وه‌که‌وه‌ دوو مندال به‌ ناوه‌کانی هه‌زار که‌س ده‌دات‪.‬‬ ‫ب�ه‌رک�ه‌وت��ووه‌‪ .‬عه‌یبه‌یه‌کی زۆر گه‌وره‌یه‌ به‌هار و ئیسماعیل ژیانیان له‌ ده‌ستدا و دوو ل�ه‌ کۆتاییدا داواى ل�ه‌ ه�ه‌م��وو الی�ه‌ک‬ ‫ب��ۆ ت��ورک��ی��ا ک �ه‌ ل �ه‌ دۆخ��ێ��ک��ی ئ��اوه‌ه��ادا منداڵی تر سووتان که‌ برینه‌کانیان دژواره‌‪ .‬ک��رد که‌ له‌ ب��ارودۆخ��ی س��ارد و سۆڵه‌ی‬ ‫منداڵێکی (‪ )7‬ساڵی « ده‌نیز ئۆڵگون» ت��ۆغ��ڵ��وک ل �ه‌ قسه‌کانیدا ئ��ام��اژه‌ى بۆ س �ه‌خ��ت��دا پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت ن �ه‌خ��ۆش��ی و گیان‬ ‫و منداڵێکی (‪ )12‬ساڵی دیکه‌ به‌ناوی ه��اوک��اری و یارمه‌تییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ و له‌ده‌ستانی دیکه‌ش رووبده‌ن بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫«ئۆنزور ئورگون» له‌ سه‌رمادا ره‌ق ببنه‌وه‌ ناوخۆی کوردستان و به‌تایبه‌تی باشوری ه �ه‌م��وو الی���ه‌ک ده‌س��ت��ی ه �ه‌م��وو ج��ۆره‌‬ ‫و گیانیان له‌ده‌ست بده‌ن‪ .‬که‌س و کار و کوردستان و واڵتانی ئیماراتی عه‌ره‌بی و هاوکارییه‌ک درێژ بکرێت‪.‬‬ ‫منداڵه‌کانمان له‌ ته‌الر و سه‌راکانی ئێوه‌دا یابان و هتد‪ ،‬تۆغڵوک ده‌ڵێت «نزیکه‌ی‬

‫«ن��زی��ک�ه‌ی (‪ )17‬ملیۆن دۆالر‬ ‫هاوکاری پێشکه‌شکران‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫حکومه‌تی تورکیاوه‌ به ‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫ناویژدانیان ‌ه ده‌ستی به‌سه‌ردا گیراوه‌»‬

‫که‌سایه‌تی هه‌فته‌ حسێن جاویش‪:‬‬

‫ناکرێ دیموکراتی بێ چاره‌سه‌ری پرسی کورد پێش بکه‌وێت‬

‫حسێن جاویش‪ ،‬ئه‌ندامی کوردیناسیۆنی ته‌ڤگه‌ری‬ ‫کۆمه‌ڵگای دیموکراتى س�ه‌ب��اره‌ت به‌ نزیکبوون‬ ‫و هه‌ڵوێسته‌کانی ه��ێ��زه‌ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�ه‌ک��ان بۆ‬ ‫پرسی ک��ورد له‌سوریا‪ ،‬حسێن جاویش ئه‌ندامی‬ ‫ک���وردی���ن���اس���ی���ۆن���ی ت���ه‌ڤ���گ���ه‌ری ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای‬ ‫دیموکراتى له‌ دیدارێکیدا له‌گه‌ڵ به‌شى عه‌ره‌بى‬ ‫ئ��اژان��س��ى ف��ورات��دا وت���ی‪ :‬ه��ه‌ر له‌ئێستاوه‌ هێزه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کانی «ئه‌سته‌نبول» ده‌ڵێن؛ ‹ئێمه‌‬ ‫ده‌ستووری ئێستا ناگۆڕین› و پێداگری له‌سه‌ر‬ ‫نه‌گۆڕانی ناسنامه‌ی نه‌ژادپه‌رستێتی ده‌وڵ �ه‌ت‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌ و دان به‌ ناسنامه‌ی گه‌لی کورددا نانێن‬

‫وه‌ک پێکهاته‌یه‌کی سه‌ره‌کی گه‌لی سوریا‪ .‬ئه‌و‬ ‫لێدوانانه‌ی ئه‌مدواییه‌ی بورهان غلیۆن که‌ گه‌لی‬ ‫ک���وردی ب �ه‌ ک��ۆچ��ب�ه‌ره‌ ئاسیاییه‌کانی له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫دا‪ ،‬به‌ڵگه‌ی ئ �ه‌و ئه‌قڵییه‌ته‌یه‌‪ .‬ل �ه‌م �ه‌ش زیاتر‬ ‫ئ�ه‌و لێدوانانه‌ی ئه‌لبیانونی ب��وو‪ ،‬که‌ بۆ ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫ت��ورک�ه‌ک��ان په‌سندی ب��ک�ه‌ن‪ ،‬ته‌ڤگه‌ری ئ��ازادی‬ ‫کوردستانی به‌ تیرۆریست تۆمه‌تبار ک��رد‪ .‬ئه‌م‬ ‫ئه‌قڵییه‌ته‌ خ��زم�ه‌ت ب�ه‌ گ��ۆڕان��ی دیموکراتی له‌‬ ‫سوریا ناکات و هه‌رگیز ناکرێت له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سوریا یه‌کبگرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ وێ��ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ هیچ خزمه‌تێکیش به‌و هه‌وڵدانانه‌ ناکات‬ ‫که‌ بۆ رووخاندنی رژێمی ئێستای سوریا ده‌درێن‪.‬‬ ‫له‌میانه‌ی قسه‌کانی سه‌باره‌ت به‌ پرسی دیموکراتی‬ ‫و م��اف �ه‌ک��ان��ی گ �ه‌ل��ی ک���ورد ل �ه‌ س��وری��ا وت��ی‪:‬‬ ‫مافه‌کانی گه‌لی کورد و دیموکراتی به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫دیالیکتیکیانه‌ به‌یه‌که‌وه‌ په‌یوه‌ستن و به‌یه‌که‌وه‌ش‬ ‫ب �ه‌ره‌وپ��ێ��ش �ه‌وه‌ ده‌چ����ن‪ ،‬ن��اک��رێ دی��م��وک��رات��ی بێ‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسی ک��ورد پێشبکه‌وێت یان پرسی‬ ‫ک���ورد ب�ه‌ب��ێ ئ���ه‌وه‌ی زه‌مینه‌یه‌کی دیموکراتی‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ ره‌خسابێت‪ ،‬چاره‌سه‌ر نابێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک ته‌ڤگه‌ری کۆمه‌ڵگای دیموکراتی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی بنچینه‌یی جه‌خت له‌سه‌ر گۆڕینی‬ ‫ده‌س��ت��ووری ئێستای س��وری��ا ده‌ک �ه‌ی��ن �ه‌وه‌‪ .‬نه‌ک‬ ‫ه �ه‌ر ته‌نیا م���ادده‌ی ه�ه‌ش��ت�ه‌م‪ ،‬وه‌ک هه‌ندێک‬ ‫الی �ه‌ن داوای ده‌ک��ه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو ده‌س��ت��وور به‌ته‌واوی‬ ‫بگۆڕێت و له‌رێگه‌ی م��ادده‌ ده‌ستوورییه‌کان و‬

‫له‌رووی دیموکراتییه‌وه‌ مافه‌کانی گه‌لی کورد و‬ ‫گه‌النی دیکه‌ی تێدا بچه‌سپێت‪ ،‬ئه‌مه‌یه‌ سیستمی‬ ‫دیموکراتی‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا حسێن ج��اوی��ش ن��م��وون�ه‌ی چه‌ند هێز و‬ ‫الیه‌نێکی هێنایه‌وه‌ که‌ هه‌رکاتێک به‌ کورسی‬ ‫ده‌سه‌اڵت گه‌یشتوون گه‌لی کوردیان له‌یاد کردووه‌‬ ‫و له‌مباره‌یه‌وه‌ جه‌ختى کرده‌وه‌‪ :‬ئه‌وانه‌ی ده‌ڵێن ‹ئێستا‬ ‫باسی مافه‌کانی ک��ورد م�ه‌ک�ه‌ن› و به‌گوێره‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان به‌دوای ئیراده‌ی ئه‌وانه‌وه‌ بکه‌وین‬ ‫تا رژێم ده‌ڕووخێت‪ ...‬ئه‌مه‌ قسه‌ و داوایه‌کی به‌تاڵه‌‬ ‫و گه‌لی ک��ورد و هێزه‌ سیاسییه‌کانی له‌م جۆره‌‬ ‫قسانه‌ بێتاقه‌ت ب���وون‪ .‬به‌تایبه‌تی کاتێک که‌‬ ‫مێژووی کورد ده‌خوێنینه‌وه‌‪ ،‬چه‌ندین نموونه‌ی وه‌ها‬ ‫ده‌بینین که‌ ئه‌و جۆره‌ هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنانه‌ به‌ڵێنی‬ ‫پێدانی ماف و ئازادییه‌کانی گه‌لی کوردیان داوه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ه�ه‌ر دوای ئ �ه‌وه‌ی ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت گه‌یشتوون‬ ‫سیاسه‌تی ت�ه‌س��ف��ی�ه‌ک��اران�ه‌ی دڕن��دان �ه‌ت��ر ل��ه‌وه‌ی‬ ‫پێشووتریان دژ به‌ گه‌لی کورد په‌یڕه‌و کردووه‌‪ .‬با‬ ‫به‌ڵێنه‌کانی خومێنی و ئه‌زموونه‌کانی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫عێراقی و به‌ڵێنه‌کانی ئه‌ردۆغان له‌به‌رچاو بگرین‪،‬‬ ‫که‌ ده‌بوایه‌ ئێستا به‌گوێره‌ی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ گه‌لی‬ ‫کورد له‌باکوری کوردستان به‌ مافه‌کانی خۆی‬ ‫بگه‌یشتبووایه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای ئ �ه‌وه‌ی ک �ه‌وا ک��وردان‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا پشتیوانیان لێکردووه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم هه‌ر زوو‬ ‫رووخساره‌ شۆڤێنیستییه‌کانیان و نیازه‌ خراپه‌کانیان‬ ‫ئاشکرا بووه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬ئێوه‌ زۆر جاران سه‌ردانی باشوى‬ ‫ک���وردس���ت���ان ت����ان ک������ردووه‌ و ل �ه‌گ �ه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسانی ئێره‌ دیدارتان بووه‌‪ ،‬ئه‌نجامی‬ ‫دیداری ئه‌مجاره‌تان چی بووه‌؟‬ ‫ـــ ئێمه‌ ل�ه‌م��ێ��ژه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ به‌رپرسانی‬ ‫باشوری کوردستان په‌یوه‌ندیمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌ت��وان��م بڵێم ئ�ه‌م��ج��اره‌ سه‌ردانێکی به‬ ‫‌به‌رهه‌م بوو‪ ،‬ئه‌م سه‌ردانه‌ بۆ دانانی چه‌ند‬ ‫ستراتیژییه‌ک بووه‌‪ .‬له‌ سه‌ردانه‌که‌یدا بۆ‬

‫تورکیا به‌ڕێز مه‌سعود بارزانی راشکاوان ‌ه‬ ‫تێڕوانینی خۆی ئاشکرا کرد و رایگه‌یاند‬ ‫بۆ یه‌کێتی گه‌لی کوردان چی پێویست‬ ‫ب���ێ ده‌ی���ک���ه‌ی���ن‪ .‬ه���ه‌روه‌ه���ا ی �ه‌ک��ڕی��زی‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارانی کوردیشی به‌پێویست‬ ‫زانی‪ .‬پێشتر ئه‌م شتانه‌ ته‌نیا قسه‌ کردن‬ ‫ب���وو‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ �ه‌م��ج��اره‌ ب �ه‌ج��دی قسه‌ی‬ ‫ل �ه‌ب��اره‌وه‌ ک��را و ب��ۆ جێبه‌جێکردنیشیان‬ ‫میکانیزم و کاتیان بۆ دی��اری ک��راوه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی کاتی به‌‌ستنی کۆنفرانسی‬ ‫ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی ک��وردس��ت��ان دی����اری ک��را‪.‬‬ ‫قسه‌ش له‌باره‌ی ئه‌وه‌وه‌ کرا که‌ باکوری‬ ‫کوردستان مافه‌کانی خۆیان وه‌ده‌س��ت‬ ‫بخه‌ن و پێگه‌ی گه‌لی کورد له‌ باکوری‬ ‫کوردستان له‌ چوارچێوه‌ی یاسادا بێته‌‬ ‫ده‌س��ت نیشان ک��ردن‪ .‬گفتوگۆکان به‌و‬ ‫ئاراسته‌یه‌ بوون که‌ ئه‌م سه‌ده‌یه‌ی تێیداین‬ ‫بیکه‌ینه‌ س���ه‌ده‌ی یه‌کگرتنی گه‌لی‬ ‫کورد و ده‌ستکه‌وتنی مافه‌کانی‪ .‬جه‌خت‬ ‫له‌وه‌شکرایه‌وه‌ که‌ ب �ه‌رده‌وام هاوکاری و‬ ‫پشتگیری یه‌کتر بکه‌ین و پارچه‌کانی‬ ‫ک���وردس���ت���ان پ��ێ��وی��س��ت��ی��ان ب���ه‌ چیبێت‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارانی کورد فه‌راهه‌می بکه‌ن‪.‬‬ ‫ب��ه‌ب��ڕوای م��ن ئ�ه‌م�ه‌ قۆناغێکی زۆر‬ ‫گرنگه‌ بۆ ئێمه‌ و پێشموایه‌ گه‌یشتووینه‌ته‌‬ ‫قۆناغێکی زۆر گرنگ و باش‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ک��ه‌ی کۆنفرانسی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی‬

‫دوای زیاتر له‌ حـه‌فتــــ‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫چه‌تر‬

‫عیسمه‌ت ئینۆنۆ‪ ،‬له‌ دوای‬ ‫کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ی دێرسیم‬ ‫وتی پرسی دێرسیم ته‌واو‬ ‫بوو به‌اڵم کوردان ساڵی پار‬ ‫وه‌ک وه‌اڵمێک بۆ قسه‌کانی‬ ‫په‌یکه‌ری سه‌ید ره‌زایان‬ ‫له‌ ئامه‌د دانا‪ ،‬و له‌ دوای‬ ‫تێپه‌ڕینی زیاتر له‌ (‪)70‬‬ ‫ساڵیش ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌‬ ‫هێشتا به‌ جینۆساید‬ ‫نه‌ناسێندراوه‌‪.‬‬ ‫کێ داوای کۆمه‌ڵکوژی کرد؟‬ ‫ل �ه‌ڕاپ��ۆرت��ک��دا ک �ه‌ س���ه‌رۆک وه‌زی���ری‬ ‫ئه‌وکاته‌ی تورکیا (عیسمه‌ت ئینۆنو)‬ ‫له‌ مانگی ئابی (‪)1935‬دا پێشکه‌ش‬ ‫ب �ه‌ ئ �ه‌ت��ات��ورک��ی س����ه‌رۆک ک��ۆم��اری‬ ‫ئه‌وکاته‌ی تورکیای ده‌کات‪ ،‬له‌ دوایین‬ ‫ب��ڕگ �ه‌دا ب��اس ل�ه‌ (دێ��رس��ی��م) ده‌ک��رێ��ت‪.‬‬ ‫پالنه‌کانی ئینۆنۆ سه‌باره‌ت به‌ دێرسیم‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ ده‌خرێته‌روو‪ :‬بۆ چاکسازی‬ ‫دێرسیم‪ ،‬ده‌ستده‌که‌ین به‌ ئاماده‌کردنی‬ ‫پالنێک‪ .‬ویالیه‌تی دێرسیم به‌ شێوه‌یه‌کی‬ ‫ن��وێ داده‌ڕێ��ژی��ن�ه‌وه‌‪ .‬باڵێکی له‌شکری‬ ‫ئ �ه‌رک��دار ده‌ک �ه‌ی��ن ک�ه‌ ب�ه‌ یونیفۆرمی‬ ‫سه‌ربازیه‌وه‌ والیه‌ت‪ ،‬زابیته‌ی شاره‌داری‬ ‫و قایمقامێتی هه‌رێمه‌که‌ بگرنه‌ ئه‌ستۆ‪.‬‬

‫ئه‌و سه‌رۆک وه‌زیره‌ که‌ پیالنه‌که‌ی له‌‬ ‫دوای دوو ساڵ خرایه‌ بواری کرداریه‌و‌ه‬ ‫ل�ه‌ راپ��ۆرت �ه‌ک �ه‌دا باسی ل �ه‌وه‌ش��ک��ردووه‌‬ ‫«نابێ هیچ ی�ه‌ک ل ‌ه فه‌رمانبه‌رانی‬ ‫قه‌زاکان‪ ،‬هاواڵتی هه‌رێمه‌که‌ بن»‪.‬‬ ‫دوای ئ����������ه‌وه‌ی ل�����ه‌ رێ����ک����ه‌وت����ی‬ ‫(‪)1937/11/15‬دا واته‌(‪ )74‬ساڵ به‌ر‬ ‫له‌ ئێستا‪ ،‬به‌رپرسانی ئه‌وکاتی تورکیا‬ ‫س��ه‌رک��رده‌ی س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان��ی ئه‌وکاته‌ی‬ ‫کورد له‌ دێرسیم سید ره‌زا و هاوڕێیانی‬ ‫له‌ ش��اری (ئه‌له‌زیز) له‌ سێداره‌ ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ک�ه‌ ل�ه‌ ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پیالنه‌که‌ی ئینۆنۆ‬ ‫وه‌ستابویه‌وه‌ له‌ دوای ئه‌وه‌ وه‌ک سه‌رچاوه‌‬ ‫مێژووییه‌کان ده‌ڵێن ده‌وڵه‌تی تورک «له‌‬ ‫دێ��رس��ی��م ده‌س��ت��ی ب �ه‌ ک��ۆم�ه‌ڵ��ک��وژی و‬ ‫قڕکردنی کوردان کرد و هه‌رێمه‌که‌یان‬ ‫ک��رده‌ گۆمی خ��وێ��ن» ک�ه‌ به‌گوێره‌ی‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ک��ان ل��ه‌و پ��ی�لان �ه‌دا نزیکه‌ی‬ ‫(‪ )100‬هه‌زار کوردی کۆمه‌ڵکوژ کرد‪.‬‬ ‫کێ به‌رپرسی ورده‌کاره‌یکان بوو؟‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورکیا که‌ به‌ ده‌وڵه‌تی تورک‬ ‫به‌ناو ده‌کرێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تا ئێستا به‌‬ ‫فه‌رمی نه‌ته‌وه‌یه‌ک به‌ناوی ک��ورده‌وه‌‬ ‫ناناسێت‪ ،‬ئه‌وکاته‌ له‌ڕێی پشکنه‌ری‬ ‫موڵکیه‌ت (حامید به‌گ)ه‌وه‌ زه‌مینه‌ی‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیه‌ی سازکرد‪.‬‬ ‫حامید به‌گ‪ ،‬به‌ر له‌ کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌‬ ‫راپۆرتێکی ئاماده‌ کرد بوو و دێرسیمی‬ ‫وه‌ک برینێکی کوشنده‌ بۆ ده‌وڵه‌تی‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫دایکانى ئاشتى حه‌له‌ب هاوکارى‬ ‫لێقه‌واماوانى وان ده‌که‌ن‬

‫ژنانى حه‌له‌ب‪ ،‬له‌ دواى بوومه‌له‌رزه‌که‌ى واندا‬ ‫ده‌ستیان به‌ هه‌ڵمه‌تێکى هاوکارى کۆکردنه‌وه‌‬ ‫کردبوو‪ .‬رۆژى یه‌کشه‌ممه‌ (‪ )20‬ئه‌م مانگه‌‬ ‫دایکانى ئاشتى له‌و چوار چێوه‌یه‌دا هه‌رچیان‬ ‫کۆکردبۆوه‌ هێنایان ب���ه‌ره‌وه‌ وان و راده‌ستى‬ ‫ک��وردی��ن��اس��ی��ۆن��ى ب��ووم��ه‌ل��ه‌رزه‌ک��ه‌ ی��ان��ک��رد‪.‬‬ ‫دایکانى ئاشتى حه‌له‌ب‪ ،‬له‌الیه‌ن په‌رله‌ماتارانى‬ ‫(‪ )BDP‬ئایسه‌ڵ تۆغڵو و نازم گور پێشوازیان‬ ‫لێکرا‪ .‬ئایسه‌ڵ تۆغڵو وتى‪ :‬هاتنى دایکانى‬ ‫ئاشتى زۆر به‌نرخه‌‪ .‬ئه‌ندامێى دایکانى ئاشتى‬ ‫به‌ناوى دایکى ره‌شیت‪ ،‬ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وکرد که‌‬ ‫ئه‌وان وه‌ک ژنانى حه‌له‌ب به‌م بومه‌له‌رزه‌یه‌ى‬ ‫وان زۆر خه‌مگینین‪ .‬دایکى ره‌شیت‪ ،‬ئه‌وه‌شى‬ ‫وت که‌‪ :‬ئه‌وان بۆ پشتگیرى هاتوونه‌ته‌ وان و‬ ‫هاوکاریه‌کانیشیان داوه‌ به‌ شاره‌وانى‪ ،‬دایکى‬ ‫ره‌شیت‪ ،‬جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه‌ که‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫پشتگیریه‌کانیان بۆ وان به‌رده‌وام بێت‪.‬‬

‫جه‌ماوه‌رێکی زۆر‪ ،‬ته‌رمى ئه‌ندامی (‪)HPG‬یان‬ ‫ب ‌ه خاک سپارد‬

‫ت �ه‌رم��ی ئ �ه‌ن��دام��ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پ��اراس��ت��ن��ی گه‌ل‬ ‫(‪ ،)HPG‬ئیپه‌ک چیچه‌ک به‌ نازناوی (مه‌دیا‬ ‫رۆناهی) له‌ شارۆچکه‌ی ئیدرێى باکورى کوردستان‬ ‫ب �ه‌ ب �ه‌ش��دارب��وون��ی ج�ه‌م��اوه‌رێ��ک��ی زۆر و دروش��م��ی‬ ‫«شه‌هید نامرن» به‌ خاک سپێردرا‪ .‬ئیپه‌ک که‌ له‌‬ ‫(‪ )23‬مانگی تشرینی یه‌که‌م له‌گه‌ڵ (‪ )36‬هه‌ڤاڵی‬ ‫تری به‌ چه‌کی کیمیاوی گیانیان له‌ ده‌ست دابوو‪،‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌که‌ی ته‌رمه‌که‌یان له‌ (مه‌التیا) وه‌رگرته‌وه‌‬ ‫و هێنایانه‌وه‌ شارۆچکه‌ی خۆشخه‌په‌رێ و له‌وێ‬ ‫جه‌ماوه‌رێکی زۆر که‌ تێدا ئه‌ندام و به‌ڕێوه‌به‌رانی‬ ‫(‪ )BDP‬و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی هه‌بوون‪،‬‬ ‫پێشوازیان له‌ ته‌رمکه‌ کرد‪ .‬جه‌ماوه‌ره‌که‌ به‌ دروشمی‬ ‫«ب��ژی س �ه‌رۆک ئاپۆ»‪ PKK« ،‬گه‌له‌ و گه‌ل‬ ‫لێره‌یه‌» و «بکوژ ئه‌ردوغان»‪ ،‬وێنه‌ی ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‬ ‫(‪)HPG‬یان به‌رز کرده‌وه‌‪ .‬له‌ کاتی هاتنه‌ ناو شاردا‬ ‫پۆلیس رێگری له‌ جه‌ماوه‌ره‌که‌ ک��رد‪ ،‬ب�ه‌اڵم دوای‬ ‫ماوه‌یه‌کی کورت خه‌ڵک به‌ربه‌ستی پۆلیسی شکاند‬ ‫و له‌گه‌ڵ ته‌رمه‌که‌ هاتنه‌ ناو شار‪.‬‬

‫ژنان‬

‫ساڵی دووەم ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪8‬‬

‫زیندوو‬ ‫یاساى ژیان‌کردن‬ ‫بۆ ژنان پێویسته‌‬ ‫‪ u‬دایکى ئاریا ‪u‬‬

‫توندوتیژى به‌رامبه‌ر مێین‌ه سه‌ره‌کیترین‬ ‫گرفت و کێشه‌یه‌‪ ،‬جا توندوتیژیه‌که‌‬ ‫(جه‌سته‌یى‪ ،‬ی��ان فکرى) بێت‪ ،‬سااڵنه‌‬ ‫چه‌ند ڕۆژێ��ک دی��اری ک��راو‌ه ب‌ه ناوى‬ ‫رۆژى ب �ه‌ره‌ن��گ��ارب��ون �ه‌وه‌ى توندوتیژى‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ر مێینه‌‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش گ�ه‌رچ��ى‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى خه‌مێک‌ه ل‌ه کۆڵى ژن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ب��ۆخ��ۆى داڕم��ان��ى ویستى ژنه‌‬ ‫له‌و بوونه‌ى هه‌یه‌تى‪ ،‬هه‌رکه‌س بۆخۆى‬ ‫به‌هه‌ست وهۆشى خۆى ده‌توانێت بوونى‬ ‫خۆیى مسۆگه‌ر بکات‪ ،‬گه‌رچى بونى‬ ‫توندوتیژیش کاریگه‌رى ده‌رونى الى ژن‬ ‫دروستده‌کات‪ ،‬سوربون له‌سه‌ر دروستبونى‬ ‫خودى خۆى‪ ،‬یان نه‌وه‌کانى دواى خۆى‪،‬‬ ‫ده‌بێت‌ه هاندان و به‌ره‌وپێشچونى و هه‌نگاونان‬ ‫ب�ه‌ره‌و سه‌رکه‌وتن‪ ،‬هه‌رکه‌س ل‌ه ناخى‬ ‫خۆیدا خاوه‌ن یاسایه‌ک‌ه ک‌ه ده‌بێت ژیانى‬ ‫خۆى پێ بسه‌لمێنێت‪ ،‬گه‌ر ئه‌و یاسایه‌ى‬ ‫دایڕشتو‌ه به‌ره‌و سه‌رکه‌وتنى برد‪ ،‬ئه‌و‌ه باشتر‬ ‫ده‌توانێ کاره‌کانى بگه‌یه‌نێت‌ه مه‌به‌ست و‬ ‫ئاینده‌ى ب‌ه باشى مسۆگه‌ربکات‪ ،‬ژنان‬ ‫زیاتر پێویستیان ب‌ه ڕێکخستنى ژیانیان‬ ‫و یاسای‌ه چه‌ند ل‌ه ڕێگه‌ى یاساکانى‬ ‫ژی��ان�ه‌و‌ه ده‌ستنیشانى سه‌رجه‌م خواست‬ ‫خولیاکانى خۆیان بن ده‌توانن به‌پێى ئه‌و‬ ‫یاسای‌ه جه‌خت له‌سه‌ر بون و وجودیه‌تى‬ ‫خۆی بکاته‌و‌ه و هه‌رچه‌ند‌ه هه‌ندێک ژن‬ ‫خۆیان هه‌ڵده‌ستن ب‌ه شکاندنى ئه‌و یاسانه‌‬ ‫ل‌ه توانایاندا نامێنێت به‌رده‌وام بن له‌سه‌رى‪،‬‬ ‫ده‌کرێت بوترێت شکاندنى یاساکانى ژیان‬ ‫ده‌بێت‌ه هۆى له‌ناوبردنى خه‌ون و خولیاکانى‬ ‫خۆیان‪ ،‬گه‌ر ژنان هه‌موو یاساکانى پیاوان‬ ‫قبوڵنه‌که‌ن‪ ،‬خۆیان هه‌وڵبده‌ن و بڕوایان‬ ‫هه‌بێت پێشه‌نگ بن ل‌ه چاره‌سه‌ریه‌که‌یدا‪.‬‬ ‫ده‌توانن سود له‌و پیاونه‌ش وه‌رگرن ک‌ه له‌و‬ ‫یاسایان‌ه ڕازى نین‪ ،‬به‌وه‌ش هه‌وڵه‌کان زیاتر‬ ‫له‌وه‌دا چڕده‌بنه‌و‌ه ک‌ه یاسایه‌ک دژى ئه‌م‬ ‫توندتیژی‌ه بچه‌سپێت له‌نیو کۆمه‌ڵگادا‪.‬‬ ‫گ �ه‌رچ��ى ب �‌ه ده‌گ��م �ه‌ن پ��ی��اوان قبوڵى‬ ‫ده‌که‌ن و وابیر ده‌که‌نه‌و‌ه ک‌ه ژن ده‌توانێت‬ ‫داهێنه‌ریان دروستکه‌ربێت ل‌ه بواره‌کاندا‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ده‌ڵێن ژن ته‌نها ده‌بێت ل‌ه ماڵدا‬ ‫ئاماده‌کارى خه‌ونه‌کانى پیاوان بێت‪،‬‬ ‫س �ه‌رق��اڵ��ى ئ��ام��اده‌ک��ردن��ى خ�����واردن و‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ک��ردن و به‌رهه‌م هێنانى مناڵ‬ ‫بێت‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌و ناله‌باری‌ه ک‌ه مێژویه‌کى‬ ‫درێ��ژى هه‌ی‌ه ل�‌ه یاساکان و داب و‬ ‫نه‌رێته‌کان ک‌ه ب‌ه نایه‌کسانى هاتون‪ ،‬ژن‬ ‫په‌یوه‌ستده‌کات به‌و کۆت و به‌ندانه‌ى که‌‬ ‫ده‌بێت ببن‌ه قوربانى خه‌ونى پیاوان‪ .‬تا‬ ‫ئێستاش ل‌ه کۆمه‌ڵگادا ژن به‌ته‌نها ده‌بێت‬ ‫ل‌ه ژێ��ر فشارى ناسروشتى پیاواندابن‪،‬‬ ‫ژن��ان قوربانین و ئه‌و کۆتوبه‌نده‌ى که‌‬ ‫بۆ چه‌ندین سه‌ده‌ی‌ه کراوه‌ت‌ه سه‌ریان و‬ ‫ژن نه‌یتوانیو‌ه مافه‌کانى ل�‌ه پیاوانى‬ ‫بسه‌نێنه‌وه‌‪ ،‬هه‌رئه‌مه‌ش وایکردو‌ه ژیانیان‬ ‫ل �‌ه ل�ه‌ن��اوچ��ون��دا ب��ێ��ت‪ ،‬ت��ا ئێستا هیچ‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رێ��ک ن����ه‌دۆزراوه‌ت����ه‌و‌ه ب��ۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌ست‌ه ژنان نه‌یانتوانیو‌ه بیچه‌سپێنن‬ ‫ل���‌ه ک��ۆم��ه‌ڵ��گ��ادا ک���‌ه ن����ه‌ک ته‌نها‬ ‫به‌رهه‌مهێنن‪ ،‬به‌ڵکو داهێنه‌ریشبن‪ ،‬گه‌ر‬ ‫ئه‌وان نه‌بێت ده‌بێت کام پیاو توانیوێتى‬ ‫داهێنه‌ربێت ل‌ه په‌روه‌رده‌کردنى نه‌وه‌ى نوێدا‪.‬‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اى ئێم‌ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى‬ ‫پیاوساالری‌ه به‌رده‌وام وه‌ک که‌سی دووه‌م‬ ‫ڕه‌فتارى له‌گه‌ڵ ژن ک��ردوه‌‪ ،‬ژیانیانى‬ ‫خستۆت‌ه نێو قاڵبێکى ده‌ست به‌سه‌رى و‬ ‫ته‌نانه‌ت رێی ل‌ه هه‌ڵبژاردنى شت‌ه زۆر‬ ‫سه‌ره‌تای و تایبه‌تیه‌کانیش گرتوه‌و‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ه�ه‌وڵ و خه‌باتى ژن��ان‪ ،‬پیاوان ناچارى‬ ‫ملکه‌چ کردن بکات و یاساى ژیانکردنى‬ ‫ژن���ان دروس��ت��ب��ک��رێ��ت ک �‌ه ببێت‌ه هۆى‬ ‫ژیانێکى نوێترى ژنان‌ه گێرانه‌وه‌ى رۆڵى‬ ‫ژن بۆ کۆمه‌ڵگا و رێگرتن ل‌ه توندوتیژى‬ ‫و نایه‌کسانى ره‌گ �ه‌زى بۆ ئ�ه‌وه‌ى چیتر‬ ‫چه‌وسانه‌و‌ه و ل‌ه ناوبردن و توندوتیژیکردن‬ ‫به‌رامبه‌ر مرۆڤه‌کان ته‌ها به‌بۆنه‌ى ئه‌وه‌ى‬ ‫ژنن ئه‌نجام نه‌درێت‪.‬‬

‫هه‌ڵکشانى توندوتیژییه‌کان له‌سه‌ر ژنان ل ‌ه ئاستێکى مه‌ترسیداردایه‌‬

‫«له‌نێو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانى به‌دواداچونى توندوتیژى‬ ‫ى ژنانیش توندوتیژى ئه‌نجام ده‌درێت»‬ ‫دژ ‌‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫هانا ئازاد‬ ‫ڕۆژ به‌ڕۆژ ئاماره‌کانى توندوتیژى‬ ‫ژنان به‌ره‌و به‌رزبوونه‌و ‌ه ده‌چێت‬ ‫و تائێستاش حکومه‌تى هه‌رێم هیچ‬ ‫کارێکى نه‌رکردوو ‌ه به‌مه‌به‌ستى‬ ‫چاره‌سه‌رکردن و که‌مکردنه‌وه‌ى‬ ‫ڕێژه‌ى توندوتیژى دژى ژنان‪،‬‬ ‫هاوکات ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستانیش ئاماژ ‌ه بۆ ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌کات په‌رله‌مان ناتوانێت کێشه‌ى‬ ‫توندوتیژى ژنان چاره‌سه‌ر بکات‪.‬‬

‫به‌پێى ئاماره‌کان ده‌رک�ه‌وت��وو‌ه که‌به‌هۆى‬ ‫توندوتیژیکردن به‌رامبه‌ریان زیاتر ل ‌ه (‪)12‬‬ ‫ژن ل ‌ه ساڵى (‪ )2010‬خۆیان کوشتووه‌‪.‬‬

‫«حکومه‌ت زانیاریه‌کان ده‌شاریته‌وه‌»‬ ‫(چه‌تر) هه‌وڵیدا ئامارى چه‌ند مانگى‬ ‫ڕاب����ردووى ئه‌مساڵ ل �ه‌س �ه‌ر توندوتیژى‬ ‫وه‌ربگرێت ک‌ه روبه‌روى ژنان بۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌دواداچونى توندوتیژى دژ‬ ‫ب‌ه ئافره‌تان‪ ،‬ئاماد‌ه نه‌بوون هیچ ئامارێک‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ی��ش ل �‌ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى‬ ‫ب��ه‌دواداچ��ون��ى ت��ون��دوت��ی��ژى دژ ب �‌ه ژن��ان‬ ‫ب�‌ه (چ �ه‌ت��ر)ى ڕاگ�ه‌ی��ان��د‪ ،‬به‌نوسراوێکى‬ ‫ره‌سمى له‌وه‌زاره‌تى ناوخۆو‌ه داواک��راو‌ه که‌‬ ‫هیچ ئامارێکى توندوتیژى ن�ه‌درێ��ت به‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌کان‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى ده‌زگاى وارڤین بۆ پرسه‌کانى‬ ‫ژن���ان ده‌ڵ��ێ��ت «ه �ه‌رک��ات��ێ��ک هه‌ستکرا‬ ‫ئامارێک ب �ه‌ره‌و زۆرى ئ �ه‌ڕوات پێویسته‌‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت ڕێ��گ��ا چ�����اره‌ى ب��دۆزێ��ت��ه‌وه‌‬ ‫لێبگرێت»‪.‬‬ ‫الی��خ��ۆش��ی��ه‌و‌ه ل �ه‌ن��ج �‌ه ع���ه‌ب���دواڵ وت���ى‪:‬‬ ‫به‌رپرسه‌کانى بوارى کاروبارى ژنان لێدوانى‬ ‫جیاواز ده‌ده‌ن و نایانه‌وێت زانیاریه‌کان بده‌ن‬ ‫به‌ڕاگه‌یاندن و خه‌ڵک‪ .‬وتیشى «ماوه‌ى‬ ‫(‪ )11‬مانگ‌ه هیچ ئامارێکى توندوتیژى‬ ‫ژنان ئاشکر نه‌کراو‌ه پێویست‌ه رونبکرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆچى ئه‌و ئاماران‌ه ده‌شارنه‌وه‌»‪.‬‬ ‫به‌رپرسى ده‌زگاى وارڤین ئه‌وه‌شى خسته‌روو‪،‬‬ ‫زۆرب �ه‌ى ئه‌و حاڵه‌تانه‌ى توندوتیژى هه‌یه‌‬ ‫ل �‌ه ب���ه‌رزب���وون���ه‌وه‌دای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم حکومه‌ت‬ ‫هیچ ستراتیژیه‌تیکى نی‌ه بۆ چاره‌سه‌ر‬ ‫کردنى‪ .‬له‌نج‌ه راشیگه‌یاند‪ ،‬ئه‌وکه‌سانه‌ى‬ ‫له‌وبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیان‌ه کارده‌که‌ن پێویسته‌‬ ‫دڵسۆزیان هه‌بێت بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و‬ ‫کێشه‌یه‌‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو که ‌ه��اوک��ات چاالکوانى ب��وارى‬ ‫ژن��ان��ی��ش �‌ه ج �ه‌خ��ت��ی ل������ه‌وه‌ش ک������رده‌وه‌‪،‬‬ ‫ش��اردن�ه‌وه‌ى ئاماره‌کانى توندوتیژى دژی‬ ‫ژنان شکست‌هێنانى حکومه‌ت له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌خ��ات‪ ،‬نه‌ک ته‌نها کابینه‌ى شه‌شه‌م‬ ‫به‌ڵکو سه‌رجه‌م کابینه‌کانى تریش ناتوانن‬ ‫ئه‌و کێشه‌ی‌ه چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌وه‌ش�����ى خ����س����ت����ه‌ڕوو‪ ،‬زۆرج���������ار ل�ه‌‬ ‫ڕاگه‌یاندنه‌کانه‌و‌ه ئاماره‌کانى توندوتیژى‬ ‫راستر باڵو ده‌بێته‌و‌ه نه‌ک له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى‬ ‫توندوتیژى ژن��ان‪ ،‬حکومه‌ت ب‌ه ئاشکرا‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت ل���ه‌و ب������واره‌دا شکستم ه��ێ��ن��اوه‌‪،‬‬ ‫چونک‌ه تا ئێستا حکومه‌ت متمانه‌ى به‌‬ ‫رێکخراوه‌کانى ژنان نیه‌‪.‬‬ ‫هاوکات (چه‌تر) په‌یوه‌ندیکرد ب‌ه به‌هار‬ ‫ڕه‌فیق به‌ڕێوه‌به‌رى ماڵى داڵده‌دانى ژنان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ��ام��اد‌ه ن �ه‌ب��وون هیچ لێدوانێک‬ ‫له‌مباره‌یه‌و‌ه بدات‪.‬‬ ‫«توندوتیژى دژى ژنان زیادى کردووه‌»‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫ئ���ام���اره‌ک���ان���ى ت��ون��دوت��ی��ژى دژى ژن���ان‬ ‫ده‌ش��ارێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌پێى زانیاریه‌کانى‬ ‫(چه‌تر) و به‌وته‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى نه‌هێشتنى‬ ‫توندوتیژى دژى ژن��ان ڕێ��ژه‌ى جۆره‌کانی‬ ‫توندوتیژى زیادى کردووه‌‪.‬‬ ‫به‌پێى ئامارى ساڵى پار زیاتر ل‌ه (‪)34‬‬ ‫ژن ک��وژراون به‌ئه‌نقه‌ست‪ ،‬به‌اڵم له‌مساڵدا‬ ‫ئ �ه‌و ڕێ��ژه‌ی �‌ه ب �ه‌رزب��ۆت �ه‌و‌ه و زۆرب���ه‌ى ئه‌و‬ ‫کوشتانه‌ش له‌سنورى رانی‌ه و قه‌اڵدز‌ه بووه‌‪.‬‬ ‫زۆرب����ه‌ى ئ���ه‌و ژن��ان �ه‌ش ب �ه‌ه��ۆى کێشه‌ى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه ک���وژراون وته‌مه‌نیشیان‬ ‫له‌نێوان (‪ 19‬ب��ۆ ‪ )30‬ساڵى ب��وو‌ه و له‌‬ ‫(‪ )%80‬شویانکردوو‌ه و بارى ئابوریشیان‬ ‫مام ناوند بووه‌‪ .‬ل‌ه پارساڵدا (‪ )64‬ژن خۆیان‬ ‫سوتاندووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێى روماڵکردنه‌کانى‬ ‫(چ �ه‌ت��ر) ئه‌مساڵ ڕێ��ژه‌ک �‌ه به‌جۆرێکى‬ ‫زۆر زیاتر به‌رزبۆته‌وه‌‪ ،‬جگ‌ه له‌وه‌ى دۆسێى‬

‫هه‌ندێک له‌و سوتاوان‌ه دیارنی‌ه و نازانرێت‬ ‫له‌به‌رچى خۆیان سوتاندووه‌‪.‬‬ ‫به‌پێى ئ �ه‌و زانیاریانه‌ى (چ�ه‌ت��ر) ده‌ستى‬ ‫که‌وتووه‌‪ ،‬ل‌ه (‪ )%68‬ئه‌و ژنانه‌ى خۆیان‬ ‫س��وت��ان��دو‌ه ب �ه‌ه��ۆى رق���ى ن���او ئه‌ندامانى‬ ‫خێزانه‌کانیان بووه‌‪ ،‬به‌هۆى توندوتیژى کردن‬ ‫به‌رامبه‌ریان‪ .‬زۆربه‌شیان خوێنده‌واربوون‬ ‫و ب���ارى ئ��اب��وری��ان م��ام��ن��اوه‌ن��دى ب���وو‌ه و‬ ‫دۆسیه‌کانیشیان ره‌وانه‌ى دادگاکراوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌ه���ۆى زۆرى ت��ون��دوت��ی��ژى ئ�ه‌م��س��اڵ‬ ‫(چ��ه‌ت��ر) زان��ی��وی �ه‌ت��ى (‪ )2050‬سکااڵ‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی�ه‌ک��ان��ى ب �ه‌دواداچ��ون��ى‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژى ت���ۆم���ارک���راو‌ه ب��‌ه ب�����ه‌راورد‬ ‫له‌گه‌ڵ ساڵى پ��ار‪ ،‬ک‌ه (‪ )1123‬سکااڵ‬ ‫ت��ۆم��ارک��راب��وو‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش ب �ه‌ڵ��گ �ه‌ى ئ �ه‌وه‌‬ ‫نیشانده‌دات ک‌ه توندوتیژى زیادى کردووه‌‪.‬‬ ‫پارساڵ ته‌نها له‌هه‌ولێر (‪ )234‬ژن له‌الیه‌ن‬ ‫ڕه‌گ����ه‌زى ب �ه‌ران��ب �ه‌ر ئ�ه‌ش��ک�ه‌ن��ج�ه‌دراب��وون‪،‬‬

‫ژن��ان �ه‌ى ب�‌ه ئه‌نقه‌ست ک����وژراون له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌ندامانى خێزانه‌کانیانه‌و‌ه بووه‌‪.‬‬ ‫ک���وردۆ ع��وم�ه‌ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى نه‌هێشتنى‬ ‫توندوتیژى دژى ژن��ان دواى سه‌لماندنى‬ ‫راستیه‌کانى (چه‌تر) ئه‌وه‌شى خسته‌روو‪،‬‬ ‫ب��ۆ ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى ڕێ����ژه‌ى توندوتیژى‬ ‫پێویست‌ه به‌رنامه‌یه‌کى تۆکم‌ه دابنرێت و‬ ‫هۆشداریشیدا ک‌ه یاسایى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى‬ ‫توندوتیژى خێزانى ئه‌گه‌ر جێبه‌جێ نه‌کرێت‬ ‫ئه‌و‌ه هیچ ئومێدێک بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى ئه‌و‬ ‫ڕێژه‌ی‌ه نیه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه درێ��ژه‌ى لیدوانه‌که‌یدا ک��وردۆ عومه‌ر‬ ‫ره‌تی ک��رده‌و‌ه هیچ ئامارێکى توندوتیژى‬ ‫دژى ژن���ان ب��ش��اردرێ��ت�ه‌و‌ه و الى خۆیه‌وه‌‬ ‫به‌پروپاگه‌ند‌ه وه‌سفى کرد‪.‬‬ ‫«ت���ون���دوت���ی���ژى دژ ب���‌ه ژن����ان ل �ه‌ک��وێ��وه‌‬ ‫ده‌ستپێده‌کات و کێ هۆکاره‌»‬ ‫توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تی پێیوایه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ى‬

‫شاردنه‌وه‌ى ئاماره‌کانى‬ ‫توندوتیژى دژی ژنان‬ ‫شکستهێنانى حکومه‌ت ده‌رده‌خات‬ ‫ئه‌مساڵیش ئه‌شکه‌نجه‌دانى ژنان به‌رده‌وامى‬ ‫هه‌بوو‌ه و زۆربه‌ى سکااڵکانیش به‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫تۆمارکراوه‌‪.‬‬ ‫هاوکات هه‌ر ل‌ه هه‌ولێر ل‌ه پارساڵدا (‪)35‬‬ ‫ژن و کچ ده‌ستدرێژى سێکسیان کراوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ڕێژه‌ی‌ه به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مساڵ ڕێژه‌یه‌کى زۆرک�ه‌م�‌ه و به‌پێى‬ ‫زانیاریاکان نزیکى دوو ئه‌وه‌نده‌ى ئه‌و ڕێژه‌یه‌‬ ‫ده‌ستدرێژى سێکسى کراوه‌ت‌ه سه‌ریان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وى ئ�ه‌م��س��اڵ و پ��ارس��اڵ ل��ه‌و ئ��ام��اره‌‬ ‫ج��ی��اده‌ک��ات �ه‌و‌ه ئ �ه‌وه‌ی �‌ه ک �‌ه ئه‌وکه‌سانه‌ى‬ ‫ده‌ستدرێژیان کراوه‌ته‌سه‌ر له‌مساڵدا له‌الیه‌ن‬ ‫که‌سى بێگانه‌و‌ه ب��ووه‌‪ ،‬به‌اڵم پارساڵ ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ى ده‌س��ت��درێ��ژى سێکسیان کرایه‌‬ ‫س �ه‌ر زۆرب �ه‌ی��ان ل �ه‌الی �ه‌ن خزمه‌کانیانه‌وه‌‬ ‫بووه‌‪ .‬هه‌ر به‌پێى زانیاریه‌کانمان ل‌ه (‪)%60‬‬ ‫ى ئ �ه‌و ژن��ان �ه‌ش خ��وێ��ن��ده‌وارن و زۆرب���ه‌ى‬ ‫ڕووداوه‌کانیش ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ى شاره‌گه‌وره‌کان‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ینى ڕاب����ردوو مامۆستایه‌کى ئاینى‬ ‫له‌هه‌ولێر له‌خوتبه‌دا باسى له‌وه‌کردبووکه‌‬ ‫ته‌نها یه‌ک شۆفێرى ته‌کسى ده‌ستدرێژى‬ ‫سێکسى له‌سه‌ر (‪ )18‬کچ کردووه‌‪.‬‬ ‫دوات����ر پ��ۆل��ی��س ل���ه‌ب���اره‌ى ئ���ه‌و ق��س�ه‌ی�ه‌وه‌‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ى ل �ه‌گ �ه‌ڵ م�ه‌س��ع��ود کانى‬ ‫کورده‌یی کرد‪.‬‬ ‫ئه‌و ئامارانه‌ى (چه‌تر) ده‌ستى که‌وتووه‌‬ ‫ته‌نها ل�ه‌ه�ه‌ول��ێ��ر ت��ۆم��ارک��راو‌ه جگ‌ه له‌‬ ‫ئاماره‌کانى توندوتیژى گه‌رمیان و سلێمانى‬ ‫و دهۆک و چه‌ند ناوچه‌یه‌کى تر‪.‬‬ ‫زان��ی��اری�ه‌ک��ان ئ���ه‌وه‌ش ده‌رده‌خ����ه‌ن ک�‌ه ئه‌و‬

‫ک �‌ه ل �‌ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى ب �ه‌دواداچ��ون��ى‬ ‫توندوتیژى دژی ژنان کارده‌که‌ن کار بۆ‬ ‫کێشه‌ى ژنان ناکه‌ن‪.‬‬ ‫الی��خ��ۆی �ه‌و‌ه ه���ودا زه‌ن��گ�ه‌ن�‌ه چاالکوانى‬ ‫بوارى ژنان ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد‪ ،‬ئه‌و ماوه‌ى‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت ب��ۆ ک��ه‌م��ک��ردن��ه‌وه‌ى رێ���ژه‌ى‬ ‫توندوتیژى ک��ارى تێداکردوو‌ه ماوه‌یه‌کى‬ ‫ک��ه‌م��‌ه و دره‌ن�����گ درک ب����ه‌وه‌ک����راوه‌‬ ‫ک��ارب��ک��رێ��ت ب��ۆ ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى ڕێ���ژه‌ى‬ ‫توندوتیژى‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و باره‌و‌ه له‌نج‌ه عه‌بدواڵ به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫ده‌زگاى وارڤین بۆ پرسه‌کانى ژن به‌(چه‌تر)‬ ‫ى ڕاگه‌یاند‪ ،‬مه‌الکانى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫زۆرج���ار تۆمه‌تبارن ب���ه‌وه‌ى ک‌ه دی���ارده‌ى‬ ‫توندوتیژى ژن��ان سه‌رهه‌ڵبدات و درێ��ژه‌ى‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬چونک‌ه زۆر خوتبه‌ى مه‌الکان‬ ‫ده‌بێت‌ه هۆکار بۆ سه‌رهه‌ڵدانى توندوتیژى‬ ‫له‌نێو خێزان و ئه‌و شتان‌ه ره‌تدکه‌نه‌و‌ه که‌‬ ‫یه‌کسانى نێوان ژن و پیاو دیار ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌به‌رانبه‌ردا سه‌رۆکى لیژنه‌ى ئه‌وقاف و‬ ‫کاروبارى ئاینى له‌په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫بۆچوونى وای�ه‌‪ ،‬ک‌ه مامۆستایانى ئاینى‬ ‫ه��ۆک��ار نین و زۆرج���اری���ش له‌مینبه‌رى‬ ‫مزگه‌وته‌و‌ه هۆشیاریان باڵوکردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێى چه‌ند زان��ی��اری�ه‌ک��ى (چ �ه‌ت��ر) ئه‌و‬ ‫ژن��ان �ه‌ى که‌یسیان هه‌ی‌ه و توندوتیژیان‬ ‫به‌رانبه‌ر ئه‌نجامدراو‌ه زۆربه‌یان ل‌ه به‌زۆر‬ ‫به‌شودان یان کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه بووه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬به‌شیر خه‌لیل ح�ه‌داد سه‌رۆکى لیژنه‌ى‬ ‫ئه‌وقاف له‌په‌رله‌مانى کوردستان ب‌ه (چه‌تر)‬ ‫ى راگه‌یاند‪ ،‬بۆ راگرتنى پیرۆزیى ومانا‬

‫هه‌فته‌ى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى‬ ‫ی ژنان ل ‌ه چیه‌و ‌ه هاتووه‌‬ ‫دژ ‌‬

‫ێ خوشک ک ‌ه ناویان (باتریشیا‬ ‫ل ‌ه (‪)25‬ى تشرینى دوه‌مى ساڵى (‪)1960‬دا س ‌‬ ‫میراباڵ و مینیرفا میراباڵ‪ ،‬ماریاتیرزا میراباڵ)بون به‌خوشکانى میراباڵ (میرابال‬ ‫سسترز) ناوزه‌ند ده‌کرێن‪ ،‬ئه‌م خوشکان ‌ه چاالکوانى سیاسى بون ل ‌ه بزوتنه‌وه‌ى خه‌باتى‬ ‫نیشتمانى دژى دیکتاتۆرى کۆمارى دۆمینکان (رافایل تروخیلو) خه‌باتیان ده‌کرد‪،‬‬ ‫ئه‌م دیکتاتۆره‌ زۆرداره‌ بۆماوه‌ى (‪)30‬س��اڵ ل ‌ه سااڵنى (‪ )1961-1930‬حوکمى‬ ‫دۆمینکاندکرد‪ .‬له‌ساڵى (‪)1960‬دا دواى ئ �ه‌وه‌ى که‌مینى بۆ ئۆتۆمبێلى ئه‌م‬ ‫خوشکانه‌ دانا و ده‌ستگیرى‌کردن به‌شێوازێکى زۆر دڕندانه‌ به‌ئازارو ئه‌شکه‌نجه‌دان‬ ‫ولێدان هه‌رسێکیانى کوشت‪.‬‬ ‫له‌ ته‌مموزى (‪)1981‬دا له‌ یه‌که‌م کۆبونه‌وه‌ى بزوتنه‌وه‌ى ژنان له‌ ئه‌مه‌ریکاى التین‬ ‫ل ‌ه رۆژان����ی(‪)21-18‬ى مانگدا که ‌ل ‌ه بۆگۆتاى کۆلومبیا س��ازدرا به‌شداربوان‬ ‫بڕیاریاندا بۆ به‌رزراگرتنى یادى ئه‌م خوشکان ‌ه رۆژى (‪)25‬ى نۆفه‌مبه‌ر بکرێت ‌ه رۆژى‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان له‌ ئه‌مه‌ریکاى التین‪.‬‬ ‫له‌ (‪)17‬ى کانونى یه‌که‌مى (‪)1999‬دا نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتوه‌کان ب ‌ه بڕیارى ژمار‌ه‬ ‫(‪ )13/54‬ئه‌م رۆژه‌یکرد‌ه رۆژى جیهانى بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان‪.‬‬ ‫ل ‌ه هه‌رێمى کوردستانیش به‌هۆى ئه‌و رێژ‌ه زۆره‌ى توندو تیژى به‌رامبه‌ر ژنان ده‌کرێت‬ ‫و له‌م سااڵنه‌ى دوای��دا له‌سه‌ر ئاستى رێکخراوه‌کان و کۆمه‌ڵگا قسه‌ى ل ‌ه ب��اره‌و‌ه‬ ‫ده‌کرا حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان هه‌فته‌یه‌ک ب ‌ه ناوى هه‌فته‌ى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى‬ ‫توندوتیژى دژ ب ‌ه ژنان راگه‌یاند‪ ،‬به‌اڵم له‌مساڵدا (‪ )15‬رۆژ بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌ه دیارى‬ ‫کرا که‌ ل ‌ه (‪ )12/10 _ 11/25‬ده‌کات‪.‬‬

‫‪n‬‬

‫یاسای توندوتیژی دژی ژنان پێویسته‌ فۆتۆ‪ :‬فه‌رزین حه‌سه‌ن‬

‫جوان و حیکمه‌ت و فه‌لسه‌ف‌ه به‌رزه‌کانى‬ ‫پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى پێویست‌ه ب‌ه راستترین‬ ‫و دروستترین شێواز ئه‌نجام بدرێت ک‌ه له‌‬ ‫شه‌ریعه‌تى ئیسالم و یاساى کارپێکراوى‬ ‫ده‌ستکردیش ئاماژه‌ى بۆ کراوه‌‪ ،‬گرنگترین‬ ‫مه‌رج و بنه‌ماى ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه له‌سه‌ر بناغه‌ى‬ ‫ره‌زام �ه‌ن��دى ه�ه‌ر دوو هاوسه‌ره‌ک‌ه ئه‌نجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬ب‌ه ئامانجى بونیادنانى که‌ش و‬ ‫هه‌وایه‌کى پڕل‌ه س��ۆزو خۆشه‌ویستى له‌‬ ‫نێوانیان و به‌رده‌وام بون ل‌ه ژیانێکى پر له‌‬ ‫کامه‌رانى و ئارامى و رێز ل‌ه یه‌کگرتن‪،‬‬ ‫گه‌ر به‌پێچه‌وانه‌ى ئه‌وانه‌و‌ه بێت‪ ،‬هۆکار‬ ‫ده‌بێت بۆ توندوتیژى نێو خێزان و سه‌رئه‌نجام‬ ‫ژن تێیدا زیانمه‌ند ده‌بێت‪.‬‬ ‫س�ه‌رۆک��ى لیژنه‌ى ئ�ه‌وق��اف له‌په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان وتیشى «هه‌ندێک دابو نه‌ریتى‬ ‫ناشه‌رعى و ناشایست‌ه ل‌ه کۆمه‌لگاکه‌ماندا‬ ‫باڵوبۆته‌و‌ه و ره‌گ و ریشه‌ى داکوتاوه‌‪،‬‬ ‫وه‌ک (ب �‌ه زۆر ک��چ ب�‌ه ش���ودان‪ ،‬ی��ا بێ‬ ‫ره‌زام���ه‌ن���دى ک��چ‪ ،‬ی��ان ک���وڕ‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫به‌لێن دان ب‌ه ماره‌یى‪ ،‬یا ماره‌کردن له‌ناو‬ ‫بێشکه‌دا‪ ،‬یا کچدان ل‌ه برى خوێن ل‌ه سوڵح‬ ‫و ئاشته‌واییدا‪ ،‬بێ ئه‌وه‌ى هیچ پرسێک به‌‬ ‫الیه‌نى په‌یوه‌ندیدار بکرێت (ک‌ه کچه‌که‌یه‌‬ ‫یا کوڕه‌که‌) له‌کاتى ئه‌نجامدانى کاره‌که‌‬ ‫ی��ان ل‌ه کاتى گ��ه‌ور‌ه بونیاندا‪ ،‬ئه‌مه‌یش‬ ‫سه‌ره‌تای‌ه بۆ دروستبوونى توندوتیژى»‪.‬‬ ‫د‪ .‬به‌شیر‪ ،‬ئه‌وه‌شى وت‪ :‬کێشه‌و گرفتى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى و روداوى مه‌ترسیدار و دڵته‌زێنى‬ ‫ب�ه‌ه��ۆى ئ �ه‌و ه��ۆک��ار‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌وه‌‬ ‫ده‌که‌وێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێکجاریش ده‌بێت‌ه هۆى‬ ‫الدانى کۆمه‌الیه‌تى و خیانه‌تى هاوسه‌رى‪،‬‬ ‫یان دڵپیسى ل‌ه یه‌کتر‪ .‬ئه‌وه‌شى خسته‌روو‪ ،‬له‌‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان سه‌ره‌ڕاى ده‌رچواندنى‬ ‫چه‌ندین یاساو بریار بۆ نه‌هێشتنى ئه‌م‬ ‫دیاردانه‌‪ ،‬ئاماده‌ین بۆ هاوکاریکردنى هه‌ر‬ ‫خێزانێک یان که‌سێک بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌که‌ى و رزگارکردنیان ل‌ه کۆت و‬ ‫زنجیرى به‌زۆر به‌شوودان و دورخستنه‌وه‌یان‬ ‫له‌دیارده‌ى توندوتیژى‪.‬‬ ‫«هیچمان پێ ناکرێت»‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ل‌ه م��اوه‌ى ڕاب���ردوو په‌رله‌مانى‬ ‫ک���وردس���ت���ان ی��اس��ای��ه‌ک��ى ده‌رک������رد بۆ‬ ‫بنه‌بڕکردن و که‌مکردنه‌وه‌ى توندوتیژى‪،‬‬ ‫به‌پێى وت �ه‌ى یاسا ناسێک ئه‌و یاسایانه‌‬ ‫توانیو‌ه ئاماره‌کانى توندوتیژى دژى ژنان‬ ‫که‌م بکاته‌وه‌‪ ،‬هاوکات په‌رله‌مانتارێکیش‬ ‫ده‌ڵێت «په‌رله‌مانى کوردستان ناتوانێت‬ ‫ڕێژه‌ى توندوتیژى که‌م بکاته‌وه‌»‪.‬‬ ‫هاژ‌ه سلێمان ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫ب���ه‌(چ���ه‌ت���ر)ى ڕاگ���ه‌ی���ان���د‪ ،‬پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى‬ ‫کوردستان یاسایه‌کى ده‌رکردووه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى‬ ‫ڕێ����ژه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژى ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �‌ه ژن��ان‬

‫ک �ه‌م ب��ک��ات�ه‌وه‌‪ .‬وتیشى «ه���ه‌وڵ���دراو‌ه بۆ‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى ڕێژه‌ى توندوتیژى به‌رامبه‌ر‬ ‫ب‌ه ژنان‪ ،‬به‌اڵم ناتوانرێت ئه‌و دیارده‌ی‌ه بنه‌بڕ‬ ‫بکرێت‪ ،‬چونک‌ه ڕه‌نگ‌ه هۆکارێک ئه‌وه‌بێت‬ ‫ک‌ه دام و ده‌زگ��اک��ان��ى حکوومه‌ت کار‬ ‫به‌یاساکانى په‌رله‌مانى کوردستان ناکه‌ن‪.‬‬ ‫هاژ‌ه ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد‪ ،‬یاساک‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫کۆمه‌ڵێک توێژه‌و‌ه کێشه‌ى بۆ دروستکرا‪،‬‬ ‫چونک‌ه داواکرا له‌الیه‌ن سه‌رۆکى هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫واژۆ نه‌کرێت و ل‌ه کۆتایی مانگى شه‌ش‬ ‫خراوه‌ت‌ه بوارى جێبه‌جێ کردن‪.‬‬ ‫تاڤگ‌ه هاشم‪ ،‬یاساناس بۆ (چه‌تر) وتى‪:‬‬ ‫تا ئێستا یاسایه‌کى تایبه‌ت ب‌ه توندوتیژى‬ ‫دژى ژنان ل‌ه هه‌رێمى کوردستان نیه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫یاسایه‌ی هه‌ی‌ه بۆ توندوتیژى ناوخێزانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و دوو توندوتیژی‌ه جیاوازه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویست‌ه په‌رله‌مانى کوردستان یاسایه‌کى‬ ‫تایبه‌ت دژ ب‌ه توندوتیژى ژنان ده‌ربکات‬ ‫ئه‌گینا ناتوانێت دیارده‌ى توندوتیژى دژى‬ ‫ژنان بنه‌بڕبکات‪.‬‬ ‫ئه‌و یاسا ناس‌ه وتیشى «یاساى توندوتیژى‬ ‫نێو خ��ێ��زان ل�‌ه ئێستادا ل �ه‌الی �ه‌ن زۆر له‌‬ ‫دادوه‌ران جێبه‌جێ ناکرێت و به‌سزادانى‬ ‫عێڕاقى ک��ارده‌ک �ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌یش نیگه‌رانى‬ ‫له‌الیه‌ن ژنانه‌و‌ه دروستکردووه‌‪.‬‬ ‫ه���ودا زه‌ن��گ�ه‌ن�‌ه چ��االک��وان��ى ب���وارى ژن��ان‬ ‫له‌و ب��اره‌و‌ه وتى «په‌رله‌مان و حکومه‌ت‬ ‫ک�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م ب���وون ل �‌ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى‬ ‫ک��ێ��ش�ه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژى ژن���ان و له‌ئاستى‬ ‫گه‌وره‌یى کیشه‌ک‌ه نه‌بوون»‪.‬‬ ‫«پیاوان به‌ڕێوه‌به‌رن»‬ ‫توێژه‌رێکى کۆمه‌اڵیه‌تى ئاشکرایکرد‪،‬‬ ‫له‌نێو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى توندوتیژى دژى‬ ‫ژن��ان توندوتیژى ئه‌نجام ده‌درێ���ت‪ ،‬ب�ه‌وه‌ى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانیان پیاوه‌‪.‬‬ ‫ک���وردۆ ع��وم �ه‌ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى نه‌هێشتنى‬ ‫توندوتیژى دژى ژنان بۆچوونى وایه‌‪ ،‬پیاو‬ ‫زیاتر ده‌توانێت کۆنتڕۆڵى کاره‌کان بکات‪،‬‬ ‫چونک‌ه زۆرجار ژن له‌بریارداندا سه‌رکه‌وتوو‬ ‫نابێت‪ .‬وتیشى «م��ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نیم ژن‬ ‫ببێت‌ه به‌ڕێوه‌به‌ر ئه‌گه‌ر خزمه‌ت نه‌کات و‬ ‫ته‌نها بۆ خۆده‌رخستن بێت»‪.‬‬ ‫ئه‌ڤین ئیبراهیم ت��وێ��ژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫رای����گ����ه‌ی����ان����د‪ ،‬ن���اب���ێ���ت ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌رى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى توندوتیژى پیاو بن‪،‬‬ ‫چونک‌ه ئه‌وانه‌ى توندوتیژى به‌رانبه‌ر ب‌ه ژن‬ ‫ده‌که‌ن پیاون‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات ه��اژ‌ه سلێمان ئه‌ندامى لیژنه‌ى‬ ‫ک��اروب��ارى ژن��ان له‌په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫وت����ى‪ :‬ئ���ه‌و پ��ی��اوان��ه‌ى ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ئ�ه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیانه‌ن پۆستى پۆلیسیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌کراون ب‌ه به‌ڕێوه‌به‌ر ئه‌گینا چاکتروایه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان ژن بن‪.‬‬

‫وه‌زیرى خوێندنى بااڵو توێژینه‌وه‌ى زانستى له‌ بڕیارێکى په‌شیمان ده‌بێته‌وه‌‬

‫زیاتر له‌ (‪)9500‬‬

‫خوێندکار بێ‌ئومێد بوون له‌ وه‌رگرتنیان‬

‫له‌ زانکۆ و په‌یمانگاکانى هه‌رێمدا‬ ‫ئاماده‌کردن‬

‫هه‌نگاو هاشم‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی له‌ چه‌ند رۆژی‬ ‫رابردوودا ناوی خوێندکاران‬ ‫بۆ وه‌رگرتنیان له‌ زانکۆ‬ ‫ۆ په‌یمانگه‌کان راگه‌یه‌نرا‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ‬ ‫رووبه‌ڕوی ره‌خنه‌ی زۆری‬ ‫خوێندکاران بووه‌ و‬ ‫خوێندکارێکیش ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌دات وه‌زیری خوێندنی بااڵ‬ ‫ل ‌ه بڕیارێکی خۆی په‌شیمان‬ ‫بۆته‌وه‌‪.‬‬

‫له‌گه‌ڵ راگه‌یاندنی ناوی خوێندکاران‬ ‫ک���ێ���ش���ه‌ی ک���ه‌ڵ���ه‌ک���ه‌ ب������ووی س��اڵ��ی‬ ‫رابردووش سه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه‌ و له‌ ئێستادا‬ ‫ژم��اره‌ی��ه‌ک خ��وێ��ن��دک��ارى ئ�ه‌م��س��اڵ و‬ ‫ساڵى پارى ده‌رچووى (‪)12‬ى ئاماده‌یی‬ ‫ل��ه‌ ه��ی��چ زان��ک��ۆ و په‌یمانگه‌یه‌کى‬ ‫حکومى ناویان نه‌هاتۆته‌وه‌‪ ،‬هاوکات‬ ‫کێشه‌ بۆ ئه‌و خوێندکارانه‌ش دروست‬ ‫ب��ووه‌ ک�ه‌ ته‌مه‌نیان ل �ه‌س �ه‌رووى (‪)25‬‬ ‫ساڵه‌وه‌یه‌ و له‌ شاری هه‌ولێریش رۆژێک‬ ‫دوای راگه‌یاندنی ناوه‌کان خۆپیشاندان‬ ‫بۆ ئ �ه‌و مه‌به‌سته‌ س��ازک��را و یه‌کێک‬ ‫ل �ه‌ خ��وێ��ن��دک��اره‌ خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ره‌ک��ان��ی��ش‬ ‫پێى ڕاگه‌یاندین ئ��ه‌وان ب���ه‌رده‌وام ده‌بن‬ ‫له‌سه‌ر خۆپیشاندان تا چاره‌سه‌رێک بۆ‬ ‫کێشه‌که‌یان ده‌دۆزرێته‌وه‌ و له‌ زانکۆ و‬ ‫په‌یمانگاکان شوێنیان ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫که‌ژاڵ ئه‌کره‌م‪ ،‬خوێندکارى خوێندگه‌ى‬ ‫شه‌به‌نگى ئێواران له‌هه‌ولێر‪ ،‬به‌(چه‌تر)‬ ‫ى ڕاگه‌یاند‪ :‬تێکڕاى نمره‌م (‪ )89‬یه‌‪،‬‬ ‫یه‌که‌مى قوتابخانه‌که‌مان بووم‪ ،‬ئێستا‬ ‫ن��اوم له‌په‌یمانگه‌ى ته‌کنیکى ئێواران‬ ‫هاتۆته‌وه‌‪ ،‬به‌بیانوى ئه‌وه‌ى که‌ کێشه‌ى‬ ‫ت �ه‌م �ه‌ن��م ه �ه‌ی �ه‌ و ل��ه‌ س����ه‌روی (‪)25‬‬ ‫ساڵه‌وه‌م‪.‬‬ ‫ئه‌و خوێندکاره‌ ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا وه‌زیرى‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ى ب���ااڵ خ���ۆى ڕای��گ �ه‌ی��ان��د که‌‬ ‫«کێشه‌ى ته‌مه‌نمان بۆ خوێندکارانى‬ ‫خوێندگه‌ ئێوارانه‌کان چاره‌سه‌ر کردوه‌»‬ ‫ئه‌مه‌ش دواى ئ �ه‌وه‌ى چه‌ند مانگێک‬ ‫پێش ئێستا‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ک خوێندکارانى‬ ‫خوێندنگه‌ ئ��ێ��واران �ه‌ک��ان ح���ه‌وت ج��ار‬ ‫خۆپیشاندانمان کرد‪.‬‬

‫‪ n‬خۆپیشاندانی خوێندکاران له‌ به‌رده‌م وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵدا‬

‫که‌ژاڵ‪ ،‬وتیشی‪ :‬خاوه‌نى منداڵم و ماوه‌ى‬ ‫چه‌ند ساڵێکه‌ به‌حاڵێکى ناخۆش خوێندنم‬ ‫ته‌واو کردووه‌ له‌ پێناو ئه‌وه‌ى نمره‌یه‌کى‬ ‫باش بهێنم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ چاره‌نوسی ئێمه‌یه‌‬ ‫له‌م واڵته‌‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو جه‌ختی ل���ه‌وه‌ک���رده‌وه‌ وه‌زی���رى‬

‫به‌رپرسانی خوێندنی بااڵ ده‌ڵێن ئه‌مساڵ‬ ‫بۆخۆتان پاڵبده‌نه‌و‌ه‬ ‫ه���ۆگ���ر ئ����ه‌ی����وب‪ ،‬ی �ه‌ک��ێ��ک��ی��ت��ره‌ ل���ه‌و‬ ‫خوێندکارانه‌ی ل�ه‌ خۆپیشاندانه‌که‌دا‬ ‫ب�ه‌ش��دارب��وو‪ ،‬باسی له‌ کێشه‌که‌ى کرد‬ ‫و وت��ى‪ :‬م��ن ده‌رچ���ووى پۆلى (‪)12‬ی‬

‫ئومێدێک نی ‌ه بۆ وه‌رگرتنى له‌زانکۆ و‬ ‫په‌یمانگه‌کانى هه‌رێم و وتیشى‪ ،‬له‌ هه‌موو‬ ‫شوێنێک حکومه‌ت هانى خه‌ڵکه‌که‌ى‬ ‫ده‌دات بچنه‌ به‌ر خوێندن و به‌رده‌وام بن‪،‬‬ ‫به‌اڵم حکومه‌تى هه‌رێم کێشه‌ى ته‌مه‌نمان‬ ‫بۆ دروست ده‌کات و به‌و بیانوه‌وه‌ له‌زانکۆ‬ ‫و په‌یمانگه‌کان وه‌رمان ناگرێت‪.‬‬ ‫ب�ه‌پ��ێ��ی زان��ی��اری �ه‌ک��ان��ى (چ���ه‌ت���ر) ئ�ه‌و‬ ‫خوێندکارانه‌ى که‌ ده‌رچ���وى (‪)12‬ی‬ ‫ئاماده‌یی ئه‌مساڵ و ساڵى پ��ارن که‌‬ ‫ل�ه‌ زان��ک��ۆ و په‌یمانگه‌ حکومیه‌کان‬ ‫وه‌رنه‌گیراون ژماره‌ى سه‌رجه‌میان ده‌گاته‌‬ ‫(‪ )9500‬خوێندکار‪.‬‬ ‫فواد عه‌لى‪ ،‬وته‌بێژى وه‌زاره‌تى خوێندنى‬ ‫بااڵ و توێژینه‌وه‌ى زانستیش له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫به‌ (چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند‪ :‬به‌شێک له‌و‬ ‫خوێندکارانه‌ى ساڵى پار که‌ ئه‌مساڵیش‬ ‫ن���اوی���ان ن��ه‌ه��ات��ۆت��ه‌وه‌‪ ،‬س��اڵ��ى پ���ار له‌‬ ‫پێشبڕکێى نمره‌دا ده‌رنه‌چون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ڕێژه‌ى ده‌رچوون زۆر له‌مساڵ زیاتر بوو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ نه‌مان توانیوه‌ وه‌ریان بگرین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫فۆتۆ‪ /‬هه‌نگاو هاشم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ڕێژه‌یه‌کمان وه‌رگرتووه‌‬ ‫وه‌رنه‌گیراین‪ ،‬بۆیه‌ داوا ده‌که‌ین جیاوازى ک��ه‌ س��اڵ��ى پ���ار خ��ۆی��ان پێشکه‌شیان‬ ‫نه‌کردبوو‪.‬‬ ‫له‌نێوان خوێندکاراندا نه‌کرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و خوێندکاره‌ ئه‌وه‌شى وت «چوین بۆ وته‌بێژی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ ئاماژه‌ى‬ ‫الى به‌رپرسانى وه‌زاره‌ت��ى خوێندنى بااڵ‪ ،‬ب��ه‌وه‌ش��دا‪ ،‬ل�ه‌زان��ک��ۆ و په‌یمانگاکانى‬ ‫پێمان ده‌ڵێن ئه‌مساڵ بۆخۆتان پاڵبده‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمى کوردستان له‌تواناماندا نیه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئێمه‌ش نامانه‌وێت ره‌نجى چه‌ند ساڵه‌ى خوێندکارانه‌ى ساڵی پار وه‌ربگرین و‬ ‫وتیشی‪ :‬نزیکه‌ى (‪ )6000‬خوێندکارى‬ ‫ساڵى پار و ئه‌مساڵ وه‌رنه‌گیراون‪ ،‬به‌و‬ ‫پێیه‌ى ساڵى پار نزیکه‌ى (‪ )42‬هه‌زار‬ ‫خوێندکار داوایان پێشکه‌شی زانکۆ و‬ ‫په‌یمانگه‌کان ک��ردب��وو‪ ،‬ل�ه‌م ڕێژه‌یه‌ش‬ ‫نزیکه‌ى (‪ )36‬هه‌زار که‌س وه‌رگیرا‪.‬‬ ‫ب���ه‌ وت�����ه‌ى وت���ه‌ب���ێ���ژه‌ک���ه‌ى وه‌زاره‌ت�������ى‬ ‫خ��وێ��ن��دى ب���ااڵ ئ�ه‌م��س��اڵ��ی��ش زی��ات��ر له‌‬ ‫(‪ )3500‬خوێندکار له‌هیچ زانکۆ و‬ ‫په‌یمانگایه‌ک وه‌رنه‌گیراون‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ته‌ئکیدى ل�ه‌وه‌ش��ک��رده‌وه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫ئومێدێک بۆ وه‌رگرتنى ئه‌و خوێندکارانه‌‬ ‫له‌ زانکۆ و په‌یمانگه‌کانى هه‌رێم نه‌ماوه‌‬ ‫و راشیگه‌یاند‪ :‬به‌ بڕیارێکى سیاسى‬ ‫به‌شێک له‌خوێندکارانى مه‌سیحى که‌‬ ‫له‌ شوێنه‌کانى ترى عێراقه‌وه‌ که‌ به‌هۆى‬ ‫مه‌ترسی له‌سه‌ریان هاتوون وه‌رگیراون‪.‬‬ ‫جێی ئ��ام��اژه‌ی �ه‌ رۆژی پێنج شه‌ممه‌‬ ‫خوێندنمان به‌فیرۆ بچێت‪.‬‬ ‫ش��اخ��ه‌وان غ�ه‌ف��وری��ش یه‌کێکیتر‌ه له‌و بۆ جارێکیتر خۆپیشاندان ئه‌نجامدرا‬ ‫خوێندکارانه‌ و ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى ساڵی و خ��وێ��ن��دک��اران��ی��ش ت�ه‌ئ��ک��ی��د ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫پار ب ‌ه نمره‌ی (‪ )61‬ل ‌ه پۆلى دوان��زه‌ى ب��ه‌رده‌وام��ی خۆپیشاندانه‌کان ده‌ک �ه‌ن‬ ‫ئاماده‌یى ده‌رچووه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئیستا هیچ ت��ا ئ �ه‌و ک��ات�ه‌ی داواک��ان��ی��ان جێبه‌جێ‬ ‫ده‌کرێت‪.‬‬

‫«به‌ بڕیارێکى سیاسى به‌شێک ل ‌ه‬ ‫خوێندکارانى مه‌سیحى که‌ له‌ شوێنه‌کانى ترى‬ ‫عێراقه‌وه‌ هاتوون وه‌رگیراون»‬ ‫خوێندنى بااڵ له‌ بڕیارى خۆی په‌شیمان‬ ‫ب���ۆت���ه‌وه‌‪ ،‬چ��ون��ک�ه‌ ئ���ه‌و ک��ات��ه‌ی ئێم ‌ه‬ ‫خۆپیشاندانمان ک��رد‪ ،‬وت��ى «ئ �ه‌وان �ه‌ى‬ ‫نمره‌یان له‌ (‪ )85‬زیاتر‌ه به‌پێی نمره‌کانیان‬ ‫له‌ له‌زانکۆ و په‌یمانگاکان وه‌رده‌گیرێن»‪.‬‬

‫ئاماده‌یی ساڵى پارم‪ ،‬ئه‌مساڵ له‌ به‌شی‬ ‫وێژه‌یى ئه‌و خوێندکارانه‌ى نمره‌کانیان‬ ‫له‌سه‌روى (‪)57‬ه‌وه‌یه‌ وه‌رگیراون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ب�ه‌ش��ی زانستى ه�ه‌م��وی��ان وه‌رگ��ی��راون‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێم ‌ه ساڵى پار نمره‌مان له‌سه‌روى‬ ‫(‪)60‬ه‌و‌ه بوو وه‌رنه‌گیراین و ئه‌مساڵیش‬

‫خوێندکارانی هه‌رێمی کوردستان له‌ نێوان خراپی سیستم و بێ پالنیدا‬

‫شاره‌زایه‌ک‪ :‬له‌ سوید هیچ پۆلێک له‌ (‪)25‬‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫په‌رێز سابیر‬ ‫له‌ کوردستان سیستمى بووه‌ته‌‬ ‫مایه‌ی نیگه‌رانی الی زۆربه‌ی‬ ‫خوێندکاران و شاره‌زایانی‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش‬ ‫(چه‌تر) دیدارێکی له‌گه‌ڵ‬ ‫چیمه‌ن مه‌حمود‪ ،‬که‌ ده‌رچووى‬ ‫زانکۆیه‌ له‌ واڵتى سوید‬ ‫ئه‌نجامدا و ناوبراو پێیوایه‌‬ ‫خراپی ئاستی خوێندکار له‌‬ ‫کوردستان به‌ گشتی بۆ سیستم‬ ‫و زۆری خوێندکار ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫له‌ پۆلێکدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬په‌روه‌رده‌کردن و سیستمى خوێندنى‬ ‫کوردستان به‌رامبه‌ر به‌ واڵتى سوید چۆن‬ ‫ده‌بینیت؟‬ ‫سیستمى خوێندن له‌ سوید زۆر جیاوازه‌‬‫له‌گه‌ڵ کوردستان‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫زۆر شت خراپی بارى ئابوورى و زۆرداری‬ ‫رژێمى به‌عس له‌ کوردستان و ئاواره‌یى‬ ‫که‌ ڕووى له‌م واڵته‌ کردبوو‪ ،‬سیستمی‬ ‫خوێندنی په‌کخستووه‌‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬وه‌ک چ���االک���وان���ێ���ک چ��ۆن‬ ‫ده‌ڕوان��ی��ت��ه‌ ش��ێ��وازی وان���ه‌ خ��وێ��ن��دن له‌‬ ‫کوردستان؟‬ ‫‪ -‬ک���ه‌ س���ه‌ی���رى خ��وێ��ن��دن ده‌ک���ه‌ی���ن له‌‬

‫کوردستان ده‌بینین زۆرترین قوتابى ل ‌ه‬ ‫پۆلێکدایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ باش‬ ‫نه‌بوونى قوتابى بۆ خوێندنه‌که‌ى و له‌‬ ‫واڵت��ى وه‌ک سوید خوێندکار که‌متره‌‬ ‫وه‌ک له‌ کوردستان و زۆرترین قوتابى له‌‬ ‫پۆلیکدا له‌ (‪ )25‬که‌س زیاتر نیه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ قۆناغی په‌روه‌رده‌ و خوێندن تا‬ ‫چه‌ند به‌ڕێوه‌به‌ر کاریگه‌رى هه‌یه‌ بۆسه‌ر‬ ‫خوێندن و خوێندکاره‌کان؟‬ ‫بێگومان کاریگه‌رى زۆرى هه‌یه‌‪ ،‬به‌‬‫تایبه‌ت له‌سه‌ر خوێندکاره‌که‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫ده‌بێت زۆر کارابێت و جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫بکاته‌وه‌ ک ‌ه نابێت له‌ قوتابخانه‌یه‌کدا‬ ‫س��ێ ده‌وام���ى ت��ی��اداب��ێ��ت‪ ،‬ک �ه‌ به‌ڕاستى‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ ک��اری��گ��ه‌رى زۆر خ��راپ��ى هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر خوێندکار له‌ واڵتى سوید هه‌موو‬ ‫گه‌ڕه‌کێک قوتابخانه‌ى تایبه‌تى خۆى‬ ‫هه‌یه‌ و یه‌ک ده‌وامه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬هه‌ندێک له‌ چاودێرانى بوارى‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ له‌ کوردستان ڕه‌خنه‌ى ئه‌وه‌ له‌‬ ‫ده‌زگ��اى سه‌رپه‌رشتیارى پ �ه‌روه‌رده‌ ده‌گرن‬ ‫که‌ له‌ کاتى خوێندندا بابه‌تى وانه‌یه‌ک‬ ‫ده‌گۆڕن رای تۆ له‌م باره‌یه‌وه‌ چیه‌؟‬ ‫ ل �ه‌ س��وی��د مامۆستا خ��ۆى ب��ڕی��ار له‌‬‫بابه‌تی وانه‌که‌ی ده‌دات وات�ه‌ له‌ سه‌رو‬ ‫خۆیانه‌وه‌ بڕیاریان بۆ نایه‌ت‪ ،‬له‌ ڕاستیدا‬ ‫له‌ کوردستان گۆڕینى سیستمى خوێندن‬ ‫زۆر به‌په‌له‌ کرا نه‌ده‌بوایه‌ په‌له بکرایه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ واڵتێکی وه‌ک سوید کاتێک‬ ‫ده‌رگاى خوێندن ده‌کرێته‌وه‌ پرۆگرامى ئه‌و‬

‫خوێندکار زیاتری تێدانیه‌‬

‫ه‬ ‫‪« n‬له‌سوید هه‌موو گه‌ڕه‌کێک قوتابخانه‌یه‌کی تێدای ‌‬ ‫سوید ئه‌وه‌ نیه‌ و بۆ ب�ه‌ره‌و پێش چوونى‬ ‫ساڵه‌یان داڕشتوه‌؟‬ ‫به‌ڵێ له‌ سوید کاتێک ده‌ست ده‌کرێته‌وه‌ ق��وت��اب��ی��ان زوو زوو سیستمى خوێندن‬‫ب��ه‌ خ��وێ��ن��دن ده‌ب��ێ��ت م��ام��ۆس��ت��ا پالنی ده‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫ئاماده‌کراوى خۆى بدات به‌ به‌ڕێوه‌به‌رى چه‌تر‪ :‬ده‌بینین ڕێژه‌ى ده‌رچوانى قوتابیان‬ ‫قوتابخانه‌که‌‪.‬‬ ‫ساڵ به‌ ساڵ نزم ده‌بێته‌وه‌ ئه‌م کێشه‌یه‌‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئایا سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌یی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌ بۆچى؟‬ ‫ت���ا چ��ه‌ن��د ک���اری���گ���ه‌رى ه��ه‌ی��ه‌ ل �ه‌س �ه‌ر ‪-‬له‌ ڕاستیدا ده‌بێت چاو بخشێنرێته‌وه‌ به‌‬ ‫خوێندن و کات و چۆنێتى قوتابخانه‌کان‬ ‫په‌روه‌رده‌کردنى خوێندن؟‬ ‫کاتێک مامۆستایه‌ک ئه‌و ئه‌رکه‌ى بۆ ئه‌وه‌ى له‌و کێشانه‌ که‌م بێبته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬‫گرته‌ ئه‌ستۆ پێویست ناکات له‌ کاتى ئه‌و که‌سانه‌ى له‌ ب��وارى په‌روه‌رده‌کردنى‬ ‫وانه‌که‌ى چاودێرێک بچێته‌ پۆله‌که‌ى له‌ خوێندندا ش��اره‌زای��ی��ان ه�ه‌ی�ه‌ هه‌وڵێکى‬

‫باشیان هه‌بێت و ده‌بێت حکومه‌ت رۆڵی‬ ‫سه‌ره‌کی ببینێت بۆ ئه‌وه‌ى له‌ کێشه‌کانی‬ ‫خوێندکاران بکۆڵرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌ بڕواى تۆ بۆ بنه‌بڕکردنی‌ ئه‌م‬ ‫کێشانه‌ ده‌بێت چی بکرێت؟‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌و کێشانه‌ به‌ چه‌ند شتێک‬‫ده‌بێت وه‌ک زۆرکردنى بیناى قه‌تابخانه‌‬ ‫و که‌مکردنه‌وه‌ى ژم���اره‌ى قوتابیان له‌‬ ‫پۆلێکدا و زیاد بوونى دڵسۆزى مامۆستا‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه‌ ق��وت��اب��ی و زی���اد ک��ردن��ى‬ ‫مووچه‌ى مامۆستا‪.‬‬

‫گه‌نجان‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫کارا‬

‫‪9‬‬

‫جه‌نگى نه‌وه‌کان‪...‬‬ ‫‪ u‬عه‌لى فه‌تاح مه‌جید ‪u‬‬ ‫بێگومان هاوکێشه‌ى (ئه‌رک و ماف)‬ ‫پ��ێ��وان �ه‌ی �ه‌ک��ى ل��ۆژی��ک��ی��ی� ‌ه ب��ۆ ئاستى‬ ‫به‌رهه‌مى هه‌ر توێژێک ل ‌ه ده‌ره‌نجامى‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری��ی �ه‌ س��ی��اس��ى و ئ��ی��دارى و‬ ‫فه‌رهه‌نگییه‌کانى ناوچه‌که‌دا‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫ئ���ه‌م���ڕۆ ل���ه‌ ک���وردس���ت���ان���دا ج��ێ��گ�ه‌ى‬ ‫پ���رس���ی���اره‌‪ ،‬ل���ه‌ ک��ات��ێ��ک��دا ک��وردس��ت��ان‬ ‫له‌به‌رده‌م گۆڕانکاریی ‌ه هه‌نوکه‌ییه‌کانى‬ ‫ناوچه‌که‌دا هه‌رێمێکى زه‌مین ‌ه له‌بار و‬ ‫جموڵێکى گۆڕان ئامێزى تیابه‌دیده‌کرێت‪،‬‬ ‫لێره‌وه‌ هه‌موان ده‌پرسین ده‌بێت پشکى‬ ‫گه‌نجان ل�ه‌م گۆڕانکاریی ‌ه چ���اوه‌ڕوان‬ ‫ک���راوان���ه‌دا چ��ى ب��ێ��ت؟ ئ��ای��ا داه��ات��ووى‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌ ژیانێکى شه‌ره‌فمه‌ندان ‌ه و‬ ‫پێگه‌یه‌کى گرنگ ده‌به‌خشێت ‌ه گه‌نجان؟‬ ‫ئایا ده‌سه‌اڵتى پیر ساالرى ئێستا و دواى‬ ‫گۆڕانکاریه‌کان ده‌ت��وان��ێ��ت ل� ‌ه جیاتى‬ ‫گه‌نجان هه‌نگاوبنێ و بیربکاته‌و‌ه و‬ ‫نه‌خشه‌رێى جیهانى دواى گۆڕانکاریه‌کان‬ ‫به‌ ئاقارى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى گه‌نجاندا‬ ‫به‌رێت؟ وه‌اڵمى ئه‌م پرسیاران ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫ن����ه‌ک ده‌س����ه‌اڵت����ى س��ی��اس��ى و ه��ێ��زى‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ه �ه‌ڵ��گ��ران��ى دروش��م��ى‬ ‫گ��ۆڕان بیده‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو ده‌بێت خودى‬ ‫گه‌نجان خۆیان نه‌خشه‌ڕێى داهاتوویان‬ ‫ل��ه‌س��ه‌ر ک��اری��گ �ه‌ری �ه‌ک��ان��ى ئێستایان‬ ‫داب���ڕێ���ژن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ خ���ودى گه‌نجانن ک ‌ه‬ ‫ده‌بێت حیکایه‌تخوانى ئه‌و مێژوو‌ه نه‌بن‬ ‫ک ‌ه ئه‌وان هه‌رگیز کاراکته‌ر و پاڵه‌وانى‬ ‫نمایشه‌کانى ن �ه‌ب��وون‪ ،‬ل�ه‌ ئێستاى ئه‌م‬ ‫ه �ه‌رێ��م �ه‌دا ک � ‌ه ف �ه‌س��اد پنت ب �ه‌ پنتى‬ ‫ژیانى سیاسى و ئیدارى و فه‌رهه‌نگى‬ ‫و ئابوورى گرتۆته‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ گه‌نجان‬ ‫کاراکته‌رى فیعلى دژایه‌تى گه‌نده‌ڵى‬ ‫و په‌یامبه‌رى دادپ����ه‌روه‌رى و هه‌ڵگرى‬ ‫ئااڵو داڕێژه‌رى نه‌خشه‌ رێى گۆڕانکارى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى بن‪ ،‬داهاتووى ئه‌م هه‌رێمه‌ ک ‌ه‬ ‫زۆربه‌ى زۆرى تاکه‌کانى گه‌نجن‪ ،‬ئاستى‬ ‫هۆشیارى و بیرى فراوان و دنیابینییه‌کى‬ ‫نوێ و گاریگه‌رى گه‌نجان ده‌توانن ب ‌ه‬ ‫ئاراستى به‌دیهاتنى خواست و ئاواته‌کانى‬ ‫خودى گه‌نجاندا به‌ڕێى بخه‌ن‪ ،‬به‌ داخه‌و‌ه‬ ‫تا ئێستاش رێژه‌یه‌کى زۆر له‌ گه‌نجانى‬ ‫کوردستان هه‌ڵگرى ی��اده‌وه‌ری�ه‌ک��ن ک ‌ه‬ ‫خۆیان له‌ راب��ردوودا به‌دییان نه‌هێناو‌ه و‬ ‫له‌ ژێر کاریگه‌رى پارته‌ سیاسییه‌کاندا‬ ‫له‌ قاڵبى رابردوو دراون‪ ،‬ئه‌وه‌ى جێگه‌ى‬ ‫نیگه‌رانییه‌ ل�ه‌ ئ�ه‌م��ڕۆى کوردستاندا‬ ‫تاک ‌ه ملمالنێییه‌ک ک ‌ه به‌دیناکرێت‬ ‫ملمالنێى ن��ێ��وان ن �ه‌وه‌ک��ان � ‌ه بێگومان‬ ‫ت��ا ئ���ه‌و ملمالنێییه‌ ل �ه‌ ن��ێ��وان ن���ه‌وه‌ى‬ ‫ن��وێ و ن���ه‌وه‌ى ک��ۆن دروس���ت نه‌بێت و‬ ‫به‌شێوه‌پراکتیکیه‌که‌ى ل ‌ه ئه‌رزى واقیعدا‬ ‫نه‌بینرێت‪ ،‬هیچ ئومێدێک ل ‌ه داهاتووى‬ ‫گه‌نجان چاوه‌ڕێ ناکرێت و به‌دینایه‌ت‪،‬‬ ‫له‌ کۆى ئه‌و پارت ‌ه سیاسیانه‌ى ئه‌مڕۆ‬ ‫ل�ه‌ کوردستاندا ک��ارده‌ک �ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام‬ ‫ملمالنێ و گروپبه‌ندى (تکتل) باڵباڵێن ‌ه‬ ‫ل ‌ه سه‌رجه‌میاندا هه‌یه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ت �ه‌واوى‬ ‫ملمالنێکان ل �ه‌ ن��ێ��وان (ک���ۆن و کۆن‬ ‫یان رابردوو و راب��ردوو) دایه‌‪ ،‬یان رونتر‬ ‫ه �ه‌ر ن���ه‌وه‌ى پێشون بونه‌ته‌ جه‌مسه‌رى‬ ‫ملمالنێکان‪ ،‬ب ‌ه پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫به‌دیناکرێت ملمالنێى نێوان نه‌وه‌ى نوێ‬ ‫و نه‌وه‌ى پێشتره‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچى نوخبه‌یه‌ک‬ ‫ل �ه‌ گ�ه‌ن��ج��ان ل � ‌ه (‪17‬ى ش��وب��ب��ات) و‬ ‫رۆژان����ى دوای����ى ب �ه‌ش��داری �ه‌ک��ى ک���اراو‬ ‫کاریگه‌رییه‌کى مه‌زنیان هه‌بوو له‌سه‌ر‬ ‫ک��ۆى خۆپیشاندانه‌کان‪ ،‬ب�ه‌و مانایه‌ى‬ ‫به‌ڵێ ئه‌مڕۆ له‌ کوردستاندا گه‌نج هه‌ی ‌ه‬ ‫و ده‌شتوانێت کۆڵه‌که‌یه‌کى فیعلى ئه‌م‬ ‫ساته‌وه‌خت ‌ه مێژووییه‌بێت و سه‌رۆکایه‌تى‬ ‫پرۆسه‌ى گۆڕانکاریه‌کان بکات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ب �ه‌س نیی ‌ه و پێویسته‌ گه‌نجانى‬ ‫کوردستان ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ مێژووییه‌ به‌فیڕۆ‬ ‫نه‌ده‌ن و له‌غه‌مى داهاتووى خۆیاندابن‪.‬‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ئه‌حمه‌د کایا‪ ،‬هونه‌رمه‌ندى شۆڕشگێر و ئه‌ده‌بیاتى هه‌ژارییه‌‬ ‫چه‌تر‬ ‫تایبه‌ت‬

‫دوا به‌دواى کوده‌تاى (‪)12‬‬ ‫ی ئه‌یلول‪ ،‬له‌ دژى سیستمى‬ ‫ده‌سه‌التداران‪ ،‬ده‌نگى ئه‌حمه‌د‬ ‫کایا جیاواز بوو‪.‬‬ ‫له‌ گۆرانیه‌کانیدا‪ ،‬شکست‪ ،‬ئێش و ئازار‬ ‫و غه‌مگینى‪ ،‬بۆنى سه‌رهه‌ڵدانى لێده‌هات‪.‬‬ ‫هه‌ندێک ده‌ڵێن ئه‌رابێسکى شۆڕشگێر و‬ ‫هه‌ندێکیش ده‌ڵێن ئه‌ده‌بیاتى هه‌ژاریه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د کایا له‌ رۆژى (‪)12‬ى شوباتى ساڵى‬ ‫(‪ )1999‬له‌ مه‌راسیمى دابه‌شکردنى خه‌اڵتى‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ �ه‌ى رۆژن���ام���ه‌گ���ه‌رى م�ه‌گ��ازی��ن��دا‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ى وتبووى‪( ،‬من کوردم و گۆرانى‬ ‫ب �ه‌ ک���وردى ده‌چ���رم و ب��ۆ ته‌له‌فزیۆنێک‬ ‫ده‌گ���ه‌رێ���م ک �ه‌ ب��وێ��ر ب��ێ��ت و گۆرانێکانم‬ ‫باڵوکاته‌وه‌)‪ .‬له‌سه‌ر ئه‌و وتانه‌ ئه‌حمه‌د کایا‬ ‫وه‌ک خاینى واڵت به‌ناوکرا‪ ،‬دوابه‌دواى ئه‌و‬ ‫لێدوانانه‌ هه‌وڵدرا لێپرسینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن‬ ‫و بیخه‌نه‌ زیندانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش ناچاربو واڵت‬ ‫به‌جێبێڵێت و له‌ هه‌نده‌ران ژیان به‌سه‌رببات‪.‬‬ ‫ب��ن�ه‌م��اڵ�ه‌ى ک��ای��ا ل �ه‌ س��اڵ��ى (‪ )1957‬له‌‬ ‫سه‌مسور کۆچبه‌رى مه‌التیا بوون‪ ،‬ئه‌حمه‌د‬ ‫کایا پێنجه‌مین منداڵى بنه‌ماڵه‌که‌ی بوو‪،‬‬ ‫ل�ه‌ باوکێکى ک��ورد و دایکێکى ت��ورک‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬هه‌ر له‌ (‪ )6‬ساڵیه‌وه‌ به‌ سازێک‬ ‫که‌ باوکى وه‌ک دیارییه‌ک پێشکه‌شێ‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ده‌که‌وێته‌ ناو جیهانى هونه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫کاتێک به‌هۆى بارودۆخى دژوارى ئابوریه‌وه‌‬ ‫ک��ۆچ��ب�ه‌رى ئه‌سته‌نبوڵ ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬ب�ه‌ هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک له‌ هونه‌ر دوور ناکه‌وێته‌وه‌‪ .‬کایا‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌کى سانا و سه‌ره‌تایى له‌ کۆمه‌ڵه‌ى‬ ‫ژی��ان��ى یه‌کینه‌ى گ �ه‌ل ده‌س��ت��ى ب �ه‌ ک��ارى‬

‫میوزیک کرد‪ .‬یه‌که‌م به‌رهه‌میشى به‌ ناوى‬ ‫(ئاغله‌مه‌ به‌به‌ییم هه‌نگاوێک بوو به‌ره‌و‬ ‫کارامه‌یی‪ .‬ب �ه‌اڵم ئه‌لبومه‌که‌ى قه‌ده‌غه‌‬ ‫کرا‪ ،‬له‌ بازاڕدا کۆکرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌حمه‌د‬ ‫کایا ده‌ستیکرد به‌ کارکردن له‌ ئه‌لبومى‬ ‫دووه‌مدا‪ .‬دووه‌مین ئه‌لبومى به‌ ناوى‪،‬‬ ‫ئاجیله‌ره‌ توتونماک‪ ،‬له‌ هه‌مان ساڵ‬ ‫باڵوکرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د کایا له‌گه‌ڵ گوڵته‌ن خایال‬ ‫ئۆغلو هاوسه‌رگیریان پێک هێنا‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان کاتیشدا ئاماده‌کارى بۆ‬ ‫سێیه‌مین ئه‌لبوم ده‌ک���رد ب �ه‌ ن��اوى‬ ‫(شه‌فه‌ق تورکوسو) که‌ هه‌ڵبه‌ستى‬ ‫ن �ه‌وزات چه‌لیک بوو که‌ به‌ سزاى‬ ‫سێداره‌ مه‌حکوم کرابوو‪ ،‬ئه‌م ئه‌لبومه‌‬ ‫ل �ه‌ دڵ��ى ه �ه‌م��وو ک �ه‌س جێى خۆى‬ ‫کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫دواب�����ه‌دواى ئ���ه‌وه‌ش‪ ،‬ئه‌حمه‌د کایا‬ ‫ل���ه‌گ���ه‌ڵ ی���وس���ف خ���ای���ال ئ��ۆغ��ل��و‬ ‫سااڵنێکى درێ���ژ ب �ه‌ی �ه‌ک �ه‌وه‌ ک��ارى‬ ‫هونه‌ریان ئه‌نجامدا‪.‬‬ ‫ه���ۆن���راوه‌ى زۆرێ����ک ل��ه‌ گ��ۆران��ى‬ ‫ئه‌لبومه‌کانى ئه‌حمه‌د کایه‌ وه‌ک‪،‬‬ ‫(یۆرگون ده‌موکرات‪ ،‬باشکه‌ ئدیورم‪،‬‬ ‫ره‌سیتاله‌ر ‪ 1‬و ‪ ،2‬ئیمسه‌ر بیر گول‬ ‫س�ه‌ڤ��گ��ى دوارى) ل���ه‌الی���ه‌ن خ��ای��ال‬ ‫ئۆغلووه‌ نوسراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لبومى شارکله‌رم داغ��ل �ه‌ره‌‪ ،‬دوو‬ ‫ملیۆن و هه‌شت هه‌زارى لێ فرۆشرا‪،‬‬ ‫به‌و شێوه‌ش ژماره‌ى پێوانه‌یی شکاند‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م ئه‌لبومه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ى وته‌ى‪،‬‬ ‫(براکه‌ت رۆژێک ده‌بێت له‌ چیاکان‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌) له‌ گۆرانیه‌کیدا بوو به‌‬ ‫ناوى (بانگى ئازادى) قه‌ده‌غه‌کرا و‬ ‫له‌ بازاڕه‌کان کۆکرانه‌وه‌‪.‬‬

‫(م��اڵ��ئ��اوا چ��اوه‌ک��ه‌م) ب��وو ل �ه‌ پ��اری��س‪‌،‬ب ‌ه‬ ‫ئه‌حمه‌د کایا به‌ کۆچبه‌رى ژیانى ده‌ب��رده‌ کلیپى باڵوکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌ر‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌ پێڤاژۆى ناسنامه‌دا زیاتر گۆرانى‪ ،‬کوردم تا کۆتایى‪ ،‬په‌یامێک بوو ه��ۆى جه‌ڵته‌ى دڵ �ه‌وه‌ ژیانى ل�ه‌ده‌س��ت��دا‪ .‬له‌‬ ‫گۆڕستانى (پیه‌ر ال چایسى) له‌ پاریس‬ ‫بۆ هه‌مووان و هه‌رگیز له‌بیر ناکرێت‪.‬‬ ‫خۆى ناسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ک�ه‌ خ �ه‌وى پێوه‌ ده‌بینى به‌دیهات‪ ،‬له‌ (‪)16‬ى تشرینى دووه‌مى ساڵی (‪ )2000‬به‌ خاک سپێردرا‪ ،‬له‌ چاوه‌ڕوانى ئاشتى و‬ ‫یه‌که‌م جاربوو به‌ کوردى گۆرانى چڕى و دا کاتێک سه‌رقاڵى ئاماده‌کردنى ئه‌لبومى ئازادى گه‌له‌که‌یدا‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ئه‌حمه‌د کایا‬

‫سیفه‌تى خزمه‌تکردنى جوانى له‌ده‌ستداوه‌‬ ‫واڵته‌ پێشکه‌وتوه‌کان‪ ،‬چۆن مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ وه‌ک هونه‌رى وێنه‌کێشان پێشانگا بکه‌نه‌و‌ه‬ ‫و کاره‌کانیان پیشانى خه‌ڵک بده‌ن‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌و هونه‌ره‌ ده‌کرێت؟‬ ‫ـ ل�ه‌ واڵت���ه‌ پێشکه‌وتوه‌ رۆژئ��اوای��ی�ه‌ک��ان��دا ئه‌و دوو جۆره‌ کاره‌ جیاوازه‌‪ ،‬کارێک بکه‌ى‬ ‫ب��ۆ ه �ه‌م��وو ه��ون�ه‌رێ��ک رێ��زێ��ک��ى تایبه‌تى له‌ پێشانگا پیشانى خه‌ڵکى ب��ده‌ى ی��ان له‌‬ ‫و م����ام����ه‌ڵ����ه‌ى ت���ای���ب���ه‌ت���ى‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬ه��ون�ه‌رى‬ ‫پ�ه‌ی��ک�ه‌رس��ازی��ش ل���ه‌وه‌ ب �ه‌ده‌ر‬ ‫نیه‌‪ ،‬ل�ه‌و واڵتانه‌ بۆ جوانى‬ ‫ئیشده‌کات‪ ،‬واته‌ ئه‌و هونه‌ره‌‬ ‫له‌وه‌ ده‌رچوه‌ که‌ خزمه‌تێکى‬ ‫واب���ک���ات ت �ه‌ن��ه��ا پ �ه‌ی��وه‌ن��دى‬ ‫ب�ه‌ الیه‌نێک ی��ان جۆرێک‬ ‫شته‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵکو وه‌ک‬ ‫ه��ون�ه‌ره‌ک��ان��ى ت��ر گ��وزارش��ت‬ ‫ل���ه‌ ج���وان���ى و رازان����دن����ه‌وه‌‬ ‫گۆڕپان و سه‌ر شه‌قام دابنرێت‪.‬‬ ‫ده‌ک��ات‪ .‬بۆ نمونه‌ پێشانگاى‬ ‫پ �ه‌ی��ک �ه‌رس��ازى ل �ه‌ ک��وردس��ت��ان زۆر ک�ه‌م چه‌تر‪ :‬ئایا دروستکردنى په‌یکه‌رێک‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬په‌یکه‌رسازه‌کانیش ئه‌و کارانه‌ى ب��ۆ زی��ن��دوو راگ��رت��ن��ى که‌سایه‌تیه‌ک یان‬ ‫ده‌یانکه‌ن ده‌یانه‌وێت له‌سه‌ر جاده‌ دابنرێت‪ ،‬شتێکى مێژوه‌‪ ،‬یاخود چیه‌؟‬ ‫واته‌ که‌سانێک نین بۆ ئه‌و هونه‌ره‌ کاربکه‌ن‪ ،‬ـ په‌یکه‌رسازى ئه‌وه‌نیه‌ که‌ ره‌سمى شه‌هید‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫ی���ان پ �ه‌ی��ک �ه‌رى ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ی�ه‌ک ی���ان ه�ه‌ر‬ ‫شتێک بکه‌یت و له‌ کۆمه‌ڵێک شوێنى‬ ‫گشتى دابنرێت‪ .‬له‌ کوردستان په‌یکه‌رسازى‬ ‫په‌یامه‌مێکى وه‌هاى نیه‌ په‌یامى جوانکارى‬ ‫بێت و شوێنه‌ گشتیه‌کانى پێ بڕازێنرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ واڵتانى پێشکه‌وتوو په‌یکه‌رسازى‬ ‫شان به‌شانى بیناسازى ده‌ڕوات وه‌ک چۆن‬ ‫بیناى جوان و شه‌قامى جوان دروستده‌کرێت‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ش هه‌وڵده‌درێت ئه‌و شوێنانه‌ش‬ ‫دور نه‌بێت له‌ په‌یکه‌ر ه�ه‌ر ل�ه‌و شوێنانه‌ى‬ ‫بیناى تازه‌ دروستده‌که‌ن هه‌وڵ ده‌ده‌ن شوێنى‬ ‫په‌یکه‌رێکى بۆ بهێڵنه‌وه‌ و په‌یکه‌رێکى تیادا‬ ‫دابنێن‪ ،‬ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌وه‌ نیه‌ ته‌نها په‌یکه‌ره‌که‌‬ ‫په‌یکه‌رى شه‌خسێک بێت‪ ،‬به‌ڵکو په‌یکه‌رى‬ ‫شێوه‌یه‌ک بێت گوزارشت له‌ جوانى بکات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬چۆن به‌م هونه‌ره‌ ده‌توانی کار له‌گه‌ڵ‬ ‫ئازار و کاره‌ساته‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردى‬ ‫بکه‌ین؟‬ ‫ـ هونه‌رى په‌یکه‌رسازى ده‌توانێت گوزارشت‬ ‫ب��ک��ات ل���ه‌و ئ���ازاران���ه‌ى ب �ه‌س �ه‌ر کۆمه‌ڵگا‬

‫هونه‌ری‬ ‫یه‌که‌م ساڵیادى کۆچى دوایى‬ ‫ته‌ها خه‌لیل ده‌کرێته‌وه‌‬

‫کاره‌که‌ره‌کان‪ ،‬به‌شدارى فێستیڤاڵى‬ ‫نێوده‌وڵه‌تى ده‌کات‬

‫به‌بۆنه‌ى تێپه‌ڕبوونى ساڵێک به‌سه‌ر کۆچى دوای��ی‬ ‫هونه‌رمه‌ند (ته‌ها خه‌لیل) سه‌نته‌رى رۆشنبیرى هه‌ناسه‌‬ ‫به‌هاوکارى ستافى زنجیر‌ه دراماى ره‌یحان‌ه ل‌ه هۆڵى ته‌وارى‬ ‫شارى سلێمانى مه‌راسیمێک به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ل‌ه مه‌راسیمه‌که‌دا ژماره‌یه‌کى به‌رچاو ل‌ه هونه‌رمه‌ند‌و‬ ‫رۆشنبیران‌و چین‌و توێژه‌کان‪ ،‬ئاماده‌بوون و تێدا چه‌ندین‬ ‫چاالکى وه‌ک ( پێشکه‌شکردنى فیلمێکى دۆکیۆمێنتارى‬ ‫له‌سه‌ر ژیانى هونه‌رمه‌ندى کۆچکرد‪ ،‬خوێندنه‌وه‌ى چه‌ندین‬ ‫په‌خشان‌ه شیعر‪ ،‬م��ی��وزی��ک) پێشکه‌شکران له‌گه‌ڵ‬ ‫خوێندنه‌وه‌ى وتارى بنه‌ماڵه‌ى هونه‌رمه‌ندى کۆچکردوو‪.‬‬ ‫ته‌ها خه‌لیل حسێن ل‌ه ساڵى (‪ )1940‬ل‌ه شارى سلێمانى‬ ‫ل�ه‌دای��ک ب��ووه‌‪ ،‬ل‌ه ساڵى (‪ )1950‬بۆ یه‌که‌م ج��ار له‌‬ ‫شانۆگه‌ریى (قوربانى ل‌ه رێى داوێنپاکیدا) به‌شداریکردوه‌‪،‬‬ ‫تا دوا چرکه‌کانى ته‌مه‌نى ل‌ه کارى هونه‌رى دانه‌بڕاوه‌‪.‬‬ ‫به‌شداریى زیاتر ل‌ه (‪ )120‬شانۆگه‌ریى و ده‌یان دراماى‬ ‫ته‌له‌فزیۆنى کردووه‌‪ ،‬ل‌ه به‌رواى (‪ )2010/11/17‬کۆچى‬ ‫دوایى کرد‪.‬‬

‫بۆ یه‌که‌میناجار ب‌ه شانۆى (ک��اره‌ک�ه‌ره‌ک��ان) کورد‬ ‫ب�ه‌ش��دارى ل‌ه فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى شانۆى الوان��ى‬ ‫جیهانى ده‌کات‪.‬‬ ‫شانۆى (ک��اره‌ک �ه‌ره‌ک��ان) ده‌ق��ى (ژان ژینیه‌) و له‌‬ ‫وه‌رگێرانى دالوه‌ر قه‌ره‌داغى و ده‌رهێنانى (گۆران عه‌لى‬ ‫که‌ریم)ه‌‪ ،‬ئه‌کته‌ران (ش��ادى ئ��ارام و گلێن‌ه محه‌مه‌د‬ ‫عه‌لى و ئه‌لزا ئارام) رۆڵى تێدا ده‌بینن‪ .‬ئه‌م شانۆییه‌‬ ‫به‌رهه‌مى وه‌زاره‌ت��ى رۆشنبیرى‪ -‬به‌ڕێوبه‌رێتى گشتى‬ ‫رۆشنبیرى و هونه‌ر – به‌رێوبه‌رێتى شانۆى سلێمانییه‌‪.‬‬ ‫فێستڤاڵى (بۆنتى بۆهنى) س��ااڵن�‌ه ل�‌ه ئه‌ڵمانیا‬ ‫سازده‌کرێت‪ ،‬تێیدا به‌شێک ل‌ه شانۆکار‌ه الوه‌کانى‬ ‫جیهان به‌شداری تێدا ده‌که‌ن‪ ،‬بۆ یه‌که‌مین جار‌ه کورد‬ ‫له‌و فێستڤاڵه‌دا به‌شداربێت‪ ،‬ل‌ه واڵتانى رۆژهه‌اڵتدا‬ ‫ته‌نها مه‌غریب به‌شدارى‪.‬‬ ‫فێستڤاڵه‌ک‌ه ل‌ه رۆژى (‪ )27 _22‬ئ�ه‌م مانگه‌یه‌‪،‬‬ ‫ل‌ه رۆژى (‪ )24‬مانگ‪ ،‬شانۆى (ک��اره‌ک �ه‌ره‌ک��ان)‬ ‫نمایشده‌کرێت‪ ،‬رۆژى دوات��رک��ۆڕێ��ک بۆ شانۆکار‬ ‫(گۆران عه‌لى که‌ریم) سه‌باره‌ت ب‌ه ئه‌زمونى شانۆى‬ ‫کوردى سازده‌کرێت‪.‬‬

‫دێ��ت‪ ،‬وه‌ک ل�ه‌ واڵت��ان��ى ئ�ه‌ورپ��ی��دا دی��اره‌‪،‬‬ ‫چه‌ندین په‌یکه‌ر هه‌یه‌ گوزارشت ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و ک��اره‌س��ات��ان �ه‌ى ب�ه‌س�ه‌رم��ان��دا ه��ات��وه‌ له‌‬ ‫کوردستانیش به‌ڕاستى ه �ه‌وڵ��دراوه‌ ئه‌وانه‌‬ ‫له‌الیه‌ن په‌یکه‌ر سازانه‌وه‌ بکرێت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‬ ‫په‌یکه‌رسازى زۆر به‌توانامان نیه‌ ته‌عبیر له‌و‬ ‫کاره‌ساتانه‌ بکات‪ ،‬په‌یوه‌ندى به‌ ته‌کنیکیشه‌وه‌‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ته‌نکنیکمان الواز‌ه کارگه‌یه‌کى‬ ‫توانه‌وه‌ى کانزامان نیه‌ که‌ بتوانین به‌ برۆنز‬ ‫ئ �ه‌و ک��اران�ه‌ بکه‌ین به‌ چیمه‌نتۆ ده‌کرێت‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌ ئاستى شته‌که‌ داده‌به‌زێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬چه‌ند په‌یکه‌رێکى به‌ناوبانگت له‌‬ ‫واڵت��ان دروستکردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ى له‌و واڵتانه‌‬ ‫خزمه‌ت ده‌که‌ى بۆ له‌ کوردستانیش نایکه‌ى؟‬ ‫ـ ئه‌وه‌ش یه‌کێکه‌ له‌ گرفته‌کان که‌ له‌الى‬ ‫خۆمان ئه‌و گرنگیه‌ به‌هونه‌ر نادرێت‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫واڵتێکین پێویسته‌ مێژوى خۆمان بنوسینه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ هیچمان نیه‌ زۆر له‌و بواره‌وه‌ هه‌ژارین‬ ‫که‌چى خه‌مساردین و که‌سێک نیه‌ له‌و‬ ‫بواره‌وه‌ هه‌وڵ بدات‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬لێره‌ زۆر په‌یکه‌ر دروس��ت��ک��راوه‌ بۆ‬ ‫که‌سایه‌تیه‌ دیاره‌کانى ک��ورد و پاره‌یه‌کى‬ ‫خه‌یاڵى بۆ سه‌رفکراوه‌‪ ،‬هه‌ندێک پیانوایه‌‬ ‫ئه‌و په‌یکه‌رانه‌ هیچ هونه‌رێکى تێدانیه‌؟‬

‫هه‌ڵبژارده‌ی فۆتۆ‌‬

‫ـ ئ �ه‌وه‌ى من بینیبێتم له‌ کوردستان و له‌‬ ‫سلێمانى‪ ،‬ب�ه‌راس��ت�ه‌خ��ۆ هه‌ندێکیشیانم ل‌ه‬ ‫رێ��گ �ه‌ى ئ��ی��ن��ت�ه‌رن��ێ��ت�ه‌وه‌ ب��ی��ن��ی��وه‌‪ ،‬زۆرب����ه‌ى‬ ‫په‌یکه‌ره‌کان له‌ ئاستێکى نزمدان له‌ هه‌ردوو‬ ‫الی �ه‌ن��ى ته‌کنیکى و ه��ون �ه‌رى ک �ه‌ پ��اره‌ى‬ ‫خه‌یاڵیشیان بۆ دانراوه‌‪ ،‬هۆکاره‌که‌ى نه‌بونى‬ ‫په‌یکه‌رسازى به‌ ئه‌زمون و نه‌بونى لیژنه‌یه‌کى‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنه‌‪ ،‬من ده‌مه‌وێت چه‌ند ئیشێک‬ ‫بکه‌م له‌ ئه‌ڵمانیا و لێره‌ دابنرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کێ به‌ ئاسته‌نگى به‌رده‌م ئه‌م هونه‌ره‌‬ ‫له‌ کوردستان داده‌نێیت؟‬ ‫ـ پێم خۆشه‌ ئ�ه‌و ئیشانه‌ى که‌ ده‌یکه‌م بۆ‬ ‫خزمه‌تى گ�ه‌ل و نیشتمانه‌که‌م بێت نه‌ک‬ ‫الیه‌نێکى حزبى بیکاته‌ ه��ى خ��ۆى‪ ،‬ئیتر‬ ‫ه�ه‌رالی�ه‌ن��ێ��ک ده‌ع��م��ى ب��ک��ات کێشه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫حکومه‌ت لێره‌ به‌ هاوکارى هه‌ڵنه‌ستاوه‌ و‬ ‫هیوادارم پێى هه‌ستێت‪.‬‬

‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬زۆرک���ات هه‌ندێک که‌سى ئاینى‬ ‫هونه‌رى په‌یکه‌ر سازى به‌حه‌رام داده‌نێن‪ ،‬تۆ‬ ‫هه‌رگیز ئاسته‌نگى وات رووبه‌ڕوو بۆته‌وه‌؟‬ ‫ـ ب�ه‌دڵ��ن��ی��ای�ه‌وه‌ ئ��ای��ن ک��اری��گ �ه‌رى ه�ه‌ی�ه‌ له‌‬ ‫پێشکه‌وتنى هونه‌ر له‌ هه‌موو بواره‌کاندا‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم وه‌ک خۆم به‌و شێوه‌یه‌ رێگرم نه‌بوه‌‬ ‫که‌ نه‌توانم ئیشبکه‌م‪ .‬به‌اڵم جاران دایکم له‌‬ ‫کوردستان یارمه‌تى ده‌دام له‌ هونه‌ره‌که‌مدا‪،‬‬ ‫که‌چى ئێسته‌ ده‌ڵێت په‌یکه‌ر حه‌رامه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬وه‌ک هونه‌رمه‌ندێکى کورد چۆن له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ مامه‌ڵه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌کرێت؟‬ ‫ـ به‌شێوه‌یه‌کى گشتى رێ��زى تایبه‌تى هه‌یه‌‬ ‫ب��ۆ ه��ون �ه‌رم �ه‌ن��د‪ ،‬ب���ه‌اڵم ره‌وه‌ن�����دى ک���وردى‬ ‫گرفتێکمان هه‌یه‌ کوردان دابه‌شکراون به‌سه‌ر‬ ‫ناوچه‌کان‪ ،‬چونکه‌ ئێمه‌ به‌ عێراقى ناسراوین‬ ‫ن�ه‌ک ک��ورد پ �ه‌رش و باڵوین کۆنابینه‌وه‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تى کورد بکه‌ین‪.‬‬

‫پۆزش‬

‫داواى لێبوردن له‌ نوسه‌رى به‌ڕێز مامۆستا (عومه‌ر میراوده‌لی) و خوێنه‌رانمان‬ ‫ده‌که‌ین به‌ ه��ۆى ئ�ه‌و هه‌ڵه‌یه‌ى له‌ دابه‌زاندنى وێنه‌یه‌که‌دا له‌ ژم��اره‌ى پێشوى‬ ‫رۆژنامه‌که‌ماندا رویدابوو‪.‬‬

‫سلێمانی دوای (‪)227‬ساڵ‬

‫فۆتۆ‪ /‬الیه‌ن سدیق‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪10‬‬

‫ئاماده‌کردنی‬

‫سه‌روه‌ر عه‌بدواڵ‬

‫هونه‌رمه‌ندى ناسراوى کورد‬ ‫حه‌مه‌ى نێرگزک ‌ه (‪)69‬ساڵ‪،‬‬ ‫زیاتر ل ‌ه (‪ )50‬ساڵ ‌ه خزمه‌تى‬ ‫هونه‌ریی کوردى ده‌کات‪ ،‬که‌چى‬ ‫خۆى به‌ماندو نازانێت ئه‌وه‌یش‬ ‫وایکردوو ‌ه ل ‌ه کار ‌ه هونه‌ریه‌که‌یدا‬ ‫سه‌رکه‌وتوبێت‪ ،‬ل ‌ه دیدارێکى‬ ‫(چه‌تر)دا ئاماژ ‌ه به‌و ‌ه ده‌کات “له‌و‬ ‫رۆژه‌وه‌ى ده‌ستمکردو ‌ه به‌کارى‬ ‫هونه‌رى ب ‌ه ئێستایشه‌و ‌ه که‌‬ ‫نه‌خۆشم‪ ،‬سه‌رده‌مى زیڕینم بووه‌“‬ ‫محه‌مه‌د ساڵه‌ح ش�ه‌ری��ف‪ ،‬ک‌ه دایکى ناوى‬ ‫(ن��ێ��رگ��ز)ب��ووه‌‪ ،‬ه �ه‌ر ئه‌مه‌یش وای��ک��ردو‌ه که‌‬ ‫ناسناوى (نێرگز)ی هه‌ڵگرتوه‌‪ ،‬ده‌مێک ساڵه‌‬ ‫خێزانى پێکه‌وه‌ناو‌ه و سێ کچ و دوو کوڕى‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وه‌ه��ا ئاماژه‌ى ب‌ه سه‌ره‌تاى کارى‬ ‫هونه‌رى خۆى کردو ڕونیکرده‌و‌ه و وتى “یه‌که‌م‬ ‫کارى هونه‌ریم له‌سه‌ر شانۆ ل‌ه سلێمانى‪ ،‬له‌‬ ‫ل‌ه ساڵى (‪)1962‬دابوو به‌بۆنه‌ى یادى شۆڕشى‬ ‫چ���وارده‌ى ت�ه‌م��وزه‌و‌ه له‌گه‌ڵ تیپى مه‌وله‌وى‬ ‫ئ�ه‌وک��ات‪ ،‬ئه‌ندامى هونه‌ره‌جوانه‌کان ب��ووم‪،‬‬ ‫به‌ناوى (نازه‌نین) به‌رهه‌مه‌که‌م تۆمارمکرد که‌‬ ‫هۆنراوه‌ى (ئه‌ژى گۆران) بوو”‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند حه‌مه‌ى نێرگز‪ ،‬سه‌ره‌ڕاى‬ ‫ئه‌وه‌ى سااڵنێکى زۆر‌ه سه‌رقاڵى‬ ‫ک���ارى ه��ون�ه‌ری��ی�ه‌‪ ،‬ت��ا ئێستا‬ ‫خاوه‌نى چه‌ند گۆرانییه‌که‌‬

‫حه‌مه‌ى نێرگز‪ :‬گۆرانی ئه‌مڕۆ له‌الیه‌ک ئاوازه‌که‌ی فارسییه‌ و‬ ‫له‌الیه‌ک تورکیه‌ و خزمه‌تی گۆرانی کوردی ناکات‬ ‫ک‌ه به‌په‌نچه‌ى ده‌س��ت هه‌ژمارده‌کرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ند‌ه ئه‌وه‌شى گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ بارودۆخى‬ ‫ئه‌وکاته‌ى خۆى‪ ،‬وتى “من ل‌ه بنه‌ماڵه‌یه‌کى‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند نه‌بووم ک‌ه خ��ۆم ته‌نیا بۆ هونه‌ر‬ ‫ته‌رخانبکه‌م‪ ،‬هه‌ر کارێکى هونه‌رم کردبێت‬ ‫دوای بژێوى په‌یداکردن بوه‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ى که‌‬ ‫خێزانم پێکه‌و‌ه ناو‌ه بژێوى ئه‌وانیشم په‌یداکردوه‌‬ ‫دوات���ر هاتوومه‌ت‌ه س �ه‌ر مه‌سه‌له‌ى ه��ون�ه‌ر و‬ ‫گۆرانى‪ .‬نێرگز هوکارى تریشى ده‌ستنیشان‬ ‫ک��رد و وت��ى‪ :‬هۆکارێکى تریش ئ �ه‌و‌ه ب��ووه‌‬ ‫هه‌رگیز په‌له‌م نه‌کردو‌ه و ل‌ه ژیانمدا هه‌رگیز‬ ‫که‌سێکى په‌له‌چى نه‌بووم‌ه و هیوایه‌تیشم ئه‌وه‌‬ ‫نه‌بوو‌ه ک‌ه ل‌ه ب��ارودۆخ و شوێنێکدا گۆرانى‬ ‫بڵێم و یان له‌گه‌ڵ گۆرانیبێژانى تردا دانیشم‬ ‫گۆرانى بڵێیم‪ ،‬ئه‌م هۆکارانه‌ى ک‌ه باسمکردن‬ ‫سه‌لمێنه‌رى ئه‌و راستیه‌ن ک‌ه من ل‌ه چاو ئه‌وه‌ى‬ ‫ک�‌ه ته‌مه‌نێکى زۆرم ب �ه‌ڕێ��ک��ردوو‌ه که‌چى‬ ‫به‌رهه‌مم که‌مه‌‪”.‬‬ ‫هاوکات له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى ک‌ه حه‌مه‌ى نێرگز‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مى که‌م‌ه ب�ه‌اڵم نه‌مرن و ب���ه‌رده‌وام له‌‬ ‫گوێماندا زیندوه‌‪ ،‬له‌وباره‌و‌ه هونه‌رمه‌ند رونى‬ ‫ک���رده‌وه‌‪ :‬راست‌ه به‌رهه‌مه‌کانم که‌من‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی��ش��دا ت��وان��ی��وم�‌ه به‌رهه‌مێک‬ ‫پێشکه‌ش گه‌لى خۆم بکه‌م ک‌ه نه‌مر بێت و له‌‬ ‫ناو جه‌ماوه‌ردا به‌زیندووێتى بمێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫وتیشى‪ :‬ئیشى من وه‌ک هونه‌رمه‌ند ئه‌و‌ه نییه‌‬ ‫ک‌ه بێم السایى هونه‌رمه‌ندانى تر بکه‌مه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ئیشم ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه بتوانم‬ ‫ل‌ه هونه‌رى کوردیدا‬ ‫ب������ه‌ردێ������ک‬ ‫ب���خ���ه‌م���ه‌‬

‫‪« n‬چوار گۆرانی رێکوپێکم هه‌بێت باشتر ‌ه ل ‌ه ده‌یان گۆرانی ناڕه‌سه‌ن» فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬ ‫سه‌ربه‌ردێک بێگومان ئه‌مه‌م کردوو‌ه‌و ده‌توانم نه‌کردوو‌ه ک‌ه به‌رهه‌مم زۆرو بۆر بێت‪ ،‬ئێستایش‬ ‫بڵێم سه‌رکه‌وتوو بووم‌‪.‬‬ ‫ده‌توانم گۆرانى هونه‌رمه‌ندانى ترى شاره‌که‌م‬ ‫ئه‌م هونه‌رمه‌ند‌ه ره‌سه‌نه‌ى گه‌لى کورد ل‌ه باره‌ى بڵێمه‌و‌ه ئه‌و کات‌ه ده‌بم‌ه خاوه‌نى سه‌دان گۆرانى‪،‬‬ ‫ده‌رنه‌که‌وتنى و نه‌بوونى به‌رهه‌مى تازه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم من ئه‌مه‌م نه‌کردوه‌و نایشیکه‌م‪ ،‬چونکه‌‬ ‫وتى‪ :‬راست‌ه من سااڵنێکى زۆر‌ه ل‌ه هونه‌ر دوور من باوه‌ڕم وای‌ه چوار گۆرانی باش و ڕێکوپێکم‬ ‫که‌وتمه‌ته‌و‌ه و به‌رهه‌مى تازه‌م تۆمارنه‌کردوه‌‪ ،‬هه‌بێت باشتر‌ه ل‌ه ده‌یان گۆرانى نا ره‌سه‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم گۆرانییه‌کانم تا ئێستایش ب‌ه ده‌م گه‌نج هه‌ر ل‌ه قسه‌کانیدا هونه‌رمه‌ند ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد‪:‬‬ ‫و پیرى شاره‌که‌مه‌وه‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ها نێرگز باس له‌ ل�ه‌و رۆژه‌ى ک‌ه هاتم‌ه نێو دونیاى هونه‌ره‌وه‌‬ ‫گۆێگران و هه‌وادارانى ده‌نگى خۆى ده‌کات و سه‌رده‌مى زێڕینى من بوو‌ه تا ئێستاش‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬کارێکم کردوو‌ه ک‌ه جه‌ماوه‌ره‌که‌م لێى دوانه‌که‌وتوو‌م و هه‌وڵمداو‌ه له‌گه‌ڵ هونه‌ره‌که‌ى‬ ‫رازیبت و ب‌ه دڵیان بێت و هه‌رگیز ئ��اره‌زووم خۆمدا بژیم و دانه‌بڕێم‪.‬‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫کارزان تاریق‬

‫هونه‌رمه‌ندى په‌یکه‌رساز شوان‬ ‫که‌مال‪ ،‬خاوه‌نى چه‌ندین په‌یکه‌ره‌‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه مۆزه‌خان ‌ه و گه‌له‌ریه‌کانى‬ ‫جیهان دانراون له‌دیدارێکى‬ ‫(چه‌تر)دا‪ ،‬باس ل ‌ه هونه‌رى‬ ‫په‌یکه‌رسازى ده‌کات و پێیوایه‌‬

‫پڕۆفایل‬ ‫شوان که‌مال‪ ،‬له‌دایکبوى ساڵى(‪)1967‬ی شارى سلێمانى‪ ،‬ده‌رچووى‬ ‫به‌شى په‌یکه‌رسازى په‌یمانگه‌ى هونه‌ر‌ه جوانه‌کانى سلێمانى و ده‌رچوی‬ ‫ئه‌کادیمیاى هونه‌ره‌جوانه‌کانى به‌غدایه‌‪ ،‬ل‌ه یۆنان و ئه‌ڵمانیا چه‌ندین‬ ‫په‌یکه‌رى داندراوى ل‌ه شوێن‌ه گشتیه‌کاندا هه‌ی‌ه و له‌ساڵى (‪ )2000‬ل‌ه‬ ‫کارگه‌ى په‌یکه‌رسازى (میتاڵى رۆڵف کایزه‌ر) ل‌ه (دۆسڵدۆرف)‬ ‫ى ئه‌ڵمانیا‪ ،‬سه‌رقاڵى پ�ه‌ی��ک�ه‌رس��ازى و گ�ه‌وره‌ک��ردن��ى‬ ‫په‌یکه‌ر‌ه به‌شێوه‌یه‌کى مۆدێرن و خاوه‌نى په‌یکه‌رى‬ ‫(ئه‌رنۆلدرۆس و یوستیتیا و گریشتیتکایت)‬ ‫و په‌یکه‌رى مێژوویى(یارمه‌تى هه‌ژاران)‬ ‫‌ه ک‌ه له‌ئه‌ڵمانیا داندراون و له‌ئێستاشدا‬ ‫س �ه‌رق��اڵ��ى ک��ارک��ردن �‌ه ل�ه‌پ�ه‌ی��ک�ه‌رى‬ ‫(فواره‌ى دادپه‌روه‌رى)‪.‬‬

‫ که‌سایه‌تی هه‌فته‌‬

‫شوان که‌مال‪ :‬په‌یکه‌رسازى له‌ کوردستاندا‬ ‫ئه‌و په‌یکه‌رانه‌ى لێر ‌ه دروستکراون‬ ‫ل ‌ه ئاستێکى نزمدان و رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫له‌دواى راپه‌ڕینیه‌و ‌ه به‌هۆى‬ ‫ده‌ستگرتنى حزبه‌کان به‌سه‌ر‬ ‫هونه‌رى په‌یکه‌رسازى سیفه‌تى‬ ‫خزمه‌تکردنى جوانى له‌ده‌ستداوه‌و‪.‬‬ ‫وه‌کو تیجاره‌تى لێهاتوه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬هونه‌رى په‌یکه‌رسازى الى شوان چیه‌ و‬ ‫مێژوى ده‌ستپێکدردنت بۆ که‌ى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫ـ په‌یکه‌رسازى خۆشه‌ویستیه‌ ژیانه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫خ��ۆم زۆر پ �ه‌ی��ک �ه‌رم خ��ۆش��ده‌وێ��ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئ �ه‌و خۆشه‌ویستیه‌ ن �ه‌ب��وای �ه‌‪ ،‬ب �ه‌ه��ۆى ئه‌و‬ ‫هه‌موو گرفته‌ى هاتوه‌ته‌ رێم وازم ده‌هینا‪،‬‬ ‫هیچشتێکى تر نیه‌ به‌ ق�ه‌د په‌یکه‌رسازى‬ ‫گرنگبێت الم‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش ه��ۆک��اره‌ بۆ ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫ت��ا ئێستا ه���ه‌ر ب������ه‌رده‌وام ب���م‪ ،‬س �ه‌رده‌م��ى‬ ‫ئیشکردنم بۆ په‌یمانگاى هونه‌ره‌ جوانه‌کان‬ ‫ده‌گه‌رێته‌وه‌‪ ،‬پێشتر ئیشمکردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫په‌یمانگاى ه��ون�ه‌ره‌ ج��وان�ه‌ک��ان زی��ات��ر قوڵ‬

‫سۆزان سه‌عید‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫جوتیار فه‌تاح‬

‫سۆزان سه‌عید که‌ خاوه‌ن چه‌ندین پارچه‌ شیعر‌ه‬ ‫و ساڵى پار بوو به‌ خ��اوه‌ن خه‌اڵتى یه‌که‌مى‬ ‫فێستیڤاڵى سااڵنه‌ى ن��اوه‌ن��دى زانکۆ‪ ،‬ئێستا‬ ‫سه‌رقاڵى چاپکردنى کتێبێکێتى ب� ‌ه ن��اوى‬ ‫(بمدۆزه‌ره‌وه‌) ئه‌و بۆ (چه‌تر) وه‌ها دواو وتى‪:‬‬ ‫ده‌مه‌وێت له‌ ڕێی ئه‌م به‌رهه‌مه‌ نۆبه‌ره‌یه‌م‪ ،‬به‌‬

‫بومه‌وه‌ و زیاتریش خه‌ڵکى ترم ناسى‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کاته‌ش مامۆستا (ک��ۆس��ره‌ت جه‌مال)مان‬ ‫هه‌بوو ئ�ه‌وه‌ى په‌یکه‌رى (ک��اوه‌ى ئاسنگه‌ر)‬ ‫ى دروستکرد‪ ،‬ئه‌و په‌یکه‌ره‌ زۆر کاریگه‌رى‬ ‫له‌سه‌ر دروستکردم‪ ،‬هه‌ر له‌و سااڵنه‌دا بوو‬ ‫خۆشبه‌ختانه‌ مامۆستا (دارا حه‌مه‌ سه‌عید)‬ ‫له‌ ئیتاڵیا گه‌ڕایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش خۆشه‌ویستیه‌کى‬ ‫زیاترى بۆ دروستکردم بۆ ئیشه‌که‌‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬ئاستی ه��ون �ه‌رى پ�ه‌ی��ک�ه‌رس��ازى له‌‬ ‫ئێستاى هه‌رێمى کوردستان چۆن ده‌یبینیت؟‬ ‫ـ ل �ه‌ ک��وردس��ت��ان��دا ه��ون �ه‌رى پ�ه‌ی��ک�ه‌رس��ازى‬ ‫ب �ه‌چ �ه‌ن��ده‌ه��ا ق��ۆن��اغ��دا ت��ێ��پ �ه‌ڕی��وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫قۆناغه‌کان ب �ه‌ره‌و س �ه‌ره‌وه‌ ن�ه‌ب��ووه‌‪ ،‬زۆرج��ار‬ ‫دابه‌زینیشى ت��ێ��داب��ووه‌‪ ،‬له‌ ساڵى (‪)1880‬‬ ‫کاندا په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌کان کرایه‌وه‌ له‌‬ ‫شارى سلێمانى‪ ،‬هونه‌ر به‌گشتى و هونه‌رى‬ ‫پ �ه‌ی��ک �ه‌رس��ازى ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ى پێشکه‌وتێکى‬ ‫گه‌وره‌ى به‌خۆیه‌وه‌ بینیوه‌‪ ،‬چه‌ندین که‌سى‬ ‫دڵسۆزى دروستکرد بۆ هونه‌ر ئیشیانکردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دواى راپه‌ڕینه‌وه‌ نیمچه‌ وه‌ستانێک‬

‫یان دابه‌زینێکى توش بوو که‌ هۆکاره‌کانى‬ ‫زۆرن‪ ،‬ل �ه‌ س��اڵ��ى ه�ه‌ش��ت��اک��ان��دا ه��ۆک��ارى‬ ‫ب�ه‌ره‌و پێشچونه‌که‌ى ئه‌وه‌بوو له‌ په‌یمانگاى‬ ‫ه��ون�ه‌ره‌ج��وان�ه‌ک��ان��دا کۆمه‌ڵێک مامۆستا‬ ‫و خه‌ڵکانى دڵ��س��ۆزى ت��ی��ادا ب���وو‪ ،‬به‌جدى‬ ‫هه‌وڵیانده‌دا ره‌وتى هونه‌رى کوردى به‌گشتى‬ ‫و ه��ون�ه‌رى په‌یکه‌رسازى ب�ه‌ره‌وپ��ێ��ش ببه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ دواى راپه‌ڕینیه‌وه‌ هه‌ستده‌که‌م توشى‬ ‫شکست بوو له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هونه‌رى په‌یکه‌رسازى‬ ‫کۆمه‌ڵێک حزب ده‌ستیانگرت به‌سه‌ریدا له‌‬ ‫سلێمانى و هه‌ولێر ئه‌و ب��واره‌ی��ان قۆرخکرد‬ ‫ک �ه‌ ل���ه‌و ک��ات �ه‌ن �ه‌دا ده‌ب���وای���ه‌ کۆمه‌ڵێک‬ ‫پ��رۆژه‌ى هونه‌رى زۆرب��اش بکرایه‌‪ ،‬که‌چى‬ ‫کۆمه‌ڵێک که‌س ئه‌و ب��واره‌ی��ان قۆرخکرد‬ ‫و ئیشه‌کانیان ک��رد‪ ،‬له‌و کاته‌وه‌ تا ئێستا‬ ‫هونه‌رى په‌یکه‌رسازى ئه‌و سیفه‌ته‌ى له‌ده‌ستدا‬ ‫که‌ خزمه‌تى جوانى بکات‪ .‬وه‌کو تیجاره‌تى‬ ‫لێهات‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬چ �ه‌ن��دی��ن پ �ه‌ی��ک �ه‌رى ب�ه‌ن��اوب��ان��گ��ت‬ ‫دروستکردوه‌ له‌ واڵتان‪ ،‬له‌ جیهان و به‌تایبه‌تى‬

‫هه‌واڵی‬

‫له‌ڕێى به‌رهه‌مه‌که‌یه‌و ‌ه وه‌اڵمى‬ ‫کۆمه‌ڵگ ‌ه ده‌داته‌وه‌‬

‫کۆمه‌ڵگاکه‌م بڵێم ئێمه‌ى کچیش بێتوانا نین‪.‬‬ ‫سۆزان که‌ تا ئێستا چوار کۆرى شیعرى به‌ستو‌ه‬ ‫و له‌ ساڵى راب��ردو پله‌ى یه‌که‌مى فێستیڤاڵى‬ ‫سااڵنه‌ى ناوه‌ندى زانکۆ به‌دستهێنا‪ ،‬وه‌ها باسى‬ ‫له‌ سه‌ره‌تاى خواستى بۆ ده‌ستپێکردنى به‌ شیعر‬ ‫نوسین کرد‪ ،‬وتى‪ :‬سه‌ره‌تای ده‌ستپێکردنم زیاتر‬ ‫بۆ ده‌رخستنی ئه‌و توانا شاراوه‌یه‌ بوو که‌ له‌‬ ‫خۆمدا هه‌ستم پێده‌کرد‪ ،‬مه‌به‌ستى سه‌رکیشیم‬ ‫ل��ه‌ ن��وس��ی��ن��دا ڕوون���ک���ردن���ه‌وه‌ و ده‌رخ��س��ت��ن��ى‬ ‫ئاریشه‌کانى عیشق بووه‌ له‌ پۆشاکی جه‌سته‌ى‬ ‫کۆمه‌ڵگا و هه‌وڵدانێکه‌ ب��ۆ گه‌شتنه‌ ئه‌و‬ ‫شتانه‌ى که‌ سه‌رنجیان ڕاکێشاوم تا په‌یامی‬ ‫ڕووداو خواسته‌کانى خود و ده‌وروبه‌رو هه‌موو‬ ‫خواسته‌ نوسراوه‌کانى ئه‌ودیو سنوری بیستن به‌‬ ‫مه‌مله‌که‌تى شیعر بسپێرم‪.‬‬ ‫سۆزان سه‌عید که‌ ئێستا له‌ قۆناغى چواره‌مى‬ ‫به‌شى رام��ی��ارى زان��ک��ۆى سه‌اڵحه‌دینه‌ باسى‬ ‫چۆڵى هۆڵه‌کانى شیعر خوێندنه‌وه‌ى ک��رد و‬ ‫ئه‌وه‌ى وت‪ :‬چۆڵى هۆڵه‌کانى شیعرخوێندنه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و ته‌کنیک و دیسپلینه‌ى‬ ‫که‌ له‌ هۆڵه‌کانى کۆڕگێڕان به‌دی ده‌کرێن‪،‬‬ ‫چونکه‌ زۆرب����ه‌ى ه��ۆڵ��ى ک���ۆڕه‌ شیعریه‌کان‬

‫حه‌مه‌ى نێرگز خۆشحاڵى خۆى ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫دروستکردنى په‌یکه‌ره‌که‌یدا ده‌رب��ڕى و وتى‪:‬‬ ‫خۆشحاڵم ب‌ه دروستکردنى ئه‌وپه‌یکه‌ر‌ه بۆم‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا چ ئه‌نداز‌ه و پێوه‌رێک ئه‌و په‌یکه‌ر‌ه‬ ‫ل‌ه ئاستى خزمه‌تى مندای‌ه یان نا ئه‌و‌ه ده‌بێت‬ ‫خه‌ڵکى گه‌وایی ل‌ه س�ه‌ر ئ �ه‌وه ب��ده‌ن ئه‌گه‌ر‬ ‫شایه‌نى ئه‌و‌ه بم با په‌یکه‌ره‌که‌م ل‌ه جێى خۆى‬ ‫بمێنێت ئه‌گه‌ر شایه‌نى ئ �ه‌وه نییم توخوا با‬ ‫په‌یکه‌ره‌که‌م البده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و ک‌ه ب��ڕواى به‌که‌مى و پوختى به‌رهه‌مى‬ ‫هونه‌ری‌ه ره‌خن‌ه له‌و پاشاگه‌ردانیه‌ى ناو هونه‌رى‬

‫ک��وردى ده‌گ��رێ��ت‪ ،‬ئ �ه‌و پاشاگه‌ردانیه‌ى ک ‌ه‬ ‫ئ �ه‌وڕۆک �‌ه ل�‌ه ه��ون �ه‌رى ک���وردى و ستایلى‬ ‫گورانیى کوردیدای‌ه بۆ هه‌ڵنه‌بژاردنى ئاواز و‬ ‫هۆنراوه‌ى کوردیی گێڕایه‌و‌ه و وه‌ها دواو وتى‪:‬‬ ‫گۆرانى ئه‌مڕۆى کوردی له‌الیه‌ک ئاوا‌زه‌که‌ى‬ ‫فارسیی‌ه و له‌الیه‌ک تورکى و به‌راستى ئه‌م‬ ‫گۆرانیی‌ه خزمه‌تى هونه‌رى ک��وردى ناکات‬ ‫و ئ�ه‌م گۆرانیی‌ه ه�ه‌ر نه‌وترێت زۆر باشتر‌ه‬ ‫و پێویستیش‌ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دان��ى خۆشه‌ویست‬ ‫ئ��اوڕێ��ک ل�‌ه ه��ون �ه‌رى ک��وردی��ی ب��ده‌ن �ه‌و‌ه تا‬ ‫هونه‌رى کوردی بچێته‌و‌ه سه‌رسکه‌ى جارانى‬ ‫خۆى‪.‬‬ ‫حه‌مه‌ى نێرگز جه‌خت له‌وه‌ش ده‌کاته‌و‌ه ک‌ه تا‬ ‫ل‌ه ژیاندا بمێنێت گۆێبیستى گۆرانى ره‌سه‌نى‬ ‫کوردى ده‌بێت وه‌هاى وت‪ :‬تا بژیم گۆێ له‌‬ ‫گۆرانیبێژانى وه‌ک حه‌م‌ه ساڵه‌ح دی�لان و‬ ‫ره‌فیق چاالک و به‌هجه‌ت یه‌حیا و ئیبراهیم‬ ‫خه‌یات و ماملێ و حه‌سه‌ن زی��ره‌ک ده‌گرم‬ ‫چونک‌ه ئه‌وان‌ه ئاشنان به‌روحم‪ ،‬زیاده‌ڕۆیی‬ ‫ناکه‌م گه‌ر بڵێم ئه‌مان‌ه جۆر‌ه به‌رهه‌مێکن هه‌ر‬ ‫به‌زیندووێتى ل‌ه زه‌ینى خه‌ڵکدا ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ک‌ه ماوه‌ى دوو ساڵ‌ه ل‌ه سه‌رجێگ‌ه که‌وتوو‌ه‬ ‫و نه‌خۆشى به‌رۆکى به‌رنادات هه‌ر ئه‌مه‌یش واى‬ ‫کردوو‌ه ل‌ه هونه‌رمه‌ندان و دۆستانى داببڕێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هاوکات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌یشدا هونه‌رمدانى‬ ‫هاوڕێى سه‌ردانى ده‌ک�ه‌ن‪ ،‬ل‌ه باره‌ى په‌یوه‌ندى‬ ‫ل‌ه گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندان وتى‪ :‬په‌یوه‌ندیه‌کى باشم‬ ‫هه‌ی‌ه له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانى سلێمان ‌ى و له‌کاتى‬ ‫ئه‌م نه‌خۆشیه‌شمدا ب‌ه ته‌نگمه‌و‌ه هاتوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌خۆشى مه‌ودا نادات وه‌ک جاران ب‌ه یه‌کترى‬ ‫شادبیین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان هه‌میش‌ه سه‌ردانم ده‌که‌ن‬ ‫ب‌ه تابیبه‌ت دوستى نزیکم هونه‌رمه‌ند سه‌اڵح‬ ‫مه‌جید‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ین ده‌بینین زۆر ناله‌بارن بۆ‬ ‫شیعر‪ ،‬س�ه‌ره‌ڕای که‌می گوێگر و خوێنه‌ری‬ ‫شیعر‪.‬‬ ‫ئه‌و هۆکارى که‌مى ژنان له‌ نوسین به‌تایبه‌تى‬ ‫دونیاى شیعردا بۆ کلتور ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌کات گه‌ر مرۆڤ هه‌رکارێک بکات‬ ‫پێویسته‌ ب �ه‌و پ���ه‌ڕی متمانه‌ و دڵ��س��ۆزی�ه‌وه‌‬ ‫بیکات‪ ،‬کلتور هۆکاری سه‌ره‌کیه‌ بۆ نه‌هاتنه‌‬ ‫ناو دنیای شیعر الی ژنان‪ .‬وتیشى‪ :‬به‌ داخه‌وه‌‬ ‫له‌ کۆمه‌ڵگای کوردی تا ئێستاش کلتور و‬ ‫داب و نه‌ریته‌کان وه‌ک کۆسپ و له‌مپه‌رن‬ ‫له‌به‌رده‌م گه‌شه‌کردنی رۆشنبیری و په‌ره‌سه‌ندنى‬ ‫به‌هره‌کانى مرۆڤ به‌ تایبه‌تى ره‌گه‌زی مێ‪،‬‬ ‫که‌ له‌ هه‌ندی بواردا وا له‌م ره‌گه‌زه‌ ده‌کرێت له‌‬ ‫ره‌گه‌زه‌که‌ى خۆی په‌شیمان بێت‪.‬‬ ‫س�����ۆزان س �ه‌ع��ی��د ک���ه‌ ئ��ێ��س��ت��ا س��ه‌رق��اڵ��ى به‌‬ ‫چاپگه‌یاندنى به‌رهه‌مه‌ شیعریه‌کانێتى له‌باره‌ى‬ ‫به‌چاپ گه‌یاندنیانه‌وه‌ وت��ى‪ :‬به‌رهه‌مه‌که‌م‬ ‫ن��اوی (ب��م��دۆزه‌وه‌)ی �ه‌ ده‌م �ه‌وێ��ت له‌ ڕێ��ی ئه‌م‬ ‫ب�ه‌ره�ه‌م�ه‌ ن��ۆب �ه‌ره‌ی �ه‌م ب�ه‌ کۆمه‌ڵگاکه‌م بڵێم‬ ‫ئێمه‌ى کچیش بێ توانا نین و ئاریشه‌کان به‌‬ ‫کۆمه‌ڵگا بناسێنم‪.‬‬

‫له‌نده‌ن‪ )104( ،‬فیلمى کوردى نمایشده‌کرێت‬

‫فیلمه‌کان و ئه‌ندامانى لیژنه‌ى ناوبژیوانى حه‌وته‌مین‬ ‫خولى فێستیڤاڵى فیلمى کوردى له‌نده‌ن و سێیه‌مین‬ ‫خولى پێشبڕکێى (یه‌ڵماز گۆنه‌ى بۆ کورته‌ فیلم)‬ ‫دیاریکران‪.‬‬ ‫له‌م خوله‌ى فێستیڤاڵه‌که‌دا (‪ )18‬فیلمى سینه‌مایی‪،‬‬ ‫(‪ )30‬فیلمى دۆکیۆمێنتاری‪ )20( ،‬کورته‌ فیلم له‌‬ ‫به‌شى پێشبڕکێ‪ )36( ،‬کورته‌ فیلم له‌ به‌شى ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫پێشبڕکێى (الوه‌کی) له‌ ده‌رهێنه‌رانى (کورد و بیانى‬ ‫له‌ واڵتانى عێراق‪ ،‬ئێران‪ ،‬تورکیا‪ ،‬ئینگلته‌را‪ ،‬سوید‪،‬‬ ‫ئه‌ڵمانیا‪ ،‬فه‌ڕه‌نسا‪ ،‬نه‌مسا‪ ،‬هۆڵه‌ندا‪)،..،‬ه‌‪.‬‬ ‫ل��ی��ژن�ه‌ى ن��اوب��ژی��وان��ى بریتین ل �ه‌ ‌(م��اری��ا ئۆلسێن‬ ‫به‌رهه‌مهێنه‌ر‪ ،‬دیکۆمێنتسازو رۆژن��ام �ه‌ن��وس له‌‬ ‫ب�ه‌ری��ت��ان��ی��ا‪ ،‬ڤ��ی��دا س��اڵ��ح��ی‪ ،‬ب �ه‌رپ��رس��ى کۆمپانیاى‬ ‫سینه‌مایى س��ت��اک فیلمى س��ن�ه‌‪ ،‬ن �ه‌زی��ره‌ ت���وران‪،‬‬ ‫ده‌رچ��وى توێژینه‌وه‌ى سینه‌ما و میدیا له‌ باکورى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئازاد ناسیح عه‌لی‪ ،‬ده‌رچوى سینه‌ما له‌‬ ‫زانکۆى فیلمى مۆسکۆ‪ ،‬وشیار عه‌بدى له‌ هه‌رێمى‬ ‫کوردستان) له‌ رۆژان��ى (‪ )2011/12/27_17‬له‌‬ ‫سینه‌ما (پیکچێرز)ی له‌نده‌ن به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬

‫ئه‌سته‌نبوڵ‪( ،‬ده‌نگه‌ نه‌بینراوه‌کان)ى کوردستان‬ ‫نمایشده‌کات‬

‫له‌ دواى به‌شداریکردنى له‌ چه‌ند فێستیڤاڵێکى‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی��دا‪ ،‬فیلمى ده‌ن��گ �ه‌ ن �ه‌ب��ی��ن��راوه‌ک��ان ب ‌ه‬ ‫نوێنه‌رایه‌تى کوردستان بڕیاره‌ له‌ به‌شى پێشبڕکێى‬ ‫بیست و سێیه‌مین فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى ئه‌سته‌نبوڵ‬ ‫ب�ه‌ش��دارى بکات که‌ له‌ رۆژان���ى (‪ )30_23‬ئه‌م‬ ‫مانگه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪.‬‬ ‫ده‌نگه‌ نه‌بینراوه‌کان‪ ،‬له‌ سیناریۆ و ده‌رهێنانى نوسه‌ر‬ ‫و سینه‌ماکار (فه‌رزین که‌ریم)ه‌‪ ،‬له‌ الیه‌ن (سالم‬ ‫سه‌الواتى) وێنه‌ى گیراوه‌ و (تۆفیق ئه‌مانى) کارى‬ ‫مۆنتاژى کردوه‌ و نواندنى هه‌ر یه‌ک له‌ هونه‌رمه‌ندان‬ ‫(رۆژان حه‌مه‌ جه‌زا و سه‌ربه‌ست ره‌زا)یه‌‪.‬‬ ‫فیلمى ده‌نگه‌ نه‌بینراوه‌کان له‌ رۆژان��ى یه‌ک تا‬ ‫شه‌شى ئه‌م مانگه‌ هه‌ر به‌ ناوى کوردستان به‌شدارى‬ ‫له‌ خولى ئه‌مساڵى فێستیڤاڵى ئه‌ڵته‌رناتیڤ له‌‬ ‫واڵت��ى رۆمانیا ک��رد‪ .‬ب��ڕی��اره‌ له‌ مانگه‌ دوان��زه‌ى‬ ‫ئه‌م ساڵدا به‌شدارى له‌ بیست و چواره‌مین خولى‬ ‫فێستیڤاڵى پارامۆنتى ته‌کساس له‌ ئه‌مریکا بکات‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕاى چه‌ند فێستیڤاڵێکى دیکه‌‪.‬‬

‫دۆسیه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪12‬‬

‫تونێلى پێشڕه‌و تا کۆتایى مانگى سێ ناکرێته‌وه‌‬

‫پرۆژه‌که‌ حه‌وت ساڵه‌ کاری تێدا ده‌کرێت و هێشتا ته‌واو نه‌بووه‌‬

‫ده‌ست بۆ دروستکردن و بنیاتنانى وه‌ها‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ک به‌رێت‪ ،‬واتا ئه‌وه‌ یه‌که‌م تونێله‌‬ ‫له‌ ژێر حکومڕانى خۆ به‌خۆى ده‌سه‌اڵتى‬ ‫دۆس����ی����ه‌ى ئ���ه‌م کوردیدا جێبه‌جێبکرێت‪ ،‬سه‌ره‌تاى ده‌ست‬ ‫ج��اره‌ى (چه‌تر) پێکردنى ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵى‬ ‫(‪ ،)2004‬درێ��ژى ئه‌م تونێله‌ (‪)2,334‬‬ ‫ب���ری���ت���ی���ی��� ‌ه ل � ‌‬ ‫ه دوو کیلۆمه‌تر و سێ سه‌د و سى و چوار‬ ‫خ���وێ���ن���دن���ه‌وه‌ و مه‌تره‌ و به‌ دروستکرنى (‪)3,25‬کم شه‌قام‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنێکى جددى بۆ له‌ هه‌ر دوو رووى تونێله‌که‌وه‌ ده‌به‌سترێته‌وه‌‬ ‫به‌ شه‌قامه‌ سه‌ره‌کیه‌کانى (سڵیمانى و‬ ‫پرۆژه‌ى تونێلى پێشڕه‌و ل ‌‬ ‫ه ناوچه‌ى شارباژێڕ)ه‌وه‌‪ ،‬کۆمپانیاى (ئاى‬ ‫چیاى ئه‌زمه‌ڕ و هۆکاره‌کانى سى جى) ئێرانى کارى بڕین و کۆنکرێت‬ ‫ه ماوه‌ى ک��ردن��ى تونێله‌که‌ى ئ�ه‌ن��ج��ام��داوه‌ و له‌و‬ ‫سێ جار داخستنى ل ‌‬ ‫قۆناغه‌دا بڕى (‪ )29‬بیست و نۆ ملیار‬ ‫ته‌نها دوو ساڵدا‪ ،‬له‌گه‌ڵ دینارى بۆ ته‌رخان ک��راوه‌‪ ،‬به‌شێکى ترى‬ ‫ب �ه‌ دواداچ����ون ب��ۆ چۆنێتى ئ��ه‌م پ���رۆژه‌ی���ه‌‪ ،‬دروس��ت��ک��ردن��ى (‪)3,25‬‬ ‫کم شه‌قامى هه‌ر دوو رووى تونێله‌که‌یه‌‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وون��ى ک��اره‌ک��ان��ى ب��ۆ ب�ه‌س��ت��ن�ه‌وه‌ى تونێله‌که‌ ب �ه‌ شه‌قامه‌‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ى گشتى سه‌ره‌کیه‌کانه‌وه‌‪ ،‬دروستکردنى شه‌قامه‌کان‬ ‫ئ��اوه‌دان��ک��ردن�ه‌وه‌ى سلێمانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى ئاوه‌دان کردنه‌وه‌ى‬ ‫سلێمانى ب�ه‌ ش��ێ��وه‌ى راس��ت�ه‌وخ��ۆ (تنفیز‬ ‫ل‌‬ ‫ه پڕۆژه‌ى تونێلى پێشڕه‌ودا مباشر) جێبه‌جێى کردووه‌‪ ،‬بڕى (‪)1,48‬‬ ‫ملیۆن دینارى بۆ ته‌رخانکراوه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌م‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ له‌ قۆناغى دروستکردن و دانانى‬ ‫سیستمى (هه‌واگۆڕکێ‪ ،‬روناکى‪ ،‬ئاگر‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫ک��وژێ��ن�ه‌وه‌‪ ،‬کامێراى چ��اودێ��رى‪ ،‬ت��ۆڕى‬ ‫عه‌لی فه‌تاح‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ ،‬تۆڕى رادیۆ‪ ،‬وێستگه‌ى کاره‌با)‬ ‫دایه‌‪ ،‬که‌ بڕیار وایه‌ له‌ کۆتایى مانگى‬ ‫چوارى ئه‌مساڵدا ته‌واو ببێت و به‌ رووى‬ ‫هاواڵتیاندا بکرێته‌وه‌‪ ،‬بڕى (‪ )9‬نۆ ملیار‬ ‫تونێلى پێشڕه‌و له‌ چیاى ئه‌زمڕ یه‌کێک دینار بۆ ئه‌م قۆناغه‌ش دابین کراوه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌و پ���رۆژه‌ گرنگ و هه‌ستیارانه‌ بوو‬ ‫که‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى رێگاوبان و‬ ‫تونێلى پێشڕه‌و له‌ماوه‌ى‬ ‫ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ و نیشته‌جێکردنى سلێمانى‬ ‫(‪ )2‬ساڵدا (‪ )3‬جار به‌ رووى‬ ‫سه‌رپه‌رشتى جێبه‌جێکردنى پ��رۆژه‌ک�ه‌ى‬ ‫هاواڵتیاندا داخراوه‌‬ ‫ده‌ک�����رد‪ ،‬ت��ون��ێ��ل��ى پ��ێ��ش��ڕه‌و ت��ا ئێستاش‬ ‫زۆرێک له‌ هاواڵتیان به‌ (تونێلى ئه‌زمڕ تونێلى پێشڕه‌و بۆ یه‌که‌مجار له‌ به‌روارى‬ ‫ی��ان تونێله‌که‌ى ئ�ه‌زم��ڕ) ناویدێنن‪ ،‬که‌ (‪)2009/7/15‬دا به‌ رووى هاواڵتیان و‬ ‫له‌ سه‌ره‌تاوه‌ بڕیار بوو ناوه‌که‌ى (تونێلى شۆفێرانى سنوره‌که‌دا کرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و به‌رواره‌‬ ‫ئ���ه‌زم���ڕ) ب��ێ��ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب��ه‌ ه���ۆى گیان الى زۆرێک له‌ رۆژنامه‌نوسان و چاودێران‬ ‫له‌ده‌ستدانى یه‌کێک له‌ ئه‌ندازیاره‌کانى بووه‌ جێى پرسیار‪ ،‬چونکه‌ (‪)2009/7/25‬‬ ‫تونێله‌که‌ له‌کاتى ک��ارک��ردن ل ‌ه هه‌مان گه‌رمه‌ى بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى‬

‫تونێله‌که‌دا‪ ،‬له‌ رێکه‌وتى (‪)2010/9/1‬‬ ‫ئه‌م تونێله‌ تا به‌روارى (‪ )2010/9/26‬به‌‬ ‫مه‌به‌ستى کارکردن تێیدا بۆ یه‌که‌مجار‬ ‫داخ��را‪ ،‬له‌ رێکه‌وتى (‪ )2011/2/14‬تا‬ ‫ب �ه‌روارى (‪ )2011/3/1‬بۆ ج��ارى دووه‌م‬ ‫داخ��رای �ه‌وه‌‪ ،‬که‌ ک��ردن�ه‌وه‌ى تونێله‌که‌ بۆ‬ ‫(‪ )15‬رۆژیتر دواخ��را‪ ،‬وه‌ک له‌ تابلۆى‬ ‫ئاگادارى داخستنى تونێله‌که‌دا به‌دیکرا‬ ‫ب �ه‌ (ح��ی��ب��ر) نیو مانگیتر خ��رای �ه‌ سه‌ر‬ ‫واده‌ى داخستنى تونێله‌که‌ و به‌رواره‌که‌ى‬ ‫ک��را به‌ (‪ ،)2011/3/15‬له‌ ئێستاشدا‬ ‫بۆ جارى سێیه‌م ئه‌و تونێله‌ داخ��راوه‌‪ ،‬له‌‬ ‫رێکه‌وتى (‪)2011/10/19‬ه‌وه‌ و بڕیار‬ ‫وایه‌ تا کۆتایى مانگى (‪)4‬ى ئه‌م ساڵ‬ ‫ک��ارک��ردن تیایدا ب���ه‌رده‌وام بێت‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ک���ۆى ئ���ه‌م دۆس��ی �ه‌ی �ه‌ ل �ه‌ دیمانه‌یه‌کى‬ ‫تایبه‌تدا (توانا که‌مال جه‌الل) به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫گشتى رێگاوبان و ئ���اوه‌دان ک��ردن�ه‌وه‌ و‬ ‫نێشته‌جێکردنى سلێمانى ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر)ا‬ ‫ده‌دوێت‪.‬‬ ‫ساڵى داهاتوو به‌رنامه‌ى‬ ‫دروستکردنى تونێلێک له‌‬ ‫(ده‌ربه‌ندیخان) و تونێلێک له‌‬ ‫(پێنجوێن)مان هه‌یه‌‬ ‫توانا که‌مال ج�ه‌الل به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى‬ ‫رێ��گ��ا و ب���ان و ئ������اوه‌دان ک���ردن���ه‌وه‌ و‬ ‫نیشته‌جێکردنى سلێمانییه‌‪ ،‬ل �ه‌ ساڵى‬ ‫(‪ )1985‬کۆلێژى ئه‌ندازیارى له‌ زانکۆى‬ ‫س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن (ئ �ه‌ن��دازی��ارى شارستانى)‬ ‫ت���ه‌واو ک����ردووه‌‪ ،‬ل �ه‌ س��اڵ��ى (‪)2007‬ه‌وه‌‬ ‫له‌م پۆسته‌ى ئێستایدا ک��ارده‌ک��ات‪ ،‬له‌م‬ ‫دیمانه‌یه‌ى (رۆژن��ام�ه‌ى چ�ه‌ت��ر)دا‪ ،‬توانا‬ ‫ئه‌وه‌ ره‌تده‌کاته‌وه‌ که‌ رێکه‌وتى کردنه‌وه‌ى‬ ‫تونێلى پێشڕه‌و په‌یوه‌ندى به‌ بانگه‌شه‌ى‬ ‫ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌و‌ه ه�ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ل � ‌ه هه‌مانکاتدا‬ ‫داواى ئارامگرتن له‌ هاواڵتیان ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ تونێلى پێشڕه‌و ئینجازێکى مه‌زنى‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێم و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌یانه‌‪،‬‬

‫یه‌که‌مجار ب��وو پ��رۆژه‌ی �ه‌ک��ى ستراتیژى‬ ‫ل���ه‌و ش��ێ��وه‌ی � ‌ه جێبه‌جێبکه‌ین‪ ،‬ن�ه‌ب��وون��ى‬ ‫شه‌ریکه‌یه‌کى راوێژکارى بوو‪ ،‬که‌ ده‌بوو‬ ‫وه‌زاره‌تى ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ له‌ کابینه‌ى پێشوو‬ ‫بیریان لێبکردایه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه ساڵى (‪)2007‬‬ ‫دا ب�ه‌ه��اوک��ارى وه‌زاره‌ت���ى ئ��اوه‌دان��ک��ردن�ه‌و‌ه‬ ‫توانیمان کارکردن ل ‌ه پ��رۆژه‌ک�ه‌دا ده‌ست‬ ‫پێبکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه هه‌ر حاڵ ئێستا تونێله‌ک ‌ه‬ ‫ته‌واو بووه‌‪ ،‬پاش هه‌موو ئه‌و ئاسته‌نگانه‌ى‬ ‫به‌رده‌م پرۆژه‌که‌‪ ،‬ئه‌و‌ه دوو ساڵ ‌ه به‌کاردێت‬ ‫له‌الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌و ئاسته‌نگیانه‌ى باستکردن‪ ،‬به‌و‬ ‫شێوه‌ی ‌ه کێشه‌ى به‌ده‌ست ئه‌نقه‌ست رویاندا؟‬ ‫یا خود گرفتى م��اددى ب��وون؟ له‌ کاتێدا‬ ‫ل�ه‌ ک��وردس��ت��ان ده‌بینین سیاسه‌ت ک��ارى‬ ‫بازرگانیشى گرتۆته‌وه‌؟‬ ‫ نه‌خێر کێشه‌کان به‌ده‌ست ئه‌نقه‌ست نه‌بوون‬‫تاڕاده‌یه‌ک کێشه‌ى داراییش نه‌بوون‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬ب��اس ل �ه‌و‌ه ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬ک�ه‌ شوێنى‬ ‫تونێله‌که‌ ئه‌و جێگایه‌ى ئێستا نه‌بوو‌ه و ل ‌ه‬ ‫رووى سلێمانییه‌وه‌ زه‌وى شوێنه‌ سه‌ره‌کیه‌که‌ى‬ ‫چاوى به‌رپرسێکى له‌سه‌ر بووه‌؟‬ ‫ نه‌خێر ئه‌و شتان ‌ه راست نین‪ ،‬ئه‌مه‌ واڵته‌ و‬‫ئاوه‌دان ده‌کرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش رێگایه‌ و به‌هه‌ر‬ ‫شوێنێکدا ده‌برێت‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌و رێگای ‌ه دروست‬ ‫ده‌که‌ین به‌بێ ره‌چاوکردنى ئه‌وه‌ى ک ‌ه کێ‬ ‫پیایدا تێپه‌ڕ ده‌ب��ێ��ت ی��ان لێى سودمه‌ند‬ ‫ده‌بێت؟ به‌اڵم ئایا ئه‌و رێگای ‌ه نه‌چووه‌ بۆ‬ ‫چه‌ندین گوند و شارۆچکه‌ى تر؟ ئێم ‌ه ئاوا‬ ‫بیرده‌که‌ینه‌و‌ه بۆ بنیادنانه‌وه‌ى واڵت‪ ،‬دواجار‬ ‫خۆ هه‌ر ده‌بێت ئه‌م رێگای ‌ه ب ‌ه شوێنێکدا‬ ‫ببرێت‪ ،‬خۆ ب ‌ه ئاسماندا ناڕوات‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تادا چه‌ند جێگایه‌ک پێشنیار کرابێت‬ ‫ب��ۆ دروس���ت ک��ردن��ى تونێله‌که‌‪ ،‬دواج���ار‬ ‫بڕیار له‌و جێگایه‌ى ئێستا دراو‌ه به‌ پێى‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنى زانستى‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ل � ‌ه ک���ۆى گ��ش��ت��ی��دا ئ���ه‌م تونێل ‌ه‬ ‫سه‌رکه‌وتووه‌؟‬ ‫ تونێلێک ‌ه ب � ‌ه میقدارێکى زۆر ب �ه‌رز‬‫س����ه‌رک����ه‌وت����ووه‌‪ ،‬س��ت��راک��چ �ه‌رێ��ک��ى زۆر‬

‫‪n‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی رێگاوبان و ئاوه‌دانکردنه‌و ‌ه و نیشته‌جێکردنی سلێمانی‬

‫ ئێم ‌ه مانگ و نیوێک پێش ئه‌و به‌روار‌ه‬‫ته‌واومان کردبوو‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌و‌ه هیچ په‌یوه‌ندى‬ ‫نه‌بووه‌ به‌ بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ک ‌ه مانگ و نیوێک پێشتر ته‌واو‬ ‫بوون‪ ،‬بۆ زوتر نه‌تانکرده‌وه‌؟‬ ‫ ل ‌ه ئاماده‌کاریدا بووین بۆ ئه‌و کاته‌‪،‬‬‫ئیفتیتاحیش ئاماده‌کارى ده‌وێت‪ ،‬نوسینى‬ ‫س���ه‌ر ت��ون��ێ��ل�ه‌ک�ه‌ ئ���ام���اده‌ک���ارى ده‌وێ����ت‪،‬‬ ‫جوانکارى ئه‌م دیو ئه‌و دیوى ئاماده‌کارى‬ ‫ده‌وێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچى ئیفتیتاحه‌که‌ى به‌ د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫سپێردرا که‌ سه‌رۆکى یه‌کێک له‌ لیسته‌‬ ‫به‌شداربووه‌کان بوو؟‬ ‫ ئه‌و کاته‌ راسته‌ د‪.‬ب�ه‌ره�ه‌م سه‌رۆکى‬‫حکومه‌ت نه‌بوو‪ ،‬وه‌کو سه‌رۆکى لیستیش‬ ‫ئه‌وه‌ بابه‌تێکیتره‌‪ ،‬به‌اڵم هاتنى د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫له‌ هه‌موو کاتێکدا جێى شانازیه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫دانانى بودجه‌ و ته‌نده‌ر کردنى ئه‌و پرۆژه‌یه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ره‌زام�ه‌ن��دب��وون له‌سه‌ر پرۆژه‌که‌‬

‫له‌ کوردستاندا یه‌که‌م تونێله‌ که‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌س��ت و تواناى خۆمان کردمان‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بوو رێزى زیاترى لێبگیرایا‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى‬ ‫پرۆژه‌یه‌کى ستراتیژییه‌‪ ،‬له‌ هه‌ر بوارێکه‌وه‌‬ ‫(سیاسى‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تى‪ ،‬رۆشنبیرى)یه‌وه‌‬ ‫لێى بڕوانیت‪ ،‬ئه‌وه‌ تونێلێکه‌ و پرۆژه‌یه‌کى‬ ‫ستراتیژییه‌ جێبه‌جێکراوه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ پاش کردنه‌وه‌ى تونێله‌که‌وه‌ تا‬ ‫ئێستا سێ ج��ار بۆ م��اوه‌ى جیا جیا به‌‬ ‫رووى هاواڵتیاندا داخراوه‌‪ ،‬بۆ؟‬ ‫ دیاره‌ له‌به‌ر چه‌ند هۆکارێک داخراوه‌‪،‬‬‫ئێمه‌ ق��ۆن��اغ��ى دووه‌م����ى پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��م��ان‬ ‫ده‌ست پێکردووه‌‪ ،‬که‌ بریتییه‌ له‌ پرۆژه‌ى‬ ‫دانانى (سیستمى هه‌وا گۆڕکێ‪ ،‬ئاگر‬ ‫ک��وژان��دن��ه‌وه‌‪ ،‬رون���اک ک���ردن���ه‌وه‌) بڕى‬ ‫پاره‌که‌ى بریتییه‌ له‌ نزیکه‌ى (‪ )9‬ملیار‬ ‫دینار‪ ،‬سه‌رجه‌م پێداویستیه‌کانى له‌ ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫واڵت دێنین‪ ،‬بڕیاره‌ (‪)2011/11/25‬‬ ‫بارێک له‌ رێگه‌ى ئاویه‌وه‌ بگاته‌ عێراق‬

‫* کۆتایى مانگى سێ تونێله‌ک ‌ه‬ ‫ده‌که‌ینه‌وه‌‪ ،‬هه‌موو کاره‌کانى ته‌واو ده‌بن‬ ‫و جارێکیتر به‌ رووى هاواڵتیاندا داناخرێت‬ ‫* کردنه‌وه‌ى تونێله‌که‌ ل ‌ه (‪)2009/7/15‬‬ ‫هیچ پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ن �ه‌ب��وو‌ه ب �ه‌ بانگه‌شه‌ى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‬ ‫کوردستان بوو‪ ،‬ئایا ئه‌و تونێله‌ به‌مه‌به‌ستى‬ ‫تونێلدا که‌ ن��اوى (پێشڕه‌و) ب��وو‪ ،‬ئیدى ب��ان��گ�ه‌ش�ه‌ى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ل���ه‌و ب�����ه‌رواره‌دا ‪n‬‬ ‫وه‌ک وه‌فایه‌ک بۆ گیانى ئه‌و ئه‌ندازیاره‌‬ ‫کرایه‌وه‌؟ ئه‌مه‌ له‌الیه‌ک بووه‌ پرسیار و‬ ‫تونێله‌که‌ ک���را ب �ه‌ن��اوى (پ��ێ��ش��ڕه‌و)ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م تونێله‌ ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه‌ ب��اک��وورى ش��ارى‬ ‫سلێمانییه‌وه‌ و راسته‌وخۆ چیاى ئه‌زمڕ‬ ‫ده‌ب���ڕێ و ش���ارى سلێمانى ب �ه‌ ن��اوچ�ه‌ى‬ ‫شارباژێڕه‌وه‌ ده‌به‌ستێته‌وه‌‪ ،‬چیاى ئه‌زمڕ‬ ‫یه‌کێکه‌ له‌و چیا نیمچه‌ سه‌ختانه‌ى که‌‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌ وه‌رزى زستاندا هاتوچۆ تێیدا‬ ‫ق��ورس و ئه‌سته‌م ده‌بێت و زۆر کاتیش‬ ‫ب �ه‌ ه���ۆى ب��اری��ن��ى ب���ه‌ف���ره‌وه‌ ب �ه‌ ت���ه‌واوى‬ ‫رێگاکه‌ ده‌به‌سترێ و هاوتوچووى تێدا‬ ‫ناکرێت‪ ،‬یه‌کێک له‌ خاڵه‌ گرنگه‌کانى‬ ‫دروست کردن و بنیاتنانى تونێلى پێشڕه‌و‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى فشارى هاتوچۆى چیاى‬ ‫ئه‌زمڕ و که‌مکردنه‌وه‌ى مه‌ترسیه‌کانى‬ ‫ئه‌و رێگایه‌ بوو‪.‬‬

‫تا ئێستا تونێلى پێشڕه‌و (‪)39‬‬ ‫ملیار دینارى تێدا خه‌رجکراوه‌‬ ‫له‌ پاش راپه‌ڕینى به‌هارى ساڵى (‪)1991‬‬ ‫ه‌وه‌‪ ،‬بۆ یه‌که‌مجار حکومه‌تى هه‌رێم توانى‬

‫له‌الیه‌کى ت��ره‌وه‌ بووه‌ هۆى ف��راوان بوونى‬ ‫گومان‪ ،‬ئه‌گه‌رچى له‌وکاته‌دا (نێچیرڤان‬ ‫بارزانى) سه‌رۆکى حکومه‌ت و کابینه‌ى‬ ‫پێنجه‌م بوو‪ ،‬به‌اڵم (د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح) که‌‬ ‫ئه‌و کات جێگرى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫وه‌زی��ران��ى ع��ێ��راق ب���وو‪ ،‬ل �ه‌ هه‌مانکاتدا‬ ‫س �ه‌رۆک��ى لیستى ک��وردس��ت��ان��ى (ینک‬ ‫و پ��دک)ی��ش ب��وو ب��ۆ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان‪،‬‬ ‫ئیدى کردنه‌و‌ه (افتیتاح)ى تونێله‌که‌ به‌‬ ‫د‪.‬ب �ه‌ره �ه‌م سپێردرا‪ ،‬ئه‌مه‌ش راسته‌وخۆ‬ ‫چ���ووه‌ خ��ان �ه‌ى ب��ان��گ�ه‌ش�ه‌ى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى‬ ‫حزبییه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا گومانى ئه‌وه‌ى‬ ‫دروست کرد که‌ ئه‌م تونێله‌ په‌له‌ په‌ل له‌‬ ‫کاره‌کانیدا کراوه‌ به‌ مه‌به‌ستى فریاخستى‬ ‫بۆ بانگه‌شه‌ى هه‌ڵبژاردن‪ ،‬دواجار که‌م و‬ ‫ک��وڕى و سێ ج��ار داخستنى به‌ رووى‬ ‫ش��ۆف��ێ��ران و ه��اواڵت��ی��ان��دا ب �ه‌ مه‌به‌ستى‬ ‫چاککردنى ک�ه‌م و کوڕیه‌کانى زیاتر‬ ‫ئه‌و گومانه‌ى له‌ واقیع نزیک ک��رده‌وه‌‪،‬‬ ‫پاش ساڵێک تێپه‌ڕ بوون به‌سه‌ر کردنه‌وه‌ى‬

‫ه (‪)2004‬ه‌و ‌ه تا ئێستا پرۆژه‌ی تونێلی پێشڕه‌و ته‌واو نه‌بوو ‌ه‬ ‫ل‌‬

‫ک����ۆى پ����ڕۆژه‌ک����ه‌ش ب��� ‌ه پ���ڕۆژه‌ی���ه‌ک���ى‬ ‫سه‌رکه‌وتوو له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات و ره‌تى ده‌کاته‌و‌ه‬ ‫که‌ پرۆژه‌ى (تونێلى پێشڕه‌و) پرۆژه‌یه‌کى‬ ‫شکست خواردوو بێت‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ت��ون��ێ��ل��ى پ��ێ��ش��ڕه‌و پ��رۆژه‌ی��ه‌ک��ى‬ ‫سه‌رکه‌وتووه‌ یان ب ‌ه پێچه‌وانه‌وه‌؟‬ ‫ دی�����ار‌ه ئ����ه‌و پ����رۆژه‌ی����ه‌ ل��� ‌ه س���ه‌ره‌ت���ادا‬‫(‪ )14,600‬ملیۆن دۆالرى ب��ۆ ته‌رخان‬ ‫کرابوو‪ ،‬ده‌بوای ‌ه له‌ساڵى (‪)2004‬ه‌و‌ه ده‌ست‬ ‫ب �ه‌ک��ار ب��وی��ن��ای�ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئاسته‌نگى زۆر‬ ‫هات ‌ه ب �ه‌رده‌م جێبه‌جێکردنى ئه‌و پرۆژه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب ‌ه هۆى هه‌نگاوه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانى ده‌ست‬ ‫پێکردن‪ ،‬ک ‌ه ئه‌توانم بڵێم هه‌نگاوه‌کان زۆر‬ ‫دروست نه‌بوون‪ ،‬نه‌ ئه‌چون ‌ه سه‌ر مه‌سارى‬ ‫راسته‌قینه‌ى ک��ارک��ردن‪ ،‬هۆکارێکیتریان‬ ‫ئ�ه‌و کۆمپانیای ‌ه ب��وو ک ‌ه پ��رۆژه‌ک �ه‌ى بۆ‬ ‫ئیحاله‌ کرا‪ ،‬ک ‌ه کۆمپانیایه‌کى زۆر ب ‌ه‬ ‫ت��وان��ا و ب��اش ن �ه‌ب��وو‪ ،‬هۆکارێکى تریان‬ ‫ل � ‌ه ک��ات��ێ��ک��دا ئ �ه‌م � ‌ه ب � ‌ه ن��س��ب�ه‌ت ئێمه‌و‌ه‬

‫سه‌رکه‌وتووى هه‌یه‌‪ ،‬له‌ واڵتان چه‌ندین جار‬ ‫تونێل هه‌ره‌سى هێناوه‌‪ ،‬ب ‌ه ساڵ داده‌خرێت‪،‬‬ ‫ئاگر که‌وتنه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئێم ‌ه جارى واهه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ ماوه‌ى دوو کاتژمێر دایده‌خه‌ین خه‌ریک ‌ه‬ ‫ئه‌بێت به‌ خۆپیشاندان‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬م��ان��گ��ى راب������ردوو ی �ه‌ک��ێ��ک ل ‌ه‬ ‫میدیاکان ب��اس��ى ل���ه‌وه‌ ک���رد‪ ،‬ک � ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫م�ه‌ت��رس��ی��دارت��ری��ن تونێل ‌ه ل �ه‌ رۆژه �ه‌اڵت��ى‬ ‫ناوه‌ڕاستدا؟‬ ‫ ئێم ‌ه پێمان خۆش ‌ه ل ‌ه به‌رزترین ئاستى‬‫ته‌کنیکیدا ئه‌و پرۆژه‌یه‌ جێبه‌جێ بکه‌ین‪،‬‬ ‫نازانم ئه‌و میدیایه‌ ل ‌ه کوێو‌ه ئه‌مه‌ى هێناوه‌؟‬ ‫ب� ‌ه چ پ��ێ��وه‌رێ��ک؟ ئایا چ ش��اره‌زای�ه‌ک��ى‬ ‫هه‌یه‌؟ ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌نده‌ شاره‌زای ‌ه بۆ نه‌هات‬ ‫به‌شداریمان له‌گه‌ڵ بکات له‌ دروستکردنى‬ ‫ئه‌م تونێله‌؟‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬واده‌ى ک����ردن����ه‌وه‌ى ت��ون��ێ��ل�ه‌ک� ‌ه‬ ‫(‪ )2009/7/15‬که‌وت ‌ه گه‌رمه‌ى بانگه‌شه‌ى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه بۆ؟‬

‫فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ کاتى سه‌رۆکایه‌تى پێشتر‬ ‫حکومه‌تى ئ��ی��داره‌ى سلێمانى ل�ه‌الی�ه‌ن‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌مه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ زۆرمان پێخۆش‬ ‫بوو که‌ د‪.‬به‌رهه‌م به‌شداربوو له‌ کردنه‌وه‌ى‬ ‫پرۆژه‌که‌دا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬رێکه‌وته‌که‌ پێمان ده‌ڵێت که‌ ئه‌و‬ ‫تونێله‌ به‌ مه‌به‌ستى بانگه‌شه‌ له‌و کاته‌دا‬ ‫کراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ پ����رۆژه‌ى ت��ری��ش ه��ه‌ب��ووه‌ ل �ه‌وک��ات �ه‌دا‬‫ک���راوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هیچ کێشه‌یه‌کیش نییه‌‬ ‫که‌ من پ��رۆژه‌ی�ه‌ک ت �ه‌واو بکه‌م و له‌و‬ ‫کاته‌دا بیکه‌مه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ به‌داخه‌وه‌ وه‌کو‬ ‫میلله‌تى ک���ورد ش��ت��ى خ��ۆم��ان ب�ه‌ک�ه‌م‬ ‫ده‌زان���ی���ن‪ ،‬ش��ت��ى خ��ۆم��ان زۆر ب �ه‌ ک�ه‌م‬ ‫سه‌یره‌که‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌نجامدانى ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫ده‌بوایه‌ ده‌ست خۆشى زۆر زۆر بکرایه‌‪،‬‬ ‫له‌ هه‌موو ئه‌و کارمه‌ند و کۆمپانیایانه‌ى‬ ‫ک�ه‌ ک��اری��ان ت��ێ��دا ک����ردووه‌‪ ،‬ب�ه‌ تایبه‌ت‬ ‫وه‌زاره‌ت��ى ئ��اوه‌دان کردنه‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ ئه‌وه‌‬

‫که‌ (‪ )42‬له‌و پانکه‌ (جێتفان)انه‌ى تیای ‌ه‬ ‫و سیستمى ه�ه‌وا گۆڕکێى پێ ئه‌نجام‬ ‫ده‌ده‌ی��ن‪ ،‬که‌ هه‌ر یه‌که‌یان نزیکه‌ى ته‌ن‬ ‫و نیوێک ده‌بێت‪ ،‬بۆ س�ه‌ره‌ت��اى مانگى‬ ‫(‪ )12‬ئه‌وانه‌ى ده‌گه‌نه‌ شارى سلێمانى‪،‬‬ ‫ئێستا ئاماده‌کارى ده‌که‌ین بۆ هه‌ڵواسینى‬ ‫ئه‌و جێتفانانه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئ��ای��ا ئ�ه‌م�ه‌ دوا پ���ڕۆژه‌ ده‌ب��ێ��ت‪،‬‬ ‫جارێکیتر تونێله‌که‌ داناخرێت؟‬ ‫ ئه‌مه‌ دوا پڕۆژه‌ ده‌بێت‪ ،‬هیچ شتێکى‬‫ترى نه‌ماوه‌ تا تونێله‌که‌ى بۆ دابخه‌ین‪،‬‬ ‫ئینشه‌اڵ له‌ کۆتایى مانگى (‪)4‬ى ساڵى‬ ‫داهاتوودا کاره‌کانى ئه‌م قۆناغه‌ش ته‌واو‬ ‫ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اى س��اڵ��ى ن��وێ��ش پاش‬ ‫په‌سه‌ندکردنى بودجى ده‌ست ده‌که‌ین به‌‬ ‫دروست کردنى تونێلێک له‌ ده‌ربه‌ندیخان‪،‬‬ ‫پ��رۆژه‌ى تونێلێکى ترمان هه‌یه‌ بۆ ساڵى‬ ‫داهاتوو له‌ نێوان (سه‌ید سادق و پێنجوێن)‬ ‫که‌ نزیکه‌ى (‪)5‬کم ده‌ره‌چێت‪.‬‬

‫به‌رپرسى لیواى (‪)3‬ى پاسه‌وانى سنور‪ :‬سزای سیاسی نییه‪ ‌،‬ئه‌و‬

‫به‌دواداچوون‬

‫ئه‌فسه‌رانه‌ خۆیان داوایان کردوه‌ موچ ‌ه وه‌ربگرن و له‌ ماڵه‌و ‌ه بن‬ ‫به‌دواداچوون‬ ‫تایبه‌ت‪ :‬چه‌تر‬

‫پاسه‌وانى سنوور ل ‌ه هه‌رێمى‬ ‫کوردستان سێ لیوان و‬ ‫سه‌ر به‌حکومه‌تى عێراقن‪،‬‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش ک ‌ه‬ ‫کۆى سنوره‌کانى باکوورى‬ ‫عێراق ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬لیواکانى‬ ‫پاسه‌وانى سنوور بۆ پارێزگارى‬ ‫سنووره‌کان راسپێردراون و ل ‌ه‬ ‫هه‌رێمى کوردستان سێ لیواى‬ ‫پاسه‌وانى سنوور هه‌یه‌ (لیواى‬ ‫یه‌ک‪ ،‬لیواى دوو‪ ،‬لیواى سێ)‪،‬‬ ‫ل ‌ه سنوورى پارێزگاى سلێمانى‬ ‫لیواى (‪)3‬ى پاسه‌وانى سنوور‬ ‫ئه‌رکى پاراستنى سنووره‌کانى‬ ‫نێوان کۆمارى ئیسالمى ئێران‬ ‫و هه‌رێمى کوردستانیان پێ‬ ‫سپێردراوه‌‪ ،‬وه‌ک چۆن ئه‌م‬ ‫لیوای ‌ه ده‌که‌وێت ‌ه سنوورى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫کوردستان و وه‌ک هه‌موو‬ ‫ده‌زگاکانى ئه‌م سنوور ‌ه په‌نجه‌ى‬ ‫هه‌بوونى سزاى سیاسى بۆ درێژ‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬له‌سه‌ر و ئه‌م گرفته‌و ‌ه‬ ‫کێشه‌ى به‌رده‌وام و ئاڵۆزى‬ ‫به‌رده‌وامى سنووره‌کان ل ‌ه نێوان‬ ‫هه‌رێمى کوردستان و ئێراندا‪،‬‬ ‫زۆربه‌ى کات ب ‌ه هۆى بیانووى‬ ‫بونى گه‌ریالکانى پژاک و په‌که‌ک ‌ه‬ ‫له‌م سنوورانه‌دا به‌رده‌وام‬ ‫گرفت و ئاڵۆزى رووده‌ده‌ن‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌میان ب ‌ه ئاواره‌بوون و‬

‫زه‌ره‌ر و زیانى گوندنشینانى‬ ‫ناوچه‌ سنووریه‌کان ته‌واو‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬رووداوه‌کانى سااڵن‬ ‫ته‌نانه‌ت رووداوى به‌رده‌وامى‬ ‫ئێستاى رۆژانه‌ى سنووره‌کان‬ ‫ئه‌و وێنه‌ تراژیدیاییه‌مان نیشان‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫ل �ه‌ب��اره‌ى ک��ۆى ئ �ه‌و کێشه‌ و پێشهاتوو‬ ‫روداوان���� ‌ه (م��ه‌ال ئه‌حمه‌دى دیسکه‌ره‌)‬ ‫ب���ه‌رپ���رس���ى ل���ی���واى (‪)3‬ى پ��اس �ه‌وان��ى‬ ‫س��ن��وور ل���ه‌م ب���ه‌دواداچ���ون���ه‌ى (چ �ه‌ت��ر)‬ ‫دا‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ى ب��اب�ه‌ت�ه‌ک� ‌ه ورده‌ک����ارى‬ ‫زۆر زیاتر هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬ئه‌و به‌ کورتى‬ ‫و ب��ه‌م ش��ێ��وه‌ی� ‌ه وه‌اڵم���ى پرسیاره‌کانى‬ ‫دای��ن �ه‌و‌ه و ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اوه‌ ب� ‌ه ره‌خنه‌یه‌ک‬ ‫ده‌ستى پێکردوو وتى «زۆربه‌ى ئه‌وانه‌ى‬ ‫ل�ه‌ رۆژن��ام �ه‌ ئ��ازاده‌ک��ان و که‌ناڵه‌کان‬ ‫کار ده‌ک�ه‌ن‪ ،‬ته‌نها الیه‌کى کێشه‌کانى‬ ‫ئێم ‌ه ده‌بینن‪ ،‬هه‌میشه‌ ب �ه‌دواى ئ �ه‌وه‌وه‌ن‬ ‫سوسه‌یه‌کیان ده‌ست بکه‌وێت و زۆربه‌ى‬ ‫جار بێ بنه‌مایه‌‪ ،‬به‌ دواى ته‌له‌فۆنێکدا‬ ‫چه‌ندین پرسیار له‌ ئێم ‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬دڵنیاش‬ ‫نین ئه‌و ته‌له‌فۆنه‌ کارمه‌ندى هێزه‌کانى‬ ‫ئێمه‌ی ‌ه و ن��ازان��ن چه‌ند کێشه‌مان بۆ‬ ‫دروس��ت ده‌بێت‪ ،‬له‌ سنووره‌کان به‌ شه‌و‬ ‫و رۆژ پ��اس�ه‌وان و ئه‌فسه‌ره‌کانمان ل ‌ه‬ ‫سنوورى فه‌وجه‌کان و لیوا چه‌ند زه‌حمه‌ت‬ ‫ئه‌کێشن و ماندو ده‌بن بۆ ئه‌وه‌ى ئاسایشى‬ ‫سنووره‌کان بپارێزن‪ ،‬یاخود ئێمه‌ سه‌ر ب ‌ه‬ ‫حکومه‌تى ناوه‌ندین چه‌ندین کێشه‌مان‬ ‫هه‌ی ‌ه و که‌س هه‌ر لێى ناپرسێت‪ ،‬ئه‌توانم‬ ‫بڵێم هه‌ر ناشزانن‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌مه‌وێت بڵێم‬ ‫له‌ مێژووى میلله‌ته‌که‌ماندا بۆ یه‌که‌مین‬ ‫ج��ار رۆڵه‌کانى خۆمان پ��ارێ��زگ��ارى ل ‌ه‬ ‫سنووره‌کانمان ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش شاره‌زابم‬

‫ب ‌ه باشترین له‌ هێزه‌ رێکخراوه‌کان ب ‌ه‬ ‫دسپلین س��ن��ووره‌ک��ان ده‌پ��ارێ��زن» دوات��ر‬ ‫پرسیمان‪ :‬پاسه‌وانى سنوور ده‌که‌وێت ‌ه‬ ‫کوێى هاوکێشه‌ى جه‌نگى سنووره‌کانى‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ (تورکیا ‪ -‬ئێران)؟ له‌ وه‌اڵمدا‬ ‫به‌رپرسى لیواى سێى پاسه‌وانى سنوور‬ ‫وتى «سنوورى لیواکه‌ى ئێم ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ��ێ��ران��دای �ه‌‪ ،‬ک��ێ��ش�ه‌م��ان نییه‌ ل �ه‌ رووى‬ ‫ئاسایشى سنووره‌وه‌» تایبه‌ت به‌ هه‌مان‬ ‫باس پرسیمان‪ :‬ئایا هێزه‌ سه‌ربازیه‌کانى‬ ‫(ئ��ێ��ران و ت��ورک��ی��ا) س��ن��وورى هه‌رێمى‬ ‫کوردستانیان ب���ه‌زان���دووه‌؟ ل� ‌ه وه‌اڵم��دا‬ ‫ئ �ه‌و ب�ه‌رپ��رس�ه‌ى پ��اس�ه‌وان��ى س��ن��وور وتى‬ ‫«ئ��ێ��ران س��ن��وورى هه‌رێمى کوردستانى‬ ‫نه‌به‌زاندووه‌‪ ،‬نازانم بۆ تورکیا‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫سنوورى (تورکیا – هه‌رێم) سنوورى‬ ‫کارکردنى ئێم ‌ه نییه‌»‪ ،‬ل ‌ه هه‌مان کاتدا‬ ‫پرسیمان‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر هێزه‌کانى (ئ��ێ��ران ‪-‬‬ ‫تورکیا) سنوورى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫ببه‌زێنن‪ ،‬هێزه‌کانى ئێو‌ه چ رۆڵێک‬ ‫ده‌گ��ێ��ڕن؟ م�ه‌ال ئه‌حمه‌دى دیسکه‌ره‌ ل ‌ه‬ ‫وه‌اڵمدا وتى «رۆڵى ئێمه‌ له‌و کاتانه‌دا‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌ بڕیارى سیاسیه‌و‌ه هه‌ی ‌ه ل ‌ه‬

‫ئاستى حکومه‌تى عێراق و حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان»‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ت �ه‌وه‌رێ��ک��ی��ت��ردا ل �ه‌س �ه‌ر ب��ارودۆخ��ى‬ ‫ن��اوخ��ۆى لیواى سێى پاسه‌وانى سنوور‬ ‫چه‌ند پرسیارێکمان ئاراسته‌ى به‌رپرسى‬ ‫لیواى (‪)3‬ى پاسه‌وانى سنوور کرد‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ب ‌ه پێى زانیاریه‌کانى (رۆژنامه‌ى چه‌تر)‬ ‫چ�ه‌ن��د گ��ۆڕان��ک��اری �ه‌ک ل �ه‌ ریزه‌کانى‬ ‫ل��ی��واک �ه‌دا ک�����راوه‌‪ ،‬ل �ه‌ وه‌اڵم�����دا م�ه‌ال‬ ‫ئه‌حمه‌دى دیسکه‌ر‌ه وتى «لیواکه‌مان‬ ‫ل��ه‌ رووى ئ���ی���داری���ه‌وه‌ ک �ه‌م��و ک��ورت��ى‬ ‫و کێشه‌ى ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ده‌ره‌وه‌ى کێش ‌ه‬ ‫ئ��ی��داری�ه‌ک��ان هیچ گرفتێکمان نییه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌رده‌وام داواى وه‌رگرتنى‬ ‫ره‌زامه‌ندى قیاده‌ى سنوورى (هه‌ولێر) و‬ ‫فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى پاسه‌وانى‬ ‫سنوورى به‌غداد بۆ ئاڵوگۆڕ ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ش که‌ باست کرد ل ‌ه‬ ‫س��ن��وورى (‪ )3‬ف �ه‌وج (‪ )1،2،3‬داب��وو‪،‬‬ ‫زۆریشیان به‌رپرس ‌ه سه‌ره‌کیه‌کان بوون‪،‬‬ ‫ته‌نها چ�ه‌ن��د ئ�ه‌ف��س�ه‌رێ��ک ن �ه‌ب��وون»‪،‬‬ ‫به‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست رۆژنامه‌ى‬ ‫چ�ه‌ت��ر ک���ه‌وت���ووه‌‪ ،‬چ�ه‌ن��د ئه‌فسه‌رێک‬

‫تایبه‌ت به‌ گۆڕانکاریه‌کان سکااڵیان‬ ‫ل�ه‌دژى به‌رپرسى لیوا تۆمار ک��ردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وپرسیاره‌شمان ئاراسته‌ى مه‌ال ئه‌حمه‌د‬ ‫کرد‪ ،‬که‌ بۆ چى لیواى سێ ل ‌ه کاتێکدا‬ ‫سه‌ر ب ‌ه حکومه‌تى ناوه‌ندین‪ ،‬سکااڵ و‬ ‫گرفته‌کانتان ده‌چێت ‌ه مه‌کته‌بى سیاسى‬ ‫(ینک)؟ له‌ وه‌اڵم��دا وتى «مه‌کته‌بى‬ ‫س��ی��اس��ى ب���ه‌ڕێ���ز ه��ی��چ ک��ێ��ش�ه‌ی�ه‌ک��ی��ان‬ ‫ب��ۆ ئێمه‌ دروس���ت ن���ه‌ک���ردووه‌ له‌و‬ ‫ب���اره‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر چه‌ند‬ ‫ئه‌فسه‌رێکیش چووبن‬ ‫بۆ (م‪.‬س)‪ ،‬ل ‌ه رووى‬ ‫ئ��ی��داری��ش�ه‌و‌ه هیچ‬ ‫ته‌ده‌خولێکیان ل ‌ه‬ ‫ئیشوکاره‌کانماندا‬ ‫ن���ه‌ک���ردووه‌»‪ ،‬دوا‬ ‫پرسیارمان تایبه‌ت‬ ‫بوو ب ‌ه ژماره‌یه‌ک‬ ‫ئ���ه‌ف���س���ه‌رى ل��ی��واى‬ ‫سێى پاسه‌وانى سنوور‬ ‫ک���� ‌ه م���اوه‌ی���ه‌ک���ى‬ ‫زۆره‌ ل � ‌ه‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪13‬‬

‫کارکردن دوور خراونه‌ته‌و‌ه و له‌ ماڵه‌وه‌ن‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌م ‌ه سزاى سیاسییه‌؟ له‌ وه‌اڵمدا‬ ‫مه‌ال ئه‌حمه‌دى دیسکه‌ره‌ وتى «الى ئێم ‌ه‬ ‫شتێک نییه‌ به‌ ناوى سزاى سیاسى‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئه‌فسه‌رانه‌ش که‌ باست ک��ردن‪ ،‬چه‌ند‬ ‫که‌سێکن ی��ان داواى خانه‌نشینیان‬ ‫کردووه‌ ل ‌ه پاسه‌وانى سنوور‪ ،‬یان‬ ‫هیالکن و شوێنه‌کانیشیان‬ ‫ب �ه‌ ش��ی��اوى خ��ۆی��ان ن��ازان��ن‪،‬‬ ‫داوای����ان ک����ردوو‌ه ل � ‌ه ماڵى‬ ‫خۆیان دابنیشن و موچ ‌ه‬ ‫وه‌ربگرن»‪.‬‬

‫* ئێران سنورى هه‌رێمى کوردستانى نه‌به‌زاندووه‌‪،‬‬

‫نازانم بۆ تورکیا‪ ،‬چونکه‌ سنوورى (تورکیا‬

‫– هه‌رێم) سنوورى کارکردنى ئێمه‌ نییه‌‬

‫* الى ئێمه‌ شتێک نییه‌ به‌ ناوى سزاى سیاسى‬

‫‪n‬‬

‫فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫مه‌ال ئه‌حمه‌دى دیسکه‌ره‬

‫پرۆژه‌کانى شارى سلێمانى جێبه‌جێ ناکرێن‬

‫ئه‌ندازیارێک‪ :‬کورتهێنانى بودجه‌ى حکومه‌ت ل ‌ه سه‌ر حسابى پرۆژه‌کانى سنوورى پارێزگاى سلێمانى راستده‌که‌نه‌وه‌‬ ‫لێپرسراوى لیژنه‌ى پالن‪ :‬ئه‌و‌ه کێشه‌ی ‌ه هونه‌ری ‌ه و ئه‌وانه‌ى ده‌رخست ‌ه و ته‌خمینى بودج ‌ه ده‌که‌ن لێى به‌رپرسن‬ ‫سلێمانی‬ ‫چه‌تر‬

‫له‌م به‌دواداچونه‌ى رۆژنامه‌ى‬ ‫چه‌تردا‪ ،‬تیشک ده‌خه‌ینه‌ سه‌ر‬ ‫به‌شێک له‌و پڕۆژانه‌ى ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫سااڵنى رابردوودا بڕیار بوو‬ ‫ل ‌ه سنوورى پارێزگاى سلێمانى‬ ‫جێبه‌جێ بکرێن‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه‬ ‫پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست‬ ‫(چه‌تر) که‌وتوو ‌ه ب ‌ه هۆى که‌مى‬ ‫دابینکردنى بودجه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫پڕۆژانه‌ هیچ به‌ڵێنده‌رێک ئاماد ‌ه‬ ‫نیی ‌ه پڕۆژه‌کان وه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫ئه‌ندازیارێک ک ‌ه نه‌یویست ناوى‬ ‫خۆى ئاشکرا بکات ب ‌ه (چه‌تر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬کورتهێنانى بودجه‌ى‬ ‫حکومه‌ت له‌ سه‌ر حسابى‬ ‫پرۆژه‌کانى سنوورى پارێزگاى‬ ‫سلێمانى راستده‌که‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و پرۆژانه‌ى ته‌نده‌ریان بۆ‬

‫ئاماده‌کراوه‌‪ ،‬نرخى خه‌مڵێنراوى‬ ‫پڕۆژه‌ک ‌ه هێند ‌ه که‌مه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫به‌ڵێنده‌رێک ناتوانێت جێبه‌جێى‬ ‫بکات‪ ،‬ب ‌ه پێى زانیاریه‌کانى‬ ‫(چه‌تر) ل ‌ه ئێستادا له‌سه‌ر‬ ‫تابلۆى راگه‌یاندن (لوح ‌ه اعالن)‬ ‫ى پارێزگاى سلێمانى ئه‌و‬ ‫ئاگاداریانه‌ى باڵوکراونه‌ته‌و ‌ه‬ ‫به‌روارى به‌سه‌ر چونیان‬ ‫له‌سه‌ر ‌ه و ئاماژ ‌ه ب ‌ه کشانه‌وه‌ى‬ ‫پرۆژه‌کان کراو ‌ه ئه‌گه‌ر تا‬ ‫به‌روارى دیاریکراو به‌ڵێنده‌ران‬ ‫ئه‌و پرۆژان ‌ه وه‌رنه‌گرن‪،‬‬ ‫ئه‌ندازیارێکیش باس له‌وه‌ده‌کات‬ ‫ک ‌ه هیچ پاره‌یه‌کى پڕۆژ ‌ه‬ ‫جێبه‌جێنه‌کراوه‌کان ناگه‌ڕێته‌و ‌ه‬ ‫بۆ حکومه‌ت‪ ،‬به‌ڵکو سااڵن ‌ه ئه‌و‬ ‫پڕۆژان ‌ه ب ‌ه هه‌مان نرخ دوبار ‌ه‬ ‫ئیعالنیان بۆ ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ت��ای��ب �ه‌ت ب���ه‌م ب���ه‌دواداچ���ون���ه‌ (چ �ه‌ت��ر)‬ ‫په‌یوه‌ندى کرد به‌ کاوه‌ عه‌بدواڵ سه‌رۆکى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانییه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬

‫وه‌اڵمدا سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌ن بێ ئاگایى‬ ‫خ���ۆى ل � ‌ه وه‌ه���ا ب��اب�ه‌ت��ێ��ک راگ �ه‌ی��ان��د‪،‬‬ ‫دان��ا عه‌بدولکه‌رێم لێپرسراوى پێشووى‬ ‫پرۆژه‌کانى پارێزگاى سلێمانى له‌وباره‌یه‌و‌ه‬

‫پێى راگه‌یاندین‪ :‬ئێم ‌ه وه‌ک ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پ��ارێ��زگ��ا پ���اش ئ�����ه‌وه‌ى پ��ارێ��زگ��اری��ان‬ ‫ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ى ن���ا ی��اس��ای��ى ب���ه‌س���ه‌ردا‬ ‫سه‌پاندین‪ ،‬بایکۆتمان ک��ردووه‌ و هیچ‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‪ :‬له‌ مانگى (‪)3‬وه‌‬ ‫هیچ کۆبونه‌وه‌یه‌کمان نه‌کردووه‌‬ ‫«ه��ی��چ پ���اره‌ی���ه‌ک���ى پ�����رۆژه‌ جێبه‌جێ‬ ‫نه‌کراوه‌کان ناگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ حکومه‌ت»‬

‫په‌یوه‌ندییه‌کى ب ‌ه ئێمه‌وه‌ نه‌ما‪ ،‬به‌پێى‬ ‫زانیاریه‌کانى (چه‌تر) پرۆژ‌ه هه‌ی ‌ه (‪)3‬‬ ‫ساڵه‌ له‌سه‌ر ی�ه‌ک ده‌خرێت ‌ه به‌رنامه‌ى‬ ‫ک���اره‌و‌ه و تا ئێستاش به‌ ه��ۆى که‌مى‬ ‫بودجه‌ى دابینکراوه‌و‌ه جێبه‌جێنه‌کراوه‌‪،‬‬ ‫ت��ای��ب�ه‌ت ب��ه‌م ب��ه‌دواداچ��ون�� ‌ه د‪.‬شێرکۆ‬ ‫ع���ه‌ب���دواڵ س���ه‌رۆک���ى لیستى س���ه‌وزى‬ ‫(‪ )109‬ب ‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬مانگى‬ ‫(‪ )3‬پارێزگار داواى لێکردین ک ‌ه پرۆژ‌ه‬ ‫پێشکه‌ش که‌ین ل ‌ه هه‌موو بواره‌کاندا‪،‬‬ ‫دواى ئه‌وه‌ى پرۆژه‌کانمان پێشکه‌ش کرد‪،‬‬ ‫ئیتر له‌و کاته‌وه‌ کۆبونه‌وه‌ نه‌کراو‌ه تا‬ ‫بزانین ئه‌مه‌ چى به‌سه‌ر هاتووه‌؟ ئه‌کرێت‬ ‫ی��ان ناکرێت؟ دوات��ر س��ۆز عه‌بدولقادر‬ ‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا و لێپرسراوى‬ ‫لیژنه‌ى پالن بۆ (چه‌تر) وتى‪ :‬ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگا به‌رپرس نیی ‌ه له‌ جێبه‌جێکردنى‬ ‫پ��ڕۆگ��رام �ه‌ک �ه‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نى پارێزگا‬ ‫ته‌نها بودجه‌ى په‌ره‌پێدانى هه‌رێمه‌کانى‬ ‫الی �ه‌‪ ،‬ئه‌ویش ته‌نفیز کردنى ن��ا‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ئ��ام��اده‌ک��ردن��ى لیستى پ��ڕۆژه‌ک��ان��ه‌‪،‬‬ ‫لیستى پ���ڕۆژه‌ک���ان ب��ه‌ ئ��ام��اده‌ب��وون��ى‬

‫س�ه‌رج�ه‌م ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن ئاماد‌ه‬ ‫ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬دواى ئ���ه‌وه‌ى ب��ودج �ه‌ى هه‌ر‬ ‫ق���ه‌زا و ناحیه‌یه‌ک دی��اری��ده‌ک��رێ��ت ب ‌ه‬ ‫ق �ه‌زاى مه‌رکه‌زیشه‌وه‌‪ ،‬لیژنه‌ى تایبه‌ت‬ ‫و ئ�ه‌ن��دام��ى ئه‌نجومه‌ن ده‌چ��ن له‌گه‌ڵ‬ ‫شاره‌وانى قه‌زا و ناحیه‌کان و قایمقام و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌کان کۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌پێى‬ ‫رێ���ژه‌ى ب��ودج�ه‌ک� ‌ه پ���رۆژه‌ ئ�ه‌ن��ێ��رن‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫وه‌ک لیژنه‌ى پالن ته‌نها ته‌نفیزى ئه‌و‬ ‫پڕۆژان ‌ه ده‌که‌ین و پاش ئه‌وه‌ى ئه‌ندامانى‬ ‫ئه‌نجومه‌ن واژۆى ده‌ک �ه‌ن ده‌ینێرین بۆ‬ ‫پارێزگارى سلێمانى‪ ،‬ئیتر ئێم ‌ه به‌رپرس‬ ‫نین نه‌ل ‌ه ده‌رخست ‌ه ن ‌ه ل ‌ه ته‌خمین‪ ،‬ئه‌م‬ ‫خه‌له‌له‌ ئه‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆى ئه‌و الیه‌نه‌ى‬ ‫ک ‌ه ده‌رخسته‌ک ‌ه ئاماد‌ه ده‌کات‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ خه‌له‌لێکى هونه‌ریه‌ و په‌یوه‌ندى‬ ‫ب ‌ه الیه‌نى هونه‌ریه‌و‌ه هه‌یه‌ نه‌ک ئێمه‌‪،‬‬ ‫دوات���ر پرسیمان ل�ه‌ رێ��گ�ه‌ى پ��ارێ��زگ��او‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ به‌رنامه‌یه‌که‌ بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌ى‬ ‫کورتهێنانى بودجه‌ى حکومه‌ت؟ سۆز‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ وتى‪ :‬ده‌توانن ئه‌و پرسیار‌ه له‌‬ ‫پارێزگار خۆى بکه‌ن‪.‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫زانیاری پزیشکی‬ ‫ئیفلیجى مێشک‬ ‫(شلل الدماغ)‬

‫دکتۆر‪ :‬ئارام جه‌مال‬

‫ئ��ی��ف��ل��ی��ج��ى م��ێ��ش��ک ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک‌ح��اڵ �ه‌ت��ى ن��ه‌گ��ۆڕى‬ ‫په‌ککه‌وته‌یى جووڵ‌ه ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ک‌ه ده‌بێت‌ه هۆى په‌ککه‌وتنى‬ ‫فیزیایى ل‌ه بوار‌ه جیاوازه‌کانى جووڵه‌ى مرۆڤدا‪ ،‬ئه‌م حاڵه‌ته‌ى‬ ‫په‌ککه‌وته‌یى جێگیر‌ه وات‌ه زیاد ناکات و ل‌ه ته‌مه‌نى گه‌شه‌ى‬

‫مێشکدا روو ده‌دات ک‌ه هه‌تا ته‌مه‌نى هه‌شت ساڵی‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬یه‌کێک‌ه ل‌ه نه‌خۆشی‌ه درێژ خایه‌نه‌کان‪.‬‬ ‫جۆره‌کانی‪:‬‬ ‫‪)1‬گ����رژب����وون‪ :‬ک��‌ه ب�ڵاوت��ری��ن ج����ۆره‌‪ ،‬ل��‌ه (‪ )%٨٠‬ى‬ ‫حاڵه‌ته‌کان ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و که‌سانه‌ى ئه‌م حاڵه‌ته‌یان هه‌ی ‌ه‬ ‫ماسولکه‌کانیان گ��رژ ب��ووه‌و بۆت‌ه ه��ۆى په‌ککه‌وتنیان‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌کرێت ب‌ه چه‌ند به‌شێکه‌و‌ه ل�ه‌وان�ه‌‪ :‬گرژبونى‬ ‫ماسولکه‌کانى نیوه‌ى له‌ش ک‌ه یه‌ک الى جه‌ست‌ه ده‌گرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫یان هه‌ردوو په‌له‌کانى خواره‌و‌ه ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬یان ته‌نها یه‌کێک‬ ‫ل‌ه په‌له‌کان یان سێ په‌ل یان هه‌موو په‌له‌کان ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪)2‬جۆری(‪ :)ataxic‬ک‌ه ل‌ه (‪)%١٠‬ی حاڵه‌ته‌کان‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫هۆى که‌م هێزى و له‌رزین‪ ،‬چاالکیه‌کانى وه‌ک نوسین‪،‬‬ ‫چاپکردن‪ ،‬بڕین ب‌ه مقه‌ست کاریان تێ ده‌کرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بااڵنس ب‌ه تایبه‌تى له‌کاتى رۆشتندا‪ ،‬ئه‌م جۆر‌ه ب‌ه هۆى‬ ‫تێکچونى کارى مێشکۆکه‌و‌ه روو ده‌دات‪.‬‬

‫‪)3‬جۆرى (‪ :)athetoid/dyskinetic‬ئه‌م جۆره‌یان‬ ‫تێکه‌ڵه‌یه‌ک‌ه ل‌ه بێ هێزى و گرژبوونى ماسولکه‌کان ک ‌ه‬ ‫توشبووه‌ک‌ه ناتوانێت ب‌ه پێو‌ه بوه‌ستێت‪ ،‬یان جێگیر بێت ل ‌ه‬ ‫کاتى دانیشتن یان ب‌ه رێکى بڕوات و هه‌ندێک جار به‌شێک‬ ‫ل‌ه جه‌سته‌ى ده‌جوڵێت به‌بێ ویستى خۆی‪ ،‬ئه‌و که‌سانه‌ى‬ ‫تووشى زه‌ردووی��ى سه‌خت ده‌بن له‌کاتى تاز‌ه له‌دایکبووندا‬ ‫له‌وانه‌ی‌ه توشى ئه‌م جۆر‌ه ببن‪.‬‬ ‫کاریگه‌ریی‌ه الوه‌کییه‌کانی‪:‬‬ ‫ئیفلیجى مێشک جگ‌ه له‌و حاڵه‌تانه‌ى سه‌ره‌و‌ه له‌وانه‌ی‌ه ببێت ‌ه‬ ‫هۆى گه‌شکه‌(فێ)‪ ،‬نه‌توانینى ناسینه‌وه‌ى شت ب‌ه ده‌ست‬ ‫لێدان‪ ،‬تێکچونى قسه‌کردن‪ ،‬کێش‌ه ل‌ه تواناى خواردن‪ ،‬که‌م‬ ‫بونه‌وه‌ى هه‌ست‪ ،‬بیرکۆڵی‪ ،‬الوازى فێربوون‪ ،‬ڕانه‌گرتنى میز‬ ‫و پیسایى ناڕێکى تر ل‌ه هه‌ڵسوکه‌وت‪.‬‬ ‫هۆکاره‌کانی‪:‬‬ ‫ل‌ه هه‌ندێک حاڵه‌تدا هیچ هۆکارێکى زانراو نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫هۆکار‌ه نموونه‌ییه‌کان بریتین ل‌ه توشبوون ب‌ه کێش‌ه ل ‌ه‬ ‫کاتى ژیانى ناو سکى دایکدا وه‌ک به‌رکه‌وتنى تیشک‬ ‫یان توشبون ب‌ه سوتانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێک خ��راپ دروستبوونى‬ ‫زگماکى مێشک‪ ،‬که‌مى ئۆکسجین یان ته‌نگه‌تاویى ل ‌ه‬ ‫کاتى له‌دایک بوندا باڵوترین هۆکاره‌‪ ،‬ماکه‌کان ل‌ه ته‌مه‌نى‬ ‫مناڵیدا و زۆرتریش‌ه له‌و سکپڕیانه‌ى ک‌ه دووان‌ه یان سیان ‌ه‬ ‫یان زیاترن‪.‬‬ ‫ل‌ه دواى له‌دایکبون هۆکاره‌کان بریتین ل‌ه زه‌ردوویى سه‌خت‪،‬‬ ‫ژه‌ه��راوى بوون ب‌ه قورقوشم‪ ،‬به‌رکه‌وتنى مێشک‪ ،‬که‌مى‬ ‫ئۆکسجین وه‌ک ل‌ه کاتى نقومبوون ل‌ه ئاودا‪ ،‬سوتانه‌وه‌ى‬ ‫مێشک و په‌رده‌ى ده‌ورى مێشک و ناسینه‌وه‌شی ل‌ه الیه‌ن‬ ‫پزیشکه‌و‌ه ده‌بێت‪ ،‬به‌هۆى پرسیارکردن ل‌ه حاڵه‌ته‌ک‌ه و‌ه‬ ‫پشکنینى نه‌خۆشه‌که‌‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر‪:‬‬ ‫چ���اره‌س���ه‌رى ئیفلیجى مێشک درێ��ژخ��ای �ه‌ن �‌ه و هه‌مه‌‬

‫الیه‌نه‌یه‌‪ ،‬به‌ شێوه‌یه‌کى گشتى تا زووتر ده‌ست‬ ‫ب �ه‌ چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک��رێ��ت ئ�ه‌ن��ج��ام�ه‌ک�ه‌ى باشتر‬ ‫ئه‌بێت له‌ زاڵ بوون به‌سه‌ر په‌ککه‌وته‌ییه‌که‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌م��ه‌ش ل��ه‌ ی��ه‌ک��ه‌ى چ���اودێ���رى وردى ت��ازه‌‬ ‫ل�ه‌دای��ک��ب��وان ده‌س��ت پ��ێ ده‌ک���ات‪ ،‬چ��اره‌س �ه‌رى‬ ‫فیزیایی(‪ ،)physiotherapy‬چاره‌سه‌رى‬ ‫ئ��ی��ش��ک��ردن‪ ،‬چ���اره‌س���ه‌رى ق��س �ه‌ک��ردن‪ ،‬ده‌رم���ان‬ ‫بۆ کۆنترۆڵکردنى گه‌شکه‌‪ ،‬البردنى ئ��ازار‪،‬‬ ‫خ��اوک��ردن �ه‌وه‌ى ماسولکه‌‪ ،‬ن�ه‌ش��ت�ه‌رگ�ه‌رى بۆ‬ ‫راستکردنه‌وه‌ى ناڕێکیه‌کان‪ ،‬به‌ردانى ماسولکه‌‬ ‫و‪ ......‬هتد ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌کار‪ :‬دیمه‌ن عوسمان‬

‫کراوه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪14‬‬

‫ئاماده‌کار‬

‫دیمه‌ن عوسمان‬

‫به‌ گوێره‌ی ئاماره‌کانى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى‬ ‫نه‌هێشتنى تاوان له‌شارى‬ ‫سلێمانى ده‌رکه‌وتوه‌ ته‌نها‬ ‫له‌ مانگی (‪)10‬دا دیارده‌ی‬ ‫دزیکردن (‪ )123‬جار رویداوه‌‬ ‫و ئه‌وه‌ش که‌متره‌ له‌‬ ‫مانگى ڕابردوو که‌ (‪)132‬‬ ‫حاڵه‌ت بووه‌‪ ،‬توێژه‌رێکی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیش پێیوایه‌ ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌ ترس و دڵه‌ڕاوکێ‬ ‫الی هاواڵتیان دروست‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫دیارده‌ی دزیکردن یه‌کێکه‌ له‌ دیارد‌ه‬ ‫ناشرینه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ و زۆرکات‬ ‫جگه‌ له‌ زیانی م��ادی حاڵه‌تێکی‬ ‫ده‌رون��ی ناخۆشیش الی هاواڵتیان‬ ‫دروس���ت ده‌ک���ات و ل�ه‌ زاری چه‌ند‬ ‫هاواڵتیه‌کیشه‌وه‌ ئه‌و نیگه‌رانیه‌مان‬ ‫هه‌ست پێکرد‪.‬‬ ‫نه‌سرین به‌کر‪ ،‬ته‌مه‌ن (‪ )38‬ساڵ‬ ‫چیرۆکی تااڵنکردنی ماڵه‌که‌ی‬ ‫ب���ه‌م ج���ۆره‌ ده‌گ��ێ��ڕێ��ت �ه‌وه‌ و ده‌ڵ��ێ��ت‪:‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی چه‌ند سه‌عاتێک ماڵم‬ ‫به‌جێهێشت‪ ،‬ک��ات��ێ��ک گ��ه‌ڕام��ه‌و‌ه‬ ‫ب����ۆم����اڵ����ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌س���ه‌رم���اڵ���ى وێ����ران‬ ‫ک��راودا‪ ،‬سه‌یرم کرد ته‌له‌فزێونه‌ک ‌ه‬ ‫ل���ه‌ ج��ێ��گ �ه‌ى خ���ۆى ن���ه‌ب���وو‪ ،‬ج���ل و‬ ‫به‌رگه‌کان هه‌مووى له‌ ناوه‌ڕاستى‬

‫له‌ یه‌ک مانگدا (‪ )123‬حاڵه‌تى دزیکردن ل ‌ه سلێمانى ئه‌نجام دراوه‌‬

‫توێژه‌رێک‪ :‬دزیکردن واده‌کات مرۆڤ هه‌ست ب‌ه ئاسایشی ده‌رونی و ئاسایشی کۆمه‌ڵگه‌ نه‌کات‬ ‫ژوره‌ک���ه‌دا ب�ڵاوک��راب��ون�ه‌وه‌‪ ،‬شوشه‌ى‬ ‫هه‌وره‌بانه‌که‌مان شکابوو‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و ه��اواڵت��ی �ه‌ وتیشی «ئ��اه��م بۆ‬ ‫واڵت��ێ��ک ک �ه‌ ن �ه‌ت��وان��ى ب �ه‌ئ��ارام��ى‬ ‫س�ه‌ع��ات��ی��ک م���اڵ چ���ۆڵ بکه‌یت‪،‬‬ ‫به‌هۆى ڕه‌فتارى ئه‌م جۆره‌ که‌سانه‌و‌ه‬ ‫که‌ سڵ له‌ خوا ناکه‌نه‌وه‌»‪.‬‬ ‫دی��ارى ق��ادر‪ ،‬دوک��ان��دار‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ده‌ک��ات که‌ دزی��ک��ردن جیا ل ‌ه‬ ‫الی��ه‌ن��ه‌ دی��ن��ی �ه‌ک �ه‌ى ک��ه‌ ک��ارێ��ک��ى‬ ‫گوناحه‌‪ ،‬الیه‌نێکى ت��رى مه‌ترسی ‌ه‬ ‫بۆ سه‌ر هاواڵتیان‪ ،‬چونکه‌ به‌ڕاستى‬ ‫ئه‌م کاره‌ دزێو و نه‌شیاوه‌ خۆشبه‌ختى‬ ‫خه‌ڵکى ده‌خاته‌ مه‌ترسیه‌وه‌ و وتى‪:‬‬ ‫ته‌مه‌نم (‪ )43‬ساڵه‌ م��اوه‌ى (‪)12‬‬ ‫س����اڵ ده‌ب���ێ���ت ک����ارى دوک����ان����دارى‬ ‫ده‌ک��ه‌م‪ ،‬خۆشبه‌ختانه‌ ئ�ه‌و حاڵه‌ته‌م‬ ‫به‌سه‌ر نه‌هاتوه‌‪ ،‬که‌ دزیم لێ بکه‌ن‬ ‫و دوک��ان �ه‌ک �ه‌م ت��ااڵن ب��ک�ه‌ن‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫جارێک نه‌بێت له‌ دوکانه‌م مۆبایلم‬ ‫لێدزرا تا ئێستاش نه‌مزانى کێ بوو‪،‬‬ ‫له‌و کاته‌وه‌ دوکانه‌که‌م چۆڵ ناکه‌م‬ ‫بۆ خوله‌کێکیش‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و دوک��ان��داره‌ سه‌رسامی خۆشی‬ ‫ده‌رب�������ڕی ل������ه‌وه‌ی خ��ه‌ڵ��ک��ى پ �ه‌ن��ا‬ ‫ده‌به‌نه‌ به‌ر ئه‌م ک��اره‌ دزێ��وه‌ و وتی‬ ‫«بیرناکه‌نه‌وه‌ که‌ ڕوڕه‌ش ئه‌بن ل ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگا» و ناوبراو پێشیوایه‌ ئه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌م ج��ۆره‌ کارانه‌ ده‌ک��ات ڕاهاتوو‌ه‬ ‫له‌سه‌رى خۆى نایه‌وێ ته‌رکى بکات‪،‬‬ ‫چونکه‌ زروف��ى ئێستاى کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫وه‌ک سااڵنى پێشوو نیه‌ هه‌تا له‌م‬ ‫جۆره‌ کارانه‌ ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫سه‌رکه‌وت ئه‌حمه‌د‪ ،‬مالزمى یه‌کى‬ ‫پ��ۆل��ی��س و ل��ێ��پ��رس��راوى نوسینگه‌ى‬ ‫ڕۆژه����ه‌اڵت ل �ه‌ نه‌هێشتنى ت���اوان‪،‬‬

‫به‌(چه‌تر)ى ڕاگه‌یاند‪ :‬ئه‌و حاڵه‌تانه‌ى‬ ‫دزیکردن که‌ تۆمارکراون له‌ناویاندا‬ ‫دزى مااڵن هه‌یه‌‪ ،‬دزى ئۆتۆمبێل و‬ ‫کۆمپانیا و جانتاى ژنان و مۆبایل‬ ‫و‪...‬چه‌ند شتیتریش‪ ،‬خۆشبه‌ختان ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌مان توانیویه‌تى‬ ‫چه‌ندین چاالکى ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫«دزی مااڵن به‌ ب �ه‌راورد به‌ ساڵی‬ ‫پار که‌می کردووه‌»‬ ‫ئ����ه‌و م�ل�ازم���ه‌ ه��ێ��م��ای ب���ۆ چ�ه‌ن��د‬ ‫ح��اڵ��ه‌ت��ێ��ک��ی دزی�����ک�����ردن ک�����رد و‬ ‫رایگه‌یاند‪ :‬ل�ه‌م مانگه‌دا باندێک‬ ‫ده‌ستگیر کراوه‌ و که‌سێکیش ک ‌ه‬ ‫ه �ه‌وڵ��ى ڕف��ان��دن��ى ج��ان��ت��اى ژنێکی‬ ‫دابوو که‌ (‪ )7000‬دۆالرى تێدابوو و‬ ‫ژنێکیش (‪ )10000‬دۆالرى ژنێکی‬ ‫ترى دزیبوو‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ئ��ام��اژه‌ی بۆ ئ �ه‌وه‌ش کرد‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ب���ه‌الى ئ��ێ��م�ه‌وه‌ ق��ورس �ه‌ دزى‬ ‫مااڵنه‌ که‌ خۆشبه‌ختانه‌ ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫دزیکردنه‌ به‌ ب���ه‌راوورد له‌ساڵى پار‬ ‫ک�ه‌م��ت��ره‌‪ ،‬ساڵى ڕاب���ردوو ل�ه‌ چه‌ند‬ ‫مانگى یه‌که‌مدا (‪ )125‬حاڵه‌تى‬ ‫دزى م��ااڵن هه‌بوو‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌مساڵ‬ ‫ت��ا ش �ه‌ش مانگه‌ (‪ )84‬حاڵه‌تی‬ ‫دزی مااڵن هه‌بووه‌ و وتیشى‪ :‬چه‌ند‬ ‫باندێکمان ده‌ستگیرکردووه‌ که‌ دزى‬ ‫مااڵنیان ئه‌نجام داوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫ژنانه‌ش که‌ به‌مه‌به‌ستى سواڵ ئه‌چن‬ ‫بۆ ب��ازاڕ ده‌ستگیرکراون که ‌دزیان‬ ‫کردووه‌‪.‬‬ ‫ت��وێ��ژه‌رێ��ک��ی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ش باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌ک����ات دی����ارده‌ى دزی��ک��ردن‬ ‫به‌پێى بارودۆخه‌کان و قۆناغه‌کان‬ ‫ده‌گۆڕێت‪ ،‬چونکه‌ ئه‌وکاتانه‌ى ک ‌ه‬ ‫بارى ئابورى خراپ بێت‪ ،‬هه‌ژارى و‬

‫‪n‬‬

‫خراپی باری ئابوری هۆکار ‌ه بۆ دزیکردن‬

‫بێکارى باڵوده‌بێته‌وه‌ ئه‌مه‌ هۆکارێک ‌ه‬ ‫ب��ۆ دزی��ک��ردن‪ ،‬ک�ه‌ ئ �ه‌و که‌سه‌ ئه‌م‬ ‫ک��اره‌ پ��ڕ مه‌ترسیه‌ ئه‌نجام ب��دات‪،‬‬ ‫هۆکارێکى ت��رى دزی��ک��ردن الیه‌نى‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی���ه‌ ئ �ه‌و خێزانانه‌ى الیه‌نى‬ ‫ڕۆشنبیریان الوازه‌ یان به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫باش سه‌رپه‌رشتى مندااڵنیان ناکه‌ن‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود ئ���ه‌و خ��ێ��زان��ان �ه‌ى دای���ک و‬ ‫باوکیان جیابونه‌ته‌وه‌ منداڵه‌کانیان‬ ‫الیه‌نێک یان باوه‌ژن له‌خۆى گرتوون‬ ‫و جوان سه‌رپه‌رشتى ناکرێن‪ ،‬ئه‌مان ‌ه‬ ‫هۆکارن بۆ دیارده‌ی دزیکردن‪.‬‬ ‫چ����ۆم����ان ئ����ه‌ح����م����ه‌د‪ ،‬ت����وێ����ژه‌ری‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬له‌ درێژه‌ى قسه‌کانیدا‬ ‫هێمای بۆ ئ �ه‌وه‌ک��رد‪ ،‬که‌ مه‌ترسى‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ بۆ کۆمه‌ڵگه‌ بێگومان‬ ‫زۆره‌ و ت��رس و دڵ �ه‌ڕاوک��ێ ده‌خاته‌‬ ‫دڵى خه‌ڵکه‌وه‌ و هه‌ست به‌ئاسایشى‬ ‫ده‌رون�������ى ن����اک����ه‌ن‪ ،‬ی���ا ه���ه‌س���ت ب ‌ه‬ ‫ئاسایشى کۆمه‌ڵگه‌ ناکه‌ن‪ ،‬له‌کاتی‬ ‫باڵوبووونه‌وه‌ی ئه‌م دیارده‌یه‌ مرۆڤ‬ ‫ن��ات��وان��ێ��ت ب �ه‌ ئ��اس��وده‌ی��ی بخه‌وێت‪،‬‬ ‫الیه‌نێکی ت��ری زیانه‌کانی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫که‌سێک له‌ الیه‌نى ئابوریه‌وه‌ هه‌وڵى‬ ‫داوه‌ پ��اره‌ى په‌یداکردوه‌‪ ،‬که‌سێکیتر‬ ‫بیدزێت ئه‌مه‌ بۆ داه��ات��ووى تاک‬

‫کۆمه‌ڵگه‌ زه‌ره‌ره‌‪.‬‬ ‫ناوبراو له‌ کۆتایدا وتیشى‪ :‬ئه‌رکى‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌یه‌ رێگه‌ بگرێ له‌م دیارده‌یه‌‪،‬‬ ‫خ��ێ��زان و ت��وێ��ژه‌ران��ى کۆمه‌اڵیه‌تى‪،‬‬ ‫مامۆستا و ده‌زگاکانى راگه‌یاندن و‬ ‫رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها حکومه‌تیش ده‌بێت هه‌مووان‬ ‫ه��اوک��ارى یه‌کتربن‪ ،‬چونکه‌ هیچ‬ ‫الیه‌نێک ناتوانێت به‌ته‌نیا ڕێگربێت‬ ‫ل���ه‌م دی����ارده‌ ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی �ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫پێویسته‌ ل �ه‌س �ه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ به‌بێ‬ ‫ج��ی��اوازى رێگرى بکه‌ن ل�ه‌م دی��ارد‌ه‬ ‫ناشرینه‌‪.‬‬

‫مامۆستایه‌کی ئاینی‪ :‬به‌ بڕیاری به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌وقافی که‌رکوک دوورخراومه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌وقافی گه‌رمیان‪ :‬ئه‌و مامۆستایه‌ خۆی داوای گواستنه‌وه‌ی کردوه‌ بۆ که‌رکوک‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ‬ ‫مامۆستایه‌کی ئاینی ل ‌ه‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ پاش به‌شداریکردنی ل ‌ه‬ ‫خۆپیشاندانه‌کاندا دوور ده‌خرێته‌و ‌ه‬ ‫و پێشیوای ‌ه ئه‌و ‌ه بڕیارێکی‬ ‫سیاسی ‌ه و به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌وقافی‬ ‫که‌رکوکیش ب ‌ه به‌رپرس ده‌زانێت‬ ‫ل ‌ه دورخستنه‌وه‌ی و به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫ئه‌وقافی گه‌رمیانیش ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و‬ ‫مامۆستای ‌ه خۆی داوای گواستنه‌وه‌ی‬ ‫کردووه‌‪.‬‬

‫ن����اوب����راو‪ ،‬ه��ێ��م��ای ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ک���رد ل ‌ه خۆى و ره‌وانه‌ کردنی بۆ مزگه‌وتێکى‬ ‫که‌ناڵه‌کانى راگ�ه‌ی��ان��دن��ه‌‌وه‌ ده‌س �ه‌اڵت که‌رکووک ده‌دوێت باس له‌وه‌ ده‌کات‪:‬‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌داته‌ به‌ر گوێمان که‌ خۆپیشاندان له‌ دوای ئ �ه‌وه‌ى له‌ س �ه‌رای ئ��ازای و‬ ‫مافێکى سروشتییه‌‪ ،‬له‌ به‌ر ئه‌وه‌ مادام مه‌یدانى شه‌هید گه‌رمیان ده‌رکه‌وتم و‬ ‫خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان م��اف��ێ��ک��ى س��روش��ت��ی �ه‌‪ ،‬وتارمدا یه‌کسه‌ر بانگیان کردم و وتیان‬

‫به‌چى یاسایه‌ک من دوور ده‌خرێمه‌و‌ه‬ ‫بۆ که‌رکوک و فه‌سڵ بکرێم‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌ت���وان���م ب��ڵ��ێ��م ب �ه‌ ده‌س��ت��ت��ێ��وه‌ردان��ێ��ک��ى‬ ‫م���ه‌ڵ���ب���ه‌ن���دى (‪)12‬ى رێ��ک��خ��س��ت��ن��ى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ و ئه‌وقافى که‌رکوک‬

‫مه‌ال سامان‪ ،‬پێشنوێژ و وتار خوێنى‬ ‫مزگه‌وتى (حاجى به‌کر چۆمه‌کى)‬ ‫بووه‌‪ ،‬دوای به‌شداریکردنى وه‌ک یه‌که‌م‬ ‫مامۆستاى ئاینى له‌ خۆپیشاندانه‌کانى‬ ‫(‪)25‬ى ش��وب��ات��ى س�����ه‌رای ئ����ازادی‬ ‫ل���ه‌ چ��ه‌م��چ��ه‌م��اڵ گ�����وازرای�����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫که‌رکوک‪ ،‬ناوبراو خێزانه‌که‌یان ک ‌ه‬ ‫(‪ )10‬که‌س بوون‪ ،‬به‌ر شااڵوى ئه‌نفال‬ ‫ده‌که‌ون و له‌ ئه‌نجامدا له‌ به‌ندیخانه‌ى‬ ‫(دوبز) دوو خوشکى و برایه‌کى گیان‬ ‫له‌ ده‌ست ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫مه‌ال سامان له‌ لێدوانێکیدا بۆ (چه‌تر)‬ ‫«مامۆستایه‌کی ئائینی ل ‌ه چه‌مچه‌ماڵ ب ‌ه هۆی به‌شداری ل ‌ه خۆپیشاندان ل ‌ه کاره‌که‌ی دور ده‌خرێته‌وه‌»‬ ‫وتی‪ :‬وه‌کو مامۆستایه‌کى ئاینى ب ‌ه‬ ‫پێویستم زانى که‌ ده‌نگى خۆم بخه‌م ‌ه‬ ‫پ��اڵ ده‌نگى خه‌ڵکانى ه �ه‌ژار و به‌ش پێویسته‌ ئێمه‌ش ئه‌م مافه‌مان هه‌بێت ت��ۆ دام �ه‌زران �ه‌ک �ه‌ت ل �ه‌ ک�ه‌رک��ووک�ه‌‪ ،‬دوور خرامه‌وه‌‪.‬‬ ‫خوراو و دژى گه‌نده‌ڵى بوه‌ستمه‌وه‌‪ ،‬و‌ه دژى گه‌نده‌ڵکاری بوه‌ستینه‌وه‌ و ده‌نگى ده‌ت��وان��م بڵێم ئ�ه‌م�ه‌ش سته‌مه‌ ل�ه‌ من ئ��������ه‌و م����ام����ۆس����ت����ای����ه‌ ل������ه‌ب������اره‌ى‬ ‫کراوه‌‪ ،‬چونکه‌ من خه‌ڵکى کوردستانم ف�ه‌س��ڵ��ک��ردن�ه‌ک�ه‌ش��ی�ه‌وه‌ دواو و وت��ی‪:‬‬ ‫ئه‌مه‌ پیشه‌ى ه�ه‌م��وو پێغه‌مبه‌رانیش ناڕه‌زایه‌تى به‌رز بکه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ووه‌ ک �ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ�ه‌ڵ��ک��ى ه���ه‌ژار و ئ�������ه‌و م����ام����ۆس����ت����ای����ه‌ ده‌رب�����������اره‌ی و زۆری��ن��ه‌ى ک��ه‌س و ک���ارم ب��وون�ه‌ت� ‌ه ک���ات���ێ���ک ل����ه‌ س�������ه‌راى ئ��������ازادى و‬ ‫دورخ��س��ت��ن��ه‌وه‌ی ل �ه‌ م��زگ �ه‌وت �ه‌ک �ه‌ى قوربانى بۆ خاکى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئیتر خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �ه‌ک��ان��ى چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ‬ ‫که‌مده‌رامه‌تدا بوون‪.‬‬

‫ده‌رک���ه‌وت���م ده‌س����ه‌اڵت ئ �ه‌م �ه‌ى ق��ب��ووڵ‬ ‫ن�ه‌ب��وو‪ ،‬بۆیه‌ سه‌رئه‌نجام ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى‬ ‫ئه‌وقافى که‌رکوک فه‌سڵى کردم‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ل��ه‌ درێ�����ژه‌ی ل��ێ��دوان �ه‌ک �ه‌ی��دا‬ ‫وتیشی‪ :‬ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ بیانوو نیه‌ ک ‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ب��ۆ منى ده‌دۆزێ��ت��ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ى‬ ‫باشه‌ بۆچى پێنج ساڵ به‌ر له‌ ئێستا‬ ‫منیان ن�ه‌گ��واس��ت�ه‌وه‌ ب��ۆ ک �ه‌رک��وک‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئێستا ک�ه‌ ده‌س���ه‌اڵت بینى من‬ ‫له‌ سه‌رای ئازادی ده‌رکه‌وتم داکۆکیم‬

‫له‌گه‌ڵ نه‌وتراوه‌‪.‬‬ ‫ش��ای��ان��ی ب��اس �ه‌ ئ��ێ��س��ت��ا ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری‬ ‫ئه‌وقافی که‌رکوک له‌ پۆسته‌که‌یدا‬ ‫نه‌ماوه‌ و ده‌رباره‌ی دورخستنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫مامۆستایه‌ش (چه‌تر) په‌یوه‌ندی کرد‬ ‫ب �ه‌ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ئ�ه‌وق��اف��ی گه‌رمیان‬ ‫و ئ���ام���اژه‌ی ب�����ه‌وه‌دا ئ���ه‌و ل��ێ��دوان �ه‌ی‬ ‫مه‌ال سامان دووره‌ له‌ راستیه‌وه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ رێبوار موسته‌فا‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ئه‌وقافی گه‌رمیان وتی «مه‌ال سامان‬

‫به‌ ده‌ستێوه‌ردانێکى مه‌ڵبه‌ندى (‪)12‬‬ ‫ى رێکخستنى چه‌مچه‌ماڵ و ئه‌وقافى‬ ‫که‌رکوک دوور خرامه‌وه‌‬ ‫له‌ مافى ره‌وای خه‌ڵکى ک��رد‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ره‌وانه‌ى مزگه‌وتێکیان کردووم که‌ پڕ‌ه‬ ‫له‌ تیرۆریست‪ ،‬باشه‌ ئه‌مه‌ له‌ پێناوى‬ ‫چى‪.‬‬ ‫م �ه‌ال س��ام��ان‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ش��دا ئه‌و‬ ‫ی �ه‌ک �ه‌م م��ه‌ال ن �ه‌ب��ووه‌ بچێته‌ س��ه‌رای‬ ‫ئازادی بۆ وتار خوێندن و وتی‪ :‬ده‌توانم‬ ‫بڵێم م �ه‌ال ه�ه‌ب��ووه‌ ل�ه‌ م��ن ره‌ق��ت��ر ب��وو‌ه‬ ‫له‌ کاتى وت��ار خوێندا‪ ،‬ب �ه‌اڵم هیچى‬

‫خ��ۆی داوای���ک���ردووه‌ ب��گ��وازرێ��ت�ه‌وه‌ بۆ‬ ‫که‌رکوک»‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌یه‌سته‌ش (چه‌تر) یۆ جارێکیتر‬ ‫پ�ه‌ی��وه‌ن��دی ک��رد ب�ه‌ م �ه‌ال س��ام��ان�ه‌وه‌ و‬ ‫ناوبراو وته‌کانی به‌رێوه‌به‌ری ئه‌وقافی‬ ‫گه‌رمیانی ره‌تکرده‌وه‌ و وتی‪ :‬ئه‌و وتان ‌ه‬ ‫دووره‌ له‌ راستیه‌وه‌ له‌کاتێکدا که‌ ماڵم‬ ‫له‌ چه‌مچه‌ماڵه‌ بۆ داوای گواستنه‌و‌ه‬ ‫ده‌که‌م بۆ که‌رکوک‪.‬‬

‫هاواڵتى به‌ڕێز‪...‬‬

‫به‌ کوژاندنه‌وه‌ی دوو گڵۆپ ل ‌ه ماڵه‌کانمان‪ ،‬گه‌ره‌نتی ‌ه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی ئه‌و رێژه‌ دوان ‌ه ئۆکسیدی‬

‫کاربۆنه‌ی ده‌چێته‌ به‌رگه‌ هه‌وای زه‌ویه‌وه‌‪.‬‬

‫کۆمه‌ڵه‌ی کوردستانێکی سه‌وز‬

‫«شه‌ڕ هه‌ڵگیرساوه‌ ته‌نها ده‌نگه‌که‌ی نه‌گه‌یشتوه‌ته‌ ئێمه‌»‬ ‫ج��ۆراوج��ۆره‌ک��ان��ی ه��ه‌ر ک��ام ل��ه‌و واڵت��ان� ‌ه‬ ‫محه‌مه‌د جه‌واد ئه‌کبه‌رین‬ ‫به‌رگه‌ی درێژه‌پێدانی ئه‌و ش �ه‌ڕه‌ی هه‌بێت‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مینی‬ ‫و بتوانێت تێچوونه‌کانی دابین بکات‪ ،‬واته‌‬ ‫م���اوه‌ی درێ��ژه‌ک��ێ��ش��ان و کۆتایی هاتنی‬ ‫ساڵی (‪ )2006‬هێشتا مانگێکی مابوو بۆ جه‌نگ ب�ه‌س��ت��راوه‌ت�ه‌و‌ه ب‌ه توانا ئ��اب��وری و‬ ‫شه‌ڕی (‪ )33‬رۆژه‌ی نێوان حیزبوڵاڵ‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی ب �ه‌رده‌س��ت �ه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫و ئیسرائیل‪ ،‬حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ ل ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ویستی گروپ و چین یان رێبه‌ر و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫میانه‌ی پێشکه‌شکردنی وتارێک ک‬ ‫رێبه‌رانی شوێندانه‌ر له‌سه‌ر درێژ‌ه پێدانی شه‌ڕ‬ ‫‌وه‬ ‫له‌ الیه‌ن میدیا جیهانیه‌کانیشه‬ ‫بێت یان ل‌ه سه‌ر سه‌رکه‌وتن؛ به‌اڵم ل‌ه کرده‌وه‌دا‬ ‫راسته‌وخۆ ده‌گوازرایه‌و ‌ه ره‌سته‌یه‌کی‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه دێت‌ه ئاراو‌ه ئه‌مه‌یه‌‪ :‬توانای بناخه‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ده‌ربڕی ک ‌ه هه‌ر ل ‌ه به‌یانی ئه‌وڕۆژه‬ ‫و ژێرخانه‌کان ئه‌نجامی شه‌ڕه‌ک‌ه ده‌سه‌پێنن‪.‬‬ ‫حیزبوڵاڵی‬ ‫پۆسته‌ر و باڵوکراوه‌کانی‬ ‫ئ��ه‌و ش���ه‌ڕ‌ه (‪ )33‬رۆژه‌ی����‌ه ب �‌ه سه‌پاندنی‬ ‫بیر‬ ‫‌سێک‬ ‫پێ رازایه‌وه‌‪« :‬ئه‌گه‌ر که‬ ‫ق �ه‌ره‌ب��ووی (‪ )15‬ملیار دۆالری ب‌ه سه‌ر‬ ‫ـ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌کات‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ل ‌ه چه‌ک داماڵینی ئێم ‌ه‬ ‫لوبناندا کۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫کێ ئه‌بێت با ببێت ـ ده‌ست و زمانی‬ ‫له‌م رۆژان �ه‌دا ک‌ه باس و خواستی هێرشی‬ ‫ده‌بڕینه‌و ‌ه و وه‌های لێده‌که‌ین‪».‬‬ ‫سه‌ربازی بۆ سه‌ر ئێران ل‌ه میدیا و کۆڕ‬ ‫چ گرنگیه‌کی ه�ه‌ی�‌ه ک �‌ه ئ �ه‌م ره‌سته‌یه‌ و کۆمه‌ڵ‌ه سیاسی و ئابوریه‌کان گه‌رمتر‬ ‫چ��ۆن ت��ه‌واو بێت؟ ه �ه‌ر ب �ه‌م گوتاره‌ی‌ه که‌ بووه‌‪ ،‬ئاسایی‌ه ک‌ه الیه‌نگر و به‌رهه‌ڵستکاری‬ ‫ش�ه‌ڕ هه‌ڵده‌گیرسێت‪ .‬ل�ه‌و رۆژان���ه‌دا پارته‌ هه‌بێت‪ .‬به‌ڵگ‌ه هێنانه‌وه‌کانی الیه‌نگرانی شه‌ڕ‬ ‫لوبنانیه‌کان گه‌یشتبوون‌ه ئه‌و بڕوای‌ه ک‌ه ده‌بێت به‌م شێوه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌وان ب‌ه پشت به‌ستن ب‌ه ئاماره‌‬ ‫حیزبوڵاڵ ل‌ه چه‌ک داماڵدرێت و پێیان وابوو ره‌سمیه‌کانی حکومه‌تی ئێران ده‌ڵێن‪« :‬له‌م‬ ‫ک‌ه نابێت حزبێکی سیاسی ناوخۆیی ببێته‌ سااڵنه‌ی دواییدا ل‌ه رووداوه‌کانی هاتوچۆ‬ ‫لقی سه‌ربازی واڵتێکی ده‌ره‌کی‪ .‬مانگێک زیاتر ل‌ه (‪ )800‬ه �ه‌زار که‌س ک��وژراون و‬ ‫دوات��ر ه��اوک��ات له‌گه‌ڵ ب‌ه بارمته‌گرتنی نۆ ملیۆن که‌سی دیکه‌ش بریندار بوون»‬ ‫کتوپڕی چه‌ند ئیسرائیلیه‌ک ل‌ه ده‌ره‌وه‌ی و ب�‌ه پشت‌به‌ستن ب�‌ه وته‌کانی سه‌رۆکی‬ ‫سنور ل‌ه الیه‌ن حزبوڵاڵوه‌‪ ،‬شادی و که‌یف فراکسیۆنی ژینگه‌ی په‌رله‌مانی ئێران‬ ‫خۆشی ئه‌م نیشاندانی هێزو بازوو‌ه باشوری «ئاماری فه‌رمی قوربانیانی پیسبوونی‬ ‫لوبنانی گ��رت �ه‌وه‌؛ ه �ه‌ر ئ �ه‌و ش �ه‌و‌ه له‌گه‌ڵ هه‌وای تاران ل‌ه ساڵه‌کانی (‪)2006-2005‬‬ ‫چه‌ند هاوڕێیه‌کی لوبنانی باسمان ل‌ه سه‌ر ک‌ه ب‌ه راسته‌وخۆ ل‌ه مانگێکدا (‪)1400‬‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وته‌ی سیاسیه‌کان و سه‌ربازیه‌کانی که‌س و ل‌ه ساڵێکدا (‪ )16،000‬که‌س‌ه و‬ ‫لوبنان ده‌کرد‪ ،‬ل‌ه نێوان ئه‌و ژمار‌ه که‌سه‌دا ده‌گه‌ن‌ه ئه‌م ئه‌نجامه‌ی ک‌ه ئه‌گه‌ر قوربانیانی‬ ‫ک‌ه زۆرینه‌یان پێیان وابوو به‌م زووان‌ه هیچ ئه‌م دوونمونه‌ی‌ه ـ رووداوه‌ک��ان��ی هاتوچۆ و‬ ‫شه‌ڕێک نایات‌ه ئاراوه‌‪ ،‬ته‌نیا یه‌ک که‌سمان پیس بوونی ژینگه ـ چه‌ند قاتی کوژراو‬ ‫ده‌ی��وت ب‌ه پێی ئه‌م پێشه‌کی و فاکته‌رانه‌ و برینداره‌کانی شه‌ڕێ ئێران و عێراق بێت‬ ‫«شه‌ڕ هه‌ڵگیرساوه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ده‌نگه‌که‌ی و ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت ئاماری ل‌ه سێداره‌دراوانی‬ ‫نه‌گه‌یشتوه‌ت‌ه ئێمه‌» هێشتا رۆژ نه‌ببوه‌وه‌ هه‌شتاکان (ک �‌ه ده‌گ��ات�‌ه زی��ات��ر ل�‌ه (‪)30‬‬ ‫ک‌ه فڕۆکه‌خانه‌ی به‌یروت بوردمان کراو و هه‌زار که‌س) ل‌ه به‌ر چاو نه‌گرین‪ ،‬به‌سن بۆ‬ ‫ئێمه‌ش به‌یانی زوو ئه‌و ماڵه‌مان جێ هێشت‪ .‬ئه‌وه‌ی ک‌ه بگه‌ین‌ه ئه‌و بڕوایه‌ی ک‌ه هێرشی‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��ن��اس��ان پێیانوای‌ه ک �‌ه جه‌نگه‌کان سه‌ربازی بۆ سه‌ر ئێران جیا ل‌ه سیستمی‬ ‫ده‌رهاویشته‌ی بڕیارێکی تاک‌ه که‌سی نین‪ ،‬حوکمڕانی ئه‌و واڵت‌ه هیچ تێچوونێکی بۆ‬ ‫به‌ڵکوو ده‌گ�ه‌ڕێ��ن�ه‌و‌ه بۆ زه‌مینی ئابوری خه‌ڵکی ئاسایی نیه‌‪.‬‬ ‫وکۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ه�ه‌ر ب�ه‌م ه��ۆک��اره‌ش‪ ،‬به‌و به‌اڵم دژبه‌رانی شه‌ڕ هه‌رچه‌ند‌ه هه‌ڕه‌شه‌کردن‬ ‫شێوه‌ی‌ه نی‌ه ک‌ه شه‌ڕه‌کان تا ئه‌و کات‌ه درێژه‌ بۆشه‌ڕ ده‌گه‌ڕێننه‌و‌ه بۆ «سه‌رکه‌شی» و‬ ‫ده‌خایه‌نن ک‌ه ک‌ه یه‌کێک ل‌ه الیه‌نه‌کان سته‌م کاری و نابه‌رپرسیاره‌تی و پێشێلکردنی‬ ‫سه‌ربکه‌وێت ب‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی دیکه‌دا‪ ،‬جه‌نگ مافه‌کانی م��رۆڤ ل‌ه حکومه‌تی ئێران‪،‬‬ ‫تا ئ�ه‌و کات‌ه درێ���ژه‌ی ده‌بێت ک‌ه ژێرخانه‌‬

‫ب���ه‌اڵم ل �ه‌و ب���ڕوای���ه‌دان ک�‌ه «دیموکراسی‬ ‫ب �‌ه رێ��گ��ای ف��ڕۆک �ه‌ی ب��ێ ف���ڕۆک���ه‌وان و‬ ‫به‌ڕێگای ته‌قه‌کردن ل‌ه دووره‌و‌ه ب‌ه ده‌ست‬ ‫نایه‌ت‪ .‬ئێم‌ه ل‌ه دژی ئه‌وه‌ین ک‌ه ب‌ه هه‌ر‬ ‫پاساوێکه‌و‌ه بێت ـ له‌وان‌ه ب‌ه بیانوی ترس له‌‬ ‫سه‌رکێشی‌ه نابه‌رپرسیارانه‌که‌ی رژێمی تاران‬ ‫ل‌ه پرۆگرام‌ه ئه‌تۆمیه‌که‌ی ـ هێرش بکرێته‌‬ ‫سه‌ر ئێران»‪.‬‬ ‫هه‌ندێکیشیان ده‌ڵێن» وای دانێن ک‌ه هه‌ر‬ ‫به‌یانی هێرشی سه‌ربازی ده‌کرێت‌ه سه‌ر ئێران؛‬ ‫ئه‌و هێز‌ه گ �ه‌وره‌ی ک‌ه ل‌ه ساڵی (‪)2009‬‬ ‫دروس��ت بوو‪ ،‬رێکخراوێکی سه‌ربازی نیه‌؛‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌کی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌‪.‬‬ ‫کاتێک هێرش کرای‌ه سه‌ر لیبیا رێکخراوێکی‬ ‫س���ه‌رب���ازی پ��ڕچ �ه‌ک و گشتگیری دژه‌‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت (ب �‌ه پشت به‌ستن ب �‌ه نه‌ریتی‬ ‫خێڵه‌کی عه‌ره‌بی‪-‬ئه‌فریقی) ل‌ه ئارادابوو‬ ‫ک‌ه ناتۆ رێگای بۆ ده‌کردنه‌و‌ه و ئه‌وانیش‬ ‫شه‌ڕیان ده‌کرد‪ .‬ل‌ه ئێران رێکخراوێک هه‌ی‌ه ‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ش سوپای پاسداران‌ه و ل‌ه خزمه‌ت‬ ‫حکومه‌تدایه‌‪ .‬یه‌که‌م کارێک ک‌ه ده‌یکات‬ ‫سه‌رکوتی هۆڤانه‌ی خه‌ڵک‌ه ل‌ه ن���اوه‌و‌ه و‬ ‫ئه‌گه‌ریش بتوانێت شه‌ڕه‌ک‌ه ده‌گوازێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی سنوره‌کان‪.‬‬ ‫ب‌ه بڕوای من شه‌ڕ ده‌ستی پێکردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌نگه‌که‌ی هێشتا نه‌که‌وتوه‌ت‌ه به‌ر گوێی‬ ‫ئێمه‌؛ گوتاری حکومی ده‌سه‌اڵتێکی به‌هێز‬ ‫ل‌ه ناوه‌و‌ه و ملمالنێ ل‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ده‌یان شه‌هیدی‬ ‫و هه‌زاران زیندانی دوای بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز و‬ ‫دۆخی هه‌ڵپه‌سێردراوی ژیان و رای گشتی‬ ‫ل‌ه ئێران‪ ،‬قازانج و زیانه‌کانی شه‌ڕ بۆ سه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنی داهاتووی ئه‌مریکا و تێرکردنی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫ئاسایشی ئیسرائیل ب‌ه رێگای سه‌ربازی‪ n ،‬ئێران له‌ به‌رده‌م هێرشێکی سه‌ربازیدایه‌؟‬ ‫ئ��اوات��ی گ �ه‌ڕان �ه‌و‌ه ب��ۆ ئیمپه‌راتۆریه‌ت له‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫تورکیا و ئه‌زمونی ب�ه‌ه��اری ع�ه‌ره‌ب��ی ل راده‌گه‌یه‌ندرێت ک‌ه سه‌رجه‌م که‌ره‌سته‌کان له‌ رێپێوان و خۆپیشاندان هه‌وڵ ئه‌ده‌ن رێگ‌ه له‌‬ ‫تونس و میسر و لیبیا و هاوپه‌یمانی ئێران به‌رده‌ممانن‪ .‬دواییش ئه‌گه‌ری شه‌ڕه‌ک‌ه به‌ هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕ بگرن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک سێدرۆم‬ ‫و سوریا ‪ .. ،‬هتد ک‌ه ده‌توانرێت به‌م لیسته‌ دور نازانن‪ .‬هه‌ر له‌م ساتانه‌شدا هه‌ندێک ده‌جوڵێنه‌و‌ه (رای گشتی ئاگادار ده‌که‌نه‌وه‌‬ ‫زیاد بکرێت تاکوو ل‌ه شه‌وێکی تاریک بۆ به‌ڵگ‌ه وه‌ک تاوانباربوونی ئ �ه‌و‌ه واڵت�ه‌ی له‌و رووداوه‌ی ک‌ه وا به‌ڕێوه‌ی‌ه و کۆمه‌ڵگا‬ ‫(‪)12‬ی ته‌موزی به‌یروت دوبار‌ه نه‌بێته‌و‌ه که‌ ده‌کرێت‌ه ئامانج ده‌خرێن‌ه روو‪ .‬دوای ئه‌مه‌ بۆ ئه‌و رووداو‌ه ئاماد‌ه ده‌که‌ن و ل‌ه راستیدا بۆ‬ ‫تاق‌ه یه‌ک که‌س له‌و بڕوایه‌دا بێت ک‌ه به‌ پێویستی رووب���ه‌ڕوب���ون���ه‌وه‌ی «زێ��ده‌ڕۆی��ی خۆیان په‌یام هێنه‌ری جه‌نگن)‪ .‬ل‌ه قۆناغی‬ ‫دڵنیاییه‌و‌ه شه‌ڕ ساز ده‌بێت‪.‬‬ ‫و سه‌رکێشیه‌کان» ل�‌ه راگه‌یاندنه‌کاندا دواتردا پشتیوانی حکومه‌ته‌کان بۆ لێدانی‬ ‫مورشدی‬ ‫‌لی‬ ‫ه‬ ‫د‪.‬ع‬ ‫ب‌ه گێڕانه‌وه‌ی تێبینیه‌کی‬ ‫بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌ک��رێ��ت‪ .‬ل �ه‌م کاتانه‌دایه‌ واڵت��ی ده‌ستنیشانکراو ده‌س��ت پێده‌کات و‬ ‫‌کان)‬ ‫ه‬ ‫سیاسی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫زانست‬ ‫زاد‌ه (مامۆستای‬ ‫ک �‌ه رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی دژه‌ج��ه‌ن��گ قۆلیان هاوپه‌یمانه‌تیه‌کان دروست ده‌بن‪ .‬ئه‌م قۆناغه‌‬ ‫کۆتایی به‌م نوسین‌ه ده‌هێنم‪.‬‬ ‫هه‌ڵده‌ماڵن و دێن‌ه مه‌یدانه‌وه‌‪ .‬هه‌ر چه‌نده‌ ئیتر بێ گه‌ڕانه‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆی‌ه به‌رله‌و‌ه ده‌بێت‬ ‫دواتر‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌خرێت‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫«سه‌ره‌تا ب‌ه توندی به‌درۆ‬ ‫ئه‌م رێکخراوان‌ه هاوکات له‌گه‌ڵ سازکردنی رێگه‌چاره‌یه‌ک بدۆزرێته‌وه‌»‪.‬‬

‫پێداگربوون له‌ سه‌ر بێ‌چاره‌سه‌ری‪ ،‬پێداگرییه‌ له‌ سه‌ر فاشیزم‬ ‫و‪ :‬ل ‌ه تورکییه‌وه‌‬ ‫سه‌رکه‌وت محه‌مه‌د‬ ‫حکومه‌تی (‪ )AKP‬له‌ سه‌ر‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی ل ‌ه پێناو قڕکردنی‬ ‫سیاسیدا پێداگر ده‌بێت‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫سیاسه‌تی بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد‬ ‫نیه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ی بۆ ئه‌م کار ‌ه چ رێ و‬ ‫رێبازیان ب ‌ه تاقی کردبێته‌وه‌‪)AKP( ،‬‬ ‫ش ئه‌م رێگای ‌ه په‌یڕه‌و ده‌کات‪.‬‬

‫ش �ه‌ڕی گه‌ریال بکات ی��ان نه‌کات‪ ،‬هه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌ن ب��ۆ دواخ��س��ت��ن��ی ئ��ه‌و ه��ێ��زان �ه‌ی که‌‬ ‫ل �‌ه دژی ده‌س���ه‌اڵت���ی ئ����ه‌وان ت��ێ��ده‌ک��ۆش��ن‪،‬‬ ‫جه‌ماوه‌ریان ته‌نگه‌تاو بکه‌ن‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش‪،‬‬ ‫گرتوخانه‌کان پڕ ده‌که‌ن له‌و مرۆڤانه‌ی که‌‬ ‫به‌ئاگان و پێشه‌نگایه‌تی کۆمه‌ڵگا ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئێستا (‪ )AKP‬ئه‌م سیاسه‌ت‌ه په‌یڕه‌و ده‌کات‪.‬‬ ‫ل‌ه بنه‌ماشدا‪ ،‬شه‌ڕی هه‌مه‌الیه‌ن‌ه به‌مجۆره‌‬ ‫ده‌کرێت‪ .‬ئیتر ب‌ه گوێره‌ی لۆژیکی گوشاری‬ ‫کالسیک تێر ناکات ته‌نیا ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫گه‌ریالو‌ه ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی بکرێت‪.‬‬ ‫ته‌نیا کوشتنی چه‌ند به‌ڕێوه‌به‌ری پارتییه‌کی‬ ‫سیاسی یاخود گرتنیان تێر ناکات‪ .‬وه‌ک‬ ‫ئ �ه‌ردۆغ��ان‪ ،‬س���ه‌رۆک وه‌زی���ران ده‌ڵ��ێ��ت هه‌ر‬ ‫شوێنێک ک‌ه ئۆکسیژن وه‌رده‌گرێ‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫دابخرێ ی��ان بخرێت‌ه ژێ��ر زه‌خ��ت‪ .‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫ک�‌ه ن��ای��ان�ه‌وێ ل�‌ه رێ��گ��ای دیموکراتیک‬ ‫ی��اخ��ود گفتوگۆیه‌و‌ه کێشه‌ک‌ه چ��اره‌س �ه‌ر‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬هه‌ر کات ئه‌م رێبازان‌ه به‌کار دێنن‪.‬‬ ‫به‌م هۆیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر (‪ )AKP‬ئه‌م رێبازه‌ی‬ ‫گرتوه‌ت‌ه ب�ه‌ر‪ ،‬ل‌ه بنه‌مادا ده‌ب��ێ لێپرسینه‌وه‌‬ ‫ل‌ه بێ چ��اره‌س �ه‌ری کێشه‌ی ک��ورد و ئه‌م‬ ‫رێباز‌ه کالسیکه‌ی سه‌رکوت بکرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌مجۆر‌ه هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کرێت‪ ،‬هه‌ڵوێستی‬ ‫رون ب��ۆ سیاسه‌ته‌کانی (‪ )AKP‬نیشان‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬ئه‌گینا ته‌نیا سکااڵ و ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫له‌ناوه‌و‌ه ده‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش (‪ )AKP‬ل‌ه کرده‌وه‌‬ ‫فاشیستیه‌کانی ناوه‌ستێنێت‪.‬‬ ‫سیاسه‌تی سه‌رکوتی بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی‬ ‫ک����ورد ل �‌ه الی����ه‌ن (‪)AKP‬وه‌‪ ،‬س���ه‌رۆک‬ ‫شاره‌وانیه‌کانی و پرۆفسۆر و نوسه‌ریش‬ ‫ده‌گ���رێ���ت؛ ت �ه‌ن��ان �ه‌ت په‌رله‌مانتاره‌کانیش‬

‫ه له‌گه‌ڵ بکه‌رانی نادیار یه‌ک چه‌مکیان هه‌یه‌»‬ ‫‪« n‬جێبه‌جێکه‌رانی ئه‌م گرتنان ‌‬

‫ده‌گ��رێ��ت‪ .‬ل‌ه راستیدا ئ �ه‌و چه‌مکه‌ی که‌‬ ‫ل��‌ه س��اڵ��ی (‪)1994‬دا پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اران��ی‬ ‫(‪ )DEP‬ده‌گ��رت‪ ،‬له‌گه‌ڵ چه‌مکی ئێستا‬ ‫یه‌کن‪ .‬جێبه‌جێکه‌رانی ئه‌م گرتنان‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫بکه‌رانی ن��ادی��ار ی �ه‌ک چه‌مکیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب�ێ‌ئ��ۆک��س��ی��ژن هێشتنه‌و‌ه و وشککردنی‬ ‫ئ��او بۆ کوشتنی ماسی‪ ،‬تێگه‌یشتنێکی‬ ‫سوبژکتیڤ (ئه‌نقه‌ست)ه‌‪ .‬پێده‌چێت ئه‌م‬ ‫گرتنان‌ه هه‌ر که‌سێک بگرێته‌وه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫(ئه‌مر‌ه ئوسلو) ب�ه‌و‌ه تاوانبار ده‌کرێت که‌‬ ‫ره‌خن‌ه ل‌ه گرتنی که‌سه‌کان ل‌ه ژێر ناوی‬ ‫(‪ )KCK‬و پشتگیری ل‌ه به‌رده‌وامبونی شه‌ڕ‬ ‫ده‌کات‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م چه‌مکه‌ی گرتن درێژه‌ی‬ ‫هه‌بێ‪ ،‬یان ئه‌و که‌سانه‌ی ک‌ه به‌مجۆر‌ه قسه‌‬ ‫ده‌که‌ن بێ‌ده‌نگ ده‌بن یاخود گرتن ئه‌وانیش‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬مانگێک له‌مه‌وبه‌ر ئه‌گه‌ر وترابایا‬ ‫(بوشرا ئه‌رسانلی) و (ره‌قیب زاراکۆغلو)ش‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫ل‌ه ژێر ناوی ئه‌ندامێتی (‪ )KCK‬گیراون‪ ،‬کاری ب‌ه ئه‌حمه‌د ئاڵتان‪ ،‬یاسه‌مین چۆنگه‌ر‪،‬‬ ‫عه‌لی بایرام ئۆغلو و که‌سانی وه‌ک ئه‌وان‬ ‫کێ بڕوای ده‌کرد؟‬ ‫هه‌ر چۆن ل‌ه (‪)12‬ی مارس‪)12( ،‬ی ئه‌یلول نیه‌‪ ،‬ناتوانرێ بوترێت له‌وێدا دیموکراسی‬ ‫و سااڵنی (‪)90‬دا ب‌ه شێوه‌یه‌کی به‌رباڵو ه�ه‌ی�ه‌‪ .‬فاشیزم و سیستمی ئۆتۆریته‌ری‬ ‫خه‌ڵک ده‌گیران‪ ،‬ئه‌مڕۆش دوبار‌ه ده‌بێته‌وه‌‪ .‬سه‌دساڵی (‪ )20‬ب‌ه پێی هه‌لومه‌رجه‌کانی‬ ‫چونک‌ه ب��ڕوای��ان وای��‌ه ک�‌ه بزوتنه‌وه‌یه‌کی خ��ۆی ده‌ب��ێ��ت‪ .‬دیکتاتۆره‌کانیش ناچارن‬ ‫شۆڕشگێڕی وه‌ه��ا سه‌رکوت ده‌ک��رێ��ت‪ .‬له‌ ب‌ه پێی رۆح��ی س �ه‌رده‌م خۆیان بگونجێنن‪.‬‬ ‫(‪ )12‬ئه‌یلولدا ئه‌ندامی ن��اوه‌ن��دی ئاشتی هیتله‌ریش ت��ا س �ه‌رده‌م��ی ش �ه‌ڕی جیهانی‬ ‫و رۆژن��ام �ه‌ن��وس (ئ��ۆک��ت��ای ئاکباڵ)یش دووه‌م‪ ،‬جێبه‌جێکردنی هه‌ندێ یاسا و رێسای‬ ‫خران‌ه گرتوخانه‌‪ .‬هه‌موو ئه‌مانه‌ش له‌ژێر حقوقی ب‌ه پێویست بینیوه‌‪.‬‬ ‫ن��اوی ئۆکسیژن‌دان ب‌ه هێز‌ه شۆڕشگێڕ و ل‌ه تورکیادا ئازادی بیروڕا و رێکخستن‌کردن‬ ‫دیموکراتیکه‌کان ده‌کران‪ .‬بۆی‌ه وه‌رگه‌ڕاوه‌ته‌ نه‌ماوه‌‪ .‬ئه‌م ئازادی‌ه بۆ ئه‌و که‌سان‌ه هه‌ی‌ه که‌‬ ‫سااڵنی (‪)1990‬؛ وه‌رگ �ه‌ڕاوه‌ت �‌ه (‪)12‬ی نابن‌ه خه‌ته‌ر بۆ ده‌سه‌اڵت‪ .‬ته‌نانه‌ت ناتوانرێ‬ ‫ئه‌یلولی (‪ .)1980‬پێوان ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وته‌یه‌ بۆ ئه‌وانیش بوترێت ک‌ه ب‌ه ته‌واوه‌تی ئازادی‬ ‫ک‌ه ده‌وڵه‌ت ل‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌و مرۆڤانه‌و‌ه ده‌یکات بیروڕایان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ک‌ه نزیکی ئه‌و هێز‌ه سیاسی‌ه تێکۆشه‌رانه‌ ل �‌ه ت��ورک��ی��ادا ن���وس���ه‌ران ن��ات��وان��ن ئ��ازادان �ه‌‬ ‫ده‌بیندرێن‪ .‬له‌ژێر ن��اوی ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه که‌س بۆچونیان ده‌رببڕن‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن ئازادی‬

‫راده‌ربڕینیان هه‌بێت‪ ،‬ب‌ه دڵنیاییه‌و‌ه ده‌بێ‬ ‫کفر ب‌ه (‪ )PKK‬و (‪ )KCK‬بکه‌ن‪ ،‬هێرش‬ ‫بکه‌ن‌ه سه‌ری و ره‌خنه‌ی بکه‌ن‪ .‬ل‌ه که‌ش و‬ ‫هه‌وایه‌ک ک‌ه که‌ره‌سته‌کانی شه‌ڕی ده‌رونی‬ ‫و راگه‌یاندنه‌کان به‌پێی سیاسه‌ته‌کانی ده‌وڵه‌ت‬ ‫و (‪ )AKP‬ده‌جوڵێنه‌وه‌‪ ،‬کێ ده‌توانێ باس‬ ‫ل‌ه ئازادی راده‌ربڕین بکات؟ ئاشکرای‌ه چی‬ ‫ب‌ه سه‌ر ئه‌وان‌ه هات وا تۆزێک هه‌ڵوێستیان‬ ‫وه‌رگرت ل‌ه به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانی (‪)AKP‬‬ ‫وه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی ره‌خن‌ه ل‌ه (‪ )AKP‬بگیردرێت‪،‬‬ ‫یان ده‌بێ سه‌ره‌تا ب‌ه سیاسه‌ته‌کانی ئه‌م پارته‌‬ ‫ه�ه‌ڵ��ده‌ی ی��ان ئ �ه‌و ره‌خنان‌ه ل�‌ه (‪ )PKK‬و‬ ‫(‪ )BDP‬بگیردرێت ک‌ه (‪ )AKP‬به‌دڵیه‌تی‪.‬‬ ‫ئه‌گینا به‌اڵیه‌کی وه‌ها ب‌ه سه‌ریدا ده‌هێنن که‌‬ ‫ل‌ه قسه‌کانی په‌شیمان بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه تورکیادا ئازادی راده‌ربڕین نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌م‬ ‫هۆیه‌و‌ه ل‌ه دۆخێکدا ک‌ه (‪ )AKP‬ک��رده‌وه‌‬ ‫فاشیسته‌کانی جێبه‌جێ ده‌کات‪ ،‬زۆرینه‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌ی پێیان ده‌وترێت رۆشنبیر و دیموکرات‪،‬‬ ‫ن��ات��وان��ن هه‌ڵوێستێکی رون ل �‌ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر‬ ‫سیاسه‌ته‌کانی (‪)AKP‬و‌ه بنوێنن‪ .‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫تۆزێک ره‌خن‌ه ل‌ه (‪ )AKP‬ده‌گرن‪ ،‬دواجار‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌ن (‪ )PKK‬تاوانبار نیشان بده‌ن‪.‬‬ ‫ب‌ه ئاشکرا ده‌وترێت ئه‌گه‌ر ئێو‌ه (‪)AKP‬تان‬ ‫ره‌خن‌ه نه‌کردایه‌‪ ،‬توشی ئه‌م گرفت‌ه نه‌ده‌بوون‪.‬‬ ‫هه‌موو هێز‌ه فاشیسته‌کان کاتێ ل‌ه دژیان‬ ‫تێکۆشان ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬هێرشبه‌رتر ده‌ب��ن �ه‌وه‌‪.‬‬ ‫خۆبه‌خۆ گوێڕایه‌ڵ بی‪ ،‬ن‌ه ته‌نیا حکومه‌تی‬ ‫(‪ ،)AKP‬هه‌ر رژێمێک تر ب‌ه که‌یفی خۆی‬ ‫زه‌خت ده‌کات‪.‬‬ ‫(‪ )AKP‬ل‌ه کاتێکدا هات‌ه سه‌ر ده‌س�ه‌اڵت‬ ‫ک‌ه کێشه‌ی ک��ورد ب‌ه شێوه‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫نه‌هاتبوو‌ه رۆژه‌ڤ �ه‌وه‌‪ .‬کاتێ کێشه‌ی کورد‬ ‫خ��ۆی سه‌پاند‪ ،‬سه‌ره‌تا ه�ه‌م (‪ )PKK‬هه‌م‬ ‫ده‌وڵ����ه‌ت سیاسه‌تی چ��اوه‌ڕوان��ی��ان پ�ه‌ی��ڕه‌و‬ ‫ک��رد‪ .‬کاتێک ده‌رف �ه‌ت��ی چاوه‌ڕوانیکردن‬ ‫ن �ه‌م��ا‪ ،‬ده‌وڵ����ه‌ت سیاسه‌تی خ��ۆی په‌سه‌ند‬ ‫کرد و کۆنسێپتی پاکتاوکردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازی ک��وردی گرت‌ه ب �ه‌ر‪ .‬بۆچی‬ ‫(‪ )AKP‬ئه‌م سیاسه‌ته‌ی به‌ڕێو‌ه برد‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫وه‌اڵمه‌که‌ی ل‌ه سیاسه‌تی بێ‌چاره‌سه‌ری بۆ‬ ‫کورد به‌دوایدا بگه‌ڕین‪.‬‬

‫وه‌رگێڕان‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪15‬‬

‫کورد له‌ میدیا‬ ‫جیهـا‌نـیـیه‌کاندا‬ ‫«پرسى کورد ده‌بێته‌ دیارترین‌»‬

‫ماڵپه‌رى (‪)www.elaph.com‬‬ ‫ل���ه‌ ب��اب �ه‌ت��ێ��ک��دا ک���ه‌ ل���ه‌س���ه‌ر دۆزى‬ ‫ک���ورد نوسیویه‌تى‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ ب��ۆ ئ �ه‌و‌ه‬ ‫ده‌ک���ات‪« :‬ل �ه‌ ه �ه‌ن��اوى س �ه‌رج �ه‌م ئه‌و‬ ‫گۆڕانکاریانه‌ى که‌ به‌هارى عه‌ره‌بى‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناویه‌تى بۆ میسر و‬ ‫تونس‌و لیبیا‪ ،‬هێشتا سیاسه‌ت‌و میدیا‬ ‫پشتى هه‌ڵکردوه‌ له‌ کێشه‌ى ک��ورد و‬ ‫هیچ گرنگى ‌و بایه‌خێکى ئ�ه‌وت��ۆى‬ ‫پێنادات»‪.‬‬ ‫ماڵه‌په‌ره‌که‌ ئه‌وه‌شى نوسیوه‌‪ :‬تا ئێستا‬ ‫نه‌ته‌وه‌ى کورد هۆکارێکه‌ بۆ ناجێگیرى‬ ‫ناوچه‌ى خۆرهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ‌و ک ‌ه‬ ‫له‌ ئێستادا بووه‌ته‌ ناوچه‌ و شوێنێکى‬ ‫ستراتیژى گرنگ‪ ،‬س�ه‌رب��ارى ئ�ه‌وه‌ش‬ ‫ناوچه‌کانى ک��ورد ده‌ک�ه‌ون�ه‌ به‌شێکى‬ ‫گ���ه‌وره‌ى ن��ه‌وت ‌و ئ��اوى خۆڕهه‌اڵتى‬ ‫ناوه‌ڕاست‪ ،‬که‌ واده‌کات نه‌ته‌وه‌ى کورد‬ ‫ببێته‌ دیارترین پ��رس له‌ چه‌ند ساڵى‬ ‫داهاتودا‪.‬‬

‫خۆپـیشـاندانى ناڕه‌زایى ل ‌ه‬ ‫جه‌له‌وال سـاز ده‌کرێت‬ ‫ده‌ن���گ���ی ک������وردی ئ���ه‌م���ری���ک���ا ل� ‌ه‬ ‫هه‌واڵێکی درێ���ژدا گرنگی ده‌دات‬ ‫ب����ه‌ دۆخ������ی دوای ک���ش���ان���ه‌وه‌ی‬ ‫ه��ێ��زه‌ ئ �ه‌م��ری��ک��ی��ی �ه‌ک��ان ل���ه‌ ن��اوچ �ه‌‬ ‫جێناکۆکه‌کان و هاتووه‌ ک�ه‌‪ :‬هه‌ر‬ ‫کاتێـک گۆڕپانى سیاسى له‌ عێراق‬ ‫گ�ه‌رم��وگ��وڕى به‌خۆیه‌وه‌ بـبینێت و‬ ‫ناکۆکیـیه‌ سیاسیـیه‌کان سه‌رهه‌ڵ‬ ‫ب�����ده‌ن‪ ،‬ئ����ه‌وا ل���ه‌ ش��وێ��ن��ى ملمالنه‌‬ ‫و ن��اک��ۆک��ی��ـ��ی �ه‌ ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ـ��ی �ه‌ک��ان��دا‬ ‫کێشمه‌کێش له‌ نێوان پـێـکهاته‌کانى‬ ‫عێراق به‌ره‌و زیادبوون ده‌چن‪.‬‬ ‫ئه‌مجاره‌ش و له‌و ده‌م�ه‌ى هێزه‌کانى‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ ناوچه‌ جێناکۆکه‌کان‬ ‫ک��ش��اون�ه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ئ��اڵ��ۆزى و گرفت له‌‬ ‫ن��ێ��وان پـێـکهاته‌کانى ئ �ه‌و ناوچانه‌‬ ‫جارێـکى دی��ک�ه‌ ب��وون �ه‌ س �ه‌ر باسى‬ ‫میدیاکان‪.‬‬ ‫یه‌ک له‌و ناوچانه‌ گه‌رمه‌سێرى سه‌ر‬ ‫ب �ه‌ پ��ارێ��زگ��اى دی��ال �ه‌ی �ه‌ ک �ه‌ الیه‌نى‬ ‫کوردسـتانى ده‌یه‌وێت له‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫مادده‌ى (‪)140‬ى ده‌سـتورى عێراقدا‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر هه‌رێمى‬ ‫کوردسـتان‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم وا ئێستـا ل�ه‌ الی��ه‌ن دادگ��اى‬ ‫ج�ه‌ل�ه‌وال داوا له‌ ژم��اره‌ی �ه‌ک ماڵى‬ ‫کورد ده‌کرێت له‌و ناوچه‌یه‌ باربکه‌ن‬ ‫و ب �ه‌ره‌و ناوچه‌کانى ژێ��ر ده‌س �ه‌اڵت‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێمى کوردسـتان بچن‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ش ب��ووه‌ت��ه‌ ج��ێ��ى ن���اڕه‌زای���ى و‬ ‫نیگه‌رانى کوردى ئه‌و ناوچه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ـ���ام���ان ن���ه‌ج���م ڕۆژن�����ام�����ه‌وان له‌‬ ‫جه‌له‌وال ده‌ڵێت خۆپـیشـاندانێـک له‌‬ ‫شـارۆچکه‌که‌ سـاز کرا و به‌ سه‌دان‬ ‫هاواڵتى تیایدا به‌شـداریـیان کرد و‬ ‫داواى جێبه‌جێـکردنى مادده‌ى (‪)140‬‬ ‫ى ده‌سـتورى عێراقیان کرد‌ و هه‌روه‌ها‬ ‫ج��ێ��ـ��گ��رک��ردن��ى ه��ێ��زى پـێشـمه‌رگه‌‬ ‫ل �ه‌ ن��اوچ �ه‌ک��ان��ى س��ن��وورى ج �ه‌ل �ه‌وال‬ ‫و سه‌عدیـیه‌ و ڕاگرتنى به‌ په‌له‌ى‬ ‫ب��ڕی��ارى راگواستنى (‪ )150‬ماڵى‬ ‫کورد کرد له‌ شـارۆچکه‌ى جه‌له‌وال‬ ‫که‌ بۆ یه‌که‌م جاره‌ دادگاى جه‌له‌وال‬ ‫بڕیارێـکى له‌و جۆره‌ ده‌رده‌کات‪.‬‬ ‫سامان نه‌جه‌م ده‌شڵێت ئ�ه‌و (‪)150‬‬ ‫م��اڵ �ه‌ ل��ه‌ دواى پ��ـ��رۆس �ه‌ى ئ���ازادى‬ ‫ع��ێ��راق�ه‌وه‌ گ �ه‌ڕاون �ه‌ت �ه‌وه‌ س �ه‌ر زێ��دى‬ ‫ب��اوب��اپ��ی��ران��ی��ان و چ���وون���ه‌ت���ه‌وه‌ ن��او‬ ‫خانووه‌کانى خۆیانه‌وه‌‪ .‬ده‌ڵێت خه‌ڵـکى‬ ‫ج��ه‌ل��ه‌وال ده‌ڵ��ێ��ن ئ �ه‌م �ه‌ شێوازێـکى‬ ‫دی���ک���ه‌ى ت �ه‌ع��ری��ب و راگ��واس��ت��ن��ى‬ ‫خه‌ڵکى ناوچه‌که‌یه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌ ژێر‬ ‫په‌رده‌ى یاسادا‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئۆجه‌الن ‪ :‬ئه‌گه‌ر سیاسه‌تتان وا بێت که‌رکوک له‌ده‌ست ده‌ده‌ن؟‬

‫سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی _ که‌رکوک‬ ‫ل���ه‌ دوای ک���ش���ان���ه‌وه‌ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی‬ ‫ئه‌مریکا و دروس��ت��ب��وون��ی ملمالنێی‬ ‫نێوان هێزه‌کانی پۆلیسی که‌رکوک و‬ ‫فیرقه‌ی (‪)12‬ى سوپای عێراق له‌سه‌ر‬ ‫وه‌رگرتن و پاراستنی بنکه‌ی ئاسمانی‬ ‫ئ����ازادی ک���ه‌رک���وک‪ ،‬ل �ه‌ رێ��ک�ه‌وت��ی‬ ‫(‪ )2011/11/17‬ب �ه‌ ئ��ام��اده‌ب��وون��ی‬ ‫چه‌ند به‌رپرسێکی ب��ااڵی س�ه‌رب��ازی‬ ‫له‌ وه‌زاره‌تی به‌رگری عێراق ئه‌و بنکه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌ راده‌س��ت��ی فیرقه‌ی (‪)12‬‬ ‫ى س��وپ��ای ع��ێ��راق ک���را‪ ،‬ک��ش��ان �ه‌وه‌ و‬ ‫راده‌س��ت��ک��ردن��ی ئ �ه‌و بنکه‌ سه‌ربازییه‌‬ ‫الی هێزه‌ ئه‌منییه‌کانی که‌رکوک و‬ ‫هێزی ئاسایش و پێشمه‌رگه‌ جێگای‬ ‫نیگه‌رانی بوو‪ ،‬له‌وباره‌وه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌و‬ ‫راده‌ستکردنه‌ هیچ پرسێک به‌ الیه‌نی‬ ‫ئ �ه‌م��ن��ی ک���ه‌رک���وک و ح��ک��وم�ه‌ت��ی‬ ‫هه‌رێمیش نه‌کرابوو‪ ،‬بۆیه‌ ئاڵۆزییه‌ک‬ ‫ره‌وشی که‌رکوکی داپۆشی تا راده‌یه‌ک‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ش له‌ قه‌ره‌هه‌نجیره‌وه‌‬ ‫هاته‌ ناو که‌رکوک‪ ،‬دواتر به‌ هه‌وڵی‬ ‫پ��ارێ��زگ��ار و پ��ه‌ی��وه‌ن��دی ک��ردن��ی به‌‬ ‫الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار و به‌رپرسی لیوای‬ ‫فیرقه‌ی (‪ )12‬ره‌وه‌شه‌که‌ هێوه‌ر بووه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌راده‌س��ت��ک��ردن��ی ب��ن��ک�ه‌ی ئاسمانی‬ ‫که‌رکوک به‌ سوپای عێراقی کۆتایی‬ ‫به‌ کێشه‌که‌ هات‪ ،‬به‌مشێوه‌یه‌ جارێکیتر‬ ‫ک���ه‌رک���وک ب��ه‌ الوازی پ��ارێ��زگ��ار‬ ‫و ده‌س���ه‌اڵت���ی ک����وردی درای����ه‌ ده‌س��ت‬ ‫نه‌یاران و بکوژانی نه‌ته‌وه‌که‌مانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل���ێ���ره‌دا ده‌م���ه‌وێ���ت ل���ه‌و ب�����اره‌وه‌ چه‌ند‬ ‫تێبنییه‌ک بخه‌مه‌ به‌رده‌ست خوێنه‌رانی‬

‫خۆشه‌ویست‪:‬‬ ‫‪ /1‬ف����ی����رق����ه‌ی (‪ )12‬م����ێ����ژووی‬ ‫داگیرکاری و قێزه‌ونی الی ک��ورد و‬ ‫که‌رکوکیه‌کان هه‌یه‌‪ ،‬دوای هاتنی‬ ‫ئ �ه‌و هێزه‌ ب�ه‌ ف�ه‌رم��ان��ی راس��ت�ه‌وخ��ۆی‬ ‫(ن��وری مالکی) س �ه‌رۆک وه‌زی��ران��ی‬ ‫عێراق بۆ ک�ه‌رک��وک و ده‌وروب���ه‌ری‪،‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی پێکهاته‌ی س�ه‌رب��ازان��ی ئه‌و‬ ‫فیرقه‌یه‌ ل�ه‌ ک��ۆن�ه‌ به‌عسی و شیعه‌‬ ‫مه‌زهه‌ب پێکدێت‪ ،‬له‌ دژایه‌تی کردنی‬ ‫پ��رس��ی ک���ورد ه���اوده‌ن���گ و ک��ۆک��ن‪،‬‬ ‫ل��ه‌ ش��ارۆچ��ک��ه‌ی ح �ه‌وی��ج �ه‌ ت��اچ�ه‌ن��د‬ ‫م��ان��گ��ێ��ک ل��ه‌م��ه‌وب��ه‌ر ب��ۆ دژای��ه‌ت��ی‬ ‫و رووخ����ان����ی ح��ک��وم �ه‌ت��ی ع��ێ��راق��ی‬ ‫الی �ه‌ن��گ��ران��ی ب �ه‌ع��س و تیرۆرستانی‬ ‫قاعیده‌ و س �ه‌رب��ازی فیرقه‌ی (‪)12‬‬ ‫پێکه‌وه‌ ب�ه‌ش��داری خۆپیشاندان ب��وون‪،‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی سه‌ربازی فیرقه‌ی دوانزه‌‬ ‫به‌ به‌رزکردنه‌وه‌ی ئااڵی کۆنی به‌عس‬ ‫ل �ه‌ خ��زم�ه‌ت��ی شۆڤێنیه‌کانی ع �ه‌ره‌ب‬ ‫و تیرۆرستاندا به‌کار ده‌ه��ێ��ن��ران‪ ،‬که‌‬ ‫توانیان به‌ ئاشکرا بینای قایمقامێتی‬ ‫حه‌ویجه‌ بسوتێنن‪.‬‬ ‫‪ /2‬له‌ بڕیاری راده‌ستکردنی ئه‌و بنکه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌ من وه‌ک هێزه‌ ئه‌منیه‌کانی‬ ‫ک����وردی ک��ه‌رک��وک ن��ی��گ �ه‌ران نیم‪،‬‬ ‫چونکه‌ من ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی ده‌س��ه‌اڵت و‬ ‫حزبیم نییه‌ ک�ه‌ ئ���ه‌وان به‌پیچه‌وانه‌وه‌‬ ‫بیری لێده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬ئاشکرایه‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارنی باشور سااڵنی (‪)2003‬‬ ‫دوای روخانی رژێمی به‌عس که‌رکوک‬ ‫زۆر هه‌رزان به‌ ئه‌مریکییه‌کان فرۆشرا‪،‬‬

‫خۆم گوێبیستی وتنه‌کانی مام (جه‌الل)‬ ‫بووم که‌ له‌ ته‌له‌فزیۆنی که‌رکوکی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌ به‌خشکرا‪ ،‬داوای له‌ هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ کرد به‌زووترین کات شاری‬ ‫ک �ه‌رک��وک ب��ۆ ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئه‌مریکا‬ ‫چۆل بکه‌ن‪ ،‬وتیشی ئه‌مه‌ به‌رێکه‌وتنی‬ ‫هاوینه‌ ه���ه‌واری سه‌اڵحه‌دین هاتۆته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ ،‬من و کاک مه‌سعود واژومان‬ ‫له‌سه‌ری کردوه‌‪.‬‬ ‫‪ /3‬ه �ه‌ر ئه‌مریکا ن�ه‌ب��وو ل�ه‌ چه‌ندین‬ ‫شوێن و گه‌ڕه‌کی که‌رکوک‪ ،‬دوای‬ ‫روخانی رژێمی به‌عس پێشمه‌رگه‌یان له‌‬ ‫به‌رامبه‌ر نه‌یاران و عه‌ره‌بی ه��اورده‌ و‬ ‫شۆڤینیدا رووبه‌ڕووی لێدان و ئیهانه‌ و‬ ‫سوکایه‌تی پێکردنیش بوون‪ ،‬وا ئه‌مڕۆش‬ ‫جارێکیتر هیچ جۆره‌ حیسابێک نه‌ بۆ‬ ‫ک��ورد و که‌رکوکیه‌کانیش ن�ه‌ک��را‌و‪،‬‬ ‫ئه‌مریکای به‌ناو هاوپه‌یمانی کورد له‌‬ ‫دوای کشانه‌وه‌ی رۆیشت‌و شاره‌که‌شی‬ ‫راده‌ست داگیرکاری تری کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ /4‬ل���ه‌ (‪ )2011/4/25‬ف��ی��رق �ه‌ی‬ ‫(‪ )12‬ب�ه‌ هێزێکی گ���ه‌وره‌ ه��ات�ه‌ ناو‬ ‫شاری که‌رکوک‪ ،‬دوای سوکایه‌تی‬ ‫کردن به‌ لێدان و ته‌قه‌کردن به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ هاواڵتیان‪ ،‬توانی دوو کارمه‌ندی‬ ‫ئ���اس���ای���ش���ی پ����ارت����ی دی���م���وک���رات���ی‬ ‫کوردستانی به‌ ناوه‌کانی (دیالن قادر)‬ ‫و (حسێن محه‌مه‌د) تیرۆر بکات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رووداوه‌ دڵته‌زێنه‌ له‌ شه‌قامی ئه‌تڵه‌سی‬ ‫ناوه‌ندی که‌رکوکدا بوو‪ ،‬یه‌کێک له‌‬ ‫بکوژان (ره‌ئفه‌ت عه‌بدولکه‌ریم) برای‬ ‫قائید فیرقه‌ی (‪ )12‬خۆی بوو‪ ،‬دووه‌م‬ ‫بکوژ (ئیهاب ئه‌حمه‌د) تا ئێستاش‬ ‫ده‌ستگیر نه‌کراوه‌‪ ،‬سێیه‌م بکوژ (زه‌ید‬ ‫ئه‌سعه‌د ئه‌کره‌م) و چ��واره‌م (ئیبراهیم‬ ‫محه‌مه‌د ساڵح) به‌ نه‌ته‌وه‌ کورده‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دوو گه‌نجه‌ کوژراوه‌ی کورد ساڵێک‬ ‫نه‌بوو ژیانی هاوسه‌رییان پێکهێنابوو‪،‬‬ ‫هه‌ر هه‌مان رۆژ له‌ دوای کوشتنی ئه‌و‬ ‫دوو کارمه‌نده‌ فیرقه‌ی (‪ )12‬هێرشی‬ ‫ه��ێ��ن��ای�ه‌ ن���او ن �ه‌خ��ۆش��خ��ان �ه‌ی گشتی‬ ‫که‌رکوک بۆ ئ �ه‌وه‌ی ده‌س��ت بگرێته‌‬

‫سه‌ر ته‌رمی هه‌ر دوو ک��وژراوه‌ک�ه‌ له‌‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ��ازادک��ردن��ی ب���رای قائید‬ ‫ف��ی��رق �ه‌‪ ،‬ک �ه‌ ئ���ه‌و ت��اوان��ه‌ ن��اش��ی��رن�ه‌ی‬ ‫ئه‌نجام دابوو‪ ،‬که‌ له‌ الیه‌ن ئاسایش ئه‌و‬ ‫بکوژانه‌ راده‌ستی پۆلیسی که‌رکوک‬ ‫ک���راب���وون‪ ،‬ئ �ه‌وی��ش الوازی ئاسایش‬ ‫ک��ورد ب��وو ده‌ب��وای�ه‌ ئ�ه‌و تاوانبارانه‌ له‌‬ ‫شوێنی رووداوه‌که‌ بکوژرابوونایه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫گه‌ره‌نتی ئه‌و هێزه‌ له‌ بنکه‌ی ئاسمانی‬ ‫که‌رکوک چییه‌ که‌ چیتر تاوانی وا‬ ‫دووباره‌ نه‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ /5‬ب��ه‌ڕێ��ز وال���ی ک���ه‌رک���وک رازی‬ ‫ب��وو ب���ه‌وه‌ی ئ �ه‌و فیرقه‌یه‌ بچێته‌ ناو‬ ‫فرۆکه‌خانه‌ی ئاسمانی که‌رکوک‪،‬‬ ‫ئایا دکتۆر (نه‌جمه‌دین که‌ریم) وه‌ک‬ ‫ک�ه‌رک��وک��ی��ی�ه‌ک س��ااڵن��ی (‪)1947‬‬ ‫ی گ���اوه‌ر ب��اغ��ی و ف��ی��رق�ه‌ی دوو و‬ ‫ته‌په‌قجه‌لی نایه‌ته‌ بیر‪ ،‬که‌ که‌رکوک‬ ‫و کوردیان رووبه‌ڕوی کوشتار و ئاواره‌‬ ‫بوون کردبوو‪ ،‬ئایا پیاوانی ئه‌و فیرقه‌یه‌‬ ‫ت�����ه‌واوک�����ه‌ری ه���ه‌م���ان ف��ی��رق �ه‌ک �ه‌ی‬ ‫ته‌په‌قجه‌لی نیین‪ .‬ل �ه‌م �ه‌ودوا هه‌مان‬ ‫سیناریۆ دووباره‌ نابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ /6‬د‪.‬نه‌جمه‌دین ده‌ڵێت له‌گه‌ڵ نوری‬ ‫مالیکی گه‌یشتینه‌ ده‌رئه‌نجامێکی‬ ‫باش به‌نیازی به‌مه‌ده‌نی کردنی ئه‌و‬ ‫بنکه‌ سه‌ربازییه‌‪ ،‬وتیشی بۆیه‌ رێگا دڕا‬ ‫ئه‌و هێزه‌ واته‌ فیرقه‌ی (‪ )12‬بچێته‌ ناو‬ ‫ئه‌و بنکه‌ سه‌ربازییه‌‪ ،‬ئه‌ویش ته‌نها بۆ‬ ‫پاراستنی ئامێرو که‌لوپه‌لی سه‌ربازیی‬ ‫بوو‪ .‬پرسیارێک ئاراسته‌ی دکتۆری‬ ‫ده‌ک����ه‌م‪ ،‬ئ��ای��ا گ �ه‌ڕه‌ن��ت��ی ب��ۆ ئه‌وهێزه‌‬ ‫چییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و بنکه‌ سه‌ربازییه‌‬ ‫جارێکیتر چۆل بکه‌ن؟ هه‌موو ده‌زانین‬ ‫ج �ه‌ن �ه‌ڕاڵ��ی ب �ه‌ن��او (ن���وری مالیکی)‬ ‫به‌رپرسی گشتی هه‌موو سوپای عێراق‪،‬‬ ‫ته‌نها مانگێک له‌مه‌وبه‌ر رایگه‌یاند‬ ‫«ج �ه‌ع��ف �ه‌ری پ��ۆس��ت�ه‌ک�ه‌ی ل �ه‌ پێناو‬ ‫عێراقیه‌تی که‌رکوک دانا‪ ،‬عه‌الویش‬ ‫م����اده‌ی (‪)140‬ی ج��ێ��ب�ه‌ج��ی��ن�ه‌ک��رد‪،‬‬ ‫منیش ئ �ه‌گ �ه‌ر خ���ۆم دان��اب��ێ ناهێڵم‬ ‫که‌رکوک بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌ر هه‌رێمی‬

‫کوردستان‪ ،‬وه‌اڵم‪ :‬ئ�ه‌و په‌یامه‌ چۆن‬ ‫شرۆڤه‌ ده‌که‌یت؟‬ ‫‪ /6‬ک��ه‌رک��وک ب �ه‌ده‌س��ت��ی ه���ه‌ر دوو‬ ‫پارتی ده‌سه‌اڵتدار و به‌ ده‌ست ماده‌ی‬ ‫(‪)140‬ی ن��اده‌س��ت��ووری��ی �ه‌وه‌ م���رداری‬ ‫س��ی��اس�ه‌ت��ی��ان ب���ۆت���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌م��ێ��ک�ه‌ پرسه‌‬ ‫و فاتیحه‌ ب��ۆ ژی��ان��ی ب�ه‌ه�ه‌ده‌رچ��ووی‬ ‫دانراوه‌‪ ،‬زیندووبوونه‌وه‌شی به‌و ئه‌قڵه‌ زۆر گه‌لی ک��ورد (ئ��ۆج�ه‌الن) هه‌ژاندمی‪،‬‬ ‫ئه‌سته‌مه‌‪ ،‬بڕیاری ئێوه‌ بۆ راده‌ستکرنی ک��ات��ێ��ک ل���ه‌ ئ��ی��م��راڵ��ی س���اڵ���ی پ��ار‬ ‫ک �ه‌رک��وک ب �ه‌ س��وپ��ای غ��ه‌زوک��اران‪ ،‬ل �ه‌ رێ��گ��ای پ���ارێ���زه‌ران���ی په‌یامێکی‬ ‫ئ �ه‌وا ب �ه‌الی منه‌وه‌ شتێکی ئاساییه‌‪ ،‬ئاراسته‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم (مه‌سعود‬ ‫دڵنیام ماوه‌یه‌کیتر بڕیار ده‌درێ هێزی ب��ارزان��ی) و (م��ام ج �ه‌الل)ی کردبوو‪،‬‬ ‫ئاسایش که‌رکوک جێبهێڵێت و بڕوات‪ ،‬ئاپۆ له‌و په‌یامه‌یدا هه‌ر دوو سه‌رۆکی‬ ‫چونکه‌ که‌رکوک شارێکی عێراقییه‌ ب����اش����وری ک���وردس���ت���ان���ی ئ���اگ���ادار‬ ‫ک��ردب��وه‌وه‌‪ ،‬وتبوی ئه‌گه‌ر سیاسه‌تتان‬ ‫وه‌ک خۆتان ئاماژه‌ی پێده‌که‌ن‪.‬‬ ‫‪ /7‬ه���ه‌رێ���م���ی س���ه‌رب���ه‌خ���ۆ‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش بۆ پرسه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان له‌ ئاستێکی وا‬ ‫نیگه‌رانییه‌کی تری سه‌رۆکی هه‌رێم دابێت دڵنیاتان ده‌که‌مه‌وه‌ ئه‌وا نه‌ک‬ ‫بوو که‌ رووبه‌ڕووی که‌رکوکییه‌کانی که‌رکوک‪ ،‬به‌ڵکو هه‌ولێر و سلێمانیش‬ ‫کردووه‌‪ ،‬وه‌ک ئه‌وه‌ی کورد بگه‌ڕێته‌وه‌ له‌ کیس ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌ڕای من وا ئه‌مڕۆ‬ ‫بۆ خاڵی سفر‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێشتر نیازی ئ����ه‌و س��ی��اس �ه‌ت �ه‌ ل���ه‌ راده‌س���ت���ک���ردن���ی‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆت��ان ه���ه‌ب���وو‪ ،‬بۆ ف��رۆک�ه‌خ��ان�ه‌ی ئاسمانی ک�ه‌رک��وک‬ ‫ش���ۆڕش���ت���ان ک�����رد؟ ب���ۆ ن��ی��ش��ت��م��ان��ی ب��ۆ ده‌س��ت هێزه‌کانی س��وپ��ای عێراق‬ ‫داگ��ی��رک��راو و خ�ه‌ڵ��ک�ه‌ دام���اوه‌ک���ه‌ی ل�ه‌ سیاسه‌تی ده‌س �ه‌اڵت��داران��ی باشور‬ ‫ب �ه‌ سیاسه‌تی ق��ڕک��ڕدن و ئ�ه‌ن��ف��اڵ و ره‌ن��گ��دان �ه‌وه‌ی ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ک �ه‌ راسته‌وخۆ‬ ‫جینۆساید رووب����ه‌ڕووى ماڵوێرانیتان نه‌جمه‌دین که‌ریم پارێزگای که‌رکوک‬ ‫ب���ه‌ ف���ه‌رم���ان���ی ده‌س����ه‌اڵت����ی س����ه‌روی‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫‪ /8‬دڵنیام ماوه‌یه‌کی که‌م ده‌رئه‌نجامی خ��ۆی ره‌زام �ه‌ن��دی ف�ه‌رم��وو به‌رامبه‌ر‬ ‫داگ�����ی�����رک�����اری ف����ی����رق����ه‌ی (‪ )12‬میدیاکاران به‌ راده‌ستکردنی ئه‌و بنکه‌‬ ‫ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت‪ ،‬ئ��ه‌و ف��رۆک�ه‌خ��ان�ه‌ی�ه‌ی سه‌ربازییه‌ بۆ ده‌ست هێزه‌کانى فیرقه‌ی‬ ‫ک �ه‌ ن��ی��ازت��ان ه�ه‌ی�ه‌ بیکه‌نه‌ م�ه‌ده‌ن��ی (‪)12‬ى عێراق‪.‬‬ ‫ن���اک���رێ‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و ب��ۆ ک���ورد کوشتن ‪ /9‬ئه‌مریکا وات���ه‌ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی‪ ،‬به‌‬ ‫ب��ه‌ک��ار ده‌ه��ێ��ن��رێ��ت‪ ،‬ن���ه‌ک ن �ه‌ه��ا بۆ پێچه‌وانه‌ی ریکالم ‌و ئه‌و دروشمانه‌ی‬ ‫ک �ه‌رک��وک��ی��ی �ه‌ک��ان‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و ب��ۆم��ب و ده‌س����ه‌اڵت����ی ک������وردی ب��ان��گ��ه��ێ��ش��ت��ی‬ ‫رۆکێت ئاراسته‌ی هه‌رێمیش ده‌کرێ له‌ بۆده‌کرد گوایه‌ ئه‌مریکا هاوپه‌یمانێتی‪،‬‬ ‫فه‌رهه‌نگی سیاسیدا وشه‌ی نه‌مانزانی ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا هاوپه‌یمانێتی بزانیبایه‌‬ ‫ب��وون��ی نییه‌‪ ،‬گ �ه‌م �ه‌ی سیاسیش بۆ که‌رکوکی راده‌س��ت��ی داگیرکاری و‬ ‫پرسه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان جێگای قبولکردن شۆڤێنیه‌ت نه‌ده‌کرد‪ ،‬سیاسه‌تی نه‌رمی‬ ‫نیه‌‪ ،‬چونکه‌ گه‌ل هه‌ر له‌ ئێستاوه‌ لێتان ک����وردی ل �ه‌ حیکمه‌تی س��ی��اس�ه‌ت�ه‌وه‌‬ ‫نیگه‌رانه‌وه‌ وا خه‌ریکی که‌مپین و واژو س�ه‌رچ��اوه‌ی نه‌گرتووه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌ بێ‬ ‫کۆکردنه‌وه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی لێپیچینه‌وه‌تان ده‌س �ه‌اڵت��ی و پاراستنی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی‬ ‫حزبی و تاکه‌که‌سیه‌تی خۆتان خۆیی‬ ‫له‌گه‌ڵدا بکات‪.‬‬ ‫‪ /8‬وت��ه‌ فه‌لسه‌فه‌ییه‌که‌ی رێ��ب�ه‌ری ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪17‬‬

‫بومه‌له‌رزه‌که‌ى وان و مه‌سه‌له‌ى ره‌وایه‌تى کورد‬ ‫هێمن به‌رزنجى‬ ‫دواى ئ �ه‌وک��اره‌س��ات �ه‌ گ���ه‌وره‌ی���ه‌ى که‌ له‌کات و ساتێکى وه‌ها هه‌ستیاردا ک ‌ه‬ ‫ت��ا ئێستاش کاریگه‌ریه‌کانى ب �ه‌روى گه‌لى کورد توشى به‌اڵى به‌ردبارین بووه‌‬ ‫میدیاى جیهاندا ماوه‌‪ ،‬خاپور بونى شارى ب�ه‌س�ه‌ری��دا‪ ،‬حوکمه‌تى تورکیا هێشتا‬ ‫وانه‌‪ ،‬ئه‌م کاره‌ساته‌ش بووه‌ به‌شێک له‌ سوره‌ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ى له‌ پاڵ ئه‌م کاره‌ساته‌‬ ‫ده‌رخسته‌ى ژیان نه‌هامه‌تى ئه‌و گه‌له‌ مرۆییه‌دا ئاگرو ئاسن ببارێنێت به‌سه‌ر‬ ‫سته‌مدیده‌یه‌یه‌‪ ،‬که‌ به‌ درێ��ژى بوونى ئ�ه‌و شۆڕشگێڕانه‌دا که‌ ته‌نیا داواى‬ ‫ل �ه‌س �ه‌رده‌س��ت��ى ح��ک��وم��ڕان��ى ت��ورک��ی��اى خاکى خۆیان و ئازادى ده‌که‌ن له‌سه‌رى‪،‬‬ ‫خ��اوه‌ن بیرکردنه‌وه‌ى که‌مالیستى ئه‌و رۆژ به‌ڕۆژ ئۆپه‌راسیۆنى کورد کوژیان‬ ‫گه‌له‌ ژێرده‌سته‌تر ده‌که‌ن‪ ،‬بێ خاوه‌نێتى درێ��ژه‌ پ��ێ��ده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش دوو گریمانه‌‬ ‫خۆیان سه‌لماند نه‌ک بۆ کورد‪ ،‬به‌ڵکو ده‌سه‌لمێنێت‪ ،‬یه‌که‌میان ئه‌وه‌یه‌ ده‌وڵه‌تى‬ ‫ب��ۆ جیهانى رۆژه���ه‌اڵت و رۆژ ئ��اوا‪ ،‬تورکیا ل �ه‌ب �ه‌رده‌م فشارێکى ناوخۆى‬

‫کوردایه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫دۆزى کورد له‌و واڵته‌دا‪ ،‬دووه‌م ئه‌گه‌رى‬ ‫ترسى راپه‌رینى هه‌یه‌ له‌مه‌ڕ به‌هارى‬ ‫داهاتوو له‌ شاره‌ کوردنشینه‌کانى ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ک چۆن ئه‌تاتورک‬ ‫بۆ له‌باربردنى شۆڕشه‌کانى ک��ورد و‬ ‫سه‌رکوتکردنى داواى ره‌واى ئه‌و گه‌له‌‬ ‫پشتى به‌ هاوکارى و ده‌ستبارى واڵتانى‬ ‫ت��ر ب �ه‌س��ت��ب��وو‪ ،‬ئ��ێ��س��ت��اش ح��ک��وم�ه‌ت��ى‬ ‫تورکیا به‌هه‌مان شێوه‌ ده‌یه‌وێت له‌پاڵ‬ ‫چاره‌سه‌رنه‌کردنى کێشه‌ى ک��ورد له‌و‬ ‫واڵت�����ه‌دا‪ ،‬ن���ه‌ک ت�ه‌ن��ی��ا چ �ه‌ک��داران��ى‬ ‫شۆڕشى په‌که‌که‌‪ ،‬به‌ڵکو چه‌ند ملیۆن‬ ‫الیه‌نگریشى به‌ تیرۆریزم ناوزه‌ند بکات‪.‬‬ ‫بێگومان تورکیا زۆر ج��ارى هه‌وڵى‬ ‫وای داوه‌‪ ،‬به‌اڵم هاوشێوه‌ى هه‌وڵه‌کانى‬ ‫ت��رى ن�ه‌ک له‌به‌رامبه‌ر ب �ه‌ڕاى واڵت��ان‬ ‫له‌ناو خۆى خۆشیدا خنکاوه‌‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫کێشه‌ى گ����ه‌وره‌ى سیاسه‌تى تورکیا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌عه‌قڵێکى سیاسى ته‌سکه‌وه‌‬ ‫گه‌له‌که‌ى ناچار به‌ ش��ۆڕش ده‌ک��ات‪،‬‬

‫ـــــڕاوه‌کانی تر له‌ ئه‌ستۆى کێدایه‌؟‬ ‫له‌ ژێر کاریگه‌رى سیاسه‌تى ده‌ره‌کى به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌چ��وون و ئه‌مه‌ش له‌ جیاتى چاره‌سه‌رى‬ ‫ن��ائ��ارام��ى و ناهاوسه‌نگى و ناکۆکى و‬ ‫ملمالنێى به‌رده‌وامى به‌دواى خۆیدا هێنایه‌‬ ‫ئ��اراوه‌‪ .‬لێره‌دا پرسیارێک دێته‌ ئ��اراوه‌ ئایا‬ ‫سه‌رکردایه‌تى کورد ده‌توانێ به‌و میتۆده‌ى‬ ‫ئێستا ناوچه‌ دابڕاوه‌کان بگه‌ڕێنێته‌وه‌ سه‌ر‬ ‫هه‌رێمى کوردستان؟ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ نه‌خێر‪،‬‬ ‫چونکه‌ له‌ مێژووى هیچ واڵتێکدا رووى‬ ‫نه‌داوه‌ که‌ ده‌سه‌اڵتێک به‌ ره‌زامه‌ندى خۆى‬ ‫به‌شێکى گرنگى بداته‌وه‌ به‌ الیه‌نێکى تر‪.‬‬ ‫وه‌ک ده‌زان���رێ���ت ل �ه‌ ک��ات��ى ئیمپراتۆرى‬ ‫ع���وس���م���ان���ی���دا ج���ون���دی���ی���ه‌ک���ى ت����ورک‬ ‫ک���ه‌ پ��ۆس��ت��اڵ��ى ل���ه‌ ک���وێ دان���اب���ێ ئ���ه‌وه‌‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى هه‌نووکه‌یى تورکیا ئه‌و‬

‫شوێنه‌ له‌ هه‌ر جێگایه‌ک بێت به‌ موڵک‬ ‫و میراتى خۆیان ده‌زانن‪ .‬به‌ هه‌مان شێوه‌ش‬ ‫نزیک موسڵ و که‌رکوک و ناوچه‌کانى‬ ‫دیکه‌ش ده‌بنه‌وه‌ و ئه‌وه‌ خۆیان به‌ خاوه‌نى‬ ‫ده‌زان��ن بۆیه‌ زهنییه‌تێکى وا له‌ پشتییه‌وه‌‬ ‫بێت هیچ کاتێک ل �ه‌گ �ه‌ڵ گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى‬ ‫ئ�ه‌و ناوچانه‌ بۆ باوه‌شى کوردستان نییه‌‬ ‫و نابێت‪ .‬لێردا ک��ورد له‌ قسه‌کانى ئێران‬ ‫که‌ نادر شاى ئه‌فشار وتویه‌تى من له‌سه‌ر‬ ‫خاکى واڵته‌که‌م سازش و وتووێژ له‌گه‌ڵ‬ ‫هیچ که‌س ن��اده‌م‪ ،‬به‌ڵکو به‌ هێزى نه‌وه‌ى‬ ‫واڵته‌که‌م له‌ده‌ست دوژمن رزگارى ده‌که‌م‪،‬‬ ‫ده‌رس وه‌ربگرێ‪ ،‬به‌اڵم ده‌سه‌اڵتى کوردى چ‬ ‫له‌ به‌غدا و چ له‌ هه‌رێمى کوردستان ته‌نها‬ ‫شتێک ب��ۆ چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى کێشه‌کانى‬

‫واڵت له‌پێش چ��اوان ناگرێ و ب��ڕواى پێ‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌ جیاتى ئه‌وه‌ پشتبه‌ستن ب ‌ه‬ ‫هێز و الیه‌نه‌ ده‌ره‌کییه‌کان به‌ تایبه‌تى به‌‬ ‫بنه‌ما ده‌گ��رن‪ .‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ئ�ه‌و کێشه‌یه‌‬ ‫ره‌گ و ریشه‌ى مێژوویى قوڵى خۆى هه‌یه‌‬ ‫له‌ راستیدا گوزارشت له‌ کێشه‌ى کورد و‬ ‫سه‌رجه‌م کێشه‌کانى عێراق ده‌کات و قوناغ‬ ‫به‌ قۆناغ هاتووه‌ و قوڵتر بۆته‌وه‌ و له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیشیدا ئێش و ئازار و تراژیدیاى مه‌زنى‬ ‫هێناوه‌‪ .‬لۆژیکى نییه‌ به‌هه‌مان زهنییه‌ته‌ى‬ ‫ک�ه‌ کێشه‌که‌ى دروس���ت ک���ردووه‌‪ ،‬هه‌وڵى‬ ‫چاره‌سه‌ریشى بدرێت‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و زهنییه‌ته‌‬ ‫له‌ الی�ه‌ک و نه‌بوونى پیالن و ستراتیژى‬ ‫راست و دروست له‌ الیه‌کیتره‌وه‌ بوونه‌ هۆى‬ ‫ئه‌وه‌ى که‌ که‌رکوک و ناوچه‌کانیتر بخرێنه‌‬

‫به‌رامبه‌ر به‌خودى خۆى‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫تاکۆتایى زه‌مان ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ وه‌ک‬ ‫مه‌تاتى رابکێشى‪ ،‬جگه‌ له‌سه‌رگه‌ردانى‬ ‫هیچى ترى چنگ ناکه‌وێت‪ .‬چونکه‌‬ ‫رۆحى ملیۆنان کورد ناتوانێت بکێشێت‬ ‫تا ژی��ان ب��ه‌رده‌وام بێت‪ ،‬الیه‌نێکى ترى‬ ‫ترسى سیاسه‌تى تورکیا ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫چۆن ئێستا شۆڕشى به‌هارى عه‌ره‌بى‬ ‫ل���ه‌چ���وارده‌وری���ا داگ���ی���رس���اوه‌‪ ،‬ت��رس��ى‬ ‫گه‌وره‌ى کورد و راپه‌رینى کورد نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکوو ئه‌و سیستمانه‌ى چ له‌ ئێستا و‬ ‫چ له‌ راب��ردودا حوکمى تورکى کردوه‌‬ ‫خاڵى نه‌بوون له‌ ئازاردانى تورکه‌کان و‬ ‫دورستکردنى چینایه‌تى سه‌رمایه‌دارى‬ ‫و ب��ه‌ف��ه‌س��ادب��ردن و ب �ه‌ه �ه‌ژارک��ردن��ى‬ ‫کۆمه‌ڵه‌که‌ى خۆشى‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌ی �ه‌وێ��ت ب �ه‌م گه‌مه‌یه‌ س �ه‌ر له‌‬ ‫داواک���ار و فشاره‌کانى تورکه‌کانیش‬ ‫بشێوینى‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ له‌ کاره‌ساتى شارى‬ ‫وانیش له‌ مه‌سه‌له‌ى هاوکاریه‌کاندا‪،‬‬ ‫زۆر به‌هه‌ست و ت��رس �ه‌وه‌ ه��اوک��ارى و‬

‫هاتنه‌ ن��اوه‌وه‌ى تیمى هاوکاریکارانیان‬ ‫ق��ب��وڵ ده‌ک����رد‪ ،‬ل�ه‌ت��رس��ى ده‌ستخستن ‌ه‬ ‫ناوه‌وه‌ به‌تایبه‌ت ئێران و ئیسرائیل که‌‬ ‫ئیران تا تورکیا هاودۆستى ئه‌مریکا‬ ‫و ناتۆ بى تورک دوژمنیه‌تى‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫زۆر ج��ار ئیران ب �ه‌وه‌ تاوانبار ده‌ک��ات‬ ‫ک �ه‌ ه��اوک��ارى ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان��ى ک��ورد‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬گومانیش ل�ه‌وه‌دا نییه‌ نه‌ک‬ ‫ته‌نیا کورده‌کان‪ ،‬به‌ڵکو تورکه‌کانیش‬ ‫ئێستا ئ �ه‌و حکومه‌ته‌ ب�ه‌ حکومه‌تى‬ ‫ن���ه‌ت���ه‌وه‌ى ت���ورک ن���ازان���ن‪ ،‬ل���ه‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫گ��ازن��ده‌ی �ه‌ک��ى ت��رس��ن��اک��دای�ه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئێستا ن �ه‌ ح��زب �ه‌ چ�ه‌پ�ه‌ک��ان��ى ت��ورک‬ ‫ن�ه‌ش��ی��وع��ى و ئیسالمیه‌کانیش ب�ه‌و‬ ‫سیستمه‌ سه‌پێنراوه‌ى حکومه‌تى تورکیا‬ ‫رازیى نین‪ ،‬رۆژیک دێت دێنه‌ ده‌نگ‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ک چۆن ئیسالمیه‌کان مه‌سه‌له‌ى‬ ‫ف���ه‌س���ادى ئ �ه‌خ�لاق��ى و ب�ڵ�اوب���ون���ه‌وه‌ى‬ ‫بێبه‌هاى مرۆڤبونى ئ�ه‌و گه‌شیارخانه‌‬ ‫سۆزانیانه‌ى له‌ واڵت �ه‌دا دروس��ت بووه‌‪،‬‬ ‫تاوانه‌که‌ى ده‌خه‌نه‌ ئه‌ستۆى حکومه‌تى‬

‫ده‌وڵ����ه‌ت����ى ت�����ورک‪ ،‬گ��ازن��ده‌ک��ان��ی��ش‬ ‫له‌په‌ره‌سه‌ندندایه‌‪ ،‬چه‌په‌کانیش کێشه‌ى‬ ‫گ��ه‌وره‌ی��ان ب��ون��ى ئ �ه‌و سیستمه‌یه‌ که‌‬ ‫ده‌وڵه‌تى عیلمانى ناهێڵێت گه‌شه‌بکه‌ن‪،‬‬ ‫ب��ۆی �ه‌ ئێستا ت�ه‌ن��ی��ا ده‌رف��ه‌ت��ی��ک بۆ‬ ‫ئاینده‌ى ئه‌و واڵته‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ بێ ئه‌وه‌ى‬ ‫په‌نا ببات بۆ هاوکاریه‌ ده‌رکییه‌کان‪،‬‬ ‫کێشه‌ى زه‌وه‌ن����دى خ��ۆى له‌نێو خۆیدا‬ ‫چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک��ات وه‌ک ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ک��ى‬ ‫سیستم دیموکراسى مافى گه‌النى نێو‬ ‫خۆى بدات‪ ،‬ده‌بێت به‌خۆداچونه‌وه‌یه‌ک‬ ‫بکات له‌مه‌ڕ ئه‌و هه‌موو کاره‌سات و‬ ‫دڕندایه‌تیه‌ى س�ه‌ب��اره‌ت به‌ کورده‌کان‬ ‫و ئه‌رمه‌نه‌کان و الی�ه‌ن�ه‌ ئیسالمى و‬ ‫چه‌په‌کان ئه‌نجامى داوه‌ نه‌گه‌یشتۆته‌‬ ‫خۆشبه‌ختى شۆڤێنیه‌تى خ��ۆى ده‌ن��ا‬ ‫گومان له‌وه‌دانیا توشى سه‌رهه‌ڵدانى‬ ‫شۆڕشێکى ترسناکى ناو خۆى ده‌بێته‌وه‌‬ ‫ب �ه‌ه �ه‌م��ان ئ���ه‌و ک��اره‌س��ات��ان �ه‌ى ب�ه‌س�ه‌ر‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک��ان��ی��دا ه��ێ��ن��اى ب �ه‌س �ه‌ر خ��ۆی��دا‬ ‫بێته‌وه‌‪.‬‬

‫ن��او چوارچێوه‌ى مادێکه‌وه‌ که‌ هه‌نووکه‌‬ ‫نه‌ ده‌س�ه‌اڵت��داران��ى هه‌رێم و نه‌ حکومه‌تى‬ ‫مه‌رکه‌زى عێراقیش بڕوایان به‌و چاره‌سه‌ریه‌‬ ‫ن �ه‌م��اوه‌ شۆڤێنیه‌کانیش ب �ه‌ م��اده‌ی�ه‌ک��ى‬ ‫ئیکسپایه‌ر و ب�ه‌س�ه‌رچ��وو ب�ه‌ن��اوى ده‌ب �ه‌ن‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا الیه‌نى ک��وردى سه‌ربارى‬ ‫ئه‌وه‌ى زۆرجار ده‌رفه‌تى زۆریشى بۆ ره‌خساوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌تا ئێستا نه‌یتوانیوه‌ هیچ کارتێکى‬ ‫فشار له‌ به‌رامبه‌ر حکومه‌تى مه‌رکه‌زى بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رى ئه‌و کێشه‌یه‌ به‌کار بێنێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ته‌نها موزاییده‌یان به‌و ناوچانه‌وه‌ کردوه‌ و‬ ‫وه‌ک��و راگرتنى هاوسه‌نگى حزبى سیاسى‬ ‫و الیه‌نه‌ سیاسییه‌کان به‌کاریان هێناوه‌ و‬ ‫هیچیتر هه‌رچه‌نده‌ پێکهاته‌کانى که‌رکوک‬ ‫و ن���اوچ���ه‌داب���ڕاوه‌ک���ان���ی���ش ل��� ‌ه ئ�ه‌ن��ج��ام��ى‬ ‫په‌یڕه‌وکردنى سیاسه‌تى به‌رژه‌وه‌ندپه‌ره‌ستانه‌ى‬ ‫الیه‌نى عێراقى و کوردستانیش هه‌وڵدانیان‬ ‫ب��ۆ دووب������ه‌رى خستنه‌ ن���او ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک��ان��ى‬ ‫که‌رکوک بۆ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان‬ ‫گه‌یشتۆته‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ى ک ‌ه ته‌نها رێگاى‬

‫پاراستنى ژیانیان رێکه‌وتنى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫نێوان خۆیانه‌ نه‌ک پالن و پرۆژه‌ى الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌کان‪ ،‬بۆیه‌ رۆژ به‌ رۆژ هه‌وڵى‬ ‫قوڵکردنه‌وه‌شى ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئێستا ک �ه‌ ره‌وڕه‌وه‌ى گ��ۆڕان��ک��اری��ی و‬ ‫جیهانییه‌کان ک �ه‌ ل �ه‌ ب�ه‌ره‌وپ��ێ��ش��چ��وون��ى‬ ‫خ��ێ��رادان ک��اری��گ�ه‌رى گ �ه‌وره‌ش��ی��ان له‌سه‌ر‬ ‫ک��ێ��ش �ه‌ى ک���ه‌رک���وک و ن��اچ�ه‌ک�ه‌ک��ان��ى‬ ‫ک �ه‌رک��وک ه �ه‌ی �ه‌‪ .‬هێشتا شانسى ئ �ه‌وه‌‬ ‫له‌ ئارادایه‌ که‌ ده‌رفه‌تى گه‌وره‌ بۆ کورد‬ ‫بره‌خسێ تاکو بتوانێ ئامانجى گرنگى‬ ‫خۆى و ناوچه‌دابڕێنراوه‌کان بگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫سه‌ر خاکى کوردستان‪.‬‬ ‫له‌ کۆتایدا ده‌مه‌وێ بڵێم بۆ ئه‌وه‌ چاره‌سه‌رى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى بێته‌ ئاراوه‌ ده‌بێت‪:‬‬ ‫‪ .1‬پێش ه�ه‌م��وو شتێک ه �ه‌وڵ بدرێت‬ ‫له‌ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌که‌دا هه‌ڵوێستى‬ ‫پێکهاته‌کانى ئ���ه‌و ن��اوچ��ان �ه‌ ب �ه‌ بنه‌ما‬ ‫بگیردرێ و هه‌وڵى یه‌کخستنى هه‌ڵوێستیان‬ ‫بدرێت‪.‬‬

‫‪ .2‬رێگا نه‌درێ به‌ هیچ ده‌ستێکى ده‌ره‌کى‬ ‫به‌تایبه‌ت ئێران و تورکیا و هه‌ر الیه‌نێکیتر‪.‬‬ ‫‪ .3‬هه‌وڵبدرێت به‌ پشتبه‌ستن به‌ توافۆقى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى له‌ نێوان ره‌نگه‌ جیاوازه‌کان‬ ‫ئ�ه‌و ناوچانه‌ رۆح��ى به‌یه‌که‌وه‌ ژی��ان په‌ره‌‬ ‫پێبدرێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬ه����ه‌وڵ ب��درێ��ت ع���ه‌دال���ه‌ت ل��ه‌ ن��ێ��وان‬ ‫پێکهاته‌کان فه‌راهه‌م بکرێ نه‌وه‌کو هه‌ر‬ ‫الی�ه‌ن��ێ��ک به‌پشتبه‌ستن ب �ه‌ هێز هه‌وڵى‬ ‫چه‌وسانه‌وه‌ و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنى الیه‌نی‬ ‫تر بدات له‌سه‌ر حسابى الیه‌نێکی تر مافى‬ ‫که‌مینه‌یه‌کی تر قۆرخ بکات‪.‬‬ ‫‪ .5‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ره‌وش��ى که‌رکوک زۆر‬ ‫ج��ی��اوازت��ر و ره‌گ و ری��ش �ه‌ى ق��وڵ��ت��ر و‬ ‫مێژوویى هه‌یه‌ به‌ تێپه‌ربوونى کاتیش زیاتر‬ ‫و زیاتریش هه‌ستیارتر ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌ گوێره‌ى هه‌ستیاربوونى خۆى مامه‌ڵه‌ى‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دا بکرێت و ده‌رف���ه‌ت ب��ۆ خه‌ڵکى‬ ‫که‌رکوک بره‌خسێندرێ که‌ خۆى بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر چاره‌نووسى خۆى بدات‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/8/302010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/21‬‬ ‫دووشه‬

‫‪16‬‬

‫له‌ کوێن ئه‌وانه‌ى به‌رگرى له‌ مافه‌کانى مرۆڤ ده‌که‌ن؟!‬ ‫له‌ سه‌رده‌مى ئێستادا له‌ ئاستى نێوده‌وڵه‌تى‬ ‫مافى م��رۆڤ خۆشبه‌ختانه‌ زۆر پ �ه‌ره‌ى‬ ‫س���ه‌ن���دوه‌‪ ،‬ک �ه‌ زۆر ب �ه‌ت��ون��دى ج �ه‌خ��ت له‌‬ ‫م�ه‌س�ه‌ل�ه‌ ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى و ئ��اب��وری��ی�ه‌ک��ان‬ ‫ده‌ک��ات �ه‌وه‌‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا بۆ مافه‌ م�ه‌ده‌ن��ى و‬ ‫سیاسییه‌کان ده‌گوازرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ ده‌رخستنى‬ ‫م��اف �ه‌ ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى و ئ��اب��ووری��ی �ه‌ک��ان‬

‫عه‌بدولڕحمان ره‌سوڵ‬

‫له‌گه‌ڵ گه‌شه‌کردنى زانست و زانیارییه‌کان‬ ‫و گه‌شه‌ى وشیاربونه‌وه‌ى گه‌الن بۆ جۆر و‬ ‫شێوازى داواک��ردن��ى مافه‌کانیان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ڕێکردنى هه‌ر قۆناغێک به‌شێکى زۆر‬ ‫له‌ژیار و ج��ۆرى زینده‌گى شاره‌ستانی و‬ ‫ئه‌فکارى تاکه‌کان به‌پێى ئه‌مرى واقیع‬ ‫ده‌ب����ێ گ��ۆڕان��ی��ان ب �ه‌س �ه‌رداب��ێ��ت ی��اخ��ود‬ ‫خۆنه‌ویستانه‌ و به‌ناچارى ده‌ک�ه‌ون�ه‌ ژێر‬ ‫کاریگه‌رى گۆڕانکارییه‌ ت��ازه‌ک��ان ده‌بێ‬ ‫خ��ۆی��ان ب��گ��ۆڕن ب��ۆ گ��ون��ج��ان��دن ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه‌ ل �ه‌ ده‌ره‌وه‌ى ئ �ه‌م پاشخانه‌‬ ‫فکرییانه‌ مه‌ترسى ترسناکى و به‌هێزبوونى‬ ‫ره‌وت����ى ف��اش��ی��زم و دژه‌ م��رۆڤ��ى ئ �ه‌ژم��ار‬ ‫ده‌کرێن به‌ مانایه‌کى تر خۆیان ده‌خه‌نه‌ ناو‬ ‫زلکاوى دڕنده‌یى به‌رامبه‌ر به‌مامه‌ڵه‌کردن‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ م��رۆڤ�ه‌ک��ان ره‌وت���ى سوکایه‌تى و‬ ‫پێشێلکارییه‌کان به‌رامبه‌ر به‌ مرۆڤه‌کانى‬ ‫بێده‌سه‌اڵت و خوارخۆیان ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫و رۆشنبیرییه‌کان ب��ۆ ت��اک به‌شێوه‌ى‬ ‫ش��ک��ۆم�ه‌ن��دان�ه‌‪ .‬خه‌ڵکى ک���ورد زم���ان له‌‬ ‫باکورى کوردستان به‌ درێ��ژای��ى چه‌ندین‬ ‫ساڵه‌ به‌جۆرێکى ره‌وان و گونجان له‌گه‌ڵ‬ ‫س��ه‌رده‌م تێکۆشان ده‌ک �ه‌ن بۆ داواکارییه‌‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌کان و له‌ پێناو مانه‌وه‌ وه‌ک‬ ‫مرۆڤێک که‌ شایه‌سته‌ به‌ گوزه‌راندنى‬ ‫ژیانێکى ئازاد و یه‌کسان‪ .‬کورده‌کان بۆ‬ ‫مانه‌وه‌ى زم��ان و فه‌رهه‌نگ و کلتوریان‬ ‫هه‌موو رێگایه‌کى دیموکراسى و سیکۆالر‬ ‫و ئاشتى خوازییان گرتۆته‌به‌ر هه‌میشه‌ له‌‬ ‫هه‌نگاوه‌کانى شۆڕشدا باوه‌ڕییان به‌وه‌بووه‌‬ ‫که‌ مرۆڤ پیرۆزترین و گرنگترین بونه‌وه‌رى‬ ‫سه‌ر زه‌وییه‌ و له‌ پێناو به‌دیهێنانى عه‌داله‌ت‬ ‫و دادپه‌روه‌رى و ئازادى هه‌نگاوى ناوه‌‪ .‬ئه‌وه‌ى‬ ‫به‌زامنى مافه‌کانى م��رۆڤ به‌ جیاوازى‬ ‫ره‌ن��گ و ره‌گ �ه‌ز و زم��ان و ئایینه‌کانه‌وه‌‬ ‫زانیوه‌‪ .‬به‌اڵم رژێمى فاشى تورکیا هه‌میشه‌‬

‫به‌ درێژایى مێژوو به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ هه‌نگاوى‬ ‫ناوه‌ بۆ درێژه‌دان به‌ سه‌رکوت و ئیستبداد‬ ‫و چه‌وسانه‌وه‌ى له‌ڕاده‌به‌ده‌ر و پێشێلکردنى‬ ‫مافه‌ سه‌ره‌تاییه‌کان و مافه‌ مه‌ده‌نییه‌کانى‬ ‫مرۆڤى کورد و قه‌ده‌غه‌ کردنى ئازادییه‌کان‬ ‫و هه‌نگاونان بۆ زیاتر به‌رته‌سککردنه‌وه‌ى‬ ‫س �ه‌رج �ه‌م ئ��ه‌و ئ��ازادی��ی��ان �ه‌ش ک �ه‌ به‌هۆى‬ ‫تێکۆشانى ئازادیخوازان و یه‌کسانیخوازان‬ ‫و گۆڕانکارییه‌ ن��اوخ��ۆی��ى و ده‌ره‌ک���ى و‬ ‫جیهانییه‌کان که‌ هاتونه‌ته‌ ب��وارى کردار‬ ‫ئه‌م رژێمه‌ هیچى ترى بۆ کورد نه‌کردوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ک���ورد ه����ه‌روه‌ک کۆیله‌ ئاساى‬ ‫سه‌ده‌کانى رابردوو له‌ ژێر یاساکانى ده‌وڵه‌تى‬ ‫تورکیا ئه‌ژمار کراوه‌‪ ،‬زۆرجار به‌ مرۆڤى‬ ‫کێوى و تورکى شاخاوى ناسێندراون که‌‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ش له‌ژێر په‌رچه‌مى پارتێکى‬ ‫ئیسالمییه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێ ده‌بوایه‌ به‌ یه‌کسان‬ ‫سه‌یرى سه‌رجه‌م مافى نه‌ته‌وه‌ جیاجیاکانى‬ ‫تورکیاى بکردایه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ زۆر‬ ‫توندتر و دڕانه‌تر به‌رخود و هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫له‌گه‌ڵ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ جیاجیاکاندا به‌گشتى و‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ى ک��وردزم��ان��دا به‌تایبه‌تى ده‌ک��ات‬ ‫له‌ جیاتى به‌ ئاشتى چ��اره‌س�ه‌رى کێشه‌ى‬ ‫کورد بکات له‌ هه‌نگاوه‌کانیدا ته‌نها هێزى‬ ‫سه‌ربازى و شه‌ڕ و داگیرکارى و کوشتن‬ ‫له‌ ناوبردن و کۆتایپێهێنانى نه‌ته‌وه‌ى کورد‬ ‫ئامانجێتى‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ پارتى کرێکارانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان چ�ه‌ن��دی��ن��ج��ار ئ��اگ��ر به‌ستى‬ ‫راگه‌یاندوه‌ و شاندى ئاشتى ناردوه‌ و رێبازى‬ ‫شاره‌ستانى و مه‌ده‌نى به‌کارهێناوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ى رژێمى تورکیا له‌ (‪)1993/1/14‬‬ ‫په‌یوه‌ستبووه‌ به‌ به‌یاننامه‌ى قه‌ده‌غه‌کردنى‬ ‫چه‌کى کیمیاوى ناسراو به‌ (‪،)opcw‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ده‌رک���ه‌وت ئ�ه‌م په‌یوه‌ستبوونه‌ ته‌نها‬ ‫رووکه‌شانه‌ و بۆ چاوبه‌سته‌کى جیهانى‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ت��ا ل �ه‌و م��ێ��ژووه‌وه‌ هه‌تا ئێستا‬

‫(‪ )46‬ج���ار چ �ه‌ک��ى ک��ی��م��ی��اوى ل �ه‌ دژى‬ ‫شۆڕشگێڕانى پارتى کرێکارانى کوردستان‬ ‫(‪ )pkk‬ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��اوه‌‪ .‬ک �ه‌ ل �ه‌ ساڵى‬ ‫(‪ )1994‬سالێک دواى په‌یوه‌ستبوونى به‌‬ ‫(‪ )opcw‬چه‌کى کیمیاوى به‌کارهێناوه‌‬ ‫(‪ )437‬گه‌ریال شه‌هیدبوون‪ .‬دواج���ار له‌‬ ‫رۆژانى (‪22‬تا ‪ )2011/10/24‬له‌ هه‌رێمى‬ ‫گوێزه‌ ره‌ش و گوندى پیرێ‪ ،‬به‌ بۆمبى‬ ‫ناپاڵم و چه‌کى کیمیایى (‪ )37‬گه‌ریال‬ ‫شه‌هید ب��وون‪ ،‬که‌ به‌شێک له‌ ته‌رمه‌کان‬ ‫نه‌ناسێندراونه‌وه‌ به‌هۆى سوتان و پارچه‌‬ ‫پارچه‌بوونیانه‌وه‌ به‌هۆى ئه‌و وه‌حشیه‌ته‌ که‌‬ ‫له‌ دژى ته‌رمه‌کان کرابوون‪.‬‬ ‫رژێمى تورکیا ته‌نانه‌ت له‌ دواى خوڵقاندنى‬ ‫ئه‌و کاره‌ساته‌ وه‌حشیگه‌رییه‌ هه‌ستاوه‌ به‌‬ ‫زیندانیکردنى که‌سانى سیاسى و رۆشنبیر‬ ‫و ب �ه‌رگ��رى ک �ه‌ران��ى م��اف��ى م���رۆڤ له‌‬ ‫ناوخۆى تورکیا که‌ هه‌ڵوێستیان له‌ دژى‬ ‫ئ���ه‌و ک��ی��م��ی��اوى ک��ردن �ه‌ ک �ه‌ ده‌رب���ڕی���وه‌ و‬ ‫داواى به‌دواداچونیان کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم رژێمى‬ ‫تورکیا به‌ چه‌ندین که‌سى زیندانى کردوه‌‬ ‫به‌ چه‌ندین که‌سیش ئه‌شکه‌نجه‌ و ئازار‬ ‫دراوه‌ و س��وک��ای�ه‌ت��ى پ��ێ��ک��راوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫س �ه‌رۆک��ى ک��ۆم�ه‌ڵ�ه‌ى م��اف��ى م���رۆڤ له‌‬ ‫ش��ارى جوله‌ مێرک یه‌کێکه‌ له‌ زیندانى‬ ‫کراون‪ .‬به‌رنامه‌ى درێژخایه‌ن به‌ڕێوه‌ده‌چێ‬ ‫ب��ۆ لێکۆڵینه‌وه‌ ل �ه‌ ک�ه‌س��ان��ى سیاسی و‬ ‫رۆشنبیران سیخوڕیان به‌سه‌ره‌وه‌ ده‌کرێ و به‌‬ ‫بیانوى جۆراوجۆر تۆمه‌تبار ده‌کرێن ته‌نها‬ ‫له‌ به‌ر ئه‌وه‌ى داکۆکى له‌ ئازادى ڕاده‌بڕین‬ ‫و مافى مرۆڤ ده‌که‌ن راپێچى زیندانه‌کان‬ ‫ده‌کرێن‪ .‬هه‌ر مرۆڤێک که‌مێک ویژدانى‬ ‫زیندویى هه‌بێ له‌ ئاست ئه‌و کوشتارگه‌یه‌‬ ‫که‌ به‌ شێوازێکى وه‌حشیانه‌ له‌ الیه‌ن سوپاى‬ ‫تورکیاوه‌ ئه‌نجام دراوه‌ هه‌ڵوێستى ئینسانى‬ ‫ل�ه‌ دژى رژێ��م��ى تورکیا نیشان ده‌دات‪،‬‬

‫زی��ات��ر ک��ران �ه‌وه‌ و بنیاتنانى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫مه‌ده‌نى و به‌رگرى که‌رانى مافى مرۆڤ‬ ‫رۆڵ���ى گ��رن��گ و ک��اری��گ �ه‌ر ب��گ��ێ��ڕن بۆ‬ ‫چه‌سپاندنى حه‌قیقه‌تى مافى مرۆڤ و به‌‬ ‫وردى رووبه‌ڕووى پێشێلکارییه‌کان ببنه‌وه‌ و‬ ‫زیاتر به‌دواى دابچن‪ .‬سه‌رجه‌م هێز و پارته‌‬ ‫کوردییه‌کانیش له‌ هه‌ر کوێیه‌ک هه‌ن به‌‬ ‫شێوازى مه‌ده‌نى و شارستانى ئه‌م هه‌نگاوه‌ى‬ ‫تورکیا شه‌رمه‌زار بکه‌ن و راگه‌یاندنه‌کانیان‬ ‫رۆڵى ئیجابى و خستنه‌ڕووى راستییه‌کان‬ ‫ببینن به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ک دوور بکه‌ونه‌وه‌‬ ‫له‌ هه‌واڵى ناڕاست و بوارێک که‌ خزمه‌ت‬ ‫به‌ دوژمنان و داگیرکه‌ران بکات‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ و رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤى‬ ‫جیهانى و رێکخراوه‌ لۆکاڵییه‌ ناوخۆییه‌کان‬ ‫ئه‌وانه‌ى به‌رگرى له‌ مافه‌کانى مرۆڤ ده‌که‌ن‬ ‫ئه‌رکیانه‌ هه‌موو رێگایه‌کى شارستانى و‬ ‫مه‌ده‌نیخوازى بگرنه‌به‌ر بۆ ئ �ه‌وه‌ى راستى‬ ‫ئه‌م کاره‌ساته‌ به‌زانستیانه‌ بسه‌لمێندرێ و‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌کى ئه‌رکۆمێنتى و به‌ڵگه‌دارى‬ ‫زیندوو ره‌وانه‌ى دادگاى نێوده‌وڵه‌تى بکرێ‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ى به‌ر به‌شااڵوه‌کانى سوپاى تورکیا‬ ‫بگیرێ به‌رامبه‌ر به‌ گه‌شه‌ى پێشێلکردنى‬ ‫م��اف �ه‌ک��ان��ى م����رۆڤ ل���ه‌ ت���ورک���ی���ا‪ .‬بۆ‬ ‫کاراکردنى ئه‌م هه‌نگاوانه‌ش پێویستمان به‌‬ ‫رێکخستنى چه‌ندین که‌مپینى جۆراوجۆر‬ ‫هه‌یه‌ که‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ش که‌ به‌دیهێنانى‬ ‫ئه‌م ئامانجه‌ مسۆگه‌رتر و پر کاریگه‌رتر‬ ‫ده‌ک��ات ته‌نها به‌ پشتیوانى و هاوخه‌باتى‬ ‫سه‌رجه‌م ئازادیخوازان و یه‌کسانخوازان و‬ ‫به‌رگریکارانى مافه‌کانى مرۆڤ و مرۆڤ‬ ‫پ����ه‌روه‌ران و ه �ه‌م��وو ئ �ه‌و خه‌ڵکانه‌ى که‌‬ ‫ئامانجیان بنیاتنانى کۆمه‌ڵگایه‌کى دوور‬ ‫له‌ چه‌وسانه‌وه‌یه‌‪.‬‬

‫چونکه‌ ناکرێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ک بێ‬ ‫ده‌نگه‌ى لێ بکرێت‪ ،‬به‌ڵکو پێویستى ب ‌ه‬ ‫شه‌رمه‌زارکردنه‌ له‌الیه‌ن سه‌رجه‌م ئینسان‬ ‫دۆستان و ئه‌وانه‌ى به‌رگرى له‌مافه‌کانى‬ ‫مرۆڤ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ه����ه‌م����وو م���رۆڤ���ێ���ک���ى ئ�����ازادی�����خ�����واز و‬ ‫یه‌کسانیخواز و سیکۆالر و مه‌ده‌نیخواز‬ ‫و م��رۆڤ پ���ه‌روه‌ره‌ک���ان ب��اش ئ �ه‌زان��ن که‌‬ ‫پێویسته‌ له‌گه‌ڵ هه‌موو گۆڕانکارییه‌کاندا‬ ‫هه‌ر تاکێک له‌ کۆمه‌ڵگادا فێرى ئه‌وه‌بێ‬ ‫به‌ دواى مافه‌کانى خۆى بگه‌ڕێ و زوو‬ ‫زوو پێشێلکارییه‌کان بوروژێنێ‪ ،‬چونکه‌‬ ‫زه‌م �ه‌ن��ى چ��ه‌ک و ش��ه‌ڕ و داگ��ی��رک��ارى‬ ‫ب�ه‌س�ه‌رچ��ووه‌‪ ...‬هه‌موومان ئ �ه‌وه‌ به‌گوێى‬ ‫تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگاکانى جیهان ده‌ده‌ین‬ ‫که‌ ئه‌مڕۆ زه‌مه‌نى ده‌ربڕینى بیروڕاى ئازاده‌‪،‬‬ ‫زه‌م �ه‌ن��ى ده‌ستڕاگه‌یشتنه‌ به‌مافه‌کانى‬ ‫م��رۆڤ �ه‌ ن���ه‌ک س��وک��ای �ه‌ت��ى پ��ێ ک��ردن��ى‬ ‫مرۆڤه‌کان و کیمیایى بارانکردن و پارچه‌‬ ‫پارچه‌کردنى الش�ه‌ى مرۆڤه‌کان‪ .‬رۆژان�ه‌‬ ‫وێنه‌ى گه‌ریالى سوتاو به‌چه‌کى کیمیایى‬ ‫ده‌بیندرێ له‌ میدیاکان ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ بێ‬ ‫ده‌نگه‌ى لێبکرێ له‌الیه‌ن رێکخراوه‌کانى‬ ‫م��اف��ى م���رۆڤ���ه‌وه‌ و ب��ێ��ده‌ن��گ�ه‌ى لێبکرێ‬ ‫له‌الیه‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کانه‌ و له‌ الیه‌ن‬ ‫سه‌رجه‌م ده‌وڵه‌تانى که‌ پروپاگه‌نده‌ى ئازادى‬ ‫و مرۆڤ دۆستى ده‌که‌ن ئه‌وا هه‌ر خۆیان‬ ‫ده‌رگا له‌ به‌رده‌م به‌ڕێکخستنى کوشتارگه‌ى‬ ‫ه��اوش��ێ��وه‌ى خ �ه‌راپ��ت��رده‌ک �ه‌ن‪ ،‬چونکه‌ بێ‬ ‫ده‌نگى له‌م کاره‌ساته‌ نیشاندانى پشتیوانییه‌‬ ‫له‌ ئه‌فکارى فاشیزمى دژه‌ئینسانییه‌ که‌‬ ‫تورکیا خاوه‌نه‌که‌یه‌تى ئه‌مڕۆ‪.‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت�ه‌ ف���ش���اره‌ک���ان ب���ۆ س���ه‌ر رژێ��م��ى‬ ‫تورکیا زیاتر بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى جواڵنه‌وه‌ى‬ ‫م �ه‌ده‌ن��ی��خ��وازى رۆڵ���ى خ���ۆى ب��گ��ێ��ڕێ له‌‬ ‫ئاراسته‌کردنى کۆمه‌ڵگاى تورکیایى به‌ره‌وه‌ ‪Abdulrehman.rasul@gmail.com‬‬

‫گه‌ریال‪ ،‬ته‌نها هێمایه‌ک بۆ زیندوڕاگرتنى پێشمه‌رگه‌ له‌ باشور‬

‫کاتێک که‌ ئێمه‌ چاومان به‌ دونیا هه‌ڵهێنا‬ ‫و ب��ی��رم��ان ه��ات �ه‌ ج���ۆش وش �ه‌ی �ه‌ک��ى زۆر‬ ‫پیرۆز به‌ر گوێمان ده‌ک �ه‌وت و دواجاریش‬ ‫به‌ دی��دارى ئه‌وکه‌سانه‌ شه‌ره‌فمه‌ند بووین‬ ‫که‌ پێیان ده‌وترا (پێشمه‌رگه‌)‪ ،‬له‌ سه‌ده‌ى‬ ‫راب���ردوودا کاتێک ن��اوى پێشمه‌رگه‌ ده‌برا‬ ‫راس��ت �ه‌وخ��ۆ ئ �ه‌وک �ه‌س �ه‌ خۆنه‌ویسته‌ چاو‬ ‫نه‌ترسه‌ بوێره‌ دوژم��ن به‌زێنه‌ ده‌هاته‌ پێش‬ ‫چاوت که‌ ده‌ستى له‌ ژیانى ئاسایى خۆى‬ ‫هه‌ڵگرتبوو بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى دوژمن و‬ ‫داکۆکیکردن له‌ کوردبوونى تاکى ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌!‬ ‫پێشمه‌رگه‌ى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ به‌رگ و چه‌ک‬ ‫و شمه‌کى ته‌نها ئه‌وه‌بوو که‌ به‌ جه‌سته‌یه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵواسرابوو ئیتر ل�ه‌م دونیایه‌دا شتێکى‬ ‫نه‌بوو ته‌نانه‌ت گیانى خۆى پێشتر به‌خشیبوو‬ ‫به‌ نیشتمان!‬ ‫بۆیه‌ له‌ئێستادا ک�ه‌ س�ه‌ی��رى گه‌ریالکان‬ ‫ده‌که‌ین هه‌مان سه‌رده‌ممان بیردێته‌وه‌ که‌ له‌‬ ‫رابردوودا بینیبومان‪ ،‬هه‌رچه‌ند هاوکێشه‌که‌‬

‫و راسته‌وخۆ هه‌ڵوێسته‌یه‌ک ده‌که‌م تۆ بڵێى ئێمه‌ى ک��وردى چل ملیۆنى هه‌تا ئێستا گه‌لى کورد نابن له‌ ژماره‌ى دانیشتواندا‪،‬‬ ‫ئێستا که‌ پله‌ى گه‌رمى له‌ژێر سفره‌وه‌یه‌ ق �ه‌واره‌ی �ه‌ک��م��ان نییه‌ وه‌ک���و ج��ول�ه‌ک�ه‌ که‌ ب �ه‌اڵم ب��وون��ى خ��ۆی��ان سه‌لماندوه‌ له‌نه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌وان له‌ قه‌ندیلدا ئاوى خواردنه‌وه‌یان ده‌ست له‌سه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تى دان��ى پیانرابێت ی��ه‌ک��گ��رت��وه‌ک��ان��دا‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب���ۆ زان���ی���ارى‬ ‫و کورسى نه‌ته‌وه‌کانمان پێ به‌خشرابێت‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدارانى کورد و به‌رپرسانى ته‌نها له‌‬ ‫بکه‌وێت؟‬ ‫تۆ بڵێى شوێنێکیان هه‌بێت بتوانن که‌مێک به‌ڵکو م��اوه‌ی �ه‌ک��ى زۆره‌ دڵ��س��ۆزان��ى ئه‌م واڵتى ئه‌ڵمانیادا ژماره‌ى کوردانى نیشته‌جێى‬ ‫گه‌له‌ به‌تایبه‌تى له‌ باکورى کوردستان له‌ ئه‌و واڵته‌ گه‌شته‌ (‪ )1,100,000‬کورد بۆ‬ ‫ماندویه‌تیان ده‌ربکه‌ن و بحه‌وێنه‌وه‌؟‬ ‫تۆ بڵێى کاتى ئ�ه‌وه‌ی��ان هه‌بێت به‌ردێکى هه‌وڵى به‌ستنى کۆنفراسێکى نه‌ته‌وه‌ییدان ده‌بێت به‌رگرى له‌ کوردبوون به‌ کارێکى‬ ‫ئه‌م کوردستانه‌ بکه‌نه‌ سه‌رینیان بۆ چاو بۆ ناسینى یه‌کترى و گۆڕینه‌وه‌ى بیروڕا تێکده‌رانه‌ و تیرۆر ناوزه‌د بکرێت؟‬ ‫کامه‌ران گوڵپی‬ ‫له‌ نێوان کوردانى هه‌رچوار پارچه‌دا‪ ،‬به‌اڵم ش �ه‌ڕى دووجه‌مسه‌رى له‌ جیهاندا به‌ دوو‬ ‫لێکنانێک؟‬ ‫وه‌اڵم����ى ئ���ه‌م پ��رس��ی��اران �ه‌ ل��ه‌ روخ��س��ارى ئه‌وێش تائێستا ئاسۆیه‌کى روونى به‌خۆیه‌وه‌ الی�ه‌ن ده‌کرێت له‌ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‬ ‫گه‌ریالکاندا ده‌خوێنرێته‌وه‌ و پێویست به‌ نه‌بینیو‌ه ب��ۆ ل �ه‌ب �ه‌ر دڵ���دان���ه‌وه‌ى واڵت��ان��ى که‌ بریتیه‌ له‌ (حماس و ئیسرائیل) واته‌‬ ‫شارستانى ئیسالمى و شارستانى ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫دراوسێ!‬ ‫ئێستا زۆر ج��ی��اوازه‌ ل �ه‌ ج���اران ل �ه‌ رووى به‌دواداچونى رۆژنامه‌وانى ناکات!‬ ‫ده‌سه‌اڵتى داگیرکه‌ره‌وه‌ که‌ هه‌موو چه‌ک ئه‌وه‌ ئێمه‌ین پێویستمان به‌ له‌خۆپرسینه‌وه‌ ئێستا ته‌نها گه‌ریالمان هه‌یه‌ که‌ به‌رنگارى به‌اڵم ده‌بێت ناوى به‌رگریکاران و پارێزه‌رانى‬ ‫و ته‌کنه‌لۆژیاى بێ ئه‌ندازه‌ى له‌ده‌ستدایه‌‪ ،‬ه�ه‌ی�ه‌ ک �ه‌ ئ��ای��ا سیاسه‌تى داگ��ی��رک �ه‌ران ده‌وڵ �ه‌ت��ى ن��اح�ه‌ز ب�ه‌ ک���وردان ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌ به‌ ئ�ه‌م گه‌له‌ که‌ گه‌ریالن له‌ لیستى ره‌شى‬ ‫بۆیه‌ گ �ه‌وره‌ی��ى و پ��ی��رۆزى به‌رخودانه‌که‌ چه‌نده‌ کۆنترۆڵى هه‌ست و بیرمانى کردوه‌ ناچارى ده‌کێشرێته‌ مه‌یدانى شه‌ڕ له‌ پێناو ئه‌مریکادا بێت له‌کاتێکدا ئێمه‌ خه‌بات بۆ‬ ‫م �ه‌زن��ت��ره‌ ه���ه‌ر وه‌ک ب���ازن���ه‌ى دژای �ه‌ت��ى که‌ ته‌نانه‌ت جورئه‌تى وێناکردنى ژیانى زی��ن��دو راگ��رت��ن��ى گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان��دا ئه‌گینا مانه‌وه‌ى خۆمان ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫کردنه‌که‌ش فراونتر و بۆگه‌ن ت��ره‌!! بۆیه‌ گه‌ریالکان له‌ بیر و ئه‌ندێشه‌مان ناکه‌ین‪ .‬میلله‌تى کورد یه‌کێکه‌ له‌ میلله‌ته‌ ئاشتى ل �ه‌ ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ه�ه‌رچ�ه‌ن��د ن��اوى‬ ‫ده‌بێت ناوى پێشمه‌رگه‌ به‌ پاکى و پیرۆزى ک��ورد وته‌نى (ده‌س��ت بگره‌ به‌ کاڵوه‌که‌ى خوازه‌کانى ئه‌م سه‌رزه‌ویه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ پێشمه‌رگه‌ گ��ۆڕاوه‌ به‌ پاسه‌وانى هه‌رێم‪،‬‬ ‫خۆى بمێنێته‌وه‌ و بۆ دژایه‌تیکردنى یه‌کترى خۆته‌وه‌ با با نه‌یبا) بێ ئاگا ل�ه‌وه‌ى که‌ دژایه‌تى بونمان ده‌کرێت له‌کاتێکدا مافى به‌اڵم خۆشبه‌ختانه‌ ئه‌و ناوه‌ هه‌ر به‌ زیندویى‬ ‫به‌کار نه‌هێنرێت‪ ،‬به‌ڵکو بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ ئه‌وه‌ى له‌ دژى کورد ده‌کرێت ته‌نها بایه‌ک ‪-‬کوردبوون‪ -‬خواى بااڵده‌ست پێى به‌خشیوین م���اوه‌ت���ه‌وه‌ چ وه‌ک���و ش �ه‌ق��ام و چ وه‌ک��و‬ ‫به‌کار بهێنرێت که‌ له‌پێناویدا دروستبووه‌ نیه‌! به‌ڵکو زری���ان و ره‌شه‌بایه‌کى ره‌ش�ه‌ و ناحه‌زان به‌ ناوى ئاینى خواوه‌ دژایه‌تیمان تابلۆى ئۆتۆمبێله‌کان و ته‌نانه‌ت وه‌زیرى‬ ‫ئه‌ویش ته‌نها به‌رنگاربوونه‌وه‌ى دوژمنانى که‌ ده‌وڵه‌تانى زلهێز وه‌گه‌ڕیان خستووه‌ له‌ ده‌ک��ه‌ن و هه‌وڵى سڕینه‌وه‌ و قڕکردنمان پێشمه‌رگه‌ش له‌ حکومه‌تى هه‌رێمدا هه‌یه‌‬ ‫ک �ه‌وات �ه‌ گ�ه‌ری�لا و پێشمه‌رگه‌ دوو ن��اوى‬ ‫گه‌لى کورده‌ به‌ هه‌ر چوار پارچه‌که‌یه‌وه‌‪ ،‬دژمان ئه‌وکات نه‌ک ته‌نها کاڵوه‌که‌مان‪ ،‬ده‌ده‌ن که‌ ئه‌مه‌ش دژى ویستى خوایه‌!‬ ‫کاتێک که‌ هاونیشتمانیانمان ئاهه‌نگى پیرۆزن بۆ یه‌ک مه‌به‌ستى پیرۆز‪.‬‬ ‫چونکه‌ هه‌رچه‌نده‌ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى ده‌وڵ�ه‌ت��ان به‌ڵکو گیان و بونیشمان تیاده‌چێت!‬ ‫بگۆڕێت به‌ گۆڕانى کات و سه‌رده‌م‪ ،‬به‌اڵم واڵت��ان��ى ع �ه‌ره‌ب��ى ‪-‬ک��ۆم��ارى ع�ه‌ره‌ب��ی��ان‪ -‬جه‌ژن ده‌گێڕن و جه‌ژنه‌ پیرۆزه‌ له‌ یه‌کتر ئه‌رکى نه‌ته‌وه‌یى شانۆکار و ئه‌کادیمى‬ ‫دوژمن هه‌ر دوژمنه‌که‌ى جارانه‌ و هه‌وڵى هه‌یه‌‪ ،‬واڵتانى ئه‌فه‌ریقى ‪-‬یه‌کێتى ئه‌فریقا‪ -‬ده‌ک���ه‌ن و ده‌ستله‌مالنى ی�ه‌ک��ت��رن‪ ،‬ب��را و باشورى کوردستانه‌ که‌ وێنه‌ى راسته‌قینه‌ى‬ ‫س��ڕی��ن �ه‌وه‌ى ئ �ه‌م گ�ه‌ل�ه‌ ده‌دات‪ .‬کاتێک ی��ان ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬واڵت��ان��ى ئ���ه‌وروپ���ى‪ -‬یه‌کێتى خوشکه‌کانمان له‌ شاخ ده‌ستله‌مالنى به‌فر گه‌ریال بگوازێته‌وه‌ بۆ ناو کۆمه‌ڵگا بۆ‬ ‫به‌یانیان له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستم له‌گه‌ڵ کردنه‌وه‌ى ئه‌وروپییان‪ -‬هه‌یه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت جوله‌که‌ له‌سه‌ر و شاخ و گژ و گیاى کوردستانن و ئاواتى ئ���ه‌وه‌ى رۆڵ�ه‌ک��ان��ى ئ �ه‌م به‌شه‌ ئاشنابن به‌‬ ‫ئ��اوى گه‌رمى ده‌س��ت��ش��ۆره‌ک�ه‌دا بیرى ئه‌و ئاستى جیهان ‪-‬لۆبى جوله‌که‌یان‪ -‬هه‌یه‌‪ ،‬ئ �ه‌وان پیرۆزتره‌‪ ،‬چونکه‌ ئ��ازادب��وون��ى ئه‌م ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ى گ �ه‌ری�لا ل �ه‌ رووى س �ه‌رب��ازى‬ ‫و که‌سێتى و خه‌باتییه‌وه‌‪ .‬هه‌تا هه‌موو‬ ‫گه‌ریالیانه‌ ده‌که‌م که‌ له‌ قه‌ندیلدان و هه‌ڵۆ ئ�ه‌م��ان�ه‌ ه �ه‌م��ووى ل �ه‌ پ��ێ��ن��او م��ان �ه‌وه‌دای �ه‌ نیشتمانه‌ گه‌وره‌ ته‌نها ئاواتیانه‌!‬ ‫ئاسا چاو تیژن به‌رامبه‌ر به‌ جوڵه‌ى دوژمن ل �ه‌س �ه‌ر ن�ه‌خ��ش�ه‌ى سیاسى ج��ی��ه��ان‪ ،‬ب �ه‌اڵم هه‌ندێک واڵت به‌ یه‌ک له‌سه‌ر چوارى تاکێکى ئه‌م کوردستانه‌ بزانێت که‌ گه‌ریال‬

‫عه‌دنان محه‌مه‌دى‬ ‫که‌رکوک شارێکه‌ خ��اوه‌ن موزاییکێکى‬ ‫ره‌نگین و ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��ده‌ وات��ا ل�ه‌ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ و‬ ‫ئایین ل �ه‌ ک��ل��ت��ورى جیاجیا پێکهاتووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ڵگه‌ مێژووییه‌کان ئه‌وه‌ ده‌سه‌ڵمێنن‬ ‫ک���ه‌ ک���ه‌رک���وک ش��ارێ��ک��ى ک�����وردى و‬ ‫کوردستانییه‌‪ .‬ب��ۆی�ه‌ ک��وردس��ت��ان بوونى‬ ‫که‌رکوک له‌ الیه‌ک و ده‌وڵه‌مه‌ندى ئه‌و‬ ‫ش��اره‌ له‌ ب��وارى په‌تڕۆڵه‌وه‌ له‌ الیه‌کیتره‌وه‌‬ ‫هه‌میشه‌ دوو فاکته‌رى سه‌ره‌کى بوون بۆ‬

‫ئ �ه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته‌ یه‌ک ل �ه‌دوا یه‌که‌کانى‬ ‫عێراق و ناوچه‌که‌ش به‌ دیدێکى تایبه‌ت و‬ ‫جیاواز سه‌یرى بارودۆخى ئه‌م شاره‌ بکه‌ن و‬ ‫هه‌ر یه‌کێکیان به‌ میتۆدى جیاواز سیاسه‌تى‬ ‫خۆیان بۆ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان له‌‬ ‫که‌رکوک ئاراسته‌ بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر وه‌ک‬ ‫چۆن ده‌وڵه‌ته‌ داگیرکه‌ره‌کانى کوردستان‬ ‫له‌سه‌ر دژایه‌تى و رووبه‌ڕوبوونه‌وه‌ى بزوتنه‌وه‌‬ ‫ئازادیخوازه‌کانى کوردستان یه‌کهه‌ڵوێست‬ ‫ب��ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ل �ه‌س �ه‌ر کێشه‌ى ک �ه‌رک��وک و‬

‫ناوچه‌ دابڕاوه‌کانیش به‌ هه‌مان شێوه‌‪ .‬چ‬ ‫له‌ کاتى رژێمى به‌عس و چ هه‌نوکه‌ش‬ ‫له‌ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ باوه‌شى کوردستان هه‌ر‬ ‫هه‌مان سیاسه‌ت و هه‌مان بیروبۆچوونان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ بۆ سڕینه‌وه‌ى ناوى کوردستانى‬ ‫ب��وون��ى ک �ه‌رک��وک و ت��وان��ه‌وه‌ى کلتورى‬ ‫ک��وردى و به‌ عه‌ره‌بکردنى ئه‌و کوردانه‌ى‬ ‫که‌ له‌و شاره‌دا ده‌ژین و هه‌روه‌ها ده‌ستوه‌ردان‬ ‫له‌ دیموگرافیاى شاره‌که‌ و چه‌ندان گرتن‬ ‫و کوشتن بۆ بنه‌بڕکردنى کورد له‌و شاره‌‬ ‫له‌ الیه‌ن عه‌ره‌ب ‌ه شۆڤێنییه‌کان به‌ یارمه‌تى‬ ‫هه‌ندێ ده‌وڵ�ه‌ت��ى داگیرکه‌رى ناوچه‌که‌‪،‬‬ ‫به‌ تایبه‌ت ئێران و تورکیا بێ وچ��ان تا‬ ‫ئێستاش به‌رده‌وام ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر تا ئێستا سیاسه‌تى شۆڤێنییه‌کانى‬ ‫عێراق و دوژمنکارانه‌ى واڵتانى دراوسێ‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ناوچانه‌ سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست‬ ‫ن �ه‌ه��ێ��ن��اوه‌ ئ���ه‌وه‌ ه���ۆى ئ����ه‌وه‌ى ده‌س �ه‌اڵت��ى‬ ‫حه‌کیمانه‌ى کوردى نییه‌‪ ،‬چۆنکه‌ خه‌ڵکى‬ ‫ک �ه‌رک��وک ب �ه‌ درێ��ژای��ى م��ێ��ژوی�ه‌ک له‌‬

‫که‌سانى رۆشنبیر سیاسى زه‌حمه‌تکێشى‬ ‫ئ�ه‌م واڵت �ه‌ داب�ه‌ش��ک��راوه‌ن به‌ هه‌موو چین‬ ‫و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵه‌وه‌ ستایلێکى نوێیان‬ ‫به‌خشیوه‌ته‌ خه‌باتى چه‌کدارى نه‌ته‌وه‌که‌مان‪.‬‬ ‫با له‌ رێگاى درام���اوه‌ هه‌موو له‌ هه‌وڵى‬ ‫خستنه‌ڕووى وێ��ن�ه‌ى راسته‌قینه‌ى ژیانى‬ ‫گه‌ریال بین بۆ ج �ه‌م��اوه‌رى گه‌له‌که‌مان‪،‬‬ ‫هه‌رچۆن راگه‌یاندنه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکى‬ ‫رێ��گ�ه‌ى ب�ه‌خ��ۆى داوه‌ ل�ه‌ رێ��گ�ه‌ى زنجیره‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنیه‌کانیه‌وه‌ وێنه‌ى خه‌باتگێڕى کورد‬ ‫که‌ ‪-‬گه‌ریالیه‌‪ -‬ناشیرین بکات و بیکاته‌‬ ‫نمونه‌ى فێڵ و دڕنده‌ له‌ مرۆڤبوونیدا‪ ،‬با‬ ‫ئێمه‌ش به‌ هه‌مان شێوه‌ ئه‌و ئه‌رکه‌ مێژووییه‌‬ ‫له‌ ئه‌ستۆ بگرین بۆ ده‌رخستنى لێهاتوویى‬ ‫گه‌ریال له‌ روانگه‌ى رێکخستن و سه‌ربازى‬ ‫و ته‌کنیکى شه‌ڕ و ژیانى پڕناسۆرى ئه‌وان‬ ‫له‌ شاخه‌کانى کوردستاندا‪.‬‬ ‫به‌رنامه‌ى وا ده‌بینم له‌ که‌ناڵه‌ ئاسمانیه‌کانى‬ ‫خ��ۆم��ان��دا ک���ه‌ پ���اره‌ی���ه‌ک���ى خ �ه‌ی��اڵ��ى بۆ‬ ‫خه‌رجکراوه‌ که‌ سودى هیالکى ستافه‌که‌ى‬ ‫ده‌رن��اک��ات ب�ه‌ بیانوى ئاشناکردنمان به‌‬ ‫ف �ه‌ره �ه‌ن��گ و ک��ل��ت��ورى گ����ه‌الن‪ ،‬ب��ه‌اڵم‬ ‫به‌رخۆدانێکى ک�ه‌م وێنه‌ى س �ه‌ده‌ى بیست‬ ‫و ی���ه‌ک ک �ه‌ ل �ه‌ ش��اخ �ه‌ سه‌ربڵنده‌کانى‬ ‫کوردستانى ئازیز به‌ڕێوه‌ ده‌چێت فه‌رامۆش‬ ‫ک���راوه‌ ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ریپۆرتاژێکیش له‌سه‌ر‬ ‫ژی��ان��ى گ�ه‌ری�لاک��ان تائێستا ن �ه‌ک��راوه‌ که‌‬ ‫تاکى کورد بزانێت ئه‌وانه‌ى له‌ قه‌ندیلدان‬ ‫راستیه‌ یان ئه‌فسانه‌یه‌ به‌ ئومێدى هه‌وڵێکى‬ ‫خه‌مخۆران ‌ه و دڵسۆزانه‌ى هه‌مووالیه‌ک‬ ‫بۆ خستنه‌ڕووى راستیه‌کان‪.‬‬

‫نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ى که‌رکوک و ناوچه‌ دابـــ‬ ‫ن �ه‌ه��ام �ه‌ت��ی��دا ده‌ژی�����ن و ه��ی��چ کاتێک‬ ‫ته‌سلیمى سیاسه‌تى توانه‌وه‌ى سیاسه‌ته‌کانى‬ ‫به‌عس و ده‌وڵه‌تانى وه‌کو تورکیا و ئێران‬ ‫و س��وری��اش ن���ه‌ب���وون‪ ،‬ه �ه‌ت��ا ئێستاش له‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌م سیاسه‌ته‌ قوربانى ده‌دات و‬ ‫خۆڕاگرى ده‌ک��ات‪ .‬دواى روخانى رژێمى‬ ‫پێشووى عێراق ده‌رفه‌تێکى زۆر گه‌وره‌ بۆ‬ ‫ک��ورد هاته‌ ئ���اراوه‌ بۆ ئ �ه‌وه‌ى که‌رکوک‬ ‫له‌ده‌ست عه‌ره‌به‌ شۆڤێنییه‌کان رزگار بکات‬ ‫و بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ سه‌ر خاکى کوردستان‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتى کوردى و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌کانى له‌ جیاتى ئه‌وه‌ى که‌رکوک‬ ‫و ناوچه‌کانیتر که‌ خه‌ون هه‌ر کورد بوو‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر هه‌رێمى کوردستان وه‌کو‬ ‫کێشه‌یه‌کى بنچینه‌یى تاوتوێى بکات و‬

‫سیاسه‌ت و پ��رۆژه‌ی�ه‌ک و به‌رنامه‌یه‌کى‬ ‫ب��ۆ داب��ڕێ��ژێ��ت‪ ،‬ب �ه‌ پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌وه‌ ه���ه‌ر له‌‬ ‫سه‌ره‌تاوه‌ تۆوى حزبایه‌تى و دوو ئیداره‌یى‬ ‫چ��ان��د و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى ته‌سکى حزبایه‌تى‬ ‫ب�ه‌ بنه‌ما گ��رت‪ .‬نه‌یتوانى ده‌رف���ه‌ت به‌و‬ ‫گۆڕانکارییه‌کانه‌ى بدات که‌ ماوه‌یه‌کى‬ ‫درێ��ژ بوو ک��ورد به‌ گشتى و ئه‌م به‌شه‌ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ب�ه‌ تایبه‌تى چ��اوه‌ڕێ��ى هاتنه‌‬ ‫پێشه‌وه‌ى ده‌ک��رد بۆ ئ �ه‌وه‌ى دواى چه‌ندین‬ ‫س��اڵ له‌ سیاسه‌تى ته‌عریب و ت��وان �ه‌وه‌ و‬ ‫قه‌تلوعامى رژێم رزگارى بێت‪ .‬به‌ڵکو به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌ به‌ ره‌زام�ه‌ن��دى خۆى به‌شێک‬ ‫له‌ خه‌ڵکه‌که‌ى که‌ چه‌ندین ساڵ بوو له‌‬ ‫پێناویدا شه‌ڕى ده‌کرد و قوربانى له‌ پێناویدا‬ ‫ده‌دا خستیه‌ ریفراندۆمه‌وه‌ و هه‌وڵیدا له‌م‬

‫رێگایه‌وه‌ سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێنێت‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ش چه‌ندین پرۆژه‌ى وه‌ک پرۆژه‌ى‬ ‫هاملتۆن خ��رای �ه‌ڕوو‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا له‌ م��اوه‌ى‬ ‫رابردووشدا هه‌وڵ درا له‌ رێگه‌ى چه‌ندین‬ ‫ماده‌ى ده‌ستورى و یاساییه‌وه‌ وه‌کو ماده‌ى‬ ‫(‪ )58‬له‌ یاساى کاتى به‌ڕێوه‌بردنى ده‌وڵه‌تى‬ ‫کاتى عێراق و ماده‌ى (‪ )140‬هه‌روه‌ها یاساى‬ ‫(‪)24‬ى یاساى هه‌ڵبژاردنى پارتییه‌کان‪،‬‬ ‫کۆتایى به‌م کێشه‌یه‌ بێنێت‪ .‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ى میتۆدى چاره‌سه‌رى ئه‌م کێشه‌یه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ سه‌ره‌تاو‌ه راستینه‌ى مێژوویى دیموگرافى‬ ‫و پێکهاته‌ى کلتورى ئه‌و ناوچانه‌ى به‌هه‌ند‬ ‫وه‌رن�ه‌گ��رت و ئ�ه‌و زهنییه‌ته‌ى که‌ هه‌وڵى‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى ئه‌و کێشه‌یه‌ى ده‌دا ته‌واوى‬ ‫هه‌وڵه‌کانى به‌ پشتیوانى واڵتانى ده‌ره‌کى و‬

‫تیۆری‬

‫روانینێک بۆ کتێبی تێری ئیگلتۆن‬

‫بۆ مارکس راست بوو‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪18‬‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌‪ ،‬هه‌فتانه‌ ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت‬

‫«راستی له‌ خۆناسین‌دایه»‬ ‫کاتێ له‌ سوقرات پرسیاریان کرد‪ :‬ئایا راستی‬ ‫چیه‌؟ وه‌اڵمی دانه‌وه‌ و پێناسه‌ی راستی بۆ‬ ‫کردن‪ .‬وتی «راستی له‌ خۆناسین‌دایه‌»‪.‬‬ ‫«خۆت بناسه‌»‬ ‫راستی کرد‪ ،‬ئه‌و مرۆڤانه‌ی که‌ ون و وێڵ‬ ‫و سه‌رگه‌ردانن‪ ،‬له‌ الی ده‌رونناسی فرۆیدی‪،‬‬ ‫وات���ه‌ ئ �ه‌و ده‌رون��ن��اس��ان �ه‌ی ک �ه‌ خوێندکاری‬ ‫زان��ک��ۆی ف���رۆی���دن‪ ،‬ل �ه‌ پ��ای��ت�ه‌خ��ت��ی نه‌مسا‬ ‫(ڤییه‌نا) ده‌رده‌چن و بڕوانامه‌ی ده‌رونناسیان‬ ‫پ��ێ ده‌درێ����ت‪ .‬س��ێ ج��ۆر ب��ڕوان��ام �ه‌ ده‌ده‌ن؛‬ ‫ده‌رونناسی‪ ،‬عه‌قڵ و ده‌ماره‌کان (االعصاب)‪.‬‬ ‫م���ه‌رج ن��ی�ه‌ دک��ت��ۆری (اع���ص���اب) س���ه‌ر له‌‬ ‫ده‌رون��ن��اس��ی ده‌رب��ک��ات‪ ،‬دک��ت��ۆری وا هه‌یه‌‬ ‫سێ پسپۆڕی هه‌یه‌ و زیره‌که‌‪ ،‬واتا پسپۆڕی‬ ‫ج����ی����اوازن‪ .‬ب���ۆ ن��م��ون �ه‌ (د‪.‬س���ع���د ال���وت���ری)‬ ‫پسپۆڕێتی له‌ نه‌شته‌رگه‌ری مێشک هه‌بوو‪،‬‬ ‫وات�ه‌ په‌یوه‌ندی به‌ ده‌رونناسییه‌وه‌ نه‌بوو‪ .‬له‌‬ ‫ناوه‌ڕاستی به‌غدا له‌ شوێنی (حافز القازی)‬ ‫کلینیکی هه‌بوو‪ ،‬به‌ر له‌ چه‌ند ساڵ کوشتیان‪.‬‬ ‫ئه‌و پزیشکانه‌ ناگه‌نه‌ ئاستی دکتۆره‌کانی‬ ‫ڤ��ی��ی�ه‌ن��ا‪ .‬دک��ت��ۆره‌ک��ان��ی ئه‌ڵمانیا یه‌کسه‌ر‬ ‫نه‌خۆش ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه‌ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫دکتۆرێک له‌ منداڵییه‌وه‌ ئازاری نه‌چه‌شتبێ‬ ‫نابێ به‌ دکتۆرێکی چاک‪ ،‬هه‌ست به‌ ئازاری‬ ‫نه‌خۆشه‌که‌ی ناکات‪ .‬روس خۆیان به‌ستوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌ (بافلۆف)ه‌وه‌ که‌ دکتۆری ده‌ماره‌کان بوو‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر خوێندکارێکیش ک�ه‌ ل�ه‌ قوتابخانه‌ی‬ ‫ڤییه‌نا وه‌رده‌گ��ی��رێ یه‌که‌م جار عیالجی بۆ‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ده‌ب��ێ ئه‌گره‌سیڤی ن�ه‌ب��ێ‪ ،‬نه‌ستی‬ ‫خ��وێ��ن��دک��ار ده‌خ��وێ��ن��درێ��ت �ه‌وه‌‪ .‬مامۆستاکان‬ ‫به‌ عیالجکردنی خوێندکاره‌که‌ له‌ ئاینده‌دا‬ ‫فێری ته‌کنیکی عیالجکردنی نه‌خۆشه‌کانی‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ع��ی�لاج��ک��ردن��ی ه��ه‌ر‬ ‫ج�����ۆره‌ ن �ه‌خ��ۆش��ی �ه‌ک‬ ‫ت�ه‌ک��ن��ی��ک��ی تایبه‌تی‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌‪ .‬دووه‌م ک��ات��ی‬ ‫عیالج (‪ )45‬خوله‌که‌‪.‬‬ ‫ق���س���ه‌ی ئ���اس���ای���ی له‌‬ ‫ک��ل��ی��ن��ی��ک��دا ن��اک��رێ‪.‬‬ ‫ع����ی��ل�اج����ک����ردن رێ‬ ‫و ره‌س���م���ی ت��ای��ب�ه‌ت��ی‬ ‫خ����ۆی ه���ه‌ی���ه‌‪ .‬ده‌ب���ێ‬ ‫دک���ت���ۆر ئ��ه‌وروپ��ی��ان��ه‌‬ ‫ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت بکات‪.‬‬ ‫ده‌رگا بۆ نه‌خۆشه‌که‌ی‬ ‫ده‌ک����������������ات����������������ه‌وه‌‪،‬‬ ‫چ��اک �ه‌ت �ه‌ک �ه‌ی ب��ۆ دائ��ه‌ک��ه‌ن��ێ‪ .‬ل �ه‌ پشتی‬ ‫ده‌رگ���ادا هه‌ڵیده‌واسێ و کاتێ نه‌خۆشه‌که‌‬ ‫ب��ه‌رام��ب��ه‌ری داده‌ن��ی��ش��ێ‪ ،‬دک��ت��ۆر (‪)%50‬‬ ‫ئه‌زانێ نه‌خۆشه‌که‌ی چیه‌تی‪ .‬سیمبول زۆرن‬ ‫بۆ ئاماژه‌کانی ده‌م و چاو یان جواڵنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ست یان سه‌ر و‪...‬‬ ‫فایلێکی بۆ ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬ناوی نه‌خۆشه‌که‌ی‬ ‫ده‌نوسێ و کاره‌که‌ی و شاره‌که‌ی و پله‌ی‬ ‫خوێندنی‪ ،‬ب��اری ئ��اب��وری و‪ ...‬م�ه‌رج�ه‌ له‌‬ ‫ده‌رون��ن��اس��ی��دا ده‌ب���ێ ئینسکلۆپێدی بێت‪.‬‬ ‫واته‌‪ ،‬هه‌موو شتێک بزانێت‪ .‬چونکه‌ سه‌دان‬ ‫ن�ه‌خ��ۆش��ی جیاجیا رووی ت��ێ��ده‌ک��ات‪ .‬ئه‌بێ‬ ‫زم��ان��ی ن �ه‌خ��ۆش ب��زان��ێ��ت و ت��ای��ب�ه‌ت��م�ه‌ن��دی‬ ‫ناوچه‌که‌ی‪ ،‬کوڕ بێ یان کچ‪ ،‬نۆبه‌ره‌ بێت‬ ‫یان منداڵی دووه‌م و سێیه‌م و‪...‬‬ ‫دکتۆر که‌ ده‌ست ده‌کات به‌ عیالج هه‌ر له‌‬ ‫سه‌ره‌تادا قۆناغی منداڵی و یاده‌وه‌رییه‌کانی‬ ‫ئه‌و قۆناغه‌ شی ده‌کاته‌وه‌‪ .‬ئینجا له‌ قۆناغی‬ ‫ه �ه‌رزه‌ک��اری و گه‌نجی ئه‌کۆڵێته‌وه‌‪ .‬ده‌بێ‬ ‫ن��ه‌خ��ۆش ت��رس��ن��ۆک ن �ه‌ب��ێ ب��ه‌ راش��ک��اوی‬ ‫ق��س�ه‌ ب��ک��ات ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی ی��ارم �ه‌ت��ی دک��ت��ۆر‬ ‫بدات و یارمه‌تی خۆی بدات بۆ ئ�ه‌وه‌ی له‌‬ ‫خ��ۆی بگات و زوو چ��اک بێته‌وه‌‪ .‬مرۆڤ‬ ‫سه‌رتاسه‌ری ته‌مه‌نی پێویستی به‌ ده‌رونناسی‬ ‫ده‌بێت‪ .‬چونکه‌ ده‌رونناسی یارمه‌تی نه‌خۆش‬ ‫ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی له‌خۆی بگات‪.‬‬ ‫نه‌خۆشی وا هه‌یه‌ نهێنیه‌کانی ده‌شارێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دکتۆر هێنده‌ هونه‌ری خۆی له‌گه‌ڵیدا به‌کار‬ ‫ده‌هێنێ تا به‌ ه �ه‌زار حاڵ نه‌خۆش وه‌اڵمی‬ ‫ده‌دات���ه‌وه‌‪ .‬هه‌یه‌ نه‌خۆش شه‌رمۆکه‌‪ ،‬نهێنی‬ ‫پارێزه‌‪ .‬له‌ هه‌مان کاتدا دکتۆر ماندوو ده‌کات‬

‫و دره‌نگ چاک ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫حه‌وته‌مین ده‌رونناس له‌ جیهاندا ده‌رونناسی‬ ‫من بوو‪ .‬بلیمه‌تێک بوو بۆ خۆی‪ ،‬که‌ له‌یال‬ ‫قاسم شه‌هید کرا خه‌مۆکی رووی تێکردم‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ده‌گ���ری���ام‪ .‬ن��اچ��ار ب���ووم ب��چ��م ب��ۆ الی‬ ‫ئ�ه‌م ده‌رون��ن��اس�ه‌‪ .‬ب��وو به‌ ب��اوک و دای��ک و‬ ‫مامۆستام‪ .‬بێکه‌س بووم له‌ به‌غدا‪ ،‬به‌ردباران‬ ‫ده‌ک����رام‪ .‬ئ �ه‌و ب �ه‌رده‌ک��ان��ی ک��ۆ ده‌ک����رده‌وه‌ و‬ ‫ده‌ی��ک��ردن �ه‌ ک��ت��ێ��ب‪ .‬ب��ۆی �ه‌ ه �ه‌وڵ��ی��دا ب��ب��م به‌‬ ‫رۆشنبیرترین کچی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫له‌ س�ه‌ره‌ت��ادا خه‌ونه‌کانمی شی ده‌ک���رده‌وه‌ و‬ ‫منیش ترسنۆک نه‌بووم‪ .‬یارمه‌تی یه‌کتریمان‬ ‫ده‌دا ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ب �ه‌ زووت��ری��ن ک��ات چاک‬ ‫ببمه‌وه‌‪ .‬وه‌ک وت��م مێشکی ئینسکلۆپیدیا‬ ‫ب��وو‪ .‬هه‌ر چی هه‌بوو له‌ناو ئه‌و مێشکه‌یدا‬ ‫به‌خشی به‌ من‪ .‬فێری شیکردنه‌وه‌ی خه‌ونی‬ ‫کردم له‌ سه‌ر رێگای فرۆید‪ .‬منیش ورده‌ ورده‌‬ ‫به‌ خۆمم ن�ه‌ده‌زان��ی‪ .‬ب��ووم به‌ ده‌رونناسێکی‬ ‫بچکۆڵه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی چیرۆکنوس و شیوعی‬ ‫بووم زوو پێشکه‌وتم‪ .‬باسی هه‌موو جۆره‌کانی‬ ‫نه‌خۆشی ده‌رونی بۆ ده‌کردم‪ .‬ته‌نها پزیشک‬ ‫ن �ه‌ب��وو و ده‌رم��ان‌ن��وس��ی��ن��ی ن���ه‌ده‌زان���ی‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫کلیلی عیالجکردنی نه‌خۆشی دام��ێ‪ .‬بوو‬ ‫به‌ مامۆستا و منیش ب��ووم به‌ قوتابی ئه‌و‬ ‫قۆناغه‌‪ .‬قۆناغێکی زێڕین بوو له‌ ته‌مه‌نمدا‪.‬‬ ‫دایکم له‌ الیه‌ک ده‌یچه‌وساندمه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫دوا که‌وتمایه‌ براکانم به‌ شه‌ق له‌ به‌رده‌رگا‬ ‫چاوه‌ڕێیان ده‌کردم و هه‌ر به‌ شه‌ق ده‌یانبردمه‌‬ ‫ژووره‌وه‌‪ .‬من فێر بووم بچم بۆ ئاهه‌نگه‌کانی‬ ‫تیپی سه‌مفۆنی نیشتمانی عێراقی‪ .‬گوێ له‌‬ ‫باخ و بتهۆڤن بگرم‪ .‬له‌ گه‌ڕانه‌وه‌مدا شه‌قم‬ ‫ده‌خوارد‪ .‬بووم به‌ مرۆڤێکی ئازا و شارستانی‪.‬‬ ‫فێری زمانی فه‌ڕه‌نسی‬ ‫ب����ووم و ب���ه‌ ئ��اس��ان��ی‬ ‫ئ��ی��ن��س��ک��ل��ۆپ��ی��دی��ای‬ ‫(ج���ێ���م���س ج���ۆی���س���م)‬ ‫خ�������وێ�������ن�������ده‌وه‌‪ .‬ب���ۆ‬ ‫ماوه‌یه‌کی دوور و درێژ‬ ‫خه‌ریکی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫ف�������ه‌ل�������س�������ه‌ف�������ه‌ی‬ ‫ب���وون���گ���ه‌رای���ی ب���ووم‪.‬‬ ‫ب����ه‌ ک����ورت����ی (‪)25‬‬ ‫ساڵی ته‌مه‌نم ته‌رخان‬ ‫ک�����رد ب����ۆ ئ������ه‌ده‌ب و‬ ‫شیعر و چ��ی��رۆک و‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌وروپی‪.‬‬ ‫ج���وان���ت���ری���ن ف��ی��ل��م��ی‬ ‫سینه‌ماییم ده‌ب��ی��ن��ی‪ .‬ل �ه‌ الی���ه‌ک عوسمان‬ ‫فایه‌ق و سوعاد ئه‌دیب و کێشه‌ سیاسیه‌کانی‬ ‫ده‌زگای رۆشنبیری کوردی بوه‌ستێ و نه‌فی‬ ‫ک��ردن��م ب��ۆ وه‌زاره‌ت����ی کشتوکاڵ و ب��ووم به‌‬ ‫هه‌ڵه‌بڕ ل�ه‌ گ��ۆڤ��اری ش��ۆڕش��ی کشتوکاڵ‪.‬‬ ‫هاتوچۆی چاپخانه‌م ده‌کرد و کاک جه‌مال‬ ‫خه‌زنه‌دار سه‌رپه‌رشتم بوو‪.‬‬ ‫نه‌مده‌توانی به‌ یه‌ک م�ه‌ودا بژیم‪ ،‬به‌اڵم به‌‬ ‫چوار م�ه‌ودا ده‌ژی��ام و ناوبانگم ده‌رک��رد‪ .‬له‌‬ ‫الی �ه‌ک دکتۆر چاکی ده‌ک���ردم‪ ،‬م��اڵ�ه‌وه‌ و‬ ‫ده‌زگای رۆشنبیری وێرانی ده‌کردمه‌وه‌‪.‬‬ ‫مامۆستا هێمن و کاکه‌ مه‌م بۆتانی پشتیان‬ ‫گرتم و وره‌م دان �ه‌ب �ه‌زی و پزیشکه‌که‌م به‌‬ ‫هه‌ڵوێسته‌کانم دڵی زۆر خۆش بوو و پشتی‬ ‫به‌رنه‌دام تا بۆ ماوه‌ی سێ ساڵ زیندانی کرا‪.‬‬ ‫س��ی��اس �ه‌ت��ی ج��ی��ه��ان��ی پ��ش��ت ده‌ب��ه‌س��ت��ێ به‌‬ ‫ده‌رونناسی‪ .‬ده‌رونناسه‌که‌م ئۆپۆزسیۆن بوو‬ ‫و یه‌کسه‌ر خانه‌نشینیان کرد و له‌ ته‌مه‌نی‬ ‫(‪ )57‬س��اڵ��ی��دا ج��ه‌ڵ��ده‌ی مێشک ل��ێ��ی��دا و‬ ‫کۆچی دوایی کرد‪.‬‬ ‫ته‌نها من له‌ نزیکه‌وه‌ ده‌مناسی‪ ،‬به‌ ته‌مای‬ ‫شۆڕشێکی گ���ه‌وره‌ ب��وو ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی عێراق‬ ‫رزگ��ار بکات له‌ ده‌س �ه‌اڵت‪ ،‬ب�ه‌اڵم زیندانیان‬ ‫کرد و مرد‪ .‬دوو کۆڵه‌که‌م ما‪ ،‬چوار بوون‪،‬‬ ‫ته‌نها پێنوسه‌که‌م ما و میلله‌تێک که‌ شه‌و و‬ ‫رۆژ به‌ قوربانی ده‌بم‪.‬‬

‫دکتۆرێک ل ‌ه‬ ‫منداڵییه‌وه‌ ئازاری‬ ‫نه‌چه‌شتبێ نابێ به‌‬ ‫دکتۆرێکی چاک‪،‬‬ ‫هه‌ست به‌ ئازاری‬ ‫نه‌خۆشه‌که‌ی ناکات‬

‫ت��ێ��ب��ی��ن��ی‪ :‬ق��وت��اب��خ��ان �ه‌ی ڤ��ی��ی�ه‌ن��ا ج��ول�ه‌ک� ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ی ده‌بات‪ ،‬بڕوانامه‌ ناده‌ن به‌ عه‌ره‌ب‪.‬‬

‫حشمه‌ت حکمه‌ت‬ ‫هێدی ئه‌حمه‌د‬

‫(تێری ئیگلتۆن)‪ ،‬تیۆریسیه‌ن به‌ناوبانگی ئینگلیزی‬ ‫و نوسه‌ری کتێبه‌کانی وه‌ک «تیۆری ئه‌ده‌بی»‪،‬‬ ‫«ئایدیۆلۆژیا»‪« ،‬مارکسیزم و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی»‬ ‫و نوسه‌ری زیاتر له‌ (‪ )40‬کتێب له‌ بواری ره‌خنه‌‪،‬‬ ‫کلتور و فه‌لسه‌فه‌ له‌گه‌ڵ روکردی مارکسیستیدا‪،‬‬ ‫له‌ نوێترین کتێبی خۆی به‌ ن��اوی «بۆ مارکس‬ ‫راس��ت ب���وو؟» ه��ه‌وڵ ده‌دات وه‌اڵم���ی ره‌خنه‌کان‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌ مارکسیزم ب��دات �ه‌وه‌ و ل�ه‌ ئه‌نجامدا‬ ‫بڵێت «مارکس نه‌ته‌نیا له‌ سه‌رده‌می خۆیدا به‌ڵکو‬ ‫ئه‌مڕۆش خاوه‌ن حه‌قه‌»‪.‬‬ ‫ئیگلتون‪ ،‬قوتابی ره‌خنه‌گری چه‌پی ئینگلیزی‬ ‫ب�ه‌ن��اوی (ریمۆند ویلیامز) ب��وو ک�ه‌ کاریگه‌ری‬ ‫ب �ه‌رچ��اوی ه �ه‌ب��ووه‌ ل�ه‌ تیۆرییه‌ کلتورییه‌کاندا‪.‬‬ ‫ئیگلتون ده‌ب��ێ ل �ه‌و مارکسیستانه‌ ب��زان��رێ��ت ک ‌ه‬ ‫ره‌خنه‌ی له‌ مارکسیستی راستگه‌را هه‌بووه‌ و ل ‌ه‬ ‫ژیانی تیۆریکی خۆیدا هه‌وڵی داوه‌ له‌ سه‌ر بنه‌مای‬ ‫بیره‌کانی مارکس‪ ،‬هه‌م شێوه‌ی سه‌رمایه‌داری و هه‌م‬ ‫رێبازه‌ خودکامه‌ و توتالیته‌ره‌کان بخاته‌ به‌ر ره‌خنه‌‪.‬‬ ‫ئیگلتون له‌ نوێترین به‌رهه‌می خۆیدا «بۆ مارکس‬ ‫ح �ه‌ق��ی ب���وو» وێ����ڕای ئ��ام��اژه‌ ب �ه‌ ق�ه‌ی��ران�ه‌ک��ان��ی‬ ‫ه��اوچ�ه‌رخ��ی س �ه‌رم��ای �ه‌داری‪ ،‬وه‌اڵم���ی ره‌خنه‌کان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ مارکسیزم ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ وت �ه‌ی ئیگلتون‪ ،‬ره‌خنه‌کان له‌ س �ه‌ر مارکس‬ ‫ب�ه‌و وات��ای�ه‌ نیه‌ که‌ مارکس هه‌نگاوی هه‌ڵه‌ی‬ ‫ه�ه‌ڵ��گ��رت��وه‌‪ ،‬به‌ڵکو گ��رن��گ ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ک �ه‌ وه‌ک‬ ‫مارکسیست بتوانرێ ئاوڕ له‌و ره‌خنانه‌ بدرێته‌و‌ه‬ ‫و روبه‌ڕویان ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌ راس��ت��ی��دا‪ ،‬رۆح���ی ف��ه‌رم��ان��ڕه‌وا ل �ه‌ س�ه‌ر‬ ‫س �ه‌رج �ه‌م به‌رهه‌مه‌کانی خ��ۆدی مارکس‪،‬‬ ‫«ره‌خنه»یه‌‪« .‬مارکس یه‌که‌م که‌سێک ‌ه‬ ‫ک���ه‌ پ����ه‌ی ب���ه‌ راس��ت��ی��ن �ه‌ی م��ێ��ژوی��ی و‬ ‫به‌ناوبانگی سه‌رمایه‌داری برد و نیشانی‬ ‫دا چۆن سه‌رمایه‌داری پێک هات‪ ،‬به‌‬ ‫چ یاساگه‌لێک کار ده‌ک��ات و چۆن‬ ‫پ��ێ��ده‌چ��ێ ک��ۆت��ای��ی ب��ێ��ت»‪ .‬ب���ه‌رای‬ ‫ئ��ی��گ��ل��ت��ون ک����اری م���ارک���س وه‌ک‬ ‫کرده‌ی نیۆتۆنه‌ که‌ هێزه‌ نهێنیه‌کان‬ ‫به‌ ناوی یاساکانی «راکێشان»‬ ‫ده‌دۆزێ����ت����ه‌وه‌ ی���ان وه‌ک ف��رۆی��د‬ ‫هه‌ستی به‌ الئیراده‌یی مرۆڤ‬ ‫ده‌بات»‪.‬‬ ‫به‌مجۆره‌‪ ،‬مارکس ده‌مامکێک‬ ‫ب�ه‌ ن��اوی «ش��ێ��وازی به‌رهه‌می‬ ‫س�ه‌رم��ای�ه‌داری» له‌ رۆخساری‬ ‫ژی����ان����ی م������رۆڤ ه���ه‌ڵ���گ���رت‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ تا باس له‌ مارکسیزم ده‌کرێ‪،‬‬ ‫ده‌س��ت��ب�ه‌ج��ێ ده‌ش��وب��ێ��ت�ه‌ جه‌نایه‌ته‌کانی‬ ‫ئیستالین ی��ان حکومه‌ته‌ هاوشێوه‌کان‪.‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ئایا مارکسیزم کۆتایی هاتووه‌؟‬ ‫ئیگلتون بۆ وه‌اڵم��دان�ه‌وه‌ی ئه‌م پرسیاره‌‪،‬‬ ‫ره‌خ��ن �ه‌ک��ان ل �ه‌س �ه‌ر م��ارک��س ب�ه‌م��ج��ۆر‌ه‬ ‫ریزبه‌ندی ده‌کات؛‬ ‫ـ ل��ه‌ ه �ه‌ل��وم �ه‌رج��ێ��ک��دا ک��ه‌ کۆمه‌ڵگا‬ ‫رۆژئاواییه‌کان ده‌بازی سه‌رده‌می سه‌روی‬ ‫پیشه‌سازی بوون و واتای چینی کرێکار‬ ‫وه‌ک رابردو له‌ناو چووه‌‪ .‬چینی کرێکار‬ ‫ئێتر ه�ه‌م��ان چینی دام���او نیه‌ ک�ه‌ بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی خوراک تێده‌کۆشا‪ .‬که‌وات ‌ه‬ ‫مارکسیزم کۆتایی هاتوه‌‪.‬‬ ‫ـ ره‌نگه‌ مارکسیزم له‌ تیۆریدا باش بێ به‌اڵم له‌ هه‌ر‬ ‫شوێنێک که‌ بوه‌ته‌ ک��رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌نجامێک جگه‌ ل ‌ه‬ ‫وه‌حشه‌ت‪ ،‬سته‌مگه‌ری و کۆمه‌ڵکوژی به‌رفراوانی‬ ‫به‌جێ نه‌هێشتوه‌‪ .‬بۆیه‌ مارکسیزم وه‌ک تیۆری‪،‬‬ ‫ته‌نیا گونجاوی شوێنی ئاکادیمیکه‌‪.‬‬ ‫ـ مارکسیزم شێوه‌یه‌ک له‌ زه‌برگه‌راییه‌ و پیاوان و‬ ‫ژنان ته‌نیا ئامێری مێژو ده‌زانێ و ئه‌وان بێ ئازادی‬ ‫و فه‌ردیه‌ت ده‌بینێت‪ .‬بۆیه‌ شرۆڤه‌یه‌کی عه‌لمانیه‌ ل ‌ه‬ ‫هه‌یبه‌تی ئیالهی و چاره‌نوسه‌‪.‬‬ ‫ـ مارکسیزم خه‌یاڵی ئارمان‌شار (مه‌دینه‌ی فاضله‌)‬ ‫یه‌؛ شوێنێک که‌ هیچ ژێرده‌ست و سه‌رده‌ستێک‬ ‫نیه‌ و هه‌موو یه‌کسانن؛ مرۆڤه‌کان کار ده‌که‌ن و‬ ‫له‌ هه‌ماهه‌نگی ته‌واودا پێکه‌وه‌ ده‌ژین‪ .‬له‌ حاڵێکدا‬ ‫مارکسیزم سه‌رنجی سروشتی راستینی مرۆیی‬ ‫نادات که‌ له‌خۆبایی‪ ،‬شه‌ڕخواز و له‌گه‌ڵ رکابه‌رییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ئارمان‌شاره‌ هیچ جۆره‌ راستیه‌کی مرۆیی له‌خۆ‬ ‫ناگرێت‪.‬‬ ‫ـ مارکسیزم هه‌موو شتێک داده‌به‌زێنێته‌ زه‌ب��ری‬ ‫ئابوری وه‌ک شتێکی ژێرخانی‪ .‬گۆڕه‌پانی تر‬ ‫به‌تایبه‌ت کلتور‪ ،‬هونه‌ر‪ ،‬سیاسه‌ت‪ ،‬شه‌ڕ‪ ،‬ره‌وشت‬ ‫و ‪ ...‬له‌سه‌ر زه‌برگه‌رایی ئابوری داده‌نێت‪ .‬ئه‌وانه‌‬ ‫سه‌رخانن که‌ به‌ گۆڕینی ئابوری‪ ،‬ده‌گۆڕدرێن‪.‬‬ ‫سه‌رقاڵ‌بونی مارکس به‌ ئابورییه‌وه‌ ده‌بێته‌ هۆی‬

‫ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌و دیمه‌نێکی پێچه‌وانه‌ له‌ سه‌رمایه‌داری‬ ‫بخاته‌ڕوو‪.‬‬ ‫ـ م��ارک��س ماتریالیست ب��وو و ب�ه‌ شتێک جگ ‌ه‬ ‫له‌ م��اده‌ ب��ڕوای نه‌بوو‪ .‬به‌ گه‌وهه‌ری مه‌عنه‌وی‬ ‫م��رۆی��ی مه‌یلی نیشان ن���ه‌ده‌دا و ئاگایی وه‌ک‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌یه‌ک له‌ جیهانی مادی له‌ قه‌ڵه‌م ده‌دات‪.‬‬ ‫به‌ ته‌واوه‌تی به‌ سوکایه‌تیه‌وه‌ سه‌یری دین ده‌کات‬ ‫و تێگه‌یشتنی له‌ ره‌وش��ت ئه‌مه‌ بوو که‌ ئامانج‪،‬‬ ‫پاساوهێنه‌ری ئامێره‌‪.‬‬ ‫ـ هیچ شتێک هێنده‌ی روک��ردی مارکسیزم بۆ‬ ‫چین‪ ،‬ته‌نراوتر نیه‌‪ .‬مارکسیزم سه‌رنج ن��ادات ک ‌ه‬ ‫روانینی چینه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان سه‌باره‌ت به‌ کاتێ‬ ‫ک�ه‌ م��ارک��س خه‌ریکی دارشتنی ت��ی��ۆری خۆی‬ ‫بوو‪ ،‬گۆڕدرابێت‪ .‬چینی کرێکار بێ‌ شوێن‌پێه‌ک‬ ‫سڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ـ مارکسیزم په‌یڕه‌وی کرده‌ی سیاسی توندوتیژئامێزه‌‪.‬‬ ‫ـ مارکسیزم بڕوای به‌ ده‌وڵه‌تێک خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ره‌هایه‌‪ .‬پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ی قورخکاری تایبه‌تی ته‌نیا‬ ‫له‌ رێگای ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ندی پاوانخوازه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫و ب��ۆی �ه‌ ئ�����ازادی ف����ه‌ردی ره‌ت‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ـ‬

‫ب �ه‌ڕای ئیگلتۆن‪ ،‬خ��ودی مارکس هه‌رگیز بیری‬ ‫نه‌ده‌کرده‌وه‌ که‌ سۆسیالیزم بتوانێ له‌ هه‌لومه‌رجی‬ ‫ن �ه‌ب��ون��ی س����ه‌رچ����اوه‌ م��ادی��ی��ه‌ک��ان و ن���ه‌ب���وون و‬ ‫په‌ره‌نه‌سه‌ندنی هێزه‌ به‌رهه‌مهێنه‌کان ب �ه‌دی بێت‪.‬‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌ «ئایدیۆلۆژیای ئه‌ڵمانی» ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌نجامی شۆڕشێک له‌ وه‌ها هه‌لومه‌رجێکدا جگ ‌ه‬ ‫له‌ دووپ��ات‌ب��وون �ه‌وه‌ی «هه‌مان به‌سه‌رهاتی دوای‬ ‫پێشوو» نیه‌‪ .‬ئ�ه‌و شته‌ی ئێوه‌ تێده‌گه‌ن ئامێر و‬ ‫به‌رهه‌می کۆمه‌اڵیه‌تی نیه‌‪ ،‬به‌ڵکو «که‌مبوود»‬ ‫و کاره‌ساتی کۆمه‌اڵتییه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌م ه��ۆی �ه‌وه‌‪ ،‬ش��ۆڕش��ی سۆسیالیستی پێویستی‬ ‫به‌ کۆمه‌ڵێک له‌ شۆڕشه‌کانه‌‪ ،‬چۆن «سامانی‬ ‫به‌رهه‌مهێنه‌ری ئه‌رازی تاک‪ ،‬تێر ناکات»‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ک�ه‌ چینی کرێکاری واڵت��ان��ی دراوس���ێ بتوانن‬ ‫رۆڵی پشتگریانه‌یان له‌ یه‌کتر بێت‪ ،‬له‌ پێداویستی ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌کانی سۆسیالیزم ـ که‌ دوات��ر له‌ قاڵبی‬ ‫کۆمۆنیزمدا ئاشکرا ده‌بێت ـ له‌ قه‌ڵه‌م ده‌درێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ئ �ه‌و ج���ۆره‌ ک �ه‌ م��ارک��س ج�ه‌خ��ت ده‌ک��ات �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫سۆسیالیزم پێویستی به‌ کورتکردنه‌وه‌ی م��اوه‌ی‬ ‫کارکردنه‌ تا پیاو و ژن کاتی پێویستیان هه‌بێت‬ ‫بۆ ئاماده‌کردنی خۆیان و تا راده‌ی �ه‌ک کاتێک‬ ‫ته‌رخان بکه‌ن بۆ سه‌ربه‌خۆیی سیاسی و ئابوریان‪.‬‬ ‫ن��ات��وان��ن وه‌ه���ا ک��ارێ��ک بکه‌ن‬ ‫ئینجا پێاڵوتان هه‌بێت؛ و‬ ‫داب �ه‌ش��ک��ردن��ی ملیۆنان‬ ‫پێاڵو له‌ نێوان هاواڵتیاندا‬ ‫پێویستی ب�ه‌ ده‌وڵه‌تێکی‬ ‫بروکراتیکی ناوه‌ندی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر میلله‌تی ئێوه‌ له‌ ژێر‬ ‫هێرشی هێزه‌ دوژمنیکاره‌کانی‬ ‫سه‌رمایه‌داریدا بێت‪ ،‬هه‌ر ئه‌و‬ ‫ج����ۆره‌ ک���ه‌ روس���ی���ا ل���ه‌ ک��ات��ی‬ ‫ده‌رکه‌وتنی شۆڕشی بلشویک‬ ‫ب����وو‪ ،‬ب��وون��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ێ��ک��ی ره‌ه��ا‬ ‫ح��اش��اه �ه‌ڵ��ن �ه‌گ��ره‌‪ .‬ب �ه‌ری��ت��ان��ی��ا ل ‌ه‬ ‫سه‌رده‌می شه‌ڕی دووه‌می جیهانیدا‬ ‫نه‌ ته‌نیا ده‌وڵه‌تێکی ره‌ها بوو‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫به‌ هیچ جۆرێک واڵتێکی ئازاد نه‌بوو‬ ‫و ناتوانرێ وه‌ها چاوه‌ڕوانیه‌ک هه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌مجۆره‌ ئیگلتون بڕوایه‌ وایه‌ که‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫داخ��راو ته‌نیا تایبه‌ت نیه‌ به‌ واڵتێک ب ‌ه‬ ‫رێ و ره‌سمی کۆمۆنیستی‪ .‬ب �ه‌اڵم ئایا‬ ‫وه‌ک نمونه‌؛ ده‌توانرێ ده‌وڵه‌تی ئیستالینی‬ ‫وه‌ک میراتی مارکس له‌ قه‌ڵه‌م بدرێت؟‬ ‫ل��ێ��ره‌دا ن��وس�ه‌ر ب �ه‌م خاڵه‌ ئ��ام��اژه‌ ده‌ک���ات ک ‌ه‬ ‫مارکس‪ ،‬ئینگلس‪ ،‬لنین و تروتێسکی هه‌ستیان‬ ‫ده‌کرد که‌ بۆ سۆسیالیستیبوون ده‌بێ به‌ شێوه‌ی‬ ‫ج��ێ��ک�ه‌وت��وو و ش��ی��او ببنه‌ خ���اوه‌ن ئاستێک ل ‌ه‬ ‫ده‌رفه‌ته‌کان و سه‌رچاوه‌کان‪ .‬ئه‌گه‌ر ئێوه‌ ناتوان‬ ‫خۆتان ده‌وڵه‌مه‌ند بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و کات‬ ‫دراوس���ێ���ی���ه‌ک ه���اوئ���ازار ک �ه‌ پ���ڕه‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ مادییه‌کان‪ ،‬ده‌ب��ێ یارمه‌تی‬ ‫ئێوه‌ ب��دات و ئه‌مه‌ وات�ه‌ ئه‌م واڵتانه‌ش‬ ‫شۆڕشیان کردبێت‪.‬‬ ‫وه‌ک نمونه‌؛ سه‌باره‌ت به‌ بلشویکه‌کان‪،‬‬ ‫له‌ له‌ ئه‌ڵمانیاشدا ده‌بوایه‌ شۆڕشێک‬ ‫رووی دابایا‪ ،‬ئه‌گه‌ر چینی کرێکاری‬ ‫ئ�ه‌م واڵت��ان�ه‌ ده‌یانتوانی له‌ س�ه‌ر ئاغا‬ ‫سه‌رمایه‌داره‌کانیان زاڵ بن و هێزی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی خۆیان به‌ده‌ست خستبایا‪،‬‬ ‫ده‌یانتوانی به‌ گه‌یشتن به‌ سه‌رچاوه‌کان‪،‬‬ ‫یه‌که‌مین ده‌وڵه‌تی کرێکاری له‌ مێژودا‬ ‫رزگار بکه‌ن‪.‬‬ ‫لنین و ترۆتێسکی ده‌ی��ان��زان��ی شۆڕشه‌که‌یان ل ‌ه‬ ‫ته‌نگه‌تاوییه‌کی گ��ه‌وره‌دا ب��وو‪ .‬بۆیه‌ له‌ نه‌بوونی‬ ‫ئه‌م سه‌رچاوانه‌‪ ،‬دابه‌شکردنی نێونه‌ته‌وه‌یی کاردا‪،‬‬ ‫په‌ره‌نه‌سه‌ندنی هێزه‌ به‌رهه‌مهێنه‌ره‌کان و دۆخی‬ ‫ه��ێ��رش��ک��اران �ه‌ی واڵت���ه‌ ک��اپ��ی��ت��ال��ی��س��ت�ه‌ک��ان‪ ،‬ئایا‬ ‫سۆسیالیزم به‌ کاریکاتۆرێک جگه‌ له‌ ستالینیزم‬ ‫ده‌توانرا کۆتایی بێت؟‬ ‫دوات���ر ئیگلتۆن‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ ب �ه‌ دوو ئه‌ڵته‌رناتیڤی‬ ‫سۆسیالیزمی ب��ازاڕ و مۆدێلی هاوبه‌شی ده‌کات‬ ‫که‌ بزاوته‌ مارکسیستیه‌کان بڕوایان پێ بووه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫دووکیان وێ��ڕای بوونی ناکۆکیه‌کان‪ ،‬الیه‌نێکی‬ ‫هاوشێوه‌یان هه‌یه‌‪ :‬ئ �ه‌وان به‌ دورن له‌ ده‌وڵه‌ته‌کان‬ ‫و به‌شه‌ تایبه‌ته‌کانی سه‌رمایه‌داری و پاڵپشتیان‪،‬‬ ‫چه‌شنه‌یه‌ک له‌ هاوبه‌شی به‌کۆمه‌ڵه‌ له‌ ب��ازاڕ و‬ ‫به‌رهه‌مهێناندا‪.‬‬ ‫ده‌ره‌نجام‪ ،‬ئه‌م کتێبه‌ له‌ هه‌لومه‌رجێکدا چاپ بوو‌ه‬ ‫که‌ له‌ چه‌ند ساڵی دواییدا‪ ،‬سه‌رمایه‌داری جارێکی‬ ‫تر توشی قه‌یرانی ئابوری و متمانه‌یی بوه‌ته‌وه‌ و ئه‌م ‌ه‬ ‫ئاماژه‌یه‌که‌ بۆ ئه‌وه‌ی که‌ حه‌قیقه‌تی نیه‌ مارکسیزم‬ ‫م��ردووه‌‪ .‬له‌ راستیدا‪ ،‬به‌هۆی نادادپه‌روه‌رییه‌کان‪،‬‬ ‫سه‌رکوته‌کان و زنجیره‌کانی هه‌نوکه‌یی له‌ جیهان ‌ه‬ ‫سه‌رمایه‌داری و توتالیتاریزمه‌کاندا‪ ،‬هێشتا وا دیاره‌‬ ‫که‌ «مارکس راست بوو»‪.‬‬

‫مارکس ماتریالیست بوو و‬ ‫به‌ شتێک جگه‌ ل ‌ه ماده‌ بڕواى نه‌بوو‪ .‬ب ‌ه‬ ‫گه‌وهه‌رى مه‌عنه‌وى مرۆیى مه‌یلى نیشان‬ ‫نه‌ده‌دا و ئاگایى وه‌ک ره‌نگدانه‌وه‌یه‌ک ل ‌ه‬ ‫جیهانى مادى ل ‌ه قه‌ڵه‌م ده‌دات‬ ‫دواجار ئه‌وه‌ی که‌؛ گرنگترین بزوتنه‌وه‌ رادیکاڵه‌کان‬ ‫ل �ه‌ چ���وار ده‌ی���ه‌ی دوای���ی���دا‪ ،‬س���ه‌روی مارکسیزم‬ ‫ده‌رکه‌وتن و ره‌واڵه‌تی خه‌باتی سیاسیان‪ ،‬روکرده‌‬ ‫مارکسیستییه‌کانی تێده‌په‌ڕاند‪ .‬که‌چی ره‌نگ ‌ه‬ ‫چه‌پی سیاسی بوونی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم هی کۆمه‌ڵگای‬ ‫هاوچه‌رخی سه‌روی چین و سه‌روی پیشه‌سازییه‌‪.‬‬ ‫تێری ئیگلتۆن ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێت کتێبه‌که‌ی زۆر‬ ‫که‌متر له‌ سیله‌ی ره‌خنه‌ی ره‌وشتی و کلتوری‬ ‫خه‌ریکی مارکسیزم ده‌بێت‪ ،‬چۆن ئه‌م خااڵنه‌ ب ‌ه‬ ‫گشتی وه‌ک ره‌خنه‌ له‌ مارکسیزم ناخرێنه‌ روو‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ی له‌ کتێبی ئیگلتۆندا جه‌ختی لێ‬ ‫ده‌ک��رێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬له‌ ک��ۆی گشتیدا وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ی �ه‌ ب ‌ه‬ ‫سێ ره‌خنه‌ی بنه‌ڕه‌تی وات �ه‌ الیه‌نی زه‌برگه‌رایی‬ ‫ئابوری‪ ،‬مێژویی و سیاسییه‌ که‌ به‌ شێوه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫سته‌مکار هاتونه‌ته‌ سه‌ر حوکم‪.‬‬ ‫یه‌کێکی تر له‌و خااڵنه‌ی ئیگلتون سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫دۆڕان��دن��ی مارکسیزم له‌ قاڵبی حکومه‌تداریدا‬ ‫ئاماژه‌ی پێ ده‌کات‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی بزوتنه‌وه‌ی سه‌روی‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ئه‌ندێشه‌کانی سۆسیالیزمه‌‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫له‌ واڵتانی ب �ه‌ره‌ی رۆژه�ه‌اڵت��دا روی دا‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ناسیۆنالیزمدا تێکه‌ڵ بوو‪ ،‬له‌ حاڵێکدا له‌ سه‌ره‌تاو‌ه‬ ‫بڕیار بوو کرێکاره‌کانی جیهان بگه‌نه‌ دۆخێکی‬ ‫رزگاری‪.‬‬

‫پرسی چه‌تر‬ ‫پرسی چه‌تر‪ ،‬پانتاییه‌ک ‌ه (چه‌تر)‬ ‫بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی‬ ‫هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه‌‬ ‫لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ‌ه و ل ‌ه سه‌ر‬ ‫پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان‬ ‫بخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬

‫››‬

‫‪...‬‬

‫کاروان عوسمان‪ ،‬خوێندکاری‬ ‫پ���ه‌ی���م���ان���گ���ا‪ :‬ئ���اش���ک���رای��� ‌ه‬ ‫ه��ۆک��اره‌ک��ان��ى ت��ون��دوت��ی��ژى‬ ‫ب����ه‌رام����ب����ه‌ر ب����ه‌ ئ���اف���ره‌ت���ان‬ ‫زۆرن‪ .‬گ��رن��گ��ت��ری��ن ه��ۆک��ار‬ ‫دواک���ه‌وت���وی���ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای‬ ‫ک��وردی��ی�ه‌‪ .‬چونکه‌ کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ ل�ه‌ روى‬ ‫کلتورییه‌وه‌ زۆر دواکه‌وتوه‌‪ ،‬له‌ ئاستێکى نزمى‬ ‫رۆشنبیریدایه‌ و ئافره‌تیش وه‌ک ره‌گه‌زى به‌رامبه‌ر‬ ‫ب��وه‌ت�ه‌ قوربانى س �ه‌ره‌ک��ى ده‌س��ت��ى دواک�ه‌وت��وی��ى‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا من پێم وای �ه‌ ئ�ه‌و ده‌زگ��ا‬ ‫و الیه‌نانه‌ى که‌ به‌رپرسن له‌ پاراستنى مافى‬ ‫هاواڵتیان که‌مته‌رخه‌من له‌ ئاست ئه‌رکه‌کانیاندا‬ ‫و رێکخراوه‌کانى ژنان و کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نیش‬ ‫ب �ه‌ده‌ر نین له‌م که‌مته‌رخه‌میه‌ و خه‌مساردیه‌‪.‬‬ ‫چ��ۆن وه‌ک پێویست ک��اری��ان ن �ه‌ک��ردوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫مه‌سه‌له‌ی ئافره‌تان له‌ هه‌رێمى کوردستان‪.‬‬ ‫ره‌ن��گ��ی��ن ع���ه‌ب���دول���ره‌ح���م���ان‪،‬‬ ‫خ���وێ���ن���دک���ارى پ �ه‌ی��م��ان��گ��ا‪:‬‬ ‫ه����ۆک����ارى س����ه‌ره‌ک����ى ئ���ه‌و‬ ‫توندوتیژیانه‌ى به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫ئ��اف��ره‌ت��ان ئ �ه‌ن��ج��ام ئ �ه‌درێ��ت‬ ‫ب���ه‌ڕاى م��ن ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌وه‌ بۆ‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ .‬چونکه‌ کۆمه‌ڵگاى کوردى له‌ روى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و رۆشنبیرییه‌وه‌ زۆر له‌ دواوه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌م دواکه‌وتویه‌شمان به‌هۆى په‌روه‌رده‌ى هه‌ڵه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫توندوتیژى زیاتر ئه‌و که‌سانه‌ ئه‌نجامى ده‌ده‌ن‬ ‫که‌ خاوه‌ن بیرکردنه‌وه‌یه‌کى ته‌سکن‪ .‬هه‌ر چه‌ند‌ه‬ ‫کێشه‌که‌ بچوکیش بێت له‌سه‌ر ئافره‌تان گه‌وره‌ى‬ ‫ده‌که‌ن و ئافره‌تانیش ده‌بنه‌ قوربانى‪.‬‬

‫پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر)‪:‬‬

‫هۆکاره‌کانی‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان‬ ‫چیه‌؟‬

‫ئ �ه‌م��ی��ر م��ح �ه‌م �ه‌د ئ�ه‌م��ی��ن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌ن���دازی���ارى ک��ش��ت��وک��اڵ��ى‪:‬‬ ‫زۆرى‬ ‫ب������ه‌ش������ێ������ک������ى‬ ‫توندوتیژییه‌کان ل �ه‌ الی �ه‌ن‬ ‫ئه‌ندامانى خێزانه‌کانه‌وه‌یه‌ ل ‌ه‬ ‫روی‌ توندوتیژى خێزانییه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ دادگا و ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کان‬ ‫بکوژانى ئافره‌تان به‌ س��زاى خۆیان بگه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫ب���ارودۆخ���ى م��اف�ه‌ک��ان��ى ئ��اف��ره‌ت��ان و م��ن��دااڵن‬ ‫ل �ه‌و ئ��اس��ت�ه‌دای�ه‌ ک �ه‌ ئ���ه‌وان وه‌ک���و دوو توێژى‬ ‫پ �ه‌راوێ��زخ��راوى کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ن و ب���ه‌رده‌وام‬ ‫پێشێلکارى به‌رامبه‌ر به‌ مافه‌کانیان ده‌کرێت‪.‬‬ ‫منیره‌ حه‌سه‌ن‪ ،‬خوێندکارى‬ ‫ئافره‌ته‌کانمان‬ ‫په‌یمانگا‪:‬‬ ‫ب��ون��ه‌ت��ه‌ ق���ورب���ان���ى ده‌س��ت��ى‬ ‫پ����ی����اوان‪ ،‬ئ���ه‌م���ه‌ش رون و‬ ‫ئ��اش��ک��رای�ه‌‪ .‬چونکه‌ هه‌مو‬ ‫ئ����ه‌و ت��ون��دوت��ی��ژی��ان �ه‌ى ک ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر ئافره‌تان ده‌کرێت‬ ‫ل �ه‌ الی���ه‌ن پ��ی��اوان �ه‌وه‌ی �ه‌‪ .‬ک �ه‌وات �ه‌ ده‌ت��وان��م بڵێم‬ ‫هۆکارى سه‌ره‌کى پیاوانن؛ ئه‌گه‌ر پیاوان پێشێلى‬ ‫مافى ئێمه‌ى ئ��اف��ره‌ت ن�ه‌ک�ه‌ن ئ��ه‌وا هیچ رێ‬ ‫و شوێنێک پێویست ناکات بگیریته‌ ب�ه‌ر بۆ‬ ‫رێگرى له‌ شتێک به‌ ناوى توندوتیژى‪.‬‬ ‫ته‌مینه‌ محه‌مه‌د‪ ،‬کارگوزار‪:‬‬ ‫من ته‌مه‌نم (‪ )48‬ساڵه‌‪ .‬تا‬ ‫ئێستا له‌گه‌ڵ پیاوه‌که‌م زۆر‬ ‫ئاسایى ژیانم هێناوه‌ته‌ سه‌ر‪.‬‬ ‫هیچ کێشه‌یه‌کى وه‌هاش ل ‌ه‬ ‫نێوانمان روی نه‌داوه‌‪ .‬پێموایه‌‬ ‫به‌شێکى سه‌ره‌کى هۆکارى ئه‌و توندوتیژیانه‌ى‬

‫په‌تاته‌ نابێته‌ هۆى دروست‌بوونى چه‌ورى ‌و‬ ‫زیادبوونى کێش‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫ئاشتى ئه‌حمه‌د‬ ‫‪potato‬‬ ‫پ���ه‌ت���ات��� ‌ه ‪(Solanum‬‬ ‫‪ )Tobersum‬خۆراکێکى به‌سووده‌ ک ‌ه‬ ‫ئ��او (‪)%75‬ی پێک دێنێت‪ ،‬نیشاست ‌ه‬ ‫(‪ ،)%20‬خوێى کانزایى (‪ ،)%1‬پرۆتین‬ ‫(‪ .)%2‬هه‌روه‌ها کالسیۆم‌و ئاسن‌و‬ ‫پۆتاسیۆم‌و ڤیتامینه‌کانى (‪A،‬‬ ‫‪ B‬و ‪ )C‬تێدایه‌ و چه‌ندین‬ ‫س������وودى گ��رن��گ��ى ه �ه‌ی � ‌ه‬ ‫له‌وانه‌‪:‬‬ ‫ـ په‌تات ‌ه هێمن‌که‌ره‌وه‌ى‬ ‫ئ�����ه‌و ن��ه‌خ��ۆش��ی��ان��ه‌ی�� ‌ه‬ ‫ک���ه‌ ت���ووش���ى ڕی��خ��ۆڵ� ‌ه‬ ‫ئ���ه‌س���ت���ور‌ه ‌و ق���ۆڵ���ۆن‬ ‫ده‌ب��ێ��ت و ک��ار ده‌ک��ات‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ارام‌ک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫ه���ه‌ڵ���چ���وون���ى ڕی��خ��ۆڵ � ‌ه‬ ‫ئ���ه‌س���ت���وره‌‪ ،‬ئ���ه‌وی���ش ب ‌ه‬ ‫خواردنى ب ‌ه کواڵوى‪.‬‬ ‫ـ گوشراوى په‌تات ‌ه چاره‌سه‌رى‬ ‫س��وت��ان��ى پ��ێ��س��ت ‌و خ��ۆرب��ردن‬ ‫ده‌ک����ات‪ ،‬ئ �ه‌وی��ش ب �ه‌ ت�ه‌ڕک��ردن��ى‬ ‫له‌ش ڕۆژى چه‌ند جارێک‪.‬‬ ‫ـ میزهێنه‌ر‌ه‌و هه‌ڵوه‌رێنه‌رى به‌رد‌و لمه‌‪.‬‬ ‫ـ ل���ه‌س���ه‌ر روو ‌و ل���ه‌ش داده‌ن����رێ����ت بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى زیپکه‌ى هه‌وکردوو‪.‬‬ ‫ـ ژان‌و هه‌واى ناو سک ناهێڵێت‪.‬‬ ‫ـ ئ �ه‌وان �ه‌ى ح �ه‌ز ده‌ک���ه‌ن کێشى خۆیان‬ ‫دابه‌زێنن ده‌ترسن له‌وه‌ى کاتێک په‌تات ‌ه‬

‫ده‌خۆن کێشیان به‌رز بێته‌وه‌‪ ،‬با ئه‌و ترسه‌یان‬ ‫بڕه‌وێته‌وه‌‪ .‬چونکه‌ پسپۆڕان له‌م باره‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌ڵێن «په‌تاته‌ په‌یوه‌ندى نی ‌ه به‌ زۆرخۆرى‪،‬‬ ‫پاشان نابێته‌ ه��ۆى زیادبوونى کێش ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تى ئ �ه‌وه‌ى که‌ ب��رژاو بێت‪ .‬په‌تات ‌ه‬

‫ک����اری����گ����ه‌رى‬ ‫ک�����ه‌م�����ت�����ری�����ن‬ ‫دروس����ت ده‌ک����ات ل�����ه‌ڕووى زی��ادب��وون��ى‬ ‫کێشه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ـ خواردنى په‌تات ‌ه ده‌بێت ‌ه هۆى زیادبوونى‬

‫ڤیتامینی (‪ ،)C‬ک� ‌ه ی��ارم�ه‌ت��ی��ده‌ر‌ه بۆ‬ ‫داب��ی��ن��ک��ردن��ى ئۆکسیژنى پێویست بۆ‬ ‫خوێن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ى به‌ شێوه‌یه‌کى سروشتى‬ ‫کار بکات ‌و ئه‌مه‌ش زۆر پێویسته‌ بۆ‬ ‫چاالکى رۆژانه‌‪.‬‬ ‫ـ په‌تات ‌ه ئارام‌که‌ره‌وه‌ى ده‌ماره‌کانه‌ له‌به‌ر‬ ‫بوونى ڤیتامین (‪.)B complex‬‬ ‫ـ خۆراکێکى ب �ه‌س��وود‌ه ده‌ت��وان��رێ‬ ‫پشتى پێ ببه‌سترێت ل ‌ه کاتى‬ ‫بوونى برین له‌ کۆ ئه‌ندامى‬ ‫هه‌رسکردن جا ئه‌گه‌ر ل ‌ه‬ ‫ڕیخۆڵ ‌ه بێت ی��ان گ�ه‌ده‌‪.‬‬ ‫ده‌ت�����وان�����رێ پ��ه‌ت��ات��ه‌ى‬ ‫ل���ێ���ن���راو ب���ه‌ ک����واڵوى‬ ‫ب����ۆ ئ�����ه‌م م �ه‌ب �ه‌س��ت � ‌ه‬ ‫ب �ه‌ک��ار بهێنرێت یان‬ ‫گ����وش����راوى پ �ه‌ت��ات � ‌ه‬ ‫ک �ه‌ ت��رش��ى ئه‌سیدى‬ ‫گ����ه‌د‌ه ه��ی��درۆل��ی��ک‬ ‫ده‌مژێت و چینێک ل ‌ه‬ ‫نیشاسته‌ى په‌تاته‌ له‌سه‌ر‬ ‫ب��ری��ن�ه‌ک��ان ده‌نیشێت جا‬ ‫ده‌یپارێزێت له‌ ترشى ئه‌سید‬ ‫‌و میکرۆبه‌کان‪.‬‬ ‫ـ پێویسته‌ به‌شه‌کانى په‌تاته‌ى‬ ‫ره‌گ‌س �ه‌وز ‌و گۆپکه‌کانى له‌سه‌ر‬ ‫رووى په‌تاته‌ ال ببرێت‪ .‬چونک ‌ه ژه‌هراوی ‌ه‬ ‫له‌به‌ر بوونى مادده‌ى (‪.)Solanine‬‬

‫دژبه‌ ژنان ده‌کرێ ژنان خۆیانن‪ .‬ده‌بێ پیاوانیش‬ ‫رێزى ژنه‌کانیان بگرن‪.‬‬ ‫شه‌رمن عه‌لى‪ ،‬پێشکه‌شکار‬ ‫ل���ه‌ ت��ی��ڤ��ى ئ������ازادى ک����ه‌الر‪:‬‬ ‫ه���ۆک���اره‌ک���ان���ى ت��ون��دوت��ی��ژى‬ ‫دژى ژن���ان ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه‌ بۆ‬ ‫وشیاربونه‌وه‌ى ژن��ان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ مافه‌کانیان و ناهۆشیارى‬ ‫پیاوانیش به‌رامبه‌ر به‌و مافانه‌‪ .‬بۆیه‌ له‌ ئه‌نجامدا‬ ‫روب���ه‌ڕوب���ون���ه‌وه‌ روو ده‌دات و ت��ون��دوت��ی��ژى لی‬ ‫ده‌که‌وێته‌وه‌ له‌ سه‌ر ده‌زگا و رێکخراوه‌کان پێویست ‌ه‬ ‫ک��ار بکه‌ن ب��ۆ ه��ۆش��ی��ارک��ردن�ه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا ب ‌ه‬ ‫گشتى و ئافره‌تان به‌ تایبه‌تى له‌سه‌ر مافه‌کانى‬ ‫ژنان‪ .‬چونکه‌ ئێمه‌ش مرۆڤین نه‌ک کااڵیه‌ک ب ‌ه‬ ‫ده‌ست پیاوانه‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌ردار م��ت��ی��ر‪ ،‬خ��وێ��ن��دک��ار‪:‬‬ ‫هۆکاره‌کانى توندوتیژى دژبه‌‬ ‫ژن��ان زۆرن؛ سه‌ره‌کیترینیان‬ ‫عه‌قڵیه‌تى عه‌شایه‌رى پیاوانى‬ ‫ئێمه‌ بوه‌ته‌ هۆى داخراوبوونی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ .‬زۆر شتمان پێ‬ ‫قبوڵ ناکرێت‪ .‬له‌ ئێستاشدا زۆر جار ئامێرى مۆبایل‬ ‫ده‌بێته‌ هۆى توندوتیژییه‌کان‪ .‬زۆربه‌ى جار ئافره‌تان‬ ‫ده‌ک��وژرێ��ن ب�ه‌ بیانوى ن��ام��وس �ه‌وه‌‪ .‬توندوتیژیش‬ ‫به‌ ته‌نها ئ��ازارى جه‌سته‌یى نیه‌‪ ،‬به‌ڵکو زۆرب �ه‌ى‬ ‫توندوتیژییه‌کان ئ��ازارى ده‌رونین که‌ به‌ شێوازى‬ ‫جیاواز له‌ الیه‌ن پیاوانه‌وه‌ ژنان‬ ‫روبه‌ڕوى ده‌بنه‌وه‌‪ .‬ده‌توانم بڵێم‬ ‫یه‌کیکی تر له‌ هۆکاره‌کان ب ‌ه‬ ‫هه‌ڵه‌ تێگه‌یشتنه‌ له‌ ئایین‪.‬‬ ‫شه‌یدا مه‌عروف‪ ،‬هه‌ڵسوڕاوى‬

‫هه‌مه‌ڕ ‌ه‌نگ‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/8/30 - 2011/11/21‬‬

‫‪19‬‬

‫ب���وارى ژن���ان‪ :‬ت��ون��دوت��ی��ژی الی ئێمه‌ ب���ووه‌ ب ‌ه‬ ‫شتێکی نمونه‌یی‪ ،‬هه‌ر له‌ ئه‌زه‌له‌وه‌ ئه‌مه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ جار بووه‌ له‌ نێو خێزانه‌کانه‌وه‌ سه‌ری هه‌ڵداوه‌‪،‬‬ ‫جاریش بووه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی خێزان‪ .‬بۆیه‌ توندوتیژی‬ ‫جه‌سته‌یی و فکری هه‌میشه‌ دوو شت بوون که‌‬ ‫کراون به‌رامبه‌ر مێینه‌ی ئه‌م نیشتمانه‌ی ئێمه‌؛‬ ‫داب و نه‌ریت و یاسا وا ده‌ک��ات که‌ ئ�ه‌م کاره‌‬ ‫ب��ک��رێ��ت‪ .‬ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌ری ن�ه‌م��ان��ی توندوتیژی‬ ‫ده‌ب��ێ��ت س��ه‌ره‌ت��ا خ��ێ��زان و پ��اش��ان��ی��ش کۆمه‌ڵگا‬ ‫هۆشیار بکرێته‌وه‌‪ .‬چونکه‌ پێموایه‌ که‌ ته‌نها‬ ‫فکر و جه‌سته‌ توندوتیژیان له‌ به‌رامبه‌ر ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وا ده‌ک��ات جارێکی تر مێینه‌ بچێته‌وه‌‬ ‫ئه‌و قاڵبی دواکه‌وتن و بێته‌وه‌ کۆیله‌ی ب�ه‌رده‌م‬ ‫ئه‌و دوو شته‌‪ .‬جار بووه‌ مێنه‌یه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫هۆشیاری هه‌بووه‌ له‌ الیه‌ن خێزان یان کۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫سوکایه‌تی پێکراوه‌ که‌ ئه‌مه‌ ره‌واڵه‌تی توندوتیژی‬ ‫بێ‌ پاساوه‌‪ .‬چونکه‌ ئه‌وه‌ بونیه‌تی مێینه‌یه‌ که‌ وا‬ ‫ده‌کات وای له‌ روو بکرێت‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬له‌یال جه‌مال‬

‫زیاتر ل ‌ه پێنج ملیار که‌س ل ‌ه پشتگریی ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان بێ‌به‌شن‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫هێمن عه‌لی‬ ‫دووله‌سێی دانیشتوانی حه‌وت ملیار‬ ‫ێ پشتگری‬ ‫که‌سی گۆی زه‌وی‪ ،‬ب ‌‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ژین‪ .‬رێکخراوی‬ ‫نه‌ته‌و ‌ه یه‌کگرتوه‌کان ب ‌ه راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌‪ ،‬ل ‌ه راپۆرتێکدا ئاماژ ‌ه‬ ‫ده‌کات ک ‌ه نزیکه‌ی یه‌ک ملیار و‬ ‫(‪ )400‬ملیۆن که‌س ل ‌ه خه‌ڵکی گۆی‬ ‫زه‌وی‪ ،‬ب ‌ه داهاتی رۆژان ‌ه یه‌ک‬ ‫دۆالر و (‪ )25‬سێنت ژیان به‌سه‌ر‬ ‫ده‌به‌ن‪ .‬له‌م راپۆرته‌دا له‌سه‌ر‬ ‫بایه‌خی پشتگریی ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت دوای قه‌یرانی ئابوری‬ ‫دوایی ل ‌ه جیهاندا جه‌خت‬ ‫کراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ل � ‌ه راپ��ۆرت �ه‌ک �ه‌ی رێ��ک��خ��راوی ن�ه‌ت�ه‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کاندا به‌ ئاماژه‌ ب �ه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫به‌رهه‌می ناسافی نه‌ته‌وه‌یی ل ‌ه جیهاندا‪،‬‬ ‫له‌ ساڵی (‪ )1955‬تا ساڵی (‪)2010‬‬ ‫زایینی‪ )10( ،‬به‌رامبه‌ر بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هاتوو‌ه‬ ‫ک ‌ه وێڕای شه‌ش ده‌ی ‌ه گه‌شه‌ی ئابوری‬ ‫به‌هێز و دوای ئه‌رێکردنی به‌یاننامه‌ی‬ ‫ج��ی��ه��ان��ی م���اف���ی م�������رۆڤ‪ ،‬ت �ه‌ن��ی��ا‬ ‫به‌شێکی که‌م ل ‌ه جیهان له‌ پشتگریی ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان سود ده‌بینن‪.‬‬ ‫(میشێل بچلێت)‪ ،‬س�ه‌رۆک��ی گروپی‬ ‫راوێ����ژی ئاسایشی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی ل ‌ه‬ ‫رێکخراوی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ یه‌کگرتوه‌کان‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫کۆنفرانسێکی راگه‌یاندندا ب ‌ه ئاماژ‌ه ب ‌ه‬

‫بێ‌به‌شبونی زیاتر ل ‌ه پێنج ملیار که‌س‬ ‫له‌ پشتگریی ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان وتی ک ‌ه‬ ‫ده‌بێ بۆ هه‌ر مرۆڤێک خزمه‌تگوزاری‬ ‫ته‌ندروستی‪ ،‬خوێندن‪ ،‬خانو‪ ،‬ئاو و شتی‬ ‫له‌مجۆر‌ه دابین کرابێت‪.‬‬ ‫ب��ه‌ پ��ێ��ی ئ���ام���اره‌ ب�ڵ�اوک���راوه‌ک���ان ل �ه‌م‬ ‫راپۆرته‌دا‪ ،‬نزیکه‌ی (‪ )884‬ملیۆن که‌س‬ ‫له‌ خه‌ڵکی جیهان ئ��اوی خ��واردن �ه‌وه‌ی‬ ‫خاوێنیان نیه‌‪ )925( ،‬ملیۆن که‌س‬ ‫ل ‌ه برسێتیدا ده‌ژین و سااڵن ‌ه نۆ ملیۆن‬

‫منداڵی ژێر ته‌مه‌ن پێنج ساڵ به‌هۆی‬ ‫ت��وش��ب��ون ب �ه‌ ن�ه‌خ��ۆش��ی� ‌ه ئ��اس��ای��ی�ه‌ک��ان‪،‬‬ ‫گیانیان ل ‌ه ده‌ست ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫خاتوو بچلێت جه‌ختی کرده‌و‌ه ک ‌ه هیچ‬ ‫که‌سێک نابێ بێ داهاتێکی گونجاو‬ ‫بژیت و وت��ی‪ :‬ئ �ه‌م بابه‌تان ‌ه یارمه‌تی‬ ‫خه‌ڵک ده‌دات تا له‌و هه‌ژاریی ‌ه ئاوارته‌ی‬ ‫که‌ گیرۆده‌یه‌ن‪ ،‬را بکه‌ن یاخود راکێشی‬

‫نه‌بن‪.‬‬ ‫ل���ه‌ راس���ت���ی���دا‪ ،‬وت��ه‌ک��ان��ی ب��چ��ل��ێ��ت ل ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندی ب ‌ه ماده‌ی (‪)23‬ی به‌یاننامه‌ی‬ ‫جیهانی مافی مرۆڤ بوو ک ‌ه جه‌خت‬ ‫ده‌ک��ات �ه‌وه‌ ه �ه‌ر که‌سێک مافی هه‌ی ‌ه‬ ‫ل �ه‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب��ێ��ک��اری پشتگری لێ‬ ‫بکرێ و موچه‌یه‌کی دادپ���ه‌روه‌ران��� ‌ه و‬ ‫گونجاو وه‌رب��گ��رێ��ت ک�ه‌ ژی��ان��ی خۆی‬ ‫و بنه‌ماڵه‌که‌ی ب� ‌ه گ��وێ��ره‌ی ئ��اب��ڕو و‬ ‫ک�ه‌رام�ه‌ت��ی ئینسانی داب��ی��ن ب��ک��ات و‬

‫به‌پێی پێویست له‌گه‌ڵ ئامێره‌کانی تری‬ ‫پشتگری کۆمه‌اڵیه‌تی ته‌واو بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ب��ه‌رپ��رس��ه‌‌ی رێ��ک��خ��راوی ن �ه‌ت �ه‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کان‪ ،‬هۆکاره‌کانی رودان��ی‬ ‫ب���ه‌ه���اری ع���ه‌ره‌ب���ی وه‌ک داخ�����وازی‬ ‫خه‌ڵک بۆ گه‌یشتن ب ‌ه مافی سیاسی‪،‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و ک��ار‪ ،‬ب�ه‌ تایبه‌ت بۆ‬ ‫گه‌نجان ل ‌ه قه‌ڵه‌م ده‌دات‪.‬‬

‫کاریکاتێری هه‌فته‌‬

‫«پشیله‌ی دووسه‌ر»‬

‫ل ‌ه (گینس)دا ده‌رچوو‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫ئا‪ /‬هێدی ئه‌حمه‌د‬

‫ل ‌ه دوایین ژماره‌ی کتێبی ژماره‌پێوانه‌ییه‌کانی‬ ‫جیهانی (گینس)دا به‌سه‌رهاتی پشیله‌یه‌کی‬ ‫(‪ )12‬ساڵه‌ به‌ ناوه‌کانی فرانک و لویی‬ ‫هاتوو‌ه ک ‌ه خ��اوه‌ن دوو ده‌م‪ ،‬دوو لوت و سێ چاو‌ه رۆخساره‌و‌ه وه‌رگیراوه‌‪ .‬ئیستیڤێنس‪ ،‬خاوه‌ن ئه‌م پشیل ‌ه‬ ‫ک ‌ه به‌ شێوه‌یه‌کی موعجیزه‌ئاسا درێژه‌یان به‌ ژیانی (یان پشیالنه‌) ئه‌وی له‌ مردن رزگار کرد و ئه‌وه‌ش‬ ‫ئه‌و کات ‌ه بوو که‌ خاوه‌نه‌ پێشووه‌که‌ی ده‌یه‌ویست‬ ‫خۆیان داوه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌م ب��وون�ه‌وه‌ دوورۆخ��س��ار‌ه ب ‌ه ناوه‌کانی فرانک و ئ �ه‌م ب��وون �ه‌وه‌ره‌ ل�ه‌ رۆژی یه‌که‌مدا ل�ه‌ن��او ببات‪.‬‬ ‫لویی بانگ ده‌کرێن‪ .‬به‌ته‌مه‌نترین نمونه‌ی پشیله‌‪ ،‬به‌اڵم پشیله‌ی «حه‌وت‌گیانه‌» ده‌ره‌نجام له‌ کتێبی‬ ‫(یانوس)ه‌‪ .‬ناوی یانوس له‌ خودای رومییه‌و‌ه به‌ دوو ژماره‌پێوانه‌ییه‌کانی جیهانی گینسدا ده‌رچوو‪.‬‬

‫ئاگاداری‬

‫ناسنامه‌یه‌کی باری که‌سایه‌تی عێراقی له‌ شاری که‌رکوک دۆزراوه‌ته‌وه‌ به‌ناوی(ناظم‬ ‫عبد علوان) له‌دایکبووی(‪ .)1988/2/10‬خاوه‌نه‌که‌ی له‌گه‌ڵ‌ هێنانی ناسنامه‌ی که‌سێکی‬ ‫ئه‌ندامی خێزانه‌که‌ی‪ ،‬سه‌ردانی باره‌گای پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان بکات‬ ‫له‌ گه‌ڕه‌کی عه‌ره‌فه‌ی که‌رکوک به‌ مه‌به‌ستی وه‌رگرتنه‌وه‌ی‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ندی‬ ‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫شۆڕش مسته‌فا‬ ‫گروپی دییه‌‬ ‫کۆمپانیای نێوه‌ند‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07480179510‬‬ ‫‪07710299753‬‬ ‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬ ‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫شۆڕشگێڕ و‬ ‫هه‌ژاران‬ ‫‌ل‪11‬‬

‫‪2711/8/30‬‬

‫‪No: (81) Mo.21/11/2011-‬‬

‫ریکالم‬

‫وانه‌یه‌ک وه‌ربگرن!‬

‫ریکالم‬

‫ئاراس عوسمان دۆخ�����ى ئ��ێ��س��ت��اى ج��ی��ه��ان‬ ‫و ب���ه‌ت���ای���ب���ه‌ت واڵت���ان���ى‬ ‫عه‌ره‌بى ده‌بینى مێژووى سیستمى حکومڕانى و‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایى تێیدا له‌به‌ر یه‌کهه‌ڵوه‌شانه‌وه‌یه‌دا‪،‬‬ ‫به‌هارى عه‌ره‌بیش چه‌ند پۆست و ده‌سه‌اڵتێکى‬ ‫ل‌ه پیاوانى دیکتاتۆرى له‌مێژین‌ه س�ه‌ن��ده‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫هه‌ریه‌که‌یان خاوه‌نى چه‌ندان ملیار دۆالرى خه‌یاڵى‬ ‫بوون‪ ،‬ک‌ه هه‌موو ل‌ه قوتى هاونیشتمانیانى خۆیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستیان خستبوو‪.‬‬ ‫ئاماژه‌کان ئه‌و راستی‌ه ده‌سه‌لمێنن ک‌ه سروشتى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان زۆر جیاوازتر نی‌ه ل‌ه واڵتانى‬ ‫دراوسێ‪ ،‬ل‌ه رووى ئه‌وه‌ى ئێره‌ش پێویست‌ه به‌رنامه‌ى‬ ‫چاکسازى بنه‌ڕه‌تى تێدا ئه‌نجام بدرێت و به‌رپرسانى‬ ‫بااڵى ئه‌م واڵت‌ه دانیان ب‌ه حه‌قیقه‌تێک ناو‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌ویش بوونى گه‌نده‌ڵیه‌‪ ،‬ل�ه‌دواى ئ�ه‌وه‌ى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان خۆپیشاندانى سه‌رتاسه‌رى راگه‌یاند‬ ‫و حاڵه‌تێکى توند له‌نێوان پیاوانى ده‌وڵ���ه‌ت و‬ ‫هاونیشتمانیان رووی��دا‪ ،‬شه‌هید و بریندارى زۆرى‬ ‫لێکه‌وته‌و‌ه ب‌ه زه‌ب��رى هێز و چ�ه‌ک و تۆقاندن‬ ‫توانرا ل‌ه (‪)19‬ى نیسان کۆتاى ب‌ه ده‌نگى ناڕازى‬ ‫شه‌قامى کوردى بهێنرێت‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانى کوردستان جه‌ختیان ل‌ه چاکسازى‬ ‫و پاراستنى که‌رامه‌تى هاواڵتیان کرده‌و‌ه و له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ڵێنى هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌شى ده‌ستیان هه‌بوو‌ه‬ ‫ل‌ه کوشتن و بریندارکردنى خۆپیشانده‌ران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مایه‌ى نیگه‌رانی‌ه تا هه‌نوک‌ه بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم و ه���ه‌ردوو پارتى ف�ه‌رم��ان��ڕه‌وا هه‌نگاوى‬ ‫بۆ نه‌نراوه‌‪ ،‬له‌وان‌ه ده‌بینى گه‌نده‌ڵى به‌رده‌وام‌ه و‬ ‫ن��اڕه‌زای��ى خوێندکارانى ده‌رچ���ووى ئاماده‌یى و‬ ‫زانکۆ و په‌یمانگاکان ب�ه‌رده‌وام�ه‌‪ ،‬وێرانکردن و‬ ‫به‌زاندنى سنورى هه‌رێمى کوردستان به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫کێشه‌ى هه‌ژارى و ده‌رکردنى کورده‌کانى ناوچه‌‬ ‫دابڕاوه‌کان‪ ،‬دزینى نه‌وت و سامانى گشتى‪...‬هتد‬ ‫ل‌ه هه‌موو الیه‌که‌و‌ه به‌رده‌وامه‌‪ ،‬سه‌رکوتکردن و‬ ‫کڕین و له‌خشته‌بردنى ئه‌و که‌سانه‌ى داواى مافى‬ ‫خۆیان ده‌ک�ه‌ن وه‌ک تاکێکى ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌ی ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵت ده‌بینى ل‌ه ئێستادا هاواڵتیانى‬ ‫ب‌ه هه‌ندێک شتى الوه‌ک��ی�ه‌و‌ه خه‌ریک ک��ردوه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌وان �‌ه پ��ێ��دان�ه‌وه‌ى پۆستى حکومه‌ت ئاخۆ بۆ‬ ‫کام پارت یه‌کالیى ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬یان سه‌ردانیکردنى‬ ‫به‌رپرسان بۆ هه‌ندێک شار و شاروچک‌ه و به‌ڵێنى‬ ‫گه‌وره‌ى سه‌ر کاغه‌زیان بۆ ریز ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��ى ک���وردى ل�‌ه کوشتنى ک��ات له‌پێناو‬ ‫مانه‌وه‌ى خۆى ب�ه‌رده‌وام�ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ى ب �ه‌رده‌وام‬ ‫نی‌ه و سه‌ره‌تاکه‌شى ده‌ستى پێنه‌کردو‌ه چاکسازى‬ ‫و مافى هاواڵتیانى هه‌رێمى کوردستانه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫قۆناغه‌دا سه‌رۆکى هه‌رێم و حکومه‌ت ده‌بینى ل ‌ه‬ ‫خه‌مى رازیکردن و سه‌ردانى تورک و ئێرانن‪ ،‬که‌‬ ‫مێژوو باس له‌و‌ه ده‌کات ئه‌وان هه‌میش‌ه چاویان‬ ‫ل‌ه خاکى کوردستان بوو‌ه ئێستاشى له‌گه‌ڵ بێت‪.‬‬ ‫بۆی‌ه پێویست‌ه یه‌کێتى و پارتى ئه‌گه‌ر سود ل ‌ه‬ ‫ئه‌زمونى واڵتانى دراوسێ وه‌ربگرن ده‌بێت ب‌ه مانا‬ ‫هه‌وڵێکى جدى و جیاواز له‌وانه‌ى تر بخه‌نه‌گه‌ڕ‪،‬‬ ‫بۆ به‌شداریکردنى هاواڵتى کوردستان ل‌ه سه‌رجه‌م‬ ‫ماف و ئیمتازه‌کانى‪ ،‬هیوادارین کوردستانه‌که‌مان‬ ‫وه‌ک هه‌میش‌ه ل�‌ه ش �ه‌ڕ و ک��وش��ت��اردا گڵۆپى‬ ‫سورى نه‌کوژاوه‌ته‌و‌ه به‌م ده‌سه‌اڵته‌شه‌وه‌‪ ،‬کۆتایى ب ‌ه‬ ‫گه‌نده‌ڵى و نادادپه‌روه‌رى و بێکارى بێت‪.‬‬ ‫وه‌لێ نابێت ئه‌و‌ه له‌بیر بکه‌ین ک‌ه له‌ماوه‌ى چه‌ند‬ ‫ساڵى حکومڕانى کوردستان ب‌ه ده‌ستى یه‌کێتى‬ ‫و پارتییه‌وه‌‪ ،‬ژیانى تاکه‌کان ب‌ه یه‌کسانى تێپه‌ڕ‬ ‫نه‌بوو‌ه و ه�ه‌ژارى و برسێتى تا ئێستا ده‌ستى ب ‌ه‬ ‫یه‌خه‌مانه‌وه‌یه‌‪ ،‬ب‌ه زه‌قى دوو ئیداره‌یى ده‌سه‌اڵتى‬ ‫هه‌ولێر و سلێمانى دیار‌ه و باجه‌که‌شى ته‌نها هاواڵتى‬ ‫بوه‌ت‌ه قوربانى‪ ،‬بۆی‌ه به‌م سیاسه‌ت‌ه ناحه‌کیمانه‌و‌ه‬ ‫ناتوانین وته‌یه‌کى پیره‌مێردى شاعیر له‌یاد بکه‌ین‬ ‫ک‌ه ده‌ڵێت‪ :‬گ �ه‌ور‌ه ک‌ه یه‌ک بن میلله‌ت سه‌ر‬ ‫ده‌خه‌ن‪ ،‬ده‌ڵێن دوو رێوى شێرێک که‌وڵ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫خه‌ڵکى کوردستان ته‌واو بێزار و دابڕاو‌ه ل‌ه وه‌ها‬ ‫ده‌سه‌اڵتێک‪ ،‬هاونیشتمانیان خۆیان ب‌ه به‌شێک‬ ‫له‌و ده‌سه‌اڵت‌ه نازانن و ل‌ه پاى ئه‌و هه‌موو کێشه‌یه‌ى‬ ‫رووبه‌ڕووى هه‌رێم و خه‌ڵک ل‌ه ناوچ‌ه دابڕاوه‌کان‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬ک‌ه ئێم‌ه بێخاوه‌نین‬ ‫و خاوه‌ن سه‌رکرده‌ى بێهه‌ڵوێستین‪ ،‬ره‌نگ‌ه دۆخى‬ ‫کوردستان ب‌ه شێوازێک هه‌نگاو بنێت ک‌ه ل ‌ه‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتوو ده‌س���ه‌اڵت ب‌ه خۆداچونه‌وه‌یه‌کى‬ ‫گرنگ ل‌ه سیاسه‌تیدا ئه‌نجام نه‌دات‪ ،‬یان ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌نیاز‌ه ل‌ه ده‌س �ه‌اڵت بمێنێته‌و‌ه ده‌بێت هه‌نگاوى‬ ‫ک��ردارى بنێت‪ ،‬وه‌ک پێشینان ده‌ڵێن‪ :‬ئیشى ب ‌ه‬ ‫وه‌ختى‪ ،‬پاشاى سه‌رته‌ختى‪.‬‬