Chatr_82

‫ریکالم‬

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه‬

‫نوێنه‌ری(‪:)PYD‬‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫نه‌له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ی ئه‌سه‌دین و نه‬

‫‌له‌گه‌ڵ هه‌ڵگرتنی چه‌کداین‬ ‫ژمار ‌ه ‪82‬‬

‫درێژ ‌ه بۆ ل‪7-6‬‬ ‫ساڵی دووه‌م‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2011/11/28‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫نرخی(‪)750‬دینار‬

‫(‪7‬ی سه‌رماوه‌زی ‪)2711‬‬

‫رێگ ‌ه نادرێت به‌دواداچوون بۆ زیندان ‌ه نهێنییه‌کان بکرێت‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬ ‫به‌ گوێره‌ی وته‌ی چه‌ند‬ ‫شایه‌تحاڵێک له‌ قه‌زای شه‌قاڵوه‌‬

‫و ده‌وروبه‌ری زیندانی نهێنی‬ ‫هه‌یه‌ و وه‌زاره‌تی ناخۆش بێ‬ ‫ئاگایی خۆی له‌و باره‌وه‌ نیشان‬ ‫ده‌دات و په‌رله‌مانتارێکیش‬

‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ :‬رێگه‌مان لێگیراوه‌ ده‌ک��ات ک ‌ه زیندانی نهێنی له‌ هه‌رێمی‬ ‫کوردستان و له‌ سنوری ده‌سه‌اڵتی پارتی‬ ‫بچینه‌ ئه‌و زیندانانه‌‪.‬‬ ‫سه‌رگوڵ ق�ه‌ره‌داغ��ی‪ ،‬ئه‌ندامی لێژنه‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫مافی مرۆڤ له‌ په‌رله‌مانی کوردستان الی خۆشیه‌وه‌ ک���اروان ساڵح ئه‌ندامی‬ ‫له‌ لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ لیژنه‌ی ناوخۆ له‌ په‌رله‌مانی کوردستان‬

‫رایگه‌یاند‪ :‬به‌ هۆی هه‌بوونی زیندانی ناوخۆی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫نهێنی سه‌ردانی چه‌ند ناوچه‌یه‌کمان کردوه‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت وه‌زاره‌ت�ه‌ک�ه‌ی��ان ئاگاداری‬ ‫به‌اڵم رێگه‌ نه‌دراوه‌ به‌دواداچونه‌کانمان ب ‌ه هیچ زیندانێکی نهێنی نیه‌ له‌ هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ته‌واوی به‌ ئه‌نجام بگه‌یه‌نین‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ب���ه‌رام���ب���ه‌ردا ب��ری��ک��اری وه‌زاره‌ت�����ی‬ ‫درێژه‌ بۆ ل‪3‬‬

‫«ته‌نیا به‌ رواڵه‌ت ئۆپۆزسیۆن له‌ ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته‌»‬

‫که‌مال میراوده‌لى‪ :‬ئۆپۆزسیۆن ده‌سه‌اڵتى گه‌نده‌ڵ و سیستمى کۆیالیه‌تى موچه‌ى به‌هێز کرد‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬

‫له‌ چاوپێکه‌وتنێکى (چه‌تر)دا‬ ‫د‪.‬که‌مال میراوده‌لى نوسه‌ر و‬ ‫روناکبیر‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌کات‪ ،‬که‌‬ ‫مه‌ترسى ئه‌وه‌ هه‌یه‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫زیاتر ببێته‌ به‌هێزکه‌رى سیستمى‬ ‫گه‌نده‌ڵ و تاوانکار له‌ هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو‪،‬‬ ‫که‌ ده‌سه‌اڵت بێده‌نگن به‌رامبه‌ر‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ى گه‌لى کورد له‌‬ ‫به‌شه‌کانى ترى کوردستان‪.‬‬

‫میراوده‌لى له‌ چاوپێکه‌وتنه‌که‌دا باس ل ‌ه‬ ‫گۆڕانکارییه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست‬

‫و ره‌وشى لیبیا و میسر و سوریا ده‌کات‬ ‫و ده‌ستێوه‌ردانه‌کانى ناتۆ و رۆئ��اواش‬ ‫ل�ه‌ ن��اچ�ه‌ک�ه‌دا ده‌خ���ات���ه‌ڕوو‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ بۆ‬ ‫ئ�ه‌وه‌ ده‌ک��ات‪ :‬له‌ هیچ کاتێکدا نه‌ له‌‬ ‫راب����ردوودا‪ ،‬نه‌ له‌ ئێستادا‪ ،‬رۆژئ���اوا و‬ ‫ئه‌مریکا ب��ۆ واڵت��ان��ى جیهانى س��ێ و‬ ‫هه‌ر واڵت��ێ ده‌سه‌اڵتیان به‌سه‌ردا بڕوا‪،‬‬ ‫که‌سانى دیموکرات و زانا و ده‌سپاکیان‬ ‫ناوێ‪...‬‬ ‫ئه‌و له‌سه‌ر ره‌وشى هه‌رێمى کوردستانیش‬ ‫قسه‌ ده‌کات و ره‌خنه‌ى توند له‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ده‌گ���رێ���ت و ده‌ڵ���ێ���ت‪« :‬ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن‬ ‫خۆپیشاندانیشى وه‌ک تاقه‌ هه‌ناسه‌یه‌کى‬ ‫خه‌ڵک دژى تاوانکارى و سته‌مى سیستم‬

‫دۆسیه‌ی تایبه‌ت به‌ ساڵیادی(‪)pkk‬‬

‫گۆنا سه‌عید‪:‬‬

‫کوشت‪ .‬ئۆپۆزسیۆن نه‌ک ته‌نیا پشتى‬ ‫له‌ شه‌قام کرد‪ ،‬پشتى شه‌قامى شکاند»‪.‬‬ ‫که‌مال میراوده‌لى‪ ،‬که‌ له‌ هه‌ڵبژاردنه‌کاندا‬ ‫رکابه‌رى سه‌ره‌کى مه‌سعود بارزانى بوو‬ ‫بۆ سه‌رۆکى هه‌رێم‪ ،‬ره‌خنه‌ له‌ بارزانیش‬ ‫ده‌گ��رێ��ت و ده‌ڵ��ێ��ت‪« :‬س �ه‌رۆک��ى هه‌رێم‬ ‫ئه‌گه‌ر راس��ت بکات چاکسازى بکات‬ ‫ده‌ب��ێ له‌ خ��ۆی�ه‌وه‌ ده‌س��ت پێبکا‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫پێمان بڵێ سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم چییه‌؟‬ ‫کێیه‌؟ له‌ ک��وێ داده‌نیشێ؟ بودجه‌ و‬ ‫موچه‌ى چه‌نده‌؟ به‌ کام ده‌ستوور و یاسا‬ ‫ده‌ج��وڵ��ێ��ت�ه‌وه‌؟ ه�ه‌م��وو چاکسازییه‌کان‬ ‫ساخته‌ن و هیج بۆ خه‌ڵک ن�ه‌ک��راوه‌ و‬ ‫سیستمه‌که‌ هه‌روا حزبیى و بنه‌ماڵه‌ییه‌»‪.‬‬

‫هه‌ر له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو‪:‬‬ ‫«س �ه‌ران��ى ک��ورد ته‌ماحى ده‌س���ه‌اڵت و‬ ‫ده‌وڵ�ه‌م�ه‌ن��د ب��وون چ��او و دڵ و عه‌قڵى‬ ‫کوێر کردوون و عیبره‌ت نه‌ له‌ ئاشبه‌تاڵى‬ ‫ک��ۆن و ن�ه‌ ل�ه‌ چ��اره‌ن��ووس��ى س���ه‌ددام و‬ ‫قه‌زافییه‌کان وه‌رن��اگ��رن‪ .‬ن�ه‌ هه‌ست و‬ ‫ویژدانێکیان به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‌ى خۆیان‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ه‌و ه �ه‌م��وو ب��ودج �ه‌ و‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ گه‌ورانه‌ى هه‌یه‌‪ ،‬که‌چى له‌ دواى‬ ‫رووخ��ان��ى س �ه‌ددام �ه‌وه‌ ره‌وش��ى گه‌نده‌ڵى‬ ‫و ج��ی��اوازى و ن���ادادپ���ه‌روه‌رى و گرفته‌‬ ‫ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ی�ه‌ ک��وش��ن��ده‌ک��ان خراپتر‬ ‫بوون»‪.‬‬ ‫درێژه‌ بۆ ل‪5‬‬

‫محه‌مه‌دی مه‌ال که‌ریم‪:‬‬

‫کورته‌یه‌ک له ‌مێژووه‌که‌ی و‬ ‫رووبه‌ڕوبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ کۆسپ و‬ ‫ته‌گه‌ره‌کان‪...‬‬ ‫درێژ ‌ه بۆ ل‪12‬‬

‫درێژ ‌ه بۆ ل‪11-10‬‬

‫(‪ )90‬ملیار دیناری ناوچه‌‬

‫«دراماکان هۆکارى زیادبوونى‬

‫باڵوکراوه‌ی نوێ‬

‫زیانلێکه‌وتوه‌کان دیار نامێنێت‬

‫خۆکوشتنن»‬

‫ه په‌رتوکخانه‌کاندایه‌‬ ‫ئێستا ل ‌‬

‫سیستمی سیاسی له‌سه‌ر‬

‫بنه‌مای عه‌قڵییه‌تی پیاوساالری‬ ‫دامه‌زراوه‌‬

‫چه‌تر ‪ -‬گۆڤار عوسمان‬

‫ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫ئاشکرایده‌کات‪ ،‬بڕى ‪ 90‬ملیار‬ ‫دینارى ته‌رخانکراو بۆ قه‌زا‬ ‫و ناحی ‌ه زیانلێکه‌وتوه‌کان ل ‌ه‬ ‫بودجه‌ى ئه‌مساڵى حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێم دیار نیه‌ و ئه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫تا ئێستا بۆ ئه‌و ناوچان ‌ه‬ ‫خه‌رجنه‌کراوه‌‪ ،‬پێشیوای ‌ه رێگرى‬ ‫سه‌ره‌کى ل ‌ه چاودێریکردنى‬ ‫حکومه‌ت سه‌رۆکایه‌تى‬ ‫په‌رله‌مانه‌‪.‬‬

‫سه‌رهه‌نگ فه‌ره‌ج‪ ،‬ئه‌ندامى لیژنه‌ى‬ ‫خ��زم �ه‌ت��گ��وزاری �ه‌ک��ان��ى ش���اره‌وان���ى و‬ ‫گواستنه‌وه‌ و گه‌یاندن و گه‌شتوگوزار‬ ‫له‌ په‌رله‌مانى کوردستان‪ ،‬رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫ل���ه‌ ب����ڕگ����ه‌ى(‪)3‬ى م�����اده‌ى (‪)3‬ى‬ ‫بودجه‌ى ئه‌مساڵ (‪)2011‬دا هاتوه‌‪،‬‬ ‫ب���ڕى(‪ )100‬ملیار دینار بۆ ق�ه‌زا و‬ ‫ناحیه‌ زیانلێکه‌وتوه‌کان ته‌رخانکراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ش بۆ پاڵپشتیکردنى‬ ‫پ��رۆژه‌ک��ان��ی��ان�ه‌ ت��ا پ���رۆژه‌ى زیاتریان‬ ‫ب���ۆ ب���ک���رێ���ت‪ ،‬ب�����ه‌اڵم پ����اش ئ����ه‌وه‌ى‬ ‫به‌دواداچونمان کرد بۆمان ده‌رکه‌وت‬ ‫ئ����ه‌وه‌ى ت �ه‌رخ��ان��ک��راوه‌ ت�ه‌ن��ه��ا (‪)10‬‬ ‫ملیار دیناره‌‪ ،‬که‌ پێنج ملیاریان بۆ‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یه‌ و پێنج ملیاریشیان بۆ‬ ‫قه‌اڵدزێیه‌‪ )90( ،‬ملیاره‌که‌ى تریش‬ ‫دیار نیه‌‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬م��اوه‌ى (‪ )20‬رۆژ ده‌بێت‬

‫درێژ ‌ه بۆ ل‪8‬‬

‫له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ پرسیارێکم ئاراسته‌ى‬ ‫وه‌زیرى دارایى کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا‬ ‫وه‌اڵمم نه‌دراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌کاتێکدا ده‌بێت‬ ‫له‌ ماوه‌ى (‪ )15‬رۆژدا وه‌اڵم بدرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ئاشکراشیکرد‪:‬‬ ‫ه���ه‌ف���ت���ه‌ى داه����ات����وو ی��اداش��ت��ێ��ک‬ ‫ئ��اراس��ت�ه‌ى س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى په‌رله‌مان‬ ‫ده‌که‌م و به‌ پێى په‌یڕه‌وى ناوخۆ داواى‬ ‫ئاماده‌بونى وه‌زیرى دارایى ده‌که‌ین له‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬بۆ پێدانى رونکردنه‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌ر ئه‌و (‪ )90‬ملیار دیناره‌ی دیار‬ ‫نیه‌‪.‬‬ ‫ئ�����ام�����اژه‌ى ب�����ه‌وه‌ش�����دا‪ ،‬ک��ێ��ش �ه‌ى‬ ‫سه‌ره‌کى په‌رله‌مانتاران ئه‌وه‌یه‌ ک ‌ه‬ ‫پرسیاره‌کانیان ئاراسته‌ ده‌که‌ن‪ ،‬وه‌اڵم‬ ‫نادرێنه‌وه‌ یاخود پرسیاره‌کان دره‌نگ‬ ‫ده‌گه‌یه‌نرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش ته‌واو پێچه‌وانه‌ى‬ ‫ئه‌و قسانه‌یه‌ که‌ سه‌رۆکى په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ڵێت په‌رله‌مانتاران به‌دواداچون بۆ‬ ‫کاره‌کانى حکومه‌ت ناکه‌ن‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫رێگرى سه‌ره‌کى له‌ چاودێریکردنى‬ ‫حکومه‌ت سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانه‌‪.‬‬ ‫سه‌رهه‌نگ ف��ه‌ره‌ج به‌پێویستیشی‬ ‫زانی په‌رله‌مان الیه‌نى چاودێرکردنى‬ ‫خۆى به‌سه‌ر کاره‌کانى حکومه‌ته‌و‌ه‬ ‫ب�ه‌ه��ێ��ز ب��ک��ات‪ ،‬ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى جێگه‌ى‬ ‫پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خه‌ڵک‬ ‫بێت‪ ،‬نه‌ک به‌رژه‌وه‌ندى حزبێک یان‬ ‫الیه‌نێکى سیاسی‪.‬‬

‫سلێمانى ‪ -‬دانا به‌رزنجى‬

‫له‌ توێژینه‌وه‌یه‌کى زانستى‬ ‫مه‌یدانیدا که‌ له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌دواداچوونى‬ ‫توندوتیژى دژ به‌ ژنانه‌وه‌ له‌‬ ‫شارى سلێمانى ئه‌نجامدراوه‌‬ ‫له‌سه‌ر خۆکوشتن‪ ،‬زۆرینه‌ى‬ ‫به‌شداربوان بۆچونیان‬ ‫وایه‌ «زنجیره‌ دراماکان له‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنه‌کاندا هۆکارى‬ ‫زیادبوونى خۆکوشتنن»‪.‬‬

‫توێژینه‌وه‌ مه‌یدانییه‌که‌ له‌ سیمینارێکدا‬ ‫دوێنێ (‪ )2011/11/27‬له‌ هۆڵى‬ ‫ت����ه‌وار خ����رای����ه‌ڕوو‪ ،‬ل��ه‌ن��او (‪)500‬‬ ‫ف��ۆرم��دا (‪ )100‬ف��ۆرم هه‌ڵبژێردرا‬ ‫بوو‪ ،‬له‌و (‪ )100‬که‌سه‌ش (‪)56‬یان‬ ‫له‌ ره‌گه‌زى نێر و (‪ )44‬له‌ ره‌گه‌زى‬ ‫مێن‪ ،‬زۆرینه‌شیان ته‌مه‌نیان له‌نێوان‬ ‫(‪ 21‬ـ ‪ )30‬س��اڵ��ی��دای �ه‌‪)%58( ،‬‬ ‫یشیان فه‌رمانبه‌رن و ئه‌وانى تریش‬ ‫خوێندکار و کاسب و ژنى ماڵه‌وه‌‬ ‫و ‪...‬هتد بوون‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌و رێژه‌یه‌‬ ‫(‪ )%59‬خێزاندارن‪ ،‬له‌و توێژینه‌وه‌که‌دا‬ ‫چ�ه‌ن��دی��ن پ��رس��ی��ار ک���راوه‌ ل �ه‌ ب���اره‌ى‬ ‫خۆکوشتن له‌ شارى سلێمانى‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ پرسیارێکدا له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى‬ ‫ئایا ده‌زگاکانى راگه‌یاندن رۆڵیان‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌ ل �ه‌ زی���ادب���وون و که‌مبوونى‬ ‫دی���ارده‌ى خۆکوشتن؟ له‌ ئه‌نجامدا‬

‫رێ���ژه‌ى (‪)%89‬ى ب �ه‌ش��دارب��ووان ک ‌ه‬ ‫ده‌ک���ات���ه‌ (‪ )89‬ک����ه‌س وت��وی��ان��ه‌‪:‬‬ ‫ده‌زگ��اک��ان��ى راگ �ه‌ی��ان��دن ه��ۆک��ارى‬ ‫زیادبوونى دی��ارده‌ى خۆکوشتنن‪ ،‬له‌‬ ‫(‪)%11‬ش که‌ ده‌کاته‌ (‪ )11‬وتویانه‌‪:‬‬ ‫ده‌زگ��اک��ان��ى راگ �ه‌ی��ان��دن ه��ۆک��ارى‬ ‫که‌مبوونى دیارده‌ى خۆکوشتنن‪.‬‬ ‫به‌شداربوونى ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫رێ��گ��اک��ان��ى زی���ادب���وون���ى دی�����ارده‌ى‬ ‫خۆکوشتن له‌ ده‌زگاکانى راگه‌یاندن‬ ‫قسه‌یان ک���ردووه‌ و (‪ )%58‬ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫زن��ج��ی��ره‌ درام���اک���ان رێ��گ��ای�ه‌ک��ن بۆ‬ ‫زیادبوونى دیارده‌ى خۆکوشتن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها زۆرینه‌ بۆچونیان وایه‌ «بێ‬ ‫ئیراده‌یى تاک له‌ رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ى‬ ‫کێشه‌کاندا» ده‌بێته‌هۆى خۆکوژى‪،‬‬ ‫به‌شێکیشیان وت��وی��ان �ه‌ «ن �ه‌ب��وون��ى‬ ‫هۆشیارى ئایینى‪ ،‬کێشه‌ى ئابورى‪،‬‬ ‫کێشه‌ى خ��ێ��زان��ى و ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ى‪،‬‬ ‫الوازى پ������������ه‌روه‌رده‌ى خ����ێ����زان و‬ ‫قوتابخانه‌کان و سیستمى سیاسى»‬ ‫ده‌ب���ن���ه‌ ه����ۆى ئ�����ه‌وه‌ى ت����اک خ��ۆى‬ ‫بکوژێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رای���ه‌ت���ى ب���ه‌دواداچ���وون���ى‬ ‫توندوتیژى دژ به‌ ئافره‌تان ـ سلێمانى‪،‬‬ ‫ل���ه‌ (‪ )2007/7/4‬دام�������ه‌زراوه‌ و‬ ‫«کارکردنى ئ�ه‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ‌ه‬ ‫به‌پێى یاسا و پره‌نسیپه‌کانى مافى‬ ‫مرۆڤه‌»‪.‬‬

‫به‌رهه‌مى شاعیرانى کورد‬ ‫که‌مى ب ‌ه زیندوێتى ماوه‌ته‌وه‬ ‫ریکالم‬

‫هەواڵ‬

‫که‌رکوک‪ )8,000( ،‬مامۆستاى کورد‬ ‫ده‌گوازرێنه‌وه‌ بۆ سه‌ر میالکى ناوه‌ند‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪2‬‬

‫چه‌تر‬

‫بۆچــوون‬ ‫ئه‌ردۆغان ب ‌ه حه‌وت ئاو‬ ‫پاک نابێته‌وه‌‬ ‫‪u‬‬

‫محه‌مه‌د ئه‌مینی‬

‫‪u‬‬

‫ل �ه‌ س �ه‌روب �ه‌ن��دی ی���ادی (‪)74‬س���اڵ���ه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ی ش��اری دێرسیمی‬ ‫ب���اک���وری ک��وردس��ت��ان ره‌ج����ه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆغان سه‌رۆک وه‌زیرانی ئه‌و واڵته‌‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند به‌ بۆنه‌ی کوژرانی (‪)13‬‬ ‫هه‌زار هاواڵتی کورده‌وه‌ داوای لێبوردن‬ ‫له‌ خه‌ڵکی دێرسیم ده‌کات‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ یه‌کێک ناشاره‌زا بێت به‌ کاروباری‬ ‫تورکیا و ئاگای له‌ کارنامه‌ی ئه‌م چه‌ند‬ ‫ساڵه‌ی ده‌سه‌‌اڵتداری ئه‌ردۆغان نه‌بێت‪،‬‬ ‫ستایشی ئه‌م جۆره‌ هه‌ڵوێست نواندنانه‌‬ ‫بکات و ئ�ه‌ردۆغ��ان به‌ که‌سێکی نیاز‬ ‫پاک و بوێر و چاکه‌ خواز بزانێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫کاتێک سه‌رنج ئه‌ده‌ینه‌ کۆی گشتی‬ ‫نۆ ساڵی فه‌رمانڕه‌وایی پارتی داد و‬ ‫گ�ه‌ش�ه‌پ��ێ��دان‪ ،‬ب��ۆم��ان ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت که‌‬ ‫کرده‌وه‌ و هه‌ڵوێسته‌ ره‌گه‌زپه‌ره‌ستانه‌کانی‬ ‫ئ �ه‌ردۆغ��ان له‌ هه‌مان ئ�ه‌و عه‌قڵیه‌ته‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌قوڵێن که‌ بکه‌رانی جینۆسایدی‬ ‫دێرسیم هه‌یانبوه‌‪.‬‬ ‫ت�ه‌ن��ی��ا ل��ه‌‌ م����اوه‌ی ئ���ه‌م چ �ه‌ن��د س��اڵ�ه‌ی‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت��داری ئه‌ردۆغان وپارته‌ به‌ ناو‬ ‫ئیسالمیه‌که‌یدا به‌ ده‌ی��ان ج��ار چه‌کی‬ ‫ک��ی��م��ی��ای��ی ک��ه‌ دژی ج �ه‌ن��گ��اوه‌ران��ی‬ ‫ک��ورد به‌کار هاتوه‌ و نمونه‌ی دوای��ی‬ ‫ئ �ه‌م ره‌ف��ت��اره‌ ق��ێ��زه‌ون�ه‌ش به‌کارهێنانی‬ ‫چه‌کی ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��راو و کیمیایی بوو‬ ‫له‌ دژی گروپێک له‌ گه‌ریالکان که‌‬ ‫تیایدا (‪ )37‬ک��وڕ و کچی ک��ورد له‌‬ ‫دۆڵی ته‌یارانی سه‌ر به‌ ناوچه‌ی چه‌لێ‬ ‫کۆمه‌ڵکوژکران‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌کی دیکه‌وه‌ (‪ )152‬منداڵ له‌م‬ ‫س��ااڵن �ه‌دا ب��وون�ه‌ت�ه‌ ق��ورب��ان��ی سیاسه‌ته‌‬ ‫ش��ه‌ڕخ��وازان��ه‌ک��ان��ی ئ���ه‌ردۆغ���ان و له‌‬ ‫میانه‌ی خۆپیشاندانه‌کانی گه‌لی کورد‬ ‫له‌ باکوری کوردستان و تورکیا ژیانیان‬ ‫له‌ ده‌ستداوه‌ و به‌ س�ه‌دان منداڵی خوار‬ ‫ت �ه‌م �ه‌ن (‪ )18‬ب �ه‌ ب��ی��ان��وی ب �ه‌ش��داری‬ ‫کردنیان له‌ خۆپیشاندان و به‌ پێی ماده‌ی‬ ‫دژه‌ تیرۆر راپێچی گرتوخانه‌کان کراون‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ین ‌ه هه‌ڵمه‌تی گرتن و‬ ‫راوه‌دونانی چاالکانی سیاسی و مه‌ده‌نی‬ ‫ک��ورد له‌و واڵت�ه‌ که‌ له‌ ژێر فه‌رمانی‬ ‫راسته‌وخۆی ئه‌ردۆغان و له‌ ژێر ناوی‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی «که‌جه‌که‌» دا به‌ڕێوه‌‬ ‫چوون و تیایدا به‌ سه‌دان چاالکی مه‌ده‌نی‬ ‫و سیاسی و مافی مرۆڤی کورد که‌ له‌‬ ‫نێویاندا چه‌ندین په‌رله‌مانتار و سه‌رۆکی‬ ‫هه‌ڵبژێردراوی شاره‌وانیه‌کانیش هه‌ن‪،‬‬ ‫ب��ۆم��ان ده‌رده‌ک����ه‌وێ����ت ک �ه‌ ئ��ه‌ردۆغ��ان‬ ‫ورده‌ ئۆکسیجێنه‌کانیش بۆ خه‌باتێکی‬ ‫سیاسی و یاسایی ده‌کوژێت‪.‬‬ ‫ئه‌م گ �ه‌وره‌ پیاوه‌ ئیمانداره‌ی خۆی به‌‬ ‫پێشه‌نگی موسڵمانان ده‌ناسێنێت له‌‬ ‫م��ان��گ��ی ره‌م���ه‌زان���دا ح���ه‌وت ه��اواڵت��ی‬ ‫مه‌ده‌نی که‌ له‌ نێویاندا ژن و منداڵیش‬ ‫هه‌بوون له‌ بناری قه‌ندیل پارچه‌پارچه‌‬ ‫ده‌ک���ات و ژی��ان��ی��ان لێده‌ستێنێت و له‌‬ ‫جه‌ژنی قورباندا که‌ رۆژی لێبورده‌ییه‌‬ ‫الی م��وس��ڵ��م��ان��ان ب���ه‌ زم���ان���ی خ��وێ��ن‬ ‫ده‌دوێ��ت و باسی کوشتار و خوێنڕشتن‬ ‫و تۆڵه‌ ده‌کات؛ بۆ لێدانی رکابه‌ره‌که‌ی‬ ‫وات �ه‌ پارتی گه‌لی کۆماری که‌ هه‌م‬ ‫ل �ه‌ دێرسیم ب��ااڵده‌س��ت �ه‌ و ه �ه‌م ت��اوان��ی‬ ‫ک���ۆم���ه‌ڵ���ک���وژی���ه‌ک���ه‌ ل����ه‌ س����ه‌رده‌م����ی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��داری ئ�ه‌و پارته‌ ئه‌نجامدراوه‌‪،‬‬ ‫س��ڵ ن��اک��ات�ه‌وه‌ ئ���اوا ب��ێ ش�ه‌رم��ان�ه‌ باز‬ ‫ده‌دات به‌ سه‌ر کارنامه‌ی ره‌شی خۆیدا‬ ‫و له‌ کیسه‌ی خه‌لیفه‌ ده‌به‌خشێته‌وه‌‌ و‬ ‫سه‌رزاره‌کی داوای لێبوردن ده‌کات‪.‬‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ پاشڵی خ��ۆی هێنده‌ پیسه‌‬ ‫ک�ه‌ ب�ه‌ ح �ه‌وت ئ��اوی��ش خ��اوێ��ن نابێته‌وه‌‬ ‫به‌اڵم پێویسته‌ سه‌ره‌تا ئه‌ردۆغان داوای‬ ‫لێبوردن له‌ گه‌لی کورد بکات بۆ ئه‌و‬ ‫گشت ت��اوان و ناحه‌قیانه‌ی له‌ ماوه‌ی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ت��ی خ��ۆی��دا ب �ه‌رام��ب �ه‌ر به‌‬ ‫کورد ئه‌نجامی داوه‌‪.‬‬

‫زانیار داقوقى‬ ‫م��اوه‌ى حه‌وت ساڵه‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌ى ناوه‌نده‌وه‌ بۆ‬ ‫پارێزگاکانى دیاله‌‪ ،‬سه‌اڵحه‌دین‪،‬‬ ‫نه‌ینه‌وا و که‌رکوک په‌روه‌رده‌ى به‌شى‬ ‫کوردى کراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و به‌شه‌‬ ‫سه‌ر به‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى عه‌ره‌بیه‌ تا‬

‫ئێستا هه‌وڵی بۆ ن��ه‌دراوه‌ بکرێته‌‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تى‪.‬‬

‫ل �ه‌وب��اره‌وه‌ حسێن ج��اف‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫گ��ش��ت��ى زم���ان���ه‌ک���ان ل���ه‌ وه‌زاره‌ت������ى‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ى ناوه‌ند به‌ (چه‌تر)ى وت‬ ‫م��اوه‌ی��ک��ه‌ ه���ه‌وڵ���م���داوه‌ پ������ه‌روه‌رده‌ى‬ ‫به‌شى ک���وردى ک �ه‌رک��وک بکه‌ین ‌ه‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کى گشتى‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬بۆ ئ�ه‌و مه‌به‌سته‌ عارف‬ ‫ت��ه‌ی��ف��ور و رۆژ ن����ورى ش��اوه‌ی��س��م‬ ‫ئاگادارکردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم وادی��اره‌ تا‬ ‫ئێستا هیچ شتێکى بۆ نه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫ح���وس���ێ���ن ج�����اف ئ�����ه‌وه‌ش�����ی وت‪:‬‬ ‫ب�����ه‌ڕێ�����وه‌ب�����ه‌رى ب����ه‌ش����ى ک������وردى‬ ‫له‌که‌رکوک هاوکارنیه‌ له‌گه‌ڵماندا‬

‫سلێمانی‪ ،‬کۆنفرانسێکی زانستی له‌سه‌ر‬ ‫کێشه‌کانی ژنان به‌سترا‬

‫چه‌تر‬

‫ه زیادبوندایه‌» فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬ ‫‪« n‬توندوتیژی دژی ژنان ل ‌‬

‫ده‌ره‌وه‌ی دادگا‪ ،‬ته‌اڵق‪ ،‬هاوسه‌رگیری‬ ‫زۆره‌م��ل��ێ‪ ،‬ت��ون��دوت��ی��ژی‪ ،‬دڵپیسی‪،‬‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردنی کچان‪ ،‬خراپی باری‬ ‫ئابوری خێزان و به‌شێکی دیکه‌ ل ‌ه‬ ‫کێشه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی ژنان‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکی زۆری ئه‌م راپۆرتانه‌دا‬ ‫باس له‌وه‌ کراوه‌ که‌ توندوتیژیه‌کان‬ ‫ل��ه‌ دژی ژن����ان ل��ه‌ پ �ه‌ره‌س �ه‌ن��دن��دان‬ ‫و ئ��ام��اده‌ک��اران��ی ئ �ه‌م راپ��ۆرت��ان�ه‌ش‬ ‫ه���ۆک���اره‌ک���ه‌ی���ان ده‌گ�����ه‌ڕان�����ده‌وه‌ بۆ‬ ‫ئایین و نه‌ریته‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‬ ‫و که‌مته‌رخه‌می راگه‌یاندنه‌کان و‬

‫الوازی ئاستی هۆشیاری کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ له‌ دوانیوه‌ڕۆدا ته‌رخان‬ ‫کرابوو بۆ گفتوگۆی به‌شداربووان‬ ‫ل�ه‌ س �ه‌ر ت �ه‌وه‌ره‌ک��ان��ی کۆنفرانس و‬ ‫خ��س��ت��ن �ه‌ڕووی تێبینی و ره‌خ��ن �ه‌ و‬ ‫پێشنیاری ئاماده‌بووان‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ک��ۆت��ای��ی ئ���ه‌م ک��ۆن��ف��ڕان��س �ه‌دا‬ ‫ب���ڕوان���ام���ه‌ی ب����ه‌ش����داری ب���ه‌ س �ه‌ر‬ ‫رێکخراو و سه‌نته‌ره‌ به‌شداربووه‌کاندا‬ ‫دابه‌ش کراو و له‌ کاتژمێر (‪)15:30‬‬ ‫کۆنفڕانسه‌که‌ کۆتایی به‌ کاره‌کانی‬ ‫خۆی هێنا‪.‬‬

‫که‌رکوک‪ ،‬ئاماری رفاندن زیادی کردوه‌‬ ‫کرکوک‬ ‫تایه‌ر تۆفیق ـ هێمن عه‌دنان‬

‫کرده‌وه‌ تیرۆریستیه‌کان‬ ‫له‌ شاری که‌رکوک ل ‌ه‬ ‫په‌ره‌سه‌ندان به‌تایبه‌ت‬ ‫رفاندنى هاواڵتیان و رفاندنى‬ ‫کارمه‌ندانى ته‌ندروستى و‬ ‫مندااڵنى که‌سه‌ ناوداره‌کان‪،‬‬ ‫به‌رپرسێکى ئه‌منى شاره‌که‌ش‬ ‫هه‌موو ئه‌م کرده‌وانه‌ ده‌خات ‌ه‬ ‫ئه‌ستوى ئه‌ندامانى حزبى‬ ‫به‌عسی هه‌ڵوه‌شاوه‌ و قاعیده‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌س���ه‌رو ب��ه‌ن��دى ک��ش��ان �ه‌وى ه��ی��زه‌ک��ان��ى‬ ‫ئه‌مریکا ل �ه‌ ع��ێ��راق ره‌وش���ى ئ��ه‌م واڵت �ه‌‬ ‫رۆژان���ه‌ ب �ه‌ره‌و ئ��اڵ��وزى ده‌چێت به‌تایبه‌ت‬

‫شارى که‌رکوک که‌یه‌کێکه‌ له‌و شارانه‌ى‬ ‫که ‌له‌ئێستادا هێزه‌کانى ئه‌مریکا هه‌ندى‬ ‫باره‌گاى گرنگیان راده‌ستى سوپاى عێراق‬ ‫ک���ردوه‌ ک �ه‌ ئه‌میش ل �ه‌ کاتێکدایه‌ که‌‬ ‫رۆژى (‪)17‬ى ئه‌م مانگه‌ راوێژکارێکى‬ ‫م��ال��ک��ى ئ����ه‌وه‌ى راگ �ه‌ی��ان��د ک��ه‌ب��ڕی��اره‌‬ ‫(‪ )1500‬سه‌ربازى ئه‌مریکا له‌که‌رکوک‬ ‫و ده‌ووروبه‌رى نیشته‌جێ بکرێت که‌ئه‌میش‬ ‫هه‌ندى الیه‌نى ناو ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى‬ ‫که‌رکوکى نیگه‌ران کردوه‌ له‌کاتێکدا که‬ ‫‌هێزه‌کانى پۆلیسیش رێوشوێنى توندیان بۆ‬ ‫پاراستنى شاره‌که‌ گرتوه‌ته‌به‌ر‪.‬‬ ‫عه‌مید سه‌رحه‌د ق��ادر‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رى قه‌زا‬ ‫و ناحیه‌کانى که‌رکوک به‌ (چه‌تر)ی‬ ‫ڕاگه‌یاند‪ :‬هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایش‬ ‫ده‌ت���وان���ن ئه‌منیه‌تی ش��اره‌ک �ه‌ ڕاب��گ��رن‪،‬‬

‫ب��ه‌اڵم خۆشتان ده‌زان���ن که‌سانێکى زور‬ ‫س �ه‌ر ب�ه‌ح��زب��ى به‌عسى ه �ه‌ڵ��وه‌ش��اوه‌ ب��وون‬ ‫که‌ئێستا گ �ه‌ڕاون �ه‌ت �ه‌وه‌ ب��ۆ ک�ه‌رک��وک‬ ‫و ده‌وروب��ه‌رى ئه‌و که‌سانه‌ش ده‌ستیان له‌‬ ‫ک��رده‌‌وه‌ تیرویستیه‌کان هه‌یه‌ که‌ ئێمه‌ش‬ ‫ڕوژ و ش �ه‌وم��ان خ��س��ت��ووه‌ت�ه‌ س �ه‌ری �ه‌ک‬ ‫ب��ۆ ده‌ستگیرکردنى که‌سانى داواک���راو‬ ‫گومانلێکراو دواتریش راده‌ستى دادوه‌رى‬ ‫ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫جێگه‌ى ئاماژه‌یه‌ ئه‌و ئامارانه‌ى که‌ له‌به‌ر‬ ‫ده‌ستماندایه‌ رێ��ژه‌ى رفاندنى هاواڵتیان‬ ‫ل�ه‌چ��او ساڵى پ��ار ب�ه‌ڕێ��ژه‌ی�ه‌ک��ى به‌رچاو‬ ‫زیادى کردوه‌ ئه‌گه‌رچى هه‌ڵمه‌تى گه‌ڕان‬ ‫و پشکنینش شه‌وانه‌ بۆ قه‌زا و ناحیه‌کانى‬ ‫که‌رکوک له‌ الیه‌ن هیزه‌کانى پۆلیسه‌وه‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪.‬‬

‫په‌رله‌مانى کوردستان‪ ،‬بڕیاره‌ له‌ دانیشتنێکدا‬ ‫پرۆژه‌ى جلى کوردى جێگیر بکرێت‬

‫چه‌تر‬ ‫ئاراس عوسمان‬ ‫رۆژی دوشه‌ممه‌ (‪)13‬هه‌مین‬ ‫دانیشتنى ئاسایى ساڵی سێیه‌مى‬ ‫په‌رله‌مان به‌ڕێوه‌ده‌چێت و‬ ‫بڕیاره‌ پرۆژه‌ی جلی کوردى و‬ ‫هاوشارکردنى الدێکان بخرێته‌‬ ‫به‌رنامه‌ی کاری دانیشتنه‌که‌وه‌و‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ش که‌ چه‌ند‬ ‫رۆژی رابردو سوێندی یاساییان‬ ‫خوارد‪ ،‬له‌ لیژنه‌کاندا جێگیر‬

‫بریندارانی چه‌کی کیمیایی‬ ‫ژیانیان له‌مه‌ترسیدایه‌‬ ‫چه‌تر‬ ‫چۆمان هه‌ڵه‌بجه‌یی‬

‫بێریڤان محه‌مه‌د‬

‫رۆژی یه‌کشه‌مم ‌ه‬ ‫(‪ )2011/11/27‬رێکخراوی‬ ‫فریاگوزاری میلله‌تی‬ ‫نه‌رویجی (‪ )NPA‬ل ‌ه‬ ‫ژێر دروشمی «پێکه‌و ‌ه‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژی دژی ره‌گه‌زی‬ ‫مێینه‌» له‌ هۆڵی‬ ‫ئۆسکاری شاری سلێمانی‬ ‫کۆنفرانسێکی زانستی‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌برێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌ک�ه‌دا ک �ه‌ کاتژمێر‬ ‫(‪)10‬ی به‌یانی ده‌ستی به‌ کاره‌کانی‬ ‫ک���رد ب���ه‌ش���دارب���ووان ل �ه‌ ش��اره‌ک��ان��ی‬ ‫به‌غداد‪ ،‬که‌رکوک‪ ،‬دهۆک‪ ،‬به‌سره‌‪،‬‬ ‫نه‌جه‌ف‪ ،‬رانیه‌ و که‌الر کورته‌یه‌ک‬ ‫ل�ه‌ راپ��ۆرت�ه‌ک��ان��ی خ��ۆی��ان پێشکه‌ش‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫له‌م راپۆرتانه‌دا تیشک خرایه‌‌ سه‌ر‬ ‫به‌شێک له‌ کێشه‌کانی ژنان له‌وانه‌‪:‬‬ ‫ناپاکی هاوسه‌رگیری‪ ،‬ماره‌کردن له‌‬

‫ده‌بێت دکتور نه‌جمه‌دین که‌ریم و‬ ‫ئ�ه‌ن��دام�ه‌ ک��ورده‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک ه��ه‌وڵ ب��ده‌ن‬ ‫ب��ۆک��ردن�ه‌وه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تێکى تر‬ ‫بۆشارى که‌رکوک‪.‬‬ ‫ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى گشتى زم��ان�ه‌ک��ان‬ ‫روون���ی���ش���ی ک�������ردوه‌ ل��������ه‌وه‌زاره‌ت‬ ‫پێیداگرتوه‌ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی کردنه‌وه‌ى‬

‫بکرێن‪.‬‬

‫ل �ه‌و‌ب��اره‌ی��ه‌‌وه‌ له‌ لێدوانێکدا بۆ (چه‌تر)‬ ‫ک��اردۆ محه‌مه‌د‪ ،‬ئه‌ندامى په‌رله‌مانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان رای��گ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ئ���ه‌م پ��رۆژان � ‌ه‬ ‫پێشتر خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌میان بۆ کراو‌ه‬ ‫و ل �ه‌الی �ه‌ن لیژنه‌کانه‌وه‌ ڕه‌ت��ک��راوه‌ت �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب��ۆی�ه‌ ئێستا ئ���ه‌وان ده‌ی��خ�ه‌ن�ه‌ به‌رنامه‌ى‬ ‫ک�����اره‌وه‌ گ��رن��گ��ی�ه‌ک��ى گ���ه‌وره‌ی���ان نیه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى زۆر یاسایترمان هه‌یه‌ ک ‌ه‬ ‫بۆشایى گه‌وره‌ پڕ ده‌که‌نه‌وه‌ له‌ کوردستان‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر بخرێته‌ ب �ه‌رن��ام �ه‌وه‌‪ ،‬ک �ه‌ ڕێگا‬ ‫ده‌گرێت‌ له ‌به‌هه‌ده‌ردانى سامانى گشتى‬ ‫و به‌هێزکردنى ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بینى ئه‌م جۆره‌ پرۆژانه‌ دێننه‌ به‌رنامه‌و‌ه‬

‫که‌ پێموایه‌ بوون و نه‌بوونیان وه‌ک یه‌که‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ى گۆڕان ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو‪:‬‬ ‫«ئ����ه‌م پ���رۆژه‌ی���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی���ه‌ ل �ه‌ک��ات��ى‬ ‫دانیشتنى یه‌که‌مى په‌رله‌ماندا هه‌موان‬ ‫به‌جل و به‌رگى ک��وردی �ه‌وه‌‌ به‌شداربین‪،‬‬ ‫پێشم وای���ه‌ ئ �ه‌م �ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ بنه‌ماکانى‬ ‫ده‌ستورو ئ��ازادى مرۆڤه‌کان وپێکهاته‌ى‬ ‫جیاوازى ناو کوردستان یه‌ک ناگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئێستا هیچ ڕێگریه‌ک نی ‌ه‬ ‫له‌ په‌رله‌مانتار تا ئێستا ئ �ه‌وان بیکه‌ن ‌ه‬ ‫یاسایه‌ک‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ الیه‌نى پاراستنى‬ ‫نه‌ته‌وه‌ش بێت بۆچونم وایه‌ زۆر شتى تر‬ ‫هه‌یه‌ بۆ پاراستنى نه‌ته‌وه‌ى کورد»‪.‬‬

‫پ�����������ه‌روه‌رده‌ى (دوو) ب����ۆ ش����ارى‬ ‫که‌رکوک کێشه‌ى خوێندنى کوردى‬ ‫چ���اره‌س���ه‌رده‌ک���ات‪ ،‬رێ��گ��اخ��ۆش��ک�ه‌ر‬ ‫ده‌ب����ێ����ت ب����ۆ گ���واس���ت���ن���ه‌وه‌ى ئ���ه‌و‬ ‫(‪ )8,000‬م��ام��ۆس��ت��ای�ه‌ی ک �ه‌ ل ‌ه‬ ‫الی����ه‌ن ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه���ه‌رێ���م���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫س �ه‌ر میالکى وه‌زاره‌ت���ى پ���ه‌روه‌رده‌ى‬ ‫حکومه‌تى ناوه‌ند ده‌گوێزرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌دوای کاره‌ساتی‬ ‫بۆردومانکردنی قه‌زای‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‌و چه‌ند ناوچه‌یه‌کی‬ ‫دیکه‌ی هه‌رێم به‌چه‌کی‬ ‫کیمیایی‪ ،‬ژماره‌یه‌ک له‌و‬ ‫بریندارانه‌ی به‌رکه‌وتووی‬ ‫ئه‌و چه‌ک ‌ه کوشنده‌یه‌ن‪ ،‬باری‬ ‫ته‌ندروستییان ناجێگیره‌و‬ ‫زۆرێک له‌وانه‌ش به‌ده‌ست‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانی کۆئه‌ندامی‬ ‫هه‌ناسه‌و ‌ه ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫لوقمان عه‌بدولقادر‪ ،‬سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫قوربانیانی کیمیابارانی هه‌ڵه‌بج ‌ه بۆ‬ ‫(چه‌تر) ڕایگه‌یاند‪ :‬تا ئێستا هه‌نگاوێکی‬ ‫دڵخۆشکه‌ر ن�ه‌ن��راوه‌ بۆ ب �ه‌ده‌م �ه‌وه‌ چوو‌ن‬ ‫و چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی بریندارانی چه‌کی‬ ‫کیمیایی‪ ،‬به‌شی زۆری ئه‌و هه‌واڵنه‌شی‬ ‫دراون‪ ،‬ده‌ستپێشخه‌ریی کۆمه‌ڵه‌که‌ی‬ ‫ئه‌وان بووه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی ئاگادارکردنه‌وه‌ی‬ ‫الیه‌ن ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌کان‌و هێنانی لیژنه‌ی‬ ‫پزیشکی پسپۆڕ ل ‌ه واڵت��ان��ی ده‌ره‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫مه‌به‌ستی پشکنین ‌و چاره‌سه‌رکردنی‬

‫بریندارانی چه‌کی کیمیایی‪.‬‬ ‫لوقمان ع�ه‌ب��دول��ق��ادر باسی ل�ه‌وه‌ش��ک��رد‪:‬‬ ‫«م���ه‌رج نییه‌ ڕه‌وان �ه‌ک��ردن��ی ب��ری��ن��داران‬ ‫ب��ۆ ن�ه‌خ��ۆش��خ��ان�ه‌ک��ان��ی ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رێ��ک��ی ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی ب��ێ��ت ب��ۆ ئ�ه‌و‬ ‫بریندارانه‌‪ ،‬به‌ڵکو باشتر وای ‌ه حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم له‌ڕێگه‌ی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستییه‌و‌ه‬ ‫تیمێکی تایبه‌ت دروست بکات‪ ،‬تاوه‌کو‬ ‫ئ �ه‌و ب��ری��ن��داران�ه‌ی ڕێ���ژه‌ی برینه‌کانیان‬ ‫س��ووک � ‌ه ل �ه‌ن��اوخ��ۆدا چ���اره‌س���ه‌ر بکرێن‪،‬‬ ‫پێویستیش ‌ه ئ��ه‌و تیمه‌ پزیشکیه‌ی بۆ‬ ‫ئه‌و مه‌به‌سته‌ پێکده‌هێنرێت‪ ،‬ئه‌زموونی‬ ‫پ��زی��ش��ک��ی��ان ل����ه‌و ب�������واره‌دا ل��ه‌واڵت��ان��ی‬ ‫پێشکه‌وتووه‌وه‌ وه‌ربگرن»‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆک����ی ک���ۆم���ه‌ڵ���ه‌ی ق��ورب��ان��ی��ان��ی‬ ‫کیمیاباران ئاشکراشیکرد‪ ،‬له‌کۆی (‪)254‬‬ ‫برینداری چه‌کی کیمیایی له‌کوردستاندا‪،‬‬ ‫تائێستا (‪)79‬که‌سیان گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌و ڕێ���ژه‌ی���ه‌ش (‪ )171‬ب��ری��ن��داری��ان ل ‌ه‬ ‫ه���ه‌ڵ���ه‌ب���ج���ه‌دان ‌و زۆرێ������ک ل���ه‌وان���ه‌ش‬ ‫ب �ه‌ده‌س��ت نه‌خۆشییه‌کانی کۆئه‌ندامی‬ ‫هه‌ناسه‌وه‌ ده‌ناڵێنن ‌و ل ‌ه ئێستاشدا باری‬ ‫ته‌ندروستی به‌شێک ل�ه‌و برینداران ‌ه ل ‌ه‬ ‫م�ه‌ت��رس��ی��دای�ه‌‪ ،‬ب��ۆ چاره‌سه‌رکردنیشیان‬ ‫پێویست ‌ه ڕه‌وان�����ه‌ی نه‌خۆشخانه‌کانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم بکرێن‪.‬‬

‫کرۆکى کۆبوونه‌وه‌ى میدیاکارانى‬ ‫باشور و باکور خرایه‌ڕوو‬ ‫چه‌تر‬ ‫له‌سه‌ر چه‌ندین خاڵى گرنگ کرا له‌وانه‌‪:‬‬ ‫کۆنفڕانسی نه‌ته‌وه‌یی رۆژن��ام�ه‌گ�ه‌ری‬ ‫ئارام پێنجوێنى‬ ‫ک����وردی س��ازب��ک��رێ��ت‪ ،‬ب��ان��گ �ه‌وازی بۆ‬ ‫کۆبوونه‌وه‌ى دوو رۆژى (‪ )240‬س���ازک���ردن���ی ک��ۆن��ف��ران��س��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی‬ ‫کوردستان ک��را‪ ،‬پێداگرى له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫میدیاکارى باشور و باکورى‬ ‫ک��رای �ه‌وه‌ که‌ ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک هه‌رچی‬ ‫له‌ ژێر دروشمى «دیداری‬ ‫میدیاکارانی باکور و باشوور زووت���ره‌ رۆژن��ام �ه‌وان �ه‌ زیندانیکراوه‌کان‬ ‫و گ��ی��راوه‌ سیاسییه‌کان ئ���ازاد بکات‪،‬‬ ‫– پردێک بۆ کۆنفڕانسی‬ ‫پێوێسته‌ رێ ل �ه‌ راگ �ه‌ی��ان��دن��ی ئ���ازاد‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی کورد» له‌ رۆژانى‬ ‫بکرێته‌وه‌‪ ،‬توندوتیژی دژ به‌ میدیاکار‬ ‫(‪ 16‬و ‪ )25‬ئه‌م مانگه‌ ل ‌ه‬ ‫و راگ���ه‌ی���ان���دن���ه‌ک���ان راب��وه‌س��ت��ێ��ن��رێ��ت‪،‬‬ ‫شارى دهۆک به‌رێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ل�ه‌ ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک �ه‌دا جگه‌ ل�ه‌ ئه‌ندامان دروس��ت��ک��ردن��ی یه‌کێتی و ی�ه‌ک��ڕی��زی‬ ‫و س �ه‌رۆک��ى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان و میدیا‪ ،‬راگه‌یاندنه‌کان و دروستکردنی هاوبه‌شی‬ ‫به‌رپرسانى هه‌رێمى کوردستان ئاماده‌بوون‪ ،‬له‌ باڵو کردنه‌وه‌ و گواستنه‌وه‌ی هه‌وڵ و‬ ‫زی����ره‌ک ک �ه‌م��ال ن��وێ��ن �ه‌ری س �ه‌رۆک��ی باسه‌کانی هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم رایگه‌یاند ئامانج له‌م ب �ه‌ب��ێ ج���ی���اوازی‪ ،‬ب�����ره‌ودان ب �ه‌ ه�ه‌م��وو‬ ‫کۆنفرانسه ئ��اواک��ردن��ی یه‌کێتییه‌کی شێوه‌زاره‌کانی زمانی ک��وردی‪ ،‬ب��ره‌ودان‬ ‫به‌ هزری ئازادی ژن نه‌ک به‌کارهێنانی‬ ‫راگه‌یاندنییه‌ له‌ ناو کورددا‪.‬‬ ‫شێخ مووس سه‌فه‌ر سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی ژنان‪ ،‬به‌هه‌ند وه‌رگرتنی هه‌واڵ و باسی‬ ‫ن��وس�ه‌ران��ی ک��ورد – ئ��ام�ه‌د رایگه‌یاند ب�ڵ�اوک���راوه‌ی ک����وردی ل�ه‌ج��ی��ات��ی په‌نا‬ ‫ئێمه‌ له‌ وان و ئامه‌ده‌وه‌ ئێش و ئ��ازاری بردنه‌ به‌ر هه‌واڵ و باسه‌کانی کورد له‌‬ ‫مندااڵنی کوردمان له‌گه‌ڵ‌ خۆمان هێنا‪ ،‬راگه‌یاندنه‌کانی ده‌وڵه‌تانی داگیرکه‌ردا‪،‬‬ ‫که‌ی دڵخۆشی مندااڵنی وان و دهۆک رێگرتن له‌ ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ی ئ�ه‌و فیلم و‬ ‫ببێت ب�ه‌ ی �ه‌ک ل �ه‌و کاته‌شدا یه‌کێتی زنجیره‌ دراماییانه‌ی دژایه‌تی کلتوور و‬ ‫زمان و هزر و هه‌ستی نه‌ته‌وایه‌تی کورد‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ دوو رۆژی���ه‌ک���ه‌دا قسه‌ ده‌که‌ن‪ ،‬خرایه‌ به‌ر باس‪.‬‬

‫‪ n‬کۆبونه‌وه‌ی میدیاکارانی باکور و باشور فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫ب ‌ه رۆشتنی د‪.‬به‌رهه‌م و هاتنی نێچیرڤان کێشه‌کان «چاره‌سه‌ر نابن»‬ ‫رۆژنامه‌نوسێک‪ :‬هه‌رێمی کوردستان کێشه‌ی سیستمی سیاسی و به‌ڕێوه‌بردنی هه‌یه‌ نه‌ک گۆڕینی که‌سه‌کان‬

‫راپۆرت‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪3‬‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫فەرەیدون بێوار‬ ‫رۆژنامه‌نوسان و به‌رپرسانی چه‌ند‬ ‫الیه‌نێکی ئۆپۆزسیۆن له‌باره‌ی‬ ‫گۆڕینی سه‌رۆکی حکومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫کوردستانه‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬که‌ کێشه‌کانی هه‌رێم به‌‬ ‫گۆڕینی که‌سه‌کان چاره‌سه‌ر نابن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو کێشه‌ له‌ سیستمدایه‌‪.‬‬

‫واب���ڕی���ارە ل��ە س��ەرەت��ای س��اڵ��ی (‪)2012‬‬ ‫ئاڵوگۆڕی پۆستی سەرۆکی حکومەت‬ ‫لەنێوان یەکێتی و پارتیدا بکرێت و نێچیرڤان‬ ‫بارزانی ببێتەوە بە سەرۆکی حکومەت‪،‬‬ ‫دەنگۆی ئەوەش هەیە کە کابینەی شەشەم‬ ‫دەگۆڕێت‪ ،‬چاودێرانی سیاسیش گۆڕینی‬ ‫کەسەکان بە چارەسەرکردنی قەیرانەکانی‬ ‫هەرێم نازانن و پێیشیانوایە ئەوەی یەکێتی‬ ‫و پ��ارت��ی دەی��ک��ەن ب��ۆ پ��ەردەپ��ۆش��ک��ردن��ی‬ ‫ق��ەی��ران��ەک��ان و ک���ات ک��وش��ت��ن��ە‪ ،‬چه‌ند‬ ‫الیه‌نێکی ئۆپۆزسیۆنیش رایدەگەیەنن‪،‬‬ ‫ئ���ەگ���ەر ح��ک��وم��ەت��ی داه����ات����وو پ����رۆژە‬ ‫چاکسازییەکەی ئەوان بکاتە بەشێک لە‬ ‫کارنامەکەی ئەوا پشتیوانی لێدەکەن‪.‬‬ ‫د‪.‬ش��اه��ۆ س��ەع��ی��د‪ ،‬وت��ەب��ێ��ژی ب��زوت��ن��ەوەی‬ ‫گ���ۆڕان س��ەب��ارەت ب��ە پرسی ئاڵوگۆڕی‬ ‫پۆستی سەرۆکی حکومەت‪ ،‬بە (چەتر) ‪ n‬بڕیاری پارتی و یه‌کێتی ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌ سه‌ره‌تای (‪ )2012‬د‪.‬به‌رهه‌م بڕوات و نێچیرڤان بارزانی بێت‬ ‫ی راگەیاند‪« :‬هەڵوێستی ئێمە ئەوەیە‬ ‫کە قەیرانی هەرێمی کوردستان قەیرانی کەسەکان و کابینە ئ��ەوەن��دەی گۆڕینی بیەوێت تەواوی کایەکان کۆنترۆڵ بکات دیوەکەی تریدا ئەو گومانە دەخاتەڕوو‪،‬‬ ‫س��ی��س��ت��م��ە ن�����ەک ک����ەس����ەک����ان‪ ،‬ب����ەاڵم دەسەاڵتی ئەم حزبە بۆ ئەو حزب‪ ،‬ئەوەندە و ل��ە مەکتەبی سیاسی حزبەکەیانەوە کە ئەوە بەشێکە لە بەرنامەی کۆنترۆڵ‬ ‫کەسەکانیش بەرپرسیارێتیان بەردەکەوێت گۆڕینی ئ��ەم ب��ەرن��ام��ە ب��ۆ ئ��ەو بەرنامە ه��ەم��وو ک��وردس��ت��ان ب���ەڕێ���وەب���ەرن‪ ،‬ئەمە ک��ردن��ی یەکجارەکی دەس���ەاڵت لەالیەن‬ ‫بەپێی پلەکانیان لە پاراستنی سیستمەکە نییە‪ ،‬بۆیە بەرنامەکان زۆر جیاواز نین و نەک بارودۆخەکە باشتر ناکات‪ ،‬بەڵکو پارتییەوە‪ .‬واتە کۆنترۆڵ کردنی تەواوی‬ ‫حکومەت بۆ ی��ەک ح��زب‪ ،‬ئەمە نەک‬ ‫و ئیدارەکردنی»‪.‬‬ ‫پێشبینی ئەوە ناکرێت گۆڕانکارییەکی ئاڵۆزتری دەکات‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وت���ه‌ب���ێ���ژه‌ی گ������ۆڕان ه��ەڵ��وێ��س��ت��ی ریشەیی لە بارودۆخی سیاسی و ئابووری ئاسۆ عەلی‪ ،‬لە لێدوانێکیدا بۆ (چەتر) نابێتە هۆی ئەوەی حزب و حکومەت له‌‬ ‫ب��زوت��ن �ه‌وه‌ک �ه‌ش��ی ل���ەب���ارەی حکومەتی و ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان��دا لەسه‌ر ئەم بابەتە زیاتر دووا و وتی‪« :‬هەر یه‌ک جیابکەنەوە‪ ،‬بەڵکو گومانی ئەوە‬ ‫ی��ەک ل��ە دام��ودەزگ��اک��ان��ی ئ��اس��ای��ش و دەکرێت لە هێزی دوو حزبەوە ببنە هێزی‬ ‫داهاتووەوە ئاشکرا کرد و وتی‪« :‬ئەگەر رووبدات‪.‬‬ ‫ح��ک��وم��ەت��ی داه����ات����وو پ��اک��ێ��ج��ەک��ان��ی باس لەوە دەکرێت گوایە نێچیرڤان بارزانی پێشمەرگە نابێ هیچ کەسێک لە سەرووی ئاراستەکراوی یەک ح��زب‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بکاتە بەرنامە و نەخشەی وەک مەرجێک بۆ وەرگرتنی پۆستی دەسەاڵتەکانی حکومەتەوە بەڕێوەیان بەرێت پارتییە»‪.‬‬ ‫خ��ۆی‪ ،‬ئ��ەوا ئێمە پشتیوانی و چاودێری س�ه‌رۆک��ی حکومەت‪ ،‬داوای دەسەاڵتی یان بیانجوڵێنێت‪ ،‬لەمڕووەوە ئەوە داوایەکی م��اوەی��ەک لەمەوبەر نێچیرڤان بارزانی‬ ‫دەکەین»‪ .‬ئەو دەنگۆیانەشی رەتکردەوە‪ ،‬زیاتر و هێنانە ژێ��ر رکێفی دەزگاکانی رەوایە‪ .‬هەر سەرۆک حکومەتێکیش ئەو س����ەردان����ی ه����ەر ی����ەک ل���ە ک��ۆم��ەڵ��ی‬ ‫ک��ە گ��وای��ە ب��زوت��ن��ەوەی گ���ۆڕان ب��ە نیازە ئ��اس��ای��ش و پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی ک�����ردووە بۆ دەسەاڵتەی لەبەر دەست نەبێت‪ ،‬نابێ خۆی ئیسالمی و یەکگرتووی ئیسالمی کرد‬ ‫ب��ەش��داری کابینەکه‌ی پ��ارت��ی بکات‪ ،‬ژێ���ر دەس���ەاڵت���ی س��ەرۆک��ی ح��ک��وم��ەت‪ ،‬بە سەرۆکی حکومەت بزانێت و ناشتوانی و پرسی بەشداری کردنی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫وەک خۆی وتی‪« :‬ئەوله‌ویه‌تی ئێمە بۆ ئاسۆ عەلی‪ ،‬چ��اودێ��ری سیاسی ب��ڕوای بەرپرسی بکەیت لە کەموکورتییەکانی لە کابینەی حەوتەم خستوه‌تە بەرباس‪.‬‬ ‫گۆڕانکارییە لە سیستەمی سیاسی نەک وای���ە ئ��ەگ��ەر ئ��ەو داوای����ە ب��ە ئ��اراس��ت��ەی ئەو دەزگایانە وەک ئەوەی لە رووداوەکانی چ��اودێ��رەک��ە ل��ەس �ه‌ر ب���ەش���داری ک��ردن��ی‬ ‫جیاکردنەوەی ح��زب و حکومەت بێت‪)17( ،‬ی شوبات روویدا‪ ،‬بە بێ ئاگاداری ئۆپۆزسیۆن لە کابینەی داهاتوو بەمجۆرە‬ ‫بەشداری کردن لە حکومەتدا»‪.‬‬ ‫چاودێرێکی سیاسیش پێیوایە‪ ،‬گۆڕینی ئەوا داوایەکی رەوایە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر پارتی سەرۆکی حکومەت هێز جوڵێنرا‪ ،‬بەاڵم بە رای خ���ۆی دەرب�����ڕی‪« :‬م���ن م��ان��ەوەی‬

‫ئۆپۆزسیۆن بە کارێکی پێویست دەزانم‪،‬‬ ‫وای��دەب��ی��ن��م م���ان���ەوەی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن لە‬ ‫چوارچێوەیەکی تەندروستتر ل��ەوەی کە‬ ‫ئێستا هەیە و رۆڵی راستەقینەی خۆی‬ ‫بگێڕێت‪ ،‬ئ��ەوە زیاتر خزمەتی حکومەت‬ ‫و سیستمە سیاسیەکە دەک����ات‪ ،‬نەک‬ ‫ب��ەش��داری ک��ردن��ی ل��ە حکومەت و ببنە‬ ‫هاوبەش لە گرفت و کێشەکان»‪.‬‬ ‫وت��ەب��ێ��ژی ک��ۆم��ەڵ��ی ئیسالمیش جەخت‬ ‫ل��ەوە دەک��ات��ەوە‪ ،‬کە گۆڕینی کەسەکان‬ ‫قەیرانی سیاسی هەرێم چارەسەر ناکات و‬ ‫گۆڕانکاری ریشەیی روونادات‪.‬‬ ‫م��ح��ەم��ە ح��ەک��ی��م‪ ،‬وت��ەب��ێ��ژی کۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی لەباره‌ی پرسی بەشداریکردنی‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ل��ە ک��اب��ی��ن��ەی داه���ات���وو و‬ ‫هەڵوێستیان ل��ەس �ه‌ر ئ���ەو کابینەیە بە‬ ‫(چەتر)ی وت‪« :‬ئێستا کۆبوونەوه‌ پێنج‬ ‫قۆڵییەکە پ��چ��ڕاوە‪ ،‬با دەس��ت پێبکاتەوە‬

‫و پێکەوە دابنیشین‪ ،‬ئەگەر گەیشتینە‬ ‫رێکەوتن لەسەر پرۆژەیەکی چاکسازی‬ ‫و حکومەتیش جێبەجێی بکات‪ ،‬ئەوکات‬ ‫ئاسانە باس لە پرسی بەشداری ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لە حکومەتدا بکەین»‪.‬‬ ‫رۆژنامەنووسێکیش ئاماژە ب��ەوە دەکات‬ ‫لەجیاتی ئەوەی یەکێتی و پارتی خەریکی‬ ‫گۆڕینی کەسەکان بن و قەیرانەکەی‬ ‫پێ پەردە پۆش بکەن و کات بکوژن‪ ،‬با‬ ‫خەریکی چاککردنی سیستمی سیاسی‬ ‫و ئیداریی بن‪ ،‬لەمڕووەوە رۆژنامەنووس‬ ‫لەتیف فاتیح فەرەج‪ ،‬پێیوایە‪« :‬نێچیرڤان‬ ‫ب��ارزان��ی دارع��ەس��ای سیحری پێ نییە‪،‬‬ ‫تا بتوانێ ئەو هەموو کێشە و قەیرانانە‬ ‫چ���ارەس���ەر ب��ک��ات‪ ،‬ب��ەڵ��ک��و ب��ەش��ێ��ک لە‬ ‫کێشەکان لە کابینەی پێنجەم ماونەتەوە‬ ‫ک��ە ئ��ەوک��ات خ���ودی ک��اک نێچیرڤان‬ ‫س��ەرۆک��ی ح��ک��وم��ەت ب���ووە و چ��ارەس��ەر‬ ‫ن��ەک��راون‪ .‬رەن��گ��ە د‪.‬ب��ەره��ەم و نێچیرڤان‬ ‫ب��ارزان��ی تێڕوانینیان ب��ۆ ک��ارک��ردن جیا‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم سیستمی سیاسی و بەڕێوەبردن‬ ‫لە هەرێم پێویستی بە دەستکاری کردن‬ ‫و چاککردن هەیە‪ ،‬بۆیە بەم سیستمەوە‬ ‫کاک نێچیرڤانیش ناتوانێ ئیدارەی ئەم‬ ‫واڵتە بکات»‪.‬‬ ‫رۆژنامەنووسەکە راشکاوانە رایدەگەیەنێت‪:‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر پ��ارت��ی و یەکێتی پێیانوابێ بە‬ ‫گۆڕینی د‪.‬ب��ەره��ەم و هێنانی نێچیرڤان‬ ‫ب���ارزان���ی ه��ەم��وو ک��ێ��ش��ەک��ان چ��ارەس��ەر‬ ‫دەکرێ‪ ،‬ئەوە هەڵە تێگەییشتنە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئێمە کێشەی سیستمی سیاسیمان هەیە‬ ‫نەک کێشەی کەسەکان‪.‬‬ ‫(چەتر) په‌یوەندی کرد بە هەر یەک لە‬ ‫(جەعفەر ئیبراهیم و پشتیوان س��ادق و‬ ‫کاکەمین نەجاڕ و د‪.‬ئاراس حەسۆ میرخان‬ ‫و ف���ەرەی���دون ج��وان��ڕۆی��ی ل��ە به‌رپرسانی‬ ‫پ��ارت��ی) و (ئ���ازاد جوندیانی و سەعدی‬ ‫ئەحمەد پیرە و عیماد ئەحمەد و حاکم قادر‬ ‫و فەرید ئەسەرسەد لە به‌رپرسانی یەکێتی)‬ ‫هەندێکیان وەاڵم���ی په‌یوەندییەکەیان‬ ‫ن��ەدای��ەوە‪ ،‬هەندێکیشیان ئ��ام��ادە نەبوون‬ ‫لەسه‌ر ئەم بابەتە قسه‌ بکه‌ن‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تى ناوخۆ هیچ ئاگادارییه‌کى له‌باره‌یانه‌و ‌ه نییه‌‬

‫ه هه‌رێمى کوردستان هه‌یه‌»‬ ‫«چه‌ندین زیندانى نهێنى ل ‌‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫هانا ئازاد‬ ‫به‌گوێره‌ى وته‌ى چه‌ند‬ ‫شایه‌تحاڵێک ل ‌ه قه‌زاى (شه‌قاڵوه‌)‬ ‫و ده‌وروبه‌رى زیندانى نهێنى‬ ‫هه‌یه‌ و زانیارییه‌کانیش ئه‌وه‌ش‬ ‫دوپاتده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌و زیندان ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرسانه‌و ‌ه به‌ڕێو ‌ه‬ ‫ده‌بردرێت و وه‌زاره‌تى ناوخۆش هیچ‬ ‫ئاگادارییه‌کى له‌وباره‌یه‌و ‌ه نییه‌‪،‬‬ ‫په‌ر‌مانتارێکیش ده‌ڵێت‪ :‬رێگه‌مان‬ ‫لێگیراو ‌ه بچینه‌ ئه‌و زیندانانه‌‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌یه‌ک ل ‌ه سنورى قه‌زاى (شه‌قاڵوه‌)‬ ‫ب ‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬زیندانى نهێنى ل ‌ه‬ ‫سنوره‌که‌یاندا هه‌ی ‌ه و به‌پێى زانیاریه‌کانیش‬ ‫ئ �ه‌و زیندان ‌ه نهێنیانه‌ راگ��ی��راوى تێدایه‌ و‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌ دراون و خه‌ڵکى ناوچه‌که‌ش ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌زانن‪.‬‬ ‫ل ‌ه الیه‌کى تریشه‌و‌ه ب ‌ه پێى چه‌ند زانیارییه‌کى‬ ‫تایبه‌ت که‌ بۆ (چه‌تر) نێردراوه‌‪ ،‬له‌ چه‌ند‬ ‫گوندێکى (سه‌رى بڵند) ک ‌ه ماڵى تایبه‌تى‬ ‫مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى پارتى دیموکراتى‬ ‫کوردستان له‌وێیه‌ زیندانى نهێنى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێکى لیژنه‌ى مافى م��رۆڤ ل ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستانیش ئ��ام��اژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌کات‪ :‬زیندانى نهێنى له‌ هه‌رێمى کوردستان‬ ‫و له‌ سنورى ژێر ده‌سه‌اڵتى پارتى بوونى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌رگ��وڵ ق���ه‌ره‌داغ���ى ل �ه‌ب��اره‌ى ب��وون��ى ئه‌و‬ ‫زیندانه‌ نهێنیانه‌وه‌ ب ‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪:‬‬ ‫دۆسیه‌ى زیندانییه‌ نهێنییه‌کان ل ‌ه کارنامه‌ى‬ ‫لیژنه‌که‌یانه‌دا ه�ه‌ی� ‌ه و ل�ه‌ داهاتوییه‌کى‬ ‫نزیکدا ئه‌و دۆسیه‌ی ‌ه ده‌جوڵێنن له‌ په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان و به‌دواداچوونى بۆ ده‌که‌ن‪.‬‬

‫ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�ه‌ى لیژنه‌ى مافى م��رۆڤ ل ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان جه‌ختى له‌وه‌ش کرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ک� ‌ه س�ه‌رج�ه‌م ئه‌ندامانى لیژنه‌ک ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دان ئه‌و بابه‌ته‌ به‌دواداچوونى بۆ بکرێت‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ت��ری��ش چ �ه‌ن��د ه��اواڵت��ی �ه‌ک��ى س��ن��ورى‬ ‫شه‌قاڵوه‌ به‌ (چه‌تر)یان ڕاگه‌یاندبوو زیندانى‬ ‫نهێنى له‌و ناوچه‌ی ‌ه بوونى هه‌یه‌ و له‌الیه‌ن‬

‫لیژنه‌که‌یان گومانى هه‌یه‌ که‌ ئه‌و زیندانیانه‌ى‬ ‫بێ سه‌روشوێنن له‌و زیندان ‌ه نهێنیانه‌دا بن‪.‬‬ ‫جواڵندنى دۆسیه‌ى زیندان ‌ه نهێنییه‌کان ل ‌ه‬ ‫کاتێکدای ‌ه ک ‌ه ماوه‌یه‌که‌ به‌ڕێوه‌به‌رى پێشووى‬ ‫گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل بێ سه‌روشوێن ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر چه‌ند قسه‌یه‌کى که‌ پێشتر کردبووى‬ ‫و ره‌خنه‌ى تێدا بوو‪.‬‬

‫ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى ل��ی��ژن �ه‌ى ن��اوخ��ۆ ل ‌ه‬ ‫پ��ه‌رل��ه‌م��ان‪ :‬ل��ی��ژن �ه‌ک �ه‌م��ان زان��ی��ارى‬ ‫ت �ه‌واوى له‌سه‌ر ئه‌و زیندانه‌ نهێنیان ‌ه‬ ‫پێگه‌یشتووه‌ و ب�ه‌دواداچ��ون��ی��ش��م��ان‬ ‫بۆ ک��ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم رێگه‌مان لێگیراو‌ه‬ ‫بگه‌ینه‌ ئه‌و زیندانانه‌‬ ‫چه‌ند به‌رپرسێکه‌و‌ه سه‌رپه‌رشتی ده‌کرێت و‬ ‫حکومه‌ت ئ��اگ��ادارى نیی ‌ه و خه‌ڵکى تێدا‬ ‫ئه‌شکه‌نج ‌ه ده‌درێت‪.‬‬ ‫سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغى داواشى ل ‌ه (چه‌تر) کرد‬ ‫هاوکاریان بن ل ‌ه گه‌یاندنى هه‌ر زانیاریه‌ک‬ ‫له‌باره‌ى زیندان ‌ه نهێنییه‌کانه‌وه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌رگ��وڵ ق��ه‌ره‌داغ��ى ئ �ه‌وه‌ش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو‪،‬‬

‫ل ‌ه به‌یاننامه‌یه‌کیشدا (‪ )50‬په‌رله‌مانتارى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان داواى سه‌المه‌تى ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌یان ک��ردوو‌ه و گومانى خۆیشیان‬ ‫له‌و‌ه نیشانداو‌ه که‌ له‌ زیندانى نهێنیدا بێت‪.‬‬ ‫(چه‌تر) په‌یوه‌ندى کرد ب ‌ه چه‌ند ئه‌ندامێکى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫لێدوانه‌کانیاندا ئاماژه‌یان به‌وه‌ کرد‪ ،‬ئه‌و کار‌ه‬

‫په‌یوه‌ندى به‌وانه‌وه‌ نیه‌ و په‌یوه‌ندى ب ‌ه هێزه‌کانى‬ ‫سه‌ربازییه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌وباریه‌وه‌ کاروان ساڵح‪ ،‬ئه‌ندامى لیژنه‌ى‬ ‫ناوخۆ له‌ په‌رله‌مانى کوردستان ب ‌ه (چه‌تر)‬ ‫ى راگه‌یاند‪ :‬لیژنه‌که‌یان زان��ی��ارى ت �ه‌واوى‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و زیندانه‌ نهێنیانه‌ پێگه‌یشتوو‌ه و‬ ‫به‌دواداچونیشیان بۆ کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ڕێگه‌یان‬ ‫لێگیراوه‌ بگه‌نه‌ ئه‌و زیندانانه‌‪.‬‬ ‫ک�����اروان س��اڵ��ح وت��ی��ش��ى‪ :‬س���ه‌ردان���ى چه‌ند‬ ‫ن��اوچ�ه‌ی�ه‌ک��م��ان ک����ردوو‌ه ب �ه‌ه��ۆى هه‌بوونى‬ ‫زانیاریمان له‌سه‌ر زیندانى نهێنى‪ ،‬به‌اڵم رێگ ‌ه‬ ‫نه‌دراوه‌ به‌دواداچوونه‌کانمان به‌ ته‌واوى ئه‌نجام‬ ‫بده‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لیژنه‌ى ناوخۆ له‌ په‌رله‌مانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان جه‌ختى ل���ه‌وه‌ش ک����رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دۆسیه‌یه‌ ده‌جوڵێنن‪ ،‬به‌اڵم تا کاتى ته‌واوى‬ ‫دێت و سه‌رجه‌م به‌ڵگه‌کان کۆده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ر بوونى زیندانى نهێنى له‌ هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان (چ���ه‌ت���ر) پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ک���رد به‌‬ ‫بریکارى وه‌زاره‌تى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫کوردستانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش رایگه‌یاند‪ ،‬وه‌زاره‌ت��ى‬ ‫ناوخۆ ئاگادارى هیچ زیندانێکى نهێنى نی ‌ه‬ ‫له‌ هه‌رێمى کوردستان هه‌بێت‪.‬‬ ‫فایه‌ق تۆفیق‪ ،‬بریکارى وه‌زاره‌ت���ى ناوخۆى‬ ‫حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژه‌ى‬ ‫به‌وه‌ش کرد‪ :‬وه‌زاره‌تى ناوخۆ ئاگادارى هیچ‬ ‫زیندانێکى نهێنى نیه‌ له‌ هه‌رێمى کوردستان‬ ‫بوونى هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو‪« :‬ته‌نها ئه‌و زیندانانه‌ى‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌ ئ��اش��ک��ران ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وان���ه‌ى ل�ه‌ژێ��ر‬ ‫ده‌ستى وه‌زاره‌تى کاروکاروبارى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێمدان»‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماده‌ش نه‌بوو هیچ زانیاریه‌کى تر‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ بدرکێنێت‪.‬‬

‫‪n‬‬

‫ه هه‌رێمی کوردستان زیندانی نهێنی ماوه‌» فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫«ل ‌‬

‫راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪4‬‬

‫« پرۆژه‌که‌ى مام جه‌الل زۆر گه‌وره‌ کراو ‌ه و ل ‌ه واقیعدا‬ ‫ناکرێت ناوى بنێیت پرۆژه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى زۆر کرچ و کاڵه‌»‬

‫چه‌تر‬ ‫وایه‌‪« :‬پرۆژه‌که‌ى مام جه‌الل زۆر‬ ‫گه‌وره‌ کراوه‌و پرۆژه‌ نیه‌و ته‌نها دوو‬ ‫ئاراس عوسمان‬ ‫خاڵه‌‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ پێشکه‌شکردنى‬ ‫‪ -1‬ده‌ڵێت هه‌موو یاسا و مه‌رسوم ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌که‌ى تاڵه‌بانى سه‌رۆک‬ ‫بڕیارانه‌ى ڕژێمى پێشو به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫کۆمارى عێراق له‌باره‌ى‬ ‫ن��اع��ادی�لان �ه‌ ده‌رى ک���ردب���وو‪ ،‬بۆ‬ ‫گۆڕانکارى له‌ سنورى ناحیه‌‬ ‫گۆڕانکارى له‌سنورى قه‌زاو ناحیه‌و‬ ‫و قه‌زا و پارێزگاکان‪،‬‬ ‫پارێزگاکاندا بۆ مه‌به‌ستى سیاسى‬ ‫په‌رله‌مانتارێکى هاوپه‌یمانى‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌شێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پرۆژه‌که‌ به‌هه‌نگاوێکى گرنگ له‌ ‪ -2‬ئه‌م بڕیاره‌ له‌ڕۆژى باڵو بونه‌وه‌ى‬ ‫قه‌ڵه‌م ده‌دات بۆ جێبه‌جێکردنى‬ ‫ل �ه‌ڕۆژن��ام �ه‌ى فه‌رمیدا جێبه‌جێ‬ ‫مادده‌ى(‪ )140‬و په‌رله‌مانتارێکى ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئ��ه‌م��ه‌ ه���ه‌م���وو پ���رۆژه‌ک���ه‌ی���ه‌ که‌‬ ‫گۆڕانیش له‌عێراق پێیوایه‌‬ ‫ل �ه‌واق��ی��ع��دا ن��اک��رێ��ت ن���اوى بنێیت‬ ‫شتێکى وه‌ها گرنگ نه‌بوو‬ ‫پ���رۆژه‌ ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى زۆر ک��رچ و‬ ‫له‌وه‌ى خه‌ڵکى چاوه‌ڕوانیان‬ ‫کاڵه‌‪ ،‬له‌الیه‌کى تره‌وه‌ ده‌بوو تاڵه‌بانى‬ ‫ده‌کرد‪.‬‬ ‫ل �ه‌ت��ی��ف ش��ێ��خ م��س��ت�ه‌ف��ا ئ �ه‌ن��دام��ى ل �ه‌(‪ )2005‬ئه‌مه‌ى بکردایه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق پێى پ��ێ��م��وای �ه‌ ش��ت��ێ��ک��ى وه‌ه����ا گ��رن��گ‬

‫نه‌بوو ل �ه‌وه‌ى خه‌ڵکى چاوه‌ڕوانیان‬ ‫ده‌کرد»‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ى گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌نى‬ ‫نوێنه‌رانى عێراق باسى له‌وه‌شکرد‬ ‫«پێویست بوو تاڵه‌بانى هه‌موو ئه‌و‬ ‫یاسا و م�ه‌رس��وم��ان�ه‌ى ب �ه‌ژم��اره‌ و‬ ‫به‌روار دیارى بکردایه‌‪،‬هه‌ر ناحیه‌و‬ ‫قه‌زایه‌ به‌چ بڕیار و مه‌رسومێک‬ ‫ک��ات��ى خ���ۆى الب����راوه‌ و ژم����اره‌ و‬ ‫به‌روارى یاساى البردنه‌که‌ى بناردایه‌‬ ‫بۆ په‌رله‌مان‪ ،‬یاخود ئه‌وانه‌ به‌بڕیارى‬ ‫س �ه‌روک کۆمار ی��ان ئه‌نجومه‌نى‬ ‫وه‌زیران بووه‌ بیناردایه‌ بۆ ئه‌و شوێن‬ ‫و جێگایه‌»‪.‬‬ ‫له‌تیف مسته‌فا ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو‪:‬‬ ‫ئ �ه‌م ج��ۆره‌ پ��رۆژه‌ی �ه‌ ه�ه‌رچ��ۆن بێت‬ ‫بوونى له‌نه‌بوونى باشتره‌و هه‌ر چه‌ند‬ ‫پشتگیرى له‌کورد بکات‪ ،‬ئێمه‌ش‬

‫بڕیارمانداوه‌ پشتگیرى لێ بکه‌ین‪.‬‬ ‫خالید شوانى په‌رله‌مانتارى عێراق‬ ‫ه��ێ��م��ا ب���ۆ ئ�����ه‌وه‌ ده‌ک������ات «ئ���ه‌م‬ ‫پ��ڕۆژه‌ی��ه‌‌ى ئێستا پێشکه‌ش کراوه‌‬ ‫ب�ه‌م�ه‌ب�ه‌س��ت��ى ئ��اس��ای��ى ک��ردن��ه‌وه‌ى‬ ‫سنوره‌ ئیداریه‌کانى پارێزگاکانه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێستا خراوه‌ته‌ ڕوو‪ ،‬سه‌رۆک‬ ‫ک��ۆم��ار ئێستا ئ���ه‌و ده‌س���ه‌اڵت���ه‌ى‬ ‫ه���ه‌ی���ه‌‪ ،‬ک���ه‌ پ��ێ��ش��ت��ر ب���ۆ (مجلس‬ ‫رئاسه‌ جمهور)ى دانرابوو‪ ،‬له‌سااڵنى‬ ‫(‪ )2006‬ب�ه‌دواوه‌ دووج��ار تاڵه‌بانى‬ ‫به‌نیاز بووه‌ بینێرێته‌ په‌رله‌مان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌کێک له‌جێگره‌کانى ڕازى نه‌بووه‌‬ ‫و به‌پێى ده‌س��ت��ور م��اف��ى ڤیتۆیان‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌پێى ده‌ستور پێویسته‌‬ ‫به‌کۆى ده‌نگ ئه‌م پرۆژه‌یه‌ ره‌وانه‌ى‬ ‫په‌رله‌مان بکرێت‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌و پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ت���اره‌ى ل��ی��س��ت��ى‬

‫ه��اوپ��ه‌ی��م��ان��ى ب���اس���ى ل���ه‌وه‌ک���رد‪:‬‬ ‫له‌یه‌که‌مین ده‌رف���ه‌ت���دا س��ه‌رۆک‬ ‫کۆمارى ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ ده‌ستوریه‌ى‬ ‫هه‌بووه‌ و توانیویه‌تى به‌کارى بهێنێت‪،‬‬ ‫له‌پاش دیراسه‌ کردنى ئێستا ئه‌م‬ ‫پ��رۆژه‌ى ره‌وان �ه‌ى په‌رله‌مانى عێراق‬ ‫کردوه‌‪ ،‬گرنگى ئه‌م پرۆژه‌یه‌ ئاسایى‬ ‫ک���ردن���ه‌وه‌ى س��ن��ورى پارێزگاکانه‌‬ ‫که‌ گۆڕانکارى ناعادیالنه‌ى تێدا‬ ‫ک��راوه‌ به‌ ئامانجى جێبه‌جێکردنى‬ ‫سیاسه‌تى تایفى و ره‌گه‌زپه‌رستى‬ ‫له‌و ناوچانه‌دا‪ ،‬له‌الیه‌کى تره‌وه‌ ئه‌و‬ ‫بۆچونه‌ى ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر ک �ه‌الر و‬ ‫کفرى و چه‌مچه‌ماڵ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫سه‌ر که‌رکوک ره‌نگه‌ که‌رکوک‬ ‫ن��ه‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه‌ س���ه‌ر ک��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ چونێکى هه‌ڵه‌یه‌ له‌ڕووى‬ ‫ده‌س��ت��وری��ی �ه‌وه‌‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ئ�ه‌و‬

‫ناوچانه‌ به‌ناوچه‌ى ناکۆکى له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌ژمار ناکرێن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ له‌ڕووى یاساوه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫س �ه‌ر ک�ه‌رک��وک ل���ه‌ڕووى سیاسى‬ ‫و ده‌س���ه‌اڵت���ه‌وه‌ ل �ه‌ژێ��ر ده‌س �ه‌اڵت��ى‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت��ى ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬هاوشێوه‌ى کفرى و ئاکرێ‬ ‫که‌ ئێستا کفرى س�ه‌ر به‌دیاله‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ل �ه‌ژێ��ر کۆنترۆڵى هه‌رێمى‬ ‫کوردستاندایه‌‪.‬‬ ‫خ���ال���ی���د ش����وان����ى ج���ه‌خ���ت���ى ل����ه‌وه‌‬ ‫ک��رده‌وه‌‪ :‬له‌کاتى ڕیفراندۆم له‌سه‌ر‬ ‫چاره‌نوسى که‌رکوکدا ئه‌م پرۆژه‌یه‌‬ ‫یه‌کێکه‌ له‌نگاوه‌ گرنگه‌کان بۆ‬ ‫ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى م�������ادده‌ى(‪)140‬‬ ‫و ئاساى ک��ردن �ه‌وه‌ى بارودۆخه‌که‌‬ ‫و دروس������ت ک���ردن���ى زۆری���ن���ه‌ى‬ ‫کوردستانیان له‌و ناوچه‌یه‌دا‪.‬‬

‫بیاره‌‪ ،‬سه‌رله‌نوێ دیاریکردنه‌وه‌ی سنوری ئێران و عێراق هاواڵتیان نیگه‌ران ده‌کات‬

‫«به‌پێى ئه‌م دیاریکردنه‌ نوێیه‌ حکومه‌تى ئێران‬ ‫خاکى عێراقى داگیرکردوه‌»‬ ‫چه‌تر‬ ‫چۆمان عوسمان‬ ‫پاش سه‌رله‌نوێ‬ ‫دیاریکردنه‌وه‌ی سنوری نێوان‬ ‫عێراق و ئێران له‌ سنورى‬ ‫ناحیه‌ى بیار ‌ه (‪ )400‬مه‌تر زه‌وى‬ ‫و چه‌ند مه‌ترێک له‌و جۆگ ‌ه‬ ‫ئاوه‌ى‪ ،‬که‌دانیشتوانى ناحیه‌ک ‌ه‬ ‫پێویستى خۆیانى پێ دابین‬ ‫ده‌که‌ن‪،‬که‌وتووه‌ته‌ ناو خاکى‬ ‫ئێرانه‌وه‌ ‪.‬‬

‫دانیشتوانى ناحیه‌ى بیاره‌ش ئه‌و‌ه ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫له‌م دیاریکردنه‌وه‌ی سنوره‌دا به‌شێک‬ ‫ل� ‌ه ب��اخ و باخاته‌کانمان به‌رخاکى‬ ‫ئێران ده‌که‌وێت‪ ،‬له‌کاتێکدا ب ‌ه پێی‬ ‫ئه‌و تاپۆیه‌ى ک ‌ه ل ‌ه ساڵى (‪)1938‬ه‌و‌ه‬ ‫هه‌مانه‌ باخه‌کان هى خۆمانه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫داوا له‌الیه‌ن ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌که‌ین‬ ‫لیژنه‌یه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م‬

‫کێشه‌ی ‌ه پێک بهێنن‪.‬‬ ‫ئاراس ئه‌حمه‌د غفورخاوه‌نى یه‌کێک‬ ‫له‌وباخانه‌ی ‌ه ب ‌ه (چ �ه‌ت��ر)ى وت‪ :‬ب ‌ه‬ ‫پێى ئه‌ودیاریکردنه‌ى سنورى نێوان‬ ‫حکومه‌تى ع��ێ��راق و ئ��ێ��ران ت �ه‌واوى‬ ‫باخه‌که‌ى ده‌که‌وێته‌ سنورى ئێرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕونیشى کرده‌وه‌‪ :‬به‌ پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ى‬ ‫له‌ س��اڵ��ى(‪ )1975‬ده‌یسه‌لمێنن ئه‌وه‌‬ ‫خاکى هه‌رێمى کوردستانى عێراقه‌‬ ‫و باخى باوکم و باپیرمه‌‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى‪ :‬گ��ل�ه‌ی��ی��م ل��ه‌ حکومه‌تى‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌رى‬ ‫ناحیه‌ى بیاره‌ و پارێزگاى سلێمانى و‬ ‫قا یمقامى هه‌ڵه‌بجه‌ هه‌یه‌ تا ئێستا‬ ‫سه‌ردانى شوێنه‌که‌یان ن�ه‌ک��ردووه‌ و‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر ئ�ه‌م داگیرکردنه‌ بێ‬ ‫هه‌ڵوێستن‪.‬‬ ‫ب���ه‌رپ���رس���ى ب���ه‌ش���ى زه‌وى وزارى‬ ‫کشتوکاڵى بیاره‌ش ده‌ڵێت‪ :‬به‌ پێی‬ ‫ئه‌و نه‌خشه‌یه‌ى که‌ ساڵى(‪ )1955‬بۆ‬

‫دیاریکردنى سنورى هه‌ر دو واڵت‬ ‫دان���راوه‌‪ ،‬له‌ ئێستادا و به‌ پێی ئه‌م‬ ‫دیارى کردنه‌ نوێیه‌ حکومه‌تى ئێران‬ ‫خاکى عێراقى داگیرکردووه‌‪.‬‬ ‫باسی ل���ه‌وه‌ش ک��رد‪ :‬ه�ه‌رل�ه‌ دی��ارى‬ ‫کردنى ئه‌و سنووره‌ زیاتر له‌ (‪)150‬‬ ‫ب��اخ��ى ن��اح��ی �ه‌ک �ه‌ی��ان م �ه‌ت��رس��ى له‌‬ ‫ناوچونى ده‌کرێت له‌ الیه‌ن ئێرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫الى خ��ۆش��ی��ه‌وه‌ گ�����ۆران ئ���ه‌ده���ه‌م‪،‬‬ ‫قایمقامى هه‌ڵبجه‌ى شه‌هید بێ‬ ‫ئاگایی خۆى له‌و لیژنه‌یه‌ ده‌رب��ڕى‬ ‫و وت��ى‪ :‬ئێمه‌ پرسمان پێنه‌کراوه‌ له‌‬ ‫هاتنى ئ�ه‌و لیژنه‌یه‌ بۆدیاریکردنى‬ ‫سنورى هه‌ر دوو واڵت‪ ،‬زانیاریشمان‬ ‫له‌ الی�ه‌ن هاواڵتیانه‌وه‌ پێگه‌یشتووه‌‬ ‫س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌و کێشه‌یه‪ ،‬نوسراومان‬ ‫ب����ه‌رز ک����ردوه‌ت����ه‌وه‌ ب���ۆ پ��ارێ��زگ��اى‬ ‫سلێمانى و پاسه‌وانى سنور له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ئ �ه‌و هاواڵتیه‌ ه��ات��ووه‌ بۆ‬

‫الى ئێمه‌ و نوسراوم بۆ ک��ردووه‌ بۆ‬ ‫پارێزگاى سلێمانى‪.‬‬ ‫ح���اک���م ش��ێ��خ ل���ه‌ت���ی���ف‪ ،‬ئ �ه‌ن��دام��ى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ئ�ه‌و کێشه‌یه‌ ده‌توانرێت له‌ رێگه‌ى‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێمی کوردستانه‌وه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر بکرێت و له‌ ڕێگه‌ى قایمقام‬ ‫و پارێزگاى سلێمانیه‌وه‌ په‌یوه‌ندى به‌‬ ‫حکومه‌تى عێراقه‌وه‌ بکه‌ن بۆ ئاگادار‬ ‫بوون له‌ کاره‌کانى ئه‌و لیژنه‌یه‌‪.‬‬ ‫وت���ی���ش���ى‪ :‬داوا ل���ه‌ ه��اواڵت��ی��ان��ى‬ ‫ئ��ه‌و ناحیه‌یه‌ ده‌ک �ه‌ی��ن زان��ی��ارى و‬ ‫به‌ڵگه‌کانمان بۆ بهێنن‪ ،‬بۆ نوسینگه‌ى‬ ‫سلێمانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق‬ ‫تا بیگه‌یه‌نینه‌ په‌رله‌مان و لیژنه‌ى‬ ‫ده‌ره‌وه‌ى لێ ئاگادار بکه‌ین‪.‬‬ ‫(چ����ه‌ت����ر) ه���ه‌وڵ���ی���دا پ���اس���ه‌وان���ى‬ ‫س���ن���ور و ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌ری ن��اح��ی �ه‌ى‬ ‫ب����ی����اره‌ و پ����اری����زگ����اى س��ل��ی��م��ان��ى‬ ‫‪ n‬نمونه‌یه‌کی تۆماری موڵکی‬ ‫وه‌رگرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌رده‌ست نه‌بوون‪.‬‬

‫عه‌ره‌به‌کانى که‌رکوک هه‌رێمبونى‬ ‫پارێزگاکان ره‌تده‌که‌نه‌و ‌ه‬ ‫چه‌تر‬ ‫زانیار داقوقى‬

‫ل �ه‌وب��اره‌وه‌ م��ازن عه‌بدولجه‌بار ئه‌بوکلل‪،‬‬ ‫به‌رپرسى بزوتنه‌وه‌ى وفاق و نوێنه‌ری لیستى‬ ‫عێراقیه‌ له‌ که‌رکوک به‌ (چه‌تر)ى وت‪ :‬ئێمه‌‬ ‫وه‌ک عه‌ره‌بى که‌رکوک و لیستى عێراقیه‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌کى نیشتمانیمان به‌ستوه‌ ده‌رب��اره‌ى‬ ‫ره‌تکردنه‌وه‌ى هه‌رێم بونى پارێزگاکانى عێراق‬ ‫ودابه‌شکردنى‪.‬‬ ‫ئ �ه‌ب��وک��ل��ل وت��ی��ش��ى ‪« :‬ئ�����ه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ى‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ری �ه‌دا پشتگیرى ج �ه‌م��اوه‌رم��ان بۆ‬ ‫ره‌ت���ک���ردن���ه‌وه‌ى ه�ه‌رێ��م��ب��ون��ى ک �ه‌رک��وک و‬ ‫پابه‌ندبونمان له‌یه‌کبونى عێراق نیشاندا و‬ ‫ئه‌مش ده‌نگى جه‌ماوه‌رى شارى که‌رکوکه‌‪،‬‬ ‫لیستى عێراقیه‌ ل �ه‌ ک��ات��ى پ��روپ��اگ�ه‌ن��ده‌ى‬ ‫هه‌ڵبژاردن به‌ڵێنى به‌عێراق بونى که‌رکوکی‬

‫زمانی کاریکاتێر‬

‫چه‌ند الیه‌ن و که‌سایه‌تی عه‌ره‌بی‬ ‫که‌رکوک که‌ پێشتر به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫دژایه‌تیکردنی به‌ هه‌رێمبوونی‬ ‫که‌رکوک کۆنگره‌یه‌کی جه‌ماوه‌ریان‬ ‫سازکردبوو له‌ لێدوانێکدا بۆ‬ ‫(چه‌تر) پێداگری ده‌که‌ن له‌ سه‌ر‬ ‫هه‌ڵوێسته‌که‌یان و رایده‌گه‌یه‌نن که‌‬ ‫ئه‌وان له‌گه‌ڵ یه‌کپارچه‌یی خاکی‬ ‫عێراقدان‪.‬‬

‫داوه»‪.‬‬ ‫له‌الیکى ت��ره‌وه‌ محه‌مه‌د خه‌لیل جبورى‪،‬‬ ‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک‬ ‫به‌(چه‌تر)ى وت‪ :‬ئه‌م کۆنگره‌یه‌ پشتگیریه‌کى‬ ‫راسته‌قینه‌یه‌ بۆبه‌ڕێوه‌بردنى کارى سیاسى‪،‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا و‬ ‫ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران له‌که‌رکوک‬ ‫ده‌نگى خۆمان ده‌خینه‌ پاڵ جه‌ماوه‌رى عه‌ره‌بى‬ ‫شاره‌که‌‪.‬‬ ‫مه‌حمه‌د ج��ب��ورى وتیشى «م���اوه‌ى هه‌شت‬ ‫ساڵه‌ عه‌ره‌بى که‌رکوک پشتگوێ خراوه‌ و‬ ‫‌به‌هیچ جۆریک‪ ،‬مافى راسته‌قینه‌ى دیارى‬ ‫نه‌کراوه»‌‬ ‫جبورى ئه‌وشى وت‪ :‬ئێمه‌ وه‌ک عه‌ره‌ب ‪،‬هیچ‬ ‫مافمان پێى ن �ه‌دراوه‪‌ ‌،‬هه‌روه‌ها دابه‌شکردنى‬ ‫خاکى عێراق ره‌تده‌که‌ینه‌وه‌ و سورین له‌سه‌ر‬ ‫یه‌کبونى ئه‌م خاکه‌و‌مانه‌وه‌مان له‌که‌رکوک‬ ‫و ل�ه‌ع��ێ��راق‪ ‌،‬که‌رکوکیش‪ ،‬پارێزگایه‌کى‬ ‫عێراقیه و‌ به‌عێراقى ده‌مێنێته‌وه‌ شارێکى‬ ‫برایه‌تى نێوان نه‌ته‌وه‌ جیاجیاکانه»‪.‬‬ ‫ج���ێ���گ���ای ئ����ام����اژه‌ی����ه‌ رۆژی ه �ه‌ی��ن��ی‬ ‫(‪ )2011/11/18‬به‌ مه‌به‌ستی ره‌تکردنى‬ ‫هه‌رێمبونى پارێزگاکانى عێراق‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫وفاق به‌پاڵپشتى رابیته‌ى ملته‌قه‌ی‌ که‌رکوک‬ ‫کۆنگره‌یه‌کى جه‌ماوه‌ریان رێکخست که‌تێدا‬ ‫ده‌یان سه‌رۆک هۆز و که‌سایه‌تی و به‌رپرس‬ ‫و ئه‌ندامانى عه‌ره‌ب له‌ ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى‬ ‫که‌رکوک به‌شداریان کرد‪.‬‬

‫که‌مال میراوده‌لى‪ :‬ئۆپۆزسیۆن ده‌سه‌اڵتى گه‌نده‌ڵ و‬ ‫سیستمى کۆیالیه‌تى موچه‌ى به‌هێز کرد‬ ‫سازدانى‬

‫عه‌لى فه‌تاح مه‌جید‬ ‫له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر)‬ ‫دا د‪.‬که‌مال میراوده‌لى نوسه‌ر و‬ ‫روناکبیر‪ ،‬باس له‌و ‌ه ده‌کات‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫مه‌ترسى ئه‌و ‌ه هه‌ی ‌ه ئۆپۆزسیۆن‬ ‫زیاتر ببێت ‌ه به‌هێزکه‌رى سیستمى‬ ‫گه‌نده‌ڵ و تاوانکار ل ‌ه هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو‪،‬‬ ‫ک ‌ه وه‌کو ده‌سه‌اڵت بێده‌نگن‬ ‫به‌رامبه‌ر چه‌وساندنه‌وه‌ى گه‌لى‬ ‫کورد‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬خوێندنه‌وه‌ت بۆ شۆڕشه‌کانى‬ ‫به‌هارى عه‌ره‌بى و گۆڕانکارییه‌کانى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست چییه‌؟‬ ‫ـ ش�������ۆڕش‪ ،‬ب����ه‌ه����ارى ع����ه‌ره‌ب����ی‪،‬‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری‪ ،‬ئ��ه‌و س��ێ چه‌مک ‌ه ل ‌ه‬ ‫پ��رس��ی��ارى ب �ه‌ڕێ��زت��ان��دا ب �ه‌ک��اره��ات��ووه‌‪.‬‬ ‫ناکرێ هه‌موو گۆڕانکارییه‌کان یان‬ ‫بزوتنه‌وه‌کان له‌ژێر ناوێکدا کۆبکه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونک ‌ه جیاوازیان هه‌یه‌‪ .‬تونس جیای ‌ه‬ ‫ل � ‌ه م��ی��س��ر‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ى ئ���ه‌و دوو واڵت���ه‌ش‬ ‫زۆر جیای ‌ه ل �ه‌وه‌ى لیبیا‪ .‬ئ �ه‌وه‌ى لیبیا‬ ‫ئه‌گه‌رچى ل ‌ه سه‌ره‌تاو‌ه له‌ژێر کاریگه‌رى‬ ‫تونس و میسردا ده‌ستیپێکرد‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه‬ ‫ئاشکرا پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��ى رۆژئ��اوای��ى ب��وو‪،‬‬ ‫ب� ‌ه مه‌به‌ستى داگ��ی��رک��ردن��ى س�ه‌رچ��او‌ه‬ ‫نه‌وتییه‌کانى لیبیا و زیاتریش له‌م ‌ه‬ ‫وێرانکردنى لیبیا ه �ه‌روه‌ک ل ‌ه عێراق‬

‫به‌ تورکیا ب��ۆئ�ه‌وه‌ى دژى (په‌که‌که ‌)‬ ‫ب �ه‌ک��ارى بێنێ‪ ،‬ئ�ه‌م� ‌ه مه‌ترسییه‌کى‬ ‫یه‌کجار گه‌ور‌ه دروست ده‌کات‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫شه‌ڕى ئه‌مڕۆش وه‌ک هه‌میشه‌ شه‌ڕى‬ ‫ته‌کنۆلۆجیی ‌ه ب ‌ه تایبه‌تى ئه‌م فڕۆکان ‌ه‬ ‫بۆ شه‌ڕى ناو شار و شه‌ڕى گه‌ریالیى‬ ‫داهێنراون و رۆژ ب ‌ه رۆژ کوشنده‌یى و‬ ‫کاریگه‌رییان زی��اد ده‌ک��ات‪ .‬به‌ریتانیا‬ ‫(‪ )500‬ملیۆن پاوه‌نى ل ‌ه شه‌ڕى لیبیادا‬ ‫س���ه‌رف ک���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم هێشتا ق �ه‌زاف��ى‬ ‫ن���ه‌ک���وژرا ب���وو ک��ه‌ وه‌زی�����رى ب �ه‌رگ��رى‬ ‫هانى کۆمپانیا به‌ریتانییه‌کانیدا بڕۆن‬ ‫رێکه‌وتنى بازرگانى له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نى‬ ‫کاتی‪ ،‬ک ‌ه هێشتا هه‌ڵنه‌بژێردراون و‬ ‫نوێنه‌رى شه‌رعى که‌س ناکه‌ن‪ ،‬ئه‌نجام‬ ‫ب��ده‌ن‪ .‬به‌ریتانیا چاوه‌ڕێی ‌ه له‌برى ئه‌و‬ ‫(‪ )500‬ملێۆنه‌ى بۆ کوشتن و رووخاندن‬ ‫به‌کاریهێنا (‪ )300‬بلیۆنى ل ‌ه پرۆژه‌ى‬ ‫بنیاتنانه‌و‌ه و وه‌به‌رهێنان ده‌ستبکه‌وێ‪.‬‬ ‫فه‌ڕه‌نساش هه‌‌ر به‌م چه‌شنه‌‪ .‬سروشتى‬ ‫ه��ێ��ز‌ه ش��ۆڕش��گ��ێ��ره‌ک��ان��ی��ش و راده‌ى‬ ‫مه‌ده‌نییه‌ت و دیموکراسییان ئ �ه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫ش��ێ��وه‌ى گ��رت��ن و س��وک��ای�ه‌ت��ى پێکردن‬ ‫و ک��وش��ت��ن��ى ق���ه‌زاف���ى و ره‌ش���ه‌ک���وژى‬ ‫الیه‌نگرانى قه‌زافى وێرانکردنى (سێرت)‬ ‫دا ده‌رک����ه‌وت‪ .‬ل � ‌ه کاتێکدا شۆڕشى‬ ‫م��ی��س��ر و ت��ون��س ت���ا راده‌ی����ه‌ک����ى زۆر‬ ‫ش��ۆڕش��ى ش �ه‌ق��ام ب���وو‪ ،‬چینى نێوه‌ند‬ ‫کردیان و گه‌نجان و چینى کر‌ێکار و‬ ‫زه‌حمه‌تکێشانیش پشتیوانیان لێکرد‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫لیبیا شه‌ڕه‌ک ‌ه ب ‌ه هێزى ناتۆ بڕیاردرا و‬ ‫هێز‌ه شه‌ڕ‌که‌ره‌کانى دژى قه‌زافى هێزى‬

‫ل��ه‌ ک��وردس��ت��ان ئ��ی��س��رائ��ی��ل و‬ ‫ئ�ه‌م��ری��ک��ا و ب�ه‌ری��ت��ان��ی��ا ل �ه‌ پشت‬ ‫دروستکردنى ده‌سه‌اڵتى بنه‌ماڵه‌یى‬ ‫حیزبیى نادیموکراتى گه‌نده‌ڵه‌وه‌ن‬ ‫ک��ردی��ان‪ .‬ب ‌ه هیچ شێوه‌یه‌ک ب ‌ه بێ‬ ‫ده‌ستدرێژى راسته‌وخۆى ناتۆ‪ ،‬فه‌ڕه‌نسا‬ ‫و به‌ریتانیا و شااڵوى سه‌ربازیى ئه‌وان‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان���ه‌ى پ��ێ��ی��ان ده‌وت����را ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان‬ ‫ن�ه‌ی��ان��ده‌ت��وان��ى (ب �ه‌ن��غ��ازی)ش بپارێزن‪.‬‬ ‫رۆژئاوا بۆ پاراستنى مه‌ده‌نى نه‌ڕۆیشت‪،‬‬ ‫خۆیان د‌ه ئه‌وه‌ند‌ه مه‌ده‌نییان کوشت ک ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه قه‌زافى بیکوشتای ‌ه یان نا‪ ،‬ب ‌ه بێ‬ ‫هۆ ژێرخانى واڵته‌که‌یان ته‌خت کرد‪،‬‬ ‫ئامانجى رۆژاوا و هێزه‌کانى ناتۆ‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫جه‌نگى لیبیا سێ شت ب��وو‪ :‬یه‌که‌م‪/‬‬ ‫داگ��ی��رک��ردن��ى س �ه‌رچ��او‌ه نه‌وتییه‌کان‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ /‬له‌ناوبردنى ژێرخانى ئ��اوه‌دان��ى‬ ‫لیبیا ت��ا خ��ۆی��ان دوای���ى ب � ‌ه بلیۆنه‌ها‬ ‫دۆالر ئه‌وه‌ى بیانه‌وێ دروستى بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ /‬تاقیکردنه‌وه‌ى چه‌کى ن��وێ و‬ ‫ستراتیژ و تاکتیک و ته‌کنۆلۆجى‬ ‫جه‌نگى ن��وێ ک ‌ه ئێستا ب ‌ه «جه‌نگى‬ ‫ن��او خه‌ڵک» ن��اوده‌ب��رێ‪ .‬ش �ه‌ڕى ناتۆ‬ ‫به‌رامبه‌ر قه‌زافى له‌ ئامانجى پاراستنى‬ ‫مه‌ده‌نییان زۆر ب �ه‌والوه‌ت��ر رۆیشت‪،‬‬ ‫شه‌ڕێکى ئیمپریالیستانه‌ى نابه‌رامبه‌ر‬ ‫و ناهه‌ق و ده‌ستدرێژیکه‌ران ‌ه بوو‪،‬‬ ‫ل � ‌ه کاتێکدا ئه‌مریکا م��اوه‌ی�ه‌ک��ى‬ ‫زۆر‌ه ف��ڕۆک �ه‌ى درۆن���ى نێچیره‌وان‬ ‫(‪ )Predator Drones‬ک ‌ه‬ ‫ب ‌ه بێ فڕۆکه‌وان کاریگه‌رترین کارى‬ ‫جاسووسى و دۆزینه‌وه‌ى نیشانه‌و کوشتن‬ ‫ل ‌ه ناو خه‌ڵک و ل ‌ه شوێنى په‌ناو دوور‌ه‬ ‫ده‌ست ئه‌نجام ده‌دا‪ ،‬ل ‌ه ئه‌فغانستان ب ‌ه‬ ‫کاریهێناو‌ه و سه‌دان سه‌رکرد‌ه و سه‌ربازى‬ ‫ت��اڵ��ی��ب��ان��ى ب �ه‌م��ج��ۆر‌ه ک��وش��ت��ووه‌‪ ،‬بێ‬ ‫گوێدان ‌ه قوربانیی ‌ه مه‌ده‌نیی ‌ه زۆره‌‌کانیش‪،‬‬ ‫فه‌ڕه‌نسا و به‌ریتانیاش ئ �ه‌م چه‌ک ‌ه و‬ ‫فڕۆکه‌ى جه‌نگى تریان ل ‌ه لیبیا تاقى‬ ‫کرده‌و‌ه و زه‌برێکى گه‌وره‌یان ل ‌ه هێزه‌کانى‬ ‫ق �ه‌زاف��ى داو ب � ‌ه س���ه‌دان مه‌ده‌نیشیان‬ ‫کوشت و وێرانییه‌کى گه‌وره‌شیان نایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌مریکا ئه‌م جۆر‌ه چه‌کانه‌ى داو‌ه‬

‫میلیشیایى ناوچه‌یى و عه‌شیره‌تى بوون و‬ ‫پالنى ناتۆیان جێبه‌جێ ده‌کرد‪ .‬ناتۆ بوو‬ ‫له‌ کاروانى ئۆتۆمبێله‌کانى قه‌زافیدا‬ ‫ک ‌ه ده‌یانه‌ویست هه‌ڵبێن و ل ‌ه ناوى بردن‬ ‫و قه‌زافى خست ‌ه ده‌ست دوژمنه‌کانییه‌و‌ه‬ ‫و سات ب ‌ه سات ئاگادارى برینداربوون و‬ ‫گرتن و کوشتن ‌ه نا ئینسانییه‌که‌ى‬ ‫بوو‪ .‬ل ‌ه میسر و تونس خه‌باتى شه‌قام‬ ‫و ف��ش��ارى سیاسى رژێمه‌کانى‬ ‫رووخ��ان��د ن �ه‌ک داگیرکردنى‬ ‫سه‌ربازی‪ .‬پرسه‌ سه‌ره‌کییه‌که‌ى‬ ‫تر ئه‌وه‌ی ‌ه تا چه‌ند ئه‌م شۆڕشان ‌ه‬ ‫دی��م��وک��راس��ى و سه‌قامگیرى‬ ‫سیاسى و خ��ۆش��گ��وزه‌ران��ى بۆ‬ ‫خه‌ڵک دێنن؟‬

‫چه‌تر‪ :‬گۆڕانکارییه‌کانى ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫تا دێت گه‌رموگوڕتر ده‌بن‪ ،‬کوردستان‬ ‫ل ‌ه کوێى ئه‌و هاوکێشه‌یه‌دایه‌؟‬ ‫ـ س��وری��اش ب ‌ه شێوه‌ه‌یه‌کى سیاسیى‬ ‫ئ�ه‌خ�لاق��ی��ى ک��ۆت��ای��ى ه��ات��وه‌‪ ،‬رۆژئ����اوا‬ ‫نه‌یده‌ویست سوریا ب��ڕوا‪ .‬ئ �ه‌وه‌ى له‌وێ‬ ‫ه��اوک��ێ��ش �ه‌ک �ه‌ى گ����ۆڕی‪ ،‬س���وورب���وون‬ ‫و خ �ه‌ب��ات و ق��ورب��ان��ى بێوێنه‌ى گه‌لى‬ ‫سوریایه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه سه‌لماندى ک ‌ه ئیراده‌ى‬ ‫به‌رگرى و خه‌بات و گۆڕان هه‌بێ هیچ‬ ‫هێزێ نیی ‌ه ک ‌ه ب �ه‌رى پێبگرێ‪ .‬به‌اڵم‬ ‫بۆ وه‌اڵم��ى پرسیاره‌که‌ت ده‌بێ بپرسین‬ ‫به‌ده‌ر ل ‌ه خه‌ڵک‪ ،‬کێ ل ‌ه هاوکێشه‌کان‬ ‫و ئه‌نجامى هاوکێشه‌کان بڕیار ده‌دا؟‬ ‫دیار‌ه ئێستا رۆژئاوا وه‌ک ناتۆ و وه‌ک‬ ‫ده‌سه‌اڵتى سیاسى گ �ه‌ور‌ه له‌ناو نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کان و به‌سه‌ر واڵتانى عه‌ره‌بیدا‪،‬‬ ‫ده‌ورى سه‌ره‌کى ل ‌ه پڕۆسه‌ى گۆڕانه‌کاندا‬ ‫هه‌بوو‌ه و هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌ى ده‌ورى سه‌ره‌کیشى‬ ‫ل ‌ه دیاریکردنى سیاسه‌ت و بڕیارى سیاسى‬ ‫ناتۆ به‌تایبه‌تى سه‌باره‌ت ب ‌ه گۆڕانه‌کانى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست هه‌ی ‌ه (ئیسرائیل)‬ ‫ه‌‪ ،‬وه‌ک خۆى و وه‌ک لۆبى ئیسرائیلى و‬ ‫ده‌سه‌اڵتى دامه‌زراوه‌یى جووله‌ک ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫داموده‌زگا و پرۆس ‌ه سیاسى و ئه‌منى‬ ‫و سه‌ربازییه‌کانى واڵتانى روژئاواییدا‪.‬‬ ‫هه‌موو گۆڕانه‌کان ده‌بێ ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫مانه‌و‌ه و به‌هێزکردنى ئیسرائیلدا بن‪،‬‬ ‫گ���ۆڕان ل � ‌ه م��ی��س��ردا ن �ه‌ب��وو ت��ا زامنى‬ ‫مانه‌وه‌ى دامه‌زراوه‌ى سه‌ربازیى سه‌رده‌مى‬ ‫حوسنى م��وب��اره‌ک ن�ه‌ک��را و ته‌نانه‌ت‬ ‫ن�ه‌ک��را ب� ‌ه ده‌س �ه‌اڵت��ى ت���ازه‌ش‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌و دامه‌زراوه‌ی ‌ه ده‌سکردى رۆژئاوای ‌ه و‬ ‫پاڵپشتى ئیسرائیله‌‪ .‬هه‌روه‌ها ل ‌ه به‌حرێن‬ ‫و سعودی ‌ه و ئه‌رده‌ن و قه‌ته‌ر‪...‬هتد نابێ‬ ‫به‌هارى عه‌ره‌بى هه‌بێ‪ ،‬چونک ‌ه سه‌ر ب ‌ه‬ ‫رۆژاوان‪ ،‬یه‌مه‌ن نابێ حه‌سم بێ‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫سیاسه‌تى رۆژئاوا دژى قاعید‌ه جێبه‌جێ‬ ‫ده‌ک��ات‪...‬ه��ت��د‪ .‬بۆی ‌ه ئیسرائیل ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫به‌الو‌ه گرنگ نییه‌‪ ،‬ک ‌ه ناچارى نه‌بێ‪،‬‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د بڕوا‪ .‬ئه‌و به‌الیه‌و‌ه گرنگتر‌ه‬ ‫گۆڕانێ ل ‌ه ئێراندا بکرێ‪ .‬به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫پارسه‌نگى سیاسى ئه‌منى بۆ ئیسرائیل‬ ‫پ��اراس��ت��وو‌ه و رژێمێکى الوازه‌‪ .‬ته‌نیا‬ ‫دوژمن و بکوژى گه‌لى خۆیه‌تى ک ‌ه بۆ‬ ‫ئیسرائیل و رۆژئاوا ئه‌م ‌ه مه‌سه‌له‌یه‌ک‬ ‫نییه‌‪ .‬دیموکراسى و مافى م��رۆڤ و‬ ‫ئینسانییه‌ت ل � ‌ه ئ��اس��ت��ى ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى‬ ‫ئابوورى و سیاسیى و ئه‌منیدا بایه‌خیان‬ ‫نییه‌‪ .‬به‌تایبه‌تى ل��ه‌م ک��ات��ى قه‌یران ‌ه‬ ‫دارایى و ئابووریی ‌ه سه‌خته‌ى رۆژئاوادا‪،‬‬ ‫له‌ راب��ردوودا ل ‌ه هه‌ر قه‌یرانێکى ئاوادا‬ ‫جه‌نگێکى ئیمپریالیستیان (داگیرکارى)‬ ‫دروس��ت ده‌ک���رد‪ ،‬ل ‌ه م��ێ��ژووى نزیک و‬ ‫جه‌نگى ئێران و عێراق‪،‬‬ ‫سه‌رده‌مدا‬ ‫جه‌نگى کوێت‬ ‫ی�������������������ان‬

‫خه‌لیجى ی�ه‌ک‪ ،‬جه‌نگى ئه‌فغانستان‪،‬‬ ‫جه‌نگى داگیرکردنى عێراق‪ ،‬ئێستاش‬ ‫جه‌نگى لیبیا و پشتیوانى ب�ه‌رده‌وام��ى‬ ‫جه‌نگه‌‌کانى ئیسرائیل دژى لوبنان و‬ ‫فه‌له‌ستینییه‌کان و جه‌نگى تورکیا دژى‬ ‫ک��ورد له‌م نموونانه‌ن‪ .‬پێشتریش ئه‌وان‬ ‫پاڵپشتى س�ه‌ددام بوون ل ‌ه دروستکردنى‬ ‫چ�ه‌ک��ى کیمیایى و ئه‌نفالى ک��ورد‪،‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا ل ‌ه پاڵپشتى تورکیا و گرتن‬ ‫و دزی��ن��ى ب �ه‌رێ��ز (ع �ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن)‬ ‫ب��وون‪ ،‬که‌ م��وس��ادى ئیسرائیلى ده‌ورى‬ ‫سه‌ره‌کى تێدا بینی و یارمه‌تى سه‌ربازى‬ ‫ئاشکراو نهێنى ئیسرائیل و تاقیکردنه‌وه‌ى‬ ‫چه‌که‌کانى ل�ه‌س�ه‌ر ک��ورد و په‌که‌که‌‬ ‫ئێستا ئاشکرا باس ده‌کرێ‪.‬‬ ‫له‌ هیچ کاتێکدا نه‌ له‌ رابردوودا‪ ،‬نه‌‬ ‫له‌ ئێستادا‪ ،‬رۆژئاوا بۆ واڵتانى جیهانى‬ ‫سێ و هه‌ر واڵتێ ده‌سه‌اڵتیان به‌سه‌ردا‬ ‫ب����ڕوا‪ ،‬ک�ه‌س��ان��ى دی��م��وک��رات و زان���ا و‬ ‫ده‌سپاکیان ناوێ که‌ به‌ ده‌ستوور و یاسا‬ ‫و پرۆسه‌ى روونکارى و پاکسازى حوکم‬ ‫بکه‌ن و له‌ بڕیاره‌کانیاندا بۆ په‌رله‌مان و‬ ‫ده‌ستوورى واڵت و پرۆسه‌ى دیموکراسى‬ ‫یاسا و شه‌رعییه‌ت بگه‌ڕێنه‌وه‌ و بیانه‌وێ‬ ‫ده‌زگا و دام �ه‌زراوه‌ى مۆدێرن و مه‌ده‌نى‬ ‫و ی��اس��ای��ى دروس���ت ب��ک�ه‌ن و ژێرخانى‬ ‫واڵت �ه‌ک �ه‌ی��ان به‌هێز ب��ک�ه‌ن و ئ��اب��وورى‬ ‫سه‌ربه‌خۆ په‌ره‌پێبده‌ن‪ .‬ئ��ه‌وان وه‌ک له‌‬ ‫عێراق کردیان و ئێستاش له‌ لیبیا ده‌یکه‌ن‬ ‫ده‌یانه‌وێ به‌ زووترین کات ده‌سته‌یه‌کى‬ ‫گه‌نده‌ڵ‪ ،‬دروس��ت بکه‌ن و کۆنتراکتى‬ ‫تااڵنکردنى سه‌رچاوه‌ و جومگه‌ ئابوورى‬ ‫و بازرگانییان پێ ئیمزا بکه‌ن و زامنى‬ ‫ئه‌وه‌ بکه‌ن له‌ رووى ئه‌منى و سیاسییه‌وه‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیانن‪.‬‬ ‫ئاشکرایه‌ که‌ به‌ریتانیا به‌ تایبه‌تى‬ ‫و ئه‌مریکا و فه‌ڕه‌نساش په‌یوه‌ندییه‌کى‬ ‫پته‌ویان له‌گه‌ڵ قه‌زافى هه‌بوو‪ .‬تۆنى‬ ‫بلێر خۆى پێشنیازى بابه‌تى دکتۆراکه‌ى‬ ‫بۆ کوڕه‌که‌ى قه‌زافى کردبوو‪ ،‬کۆلێجى‬ ‫ئابوورى و زانسته‌ سیاسییه‌کانى له‌نده‌ن‬ ‫دواى ئ��ه‌وه‌ى ملیۆن و نیوێک پاوه‌نى‬ ‫به‌خشى به‌و کۆلێجه‌‪ ،‬یارمه‌تییان دابوو‬ ‫دکتۆراکه‌یان بۆ نووسیبوو‪ ،‬ده‌یان ملیۆن‬ ‫پاوه‌نى تریشیان له‌ قه‌زافى وه‌رگرتبوو که‌‬ ‫بڕیار بوو (‪ )400‬که‌س له‌ بنه‌ماڵه‌ و‬ ‫ده‌ستودایه‌ره‌ى قه‌زافى له‌ له‌نده‌ن بخوێنن‬ ‫و بۆ حوکمڕانى داهاتوو وه‌ک بنه‌ماڵه‌‬ ‫ئاماده‌یان بکه‌ن‪ .‬ب�ه‌اڵم که‌ هه‌لیان بۆ‬ ‫ه�ه‌ڵ��ک�ه‌وت لیبیا ب��ۆ خ��ات��رى س�ه‌رچ��اوه‌‬ ‫نه‌وتییه‌کانى داگیربکه‌ن پشتیان تێکرد‬ ‫و ب�ه‌م چه‌شنه‌ نامرۆڤییه‌ کوشتیان تا‬ ‫به‌ زیندویى نه‌گیرێ و له‌ داداگایه‌ک‬ ‫نهێنییه‌کان ئاشکرا نه‌کات‪ .‬ئێستاش‬ ‫ئیسرائیل ده‌ی����ه‌وێ ت�ه‌ن��ی��ا ئ���ه‌و وه‌ک‬ ‫ده‌وڵه‌تێکى دیموکراتى به‌هێز و خ��اوه‌ن‬ ‫چه‌کى ئه‌تۆمى له‌ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‬ ‫بناسرێ و له‌ رێگاى به‌هێزکردنى حیزبه‌‬ ‫دینیى و ناکۆکییه‌ تایه‌فییه‌کان و‬ ‫ناکۆکى ناوچه‌ییه‌وه‌ هه‌وڵى ئه‌وه‌ ده‌ده‌ن‬ ‫هیچ کام له‌ واڵتانى ترى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫ناوه‌ڕاست و «به‌هارى عه‌ره‌بی» نه‌بنه‌‬ ‫واڵتێکى دیموکراتى مۆدێرنى خ��اوه‌ن‬ ‫ئیراده‌ى نه‌ته‌وه‌یى دیموکراتى یه‌کگرتووى‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌ى هه‌رێمى کوردستان؟‬ ‫ـ ل����ه‌ ک����وردس����ت����ان ئ��ی��س��رائ��ی��ل و‬ ‫ئ�ه‌م��ری��ک��ا و ب�ه‌ری��ت��ان��ی��ا له‌‬ ‫پ���ش���ت دروس���ت���ک���ردن���ى‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���ى بنه‌ماڵه‌یى‬ ‫حزبیى نادیمۆکراتیى‬ ‫گ�������ه‌ن�������ده‌ڵ�������ه‌وه‌ن‪،‬‬

‫ده‌سه‌اڵتێکى بێ ده‌س��ت��وور و سیستم و‬ ‫یاسا و دام �ه‌زراوه‌ و پرۆسه‌ى بڕیاردانى‬ ‫دیموکراتی‪ .‬ئه‌وه‌تا له‌الیه‌که‌وه‌ سه‌رانى‬ ‫ک��وردی��ان ب��ۆ دروس��ت��ک��ردن �ه‌وه‌ى عێراق‬ ‫و ل �ه‌ده‌س��ت��دان��ى ده‌رف��ه‌ت��ى سه‌ربه‌خۆیى‬ ‫به‌کارهێنا و له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ به‌بێ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى گه‌له‌که‌مان و په‌رله‌مانى بۆش‬ ‫بزانێ چ ده‌گ��وزه‌رێ و چ کاره‌ساتێکى‬ ‫ژینگه‌یى و کۆمه‌اڵیه‌تى لێده‌که‌وێته‌وه‌ و‬

‫دیدار‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪5‬‬

‫وه‌ک ت��اق �ه‌ ه��ێ��زى ب���ه‌رب���ه‌ره‌ک���ان���ى له‌‬ ‫ناوچه‌که‌دا‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا و ناتۆ و‬ ‫تورکیا و ئیسرائیل‪ ،‬دێته‌ سه‌ر خه‌ت و‬ ‫جۆره‌ مساوه‌مه‌ و رێکه‌وتنێک دروست‬ ‫ده‌ب�����ێ‪ ،‬ی���ان دواى س���وری���ا م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ى‬ ‫لێدانى ئێرانیش ده‌بێته‌ شتێکى جددى و‬

‫س�ه‌ی��ر نییه‌ دی�����ارده‌ى خ��ۆک��وش��ت��ن و‬ ‫خ��ۆس��وت��ان��دن زی����ادى ک����ردوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫هیوایه‌کیان بۆ خه‌ڵک نه‌هێشتوه‌ته‌وه‌‬ ‫هه‌رچى سامانى نه‌وته‌ به‌تااڵن ‌به‌خشراوه‌‬ ‫به‌ کۆمپانیا نه‌وتییه‌کانى رۆژئاوا و ب ‌ه‬ ‫مه‌به‌ستى پێکهێنانى ئه‌ماره‌تى نه‌وتى‬ ‫خێزانیى له‌ چه‌شنى قه‌ته‌ر و سعودییه‌‪.‬‬ ‫سه‌رانى کوردیش ته‌ماحى ده‌س �ه‌اڵت و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند بوون چاو و دڵ و عه‌قڵى کوێر‬ ‫کردوون و عیبره‌ت نه‌ له‌ ئاشبه‌تاڵى کۆن و‬ ‫نه‌ له‌ چاره‌نووسى سه‌ددام و قه‌زافییه‌کان‬ ‫وه‌رده‌گ�����رن‪ .‬ن�ه‌ ه�ه‌س��ت و ویژدانێکیان‬ ‫به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‌ى خۆیان هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و هه‌موو بودجه‌ و ده‌رفه‌ته‌ گه‌ورانه‌ى‬ ‫ئاشتى و ئاسایش و پێشکه‌وتنى سیاسیى‬ ‫و ئابوورى که‌ بۆمان فه‌راهه‌م بووه‌‪ ،‬له‌‬ ‫رووخ��ان��ى س �ه‌ددام �ه‌وه‌ ره‌وش���ى گه‌نده‌ڵى‬ ‫و ج���ی���اوازى و ن����ادادپ����ه‌روه‌رى گرفته‌‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیی ‌ه کوشنده‌کان خراپتر بوون‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬کاریگه‌رى رووخ��ان��ى رژێمى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د له‌ ناوچه‌که‌دا چی ده‌بێ؟‬ ‫ زۆر ش��ت ب��ه‌ ک��ۆت��ای��ى رژێ��م��ى‬‫س��وری��اوه‌ ب �ه‌س��ت��راوه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ئیسرائیل به‌‬ ‫ئاشکرا ده‌ری��ب��ڕی��وه‌ که‌ ده‌ت��رس��ێ به‌شار‬ ‫ئه‌سه‌د بڕواو له‌ سوریا و میسر و ئوردن‬ ‫ده‌سه‌اڵتى سوننى ئیخوان موسلیمین بێته‌‬ ‫سه‌ر حوکم و ئه‌و سێ واڵته‌ یه‌کبگرن و‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تێکى ئیسالمى پێکبێنن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ رووخ��ان��ى سوریا زۆر گرنگتره‌‬ ‫له‌ هى میسر و تونس‪ ،‬چونکه‌ هه‌موو‬ ‫هاوکێشه‌کان ده‌گ���ۆڕێ ب �ه‌ج��ۆرێ که‌‬ ‫پێشبینیکردنى ئاکامه‌کانى ئاسان نییه‌‪.‬‬ ‫دوور نییه‌ ل�ه‌ داه��ات��وودا ب��ۆ راگرتنى‬ ‫هاوکێشه‌ى سونیى ـ شیعیى ئه‌مریکا‬ ‫و ئیسرائیل بۆ الى ئێران بگه‌ڕێنه‌وه‌ به‌‬ ‫مه‌رجێ واز له‌ چه‌کى ئه‌تۆمى بێنێ‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ روسیا ده‌ورى خۆى‬ ‫له‌ سوریا پاراستووه‌ و غ �ه‌رب دوو دڵه‌‬ ‫له‌وه‌ى ده‌ورێکى سه‌ربازیى ببینێ‪ .‬ده‌ورى‬ ‫تورکیاش به‌هێزتر ده‌بێ وه‌ک نموونه‌ى‬ ‫ده‌سه‌اڵتێکى ئیسالمى میانڕه‌و له‌ نێوان‬ ‫مۆدێلى ئیخوان موسلیمین و مودێلى‬ ‫ئ��ێ��ران��ى شیعه‌یى و وه‌ک هاوپه‌یمانى‬ ‫ئه‌مریکا و ئه‌ندامى ناتۆ و ده‌سه‌اڵتێکى‬ ‫سه‌ربازى و سیاسیى و ئابووریى گه‌وره‌‬ ‫ل���ه‌ ن���اوچ���ه‌ک���ه‌دا‪ .‬ئ �ه‌م��ری��ک��ا گ���ه‌ر له‌‬ ‫ع��ێ��راق��ی��ش وه‌ک ه��ی��زێ��ک��ى س��ه‌رب��ازى‬ ‫نه‌مێنێته‌وه‌ وه‌ک هێزێکى سیاسیى و‬ ‫ت��اڕادده‌ی �ه‌ک ئه‌منیش‪‌ ،‬له‌ رێگاى ئه‌و‬ ‫جیهازى ئیستیخباراتییانه‌ى دروستى‬ ‫کردوون ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها وه‌ک هێزى‬ ‫سه‌ربازییش ل ‌ه تورکیا و‌ کوێت و قه‌ته‌ر‬ ‫و خه‌لیج‪ .‬ئ��ه‌وه‌ى ئ��اق��ارى رووداوه‌ک��ان��ى‬ ‫داهاتوو بڕیار ده‌دا و بۆ کوردیش زۆر‬ ‫گرنگه‌ ئه‌و پرسیاره‌یه‌ «تا‬ ‫چ رادده‌ی�����ه‌ک‬ ‫ئ���ێ���ران‬

‫به‌رنامه‌کراو‪ ،‬که‌ ئێستا ب ‌ه رواڵه‌ت ئه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ره‌ زیاتر له‌ گۆڕێیه‌»‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ب��اش��ورى کوردستان له‌ دواى‬ ‫روداوه‌کانى (‪17‬ى شوبات) جیاوازییه‌کى‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌رێمى پێش (‪17‬ى شوببات)دا‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫ـ له‌ هه‌موو روویه‌کى دیموکراتى و‬ ‫ئازادییه‌کان و ژیان و مافه‌کانى جه‌ماوه‌ر‬ ‫و گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ خراپتر ب���ووه‌‪ ،‬دروشمى‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ئه‌وه‌ بوو ناگه‌ڕێنه‌وه‌ پێش (‪17‬‬ ‫ى شوبات) خراپتر و الوازت��ر گه‌ڕانه‌وه‌‪،‬‬ ‫پ��ێ��ش (‪17‬ى ش���وب���ات) خۆپیشاندانى‬ ‫گه‌وره‌ى جه‌ماوه‌رى له‌ هه‌موو شوێنێکى‬ ‫کوردستان له‌ هه‌ولێریش به‌ به‌رده‌وامى‬ ‫ده‌کران‪ ،‬وه‌ک ئه‌وانه‌ى دژى شه‌هیدکردنى‬ ‫سه‌رده‌شت عوسمان و یاساى خۆپیشاندان‬ ‫و به‌ شێوه‌یه‌کى خۆڕسکى ئاساییش له‌‬ ‫دژى نه‌بوونى خزمه‌تگوزارى و گه‌نده‌ڵى‬ ‫وه‌ک خۆپیشاندانه‌کانى پیره‌مه‌گرون و‬ ‫سه‌یدسادق و هه‌ڵه‌بجه‌ و رانیه‌ و سۆران‬ ‫و خۆپیشاندانى خ��وێ��ن��دک��اران و الوان‬ ‫ب��ۆ داواک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی��ان‪...‬ه��ت��د‪ .‬ئێستا‬ ‫ئۆپۆزسیۆن خۆپیشاندانیشى وه‌ک تاقه‌‬ ‫هه‌ناسه‌یه‌کى خه‌ڵک دژى تاوانکارى‬ ‫و سته‌مى سیستم کوشت‪ .‬ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ن���ه‌ک ت�ه‌ن��ی��ا پشتى ل �ه‌ ش �ه‌ق��ام ک��رد‪،‬‬ ‫پشتى شه‌قامى شکاند‪ .‬بۆیه‌ سه‌یر نییه‌‬ ‫دیارده‌ى خۆکوشتن و خۆسوتاندن زیادى‬ ‫کردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هیچ هیوایه‌کیان بۆ خه‌ڵک‬ ‫ن �ه‌ه��ێ��ش��ت��وه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬م �ه‌ت��رس��ى ئ���ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌ زیاتر و زیاتر ده‌بێته‌ به‌شێکى‬ ‫ج��ی��ان �ه‌ب��ۆوه‌ و ب �ه‌ه��ێ��زک �ه‌رى سیستمى‬ ‫گه‌نده‌ڵى و تاوانکار دژى گ�ه‌ل‪ .‬ئێستا‬ ‫دی��ارده‌ى خۆکوشتن و کوشتن‪ ،‬مردنى‬ ‫س �ه‌رج��اده‌‪ ،‬نه‌خۆشى س �ه‌ره‌ت��ان‪ ،‬ه �ه‌ژارى‬ ‫و جیاوازی‪ ،‬ن��ادادپ�ه‌روه‌ری‪ ،‬گه‌نده‌ڵى و‬ ‫داگیرکردنى زه‌ویوزار و سامان‪ ،‬بێکارى‬ ‫الوان و ده‌رچ��ووان��ى زانکۆکان‪...‬هتد‪.‬‬ ‫زۆر زی��ات��ر ب���وون‪ .‬هێرشه‌کانى ئ��ێ��ران و‬ ‫تورکیا چه‌ندین قوربانى و وێرانکارییان‬ ‫لێ ئه‌نجام ب��وو که‌چى وه‌ک هه‌واڵى‬ ‫هه‌ڵکردنى سروه‌ بایه‌ک باس ده‌کرێ‪.‬‬ ‫ل�ه‌ کاتێکدا هیچ ک��ام ل�ه‌ ت��اوان��ک��اران‬ ‫و بکوژانى خۆپیشاندانه‌کانى (‪17‬ى‬ ‫شوبات) نه‌گیراون و دادادگایى نه‌کراون‪،‬‬ ‫ه��ێ��رش ک��رای �ه‌ س���ه‌ر ک����اروان ک �ه‌م��ال‪،‬‬ ‫ئیسماعیل‪ ،‬ئاسۆس هه‌رد‌ى و قاره‌مانێکى‬ ‫وه‌ک ئیبراهیمى کاکه‌ حه‌مه‌ ده‌گیرێ‬ ‫ی���ان رف��ان��دن و گ��رت��ن��ى س �ه‌ی��د ئ �ه‌ک��ره‌م‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پێشووی ئاسایشى گومرگی‬ ‫ئیبراهیم خه‌لیل ته‌نیا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى مافى‬ ‫ئازادى راده‌ربڕینى خۆى به‌کارهێناوه‌‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌ ئۆپۆزسیۆن له‌ په‌رله‌مان‬ ‫و ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌ماندا وه‌ک ب�ه‌ردى بن‬ ‫گ��ۆم��ى ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى ق��ورس��ى خ��ۆى‬ ‫بێده‌نگه‌‪.‬‬ ‫درێژه‌ بۆ‪...‬ل‪18‬‬

‫ــــــم‪ :‬ن ‌ه له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ى ئه‌سه‌دین و ن ‌ه له‌گه‌ڵ هه‌ڵگرتنى چه‌کداین‬ ‫ک���وردس���ت���ان پ��ێ��ک دێ���ن���ن‪ ،‬ب���ه‌ ه �ه‌ر‬ ‫(‪ )10‬پارتى به‌شداربووى کۆنگره‌که‌‬ ‫ناتوانن ژم��اره‌ى الیه‌نگرانیان ب�ه‌راورد‬ ‫بکه‌ن به‌نیوه‌ى الیه‌نگرانى (‪،)PYD‬‬ ‫قورسایى الیه‌نگرانى ئه‌و (‪ )10‬پارته‌ى‬ ‫ک��ه‌ ل��ه‌ ک��ۆن��گ��ره‌ک �ه‌دا ب��ه‌ش��دارب��وون‬ ‫ده‌ک��ه‌ون��ه‌ ن��اوچ�ه‌ک��ان��ى (ح �ه‌س �ه‌ک �ه‌ و‬ ‫قامیشلۆ)وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌م (‪ )10‬پارته‌‬ ‫الیه‌نگریان له‌ ناوچه‌کانى (کوبانى و‬ ‫عفرین)دا زۆر زۆر که‌مه‌ و پارته‌کانى‬ ‫پ��ارت��گ �ه‌ل��ێ��ک��ى ب��چ��وک��ن‪ .‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر (‪ )10‬پارتى به‌شداربووى‬ ‫کۆنگره‌که‌ یه‌ک بگرن ناگه‌ن به‌نیوه‌ى‬ ‫ه��ێ��زو ک��اری��گ �ه‌رى (‪ )PYD‬له‌سه‌ر‬ ‫دانیشتوانى رۆژئاواى کورستان‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ل�ه‌راگ�ه‌ی��ان��دن�ه‌ک��ان��دا لێدوانى‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ده‌بینرێت (‪ )PYD‬الیه‌نگرى‬ ‫له‌مانه‌وه‌ى رژێمه‌که‌ى به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫ده‌کات؟‬ ‫ـ��ـ��ـ ل���ه‌ک���ات���ى ئ��ێ��س��ت��ادا (‪)PYD‬‬ ‫سیاسه‌تێکى دیموکراتیانه‌ى هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ نه‌ له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ى رژێمه‌که‌ى‬

‫به‌شار ئه‌سدداین نه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵگرتنى‬ ‫چه‌کداین‪ ،‬سیاسه‌تى ئێمه‌ سیاسه‌تێکى‬ ‫دی��م��وک��رات��ی��ی �ه‌ ه���ه‌وڵ���ى ب��ن��ی��ات��ن��ان��ى‬ ‫سیستمێکى دیموکراتى ده‌ده‌ی��ن له‌نێو‬ ‫گه‌لى کورد له‌ رۆژئ��اواى کوردستان‬ ‫و له‌ نێو س��وری��ادا به‌ گشتى‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و بنه‌مایه‌ هه‌وڵى تێکۆشانى خۆمان‬ ‫ئاڕاسته‌ ده‌ک�ه‌ی��ن‪ .‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى ئێمه‌‬ ‫ن��ام��ان �ه‌وێ��ت ت��ون��دوت��ی��ژى رووب�����دات و‬ ‫له‌ڕووبه‌ڕووبونه‌وه‌ى ڕژێمه‌که‌ى به‌شار‬ ‫ئ �ه‌س��ددا ل�ه‌ه�ه‌م��ان ک��ات��دا نامانه‌وێت‬ ‫میلله‌ت به‌ هه‌ڕه‌مه‌کى و بێبه‌رنامه‌ى‬ ‫بێنه‌ س���ه‌ر ش��ه‌ق��ام‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ی �ه‌ ک���ه‌واى‬ ‫کردووه‌ ده‌زگاکانى راگه‌یاندن گومان‬ ‫بکه‌ن به‌ الیه‌نگرى ئێمه‌ بۆ ڕژێمه‌که‌ى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د‪ .‬مه‌به‌ستى ئێمه‌ ئه‌وه‌نییه‌‬ ‫که‌ رژێمه‌که‌ى ئه‌سه‌د ڕژێمێکى توندو‬ ‫خوێن رێژنییه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت‬ ‫شۆڕشێکى کوردى رێکخراوه‌یی خاوه‌ن‬ ‫به‌رنامه‌ دروست بکه‌ین‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئه‌گه‌ر رژێمه‌که‌ى به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫ڕووخ���ا ئێوه‌ ب �ه‌چ ڕێ��گ��او شێوازێک‬

‫هه‌وڵى به‌دیهێنانى مافى خۆتان ده‌ده‌ن؟‬ ‫ـ��ـ��ـ ئ��ێ��م�ه‌ وه‌ک (‪ )PYD‬ئ �ه‌گ �ه‌ر‬ ‫رژێمه‌که‌ بڕوخێت و نه‌ڕوخێت ئێمه‌‬ ‫هه‌ر پێڕه‌وى سیاسه‌تى دیموکراتیانه‌ى‬ ‫به‌رنامه‌ى خۆمان ده‌که‌ین‪ ،‬مه‌به‌ستمان‬ ‫لێ هۆشیارکردنه‌وه‌ى هه‌موو الیه‌نه‌کانه‌‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ب��ن �ه‌م��اى دی��م��وک��رات��ى‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ل�ه‌دژى ئه‌نجومه‌نى نیشتیمانى گه‌لى‬ ‫سوریاین که‌ له‌ ئه‌سته‌مبوڵ به‌ستراوه‌‬ ‫هه‌روه‌ها له‌دژى ئیخوان موسلیمینین‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م الیه‌نانه‌ بێنه‌ سه‌ر‬ ‫حکوم هه‌مان به‌رنامه‌و رێبازى به‌شار‬ ‫ئ�ه‌س�ه‌دی��ان ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬چونکه‌ ک�ه‌ئ�ه‌وان‬ ‫ده‌سه‌اڵتبگرنه‌ ده‌ست گه‌لى کوردیان‬ ‫الپه‌سه‌ند نابێت‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا گه‌لى‬ ‫ک��وردی��ش ئ�ه‌وان��ی��ان الپه‌سه‌ند نابێت‪،‬‬ ‫ب��ۆی��ه‌ ل���ه‌م ک���ات���ه‌دا پ��ێ��وی��س��ت�ه‌ ئێمه‌‬ ‫به‌ڕێگاى دیموکراتیانه‌ مافى خۆمان‬ ‫به‌ده‌ست بهێنین‪ ،‬به‌ ئاماده‌کارییه‌کى‬ ‫گونجاو ت��ه‌واوه‌ بۆ رووب �ه‌ڕووب��ون �ه‌وه‌ى‬ ‫ه �ه‌ر ڕووداوێ����ک ک���ه‌رووب���دات‪ .‬ئێمه‌‬ ‫پارتێکى دیموکراتى بێ چه‌کین و‬

‫وه‌ک پێشترش سه‌لماندومانه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ کاتى ئێستادا (‪)PYD‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نى نیشتیمانى پێک هێناوه‌‬ ‫له‌ رۆژئ���اواى کوردستان ئه‌مه‌ چۆن‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چێت؟‬ ‫ـــ ئه‌و خه‌باته‌ به‌مه‌به‌ستى پێکهێنانى‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ێ��ک��ى نیشتیمانییه‌ که‌‬ ‫نوێنه‌رى هه‌موو گوند و شاره‌کان بێت‪،‬‬ ‫به‌ڕێکخستن ک��ردن��ى ه�ه‌م��وو جڤاته‌‬ ‫ک��وردی��ی�ه‌ک��ان�ه‌‪ ،‬ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌مایه‌کى‬ ‫دی��م��وک��رات��ى‪ ،‬چ��ون��ک�ه‌ ئ �ه‌م �ه‌ ده‌بێته‌‬ ‫نوێنه‌رى میلله‌تى کورد له‌ ڕۆژئاواى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ک �ه‌ ت��وان��ادار ده‌ب��ێ��ت له‌‬ ‫پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ى ئ �ه‌و پالنانه‌ى دژى‬ ‫میلله‌تی کورد داده‌ڕێژرێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ چه‌ند ش��اردا ل �ه‌ڕۆژئ��اواى‬ ‫کوردستان هه‌ڵبژاردنتان ئه‌نجام داوه‌‬ ‫بۆده‌ست نیشان کردنى نوێنه‌رى گه‌ل؟‬ ‫ــــ له‌ هه‌موو شاره‌کان‪ ،‬له‌ رۆژئ��اواى‬ ‫کوردستان هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام دراوه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ست له‌مه‌ش هاریکارى کردنى‬ ‫هه‌موو پارته‌ کوردییه‌کانه‌ بۆ گه‌یشتن‬

‫به‌بڕیارێکى دروست‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئایا ئه‌ندامانى ئه‌م ئه‌نجومه‌ن ‌ه‬ ‫هه‌موویان کوردن یان له‌ که‌مینه‌کانى‬ ‫تریش هه‌ن؟‬ ‫ـــ ن�ه‌خ��ێ��ر‪ ،‬ل�ه‌ک��ات��ى ئێستادا هه‌موو‬ ‫ئه‌ندامه‌کانى ئه‌م ئه‌نجومه‌نه‌ کوردن‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪7‬‬

‫«له‌دژى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى گه‌لى سوریاین که‌ ل ‌ه ئیسته‌‌نبوڵ داده‌نیشن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌دژى ئیخوان موسلیمینین‪ ،‬چونکه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م الیه‌نانه‌ بێنه‌ سه‌ر حکوم هه‌مان‬ ‫به‌رنام ‌ه و رێبازى به‌شار ئه‌سه‌دیان ده‌بێت»‬

‫ــــــــى به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌ییدان‬ ‫ـ‬ ‫پیۆیسته‌ له‌ زوترین کاتدا ئاماده‌کارى بۆ‬ ‫به‌ستنى ئه‌و کۆنفرانسه‌ بکرێت‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌وکێشانه‌ى هه‌یه‌ یه‌کالى ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تائیستا به‌شێک له‌حزبه‌کانى هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان هیچ قسه‌یه‌کیان ل�ه‌ب��اره‌ى‬ ‫ب���ه‌ش���دارى ک��ردن��ی��ان ل���ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌‬ ‫نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولستار عه‌بدول مه‌جید‪ ،‬ئه‌ندامێکى‬ ‫مه‌کته‌بى سیاسى کۆمه‌ڵى ئیسالمى‬ ‫به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ ،‬تائێستا کۆمه‌ڵى‬ ‫ئیسالمى له‌نێوخۆیاندا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫باسى کۆنفرانسێکى له‌و شێوه‌یان نه‌کردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ »:‬به‌ستنى کۆنفرانسێکى‬ ‫وا گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا پرسى به‌شدارى‬ ‫ک��ردن��م��ان ل���ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س �ه‌ ی�ه‌ک�لای��ى‬ ‫نه‌بۆته‌وه‌«‪.‬‬ ‫هیوا سه‌ید سه‌لیم‪ ،‬ئه‌ندامى مه‌کته‌بى‬ ‫سیاسى حزبى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان‬ ‫ب���ه‌ (چ���ه‌ت���ر)ى راگ���ه‌ی���ان���د‪ :‬س��ااڵن��ێ��ک�ه‌‬ ‫ق��س�ه‌وب��اس ل �ه‌س �ه‌ر گ��رێ��دان��ى کۆنگره‌ى‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى ده‌ک��رێ��ت ل �ه‌وب��اری �ه‌وه‌ چه‌ندین‬ ‫ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ ل���ه‌س���ه‌ر ئ��اس��ت��ى الی �ه‌ن �ه‌‬ ‫س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان ل�������ه‌ده‌ره‌وه‌ى ک��وردس��ت��ان‌و‬ ‫له‌ناوه‌وه‌ى کوردستان ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌‬

‫حزبى زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان بڕوایى‬ ‫ته‌واومان هه‌یه‌ به‌ پێویستى دروستکردنى‬ ‫چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ى نه‌ته‌وه‌ییانه‌ ت��ا ببێته‌‬ ‫چه‌ترێک بۆ کۆکردنه‌وه‌ى کوردان»‪.‬‬ ‫نابراو وتیى‪ »:‬له‌و سۆنگه‌یه‌شدا هه‌رچى‬ ‫هه‌وڵێک درابێت حزبى زه‌حمه‌تکێشانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان وه‌ک ئه‌رکێکى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫خۆى رۆڵى خۆى تیا بینیوه‌«‪.‬‬ ‫هیوا‪ ،‬جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه‌‪ »:‬کاتى ئه‌وه‌‬ ‫هاتووه‌ که‌ الیه‌نه‌ سیاسیه‌کانى کوردستان‬ ‫له‌ هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان‌و له‌سه‌ر‬ ‫ئاستى ده‌ره‌وه‌ى واڵتیش ناکۆکیه‌کانى‬ ‫ن��ێ��وان خ��ۆی��ان وه‌الب��ن��ێ��ن بیر ل�ه‌ یه‌کێتى‬ ‫ک��وردان بکه‌نه‌وه‌ که‌ ئه‌مه‌شیان ده‌بێته‌‬ ‫ه��ان��ده‌رێ��ک ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ى ک���ورد خ��اوه‌ن��ى‬ ‫ده‌زگ���اى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى خ��ۆى بێت ‌و له‌هه‌ر‬ ‫پێشهات ‌و گۆڕانکاریه‌ک که‌ پێشبینى‬ ‫ده‌ک���رێ���ت ل���ه‌ ن��اوچ��ه‌ک��ه‌ رووب������دات به‌‬ ‫یکگرتوویی ساز‌و ئاماده‌بێت و کوردیش‬ ‫له‌ گۆڕانکاریه‌کانى ناوچه‌که‌ رۆڵى خۆى‬ ‫تیاببینێت»‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ئه‌ندامه‌ى مه‌کته‌بى سیاسى حزى‬ ‫زه‌حمه‌تکێشانى ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژه‌ى‬

‫ب �ه‌وه‌ش��ک��رد‪ ،‬ب �ه‌ ل �ه‌ب �ه‌رچ��او گرتنى ئه‌و‬ ‫ب��ارودۆخ �ه‌ ه �ه‌وڵ ‌و تێکۆشانى خۆمان‬ ‫خستۆته‌ گه‌ڕ بۆ نزیککردنه‌وه‌ى الیه‌نه‌‬ ‫ناکۆکه‌کانى ک��وردس��ت��ان‌و ره‌خساندنى‬ ‫زه‌مینه‌یه‌کى گرێدانى ئه‌ و کۆنگره‌یه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم کارێکى گ��ه‌وره‌ى وه‌ک به‌ستنى‬ ‫کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى پێویستى به‌ تێکۆشانى‬ ‫س�ه‌رج�ه‌م الی�ه‌ن�ه‌ک��ان‌و که‌سانى نیشتمان‬ ‫په‌روه‌رى کوردستان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد‪ ،‬هه‌ربۆیه‌شه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌ستنى کۆنفرانسى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى وه‌ک‬ ‫ئه‌رکێکى نه‌ته‌وه‌یى‌و نیشتمانى هه‌موو‬ ‫الیه‌ک ببینرێت‌و هه‌نگاوى کردارى بوو‬ ‫بنرێت‌و هه‌وڵه‌کانیش له‌ هه‌اڵى ئیعالمى‌و‬ ‫ده‌ستکه‌وتنى ح��زب��ى گ �ه‌وره‌ت��ر ببینین‪،‬‬ ‫واش باشه‌ ک�ه‌ ل�ه‌ هه‌رێمى کوردستان‬ ‫زه‌م��ی��ن�ه‌ى س��ازدان��ى ئ��ه‌و ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌ له‌‬ ‫الی �ه‌ن سه‌رۆکایه‌تى ه�ه‌رێ�م‌و په‌رله‌مان‌و‬ ‫حکومه‌تى کوردستان بڕه‌خسێندرێت به‌بێ‌‬ ‫هاوێرکردنى هیچ الیه‌نێکى سیاسى له‌‬ ‫ک��وردس��ت��ان ته‌نانه‌ت ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �ه‌و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌ ناکۆکیشمان له‌گه‌ڵ هه‌بێت‪.‬‬ ‫هیوا‪ ،‬وتیشى‪ :‬سه‌رجه‌م حزبه‌کانى ترى‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش بۆچوونیان وایه‌‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫«داواکارى ره‌واى کورد ب ‌ه تاوان‬ ‫ده‌زانرێت»‬

‫به‌هۆی پۆشینى جلى کوردییه‌وه‌‬ ‫ده‌سبه‌سه‌ر ده‌کرێت‬

‫ال زانا‪ ،‬په‌رله‌مانتارى پارتى ئاشتى و دیموکراتى‬ ‫له‌ی ‌‬ ‫(‪)BDP‬ی شارى ئامه‌د‪ ،‬له ‌په‌یامێکدا ک‌ه بۆ‬ ‫کۆبونه‌وه‌ى په‌رله‌مانى ئه‌وروپا نارد‪ ،‬رایگه‌یاندووه‌‪:‬‬ ‫کورد گه‌لێکى بێ ده‌وڵه‌تن‪ .‬له‌په‌رله‌مانى ئه‌وروپا‬ ‫کۆنفرانسێکى تایبه‌ت به‌مافه‌کانى مرۆڤ به‌سترا‬ ‫کۆبونه‌وه‌ک‌ه بۆ ئه‌و که‌سان‌ه سازکرا که ‌خه‌اڵتى‬ ‫ساخارۆفیان پێدرا کۆنفرانسه‌ک‌ه ته‌نیا یه‌ک رۆژى‬ ‫خایاند له‌کاتێکدا ده‌بوای‌ه له‌یل‌ه زانا خۆى ئاماده‌ى‬ ‫کۆبونه‌وه‌ک‌ه بوایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆى نه‌خۆشیه‌و‌ه نه‌یتوانى‬ ‫ب�ه‌ش��دارى کۆبونه‌وه‌ک‌ه ببێت و په‌یامه‌که‌ى زانا‬ ‫له‌الیه‌ن فاروق دۆرۆ‪ ،‬نوێنه‌رى (‪ )BDP‬له‌ئه‌وروپا‬ ‫خوێندرایه‌و‌ه زانا له‌په‌یامه‌که‌یدا جه‌ختیکردووه‌ت‌ه سه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵکوژى دێرسیم‪ ،‬هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬زیندانى ئامه‌د و‬ ‫سوتاندنى گوند و ده‌ستگیرکردنه‌کانى ئێستا چۆن‬ ‫له‌بیربکه‌ین زانا له‌کۆتایى په‌یامه‌که‌یدا نوسیویه‌تى‬ ‫به‌داخه‌و‌ه داواکارى ره‌واى کوردان به‌تاوان ده‌زانرێت و‬ ‫به‌ده‌ستگیرکردنى هه‌زاران وه‌اڵم ده‌درێته‌و‌ه له‌کاتێکدا‬ ‫حکومه‌تى ئێستاى تورکیا هێزى له‌ده‌ستدایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م هێز‌ه بۆ چاره‌سه‌رى به‌کارنایات‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌کانى هه‌وا ‌ڵ باڵویانکرده‌و‌ه ک‌ه هه‌ڵسوڕاوێکى‬ ‫خوێندکاری‪ ،‬ل‌ه رۆژهه‌اڵتى کوردستان به ‌ناوى ئازاد‬ ‫لوتفپوری ده‌ستبه‌سه‌ر کرا‪ .‬هێزه‌کانى کۆمارى ئیسالمى‬ ‫ئێران رۆژى سێشه‌ممه‌ى راب���ردوو هه‌ڵده‌که‌وتن‌ه ماڵى‬ ‫ئازاد لوتفپوری‪ ،‬به ‌بێئه‌وه‌ى پێشتر ئاگادارى بکه‌نه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستگیرى ده‌ک����ه‌ن‪ ،‬ن��اب��راو یه‌کێک ل �‌ه چاالکانى‬ ‫ێ‬ ‫خوێندکاریی‌ه و به‌ڕێوه‌به‌رى پێشوى رێکخراوى شاهۆ‪ ،‬ب ‌‬ ‫لێپرسینه‌و‌ه و ئاگادارکردنه‌و‌ه ل‌ه تاوانه‌که‌ى ده‌ستبه‌سه‌رى‬ ‫ده‌ک �ه‌ن و له‌دوایدا ل‌ه الی�ه‌ن دادگ��اى ش��ارى سن‌ه پێى‬ ‫ده‌ڵێن تا ماوه‌یه‌ک تا دانانى بارمت‌ه ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ب‌ه پێى نووسینى کۆمێنتى یه‌کێک ل‌ه هاوڕێیانى‬ ‫ناوبراو له‌سه‌ر الپه‌ڕه‌ى فه‌یسبوک هۆکارى بانگهێشت‬ ‫و ده‌ستبه‌سه‌رکردنى له‌به‌ر پۆشینى جلوبه‌رگى کوردى‬ ‫بوو‌ه ل‌ه شوێنى گشتى‪ .‬ل‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌و بڕیار‌ه کتوپڕه‌ى‬ ‫قازیه‌که‌ى کۆمارى ئیسالمی‪ ،‬ئ��ازاد لوتفپورى داواى‬ ‫هۆکارى ئه‌و بڕیار‌ه و روونبوونه‌وه‌ى تاوان‌ه سه‌پێنراوه‌که‌ى‬ ‫کرد‪ ،‬ک‌ه قازیه‌ک‌ه ل‌ه وه‌اڵمدا پۆشینى جلوبه‌رگى کوردى‬ ‫ل‌ه شوێن‌ه گشتییه‌کان ب‌ه تاوانى ناوبراو پێناس‌ه کرد و‬ ‫ره‌وانه‌ى زیندانى سنه‌ى کرد‪.‬‬

‫ده‌ب��ێ��ت ئ �ه‌و کۆنفرانسه‌ ب�ه‌ب��ێ ج��ی��اوازى ک���وردی���ه‌ک���ان ده‌ک����ات ج��ۆری��ک لێک‬ ‫نزیک بوونه‌وه‌ له‌ نێوانیان دروست بێت و‬ ‫الیه‌نه‌کان گرێ بدرێت‪.‬‬ ‫دڵ��زار حه‌سه‌ن‪ ،‬نوسه‌ر و ڕۆژنامه‌نووس راسته‌وخۆ باسى کێشه‌ و گرفته‌کانیان‬ ‫پێیوایه‌‪ ،‬پێویست ‌ه کۆنفرانسه‌که‌ گشتى بکه‌ن‪.‬‬ ‫بێت و س �ه‌رج �ه‌م الیه‌نه‌کانى پشتگیرى ن��اب��راو‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌خ���ات���ه‌ڕوو‪ ،‬الیه‌نه‌کان‬ ‫ده‌توانن ئه‌م کۆنفراسه‌ بکه‌نه‌ وێستگه‌یه‌ک‬ ‫به‌ستنى بکه‌ن‪.‬‬ ‫دڵزار‪ ،‬وتى‪ :‬به‌ر له‌ هه‌موو شتێک پێوسته‌ بۆ به‌خۆداچوونه‌وه‌ و دیاریکردنى ئه‌جێنداى‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ گشتگیر بێت و هه‌موو سیاسى تازه‌یان»‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌ کوردیه‌کانى تێدا بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ش��ک��رد‪ ،‬په‌که‌که‌ ده‌توانێ‌‬ ‫به‌رنامه‌ى ک��ارى رون بیت‪ ،‬به‌ تایبه‌تى قوربانى به‌ هه‌ندیک له‌ سیاسه‌ته‌کانى‬ ‫پێویسته‌ چه‌ند ت �ه‌وه‌رێ��ک ل�ه‌ ب �ه‌ر چاو بدات له‌ پێناو کێشه‌ى کورد له‌ هه‌رێمى‬ ‫بگیرێت وه‌ک کێشه‌ى کورد و تورکیا و کوردستان به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ش سه‌رکردایه‌تى‬ ‫سیاسى ک��ورد له‌ هه‌رێم ده‌ب �ێ‌ ره‌چ��اوى‬ ‫ئێران و کورد له‌گه‌ل وه‌زعى سوریا‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى‪ »:‬ب��اب�ه‌ت��ى ده‌وڵ��ه‌ت��ى ک���وردى و ب��ارودۆخ��ى ک��وردان��ى بارچه‌کانى دیکه‌‬ ‫چاره‌نووسى هه‌ریمى کوردستان له‌گه‌ڵ بکات و له‌ سه‌ر حسابى ئه‌وان گه‌شه‌ به‌‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت��ى ن����اوه‌ن����دى ع���ێ���راق ب��گ��ات�ه‌ خۆى نه‌دات‪.‬‬ ‫دڵ��زار ح�ه‌س�ه‌ن‪ ،‬نوسه‌ر و رۆژن��ام�ه‌ن��ووس‬ ‫بنبه‌ست»‪.‬‬ ‫ل �ه‌م��ی��ان��ى ل��ێ��دوان �ه‌ک �ه‌ی��دا ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) ئه‌وه‌شى راگه‌یاند» له‌م کۆنفرانسه‌دا ئه‌م‬ ‫ئ �ه‌و ن��وس�ه‌ر و ڕۆژن��ام�ه‌ن��ووس�ه‌ ئ��ام��اژه‌ى باسانه‌ى ده‌خرێته‌ روو ده‌بێت له‌ باره‌ى کێشه‌ى‬ ‫به‌وه‌شکرد‪ ،‬به‌ستنى ئه‌م جۆره‌ کۆنفرانسه‌ کوردانى رۆژئاوا و سوریا پێویسته‌ قسه‌ى‬ ‫ب��ۆ وه‌زع���ى ئیستاى ک��ورد زۆر زه‌روره‌‪ ،‬ج��دى له‌ ب��اره‌ى م��اف و داخوازیه‌کانیان‬ ‫چونکه‌ ک���ورد کێشه‌ى ی��ه‌ک ده‌نگى بکرێت و پاڵپشتى به‌هێزى بکرێت‪ ،‬چونکه‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر م��اف و کێشه‌کانى‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بینین رژێمى سوریا له‌لێوارى روخانه‌ و‬ ‫به‌ستنى ئه‌مجۆره‌ کۆنفرانسانه‌ وا له‌الیه‌نه‌ کوردیش هێشتا مافه‌کانیان دیار نییه‌«‪.‬‬

‫له‌رۆژئاواى کوردستان خوێندنى کوردى ده‌ستی پێکرد‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫شالیار کوردۆ‬

‫له‌یه‌کێک له‌کۆاڵنه‌کانى شارى کوبانى‬ ‫کۆمه‌ڵێک منداڵ ده‌ڵێن‪« :‬ده‌چین بۆ‬ ‫خوێندنگه‌ى شه‌هید حه‌قی»‪.‬‬

‫له‌وده‌مه‌دا ک‌ه ده‌مانه‌ویست (نارین) راوه‌ستێنین؛ به‌ده‌م‬ ‫رێگاو‌ه ده‌ی��وت؛ زه‌نگ ل��ێ��ده‌دا‪...‬؛ خوێندنى کوردى‬ ‫ده‌ستیپێکرد راناوه‌ستم (ئیتر نارین فێرى کوردى ده‌بێت‪،‬‬ ‫من نه‌متوانى ئه‌و ل‌ه چوونى بۆ خوێندنگ‌ه راوه‌ستێنم‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر جانتا بچووکه‌که‌ى نووسیبوی(کوردستان)‪ ،‬له‌‬ ‫گیرفانه‌کانیشیدا پارچه‌په‌ڕۆى ره‌نگ سه‌وز‪ ،‬سوور‬ ‫و زه‌رد هه‌بوون‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ک‌ه به‌ناته‌وایش نووسیبێتى‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌اڵم ه�ه‌رده‌م کوردستان له‌بیرى ناریندا‬ ‫بوو‪ .‬ئه‌و ده‌مه‌ى ک‌ه ئێم‌ه له‌نارینمان ده‌ڕوانی؛ تابلۆى‬ ‫سه‌ر خوێندنگه‌که‌مان بینى ک‌ه به ‌زمانى کوردى‬ ‫له‌سه‌رى نووسرابوو‪ ،‬ناوى گه‌ریال ناسراوه‌کانى رۆژئاواى‬ ‫کوردستان له‌وخوێندنگه‌ی‌ه نرابوون که ‌رۆژگارێک‬ ‫شه‌هیدکه‌وتبوون‪ ،‬دیوار و تاقه‌کانى خوێندنگه‌کان به‌‬ ‫وێنه‌کانى شه‌هیدان و وێژه‌وانانى کورد خه‌مڵێنرابوون‪.‬‬ ‫له ‌شارۆچکه‌ى (دێ��رک)ى حه‌مکۆ به‌دیواره‌کانى‬ ‫خوێندنگه‌ى شه‌هید دیجل‌ه دا وێنه‌گه‌لێک هه‌ڵواسرابوون‬ ‫ک�‌ه وێ��ن�ه‌ى ش��اره‌ک��ان��ى س �ه‌ران��س �ه‌رى کوردستانیان‬ ‫له‌خۆگرتبوو‪ ،‬ه �ه‌ر له‌وێنه‌ى ش��اره‌ک��ان��ى مهاباد و‬ ‫ئورمیـه‌و‌ه بگر‌ه تا وێنه‌ى شاره‌کانى ئامه‌د و دێرسیم و‬ ‫وێنه‌ى گه‌ریال شه‌هیده‌کانیش ده‌بینرێن‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌‬ ‫پیشانده‌دات ک‌ه گه‌نجانى دێریک له ‌سه‌رانسه‌رى‬ ‫ک��وردس��ت��ان چ��االک��ى ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب �ه‌ن‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا دی��وى‬

‫ناوه‌وه‌ى خوێندنگه‌کانیش‬ ‫ب���‌ه ره‌ن��گ �ه‌ک��ان��ى س���وور‬ ‫و س����������ه‌وز و زه‌رد‬ ‫خه‌مڵێنرابوون‪ .‬ل‌ه شارى‬ ‫قامیشلۆ خوێندنگه‌ى‬ ‫شه‌هید ره‌ش��ۆ‪ ،‬له ‌شارى‬ ‫کۆبانیـش خوێندنگه‌ى‬ ‫ش�ه‌ه��ی��د ع��وس��م��ان‪ ،‬ئ�ه‌م‬ ‫خوێندنگانه‌ش هه‌ر وه‌ک‬ ‫خ��وێ��ن��دن��گ �ه‌ى (ش�ه‌ه��ی��د‬ ‫دی��ج��ل�ه‌)ن به‌هه‌مانشێوه‌‬ ‫رازێنراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئیتر له‌مه‌ودوا مندااڵن و خزمانى ئه‌و‬ ‫گه‌ریال شه‌هیدان‌ه له‌و خوێندنگانه‌دا داده‌نیشن و فێرى‬ ‫زمانى کوردى (زمانى دایک)ى خۆیان ده‌بن‪».‬هونه‌ر و‬ ‫زمانى کوردى ده‌ژێته‌وه‌» ل‌ه خوێندنگ‌ه کوردییه‌کاندا‪،‬‬ ‫له ‌ته‌ک زمانى کوردیدا هونه‌ر و وێ��ژه‌ى کوردیش‬ ‫په‌ره‌ى پێ ده‌درێت‪ ،‬هه‌ر وانه‌یه‌ک ماوه‌ى ده‌مژمێرێک‬ ‫ده‌خایه‌نێت‪ ،‬ل‌ه خوێندنگه‌کاندا هه‌ڵبه‌ست و موزیکیش‬ ‫ده‌ژێنرێته‌وه‌‪ .‬مامۆستایانى زمانى کوردى ره‌نگین و‬ ‫بێریڤان‪ ،‬له‌مباره‌یه‌و‌ه وتیان‪ :‬ده‌مێکى درێژ‌ه ک‌ه چاالکى‬ ‫ئاوا ل‌هم‌چه‌شن‌ه له‌م پارچه‌یه‌ى کوردستان سازنه‌کراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌به‌رئه‌مه‌ش‌ه ک‌ه به‌شێکى گه‌ور‌ه ل‌ه گه‌له‌که‌مان‬ ‫له ‌زمانى کوردى دوورکه‌وتوونه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ وانه‌ى‬ ‫کوردى ئێم‌ه وانه‌ى هونه‌ر و وێژه‌ى گشتیش ده‌ڵێینه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ستکردن به‌کوردیـیه‌و‌ه بگر‌ه تا هه‌موو شتێک‬ ‫ب‌ه زمانى ک��وردى فێرى فێرخوازه‌کانمان ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫ئێم‌ه له‌وانه‌کانماندا هه‌ڵبه‌ست و موزیکى کوردیش‬ ‫په‌ره‌پێده‌ده‌ین‪ ،‬گه‌نجان به‌تایبه‌تى ل‌ه هه‌ڵبه‌سه‌کانى‬ ‫هه‌ڵبه‌ستوانانى ک��ورد (ئه‌حمه‌دى خ��ان��ی)‪(،‬م�ه‌الى‬

‫وه‌ک��و هه‌موو توێژێکى ت��رى کۆمه‌ڵگا‬ ‫گ��ه‌ن��ج��ان��ى ه���ه‌رێ���م���ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش‬ ‫ل���ه‌چ���اوه‌ڕوان���ى ب �ه‌س��ت��ن��ى ک��ۆن��ف��ران��س��ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى کوردان چاوه‌ڕوانى به‌ستنى ئه‌و‬ ‫کۆنفرانسه‌ده‌که‌ین ل�ه‌و چوارچێوه‌یه‌شدا‬ ‫س���ی���روان گ�����ه‌ردى‪ ،‬س���ه‌رۆک���ى یه‌کێک‬ ‫له‌سه‌نته‌ره‌کانى گه‌نجان وتى‪»:‬به‌هه‌موو‬ ‫ش���ێ���وه‌ی���ه‌ک پ��ش��ت��گ��ی��رى ب �ه‌س��ت��ن��ى ئ �ه‌و‬ ‫کۆنفرانسه‌ ده‌که‌ین بۆئه‌وه‌ى کورد یه‌ک‬ ‫ده‌نگ بوه‌ستێته‌وه‌ به‌رانبه‌ر به‌ رژێمه‌کان»‪.‬‬ ‫گ�����ه‌ردى‪ ،‬ل����ه‌وه‌ش ده‌دوێ������ت‪ :‬بێگومان‬ ‫به‌ستنى ک��ۆن��ف��راس��ێ��ک��ى ل���ه‌و ج���ۆره‌ بۆ‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ک که‌ خاوه‌نى چه‌ندان ملیۆن‬ ‫که‌سه‌ پێویسته‌‪ ،‬چونکه‌ ده‌بێت بۆ هه‌ر‬ ‫چوارپارچه‌ى کوردستان شتێکى گشتگیر‬ ‫دروست بکرێت‪.‬‬ ‫گ �ه‌ردى وتیشى‪ »:‬هه‌ست ده‌ک �ه‌م ئێستا‬ ‫هه‌م له‌ باکور و باشور هه‌م رۆژه �ه‌اڵت‬ ‫و رۆژئ��اوا جگه‌ له‌ هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى و‬ ‫ئامانجى سه‌ربه‌خۆبونمان شته‌کانى ترمان‬ ‫له‌یه‌ک ناچێت وه‌ک زمان کلتور ئه‌ده‌ب‪،‬‬ ‫ب��ۆی�ه‌ پێویسته‌ ل �ه‌و ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌دا ئ �ه‌وه‌‬ ‫یه‌کبخرێت و وه‌ک هه‌رشتێکى تر گه‌نج‬ ‫بهێنرێته‌ پێشه‌وه‌‪.‬‬

‫ راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫جزیری) و (جگه‌ر خوێن) زۆر حه‌زده‌که‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان ئاسته‌نگه‌کانى ب����ه‌رده‌م ک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫خوێندنگ‌ه کوردییه‌که‌شیان خسته‌ڕوو‪ :‬بۆ په‌یداکردنى‬ ‫جێیه‌کى گونجاو و به‌کرێ؛ گه‌لێک هه‌ڵوه‌دابووین‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچى که‌سانێک ده‌ستى هاوکارییان درێژده‌کرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم جێگه‌یه‌ک ک‌ه به‌که‌ڵکى خوێندنگه‌بێت نییه‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ک‌ه یه‌که‌مین چاپخانه‌ى کوردى ل‌ه‌م شاره‌‬ ‫ک��راوه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ده‌مێکى درێ��ژ‌ه ک‌ه ب‌ه شێوه‌یێکى‬ ‫ئه‌کادیمى زمانى ک��وردى پ �ه‌ره‌ى پێ ن���ه‌دراوه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌به‌رئه‌مه‌ش‌ه ک‌ه ئێستا کردنه‌وه‌ى خوێندنگه‌ى زمانى‬ ‫کوردى و هونه‌رى په‌ره‌یان پێ ده‌درێت‪.‬‬ ‫«به‌شداریکردنى فێرخوازان ب‌ه رێژه‌یێکى به‌رچاو و به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مان ده‌مدا پێویستییه‌کانى خوێندن که‌من» ئه‌مه‌‬ ‫‌زڵومه ک‌ه مامۆستاى خوێندنگه‌ى‬ ‫قسه‌ى مامۆستا مه ‌‌‬ ‫ک���وردى ش��ارۆچ��ک �ه‌ى درب��اس��ی�ه‌ی�‌ه و راگ �ه‌ی��ان��د‪»:‬‬ ‫ب �ه‌ش��دارب��وون��ێ��ک��ى ب���ه‌رچ���او ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم که‌میى‬ ‫پێویستییه‌کانى خوێندن تێرى داخوازییه‌کان ناکات‪،‬‬ ‫به‌گوێره‌ى به‌شداربوون نییه‌‪ ،‬مه‌زڵوم وتیشی‪ :‬زۆربه‌ى‬ ‫فێرخوازه‌به‌شداربووه‌کان ل‌ه ره‌گه‌زى مێینه‌ن‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫له‌ سه‌رده‌مى (‪)AKP‬دا (‪)152‬‬ ‫منداڵی کورد‌ کوژراوه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪6‬‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫ئاسۆ جه‌وهه‌ر‬

‫ئه‌وه‌ راگه‌یاندرا که‌ له‌‬ ‫سه‌رده‌مى حکومه‌تى (‪)AKP‬‬ ‫دا (‪ )152‬منداڵ‌ کوژراوه‌‪.‬‬ ‫سکرتێرى رێکخراوى مافى‬ ‫مندااڵن (‪ )ÎHD‬له‌ ئامه‌د‪،‬‬ ‫راجى بیلیجى‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌کات که‌ له‌ ئامه‌د‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارى (‪ )AKP‬به‬ ‫‌گشتى (‪ )152‬منداڵى کوشتوه‌‬ ‫و له‌ (‪ )24‬ساڵى دوایدا‬ ‫(‪ )530‬منداڵ‌ کوژراون‪.‬‬

‫رۆژن���ام���ه‌ى ئ���ازادی���ا واڵت‪ ،‬رۆژى‬ ‫(‪)11/23‬راپ������ۆرت������ێ������ک ده‌ب������اره‌ى‬ ‫پێشێلکارى مافه‌کانى منداڵ‌ باڵو‬ ‫ده‌ک���ات���ه‌وه‌ ک��ه‌ ل���ه‌الی���ه‌ن ت��ورک��ی��او‌ه‬ ‫ب�ه‌ران��ب�ه‌ر به‌مندااڵنى ک��ورد به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌چ��ێ��ت‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ بۆ ئ �ه‌وه‌ده‌ک��ات ک ‌ه‬ ‫ل �ه‌ گ��ردب��وون �ه‌وه‌ی �ه‌ک��دا ل �ه‌ ب��اک��ورى‬ ‫کوردستان‪ ،‬زۆر له‌ نوێنه‌رى داموو‬ ‫ده‌زگا و رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى‬ ‫مه‌ده‌نى له‌ کۆبووه‌نه‌وه‌ى مه‌راسیمى‬ ‫ح�ه‌وت�ه‌م��ی��ن س��اڵ��وه‌گ �ه‌ڕى کوشتنى‬ ‫(ئ��ی��گ��ور ک��ای��م��از)‪ ،‬ل��ێ��دوان��ێ��ک��ی��ان‬ ‫خوێنده‌وه‌ و ئاماژه‌یان بۆ کوشتنى‬ ‫مندااڵنکرد‪ .‬به‌ناوى رێکخراوه‌کانى‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌ى م���ه‌ده‌ن���ى س��ک��رت��ێ��رى‬ ‫(‪ )ÎHD‬ئ��ام �ه‌د‪ ،‬راج���ى بیلیجى‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌ کرد که‌ له‌سه‌رده‌مى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارى (‪ )AKP‬دا‪ ،‬به‌گشتى‬ ‫(‪ )152‬منداڵه‌ کوژرا ون و له‌(‪)24‬‬ ‫ساڵى دوایدا (‪ )530‬منداڵى کورد‬ ‫کوژراون‪.‬‬ ‫زۆر ل �ه‌ ن��وێ��ن�ه‌ران��ى دام���و ده‌زگ���اى‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اى م���ه‌ده‌ن���ى ئ���ام���ه‌د به‌‬ ‫ب���ۆن���ه‌ى ح �ه‌وت �ه‌م��ی��ن س���اڵ���وه‌گ���ه‌ڕى‬ ‫ک��وش��ت��ن��ى (ئ���ی���گ���ور ک���ای���م���از)دا‬ ‫ئاماژه‌یان به‌ مافه‌کانى منداڵکرد‬ ‫و له‌ باخى(کۆشویۆلو) لێدوانێکى‬ ‫رۆژن��ام�ه‌ نووسى ی��ان خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫نوێنه‌رى زازاکى مه‌ده‌نى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫ئ��ام��اده‌ ب���وون‪ .‬ل �ه‌ س��اڵ��وه‌گ �ه‌ڕه‌ک �ه‌دا‬ ‫وێ��ن�ه‌ى ئ �ه‌و م��ن��دااڵن�ه‌ى ک�ه‌ ک��وژرا‬ ‫بوو به‌رزکرایه‌وه‌‪ .‬سکرتێرى (‪)ÎHD‬‬ ‫ئامه‌د‪ ،‬ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که‌‬ ‫هه‌رساڵێک له‌ تورکیادا ه�ه‌روه‌ک‬ ‫سااڵنى تر مافى مندااڵن پێشێلکراو‬ ‫ه����ه‌روه‌ه����ا وێ���ن���ه‌ى ئ����ه‌و م��ن��داڵ �ه‌ش‬

‫به‌رزکرابۆوه‌که‌ کوژرابوو‪ .‬سکرتێرى‬ ‫(‪ )ÎHD‬ب��ی��ل��ی��ج��ى‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ى بۆ‬ ‫کوشتنى مندااڵن کرد له‌ تورکیاداو‬ ‫وت����ى‪ :‬ل��ه‌ ک��ات��ێ��ک��دا ئ��ێ��م�ه‌ رۆژى‬ ‫جیهانی م��ن��دااڵن پ��ی��رۆز ده‌ک �ه‌ی��ن‬ ‫ک �ه‌ (ئ��ی��گ��ور ک��ای��م��از) ل �ه‌ ته‌مه‌نى‬ ‫م��ن��داڵ��ی��دا گ��ول��ل �ه‌ب��اران ده‌ک����رێ و‬ ‫ده‌کوژرێت‪ .‬بیلیجى‪ ،‬ئه‌وه‌شى وت که‌‬ ‫سااڵنه‌ منداڵ‌ ده‌ک��وژرێ��ت و نه‌ک‬ ‫ته‌نها (ئیگور) به‌ڵکو له‌ نێو (‪)24‬‬ ‫ساڵدا (‪ )530‬منداڵى گه‌لى کورد‬ ‫کوژراوه‌‪ .‬بیلیجى‪ ،‬جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه‌‬ ‫ک���ه‌ ل���ه‌س���ه‌رده‌م���ى ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ک �ه‌ى‬ ‫(‪)AKP‬دا (‪ )152‬منداڵى کورد‬ ‫کوژراوه‌ و ساڵى (‪)2011‬ه‌ش (‪)15‬‬ ‫منداڵ‌ کوژراون‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬راشیگه‌یاند که‌ له‌سه‌رده‌مى‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت��ى (‪)AKP‬دا (‪)152‬‬ ‫م��ن��داڵ‌ به‌ده‌ستى پۆلیس ک���وژراون‬ ‫و ب��ک��وژان��ى ئ �ه‌و م��ن��دااڵن�ه‌ ئێسستا‬ ‫له‌نێو کۆمه‌ڵگادان و له‌سه‌ر کارن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش���ى خ��س��ت�ه‌ روو ک��ه‌ ده‌وڵ����ه‌ت‬ ‫منداڵى بچوک ناپارێزێت و وتى‪:‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت که‌سانى ته‌جاوزکار و بکوژ‬ ‫ده‌پ��ارێ��زێ��ت و ل �ه‌ ت��ورک��ی��ادا منداڵ‬ ‫هه‌م ده‌کوژرێت و هه‌م مافى ئه‌وان‬ ‫پێشێلده‌کرێت‪.‬‬ ‫ه�����ه‌روه‌ه�����ا راگ����ه‌ی����ان����دن����ه‌ک����ان و‬ ‫رێکخراوه‌کانى مافى مندااڵن ئاماژه‌‬ ‫ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ه‌ن ک �ه‌ س��ااڵن �ه‌ ده‌ی���ان‬ ‫مندااڵ له‌ خۆپیشاندانه‌کاندا له‌ الیه‌ن‬ ‫پۆلیسى ده‌وڵه‌تى تورکیاوه‌ ده‌کوژرێن‬ ‫ی��ان هێرشیان ده‌کرێته‌ س �ه‌رو ئ��ازار‬ ‫ده‌ده‌رێ��ن و دور له‌ پێوانه‌کانى مافى‬

‫«له‌ماوه‌ی (‪ )24‬ساڵدا (‪)530‬‬ ‫منداڵى کورد کوژراون‌»‬ ‫منداڵ‌ راپێچى زیندان ده‌کرێن‪.‬‬ ‫بیلیجى‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ده‌ک��ات‪:‬‬ ‫له‌ ساڵى (‪)2010‬دا (‪ )286‬منداڵ‌‬ ‫ده‌س��ت ب�ه‌س�ه‌رک��ران و (‪ )95‬منداڵ‌‬ ‫زیندانى ک��را‪ ،‬له‌ ساڵى (‪)2011‬دا‬ ‫(‪ )649‬منداڵ‌ ده‌س��ت به‌سه‌رکرا و‬ ‫(‪ )187‬له‌وانه‌ زیندانى کران‪ .‬بیلیجى‪،‬‬

‫و ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت��ی خ��ۆى ل�ه‌ب�ه‌ران��ب�ه‌ر‬ ‫مندااڵن نیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ل���ه‌ دوای������دا‪ ،‬م��ن��داڵ��ێ��ک‬ ‫ب �ه‌ن��اوى ب��وش��را ب��وڵ��وت (‪ )12‬س��اڵ‌‪،‬‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ى له‌سه‌ر مندااڵنى کورد‬ ‫شه‌رمه‌زار کردوو‪ ،‬بوڵوت‪ ،‬ئاماژه‌ى بۆ‬ ‫ئه‌وه‌کرد ده‌زاندرێت که‌ منداڵ ئێستا‬

‫(‪ )AKP‬ره‌وشی جیاکاری ره‌گه‌زی به‌شێوه‌یه‌کی نهێنی په‌یڕه‌و ده‌کات‬ ‫ده‌کات و په‌یڕه‌وی لێده‌کات هێرشن‬ ‫بۆسه‌ر گه‌لی کورد و کۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬

‫شالیار کوردۆ‬

‫ئه‌رتوگرول کورکچو‪ ،‬نوێنه‌ری‬ ‫شاری مێرسین له ‌په‌رله‌مانی تورکیا‬ ‫له‌سه‌رلیستی (پارتی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتی)ی (‪ )BDP‬له‌دووه‌مین‬ ‫کۆنفرانسی گشتی کۆنگره‌ی دیموکراتی‬ ‫گه‌الندا‪ ،‬وتی‪ :‬سیاسه‌تی پارتی داد و‬ ‫گه‌شه‌پێدان که‌ ئه‌ردۆگان سه‌رۆکایێتى‬

‫هه‌رێم کاوانى‬

‫د‪.‬حسێن کۆچه‌ر‪ ،‬نوێنه‌رى‬ ‫(‪ )PYD‬له‌ هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ده‌کات که‌ ئه‌وان‬ ‫بۆیه‌ به‌شدارى کۆنگره‌ى‬ ‫حزبه‌کانى رۆژئاواى‬ ‫کوردستانیان نه‌کردووه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌وانه‌ى به‌شدارى ئه‌و‬ ‫کۆنگره‌یه‌یانکردووه‌ نوێنه‌رى‬ ‫حزبه‌کان بوون نه‌ک نوێنه‌رى‬ ‫گه‌ل‪ .‬پێشیوایه‌ الیه‌نگرانى‬ ‫حزبه‌که‌یان له‌ (‪%75‬بۆ‪)80‬‬ ‫ى دانیشتوانى رۆژئاواى‬ ‫کوردستان پێک دێنن‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬له‌ماوه‌ى راب���ردوودا کۆنگره‌ى‬ ‫حزبه‌کانى ڕۆژئاواى کوردستان به‌سترا‬ ‫به‌اڵم (‪)PYD‬تێدا به‌شدار نه‌بوو ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌ستى ده‌ره‌کى بوو یان نا؟‬ ‫ـــ ئه‌و کۆنگره‌یه‌ بۆ چاره‌سه‌رکردن‬ ‫و یه‌کگرتنى ک���ورد ل �ه‌ ڕۆژئ����اواى‬ ‫ک�����وردس�����ت�����ان ب����ه‌س����ت����را‪ ،‬پ���ارت���ى‬ ‫ی���ه‌ک���ێ���ت���ى دی�����م�����وک�����رات(‪)PYD‬‬ ‫چه‌ند پێشنیارێکى هه‌بوو بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫گۆنگره‌که‌ نوێنه‌رایه‌تى گه‌ل بنوێنێت‪،‬‬

‫له‌ تورکیا بووه‌ به‌ بابه‌تى «کڕین و‬ ‫فرۆشتن» و وتى‪ »:‬منداڵ‌ پێویستییه‌‬ ‫له‌ الیه‌نى ئاینى‪ ،‬زمان و نه‌ته‌وه‌یى یه‌‬ ‫و نابێت له‌ ناو ببرێن‪ .‬ده‌بێت یه‌کسانى‬ ‫سروشتى مندااڵن هه‌بێت»‪ ،‬بوڵوت‪،‬‬ ‫له‌ دوایدا ئاماژه‌ى بۆ ئاسته‌نگیه‌کانى‬ ‫به‌رده‌م مندااڵن کردوو ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ى‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ ک��رد ک�ه‌ خواستى که‌‬ ‫مندااڵن په‌روه‌رده‌ى تایبه‌ت بکرێن‪.‬‬ ‫(‪ )53‬منداڵ‌ ده‌ستگیر ده‌کرێت‬ ‫ل�ه‌ ش��رن��اخ و ناوچه‌کانى ده‌ورب���ه‌رى‬ ‫ل����ه‌ ح������ه‌وت م���ان���گ���ى دوای��������دا ل�ه‌‬ ‫چ��وارچ��ێ��وه‌ى (‪ )TMK‬دا منداڵ‌‬ ‫ده‌سستگیرکران‪ )85( .‬م��ن��داڵ‌ به‌‬ ‫به‌هانه‌ى «پڕوپاگه‌نده‌ى بۆ ڕێکخستن‬ ‫ک���ردووه‌« و «ب �ه‌ردی��ان هاویشتوه‌ت ‌ه‬ ‫پ��ۆل��ی��س» ده‌س���ت ب �ه‌س �ه‌ر ک���ران ل�ه‌و‬ ‫م��ن��دااڵن �ه‌ (‪ )53‬م��ن��داڵ‌ زی��ن��دان��ى‬ ‫ک���را‪ .‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ گ��ۆڕی��ن��ى (‪)TMK‬‬ ‫ی(‪ ،)2010‬هێشتا هه‌ندێ مندااڵن‬ ‫دادگایی ده‌کرێن‪ .‬له‌ شرناخ ده‌ست‬ ‫به‌سه‌رکردنى (‪ )13‬منداڵ‌(‪)5‬زیندانى‬ ‫ک��را‪ ،‬له‌ جزیره‌ ده‌س��ت به‌سه‌رکردنى‬ ‫(‪)41‬م��ن��داڵ‌ (‪)29‬زیندانى ک��را‪ ،‬له‌‬ ‫سلۆپى ده‌س��ت ب�ه‌س�ه‌رک��ردن��ى (‪)18‬‬ ‫منداڵ‌(‪)11‬زیندانى ک��را‪ ،‬له‌ هه‌زه‌خ‬ ‫(‪ )8‬منداڵ‌ زیندانى کرا‪.‬‬

‫که‌سایه‌تی هه‌فته‌ ئه‌رتوگرول کورکچو‪:‬‬

‫ئاماده‌کار‬

‫دیدار‬

‫‪ n‬به‌شێک له‌و مندااڵنه‌ی له‌ سه‌رده‌می ئه‌ردۆغاندا کوژراون‬

‫ئ���ه‌وه‌ش���ى راگ��ه‌ی��ان��د ک��ه‌ ل��ه‌ س��اڵ��ى‬ ‫(‪)2010‬دا دایک و باوکى بێریڤان‪،‬‬ ‫رۆهات‪ ،‬مه‌زڵوم و واڵت منداڵه‌کانى‬ ‫خۆیان له‌ زیندان گه‌وره‌کرد و ئێستاش‬ ‫لوقمان‪ ،‬مه‌ولود و مزگین له‌ زینداندا‬ ‫گه‌وره‌ ده‌بن‪ .‬بیلیجى‪ ،‬ئاشکرای کرد‬ ‫ک�ه‌ ل�ه‌ رووداوى (‪ )N.Ç‬ده‌وڵ��ه‌ت‬ ‫پشتگری له‌ ته‌جاوزکاریه‌کان کردووه‌‬

‫کورکچو‪ ،‬ل�ه‌ دی��دارێ��ک��ی��دا‪ ،‬وت��ی‪ :‬ده‌س �ه‌اڵت‬ ‫به‌شێوه‌یێکی نهێنی سیاسه‌تی جیاکاری‬ ‫ره‌گه‌زی په‌یڕه‌وده‌کات‪ .‬له‌دووه‌مین کۆنفرانسی‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ی دیموکراتی گه‌الن دا ک ‌ه له‌هۆڵی‬ ‫کۆنفرانسه‌کان‪ ،‬لقی ئه‌ندازیارانی ته‌کنیکی ل ‌ه‬ ‫ئه‌سته‌نبوڵ ده‌ستیپێکرد‪ ،‬که‌ تیایدا ئه‌ندامانی‬ ‫کۆمه‌ڵه‌که‌؛ په‌رله‌مانتارانی پارتی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتی(سه‌باحه‌ت تونجه‌ل‪ ،‬سڕی سوره‌ییا‬ ‫ئه‌نده‌ر‪ ،‬نورسه‌ل ئایدۆگان‪ ،‬ئه‌رتوگرول کورکچوو)‬ ‫و په‌رله‌مانتاری سه‌ربه‌خۆی ئه‌سته‌نبوڵ له‌ڤه‌نت‬ ‫توزه‌ل و سه‌رۆکی گشتی(ئـه‌‪.‬م‪.‬ئه‌‪.‬پ)ئه‌نده‌ر‬ ‫ئیمره‌ک‪ ،‬و ئه‌ندامی سه‌رۆکایێتی (‪)BDP‬‬ ‫شامیل ئاڵتان‪ ،‬و پرۆفیسۆر دکتۆر فاتم ‌ه‬ ‫گۆک‪ ،‬و پرۆفیسۆر گه‌نچای گورسۆی‪ ،‬و‬ ‫هونه‌رمه‌ند فه‌رهاد توونچ و گه‌لێک که‌سایێتی‬ ‫تر به‌شدارییان تیایداکرد‪.‬‬ ‫دوات����ر ل �ه‌ب �ه‌ش��ی دووم����ی ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ک �ه‌ دا‬ ‫که‌تایبه‌ت بوو ب ‌ه کۆبوونه‌وه‌ی ڕۆژنامه‌وانی؛‬ ‫ئه‌ندامی سه‌رۆکایێتی گشتی پارتی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتی نوێنه‌ری شاری مێرسین ئه‌رتوگرول‬ ‫کورکچو ئاماژه‌ى ب ‌ه ره‌وش��ی سیاسی ئێستا‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ک����ورک����چ����و‪ ،‬ل���ه‌وت���ه‌ک���ان���ی دا ره‌خ���ن���ه‌ی‬ ‫ت��وون��دی ئ��اڕاس��ت�ه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ک��رد و وت��ی‪:‬‬

‫ده‌سه‌اڵته‌که‌ی پارتی داد‌وگه‌شه‌پێدان(‪)AKP‬‬ ‫ل���ه‌دژی ئ �ه‌وک �ه‌س��ان �ه‌ی ک �ه‌ داوای ئ���ازادی‬ ‫ده‌ک �ه‌ن توندووتیژی بێڕاده‌ پ�ه‌ی��ڕه‌وده‌ک��ات‪ ،‬و‬ ‫ڕاگه‌یاندنی سیاسه‌تی له‌شێوه‌ی ‌ه له‌دژی گه‌الن‬ ‫و ئازادیخوازان‪ ،‬ڕه‌شێکی جیاکاری ڕه‌گه‌زی‬ ‫و نهێنییه‌‪ ،‬و ل�ه‌و په‌المار و ره‌شبگیریانه‌ی‬ ‫که‌ له‌ژێرناوی (‪)KCK‬ه‌وه‌ په‌یڕه‌و ده‌کرێن؛‬ ‫تێکۆشانی ئ��ازادی��خ��وازان �ه‌ی ک���وردان تیایدا‬ ‫ده‌کرێنه‌ ئامانج‪ ،‬هێرشه‌ بۆسه‌ر ئازادییه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬و درێژه‌ی به‌لێدوانه‌که‌ی دا و وتی؛‬ ‫«ئێم ‌ه له‌بن هێرش و په‌الماری جیاکاری و‬ ‫دانپێدانه‌نان داین»‪.‬‬ ‫کورکچو‪ ،‬راشیگه‌یاند؛ ک�ه‌ ئ���ه‌وان به‌ناوی‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ی دیموکراتی گه‌النه‌وه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫فشاره‌سیاسییه‌کان هه‌ڵوێستمان وه‌رگ��رت��وو‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌دوای ئه‌وه‌ی که‌ ده‌بینین پترله‌جاران‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ان و ی��اری��ده‌ده‌ران��ی وپ��ارت��ی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتی ڕووبه‌ڕووی هه‌ڵمه‌تی ڕه‌شبگیری‬ ‫ده‌ب��ن��ه‌وه‌‪ ،‬و ل �ه‌م چ��وارچ��ێ��وه‌ی� ‌ه دا ئ �ه‌ردۆگ��ان‬ ‫س���ه‌رۆک وزی���ران و شاهین‪ ،‬وزی���رى ک��اری‬ ‫ناوخۆ به‌رامبه‌ر به‌م هێرشان ‌ه خۆیان وه‌ک دادوه‌ر‬ ‫پیشانده‌ده‌ن و له‌لێدوانه‌کانیان دا ڕه‌وایێتی ده‌ده‌ن‬ ‫به‌ ڕه‌شبگیرییه‌کان‪« ،‬ئێمه‌ش له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫هه‌ڵوێستمان ده‌بێت و بێده‌نگ نابین»‪.‬‬

‫نوێنه‌رى (‪ )PYD‬له‌ هه‌رێـــ‬ ‫یه‌کێک له‌ پێشنیاره‌که‌مان ئه‌وه‌ بوو‬ ‫که‌ پێویسته‌ ئه‌و که‌سانه‌ى به‌شدار ده‌بن‬ ‫نوێنه‌رى گ�ه‌ل و هه‌ڵبژێردراوى گه‌ل‬ ‫بن‪ ،‬ب�ه‌اڵم پارته‌کانى ترى رۆژئ��اواى‬ ‫کوردستان پێیان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ داگرتبوو‬ ‫که‌ پێویسته‌ نوێنه‌رانى حزبى بن نه‌ک‬ ‫نوێنه‌رى هه‌ڵبژێردراوى گه‌ل بن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ک�ه‌وات�ه‌ پێشنیارى ئێوه‌ ئه‌وه‌‬ ‫ب���وو ل �ه‌پ��ێ��ش ب �ه‌س��ت��ن��ى ک��ۆن��گ��ره‌ک �ه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنێک بکرێت ل�ه‌ نێو گه‌ل‬ ‫دا‪ ،‬گه‌ل خۆى نوێنه‌رى خۆى دیارى‬ ‫بکات؟‬ ‫ـــ به‌ڵێ‪ ،‬پێشنیارى ئێمه‌ بریتى بووه‌‬ ‫له‌ هه‌ڵبژاردن پێش به‌ستنى کۆنگره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ�ه‌وان ره‌تیانکرده‌وه‌ به‌ بیانووى‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ک �ه‌ ئێستا ب����ارودۆخ ن��اج��ۆرو‬ ‫ناله‌باره‌‪ ،‬ئێمه‌ دژای�ه‌ت��ى سه‌رسه‌ختى‬ ‫ئه‌وانمان ن �ه‌ک��ردووه‌‪ ،‬ته‌نیا نه‌چوینه‌‬ ‫نێو ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک �ه‌وه‌‪ .‬هۆکاره‌که‌شى‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ب����وو ئ��ێ��م �ه‌ ئ����ه‌و ن��وێ��ن��ه‌ران��ه‌ى‬ ‫ئه‌وانمان به‌نوێنه‌رى گ�ه‌ل نه‌زانیوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو به‌نوێنه‌رى حزبمان زانیوه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫کۆبوونه‌وه‌یه‌دا (‪ )10‬پارت به‌شداربونه‌و‬ ‫شه‌ش پارتى دیکه‌ش به‌شدار نه‌بوونه‌‬ ‫که‌(‪ )PYD‬گه‌ورترینى ئه‌و پارته‌یه‌‬ ‫که‌ به‌شدار نه‌بوو تێیدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬که‌واته‌ ئێوه‌ ژماره‌ و پێگه‌تان‬ ‫له‌وان زۆرتره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ چۆنه‌؟‬ ‫ـ��ـ��ـ ل���ه‌س���ه‌رت���ادا (‪ )PYD‬ب �ه‌ش��دار‬ ‫ن��ه‌ب��وو‪ ،‬ک �ه‌ الی �ه‌ن��گ��ران��ى ئ���ه‌م پ��ارت�ه‌‬ ‫له‌(‪%75‬بۆ‪)80‬ى دانیشتوانى رۆژئاواى‬

‫کوردان له ‌چاوه‌ڕوانـــ‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫هانا ئازاد‬

‫دواى هاتنى وه‌فدى‬ ‫په‌رله‌مانتارانى کورد له‌باکورى‬ ‫کوردستان و کۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ند الیه‌نێکى سیاسى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬قس ‌ه له‌سه‌ربه‌ستنى‬ ‫کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى کورد کرا‪.‬‬

‫له‌کۆبونه‌وه‌ى ئه‌و وه‌ف��ده‌ له‌گه‌ڵ جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانى سه‌رۆکى کۆمارى عێراق باسى‬ ‫به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌ى کورد کراو‬ ‫بڕیاریشدرا ئه‌و کۆنفرانسه‌ ببه‌سترێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هیچ کاتێکى بۆ دیارى نه‌کرا‪.‬‬ ‫به‌شێک له‌ چین وتوێژه‌کانى هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان به‌گرنگیه‌وه‌ ده‌ڕوان��ن �ه‌ ئه‌و‬ ‫کۆنفرانسه‌ و چ��اوه‌ڕوان��ى به‌ستنى ئه‌و‬ ‫کۆنفرانسه‌ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ریه‌که‌ له‌ حزبه‌ چه‌په‌کانى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان له‌ چ��اوه‌ڕوان��ى به‌ستنى ئه‌و‬ ‫کۆنفرانسه‌دان و داواده‌که‌ن ئه‌و کۆنفرانسه‌‬ ‫ببێته‌ چه‌ترێک بۆ کۆکردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م‬ ‫کوردانى کوردستان‪.‬‬ ‫س��ه‌ع��دى ئ �ه‌ح��م �ه‌د پ��ی��ره‌‪ ،‬ئه‌ندامێکى‬

‫مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ب���ه‌(چ���ه‌ت���ر)ى ڕاگ �ه‌ی��ان��د‪،‬‬ ‫ده‌س��ت �ه‌ی �ه‌ک پێکده‌هێنرێت ب��ۆئ �ه‌وه‌ى‬ ‫سه‌رپه‌رشتى ئه‌و کۆنفرانسه‌ بکات‪.‬‬ ‫وتیشى‪ »:‬به‌ستنى کۆنفرانسێکى له‌و‬ ‫وشێوه‌یه‌ گرنگه‌ و به‌گرنیشه‌وه‌ چاوه‌ڕوانى‬ ‫به‌ستنى ده‌که‌ین»‪.‬‬ ‫جه‌ختیشى ک��رده‌وه‌ که‌ ئ �ه‌وان به‌شدارى‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ ده‌ک �ه‌ن و به‌پێویستیشى‬ ‫زان����ى س���ه‌رج���ه‌م الی �ه‌ن �ه‌ک��ان��ى ه�ه‌رێ��م��ى‬ ‫کوردستان به‌به‌رنامه‌ و میکانیزى جیاواز‬ ‫به‌شدارى ئه‌و کۆنفرانسه‌ بکه‌ن‪.‬‬ ‫پ��ی��ره‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش��ى وت‪ :‬ل �ه‌و کۆنفرانسه‌دا‬ ‫ده‌ت��وان��ی��ن دی��د و تێڕوانینى ج��ی��اواز بۆ‬ ‫پرسه‌کان بخه‌ینه‌ روو‪ ،‬ب �ه‌اڵم پێویسته‌‬ ‫کاتى به‌ستنى کۆنفرانسه‌که‌ گونجاو‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫هه‌وه‌ها ناسیح مه‌جید ئه‌ندامى مه‌کته‌بى‬ ‫سیاسى بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى ئاماژه‌ى‬ ‫به‌وه‌کرد‪ ،‬بزووتنه‌وه‌ى ئیسالمى پشتگیرى‬ ‫به‌ستنى کۆنفرانسێکى له‌و شێوه‌یه‌ ده‌کات‬ ‫و به‌ به‌رنامه‌یه‌کى جیاوازیش به‌شدارى‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ ده‌کات‪.‬‬ ‫ن��اس��ی��ح م�ه‌ج��ی��دـ ئ����ه‌وه‌ش ده‌خ��ات��ه‌ روو‪،‬‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ی چه‌کى کیمیایى چوون ‌ه باکور‬

‫لیژنه‌یه‌کى ئه‌ڵمانى که‌ پێکهاتبون له‌ پ��ارێ��زه‌ر و‬ ‫په‌رله‌مانتار‪ ،‬چوونه‌ ناوچه‌ى (چه‌لێ)ى جوله‌مێرگ و‬ ‫له‌ گه‌لى تیار‪ ،‬که‌ له‌ ئۆپه‌راسێونێکدا (‪ )36‬گه‌ریالى‬ ‫هێزه‌کانى پارستنى گ �ه‌ل‌ راگ�ه‌ی��ان��درا ب��وو به‌ چه‌کى‬ ‫کیمیاى ژیانیان ل�ه‌ده‌س��ت��داب��وو لێکۆڵینه‌وه‌یان ده‌س��ت‬ ‫پێکرد‪ .‬لیژنه‌که‌ وتیان که‌ ئه‌وان نمونه‌یه‌کیان وه‌رگرتووه‌‬ ‫و له‌سه‌ر ئه‌وه‌ راپۆرتێک ئاماده‌ ده‌که‌ن‪ .‬لیژنه‌که‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رانى پارتى ئاشتى و دیموکراتى (‪)BDP‬‬ ‫ی ناچه‌ى چه‌لێ چوونه‌ گه‌لى ته‌یار و لێکۆڵینه‌وه‌یان‬ ‫ک���رد‪ .‬لیژنه‌که‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ محه‌مه‌د ک��ان��ار‪ ،‬س�ه‌رۆک��ى‬ ‫رێکخستنى(‪)BDP‬ى چه‌لێ چوونه‌ ناوچه‌ى گه‌لى‬ ‫تیار و لێکۆلێنه‌وه‌یان ده‌ستپێکرد و نمونه‌ى خاک‪ ،‬به‌رد‪،‬‬ ‫جل و نمونه‌ى تریان وه‌رگرت‪ .‬به‌ناوى لیژنه‌که‌وه‌ (ژان ڤان‬ ‫ئاکه‌ن) په‌رله‌مانتارى ئه‌ڵمانى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که‌‬ ‫ئه‌وان له‌ (‪ )١.٥‬کیلۆمه‌تردا لێکۆڵینه‌وه‌یان کردووه‌ و که‌‬ ‫ده‌بینرێت له‌و ناوچه‌یه‌دا هێرشێکى زۆر گه‌وره‌ پێکهاتووه‌‪،‬‬ ‫ئاکه‌ن ئه‌وه‌شى وت که‌ ئه‌وان پارچه‌ى بۆمبێکیان دیوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ هه‌رێمه‌که‌ که‌واتاى ئه‌وه‌یه‌ هێرشى زۆر دژوار رویداوه‌‪.‬‬

‫(‪ )100‬پارێزه‌ر دادگایان بایکۆت کرد‬

‫(‪)25‬ی ئه‌م مانگ‌ه ل‌ه ئیستا‌نبوڵ پارێزه‌رانى عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئۆجه‌الن رێبه‌رى کۆما جڤاکێن کوردستان (‪ )KCK‬که‌‬ ‫ل‌ه ئۆپه‌راسیۆنى سیاسیدا ده‌ستبه‌سه‌ر کرابوون‪ ،‬ره‌وان �ه‌ى‬ ‫دادگا کران‪ .‬ئه‌و پارێزه‌رانه‌ى ک‌ه پارێزه‌رێتیى (‪ )41‬پارێزه‌رى‬ ‫ئۆجه‌الن ده‌که‌ن‪ ،‬دادگاکه‌یان بایکۆت کرد‪ .‬له‌گه‌ڵ(‪)24‬‬ ‫پارێزه‌ر‪)36( ،‬که‌سیش ده‌ستبه‌سه‌ر کران و ره‌وانه‌ى دادگا‬ ‫کران‪ .‬ل‌ه ئیستا‌نبوڵ هێزه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکیا هێرشیان‬ ‫کرد‌ه سه‌ر نووسینگه‌ى مافى سه‌د‌ه و ل‌ه ئه‌نجامدا (‪)41‬‬ ‫پارێزه‌ر و هه‌روه‌ها (‪ )43‬که‌سى تریشیان ده‌ستبه‌سه‌ر کرد‪.‬‬ ‫دواى تێپه‌ڕینى (‪ )70‬کاتژمێر ل‌ه لێکۆڵینه‌وه‌ى پۆلیس چوار‬ ‫که‌س ک‌ه ل‌ه ناویاندا پارێزه‌رى ئۆجه‌الن‪ ،‬ئیرفان دونده‌ریش‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬ئازاد کران‪ .‬ده‌ستگیرکردنى ئه‌و پارێزه‌ران‌ه له‌سه‌ر‬ ‫داواى دادگ���اى (‪)11‬ى س��زاى قورسى ئیستا‌نبوڵ ب��ووه‌‪.‬‬ ‫پارێزه‌ران له‌به‌ر هه‌ڵوێستى نایاسایى دۆزگه‌ر و دادوه‌ره‌کان‪،‬‬ ‫(‪ )100‬پارێزه‌ر ک‌ه ئه‌رکى پاراستنیان ل‌ه ئه‌ستۆ گرتووه‌‪،‬‬ ‫دادگاکه‌یان بایکۆت کرد‪ .‬پارێزه‌ران رایانگه‌یاند‪ :‬ک‌ه ئه‌و‬ ‫دۆزه‌ى ک‌ه ب‌ه ناوى (‪ )KCK‬کراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نایاسایی‌ه و له‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تدا دۆزێکى سیاسییه‌‪ ،‬ئێم‌ه ئاماده‌بوون له‌به‌رده‌م‬ ‫دادگایه‌کى وادا بایکۆت ده‌که‌ین‪.‬‬

‫ژنان‬

‫ساڵی دووەم ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪8‬‬

‫زیندوو‬

‫ژن کوژه‌کان‬ ‫‪ u‬بێرى محه‌مه‌د ‪u‬‬

‫ژن ک������وژراوه‌ک������ان‪ ،‬ئ����ه‌م وش��ه‌ی��ه‌‬ ‫زۆرکات به‌رگوێمان که‌وتوه‌ هیچیش‬ ‫پێى دان �ه‌چ��ڵ �ه‌ک��اوی��ن‪ ،‬چونکه‌ ژنه‌‬ ‫ک���وژراوه‌ک���ان ی���ه‌ک ژن ی���ان دوان‬ ‫و سیان نین ه �ه‌رک��ات ئ��ام��ارى ژنه‌‬ ‫ک��وژراوه‌ک��ان ده‌خرێته‌ڕوو ده‌رزه‌نێک‬ ‫ن���او ده‌خ��وێ��ن��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬خ��ۆ ه���ه‌ر ژن�ه‌‬ ‫ک��وژراوه‌ک��ان ئ �ه‌وان �ه‌ش نین که‌ له‌و‬ ‫ئامارانه‌دا هه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو ده‌یانیتر که‌‬ ‫ه �ه‌ر ب�ه‌ فیشه‌کێک ی��ان خنکاندن‬ ‫ی��ان س���وت���ان‪ ،...‬ل �ه‌ ن��اوده‌ب��رێ��ن‪ ،‬خۆ‬ ‫هه‌ر ئه‌مانه‌ش نین‪ ،‬به‌ڵکو هه‌مو ئه‌و‬ ‫ژنانه‌شن که‌ رۆژانه‌ ب ‌ه پاره‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫س �ه‌رم��ای �ه‌دارێ��ک ی��ان به‌رپرسێکه‌وه‌‬ ‫ده‌ستاو ده‌ست ده‌فرۆشرێت‪ ،‬خۆ هه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش نیه‪ ‌،‬هه‌موو ئه‌وانه‌شن که‌‬ ‫به‌ درێژایى ته‌مه‌نیان له‌ زیندانێکدا‬ ‫که‌ به ‌ناوى ماڵه‌وه‌ بۆى دروستکراوه‌‬ ‫زیندانیه‌‪ ،‬ئه‌ى ئه‌وانه‌ى ده‌بێت بێده‌نگ‬ ‫و زه‌ع��ی��ف �ه‌ و س����ه‌الر و ش���ه‌رم���ن و‬ ‫خ��زم �ه‌ت��ک��ارى ب��راک��ان��ی��ان و قسه‌ى‬ ‫باوکیان یان براکه‌یان یان مێرده‌که‌یان‬ ‫ی��ان ئاینه‌که‌یان ی��ان کلتوره‌که‌ یان‬ ‫حزبه‌که‌ یان ئه‌و سیستمه‌ سیاسییه‌ى‬ ‫که‌ ه�ه‌ر رۆژێ��ک زیاتر و زیاتر به‌‬ ‫ش��ێ��وازى ن��وێ ک��ار له‌سه‌ر خنکاندن‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫بکوژه‌کان ئه‌وه‌نده‌ زۆرن که‌ زه‌حمه‌ته‌‬ ‫بوترێت ژنێک زیندوه‌‪ ،‬ژنێک ژیان‬ ‫ده‌ک����ات‪ ،‬ژن��ێ��ک خ��اوه‌ن��ى خۆیه‌تى‪،‬‬ ‫ژنێک بیروڕاى خۆى ده‌ڵێت‪ ،‬ژنێک‬ ‫بڕیارى خۆى ده‌دات‪ ،‬ژنێک ره‌نگى‬ ‫ژن و بۆنى ژن و فیکرى ژنه‌‪ ،‬مێژووى‬ ‫چ �ه‌ن��د ه����ه‌زار س��اڵ��ه‌ى م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ى‬ ‫ب��ه ‌گشتى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى ئێمه‌ش له‌‬ ‫ناویاندا تا ئه‌مڕۆ نه‌یانتوانیوه‌ ژن‬ ‫قبوڵکه‌ن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ب��ه‌رده‌وام کاریان‬ ‫له‌سه‌ر په‌ره‌پێدان و به‌هێزکردنى ژن‬ ‫ک��وژه‌ک��ان ک��ردوه‌‪ ،‬ه�ه‌ر ب�ه‌و هه‌واڵنه‌‬ ‫بۆ کۆشتنى ته‌واوه‌تى سروشتى ژن‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵگاى پیاویان به‌رهه‌م هێناوه‌‪.‬‬ ‫پیاوێک ته‌واوى سه‌رمایه‌ى سروشتى‬ ‫و مرۆڤییه‌کانى له‌پێناو سڕینه‌وه‌ى‬ ‫یه‌کتر و ت��ۆق��ان��دن و ب��رس��ی��ک��ردن و‬ ‫کۆیله‌کردنى مرۆڤه‌کان به‌کارهێناوه‌‪.‬‬ ‫ل��ێ��ره‌دا ده‌ک��رێ��ت بپرسین ئاخۆ م��ادام‬ ‫تا ئێستا ئاوها هه‌تا ئه‌مڕۆ هاتوه‌ و‬ ‫درێ��ژه‌ى کێشاوه‌‪ ،‬ئیتر ده‌بێت هه‌روابێت‬

‫ده‌ب��ێ��ت ه �ه‌ر س �ه‌رۆک �ه‌ک��ان به‌رپرسه‌کان‬ ‫و شۆڕشگێڕه‌کان و پ�ه‌ی��ام��ب�ه‌ره‌ک��ان و‬ ‫که‌سایه‌تیه‌ کاریزمییه‌کان هه‌موو پیاو‬ ‫خاوه‌نى بووه‪ ‌،‬هه‌ر ده‌بێت وابێت‪ ،‬هه‌ر ده‌بێت‬ ‫سیستمى سیاسى و یاساکان و حزبه‌کان‬ ‫و ت���ه‌واوى دام��وده‌زگ��اک��ان و کلتور و‬ ‫کۆمه‌ڵگا ب �ه‌ گشتى پ���ه‌روه‌رده‌ک���راوى‬ ‫زهنیه‌تێکى پ��ی��اوس��االرى ب��ێ��ت؟؟‪ .‬ئایا‬ ‫کاتى ئه‌وه‌ نه‌هاتوه‌ ته‌واوى ئه‌و سیستمه‌‬ ‫هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه‌ و جارێکتر سه‌رله‌نوێ‬ ‫داب��ڕێ��ژرێ��ت�ه‌وه‌ ب�ه‌ فیکر و زهنیه‌تێکى‬ ‫م��رۆڤ��دۆس��ت��ى و دوور ل �ه‌ ه���ه‌ر ره‌گ���ه‌ز‬ ‫پ�ه‌رس��ت��ی�ه‌ک و ن��ای�ه‌ک��س��ان��ی�ه‌ک‪ ،‬ئایا‬ ‫چیتر کاتى ئ��ه‌وه‌ نه‌هاتوه‌ ژن ش��ۆڕش‬ ‫به‌رپا بکات دژ به‌و سیستمانه‌؟ دژ به‌و‬ ‫که‌سانه‌ى به‌ ن��اوى ژنانه‌وه‌ قسه ‌ده‌که‌ن‬ ‫و په‌ره‌ به‌م سیستمه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬ژنان ناکرێت‬ ‫بێنه‌ شه‌قامه‌کان و هه‌موو ئه‌و ژنکوژانه‌‬ ‫دادگایی بکه‌ن که‌ مافى ژیان سه‌ندنه‌وه‌‬ ‫ل �ه‌ ره‌گ �ه‌زێ��ک��ى م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ى ده‌ک����ه‌ن؟!‬ ‫ن��اک��رێ��ت ئیتر ئ��ه‌و ش��ه‌رم��ه‌زاری��ه‌ى که‌‬ ‫مرۆڤایه‌تى له‌ کوشتن و له‌ناوبردنى ژن‬ ‫درێژه‌یان پێداوه‌ بسڕرێته‌وه‌و هه‌ر مرۆڤێک‬ ‫له‌ ئاستى خۆیه‌وه‌ به‌ پێى هه‌ستکردنى به‌و‬ ‫شه‌رمه‌زاریه‌ شان به‌ شانى ژنان خه‌بات بۆ‬ ‫گێڕانه‌وه‌ى هاوسه‌نگى ڕه‌گه‌زى بکات‬

‫له‌ کۆمه‌ڵگادا و بۆ خۆشگوزه‌رانى‬ ‫مرۆڤایه‌تى و گه‌ڕانه‌وه‌ى نرخ و به‌ها‬ ‫بۆى؟!‬

‫گۆنا سه‌عید‪ :‬ژنان ناتوانن به‌شداری کاریگه‌ر بکه‌ن ل ‌ه ژیانی سیاسیدا‬

‫«سیستمی سیاسی ل ‌ه هه‌رێم ب ‌ه ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌و ‌ه ل ‌ه‬ ‫سه‌ر بنه‌مای عه‌قڵییه‌تی پیاوساالری دامه‌زراوه‌»‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫فه‌ره‌یدون بێوار‬

‫گۆنا سه‌عید‪ ،‬چاالکوان له‌‬ ‫بوارى پرسى ژنان و ئه‌ندامى‬ ‫گروپى چه‌ترى ئازادى له‌‬ ‫له‌نده‌ن‪ ،‬له‌ چاوپێکه‌وتنێکى‬ ‫(چه‌تر)دا باس له‌وه‌ ده‌کات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ژماره‌ى ڕێکخراوه‌کانى‬ ‫ژنان له‌م هه‌لومه‌رج و‬ ‫سیستمى سیاسى و ئیدارى و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌ى ئێستاى هه‌رێمى‬ ‫کوردستاندا چه‌ند به‌رابه‌رى‬ ‫ئێستا بێت هێشتا کاریگه‌رى‬ ‫له‌سه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ى ڕێژه‌ى‬ ‫توندوتیژى له‌سه‌ر ژنان‬ ‫نابێت‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫که‌ سیستمی سیاسی له‌ هه‌رێم‬ ‫به‌ ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌‬ ‫له‌ سه‌ر بنه‌مای عه‌قڵیه‌تی‬ ‫پیاوساالری دامه‌زراون‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ئێستادا ره‌وش��ى ژنانى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان چ��ۆن ده‌بینی‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌‬ ‫به‌راورد به‌ ره‌وشى ژنانى له‌گه‌ڵ واڵتانى‬ ‫ئه‌وروپا؟‬ ‫ـ ب�ه‌راوردک��ردن��ى وه‌ه��ا ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ ب�ه‌رف��راوان‬ ‫و ف��ره‌الی�ه‌ن�ه‌ی�ه‌‪ ،‬م��ن ته‌نها س �ه‌ب��اره‌ت به‌‬ ‫ج��ی��اوازی��ی �ه‌ک��ى زۆر ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ى ده‌دوێ����م‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وی��ش ئ��ه‌و دوو ژینگه‌ زۆر ج��ی��اوازه‌‬ ‫ک �ه‌ ژن��ان��ى ئ �ه‌وروپ��ا و ک��وردس��ت��ان تێدا‬ ‫ده‌ژی������ن‪ .‬ل���ه‌ ئ����ه‌وروپ����ا ره‌وش������ى ژن����ان‪،‬‬ ‫گۆڕانکارییه‌کى زۆرى به‌سه‌ردا هات و‬ ‫به‌ره‌وپێشچونێکى مه‌زنى به‌خۆیه‌وه‌ دی و‬ ‫له‌ بواره‌کانى سیاسى و یاسایى و ئابورى‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌ چاکسازییه‌کى بنه‌ڕه‌تى‬ ‫هاته‌ گۆڕێ‪ .‬ئه‌مه‌ ژینگه‌یه‌کى له‌بارى‬ ‫خوڵقاند بۆ هاتنه‌ مه‌یدانى ژنان و خه‌بات‬ ‫کردنیان بۆ یه‌کسانى هه‌مه‌الیه‌نه‌‪ .‬خاڵى‬ ‫به‌رجه‌سته‌ى ئ �ه‌م گۆڕانکاریانه‌ چوونه‌‬ ‫ژێ��ر پرسیارى (پ��ی��اوس��االری)ب��وو وه‌ک‬ ‫بنه‌ماى یاسا و ده‌سه‌اڵت له‌ کۆمه‌ڵگادا‬ ‫و که‌نارکه‌وتنى ده‌سه‌اڵتى پیاوساالرى بوو‬ ‫له‌ ب��واره‌ جیاجیاکانى ژیاندا‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫پ��ی��اوس��االرى و ه������ه‌اڵواردن دژب���ه‌ ژن��ان‬ ‫وه‌ک پێویستیه‌کى سیستمى ئابوریى‬ ‫سه‌رمایه‌دارى له‌ کۆمه‌ڵگاکانى ئه‌وروپا‬

‫هێشتا ماوه‌ له‌ بوارى جۆراوجۆردا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ره‌وشى ژنان له‌م کۆمه‌ڵگایانه‌دا به‌رده‌وام‬ ‫روول �ه‌ پێشبونی ئ�ه‌م ژینگه‌یه‌ بۆ ژن��ان‪،‬‬ ‫له‌وێ ژنان خاوه‌نى سه‌ربه‌خۆیی و جه‌سته‌‬ ‫و ئابوورى و ئازادییه‌ تاکى و مه‌ده‌نیه‌کان‬ ‫و پاراستنى ئه‌م سه‌ربه‌خۆیى و ئازادیانه‌یان‬ ‫به‌ یاساى سیکۆالر و مه‌ده‌نى دوور له‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتى که‌نیسه‌ و دین و پیاوساالری‪،‬‬ ‫ژنان و پیاوانى له‌ به‌رده‌م یاسادا یه‌کسان‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ کوردستان ئه‌م ژینگه‌یه‌ زۆر جیاوازه‌‪،‬‬ ‫ژنان له‌ هه‌موو بواره‌کانى ژیانى سیاسى و‬ ‫ئابورى و کۆمه‌اڵیه‌تیدا له‌ بوارى ماف و‬ ‫یاسادا له‌ نێو چوارچێوه‌ى ده‌سه‌اڵتى ره‌هاى‬ ‫پیاوساالریدا ده‌ژی���ن‪ .‬بنه‌ماى سیستمى‬ ‫سیاسى و حزبه‌ سیاسیه‌کان به‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫و ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌ له‌ کوردستان‪ ،‬هه‌ژمونى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى دینى ئیسالم له‌ یاسا و ده‌ستورى‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬خوره‌وشت و ترادیسیۆنه‌ کۆن و‬ ‫باوه‌کانى نێو کۆمه‌ڵگه‌ى کوردی‪ ،‬جێگا و‬ ‫رێگاى پله‌ دووى ژن له‌ نێو خێزاندا‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئه‌مانه‌ سه‌رتاپا له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌سه‌اڵتى‬ ‫پیاوساالرى دام���ه‌زراون‪ .‬ئه‌مانه‌ هه‌مووى‬ ‫پ��ێ��ک �ه‌وه‌ ئ���ه‌و ژی��ن��گ�ه‌ ن��ات�ه‌ن��دروس��ت�ه‌ی��ان‬ ‫دروس���ت���ک���ردووه‌ ک��ه‌ ژی��ان��ى ژن��ان��ى له‌‬ ‫قاڵب داوه‌ و له‌ ئه‌نجامى ئه‌م کۆنترۆڵه‌‬ ‫هه‌مه‌الیه‌نه‌ى (پیاوساالری) له‌ س�ه‌ره‌وه‌‬ ‫تا خ���واره‌وه‌ به‌سه‌ر ژیانى ژن��ان��دا‪ ،‬ژنان‬ ‫ناتوانن وه‌ک تاکێکى سه‌ربه‌خۆ و وه‌ک‬ ‫ئینسانێکى پارێزراو و به‌هره‌مه‌ند له‌ مافه‌‬ ‫سه‌ره‌تایى و مه‌ده‌نیه‌کانى خۆیان به‌شدارى‬ ‫کاریگه‌ر و ڕاسته‌وخۆیان هه‌بێت له‌ ژیانى‬ ‫سیاسى و ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تیدا‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ب���ۆچ���ى س�������ه‌ره‌ڕاى زی��ادب��ون��ى‬ ‫رێکخراوه‌کانى تایبه‌ت به‌ ژنان و پێدانى‬ ‫پاره‌یه‌کى زۆر پێیان‪ ،‬که‌چى رۆژب�ه‌رۆژ‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژى دژب���ه‌ ژن���ان و حاڵه‌ته‌کانى‬ ‫خ��ۆک��وش��ت��ن خ���ۆس���وت���ان���ى ژن�����ان ه��ه‌ر‬ ‫به‌رده‌وامه‌؟‬ ‫ـ ئه‌گه‌ر ژم���اره‌ى ڕێکخراوه‌کانى ژنان‬ ‫ل �ه‌م ه �ه‌ل��وم �ه‌رج و سیستمى سیاسى و‬ ‫ئیدارى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌ى ئێستاى هه‌رێمى‬ ‫کوردستاندا چه‌ند ب �ه‌راب �ه‌رى ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ى‬ ‫ئێستاشى ل��ێ بێت هێشتا ک��اری��گ�ه‌رى‬ ‫ب �ه‌رچ��اوى نابێت ل�ه‌س�ه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ى‬ ‫ڕێ�����ژه‌ى ت���ون���دوت���ی���ژى ل���ه‌س���ه‌ر ژن�����ان و‬ ‫خۆکوشتنى ژنان‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌ بنه‌ماوه‌‬ ‫ئه‌م ڕێکخراوانه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌کى زۆر که‌مى‬

‫نه‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ دروستنه‌بوون‪ .‬ئه‌و‬ ‫ڕێکخراوانه‌ى ئه‌مڕۆ له‌ کوردستان پاره‌‬ ‫و بودجه‌ى زۆری��ان خراوه‌ته‌ به‌رده‌ست به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌کى ڕێکخراوه‌کانى سه‌ر‬ ‫ب�ه‌ یه‌کێتى و پ��ارت��ى و حزبه‌کانى ترى‬ ‫به‌شدارى ده‌سه‌اڵتن و ئه‌مانه‌ له‌ بیست ساڵى‬ ‫ڕابردوودا سه‌لماندویانه‌‪ ،‬خواسته‌کانى ژنان‬ ‫و به‌ دیهێنانى مافه‌کانى ژنان مه‌سه‌له‌یان‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئامانجى سه‌ره‌کیان روسپى‬ ‫کردنى ئه‌و پیاوساالریه‌یه‌ که‌ سه‌رتاپاى‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت و ح��زب �ه‌ سیاسیه‌کانى س�ه‌ر‬ ‫به‌خۆیانیان گرتۆته‌وه‌‪ ،‬خۆشیان به‌شێکى‬ ‫دانه‌بڕاون له‌م سیستمى سیاسى و ئیدارى‬ ‫حزبیانه‌ى کۆمه‌ڵگا‪ .‬ل �ه‌م ن��ێ��وه‌ش��دا بۆ‬ ‫چ �ه‌واش �ه‌ک��ردن��ى خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان و‬ ‫کۆمه‌ڵگاى ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ى پێویستیان به‌‬ ‫به‌کارهێنانى به‌شێکى زۆر که‌مى ئه‌و‬ ‫ب��ودج �ه‌ ب��ێ ش��وم��اره‌ى ب�ه‌رده‌س��ت��ی��ان�ه‌ بۆ‬ ‫کردنه‌وه‌ى ژماره‌یه‌ک په‌ناگه‌ و پرۆژه‌ى‬ ‫خ��ێ��رخ��وازى ب��ۆ ژن���ان‪ ،‬ئ �ه‌م ب�ه‌ش�ه‌ که‌مه‌‬ ‫ناتوانێت کاریگه‌ریه‌کى ئه‌وتۆى هه‌بێت له‌‬ ‫باشترکردنى ژیانى ژنان له‌ کوردستان‪.‬‬ ‫به‌شێکیتر له‌ رێکخراوه‌کان له‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نییدا کارده‌که‌ن‪ ،‬به‌جیا‬ ‫له‌ نیازى باشیان‪ ،‬به‌اڵم ناتوانن ئامرازى‬ ‫خه‌باتکارانه‌ و گۆڕانکارى بنه‌ڕه‌تى بن له‌‬ ‫بارودۆخى ژناندا‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و شێوه‌ کاره‌ى‬ ‫ئه‌وان ناتوانێت ببێته‌ هۆى گۆڕانکارى له‌‬ ‫سیستمى ده‌سه‌اڵتى پیاوساالرى له‌ سه‌روى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدا و گۆڕینى یاسا و ده‌ستورى دژه‌‬ ‫ژن له‌ کوردستاندا‪ ،‬نمونه‌ى ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌بوونى ئه‌م هه‌موو ڕێکخراوه‌ مه‌ده‌نیه‌‬ ‫هێشتا له‌ کوردستان له‌ ساڵى (‪)٢٠٠٨‬‬ ‫زۆر به‌ ئاسانى یاسایه‌کى وه‌ک (فره‌‬ ‫ژن��ی) جێگیر ده‌بێت و ناڕه‌زایه‌تییه‌کى‬ ‫ئه‌وتۆ دروست نابێت له‌ به‌رامبه‌ریدا‪ .‬له‌‬ ‫باشترین حاڵه‌تدا ئه‌م رێکخراوانه‌ ده‌توانن‬ ‫ک���ارى ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ى ه��ۆش��ی��ارى بکه‌ن‬ ‫ئه‌مه‌ش پرۆسه‌یه‌کى خاوه‌ و ناتوانێت له‌‬ ‫نزیکماوه‌دا کاریگه‌رى به‌رچاوى هه‌بێت له‌‬ ‫دابیینکردنى ژیانێکى دوور له‌ توندوتیژى‬ ‫بۆ ژنان‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌ بڕواى تۆ بنه‌بڕکردنى توندوتیژى‬ ‫و دی��ارده‌ى خۆکوشتنى ژن��ان له‌ گره‌وى‬ ‫چیدایه‌ له‌ کوردستان؟‬ ‫ـ بنه‌بڕکردنى توندوتیژى له‌ س�ه‌ر ژنان‬ ‫و نه‌هێشتنى دی�����ارده‌ى خ��ۆس��وت��ان��دن و‬ ‫خۆکوشتن و شێوه‌کانى ترى چه‌وسانه‌وه‌‬

‫‪ n‬گۆنا سه‌عید‪،‬‬

‫ه له‌نده‌ن‬ ‫ئه‌ندامى گروپى چه‌ترى ئازادى ل ‌‬

‫و ب��ێ مافییه‌کانى ژن��ان په‌یوه‌سته‌ به‌‬ ‫هاتنه‌ مه‌یدانى بزوتنه‌وه‌یه‌کى سیاسى‬ ‫و ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى ل��ه‌ ژن����ان و پ��ی��اوان��ى‬ ‫یه‌کسانیخواز ک �ه‌ ئامانجى س�ه‌ره‌ک��ى‬ ‫به‌ده‌ستهێنانى یه‌کسانى هه‌مه‌الیه‌نه‌ى‬ ‫نێوان ژن و پیاو بێت له‌ ته‌واوى بواره‌کانى‬ ‫ژیان‪ .‬ئه‌مه‌ش ته‌نها ده‌توانێت له‌ سه‌ره‌وه‌‬ ‫بۆ خواره‌وه‌ ده‌ستپێبکات‪ ،‬واته‌ له‌ پێشدا به‌‬ ‫فشارهێنان بۆ گۆڕینى ده‌ستور و یاساى‬ ‫ئیسالمى ئێستاى ه�ه‌رێ��م ب�ه‌ ده‌س��ت��ور و‬ ‫یاسایه‌کى سیکۆالر و مۆدێرن که‌ زامنى‬ ‫یه‌کسانى یاساییى و م��اف��ى ه��اواڵت��ى‬ ‫بوونى یه‌کسانى ژن و پیاو بکات به‌بێ‬ ‫ج��ی��اوازى له‌ ب��واره‌ جیاجیاکانى ژیاندا‪،‬‬ ‫دابینکردنى بودجه‌ و خه‌رجى پێوست بۆ‬ ‫پاراستنى ژنان و مندااڵن له‌ ده‌ست هه‌ر‬

‫جۆره‌ توندوتیژیه‌کى تاک و کۆمه‌ڵگا‬ ‫که‌ له‌ پیاوساالرییه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ى گرتووه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌ ه�ه‌م��ان��ک��ات��دا ده‌س��ت��دان �ه‌ بانگه‌شه‌ى‬ ‫به‌رفراوانى ڕاگه‌یاندن و هۆشیارى سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ یه‌کسانى ژن و پیاو و ڕه‌خنه‌گرتنى‬ ‫توند له‌ ده‌س�ه‌اڵت��ى پ��ی��اوس��االرى ب��او که‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ى هه‌موو جۆره‌کانى توندوتیژییه‌‬ ‫له‌سه‌ر ژن��ان‪ .‬پێموایه‌ هه‌ر رێکخراوێکى‬ ‫م �ه‌ده‌ن��ی‪ ،‬حزبێکى سیاسی‪ ،‬گروپێکى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬که‌سایه‌تى ج��ۆرا و جۆر‬ ‫و تاکه‌کان ده‌توانن هه‌ڵسوڕاوى چاالک‬ ‫و کاریگه‌رى نێو ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ بن‪ ،‬به‌‬ ‫م�ه‌رج��ێ��ک ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئامانجى س�ه‌ره‌ک��ى‬ ‫ئ�ه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ ه��اوراب��ن که‌ به‌دیهێنانى‬ ‫یه‌کسانى نێوان ژن و پیاوه‌ له‌ کۆمه‌ڵگه‌ى‬ ‫کوردستاندا‪.‬‬

‫«بێ ئاشتی پێشکه‌وتن کارێکی مه‌حاڵه‌‪ ،‬بێ به‌شداری ژن ئاشتی و پێشکه‌وتن نایه‌ته‌دی»‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی‬

‫بڕیاری (‪)1325‬ی نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌کگرتووه‌کان بۆ به‌شداری‬ ‫ژنان له‌ پرۆسه‌ی ئاشتاوایی‬ ‫له‌ ژێرناوى (بێ ئاشتی‬ ‫پێشکه‌وتن کارێکی مه‌حاڵه‌‪،‬‬ ‫بێ به‌شداری ژن نه‌ئاشتی و‬ ‫پێشکه‌وتن نایه‌ته‌دی)‪ ،‬له‌‬ ‫که‌رکوک گۆنگره‌یه‌ک پێکهات‬ ‫و له‌ ریپۆرتاژێکی (چه‌تر)دا‬ ‫`ئاماژه‌ش به‌وه‌کرا که‌ پێویسته‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتى زیاتر به‌ ژنان بدرێت‬ ‫له‌ ئه‌نجومه‌نه‌ نیابیه‌کان وه‌ک‬ ‫په‌رله‌مان یان ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگاکان و قه‌زاو ناحیه‌کان و‬ ‫وه‌زاره‌ته‌کان‪.‬‬ ‫هه‌نا ئه‌دوه‌ر سکرتێری کۆمه‌ڵه‌ی هیوای‬ ‫عێراقی رۆڵی ژنانى له‌ پرۆسه‌ی ئاشته‌وایی‬ ‫و (م�����ف�����اوه‌زات) ب���ه‌ رۆڵ��ی��ک��ى گ��رن��گ‬ ‫زان���ى‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ش��ى وت‪ :‬ب��ڕی��اری (‪)1325‬ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان‬ ‫ب��ۆ س��اڵ��ی (‪ )2000‬یه‌کێکه‌ ل �ه‌ ب��ڕی��اره‌‬ ‫گرنگه‌کان بۆ کاراکردنى رۆڵ��ى ژن��ان له‌‬ ‫ئاشته‌وایی کاریگه‌رى له‌ نه‌هێشتنى کێشه‌‬ ‫ناوخۆیی و نێوده‌وڵه‌تیدا کاراده‌کات‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫وت��ى‪ :‬پێویسته‌ گه‌ره‌نتی الن��ه‌ی ئ��ارام و‬ ‫خزمه‌تگوزاری و چاودێری کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫بۆ ژن��ان دابینبکرێت‪ ،‬جێبه‌جێ کردنی‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ش بۆ عێراق به‌پێویست ده‌زانین‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئاماژه‌یه‌ به‌بوونی ژن له‌ سه‌رجه‌م‬ ‫فه‌رمانگه‌ حکومیه‌کان له‌ ئاستی ده‌سه‌اڵتی‬

‫ت�ه‌ن��ف��ی��زی��ی و ت�ه‌ش��ری��ع��ی و ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی‬ ‫پارێزگاکان و قه‌زاو ناحیه‌کاندا ده‌کات‪ ،‬له‌‬ ‫پێناو به‌رقه‌راربوونی ئاشتی و سه‌قامگیری‬ ‫شاری که‌رکوک‪ ،‬بۆ زیاتر به‌شداربوونی‬ ‫ژن���ان و پشتبه‌ستن ب �ه‌ ت��وان��اک��ان��ی��ان له‌‬ ‫ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ و چاره‌سه‌ری کێشه‌کاندا‪،‬‬ ‫ده‌بێ پشتگیری سیاسی به‌ده‌ست بهێنین‪،‬‬ ‫هه‌موو هێزو الیه‌نه‌کان ئه‌و بڕیاره‌ به‌گرنگ‬ ‫ببینن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ کۆمه‌ڵگا و ده‌وڵ�ه‌ت‬ ‫ناتوانن هه‌نگاو به‌ره‌و پێشه‌وه‌ بنێت‪.‬‬

‫چه‌ندین کێشه‌یتره‌‪ ،‬پێویست ده‌ک��ات ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ له‌ که‌رکوک کارا بکرێت‪.‬‬ ‫له‌ ب��اره‌ى گرنگى ژن له‌ ئاشته‌وایی‪ ،‬ژنه‌‬ ‫ش��اع��ی��ر ن��ازه‌ن��ی��ن ع���ه‌ل���ی‪ ،‬م��ام��ۆس��ت��ا له‌‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان�ه‌ی ف��ی��دراڵ��ی ک �ه‌رک��وک وه‌ه��ا‬ ‫رای خ��ۆى ده‌رب���ڕى‪ :‬ژن بۆ ب�ه‌ش��داری له‌‬ ‫پرۆسه‌ی ئاشته‌وایی توانای هه‌یه‌‪ ،‬ده‌توانێ‬ ‫ئه‌و پۆستانه‌ به‌ڕێوه‌ببات‪ ،‬به‌اڵم رێگرییان بۆ‬ ‫دروستده‌بێت له‌الیه‌ن خێزان و گۆمه‌ڵگاوه‌‪،‬‬ ‫به‌ گرنگى ده‌بینم به‌شداری ژن له‌ پرۆسه‌ی‬

‫«زۆر بوارمان هه‌یه‌ بوه‌ت ‌ه‬ ‫دنیای پیاو‪ ،‬وه‌ک پۆلیس و‬ ‫سوپا و موختارییه‌ت»‬ ‫هه‌نا ئ�ه‌دوه‌ر ئه‌وه‌شى له‌ باره‌ى کێشه‌کانى‬ ‫ئه‌مڕۆى ژنانه‌وه‌ وت‪ :‬هه‌ست به‌توندوتیژی‬ ‫خێزانی ناو کۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌تی توندوتیژی‬ ‫ژن���ان ده‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬پێویسته‌ میکانیزمێکى‬ ‫ی��اس��ای��ی گ��رن��گ��ی ب���ۆ ب���دۆزرێ���ت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫پاراستنی ژن��ان له‌ دی���ارده‌ی کوشتن که‌‬ ‫به‌ ناوی تاوانی شه‌ره‌فه‌وه‌ ئه‌نجام ده‌درێت‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود دی�����ارده‌ی خۆکوشتنی ژن���ان که‌‬ ‫ب �ه‌ه��ۆی ک��ێ��ش�ه‌ی خ��ێ��زان��ی��ی�ه‌وه‌ روده‌دات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها دیارده‌ی ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر ژنان‌و‬

‫ئاشته‌واییدا‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌کى تریش نه‌رمین ته‌حسین مسته‌فا‬ ‫له‌ نه‌ته‌وه‌ی تورکمان وتی‪ :‬له‌ که‌رکوک‬ ‫کارکردنی ژنان له‌ سلکی پۆلیس و سوپا‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬به‌شداریکردن داکۆکی کردنه‌ له‌‬ ‫که‌رامه‌ت بۆ که‌سایه‌تی ژن ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌شدارى له‌ ئاشته‌وایی رۆڵی ژن له‌ بواری‬ ‫ئاشته‌وایی کارا ده‌کات‪.‬‬ ‫الی خۆشیه‌وه‌ س��رود محه‌مه‌د‪ ،‬به‌رپرسى‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ى هیواى عێراقى لقى که‌رکوک‬

‫له‌و ب��اره‌وه‌ وت��ى‪ :‬بێ به‌شداری ژن ئاشتی‬ ‫ب���ه‌رق���رار ن��اب��ێ��ت‪ ،‬گ��رن��گ��ی ب���ه‌ش���داری ژن‬ ‫ل�ه‌ ئاشتی ل�ه‌ زۆر خ��اڵ یه‌کده‌گرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ندین لێکۆڵینه‌وه‌ و راستگۆیی (دیراسات‬ ‫نه‌زاهت) ژن به‌ ئه‌گتیڤ بۆ به‌جێهێنانی‬ ‫کاره‌کانی له‌ ئاستێکی ب�ه‌رزت��ری پیاودا‬ ‫پ��ی��ش��ان��داوه‌ ل �ه‌ ئه‌نجامی پ���رۆژه‌ی���ه‌ک بۆ‬ ‫م����اوه‌ی ش���ه‌ش م��ان��گ ب��ۆ ق��وت��اب��خ��ان�ه‌ی‬ ‫نه‌هێشتنی نه‌خوێنده‌واری ژن��ان ئه‌نجامان‬ ‫داب��و‪ ،‬ئه‌و ژنانه‌ له‌ چه‌ندین خولی مافی‬ ‫مرۆڤ و ژنان و مندااڵن به‌شداربوون‪ ،‬تێیدا‬ ‫باس له‌ رۆڵی ژنان له‌ کۆمه‌ڵگادا کراو و‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و رۆڵه‌ چۆنبێت‪ ،‬چۆن کێشه‌ له‌‬ ‫ماڵ و قوتابخانه‌ و شه‌قام و کۆمه‌ڵگادا‬ ‫چاره‌سه‌رده‌که‌ن‪ ،‬به‌ (‪ )25‬ژن توانرا (‪)70‬‬ ‫کێشه‌ چاره‌سه‌ربکرێت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ى خاڵه‌کانى سرود محه‌مه‌د وتى‪ :‬چه‌ند‬ ‫خاڵێکى گرنگ هه‌یه‌‪ ،‬یه‌که‌میان به‌شداری‬ ‫ژنه‌ له‌ هه‌موو بوارێکدا‪ ،‬چونکه‌ زۆر بوارمان‬ ‫هه‌یه‌ به‌س بۆته‌ دنیای پیاو وه‌ک پۆلیس و‬

‫سوپا و موختارییه‌ت‪ ،‬هه‌مویان بواری پیاون تا‬ ‫راده‌یه‌ک ئه‌و پارته‌ زانسیانه‌ى ژنی تێدا به‌شدارن‬ ‫ته‌نها بۆ جوانییه‌‌و رۆڵى کاریگه‌ریان پێنه‌دراوه‌‪،‬‬ ‫داوای ئاشتی ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگاکه‌مان‬ ‫ب��ۆ پێشه‌وه‌ بچێت‪ ،‬ئه‌مه‌ ن��ای�ه‌ت�ه‌دی ت��ا ژنی‬ ‫تێدابه‌شدار نه‌بێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ژن و پیاو پێکه‌وه‌‬ ‫هوشیاربن و به‌یه‌کسانی پێکه‌وه‌ ب��ڕۆن نه‌ک‬ ‫یه‌کێک ل�ه‌ پێشه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ی ت��ری��ان ل����ه‌دواوه‌وه‌‬ ‫بێت‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌بێت کۆمه‌ڵگا کچی خۆی‬

‫به‌ الوازی به‌خێو نه‌کات‪ ،‬ئه‌گه‌ر جیاوازی‬ ‫ره‌گ �ه‌زى نه‌بێت‪ ،‬ئ�ه‌وا رۆڵ��ی به‌رچاویان بۆ‬ ‫خزمه‌تی کۆمه‌ڵگا ده‌بێت‪ ،‬ده‌بێت چه‌ندین‬ ‫النه‌ی ئارام بۆ پاراستنی ژنان هه‌بێت له‌‬ ‫به‌رامبه‌ر توندوتیژی کۆمه‌ڵگا‪ ،‬یاسایه‌کی‬

‫دژ ب �ه‌ ت��ون��دوتی��ژی خ��ێ��زان��ی ه��اوش��ێ��وه‌ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل� ‌ه ک�ه‌رک��وک دام �ه‌زرێ��ت‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫هه‌مانکاتدا چه‌ندین یاسا که ‌پێشێلکاری‬ ‫به‌رامبه‌ر مافی ژنان ده‌کات بگۆڕێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫گرنگی زۆر به‌ژنانی ک�ه‌رک��وک بدرێت‬ ‫ژنانی که‌رکوک زیاتر نه‌خوێنده‌وارن‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم رێگا ب ‌ه ژنانی که‌رکوک‬ ‫ب��دات و چه‌ندین سه‌نته‌ریان بۆ بکرێته‌و‌ه‬ ‫ه�ه‌ل��ی ک��اری��ان ب��ۆ ب��ڕه‌خ��س��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫ب�ه‌رام��ب�ه‌ر داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ی��ان رای خۆیان‬ ‫ده‌رببڕن وجێبه‌جی بکه‌ن‪ ،‬ئه‌و داواکارییان ‌ه‬ ‫و چ�ه‌ن��دی��ن��ی��ت��ر پ��ێ��ش��ک�ه‌ش��ی ئ�ه‌ن��ج��وم��ون��ی‬ ‫پ��ارێ��زگ��اری ک�ه‌رک��وک وئۆفیسى نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کانی که‌رکوک و په‌رله‌مانی‬ ‫به‌غدا کران‪.‬‬

‫خالد شوانی ئه‌ندام په‌رله‌مانی عێراق پێیوای ‌ه‬ ‫رێ��گ��رت��ن ل �ه‌ ت��ون��دوت��ی��ژی ک �ه‌ دژی خ��ێ��زان و‬ ‫ژنان ده‌کرێت‪ ،‬کۆمه‌ڵێک یاسا هه‌یه‌ پێویسته‌‬ ‫په‌له‌ بکرێت له‌ ده‌رچواندنی‪ ،‬ئه‌وه‌شى وت‪ :‬له‌‬ ‫هه‌مانکاتدا م��وف��ره‌دات��ی ئ �ه‌و ب��ڕی��اره‌ ته‌عبیر‬ ‫له‌ ئ��ی��راده‌ی کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ده‌ک��ات‬ ‫ب��ۆ پ��ێ��دان��ی رۆڵ���ی زی��ات��ر ب �ه‌ ژن���ان ل �ه‌ هه‌موو‬ ‫داموده‌زگا و ده‌سه‌اڵته‌کانیدا‪ .‬به‌ پێویستیشى‬ ‫زانى ده‌وڵه‌ت و په‌رله‌مانی عێراقی کاربکات بۆ‬ ‫شیکردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره‌ له ‌رێگای ده‌رکردنی‬ ‫چه‌ند یاسایه‌ک‪ ،‬به‌پێی ئه‌م یاسایانه‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫زیاتر به‌ ژنان بدرێت چ له‌ ئه‌نجومه‌نه‌ نیابیه‌کان‬ ‫وه‌ک په‌رله‌مان یان ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکان و‬ ‫ق�ه‌زاو ناحیه‌کان و وه‌زاره‌ت�ه‌ک��ان‪ ،‬له‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ته‌نفیزی و دادوه‌ری بۆ ئ �ه‌وه‌ی ژن��ان بتوانێت‬ ‫رۆڵ��ی زی��ات��ر ببینێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئ �ه‌و بریاڕه‌‬ ‫که‌تایبه‌ته‌ به‌ پێدانی رۆڵی زیاتر به‌ ژنان بۆ‬

‫پرۆسه‌ی ئاشته‌وایی نیشتمانی‪ ،‬ئه‌م مافانه‌‬ ‫به‌ ده‌رکردنی چه‌ند یاسایه‌ک ده‌بێت‪.‬‬

‫«زانکۆالین خوێندکارانى له‌ چوون بۆ زانکۆ دواخست»‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری زانکۆالین‪ :‬هه‌موو ساڵێک خوێندکاران له‌مکاته‌دا وه‌رگیراون‬ ‫ئاماده‌کردن‬

‫کارزان تاریق‬

‫خوێندکارانى قۆناغى دوانزه‌ى‬ ‫ئاماده‌یى پێیانوای ‌ه سیستمى‬ ‫زانکۆالین هۆکار ‌ه بۆ دواکه‌وتن ل ‌ه‬ ‫زانکۆ و گه‌شتن ب ‌ه قۆناغى نوێى‬ ‫خوێندن‪ ،‬مامۆستایه‌کیش جه‌خت‬ ‫له‌و ‌ه ده‌کاته‌و ‌ه ئه‌م سیستم ‌ه بۆ‬ ‫کوردستان زۆر زوو ‌ه و به‌کارهێنانى‬ ‫کاریگه‌ری نه‌رێنی زۆره‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پرۆژه‌که‌ش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫هه‌موو ساڵێک خوێندکاران له‌م‬ ‫کاته‌دا وه‌رگیراون‪.‬‬

‫ج��ی��اواز ل �ه‌ س��ااڵن��ی ت��ر ئ �ه‌م��س��اڵ بۆ‬ ‫وه‌رگ��رت��ن��ی خ��وێ��ن��دک��اران ل�ه‌ زان��ک��ۆ و‬ ‫پ�ه‌ی��م��ان��گ�ه‌ک��ان سیستمی زان��ک��ۆالی��ن‬ ‫پ �ه‌ی��ڕه‌و ک���راو ب���ه‌ڕای خ��وێ��ن��دک��اران و‬ ‫مامۆستایانیش ئ �ه‌م سیستمه‌ ک �ه‌م و‬ ‫کوڕی زۆری تێدابوو‪ ،‬خوێندکارێکیش‬ ‫ئاماژه‌ ب�ه‌وه‌ ده‌ک��ات زۆرب �ه‌ى کات ئه‌م‬ ‫سیستمه‌ نوێیانه‌ خ��وێ��ن��دک��ار ده‌ک��ات�ه‌‬ ‫ه خوێندن دواده‌خات‬ ‫ق��ورب��ان��ى‪ ،‬چونکه‌ ئاستى رۆشنبیرى ‪ n‬زانکۆ الین خوێندکاران ل ‌‬ ‫ته‌کنه‌لۆژیان خوێندکاران زۆر الوازه‌‬ ‫و ئه‌و خوێندکارانه‌ى به‌ته‌واوى به‌کارى سیستمى زانکۆالین سیستمێکى زۆر زانکۆیه‌ى وه‌رگیراوین وه‌رنه‌گرین‪.‬‬ ‫ده‌ه��ێ��ن��ن زۆر ک �ه‌م��ن‪ ،‬ب��ۆی �ه‌ پێویسته‌ تازه‌یه‌‪ ،‬ناکرێت به‌ خێرایى و به‌بێ ئه‌وه‌ى ن�ه‌زاک�ه‌ت حسێن‪ ،‬مامۆستاى زانکۆ‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاستى خوێندکار سیستمى نوێ خوێندکاران بتوانن سه‌رکه‌وتوانه‌ به‌کارى تیشکى خسته‌ س �ه‌ر ئ��ه‌وه‌ى ئ �ه‌و جۆره‌‬ ‫بهێنن به‌سه‌ر خوێندکاراندا بسه‌پێنرێت‪ .‬سیستمه‌ زۆر ب���اش و پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��ووه‌‪،‬‬ ‫بهێنرێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌وار م��ح�ه‌م�ه‌د‪ ،‬خ��وێ��ن��دک��ارى پۆلی ئه‌و خوێندکاره‌‪ ،‬ئه‌وه‌شى وت‪ :‬ئه‌و سیستمه‌ واته‌ مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ ئینته‌رنێتدا‪،‬‬ ‫دوان�������زه‌‪ ،‬ب���اس���ی ل���ه‌وه‌ش���ک���رد ک���ه‌ تا نوێیه‌ بۆ خوێندنى ئه‌مساڵ دوایخستین هه‌موو جیهان له‌بوارى خوێندندا ئیش‬ ‫مانگێکیتر خوێندن ده‌ست پێناکرێت و له‌ پرۆسه‌ى خوێندن به‌ تایبه‌تى بۆ زانکۆ‪ ،‬به‌و سیستمه‌ ئه‌کات و راشیگه‌یاند‪ :‬ئه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه‌ نیوه‌ى ساڵێکمان به‌ چونکه‌ تا ئێستا زۆربه‌ى خوێندکار له‌ سیستمه‌ هێشتا بۆ واڵت��ى ئێمه‌ تازه‌یه‌‬ ‫فیڕۆ ده‌چێت و له‌ زۆر روه‌وه‌ زیانى هه‌یه‌ ده‌ره‌وه‌ى شاره‌کان ده‌ستیان به‌ ئینته‌رنێت و به‌کارهێنانى ه �ه‌م��وو سیستمێکى‬ ‫نه‌گه‌شتوه‌ و چاوه‌ڕێ ده‌که‌ن نمره‌کانیان نوێش کاریگه‌ری نه‌رێنی لێده‌که‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆمان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خ��وێ��ن��دک��اره‌ وت��ی��ش��ى‪ :‬سیستمى بۆ وه‌ربگیرێته‌وه‌‪ .‬ناوبراو جه‌ختیشیکرده‌وه‌ چونکه‌ هه‌ندێک ماڵ ئینته‌رنێتى نیه‌‬ ‫زان��ک��ۆالی��ن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب���ه‌ره‌و پێشچونى ناوه‌کانیش زۆر دره‌ن��گ هاتۆته‌وه‌ ب ‌ه و هه‌ندێک شوێن هێشتا ئینته‌رنێتى بۆ‬ ‫ت �ه‌ک��ن �ه‌ل��ۆژى و گ�ه‌ش��ت��ن ب �ه‌ س �ه‌رج �ه‌م ب����ه‌راورد ل �ه‌گ �ه‌ڵ س��ااڵن��ى پێشودا که‌ نه‌ڕۆشتوه‌ له‌ کوردستاندا‪ ،‬خوێندکار‬ ‫ناوچه‌کان له‌ کوردستاندا ئینجا پێویسته‌ له‌گه‌ڵ ده‌رچ��ون��ى ن��اوى وه‌رگ��ی��راوه‌ک��ان ته‌نها به‌ نه‌زه‌رى خوێندویه‌تى به‌تایبه‌تى‬ ‫په‌یڕه‌و بکرێت‪ ،‬به‌ باشى نازانم و پێموایه‌ ن���م���ره‌ک���ان���ی���ان ده‌ن�����ێ�����ردرای�����ه‌وه‌‪ ،‬ب��ۆی �ه‌ ئه‌وانه‌ى ده‌ره‌وه‌ى شاره‌کان کۆمپیوته‌رى‬ ‫بۆ ئه‌مساڵ کێشه‌ى زۆرمان بۆ دروست وه‌رگرتنه‌وه‌ى وه‌سیقه‌ بۆ قبوڵ کردنمان نه‌بینیوه‌‪ ،‬بۆیه‌ نابێت بۆ شتێکى ئاوا‬ ‫ده‌کات به‌ تایبه‌تى دواکه‌وتن له‌ زانکۆ‪ .‬ب���ۆ زان���ک���ۆ دواده‌ک�����ه‌وێ�����ت‪ ،‬وت��ی��ش��ی‪ :‬گرنگ ئه‌و سیستم به‌ خێرایی په‌یڕه‌و‬ ‫م��وئ��م��ی��ن س��اب��ی��ر‪ ،‬خ��وێ��ن��دک��ارى پۆلى به‌ڕاستى زۆر له‌ خوێندن دوامان ده‌خات ب��ک �ه‌ی‪ ،‬چونکه‌ کێشه‌ى ب��ۆ دروس��ت‬ ‫دوان���زه‌ى ئ��ام��اده‌ی��ى‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌کرد و ئه‌بێته‌ ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى ئه‌مساڵ وه‌ک��و ده‌ب��ێ��ت ه�ه‌ت��ا کۆمپیوته‌ر ده‌دۆزی��ت��ه‌وه‌‬ ‫پێویست سود له‌ پڕۆگرامى خوێندن له‌و ی��ان که‌سێکى ت��ر ب��ۆى به‌کاربهێنێت‬

‫فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫ک �ه‌ ل �ه‌وان �ه‌ی �ه‌ له‌جێى خ��ۆی��دا و وه‌ک‬ ‫پێویست وه‌ک ئه‌وه‌ى خۆى ده‌یه‌وێت بۆى‬ ‫دانه‌نرێت‪.‬‬ ‫نه‌زاکه‌ت‪ ،‬وتیشى‪ :‬الیه‌نه‌ نه‌رێنیه‌کانى‬ ‫ئه‌و سیستمه‌ واده‌کات زۆر جار خوێندکار‬ ‫باجه‌که‌ی ب��دات‪ ،‬چونکه‌ ئێستا به‌ره‌و‬ ‫مانگى دوان��زه‌ ده‌چین و کات دره‌نگه‌‬ ‫بۆ خوێندکار ده‌ست به‌ خوێندن بکات‪،‬‬ ‫له‌ الیه‌کیتریشه‌وه‌ له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێک‬ ‫خوێندکار نه‌یتوانیبێت به‌ شێوه‌یه‌کى‬ ‫باش فۆڕمی پڕ کردبێته‌وه‌ یان به‌ هۆى‬ ‫ئ�ه‌وه‌ى ئینته‌رنێتى له‌به‌ر ده‌ستدا نه‌بووه‌‬ ‫دوا ک��ه‌وت��ووه‌ ی��ان کێشه‌ی ه�ه‌ی�ه‌ له‌‬ ‫وه‌رگرتندا‪.‬‬ ‫ن����اوب����راو ج���ه‌خ���ت���ی���ک���رده‌وه‌‪ ،‬پ��ێ��وی��س��ت�ه‌‬ ‫خوێندکارانى قۆناغى یه‌که‌م له‌ مانگى‬ ‫(‪)10‬ه‌وه‌ ده‌ست به‌ خوێندن بکه‌ن وه‌ک‬ ‫خوێندکارانى ت��ر‪ ،‬ئه‌مه‌ش ب �ه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫ک �ه‌ ت��اق��ی��ک��ردن �ه‌وه‌ک��ان پێشبخرێت و‬ ‫ناوه‌کانیش زووتر رابگه‌یه‌نرێن‪ ،‬چونکه‌‬

‫له‌ زانکۆ ئه‌و پڕۆگرامه‌ى که‌ داده‌نرێت‬ ‫بۆ هه‌موو ساڵه‌که‌یه‌ و ئه‌م دواکه‌وتنه‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆى ئه‌وه‌ى له‌ خوێندن دوا بکه‌ون‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌ زیانى خوێندکار ده‌که‌وێته‌وه‌‬ ‫و وتیشی‪ :‬ئه‌م سیستمه‌ بۆ واڵتى ئێمه‌‬ ‫زووه‌ و ماویه‌تى‪ ،‬چونکه‌ له‌الیه‌که‌وه‌‬ ‫مایه‌ى دواکه‌وتنى خوێندکار و دروست‬ ‫بوونى قه‌له‌قى بوو بۆى‪ ،‬له‌الیه‌کى تره‌وه‌‬ ‫کاریگه‌رى له‌سه‌ر مامۆستاش ده‌بێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ مامۆستا کۆرسبوکى دان��اوه‌‬ ‫ده‌بێت بیخوێنێت‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ واده‌ک��ات‬ ‫نه‌توانێت ته‌واوى بکات‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌زمون ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رکه‌وتوه‌ که‌‬ ‫زانکۆ الین باشتره‌‬ ‫دی�ل�ان ژاڵ��ه‌ی��ی‪ ،‬ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى پ���رۆژه‌ى‬ ‫زان���ک���ۆالی���ن‪ ،‬رای���گ���ه‌ی���ان���د‪ :‬ئ��ێ��م �ه‌ له‌‬ ‫چ��وارچ��ێ��وه‌ى ئ��ه‌و سیستمه‌ ک��اره‌ک��ان‬ ‫رێکده‌خه‌ین و ف��ۆڕم�ه‌ک��ان ب��ۆ ن��اوه‌ن��ده‌‬ ‫راوێ����ژک����اری����ه‌ک����ان ده‌ن���ێ���ری���ن و ل��ه‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌شدا نمره‌کان باڵوده‌کرێته‌وه‌‬ ‫و خوێندکاران له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ له‌‬ ‫شوێنه‌کان و له‌ به‌شه‌کان وه‌رده‌گیرێن‪.‬‬ ‫دیالن‪ ،‬هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد ئه‌و سیستمه‌‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌ک رێکخراوه‌ که‌ خوێندکار‬ ‫دوا ن�ه‌ک�ه‌وێ��ت و‌ ه��ی��واداری��ن ل�ه‌ ساڵى‬ ‫داه���ات���وو ل �ه‌گ �ه‌ڵ وه‌زاره‌ت�����ى پ����ه‌روه‌رده‌‬ ‫رێک بکه‌وین له‌ماوه‌ى یه‌ک مانگدا‬ ‫ه �ه‌م��وو ک��اره‌ک��ان جێبه‌جێ بکه‌ین و‬ ‫ئه‌نجامه‌کان رابگه‌یه‌نین ئێمه‌ له‌ میانه‌ى‬ ‫ئ �ه‌و ئ �ه‌زم��ون �ه‌ى ک �ه‌ هه‌مانه‌ ئ �ه‌وه‌م��ان‬ ‫بۆ ده‌رکه‌وتوه‌ که‌ زانکۆ الین باشتره‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ زۆر به‌راوردى هه‌ردوو سیستممان‬ ‫ک��ردوه‌ و زانکۆ الینه‌که‌مان به‌ باشتر‬ ‫زانیوه‌ و پێشکه‌وتوو بووه‌ و داواى زۆرى‬ ‫له‌سه‌ر ب��ووه‌ ئێمه‌ به‌ باشمان زان��ی��وه‌ و‬ ‫هه‌ڵمانبژاردووه‌‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو وت��ی��ش��ی «ه���ه‌م���وو ساڵێک‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اران ل���ه‌م ک��ات��ه‌دا ه��ات��وون و‬ ‫دواک�ه‌وت��ن��ێ��ک��ى وا نیه‌ ئ �ه‌گ �ه‌ر چه‌ند‬ ‫رۆژێکیش دوا بکه‌ون ئه‌وه‌ هۆکاره‌که‌ى‬ ‫جه‌ژن بووه‌ نه‌ک سیستمه‌که‌ وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫نوێش بێت ئێمه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ین له‌ ساڵى‬ ‫داهاتوودا باشترى بکه‌ین»‪.‬‬

‫به‌شێک له‌ خوێندکارانی زانکۆ و په‌یمانگاکان له‌ وانه‌کاندا ئاماده‌ نابن‬ ‫مامۆستایه‌کی زانکۆ‪ :‬سیستمى په‌روه‌رده‌ وایکردوه‌ خوێندکاران به‌شدار نه‌بن له‌ وانه‌کانیاندا‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫تاوانباره‌‪ ،‬چونکه‌ به‌شێک له‌ خوێندکاران‬ ‫له‌ وانه‌دا خۆیان به‌ گه‌وره‌ نابینن و به‌شدارى‬ ‫ناکه‌ن تا مامۆستاکه‌ وانه‌یه‌کى زیندوو‬ ‫پێشکه‌ش بکات‪.‬‬ ‫س �ه‌ن��گ��اوى ده‌رب�����اره‌ی چ���اره‌س���ه‌ری ئ�ه‌و‬ ‫کێشه‌یه‌ش رایگه‌یاند‪ :‬له‌ زانکۆکانى ئێمه‌دا‬ ‫ده‌بێت خوێندکار و مامۆستا به‌شداربن له‌‬ ‫پرۆسه‌ى فێرکردن و هه‌ردووکیان به‌شێک‬ ‫بن له‌ ک��اره‌ک�ه‌‪ ،‬جا ئه‌مه‌یش ب �ه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫مامۆستایانمان ک��ارێ��ک��ى وا ب��ک�ه‌ن که‌‬ ‫خوێندکار به‌ په‌رۆشیه‌وه‌ به‌شدارى بکات‬ ‫ل�ه‌ وان���ه‌دا‪ ،‬م��ن هه‌ست ده‌ک���ه‌م ئێمه‌ که‌م‬ ‫و کورتیمان هه‌یه‌ له‌وه‌ى که‌ خوێندکار و‬ ‫مامۆستا به‌یه‌که‌وه‌ به‌شدار نابن له‌ وانه‌‬ ‫فێرکاریه‌کاندا‪ ،‬دی��اره‌ بێگومانیش وا له‌‬ ‫خوێندکاران ده‌کات که‌ زیاتر چاالک بن‬ ‫له‌ وه‌رگرتنى زانیارى‪.‬‬

‫سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ‬ ‫به‌شدارینه‌کردنی خوێندکاران‬ ‫و جێهێشتنی وانه‌کان ل ‌ه زانکۆ‬ ‫و په‌یمانگاکان بۆت ‌ه دیارده‌ و‬ ‫خوێندکارێکیش هۆکاره‌که‌ی بۆ خراپی‬ ‫سیستمی په‌روه‌رد ‌ه ده‌گێڕێته‌وه‌ و‬ ‫پێیوای ‌ه ئه‌م سیستم ‌ه ناتوانێت گه‌نج‬ ‫په‌روه‌رد ‌ه بکات‪ ،‬مامۆستایه‌کیش‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬خوێندکاران په‌رۆشی ماد ‌ه‬ ‫زانستیه‌کان نین‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ى جێگه‌ى تێڕامانه‌ و پێویسته‌ ئاماژه‌ى‬ ‫ب��ۆ ب��ک��رێ��ت ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ک �ه‌ به‌شێکى زۆرى‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اران��ى زان��ک��ۆک��ان��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫پ�ه‌رۆش��ى م��اده‌ زانستیه‌کان نین و گوێ‬ ‫بیستى مامۆستاکانیان نابن و له‌گه‌ڵ‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان��دا ب��ه‌ش��دارى وان���ه‌ ن��اک �ه‌ن و‬ ‫هه‌ندێکجار هۆڵه‌کانی خوێندن جێدێڵن‪،‬‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان و خ��وێ��ن��دک��اران��ی��ش رای‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌ و خوێندکارێکى ته‌کنیکیش‬ ‫ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد سیستمى پ����ه‌روه‌رده‌ و‬ ‫فێرکردن له‌ واڵتى ئێمه‌دا هه‌ر له‌ بناغه‌وه‌‬ ‫که‌م و کورتى تێدایه‌ و ناتوانێت کۆمه‌ڵه‌‬ ‫گه‌نجێک په‌وه‌رده‌ بکات که‌ ببنه‌ سایه‌ بۆ‬ ‫واڵته‌که‌یان‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ گۆران نوعمان‪،‬‬ ‫خوێندکارى کۆلێژی ته‌کنیکى ک�ه‌الر‪،‬‬ ‫وتى‪ :‬ئه‌م سیستمه‌ى که‌ ئێمه‌ له‌ ناویداین‬ ‫جێگه‌ى ره‌خ��ن �ه‌ی �ه‌‪ ،‬چونکه‌ سیستمێکی‬ ‫کۆنه‌‪ ،‬بۆیه‌ داواک���ارم پێداچوونه‌وه‌یه‌کى‬ ‫پێویستى بۆ بکرێت‪.‬‬ ‫ش��ۆخ��ان محه‌مه‌د‪ ،‬خوێندکارى کۆڵیژى‬ ‫په‌روه‌رده‌ى چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬ئاماژه‌ی به‌وه‌دا که‌‬ ‫بوونى ژماره‌یه‌کى زۆر له‌ خوێندکاران له‌ناو‬ ‫هۆڵه‌کانى خوێندندا هۆکارى سه‌ره‌کییه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ى خوێندکاران له‌ وانه‌ داببڕێن‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌و خوێندکاره‌ وتیشى‪ :‬که‌مى زانیارى‬ ‫مامۆستا له‌ بابه‌تى خۆیدا وا له‌ فێرخواز‬

‫‪ n‬خوێندکارانی زانکۆ به‌شداری وانه‌کانیان ناکه‌ن‬ ‫ده‌ک���ات ک�ه‌ ئ����اره‌زووى گوێگرتنى نه‌بێت پ��رۆس �ه‌ى ف��ێ��رک��ردن ل �ه‌ ئێستادا ک��رد و‬ ‫له‌ مامۆستاکه‌‪ ،‬ئه‌مه‌یش ده‌بێته‌ هۆکارى رایگه‌یاند‪ :‬خوێندکار له‌ ئێستادا په‌رۆشى‬ ‫ئه‌وه‌ى که‌ خوێندکار له‌ وانه‌ (موحازه‌)دا‪ ،‬ماده‌ زانستییه‌کان نابێت به‌ به‌راود له‌گه‌ڵ‬ ‫ج���اران���دا‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و گ��رن��گ��ی ب �ه‌ هه‌ندێک‬ ‫هیچ بوونێکى نه‌بێت‪.‬‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای �ه‌ک��ى زان���ک���ۆش ئ���ام���اژه‌ بۆ بابه‌ت ده‌ده‌ن که‌ دوورن له‌ بابه‌ته‌ زانستیه‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ده‌ک��ات ئ�ه‌و سیستمه‌ى که‌ هه‌یه‌ به‌ راسته‌قینه‌کانه‌وه‌ و یه‌کێکى تریش له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌کى ئه‌وتۆ دانه‌نراوه‌‪ ،‬که‌ خوێندکار خ��ااڵن��ه‌ى ک �ه‌ خ��وێ��ن��دک��ار ل �ه‌ وان���ه‌ دوور‬ ‫وه‌ک پێویست ب �ه‌ش��دارى ب��ک��ات و رۆڵ ده‌خ��ات �ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ که‌ خوێندکار زۆرج��ار‬ ‫ببینێت‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ى خوێندکارانیش پشێوی له‌ پۆلدا دروست ده‌کات و هه‌ندێ‬ ‫وه‌ک پێویست له‌ وانه‌دا پێشوازى له‌ ماده‌ له‌ یاسا په‌روه‌رده‌ییه‌کان ده‌شکێنێت‪.‬‬ ‫ناوبراو باسی له‌وه‌شکرد که‌ هه‌ندێک بارى‬ ‫زانستیه‌کان ناکه‌ن‪.‬‬ ‫زۆرى پ��ش��وی زان��ک��ۆک��ان خ��وێ��ن��دک��ار له‌ تایبه‌تى هه‌یه‌ وا له‌ خوێندکار ده‌کات که‌ له‌‬ ‫پرۆسه‌ى فێرکردن سارد ده‌کاته‌وه‌‬ ‫وانه‌که‌ى به‌شدارى نه‌کات و سستى بنوێنێت‪،‬‬ ‫ملکۆ ئ�ه‌س��ع�ه‌د‪ ،‬مامۆستا ل �ه‌ کۆلێژى که‌ ئه‌مه‌یش ده‌س�ه‌اڵت��ى خوێندکارى تێدا‬ ‫پ������ه‌روه‌رده‌ى چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ى به‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ل �ه‌وه‌ى که‌ زۆرى پشوو‬

‫فۆتۆ‪ /‬ئه‌حمه‌د قادر‬ ‫له‌ زانکۆکانى کوردستاندا خوێندکار له‌‬ ‫پرۆسه‌ى فێرکردن سارد ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫مامۆستایه‌کى ت��رى زان��ک��ۆش باسى له‌‬ ‫ب�ه‌ش��داری نه‌کردنى خوێندکارانى زانکۆ‬ ‫ک��رد و ه��ۆک��اره‌ک�ه‌ى ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ گ �ه‌ڕان��ده‌وه‌‬ ‫ک ‌ه ئه‌و سیستمه‌ى که‌ ئێمه‌ دامان ناوه‌ به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کى ئه‌وتۆ دانه‌نراوه‌ که‌ خوێندکار‬ ‫به‌ شێوه‌ى پێویست به‌شدارى بکات و رۆڵ‬ ‫ببینێت‪.‬‬ ‫فاتیح سه‌نگاوى‪ ،‬مامۆستاى زانکۆ له‌‬ ‫ق �ه‌ره‌داخ‪ ،‬وتیشى‪ :‬زۆر جار مامۆستایان‬ ‫ک���ه‌ ب��اب �ه‌ت �ه‌ک��ان��ی��ان ب���اس ده‌ک�����ه‌ن ب�ه‌ب��ێ‬ ‫به‌شداریکردنى خوێندکار وانه‌کانیان ده‌به‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌رئه‌نجامى خراپى ده‌بێت‪،‬‬ ‫جگه‌ ل�ه‌م�ه‌ش خوێندکار هه‌ندێک جار‬

‫«ئه‌م سیستم ‌ه‬ ‫ناتوانێت کۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫گ�����ه‌ن�����ج�����ێ�����ک‬ ‫پ������ه‌وه‌رده‌ ب��ک��ات‬ ‫که‌ ببنه‌ سایه‌ بۆ‬ ‫واڵته‌که‌یان»‬

‫گه‌نجان‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪81‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫کارا‬

‫‪9‬‬

‫گه‌نج و ڕاپه‌ڕینه‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریه‌کان‬ ‫‪ u‬حه‌یده‌ر ناسیح ‪u‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى له‌ ماوه‌کانى ڕاب����ردوودا بینرا‪،‬‬ ‫له‌به‌هارى عه‌ره‌بى و شوێنه‌کانى تردا‪،‬‬ ‫ته‌نها هه‌ڵچونێکى ده‌روون���ى و س��ۆزى‬ ‫نه‌بوو له‌پێناو چه‌ند داواکاریه‌کى کاتیى‬ ‫چینێک ل � ‌ه چینه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫وه‌ک زۆر ج��ار ک���راو‌ه و ده‌ک��رێ��ت و‬ ‫زۆرم��ان بینیو‌ه و ل ‌ه زۆر شوێن ئه‌نجام‬ ‫دراون‪ .‬به‌ڵکو ئه‌مجار‌ه گۆڕانکاریه‌کى‬ ‫گه‌وره‌تر و له‌ئاستێکى فراوانتردا بوو‪ ،‬بیرو‬ ‫بۆچونێکى ڕادیکااڵنه‌ى ئامانجدار بوو‪،‬‬ ‫وه‌ ئامانجه‌کانیشى به‌رته‌سکردنه‌وه‌یه‌کى‬ ‫مۆدێرنان ‌ه نه‌بوو‪ ،‬زیاتر له‌وه‌ سنوره‌کانى‬ ‫ت���ێ���پ���ه‌ڕان���د و ت���اگ���ه‌ی���ش���ت���ه‌ ئ��اس��ت��ى‬ ‫ش���ۆڕش���ى س��ی��اس��ى و ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى‬ ‫ل �ه‌ چ �ه‌ن��د واڵت��ێ��ک��ى دی���اری���ک���راودا ب ‌ه‬ ‫ئ��ام��ان��ج�ه‌ س �ه‌ره‌ت��ای��ی �ه‌ک��ان��ى گه‌یشت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى جێى ت��ێ��ڕام��ان�ه‌ ئ �ه‌وه‌ی � ‌ه ک �ه‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌مى ئه‌و ڕاپه‌ڕین و ناڕه‌زایه‌تیانه‌دا‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م��ج��اره‌ ج��ی��ا ل �ه‌ ه �ه‌م��وو ج��اره‌ک��ان��ى‬ ‫ت��ر‪ ،‬له‌جیاتى ئ���ه‌وه‌ى کۆن ‌ه سیاسى و‬ ‫به‌ناو به‌ ئه‌زموونه‌کان ببن ‌ه پێشه‌نگ‪،‬‬ ‫گه‌نج به‌شێوه‌یه‌کى زۆر به‌رچاو هه‌ر‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اوه‌ دروستکه‌رى بارودۆخه‌ک ‌ه‬ ‫بوون و تا دوا ساته‌کان چاویان بڕیبوو‌ه‬ ‫ئامانجه‌کانیان و بڕیاریاندا بوو که‌ ڕۆڵ ‌ه‬ ‫سروشتیه‌که‌ى خۆیان به‌ده‌ستبهێننه‌وه‌ و‬ ‫دوور له‌ ئایدۆلۆجیا ئه‌رک ‌ه نیشتمانى‬ ‫و نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانیان جێبه‌جێ بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و ڕاپه‌ڕین ‌ه گه‌نجانانه‌ زۆرێ��ک ل ‌ه‬ ‫واڵت��ان��ى ع �ه‌ره‌ب��ى گ��رت �ه‌وه‌ و ئێستاش‬ ‫به‌رده‌وامى هه‌یه‌‪ ،‬له‌و نێوه‌نده‌شدا هه‌رێمى‬ ‫کوردستان چ وه‌ک به‌شێک ل ‌ه عێراق‬ ‫و چ وه‌ک بوونى ل ‌ه نێو جوگرافیاى‬ ‫رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت��دا‪ ،‬بێبه‌ش نه‌بو‬ ‫له‌و پرۆسه‌ی ‌ه و گه‌نجانى ئه‌م هه‌رێم ‌ه‬ ‫ویستیان پشکێک له‌و به‌هاره‌ بگوێزنه‌و‌ه‬ ‫بۆ هه‌رێمى کوردستان‪ ،‬به‌اڵم ده‌ره‌نجام ب ‌ه‬ ‫ئاگر و ئاسن وه‌اڵم دران�ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچى‬ ‫هه‌ندێک پێیانوایه‌ ک ‌ه ئایدۆلۆجیاى‬ ‫له‌ پشته‌وه‌ بووه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌بوو‬ ‫ک�ه‌ گه‌نجان ن��اڕه‌زای��ى په‌نگخواردوى‬ ‫خ���ۆی���ان و ت���وڕه‌ی���ی���ان ل��� ‌ه ڕۆت���ی���ن و‬ ‫گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ى پ��ی��ش��ان��ى ده‌س���ه‌اڵت���داران���دا‪.‬‬ ‫وادی������ار‌ه س���ه‌ره‌ت���اى س�����ه‌ده‌ى ب��ی��س��ت و‬ ‫ی��ه‌ک ئ��اس��ۆى تێکۆشانێکى نوێیه‌‪،‬‬ ‫تێکۆشانێک له‌دژى دۆگما بوون‪ ،‬له‌دژى‬ ‫ئه‌و رژێمانه‌ى به‌درێژایى مێژوو له‌ڕێى‬ ‫«وت��ه‌ ب��ری��ق�ه‌دار»ه‌ک��ان��ی��ان�ه‌وه‌ ب�ه‌ وت�ه‌ى‬ ‫(چۆمسکى) خه‌ریک ‌ه بنکه‌ندکردنى‬ ‫ب��ی��روب��اوه‌ڕو خه‌یاڵى خه‌ڵکن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئاشکرا دیار‌ه ئه‌وه‌ى ده‌یبینین له‌ ڕۆژئاوا‬ ‫ڕووده‌دات هه‌ر درێژکراوه‌یه‌کى ئایدیاڵى‬ ‫ئه‌و پرۆس ‌ه هزریه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و خۆپیشاندان و‬ ‫جواڵنه‌وانه‌ى «به‌ناوى ۆڵ ستریت داگیر‬ ‫بکه»‌ له‌ ئ�ه‌وروپ��ا و ئه‌مریکا به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌چن و ب ‌ه به‌شداریه‌کى ئێجگار زۆرى‬ ‫گه‌نجان به‌رده‌وامن له‌سه‌ر چاالکیان دژى‬ ‫کاپیتاڵیزم نیۆلیبراڵیزم و ئه‌و سیستمانه‌ى‬ ‫که‌ تێیاندا جێگه‌یه‌ک نه‌ماوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫رۆڵ��ى ت��اک ل�ه‌ ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه‌دا‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫س�ه‌رج�ه‌م��ى م��اف و ده‌س��ت��ه��ات�ه‌ک��ان بۆ‬ ‫کۆمپانیا و گ�ه‌وره‌ سه‌رمایه‌داره‌کانن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م���ه‌ش وای����ک����ردووه‌ ک���ه‌ گ�ه‌ن��ج��ان��ى‬ ‫رۆژئ����اواش پێمان بڵێن ئێمه‌ش وه‌ک‬ ‫ئێوه‌ نه‌هامه‌تیمان ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه گه‌نج‬ ‫له‌هه‌ر سه‌رده‌م و جێگایه‌کدا بێت‪ ،‬له‌نێو‬ ‫مێژوو یان ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ى مێژوو‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫رۆڵ��ى سروشتى خ��ۆى ببینێت‪ ،‬پیشانى‬ ‫ب��دات ئه‌و ب���ه‌رده‌وام له‌ نوێبوونه‌وه‌دایه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌رده‌وام شتى چاوه‌ڕواننه‌کراو ده‌کات‪،‬‬ ‫گه‌نج ده‌بێت ئه‌و ڕێگایان ‌ه ببڕێت ک ‌ه‬ ‫پ��ێ��ش خ���ۆى زۆر ه �ه‌وڵ��ی��ان ب��ۆ دراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌دینه‌هاتوون‪ ،‬ئه‌مانه‌ش بێگومان‬ ‫گه‌نجى خوێنده‌وارى راسته‌قینه‌ى ده‌وێت‪،‬‬ ‫ب��ۆی �ه‌ ڕۆش��ن��ب��ی��رى و خ���وێ���ن���ده‌وارى ل ‌ه‬ ‫گرنگترین ئ�ه‌و ڕه‌گ �ه‌زان �ه‌ن که‌ گه‌نج‬ ‫بتوانێت ل� ‌ه رێ��ی��ان�ه‌و‌ه ب �ه‌ش��دارى ک��اراى‬ ‫هه‌بێت له‌ کایه‌کانى ژیاندا و به‌شدارى‬ ‫جواڵنه‌وه‌ و شۆڕشه‌ نوێگه‌ریه‌کان بکات‪.‬‬

‫گه‌رد‌نی هونه‌ر و گورانی کوردی پێچێنراوه‌‬ ‫رێگه‌ت پێ ن �ه‌درا ده‌رب��از ببی‪ .‬خه‌ڵکى‬ ‫باشوریش به‌مه‌ زۆر دڵگرانبون‪ ،‬ئایا ده‌توانین‬ ‫بزانین چ هۆکارێک ب��وو ئ��اوا ره‌فتارت‬ ‫له‌گه‌ڵکرا؟‬ ‫ـ هه‌میشه‌ ده‌ڵ��ێ��م ل�ه‌ رێ��گ��ای تێکۆشانی‬ ‫رزگ��اری نه‌ته‌وه‌یی کوردستاندا له‌ الیه‌ن‬ ‫کوردێکی به‌ قه‌ده‌ر مسقاڵێک هه‌ر جوره‌‬ ‫خزمه‌تێکت کردبێت ئه‌مه‌ روخ��ۆش��ی و‬ ‫روگ�ه‌ش��ى منه‌! دوب���اره‌ دیسان له‌ رێگای‬ ‫تێکۆشانی رزگاری نه‌ته‌وه‌ی کوردستاندا‬ ‫ل���ه‌ الی�����ه‌ن ه����ه‌ر ک���وردێ���ک���ه‌وه‌ ب���ه‌ق���ه‌ده‌ر‬ ‫مسقاڵێک زی��ان هه‌بێت ئه‌ویش روڕه‌ش��ى‬ ‫منه‌! هونه‌رمه‌ندێکی کوردم و به‌ کوردی‬ ‫گورانیه‌کانم ده‌ڵێمه‌وه‌ و گوێگره‌کانیشم‬ ‫کوردن به‌ کوردی قسه‌ده‌که‌م کرداره‌کانیشم‬ ‫که‌م یان زیاد هه‌رچه‌ندیش بێت له‌ خزمه‌تى‬ ‫هونه‌ری کوردی دایه‌‪ .‬له‌ الیه‌ن منه‌وه‌ هیچ‬ ‫پاساو نینه‌ و له‌ هیچ پاساوێکیش ناگه‌ڕێم!‬ ‫من ده‌ڵێم ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی له‌ به‌رامبه‌ر من‬ ‫کرا له‌ هه‌ولێر هه‌ڵوێستێکى نه‌شیاو بو و‬ ‫ته‌نیا زی��ان گه‌ییشتن بو‪ ،‬دڵی نه‌یارانیان‬ ‫خ��ۆش��ک��رد‪ .‬ل�ه‌ س �ه‌ر ئ �ه‌و هه‌ڵوێسته‌ی له‌‬ ‫هه‌ولێر گورانیه‌کم دان��اوه‌ که‌ ل‌ه به‌رهه‌مه‌‬ ‫نوێیه‌که‌مدا جیێ خ��ۆی ده‌گ��رێ��ت ن��اوی‬

‫گورانیه‌که‌ش (مدیربه‌گێ هولێرێ)یه‌ ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ به‌رنامه‌تدا هه‌یه‌ دوباره‌ سه‌ر‌دانى‬ ‫باشوری کوردستان بکه‌یت؟‬ ‫ـ بێگومان ده‌مه‌وێت له‌ هه‌مو ناوچه‌کانی‬ ‫کوردوستان بگه‌ڕێم و بۆ گه‌له‌که‌م گورانی‬ ‫ب��چ��رم ب �ه‌ ت��ای��ب �ه‌ت ک�ه‌م��پ��ی پ �ه‌ن��اب �ه‌ران��ی‬ ‫مه‌خمور‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬تاچه‌ند ل�ه‌ خ��ۆت و ه��ون�ه‌ره‌ک�ه‌ت‬ ‫رازیت؟‬ ‫ـ ل�ه‌ خ��ۆم و ل�ه‌ ده‌ن��گ�ه‌ک�ه‌م و هونه‌ره‌که‌م‬ ‫رازیم‪ ،‬به‌اڵم له‌ به‌ر زۆر نه‌بونی ده‌رفه‌ت له‌‬ ‫گه‌یاندنی خزمه‌ت زۆر ناڕازیمه‌ مه‌خابن؟‬ ‫چه‌تر‪ :‬چ هه‌ستێکت هه‌یه‌ که‌ ده‌بینیت‬ ‫که‌سێک یان هونه‌رمه‌ندێک گورانیه‌کانی‬ ‫تۆ دوباره‌ده‌کاته‌وه‌ یاخود ده‌ڵێته‌وه‌؟‬ ‫ـ ئه‌و کاته‌ خۆم به‌خاوه‌ن هێز و کاریگه‌ر‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر ب �ه‌رام��ب �ه‌ره‌ک �ه‌م ده‌بینم و خ��ۆم به‌‬ ‫سه‌رفه‌راز ده‌زان��م و ده‌بێته‌ هۆى ئه‌وه‌ى که‌‬ ‫زیاتر خه‌بات بکه‌م و گ��ۆران��ی جوانتر و‬ ‫باشتر دابنێم تا زیاتر له‌الیه‌ن گوێگرانمه‌وه‌‬ ‫خ��ۆش�ه‌وی��س��ت بێت و ل �ه‌ دوارۆژدا ببێته‌‬ ‫هه‌میشه‌ییه‌ک له‌ ن��او مێژوى کلتوری‬ ‫کوردیدا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬وه‌ک ئاماژه‌تپێکرد‪ ،‬ئێستا له‌ واڵتى‬

‫ئه‌ڵمانیا ژی��ان به‌سه‌رده‌به‌یت‪ ،‬ئایا ژیانی‬ ‫ئ �ه‌وروپ��ا ک��اری��گ�ه‌ری ل�ه‌س�ه‌ر هونه‌ره‌که‌ت‬ ‫نه‌کردوه‌؟‬ ‫ـ ه���ه‌ر ن���اوچ���ه‌ و واڵت���ێ���ک ب �ه‌ج��ۆرێ��ک‬ ‫کاریگه‌رى له‌سه‌ر هونه‌رمه‌ند و هونه‌ری‬ ‫هونه‌رمه‌ند دروس��ت��ده‌ک��ات‪ ،‬له‌سه‌ر منیش‬ ‫ه �ه‌روا ده‌چێت بۆ بیست (‪ )20‬ساڵه‌ که‌‬ ‫له‌ ئه‌وروپام و ناسینم له‌گه‌ڵ زۆرێک له‌‬ ‫گومه‌ڵگاکانی جۆر به‌جۆر و میوزیکی‬ ‫جیاواز په‌یداکردوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ کلتوری‬ ‫جیاوازیش شاره‌زاییم په‌یداکرد و دانوستاندن‬ ‫له‌ به‌ینمان دروستبوه‌ بێگومان ژیانی‬ ‫ئه‌وروپا کاریگه‌رى خۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆ لێقه‌وماونى بومه‌له‌رزه‌که‌ى شارى‬ ‫(وان) ئه‌رکى سه‌رشانی هونه‌رمه‌ندان چیه‌؟‬ ‫ـ پ��ێ��ش ه �ه‌رش��ت��ێ��ک س���ه‌ره‌خ���ۆش���ى خ��وم‬ ‫ئاراسته‌ی خانه‌واده‌ی ئه‌و که‌سانه‌ ده‌که‌م‬ ‫که‌ له‌ بومه‌له‌رزه‌که‌ى وان گیانی خۆیان‬ ‫له‌ده‌ستدا له‌خوا داواک���ارم سه‌بریان بداته‌‬ ‫که‌سوکاریان و هیوای چاکبونه‌وه‌ش بۆ‬ ‫برینداره‌کان ده‌خ��وازم‪ .‬ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی‬ ‫ده‌توانن و ده‌رفتیان هه‌یه‌ پێویسته‌ سه‌فه‌ربه‌ر‬ ‫بکه‌ن ب��ۆ ش��اری وان و ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئێش و‬ ‫ئ��ازاره‌ک��ان��ی ئ�ه‌م گه‌له‌ ب�ه‌ش��دار بن و بۆ‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪11‬‬

‫ه��اوک��اری��ش هه‌رشتێک پێویست بێت و‬ ‫ب��ت��وان��ن ب��ا درێ��غ��ی ن �ه‌ک �ه‌ن ‪ .‬م��ن له‌سه‌ر‬ ‫ناوی ته‌ڤ چاند و ئه‌ندامی ته‌ڤ چاند‬ ‫چه‌ند رۆژه‌ له‌ به‌رلین له‌ ن��او خه‌باتێکى‬ ‫هه‌مه‌الیه‌نه‌ دای��ن له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫تری ک��ورد‪ ،‬ئاماده‌کاری ده‌که‌ین له‌سه‌ر‬ ‫کۆنسێرتێکی ج �ه‌م��اوه‌ری و کۆکردنه‌وه‌‬ ‫هاریکاری بۆ لێقه‌وماوانی شاری وان به‌‬ ‫به‌شداری زۆرێک له‌ هونه‌رمه‌ندانی کورد‬ ‫ئۆمێده‌واریشین ئیتر گه‌له‌که‌مان روبه‌روى‬ ‫فه‌الکه‌تێکی به‌م شێوه‌یه‌ نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬دوایین په‌یامت بۆ خوێنه‌رانمان؟‬ ‫س�ڵاو و رێ��ز ب��ۆ ه �ه‌م��وو گ�ه‌ل��ی ک���ورد و‬ ‫کوردوستان به‌ تایبه‌ت رۆژنامه‌که‌تان‬ ‫و خوێنه‌رانتان‪ ،‬هیوادارم رۆژێک بێت به‌‬ ‫ئاوایه‌کی ئ���ازاد گورانیه‌کانم بۆ ئێوه‌‬ ‫بڵێم‪ ،‬تا هه‌سته‌کانم هاوبه‌ش بکه‌م له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌سته‌کانتان‪.‬‬

‫وانى سالم ته‌واو ده‌که‌م‬

‫ه زیندوێتى ماوه‌ته‌وه‌‬ ‫انى کورد که‌مى ب ‌‬ ‫ئێم‌ه ل�‌ه سه‌رده‌مانێکى پێکه‌وه‌ به‌ستراوى‬ ‫س���ه‌ده‌ى ه �ه‌ژده‌ه �ه‌م و ن��ۆزده‌ه �ه‌م��دا ه �ه‌ر ل‌ه‬ ‫باشوورى کوردستان شاعیرانى مه‌زنى وه‌ک‬ ‫مه‌وله‌وى و نالى و کوردى و حاجى قادرى‬ ‫کۆیى و سالم و مه‌حویمان تێدا هه‌ڵکه‌وتووه‌‬ ‫که‌ هه‌رکامیان بگرى شیعرێکى زۆرى به‌رز‬ ‫و بااڵیان بۆ به‌جێهێشتووین‪ .‬له‌وه‌چه‌ى پاش‬ ‫ئه‌وانیشدا شاعیرانى وه‌ک عارف سائیب و‬ ‫ح�ه‌م��دوون و پیره‌مێرد و گ��ۆران و قانع و‬ ‫که‌سانى ترمان بووه‌‪ ،‬هه‌رکامیان بگرى تا‬ ‫مێژووى کورد هه‌بێت جێگاى یه‌که‌م له‌‬ ‫الپه‌ڕه‌کانى ئه‌و مێژوه‌دا بۆ خۆیان داگیر‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬شاعیرانى ئه‌مڕۆشمان‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫که‌من پڕکێشى ن��اک�ه‌م بڵێم شاعیرى له‌‬ ‫چه‌شنى شاعیرانى ئه‌و وه‌چ �ه‌ى پێشوومان‬ ‫هه‌یه‌ که‌ ن��اوم هێنان‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئێستا هێشتا‬ ‫زووه‌ بۆ ئه‌وه‌ که‌ بڕیار بده‌ین ئاخۆ شاعیرى‬ ‫وامان له‌ناو وه‌چه‌ى ئه‌مڕۆدا ده‌بێ نه‌مر بێ‬ ‫یا نه‌؟ چونکه‌ ده‌ب��ێ به‌ هیچ ج��ۆرێ ئه‌و‬ ‫ڕاستییه‌مان له‌ بیرنه‌چێ که‌ شیعرى ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌چه‌شنى شیعره‌که‌ى دوێنێ نییه‌ شیعرى‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌ پێناسه‌ کۆنه‌که‌ى وه‌زن و قافییه‌‬ ‫سه‌نگ وته‌رازوو ناکرێ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا که‌ به‌ته‌واوى له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫سوورم که‌ قسه‌گه‌لێکى زیادى بێ مه‌عنا‬ ‫ب �ه‌ن��اوى ش��ی��ع��رى ن��وێ��وه‌ ب�ڵاوده‌ک��رب��ت �ه‌وه‌ و‬

‫گۆڕه‌پانه‌که‌ى به‌جارێ گرتووه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شتێک هه‌یه‌ دڵنیام ل�ه‌ ه�ه‌م��وو شتێک‬ ‫پڕ بایه‌ختره‌ له‌شیعردا که‌ ئه‌ویش خه‌یاڵ و‬ ‫وێنه‌ى شیعرییه‌‪ .‬بۆیه‌ زۆر ڕێ��ى تێده‌چێ‬ ‫که‌سانى وام��ان تێدا هه‌ڵبکه‌وێ ل�ه‌م ب��واره‌دا‬ ‫ده‌ستێکى ب��ااڵی��ان هه‌بێ و ل�ه‌ن��او ه�ه‌ڕه‌م�ه‌ى‬ ‫گژوگیاى باخچه‌ى شیعردا نێرگس و ڕێحان‬ ‫و وه‌ن���ه‌وش���ه‌ى شیعرى ج��وان��م��ان ب��ۆ ب��ک�ه‌ن ب‌ه‬ ‫چه‌پک و پێشکه‌شى به‌هارى ژیانمانى بکه‌ن‪.‬‬ ‫ل‌ه ڕۆماننووسانى ئه‌مڕۆىباکورى کوردستان‬ ‫که‌ڵه‌ پیاوى وه‌ک یه‌شار که‌مالمان هه‌یه‌ ک‌ه‬ ‫ب �ه‌داخ �ه‌و‌ه م �ه‌رگ مۆڵه‌تى شوکر مسته‌فاى‬ ‫ن�ه‌دا زۆرێ��ک له‌ به‌رهه‌م‌ه ن��ازداره‌ به‌ تورکى‬ ‫ن��ووس��راوه‌ک��ان��ی��م��ان ب��ۆ ب��ک��ا ب �‌ه ک����وردى‪ .‬ل‌ه‬ ‫رۆژهه‌اڵتى کوردستانیشدا چه‌ندین که‌سانى‬ ‫وامان هه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌وانیش وه‌ک یه‌شار که‌مال‬ ‫له‌و‌ه بێ به‌شن به‌زمان‌ه کوردیی‌ه ماده‌رزاده‌که‌ى‬ ‫خۆیان بنووسن و قه‌ڵه‌مه‌که‌یان به‌رهه‌مى مێشک‌ه‬ ‫کوردییه‌که‌مان ب‌ه فارسى ده‌خاته‌ سه‌ر کاغه‌ز‪.‬‬ ‫نه‌بوونى پێوه‌ندییه‌کی کلتورى ڕاسته‌قین‌ه ل‌ه‬ ‫نێوان ئێمه‌و برا ئه‌دیب و شاعیره‌کانى رۆژهه‌اڵت‬ ‫و باکورى کوردستاندا و ئه‌رمینیا و رۆژئاوا‬ ‫ناهێڵى بزانین ئه‌وان چى ده‌که‌ن و بێ ئاگایى‬ ‫هه‌موومان ل‌ه زمانى یه‌کتر ناهێڵى ک��وردى‬ ‫هه‌ر الیه‌ک به‌رهه‌مى الکانى تر ببینێ و‬ ‫مێشکى خۆى پێیان موتربه‌ بکا‪.‬‬

‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬زۆرج�����ار ده‌ب��ی��ن��ی��ن ل �ه‌س �ه‌ر پرس‌ه دێ��ن��ێ‪ ،‬ه�ه‌رچ�ه‌ن��د ج��اروب��ار قاتوقڕییه‌ک گه‌شه‌کردنى ئه‌م دیارده‌یه‌ش به‌ر له‌هه‌رچى‪ ،‬هه‌موو کوردستانى گ �ه‌وره‌ تا ئه‌و ڕۆژه‌ى‬ ‫جیاوازه‌کانى کۆمه‌ڵگا نه‌وه‌کانى (قانع له‌م به‌خششه‌دا ڕووبدا‪ ،‬به‌اڵم ڕووبارى ژیان پ�ه‌ی��وه‌س��ت�ه‌ ب �ه‌ خ�ه‌ب��ات��ى ب��ێ��وچ��ان��م��ان�ه‌وه‌ بۆ خ��ۆرى ئ���ازادى ت���ه‌واو ه�ه‌ڵ��دێ و ب�ه‌ ئاواتى‬ ‫یان ه �ه‌ردى یان بێکه‌س ی��ان‪ )...‬ئایا ئه‌و هه‌رگیز ناوه‌ستێ و ڕێگاى خۆى ده‌بڕێ‪ ،‬به‌ره‌وپێشچوونى پترى هه‌رێمى کوردستان و دێرینى ساڵه‌هامان ده‌گه‌ین‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویستیه‌ى کۆمه‌ڵگه‌یه‌ ب��ۆ شیعرو‬ ‫شاعیرانى رابردو وایکردوه‌ یاخود ته‌نها ئه‌م‬ ‫نه‌وانه‌ خۆیانن ئه‌مه‌یان خوڵقاندوه‌؟‬ ‫ـ جێى بڕوابونى که‌س له‌وه‌وه‌ نییه‌ له‌نه‌وه‌ى‬ ‫شاعیرانى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ یان هه‌ر سه‌رده‌مێک‬ ‫بن‪ ،‬متمانه‌ په‌یداکرنى خه‌ڵک به‌که‌سێک‪،‬‬ ‫ب�ه‌ر له‌هه‌رچى په‌یوه‌ندى به‌ هه‌ڵسوکه‌وتى‬ ‫کسه‌که‌ خۆیه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئاخۆ وا هه‌ڵده‌ستێ و‬ ‫داده‌نیشێ‪ ،‬که‌ببێ به‌جێى متمانه‌ى خه‌ڵک‪،‬‬ ‫یان وا هه‌ڵناسێ‪ ،‬ئه‌م‌ه بنه‌ما گشتییه‌که‌ى‬ ‫مه‌سه‌له‌که‌یه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌گ�ه‌ر که‌سێک ل‌ه‬ ‫نه‌وه‌ى شاعیرێک یان هه‌ر که‌سێکى وابێت‪،‬‬ ‫الى خه‌ڵک به‌ڕێز و باوه‌ڕپێکراو بێت‪ ،‬دیار‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه تاڕاده‌یه‌ک‪ ،‬به‌اڵم به‌جۆرێکى ناسه‌ره‌کى‬ ‫ده‌ورى ل �ه‌وه‌دا ده‌بێت که‌ متمانه‌ى خه‌ڵکى‬ ‫پێ زیاتر بێت له‌که‌سێکیتر‪ ،‬چونک‌ه ئه‌م‬ ‫خاسیه‌ته‌ى ده‌بێ به‌هۆى به‌جێ پێ پته‌وبوونى‬ ‫له‌ناو جه‌ماوه‌ردا‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬شتێک ک �ه‌ ح�ه‌زب��ک�ه‌ى ئ��ام��اژه‌ى‬ ‫پێبده‌ى؟‬ ‫ـ دیسانه‌وه‌ ده‌یڵێمه‌وه‌ دایکى میله‌ت هه‌رگیز‬ ‫له‌ به‌خشین ناکه‌وێ و هه‌رده‌م ڕۆڵه‌گه‌لێکمان‬ ‫ل�ه‌ ب���واره‌ جیاجیاکانى ژی��ان��دا ب��ۆ به‌رهه‌م‬

‫هونه‌ری‬

‫چاالکی هونه‌ری بۆ (‪)25‬ی نۆڤه‌مبه‌ر‬

‫کورته‌ فیلمێک له‌ پرسى خۆکوشتن ده‌دوێت‬

‫به‌بۆن‌ه رۆژى جیهانى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى توندوتیژى دژى‬ ‫ژن��ان‪ ،‬رۆژى (‪ )25‬ئه‌م مانگ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى‬ ‫رۆشنبیرى و ه��ون�ه‌رى سلێمانى‪ ،‬یادکردنه‌وه‌یه‌کی به‌‬ ‫نمایشکردنى شانۆیییه‌ک ‌و کۆنسێرتێکى میوزیک‬ ‫ئه‌نجامدا‪.‬‬ ‫له‌به‌رده‌م ت�ه‌الرى هونه‌ردا نمایشێکى شانۆى سه‌رشه‌قام‬ ‫ک‌ه ب‌ه ناونیشانى (دوعاکانى مریه‌م) بوو له‌الیه‌ن گروپى‬ ‫چێوار بۆ شانۆ ئاماده‌کرابوو‪ ،‬باسى ل‌ه نه‌هامه‌تى ‌و‬ ‫چ �ه‌وس��ان��دن �ه‌وه‌ى هه‌ندێک ل��ه ‌ژن��ان��ى ک���ورد ک �‌ه له‌م‬ ‫رۆژگاره‌ى ئێستادا ده‌یچێژن ده‌کرد‪.‬‬ ‫پاشان له‌ناو هۆڵى ته‌الرى هونه‌ردا وتارى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى‬ ‫گشتى رۆشنبیرى و هونه‌ر خوێندرایه‌و‌ه و به ‌چاالکى‬ ‫میوزیکى و پێشکه‌شکردنى گ��ۆران��ى نیشتیمانى و‬ ‫ف��ۆل��ک��ل��ۆرى وه‌ک ه��اوخ�ه‌م��ی��ی�ه‌ک ب��ۆ ش���ارى وان ‌و‬ ‫به‌رزڕاگرتنى ئه‌م یاده‌‪ ،‬له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رێتى هونه‌ره‌کانى‬ ‫میوزیک ب�‌ه ب �ه‌ش��دارى چه‌ندین ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دى دی��ارى‬ ‫ناوچه‌که‌‪ ،‬یادکردنه‌وه‌ک‌ه ماوه‌ى چوار رۆژ به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬

‫کورت‌ه فیلمی (‪ )one shot‬ک‌ه ماوه‌که‌ى هه‌شت‬ ‫خوله‌ک بوو ل‌ه ده‌رهێنانى (هاوڕێ به‌هجه‌ت) ل‌ه هۆڵى‬ ‫فیلمه‌کان ل‌ه مۆزه‌خانه‌ى نیشتمانى ئه‌منه ‌سوره‌که‌‬ ‫نمایشکرا‪.‬‬ ‫چیرۆکى فیلمه‌ک‌ه باس ل‌ه خۆکوشتن و بێ ئومێدى‬ ‫ده‌ک��ات ک‌ه ئه‌و ساته‌ى هیچ شتێک نامێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫بیرکردنه‌و‌ه جگ‌ه ل‌ه م��ردن‪ ،‬ئ�ه‌و کاته‌ى وا هه‌ست‬ ‫ده‌ک �ه‌ی��ت ئیشت ن �ه‌م��او‌ه ل�‌ه ژی��ان��دا‪ ،‬ب��ه ‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫دنیایه‌ک ئیشیتر ماو‌ه بیکه‌یت‪ ،‬خۆکوشتنیش شتێک‬ ‫نیی‌ه ک‌ه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى م��رۆڤ بکات‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫مرۆڤ‌ه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کات‪.‬‬ ‫ل‌ه فیلمه‌که‌دا ئاو و ماسى وه‌ک سیمبول به‌کارهاتووه‌‬ ‫یه‌که‌م ساتى فیلمه‌ک‌ه ب‌ه تکه‌ى ئاو ده‌ستپێده‌کات و‬ ‫کۆتا ساتى فیلمه‌که‌ش ب‌ه حه‌وزى ماسى ته‌واو ده‌بێت‬ ‫ک‌ه هه‌ردووکیان هێمای ژیانن‪.‬‬ ‫فیلمه‌ک‌ه ل‌ه ناوچه‌ى بادینان وێنه‌ى گیراو‌ه و نواندنى‬ ‫ئه‌کته‌رى به‌توانا (حه‌مه‌عه‌لى ئه‌تروشی)یه‌و ته‌واوى‬ ‫ستافى فیلمه‌ک‌ه به‌خۆبه‌خش کاریان تێداکردووه‌‪.‬‬

‫هه‌ڵبژارده‌ی فۆتۆ‌‬

‫فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫هۆزان ئایدن‪ :‬گوریسێکى قه‌ده‌غه‌کراو ل ‌ه گ‬

‫ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت�‌ه م�ه‌ی��دان و شکڵ ده‌گرێت و‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫له‌گه‌ڵیشدا ده‌بێت‌ه ناسنامه‌ى چاند و کلتوری‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬ ‫کومه‌ڵگا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬چۆن ده‌ستت به‌ گۆرانى وتن کرد و‬ ‫ژیانی گۆرانیبێژیت هه‌ڵبژارد؟‬ ‫ـ ل‌ه باکوری کوردستان ل‌ه ناوچه‌ی سه‌رحه‌د‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫ک‌ه ب‌ه پایته‌ختى گۆرانی کوردی ده‌ناسرێت‬ ‫به‌ تایبه‌ت له‌روی ستایلی ده‌نگبێژى ژیانم‬ ‫حه‌مید مسته‌فا‬ ‫ده‌ستیپێکرد‪ ،‬ل�‌ه منداڵیمه‌و‌ه ب�‌ه ئ���اواز و‬ ‫ئایدن هونه‌رمه‌ندى شۆڕشگێری‬ ‫گۆرانی ب��اوو باپیرانمه‌و‌ه گ �ه‌وره‌ ب��وم و‌ ب‌ه‬ ‫باکورى کوردستان ل ‌ه دیدارێکى‬ ‫ئاوازی ده‌نگی ده‌نگبێژانی ناوچه‌ى سه‌رحه‌د‬ ‫(چه‌تر)دا باس ل ‌ه ره‌وشى گۆرانى کاریگه‌ربوم و له‌ ژێر کاریگه‌رى ئه‌وانیشه‌و‌ه‬ ‫و هونه‌رى ئێستاى کوردستان‬ ‫گ��ۆران��ی��م وت���و‌ه و ه�ه‌رگ��ی��ز ب �ه‌ ب��ی��رم نایێت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ڵوێست‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ره‌خنه‌ش له‌و هه‬ ‫کاتێکی تایبه‌تیم هه‌ڵبژاردبێت بۆ گورانی‬ ‫بۆ‬ ‫‌ردانى‬ ‫ده‌گرێت ک ‌ه ل ‌ه دوو سه‬ ‫وتن له‌و کاته‌ی خۆم به‌بیر دێت تا ئێستا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫گیرای‬ ‫باشور ل ‌ه به‌رامبه‌ریدا‬ ‫هه‌ر گورانیم وتو‌ه و ده‌یڵێم له‌ وانه‌شه‌ گورانی‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ڕێنرای‬ ‫به‌ر ل ‌ه هه‌ولێره‌و ‌ه گه‬ ‫منی هه‌ڵبژادبێت!‪.‬‬ ‫‌کم‬ ‫ه‬ ‫گۆرانی‬ ‫ده‌ڵێت بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫چه‌تر‪ :‬ل�ه‌م س �ه‌رده‌م �ه‌دا ره‌وش��ی گۆرانی و‬ ‫ب ‌ه ناوى (مدیربه‌گێ هولێرێ)‬ ‫هونه‌ری کوردی چۆن ده‌بینی؟‬ ‫ئاماده‌کردوه‌‪.‬‬ ‫ـ به‌گشتی هونه‌ر ده‌ریایه‌کى بێسنور‌ه بێ‬ ‫گ��وم��ان ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن و ب�ه‌ کارهێنانی ئه‌و‬ ‫چه‌تر‪ :‬هونه‌ر الی هۆزان ئایدین چ مانایێکی ده‌ریایه‌ ل‌ه هه‌ستی هونه‌رمه‌ندان دایه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫م���رۆڤ ب �ه‌م نزیکبونه‌ گ��وران��ی و هونه‌ر‬ ‫ـ هونه‌ر جوانکاریه‌کى هێزى هه‌سته‌کان‌ه هه‌ڵبسه‌نگێنێت‪ .‬گۆرانی ک��وردی مێژوت‬ ‫ل �ه‌ ن��او ژی��ان��دا‪ ،‬ب �‌ه ش��رۆڤ �ه‌ى هونه‌رمه‌ند‬

‫‪10‬‬

‫پێشانده‌دات ناکۆکیه‌کانی جڤاکی دێنێت‌ه‬ ‫به‌ر پرسیار و خیانه‌ته‌کانی ناو نه‌ته‌وه‌ ئاشکرا‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مان کاتیشدا قاره‌مانێتی‬ ‫و مێرخاسی و ئ�ه‌ڤ��ی��ن��داری و س��روش��ت و‬ ‫زه‌مین نگاری کوردستان پێناسه‌ ده‌کات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها زمان به‌کاردێنێت و فراوانى ده‌کات‬ ‫و شیرینترى ده‌کات و به‌م هێزه‌ کومه‌ڵگاش‬

‫کورد به‌هه‌سته‌ پارچه‌کراوه‌کانی خویان ب‌ه‬ ‫ژیانێکى کۆچبه‌ری ده‌یانه‌وێت له‌ژێر ده‌رسى‬ ‫له‌ دڵ ماو له‌ هه‌وڵی گورانی گوتندان‪ .‬له‌‬ ‫نێو ژیان کوردانی هه‌میشه‌ له‌ژێر پێ کراون‬ ‫و پارچه‌ پارچه‌ بونه‌‪ ،‬به‌گشتی هونه‌ر بێ‬ ‫ناسنامه‌ نابێت ئێمه‌ خاوه‌ن کلتورێکی زۆر‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندین ده‌بێت ئاگامان له‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‬

‫پرۆفایل‬ ‫هۆزان ئادین‪ ،‬له‌ باکوری کوردوستان ل‌ه ناوچه‌ی سه‌رحه‌د له‌ دایکبوه‌‪ ،‬له‌به‌ر ره‌وشی سیاسی‬ ‫ساڵی (‪ )1992‬واڵتى جێهێشت‪ ،‬ئێستا له‌ به‌رلینی پایته‌ختی ئه‌ڵمانیا له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌ى ژیان‬ ‫به‌سه‌رده‌بات‪ ،‬به‌رهه‌مه‌کانى بریتین ل‌ه ئینته‌رناشنال کۆنسێرت له‌ ساڵی (‪ ،)1994‬شه‌وبێرکا‬ ‫ده‌نگبێژا یه‌که‌م‪ )2001(،‬بێژ‌ه (‪ ،)2003‬سترانێن دلێ م‌ه (‪ .)2005‬شه‌وبێرکا ده‌نگبێژا دووه‌م‬ ‫(‪ )2006‬ستران ژیان‌ه (‪ )1‬باڤێ من (‪ .)2008‬ستران ژیانه‌(‪ )2‬و ڤه‌ژین و ئێستاش له‌سه‌ر‬ ‫به‌رهه‌مێکی نوێ کارده‌کات‪.‬‬ ‫په‌روه‌رده‌ ده‌کات‪ .‬گۆرانی کوردی خاوه‌ن‬ ‫ئ���ه‌رک و رۆڵ���ى ب �ه‌م ش��ێ��وه‌ی�ه‌‪ .‬ب�ه‌ سااڵنه‌‬ ‫ده‌زان��درێ��ت ک�ه‌ گوریسێکى ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��راو‬ ‫ل�ه‌ گ �ه‌رده‌ن��ی ه��ون�ه‌ر و گ��وران��ی ک��وردی‬ ‫پێچێندراوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌تێکوشانی ژیانه‌وه‌ له‌‬ ‫نوێوه‌ ئه‌م گوریسه‌ قرتێندرا !‪ ،‬هونه‌رمه‌ندانی‬

‫کلتوری خومان بێت هه‌وڵه‌ گه‌وره‌کانمان بۆ‬ ‫ناسنامه‌ی هونه‌ری کوردی بێت‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ده‌توانین ئێمه‌ش له‌ناو دونیایێکدا به‌ده‌نگ و‬ ‫ره‌نگی خۆمانه‌وه‌ دیاربین‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬دوو جار سه‌ردانی باشوری کوردستانت‬ ‫کرد‪ ،‬به‌اڵم له‌ الیه‌ن فرۆکه‌خانه‌ى هه‌ولێره‌وه‌‬

‫ساڵى (‪ )2012‬دیو‬

‫محه‌مه‌دى مه‌ال که‌ریم‪ :‬به‌رهه‌مى شاعیرا‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ‬

‫محه‌مه‌دى مه‌ال که‌ریم کوڕى‬ ‫زاناى به‌ناوبانگى کورد (مه‌ال‬ ‫عه‌بدولکه‌ریمى موده‌ڕیس)‪،‬‬ ‫زیاتر ل ‌ه په‌نجا ساڵ ‌ه خزمه‌تى‬ ‫فه‌رهه‌نگ و ئه‌ده‌بى کوردی‬ ‫ده‌کات‪ ،‬چه‌ندین دیوانى‬ ‫شاعیریشى ساغکردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر)دا‬ ‫ئاشکرایکرد خه‌ریک ‌ه دیوانى سالم‬ ‫لێده‌داته‌و ‌ه و راڤه‌ى شیعره‌کانى‬ ‫ده‌کات‪.‬‬

‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬چ��ۆن ب�ه‌ره�ه‌م��ى ش��اع��ی��ران ت��وان��راو‌ه‬ ‫ب��پ��ارێ��زرێ��ت و ل �ه‌و س���ه‌رده‌م���ه‌و‌ه ب �ه‌ زی��ن��دوى‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ـ ب‌ه پێچه‌وانه‌ى واتاى پرسیاره‌که‌ته‌وه‌‪ ،‬الموای‌ه‬ ‫ب �ه‌ره �ه‌م��ى ش��اع��ی��ران��ى ک���ورد زۆر که‌مى‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ ده‌بێت ئ�ه‌وه‌ بزانین‪ ،‬شیعر هه‌ر ل‌ه‬ ‫ق��ۆن��اغ�‌ه پێشینه‌کانى ژی��ان��ى ئ��اده‌م��ی��زادى‬ ‫ک���ورده‌و‌ه ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ب �ه‌ر ل�ه‌ه�ه‌ر جۆرێکى ترى‬ ‫ئ���ه‌ده‌ب پ �ه‌ی��داب��ووه‌‪ ،‬چونک‌ه شیعر به‌هۆى‬ ‫سروشت‌ه مۆسیقایه‌که‌یه‌و‌ه به‌دڵ و ده‌روون��ى‬ ‫خه‌ڵک نزیکه‌‌و زۆر ب‌ه ئاسانى له‌به‌رده‌کرێت‬ ‫ب��ۆی �ه‌ش شیعرى د‌ه ب��ڕگ�ه‌ی��ى ل �‌ه ک��وردی��دا‬

‫ئ �ه‌وه‌ن��د‌ه زۆره‌ و کۆنترین ج��ۆرى شیعره‌‪.‬‬ ‫شیعرى ته‌فعیله‌ تا دره‌نگانێک نه‌هاتۆت‌ه‬ ‫ئه‌ده‌بى ک��وردی�ه‌وه‌‪ ،‬شیعر زۆر ده‌مێک به‌ر‬ ‫له‌ په‌یدابونى نووسین په‌یدابوو‌ه و خه‌ڵک‬ ‫ده‌ماوده‌م گێڕاویانه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ یه‌کتر و ئاوازیان‬ ‫ب��ۆ داه��ێ��ن��اوه‌ و گ��ۆران��ی��ان پ��ێ وت���وه‌‪ .‬که‌‬ ‫نووسینیش داهاتو‌ه زۆرک �ه‌م له‌ناو خه‌ڵکدا‬ ‫باڵوبۆته‌و‌ه به‌هۆى نه‌خوێنده‌وارى خه‌ڵکه‌که‌و‬ ‫دانه‌هاتنى کاغه‌ز و قه‌ڵه‌م و مه‌ره‌که‌به‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ داهاتنى نووسینیش‪ ،‬دواى داهێنانى‬ ‫ئامرازه‌کانى نوسینیش‪ ،‬له‌به‌رکه‌م ده‌سه‌اڵتى‬ ‫خه‌ڵکه‌ک‌ه و نه‌خوێنده‌واریان زۆر که‌م سودیان‬ ‫لێ وه‌رگرتوه‌‪ .‬س�ه‌ره‌ڕاى ئه‌مه‌ش کوردستان‬ ‫هه‌میش‌ه له‌ژێر سمى داگیرکه‌راندا ب��ووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر شتێکى نووسراو ل‌ه ماڵێکدا هه‌بووبێت‬ ‫و هه‌ڵگیرابێت سوتاو‌ه و نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫چه‌ند‌ه ده‌ستنوسى شاعیرانى ده‌ی��ان سه‌ده‌ى‬ ‫ژیانى خه‌ڵک له‌ناودا ماوه‌؟ من ئاگادارى‬ ‫باکوورى کوردستان نییم تا بزانم چى ماو‌ه‬ ‫یان نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم وا ده‌زانم ئه‌وێش بارودۆخى‬ ‫له‌ کوردستانى باشور چاکتر نه‌بووه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش قسه‌ ل‌ه باکورى کوردستان ناکه‌م‪ ،‬با‬ ‫چێو ل‌ه تاریکى نه‌هاوێژم‪ .‬ل‌ه کوردستانى‬ ‫ناوه‌ڕاست که‌ خه‌ڵکه‌که‌ ب‌ه کرمانجى خوارو‬ ‫ده‌دوی�����ن‪ ،‬چ�ه‌ن��د دی��وان �ه‌ ش��ی��ع��رى ش��اع��ی��ران‬ ‫ماوه‌؟ تا ئێستا که‌س باسى نه‌کردوه‌ دیوان‌ه‬

‫ که‌سایه‌تی هه‌فته‌‬

‫شیعرێک به‌کرمانجى خوارو هی پێش نالى‬ ‫و سالم و مه‌حوى و چه‌ند پارچ‌ه شیعرێکى‬ ‫سه‌رزاره‌کى عه‌لى به‌رده‌شانى دۆزرابێته‌وه‌‪ ،‬چ‬ ‫جاى ئه‌و‌ه که‌سێک ده‌ستنووسێکى خودى ئه‌م‬ ‫شاعیرانه‌ى البێ که‌ ناوم هێنان؟ تۆ بڵێى تا‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى عه‌لى به‌رده‌شانى که‌س پارچ‌ه‬ ‫شیعرێکى ترى میللى سه‌رزاره‌کى نه‌وتبێت‪،‬‬ ‫یا به‌ر ل‌ه ک��وردى و نالى و سالم ومه‌حوى‬ ‫که‌س پارچ‌ه شیعرێکى له‌سه‌ر وه‌زنى عه‌رووز‬ ‫نه‌وتبێت؟‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ک��ۆی دیالێکتی ش��ی��ع��ره‌ک��ان له‌و‬ ‫بارودۆخه‌دان؟‬ ‫ شیعر به‌دیالێکتى گ��ۆران و ل��وڕ حاڵى‬‫که‌مێک باشتر‌ه و پرژو باڵوى کۆمه‌ڵێک‬ ‫شاعیریان ماو‌ه و تاکوته‌راى کتێبى به‌شیعر‬ ‫وت���راوى چه‌ند که‌سێکیان ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ک �ه‌دوان‬ ‫سیانێکیان لێ له‌ چ��اپ��دراون‪ .‬له‌ ناوچه‌ى‬ ‫ب�ه‌ک��رم��ان��ج��ى س����ه‌روو ب�ه‌ش�ه‌ک��ان��ى ب��اش��ور‌و‬ ‫ڕۆژئاوا‪ ،‬له‌مه‌م و زینه‌که‌ى ئه‌حمه‌دى خانى‬ ‫و دیوانه‌که‌ى مه‌الى جزیرى و مه‌الى باتێ و‬ ‫فه‌قێ ته‌یران به‌والو‌ه که‌س هیچ شکنابات‬ ‫لێى ب��دوێ��ت‪ ،‬ئ �ه‌وی��ش ک��وردان��ى ب��اک��ورى‬ ‫کوردستانن‪ ،‬ئه‌مه‌ش وامانلێده‌کات بڵێین ل‌ه‬ ‫کوردستان له‌م چه‌ند کۆمه‌ڵ شیعره‌ به‌والو‌ه‬ ‫هیچێکى ئه‌وتۆ دیار نییه‌‪.‬شیعرى ناوچه‌ى‬ ‫به‌کرمانجى خ��واروو چه‌ند نوسینێکى نیو‌ه‬

‫فاتم ‌ه فه‌رهادى‪ :‬الی من شیعر وه‌ک باڵنده‌یه‌که‌‬

‫له‌ په‌نجه‌کانی شاعیره‌وه‌ ئه‌فڕێت‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫سه‌الح مه‌حمود‬

‫فاتمه‌ فه‌رهادى که‌ له‌ شارى سنه‌ى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫کوردستانه‌وه‌ به‌ چوار شیعر به‌ ناوى (قااڵو‪،‬‬ ‫ره‌ش‪ ،‬ترس‪ ،‬من زیندووم) به‌شدارى پانزه‌هه‌مین‬ ‫فێستیڤاڵى گ �ه‌الوێ��ژ (خ��ول��ى وان)ى ش��ارى‬ ‫سلێمانى کردووه‌ و خه‌اڵتى دووه‌مى فێستیڤاڵى‬ ‫له‌ به‌شی شیعر پێبه‌خشراوه‌‪ ،‬له‌ شیعره‌کانی‬ ‫فاتمه‌دا ته‌نهایى‪ ،‬واقعییه‌تى تاڵى کۆمه‌اڵیه‌تى‬

‫و ن��ات �ه‌واوى دی��وان��ى ن��ال��ى ده‌س��ت��ده‌ک�ه‌وێ��ت‪.‬‬ ‫الم��وای�ه‌ ئه‌مه‌یش به‌هۆى ئ �ه‌وه‌وه‌ی �ه‌ شیعرى‬ ‫نالى تێکڕا مه‌الیانه‌ و قورسه‌و‪ ،‬مه‌ال خۆیان‬ ‫ب�ه‌زان��ی��ن و تێگه‌یشتنیه‌و‌ه خ�ه‌ری��ک��ک��ردوه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم شیعرى م�ه‌ح��وى ک�ه‌ له‌شیعرى نالى‬ ‫ئاسانتره‌ و سه‌رده‌میشى پێش نالییه‌‪ ،‬ک‌ه‬ ‫به‌ دیوانه‌یه‌که‌وه‌ خه‌ریک بوین نوسینێکمان‬ ‫ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ب�ه‌ه��ۆى بنه‌ماڵه‌که‌ى خۆشییه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستگیر نه‌بوو که‌ ده‌سنوسى خ��ۆى بێت‪،‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ى هه‌بو نوسخه‌یه‌ک بوو کوڕه‌زایه‌کى‬ ‫نووسیبویه‌وه‌‪ ،‬نازانرێت ئه‌ویش ته‌واو بوو‌ه یان‬ ‫نا‪ ،‬شیعرى مسته‌فا به‌گى کوردیش تا ئێستا‬ ‫که‌س پارچه‌یه‌کى ده‌سنوسى پیشان نه‌داوین‬ ‫کارى له‌سه‌ر بکه‌ین‪ ،‬شیعرى سالم هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫س��ێ چ���وار ده‌س��ن��وس��ى پ��ڕ ل�‌ه ه�ه‌ڵ�ه‌م��ان ل‌ه‬ ‫واڵت��ى خۆماندا ده‌ستگیربووه‌‪ ،‬پشتمان بۆ‬ ‫ئاماده‌کردنى ب �ه‌دوو نووسخه‌ى کتێبخانه‌ى‬ ‫به‌رلین و پاریس به‌ستووه‌ که‌جێى متمانه‌ن‪،‬‬ ‫چاپه‌که‌ى کوردى و مه‌ریوانى و موکریانیش‬ ‫هه‌روا پڕن له‌ هه‌ڵ‌ه و ده‌ستکارى کردنى زه‌ق و‬ ‫ئاشکرا‪ .‬قسه‌ له‌ شیعرى شێخ ڕه‌زاى تاڵه‌بانى‬ ‫و حاجى قادرى کۆیى و که‌یفى جوانڕۆیى‬ ‫ناکه‌م و به‌و ئاواته‌ى نوسخه‌یه‌کى ده‌سنوسى‬ ‫کۆنى خۆیان یا که‌سێکى ترمان ده‌سبه‌که‌وێ‬ ‫و بتوانین کارى له‌سه‌ربکه‌ین‪ .‬حاجى قادر بۆ‬ ‫خۆى له‌دیوانه‌ له‌چاپدراوه‌که‌یدا ناوى چه‌ندین‬

‫و ده‌مامکاوى‪ ،‬ب �ه‌دی ده‌کرێت و له‌ هه‌مان‬ ‫کاتدا له‌ ره‌گ �ه‌زى مێینه‌ ده‌دوێ��ت که‌ کلتور‬ ‫کۆتوبه‌ندى کردووه‌‪ .‬له‌ خوێندنه‌وه‌ى شیعره‌کانى‬ ‫فاتیمه‌دا هه‌ست به‌ موسیقایه‌ک ده‌کرێت‪ .‬ل ‌ه‬ ‫نه‌بڕه‌ى ده‌نگى فاتمه‌ له‌ کاتى خوێندنه‌وه‌ى‬ ‫شیعره‌کاندا له‌ هۆڵى فێستیڤاڵ هه‌ست ب ‌ه‬ ‫ئازاره‌کانى واقعى کۆمه‌ڵگا ده‌ک��را‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫وه‌ک که‌سایه‌تى هه‌فته‌ى رۆژنامه‌که‌مان‬ ‫هه‌ڵبژاد‪ ،‬له‌ ژماره‌ى داهاتوودا چاوپێکه‌ونێکى‬ ‫فاتمه‌ فه‌رهادى له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌که‌مان‪ ،‬باڵو‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌ که‌ باس له‌ ده‌قى شیعره‌کانى ده‌کات‬ ‫و ده‌ڵێت‪« :‬الى من شیعر وه‌ک��و باڵنده‌یه‌ک ‌ه‬ ‫که‌ له‌ په‌نجه‌کانى شاعیره‌وه‌ ئه‌فرێت و بۆ‬ ‫ئاسو دوورده‌سته‌کان ده‌ڕوات‪ .‬کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌‬ ‫کۆمه‌ڵگاى ناهاوسه‌نگه‌‪ ،‬ئێمه‌ هه‌ر کاممان‬ ‫وه‌ک تاکێک له‌م کۆمه‌ڵگا ناهاوسه‌نگه‌دا‬ ‫ئه‌ژین به‌ کۆمه‌ڵێک ئاکارى مۆدێڕن و بان‬ ‫مۆدێرن و زیاتر سوننه‌تی»‌‪ .‬ئه‌مه‌ى خواره‌و‌ه‬ ‫یه‌کێک له‌ شیعره‌کانى فاتمه‌ فه‌رهادى یه‌‪:‬‬ ‫(من زیندووم)‬ ‫***‬ ‫پاییز هات‬ ‫چنارێ که‌ به‌ جێم دێڵێت‬ ‫ناتوانێ بۆنم له‌ لقه‌کانى بسڕێته‌وه‌‬ ‫من قامکه‌کانم له‌ درۆیه‌ک گه‌ڕاندووه‌ته‌وه‌‬

‫که‌ ره‌نگی‌ قژه‌کانته‌!‬ ‫قسه‌کانم بۆ خیابانێ ئه‌ڵێم‬ ‫له‌ ژێر په‌توودا دامشاردووه‌و‬ ‫ئه‌ڕژێمه‌ خه‌ونێکمه‌وه‌‬ ‫هى خۆم نییه‌‬ ‫هێشتا له‌وێ‬ ‫خیابانێ له‌ ده‌نگى چه‌کمه‌ى چه‌کداره‌کان‬ ‫رائه‌چڵه‌کێ!‬ ‫من نامه‌یه‌ک بۆ دوورترین پۆسته‌کان ئه‌نێرم‬ ‫و‬ ‫ئه‌ڵێم‪ :‬زیندووم!‬ ‫به‌اڵم سپوورێ که‌ پاییز ئه‌ماڵێت‬ ‫دڵۆپه‌ خوێنه‌کان له‌ ئه‌سفاڵته‌که‌‌ ئه‌شواته‌وه‌و‬ ‫چنارێ که‌ له‌ باڵه‌کانم ئه‌چۆڕا‬ ‫به‌ ته‌نهاییه‌کانما به‌رزه‌‬ ‫یانێ‬ ‫مه‌حاڵه‌ به‌م هه‌موو بۆقه‌ ئه‌شغاڵ و ته‌له‌فوون ‌ه‬ ‫داخراوه‌وه‌‬ ‫بتوانم بڵێم‪ :‬خۆشتم ئه‌وێ!‬ ‫یانێ‬ ‫له‌ خوێنى خیابانیش خۆشبم‬ ‫ئه‌م ته‌نهاییه‌ که‌ پڕ پێستمه‌ چى لێبکه‌م؟‬ ‫ته‌رمێ که‌ زیندووتره‌ له‌ من‬ ‫بۆ فنجانه‌ تاڵه‌که‌م ئه‌ڕوانێت‪:‬‬ ‫_ چه‌قۆ راسترین قسه‌س بۆ گه‌روو!‬

‫شاعیرى کورد دێنێ له‌ ئێستا نه‌ شیعر‪ ،‬ن‌ه‬ ‫چ�ه‌رده‌ی�ه‌ک ل‌ه مێژوى ژیانیان الى که‌س‬ ‫دیارنییه‌‪ ،‬ئه‌وانیش که‌ حاجى ناویان ده‌هێنێ‬ ‫له‌وه‌ ناچێ هى ئه‌وپه‌ڕه‌که‌ى دوو ساڵ پێش‬ ‫خۆییان تێدا بێ‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ن����او ئ����ه‌و ک���اغ���ه‌زه‌ ش���ڕه‌ک���ان���ى ن��ێ��وان‬ ‫کتێبه‌کانى باوکمدا پارچ‌ه شیعرێکى حاجى‬ ‫قادرم دۆزیه‌وه‌‪ ،‬دیاربوو که‌ به‌بۆنه‌ى ڕووخانى‬ ‫میراتى ب��اب��ان�ه‌وه‌ نووسیبووى و هه‌ستێکى‬ ‫زه‌ق���ى ک��وردای �ه‌ت��ى ت��ێ��دا ب���وو‪ ،‬ل �‌ه یه‌کێک‬ ‫له‌کتێبه‌کانمادا له‌باره‌ى شیعرى حاجییه‌و‌ه‬ ‫باڵوم کرده‌و‌ه و له‌باره‌یه‌وه‌ نووسیم که‌ ئه‌م‌ه‬ ‫نیشانه‌ى ئه‌وه‌ی‌ه حاجى هه‌ر له‌ کوردستانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى تێدا بووه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ل‌ه‬ ‫ئه‌سته‌مبوڵ ئه‌و هه‌سته‌ى زۆر گه‌شه‌یکردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و پارچه‌ شیعره‌ى حاجى له‌ به‌رده‌ستى‬ ‫ئه‌وانه‌دا بووای‌ه که‌وایان داناو‌ه حاجى له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستى به‌درخانییه‌کاندا و له‌ئه‌سته‌مبووڵ‬ ‫هه‌ستى کوردایه‌تى په‌یداکردووه‌‪ -‬که‌ پێشتر‬ ‫م��ن خۆیشم ی�ه‌ک��ێ��ب��ووم ل �ه‌وان �ه‌‪ -‬ه �ه‌ر زوو‬ ‫ئیشاره‌تیان به‌وه‌ده‌کرد ک‌ه حاجى به‌دڵێکى پڕ‬ ‫له‌ کوردایه‌تیه‌و‌ه ڕوویکردووه‌ت‌ه ئه‌سته‌مبووڵ‪،‬‬ ‫باوکم له‌ دیوانى مه‌وله‌وی لێکیداوه‌ته‌و و ل‌ه‬ ‫چاپى داوه‌ یه‌ک تاقه‌ دێڕ شیعرى مه‌وله‌وى‬ ‫ل‌ه ده‌سنووسى خۆى ال نه‌بووه‌‪ ،‬تا ئێستایش‬ ‫که‌س نه‌یوتووه‌ الم هه‌یه‌‪ .‬مه‌وله‌وى بۆ خۆى‬

‫باسى سووتانى کۆمه‌ڵه‌ى شیعره‌کانى ده‌کا‬ ‫باوکم که‌ دیوانه‌که‌ى ئه‌ویشى لێکدایه‌و‌ه‬ ‫و ئ���ام���اده‌ش���ى ک���رد ب���ۆ چ����اپ‪ ،‬ل����ه‌ڕووى‬ ‫ده‌ستنووسى که‌سانى ت��ر ئ��ام��اده‌ى ک��رد و‬ ‫دێڕێک خه‌تى مه‌وله‌وى به‌کوردى ال نه‌بوو‪،‬‬ ‫هه‌روا کتێب‌ه عه‌قیده‌یی‌ه کوردى و عه‌ره‌بى و‬ ‫فارسییه‌کانیشى هه‌رچه‌ند‌ه یه‌کێکیان چه‌ند‬ ‫دێڕێکى ب‌ه قه‌ڵه‌مى مه‌وله‌وى خۆى پێوه‌بوو‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬ئ�ه‌ی له‌ ب��اره‌ى نوسه‌رانى ئێستاو‌ه‬ ‫چى‪ ،‬ئایا ئێستا شاعیر و ئه‌دیبى وامان هه‌ی‌ه‬ ‫به‌رهه‌مى نه‌مر پێشکه‌ش بکات؟‬ ‫ـ گ��وم��ان ل����ه‌وه‌دا نییه‌ میلله‌ت ل �‌ه هیچ‬ ‫سه‌رده‌مێکدا له‌ سکو زا ناکه‌وێ‪ ،‬گه‌لێک‬ ‫ک���وردی���ش ه�ه‌م��ی��ش�ه‌ ل �‌ه گ�ه‌ل��ێ��ک ب����واردا‬ ‫ڕۆڵ��ى گ �ه‌ور‌ه و لێهاتوى لێ ده‌که‌وێنه‌و‌ه و‬ ‫مێژوو شایه‌تى ئه‌م ڕاستیه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى ئ�ه‌و ڕۆڵ�‌ه گ�ه‌وران�ه‌ به‌سترابێ‬ ‫ب‌ه بارودۆخێکى تایبه‌تى واوه‌ هه‌موو جارێ‬ ‫له‌هه‌موو شوێنێکدا به‌دى نا‌یه‌ت و به‌یه‌ک‬ ‫شێوه‌ى دیارى نه‌یه‌ت‌ه دى‪ .‬له‌وانه‌یه‌ ئه‌مڕۆ‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونه‌ له‌ باشورى کوردستان ئه‌دیبى و گه‌ور‌ه‬ ‫و نه‌مرمان نه‌بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ به‌هیچ جۆرێ‬ ‫وا ناگه‌یه‌نێ سبه‌ینێش هه‌روا ده‌بێ یان له‌ناو‬ ‫ئه‌مانه‌ى ئێستا له‌گۆڕه‌پانه‌ ئه‌ده‌بیه‌که‌دا یارى‬ ‫ده‌که‌ن سبه‌ینێ که‌سیان ئه‌وه‌نده‌ گه‌ش‌ه ناکات‬ ‫ئه‌دیبێک یا شاعیرێکى نه‌مرى لێ ده‌رچێ‪.‬‬

‫هه‌واڵی‬ ‫فیستیڤاڵى گه‌الوێژ کۆتایی پێهات‬

‫وه‌ک نه‌ریتێکى سااڵنه‌ى‪ ،‬بنکه‌ى روناکبیریى گه‌الوێژ‬ ‫پانزه‌هه‌مین فیستیڤاڵى خ��ۆى به‌ڕیوه‌برد و خه‌اڵتى‬ ‫ێ بوارى (شیعر‪،‬‬ ‫فیستیڤاڵ به‌سه‌ر سه‌رکه‌وتووانى هه‌رس ‌‬ ‫چیرۆک و لێکۆڵینه‌وه‌) دابه‌شکرا‪.‬‬ ‫خولى فیستیڤاڵى ئه‌مساڵ ک‌ه ب‌ه ناوى (خولی وان)‬ ‫ک��راب��وو‪ ،‬ل‌ه (‌‪ )2011/11/25-22‬ئ�ه‌م مانگه‌دا به‌‬ ‫به‌شدارى میوانانى ناوه‌و ده‌ره‌و‌ه به‌ڕێوه‌برا‪.‬‬ ‫پانزه‌هه‌مین فیستیڤاڵى گ�ه‌الوێ��ژ ل‌ه هۆڵى ت �ه‌وارى‬ ‫شارى سلێمانى ئه‌نجامدرا‪ ،‬خه‌اڵتى فێستیڤاڵ به‌سه‌ر‬ ‫ێ ب��وارى (شیعر‪ ،‬چیرۆک و‬ ‫سه‌رکه‌وتووانى هه‌رس ‌‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌) دابه‌شکرا‪.‬‬ ‫خه‌اڵتى یه‌که‌مى شیعر ب‌ه هاوبه‌شى بۆ هه‌ردوو شاعیر‬ ‫(به‌شدار سامی و سوار‌ه نه‌جمه‌دین)‪ ،‬خه‌اڵتى یه‌که‌مى‬ ‫لێکۆڵینه‌و‌ه بۆ (گواڵڵ‌ه که‌مانگه‌ر)‪ ،‬هه‌روه‌ها خه‌اڵتى‬ ‫بادینان بۆ شیعر‪ ،‬چیرۆک‪ ،‬لێکۆڵینه‌وه‌‪ ،‬یه‌که‌مى‬ ‫شیعر ب‌ه (مه‌هدى حاجی)‪ ،‬یه‌که‌مى چیرۆک به‌‬ ‫ێ ساڵح‬ ‫(کیڤى عارف)‪ ،‬یه‌که‌مى لێکۆڵینه‌و‌ه ب‌ه (تێل ‌‬ ‫موسا) خشران‪ .‬له‌گه‌ڵ چه‌ندین خه‌اڵت و رێزلێنانى تر‬ ‫دابه‌شکران‪.‬‬

‫په‌یکه‌رێک بۆ جه‌نه‌راڵى پایز دروست ده‌کرێت‬

‫ئێواره‌ى (‪ )2011/11/26‬له‌ پارکى ئازادى و له‌باخچه‌ى‬ ‫په‌یکه‌ره‌کان به ‌ئاماده‌بونى کۆمه‌ڵێک رۆشنبیر و‬ ‫هونه‌رمه‌ند و که‌سوکارى محمد عومه‌ر عوسمانى شاعیر‬ ‫ناسراو به‌ (جه‌نرالى پایز) په‌رده‌ له‌سه‌ر په‌یکه‌ره‌که‌ى البرا‪.‬‬ ‫ب �ه‌خ��ت��ی��ار ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �ه‌ی��ى ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��د‪ ،‬ت��ای��ب �ه‌ت به‬ ‫‌(چ���ه‌ت���ر)ى راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ج �ه‌ن �ه‌راڵ��ى پ��ای��ز یه‌کێکه‌ له‌‬ ‫ه���اوڕێ‌ خوشه‌ویسته‌کانم‪ ،‬شاعیرێکه‌ زۆر تایبه‌ته‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌که‌شى له‌وه‌دایه‌ له‌باره‌ى پایزه‌وه‌ نوسیویه‌تى‬ ‫و که‌مترین بابه‌تى هه‌یه‌ و زۆرترین قسه‌ى له‌باره‌وه‌کراوه‌‪،‬‬ ‫تا ئێستا (‪ )20-15‬نامه‌ى دکتۆرا و ماسته‌ر له‌باره‌ى‬ ‫شیعره‌کانیه‌وه‌ نووسراون‪.‬‬ ‫به‌ختیار ئه‌وه‌شى وت‪ :‬په‌یکه‌ره‌که‌ به‌دوو مانگ ته‌واومان‬ ‫کرد‪ ،‬ئاماژه‌ى به‌ ئه‌رک و خه‌رجى په‌یکه‌ره‌که‌کرد‪ ،‬که‌‬ ‫گروپى (ته‌وه‌ن) تایبه‌ته ‌به‌ په‌یکه‌رتاشى که‌ هونه‌رمه‌ند‬ ‫به‌رپرسى گروپه‌که‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ سێیه‌مین په‌یکه‌ریه‌تى که‌‬ ‫به ‌خۆبه‌خش دروستیکردووه‪ ‌،‬ئه‌وانیش په‌یکه‌ره‌کانى‬ ‫(گاڕه‌ش‪ ،‬نالى شاعیر‪ ،‬جه‌نه‌ڕالى پایز)‬ ‫هه‌ر له‌وێدا گوزیده‌ قه‌یه‌ر‪ ،‬دایکى جه‌نه‌ڕاڵى پایز‪ ،‬ئاماده‌‬ ‫بوو‪ ،‬کوڕه‌که‌ى به‌ کوڕى خاک و نیشتمان ناوبرد‪.‬‬

‫دۆسیه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪12‬‬

‫دۆس��ی��ه‌ى ئ��ه‌م ج��اره‌ى‬ ‫(چ���ه‌ت���ر) ب���ه‌ ب��ۆن �ه‌ی‬

‫س�����اڵ�����ه‌ی‬ ‫(‪)33‬‬ ‫دامه‌زراندنی‌ (‪)PKK‬‬

‫تایبه‌ته‌به‌ کورته‌یه‌ک له‌مێژووه‌که‌ی‬ ‫تا ساڵی (‪ )2010‬و رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی‬

‫له‌گه‌ڵ کۆسپ و ته‌گه‌ره‌کان و پیالنه‌‬ ‫ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کان‪...‬‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫عه‌لی فه‌تاح‬

‫پ��ارت��ى ک��رێ��ک��اران��ى ک��وردس��ت��ان (‪)PKK‬‬ ‫پ��ارت��ێ��ک��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ی �ه‌‪ ،‬ل���‌ه (‪)27‬ى‬ ‫س�ه‌رم��اوه‌رزى ساڵى (‪ )1978‬سه‌ره‌تا وه‌ک‬ ‫پارتێکى (مارکسی ـ لینینى) دامه‌زرا‪ .‬به‌‬ ‫به‌شداربوونى (‪ )23‬ئه‌ندام یه‌که‌م کۆنگره‌ى‬ ‫دام �ه‌زران��دن��ى په‌که‌ک‌ه ئ�ه‌ن��ج��ام��درا‪ .‬ن��اوى‬ ‫(په‌که‌که‌) ل‌ه الی �ه‌ن ف�ه‌ره��اد کورتاییه‌و‌ه‬ ‫پێشنیار کرا‪ .‬ل‌ه سه‌ره‌تاو‌ه ب ‌ه کارى سیاسى‬ ‫ده‌ستى پێ ک��رد‪ ،‬ب�ه‌اڵم ل‌ه ساڵى (‪)1984‬‬ ‫ب‌ه ناچارى ب��وو‌ه رێکخراوێکى چه‌کداری‪،‬‬ ‫ئ���ای���دۆل���ۆژی���اى پ �ه‌ک �ه‌ک �‌ه ل���ه‌س���ه‌ر بنه‌ما‬ ‫شۆڕشگێڕییه‌کانى (مارکسیزم ـ لینینیزم)‬ ‫و نه‌ته‌وه‌خوازیى کوردى دامه‌زرێنرا‪ .‬ئامانجى‬ ‫په‌که‌ک‌ه سه‌ره‌تا دروستکردنى ده‌وڵه‌تێکى‬ ‫س �ه‌رب �ه‌خ��ۆى ک��وردی��ى سۆشیالیستى ب��وو‬ ‫ل�‌ه ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ �ه‌و ن��اوچ�ه‌ی�ه‌ى که‌وتۆت ‌ه‬ ‫ب��اش��وورى ڕۆژه �ه‌اڵت��ى ت��ورک��ی��ا‪ ،‬ب��اک��وورى‬ ‫ڕۆژه�ه‌اڵت��ى عێراق‪ ،‬باکوورى ڕۆژهه‌اڵتى‬ ‫س��وری��ا و ب��اک��وورى ڕۆژئ����اواى ئ��ێ��ران‪ ،‬که‌‬ ‫تیایدا کورده‌کان رێژه‌ى سه‌ره‌کى دانیشتوان‬ ‫پ��ێ��ک��ده‌ه��ێ��ن��ن‪ .‬ئ���ه‌م ئ��ام��ان��ج�‌ه ئێستا ن��وێ‬ ‫ک��راوه‌ت �ه‌و‌ه ب���ه‌وه‌ى داواى مافى کلتورى و‬ ‫سیاسى (خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیک) بۆ‬ ‫ک��ورد ده‌ک��ات ل‌ه رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستدا‪.‬‬ ‫په‌که‌ک‌ه پشتیوانییه‌کى به‌رباڵوى هه‌ی‌ه ل ‌ه‬ ‫نێوان کورده‌کانى تورکیا و الیه‌نگرانی له‌‬ ‫الیه‌ن کوردى پارچه‌کانى تر‪.‬‬ ‫ل ‌ه ساڵى (‪)1976‬دا نامیلکه‌یه‌کى‬ ‫به‌ناوى (مێژووى کۆڵۆنیالیزم)‬ ‫نووسی‪ ،‬ئه‌و نامیلکه‌ی ‌ه یه‌که‌م‬ ‫نووسراو و ئه‌ده‌بیاتى فیکرى‬ ‫ئۆجه‌النه‌‬

‫دوێنێ رێکه‌وتی (‪)33( )2011/11/27‬‬ ‫ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنى پارتى کرێکارانى‬ ‫کوردستان (په‌که‌که‌) تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬ل ‌ه دواى‬ ‫کوده‌تا سه‌ربازییه‌که‌ى (‪)11‬ى مارسى ساڵى‬ ‫(‪ )1971‬ل‌ه تورکیا‪ ،‬ره‌وت��ى شۆڕشگێڕى‬ ‫و چه‌پگه‌رى خوێندکارى و الوانى کورد و‬ ‫تورک‪ ،‬له‌ژێر کاریگه‌رى شۆڕشى ڤێتنام و‬ ‫بزاڤى خوێندکارى و الوانى فه‌ڕه‌نسا ل‌ه ساڵى‬ ‫(‪)1968‬دا که‌شوهه‌وایه‌کى شۆڕشگێڕى‬ ‫ل‌ه تورکیا خوڵقاند‪ ،‬ئ�ه‌و کات‌ه (عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئ��ۆج �ه‌الن) وه‌ک خوێندکارێک سه‌باره‌ت‬ ‫ب ‌ه ک��ورد تا ده‌ه��ات کێش‌ه و گرفته‌کان و‬ ‫ناکۆکییه‌کانى زی��ات��ر ده‌ن��اس��ى و قووڵتر‬ ‫لێیان ورد ده‌ب��ووه‌وه‌‪ ،‬ئۆجه‌الن ب ‌ه چوونى بۆ‬ ‫ئه‌نقه‌ر‌ه و خوێندن ل�‌ه زان��ک��ۆى ئه‌نقه‌ر‌ه و‬ ‫کۆلێژى زانست‌ه سیاسییه‌کان که‌وت‌ه نێو‬ ‫دۆخ و که‌شوهه‌وایه‌ک ک‌ه له‌الیه‌ن ره‌وتى‬ ‫چه‌پگه‌رى و شۆڕشگێڕى ئه‌و کاته‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تى کاریگه‌رى بزاڤه‌کانى (پارتى به‌ره‌یى‬ ‫رزگارى گه‌لى تورکیا) به‌رێبه‌رایه‌تى (ماهیر‬ ‫چایان) و (ئه‌رته‌شى رزگارى گه‌لى تورکیا)‬ ‫به‌رێبه‌رایه‌تى (ده‌نیز گه‌زمیش) و (ئه‌رته‌شى‬ ‫شۆڕشگێڕى رزگ��اری��خ��وازى ک��رێ��ک��اران و‬ ‫جووتیارانى تورکیا) به‌رێبه‌رایه‌تى (ئیبراهیم‬ ‫کایپاک کایا)دا ب��وو‪ ،‬ئۆجه‌الن ئه‌م (‪)3‬‬ ‫گ��روپ �ه‌ى ل��ه ‌ه �ه‌م��وو گ��روپ�ه‌ک��ان��ى دیکه‌ى‬ ‫چه‌پڕه‌و پێ باشتر بوو‪.‬‬ ‫ئ��ۆج �ه‌الن ل�ه‌گ�ه‌ڵ چ�ه‌ن��د هاوڕێیه‌کیدا ل ‌ه‬ ‫زانکۆ‪ ،‬له‌دژى ئه‌و ره‌شه‌کوژییه‌ى ک ‌ه (ماهیر‬ ‫چایان) سه‌رۆکى به‌ره‌ى ـ پارتى ـ رزگارى‬ ‫گه‌لى تورکیا و نۆ له‌هاوڕێکانى له‌(‪)31‬ى‬ ‫مارسى (‪)1972‬دا ل‌ه ناوچه‌ى قزلده‌ر‌ه گیانى‬ ‫خۆیان له‌ده‌ستدا‪ .‬هه‌روه‌ها بۆ رێگیریکردن ل ‌ه‬ ‫له‌سێداره‌دانى (ده‌نیز گه‌زمیش) سه‌رۆکى‬ ‫ئه‌رته‌شى رزگ��ارى گه‌لى تورکیا و دوو له‌‬ ‫هاوڕێیانى (یوسف ئه‌ساڵن و حسێن ئینان)‬ ‫پێشه‌نگایه‌تى رێپێوانێکى پرۆتستۆیى ده‌که‌ن‬ ‫ل‌ه کۆلێژى زانست‌ه سیاسییه‌کانى زانکۆى‬ ‫ئه‌نقه‌ره‌‪ ،‬به‌هۆى ئه‌و پێشه‌نگایه‌تیکردنه‌یه‌و‌ه‌‪،‬‬ ‫ئۆجه‌الن له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌کى به‌ناوى (دۆغان‬ ‫فرتنه‌) ل ‌ه رێپێوانه‌که‌دا ده‌ستگیر ده‌کرێن و‬

‫مادلێن ئوڵبرایت‪ :‬خوێندنه‌وه‌ى هه‌ڵه‌مان کردبوو‪ ،‬هه‌رگیز پێمان وانه‌بوو‬ ‫ئۆجه‌الن و په‌که‌که‌ ئه‌و پێگه‌ جه‌ماوه‌رییه‌ به‌رفراوانه‌یان هه‌بێت‬

‫نزیکه‌ى (‪ )7‬مانگ له‌زیندانى (ماماک)دا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬دواى ئ��ازادب��وون��ى ئ��ۆج�ه‌الن ل ‌ه‬ ‫زیندان و گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ى بۆ خوێندن‪ ،‬ه �ه‌ردوو‬ ‫که‌سێتى شۆڕشگێڕى تورک (حه‌قى قه‌رار و‬ ‫ک���ه‌م���ال پ��ی��ر) ده‌ن���اس���ێ���ت‪ ،‬ک���‌ه ئ �ه‌وان��ی��ش‬ ‫خوێندکارى هه‌مان زانکۆ ب��وون‪ ،‬ئیدى ئه‌م‬ ‫(‪ )3‬هاوڕێی‌ه ب�ه‌ی�ه‌ک�ه‌و‌ه ده‌ژی���ن و پێکه‌و‌ه‬ ‫بناخه‌ى یه‌که‌م گروپى ئایدیۆلۆژى ئاپۆچێتى‬ ‫داده‌مه‌رزێنن‪ ،‬ئۆجه‌الن ل‌ه ساڵى (‪)1976‬دا‬ ‫نامیلکه‌یه‌ک به‌ناوى (مێژووى کۆڵۆنیالیزم)‬ ‫ده‌ن����ووس����ێ‪ ،‬ل���ه‌الی���ه‌ن (م��ح��ه‌م��ه‌د خ �ه‌ی��رى‬ ‫دوورم������وش)ه‌و‌ه ده‌ن��ووس��رێ��ت �ه‌و‌ه و ده‌کرێت ‌ه‬ ‫نامیلکه‌‪ ،‬ئه‌و نامیلکه‌ی‌ه یه‌که‌م نووسراو و‬ ‫ئ �ه‌ده‌ب��ی��ات��ى ف��ی��ک��رى ئ���ۆج���ه‌الن و گ��روپ��ى‬ ‫ئاپۆچێتییه‌‪ ،‬ل‌ه ساڵى (‪ )1976‬ل‌ه کاتى‬ ‫م �ه‌ش��ق��پ��ێ��ک��ردن��دا‪ ،‬ب���ه‌ه���ۆى ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى‬ ‫ده‌مانچه‌و‌ه (عه‌لى دۆغان یڵدرم) ل‌ه گه‌ڕه‌کى‬ ‫(تووزلوچایر)ى ئه‌نقه‌ر‌ه فیشه‌کى له‌ده‌ست‬ ‫ده‌رده‌چێت و گیانى له‌ده‌ست ده‌دات‪( ،‬عه‌لى‬ ‫دۆغان یڵدرم) له‌مێژووى په‌که‌که‌دا یه‌که‌م‬ ‫گیانبه‌ختکردوى په‌که‌که‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ گه‌ش‌ه و‬ ‫گه‌وره‌بوونى یه‌که‌م گروپى په‌که‌که‌دا‪ ،‬ئیدى‬ ‫ئه‌ندام و الیه‌نگرانى ده‌بن ‌ه ئامانجى هێرش و‬ ‫پ���ه‌الم���اره‌ک���ان���ى رێ��ک��خ��س��ت��ن�‌ه میللیگه‌را‬ ‫ک���وردی���ی���ه‌ک���ان و رێ���ک���خ���راو‌ه چ �ه‌پ��گ �ه‌ر‌ه‬ ‫شۆڤێنیسته‌کان و تیم ‌ه سیخوڕییه‌کانى‬ ‫وابه‌ست‌ه ب‌ه ده‌وڵ�ه‌ت‪ ،‬ل�ه‌(‪)8‬ى مارسى ساڵى‬ ‫(‪)1977‬دا له‌شارى دێرسیم (ئایدن گول)‬ ‫به‌ده‌ستى رێکخراوێکى چه‌پى تورکى به‌ناوى‬ ‫(رزگ��اری��خ��وازان��ى گ���ه‌ل)ه‌و‌ه ده‌ک����وژرێ‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫(‪)18‬ى م��ارس��ى (‪ )1977‬ح �ه‌ق��ى ق���ه‌رار‬ ‫ی���اری���ده‌ده‌رى ی�ه‌ک�ه‌م��ى ئ��ۆج �ه‌الن به‌ده‌ستى‬ ‫گروپێکى سیخوڕى ل�‌ه ش��ارى (عه‌نتاب)‬ ‫عه‌الئه‌دین قاپان تیرۆر ده‌کرێت‪ ،‬ل‌ه (‪)9‬ى‬ ‫مارسى (‪ )1978‬دا پارێزه‌ر حه‌سه‌ن ئایدن‬ ‫له‌عه‌نتاب به‌ده‌ستى گرووپى رزگاریخوازانى‬ ‫گ �ه‌ل (هه‌لقن ق��ورت��ول��وش) ده‌ک����وژرێ‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫مانگى مه‌ى (‪ )1978‬ل‌ه شارۆچکه‌ى حیلوان‬ ‫(خه‌لیل چاوغون) ئه‌ندامى گروپى ئاپۆچى‬ ‫له‌الیه‌ن عه‌شیره‌تى سلێمانانه‌و‌ه ده‌کوژرێت‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌م �ه‌دا‪ ،‬ل ‌ه ساڵى (‪)1978‬دا‬ ‫له‌شارۆچکه‌ى (حیلوان) ته‌ڤگه‌رى ئاپۆچێتى‬ ‫چاالکییه‌کى ل� ‌ه دژى س���ه‌رۆک ج��اش و‬ ‫سه‌رۆکى عه‌شیره‌تى سلێمانان ئه‌نجام ده‌ده‌ن و‬ ‫ل ‌ه ئاکامدا سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌ک‌ه و چه‌ندین‬ ‫به‌کرێگیراوى ئه‌و عه‌شیره‌ت‌ه ده‌کوژرێن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫(‪ 26‬و ‪)27‬ى ن��ۆڤ �ه‌م��ب �ه‌رى (‪)1978‬دا‬ ‫له‌گوندى (فیس)ى سه‌ر ب‌ه قه‌زاى (لیجه‌)ى‬ ‫ش��ارى ئامه‌د‪ ،‬به‌ئاماده‌بوونى بیست و دوو‬ ‫ک����ه‌س‪ ،‬ک�� ‌ه دووی�����ان ک��چ ب����وون‪ ،‬ی �ه‌ک �ه‌م‬ ‫کۆنگره‌ى ته‌ڤگه‌رى ئاپۆچێتى به‌ڕێو‌ه ده‌چێ‬ ‫و ل�ه‌و کۆنگره‌یه‌دا په‌که‌ک‌ه داده‌م �ه‌زرێ��ت‪،‬‬ ‫راگه‌یاندنى دا‌مه‌زراندنى په‌که‌ک‌ه ده‌هێڵرێته‌و‌ه‬ ‫بۆ کاتى ئه‌نجامدانى چاالکییه‌کى مه‌زن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫(‪ )30‬جوالی (‪ )1979‬له‌گوندى (قرباشی)‬ ‫ى س�ه‌ر ب‌ه شارۆچکه‌ى (حیلوان)ى شارى‬ ‫(ئورفه‌) چاالکییه‌ک له‌به‌رامبه‌ر (محه‌مه‌د‬ ‫ج���ه‌الل ب���وج���اک)ى س �ه‌رۆک��ى عه‌شیره‌تى‬ ‫ب��وج��اک و س����ه‌رۆک ج�����ه‌رده‌وان ل �ه‌الی �ه‌ن‬ ‫ئاپۆچییه‌کانه‌و‌ه ئه‌نجام درا و له‌ئاکامدا‬ ‫(م��ح�ه‌م�ه‌د ج��ه‌الل ب��وج��اک) ب��ری��ن��دار ب��وو‪،‬‬ ‫ئه‌م‌ه یه‌که‌م چاالکى فه‌رمى (په‌که‌که‌)بوو‪،‬‬ ‫به‌م چاالکیی‌ه وه‌ک بڕیاربوو دامه‌زراندنى‬ ‫پ�ه‌ک�ه‌ک� ‌ه راگ���ه‌ی���ه‌ن���درا‪ ،‬ل���ه‌و چ��االک��ی��ی�ه‌دا‬ ‫کادیرێکى په‌که‌ک‌ه به‌ناوى (ساڵح که‌نداڵ)‬ ‫بریندار ده‌بێت و پاشان گیانى له‌ده‌ست ده‌دات‪،‬‬ ‫ئۆجه‌الن ل‌ه ته‌مموزى (‪)1979‬دا ب‌ه هاوکارى‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ى پ�ه‌ک�ه‌ک�‌ه ب � ‌ه ن���اوى (ئ �ه‌ده �ه‌م‬ ‫ئه‌کچان) باکوورى کوردستان به‌جێدێڵێت و‬ ‫به‌نهێنى به‌ره‌و سوریا ده‌ڕوات و له‌وێ له‌ماڵى‬ ‫خزمێکى (ئه‌دهه‌م) ل‌ه شارۆچکه‌ى (کوبانێ)‬ ‫به‌نهێنى ماوه‌یه‌ک ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌هه‌مان‬ ‫س��اڵ��دا ئ���ۆج���ه‌الن ل�� ‌ه دی��م �ه‌ش��ق رێ��ک��خ��راو‌ه‬ ‫فه‌له‌ستینییه‌کان ده‌ناسێت و په‌یوه‌ندییان‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌به‌ستێت‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی ل‌ه لوبناندا‬ ‫له‌کامپى پ���ه‌روه‌رده‌ی���ى فه‌له‌ستینییه‌کاندا‬ ‫کادیرانى په‌که‌ک‌ه وانه‌ى په‌روه‌رده‌یى ببینن‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌کۆتایى هه‌مان ساڵدا به‌ده‌یان کادیرى‬ ‫په‌که‌ک ‌ه بۆ مه‌شق و پ���ه‌روه‌رد‌ه ل‌ه کامپى‬ ‫فه‌له‌ستینییه‌کان ل ‌ه لوبنان به‌ڕێده‌که‌ون‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫(‪)1979‬دا ل‌ه هه‌ڵبژاردنى شاره‌وانیه‌کاندا‬ ‫له‌شاره‌کانى حیلوان و باتمان الیه‌نگرانى‬ ‫په‌که‌ک‌ه ل‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کاندا س�ه‌رده‌ک�ه‌ون‪،‬‬ ‫ب������ه‌اڵم دواى (‪ )3‬م���ان���گ س���ه‌رۆک���ى‬ ‫ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراوى ش��اره‌وان��ى ب��ات��م��ان (ئ�ه‌دی��ب‬ ‫سۆڵماز) له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیاو‌ه تیرۆر‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬ل‌ه (‪)12‬ى سێپته‌مبه‌رى (‪)1980‬دا‬ ‫کوده‌تایه‌کى س�ه‌رب��ازى ل‌ه تورکیا ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬له‌و هه‌ڵمه‌ته‌دا نزیکه‌ى (‪ )4‬هه‌زار‬ ‫کادیر و ئه‌ندام و الیه‌نگرى په‌که‌ک‌ه ده‌خرێن ‌ه‬ ‫زیندانه‌کانه‌وه‌‪ ،‬له‌(‪)15‬ى ته‌مموزى (‪)1981‬‬ ‫دا یه‌که‌مین کۆنفرانسى په‌که‌ک‌ه ل‌ه لوبنان‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێت‪ ،‬بڕیارى گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ واڵت و‬ ‫ئاماده‌کارى بۆ ده‌ستپێکردن ب‌ه تێکۆشانى‬ ‫چه‌کدارى و گه‌ریالیى ده‌درێت و خه‌بات له‌ناو‬

‫زیندانه‌کانیش ده‌س��ت پێده‌کات‪،‬ل‌ه یه‌که‌م‬ ‫رۆژى ن �ه‌ورۆزى ساڵى (‪)1982‬دا (مه‌زڵوم‬ ‫دۆغ�����ان) ل �ه‌ زی��ن��دان��ى (ئ����ام����ه‌د)دا ئاگر‬ ‫له‌جه‌سته‌ى خۆى به‌رده‌دات‪ ،‬هاوکات کادیرانى‬ ‫دیکه‌ى په‌که‌ک‌ه وه‌ک (فه‌رهاد کورتای‪،‬‬ ‫مه‌حمود زه‌نگین‪ ،‬ئه‌شره‌ف ئانیک و نه‌جمى‬ ‫ئۆنه‌ر)یش ل‌ه هه‌مان زیندان ئاگر له‌جه‌سته‌ى‬ ‫خ��ۆی��ان ب����ه‌رده‌ده‌ن و ده‌ڵ��ێ��ن «هه‌رکه‌سێک‬ ‫ئاگرى جه‌سته‌مان بکوژێنێته‌و‌ه ‌خیانه‌تمان‬ ‫لێده‌کات»‪ ،‬ل‌ه (‪)14‬ى ته‌مموزى (‪)1982‬دا‬ ‫(محه‌مه‌د خه‌یرى دوورم���وش‪ ،‬که‌مال پیر‪،‬‬ ‫عاکیف یڵماز و عه‌لى چیچه‌ک) ده‌ستیان‬ ‫به‌مانگرتن له‌خواردن کرد‪ ،‬دواى (‪ 55‬تا ‪)65‬‬ ‫رۆژ ل‌ه نه‌خۆشخانه‌ى سه‌ربازى (دیاربه‌کر)‬ ‫هه‌موویان له‌وێ به‌دواى یه‌کدا گیان ل‌ه ده‌ست‬ ‫ده‌ده‌ن‪‌ ،‬ل‌ه (‪)20‬ى ئاگۆستى (‪)1982‬دا‪ ،‬له‌‬ ‫دۆڵ��ى بیقاعى لوبنان دووه‌م��ی��ن کۆنگره‌ى‬ ‫په‌که‌ک‌ه ئه‌نجام ده‌درێت و تیایدا گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ‬ ‫واڵت راده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬ل ‌ه نێوان ساڵه‌کانى (‪1982‬‬ ‫ـ��ـ��ـ ‪)1984‬دا چ �ه‌ن��دی��ن پ���ۆل و ی �ه‌ک �ه‌ى‬ ‫گه‌ریالکانى په‌که‌ک‌ه له‌سه‌ر سنوورى نێوان‬ ‫باکوور ــ ب��اش��وورى کوردستان ل‌ه ‌ل��ۆالن و‬ ‫خواکورک و خنێر‌ه و چه‌ندین هه‌رێمى ترى‬ ‫سه‌ر سنوور جێگیر ده‌بن و ده‌ست ب‌ه تێکۆشانى‬ ‫چه‌کدارى ده‌که‌ن‪ ،‬ل‌ه (‪)15‬ى ئابى (‪)1984‬‬ ‫دا ف�ه‌رم��ان��ده‌ی��ى (م�ه‌ع��س��وم ق��ۆرق��م��از) له‌‬ ‫شارۆچکه‌کانى (ئه‌رو‌ه ـ شه‌مزینان) هه‌ڵمه‌تى‬ ‫گه‌ریالیى ده‌ست پێده‌کات و یه‌که‌م فیشه‌ک‬ ‫ده‌ته‌قێنرێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئ�ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌دا هێزى‬ ‫رزگ���اری���خ���وازی ک���وردس���ت���ان (ه���ه‌ڕه‌ک���ه‌)‬ ‫دامه‌رزاندنى خۆى راده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ل‌ه نه‌ورۆزى‬ ‫(‪)1985‬دا ب �ه‌ره‌ى رزگ��اری��خ��وازى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫کوردستان (ئه‌نیا رزگاریا نه‌ته‌وا کوردستان‬ ‫(ئه‌ڕنه‌که‌) دام�ه‌زرا‪ ،‬ل‌ه (‪)28‬ى فێبر‌یو‌هر‌ى‬ ‫ساڵى (‪)1986‬دا (ئۆڵف پاڵمه‌)ى سه‌رۆک‬ ‫وه‌زیرى سوێد تیرۆر کرا‪ ،‬ده‌زگاى ئیستخباراتى‬ ‫ت��ورک��ى (م��ی��ت) ب�ه‌ ئامانجى ن��اوزڕان��دن��ى‬

‫خۆى له‌سه‌ر لوتکه‌ى چیا ده‌هاوێژێت‌ه خوارێ دایه‌وه‌‪ ،‬ل‌ه (‪)1998‬دا سه‌ما یوج‌ه ل‌ه زیندانى‬ ‫و گیانى ل�ه‌ده‌س��ت��ده‌دا‪ ،‬تورکیا ب�ه‌و ش�ه‌ڕه‌ى (ساغمالجیله‌ر) ل�‌ه ئه‌سته‌نبۆل ئاگر ل ‌ه‬ ‫ده‌گ��ووت (ئۆپه‌راسیۆنى سه‌نده‌ویچ) له‌ناو جه‌سته‌ى خۆى به‌رده‌دات‪.‬‬ ‫کوردیشدا ب‌ه ‌شه‌ڕى خیانه‌ت و پیالنگێڕى‬ ‫ل ‌ه سێپته‌مبه‌رى (‪)2000‬دا‬ ‫هاوبه‌شى دژ ب‌ه په‌که‌ک‌ه ناسراوه‌‪ ،‬ل‌ه نه‌ورۆزى‬ ‫هێزه‌کانى (ینک) په‌المارى‬ ‫(‪)1994‬دا ل‌ه ئه‌ڵمانیا هه‌ردوو کچ‌ه کورد‬ ‫که‌مپى په‌روه‌رده‌یى قه‌ره‌داخى‬ ‫(رووناهى و بێریڤان) ئاگریان ل‌ه جه‌سته‌ى‬ ‫په‌که‌که‌یاندا‬ ‫خۆیان ب �ه‌ردا‪ ،‬ل ‌ه کۆتایى مانگى کانونى‬ ‫دووه‌م���ى (‪)1994‬دا ک��ۆن��گ��ره‌ى پێنجه‌مى ل �‌ه (‪)17‬ى سێپته‌مبه‌رى (‪)1998‬دا به‌‬ ‫په‌که‌ک‌ه له‌سه‌ر خاکى کوردستان به‌سترا‪ ،‬له‌ هاوکارى ئه‌مریکا و تورکیا رێککه‌وتنى‬ ‫به‌هارى (‪)1995‬دا سوپاى تورکیا به‌هاوکارى واشنتۆن له‌نێوان (ینک و پ��دک) واژۆ‬ ‫(پ�����ارت�����ى دی����م����وک����رات����ى ک����وردس����ت����ان) کرا‪ ،‬له‌هه‌مان رێککه‌وتندا بڕیارى دژایه‌تى‬ ‫ئ���ۆپ���ه‌راس���ی���ۆن���ێ���ک���ى گ���������ه‌وره‌ى ب���ه‌ن���اوى ک��ردن��ى (پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌) ده‌درێ�����ت‪ ،‬ل �‌ه (‪)9‬ى‬ ‫(ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن��ى پ��ۆاڵی��ی��ن) ب�ه‌ئ��ام��ان��ج��ى ئۆکتۆبه‌رى (‪)1998‬دا‪ ،‬به‌تۆمه‌تى داڵده‌دانى‬ ‫له‌ناوبردنى په‌که‌ک‌ه ئه‌نجامدا‪ ،‬ل‌ه نه‌ورۆزى ئۆجه‌الن هه‌ڕه‌ش‌ه ل‌ه سوریا کرا‪ ،‬ئۆجه‌الن له‌‬ ‫(‪)1995‬دا له‌میانه‌ى کۆنفرانسێکدا یه‌کێتى خۆرهه‌اڵتى ناوینه‌و‌ه به‌ره‌و ئه‌وروپا چوو‪ ،‬رۆژى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى دیموکراتى کوردستان (یه‌نه‌ده‌که‌) (‪)9‬ى ئۆکتۆبه‌رى (‪ )1998‬رۆژه�ه‌اڵت��ى‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن ک��ادی��ران��ى واڵت��پ��ارێ��زى ن��زی��ک ب ‌ه ناوه‌ڕاستى به‌جێهێشت و رووى ل‌ه یۆنان کرد‪،‬‬ ‫په‌که‌ک ‌ه دام���ه‌زرا‪ ،‬ل�ه‌و کۆنفرانسه‌دا کاو‌ه پاشان چوو‌ه مۆسکۆى پایته‌ختى روسیا‪ ،‬له‌‬ ‫عه‌لى ناسراو ب‌ه د‪.‬سیروان ب‌ه سکرتێرى گشتى (‪)12‬ى نۆڤه‌مبه‌ر ئۆجه‌الن رووى ل‌ه رۆما‬ ‫ه����ه‌ڵ����ب����ژێ����ردرا‪ ،‬ب�������ه‌اڵم ه������ه‌ر ل���ه‌گ���ه‌ڵ کرد و له‌وێ به‌پێشکه‌شکردنى پرۆژه‌یه‌کى‬ ‫ده‌س���ت���ب���ه‌ک���ارب���وون���ی���دا‪ ،‬ل����ه‌الی����ه‌ن ه��ێ��ز‌ه چ����اره‌س����ه‌رى پ��رس��ى ک����ورد ل���‌ه ب���اک���وورى‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ى ب���اش���ووره‌و‌ه رووب����ه‌ڕووى کوردستان‪ ،‬ئاماده‌بوونى خۆى بۆ گفتوگۆ‬ ‫دژایه‌تیکردن بوونه‌وه‌‪ ،‬ل‌ه (‪)2000‬دا به‌هۆى و دان��وس��ت��ان��دن راگ �ه‌ی��ان��د‪ ،‬واڵت��ان��ى وه‌ک‬ ‫دۆخى ئه‌وکاته ‌‌‬ ‫‌وه (یه‌نه‌ده‌که‌) هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌‪ ،‬ڕووسیا‪ ،‬ئه‌ڵمانیا و یۆنان ب‌ه شێوه‌ى فه‌رمى‬ ‫ل�ه‌ئ�ه‌ن��ج��ام��ى تێکۆشانى ئ��ازادی��خ��وازان �ه‌ى مۆڵه‌تى مانه‌وه‌ى ئۆجه‌النیان ل‌ه واڵته‌کانیان‬ ‫خۆیاندا‪ ،‬کوردستانیانى ده‌ره‌وه‌ى واڵت توانیان ره‌تکرده‌وه‌‪ ،‬دواتر ئۆجه‌الن نێردرای‌ه نایرۆبى‬ ‫ل�‌ه (‪)31‬ى م��ارس��ى (‪ )1995‬م �ه‌د تیڤی پایته‌ختى کینیا و له‌وێ ب‌ه هاوکارى ده‌زگا‬ ‫وه‌ک ی�ه‌ک�ه‌م که‌ناڵى ئاسمانى ک��ورد ل ‌ه سیخوڕییه‌کانى ئیسرائیل‪ ،‬ئه‌مریکا‪ ،‬یۆنان‬ ‫ئه‌وروپا بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن که‌سایه‌تیی‌ه سیاسى و کینیا ئۆجه‌الن ده‌سگیر ک��را‪ ،‬ل‌ه (‪)15‬‬ ‫و رۆشنبیرییه‌کان و الیه‌ن‌ه واڵتپارێزه‌کانه‌وه‌ ى ف��ێ��ب��ری��وه‌رى راده‌س��ت��ى ده‌وڵ �ه‌ت��ى ت��ورک‬ ‫ل‌ه (‪)21‬ى ئه‌پریلى (‪)1995‬دا په‌رله‌مانى کرایه‌و‌ه ‌و هه‌ر ئه‌و رۆژه‌ش ب �ه‌ر‌ه‌و تورکیا‬ ‫کوردستان له‌ده‌ره‌وه‌ى واڵت دامه‌زرا‪ ،‬ل‌ه (‪ )6‬ڕفێندرا و له‌زیندانى ئیمراڵى له‌ژورێکى‬ ‫ى ئایارى (‪ )1996‬ل‌ه دیمه‌شقى پایته‌ختى تاک‌ه که‌سییدا زیندانیکرا‪ ،‬وه‌ک ناڕه‌زایى‬ ‫سوریا ئۆتۆمبێلێکى بۆمبڕێژکراو ل‌ه نزیک به‌رامبه‌ر به‌و هه‌وڵ‌ه سیخوڕی‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌ى‬ ‫ش��وێ��ن��ى م���ان���ه‌وه‌ى (ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ئ��ۆج �ه‌الن) دژ ب‌ه ئۆجه‌الن ئه‌نجامدرا‪ ،‬ده‌نگى ناڕه‌زایى‬ ‫ته‌قێندرایه‌وه‌‪ ،‬ل‌ه (‪ )30‬حوزه‌یرانى (‪)1996‬دا کوردان ل‌ه ته‌واوى جیهاندا به‌رزبویه‌وه‌‪ ،‬ئامه‌د‬ ‫و ناوچه‌کانى ده‌وروب����ه‌رى‪ ،‬باتمان‪ ،‬وان‪،‬‬ ‫سێرت‪ ،‬روح��ا و دیلۆک ب‌ه ده‌ی��ان زنجیره‌‬ ‫چاالکى ئه‌نجامدران‪ .‬ل‌ه شار‌ه گه‌وره‌کانى‬ ‫تورکیا وه‌ک ئه‌سته‌مبوڵ‪ ،‬ئیزمیر و ئه‌ده‌نه‌‬ ‫ژن��ان و الوان���ى ش �ه‌و و ڕۆژ ل‌ه چاالکیدا‬ ‫بوون‪ ،‬رۆژى (‪)3‬ى ڕه‌شه‌مێ ب‌ه هاتن‌ه سه‌ر‬ ‫شه‌قامى خه‌ڵکى شارى سنه‌‪ ،‬خۆپیشاندان له‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتى کوردستانیش ده‌ستى پێکرد‌‪ ،‬هێزه‌‬ ‫چه‌کداره‌کانى کۆمارى ئیسالمى هێرشیان‬ ‫برد‌ه سه‌ر خۆپیشانده‌رانى شارى سن‌ه (‪)17‬‬ ‫کوردى راپه‌ڕیوى ئه‌و شاره‌یان شه‌اڵڵى خوێن‬ ‫کرد‪ ،‬خه‌ڵکى شاره‌کانى ورمێ‪ ،‬مه‌هاباد‪،‬‬ ‫سه‌قز‪ ،‬کامیاران‪ ،‬پیرانشار‪ ،‬س�‌هر‌ده‌ش��ت و‬ ‫زۆربه‌ى هه‌ر‌ه زۆرى شار و شارۆچکه‌کانى‬ ‫رۆژه����ه‌اڵت����ى ک���وردس���ت���ان ده‌س���ت���ی���ان به‌‬ ‫‌خۆپیشاندان ک��رد‪ ،‬ل‌ه ش��ارى مه‌ریوان (‪)4‬‬ ‫ک���ه‌س ل �‌ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان��دا ب�ه‌ده‌س��ت��ى‬ ‫ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ک���وژران‪.‬‬ ‫ل�‌ه ش��ارى ورم��ێ (‪ )3‬ک �ه‌س ک���وژران‪ ،‬له‌‬ ‫شار و ناوچه‌کانى باشوورى کوردستانیش‬ ‫خۆپیشاندان ده‌ستى پێکرد‪ ،‬زیاتر ل‌ه (‪)50‬‬ ‫ه �ه‌زار ک��ورد ل‌ه ش��ارى سلێمانى بۆ ب�ه‌رده‌م‬ ‫بنکه‌ى رێکخراوى نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان‬ ‫کچ‌ه گ�ه‌ری�لای�ه‌ک��ى (ئ��ارگ �ه‌ک �ه‌) ب�ه‌ن��اوى رێپێوانیان ساز کرد‪ ،‬گه‌وره‌ترین خۆپیشاندان‬ ‫(زه‌ینه‌ب کناجی) ل‌ه ش��ارى دێرسیم له‌نێو ل‌ه مێژووى کورده‌کانى ئه‌وروپا له‌و سه‌رده‌مه‌دا‬ ‫ژم��اره‌ی�ه‌ک ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازى ئه‌رته‌شى هات‌ه ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌وروپا ل‌ه پاش شه‌ڕى دووه‌مى‬ ‫تورک چاالکییه‌کى گیانبازى ئه‌نجامدا و جیهانى خۆپیشاندانى واگ���ه‌وره‌ى ب‌ه خۆوه‌‬ ‫له‌ئاکامدا به‌ده‌یان سه‌رباز و ئه‌فسه‌رى تورکیا ن �ه‌دی��ب��وو‪ ،‬ش �ه‌و و رۆژ باڵوێزخانه‌کانی‪،‬‬ ‫کوژران‪ ،‬ل‌ه (‪)4‬ى تشرینى یه‌که‌مى (‪ )1996‬تورکیا‪ ،‬ئه‌مریکا‪ ،‬ئیسرائیل و یۆنان له‌‬ ‫ک���او‌ه ع �ه‌ل��ى ن��اس��راو ب �‌ه دک��ت��ۆر س��ی��روان گه‌مارۆى پۆلیسدا بوون و ب‌ه هه‌مان شێوه‌ش‬ ‫(یه‌نه‌ده‌که‌) ل‌ه نزیک گوندى (قه‌اڵچووغه‌ى ک��وردان ب��ه‌رده‌م ئ�ه‌و باڵوێزخانانه‌یان چۆڵ‬ ‫سه‌ى که‌ریم)ى سه‌ر به‌ناوچه‌ى (ئاغجه‌له‌ر) نه‌ده‌کرد‪( ،‬مادلێن ئوڵبرایت) وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵێک چه‌کداره ‌‌‬ ‫‌وه له‌گه‌ڵ چه‌ند ئه‌وکاته‌ى ئه‌مریکا دانى به‌وه‌دانا ک‌ه ئه‌وان‬ ‫هاوڕێیه‌کى ب‌ه ناوه‌کانى (حاجى قامشلۆیی‪ ،‬حسابى هه‌ڵه‌یان کردبوو و قه‌د پێیان وانه‌بوو‪،‬‬ ‫عه‌گید گه‌رمیانى‪ ،‬بابان و دیالن ماردینى ئۆجه‌الن و په‌که‌ک‌ه ئه‌و پێگ‌ه جه‌ماوه‌رییه‌‬ ‫ده‌درێ��ن �‌ه ب �ه‌ر رێ��ژن �ه‌ى گولله‌‪ ،‬ل�‌ه (‪)25‬ى به‌رفراوانه‌یان هه‌بێت‪ ،‬ل‌ه فێبریو‌هر‌ى ساڵى‬ ‫تشرینى یه‌که‌مى (‪ )1996‬ل‌ه ئامه‌د (له‌یال (‪)1999‬دا شه‌شه‌مین کۆنگره‌ى په‌که‌که‌‬ ‫کاپاڵن) ب‌ه چاالکییه‌کى گیانبازى گیانى س��از‌درا‪ ،‬ل‌ه زستانى (‪)2000‬دا حه‌وته‌مین‬ ‫خۆى ل‌ه ده‌ستدا‪ ،‬ل‌ه (‪)29‬ى تشرینى یه‌که‌مى کۆنگره‌ى په‌که‌ک‌ه ساز درا و له‌و کۆنگره‌یه‌دا‬ ‫(‪ )1996‬ل‌ه شارى سیواس (گوله‌ر ئاتاچ) بڕیار له‌سه‌ر گۆڕانى ستراتیژى په‌که‌ک‌ه درا‪،‬‬ ‫ب‌ه چاالکییه‌کى گیانبازى گیانى له‌ده‌ستدا‪ ،‬ل‌ه سێپته‌مبه‌رى (‪)2000‬دا (ینک) دواى‬ ‫ل‌ه (‪)14‬ى گواڵنى (‪)1997‬دا ئه‌رته‌شى داخستنى چه‌ندین دام���وده‌زگ���اى مه‌ده‌نى‬ ‫تورک ب‌ه هاوکارى (پدک) ئۆپه‌راسیۆنێکى نه‌ته‌وه‌یى له‌شارى سلێمانی‪ ،‬په‌المارى که‌مپى‬ ‫سه‌ربازى به‌رفراوانى ئه‌نجام دا و جارێکیتر په‌روه‌رده‌یى قه‌ره‌داخى دا‪ ،‬ل‌ه ساڵى (‪)2001‬دا‬ ‫شه‌ڕ و پێکدادان ده‌ستیپێکرده‌وه‌‪ ،‬ل‌ه حوزه‌یرانى شه‌شه‌مین کۆنفرانسى په‌که‌ک‌ه سازدرا‪ ،‬له‌‬ ‫(‪)1997‬دا ل�����‌ه ه����ه‌رێ����م����ى (زاب) هاوینى هه‌مان ساڵدا یه‌که‌مین کۆنفرانسى‬ ‫هه‌لیکۆپته‌رێکى س��وپ��اى ت��ورک له‌الیه‌ن هێزى پاراستنى گ�ه‌ل (هه‌په‌گه‌) س��ازدرا‪،‬‬ ‫گه‌ریالکانى (ئارگه‌که‌)و‌ه به‌ردرایه‌وه‌‪ ،‬که‌ ل‌ه کۆنفرانسه‌که‌دا ئه‌کادیمیاى ئه‌فسه‌رى‬ ‫چه‌ندین گه‌ور‌ه ئه‌فسه‌رى بااڵى تێدا کوژران‪ ،‬گه‌ریالیى کرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه (‪)16‬ى گواڵنى (‪)1997‬دا هێزه‌کانى ل‌ه ساڵى (‪)2002‬دا هه‌شته‌مین کۆنگره‌ى‬ ‫(پ���دک) ل�‌ه هه‌ولێر هێرشیان ک���رد‌ه سه‌ر په‌که‌ک‌ه س���ازدرا‪ ،‬ل �ه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌دا ن��اوى‬ ‫چه‌ندین بنکه‌ى سیاسى و رۆشنبیرى و په‌که‌ک‌ه ده‌گ��ۆڕدرێ��ت و ده‌بێت‌ه کۆنگره‌ى‬ ‫رۆژنامه‌وانى نزیک ب‌ه په‌که‌ک‌ه و به‌ده‌یان ئازادى و دیموکراتى کوردستان (کاده‌ک)‬ ‫ک��ادی��رى سیاسى و گ �ه‌ری�لاى ن �ه‌خ��ۆش و ل �ه‌ک��ۆت��ای��ى س��اڵ��ى (‪)2003‬دا دووه‌م��ی��ن‬ ‫که‌مئه‌ندام و هونه‌رمه‌ند و رۆژن��ام �ه‌وان ک��ۆن��گ��ره‌ى (ک����اده‌ک) س���ازده‌درێ���ت‪ ،‬له‌م‬ ‫گیانیان له‌ده‌ست دا و بێسه‌روشوێن بوون‪ ،‬کۆنگره‌یه‌دا (ک��اده‌ک) خۆى ده‌گۆڕێت و‬ ‫له‌(‪)20‬ى ئه‌یلولى (‪)1997‬دا جارێکى دیکه‌ کۆنگره‌ى گه‌لى کوردستان (کۆنگرا گه‌ل)‬ ‫سوپاى تورک په‌المارى باشورى کوردستانى داده‌مه‌زرێت‪ ،‬ل‌ه نه‌ورۆزى (‪)2005‬دا ئۆجه‌الن‬

‫ج��اڕن��ام��ه‌ک��ان��ى چ���اره‌س���ه‌رى‬ ‫دی���م���وک���رات���ی���ان���ه‌ى (‪)PKK‬ب�������ۆ‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى پ��رس��ى ک���ورد به‌‬ ‫پیالنگێڕى و ئۆپه‌راسیۆنى به‌رفراوانى‬ ‫سه‌ربازى وه‌اڵم درایه‌وه‌‬ ‫په‌که‌ک‌ه ل‌ه ئه‌وروپا‪ ،‬ئه‌و تاوانه‌یان دای‌ه پاڵ‬ ‫په‌که‌که‌‪ ،‬ل‌ه (‪)25‬ى ئۆکتوبه‌رى (‪)1986‬دا‬ ‫کۆنگره‌ى سێیه‌مى په‌که‌ک‌ه ل‌ه دۆڵى بیقاعى‬ ‫لوبنان به‌سترا‪ ،‬ل‌ه (‪)1988‬دا حکومه‌تى‬ ‫ئه‌ڵمانیا (دوران کاڵکان و عه‌لى حه‌یده‌ر‬ ‫ق �ه‌ی��ت��ان) و چ �ه‌ن��د ئ �ه‌ن��دام��ێ��ک��ى دی��ک �ه‌ى‬ ‫په‌که‌که‌ى گرت و خستنیی ‌ه زیندانه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ن����ه‌ورۆزى (‪)1990‬دا کچ ‌ه خوێندکارى‬ ‫کۆلێژى پزیشکى زانکۆى دیجل‌ه (زه‌کی ‌ه‬ ‫ئاڵکان) له‌سه‌ر ق�ه‌اڵک�ه‌ى ش��ارى (ئامه‌د)‬ ‫گڕى له‌جه‌سته‌ى خۆى به‌ردا و به‌گیانى خۆى‬ ‫ئاگرى نه‌ورۆزى کرده‌وه‌‪ ،‬ل‌ه گواڵنى (‪)1990‬‬ ‫دا کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى دووه‌م��ى په‌که‌ک ‌ه‬ ‫به‌سترا‪ ،‬له‌پاییزى هه‌مان ساڵدا کۆنگره‌ى‬ ‫چواره‌مى په‌که‌ک‌ه ل ‌ه کوردستان به‌سترا‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫(‪)1991‬دا پارتى ئازادى کوردستان (پاک)‬ ‫له‌الیه‌ن کادیرانى خه‌ڵکى باشوور ک‌ه تا ئه‌و‬ ‫کات‌ه له‌نێو په‌که‌که‌دا له‌تێکۆشان داب��وون‬ ‫دام �ه‌زرا‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر زوو ئه‌و پارت‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵتى پارت‌ه کوردییه‌کانه‌و‌ه رووب�ه‌ڕووى‬ ‫فشار و په‌المار بووه‌وه‌‪ ،‬ل‌ه نه‌ورۆزى (‪)1992‬‬ ‫دا (ره‌ه��ش��ان دیمیرال) ل‌ه ش��ارى (ئیزمیر)‬ ‫له‌سه‌ر ق �ه‌اڵى (قه‌دیفه‌) گ��ڕى له‌جه‌سته‌ى‬ ‫خۆى به‌ردا‪ ،‬ل‌ه (‪)10‬ى ته‌مموزى (‪)1992‬‬ ‫س���ه‌رۆک���ى ل��ق��ى ئ���ام���ه‌دى پ���ارت���ى ره‌ن��ج��ى‬ ‫دیموکراتى (وی��داد ئایدن) ده‌ک��وژرێ��ت‪ ،‬له‌‬ ‫(‪)1992‬دا کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى سێیه‌مى‬ ‫پ �ه‌ک �ه‌ک �‌ه ب �ه‌س��ت��را‪ ،‬ل �‌ه (‪ )4‬ئ��ۆک��ت��ۆب�ه‌رى‬ ‫(‪)1992‬دا تورکیا ب�‌ه ه��اوک��ارى ه �ه‌ردوو‬ ‫هێزی ده‌س���ه‌اڵت���دارى ب��اش��وورى کوردستان‬ ‫(ی��ن��ک و پ�����دک)‪ ،‬ه��ێ��رش��ى ک����رد‌ه س �ه‌ر‬ ‫په‌که‌که‌‪،‬له‌هه‌مان شه‌ڕدا (گوڵناز قه‌ره‌تاش)‬ ‫ناسراو ب‌ه بێریڤان له‌خواکورک ل‌ه ڕۆژى‬ ‫(‪)25‬ى ئۆکتوبه‌ردا دواى ئ�ه‌وه‌ى فیشه‌کى‬ ‫پێ نامێنێت‪ ،‬تفه‌نگه‌که‌ى خۆى ده‌شکێنێت و‬

‫ل �‌ه رێ��گ �ه‌ى پ��ارێ��زه‌ره‌ک��ان��ی��ی �ه‌و‌ه سیسته‌مى‬ ‫ک��ۆن��ف��ی��درال��ی��زم��ى دی��م��وک��رات��ی��ک ب �ه‌ن��اوى‬ ‫کۆما کۆمه‌ڵێن ک��وردس��ت��ان (که‌که‌که‌)‬ ‫راده‌گه‌یه‌نێت پاشان ن��اوى گ��ۆڕدرا و بووه‌‬ ‫کۆما جڤاکێن کوردستان (که‌جه‌که‌)‪ ،‬له‌‬ ‫(‪)31‬ى جوالیى (‪)2007‬داپارێزه‌رانى ئۆجه‌الن‬ ‫ل‌ه ئه‌وروپادا ل‌ه کۆنفرانسێکى رۆژنامه‌وانیدا‬ ‫رایانگه‌یاند ک‌ه ئۆجه‌الن ل‌ه زیندانى ئیمراڵیدا‬ ‫ب‌ه م��ادده‌ى سترانسیۆم و کرۆم ژه‌هرخوارد‬ ‫ک��راوه‌‪ ،‬ل‌ه ڕۆژى (‪ )30‬نۆڤه‌مبه‌رى ساڵى‬ ‫(‪)2007‬دا کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کۆما‬ ‫جڤاکێن کوردستان (که‌جه‌که) و دیوانى‬ ‫سه‌رۆکایه‌تى کۆنگره‌ى گ�ه‌ل پرۆژه‌یه‌کى‬ ‫چاره‌سه‌رى به‌ناوى «جاڕنامه‌ى چاره‌سه‌رى‬ ‫دیموکراتیانه‌»ى ل‌ه حه‌وت خاڵدا ب‌ه مه‌به‌ستى‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى پ��رس��ى ک���ورد پێشکه‌ش‬ ‫ک��رد‪ .‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌م پ��رۆژه‌ی�‌ه ب‌ه پیالنگێڕى و‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنى ب �ه‌رف��راوان��ى س �ه‌رب��ازى وه‌اڵم‬ ‫درایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���‌ه ش���ه‌وه‌ک���ان���ى (‪ 15‬ـ ‪)16‬ى مانگى‬ ‫دیسه‌مبه‌رى (‪)2007‬دا (‪ )53‬فرۆکه‌ى‬ ‫جه‌نگى سوپاى تورک گونده‌کانى باشوورى‬ ‫کوردستانیان ب��ۆردوم��ان ک��رد‪ ،‬ل‌ه ئاکامى‬ ‫ئه‌و بۆمبارانانه‌دا (‪ )2‬گوندنشینى بنارى‬ ‫قه‌ندیل و (‪ )5‬گه‌ریال گیانیان له‌ده‌ستدا‪،‬‬ ‫ل���‌ه (‪)17‬ى ئ���ۆک���ت���ۆب���ه‌رى (‪)2007‬دا‬ ‫په‌رله‌مانى تورکیا بڕیارى سنوور به‌زاندن و‬ ‫له‌شکرکێشى بۆ سه‌ر باشوورى کوردستاندا‪،‬‬ ‫په‌که‌ک‌ه ل‌ه نێوان (‪ 21‬و ‪)30‬ى ئاگۆستى‬ ‫(‪)2008‬دا (‪)10‬ه�ه‌م��ی��ن کۆنگره‌ى خۆى‬ ‫ل ‌ه چیاکانى کوردستان به‌ست‪ ،‬ل‌ه (‪)29‬‬ ‫ى ئ���ادارى (‪)2009‬دا پارتى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫دیموکراتى (ده‌ت �ه‌پ �ه‌) له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانى‬ ‫شاره‌وانییه‌کاندا (‪ )99‬شاره‌وانى به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬ ‫ئه‌م‌ه شکستێکى گه‌ور‌ه بوو بۆ پارته‌کانى‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت (ئاکاپه‌‪ ،‬جه‌هه‌په‌‪ ،‬مه‌هه‌په‌)‪ ،‬له‌‬ ‫(‪)11‬هه‌مین ساڵڕۆژى پیالنگێڕیى (‪)15‬‬ ‫ى ش��وب��ات ل �‌ه دژى گ�ه‌ل��ى ک���ورد‪ ،‬ش��ارى‬ ‫ئامه‌دى باکورى کوردستان رۆژێکى ترى‬ ‫مێژوویى تۆمار کرد‪ .‬ده‌یان هه‌زار ئامه‌دى‬ ‫ب‌ه جلوبه‌رگى ڕه‌شه‌و‌ه ڕژان‌ه ناو مه‌یدانه‌کان‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕاى هه‌موو بانگه‌وازییه‌کانى ئۆجه‌الن‬ ‫و ته‌ڤگه‌رى ئ��ازادى گه‌لى ک��ورد ل‌ه پێناو‬ ‫پێشگرتن ل‌ه چاالکى خۆسوتاندن‪ ،‬گه‌نجێکى‬ ‫ته‌مه‌ن (‪ )18‬ساڵ ب‌ه ناوى (موسلم دۆغان)‬ ‫ئ��اگ��رى له‌جه‌سته‌ى خ��ۆى ب���ه‌ردا و گیانى‬ ‫ل�ه‌ده‌س��ت��دا‪ ،‬ل‌ه (‪)3‬ى ئه‌پڕیلى (‪)2011‬دا‬ ‫(که‌جه‌ک‌ه‌) جاڕنامه‌ى ئاشتى و چاره‌سه‌ریى‬ ‫دیموکراتییانه‌ى راگه‌یاند‪ ،‬ل‌ه (‪)4‬ى مارسى‬ ‫(‪)2010‬پ��ۆل��ی��س��ى به‌لجیکا هێرشی ک��رده‌‬ ‫سه‌ر ناوه‌نده‌کانى کۆنگره‌ى گه‌ل و ناوه‌ندى‬ ‫ئه‌وروپاى (به‌ده‌په‌)یان داگیر کردوو‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫س��ی��اس�ه‌ت��م�ه‌دارى ک��وردی��ان ده‌ستگیر کرد‬ ‫ک‌ه ل‌ه ناویاندا (ره‌م��زى کا‌رتاڵ سه‌رۆکى‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ى گ���ه‌ل‪ ،‬زوب��ێ��ر ئ��ای��دار‪ ،‬ئه‌ندامى‬ ‫کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى (که‌جه‌که‌)‪ ،‬ئاده‌م‬ ‫ئ��وزون و ئه‌یوب دۆرو ئه‌ندامانى کونگره‌ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى کوردستان)‪ ،‬ل‌ه (‪)21‬ى مارس له‌‬ ‫ش��ارى (که‌یپ ت��اون)ى ئافریقاى باشوور‪،‬‬ ‫که‌مپینى (‪ )1‬ملیۆن واژۆ ب��ۆ ئ���ازادى‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ده‌ستى پێکرد‪ ،‬ل‌ه (‪)9‬‬ ‫ى مایسى هه‌مان ساڵدا چ��وار چاالکوانى‬ ‫ئاپۆجى به‌ناوه‌کانى (ف���ه‌رزاد که‌مانگه‌ر‪،‬‬ ‫فه‌رهاد وه‌کیلی‪ ،‬عه‌لى حه‌یده‌ریان و شیرین‬ ‫عه‌له‌م هولى و مه‌هدى ئیسالمیان ل‌ه زیندانى‬ ‫(ئه‌وین) له‌سێدار‌ه دران‪ ،‬دواى تێپه‌ڕبوونى‬ ‫ساڵێک به‌سه‌ر ئه‌نجامدانى ئۆپه‌راسیۆنى‬ ‫سیاسى ک‌ه تێیدا (‪ )1500‬سیاسه‌تمه‌دار و‬ ‫شاره‌دارانى کورد ده‌ستیگرکران‪ ،‬ل‌ه (‪)13‬ى‬ ‫حوزه‌یرانى ئه‌مساڵدا سه‌ردۆزگه‌رى کۆمارى‬ ‫تورک ل‌ه شارى ئامه‌د‪ ،‬بانگه‌شه‌نامه‌یه‌کى‬ ‫ک‌ه ل‌ه (‪ )7‬ه�ه‌زار و (‪ )575‬الپ�ه‌ر‌ه پێک‬ ‫دێت و بۆ (‪ )151‬سیاسه‌تمه‌دار و شاره‌دارانى‬ ‫کورد‪ ،‬ل‌ه سزای (‪ )5‬ساڵ زیندان تا سزاى‬ ‫هه‌تاهه‌تایى تێدایه‌‪ ،‬پێشکه‌ش دادگا کردووه‌‪،‬‬ ‫ل‌ه (‪)12‬ى ئه‌یلولى هه‌مان ساڵدا ریفراندۆم بۆ‬ ‫هه‌موارکردنى ده‌ستوورى بنچینه‌یى تورکیا‬ ‫ئه‌نجامدراو له‌ئاکامدا بڕیارى (ئه‌رێ› و له‌‬ ‫باکوورى کوردستانیش بڕیارى (بایکۆت)‬ ‫س���ه‌رک���ه‌وت‪ ،‬ه��ه‌م��وارک��ردن��ى ده‌س���ت���وورى‬ ‫بنچینه‌یى ب‌ه ده‌نگه‌کانى ل‌ه (‪ )%58‬په‌سند‬ ‫ک���را‪)%42( ،‬ی�����ش ده‌ن��گ��ى (ن���ا) ی���ان دا‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ دواى تێپه‌ڕبوونى (‪ )33‬ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫دامه‌زراندنى (په‌که‌که)‌‪ ،‬درک به‌و راستییه‌‬ ‫ده‌ک��رێ��ت ک��ه ‌په‌که‌ک‌ه ه���ه‌روا به‌ئاسانی‪،‬‬ ‫به‌بێ کۆسپ و ته‌گه‌ره‌‪ ،‬کێش‌ه و گرفت‬ ‫قۆناخه‌کانى تێکۆشانى خۆى نه‌بڕیوه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫رێک به‌پێچه‌وانه‌و‌ه له‌هه‌ر قۆناخێکدا ژان و‬ ‫ئازارێکى بێسنوور‪ ،‬قوربانى و فیداکارى‪،‬‬ ‫کۆسپ و ته‌گه‌ره‌ى تاقه‌تشکێن‪ ،‬کێش‌ه و‬ ‫گرفتى له‌بن نه‌هاتوو‪ ،‬که‌موکوڕى و هه‌ڵه‌ى‬ ‫کوشند‌ه هه‌بووه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت رووبه‌ڕووى چه‌ندین‬ ‫پیالنگێڕى ناوخۆیی‪ ،‬هه‌رێمى و نێوده‌وڵه‌تى‬ ‫بۆته‌وه‌‪.‬‬

‫(‪)400‬‬

‫خێزان مه‌خمور جێدێڵن‪ ،‬به‌هه‌ر کۆاڵنێکێدا بڕوان ‌ه نوسراو ‌ه ئه‌م خانوو ‌ه بۆ فرۆشتن‬

‫تاکو ئێستا تۆمارى خانوبه‌ر ‌ه و بارى شارستانى قه‌زاکه‌ سه‌ر ب ‌ه هه‌ولێره‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪13‬‬

‫به‌دواداچوون‬ ‫هه‌نگاو هاشم‬

‫سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ ئاگاداربونى‬ ‫له‌ کێشه‌ و که‌موکورتیه‌کانى‬ ‫قه‌زاى مه‌خمور‪ ،‬سه‌ردانى‬ ‫شارۆچکه‌که‌ى کرد و له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى‬ ‫ناوچه‌که‌ کۆبۆوه‌‪ ،‬قایمقامى‬ ‫قه‌زاکه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت به‌هۆى‬ ‫خراپى باروگوزه‌رانه‌وه‌ زیاتر‬ ‫له‌ (‪ )400‬خێزانى دانیشتوى ئه‌م‬ ‫شارۆچکه‌یه‌‪ ،‬شارۆچه‌که‌که‌یان جێ‬ ‫ده‌هێڵن‪ ،‬خه‌ڵکى ناوچه‌که‌ش ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌که‌ن‪ ،‬کێشه‌ى مه‌خمور‬ ‫له‌ناخه‌وه‌ زۆر قوڵتره‌ له‌وه‌ى له‌‬ ‫رواڵه‌تدا هه‌ستى پێ ده‌کرێت‪.‬‬

‫م��وح��س��ی��ن ش��ێ��خ��ان��ى رۆژن���ام���ه‌ن���وس له‌‬ ‫مه‌خمور به‌ (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬له‌کاتى‬ ‫سه‌ردانه‌که‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم بۆ مه‌خمور‬ ‫هه‌ردوو حزبى یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ ئاماده‌‬ ‫نه‌بون‪ ،‬به‌هۆى ئه‌وه‌ى له‌کاتى ده‌ستپێکردنى‬ ‫کۆبونه‌وه‌که‌ هه‌ڵه‌ تێگه‌یه‌ندرابوون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫رێگه‌ش ن �ه‌درا هه‌ڵسوڕاوێکى بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫گۆڕان قسه‌ بکات له‌ کۆبونه‌وه‌که‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌و ڕۆژنامه‌نوسه‌ ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا‪ :‬هیچ‬ ‫بڕیارێک و نوسراوێکى فه‌رمى نییه‌ بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى مه‌خمور بلکێندرێت به‌ موسڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌رکردایه‌تى سیاسی کورد نه‌ک ته‌نها‬ ‫هه‌ر له‌ گه‌ڕانه‌وه‌ى مه‌خمور بۆ سه‌ر هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ڵکو له‌ هه‌موو شتێکى ئه‌و‬ ‫قه‌زایه‌ که‌مته‌رخه‌م بوون‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو کێشه‌کانى ق�ه‌زاک�ه‌ى خسته‌ روو‬

‫به‌دواداچوون‬

‫‪n‬‬

‫هیچ بڕیارێک و نوسراوێکى فه‌رمى نیی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ى مه‌خمور بلکێندرێت ب ‌ه موسڵه‌و ‌ه‬

‫باسی له‌وه‌کرد‪ :‬قه‌زاى مه‌خمور تاکو ئێستا‬ ‫بنکه‌ى ته‌ندروستى لێ نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هیچ‬ ‫په‌یمانگا یان کۆلێژێکى نیه‌ و رێگاوبان و‬ ‫کاره‌باى نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها سه‌ره‌ڕاى ئه‌وانه‌ش‬ ‫چ�ه‌ن��دی��ن ن��وس��راوم��ان الی �ه‌ ک �ه‌ ئ��اوه‌ک �ه‌ى‬ ‫به‌که‌ڵکى خواردنه‌وه‌ نایه‌ت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی وت‪ :‬جاران به‌رپرسه‌کان به‌ خه‌ڵکى‬ ‫مه‌خموریان ده‌گوت نه‌که‌ن مه‌خمور جێبهێڵن‬ ‫ئێوه‌ پێشمه‌رگه‌ن‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئێستا خه‌ڵکى‬ ‫مه‌خمور م���ادده‌ى (‪ )140‬نایانگرێته‌وه‌‪،‬‬

‫هیچ به‌رپرسێکى ئ �ه‌م ناوچه‌یه‌ خه‌ڵکى‬ ‫مه‌خمور نیین‪ ،‬به‌هه‌ر کۆاڵنێکى مه‌خموردا‬ ‫ده‌ڕۆیت له‌دیواره‌کانى نوسراوه‌ «ئه‌م خانوه‌‬ ‫بۆ فرۆشتنه‌»‪.‬‬ ‫عه‌بدولجه‌بار جه‌الل هه‌ڵسوڕاوى بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫گ���ۆڕان ل�ه‌ مه‌خمور ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ئێمه‌ وه‌ک��و‬ ‫ه �ه‌رس��ێ الی �ه‌ن��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن بانگێشت‬ ‫نه‌کرابوین ب��ۆ ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�ه‌ى سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم تاکو رۆژى کۆبونه‌وه‌که‌‪ ،‬واته‌ پێشتر‬ ‫ئاگادار نه‌کرابوینه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ ژوره‌وه‌ش‬

‫فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫رێگریمان لێکرا قسه‌ بکه‌ین و بۆچونه‌کانى‬ ‫خۆمان ده‌ربڕین‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى‪ :‬چ �ه‌ن��دی��ن س��اڵ��ه‌ م �ه‌خ��م��ور له‌‬ ‫ڕه‌زاله‌تداده‌ژی و حکومه‌ت له‌ به‌رامبه‌ریدا‬ ‫که‌مته‌رخه‌مه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها قه‌راج ماوه‌ى (‪)4‬‬ ‫ساڵه‌ به‌رێوه‌به‌رى ناحیه‌ى نییه‌‪ ،‬به‌رپرسانى‬ ‫مه‌خمور رۆژانه‌ چه‌ند کاتژمێرێکى که‌م‬ ‫ده‌وام ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژه‌ى ب��ه‌وه‌ش��دا‪ :‬ب�ه‌رپ��رس��ان س�ه‌رۆک��ى‬ ‫هه‌رێمیان وا تێگه‌یاندوه‌ که‌ قه‌زاى مه‌خمور‬

‫هیچ کێشه‌ و که‌موکورتیه‌کى نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫که‌موکورتى یه‌کجار زۆرى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫شێخ موته‌لیب هاواڵتیه‌کى قه‌زاى مه‌خموره‌‬ ‫و باسی له‌وه‌کرد‪ :‬ئه‌وه‌ى به‌چاو ده‌بیندرێت‬ ‫س �ه‌ر ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و‬ ‫زۆر بچوکه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوه‌رۆکى کێشه‌کانى‬ ‫ناوچه‌یه‌ که‌ خراوه‌ته‌ سه‌ر پارێزگاى موسڵ‬ ‫م�ه‌خ��م��ور زۆر ل���ه‌وه‌ ق��وڵ��ت��رن‪ ،‬ن��اوچ�ه‌ک�ه‌‬ ‫ته‌نها بڕیار بوه‌ و هیچ ئیجرائاتێکى ئیدارى‬ ‫پێویستى به‌ گۆڕانکارى و ئاوڕلێدانه‌وه‌‬ ‫نه‌کراوه‌ و تاکو ئێستا تۆمارى خانوبه‌ر‌ه و‬ ‫هه‌یه‌ له‌ڕوى خزمه‌تگوزارى و ئیداریه‌وه‌‪.‬‬ ‫تۆمارى بارى شارستانى قه‌زاکه‌ سه‌ر به‌‬ ‫ئیبراهیم شێخه‌ڵاڵ قائیمقامى ق �ه‌زاى‬ ‫هه‌ولێره‌‪.‬‬ ‫مه‌خمور به‌(چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬داوامان له‌‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ردان �ه‌ک �ه‌ی��دا ب��ۆ ن��اوچ �ه‌ى مه‌خمور‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێم کردوه‌ پشتگیرى قه‌زاکه‌‬ ‫م �ه‌س��ع��ود ب���ارزان���ى س���ه‌رۆک���ى ه�ه‌رێ��م��ى‬ ‫بکات له‌ رووى بوژاندنه‌وه‌ى ئابورى‪ ،‬چونکه‌‬ ‫کوردستان له‌وته‌یه‌کیدا رایگه‌یاند‪ :‬ئه‌م‬ ‫گ �ه‌وره‌ت��ری��ن کێشه‌ ل�ه‌ ن��اوچ �ه‌ى مه‌خمور‬ ‫ناوچه‌یه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ ب ‌ه بواری کشتوکاڵی‬ ‫ک��ێ��ش�ه‌ى ک���ه‌م ده‌رام���ه‌ت���ى ن��اوچ �ه‌ک �ه‌ی �ه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵێنیدا ب �ه‌دواداچ��وون ل ‌ه سه‌ر به‌ ئه‌نجام‬ ‫هه‌روه‌ها نه‌بونى نه‌خۆشخانه‌ که‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫گه‌یاندنی پرۆژه‌ی ئاودێری له‌ ناوچه‌که‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ى ئاسایی له‌ مه‌خمور نییه‌ که‌‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی بتوانین دۆخێکی وا‬ ‫مامه‌ڵه‌که‌ى له‌ موسڵ راگیراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫دروس����ت ب��ک�ه‌ی��ن خ �ه‌ڵ��ک ب � ‌ه س��وپ��اس �ه‌وه‌‬ ‫کێشه‌ى نه‌بونى ڕێگاو بان و خزمه‌تگوزارى‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ مه‌خموور نه‌ک به‌ پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫به‌گشتى هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها کێشه‌ى ئیدارى‬ ‫ب �ه‌ره‌ و ش��اره‌ک��ان ک��ۆچ بکات ب�ه‌ هۆی‬ ‫زۆر ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى خ�ه‌ڵ��ک��ى ئ�ه‌م‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی خ��زم �ه‌ت��گ��وزاری ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫ناوچه‌یه‌ پسوله‌ى خۆراکیان سه‌ر به‌ موسڵه‌‬ ‫حکومه‌تی ه �ه‌رێ��م ب �ه‌ دواداچ���وون���ی بۆ‬ ‫کێشه‌یان بۆ دروست بووه‌‪.‬‬ ‫ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین له‌ داهاتوێکی‬ ‫ئه‌وه‌شی وت‪ :‬هیچ پێشگر و رێگریه‌کى‬ ‫نزیکدا پرۆژه‌که‌ بێته‌ ئه‌نجامدان‪ ،‬قه‌زاى‬ ‫یاسایی نییه‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى مه‌خمور بۆ سه‌ر‬ ‫مه‌خمور به‌دوورى نزیکه‌ى (‪ )50‬کیلۆمه‌تر‬ ‫پارێزگاى هه‌ولێر که‌ گه‌وره‌ترین کێشه‌ى‬ ‫که‌وتۆته‌ باشورى رۆژئاواى شارى هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ئیداری ناوچه‌که‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ و‬ ‫ل�ه‌ ساڵى (‪ )1927‬بۆته‌ ق��ه‌زا و یه‌ک‬ ‫به‌سیاسیى کراوه‌‪.‬‬ ‫م��ل��ی��ۆن دۆن���م زه‌وى کشتوکاڵى ه�ه‌ی�ه‌‪،‬‬ ‫قایمقامى قه‌زاى مه‌خمور ئاشکراشی کرد‪:‬‬ ‫جگه‌ له‌ ده‌وڵه‌مه‌ندى به‌ نه‌وت و کانزا و‬ ‫له‌پاش ساڵى (‪)2003‬ه‌وه‌ زیاتر له‌ (‪)400‬‬ ‫چیمه‌نتۆ و گۆگرد و گه‌چ‪ ،‬به‌ بڕیارێکى‬ ‫خ��ێ��زان ق���ه‌زاى م�ه‌خ��م��وری��ان به‌جێهێشتوه‌‪،‬‬ ‫ئیدارى رژێمى پێشوو له‌ ساڵى (‪)1996‬‬ ‫به‌هۆى گوزران خراپیه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌پارێزگاى هه‌ولێره‌وه‌ خرایه‌ سه‌ر پارێزگاى‬ ‫ته‌ئکیدیشى ک��رده‌وه‌‪ :‬تا کێشه‌ى سیاسى‬ ‫موسڵ و یه‌کێکه‌ له‌ ناوچه‌ دابڕاوه‌کانى‬ ‫مابێت له‌سه‌ر قه‌زاى مه‌خمور‪ ،‬ناگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫هه‌رێمى کوردستان‪.‬‬

‫«داگرتنى ئااڵى کوردستان پێشێلکردنى که‌رامه‌تى کورده‌»‬

‫خانه‌قینیه‌کان به‌توندى بڕیاره‌که‌ى نورى مالیکیان سه‌باره‌ت به‌داگرتنى ئااڵى کوردستان له‌سه‌ر داموده‌زگاکان ره‌تکرده‌وه‌‬ ‫سلێمانی‬ ‫دلێر عه‌بدولڕه‌حمان‬

‫پاش تێپه‌ڕبوونى (‪ )72‬رۆژ به‌سه‌ر‬ ‫ده‌رکردنى بڕیارى به‌رزکردنه‌وه‌ى‬ ‫ئااڵى کوردستان ل ‌ه داموده‌زگاکانى‬ ‫قه‌زاى خانه‌قین له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى‬ ‫قه‌زاکه‌وه‌‪ ،‬نورى مالیکى سه‌رۆک‬ ‫وه‌زیرانى عێراق بڕیاره‌ک ‌ه‬ ‫به‌ نایاسایی‌و ناده‌ستورى‬ ‫وه‌سف ده‌کات‌و داواى داگرتنى‬ ‫ئااڵى کوردستان ده‌کات له‌سه‌ر‬ ‫داموده‌زگاکانى شاره‌که‌‪ ،‬دانیشتوانى‬ ‫شاره‌که‌ش له‌دژى ئه‌و بڕیار ‌ه‬ ‫له‌سه‌رجه‌م کوچه‌ و کۆاڵن‌و شوێن ‌ه‬ ‫گشتییه‌کان ئااڵى کوردستانیان‬ ‫به‌رزکرده‌و ‌ه و ل ‌ه گردبونه‌وه‌یه‌کدا‬ ‫ده‌قى بڕیاره‌که‌یان سوتاند و‬ ‫خۆپشاندانێکى ناڕه‌زایشیان دژى‬ ‫بڕیاره‌ک ‌ه ئه‌نجامدا‪ ،‬چاالکوانێکى‬ ‫مه‌ده‌نیش په‌رله‌مانى کوردستان‌و‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێم‌و نوێنه‌رانى کورد‬ ‫ل ‌ه به‌غدا ب ‌ه به‌رپرسیار ده‌زانێ‬ ‫له‌ده‌رکردنى ئه‌و بڕیاره‌‪.‬‬

‫سه‌میر محه‌مه‌د نور سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫قه‌زاى خانه‌قین ب ‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬رۆژى‬ ‫(‪ )2011/5/25‬به‌کۆى ده‌نگى ئه‌ندامانى‬ ‫ئه‌نجومه‌ن بڕیارماندا ب ‌ه به‌رزکردنه‌وه‌ى ئااڵى‬ ‫کوردستان شانبه‌شانى ئااڵى عێراق له‌سه‌ر‬ ‫سه‌رجه‌م دام��وده‌زگ��ا و شوێن ‌ه گشتیه‌کانى‬

‫خانه‌قین به‌پشت به‌ستن ب�ه‌وه‌ى شاره‌که‌مان‬ ‫یه‌کێک ‌ه ل � ‌ه ن��اوچ � ‌ه کێش ‌ه ل �ه‌س �ه‌ره‌ک��ان ‌و‬ ‫پ�ه‌ی��وه‌س��ت� ‌ه ب �ه‌م��اده‌ى (‪)140‬ه‌وه‌‪ ،‬ئ��ی��داره‌ى‬ ‫قه‌زاکه‌ش هه‌ستا به‌جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌ک ‌ه‬ ‫و وێنه‌یه‌کى بڕیاره‌که‌شمان به‌رزکرده‌وه‌ بۆ‬ ‫پارێزگاى دیاله‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه درێژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا بۆ (چه‌تر)‪ ،‬سه‌میر‬ ‫محه‌مه‌د وت��ى «رۆژى (‪)2011/10/11‬‬ ‫نوسراوێکمان ل� ‌ه ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ى گشتى‬ ‫پۆلیسى دیاله‌وه‌ پێگه‌یشت که‌تێیداو به‌پشت‬ ‫به‌ستن ب ‌ه بڕیارێکى نورى مالیکى سه‌رۆک‬ ‫وه‌زی���ران���ى ع��ێ��راق ک �ه‌ ل � ‌ه (‪)2011/9/5‬‬ ‫دا ده‌رچ���ووه‌ بڕیاره‌که‌ى ئێم ‌ه ب ‌ه نایاسایی‬ ‫‌و ن���اده‌س���ت���ورى وه‌س����ف ده‌ک�����ات ‌و داواى‬ ‫داگرتنى ئ��ااڵى کوردستان ده‌ک��ات له‌سه‌ر‬ ‫دام��وده‌زگ��اک��ان��ى ش��اره‌ک� ‌ه ل� ‌ه کاتێکدا ل ‌ه‬ ‫ه��ی��چ ب��ڕگ �ه‌ی �ه‌ک��ى ده‌س���ت���وردا ئ���ام���اژ‌ه ب ‌ه‬ ‫به‌رزنه‌کردنه‌وه‌ى ئ��ااڵى کوردستان نه‌کراو‌ه‬ ‫له‌سه‌ر داموده‌زگاکان»‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو وتیشى «ئێمه‌ ش��ان��ازى ب�ه‌ئ��ااڵى‬ ‫ک��وردس��ت��ان�ه‌و‌ه ده‌ک�ه‌ی��ن ‌و خۆشمان ده‌وێ‪،‬‬ ‫ل��ه‌پ��اش س��اڵ��ى (‪)2003‬ش��������ه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ى‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه���ه‌رێ���م ه����اوک����ارى ک��ردوی��ن‬ ‫حکومه‌تى ناوه‌ند ئاوڕى لێنه‌داوینه‌ته‌وه‌ بۆی ‌ه‬ ‫ب�ه‌رزک��ردن�ه‌وه‌ى ئااڵکه‌مان به‌پێویستزانى ‌و‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر و دام��وده‌زگ��اک��ان��ی��ش پێشوازیان‬ ‫لێکرد و جێبه‌جێیان کرد»‪.‬‬ ‫س �ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى ق���ه‌زاى خانه‌قین‬ ‫جه‌ختیکرده‌و‌ه «ئێمه‌ ئه‌و بڕیاره‌ى سه‌رۆک‬ ‫وه‌زیرانى عێراق جێبه‌جێ ناکه‌ین ‌و ئه‌گه‌ر‬

‫‪n‬‬

‫ده‌ستێکى سیاسی له‌پشت ده‌رکردنى ئه‌و بڕیاره‌وه‌ی ‌ه‬

‫ح��ک��وم�ه‌ت��ى ن��اوه‌ن��دی��ش س���ور ب��ێ��ت ل�ه‌س�ه‌ر‬ ‫جێبه‌جێکردنى ئێمه‌ زیاتر سورده‌بین له‌سه‌ر‬ ‫ره‌تکردنه‌وه‌ى‌و پێشمانوایه‌ ده‌ستێکى سیاسی‬ ‫له‌پشت ده‌رکردنى ئه‌و بڕیاره‌وه‌یه‌ به‌ئامانجى‬ ‫تێکدانى ئاسایشى ناوچه‌که‌«‪.‬‬ ‫ل����ه‌الی����ه‌ک����ی����ت����ره‌وه‌ س�������ه‌الم ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا‬ ‫س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��ارى ل��ی��ژن �ه‌ى ب �ه‌رگ��ری��ک��ردن‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی ‌ه گشتییه‌کان له‌خانه‌قین به‌‬ ‫(چه‌تر)ى رایگه‌یاند‪ :‬ده‌رکردنى ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫عه‌قڵیه‌تێکى شۆڤێنیزمى سه‌ددامیانه‌ى‬ ‫له‌پشته‌ و ه�ه‌وڵ��ێ��ک�ه‌ ب��ۆ ئ��اش��وب ن��ان �ه‌وه‌‬ ‫له‌سنورى خانه‌قین به‌وپێیه‌ى که‌شارێکى‬ ‫کوردیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى گوت «له‌دژى ئه‌و بڕیاره‌ دانیشتوانى‬

‫فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫خانه‌قین ئ��ااڵى کوردستانیان له‌سه‌رجه‌م‬ ‫کوچه‌ و کۆاڵنه‌کان ‌و شوێنه‌ گشتیه‌کان‬ ‫‌و ئۆتۆمبێله‌کانیان ب�ه‌رزک��رده‌وه‌ و ئێواره‌ى‬ ‫(‪)2011/10/12‬ش ل�ه‌ گردبونه‌وه‌یه‌کدا‬ ‫ل�ه‌ ن��اوب��ازاڕى ش��اره‌ک �ه‌ ده‌ق��ى ب��ڕی��اره‌ک�ه‌ى‬ ‫سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراقمان سوتاند‪ ،‬چونکه‌‬ ‫پێشێلکردنى که‌رامه‌تى کورده»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتى «لیژنه‌که‌مان پاش ده‌رکردنى‬ ‫ئ �ه‌و ب��ڕی��اره‌ چ�ه‌ن��دی��ن ئ���ااڵى کوردستانى‬ ‫داب �ه‌ش��ک��رد و ل �ه‌س �ه‌ر ده‌روازه‌ى س��ن��ورى‬ ‫مونزه‌ریه‌ش ئااڵکه‌مان به‌رزکرده‌وه‌»‪.‬‬ ‫(چه‌تر) بۆ وه‌رگرتنى هه‌ڵوێستى ئه‌ندامه‌‬ ‫ک��ورده‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دیاله‌‬ ‫په‌یوه‌ندی ک��رد به‌سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌ن ‌و‬

‫ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نه‌که‌وه‌ به‌اڵم به‌رده‌ست‬ ‫نه‌بوون‪.‬‬ ‫هاوکات رابیعه‌ عه‌باس چاالکوانى مه‌ده‌نى‬ ‫له‌خانه‌قین به‌ (چه‌تر)ى گوت «ده‌رکردنى‬ ‫ئ�ه‌و ب��ڕی��اره‌م��ان ک��رده‌ رۆژه‌ڤ ‌و به‌توندى‬ ‫دژى وه‌ستاینه‌وه‌ و خۆپیشاندانمان له‌ دژى‬ ‫رێکخست»‪.‬‬ ‫وتیشى «ئ �ه‌رک��ى س �ه‌رش��ان��ى په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان ‌و حکومه‌تى هه‌رێم ‌و نوێنه‌رانى‬ ‫ک��ورده‌ له‌به‌غدا و ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى‬ ‫عێراق که‌ به‌جدى کار له‌سه‌ر ئه‌و کێشه‌یه‌‬ ‫بکه‌ن ‌و ده‌ب���وو هیچ نه‌بێت په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫کورده‌کان رۆژێکیان بۆ قسه‌کردن له‌سه‌ر‬ ‫ئ�ه‌و ب��ڕی��اره‌ له‌په‌رله‌مانى عێراقدا ته‌رخان‬ ‫بکردایه‌»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو ج�ه‌خ��ت��ی��ک��رده‌وه‌ «ب���ه‌داخ���ه‌وه‌ ئ�ه‌و‬ ‫ئااڵیانه‌ى له‌ ده‌روازه‌ى سنورى مونزه‌ریه‌‬ ‫به‌رزمانکرده‌وه‌ ده‌وترێت ته‌نها یه‌ک ئااڵیان‬ ‫م��اوه‌ت��ه‌وه‌ و ئه‌وانیتر داگ��ی��راون ئه‌مه‌ش‬ ‫ک �ه‌م��ت �ه‌رخ �ه‌م��ى ب �ه‌رپ��رس��ان��ى ده‌روازه‌ک�����ه‌‬ ‫ده‌رده‌خ������ات ل�ه‌ک��ات��ێ��ک��دا ئ���ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ان�ه‌‬ ‫کوردیشن»‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ش��دا عه‌مید خ��ال��د سلێمان‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ده‌روازه‌ى س��ن��ورى مونزریه‌‬ ‫ره‌تیکرده‌وه‌ ئااڵى کوردستان له‌و ده‌روازه‌یه‌دا‬ ‫داگ��ی��راب��ێ‌و ل���ه‌و ب���اره‌ی���ه‌وه‌ ب �ه‌ (چ �ه‌ت��ر)‬ ‫ى راگ�ه‌ی��ان��د «ل �ه‌ ئێستادا (‪ )19‬ئ��ااڵى‬ ‫کوردستان له‌سه‌ر ده‌روازه‌ى سنورى مه‌رزه‌که‌‬ ‫ده‌شه‌کێته‌وه‌ و هیچ هێزێک ناتوانێ دایان‬ ‫بگرێ»‪.‬‬

‫‪ n‬بڕیاره‌ک ‌ه جێبه‌جێ ناکرێت‬ ‫جه‌ختیشیکرده‌وه‌ «تاهێز له‌ جه‌سته‌مدابێت‬ ‫پێداگرى له‌سه‌ر مانه‌وه‌ى ئااڵى کوردستان‬ ‫ده‌که‌م له‌ ده‌روازه‌ى سنورى مونزریه‌ و رێگه‌‬ ‫ن��اده‌م هیچ که‌سێک به‌ هیچ بیانویه‌ک‬ ‫دایانگرێ»‪.‬‬ ‫ق�����ه‌زاى خ��ان �ه‌ق��ی��ن ده‌ک���ه‌وێ���ت���ه‌ (‪)155‬‬ ‫ک��ی��ل��ۆم��ه‌ت��ری ب����اک����ورى خ���ۆره���ه‌اڵت���ى‬ ‫به‌عقوبه‌وه‌‪ ،‬روبه‌ره‌که‌ى (‪ )2‬هه‌زار و (‪)757‬‬ ‫کیلۆمه‌ترى چوارگۆشه‌یه‌ و یه‌کێکه‌ له‌‬ ‫ناوچه‌ جێ ناکۆکه‌کان له‌نێوان حکومه‌تى‬ ‫ه �ه‌رێ��م و حکومه‌تى عێراقى ف��ی��دراڵ و‬ ‫له‌دواى پرۆسه‌ى ناسراو به‌ «ئازادى عێراق»‬ ‫له‌ الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه‌‬ ‫داموده‌زگاکانى به‌ڕێوه‌ده‌برێت‪.‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫زانیاری پزیشکی‬ ‫نه‌خۆشى شه‌کره‌‬ ‫دکتۆر‪ :‬شه‌ریف ره‌شید‬ ‫دوو جۆرى سه‌ره‌کى له‌ نه‌خۆشی شه‌کره‌‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬تووشى منداڵ و گه‌نج ده‌بێت‪ ،‬ژماره‌ى‬ ‫ئه‌وانه‌ش که‌ تووش ده‌بن ده‌گاته‌ (‪ )%5‬هه‌موو‬ ‫نه‌خۆشه‌کانى نه‌خۆشى شه‌کره‌‪ ،‬به‌م نه‌خۆشییه‌‬

‫ده‌ڵێن (نه‌خۆشى شه‌کره‌ى ه��ۆى ئه‌نسۆلین)‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئ��اوگ �ه‌ى په‌نکریاس رێ���ژه‌ى ت���ه‌واو له‌‬ ‫ئه‌نسۆلین درووس��ت ناکات‪ .‬بۆیه‌ ئه‌م که‌سانه‌‬ ‫پێویستیان به‌ ده‌رزى ئه‌نسۆلینه‌ بۆ ئه‌وه‌ى ژیانییان‬ ‫ئاسایى بێت‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌ر نه‌کردنى ئه‌م نه‌خۆشییه‌ له‌وانه‌یه‌ ببێته‌‬ ‫هۆى کارنه‌کردنى گورچیله‌ و ژه‌ه��راوى بوونى‬ ‫ل �ه‌ش‪ ،‬که‌مبوونى هۆرمۆنى ئه‌نسۆلین له‌ناو‬ ‫خوێندا له‌وانه‌یه‌ مرۆڤ تووشى تیوێتى زۆر و‬ ‫میزکردنى زۆر بکات‪ ،‬هه‌روه‌ها تووشى سه‌ره‌خولێ‬ ‫و رشانه‌وه‌ سک ئێشه‌ و ته‌نگه‌نه‌فه‌سى‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬نه‌خۆشى شه‌کره‌‪ :‬زۆربه‌ى خه‌ڵک تووشى‬ ‫ده‌ب��ن و پێى ده‌ڵ��ێ��ن (ش �ه‌ک��رى پشت به‌ستن به‌‬ ‫ئه‌نسۆلین)‪ ،‬لێره‌دا په‌نکریاس ئه‌نسۆلین دروست‬

‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم له‌ش سوودى لێ وه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م شه‌کره‌ش دوو جۆر‌ه‬ ‫‪ /1‬تووشى مرۆڤى قه‌ڵه‌و ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪ /2‬تووشى مرۆڤى ئاسایى ده‌بێت‪.‬‬ ‫هۆیه‌کانى تووش بوون به‌ نه‌خۆشى شه‌کره‌‪:‬‬ ‫‪ /1‬هه‌ندێکجار خواردنى ده‌وڵه‌مه‌ند ب ‌ه شیرینى و‬ ‫رۆن شکره‌ درووست ده‌کات‪.‬‬ ‫‪ /2‬بارودۆخى ده‌رونى (ناله‌بار) وه‌کو گوشارى‬ ‫ده‌رونى یان گیانى‪ ،‬تووش بوون ب ‌ه شه‌کر‌ه ئاسان‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫‪ /3‬هه‌ندێکجار چه‌شن ‌ه پرۆتینێکى تایبه‌ت هه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر زیاد له‌ ئه‌ندازه‌ درووست بوو ل ‌ه له‌شدا ئه‌و‌ه‬ ‫تووشى نه‌خۆشى شه‌کره‌ى ده‌کات‪.‬‬ ‫* له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى هه‌تا ئێستا په‌یوه‌ندى نێوان‬

‫ژینگ ‌ه و له‌شى مرۆڤ و نه‌خۆشى شه‌کر‌ه ب ‌ه ده‌رمان‪ ،‬پارێزى خواردن‪ ،‬ده‌رمان‬ ‫ته‌واوى ڕوون نه‌بۆته‌وه‌‬ ‫زۆرب������ه‌ى ن��ه‌خ��ۆش��ه‌ک��ان��ى ش���ه‌ک���ره‌ م�����ادده‌ى‬ ‫(ئ�ه‌ن��س��ۆل��ی��ن) ک � ‌ه ده‌رم��ان��ى نه‌خۆشییه‌که‌ی ‌ه‬ ‫ئایا چۆن ده‌زانیت نه‌خۆشى شه‌کره‌ت هه‌یه‌؟‬ ‫ئه‌گه‌ر سێ له‌م نیشانانه‌ى خواره‌و‌ه ل ‌ه له‌شى تۆدا به‌شێوه‌یه‌کى راس���ت ب �ه‌ک��ار ناهێنن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ�ه‌وه‌ى هه‌ندێک ل ‌ه نه‌خۆشه‌کان شیکردنه‌وه‌ى‬ ‫هه‌بێت ئه‌وا پێویست ‌ه بچیته‌الى پزیشک‪:‬‬ ‫گلوگۆز به‌شێوه‌یه‌کى راس��ت ئه‌نجام ن��اده‌ن‪،‬‬ ‫‪ /1‬میزکردنى زۆر‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها (‪)%75‬ى نه‌خۆشه‌کان بایه‌خ ب ‌ه چه‌شنى‬ ‫‪ /2‬هه‌ستکردن به‌ تینوێتى زۆر‪.‬‬ ‫‪ /3‬هه‌ستکردن ب ‌ه برسێتى بگر‌ه پاش نانخواردنیش‪ .‬خوارده‌مه‌نییه‌کان ناده‌ن‪ ،‬جێگاى وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر نه‌خۆشه‌که‌ ئه‌قڵى نووقسان ب��وو‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫‪ /4‬هه‌میشه‌ هه‌ستکردن ب ‌ه ماندوو بوون‪.‬‬ ‫پێویست ‌ه که‌سێکى تایبه‌ت چاودێرى خواردن و‬ ‫‪ /5‬هه‌ندێکجار بینینت زۆر جار ڕوون نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نسۆلینى ئه‌و نه‌خۆش ‌ه بکات‪.‬‬ ‫‪ /6‬هه‌ستکردن به‌ مێرول ‌ه کردنى پێ‪.‬‬ ‫و‪ ......‬هتد ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ /7‬زیاد بوونى کێش بۆ دوو قات‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌رى نه‌خۆشى شه‌کر‌ه چییه‌؟‬ ‫چه‌ند ڕێگایه‌ک هه‌یه‌ ل�ه‌وان�ه‌‪ :‬به‌کارهێنانى‬ ‫ئاماده‌کار‪ :‬دیمه‌ن عوسمان‬

‫کراوه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪14‬‬

‫ئاماده‌کار‬

‫ئاراس عوسمان‬ ‫یادکردنه‌وه‌ى (‪ )227‬ساڵه‌ى‬ ‫دامه‌زراندنى سلێمانى‪ ،‬پرسیارى‬ ‫الى به‌شێک له‌ چین و توێژه‌کان‬ ‫هێنایه‌کایه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێک پێیانوای ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌و بارودۆخه‌وه‌ هابوو‬ ‫که‌ له‌ماوه‌ى ڕابردو روویانداو‬ ‫شه‌هیدوبریندارى خۆپیشاندانه‌کانى‬ ‫لێکه‌وته‌وه‌‪ ،‬پارتیش ئاماژ ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌کات که‌ ئه‌و لیژنه‌ى‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارى فێستیڤاڵى‬ ‫یادکردنه‌وه‌ى سلێمانى ده‌کرد‬ ‫له‌مساڵدا‪ ،‬که‌ مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى‬ ‫یه‌کێتى و کوردسات بوون ئێمه‌یان‬ ‫ئاگادار نه‌کردبوویه‌وه‌‪.‬‬

‫د‪.‬ش��اه��ۆ سه‌عید‪ ،‬وت�ه‌ب��ێ��ژی ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى‬ ‫گ���ۆڕان ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد‪ :‬سلێمانى و‬ ‫پ��ارێ��زگ��اک��ان��ى ه �ه‌رێ��م م��وڵ��ک��ى ه�ه‌م��وو‬ ‫کوردستانن و سلێمانى ل �ه‌وه‌ گ�ه‌وره‌ت��ره‌‬ ‫بکرێته‌ موڵکى تاکه‌ حزبێک‪ ،‬حزبه‌کان‬ ‫دێ��ن و ده‌ڕۆن‪ ،‬ب��ه‌اڵم سلێمانى و باقى‬ ‫ش��اره‌ک��ان��ى ت��ر ب �ه‌زی��ن��دوی��ى ده‌م��ێ��ن��ن�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێمانوایه‌ سلێمانى شارێکه‌ چه‌ندین‬ ‫میرنشین و ده‌سه‌اڵتدارێکى داگیرکه‌رى‬ ‫ب��ی��ن��ی��وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه��ی��چ ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه‌وان �ه‌‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ شوناسى ئه‌م شاره‌ بۆخۆیان‬ ‫قۆرخ بکه‌ن‪.‬‬ ‫وته‌بێژى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى گ���ۆڕان‪ ،‬هێماى بۆ‬ ‫ئه‌وه‌شکرد «حه‌ق وایه‌ یادکردنه‌وه‌ى شارى‬ ‫سلێمانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى‬

‫پارتیش گله‌یى له‌ په‌راوێزخستن و بانگهێشت نه‌کردنی ده‌کات‬

‫له‌یادکردنه‌وه‌یه‌کى (‪ )3‬کاتژمێرى شارى سلێمانیدا (‪)25‬‬ ‫و وه‌زاره‌ت�����ى رۆش��ن��ب��ی��رى و ش���اره‌وان���ى و‬ ‫زانکۆکان و ناوه‌نده‌ کلتوریه‌کان ئه‌و یاده‌‬ ‫بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌ک حزبه‌ سیاسیه‌کان»‪.‬‬ ‫به‌رپرسى راگه‌یاندنى پارتى له‌سلێمانى‬ ‫هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد «ش��ارى سلێمانى به‬ ‫‌به‌شێک له‌جه‌سته‌ى خۆمانى ده‌زان��ی��ن‬ ‫و خه‌ڵکه‌که‌ى خۆشه‌ویسته‌ بۆیه‌ ناوى‬ ‫هه‌ڵمه‌ت و قوربانى لێنراوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌‌ى سه‌رپه‌رشتیارى فێستیڤاڵى‬ ‫یادکردنه‌وه‌ى سلێمانى ده‌کرد له‌مساڵدا‪ ،‬که‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى یه‌کێتى و کوردسات‬ ‫بوون ئێمه‌یان ئاگادار نه‌کردبویه‌وه‌ له‌و‬ ‫چاالکى و یادکردنه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬به‌اڵم له‌چه‌ند‬ ‫چاالکیه‌کى تر خۆمان به‌شداریمان کردوه‌‬ ‫تێیدا‪.‬‬ ‫عه‌بدولوه‌هاب عه‌لى‪ ،‬جه‌ختى له‌وه‌کردو‌ه‬ ‫«ئ��ێ��م�ه‌ له‌سلێمانى ب���ه‌و ڕاگ �ه‌ی��ان��دن �ه‌ى‬ ‫ه �ه‌م��ان بایه‌خمان ن���ه‌دا ب �ه‌ی��ادک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫سلێمانى‪ ،‬له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ى وه‌ک وتم لیژنه‌و‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارى فێستیڤاڵه‌که‌ ئاگاداریان‬ ‫نه‌کربووین و گله‌یى و گازنده‌ى زۆرمان‬ ‫هه‌یه‌ لێیان‪.‬‬ ‫سلێمان عه‌بدواڵ یونس‪ ،‬پێیوایه‌ «تێڕوانینى‬ ‫یه‌کێتى بۆ سلێمانى شتێکى بنه‌مایى و‬ ‫ئه‌خالقیه‌‪ ،‬بایه‌خى یه‌کێتى ومه‌ڵبه‌ندى‬ ‫سلێمانى و کوردسات بایه‌خێکى گرنگ ‌ه‬ ‫بۆ سلێمانى و ئه‌مان نوێنه‌رایه‌تى ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫یه‌کێتى ق��ه‌د ه �ه‌وڵ��ى دژای��ه‌ت��ى کردنى‬ ‫نه‌داوه‌ به‌رامبه‌ر الیه‌نه‌کانى تر له‌م شاره‌دا‪،‬‬ ‫پێشموایه‌ ئ���ه‌م ی��ادک��ردن �ه‌وه‌ی �ه‌ شتێکى‬ ‫گرنگ ب��وو بۆ هه‌موو سلێمانیه‌کان و‬ ‫ک��ۆک��ردن�ه‌وه‌ى گشت الی �ه‌ک له‌ژێر ئه‌و‬ ‫چه‌تره‌دا»‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى بااڵى یه‌کێتى‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت «س��ااڵن��ى پێشو ی��ادک��ردن�ه‌وه‌ک��ان‬ ‫پێویستى به‌ ب��ڕه‌پ��اره‌ی�ه‌ک هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ئه‌مساڵ ئاماده‌کاریه‌کى ب��اش کرابوو‬ ‫له‌ڕووى میوانه‌کان و ڕێوڕه‌سمه‌که‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى بایه‌خ و هاوکاریه‌کى‬ ‫باشى ک��ردب��وو‪ ،‬له‌الیه‌کى ت��ره‌وه‌ پارتیش‬ ‫ب��ان��گ��ێ��ش��ت ک����راب����وون و ب��ه‌ج��ۆرێ��ک‬ ‫له‌جۆره‌کان به‌شداریان هه‌بوو تێیدا‪ ،‬پارتى‬ ‫تاڕاده‌یه‌ک له‌میدیاکانیان بایه‌خیان دابوو‬ ‫به‌م یادکردنه‌وه‌ى سلێمانى‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارى فێستیڤاڵ پێیوایه‌ «سااڵنى‬ ‫پێشو ی��ادى سلێمانى ک���راوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫به‌مشێوه‌ى ئه‌مساڵ نه‌بووه‌ ه�ه‌ر ل �ه‌دواى‬ ‫ڕاپه‌ڕین و ئه‌و بارودۆخه‌ى هه‌بووه‌ وه‌ک‬ ‫شه‌ڕى ناوخۆ و ده‌زگاکانى ڕاگه‌یاندنیش‬ ‫به‌مشێوه‌ى ئێستا نه‌بووه‌‪ ،‬له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى ئه‌م‬ ‫یاده‌ وه‌ک ده‌ڵێن ناوچه‌ گه‌رێتى دروست‬ ‫ده‌کات پێموانیه‌‪ ،‬بۆچونیشم وایه‌ خه‌ڵکى‬ ‫هه‌ولێریش رێز له‌م یاده‌ى سلێمانى ده‌گرن و‬ ‫خۆشه‌ویستیان بۆى هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها خه‌ڵکى‬ ‫سلێمانیش خۆشه‌ویستیان بۆ هه‌ولێر هه‌یه‌و‬ ‫شارى هۆالکۆ به‌زێنه»‌‪.‬‬ ‫ئیبراهیم ئ�ه‌ح��م�ه‌د‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد‬ ‫«ب���ه‌داخ���ه‌وه‌ ئ���ه‌م ج���ۆره‌ ی��ادک��ردن �ه‌وه‌ی��ان �ه‌‬ ‫ن �ه‌ک��راوه‌ت �ه‌ پ��ش��وى ف�ه‌رم��ى و ن��وس �ه‌ران و‬ ‫رۆشنبیران و پارێزگارى شاره‌کانى ترى‬ ‫ه�ه‌ول��ێ��ر و ده���ۆک ک �ه‌رک��وک‪....‬ه��ت��د‬ ‫بانگێش بکرێت‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ خزمه‌ت کردن‬ ‫به‌سلێمانى خزمه‌تکردنه‌ به‌نه‌ته‌وه‌یه‌ک‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ی��ادک��ردن�ه‌وه‌ى ئه‌مساڵ ب�ه‌و شێوه‌یه‌‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌وه‌وه‌نیه‌ بمانه‌وێت بارودۆخه‌که‌‬ ‫ئارام و خاو بکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى سلێمانى‬ ‫ئێستا ئارامه‌و»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��اره‌ ب��اس��ى ل �ه‌وه‌ش��ک��رد‬ ‫«ب����ودج����ه‌ى ی����ادک����ردن����ه‌وه‌ى س��اڵ��ی��ادى‬ ‫دام �ه‌زران��ى(‪)227‬س��اڵ �ه‌ى ش��ارى سلێمانى‬ ‫به‌شێکى له‌ئه‌ستۆى پارێزگاى سلێمانیه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌ش��ێ��ک��ى ت���رى ل �ه‌ئ �ه‌س��ت��ۆى ک �ه‌ل �ه‌پ��ورى‬

‫‪n‬‬

‫ملیۆن خه‌رج ده‌کرێت‬

‫ه نێوان هه‌ژمونی حزبی و زیندوهێشتنه‌وه‌ی کلتوره‌که‌ی‬ ‫یادکرنه‌وه‌ی سلێمانی ل ‌‬

‫کوردیه‌ که‌ سه‌ر به ‌وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرییه‌‪،‬‬ ‫بڕى (‪ )25.000.000‬دیناره‌و پێشم وایه‌‬ ‫ه��ه‌رک��ه‌س هاتبێت ب��ۆ ئ���ه‌و فێستیڤاڵه‌‬ ‫ده‌زانێت ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ شایه‌نى باسکردن‬ ‫نیه‌»‪.‬‬ ‫ه����ه‌ردى م �ه‌ه��دى م��ی��ک�ه‌‪ ،‬رۆژن��ام �ه‌ن��وس‬ ‫پێیوایه‌ «له‌یادکردنه‌وه‌ى شارى سلێمانیدا‬ ‫ه���ۆک���ارى ب����ه‌ش����دارى ن���ه‌ک���ردن���ى گشت‬ ‫الیه‌نه‌کان‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و عه‌قڵیه‌ته‌‬ ‫لۆکاڵییه‌ى به‌شێکى سه‌رکرده‌کانى ئێمه‌‬

‫به‌ڕێوه‌ى ده‌به‌ن‪ ،‬له‌الیه‌کى تره‌وه‌ ده‌بوو پارتى‬ ‫به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆرتر به‌شدارى تێدا بکردای ‌ه‬ ‫ل �ه‌و ک��ات �ه‌دا به‌پله‌ى ی�ه‌ک�ه‌م ل �ه‌گ��ۆڕان و‬ ‫دواتر له‌یه‌کێتیشى ده‌برده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم کێشه‌که‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ پ��ارت��ى خ��ۆى ب����ه‌دۆڕاوى سلێمانى‬ ‫ده‌زانێت و به‌ته‌ماى سلێمانى نین بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫یاریه‌ ناکه‌ن»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ڕۆژن��ام �ه‌ن��وس �ه‌ هێما ب���ه‌وه‌ ده‌ک���ات‬ ‫«یه‌کێتى جه‌ماوه‌رى له‌ده‌ست نه‌داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫که‌مى کردوه‌و جه‌ماوه‌ره‌که‌ى ئه‌و ژماره‌یه‌‬

‫فۆتۆ‪ /‬شارا بابان‬

‫نیه‌ فه‌رامۆش بکرێت‪ ،‬یه‌کێتى ده‌بێت بۆ‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ى جه‌ماوه‌ره‌که‌ى کار بکات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب�ه‌م ج��ۆره‌ یادکردنه‌وه‌یانه‌ نابێت و له‌ناو‬ ‫خودى ئه‌و حزبه‌شدا باڵێک هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌م جۆره‌ یادکردنه‌وه‌یانه‌دا نیه‌ به‌و شێوه‌‬ ‫زه‌قکردنه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌ى یه‌کێتى‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ پێیوایه‌ ب�ه‌و ج��ۆره‌ کارانه‌ گ��ۆڕان‬ ‫له‌ناو ده‌بات که‌ ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌ گه‌وره‌که‌یه‌تى‬ ‫ل���ه‌م ش�����اره‌دا‪ ،‬ب��ۆی �ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ ل�ه‌ن��اوب��ردن��ى‬ ‫به‌رامبه‌ره‌که‌ت خۆشت له‌ناو ده‌چێت‪.‬‬

‫«ناتۆ ده‌یه‌وێت کۆمکاری عه‌ره‌بی تێوه‌بگلێنێت»‬

‫سوریا له‌ نێوان به‌رده‌وامی به‌ قوربانیدان و بێ هه‌ڵوێستی رۆژئاوا‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫ئ �ه‌و ئ �ه‌ن��دام �ه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی‬ ‫عێراق جه‌ختی ل�ه‌وه‌ش��ک��رده‌وه‌‪« ،‬ناتۆ به‌م‬ ‫هانا ئازاد‬ ‫نزیکانه‌ هه‌ڵوێستی خۆی راده‌گه‌یه‌نێت»‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێکی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی‬ ‫بارودۆخی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و‬ ‫کوردستانیش ئاماژه‌ی به‌ هۆکاره‌کانی‬ ‫سوریا به‌ره‌و خراپی ده‌چێت و تادێت‬ ‫چاالکیی ناتۆ ی��ا ڕێ��ک��خ��راوی په‌یمانی‬ ‫توندوتیژیه‌کان روو له‌زیادبوونه‌‪،‬‬ ‫ناتۆ‬ ‫چاودێرێکی سیاسیش پێیوای ‌ه‬ ‫به‌رگریی ب��اک��ورى (ئه‌وروپا_ئه‌مریکا)‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫تێو‬ ‫ده‌یه‌وێت کۆمکاری عه‌ره‌بی‬ ‫له‌ خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست کرد پێیوایه‌ له‌‬ ‫‌ێنێت‬ ‫ه‬ ‫‌گ‬ ‫ه‬ ‫راید‬ ‫بگلێنێت‪ ،‬چاالکوانێکیش‬ ‫دوو هۆکاردا خۆی ده‌بینێته‌وه‌ به‌گشتی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ناتۆ‬ ‫هۆکاری بێ هه‌ڵوێستی‬ ‫هۆکاره‌ خ��وازراوه‌ک��ان ئه‌و هۆکارانه‌ن که‌‬ ‫‌ردانی‬ ‫ه‬ ‫‌ستێو‬ ‫گه‌لی سوریا دژی ده‬ ‫واده‌که‌ن له‌گه‌ڵ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی هێرش بۆ‬ ‫ده‌ره‌کین‪.‬‬ ‫سه‌ر هه‌ریه‌که‌ له‌ واڵتانی ئه‌ندام‪ ،‬یا له‌پێناو‬ ‫پ���اش ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ی ب���ه‌ه���اری ع �ه‌ره‌ب��ی ی��ارم�ه‌ت��ی��دان ب�ه‌ ره‌وت���ی سه‌قامگیربوونی‬ ‫و ش��ۆڕش��ی گ �ه‌الن��ی ن��اوچ �ه‌ک �ه‌‪ ،‬ئێستا ئاشتی له‌ واڵتانی ده‌ره‌وه‌ی سنوور به‌ده‌ر‬ ‫ئ �ه‌و ش��ۆڕش�ه‌ ل�ه‌ ب�ه‌رده‌وام��ی��دای�ه‌ و گه‌لی له‌ (‪ )28‬واڵتی ئه‌ندامی ناتۆ هێزه‌کانی‬ ‫س���وری���اش ل���ه‌و پ��ێ��ن��اوه‌دا ب����ه‌رده‌وام����ه‌ له‌ بخاته‌ جووڵه‌ له‌ چه‌ند ساڵی ڕابردوودا زۆر‬ ‫ق��ورب��ان��ی��دان و ئ �ه‌س �ه‌دی��ش س���وره‌ ل�ه‌س�ه‌ر له‌ که‌مبوونه‌وه‌دا بووه‌‪ ،‬چونکه‌ هیچ هێز و‬ ‫م��ان�ه‌وه‌ی له‌ پۆسته‌که‌یدا له‌ به‌رامبه‌ردا واڵتێک به‌ده‌ر له‌و (‪ )28‬واڵته‌ بوونی نییه‌‬ ‫تا ئێستا ده‌س��ت��وه‌ردان��ی واڵتانی رۆژئ��اوا که‌ بتوانێت هه‌ڕه‌شه‌ له‌ ئاسایشی سنووری‬ ‫به‌ شێوه‌ی ک��رداری نابینرێت‪ ،‬چاودێران بکات‪.‬‬ ‫و س��ی��اس �ه‌ت��م �ه‌داران��ی ن��اوچ �ه‌ک �ه‌ش رای ک����اوه‌ ک �ه‌ری��م��ی‪ ،‬ئ �ه‌ن��دام��ی ک��ۆم �ه‌ڵ �ه‌ی‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌ له‌و باره‌یه‌وه‌ و ئه‌ندامێکی زه‌حمه‌تکێشانی ک��وردس��ت��ان هێمای بۆ‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقیش رای وایه‌ هۆکارى ناڕاسته‌وخۆ یا ن �ه‌خ��وازراو کرد‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان هیچ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کی که‌ لێره‌دا زیاتر رۆڵ ده‌بینێت‪ ،‬که‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌سه‌د نیه‌ تا نه‌یه‌ته‌ کێشه‌کانییه‌وه‌‪ ،‬له‌ ده‌سه‌اڵتی ئه‌واندا نیه‌ و وتی‪ :‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆیه‌ چاوه‌ڕوان ده‌کرێت له‌داهاتویه‌کی زۆر (‪)11‬ی سێپته‌مبه‌ر به‌ خاڵی وه‌رچه‌رخانی‬ ‫نزیکدا ناتۆ روبه‌ڕووی کێشه‌کانی سوریا مێژوویی له‌ دوای کۆتایی شه‌ڕى سارد‬ ‫ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ جیهان دابنێین‪ ،‬که‌ به‌ڕێکه‌وت هاوکاته‌‬ ‫مه‌حمود عوسمان‪ ،‬ئه‌ندامه‌که‌ی ئه‌نجومه‌نی له‌گه‌ڵ دروستبوونى بیرۆکه‌ی پێکهێنانی‬ ‫نوێنه‌رانی ع��ێ��راق وتیشی‪ :‬ب�ه‌ه��ۆی ئه‌و هاوپه‌یمانیی ناتۆدا‪ ،‬بێگومان سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫شه‌پۆله‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گرتۆته‌وه‌ به‌هارى عه‌ره‌بی له‌ که‌متر له‌ یه‌ک ساڵی‬ ‫چ������اوه‌ڕوان ده‌ک���رێ���ت ئ �ه‌م �ه‌ری��ک��ا بچێته‌ ڕاب����ردوودا‪ ،‬خاڵی وه‌رچ�ه‌رخ��ان��ی گه‌وره‌تر‬ ‫کێشه‌ی هه‌موو ناوچه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ب���ووه‌‪ ،‬النیکه‌م ل�ه‌ ن��اوچ �ه‌ی خۆرهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست به‌تایبه‌تی دۆخی سوریا‪ ،‬چونکه‌ ناوه‌ڕاستدا‪.‬‬ ‫قوربانیه‌کی زۆری لێکه‌وتوته‌وه‌‪.‬‬

‫شۆفێری به‌ڕێز‪...‬‬

‫ئ���ه‌و ئ���ه‌ن���دام���ه‌ی ک��ۆم �ه‌ڵ �ه‌ ل���ه‌ درێ����ژه‌ی‬ ‫وت�ه‌ک�ه‌ی��دا رای��گ�ه‌ی��ان��د‪ :‬خاڵێکی گرنگ‬ ‫ک �ه‌ ل���ێ���ره‌دا س�ه‌رن��ج��ڕاک��ێ��ش�ه‌ ئ���ه‌وه‌ی���ه‌ که‌‬ ‫ب �ه‌ پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ی ده‌ی���ه‌ی پ�ه‌ن��ج��ای زاینی‬ ‫ک�ه‌ خ��ۆره�ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت ناوچه‌یه‌کی‬ ‫جێگه‌ی مشتومڕ و هاوکات بێالیه‌نیش بوو‬ ‫له‌ نێوان جه‌مسه‌ره‌کان‌و زلهێزه‌کاندا‪ ،‬ئێستا‌‬ ‫ن��اوه‌ن��دی سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی گ �ه‌الن ‌و‬ ‫تیۆریزه‌بوونی سیاسیی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکه‌‪،‬‬ ‫که‌ باشترین به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه‌ رزگاربوونی‬ ‫واڵت�ه‌ عه‌ره‌بیه‌کانه‌ یه‌ک ل �ه‌دوای یه‌ک‬ ‫ل �ه‌ ده‌س��ت��ی دی��ک��ت��ات��ۆره‌ ده‌ی���ان س��اڵ�ه‌ک��ان‬ ‫که‌ پێده‌چێت ببێته‌ ب�ه‌ه��اری هه‌موو ئه‌م‬ ‫ن��اوچ �ه‌ی �ه‌ش‌ و ل �ه‌ م���ۆرک ‌و پێناسه‌ی‬ ‫عه‌ره‌بیدا سنووردار نه‌بێت‪.‬‬ ‫ک���اوه‌ ک �ه‌ری��م��ی‪ ،‬ج�ه‌خ��ت��ی��ش��ی��ک��رده‌وه‌ که‌‬ ‫ف��اک��ت �ه‌ره‌ ن��اوخ��ۆی��ی�ه‌ک��ان��ی ه �ه‌ری �ه‌ک �ه‌ له‌‬ ‫واڵتانی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست که‌ ئێستا‬ ‫ل���ه‌ ق��ۆن��اغ��ی ت��ێ��پ �ه‌ڕب��وون ب���ۆ سیستمی‬ ‫دیموکراتیکدان‪ ،‬کاریگه‌رترین فاکته‌ره‌‬ ‫ل �ه‌ ه��ات��ن ‌و نه‌هاتنی ن��ات��ۆ و چۆنیه‌تى‬ ‫دابه‌زینیدا‪ ،‬په‌له‌قاژه‌ی کوێرانه‌ی رژێمه‌‬ ‫دیکتاتۆره‌کان‌و ئێستای سوریا ئه‌و ڕاستیه‌‬ ‫ده‌رده‌خات که‌ کوشتار و بێسه‌روشوێنکردنى‬ ‫هاواڵتیانی کورد و عه‌ره‌بی ئه‌و واڵته‌ تا‬ ‫سنوورێک ده‌توانرێت قبوڵبکرێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫ب �ه‌درێ��ژه‌ک��ێ��ش��ان��ی رۆژان�����ه‌ی ئ���ه‌و ت��اوان �ه‌‬ ‫جه‌نگییه‌ له‌ الی �ه‌ک ‌و ب��ێ��ده‌ره‌ت��ان بوونی‬ ‫گه‌النی راپه‌ڕیوی سوریا له‌ الیه‌کی تر‪،‬‬ ‫هاوسه‌نگییه‌ک ده‌خوازێت له‌ تێگه‌یشتنی‬ ‫ب �ه‌ش��داری��ک��ردن��ی ن��ات��ۆ ی��ا ه���ه‌ر هێزێکی‬ ‫سه‌ربازیی تر به‌ مه‌به‌ستی یارمه‌تیدانی‬ ‫خه‌ڵکی سوریا له‌ رووخاندنی رژێمی به‌شار‬ ‫ئ�ه‌س�ه‌د ‌و دام �ه‌زران��دن��ی ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ک��ی فره‌‬

‫‪n‬‬

‫«ناتۆش هه‌ڵوێستی نییه‌ و ده‌زانێت که‌ خه‌ڵک نایه‌وێت بکه‌وێته‌ ژێر ده‌ستی الیه‌نێکی تر»‬

‫ڕه‌هه‌ند و دیموکراتیک له‌و واڵته‌‪.‬‬ ‫گ�ه‌الن��ی ناوچه‌که‌ گومانیان ل�ه‌ ب��وون و‬ ‫هاوکاری رۆژئاوا هه‌یه‌‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا ش��ێ��رزاد ئ��ێ��زی��دی‪ ،‬چ��االک��وان و‬ ‫رۆش��ن��ب��یری رۆژئ�����اواى ک��وردس��ت��ان به‌‬ ‫(چه‌تر)ی راگه‌یاند‪ :‬هه‌ڵوێستی ناتۆ بۆ‬ ‫بارودۆخی سوریا گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگتر‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ خه‌ڵک خ��ۆی ب��ڕی��اری کۆتایی‬ ‫بدات و پێویستی به‌ده‌وروبه‌ر نه‌بێت‪.‬‬ ‫ش��ێ��رزاد‪ ،‬وتیشی‪ :‬دوای ئ��ه‌وه‌ی خه‌ڵک‬ ‫له‌ژێر ده‌ستی رژێم رزگاری بوو پێویست‬ ‫ن��اک��ات بچێته‌ ژێ��ر ده‌س��ت��ی الیه‌نێکیتر‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ناتۆش هه‌ڵوێستی نییه‌ و ده‌شزانێت‬ ‫که‌ خه‌ڵک نایه‌وێت بکه‌وێته‌ ژێر ده‌ستی‬

‫الیه‌نێکی تر‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وچ��االک��وان �ه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش��ده‌خ��ات �ه‌ روو که‌‬ ‫پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت ئ �ه‌م �ه‌ری��ک��ا رێ���گ���ری ب��ک��ات‬ ‫ل���ه‌زۆرش���ت ل �ه‌ رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوه‌ڕاس���ت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ خه‌ڵک ئێستا گومانی له‌ ب��وون و‬ ‫هاوکاری ئه‌وان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫چاودێرێکی سیاسیش رای وای���ه‌‪ ،‬ناتۆ‬ ‫ده‌ی �ه‌وێ��ت ره‌وای �ه‌ت��ی کۆمکاری عه‌ره‌بی‬ ‫به‌ده‌ست بهێنێت پاشان هه‌ڵوێست وه‌ربگرێت‬ ‫و وتی «ئه‌مه‌ریکا ده‌یه‌وێت هه‌ڵوێستی له‌‬ ‫چوارچێوه‌ی ره‌وایه‌تی نێوده‌وڵه‌تی دابێت‪،‬‬ ‫چ��ون��ک�ه‌ ت���رس ه �ه‌ی �ه‌ ل����ه‌وه‌ی جارێکیتر‬ ‫واڵت��ان��ی ع��ه‌ره‌ب��ی و ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ا توشی‬ ‫قه‌یرانی دارای��ی ببنه‌وه‌‪ ،‬له‌ الیه‌کیتره‌وه‌‬

‫دره‌نگ گه‌یشتن‪ ،‬باشتره‌ له‌هه‌رگیز نه‌گه‌یشتن‬

‫فۆتۆ‪ /‬ئینته‌رنێت‬

‫ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ک��ێ��ش�ه‌ی س��وری��ا ب �ه‌ ئاشتی‬ ‫چاره‌سه‌ر بکرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و چاودێره‌ هێمای بۆئه‌وه‌شکرد‪ ،‬ئێستا‬ ‫ن��ات��ۆ چ���اوه‌ڕوان���ی ک��ۆم��ک��اری ع �ه‌ره‌ب��ی‬ ‫ده‌ک����ات ت��ا ب��ڕی��ار ب����دات‪ ،‬چ��ون��ک�ه‌ ناتۆ‬ ‫نایه‌وێت به‌ته‌نها بچێته‌ شه‌ڕه‌که‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ه�ه‌م��وو ک��ۆم��ک��اری عه‌ره‌بی‬ ‫تێوه‌بگلێنن‪.‬‬ ‫ن��اوب��را‪ ،‬هۆشداریشیدا ئه‌گه‌ر ناتۆ ته‌نها‬ ‫بچێته‌ ش���ه‌ڕه‌ک���ه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ ت��وش��ی کێشه‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌وایه‌تی خۆی وه‌رده‌گرێت‪،‬‬ ‫ئینجا ده‌چێته‌ شه‌ڕه‌که‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی دوای‬ ‫ئه‌وان گروپی تیرۆرستی پێک نه‌هێنرێت‬ ‫له‌دژیان‪.‬‬

‫کۆمه‌ڵه‌ى سه‌المه‌تى هاتوچۆ له‌ کوردستان‬

‫میسر؛ ئایا شۆڕشی دووه‌م ب ‌ه رێگه‌وه‌یه‌؟‬ ‫له‌فارسییه‌وه‌‬ ‫هێمن عه‌لی‬ ‫نائارامییه‌کانی دوایی ل ‌ه قاهیره‌‪،‬‬ ‫ئه‌سکه‌نده‌ری ‌ه و سۆئێز و سه‌رکوتی‬ ‫توندوتیژئامێزانه‌ی ناڕازیان ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫هێز ‌ه ئاسایشییه‌کان و هێزه‌کانی‬ ‫پۆلیسی سه‌ربازی وابه‌ست ‌ه ب ‌ه سوپای‬ ‫میسر‪ ،‬ئه‌و مه‌ترسییه‌ی هێنا ئاراو ‌ه‬ ‫ک ‌ه زۆرێک ل ‌ه چاودێران نیگه‌رانی ئه‌و ‌ه‬ ‫بوون؛ وه‌ستانه‌وه‌ی سوپا ل ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫شۆڕشگێران‪.‬‬

‫دیمه‌نه‌کانی س�ه‌رک��وت��ی ن��اڕازی��ان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌کارهێنانی گولل‌ه الستیکیه‌کان‪ ،‬گازی‬ ‫فرمێسکڕێژ ک �‌ه ت��ا ئێستا ب �‌ه الن��ی که‌م‬ ‫زی��ات��ر ل�‌ه (‪ )30‬ک����وژراوی لێکه‌وتوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌بیرهێنه‌ری رۆژه‌ک��ان��ی ش��ۆڕش��ی (‪)25‬‬ ‫ژانویه‌یه‌؛ به‌م جیاوازییه‌و‌ه ک‌ه ئه‌گه‌ر ناڕازیان‬ ‫ل‌ه خۆپیشاندان ل‌ه دژی حوسنی موباره‌ک‬ ‫ده‌یانوت ک‌ه «خه‌ڵک ده‌یه‌وێ نیزام بڕوخێت»‬ ‫یان «خه‌ڵک ده‌ی �ه‌وێ س�ه‌رۆک کۆمار ل ‌ه‬ ‫ک��ار الچ��ێ��ت»؛ دروش��م��ی ئ �ه‌وان �ه‌ی ک�‌ه ل ‌ه‬ ‫چه‌ند رۆژی پێشو به‌دواو‌ه ل‌ه مه‌یدانی ته‌حریر‬ ‫کۆ بونه‌ته‌و‌ه ئه‌مه‌ی‌ه ک‌ه «خه‌ڵک ده‌یه‌وێ‬ ‫م��ارش��اڵ بڕوخێت» ی��ان «خه‌ڵک ده‌ی �ه‌وێ‬ ‫نیزامییه‌کان بکشێننه‌و»‪.‬‬ ‫وات‌ه دروشم ل‌ه دژی ئه‌وانه‌ی‌ه ک‌ه خۆیان ب ‌ه‬ ‫پشتیوانی شۆڕش ل‌ه قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪ .‬شێوازی‬ ‫ک����اردان����ه‌وه‌ی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی س���ه‌رب���ازی ب ‌ه‬ ‫داواک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی ن��اڕازی��ان��ی��ش ه��اوش��ێ��وه‌ی‬ ‫ک���رده‌وه‌ی حوسنی مباره‌ک‌ه ل‌ه رۆژه‌کانی‬ ‫دوای��ی ئ�ه‌و ل‌ه س�ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت‪ :‬خ��اوب��وون ل ‌ه‬ ‫وه‌اڵمدانه‌و‌ه و کرده‌وه‌دا‪.‬‬ ‫پشتیوانی شۆڕش یان دژه‌شۆڕش؟‬ ‫سه‌ره‌تاکانی ئه‌مساڵ ک‌ه سه‌دان هه‌زار ناڕازی‬ ‫میسری ل‌ه به‌رامبه‌ر تانک‌ه تۆقێنه‌ره‌کانی‬ ‫پۆلیسی م��وب��اره‌ک تێده‌کۆشان‪ ،‬سوپا تا‬ ‫جێگایه‌ک ک‌ه ده‌کرا روبه‌ڕوی خۆپیشانده‌ران‬ ‫نه‌بوه‌و‌ه و بێ‌الیه‌نی خۆی پاراست‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م هه‌ڵویسته‌ی هێز‌ه چ �ه‌ک��داره‌ک��ان‪ ،‬بوو‌ه‬ ‫هۆکار تا ناڕازیان دروشم بڵێنه‌و‌ه ک‌ه خه‌ڵک و‬ ‫سوپا پێکه‌وه‌ن و یه‌کجاری ل‌ه به‌رامبه‌ر رژێمی‬ ‫م��وب��اره‌ک وه‌س��ت��اون �ه‌ت �ه‌وه‌؛ خۆشه‌ویستی و‬ ‫متمانه‌ی هێز‌ه چه‌کداره‌کان ل‌ه نێوان زۆرێک‬ ‫ل‌ه میسریه‌کاندا به‌رز بوه‌وه‌‪.‬‬ ‫نیزامییه‌کانی حاکم ل‌ه ه�ه‌ر ده‌رفه‌تێکدا‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام جه‌ختیان کردوه‌ته‌و‌ه ک‌ه ئه‌گه‌ر هێز‌ه‬

‫‪ n‬خه‌ڵکی میسر ده‌یه‌وێ نیزامییه‌کان بکشێننه‌و ‌ه‬

‫چه‌کداره‌کان پشتیوانی ناڕازیانیان نه‌کردایه‌‪،‬‬ ‫رژێمی (‪ )30‬ساڵه‌ی حوسنی موباره‌ک‬ ‫کۆتایی نه‌ده‌هات و ره‌نگ‌ه میسریش توشی‬ ‫چاره‌نوسی لیبیا‪ ،‬یه‌مه‌ن یاخود سوریا بوایه‌‪.‬‬ ‫دوای به‌ده‌ستخستنی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫س �ه‌رب��ازی رای��گ�ه‌ی��ان��د ک �‌ه زی��ات��ر ل �‌ه شه‌ش‬ ‫مانگ ل‌ه ده‌سه‌اڵت نامێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‬ ‫د‌ه مانگ ل‌ه روخانی موباره‌ک‪ ،‬فه‌رمانده‌‬ ‫س�ه‌رب��ازی��ی�ه‌ک��ان��ی میسر ن �‌ه ت�ه‌ن��ی��ا هێشتا‬ ‫کاتێکیان ب��ۆ راده‌س��ت��ک��ردن �ه‌وه‌ی ده‌س �ه‌اڵت‬ ‫دیاری نه‌کردووه‌‪ ،‬به‌ڵکو ل‌ه دیدی ناڕازیان‪،‬‬ ‫جگ‌ه ل‌ه لوتکه‌ی نیزام‪ ،‬وات �‌ه موباره‌ک و‬ ‫وه‌زیرانی‪ ،‬گۆڕانکارییه‌کی ئه‌وتۆ ل‌ه واڵتدا‬ ‫روی نه‌داوه‌؛ گوای‌ه میسر هه‌رگیز شاهیدی‬ ‫شۆڕشێک نه‌بوو‌ه و زیاتر ل‌ه (‪ )850‬که‌س‬ ‫ل‌ه (‪ )18‬رۆژی نائارامییه‌کان گیانیان له‌‬ ‫ده‌ست نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫پێکهاته‌ی ده‌س�ه‌اڵت وه‌ک خۆی ماوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ره‌وش����ی ن��ائ��اس��ای��ی هێشتا ال ن���ه‌ب���ردراو‌ه و‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایانی میسر‪ ،‬ب‌ه هه‌مان عه‌قڵیه‌ت‬ ‫و شێوه‌فکری رژێمی م��وب��اره‌ک روب �ه‌ڕوی‬ ‫خه‌ڵک ده‌بنه‌وه‌‪ .‬ناڕازیان بڕوایان وای‌ه و به‌ڵگه‌‬ ‫ڤیدیۆیی و وێنه‌کان نیشان ده‌ده‌ن ک‌ه هێزه‌کانی‬ ‫ئاسایش هه‌مان شێوه‌یان ل‌ه به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‬ ‫ناڕازیان گرتوه‌ت‌ه به‌ر ک‌ه ده‌زگای ئاسایشی‬ ‫موباره‌ک په‌یڕه‌وی ده‌کرد و وه‌رچه‌رخانێکی‬

‫ئه‌وتۆ ل‌ه کرده‌وه‌ی پۆلیسدا روی نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوک���ات‪ ،‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی ک �‌ه دادگ��ای��ی‬ ‫م��وب��اره‌ک و هاوکارانی ب‌ه خ��اوی ده‌چێت ‌ه‬ ‫پ��ێ��ش�ه‌وه‌‪ ،‬ب�‌ه پێچه‌وانه‌ی داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ی‬ ‫ناڕازیان ب‌ه ئه‌ندامانی پێشوی حزبی له‌ناوچوی‬ ‫دیموکراتیکی نیشتمانی سه‌رۆکی پێشوی‬ ‫میسر‪ ،‬مۆڵه‌ت نه‌درا ک‌ه ل‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫په‌رله‌مان به‌شدار ببن‪ .‬ل‌ه دۆخێکدا دادگا‬ ‫مه‌ده‌نییه‌کان خه‌ریکی دۆسیه‌ی موباره‌ک و‬ ‫هاوکاره‌کانیانن‪ ،‬مه‌ده‌نی‌ه ناڕازییه‌کان هێشتا‬ ‫ل‌ه دادگا سه‌ربازییه‌کان دادگایی ده‌کرێن‪.‬‬ ‫ل�ه‌م نێوه‌نده‌دا‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ی توڕه‌یی زۆرێ��ک له‌‬ ‫ن��اڕازی��ان��ی وروژان����د‪ ،‬شه‌هاده‌تی (مارشاڵ‬ ‫م��ح �ه‌م �ه‌د ح��س��ێ��ن ت���ه‌ن���ت���اوی)‪ ،‬س �ه‌رۆک��ی‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی ب���ااڵی س���ه‌رب���ازی ح��اک��م له‌‬ ‫دادگایی موباره‌ک بوو ک‌ه به‌پێی وته‌ی‬ ‫هه‌ندێ ل‌ه پارێزه‌رانی ئاماد‌ه ل‌ه دادگ��ا‪ ،‬به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ی چاوه‌ڕوانی زۆرێک ل‌ه ناڕازیان‪،‬‬ ‫موباره‌کی ب‌ه کوشتنی ب‌ه خۆپیشانده‌ران‬ ‫تۆمه‌تبار نه‌کرد‪.‬‬ ‫سوپا ل‌ه سه‌روی یاسا‬ ‫دی��ارن�ه‌ک��ردن��ی ک��ات ب��ۆ راده‌س��ت��ک��ردن�ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ب�‌ه حکومه‌تێکی ن��اس�ه‌رب��ازی و‬ ‫ده‌ن��گ��ۆی ه �ه‌ڵ��واس��ران��ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��ی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬بۆ زۆرێک ل‌ه ناڕازیان و گروپه‌‬ ‫سیاسیه‌کان‪ ،‬ئه‌م هه‌سته‌ی دروست کرد که‌‬

‫فۆتۆ‪AFP :‬‬

‫نیزامیی‌ه حاکمه‌کان‪ ،‬نایانه‌وێ ده‌سه‌اڵت به‌م‬ ‫زووان �‌ه به‌جێی بهێڵن‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌‪ ،‬سوپا‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌ک�ه‌ن ک‌ه هه‌وڵ ده‌دات پێگه‌ی‬ ‫خۆی ل‌ه سیستمی سیاسی داهاتوی میسردا‬ ‫پته‌وتر بکات و ل‌ه س �ه‌روت��ری یاسا شوێن‬ ‫بگرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌وڵدان‌ه ل‌ه دیدی به‌رهه‌ڵستکاران‪ ،‬له‌‬ ‫به‌ڵگه‌ی ره‌گ �ه‌ز‌ه دیارکه‌ره‌کانی ده‌ستوری‬ ‫بنچینه‌یی ک‌ه له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ده‌بێ یاسای‬ ‫بنه‌ڕه‌تی داه��ات��وی میسر داب��ڕێ��ژرێ��ت‪ ،‬به‌‬ ‫ته‌واوه‌تی ئاشکرایه‌‪ .‬چونک‌ه پێش هه‌ڵبژاردنی‬ ‫په‌رله‌مان و ئه‌نجومه‌نی نوسینه‌وه‌ی یاسای‬ ‫بنچینه‌یی نوێ؛ سوپای ل‌ه الیه‌ن حکومه‌تی‬ ‫کاتی‪ ،‬ک‌ه قه‌ت ده‌سه‌اڵتی یاسادانانی نیه‌‪،‬‬ ‫ره‌گه‌زه‌کانی ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیار کردوه‌‬ ‫ک‌ه ئه‌م‌ه ل‌ه دیدی ره‌خنه‌گرانه‌و‌ه ب‌ه واتای‬ ‫سه‌پاندنی سه‌رپه‌رشتیی‌ه ل‌ه سه‌ر خه‌ڵک و‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫یه‌کێک ل‌ه هه‌رانێره‌وه‌ترین به‌شه‌کانی ئ‌هم‌‬ ‫به‌ڵگ‌ه ک �‌ه ب �ه‌ن��دی ن��ۆی�ه‌ت��ی‪ ،‬وه‌ه���ا دێ��ت‪:‬‬ ‫«خه‌ریکبوون ب‌ه بابه‌ته‌کانی په‌یوه‌ندیدار به‌‬ ‫هێز‌ه چه‌کداره‌کان و تاوتوێکردنی بابه‌تی‬ ‫بودجه‌که‌ی‪ ،‬ته‌نیا و ته‌نیا ل‌ه به‌رپرسیارێتی‬ ‫سوپادای‌ه و ل‌ه بودجه‌ی گشتی ده‌وڵ�ه‌ت��دا‪،‬‬ ‫ته‌نیا ژم��اره‌ی کورتکراوی بودجه‌ی سوپا‬ ‫ئاماژه‌ی پێ بکرێت‪».‬‬

‫به‌رهه‌ڵستکاران ئه‌م به‌ش‌ه وا شی ده‌که‌نه‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫سوپا خۆی ل‌ه سه‌روی یاسا داناوه‌‪ .‬چونک‌ه به‌‬ ‫نوێنه‌رانی خه‌ڵک ل‌ه په‌رله‌مان ـ سه‌رچاوه‌ی‬ ‫یاسادانان ل‌ه واڵت ـ ماف نادات ک‌ه هیچ‬ ‫یاسایه‌ک سه‌باره‌ت ب‌ه هێز‌ه چه‌کداره‌کان بێ‬ ‫ئه‌رێکردنی ئه‌وان ئه‌رێ بکه‌ن یان ده‌سه‌اڵتیان‬ ‫هه‌بێ له‌سه‌ر بودجه‌ی سوپا بۆچونیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫دۆخی دژواری سوپا‬ ‫ئاڵۆزبونی دۆخ��ی په‌رێشانی هه‌نوکه‌یی‪،‬‬ ‫ک‌ه کۆمه‌ڵێک ل‌ه چاودێران وه‌ک قۆناغی‬ ‫دووه‌م���ی س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان��ی خه‌ڵکی میسر له‌‬ ‫قه‌ڵه‌می ده‌ده‌ن‪ ،‬ل‌ه چه‌ند رووه‌و‌ه هه‌لوێستی‬ ‫سوپای میسری دژوار کردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫س��وپ��ا ک �‌ه ل �‌ه س��اڵ��ی (‪ )1925‬ب���ه‌ره‌و دوا‬ ‫سێبه‌ری قورسی خ��ۆی ل‌ه س�ه‌ر سیستمی‬ ‫سیاسی و ئابوری میسر پاراستوه‌‪ ،‬ئه‌سته‌مه‌‬ ‫ئاماد‌ه بێ ده‌ستبه‌رداری ئه‌م پێگه‌یه‌ی خۆی‬ ‫بێت‪ .‬متمان‌ه ل‌ه نێوان سوپا و خه‌ڵکی میسردا‬ ‫له‌ناو چووه‌‪ .‬میسرییه‌کان تا ب‌ه ئه‌مڕۆ وه‌ک‬ ‫مایه‌ی شانازی سه‌یری هێزی چه‌کداری‬ ‫خۆیان ده‌کرد و ب‌ه پێچه‌وانه‌ی هه‌ندێ گروپ‬ ‫ل‌ه سوپاکانی ناوچه‌که‌‪ ،‬ناسنام‌ه و رۆڵی‬ ‫نیشتمانیان ب‌ه ده‌گمه‌ن چوه‌ت‌ه ژێر پرسیاره‌وه‌‪.‬‬ ‫گروپ‌ه جۆراوجۆر‌ه سیاسیه‌کانی ل‌ه میسردا‬ ‫ه���اوڕان ک‌ه حکومه‌تی (عیسام ش �ه‌ره‌ف)‬ ‫خاوه‌ن لێهاتویی گونجاو بۆ بڕیاردان نی‌ه تا‬ ‫له‌گه‌ڵ چونی ئه‌و شه‌پۆڵی ناڕه‌زایه‌تیه‌کان‬ ‫بنیشێته‌وه‌‪ ،‬و ئه‌م‌ه سوپای‌ه ک‌ه هه‌موو شتێکی‬ ‫هێشتا ل‌ه ده‌ستدایه‌‪.‬‬ ‫بۆی‌ه هه‌ر ده‌وڵه‌تێک ک‌ه بێت‌ه سه‌ر حوکم‪،‬‬ ‫ده‌بێ ل‌ه خاوه‌ن لێهاتویی جێبه‌جێکاری گونجاو‬ ‫بێ تا بتوانێ ده‌ست ب‌ه چاکسازی جدی و‬ ‫قه‌ناع‌هت‌به‌خش و رێبه‌رایه‌تی میسر بکات‬ ‫ل‌ه قۆناغی گ��واس��ت��ن�ه‌وه‌دا‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌مه‌‬ ‫زۆر گرنگ‌ه ک‌ه نوێنه‌ران ل‌ه هه‌ر سێ بزاوتی‬ ‫سیاسی سه‌ره‌کی ل‌ه میسر‪ ،‬ئیسالمگه‌راکان‪،‬‬ ‫پارت‌ه سکۆالره‌کان و گروپ‌ه گه‌نجه‌کان که‌‬ ‫ل‌ه رێکخستن‌کردنی شۆڕشی (‪)25‬ی ژانویه‌‬ ‫رۆڵیان هه‌بوو‪ ،‬له‌م حکومه‌ته‌دا شوێن بگرن‪.‬‬ ‫هاوکات بێ دیارکردنی کاتێکی رون بۆ‬ ‫راده‌ستکردنه‌وه‌ی ده‌س �ه‌اڵت ب‌ه ئیداره‌یه‌کی‬ ‫ناسه‌ربازی‪ ،‬و جێبه‌جێکردنی گۆڕانکاری‬ ‫پێکهاته‌یی ل �‌ه ده‌زگ����ا ئاسایشییه‌کانی‬ ‫وه‌زاره‌تی واڵت‪ ،‬ناڕازیان درێژ‌ه ب‌ه خۆپیشاندان‬ ‫ده‌ده‌ن و ره‌نگ‌ه میسر ده‌ربازی قۆناغێکی تر‬ ‫ل‌ه سه‌رهه‌ڵدانی خه‌ڵک بێت‪.‬‬

‫به‌حره‌ین؛ خه‌ڵکی له‌یه‌کدابڕاو ده‌گه‌نه‌وه‌ ئارامی؟‬ ‫فرانک گاردنێر‬ ‫هیوا ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌یاننامه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی‬ ‫به‌حره‌ین ده‌ڵێت (‪ )20‬که‌س له‌و‬ ‫ئه‌فسه‌رانه‌ی رۆڵیان هه‌بوو ‌ه ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت ‌ه ناشیاوه‌کاندا‪ ،‬له‌ ژێر‬ ‫به‌دواداچونی یاساییدان و ئاماژ ‌ه‬ ‫به‌و ‌ه ده‌کات‪« :‬ئه‌م ‌ه ب ‌ه هیچ جۆرێک‪،‬‬ ‫دوایین هه‌نگاوی رێگای ده‌ستپێکراو‬ ‫نیه‌» و «لێبوردن نیه‌»‪.‬‬

‫به‌یاننامه‌ک‌ه له‌گه‌ڵ ده‌ربڕینی پێویستی‬ ‫حکومه‌ت ب�‌ه «هه‌ڵسه‌نگاندنی ک���رده‌وه‌‪،‬‬ ‫فێربوون ل‌ه هه‌ڵه‌کانی خۆی و جێبه‌جێکردنی‬ ‫چ���اک���س���ازی» ب�������ه‌رده‌وام ده‌ب���ێ���ت‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫ب�ه‌ی��ان��ن��ام�ه‌ی�ه‌ک��ی ب��وێ��ران �ه‌ی �‌ه ک �‌ه ره‌ن��گ�ه‌‬ ‫به‌رهه‌ڵستکارانی شیع‌ه ب‌ه دوودڵی و تۆندڕه‌وه‌‬ ‫سوننه‌کان ب‌ه گاڵت‌ه پێشوازی لێ بکه‌ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫توندڕه‌وانه‌ی ک‌ه له‌م واڵت‌ه ئاڵۆزه‌دا ته‌نیا‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌خشینی ئیمتیازی س��ن��وردار به‌‬ ‫زۆرینه‌ی شیع‌ه رێی ده‌که‌ون‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م‌ه هێمایه‌ک‌ه ل‌ه ئاگایی حکومه‌ت‬ ‫بۆ قورس‌بوونی گورزێک ک‌ه ئه‌مساڵ بۆ‬ ‫بانگه‌شه‌کانی پێشێلکاری به‌رفراوانی مافی‬ ‫مرۆڤ ب‌ه متمانه‌ی گه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫دوای چوار مانگ لێکۆڵینه‌وه‌‪ ،‬سه‌رقاڵبوون‬ ‫ب‌ه زیاتر ل‌ه (‪ )8000‬سکااڵی راده‌ستکراو‪،‬‬ ‫زی��ات��ر ل�‌ه (‪ )5000‬ری��پ��ۆرت��اژی روب���ه‌ڕو‪،‬‬ ‫جارێک هه‌ڵواسین و کۆمه‌ڵێک گفتوگۆ‬ ‫و ده‌مه‌قاڵه‌‪ ،‬کۆمیسیۆنی لێکۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی ب �ه‌ح��ره‌ی��ن‪ ،‬ح��وک��م��ی خ��ۆی‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه ناپه‌سه‌نترین دۆسیه‌ی مافی‬ ‫مرۆڤی ئه‌م واڵت‌ه ده‌ستنیشان کردوه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌م کۆمیسیۆن‌ه رون��ی ده‌ک��ات �ه‌و‌ه ئایا له‌‬ ‫نائارامییه‌کانی ئه‌مساڵ و ک��اردان �ه‌وه‌ی‬ ‫حکومه‌ت به‌و یاسا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی مافی‬ ‫م��رۆڤ پێشێل ب��وون ی��ا ن��ا‪ .‬ئ �ه‌م راپ��ۆرت�ه‌‬ ‫ده‌ت��وان��ێ بۆ هه‌ندێک زۆر ئ���ازارده‌ر بێت؛‬ ‫حکومه‌ت ب‌ه به‌کارهێنانی سیستماتیکی‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌‪ ،‬بڕینی س���زای خ��ۆس�ه‌ران�‌ه و‬ ‫کوژرانی ده‌ستبه‌سه‌رکراوان ل‌ه زیندانه‌کاندا‬

‫ه پێشێلکارییه‌کانی مافی مرۆڤ له‌م واڵته‌دا‬ ‫‪ n‬هاواڵتیانی به‌حره‌ینی نیگه‌رانن ل ‌‬

‫تۆمه‌تبار بووه‌‪.‬‬ ‫رێکخراوی چاودێری مافه‌کانی مرۆڤ‬ ‫دۆخ��ی به‌حره‌ین ب�‌ه «ن��ال�ه‌ب��ار» ل�‌ه قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌دات‪ )43( .‬خاڵی م���ه‌رگ ل�‌ه کاتی‬ ‫سه‌رکوتی سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی سه‌لمێنراو‌ه و‬ ‫زیاتر ل‌ه (‪ )1600‬که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر کراون‪.‬‬ ‫بێ‌گومان هه‌ندێ له‌و راپۆرت‌ه چاوپۆشی‬ ‫ل‌ه روی الیه‌نگرانه‌ی ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانێ‬ ‫قۆناغی دوات����ری س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان��ی ع�ه‌ره‌ب��ی‬ ‫بێت له‌م واڵت‌ه بچوکه‌دا‪ ،‬به‌اڵم گرنگ و‬ ‫میلیشیایی‌بوون که‌نداوی فارس ب‌ه باشی‬ ‫ده‌رده‌خات‪ .‬له‌و کاته‌و‌ه شه‌پۆلی ناڕه‌زایه‌تییه‌‬ ‫سه‌رشه‌قامییه‌کانی ع�ه‌ره‌ب��ی ل‌ه مانگی‬ ‫فێبریوه‌ریدا گه‌یشت‌ه به‌حره‌ین‪ ،‬ده‌یان که‌س‪،‬‬ ‫زیاتر ل‌ه نێوان ناڕازیان‪ ،‬ل‌ه توندوتیژییه‌کانی‬ ‫سه‌رچاوه‌گرتوو له‌وه‌‪ ،‬کوژران و سه‌دان که‌س‬ ‫بریندار بوون‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م پاشایه‌تی‌ه ک‌ه خ��ۆی ب‌ه نمونه‌یه‌ک‬ ‫ل‌ه پێکه‌وه‌ژیانی ئاشتی ئامێزانه‌ی گروپه‌‬

‫مه‌زهه‌بیی‌ه جۆراوجۆره‌کان و که‌شوهه‌وای‬ ‫گونجاوی ژیان ده‌زانێت و له‌به‌ر ئه‌م‌ه شانازی‬ ‫ب‌ه خۆی ده‌کرد‪ ،‬ئێستا دووجه‌مسه‌رییه‌کی‬ ‫تۆخ و مه‌ترسیداری ل‌ه نێوان سوننه‌کان و‬ ‫شیعه‌کان ئه‌زمون ده‌کات‪.‬‬ ‫ل‌ه تابلۆی گشتیدا‪ ،‬زۆرینه‌ی شیعه‌‪ ،‬خۆیان‬ ‫ل‌ه الیه‌ن حکومه‌تی سونن‌ه خراونه‌ت‌ه په‌راوێز‬ ‫و هه‌ست ب‌ه قوربانی بوون ده‌که‌ن‪ .‬که‌مایه‌تی‬ ‫ب�ه‌رچ��اوی سوننه‌ش‪ ،‬ن��اڕازی��ان��ی شیع‌ه به‌‬ ‫خائینانێک ده‌زانێت ک‌ه هه‌وڵی سازدانی‬ ‫کۆماری ئیسالمیه‌ک الیه‌نگری حزبواڵ و‬ ‫ئێرانیان هه‌یه‌‪ .‬ناڕازیان ئه‌م بانگه‌ش‌ه ره‌ت‬ ‫ده‌ک�ه‌ن�ه‌و‌ه و ده‌ڵێن ته‌نیا خ��وازی��اری مافی‬ ‫یه‌کسانن‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵی گ���ه‌وره‌ی ک��ۆچ��ب �ه‌ران‪ ،‬زۆرینه‌‬ ‫خ �ه‌ڵ��ک��ی ب���اش���وری ئ��اس��ی��ان و (‪)%20‬‬ ‫گشتی ژم���اره‌ی دانیشتوان پێک دێنێت‬ ‫له‌گه‌ڵ ناڕازیان ک‌ه زۆرینه‌یان ب‌ه دزینی‬ ‫پیشه‌کانی خ��ۆی��ان تۆمه‌تبار ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬به‌‬

‫فۆتۆ‪AP :‬‬

‫دڵنیایی پشتیوانیان نیه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ ئاستی‬ ‫مامناوه‌ندیه‌کی بچوک ل‌ه نێوان سوننه‌کان‬ ‫و شیعه‌کانی به‌حره‌ین ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬چیرۆکه‌‬ ‫تۆقێنه‌ره‌کانی پێشێلکردنی مافی مرۆڤ له‌‬ ‫ژوره‌کانی لێپرسینه‌وه‌ی ناوه‌ند‌ه قه‌ره‌باڵغه‌کانی‬ ‫پۆلیسی ب�ه‌ح��ره‌ی��ن‪ ،‬هه‌ندێکی ناواقیعی‬ ‫و هه‌ندێکیش راس��ت��ی‪ ،‬ل �‌ه س��ه‌ر هه‌موو‬ ‫هه‌وڵدانه‌کانی ئه‌مساڵ بۆ ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی‬ ‫گفتوگۆ ل‌ه نێوان خانه‌دانیه‌کانی فه‌رمانڕه‌وا‬ ‫و ئۆپۆزسیۆنی شیع‌ه سێبه‌ری خستوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌حره‌ین بیه‌وێ خۆی ل‌ه یه‌کێک‬ ‫ل‌ه تاریکترین سه‌رده‌مانی رزگ��ار بکات‪،‬‬ ‫ده‌ب��ێ گه‌ره‌نتی بکات ل‌ه ه�ه‌ر شوێنێک‬ ‫ک‌ه به‌دڕه‌وشتی سه‌لمێنرا‪ ،‬که‌سانی به‌رپرس‬ ‫ده‌بێ موحاسیب‌ه بکرێ ‌ن و ل‌ه دوباره‌بوونه‌وه‌ی‬ ‫ئ �ه‌م ک��رداران �‌ه پاشگه‌ز بکرێنه‌وه‌‪ .‬ده‌س��ت‬ ‫به‌کاربوونی ئه‌م کۆمیسیۆنه‌ش ب‌ه فه‌رمانی‬ ‫پاشای به‌حره‌ین و دابینکردنی خه‌رجی له‌‬

‫الیه‌ن حکومه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ل‌ه چاوی زۆرێک‬ ‫ل‌ه خه‌ڵک بێ‌به‌ها ک��رد‪ .‬گومانه‌کان ل ‌ه‬ ‫مانگی پێنجه‌م له‌گه‌ڵ ده‌نگۆی ره‌تکراو‪،‬‬ ‫نیازی کۆمیسیۆنی بۆ بێ‌تاوان نیشاندانی‬ ‫ده‌وڵ�����ه‌ت ل �‌ه ب��ه‌دڕه‌وش��ت��ی سیستماتیک‬ ‫ب �ه‌رز ب���ووه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‌ه خاڵێکی گرنگ‌ه که‌‬ ‫حکومه‌ت دان��ی ب�‌ه رودان���ی به‌دڕه‌وشتی‬ ‫ن��اوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم سیستماتیک‌بوونی ئه‌وانه‌ی‬ ‫قبوڵ نه‌کردوه‌‪ .‬چاالکانی مافی مرۆڤ‬ ‫ب��ڕوای��ان وای �‌ه ئ �ه‌م روداوان����‌ه سیستماتیک‬ ‫ب��وون و سه‌رنج ده‌ده‌ن �‌ه سه‌ر راپۆرته‌ک‌ه بۆ‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی هه‌ر ئاماژه‌یه‌ک ک‌ه په‌رده‌پۆشی‬ ‫تێدا هه‌بێت‪ .‬کۆمیسیۆنی لێکۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی به‌حره‌ین ل‌ه ماڵپه‌ڕی خۆیدا‬ ‫ده‌ڵێت «کۆمیسیۆن ب‌ه گشتی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ل‌ه حکومه‌تی به‌حره‌ین‌ه و خۆی ئه‌رکداری‬ ‫دامه‌زراندنی فه‌رمانبه‌رانیه‌تی»‪ .‬ئه‌ندامانی‬ ‫کۆمیسیۆنه‌ک‌ه ب �‌ه ت��ای��ب�ه‌ت پرۆفیسۆر‬ ‫(سه‌رنایجل رادل��ی)‪ ،‬ئه‌زمونی به‌رفراوانی‬ ‫ل�‌ه ب �ه‌دواداچ��ون��دا هه‌ی‌ه ب��ۆ تۆمه‌ته‌کانی‬ ‫تاوانه‌کانی شه‌ڕ ل‌ه عێراق‪ ،‬رواندا و باڵکاندا‪.‬‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێن ده‌ستڕه‌سی ته‌واویان هه‌بوو‌ه به‌‬ ‫به‌رپرسان و به‌ڵگ‌ه ده‌وڵه‌تیه‌کان و توانیویانه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ شاهیدان ب‌ه شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت و‬ ‫نهێنی ریپۆرتاژ بکه‌ن و ده‌توانن هه‌ر چیه‌ک‬ ‫ب‌ه گونجاو ده‌بینن پێشنیار بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئایا به‌رپرسانی ئاسایشی بۆ هه‌میش‌ه له‌‬ ‫پۆسته‌کانیان ال ده‌چن یاخود تا الچونیان له‌‬ ‫ژێر زه‌ڕه‌بین‪ ،‬بێ‌ده‌نگ ده‌ڕۆن‌ه سوچێکه‌وه‌؟‬ ‫ئایا ئ �ه‌و گ��ۆڕان��ک��اری و به‌ڵێنانه‌ی که‌‬ ‫حکومه‌ت دوای ئ �ه‌م راپ��ۆرت �‌ه ده‌یگرێته‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪ ،‬ل‌ه ک���رده‌وه‌دا ل‌ه لێپرسینه‌وه‌کان و‬ ‫دادگاکان به‌دواداچونی بۆ ده‌کرێت؟‬ ‫دواج�����ار ئ��ای��ا ره‌خ��ن �ه‌گ��ران��ی ح��ک��وم�ه‌ت‪،‬‬ ‫وات���‌ه زۆری��ن �ه‌ی شیعه‌کانی دانیشتوانی‬ ‫گونده‌کان و ده‌وروب���ه‌ری پایته‌خت‪ ،‬قبوڵ‬ ‫ده‌ک���ه‌ن ک �‌ه ب �ه‌ح��ره‌ی��ن‪ ،‬م��اف��ی م���رۆڤ به‌‬ ‫هه‌ند وه‌رده‌گ��رێ��ت؟ و سوننه‌کان ده‌ڵێن ئایا‬ ‫شیع‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کان به‌شی خۆیان به‌‬ ‫ئه‌نجامدانی ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی ل‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫ده‌ستوردا به‌دی دێنن؟‬

‫وه‌رگێڕان‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪15‬‬

‫کورد له‌ میدیا‬ ‫جیهـا‌نـیـیه‌کاندا‬ ‫پێشنیاری پێنج خاڵی بارزانی بۆ تورکیا‬ ‫ورده‌ک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی دی��داره‌ک��ان��ی مه‌سعود‬ ‫ب��ارزان��ی‪ ،‬س �ه‌رۆک��ی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان و عه‌بدواڵ‬ ‫گول‪ ،‬س�ه‌رۆک کۆماری تورکیا ئاشکرا‬ ‫ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌و دیدارانه‌دا (د‪.‬فوئاد مه‌سعود)‪ ،‬سه‌رۆکی‬ ‫دیوانی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫وتی «مه‌سعود بارزانی بۆ سه‌قامگیرکردنی‬ ‫ئاگربه‌ستی هه‌میشه‌یی ل‌ه نێوان تورکیا و‬ ‫په‌که‌که‌دا خه‌رێکی هه‌وڵدان‌ه و بڕوای ب ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ری سیاسی کێشه‌ی کورد هه‌یه‌«‪.‬‬ ‫دکتۆر فوئاد پێنج خاڵی پێشنیارکراوی‬ ‫ب��ارزان��ی به‌مجۆر‌ه ری��ز ک��رد‪1 :‬ـ رێبازی‬ ‫س���ه‌رب���ازی چ���اره‌س���ه‌ری ناهێنێت‪2 .‬ـ ن ‌ه‬ ‫بڕوامان ب‌ه چاره‌سه‌ری سه‌ربازی هه‌ی‌ه و ن ‌ه‬ ‫ئه‌م رێگای‌ه ده‌گرین‌ه به‌ر‪3 .‬ـ پێویست‌ه ئه‌م‬ ‫کێشه‌ی‌ه ب‌ه رێگای ئاشتی و دیالۆگه‌و‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر بێت‪ 4 .‬ـ نابێ ب‌ه هیچ جۆرێک‬ ‫هه‌رێمی کوردستان بۆ شه‌ڕی چه‌کداری‬ ‫دژی دراوسێیه‌کان به‌کار بێت‪ 5 .‬ـ بڕوامان‬ ‫ب‌ه رێبازی چ�ه‌ک��داری نی‌ه و ئ�ه‌م رێگای ‌ه‬ ‫بێ‌ئه‌نجامه‌‪.‬‬

‫«لێبوردنه‌که‌ی ئه‌ردۆغان سیاسیه‌»‬ ‫ئه‌و لێدوانه‌ی ئه‌ردۆغان ک‌ه وتبوی ئه‌گه‌ر‬ ‫پێویست بکات له‌سه‌ر کۆمه‌ڵکوژیه‌که‌ی‬ ‫ده‌رس��ی��م ده‌وڵ���ه‌ت داوای لێبوردن ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫به‌شێک ل‌ه راگه‌یاندنه‌کان ئه‌و لێدوانه‌یان‬ ‫ب�‌ه ئامانجی سیاسی ن��اوب��رد و گۆڤاری‬ ‫(دێرشپیگڵ)ی ئه‌ڵمانی نوسیویه‌تی‪« :‬ئه‌و‬ ‫لێدوان‌ه فێڵێکی سیاسیه‌»‪.‬‬ ‫گ��ۆڤ��اره‌ک �‌ه ل��ە دوای��ی��ن ژم�����ارەی خ��ۆی��دا‬ ‫رای��گ��ەی��ان��دووە‪ ،‬ک��ە ئ���ەردۆغ���ان ئ���ەو‌ه بۆ‬ ‫ئامانجەکانی خۆی لە ناوخۆی واڵت و لە‬ ‫دەرەوە ئه‌و قسان‌ه بەکار دێنێت‪.‬‬ ‫گ��ۆڤ��اره‌ک��‌ه ب��اب��ەت��ەک��ەی ب��ە س��ەردێ��ڕی‬ ‫(لێبوردنێکی مامۆستایانە) باڵو کردوه‌ته‌وە‪،‬‬ ‫باسی لەوە کردبوو که ئەردۆغان دەیەوێ‬ ‫ببێتە رابەری هەرێمەکە‪ ،‬هەر بۆیە ئەو داوای‬ ‫لێبوردنەش هەم لە ناو خۆی واڵتەکەی و‬ ‫هەمیش لە دەرەوە ‪ ،‬بۆ دەستەبەرکردنی‬ ‫سیاسەتەکانی خ��ۆی س��ەب��ارەت بە پرسی‬ ‫کورد بەکار دێنێ‪.‬‬ ‫نوسیویه‌تیشی‪ :‬ئ��ەگ��ەر ئ���ەردۆغ���ان ئ��ەم‬ ‫لێبوردنەی لە دڵەوە بوایه‌‪ ،‬دەبوو دەرب��ارەی‬ ‫مافە سه‌ره‌کیه‌کان و دیموکراتی هەنگاوی‬ ‫بەرچاوی بنایا و بەم شێوەیە ب��ەردەوام بوو‪:‬‬ ‫«ب��ەاڵم روون و ئاشکرایە کە هەڵوێستی‬ ‫ئەردۆغان پێچەوانەی کردەوەکانی خۆیەتی‪،‬‬ ‫سەدان سیاسەتمەدار‪ ،‬رۆژنامەوان و پارێزەری‬ ‫کوردی بە بانگەشەی ئەوەی کە هاوکاری‬ ‫پەکەکە دەک���ەن دەستگیر ک���ردووە‪ ،‬ئ��ەوە‬ ‫نمونەیەکە لەو راستییە‪».‬‬ ‫د‪ .‬بایه‌زید حه‌سه‌ن‪ :‬پێموایه‌ داواکاری‬ ‫کوتله‌ی سه‌در موزایه‌ده‌یه‌کی سیاسیه‌‬ ‫په‌رله‌مانی عێراق ل‌ه ڕۆژی پێنجشه‌ممه‌دا‬ ‫ده‌نگدانی سه‌باره‌ت ب‌ه کشانه‌وه‌ی ته‌واوی‬ ‫هێزه‌کانی ئه‌مه‌ریکا ل‌ه عێراق دواخست‪.‬‬ ‫د‪.‬بایه‌زید حه‌سه‌ن‪ ،‬ئه‌ندامی فراکسیۆنی‬ ‫گ��ۆڕان ل‌ه ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه وتی‪ :‬دانیشتنه‌ک‌ه دوا خرا هه‌تا‬ ‫ئه‌و کاته‌ی نوری مالیکی‪ ،‬سه‌ره‌ک وه‌زیر‬ ‫وه‌ک فه‌رمانده‌ی هێز‌ه چه‌کداره‌کانی عێراق‬ ‫بانگهێشتی په‌رله‌مان ده‌کرێت بۆ ئەوەی‬ ‫روونی بکاتەوە هه‌تا چ راده‌یه‌ک هێزه‌کانی‬ ‫عێراق ده‌توانن خاکی واڵته‌ک‌ه بپارێزن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی دانیشتنه‌ک‌ه دەربارەی دەنگدان‬ ‫بوو لەسەر بڕیارێک ک‌ه لە الی��ەن ڕەوتی‬ ‫سەدره‌و‌ه ئامادە کرابوو و ب‌ه شێوه‌ی راسپارده‌‬ ‫خراوه‌ت‌ه به‌رده‌م په‌رله‌مانی عێراقی‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫بریتیـی‌ه ل��ە ک��ش��ان��ەوەی ت����ه‌واوی هێزی‬ ‫ئەمه‌ریکا و نەمانی هیچ سەربازێکی‬ ‫ئەمه‌ریکی لەسه‌ر خاکی عێراق‪ .‬ئەگەر‬ ‫عێراق پێویستی بە ڕاهێنەر هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫حکومەت ده‌کرێت گرێبەست لەگەڵ هەر‬ ‫واڵتێک بکات‪.‬‬

‫قۆناغى شه‌ڕى قورس به‌ره‌و وتووێژی چاره‌سه‌ری‬

‫هیو‌ا گوڵ محه‌مه‌دی‬ ‫ح���ک���وم���ه‌ت���ى داد و گ���ه‌ش���ه‌پ���ێ���دان‬ ‫ب���ه‌ س���ه‌رۆک���ای���ه‌ت���ى (ره‌ج������ه‌ب ت�ه‌ی��ب‬ ‫ئ��ه‌ردۆغ��ان) ک�ه‌ ه��اوک��ات س �ه‌رۆک‬ ‫وه‌زی��ران��ى تورکیاشه‌ هه‌موو رێگا و‬ ‫رێبازێکى تاقیکراوه‌و و تاقى نه‌کراوه‌ى‬ ‫گرتوه‌ته‌ به‌ر بۆ الواز کردنى ته‌ڤگه‌رى‬ ‫ئازادى کوردان له‌ باکورى کوردستان‬ ‫ب �ه‌ رێ��ب �ه‌رای �ه‌ت��ى پ��ارت��ی��ا ک��ارک�ه‌ت��ی��ن‬ ‫کوردستان «‪ »PKK‬به‌ سه‌رۆکایه‌تى‬ ‫به‌ڕێز عه‌بدواڵ ئوجه‌الن که‌ له‌ ساڵى‬ ‫(‪)1987‬ه‌وه‌ ئ �ه‌و پ��ارت �ه‌ى بنیاد ن��اوه‌‬ ‫و ت��وان��ی��وی �ه‌ت��ى ک���وردان���ى ب��اک��ورى‬ ‫کوردستان که‌ ژماره‌یان بیست ملیۆن‬ ‫نه‌فه‌ر ده‌بێ که‌ تێیدا چون و پاکتاوى‬ ‫نه‌ژادى و ئاسیمیالسیۆن(توانه‌وه‌ له‌ ناو‬ ‫تورکان دا) ڕزگار بکات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌ردۆغ���ان و ه��اوپ�ه‌ی��م��ان�ه‌ک��ان��ى دوو‬ ‫رووی���ان هه‌یه‌‪ ،‬روێکیان ش �ه‌ڕ و تێدا‬ ‫ب���ردن و ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ده‌ستگیر ک���ردن و‬

‫کوشتنى مندااڵنى کورد و هێرشکردن ‌ه‬ ‫سه‌ر ژنانى ته‌ڤگه‌رى ئاشتى و هه‌روه‌ها‬ ‫به‌کارهێنانى هه‌موو هێز و ئیمکان و‬ ‫چ�ه‌ک و ته‌کنیکێکى س�ه‌رب��ازى بۆ‬ ‫لێدانى گورزى کوشه‌نده‌ له‌ هێزه‌کانى‬ ‫پاراستنى گه‌ل «هه‌په‌گه‌« و کوشتنى‬ ‫گه‌ریال ئازادیخوازه‌کانى کوردستان له‌‬ ‫چیاکانى کوردستان و رویه‌کیتریان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ خۆیان به‌ پارێزه‌رى مافى‬ ‫م����رۆڤ ل��ه‌ ف�ه‌ڵ�ه‌س��ت��ی��ن و ئ�ه‌ف��ری��ق��ا‬ ‫ده‌ناسێنن و بۆ مندااڵنى برسى ئه‌فریقا‬ ‫و ب��ری��ن��داران��ى فه‌ڵه‌ستینى ده‌گ��ری��ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم گریانێکى تیمساحییه‌‪ ،‬بۆ خۆ‬ ‫شیرین ک��ردن�ه‌ ن �ه‌ک ئ��ه‌وه‌ى ب��ڕوای��ان‬ ‫ب �ه‌و دروش��م��ان �ه‌ی��ان ه�ه‌ب��ێ و ب���ڕوا به‌‬ ‫گریانه‌کانى خۆیان بکه‌ن‪.‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌م دوو رووێتیه‌ له‌ به‌ره‌ى تورکیادا‬ ‫و به‌تایبه‌ت هاوپه‌یمانى تورکه‌کان‬ ‫وات�ه‌ ئه‌مریکا و ئیسرائیل به‌ روونى‬ ‫ده‌رده‌ک �ه‌وێ‪ ،‬له‌ الیه‌ک باسى خراپى‬ ‫چه‌کى قه‌ده‌غه‌ کراوى وه‌اڵتانى وه‌ک‬ ‫ئێران‪ ،‬لیبی‪ ،‬سوریا و‪ ...‬ده‌که‌ن و له‌‬ ‫الیه‌کى دیکه‌وه‌ چه‌کى قه‌ده‌غه‌ کراو‬ ‫ده‌ده‌ن �ه‌ ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک‬ ‫بۆ کومه‌ڵکوژ کردنى شۆڕشگێڕانى‬ ‫کوردستان و به‌ ره‌واى ده‌زانن و خۆیان‬ ‫ل �ه‌ ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى ئ���ه‌و چ �ه‌ک��ان �ه‌ له‌‬ ‫الی �ه‌ن ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک‬ ‫دژ ب �ه‌ گ�ه‌ل��ى ک���ورد گێل ده‌ک���ه‌ن و‬ ‫ب �ه‌رده‌وام دوب��اره‌ى ده‌که‌نه‌وه‌ که‌ ئه‌وان‬ ‫له‌ سه‌نگه‌رى تورکیادان دژ به‌ گه‌لى‬ ‫چه‌وساوه‌ى کوردستان و له‌وباره‌شه‌وه‌ به‌‬

‫کرده‌وه‌ ئه‌وه‌ى پێیان کرابێ کردویانه‌‬ ‫و گ�ه‌ل�ه‌ک��ۆم�ه‌ و راده‌س��ت��ک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫به‌ڕێز ئ��ۆج�ه‌الن به‌ تورکیا له‌ الیه‌ن‬ ‫«موساد»ى ئیسرائیلى و «‪»CAI‬ى‬ ‫ئه‌مریکایه‌وه‌ نمونه‌یه‌کى ره‌ش و روونى‬ ‫ئ���ه‌و دووڕوێ���ت���ى و ب��ێ ئه‌خالقییه‌ى‬ ‫سیاسه‌تى دژه‌ کوردى ئه‌مریکاییه‌کانه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى تورک‬ ‫نوێترین سیستمى ئاسمانى و زه‌وینى‬ ‫له‌ به‌رده‌رستدایه‌ بۆ به‌ چۆکداهێنانى‬ ‫جواڵنه‌وه‌ى ئازادى کوردستان‪.‬‬ ‫ته‌یاره‌ بێ فروکه‌وانه‌کانى ئیسرائیلى و‬ ‫ئه‌مریکایى به‌ شێوه‌ى به‌رده‌وام و بیست‬ ‫و چوار سه‌عاته‌ به‌سه‌ر چیا و دۆڵ و‬ ‫ده‌شتى کوردستاندا ده‌گه‌ڕێن و کار و‬ ‫ئه‌رکیان دۆزینه‌وه‌ و ده‌سنیشانکردنى‬ ‫جێگا و شوێنى شۆڕشگێرانى کورده‌‪،‬‬ ‫ئه‌و که‌سانه‌ى که‌ له‌ پێناو ئاشتى دا‬ ‫ئاماده‌ن قوربانى ب��ده‌ن و هه‌تا ئێستا‬ ‫شه‌ڕێکى به‌ کۆنتروڵ و له‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫ئه‌خالقدا به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن و پارێزگارى له‌‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ و نیشتمانى بنده‌ست ک��راو و‬ ‫داگیرکراوى خۆیان ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫چ���ه‌ن���ده‌ س��ی��س��ت��م��ى داگ���ی���رک���ه‌ران���ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان پێشکه‌وتوتر ده‌ب���ێ به‌و‬ ‫پ��ێ��ی �ه‌ش ج��م��وج��ۆڵ و خ��ۆپ��اراس��ت��ن��ى‬ ‫گه‌ریال شۆڕشگێڕه‌کانى کوردستان‬ ‫گۆڕانى به‌سه‌ردا دێت و ته‌دبیرى باشتر‬ ‫و به‌جێتر وه‌رده‌گرن و پیالن و خه‌یاڵى‬ ‫خاوى داگیرکه‌ران به‌تاڵ ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫دواى سه‌رده‌مێکى به‌رچاوى هه‌وڵدان‬ ‫ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌رى و تێکۆشانى ب �ه‌ره‌ى‬

‫ک���ورد ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت ه��ه‌وڵ��دان��ى ب �ه‌ڕێ��ز‬ ‫ئۆجه‌الن له‌ ئیمراڵیه‌وه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌ى‬ ‫رێگا و رێبازى ئاشتیانه‌ و چاره‌سه‌رى‬ ‫کێشه‌ى کورد‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدارانى تورک‬ ‫که‌وتنه‌وه‌ خۆ ب��ادان و جارێکیتر ئه‌و‬ ‫ئیمکاناته‌ ته‌کنیکى و ته‌کنه‌لۆژیه‌ى‬ ‫که‌ ئه‌مریکییه‌کان پێانداون له‌ خۆیانى‬ ‫بایى کردن و وتیان ئیتر ئه‌مجاره‌ تا ته‌فر‬ ‫و توناکردنى کورده‌کان و به‌رخۆدانى‬ ‫ئه‌وان هه‌دا ناده‌ین و بۆردومانى چیا‬ ‫و گونده‌کانى کوردستانیان له‌ باشور‬ ‫و باکورى وه‌اڵته‌وه‌ ده‌ستپێکرده‌وه‌ و له‌‬ ‫زه‌ویشه‌وه‌ ئه‌رته‌شى داگیرکه‌ر جارێکیتر‬ ‫ته‌جروبه‌ى تاقیکراوه‌ى خۆى خسته‌وه‌‬ ‫گه‌ڕ و په‌المارى ده‌ستپێکرد و پۆلیس‬ ‫و دادگ���ا‪ ،‬ب��ێ��داده‌ک��ان��ى ئ �ه‌و سیستمه‌‬ ‫داگیرکه‌ره‌ش که‌وتنه‌ ده‌ستگیرکردنى‬ ‫چاالکانى ک��ورد و حوکمى گرانیان‬ ‫به‌سه‌ردا سه‌پاندن و ته‌نانه‌ت له‌ ماوه‌ى‬ ‫نۆ ساڵ ده‌سه‌اڵتدارێتى پارتى داد و‬ ‫گه‌شه‌پێدان به‌ سه‌رۆکایه‌تى ئه‌ردۆغان‬ ‫(‪ )190‬منداڵى کورد کوژراون و زیاتر‬ ‫له‌ (‪ )2000‬منداڵیش حوکمى گرانى‬ ‫زیندانیکردنیان به‌سه‌ردا سه‌پاوه‌ بێجگه‌‬ ‫ل�ه‌ کوشتنى ده‌ی���ان چ��االک��ى سڤیلى‬ ‫کورد‪.‬‬ ‫س������ه‌ره‌ڕاى پ��ه‌ره‌گ��رت��ن��ى چ��االک��ی��ی�ه‌‬ ‫س�ه‌رب��ازی��ی�ه‌ک��ان ل �ه‌ ه �ه‌ر دوو الیه‌نى‬ ‫ش�����ه‌ڕه‌وه‌ ه���ی���واى ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن �ه‌وه‌ى‬ ‫«وت��ووێ��ژ» هه‌ر هه‌یه‌ و ل�ه‌وه‌ ئه‌چێ‬ ‫ئ �ه‌م ش��ه‌ڕه‌ ب���ه‌ره‌و ئه‌نجامى کۆتایى‬ ‫ب��ڕوات و س�ه‌رده‌م��ى ئاگربه‌ستى دوو‬

‫الیه‌نه‌ ده‌ست پێ بکات‪ ،‬وه‌ک چۆن‬ ‫به‌ڕێز «م��وراد ق �ه‌ره‌ی�لان» سه‌رۆکى‬ ‫کۆنسه‌ى سه‌رۆکایه‌تى کۆما جڤاکێن‬ ‫ک��وردس��ت��ان «‪ »KCK‬رای��گ�ه‌ی��ان��د‬ ‫که‌ ئاگربه‌ستى ی�ه‌ک الیه‌نه‌ وات��اى‬ ‫نه‌ماوه‌ و ئه‌وان جارێکیتر ئاگربه‌ست‬ ‫راناگه‌یه‌نن ئه‌گه‌ر له‌ الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌‬ ‫هه‌نگاوى جدى هه‌ڵنه‌گیردرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ن��دی��ن ف��اک��ت �ه‌ر ه���ۆک���ارى ئ���ه‌وه‌ن‬ ‫ک �ه‌ ده‌ب���ێ ت��ورک �ه‌ک��ان ل �ه‌ ب �ه‌رزه‌ف��ڕى‬ ‫بێنه‌ خ���وارێ و راس��ت��ى هێز و توانا‬ ‫و به‌رخۆدانى ک��وردان قبوڵ بکه‌ن و‬ ‫ته‌حه‌مولى قۆناغێکى نۆی بکه‌ن بۆ‬ ‫ئاشتی‪.‬‬ ‫ی �ه‌ک �ه‌م ش��ت ئ��ه‌وه‌ی��ه‌ ک���ه‌‪ ،‬ج��واڵن �ه‌وه‌‬ ‫و ت �ه‌ڤ��گ �ه‌رى ک����ورد ن���ه‌ک ه���ه‌ر له‌‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬به‌ڵکو ل �ه‌ س�ه‌رت��اس�ه‌رى‬ ‫ت���ورک���ی���ادا خ�����اوه‌ن ه��ێ��زه‌ و ل���ه‌ ک��ام‬ ‫نوقته‌وه‌ ئیراده‌ بکات ئه‌توانێ زه‌ڕبه‌‬ ‫له‌ تورک بدات و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنى‬ ‫که‌شتیه‌ک ل �ه‌ الی���ه‌ن گه‌ریالیه‌کى‬ ‫«هه‌په‌گه‌«وه‌ باشترین به‌ڵگه‌یه‌ که‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌ڤگه‌رى ئازادى کورد بیه‌وێ‬ ‫ئ�ه‌وا ئه‌توانێ تورکیا بشێوێنێ و له‌‬ ‫ئه‌نجامدا راسته‌ کورد خه‌سار ده‌بینێ‪،‬‬ ‫به‌اڵم تورک و ده‌سه‌اڵتى تورک به‌‬ ‫ته‌واوى داده‌ڕوخێن و ئه‌و ئابوریه‌ گه‌شه‌‬ ‫سه‌ندویه‌یان سه‌روبن ده‌بێ‪.‬‬ ‫دووه‌م ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌رته‌شى داگیرکه‌رى‬ ‫ت���ورک س�����ه‌ره‌ڕاى ل �ه‌ ده‌س��ت��داب��وون��ى‬ ‫چ �ه‌ک و ته‌کنه‌لۆژى پێشکه‌وتوش‬ ‫ناتوانێ پێش به‌ به‌هێزبوون و جه‌موجۆڵ‬

‫بیروڕا‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪17‬‬

‫و چاالکى گه‌ریالکان بگرێ‪.‬‬ ‫سێیه‌م فاکته‌ر ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌و گۆڕانه‌ى‬ ‫ن���اوچ���ه‌ى گ���رت���وه‌ت���ه‌وه‌ «‪»PKK‬‬ ‫ئه‌توانێ رۆڵ بگێڕێ و ئ�ه‌و رۆڵ�ه‌ى‬ ‫ک�ه‌ خ��راوه‌ت �ه‌ ئه‌ستۆى تورکیا الواز‬ ‫ب��ک��ات و ت��ه‌ن��ان��ه‌ت ئ��ه‌ت��وان��ێ پێش‬ ‫ب���ه‌و گ��ۆڕان��ک��ارای��ان �ه‌ش ب��گ��رێ که‌‬ ‫چ���اوه‌ڕوان���ی���ان ده‌ک����رێ و ئ����ه‌وه‌ش وا‬ ‫ده‌کا که‌ کورد له‌ باشورى عێراقه‌وه‌‬ ‫تا باشورى لوبنانیان به‌ده‌سته‌وه‌ بێت‬ ‫و هه‌موو پ�لان و پیالنه‌کان پوچه‌ڵ‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ باوه‌ڕى من ئه‌م شه‌ڕه‌ و گه‌رمبوونى‬ ‫ئه‌م شه‌ڕه‌ بۆنى ئاشتى لێدێت و له‌وه‌‬ ‫ئ �ه‌چ��ێ ل �ه‌ داه��ات��ووی �ه‌ک��ى ن��زی��ک��دا‪،‬‬ ‫دان��وس��ان��دن�ه‌ک��ان ده‌س��ت پ��ێ بکه‌نه‌وه‌‬ ‫و جارێکیتر ده‌نگى ئیمراڵى بگاته‌وه‌‬ ‫گ���وێ ک �ه‌ چ���اره‌س���ه‌رى حه‌که‌یمانه‌‬ ‫پ��ێ��ش��ن��ی��ار ده‌ک�����ات‪ ،‬ئ �ه‌وک��ات �ه‌ ن �ه‌ک‬ ‫ت���ه‌ن���ی���ا ب����اک����ورى وه‌اڵت‪ ،‬ب �ه‌ڵ��ک��و‬ ‫به‌شه‌کانیترى ک��وردس��ت��ان و ل�ه‌ن��اودا‬ ‫باشورى کوردستان ب��راوه‌ى راسته‌قینه‌‬ ‫ده‌ب��ن و بۆ گه‌یشتن ب �ه‌و ئامانجه‌ش‬ ‫کونفرانسى نه‌ته‌وه‌یى پێویستیه‌کانى‬ ‫هه‌نوکه‌یى و به‌په‌له‌یه‌‪.‬‬

‫بۆچى ده‌وام راگیرا له‌ په‌یمانگاى ته‌کنیکى کۆیه‌ بۆ یه‌ک هه‌فته‌؟!‬

‫عه‌بدولرحمن ره‌سوڵ‬ ‫ل��ه‌ پ��ێ��ن��او ب��اش��ت��رک��ردن��ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا و‬ ‫دامه‌زراندنى کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى سیکۆالر‬ ‫و م���ه‌ده‌ن���ى و نه‌هێشتنى ه�ه‌رچ�ه‌ش��ن�ه‌‬ ‫رۆتینات و که‌مته‌رخه‌مى و گه‌نده‌ڵێک‬ ‫پێویسته‌ ل�ه‌ ه �ه‌ر جێگایه‌ک کێشه‌ و‬ ‫که‌موکوڕى هه‌بوو تیشکى بخرێته‌ سه‌ر‬ ‫و ه��ۆ ک��ارى که‌مته‌رخه‌مییه‌که‌ش بۆ‬ ‫خه‌ڵک روون��ب��ک��رێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬ئ�ه‌م�ه‌ش ته‌نها‬ ‫له‌ پێناوى ئه‌وه‌ى ته‌نها نووسین نه‌بێ له‌‬

‫سایت و رۆژنامه‌ و گۆڤاره‌کاندا‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ل�ه‌ الی�ه‌ن��ى پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��داره‌وه‌ لێکۆڵینه‌وه‌‬ ‫بکرێت و به‌دواداچون بکرێت له‌ هۆکارى‬ ‫خوڵقاندنى کێشه‌ و که‌مته‌رخه‌مییه‌کان‪،‬‬ ‫پاشان به‌ دڵسۆزى کار بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫بکرێت له‌ کاتى خۆیدا‪.‬‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌گه‌ر له‌ کاتى خۆیدا‬ ‫چاره‌سه‌رى کێشه‌ و گرفته‌که‌ نه‌کرێت‬ ‫پ��اش��م��اوه‌ی �ه‌ک ب��ه‌ ب �ه‌ڕێ��ک��ردن��ى ک��ات‬ ‫کێشه‌ى زیاترى ب �ه‌دواى خۆیدا ده‌هێنێت‬ ‫له‌ ماوه‌یه‌کى تردا کێشه‌کان گه‌وره‌ده‌بن‬ ‫چ���اره‌س���ه‌ره‌ک���ان ئ�ه‌س��ت�ه‌م ت��رده‌ب��ن و خۆ‬ ‫ده‌خ��زێ��ن �ه‌ ن���او ق���ه‌ی���ران‪ .‬ب��ۆی �ه‌ پێویسته‌‬ ‫ب�ه‌رل�ه‌وه‌ى کێشه‌کان گ�ه‌وره‌ب��ن و گ�ه‌وره‌‬ ‫بکرێن و بکرێنه‌ ده‌ستکه‌وتى سیاسى‬ ‫ب��ۆ الیه‌نێکى سیاسى ل �ه‌الی �ه‌ن الیه‌نى‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌وه‌ که‌ ئه‌رکێتى به‌رپرسیارانه‌‬ ‫به‌زوویى به‌ دواداچوون بکات له‌ پێناوى‬ ‫چاره‌سه‌رى کێشه‌کاندا‪ .‬چه‌ندین جار ئه‌و‬ ‫کێشانه‌ له‌ ناو زانکۆ و په‌یمانگاکانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان��دا ه �ه‌م��وو ساڵێک دووب���اره‌‬ ‫ده‌ب���ن���ه‌وه‌ ب �ه‌ب��ێ ئ����ه‌وه‌ى په‌ناببرێته‌ ب�ه‌ر‬ ‫ک��ار ک��ردن ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رى ریشه‌یى بۆ‬

‫کێشه‌کانى خوێندکاران له‌ ن��او زانکۆ‬ ‫و پ �ه‌ی��م��ان��گ��اک��ان��ى ک���وردس���ت���ان���دا‪ .‬له‌‬ ‫په‌یمانگاى ته‌کنیکى ک��ۆی�ه‌ ب�ه‌ هۆى‬ ‫نه‌بوونى کاره‌با و گواستنه‌وه‌ى موه‌لیده‌ى‬ ‫ک���اره‌ب���اوه‌ ب��ۆ م���اوه‌ى ی �ه‌ک هه‌فته‌ له‌‬ ‫ب����ه‌روارى (‪ )2011/11/11‬ش �ه‌وه‌ک �ه‌ى‬ ‫ک��اره‌ب��اى به‌شى ناوخۆیى کچان نابێت‬ ‫ه�ه‌ت��ا به‌یانى ب�ه‌ ب��ێ ک��اره‌ب��ا ده‌ب���ن‪ ،‬بۆ‬ ‫ب��ه‌ی��ان��ى وات����ه‌ (‪ )2011/11/12‬به‌‬ ‫خوێندکاران راده‌گه‌یه‌نن که‌ بڕۆنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ماڵه‌وه‌ هه‌تا کاره‌باکه‌ چاک ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وا ی����ه‌ک ه �ه‌ف��ت �ه‌ی �ه‌ خ��وێ��ن��دک��اران‬ ‫ن�ه‌گ�ه‌ڕاون�ه‌ت�ه‌وه‌ ن��او هۆڵه‌کانى خوێندن‬ ‫وات���ه‌ ل�ه‌ ب����ه‌روارى (‪ )11/11‬ب��ۆ پێنچ‬ ‫شه‌ممه‌ (‪ )2011/11/17‬خوێندکاران‬ ‫ل�ه‌ م��اڵ �ه‌وه‌ن‪ .‬ک�ه‌ شایانى ب��اس�ه‌ پێشتر‬ ‫ب�ه‌ ه��ۆى پ��ش��ووى ج�ه‌ژن��ى ق��ورب��ان �ه‌وه‌ بۆ‬ ‫م���اوه‌ى چه‌ندین رۆژ ل�ه‌ م��اڵ �ه‌وه‌ ب��وون‪.‬‬ ‫ئایا ن �ه‌ده‌ک��را ل �ه‌و م��اوه‌ی �ه‌دا ک��اره‌ب��ا بۆ‬ ‫خوێندکاران دابین بکرایه‌ له‌ رێگاى تره‌وه‌‬ ‫یاخود ئایا بۆچى له‌ وه‌رزى هاوینه‌دا ئه‌و‬ ‫که‌م و کوڕییانه‌یان چاره‌سه‌ر نه‌کرد بۆ‬ ‫ئه‌مڕۆیان جێهێشت‪.‬‬

‫ـــه‌سه‌ر ژن به‌ڕێوه‌ ده‌بات‬ ‫له‌و شۆڕشانه‌ش ژنى کورد توانیوێتى توندوتیژى به‌رامبه‌ر ده‌ک��رێ��ت‪ .‬له‌م که‌ رۆژان��ه‌ ب�ه‌ڕێ��وه‌ ده‌ب��رێ��ت و وه‌کو‬ ‫هه‌میشه‌ رۆڵى خۆى بگێڕێت و شان میانه‌یه‌شدا ئه‌و رێکخراوانه‌ى ژنان نه‌ریتێکى لێهاتووه‌ نه‌ک ته‌نیا ژن‪،‬‬ ‫به‌ شانى پیاو له‌گه‌ڵ دوژمندا شه‌ڕ ک��ه‌ ئ����ااڵى ئ�����ازادى ژن��ان��ی��ان ب��ه‌رز به‌ڵکو به‌رپرسیاره‌تییه‌کى ئه‌خالقى‬ ‫بکات‪ .‬زۆر جاریش توشى گرتن و ک��ردۆت �ه‌وه‌ وا ده‌زان���ن کێشه‌ى ژن و ه�����ه‌ردوو ره‌گ������ه‌زه‌‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ ب �ه‌ڕێ��ز‬ ‫کوشتن و ئه‌شکه‌نجه‌دان ببێت‪ .‬گه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ى ئه‌و توندوتیژیه‌ى که‌ ئ���ۆج���ه‌الن ده‌ڵ���ێ���ت‪« :‬ت���ا ژن ئ���ازاد‬ ‫ره‌وش��ى هه‌نوکه‌ى کوردستان له‌به‌ر ده‌کرێته‌ س �ه‌رى به‌ قانون چاره‌سه‌ر نه‌بێت هیچ کاتێک کۆمه‌ڵگاش‬ ‫چاو بگرین هه‌مان شه‌ڕ و ملماڵنێش ده‌ک���رێ���ت و ب��ه‌ ک��ێ��ش�ه‌ و ن �ه‌ب��وون��ى ئ������ازاد ن���اب���ێ���ت»‪ .‬چ���ه‌ن���ده‌ ژن له‌‬ ‫تاکو ئێستا به‌رده‌وامه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ قانونى ده‌زانن‪ .‬به‌اڵم له‌ بنه‌ڕه‌تدا ئه‌وه‌ ئ���ازادى ن��زی��ک بێته‌وه‌ و تێکۆشان‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش���دا ژن ل���ه‌ الی����ه‌ن سیستمى الیه‌نێکى زۆر الوازى کێشه‌که‌یه‌‪ ،‬بکات ئ �ه‌وا سیستمى ده‌س �ه‌اڵت��دارى‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت��داره‌وه‌ ده‌چه‌وسێنرێته‌وه‌ له‌ چ��ون��ک �ه‌ ئ���ه‌گ���ه‌ر س���ه‌ی���رى ئ���ه‌وروپ���ا و س �ه‌رم��ای �ه‌دارى و پ��ی��اوس��االرى که‌‬ ‫الیه‌کى تریش ل�ه‌الی�ه‌ن کۆمه‌ڵگاى بکه‌ین قانون و یاساى جیا جیایان بۆ ته‌واوى به‌ها مێژوییه‌کانى مرۆڤایه‌تى‬ ‫خۆیه‌وه‌ توندوتیژى به‌رامبه‌ر ده‌کرێت‪ .‬چاره‌سه‌ر کردنى توندوتیژى دان��اوه‌‪ ،‬قۆرخکردوه‌ و وه‌ک��و ئامڕازێک بۆ‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌ باشورى کوردستان له‌ به‌اڵم دیسان زۆرترین توندوتیژى له‌ به‌رده‌وامکردنى خۆی به‌کاریان دێنێت‬ ‫ماوه‌ى ساڵێکدا ئامارى فه‌رمى نیشان واڵته‌ جیاجیاکانى ئه‌وروپادا به‌سه‌ر ئه‌وه‌نده‌ الواز ده‌بێت‪ .‬بۆیه‌ پێویسته‌ ژن‬ ‫ده‌دات که‌ زیاتر له‌ هه‌زار ژن خۆیان ژن ب��ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت‪ .‬ل��ێ��ره‌دا ب��ۆم��ان له‌ به‌رامبه‌ر ئایدۆلۆژیاى پیاوساالرى‬ ‫سوتاندوه‌‪ ،‬به‌اڵم دڵنیام رێژه‌که‌ زۆر ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت که‌ کێشه‌که‌ کێشه‌ى ل �ه‌ م��ی��ان�ه‌ى ئ��ای��دۆل��ۆژی��اى رزگ���ارى‬ ‫ل �ه‌وه‌ زی��ات��ره‌ رۆژان���ه‌ش ه�ه‌واڵ��ى نوێ زهنییه‌ته‌‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت گ��ۆڕان��ک��ارى له‌ ژن وات���ه‌ فێمینیزم‪ ،‬ئ��ای��دۆل��ۆژی��اى‬ ‫له‌باره‌ى توندوتیژى و کوشتن به‌ ناوى زه��ن��ی��ی �ه‌ت��دا ب��ک��رێ و ش��ۆڕش��ێ��ک��ى س��ه‌رم��ای��ه‌دارى تێپه‌ڕ بکرێت و له‌‬ ‫رێگه‌ى خۆ پڕچه‌ک کردن له‌ بوارى‬ ‫رۆشنبیرى پێشبخرێت‪.‬‬ ‫شه‌ڕه‌فه‌وه‌ به‌ر گوێمان ده‌که‌وێت‪.‬‬ ‫لێره‌دا ژن نه‌ ته‌نها له‌ ماڵه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو ب���ێ���گ���وم���ان ت���ێ���ک���ۆش���ان ل����ه‌ دژى حزبى و رێکخستنى تێکۆشان به‌ڕێوه‌‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن س �ه‌رج �ه‌م دام��وده‌زگ��اک��ان��دا کۆیله‌کردنى ژنان به‌و توندوتیژیه‌ى به‌رێت‪.‬‬

‫ئێستاش ک�ه‌ چ��وون �ه‌وه‌ ده‌وام ک��ردن بۆ‬ ‫خوێندن پێویسته‌ له‌ خوێندکاران بپرسن‬ ‫و راوسه‌رنجیان وه‌ربگیرێ بۆ ده‌رخستنى‬ ‫ک��ێ��ش �ه‌و ک���ه‌م ک��وڕی��ی �ه‌ک��ان��ی��ان پ��اش��ان‬ ‫دڵسۆزانه‌ به‌ هه‌ماهه‌نگى ک��ار بکرێ‬ ‫بۆ چاره‌سه‌رکردنى سه‌رجه‌م کێشه‌کانی‬ ‫خوێندکاران و پێداویستییه‌کانیان بۆ‬ ‫داب���ی���ن ب��ک��رێ��ت‪ .‬س���ااڵن���ه‌ ل���ه‌ س �ه‌رج �ه‌م‬ ‫زانکۆ و په‌یمانگاکان له‌ وه‌رزى زستاندا‬ ‫چ�ه‌ن��دی��ن کێشه‌ ب �ه‌رۆک��ى خوێندکاران‬ ‫ده‌گرێت له‌وانه‌ش که‌مى سووته‌مه‌نى و‬ ‫کێشه‌ى نه‌بوونى کاره‌با و که‌مى ئاو و‬ ‫که‌مى ده‌رماڵه‌ و ئه‌و پاره‌ى ده‌یانده‌نێ و‬ ‫پاک رانه‌گرتنى ناو به‌شه‌ ناوخۆییه‌کان‬ ‫و ک��ێ��ش�ه‌ى ه��ات��وچ��ۆی��ى خ��وێ��ن��دک��اران��ى‬ ‫ده‌ره‌وه‌ى شار و‪...‬هتد‪ .‬که‌مى زۆرێک‬ ‫پ��ێ��داوی��س��ت��ى س �ه‌ره‌ت��ای��ى س���ه‌رده‌م���ى که‌‬ ‫خواستى رۆژانه‌ى ئه‌مڕۆى خوێندکارانه‌‬ ‫بۆ ئ�ه‌وه‌ى به‌ شاره‌ستانیانه‌ و مه‌ده‌نیانه‌‬ ‫ژیان بگوزه‌رێنن‪.‬‬ ‫دڵ��ن��ی��ام ب�ه‌ش��ێ��ک��ى زۆر ل �ه‌ چ��اره‌س��ه‌رى‬ ‫ک��ێ��ش�ه‌ک��ان ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه‌ ب��ۆ وه‌زاره‌ت����ى‬ ‫خوێندنى ب��ااڵ و ت��وی��ژی��ن�ه‌وه‌ى زانستى‪،‬‬

‫ب���ه‌اڵم ب�ه‌ش��ێ��ک�ه‌ى ت��ر ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئ �ه‌س��ت��ۆى الی �ه‌ن��ى ئ��ی��دارى په‌یمانگاى‬ ‫ته‌کنیکى کۆیه‌‪ .‬بۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ى‬ ‫که‌ ئه‌که‌وێته‌ سه‌ر ئه‌ستۆى په‌یمانگاى‬ ‫ته‌کنیکى ک��ۆی �ه‌ ب �ه‌ زووی����ى ک���ار بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى ڕیشه‌یى بکات ئ�ه‌وه‌ى‬ ‫که‌ ده‌شمێنیته‌وه‌ به‌ هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ‬ ‫الیه‌نى سه‌روى خۆیان له‌ هه‌وڵى چاره‌سه‌رى‬ ‫سه‌رجه‌م کێشه‌ خوێندکارییه‌کاندابن‪ .‬له‌‬ ‫سه‌ر وه‌زاره‌تى خوێندنى بااڵ و توێژینه‌وه‌‬ ‫زانستى و وه‌زاره‌تى پ�ه‌ره‌وه‌رده‌ش پێویسته‌‬ ‫زیاتر گرنگى به‌ خوێندکاران بده‌ن پالن و‬ ‫به‌رنامه‌ى پێشکه‌وتوتر دابندرێت بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫زیاتر په‌یمانگا و زانکۆکان کادرى باشتر‬ ‫و پێشکه‌وتوتر بنیادبنێن بۆ کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫سااڵنه‌ له‌ کاتى خۆیدا و له‌ ماوه‌یه‌کى‬ ‫دیاریکراودا خوێندکاران دڵنیابکرێنه‌وه‌‬ ‫له‌ وه‌رگرتنیان له‌ زانکۆ و په‌یمانگاکان‪.‬‬ ‫سااڵنى راب��ردوو به‌تایبه‌ت ساڵى رابردوو‬ ‫به‌شێک له‌ خوێندکاران که‌ ناویان له‌‬ ‫په‌یمانگاکان و زان��ک��ۆک��ان گ �ه‌ڕای �ه‌وه‌‬ ‫زۆر دره‌نگ بوو چه‌ندین مانگ به‌سه‌ر‬ ‫م��اوه‌ى دی��ارى ک��راو که‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ و‬

‫پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ک��ردن ب�ه‌ شوێنى وه‌رگرتنى‬ ‫خوێندن پێویسته‌ تێپه‌ڕیبوو مامۆستایان‬ ‫زۆر پله‌یان ده‌ک���رد ل�ه‌ گ��وت��ن�ه‌وه‌ى وان�ه‌‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اران ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى وه‌ک��و پێویست‬ ‫زانستیان فێرکه‌ن ئ��ه‌وه‌ش به‌شێکى بۆ‬ ‫دڵسۆزى خۆیان ده‌گه‌ڕایه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫نموونه‌یه‌که‌ ل �ه‌ راب����ردوو پێویسته‌ به‌ر‬ ‫له‌وه‌ى خوێندن له‌ زانکۆ و په‌یمانگاکان‬ ‫یاخود قۆناغه‌کانى تر ده‌ست پێ بکات‬ ‫ئ �ه‌و ب �ه‌ش و الی �ه‌ن �ه‌ى ک �ه‌ تایبه‌تمه‌نده‌‬ ‫ب �ه‌ چ��اره‌س��ه‌رى ئ �ه‌و کێشانه‌ ل �ه‌ وه‌رزى‬ ‫هاوین و نه‌بونى ده‌وام��ى خوێندکاران و‬ ‫مامۆستایان کاربکه‌ن بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫سه‌رجه‌م کێشه‌کان که‌ تایبه‌تمه‌ندن به‌‬ ‫ب���وارى خ��وێ��ن��دن و ف��ێ��رک��ردن ن��ه‌ک له‌‬ ‫کاتى خوێندن و ده‌وام���ى مامۆستایان‬ ‫و خوێندکاران به‌ په‌له‌ پ��روزێ بکه‌ونه‌‬ ‫خ��ۆ ب �ه‌ چ��اره‌س �ه‌رێ��ک��ى ک��ات��ى کۆتایى‬ ‫به‌کێشه‌که‌ بهێنن ب��ۆ مانگى داه��ات��وو‬ ‫یاخود ساڵى داهاتوو هه‌مان کێشه‌ و‬ ‫گرفت به‌رۆکى خوێندکاران بگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪Abdulrehman.rasul@gmail.com‬‬

‫پارتى و یه‌کێتى یارى‬ ‫به‌ ماف و ئه‌قڵییه‌تى گه‌ل ده‌که‌ن!‬

‫سۆران حسێن‪ /‬که‌الر‬ ‫ره‌ن��گ �ه‌ الی �ه‌ن��گ��ران و دۆس��ت��ان��ى پ��ارت��ى و‬ ‫یه‌کێتى ئه‌م مانشێته‌یان الپه‌سه‌ند نه‌بێت و‬ ‫به‌ ناڕاستى بزانن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ راستییه‌کى‬ ‫ح��اش��ا ه �ه‌ڵ��ن �ه‌گ��ره‌‪ .‬ل��ه‌ ه��ه‌م��وو دون��ی��ادا‬ ‫حکومه‌ت له‌سه‌ر بنچینه‌ى خزمه‌تکردنى‬ ‫ئ���ه‌و ه��اواڵت��ی��ان �ه‌ى ژێ���رده‌س���ه‌اڵت���ى خ��ۆى‬ ‫داده‌م �ه‌زرێ��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ى ل�ه‌م هه‌رێمه‌ى‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌دا ده‌گ���وزه‌رێ���ت پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ى هه‌موو‬

‫یاساکانه‌! حکومه‌ت لێره‌ش به‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫دروس�����ت ب���وو ت��اک �ه‌ک��ان��ى ئ���ه‌م ه�ه‌رێ��م�ه‌‬ ‫زۆرینه‌یان ده‌نگیان به‌و که‌سانه‌دا که‌ خۆیان‬ ‫کاندید کردبوو به‌هێزترینیان دکتۆر به‌رهه‌م‬ ‫ساڵه‌ح بوو‪.‬‬ ‫د‪.‬ب�ه‌ره�ه‌م چه‌ندین په‌یمانى به‌ هاواڵتیان‬ ‫دا ئه‌گه‌ر سه‌رکه‌وت خزمه‌ت بکات‪ .‬ئه‌و‬ ‫س�ه‌رک�ه‌وت و م��اوه‌ى دوو ساڵه‌ سه‌رۆکى‬ ‫حکومه‌ته‌ به‌شێکى ک�ه‌م له‌ ئه‌رکه‌کانى‬ ‫به‌جێهێناوه‌ ئه‌گه‌رچى دنیایه‌ک ره‌خنه‌ و‬ ‫تێبینیمان له‌سه‌ر ئه‌داى کابینه‌که‌ى به‌رهه‌م‬ ‫ساڵه‌حه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌و به‌پێى ئ�ه‌و ده‌نگانه‌ى‬ ‫هه‌یانه‌ مافى ئ �ه‌وه‌ى هه‌یه‌ له‌ دوو ساڵى‬ ‫ئ��ای��ن��ده‌دا ه�ه‌ڵ�ه‌ک��ان��ى راس��ت��ب��ک��ات�ه‌وه‌ و به‌‬ ‫ت���ه‌واوى بکه‌وێته‌ خزمه‌تى گ �ه‌ل �ه‌وه‌‪ .‬خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر واشنه‌بوو ئه‌وکاته‌ خۆی به‌رپرسیاره‌‬ ‫به‌رامبه‌ر گه‌له‌که‌ى به‌گشتى و به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌وانه‌ى متمانه‌یان پێداوه‌‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌وه‌ى ج��ێ��گ��اى س���ه‌رس���وڕم���ان���ه‌ ک���ه‌ له‌‬ ‫هه‌موو دون��ی��ادا روی��ن �ه‌داوه‌ ئه‌مه‌یه‌ ئێستا‬ ‫به‌ڕێز نێچیرڤان ب��ارزان��ى به‌بێ ئ �ه‌وه‌ى له‌‬ ‫هیچ لیستێکدا بووبێت و ته‌نها ده‌نگێکى‬

‫هه‌بێت‪ ،‬له‌سه‌ر خه‌ته‌ و به‌م نزیکانه‌ ده‌بێته‌‬ ‫سه‌رۆکى ئ�ه‌م حکومه‌ته‌ى به‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫دروست بووه‌ و به‌ڕێزیشیان ته‌نها ده‌نگێکى‬ ‫به‌ده‌ست نه‌هێناوه‌! سه‌یره‌ یاریکردن به‌ زیاتر‬ ‫له‌ نیوه‌ى کۆمه‌ڵگا له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫حزبییه‌کان‪ .‬ئه‌وه‌شمان ل�ه‌ی��اده‌ ل�ه‌ب��وون به‌‬ ‫سه‌رۆکى حکومه‌تییه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ به‌رده‌وام‬ ‫ئه‌م وتانه‌ به‌ گوێى به‌رهه‌م ساڵه‌ح دا ده‌درت‬ ‫که‌ حکومه‌تى لێوه‌رده‌گیرێته‌وه‌ و ن��ۆره‌ى‬ ‫پارتییه‌‪ ..‬ئه‌وه‌ى من و هه‌زارانى وه‌ک من‬ ‫لێى دڵنیاتربوین ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م دوو حزبه‌ له‌‬ ‫(‪)2011‬شدا به‌رژه‌وه‌نییه‌کانى خۆیان له‌ پێش‬ ‫هه‌موو گه‌له‌وه‌ داده‌نێن و پێشبڕکێى ئه‌وان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ بزانن کامیان پۆستیان زیاتره‌ ئه‌ویش‬ ‫گومانى تێدا نییه‌ که‌ بۆ خه‌مه‌تى خه‌ڵکیان‬ ‫نییه‌‪ ..‬ئیتر خه‌ڵک ده‌نگى به‌کێداوه‌ به‌‬ ‫کێى نه‌داوه‌ که‌یفى خۆیه‌تى گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ژوره‌کانى حزب ئه‌میان به‌دڵ نییه‌ و ئه‌ویان‬ ‫به‌دڵه‌‪ ..‬رێکه‌وتننامه‌ى ستراتیژییان گرێداوه‌‬ ‫له‌سه‌ر حسابى ده‌نگ و ماف و ئه‌قڵییه‌تى‬ ‫تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا‪...‬‬ ‫‪Soran_kalar@yahoo.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/7 2010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/11/28‬‬ ‫دووشه‬

‫‪16‬‬

‫نه‌جیب ‌ه قه‌ره‌داغی‬ ‫ژی���ان ل � ‌ه ن��ێ��وان خ��و و ن�ه‌ری��ت�ه‌ک��ان��م��ان��دا‬ ‫و پ��ێ��داوی��س��ت��ی�ه‌ک��ان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه‌ک�ه‌م��ان‬ ‫مه‌ودایه‌کى ئاسمانى و رێسمانیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫خ��و و نه‌ریته‌کانمان س�ه‌رت��اپ��اى پ��ڕاوپ��ڕ‌ه‬ ‫ل��� ‌ه چ �ه‌م��ک��ى ب��ن��ده‌س��ت��ى‪ ،‬ک��اری��گ��ه‌رى‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت��دارى‪ ،‬به‌ند و داوه‌کانى بنه‌ماڵه‌‪.‬‬ ‫پره‌نسیپى ژیانى کۆمه‌ڵگابوون و هه‌ره‌وه‌زى‬ ‫و بیرى هاوبه‌شى تێیدا قه‌ڵسه‌‪ ،‬چه‌مکى‬ ‫ت��اک��ڕه‌وێ��ت��ى ل � ‌ه ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اب��وون دووره‌‪.‬‬ ‫خۆبه‌خۆ ب ‌ه ‌کاریگه‌رى سه‌رمایه‌دارى ئه‌و‬ ‫دۆخ��ه‌ قوڵتر و ک��اری��گ�ه‌رى زی��ات��ر ب��ووه‌‪.‬‬ ‫تاکڕه‌وێتى ب ‌ه چه‌مک ‌ه رۆژئاواییه‌که‌ى‬ ‫واى ل ‌ه تاک ک��ردوه‌ که‌ دونیاش ئاگرى‬ ‫تێبه‌ربێ مسقاڵێکیش نه‌ک به‌رپرسیارێتى‬ ‫نیشان نادا‪ ،‬به‌ڵکو نایکاته‌ خه‌مى خۆى‪.‬‬ ‫ئه‌و کلتور‌ه که‌ خاڵی ‌ه له‌ ویژدان و ئه‌خالق‬

‫و م���ۆڕاڵ ب �ه‌ پێشکه‌وتنى ئامێره‌کانى‬ ‫په‌یوه‌ندى زیاتر کاریگه‌رترى نیشان ده‌دات‬ ‫و زیاتر کلتورى تاکڕه‌وێتى باڵوکردۆته‌و‌ه‬ ‫له‌وه‌ مه‌ترسیدارتر ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ ئه‌و چه‌مک ‌ه‬ ‫ک��اری��گ�ه‌رى ل� ‌ه که‌سێتى ژن‪ ،‬م��ن��دااڵن‪،‬‬ ‫گه‌نجان‪ ،‬ته‌نانه‌ت پیر و به‌سااڵچووه‌کانیش‬ ‫بکات‪ ،‬تاکڕه‌وێتى مرۆڤ ل ‌ه مرۆڤبوون‬ ‫ده‌خات له‌به‌رئه‌و‌ه ک ‌ه مرۆڤبوون و نه‌بوون‬ ‫په‌یوه‌ست ‌ه به‌ چه‌مکى کۆمه‌ڵگابوون و‬ ‫نه‌بوونى تاکه‌وه‌‪ .‬به‌پێى خو و نه‌ریته‌کانمان‬ ‫چه‌رخى ژی��ان له‌ قۆناغى له‌دایکبوون‪،‬‬ ‫گ �ه‌وره‌ب��وون‪ ،‬خوێندن له‌ خوێندنگاکانى‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬هاوسه‌گیرى‪ ،‬وه‌ک ماکینه‌ى‬ ‫دروستکردنى منداڵ و به‌خێوکردنیان و ل ‌ه‬ ‫دوا دواییشدا مردنه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه قه‌به‌ترین کلێش ‌ه‬ ‫و ب ‌ه چه‌ند وشه‌ ئه‌و خولى سوڕانه‌وه‌یه‌ى‬ ‫ژی����ان و م��ردن�� ‌ه ک��ه‌ ل��ه‌ زه��ن��ى ه �ه‌م��وو‬ ‫تاکێک دایه‌‪ .‬به‌اڵم له‌م چه‌رخى ژیان و‬ ‫خولى سوڕانى ژیانه‌دا ن ‌ه ژیان واتاى هه‌ی ‌ه‬ ‫و نه‌ م��ردن‪ .‬نه‌خاسمه‌ کاتێ کورد بێت‪،‬‬ ‫واوه‌تریش کاتێ ژن بیت ئه‌و خولى سوڕانى‬ ‫ژیانه‌ هیچ واتایه‌کى نیه‌‪ .‬ن�ه‌ک ته‌نیا‬ ‫ژیان بێ واتایه‌‪ ،‬به‌ڵکو بێ ئه‌وه‌ى درکى‬ ‫پێ بکه‌ى و به‌ئاگا بى تۆ ده‌بیت ‌ه باشترین‬ ‫ئامێرى ده‌سه‌اڵتدارى و سه‌رمایه‌دارى‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫ل ‌ه خاڵى سفر ده‌ست پێناکه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫ژیان واتادار ببێ که‌م نین ئه‌و قوربانیانه‌ى‬ ‫له‌ کوردستاندا دراوه‌ ل ‌ه پێناوى ئازادیدا و‬ ‫زۆر شێواز و رێبازى گ��وزاره‌ له‌خۆکردن‬ ‫خوڵقێنرا‪.‬‬ ‫ل ‌ه ژیان و مردندا چه‌مکه‌کانى ویژدان و‬ ‫ئه‌خالق دوو چه‌مکى ده‌ستلێبه‌رنه‌دراون بۆ‬ ‫مرۆڤبوون‪ ،‬بۆ ؟ ویژدان هه‌بێ مرۆڤێکى‬ ‫ک���ورد‪ ،‬ژنێکى ک��ورد ده‌ب��ێ ب�ه‌ بیستنى‬ ‫چیرۆکى (ن‪.‬چ) موى هه‌موو جه‌سته‌ى‬ ‫هه‌ستێ و خه‌وى لێ حه‌رام ببێ‪ .‬ویژدان‬ ‫هه‌بێ مرۆڤ کاتێ ئاماره‌کانى توشبوونى‬ ‫گه‌نجانى کورد له‌ رۆژهه‌اڵتى کوردستان‬

‫ب ‌ه م��اده‌ى هۆشبه‌ر و ب ‌ه به‌سیج کردنیان‬ ‫ده‌بیستێ ده‌بێ مرۆڤ خوێنى راوه‌ستێ‪.‬‬ ‫ویژدان هه‌بێ کاتێ له‌ دیمه‌نى گه‌ریالکانى‬ ‫ک��ورد ک ‌ه به‌ چه‌کى کیمیایى و ناپاڵم‬ ‫بوونه‌ته‌ سوتمان و قه‌قنه‌ز م��رۆڤ ده‌بێ‬ ‫بێ ئاوڕدانه‌وه‌ ل ‌ه دواوه‌ بڕیارى تێکۆشانى‬ ‫بێ وچ��ان ب��دات‪ .‬وی���ژدان هه‌بێ مرۆڤ‬ ‫کاتێ فتواى ئایندارى ساخته‌ى فه‌تحواڵ‬ ‫گویله‌ن ده‌بیستێ که‌ فه‌رمانى کۆمه‌ڵکوژ‬ ‫ک��ردن��ى ک���ورد ده‌دات و ب��ان��گ �ه‌وازى بۆ‬ ‫توانه‌وه‌ى نه‌ژادى کۆمه‌ڵگاى کورد ده‌کات‬ ‫ل � ‌ه ب��ۆت �ه‌ى سه‌نتێزى ت��ورک‪-‬ئ��ی��س�لام دا‬ ‫نه‌ک ته‌نیا له‌ باکور‪ ،‬به‌ڵکو ل ‌ه باشورى‬ ‫کوردستانیش‪ ،‬ده‌بێ هه‌ر ماڵێکى کورد‬ ‫ببێته‌ خوێندنگه‌یه‌ک و ئاکادیمیایه‌ک‬ ‫بۆ په‌روه‌رد‌ه کردن و پێگه‌یاندنى رۆڵه‌کانى‬ ‫ک���ورد ل�ه‌س�ه‌ر کلتور‪ ،‬زم���ان و م��ێ��ژووى‬ ‫ک���ورد‪ .‬ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى رێ ل � ‌ه ژه‌ه��رب��اران �ه‌ى‬ ‫فه‌تحواڵییه‌کان بگرین له‌سه‌ر مێشک و‬ ‫جه‌سته‌ى مندااڵنى کورد ده‌بێ هه‌ر دایک‬ ‫و باوکێکى کورد ببێت ‌ه مامۆستایه‌ک و‬ ‫په‌روه‌رده‌کارێک نه‌ک ته‌نیا بۆ رۆڵه‌که‌ى‬ ‫خۆى به‌ڵکو بۆ دراوسێى‪ ،‬خزمان و هه‌ر‬ ‫جێیه‌کى لێى ده‌بێ‪.‬‬ ‫ده‌ب��ێ ب��زان��رێ که‌ هێرشى گ �ه‌وره‌ له‌سه‌ر‬ ‫کلتور‪ ،‬زم��ان و ناسنامه‌ى ک��ورد هه‌ی ‌ه‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر وا ب���ڕوا (‪ )20‬س��اڵ��ى ت��ر نابات‬ ‫زمانى ک��وردى ته‌نیا وه‌ک الپه‌ڕه‌یه‌ک‬ ‫له‌ مێژوودا ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬پاراستنى کلتور‪،‬‬ ‫زمان و ناسنامه‌ى کورد به‌شێکى گرنگى‬ ‫ئه‌رکى ویژدانى و ئه‌خالقیه‌ ک ‌ه کلتورى‬ ‫ک���ورد رووب�����ه‌ڕووى هێرشێکى زراڤ و‬ ‫بێ ئه‌مانه‌ و به‌ خێراییه‌کى بێ هه‌مپا‬ ‫ج��ی��ن��ۆس��ای��د ده‌ک����رێ‪ .‬ک�ه‌م��وک��وڕی�ه‌ک��ى‬ ‫گه‌وره‌ى کۆمه‌ڵگه‌که‌مان ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ ته‌نیا‬ ‫کاتێ هێرشێکى جه‌سته‌یى و گ��ه‌وره‌ى‬ ‫کیمیابارانى دۆڵى تیارى چه‌لێ رووده‌دات‬ ‫کاردانه‌و‌ه نیشان ده‌ده‌ین ب ‌ه هێنده‌ى ده‌بینین‬

‫ژیان چیه‌؟‬

‫ناڕه‌زاییمان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌دان قات گه‌وره‌تر‬ ‫له‌و هێرش ‌ه هه‌ی ‌ه ک ‌ه نایبینین و زۆر که‌م‬ ‫درک��ى پێ ده‌ک�ه‌ی��ن (ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ى ک ‌ه‬ ‫ناڕه‌زاییه‌کان ل ‌ه ئاست کۆمه‌ڵکوژییه‌که‌ى‬ ‫دۆڵى ته‌یاردا قه‌ڵس و الواز بوو) نه‌خاسم ‌ه‬ ‫ئه‌و هه‌موو کۆمه‌ڵکوژییه‌ى تر ک ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌که‌مان رووب����ه‌ڕووى ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژان����ه‌ ب���ه‌ده‌ر ل �ه‌ ق��ڕک��ردن��ى جه‌سته‌یى‬ ‫قڕکردن له‌ م��ااڵن��دا‪ ،‬له‌ دوک��ان له‌ سه‌ر‬ ‫شه‌قام ل ‌ه جێى کار و ل ‌ه میدیا له‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌که‌مان و به‌تایبه‌تى ل ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫ژنى کورد ده‌کرێ‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ى ک ‌ه‬ ‫نابینرێ ‪ ،‬نابیسرێ و ناخوازرێ ببینرێ‬ ‫و ببیسترێ هه‌ر شت په‌رده‌پۆش ده‌کرێ‪.‬‬ ‫ش �ه‌ڕ و تێکۆشان ل � ‌ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر هه‌موو‬ ‫جۆره‌ قڕکردنه‌کان ئه‌رکێکى ویژدانى و‬ ‫ئه‌خالقیه‌‪ ،‬خۆبه‌خۆ تێکۆشانه‌ ک ‌ه مرۆڤ‬ ‫ده‌ک��ات م��رۆڤ و ژی��ان وات���ادار ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫گه‌ر وا نه‌بێ ژیان چ واتایه‌کى هه‌یه‌؟‬ ‫ویژدان‪ ،‬ئه‌خالق‪ ،‬رێکخستنبوون هه‌بێ ل ‌ه‬ ‫خاک و ئاوى کوردستان برسێتى‪ ،‬هه‌ژارى‬ ‫و بێ کارى مه‌حاڵه‌‪ ،‬کاتێ خاک و ئاوى‬ ‫کوردستان ببێته‌ م �ه‌زراى داگیرکه‌ران و‬ ‫ئه‌سپى خۆیانى لێ تاو ب��ده‌ن ده‌ب��ێ ژنان‬ ‫و گه‌نجان ئه‌و جۆره‌ داگیرکاریان ‌ه وه‌ک‬ ‫داگ��ی��رک��ردن��ى جه‌سته‌ و گیانى خۆیان‬ ‫ببینن‪ ،‬هاخاکه‌که‌یان داگیر کردنین ها‬ ‫جه‌سته‌مان چ جیاوازى هه‌یه‌؟ ئه‌گه‌ر وا‬ ‫نه‌بوای ‌ه (ن‪.‬چ) ده‌ستدرێژى نه‌ده‌کرایه‌ سه‌رى‬ ‫و ده‌ستدرێژى کردنه‌که‌شى وا ره‌وا نه‌ده‌کرا‬ ‫و ده‌ستدرێژکارانیشى وه‌ک به‌رزه‌کى بانان‬ ‫بۆى ده‌رن�ه‌ده‌چ��ون‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ هه‌موو په‌یوه‌ست ‌ه‬ ‫ب ‌ه ئاستى ئه‌و شۆڕشه‌ى ده‌بێ ل ‌ه ویژداندا‬ ‫هه‌ڵگیرسێنین و ده‌ب��ێ ئ�ه‌و رووداوان���ه‌ ل ‌ه‬ ‫ده‌مارمان بده‌ن و مه‌حاڵ ببێ مرۆڤ وه‌ک‬ ‫مرۆڤێکى ئاسایى و بێ به‌رپرسیارانه‌ بژى‪.‬‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر م��رۆڤ ل�ه‌ رۆح��ى خ��ۆی��دا درک‬ ‫به‌و ناهه‌قیه‌ نه‌کات ناتوانێ بڵێ مرۆڤم‪.‬‬

‫کاتێ مرۆڤ له‌ خۆى بگوزه‌رێ ده‌بێت ‌ه‬ ‫مرۆڤ نه‌ک نوقمى تاکڕه‌وى ببێ و خۆى‬ ‫بکاته‌ ناوه‌ند و هه‌موو شت بکاته‌ قوربانى‬ ‫خۆی‪ .‬ئه‌گه‌ر مرۆڤ خۆى بگوزه‌رێ و‬ ‫له‌ خۆیدا کۆمه‌ڵگه‌بوون بئافرێنێ ژیانى‬ ‫واتادار ده‌بێ‪.‬‬ ‫ژیان ب ‌ه نرخ و به‌هاکانى کۆمه‌ڵگه‌بوونه‌و‌ه‬ ‫واتاداره‌ گه‌ر نا له‌ مردن واوه‌تر شتێکى تر‬ ‫نیه‌‪ .‬گرنگترین نرخى مرۆڤبوون چۆنێتى‬ ‫تێکۆشان ‌ه بۆ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى ک ‌ه جگ ‌ه‬ ‫‌له‌ مردن شتێکى پێ ره‌وا نه‌بینراوه‌‪ ،‬ژیان‬ ‫ل � ‌ه هه‌رێمێکدا ک�ه‌ وه‌ک قه‌سابخانه‌ى‬ ‫ژنانى لێ ه��ات��وو‌ه و رۆژ نییه‌ ژی��ان ل ‌ه‬ ‫ژنێک نه‌سه‌نرێته‌وه‌ و س �ه‌رى ن�ه‌ب��ڕدرێ‬ ‫داخۆ ژیانه‌؟ یان گه‌وره‌ترین بێ ئابڕویى‬ ‫و تاکڕه‌وێتیه‌‪ ،‬دوورکه‌وتنه‌وه‌یه‌ له‌ نرخى‬ ‫مرۆڤ بوون‪ ،‬دوورکه‌وتنه‌وه‌ی ‌ه له‌و نرخ و‬ ‫له‬ ‫به‌ها و به‌رپرسیارێتیانه‌ى ک ‌ه گ��وزار‌ه ‌‌‬ ‫کامڵبوونى مرۆڤ ده‌کات‪.‬‬ ‫ژی��ان ج�ه‌وه�ه‌رى تێکۆشانه‌ بۆ ئ���ازادى و‬ ‫خستنه‌ژێر پرسیارى خوه‌کانمان بۆ ژیان‪،‬‬ ‫ئازادى بێ ناوبه‌ر هه‌وڵدان ‌ه بۆ گه‌یشتن ب ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌بوون که‌ هه‌موو که‌سێ به‌ ره‌نگ‪،‬‬ ‫ب��اوه‌ڕى‪ ،‬ئه‌تنیک و ئیراد‌ه و ناسنامه‌ى‬ ‫خۆیه‌و‌ه بژى‪ ،‬گه‌یشتن ‌ه به‌ سیستمێک ک ‌ه‬ ‫م��رۆڤ وه‌ک م��رۆڤ ببینێ و رێ��ز ل ‌ه‬ ‫ئیراده‌ى بگیرێ و کۆتایى به‌ کۆمه‌ڵکوژى‬ ‫ره‌ش و سپى بێ‪ .‬ل ‌ه سه‌روو هه‌موویانه‌و‌ه‬ ‫کۆتایى ب ‌ه کۆمه‌ڵکوژى و داگیرکارى‬ ‫جه‌سته‌ى ژن بێ‪ .‬کۆتایى ب ‌ه کۆمه‌ڵکوژى‬ ‫کلتور‪ ،‬خاک‪ ،‬باوه‌ڕییه‌کانمان بێ‪ ،‬ژیان‬ ‫ئه‌و کاته‌ واتادار ده‌بێ‪ ،‬مرۆڤێک که‌ ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵکوژیان ‌ه ل ‌ه کوردستان قبوڵ بکات‬ ‫نه‌ک ده‌ژى‪ ،‬به‌ڵکو مردوویه‌کى سه‌رپێیه‌‪،‬‬ ‫له‌وه‌ زیاتریش له‌مرۆڤبونه‌وه‌ دوره‌‪ ،‬کاتێ‬ ‫ئه‌وانه‌ى ده‌یبنین بیکه‌نه‌ ده‌رد و ژان ل ‌ه‬ ‫سه‌رماندا و خه‌ومان لێ حه‌رام بکات ئه‌و‬ ‫کات ‌ه مرۆڤ له‌ سه‌ره‌تاى مرۆڤبوونیدای ‌ه‬

‫س��وق��ڕات کاتێ ده‌ب �ه‌ن �ه‌ دادگ���ا حوکمى‬ ‫ده‌ده‌ن ب ‌ه م��ردن له‌سه‌ر گه‌ڕانى ب ‌ه دواى‬ ‫حه‌قیقه‌تدا و ب��ڕی��ارى ژه‌ه��رخ��واردک��ردن��ى‬ ‫ده‌درێ پێى ده‌ڵێن ده‌ستنوسێک بنوس ‌ه ‌و‬ ‫په‌شیمان به‌و‌ه لێت ده‌بورین سوقڕات ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫ن��ا‪ ،‬ئه‌گه‌ر راستیه‌کانى ژی��ان به‌ عه‌قڵ‬ ‫بسه‌لمێنرێ ئه‌و کات ‌ه پێى ده‌ڵێن ژیان ئه‌و‬ ‫کات ‌ه شایانى ئه‌وه‌ین بژین ئه‌گه‌ر نا شایانى‬ ‫مردنین‪ ،‬به‌و پێی ‌ه سوقڕات بووه‌ قوربانى‬ ‫گه‌ڕان به‌دواى حه‌قیقه‌تدا‪ ،‬ب ‌ه ئه‌مڕۆشه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و که‌سێکه‌ ل ‌ه نیگاى مرۆڤایه‌تیه‌وه‌ ده‌ژى‬ ‫و نه‌مره‌‪ .‬هه‌ر بۆ ئه‌وه‌شه‌ ژیان بۆ ئێمه‌ى‬ ‫تاکى کورد و ژنى کورد له‌و رێبازانه‌دا‬ ‫وات����ادار‌ه و ب�ه‌ن��رخ�ه‌‪ ،‬ئ �ه‌م قۆناغه‌ وه‌ک‬ ‫ساتێکى مێژوویى قۆناغى روون بونه‌و‌ه و‬ ‫یه‌کالبونه‌وه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ى ژیان به‌ واتا و نرخ‬ ‫بێ‪ ،‬ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر مان ده‌سه‌پێنرێ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه ژیان وه‌ک کڵێشه‌ى خو و نه‌ریته‌کانمان‬ ‫قبوڵ بکه‌ین‪ ،‬پێویستى کۆمه‌ڵگه‌که‌مان‬ ‫به‌ ئازادی ‌ه بۆ ئه‌وه‌شه‌ به‌ پێى ئه‌وه‌ رێچکه‌ى‬ ‫رێمان یه‌کالده‌که‌ینه‌و‌ه نه‌ک ب ‌ه پێى خو و‬ ‫نه‌ریته‌کانمان‪ ،‬کۆمه‌ڵگه‌که‌مان پێویستى‬ ‫به‌ ژیانی دیموکراسى و عه‌داله‌ت هه‌ی ‌ه‬ ‫ئێمه‌ش ب��ۆ ئ �ه‌و پێویستیه‌ى کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫ده‌ژی��ن‪ ،‬وه‌ه��اش ده‌ک��رێ ژی��ان و مردنمان‬ ‫واتادار بێ و نرخێکى پیرۆزى هه‌بێ‪.‬‬ ‫تێبینى ‪:‬‬ ‫(ن‪.‬چ) دوو پیتى ن��او و پ��اش��ن��اوى ئه‌و‬ ‫کیژۆڵ ‌ه (‪ )11‬ساڵه‌یه‌ ک ‌ه ب�ه‌ر له‌ سێ‬ ‫ساڵ ل ‌ه شارى سێرتى باکورى کوردستان ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن ژماره‌یه‌کى له‌ پۆلیس‪ ،‬فه‌رمانبه‌رى‬ ‫ئه‌منیه‌ت و ته‌نانه‌ت مامۆستاى خوێندنگه‌ى‬ ‫شه‌وانه‌ى ده‌ستدرێژى کرایه‌ سه‌ر و دواى‬ ‫(‪ )3‬س��اڵ ل �ه‌ بێنه‌ و ب���ه‌ره‌ سه‌رئه‌نجام‬ ‫دۆزه‌ک�ه‌ى ب ‌ه بێ تاوانى ده‌ستدرێژکارانى‬ ‫کۆتایى هات گوای ‌ه ب ‌ه بیانوى ئه‌وه‌ى ک ‌ه‬ ‫ئه‌و کیژۆڵ ‌ه ب ‌ه ره‌زامه‌ندى خۆى ده‌ستدریژى‬ ‫کراوه‌ت ‌ه سه‌ری‪.‬‬

‫(‪ )PKK‬رابوونێکى نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬ره‌گه‌زى‪ ،‬هزرى‪ ،‬فه‌لسه‌فى و ئه‌خالقیی ‌ه‬

‫واحید هه‌ورامی‬ ‫له‌ مێژووى مرۆڤایه‌تی و گه‌الندا زۆرێک‬ ‫رۆژ و بۆنه‌ى تایبه‌ت هه‌ن که‌ به‌ سه‌رهاته‌‬ ‫پڕ خێر و شکۆداره‌کان یان نه‌هامه‌تی و‬ ‫شکسته‌کانیان به‌ بیر دێننه‌وه‌ وه‌ک رۆژانى‬ ‫جه‌ژن و خۆشى یان بۆنه‌یه‌کى غه‌مگینى‬ ‫پێشوازیان لێ ده‌کرێ له‌ مێژووى کۆن و‬ ‫هاوچه‌رخى کورددا که‌م نین ئه‌و رۆژانه‌ى‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌ تاڵ و شیرینه‌کانى ئه‌و گه‌له‌یان‬

‫له‌خۆ گرتبێت‪ .‬یه‌کێک ل �ه‌و رۆژان���ه‌ش‬ ‫(‪)27‬ى تشرینى دووه‌م���ى (‪)1978‬ه‌ ک ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵێک گه‌نجى بوێر و نیشتمان په‌روه‌ر‬ ‫و ئ��ازادی��خ��واز چه‌خماخه‌ى (‪)29‬ی�ه‌م��ی��ن‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى کوردییان دژ به‌ داگیرکارى‬ ‫و مێژووى ره‌ش و تاریکى ته‌سلیمیه‌ت لێدا‬ ‫و به‌ردى بناغه‌ى شۆڕشێکى نوێیان له‌ ژێر‬ ‫چه‌ترى پارتى کرێکارانى کوردستان دانا‬ ‫وه‌ک ده‌زانرێت مێژووى گه‌لى کورد و به‌‬ ‫تایبه‌ت مێژووى هاوچه‌رخ پڕه‌ له‌ رۆژانى‬ ‫هاوشێوه‌ى ئه‌م رۆژه‌ که‌ تیایاندا پارتێکى‬ ‫س��ی��اس��ى ی��ا ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ى ج���ه‌م���اوه‌رى‬ ‫شۆڕشگێرى ئاواکراوه‌‪.‬‬ ‫ب�����ه‌اڵم ئ���اخ���ۆ ئ����ه‌و ف���اک���ت���ه‌ران���ه‌ى که‌‬ ‫(‪ )1978/11/27‬له‌ بۆنه‌ و رۆژه‌کانى ترى‬ ‫تۆمارکراو له‌ مێژووى کورد جیا ده‌کاته‌وه‌‪،‬‬ ‫چین که‌ ئه‌مڕۆ زۆرینه‌ى گه‌لى کورد ئه‌و‬ ‫رۆژه‌ وه‌ک بۆنه‌یه‌کى پیرۆز ده‌بینێت؟‬ ‫خاڵى جیاوازى نێوان ته‌ڤگه‌رى (‪)PKK‬‬ ‫و بزوتنه‌وه‌کانى پێشوو چین؟ واڵمى ئه‌م‬ ‫پرسانه‌ له‌ چه‌ند رووه‌وه‌ ده‌کرێت هه‌ڵوه‌سته‌ى‬

‫له‌ سه‌ر بکرێ‪ .‬یه‌که‌م ئه‌و هه‌لوومه‌رجه‌ى‬ ‫که‌ ئیراده‌ و خواستى ئازادیخوازانه‌ى گه‌لى‬ ‫ک��ورد ده‌ستێکى ده‌ره‌ک���ى له‌ پشتدا بووه‌‬ ‫بگره‌ ل�ه‌ بارودۆخێکى تایبه‌تى هه‌رێمى‬ ‫و جیهانیدا ده‌رک���ه‌وت���وون وه‌ک نمونه‌‬ ‫ده‌کرێت دروستبوونى کۆمارى کوردستان‬ ‫له‌ مه‌هاباد و ئه‌و پاڵپشتیه‌ى سۆڤیه‌ت بۆ‬ ‫ئه‌و کۆماره‌ کردى و بارودۆخى ئه‌و کاته‌ى‬ ‫ئ��ێ��ران و هه‌رێمه‌که‌ و جیهان بهێنرێته‌وه‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌ش واى ک��ردوه‌ که‌ ئه‌و بزوتنه‌وانه‌ له‌‬ ‫الیه‌ن هێزه‌کانى ده‌ره‌کییه‌وه‌ وه‌ک کارتى‬ ‫فشار به‌کاربهێنرێن‪.‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌گه‌ر له‌ نێوان ئه‌و هێزانه‌ و دوژمنانى‬ ‫ک��ورددا لێک نزیکبوون و پێکهاتنێک‬ ‫بهاتبایه‌ ئاراوه‌ بزاڤى کورد ده‌بوو به‌ مه‌ڕى‬ ‫قوربانى وه‌ک ئاماژه‌ کرا ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ى‬ ‫که‌ (‪)PKK‬ى تێدا دروست بوو جیاوازه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ له‌وکاته‌دا ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌رى‬ ‫کوردستان به‌تایبه‌ت تورکیا له‌ به‌رزترین‬ ‫ئاستى سه‌قامگیرى داب���وون و مه‌ترسى‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانێکى ده‌ره‌ک��ى ی��ان رابوونێکى‬

‫ناوه‌کى له‌ سه‌ریان نه‌بوو له‌و بارودۆخه‌دا‬ ‫(‪ )PKK‬ته‌نیا و ته‌نیا هه‌ڵقواڵوى ویست‬ ‫و ئیراده‌ى ئازادى گه‌لى کورده‌‪.‬‬ ‫دووه‌م زۆربه‌ى سه‌رهه‌ڵدان و رۆچوونه‌کانى‬ ‫س����ه‌ده‌ى راب�����ردوو ب �ه‌ ه���ۆى پ��ارچ�ه‌ب��وون��ى‬ ‫کوردستان و داگیرکرانى له‌ الیه‌ن ئێران‪،‬‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬تورکیا و س��وری��اوه‌ ل�ه‌ س��ن��وورى‬ ‫پارچه‌یه‌کدا قه‌تیس ماون سه‌ره‌ڕاى هه‌ندێ‬ ‫هه‌وڵى نه‌ته‌وه‌یى و نیشتمانپه‌روه‌رانه‌ هه‌رگیز‬ ‫کاراکته‌رێکى رزگاریخوازانه‌ى نه‌ته‌وییان‬ ‫پێوه‌ دیار نییه‌ له‌م بواره‌شدا (‪ )PKK‬توانى‬ ‫سنووره‌ ده‌ستکرده‌کان ده‌رب��از بکات و به‌‬ ‫ئافراندنى هزرێکى نه‌ته‌وه‌یى شان به‌شانى‬ ‫خه‌بات و تێکۆشان له‌ باکوورى واڵت بۆ‬ ‫پارچه‌کانى ترى کوردستان په‌ل بهاوێژێت و‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌کى رزگارى نه‌ته‌وه‌یى بخۆڵقێنێت‪.‬‬ ‫سێیه‌م ئ�ه‌گ�ه‌ر الپ�ه‌ڕه‌ک��ان��ى م��ێ��ژوو وه‌ره‌ق‬ ‫ب��ده‌ی��ن�ه‌وه‌ ده‌بینین ک�ه‌ ژن دام �ه‌زرێ��ن �ه‌رى‬ ‫یه‌که‌مین شارستانێتى مرۆڤایه‌تییه‌ که‌‬ ‫ئه‌ویش کۆمه‌ڵگاى سروشتییه‌‪ .‬مرۆڤایه‌تى‬ ‫درێژترین ته‌مه‌نى له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا به‌سه‌ر‬

‫بردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ پێشکه‌وتنى سیستمى ب �ه‌ڵ��ک��و (‪ )PKK‬ل �ه‌ه �ه‌م��ان��ک��ات��دا که‌‬ ‫پیاوساالرى ده‌ڵه‌تگه‌را که‌ له‌ سه‌ر بنه‌ماى ته‌ڤگه‌رێکى سیاسییه‌ ل�ه‌ عه‌ینى حاڵدا‬ ‫نکۆڵى کردن له‌ ره‌نج و به‌هاکانى ژن خۆى هه‌ڵچونێکى هزرى فه‌لسه‌فى و ئه‌خالقییه‌‬ ‫بنیاد ده‌نێت بۆ ج��ارى یه‌که‌م کۆیالیه‌تى که‌ ه�ه‌وڵ ده‌دات له‌ رێگاى خوێندنه‌وه‌ى‬ ‫له‌ سه‌ر ژن به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪ .‬به‌م شێوه‌یه‌ش زانستیانه‌ و وردى کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌ که‌سایه‌تى ژن��دا س�ه‌رج�ه‌م مرۆڤایه‌تى و مرۆڤایه‌تى سه‌رچاوه‌کانیان بدۆزێته‌وه‌ و‬ ‫کۆیله‌ ده‌کرێت به‌ باوه‌ڕ به‌م راستیه‌ى که‌ چاره‌سه‌رێک بۆ ئه‌و کێشه‌ هه‌ڵپه‌سێڕاوانه‌ى‬ ‫ژن��ان هه‌رگیز له‌ گه‌وهه‌رى خۆیاندا ئه‌و که‌ ئه‌مڕۆ مرۆڤایه‌تى به‌ گشتى و گه‌لى‬ ‫سیستمه‌یان قبوڵ نه‌کردوه‌ هه‌میشه‌ وه‌ک ک��وردى به‌ تایبه‌تى به‌ خۆیانه‌وه‌ سه‌رقاڵ‬ ‫ئۆپۆزسیۆنى ش���اراوه‌ و دژه‌ سیستم بۆ کردوه‌ بدۆزێته‌وه‌ و به‌گژیاندا بچێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫پاراستنى به‌ها مه‌عنه‌ویه‌کانى کۆمه‌ڵگا لێگه‌ڕینه‌ قوڵ و به‌رفراوانه‌ى که‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫خۆیان له‌سه‌ر پێ راگ��رت��ووه‌‪ )PKK( .‬ل �ه‌ س �ه‌ر کێشه‌گه‌لێکى وه‌ک ده‌وڵ���ه‌ت‪،‬‬ ‫ژنان به‌شدارى ساحه‌ى خه‌بات و تێکۆشان ئایین‪ ،‬سروشت‪ ،‬تاک و کۆمه‌ڵگا و‪...‬‬ ‫کراوه‌ هیواى گه‌یشتن به‌ ژیانێکى ئاسووده‌‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫چ�����واره‌م ک �ه‌ خ��اڵ��ى ه���ه‌ره‌ س �ه‌ره‌ک��ی��ی �ه‌ و و ئ��ازادى خولقاندوه‌‪ .‬بێگومان له‌به‌ر ئه‌م‬ ‫ده‌ک���رێ وه‌ک گرنگترین تایبه‌تمه‌ندى تایبه‌تمه‌ندییانه‌یه‌ که‌ ئه‌مڕۆ (‪)PKK‬‬ ‫(‪ )PKK‬ن�����اوزه‌د ب��ک��رێ��ت ئ���ه‌وه‌ی���ه‌ که‌ وه‌ک هێزێکى ئه‌کتیڤ و خاوه‌ن رۆڵ له‌‬ ‫(‪ )PKK‬به‌ ته‌نیا پارتێکى سیاسى نییه‌ هه‌رێمه‌که‌دا ناسراوه‌ و وێ��ڕاى پێشوازى و‬ ‫که‌ له‌ ژێ��ر کاریگه‌رى سیستم و فکرى پشتگیرى له‌ الیه‌ن ئازادیخوازانه‌وه‌ بووه‌ته‌‬ ‫سۆسیالیستى یان لیبرالیستى کۆمه‌ڵێک ئامانجى هێرش و په‌المارى داگیرکه‌ران و‬ ‫ئامانجى دی��اری��ک��راوى بۆ خ��ۆى دانابێت‪ ،‬هێزه‌ ئه‌مپریالیستیه‌کان‪.‬‬

‫مۆدێرنیته‌ى سه‌رمایه‌دارى کۆیالیه‌تییه‌کى مۆدێرن بــــــ‬

‫عه‌دنان محه‌مه‌دى‬ ‫ه����ه‌رچ����ه‌ن����ده‌ ژن ل����ه‌ ئ���اواک���ردن���ى‬ ‫کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تى به‌ پێشخستنى‬ ‫ش���ۆڕش���ى گ��ون��د و ک��ش��ت��وک��اڵ‪ ،‬له‌‬ ‫س �ه‌رده‌م��ى دای��ک��س��االری��دا توانیوێتى‬ ‫ب��ب��ێ��ت �ه‌ پ��ێ��ش �ه‌ن��گ و رۆڵ�����ى خ���ۆى‬ ‫بگێڕێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌ ئه‌نجامى ش�ه‌ڕ و‬ ‫ملمالنێیه‌کى ه���ه‌زار ساڵه‌ ک�ه‌ پیاو‬

‫به‌رامبه‌ر به‌ ده‌سه‌اڵته‌که‌ى پێشیخست‬ ‫توانى ده‌سه‌اڵته‌که‌ى له‌ ده‌ست ده‌ربێنێ‬ ‫و سیستمێکى پیاوساالرى ئاوا بکات‬ ‫و ژن له‌ ناوه‌رۆکى خۆى دوربخاته‌وه‌‪.‬‬ ‫دواى ئه‌وه‌ش ئیتر ژن کرایه‌ ئامڕازێک‬ ‫به‌ده‌ست پیاوه‌‪ .‬وه‌کو کۆیله‌یه‌کى پیاو‬ ‫که‌ ته‌نها ئیشى خزمه‌تکردنى پیاو ئه‌و‬ ‫سیستمه‌ى که‌ له‌ الی �ه‌ن پ��ی��اوه‌وه‌ ئاوا‬ ‫کرابوو به‌کار بهێنرێت‪ .‬هه‌روه‌ها ته‌واوى‬ ‫توانستى هێزى مادى و مه‌عنه‌وییه‌کان‬ ‫له‌ ده‌ستى پیاو کۆبوونه‌وه‌ و ژن بووه‌‬ ‫بونه‌وه‌رێک که‌ گیرۆده‌ى خنکانێکى‬ ‫بێده‌نگ‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام چ��اوه‌ڕێ��ى ده‌ستى‬ ‫پیاو ب��وو‪ .‬له‌گه‌ڵ کۆیله‌کردنى ژنى‬ ‫ک��ورد ب��ۆ ژێ��ر رکێفى پیاو رێگه‌ش‬ ‫بۆ کۆیله‌کردنى ته‌واوى کۆمه‌ڵگا و‬ ‫ت�ه‌واوى به‌ها مادى و مه‌عنه‌ویه‌کانى‬ ‫ک���رای���ه‌وه‌‪ .‬ب �ه‌ئ��اوا ک��ردن��ى ده‌وڵ�ه‌ت��ی��ش‬ ‫له‌الیه‌ن پیاوه‌وه‌ ئیتر نه‌ک ته‌نیا ژن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو خودى پیاویش به‌ کۆیله‌ کرا‪.‬‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ کۆمه‌ڵگایه‌کى رامکراو‬

‫سه‌ره‌تا به‌ کۆیله‌کردنى ژن و دوات��ر‬ ‫به‌ کۆیله‌کردنى پیاو ه �ه‌ره‌ دواییش‬ ‫ته‌واوى کۆمه‌ڵگا له‌مه‌ روویدا‪.‬‬ ‫ک��ات��ێ��ک ن����اوه‌ن����ده‌ وه‌رزش���ی���ه‌ک���ان و‬ ‫په‌روه‌رده‌ییه‌کان به‌ هه‌موو شێوازێکه‌وه‌‬ ‫که‌وته‌ خزمه‌تى ده‌وڵه‌ت و بۆ پاراستنى‬ ‫ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ان��ى ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ران و‬ ‫ل��ه‌گ��ه‌ڵ پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��ن��ى ت�ه‌ک��ن��ی��ک و‬ ‫ته‌کنه‌لۆژى میتۆدى کۆیله‌کردنى‬ ‫ژن����ان و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اش ب���ه‌ گ��وێ��ره‌ى‬ ‫سه‌رده‌مى خۆى رێکخراو و به‌رگێکى‬ ‫تازه‌تریان له‌به‌ر کرد که‌ زۆر خراپتر‬ ‫ب���وو ل��ه‌ ق��ۆن��اغ �ه‌ک��ان��ى پ��ێ��ش خ��ۆى‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ سه‌رده‌مى ناویندا ژن وه‌کو‬ ‫ک�ه‌ره‌س��ت�ه‌ی�ه‌ک‪ ،‬کڕین و فرۆشتنى‬ ‫پێوه‌ده‌کرا‪ ،‬به‌اڵم له‌م سه‌رده‌مه‌دا که‌ به‌‬ ‫سه‌رده‌مى مۆدێرنیته‌ى کاپیتاڵیزم به‌ناو‬ ‫ده‌کرێت ژن پارچه‌ پارچه‌ کراوه‌ و هه‌ر‬ ‫پارچه‌یه‌کى بۆ مه‌به‌ستێکى جیاواز له‌‬ ‫ب��وارى جیاجیادا‪ ،‬بۆ چێژ وه‌رگرتن و‬ ‫س��اغ��ک��ردن�ه‌وه‌ى ک��ااڵک��ان��ى سیستمى‬

‫س �ه‌رم��ای �ه‌دارى ب�ه‌ک��ار ده‌هێنرێت‪ .‬بۆ‬ ‫ن��م��ون �ه‌ ب��ۆ ف��رۆش��ت��ن��ى ش��ام��پ��ۆی�ه‌ک‬ ‫وێنه‌ى ژنێکى له‌سه‌ر دانراوه‌ بۆ سه‌ره‌نج‬ ‫راکێشانى کڕیار‪ .‬واته‌ کڕیار چه‌نده‌‬ ‫ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه‌ ژێ��ر ک��اری��گ �ه‌رى وێنه‌که‌‬ ‫ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ بیر ل �ه‌ ن���اوه‌رۆک���ى کااڵکه‌‬ ‫ناکاته‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ کۆمه‌ڵگا به‌هه‌موو‬ ‫الی�ه‌ن�ه‌ک��ان��ی��اوه‌ ب��ۆ ئ �ه‌م نزیکایه‌تییه‌‬ ‫ئاماده‌ ک��راوه‌ له‌م میانه‌یه‌شدا کڕیار‬ ‫ش��ام��پ��ۆ ن���اک���ڕێ���ت‪ ،‬ب �ه‌ڵ��ک��و ژن��ێ��ک‬ ‫ده‌ک���ڕێ���ت‪ .‬ل �ه‌ الی �ه‌ک��ى ت��ری��ش �ه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌موو که‌ره‌سته‌یه‌ک وێنه‌ى به‌شێک‬ ‫ل���ه‌ ل��ه‌ش��ى ژن ه�����ه‌ڕاج ده‌ک���رێ���ت و‬ ‫ده‌ف��رۆش��رێ��ت و به‌مشێوه‌یه‌ سیستمى‬ ‫مۆدێرنیته‌ى کاپیتالیزمى شێوازێکى‬ ‫سه‌رده‌میانه‌ى له‌ژێر ده‌مامکى مافى‬ ‫ژن و ئازادى له‌ چوارچێوه‌ى هه‌ندێک‬ ‫سه‌نته‌ر و رێکخراو که‌ به‌ناو پاراستنى‬ ‫ژنان و مافه‌کانیان خۆى حه‌شار داوه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ل�ه‌ ب��ن�ه‌ڕه‌ت��دا ن�ه‌ ه �ه‌ر ئامانجى‬ ‫ئازادکردنى ژن نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌ژێر‬

‫ناوى ئه‌و ده‌سته‌واژانه‌دا کۆیالیه‌تیه‌کى‬ ‫ترى سه‌رده‌میانه‌ى جیاواز به‌سه‌ردا فه‌رز‬ ‫ده‌کرێت‪ .‬هه‌ر وه‌کو چۆن خاوه‌نه‌کانى‬ ‫ده‌سه‌اڵت سنوره‌کانى ده‌وڵه‌ت ده‌که‌نه‌‬ ‫خانوو و به‌ ماڵى خۆیانى ده‌بینن و‬ ‫هه‌موو کرده‌وه‌یه‌ک له‌م سنوره‌دا وه‌کو‬ ‫مافى خۆى ده‌بینێت‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌و خێزانه‌دا‬ ‫که‌ میکرۆمۆرکێکى ده‌وڵ�ه‌ت�ه‌‪ ،‬پیاو‬ ‫وه‌کو خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت‪ ،‬خۆى به‌ خاوه‌نى‬ ‫مافى هه‌موو جۆره‌ ره‌فتار و کرده‌وه‌ و‬ ‫کوشتنیشدا ده‌بینێت‪.‬‬ ‫ژنى ماڵه‌وه‌ موڵکێکى هێنده‌ کۆن و‬ ‫قوڵه‌ که‌ له‌ میانه‌ى هه‌ست و سۆزێکى‬ ‫موڵکایه‌تى سنورنه‌ناس پیاو ژن به‌‬ ‫موڵکى خۆى داده‌نێت له‌ به‌رامبه‌ر پیاو‪،‬‬ ‫ژن ناتوانێت بانگه‌شه‌ى بچوکترین‬ ‫م��اف��ى موڵکایه‌تى ب��ک��ات‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ک �ه‌ پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ه��اوس�ه‌رێ��ت��ی��ان‬ ‫پێکهێناوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ى پیاو‬ ‫له‌سه‌ر ژن و منداڵه‌کان بێ سنوره‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر چ���ه‌ن���ده‌ ل���ه‌ راب�������ردوداو و چى‬

‫ل��ه‌ ئ��ێ��س��ت��ادا ژن ل��ه‌ ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ئ �ه‌و‬ ‫کۆیالیه‌تیه‌ى ک �ه‌ ب �ه‌ س �ه‌ری��دا ف �ه‌رز‬ ‫کراوه‌ گه‌لێک نمونه‌ى قاره‌مانێتى و‬ ‫خۆڕاگریشى پێشکه‌ش ک��ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ى سه‌رچاوه‌ى تێکۆشان و‬ ‫شێوازى رێکخستنه‌کانیان له‌گه‌ڵ شێوه‌‬ ‫و س �ه‌رچ��اوه‌ى سیستمى ده‌س �ه‌اڵت��دار‬ ‫ج��ی��ا ن����ه‌ک����ردۆت����ه‌وه‌‪ ،‬ن �ه‌ی��ان��ت��وان��ی��وه‌‬ ‫حکومه‌ت بگۆڕن‪ ،‬بۆیه‌ له‌ ئه‌نجامدا‬ ‫له‌ جیاتى گه‌یشتن به‌ ئامانجه‌کانیان‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ سیستم توانیوێتى به‌‬ ‫ئاسانى له‌ خۆیاندا بیانتوێنێته‌وه‌ و له‌‬ ‫ئامانجه‌کانیان دوری���ان ب��خ��ات�ه‌وه‌‪ .‬به‌‬ ‫واتایه‌کیتر ویستویانه‌ به‌پشتبه‌ستن‬ ‫به‌و سیستمه‌ى که‌ کۆیالیه‌تى به‌سه‌ردا‬ ‫سه‌پاندوه‌ هه‌وڵ و تێکۆشان بۆ ئازادى‬ ‫خۆى بکات‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ک��وردس��ت��ان��ی��ش��دا ب���ه‌ درێ���ژای���ى‬ ‫سه‌ده‌یه‌ک که‌ شه‌ڕ و ملمالنێ بوونى‬ ‫ه���ه‌ی���ه‌‪ ،‬گ �ه‌ل��ێ��ک ش����ۆڕش ل���ه‌ دژى‬ ‫داگیرکه‌رى دروست بوون‪ .‬له‌ هه‌ندێ‬

‫تیۆری‬

‫درێژه‌ی دیداره‌که‌ی که‌مال میراوده‌لی ‪...‬‬

‫«سه‌رۆکی هه‌رێم ئه‌گه‌ر چاکسازی بکات ده‌بێ ل ‌ه خۆیه‌وه ده‌ست پێ بکات»‌‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪18‬‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌‪ ،‬هه‌فتانه‌ ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت‬

‫ئه‌و درۆ گه‌وره‌یه‌ی‌ که‌ ناوی عیشقه‌‬ ‫عیشق له‌ الی هه‌ندێ که‌س وه‌همه‌‪ ،‬له‌ الی‬ ‫هه‌ندێکی تردا ئه‌زمونه‌ و رۆژ له‌ دوای رۆژ‬ ‫کاڵ ده‌بێته‌وه‌‪ .‬له‌ الی ئه‌وروپیه‌کان شتێکی‬ ‫نه‌دیوه‌ و نایکه‌ن‪ .‬له‌ الی رۆژهه‌اڵتیه‌کان بیره‌‬ ‫و تیایدا نوقم ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌ الی مندا تڕاوێلکه‌یه‌‪ ،‬ده‌ستی بۆ درێژ ده‌که‌م‬ ‫راده‌ک �ه‌م‪ ،‬ئه‌که‌وم و ئه‌گریم‪ ،‬ئه‌نجامه‌که‌شی‬ ‫جڕتێکم بۆ ده‌کێشێ‪ .‬قه‌یرانێکه‌ هه‌ر شه‌یتان‬ ‫ده‌زان��ێ چۆن تۆپ تۆپێنی پێ بکات‪ .‬هه‌ر‬ ‫یه‌که‌ و به‌ شێوه‌یه‌ک پێناسه‌ی ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫له‌ الی هه‌ندێکی تر گ��وو خ��واردن �ه‌‪ ،‬عاشق‬ ‫تا تۆبه‌ ده‌کات چه‌ند جارێ سه‌ری له‌ دیوار‬ ‫ده‌دات و سه‌ری بریندار ده‌بێت و سه‌رتاسه‌ری‬ ‫ته‌مه‌نی ه�ه‌ر خه‌ریکی تیمارکردنی سه‌ری‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫زۆر ج��ار ل�ه‌ الی رۆمانسییه‌کان ره‌ن��ج بێ‬ ‫ب �ه‌ری و هه‌ناسه‌ ساردییه‌‪ .‬له‌ الی زۆرب �ه‌ی‬ ‫خوێندکارانی ئه‌مڕۆ یاری و خۆهه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنه‌‪.‬‬ ‫له‌ کۆتایی هه‌موو جۆره‌ عیشقه‌کاندا شین و‬ ‫شه‌پۆڕ و په‌نجه‌گه‌زینه‌‪.‬‬ ‫ده‌گمه‌نه‌ زۆر ده‌گمه‌نه‌ به‌رده‌وام بێت تا کۆتایی‬ ‫ژی��ان��ی ه �ه‌ر دوو عاشقه‌کان‪ .‬خیانه‌تی ئه‌و‬ ‫په‌رداخه‌ ژه‌هره‌یه‌ که‌ پیاو ده‌یکات و گڕه‌ی‬ ‫عیشقه‌که‌ ئ�ه‌ک��وژێ��ن��ێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬ه �ه‌ی �ه‌ هه‌میشه‌‬ ‫ع��اش��ق�ه‌‪ ،‬ع��اش��ق ن�ه‌ب��ێ ن���اژی‪ ،‬ه�ه‌ش�ه‌ یه‌ک‬ ‫ئه‌زمون ده‌بێته‌ گالیسه‌که‌ و تا رۆژی مردنی‬ ‫رایده‌کێشێ‪.‬‬ ‫هه‌موویان بۆ م��اوه‌ی�ه‌ک دڵیان گ��ڕه‌ی دێ‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ریش به‌ هاوسه‌رگیری کۆتایی هات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ له‌ ده‌رگاوه‌ ده‌چێته‌ ژووره‌وه‌ و له‌ په‌نجه‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌چێ دوای تێربوونێکی سێکسی‪ ،‬عیشق‬ ‫ده‌بێته‌ پیاز و کشمیش‪ .‬واته‌ ماڵه‌که‌ ده‌بێته‌‬ ‫ده‌زگایه‌کی ئابوری و هیچی تر‪.‬‬ ‫عاشقه‌ دۆڕاوه‌ک��ان��ی��ش زۆرن‪ .‬ن��زار قه‌ببانی‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬دوای ئه‌وه‌ی که‌ ته‌مه‌ن کۆچ ده‌کات‬ ‫ده‌زان��ی��ت‪ ،‬ک �ه‌ ب �ه‌ دوای ده‌زوی��ه‌ت��ی دوک �ه‌ڵ‬ ‫راتکردووه‌‪.‬‬ ‫پیاوی وا هه‌یه‌ س�ه‌رت��اس�ه‌ری ئه‌زمونه‌که‌ی‬ ‫یاری ده‌کات‪ .‬کچیش گیر ده‌خوات و ناچار‬ ‫ده‌بێت شوو به‌ یه‌کێکی تر بکات‪ .‬ئینجا ئه‌و‬ ‫پیاوه‌ به‌ نادڵی ده‌ڵێت «کچ خائینه‌«‪.‬‬ ‫خیانه‌ت ژه‌هرێکه‌ خۆشه‌ویستی ئه‌کوژێت‪،‬‬ ‫الی هه‌ندێ که‌س خۆشه‌ویستی قێزه‌ون ده‌بێت‪.‬‬ ‫جیابوونه‌وه‌ ده‌ردێکی کوشنده‌یه‌‪ ،‬برینێکی قوڵ‬ ‫به‌جێ ده‌هێڵێ و سارێژکردنی مه‌حاڵه‌‪ .‬وا‬ ‫نه‌بێت قه‌شه‌کان نایکه‌ن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی به‌ ته‌مای‬ ‫حه‌زره‌تی عیسان‪ ،‬به‌و ئومێده‌ ده‌ژین که‌ له‌و‬ ‫دنیایه‌دا شوی پێ بکه‌ن یان له‌ ئه‌زمونێکی‬ ‫عیشقدا شکستیان هێناوه‌‪ ،‬ناچار ده‌ب��ن ئه‌و‬ ‫رێگا بێ‌کۆتاییه‌ هه‌ڵبژێرن‪.‬‬ ‫گریان و فیغان پیشه‌ی عاشقانه‌‪ ،‬ج��اران به‌‬ ‫نامه‌نوسین په‌یوه‌ندیان به‌ یه‌کدیه‌وه‌ ده‌ک��رد‪،‬‬ ‫ئێستا په‌یوه‌ندیکردن ئاسانه‌‪ ،‬چ به‌ فه‌یسبوک‬ ‫یان مۆبایل یان به‌ ئینته‌رنێت‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویستی دوای مانگی ی�ه‌ک�ه‌م ده‌بێته‌‬ ‫که‌له‌پچه‌ و کۆیالیه‌تی‪.‬‬ ‫کوڕ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ له‌ به‌ر ده‌رگا مه‌وه‌سته‌! ‪2‬ـ ته‌نوره‌ی کورت‬ ‫له‌ به‌ر مه‌که‌! ‪3‬ـ قژت کورت نه‌که‌یته‌وه‌! ‪4‬‬ ‫ـ جگه‌ ل�ه‌ ب��اوک��ت و براکانت ل�ه‌گ�ه‌ڵ هیچ‬ ‫پیاوێک نابێت قسه‌ بکه‌یت! ‪ 5‬ـ له‌گه‌ڵ ده‌سته‌‬ ‫خوشکت‪ ...‬په‌یوه‌ندیه‌که‌ت با نه‌مێنێ‪ ،‬خراپی‬ ‫پ��ێ ده‌ڵ��ێ��ن! ‪6‬ـ م �ه‌چ��ۆره‌ س �ه‌ی��ران‪ ،‬هه‌ڵپه‌ڕیت‬ ‫و مه‌مکت ده‌رک�ه‌وێ��ت! ‪7‬ـ هاتوچۆی مااڵن‬ ‫مه‌که‌! ‪ 8‬ـ پانتۆڵی ته‌سک له‌ پێ مه‌که‌!‬ ‫کچ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ جگه‌ره‌ مه‌کێشه‌! ‪2‬ـ مه‌خۆره‌وه‌! ‪3‬ـ له‌گه‌ڵ‬ ‫کچی دراوسێ و ئامۆزا و پورزا و خاڵۆزاکانت‬ ‫قسه‌ مه‌که‌! ‪ 4‬ـ پاره‌ خه‌رج مه‌که‌! ‪ 5‬ـ له‌ به‌ر‬ ‫ده‌رگا مه‌وه‌سته‌! ‪6‬ـ مه‌چۆ بۆ شانۆ! ‪7‬ـ سه‌یری‬ ‫که‌ناڵى چوار مه‌که‌‪.‬‬ ‫هه‌ر دووکیان ده‌بن به‌ سیخوڕ سه‌یری مۆبایلی‬ ‫یه‌کتری ده‌ک �ه‌ن = ش�ه‌ڕ‪ .‬ت��ۆران‪ ،‬بوختان به‌‬ ‫یه‌کتری ده‌که‌ن‪ ،‬گومان له‌ یه‌کتری ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫به‌ کورتی ده‌بنه‌ دوو پۆلیس هه‌ناسه‌ی یه‌کتری‬ ‫ئه‌بڕن‪ .‬تا دێت دڵ‌پیستی و گومانکردنیان له‌‬ ‫یه‌کتری قوڵتر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬دڵ ژه‌نگ ده‌گرێ‪.‬‬ ‫ئینجا قۆناغی درۆ ده‌ست پێ ده‌کات‪ .‬ده‌بنه‌‬ ‫دوو سه‌گی هار و گاز له‌ یه‌کتری ده‌گرن‪.‬‬ ‫له‌ سه‌ره‌تادا هه‌وڵیان ده‌دا ببنه‌ یه‌ک که‌س‪،‬‬ ‫به‌اڵم که‌له‌پچه‌کان تا دێ توند ده‌بنه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬

‫کێشه‌کانه‌ و کارته‌کانى موبایل زۆر بوون و‬ ‫زۆرتر ده‌بن‪.‬‬ ‫ـ «ت��ۆ وات وت من وام ن���ه‌وت‪ ...‬ـ خه‌تای‬ ‫تۆیه‌‪ ...‬ـ نه‌خێر خه‌تای تۆیه‌«‪ .‬که‌سیان دان‬ ‫له‌ هه‌ڵه‌کانیان نانێن‪ ،‬که‌سیان داوای لێبوردن‬ ‫ناکات‪.‬‬ ‫درێ��ژه‌ دادڕی‪ ،‬قسه‌ ج��وی��ن�ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رکردنی‬ ‫«بۆدی»یه‌کی ته‌سک و قۆڵ‌ کورت ئاگر‬ ‫ده‌به‌خشێته‌ خۆشه‌ویستییه‌که‌ و بۆمباى دڵپیسى‬ ‫ده‌ته‌قێته‌وه‌‪ .‬دڵ ده‌بێته‌ خۆڵه‌مێش و برینێکی‬ ‫ره‌ش و قوڵ به‌جێ ده‌هێڵێت‪ .‬ئه‌مه‌ به‌ نیسبه‌ت‬ ‫خ��ۆش�ه‌وی��س��ت��ی ن��ێ��وان��ی ئ �ه‌م��ڕۆی گه‌نجانی‬ ‫کورد‪.‬‬ ‫سه‌رمایه‌داری عیشق له‌ ناو ده‌ب��ات‪ .‬هه‌ر به‌‬ ‫یه‌کجاری پێشێلی ده‌کات و ده‌یسڕێته‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌؛ ئه‌ڵێن ئازادی له‌ ئه‌وروپا هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫تێیبڕوانی‪ ،‬ئه‌وه‌ خۆشه‌ویستی نیه‌‪ .‬ئه‌وه‌ وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ دوو کورسی به‌تاڵ له‌ ته‌نیشتی یه‌کتری‬ ‫دابنێن یان دوو مێز به‌رامبه‌ر یه‌کتری دابنێن‪.‬‬ ‫مرۆڤه‌ ئه‌وروپییه‌کان نازانن واتای خۆشه‌ویستی‬ ‫چیه‌‪ .‬راسته‌ ئه‌زانن سێکس بکه‌ن‪ ،‬چاکیش‬ ‫ئه‌زانن‪ ،‬به‌ سێکسێکی بێ خۆشه‌ویستی‪ .‬به‌‬ ‫راده‌ی�ه‌ک سێکسیش بوه‌ته‌ بازاڕ و بازرگانی‬ ‫پێوه‌ ده‌که‌ن‪ .‬له‌ ناو میترۆدا بینیومه‌ کوڕێکی‬ ‫گه‌نج ن��وس��اوه‌ به‌ کچێکی گه‌نجه‌وه‌ و هه‌ر‬ ‫ماچی ده‌کات‪ .‬هه‌ر به‌ ئه‌سپایی قسه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌کات‪ .‬عه‌یبیشه‌ سه‌یریان بکه‌یت یان چاوت‬ ‫له‌ س�ه‌ری��ان بێت‪ .‬ئ�ه‌و وێستگه‌یه‌ که‌ خۆیان‬ ‫ده‌ی��ان�ه‌وێ داب �ه‌زن‪ ،‬داده‌ب��ه‌زن و ده‌ڕۆن‪ .‬وه‌ک‬ ‫بڵێی دوو وێنه‌ت خستبێته‌ سه‌ر یه‌کتری‪ .‬رۆح‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئینجا خۆشه‌ویستی چۆن ده‌بێت‪ .‬هه‌میشه‌‬ ‫کچه‌ ئه‌وروپییه‌کان‪ ،‬گه‌نجه‌ رۆژهه‌اڵتییه‌کان‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرن‪ ،‬چونکه‌ گه‌رمن و نازانن سێکس‬ ‫بکه‌ن به‌ بێ خۆشه‌ویستی‪ .‬لێره‌دا له‌پڕ ئه‌و‬ ‫کوڕه‌ رۆژهه‌اڵتییه‌ عاشقی کچه‌ ئه‌وروپییه‌که‌‬ ‫ده‌بێت‪ .‬وا ده‌زانێت ئامۆزایه‌تی‪ .‬نازی به‌سه‌ر‬ ‫ده‌کات و هه‌وڵیش ده‌دات بیکات به‌ کۆیله‌ی‬ ‫ژێرده‌ستی‪ .‬کچه‌که‌ش ئه‌م کۆیالیه‌تییه‌ی پێ‬ ‫قبوڵ نیه‌‪ ،‬جانتاکه‌ی ده‌خ��ات�ه‌ ب�ه‌ر ده‌رگ��ا و‬ ‫ده‌رگا له‌ رووی داده‌خ��ات و بای بای‪ .‬کوڕه‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتییه‌که‌ وا ده‌زانێت ئه‌مه‌ باوکیه‌ که‌‬ ‫بۆ ماوه‌ی (‪ )40‬ساڵ له‌گه‌ڵ دایکیدا ده‌ژی‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌ دوای ده‌ک�ه‌وێ��ت‪ ،‬له‌ناو پ��اس‪ ،‬له‌ ناو‬ ‫میترۆ‪ ،‬له‌ ناو شوێنی کاره‌که‌ی گه‌مارۆی‬ ‫ده‌دات و ئه‌پاڕێته‌وه‌ و نازانێت ب�ه‌ نیسبه‌ت‬ ‫کچه‌که‌وه‌ کار له‌ کار ترازاوه‌‪ .‬هه‌موو شتێک‬ ‫ستۆپی کردووه‌ و بوه‌ته‌ سفر‪ .‬کوڕ ده‌ست ده‌کا‬ ‫ب�ه‌ گ��ری��ان‪ ،‬ب�ه‌ ن��اردن��ی هاوڕێکانی ب��ۆ الی‬ ‫کچه‌که‌‪ ،‬کچه‌که‌ش وا خه‌یاڵ ده‌ک��ات که‌‬ ‫چیرۆکێکی هه‌زار و یه‌ک شه‌و ده‌خوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ کوڕانمان روو ده‌که‌نه‌ ئه‌وروپا‪ .‬وا‬ ‫ده‌زان��ن ده‌بنه‌ هارۆنه‌ لڕه‌شید‪ ،‬شه‌وی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ کچدا راده‌ب��وێ��رن‪ .‬که‌چی له‌وێدا وا نیه‌‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌؛ له‌ناو خۆیاندا ئه‌وروپییه‌کان‪ ،‬بۆ‬ ‫م��اوه‌ی�ه‌ک بڕیار ده‌ده‌ن ده‌ژی��ن‪ ،‬ره‌نگه‌ بڕیار‬ ‫بده‌ن منداڵێکیان بێت یان دووان‪ .‬ئه‌وه‌ هێشتا‬ ‫به‌ یه‌کتریان نه‌وتووه‌ «خۆشم ئه‌وێى»‪ .‬که‌ی‬ ‫گه‌یشتنه‌ خۆشه‌ویستی‪ ،‬دوای دووه‌م و سێیه‌م‬ ‫منداڵ زه‌واج ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫به‌ بیرم دێ له‌ سه‌ر قه‌راغی روباری (السێن)‬ ‫پیاوێکی پیر دانیشتبوو‪ ،‬س�ڵاوم لێ ک��رد و‬ ‫ل �ه‌ ته‌نیشتی دان��ی��ش��ت��م‪ .‬پ��رس��ی��ارم ل��ێ ک��رد‬ ‫مسیۆ ک��ارت چیه‌؟ وتی «خه‌یاتم»‪ .‬چه‌ند‬ ‫منداڵت هه‌یه‌؟ «دووانم هه‌بوو گه‌وره‌ بوون و‬ ‫رۆیشتون‪ ،‬هه‌روه‌ها ژنه‌که‌شم پیاوێکی خۆش‬ ‫ویست‪ ،‬به‌ دوای ک �ه‌وت و به‌جێی هێشتم و‬ ‫ته‌نیا ماومه‌ته‌وه‌‪ .‬دوای ئه‌زمونی (‪ )25‬ساڵ‪،‬‬ ‫ماڵه‌که‌ چۆڵ بوو‪ ،‬که‌سیش سه‌رم لێ نادات‪،‬‬ ‫ب �ه‌ ت �ه‌ن��ی��ام»‪ .‬دوو س��ه‌گ نزیکی پیاوه‌که‌‬ ‫ب��وون �ه‌وه‌‪ .‬ئافره‌تێکی گه‌نج دوو قایشی به‌‬ ‫ده‌ست گرتبوو‪ ،‬به‌ دوای سه‌گه‌کانی که‌وتبوو‪.‬‬ ‫پیاوه‌که‌ وتی‪« :‬ئه‌م ژنه‌ جوانه‌ش به‌ ته‌نیایه‌‪،‬‬ ‫ب����ڕوای ب �ه‌ خ��ۆش�ه‌وی��س��ت��ی م���رۆڤ ن �ه‌م��اوه‌‪،‬‬ ‫ه���اوڕێ خ��ۆش�ه‌وی��س��ت�ه‌ک�ه‌ی ب�ه‌ج��ێ هێشتوه‌‪،‬‬ ‫ناچار ب��ووه‌ سه‌گی خ��ۆش بوێت»‪ .‬ساڵویان‬ ‫له‌ یه‌کتری ک��رد و ب�ه‌زه‌ی�ه‌ک وه‌ک په‌پوله‌‬ ‫له‌سه‌ر لێوه‌کانیان نیشته‌وه‌ و به‌ سه‌ربادانێک‬ ‫مااڵواییان له‌ یه‌کتر کرد‪.‬‬ ‫به‌ کورتی ئێمه‌ خه‌ون نه‌بێ‪ ،‬ژیانمان ناچێته‌‬ ‫سه‌ر‪ .‬ئه‌وروپییه‌کانیش کاریان نه‌بێت‪ ،‬ژیانیان‬ ‫بۆ ناچێته‌ سه‌ر‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬ئه‌ى رۆڵ��ى راگه‌یاندنى ئه‌هلى ئێستا‬ ‫چۆن ده‌بینی؟‬ ‫ـ ئێستا ته‌نانه‌ت شتێکیش به‌ ن��اوى میدیاى‬ ‫س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ی��ان ئ���ازاد ن �ه‌م��اوه‌‪ ،‬میدیاى ئه‌هلى‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌موو ئه‌و فشارانه‌ى ده‌س�ه‌اڵت له‌‬ ‫الیه‌که‌وه‌ و له‌به‌ر زۆربوونى به‌رژه‌وه‌ندى دارایى‬ ‫و پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ب�ه‌ ده‌س �ه‌اڵت �ه‌وه‌ ل�ه‌ الی�ه‌ک��ى ت��ره‌وه‌‪،‬‬ ‫زی��ات��ر گرنگى ب�ه‌ بابه‌تى پ �ه‌راوێ��زی��ى هیچ و‬ ‫پووچ ده‌دات و بابه‌تى ئابوورى و ژیان و مه‌رگى‬ ‫خه‌ڵکى پشت گوێ خستووه‌‪ ،‬که‌ له‌ ئه‌نجامدا‬ ‫خزمه‌تى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دى ده‌س �ه‌اڵت ده‌ک��ات‪ .‬راستى‬ ‫پێشترێش زیاتر وه‌ک میدیاى سێبه‌رى گۆڕان‬ ‫کارى ده‌کرد‪ ،‬ئێستا که‌ گۆڕان خۆشى رۆژنامه‌ى‬ ‫(رۆژنامه‌)ى داخست و میدیاکه‌ى زیاتر و زیاتر‬ ‫حزبى بووه‌ و هه‌موو حزبه‌کانى ئۆپۆزسیۆن دواى‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ى بودجه‌که‌یا‌ن ره‌قابه‌یان خستۆته‌سه‌ر‬ ‫خ��ۆی��ان‪ ،‬میدیاى ئه‌هلیش له‌گه‌ڵ ئ �ه‌و خه‌ته‌دا‬ ‫ده‌ڕواو پاڵپشت و هانده‌رى نه‌ماوه‌ و کپ بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ رۆژن��ام �ه‌ ئه‌هلییه‌کان ل�ه‌گ�ه‌ڵ تاڵه‌بانى‬ ‫دانیشتوون تا به‌ قسه‌ى چاودێر «به‌دحاڵیی» له‌‬ ‫نێوان ده‌سه‌اڵت و میدیاى ئه‌هلیدا نه‌هێڵن‪.‬‬ ‫خوێنده‌وارى رۆژنامه‌کان وه‌ک ده‌وت��رێ زۆر‬ ‫ک �ه‌م��ب��وه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬ب �ه‌ ک��ورت��ى ب �ه‌ داخ����ه‌وه‌‪ ،‬گ �ه‌الن‬ ‫راپ �ه‌ڕی��ن��ی��ان ب��ۆ ئ����ازادى ک���رد و س �ه‌رک �ه‌وت��ن‪،‬‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن راپ���ه‌ڕی���ن���ى خ �ه‌ڵ��ک��ى ب���ه‌ خ��راپ��ى‬ ‫به‌کار‌هێنا و بودجه‌که‌ى خۆى مسۆگه‌ر کرد و‬ ‫ده‌سه‌اڵتى گه‌نده‌ڵ و سیستمى کۆیالیه‌تى بودجه‌‬ ‫و کۆیالیه‌تى مووچه‌ى به‌هێز کرد‪.‬‬

‫میدیای ئه‌هلی‬ ‫گرنگی به‌ بابه‌تی پوچ‬ ‫ده‌دات و له‌ ئه‌نجامدا‬ ‫خزمه‌تی ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌کات‬ ‫چه‌تر‪ :‬خوێندنه‌وه‌ى تۆ بۆ الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کان‬ ‫و جموجۆڵى ئێستایان له‌به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتى پارتى‬ ‫و یه‌کێتى چییه‌؟‬ ‫ـ ل�ه‌ پێشه‌وه‌ که‌مێک باسى ئۆپۆزیسیۆنم‬ ‫کرد‪ :‬نه‌ به‌ ماناى ده‌ستووری‪ ،‬چونکه‌ ده‌ستوور‬ ‫و یاساى گونجاومان نین‪ ،‬نه‌ به‌ ماناى سیاسى و‬ ‫جه‌ماوه‌رى ئۆپۆزسیۆنمان نییه‌‪ .‬ئۆپۆزسیۆن ئه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ ده‌ره‌وه‌ى رژێ��م و ده‌س �ه‌اڵت ب��ێ‪ ،‬ب �ه‌اڵم ته‌نیا‬ ‫به‌ رواڵ �ه‌ت ئۆپۆزسیۆن له‌ ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌اڵته‌‪،‬‬ ‫وه‌ک سیستمى گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ى و ن���ادادپ���ه‌روه‌رى و‬ ‫ب��ێ ی��اس��ای��ى به‌شێکه‌ ل �ه‌ سیستمى ناسیاسى‬ ‫دواکه‌وتووى کوردستان‪ :‬ئه‌وانیش وه‌ک حزب‬ ‫و وه‌ک ت��اک�ه‌ک�ه‌س��ان��ى دی���ارى ح��زب�ه‌ک��ان��ی��ان‪،‬‬ ‫ب �ه‌ش��دارن له‌ داگیرکردنى موڵک و بینایه‌ى‬ ‫گ��ش��ت��ی‪ ،‬ب��ه‌ش��دارن ل �ه‌ ه �ه‌ب��وون��ى کۆمپانیاى‬ ‫حیزبى و ب��ازاڕ و بازرگانی ن��اڕه‌وا‪ ،‬به‌شدارن‬ ‫له‌ هه‌بوونى مووچه‌خۆر و خانه‌نشینى حزبى‬ ‫به‌ پ��اره‌ى حکومه‌ت‪ ،‬به‌شدارن له‌ هێشتنه‌وه‌ و‬ ‫سه‌پاندنى ئه‌و په‌رله‌مانه‌ فشه‌ و‌ سه‌قه‌ته‌ى که‌‬ ‫ته‌نیا هۆیه‌که‌ بۆ دروستکردنى چه‌ند ج��اره‌ى‬ ‫مووچه‌خۆرى حیزبى گه‌وره‌ و هیچیتر‪ ،‬به‌شدارن‬ ‫له‌ سه‌پاندنى سیستمى جیاوازیى مووچه‌خۆری‪،‬‬ ‫ب���ه‌ش���دارن ل���ه‌ ب���ه‌ خ���واک���ردن و ق��ب��وڵ��ک��ردن و‬ ‫به‌هێزکردنى ده‌سه‌اڵتى تاکڕه‌وانه‌‪ ،‬به‌شدارن له‌‬ ‫پێشکه‌شکردنى نموونه‌یه‌کى دواکه‌وتووى حزبى‬ ‫م �ه‌رک �ه‌زى نادیموکراتى ن���اڕوون و خۆسه‌پێن‬ ‫و ئه‌ویدى س��ڕه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌ش��دارن له‌ سیاسه‌تى رۆژ‬ ‫به‌ رۆژ کارکردن و نه‌بوونى هیج فه‌لسه‌فه‌ و‬ ‫ستراتیژ و به‌رنامه‌یه‌ک بۆ پاشه‌ڕۆژى خه‌ڵک‬ ‫و نه‌ته‌وه‌که‌یان‪ .‬به‌شدارن له‌ قبوڵکردن و بێده‌نگى‬ ‫ک��وش��ن��ده‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه‌ م���ردن و خۆکوشتنى‬ ‫الوان و خۆسوتاندنى ژن��ان و به‌ کورتى بێنرخ‬ ‫زانینى ژیان له‌م هه‌رێمه‌دا‪ ،‬به‌شدارن له‌ سه‌پاندنى‬ ‫میدیاى حزبى شێوه‌ به‌عسیى جه‌واشه‌کار که‌‬ ‫که‌س نازانێ به‌ پ��اره‌ى کێ دام���ه‌زراون و کار‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬به‌شدارن له‌ سیاسه‌تى ده‌ستێکه‌ڵى له‌گه‌ڵ‬ ‫رژێم و هێزه‌ داگیرکه‌ره‌کان و بێده‌نگى به‌رامبه‌ر‬ ‫کاره‌ساتى کوشتوبڕ و له‌ سێداره‌دان و گرتن و‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ى گه‌لى کوردستان له‌ به‌شه‌کانى‬ ‫تردا‪ ،‬به‌شدارن له‌ په‌راوێزکردنى کچان و ژنان و‬ ‫سه‌پاندنى حزبى پیاوانه‌ و ده‌سه‌اڵتى پیاو که‌م یان‬ ‫زۆری��ش له‌ داوێنپیسیى و خراپ به‌کارهیێنانى‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت و ش��وێ��ن ب��ۆ چ �ه‌وس��ان��دن �ه‌وه‌ى ژن و‬ ‫قبوڵکردنى ئه‌و ده‌ستدرێژییانه‌ى ده‌کرێنه‌ سه‌ر ژنان‬

‫و ئه‌و بازرگانییه‌ى به‌ له‌شى ئافره‌ته‌وه‌ ده‌کرێ‪.‬‬ ‫«به‌ پێى راپۆرتێکى ئاوێنه‌ ته‌نیا له‌ سلێمانى‬ ‫(‪ )400‬خانووى له‌شفرۆشی هه‌یه‌ و له‌ هه‌ولێریش‬ ‫ته‌نانه‌ت باندى له‌شفرۆشى کوڕانیش هه‌یه‌» به‌‬ ‫گۆڕانیشه‌وه‌‪ ،‬حزبى کوردى نمونه‌ى حزبى هه‌ره‌‬ ‫دواک �ه‌وت��وو‪ ،‬داخ���راو‪ ،‬س �ه‌ره‌وه‌ی��ی‪ ،‬ئیستیغاللی‪،‬‬ ‫نا شه‌فاف و پێ‌ نهێنی و خراپ به‌کارهێنه‌رى‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ره‌‪ .‬هه‌موویان حزبى سه‌رۆکى قائیدن‪،‬‬ ‫ئه‌و سه‌رۆکانه‌ى تا ده‌مرن سه‌رۆکى حزبن‪ .‬الى‬ ‫ئێمه‌ حزب سه‌رۆکه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رۆک حزب نییه‌‬ ‫هه‌ر خۆیه‌تى بۆ خۆی‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ راست نییه‌ له‌‬ ‫رووى زانستییه‌وه‌ بڵێین حزب و سیستمى حزبى له‌‬ ‫کوردستان هه‌یه‌‪ :‬یه‌کێتى بریتییه‌ له‌ تاڵه‌بانى و‬ ‫هێرۆ خان‪ ،‬پارتى بریتییه‌ له‌ مه‌سعود بارزانى و‬ ‫نێچیرڤان‪ ،‬گۆڕان بریتییه‌ له‌ کاک نه‌وشیروان‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵ بریتییه‌ له‌ مامۆستا عه‌لى باپیر‪ .‬گه‌ر‬ ‫بمانه‌وێ سیاسه‌ت و ستراتیژى حزبه‌کان بزانین‬ ‫ده‌ب��ێ بزانین م��ی��زاج و زه‌وق���ى رۆژ ب�ه‌ رۆژی��ى‬ ‫سه‌رکرده‌کانیان چۆنه‌‪ ،‬گه‌ر ددانیان بێشێ چ‬ ‫ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬گه‌ر هه‌واڵیکى ناخۆش ببیستن چۆن‬ ‫ک��ارادن�ه‌وه‌ی��ان ده‌ب��ێ‪ ،‬خ�ه‌ون به‌ چییه‌وه‌ ده‌بینن‪.‬‬ ‫هیچ حزبێک نییه‌ هه‌ڵبژاردنى دیموکراتى و‬ ‫ئه‌نجومه‌نێکى دیموکراتى و ستراکتۆری پرۆسه‌ى‬ ‫دیموکراتى ب��ۆ خه‌ڵک هه‌بێ و میکانیزمى‬ ‫به‌شداریکردنى خه‌ڵکى له‌ بڕیارى سیاسیدا هه‌بێ‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬هه‌ڵوێستى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى سیاسى‬ ‫هه‌رێم به‌رامبه‌ر کوردانى (رۆژهه‌اڵت‪ ،‬باکور و‬ ‫رۆژئاوا) چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت؟‬ ‫ـ ل��ه‌ دی��م �ه‌ن��ى ‌س��ێ��داره‌ک��ان��ى رۆژه������ه‌اڵت و‬ ‫بۆمباکانى تورکیا و ئێران بپرسه‌‪ .‬له‌ سوریا‬ ‫(‪ )300‬هه‌زار کورد ته‌نانه‌ت ره‌گه‌زنامه‌شى نییه‌‬ ‫چ جا وه‌ک ن�ه‌ت�ه‌وه‌ و زم��ان و کلتوور مافى‬ ‫هه‌بێ‪ ،‬رۆژێ��ک له‌ ستایشى ئه‌سه‌د و رژێمى‬ ‫سوریا زیاتر شتێکت بیستووه‌؟ بۆ کوژرانى (‪)24‬‬ ‫سه‌ربازى تورکى خێرا گه‌یشتنه‌ تورکیا و خه‌م و‬ ‫په‌ژاره‌یان ده‌ربڕی‪ ،‬زیاتر له‌ (‪ )4000‬چاالککارى‬ ‫سیاسى کورد گیراوه‌‪ ،‬مناڵی کورد به‌ پۆستاڵى‬ ‫سه‌ربازى تورک پان کراوه‌ته‌وه‌‪ )36( ،‬گه‌ریالى‬ ‫په‌که‌که‌ ب�ه‌ ناپاڵم و چه‌کى کیمیایى کرانه‌‬ ‫خه‌ڵوز‪ ،‬ئه‌ندامانى کوردى هه‌ڵبژێردراوى په‌رله‌مان‬ ‫له‌ زیندان ده‌خرێن‪ ،‬هێشتا زمانى کوردى رێگه‌ى‬ ‫پ��ێ��ن��ادرێ‪ .‬ل�ه‌ ه �ه‌م��ووى خه‌ته‌رناکتر ئه‌مریکا‬ ‫ف��ڕۆک�ه‌ى کوشنده‌ى بێ ف��ڕۆک�ه‌وان��ى (درۆن)‬ ‫ى له‌و ک��اته‌دا دا به‌ تورکیا و به‌کاریهێنا و‬ ‫دانى به‌وه‌دانا که‌ هاوکارى تورکیاى ک��ردووه‌‪.‬‬ ‫س�ه‌رۆک��ى حکومه‌ت‪ ،‬گ �ه‌ر شتى واه �ه‌ب��ێ‪ ،‬ل ‌ه‬

‫ئۆپۆزسیۆن‬ ‫به‌شدارن له‌ سیاسه‌تى‬ ‫رۆژ به‌رۆژ کارکردن‬ ‫و نه‌بوونى هیج‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ و ستراتیژ‬ ‫و به‌رنامه‌یه‌ک بۆ‬ ‫پاشه‌ڕۆژى خه‌ڵک و‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌یان‬ ‫ئه‌مریکا بوو به‌رپرسه‌ گه‌وره‌کانى ئه‌و واڵته‌ى‬ ‫بینی‪ ،‬ئایا ئه‌م مه‌سه‌له‌ى هه‌ر وروژان��د؟ داواى‬ ‫کرد چه‌کى کوشنده‌ و کۆمه‌ڵکوژ به‌ تورکیا‬ ‫نه‌فرۆشرێ؟ له‌ کاتێکدا پێشنیازێکى ئاوا ل ‌ه‬ ‫کۆنگرێسدا پێشکه‌شکراوه‌؟‬ ‫ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵت���ه‌ ب �ه‌ ئ�ه‌ن��ف��ال��ک��ردن��ى دوو س�ه‌د‬ ‫ه �ه‌زار ک��ورد و وێرانکردنى چ��وار ه �ه‌زار گوند‬ ‫و شارۆچکه‌ ئ�ه‌م ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ى وه‌رگ��رت��ووه‌ و ب ‌ه‬ ‫ئه‌نفالکردن و بۆ ئه‌نفالى کورد هێشتراوه‌ته‌وه‌!؟‬ ‫گه‌ر له‌ کوردستان به‌م هه‌موو بودجه‌ و ده‌رفه‌ته‌و‌ه‬ ‫خه‌ڵکى کورد به‌ ده‌یان شێوه‌ ئه‌نفال بکه‌ن‪ ،‬چۆن‬ ‫و به‌ چ لۆجیک و هێزێک تواناى ئه‌وه‌یان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌ به‌کارهێنان و ده‌رفه‌تپه‌رستى زیاتر‪ ،‬باسى‬ ‫کوردى به‌شه‌کانى تر بکه‌ن؟‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ب����ه‌رده‌وام س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م پ���رۆژه‌ى‬ ‫چاکسازى و بڕیارى چاکسازى ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬که‌‬ ‫دیارترینیان بڕیاره‌ چوار خاڵییه‌که‌یه‌تى‪ ،‬پێتوای ‌ه‬ ‫ئه‌م بڕیارانه‌ ئاکامێکى باشیان ده‌بێت؟‬ ‫ـ چه‌ند جار وتوومه‌ سه‌رۆکى هه‌رێم گه‌ر‬ ‫راست بکا ده‌بێ له‌ خۆیه‌وه‌ ده‌ست پێبکا‪ ،‬ده‌بێ‬

‫پێمان بڵێ سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم چییه‌؟ کێیه‌؟ ل ‌ه‬ ‫کوێ داده‌نیشێ؟ بودجه‌ و موچه‌ى چه‌نده‌؟ ب ‌ه‬ ‫کام ده‌ستوور و یاسا ده‌جوڵێته‌وه‌؟ چۆن سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم بڕیارێکى وا ترسناک ده‌دا که‌ هێزى‬ ‫سه‌ربازى تورکى له‌ هه‌رێم بۆ ماوه‌ى شه‌س ساڵ‬ ‫بمێنێته‌وه‌ و سوپاى تورک خاکى کوردستانى‬ ‫باشوور بۆ کۆتاییهێنان به‌ په‌که‌که‌ به‌کاربێنێ‪،‬‬ ‫به‌ بێ ئ�ه‌وه‌ى بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان و هیچ‬ ‫ده‌زگا و ئیراده‌یه‌کى گه‌لى کوردستان؟ هه‌موو‬ ‫چاکسازییه‌کان ساخته‌ن و هیج ب��ۆ خه‌ڵک‬ ‫نه‌کراوه‌ و سیستمه‌که‌ هه‌روا حزبیى و بنه‌ماڵه‌یى‬ ‫و پ��ڕ ج��ی��اوازی��ى و ده‌س �ه‌اڵت��ى ح��زب��ى مافیایى‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌ راى تۆ له‌ ئێستادا سه‌رکردایه‌تى‬ ‫س��ی��اس��ى ک���ورد ل �ه‌ رووى چ��اک��س��ازى سیاسى‬ ‫و ئ��ی��داری��ی��ه‌وه‌ ده‌ب���ێ���ت چ���ی ب���ک���ات؟ الی �ه‌ن � ‌ه‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کان ده‌بێت چى بکه‌ن؟‬ ‫ـ ک��ورد ده‌ت��وان��ێ له‌ ناوخۆیدا به‌ ده‌ستوورى‬ ‫خۆى بڕیاربدا و دامه‌زراوه‌یى نه‌ته‌وه‌یى راسته‌قین ‌ه‬ ‫و کاریگه‌ر دروست بکات و ژێرخانى ئابوورى‬ ‫سه‌ربه‌خۆى پێشخات و گه‌له‌که‌ى له‌ گه‌نده‌ڵى‬ ‫و ن��ادادپ�ه‌روه‌ری و ناکۆکى ناوخۆ رزگارکات‬ ‫و بۆ هه‌موو بڕیارێکى گرنگ بۆ په‌رله‌مان و‬ ‫خه‌ڵک بگه‌ڕێته‌وه‌ و ببێته‌ هێزێکى دیموکراتى‬ ‫که‌ رۆژئ��اوا و تورکیا وه‌ک نه‌ته‌وه‌ و سیستم‬ ‫و هێزى دیموکراتى حیسابیان بۆ بکه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫ه �ه‌روا وه‌ک ده‌سه‌اڵتێکى بێ سیستمى چه‌ند‬ ‫که‌س و بنه‌ماڵه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬که‌ تا ئیشیان پێبن‬ ‫هانیان ده‌ده‌ن و ده‌وڵه‌مه‌ندیان ده‌که‌ن و به‌کاریان‬ ‫ده‌هێنن و دواییش بۆ خاترى هێز و به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫گه‌وره‌تر تڕۆیان ده‌که‌ن‪ .‬له‌ به‌رئه‌و به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه‬ ‫نه‌وتى و ئابوورییه‌ گه‌ورانه‌ى تورکیا و رۆژئاوا‬ ‫ل �ه‌ ک��وردس��ت��ان ه�ه‌ی��ان�ه‌ و شوێنى ستراتیژ و‬ ‫جیۆپۆلیتیکى گ��رن��گ��ى ک��وردس��ت��ان هه‌یه‌تى‬ ‫و ده‌ورى ک��ورد له‌ عێراقدا‪ ،‬رۆژئ��اوا ده‌س��ت له‌‬ ‫کوردستان هه‌ڵناگرێ و تورکیا ده‌بێته‌ هاوکێشه‌ى‬ ‫سه‌ره‌کى بڕیاردانى چاره‌نووسى کوردستان‪ .‬گه‌ر‬ ‫خه‌باتى دیموکراتى و جه‌ماوه‌ریى و دامه‌زراوه‌یى‬ ‫بڕیاردانى ده‌ستوورى و دیموکراتى شه‌رعیى و‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ى دیموکراتى نه‌بێ و ئۆپۆزسیۆنێکى‬ ‫کاریگه‌ر نه‌بێ‪ .‬مه‌ترسیى ئه‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ تورکیا‬ ‫زیاتر کوردستان بکاته‌ کۆڵۆنییه‌کى زه‌لیلى‬ ‫خ��ۆى و ل �ه‌ رێ��گ��اى بنه‌ماڵه‌یه‌کى میرنشینى‬ ‫ب��ن��ده‌س��ت��ى خ��ۆی �ه‌وه‌ ه��ه‌ر ب��ه‌و گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی��ی�ه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى خۆى به‌ڕێوه‌ی به‌رێ و دژى خه‌باتى‬ ‫ک��ورد له‌ باکوریش به‌کارى بێنێ‪ .‬دی��اره‌ پرس‬ ‫و هێزى گه‌لى کوردستان له‌ تورکیاش هێز و‬ ‫فاکته‌رێکى گه‌وره‌ى هاوکێشه‌که‌یه‌‪ .‬ده‌سه‌اڵت‬ ‫ب�ه‌ رواڵ���ه‌ت داوا ده‌ک���ات ب���ه‌ره‌ى ن��اوخ��ۆ چاک‬ ‫بکرێته‌وه‌ و دانیشتن له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن ده‌ست‬ ‫پێبکاته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم دانیشتن بۆ؟ چاره‌سه‌رییه‌کان‬ ‫ئ��اس��ان��ن‪ :‬ب��ڕی��اردان��ى ده‌س��ت��وور و به‌هێزکردنى‬ ‫په‌رله‌مان وه‌ک ده‌سه‌اڵتى مه‌رجه‌عی و بڕیارده‌ر‬ ‫و چاودێریکه‌ر‪ ،‬کۆتاییهێنان به‌ رژێمى حزب‬ ‫و میدیاى حزبیى و ئازادکردنى رێکخراوه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگاى م �ه‌ده‌ن��ى و پ����ه‌روه‌رده‌ و زان��ک��ۆ و‬ ‫ته‌ندروستى و بودجه‌ و ب��ازاڕ و وه‌به‌رهێنان و‬ ‫ژیان به‌ گشتى له‌ حزب‪ ،‬جیاکرنه‌وه‌ى حزب ل ‌ه‬ ‫حکومه‌ت و خه‌ڵک و کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫وه‌ک جاران گۆڕان ده‌یوت؟ گێڕانه‌وه‌ى زه‌ویو‬ ‫زار و موڵک و خانووى داگیرکراو بۆ خه‌ڵک‬ ‫و پێکهێنانى حکومه‌تێکى ته‌کنۆکراتى ناحزبى‬ ‫بۆ خۆ ئ��ام��اده‌ک��ردن بۆ هه‌ڵبژاردنێکى ت��ازه‌ى‬ ‫سه‌رۆکایه‌تى و په‌رله‌مان‪.‬‬

‫ڕۆی��ن��ت �ه‌ن ج����اف‪ ،‬ش��اع��ی��ر و‬ ‫نوسه‌ر‪:‬‬ ‫میدیا و رێکخراوه‌کان توانا‬ ‫و تێفکرینێکى وای���ان نیی ‌ه‬ ‫ک �ه‌ ب��ت��وان��ن رۆڵ ببینن ل ‌ه‬ ‫ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژى‬ ‫دژى ژنان‪ .‬کاتێ تۆ ده‌ڵێیت ژن من ناڵێم ژن‪ ،‬من‬ ‫ده‌ڵێم ئافره‌ت‪ .‬چونک ‌ه ئه‌و وشه‌یه‌ خۆى له‌ ئافره‌ت‬ ‫ک�ه‌م ی��ان بچوکیان ده‌ک��ات �ه‌وه‌‪ .‬ئه‌بێ ده‌سه‌اڵتى‬ ‫ک���وردى نوێگه‌رى بکات ب��ۆ ه �ه‌وڵ��دان ل� ‌ه دژى‬ ‫توندوتیژى دژى ئافره‌تان‪ .‬ئه‌وه‌نده‌ى ل ‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫و میدیاکان و رێکخراوه‌کان گه‌یشتبم جارێ ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تادان‪ .‬پێموای ‌ه ئافره‌تان ل ‌ه قه‌فه‌سێکدان‪ ،‬ئه‌بێ‬ ‫کلیله‌که‌ى بدۆزرێته‌و‌ه ک ‌ه ئه‌مه‌ش به‌ رۆشنبیران‬ ‫ده‌کرێ‪ .‬ئه‌گه‌ر ئافره‌تان سه‌رکوت نه‌کرێن له‌ڕێى‬ ‫سیاسه‌ته‌کانیانه‌و‌ه به‌هۆی پیاوساالرییه‌و‌ه ئافره‌تان‬ ‫ده‌توانن خاوه‌نى به‌ڕێوه‌بردنى گه‌وره‌ بن‪.‬‬ ‫ته‌الر سابیر‪ ،‬پزیشک‪:‬‬ ‫ده‌س���ت���خ���ۆش���ی���ان ل���ێ���ده‌ک���ه‌م‬ ‫ل���ه‌ ه���ه‌م���وو م���ی���دی���اک���ان و‬ ‫رێ����ک����خ����راوه‌ک����ان‪ .‬ک����ار بۆ‬ ‫ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژى‬ ‫دژى ژنان ده‌که‌ن‪ .‬با خه‌ڵکیش‬ ‫وا تێنه‌گه‌ن که‌ هه‌ندێ ئافره‌تی خراپ ده‌چن ‌ه ئه‌و‬ ‫رێکخراوانه‌ وا بزانن هه‌موى خراپه‌‪ .‬نه‌خێر هه‌مووى‬ ‫خراپ نییه‌‪.‬‬ ‫ئااڵ عارف‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر‪:‬‬ ‫ب�ه‌ بۆچونى م��ن میدیاکان‬ ‫ئه‌و رۆڵه‌یان نه‌بو‌ه ک ‌ه به‌رچاو‬ ‫بێت‪ .‬ده‌کرا رۆڵى میدیاکان‬ ‫و ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ى رۆژنام ‌ه‬

‫پرسی چه‌تر‬ ‫پرسی چه‌تر‪ ،‬پانتاییه‌ک ‌ه (چه‌تر)‬ ‫بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی‬ ‫هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه‌‬ ‫لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ‌ه و ل ‌ه سه‌ر‬ ‫پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان‬ ‫بخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬

‫››‬

‫‪...‬‬

‫پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر)‪:‬‬

‫رۆڵی میدیا و‬ ‫رێکخراوه‌کانی هه‌رێم‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه توندوتیژی‬ ‫دژی ژنان چۆن ده‌بینی؟‬

‫و گ��ۆڤ��اره‌ک��ان ک��ارىگ �ه‌ری ل�ه‌ که‌مکردنه‌وه‌ى‬ ‫دژى ژنان هه‌بوایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫کاریگه‌ریان هه‌بێت‪ .‬کۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌ به‌داخه‌و‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کى نارۆشنبیره‌‪ ،‬په‌روه‌رده‌مان که‌مه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ میدیاکان ده‌توانن زیاتر له‌و رووه‌وه‌ کار بۆ‬ ‫ئافره‌تان بکه‌ن‪.‬‬ ‫شیرین عوسمان‪ ،‬پزیشک‪:‬‬ ‫به‌ڕاى من میدیاکان ده‌وریان‬ ‫زۆره‌ ب���ۆ چ���اوک���ردن���ه‌وه‌ى‬ ‫ژن��ان ب��ه‌اڵم م��ن پێم وا نی ‌ه‬ ‫په‌نابردنه‌به‌ر ئه‌و ڕێکخراوان ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر بێت بۆ ئافره‌تان‪.‬‬ ‫چ��ون��ک�ه‌ ئ��ه‌گ��ه‌رى ئ���ه‌وه‌ ده‌ک��رێ��ت کێشه‌که‌ى‬ ‫گ���ه‌وره‌ت���ر ب��ک��ات ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه���اوس���ه‌ره‌ک���ه‌ى ی��ان‬ ‫که‌سوکاره‌که‌ى‪ .‬ئیتر ده‌رفه‌تى لێخۆشبوون و‬ ‫چاره‌سه‌رى کێشه‌که‌ى به‌ رێژه‌یه‌کى به‌رچاو که‌م‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هیوا ع��ارف‪ ،‬خ��اوه‌ن��ى تابین‬ ‫فاشییون‪:‬‬ ‫من هیچ روناکییه‌ک نابینم‬ ‫له‌م سه‌نته‌ر و رێکخراوانه‌ى‬ ‫ک���ه‌ ک����راون����ه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬ئێستا‬ ‫سه‌نته‌رى پیاوانیش کراوه‌ته‌وه‌ به‌اڵم ئه‌م سه‌نته‌ران ‌ه‬ ‫هیچ چاالکییه‌کى به‌کرده‌وه‌یان نییه‌‪ .‬چوار که‌س‬ ‫داده‌نیشن چ��وار چا ده‌خ��ۆن�ه‌وه‌ و قسه‌ ده‌ک �ه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم تۆ ئه‌گه‌ر تا ئێواره‌ دانیشى قسه‌ بکه‌ى‬ ‫چ سودێکى ده‌بێ که‌ ک��ردارى له‌گه‌ڵ نه‌بێ‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ وه‌ک ڕێکخراو و وه‌ک میدیاش‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫هه‌وڵ بده‌ن خه‌ڵکى رۆشنبیر بکه‌نه‌وه‌‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫ئێمه‌ به‌ نه‌زانى پ �ه‌روه‌رده‌ کراوین و پێویستمان‬ ‫به‌ گۆڕانکارى فکری هه‌یه‌‪ .‬میدیاکانى ئێم ‌ه‬

‫خه‌یار‪ ،‬چاره‌سه‌رى زیپکه‌ ‌و هه‌ستیارى پێست ده‌کات‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫ئاشتى ئه‌حمه‌د‬ ‫خه‌یار ‪)Cucuber (Cucinis Sativa‬‬ ‫به‌هاى خ��ۆراک��ى الوازه‌ به‌ شێوه‌یه‌ک له‌‬ ‫(‪ )100‬گرام خه‌یار ته‌نها (‪ )20‬کالۆرى‬ ‫ده‌دات‪ )%96( ،‬ئ��اوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها کالسیۆم‪،‬‬ ‫ف��س��ف��ۆر‪ ،‬ک��ب��ری��ت‪ ،‬ئ��اس��ن ‌و مه‌نگه‌نیزى‬ ‫تێدایه‌‪ .‬که‌مێک ڤیتامینه‌کانی (‪A‬و‪)C‬‬ ‫ى تێدایه‌‪ .‬چه‌ند سودێکى گرنگى هه‌یه‌‬ ‫له‌وانه‌‪:‬‬ ‫ن �ه‌خ��ۆش��ی��ی �ه‌ک��ان��ى ژان���ه‌س���ه‌ر‬ ‫‪ .1‬‬ ‫ناهێڵێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬تینویه‌تى ده‌شکێنێت ‌و چ��اره‌س �ه‌رى‬ ‫قه‌بزى ده‌کات‪.‬‬ ‫‪ .3‬جگه‌ر چاالک ‌و چاره‌سه‌رى زه‌رد‌ویى‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫‪ .4‬چاره‌سه‌رى نه‌خۆشییه‌کانى هه‌ستیارى‬ ‫پێست ‌و زیپکه‌ ده‌ک���ات‪ .‬ئه‌ویش له‌رێى‬ ‫خواردنه‌وه‌ى فنجانێک له‌ شه‌ربه‌تى خه‌یار‬ ‫به‌یانیان و ئێواران‪ ،‬یاخود به‌چه‌ورکردنى‬ ‫پێست چه‌ندها جار‪.‬‬ ‫‪ .5‬رێ له‌ دڵه‌کوته‌ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫‪ .6‬دابه‌زێنه‌رى گه‌رمى ‌و تایه‌‪.‬‬ ‫‪ .7‬دابه‌زێنه‌رى زه‌ختی خوێنه‌ به‌ تایبه‌تى‬ ‫ئه‌وانه‌ى په‌یوه‌ستن به‌ هۆکارى ده‌رونى‪.‬‬ ‫‪ .8‬رۆن��ى خه‌یار ‌و به‌رهه‌مه‌کانى به‌کار‬ ‫دێت له‌ پێکهاته‌کانى جوانکارى‪.‬‬ ‫‪ .9‬ئارامکه‌ره‌وه‌ى ده‌ماره‌کانه‌‌و چاره‌سه‌رى‬

‫نه‌خۆشیه‌ ده‌رونیه‌کانه‌‪.‬‬ ‫‪ .10‬س���وودى باشى هه‌یه‌ ب��ۆ نه‌خۆشی‬ ‫شه‌کره‌‪ ،‬جۆرێک ڤیتامینى تێدایه‌ که‌‬ ‫خانه‌کان ده‌پارێزێت ‌و کبریتیشى تێدایه‌‬ ‫ک���ه‌ ج���وان���ى پ��ێ��س��ت ‌و ق���ژ ‌و ن��ی��ن��ۆک‬ ‫ده‌پارێزێت‪.‬‬

‫هاتوون زۆر به‌کارى بهێنن‪:‬‬ ‫پێویسته‌ ئه‌وانه‌ى به‌سااڵچوون‬ ‫‪ .1‬‬ ‫که‌م به‌کارى بهێنن‪.‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى ڕۆماتیزم له‌به‌ر‬ ‫‪ .2‬‬ ‫زۆرى ئاو ‌و شێدارى له‌ناویدا‪.‬‬ ‫ن �ه‌خ��ۆش��ی��ی �ه‌ک��ان��ى ره‌ق��ب��وون��ى‬ ‫‪ .3‬‬

‫‪ .11‬میزهێنه‌ره‌‌و به‌رد‌و لمى گورچیله‌ ال‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫‪ .12‬ت�����ۆوه‌ک�����ه‌ى ب����ه‌ک����ار دێ�����ت ب��ۆ‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى سه‌رمابوون ‌و هه‌وکردن ‌و‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى ریخۆڵه‌ ‌و ب��ۆرى میز ‌و‬ ‫هاوسه‌نگ‌کردنى ترشى گه‌ده‌‪.‬‬ ‫نابێت ئ�ه‌وان�ه‌ى تووشى ئ�ه‌م نه‌خۆشییانه‌‬

‫خوێنبه‌ره‌کان ‌و ئیفلیج بوون ‌و له‌رزین‪.‬‬ ‫ب����اش ن��ی �ه‌ ب���ۆ ئ����ه‌وان����ه‌ى ک ‌ه‬ ‫‪ .4‬‬ ‫ئ���ازارى گ �ه‌ده‌ ‌و جگه‌ریان هه‌یه‌ یاخود‬ ‫کۆئه‌ندامى هه‌رسیان الوازه‌‪ .‬خه‌یار گه‌ده‌‬ ‫ده‌ئاوسێنێت ‌و ئاره‌زووى خواردن ناهێڵێت‪.‬‬ ‫چونکه‌ هه‌رس‌کردنى خاوه‌ له‌وانه‌یه‌ هه‌شت‬ ‫کاتژمێر له‌ گه‌ده‌دا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫پرسه‌‬

‫پرس ‌ه و سه‌ره‌خۆشی خۆمان ئاراسته‌ی بنه‌ماڵه‌ی هاوکارمان (سازان تۆفیق) ده‌که‌ین ب ‌ه بۆنه‌ی‬ ‫کۆچی دوایی (سه‌لیم عه‌لی نادر) مامی به‌ڕێزیانه‌وه‌‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫گۆڤارێکى‬

‫فیکرى ‪ -‬مه‌عریفیی ‌ه‬ ‫به‌شێک له‌خوێندکارانی‬ ‫‌زانکۆی سلێمانی‬ ‫ده‌ریده‌که‌ن‬

‫ونبوون‬

‫فۆرمێکى خۆراک به‌ناوى (جه‌الل ره‌ئوف سه‌عید) ونبوو‌ه‬ ‫هه‌رکه‌سێک زانیارى له‌سه‌ر هه‌یه‌ باپه‌یوه‌ندى بکات به‌م‬ ‫ژماره‌ ته‌له‌فونه‌وه‌(‪)07480179510‬‬

‫زۆرى ماوه‌ بگات به‌ میدیاکانى ده‌ره‌وه‌‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫خۆم چه‌ند ساڵێک له‌ ده‌ره‌وه‌ى واڵت ژیاوم ئه‌وه‌ى‬ ‫که‌ له‌ میدیاکانى ده‌ره‌وه‌ دیومه‌ زۆر کاریگه‌ر‌ه‬ ‫و وه‌ک میدیاکانى خۆمان کات به‌ به‌رنامه‌ى‬ ‫نه‌شیاو ناکوژن‪ .‬واتا به‌ گشتى میدیاکان رۆڵیان‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬رێکخراوه‌کانیش دابخرێن باشتره‌‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ به‌الش سه‌رف ده‌کرێت‪.‬‬ ‫هێمن ج �ه‌م��ال‪ ،‬م��ده‌ق��ی��ق ل ‌ه‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى خ�ه‌زێ��ن�ه‌ى‬ ‫دوو‪:‬‬ ‫ب��������ه‌ ب������ۆچ������ون������ى م�����ن‪،‬‬ ‫میدیاکان و رێکخراوه‌کان‬ ‫ه�ه‌ن��گ��اوى ب��اش��ی��ان ن���اوه‌ بۆ‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ئافره‌تان به‌اڵم‬ ‫زۆر ج��اری��ش بونه‌ته‌ ه��ۆى لێکترازانى خێزان‬ ‫که‌ قوربانى یه‌که‌میش تیایدا ئافره‌ته‌‪ .‬زۆر‬ ‫ڕێ��ک��خ��راو و سه‌نته‌ر ه�ه‌ی�ه‌ الب���ه‌الن و سه‌ربه‌‬ ‫الیه‌نێکن‪ .‬ده‌ک��رێ��ت ئ��ه‌وان ال بدرێن و ڕێگه‌‬ ‫ب��ده‌ن ئ �ه‌و رێ��ک��خ��راوان�ه‌ ک��ار ب��ک�ه‌ن ک�ه‌ زیاتر‬ ‫ئه‌کتیڤن‪ .‬میدیاکان ئه‌وه‌نده‌ى که‌ سه‌رقاڵن به‌‬ ‫باسى سیاسه‌ته‌وه‌ ده‌کرێت که‌مێکیش کار بۆ‬ ‫رۆشنبیرکردنى کۆمه‌ڵگا بکه‌ن‪.‬‬ ‫گ����وڵ����ب����ه‌ه����ار ئ���ه‌ح���م���ه‌د‪،‬‬ ‫فه‌رمانبه‌ر‪:‬‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ میدیاکان زۆر‬ ‫باسى توندوتیژى دژى ژنان‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬ب �ه‌اڵم نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫ب����ه‌ رێ����ژه‌ی����ه‌ک����ى ب���ه‌رچ���او‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژى ک��ه‌م ب��ک�ه‌ن�ه‌وه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ژن��ان‪ ،‬رێکخراوه‌کانیش هه‌رچه‌نده‌‬ ‫زۆرن‪ ،‬ب��ه‌اڵم که‌مته‌رخه‌من وات��ه‌ ب�ه‌ گشتى‬

‫هه‌مه‌ڕ ‌ه‌نگ‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪82‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/7 - 2011/11/28‬‬

‫‪19‬‬

‫ده‌ورێکى ئه‌وتۆیان نییه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێز نورى‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر له‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پیشه‌سازى‪:‬‬ ‫میدیاکان و رێکخراوه‌کان‬ ‫ئ���ی���ش���ى زۆر ب���اش���ی���ان‬ ‫ک��ردووه‌ بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژى دژى ژن���ان‪.‬‬ ‫که‌موکورتیه‌کانیان زۆر که‌مه‌ و رۆژنامه‌ و‬ ‫گۆڤاره‌کان کارى زۆر باش ده‌ک�ه‌ن بۆ ژنان‪.‬‬ ‫ئ�ه‌م�ه‌ خ��ۆى ش��ای�ه‌ت�ه‌ ک �ه‌ ئ��ێ��وه‌ ب �ه‌م ش���ه‌وه‌ له‌م‬ ‫شوێنه‌ گشتییه‌ ده‌بینرێن‪ ،‬کار بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬ ‫ده‌ک�ه‌ن‪ .‬له‌ رێگه‌ى ئه‌م رۆژنامه‌یه‌وه‌ پیاوان و‬ ‫ژنان رۆشنبیرتر ده‌بن‪ .‬هه‌روه‌ها تیڤییه‌کان له‌‬ ‫رێگه‌ى دراماکانه‌وه‌ هۆشیارى زیاتر به‌ ژنان‬ ‫و پیاوان ده‌ده‌ن که‌ چاوکراوه‌تر بن و خراپ له‌‬ ‫رێکخراوه‌کان حاڵى نه‌بن‪ .‬چونکه‌ رێکخراوه‌کان‬ ‫هیچ ئامانجێکی خراپیان نییه‌‪ .‬جا چ حزبى بن‬ ‫یان ناحزبى‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م رێکخراوانه‌ نه‌بن ئافره‌ت‬ ‫ناچار ده‌بێ په‌نا بۆ خۆکوشتن به‌رێت‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬هه‌رێم قادر‬

‫سااڵن ‌ه پێنج ملیۆن که‌س به‌هۆى جگه‌ره‌و ‌ه ده‌مرن‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫ره‌مه‌زان خدر‬ ‫به‌پێى هه‌ڵسه‌نگاندنى‬ ‫رێکخراوى ته‌ندروستى‬ ‫جیهانى (‪ )WHO‬سااڵنه‌ پێنج‬ ‫ملیۆن که‌س به‌هۆى جگه‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌مرن له‌سه‌رانسه‌رى‬ ‫جیهاندا‪.‬‬

‫دوو س��اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر توێژینه‌وه‌کان‬ ‫ده‌ریانخستووه‌ که‌ جودایى بۆ ماوه‌‬ ‫ل �ه‌ ن��ێ��وان کۆمه‌له‌ جینى تایبه‌تى‬ ‫مرۆڤه‌کاندا فاکته‌رى مه‌ترسیدارن بۆ‬ ‫په‌یوه‌ستبوونى (‪)dependence‬‬ ‫نیکۆتین و شێرپه‌نجه‌ى سییه‌کان‪.‬‬ ‫چه‌ند دکتۆرێکى ئه‌وروپى هه‌ستان‬ ‫ب���ه‌ ت���اق���ی���ک���ردن���ه‌وه‌ى وه‌رگ���رێ���ک���ى‬ ‫(‪ )receptor‬تایبه‌تى ئه‌سیتایل‬ ‫کۆالین (‪« )Ach‬ئه‌مه‌ چاالک‬ ‫ده‌بێت به‌هۆى نیکۆتین»‪ ،‬کۆدکراوه‌‬ ‫ب�ه‌ س��ێ جینى تایبه‌تى ل�ه‌ هه‌موو‬ ‫خانه‌کانى له‌شى مرۆڤ ده‌بینرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌رگ���ره‌ک���ه‌ ت�ه‌ن��ه��ا ل �ه‌ چه‌ند‬ ‫شوێنێکى س���ن���ووردراوى مێشکدا‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬یه‌کێکیان له‌ ناوه‌نده‌ مێشک‬ ‫(‪)midbrain‬دای����ه‌ و توێژینه‌وه‌ى‬ ‫زان��س��ت��ى ب��ۆک��را ل �ه‌س �ه‌ر م��ش��ک و‬ ‫خانه‌کانى هێلکه‌ى بۆق‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌ سێ کۆمه‌له‌ جینه‌که‌‬ ‫(‪)alph5‬ه‌‪ ،‬زۆربه‌ى جگه‌ره‌کێشه‌کان‬ ‫خاوه‌نى گۆڕینێکن (‪)mutation‬‬ ‫له‌و جینه‌دا‪ .‬ئه‌و که‌سانه‌ زیاتر مه‌یلى‬

‫ئالووده‌بوونیان هه‌یه‌ بۆ نیکۆتین و‬ ‫گه‌شه‌کردنى شێرپه‌نجه‌ى سییه‌کان‪.‬‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى هه‌ڵگرى‬ ‫ئه‌م جینه‌ نین دوورن له‌و مه‌ترسیانه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ئ���ه‌وه‌م���ان ب��ۆ ل��ێ��ک��ده‌دات �ه‌وه‌‬ ‫هه‌ندێک جار ده‌بینین له‌ ماڵێکدا‬ ‫هه‌ر هه‌موویان نابن به‌ جگه‌ره‌کێش‪.‬‬ ‫دووه‌م جین (‪)4 beta‬ه‌‪ ،‬هه‌ستیارى‬

‫نیکۆتین زیاد ده‌کات به‌ زیادبوونى‬ ‫رێژه‌ى ئه‌م جینه‌‪ .‬واته‌ رق و قینه‌ى‬ ‫زیاترى ده‌بێت بۆ ئه‌و ئاوه‌ى نیکۆتین‬ ‫تێدایه‌‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌کى دیکه‌وه‌ ئه‌وانه‌ى هه‌ڵگرى‬ ‫(‪)alpha5‬ن‪ ،‬ت �ه‌ن��ه��ا پ���اش دوو‬ ‫هه‌فته‌ ئ����اره‌زووى خ���واردن���ه‌وه‌ى ئه‌و‬

‫ئ���اوه‌ى ئ���اوه‌ى نیکۆتینى تێدایه‌ ب ‌ه‬ ‫رێ��ژه‌ی �ه‌ک��ى ب �ه‌رچ��او زی���اد ده‌ک���ات‪.‬‬ ‫جینى سێیه‌م رۆلێکى واى نیه‌‪.‬‬ ‫له‌ کۆتاییدا ده‌رده‌که‌وێت هاوسه‌نگى‬ ‫ن���ێ���وان ئ���ه‌م دوو ج��ی��ن�ه‌ ف��اک��ت �ه‌رى‬ ‫س���ه‌ره‌ک���ی���ن ب���ۆ پ��ێ��ش��ب��ی��ن��ی��ک��ردن��ى‬ ‫ئالووده‌بوون به‌ نیکۆتین و تووشبوون‬ ‫به‌ شێرپه‌نجه‌ى سییه‌کان‪.‬‬

‫ئه‌مه‌ هه‌والێکه‌ بۆ ئه‌وانه‌ى به‌ئاسانى‬ ‫فێرى جگه‌ره‌کێشان ب��وون‌ و رۆژان�ه‌‬ ‫به‌ رێژه‌یه‌کى زۆر جگه‌ره‌ ده‌کێشن‬ ‫چونکه‌ به‌ڕاستى که‌سى مه‌ترسیدارن‬ ‫بۆ شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫کاریکاتێری هه‌فته‌‬

‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫شۆڕش مسته‌فا‬ ‫گروپی دییه‌‬ ‫کۆمپانیای نێوه‌ند‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07480179510‬‬ ‫‪07710299753‬‬ ‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫گوریسێکی‬ ‫قه‌ده‌غه‌کراو‬ ‫له ‌گه‌ردنی‬ ‫هونه‌ر و‌‪...‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬ ‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫درێژه‌ بۆ ل‪11-10‬‬

‫‪2711/9/7‬‬

‫‪No: (82) Mo.28/11/2011-‬‬

‫ریکالم‬ ‫تا ئه‌م هه‌نگاو‌ه نه‌نرێ‪ ،‬ن ‌ه ژن ن ‌ه‬ ‫پیاو و ن ‌ه ژینگه‌ش ئازاد نابێت‬

‫ریکالم‬

‫سه‌الح مه‌حمود‬ ‫له‌ بارودۆخى ناهاوسه‌نگى‬ ‫ژی�����ان‪ ،‬ئ���ه‌رک���ى گ��ران��م��ان‬ ‫له‌سه‌ر شانه‌ و دوورکه‌وتنه‌وه‌ له‌ به‌رپرسیارێتى‬ ‫نائه‌خالقییه‌‪ .‬م���رۆڤ وه‌ک ب��ک�ه‌رێ��ک له‌م‬ ‫گه‌ردوونه‌دا به‌ زهنییه‌تى به‌رژه‌وه‌ندیخوازى خۆى‬ ‫رۆحى ژیانى هاوسه‌نگى تێکداوه‌‪ .‬دایک له‌م‬ ‫ژیانه‌دا ده‌توانێ و له‌ سه‌رده‌می پێش له‌ نزیک‬ ‫له‌ پێنج ه �ه‌زار س��اڵ‪ ،‬به‌ گوێره‌ى شوێنه‌وارى‬ ‫مێژوویى و زانستى راستینه‌ى وشه‌ (ئه‌تیمۆلۆژى)‬ ‫و چیرۆکه‌ فۆلکلۆرییه‌کان و هه‌ندێک ده‌ق‪،‬‬ ‫وه‌ک گلگامێش هه‌ست به‌ پێشه‌نگایه‌تى ژن‬ ‫له‌ کۆمه‌ڵگاى سروشتى و هونه‌ره‌کانى دایک‬ ‫ده‌کرێت‪ .‬له‌ هه‌مان کاتدا هه‌ست به‌ روخان به‌‬ ‫ملمالنێى ژنه‌خواوه‌نده‌کان به‌ رۆحى هاوسه‌نگه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ زهنییه‌تى ده‌سه‌اڵتدار که‌ له‌ پیاودا بوونى‬ ‫هه‌یه‌ و تا ئێستاش به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ده‌کرێت‪ .‬پێویسته‌‬ ‫ئه‌م نووسینه‌ وا به‌ ئاسانى و سواوى تێپه‌ڕ نه‌بێت‬ ‫و خوێنه‌ر چ ژن‪ ،‬چ پیاو بۆ ئه‌م شتانه‌ ده‌ست‬ ‫بکات به‌ لێکۆڵینه‌وه‌ له‌ هه‌موو بواره‌کانه‌وه‌‪،‬‬ ‫تا ره‌وتى گۆڕانکارییه‌کانى ئه‌م گه‌ردونه‌ى که‌‬ ‫تێیدایه‌ تا راده‌یه‌ک هه‌ست پێبکات و که‌لێنه‌‬ ‫تاریکه‌کانى به‌رده‌مى روون��اک بکاته‌وه‌‪ .‬له‌م‬ ‫گه‌ردونه‌ ئه‌گه‌ر ورد سه‌یرى شته‌کان بکه‌ین‬ ‫و نائه‌خالقیانه‌ خ��ۆم��ان گێژ ن�ه‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ئ�ه‌وه‌‬ ‫هه‌موومان‪ .‬نمونه‪ ‌:‬له‌ دوپشکێکه‌وه‌ تا مرۆڤ‬ ‫راسته‌وخۆ یا ناراسته‌وخۆ یه‌کتر ته‌واو ده‌که‌ین‬ ‫و پێویستمان ب �ه‌ ی �ه‌ک��ت��ره‌‪« .‬ک��ێ��ش�ه‌ى منه‌‪،‬‬ ‫کێشه‌ى ئه‌و نییه‌‪ ،‬وته‌یه‌کى زۆر نائه‌خالقییه‌»‪،‬‬ ‫نائه‌خالقیش ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ که‌ ئه‌شق له‌ بازنه‌که‌دا‬ ‫نه‌بێت‪ .‬با باس له‌ ژن بکه‌ین‪ ،‬که‌ کێشه‌کانى‬ ‫وه‌ک فۆرم باشتر ده‌رده‌که‌وێت‪ ،‬به‌ شێوه‌یه‌کى‬ ‫راس��ت �ه‌وخ��ۆ کێشه‌ى پ��ی��اوه‌ و ن��اراس��ت�ه‌وخ��ۆش‬ ‫کێشه‌ى زنجیره‌ى لێکدانه‌بڕاوى ژیانه‌‪ .‬کێشه‌ى‬ ‫گ�ه‌وره‌م��ان ئ�ه‌وه‌ی�ه‌‪ ،‬ئ��ازاره‌ک��ان له‌ مێشکماندا‬ ‫ده‌س��وێ��ن‪ .‬پێویسته‌ به‌ وات��ادارک��ردن��ى دروشمى‬ ‫کێشه‌کان نابێ ئاسایى ببینرێن و چاره‌سه‌ر‬ ‫بکرێن‪ ،‬هه‌نگاوى چاره‌سه‌رى هه‌ڵێنین‪ .‬دیارده‌‬ ‫و کێشه‌کانى وه‌ک په‌روه‌رده‌ و بااڵده‌ستى پیاو‪،‬‬ ‫شوناسه ‌ناشوناسه‌کان ـ دوور له‌ پێوانه‌کانى‬ ‫هاوسه‌نگى که‌ کلتور به‌ ره‌گه‌زى داوه‌‪ ،‬سڕینه‌وه‌ى‬ ‫زهنییه‌تى ره‌نگى مێیینه‌ و کردن به‌ پیاوێکى‬ ‫ده‌سه‌اڵتخواز‪ ،‬موڵکییه‌تى پیاو و کوشتن به‌‬ ‫به‌هانه‌ى ناموس‪ ،‬خۆکوژى‪ ،‬چاوسورکردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌بوونى دیالۆگ و لێکتێنه‌گه‌ییشتن‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫ن�ه‌خ��ۆش��ى زهنییه‌تن و ئ��اس��ای��ى دی��ت��ن��ى ئ�ه‌م‬ ‫زهنییه‌ت نه‌خۆشه‌‪ ،‬نائه‌خالقییه‌‪ .‬سه‌ردانواندنى‬ ‫ژن بۆ زهنیه‌تى بااڵده‌ست و خۆڕازاندنه‌وه‌ به‌‬ ‫گوێره‌ى پێوانه‌کانى پیاو و بێده‌نگى‪ ،‬ماتبوون‪،‬‬ ‫قه‌ناعه‌تکردن ب�ه‌ چ��وار دی���وار‪ ،‬س��وڕان �ه‌وه‌ و‬ ‫به‌ئامێربوون له‌ مه‌تبه‌خێکدا و باوه‌ڕکردن به‌وه‌ى‬ ‫که‌ ژن ئامێرێکى ده‌ستى پ��ی��اوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌شیان‬ ‫مردنى ره‌نگى مێینه‌‪ .‬ژنه‌ مردووه‌کان و ئه‌وانه‌ى‬ ‫که‌ به‌ بیستنى ده‌نگى پیاوه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌کان‬ ‫چۆکیان ده‌ل���ه‌ره‌زێ‪ ،‬با به‌م وشانه‌ بله‌رزن به‌‬ ‫خۆیاندا بێنه‌وه‌‪ ،‬با چوار دیواره‌کان بشکێنن‪،‬‬ ‫م��ردن باشتره‌ له‌ چ��وار دی���وارى‪ .‬رووم له‌ ژنه‌‬ ‫کۆیله‌کانه‌‪ ،‬ژنان و پیاوانى ئازادیخواز هاوکار‬ ‫بن‪ .‬ژنه‌ کۆیله‌کان‪ ...‬شوێنى دۆزینه‌وه‌ى ره‌نگى‬ ‫خۆمان‪ ،‬هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ چوار دیوارى ماڵ و‬ ‫دیسان چوون بۆ دیوه‌خانه‌کانى ده‌سه‌اڵت نییه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێ بزانرێ ئه‌م دیوه‌خانه‌ ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌‪ ،‬ئ �ه‌م ی��اس��ای�ه‌‪ ،‬ه�ه‌م��وو ب�ه‌ زهنییه‌تى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارى پیاو دامه‌زراوه‌ و به‌رده‌وامه‌‪ ،‬چۆن‬ ‫ئه‌م سیستمه‌ ده‌سه‌اڵتداریه‌ (‪ )5000‬هه‌زار ساڵه‌‬ ‫که‌ زیاتریش ته‌مه‌نیه‌تى له‌ یه‌که‌م ده‌وڵه‌ته‌وه‌‬ ‫(راهیبى سۆمه‌ر) تا ئاخر ده‌وڵه‌تیش ب�ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ئ��ازادى م��رۆڤ به‌ گشتى و ژی��ان له‌‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��دا بێواتایه‌‪ .‬بۆیه‌ پێویسته‌ کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌ پێشه‌نگایه‌تى ژن که‌ هه‌ر ن��اژى و ره‌نگى‬ ‫سڕراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ژنانى ناو چوار دیواره‌کان‪،‬‬ ‫رێکخراوه‌کانى ده‌وڵه‌ت‪ ،‬پارته‌ ده‌سه‌اڵتخوازه‌کان‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ى بوونى خۆیان قوربانى پاره‌ کردووه‌‪ ،‬با‬ ‫چیتر پیاوه‌ ده‌سه‌اڵتخواز و ده‌سه‌اڵتداره‌کان بۆ‬ ‫رازاندنه‌وه‌ى دیوه‌خانه‌کان به‌کارمان نه‌هێنین و‬ ‫ببین به‌ ده‌نگى یاخى و له‌ ده‌ره‌وه‌ى دیوه‌خانه‌کان‬ ‫ب��ۆ ب��ێ وات��اک��ردن��ى ئ �ه‌م دی��وه‌خ��ان��ان�ه‌ هه‌نگاو‬ ‫هه‌ڵێنین‪ ،‬تا ئه‌م هه‌نگاوه‌ نه‌نرێ نه‌ ژن نه‌ پیاو و‬ ‫نه‌ ژینگه‌ش ئازاد نابێت‪.‬‬