Chatr_83

‫کێشه‌ی ژنان ئایدۆلۆژییه‪.‌..‬‬ ‫«حزبه‌کان له‌ هۆشیاری‬ ‫ژنان ده‌ترسن»‬ ‫ژمار ‌ه ‪83‬‬

‫ب ‌ه جیاوازییه‌کانه‌وه‌ له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه‬

‫نرخ‪ 750 :‬دینار‬

‫ل‪8‬‬

‫ساڵی دووه‌م‬

‫ریکالم‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه‌‪ ،‬کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات‬

‫دووشه‌ممه‌ ‪2011/12/5‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫نرخی(‪)750‬دینار‬

‫(‪14‬ی سه‌رماوه‌زی ‪)2711‬‬

‫مه‌الکه‌ی زاخۆ‪ :‬ناکرێت له‌ زاخۆ شتێک دژى پارتى بکرێت‬

‫«سیاسه‌تى سوتاندن و هێرشکردنه‌ سه‌ر الیه‌نى به‌رامبه‌ر له‬ ‫‌الیه‌ن پارتییه‌وه‌ مێژووییه‌کى نوێ نییه‌»‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه چه‌تر‬

‫دوابه‌دوای روداوه‌کانی رۆژی‬ ‫هه‌ینی پارتی و یه‌کگرتوی‬ ‫ئیسالمی یه‌کتر تۆمه‌تبار ده‌که‌ن‬ ‫و سه‌رچاوه‌یه‌کیش له‌ یه‌کێتی‬ ‫به‌ (چه‌تر)ی راده‌گه‌یه‌نێت‪« :‬ئه‌و‬ ‫جواڵنه‌وه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ یه‌کگرتوو‬ ‫نه‌بووه‌» و رۆژنامه‌نوسێکیش‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌کات مێژووی پارتی‌‬ ‫پڕه‌ له‌ روداوی له‌و چه‌شنه‌‪.‬‬

‫دواى ئه‌وه‌ى رۆژى هه‌ینى (‪)2011/12/2‬‬ ‫دواى ن��وێ��ژى ن��ی��وه‌ڕۆ ل �ه‌ ش��ارۆچ��ک�ه‌ى‬ ‫(زاخ���ۆ) کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک هێرشیان‬ ‫کرده‌ سه‌ر چه‌ندین دوکانى مه‌یفرۆشى‬ ‫و شوێنى (مه‌ساج) و ئاگریان تێبه‌ردا‪،‬‬ ‫له‌و ئاڵۆزیانه‌دا باره‌گاکانى یه‌کگرتووش‬ ‫کرایه‌ ئامانج و سوتێنرا‪ ،‬یه‌کگرتووش‬ ‫پارتى به‌ سوتێنه‌رى باره‌گاکانى ده‌زانێت‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کگرتووى‬ ‫ئیسالمی ده‌ڵێت‪« :‬پارتى یان له‌و سنوره‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتى نیه‌ یان ئه‌وان باره‌گاکانمانیان‬ ‫سوتاندووه‌»‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ پارتى ره‌تى کرده‌وه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ئه‌و سوتانه‌ ده‌ستى ئه‌وانى تێدابێت و له‌‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌کدا داوایان کرد‪ ،‬یه‌کگرتووى‬ ‫ئیسالمى داواى لێبوردن بکات‪ ،‬چونکه‌‬ ‫په‌له‌یان کردووه‌ له‌ تۆمه‌تبارکردنى پارتى‪.‬‬

‫م����ه‌ول����ود ب�����اوه‌م�����وراد ب���ه‌ (چ���ه‌ت���ر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬ناکرێت پارتى نکۆڵى بکات‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌وان ئه‌گه‌ر ئه‌و باره‌گایانه‌یان‬ ‫نه‌سوتاندبێت ئه‌ى کێ بووه‌؟‬ ‫الى خ��ۆش��ی �ه‌وه‌ ع �ه‌ب��دول��وه‌ه��اب ع�ه‌ل��ى‪،‬‬ ‫به‌رپرسى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى‬ ‫ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد‪ ،‬پێویسته‌ یه‌کگرتووى‬ ‫ئیسالمى داواى لێبوردن بکات‪ ،‬چونکه‌‬ ‫په‌له‌ى کردووه‌ له‌ تۆمه‌تبارکردنى پارتى‬ ‫له‌ سوتاندنى باره‌گاکانیان‪.‬‬ ‫د‪.‬موسه‌نا ئه‌مین‪ ،‬ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى‬ ‫ی�ه‌ک��گ��رت��ووى ئیسالمى ک��وردس��ت��ان له‬ ‫‌چاوپێکه‌وتنێکی (چ�ه‌ت��ر)دا ب��اس له‌وه‌‬ ‫ده‌کات‪ ،‬وه‌اڵمى ئه‌مجاره‌ى یه‌کگرتوو له‌‬ ‫ئاست رووداوه‌کان وه‌ک ساڵى (‪)2005‬‬ ‫نابێت و ده‌ڵێت‪ :‬ده‌بێت ئه‌مجاره‌ باس له‌وه‌‬ ‫بکرێت تا که‌ى ئه‌م واڵته‌ بێ سه‌روه‌رى‬ ‫یاسایه‌‪.‬‬ ‫وتیشی‪« :‬ده‌بێت یه‌کگرتوو خۆپیشاندان‬ ‫بکات له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ و لێى بێده‌نگ‬ ‫ن�ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ب �ه‌ ش��ێ��وازى ج��اران��ى پێشووش‬ ‫م���ام���ه‌ڵ���ه‌ى ل���ه‌گ���ه‌ڵ ن���ه‌ک���ات‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت‬ ‫یه‌کگرتوو له‌ رووى سیاسى و یاسایى و‬ ‫راگه‌یاندنییه‌وه‌ جدیتر فشار بێنێت»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره‌ ئه‌ندامى‬ ‫مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫کوردستان ئاماژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫به‌ وردى لێکۆڵینه‌وه‌ له‌و رووداوه‌ بکرێت‬

‫و ه �ه‌م��ووم��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی��ن ئ��ارام��ى‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت��ری��ش �ه‌وه‌ س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ى‬ ‫ن��او یه‌کێتى ب�ه‌ (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�ه‌ی��ان��د‪:‬‬ ‫«یه‌کێتى به‌ دڵنیایه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه‌‬ ‫که‌ ئه‌و جواڵنه‌وه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ یه‌کگرتوو‬ ‫نه‌بووه‌»‪.‬‬ ‫م��ه‌ال ئیسماعیل ع��وس��م��ان‪ ،‬وت��ارب��ێ��ژى‬ ‫مزگه‌وتى ره‌شید له‌ زاخۆ به‌ (چه‌تر)ى‬ ‫وت‪ :‬هه‌ر که‌س له‌ هه‌رێمى کوردستان‬ ‫سه‌ر به‌ الیه‌نێکه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم وتاره‌که‌ى من‬ ‫دژى توندوتیژى بووه‌ و ئه‌وه‌ پێشتر پیالنى‬ ‫بۆ دانراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و مه‌الیه‌ وتیشى‪« :‬ناکرێت له‌ زاخۆ‬ ‫شتێک دژى پارتى بکرێت»‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌م دۆخ��ه‌ بیالل سه‌عید‪،‬‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ن��ووس ل �ه‌ب��اره‌ى رووداوه‌ک���ان���ه‌وه‌‬ ‫ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) وت���ى‪« :‬ب���ه‌داخ���ه‌وه‌ ئ��ه‌وه‌ى‬ ‫ل���ه‌ ک���وردس���ت���ان ب��ی��ن��ی��م��ان س��ی��اس�ه‌ت��ى‬ ‫سوتان و کوشتن و هێرش کردنه‌ سه‌ر‬ ‫الی �ه‌ن��ى ب��ه‌رام��ب��ه‌ر‪ ،‬ل��ه‌الی��ه‌ن پ��ارت��ی �ه‌وه‌‬ ‫میژووییه‌کى نوێ نیه‌ و به‌ پێى ئه‌زمون‬ ‫و خوێندنه‌وه‌کانمان پارتى له‌ مێژوودا‬ ‫و له‌ سه‌رده‌مى شاخدا مێژوویه‌کى له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ى تومار کردووه‌»‪.‬‬

‫‪ n‬که‌س خاوه‌ندارێتی له‌م جه‌ماوه‌ر ‌ه نه‌کرد‬

‫د‪.‬کامه‌ران به‌رواری‪:‬‬

‫گه‌لێ کورد دڤێت ژ قوناغا‬ ‫بنده‌ستى و داگیرکرنێ‬ ‫رزگار ببیت‬ ‫ل‪7-6‬‬

‫خوێندنه‌وه‌یه‌ک له‌ قه‌ڵه‌می وه‌رگێڕه‌وه‌‬

‫«جه‌نگی شاراوه‌ له ‌باکوری‬

‫په‌رله‌مانتارێکی یه‌کگرتوو‪:‬‬ ‫ه‬ ‫مانه‌وه‌مان له هاوپه‌یمانی فراکسیۆن ‌‬ ‫کوردستانیه‌کان هیچ مانایه‌کى نییه‌‬ ‫چه‌تر ‪ -‬ئاراس عوسمان‬ ‫په‌رله‌مانتارێکى یه‌کگرتوو له‌ ئه‌نجومه‌نى‬ ‫نوێنه‌رانى عێراق بۆچونى وایه‌ دواى‬ ‫ئه‌و حاڵه‌ته‌ى ڕووبه‌ڕووى باره‌گاکانى‬ ‫یه‌کگرتوو بویه‌وه‌ له‌الیه‌ن جه‌ماوه‌ر‬ ‫و الیه‌نگرانى پارتیه‌وه‌ له‌بادینان‪ ،‬له‌‬ ‫(‪ )2005/12/3‬و ئه‌م ڕووداوانه‌ى ئێستاش‪،‬‬ ‫بۆیه‌ مانه‌وه‌مان له‌ئیئتیالفى فراکسۆنه‌‬ ‫کوردستانیه‌کان هیچ مانایه‌کى نیه‌‪.‬‬

‫ئوسامه‌ جه‌میل‪ ،‬په‌رله‌مانتارى کوتله‌ى یه‌کگرتوو‬ ‫له‌به‌غداد جه‌ختى له‌وه‌ کرده‌وه‌‪ :‬هه‌رکاتێک کوتله‌ى‬ ‫یه‌کگرتوو ل�ه‌ن��او لیستى هاوپه‌یمانى ل��ه ‌عێراق‬ ‫نه‌کشێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌ته‌نها ده‌کشێمه‌وه‌ و جارێکى تر‬ ‫ئاماده‌ى دانیشته‌کان نابم له‌گه‌ڵیاندا‪ ،‬ئه‌و ئیئتیالفه‌‬ ‫کوردیه‌ى له‌ عێراقدا هه‌یه‌ که‌ بڕیار بوو په‌یڕه‌ و‬ ‫پرۆگرامى بۆ دابنرێت بۆ چوار ساڵ‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫یه‌ک دانیشتنى نه‌کردوه‌و هه‌ر به‌ مردوى له‌دایک‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌که‌ى یه‌کگرتوو ئاماژه‌ى به ‌وه‌کرد‪:‬‬ ‫«هیچ کێشه‌یه‌ک له‌نێوان یه‌کگرتوو و برا مه‌سیح‬ ‫و ئیزیدیه‌کان نه‌بووه‌‪ ،‬تا یه‌کگرتوو هه‌وڵى تۆڵه‌‬

‫ورده‌کاری زیاتر له الپه‌ڕ‌ه (‪ 3‬و ‪ )5‬بخوێنه‌ره‌وه‌‬

‫سه‌ندنه‌وه‌ ب��دات ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ان‪ ،‬مه‌الیه‌کى پارتى‬ ‫خۆى که‌ خه‌ڵکى هانداوه‌ بۆ ئه‌و حاڵه‌ته‌‪ ،‬پارتى‬ ‫ئه‌و مه‌الیه‌ بۆ ده‌ستگیر ناکات و له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ئه‌ندامانى یه‌کگرتوو له‌ناوچه‌ جیاوازه‌کان ده‌ستگیر‬ ‫ده‌کات‪ ،‬بۆیه‌ سکااڵش له‌به‌غداد ناکه‌ین‪ ،‬چونکه‌‬ ‫هیچى پێ ناکرێت به‌غداد‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى یه‌کێتى و‬ ‫پارتى له‌گه‌ڵ به‌غداد ڕێکه‌وتنیان هه‌یه‌ که‌ ده‌ست‬ ‫له‌کاروبارى هه‌رێم وه‌رن �ه‌دات‪ ،‬بۆیه‌ ته‌نها په‌نا بۆ‬ ‫الى خودا ده‌به‌ین‪.‬‬ ‫د‪.‬ئ�ه‌ش��واق ج��اف په‌رله‌مانتارى عێراق له ‌لیستى‬ ‫پ��ارت��ى پ��ێ��ی��وای�ه‌‪« :‬ه �ه‌م��وو لیسته‌ ک��وردی �ه‌ک��ان‬ ‫له‌به‌غداد پێکه‌وه‌ ک��ار بکه‌ین بۆ ک��ورد گرنگه‌‬ ‫بۆ مه‌سه‌له‌ى نه‌ته‌وایه‌تى نه‌ک جیابونه‌وه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫کاره‌کان له‌کوردستان بێت یان له‌به‌غدا و ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫شوێنه‌کانى تر بێت‪ ،‬جه‌نابى سه‌رۆکیش ئاماژه‌ى‬ ‫به‌وه‌کردوه‌ بوونى ئۆپۆزسیۆن شتێکى ته‌ندروسته»‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ وتیشی‪ :‬ده‌مانه‌وێت یه‌کگرتووى‬ ‫ئیسالمى له‌کوردستان و عێراقیش له‌گه‌ڵمان بێت‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ى هێزێکى گرنگه‌ له ‌پڕۆسه‌ى سیاسى‬ ‫له‌ کوردستان وب ه‌غ��داش‪ ،‬بۆیه‌ یه‌کگرتوومان‬ ‫ده‌وێ��ت له‌کوردستان و عێراق و پێویسته‌ مافیان‬ ‫پارێزراوبێت‪.‬‬

‫کوردستان»‬

‫ل‪17‬‬

‫په‌رله‌مانتارێکى عێراق‪:‬‬

‫به‌هۆى کێشه‌کانى نێوان‬ ‫هه‌رێم و به‌غداده‌و ‌ه پێگه‌ى‬ ‫کورد ل ‌ه عێراق چه‌قى به‌ستووه‌‬ ‫‌ ل‪5‬‬

‫هه‌ولێر‪ ،‬کۆمیته‌ى «ژیان و ته‌ندروستى عه‌بدواڵ‬ ‫ئۆجه‌الن»‌ کۆنفرانس ده‌به‌ستێت‬ ‫چه‌تر‬ ‫کۆمیته‌ى ژیان و ته‌ندروستى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن‬ ‫ل ‌ه (‪)10‬ى ئه‌م مانگ ‌ه ب ‌ه ئامانجى شکاندنى‬ ‫گۆشه‌گیری چوار مانگ ‌ه و بێده‌نگى جیهانى‪،‬‬ ‫کۆنفرانس ده‌به‌ستێت‪.‬‬

‫ئاماده‌کارى کۆنفرانسه‌ک‌ه د‪.‬فایق گۆڵپى‪ ،‬له‌باره‌ى‬ ‫ئامانجى کۆنفرانسه‌که‌و‌ه ب‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند «ئێم ‌ه‬ ‫گومان له‌و‌ه ده‌که‌ین ک‌ه دیسان عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن وه‌ک‬ ‫ساڵى (‪ )2007‬ژه‌ه��راوى کرابێت و گۆشه‌گیرى چوار‬

‫مانگ‌ه و په‌راوێزخستنى دوور ل‌ه دی��دارى پارێزه‌رانیش (‪ )CPT‬له‌وباره‌و‌ه سه‌ردانى زیندانى ئیمراڵى کرد‪.‬‬ ‫به‌و ئامانج‌ه بێت تا ژه‌هراویکردنى ب‌ه نهێنى بمێنێته‌وه‌‪ ،‬کۆمیته‌ى ژی��ان و ته‌ندروستى ع�ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج�ه‌الن ل ‌ه‬ ‫ئێم‌ه هه‌وڵده‌دین ئه‌م بێده‌نگیی‌ه جیهانی‌ه ل‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌م پاش ژه‌هراویکردنى ئۆجه‌الن ب‌ه گ��ازى (کرۆمیۆم و‬ ‫گۆشه‌گیری‌ه بشکێنین و فشار بخرێت‌ه سه‌ر تورکیا»‪ .‬ستڕۆنسیۆم) ل‌ه ساڵى (‪ )2007‬ل‌ه ئه‌وروپا و باشورى‬ ‫ناوبراو رایگه‌یاند ئێم‌ه (‪)10‬ى ئه‌م مانگ‌ه ل‌ه هه‌ولێر کوردستان داده‌مه‌زرێت و ل‌ه ئاستى جیهانیدا بۆ پاراستنى‬ ‫کۆنفرانس ده‌به‌ستین تیایدا باس ل‌ه ره‌هه‌نده‌کانى ره‌وشى ژیانى ئۆجه‌الن کار ده‌کات و (‪ )2007/3 /17‬ل‌ه هه‌ولێر‬ ‫سیاسى‪ ،‬یاسایى و ته‌ندروستى به‌رێز ئۆجه‌الن ده‌که‌ین کۆنفرانس ده‌به‌ستێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ل‌ه (‪21‬ـ‪8‬ـ‪ )2008‬ل ‌ه‬ ‫و هه‌ڵسه‌نگاندن و پێشنیار و ئه‌نجامگیرى ده‌که‌ین و الیه‌ن ئاسایشى هه‌ولێره‌و‌ه رێگرى ل‌ه کاره‌کانى ده‌کرێت‬ ‫رایگه‌یاند‪ :‬ک‌ه ئه‌م کارانه‌مان ل‌ه رابردووشدا ئه‌نجامى و ناڕه‌زایه‌تى توندى لێده‌که‌وێته‌وه‌‪ ،‬ئێستاش کۆمیته‌ک ‌ه‬ ‫هه‌بوو‌ه و رێکخراوى دژ‌ه ئه‌شکه‌نجه‌ى یه‌کێتى ئه‌وروپا کۆنفرانس بۆ چاالکییه‌کانى ده‌به‌ستێت‪.‬‬

‫ه زیندانیکردنی (سه‌ید ئه‌کره‌م) نییه‌‬ ‫حکومه‌ت ئاگای ل ‌‬

‫هه‌رچی زووتره‌ سه‌ید ئه‌کره‌م ئازاد بکرێت تاکوو هیچ یه‌ک که‌سه‌وه‌» ل ‌ه سه‌ره‌تاى مانگى (‪)11‬ه‌وه‌ ده‌ستگیر‬ ‫چه‌تر ‪ -‬پرژان دهۆکى‬ ‫کراوه‌ و تا ئێستا له‌ زینداندا ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رووداوێکی نه‌خوازراوی به‌دواوه‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک له‌ نوسه‌ر و روناکبیر و‬ ‫د‪.‬کامه‌ران به‌رواری له‌مباره‌وه‌ ب ‌ه (چه‌تر)ی راگه‌یاند‪ :‬هه‌ر له‌وباره‌یه‌و‌ه سه‌رچاوه‌یه‌ک ل ‌ه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى‬ ‫مامۆستایانی زانکۆ و رێکخراوه‌کانی‬ ‫گرتنی سه‌ید ئه‌کره‌م نایاسایی ‌ه و ئێمه‌ ئ�ه‌م گرتن ‌ه حکومه‌تى ه �ه‌رێ��م ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌ ک���رد‪ ،‬ت��ا ئێستا‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی داواده‌که‌ن ئه‌کره‌م خالید به‌ هه‌ڵ ‌ه ده‌زانین و داواده‌ک �ه‌ی��ن ئ��ازاد بکرێت و ئه‌و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ئاگادارى ورده‌کارى ده‌ستگیرکردنى‬ ‫ناسراو به‌ سه‌ید ئه‌کره‌م‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫دۆسیه‌ دابخرێت و هه‌ر له‌و چوارچێوه‌دا داوام��ان ل ‌ه سه‌ید ئه‌کره‌م نیه‌‪.‬‬ ‫پێشووی ئاسایشی گومرگی ئیبراهیم‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌تی هه‌رێم له‌الیه‌کى تریشه‌و‌ه ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى‬ ‫خه‌لیل له‌ زوترین کاتدا ئازاد بکرێت‪.‬‬ ‫کردوه‌ تا سه‌ید ئه‌کره‌م ئازاد بکه‌ن‪ ،‬چونکه‌ بێ تاوانه‌‪ .‬پارتى دیموکراتى کوردستان ئاماژه‌ى به‌و‌ه کرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌م م �ه‌ب �ه‌س��ت �ه‌ ژم����اره‌ی����ه‌ک ل���ه‌ رون��اک��ب��ی��ر و سه‌ید ئ�ه‌ک��ره‌م خالید‪ ،‬ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى پێشوى ئاسایشى کێشه‌یه‌ په‌یوه‌ندى ب ‌ه پارتیه‌وه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫مامۆستایانی زانکۆ و رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل‪ ،‬به‌هۆى ئ��ه‌وه‌ى وتبووى‬ ‫مه‌ده‌نی کۆبونه‌وه‌یه‌کیان س��ازک��ردو و داوای���ان کرد «داهاتى گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل ده‌چێت‌ه گیرفانى‬ ‫له‌م باره‌وه‌ راپۆرتێک له‌ الپه‌ڕ‌ه (‪)3‬دا بخوێنه‌ره‌وه‌‬

‫هەواڵ‬

‫«پێویسته‌ هه‌موو الیه‌ک به‌پێی ئه‌م قۆناغه‌ هه‌ستیاره‌ی گه‌له‌که‌مان‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ رووداوه‌کاندا بکات»‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪2‬‬

‫بۆچــوون‬ ‫یه‌کگرتوو‪ ،‬کوڕى شه‌ڕى‬ ‫ناوخۆ بوو‬ ‫‪ u‬زانکۆ سه‌ردار ‪u‬‬ ‫هه‌قیقه‌تێک هه‌یه‌ هه‌موومان باش لێى‬ ‫حاڵین ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ که‌ مومکین نی ‌ه‬ ‫له‌م هه‌رێمه‌ خنجیالنه‌یه‌دا هه‌ناسه‌یه‌ک‬ ‫ه�ه‌ب��ێ��ت ب �ێ‌ ش �ه‌ری��ک ب���وون ل�ه‌گ�ه‌ڵ‌‬ ‫به‌رپرسێکدا بتوانرێت هه‌ڵبمژرێت‪ ،‬هیچ‬ ‫مه‌خلوقێکى بێ‌ پشت و په‌نا ناتوانێت‬ ‫ببێته‌ خاوه‌نى خۆى ئه‌گه‌ر هاتوو خاوه‌ن‬ ‫مه‌قامێک نه‌بێته‌ نیوه‌ى‪ ،‬بێگومان له‌‬ ‫کاتى هه‌بوونى وه‌ها دڵسۆزانێک که‌‬ ‫هاواڵتیانى ئ �ه‌م هه‌رێمه‌ خنجیالنه‌یه‌‬ ‫هه‌یانه‌ پێویسته‌ هه‌میشه‌ له‌ ستایش‬ ‫و نزاکردندا بن تا خواى گه‌وره‌ ده‌ست‬ ‫به‌باڵى ئه‌و دڵسۆزانه‌وه‌ بگرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا‬ ‫ئه‌و دڵسۆزه‌ به‌ڕێزانه‌ ده‌توانن نه‌ک هه‌ر‬ ‫شه‌ریکت بن به‌ڵکو ده‌توانن ته‌واو ببن‬ ‫به‌تۆ و تۆش فزه‌ بکه‌یت ماڵ‌ و حاڵت‬ ‫ده‌سوتێنن و ته‌فرو تونات ده‌که‌ن‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫و له‌سه‌ر ئه‌و سوتاندنه‌ ده‌مه‌وێت قسه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و سوتاندنانه‌بکه‌م که‌ هه‌ر جاره‌و‬ ‫بیانویه‌ک ده‌بێته‌ هۆکاریان و دواتریش‬ ‫هیچ لیژنه‌یه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌ ناتوانێت‬ ‫به‌هۆى خه‌ڵوزبوونى ئه‌و شوێنانه‌وه‌ سه‌ره‌‬ ‫داوێ��ک��ى ده‌س���ت ب��ک�ه‌وێ��ت (م�ه‌ب�ه‌س��ت‬ ‫لیژنه‌ى دی��ک��ۆره‌)‪ ،‬ئه‌وانه‌ش به‌نمونه‌ى‬ ‫سوتاندنى پێشترى باره‌گاى یه‌کگرتوو‬ ‫ل���ه‌ ب��ادی��ن��ان (‪ )2005‬وه‌ ب���اره‌گ���اى‬ ‫گ��ۆڕان (هه‌ولێر) (‪ )2011‬و که‌ناڵى‬ ‫ئاسمانى نالیا (سلێمانى) (‪،)2011‬که‌‬ ‫نزیکترین ن��م��ون�ه‌ن‪ ،‬ک��وان س����ه‌ره‌داو و‬ ‫ئه‌نجام و لیژنه‌و و لێکۆڵینه‌وه‌کانیان؟‬ ‫له‌ ئێستاشدا و زۆر ب�ه‌داخ�ه‌وه‌ به‌هۆى‬ ‫ب��ی��رک��ردن�ه‌وه‌ى کۆمه‌ڵێک مه‌خلوقى‬ ‫کاڵفامه‌وه‌ بینا ده‌سوتێنرێت‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫و جێگه‌ى ئه‌وپه‌ڕى ئیدانه‌کردنه‌ حزب‬ ‫ل�ه‌م هه‌رێمه‌دا هه‌مووشتێکى کردۆته‌‬ ‫ق��ورب��ان��ى ح���ه‌زه‌ک���ان���ى خ���ۆى و هیچ‬ ‫کوێیه‌ک به‌ جوانى و پیرۆزیه‌کانى ئه‌م‬ ‫خاکه‌ ن��اده‌ن‪ ،‬من وه‌ک خۆم به‌هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ک پێم ره‌وان��ی�ه‌ زی��ان به‌ هیچ‬ ‫ج��ێ��گ �ه‌ی �ه‌ک ب��ک��ات‪ ،‬ب����ه‌اڵم ل �ه‌گ � ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌شدا ناکرێت له‌ پێناو مه‌ساجخانه‌‬ ‫و مه‌یخانه‌یه‌کدا نه‌عوزوبیال(قورئان)‬ ‫بسوتێنرێت وه‌ک ئه‌وه‌ى من له‌ باره‌گاى‬ ‫یه‌کگرتودا بینیم‪ ،‬ناکرێت ل�ه‌ پێناو‬ ‫داخستنى ده‌رگ��اى مه‌ساجێکدا هێرش‬ ‫بکرێت سه‌ر حزبێکى وه‌ک یه‌کگرتوو‬ ‫که‌ سااڵنێک و به‌تایبه‌ت له‌وکاته‌ى‬ ‫یه‌کێتى و پ��ارت��ى ل�ه‌گ�ه‌رم�ه‌ى ش�ه‌ڕى‬ ‫ناوخۆدابوون ئه‌و هه‌وڵى ده‌دا نه‌هێڵێت‬ ‫ئ���ه‌و م��ن��دااڵن��ه‌ى ب��ه‌ه��ۆى ئ���ه‌و ش��ه‌ڕه‌‬ ‫ن�ه‌گ��ری��س�ه‌وه‌ ب �ێ‌ ب���اوک ده‌ب���وون ببنه‌‬ ‫پ��ێ��خ��ۆرى ش �ه‌ق��ام �ه‌ک��ان و ل �ه‌ ئامێزى‬ ‫ده‌گرتنه‌وه‌‪ ،‬هه‌موومان ره‌نگه‌ چه‌ندین‬ ‫خێزان بناسین که‌ به‌هۆى هه‌بوونى ئه‌و‬ ‫ژیانه‌وه‌ له‌ پێناو ژه‌مه‌نانێکدا که‌سێتى‬ ‫خ��ۆى له‌ ده‌س��ت ده‌دا‪ ،‬ئاخر ئ�ه‌و کاته‌‬ ‫ب �ه‌راس��ت��ى ی�ه‌ک��گ��رت��وو ک���وڕى ش �ه‌ڕى‬ ‫ناوخۆبوو‪ ،‬ئه‌وه‌ش مێژووه‌ و من نامه‌وێت‬ ‫بۆ پشتگیرى یه‌کگرتوو به‌کارى بهێنم‬ ‫ته‌نها ئه‌وه‌ نه‌بێت که‌ هه‌قیقه‌ت پێویسته‌‬ ‫ب��ووت��رێ��ت‪ ،‬ب��ه‌اڵم ه �ه‌ر چۆنێک هه‌یه‌‬ ‫پێویسته‌ چیتر هه‌رسێ‌ سه‌رۆکایه‌تى‬ ‫(ه �ه‌رێ��م‪ ،‬پ �ه‌رل �ه‌م��ان‪ ،‬ح��ک��وم�ه‌ت) بێ‌‬ ‫ده‌نگ و بێ‌ هه‌ڵوێست نه‌بن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫چیدى هاواڵتیانى دڵسۆزى ئه‌م نیشتمانه‌‬ ‫بێده‌نگ نه‌بن و هۆشیارانه‌ بڕوانن ‌ه ئه‌و‬ ‫رێگایه‌ى پێیدا تێده‌په‌ڕن‪.‬‬ ‫ئ��ی��دى ده‌ک���رێ���ت ب���ه‌و پ����ه‌ڕى ده‌ن��گ��ى‬ ‫ب�ه‌رزه‌وه‌ هاوار بکه‌ین نا بۆ سوتاندن و‬ ‫ئاژاوه‌گێڕى‪ ،‬نا بۆ بێ‌ رێزى له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫پیرۆزیه‌کان‪ ،‬نا بۆ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى حزبى‬ ‫و له‌ ژێر پێنانى هه‌ست و که‌سایه‌تى‬ ‫تاکى ئه‌م هه‌رێمه‌ خنجیالنه‌یه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫بڵێین تکایه‌ وام���ان لێمه‌که‌ن بڵێین‬ ‫ش �ه‌ری��ک ب��وون��ى ئ��ێ��وه‌ ل �ه‌ م �ه‌س��اج و‬ ‫یانه‌کانى خواردنه‌وه‌ و راقیسه‌خانه‌کاندا‬ ‫ده‌بنه‌ هۆکارى پشێوى و ناشرینیه‌کان‪،‬‬ ‫تکایه‌ ده‌ست مه‌خه‌نه‌ سه‌ربه‌ستیه‌کانى‬ ‫هاواڵتیانه‌وه‌‪ ،‬مرۆڤ ئازاده‌ ئازاد‪ ،‬هیچ‬ ‫هێزێک له‌م گۆیى زه‌ویه‌دا نیه‌ بتوانێت‬ ‫ببێته‌ خاوه‌نى ئ��ازادى که‌س و ئ��ازادى‬ ‫که‌س لغاو بکات‪.‬‬ ‫‪Zanko_sardar@yahoo.com‬‬

‫چه‌تر‬

‫دیموکراتی» ده‌زانێت‪.‬‬

‫هه‌ڵمه‌ت‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان به‌ ده‌رکردنی‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌ک وێڕای‬ ‫شه‌رمه‌زارکردنی هه‌ردوو روداوی‬ ‫سوتاندنی مه‌ی فرۆشی و‬ ‫شوێنه‌کانی مه‌ساج و په‌الماردان‬ ‫و سوتاندنی باره‌گاکانی‬ ‫یه‌کگرتووی ئیسالمی له‌‬ ‫بادینان‪ ،‬ئه‌م په‌المارانه‌ی به‌‬ ‫« باهێرشکردنی سه‌ر ئازادی و‬

‫(په‌چه‌ده‌که)‌ له‌ به‌یاننامه‌که‌یدا ک ‌ه‬ ‫وێنه‌یه‌کی ده‌س��ت (چه‌تر) که‌وتو‌ه‬ ‫س��ه‌ره‌ت��ا ب �ه‌ ئ���ام���اژه‌دان ب �ه‌ دۆخ��ی‬ ‫هه‌ستیاری کورد له‌ هه‌رچوار به‌شی‬ ‫کوردستان و ئ�ه‌و مه‌ترسیانه‌ی ل ‌ه‬ ‫الی�����ه‌ن واڵت�����ه‌ س���ه‌رده‌س���ت���ه‌ک���ان���ه‌و‌ه‬ ‫رووبه‌ڕوی ده‌بێته‌وه‌ و وێڕای تیشک‬ ‫خ��س��ت��ن�ه‌ س���ه‌ر پ��ێ��وی��س��ت��ی به‌ستنی‬ ‫کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و یه‌کخستنی‬ ‫گ��وت��اری ک���ورد ل���ه‌م ک��ات��ه‌دا ب�ه‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت‪« :‬به‌داخه‌و‌ه‬ ‫ل�ه‌م ک��ات و ساته‌ هه‌ستیاره‌دا ک ‌ه‬

‫هێشتا نه‌توانراوه‌ برینی کاره‌ساتی‬ ‫(‪)17‬ی شوبات ساڕێژ بکرێ‪ ،‬دوو‬ ‫ڕووداوی��ت��ری ن�ه‌خ��وازراو له‌ ده‌ڤ�ه‌ری‬ ‫ب��ادی��ن��ان س����ه‌ری ه���ه‌ڵ���دا‪ ،‬ئ �ه‌وی��ش‬ ‫هێرشکردنه‌ سه‌ر شوێنی ماساج و‬ ‫مه‌ی فرۆشه‌کان و له‌هه‌مانکاتیشدا‬ ‫هێرشکردنه‌ سه‌ر بنکه‌ و باره‌گاکانی‬ ‫یه‌کگرتووی ئیسالمی کوردستان‬ ‫له‌دهۆک و زاخۆ و سیمێل»‪.‬‬ ‫ل���ه‌ درێ������ژه‌دا پ���ارت���ی چ���اره‌س���ه‌ری‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪« :‬ئێمه‌ وه‌کو پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫وێ���ڕای مه‌حکومکردنی ه �ه‌ر دوو‬

‫ک���اره‌ ن���ه‌خ���وازراوه‌ک���ه‌ ل��ه‌ژێ��ر ه �ه‌ر‬ ‫پ����ه‌رده‌ و ب��ی��ان��وی �ه‌ک��دا ب��ێ��ت و ئ�ه‌م‬ ‫پ �ه‌الم��اران �ه‌ش به‌هێرشکردنی سه‌ر‬ ‫ئ��ازادی و دیموکراتی ده‌زانین که‌‬ ‫بووه‌ته‌ مایه‌ی ترس و دڵه‌ڕاوکێی‬ ‫ل �ه‌ ن��ێ��و ج���ه‌م���اوه‌ری گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان‪،‬‬ ‫ب���ه‌و ش��ێ��وه‌ی �ه‌ش ئ��ێ��م �ه‌ی ک���ورد بۆ‬ ‫خۆمان‪ ،‬ده‌بینه‌ میکانیزمێک‪ ،‬بۆ‬ ‫جێبه‌جێکردنی پ��ی�لان و نه‌خشه‌ی‬ ‫داگیرکه‌رانی کوردستان»‪.‬‬ ‫(پ������ه‌چ������ه‌ده‌ک������ه)‌ ل�����ه‌ ک���ۆت���ای���ی‬ ‫ب�ه‌ی��ان��ن��ام�ه‌ک�ه‌ی��دا داوا ل �ه‌ هه‌رسێ‬ ‫س����ه‌رۆک����ای����ه‌ت����ی����ه‌ک����ه‌ی ه���ه‌رێ���م‬

‫ده‌ک���ات ب �ه‌ دوور ل �ه‌ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی‬ ‫ته‌سکی حزبایه‌تی و هه‌ستکردن‬ ‫ب��ه‌ ب �ه‌رپ��رس��ی��اری �ه‌ت��ی ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی و‬ ‫هه‌ستیاریی ئه‌و قۆناغه‌ مه‌ترسیدار‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ڕه‌وش �ه‌ک �ه‌دا بکه‌ن‬ ‫و ه���ه‌رچ���ی زۆرت�����ره‌ ل��ی��ژن�ه‌ی�ه‌ک��ی‬ ‫دادوه‌ری ب����ۆ ل��ێ��ک��ۆل��ی��ن��ه‌وه‌ ل� ‌ه‬ ‫ڕوداوه‌ک���ان پێکبهێنن و تاوانباران‬ ‫ب��درێ��ن�ه‌ دادگ���ا و س���زای عادیالن ‌ه‬ ‫ب��درێ��ن» و داواش ل �ه‌ س�ه‌رۆک��ی‬ ‫هه‌رێم ده‌کات هه‌وڵه‌کانی له‌ پێناو‬ ‫به‌ستنی کۆنگره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫چڕتر بکاته‌وه‌‪.‬‬

‫گه‌رمیان‪ ،‬له‌ (‪ )11‬مانگدا (‪ )445‬که‌س بوونه‌ته‌ قوربانى روداوه‌کانى هاتوچۆ‬ ‫سلێمانی‪ ،‬له یه‌ک مانگدا روداوه‌کانی هاتوچۆ (‪ )276‬کوژراو و برینداری لێده‌که‌وێته‌وه‌‬ ‫چه‌تر‬ ‫دلێر عه‌بدولڕه‌حمان‬

‫به‌پێى ئامارێکى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هاتوچۆى‬ ‫گه‌رمیان له‌ماوه‌ى (‪)11‬‬ ‫مانگى رابردوودا له‌سنورى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌دا(‪)445‬‬ ‫هاواڵتى بونه‌ته‌ قوربانى‬ ‫روداوه‌کانى هاتوچۆ‪ .‬له‌‬ ‫سلێمانیش ته‌نیا له‌ ماوه‌ی‬ ‫یه‌ک مانگدا (‪ )142‬روداوی‬

‫هاتوچۆ رووی داوه‌ و‬ ‫به‌ هۆیه‌وه‌ (‪ )23‬هاواڵتی‬ ‫گیانیان له‌ ده‌ستداوه‌ و (‪)253‬‬ ‫که‌سیتریش بریندار بوون‪.‬‬

‫ب �ه‌پ��ێ��ى ئ���ه‌و ئ���ام���اره‌ی گ �ه‌رم��ی��ا ‌ن‬ ‫که‌وێنه‌یه‌کى دراوه‌ت����ه‌ رۆژن��ام �ه‌ى‬ ‫(چه‌تر) ده‌رک�ه‌وت��وه‌ «له‌ سه‌ره‌تای‬ ‫ئ �ه‌م س��اڵ �ه‌وه‌ ت���ا(‪)2011/11/30‬ب��� ‌ه‬ ‫گشتی (‪ )483‬روداوى هاتوچۆ‬ ‫ل �ه‌ س��ن��ورى ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی �ه‌ک �ه‌دا‬ ‫رویانداوه‌ و به‌هۆیانه‌وه‌(‪ )51‬هاواڵتى‬ ‫گیانی له‌ده‌ستداوه‌ که‌ (‪ )44‬پیاو و‬

‫چوار ژن ‌ودوو منداڵیان تێدایه‌»‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ب �ه‌ه��ۆى ئ���ه‌و روداوان�����ه‌و‌ه‬ ‫«‪ 393‬هاواڵتى برینداربون که‌ ‪305‬‬ ‫یان پیاوو (‪ )70‬ژن‌و (‪ )18‬شیان‬ ‫منداڵن»‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌کی دیکه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫راگ�ه‌ی��ان��دن��ی ه��ات��ۆچ��ۆی سلێمانی‬ ‫ئ��ام��اری ی �ه‌ک مانگی راب���ردووی‬ ‫سنوری به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌که‌یانی به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ راگ�ه‌ی��ان��د ‪ :‬ل �ه‌م مانگه‌دا‬ ‫(‪ )143‬ڕووداوه‌ ک �ه‌ ل��ه‌م ڕێ��ژه‌ی� ‌ه‬ ‫(‪ )120‬ڕووداو حاڵه‌تی پێکدادان‬

‫سیده‌کان‪ ،‬ماسیه‌کانیش بێبه‌ش نه‌بوون‬ ‫له‌ بۆردومانه‌کانی تورکیا‬

‫م��اس��ی �ه‌ک��ان روون�����ک�����رده‌وه‌و وت���ى‪:‬‬ ‫هه‌ولێر‬ ‫ب��ۆردوم��ان��ى ف��رۆک�ه‌ک��ان��ى تورکیا‬ ‫زۆسک چۆمانى‬ ‫بوه‌ته‌ هۆى له‌ ناوچوونى ماسیه‌کانى‬ ‫روبارى لۆالن و سه‌رجه‌م ماسیه‌کانى‬ ‫به‌شی هه‌ره‌ زۆری ماسیه‌کانی‬ ‫ئه‌م روباره‌ ژه‌هراوى بوون و سه‌ر ئاو‬ ‫روباری لۆالنی ده‌ڤه‌ری‬ ‫که‌وتوون‪.‬‬ ‫سیده‌کان له‌ ناوچوون‪،‬‬ ‫عیسا عومه‌ر وتیشى‪ :‬فڕۆکه‌کان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ش زیانێکی گه‌وره‬ ‫بۆردومانى ناو گه‌لى خواکورکیان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ناوچان‬ ‫به‌رهه‌مى ماسى له‌م‬ ‫کردووه‌ که‌ روباره‌که‌ له‌وێوه‌ دێته‌و‌ه‬ ‫دانیشتوانى‬ ‫گه‌یاندووه‌و له‌الى‬ ‫ن���او گ��ون��دى ل��ێ��ت��ان و ت��ێ��ده‌پ �ه‌ڕێ��ت‬ ‫ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ گومانى کیمیایى‬ ‫ب��ۆ گ��ون��ده‌ک��ان��ى دی��ک��ه‌ى ده‌ڤ���ه‌رى‬ ‫بوونى لێده‌کرێت که‌ به‌هۆى‬ ‫سیده‌کان‪.‬‬ ‫بۆردومانى تورکیا و ئێرانه‌وه‌‬ ‫الى خ��ۆش��ی��ه‌وه‌ ف��اخ��ی��ر خ �ه‌الن��ى‪،‬‬ ‫وایان لێهاتبێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ب �ه‌دواداچ��وون��ێ��ک��ى رۆژن��ام �ه‌ى ئ��ه‌ف��س��ه‌رى پ��ل �ه‌ دووى پ��اراس��ت��ن��ى‬ ‫(چه‌تر)دا موختارى گوندى لێتانى ژینگه‌ له‌ هه‌رێمه‌که‌دا به‌ (چه‌تر)‬ ‫سه‌ر ڕوبارى لۆالن هۆکارى مردنى ى ڕاگه‌یاند‪ :‬سه‌رجه‌مى ماسیه‌کانى‬ ‫روب��ارى ل��ۆالن له‌ ده‌ڤ �ه‌رى سیده‌کان‬

‫ژه‌ه���راوى ب��وون و له‌ناو چ��وون‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫پێده‌چێت به‌ هۆى بۆردوومانى فرۆک ‌ه‬ ‫جه‌نگیه‌کانى تورکیا و تۆپبارانی‬ ‫ت��ۆپ��خ��ان�ه‌ک��ان��ی ئ��ێ��ران �ه‌وه‌ ب��ووب��ێ��ت‪،‬‬ ‫چونکه‌ ب��ه‌رده‌وام بۆردوومانى ئه‌م‬ ‫ناوچانه‌ ده‌ک��ه‌ن‪ ،‬به‌مه‌ش زیانێکى‬ ‫زۆرى له‌ به‌رهه‌مى ماسى داوه‌ له‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫ج��ێ��گ��ای ئ���ام���اژه‌ی���ه‌ ب����وردوم����ان و‬ ‫تۆپبارانه‌ به‌رده‌وامه‌کانی ه �ه‌ردوو‬ ‫واڵتی تورکیا و ئێران له‌ چه‌ند ساڵی‬ ‫راب��ردوو‪ ،‬جیا له‌و زیانی گیانی و‬ ‫ئاواره‌کردنی گوندنشینانی ناوچ ‌ه‬ ‫سنوریه‌کانی هه‌رێمی کوردستان‪،‬‬ ‫زیانێکی گ �ه‌وره‌ش��ی ب�ه‌ ژینگه‌ و‬ ‫دارستان و ئاژه‌ڵه‌کانی ئه‌و ناوچان ‌ه‬ ‫گه‌یاندوه‌‪.‬‬

‫سۆران‪ ،‬ئامارى سه‌رجه‌م روداوه‌کانى (‪)11‬‬ ‫مانگی رابردوو راگه‌یه‌ندرا‬

‫چه‌تر‬ ‫سۆران ـ زۆسک‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی به‌رگری‬ ‫شارستانی سۆران ئاماری‬ ‫رووداوه‌ جیاجیاکانی (‪)11‬‬ ‫مانگی رابردووی سنوری‬ ‫سۆرانی ئاشکراکرد که‌ ئاماری‬ ‫ئاگرکه‌وتنه‌وه‌ و خنکان و‬ ‫سوتانی ئۆتۆمبێل له‌ خۆ‬ ‫ده‌گرێت‪.‬‬

‫ب����ه‌ پ���ێ���ی ئ����ام����اره‌ک����ه‌ ل����ه‌ س���ن���وورى‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ى ب �ه‌رگ��رى شارستانى‬ ‫سۆران (‪ )358‬رووداوى ئاگرکه‌وتنه‌وه‌‬ ‫ه �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬و(‪)19‬ئۆتۆمبێلیش سوتاون‬ ‫که‌ نۆیان ب��ار هه‌ڵگربوونه‌ له‌ م�ه‌رزى‬ ‫نێو ده‌وڵه‌تى حاجى ئ��ۆم�ه‌ران‪ .‬ئه‌مه‌ و‬

‫نۆ حاڵه‌تى خنکان له‌ هه‌ر دوو ڕه‌گه‌ز‬ ‫و ته‌مه‌نى جیاجیا له‌ روباره‌کانى ئه‌م‬ ‫ن��اوچ��ان�ه‌ ت��ۆم��ار ک����راون‪ .‬به‌شێک ل ‌ه‬ ‫روداوه‌ک���ان���ی ئ��اگ��رک �ه‌وت��ن �ه‌وه‌ ب�ه‌ه��ۆى‬ ‫ب���ۆردووم���ان���ى ف��رۆک � ‌ه جه‌نگیه‌کانى‬ ‫تورکیا و تۆپبارانه‌کانی ئێرانه‌وه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫کاروان عه‌لى ئاغا میراوده‌لى به‌رپرسى‬ ‫به‌شى راگه‌یاندن و هۆبه‌ى ج��ووالن�ه‌و‌ه‬ ‫له‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌رگرى شارستانى‬ ‫سۆران تایبه‌ت ب ‌ه (چه‌تر)ى راگه‌یاند‪:‬‬ ‫ئ����ه‌و(‪ )358‬روداوى ئاگر ک�ه‌وت��ن�ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌ شوێنه‌ داخ���راوه‌ک���ان وه‌ک���و م��اڵ و‬ ‫قوتابخانه‌ و دوک��ان�ه‌ک��ان و ل ‌ه شوێن ‌ه‬ ‫کراوه‌کان وه‌کو شاخ و سنوره‌کان و ره‌ز‬ ‫و باخه‌کان بووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی وت‪« :‬رووداوه‌کانیش شۆرتى‬ ‫کاره‌با و سووتانى ئۆتۆمبێل و پووش‬ ‫و پاوانن ک ‌ه ئه‌مه‌ش روبه‌رێکى زۆرى‬

‫به‌ هۆى بۆردومان و تۆپبارانى تورکیاو‬ ‫ئێرانه‌و‌ه بووه‌ که‌ تیمه‌کانمان نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫به‌ هۆکارى جیاجیا بچن ‌ه شوێنى ئاگر‬ ‫که‌وتنه‌وه‌کان و ئاگره‌کان کۆنترۆڵ‬ ‫بکه‌ن‪ .‬به‌مه‌ش زیانێکى زۆرى مادى‬ ‫هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌وه‌ش�����ى ڕون ک����������رده‌وه‌ ک�����ه‌ ل � ‌ه‬ ‫ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌رای��ه‌ت��ی��ه‌ک��ه‌ی��ان��دا ئ �ه‌م��س��اڵ‬ ‫ڕوداوه‌ک���ان که‌متر ب��ووه‌ که‌ ساڵى پار‬ ‫ته‌نیا روداوى ئاگر که‌وتنه‌و‌ه (‪)528‬‬ ‫روداو بووه‌‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد‪ ،‬گرفتى سه‌ره‌کى‬ ‫له‌ بوونى رووداوه‌ک����ان ئ�ه‌وه‌ی� ‌ه زۆرج��ار‬ ‫هاواڵتیان رێنماییه‌کانى ئێم ‌ه جێبه‌جێ‬ ‫ناکه‌ن‪ ،‬بێگومان زیانه‌کانیشی بۆ خۆیان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬بۆی ‌ه داواکارم هاواڵتیان به‌گشتى‬ ‫پابه‌ندى رێنماییه‌کانمان ب��ن‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫سه‌المه‌تى خۆیان و خه‌ڵکانى دیکه‌ش»‪.‬‬

‫بووه‌‪ )20( ،‬ڕووداو وه‌رگه‌ڕان بووه‌ و‬ ‫(‪ )2‬ئۆتۆمبێلیش سوتاون و یه‌ک‬ ‫ڕووداوی��ش��م��ان هه‌یه‌ که‌ ئوتومبێل‬ ‫له‌ده‌ستى شۆفێر وه‌ریگرتووه‌‪.‬‬ ‫ژم����اره‌ى ئ���ه‌و ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ�لان �ه‌ى ک ‌ه‬ ‫ل �ه‌م ڕووداوان����ه‌ ب�ه‌ش��داری��ان ک��ردووه‌‬ ‫(‪ )239‬ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل ب������ووه‌‪ ،‬ک� ‌ه‬ ‫(‪ )132‬ئۆتۆمبێل گشتى ب��ووه‌ و‬ ‫(‪ )107‬ئۆتۆمبێل تایبه‌تى ب��ووه‌ و‬ ‫(‪ )10‬ماتۆڕیش به‌شدار ب��وون له‌م‬ ‫ڕووداوانه‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌و هاواڵتیانه‌ى که‌ له ‌ماوه‌ى ئه‌م‬

‫م��ان��گ �ه‌دا گ��ی��ان��ی��ان ل��ه‌ده‌س��ت داو‌ه‬ ‫بریتن له‌ (‪ )23‬هاواڵتى که‌ (‪)5‬‬ ‫هاواڵتى له‌ ڕه‌گ �ه‌زى مێن و (‪)18‬‬ ‫هاواڵتى له‌ ڕه‌گه‌زى نێرن‪ ،‬که‌ (‪)2‬‬ ‫له‌و هاواڵتیانه‌ شۆفێر بوون‪.‬‬ ‫ژم���اره‌ى ئ �ه‌و ه��اواڵت��ی��ان�ه‌ى ک �ه‌ ل ‌ه‬ ‫م��اوه‌‌ى ئ�ه‌م مانگه‌دا بریندار بوون‬ ‫(‪ )253‬هاواڵتى ب��وون‪ ،‬که‌ (‪)55‬‬ ‫ه��اواڵت��ى ل�ه‌ ڕه‌گ���ه‌زى م�ێ‌ ب��وون و‬ ‫(‪ )198‬ه��اواڵت��ى ل�ه‌ ڕه‌گ���ه‌زى نێر‬ ‫بوون‪.‬‬

‫مه‌سیحی و ئیزیدییه‌کانى ناوچه‌ی‬ ‫بادینان له‌ دڵه‌ڕاوکێدا ده‌ژین‬ ‫چه‌تر‬ ‫زانیار داقوقى‬ ‫پاش رووداوه‌کانی ئه‌م‬ ‫دواییه‌ی زاخۆ و ده‌وروبه‌ری‬ ‫که‌مه‌ ئایینیه‌کانى ده‌و‌رى‬ ‫بادینان‪ ،‬مه‌ترسیان هه‌یه‌‬ ‫له‌ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى ئاژاوه‌ و‬ ‫رووداوى توندوتیژى و داوا‬ ‫ده‌که‌ن مافى که‌مینه‌ پارێزراو‬ ‫بێت‪.‬‬

‫نیشتنى مه‌ترسى له‌ دڵ��ى هاواڵتیانى‬ ‫دیندارى مه‌سیحى و ئیزیدى دواى ئه‌وه‌‬ ‫ه��ات ک �ه‌ ه�ه‌ن��دێ��ک ل �ه‌ دانیشتوانى‬ ‫موسڵمان رۆژى هه‌ینى دوکانه‌کانى‬ ‫مه‌یفرۆشى و باره‌کان و سه‌نته‌ره‌کانى‬ ‫مه‌ساجیان له‌ ئاگردا سوتاند و دواتر‬

‫س��وت��ان��دن��ى ب��اره‌گ��اک��ان��ى یه‌کگرتوو‬ ‫به‌دوادا هات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ى دۆخ��ى دڵه‌ڕاوکێ له‌ ده‌و‌رى‬ ‫ب��ادی��ن��ان س��ه‌ع��د ت���ه‌م���وس ئ �ه‌ن��دام��ى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى دابڕاوى پارێزگاى موسڵ له‌‬ ‫شێخان‪ ،‬به‌ (چه‌تر)ى راگه‌یاند ئێمه‌ تا‬ ‫ئێستا هیچ الیه‌نێک تومه‌تبار ناکه‌ین‬ ‫ب��ۆ ه��ێ��رش��ک��ردن�ه‌ س���ه‌ر دوک��ان �ه‌ک��ان��ى‬ ‫مه‌یفرۆشى‬ ‫وت��ی��ش��ی‪ :‬ب���ه‌اڵم داوا ل �ه‌ حکومه‌ت‬ ‫و س �ه‌رۆک��ى ه �ه‌رێ��م ده‌ک���ه‌ی���ن‪ ،‬س��زاى‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ام��دران ب���ده‌ن و رێ��گ �ه‌ ن �ه‌درێ��ت‬ ‫ئاڵۆزى به‌رده‌وام بێت‪.‬‬ ‫س�ه‌ع��د ت�ه‌م��وس ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ى ئێستا‬ ‫دڵ�ه‌ڕاوک��ێ له‌ نێوان مه‌سیحییه‌کاندا‬ ‫هه‌یه‌ داوا له‌ موسڵمانان و مه‌سیحى و‬ ‫ئیزیدى ده‌که‌ین خۆیان له‌ ئاڵۆزى ببوێرن‬ ‫و مافى که‌مینه‌ پارێزراو بێت‪.‬‬

‫که‌رکوک‪ ،‬کۆڕێک بۆ یادکردنه‌وه‌ی ته‌مۆ و‬ ‫پشتگیری له‌ رۆژئاوای کوردستان ساز کرا‬ ‫چه‌تر‬ ‫سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی‬ ‫رۆژی هه‌ینی به‌ ئاماده‌ بوونی‬ ‫ژماره‌یه‌ک له‌ نوسه‌ران‬ ‫و چاالکانی کۆمه‌ڵگای‬ ‫مه‌ده‌نی شاری که‌رکوک و به‌‬ ‫ئاماده‌ بوونی ژماره‌یه‌ک له‌‬ ‫هه‌ڵسوراوانی سیاسی و مه‌ده‌نی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان کۆڕێک بۆ‬ ‫پشتیوانی رۆژئاوا و یادکردنه‌وه‌ی‬ ‫مه‌شعه‌ل ته‌مۆ به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬

‫م���ه‌ال ف���ه‌رم���ان‪ ،‬ن��ووس��ه‌ر و رۆشنبیری‬ ‫که‌رکوک که‌ له‌م یاده‌دا ئاماده‌بوو وتی‪:‬‬ ‫روحێکی زیندوو له‌ رۆژئ���اوا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫راپه‌رینه‌ی ئێستا ئه‌وه‌ نیشان ده‌دات ئه‌و‬ ‫روح��ی�ه‌ت�ه‌ گ�ه‌وره‌ی��ی�ه‌ به‌شێکن ل�ه‌ گه‌لی‬ ‫کوردستان‪ ،‬پێشتر له‌وێ شۆرش نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌رده‌وام هاوکاری هه‌موو به‌شه‌کانی‬ ‫کوردستان بوون‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬بۆیه‌ ده‌بێ وه‌ک پارچه‌یه‌ک له‌‬

‫خۆمان حیسابی بۆ بکه‌ین ‪ ،‬ده‌بێ کورد‬ ‫ئێستا له‌ هه‌موو پارچه‌کان بارودۆخ له‌باره‌‬ ‫راپه‌ڕینی س�ه‌رت��اس�ه‌ری ب��ووای �ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫هه‌موو فشارێک دروست بکه‌ین‪ ،‬یه‌ک‬ ‫په‌یمان بده‌ین بۆ یه‌ک خه‌بات‪.‬‬ ‫ه���ۆزان عوفرینی به‌رپرسی رێکخراوی‬ ‫ک��وردی _ که‌نه‌دی بۆ مافی مرۆڤ‬ ‫بۆ (چه‌تر)دووا و وتی‪ :‬ئێمه‌ له‌ رۆژئاوا به‌‬ ‫چوار ملیۆن مه‌زه‌نده‌ ده‌کرێین‪ ،‬هه‌رده‌م هێزو‬ ‫توانای خۆمان پێشکه‌ش به‌ به‌شه‌کانی‬ ‫تری کوردستان کردوه‌ تا شۆڕشی ئه‌یلول‬ ‫و ش��ۆڕش��ی ن����وێ ب �ه‌س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی‬ ‫ی�ه‌ک��ێ��ت��ی نیشتمانی ک��وردس��ت��ان سێ‬ ‫سه‌رکرده‌ی شه‌هیدمان هه‌یه‌‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ له‌ ناو ریزه‌کانی پارتی کرێکارانی‬ ‫کوردستان(‪ )PKK‬پێنج هه‌زار شه‌هیدمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌ رۆژهه‌التی کوردستانیش ده‌یان‬ ‫شه‌هیدمان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ ئه‌و رۆژه‌ هاتووه‌‬ ‫به‌شه‌کانی کوردستان هاوکارمان بن نه‌ک‬ ‫به‌پاره‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌ هه‌ڵوێست و به‌پشتگیری‬ ‫راسته‌قینه‌»‪.‬‬

‫یه‌کگرتوو‪ ،‬پارتى به‌ سوتێنه‌رى باره‌گاکانى ده‌زانێت‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایشى هه‌رێم‪ :‬هیچ ئه‌ندامێکى یه‌کگرتوو ده‌ستگیر نه‌کراوه‌‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫هانا ئازاد‬ ‫به‌رپرسانى یه‌کگرتووى ئیسالمى‬ ‫کوردستان‪ ،‬پارتى دیموکراتى‬ ‫کوردستان تۆمه‌تبار ده‌که‌ن‬ ‫به‌ سوتاندنى باره‌گاکانیان‬ ‫له‌ بادینان‪ ،‬پارتیش ده‌ڵێت‬ ‫یه‌کگرتوو په‌له‌ى کردووه‌ له‌‬ ‫تۆمه‌تبارکردنیان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى ئاسایشى‬ ‫هه‌رێم باس له‌وه‌ ده‌کات‪ :‬هیچ‬ ‫ئه‌ندامێکى یه‌کگرتوو ده‌ستگیر‬ ‫نه‌کراوه‌‪.‬‬

‫دواى ئ����������ه‌وه‌ى رۆژى ه���ه‌ی���ن���ى‬ ‫(‪ )2011/12/2‬دواى نوێژى نیوه‌ڕۆ‬ ‫له‌ شارۆچکه‌ى (زاخ��ۆ) کۆمه‌ڵێک‬ ‫خه‌ڵک هێرشیان ک��رده‌ س�ه‌ر چه‌ندین‬ ‫دوکانى مه‌یفرۆشى و شوێنى (مه‌ساج)‬ ‫و ئاگریان تێبه‌ردا‪ ،‬ل�ه‌و ئاڵۆزیانه‌دا‬ ‫ب��اره‌گ��اک��ان��ى ی �ه‌ک��گ��رت��ووش ک��رای �ه‌‬ ‫ئ��ام��ان��ج و س��وت��ێ��ن��را‪ ،‬ی �ه‌ک��گ��رت��ووش‬ ‫پ��ارت��ى ب��ه‌ س��وت��ێ��ن �ه‌رى ب��اره‌گ��اک��ان��ى‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌ندامێکى مه‌کته‌بى سیاسى‬ ‫یه‌کگرتووى ئیسالمی ده‌ڵێت‪« :‬پارتى‬ ‫یان له‌و سنوره‌ ده‌سه‌اڵتى نیه‌ یان ئه‌وان‬ ‫باره‌گاکانمانیان سوتاندووه‌»‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ پارتى ره‌تى کرده‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌ ئه‌و سوتانه‌ ده‌ستى ئه‌وانى تێدابێت‬ ‫و ل�ه‌ به‌یاننامه‌یه‌کدا داوای���ان ک��رد‪،‬‬ ‫یه‌کگرتووى ئیسالمى داواى لێبوردن‬ ‫ب��ک��ات‪ ،‬چونکه‌ پ�ه‌ل�ه‌ی��ان ک���ردووه‌ له‌‬ ‫تۆمه‌تبارکردنى پارتى‪.‬‬ ‫م����ه‌ول����ود ب�����اوه‌م�����وراد ب���ه‌(چ���ه‌ت���ر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬ناکرێت پارتى نکۆڵى بکات‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌وان ئه‌گه‌ر ئه‌و باره‌گایانه‌یان‬ ‫نه‌سوتاندبێت ئه‌ى کێ بووه‌؟‬ ‫ب��اوه‌ م��وراد وتیشى‪« :‬ئ�ه‌گ�ه‌ر پارتى‬ ‫بڵێ ئێمه‌ نه‌بووین که‌واته‌ ئ �ه‌وان له‌و‬ ‫سنوره‌ بااڵده‌ست نین‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌وانیش‬ ‫بن پێویسته‌ دانى پێدا بنێن»‪.‬‬ ‫الى خۆشیه‌وه‌ ع�ه‌ب��دول��وه‌ه��اب عه‌لى‪،‬‬ ‫به‌رپرسى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى‬ ‫پ��ارت��ى ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌ک���رد‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫یه‌کگرتووى ئیسالمى داواى لێبوردن‬ ‫ب��ک��ات‪ ،‬چ��ون��ک�ه‌ پ �ه‌ل �ه‌ى ک����ردووه‌ له‌‬

‫‪n‬‬

‫«هێرش کردنه‌ سه‌ر الیه‌نى به‌رامبه‌ر و سوتاندنی باره‌گا له‌الیه‌ن پارتییه‌و ‌ه مێژووییه‌کى نوێ نیه‌»‬

‫تۆمه‌تبارکردنى پارتى له‌ سوتاندنى‬ ‫باره‌گاکانیان‪.‬‬ ‫س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن ب�ه‌ه��ائ�ه‌دی��ن‪ ،‬ئه‌میندارى‬ ‫گ��ش��ت��ى ی���ه‌ک���گ���رت���ووى ئ��ی��س�لام��ی��ش‬ ‫ل��ه‌ ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌ک��ى ڕۆژن��ام��ه‌وان��ی��دا‬ ‫ب �ه‌ ه��اوب �ه‌ش��ی ع �ه‌ل��ى ب��اپ��ی��ر ئه‌میرى‬ ‫کۆمه‌ڵى ئیسالمى ئ��ام��اژه‌ى ب��ه‌وه‌دا‪،‬‬ ‫پێویست ناکات س�ه‌رۆک��ى هه‌رێم بۆ‬ ‫رووداوه‌کانى بادینان لیژنه‌ پێکبهێنێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌مه‌ کارى حکومه‌ته‌‪.‬‬ ‫وتیشی‪ ،‬ئ �ه‌و م �ه‌الی �ه‌ى ک�ه‌ ل�ه‌ زاخ��ۆ‬ ‫خه‌ڵکى هاندا بۆ سوتاندنى شوێنه‌کانى‬ ‫مه‌ساج و مه‌شروب فرۆشه‌کان‪ ،‬هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کى به‌ یه‌کگرتووه‌وه‌ نه‌بووه‌ و‬ ‫پارتیه‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ل��ه‌و ب���اره‌ی���ه‌وه‌ م��ه‌ال ئیسماعیل‬ ‫عوسمان‪ ،‬وتاربێژى مزگه‌وتى ره‌شید له‌‬ ‫زاخۆ له‌به‌رامبه‌ر قسه‌کانى ئه‌میندارى‬

‫گ��ش��ت��ى ی �ه‌ک��گ��رت��ووى ئ��ی��س�لام��ى ب ‌ه‬ ‫(چه‌تر)ى وت‪ :‬هه‌ر که‌سه‌ له‌ هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان س �ه‌ر ب�ه‌ الیه‌نێکه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫وتاره‌که‌ى من دژى توندوتیژى بووه‌ و‬ ‫ئه‌وه‌ پێشتر پیالنى بۆ دانراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و مه‌الیه‌ وتیشى‪« :‬ناکرێت له‌ زاخۆ‬ ‫شتێک دژى پارتى بکرێت»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره‌ ئه‌ندامى‬ ‫مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى نیشتمانى‬ ‫کوردستان ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫به‌ وردى لێکۆڵینه‌وه‌ له‌و رووداوه‌ بکرێت‬ ‫و هه‌موومان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ین ئارامى‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ى ت��ری��ش �ه‌وه‌ س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک��ى‬ ‫ن��او یه‌کێتى به‌ (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند‪:‬‬ ‫«یه‌کێتى به‌ دڵنیایه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه‌‬ ‫که‌ ئه‌و جواڵنه‌وه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ یه‌کگرتوو‬ ‫نه‌بووه‌»‪.‬‬

‫س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه�ه‌رێ��م��ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ده‌رب�����اره‌ى رووداوه‌ک���ان���ى‬ ‫ناوچه‌ى بادینان به‌یاننامه‌یه‌کى ده‌رکرد‬ ‫و تێدا ئاماژه‌ى به‌وه‌ کردووه‌ حکومه‌تى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان دووپاتى ده‌کاته‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌ ده‌بێ هه‌موو هێز و الیه‌نێک رێز‬ ‫ل�ه‌ ئ���ازادى و دیموکراسی و ئارامى‬ ‫دوخ���ى س��ی��اس��ی ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫ب��گ��رن‪ ،‬ه��اوک��ارب��ن ل�ه‌ ه��ێ��ورک��ردن�ه‌وه‌ى‬ ‫دۆخه‌که‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تره‌وه‌ یه‌کگرتووى ئیسالمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان رای��گ�ه‌ی��ان��د‪ ،‬چه‌ند کادیر‬ ‫و به‌رپرسێکیان ل�ه‌ ن��اوچ �ه‌ى بادینان‬ ‫ده‌ستگیر ک���راون‪ ،‬ب�ه‌ڕێ��وب�ه‌رى گشتى‬ ‫ئاسایشى هه‌رێمیش ئ�ه‌و ه�ه‌واڵ�ه‌ ره‌ت‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫عیسمه‌ت ئه‌رگوشی‪ ،‬به‌ڕێوبه‌رى گشتى‬ ‫ئاسایشى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند‪:‬‬

‫فۆتۆ‪kurdiu :‬‬ ‫ت��ا ئێستا ه��ێ��زه‌ک��ان��ى ئ��اس��ای��ش هیچ‬ ‫به‌رپرس و ئه‌ندامێکى یه‌کگرتوویان ل ‌ه‬ ‫دهۆک ده‌ستگیر نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫باسی له‌وه‌شکرد‪ ،‬ئه‌و هه‌وااڵنه‌ى باسی‬ ‫ده‌ستگیرکردنى ئ �ه‌و که‌سانه‌ ده‌ک �ه‌ن‬ ‫دووره‌ له‌ راستیه‌وه‌ و پڕوپاگه‌نده‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ى ئه‌رکى پاراستنى باره‌گاکانى‬ ‫یه‌کگرتووش ل�ه‌ ه�ه‌ول��ێ��ر‪ ،‬ئه‌رگوشی‬ ‫وتى‪ :‬هێزه‌کانى پۆلیس ئه‌رکى پاراستنى‬ ‫باره‌گاکانى له‌ ئه‌ستۆدایه‌ و ده‌یپارێزن‪.‬‬ ‫ه�ه‌ر له‌سه‌ر ئ�ه‌م دۆخ �ه‌ بیالل سه‌عید‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌نووس له‌باره‌ى رووداوه‌ک��ان �ه‌وه‌‬ ‫ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر) وت��ى‪« :‬ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ ئ �ه‌وه‌ى‬ ‫ل���ه‌ ک���وردس���ت���ان ب��ی��ن��ی��م��ان س��ی��اس�ه‌ت��ى‬ ‫سوتان و کوشتن و هێرش کردنه‌ سه‌ر‬ ‫الی �ه‌ن��ى ب �ه‌رام��ب �ه‌ر‪ ،‬ل �ه‌الی �ه‌ن پ��ارت��ی�ه‌و‌ه‬ ‫میژووییه‌کى نوێ نیه‌ و به‌ پێى ئه‌زمون‬ ‫و خوێندنه‌وه‌کانمان پارتى له‌ مێژوودا‬

‫راپۆرت‬ ‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪3‬‬

‫و له‌ سه‌رده‌مى شاخدا مێژوویه‌کى له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ى تومار کردووه‌»‪.‬‬ ‫وتیشى‪« :‬پ��ارت��ى ن��ای�ه‌وێ��ت فیشه‌ک‬ ‫به‌ خه‌سار ب��دات‪ ،‬بۆیه‌ به‌المه‌وه‌ سه‌یر‬ ‫نییه‌ که‌ ئێستا جارێکیتر وه‌ک ساڵى‬ ‫(‪ )2005‬پ��ارت��ى هێرشى ک���رده‌ سه‌ر‬ ‫باره‌گاکانى یه‌کگرتوو‪ ،‬چونکه‌ له‌ ساڵى‬ ‫(‪ )2005‬هه‌مان حاڵه‌تى ئه‌نجامداوه‌ و‬ ‫شاره‌زاییه‌کى زۆر باشى هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا پارتى نه‌ک ده‌زگ��اى حزبى‪،‬‬ ‫به‌ڵکو هه‌موو کات هێرش ده‌کاته‌ سه‌ر‬ ‫راگه‌یاندنکارانى ئه‌و حزبه‌‪.‬‬ ‫جه‌ختى ل��ه‌وه‌ش ک���رده‌وه‌‪ ،‬پارتى ئه‌م ‌ه‬ ‫دواج�����ارى ن��اب��ێ��ت‪ ،‬چ��ون��ک�ه‌ ب��ه‌داخ��ه‌و‌ه‬ ‫واده‌ڵ��ێ��م به‌شێکى زۆر ل �ه‌ ئه‌ندامانى‬ ‫پارتى له‌سه‌ر لێدان و ئازاردانى ده‌نگه‌‬ ‫جیاوازه‌کان راهێنراون‪ ،‬وه‌ک ئه‌وه‌ى له‌‬ ‫خه‌ڵکى دژه‌ کورد بده‌ن‪ ،‬یان هێرشیان‬ ‫کردبێته‌ سه‌ر ئه‌و عه‌ره‌بانه‌ى که‌ هاتوون‬ ‫جه‌له‌وال و سه‌عدیه‌ داگیر بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى خسته‌روو‪« :‬تا ئێستا ده‌ستى‬ ‫پارتى خوێنى (‪)17‬ى شوباتى پێوه‌یه‌ و‬ ‫(‪)12/2‬شى هاته‌سه‌ر»‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل�ه‌س�ه‌ر سوتاندنى باره‌گاکانیان‬ ‫ئ���ه‌م���ی���ن���دارى گ��ش��ت��ى ی �ه‌ک��گ��رت��ووى‬ ‫ئ��ی��س�لام��ى ئ���ام���اژه‌ى ب����ه‌وه‌ش ک���ردوه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانى کوردستان وه‌ک ئه‌وه‌ى ل ‌ه‬ ‫زۆر شت په‌کى که‌وتووه‌ له‌م بارودۆخه‌ش‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ په‌کى که‌وتووه‌‪.‬‬ ‫هاوکات (‪ )39‬په‌رله‌مانتارى کوردستان‬ ‫داوا ده‌ک���ه‌ن پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫دان��ی��ش��ت��ن��ێ��ک��ى ب���ه‌ پ��ه‌ل��ه‌ ب��ب�ه‌س��ت��ێ��ت‪،‬‬ ‫سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى کوردستانیش‬ ‫جگه‌ له‌ هه‌ستى به‌رپرسیارێتى خۆیان‬ ‫که‌ رای��ان��گ�ه‌ی��ان��دووه‌‪ :‬داوای���ان ک��ردوو‌ه‬ ‫حکومه‌ت (ئیجرائات) بکات‪.‬‬ ‫دوێنێش مه‌سعود ب��ارزان��ی س�ه‌ردان��ی‬ ‫زاخ����ۆی ک���رد و ل �ه‌گ �ه‌ڵ الی �ه‌ن �ه‌ک��ان‬ ‫ک��ۆب��وه‌وه‌ و رایگه‌یاند‪ :‬له‌ کادیرانی‬ ‫پارتی قبوڵ ناکه‌م ته‌عه‌دا له‌ که‌س‬ ‫ب��ک�ه‌ن و ل �ه‌ که‌سیش ق��ب��وڵ ناکه‌م‬ ‫ته‌عه‌دایان لێ بکات‪.‬‬

‫تا ئێستا (سه‌ید ئه‌کره‌م) له‌ زینداندایه‌ و حکومه‌تیش ئاگادار نییه‌‬ ‫سه‌ید ئه‌کره‌م وتبووى‪« :‬داهاتى رۆژانه‌ى ئیبراهیم خه‌لیل یه‌ک ملیۆن دۆالره‌ و بۆ به‌رژه‌وه‌ندى گشتى سه‌رف ناکرێت»‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫هێما کۆیی‬ ‫به‌هۆى «قسه‌کردن له‌سه‌ر داهاتى‬ ‫گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل» زیاتر‬ ‫له‌ مانگێکه‌ به‌ڕێوه‌به‌رى پێشوى‬ ‫ئاسایشى ئه‌و گومرگه‌که‌‌ ده‌ستگیر‬ ‫کراوه‌ و وه‌زاره‌تى ناوخۆش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ئێمه‌ ئاگادارى ئه‌و بابه‌ته‌ نین‪،‬‬ ‫یاساناسێکیش ده‌ڵێت‪ :‬پێویسته‌‬ ‫حکومه‌ت رێگه‌ نه‌دات حزب خه‌ڵک‬ ‫ده‌ستگیر بکات‪.‬‬

‫سه‌ید ئ�ه‌ک��ره‌م خالید‪ ،‬ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى پێشوى‬ ‫ئاسایشى گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل‪ ،‬به‌هۆى‬ ‫ئه‌وه‌ى وتبووى «داهاتى گومرگى ئیبراهیم‬ ‫خه‌لیل ده‌چێته‌ گیرفانى یه‌ک که‌سه‌وه‌»‬ ‫ل�ه‌ س �ه‌ره‌ت��اى مانگى (‪)11‬ه‌وه‌ ده‌ستگیر‬ ‫ک��راوه‌ و تا ئێستا له‌ زینداندا م��اوه‌ت�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێکیش ده‌ڵێت‪ :‬قسه‌کانى سه‌ید‬ ‫ئه‌کره‌م راسته‌‪.‬‬ ‫پێشتر له‌ لێدوانێکیدا بۆ گۆڤارى (لڤین)‬ ‫سه‌ید ئه‌کره‌م رایگه‌یاندبوو‪« :‬گومرگی‬ ‫ئیبراهیم خه‌لیل بووه‌ته‌ دووه‌م��ی��ن قودسی‬ ‫کوردستان‌و ته‌نیا دوو که‌س ده‌زانن داهاتی‬ ‫ئ �ه‌و خاڵه‌ گومرگییه‌ ب�ه‌ وردی چه‌نده‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش بریتین له‌ (حه‌مید عه‌لی‌‌و فرسه‌ت‬ ‫ئ �ه‌ح��م �ه‌د) ک �ه‌ یه‌کێکییان ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی گومرگى ئیبراهیم خه‌لیله‌‬ ‫و ئه‌ویتریش به‌ڕێوه‌به‌ری خاڵی گومرگه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌م دوو که‌سه‌ داهاتی ئه‌و گومرگه‌‬ ‫ده‌نێرن بۆ مه‌سیف‌و سه‌رى ره‌ش»‪.‬‬ ‫سه‌ید ئه‌کره‌م وتبوشى‪« :‬رۆژان �ه‌ نزیکه‌ی‬ ‫(‪ )5000‬ئۆتۆمبێل هاتووچۆ ده‌ک���ه‌ن ‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌نیا (‪ )300‬دۆالر بریتی بێت له‌‬ ‫گومرگى هه‌ر ئۆتۆمبێلێک‪ ،‬ئه‌وا داهاتی‬

‫رۆژان���ه‌ی ئ �ه‌و گومرگه‌ زی��ات��ر ل�ه‌ یه‌ک‬ ‫ملیۆن دۆالره‌‪ ،‬من له‌وه‌ دڵنیام ئه‌و داهاته‌‬ ‫ناچێته‌ خ�ه‌زێ��ن�ه‌ی گشتی حکومه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ئ �ه‌و دوو که‌سه‌ س �ه‌ر ب�ه‌ جێگری‬ ‫سه‌رۆکی پارتین‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ بۆ‬ ‫مه‌رامی تاکه‌ که‌سی س �ه‌رف ده‌کرێت ‌و‬

‫له‌باره‌ى ئه‌و قسانه‌ى سه‌ید ئه‌کره‌مه‌وه‌ خه‌لیل به‌ وته‌ى په‌رله‌مانتاره‌که‌‪ ،‬هیچ گومانێک‬ ‫عوسمان‪ ،‬ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان به‌ له‌ قسه‌کانى سه‌ید ئه‌کره‌م نیه‌‪ ،‬که‌ ده‌ڵێت‬ ‫(چه‌تر)ى راگه‌یاند‪ :‬یاداشتێکیان داوه‌ت�ه‌ ئه‌و داهاته‌ ده‌چێته‌ گیرفانى که‌سێکه‌وه‌‪ ،‬به‌‬ ‫سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان که‌ به‌ڵگه‌ى ئه‌وه‌ى ئه‌و چه‌ندین ساڵ به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫(‪ )50‬په‌رله‌مانتار واژوویان له‌سه‌ر کردووه‌‪ ،‬گومرگ بووه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم تا ئێستا سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى خ�ه‌ل��ی��ل ع��وس��م��ان ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و پ��اره‌ی�ه‌ الى هه‌رکه‌سێک بێت ده‌بێت‬ ‫بگه‌ڕێنرێته‌وه‌ خه‌زێنه‌ى گشتى و لیژنه‌که‌‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ بکات‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ عه‌بدواڵى مه‌ال نورى‪،‬‬ ‫ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان ئاماژه‌ى‬ ‫به‌وه‌کرد‪ ،‬ترسیان هه‌یه‌ له‌ رێگرى کردنى‬ ‫س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى په‌رله‌مانى ک��وردس��ت��ان بۆ‬ ‫پێکهێنانى لیژنه‌یه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌‪.‬‬ ‫وتیشى‪« :‬ئه‌گه‌ر سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ک��ۆس��پ ل��ه‌ب��ه‌رده‌م ئ �ه‌و ک��اره‌‬ ‫دروس��ت بکات هیچ جیاوازیه‌کى له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و که‌سه‌ نیه‌ که‌ داهاتى چه‌ند ساڵه‌ى ئه‌و‬ ‫مه‌رزه‌ى بردووه‌»‪.‬‬ ‫‪ n‬سه‌ید ئه‌کره‌م خالد‬ ‫ه����ه‌ر ل����ه‌وب����اره‌ی����ه‌وه‌ س����ه‌رچ����اوه‌ی����ه‌ک له‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران��ى حکومه‌تى هه‌رێم الى خ��ۆش��ی�ه‌وه‌ ف��ای �ه‌ق ت��ۆف��ی��ق‪ ،‬بریکارى وتیشى‪« :‬ئه‌و ده‌ستگیرکردنه‌ له‌الیه‌ن حزبه‌وه‌‬ ‫ئاماژه‌ى ب�ه‌وه‌ ک��رد‪ ،‬تا ئێستا ئه‌نجومه‌نى وه‌زاره‌ت������ى ن���اوخ���ۆى ح��ک��وم�ه‌ت��ى هه‌رێمى ته‌نها له‌الیه‌ن واڵته‌ دیکتاتۆره‌کانه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وه‌زیران ئاگادارى ورده‌کارى ده‌ستگیرکردنى کوردستان بۆ (چه‌تر) ئاماژه‌ى به‌وه‌ کرد‪ :‬ب �ه‌اڵم زۆرج���ار ل�ه‌ هه‌رێمى کوردستانیش‬ ‫به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک دۆسیه‌یه‌کى به‌و ناوه‌ جێبه‌جێ ده‌کرێت»‪.‬‬ ‫سه‌یه‌د ئه‌کره‌م نیه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کى تریشه‌وه‌ ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى نه‌هاتوه‌ته‌ وه‌زاره‌تى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ستگیرکردنى س�ه‌ی��د ئ �ه‌ک��ره‌م ن��اڕه‌زای��ى‬ ‫ل��ێ��ک �ه‌وت��وه‌ت �ه‌و‌ه و ل �ه‌ ئ��ێ��س��ت��ادا گروپێک‬ ‫سه‌رکردایه‌تى پارتى دیموکراتى کوردستان و وه‌زاره‌تى ناوخۆ ئاگادارى نیه‌‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ى به‌وه‌ کرد‪ ،‬ئه‌و کێشه‌یه‌ په‌یوه‌ندى یاساناسێکیش پێیوایه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک دروس��ت��ک��راوه‌ به‌ ن��اوى (گ��روپ��ى که‌مپینى‬ ‫کوردستان هیچ وه‌اڵمێکى نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫نابێت به‌ هیچ بیانویه‌ک هیچ که‌سێک ئازادى بۆ سه‌ید ئه‌کره‌م) و هه‌روه‌ها له‌ماوه‌ى‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان جه‌ختى به‌ پارتیه‌وه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌وه‌ش ک����رده‌وه‌‪ ،‬س �ه‌رۆک��ای �ه‌ت��ى هه‌رێمى ن��اوب��راو ک �ه‌ ه��اوک��ات جێگرى س�ه‌رۆک��ى ده‌ستگیر بکرێت و ئاشکرا نه‌کرێت به‌هۆى رابردووشدا رێکخراوى چاودێرى مافه‌کاى‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬داواى ئازادکردنى ناوبراوى کردبوو‪.‬‬ ‫ک��وردس��ت��ان و س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ى ئه‌نجومه‌نى فراکسیۆنى کوردستانیشه‌ ئاماژه‌ى به‌وه‌ش چى گیراوه‌‪.‬‬ ‫وه‌زیرانیش هیچ هه‌ڵوێستێکى له‌مباره‌یه‌وه‌ کرد‪ ،‬په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ست ناخاته‌ ک�����ارزان ره‌ش���ی���د‪ ،‬ی��اس��ان��اس ب �ه‌ (چ �ه‌ت��ر) له‌دواى گیرانیشى سه‌ید ئه‌کره‌م رایگه‌یاندبوو‪:‬‬ ‫ئه‌و کێشه‌یه‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ کێشه‌که‌ په‌یوه‌ندى ى راگه‌یاند‪ :‬له‌ هه‌رێمى کوردستان هیچ «ده‌ستگیرکردنی ئێستام پ�ه‌ی��وه‌ن��دی به‌‬ ‫نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫یاسایه‌ک نیه‌ ب��ۆئ �ه‌وه‌ى ک �ه‌س ده‌ستگیر به‌رپرسکی پارتییه‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ ده‌یه‌وێت من‬ ‫خه‌لیل عوسمان وتیشى‪« :‬داوامان کردووه‌ به‌ دادگاکانه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫لیژنه‌یه‌ک پێکبهێنرێت ب��ۆ لێکۆڵینه‌و‌ه (چ���ه‌ت���ر) پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ک���رد ب �ه‌ داواک�����ارى نه‌کرێت ل�ه‌الی�ه‌ن ح��زب �ه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم پێویسته‌ به‌ تۆمه‌تی گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ بلکێنێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل�ه‌ داه��ات��ى گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل و گ��ش��ت��ی��ی�ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ��ام��اده‌ ن �ه‌ب��وون هیچ حکومه‌ت رێگه‌ نه‌دات حزب که‌س ده‌ستگیر خۆی دیاره‌ چ که‌سێکه‌‌و چی کردووه‌ له‌‬ ‫گومرگی ئیبراهیم خه‌لیل»‪.‬‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫لێدوانێک له‌مباره‌یه‌وه‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫قسه‌کانى سه‌ید ئه‌کره‌م»‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارێک‪:‬‬ ‫هیچ گومانێک له‌ قسه‌کانى سه‌ید‬ ‫ئ���ه‌ک���ره‌م ن��ی �ه‌‪ ،‬ک��ه‌ ده‌ڵ��ێ��ت داه��ات��ى‬ ‫گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل ده‌چێت ‌ه‬ ‫گیرفانى یه‌ک که‌سه‌وه‌‬ ‫ب��ۆ ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی گشتی س �ه‌رف ناکرێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئ�ه‌و داهاته‌ ده‌چێته‌ گیرفانی تاک ‌ه‬ ‫که‌سێکه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی پێشووى گومرگی ئیبراهیم‬ ‫خه‌لیل ئه‌وه‌شى ئاشکرا کردبوو‪ ،‬که‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫دادگایه‌کی سه‌ربه‌خۆ بیه‌وێت لێکۆڵینه‌وه‌‬ ‫بکات ل �ه‌و دۆسیه‌یه‌‪ ،‬ئ �ه‌وا ئ �ه‌و ئاماده‌یه‌‬ ‫به‌ جانتایه‌ک به‌ڵگه‌وه‌ ب��ڕوات�ه‌ به‌رده‌می‬ ‫دادگا و راستی ئه‌و قسانه‌ بسه‌لمێنێت که‌‬ ‫ده‌یانکات‪.‬‬

‫راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪4‬‬

‫هه‌ولێر‬ ‫چه‌تر‬ ‫رۆژی هه‌ینی ب ‌ه ئاماده‌بوونی‬ ‫سه‌رجه‌م نوێنه‌رانی خۆی ل ‌ه‬ ‫پارێزگای هه‌ولێر‪ ،‬کۆنفرانسی‬ ‫هاواڵتی ئازاد و یه‌کسانی‬ ‫هه‌ولێر له‌ سه‌نته‌ری ئااڵی ئه‌و‬ ‫شار ‌ه ده‌ستی به‌کاره‌کانی کرد و‬ ‫بڕیار ‌ه به‌رزکردنه‌وه‌ی هه‌ستی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی به‌ بنه‌ما بگرێت‪.‬‬

‫له‌ کۆنفرانسه‌که‌دا که‌ هه‌ر یه‌ک‬ ‫ل ‌ه دیار غه‌ریب و نه‌جیبه‌ عومه‌ر‪،‬‬ ‫هاوسه‌رۆکانی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫و ب���ه‌رپ���رس���ی رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���ی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی شاری هه‌ولێر‬ ‫و چه‌ندین که‌سایه‌تی و رۆشنبیری‬ ‫ئه‌و شاره‌ تیایدا ئاماده‌ بوون دوای‬ ‫خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی راپ��ۆرت��ی ده‌س��ت�ه‌ی‬ ‫ئ���ام���اده‌ک���ار ئ��ه‌ن��دام��ان��ی ده‌س��ت � ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌نجومه‌نی هاواڵتی‬ ‫ئازاد و یه‌کسان هه‌ڵبژێردران‪.‬‬ ‫س��ه‌ردار ستار له‌ کۆنفرانسه‌که‌دا‬

‫ل ‌ه هه‌ولێریش (هاواڵتی ئازاد) ره‌نگ ‌ه جیاوازه‌کان کۆده‌کاته‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد و ئاماژه‌ ‌‬ ‫به‌ ئه‌وه‌دا بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه گه‌لی کورد‬ ‫بگاته‌ ئ����ازادی و ئامانجه‌کانی‬ ‫خ��ۆی پێویسته‌ رێکستنی خۆی‬ ‫ب���ه‌ره‌و پێش ب��ب��ات و ب��ه‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫دووا‪« :‬مرۆڤی بێ رێکخستن و‬ ‫له‌ یه‌ک دابڕاو هه‌مووکات ل ‌ه بن‬ ‫ده‌ستیدا ده‌مێننه‌وه‌ و ناچار ده‌بن‬ ‫کۆیالیه‌تی گه‌النی دیک ‌ه بکه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ش کۆنفرانسی هاواڵتی‬ ‫ئازاد و یه‌کسان گرنگی تایبه‌تی‬ ‫خۆی هه‌یه»‪.‬‬ ‫اللۆ ڕه‌نجده‌ر‪ ،‬یه‌کێک له‌ رێکخه‌رانى‬ ‫کۆنفرانس و جواڵنه‌وه‌که‌ به‌ (چه‌تر)‬ ‫ى راگه‌یاند‪ :‬ئه‌م جواڵنه‌وه‌ی ‌ه له‌پێناو‬ ‫چاالککردنى ت��اک وکۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫کارده‌کات بۆ ئافراندنى تاکێکى‬ ‫ئ��ازاد و کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى ئه‌خالقى‬ ‫و سیاسی‪ ،‬به‌مه‌به‌ستى به‌هێزکرد‬ ‫ئیراده‌ى گه‌ل‪ ،‬له‌چوارچێوه‌ى پێوه‌ر‌ه‬ ‫دیموکراتیه‌کان کار ده‌کات و رێز‬ ‫له‌ یاسا و رێساى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫ده‌گرێت‪.‬‬ ‫الل����ۆ ئ����ام����اژه‌ى ب����ه‌وه‌ش����دا‪ ،‬ئ �ه‌م‬ ‫ج��واڵن �ه‌وه‌ی � ‌ه ل �ه‌س��ن��ورى پ��ارێ��زگ��اى‬ ‫هه‌ولێر کار ده‌ک��ات و ناوه‌نده‌که‌ى‬ ‫شارى هه‌ولێر‌ه و ده‌توانێت هاوبه‌ندى‬ ‫له‌گه‌ڵ جواڵنه‌وه‌ى هاوشێوه‌ى خۆى‬ ‫له‌ پارێزگاکانى تردا دروست بکات‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ل � ‌ه ک��ۆن��ف��ران��س �ه‌ک �ه‌دا دوای‬

‫خوێندنه‌وه‌ی راپ��ۆرت��ی نوێنه‌رانی‬ ‫کۆنفرانس‪ ،‬ئاماده‌بوان بڕگه‌کانی‬ ‫راپۆرتی کۆتاییان تاوتوێ کرد و‬ ‫گرنگرترین ئه‌و بڕگانه‌ش ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫راپۆرته‌که‌دا چه‌سپان ئه‌مانه‌ بوون‪:‬‬ ‫« ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ه��اواڵت��ی ئ���ازاد و‬ ‫یه‌کسان بزوتنه‌وه‌یه‌کی مه‌ده‌نی‬ ‫و دیموکراتیکه‌ و گ��ردب��وون�ه‌وه‌ی‬ ‫ک��ه‌س��ای��ه‌ت��ی��ه‌ س���ه‌رب���ه‌خ���ۆک���ان و‬ ‫رێ���ک���خ���راوه‌ک���ان���ی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای‬ ‫م���ه‌ده‌ن���ی و ن��وێ��ن��ه‌ری پ���ارت���ی و‬ ‫رێ��ک��خ��راو‌ه س��ی��اس��ی �ه‌ک��ان ل�� ‌ه خۆ‬ ‫ده‌گرێت‪.‬‬ ‫له‌ پێناو چاالک کردنی کۆمه‌ڵگا‬ ‫و ب �ه‌ه��ێ��زک��ردن��ی ئ���ی���راده‌ی گ �ه‌ل‬ ‫تێده‌کۆشێت‪.‬‬ ‫ل�ه‌پ��ێ��ن��او ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌رک��ردن��ی ماف ‌ه‬ ‫ره‌واک�����ان�����ی گ���ه‌ل���ی ک������ورد ب� ‌ه‬ ‫ب �ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی �ه‌و‌ه ده‌ج��وڵ��ێ��ت �ه‌وه‌ و‬ ‫ب�ه‌رزک��ردن�ه‌وه‌ی هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫گه‌لی ک��ورد به‌ بنه‌ما ده‌گرێت و‬ ‫به‌ پێی به‌رژه‌وه‌ندیه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیش‬ ‫کۆمه‌ڵگا ب ‌ه رێکخستن ده‌کات‪.‬‬ ‫ب �ه‌ مه‌به‌ستی گرنگی پ��ێ��دان ب ‌ه‬ ‫خۆ به‌ رێکخستن کردنی ژنان ل ‌ه‬ ‫ن��اوخ��ۆی��دا‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی هاواڵتی‬ ‫ئازاد و یه‌کسان سیستمی کۆتای‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه ژنان په‌یڕه‌و ده‌کات و ل ‌ه‬ ‫پێناو به‌رزکردنه‌و‌ه رۆڵی ژنان ل ‌ه ناو‬ ‫رێکخستنه‌کانیدا تێده‌کۆشێت‪.‬‬

‫‪n‬‬

‫ه کۆنفرانسی «هاواڵتی ئازاد و یه‌کسان»‬ ‫وێنه‌یه‌ک ل ‌‬

‫(‪ )15‬ئه‌نجومه‌نی س�ه‌ره‌ک��ی ک ‌ه‬ ‫ل��� ‌ه ن��وێ��ن �ه‌ران��ی رێکخستنه‌کان‬ ‫پ��ێ��ک��دێ��ن ئ �ه‌ن��دام��ان��ی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن‬ ‫و ک��ۆردی��ن��اس��ی��ۆن و وت �ه‌ب��ێ��ژی‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌که‌ هه‌ڵده‌بژێرن»‪.‬‬ ‫به‌پێی ره‌شنوسى به‌رنام ‌ه و کارى‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رى ه��اواڵت��ى ئ���ازاد و‬ ‫یه‌کسان‪ ،‬ره‌شنوسه‌که‌ (‪ )7‬ماد‌ه‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت که‌ پێناسه‌ و ئامانج‬ ‫و بنه‌ما گشتى و کارى جواڵنه‌وه‌ک ‌ه‬

‫و شێوازى کار و پێکهات ‌ه و ئامانج‬ ‫و چۆنیه‌تى کارى کۆمیسیۆنه‌کان‬ ‫و ک��ۆم��ی��س��ی��ۆن�ه‌ س �ه‌ره‌ک��ی �ه‌ک��ان��ى‬ ‫جواڵنه‌وه‌که‌ى له‌خۆ گرتووه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ره‌ش��ن��وس�ه‌ک�ه‌ ج��واڵن�ه‌وه‌ک� ‌ه‬ ‫(‪ )12‬کۆمیسیۆنى له‌خۆى گرتو‌ه‬ ‫ک ‌ه کۆمسیۆنه‌کانى رێکخستن‪،‬‬ ‫دادى کۆمه‌اڵیه‌تى‪ ،‬کۆمیسیۆنى‬ ‫ژن��ان‪ ،‬گه‌نجان‪ ،‬پ���ه‌روه‌رده‌‪ ،‬خه‌باتى‬ ‫مه‌ده‌نى‪ ،‬پیشه‌یی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬کلتور‬

‫فۆتۆ‪ :‬هه‌نگاو هاشم‬

‫و ه��ون��ه‌ر‪ ،‬ئ��ای��ن و ب��اوه‌ڕی��ه‌ک��ان‪،‬‬ ‫ژینگه‌یی‪ ،‬دارایی‪ ،‬باڵو کردنه‌و‌ه و‬ ‫ڕاگه‌یاندنى‪ ،‬له‌خۆ گرتووه‌‪.‬‬ ‫ج���ێ���گ���ای ئ�����ام�����اژه‌ی�����ه‌ رۆژی‬ ‫(‪ )2011/10/7‬ل ‌ه شاری سلێمانیش‬ ‫کۆنفرانسێک ب��ۆ دام �ه‌زران��دن��ی‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری سیستمی هاواڵتی‬ ‫ئ���ازاد و ی�ه‌ک��س��ان ب�ه‌س��ت��راب��وو ک ‌ه‬ ‫تێیدا ئه‌ندامانی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ ل ‌ه‬ ‫سلێمانی هه‌ڵبژێردرابوون‪.‬‬

‫سیده‌کان‪ ،‬ئاواره‌کان داواى گه‌ره‌نتى پاراستنی ژیانیان ده‌که‌ن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان‬

‫«به‌م سه‌رمایه‌ ژیان له‌ناو خێوه‌تگه‌دا زۆر دژواره‌»‬ ‫چه‌تر‬ ‫زۆسک چۆمانى‬

‫ئاواره‌کانی سیده‌کان که‌ به‌‬ ‫هۆی بوردمان و تۆپبارانه‌کانی‬ ‫ناوچه‌ سنوریه‌کانه‌وه‌ ماڵ و‬ ‫حاڵی خۆیان جێهێشتوه‌ و له‌‬ ‫ئێستادا له‌ دۆخێکی ناله‌باردا‬ ‫ده‌ژین داواده‌که‌ن حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم ژیانیان گه‌ره‌نتی بکات‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫گونده‌کانیان‪.‬‬

‫ب���ۆردوم���ان و ت��ۆپ��ب��اران��ى ه���ه‌ردوو‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت��ى ئ��ێ��ران و ت��ورک��ی��ا بۆسه‌ر‬ ‫ن���اوچ���ه‌ س��ن��وری��ه‌ک��ان��ى ه �ه‌رێ��م��ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬جگه‌ ل�ه‌ زی��ان��ى ماڵى‬

‫و شه‌هید و برینداربوونی چه‌ندین‬ ‫هاواڵتی‪ ،‬به‌ ده‌یان گوند و قوتابخانه‌‬ ‫چ��ۆڵ��ک��راون و به‌شێکى زۆریشیان‬ ‫تائێستا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ سه‌ر ماڵ و‬ ‫گونده‌کانیان‪.‬‬ ‫له‌ ده‌ڤه‌رى سیده‌کانى سه‌ر به‌ قه‌زاى‬ ‫سۆران دانیشتوانى حه‌وت گوند که‌‬ ‫له‌ گونده‌کانى کۆڵیت‪ ،‬لێتان‪ ،‬شێخ‬ ‫ره‌ش‪ ،‬باسه‌کانى سه‌روو‪ ،‬ناودارۆک‪،‬‬ ‫ده‌راو و بێرکمه‌ پێکهاتوون ئاواره‌بوون‬ ‫و له‌ ئێستاشدا ژیان به‌ شێوه‌یه‌کى‬ ‫سه‌خت له‌ناو ڕه‌شماڵ و خیوه‌ته‌کاندا‬ ‫ده‌ک����ه‌ن و ب���ه‌ر ب �ه‌ره‌ک��ان��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫سه‌رماو سۆڵ و به‌فرو بارانى ناوچه‌‬ ‫شاخاویه‌که‌یان ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫عیسا ع��وم �ه‌ر‪ ،‬م��وخ��ت��ارى گوندى‬ ‫لێتانه‌ و یه‌کێکه‌ ل �ه‌و که‌سانه‌ی‬

‫ب �ه‌ه��ۆى ب��ۆردوم��ان��ى فڕۆکه‌کانى‬ ‫ت��ورک��ی��او ت��ۆپ��ب��اران��ى ئ��ێ��ران ئ���اواره‌‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئێستا له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌ى له‌و‬ ‫خێوه‌تگایه‌ نیشته‌جێ بووه‌‪ ،‬ئه‌و ئاماژه‌‬ ‫به‌ ژیانی سه‌ختی ژێر خێوه‌ته‌کان‬ ‫ده‌ک����ات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب �ه‌ه��ۆی ن�ه‌ب��وون��ی‬ ‫گه‌ره‌نتییه‌ک له‌ هێورنه‌کردنه‌وه‌ی‬ ‫دۆخی سه‌ر سنوور‪ ،‬هێشتا ناوێرێت‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ و ژیانی ژێر خێوه‌تی پێ‬ ‫باشتره‌ ن�ه‌ک گیان له‌ده‌ست دانی‬ ‫خۆى یان ئه‌ندامێکی خێزانی‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ده‌م هه‌ڵکێشانی هه‌ناسه‌یه‌کی‬ ‫قووڵه‌وه‌ وتی‪« :‬به‌و سه‌رمایه‌ ژیان‬ ‫ل �ه‌ن��او خێوه‌تگا زۆر دژواره‌‪ ،‬که‌‬ ‫س �ه‌ی��ری م��ن��داڵ �ه‌ک��ان و ه��اوس �ه‌رم‬ ‫ده‌ک�ه‌م‪ ،‬به‌زه‌ییم پێیاندا دێته‌وه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ناچار ک��راون ژیانێکی وا سه‌خت‬

‫ب �ه‌س �ه‌رب �ه‌رن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ت��رس��ی دووب���ار‌ه‬ ‫بوونه‌وه‌ی تۆپباران و بۆدومانه‌کان‬ ‫و که‌وتنه‌وه‌ی کاره‌سات رێگرن له‌‬ ‫به‌رده‌م بڕیاردان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان»‪.‬‬ ‫وت���ی���ش���ی‪ :‬ه����ه‌رچ����ه‌ن����ده‌ ل���ه‌الی���ه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى سیده‌کان پێمان‬ ‫راگ �ه‌ی��ان��راوه‌‪ ،‬ک�ه‌ بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ‬ ‫گونده‌کانمان‪ ،‬به‌اڵم دۆخه‌که‌ جێگاى‬ ‫متمانه‌ نییه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى تا ئێستا‬ ‫م �ه‌ت��رس��ى ب��ۆردوم��ان��ک��ردن ل�ه‌س�ه‌ر‬ ‫گونده‌کانمان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌فته‌ی رابردوو‬ ‫چه‌ندین جار فڕۆکه‌کانی تورکیا‬ ‫بۆردومانی کرده‌وه‌‪ ،‬ده‌مانه‌وێت الیه‌نى‬ ‫په‌یوه‌ندیدار بۆمان روون بکه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا گه‌ره‌نتى ئه‌وان چییه‌‪ ،‬که‌ دوای‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌مان دووباره‌ ئاواره‌ نابینه‌وه‬ ‫‌و زیانی گیانیمان پێناکه‌وێت و تا‬

‫چه‌ند ژیانمان پارێزراو ده‌بێت‪ ،‬وه‌ک‬ ‫منیش ئاگاداربم تا ئێستا نزیکه‌ى‬ ‫(‪ )%25‬له‌و ئ��اواران�ه‌ به‌ بێ ئه‌وه‌ى‬ ‫دڵنیا بن له‌ ژیانیان گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫گونده‌کانى خۆیان‪ ،‬داواکارم الیه‌نى‬ ‫پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��دار ه �ه‌وڵ��ى ج���دى ب���دات‪،‬‬ ‫بۆ پاراستنى م��اڵ و سامانى ئه‌و‬ ‫گه‌ڕاوانه‌»‪.‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى ناحیه‌ى سیده‌کانیش‬ ‫ئ �ه‌ح��م �ه‌د ق����ادره‌س���ور ب �ه‌ (چ �ه‌ت��ر)‬ ‫ی راگه‌یاند‪« :‬راوێژکارى جه‌نابى‬ ‫پارێزگارى هه‌ولێر و وه‌زیرى ناوخۆ‪،‬‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌ى راس���پ���ارد ک �ه‌ ئ��اواره‌ک��ان��ى‬ ‫گونده‌کانى گه‌لى لێتان ئ��اگ��ادار‬ ‫ب��ک�ه‌ی��ن�ه‌وه‌‪ ،‬ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫ب��ۆ س���ه‌ر گ��ون��ده‌ک��ان��ی��ان‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌و گوندانه‌ به‌هۆى تۆپبارانه‌کان‬

‫ئاواره‌ ببوون و ئێستاش تۆپبارانه‌ک ‌ه‬ ‫وه‌س��ت��اوه‌‪ ،‬ل�ه‌ ئێستاشدا ورده‌ ورده‌‬ ‫خ �ه‌ڵ��ک �ه‌ک �ه‌ ده‌گ���ه‌رێ���ت���ه‌وه‌ شوێنى‬ ‫خۆیان»‪.‬‬ ‫جێگاى باسکردنه‌‪ ،‬که‌ خه‌ڵکى ئاواره‌‬ ‫ب��ووى ئه‌و ناوچانه‌ داواى ژیانێکى‬ ‫س �ه‌الم �ه‌ت ل�ه‌ حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان ده‌که‌ن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ى به‌رپرسان ده‌ڵێن هیچ‬ ‫مه‌ترسیه‌ک ن �ه‌م��اوه‌ ب��ۆ س �ه‌ر ئه‌و‬ ‫ئاوارانه‌ که‌ ده‌بێت بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رۆژانه‌ فڕۆکه‌ جه‌نگیه‌کانی تورکیا‬ ‫ناوچه‌ سنوریه‌کانی هه‌رێم بوردومان‬ ‫ده‌که‌ن و خه‌ڵکی ئه‌و ناوچانه‌ش جیا‬ ‫له‌و زیانه‌ مادیانه‌ به‌ر بژێوی و ره‌ز و‬ ‫باخ و ئاژه‌ڵه‌کانیان ده‌که‌وێت له‌ ترس‬ ‫و دڵه‌ڕاوکێدا ده‌ژین‪.‬‬

‫مه‌سیح و ئێزدى داخواز‬ ‫دکه‌ن کۆ پارێزگاریێ ل مال و‬ ‫چه‌تر‬

‫پرژان دهۆکى‬ ‫پشتى شه‌وتاندنا جهێن‬ ‫مه‌ساژێ و ئوتێل و موتێل‬ ‫و باره‌ و دوکانێن مه‌یى‬ ‫ڤه‌خوارنێ و مه‌لبه‌ندێن‬ ‫یه‌کگرتوویا ئیسالمى‬ ‫کوردستان ل پارێزگه‌ها‬ ‫دهۆکێ ب تایبه‌ت ل قه‌زا‬ ‫زاخۆ و ناڤه‌نده‌ باژێرێ‬ ‫دهۆکێ و قه‌زا سێمێل و‬ ‫ناحیا قه‌سرۆکێ ژالیێ‬ ‫هاوه‌التیان ڤه‌‪،‬ئیرۆ وه‌سان‬ ‫دیاربوو کۆ داوى ب ڤێ‬ ‫ره‌وشێ هاتیه‌‪،‬لێ هاوالتیان‬ ‫ل قه‌زا سێمێلێ ل دانێ‬ ‫سپێدێ جاره‌که‌ دن جهێ‬ ‫گه‌شتیارى ((وان)) شه‌وتاندن‬ ‫و ب توندى زه‌ره‌ر گه‌هاندن‬

‫وى جهى‪.‬‬

‫هه‌روه‌سان کومه‌کا گه‌نجان ل ناحیا‬ ‫مسیریکێ‪،‬کۆ دک�ه‌ڤ�ه‌ رۆژئاڤایێ‬ ‫ق �ه‌زا سێمێلێ به‌رهه‌ڤیا خوه‌کربوون‬ ‫ک����ۆ ب���چ���ن و ک���ه‌ن���ی���س���ه‌ی���ک���ێ ل‬ ‫مسیریکێ ب شه‌وتینن‪،‬لێ هێزێن‬ ‫پولیسان و زێره‌ڤانیێ رێنه‌دان وان و‬ ‫شیان کونترۆلێ ل س�ه‌ر که‌نسێ و‬ ‫گه‌نجان بکه‌ن‪،‬هێژاى ئاماژه‌پێدانێ ی ‌ه‬ ‫کو نها ته‌ڤایا که‌نیسه‌ و جهێن پیرۆز‬ ‫یێن ئاینێ مه‌سیح ل بن زێره‌ڤانیا هێزا‬ ‫پولیسانه‌ و کونترۆل سه‌ر کرینه‌ ‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌س���ا خ�ه‌ل��ک��ێ س���ه‌ر ب ئاینێ‬ ‫((مه‌سیح و ئێزدى)) داخواز ژ هێزێن‬ ‫ئێمناهیێ دکه‌ن کۆ پارێزگاریێ ل‬ ‫مال و سامان وگیانێ وان بکه‌ن ‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌س��ا ئ��ی��رۆ ه��ژم��اره‌ک��ا که‌سێن‬ ‫ب�ه‌رن��ی��اس ک��و س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ی��ا پارتا‬ ‫یه‌کگرتوویا ئیسالمى کوردستان ل‬ ‫پارێزگه‌ها ده��ۆک��ێ دک��ه‌ن هاتین ‌ه‬ ‫ده‌سته‌سه‌رکرن و دیڤچوون و گه‌ران‬ ‫ل دیڤ گه‌له‌ک ژ که‌سێن دن ژى‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪.‬‬

‫زمانی کاریکاتێر‬

‫سامان و گیانێ وان بێته‌کرن‬

‫به‌رپرسێکى یه‌کگرتوو‪:‬‬

‫دیدار‬

‫به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ کاره‌ساتى‬

‫(که‌له‌کین و سورچییه‌کان) پارتى خاترى ئێمه‌ى گرتووه‌‬ ‫سازدانى‬ ‫عه‌لى فه‌تاح مه‌جید‬ ‫د‪.‬موسه‌نا ئه‌مین‪ ،‬ئه‌ندامى‬ ‫سه‌رکردایه‌تى یه‌کگرتووى‬ ‫ئیسالمى کوردستان له‌م‬ ‫چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر)دا باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌کات‪ ،‬وه‌اڵمى ئه‌مجاره‌ى‬ ‫یه‌کگرتوو له‌ ئاست رووداوه‌کان‬ ‫وه‌ک ساڵى (‪ )2005‬نابێت و‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ده‌بێت ئه‌مجاره‌ باس‬ ‫له‌وه‌ بکرێت تا که‌ى ئه‌م واڵته‌‬ ‫بێ سه‌روه‌رى یاسایه‌؟!‪...‬‬

‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬پ���اش چ����وار س���اڵ رووداوى‬ ‫سوتاندنى باره‌گاکانتان دووباره‌ بویه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌کگرتووى ئیسالمى چۆن هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌ نوێیه‌ ده‌کات؟‬ ‫ـ یه‌کگرتوو ده‌بێت به‌ شێوازێکى جیاواز‬ ‫مامه‌ڵه‌ ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ��ه‌و رووداوه‌ بکات‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌مه‌ دووب��اره‌ بوونه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ب��ووه‌ به‌ نه‌ریتێک له‌ سیاسه‌تى حزبى‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت‪ ،‬هه‌میشه‌ هێزه‌ سیاسییه‌کان‬ ‫س���ه‌رک���وت ده‌ک����ات و ب��ه‌ ش��ێ��وازێ��ک��ى‬ ‫چه‌کدارى ناشیرین هه‌ڵکوتێته‌ سه‌ریان‪،‬‬ ‫ته‌نها گۆڕانکاریه‌ک روویداوه‌ ئه‌مجاره‌‬ ‫خوێنى تیا نییه‌‪ ،‬له‌ (‪ )47‬باره‌گاشه‌وه‌‬ ‫له‌ (‪)2005‬ه‌وه‌ بووه‌ به‌ چوار باره‌گا‪( ،‬به‌‬ ‫پێکه‌نینه‌وه‌) ئه‌مه‌ جۆرێکه‌ له‌ پێشکه‌وتن‬ ‫و به‌ره‌و دیموکراتى چوونى ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫و رامبوونى له‌گه‌ڵ ژیانى شار‪ ،‬وه‌ک‬ ‫بۆچوونى تایبه‌تى خۆم ده‌ڵێم‪« :‬ده‌بێت‬ ‫هه‌موو ئۆپۆزسیۆن به‌ جدیتر نه‌ریتى‬ ‫خۆپیشاندان وه‌کو شێوازێکى دیموکراتى‬ ‫بگێڕنه‌وه‌ ب��ۆ خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان بۆ‬ ‫گوزارشت له‌ ناڕه‌زایى‪ ،‬بۆئه‌وه‌ى ببێته‌‬ ‫ه��ێ��زێ��ک��ى ف��ش��ار ل��ه‌س��ه‌ر ده‌س�����ه‌اڵت و‬ ‫ته‌سلیم ب��ه‌ ئ��ی��راده‌ى خه‌ڵک ببێت»‪.‬‬ ‫ده‌بێت یه‌کگرتوو خۆپیشاندان بکات‬

‫له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ و لێى بێده‌نگ نه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌ شێوازى جارانى پێشووش مامه‌ڵه‌ى‬ ‫له‌گه‌ڵ نه‌کات‪ ،‬ده‌بێت یه‌کگرتوو له‌‬ ‫رووى سیاسى و یاسایى و راگه‌یاندنییه‌وه‌‬ ‫جدیتر فشار بێنێت‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬رێکه‌وتنى یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ‬ ‫پ���ارت���ى ب���ه‌م رووداوان���������ه‌دا ده‌رک�����ه‌وت‬ ‫«رێکه‌وتنێکى شکست خ����واردووه‌«‬ ‫ئایا یه‌کگرتوو ئ��ه‌و ئه‌زمونه‌ دووب��اره‌‬ ‫ده‌کاته‌وه‌؟‬ ‫ـ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ده‌بێت یه‌کگرتوو وانه‌‬ ‫وه‌ربگرێت له‌و رێکه‌وتنه‌ى پێشوو‪ ،‬نه‌هێڵین‬ ‫هه‌ڵه‌کانى ئه‌و رێکه‌وتنه‌ دووباره‌ ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل��ه‌ بیریشمان نه‌چێت ل��ه‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫مومکیناتدا سیاسه‌ت ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬له‌م‬ ‫واڵته‌ش پاشاگه‌ردانیه‌‪ ،‬یاسا نییه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ی��اس��اش ن��ه‌ب��وو ح��زب��ی ده‌س��ه‌اڵت��ی��ش له‌‬ ‫ناوچه‌یه‌کدا هه‌موو زانیاریه‌کان الى‬ ‫ئ���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌واڵگرییه‌کان ه��ه‌م��ووى الى‬ ‫ئ��ه‌وه‌‪ ،‬ئاماده‌ش نییه‌ بیدات به‌ دادگا‪،‬‬ ‫تۆیش هیچ رێگایه‌کت نییه‌ بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫ناچاری بکه‌یت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ى یه‌کگرتوو‬ ‫کردى له‌و رێکه‌وتنه‌دا هه‌ر ئه‌وه‌ ده‌کرا‪،‬‬ ‫خ��ۆ ئ��ه‌م��ه‌ ه��ه‌ر دۆس��ی��ه‌ى یه‌کگرتوو‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ که‌یسى (که‌له‌کین) کاتى‬ ‫خۆى له‌گه‌ڵ (سورچییه‌کان) و حزبى‬ ‫پارێزگاراندا زۆر ل��ه‌وه‌ى ئێمه‌ خراپتره‌‬ ‫و ت��ا ئێستاش ت��ه‌ن��ان��ه‌ت نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫ب��گ��ه‌ڕێ��ن��ه‌وه‌ ن��اوچ��ه‌ک��ان��ى خۆیشیان‪،‬‬ ‫پارتى له‌به‌ر ناوبانگى یه‌کگرتوو خاترى‬ ‫ئێمه‌ى گرتووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مقاره‌نه‌ى سلوکى‬ ‫پارتى بکه‌ین له‌گه‌ڵ حزبه‌کانیتر هه‌تا‬ ‫ل��ه‌گ��ه‌ڵ (ى‪.‬ن‪.‬ک) چه‌ندین که‌سى‬ ‫بێسه‌روشوێن له‌نێوان (یه‌کێتى و پارتی)‬ ‫دا هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌م کوردستانه‌ بێ یاساى‬ ‫و پاشاگه‌ردانیه‌دا نابێت چاوه‌ڕوانى شتى‬ ‫زۆر بین‪ ،‬ناشبێت رێگه‌ بده‌ین ئه‌م کردارانه‌‬ ‫دووباره‌ ببێته‌وه‌‪ .‬نه‌ک ته‌نها یه‌کگرتوو‬ ‫و الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کان‪ ،‬به‌ڵکو ئێوه‌ى‬

‫رۆژنامه‌نوسان و هه‌موو خه‌ڵکانى ویژدان‬ ‫زیندووى ناو ده‌سه‌اڵتیش‪ ،‬نابێت رێگه‌‬ ‫بده‌ن ئه‌م دیارده‌ دزێوانه‌ دووباره‌ ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ پێش ئێمه‌ ئه‌مه‌ ده‌ستدرێژیه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر که‌رامه‌تى مرۆڤ و دیموکراسیه‌ت‬ ‫له‌ کوردستاندا‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬پێتوایه‌ یه‌کگرتوو ئ��ه‌و شێوه‌‬ ‫رێکه‌وتنه‌ قه‌ره‌بوو ئامێزه‌ى جارى پێشوو‬ ‫دووباره‌ ده‌کاته‌وه‌؟‬ ‫ـ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک نابێت ئه‌و رێکه‌وتنه‌‬ ‫دووب��اره‌ ببێته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت ئه‌مجاره‌ باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ب��ک��رێ��ت ت��اک��ه‌ى ئ���ه‌م واڵت���ه‌ بێ‬ ‫سه‌روه‌رى یاسایه‌؟ ئه‌م جاره‌ ده‌بێت که‌سه‌‬ ‫نادیاره‌کان هه‌موو دیاربن‪ ،‬ئه‌وه‌ ڤیدیۆ‬ ‫هه‌یه‌ روون دی��اره‌ ژم��اره‌ی��ه‌ک خه‌ڵک‬ ‫به‌ جامانه‌ى س��ووره‌وه‌ له‌به‌رده‌م باره‌گاى‬ ‫زاخ���ۆدا ک��ه‌ سوتاندویانه‌ ه��ه‌ڵ��ده‌پ��ه‌ڕن‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وان��ه‌ ه��ه‌م��وو دی���ارن بابه‌ته‌که‌ ل��ه‌وه‌‬ ‫چۆته‌ ده‌ره‌وه‌ که‌ که‌سێک خۆى گه‌مژه‌‬ ‫بکات‪ ،‬ب��ه‌داخ��ه‌وه‌ ئێمه‌ش له‌ واڵتێکى‬ ‫وێرانداین که‌ ده‌سه‌اڵتى سیاسى رێگا‬ ‫ن����ادات ی��اس��ا رێ��گ��اى خ���ۆى بگرێت‪،‬‬ ‫سه‌روه‌رى یاسا نییه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێوه‌ وه‌ک یه‌کگرتووى ئیسالمى‬ ‫بۆ دۆس��ی��ه‌ى ده‌ستگیرکراوه‌کانى ئه‌م‬ ‫رووداوه‌ چیتان کردووه‌؟‬

‫ـ په‌یوه‌ندى کراوه‌ به‌ ده‌سه‌اڵتى سیاسى و‬ ‫ئه‌منى کوردستانه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ش نه‌تۆقیوین‬ ‫ل��ه‌وه‌ى ئه‌ندامانمان ده‌گیرێن و شین و‬ ‫واوه‌ی�لام��ان رانه‌گه‌یاندووه‌‪ ،‬ئه‌ندامانى‬ ‫ئێمه‌ س��ه‌رب��ه‌رزن به‌ ده‌ستگیرکردنیان‪،‬‬ ‫ب��ه‌ ش��ان��ازی��ش��ه‌وه‌ ده‌چ��ن��ه‌ ب����ه‌رده‌م ه��ه‌ر‬ ‫دادگایه‌ک که‌ داوای��ان بکات‪ ،‬هیچ‬ ‫گرفتێک نییه‌ ب��ا بیان گ��رن‪ ،‬ده‌بنه‌‬ ‫قوربانى ئه‌و خه‌باته‌ى ده‌یکه‌ن بۆ ئازادى‬ ‫خه‌ڵکى کوردستان و سه‌ربه‌رزیش بۆ‬ ‫خۆیان و حزبه‌که‌یانه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ کۆى ئه‌م رووداوه‌ نوێیه‌دا له‌‬ ‫نێوان (پارتى و یه‌کگرتوو و خه‌ڵکى‬ ‫کوردستان) ب��راوه‌ى یه‌که‌م و دۆڕاوى‬ ‫یه‌که‌م کێیه‌؟‬ ‫ـ زه‌ره‌رم��ه‌ن��دى یه‌که‌م ئابڕووى سیاسى‬ ‫و دیموکراسى کوردستانه‌‪ ،‬زه‌ره‌رمه‌ندى‬ ‫ی�� ‌هک��ه‌م جارێکیتر پ��ارت��ى دیموکراتى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئه‌و به‌رپرسانه‌ى پارتى که‌‬ ‫له‌و ناچه‌یه‌ ئه‌و کارانه‌یان ئه‌نجامداوه‌‪،‬‬ ‫به‌ راستى ناوبانگى پارتییان له‌که‌دار‬ ‫کردووه‌ و شه‌رمه‌زاریان تۆمار کردووه‌‬ ‫ب���ۆ ح��زب��ه‌ک��ه‌ى خ���ۆی���ان و س��ه‌رۆک��ى‬ ‫هه‌رێمیان ئیحراج ک���ردووه‌‪ .‬ئه‌زمونى‬ ‫پارتیان خستۆته‌ ژێ��ر ده‌ی��ان پرسیارى‬ ‫گ����ه‌وره‌ى ه��ه‌م��وو دی��م��وک��رات��خ��واز و‬

‫خه‌ڵکى رۆشنبیرى ئه‌م واڵته‌‪ ،‬ئه‌وه‌ى که‌‬ ‫ره‌نگه‌ زه‌ره‌رى نه‌کردبێت له‌م رووداوه‌دا‬ ‫ی��ه‌ک��گ��رت��ووى ئیسالمى ک��وردس��ت��ان��ه‌‪،‬‬ ‫چ���ون���ک���ه‌ ی���ه‌ک���گ���رت���وو س���وم���ع���ه‌ى‬ ‫به‌رزبۆته‌وه‌‪ ،‬به‌و گڕه‌ى له‌ باره‌گاکانى‬ ‫ب���ه‌ردرا‪ ،‬گڕوتینى زیاترى هاتۆته‌به‌ر‪،‬‬ ‫یه‌کگرتوو سه‌لماندى که‌ که‌ قوربانیداوه‌‬ ‫ل��ه‌پ��ێ��ن��اوى دی��م��وک��راس��ی��ه‌ت��دا و‬ ‫ئێستاش دووب���اره‌ى‬ ‫ک���رده‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ز ه‌ر ه‌ر ى‬ ‫ماددیمان‬ ‫کردووه‌ و‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪5‬‬

‫ناوبانگمان له‌ هه‌موو ک��ات پاکتر و‬ ‫ب��ه‌رزت��ره‌‪ ،‬نمونه‌یه‌کیشت بۆ دێنمه‌وه‌‪:‬‬ ‫ل����ه‌ س�����ه‌ره‌ت�����اى س���اڵ���ى (‪)2005‬دا‬ ‫ی��ه‌ک��گ��رت��ووى ئیسالمى (‪ )19‬ه��ه‌زار‬ ‫ده‌ن��گ��ى هێنا‪ ،‬ه��ه‌ر ل��ه‌ ک��ۆت��ای��ى ئه‌و‬ ‫س��اڵ��ه‌دا ک��ه‌ ک��اره‌س��ات�� ‌هک��ه‌ى (‪)2005‬‬ ‫یان به‌سه‌ر هێناین‪ ،‬هه‌ڵبژاردنێک کرا‬ ‫ئه‌و (‪ )19‬ه��ه‌زار ده‌نگه‌ى یه‌که‌مجار‬ ‫بوو به‌ (‪ )23‬هه‌زار ده‌نگ‪ .‬له‌ دوا‬ ‫هه‌ڵبژاردنى ئه‌مساڵى (‪)2010‬‬ ‫ش ی��ه‌ک��گ��رت��وو (‪ )63‬ه���ه‌زار‬ ‫ده‌نگى هێنا‪ ،‬وات��ا یه‌کگرتوو‬ ‫له‌ ماوه‌ى (‪ )5‬ساڵدا له‌ (‪)19‬‬ ‫هه‌زار ده‌نگه‌وه‌ بووه‌ به‌ (‪)63‬‬ ‫هه‌زار ده‌نگ‪ ،‬ته‌نها ئه‌مه‌ش‬ ‫ه��ۆک��ارى ت��ۆم��ه‌ت��ب��ارک��ردن و‬ ‫ج��ێ پ��ێ��ل��ێ��ژک��ردن و سوتانى‬ ‫باره‌گاکانییه‌تى‪.‬‬

‫د‪.‬موسه‌نا ئه‌مین‪:‬‬ ‫یه‌کگرتوو ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫جیاواز له‌وه‌ی پێشو مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م روداوه‌ بکات‬

‫په‌رله‌مانتارێکى عێراق‪ :‬به‌هۆى کێشه‌کانى نێوان هه‌رێم و‬ ‫به‌غداده‌وه‌ پێگه‌ى کورد له‌ عێراق چه‌قى به‌ستووه‌‬ ‫سازدانى‬ ‫هانا ئازاد‬ ‫شێخ فاتیح داراغایى‪ ،‬ئه‌ندامى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق‬ ‫له‌ فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى‬ ‫ئیسالمى‪ ،‬له‌ دیمانه‌یه‌ى‬ ‫(چه‌تر)دا ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌کات‪ ،‬پرۆژه‌که‌ى تاڵه‌بانى‬ ‫جگه‌ له‌ فراکسیۆنه‌ کوردییه‌کان‬ ‫هه‌موو الیه‌نه‌کانى ترى عێراق‬ ‫دژایه‌تى ده‌که‌ن‪...‬‬

‫چه‌تر‪ :‬خوێندنه‌وه‌تان بۆ به‌ هه‌رێمبوونى‬ ‫پارێزگاکانى عێراق چۆنه‌؟‬ ‫ـ به‌ هه‌رێمبوونى پارێزگاکان که‌ ئێستا‬ ‫پرسێکى گه‌رمى ناو گۆڕه‌پانى عێراقه‌‪،‬‬ ‫ئێستا چه‌ند پارێزگایه‌کى عێراق داواى‬ ‫ده‌که‌ن که‌ زۆربه‌یان سوننه‌کانن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫داواکاریانه‌شیان چه‌ند هۆکارێکى له‌‬ ‫پشته‌وه‌یه‌ یه‌کێک ل��ه‌و هۆکارانه‌ش‬ ‫ئ��ه‌و ت��اک��ڕه‌وی��ه‌ی��ه‌ ک��ه‌ ل��ه‌ حکومه‌تى‬ ‫ع��ێ��راق ب���ه‌ڕێ���وه‌ د‌هچ���ێ���ت‪ ،‬ل��ه‌الی�� ‌هک��ى‬ ‫تریش ئه‌وانه‌ ده‌یانه‌وێت له‌و رێگه‌یه‌وه‌‬ ‫ف��ش��ارێ��ک ب��خ��ه‌ن��ه‌س��ه‌ر ح��ک��وم��ه‌ت‬ ‫بۆئه‌وه‌ى داواکانیان جێبه‌جێ بکرێت‪،‬‬ ‫داواکردنى به‌ هه‌رێمبوونى پارێزگاکان‬ ‫پیالنێکى تره‌ بۆ دابه‌شکردنى عێراق‬ ‫ل���ه‌ داه�����ات�����وودا‪ ،‬چ��ون��ک��ه‌ ئ���ه‌وان���ه‌ى‬ ‫ئێستا ئ��ه‌و داوای���ه‌ ده‌ک���ه‌ن پێشتریش‬ ‫دژای��ه‌ت��ى فیدراڵى عێراقیان ده‌ک��رد‪،‬‬ ‫په‌راوێزخستنى چه‌ند الیه‌نێکیش له‌‬ ‫پ��رۆس��ه‌ى ع��ێ��راق��ى ن��وێ هۆکارێکى‬ ‫ترى وروژان��دن��ى ئه‌و پرسه‌یه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫له‌و رێگه‌یه‌وه‌ ده‌یانه‌وێت سه‌ربه‌خۆیى و‬ ‫ده‌سه‌اڵتى خۆیان به‌کاربهێنن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬وروژاندنى پرسى به‌ هه‌رێمبوونى‬ ‫پ���ارێ���زگ���اک���ان ده‌گ����ات����ه‌ ه��ه‌رێ��م��ى‬

‫کوردستان؟‬ ‫ـ نه‌خێر‪ ،‬هه‌رێمى کوردستان پێویستى‬ ‫به‌وه‌ نیه‌ به‌ هه‌رێمبوونى پارێزگاکان‬ ‫راب��گ��ه‌ی��ه‌ن��ێ��ت‪ ،‬چونکه‌ ت��ا راده‌ی���ه‌ک‬ ‫ئ����ارام����ى ه���ه‌ی���ه‌‪ ،‬ن����ه‌ک ده‌س�����ه‌اڵت‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش به‌وه‌ رازى نابێت هه‌رێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان پ��ارچ��ه‌ پ��ارچ��ه‌ بکرێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌گه‌ر وابێت هه‌موو الیه‌ک‬ ‫باجه‌که‌ى ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬حکومه‌تى عێراق به‌ وه‌کاله‌ت‬ ‫ب����ه‌ڕێ����وه‌ ده‌چ����ێ����ت‪ ،‬ئ���ه‌م���ه‌ ق��س��ه‌ى‬ ‫په‌رله‌مانتارێکى پارتیه‌‪ ،‬تۆ چى ده‌ڵێى؟‬ ‫ـ نه‌خێر‪ ،‬ته‌نها وه‌زاره‌ت��ه‌ ئه‌منییه‌کانه‌‬ ‫ب��ه‌ وه‌ک��ال��ه‌ت ب��ه‌ڕێ��وه‌ ده‌چ��ێ��ت نه‌ک‬ ‫حکومه‌تى عێراق‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئایا پرۆژه‌که‌ى تاڵه‌بانى ده‌بێته‌‬ ‫چاره‌سه‌رێک بۆ باشترکردنى ره‌وشى‬ ‫پارێزگاکان؟‬ ‫ـ پرۆژه‌که‌ى جه‌الل تاڵه‌بانى له‌مکاته‌دا‬ ‫کێشه‌یه‌کى ترى دروستکرد و ده‌چێته‌‬ ‫پاڵ سه‌رجه‌م کێشه‌ هه‌ڵپه‌سێراوه‌کانى‬ ‫نێوان هه‌رێم و حکومه‌تى ناوه‌ند‪ ،‬چونکه‌‬ ‫تا ئێستا پرسى پێشمه‌رگه‌ و نه‌وت و غاز‬ ‫و چه‌ندین کێشه‌ى تر به‌ هه‌ڵپه‌سێردراوى‬ ‫م��اون��ه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬ت��ا ئێستا رێکه‌وتنه‌کان‬ ‫جێبه‌جێ نه‌کراوه‌‪ ،‬که‌ واژوى مالیکى‬ ‫پێوه‌یه‌‪ ،‬ئیتر چۆن پرۆژه‌که‌ى تاڵه‌بانى‬ ‫نابێته‌ کێشه‌کى تر؟! بۆیه‌ له‌مکاته‌دا‬ ‫زه‌مینه‌ساز نیه‌ بۆئه‌وه‌ى ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫پێشکه‌ش بکرێت‪ ،‬جگه‌ له‌ ئیئتیالفى‬ ‫فراکسیۆنیه‌ کوردستانیه‌کان سه‌رجه‌م‬ ‫الی��ه‌ن��ه‌ک��ان��ى ت��ر دژای��ه‌ت��ى پ��رۆژه‌ک��ه‌ى‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانى ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ب��ۆچ��ون��ێ��ک ه���ه‌ی���ه‌ ده‌ڵ��ێ��ت‬ ‫«پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ت��اران��ى ک���ورد ل��ه‌ ب��ه‌غ��داد‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ به‌رامبه‌ر مالیکى بوه‌ستنه‌وه‌‬ ‫و کێشه‌کانى پێ چاره‌سه‌ر بکه‌ن»؟‬ ‫ل��ه‌ چ��وارچ��ێ��وه‌ى ئ���ه‌و رێککه‌وتنه‌ى‬ ‫ک��ه‌ ه��ه‌ی��ه‌ ه��ه‌رچ��ی��ه‌ک��م��ان پێکرابێت‬

‫شێخ فاتیح داراغایی‪:‬‬

‫جگ ‌ه له‌ ئیئتیالفى‬ ‫فراکسیۆنی ‌ه‬ ‫کوردستانییه‌کان‬ ‫سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کانى‬ ‫تر دژایه‌تى‬ ‫پرۆژه‌که‌ى جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانى ده‌که‌ن‬ ‫‪n‬‬

‫شێخ فاتیح داراغایی‪ :‬کۆمه‌ڵ هه‌ڕه‌شه‌ی کشانه‌وه‌ی له‌ فراکسیۆنه‌ کوردییه‌کان نه‌کردوه‌‬

‫ک���ردووم���ان���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ک��ێ��ش��ان��ه‌ى هه‌یه‌‬ ‫کێشه‌ى الیه‌نه‌ سیاسیه‌کانن و ده‌بێت‬ ‫سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد چاره‌سه‌ریان‬ ‫بکات‪ ،‬چونکه‌ کێشه‌کان له‌ ئاستى‬ ‫په‌رله‌مان و ئیئتیالفه‌کان گه‌وره‌تره‌‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬دواى ک��ش��ان��ه‌وه‌ى هێزه‌کانى‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ عێراق ره‌وشه‌که‌ به‌ره‌و چ‬ ‫ئاراسته‌یه‌ک ده‌ڕوات؟‬ ‫ـ ل����ه‌ ئ��ی��ئ��ت��ی�لاف��ى ف���راک���س���ی���ۆن���ه‌‬ ‫کوردستانیه‌کان کۆمه‌ڵى ئیسالمى‬ ‫ل����ه‌گ����ه‌ڵ ک����ش����ان����ه‌وه‌ى ه��ێ��زه‌ک��ان��ى‬ ‫ئه‌مه‌ریکادایه‌‪ ،‬به‌پێى رێکه‌وتننامه‌که‌ش‬ ‫ه��ه‌روای��ه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئێستا ئ��ه‌وه‌ هاتوه‌ته‌‬

‫پێشه‌وه‌ که‌ هێزه‌کانى عێراق له‌ ئاستى‬ ‫پێویستى و پڕکردنه‌وه‌ى بۆشایى ئه‌منیى‬ ‫نین‪ ،‬چونکه‌ به‌ وه‌کاله‌ت به‌ڕێوه‌ ده‌چن‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬به‌پێى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) به‌و‬ ‫بۆچونه‌ى کۆمه‌ڵى ئیسالمى که‌ ده‌ڵێن‬ ‫«ده‌بێت هێزه‌کانى ئه‌مریکا بکشێنه‌وه‌»‬ ‫ک��ێ��ش��ه‌ ک���ه‌وت���ۆت���ه‌ ن��ێ��و ئیئتیالفى‬ ‫فراکسیۆنه‌ کوردستانه‌یه‌کان؟‬ ‫ـ وه‌ک کۆمه‌ڵى ئیسالمى له‌ هه‌موو‬ ‫پرسه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان له‌گه‌ڵ کوردین‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مه‌ریکا‬ ‫بۆچونى خۆمان هه‌یه‌ و ئه‌وانى تریش‬ ‫بۆچونى خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬

‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬ی��ه‌ک��ێ��ت��ى و پ��ارت��ى زۆرج����ار‬ ‫لێدوانى ئ��ه‌وه‌ ده‌ده‌ن که‌ هه‌رکاتێک‬ ‫ره‌و‌شى هه‌رێم ئاڵۆز بێت ئه‌وه‌ هه‌ڕه‌شه‌ى‬ ‫کشانه‌وه‌ له‌ ئیئتیالفه‌که‌ ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواتر ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌؟‬ ‫ـ ئێمه‌ ه���ه‌ڕه‌ش���ه‌ى ک��ش��ان��ه‌وه‌م��ان له‌‬ ‫ئیئتیالفى فراکسیۆنه‌ کوردستانییه‌کان‬ ‫نه‌کردووه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌ خراپترین دۆخ که‌‬ ‫هه‌رێمى کوردستان تێى که‌وتبوو له‌‬ ‫به‌غداد له‌گه‌ڵ یه‌کێتى و پارتى کارمان‬ ‫ده‌ک���رد‪ ،‬ت�� ‌هن��ان��ه‌ت ل��ه‌ کاتى گه‌مارۆ‬ ‫ئابوریه‌کانى سه‌ر ئۆپۆزسیۆنیش‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بۆچونت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ چیه‌ که‌‬

‫بوترێت «ئه‌مریکا ده‌مێکه‌ ک��وردى‬ ‫فرۆشتووه‌« بۆچوونى تۆ له‌مباره‌یه‌وه‌؟‬ ‫ـ ئ��ه‌وه‌ بۆچونێکه‌‪ ،‬ئێمه‌ش بۆچونمان‬ ‫وایه‌ هێزه‌کانى ئه‌مه‌ریکا هه‌ر شوێنێک‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌وانى لێبێت له‌وێ ده‌بن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ سه‌رکردایه‌تى سیاسى‬ ‫ک���ورد ب��ه‌ ژی��ران��ه‌ م��ام��ه‌ڵ��ه‌ ب��ک��ات و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى هه‌رێم له‌به‌رچاو بگرێت‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬م��ه‌س��ع��ود ب��ارزان��ى س��ه‌رۆک��ى‬ ‫هه‌رێم وت��ى‪ ،‬م��اده‌ى (‪ )140‬جێبه‌جێ‌‬ ‫بکرێت یان نا‪ ،‬ئه‌و ناوچه‌ دابڕێنراوه‌کان‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪ ،‬پێتوایه‌ بتوانێ؟‬ ‫ـ ئه‌وه‌نده‌ى من بزانم‪ ،‬جگه‌ له‌ مادده‌ى‬ ‫(‪ )140‬هیچ ب��ه‌رن��ام��ه‌ی��ه‌ک��ى ت��ر بۆ‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ى ناوچه‌ دابڕێنراوه‌کان نیه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ له‌ مه‌سعود بارزانى بپرسرێت‬ ‫جیا ل���ه‌وه‌ ب��ه‌ چ رێ��گ��ه‌ی��ه‌ک ناوچه‌‬ ‫دابڕێنراوه‌کان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ سه‌ر هه‌رێم‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬هه‌ر مه‌سعود بارزانى وتویه‌تى‬ ‫سیاسه‌تى نه‌وت له‌ عێراق سیاسه‌تێکى‬ ‫فاشیله‌‪ ،‬ئێوه‌ له‌ به‌غداد له‌وڕوه‌وه‌ چیتان‬ ‫کردووه‌؟‬ ‫ـ ئه‌و کێشانه‌ى هه‌یه‌ له‌نێوان هه‌رێم و‬ ‫به‌غداد هه‌وڵمانداوه‌ بکرێن به‌ پ��رۆژه‌‬ ‫یاساو به‌رهه‌ڵستى ئه‌و شتانه‌ ده‌که‌ین‬ ‫که‌ ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دى هه‌رێمى کوردستانى‬ ‫تێدا نیه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم پێویسته‌ ل��ه‌ ئاستى‬ ‫س��ه‌رک��ردای��ه‌ت��ى سیاسى ئ��ه‌و کێشانه‌‬ ‫کۆتایى پێبهێنرێت‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬ئ��ه‌گ��ه‌ر کێشه‌کان ل��ه‌ ئاستى‬ ‫بااڵدا بن هه‌ڵوێستى بارزانى و تاڵه‌بانى‬ ‫چۆن ده‌بینى؟‬ ‫ـ ه��ه‌ڵ��وێ��س��ت��ێ��ک��ى ئ��ی��ج��اب��ی��ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫حکومه‌تى عێراق تاکڕه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ئێستا پێگه‌ى کورد له‌ به‌غداد‬ ‫له‌ پاشه‌کشێدایه‌؟‬ ‫ـ پ��ێ��گ��ه‌ى ک���ورد ل��ه‌ ب��ه‌غ��داد چه‌قى‬ ‫به‌ستووه‌ و جوڵه‌ى ن��ه‌ک��ردووه‌‪ ،‬به‌هۆى‬ ‫کێشه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غداده‌وه‌‪.‬‬

‫ــــــێ کورد دڤێت ژ قوناغا بنده‌ستى و داگیرکرنێ رزگار ببیت‬ ‫کوردستانێ و (ینک) و (پدک)‬ ‫رادگه‌هینین ئ�ه‌م د ئاماده‌نه‌ وه‌کو‬ ‫(‪ )KNK‬ڤ��ێ پ��رس��ێ و م���اددێ‬ ‫(‪ )140‬ب ب��اش��ت��ری��ن چ���اره‌س���ه‌رى‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪.‬‬

‫سیاسى یا (سه‌خته‌) ب سه‌رڤه‌چوو‪،‬‬ ‫ئێدى ئ �ه‌ڤ گ �ه‌ل و ن �ه‌ت �ه‌وه‌ داخ��ازا‬ ‫ماف و ئ��ازادى یێن خوه‌ دکه‌ن‪ .‬لێ‬ ‫ئه‌مریکا و رۆژئاڤا دڤێت خوه‌ ل ڤان‬ ‫مافان و ڤێ خه‌لکێ بکه‌ن خودان و‬ ‫جاره‌کا دى ب شێوه‌یه‌کێ ژ شێوان‬

‫کوردستانێ و رۆژهه‌الت چاره‌سه‌ریا‬ ‫ک��ون��ف��ی��درال��ی��زم��ا دی��م��وک��رات��ی��ک‬ ‫دخ��وازن‪ ،‬ده‌ستهه‌الته‌کا دیموکرات‪،‬‬ ‫ملله‌تێن دیموکرات‪ ،‬سیسته‌مه‌ک‬ ‫دی��م��وک��رات‪ ،‬ل��ێ ئ��ه‌ڤ س��ه‌رب��اوه‌ره‌‬ ‫(ئه‌جندایه‌) دگ �ه‌ل سیسته‌مێ تازه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪7‬‬

‫پڕۆفایل‬ ‫کامیران به‌روارى ئێک ژ ئه‌ندامێن چاالکێن کونگره‌یێ نه‌ته‌وه‌یى ل پارێزگه‌ها دهوک‪ ،‬دیسان وه‌کو نڤێسکار و سیاسه‌تمه‌داره‌ک‬ ‫به‌رنیاس ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان‪ ،‬چاالکڤان دبوارێ چڤاکا سفیل و پرسێن سیاسى و دیموکراتى و نه‌ته‌وه‌یى و وه‌ک چاڤدێرێ سیاسى‪ ،‬نها‬ ‫که‌سه‌ک سه‌ربه‌خوه‌یه‌ و ژ ساال (‪)1994‬ێ تانها ل زانینگه‌ها دهۆک کولیژا ئادابێ مامۆستایه‌ ل ساال (‪)2006‬دکتۆرا ل زانینگه‌ها‬ ‫سه‌الحه‌دین وه‌رگرتیه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ل��ه‌م ق��ون��اغ �ه‌دا ک �ه‌ ره‌وش��ى‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ى رۆژه����ه‌اڵت����ى ن���اوه‌ڕاس���ت‬ ‫ئ���اڵ���ۆزت���ر ده‌ب���ێ���ت و ئ �ه‌م��ری��ک��اش‬ ‫وانیشانده‌دات که‌ پشتى به‌شێک‬ ‫له‌ گه‌له‌ راپه‌ریوه‌کان ده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر پرسى کورد نه‌ک هه‌ر‬ ‫پشتگیرى ن��اک��ات‪ ،‬به‌ڵکو ئ�ه‌وه‌ت��ا‬ ‫که‌ده‌بینین له‌ دژى جواڵنه‌وه‌ى کورد‬ ‫ل �ه‌ ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان ه��اوک��ارى‬ ‫تورکیا ده‌کات؟‬ ‫ـــ ره‌وشا ئیرۆ جیهان و رۆژهه‌الت‬ ‫ب گشتى ت��ێ��را ده‌رب��ازدب��ی��ت وه‌ک��و‬ ‫ره‌وشا (‪1900‬ـ ‪)1945‬ێ یه‌‪ ،‬بڤێت‬ ‫نه‌ڤێت دێ گ��وران��ک��ارى ل جهانێ‬ ‫دروست بن‪ ،‬چونکۆ رۆژا سیسته‌مێن‬ ‫سه‌رمایه‌دارى و دکتاتورى و ئیسالما‬

‫ده‌س��ت دانته‌ سه‌ر داه��ات و ئابۆرى‬ ‫و ئیراده‌یا ڤان گه‌ل و وه‌التان‪ ،‬وه‌کو‬ ‫د س��ه‌دێ بیستێ دا ئ �ه‌ڤ چه‌نده‌‬ ‫ک��رى‪ ،‬ژب �ه‌ر ڤێ راستیێ نهۆ شه‌ر‬ ‫ش�ه‌رێ ئیراده‌یا ئ��ازاد و مرۆڤێ ب‬ ‫رۆمه‌ته‌ دژى سیسته‌مه‌کێ هه‌موو‬ ‫ماف و ئ��ازادى یان بن پێ دکه‌ت‪.‬‬ ‫گه‌لێ کورد و بزاڤا وى یا رزگارى‬ ‫خ��از ژى خ��ودان ه��زر و فه‌لسه‌فه‌ و‬ ‫ئایدولۆژى یه‌کا تایبه‌تن ب خوه‌ و‬ ‫گه‌لێن دى ژى‪ .‬گه‌لێ کورد دڤێت‬ ‫ژ قوناغا کوێله‌یى و بنده‌ستى و‬ ‫داگیرکرنێ رزگار ببیت‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئ���ه‌ڤ���ه‌ ژى ف���ه‌ل���س���ه‌ف���ا س�����ه‌رۆک‬ ‫(عبه‌بدواڵ ئۆجه‌الن) و سیسته‌مێ‬ ‫(‪)KNK‬ێ ڤه‌ گرێدایه‌‪ ،‬کورد ژبۆ‬

‫کوردستانی‬

‫یێ ئه‌مریکا ناگونجیت‪ .‬ئه‌مریکا‬ ‫دڤێت ک��ورد بێ (ش �ه‌رت و م�ه‌رج)‬ ‫ته‌سلیم ببن‪ ،‬کوردان دڤێت په‌یوه‌ندى‬ ‫یێن ئه‌مریکا و ک���وردان و گه‌لێن‬ ‫دى ژى لسه‌ر بنه‌مایێ رێزگرتنێ و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى یێن هاوبه‌ش دروست ببن‪.‬‬ ‫ژڤێ خراپتر ئه‌وه‌ ئه‌مریکا پشته‌ڤنى‬ ‫یا حیزبه‌کا وه‌کو (‪)AKP‬ێ دکه‌ت‬ ‫ک��ۆ دژى ه�ه‌م��وو م��اف و ئ��ی��راده‌ و‬ ‫ئ���ازادى ی��ا ه�ه‌م��وو گ�ه‌الن�ه‌ و ئه‌ڤ‬ ‫نموونا ده‌ستهه‌التێ ناهێت قه‌بولکرن‬ ‫(‪ ،)AKP‬به‌رنامێ قرکرنا کوردان‬ ‫دانایه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬ده‌بینین هه‌ریه‌ک له‌ یه‌کێتى‬ ‫و پ��ارت��ى ده‌ی��ان��ه‌وێ��ت کۆنفرانسى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى به‌ قازانجى خویان ئاراسته‌‬

‫ب��ک �ه‌ن‪ ،‬ن��زی��ک ب��ون �ه‌وه‌ی �ه‌ک �ه‌ی��ان ل ‌ه‬ ‫کۆنفرانس هێنده‌ى به‌رژه‌وه‌ندى حزبى‬ ‫تیا ده‌بیندرێت‪ ،‬هینده‌ نزیکى پرسه‌‬ ‫سه‌ره‌کیه‌که‌ نابنه‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌ ئه‌مه‌ چون‬ ‫ده‌بینن؟‬ ‫ـــ مخابن (یه‌کێتى) و (پ��ارت��ى)‬ ‫ل پشت گ��وران��ک��ارى یێن هه‌رێمێ‬ ‫و جیهانێ دچن‪ ،‬ل ده‌مێ پێدڤى و‬ ‫وه‌ک��و پێدڤى ک��ارێ پێدڤى ناکه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ستهه‌التێ و پاره‌ى هه‌موو رێ ل به‌ر‬ ‫(ینک) و (پدک)ێ به‌رزه‌کرینه‌‪.‬‬ ‫دبن سیبه‌را به‌رژه‌وه‌ندى یێن (حزبى)‬

‫ته‌ماشه‌ى هه‌موو تشته‌کێ دک�ه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌م �ه‌ک درێژه‌ ئ�ه‌م د (‪)KNK‬‬ ‫ێ دا بانگ ل (ینک) و (پدک)‬ ‫دک �ه‌ی��ن ژب��ۆ گ��رێ��دان��ا کۆنفرانسا‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى لێ مخابن چ جار به‌رسڤا‬ ‫وان یا ئه‌رێنى نه‌بۆ‪.‬‬ ‫وان ک��ون��ف��ران��س��ه‌ک دڤ���ێ���ت ه �ه‌م‬ ‫س �ه‌داس �ه‌د د ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى یا وان یا‬ ‫تایبه‌ت دابیت‪ ،‬هه‌م دژمنێن کوردان‬ ‫ژى ژوان درازى بن‪ ،‬ئه‌و شێوازێ وان‬ ‫دڤیا ژبۆ کونفڕانسا نه‌ته‌وه‌یى نه‌ک‬ ‫هه‌ر د به‌رژه‌وه‌ندى یا کوردان دانه‌بو‬

‫به‌لکۆ دابیته‌ هوکارێ نه‌هێالنا بزاڤا‬ ‫رزگارى خوازا کوردى ب گشتى‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ب����ڕوات وای���ه‌ کۆنفرانسى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى بتوانێت یه‌کده‌نگى یه‌کى‬ ‫وا دروس��ت بکات که‌له‌ ئاستى نیۆ‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییدا خوێندنه‌وه‌یه‌کى ت��ر بۆ‬ ‫پرسى کوردى بکرێت؟‬ ‫ـــ هه‌میشه‌ ک���وردان ه�ه‌م��وو تشت‬ ‫ژب���ه‌ر ب��ێ ت��ف��اق��ى ی��ا خ���وه‌ ژده‌س���ت‬ ‫دای��ن �ه‌‪ .‬ده‌ردێ م��ه‌زن ی��ێ ک��وردان‬ ‫ته‌مایى‪ ،‬خیانه‌ت‪ ،‬ب��ێ تفاقى یه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م گرێنتى یا سه‌رکه‌ڤتنا کورد‬ ‫و کوردستانێ د ی �ه‌ک ده‌ن��گ��ى و‬ ‫ی �ه‌ک رێ���زى و ی �ه‌ک چاره‌نڤێسى‬ ‫یا کوردستانى یان دا دبینن‪ ،‬ژبه‌ر‬ ‫ڤێ کونفڕانسه‌کا نه‌ته‌وه‌یى دشێت‬ ‫ڤى ڕۆلى ببینیت‪ ،‬ئێدى حسێبه‌ک‬ ‫ژبۆ کوردان بهێتکرن و لسه‌ر ئاستێ‬ ‫جیهانێ خواندنه‌کا جودا ژبۆ پرسا‬ ‫کوردى هه‌بیت!!‬ ‫نهۆ بتنێ دوو رێ ل پێشیا خه‌لکێ‬ ‫کوردستانێ هه‌ن‪ ،‬یان مرن و ته‌سلیم‬ ‫بوون‪ ،‬یان یه‌ک ده‌نگى و یه‌کگرتن‬ ‫و به‌رخوه‌دان و سه‌رکه‌ڤتن‪.‬‬

‫ــــی‪ :‬له‌فه‌رهه‌نگی ئه‌مریکادا چاره‌سه‌ری بۆ پرسی کورد نییه‌‬ ‫بچوک بکاته‌وه‌‪ ،‬سیاسه‌تی ئه‌مریکا دوو‬ ‫الیه‌نه‌یه‌ بۆ نمونه‌ له‌ باکوری کوردستان‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ دژی بزوتنه‌وه‌ی رزگ��اری‬ ‫خ��وازی ک��ورد ب��ۆت�ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مریکا مامه‌ڵه‌‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ پانتاییه‌کی ج��وگ��راف��ی ده‌ک��ات‬ ‫ئ���ه‌و پ��ان��ت��ای��ی�ه‌ ج��وگ��راف��ی��ی �ه‌ ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه‌‬ ‫دڵ��ی رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت به‌ گوێره‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ راشیگه‌یاند‪ :‬ئه‌مریکا به‌‬ ‫ه�ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک ه��اری��ک��اری ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬ ‫ت��ورک��ی��اش ده‌ک���ات‪ ،‬ک��وردس��ت��ان به‌شێکه‌‬ ‫له‌سیاسه‌تی ئه‌مریکا له‌سه‌رجه‌م رۆژهه‌اڵتى‬ ‫ن���اوه‌ڕاس���ت‪ ،‬ئ �ه‌وی��ش ه �ه‌وڵ��دان �ه‌ ب��ۆ زیاتر‬ ‫چه‌سپاندن و هه‌یمه‌نه‌ی خۆی ده‌یه‌وێت ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ بخاته‌ ژێر کۆنترۆڵی خۆی له‌‬ ‫دواج��اردا خۆی فیکره‌یه‌ک نییه‌ به‌ناوی‬ ‫سیاسه‌تی ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر به‌ کورد‪.‬‬ ‫کامه‌ران مه‌نتیک‪ ،‬باس ل �ه‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫ئه‌مریکا وه‌ک جوگرافیا له‌گه‌ڵ کورد‬ ‫دۆستایه‌تی بکات شتێکی باشه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌ک وه‌ک ئه‌وه‌ی کوردببن به‌ دارده‌ستی‬ ‫ئه‌مریکا و وت��ی‪ :‬ئێمه‌ی ک��ورد تائێستا‬ ‫نه‌مان توانیوه‌ ببین به‌هاوپه‌یمانی ئه‌مریکا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌مریکا هه‌میشه‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی‬

‫ک��وردی خستۆته‌ خ��واره‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌ ه �ه‌ب��ووه‌ ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه‌ ک��ورد ب�ه‌ه��ۆی ئه‌و‬ ‫هاوپه‌یمانییه‌کانی خ���ۆی‪ ،‬ک��وردس��ت��ان سته‌مکارییه‌ی روب �ه‌ڕوی بۆته‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫باشترین نمونه‌یه‌ ئێمه‌ ده‌بێت هه‌وڵبده‌ین رژێ��م��ی ب �ه‌ع��س �ه‌وه‌ ب��ون��ی ئ �ه‌م��ری��ک��ا به‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانمان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا له‌سه‌ر ک����رداری و بێده‌نگ ب��وون��ی له‌عێراقدا‬ ‫بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌ی بێت نه‌ک مانایه‌کی گ �ه‌وره‌ی هه‌بوو بۆ ئه‌مریکا‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندیتاکه‌ که‌سی‪ ،‬به‌اڵم کوردخۆی نه‌یتوانیوه‌ سود وه‌ربگرێت‬ ‫ئه‌مریکا ئێستا له‌سه‌ر بنه‌مای که‌سه‌کان ل �ه‌و ه��اوس��ۆزی��ی�ه‌ی و ل �ه‌و پشتیوانییه‌ی‬ ‫م��ام �ه‌ڵ �ه‌ ل��ه‌گ��ه‌ڵ ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان بۆئه‌مریکای ده‌رب��ڕی��وه‌‪ ،‬کێشه‌ی کورد‬ ‫ده‌کات‪ ،‬بۆیه‌ کورد وه‌ک نه‌ته‌وه‌ پێویسته‌ له‌رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست کێشه‌یه‌کی ئاڵۆزه‌‬ ‫ب �ه‌س��ی��اس �ه‌ت��ی خ��ۆی��دا ب��چ��ێ��ت �ه‌وه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌وه‌ ده‌ستی پێکردووه‌‬ ‫تابێت ئاڵۆزتر ده‌بێت‪ ،‬ک��ورد دابه‌شکراوه‌‬ ‫ئه‌مریکا له‌و روانگه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬ک��ام �ه‌ران ب����ه‌رواری‪ ،‬پێیوایه‌ ئه‌مریکا به‌سه‌ر چه‌ند ده‌وڵه‌تێکی نه‌ته‌وه‌یی جیاواز‬ ‫ن��ای �ه‌وێ��ت ک��ێ��ش�ه‌ک��ان��ی ک���ورد چ��اره‌س �ه‌ر ئێستاش ک��وردی ه�ه‌ری�ه‌ک ل�ه‌و واڵتانه‌‬ ‫ب��ک��ات‪ ،‬چونکه‌ ن��ای�ه‌وێ��ت ک���ورد به‌ماف بۆخۆی خه‌باتی شۆڕشگێڕانه‌ی خۆی‬ ‫و ئازادییه‌کانی خ��ۆی بگات ئه‌مریکا ده‌ست پێکردووه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌یدا نییه‌ کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ر ئه‌سمه‌ر حسێن ئ��ام��اژه‌ ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ش��ده‌ک��ات‬ ‫ب��ک��ات ت�ه‌ن��ه��ا ی���ه‌ک رێ��گ��ای ب��ۆ ک��ورد ئه‌وه‌ی رونه‌ و ئه‌مریکا بۆخۆی شه‌رم ناکات‬ ‫هێشتۆته‌وه‌ «رێ��گ�ه‌ی ته‌سلیم ب���وون» و و هه‌میشه‌ ئه‌و سیاسه‌ته‌ی هه‌یه‌تی ده‌ڵێ‬ ‫بێ ئیراده‌بوونی گه‌لی کورد و ده‌یه‌وێت «من هاوسۆزی و هاوده‌نگی به‌رده‌وامم‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر ئیراده‌ی گه‌لی رۆژهه‌اڵتى نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌رژه‌وه‌ندی به‌رده‌وامم هه‌یه‌«‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر ب��ۆی �ه‌ ب �ه‌ ئ��اش��ک��را ئ���ه‌و ی��اس��ای��ان�ه‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا بگرێت‪،‬‬ ‫ئه‌سمه‌ر حسێن ئه‌حمه‌د‪ ،‬چاودێری سیاسی ل�ه‌ ئه‌نجومه‌نی ن��وێ��ن�ه‌ران�ه‌وه‌ ده‌رده‌چ����وون‬ ‫و په‌رله‌مانتاری خولی پێشوی په‌رله‌مان به‌رژه‌وه‌ندی هه‌موو الیه‌نه‌کانی تیادا ره‌چاو‬ ‫له‌فراکسیۆنی یه‌کگرتوو‪ ،‬وتی‪ :‬له‌م چه‌ند نه‌کراوه‌ و ئه‌مریکاش زیاتر جه‌ختی له‌سه‌ر‬ ‫ساڵه‌ی رابردوودا ئه‌مریکا هاوسۆزییه‌کی کرد بۆ نواندنی ته‌نازوالتی زیاتر وه‌ک له‌‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬ ‫قامیشلۆ‪ ،‬خۆپیشاندان دژ ب ‌ه رژێمى سوریا چوار کوردى رۆژهه‌اڵت ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌کرێن ‬

‫یاسای ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکان و ناوه‌ندا‬ ‫رویدا که‌ له‌وێدا کورد گه‌وره‌ترین زه‌ره‌ری‬ ‫ک���رد ب����ه‌وه‌ی ک���ه‌وا م����اده‌ی ک �ه‌رک��وک‬ ‫ببه‌ستێته‌وه‌ به‌ماده‌ی ئه‌و یاساوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌یاسای هه‌ڵبژاردنه‌کانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌ران به‌هه‌مان شێوه‌ی ئه‌مریکا جه‌ختی‬ ‫ل �ه‌ ک���ورد ک����رده‌وه‌ ک �ه‌ ب���ه‌الی ک �ه‌م �ه‌وه‌‬ ‫کۆمه‌ڵێک کورسی کورد رۆیشت بۆشیعه‌‬ ‫هه‌روه‌ها بۆسونه‌ له‌کاتێکدا که‌ شاره‌کانی‬ ‫سونه‌ وشیعه‌ له‌سه‌دا سه‌د زیادییان کرد که‌‬ ‫ئه‌مه‌ زوڵمیکی گه‌وره‌بوو به‌سه‌رسیاسه‌ت‬ ‫مه‌دارانی کوردا تێپه‌ری‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو هێمای بۆ ئه‌وه‌شکرد له‌الیه‌کی‬ ‫تریشه‌وه‌ ده‌توانین بڵێین ئه‌مریکا عاسایه‌کی‬ ‫سیحری به‌ده‌سته‌وه‌ نییه‌ هه‌موو کێشه‌یه‌کی‬ ‫ک���وردی پ��ێ چ��اره‌س �ه‌رب��ک��ات‪ ،‬ئه‌مریکا‬ ‫خۆشی گرفتاره‌ به‌ده‌ست (ئێران‪ ،‬تورکیا‪،‬‬ ‫س��وری��ا و ئ��ی��س��ڕائ��ی��ل)‪ ،‬ب��ۆی�ه‌ ب�ه‌ش��ێ��وازی‬ ‫ره‌س��م��ی ک���ورد خ��ۆی داوای ن �ه‌ک��ردووه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کورد دروست بکات‪،‬‬ ‫ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده‌ ل�ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ئ �ه‌گ �ه‌ر ده‌وڵ �ه‌ت��ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی رابگه‌یه‌نرێت ئه‌وا ده‌وڵه‌تۆکه‌‬ ‫دروس��ت ده‌بێت‪ ،‬چونکه‌ ئێستا بارودۆخی‬ ‫ک��ورد ئ��ه‌وه‌ ن��اخ��وازێ��ت ت��ا ئێستا م��اده‌ی‬ ‫(‪ )140‬م��ردووه‌ و جێبه‌جێ ناکرێت‪ ،‬ده‌بو‬

‫(‪ )8000‬زیندانی بۆ ئازادی ئۆجه‌الن مانده‌گرن‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫باران‬

‫رۆژى هه‌ینى (‪ )12/2‬ل‌ه سوریا و زۆربه‌ى شاره‌کانى‬ ‫رۆژئاواى کوردستان‪ ،‬بۆ شه‌رمه‌زار کردنى رژێمى‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د خۆپیشاندان ئه‌نجام دران‪ .‬ل‌ه شارى‬ ‫قامشلۆ ه����ه‌زاران ک �ه‌س هاتن‌ه م�ه‌ی��دان�ه‌ک��ان و‬ ‫خۆپێشاندانیان کرد‪ .‬ل‌ه چوارچێوه‌ى خۆپێشاندانه‌کان‬ ‫ل �‌ه دژى رژێ��م��ى س��وری��ا ک �‌ه ل �‌ه رۆژى (‪)15‬ى‬ ‫مانگى مارسه‌و‌ه ده‌ستیان پێکردووه‌‪ ،‬ل‌ه زۆرب�ه‌ى‬ ‫ش��ار و ناوچه‌کان چاالکى پرۆتێستۆیى ئه‌نجام‬ ‫دران‪ .‬ل‌ه شارى قامشلۆى رۆژئاواى کوردستانیش‬ ‫ب‌ه پێشه‌نگایه‌تى رێکخستنى گه‌نجانى کورد و ب ‌ه‬ ‫به‌شدارى ه �ه‌زاران که‌س‪ ،‬خۆپێشاندانێک به‌ڕێو‌ه‬ ‫چوو‪ .‬جه‌ماوه‌ر ل‌ه دواى نوێژى هه‌ینى دا ل‌ه به‌رده‌رکى‬ ‫مزگه‌وتى قاسم کۆبوونه‌و‌ه و ب‌ه داخ��وازى ئازادى‬ ‫و دیموکراسى بۆ گه‌لى ک��ورد‪ ،‬خۆپیشاندانیان‬ ‫ئه‌نجامدا‪ .‬پاش تێپه‌ڕ بوونى که‌مێک هێزه‌کانى‬ ‫ده‌وڵه‌تى سوریا ب‌ه بۆمبى گازى هێرشیان کرد‌ه سه‌ر‬ ‫خۆپێشانده‌ران‪ .‬گه‌نجانى کوردیش ب‌ه هاویشتنى‬ ‫به‌رد وه‌اڵمى هێرشى پۆلیسه‌کانیان دایه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌ به‌رده‌وامى گوشاره‌کانى کۆمارى ئیسالمى ئێران‬ ‫بۆ سه‌ر کوردان له‌ رۆژهه‌اڵتى کوردستان‪ ،‬چوار‬ ‫که‌س له‌ شاره‌کانى ماکۆ و دێگۆالن بێ سه‌ر و‬ ‫شوێن کراون‪ .‬که‌مپینى نێونه‌ته‌وه‌یى مافى مرۆڤ‬ ‫له‌ ئێران رایگه‌یاند‪ :‬که‌‌سێکى خه‌ڵکى «شۆت»‬ ‫سه‌ر به‌ ماکۆ ماوه‌ى زیاتر له‌ (‪ )40‬رۆژه‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫هێزه‌کانى ئیداره‌ى ئیتالعاته‌وه‌‪ ،‬به‌ تۆمه‌تى هاوکارى‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یه‌کێک له‌ حزبه‌ نه‌یاره‌کانى رژێم دواى‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کى زۆر‪ ،‬ده‌ستبه‌سه‌ر و بۆ شوێنێکى‬ ‫نادیار گوازراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوکات‪ ،‬سێ که‌سى تر به‌ ناوه‌کانی‪ ،‬بایه‌زید‪،‬‬ ‫ح��س��ێ��ن و ع �ه‌ل��ى م��ح��ه‌م��ه‌دى خ �ه‌ڵ��ک��ى گ��ون��دى‬ ‫گدمیرانى دێگۆالن ماوه‌ى سێ‌ هه‌فته‌یه‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫هێزه‌کانى ئیالعاته‌وه‌ ده‌ستبه‌سه‌ر و بۆ شوێنێکى‬ ‫نادیار گوازراونه‌ته‌وه‌‪ .‬تا ئێستا هیچ زانیاریه‌ک له‌‬ ‫باردۆدخى ناوبراوان له‌ به‌ر ده‌ستدا نییه‌‪.‬‬

‫کورد خۆی داواک��اری هه‌بوایه‌ له‌میانی‬ ‫وت �ه‌ک��ان��ی��دا ده‌ی����وت «ک����ورد نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫یاریکه‌رێکی باش بێت به‌و خاڵه‌ به‌هێزانه‌ی‬ ‫هه‌یه‌تی و کارییان بۆ بکات»‪.‬‬ ‫د‪ .‬ی��اس��ی��ن س���ه‌رده‌ش���ت���ی‪ ،‬م��ام��ۆس��ت��ای‬ ‫زانکۆ‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ هه‌ڵوێستی ئه‌مه‌ریکا‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ر واڵت��ان��ی ڕۆژه�����ه‌اڵت‪ ،‬وت��ی‪:‬‬ ‫دیاره‌ له‌فه‌رهه‌نگی سیاسی دروست بونی‬ ‫بڕیاری سیاسی ئه‌مه‌ریکا مه‌سه‌له‌یه‌ک‬ ‫به‌ناوی مه‌سه‌له‌ی کورده‌وه‌ نه‌بووه‌ هه‌وڵدان‬ ‫بۆ پێشکه‌شکردنی چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌‬ ‫و بۆ مه‌سه‌له‌ی کێشه‌ی ک��ورد تێدانیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و مه‌سه‌النه‌ش شۆڕشه‌کانی ناوچه‌که‌ و‬ ‫ئه‌مریکا له‌ قۆناغی ئێستادا ئه‌و ناوچانه‌ی‬ ‫به‌ ته‌واوه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی خۆی تێدا چه‌سپاوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ رژێمی ناوچه‌که‌ پشتگیری له‌‬ ‫جواڵنه‌وه‌ی گه‌النی ئه‌و ناوچانه‌ ناکات‪،‬‬ ‫هه‌ندێک له‌و واڵتانه‌ی وه‌ک سوریا که‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌مه‌ریکای تێدایه‌‪ ،‬به‌ڕوخانیان‬ ‫یان به‌گۆڕینیان ئه‌مه‌ریکا تا ئه‌و ڕاده‌یه‌‬ ‫پشگیری ده‌کات که‌ نمونه‌یه‌ک بێته‌سه‌ر‬ ‫ک�ه‌ ب��ۆ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ه‌ک��ان��ى ئ �ه‌و قازانجی‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و م��ام��ۆس��ت��ای�ه‌ی زان��ک��ۆ‪ ،‬ل �ه‌درێ��ژه‌ی‬ ‫وت��ه‌ک��ان��ی��دا ئ���ام���اژه‌ ب���ۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌ک����ات‬

‫بۆ شه‌رمه‌زار کردنى رێگرى‬ ‫دیداره‌کان له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫رێبه‌رى کۆماجڤاکێن کوردستان و‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنى سیاسی‪ )8000( ،‬گیراوى‬ ‫دۆزى (‪ )PKK‬و (‪ )PJAK‬ده‌ستیان‬ ‫دای ‌ه مانگرتنێکى بێ مه‌ودا ل ‌ه خواردن‬ ‫و سه‌رۆکى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى‬ ‫(‪)KCK‬ه‌ش‪ ،‬جه‌خت له‌وه‌ده‌کاته‌و ‌ه‬ ‫ک ‌ه ده‌وڵه‌ت له‌به‌رامبه‌ر رێبه‌ره‌که‌یان‬ ‫ده‌ستى کردوو ‌ه به‌ گۆشه‌گیرى و‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌ى ده‌روونی‪.‬‬

‫ده‌وڵه‌تى تورکیا له‌(‪)7/27‬ى ئه‌مساڵه‌وه‌ به‌پاساوى‬ ‫«خ��راپ بوونى که‌شتى نێوان گه‌ملیک و‬ ‫ئیمڕاڵی‪ ،‬یان خراپ بوونى ئاوهه‌وا»‪ ،‬رێگ ‌ه‬ ‫ن���ه‌دراوه‌ دی���دارى پ��ارێ��زه‌ران له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الندا‬ ‫ئه‌نجامبدرێت‪ .‬تا ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌(‪)12/5‬‬ ‫ئه‌وا (‪ )132‬رۆژه‌ رێگ ‌ه نه‌دراو‌ه پارێزه‌ره‌کانى‬ ‫دی��دارى له‌گه‌ڵدا ئه‌نجامبده‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها (‪)25‬‬ ‫ى مانگى رابردوو (‪ )41‬پارێزه‌رى ئۆجه‌الن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ئه‌سته‌نبوڵ ده‌ست به‌سه‌رکران و له‌ دادگاییه‌کى‬ ‫بێ‌ پارێزه‌ردا سزادران‪.‬‬ ‫ده‌نیز کایا‪ ،‬ب ‌ه ن��اوى مانگرتوان لێدوانێکى‬

‫ئه‌مریکا ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ �ه‌و کێشه‌یه‌دا ده‌ک���ات ک�ه‌ بتوانێت ئه‌و‬ ‫عێراقه‌ی ده‌یه‌وێت به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ئه‌و‬ ‫بێنێته‌دی‪ ،‬وتیشی‪ :‬ئه‌مه‌ریکا پشتگیری‬ ‫ئه‌وجۆره‌ ته‌کتیکه‌ده‌کات‪ ،‬وه‌ک ده‌بینین له‌‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی ناوچه‌ دابڕێندراوه‌کان ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ڕێگربووه‌ له‌گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و ناوچانه‌ یان‬ ‫پاڵپشتی ناوه‌ندیکردووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ خه‌ریک‬ ‫ن��ه‌ب��ووه‌ ک �ه‌ ئ���ه‌و ن��اوچ��ان �ه‌ ب �ه‌ ق��ازان��ج��ی‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان یان باشوری‬ ‫کوردستان بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ده‌بینین له‌ باکوری‬ ‫کوردستان ده‌ورێکی خراپ ده‌گێڕێت بۆ‬ ‫پشتگیری تورکیا‪ ،‬دژی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی‬ ‫پارتی کرێکارانی کوردستان (‪ )pkk‬وه‌‬ ‫هه‌وڵی زۆرده‌دات ئه‌و هه‌ماهه‌نگیه‌ ببێته‌‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌کی گ���ه‌وره‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ تورکیا‬ ‫دژی کورد‪ ،‬یاسین سه‌رده‌شتی رایگه‌یاند‬ ‫«ئ �ه‌م��ری��ک��ا ده‌ی���ه‌وێ���ت ئ���ه‌و ج��واڵن �ه‌وه‌ی �ه‌‬ ‫الوازبکات تا هیچ ئیراده‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫له‌ ناوچه‌که‌دا سه‌ر به‌رز نه‌کاته‌وه‌ که‌ له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئیراده‌ی ئه‌مه‌ریکا بێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫ئه‌م کاره‌ی ئه‌مه‌ریکا کارێکی خۆپه‌رست‬ ‫و هه‌ست په‌رستانه‌یه‌ نه‌ک مافی مرۆڤ‬ ‫و م��اف��ی دی��م��وک��راس��ی ک��وردس��ت��ان که‌‬ ‫بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کات»‪.‬‬

‫ راپۆرته‌ هه‌واڵ‬

‫نووسراوى باڵو ک��رده‌وه‌ که‌ نووسخه‌یه‌کى بۆ‬ ‫(چه‌تر) نێرداروه‌و رایگه‌یاند‪ :‬هێرشه‌کان ل ‌ه دژى‬ ‫گه‌لى کورد و رێبه‌ره‌که‌ى عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌کى سیستماتیک درێژه‌یان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ک��ای��ا‪ ،‬ج�ه‌خ��ت��ى ک�����رده‌وه‌‪ :‬ک � ‌ه ئ����ه‌وان وه‌ک‬ ‫گیراوانى سیاسى کورد ل ‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌و هێرش‬ ‫و زۆرداریانه‌ بێده‌نگ نابن و داواش��ى له‌ راى‬ ‫گشتیش کرد که‌ له‌گه‌ڵ دۆخه‌ک ‌ه هه‌ستیار‬ ‫بن‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ل��ێ��دوان �ه‌ک �ه‌دا ج�ه‌خ��ت ل��ه‌وه‌ک��راوت��ه‌وه‌ که‌‪:‬‬ ‫(‪ )8000‬گ��ی��راوى دۆزى پ��ارت��ى کرێکارانى‬ ‫کوردستان (‪ )PKK‬و پارتى ژیانى ئازادى‬ ‫کوردستان (‪ )PJAK‬ل ‌ه (‪ )12/1‬ده‌ستیان ب ‌ه گ���ی���راوان���ى م���ان���گ���رت���وو ل���ه‌ خ��������واردن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫چاالکى مانگرتن له‌ خواردنى بێمه‌ودا کردووه‌‪ .‬لێدوانه‌که‌شیاندا دوا ل ‌ه کۆنسه‌ى ئ�ه‌ورووپ��ا‪،‬‬ ‫داواکاریه‌کانیشیان ل ‌ه پێنج خاڵدا خستوه‌ته‌ روو‪ ،)CPT( :‬دادگ��اى مافى مرۆڤى ئه‌وروپا و‬ ‫‪ .1‬پێویسته‌ گۆشه‌گیرى سه‌ر ئۆجه‌الن کۆتایى ناوه‌نده‌کانى ترى مافى مرۆڤ کرد که‌ ئه‌رکى‬ ‫خۆیان جێبه‌جێبکه‌ن‪.‬‬ ‫پێبێ‪.‬‬ ‫‪ .2‬پێویسته‌ داواک������ارى ئ���ۆج���ه‌الن ل�ه‌گ�ه‌ڵ هه‌روه‌ها م��وراد قه‌ریالن‪ ،‬سه‌رۆکى کۆنسه‌ى‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى (‪ ،)KCK‬ل���ه‌ دی��دارێ��ک��ى‬ ‫جموجۆڵى سیاسیانه‌ى ئازاد جێبه‌جێ بکرێ‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئه‌و که‌سانه‌ى چه‌کى کیمیاییان ب ‌ه کار ئ��اژان��س��ى ف��ورات��دا ئ��ام��اژ‌ه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ک���ات‪:‬‬ ‫ئه‌وکه‌سانه‌ى ک ‌ه ئه‌وکاته‌ رێبه‌رى سه‌رهه‌ڵدان‬ ‫هێناو‌ه دادگایى بکرێن‪.‬‬ ‫‪ .4‬گرتن و ده‌ستبه‌سه‌ر کردنى هاواڵتیانى سه‌ید رزای��ان له‌سێداره‌ دا‪ ،‬ئه‌مڕۆش ل ‌ه دژى‬ ‫رێ��ب �ه‌رى گ �ه‌ل��ى ک���ورد‪ ،‬ده‌س��ت��ی��ان ک���ردوه‌ ب ‌ه‬ ‫مه‌ده‌نى کۆتایى پێ بێ‪.‬‬ ‫‪ .5‬پێویست ‌ه کۆتایى به‌ گرتنى به‌ڕێوه‌به‌رانى گ��ۆش�ه‌گ��ی��رى و ئه‌شکه‌نجه‌ى ده‌روون�����ی‪ .‬ل ‌ه‬ ‫رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى ک��وردان ‌ره‌وش��ێ��ک��ى ه��اوش��ێ��و‌ه دا م���رۆڤ چ��ۆن ب��اوه‌ڕ‬ ‫ب ‌ه دڵسافیان بکات؟‬ ‫بهێنرێ‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪6‬‬

‫«ده‌بێت پرسه‌کان له‌ رۆژئاواى‬ ‫کوردستان نه‌ته‌وه‌یى سه‌یرى‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬نه‌ک حزبى»‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫هه‌رێم کاوانى‬

‫ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫نوێنه‌رانى عێراق‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌کات پێویسته‌ ئێمه‌‬ ‫یارمه‌تى کوردانى رۆژئاواى‬ ‫کوردستان بده‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نابێت ببینه‌ وه‌کیلى ئه‌وان‪،‬‬ ‫چاودێرێکى سیاسیش جه‌خت‬ ‫له‌وه‌ده‌کاته‌وه‌ که‌ پێویسته‌‬ ‫باشورى کوردستان سه‌نته‌رێک‬ ‫بێت بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کان‬ ‫له‌ ئاستێکى نه‌ته‌وه‌یى نه‌ک‬ ‫حزبى‪.‬‬

‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج‪ ،‬چاودێرى سیاسى‬ ‫و ن��ووس �ه‌ر‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ ده‌خ��ات�ه‌ روو‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫باشورى کوردستان بێته‌ سه‌نته‌رێک بۆ‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ى ئۆپۆزسیۆێنى رۆژئاواى‬ ‫ک���وردس���ت���ان‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ ل �ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆێ��ن��ى ع����ه‌ره‌ب����ى س���وری���ا‪،‬‬ ‫ت��ورک��ی��ا خ���ۆى ب��ه‌خ��اوه‌ن��ى ده‌زان���ێ���ت‪،‬‬ ‫واڵته‌ عه‌ره‌بیه‌کانیش خۆیان به‌خاوه‌نى‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم ده‌بینین کورد بێ خاوه‌ن‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ن���اوب���راو‪ ،‬ئ���ام���اژه‌ ب��ۆ ئ �ه‌و‬ ‫ک��ۆب��وون��ه‌وه‌ی��ه‌ى س���ه‌رۆک���ى ه�ه‌رێ��م��ى‬ ‫کوردستان ده‌کات که‌ چوارشه‌ممه‌ى‬ ‫رابردوو له‌گه‌ڵ‌ به‌شێک له‌ حزبه‌کانى‬ ‫رۆژئ���������اواى ک���وردس���ت���ان ک�����ردى و‬ ‫به‌شێکیش له‌ حزبه‌کان بانگ نه‌کرا‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ره‌ سیاسیه‌که‌‪ ،‬پێوایه‌ ئ �ه‌وه‌ى‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێم کردى کارێکى زۆر‬ ‫باشه‌ ب��ه‌وه‌ى که‌بوترێت ئ �ه‌وه‌ ئێمه‌ین‬ ‫لێره‌ له‌پشتانین‪ ،‬خاڵى گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک�ه‌ده‌ب��وو هه‌موو الیه‌نه‌کان به‌یکه‌وه‌‬ ‫کۆبکرێته‌وه‌‪ ،‬وتى‪ :‬به‌ داخه‌وه‌ تائێستا‬ ‫وتارى کوردى له‌ رۆژئاواى کوردستان‬ ‫وتارێکى یه‌کگرتوویان نییه‌‪ ،‬وتارێکیان‬ ‫نییه‌ بۆ کۆکردنه‌وه‌ى هه‌موو الیه‌نه‌کان‬ ‫له‌سه‌رى کۆکبن‪ ،‬رۆژئاواى کوردستان‬ ‫پارچه‌ پارچه‌یه‌کى زۆرى پێوه‌ دیاره‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ هه‌موو الیه‌نه‌کان له‌سه‌ر‬ ‫م��ێ��زێ��ک ب��ه‌ی��ه‌ک��ه‌وه‌ ک��ۆب��ک��رێ��ن �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ه���ی���وادارم ه��ی��چ ن��ی�ه‌ت��ێ��ک نه‌بوبێت‬ ‫ک�ه‌ الیه‌نێک ل�ه‌ بیر ک���راوه‌ ب��ۆ ئه‌و‬ ‫کۆبونه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ه����ا ئ����ه‌و چ����اودێ����ره‌‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ش��ى‬ ‫وت‪ :‬پێویسته‌ ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان‬ ‫سه‌نته‌رێک بێت بۆ هه‌موو الیه‌نه‌کان‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫‪ n‬خۆپیشاندانی شاری عامودا دژ به‌ رژێمی ئه‌سه‌د‬

‫له‌ ئاستێکى نه‌ته‌وه‌یى ن�ه‌ک حزبى‪،‬‬ ‫ده‌بێت مه‌سعود بارزانى وه‌ک سه‌رۆکى‬ ‫هه‌رێم هه‌موو الیه‌نه‌کان کۆبکاته‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌ک وه‌ک سه‌رۆکى حزب‪ .‬ده‌بووایه‌‬ ‫پ��ارت��ى یه‌کێتى دی��م��وک��رات‪ ،‬بانگ‬ ‫بکرایه‌ بۆ ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫رۆژى چوارشه‌ممه‌ (‪)2011/10/30‬‬ ‫سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان مه‌سعود‬ ‫ب��ارزان��ى‪ ،‬له‌ شارۆچکه‌ى سه‌اڵحه‌دین‬ ‫له‌ کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ به‌شێک‬ ‫له‌ حزیه‌کانى رۆژئ���اواى کوردستاندا‬ ‫دان��ی��ش��ت‪ ،‬ب��ه‌اڵم چه‌ند پ��ارت��ى دی��ار و‬ ‫خ��اوه‌ن جه‌ماورى زۆر بانگێشت نه‌کرا‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫د‪.‬ح��س��ی��ن ک��ۆچ �ه‌ر‪ ،‬ن��وێ��ن�ه‌رى پارتى‬ ‫یه‌کێتى دیموکرات (‪ )PYD‬له‌هه‌رێمى‬ ‫کوردستان‪ .‬هێما بۆ ئ �ه‌وه‌ده‌ک��ات که‌‬ ‫پارتى یه‌کێتى دیموکرات‪ ،‬ه �ه‌وڵ بۆ‬ ‫به‌دیهێنانى یه‌کێتى کوردانى رۆژئاواى‬ ‫کوردستان ده‌دات‪ ،‬له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کى‬ ‫سیاسى دیموکراتى‪ .‬نوێنه‌رى(‪،)PYD‬‬ ‫به‌(چه‌ترى) راگه‌یاند‪ :‬بانگێشته‌که‌ى‬ ‫س������ه‌رۆک ب����ارزان����ى ب���ۆ م �ه‌ب �ه‌س��ت��ى‬ ‫هاریکارى کردنى ک��وردان��ى ڕۆژئ��اوا‬ ‫ب�����ووه‌‪ ،‬وا پ��ێ��وی��س��ت ب���وو بانگێشتى‬ ‫هه‌موو الی �ه‌ن و پارته‌کانى رۆژئ��اواى‬ ‫کوردستانبکرایه‌‪ .‬له‌وه‌ى که‌ بانگێشى‬ ‫ئێمه‌یان ن �ه‌ک��ردووه‌ ئێمه‌ ل���ه‌وه‌دا هیچ‬ ‫کێشه‌یه‌کمان نییه‌ و له‌سه‌ر خه‌بات و‬ ‫کارى سیاسى خۆمان ب �ه‌رده‌وام ده‌بین‪.‬‬ ‫د‪.‬حسین‪ ،‬پێیوایه‌ ک�ه‌ له‌نێوان ئ �ه‌وان‬ ‫و پارته‌ کوردییه‌کانى ترى ڕۆژئ��اواى‬ ‫کوردستان جیاوازییه‌کى ئه‌وه‌نده‌ زۆر‬ ‫نییه‌ بێته‌ ڕێگر له‌به‌رده‌م دروستکردنى‬

‫یه‌کێتى کوردان له‌ڕۆژئاواى کوردستان‪،‬‬ ‫وت��ى‪ :‬ره‌خنه‌ى ئێمه‌ ل�ه‌و کۆبونه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بانگێشتى هه‌موو الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌کان بکرایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌رئه‌نجامه‌‬ ‫ئیجابییه‌کانى ل���ه‌وه‌ى ئێستا باشتر‬ ‫ده‌ب���وو‪ .‬به‌هیواى ئ�ه‌وه‌ی��ن به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫شیاو هاریکارى پارته‌کانى رۆژئ��اواى‬ ‫کوردستان بکرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬حسین‪ ،‬نوێنه‌رى (‪ )PYD‬ئه‌وه‌شى‬ ‫راگ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ب �ه‌ه��ی��واى ئ��ه‌وه‌ی��ن ئ�ه‌گ�ه‌ر‬ ‫هه‌رێمى کوردستان یارمه‌تى پارته‌کانى‬ ‫رۆژئ��������اوای ک���وردس���ت���ان ده‌دات به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کى گشتگیر بێت‪ ،‬نه‌ک تاک‬ ‫الیه‌نه‌ به‌و شێوه‌یه‌ى که‌ یارمه‌تى هه‌ندێ‬ ‫پارت بدات و یارمه‌تى ئه‌وانى تر نه‌دا‪،‬‬ ‫چونکه‌ ده‌رئه‌نجامێکى خراپى ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ ب��اره‌ى کۆبوونه‌وه‌کى چوارشه‌ممه‌ى‬ ‫(‪)2011/10/30‬ى مه‌سعود بارزانى‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌شێک له‌ حزبه‌کانى رۆژئاواى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ه �ه‌ف��ت �ه‌ن��ام �ه‌ى (چ �ه‌ت��ر)‬ ‫پ��ت��ر ل �ه‌ چ �ه‌ن��دج��ار پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ک��رد به‌‬ ‫به‌رپرسى راگه‌یاندنى پارتى دیموکراتى‬ ‫کوردستان‪ ،‬جه‌عفه‌ر ئیبراهیم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ که‌ وه‌اڵم نه‌درایه‌وه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬م����ه‌ح����م����ود ع���وس���م���ان‪ ،‬ئ���ه‌ن���دام���ى‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى ن���وێ���ن���ه‌ران���ى ع���ێ���راق و‬ ‫که‌سایه‌تى سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ک���ات ک �ه‌ ئێمه‌ پێویسته‌ یارمه‌تى‬ ‫کوردانى ڕۆژئ��اواى کوردستان بده‌ین‪،‬‬ ‫وتى‪ :‬نابێت ئێمه‌ ببینه‌ وه‌کیلى ئه‌وان‬ ‫و پێیان بڵێین ئه‌وه‌بکه‌ن و ئه‌وه‌ مه‌که‌ن‪،‬‬ ‫وه‌ک ئ �ه‌وه‌ى هه‌ڵسه‌نگاندن بکه‌ین بۆ‬ ‫ئه‌و حکومه‌ته‌ به‌وه‌ى بڵێن حکومه‌ته‌که‌ى‬ ‫سوریا ئه‌وه‌یه‌ یان ئه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌وه‌‬

‫کورده‌کانى ئه‌وێن باشتر له‌ئێمه‌ ده‌زانن‪،‬‬ ‫حکومه‌ته‌که‌ى سوریا چۆنه‌‪ .‬ناوبراو‪،‬‬ ‫هێما بۆ ئه‌وه‌شده‌کات‪ ،‬ده‌بێت ک��وردان‬ ‫ل �ه‌ رۆژئ�����اواى ک��وردس��ت��ان یه‌کێتیان‬ ‫هه‌بێت له‌نێو خۆیان‪ ،‬به‌پێى تایبه‌تمه‌ندى‬ ‫خۆیان بڕیارى وه‌زعى خۆیان بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ش پشتیوان بین بۆیان له‌ هه‌موو‬ ‫روویه‌که‌وه‌‪،‬‬ ‫د‪.‬محمود‪ ،‬وتیشى‪ :‬پێویسته‌ پشگیرى‬ ‫هه‌موو پارته‌کانى رۆژئاواى کوردستان‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬به‌بێ جیاوازى هه‌وڵبده‌ین یه‌ک‬ ‫بن له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌که‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬شاهۆ سه‌عید‪ ،‬وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى‬ ‫گ��ۆڕان‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌ک��ات‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫پاڵپشتى پشتیوانى شۆڕشى گه‌لى کورد‬ ‫ده‌ک �ه‌ی��ن ل���ه‌رۆژئ���اواى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬بۆ‬ ‫ڕووخاندنى ڕژێمى دیکتاتۆرى له‌ سوریا‬ ‫به‌ مه‌به‌ستى به‌ ده‌س��ت هێنانى مافه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى گه‌لى کورد‪ .‬وته‌بێژه‌که‌ى‬ ‫بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان‪ ،‬وتى‪ :‬ره‌خنه‌شمان له‌‬ ‫هه‌ڵوێستى حکومه‌تى عێراق ک��ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ى پشتگیرى شۆڕشى‬ ‫گه‌لى سوریایان ن �ه‌ک��ردووه‌‪ ،‬د‪.‬شاهۆ‪،‬‬ ‫ل�ه‌وه‌ش��ده‌دوێ��ت که‌ ده‌بێت پرسه‌کان له‌‬ ‫رۆژئ��اواى کوردستان له‌سه‌ر ئاستێکى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى سه‌یرى بکه‌ین‪ ،‬نه‌ک حزبى‪.‬‬ ‫هیچ جیاوازییه‌ک نه‌کرێت له‌ نێوان‬ ‫پ��ارت �ه‌ک��ان ل �ه‌ رۆژئ����اواى ک��وردس��ت��ان‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌شده‌کات ئێمه‌ نابێت له‌‬ ‫جیاتى ئه‌وان بیر بکه‌ینه‌وه‌ و بڕیار بده‌ین‬ ‫ده‌بێت ئه‌وان خۆیان خاوه‌ن بڕیارى خۆیان‬ ‫بن بۆ ئێمه‌ ته‌نها پشتگیرى ک��ردن و‬ ‫هاویکارکردنه‌ بۆ ئه‌وان نه‌ک بڕیاردان‬ ‫له‌ جیاتى ئه‌وان‪.‬‬

‫که‌سایه‌تی هه‌فته‌ دوران کاڵکان‪:‬‬

‫سازان تۆفیق‬

‫دوران کاڵکان‪ ،‬ئه‌ندامی کۆنسه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری کۆما چڤاکێن کوردستان‬ ‫(‪ ،)KCK‬له‌ هه‌ڵسه‌نگاندنی (‪)33‬هه‌مین‬ ‫ساڵه‌وه‌گه‌ڕی دامه‌زراندنی په‌که‌که‌دا‬ ‫ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌ کرد که‌ لێدوانی‬ ‫سه‌رۆک کۆماری رژێمی تورک عه‌بدواڵ‬ ‫گول‪ ،‬که‌وتبووى‪« :‬په‌که‌که‌ شتێک که‌‬ ‫له‌م کاته‌دا بتوانێت بیکات به‌تاڵکرایه‌وه‌»‬ ‫شرۆڤه‌ کرد و کاڵکان‪ ،‬وتى‪ :‬ئێمه‌ به‌‬ ‫بیردۆزى‪ ،‬سیاسه‌ت‪ ،‬ستراتیژى و‬ ‫تێکۆشانى (‪)33‬هه‌مین ساڵه‌ پالنه‌کانى‬ ‫ده‌وڵه‌ت پوچه‌ڵ ده‌که‌ینه‌وه‌‪.‬‬

‫که‌ڵکان‪ ،‬ده‌سه‌اڵتداری ئه‌که‌په‌ی وه‌ک «تورک‬ ‫په‌رستی س �ه‌وز» ناوبرد و وت��ی‪ :‬ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ن که‌‬ ‫کۆمه‌ڵگای تورکیا بکه‌نه‌ دوژمنی ک��وردان و‬ ‫په‌که‌که‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ :‬له‌ (‪)33‬هه‌مین ساڵه‌ی دامه‌زراندی‬ ‫په‌که‌که‌ ل�ه‌ س �ه‌ره‌ت��ادا س�ڵاو ل�ه‌ رێ��ب�ه‌ر ئ��اپ��ۆ و‬ ‫رێهه‌ڤاڵ و هه‌موو مرۆڤایه‌تى و شه‌هیدان و مه‌زلوم‬ ‫و که‌مال و هه‌قى و هه‌موو شه‌هیدان‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ى بۆ ئ�ه‌وه‌ش کرد‪ :‬په‌که‌که‌ به‌ تێکۆشان‬ ‫پێشکه‌وتنی خۆی ئافراندووه‌ و بووه‌ته‌ بزوتنه‌وه‌یه‌ک‬

‫دیدار‬ ‫پرژان دهۆکى‬

‫دکتور کامیران به‌روارى‪،‬‬ ‫ئه‌ندامى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫کوردستان‪ ،‬ژبۆ ئازراندنا‬ ‫چه‌ندین پرسێن نه‌ته‌وه‌یى و‬ ‫داهات و پاشه‌رۆژا کوردى و‬ ‫پێشهاتێن نوى‪ ،‬ده‌رباره‌ى‬ ‫کونفرانسێ نه‌ته‌وه‌یى یێ‬ ‫کوردى و پرسا ناوچه‌یێن‬ ‫دابرى و ره‌وشا هه‌رێمێ و‬ ‫رۆژهه‌التا ناڤه‌راست مه‌ وه‌ک‬ ‫رۆژنامه‌یا (چه‌تر) چه‌ندین‬ ‫پرسێن هه‌ڤده‌م و گه‌رماتى‬ ‫د گوره‌پانا سیاسى دا هه‌ین‬ ‫ئاراسته‌ کرینه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬ده‌توانى پێمان بڵێى جارێکى‬ ‫ت��ر ک��ۆن��ف��ران��س��ى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ى ک��ورد‬ ‫دواناخرێت و به‌دیارى کراوى له‌که‌یدا‬ ‫ئه‌م کونفرانسه‌ ده‌به‌سترێت؟‬ ‫ـــ هه‌تا ئیرۆ بریاره‌کا بن بڕو ڤه‌بر‬ ‫ژبۆ گرێدانا کونفڕانسا نه‌ته‌وه‌یى یا‬ ‫کوردستانێ نه‌هاتى یه‌ دان‪ ،‬ژبه‌ر‬ ‫ڤێ دبیت جاره‌کا دى ب هێت پاش‬ ‫ئێخستن‪ ،‬چونکۆ ده‌مه‌کێ دیار و‬ ‫ده‌ست نیشانکرى ژبۆ ڤى کونفرانسێ‬ ‫نینه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان‬ ‫(‪ )KNK‬خۆى به‌ خه‌مخۆرى پرسى‬ ‫کورد نیشانده‌دات‪ ،‬به‌اڵم بۆچى له‌‬ ‫ب��اره‌ى پرسى ن��اوچ�ه‌ ناکۆکه‌کانى‬ ‫باشورى کوردستان وه‌ک که‌رکوک‬ ‫تا ئێستا نه‌هاتووه‌ته‌ ده‌نگ‪ ،‬ئایا ئێوه‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌کتان بۆ ئه‌م پرسه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫ـــ راسته‌ (‪ )KNK‬مه‌زنترین سازى‬ ‫یا نه‌ته‌وه‌یى ـ نشتیمانى یا خه‌لکێ‬ ‫کوردستانێ یه‌‪ .‬دیسان (‪)KNK‬‬ ‫خه‌مخۆرا هه‌موو ئاخا کوردستانێ‬ ‫و دلسوزا هه‌موو کوردستانێ یه‌‪،‬‬ ‫دیسان مه‌ وه‌ک (‪ )KNK‬باشترین‬ ‫پرۆژه‌ ژبۆ پرسا باشۆرێ کوردستانێ‬ ‫ب گشتى و ژبۆ ده‌ڤه‌رێن ڤه‌قه‌تاندى‬ ‫ژ ک��وردس��ت��ان��ێ ب��اش��ت��ری��ن پ���رۆژه‌‬ ‫پێش کێشکریه‌ و چه‌ند ج��اران مه‌‬ ‫ل پارێزگه‌ها دهۆکێ ئه‌ڤ پرۆژه‌‬ ‫ژبۆ رای��ا گشتى یا کوردستانێ و‬ ‫هێزێن په‌یوه‌ندى دار و حکوومه‌تێ‬ ‫راگ����ه‌ه����ان����دى ی����ه‌‪ ،‬ل���ێ چ��ون��ک��ۆ‬ ‫(ی��ن��ک) و (پ����دک) ب ف �ه‌رم��ى‬ ‫دن��اڤ (‪)KNK‬ێ دا کارناکه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و حه‌زناکه‌ن ژبلى وان چ که‌س‬ ‫و هێز و الیه‌نێن دى لسه‌ر پرسێن‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى راوه‌ستن‪ ،‬مخابن ڤان هێزان‬ ‫ب کورت بینیا خوه‌ دوزار کوردى‬ ‫ژ ده‌ست دا‪ .‬ئیرۆ ژى ئه‌م ب رێیا‬ ‫رۆژنامه‌یا هه‌وه‌ (چه‌تر)ێ ژبۆ رایا‬ ‫گشتى یا کوردستانێ و حکوومه‌تا‬

‫د‪.‬یاسین سه‌رده‌شتـــــــــ‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫دانێر قه‌ره‌داغى‬

‫«ئه‌مریکا وه‌ک و ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫تانجییه‌کو که‌روێشکێکی‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌ بێت که‌روێشکه‌که‌‬ ‫کوردبێت به‌ره‌اڵى ده‌کات‬ ‫به‌هه‌وه‌سی خۆی و به‌‬ ‫تانجییه‌که‌ش ده‌ڵێ تێی به‌ربه‌«‪.‬‬ ‫واتا مه‌رج نییه‌ به‌یه‌کجاری که‌وڵی‬ ‫بکات‪ ،‬به‌ڵکو له‌ناوبازنه‌یه‌کی‬ ‫داخراودا هه‌رده‌م ده‌سوڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ وته‌ی ئۆجه‌النه‌‪.‬چاودێرێکی‬ ‫سیاسی پێیوایه‌ ئه‌مریکا ده‌یه‌وێت‬ ‫کوردان له‌ناوبچن له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫مامۆستایه‌کی زانکۆ ئاماژه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ئه‌مریکا وه‌کو‬ ‫جوگرافیا له‌گه‌ڵ کورد دۆستایه‌تی‬ ‫بکات شتێکی باشه‌‪ ،‬به‌اڵم کورد‬ ‫نه‌بێته‌ دارده‌ستی ئه‌مریکا‪.‬‬

‫حه‌سه‌ن جودی‪ ،‬نوسه‌ر و چاودێری سیاسى‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌کات سیاسه‌ت ئه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫زۆر درێژه‌ بکێشێت‪ ،‬پێموایه‌ به‌ گوێره‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ کوردان الوازت��رن له‌چاو واڵته‌‬

‫زلهێزه‌کان‪ ،‬ئه‌مریکا ده‌یه‌وێت کوردان له‌ناو‬ ‫بچن بۆ ئه‌وه‌ی تورکیا و ئێران پێویستیان‬ ‫پێی بێت له‌ هه‌مان کاتدا ناشهێڵن واڵته‌‬ ‫سه‌ربه‌سته‌کانیش ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ به‌هێز ببن به‌‬ ‫یه‌کجاری کورد له‌ناو به‌رن‪ ،‬پێویستیان به‌‬ ‫ئه‌مریکا نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و چاودێره‌ سیاسیه‌ وتی‪ :‬به‌پێی هاتنه‌‬ ‫پێشی روداوه‌ک�����ان ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ان��ی��ش‬ ‫ده‌گۆڕێت‪ ،‬هیچ شتێک وه‌کو به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫سیاسی ئامانجی نییه‌ وه‌ک به‌رزبوونه‌وه‌‬ ‫و نزم بوونه‌وه‌ی نرخی پاره‌ گۆڕانکاری‬ ‫ب�ه‌س�ه‌ردا دێ��ت‪ ،‬هیچ واڵتێک به‌رامبه‌ر‬ ‫واڵتێکی تر تاسه‌ر ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی نابێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌سه‌ری کۆکن هه‌مویان دژایه‌تی‬ ‫ک���ورده‌ ب�ه‌ ه�ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک ئه‌مریکا‬ ‫ئ��ام��اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌ک���ات «ئه‌مریکا ن �ه‌ به‌‬ ‫شۆڕش و نه‌ به‌ ئاشتی به‌رامبه‌ر به‌ کورد‬ ‫هیچی پێنه‌کراوه‌»‪.‬‬ ‫کامه‌ران مه‌نتیک‪ ،‬مامۆستای زانکۆ‬ ‫له‌ به‌شی زانسته‌ سیاسییه‌کان‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌ک���ات‪ :‬ئه‌مریکا ل�ه‌ الی���ه‌ن حزبه‌‬ ‫کوردیه‌کانه‌وه‌ گه‌وره‌کراوه‌ له‌ کوردستان‬ ‫«خ���ۆی ب �ه‌ پ��ارێ��زه‌ر ده‌زان���ێ���ت» ئه‌گینا‬ ‫ئه‌مریکا دۆستی کوردنییه‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌ هه‌وڵی داوه‌ مه‌سه‌له‌ی کورد‬

‫هـــه‌واڵــی کوردستانی‬

‫ئه‌که‌په‌ تورک په‌رستی سه‌وزه‌‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫د‪.‬کامیران به‌روارى‪ :‬گه‌لــــ‬

‫و هه‌بوونى گه‌لی خۆی به‌رهه‌مهێناوه‌‪ .‬هه‌بوونێکی‬ ‫وا به‌رگه‌ی س �ه‌دان ساڵ ده‌گرێت‪ ،‬گه‌ر ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌به‌ر چ��اوی بگرین و له‌ راب��ردووی بڕوانین به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کی رون ده‌بینرێت که‌ په‌که‌که‌ رێی ژیانى‬ ‫له‌ کوردستان له‌ هه‌موو کاتێکدا به‌ وات��ادارت��ر‬ ‫کرد‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌ مێژووی نزیکی گه‌لی کوردا‬ ‫سه‌رنج بده‌ین سه‌رده‌مێکی به‌ ش�ه‌ره‌ف‪ ،‬سه‌ربڵند‪،‬‬ ‫ئازاد و ژیاندنه‌وه‌مان دروستکردووه‌‪ ،‬بێگومان ئه‌مه‌‬ ‫سه‌رده‌مى هه‌ره‌ پێشکه‌وتوی په‌که‌که‌یه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد هه‌ندێک که‌س ده‌ڵێن‬ ‫ساڵی (‪ )2011‬له‌ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا به‌هاری‬ ‫ع���ه‌ره‌ب س��ه‌ری ه �ه‌ڵ��داوه‌‪ ،‬ک�ه‌ گ��وای�ه‌ کوردیش‬ ‫ئیلهامى لێوه‌ر گرتووه‌ و به‌هاری کوردى ئافراندووه‌‪.‬‬ ‫جه‌ختیکرده‌وه‌‪ :‬بۆ په‌که‌که‌ و بۆ کوردستان رۆژانه‌‬ ‫له‌ نێو ژیانی کۆمه‌ڵگای کورددا‪ ،‬هه‌موو ساڵێک‬ ‫بۆ گه‌لی کورد هه‌ر به‌هاره‌‪ .‬ئاماژه‌ى به‌ وته‌یه‌کى‬ ‫ئۆجه‌الن کرد که‌ وتویه‌تى «ئێمه‌ گه‌لێکین هه‌ر‬ ‫ده‌بێ به‌هار دابهێنین»‪.‬‬ ‫ک��اڵ��ک��ان وت��ی��ش��ی‪ :‬ئ�ا‌ف��ران��دن��ی ئ��ه‌م م��ێ��ژووه‌ له‌‬ ‫هه‌ڵوێستی په‌که‌که‌دا فه‌لسه‌فه‌ییه‌‪ ،‬بیردۆزییه‌‪،‬‬ ‫سیاسه‌ته‌‪ ،‬ستراتیژییه‌‪ ،‬تاکتیک و شۆڕشگێڕییه‌‬ ‫له‌سه‌ر هێڵى قاره‌مانێتی و رۆڵی مه‌زنی به‌جێهێناوه‌‪.‬‬ ‫که‌ڵکان‪ ،‬ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو که‌ مرۆڤایه‌تی و‬ ‫به‌رخودانی گه‌لی کورد به‌ره‌و پێشه‌وه‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫و ئه‌مه‌ش‌ راستیه‌که‌‪.‬‬

‫(‪ )50،000‬که‌س‪ :‬ئێمه‌ هه‌موو (‪)KCK‬ین‬

‫رۆژى شه‌ممه‌ سێى ئه‌م مانگه‌ به‌ ئاماده‌ بوونى‬ ‫په‌نجا ه �ه‌زار ک �ه‌س‪ ،‬له‌ ش��ارى ئ��ام�ه‌دى باکورى‬ ‫کوردستان له‌ خۆپیشاندانێکدا بانگیان له‌ده‌وڵه‌تى‬ ‫ت��ورک��ی��ا ک���رد «ئ��ێ��م�ه‌ ه �ه‌م��وو (‪)KCK‬ی�����ن»‪.‬‬ ‫س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن ده‌م��ی��رت��اش‪ ،‬ه��اوس �ه‌رۆک��ى گشتى‬ ‫پارتى ئاشتى و دیموکراتى (‪ )BDP‬به‌شدارى‬ ‫خۆپیشاندانه‌که‌ بوو‪ ،‬بۆ ئاماده‌ بوان دوا و ئاماژه‌ى‬ ‫بۆ ئه‌وه‌کرد که‌ وه‌زیرى کارى ناوخۆ ئیدریس ناعیم‬ ‫شاهین‪ ،‬وتبووى که‌ «(‪ )BDP‬له‌ ئامه‌د نه‌ى‬ ‫توانى بوو خۆپیشاندان بکات» ده‌میر تاش وتى‪:‬ئه‌و‬ ‫به‌ ئه‌قڵیه‌تى ئۆپه‌راسیۆن هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بۆخۆى که‌سایه‌تى یه‌کى واى هه‌یه‌ مرۆڤ چى‬ ‫بڵێت‪ ،‬که‌س له‌سه‌رى نگرێت‪ ،‬به‌ڵکو تێنه‌گات‪.‬‬ ‫کێشه‌ى ئه‌وان تێنه‌ گه‌یشتنه‌‪ .‬ده‌میرتاش‪ ،‬بانگى له‌‬ ‫پۆلیسه‌کانکرد که‌ ئه‌م دیمه‌نى خۆپیشاندانه‌ بگرن‬ ‫و بینێرن‪ .‬ئه‌مانه‌ هه‌مووى نیشانه‌ى سه‌رکه‌وتنه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌م کاته‌دا ئیدریس ناعیم شاهین‪ ،‬باببینێ‌‬ ‫که‌ گ��ۆڕه‌ پانى ئیستاسیۆن له‌ ئامه‌د چ��ۆن پڕ‬ ‫بوو‌ه ‪.‬‬

‫رێکه‌وتوین له‌سه‌ر پێکهێنانی یه‌که‌ی‬ ‫هۆبه‌ی کوردی‬

‫س��ه‌رۆک��ی پ��ارت��ی یه‌کێتی دی��م��وک��رات��ی‪ ،‬له‌‬ ‫لێدوانێکیدا بۆ به‌شى عه‌ره‌بى ئاژانسى فورات‬ ‫ئ���ام���اژه‌ی ب �ه‌س �ه‌ردان �ه‌ک �ه‌ى ده‌ک����ات ب��ۆ میسر‬ ‫وتى‪ :‬ئه‌و الیه‌نه‌ کوردیانه‌ی لێره‌دا کۆبووینه‌وه‌‬ ‫رێکه‌وتوین له‌سه‌ر پێکهێنانی یه‌که‌ی هۆبه‌ی‬ ‫ک��وردی و یه‌کده‌نگی له‌سه‌ر ئ �ه‌و وتوێژانه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ده‌کرێت‪.‬‬ ‫م��ح�ه‌م�ه‌د‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ش��ک��رد ک �ه‌ خاڵێکی‬ ‫ناکۆکی نییه‌ له‌ نێوان الیه‌نه‌ کوردیه‌کاندا‪،‬‬ ‫به‌ڵکو هه‌موو الیه‌نه‌ کوردیه‌کان کۆکن له‌سه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵێک خاڵ له‌ نێوانیاندا پێویستی دداننان به‌‬ ‫مافی کورد له‌ ده‌ستوری داهاتوی سوریا‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی حزبی یه‌کێتی دیموکراتی‪ ،‬ئه‌وه‌شی‬ ‫وت‪« :‬پێویسته‌ چاوپێکه‌وتنی فراوان سازبکرێت‬ ‫ل �ه‌ ن��ێ��وان ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی نیشتیمانی س��وری��ا و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی کوردی‪ ،‬ناساندی الیه‌نی‬ ‫کوردی وه‌ک یه‌کێک له‌ الیه‌نه‌ گرنگه‌کانی‬ ‫ئۆپۆزسێۆنی سوریا»‪.‬‬

‫ژنان‬

‫ساڵی دووەم ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪8‬‬

‫زیندوو‬ ‫ل ‌ه ئاشتی ناو ماڵه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئاشتی ل ‌ه جیهان‬ ‫‪ u‬سروود محه‌مه‌د فالیح ‪u‬‬

‫ئ�ه‌م��ڕۆک�ه‌ جیهان گرنگی ب �ه‌ رۆڵ��ی‬ ‫ژن���ان ده‌دات ل �ه‌ پ��رۆس �ه‌ی ئاشتیدا‪.‬‬ ‫ده‌بیندرێت که‌ خه‌اڵتی نوبڵ بۆ ئاشتی‬ ‫ئه‌مساڵ به‌سه‌ر سێ ژن دا دابه‌ش کران‬ ‫که‌ خه‌باتی درێژخایه‌نی ئاشتیانه‌یان‬ ‫هه‌بوو به‌رامبه‌ر به‌مافه‌کانی ژنان بۆ‬ ‫به‌شدارکردنیان له‌ به‌دیهێنانی ئاشتیدا‪،‬‬ ‫هه‌نا ئێدوه‌ر خه‌اڵتی ئاشتی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫وه‌رگ��رێ��ت ب�ه‌ه��ۆی ئ���ه‌وه‌ی به‌شێوازی‬ ‫ج���ی���اواز ه���ه‌وڵ���ی ده‌س���ت���ه‌ب���ه‌رک���ردن���ی‬ ‫دیموکراسی ‌و مافی مرۆڤی داوه‌ و‬ ‫هه‌ڵویستی نه‌گۆڕی هه‌بووه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ب�ه‌ ت��ون��دو تیژی و ج�ه‌ن��گ‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا‬ ‫جێبه‌جیکردنی ب �ه‌ن��ده‌ک��ان��ی ب��ڕی��اری‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ئاسایش ژم��اره‌ (‪)1325‬‬ ‫ى ساڵی (‪ )2000‬به‌گرنگترین ئیلتزام‬ ‫داده‌ندرێت که‌ له‌ کۆمه‌ڵه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫ده‌رچ���ووه‌ س�ه‌ب��اره‌ت به‌ به‌شداریکردنی‬ ‫ژن��ان له‌ پارێزگاریکردنی له‌ ئاشتیو‬ ‫ئاسایش‪ .‬ئێستا هه‌واڵده‌درێت حکومه‌تى‬ ‫عێراقی پێوه‌ست بکرێت پێوه‌ى ‪ ،‬خه‌ڵکانى‬ ‫بڕیاره‌که‌ برتین له‌ به‌شداریکردنی ژنانه‌‬ ‫له‌ هه‌موو ئاسته‌کانی دروستکردنی‬ ‫بڕیار‪ ،‬له‌ ده‌زگا ناوخۆیه‌کان‌و ئیقلیمی‬ ‫‌و نێوده‌وڵه‌تیه‌کان و به‌شداری کردنیان‬ ‫له‌ پرۆسه‌ی ئاشته‌وایی نیشتمانی‪ .‬له‌‬ ‫کاتێکدا ده‌بینرێت رۆڵی ژن له‌ هه‌موو‬ ‫شوێنه‌ سه‌رکردایه‌تیه‌ سه‌ره‌کیه‌کان له‌‬ ‫عێراقدا نابینرێت (سه‌رۆکی کۆمارو‬ ‫جێگیره‌کانی ـ سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زی���ران‌و جێگیره‌کانی ـ وه‌زی��ره‌ک��ان و‬ ‫باڵوێزه‌کانی عێراق له‌ هه‌موو جیهاندا‬ ‫– ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی ق����ه‌زاو ن��اح��ی�ه‌ک��ان)‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ لیژنه‌کانی ناو په‌رله‌مانی‬ ‫ع��ێ��راق پێوێست ب �ه‌ رۆڵ���ی ژن �ه‌ وه‌ک‬ ‫(ل��ی��ژن�ه‌ی ئ��اس��ای�ش‌و ب �ه‌رگ��ری ک�ه‌ له‌‬ ‫(‪ )16‬ئه‌ندام پێکهاتوه‌ که‌چى هیچیان‬ ‫ژن نین‪ ،‬لیژنه‌ی نه‌زاهه‌ له‌ (‪ )18‬ئه‌ندام‬ ‫ته‌نها ئه‌ندامێکی ژنى تیدایه‌‪ ،‬لیژنه‌ی‬ ‫ئاشته‌وایی نیشتمانی ک�ه‌ ل�ه‌ ح�ه‌وت‬ ‫ئه‌ندام پێکهاتووه‌ هیج ژنێکی تیدا نیه‌‬ ‫و ‪.)...‬‬ ‫جه‌ختکردنه‌وه‌ى له‌سه‌ر به‌هێزکردنى رۆڵى‬ ‫ژن پێویستى کۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬به‌ده‌ستهێنانى‬ ‫ئ���ه‌م���ان���ه‌ش ت���ی���ک�ڵ�اوب���ون���ی ج���ه‌ن���ده‌ر‬ ‫(ج��ۆری کۆمه‌اڵیه‌تی) و راهێنان له‌‬ ‫پرۆسه‌ی پاراستنی ئاشتی بۆ ژنان و‬ ‫جه‌ختکردنه‌وه‌ له‌ بریاری ئ�ه‌و ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫ئه‌ندامانه‌ بکات بۆ زیادبونی یارمه‌تی‬ ‫ئابوری خۆبه‌خشی هونه‌ری‌و لۆجستی‬ ‫بۆ راهینان بۆ باشکردنى دۆسیه‌ى جه‌نده‌ر‬ ‫له‌ جۆری کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬پێویستى هه‌ره‌‬ ‫سه‌ره‌کى له‌ ئێستادا پالنی ئیستراتیجی‬ ‫ب���ۆ گ�����ه‌ران�����ه‌وه‌ی ژن�����ان و دووب������اره‌‬ ‫ئ��ام��اده‌ک��ردن��ی��ان و ت��ی��ک�ه‌اڵوب��ون�ه‌وه‌ی��ان‬ ‫له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگا هه‌بێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌ن��گ��اوى ب���ه‌ش���دارى ژن���ان خ��ۆی��ان له‌‬ ‫دروس��ت��ک��ردن��ی ب �ه‌ش��ی ب��ه‌دواداچ��ون��ى‬ ‫توندوتیژی خیزانی له‌ هه‌موو بنکه‌ی‬ ‫پولیس و له‌الیه‌ن ژنانه‌وه‌ به‌رێوه‌بچێت‪،‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ه����ا دروس���ت���ک���ردن���ی ش��وێ��ن��ی‬ ‫ت��ای��ب�ه‌ت ب��ه‌و ژن��ان �ه‌ ک �ه‌ توندوتیژیان‬ ‫به‌رامبه‌رکراوه‌‪ ،‬و پاراستنی ژنان‌و کچان‬ ‫له‌ هه‌موو توندو تیژی که‌ له‌ ئه‌نجامی‬ ‫جه‌نده‌ره‌وه‌ و به‌تایبه‌تی ده‌ستدرێژیکردن و‬ ‫هه‌موو جۆره‌کانی تری پێشیلی جنسی‬ ‫توندو تیژیه‌کانى تر روبه‌ڕویان بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆکارن بۆ به‌هێزکردنه‌وه‌ى رۆڵى ژن له‌‬ ‫کۆمه‌ڵگادا و ڕێگرتن له‌و تێڕوانینه‌ى‬ ‫که‌ له‌ کۆمه‌ڵگه‌که‌مان ژن به‌ بچوک‬ ‫سه‌یرده‌کات ‪ ،‬جێبه‌جێکردنى چه‌نده‌ سود‬ ‫به‌ ژنان ده‌گه‌یه‌نێت له‌ به‌ره‌و پێشبردنى‬ ‫ژنان خۆیان و گێڕانه‌وه‌ى مافه‌کانیان‬ ‫‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش بۆ کۆمه‌ڵگا به‌ سوده‌ که‌‬ ‫به‌ سروشتى خ��ۆى ح �ه‌زى به‌ شه‌ڕنیه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگا له‌ ش �ه‌ڕو کوشتارو ق��ات و‬ ‫قڕى دور ده‌خاته‌وه‌و به‌ره‌و ئاشته‌وای و‬ ‫پێکه‌وه‌ ژیانیان ده‌بات‪.‬‬

‫ل ‌ه خواروى عێراقه‌و ‌ه ژنان بۆ سواڵکردن ده‌هێنرێن ‌ه که‌رکوک‬

‫«ده‌بێت هه‌موو رۆژێک پاره‌ په‌یدا بکه‌ین و یه‌ک‬ ‫له‌سه‌ر چوارى بده‌ین پێیان»‬

‫ئاماده‌کار‬ ‫تایه‌ر توفیق‬

‫دیارده‌ى سواڵکردن یه‌کێک ‌ه له‌و‬ ‫دیارد ‌ه دزێوانه‌ى کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫ک ‌ه زیاتر ل ‌ه ئه‌نجامى هه‌ژارى‬ ‫به‌رهه‌م دێت و ل ‌ه پاشماوه‌ى‬ ‫جه‌نگه‌کاندا زیاتر ده‌بێت‪ .‬ل ‌ه‬ ‫عێراقیشدا ئه‌م دیارده‌ی ‌ه به‌رچاو ‌ه‬ ‫و ئه‌و که‌سانه‌شى ک ‌ه سواڵ ده‌که‌ن‬ ‫یان سواڵیان پێده‌کرێت رێژه‌ى‬ ‫زۆریان ژنان و مندااڵنن‪ ،‬زۆر ل ‌ه‬ ‫ژنان ل ‌ه خواروى عێراقه‌و ‌ه روو‬ ‫ل ‌ه شار ‌ه کوردیه‌کان ده‌که‌ن بۆ‬ ‫سواڵکردن‪ ،‬ل ‌ه ناویشیاندا شارى‬ ‫که‌رکوک‪ ،‬ل ‌ه ڕاپۆرتێکى (چه‌تر)‬ ‫دا ژنێک باس له‌و ‌ه ده‌کات ک ‌ه‬ ‫ناچارى وایلێده‌کات په‌نا بۆ‬ ‫سواڵکردن ببات که‌چى روبه‌ڕوى‬ ‫جۆره‌ها ده‌ستدرێژى ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫الیه‌نى ئه‌منیش رایده‌گه‌یه‌نێ‬ ‫که‌ پێده‌چێت هه‌ندێکیان له‌گه‌ڵ‬ ‫تیرۆرستان ده‌ستیان تێکه‌ڵ‬ ‫کردبێت‪.‬‬

‫ه سواڵکردن ده‌کات فۆتۆ‪ /‬فه‌رزین حه‌سه‌ن‬ ‫‪ n‬هه‌ژاری‪ .‬ژنان ناچار ب ‌‬

‫ته‌قینه‌وه‌کانى به‌غداد گیانى له‌ده‌ستداو‌ه‬ ‫و خاوه‌نى شه‌ش منداڵم‪ ،‬ته‌نها هه‌رمن‬ ‫له‌ لێکۆلینه‌وه‌کانى (چه‌تر)دا له‌وباره‌و‌ه بژێوى ژیانیان بو دابین ده‌که‌م‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ ئاشکرابوو که‌ چه‌ندین پیاو هه‌ن ل ‌ه (ف‪.‬ع) که‌ ژنێکى ته‌مه‌ن (‪)42‬ساڵ ‌ه‬ ‫شێوه‌ى باند یان گروپ کارده‌که‌ن و ژنان خ�ه‌ڵ��ک��ى رووم��ادی��ی �ه‌ ئێستا ل �ه‌ ش��ارى‬ ‫له‌ خواروى عێراق ده‌هێنن بۆ سواڵکردن ک �ه‌رک��وک خ �ه‌ری��ک��ى س��وڵ��ک��ردن�ه‌ ل�ه‌و‬ ‫و شوێن و خه‌وتیان بۆ دابین ده‌که‌ن‪ ،‬ل ‌ه ب��اره‌وه‌ وت��ى‪ :‬من له‌گه‌ڵ چه‌ند ژنێک‬ ‫به‌رامبه‌ردا به‌شى هه‌ره‌زۆى ئه‌و پاره‌یه‌ى ل �ه‌ڕێ��ی چ�ه‌ن��د ک�ه‌س��ێ��ک�ه‌وه‌ ه��ات��ووم بۆ‬ ‫سوڵکردن بۆ که‌رکوک ئه‌وکه‌سانه‌ى‬ ‫ده‌ستیان ده‌که‌وێت لێیان ده‌سه‌نن‪.‬‬ ‫ژنێک که‌ ناوى (م‪.‬ع)ه‌‪ ،‬و ماوه‌ى چوار که‌ ئێمه‌یان هێناوه‌‪ ،‬شوێنى حه‌وانه‌وه‌یان‬ ‫ساڵه‌ ده‌ستى به‌ سواڵکردن کردوه‌‪ ،‬وه‌ها بو دابین کردوین‪.‬‬ ‫باسى ل�ه‌ خۆیکرد وت��ى‪ :‬کاتێک ک ‌ه (ف‪.‬ع) سه‌باره‌ت به‌ ته‌مه‌نى ئه‌و ژنانه‌ى‬ ‫دێینه‌ سه‌رشه‌قام له‌ الیه‌ن که‌سانێکه‌و‌ه که‌ له‌ خ��واروى عێراقه‌وه‌ له‌ الی�ه‌ن ئه‌و‬ ‫توشى تانه‌و ته‌شه‌رى خه‌ڵک ده‌بینه‌و‌ه که‌سانه‌ ده‌هێنرێن بۆ سواڵکردن چه‌نده‌ ‪،‬‬ ‫و ده‌ستدرێژى ده‌کرێته‌ سه‌رمان خه‌ڵکى وتى‪ :‬له‌ خوارتر له‌ نوزده‌ ساڵی تاسه‌روى‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى زۆر ناشیرین ته‌ماشامان په‌نجا ساڵی تێدایه‌ که‌ هه‌ندێک جاریش‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬داوام��ان لێ ده‌کرێت که‌ شه‌و له‌الیه‌ن چه‌ند که‌سێکه‌وه‌ توشى ره‌فتارى‬ ‫ناشرین و قسه‌ى نابه‌جى ده‌بین‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵیاندا بمێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫(م‪.‬ع) ئ��ام��اژه‌ى ب�ه‌وه‌ک��رد که‌ ئ�ه‌و ب ‌ه له‌ باره‌ى ئه‌وه‌ى که‌ ئایا به‌زۆر سواڵیان‬ ‫ن���اچ���ارى دێ���ت س���وڵ ده‌ک�����ات‪ .‬وت���ى‪ :‬پێده‌کرێت وت��ى‪ :‬به‌ڵى ئه‌گه‌ر رۆژێک‬ ‫چونکه‌ ه��اوس �ه‌ره‌ک �ه‌م ل �ه‌ یه‌کێک ل ‌ه س��واڵ��ن�ه‌ک�ه‌ی��ن ل �ه‌الی �ه‌ن ئ��ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌و‌ه‬ ‫قسه‌ى ناشرینمان پى ده‌ڵێن ده‌بێت به‌هه‌ر‬

‫شێوه‌یه‌ک بیت ئه‌و روژه‌ پاره‌یان بۆ په‌یدا‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬ئه‌و پاره‌شى ده‌ستمان ده‌که‌وێت‬ ‫یه‌ک له‌ سه‌ر چ��وارى بۆ ئێمه‌یه‌‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫له‌ چوار به‌ش یه‌ک به‌شى بۆ ئێمه‌یه‌‪.‬‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌م دی��ارده‌ی �ه‌ س���روود که‌ریم‬ ‫چ���اودێ���رێ���ک���ى ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ى ب��اس��ی‬ ‫له‌وه‌کرد که‌ سواڵکردن چه‌ند جۆرێکه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێک که‌س هه‌یه‌ خوى به‌وه‌وه‌ گرتو‌ه‬ ‫هیچ کارێکى ترى پێ ناکرێت‪ ،‬وتیشى‪:‬‬ ‫ب����ه‌داخ����ه‌وه‌ ه �ه‌ن��دێ��ک ژن��ی��ش ل �ه‌گ �ه‌ڵ‬ ‫سواڵکردندا په‌نا ده‌به‌ن بۆ له‌شفروشى‪.‬‬ ‫چاودێره‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌ ئه‌وه‌شى وت‪:‬‬ ‫پێویسته‌ به‌رنامه‌ هه‌بێت بۆ ئه‌و که‌سانه‌ى‬ ‫که‌ ئه‌و کاره‌ده‌که‌ن حکومه‌تیش هه‌واڵ‬ ‫بدات ئه‌و که‌سانه‌ى نه‌بون و پێویستیان‬ ‫به‌ یارمه‌تى ده‌بێت‪ ،‬مانگانه‌ موچه‌یان‬ ‫بۆ ببڕێته‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ ئه‌رکى سه‌رشانى‬ ‫حکومه‌ته‌ که‌ ئه‌و دیارده‌یه‌ بنه‌بڕ بکات‬ ‫له‌ واڵتدا‪.‬‬ ‫سرود محه‌مه‌د به‌رپرسى رێکخراوى هیوا‬ ‫له‌ که‌رکوک ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که‌ ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌ دژى جارنامه‌ى گه‌ردونى مافى‬

‫م��رۆڤ �ه‌‪ ،‬ک �ه‌رام �ه‌ت��ى م���رۆڤ ئه‌یهان ‌ه‬ ‫ده‌کات‪ ،‬پێشیوایه‌ ئه‌وانه‌ى خه‌ریکى ئه‌م‬ ‫کاره‌ دزێوه‌ن جارێک راهاتن سواڵبکه‌ن‬ ‫وه‌ک جۆره‌ نه‌خۆشیه‌کى لێدێت ناتوانن‬ ‫وازی لێبێنن‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ى به‌وه‌شکرد ک ‌ه‬ ‫س��واڵ��ک��ردن رێ��گ��ای�ه‌ک�ه‌ م���رۆڤ ده‌ب��ات‬ ‫به‌ره‌و کارى خراپتر‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا س��رود وتیشى‪ :‬زۆرج��ار کچى‬ ‫گ���ه‌ن���ج ده‌ب��ی��ن��ی��ت ل��ه‌ک��ات��ى وه‌س��ت��ان��ى‬ ‫س���ه‌ی���اره‌ک���ان���دا دێ��ن �ه‌ پ��ێ��ش �ه‌وه‌ ب���ۆ الى‬ ‫سه‌یاره‌کان‪ ،‬پێده‌چێت هه‌ندێجار سایه‌ق‬ ‫ب��ی��ان�ه‌ب�ه‌ن�ه‌وه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��ۆی��ان ب��ۆ ک��ارى‬ ‫خراپ وه‌ک له‌شفرۆشى‪ ،‬دواتر ناتوانن‬ ‫ده‌ستبه‌ردارى ئه‌مه‌ ببن‪ ،‬دواى ماوه‌یه‌ک‬ ‫پێده‌چێت ب��ک��وژرێ��ن ی��ان گورچیله‌یان‬ ‫ده‌رده‌ک���ه‌ن‪ ،‬چه‌نده‌ها حاڵه‌تى وام��ان ل ‌ه‬ ‫که‌رکوک بینیوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسیارى ئه‌مه‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆى‬ ‫حکومه‌ت ک�ه‌ ده‌ب��ێ��ت ب��ۆ ئ �ه‌و که‌سان ‌ه‬ ‫موچه‌یه‌کى ب��اش ببڕێته‌وه‌ ک�ه‌ به‌شى‬ ‫رۆژان���ه‌ى ژیانیان بکات‪ .‬چونکه‌ ئه‌م‬ ‫دی��ارده‌ی �ه‌ خراپى ئاستى مافى مرۆڤ‬

‫و ب�����ارى ئ���اب���وری���ان ل���ه‌ ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا‬ ‫نیشانده‌دات‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌کى تریشه‌وه‌ مامۆستا محه‌مه‌د‬ ‫که‌ریم ئه‌ندامى رێکخراوى مافى مرۆڤى‬ ‫که‌رکوک‪ ،‬پێیوایه‌ دیارده‌که‌ له‌ زوه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌رکى به‌رپرسانه‌ نه‌یهێڵن‬ ‫چونکه‌ ب �ه‌و ه��ۆی�ه‌وه‌ چه‌ندین دی��ارده‌ى‬ ‫دڵته‌زێن و ناشیرین روو ده‌دات‪.،‬‬ ‫ئه‌ندامه‌که‌ى رێکخراوى مافى مرۆڤى‬ ‫که‌رکوک ئه‌وه‌شى وت‪ :‬که‌ ئه‌م شار‌ه‬ ‫به‌هۆى نه‌وته‌وه‌ به‌ ده‌وڵه‌مه‌ند ناوده‌برێت‪،‬‬ ‫که‌چى رێ��ژه‌ى سواڵکردنى ژن��ان له‌سه‌ر‬ ‫ش��ه‌ق��ام��ه‌ک��ان زۆره‌‪ ،‬ه �ه‌ن��دێ��ک ج��ار‬ ‫ش��ۆف��ێ��ران م��ام �ه‌ڵ �ه‌ى خ���راپ ده‌ک���ه‌ن و‬ ‫داوای����ان ل��ێ��ده‌ک �ه‌ن ل�ه‌گ�ه‌ڵ��ی��ان ب��ڕۆن �ه‌و‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش دیارده‌یه‌کى خراپه‌ هه‌م له‌ڕوى‬ ‫ئاین و هه‌م له‌ روى مافه‌کانى مرۆڤه‌وه‌‪،‬‬ ‫مامۆستا محه‌مه‌د راشیگه‌یاند ماوه‌ى‬ ‫دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر داواکاریه‌کمان له‌و‬ ‫باره‌وه‌ ئاراسته‌ى حکومه‌تى عێراق کرد‬ ‫و ئێستاش جارێکیتر به‌نیازین وه‌ک‬ ‫رێکخراوى مافى مرۆڤ له‌ که‌رکوک‬ ‫یاداشتێک ئاراسته‌ى حکومه‌تى عێراقى‬ ‫بکه‌ین و پیان رابگه‌یه‌نین که‌ نه‌هێڵن ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌ زیاتر له‌و شاره‌دا په‌ره‌ بسه‌نێت‪،‬‬ ‫حکومه‌تى عێراقى پاره‌ بۆ ئه‌و که‌سان ‌ه‬ ‫ببڕێته‌وه‌ که‌ سواڵده‌که‌ن یان شوێنیان نی ‌ه‬ ‫شوێنى حه‌وانه‌وه‌یان بۆ دروست بکه‌ن‪.‬‬ ‫به‌رپرسێکى ئه‌منی شارى که‌رکوکیش‪،‬‬ ‫که‌ به‌هۆى ئه‌وه‌ى به‌ نوسراوی فه‌رمى ل ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆوه‌ ئاگادار کراون به‌بێ‬ ‫فه‌رمانى ئ �ه‌وان بۆیان نیه‌ لێدوان بده‌ن‬ ‫بۆیه‌ نه‌یهێشت ن��اوى ئاشکرا بکریت‪.‬‬ ‫له‌ ب��اره‌ى ئه‌و دیارده‌یه‌ وتى‪ :‬ئه‌و ژنان ‌ه‬ ‫ژماره‌یه‌کى زۆری��ان له‌خوارى عێراقه‌وه‌‬ ‫دێن که‌ له‌ پاڵ سواڵکردنه‌که‌دا کارى‬ ‫ناشرین ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬پێده‌چیت هه‌ندێکیان‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ تیرۆریستان ده‌س��ت��ی��ان تێکه‌ڵ‬ ‫کردبیت‪.‬‬ ‫ب�ه‌رپ��رس�ه‌ ئه‌منیه‌که‌ ئ���ه‌وه‌ى خسته‌ڕوو‬ ‫که‌ ئێستا به‌نیازن لیژنه‌یه‌ک دروست‬ ‫بکرێت بۆ ده‌ستگیرکردنى ئه‌و ژنانه‌ى‬ ‫په‌نا ده‌بنه‌ به‌ر سواڵکردن‪.‬‬

‫بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى توندوتیژییه‌کانى سه‌ر ژنان ل ‌ه سۆران‬

‫«نازانم بۆ حزبه‌کان ل‌ه هۆشیاری ژنان ده‌ترسن و ئاماد‌ه نین ژن بێت‌ه ریزی پیاوه‌وه‌»‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫حمید مسته‌فا‬

‫له‌ ژێر دروشمی (هه‌موومان‬ ‫هاوکاربین له‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى‬ ‫توندوتیژی دژی ئافره‌تان) بۆ‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى توندوتیژیژیه‌کانى‬ ‫سه‌ر ژنان له‌ درێژه‌ى کۆر و‬ ‫کۆبونه‌وه‌ جۆراوجۆره‌کاندا له‌‬ ‫ناوچه‌ى ره‌واندوز سه‌ر به‌قه‌زاى‬ ‫سۆران سیمینارێک رێک خرا‬ ‫بۆ نه‌قیب خۆشه‌وی به‌رپرسی‬ ‫نوسینگه‌ى به‌دواداچونی‬ ‫توندوتیژی ئافره‌تان که‌ چه‌ندین‬ ‫ژن و که‌سایه‌تی تێیدا به‌ شداربون‬ ‫و ده‌ستنیشانى هۆکار و پێشنیار و‬ ‫بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى توندوتیژیه‌کان‬ ‫خرانه‌ڕوو‪ ،‬له‌ به‌دواداچونێکى‬ ‫(چه‌تر) هۆشیارکردنه‌وه‌ى ژنان‬ ‫وه‌ک خاڵى گرنگ باسى لێوه‌ کرا و‬ ‫ره‌خنه‌ش ئاراسته‌ى کۆمپانیاکانى‬ ‫په‌یوه‌ندیکردن کرا‪.‬‬

‫بازرگانیکردن ب�ه‌ ژن��ان �ه‌وه‌‪ ،‬به‌رزکردنی‬ ‫ن��رخ��ی سیمکارته‌کان ل �ه‌ ک��وردس��ت��ان)‪،‬‬ ‫وه‌ک خاڵى کریگه‌ر باسیان لێوه‌کرا و‬ ‫دیاری کران‪.‬‬ ‫یارا ئه‌سعه‌د که‌ یه‌کێک له‌و که‌سانه‌بوو‬ ‫له‌ سیمیناره‌که‌دا به‌شداربوو‪ ،‬وتى‪ :‬سوپاسى‬

‫بده‌ین که‌ دیارده‌ى توندوتیژى دژ به‌ ژنان‬ ‫بنه‌بڕ بکرێت‪.‬‬ ‫ی��ارا وتیشى‪ :‬یه‌که‌مین ه��ۆک��ار ب��ۆ ئه‌و‬ ‫توندوتیژیانه‌ حکومه‌ت به‌ به‌رپرسیار ده‌زانم‬ ‫پێویسته‌ ل�ه‌س�ه‌ر حکومه‌ت ب �ه‌دواداچ��ون‬ ‫بکات‪.‬‬

‫پێویسته‌ کێشه‌ى ژنان وه‌ک‬ ‫کێشه‌یه‌کى ئایدۆلۆژى و‬ ‫مرۆڤایه‌تی ببیندرێت و زیاتر له‌روى‬ ‫هزره‌وه‌ پراکتیزه بکرێت‬

‫له‌ سیمیناره‌که‌دا هه‌ریه‌ک له‌ خاڵه‌کانى‬ ‫(پ��اراس��ت��ن��ی م��اف��ی ژن����ان ل���ه‌ ه �ه‌م��وو‬ ‫روی�ه‌ک�ه‌وه‌‪ ،‬به‌شداری کردنیان له‌ ده‌زگا‬ ‫حکومیه‌کاندا‪ ،‬پاراستنی ژی��ان��ی ژن��ان‬ ‫ل�ه‌ الی��ه‌ن راگ�ه‌ی��ان��دن�ه‌ک��ان�ه‌وه‌ به‌تایبه‌تی رێکخراوى ژنانى ئازادیخوازی کوردستان‬ ‫کومپانیاکانه‌وه‌ وه‌ک کوڕه‌ک تیلیکۆم ده‌ک���ه‌م ک�ه‌ ه�ه‌س��ت��اون ب �ه‌م ک��اره‌ پ��ی��روزه‌‪،‬‬ ‫و ئ��اس��ی��اس��ێ��ل و ه��ت��د‪ ،‬ق �ه‌ده‌غ �ه‌ک��ردن��ی ده‌توانم بڵێم له‌م سیمیناره‌ ئاماژه‌ بۆ زۆر‬ ‫س��ی��م��ک��ارت��ی نهێنی ل��ه‌الی��ه‌ن ک��چ��ان�ه‌وه‌ خاڵی گرنگ کرا له‌سه‌ر ئه‌و یاسایانه‌ى‬ ‫ئه‌ویش ل�ه‌الی�ه‌ن که‌سوکاریه‌وه‌‪ ،‬ناپاکی که‌ بۆ ژنان دیاریکراون به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر‬ ‫ه��اوس �ه‌رگ��ی��ری ل���ه‌ ه�������ه‌ردوالوه‌‪ ،‬نابێت توندوتیژیه‌کان دژی ژنان‪ ،‬هه‌روه‌ها باس‬ ‫شانازی به‌ واڵته‌ ئه‌وروپیه‌کانه‌وه‌ بکه‌ین له‌ هوکاره‌کانی ئه‌و دیارده‌ ناشرینه‌کرا و‬ ‫ل�����ه‌ڕوی ئ���ه‌خ�ل�اق���ه‌وه‌‪ ،‬رێ��گ��ری��ک��ردن له‌ پێویسته‌ له‌ هه‌موو الیه‌که‌وه‌ هه‌وڵ بۆ ئه‌وه‌‬

‫ه���ه‌روه‌ه���ا ره‌خ���ن���ه‌ى ل��ه‌ ک��ۆم��پ��ان��ی��اک��ان��ى‬ ‫په‌یوه‌ندى کردن وه‌ک کۆره‌ک گرت که‌‬ ‫سیمکارت به‌ نرخێکى ک �ه‌م ده‌فرۆشێت‬ ‫ک��ات��ێ��ک کێشه‌یه‌کى گ���ه‌وره‌ ل �ه‌ الی �ه‌ن‬ ‫که‌سانێکه‌وه‌ بۆ ژن��ان دروستده‌کات لێی‬ ‫ناپێچیه‌وه‌ تا کێشه‌که‌ نه‌گاته‌ ئاستێک‬ ‫کوشتنی به‌دواوه‌ بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ الیه‌کى تریشه‌وه‌ سه‌لیم فه‌یسه‌ل‬

‫چاالکوانی کومه‌ڵگای مه‌ده‌نی وتى‪ :‬ئه‌م‬ ‫سیمینارانه‌ تایبه‌تمه‌ندى خۆیانیان هه‌یه‌‬ ‫له‌ناو کومه‌ڵگای ئێمه‌دا‪ ،‬ئه‌گه‌ر باس له‌‬ ‫توندوتیژی بکه‌ین بۆ ماوه‌یه‌کى دورودرێژ‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویسته‌ ژنانی کورد‬ ‫له‌ قۆناغی ئێستادا هۆشیاری دروس��ت‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬هۆشیاری مرۆڤ جیاوازی له‌نێوان‬ ‫ره‌گ �ه‌زه‌ک��ان ناهێڵێت‪ ،‬چونکه‌ کومه‌ڵگا‬ ‫ئێستا ب �ه‌ کومه‌ڵگایه‌کى پ��ی��اوس��االری‬ ‫ناوزه‌ندکراوه‌ و ده‌بێت ئێمه‌ هه‌وڵ بده‌ین ئه‌و‬ ‫هۆشیاریه‌ له‌ رێگای کۆر و سیمیناری‬ ‫تایبه‌ت رابگه‌یه‌نین‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ر واڵتێک‬ ‫ژن���ان���ى ئ�����ازاد ن �ه‌ب��ێ��ت ئ����ه‌وا ل���ه‌و واڵت���ه‌‬ ‫به‌خته‌وه‌ری پیاده‌ ناکرێت‪.‬‬ ‫الى خ���ۆش���ی���ه‌وه‌ ک���وردس���ت���ان ئ �ه‌س��ع �ه‌د‬ ‫ع�ه‌ل��ی ب�ه‌رپ��رس��ی ک��وم�ه‌ڵ�ه‌ى ئافره‌تانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل�ه‌ س��ن��وری ره‌وان����دوز باسی‬ ‫ل �ه‌وه‌ک��رد ک�ه‌ ئ���ه‌وان ب�ه‌ه��اوک��اری ژنانی‬ ‫ئازادیخوازی کوردستان پێیان باش بووه‌‬ ‫سیمینارێک س���از ب��ک �ه‌ن ل���ه‌م س��ن��وره‌‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ئه‌مه‌ بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى ژنانی‬ ‫ک���ورد ک �ه‌ ب�ه‌راس��ت��ی ئ �ه‌م ج���ۆره‌ ک��اران�ه‌‬ ‫ک��اری نه‌ته‌وه‌یین‪ ،‬چونکه‌ ژن به‌شێکه‌‬ ‫ل �ه‌ ژی����ان‪ ،‬ک �ه‌ ره‌گ����ه‌زی ژن ب��ن پێکرا‬ ‫که‌واته‌ ژیانت روخاند بۆیه‌ پێمان باشه‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک رێکخراوه‌کان په‌یوه‌ندیه‌کمان‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌کتر هه‌بێت بۆ دوارۆژ بتوانین‬ ‫خزمه‌تێک به‌ ژنانی ک��ورد بگه‌ینین و‬ ‫زیاتر گرنگى به‌ ژنان بده‌ین و رێگا نه‌ده‌ین‬ ‫چیتر ژن بچه‌وسێته‌وه‌‪.‬‬ ‫موسلیح هه‌روتى نوسه‌ر و رۆژنامه‌نوس‬ ‫ئه‌ویش وه‌ه��ادواو وت��ی‪ :‬پێویسته‌ کێشه‌ى‬ ‫ژن���ان وه‌ک کێشه‌یه‌کى ئ��ای��دۆل��ۆژى و‬ ‫م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ی ببیندرێت‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا زیاتر‬

‫له‌روى هزره‌وه‌ پراکتیزه‌ بکرێت و هۆشیاری‬ ‫پیاو له‌ هۆشیاری ژنانه‌وه‌ زیاتر به‌رچاو‬ ‫ب��گ��ی��رێ��ت‪ ،‬چ��ون��ک �ه‌ پ���ی���اوه‌ ت��ون��دوت��ی��ژى‬ ‫به‌رامبه‌ر ژن ده‌کات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێشیوایه‌ رێکخراوه‌کان له‌ ژێر‬ ‫ک��اری��گ��ه‌ری ح��زب �ه‌ک��ان��دان ب��ۆی �ه‌ ح��زب‬ ‫ده‌توانێت ئه‌م رۆڵه‌ ببینێت‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک‬ ‫سه‌یر ده‌که‌ین جگه‌ له‌ (‪ )PKK‬حزبه‌کان‬ ‫ن��ازان��م ب��ۆ ل �ه‌ ه��ۆش��ی��اری ژن���ان ده‌ت��رس��ن‬ ‫ح��زب �ه‌ک��ان ئ��ام��اده‌ ن��ی��ن ژن بێته‌ ری��زی‬ ‫پیاوه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ژار ئ��ی��ب��راه��ی��م ن��وس��ه‌ر ل��ه‌ ده‌ڤ����ه‌ری‬ ‫س��ۆران یه‌کێکی تر بوو له‌ ئاماده‌بوانی‬ ‫س��ی��م��ی��ن��اره‌ک �ه‌‪ ،‬ه����ه‌ژار ه �ه‌ن��گ��اوه‌ک��ان��ى‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمى به‌باش نرخاند و وتى‪:‬‬ ‫ئاستی هۆشیارکردنه‌وه‌ زۆر پێشکه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م نوسه‌ره‌ ئه‌م جۆره‌ سیمینارانه‌ به‌ پێویست‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬چۆنکه‌ ده‌بنه‌ جێگای ئه‌وه‌ى که‌‬ ‫ژن��ان زیاتر بتوانێت خ��ۆى و مافه‌کانی‬ ‫خۆی بناسێت ئه‌و توندوتیژیانه‌ى که‌ له‌‬ ‫دژی ده‌ک��رێ��ت ب�ه‌ شێوازێکی عاقاڵنه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ بکات نه‌ک له‌ رێگای‬ ‫خۆکوشتن یاخود خۆسوتاندن هیوادارم ئه‌م‬ ‫جوره‌ سیمینارانه‌ به‌رده‌وام بن تا ژنان چیتر‬ ‫نه‌بنه‌ قوربانی ده‌ستی کومه‌ڵگا‪.‬‬ ‫خ��ۆش�ه‌وى نقیبی سه‌نته‌ری توندوتیژی‬ ‫دژی ئ���اف���ره‌ت���ان ل���ه‌ س�����ۆران ب��اس��ى له‌‬ ‫پێویستى ئه‌م سیمیناره‌ کرد بۆ ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌‪،‬‬ ‫وت��ى‪ :‬به‌راستی به‌ پێویستمان زان��ی ئه‌م‬ ‫سیمینارانه‌ رێکبخه‌ین و گوێ له‌ ئێش‬ ‫و ئازاره‌کانى ژنانی ئه‌م ناوچه‌یه‌ بگرین‪،‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ه��ۆک��ارى ت��ون��دوت��ی��ژی باسى‬ ‫لێوه‌کرا هیوادارین ژنان خۆشیان هاوکاربن‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌م جۆره‌ سیمینارانه‌‪.‬‬

‫به‌شێک له‌ گه‌نجان بۆ کات به‌سه‌ربردن له‌ یانه‌ شه‌وانه‌کان گه‌شت ده‌که‌ن‬ ‫گه‌نجێک‪ :‬یانه‌ شه‌وانه‌کانى تورکیا گه‌نجێکى زۆرى کوردى تێدایه‌ که‌ هه‌ندێکیان کوڕانى به‌رپرسانى کوردن‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫تایه‌ر تۆفیق‬ ‫ماوه‌ی چه‌ند ساڵێک ‌ه گه‌نجێکى زۆر‬ ‫له‌ڕێگه‌ی کۆمپانیا گه‌شتیاریه‌کانه‌و ‌ه‬ ‫رووده‌که‌ن ‌ه واڵتانى سوریا و تورکیا‬ ‫بۆ گه‌شت و گوزار و تێرکردنى‬ ‫حه‌زو ئاره‌زوکانیان وه‌ک یه‌کێک‬ ‫له‌و گه‌نجان ‌ه ئاماژه‌ى پێ ده‌کات‬ ‫له‌ئاهه‌نگه‌ شه‌وێکدا بڕى (‪)1500‬‬ ‫دۆالری سه‌رف کردو ‌ه و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫خۆشم نازانم ئه‌و بڕ ‌ه پاره‌یه‌م به‌چى‬ ‫سه‌ره‌فکردووه‌‪.‬‬

‫(ه ج)‪ ،‬یه‌کیکه‌ له‌و گه‌نجانه‌ى که‌ته‌مه‌نى‬ ‫(‪ )32‬ساڵه‌ دانیشتوى ش��ارى سلێمانیه‌‬ ‫ب�ه‌س�ه‌ره��ات��ی س �ه‌ف �ه‌ره‌ک �ه‌ی��ان ب �ه‌م ج��ۆره‌‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌ و ده‌ڵێت‪ :‬له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک‬ ‫براده‌ری خۆمدا سه‌ردانى سوریامان کرد‬ ‫له‌رێگه‌ی نوسینگه‌یه‌که‌وه‌‪ ،‬شه‌وێک‬ ‫له‌ یه‌کێک له‌ یانه‌ شه‌وانه‌کانى سوریا‬ ‫ک��وم�ه‌ڵ��ێ��ک ژن���ى ب �ه‌ ڕه‌گ����ه‌ز س��وری��ان‬ ‫بۆ هێناین که‌ ته‌نها بۆ دوو کاتژمێر‬ ‫له‌گه‌ڵماندابوون (‪ )2300‬دۆالریان به‌زۆر‬ ‫لێسه‌ندین و دواتر پاره‌ى گه‌ڕانه‌وه‌مان پێ‬ ‫نه‌بوو ناچاربووین پاره‌مان قه‌رزکرد‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و ژنانه‌ی که‌ له‌و یانانه‌دا‬ ‫ک��ارده‌ک�ه‌ن ئ�ه‌و گه‌نجه‌ باسی له‌وه‌کرد‬ ‫هه‌ندێک له‌و ژنانه‌ عێراقین و خه‌ڵکی‬ ‫هه‌ندێک واڵتى ترى عه‌ره‌بیشی تێدایه‌‬ ‫که‌ له‌ڕێگه‌ى چه‌ندکه‌سانێکه‌وه‌ له‌واڵتى‬ ‫سوریا بازرگانى له‌شفرۆشیان پێوه‌ ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫ڕۆژان �ه‌ش گه‌نجێکى زۆرى وه‌ک ئێمه‌‬ ‫رووده‌که‌نه‌ ئه‌و واڵتانه‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌رب���اره‌ی ئ�ه‌و گه‌نجانه‌ی له‌‬ ‫کوردستانه‌وه‌ گه‌شت ده‌ک��ه‌ن بۆ کات‬ ‫به‌سه‌ربردن له‌و یانانه‌ گه‌نجێکیتر وتى‪:‬‬ ‫ساڵى پار خۆم و دوو هاوڕێم سه‌ردانى‬ ‫تورکیامان کرد له‌ رێگه‌ی کۆمپانیا‬ ‫گ�ه‌ش��ت��ی��اری�ه‌ک��ان��ى س��ل��ێ��م��ان��ی�ه‌وه‌ ل �ه‌وێ‬ ‫ه��اواڵت��ی �ه‌ک��ی ت��ورک��م��ان ب��ی��ن��ى چه‌ند‬ ‫ژنێکى پێ ناساندین دواتر هێنایانن بۆ‬

‫شوقه‌که‌مان پێیان وتین ئه‌گه‌ر هه‌رچى‬ ‫پ��اره‌ت��ان پێیه‌ نه‌مانده‌نێ ئ �ه‌وا پۆلیسى‬ ‫تورکیتان لێ ئاگادار ده‌که‌ینه‌وه‌ ئێمه‌ش‬ ‫ناچاربووین پاره‌یه‌کى که‌ممان بۆخومان‬ ‫هه‌ڵگرت ئه‌وه‌ی ترمان پێدان‪.‬‬ ‫ل�ه‌ کۆتاییدا ئ �ه‌و گه‌نجه‌ ک�ه‌ ئ��ام��اده‌‬ ‫نه‌بوو ناوی خۆی بڵێت وتی «کاتێک‬ ‫که‌ ده‌چیته‌ ئاهه‌نگه‌ شه‌وه‌کانى تورکیا‬ ‫گه‌نجێکى زۆرى ک���وردى ت��ێ��دای�ه‌ که‌‬ ‫هه‌ندێکیان کوڕانى به‌رپرسانى کوردن‬ ‫که‌ له‌ ئاهه‌نگه‌کاندا به‌ده‌فته‌ر دۆالر‬ ‫ده‌ده‌نه‌ ئه‌و ئافره‌ته‌ له‌شفرۆشانه»‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا خ��اوه‌ن��ى یه‌کێک له‌نوسینگه‌‬ ‫گه‌شتیاره‌کانى سلێمانى که‌ نه‌یویست‬ ‫ن��اوى باڵوبکریته‌وه‌ جه‌ختی له‌وه‌کرده‌وه‌‬ ‫گه‌نجیکى زۆر هه‌فتانه‌ له‌ نوسینگه‌که‌ى‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ ده‌چنه‌ واڵتى تورکیا و سوریا‪.‬‬ ‫خ��اوه‌ن��ی ئ��ه‌و نوسینگه‌یه‌ زۆری ئه‌و‬ ‫س �ه‌ف �ه‌ران �ه‌ش��ی ب��ۆ چ �ه‌ن��د ه��ۆک��ارێ��ک‬ ‫گ �ه‌ڕان��ده‌وه‌ و رایگه‌یاند‪ :‬واڵت��ى سوریا‬ ‫فیزه‌ى نیه‌ ته‌نها ب��ڕى (‪ )50‬دۆالر له‌‬ ‫سنور وه‌رده‌گ����رن‪ ،‬ب��ۆ واڵت��ى تورکیاش‬ ‫ل�ه‌ هه‌ولێر ل�ه‌ ڕێ��گ�ه‌ی کۆنسوڵخانه‌ى‬ ‫تورکیاوه‌ ته‌نها (‪ )30‬دۆالری تێده‌چێت‬ ‫ئه‌میش هۆکارێکه‌ بۆ ئ�ه‌وه‌ی گه‌نجان‬ ‫سه‌فه‌ربکه‌ن بۆ ئه‌و واڵتانه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ژماره‌ی ئه‌و گه‌نجانه‌ش که‌‬ ‫س�ه‌ف�ه‌رده‌ک�ه‌ن خ��اوه‌ن��ی ئ�ه‌و نوسینگه‌یه‌‬ ‫وتی «پاسى گه‌شتیاریم هه‌یه‌ ده‌توانم‬ ‫بڵێم ته‌نها له‌رێگه‌ی نوسینگه‌که‌ى منه‌وه‌‬ ‫هه‌فتانه‌ (‪ )100-80‬گه‌نج که‌ ته‌مه‌نیان‬ ‫ل�ه‌ (‪ )35-25‬ساڵیدایه‌ و هه‌ندێکیان‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫کارا‬

‫‪9‬‬

‫ڕوانینێک له‌سه‌ر‬ ‫پێکه‌وه‌ ژیان‬ ‫‪ u‬ئاکۆ میره‌یى ‪u‬‬

‫ه گه‌نجانی کورد له‌یانه‌ شه‌وانه‌کانی ده‌ره‌و ‌ه رۆژ ده‌که‌نه‌وه‌‬ ‫‪ n‬زۆر ل ‌‬

‫ماڵه‌وه‌یان هه‌ر ئاگایان لێ نیه‌ جه‌وازى جێگه‌یه‌کن»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ش��ۆف��ێ��ره‌ وت��ی��ش��ی‪ :‬گ �ه‌ن��ج ه�ه‌ب��وو‬ ‫ده‌رکردوه‌ سه‌فه‌رده‌کات»‪.‬‬ ‫شۆفێرێکى هێڵى سوریاش باسی له‌وه‌کرد ل�ه‌ ه��وڵ��دا پ��اره‌ی��ان پ��ێ نه‌هێشتوه‌ ئێمه‌‬ ‫هه‌ندێک گه‌نج که‌ له‌گه‌ڵیاندا دێن بو هێناومانه‌ته‌وه‌ تا له‌ماڵه‌وه‌ پاره‌ی پێداوین‪،‬‬ ‫واڵتى سوریا له‌رێگا «پرسیارى ئه‌وه‌مان له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌و گه‌نجانه‌ به‌شێکى زۆریان‬ ‫لێده‌که‌ن شوێنى ژنه‌ له‌شفرۆشه‌کان‌ له‌چ ن�ه‌ش��اره‌زان زم��ان نازانن له‌هۆڵه‌کانیشدا‬

‫«کوڕی به‌رپرسان له‌ ئاهه‌نگه‌کاندا به‌ده‌فته‌ر‬ ‫دۆالر ده‌ده‌نه‌ ئه‌و ئافره‌ته‌ له‌شفرۆشانه‌»‬

‫هه‌ندێک خه‌ڵکى مافیاى تێدایه‌ به‌زۆر‬ ‫پاره‌ له‌و که‌سانه‌ وه‌رده‌گ��رن که‌ خه‌ڵکى‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ نین‪.‬‬ ‫چ��اودێ��رێ��ک��ى ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ش پێیوایه‌‬ ‫که‌ حکومه‌ت که‌مته‌رخه‌مه‌ له‌ ئاست‬ ‫ڕۆیشتنى گه‌نجان‪ ،‬چونکه‌ له‌بازگه‌کانى‬ ‫س�ه‌رس��ن��وره‌ک��ان هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ک‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌نجدا ناکرێت‪ ،‬ته‌نها جه‌وازیان‬ ‫بو مۆرده‌که‌ن و هه‌ندێک له‌و گه‌نجانه‌‬ ‫س�ه‌ی��رى منداڵى ب�ه‌رپ��رس��ان ده‌ک���ه‌ن که‌‬ ‫ده‌چ���ن ب��ۆ ئ���ه‌و واڵت��ان��ه‌ ب �ه‌ مه‌به‌ستى‬ ‫راب���واردن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و گه‌نجه‌ش ئاماده‌یه‌‬ ‫بۆ سه‌فه‌رکردن په‌نا به‌رێته‌ به‌ر دیارده‌ى‬ ‫دزى کردن یاخود قۆڵبڕینى هاواڵتیان و‬ ‫قه‌رزکردن که‌ له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێک جاریش‬ ‫به‌زۆر پاره‌ له‌ماڵه‌وه‌ به‌رن‪.‬‬

‫گه‌نجانی کوردستان له‌ نێوان هه‌وڵنه‌دانی خۆیان و که‌م ته‌رخه‌می حکومه‌ت‬

‫توێژه‌رێک‪ :‬بێکاری له‌ رووی ده‌رونیه‌وه‌ کاریگه‌ری خراپی ده‌بێت‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫دیمه‌ن و الوێن‬ ‫له‌ هه‌رێمی کوردستان دامه‌زراندن‬ ‫خه‌می سه‌ره‌کی گه‌نجانه‌ و به‌شێک‬ ‫له‌ گه‌نجانیش پێیانوایه‌ حکومه‌ت‬ ‫که‌مته‌رخه‌مه‌ له‌ هاوکاریکردنی‬ ‫گه‌نجان‪ ،‬توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬بێکاری کاریگه‌ری خراپی‬ ‫ده‌بێت له‌ رووی ده‌رونیه‌وه‌‪.‬‬

‫گه‌نجان‬

‫هاوناز شه‌وکه‌ت عه‌بدواڵ‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌کات له‌ الیه‌ن حکومه‌ته‌وه‌ کارئاسانى‬ ‫ن�ه‌ک��راوه‌‪ ،‬گه‌نج خۆى هه‌وڵى داوه‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى ب��ت��وان��ێ ب��ژێ��وى ژی��ان��ى دابین‬ ‫بکات‪ ،‬له‌ ڕێگاى که‌رتى تایبه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و گه‌نجه‌ ئ��ام��اژه‌ ب �ه‌وه‌ ده‌ک��ات که‌‬ ‫حکومه‌ت باسى له‌وه‌ کردووه‌ که‌ هه‌لى‬ ‫کار و قه‌رزى بچوک ده‌ده‌ین به‌ گه‌نج‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م کاره‌ى حکومه‌ت سه‌رکه‌وتوو‬ ‫ه چاوه‌ڕوانى حکومه‌ت نه‌کات و خۆى هه‌وڵ بدات بۆ دابینکردنى ژیان‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬چونکه‌ نه‌یتوانى وه‌ک پێویست ‪ n‬گه‌نج پێویست ‌‬ ‫نه‌کات و وتی‪ :‬زۆر چاوه‌ڕێ بووین له‌ و له‌ هه‌مان کاتدا خه‌ریکى کارکردنه‌‪ ،‬زانکۆ‪.‬‬ ‫سودی هه‌بێت‪.‬‬ ‫هاوناز ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو گه‌نج پێویسته‌ حکومه‌ت بۆ دام�ه‌زران��دن‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌کات گه‌نج خۆى ته‌مه‌ڵه‌ په‌روین حه‌سه‌ن‪ ،‬توێژه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕوانى حکومه‌ت نه‌کات و خۆى نه‌بوو‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ک گه‌نج ته‌مه‌ڵ نین و ه���ه‌وڵ ن����ادات‪ ،‬ل �ه‌ ه �ه‌م��ان ک��ات��دا له‌لێدوانێکدا بۆ ڕۆژن��ام�ه‌ى (چه‌تر)‬ ‫هه‌وڵ بدات بۆ دابینکردنى ژیان‪ ،‬بۆ بگره‌ زۆری��ش به‌تواناین کارمانکردوه‌ حکومه‌تیش زۆر کار هه‌یه‌ بۆ گه‌نج باس له‌وه‌ ده‌کات گه‌نج هه‌یه‌ چاالکه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ى بژێوى ژیان دابین بکه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌بوایه‌ بیکرایه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌یکردووه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌ڕووه‌ ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ی �ه‌ک �ه‌وه‌ ه �ه‌وڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی دوا نه‌که‌وێت‪.‬‬ ‫ناوبراو له‌ کۆتایى قسه‌کانیدا وتی‪ :‬ئ �ه‌و گه‌نجه‌ وتیشی‪ :‬خ��ۆم��ان وه‌ک ئ��ه‌و گ�ه‌ن��ج�ه‌ ج�ه‌خ��ت��ل�ه‌وه‌ش ده‌ک��ات �ه‌وه‌ ده‌ده‌ن ک��ار ب��ک�ه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم هه‌ندێکیان‬ ‫من کارده‌که‌م له‌ دووکانێک پۆشاکى م��اڵ �ه‌وه‌ کرێچین وه‌ ئێستا م��ن کار که‌ گه‌نج ته‌مه‌ڵه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ى به‌وه‌ى به‌پێچه‌وانه‌وه‌ به‌ڵکو ئ �ه‌و توانایانه‌ى‬ ‫مندااڵن ده‌ف��رۆش��م‪ ،‬خوێندکاریشم بۆ ده‌که‌م و دوو براشم وازیان له‌ خوێندن هه‌یه‌تى ڕازیه‌ وه‌ ئه‌وه‌شى که‌ هه‌یه‌ به‌ ه�ه‌ی��ان�ه‌ وه‌ک که‌سێتى و چ��االک��ى‬ ‫ئه‌وه‌ى بتوانم بژێوى ژیانم دا‌بین بکه‌م‪ .‬هێناوه‌ بۆ کارکردن چونکه‌ باوکمان پێى پێویستى گه‌نج نیه‌‪.‬‬ ‫خۆیان به‌کارى ناهێنن‪ ،‬ئه‌و پێداویستى‬ ‫ئه‌ستێره‌ ح�ه‌ی��ده‌ر‪ ،‬وه‌ک گه‌نجێک و ناتوانێت کاربکات‪ ،‬بۆیه‌ خۆمان کار زرن���گ‪ ،‬وتیشی‪ :‬ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى بخوێنم و ت �ه‌ک��ن �ه‌ل��ۆژی��ای �ه‌ى ک��ه‌ ل��ه‌ ب����ه‌رده‌م‬ ‫ژنێکى دووکاندار‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو که‌ ده‌که‌ین بۆ دابینکردنى بژێوى ژیان‪.‬‬ ‫پێویستم به‌ پاره‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا کارده‌که‌م گه‌نجدایه‌ له‌بری ئ �ه‌وه‌ى بۆ چاالک‬ ‫پێویسته‌ گه‌نج چاوه‌ڕێی دامه‌زراندن زرنگ عه‌بدوڵاڵ‪ ،‬خوێندکارى زانکۆی ‌ه و له‌ هه‌مان کاتدا خوێندکاریشم له‌ ب��وون و داهێنان و ب���ه‌ره‌و پێشچوونى‬

‫هۆشیارى خۆیان به‌ ک��ارى بهێنن‪،‬به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌ بۆ زۆر شتى خراپ به‌کارى‬ ‫دێنن‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ره‌ وتیشی‪ :‬ده‌توانین بڵێن دوو‬ ‫ج��ۆر گه‌نج هه‌یه‌ یه‌کێکیان ئه‌وانه‌ن‬ ‫که‌ تواناکانیان به‌کاردێنن چاالکییان‬ ‫هه‌یه‌ و داهێنانیان هه‌یه‌ و هه‌وڵ ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێکیان ئه‌و داهێنانه‌ به‌کار‬ ‫ناهێنن ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ ئ �ه‌و ته‌کنه‌لۆژیا بۆ‬ ‫کارى ته‌رفیهى و نه‌رێنی به‌کاردێنن‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ گ��وێ ب�ه‌ الی�ه‌ن�ه‌ ئه‌رێنیه‌که‌‬ ‫ناده‌ن‪.‬‬ ‫ن����اوب����راو‪ ،‬ئ�����ه‌وه‌ش ده‌خ�����ات�����ه‌ڕوو که‌‬ ‫بێکاریش کاریگه‌رى ڕاسته‌وخۆى هه‌یه‌‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر گه‌نج ب��ۆ نمونه‌ ئ �ه‌وان �ه‌ى که‌‬ ‫خوێندن ته‌واو ده‌که‌ن خۆزگه‌ ده‌خوازن‬ ‫ب �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ى ک�ه‌ ن�ه‌ی��ان خ��وێ��ن��دووه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى خوێندنیش ته‌واو‬ ‫ده‌که‌ن دواتر هیج کارێکى ئه‌و تۆیان‬ ‫نییه‌‪ ،‬بژێوى ژیانیان بۆدابین ناکرێت و‬ ‫ناتوانن پێداویستییه‌کانیان پڕبکه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌ ئه‌مانه‌ش کاریگه‌رى خراپی ده‌بێت‬ ‫له‌ ڕوی ده‌رونیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا پ���ه‌روی���ن ح���ه‌س���ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خ��ات��ه‌ڕوو ک�ه‌ ئێستا ئ �ه‌و گه‌نجانه‌‬ ‫ل�����ه‌رووى ده‌روون���ی���ی���ه‌وه‌ زۆر خ��راپ��ن‪،‬‬ ‫وه‌ک ده‌بین ئێستا خۆکوشتنى گه‌نج‬ ‫ب �ه‌رب�ڵاوه‌‪ ،‬وه‌ک ده‌بینین گه‌نجێک‬ ‫ئاماده‌یه‌ بچێته‌ واڵتێکى ئه‌وروپی قاپ‬ ‫بشوا و کرێکارى بکات‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌‬ ‫نییه‌ له‌ واڵته‌که‌ى خۆى ئه‌وه‌ بکات له‌‬ ‫به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و گه‌نجه‌ حاڵه‌تى دروونى‬ ‫ته‌واو نییه‌ له‌ واڵته‌که‌ى خۆیدا‪.‬‬

‫هه‌موومان کائینى زیندوین و هه‌ریه‌ک ‌ه‬ ‫ی���ه‌زدان هه‌ریه‌که‌ و جیا ل �ه‌وى دى زه‌ین‬ ‫و دی��دگ��ا و وردب���ون���ه‌وه‌ى پ��ێ به‌خشیوین‬ ‫«له‌وانه‌یشه‌ هه‌ندێکمان چ��وون ی �ه‌ک و‬ ‫ن��زی��ک ب��ی��ن ل �ه‌ س��روش��ت��دا»‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه�ه‌ر‬ ‫ب �ه‌ج��ی��اوازى ورد و جیا ل �ه‌ی �ه‌ک‪ ،‬ئینجا‬ ‫چوارچێوه‌ و سنورى م���ه‌وداى تایبه‌تیش‪،‬‬ ‫ه �ه‌م��ووم��ان مه‌به‌ستم م��رۆڤ�ه‌ک��ان� ‌ه به‌بێ‬ ‫ج��ی��اوازى ئه‌تنیک و م�ه‌زه�ه‌ب و ره‌ن��گ‬ ‫و خ��وو‪ ،‬ل��ێ��ره‌دا ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ��اڵ��ۆزى بسازێنین‬ ‫و بمانه‌وێت تێکڕاى سروشت و ڕوانین و‬ ‫مه‌شره‌به‌کان وه‌ک خودى ئێمه‌بن و وه‌ک‬ ‫ئێمه‌ قه‌تیسبن و وه‌ک ئێمه‌ بژین نه‌ک ته‌نیا‬ ‫شتى نه‌گونجاو خواستنه‌‪ ،‬به‌ڵکو سته‌م ل ‌ه‬ ‫که‌ینونه‌ى مرۆڤایه‌تیش ده‌که‌ین و ده‌مانه‌وێت‬ ‫کاری نامومکین و مه‌حاڵ بێنین ‌ه بوون و‬ ‫ئه‌وه‌ش سه‌ردانه‌ له‌ حه‌سره‌ت و نه‌هاتنه‌دى‪،‬‬ ‫ده‌ت��وان��ی��ن نمون ‌ه ب �ه‌ ژی���ان و پێکه‌وه‌بونى‬ ‫خێزانێک ل ‌ه ماڵێکدا بێنینه‌و‌ه «هه‌ریه‌که‌و‬ ‫حه‌زێک و سروشتێک و خولیایه‌کى هه‌یه‬ ‫‌و پڵۆسینى هه‌مووان له‌یه‌ک جۆر ویستداو‬ ‫پێداگیرى بۆ یه‌ک تاقه‌ت و یه‌ک بازنه‌ى‬ ‫دیارى کراوى سه‌پاندن ناتوانرێت بێته‌دى»‪،‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ری��ش ب��ۆ ئ���ه‌و م�ه‌ب�ه‌س��ت�ه‌ ت �ه‌ق �ه‌الش‬ ‫بکرێت ئاشوبێک و له‌به‌ریه‌کچونێک‬ ‫به‌رپا ده‌کرێت‪« ،‬خێزانێک به‌رجه‌سته‌نی ‌ه‬ ‫ک ‌ه تاکێکى به‌ زۆرى زۆردارى سه‌پاندنى‬ ‫سروشت و تایبه‌تمه‌ندى بگرێته‌به‌ر ئه‌گه‌ر‬ ‫گه‌وره‌و باوک و سه‌روى هه‌مووانیشبێت»‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌کاتى و زه‌مه‌نى سنووردارى ئاشکرا‬ ‫ئه‌و سه‌پاندنه‌ دروستبکات ل ‌ه پشته‌وه‌ و ل ‌ه‬ ‫دواتر کاردانه‌وه‌ و په‌رچه‌کردارى قوڵ ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌م پاراستنى سنوورى یه‌کتره‌ش ته‌نیا ب ‌ه‬ ‫وت��ن ن��اب��ێ��ت‪ ،‬ن��اک��رێ��ت ب �ه‌ وت��ن و ده‌رب��ری��ن‬ ‫پاراستنى تایبه‌تمه‌ندى ئه‌وانیتر ببێت ‌ه ویرد‬ ‫و ب �ه‌اڵم ل�ه‌ واقیعى ح��اڵ��دا ب� ‌ه په‌ستى و‬ ‫گ��رژى جیاوازیه‌کانى ئه‌وانیتر ببینیت و‬ ‫به‌ نیگا و ڕه‌فتار به‌ره‌و شکاندنى وجودى‬ ‫ئه‌وانى تر به‌رنامه‌ ڕێ��ژى بکه‌یت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ناخ و ڕاستى لێره‌دا کاریگه‌رى پۆزه‌تیفى‬ ‫ده‌دات���ه‌وه‌‪ ،‬پاراستنى هه‌موو جیاوازیه‌کان‬ ‫ل���ه‌س���ن���وورى ح��ورم �ه‌ت��ى ت��ای��ب �ه‌ت��م �ه‌ن��دى و‬ ‫پاراستنى هه‌مه‌الیه‌نه‌ى سنووره‌کان ئه‌رک‬ ‫و وی��ژدان ده‌یسه‌پێنێت و عه‌قڵیش جه‌ختى‬ ‫لێ ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬به‌ ئه‌زموونه‌کانى ڕۆژگار‬ ‫ئه‌م نه‌به‌زاندنه‌ى ئه‌وانى تر دروست ڕه‌نگى‬ ‫داوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئینجا ئ�ه‌م تایبه‌تى پاراستنه‌ش‬ ‫دیسانه‌وه‌ بیردۆزه‌یه‌کى ترى هاوپێچى هه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌ویش «له‌کاتێکدا هه‌موو ده‌ست ده‌گرێت‬ ‫ب ‌ه هێشتنه‌وه‌ى حه‌زى خۆیه‌و‌ه بارى پێکه‌و‌ه‬ ‫ژیان و گونجانى کۆمه‌اڵیه‌تى وا ده‌خوازێت‬ ‫ب��ۆ ئ��ه‌و پ��ێ��ن��او‌ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ه‌و پ��اراس��ت��ن�ه‌دا‬ ‫ح�ه‌زه‌ک��ان��ى ئه‌وانیتر قبوڵ بکرێت» ل ‌ه‬ ‫خ��واردن��ێ��ک�ه‌وه‌ بێت ت��ا دی��ک��ۆر و پ�ه‌ی��ره‌وى‬ ‫ڕۆژان �ه‌ى ماڵ له‌گه‌ڵ ناوخۆ و ده‌وروب �ه‌ر‪،‬‬ ‫به‌ واتای ئه‌وه‌ی هه‌رکه‌س ‌ه و حه‌زبه‌ جۆر‌ه‬ ‫خواردنێکى جیاواز ده‌ک��ات و هه‌مووانیش‬ ‫بیانه‌وێت ژه‌مێکى ئه‌و رۆژه‌ی��ان به‌که‌یفى‬ ‫خۆى بێت!!‬ ‫ده‌بینى چى شیراز‌ه تێکچونێک ده‌خوڵقێت‬ ‫و چ��ى تێکچونێک ل �ه‌و ماڵ ‌ه گچکه‌دا‬ ‫به‌رپا ده‌بێت!! ئیتر له‌وێوه‌ گه‌وره‌تر و زیاتر‬ ‫پ��ێ��وان� ‌ه بکه‌ و ل �ه‌ خ��ێ��زان �ه‌وه‌ دوورت����ر بۆ‬ ‫گ�ه‌ڕه‌ک و دوورتریش بۆ شار!!ناگونجێت‬ ‫و نا ته‌ندروسته‌‪ ،‬ئێستا ئه‌و بیرۆکه‌ی ‌ه له‌ناو‬ ‫خه‌ڵک و گه‌النى دنیا بوونى قورسى هه‌ی ‌ه‬ ‫و ده‌یه‌وێت و ده‌یانه‌وێت ته‌نیا خولیا و ویستى‬ ‫ئه‌وان سه‌رووتربێت و شته‌کانى تر ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌شبن ڕێ��گ��رى ه��ى ئ�ه‌م��ان ن�ه‌ب��ن به‌ڵکو‬ ‫خوارتر و بۆ خزمه‌تى ئه‌مان هه‌بن!! ئێمه‌‬ ‫له‌پێناو پێکه‌وه‌ ژیانى ئاسایى و گونجانى‬ ‫هه‌مووان ل ‌ه دنیایه‌کى سه‌لیم و که‌شێکى‬ ‫ئارامدا ده‌بێت دوو راسته‌ڕێى گرنگ له‌پێش‬ ‫بگرین و نابێت هیچیان خافڵ بکه‌ین‪،‬‬ ‫حورمه‌تى تایبه‌تمه‌ندى هه‌موو ئه‌وانى تر‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ته‌کیدا قه‌بوڵکردنى تایبه‌تمه‌ندى‬ ‫ئ �ه‌وان��ى ت��ر‪ ،‬ه���ه‌روه‌ک ئه‌سه‌رێکى پیرۆز‬ ‫ده‌ڵێت‪:‬چیت پێخۆشه‌ بۆ خ��ۆت ده‌بێت بۆ‬ ‫ئه‌وانى تر یش پێت خۆشبێت‪.‬‬

‫ئیـبراهیم‪ :‬پێده‌چێت کوردسات منى له‌ بیرکردبێت‬

‫) ساڵ به‌سه‌ر خه‌اڵت ‌ه (‪)15‬‬

‫ملیۆنیه‌که‌ى (کوردستار)دا تێده‌په‌ڕێت‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫سه‌روه‌ر عه‌بدواڵ‬

‫پاش ئه‌وه‌ى زیاتر له‌ (‪)5‬‬ ‫ساڵ به‌سه‌ر خه‌اڵته‌ (‪)15‬‬ ‫ملیۆنیه‌که‌ى (کوردستاردا)‬ ‫تێده‌په‌ڕێت و هێشتا‬ ‫وه‌رینه‌گرتوه‌‪ ،‬کازم‬ ‫له‌ لێدوانێکى (چه‌تر)دا‬ ‫رایگه‌یاند پێده‌چێت کوردسات‬ ‫منى له‌ بیرکردبێت ئه‌م‬ ‫ده‌نگبێژه‌ ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو‬ ‫له‌ ماوه‌یه‌کى که‌مدا سیدیه‌ک‬ ‫بۆ ئاره‌زومه‌ندانى ده‌نگم‬ ‫تۆمارده‌که‌م‪.‬‬

‫ک������ازم ئ���ی���ب���راه���ی���م‪ )41( ،‬س����اڵ‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندێکى ش��ارى سلێمانییه‌‪ ،‬له‌‬ ‫ده‌ستپێکى لێدوانه‌کانییدا باسى له‌‬ ‫س �ه‌ره‌ت��اى ک��ارى ه��ون�ه‌رى خ��ۆى ک��رد‪،‬‬ ‫وت��ى «س �ه‌ره‌ت��ا له‌ ئێراندا ده‌ستمکرد‬ ‫به‌ کارى هونه‌رى‪ ،‬تا ساڵى (‪)2004‬‬

‫ئه‌وه‌ بوو ئێرانم به‌جێهێشت و گه‌ڕامه‌وه‌‬ ‫خاکى کوردستان»‪.‬‬ ‫وه‌ک خۆى وت��ى‪ :‬له‌ ساڵى (‪)2006‬‬ ‫دا ل �ه‌ ب �ه‌رن��ام �ه‌ی (ک��وردس��ت��ار) که‌‬ ‫ب �ه‌رن��ام �ه‌ی �ه‌ک��ى ه��ون��ه‌رى ت��ای��ب �ه‌ت به‌‬ ‫ده‌ن���گ و ه�ه‌ڵ��س�ه‌ن��گ��ان��دن��ى گ��وران��ى‬ ‫وت��ن ب��وو ل�ه‌ ته‌له‌فزیۆنى ک��وردس��ات‬ ‫پێشکه‌شده‌کرا ب �ه‌ش��دارب��وو‪ ،‬ئ �ه‌و له‌و‬ ‫ب��اره‌ی�ه‌وه‌ وتیشى‪ :‬له‌سه‌ر داواى چه‌ند‬ ‫هاوڕێیه‌کى خۆشه‌ویستم به‌شدارى ئه‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌م کرد توانیم له‌و رێگه‌وه‌ خۆم‬ ‫به‌ جه‌ماوه‌ر بناسێنێنم‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ن��گ��ب��ێ��ژه‌ ئ���ام���اژه‌ى ب �ه‌وه‌ش��ک��رد‬ ‫«ئاماده‌یه‌کى ت�ه‌واوم هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫خ��زم�ه‌ت��ى ه��ون �ه‌ره‌ک �ه‌م ب��ک�ه‌م و ب �ه‌ره‌و‬ ‫پێشى ببه‌م»‪.‬‬ ‫کازم ئیبراهیم ئه‌وه‌یشى نه‌شارده‌وه‌ که‌‬ ‫تا ئێستایش ئه‌و (‪ )15‬ملیۆن دیناره‌ى‬ ‫وه‌ر نه‌گرتووه‌ که‌ بڕیار بوو وه‌ک به‌‬ ‫ده‌ستهێنانى پله‌ى دووه‌م��ى پێشبرکێى‬ ‫(کوردستار) پێى بدرێت‪ ،‬له‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫وتی‪ :‬چه‌ندین جار به‌ڵێنم پێدراوه‌ که‌‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪11‬‬

‫ئ�ه‌و ب��ڕه‌ پ��اره‌ی�ه‌م بۆ سه‌رفبکرێت ک ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ حه‌قى خۆم بووه‌‪ ،‬به‌اڵم تازه‌ هیچ‬ ‫ئومێدێکم به‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ نه‌ماوه‌ که‌ بۆ‬ ‫سیدیه‌که‌مى سه‌رف بکه‌م‪ ،‬و ده‌شتوانم‬ ‫بڵێم پێده‌چێت منیان له‌ بیر چووبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬گله‌یی و گ��ازن��ده‌ی�ه‌ک��ى زۆرى‬ ‫له‌ که‌ناڵه‌کانى راگ�ه‌ی��ان��دن هه‌یه‌ له‌‬ ‫ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ک�ه‌ ب�ه‌ی�ه‌ک چ��اوى‬ ‫یه‌کسان سه‌یرى هونه‌رمه‌ندان ناکرێت‬ ‫و ب��ه‌ ئ��اش��ک��رای��ی ج���ی���اوازى ل��ه‌ نێو‬ ‫هونه‌رمه‌ندانى کوردا به‌دى ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ک���ازم ئ �ه‌وه‌ی��ش ده‌خ���ات���ه‌ڕوو‪ :‬ک �ه‌ به‌م‬ ‫ن��زی��ک��ان �ه‌ س��ه‌رق��اڵ��ى ک���ارک���ردن���ه‌ له‌‬ ‫سیدیه‌کى ن��وێ��دا‪ ،‬رای��گ �ه‌ی��ان��د‪« :‬به‌‬ ‫هاوکارى وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى سیدیه‌کى‬ ‫نوێ تۆمارده‌که‌م که‌ هیوام ئ�ه‌وه‌ له‌‬ ‫ماوه‌یه‌کى که‌مدا بگاته‌ ب�ه‌ر گوێى‬ ‫ئاره‌زوومه‌ندانى ده‌نگم»‪.‬‬

‫ده‌نگه‌ ناڕازییه‌کانى ناو فێستیڤاڵى گه‌الوێژ‬ ‫کارده‌کات له‌سه‌ر کورتکردنه‌وه‌ و بچوکردنه‌وه‌ى ئه‌ده‌بیات بۆ نمره‌به‌ندى و پاداشت و سزا»‬ ‫چونک‌ه وه‌رگ��ێ��ڕى ک��وردى ن�ه‌ب��وو‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫بابه‌ت‌ه خ��وێ��ن��دراوه‌ک��ان��ى پۆلۆنى و ئه‌وانى‬ ‫تریش له‌ برى ئه‌وه‌ى بگواسترێنه‌و‌ه بۆ زمانى‬ ‫کوردی‪ ،‬گواسترانه‌و‌ه بۆ زمانى عه‌ره‌بی‪ ،‬ل‌ه‬ ‫کاتێکدا به‌شێکى زۆر له‌ نه‌وه‌ى ئێستا عه‌ره‌بى‬ ‫نا‌زانن‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل �ه‌م��ب��اره‌ی �ه‌و‌ه ح�ه‌م�‌ه مه‌نتک ک �‌ه ب‌ه‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ ب�ه‌ش��دارى فێستیڤاڵى کردبوو‪،‬‬ ‫وتی‪ :‬سارد و سڕییه‌ک له‌ناو نووسه‌ره‌کاندا‬ ‫هه‌بوو‪ .‬ب‌ه تایبه‌ت له‌ناو ن��ووس�ه‌ر‌ه ک��ورد و‬ ‫میوانه‌کاندا‪ .‬چونکه‌ به‌گشتى که‌س زمانى‬ ‫ئه‌وى ترى نه‌ده‌زانی‪ .‬هه‌روه‌ها وتی‪ :‬هه‌ر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌مه‌یش بوو به‌رده‌وام هۆڵه‌که‌ نیو‌ه بوو‪.‬‬ ‫ئه‌م‌ه یه‌که‌م ساڵ نیی‌ه که‌ نووسه‌ران گله‌یى‬ ‫ئه‌وه‌ ل‌ه گه‌الوێژ ده‌که‌ن که‌ بابه‌تى وه‌رگێڕان‬ ‫پشتگوێ ده‌خ��ا‪ .‬هه‌ر له‌م باره‌یه‌و‌ه سیامه‌ند‬ ‫هادى ئه‌ندامى ده‌سته‌ى کارگێڕى فێستیڤاڵ‬ ‫ئاماژه‌ى به‌و‌ه کرد‪ ،‬وتی‪ :‬ئه‌مساڵ بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫کێشه‌ى وه‌رگێڕان و لێکتێنه‌گه‌یشتنى نێوان‬ ‫نووسه‌ر‌ه زمان جیاوازه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین‪،‬‬ ‫ن��زی��ک ب �‌ه په‌نجا هێدفۆنمان ته‌رخانکرد‬ ‫و داب�ه‌ش��م��ان ک��ردن ب�ه‌س�ه‌ر میوانه‌کاندا و‬ ‫ڕاسته‌خۆ بابه‌ته‌کانمان بۆ وه‌رده‌گێڕان‪ .‬به‌اڵم‬ ‫حه‌م‌ه مه‌نتک وت��ی‪ :‬ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى ک��ارى‬ ‫وه‌رگێڕانیش ڕێکوپێکى تێدا نه‌بوو‪ ،‬چونک‌ه‬ ‫ب��اب�ه‌ت�ه‌ک��ان ده‌گه‌یشتن‌ه ن���اوه‌ڕاس���ت ئینجا‬ ‫هێدفۆن دابه‌شده‌کرا‪.‬‬

‫ته‌رخانکرابوو ب‌ه گه‌نجان نوسه‌رى به‌ته‌مه‌ن‬ ‫به‌شداربوو‬ ‫براوه‌ى خه‌اڵتى یه‌که‌مى شیعر به‌شدار سامی‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪« :‬فێستیڤاڵیان ته‌رخان کردوو‌ه‬ ‫ب �‌ه گ �ه‌ن��ج��ان‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌ى ب��ۆ هێشتوویان‌ه‬ ‫نووسه‌رێکى به‌ ته‌مه‌ن و ڕیش سپیى وه‌ک‬ ‫ن�����ه‌وزاد ڕه‌ف���ع���ه‌ت ب �ه‌ش��داری��ى پێشبڕکێى‬ ‫لێکۆڵینه‌و‌ه بکا!»‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ره‌خنه‌یه‌شدا سیامه‌ند هادی‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى وت‪ :‬به‌شداریکردنى نابراو پێوه‌ندیى‬ ‫ب����ه‌وه‌و‌ه ه���ه‌ب���ووه‌‌‪ ،‬ک �‌ه خ���ۆى ده‌ق���ى ن����اردوو‌ه‬ ‫ب��ۆ پێشبڕکێکه‌ و ب��ڕی��اری��ش الى لیژنه‌ى‬ ‫لێکۆڵینه‌و‌ه ب��ووه‌‪ ،‬که‌ ده‌قه‌که‌یان به‌بێ ناو‬ ‫ناردووه‌ته‌ الى لیژن‌ه و ئه‌وان هه‌ڵیان بژاردووه‌‪.‬‬ ‫یه‌ک خوله‌ک ده‌رفه‌ت ده‌درا قسه‌ له‌ باره‌ى‬ ‫لێکۆڵێنه‌وه‌و‌ه بکه‌ى‪.‬‬ ‫ل‌ه به‌شێکى ترى قسه‌کانیدا حه‌م‌ه مه‌نتک‬ ‫ئاماژه‌ى ب‌ه کاتى لێکۆڵێنه‌وه‌کاندا‪ .‬وتى‪:‬‬ ‫پێشتر فێستیڤاڵى گه‌الوێژ ڕایگه‌یاندبوو‪ ،‬ک‌ه‬ ‫ئه‌مساڵ گرنگییه‌کى به‌رچاو ب‌ه لێکۆڵینه‌و‌ه‬ ‫ده‌دا‪ .‬به‌اڵم ته‌نیا (‪ )15‬خوله‌ک کاتیان ب‌ه‬ ‫لێکۆڵه‌ره‌کان به‌خشى بۆ ئه‌وه‌ى بابه‌ته‌کانیان‬ ‫پێشکه‌ش بکه‌ن‪ .‬وتیشى‪ ،:‬ک‌ه من وه‌ک‬ ‫خۆم نه‌متوانى له‌و پازده‌ خوله‌که‌دا کرۆکى‬ ‫با‌سه‌که‌م بگه‌یه‌نم‪.‬‬ ‫س��ام��ى ب����راوه‌ى خ �ه‌اڵت��ى ی�ه‌ک�ه‌م��ى شیعرى‬ ‫گه‌الوێژ له‌و باره‌یه‌و‌ه وتی‪ :‬ئه‌وه‌ى جێى سه‌رنج‬

‫بوو‪ ،‬له‌ دواڕۆژدا‪ ،‬که‌ چه‌ند لێکۆڵینه‌ویه‌ک‬ ‫الى به‌یانییه‌که‌ى پێشکه‌شکران‪ ،‬ته‌نیا یه‌ک‬ ‫خوله‌ک ده‌رفه‌ت ده‌درا ب‌ه که‌سێک ئه‌گه‌ر‬ ‫قسه‌یه‌کى هه‌بوایه‌ ل‌ه باره‌ى لێکۆڵێنه‌وه‌یه‌که‌وه‌‪.‬‬ ‫ب�ه‌ش��دار سامى ئ��ام��اژه‌ى ب���ه‌وه‌دا‪ :‬زۆر جار‬ ‫کۆڕگێڕه‌کان دیکتاتۆر‌ان‌ه مامه‌ڵه‌یان ده‌کرد‪.‬‬ ‫پێم سه‌یربوو‪ ،‬ده‌قه‌که‌م خه‌اڵتى وه‌رگرت‬ ‫ل �‌ه الی �ه‌ک��ى ت����ره‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌ش��دارب��ووی �ه‌ک��ى ت��رى‬ ‫فێستیڤاڵ ڕێبین ئه‌حمه‌د خدر‪ ،‬که‌ خه‌اڵتى‬ ‫سێیه‌مى شیعرى پێ به‌خشرا‪ ،‬ڕه‌خ��ن�ه‌ى ل‌ه‬ ‫شێوازى به‌ڕێوه‌بردن و ته‌کنیکى فێستیڤاڵ‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬ئه‌و وتی‪ :‬به‌المه‌و‌ه سه‌یر بوو‪ ،‬ده‌قى‬ ‫م��ن ک �‌ه خ �ه‌اڵت��ى وه‌رگ����رت����وو‌ه ک �ه‌چ��ى ل‌ه‬ ‫گه‌الوێژنامه‌دا ته‌نیا ده‌قى من چاپ نه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر قه‌سه‌کانى (ڕێبین)یشدا سیامه‌ند‬ ‫هادى ئه‌ندامى ده‌سته‌ى کارگێڕى فێستیڤاڵ‬ ‫ئ��ام��اژه‌ى ب �ه‌وه‌ک��رد ئ���ه‌و‌ه ته‌نیا هه‌ڵه‌یه‌کى‬ ‫‌کنیکییه و هه‌ر له‌ناو هۆڵى فێستیڤاڵیشدا‬ ‫‌‌‬ ‫ته‬ ‫داواى لێ بووردن له‌ شاعیر کراوه‌‪.‬‬ ‫ڕێبین ئه‌حمه‌د خدر ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو‪ :‬ئه‌م‌ه‬ ‫له‌سه‌ر فێستیڤاڵێکى ئاوا خاون پڕوپاگه‌نده‌ى‬ ‫زۆر گران ده‌که‌وێت‪ .‬ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد‪ :‬ئێستا‬ ‫خوێنه‌ران نازانن ده‌ق��ى من بۆچى خه‌اڵتى‬ ‫وه‌رگرتووه‌‪ ،‬چونک‌ه ده‌قه‌که‌میان نه‌بینیوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م‌ه بۆ حاڵى ئه‌ده‌بیات زۆر ترسناکه‌‬ ‫ڕێبین ئه‌حمه‌د له‌ کۆتاییدا ئاماژه‌ى به‌وه‌دا‪:‬‬ ‫ل‌ه فێستیڤاڵدا ئ �ه‌ده‌ب باسى یه‌که‌م نییه‌‪،‬‬

‫هونه‌ری‬

‫رۆژى چواره‌م و ماڵى مێرووله‌کان‪ ،‬له‌ سلێمانى‬ ‫خه‌اڵته‌کانیان پێدرا‬

‫کورت‌ه فیلمه‌کانى رۆژى چ��واره‌م و ماڵى مێرووله‌کان‪،‬‬ ‫ک‌ه ل‌ه ناوه‌ڕاستى مانگى (‪ )11‬ل‌ه به‌غداد ل‌ه دووه‌مین‬ ‫فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى عێراقى بۆ فیلم له ‌دوو به‌شى‬ ‫جیاوازى فێستیڤاڵه‌که‌دا پله‌ى یه‌که‌میان به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬له‌‬ ‫چه‌ند رۆژى رابردوو ل‌ه سلێمانى خه‌اڵتکران‪.‬‬ ‫ل‌ه فێستیڤاڵه‌که‌دا (‪ )20‬واڵت به ‌نمایشکردنى (‪)120‬‬ ‫فیلمى به‌شداربوون‪ ،‬هه‌رێمى کوردستانیش ب‌ه (‪ )7‬کورته‌‬ ‫فیلم به‌شداربوون‪ .‬دواى کۆتاییهاتنى نمایش و راگه‌یاندنى‬ ‫خ�ه‌اڵت�ه‌ک��ان‪ ،‬دوو ک��ورت�‌ه فیلمى ک���وردى ل�‌ه هه‌رێمى‬ ‫کوردستان ل‌ه ش��ارى سلێمانى ل‌ه دوو به‌شى جیاوازى‬ ‫فێستیڤاڵه‌که‌دا پله‌ى یه‌که‌میان به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫کورت‌ه فیلمى (رۆژى چ���واره‌م) له ‌ده‌رهێنانى ه �ه‌وراز‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬خه‌اڵتى به‌شى پێشبڕکێى فیلم‌ه عیراقییه‌کانى‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬له‌گه‌ڵ کورت‌ه فیلمى (ماڵى مێرووله‌کان) له‬ ‫‌ده‌رهێنانى شاخه‌وان عه‌بدوڵاڵ خه‌اڵتى باشترین فیلمى بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رى کێشه‌کانى ژنان پێبه‌خشرا‪.‬‬ ‫به‌هۆى ئاماده‌نه‌بوونى ئه‌و دوو ده‌رهێنه‌ر‌ه ل‌ه فێستیڤاڵه‌که‌دا‬ ‫لیژنه‌یه‌ک سه‌ردانى ش��ارى سلێمانیان ک��رد‪ ،‬له ‌هۆڵى‬ ‫کۆبوونه‌وه‌کان خه‌اڵته‌که‌یان پێبه‌خشرا‪.‬‬

‫وان له‌ پێشه‌نگایه‌کى فۆتۆگرافى ‬

‫س�ه‌ب��اره‌ت به ‌ئازاره‌کانى ش��ارى (وان) فۆتۆگرافه‌ر‬ ‫(ئه‌حه‌مه‌د ن�ه‌ب�ه‌ز) پێشه‌نگایه‌کى فۆتۆگرافى له‌‬ ‫گه‌له‌رى پارکى شانه‌ده‌ر ل‌ه شارى هه‌ولێر کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌م پێشانگه‌یه‌دا (‪ )50‬فۆتۆ نمایشتکرا ک�‌ه له‌‬ ‫ئه‌نجامى سه‌فه‌رێکى حه‌وت رۆژه‌یدا بۆ شارى وان و‬ ‫ئه‌و شارۆچک‌ه و گوندانه‌ى ک‌ه ب‌ه بوومه‌له‌رز‌ه وێرانى‬ ‫کردبوو گیرابوون‪.‬‬ ‫ئ�ه‌ح�ه‌م�ه‌د ن �ه‌ب �ه‌ز‪ ،‬س �ه‌ب��اره‌ت ب �‌ه پێشه‌نگاک‌ه وت��ى‪:‬‬ ‫ل��ه‌چ��وون��م ب��ۆ ش��اره‌ک �‌ه و گ �ه‌ڕان��م و ن �ه‌ش��اره‌زای��ى و‬ ‫نه‌زانینى زمان له‌الیه‌ک و له‌الیه‌کى تریش بینینى‬ ‫جۆره‌ها حاڵه‌تى تراژیدى و ئه‌گه‌ر چى ب‌ه (‪ )10‬رۆژ‬ ‫دواى کاره‌ساته‌ک‌ه گه‌یشتم‌ه وان و به‌سه‌ر پاشماو‌ه و‬ ‫ده‌ره‌نجامى کاره‌ساته‌که‌دا بوو‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ئامانجى منیش له‌م گه‌شت‌ه ته‌نیا بریتى بوو‬ ‫ل‌ه دۆکیومێنتکردنى ئه‌م کاره‌سات‌ه به‌پێى تواناى خۆم‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ى شتێک نیشانى خه‌ڵکى باشورى کوردستانى‬ ‫بده‌م تا ده‌ستى هاوکارى و یارمه‌تى بۆ خه‌ڵکى وان‬ ‫درێژبکه‌ن نه‌ک تاقیکردنه‌وه‌ى به‌هر‌ه و تواناکانى خۆم‬ ‫ل‌ه بوارى فۆتۆگرافی‪.‬‬

‫‪ n‬پازده‌هه‌مین فێستیڤاڵى گه‌الوێژ ک ‌ه ب ‌ه ناوى خولى (وان) فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬

‫به‌ڵکو ئامرازێکه‌ و به‌کاردێت‪ .‬ئه‌م فێستیڤاڵ‌ه‬ ‫زی��ات��ر ک��ارده‌ک��ات ل�ه‌س�ه‌ر ک��ورت��ک��ردن�ه‌و‌ه و‬ ‫بچکووکردنه‌وه‌ى ئه‌ده‌بیات بۆ نمره‌ به‌ندى و‬ ‫پاداشت و سزا ‪ -‬ئه‌مه‌یشیان ئاشکرایه‌ بۆ‬ ‫حاڵى ئه‌ده‌بیات زۆر ترسناک ده‌که‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫پ��ازده‌ه�ه‌م��ی��ن فێستیڤاڵى گ �ه‌الوێ��ژ ک�ه‌ ب‌ه‬ ‫ن���اوى خ��ول��ى (وان) ک��راب��وو م���اوه‌ى چ��وار‬ ‫رۆژ ب �ه‌رده‌وام بوو تێدا ئه‌دیبان و نوسه‌رانى‬ ‫ه���ه‌رچ���وار ب �ه‌ش��ى ک��وردس��ت��ان و ب��اش��ورى‬ ‫عێراق و بیانى تێیدا به‌شداربوون و چه‌ندین‬

‫خه‌اڵتى (شیعر و چیرۆک و لێکۆلێنه‌وه‌)‬ ‫یه‌که‌مى و دوه‌م��ى و سێیه‌مى دابه‌شکرا و‬ ‫خ �ه‌اڵت��ى (ه���ه‌ردی)ی���ش درا ب �‌ه وه‌رگ��ێ��ڕى‬ ‫گه‌نج (مه‌ریوان هه‌ڵه‌بجه‌یی)‪ ،‬له‌گه‌ڵ چه‌ند‬ ‫رێزلێنانێکى تر دابه‌شکران‪.‬‬

‫هه‌ڵبژارده‌ی فۆتۆ‌‬

‫فۆتۆ‪ /‬ئامانج فه‌تاح‬

‫هونه‌ر و وێژه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪10‬‬

‫دیدار‬

‫سه‌الح مه‌حمود‬

‫فاتمه‌ فه‌رهادى خه‌ڵکى‬ ‫سنه‌ى رۆژهه‌اڵتى کوردستان‬ ‫که‌ به‌ چه‌ند شێعریک‬ ‫به‌شدارى پانزه‌هه‌مین‬ ‫فێستیڤاڵى گه‌الوێژى کردووه‌‬ ‫و خه‌اڵتى دووه‌مى شیعرى‬ ‫له‌ فێستیڤاڵه‌که‌ وه‌رگرت‪،‬‬ ‫له‌باره‌ى ده‌قى شێعره‌کان‬ ‫و واتاکانیان وه‌اڵمى‬ ‫پرسیاره‌کانى رۆژنامه‌ى‬ ‫(چه‌تر) ده‌داته‌وه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ته‌نها ته‌کنیکى من له‌‬ ‫نوسیندا ده‌ربازبوونه‌ له‌هه‌ر‬ ‫شێوه‌ و ئه‌گه‌ر و نه‌گه‌ر و‬ ‫سنورێک‪ .‬باس له‌وه‌شده‌کات‬ ‫خۆى ره‌ها ده‌کات له‌ وشه‌دا‬ ‫تێکه‌اڵوى تیۆر و مه‌کته‌به‌‬ ‫ئه‌ده‌بییه‌کان نابێت‪.‬‬

‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ل �ه‌ پانزه‌هه‌مین فێستیڤاڵى‬ ‫گه‌الوێژ (خولى وان) به‌ چوار شیعر‬ ‫به‌شداریتان کردووه‌‪ ،‬که‌ ره‌نگدانه‌وه‌ى‬ ‫ق���ااڵوى تێدا دی��ار و زه‌ق���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ وا‬ ‫هه‌ست ده‌ک�ه‌ی��ن ل�ه‌ شێعره‌که‌دا زۆر‬ ‫ت�ه‌ن��ه��ای��ت و ل �ه‌ ق���ااڵو (ق �ه‌ل �ه‌ڕه‌ش �ه‌)‬ ‫نزیکیت له‌ تاریکى و ره‌شى ژیاندا‪،‬‬ ‫وا ب��اس ده‌ک �ه‌ی��ت ره‌ش��ی��ان هێناوه‌ته‌‬ ‫به‌ختمانه‌وه‌‪ ،‬بۆچى ژیان وا تاریکه‌؟‬ ‫ـ ق���ااڵو ل �ه‌ شیعرى ف��ات��م �ه‌دا وه‌ک‬ ‫کۆد وایه‌‪ ،‬کاتێ باسى قااڵو ده‌که‌م‬ ‫مه‌به‌ستم باڵنده‌یه‌ک به‌ ن��اوى قااڵو‬ ‫ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ه �ه‌ن��دێ ش��وێ��ن ق���ااڵو له‌‬ ‫شێوازى مندا تێکه‌ڵ ده‌بێت و ده‌بێته‌‬ ‫فاتمه‌یه‌کى پ �ه‌ت��ى‪ ،‬ج��اروای��ه‌ ق��ااڵو‬ ‫ده‌نگێکه‌ که‌ قامک ئه‌کێشێته‌ سه‌ر‬ ‫ته‌نهاییه‌کان و تێکه‌ڵ ب�ه‌ ئه‌شق و‬ ‫هه‌وه‌س ده‌بێت‪ ،‬هه‌ندێک جاریش به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ى من قامک ئه‌کێشێت‬ ‫ب �ه‌س �ه‌ر ق��ااڵوه‌ک��ان��دا و ح���ه‌زم له‌‬ ‫ئ��ی��ن��ک��ارک��ردن��ی��ان�ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ه�ه‌ن��دێ‬ ‫شوێندا الیه‌نى کۆمه‌اڵیه‌تى ـ‬ ‫سیاسییه‌ ک�ه‌ س �ه‌ر ده‌کێشێته‌‬ ‫سه‌ر تاکه‌که‌سیترین فه‌زاکاندا‬ ‫و ژی�������ان ن��������ه‌وه‌ک ش��ت��ێ��ک��ى‬ ‫ت��اری��ک‪ ،‬ب�ه‌ڵ��ک��و تاریکییه‌ک‬ ‫که‌ هێناویانه‌ته‌ به‌ختمانه‌وه‌‪ ،‬پێناسه‌‬ ‫ده‌کات‪.‬‬

‫فاتمه‌ فه‌رهادى‪ :‬له‌ نوسیندا خۆم ره‌ها ده‌که‌م‬ ‫ژی��ان تاریک نییه‌‪ ،‬هه‌ندێکجار ب ‌ه‬ ‫پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌وه‌ شتێک نابینى چ��اوت‬ ‫پ��ڕ ک��ات ل �ه‌ تیشکه‌ روون��اک �ه‌ک��ان‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ره‌شیش له‌ گه‌وهه‌رى خۆیدا‬ ‫تاریک نییه‌ و تێکه‌اڵوه‌ به‌ ت�ه‌واوى‬ ‫ره‌نگه‌کان له‌ گه‌ردووندا‪ ،‬پێویسته‌ بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى تۆ شتێک قه‌بوڵ بکه‌یت یا‬ ‫به‌ ئه‌وانیتر بیقه‌بوڵێنیت‪ ،‬زۆر جار ئه‌و‬ ‫شته‌ ئینکار بکه‌ین و بینێیته‌ الوه‌‪،‬‬ ‫له‌ شیعرى مندا ئه‌مه‌ به‌ زۆرى روو‬ ‫ده‌دات‪ ،‬بۆیه‌ به‌رده‌وام ئینکارى قااڵو‬ ‫وه‌ک به‌شێک له‌ بوونم و جێگۆرکێ‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ق �ه‌ن��ارى (ک��ه‌ن��ارى)و ‪ ...‬و‬ ‫‪...‬دا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ شیعره‌کاندا باس له‌ ئه‌شقیش‬ ‫ده‌ک����ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم وا ه�ه‌س��ت��ده‌ک��رێ��ت و‬ ‫ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ت ک�ه‌ ئ �ه‌م واقیعه‌ ئه‌شق‬ ‫به‌رهه‌م ناهێنێت‪ ،‬ده‌ڵێیت «ئه‌وه‌ هاتوو‬ ‫وتم خۆشتم ئه‌وێ! ده‌نگم چۆن بۆ ئه‌م‬ ‫قه‌فه‌سه‌ مانا ده‌که‌یته‌وه‌» ئه‌شق واتاى‬ ‫خۆى پێنادرێت و ده‌ڵێت «ئه‌شق بۆته‌‬ ‫ئاوێنه‌یه‌کى درۆزن» له‌ هه‌مانکاتدا‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ دره‌خ��ت��ى چ��ن��ار ت��ێ��ک�ه‌ڵ��ى و‬ ‫ئه‌وانیش (دره‌خته‌کان) هه‌ست به‌ تۆ‬ ‫ده‌ک���ه‌ن و ئه‌گه‌ریش پاییزیش بێت‪،‬‬ ‫ناتوانێت بۆنت له‌ لقه‌کانى بسڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌شق الى ئێوه‌ چۆنه‌‪ ،‬بۆ وایه‌؟‬ ‫ـ وه‌ک پ��ێ��ش��ت��ر ئ���ام���اژه‌م پ��ێ��ک��رد‪،‬‬ ‫جاریوایه‌ بۆ به‌ده‌ستهێنانى حه‌قیقه‌ت‪،‬‬ ‫ح�ه‌ق��ی��ق�ه‌ت�ه‌ک�ه‌ ل �ه‌ خ��ۆش��ت��دا ئینکار‬ ‫ده‌ک�ه‌ی��ت‪ ،‬راسته‌ من له‌ شیعر و له‌‬ ‫زۆر شوێنیتردا‪ ،‬ل �ه‌ روان��گ �ه‌ى‬ ‫تاکه‌وه‌ سه‌یرى ئه‌شق ده‌که‌م‪،‬‬ ‫به‌اڵم تاڵترین شته‌کانیش‬ ‫الی�����ه‌ن�����ى خ������ۆش و‬ ‫رووناکیان هه‌یه‌‬ ‫و هه‌میشه‌ له‌‬ ‫با ر ا نیتر ین‬

‫ که‌سایه‌تی هه‌فته‌‬

‫رۆژه‌کاندا چاوه‌ڕوانى چه‌تر ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫ئه‌ى تۆ ئه‌م چه‌تره‌ به‌ ئه‌شق نابینیته‌وه‌‬ ‫و ته‌نها الیه‌نه‌ تاریکه‌کانى ئه‌شقت له‌‬ ‫شیعره‌که‌دا دۆزیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫چ�ه‌ت��ر‪ :‬هه‌ستده‌که‌م ل�ه‌ شیعره‌کاندا‬ ‫زۆر ئانتى واقیعیت و ته‌نانه‌ت ده‌ڵێیت‬ ‫واق��ی��ع پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌ ب���ۆت���ه‌وه‌ «چ �ه‌ق��و‬ ‫راسترین قسه‌یه‌ بۆ گ�ه‌رو» و واقیع‬ ‫ده‌مامکاوییه‌ و باسده‌که‌یت ناتوانى‬ ‫من په‌نجه‌م له‌سه‌ر قااڵو بێت و بڵێم‬ ‫قه‌نارى‪ ،‬ده‌توانى هه‌ندێک له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫واقیعه‌ بۆمان بدوێت؟‬ ‫ـ هه‌میشه‌ س���اده‌ ق��س�ه‌ک��ردن له‌سه‌ر‬ ‫واقیعییه‌ته‌کان جوان نییه‌ و ناتوانى‬ ‫ناوى شیعرى له‌سه‌ر دابنێت‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ت����ۆ ش���ت���ه‌ک���ان ه�����ه‌روه‌ه�����ا ت������ه‌واوى‬ ‫ک������ه‌‬ ‫ک����ه‌س����ه‌ک����ان‬ ‫ئه‌بینین‬

‫ببینیته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویست ناکات هه‌ر‬ ‫به‌و شێوه‌ که‌ مرۆڤى ئاسایى باس له‌‬ ‫شتێک ده‌ک���ات‪ ،‬بینوسیته‌وه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫گرنگه‌ له‌ جیاتى هه‌ر که‌سێک شیعر‬ ‫بنوسێت و ل�ه‌ زم��ان��ى ه �ه‌ر که‌سه‌وه‌‬ ‫وه‌ک خه‌مه‌کانى ئ�ه‌و بدوێیت‪ ،‬من‬ ‫له‌ زۆربه‌ى نووسراوه‌کانمدا تێده‌کۆشم‬ ‫خ����ۆم ب��ێ��ن��م �ه‌ ج��ێ��گ��اى ک���اراک���ت���ه‌ره‌‬ ‫جیاوازه‌کانى کۆمه‌ڵگا و له‌ روانگه‌ى‬ ‫هه‌ر کامیانه‌وه‌ ژیان بکه‌م‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ه���ه‌ر ل �ه‌ ش��ێ��ع��ره‌ک �ه‌دا باست‬ ‫ل���ه‌ رۆژن��ام��ه‌ک��ان��ی��ش ک�����ردووه‌ که‌‬ ‫«رۆژنامه‌کان هه‌واڵى بێ هه‌واڵین‪،‬‬ ‫ه��ه‌م��ی��ش��ه‌ پ����ی����اوێ ک����ه‌ ل����ه‌ ش���ه‌ڕ‬ ‫ن��اگ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه‌ ق���اره‌م���ان���ه‌» ب���اس له‌‬ ‫رۆژنامه‌کانیش بکه‌یت بۆمان‪ ،‬ئایا‬ ‫ئ �ه‌م دی���ارده‌ی���ه‌ى رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌رى هى‬ ‫گشتییه‌ یا ناوچه‌ییه‌؟‬ ‫ـ رۆژن����ام����ه‌ وات�����ا راگ��ه‌ی��ان��دن��ى‬ ‫هه‌واڵه‌کان و بیرخستنه‌وه‌ى ئه‌و‬ ‫خه‌به‌رانه‌ى چاوه‌ڕێى بیستنیانى‪،‬‬ ‫ک��ات��ێ��ک ئ���ه‌ب���ن ب���ه‌ ه���ه‌واڵ���ى‬ ‫ب���ێ ه���ه‌واڵ���ى‪ ،‬ژی����ان ده‌ب��ێ��ت�ه‌‬ ‫شتێکى بێده‌نگ و له‌ بزاڤ‬ ‫ده‌کشێته‌وه‌ و ده‌ته‌وێت بدوێت‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ک�ه‌س نییه‌‪ ،‬چه‌پڵه‌ت‬ ‫ب��ۆ لێبدات و ئ �ه‌و ب��زاڤ�ه‌ له‌‬ ‫ت���ۆدا زی��ن��دو ب��ک��ات �ه‌وه‌‪ .‬تۆ‬ ‫چ�����اوه‌ڕوان�����ى ه �ه‌واڵ��ێ��ک��ى‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��د ن��اخ��ۆش وه‌ک‬ ‫ق��اره‌م��ان��ێ��ک��ى م�����ردوو‪...‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ک �ه‌ ئ �ه‌م��ان �ه‌ت لێ‬ ‫ده‌گ���رن���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ب��ی��ت به‌‬ ‫داهۆڵ و ته‌نها چاو‬ ‫له‌ دورده‌س��ت�ه‌‬

‫پێنجوێنى و تاڵه‌بانى‬

‫له‌ کۆڕێکى شیعری بۆ خۆشه‌ویستى‪ ،‬عه‌شق و نیشتمان‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫ئاراس عوسمان‬

‫واب��ڕی��اره‌ ه�ه‌ر دوو شاعیر ئیسماعیل‬ ‫ت��اڵ �ه‌ب��ان��ى و ن��ام��ۆ پ��ێ��ن��ج��وێ��ن��ى‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫کۆڕێکدا شیعر پرژێنى گوێگران و‬ ‫ئ��اره‌زوم�ه‌ن��دان��ى ب��وارى ئ�ه‌ده‌ب��ى بکه‌ن‪،‬‬ ‫ک�ه‌ ق��اوه‌خ��ان�ه‌ى کلتورى ئ �ه‌و ک��ۆڕه‌ى‬ ‫بۆ رێکخستون‪ ،‬له‌ دیدارێکى (چه‌تر)‬ ‫دا ب �ه‌ ک��ورت��ى ئ��ه‌و دوو شاعیره‌مان‬ ‫دوان له‌ باره‌ى شیعره‌کانیان و رۆڵ و‬ ‫کاریگه‌رى شیعر له‌ ناو کۆمه‌ڵگه‌دا‪،‬‬ ‫پێیانوایه‌ شیعر ده‌توانێت باس له‌ ئازار‬

‫و مه‌ینه‌تیه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردى‬ ‫بکات که‌ به‌رهه‌مى شاعیرێکه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫شیعر ده‌ت��وان��ێ��ت راپه‌ڕینێک ئه‌نجام‬ ‫ب���دات ی��ان ده‌س �ه‌اڵت��ێ��ک ه���ه‌ره‌س پێ‬ ‫بهێنێت‪.‬‬ ‫ئیسماعیل تاڵه‌بانى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد‬ ‫«ئ��ه‌و شیعرانه‌ى ئ��ام��اده‌م ک���ردوه‌ بۆ‬ ‫کۆڕه‌که‌ پێکهاتون له‌ په‌خشانه‌ شبعر و‬ ‫شیعرى خۆشه‌ویستى و نیشمانى‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێشموایه‌ شیعر جوانی و خۆشه‌ویستى‬ ‫تێدایه‌ و ده‌روازه‌یه‌که‌ بۆ ده‌ربڕینى وشه‌‬ ‫قه‌تیس ماوه‌کانى نێو رۆح��ى شاعیر‪،‬‬ ‫یان شیعر توانیویه‌تى ببێته‌ زمانێکى‬ ‫ترى مرۆڤ»‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانى شاعیر جه‌خت له‌وه‌ ده‌کاته‌وه‌‬ ‫«شیعر ه�ه‌م��وو ک��ات و سه‌رده‌مێک‬ ‫توانیوێتى رۆڵ و ک��اری��گ �ه‌رى خۆى‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬بۆچونم وای �ه‌ شیعر ده‌توانێت‬ ‫راپ���ه‌ڕی���ن���ێ���ک دروس�������ت ب���ک���ات و‬ ‫ده‌سه‌اڵتێک بڕوخێنێت‪ ،‬یاخود شیعر‬ ‫تواناى هه‌ره‌سهێنانى هه‌یه‌ به‌ گه‌وره‌ترین‬

‫که‌سایه‌تیه‌کان‪ ،‬که‌ شاعیر به‌ ئه‌دایه‌کى‬ ‫ئه‌ده‌بى و شیعرى پێشکه‌شى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫ده‌ک���ات‪ ،‬ل�ه‌ نێویشیاندا ئ��اوات��خ��واز و‬ ‫گوێ بیستانى بوارى شیعر»‪.‬‬ ‫ن��ام��ۆ پێنجوێنى هێماى ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ک��رد‬ ‫«شیعره‌کانم زی��ات��ر ب���وارى عه‌شقانه‌‬ ‫و گ �ه‌ن��ج��ان �ه‌ی �ه‌ ک���ه‌ ل���ه‌ ک���ۆڕه‌ک���ه‌دا‬ ‫پێشکه‌شیان ده‌ک����ه‌م‪ ،‬پ��ێ��م��وای�ه‌ شیعر‬ ‫مه‌هامى شاعیره‌ به‌ کۆمه‌ڵگا و چینى‬ ‫خ��وێ��ن�ه‌ر‪ ،‬شیعر ب��ۆ چ�ه‌ن��دی��ن الی���ه‌ن و‬ ‫بوارى جیاواز ده‌نوسرێت له‌ کۆمه‌ڵگادا‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ ئێستادا شیعر له‌ کۆمه‌ڵگادا‬ ‫ئه‌و گه‌رم و گوڕیه‌ى پێشترى نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌ر ئ��ه‌وه‌ى خه‌ڵکى زی��ات��ر سه‌رقاڵى‬ ‫بواره‌ سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانن»‪.‬‬ ‫پێنجوێنى شاعیر پێیوایه‌ په‌یامى شیعر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ «شاعیر دێت باس له‌ ئ��ازار و‬ ‫گرێ و گۆڵه‌کانى هه‌ناوى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫کوردیدا ده‌کات‪ ،‬له‌ بواره‌ ئه‌ده‌بیه‌که‌یدا‬ ‫و دواتر ئاراسته‌ى ده‌کات بۆ به‌رده‌ست‬ ‫بینه‌ر و گوێگرانى»‪.‬‬

‫ن�����ادی�����اره‌ک�����ان ئ����ه‌ب����ڕی����ت‪ ،‬وه‌ک‬ ‫رۆژنامه‌یه‌کى به‌تاڵ‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌ شیعره‌که‌دا زۆر ناهاوسه‌نگى‬ ‫به‌دی ده‌کرێت و خۆت زۆر له‌ گۆشه‌‬ ‫و ک��ه‌ن��ارى ج��ی��اواز ده‌ده‌ی�����ت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫خۆتى ی��ا مه‌کته‌بێکى ئه‌ده‌ببیه‌ وا‬ ‫ده‌رکه‌وتووه‌‪ ،‬یا شتێکى جیاوازتره‌ ئێمه‌‬ ‫خه‌یاڵمان نه‌گه‌ییشتووه‌ پێى؟‬ ‫ـ الى م��ن شیعر وه‌ک باڵنده‌یه‌که‌‬ ‫که‌ له‌ په‌نجه‌کانى شاعیره‌وه‌ ئه‌فڕێت‬ ‫و بۆ ئاسۆ دوورده‌س��ت�ه‌ک��ان ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���اى ئ��ێ��م �ه‌ ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اى‬ ‫ن��اه��اوس�ه‌ن��گ�ه‌‪ ،‬ه��ه‌ر ک��ام��م��ان وه‌ک‬ ‫تاکێک له‌م کۆمه‌ڵگا ناهاوسه‌نگه‌دا‬ ‫ئه‌ژین به‌ کۆمه‌ڵێک ئاکارى مۆدێڕن‬ ‫و ب��ان م��ۆدێ��رن و زی��ات��ر سوننه‌تییه‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ ل�ه‌ نوسیندا تێده‌کۆشین‬ ‫شاعیرێکى س��اف و سه‌میمى بین‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ده‌رب���از نین ل�ه‌ ئه‌زمونه‌کانى‬ ‫ژیان و کلتورێ که‌ زاڵه‌ به‌سه‌رماندا‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشم بۆ نووسینى شیعرێ که‌‬ ‫له‌من دای��ه‌‪ ،‬منى راسته‌قینه‌ وه‌ک‬ ‫تاکێکى راس��ت��گ��ۆ‪ ،‬ل��ه‌م گۆمه‌ڵگا‬ ‫هه‌رکه‌ هه‌رکه‌یه‌دا‪ ،‬به‌شێکى ئه‌مه‌یه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ به‌شێکیشى بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ فه‌زا‬ ‫رۆحییه‌کانى من له‌کاتى نووسیندا‪،‬‬ ‫بۆ نووسین خۆم ره‌ها ده‌که‌م له‌ وشه‌دا‬ ‫خ���ۆم ت��ێ��ک �ه‌اڵوى ت��ی��ۆر و مه‌کته‌به‌‬ ‫ئه‌ده‌بییه‌کان ن��اک�ه‌م‪ .‬م��ادام بته‌وێت‬ ‫ل����ه‌رووى ت��ی��ۆری �ه‌وه‌ بنوسیت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫فاتیحه‌ى شیعر وه‌ک به‌شێک له‌‬ ‫هونه‌ر بخوێنیت و گریانه‌کانت له‌سه‌ر‬ ‫گۆڕیدا بڕێژیت‪ ،‬ته‌نها ته‌کنیکم له‌‬ ‫نوسیندا ده‌رب��ازب��وون �ه‌ له‌هه‌ر شێوه‌ و‬ ‫ئه‌گه‌ر و نه‌گه‌ر و سنورێک‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ف��ات��م�ه‌ ک �ه‌ پ�ه‌ن��ج�ه‌ى ل�ه‌س�ه‌ر‬ ‫قااڵو بێت‪ ،‬ناتوانێ بڵێ قه‌نارى‪ ،‬و‬ ‫پانزه‌هه‌مین فێستیڤاڵى گه‌الوێژ چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ؟‬ ‫ـ ئ���ه‌وه‌ نییه‌ ک �ه‌ ت��وان��ام ن�ه‌ب��ێ بڵێم‬ ‫قه‌نارى یا وه‌ک ق��ااڵو ده‌ن��ووک له‌‬ ‫ه�ه‌م��وو شتێ بوه‌شێنم و ب�ه‌ ت �ه‌واوى‬ ‫بڵێم ئاستى فێستیڤاڵه‌که‌ له‌ خواره‌وه‌‬ ‫بوو‪ .‬پێش ئه‌مانه‌‪ ،‬ده‌ستخۆشى ده‌که‌م‬ ‫ل���ه‌و ک �ه‌س��ان �ه‌ى هێشتا ب���ه‌رده‌وام���ن‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌بردنى ئه‌م ف�ه‌زا ئه‌ده‌بیه‌ و‬ ‫هیوادارم له‌ سااڵنى داهاتووشدا ئه‌م‬ ‫فه‌زایه‌ باشتر و قوڵتر بێت‪ ،‬به‌ها و‬ ‫بایه‌خێکى باشتر به‌ ئه‌ده‌بى ک��وردى‬ ‫بدرێت و له‌ هه‌ڵبژاردنى ده‌قه‌کاندا‬ ‫وه‌س��واس��ێ��ک��ى زۆرت���ر ب��ااڵده‌س��ت بێت‬ ‫و ئیزنى ئ �ه‌وه‌ ن �ه‌ده‌ن ه�ه‌ر وته‌یه‌کى‬ ‫س��وک ب �ه‌ن��اوى شیعر‪ ،‬چ��ی��رۆک و‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ و به‌ ت�ه‌واوى ئه‌ده‌بیاته‌وه‌‬ ‫بگاته‌ به‌شى فێستیڤاڵ و بۆ شعورى‬ ‫گوێگر و خ��وێ��ن�ه‌رى ئ���ه‌ده‌ب‪ ،‬رێ��ز و‬ ‫حورمه‌ت دابنرێت‪.‬‬

‫کازم‬

‫زیاتر ل ‌ه (‪)5‬‬

‫«ئه‌م فێستیڤاڵه‌‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫شااڵو حه‌بیبه‌‬

‫وه‌ک سااڵنى ڕابردوو‪ ،‬فێستیڤاڵى‬ ‫گه‌الوێژ‪ ،‬ئه‌مساڵیش ل ‌ه (‪)25 _22‬‬ ‫ى مانگى (‪ )11‬خولى پانزه‌یه‌مینى‬ ‫خۆى به‌ڕێوه‌برد له‌م خوله‌یدا‬ ‫فێستیڤاڵ ویستبووى پتر گرینگى‬ ‫ب ‌ه گه‌نجان بدات‪ .‬دروشمى‬ ‫فێستیڤاڵه‌ک ‌ه «نه‌وه‌ى نوێ چه‌مکى‬ ‫نوێى داهێنا‪ ...‬تێبگه‌ین! یان‬ ‫تێنه‌گه‌ین»‪ ،‬به‌اڵم ره‌خنه‌ى له‌‬ ‫الیه‌ن چه‌ند ئه‌دیب و نوسه‌ره‌وه‌‬ ‫روبه‌روى فێستیڤاڵ و به‌ڕێوه‌چونى‬ ‫فێستیڤاڵه‌ک ‌ه کرایه‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌وانه‌ى عه‌ره‌بییان نه‌ده‌زانی‪ ،‬نه‌یانزانى ئه‌و‬ ‫ڕۆژ‌ه چ باس بوو‬ ‫به‌شدار سامى براوه‌ى خه‌اڵتى یه‌که‌مى شیعرى‬ ‫گ�ه‌الوێ��ژ باسیله‌وه‌کرد‪:‬گه‌الوێژ هه‌ندێک‬ ‫ه�ه‌ڵ�ه‌ى زه‌ق��ى ت��ێ��داب��وو وه‌ک‪ :‬یه‌کێک ل‌ه‬ ‫ڕۆژه‌کان ته‌واو تایبه‌ت کرا بۆ خوێندنه‌وه‌ى‬ ‫ده‌ق و وت��ارى بێگانه‌‪( ،‬عه‌ره‌بی‪ ،‬پۆلۆنى و‬ ‫یۆنانی) ئه‌وه‌ى جێى سه‌رسوڕمان بوو ئه‌وه‌بوو‪،‬‬ ‫ک �ه‌ هیچ ی �ه‌ک ل �ه‌وان �ه‌ى ک �‌ه عه‌ره‌بییان‬ ‫نه‌ده‌زانی‪ ،‬نه‌یانزانى ئه‌و ڕۆژه‌ چ باس بوو‪،‬‬

‫هه‌واڵی‬ ‫داریوش‪ :‬به‌ فشاره‌کانى سه‌ر‬ ‫نه‌ته‌وه‌ى کورد دڵگرانم‬

‫ل‌ه ژم��اره‌ى داهاتوى ڕژنامه‌ى (چه‌تر) دیدارێکى‬ ‫تایبه‌ت ب‌ه رۆژنامه‌که‌مان له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندى‬ ‫ناوداری ئێرانى داریوش مه‌حمود ئیقبالی بخوێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫داریوش ل‌ه دیداره‌که‌ی (چه‌تر)دا له‌سه‌ر ئازاره‌کانى‬ ‫گه‌لى کورد ده‌دوێت و ده‌ڵێت «نه‌ته‌وه‌ى کورد له‌ژێر‬ ‫فشاری واڵتان په‌رت و باڵوبونه‌و‌ه زۆر پێی دلگران‬ ‫بوم و هه‌ست ب‌ه ئازاره‌کانیان ده‌که‌م»‪.‬‬ ‫داریوش ک‌ه ل‌ه دایکبوى ساڵی (‪)1951‬ز شاری‬ ‫تاران‌ه و ئێستا ل‌ه نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مه‌ریکا‬ ‫ژیان ب‌ه سه‌ر ده‌بات ل‌ه باره‌ى ئه‌و گۆرانیه‌ى له‌گه‌ڵ‬ ‫ژن‌ه هونه‌رمه‌ندى کورد (رۆژان)دا به‌سه‌ر شه‌هید‬ ‫ف �ه‌رزان و هه‌ڤاڵه‌کانى وتیان‪ ،‬داری��وش ده‌ڵێت‪ :‬به‌‬ ‫پێویستم زان��ی وه‌ک خزمه‌تێکی مرۆڤایه‌تی و‬ ‫ئه‌رکێکى سه‌رشانم هه‌ست و سۆزی خۆم له‌گه‌ڵ‬ ‫گیانی ئه‌م شه‌هیدان‌ه ده‌رببرم و دوستایه‌تیه‌کى گه‌رم‬ ‫ل‌ه به‌ینی ئێم‌ه و برا کورده‌کانمان ل‌ه هه‌موو جیهان‬ ‫دروست بکه‌م‪.‬‬ ‫هه‌رل‌ه دیداره‌که‌یدا باس ل‌ه سه‌ردانه‌که‌ى بۆ باشورى‬ ‫کوردستان ده‌کات‪.‬‬

‫هوشه‌نگ کامکار ره‌خنه‌ له‌ ده‌زگاى (ده‌نگ‌و‬ ‫ره‌نگ)ى ئێران ده‌گرێت‬

‫گوشاره‌کانى ک��ۆم��ارى ئیسالمى ئێران بۆ سه‌ر‬ ‫کوردانى ڕۆژهه‌اڵتى کوردستان‪ ،‬هه‌موو چین و‬ ‫توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا و هونه‌رمه‌ندانیشى گرتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندى ک��ورد و ئه‌ندامى گروپى کامکار‬ ‫هوشه‌نگ کامکار‪ ،‬له‌ کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا به‌ تووندى‬ ‫ڕه‌خنه‌ى له‌ (س�ه‌دا و سیما)ى کۆمارى ئیسالمى‬ ‫گرت به‌ هۆى ئ�ه‌وه‌ى به‌رهه‌مه‌کانى به‌بێ ئیجازه‌‬ ‫باڵوده‌کرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د ه��وش�ه‌ن��گ ک��ام��ک��ار وت���ی‪« :‬هیچ‬ ‫کاتێک به‌ شێوه‌ى سفارشى کارم نه‌کردووه‌‪ ،‬هه‌موو‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانم به‌ به‌رپرسیاریه‌تى خۆم و به‌ هه‌زینه‌ى‬ ‫ئ��اب��وورى خ��ۆم �ه‌وه‌ ت��ۆم��ارک��راون‪ ،‬ب���ه‌اڵم ڕادی���ۆ و‬ ‫سه‌داوسیماى کۆمارى ئیسالمى ئێران به‌بێ ئیجازه‌ى‬ ‫من‪ ،‬ئه‌و به‌رهه‌مانه‌یان باڵوکردۆته‌وه‌ ته‌نانه‌ت هیچ‬ ‫داهاتێکیشیان بۆ ته‌رخان نه‌کردووم‪».‬‬ ‫کامکار هه‌روه‌ها نیگه‌رانى خۆى سه‌باره‌ت به‌ کۆپى‬ ‫کردنى نایاسایى به‌رهمى هونه‌رمه‌ندان ده‌ربڕى‪ ،‬وتى‪:‬‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ له‌وانه‌یه‌ له‌ داهاتوودا ئیتر کارى هونه‌رى‬ ‫جدى له‌ ئێران به‌رهه‌م نه‌هێنرێت‪.‬‬

‫دۆسیه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪12‬‬

‫قه‌تیسبوونى گه‌رما زۆر زیاتر و خێراتر بوو ‌ه به‌ جۆرێک سااڵنه‌ ده‌بێت ‌ه‬

‫هۆى گیان ل ‌ه ده‌ستدانى (‪)140‬‬

‫هه‌زار که‌س له‌سه‌رانسه‌رى جیهاندا‬

‫دۆس���ی���ه‌ى ئ �ه‌م��ج��اره‌ی‬ ‫(چ����ه‌ت����ر) ب�����اس ل�ه‌‬

‫ه�ه‌ل��وم�ه‌رج��ى ژینگه‌ى‬ ‫هه‌ساره‌ى زه‌وى ده‌کات که‌ زنجیره‌ى‬

‫ژی��ان له‌ الی �ه‌ن م��رۆڤ�ه‌وه‌ هاوسه‌نگى‬ ‫خ���ۆى ل���ه‌ده‌س���ت داوه‌ و م��رۆڤ��ى له‌‬

‫به‌کارهێنانى که‌ره‌سته‌کانى زه‌وى ته‌نها‬

‫به‌رژه‌وه‌ندى خۆى له‌به‌رچاو گرتووه‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌کردنی‬ ‫چه‌تر‬

‫مادد ‌ه کیمیاییه‌کان سه‌رچاوه‌ى‬ ‫پیسبوونى ژینگه‌ن‬ ‫هه‌ر ل ‌ه ساته‌کانى پێ‌ دانانى ئاده‌میزاد‬ ‫بۆ سه‌ر زه‌وى و پێشکه‌وتنى ژیانى راده‌ى‬ ‫پیسبوونى ژی��ن��گ�ه‌ ده‌س��ت��ى پ��ێ��ک��ردووه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت پاش دروست بوونى شارستانیه‌ت‬ ‫و پ���ه‌ره‌س���ه‌ن���دن���ى‪ ،‬ت���ا گ �ه‌ی��ش��ت��وه‌ت � ‌ه ئ �ه‌و‬ ‫راد‌ه هه‌ست پێکراوه‌ى ئیستا‪ .‬ل ‌ه ساڵى‬ ‫(‪1960‬ز)ی����ه‌وه‌‪ ،‬الیه‌نه‌ په‌یوه‌نداره‌کان ب ‌ه‬ ‫پیسبوونى ژینگ ‌ه هه‌ستیان به‌و دیاریده‌ی ‌ه‬ ‫و ترسناکى گ����ه‌وره‌ى ل �ه‌س �ه‌ر ژیانى‬ ‫زینده‌وه‌ران و مرۆڤایه‌تى کردوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫گۆى زه‌وى‪ .‬سه‌ره‌تاکانى ژیان ساده‌ و‬ ‫ساکار بوون‪ ،‬کاریگه‌رى له‌سه‌ر پیس‬ ‫بوونى ژینگه‌ ت��اڕاده‌ی�ه‌ک که‌م بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ په‌ره‌سه‌ندنى شارستانیه‌ت‬ ‫و ته‌کنۆلۆجیا رێژه‌ى پیسبوون زیادى‬ ‫کرد رۆژ له‌دواى رۆژ تا گه‌یشتۆته‌‬ ‫راده‌ى ژه‌ه��راوى بوونى ژینگه‌ و زیان‬ ‫به‌خشین‪ .‬بۆ نمونه‌ ده‌رهێنانى نه‌وت‬ ‫و به‌کارهێنانى وه‌ک سه‌رچاوه‌ى ووزه‌‬ ‫و سوته‌مه‌نى له‌ ب��واره‌ جیاجیاکاندا‪،‬‬ ‫ه������ه‌روا وه‌ک ک����ه‌ره‌س����ه‌ى خ����او له‌‬ ‫پیشه‌سازى پیترۆ کیمیاوى‪ ،‬پاشماوه‌ى‬ ‫لێده‌که‌وێته‌وه‌ و به‌جێ‌ ده‌مێنێت یان‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌ له‌ ژینگه‌دا‪ ،‬ئه‌و پاشماوانه‌‬ ‫پیس و ژه‌ه���راوی���ن و ب �ه‌ک��ار هێنانى‬ ‫توخمى جیوه‌ ل�ه‌ ج��ۆره‌ه��ا مه‌به‌ستدا‬ ‫و فڕێدانى پاشماوه‌کانى ده‌بنه‌ هۆى‬ ‫پیسبوونى ژینگه‌‪ ،‬هه‌ڵس و که‌وت و‬ ‫به‌کارهێنانى پێداویستیه‌کانى ژیان که‌‬ ‫کاریگه‌ری سه‌ره‌کین له‌ پیس بوونى‬ ‫ژی��ن��گ�ه‌دا ل�ه‌س�ێ‌ ه��ۆک��ارى س�ه‌ره‌ک��ى‬ ‫خۆى ده‌نوێنێ‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬زی�����اد ب�����وون ل �ه‌ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ى‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانى نه‌وت و ته‌کنۆلۆجیا‪.‬‬ ‫‪ -2‬خراپى به‌کارهێنانى به‌روبووم‪.‬‬ ‫‪ -3‬زیادبوونى رێژه‌ى دانیشتوانى سه‌ر‬ ‫گۆى زه‌وى‪.‬‬ ‫له‌سه‌ده‌ى حه‌ڤده‌هه‌مه‌وه‌ هه‌ست به‌وه‌‬ ‫ک��را‪ ،‬پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ت���ه‌واو هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫پیسبوونى ژینگه‌ و ته‌ندروستى مرۆڤـ‪،‬‬ ‫پاش دۆزینه‌وه‌ى میکرۆب و ڤایرۆس‬ ‫و باڵوبونه‌وه‌یان له‌ ژینگه‌دا‪ ،‬توشبوونى‬ ‫ئاده‌میزاد به‌ جۆره‌ها نه‌خۆشى وه‌ک‬ ‫(کۆلێرا‪ ،‬گرانه‌تا‪ ،‬له‌رز و تا‪....‬هتد)‪.‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ه����ا م�����ادده‌ ک��ی��م��ی��ای��ی�ه‌ک��ان‬ ‫سه‌رچاوه‌ى پیسبوونى ژینگه‌ن‪ ،‬وه‌ بڕوا‬ ‫وایه‌ که‌ هه‌ندێ نه‌خۆشى به‌هۆى ئه‌و‬ ‫ماددانه‌وه‌ توشى ئاده‌میزاد و زینده‌وه‌ران‬ ‫ده‌بن‪ ،‬بۆ نمونه‌ گرفته‌کانى سییه‌کان‬ ‫و ئاوسانیان په‌یوه‌ندى به‌ ژه‌هراوى بوونى‬ ‫ه���ه‌واوه‌ ه�ه‌ی�ه‌ ب �ه‌ توخمى قوڕقوشم‪،‬‬ ‫نه‌خۆشیه‌کانى دڵ‌ په‌یوه‌ندى به‌ بوونى‬ ‫گ��ازى ی�ه‌ک�ه‌م ئۆکسیدى کاربۆنه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌هه‌وادا‪ ،‬له‌ناوچونى ده‌ماره‌کان‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌ بوونى توخمى جیوه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫زۆر ل ‌ه مادده‌ کیمیاییه‌کان ده‌بنه‌ هۆى‬ ‫نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ تۆزى‬ ‫ئه‌زبستۆس پ�ه‌ی��وه‌ن��دى ب�ه‌ توشبوونى‬ ‫شێرپه‌نجه‌ى س��ی��ی�ه‌ک��ان�ه‌وه‌ ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬له‌‬ ‫نزیکه‌ى (‪ )2‬ملیۆن مادده‌ى کیمیایى‬ ‫هه‌زار دانه‌یان ده‌بنه‌ هۆى نه‌خۆشیه‌کانى‬ ‫گیانه‌وه‌ران و دوو سه‌د دانه‌یان ده‌بنه‌‬ ‫هۆى نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى مرۆڤـ‪.‬‬

‫‪n‬‬

‫هه‌ساره‌که‌مان لێمان توڕه‌یه‌‬

‫زیانه‌کانى پیسبوونى ژینگه‬ ‫‌‬ ‫پیسبوونى ژینگه‌ ب�ه‌ گشتى زیانى‬ ‫زۆرى لێده‌که‌وێته‌وه‌‪ ،‬وه‌ک‪ :‬ده‌رکه‌وتنى‬ ‫کێشه‌ى ژینگه‌یى جیاواز له‌ناویشیاندا‬ ‫ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌وه‌ى دان��ی��ش��ت��وان‪ ،‬ت��رش �ه‌ب��اران‪،‬‬ ‫تێکچونى ج���ۆراوج���ۆرى ب��ای��ۆل��ۆژى‪،‬‬ ‫داخورانى چینى ئۆزۆن‪ ،‬دیارده‌ى به‌بیابان‬ ‫ب��وون‪ ،‬به‌هۆى پیسبونى ئاسمانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫فڕۆکه‌کان ده‌بنه‌ هۆى نه‌بینینى شوێنى‬ ‫ئاسۆیى و شاقوڵى به‌هۆى زیادبوونى‬ ‫ته‌پ و تۆز و گازه‌ زیان به‌خشه‌کان‬ ‫و ته‌نیله‌ ورده‌کان له‌ هه‌وادا‪ ،‬تێکچونى‬ ‫گه‌رمى و ناجێگیرى ک�ه‌ش و ه�ه‌وا‪،‬‬ ‫روودان����ى ئ��اگ��رک�ه‌وت��ن�ه‌وه‌‪ ،‬زی��ادب��وون��ى‬ ‫رێژه‌ى ئۆکسیده‌ زیانبه‌خشه‌کان و کانزا‬ ‫قورسه‌کان که‌ هه‌ڵواسراون له‌ هه‌وادا‪،‬‬ ‫سه‌ختى پاکژکردنه‌وه‌ى ئاوى ئاوه‌ڕۆکان‪،‬‬ ‫م��ان��ه‌وه‌ى پیسکه‌ره‌ پیشه‌سازیه‌کان‬ ‫له‌ زه‌وی�ه‌ کشتوکاڵیه‌کاندا بۆ ماوه‌ى‬ ‫دوور و درێ���ژ‪ ،‬که‌مبونه‌وه‌ى رووب���ه‌ره‌‬ ‫کشتوکاڵیه‌کان له‌ به‌رامبه‌ر داگیرکردنه‌‬ ‫پیشه‌سازیه‌کاندا‪ ،‬زیادبوونى رێژه‌ى شێ‬ ‫له‌ هه‌وادا‪ ،‬به‌هۆى نه‌بوونى رووبه‌رى ئاوى‬ ‫و ئاوه‌ڕۆکان و زیادبوونى پاڵه‌په‌ستۆى‬ ‫گه‌رمى له‌ ناوچه‌ پیشه‌سازیه‌کانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌پ��ێ��ى راگ���ه‌ی���ه‌ن���دراوه‌ جیهانیه‌کان‬ ‫پیسکه‌ره‌کانى هه‌وا ده‌بنه‌ هۆى مردنى‬ ‫نزیکه‌ى (‪)50‬هه‌زار که‌س سااڵنه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫رێژه‌یه‌ش نزیکه‌ى (‪)%2‬ى کۆى رێژه‌ى‬ ‫هۆکاره‌کانى دیکه‌ى مردنن‪ ،‬یه‌کێک‬ ‫له‌ وه‌ڕسترین ئه‌و پێکهاتانه‌ى له‌م بواره‌دا‬ ‫بریتییه‌ له‌ دووکه‌ڵ که‌ ده‌رده‌چێت له‌‬ ‫توتن و جگه‌ره‌ که‌ نزیکه‌ى (‪ )3‬ملیۆن‬ ‫که‌س سااڵنه‌ ده‌کوژێت و پێشبینیش‬ ‫ده‌کرێت له‌ (‪ )40‬ساڵى داهاتوودا ئه‌م‬ ‫رێژه‌یه‌ سااڵنه‌ بۆ (‪ )10‬ملیۆن که‌س‬ ‫به‌رزببێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ى ئێستا‬ ‫به‌رده‌وامى هه‌بێت‪.‬‬

‫رزگارکه‌ر له‌ خاشاک و پاشه‌ڕۆکان‪،‬‬ ‫روان��دن��ى دار و دره‌خ���ت به‌شێوه‌یه‌کى‬ ‫ب����ه‌رف����راوان‪ ،‬پشکنینى ب���ه‌رده‌وام���ى‬ ‫ئۆتۆمبیله‌کان‪ ،‬رووکردنه‌ به‌کارهێنانى‬ ‫گ���ازى س��روش��ت��ى ل��ه‌ ج��ی��ات��ى ن���ه‌وت‪،‬‬ ‫چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ى پیسبوون ب�ه‌ ن �ه‌وت‪،‬‬ ‫دروستکردنى پێگه‌ى پارێزگاریکردنى‬ ‫ده‌ری��ای��ى و رووک���ردن���ه‌ به‌کارهێنانى‬ ‫له‌ناوبه‌ره‌ ئه‌ندامیه‌کان و دوورکه‌وتنه‌وه‌‬ ‫له‌ به‌کارهێنانى له‌ناوبه‌ره‌ مێرووییه‌کان‪،‬‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ ب��ۆم��ان ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت که‌‬ ‫پیسبونى ژینگه‌ دوژمنێکى جیهانییه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ هیچ رێگر و سنورێک له‌به‌رده‌م‬ ‫پیسبوندا نییه‌ و له‌وپه‌ڕى باکوره‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وپه‌ڕى باشور و له‌ خۆرهه‌اڵته‌وه‌ تا‬ ‫خۆرئاوا ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬

‫قه‌تیسبوونى گه‌رما‬

‫قه‌تیسبوونى گ �ه‌رم��ا ک �ه‌ ل �ه‌ ساڵى‬ ‫ح��ه‌ف��ت��اک��ان��ى س������ه‌ده‌ى راب���������ردووه‌وه‌‬ ‫ده‌ستێپێکردووه‌‪ ،‬له‌ ساڵى (‪)2004‬دا‬ ‫زۆر زیاتر و خێراتر ب��ووه‌ به‌جۆرێک‬ ‫سااڵنه‌ ده‌بێته‌ هۆى گیان له‌ ده‌ستدانى‬ ‫(‪)140‬ه������ه‌زار ک���ه‌س ل �ه‌س �ه‌ران��س �ه‌رى‬ ‫جیهاندا‪ ،‬زۆرت��ری��ن که‌سیش به‌ هۆى‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى سکچوون و مه‌الریا و‬ ‫هه‌ستیارى زۆر به‌گۆڕانکاریى که‌ش‬ ‫و ه�ه‌وا ده‌م��رن‪ ،‬چاوه‌ڕوانیش ده‌کرێت‬ ‫ئه‌م رێژه‌یه‌ زیاتر بێت و زۆرتریش له‌و‬ ‫ن��اوچ��ان�ه‌دا رووب���دات ک�ه‌ ژیرخانێکى‬ ‫ت��ه‌ن��دروس��ت��ى و ئ����اب����وورى الوازی�����ان‬ ‫هه‌یه‌ و ئ �ه‌وه‌ش زیاتر واڵت �ه‌ ه �ه‌ژار و‬ ‫ت���ازه‌ گ �ه‌ش �ه‌ک��ردووه‌ک��ان ده‌گ��رێ��ت �ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ک����ه‌م����ک����ردن����ه‌وه‌ى ده‌ردان���������ى گ����ازه‌‬ ‫ژه‌هراوییه‌کانى ناخى زه‌وی‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ل�ه‌ رێ��گ�ه‌ى باشکردنى به‌کارهێنانى‬ ‫ئامڕازه‌کانى گواستنه‌وه‌ و گ�ه‌ڕان به‌‬ ‫دواى وزه‌یه‌کدا که‌ هاوڕێى ژینگه‌ بێت‬ ‫و گه‌ڕان به‌ دواى ئه‌و خۆراکانه‌ى که‌‬ ‫که‌مترین پاشماوه‌یان لێده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫چاره‌سه‌رکردنى پیسبوونى‬ ‫ژینگه‌‬

‫گۆڕانى ئاو و هه‌وا‬

‫ده‌ک���رێ���ت ل��ه‌ رێ���ى پ��ی��اده‌ک��ردن��ى ئ�ه‌م‬ ‫چه‌ند رێوشوێنانه‌ى الى خ����واره‌وه‌ تا‬ ‫راده‌یه‌ک به‌رگرى بکرێت له‌ دیارده‌ى‬ ‫پیسبوونى ژینگه‌‪ ،‬له‌وانه‌ش‪ :‬هۆشیارى‬ ‫ت��اک�ه‌ک��ان ک �ه‌ پیسبوون بریتییه‌ له‌‬ ‫کاولکاریه‌ک و هه‌وڵى زۆرى ده‌وێت‬ ‫بۆ رێگه‌ لێگرتنى‪ ،‬وه‌ستاندنى مۆڵه‌تى‬ ‫کارکردنى پیشه‌سازى که‌ ده‌بێته‌ هۆى‬ ‫کاولکردنى ژینگه‌‪ ،‬دوورخستنه‌وه‌ى‬ ‫ئ �ه‌و پیشه‌سازیانه‌ى ک�ه‌ ده‌ب��ن�ه‌ هۆى‬ ‫پ��ی��س��ک��ردن��ى ژی��ن��گ��ه‌‪ ،‬پێشخستنى‬ ‫هۆکاره‌کانى له‌ناوبردنى پیسکه‌ره‌کانى‬ ‫ه��ه‌وا‪ ،‬پیشخستنى هۆکاره‌کانى خۆ‬

‫ل �ه‌ م���اوه‌ى (‪ )100‬س��اڵ��ى راب����ردوودا‬ ‫پله‌ى گه‌رمیى زه‌وى به‌ڕێژه‌ى (‪)0.75‬‬ ‫زیادى کردووه‌ و له‌ ماوه‌ى (‪ )25‬ساڵى‬ ‫رابردووشدا ئه‌و گه‌رمبوونه‌ زیاتر بووه‌‬ ‫ه �ه‌ر (‪ )10‬ساڵه‌ و پله‌که‌ (‪)0.18‬‬ ‫ى بۆ زیاد بووه‌ و ئه‌مه‌ش بۆته‌ هۆى‬ ‫زیادبوونى ئاستى ئاوى ده‌ریاکان و چیا‬ ‫سه‌هۆڵینه‌کانیش خێراتر له‌ جاران ده‌توێنه‌و‌ه‬ ‫و رێژه‌کانى ب��اران بارین و کاتى ب��اران‬ ‫بارینیش گۆڕانکاریى به‌سه‌ردا هاتوو‌ه و‬ ‫کاره‌ساته‌ سروشتییه‌کانیش به‌خراپترین شێو‌ه‬ ‫ل ‌ه زۆربووندان‪ ،‬ئه‌مانه‌ش زۆربه‌یان مرۆڤ‬ ‫ده‌ستى هه‌ی ‌ه له‌ روودانیاندا‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه زۆر‬

‫ناوه‌ندى پسپۆڕى ئاماژه‌ بۆ ئ�ه‌و‌ه ده‌که‌ن و چاالکوانانى ژینگه‌یى ک ‌ه دواجار هه‌ر‬ ‫که‌ ره‌نگه‌ گۆڕانکاریى ئاو و هه‌وا سوودى به‌شداربوویه‌کى راهێنراو چه‌ندین کۆڕ‬ ‫بۆ دانیشتوانى هه‌ندێک ناوچه‌ هه‌بێت‪ ،‬و سیمینارى هاوشێوه‌ ئه‌نجامده‌دات بۆ‬ ‫به‌وه‌ى رێژه‌ى مردن له‌و ناوچانه‌ که‌مبۆته‌و‌ه باڵوبوونه‌وه‌ى هۆشیارى ژینگه‌ى ل ‌ه شارى‬ ‫که‌ پێشتر به‌هۆى س�ه‌رم��او‌ه که‌سانێکى هه‌ولێر‪.‬‬ ‫زۆر ده‌م���ردن‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئێستا ئ �ه‌و ناوچان ‌ه سلێمانی‬ ‫گه‌رمتر ب��وون‪ .‬ه �ه‌روه‌ک گۆڕانى که‌ش‬ ‫رۆژى جیهانى ژینگ ‌ه (رۆژی‬ ‫و ه�ه‌وا بۆت ‌ه هۆى ده‌رکه‌وتنى پله‌یه‌کى‬ ‫چاالکی که‌ش و هه‌وا)‬ ‫گه‌رمیى مامناوه‌ند و بۆت ‌ه هۆى زیادبوونى‬ ‫به‌رهه‌مى خۆراکیى ل ‌ه چه‌ند ناوچه‌یه‌ک‪ ،‬رێکه‌وتى (‪ ،)2011/9/24‬کاتژمێر (‪)3‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و گۆڕانکارییه‌ کارى کردۆت ‌ه سه‌ر ى پ��اش��ن��ی��وه‌ڕۆ‪ ،‬ب�ه‌س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی گروپی‬ ‫پێداویستییه‌ سه‌ره‌کییه‌کانى ته‌ندروستیى (سولی ئۆن)‪ ،‬رێکخراوی سروشتی عیراق‬ ‫خه‌ڵک له‌ ه�ه‌واى پاک و ئاوى پاکژ و و ی��ان�ه‌ی پێکه‌وه‌یی و پ��ارێ��زه‌ری ئ��او و‬ ‫ژینگه‌ی س��ه‌وز‪ ،‬چاالکییه‌کى مه‌ده‌نى‬ ‫شوێنى نیشته‌جێبوونى ئارام‪.‬‬ ‫به‌ناوى (رۆژی چاالکی که‌ش و هه‌وا)‬ ‫ته‌ندروستیى و ژینگه‌‬ ‫رێکخرا و سه‌ره‌تا ب ‌ه رێڕۆیشتنێکى مه‌ده‌نى‬ ‫ب�ه‌رزب��وون�ه‌وه‌ى پله‌ى گه‌رما به‌شێوه‌یه‌کى ل���ه‌ب���ه‌رده‌م گ �ه‌ل �ه‌ری ره‌ن����ده‌و‌ه ب��ۆ پارکی‬ ‫ن��ا ئ��اس��ای��ى پشکى راس��ت �ه‌وخ��ۆى ده‌بێت ئ���ازادی ده‌ستیپێکرد‪ ،‬ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌و‌ه ئ��ازه‌ر‬ ‫ل���ه‌ م���ردن���ى ئ����ه‌و ک���ه‌س���ان���ه‌ى ب��ه‌ه��ۆى عوسمان به‌ڕێوه‌به‌ری رێکخراوی (سولی‬ ‫نه‌خۆشییه‌کانى خ��وێ��ن��ب�ه‌ره‌ک��ان��ى دڵ و ئ��ۆن) وت��ی‪ :‬ئێمه‌ وه‌ک گ��روپ��ی سولی‬ ‫ته‌نگ ‌ه نه‌فه‌سییه‌و‌ه گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‪ ،‬ئ��ۆن‪ ،‬ل�ه‌گ�ه‌ڵ رێکخراوه‌کانی سروشتی‬ ‫به‌تایبه‌ت که‌سانى به‌ته‌مه‌ن‪ .‬ه �ه‌روه‌ک عیراق‪ ،‬یانه‌ی پێکه‌وه‌یی‪ ،‬پارێزه‌ری ئاو‬ ‫ب���ه‌رزب���وون���ه‌وه‌ى پ��ل �ه‌ى گ���ه‌رم���اى ئاستى و ژینگه‌ی س�ه‌وز‪ ،‬پێکه‌و‌ه وه‌ک هه‌موو‬ ‫ئ��ۆزۆن و هه‌موو پیسکه‌ره‌کانى دیکه‌ى جیهان رۆژی (‪24‬ی ئه‌یلول) ک ‌ه رۆژى‬ ‫ژینگه‌یى زی��اد ده‌ک���ات‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌بێت ‌ه ژینگه‌ی ‌ه له‌ جیهاندا و به‌ناوی (رۆژی‬ ‫هۆى چه‌ندین نه‌خۆشیى مه‌ترسیدار و ل ‌ه به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ی زه‌وی) ناوده‌برێت‪ ،‬چه‌ند‬ ‫ناوچ ‌ه شارستانییه‌کاندا ئ�ه‌و مه‌ترسیی ‌ه چاالکییه‌ک ئه‌نجام ده‌ده‌ی���ن‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا‬ ‫زیاتر ده‌بێت به‌جۆرێک پێشبینى ده‌کرێت ئ�ه‌م��ڕۆم��ان ب� ‌ه (رۆژی چ��االک��ی که‌ش‬ ‫سااڵن ‌ه به‌هۆى ئه‌وه‌و‌ه (‪ )1.2‬ملیۆن که‌س و ه���ه‌وا) ن��اوب��رد‪ ،‬ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ل � ‌ه ش��اری‬ ‫گیانیان له‌ده‌ست بده‌ن‪.‬‬ ‫سلێمانی و هه‌موو کوردستاندا ره‌نگبداته‌و‌ه‬ ‫و بتوانین ژینکه‌یه‌کی پاک و له‌شێکی‬ ‫پرۆژه‌ى پێکه‌و ‌ه بۆ پاراستنى‬ ‫ته‌ندروستمان هه‌بێت‪.‬‬ ‫ژینگه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری رێکخراوی سولی ئۆن وتیشی‪:‬‬ ‫رێکه‌وتى (‪ )2011/11/27‬سه‌نته‌رى کات ده‌م��ان�ه‌وێ��ت ش��اره‌ک�ه‌م��ان ببێته‌ نموونه‌ی‬ ‫بۆ هۆشیارى و راهێنانى الوان‪ ،‬به‌هاوکارى ه�ه‌م��وو ش��اره‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان و وه‌ک‬ ‫یونامى و ده‌سته‌ى پاراستن و چاککردنى شارێکی ژینگه‌یی و س�ه‌وز بیناسێنین‪،‬‬ ‫ژینگه‌ى هه‌رێم‪ ،‬زنجیره‌یه‌ک وۆرکشۆپى ل���ه‌م رێ��گ �ه‌ی �ه‌و‌ه چ �ه‌ن��د چاالکییه‌کمان‬ ‫راهێنان و هۆشیارى ژینگه‌یى له‌ژێر ناوى رێکخستووه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪ ،‬پایسکیل س��واری‪،‬‬ ‫(پ��رۆژه‌ى پێکه‌و‌ه بۆ پاراساتنى ژینگه‌) بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی ئۆتۆمبێل‪ ،‬که‌ ده‌بێت ‌ه‬ ‫ى راگه‌یاند‪ .‬ل ‌ه ده‌ستپێکى ئه‌و پرۆژه‌یه‌دا ه��ۆی پ��اک��ڕاگ��رت��ن��ی ژی��ن��گ�ه‌‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫ل ‌ه ناوه‌ندى سه‌نته‌رى کات به‌ ئاماده‌بوونى دروس��ت��ک��ردن��ی چ�ه‌ن��د فۆرمێک و دات��ا‬ ‫ژماره‌یه‌ک ل �ه‌الوان کۆڕێکى هۆشیارى به‌خشین‪ ،‬که‌ دووباره‌ده‌بێته‌و‌ه له‌سه‌ر ژینگه‌‪.‬‬ ‫ب��ۆ (ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان س��دی��ق) پسپۆڕى ئ��ازه‌ر عوسمان‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری رێکخراوی‬ ‫ژینگه‌یى و وه‌زی����رى پ��ێ��ش��ووى ژینگه‌ى سولی ئ��ۆن راشیگه‌یاند‪ :‬ه �ه‌ر تاکێک‬ ‫عیراق به‌ڕێوه‌چوو ک ‌ه له‌الیه‌ن کۆڕگێڕه‌و‌ه ده‌ت���وان���ێ���ت ب���ۆ پ����اک����ردن����ه‌وه‌ی ژی��ن��گ� ‌ه‬ ‫بیرۆکه‌کانى پرۆژه‌ى ژینگه‌یى و بیرۆکه‌ى له‌خۆیه‌و‌ه ده‌ستپێبکات‪ ،‬بۆیه‌ گه‌ر ژینگ ‌ه‬ ‫که‌مپین ‌ه ژینگه‌ییه‌کان باسیان لێوه‌کرا‪ ،‬پاکبکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬بێگومان ته‌ندروست چاالک‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه کۆڕه‌که‌دا به‌ گفتوگۆى کراو‌ه و به‌هێز ده‌بین‪.‬‬ ‫پره‌نسیپه‌کانى ئه‌و بابه‌تانه‌ ئاماژه‌یان بۆ نه‌مام‌چاندن بۆ پاراستنی ژینگه‌‬ ‫ک��راوه‌‪ .‬ل�ه‌وب��اره‌ی�ه‌و‌ه (به‌ختیار محه‌مه‌د)‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى پ���رۆژه‌ک��� ‌ه وت���ی‪ :‬پ���رۆژه‌ى ک��وردس��ت��ان��ێ��ک��ى س�����ه‌وز ژی��ن��گ �ه‌ی �ه‌ک��ى‬ ‫پێکه‌و‌ه بۆ پاراستنى ژینگه‌‪ ،‬پرۆژه‌یه‌کى ته‌ندروست‬ ‫ه��ۆش��ی��ارى و راه��ێ��ن��ان��ى الوان���� ‌ه ل �ه‌س �ه‌ر پ��ێ��ش ن���ی���وه‌رۆى (‪ )2011/11/29‬ب ‌ه‬ ‫چه‌مکه‌کانى پاراستن و ناسینى ژینگ ‌ه ل ‌ه ئاماده‌بوونى (د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح) سه‌رۆکى‬ ‫رێگه‌ى سیمینار و وان ‌ه وتنه‌وه‌ى پسپۆڕان حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و د‪.‬رێزان‬

‫ح �ه‌س �ه‌ن س �ه‌رۆک��ى ده‌س��ت �ه‌ى پ��اراس��ت��ن و‬ ‫چ��اک��ک��ردن��ى ژی��ن��گ�ه‌ى ه �ه‌رێ��م ل �ه‌ق �ه‌زاى‬ ‫مه‌خمور هه‌ڵمه‌تى چاندنى پێنج ملیۆن‬ ‫نه‌مام له‌سه‌رتاسه‌رى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫ده‌ستى پێکرد‪ .‬له‌ژێر ناوى (کوردستانێکى‬ ‫سه‌وز ژینگه‌یه‌کى ته‌ندروست) هه‌ڵمه‌تى‬ ‫چاندنى پێنج ملیۆن نه‌مام له‌سه‌رتاسه‌رى‬ ‫کوردستان ده‌ستى پێکرد و ل ‌ه مه‌راسیمى‬ ‫راگه‌یاندنى هه‌ڵمه‌ته‌که‌ش (د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح)‬ ‫سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان‬ ‫له‌قه‌زاى مه‌خمور به‌شدارى کرد و تیایدا‬ ‫یه‌که‌م نه‌مامى له‌چوارچێوه‌ى ئه‌و پرۆسه‌ی ‌ه‬ ‫ل�ه‌ ق���ه‌زاى مه‌خمور چ��ان��د‪ ،‬ل� ‌ه ده‌سپێکى‬ ‫م �ه‌راس��ی��م �ه‌ک �ه‌دا س���ه‌رۆک���ى ح��ک��وم�ه‌ت‬ ‫پێشانگاى تایبه‌تى ژینگه‌ى به‌سه‌ر کرده‌و‌ه‬ ‫ک ‌ه له‌الیه‌ن به‌رێوه‌به‌رایه‌تى هۆشیارى و‬ ‫راگه‌یاندنى ده‌سته‌ى پاراستن و چاککردنى‬ ‫ژینگ ‌ه رێکخرابوو‪ ،‬له‌ ووته‌یه‌کیشدا بۆ‬ ‫ئاماده‌بووان سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى‬ ‫کوردستان رایگه‌یاند‪ :‬پاراستنى ژینگ ‌ه‬ ‫ئه‌رکى حکومه‌ت و هه‌موو الیه‌نه‌کانه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌ب��ێ پ��اراس��ت��ن و ره‌چ��اوک��ردن��ى دۆخ��ى‬ ‫ژینگه‌ ئه‌م پێشکه‌وتنانه‌ ب���ه‌رده‌وام نابێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئ�ه‌وه‌ى راگه‌یاند که‌ پاراستن و زیاد‬ ‫کردنى رێژه‌ى سه‌وزایى کوردستان پێویستى‬ ‫به‌بایه‌خى زیاتره‌ و ده‌بێت کارى بۆ بکرێت‬ ‫و ئه‌رکى حکومه‌تیشه‌ له‌جێبه‌جێ کردنى‬ ‫ی��اس��اک��ان رۆڵ���ى خ���ۆى ببینێ و ئ�ه‌رک��ى‬ ‫سه‌رجه‌م تاکه‌کانه‌ بۆ بایه‌خدان به‌ ژینگه‌‬ ‫و کلتور و ئاشنابوون به‌پێویستیه‌کانى رۆڵى‬ ‫هه‌بێت‪ .‬سه‌رۆکى حکومه‌ت رایگه‌یاند له‬ ‫‌مه‌خمور هه‌ڵمه‌تى چاندنى پێنج ملیۆن نه‌مام‬ ‫راده‌گه‌یه‌نین‪ ،‬ساڵى پار سه‌رکه‌وتووبوین له‌‬ ‫چاندنى (‪ )2‬ملیۆن و (‪ )300‬هه‌زار نه‌مام‬ ‫که‌ رێژه‌ى سه‌وز بوونى نه‌مامه‌کان (‪)%80‬‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬د‪.‬به‌رهه‌م هیواشى خواست ئه‌مساڵ‬ ‫رێ��ژه‌ى سه‌وز بوون زیاتر بێت‪ ،‬راشیگه‌یاند‬ ‫له‌ ئێستاوه‌ ده‌بێت ک��ار بۆ ساڵى داهاتوو‬ ‫بکه‌ین و هه‌ڵمه‌ته‌که‌ بکه‌ین به‌ (‪ )10‬ملیۆن‬ ‫ن �ه‌م��ام و ل �ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ش��دا جۆرێک‬ ‫له‌پێشبڕکێ دروس����ت ب��ک�ه‌ی��ن ل �ه‌ ن��ێ��وان‬ ‫ناوچه‌کان بۆ سه‌وزکردنى ده‌شت و پێده‌شت‬ ‫و ناوچه‌ شاخاویه‌کانى کوردستان‪ ،‬هه‌ر له‌‬ ‫ووته‌که‌یدا سه‌رۆکى حکومه‌ت وه‌زیره‌کانى‬ ‫ئ�ه‌وق��اف و پ���ه‌روه‌رده‌ و ش��اره‌وان��ى راسپارد‬ ‫که‌ رۆڵیان هه‌بێت له‌ هۆشیار کردنه‌وه‌ى‬ ‫هاواڵتیان بۆ پاراستنى ژینگه‌‪ ،‬له‌ په‌راوێزى‬ ‫مه‌راسیمه‌که‌شدا له‌الیه‌ن (د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح)‬ ‫سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و‬ ‫د‪.‬رێزان حه‌سه‌ن سه‌رۆکى ده‌سته‌ى پاراستن‬ ‫و چ��اک��ک��ردن��ى ژی��ن��گ�ه‌ و ئ��ام��اده‌ب��ووان��ى‬ ‫مه‌راسیمه‌که‌ ژماره‌یه‌ک له‌ نه‌مامیان له‌‬ ‫چوارچێوه‌ى هه‌ڵمه‌ته‌که‌ له‌ قه‌زاى مه‌خمور‬ ‫چاند‪.‬‬

‫مرۆڤ ته‌نها به‌شێکه‌ له‌ ژینگه‌‬

‫ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه‌ ه �ه‌ڵ �ه‌ک��ان��ى م����رۆڤ ئ���ه‌و‌ه‬ ‫ب��ووه‌ خ��ۆى به‌ سه‌نته‌رى گ �ه‌ردون زانیوه‌ و‬ ‫هه‌موو که‌ره‌سته‌کانى زه‌وى به‌ زهنییه‌تى‬ ‫ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��خ��وازان�ه‌ ل��ێ��ک��داوه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬زۆرب �ه‌ى‬ ‫ئایینه‌کانیش م��رۆڤ وه‌ک «ئه‌شڕه‌فى‬ ‫مه‌خلوقات» سه‌یر ده‌ک�ه‌ن و ره‌وای��ى دراوه‌‬ ‫ک �ه‌ چ���ۆن ئ���ه‌م گ���ه‌ردون���ه‌ ب �ه‌ک��ار بێنێت‪.‬‬ ‫ده‌وڵ�ه‌ت�ه‌ سوسیالیستییه‌کانیش به‌ هه‌مان‬ ‫شێوه‌ مرۆڤیان کردۆته‌ سه‌نته‌ر‪ ،‬ده‌وڵ�ه‌ت و‬ ‫سه‌نته‌رگه‌رایى رێگاى بۆ تێکدانى ژینگه‌‬ ‫ک��ردۆت �ه‌وه‌ و م��رۆڤ�ه‌ ب��ۆ ئ��اس��وده‌ی��ى خۆى‬ ‫ته‌کنۆلۆژیاى پ �ه‌ره‌ پ��ێ��داوه‌ و کاریگه‌رى‬ ‫خراپى کرداره‌کانى بۆ سه‌ر ژینگه‌ له‌به‌ر‬ ‫چاو نه‌گرتووه‌‪ .‬تۆماس هۆبز فه‌یله‌سوفى‬ ‫بریتانى له‌باره‌ى مرۆڤه‌وه‌ ده‌ڵێت‪« :‬مرۆڤ‬ ‫بۆته‌ گورگى م��رۆڤ و ته‌نانه‌ت خۆیشى‬ ‫ده‌خ���وات» و تێکدانى ژینگه‌ و تێکدانى‬ ‫زنجیره‌ى ژی��ان و کاریگه‌رییه‌کان له‌سه‌ر‬ ‫م��رۆڤ ئ�ه‌وه‌ ده‌خ��ات�ه‌ڕوو که‌ م��رۆڤ بۆته‌‬ ‫گورگى مرۆڤ‪ .‬عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن له‌سه‌رتاى‬ ‫مێژوو زهنییه‌ته‌کانى مرۆڤ ده‌خاته‌ڕوو و‬ ‫وه‌ک ئه‌لته‌رناتیڤ رایده‌گه‌یێنى پێویسته‌‬ ‫س�ه‌ن��ت�ه‌رگ�ه‌رای��ى م��رۆڤ تێپه‌ڕ بکرێت و‬ ‫مرۆڤ وه‌ک به‌شێک له‌ ژینگه‌ و ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌شێکى له‌ ژینگه‌ ده‌زان��ێ��ت و ده‌ڵێت له‌‬ ‫ژی��ن��گ�ه‌دا ل�ه‌ ن��ێ��وان م��ار و مشکه‌کانیش‬ ‫ه��اوس�ه‌ن��گ��ی ه�ه‌ی�ه‌ و ئ �ه‌گ �ه‌ر تێکبچێت‪،‬‬ ‫زنجیره‌ى ژیان السه‌نگ ده‌بێت‪.‬‬

‫به‌دواداچوون‬

‫ئه‌نجومه‌نى پارێزگا ل ‌ه ئێستادا بێ ده‌سه‌اڵت و بێ ئیراد ‌ه کراوه‌‬ ‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى‪ :‬ئێمه‌ هه‌ڵبژێردراین بۆ ماوه‌ى (چوار)ساڵ‪ ،‬که‌چى دوو(مانگ)ى تر(حه‌وت) ساڵ ته‌واو ده‌که‌ین‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫سه‌روه‌ر سه‌عدوڵاڵ و حه‌سه‌ن گه‌رمیانى‬

‫سید قادر ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاى سلێمانى و نوێنه‌رى‬ ‫خه‌ڵکى چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬بۆ (چه‌تر)‬ ‫دوا و ئاماژه‌ى بۆ کار و‬ ‫پرۆژکانى رابردووى ده‌کات‪،‬‬ ‫هاوکاتیش باس له‌وه‌ ده‌کات که‌‬ ‫ئه‌نجوومه‌نى پارێزگا له‌ ئێستادا‬ ‫بێ ئێراده‌ کراوه‌‪.‬‬

‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬وه‌ک ئ �ه‌ن��دام��ى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پاریزگاى سلێمانى کاروپرۆژه‌کانتان‬ ‫ل �ه‌ چ �ه‌ن��د س��اڵ��ى راب�����ردوو ل �ه‌ س��ن��ورى‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ وه‌ک پێویست نه‌بووه‌؟‬ ‫ ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌رێمى‬‫کوردستان و پارێزگاکانى ترى عێراق‬ ‫ل����������ه‌(‪ )2005/1/31‬ه���ه‌ڵ���ب���ژێ���ردراون‪،‬‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب�ه‌ت�ه‌ ئێمه‌ (‪ )2005‬ب��ودج �ه‌م��ان‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬ئه‌نجومه‌نى پاریزگاى سلێمانى‬ ‫نوێنه‌رى هه‌موو حزبه‌کانى تێدابوو‪ ،‬واته‌‬ ‫هه‌موو ره‌نگه‌کان کاریان ده‌کرد به‌بێ‬ ‫جیاوازى ل�ه‌س��ااڵن��ى(‪)2009 _ 2006‬‬ ‫توانیمان زۆرترین پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزارى‬ ‫له‌ هه‌موو شاروشارۆچکه‌کان پێشکه‌ش‬ ‫به‌خه‌ڵک بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئێستا‬ ‫ئه‌نجومه‌ن بێ ده‌س��ه‌اڵت و بێ ئیراده‌‬ ‫ک����راوه‌ و ه��ی��چ ک��ارێ��ک��ى ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ئ�ه‌و‬ ‫بودجه‌یه‌ گه‌یشته‌ ئه‌نجومه‌نى پاریزگاى‬ ‫سلێمانى‌ به‌شێویه‌ک دابه‌شکراوه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نموونه‌ چه‌مچه‌ماڵ و ناحییه‌کانى ساڵ‬

‫‪n‬‬

‫سید قادر ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى فۆتۆ‪ /‬چه‌تر‬

‫هه‌بووه‌ (‪ )10‬ملیار دینارى به‌رکه‌وتووه‌‪ ،‬بودجه‌که‌ى ئێمه‌ ئه‌ونده‌یه‌ چى بکه‌ین؟‬ ‫ئ�ه‌م (‪ )10‬ملیار دیناره‌ به‌پێى رێ��ژه‌ى چى پرۆژه‌یه‌ک گرنگه‌ بکه‌ین بۆ ئه‌م‬ ‫دان��ی��ش��ت��وان داب �ه‌ش��م��ان ک���ردووه‌ به‌سه‌ر شاره‌‪ ،‬واتا ئه‌نجومه‌ن له‌خۆیه‌وه‌ نه‌هاتووه‌‬ ‫ن��اح��ی��ی �ه‌ک��ان��ى (ت���ه‌ک���ی���ه‌ و ش���ۆڕش ئه‌و بودجه‌یه‌ بهێنێنیت و بیکاته‌ پرۆژه‌‬ ‫و س �ه‌ن��گ��او چ��ه‌م��چ��ه‌م��اڵ) ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��ۆ ئ �ه‌وش��اره‌‪ ،‬ئ �ه‌و س �ه‌رده‌م �ه‌ى (دان��اى‬ ‫ئه‌وه‌شدا‪ ،‬هاتووین له‌گه‌ڵ به‌ڕێوبه‌رى ئه‌حمه‌د مه‌جید) پارێزگارى سلێمانى‬ ‫ناحییه‌کان و قایمقامیه‌ت و سه‌رۆک بوو‪ ،‬چوار ناحیه‌ى سنورى چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫شاروانییه‌کانى چه‌مچه‌ماڵ و هه‌ندێک زیاتر له‌ (‪)140‬پرۆژه‌ى بۆ ئه‌نجام درا‬ ‫له‌ رێکخراوه‌کانى شاره‌که‌ دانیشتوین‪ ،‬ب�ه‌ب��ڕى زی��ات��ر ل�ه‌ (‪ )70‬ملیار دینار‪،‬‬ ‫پێمان وت���ون ئ�ه‌م��س��اڵ ب��ۆ ئ��ه‌م سنوره‌ به‌اڵم ساڵى (‪ )2010‬بودجه‌مان نه‌بوو‪،‬‬

‫ساڵى (‪)2011‬ی���ش (‪ )7‬ملیار دینار‬ ‫ب���ه‌ر س��ن��ورى چ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ ک �ه‌وت��ووه‌‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک پ��رۆژه‌ دی��ارى ک��راوه‌ ئێستا‬ ‫چوه‌ته‌ قۆناغى ئیحاله‌وه‌ گه‌ر لێم بپرسى‬ ‫ل�ه‌و پ��رۆژان�ه‌ رازی��ن ده‌ڵێم نه‌خێر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وى که‌مه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬زۆرجار ئه‌و پرۆژانه‌ى که‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ئه‌نجام ده‌درێت‬ ‫حکومه‌ت وا پیشانى ده‌دات که‌ له‌سه‌ر‬ ‫بودجه‌ى خۆى ئه‌نجامی داوه‌؟‬

‫ راگه‌یاندنه‌کان زیاتر فێربوون بچنه‌‬‫الى قایمقامیه‌ت و به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌کان‬ ‫و سه‌رۆک شاروانییه‌کان دیدار بکه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش باسى پ��رۆژه‌ک��ان��ی��ان ک��ردووه‌‬ ‫ب�ه‌ ن��اوى خ��ۆی��ان�ه‌وه‌ ن��ای�ه‌ن بڵێن له‌سه‌ر‬ ‫بودجه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان پرۆژه‌‬ ‫بۆ هاواڵتیان کراوه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬له‌کاتى خۆپیشاندانه‌کانى (‪)17‬‬ ‫ى ش��وب��ات و رۆژان���ى دوای���ى زۆرج���ار‬ ‫(ک��اوه‌ عه‌بدواڵ‌) سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌ن‬ ‫لێدوان و به‌یاننامه‌ى ده‌رده‌کرد له‌هه‌مان‬ ‫کاتیشدا سه‌رۆکى لیسته‌ جیاوازکان‬ ‫ئه‌وه‌یان رتده‌کرده‌وه‌؟‬ ‫ زۆرج��ار له‌ راگه‌یاندکانه‌وه‌ گوێمان‬‫لێئه‌بوو هه‌ر له‌ سه‌رۆکى حکومه‌ت و‬ ‫به‌رپرسانى ئه‌م وه‌اڵته‌وه‌ گوتیان دواکارى‬ ‫خه‌ڵکى کوردستان ره‌وایه‌‪ ،‬ئێمه‌ش وه‌کو‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن رام��ان��گ�ه‌ی��ان��د و پشگیرى‬ ‫خ��ۆم��ان ب��ۆ خۆپیشاندران پیشاندا به‌‬ ‫شێویه‌کى سه‌رده‌مییانه‌ و مه‌ده‌نییانه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬هه‌ندێک خه‌ڵک سکااڵ ده‌که‌ن‬ ‫له‌وه‌ى که‌ (سه‌ید قادر) وه‌ک پێویست‬ ‫ده‌رناکه‌وێت و ناچێته‌ ناو چه‌ماوه‌ره‌که‌ى‬ ‫هۆکاره‌ى ئه‌مه‌ بۆچى ده‌گێرێنیته‌وه‌؟‬ ‫ ئێمه‌ ب����ه‌رده‌وام ل�ه‌ن��اوخ�ه‌ڵ��ک��دای��ن و‬‫ل��ه‌ خ �ه‌ڵ��ک دان���ه‌ب���ڕاوی���ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم که‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتى کارکردنت نه‌بێت و نه‌توانى‬ ‫داخوازیه‌کانى خه‌ڵک جێبه‌جێ بکه‌یت‬ ‫به‌چى ده‌چێت‪ ،‬من نوێنه‌رى ناحییه‌ى‬ ‫(ت �ه‌ک��ی��ی �ه‌) و ئ��اغ��ج��ل �ه‌رب��ووم‪ ،‬ب��ه‌اڵم‬ ‫(شێزاد حافز) نوێنه‌رى (چه‌مچه‌ماڵ)‬ ‫ب��وو‪( ،‬سعاد ئیسماعیل)یش نوێنه‌رى‬ ‫ن��اح��ی��ی �ه‌ى (ش�����ۆڕش) و (س �ه‌ن��گ��او)‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪13‬‬

‫بوو‪ ،‬به‌اڵم به‌بێ جیاوازى کارمان بۆ‬ ‫سنوره‌که‌ ک���ردووه‌‪ ،‬هۆکارێکى تریش‬ ‫راگه‌یاندنه‌کانن ده‌زان��ن پرۆژیه‌ک ل ‌ه‬ ‫رێگاى ئێمه‌وه‌ ک��راوه‌ که ‌ئاماده‌ نه‌بن‬ ‫چاوپێکه‌وتن له‌گه‌ڵ ئێمه‌ بکه‌ن ئێم ‌ه‬ ‫چى بکه‌ین خۆنایه‌ینه‌ ناو بازاڕ هاوار‌ه‬ ‫بکه‌ین‪.‬‬ ‫چ���ه‌ت���ر‪ :‬ئ���ێ���وه‌ ت���ا چ ئ���ه‌ن���دازه‌ی���ه‌ک‬ ‫هه‌وڵتانداوه‌ (چه‌مچه‌ماڵ) بکرێت ب ‌ه‬ ‫ئیداره‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ؟‬ ‫ ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ک��ان��ى ئه‌نجومه‌ن ئه‌وه‌ند‬‫فراوان نییه‌‪ ،‬که‌ پێشنیار به‌رز بکه‌ینه‌و‌ه‬ ‫ب���ا ف�ل�ان���ه‌ ش���وێ���ن ب��ێ��ت ب���ه‌ ئ���ی���داره‌ى‬ ‫س��ه‌رب��ه‌خ��ۆ‪ ،‬دی����اره‌ ئ �ه‌م �ه‌ ب��ڕی��ارێ��ک��ى‬ ‫سیاسییه‌ و ل�ه‌س�ه‌ر ئاستى سه‌رۆکى‬ ‫حکومه‌ت‪ ،‬راسته‌ چه‌مچماڵ قه‌زایه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم (‪ )8‬ناحییه‌ى ل�ه‌س�ه‌ره‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ى (‪ )412‬گوند و زیاتر له‌ (‪)150‬‬ ‫هه‌زار که‌سى تێدا ده‌ژى‪ .‬که‌واتا ئه‌وان ‌ه‬ ‫واده‌که‌ن چه‌مچه‌ماڵ بکرێت به‌ ئیداره‌ى‬ ‫سه‌ربه‌خۆ وه‌ک شوێنه‌کانى تر‪.‬‬ ‫چ��ه‌ت��ر‪ :‬ب �ه‌ن��ی��از ن��ی��ت خ���ۆت ک��ان��دی��د‬ ‫که‌یته‌وه‌ بۆ هه‌ڵبژردنى داهاتوو؟‬ ‫ ن �ه‌خ��ێ��ر‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وى ل �ه‌ پ��رۆس �ه‌ى‬‫دی��م��وک��راس��ی �ه‌ت��ى ج��ی��ه��ان��دا واج���وان��� ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵت بۆ که‌سانى تریش بێت‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژێراوین ب��ۆم��اوه‌ى (چ��وار)س��اڵ‪،‬‬ ‫که‌چى دوو(مانگ)ى تر(حه‌وت) ساڵ‬ ‫ته‌واو ده‌که‌ین‪.‬‬

‫«په‌ککه‌وتنى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر ده‌سه‌اڵت لێى به‌رپرسه‌»‬

‫به‌یان به‌روارى‪ :‬ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى ئێستا بوه‌ت ‌ه «چایخانه‌»‬

‫سلێمانی‬ ‫دلێر عه‌بدولڕه‌حمان‬

‫ئه‌م به‌دواداچونه‌ى (چه‌تر) دوایین‬ ‫زانیارى له‌باره‌ى هه‌ڵبژاردنى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان و کارى‬ ‫ئێستاى ئه‌و ئه‌نجومه‌نانه‌‬ ‫ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬هاوکات بڕى پاره‌ى‬ ‫پێویستیش بۆ ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ له‌ کاتێکدایه‌ که‌ له‌ئێستادا‬ ‫ره‌خنه‌ له‌کارى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاکان ده‌گیرێت که‌ رۆڵى‬ ‫پێویستیان نیه‌‪.‬‬

‫ع���ه‌ون���ى ب�������ه‌زاز‪ ،‬ج��ێ��گ��رى س���ه‌رۆک���ى‬ ‫لیژنه‌ى یاسایی له‌په‌رله‌مانى کوردستان‬ ‫رایگه‌یاند‪ ،‬بۆ هه‌ڵبژاردنى پارێزگاکان‬ ‫ب��اس ل �ه‌و ئالیه‌تانه‌ ده‌ک��رێ��ت که‌ ئاخۆ‬ ‫شێوازى به‌ڕێوه‌چوونى پرۆسه‌که‌ چۆن‬ ‫بێت ئایا لیستى کراوه‌ بێ یان داخراو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ى ئێستا باس ده‌کرێت بریتییه‌‬ ‫له‌کارکردن به‌لیستى نیمچه‌ کراوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێى ئ�ه‌و زانیاریانه‌ى ده‌س��ت (چه‌تر)‬ ‫ک���ه‌وت���ووه‌ ل �ه‌ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئ �ه‌م��ج��اره‌دا‬ ‫بنکه‌کانى ده‌ن��گ��دان که‌مده‌کرێته‌وه‌ و‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان‬ ‫پێویستى به‌ (‪ )31‬ملیۆن دۆالر هه‌یه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا پرۆسه‌که‌ به‌ (‪ )35‬هه‌زار‬ ‫کارمه‌ند به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫(ه��ه‌ن��درێ��ن م��ه‌ح��ه‌م��ه‌د) ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رى‬

‫ئ��ۆف��ی��س��ى ه���ه‌ول���ێ���رى ک��ۆم��س��ی��ۆن��ى‬ ‫ب���ااڵى ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ک��ان وت���ى‪ :‬خه‌رجى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان به‌ (‪ )31‬ملیۆن دۆالر‬ ‫خ �ه‌م��ڵ��ێ��ن��دراوه‌‪ .‬ک��ارم �ه‌ن��دان��ى ن��اوه‌ن��دى‬ ‫تۆمارى ده‌نگده‌ران ژماره‌یان (‪)35 -33‬‬ ‫ه �ه‌زار کارمه‌ند ده‌ب��ێ‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌مجاره‌‬ ‫کارمه‌ندانى ناوه‌ندى تۆمارى ده‌نگده‌ران‬ ‫ژماره‌یان که‌متر ده‌بێت‪ ،‬چونکه‌ جارى‬ ‫پێشوو هه‌ر وێستگه‌یه‌ک له‌سه‌ر (‪)400‬‬ ‫ده‌نگده‌ر دانرابوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مجاره‌ (‪)450‬‬ ‫ده‌نگده‌ر داده‌نرێت له‌هه‌ر وێستگه‌یه‌ک‪.‬‬ ‫له‌ درێ��ژه‌ى قسه‌کانیدا هه‌ندرێن وتی‪:‬‬ ‫به‌م پێیه‌ ژماره‌ى بنکه‌کان که‌مده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ژماره‌ى کارمه‌ندانیش که‌مده‌بێته‌وه‌‬ ‫هه‌ر مامۆستایان ده‌که‌ینه‌وه‌ به‌ چاودێر‪،‬‬ ‫چونکه‌ هه‌ڵبژاردنه‌که‌ له‌ خوێندنگاکان‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ى دانانى خوێندکارانى زانکۆ و‬ ‫خه‌ڵکى ت��ر ب��ۆ ک��ارم�ه‌ن��دى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن‬ ‫به‌رێوه‌به‌رى ئۆفیسى هه‌ولێرى کۆمسیۆنى‬ ‫ب��ااڵ وت��ى‪ :‬وه‌ک هه‌موو جاره‌کانى تر‬ ‫خوێندکارانى زانکۆ و خه‌ڵکى ئاسایى‬ ‫وه‌ک کارمه‌ندى کۆمسیۆن به‌ کاتى‬ ‫داده‌نرێن‪ ،‬ته‌ئکیدى له‌وه‌شکرده‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ئێستا ب��اس ل �ه‌وه‌ ده‌که‌ین که‌ له‌ماوه‌ى‬ ‫(‪ )6‬م��ان��گ ک��ۆم��ی��س��ی��ۆن ده‌ت���وان���ێ‬ ‫خ��ۆى ئاماده‌بکات‪ ،‬بۆ نموونه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫مانگى (‪ )11‬بریار له‌سه‌ر ئه‌نجامدانى‬ ‫هه‌ڵبژاردندرا‌و گه‌یشته‌ الى ئێمه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌‬

‫ئێمه‌ مانگى (‪ )5‬ده‌بێ هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام‬ ‫بده‌ین‪.‬‬ ‫(ک����اراون س��اڵ��ح) ئ�ه‌ن��دام��ى په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان له‌مباریه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬بۆ دۆخى‬ ‫ئێستاى هه‌رێم ته‌وافوق به‌کارێکى باش‬ ‫ده‌بینم‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ کۆمیسیۆن ته‌نها‬ ‫نوێنه‌رانى یه‌کێتى و پارتى نه‌بن و خه‌ڵکى‬ ‫بێالیه‌نیشیان تیابێت‪.‬‬ ‫(ب�ه‌ی��ان ب���ه‌روارى) ئه‌ندامى په‌رله‌مانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل���ه‌ب���اره‌ى ک����ارى ئێستاى‬ ‫ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان وتى‪ :‬ئه‌نجومه‌نى‬ ‫ئێستاى پ��ارێ��زگ��اک��ان ئه‌نجومه‌نێکى‬ ‫ل�ه‌ک��ارک�ه‌وت��ووه‌ و هیچ ده‌سه‌اڵتێکیان‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌روارى وتیشى‪ :‬ده‌ب��وای �ه‌ ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاکان په‌رله‌مانێکى بچووکراوه‌‬ ‫بووایه‌ له‌سه‌ر ئاستى پارێزگاکان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئه‌ندامه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌وه‌شى‬ ‫خ��س��ت�ه‌ڕوو‪ ،‬ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى‬ ‫ئێستا بوه‌ته‌ «چایخانه‌»‪.‬‬ ‫پێشتریش په‌رله‌مانى کوردستان پرۆژه‌‬ ‫یاسایى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا‬ ‫و ق�ه‌زا و ناحیه‌کانى په‌سه‌ندکردوو له‌‬ ‫ئێستادا چاوه‌ڕوانى دیارى کردنى کاتى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌کرێت‪.‬‬ ‫له‌ ئێستادا ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر‬ ‫کاره‌کانى هه‌ڵپه‌سێردراوه‌ و یاساش رێگره‌‬ ‫ل�ه‌ ک��اراک��ردن��ى ئ �ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ تاکو‬ ‫هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان و‬

‫‪n‬‬

‫ه ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان فۆتۆ‪ /‬ئینته‌رنێت‬ ‫یاساى‌ساڵى (‪ )2009‬ده‌سه‌اڵتى نه‌داوه‌ت ‌‬

‫دی����ارى ک��ردن��ى خولێکى ن���وێ ب��ۆی‪،‬‬ ‫تائێستاش واده‌ى هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاکان دی��ار نیه‌‪ ،‬یاساکه‌ى ساڵى‬ ‫(‪)2009‬ى ت��ای��ب �ه‌ت ب��ه‌ ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاکانیش له‌په‌رله‌مانه‌ و هه‌موار‬ ‫نه‌کراوته‌وه‌‪.‬‬ ‫جه‌مشید به‌شیر ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پارێزگاى هه‌ولێر له‌سه‌ر لیستى پارتى‬ ‫دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان ب �ه‌ (چ �ه‌ت��ر)ى‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬به‌ یاسا کاره‌کانمان راگیراوه‌‬ ‫و ده‌س�ه‌اڵت��م��ان پێ ن���ه‌دراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫یاساکه‌ بڕیاره‌ هه‌موار بکرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاکو ئێستا ل�ه‌ په‌رله‌مانه‌ و یاساکه‌‬

‫هه‌موار نه‌کراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی وت‪ :‬ئه‌و یاسایه‌ى که‌ له ‌ساڵى‬ ‫(‪ )2009‬ده‌رچوو تێیدا ده‌سه‌اڵتى نه‌داوه‌ته‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان به‌ڵکو کاره‌کانى‬ ‫ئێمه‌ى هه‌ڵپه‌ساردوه‌ تاکو خولى داهاتوى‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اک��ان‪ ،‬ک �ه‌ دواى‬ ‫هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانه‌‪،‬‬ ‫کارى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان چاودێرى‬ ‫کردنه‌ بۆ سه‌ر فه‌رمانگه‌کانى حکومه‌ت‪،‬‬ ‫پێویسته‌ له‌هه‌موار کردنه‌وه‌ى یاساکه‌ش‬ ‫ئه‌و بڕگه‌ الببرێت که‌ ده‌ڵێت چاالکى‬ ‫کارکردن ئه‌و خوله‌ى ئێستا ناگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫الى خ��ۆش��ی �ه‌وه‌ ف���ه‌ره���اد م���ه‌ال س��اڵ��ح‪،‬‬

‫ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر‬ ‫له‌سه‌ر لیستى یه‌کگرتوو به‌(چه‌تر)ى‬ ‫ووت‪ :‬ده‌سه‌اڵت به‌رپرسه‌ له‌ هه‌ڵپه‌ساردنى‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ى پ���ارێ���زگ���اى ه���ه‌ول���ێ���ر و‬ ‫کارانه‌کردنى‪ ،‬که ‌ماوه‌ى چه‌ند ساڵیکه‌‬ ‫هیچ چاالکیه‌کى نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫رون��ی��ک��رده‌وه‌‪ ،‬ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫پ���ارێ���زگ���اک���ان زۆر دواک�����ه‌وت�����وه‌ ئ �ه‌م‬ ‫دواک�ه‌وت��ن�ه‌ش حکومه‌ت و په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان لێی به‌رپرسیاره‌‪ ،‬و‌ هه‌روه‌ها‬ ‫ه����ه‌ردوو ح��زب��ى ده‌س����ه‌اڵت خ��ۆی��ان ل�ه‌و‬ ‫ئیستیحقاقه‌ هه‌ڵبژاردنه‌ دیموکراسیه‌‬ ‫ده‌شارنه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو‌‬

‫زانیاری پزیشکی‬ ‫خروخۆ‬ ‫د‪ .‬زانا محه‌مه‌د پسپۆرى نه‌خۆشیه‌کانى پێست‬ ‫خروخۆ بریتییه‌ له‌ ئ��اره‌زوم �ه‌ن��دى که‌سێک بۆ‬ ‫خ��وران��دن وات��ا ئ��اره‌زوی �ه‌ک هه‌یه‌ که‌ که‌سه‌که‌‬ ‫روشاندن دروست بکات‪ ،‬ئه‌م ئاره‌زومه‌ندییه‌ى ئه‌م‬

‫ک �ه‌س �ه‌ ب��ۆ روش���ان���دن پێى ده‌وترێ خوران‬ ‫هۆکاره‌کانى‬ ‫بێگومان خ���وران خ��ۆى نه‌خۆشى نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫نیشانه‌ى نه‌خۆشییه‌که‌ واتا چه‌ند نه‌خۆشییه‌ک‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌ ل �ه‌ ل�ه‌ش��ى م��رۆڤ��دا ده‌ب��ێ��ت�ه‌ ه��ۆى خ���وران‪،‬‬ ‫سه‌ره‌کیترینیان‪:‬‬ ‫‪ /1‬نه‌خۆشییه‌کانى پێسته‌‬ ‫‪ /2‬هۆکار نه‌خۆشى ن��اوه‌وه‌ى نه‌خۆشه‌که‌یه‌ که‌‬ ‫له‌سه‌ر پێست ده‌رده‌که‌وێ یان حاڵه‌تى ده‌رونى ئه‌و‬ ‫که‌سه‌ی ‌ه که‌ واى لێده‌کات هه‌ست به‌خوران بکات‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش زیاتر له‌ که‌سانى (ع�ه‌س�ه‌ب��ى)دا به‌دى‬ ‫ده‌ک��رێ��ت هه‌ندێ ک�ه‌س نه‌خۆشى گورچیله‌یان‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌ ب �ه‌ ب��ۆن �ه‌ى ب �ه‌رزب��ون �ه‌وه‌ى رێ���ژه‌ى ل��ول�ه‌ له‌‬

‫خوێنه‌که‌یدا یان ئه‌و که‌سانه‌ى نه‌خۆشى زراویان شوێنانه‌دا زیاتر گه‌شه‌ ده‌ک��ات ئ�ه‌م نه‌خۆشیی ‌ه‬ ‫هه‌یه‌ خورانێکى بۆ دروست ده‌بێت له‌سه‌ر پێستى‪ .‬هه‌موو ته‌مه‌نێک ده‌گرێته‌وه‌ و هیچ ته‌مه‌نێک‬ ‫‪ /3‬که‌مى چه‌ورى سه‌ر له‌ش یان چه‌ورى له‌ش‪ ،‬له‌ لێى ب��ێ ب �ه‌رى نییه‌ نه‌خۆشى گ �ه‌ڕى ل�ه‌ نێوان‬ ‫هه‌ردوو حاڵته‌که‌دا ده‌بێته‌ هۆى خوران‪ ،‬جۆرێکى که‌سێک بۆ که‌سێکى تر ده‌گوازرێته‌وه‌ که‌ به‌ر‬ ‫ترى پێست وشکى به‌ هۆى گۆڕانى جه‌و به‌تایبه‌ت که‌وتن هه‌بێت له‌ نێوانیادا یان به‌کارهێنانى نوێن‬ ‫له‌ زستاندا روده‌دات ل�ه‌وک��ات�ه‌دا پێویستمان به‌ و جلوبه‌رگى که‌سێکى توشبوو که‌ ئه‌مه‌ش زیاتر‬ ‫چه‌ورکردن هه‌یه‌ له‌ رێگه‌ى ئه‌و کرێمانه‌ى که‌ له‌ ئوتێله‌ ک�ه‌م خزمه‌تگوزارییه‌کان ی��ان بڵێین‬ ‫پێست چه‌ور ده‌کات‪.‬‬ ‫الوه‌کییه‌کان یان زیندانه‌کان یان ئه‌و بنکانه‌ى‬ ‫‪ /4‬خوراندن له‌ رێگه‌ى مێرووه‌کانه‌وه‌‪ :‬هه‌ندێ مێر که‌ واجبیان تێدا ده‌گیرێت که‌ پێخه‌فى توشبوو‬ ‫و هه‌یه‌ خوران دروست ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫به‌کارده‌هێنن‪ ،‬حه‌شه‌ره‌که‌ به‌ژێر پێستدا ده‌ڕوا و‬ ‫‪ /5‬گه‌ڕیی‪ :‬ئه‌م نه‌خۆشى گه‌ڕییه‌ له‌ په‌یدابوونى گه‌راکه‌ داده‌نێ له‌وکاته‌دا دژه‌ ته‌نه‌کانى پێست‬ ‫مێرویه‌که‌وه‌یه‌ که‌ زیاتر له‌و خانوانه‌دا په‌یدا ده‌بێ که‌ دژى ئ�ه‌و میکرۆبه‌ ده‌جوڵێن له‌ ئه‌نجامدا‬ ‫که‌ له‌ گڵ یان دار دروست کراون‪ ،‬چونکه‌ له‌و خروخۆ دروست ده‌بێت‪.‬‬

‫‪ /6‬نه‌خۆشییه‌کى تر ئه‌مه‌یان زیاتر له‌ منداڵدا‬ ‫روده‌دات ئه‌ویش بوونى رشکه‌ که‌ په‌یوه‌ندى ب ‌ه‬ ‫خ��وران��ى س���ه‌ره‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ جگه‌ له‌ سه‌رتاشین‬ ‫رێگه‌ى ده‌رب��از بوون له‌ رشک زیاتر له‌ رێگه‌ى‬ ‫ئه‌و شامپۆیانه‌ى که‌ پزیشک بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬ ‫دیارى کردون که‌ ئه‌مانه‌ نابێ له‌ ژێر چاودێرى‬ ‫پزیشک ده‌ربچێت‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا هه‌ندێ ک�ه‌س به‌‬ ‫هۆى وه‌رزشه‌وه‌ که‌ ماندو ده‌بن یان به‌ ئاوى سارد‬ ‫خۆیان ده‌ش��ۆن جارێکى تر به‌مه‌ش له‌ش توشى‬ ‫خ���وران دێ���ت‪ ،‬حه‌ساسیه‌تیشمان ه�ه‌ی�ه‌ ک �ه‌ لیر‬ ‫دروست ده‌کات له‌ رێى روشاندنه‌وه‌ یان خوراندنه‌وه‌‬ ‫برین دروست ده‌بێ‪.‬‬ ‫ئاماده‌کار‪ :‬هه‌رێم قادر‬

‫کراوه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪14‬‬

‫کێشه‌ی نێوان هه‌رێم و به‌غدا له‌ سه‌ر فڕۆکه‌خانه‌ی که‌رکوک سه‌ری هه‌ڵدا‬

‫له‌تیف گلی‪ :‬مالیکی بۆی نییه‌ له‌ قسه‌ی خۆی په‌شیمان ببێته‌وه‌‬

‫ئاماده‌کار‬

‫سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی‬ ‫پاش راده‌ستکردنی فڕۆکه‌خانه‌ی‬ ‫که‌رکوک ئاڵۆزی ل ‌ه نێوان حکومه‌تی‬ ‫به‌غداد و هه‌رێم دروست بوو‪ ،‬ئه‌ندامێکی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگاش جه‌خت له‌و ‌ه‬ ‫ده‌کاته‌و ‌ه ب ‌ه کۆی ده‌نگ بڕیار دراو ‌ه‬ ‫ئه‌و فڕۆکه‌خانه‌ی ‌ه بکرێت ‌ه مه‌ده‌نی و‬ ‫نوێنه‌ری سه‌رۆکی هه‌رێمیش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫مالیکی بۆی نی ‌ه ل ‌ه قسه‌ی خۆی‬ ‫په‌شیمان ببێته‌و ‌ه و سه‌رۆکی یه‌کێتی‬ ‫نوسه‌رانی کوردیش پێیوای ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫زه‌نگێکی ئاگادار کردنه‌وه‌ی تر ‌ه ک ‌ه‬ ‫نابیت ده‌سه‌اڵتی کوردی فه‌رامۆشی‬ ‫بکات‪.‬‬

‫ئه‌لماس فازل‪ ،‬ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫که‌رکوک له‌سه‌ر لیستی برایه‌تی‪ ،‬ئاماژه‌ی‬ ‫ب���ه‌وه‌دا به‌تێکڕای ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای که‌رکوک ده‌نگ له‌سه‌ر ئه‌وه‌درا‬ ‫ک � ‌ه ف��ڕۆک�ه‌خ��ان�ه‌ی ئاسمانی ک�ه‌رک��وک‬ ‫بکرێته‌ ف��ڕۆک �ه‌خ��ان �ه‌ی �ه‌ک��ی ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی‬ ‫مه‌ده‌نی نه‌ک سه‌ربازی و ل ‌ه ساڵی (‪)2006‬‬ ‫موڵکایه‌تی ئه‌و فڕۆکه‌خانه‌یه‌ ل ‌ه وه‌زاره‌تی‬ ‫به‌رگری گواستراوه‌ته‌و‌ه بۆ سه‌ر وه‌زاره‌ت��ی‬ ‫گواستنه‌و‌ه و گایاندن‪.‬‬ ‫ده‌رب�����اره‌ی هه‌ڵوێستی ئ�ه‌م��ری��ک��اش باسی‬ ‫ل �ه‌وه‌ک��رد «ک��ورد و ئه‌مریکاش گرفتمان‬ ‫له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ناوه‌ند هه‌بووه‌‪ ،‬دیار‌ه ده‌بێت‬ ‫شوێنی فرۆکه‌خانه‌ی سه‌ربازی ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫شار نه‌ک ل ‌ه ناوه‌ندی شاردا بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫هۆکاری یه‌که‌م بوو به‌کۆی ده‌نگ بڕیاری‬ ‫ب ‌ه مه‌ده‌نی کردنی ئه‌و فرۆکه‌خانه‌ی ‌ه بدرێت‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م ج��ۆر‌ه سیاسه‌ت ‌ه ک��ارک��ردن�ه‌ش له‌گه‌ڵ‬ ‫هێزی س�ه‌رب��ازی زۆر هه‌ڵه‌ی ‌ه و نادروست ‌ه‬ ‫و سااڵنێک ل�ه‌ س��ای�ه‌ی عه‌سکه‌رتاریه‌ت‬ ‫کارمان کردووه‌ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ده‌بێت‬ ‫ب��ی��ر ل���ه‌و‌ه ب��ک �ه‌ی��ن �ه‌و‌ه واڵت��ه‌ک��ه‌م��ان ب���ه‌ره‌و‬

‫ه فڕۆکه‌خانه‌وه‌»‬ ‫‪« n‬ئێستا له‌ گفتوگۆداین بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین فه‌وجێکی هێزێکی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان و لیوای هاوبه‌ش بچن ‌‬

‫مه‌ده‌نیه‌ت ببه‌ین»‪.‬‬ ‫کاتی ده‌وێ��ت‪ ،‬ده‌س �ه‌اڵت و بڕیاریش الی‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ئاماژه‌ی ئێمه‌ نییه‌‪ ،‬ناتوانیین پێداگریشی له‌سه‌ر‬ ‫بۆ ئه‌وه‌شکرد ئه‌م سیاسه‌ته‌ دوو فاقیی ‌ه ته‌نها بکه‌ین‪ ،‬هه‌ر بریارێک له‌ وه‌زاره‌ته‌وه‌ بێت ئێمه‌‬ ‫بۆ خزمه‌تکردنی کۆمه‌ڵێک ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی جێبه‌جێی ده‌که‌ێن‪.‬‬ ‫تایبه‌تیه‌‪ ،‬هیچ واڵتێک به‌ ئه‌مریکاشه‌وه‌ ن��وێ��ن �ه‌ری س��ه‌رۆک��ی ه�ه‌رێ��م��ی��ش ل �ه‌ش��اری‬ ‫دۆستی هه‌میشه‌یی نیه‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫هه‌میشه‌یی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌رب������������اره‌ی راده‌س�����ت�����ک�����ردن�����ه‌وه‌ی ئ���ه‌و‬ ‫ف��رۆک�ه‌خ��ان�ه‌ی�ه‌ش عه‌مید س �ه‌رح �ه‌د ق��ادر‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی ق �ه‌زاز و ناحیه‌کانی‬ ‫که‌رکوک ئاماژه‌ی ب �ه‌وه‌دا «ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای ک�ه‌رک��وک داوای ک���ردووه‌ ئه‌و‬ ‫فڕۆکه‌خانه‌یه‌ به‌ مه‌ده‌نی بکرێت و له‌سه‌ر‬ ‫بڕیاری پارێزگا ده‌بوایه‌ پۆلیس پاراستنی‬ ‫ئ�ه‌و فڕۆکه‌خانه‌که‌ بگرێته‌ ئه‌ستۆ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی نوێنه‌ری وه‌زاره‌ت��ی به‌رگری و‬ ‫ناوخۆ هات له‌ به‌غداوه‌ بڕیاره‌که‌ گۆردرا به‌ که‌رکوک باسی له‌وه‌کرد که‌ پێشتر بڕیاردرا‬ ‫فه‌وجێکی سه‌ربازی به‌شێوه‌یه‌کی کاتی»‪ .‬ئ�ه‌و فرۆکه‌خانه‌یه‌ بکرێته‌ م�ه‌ده‌ن��ی‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ن��اوب��راو وتیشی‪ :‬جێبه‌جێکردنی بڕیاره‌که‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک و‬

‫سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراقیشه‌‪.‬‬ ‫دانرابوو‪ ،‬رێکه‌وتی (‪ )2011/11/17‬بنکه‌ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌رێم‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌رۆکی‬ ‫له‌تیف گلی‪ ،‬نوێنه‌ری سه‬ ‫ئاسمانی ئازادی که‌رکوک راده‌ستی هێزه‌‬ ‫ش��اری که‌رکوک وتیشی «مالکی بۆی عێراقیه‌کان کرا‪ ،‬حه‌سه‌ن ئه‌سه‌دی‪ ،‬نوێنه‌ری‬ ‫نییه‌ له‌قسه‌که‌ی خۆیی په‌شیمان ببێته‌وه»‪ ،‬مالکی بوو مه‌له‌فی تایبه‌تی راده‌ستکرد‪،‬‬ ‫ئه‌مریکیه‌کان رێکه‌وتنی سه‌ربه‌خۆیان کردووه‌ که‌ ده‌ب��وو راده‌ستی عه‌مید شه‌هاب‪ ،‬وه‌ک‬ ‫فه‌رمانده‌ی ئاسمانی عێراقی له‌ که‌رکوک‬ ‫بکرایه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌کرا‪.‬‬ ‫ع �ه‌م��ی��د ه �ه‌ڵ��ۆ ن �ه‌ج��م �ه‌دی��ن‪ ،‬ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری‬ ‫ئاسایشی که‌رکوک‪ ،‬وتیشی‪ :‬ئه‌مریکیه‌کان‬ ‫رێکه‌وتنی سه‌ربه‌خۆیان کردبوو بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئ��اگ��اداری ن��اوه‌ن��دی رێکخستنی هه‌رێمی‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬که‌ باره‌گاکه‌ی له‌ ناو فڕۆکه‌خانه‌ی‬ ‫ک�ه‌رک��وک�ه‌ و ئ�ه‌رک��ی په‌یوه‌ندیه‌ ل�ه‌ نێوان‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم و به‌غداد‪ ،‬ئه‌وان ئاگادار‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬بۆیه‌ هێزه‌ ئه‌منیه‌کانی وه‌ک پۆلیس‬ ‫و پێشمه‌رگه‌ و ئاسایش پێیان باش بوو که‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی که‌رکوکیش باسی کاردانه‌وه‌یه‌کیان بۆ ئه‌مه‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌وه‌کرد به‌پێی ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ی که‌ پێشتر ن��اوب��راو هێمای ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ش��ک��رد مالکی له‌‬ ‫له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی به‌رگری و ئه‌مریکیه‌کانه‌وه‌ دانیشتنێکی له‌گه‌ڵ پارێزگاری که‌رکوک‬

‫«ئه‌مریکا دۆستی هه‌میشه‌یی نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو به‌رژه‌وه‌ندی هه‌میشه‌یی هه‌یه‌»‬

‫پاڵپشتی بڕیاره‌که‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫که‌رکوکی ک���ردوو‌ه و وتیشی‪ :‬ئێستا ل ‌ه‬ ‫گفتوگۆداین بۆ ئ�ه‌وه‌ی بتوانین فه‌وجێکی‬ ‫هێزێکی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان و لیوای‬ ‫هاوبه‌ش بچنه‌ فڕۆکه‌خانه‌وه‌ و گفتوگۆکانیش‬ ‫ب�ه‌رده‌وام��ن بۆ ئ �ه‌وه‌ی جارێکیتر کێشه‌کان‬ ‫سه‌رهه‌ڵنه‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫«با ئه‌مڕۆ کوردیش به‌هاری خۆی هه‌بێت»‬ ‫ب���وره���ان م��ح��ه‌م��ه‌د‪ ،‬س���ه‌رۆک���ی یه‌کێتی‬ ‫نووسه‌رانی کورد له‌ که‌رکوک پێیوایه‌ هه‌ر‬ ‫دیارده‌یه‌کی سیاسی ئه‌مڕۆ‪ ،‬هه‌موو بزاف‬ ‫و ش��ۆڕش��ێ��ک ک �ه‌ دروس���ت ده‌ب���ێ به‌پله‌ی‬ ‫یه‌ک ده‌بێت پشت به‌ ئیراده‌ی گه‌له‌که‌ی‬ ‫خۆی ببه‌ستێت و وتیشی «پشتبه‌ستن به‌‬ ‫کلتورێک له‌ ده‌ره‌وه‌ی کلتوری ئه‌و میلله‌ته‌‬ ‫بێت‪ ،‬پێموایه‌ هه‌ڵه‌یه‌گی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫کورد پشت به‌ وزه‌و هێزی گه‌له‌که‌ی خۆیی‬ ‫ببه‌ستێت»‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی یه‌کێتی نوسه‌ران تیشکی خسته‌‬ ‫س�ه‌ر رووداوه‌ک��ان��ی باکور و رایگه‌یاند‪ :‬با‬ ‫ئه‌مڕۆ کوردیش به‌هاری خۆی هه‌بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫بوومه‌له‌رزه‌که‌ی وان و سوتانی (‪ )36‬گه‌ریال‬ ‫ب �ه‌ چ �ه‌ک��ی کیمیایی ئێمه‌ چ��ی��م��ان ک��رد‬ ‫که‌ ده‌چێته‌ ناوبزافی قاڵبی شۆڕشگێری‬ ‫ک��وردوه‌‪ ،‬ئێمه‌ چ ناڕه‌زایه‌تیه‌کمان ده‌ڕبری‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوو تورک ده‌کوژری پرسه‌ نامه‌یان بۆ‬ ‫ده‌نێرین‪ ،‬ئه‌م کێشانه‌ و کێشه‌ی تری وه‌ک‬ ‫بنکه‌ی ئاسمانی که‌رکوک وا له‌ تاکی‬ ‫ک���ورد ده‌ک���ات ببێته‌ تاکێکی نائۆمێد‪،‬‬ ‫هه‌ست نه‌کات هێزێک له‌ پشتیه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫پاراستنی ژیانی خۆیی و نیشتمانه‌که‌ی‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ کوشتنی تاکی کورده‌‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو وتیشی‪ :‬له‌ رووب �ه‌ڕووب��ون �ه‌وه‌ی هه‌ر‬ ‫کێشه‌یه‌کی وه‌ک فڕۆکه‌خانه‌ی ئاسمانی‬ ‫ک �ه‌رک��وک ده‌ب���ێ ئ��ه‌و هه‌سته‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌‬ ‫دروس��ت��ب��ک �ه‌ی��ن‪ ،‬ئ �ه‌م��ڕۆ گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان بێ‬ ‫ب��ڕوای��ی�ه‌ک��ی ل��ه‌ال دروس���ت ب���ووه‌‪ ،‬کێشه‌ی‬ ‫بنکه‌ی ئاسمانی که‌رکوک نابێت به‌ که‌م‬ ‫سه‌یری بکرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ زه‌نگێکی ئاگادار‬ ‫کردنه‌وه‌ی تره‌ که‌ نابێت ده‌سه‌اڵتی کوردی‬ ‫فه‌رامۆشی بکات‪.‬‬

‫سه‌رۆکی شاره‌وانی سه‌یدسادق‪:‬‬

‫(‪ )%60‬زیاترى خانووه‌کانى قه‌زاى سه‌یدسادق ب ‌ه زیاده‌ڕۆیى دروست کراون‬ ‫دیدارى‬

‫ئارام شه‌مێرانى‬ ‫ل ‌ه دیدارێکى تایبه‌تى ڕۆژنامه‌ى‬ ‫(چه‌تر)دا سه‌رۆکى شاره‌وانى‬ ‫سه‌یدسادق باسى بودجه‌ى ساڵى‬ ‫(‪ )2011‬و پڕۆژه‌کانى ئه‌و شار ‌ه‬ ‫ده‌کات‌و له‌وه‌ش نیگه‌رانه‌ (‪)%60‬‬ ‫زیاترى خانووه‌کانى ئه‌و قه‌زای ‌ه‬ ‫ب ‌ه زیاده‌ڕۆیى دروست کراون‌و‬ ‫جێگایه‌کیان نه‌هێشتۆته‌و ‌ه بۆ‬ ‫باخچ ‌ه و سه‌وزایى‌و دان به‌وه‌شدا‬ ‫ده‌نێت هاوکارى له‌نێوان خه‌ڵکى‬ ‫سه‌یدسادق‌و شاره‌وانیدا نیه‌‪.‬‬

‫چه‌تر‪ :‬ئاسته‌نگه‌کانى ب�ه‌رده‌م پرۆژه‌ى‬ ‫(چه‌مى چه‌قان) چین‪ ،‬چونکه‌ دیمه‌نى‬ ‫ش���اره‌ک���ه‌ى ت����ه‌واو ن��اش��ری��ن ک����ردووه‌ و‬ ‫سه‌رچاوه‌ى باڵوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشیشه‌؟‬ ‫پرۆژه‌که‌ (‪)%85‬ى جێبه‌جێ کراوه‌ و‬‫ئه‌وه‌ى که‌ ماوه‌ ئه‌وه‌ ڕووب�ه‌رى (‪)230‬‬ ‫‪ n‬جه‌مال ئه‌حمه‌د فۆتۆ‪ :‬چه‌تر‬ ‫م ماڵ ‌و دوکانى چه‌ند هاواڵتیه‌کى‬ ‫ب�ه‌رده‌ک�ه‌وێ��ت ‌و داواى ق�ه‌ب��وو ده‌ک �ه‌ن‪،‬‬ ‫نایانگرێته‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌ چیتان ک��ردووه‌ بۆ و (ب �ه‌رک��ێ��و)ه‌ ت��اپ��ۆی��ان ن��ی �ه‌‪ ،‬شێخان ئ �ه‌و گ �ه‌ڕه‌ک �ه‌ش ت���ه‌واو ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫بڕیارى قه‌ره‌بووه‌که‌شیان له‌ دادگایه‌ و‬ ‫ئه‌مه‌ له‌ کاتێکدا له‌ هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید نه‌خشه‌ى بنه‌ڕه‌تى ته‌واو بووه‌‪ ،‬لیژنه‌مان گه‌ڕه‌کى به‌رکێو تا ئه‌و سنووره‌ى که‌‬ ‫ئێستاش کۆمپانیاکه‌ خه‌ریکن جێبه‌جێى‬ ‫زه‌وى بێ تاپۆ پێشینه‌ى ده‌درێتێ‪ ،‬خۆ دروست کردووه‌‪ ،‬بۆ به‌شى دووه‌مى که‌ ساڵى (‪ )1988‬ڕوخ��اوه‌ ه�ه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن‬ ‫ده‌ک �ه‌ن به‌و شوێنانه‌یشه‌وه‌ که‌ نزیکى‬ ‫ئ��ێ��ره‌ش ڕوخ����اوه‌ و ه�ه‌ن��دێ��ک حاڵه‌تى دابه‌زاندنى ماڵه‌کانه‌ بۆسه‌ر نه‌خشه‌که‌‌و م��ام �ه‌ڵ �ه‌ى پێشینه‌ى خ��ان��وب �ه‌ره‌ی��ان بۆ‬ ‫پرده‌که‌ و بازاڕه‌که‌ن‪.‬‬ ‫له‌دواى ئه‌مه‌ش تاپۆ ده‌کرێن‪ ،‬گه‌ڕه‌کى بکه‌ین له‌ داهاتوودا‪.‬‬ ‫تایبه‌تى هه‌یه‌؟‬ ‫چه‌تر‪)%70( :‬ى خانووه‌کانى سه‌یدسادق‬ ‫دوو گه‌ڕه‌کى گه‌وره‌مان که‌ (شێخان) به‌رکێویش به‌م نزیکانه‌ لیژنه‌ى روپێوی چ �ه‌ت��ر‪ :‬کاتێک ب �ه‌ن��او ئ �ه‌م ق �ه‌زای �ه‌دا‬‫ب���ێ ت���اپ���ۆن ‌و پ��ێ��ش��ی��ن�ه‌ی خ��ان��وب �ه‌ره‌‬

‫شۆفێری به‌ڕێز‪...‬‬

‫ده‌گه‌ڕێیت شه‌قامێکى سه‌ره‌کى تێدا‬ ‫نیه‌ مه‌نهۆڵى تێنه‌که‌وتبێت‪ ،‬ب��ه‌ده‌ر‬ ‫ل �ه‌م �ه‌ش ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین س�ه‌ی��دس��ادق‬ ‫بێ ماسته‌رپالنترین قه‌زایه‌ له‌ هه‌موو‬ ‫ڕوویه‌که‌وه‌؟‬ ‫قه‌زاکه‌ به‌شێوه‌یه‌کى گشتى سلۆپى‬‫نیه‌ و هه‌ندێک جار ئاوه‌ڕۆکه‌ی له‌سه‌ر‬ ‫ڕووى زه‌وى ی�ه‌ک�ه‌ داده‌ن��رێ��ت ‌و گڵى‬ ‫به‌سه‌ردا ده‌کرێت بۆ ئه‌وه‌ى بشارێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ وایکردووه‌ مه‌نهۆڵه‌کان له‌ ئاستى‬ ‫ش �ه‌ق��ام �ه‌ک��ان ‌و م��اڵ �ه‌ک��ان ب �ه‌رزت��رب��ن‬ ‫‌و خ��زم �ه‌ت��گ��وزارى ‌و ئ����اوه‌ڕۆش دواى‬ ‫ماڵه‌کان ک���راوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر زیاتریش پڕ‬ ‫بکرێنه‌وه‌ ماڵه‌کان له‌ شه‌قامه‌کان نزمتر‬ ‫ده‌بن‪ ،‬ئه‌مه‌ش گرفته‌ و (‪ )%60‬زیاترى‬ ‫شاره‌که‌ له‌سه‌ر نه‌خشه‌ دروست نه‌کراوه‌‬ ‫و به‌ زیاده‌ڕه‌وی کراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌‬ ‫دروست بووه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ���ه‌و دره‌خ��ت��ان��ه‌ى که‌‬ ‫هاواڵتیانى قه‌زاکه‌ ناشتویانه‌ حساب‬ ‫نه‌کرێن ئ �ه‌وا ڕێ��ژه‌ى س�ه‌وزای��ى ناگاته‌‬ ‫(‪ )%3‬بۆ ئه‌مه‌ پالنتان چیه‌؟‬ ‫ڕێ��������ژه‌ى ڕۆش���ن���ب���ی���رى ه���اواڵت���ی���ان‬‫کاریگه‌رى گه‌وره‌ى هه‌یه‌ له‌سه‌ر سه‌وز‬ ‫کردنى شار له‌ دره‌خ��ت ‌و نه‌شکاندنى‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ دی���ارده‌ی���ه‌ک���ى خ���راپ ب���وو که‌‬ ‫ه���ه‌ب���وو‪ ،‬ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده‌ ئێستا ب��اش��ت��ره‌‪،‬‬ ‫نه‌بوونى جێگه‌ش بۆ باخچه‌ ‌و سه‌وزایى‬ ‫گرفتێکى ت���رى ش��اره‌وان��ی �ه‌ک �ه‌م��ان �ه‌‪،‬‬

‫چ��ون��ک �ه‌ ه���اواڵت���ی���ان ب���ه‌ زی���اده‌ڕۆی���ى‬ ‫جێگایه‌کیان نه‌هێشتووه‌ته‌وه‌ بکرێت ب ‌ه‬ ‫باخچه‌‪ ،‬هه‌ندێک هه‌وڵیشمانداوه‌ بۆ‬ ‫شاره‌که‌ له‌و ڕووه‌وه‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌ت��ر‪ :‬ب��ودج �ه‌ى س��اڵ��ى (‪ )2011‬بۆ‬ ‫شاره‌وانیه‌که‌تان چه‌ند ب��ووه‌ و چه‌ندى‬ ‫م��اوه‌ت�ه‌وه‌ و ئ �ه‌وه‌ى س�ه‌رف ک��راوه‌ دراوه‌‬ ‫به‌چى؟‬ ‫ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ى پشکى ش��اره‌وان��ی �ه‌ (ش�ه‌ش‬‫ملیار دینار)ه‌ بۆ کۆنکرێت‌و شۆسته‌ى‬ ‫کۆاڵنه‌کان ‌و سه‌راى شێخان ‌و حه‌سار‬ ‫‌و به‌رکێو‌و دوو گه‌ڕه‌کیان له‌ جێبه‌جێ‬ ‫ک���ردن���دای���ه‌‪ ،‬ده‌رخ��س��ت �ه‌ش��م��ان ب��ۆ ئ �ه‌و‬ ‫کۆاڵنانه‌ ک��ردووه‌ که‌ قیرتاو ک��راون ‌و‬ ‫شۆسته‌یان نیه‌‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬تا ئێستا هیچ کۆمپانیایه‌کتان‬ ‫داوه‌ به‌ دادگ��ا له‌سه‌ر که‌موکورتى ‌و‬ ‫به‌جێهێشتنى پرۆژه‌؟‬ ‫نه‌خێر له‌ سه‌رده‌مى ده‌ستبه‌کار بوونى‬‫مندا که‌ ماوه‌ى ساڵێکه‌ هیچمان نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ئاگادار کراون‪ ،‬به‌اڵم نه‌دراون به‌ دادگا‪.‬‬ ‫چه‌تر‪ :‬بیرتان له‌وه‌ نه‌کردووه‌ته‌وه‌ زه‌وى‬ ‫دابین بکه‌ن تا بکرێت به‌ بینایه‌ک ‌و‬ ‫ئاسایش له‌ناو ئه‌و مااڵنه‌دا نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌وه‌ بۆ هه‌ردووال باشتره‌؟‬ ‫ئاسایش داواى زه‌وی���ان ن �ه‌ک��ردووه‌ بۆ‬‫بینا و ئێمه‌ش ناتوانین به‌زۆر ئیجباریان‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ ک��ارى وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆیه‌‬ ‫بینایان بۆ بکات‪.‬‬

‫به‌ستنى قایشى دڵنیایى‪ ،‬ژیانت له‌ مردن‌و که‌مئه‌ندامبوون ده‌پارێزێت‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ى سه‌المه‌تى هاتوچۆ‬

‫بۆ فه‌رمانی هێرشکردنه‌ سه‌ر باڵیۆزخانه‌ی به‌ریتانیا ده‌رکرا؟‬ ‫مه‌جید محه‌مه‌دی‬ ‫هێمن عه‌لی‬ ‫دوای پشتیوانی سه‌رۆک په‌رله‌مان‬ ‫و هه‌ندێ ل ‌ه په‌رله‌مانتاران ل ‌ه‬ ‫هێرشکردنه‌ سه‌ر باڵیۆزخانه‌ی‬ ‫به‌ریتانیا و باغی (قه‌لهه‌ک) و‬ ‫داگیرکردنی ئه‌م دوو شوێنه‌‪،‬‬ ‫ئه‌نجامدانی ئه‌م کار ‌ه له‌ الیه‌ن‬ ‫(به‌سیجی)یه‌کان ک ‌ه ب ‌ه فه‌رمی ل ‌ه‬ ‫ژێر فه‌رمانده‌یی (وه‌لی فه‌قیه‌)ن‪،‬‬ ‫بوونی هه‌ندێ فه‌رمانده‌ی میانی ل ‌ه‬ ‫نێوان هێرشبه‌ران بۆ باڵیۆزخانه‌‪،‬‬ ‫خۆپارێزی هێزی پۆلیس ل ‌ه‬ ‫به‌رگریکردن له‌و دوو شوێنه‌ و‬ ‫بێ‌کاردانه‌وه‌یی هێزی ئاسایش‬ ‫و داد له‌گه‌ڵ هێرشبه‌ران‪ ،‬ئیتر‬ ‫جێگای شک و گومان ناهێڵێته‌و ‌ه‬ ‫ک ‌ه فه‌رمانی هێرش‪ ،‬له‌ الیه‌ن عه‌لی‬ ‫خامنه‌ییه‌و ‌ه ده‌رکراوه‌‪.‬‬

‫خامنه‌یی گومانی نه‌بووه‌ که‌ دوای ئه‌م‬ ‫هێرشه‌‪ ،‬باڵیۆزخانه‌ی ئێران له‌ به‌ریتانیا‬ ‫داده‌خ���رێ���ت و زۆرێ����ک ل��ه‌ واڵت��ان��ی‬ ‫ئ �ه‌وروپ��ی‪ ،‬باڵیۆزی خۆیان بانگێشت‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها گومانێک نیه‌ که‌‬ ‫به‌ریتانیا و هاوپه‌یمانانی له‌ یه‌کێتی‬ ‫ئ �ه‌وروپ��ا و ب��اک��وری ئه‌مریکا دوای‬ ‫ئه‌م ک��رده‌وه‌ نایاسایی و بێ‌پاساوه‌‪ ،‬به‌‬ ‫گ �ه‌م��ارۆی زی��ات��ر و ئ��ام��اده‌ک��اری بۆ‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی سه‌ربازی‪ ،‬گوشار له‌‬ ‫سه‌ر ئێران زیاتر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ب��ۆچ��ی ل��ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌ ه �ه‌س��ت��ی��اره‌دا له‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ ده‌ره‌کییه‌کانی کۆماری‬ ‫ئیسالمی که‌ په‌یتا په‌یتا بڕیارنامه‌‬ ‫له‌دژی رژێم له‌ به‌رده‌وامی به‌رنامه‌ی‬ ‫ئه‌تۆمی‪ ،‬پێشێلکاری بنه‌ڕه‌تی مافی‬ ‫مرۆڤ و کار تیرۆریستیه‌کانی رژێم‬ ‫(وه‌ک تیرۆری باڵیۆزی سعودیه‌) له‌‬ ‫کۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌ییدا ده‌رده‌کرێت‪،‬‬ ‫راب �ه‌ری واڵت بڕیاری بۆ زیادکردنی‬ ‫ئاڵۆزی له‌ په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫داوه‌؟ ئه‌و له‌م هێرشه‌دا چی به‌ ده‌ست‬ ‫ده‌هێنێت که‌ چاوپۆشی له‌ باجه‌کانی‬ ‫ده‌کات؟‬ ‫بۆ تاوتوێکردنی هۆکاری ئه‌م هه‌وڵدانه‌ی‬ ‫حکومه‌تی کۆماری ئیسالمی که‌ به‌‬ ‫تێکچونی په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌کێتی ئه‌وروپا کۆتایی دێت‪ ،‬چوار‬

‫بژاره‌ پێشبینی ده‌کرێت‪:‬‬ ‫‪1‬ـ تۆڵه‌ستاندن له‌ به‌ریتانیا له‌ رێگای‬ ‫راگ���ه‌ی���ان���دن���ی گ����ه‌م����ارۆی ب��ان��ک��ی‬ ‫مه‌رکه‌زی که‌ ئه‌مه‌ ده‌توانێ ئیتر واڵته‌‬ ‫ئه‌وروپییه‌کانیش هان ب��دات بۆ دزه‌ی‬ ‫به‌ریتانیا له‌ یه‌کێتی ئه‌وروپا بۆ ئه‌م‬ ‫جۆره‌ گه‌مارۆگه‌له‌‪.‬‬ ‫‪2‬ـ تۆڵه‌ستاندن له‌به‌ر تیرۆری هه‌ندێ‬ ‫ل���ه‌و ک��ه‌س��ان��ه‌ی ک���ه‌ ل���ه‌ ب �ه‌رن��ام �ه‌ی‬ ‫ئه‌تۆمی ئێراندا کاریان ده‌کرد و بڕوای‬ ‫س��وپ��ای پ��اس��داران ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ک�ه‌ ده‌زگ��ا‬ ‫سیخۆڕییه‌کانی به‌ریتانیا ده‌ستیان تێدا‬ ‫هه‌بووه‌؛ هه‌ندێ راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی و‬ ‫نزیک به‌ ده‌وڵه‌ت‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی کاتی‬ ‫هێرشیان په‌یوه‌ندی داوه‌ به‌ ساڵژۆژی‬ ‫کوژرانی مه‌جید شه‌هریاری‪.‬‬ ‫‪3‬ـ راگ�ه‌ی��ان��دن��ی ئ �ه‌م بابه‌ته‌ ل�ه‌ الی�ه‌ن‬ ‫ه �ه‌ن��دێ م��ی��دی��ا رۆژئ��اوای��ی��ه‌ک��ان که‌‬ ‫به‌ریتانیا له‌ دۆخ��ی ئاماده‌کاریه‌ بۆ‬ ‫هێرشی سه‌ربازی بۆ سه‌ر ئێران و ئه‌گه‌ر‬ ‫واڵته‌ هاوپه‌یمانه‌کانی دیکه‌ بگه‌نه‌ ئه‌م‬ ‫بڕیاره‌‪ ،‬ئه‌م کاره‌ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫‪4‬ـ نیشاندانی هێزی دژه‌ده‌ره‌ک����ی له‌‬ ‫ناوخۆی واڵت و ره‌خساندنی هه‌له‌کان‬ ‫ب���ۆ ب���ه‌ره‌ن���گ���ارب���وون���ه‌وه‌ی ک���اروب���اری‬ ‫ئ��اس��ای��ش��ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی داه���ات���وو له‌‬ ‫رێ��گ��ای ق �ه‌ی��ران‌س��ازی ل �ه‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان‪.‬‬ ‫ناوه‌ڕۆکی هێرشکردنه‌ سه‌ر باڵیۆزخانه‌ی‬ ‫به‌ریتانیا ن��ی��ش��ان��ده‌ری ئ �ه‌م راستیه‌یه‌‬ ‫که‌ گه‌مارۆکان سه‌باره‌ت به‌ به‌رنامه‌‬ ‫ئه‌تۆمییه‌کانی ک��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫ت��ون��د ب���وون و ب �ه‌رپ��رس��ان��ی ک��ۆم��اری‬ ‫ئیسالمی به‌ ئاشکرا ناڕه‌زایه‌تی خۆیان‬ ‫له‌م گه‌مارۆگه‌له‌ ده‌رب��ڕی��وه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫ه�ه‌وڵ��دان��ان�ه‌ی ک�ه‌ گ��ۆڕ ب��دات�ه‌ ئه‌وانه‌‬ ‫خۆکوژییه‌‪ .‬ناتوانرێ گریمانه‌ بکرێت‬ ‫که‌ رابه‌رانی کۆماری ئیسالمی ئه‌م‬ ‫هێرشه‌یان بۆ گورزلێدانی زیاتر به‌ خۆیان‬ ‫داڕشتبێ و جێبه‌جێیان کردبێت‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی به‌ سااڵنه‌ کرده‌وه‌ی‬ ‫ت��ێ��ک��ده‌ران �ه‌ و نهێنی ل��ه‌ دژی ئ �ه‌و‬ ‫گروپ و واڵتانه‌ی که‌ به‌ دوژمنی له‌‬ ‫قه‌ڵه‌م ده‌دا له‌ سه‌رانسه‌ر دنیا جێبه‌جێ‬ ‫ک����ردوه‌‪ ،‬ل �ه‌ حاڵێکدا ک �ه‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫سیاسییه‌کانی خۆی له‌گه‌ڵ زۆرێک‬ ‫ل�ه‌م واڵتانه‌ پاراستوه‌‪ .‬بۆیه‌ ک��رده‌وه‌ی‬ ‫نهێنی ی��ان خ��راپ��ک��اران �ه‌ واڵت��ان��ی تر‬ ‫بۆ به‌رپرسانی س�ه‌رب��ازی و ئاسایشی‬

‫کۆماری ئیسالمی شێوه‌ و پۆڕێکه‌‪،‬‬ ‫ن��ه‌ک روداوێ���ک���ی ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه‌ یه‌ک‬ ‫ک��ه‌س‪ .‬به‌رپرسانی س��وپ��ای پ��اس��داران‬ ‫(‪ )30‬ساڵه‌ له‌ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا‬ ‫(لوبنان‪ ،‬ئه‌فغانستان‪ ،‬عێراق‪ ،‬تورکیا‪،‬‬ ‫کوه‌یت و سعودیه‌)‪ ،‬ئه‌وروپا (تێروری‬ ‫دژب �ه‌ران)‪ ،‬ئه‌مریکای التین و ئه‌فریقا‬ ‫سه‌رقاڵی ئه‌م جۆره‌ کرده‌وانه‌ بوون‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و واڵت����ان����ه‌ی پ���ه‌ی���وه‌ن���دی و ی��اس��ا‬ ‫هه‌نوکه‌ییه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان به‌ فه‌رمی‬ ‫ناناسن و به‌ تیرۆر‪ ،‬مرۆڤدزین و هاندانی‬ ‫گروپه‌ چه‌کداره‌کان له‌ به‌رامبه‌ر واڵتانی‬ ‫تر ده‌وه‌ستنه‌وه‌ و کرده‌وه‌ی نهێنی وه‌ک‬ ‫ئامێری سیاسی له‌ دژی واڵتانی دیکه‌‬ ‫به‌کار ده‌هێنن‪ ،‬چاوه‌ڕێن له‌دژی ئه‌وان‬ ‫ئه‌مجۆره‌ کرده‌وانه‌ به‌کار بهێندرێت و له‌‬ ‫دۆخی ئه‌نجامدانی وه‌ها کرده‌وه‌یه‌ک‪،‬‬ ‫کاردانه‌وه‌ی توندیان هه‌بێت له‌ گۆڕه‌پانی‬ ‫گشتی و پێش چاوی هه‌موو جیهان‪.‬‬ ‫له‌به‌ر جۆری هه‌ڵسوکه‌وتی ئاڵۆزکارانه‌‬ ‫و ق �ه‌ی��ران‌س��ازی ک��ۆم��اری ئیسالمی‪،‬‬ ‫گریمانه‌ی به‌رپرسانی ئه‌م رژێمه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ هه‌ر کات ره‌نگه‌ که‌سانێک له‌وانه‌وه‌‬ ‫گورزێکیان وه‌به‌ر که‌وتبێت یان بکه‌وێت‪،‬‬ ‫هێرش بکه‌نه‌ سه‌ر دام �ه‌زراوه‌ سه‌ربازی‬ ‫یان به‌رنامه‌ ئه‌تۆمییه‌کانی ئه‌وان‪ .‬له‌م‬ ‫روه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵ ده‌ده‌ن دوایین که‌ره‌سته‌ی‬ ‫س���ه‌رب���ازی دن��ی��ا داب��ی��ن ب��ک �ه‌ن‪ .‬ل�ه‌ب�ه‌ر‬ ‫ئ �ه‌م ه��ۆک��اره‌‪ ،‬راگ�ه‌ی��ان��دن��ی نافه‌رمی‬ ‫واڵت��ێ��ک ب��ۆ ه��ێ��رش��ی س���ه‌رب���ازی بۆ‬ ‫سه‌ر ئێران ناتوانێ ئه‌نگێزه‌ی پێویست‬ ‫ب��ۆ داگ��ی��رک��ردن��ی ب��اڵ��ی��ۆزخ��ان�ه‌ی ئه‌و‬ ‫واڵته‌ و سوکایه‌تیکردن به‌ مه‌له‌که‌ی‬ ‫ئینگلیز ی��ان تێکدانی به‌ڵگه‌کانی‬ ‫باڵیۆزخانه‌ فه‌راهه‌م بکات‪ .‬ئه‌وانه‌ی که‌‬ ‫له‌ ک��ۆم��اری ئیسالمی له‌ ئ��اڵ��ۆزی و‬ ‫قه‌یران سوده‌ ده‌بینن‪ ،‬له‌ تنش و قه‌یرانی‬ ‫ن��وێ تا ئاستی هێرشی س�ه‌رب��ازی بۆ‬ ‫سه‌ر دام�ه‌زراوه‌ ئه‌تۆمییه‌کان پێشوازی‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫خامنه‌یی و رابه‌رانی سوپا بۆ رێگرتن‬ ‫ل �ه‌ رک��اب �ه‌ری سیاسی ک �ه‌ پ��ێ��ک��دادان‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ���ۆی بهێنێت و ب �ه‌ش��داری‬ ‫سیاسی کۆنترۆڵ نه‌کراوی خه‌ڵک‪،‬‬ ‫هیچ رێگایه‌کی تریان له‌ به‌رده‌ستدا‬ ‫نه‌بوو جگه‌ له‌ ئاڵۆزی له‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫ده‌ره‌کیه‌کان‪ .‬ته‌نیا به‌ وروژاندنی هه‌موو‬ ‫واڵته‌ رۆژئاواییه‌کان له‌دژی کۆماری‬ ‫ئیسالمییه‌ که‌ هێزه‌ بێ‌ستۆپه‌کان له‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪15‬‬

‫کورد له‌ میدیا‬ ‫جیهـا‌نـیـیه‌کاندا‬ ‫ده‌میرتاش به‌هێزترین وه‌اڵمی دایه‌وه‌‬

‫‪ n‬به‌سیجیه‌کی ئێرانی‪ ،‬تابلۆکه‌ی مه‌له‌که‌ی ئینگلیز سه‌روخوار ده‌کات فۆتۆ‪AFP :‬‬

‫ژێر فه‌رمانده‌یی الیه‌نه‌ فه‌رمانڕه‌واکان‪،‬‬ ‫پارێز له‌ روبه‌ڕوبوونه‌وه‌ی یه‌کتر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌‪ ،‬هێرش و‬ ‫داگیرکاری باڵیۆزخانه‌کانی فه‌ڕه‌نسا‬ ‫و ئه‌ڵمانیاش ده‌یتوانی هه‌مان کارکردی‬ ‫هه‌بێت‪ .‬به‌اڵم باڵیۆزخانه‌ی به‌ریتانیا به‌‬ ‫سێ هۆکار هه‌ڵبژێردرا‪1 :‬ـ ناڕه‌زایی‬ ‫م��ێ��ژوی��ی زۆرێ�����ک ل���ه‌ ئ��ێ��ران��ی��ان له‌‬ ‫سیاسه‌ته‌کانی به‌ریتانیا له‌ سه‌رده‌می‬ ‫نیشتمانی بوونی نه‌وت و به‌رباڵوبوونی‬ ‫ج����ۆرێ����ک ب���ه‌ری���ت���ان���ی���ای���ی ت���ی���ۆری‬ ‫پیالنگێڕی له‌ ئێراندا که‌ زۆر که‌سی‬ ‫له‌مه‌ خۆشحاڵ ده‌ک��رد‪2 .‬ـ نیگه‌رانی‬ ‫خامنه‌یی له‌ په‌یوه‌ندییه‌ ناشیاوه‌کانی‬ ‫باڵی ئیسالمگه‌رای نه‌ریتگه‌را له‌گه‌ڵ‬ ‫ه��ه‌ن��دێ دام����وده‌زگ����ا و ب �ه‌رپ��رس��ان��ی‬ ‫ئینگلیزی له‌ حاڵێکدا که‌ ئه‌و به‌دوای‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی���ه‌ ک���ه‌ ئ���ه‌م گ���روپ���ه‌ بگه‌ینێته‌‬ ‫زۆرێنه‌ له‌ په‌رله‌مانی داه��ات��ودا و ‪3‬ـ‬

‫بێ‌کاریگه‌رکردنی هه‌وڵدانی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئ�ه‌ح��م�ه‌دی ن���ه‌ژاد ب��ۆ په‌یوه‌ندییه‌کان‬ ‫ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ�ه‌م��ری��ک��ا و واڵت���ان���ی ت��ری‬ ‫رۆژئاوا که‌ به‌ریتانیا رێگایه‌کی باش‬ ‫بووه‌ بۆ ئه‌م جۆره‌ په‌یوندیانه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت���ی ب �ه‌ری��ت��ان��ی��ا ل���ه‌ س���ه‌رده‌م���ی‬ ‫(خاته‌می)دا به‌رده‌وام رۆڵی ناوبژیوانی‬ ‫نێوان ئێران و واڵتانی تری رۆژئ��اوای‬ ‫ده‌گ��ێ��ڕا‪ .‬یه‌کێک ل �ه‌ تۆمه‌ته‌کانی‬ ‫بزاوتی چه‌واشه‌کار ـ به‌پێی شرۆڤه‌ی‬ ‫خامنه‌یی ـ یان هه‌مان تیمی ئه‌حمه‌دی‬ ‫ن �ه‌ژاد سیخۆر بۆ ده‌وڵه‌ته‌ بیانییه‌کان‬ ‫بووه‌‪ .‬خامنه‌یی له‌گه‌ڵ ئه‌و ترسه‌ له‌ هر‬ ‫جۆره‌ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ واڵتانی تر بێ‬ ‫ئاگاداری ئه‌و‪ ،‬نایه‌وێ وه‌ها رێگایه‌ک‬ ‫بکرێته‌وه‌‪ .‬به‌مجۆره‌ خامنه‌یی به‌ دوای‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ب��ووه‌ ک�ه‌ ب�ه‌ ی �ه‌ک گولله‌ چه‌ن‬ ‫ئامانج بپێکێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم دی��ار نیه‌ ئه‌م‬ ‫گولله‌ چۆن بۆ الی خۆی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫«بزوتنه‌وه‌کانی دژه‌سه‌رمایه‌داری هیچ پرۆژه‌ یان ئامانجێکی شۆڕشگێڕیان نیه‌»‬ ‫ل ‌ه فارسییه‌وه‌‬ ‫هێدی ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌رده‌وامی قه‌یرانی ئابوری‬ ‫ل ‌ه یه‌کێتی ئه‌وروپا و واڵت ‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مریکا‪ ،‬بوه‌ت ‌ه‬ ‫هۆی دروستبوونی شێوه‌گه‌لی نوێ‬ ‫ل ‌ه بزوتنه‌و ‌ه ناڕه‌زایه‌تیه‌کان له‌م‬ ‫ناوچانه‌دا‪.‬‬

‫ل�ه‌ک��ات��ی ده‌ستپێکردنی ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی به‌ناوبانگی (وال ستریت)‬ ‫له‌ ئه‌مریکا دوو مانگ تێده‌په‌ڕێ و‬ ‫له‌ واڵتانی ئه‌وروپیش بزوتنه‌وه‌گه‌لی‬ ‫ه��اوش��ێ��وه‌ ک �ه‌ زی��ات��ر ب �ه‌ «ت��وڕه‌ی��ی��ت��ان‬ ‫ده‌ربڕن» ناو ده‌بردرێن‪ ،‬هێشتا چاالکن‪.‬‬ ‫به‌اڵم پێویسته‌ بزانین دروستبوونی ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وانه‌ له‌ چی سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت و‬ ‫ئامانجه‌کانیان چین‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م گ��روپ�ه‌ ن��اڕازی��ان �ه‌ ده‌ره��اوی��ش��ت�ه‌ی‬ ‫قه‌یرانێکن که‌ له‌ ساڵی (‪)2008‬ه‌وه‌‬ ‫تا ئه‌مڕۆ ئابوری ئه‌وروپا و ئه‌مریکا ‪ n‬ناڕازیانی دژه‌سه‌رمایه‌داری به‌ توڕه‌ییه‌وه‌ دروشم ده‌ڵێنه‌و ‌ه‬ ‫و هه‌ندێ تر له‌ ناوچه‌کانی تری دنیا‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌تایبه‌ ئه‌م قه‌یرانانه‌‪ ،‬بازاڕی کایه‌وه‌‪ ،‬بێ ئه‌وه‌ی که‌ بزوتنه‌وه‌گه‌لی پ��رۆژه‌ یان ئامانجێکی شۆڕشگێڕیان‬ ‫ک��اری ل �ه‌م واڵت��ان �ه‌دا ژێ���رورو ک��ردوه‌‪ .‬ب�ه‌رت�ه‌س��ک��ی ن��اڕه‌زای��ه‌ت��ی ب��ب�ه‌زێ��ن��ن و نیه‌ و تێکه‌اڵوی کۆمه‌اڵیه‌تیان زیاتر‬ ‫رێژه‌ی بێکاری ئه‌مریکا له‌ نێوان نۆ تا به‌رنامه‌یه‌کی پ��ت�ه‌وی��ان ب��ۆ گۆڕینی ه��اوش��ێ��وه‌ی (هیپی)یه‌کانی سااڵنی‬ ‫(‪ )%10‬له‌ ژێر و ژوردایه‌ و گرنگتر له‌‬ ‫هه‌مووی‪ ،‬له‌ دوو ساڵ پێش به‌دواوه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫ئاسته‌دا ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬ترس له‌ درێژبوونی‬ ‫سه‌رده‌می بێکاری‪ ،‬ژماره‌یه‌کی زۆری‬ ‫له‌ به‌دواداچوانی کاری ئێجگار بێ‌هیوا‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ واڵت��ان��ی ئ �ه‌وروپ��اش تێکه‌اڵبوونی‬ ‫دابه‌زینی ئابوری له‌گه‌ڵ قه‌یرانی قه‌رزه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تیه‌کان‪ ،‬کۆمه‌ڵێک نیگه‌رانی‬ ‫دروس��ت ک��ردوه‌ که‌ له‌ چه‌ند واڵتێک‬ ‫(‪)1960‬ه‌ تا بزوتنه‌وه‌گه‌لی چه‌پ و‬ ‫وه‌ک ی��ۆن��ان‪ ،‬پۆرتۆگال و ئیسپانیا‪ ،‬ره‌وشه‌که‌ ئاشکرا کردبێت‪.‬‬ ‫شێوه‌یه‌کی مه‌ترسیداری به‌خۆ گرتوه‌ ئه‌م بزوتنه‌وان ‌ه زیاتر دژی سه‌رمایه‌داری رادیکاڵی رێکخراو‪.‬‬ ‫و به‌ «توڕه‌ییتان ده‌رب��ڕن» به‌ناوبانگ ی��اخ��ود ل�ه‌ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ه�ه‌ل��ی ک��اردا بزوتنه‌وه‌یه‌کی (‪)%99‬یی‬ ‫بووه‌‪ ،‬له‌ ناڕه‌زایه‌تی به‌م دۆخه‌ هاتوه‌ته‌ دروشم ده‌ڵێنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ کرده‌وه‌دا هیچ له‌ (‪)%99‬بوونی بزوتنه‌وه‌ی داگیرکاری‬

‫وه‌رگێڕان‬

‫فۆتۆ‪REUTERS :‬‬

‫وال ستریت گومانێکی زۆری له‌سه‌ر‬ ‫ده‌کرێت‪ .‬به‌شێک له‌ ئاژانسه‌کانیش ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ وه‌ک سه‌ره‌تای وه‌رچه‌خانێکی‬

‫ئه‌گه‌ر وانه‌ی پێویست له‌ قه‌یرانی هه‌نوکه‌یی وه‌رنه‌گیردرێت‪ ،‬بڕوا‬ ‫ناکه‌م که‌سانێک زۆر هه‌بن دیموکراسی له‌سه‌ر بنه‌مای ئابوری ئازاد‬ ‫ژێرورو بکه‌ن و شوێنه‌که‌ی بده‌ن ‌ه دیکتاتۆری له‌ سه‌ر بنه‌مای ئابوری داخراو‬ ‫گرنگ له‌ رۆژئ��اوا پێناسه‌ ده‌که‌ن‪ .‬به‌‬ ‫بۆنه‌ی ده‌ستپێکردنی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئاژانسه‌کان به‌تایبه‌ت ئاژانسه‌کانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران‪ ،‬کۆی گشتی‬

‫خۆپیشانده‌رانی له‌ سه‌رتاسه‌ری ئه‌مریکا‬ ‫(‪ )30‬ه�ه‌زار که‌س له‌ قه‌ڵه‌م داوه‌‪ .‬له‌‬ ‫ی�ه‌ک��ێ��ت��ی ئ���ه‌وروپ���اش ب��زوت��ن �ه‌وه‌ک��ان��ی‬ ‫به‌ناوبانگ به‌ (توڕه‌ییتان ده‌رب��ڕن)‪ ،‬به‌‬ ‫النی که‌م تا ئه‌مڕۆ له‌ په‌راوێزه‌وه‌ بوون‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت بزوتنه‌وه‌گه‌لی ناوبرا که‌وتونه‌ته‌‬ ‫ب�ه‌ر سه‌رنجی ئاژانسه‌کان‪ .‬سیستمی‬ ‫ئابوری ئازاد یان هه‌مان سه‌رمایه‌داری‪،‬‬ ‫له‌ سه‌ره‌تای ده‌ستپێکردنی واته‌ نزیکه‌ی‬ ‫دوو سه‌ده‌ رابردو تا ئه‌مڕۆ‪ ،‬قه‌یرانگه‌لی‬ ‫زۆر دژوارت����ر ئ �ه‌م��ڕۆی ت��ێ��پ�ه‌ڕان��دوه‌‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت قه‌یرانی ساڵی (‪ ،)1929‬واته‌‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌که‌مین قه‌یرانی سه‌رمایه‌داری‬ ‫نیه‌‪ .‬قه‌یرانی هه‌نوکه‌ش زه‌ره‌ر و زیانی‬ ‫ق��ورس��ی ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��ۆی دروس���ت کرد‬ ‫و به‌تایبه‌ت له‌ هه‌ندی واڵت��ان وه‌ک‬ ‫ئیسپانیا‪ ،‬گه‌نجانی ئێجگار بێ‌هیوا‬ ‫کردوه‌‪ .‬به‌اڵم ئایا قه‌یرانی هه‌نوکه‌یی‬ ‫ئ��اب��وری ده‌ب��ێ��ت�ه‌ ه���ۆی گ��ۆڕان��ک��اری‬ ‫سیاسی له‌ ئه‌وروپا و ئه‌مریکا؟‬ ‫ق �ه‌ی��ران��ی ه�ه‌ن��وک�ه‌ی��ی ب �ه‌ دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ب �ه‌ش��ێ��ک ل���ه‌ ه��ێ��زه‌ س��ی��اس��ی �ه‌ک��ان له‌‬ ‫ئ�ه‌وروپ��ا و ئه‌مریکا ده‌گ��ۆڕێ��ت‪ .‬هه‌ڵه‌‬ ‫گه‌وره‌کانی ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایی‬ ‫ک �ه‌ ق �ه‌ی��ران��ی ق��ه‌رزه‌ک��ان��ی یه‌کێک‬ ‫ل �ه‌ ده‌ره‌ن��ج��ام �ه‌ک��ان��ی �ه‌ت��ی‪ ،‬ت��ا ئ�ه‌م��ڕۆ‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری ب�ه‌رف��راوان��ی سیاسی له‌‬ ‫یۆنان و ئیتالیا دروست کردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ هه‌ڵبژاردنی ئیسپانیاش‪ ،‬ئه‌گه‌ری‬ ‫زۆر ه���ه‌ی���ه‌ س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت �ه‌ک��ان له‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی هێزه‌ راستگه‌راکان له‌ ده‌ور‬ ‫بچنه‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر وان���ه‌ی پێویست ل �ه‌ قه‌یرانی‬ ‫هه‌نوکه‌یی وه‌رن �ه‌گ��ی��ردرێ��ت‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا‬ ‫ک���ه‌ ل���ه‌ ق��ه‌ی��ران��ی راب�����ردو وه‌رگ���ی���را‪،‬‬ ‫ب���ڕوا ن��اک �ه‌م ک�ه‌س��ان��ێ��ک زۆر هه‌بن‬ ‫دیموکراسی له‌سه‌ر بنه‌مای ئابوری‬ ‫ئ����ازاد ژێ����رورو ب��ک �ه‌ن و شوێنه‌که‌ی‬ ‫ب��ده‌ن �ه‌ دی��ک��ت��ات��ۆری ل �ه‌ س �ه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئابوری داخراو‪.‬‬

‫س �ه‌الح �ه‌دی��ن ده‌م��ی��رت��اش‪ ،‬ه��اوس �ه‌رۆک��ی‬ ‫(‪ ،)BDP‬وتی‪« :‬ئه‌گه‌ر ده‌ستوری نوێ‬ ‫کێشه‌ی ک��ورد چاره‌سه‌ر بکات‪ ،‬ناچاره‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رد‌ه ب‌ه زمانی دایکی تێدا بێت»‪.‬‬ ‫ده‌میرتاش ل‌ه میتینگی پارته‌که‌ی له‌‬ ‫مه‌یدانی (ئیستاسیۆن)ی شاری ئامه‌ددا‪،‬‬ ‫به‌هێزترین وه‌اڵمی دایه‌و‌ه حکومه‌ت‪.‬‬ ‫ده‌میرتاش بانگه‌شه‌ی ئ��ه‌وه‌ی ک��رد که‌‬ ‫گه‌لی کورد (‪ )80‬ساڵ‌ه ل‌ه پێناو به‌رقه‌راری‬ ‫ئاشتی و برایه‌تی سه‌رهه‌ڵدان ده‌ک��ات و‬ ‫ئ�ه‌م��ڕۆش درێ���ژه‌ی پێ ده‌دات‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئ��ام��اژه‌ی ک��رد ب �‌ه قسه‌کانی ئیدریس‬ ‫نه‌عیم شاهین‪ ،‬سه‌رۆکی کرێکاران که‌‬ ‫وتبوی له‌به‌ر باران میتینگ ساز نابێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم با سه‌یری وێنه‌کان بکات ک‌ه ئایا‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی (‪ )KCK‬به‌کاریگه‌ر‬ ‫بوو‌ه یان نا؟‬ ‫ده‌میرتاش سه‌باره‌ت ب‌ه ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی‬ ‫(‪ )KCK‬وتی‪« :‬قه‌ت گیراوانی (‪)KCK‬‬ ‫ییمان ب‌ه ته‌نیا ناهێڵین‪ ،‬ئه‌وان شه‌ره‌فمانن‪،‬‬ ‫واز ل‌ه شه‌ره‌فمان ناهێنین‪ .‬هه‌مووشمان‬ ‫بخه‌ن‌ه زیندانه‌وه‌‪ ،‬هه‌نگاو بۆ دواو‌ه نانین‪.‬‬ ‫بۆی‌ه هه‌ر که‌سێکمان بگیردرێت‪ ،‬ل‌ه شوێنی‬ ‫ئه‌و د‌ه هاوڕێمان ئه‌رکدار ده‌که‌ین‪)100( ،‬‬ ‫ه��اوڕێ��م��ان داده‌ن��ی��ن‪ .‬ئینجا ب �ه‌م شێوه‌یه‌‬ ‫پارته‌که‌مان ب‌ه گه‌وره‌کردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گه‌ل‪ ،‬ده‌توانێ وه‌اڵم بداته‌وه‌»‪.‬‬ ‫بڕیاری پـێـکهێنانی لیژنه‌یه‌ک بۆ‬ ‫لێـکۆڵینه‌وه‌ له‌ روداوه‌کانی زاخۆ‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب �‌ه روداوه‌ک���ان���ی شـارۆچکه‌ی‬ ‫زاخۆ و سووتاندنی شوێنی مه‌ساجکردن و‬ ‫چه‌ندین شوێنی مه‌ی فرۆشتن و هوتێل و‬ ‫شوێنی گه‌شـتیاری و دووباره‌بوونه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫ق �ه‌زای سیمێل و ل‌ه نێو شـاری دهۆکیش‬ ‫و سووتاندنی چه‌ندین باره‌گای یه‌کگرتووی‬ ‫ئیسالمی و ده‌سـتگیرکردنی ژماره‌یه‌ک ل ‌ه‬ ‫ئه‌ندامانی پای‌ه به‌رزی ئه‌م حزب‌ه ئیسالمیـی ‌ه‬ ‫ل‌ه نێوانیاندا ئه‌ندامێـکی په‌رله‌مانی عێراق‪.‬‬ ‫ه �ه‌ڵ��وێ��س��ـ��ت��ی س���ه‌رۆک���ای���ه‌ت���ی ه �ه‌رێ��م��ی‬ ‫کوردسـتان ئه‌مڕۆ شه‌مم‌ه ڕێـکه‌وتی سێی‬ ‫دوازده‌‪ ،‬سه‌رۆکی هه‌رێم مه‌سـعود بارزانی له‌‬ ‫لێـدوانێـکی رۆژنامه‌وانیدا ک‌ه بۆ میدیاکان‬ ‫ن��ێ��ردراو‌ه به‌م بۆنه‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت‪« :‬ب‌ه داخ�ه‌و‌ه‬ ‫دوای ن���ێ���وه‌ڕۆی ڕۆژی ه�ه‌ی��ن��ی دووی‬ ‫مانگ ب‌ه هاندانی چه‌ند مامۆسـتایه‌کی‬ ‫ئاینی ژماره‌یه‌ک گه‌نج هه‌ڵساون ب‌ه چه‌ند‬ ‫کرده‌وه‌یه‌کی تێـکده‌ران‌ه و دروسـتکردنی‬ ‫ئاڵۆزی ل‌ه ناو شـاری زاخ��ۆ و په‌الماری‬ ‫چه‌ند شـوێنێـکی گه‌شـتوگوزاریـیان داوه‌‪،‬‬ ‫ب‌ه تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی سه‌ر ب‌ه برا مه‌سیحی‬ ‫و ئێزدیـیه‌کانن ک �ه‌وا پـێده‌چێت ب�‌ه پـێی‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ک ئه‌نجام دراو‌ه ک‌ه پـێشـتر بۆی‬ ‫داڕێژراوه‌‪».‬‬ ‫«ژماره‌ی رۆژنامه‌نوسانی زیندانی ل ‌ه‬ ‫تورکیا زیاتره‌ له‌ هه‌ر واڵتێکی تر»‬ ‫دادگایی دوو رۆژنامه‌نوسی ل‌ه تورکیا که‌‬ ‫پرۆسه‌ی دادگاییه‌ک‌ه روبه‌ڕوی ره‌خنه‌ی زۆر‬ ‫و به‌رفراوانی داموده‌زگاکان و گروپه‌کانی‬ ‫مافی م��رۆڤ ب��وه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ستی پێکردوه‌‪.‬‬ ‫(ئ���ه‌ح���م���ه‌د ش���ی���ک) و (ن����ه‌دی����م ش��ن��ر)‬ ‫ب �ه‌ه��ۆی ک���اری خ�ه‌ب��ات��ی رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ی‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌یی به‌ناوبانگن‪ ،‬دادگایی کراون‪.‬‬ ‫گروپه‌کانی مافی مرۆڤ ده‌ڵێن ژماره‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نوسانی زیندانی ل‌ه تورکیادا‪ ،‬زیاتره‌‬ ‫ل‌ه هه‌ر واڵتێکی تر‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌م که‌سان ‌ه‬ ‫تۆمه‌تبارن ب‌ه ئه‌ندامێتی ل‌ه رێکخستنی‬ ‫ئ �ه‌رگ �ه‌ن �ه‌ک��ۆن ک��‌ه ل��‌ه ت��ورک��ی��ادا وه‌ک‬ ‫رێکخستنێکی سکۆالری ناسیۆنالیستی‬ ‫ت��ون��دڕه‌و ده‌ناسرێته‌و‌ه ک‌ه په‌یوه‌ندیان هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ سوپا و هێز‌ه سکۆالره‌کانی تورکیا‪.‬‬ ‫الی���ه‌ن���گ���ران���ی ئ����ه‌م دوو رۆژن���ام���ه‌ن���وس��� ‌ه‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ن ئ �ه‌م ک�ه‌س��ان�‌ه ب �ه‌ه��ۆی لێکۆڵینه‌و‌ه‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب �‌ه ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ئیسالمگه‌رای‬ ‫فه‌تحواڵ گوله‌ن ک‌ه نزیک‌ه ل‌ه حکومه‌تی‬ ‫ئه‌ردۆغان‪ ،‬ده‌ستبه‌سه‌ر و دادگایی کراون‪.‬‬

‫جه‌نگی توندی نزمه‌ئاست (‪ )Low-intensity warfare‬ستراتیجیی‬ ‫سه‌ربازیی ده‌وڵه‌تی تورکیا دژ به‌ خه‌باتی چه‌کدارانه‌ی ئازادیخوازیی گه‌لی‬ ‫کورد ل ‌ه باکووری کوردستان‬ ‫ئ �ه‌م نوسینه‌ پوخته‌یه‌که‌‌ ل�ه‌ ن��اوه‌ڕۆک��ی‬ ‫په‌رتوکی (جه‌نگی ش���اراوه‌ له‌ باکوری‬ ‫کوردستان) که‌ د‪.‬یاسین سه‌رده‌شتی بۆ‬ ‫زمانی کوردی وه‌ریگێڕاوه‌‪ ،‬ئه‌م پوخته‌یه‌ش‬ ‫هه‌ر له‌الیه‌ن وه‌رگێڕه‌وه‌ نوسراوه‌ و تایبه‌ت‬ ‫بۆ (چه‌تر) نێردراوه و به‌ چه‌ند به‌شێک‬ ‫باڵوده‌کرێته‌وه‌‪..‬‬ ‫به‌شی یه‌که‌م‬ ‫خ��وێ��ن�ه‌ری ئ��ازی��ز‪ ،‬ئ �ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه‌ی خ���واره‌و‌ه‬ ‫باسێکه‌ ل �ه‌ ن��ام �ه‌ی دک��ت��ۆراک �ه‌ی ژن�ه‌‬ ‫ک��ۆڵ��ه‌‌‌ری ه��ۆڵ�ه‌ن��دی خ��ات��وو (کریستینا‬ ‫کۆیڤونه‌ن) ک�ه‌ ل��ه ‌ب��ن�ه‌ڕه‌ت��دا ب��ه ‌زمانی‬ ‫ئینگلیزیی نووسراوه‌ به‌ ناونیشانی (‪The‬‬ ‫‪Invisible War in North‬‬ ‫‪ / Kurdistan‬ج�ه‌ن��گ��ی ش����اراوه‌ له‌‬ ‫ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان) ک �ه‌ ل �ه‌ ره‌وش��ی‬ ‫کوردانی باکوور له‌ سااڵنی نه‌وه‌ده‌کاندا‬ ‫ده‌ک��ۆڵ��ێ��ت �ه‌وه ‌‌و تیشکی خ��س��ت��وه‌ت�ه‌س�ه‌ر‬ ‫ستراتیجیی سه‌ربازیی ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورک‬ ‫دژی ج������وواڵن������ه‌وه‌ی پ����ه‌ره‌س����ه‌ن����دووی‬ ‫رزگ��اری��ی��خ��وازی��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ک����ورد به‬ ‫‌رابه‌رایه‌تی (پارتیا کارکه‌رێن کوردستان‬ ‫ پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌)‪ .‬خ��وێ��ن��دن�ه‌وه‌ی ئ �ه‌م بابه‌ته‌‬‫ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ر بێت بۆ تێگه‌یشتن له‌و‬ ‫ستراتیژه‌ سه‌ربازییه‌ی له‌شکری تورک ‌و‬ ‫هه‌روه‌ها وه‌اڵم��ده‌ری زۆر له‌و پرسیارانه‌یه‌‬ ‫که‌ پاش هێرشه‌‌کانی ئه‌م دواییه‌ی فڕ‌وکه‌‌‬ ‫و تۆپخانه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورکیا کراوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر سنووره‌کانی باشووری کوردستان‪.‬‬ ‫وه‌ک‪:‬‬ ‫ ب���ۆچ���ی گ���ون���ده‌ک���ان‌ و دان��ی��ش��ت��وان �ه‌‬‫سڤیله‌که‌ی بناری قه‌ندیل کراونه‌ته‌ ئامانج‌‬ ‫و ده‌یانه‌وێت سه‌رجه‌میان له‌ ئ��ۆردوگ��ادا‬ ‫کۆبکه‌نه‌وه‌؟‬ ‫ بۆچی رێگه‌ ل�ه‌ گه‌یاندنی خ��ۆراک‬‫و پێویستییه‌کان بۆ ئ�ه‌و بناره‌ ده‌گیرێت‬ ‫‌و ه��ات��وچ��ۆی ئ���ه‌و ب��ن��اره‌ خ���راوه‌ت���ه‌ ژێ��ر‬ ‫چاودێریی؟‬ ‫ بۆچی هه‌وڵده‌درێت (په‌که‌که‌) وه‌ک‬‫ماکی کێشه‌که‌ پێشانبدرێت‌ و ده‌هۆڵ ‌‌و‬ ‫ساز بۆ ئۆردۆغان لێده‌درێت ‌و زهنیه‌تی‬ ‫فاشیستانه‌ی ده‌وڵه‌تی تورکی په‌رده‌پۆش‬ ‫ده‌کرێت؟ ئ �ه‌وه‌ی خزمه‌تێکی گ �ه‌وره‌ به‌م‬ ‫ستراتیژه‌ی ده‌وڵه‌تی تورک ده‌کات‪.‬‬ ‫ ئه‌رکی ئه‌و هێزه‌ سه‌ربازییانه‌ی تورکیا که‌‬‫له‌ باشووری کوردستان جێگیرکراون چییه‬ ‫‌‌و هه‌وڵه‌کانی تورکیا بۆ باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫تۆڕی ده‌زگای میت‌و ژیته‌م له‌ناوچه‌که‌‬ ‫چی ده‌گه‌یه‌نێت؟‬ ‫ پ���ارت���ه‌ک���ه‌ی ئ���ۆب���ام���ا ‌و ئ���ه‌وه‌ک���ه‌ی‬‫ک���ۆم���اری���ی���ه‌ک���ان ل����ه‌ ئ���ه‌م���ه‌ری���ک���ا ب��ۆ‬ ‫خه‌ریکی ن��ان�ه‌وه‌ی ئ��اژاوه‌ی�ه‌ک��ی گ �ه‌وره‌ن‬ ‫‌و داوای کوردکوژیی ده‌ک�ه‌ن‌ و له‌ئاست‬ ‫کۆمه‌ڵکوژیی و به‌کارهێنانی چه‌کی‬ ‫کۆکوژ دژی رۆڵه‌کانی ک��ورد له‌الیه‌ن‬ ‫ئ��ۆردوغ��ان ‌و حکومه‌ته‌که‌ی ئاکه‌په‌وه‌‬ ‫که‌ڕوکاسن‌و متقه‌یان لێوه‌نایه‌ت؟‬ ‫ ئایا ئه‌م کێشه‌یه‌ ته‌نیا به‌ «قسه‌کردن‬‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ‌ ب���راده‌ران���ی ت����ورک» چ��اره‌س �ه‌ر‬ ‫ده‌ک���رێ���ت ی����ان م��ه‌س��ه‌ل��ه‌ک��ه‌ زۆر ل���ه‌وه‌‬ ‫گ �ه‌وره‌ت��ره‌‌و به‌شێکی بنه‌ڕه‌تی سیاسه‌تی‬ ‫فاشیستیی سه‌وزه‌ بۆ نکۆڵیی و قڕکردنی‬ ‫ک��ورد‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌ له‌ بوونی نه‌ته‌وه‌ییمان‬ ‫‌و ئه‌وپه‌ڕیی ئاماده‌گیی و ورووژان��دن��ی‬ ‫م��ی��دی��ای��ی ل �ه‌س �ه‌ر ئ��اس��ت��ی ن��اوخ��ۆی��ی و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ پێویسته‌ بۆ رێگرتن له‌م ستراتیژه‬ ‫‌‌و به‌دیهێنانی ئامانجه‌کانی و هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌رخ��س��ت��ن��ی دووڕووی������ی گ �ه‌م �ه‌ک �ه‌ران��ی‬ ‫سیاسیی ناوچه‌که‌ له‌مباره‌یه‌وه‌؟‬ ‫ئه‌مانه‌‌و زۆر پرسیاری تر‪ .‬دیاره‌ ته‌واوی‬ ‫کتێبه‌که‌ی خاتوو (کریستینا) له‌الیه‌ن‬ ‫ئ��ێ��م �ه‌وه‌ وه‌رگ����ێ����ڕراوه‌‌ و ل��ه‌الی��ه‌ن خ��ان�ه‌ی‬ ‫وه‌رگێڕانه‌وه‌ ب�ڵاوک��راوه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫ل��ێ��ره‌دا ده‌ی��خ�ه‌ی��ن�ه‌ ب���ه‌رچ���اوی خ��وێ��ن�ه‌ری‬ ‫به‌ڕێز ئ�ه‌و ستراتیژه‌ سه‌ربازییه‌یه ‌که‌ به‌‬ ‫«جه‌نگی توندیی نزمه‌ ئ��اس��ت» ن��اوی‬ ‫هاتووه‌‌ و په‌یوه‌ندیی به‌ قڕکردنی کوردانه‌وه‌‬ ‫ل�ه‌ تورکیا هه‌یه‌ ک�ه‌ سیاسه‌تی دوێنێ‌‌‬ ‫و ئ �ه‌م��ڕۆی حکومه‌ته‌ فاشیسته‌کانی‬ ‫تورکیایه‌‪.‬‬ ‫شڕۆڤه‌کردنی چه‌مکی «جه‌نگی توندیی‬ ‫ن��زم �ه‌ئ��اس��ت» ل �ه‌ ب �ه‌رای��ی��دای��ه ‌‌و هێشتا‬ ‫مشتومڕی له‌باره‌وه‌ نه‌کراوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌‬ ‫رووی کردارییه‌وه‌ باسی تایبه‌ت به‌ جه‌نگی‬ ‫ت��ون��دی��ی نزمه‌ئاست ل �ه‌ب �ه‌رده‌س��ت��دا نییه‌‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی ئ�ه‌و باسانه‌ی که‌ ه�ه‌ن له‌الیه‌ن‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ سه‌ربازییه‌کانی ئه‌مه‌ریکاوه‌‬ ‫باڵوکراونه‌ته‌وه ‌‌و جه‌وهه‌ریی نین‪ ،‬به‌ڵکو‬

‫زیاتر زانیاریی ل �ه‌ورووه‌وه‌ به‌ده‌سته‌وه‌ ده‌ده‌ن‬ ‫که‌ چۆن میتۆده‌کانی جێبه‌جێده‌کرێت ‌و‬ ‫په‌ره‌ی پێده‌ده‌رێت‪.‬‬ ‫میتۆده‌کانی جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‬ ‫ئه‌وکاته‌ په‌ره‌یپێدرا که‌ سه‌رۆک (جۆن‪.‬ف‬ ‫کنیدی) فه‌رمانیکرد وه‌اڵمێکی توندی‬ ‫فره‌ئاست به‌ هه‌ڕه‌شه‌ شۆڕشگێڕییه‌کانی‬ ‫واڵتانی جیهانی سێیه‌می وه‌ک (کوبا‪،‬‬ ‫جه‌زائیر‌و هیندی و چینیی) بدرێته‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫تاکتیکانه‌ی ئه‌مڕۆ به‌ جه‌نگی توندیی‬ ‫نزمه‌ئاست ناوده‌برێت‪ ،‬یه‌که‌مجار به‌ «دژه‌‬ ‫یاخییبوون» ناوده‌برا‪ .‬له‌ساڵی (‪)1966‬دا‪،‬‬ ‫(رۆب�ه‌رت ماکنامارا)ی وه‌زی��ری جه‌نگی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا «جه‌نگێکی س��ن��ووردار»ی‬ ‫وه‌ک رێ���ب���ازێ���ک���ی س����ه‌رک����ه‌وت����وو ب��ۆ‬ ‫به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی کۆمۆنیسته‌کان ده‌بینی‬ ‫بێئه‌وه‌ی بێزاریی گشتیی بورووژێنێت» له‌‬ ‫سه‌رده‌می ریگاندا‪ ،‬بنه‌مای دژه‌ یاخیییبوون‬ ‫ب��ۆ ئۆپه‌راسیۆنگه‌لێکی هه‌مه‌چه‌شن ‌و‬ ‫به‌رفراوانی دیکه‌ی سیاسیی‪ -‬سه‌ربازیی‬ ‫و هه‌روه‌ها نهێنیی فراوان بووه‌وه‌‪ .‬جه‌نگی‬ ‫ڤێتنام به‌رگرییه‌کی قووڵی گشتیی دژ‬ ‫به‌ درێژکردنه‌وه‌ی تێوه‌گالنی سه‌ربازیی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ ده‌ره‌وه‌ ورووژان����د‪ .‬جه‌نگی‬ ‫توندیی نزمه‌ئاست ئه‌گه‌ری به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫جه‌نگێکی هێنایه‌ئارا که‌ وه‌ک جه‌نگ‬ ‫نه‌ناسرێت‪ .‬نه‌ پێویستی به‌ ره‌شبگیریی و‬ ‫نه‌ ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ی س�ه‌رب��از ‌و سوپایه‌کی‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ژم��اره‌ی �ه‌ک��ی که‌میش‬ ‫ل �ه‌ ت��اب��وت�ه‌ک��ان��ی��ان��دا ره‌وان����ه‌ی م��اڵ�ه‌وه‌ی��ان‬ ‫ده‌کرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست به‌‬ ‫«ئ��اش��ت��ی��ی ت��ون��دوت��ی��ژ» ‌و «ش��ه‌ڕک��ردن‬ ‫ب���ێ ئ�����ه‌وه‌ی وا ده‌رب����ک����ه‌وی ک���ه‌ ش �ه‌ڕ‬ ‫ده‌ک��ه‌ی��ت»ی��ش ن���اوده‌ب���رێ���ت‪ .‬ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی‬ ‫هیپله‌ر‪ ،‬ئه‌م ستراتیژه‌ ئاکامی خواستی‬ ‫ئه‌مه‌ریکایه‌ ب��ۆ پاراستن ‌و گێڕانه‌وه‌ی‬ ‫کۆنترۆڵ‌ ب��ۆ واڵت��ان��ی جیهانی سێیه‌م‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ الوازکردن یاخود تێکشکاندنی‬ ‫حکومه‌ته‌ پێشکه‌وتووخوازه‌کان ‌و جواڵنه‌وه‌‬ ‫رزگ���اری���ی���خ���وازه‌ک���ان ل���ه‌ ئ �ه‌م �ه‌ری��ک��ای‬ ‫الت��ی��ن‪ ،‬رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت‪ ،‬ئه‌فریقا‬ ‫‌و ئ��اس��ی��ادا‪ .‬زۆرب�����ه‌ی ج���ار ت��ێ��وه‌گ�لان��ی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‬ ‫دی��ار نییه‌‪ .‬ده‌گونجێت گه‌لی ئه‌مه‌ریکا‬ ‫له‌ تێوه‌گالنی ئه‌مه‌ریکا ئاگادار نه‌بێت‪.‬‬ ‫بۆ نموونه‌‪ ،‬دژه‌ یاخییبوون پێویستی به‌‬ ‫هه‌لومه‌رجگه‌لێکی گشتیی ئابووریی‬ ‫ب �ه‌رێ��ژه‌ی �ه‌ک جێگیره‌‪ ،‬کاتێک ئ�ه‌وان�ه‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬پرۆگرامه‌کانی پشتگیریی دارایی‬ ‫ئ��اب��ووری��ی ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ی��ی جێگیرییه‌کی‬ ‫ساخته‌ دێنێته‌ئارا‪ .‬له‌ کۆتایی (‪)1980‬‬ ‫کاندا‪)%80( ،‬ی ئه‌م پشتگیرییه‌ داراییانه‌‬ ‫ده‌درا به‌ واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫ل�ه‌ ئه‌مه‌ریکای الت��ی��ن‪ ،‬به‌شه‌ چ �ه‌ک ‌و‬ ‫که‌لوپه‌له‌کانی ئه‌مه‌ریکیی که‌ بۆ هه‌وڵه‌‬ ‫دژه‌ به‌رگرییکاره‌کان ته‌رخانکرابوو زۆربه‌ی‬ ‫جار له‌ دژه‌ یاخییبووندا به‌کارده‌هات‪.‬‬ ‫ج �ه‌ن��گ��ی ت���ون���دی���ی ن��زم��ه‌ئ��اس��ت وه‌ک‬ ‫بنه‌مایه‌کی دژه‌ یاخییبوونی پاش‪-‬ڤێتنام‬ ‫ناوده‌برێت‪ ،‬به‌اڵم له‌راستییدا‪ ،‬مێژووه‌که‌ی‬ ‫بۆ زۆر پێشتر له‌سه‌رده‌می فه‌رمانڕه‌وایه‌تیی‬ ‫کنیدی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬له‌ فیلیپین‪ ،‬کاتێک‬ ‫واڵته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مه‌ریکا له‌ ساڵی‬ ‫(‪)1898‬دا وه‌ک هێزێکی کۆلۆنیاڵیی‬ ‫شوێنی ئیسپانیای گرته‌وه‌‪ ،‬جواڵنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫سه‌ربه‌خۆخوازیی چاالک له‌الیه‌ن (ئێمیلۆ‬ ‫ئه‌گویناڵدۆ)وه‌ رێبه‌رایه‌تیی ده‌کرا‪ .‬سوپای‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ هه‌وڵیدا بۆ پێشگیرییکردن‬ ‫له‌م شۆڕشه‌‪ ،‬ئه‌و ئه‌زموونانه‌ی گرته‌به‌ر که‌‬ ‫له‌ م��اوه‌ی جه‌نگه‌کانی هیندیی له ‌پاش‬ ‫قۆناغی جه‌نگی ناوخۆوه‌ به‌ده‌ستیهێنابوو‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵمه‌تێکی دژه‌یاخییبوونی دڕندانه‌ی‬ ‫ئه‌نجامدا ک�ه‌ تاکتیکه‌کانی دوات���ر له‌‬ ‫زۆرب���ه‌ی ب��واره‌ک��ان��دا له‌ هیندی چینیی‬ ‫پ��ی��اده‌ک��را‪ .‬ب��ه ‌مه‌به‌ستی پاکتاوکردنی‬ ‫ئه‌و بنکانه‌ی پشتگیریی خێڵه‌کان بوون‪،‬‬ ‫ناوچه‌یه‌کی به‌رفراوان له‌ سه‌رچاوه‌کانی‬ ‫خ��ۆراک داب��ڕێ��ن��ران ‌و ه �ه‌زاره‌ه��ا خه‌ڵکی‬ ‫بێدیفاع‌ و سڤیل به‌زۆر ناچارکران له‌ گونده‌‬ ‫گه‌مارۆ دراوه‌کاندا نیشته‌جێبن‪ .‬له‌ماوه‌ی‬ ‫سێ‌ ساڵدا‪ ،‬نزیکه‌ی (‪ )220000‬فلیپینیی‬ ‫له‌ شه‌ڕدا یان به‌هۆی قاتوقڕییه‌وه‌ گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستدا‪ .‬ئه‌مڕۆ‪ ،‬پاش سه‌ده‌یه‌ک‪ ،‬هێشتا‬ ‫پسپۆڕانی ئه‌مه‌ریکیی دژه‌یاخییبوون‪،‬‬ ‫ل�ه‌ ش��ۆڕش�ه‌ک�ه‌ی فلیپین ده‌ک��ۆڵ��ن �ه‌وه‌ تا‬ ‫وانه‌کانی له‌ جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‬ ‫له‌ رۆژگ��اری ئه‌مڕۆدا تاقییبکه‌نه‌وه‌‪ .‬له‌‬ ‫به‌شێکی «ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی خه‌ڵک‌و‬ ‫س����ه‌رچ����اوه‌ک����ان»‪ / JLICP‬پ����رۆژه‌ی‬ ‫ه��اوب�ه‌ش��ی جه‌نگی ت��ون��دی��ی نزمه‌ئاست‬

‫ل �ه‌الی �ه‌ن س��وپ��ا ‌و ه��ێ��زی ئاسمانییه‌وه‌»‬ ‫ئه‌نجامگیریی ئ�ه‌وه‌ ده‌ک��ات که‌ گورزی‬ ‫ت��ون�د‌و برسییکردنێکی ورد‌و ئامانجدار‬ ‫ده‌کرێت ببنه‌ به‌ردی بناغه‌ی ستراتیژییه‌کی‬ ‫کاریگه‌ری جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‬ ‫گ �ه‌ر م��رۆڤ «ئ��ی��راده‌ی�ه‌ک��ی سیاسیی»‬ ‫هه‌بێت بۆ به‌کارهێنانیان‪.‬‬ ‫دوا راپۆرتی جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‬ ‫تێبینییکردووه‌‪:‬‬ ‫ئه‌و وانه‌یه‌ی له‌م ئه‌زموونه‌وه ‌(فیلیپینی‬ ‫‪ )1898‬فێر ده‌بین ئه‌وه‌یه‪ ‌،‬که‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫س��ه‌رب��ازی��ی ده‌ت��وان��ێ��ت دژی ئ���ه‌و هێزه‌‬ ‫گه‌ریالیانه‌ کاریگه‌ربێت که‌ پشتگیریی‬ ‫خه‌ڵکیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ سه‌رکه‌وتن ئیراده‌ی سیاسیی‬ ‫گ���ه‌ره‌ک���ه‌ ب��ۆ چ�ه‌س��پ��ان��دن��ی ک��ۆن��ت��رۆڵ��ی‬ ‫ت �ه‌واو به‌سه‌ر خه‌ڵک ‌و حکومه‌تدا‪ .‬ئه‌م‬ ‫ئ �ه‌زم��وون �ه‌ ب �ه‌رای��ی �ه‌ی ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ی��ی به‌‬ ‫قووڵی نموونه‌یه‌کی کالسیکی ئاسایشی‬ ‫«کۆنترۆڵی خه‌ڵک ‌و سه‌رچاوه‌کانی»‬ ‫پێشاندا‪ .‬سه‌ره‌تا یاخییبووه‌کان له‌ڕێگه‌ی‬ ‫کار‌وهه‌نگاوی ئاسایشیی توند له‌ خه‌ڵکه‌که‌‬ ‫ج��ی��اک��ران �ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک‪ :‬نیشته‌جێکردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��ردن��ی ه��ات��وچ��ۆ‪ ،‬دام �ه‌زران��دن��ی‬ ‫به‌رایی ئه‌و هه‌رێمانه‌ی ته‌قه‌ی تێدا ئازاده‌‪.‬‬ ‫راگواستنی خه‌ڵکه‌که‌ هاوکات له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی رێگرتن له‌ خ��ۆراک بووه‌‬ ‫هۆی شکستی یاخییبووه‌ چه‌کداره‌کان‪.‬‬ ‫له ‌راستییدا ئ�ه‌م بنه‌مایانه‌ی سستکردن‬ ‫ت���ه‌ن���ان���ه‌ت ن��زی��ک��ه‌ی پ��ێ��ش ئ��ه‌زم��وون��ی‬ ‫فیلیپینیش ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��راوه‌‪ .‬ب��ۆن��م��وون�ه‌‪،‬‬ ‫ل�ه‌ ئوسترالیا‪ ،‬کاتێک قه‌اڵچۆکردنی‬ ‫دان���ی���ش���ت���ووان���ه‌ ره‌س���ه‌ن���ه‌ک���ه‌ی ب �ه‌ه��ۆی‬ ‫میتۆدگه‌لێکه‌وه‌ جێبه‌جێده‌کرا که‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫زۆر له‌وانه‌ی ئه‌مه‌ریکییه‌کان دڕندانه‌تر‬ ‫ب���وو‪ .‬کاتێک ج���ۆرج ئ��ارس �ه‌ر ل��ه ‌ساڵی‬ ‫(‪)1826‬دا‪ ،‬یاسای سه‌ربازیی له‌ ناوچه‌ی‬ ‫ڤ���ان دی��ام��ی��ن��س (ت��اس��م��ان��ی��ا) راگ �ه‌ی��ان��د‪،‬‬ ‫ئامانج ل�ه‌م�ه‌ بریتیبوو ل �ه‌ راگواستنی‬ ‫ت�ه‌واوی ئه‌بۆرجینییه‌کان بوو له‌ دوورگه‌‬ ‫س �ه‌ره‌ک��ی��ی �ه‌ک �ه‌ی ت��اس��م��ان��ی��ا‪ ،‬دوای ئ�ه‌و‬ ‫کێشمه‌کێشه‌ی له‌نێوان ئه‌بۆرجینییه‌کان ‌و‬ ‫کۆلۆنیالیسته‌کان سه‌باره‌ت به‌ به‌کارهێنانی‬ ‫خاکه‌که‌ هاته‌پێش‪ ،‬ئ �ه‌وان �ه‌ی ب�ه‌ یه‌ک‬ ‫ملیۆن سه‌ر م �ه‌ڕه‌وه‌ هاتبوون ‌ه ناوچه‌که‌‪.‬‬ ‫ئه‌بۆرجینییه‌کان بۆ ناوچه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی‬ ‫ئوسترالیا گواسترانه‌وه‌ که‌ له‌وێڕا له‌گه‌ڵ‬ ‫خێڵه‌کانی دیکه‌دا تارومار ب��وون‪ .‬تۆنی‬ ‫بارتا‪ ،‬له‌ زانکۆی مێلبۆرن‪ ،‬پێیوایه‌ که‌‬ ‫ئوسترالیی نه‌ته‌وه‌یه‌که‌ له‌سه‌ر جینۆساید‬ ‫بنیاتنراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ک زۆربه‌ی نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫دیکه‌ له‌ جیهانی کۆڵۆنیزه‌کراودا‪ .‬ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی جینۆساید ئامێزی له‬ ‫‌ماوه‌ی (‪ )200‬ساڵی بوونیدا هێناوه‌ته‌به‌ر‪.‬‬ ‫ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده‌ ت���ێ���ک���ڕای ئ���ام���رازه‌ک���ان���ی‬ ‫حکومه‌تیی ده‌گونجێت به‌ فه‌رمیی بۆ‬ ‫پاراستنی خه‌ڵکانی بێتاوان ئاراسته‌ کرابێت‪،‬‬ ‫وێڕای ئه‌وه‌‪ ،‬ته‌واوی ره‌گه‌زێک ملکه‌چی‬ ‫فشارێکی دڕن��دان�ه‌ن بۆ تێکشکاندن که‌‬ ‫به‌شێکی زۆر س�ه‌ره‌ک��ی��ی�ه‌ ل �ه‌ سروشتی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ .‬به‌گوێره‌ی بارتا‪ ،‬زۆر که‌م له‌‬ ‫ئوسترالییه‌کان ئاگاداری ئه‌و دڵڕه‌قییه‌ی‬ ‫راگواستنه‌کان بوون‪ .‬ئاماژه‌کانی پاشتر له‌‬ ‫مێژوودا «مردنی ره‌گه‌زێک به‌ نه‌رمیی‬ ‫ده‌شێلێت» پاساوی بۆ فڕاندنی مندااڵن‬ ‫له‌ باوه‌شی دایک‌و باوکیان‌و تواندنه‌وه‌ی‬ ‫زۆره‌ملێی مندااڵنی ره‌گه‌زه‌ تێکه‌ڵه‌کانی‬ ‫ه��ێ��ن��اوه و‌ وای پ��ێ��ش��ان��داوه‌ ک �ه‌ شتێکی‬ ‫حه‌تمیی بووه‌‪.‬‬ ‫وێ��ن��اک��ردن��ی پ��ن��ت��اگ��ۆن ب��ۆ «شه‌به‌نگی‬ ‫ملمالنێکان» بریتییه‌ له‌ دابه‌شکردنێکی‬ ‫ت��ی��ۆری��ی ملمالنێ چ �ه‌ک��داری��ی �ه‌ک��ان بۆ‬ ‫س���ێ‌ ئ��اس��ت��ی «ن������زم»‪« ،‬ن����اوه‌ن����د»‌و‬ ‫هه‌روه‌ها «ب �ه‌رز»‪ ،‬به‌گوێره‌ی پله‌ی هێز‬ ‫‌و توندوتیژیی به‌کارهێنراو‪ .‬جه‌نگه‌کانی‬ ‫گ���ه‌ری�ل�ا ‌و م��ل��م�لان��ێ س���ن���وورداره‌ک���ان���ی‬ ‫شه‌ڕکردن له‌گ ‌هڵ‌ یه‌که‌ غه‌یره‌ نیزامییه‌کان‬ ‫وه‌ک «ج�ه‌ن��گ��ی ت��ون��دی��ی نزمه‌ئاست»‬ ‫پله‌به‌ندی کراوه‌‪ ،‬جه‌نگه‌ هه‌رێمییه‌کان به‌‬ ‫چه‌کی مۆدێرن وه‌ک «جه‌نگی توندیی‬ ‫ن��اوه‌ن��د»‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا جه‌نگه‌ نائه‌تۆمییه‌‬ ‫جیهانییه‌کانی وه‌ک (یه‌که‌مین‌ و دووه‌مین‬ ‫جه‌نگی جیهانیی) ‌و تێوه‌گالن له‌ جه‌نگی‬ ‫ئه‌تۆمیی ئه‌که‌وێته‌ خ��ان �ه‌ی» جه‌نگی‬ ‫توندیی به‌رز»‪ .‬له‌به‌ر ئه‌و کێشمه‌کێشه‌ی‬ ‫که‌ شۆڕشه‌کانی جیهانی سێیه‌م هێنایانه‌‬ ‫ئ��ارا‪ ،‬ئ �ه‌وان �ه‌ی وه‌ک ب��اوه‌ میتۆده‌کانی‬ ‫ج�ه‌ن��گ��ی گ �ه‌ری�لای��ی��ان ب�ه‌ک��اره��ێ��ن�ا‌ و له‌‬ ‫س��روش��ت��دا سیاسیی ب���وون زی��ات��ر ل��ه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رب���ازی���ی ب����ن‪ ،‬وه‌اڵم�����ی ئ �ه‌م �ه‌ری��ک��ا‬ ‫ب���ه‌ ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ی چ��وون��ی �ه‌ک گشتگیر‬

‫ب���وو‪ .‬ئ��ام��ان��ج��ی ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی��ی ستراتیژیی‬ ‫جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست بریتییه‌ له‌‬ ‫جیاکردنه‌وه‌ی هێزه‌ گه‌ریالکانی دژ به‌‬ ‫حکومه‌ت له‌ دانیشتووان‪ .‬پێناسه‌کردنی‬ ‫جه‌نگی ت��ون��دی��ی نزمه‌ئاست گشتگیره‌‬ ‫زیاتر له‌وه‌ی پله‌به‌ندیی توندوتیژیی بێت‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی دوا راپۆرتی پرۆژه‌ی هاوبه‌شی‬ ‫جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست له‌الیه‌ن سوپای‬ ‫ئه‌مه‌ریکا‌ و هێزی ئاسمانییه‌وه‌‪ ،‬بریتییه‌ له‌‪:‬‬ ‫ئه‌و ژینگه‌یه‌ی که‌ ملمالنێیه‌که‌ی تێدا‬ ‫رووده‌دات‪ ،‬هه‌روه‌ها دووه‌م ئه‌و چاالکیی و‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنه‌ سڤیله‌‪-‬سه‌ربازییه‌ جدییانه‌ی‬ ‫که‌ له‌و ژینگه‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێن‪.‬‬ ‫وه‌س��ف��ێ��ک��ی دی��ک �ه‌ی ف �ه‌رم��ی��ی جه‌نگی‬ ‫توندیی نزمه‌ئاست وه‌ک الی خواره‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫ج �ه‌ن��گ��ی ت��ون��دی��ی ن��زم �ه‌ئ��اس��ت بریتییه‌‬ ‫ل�ه‌ ملمالنێیه‌کی سیاسیی‪ -‬سه‌ربازیی‬ ‫سنووردار بۆ به‌دیهێنانی ئامانجگه‌لێکی‬ ‫س��ی��اس��ی��ی‪ ،‬ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ی‪ ،‬ئ��اب��ووری��ی‬ ‫یاخود سایکۆلۆجیی ‪ -‬ئ �ه‌وه‌ی زۆرب �ه‌ی‬ ‫ج����ار ل���ه‌ چ����وارچ����ێ����وه‌ی زن��ج��ی��ره‌ی �ه‌ک‬ ‫فشاری دپلۆماتیی‪ ،‬ئابووریی‪ ،‬سایکۆ‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیی و له‌ کاتی تیرۆریزم ‌و‬‫یاخیبوونی چه‌کدارییه‌وه‌ درێژه‌ی پێده‌درێت‪.‬‬ ‫جه‌نگی توندی نزمه‌ئاست به‌گشتیی له‌‬ ‫ن��اوچ�ه‌ی�ه‌ک��ی جیۆگرافییدا به‌رته‌سک‬ ‫ده‌ک��رێ��ت �ه‌وه‌‌و ه �ه‌روه‌ه��ا زۆرب���ه‌ی ج��ار به‌‬ ‫س��ن��ووردارک��ردن��ی چ �ه‌ک‪ ،‬ئ��ام��رازه‌ک��ان و‬ ‫هه‌روه‌ها ئاستی توندوییژیی جیاده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌گ��وت��رێ��ت ئ �ه‌م پێناسه‌یه‌ ف��ره‌ ف��راوان �ه‌‪.‬‬ ‫دژه‌ی��اخ��ی��ی��ب��وون پێویستی ب �ه‌ هه‌وڵێکی‬ ‫سیاسیی‪ -‬ئابووریی هه‌یه‌ بۆ به‌دیهێنانی‬ ‫الیه‌نگریی دانیشتووانی گوندنشین‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫گ�ه‌ری�لاک��ان ل�ه‌ بنکه‌ جه‌ماوه‌رییه‌که‌یان‬ ‫بێبه‌شده‌کات (وشککردنی ئه‌و ده‌ریایه‌ی‬ ‫گه‌ریالکان مه‌له‌وانی تێدا ده‌که‌ن)‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وا ده‌خ��وازێ��ت ک�ه‌ حکومه‌ت مه‌سه‌له‌ی‬ ‫چاککردنی هه‌لومه‌رجی ژیانی جووتیاران‬ ‫به ‌شێوه‌یه‌کی راستیینه‌ بگرێته‌ ئه‌ستۆی‬ ‫خۆی‪ .‬رۆڵی ئه‌مه‌ریکا له‌م چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫له‌رووی تیۆرییه‌وه‌ سنوورداربوو بۆ پێدانی‬ ‫هاوکاریی په‌ره‌پێدان ‌و پشتگیریی راوێژی‬ ‫سه‌ربازیی‪ -‬ئه‌وه‌ی پێشتریان له‌وه‌ی دواتر‬ ‫له‌پێشتره‌‪ .‬دژه‌یاخییبوونی «سوننه‌تیی»‬ ‫ئه‌م جۆره‌ له‌ ساڵه‌ به‌راییه‌کانی تێوه‌گالنی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ ڤێتنامدا گیرایه‌به‌ر‪ .‬پاشتر له‌‬ ‫جه‌نگی ڤێتنامدا به‌رپرسانی ئه‌مه‌ریکیی‬ ‫پشتیان به‌ «سستکردن» به‌ست‪ ،‬که‌ هه‌وڵی‬ ‫سه‌ربازیی بوو بۆ ناچارکردنی جووتیاره‌کان‬ ‫تا ملکه‌چبن له رێگه‌ی هه‌ڕه‌شه‌کردن یان‬ ‫به‌کارهێنانی توندوتیژیی‪ ،‬زیاتر له‌وه‌ی‬ ‫ل��ه‌رێ��گ��ه‌ی ب�ه‌ڵ��ێ��ن��پ��ێ��دان��ی چ��اک��س��ازی��ی‬ ‫ئ�ه‌وان به‌الی خۆیاندا رابکێشن‪ .‬کاتێک‬ ‫به‌رنامه‌کانی په‌ره‌پێدان وه‌ک به‌شێک له‌‬ ‫جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست به‌کارهێنرا‪،‬‬ ‫ئامانج لێی بریتیبوو ل�ه‌ هێنانه‌کایه‌ی‬ ‫«ه���ی���وا» ب���ه‌ ژی��ان��ێ��ک��ی ب��اش��ت��ر له‌نێو‬ ‫جووتیاراندا‪ ،‬ئه‌وه‌ش فراوانکردنی کۆنترۆڵی‬ ‫حکومه‌تی ب��ۆ ن��اوچ �ه‌ گوندنشینه‌کان‬ ‫لێده‌که‌وێته‌وه‌‪ .‬له‌کاتی شه‌ڕکردن له‌گه‌ڵ‬ ‫ج��واڵن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ی گ �ه‌ری�لای��ی��دا‪ ،‬ئامانجی‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی سوپا له‌ ستراتیژیی‬ ‫جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاستدا ئ �ه‌وه‌ نییه‌‬ ‫هێزه‌کانی یاخییبووه‌کان تێکبشکێنن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ناچارکردنیانه‌ به‌ پاشه‌کشێ له‬ ‫‌رێگه‌ی وێرانکردنی ژێرخانی چه‌کداره‌‬ ‫یاخییبووه‌کانه‌وه‌‪ .‬له‌کاتی شه‌ڕکردن دژی‬ ‫رژێمێکی رادیکاڵی وه‌ک ساندینستانس‬ ‫له‌ نیجیریا‪ ،‬کاری هێزه‌کانی کۆنترا ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ ده‌س��ت��ب�ه‌س�ه‌ر خ��اک��دا ب��گ��رن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫بریتییه‌ له‌ وێرانکردنی ئابووریی‪ ،‬بونیات‌و‬ ‫فه‌زا بنه‌ڕه‌تییه‌ سیاسیه‌که‌ی‪ .‬ئه‌مه‌ریکا بۆ‬ ‫به‌شدارییکردن‌ و پشتگیرییکردنی جه‌نگی‬ ‫توندیی نزمه‌ئاست له‌ واڵت��ان��ی جیهانی‬ ‫سێیه‌مدا‪ ،‬ه �ه‌ر ته‌عه‌هودێکی په‌ره‌پێدان‬ ‫پێشکه‌ش ده‌کات‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌مان شتیش‬ ‫بۆ ئه‌و حکومه‌تانه‌ ته‌رخانده‌کرێت که‌ ئه‌م‬ ‫بنه‌ما سه‌ربازییانه‌ جێبه‌جێده‌کات‪ .‬بارنێت‬ ‫ده‌ن��ووس��ێ��ت‪ ،‬ک�ه‌ ل �ه‌م��اوه‌ی ئ �ه‌و سااڵنه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ سلڤادۆر پشتگیریی دارایی‬ ‫و راوێژکاریی جه‌نگی دژه‌یاخییبوونی دژ‬ ‫به‌ گه‌ریالکان کردووه‌‪ ،‬بێکاریی له‌ (‪)%21‬‬ ‫بۆ (‪ )%33‬به‌رزبۆته‌وه‌‪ ،‬نه‌خوێنده‌واریی له‌‬ ‫(‪ )%43‬بۆ (‪ ،)%51‬هه‌روه‌ها ئه‌و خێزانانه‌ی‬ ‫له‌ ئاوی پاکی خواردنه‌وه‌ بێبه‌شن له‌ (‪)%56‬‬ ‫بۆ (‪ )%81‬زی��ادی ک���ردووه‌‪ .‬ستراتیژیی‬ ‫جه‌نگی توندی نزمه‌ئاست گورزێکه‌ له‌‬ ‫ناوجه‌رگه‌ی پرۆسه‌گه‌لی په‌ره‌پێدان‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫مه‌به‌سته‌که‌یه‌تی‪ .‬مه‌زنترین له‌مپه‌ر له‌به‌رده‌م‬ ‫په‌ره‌پێدان له‌ واڵته‌ هه‌ژاره‌کاندا بریتییه‌ له‌‬ ‫پشێوی‪ ،‬گومان ‌و هه‌روه‌ها ته‌ره‌فگیریی‬

‫ملمالنێیه‌کان‪ ،‬یه‌کخستنی بیزنسمان ‌ه‬ ‫خۆماڵییه‌کان‪ ،‬یه‌کێتییه‌ پیشه‌ییه‌کان‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا رۆژن��ام �ه‌ک��ان ل �ه‌ هه‌ڵمه‌تێکی‬ ‫ناجێگیریی که‌ له‌ ئه‌مه‌ریکا پالنی بۆ‬ ‫دانرابوو‪ ،‬هه‌وڵی جه‌مسه‌ربه‌ندیی کۆمه‌ڵگا‬ ‫ب��ه ‌ئ��ام��ان��ج��ک��راوه‌ک��ان ‌و ئیفلیجکردنی‬ ‫هه‌وڵه‌کانی په‌ره‌پێدانی ده‌کرد‪.‬‬ ‫جه‌نگی بیافرا له‌ چوارچێوه‌ی پێناسه‌که‌ی‬ ‫یوئێن بۆ جینۆساید نه‌بوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت وێڕای‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی قاتوقڕییه‌که‌ به‌ئه‌نقه‌ست له‌الیه‌ن‬ ‫گه‌مارۆده‌ره‌کانه‌وه‌ سه‌پێنرابوو‪ ،‬به‌اڵم ئایا‬ ‫حکومه‌تی نایجیریا میتۆده‌کانی جه‌نگی‬ ‫توندیی نزمه‌ئاستی به‌کارده‌هێنا کاتێک‬ ‫رێگه‌ی به‌ هاوکارییه‌ مرۆڤایه‌تییه‌کان‬ ‫ن �ه‌ده‌دا ره‌وان��ه‌ی دانیشتووانه‌ سڤیله‌که‌ی‬ ‫ب��ی��اف��را ب��ک��رێ��ن؟ ج�ه‌ن��گ�ه‌گ�ه‌ ل���ه‌م دی���ده‌وه‌‬ ‫ش���رۆڤ���ه‌ی ب���ۆن���اک���رێ���ت‪ ،‬ه������ه‌روه‌ک له‌‬ ‫سااڵنی (‪)1960‬کانه‌وه‌ روویدا‌و ئه‌و کاته‌‬ ‫میتۆده‌کانی جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‬ ‫ب �ه‌ ئاشکرا ن �ه‌زان��راب��وو‪( .‬گ��ای�لا سمس)‬ ‫ق��ات��وق��ڕی��ی �ه‌ک �ه‌ی ئ��ی��س��ی��وپ��ی��ای س��ااڵن��ی‬ ‫(‪)1980‬ک���ان‌ و گواستنه‌وه‌ی هاوکارییه‌‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی بۆ خه‌ڵکه‌‬ ‫له‌برسامردووه‌که‌ی ژێر سایه‌ی هه‌لومه‌رجی‬ ‫جه‌نگی ناوخۆی نێوان سوپای ئیسیوپیا‌‬ ‫و ب�ه‌ره‌ی رزگارییخوازی گه‌لی ئه‌ریتریا‬ ‫‌و هه‌روه‌ها ب�ه‌ره‌ی رزگارییخوازی گه‌لی‬ ‫تیگرای‪ ،‬شرۆڤه‌ کردووه‌‪ .‬کاتێک وه‌رزی‬ ‫باران بۆ ماوه‌ی پێنجه‌مین ساڵی له‌ (‪)1984‬‬ ‫دا وشکه‌ساڵ‌ بوو‪ ،‬خۆراک بووه‌ چه‌کێکی‬ ‫سه‌ره‌کیی له‌ هه‌موو به‌ره‌کانی جه‌نگدا‪.‬‬ ‫زۆری��ن �ه‌ی قوربانییه‌کانی قاتوقڕیی له‌‬ ‫ئ�ه‌ری��ت��ری��ا ‌و ت��گ��رای‪ ،‬دان��ی��ش��ت��ووان��ی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ بوون که‌ له‌ سایه‌ی کارگێڕیی‬ ‫گه‌ریالکاندا بوون‪ .‬ئامانجی هه‌ردوو به‌ره‌‬ ‫رزگارییخوازه‌که‌ ئه‌وه‌بوو که‌ خه‌ڵکه‌که‌ له‌و‬ ‫ناوچانه‌دا بهێڵنه‌وه‌ که‌ له‌بنده‌ستی خۆیاندا‬ ‫بوو‪ ،‬له‌کاتێکدا ستراتیژیی حکومه‌ت ئه‌وه‌‬ ‫بوو که‌ جووتیاره‌ برسییه‌کان رابکێشێته‌‬ ‫ن��اوه‌ن��دی ش��اره‌ک��ان‪ .‬سمس ده‌ڵێت‪ :‬گوایه‌‬ ‫قاتوقڕییه‌که‌ ده‌رفه‌تی داوه‌ت �ه‌ ئه‌مه‌ریکا‬ ‫که‌ ده‌ست له‌کاروباری نێوخۆی ئسیوپیا‬ ‫وه‌رب����دات‪ .‬ل �ه‌م��اوه‌ی (‪1986-1985‬دا)‬ ‫ئیسیوپیا زیاتر له‌ یه‌ک ملیار دۆالری‬ ‫ت���ای���ب���ه‌ت ب���ه‌ ه���اوک���اری���ی ق��ات��وق��ڕی��ی‬ ‫وه‌رگ�����رت�����ووه‌‪ ،‬ک���ه‌ ئ��ه‌م��ه‌ری��ک��ا پشکی‬ ‫ش��ێ��ری ل �ه‌و ه��اوک��اری��ی �ه‌دا ه �ه‌ب��وو‪ .‬زیاتر‬ ‫(‪)%80‬ی هاوکارییه‌کان بۆ حکومه‌ت‬ ‫ته‌رخانکرابوو‪ ،‬وێڕای ئه‌و راستییه‌ی که‌‬ ‫ئه‌و رێگه‌ی به‌ هاتنه‌ناوه‌وه‌ی که‌متر له‌‬ ‫نیوه‌ی قوربانییه‌کانی قاتوقڕییه‌که‌دا‪.‬‬ ‫نزیکه‌ی ی�ه‌ک ملیۆن له‌ دانیشتووانی‬ ‫بنده‌سه‌اڵتی گه‌ریالکان له ‌ناوچه‌کانی‬ ‫ئ �ه‌ری��ت��ری��ا ‌و ت��ی��گ��ران��ی ب �ه‌ه��ۆی که‌می‬ ‫هاوکارییه‌کانه‌وه‌ له‌برسا م��ردن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ملیۆنه‌های دیکه‌ ناچارکران زه‌وییه‌کانیان‬ ‫جێبهێڵن ‌و ک��ۆچ��ب��ک�ه‌ن‪ .‬ل �ه‌ تیگرانی‪،‬‬ ‫ج��ووت��ی��اره‌ کۆچێنراوه‌کان ه��ان ن���ه‌ده‌دران‬ ‫بۆ گونده‌کانی خۆیان بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئه‌وانه‌ له‌ناوه‌نده‌ فراوانه‌کانی خۆراکپێدانه‌وه‌‬ ‫هێڵرابوونه‌وه ‌‌و دواجار له‌ به‌شی باشووری‬ ‫واڵت����دا ن��ی��ش��ت�ه‌ج��ێ ک���ران���ه‌وه‌‪ ،‬ه��ه‌روه‌ه��ا‬ ‫زۆری��ن�ه‌ی ئ�ه‌و جووتیارانه‌شی چووبوونه‌‬ ‫نێو شاره‌کانی حکومه‌ته‌وه‌ له‌ جواڵنه‌وه‌ی‬ ‫رزگارییخوازیی دابڕان‪ .‬به‌گوێره‌ی سمس‪،‬‬ ‫به‌شێکی ئه‌وه‌ به‌هۆی هاوکاریی رۆژئاواوه‌‬ ‫ب��وو ک �ه‌ وای��ک��رد حکومه‌تی ئیسیوپیا‬ ‫بتوانێت س�ه‌ده‌ه��ا ل�ه‌و ه �ه‌زاره‌ه��ا جووتیاره‌‬ ‫له‌ ناوچه‌کانی بنده‌سه‌اڵتی گه‌ریالکان‬ ‫دووربخاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌گ��وێ��ره‌ی ده‌س��ت��ه‌ی��ه‌ک ک���ۆڵ���ه‌ر که‌‬ ‫ل�ه‌ کاریگه‌رییه‌کانی جه‌نگی توندیی‬ ‫نزمه‌ئاستیان دژ به‌ جوواڵنه‌وه‌ی زاپاتیستا له‌‬ ‫هه‌رێمی چیاپاس له‌ باشووری مه‌کسیک‬ ‫کۆڵیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬گرنگترین پێکهێنه‌ره‌کانی‬ ‫جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست له‌ چیاپاس‬ ‫بریتیبوون له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬به‌هێزکردنی رووخساره‌ ته‌کنیکیی و‬ ‫مادیی و سیمبولییه‌کانی سوپا‪.‬‬ ‫‪ -2‬هه‌وڵدان بۆ ره‌واییدان به‌ حکومه‌ت‪.‬‬ ‫‪« -3‬دوورخ����س����ت����ن����ه‌وه‌ی ئ����اوه‌ک����ه‌ له‌‬ ‫ماسییه‌که‌» به‌ مانایه‌کی تر‪ ،‬رێگرتن‬ ‫له‌وه‌ی جووتیارانی زیاتر به‌ جواڵنه‌وه‌که‌ی‬ ‫زاپاتیستاوه‌ په‌یوه‌ستبن‌ و جیاکردنه‌وه‌ی‬ ‫الیه‌نگرانی زاپاتیستا‪.‬‬ ‫‪ -4‬ک���ه‌م���ک���ردن���ه‌وه‌ی ه��اوب�ه‌س��ت�ه‌گ��ی��ی‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی��ی ل���ه‌ن���او ج���وواڵن���ه‌وه‌ک���ه‌ی‬ ‫زاپاتیستا‪.‬‬ ‫خاڵی ژماره‌ (‪ )4‬له‌و لیسته‌ به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫تایبه‌ت بۆ ئه‌وروپییه‌کان سه‌رنجڕاکێش‬ ‫بوو‪ ،‬چونکه‌ تایبه‌ت بوو به‌ رۆڵی ئه‌وان‬

‫تایبه‌ت‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪17‬‬

‫له‌ جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫ک�ه‌ ئێستا ل�ه‌ واڵت��ان��ی جیهانی سێیه‌م‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��رێ��ت‪ .‬ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ری��چ��ارد‪.‬ج‬ ‫بارنێت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی ل�ه‌ م���اوه‌ی کارگێڕیی‬ ‫کنیدیدا له‌ ئه‌مه‌ریکا وه‌ک کارمه‌ندی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه ‌‌و ئاژانسی کۆنترۆڵی‬ ‫چه‌کداریی و چه‌کداماڵین‪ ،‬کاریکردووه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رک���رده‌ س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان ل �ه‌ ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ا‬ ‫ل �ه‌وب��ڕوای �ه‌دان ک�ه‌ ئ���ه‌وان ب��ۆی�ه‌ جه‌نگی‬ ‫ڤ��ێ��ت��ن��ام��ی��ان دۆڕان�����د چ��ون��ک�ه‌ م��ی��دی��ا‌و‬ ‫ج���وواڵن���ه‌وه‌ی ئاشتیی ویستی گه‌لیان‬ ‫بۆ بردنه‌وه‌ی جه‌نگه‌که‌ ئیفلیجکرد‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونه‌‪ ،‬ل��ه ‌رێ��گ�ه‌ی پێشاندانی وێنه‌ی‬ ‫م��ن��دااڵن��ێ��ک ک��ه‌ ب��ه‌ ب��ۆم��ب��ی ن��اپ��اڵ��م‬ ‫لێدرابوون‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت چاودێرانی سیاسیی‬ ‫سه‌ریان ل �ه‌وه‌ سوڕمابوو که‌ ئ �ه‌وه‌ چۆنه‌‬ ‫ئه‌مه‌ریکا ده‌توانێت پێگه‌ی خۆی وه‌ک‬ ‫زلهێزێک ل�ه‌ سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تییدا‬ ‫بپارێزێت‌و وه‌ک ده‌وڵه‌تێکی دیموکراتییش‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ .‬دژواری���ی له‌ نێوان ئه‌وانه‌ی‬ ‫تیشکیان ده‌خسته‌ سه‌ر هێز له‌ ده‌ره‌وه ‌‌و‬ ‫سه‌ربه‌ستیی ل �ه‌ ن����اوه‌وه‌ ب��ه ‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫ت��ای��ب�ه‌ت ت��ون��د ب��وو کاتێک ده‌س �ه‌اڵت��ی‬ ‫س �ه‌رب��ازی��ی ئه‌مه‌ریکا ئ �ه‌و مه‌به‌سته‌ی‬ ‫گرته‌ ئه‌ستۆ که‌ گه‌لی ئه‌مه‌ریکا یان‬ ‫ئه‌وه‌ته‌ تێناگه‌ن یان پشتگیریی ناکه‌ن‪.‬‬ ‫جه‌نگی توندیی نزمه‌ئاست ستراتیژییه‌که‌‬ ‫ب���ۆ ش����ه‌ڕک����ردن ل���ه‌ ج �ه‌ن��گ �ه‌ک��ان��دا بێ‬ ‫پشتیوانیی جه‌ماوه‌ر‪ .‬به‌گوێره‌ی بارێنت‪،‬‬ ‫ه �ه‌ن��دێ��ک ده‌س����ه‌اڵت����داری س �ه‌رب��ازی��ی‬ ‫بڕوایان وایه‌ که‌ ئه‌م ستراتیژییه‌ ناتوانێت‬ ‫ب �ێ‌ س��ان��س��ۆر ک��ارب��ک��ات‪ .‬م��ای��ژۆرێ��ک��ی‬ ‫مارێنزی ئه‌مه‌ریکیی توڕه‌ له‌ وتارێکییدا‬ ‫ل�ه‌ ب�ڵ�اوک���راوه‌ی س�ه‌رب��ازی��ی��دا پێشنیازی‬ ‫ئه‌وه‌یکردبوو‪ ،‬که‌ پێویسته‌ ته‌له‌فزیۆن له‌‬ ‫زۆنێکی شه‌ڕه‌کاندا قه‌ده‌غه‌ بکرێت‪ ،‬نه‌ک‬ ‫به‌هۆی وێنه‌ی درۆیینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌و که‌مه‌‬ ‫وێنه ‌‌و کوته‌ راستییانه‌ی که‌ رایده‌گوێزن‬ ‫کاریگه‌رییه‌کی سۆزه‌کییانه‌ دێنێته‌ ئارا‬ ‫که‌ راستییه‌ فه‌رمییه‌کان سنووردار ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ن����م����وون����ه‌ی����ه‌ک����ی ئ������ه‌م س���ی���اس���ه‌ت���ه‌ی‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ی دزه‌کردنی زانیاریی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ چۆن هه‌لومه‌رجه‌که‌ی چیاپاس له‌الیه‌ن‬ ‫ماسمیدیاوه‌ ل�ه‌ والت��ه‌ یه‌کگرتووه‌کانی‬ ‫ئه‌مه‌ریکاوه‌ رووماڵکرا‪ .‬له‌ساڵی (‪)1993‬‬ ‫دا‪ ،‬دانوسانی ‪ / NATFA‬رێکه‌وتننامه‌ی‬ ‫ب��ازرگ��ان��ی ئ���ازاد ل�ه‌ن��ێ��وان مه‌کسیک ‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریکادا له‌ قۆناغێکی گرنگیدا بوو‪.‬‬ ‫ملمالنێی چه‌کداریی له‌ چیاپاس له‌ مایۆی‬ ‫ساڵی (‪)1993‬دا ده‌ستیپێکرد‪ .‬له‌ کۆتایی‬ ‫مایۆی (‪)1993‬دا‪ ،‬سوپای مه‌کسیک‬ ‫هێرشێکی ب �ه‌رف��راوان��ی ل �ه‌ ن��اوچ �ه‌ک �ه‌دا‬ ‫ده‌ستپێکرد‌ و به‌دوای گه‌ریالکاندا ده‌گه‌ڕا‪.‬‬ ‫سه‌رجه‌م رۆژنامه‌کانی مه‌کسیک‌ و میدیا‬ ‫ئه‌وروپییه‌کان هه‌واڵه‌کانیان باڵوده‌کرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ب��ه‌راس��ت��ی��ی ل �ه‌ ئ�ه‌م�ه‌ری��ک��ا هیچ‬ ‫ه�ه‌واڵ��ێ��ک ن �ه‌ب��وون‪ .‬دۆل��ی��ا ئیستاڤیسی‬ ‫رۆژنامه‌نووسی مه‌کسیکیی له‌و بڕوایه‌دایه‌‬ ‫گ �ه‌ر چاالکیی گه‌ریالکانی ب��اش��ووری‬ ‫مه‌کسیک له‌ رۆژنامه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی‬ ‫ئه‌مه‌ریکادا ب�ڵاوک��راب��ای�ه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ده‌گونجا‬ ‫رێکه‌وتننامه‌ی (‪ )NAFTA‬شکست‬ ‫بێنێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌م���اوه‌ی ک��اره‌س��ات��ی ق��ات��وق��ڕی��ی�ه‌ک�ه‌ی‬ ‫ئیسیوپیادا له‌ ساڵی (‪ )1948‬نزیکه‌ی‬ ‫‪ %50‬ی��اخ��ود زی���ات���ری ق��ورب��ان��ی��ی�ه‌ک��ان��ی‬ ‫ئ �ه‌و قاتوقڕییه‌ ل �ه‌و ن��اوچ��ان�ه‌دا ب��وون که‌‬ ‫ب�ه‌ده‌س��ت گه‌ریالکانه‌وه‌ ب��وو‪ ،‬ب �ه‌اڵم ته‌نیا‬ ‫(‪ )%10‬هاوکارییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کانیان بۆ‬ ‫دابینکرا‪ .‬میدیای رۆژئاوا‌و ئاژانسه‌کانی‬ ‫فریاگوزاریی به‌ بێده‌نگییه‌کی گشتییه‌وه‌‬ ‫م��ام�ه‌ڵ�ه‌ی��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ‌ ئاڵۆزییه‌کانی ئه‌و‬ ‫ک��اره‌س��ات �ه‌دا ک��رد‪ .‬ئ���ه‌وان ئ��ام��اژه‌ی��ان به‌و‬ ‫جه‌نگه‌ نه‌کرد که‌ هۆکاری که‌وتنه‌وه‌ی‬ ‫قاتوقڕییه‌که‌ بوو‪ .‬له‌ ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬بایه‌خی‬ ‫میدیا ب �ه‌ شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت ل �ه‌ب��اره‌ی‬ ‫کۆمسیۆنی فریاگوزاریی و چاککردنه‌وه‌ی‬ ‫حکومه‌تی ئیسیوپیاوه‌ چڕببووه‌وه‌‪ .‬گایال‬ ‫سمس ده‌ڵێت‪ :‬که‌ حکومه‌تی ئه‌مه‌ریکا‬ ‫زۆر به‌ باشیی ئاگای له‌ هه‌لومه‌رجه‌که‌‬ ‫بوو‪ ،‬به‌اڵم تاکو ساڵی (‪ )1948‬مۆڵه‌تی‬ ‫ب�ه‌ گه‌یاندنی ه��اوک��اری��ی ب��ه‌رف��راوان بۆ‬ ‫ناوچه‌ی بنده‌ستی گه‌ریالکان نه‌دا‪ .‬ئه‌نجا‬ ‫هاوکارییه‌کانی ئه‌مه‌ریکا ل��ه ‌رێگه‌ی‬ ‫به‌رنامه‌ی خۆراکیی جیهانیی و رێکخراوه‌‬ ‫خێرخوازه‌ تایبه‌ته‌کانی ئه‌مه‌ریکاوه‌ روویان‬ ‫له‌ ئیسیوپیا کرد‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‬ ‫‪2711/9/142010/11/8‬‬ ‫‌ممه‌ممه‌‪- 2011/12/5‬‬ ‫دووشه‬

‫‪16‬‬

‫تارا شێخ حسێن‬

‫باپێکه‌و ‌ه بڵێین بۆ ده‌ره‌وه‌‬ ‫زی��ات��ر نیه‌؟ئایاپیویست به‌یه‌کگرتن‬ ‫وه‌ک ده‌زانین ماوه‌یه‌که‌ ده‌وڵه‌تی تورکی وچ��ڕک��ردن��ه‌وه‌ى ه�ه‌س��ت��ى ن�ه‌ت�ه‌وای�ه‌ت��ى‬ ‫داگ��ی��رک�ه‌ر چ��اوی بڕیوه‌ته‌ باشوری ه �ه‌م��والی �ه‌ک نیه‌ ت��اک��و س �ه‌رج �ه‌م به‌‬ ‫کوردستان وپێیه‌ گاڵوه‌کانى هیناوه‌ته‌ ئ����ازادی و س���ه‌رب���ه‌رزی ب��ژی��ن وچیتر‬ ‫س �ه‌ر خاکی پ��ی��رۆزی ب��اش��ورو بنکه‌و ئێمه‌ش وه‌کو هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانى ترى‬ ‫سه‌ربازگه‌کانی هێناوه‌ته‌ ب��اش��وره‌وه‌و دون��ی��ا خ��اوه‌ن��ى ده‌وڵ��ه‌ت��ى خ��ۆم��ان بین‬ ‫به‌ئاشکراسنوره‌کانى به‌زاندووه‌خه‌ڵکى ؟‪.‬ه�ه‌م��وو کوردێکی دڵسۆز ده‌زانێت‬ ‫باشووریش به‌ده‌سه‌اڵتیشه‌وه‌ که‌مته‌رخه‌م ئێمه‌ ه�ه‌روا به‌ئاسانی ئه‌م پارچه‌ی‬ ‫ل�ه‌م برسه‌ گرنگه‌دا ده‌رده‌ک���ه‌ون به‌اڵم کوردستانمان ئ���ازاد ن �ه‌ک��ردوه‌ به‌ڵکو‬ ‫ئێمه‌ ب �ه‌ر له‌هه‌رشتێک ده‌بێت هه‌وڵ ه���ه‌زاران ه���ه‌زار قوربانیمان ب���ۆداوه‌ و‬ ‫وک��ۆش��ش��ه‌ک��ان��ی س���ه‌رۆک���ى ه �ه‌ری��م خوێنمان بۆ ڕشتووه‌ تاکو ڕزگارمان‬ ‫به‌گرنگ بزانین بۆ چاره‌سه‌رکردنی کردوه‌ ‪.‬‬ ‫پرسه‌کانی ن��ێ��وان تورکیا وپه‌که‌که‌ ه���ه‌ڵ���ب���ه‌ت���ه‌ ڕاس����ت����ه‌ ک����ه‌ ڕه‌خ����ن����ه‌و‬ ‫وه‌ب��اش��ت��ر وای���ه‌ بڵێین ک��ێ��ش�ه‌ی ن��ێ��وان ک�ه‌م��وک��ورت��ی��ی�ه‌ک��ان زۆرن ب���ه‌اڵم خۆ‬ ‫‪30‬ملیۆن کورد له‌باکوری کوردستان هه‌ر نه‌بێ‌ له‌بن ده‌ستى داگیرکه‌راندا‬ ‫وسیاسه‌تى چه‌وتى تورکیاى داگیرکه‌ر‪ ,‬نین و ئه‌توانین بڵێین ئازادین‪ ,‬تورکیا‬ ‫ڕاس���ت���ه‌ ئ���ه‌وه���ه‌واڵن���ه‌ گ��رن��گ��ن ب���ه‌اڵم و داگ��ی��رک �ه‌ران��ى دی��ک �ه‌ى کوردستان‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌س نیه‌ چونکه‌ تۆ ماڵه‌که‌ی ڕاس��ت��ه‌ ئ��ه‌م��ڕۆ ل��ه‌گ��ه‌ڵ‌ پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌دا‬ ‫خۆت ئازادبیت به‌اڵم له‌شانێکت ماڵی ناکۆکن و له‌شه‌ڕدان به‌اڵم تاکه‌ بێ‌‬ ‫براکه‌ت داگیرکرابێ‌ و وه‌ له‌شانێکی ئومێدى و تاکه‌ چقڵى چاوى دوژمنان‬ ‫ێ و داگ��ی��رک �ه‌ران ی �ه‌ک �ه‌م ج��ار ب��اش��ورى‬ ‫ترت ماڵی خوشکه‌که‌ت داگیرکراب ‌‬ ‫ئایه‌ پێویست ب�ه‌خ�ه‌ب��ات وتێکۆشانی ک��وردس��ت��ان �ه‌ پ��اش��ان پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌ بۆیه‌‬

‫هه‌میشه‌ چاویان بڕیوه‌ته‌ ئه‌م خاکه‌و ئه‌و کات ئه‌وان بتوانن وه‌ها سیاسه‌تێک بڵێین ب��ۆ ده‌ره‌وه‌ ت���اوه‌ک���و گ��ڕک��ان��ى‬ ‫به‌بیانوى په‌که‌که‌و په‌ژاکه‌وه‌ ڕۆژێک ئه‌نجام ب��ده‌ن‪ ..‬ئیدى من پێموایه‌ هه‌ر ناخى مناڵه‌کانیشمان نه‌ته‌قیوه‌ته‌وه‌ و‬ ‫سنور ئه‌به‌زێنن و ڕۆژێک تۆپبارانى ل �ه‌س �ه‌رۆک �ه‌ک��ان��م��ان �ه‌وه‌ ت��اک��و ده‌گ��ات�ه‌ نه‌یکردون به‌خۆڵمێش و بۆ هه‌تا هه‌تایه‌‬ ‫گ��ون��ده‌ک��ان��م��ان ئ �ه‌ک �ه‌ن‪ ,‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى مناڵه‌کانمان ‪ ,‬واتا له‌ سه‌رکرده‌کانه‌وه‌ مێژوش نه‌فره‌تتان لێ بکات و وه‌کو‬ ‫ئه‌وان له‌باشور تۆقیون چونکه‌ په‌ندێکى ت��اک��و پ��ارت �ه‌ک��ان و ڕێ��ک��خ��راوه‌ک��ان و دوژمنان و داگیرکه‌رانى بپشو فڕێتان‬ ‫ک��وردى هه‌یه‌ ئه‌ڵێت (ب��را له‌پشت برا ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ی��ی�ه‌ک��ان و داک��ۆک��ی��ک �ه‌ران داته‌ زبڵدانى مێژووه‌وه‌ چونکه‌ گه‌لى‬ ‫بێت مه‌گه‌ر ق �ه‌زا ل �ه‌الى خ��ودا بێت)‪ .‬له‌مافى مرۆڤ تاکو ئاستى هه‌موو گ���ورد هه‌میشه‌ تینوى ئاشته‌وایى‬ ‫نه‌یاران و دوژمنانى کوردیش ده‌ترسن تاکێکى ئه‌م خاکه‌ به‌ مناڵکانیشمانه‌وه‌ گه‌الن بووه‌ به‌ پێچه‌وانه‌ى سیاسه‌ته‌کانى‬ ‫گه‌لى باشور پشتیوانبن بۆ باکور و بڕژێنه‌ سه‌ر شه‌قامه‌کان و یاخود به‌ ئ��ێ��وه‌ى خ��ۆپ �ه‌رس��ت و ن����ه‌ژاد پ�ه‌رس��ت‬ ‫په‌که‌که‌ یارمه‌تیده‌ریانبن چونکه‌ له‌وه‌ ق�ه‌ڵ�ه‌م�ه‌ک��ان��م��ان ی��ان به‌هه‌ڵوێست و به‌پێچه‌وانه‌ى سیاسه‌تى یه‌ک نه‌ته‌وه‌و‬ ‫دڵنیان که‌ باشور یارمه‌تى ده‌ریان بێت هه‌سته‌کانمان چاالکى و خه‌بات بکه‌ین یه‌ک زمانى ئێوه‌ ‪,‬دڵنیابن گه‌لى ئێمه‌‬ ‫ئ�ه‌وا هێز نییه‌ بیانشکێنێ‌ و ده‌توانن و بڵێین بۆ ده‌ره‌وه‌ ئه‌ى داگیرکه‌رانى تا دوا دڵۆپى خوێن تاکو دوا هه‌ناسه‌ى‬ ‫ب �ه‌ ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى ک��وردس��ت��ان��ى له‌مێژینه‌ى ک��ورد ئه‌ى خوێن خۆرانى ژی��ی��ان پشتیوان و ه��او هه‌ڵوێست و‬ ‫گه‌وره‌ ئازاد بکه‌ن‪,‬تورکیا باشورى به‌ گه‌نجانى خۆڕاگرو فیداکارى کورد ه���او خ �ه‌ب��ات��ى خ��وش��ک و ب��راک��ان��م��ان‬ ‫کۆڵه‌که‌و بناغه‌ى په‌که‌که‌ داناوه‌ بۆیه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ ئیتر ئێمه‌ ه �ه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن و ئه‌بن‪ .‬له‌سه‌ر لوتکه‌ى چیا بڵنده‌کانى‬ ‫به‌ سیاسه‌تى خۆى ده‌یه‌وێت له‌پێشڕا تێده‌کۆشین ب��ۆئ �ه‌وه‌ ى یه‌کێتییه‌کى کوردستان و پێتان ده‌ڵێین یان ئازادى‬ ‫ک��ۆن��ت��رۆڵ��ى ب��اش��ور ب��ک��ات ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یى ئاوا بکه‌ین نه‌ک هه‌ر خۆتان خاک و وواڵت یان به‌رخودان بۆ ژیان‬ ‫ئاسانتر هه‌لى داگیرکردنى چیاکان و به‌ڵکو هه‌موو وواڵتانى زلهێزى دونیاش و ئ��ازادى چونکه‌ ئه‌گه‌ر ژیان هه‌بێت‬ ‫په‌که‌که‌ى بۆ بڕه‌خسێت ده‌یه‌وێت به‌و ناتوانن چۆک به‌ گه‌نجێکى دڵسۆزو ده‌بێت به‌ ئازادى بێت ئه‌گه‌رنا با نه‌ژین‬ ‫ج��ۆره‌ بناغه‌که‌ بپوکێنێته‌وه‌و زاڵبێت پڕ رۆح��ى به‌رخودانى ک��ورد دانه‌وێنن و ئه‌و ژییانه‌مان ناوێت‪,‬خۆمان ده‌که‌ین‬ ‫به‌سه‌ر په‌که‌که‌دا به‌اڵم ئه‌وان خه‌یاڵیان ‪ ,‬ووره‌و ت��وان��اى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى ک��ورد زۆر به‌قوربانى بۆ ئه‌وه‌ى مناڵه‌کانمان دواى‬ ‫خاوه‌ مه‌گه‌ر تاکێک له‌کورد نه‌مابێ‌ له‌وه‌ به‌هێزتره‌ که‌ ده‌یبینن ‪ ,‬با پێکه‌وه‌ خۆمان به‌ئازادى بژین‪....‬‬

‫ره‌وتی سوریا به‌ره‌و کوێ ده‌چێت‬

‫واحید هه‌ورامی‬ ‫رژێ��م �ه‌ دی��ک��ت��ات��ۆره‌ک��ان��ی ن��اوچ �ه‌ ل ‌ه‬ ‫کۆتایی ساڵی (‪ )2010‬و به‌ درێژایی‬ ‫ئه‌مساڵ یه‌ک له‌ دوای یه‌ک له‌ناو‬ ‫ده‌چن‪ .‬چه‌خماخه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی گه‌ل‬ ‫ل�ه‌ س��وری��ا ل�ه‌ (‪)15‬ى ئ���ادار ل��ێ��درا و‬ ‫له‌ ماوه‌یه‌کی کورتدا پ �ه‌ره‌ی سه‌ند‪.‬‬ ‫رژێ���م���ی ب �ه‌ع��س ل���ه‌ م����اوه‌ی ه�ه‌ش��ت‬ ‫م��ان��گ��ی راب�����ردوودا ب �ه‌ دڕن��دان �ه‌ت��ری��ن‬ ‫شێواز رووب��ه‌ڕوی سه‌رهه‌ڵدان بویه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێى ئ �ه‌و ئ��ام��اران �ه‌ی ک�ه‌ ل�ه‌ الی�ه‌ن‬ ‫رێ��ک��خ��راوی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ یه‌کگرتوه‌کانه‌وه‌‬ ‫ده‌رچووه‌‪ ،‬زیاتر له‌ (‪ )4000‬که‌س به‌‬ ‫ده‌ستی هێزه‌ چه‌کداره‌کانی س�ه‌ر به‌‬

‫ده‌س�ه‌اڵت ک��وژران به‌ هه‌زارانی تریش‬ ‫راپێچی زیندانه‌کان کراون‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئ���ه‌و ک��وش��ت و ب���ڕه‌ و به‌ڵێنه‌کانی‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د بۆ ریفۆرم و چاکسازی‬ ‫هه‌رگیز نه‌یانتوانی ئه‌و به‌رهه‌ڵستکاریه‌‬ ‫به‌رفراوانه‌ی گه‌ل دابمرکێنن‪ .‬به‌هۆی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ک �ه‌ به‌شێک ل �ه‌ ک��وردس��ت��ان‬ ‫(ب��اش��وری رۆژئ���اوا) ته‌نانه‌ت ئاستی‬ ‫داواکارییه‌کانیان به‌رزتر بویه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ناو سنوری سوریادا‪ ،‬رووداوه‌کانی‬ ‫ئ�ه‌م واڵت �ه‌ له‌ الی �ه‌ن گه‌لی ک��ورده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ مه‌راقێکی زۆر چاودێری ده‌کرێت‪.‬‬ ‫گه‌لی ک��ورد له‌ رۆژئ���اوای واڵت به‌‬ ‫درێژایی سااڵنی راب��ردوو و له‌ الیه‌ن‬ ‫رژێ��م��ی س��وری��اوه‌ چ �ه‌وس��ێ��ن��راوه‌ت �ه‌وه‌ و‬ ‫هه‌موو جۆره‌ توندوتیژی‪ ،‬نکۆڵیکردن و‬ ‫قڕکردن‪ ،‬سته‌مکاری و نادادپه‌روه‌ری‬ ‫ب���ه‌ س���ه‌ری���دا س��ه‌پ��ێ��ن��راوه‌‪ .‬س��ی��اس�ه‌ت�ه‌‬ ‫ن �ه‌ژاد په‌رستانه‌کانی رژێمی سوریا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ ده‌ن��گ��ی ئ��ازادی��خ��وازان �ه‌ی‬ ‫گ�ه‌ل��ی ک��ورد ی �ه‌ک ب��ک��ات‪ .‬ژن��ان و‬ ‫پیاوان و گه‌نجانی واڵتپارێزی کورد‬ ‫پۆل به‌ پۆل خۆیان گه‌یانده‌ ریزه‌کانی‬ ‫ش����ۆڕش و خ �ه‌ب��ات��ێ��ک��ی ب���ێ‌وچ���ان و‬ ‫م��ان��دوون�ه‌ن��اس��ان�ه‌ی��ان ب �ه‌ڕێ��وه‌ ب���رد‪ .‬له‌‬ ‫ماوه‌ی چه‌ند مانگی رابردووشدا گه‌لی‬

‫کوردستان شان به‌شانی گه‌النی تری‬ ‫سوریا راپه‌ڕیوه‌ و تێکۆشانی ئازادی‬ ‫و دیموکراسیانه‌ی به‌ڕێوه‌ بردووه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫رێکخستنه‌ تۆکمه‌ و جه‌ماوه‌رییه‌ی‬ ‫گ����ه‌ل ل���ه‌ رۆژئ���������اوای ک���وردس���ت���ان‬ ‫ته‌شه‌نه‌ی سه‌ندووه‌‪ ،‬هیوابه‌خشه‌‪ .‬حزب‬ ‫و الیه‌نه‌ جۆراوجۆره‌کانی کورد به‌ بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی بکه‌ونه‌ ژێر کاریگه‌ری ناحه‌زان‬ ‫و نه‌یاران به‌ رۆحێکی به‌رپرسیارانه‌وه‌‬ ‫لێک نزیک بوونه‌وه‌ و هه‌وڵیان داوه‌‬ ‫ستراتیژییه‌کی هاوبه‌ش و نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫بۆ خه‌بات و تێکۆشان دابڕێژن‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫وای ک����ردووه‌ ک �ه‌ وێ���ڕای ب �ه‌ش��داری‬ ‫گه‌لی کورد له‌ سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی ئه‌م‬ ‫دواییه‌‪ ،‬که‌مترین زیانی به‌ر که‌وێت و‬ ‫له‌ هه‌مان کاتدا زۆرترین ده‌ستکه‌وت‬ ‫ب �ه‌ ده‌س���ت ب��خ��ات‪ .‬ه �ه‌ر ل �ه‌ س �ه‌ره‌ت��ای‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانه‌کانه‌وه‌ ت��ا ئێستا ره‌وش��ی‬ ‫س��وری��ا ل��ه‌ الی����ه‌ن واڵت���ان���ی زل��ه��ێ��زی‬ ‫رۆژئ���اوای���ی و ه�ه‌رێ��م��ی و به‌تایبه‌ت‬ ‫تورکیا و ئێرانه‌وه‌ به‌ وردی چاودێری‬ ‫ده‌ک���رێ���ت‪ .‬ه���ه‌ر ی���ه‌ک ل���ه‌م الی�ه‌ن��ان�ه‌‬ ‫رووداوه‌ک�����ان ل �ه‌ روان��گ �ه‌ی خ��ۆی��ان�ه‌وه‌‬ ‫لێک ده‌ده‌ن �ه‌وه‌ و به‌ پێی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫خۆیان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئ��ێ��ران ه��اوپ�ه‌ی��م��ان��ی ئ���ه‌و دوو رژێ��م�ه‌‬

‫ل��ه‌ ی���ه‌ک ده‌چ����ن‪ .‬ه���ه‌ر ب��ۆی��ه‌ش ل ‌ه‬ ‫م���اوه‌ی راب�����ردوودا ئ��ێ��ران ب �ه‌ ه�ه‌م��وو‬ ‫شێوه‌یه‌ک پشتگری له‌ به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫و رژێمه‌که‌ی ده‌کات‪ .‬ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫ئێران ئه‌و راستییه‌ به‌ باشى ده‌زانن که‌‬ ‫دوای ب�ه‌ش��ار ئ �ه‌س �ه‌د‪ ،‬س���ه‌ره‌ی ئ �ه‌وان‬ ‫دێت‪ .‬تێڕوانینی تورکیا سه‌باره‌ت به‌‬ ‫روداوه‌ک��ان��ی سوریا ج��ی��اوازه‌‪ .‬تورکیا‬ ‫دوژمنی دێرێنی کورده‌ و هه‌نوکه‌ش‬ ‫ل �ه‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب��زاڤ��ی ئ��ازادی��خ��وازی‬ ‫باکوری کوردستان ته‌نگه‌تاو ب��ووه‌ و‬ ‫نیگه‌رانه‌ له‌ ئه‌گه‌ری گوڕانکاری له‌‬ ‫سوریادا کوردانی ئه‌و واڵته‌ پشکیان‬ ‫هه‌بێ و بتوانن ستاتۆیه‌ک به‌ ده‌ست‬ ‫ب��خ�ه‌ن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ش ب�ه‌ مه‌ترسی ب��ۆ سه‌ر‬ ‫ئ��اس��ای��ش و ی �ه‌ک��پ��ارچ �ه‌ی��ی ت��ورک��ی��ا‬ ‫ده‌زانێت‪ .‬له‌ الیه‌کی ت��ره‌وه‌ (‪)AKP‬‬ ‫خ�ه‌ون به‌ رۆژان��ی زێڕینی سه‌رده‌می‬ ‫ئیمپراتۆری عوسمانیه‌وه‌ ده‌بینێت‪.‬‬ ‫ه���اوک���ات ئ���ه‌م ح��ک��وم �ه‌ت �ه‌ ل��ه‌ الی��ه‌ن‬ ‫رۆژئ��اوا و ئه‌مریکاوه‌ وه‌ک مۆدێلی‬ ‫شیاو و گونجاو به‌ گه‌النی راپه‌ڕیوی‬ ‫هه‌رێمه‌که‌ ده‌ناسرێت‪ .‬بۆ به‌جێهێنانی‬ ‫ئه‌و رۆڵه‌‪ ،‬رژێمی تورکیا هه‌وڵ ده‌دات‬ ‫له‌ گۆڕانکارییه‌کانی هه‌رێمه‌که‌ و‬ ‫به‌ تایبه‌ت سوریا پشکی هه‌بێت‪ .‬هه‌ر‬

‫ب��ۆی�ه‌ش ل�ه‌ ن��اک��او پشتیان ل�ه‌ به‌شار‬ ‫ئه‌سه‌دی برا و هاوپه‌یمانی پێشو هه‌ڵکرد‬ ‫و داڵ���ده‌ی به‌شێک له‌ ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫سوریایاندا‪ .‬کۆبونه‌وه‌ یه‌ک له‌ دوای‬ ‫یه‌که‌کانی ئه‌و الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنانه‌ی‬ ‫س��وری��ا ل �ه‌ ئه‌نتاڵیا و ئه‌سته‌نبوڵ و‬ ‫هه‌وڵه‌کانیان بۆ ناساندنی خۆیان وه‌ک‬ ‫ده‌نگی گه‌لی راپه‌ڕیوی سوریا له‌ ژێر‬ ‫چه‌تری (‪ )AKP‬له‌ الیه‌ن ئه‌مریکا‬ ‫و رۆژئاواشه‌وه‌ پشتگیری لێ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ل�ه‌ حاڵێکدایه‌ ک�ه‌ ئ �ه‌و واڵتانه‌‬ ‫ت �ه‌ن��ی��ا ب �ه‌ش��ێ��ک ل���ه‌ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی‬ ‫س����وری����ان و ب����ه‌ ه���ی���چ ش���ێ���وه‌ی���ه‌ک‬ ‫ن��وێ��ن�ه‌رای�ه‌ت��ی راسته‌قینه‌ی گه‌النی‬ ‫س��وری��ا و ب �ه‌ ت��ای��ب�ه‌ت گ���ه‌لی ک��ورد‬ ‫ن��اک �ه‌ن‪ .‬ره‌وت���ی روداوه‌ک���ان���ی سوریا‬ ‫و رۆژئ����اوای ک��وردس��ت��ان ل �ه‌م چه‌ند‬ ‫ه�ه‌ف��ت�ه‌ی دوای��ی��دا خ��ێ��رات��ر ب���ووه‌‪ .‬له‌‬ ‫الی��ه‌ک هێز و الی�ه‌ن�ه‌ کوردییه‌کان‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای ه �ه‌م��وو زه‌ح��م �ه‌ت��ی �ه‌ک��ان و‬ ‫هه‌وڵه‌ گێره‌شێوێنیه‌کانی ن��اح�ه‌زان و‬ ‫دوژمنان توانیان کۆنگره‌ی نیشتمانی‬ ‫کورد دابمه‌زرێنن و کوردیناسیۆنێک‬ ‫ب��ۆ جێبه‌جێکردنی ب��ڕی��اره‌ک��ان��ی ئه‌و‬ ‫کۆنگره‌یه‌ ده‌ستنیشان بکه‌ن هه‌نگاو‬ ‫ب���ه‌ ه���ه‌ن���گ���او ل���ه‌ خ���ۆب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری‬

‫دی��م��وک��رات��ی��ک ن��زی��ک ب��ب��ن �ه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫الی��ه‌ک��ی ت����ره‌وه‌ پ��ێ��داگ��ری گ���ه‌ل بۆ‬ ‫ب �ه‌دی��ه��ێ��ن��ان��ی داخ��وازی��ی��ه‌ک��ان��ی��ان و‬ ‫به‌رده‌وامی سیاسه‌تی سه‌رکوتی رژێمی‬ ‫ئ �ه‌س �ه‌د‪ ،‬ک���اردان���ه‌وه‌ی ج��ۆراوج��ۆری‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی هێنا‪ .‬هه‌فته‌ی پێشوو‬ ‫له‌ کاردانه‌وه‌یه‌کی توندا کۆمکاری‬ ‫واڵتانی عه‌ره‌بی ئه‌ندامێتی سوریای‬ ‫ل �ه‌و کۆمکاره‌ هه‌ڵپه‌سارد و م��اوه‌ی‬ ‫سێ رۆژی وه‌ک مۆڵه‌ت بۆ کۆتایی‬ ‫هێنان ب��ه‌و ک��وش��ت��اره‌ و زه‌ب��روره‌ن��گ �ه‌‬ ‫دی��ار ک��رد‪ .‬هاوکات داوود ئۆغلوی‬ ‫وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی تورکیا له‌ دانیشتنی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی س��وری��ا ل�ه‌ ئه‌سته‌نبوڵ‬ ‫ب���اس ل �ه‌ دروس��ت��ک��ردن��ی هه‌رێمێکی‬ ‫ئه‌من ده‌کات له‌ نێوان سنوری تورکیا‬ ‫و س��وری��ا و ل�ه‌ ق��واڵی��ی سنوره‌کانی‬ ‫س����وری����ادا‪ .‬ئ���ه‌ردۆغ���ان���ی س����ه‌رۆک‬ ‫وه‌زیرانی تورکیاش واڵتانی رۆژئ��اوا‬ ‫ره‌خ���ن���ه‌ ده‌ک����ات ک���ه‌ ب��ۆچ��ی ه��ێ��رش‬ ‫ن��اک�ه‌ن�ه‌ س��ه‌ر س��وری��ا‪ .‬ئ��ه‌م ج��واڵن �ه‌وه‌‬ ‫دیپلۆماسییه‌ی ل�ه‌ ن��ێ��وان تورکیا و‬ ‫ئه‌مریکا و ئه‌وروپا و واڵتانی عه‌ره‌ب‬ ‫و لێدوانه‌ ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ ئامێزه‌کانیان له‌‬ ‫ئ���ارادای���ه‌‪ ،‬ش��ی��م��ان�ه‌ی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی‬ ‫ده‌ره‌کی له‌ سوریا به‌هێز ده‌کات‪.‬‬

‫که‌سایه‌تى پیاوى شه‌ڕخواز و سه‌رکوتکه‌ر له‌ به‌رامبه‌ر که‌سایه‌تى‬ ‫ئیالهه‌ و دایکساالرى ژندا‬

‫گڕکان رۆژهه‌اڵت‬ ‫ژنان بوونه‌وه‌رێکى به‌ سۆز و میهره‌بان‬ ‫و خ����اوه‌ن عاتیفه‌ و ه�ه‌س��ت��ى ئاشتى‬ ‫خ��وازی��ن و خ��زم�ه‌ت��ک��ردن ب �ه‌ سروشت‬ ‫و م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ى ق���ه‌ت ل���ه‌ رۆح����ى ژن‬ ‫دان �ه‌ب��ڕاوه‌‪ ،‬ژن��ان یه‌که‌مین داهێنه‌رانى‬ ‫پێشکه‌وتنى مرۆڤایه‌تین له‌ رووى ماڵى‬ ‫کردنى ئاژه‌اڵن و دروستکردنى شوێنى‬ ‫به‌خێوکردنیان و که‌ڵک وه‌رگ��رت��ن له‌‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانیان‪ .‬هه‌روه‌ها ژنان یه‌که‌م‬ ‫چینى مرۆڤایه‌تین که‌ بۆ یه‌که‌مجار‬ ‫فێرى کشتوکاڵ کردن بوون و توانیان‬ ‫له‌ قوڕ که‌نوو (که‌ندوو) دروست بکه‌ن‬ ‫بۆ پاراستنى به‌رهه‌مه‌ کشتوکاڵییه‌کان‪،‬‬ ‫س����ه‌ره‌ڕاى ئ�ه‌م��ان�ه‌ش ئ���ه‌وان یه‌که‌مین‬

‫مامۆستاى پ �ه‌روه‌رده‌ى مندااڵن بوون و‬ ‫رایانهێناون بۆ فێربوونى چۆن به‌ باشى‬ ‫ژیان کردن و خزمه‌ت کردنى سروشت و‬ ‫ژینگه‌ و مرۆڤایه‌تی‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ى ژن و که‌سایه‌تى‬ ‫ژنانه‌وه‌‪ ،‬پیاو له‌ هێزى زۆرى جه‌سته‌یان‬ ‫ته‌نیا فێرى کاولکارى ژینگه‌ و سروشت‬ ‫و شه‌ڕ بوون و تراژیدیاى وایان له‌ سه‌ر‬ ‫گ��ۆى ئ�ه‌م زه‌وییه‌ خوڵقاندوه‌ که‌ هه‌تا‬ ‫ئه‌مڕۆیش هه‌موو گیانڵه‌به‌ران و سروشت‬ ‫و ژینگه‌یش له‌ نه‌هامه‌تیه‌کانى ده‌رباز‬ ‫نه‌بوون‪.‬‬ ‫سه‌ره‌‌ڕاى ئه‌م هه‌موو کرده‌وه‌ ناشیرینانه‌‬ ‫ک�ه‌ ب��ووی��ان�ه‌‪ ،‬بوونه‌ته‌ ئاسته‌نگیه‌کى‬ ‫گه‌وره‌ له‌ به‌رده‌م پێشکه‌وتنى هه‌ست و‬ ‫سۆزى ژنان و ده‌ستیان گرتووه‌ به‌ سه‌ر‬ ‫مێشک‪ ،‬جه‌سته‌ و بیر باوه‌ڕیان و خۆیان‬ ‫به‌ خاوه‌نى شه‌ش دانگى رۆح و جه‌سته‌ى‬ ‫ئه‌م ب��وون�ه‌وه‌ره‌ پاک و به‌سۆزه‌ ده‌زان��ن‬ ‫و دیکتاتۆر ئاسا نایه‌ڵن ژن��ان سۆز‬ ‫و خۆشه‌ویستى پ��اک و راسته‌قینه‌ى‬ ‫خۆیان بنوێنن‪ .‬ئه‌و خاوه‌ندارێتیه‌یه‌ که‌‬ ‫ژنان به‌ دروستى و به‌ بێ که‌موکوڕى‬ ‫ده‌ی����ان ک���رد ل �ه‌ ژی��ن��گ�ه‌ و س��روش��ت و‬ ‫مرۆڤایه‌تى له‌ ده‌ستیان سه‌ندن‪ ،‬له‌ جیاتى‬ ‫خ��اوه‌ن��دارى کردنى دروس��ت و به‌هێزى‬ ‫سۆز و خۆشه‌ویستى؛ خاوه‌ندارییه‌کى‬ ‫به‌هێزى فیزیکییان زۆر و شه‌ڕیان دانا‪.‬‬

‫ژن���ان ک �ه‌ ه��ێ��زى س��ۆز و عاتیفه‌ن ب ‌ه‬ ‫ته‌واوى بوون به‌ کۆیله‌ى پیاوان‪ ،‬له‌ الیه‌ن‬ ‫پیاوانه‌وه‌ تووشى سه‌رکوت و ده‌ستدرێژى‬ ‫ناڕه‌وا بوون و هه‌ر ئه‌و ناڕه‌وایه‌ واى له‌‬ ‫ژنان کرد که‌ ژنان به‌ مرۆڤ حسابیان‬ ‫بۆ نه‌کرێت‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌رچى قسه‌ى‬ ‫ناشیرین و جنێوى خراپه‌ به‌ جه‌سته‌ى‬ ‫ژنانه‌وه‌ گرێدرا و پیاوان به‌وپه‌ڕى شانازى‬ ‫و جه‌ساره‌ته‌وه‌ له‌ کاتى بێ ده‌سه‌اڵتى و‬ ‫تووڕه‌ییدا جه‌سته‌ى دایک و هاوسه‌ر و‬ ‫کچانى یه‌کتر ده‌خه‌نه‌ به‌ر هێرشى جنێو‬ ‫و قسه‌ى نه‌شیاوه‌‪.‬‬ ‫جنێو دان‪ ،‬لێدان‪ ،‬زیندانى له‌ چوارچێوه‌ى‬ ‫ماڵ‪ ،‬ئه‌شکه‌نجه‌ و سزادانى جه‌سته‌یى و‬ ‫ده‌روونی‪ ،‬به‌ زۆر به‌مێرددان‪ ،‬کوشتن به‌‬ ‫ناوى ناموسه‌وه‌‪ ،‬ده‌ستدرێژى سێکسی‪،‬‬ ‫ب��ازرگ��ان��ى ک���ردن ب �ه‌ ج�ه‌س��ت�ه‌ى ژن��ان‪،‬‬ ‫نوقسانکردنى جه‌سته‌ى وه‌ک��و خه‌ته‌نه‌‬ ‫و‪...‬هتد‪ .‬نمونه‌ى به‌رچاوى ئه‌و ناڕه‌وایى‬ ‫و ت��ون��دوت��ی��ژی��ان��ن ک �ه‌ ل �ه‌ ک��وردس��ت��ان‬ ‫بوونه‌ته‌ ژیانى رۆژانه‌ى ژنانى کورد له‌‬ ‫الیه‌ن پیاوان و ده‌سه‌اڵتى پیاوساالرییه‌وه‌‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێت‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م��ڕو ژن ل �ه‌ ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى جیهانى‬ ‫و ک��وردس��ت��ان��دا ل���ه‌ زۆر رووه‌وه‌ له‌‬ ‫بارودۆخێکى ناله‌باردا ده‌ژین‪ .‬سیستمى‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ هه‌موو بارێکه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتى‬ ‫پیاوانى زۆرتر کردوه‌ و به‌ هۆى گه‌شه‌‬

‫ن�ه‌ک��ردن��ى بیر و ب���اوه‌ڕى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫پ��ی��اوس��االرى ژن���ان ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ن��ات��وان��ن‬ ‫وه‌ک ژن بیر له‌ ده‌رد و مه‌ینه‌تیه‌کانى‬ ‫ژیانان بکه‌نه‌وه‌ ته‌نانه‌ت مه‌جبورن به‌‬ ‫بێ خواستى خۆیان ملکه‌چى ویست و‬ ‫داخۆازى پیاوان و بیر و باوه‌ڕى داسه‌پاوى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى پیاوساالرى سه‌رمایه‌دارى بن‪،‬‬ ‫ه �ه‌ر چ�ه‌ن��د پ��ی��اوان��ى ک���ورد زۆرب �ه‌ی��ان‬ ‫ئه‌قڵیه‌تى فئۆداڵى به‌ سه‌ر مێشک و‬ ‫بیر و باوه‌ڕیاندا زاڵه‌ و هه‌ر ئه‌م ئه‌قڵیه‌ته‌‬ ‫دواکه‌وتووه‌ کێشه‌کانى ژنانى چه‌ندین‬ ‫به‌رامبه‌ر کردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ کوردستان زۆربه‌ى ژنان و کچان به‌ بێ‬ ‫ئیزنى باوک و مێرد و براکانیان ناتوانن‬ ‫هه‌ناسه‌یش بده‌ن‪ .‬گه‌ر به‌ بێ خواست و‬ ‫ئیزنى پیاوان کارێکى دروستیش بکه‌ن‬ ‫له‌ سه‌رکوت و ئه‌شکه‌نجه‌ و ده‌ستدرێژى‬ ‫ئه‌ربابه‌ پیاوه‌کانیان ده‌رباز نابن‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ب��ا ئیتر پیاوانیش ب��اش بزانن‬ ‫ک � ‌ه ژن���ان ب � ‌ه گشتى ل � ‌ه ه �ه‌م��وو ئ�ه‌و‬ ‫ناڕه‌وایى و سه‌رکوت و ده‌ستدرێژى و‪...‬‬ ‫هتد ک ‌ه ده‌کرێته‌ سه‌ریان و که‌سایه‌تیان‬ ‫تێگه‌یشتوون‪ ،‬راس��ت�ه‌ زۆرب���ه‌ى پ��ی��اوان‬ ‫هێزى جه‌سته‌یى و وزه‌ى فیزیکییان و‬ ‫هه‌ستى ش �ه‌ڕ و کین و نه‌فره‌تیان ل ‌ه‬ ‫ژن��ان زۆرت���ره‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌و هێز و وزره‌ و‬ ‫هه‌سته‌یان ئیتر ناتوانێ له‌م ‌ه زیاتر‌هێزى‬ ‫سۆز و خۆشه‌یستى وزه‌ى دایک بوون و‬

‫هه‌ستى لێبوردنى ژنان گه‌مارۆ بدات‪ .‬با دی��ک��ت��ات��ۆر ن��ات��وان��ێ خ���ۆى ب �ه‌ خ���اوه‌ن‬ ‫ئیتر پیاوان باش بزانن ک ‌ه عه‌قڵییه‌تى که‌سایه‌تى ژنى ئیاله ‌ه و دایک ساالر‬ ‫ژه‌نگاوى شه‌ڕ و سه‌رکووت و زۆردارى بزانێ‪ ،‬با ئیتر پیاوان‪ ،‬ژنان به‌ موڵکى‬ ‫پیاوساالرى ناتوانێ ل ‌ه به‌رامبه‌ر ئیاله ‌ه خۆیان نه‌زانن چۆن بۆ هه‌موو مرۆڤ ‌ه‬ ‫بوونى ژنان که‌ مامۆستاى خۆشه‌ویستى رۆشنبیر و ژی��ره‌ک��ان روون و ئاشکرا‬ ‫ژی��ان��ن ملمالنێ ب��ک��ات‪ ،‬ئیتر ئه‌مڕۆ ب��ۆت �ه‌وه‌ ک�ه‌ که‌سایه‌تى الوازى پیاوى‬ ‫ژن����ان ب���ه‌ ت �ه‌ن��ی��ا ن��ی��ن‪ ،‬ب �ه‌ڵ��ک��و پ��ی��او‌ه ش���ه‌ڕخ���واز و س �ه‌رک��ووت��ک �ه‌ر ن��ات��وان��ێ‬ ‫ژی��ر و شۆڕشگێره‌کان و که‌سایه‌تی ‌ه وه‌ک که‌سایه‌تى ئیاله ‌ه بوون و دایک‬ ‫کاریزمییه‌کانى وه‌ک گاندى و ماندێال س��االرى ژن خۆى ب ‌ه سروشت و ژینگ ‌ه‬ ‫و لنین و ئۆجه‌النیان ل ‌ه پشته‌ باش بزانن و مرۆڤایه‌تى گرێ بدات و خاوه‌ندارێتى‬ ‫ک �ه‌ ئ �ه‌م��ڕۆ ژن���ان ب���وون ب � ‌ه پێشه‌نگى لێ بکات‪.‬‬ ‫گه‌ر بڕیار بێت ڕه‌گه‌زێک خۆى ب ‌ه خاوه‌ن‬ ‫شۆڕشه‌ گه‌وره‌کانى جیهان‪.‬‬ ‫راسته‌ ئه‌مڕۆ ژنان له‌ زۆربه‌ى جیهاندا و مالیکى ره‌گه‌زێکى تر بزانێ ئه‌وا مافى‬ ‫تووشى سه‌رکوت و کوشتن و ده‌ستدرێژى ژنان ‌ه ک ‌ه پیاوان به‌ موڵکى خۆیان بزانن‬ ‫و سوکایه‌تى که‌سێتى ئه‌بن و جه‌سته‌ى چ��ۆن بۆ هه‌موو ک�ه‌س ئاشکرای ‌ه ک ‌ه‬ ‫جوانیان وه‌ک کاله‌ر(کااڵ) له‌ سه‌رى هه‌ر پیاوانن ملکه‌چى سۆز و میهره‌بانى‬ ‫م��ام �ه‌ڵ � ‌ه ده‌ک���رێ���ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب���ه‌وپ���ه‌ڕى و ج��وان��ى و خۆشه‌ویستى ژن��ان ده‌ب��ن‪.‬‬ ‫خۆشحاڵییه‌وه‌ ژن��ان ئه‌مڕۆ له‌ زۆرب�ه‌ى ژنانیش ب ‌ه سه‌ر پیاوانى نایه‌کسانیخواز‬ ‫کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تى خه‌ریکى خۆ و سه‌رکوتکه‌ردا زاڵ ده‌بن و مرۆڤایه‌تى‬ ‫ب ‌ه رێکخستن کردن ڕێبه‌رایه‌تى کردنى و سروشت و ژینگه‌که‌ى جارێکیتر ب ‌ه‬ ‫شۆڕش ‌ه مه‌زنه‌کانن‪ ،‬ئه‌و شۆڕشانه‌ى ک ‌ه شۆڕشى ژیانه‌وه‌ى که‌سایه‌تى ئیاله ‌ه و‬ ‫گه‌ره‌کیان ‌ه ژنان له‌ چوارچێوه‌ى زیندانى دایکساالرى ژن ش��اد ده‌ب��ن�ه‌وه‌ و گڕى‬ ‫ماڵ و کۆیله‌ هێشتنه‌وه‌ى هه‌تاهه‌تاییان سۆز و خۆشه‌ویستى راسته‌قینه‌ى ژنان و‬ ‫له‌ ژێر ده‌سه‌اڵتى پیاو ساالریدا به‌ بنه‌م‌ا دایکان بۆ هه‌تا هه‌تای ‌ه ده‌رد و مه‌ینه‌تى‬ ‫ده‌گرن تووشى هه‌ره‌س و شکستى گه‌ور‌ه و ک��اره‌س��ات��ه‌ ژی��ن��گ�ه‌ی��ى و ت��راژی��دی��ا‬ ‫ده‌ب��ن‪ ،‬که‌ شۆڕشى میسر نموونه‌یه‌کى ناخۆشه‌کانى ژیان ده‌سوتێنێ و دره‌ختى‬ ‫ژیانى مرۆڤایه‌تى چ��رۆى سه‌رکه‌وتنى‬ ‫ئاشکرا و حاشا هه‌ڵنه‌گره‌‪.‬‬ ‫ئیتر ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ى پ��ی��اوى ش��ه‌ڕخ��واز و ژنان‪ ،‬ژینن‪ ،‬ئازادین‪ ،‬ده‌رده‌کات‪.‬‬

‫تیۆری‬

‫دیموکراسى ستانداردی رۆژئاوا‬ ‫هه‌ڵگرى دژوازیه‌کى ریشه‌ییه‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪18‬‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته‌‪ ،‬هه‌فتانه‌ ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت‬

‫مۆڵکدارێتی تێاڵی داب و‬ ‫نه‌رێتی کورده‌واری‬

‫ژن ئ �ه‌و ب��ووک�ه‌ش��وش�ه‌ ق��ورم��ی��ش ک��راوه‌ی �ه‌‬ ‫ک �ه‌ ب �ه‌ ک��اره‌ب��ا و پیلی داب و نه‌ریتی‬ ‫ک��ورده‌وای نازانێت که‌ کااڵیه‌که‌ و پیاو‬ ‫به‌ پ��اره‌ی ماره‌یی و شیربایی کڕیویه‌تی‬ ‫و به‌ ئاره‌زووری خۆی به‌ کاری ده‌هێنێ‪.‬‬ ‫واته‌ به‌رجه‌سته‌کردنی مۆڵکدارێتی پیاو له‌‬ ‫سه‌ر ژن‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌ ئاڵتون ئه‌یکڕێ‪ ،‬زه‌وتی ده‌کات‬ ‫دوای مانگێک ئاڵتونه‌که‌ی لێ زه‌وت‬ ‫ده‌کات و سه‌یاره‌ی پێ ده‌کڕێ یان بێکار‬ ‫ده‌ب��ێ��ت و ک��رێ خ��ان��وی ل��ێ ده‌رده‌ک����ات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێ ئه‌مێنێته‌وه‌ خه‌رجی ده‌کات بۆ‬ ‫به‌زمی شه‌وانی‪ ،‬وات�ه‌ رۆسمه‌ن کێشان و‬ ‫ویسکی خواردنه‌وه‌ و کڕینی ده‌یان کارتی‬ ‫مۆبایل ب��ۆ پ�ه‌ی��وه‌ن��دی ک��ردن ل�ه‌گ�ه‌ڵ چ‬ ‫له‌شفرۆشه‌کان ی��ان خۆشه‌ویستی ک��ۆن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێ ئه‌مێنێته‌وه‌ ئه‌یدۆڕێنێ له‌ قومار‬ ‫یان خه‌رجی ده‌کات بۆ ده‌عوتکاری و وێر‬ ‫ی��ان ئاڵتونه‌که‌ ده‌ف��رۆش��ێ و پارچه‌یه‌ک‬ ‫زه‌وی پێ ده‌کڕێ و به‌ ناوی خۆی تاپۆی‬ ‫ده‌کات‪ .‬په‌نده‌ کوردییه‌که‌ ده‌ڵێ‪« :‬بۆ ریش‬ ‫چ��وو‪ ،‬سمێڵیشى نایه‌ س �ه‌ر»‪ .‬وات�ه‌ ژن به‌‬ ‫ته‌مای به‌خته‌وه‌ری ب��وو‪ ،‬رووب �ه‌ڕوی ئاخر‬ ‫ش �ه‌ڕی ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬په‌ندێکی تورکمانیش‬ ‫هه‌یه‌ ده‌ڵێ‪« :‬هاتم میز نه‌که‌م به‌ خۆمدا‪،‬‬ ‫گوم کرد»‪.‬‬ ‫ژن ت���ۆزی ب��ۆڵ �ه‌ب��وڵ ده‌ک����ات‪ ،‬پ��ی��او پێی‬ ‫ده‌ڵێ‪« :‬به‌ ئاره‌زوی خۆمه‌ و پیاوم‪ .‬ئیتر‬ ‫خانه‌قینی وته‌نی رۆژ له‌ دوای رۆژ ژن به‌‬ ‫هه‌رزانی ده‌فرۆشرێ یان «هه‌رزانفرۆش»‬ ‫ده‌کرێ‪.‬‬ ‫ح��اڵ ده‌گ��ات�ه‌ ئ �ه‌وه‌ که‌ پیاو به‌ ژنه‌که‌ی‬ ‫ده‌ڵ���ێ‪« :‬ل �ه‌ ب��اوک �ه‌ گ���ه‌واده‌ک���ه‌ت بهێنه‌‪،‬‬ ‫بۆچی بۆڵه‌بۆڵ ده‌که‌یت؟ ئه‌ی کچی ئه‌و‬ ‫نیت؟» ژن ناوێرێ بڵێت‪« :‬ئه‌ی تۆ مێردی‬ ‫من نیت؟» ژن وا ده‌مکوت ده‌کرێت به‌‬ ‫راده‌یه‌ک ناوێرێ بڵێ «له‌ل»‪.‬‬ ‫بۆ به‌رنامه‌ی شه‌ویش ده‌بێ حه‌مام بکات و‬ ‫خۆی بڕازێنێته‌وه‌ و تریقه‌ی پێکه‌نینی بێت‬ ‫وه‌ک بڵێی «نه‌ بای بینیوه‌ و نه‌ باران»‪.‬‬ ‫هه‌ر بوکه‌شوشه‌که‌یه‌ و له‌ به‌رنامه‌ی شه‌ودا‬ ‫به‌ قورمیشکراوی به‌ ئ��اخ و داخ‪ ،‬رۆڵی‬ ‫ئه‌کته‌ر ده‌بینێ‪ ،‬ئه‌کته‌رێکی سه‌ماکه‌ر‪،‬‬ ‫ئه‌کته‌رێکی دۆست و سۆزانی و عه‌ره‌ب‬ ‫وته‌نی‪« :‬عه‌شیقه‌« شاره‌زا بێت له‌ فیلمه‌‬ ‫سێکسیه‌ ئه‌وروپیه‌کان‪ .‬ئه‌گه‌ر ژن نه‌یتوانی‬ ‫ئه‌و رۆاڵنه‌ جێبه‌جێ بکات‪ ،‬پیاو ئه‌یگۆڕێته‌وه‌‬ ‫به‌ بوکه‌شوشه‌یه‌کی قورمیشکراوی تر‪،‬‬ ‫وه‌ک وتمان «کااڵیه‌کی تر»‪.‬‬ ‫ک��ێ��ش �ه‌ ن��ی��ی �ه‌! ب���وک���ه‌ش���وش���ه‌ی ی���ه‌ک���ه‌م‪،‬‬ ‫ج��ۆره‌ک��ان��ی خ�ه‌م��ۆک��ی روی تێکردبێ‪،‬‬ ‫ناشوێرێ‪ ،‬بچێته‌ الی ده‌رونناس‪ ،‬یان شێتی‬ ‫پێ ده‌وترێ یان شانه‌کانی وشک ده‌بنه‌وه‌‬ ‫و چاوه‌کانی ده‌بن به‌ بیری فرمێسک و‬ ‫گڕه‌ی دڵی ئاسن ده‌توێنێته‌وه‌ و ژیانی له‌‬ ‫به‌رچاو ده‌که‌وێ وه‌ک بڵێی هه‌زار بلۆک‬ ‫له‌ سه‌ر سینگیدا دانرابن ‪ +‬شه‌ونخونی‬ ‫‪ +‬نیگه‌رانی و سه‌رئێشه‌ی هه‌میشه‌یی‪...‬‬ ‫بوکه‌شوشه‌ قورمیش کراوه‌که‌مان سه‌ری له‌‬ ‫دیوار بدات و یان ژیان له‌ به‌رچاویدا ره‌ش‬ ‫بێ و خۆی بسوتێنێ‪.‬‬ ‫ئه‌نجام‪ :‬وردوخاشبوون ‪ +‬خۆڵه‌مێش بوون‪.‬‬ ‫ئا ئه‌مه‌یه‌ تێاڵی داب و نه‌ریتی کورده‌واری‪.‬‬ ‫***‬ ‫ب��وک �ه‌ش��وش �ه‌ ق���ه‌ی���ره‌ک���ان‪ .‬ه���ه‌رزان���ف���رۆش‬ ‫ده‌کرێن‪ ،‬چاویان له‌ ئاسمان دایه‌ و تاڤگه‌ی‬ ‫فرمێسکیش دێته‌ خ��واره‌وه‌ و رێک ده‌بێت‬ ‫به‌ ده‌ریاچه‌‪ .‬به‌ ده‌ ساڵ و بیست ساڵ هه‌ر‬ ‫چاوه‌ڕێی شاسواری خه‌ونه‌کانیان ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ده‌ردیان له‌ ده‌ردی هه‌موو چینێک گرانتره‌‪.‬‬ ‫ته‌نیایی له‌ ماڵی زاوادا یان برا و دڵڕه‌قی‬

‫براژن و ‪...‬‬ ‫ت��ێ�ڵای داب و ن��ه‌ری��ت ل��ه‌ ‪ ...‬ه �ه‌م��وو‬ ‫ژنێک‌دایه‌‪ .‬له‌ سه‌ره‌تادا وا ده‌زانێ ئه‌گه‌ر‬ ‫شوی کرد له‌ باوکساالری و دایکساالری‬ ‫و براساالری رزگاری ده‌بێت و ئازاد ده‌بێت و‬ ‫جۆره‌ سه‌ربه‌خۆییه‌ک وه‌رده‌گرێ که‌چی به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬مێردساالریش دێته‌ سه‌ر‪ .‬واته‌‬ ‫له‌ زیندانێکه‌وه‌ بۆ زیندانێکی تاکه‌که‌سی‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌ ئه‌رکه‌ قورسه‌کانی خێزانه‌که‌ی‪.‬‬ ‫ئا ئه‌مه‌یه‌ ئه‌نجامی هاوسه‌رگیرێتی‪.‬‬ ‫رۆژێ���ک خوێندکارێکی خ��ۆم��م دوان���د‪،‬‬ ‫پ����رس����ی����ارم ل����ێ ک������رد‪ :‬م���ه‌رج���ه‌ک���ان���ی‬ ‫هاوسه‌رگیرێتی له‌ الی تۆ چۆنه‌؟ وتی‪:‬‬ ‫«یه‌که‌م مه‌رج ئه‌وه‌یه‌ له‌ گوندی ئه‌ڵمانیدا‬ ‫ڤێالیه‌کی هه‌بێ‪ ،‬به‌ خۆمم وت‪« :‬تێاڵکه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌ ئینج زیاتر چووه‌ته‌ ژووره‌وه‌ ‪.»...‬‬ ‫بڕیارم دا تێاڵکه‌ له‌ قنگی ده‌رکه‌م ئه‌رکی‬ ‫م��ن ته‌نها ده‌رس وت��ن�ه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئیدی به‌‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ و ده‌رونناسی و هه‌موو ئه‌زمونی‬ ‫ژیانم‪ ،‬تێاڵکه‌م له‌ قنگی ده‌رکرد‪ ،‬کردم به‌‬ ‫کچێکی شارستانی‪ ،‬تا ئه‌و گۆڕانکارییه‌م‬ ‫به‌سه‌ر هێنا ده‌ستی راستم گواوی بوو‪.‬‬ ‫کچانی زانکۆ کاره‌ساتن‪ ،‬زانکۆیان داناوه‌‬ ‫بۆ گۆڕه‌پانی زه‌واج‪ ،‬ئ��اره‌زوی لێ نه‌بێت‬ ‫یه‌کسه‌ر به‌ بێ بیرکردنه‌وه‌ (‪ )R‬ئ�ه‌دات‬ ‫به‌ ک��ۆڕه‌ک�ه‌‪ .‬به‌ دڵ��ی بێت یه‌کسه‌ر پێی‬ ‫ده‌ڵ��ێ‪ :‬وه‌ره‌ بۆ داوام‪ .‬ک��وڕ سێ مانگ‬ ‫جارێک (‪ )60‬ه �ه‌زار دینار یارمه‌تی له‌‬ ‫زانکۆ وه‌رده‌گرێت‪ ،‬ناچار ده‌بێت کارێکی‬ ‫ت��ر ب��دۆزێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ئینجا ب �ه‌ ده‌رده‌س����ه‌ری و‬ ‫ق��وڕب�ه‌س�ه‌ری ش���ه‌وان ل�ه‌ به‌شی ناوخۆیی‬ ‫ده‌رس ده‌خوێنێت‪.‬‬ ‫رۆژێ ئ��او نییه‌‪ ،‬رۆژێ ک��اره‌ب��ا نییه‌‪،‬‬ ‫(‪ 5‬ت��ا‪ )12‬که‌س له‌ یه‌ک ژوور دان‪ ،‬به‌‬ ‫پێی خشته‌ نانی ئێواره‌ دروس��ت ده‌ک �ه‌ن و‬ ‫حه‌مامیش ده‌ب��ێ ری��زی بۆ بگرن‪{ .‬که‌ر‬ ‫ل�ه‌ ک��وێ ک �ه‌وت��ووه‌ و ئ�ه‌ح�لام مه‌نسوری‬ ‫مامۆستا قنگی له‌ کوێ دڕاوه‌؟}‪.‬‬ ‫یه‌کێ یه‌کێتییه‌‪ ،‬ئه‌ویتر پارتییه‌‪ ،‬سێیه‌میان‬ ‫کۆمه‌ڵه‪ ،‬چواره‌میان یه‌کگرتووه‌‪ ،‬پێنجه‌میان‬ ‫رادیکاڵه‌‪ ،‬شه‌شه‌میان لیبراڵه‌‪ ،‬حه‌وته‌میان‬ ‫سۆشیالیسته‌‪ ،‬هه‌شته‌میان زه‌حمه‌تکێشانه‌‪،‬‬ ‫نۆیه‌میان خۆیشى نازانێ چییه‌‪ ،‬ده‌یه‌میان‬ ‫فشه‌که‌ره‌‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫وه‌ره‌ ئ�ه‌م��ان�ه‌ ل �ه‌ پۆلێکدا ک��ۆب��ک �ه‌ره‌وه‌ و‬ ‫فێرى راستى و ره‌وا و عه‌داله‌ت و هه‌موو‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان �ه‌ک��ان��ى ف �ه‌ل��س �ه‌ف �ه‌‪ ،‬سیاسه‌تى‬ ‫راسته‌قینه‌ و پێشبینى ک��ردن��ى ئاینده‌ى‬ ‫سیاسیان بکه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ هیچ دووانیان بنێشت ده‌جوون‪ ،‬یه‌کێ‬ ‫جگه‌ره‌ ده‌کێشێ‪ ،‬چواریتر قۆپیه‌ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ک��چ��ان��ی��ش زۆرب�����ه‌ى زۆرى ت��وت��ى ئ��اس��ا‬ ‫مه‌نهه‌جه‌که‌یان ل �ه‌ب �ه‌ر ک���ردووه‌ و یه‌ک‬ ‫سه‌نتیمه‌تر زیاتر به‌ر لوتى خۆى نابینێ‪،‬‬ ‫هه‌ر قه‌ڵه‌م ده‌کاته‌ ناو کونى قه‌ڵه‌مداین و‬ ‫نوکى قه‌ڵه‌م تیژ ده‌کات و بنووسه‌‪...‬‬ ‫کوڕ به‌و نه‌فامى و ده‌رده‌س�ه‌رى و کچیش‬ ‫ت��وت��ى ئ��اس��ا‪« ،‬وه‌ره‌ م��ام��ۆس��ت��ا ک��اس�ه‌ى‬ ‫سه‌ریان بکه‌وه‌‪ ،‬باسى رێنیسانس و شۆڕشى‬ ‫ف�ه‌ڕه‌ن��س��ى و ئۆکتۆبه‌ر و س �ه‌رم��ای �ه‌دارى‬ ‫و سۆشیالیستى ب �ه‌ ک��ورت��ى مێشکیان‬ ‫بکه‌یته‌وه‌ و پڕى بکه‌ى بۆ ئ �ه‌وه‌ى ببن به‌‬ ‫شارستانى و خوێندکارێک ده‌ربچوێنى‬ ‫و رووت س���وور ب��ک��ات �ه‌وه‌‪ ،‬ج��ێ په‌نجه‌ى‬ ‫خۆشت له‌سه‌ر هۆشیان به‌جێ بهێڵى له‌پڕ‬ ‫ئه‌بیستى خوێندکارێک شووى کردووه‌ به‌‬ ‫فیته‌رێک‪ ،‬وه‌ره‌ دڵ��ت خ��ۆش بێت و وتار‬ ‫له‌سه‌ر ژنان بنوسی‪ ،‬ئیجا جڕتێکم بۆ خۆم‬ ‫کێشا و له‌ هه‌فتانه‌وه‌ کۆڵ مه‌ده‌ هه‌ر بۆ‬ ‫ئازادى بنووسه‌ و ئه‌نجامه‌که‌ى ره‌نج بێبه‌رى‬ ‫و هه‌ناسه‌ساردى بێت»‪ .‬هه‌یوه‌ شیره‌!‬

‫ئیریک هابسباوم‬ ‫و‪ :‬محه‌مه‌د ئه‌مینی‬

‫له‌ ئه‌مڕۆدا ده‌بینین که‌ سیستمێکى نوێ بۆ‬ ‫جیهان داده‌رێژرێته‌وه‌؛ سیستمێک که‌ وا پێده‌چێت‬ ‫پێشتر به‌رنامه‌ى بۆ دارێ��ژراوه‌‪ .‬له‌وانه‌یه‌ شه‌ڕ له‌‬ ‫عێراق و ئه‌فغانستان به‌شێک بێت له‌ هه‌وڵدانێکى‬ ‫سه‌رتاسه‌رى‪ ،‬تا له‌ رێگاى په‌ره‌پێدان به‌ دیموکراسى‬ ‫سیستمێکى ن��وێ��ى جیهانى داب��م �ه‌زرێ��ن��ن‪ .‬وه‌ه��ا‬ ‫گریمانه‌یه‌ک نه‌ک هه‌ر ساویلکانه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫م �ه‌ت��رس��ی��داری��ش �ه‌‪ .‬ئ��اخ��اف��ت��ن ل �ه‌ م��ی��ان �ه‌ى وه‌ه��ا‬ ‫جه‌نگێکى خاچپه‌ره‌ستى‪ ،‬ناڕاسته‌وخۆ به‌و واتایه‌یه‌‬ ‫که‌ دیموکراسى له‌ شێوه‌ ستاندارده‌ رۆژئاواییه‌که‌ى‬ ‫خۆیدا‪ ،‬ئه‌گه‌رى گواستنه‌وه‌ى هه‌یه‌ و له‌ توانایدایه‌‬ ‫له‌ هه‌ر شوێنێک خۆى سه‌قامگیر بکات‪ .‬ئاریشه‌‬ ‫ن��ێ��ون�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی�ه‌ک��ان بنه‌بڕ ده‌ک���ات و ل �ه‌ جیاتى‬ ‫جه‌نگ‪ ،‬ئاشتى له‌گه‌ڵ خۆى ده‌هێنێت‪ .‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫سیستمه‌ ئه‌م شته‌ى لێناوه‌شیته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕاستى دیموکراسى خوازراو و له‌به‌ر داڵنه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ ساڵى (‪ )1647‬لێڤلره‌کان (‪)Levellers‬‬ ‫تێگه‌یشتنێکى پ��ڕک��اری��گ�ه‌ری��ان خ��س��ت�ه‌ڕوو‪ ،‬له‌‬ ‫روانگه‌ى ئه‌وانه‌وه‌ کۆى ده‌سه‌اڵتى حکومه‌ت به‌‬ ‫دان‌پیانانى ئازادانه‌ى خه‌ڵکه‌وه‌ به‌ستراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌ست له‌وه‌ش مافى هه‌مووان بۆ ده‌نگدان بوو‪.‬‬ ‫بێ‌گومان مافى هه‌ڵبژاردن بۆ هه‌مووان ناتوانێت‬

‫واڵته‌ زلهێزه‌کان‬ ‫ده‌یانه‌وێت په‌ره‌ به‌‬ ‫سیستمێک بده‌ن که‌‬ ‫ته‌نانه‌ت بۆ خۆشیان‬ ‫له‌و باوه‌ڕه‌دان که‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫ئاریشه‌کانى ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ نه‌شیاوه‌‬ ‫ده‌ره‌نجامێکى سیاسى دیاریکراو گه‌ره‌نتى بکات و‬ ‫هه‌ڵبژاردن به‌و واتایه‌ نیه‌ که‌ به‌رده‌وام‌بوونى خۆى‬ ‫مسۆگه‌ر بکات‪( .‬با کۆمارى وایمارمان بێنینه‌وه‌‬ ‫یاد) جگه‌ له‌مه‌ش هه‌ڵبژاردنێکى دیموکراتیک‬ ‫که‌متر ئه‌و ئه‌نجامانه‌ى لێده‌که‌وێته‌وه‌ که‌ خواستى‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ هه‌ژمۆنیاڵ و ئه‌مێریاڵه‌کان بێت‪( .‬گه‌ر‬ ‫له‌ شه‌ڕى عێراقدا بگه‌ڕانایه‌وه‌ بۆ ده‌نگى ئازادى‬ ‫«کۆمه‌ڵگاى جیهانى» هه‌رگیز ئه‌م شه‌ڕه‌ رووى‬ ‫نه‌ئه‌دا) به‌اڵم هیچ کام له‌م خستنه‌ژێر پرسیار‬ ‫و گ��وم��ان ل �ه‌س �ه‌ر دروس �ت‌ک��ردن��ان �ه‌‪ ،‬ل �ه‌ جوانى‬ ‫دیموکراسى هه‌ڵبژاردن که‌م ناکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ په‌نا خ��وازراوب��وون��ى دیموکراسى هه‌ندێک‬ ‫هۆکارى دیکه‌ش بوونیان هه‌یه‌ که‌ مه‌ترسیدار‬ ‫ب��وون و بێ‌بنه‌مابوونى ئ �ه‌م ب��ڕوای�ه‌ ده‌خ �ه‌ن �ه‌ڕوو‬ ‫ک �ه‌ گ��وای �ه‌ دی��م��وک��راس��ى ده‌ک��رێ��ت ب �ه‌ رێ��گ��اى‬ ‫هێزى ده‌ره‌کییه‌وه‌ سه‌قامگیر بێت‪ .‬جیهانى‌بوون‬ ‫ئ �ه‌م گریمانه‌یه‌ى ل��ێ��ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه‌وه‌ ک�ه‌ پێوه‌ندییه‌‬ ‫م��رۆی��ی��ه‌ک��ان ب�����ه‌ره‌و ن��م��ون �ه‌ی �ه‌ک��ى جیهانگیر‬ ‫هه‌ڵده‌کشێن‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌نزیخانه‌کان و ئاىپه‌ده‌کان‬ ‫(‪ )iPad‬و هۆگرانى کۆمپیوته‌ر له‌ سه‌رتاسه‌رى‬ ‫جیهان له‌یه‌ک ده‌چن‪ ،‬بۆ ناکرێت ئه‌م لێکچوونه‌‬ ‫له‌ دامه‌زراوه‌ سیاسیه‌کانیشدا ده‌سته‌به‌ر بکرێت؟‬ ‫وه‌ها تێڕوانینێک ئاڵۆزییه‌کانى جیهان به‌ که‌م‬ ‫ده‌بینێت‪ .‬رۆچوونى به‌شێکى گه‌وره‌ له‌ جیهان به‌‬ ‫ناو خوێنڕشتن و پاشاگه‌ردانى‪ ،‬که‌ له‌ به‌رچاوى‬ ‫هه‌موان هاته‌دى‪ ،‬تێفکرین بۆ سیستمێکى نوێ‬ ‫سه‌رنجراکێشتر ده‌کات‪.‬‬ ‫وا ده‌رده‌ک������ه‌وت ک �ه‌ رووداوه‌ک����ان����ى ب��اڵ��ک��ان‬ ‫سه‌لماندویانه‌ له‌ ه �ه‌ر شوێنێک که‌ پشێوى و‬ ‫کاره‌ساتى مرۆڤى روو ب��دات‪ ،‬گوایه‌ له‌ کاتى‬ ‫هه‌ستیاردا پێویستیان به‌ ده‌ستێوه‌ردانى سه‌ربازى‬ ‫واڵته‌ به‌هێز و سه‌قامگرتووه‌کان هه‌یه‌‪ .‬به‌هۆى‬ ‫ئ �ه‌وه‌ى که‌ سه‌رچاوه‌یه‌کى نێوده‌وڵه‌تى کارامه‌‬ ‫ب��ۆ ب �ه‌ س��ی��س��ت�م‌ک��ردن ب��وون��ى ن��ی �ه‌‪ ،‬ب�ه‌ش��ێ��ک له‌‬ ‫داک��ۆک��ی��ک��اران��ى مافه‌کانى م��رۆڤ هێشتاش‬ ‫ئ��ام��اده‌ن تا پشتگیرى ل �ه‌و سیستمه‌ جیهانیه‌ى‬ ‫بکه‌ن که‌ ئه‌مریکا هه‌ڵگریه‌تی‪ .‬ب�ه‌اڵم مرۆڤ‬ ‫ده‌بێ به‌رده‌وام به‌ گومانه‌وه‌ بڕوانێت له‌و کاته‌یدا‬ ‫که‌ ده‌سه‌اڵته‌ سه‌ربازییه‌کان بانگه‌شه‌ى ده‌که‌ن‬

‫که‌ به‌ چۆکدادان و داگیرکردنى واڵته‌الوازه‌کان‪،‬‬ ‫قوربانیان و خه‌ڵکانى جیهان دڵخۆش ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫هۆکاریکى دی��ک�ه‌ش هه‌یه‌ ک�ه‌ ل�ه‌وان�ه‌ی�ه‌ له‌‬ ‫هه‌موان گرنگتر بێت؛ ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌مریکا به‌‬ ‫رێژه‌یه‌کى به‌رچاو تێکه‌ڵه‌یه‌کى هانده‌رى له‌ په‌تاى‬ ‫خۆبه‌زلزانین و بڕوابوون به‌وه‌ى که‌ رزگارکه‌ره‌ واته‌‬ ‫(مێسیانیزم)ی له‌گه‌ڵدایه‌ که‌ هه‌ر دووکیان له‌‬ ‫سه‌ر زه‌مینى شۆڕشگێڕییه‌که‌ى گه‌شه‌ ده‌که‌ن‪ .‬له‌‬ ‫ئه‌مڕۆدا ئه‌مریکا له‌ روى ته‌کنیکی سه‌ربازییه‌وه‌‬ ‫ب �ه‌ م��س��ۆگ �ه‌رى س��ه‌رک��ه‌وت��وه‌‪ .‬ئه‌مریکییه‌کان‬ ‫بڕوایان به‌ سه‌رکه‌وتویى سیستمى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫خۆیان هه‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ها واڵته‌ یه‌کگرتوه‌کان وه‌ک‬ ‫گ�ه‌وره‌ت��ری��ن زلهێزى جیهانى که‌ به‌ ب�ه‌رده‌وام��ى‬ ‫سنوره‌ مادییه‌کانى خۆیان ن �ه‌ده‌زان��ى‪ ،‬له‌ ساڵى‬ ‫(‪ )1989‬به‌ره‌ودوا سه‌رحه‌د و سنوره‌ مادییه‌کانى‬ ‫خۆى نازانێت‪ .‬ئیدۆئۆلۆگه‌کانى رژێمى بۆش هه‌ر‬ ‫وه‌ک ویدرۆ ویلسۆن (ئه‌و سه‌رۆک کۆماره‌ى له‌‬ ‫سه‌رده‌مى خۆیدا توشى شکستێکى م�ه‌زن بوو)‬ ‫پێیان وایه‌ له‌ ویالیه‌ته‌یه‌کگرتوه‌کانى ئه‌مریکادا‬ ‫ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه‌ک��ى ن��م��ون �ه‌ی��ى ده‌س���ت���ه‌ب���ه‌ر ب���ووه‌؛‬ ‫تێکه‌ڵه‌یه‌ک له‌ ده‌وڵ�ه‌ت��ى یاسا‪ ،‬ئازادییه‌کانى‬ ‫لیبراڵ‪ ،‬ئ��ازادب��وون��ى کێبڕکێ و رکابه‌رایه‌تى‬ ‫کۆمپانیا تایبه‌ته‌کان و هه‌ڵبژاردنى رێک‌وپێک‬ ‫بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ راى گشتى‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش ده‌بێت‬ ‫جیهان به‌ پشت‌به‌ستن به‌ نمونه‌ى «کۆمه‌ڵگاى‬ ‫ئازاد» ئاڵوگۆڕ به‌سه‌ر خۆیدا بێنێت‪.‬‬ ‫بڕوایه‌کى له‌م چه‌شنه‌ هه‌ر وه‌ک چاره‌نوسێک‬ ‫له‌ ناو دارستانى تاریکدا مه‌ترسیداره‌‪ .‬هه‌ر چه‌نده‌‬ ‫ک���ردارى زلهێزێک ب �ه‌م ئ��اراس��ت�ه‌ی�ه‌دا ئ�ه‌گ�ه‌رى‬ ‫ئه‌وه‌ى هه‌یه‌ که‌ هه‌ندێک ده‌ره‌نجامى ئه‌خالقى و‬ ‫سیاسى به‌ دواوه‌ بێت‪ ،‬به‌اڵم پێناسه‌کردنى خۆت‬ ‫وه‌ک ئه‌م بڕوایه‌ مه‌ترسیداره‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که‌‬ ‫لۆژیک و شێوازى کردارى حکومه‌تێک له‌گه‌ڵ‬ ‫مافه‌ گه‌ردونییه‌کان یه‌ک ناگرێته‌وه‌‪ .‬سه‌رجه‌م‬ ‫حکومه‌ته‌ سه‌قامگرتوه‌کان به‌دواى ده‌سته‌به‌رکردنى‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆیاندا ده‌رۆن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێت‬ ‫و هێزى پێویستیان هه‌بێت و ئامانجه‌که‌ش به‌و‬ ‫راده‌یه‌ بۆیان گرنگ بێت‪ .‬له‌ سه‌روى ئه‌مانه‌شه‌وه‌‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ح��ک��وم�ه‌ت�ه‌ک��ان ل���ه‌و ب���ڕوای���ه‌دا ب��ن که‌‬ ‫خ��وا ل�ه‌ پشتیانه‌‪ ،‬پ��اس��او ب��ۆ که‌ره‌سته‌کانى به‌‬ ‫ئه‌نجام‌گه‌یاندنى ئامانج ده‌هێننه‌وه‌‪( .‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫زۆر ب�ه‌ ده‌گ��م�ه‌ن ب�ه‌ ئاشکرایى و ل�ه‌ ب�ه‌رچ��اوى‬ ‫خه‌ڵکدا ئه‌م کاره‌ ده‌که‌ن)‪ .‬له‌ ته‌شه‌نه‌سه‌ندنى ئه‌و‬ ‫هۆڤیه‌ت و وه‌حشیگه‌رییه‌ى سه‌رده‌مى ئێمه‌‪ ،‬که‌‬ ‫به‌شێکى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ «ش �ه‌ڕى دژه‌ت��ی��رۆر»‪،‬‬ ‫ئیمپراتۆرییه‌کانى چاکه‌کارى و خراپه‌کارى هه‌ر‬ ‫دووکیان به‌شدارن‪.‬‬ ‫هه‌نگاوه‌کانى په‌ره‌پێدانى دیموکراسى تا ئه‌و‬ ‫کاته‌ى سه‌رکه‌وتوو نابن که‌ مه‌ترسى بۆ سه‌ر‬ ‫لێوه‌شاوه‌یى به‌ها جه‌هانگیره‌کان دروس��ت بکه‌ن‪.‬‬ ‫س�ه‌ده‌ى بیسته‌م ده‌ریخست که‌ حکومه‌ته‌کان به‌‬ ‫سانایى ناتوانن سه‌رله‌نوێ جیهان بونیاد بنێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫یان گوڕانکاریه‌ مێژوویه‌کان ک��ورت بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ هه‌نارده‌کردنى دامه‌زراوه‌کان بۆ ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫سنوره‌کانى خۆیان ناتوانن کاریگه‌رى له‌ سه‌ر‬ ‫ئاڵوگۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان دابنێن‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌و‬ ‫جۆره‌ ده‌وڵه‌تانه‌ى که‌ کیانێکى نه‌ته‌وه‌ییان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هیچ پێش‌مه‌رجێک بۆ رژێمێکى شوێندانه‌رى‬ ‫دیموکراتیک ل �ه‌ ب �ه‌رده‌س��ت��دا ن��ی�ه‌‪ .‬حکومه‌ت‬ ‫وه‌ک بوونه‌وه‌رێک که‌ ره‌واب���وون و دان‌پێنان و‬ ‫توانایه‌کى هه‌بێت ب��ێ ئ���ه‌وه‌ی ناکۆکیه‌کانى‬ ‫ن��ێ��وان گروپه‌کانى ن��او واڵت �ه‌ک �ه‌ى چ��اره‌س �ه‌ر و‬ ‫یه‌کالیى بکاته‌وه‌‪ ،‬به‌ بێ وه‌ه��ا کۆده‌نگیه‌ک‬ ‫ـ»خه‌ڵک»ێک که‌ چاره‌نوسى خۆیان به‌ده‌ستى‬ ‫خۆیانه‌وه‌ بێت و هاوشانى ئه‌و ره‌وابوونه‌ى ئه‌وان ـ‬ ‫بۆ زۆرینه‌ى ده‌نگه‌کان‪ ،‬له‌ ئارادا نیه‌‪.‬‬ ‫له‌ هه‌ر شوێنێک ئه‌م کۆده‌نگیه‌ به‌ هۆکارى‬ ‫ئایینى یان ئه‌تنیکى یان تێکه‌ڵه‌یه‌ک له‌ هه‌ر‬ ‫دووک��ی��ان‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رده‌س��ت��دا نه‌بێت‪ ،‬دیموکراسیش‬ ‫ل���ه‌و ش��وێ��ن�ه‌ نامێنێت (ه��اوش��ێ��وه‌ى دام�����ه‌زراوه‌‬ ‫دی��م��وک��رات��ی��ک �ه‌ک��ان��ى ئ��ی��رل �ه‌ن��داى ب���اک���ور‪ ،‬ی��ان‬ ‫هاوشێوه‌ى چیکسلۆڤاکیا که‌ ل�ه‌وێ حکومه‌ت‬ ‫ل��ێ��ک ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ای �ه‌وه‌‪ ،‬ی��اخ��ود وه‌ک سریالنکا‬ ‫ک�ه‌ ل�ه‌ ش��ه‌ڕى ن��اوخ��ۆوه‌ گ�ل�اوه‌)‪« .‬په‌ره‌پێدانى‬ ‫دی��م��وک��راس��ى» ل �ه‌ پ��اش س��اڵ��ى (‪ )1918‬و له‌‬ ‫دواى ساڵى (‪ )1989‬له‌و ناوچانه‌ى فره‌نه‌ته‌وه‌ن‬ ‫و فره‌ڕه‌نگن‪ ،‬ناکۆکى ئه‌تنیکى چڕتر کردوه‌ته‌وه‌‬ ‫و ب��وه‌ت �ه‌ ه��ۆى لێکترازانى واڵت��ه‌ک��ان‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫ئاماژه‌یه‌ک نین بۆ پێشه‌رۆژێکى گه‌ش‪‌.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ى که‌ په‌ره‌پێدانى دیموکراسى‬ ‫به‌ختێکى که‌مى هه‌یه‌ تا سه‌رکه‌وێت‪ ،‬هه‌وڵدان بۆ‬ ‫په‌ره‌پێدانى دیموکراسیه‌کى ستاندارد له‌ چه‌شنى‬ ‫رۆژئاواییه‌که‌ی‪ ،‬هه‌ڵگرى دژوازیه‌کى ریشه‌ییه‌‪.‬‬ ‫الى زۆر ک �ه‌س ئ �ه‌م ه�ه‌وڵ�ه‌ وه‌ک رێگه‌چاره‌ى‬ ‫کێشه‌مه‌ترسیداره‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کان چ��اوى لێ‬ ‫ده‌کرێت‪ .‬رۆژ له‌دواى رۆژ بواره‌کانى ژیانى مرۆڤ‬ ‫له‌ بن سێبه‌رى ده‌سه‌اڵتى ده‌نگده‌رانه‌وه‌ ده‌ترازێت‬ ‫و ده‌که‌وێته‌ ژێر رکێفى رێکخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌‬ ‫گشتى و تایبه‌ته‌کان‪ .‬ئه‌وانه‌ هه‌ڵبژاردن یان به‌‬

‫النی که‌م هه‌ڵبژاردنێکى دیموکراتیک ناناسن‪.‬‬ ‫له‌ ده‌ره‌وه‌ى قه‌واره‌سیاسییه‌کانى وه‌ک ده‌وڵ �ه‌ت‬ ‫ـ نه‌ته‌وه‌ ک��ان‪ ،‬دیموکراسیه‌ک که‌ بناغه‌که‌ى‬ ‫ده‌نگدان بێت کارکردى راسته‌قینه‌ى نیه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ب��ۆی �ه‌ش واڵت���ه‌ زل��ه��ێ��زه‌ک��ان ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت پ���ه‌ره‌ به‌‬ ‫سیستمێک ب��ده‌ن که‌ ته‌نانه‌ت بۆ خۆشیان له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌دان که‌ بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئاریشه‌کانى ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ نه‌شیاوه‌‪.‬‬ ‫باشترین به‌ڵگه‌ بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ى که‌ باسى لێوه‌‬ ‫ک��را ئ �ه‌وروپ��ای �ه‌‪ .‬رێ��ک��خ��راوێ��ک وه‌ک یه‌کێتى‬ ‫ئه‌وروپا به‌ هۆى ئ �ه‌وه‌ى ته‌نیا ژماره‌یه‌کى که‌م‬ ‫ل �ه‌ واڵت��ان��ى ئ �ه‌ن��دام م��اف��ى ده‌ن��گ��دان��ی��ان ه�ه‌ی�ه‌ ـ‬ ‫هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌م رێژه‌یه‌ به‌ره‌و زیادبوون ده‌ڕوات ـ‬ ‫توانیویه‌تى چوارچێوه‌یه‌کى به‌هێز و پڕکاریگه‌ر‬ ‫بخوڵقێنێت‪ .‬به‌ بێ (که‌مى دیموکراسى) یه‌کێتى‬ ‫ئه‌وروپا نه‌یده‌توانى له‌ پێگه‌یه‌دا بێت که‌ ئێستا لێى‬ ‫راوه‌ستاوه‌ و په‌رله‌مانه‌که‌شى هیچ داهاتوویه‌کى‬ ‫ن���ه‌ده‌ب���وو‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌ر ئ����ه‌وه‌ى ک �ه‌ شتێک ب �ه‌ نێوى‬ ‫«خه‌ڵکى ئ �ه‌وروپ��ا» له‌ ئ��ارادا نیه‌؛ ئ �ه‌وه‌ى که‌‬ ‫هه‌یه‌ گردبوونه‌وه‌یه‌که‌ له‌ «خه‌ڵکانى واڵتانى‬ ‫ئه‌ندام» که‌ له‌ ساڵى (‪ )2004‬که‌متر له‌ نیوه‌یان‬ ‫ب�ه‌ش��داری��ان ل�ه‌ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى یه‌کێتى ئ �ه‌وروپ��ادا‬ ‫کرد‪ .‬له‌ ئێستادا «ئه‌وروپا» یه‌که‌یه‌کى خاوه‌ن‬ ‫ک��ارک��رده‌ و ب�ه‌ پ��ێ��چ�ه‌وان�ه‌ى ئ �ه‌و حکومه‌تانه‌ى‬ ‫که‌ ئه‌ندامن تیایدا‪ ،‬ره‌وابوونێکى ج�ه‌م��اوه‌رى و‬ ‫ی��ان ده‌سه‌اڵتێک که‌ به‌ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن دان��ى پێدا‬ ‫نرابێت‪ ،‬بێ به‌شه‌‪ .‬چه‌نده‌ش دیموکراسى خوازراو‬ ‫بێت دیسان ناتوانێک که‌ره‌سته‌یه‌ک بێت که‌‬ ‫به‌ شێوازێکى گونجاو چاره‌سه‌رێک بۆ گرفته‌‬ ‫جیهانى و نێوده‌وڵه‌تیه‌کان بدۆزێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌وڵ���دان ب��ۆ پ��ه‌ره‌پ��ێ��دان و ب�ڵاوک��ردن��ه‌وه‌ى‬ ‫دی���م���وک���راس���ى‪ ،‬ب���ه‌ ت��ای��ب �ه‌ت��ى ب���ه‌ ش��ێ��وازێ��ک��ى‬ ‫ن��اراس��ت �ه‌وخ��ۆ ب��ێ��ت‪ ،‬م �ه‌ت��رس��ی��داره‌‪ .‬ئ���ه‌م ه�ه‌وڵ�ه‌‬ ‫س��ه‌رج��ه‌م ئ���ه‌و ک �ه‌س��ان �ه‌ى ک �ه‌ وا ب �ێ‌ب �ه‌ش��ن له‌‬ ‫هه‌بوونى حکومه‌تێکى دیموکراتیک‪ ،‬توشى وه‌هم‬ ‫و په‌شۆکان ده‌ک��ات و وا تێده‌گه‌ن که‌ گوایه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ى که‌ وه‌ها حکومه‌تێکی (دیموکراتیک)‬ ‫یان هه‌یه‌‪ ،‬له‌ راستیدا به‌ شێوازێکى دیموکراتیک‬ ‫فه‌رمانڕه‌واییان ب �ه‌س �ه‌ره‌وه‌ ده‌ک��رێ��ت‪ .‬ب �ه‌اڵم ئایا‬ ‫به‌ڕاستى وای �ه‌؟ ئێستا ئێمه‌ ده‌زان��ی��ن که‌ به‌ چ‬ ‫شێوه‌یه‌ک بڕیاره‌ راسته‌قینه‌کانى شه‌ڕى عێراق‬ ‫دراون‪ ،‬ب�ه‌الن��ی��ک�ه‌م ل �ه‌ ه��ه‌ر دوو واڵت���ى واڵت �ه‌‬ ‫یه‌کگرتوه‌کانى ئه‌مریکا و به‌ریتانیا‪ ،‬که‌ هه‌ر‬ ‫دووکیان به‌ دیموکراتیک‌بوونه‌که‌یان ده‌ناسرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیموکراسى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن و په‌رله‌مانه‌کان هیچ‬ ‫فرێکیان به‌سه‌ر ئه‌م پرۆسانه‌وه‌ نه‌بوو‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫ده‌ب��وو په‌نایان بۆ شێوازه‌کانى چ�ه‌واش�ه‌ک��ردن و‬ ‫ژێ��ره‌ب�ه‌ژێ��رک��ارى ب��ب��ردای�ه‌‪ .‬بڕیاره‌کانى ش �ه‌ڕ له‌‬

‫مرۆڤ ده‌بێ‬ ‫به‌رده‌وام به‌ گومانه‌وه‌‬ ‫بڕوانێت له‌و کاته‌یه‌دا‬ ‫که‌ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫سه‌ربازییه‌کان‬ ‫بانگه‌شه‌ى ده‌که‌ن‬ ‫که‌ به‌ چۆکدادان‬ ‫و داگیرکردنى‬ ‫واڵته‌الوازه‌کان‪،‬‬ ‫قوربانیان و خه‌ڵکانى‬ ‫جیهان دڵخۆش ده‌که‌ن‬ ‫ب��ازن�ه‌ی�ه‌ک��ى ب��چ��ووک��دا وه‌رگ���ی���ران‪ ،‬به‌هه‌ندێک‬ ‫ج��ی��اوازى ب��چ��ووک�ه‌وه‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ ش��ێ��وازه‌ باوه‌کانى‬ ‫واڵت�ه‌ نادیموکراتیکه‌کان‪ .‬بڕیاره‌کان له‌ له‌یه‌ن‬ ‫ک �ه‌س �ه‌ک��ان �ه‌وه‌ ل �ه‌ چ �ه‌ن��د ب��ازن �ه‌ی �ه‌ک��ى که‌سیدا‬ ‫دراون‪ .‬به‌ که‌یفخۆشیه‌وه‌ ناتوانرێت‪ ،‬به‌النیکه‌م‬ ‫له‌ به‌ریتانیا‪ ،‬به‌ ئاسانى راگه‌یاندنه‌کان ده‌سته‌مۆ‬ ‫بکرێن‪ .‬به‌اڵم هه‌بوونى ئازادییه‌کى کاریگه‌رى‬ ‫راگه‌یاندن و مافى هاواڵتیبوون و ده‌زگایه‌کى‬ ‫دادى سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬به‌ شێوازێکى ئۆتۆماتیکى له‌‬ ‫رێگاى دیموکراسى هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ ده‌سته‌به‌ر نابن‪.‬‬

‫ساڵح سه‌فره‌یى‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر‪:‬‬ ‫پێموایه‌ (‪ )%100‬حکومه‌ت‬ ‫ب���ه‌رپ���رس���ی���اره‌ ل����ه‌ زۆرب����ون����ى‬ ‫ئۆتۆمبێل‪ .‬به‌بۆچونى من هیچ‬ ‫حه‌لێک نیه‌ بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى‬ ‫ئۆتۆمبێل ل�ه‌م واڵت���ه‌دا‪ .‬پێموا‬ ‫نیه‌ ت���ازه‌ ب��ت��وان��رێ ئۆتۆمبێل ل��ه‌م واڵت����ه‌دا که‌م‬ ‫بکرێته‌وه‌‪ .‬چونکه‌ خه‌ڵک بۆ پێویستى ژی��ان بێت‬ ‫یان بۆ چاولێکه‌رى‪ ،‬ئۆتۆمبێلى هه‌ر ده‌وێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بکرایه‌ خه‌ڵکى ئه‌م واڵته‌ وه‌ک واڵتانى تر رابهێنرێت‬ ‫پاسکیل به‌کار بهێنێت باشتر ده‌بێت و ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫ترافیک و قه‌ره‌باڵغى ڕێ‌وبانه‌کان دروست نه‌ده‌بوو‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ژینگه‌ش به‌م شێوه‌ى ئێستا پیس نابێت و‬ ‫مه‌ترسى ژیانیش زۆر که‌متره‌ و تێچوى که‌مترى‬ ‫تێده‌چێت جا چ له‌ کڕینه‌که‌ى یان له‌ مه‌سره‌فه‌که‌ى‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ خۆى له‌ خۆیدا باشترین وه‌رزشه‌‪.‬‬ ‫هیوا مه‌حمود‪ ،‬دوکاندار‪:‬‬ ‫به‌ بۆچونى من حکومه‌ت لێى‬ ‫به‌رپرسیاره‌ و که‌مکردنه‌وه‌شى‬ ‫هه‌ر به‌ حکومه‌ت ده‌کرێ‪ .‬هه‌ر‬ ‫ئه‌و ده‌توانێ چاره‌سه‌رى بکات‬ ‫و پ �ه‌ی��وه‌ن��دى ب �ه‌ هیچ که‌سى‬ ‫تره‌وه‌ نییه‌‪ .‬زۆربونى ئه‌و هه‌موو ئۆتۆمبێله‌ زیانێکى‬ ‫ئێجگار زۆرى بۆ ژینگه‌ هه‌یه‌ و قه‌ره‌باڵغیه‌کى زۆرى‬ ‫دروست کردوه‌؛ به‌ جۆرێک که‌ پیر و منداڵ ناتوانن‬ ‫به‌ شه‌قامه‌کاندا بپه‌ڕنه‌وه‌‪ .‬زۆر که‌سیش به‌ تایبه‌ت‬ ‫گه‌نج بێ ئ�ه‌وه‌ى ئیشى پێ بێ‪ ،‬ئۆتۆمبێل به‌کار‬ ‫دێنێت که‌ ئه‌مه‌ش خۆى قه‌ره‌باڵغی جاده‌ و بانه‌کان‬ ‫دروس���ت ده‌ک���ات‪ .‬بۆیه‌ ژاوه‌ژاوێ��ک��ى زۆر دروس��ت‬ ‫ده‌بێت که‌ هاواڵتیان وا لێ ده‌کات تاقه‌تى هاتن بۆ‬ ‫بازاڕیشى نه‌بێت یان نه‌زانێت ئۆتۆمبێله‌که‌ى له‌ کوێ‬

‫پرسی چه‌تر‬ ‫پرسی چه‌تر‪ ،‬پانتاییه‌ک ‌ه (چه‌تر)‬ ‫بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی‬ ‫هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه‌‬ ‫لێره‌و‌ه هه‌ر هه‌فت ‌ه و ل ‌ه سه‌ر‬ ‫پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان‬ ‫بخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬

‫››‬

‫‪...‬‬

‫پرسی ئه‌مجاره‌ی (چه‌تر)‪:‬‬

‫هۆکار و زیانه‌کانی‬ ‫زۆربوونی سه‌یار‌ه‬ ‫ل ‌ه شاره‌کاندا بۆچی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬

‫پارک بکات‪.‬‬ ‫شۆخان ئه‌بوبه‌کر‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر‪:‬‬ ‫دڵ��ن��ی��ام ه �ه‌م��وو ک��ه‌س پێوایه‌‬ ‫ح��ک��وم �ه‌ت ب �ه‌رپ��رس��ی��اره‌‪ .‬من‬ ‫ن��اڵ��ێ��م ح��ک��وم �ه‌ت ب�ه‌رپ��رس��ی��ار‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم کاتێک حکومه‌ت‬ ‫نه‌هێڵێ ئۆتۆمبێل بێت یان‬ ‫ژماره‌ نه‌دات به‌ که‌سێک که‌‬ ‫ئۆتۆمبێلى نوێ ده‌کڕێت ڕه‌نگه‌ من و تۆ یه‌که‌م‬ ‫که‌س بین که‌ ناڕه‌زایى ده‌رببڕین‪ .‬راسته‌ ژینگه‌ پیس‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم ئۆتۆمبێل زه‌روریه‌تى ژیانه‌ و هه‌موو‬ ‫که‌س پێویستى پێیه‌تى‪ .‬ته‌نانه‌ت واى لێهاتوه‌ هیچ‬ ‫که‌س بێ ئۆتۆمبێل نه‌ژى‪ .‬من که‌س ده‌ناسم نه‌ک‬ ‫ئۆتۆمبێلێک هه‌یه‌ به‌ڵکو دوو دانه‌ى هه‌یه‌ له‌ یه‌ک‬ ‫جۆر و ته‌نیا ره‌نگه‌که‌ى جیاوازه‌‪ .‬بێگومان ئه‌مه‌ش بۆ‬ ‫پاره‌زۆرى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫رێزان ئه‌بوبه‌کر‪ ،‬مامۆستا‪:‬‬ ‫ح���ک���وم���ه‌ت ب���ه‌رپ���رس���ی���اره‌ له‌‬ ‫زۆربونى ئۆتۆمبێل و خۆشمان‬ ‫وه‌ک هاواڵتى به‌رپرسیارین له‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌دا‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫ک���ه‌ ده‌زان����ی����ن ژی��ن��گ �ه‌ پیس‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر گوێى پێ ناده‌ین‪ .‬له‌ واڵتانیش‬ ‫ئۆتۆمبێل زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم به‌م شێوه‌ زۆره‌ى ئێره‌ به‌کارى‬ ‫ناهێنن‪ .‬چونکه‌ سوته‌مه‌نى گرانه‌ و هۆکاره‌کانى‬ ‫ت���رى گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌ ی���ان وه‌ک ت��اک��س��ى ئ����ازاد ی��ان‬ ‫میترۆ و زۆرجاریش پاسکیڵ‬ ‫به‌کار دێنن‪ .‬بۆیه‌ الى ئ�ه‌وان‬ ‫به‌مشێوه‌ى ئێره‌ ئه‌وه‌نده‌ش توشى‬ ‫روداوى هاتوچۆ نابن‪.‬‬ ‫دانا مسته‌فا‪ ،‬شۆفێرى تاکسى‪:‬‬

‫زه‌نجه‌فیل باشترین ده‌رمانه‌ بۆ ژنانى سکپڕ‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫هێدی ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌پێی راپۆرتێکی نوێ ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن سه‌نته‌ری توێژینه‌وه‌ی‬ ‫«بروکینگز» ل ‌ه ئه‌مریکا ئاماد ‌ه‬ ‫کراوه‌‪ ،‬ل ‌ه ساڵی (‪ )2000‬به‌دواو ‌ه‬ ‫ژماری ئه‌و ئه‌مریکیانه‌ی له‌و‬ ‫گه‌ڕه‌کانه‌ی ب ‌ه ته‌واوه‌تی هه‌ژار‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬زیاتر ل ‌ه (‪ )%30‬زیادی‬ ‫کردووه‌‪.‬‬

‫شتێکى تر که‌ توشى دڵ تێکچون و‬ ‫هه‌وکردنى گه‌ده‌ هاتبێت‪ .‬هه‌روه‌ها ئازار‬ ‫شکێنێکى باشیشه‌ بۆ ئه‌و ئافره‌تانه‌ى‬ ‫که‌ له‌ کاتى سوڕى مانگانه‌دا به‌هۆى‬

‫خوێن ده‌ردان�ه‌وه‌ توشى ئازار دێن‪ .‬ده‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ش بوترێت که‌ له‌ قورئانى پیرۆزیشدا‬ ‫ناوى هاتوه‌؛ «وسقون فیها کأسا مزاجها‬ ‫زنجبیل‌»‪.‬‬

‫ونبوون‬ ‫پێناسێکى سکرتاریه‌تى یه‌کێتى مامۆستایان به‌ ناوى (ساالر محه‌مه‌د عارف) له‌ هه‌ڵه‌بجه‌ و ده‌وروبه‌رى ون‬ ‫بووه‌‪ .‬هه‌ر کارێکى له‌ روى یاساییه‌وه‌ پێوه‌ بکرێت خاوه‌نه‌که‌ى لێی بێ‌ئاگایه‌‪ .‬هه‌ر که‌سێک دۆزیویه‌ته‌و‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندى بکات به‌ ژماره‌ مۆبایلى (‪)07501145177‬‬

‫ونبوون‬ ‫فۆرمێکی خۆراک به‌ ناوی (رزگار عه‌زیز مه‌حمود) ونبووه‌‪ .‬هه‌ر که‌سێک که‌ دۆزییه‌وه‌ په‌یوه‌ندی بکات‬ ‫به‌م ژماره‌ ته‌له‌فونه‌وه‌‪)07701976070( :‬‬

‫دۆزینه‌وه‌ی نه‌خشه‌ی ژنێتیکی «مه‌رگی ره‌ش»‬ ‫ئاماده‌کار‬ ‫هێدی ئه‌حمه‌د‬

‫زانایان نه‌خشه‌ی کاملی ژنێتیکی نه‌خۆشی‬ ‫تاعون یان «مه‌رگی ره‌ش»یان دۆزیوه‌ته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫گه‌وره‌ترین ئیپیدمی ل ‌ه مێژودا ل ‌ه قه‌ڵه‌م ده‌درێت‬ ‫و له‌به‌ر ئه‌و‌ه ل ‌ه سه‌ده‌ی (‪)14‬دا نزیکه‌ی (‪)50‬‬ ‫ملیۆن که‌س ل ‌ه دانیشتوانی کیشوه‌ری ئه‌وروپا‬ ‫گیانیان له‌ده‌ست دا‪.‬‬ ‫به‌پێی راپۆرتی ئاژانسی رۆیته‌رز‪ ،‬ئه‌م توێژینه‌و‌ه‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه پاشماوه‌ی له‌شی قوربانیانی تاعون ل ‌ه‬ ‫شاری له‌نده‌ن نمونه‌ی ژنێتیکیان هه‌ڵگرت‪ ،‬یه‌که‌م‬ ‫ج��ار‌ه ک ‌ه ت��وێ��ژه‌ران توانیان به‌ش ‌ه ژنێتیکیه‌کانی‬ ‫باکته‌ری گوازێنه‌ری ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ته‌واو بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌نجامی ئه‌م لێکۆڵینه‌وان ‌ه بۆ تێگه‌یشتنی وردتر‪،‬‬ ‫ش��ێ��وه‌ی کاملبوون و گۆڕینی ئ �ه‌م باکته‌ری ‌ه ل ‌ه‬ ‫درێژایی سه‌ده‌کانی دوای��ی و ناسینه‌وه‌ی باشتری‬ ‫ن�ه‌خ��ۆش��ی� ‌ه ه��اوش��ێ��وه‌ک��ان س���ه‌رده‌م���ی ه��اوچ �ه‌رخ��دا‬ ‫یارمه‌تیه‌یکی به‌رچاو ده‌کات‪.‬‬ ‫ب� ‌ه وت���ه‌ی یه‌کێک ل� ‌ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ران��ی ئ �ه‌م پ��رۆژ‌ه‬

‫لێکۆڵینه‌وه‌‪ ،‬زۆری��ن�ه‌ی نه‌خۆشی ‌ه باکتریاییه‌کان‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه سه‌رده‌می هاوچه‌رخدا ده‌رده‌که‌ون و به‌رباڵو‬ ‫ده‌ب��ن �ه‌و‌ه ل� ‌ه حه‌قیقه‌تدا باکترییه‌کانی هه‌ڵگری‬ ‫تاعونن‪ .‬له‌گه‌ڵ تێگه‌یشتنی باشتر ل ‌ه سه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئه‌م باکتریان ‌ه ده‌توانرێ ب ‌ه شێوه‌یه‌کی کاریگه‌رتر‬ ‫به‌ره‌نگاری ده‌رکه‌وتنی ئه‌م نه‌خۆشیان ‌ه بکرێت‪.‬‬ ‫زانایان ده‌ڵێن ورژنه‌کانی هه‌مان باکتریانه‌ی کۆن‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ ل ‌ه سه‌رتاسه‌ری جیهان به‌رباڵون و هه‌ر ساڵ‬ ‫ب ‌ه النی که‌م له‌به‌ر توشبوون به‌مه‌‪ ،‬گیانیان له‌ده‌ست‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫زم��ن��اک��ۆ ع��وس��م��ان‪ ،‬مۆبایل‬ ‫فرۆش‪:‬‬ ‫هۆکارى زۆربوونى ئۆتۆمبێل‬ ‫په‌یوه‌ندى به‌ زۆربونى خه‌ڵکه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ که‌ خه‌ڵک زۆر بووه‌‪ .‬له‌‬

‫ساڵی دووه‌م ژماره‌ ‪83‬‬ ‫دووشه‌ممه ‪2711/9/14 - 2011/12/5‬‬

‫‪19‬‬

‫هه‌مان کاتدا ئۆتۆمبێلیش زۆر ده‌بێت رێگه‌چاره‌ش‬ ‫مه‌گه‌ر حکومه‌ت ژم��اره‌ به‌ ئۆتۆمبێل ن �ه‌دات بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌کى دی��ارىک��راو‪ ،‬ه�ه‌ر نه‌بێت تا ئۆتۆمبێله‌‬ ‫کۆنه‌کان وه‌رده‌گ��رن �ه‌وه‌ و ژماره‌که‌یان ده‌درێ��ت به‌‬ ‫ئۆتۆمبێله‌ نوێیه‌کان که‌ هاتون‪.‬‬ ‫ه���اوک���ار م��ح �ه‌م �ه‌د ئ�ه‌م��ی��ن‪،‬‬ ‫دوکاندار‪:‬‬ ‫حکومه‌ت به‌رپرسى یه‌که‌مى‬ ‫زۆرب������وون������ى ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل �ه‌‪.‬‬ ‫ک��ۆم��پ��ان��ی��اک��ان��ی��ش ه���ه‌ر هى‬ ‫ح��ک��وم��ه‌ت��ن‪ .‬ح��ک��وم��ه‌ت له‌‬ ‫هێنانى ئه‌و هه‌مو ئۆتۆمبێالنه‌ به‌هۆى پێدانى ژماره‌وه‌‬ ‫پاره‌یه‌کى باشى ده‌ست ده‌که‌وێت‪ .‬بۆیه‌ رێگر نیه‌ له‌‬ ‫هاتنى‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هیچ رێگاوبانێکى وامان‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم پێموانی ‌ه ئه‌م ئۆتۆمبێله‌ تازانه‌ زیانیان بۆ‬ ‫پیسبونى ژینگه‌ هه‌بێت مه‌گه‌ر ئۆتۆمبێله‌ کۆنه‌کان‬ ‫ک�ه‌ ب��زوێ��ن�ه‌ره‌ک�ه‌ى ت���ه‌واو نه‌بێ و دوک���ه‌ڵ بکات‪.‬‬ ‫ئه‌وانیش لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت و رێگه‌ نه‌ده‌ن‬ ‫که‌ هاتوچۆ بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬هه‌رێم قادر‬

‫هه‌ژاری ره‌ها له‌ ئه‌مریکا په‌ر ‌ه ده‌ستێنێت‬ ‫ئاماده‌کار‬

‫هه‌رێم قادر‬ ‫روه‌ک��ى زه‌نجه‌فیل گیایه‌که‌ سودێکى‬ ‫ئێجگار زۆرى بۆ ته‌ندروستى مرۆڤ‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م روه‌که‌ له‌ شێوه‌دا زیاتر وه‌ک‬ ‫سێوى بن‌عه‌رز وایه‌‪ ،‬تامێکى زۆر تیژى‬ ‫هه‌یه‌ و ژنانى سکپر ده‌توانن له‌ کاتى‬ ‫دڵتێک هه‌ڵهاتندا و ماندوبونێتی و‬ ‫س�ه‌رگ��ێ��ژخ��واردن��دا ب �ه‌ک��ارى بهێنن‪ .‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌ت به‌یانیان ژن��ى دووگ��ی��ان یه‌ک‬ ‫ک���وپ چ���اى زه‌ن��ج �ه‌ف��ی��ل ب��خ��وات��ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌نجامى لێکۆڵینه‌وه‌کان ده‌ری��ده‌خ��ات‬ ‫که‌ ئه‌م روه‌ک �ه‌ بۆ هه‌وکردنى گ�ه‌ده‌ و‬ ‫سه‌رمابونیش س��ودى زۆره‌‪ .‬زه‌نجه‌فیل‬ ‫ده‌درێت به‌ که‌سێکیش به‌هۆى خواردنه‌وه‌ى‬ ‫زۆرى م �ه‌ى ی��ان ب�ه‌ه��ۆى ژه‌ه��راوى‌ب��وون‬ ‫له‌ رێگه‌ى قارچکى ژه‌ه��راوى یان هه‌ر‬

‫بێگومان زۆربوونى ئه‌و هه‌موو ئۆتۆمبێله‌ په‌یوه‌ندى‬ ‫به‌ حکومه‌ته‌وه‌ هه‌یه‌ و کۆمپانیاکانیش (‪)%80‬‬ ‫ی��ان شه‌ریکى حکومه‌تن‪ .‬من شۆفێرى تاکسیم‪،‬‬ ‫زۆربه‌ى جار که‌ نه‌فه‌ر ده‌ست راده‌گرێ ناچارم بڵێم‬ ‫نایه‌م بۆ ئه‌و شوێنه‌ قه‌ره‌باڵغه‌‪ .‬چاریشمان نییه‌ به‌‬ ‫کاتژمێرێک ده‌رناچین‪ .‬به‌ تایبه‌ت ده‌وروبه‌رى بازاڕ‬ ‫بۆ هه‌ر شوێنێکى ئه‌م شاره‌ ده‌چیت‪ .‬چوار بۆ پێنج‬ ‫ترافیک دێته‌ سه‌ر رێگه‌که‌ت‪ ،‬ته‌واو بێزار ده‌بیت‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت شۆفێرى پاس و تاکسى که‌ رۆژانه‌ هه‌شت‬ ‫نۆ کاتژمێر له‌ ناو شاردا شۆفێرى ده‌که‌ن‪ .‬هیوادارم‬ ‫حکومه‌ت به‌س بیر له‌ به‌رژه‌وه‌ندى مادى نه‌کاته‌وه‌‬ ‫و چیتر رێگه‌ ن���ه‌دات ش��ار ب �ه‌و شێوه‌یه‌ قه‌ره‌باڵغ‬ ‫ببێت به‌ ئۆتۆمبێل‪ .‬چونکه‌ پێش هه‌موو شتێک‬ ‫جاده‌وبانه‌کانمان ئه‌وه‌نده‌ گونجاو نین‪.‬‬ ‫دیلمان عه‌زیز‪ ،‬خوێندکار‪:‬‬ ‫زۆربوونى ئه‌م هه‌موو ترافیک‬ ‫و ئۆتۆمبێالنه‌ زیانى مادی و‬ ‫مه‌عنه‌ویشى هه‌یه‌ بۆ نمونه‌ له‌‬ ‫روداوێکدا یان له‌ پێکدادانێکدا‬ ‫ئه‌وا تۆ ئه‌و کاته‌ له‌ هه‌ر دوو‬ ‫روه‌که‌وه‌ توشى زیان ده‌بێت‪ ،‬داواکارم هاواڵتیان به‌م‬ ‫شێوه‌ زۆره‌ ئۆتۆمبێل به‌کار نه‌هێنن‪ .‬به‌تایبه‌ت که‌‬ ‫ئه‌و کاتانه‌ى که‌ زۆر پێویستیان پێ نیه‌ حکومه‌ت‬ ‫رێگرى ناکات و بازرگانه‌کانیش له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫خۆیان گوێ به‌ به‌رپرسیارێتى ناده‌ن‪.‬‬

‫هه‌مه‌ڕ ‌ه‌نگ‬

‫ئ�ه‌م رێ��ژه‌ی زیادبوونی دانیشتوان له‌و‬ ‫گه‌ڕه‌کانه‌ی ک ‌ه ه �ه‌ژاری ره‌ها له‌وێدا‬ ‫نزیکه‌ی (‪ )%40‬ژم��اره‌ی دانیشتوانی‬ ‫ئ �ه‌م گ�ه‌ڕه‌ک��ان� ‌ه ده‌گ��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ل� ‌ه کاتی‬ ‫دابه‌زینی گه‌وره‌ی ئابوری ل ‌ه ساڵه‌کانی‬ ‫(‪)1930‬دا تا ئێستا بێ پێشین ‌ه بووه‌‪.‬‬ ‫ب���� ‌ه گ����وێ����ره‌ی ئ�����ه‌م راپ�����ۆرت�����ه‌‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ی به‌رهه‌مه‌‪ ،‬ره‌وتی نه‌رێنی‬ ‫و ن��ال �ه‌ب��اری دۆخ���ی ئ���اب���وری الی�ه‌ن� ‌ه‬ ‫که‌م‌داهاته‌کان ل ‌ه سااڵنی (‪)1990‬ه‌و‌ه‬ ‫به‌م الوه‌ی �ه‌‪ ،‬ل ‌ه حاڵێکدا ک ‌ه کرانه‌و‌ه و‬ ‫گه‌شه‌کردنی ب��ازاڕی کار و دابه‌زینی‬ ‫ب����اج ل���ه‌س���ه‌ر داه�����ات ل����ه‌و س���ااڵن���ه‌دا‬ ‫ب��وو‌ه ه��ۆک��ار ت��ا زۆرێ���ک ل� ‌ه بنه‌ماڵ ‌ه‬ ‫ئه‌مریکیه‌کان ل ‌ه ژێ��ر هێڵی ه �ه‌ژاری‬ ‫بێن ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ .‬به‌پێی لێکۆڵینه‌وه‌کانی‬ ‫ده‌زگ��ای توێژینه‌وه‌ی (بروکینگز) ل ‌ه‬ ‫ماوه‌ی ساڵه‌کانی (‪ )1990‬تا (‪)2000‬‬ ‫ژم���اره‌ی ئ �ه‌و ک�ه‌س��ان�ه‌ی ل� ‌ه گه‌ڕه‌ک ‌ه‬ ‫زۆر هه‌ژاره‌کان ده‌ژین ل ‌ه چوار ملیۆن‬ ‫و (‪ )400‬هه‌زار که‌س دابه‌زی بۆ سێ‬ ‫ملیۆن که‌س‪ .‬به‌اڵم تا ساڵی (‪)2009‬‬ ‫دیسان له‌م رێژه‌ی ‌ه سنوری چوار ملیۆن‬

‫ک�ه‌س��ی ب �ه‌زان��د و ب � ‌ه ئ �ه‌گ �ه‌ری زۆر‪،‬‬ ‫دوای ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ی ئه‌نجامه‌کانی‬ ‫سه‌رژمێرییه‌کانی تاز‌ه ئاشکرا ده‌بێ ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه ئێستادا ئه‌م ژمار‌ه ته‌نانه‌ت زیاتر له‌م ‌ه‬ ‫هه‌ڵکشاوه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه هۆکار‌ه گرنگه‌کان ل�ه‌م مه‌سه‌له‌دا‬ ‫دابه‌زینی زۆری هه‌ل ‌ه پیشه‌ییه‌کان ل ‌ه‬ ‫گه‌ڕه‌ک ‌ه هه‌ژارنشینه‌کان ‌ه ک ‌ه ل ‌ه سه‌ر‬ ‫ژماره‌ی بێکاران به‌رده‌وام زیادی کردوه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئه‌م ‌ه دۆخ��ی ک�ه‌م��وک��وڕی و‬ ‫نه‌پۆڕی کۆمه‌اڵیه‌تی وه‌ک تاوانه‌کان‪،‬‬ ‫ده‌رب�����ه‌ده‌ری و ل� ‌ه ده‌ره‌وه‌م���ان���ه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ب��ن �ه‌م��ااڵن � ‌ه ل��� ‌ه ره‌وت�����ی وه‌رچ���ه‌رخ���ان��� ‌ه‬ ‫ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ی���ه‌ک���ان و ک���ل���ت���وری‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی روی ل ‌ه هه‌ڵکشان بووه‌‪.‬‬ ‫ب��� ‌ه ب�����ڕوای ت���وێ���ژه‌ره‌ک���ان���ی ده‌زگ����ای‬ ‫ب��روک��ی��ن��گ��ز‪ ،‬زی���ادب���وون���ی ژم�����اره‌ی‬ ‫دانیشتوان گه‌ڕه‌ک ‌ه زۆر هه‌ژاره‌کان ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵکشانی گشتی هه‌ژاری ل ‌ه ئاستی‬ ‫گشتی کۆمه‌ڵگادا نیگه‌رانی زیادتر‬ ‫ده‌کات‪ .‬هه‌ژارانی ره‌ها ک ‌ه ل ‌ه گه‌ڕه‌ک ‌ه‬

‫هه‌ژارنشینه‌کان ده‌ژی���ن ب��ۆ گۆڕینی‬ ‫دۆخ��ی خۆیان‪ ،‬روب���ه‌ڕوی کێشه‌یه‌کی‬ ‫زۆرت������ر ده‌ب�����ن�����ه‌وه‌‪ .‬ق��وت��اب��خ��ان �ه‌ک��ان‪،‬‬ ‫ناوه‌نده‌کانی ته‌ندروستی گشتی و هه‌ل ‌ه‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌کان ل �ه‌م گه‌ڕه‌کانه‌دا‬ ‫کواڵیتی زۆر خراپیان هه‌یه‌‪ .‬ده‌رفه‌ت ‌ه‬ ‫وه‌رزش���ی‪ ،‬سه‌رگه‌رمی و کلتوریه‌کان‬ ‫بوونی نی ‌ه یان زۆر سنوردارن‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و گ �ه‌ڕه‌ک��ان �ه‌ی ک � ‌ه ده‌ب��ن � ‌ه شوێنی‬ ‫کۆبونه‌وه‌ی الیه‌ن ‌ه هه‌ژاره‌کان‪ ،‬تا دێت‬ ‫ت �ه‌واوی نرخ ‌ه ئابورییه‌کانی خۆیان ل ‌ه‬ ‫ده‌س��ت ده‌ده‌ن‪ .‬بۆی ‌ه نرخی خانوش له‌م‬ ‫هه‌رێمانه‌دا ئێجگار داده‌ب����ه‌زێ و ئه‌م‬ ‫بنه‌مااڵن ‌ه ته‌نانه‌ت ل ‌ه به‌رامبه‌ر کرێ‬

‫یان فرۆشی خانوه‌که‌شیان ناتوانن هیچ‬ ‫پاره‌یه‌ک وه‌ربگرن‪ .‬بانکه‌کان سلف ‌ه ناده‌ن ‌ه‬ ‫ئه‌م بنه‌مااڵن ‌ه و ل ‌ه کۆی گشتیدا‪ ،‬هیچ‬ ‫ج��ۆر‌ه سه‌رمایه‌دانانێکی نوێ ناتوانێ‬ ‫له‌م شوێنان ‌ه بکرێت ک ‌ه به‌شێکی زۆری‬ ‫ئه‌م گه‌ڕه‌کان ‌ه ل ‌ه شار‌ه پیشه‌سازییه‌کانی‬ ‫رۆژئاوای ئه‌مریکادان‪.‬‬

‫کاریکاتێری هه‌فته‌‬

‫ئه‌و گه‌نجانه‌ی‬

‫ژماره‌ی متمان ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‬ ‫دیزاین‬ ‫باڵوکردنه‌وه‬ ‫‌راوێژکاری یاسایی‬ ‫ناونیشان‬

‫‪212‬‬ ‫که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا‬ ‫شۆڕش مسته‌فا‬ ‫گروپی دییه‌‬ ‫کۆمپانیای نێوه‌ند‬ ‫سیروان ئه‌حمه‌د حامد‬ ‫سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی‌‬ ‫‪07480179510‬‬ ‫‪07710299753‬‬ ‫‪cetir2010@gmail.com‬‬ ‫‪cetir2010@yahoo.com‬‬

‫‪WWW.Chatrpress.com‬‬

‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬ ‫‪Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe‬‬

‫له‌ یانه‌شه‌وانه‌کان‬ ‫رۆژ ده‌که‌نه‌وه‌‬

‫ل‪9‬‬

‫‪2711/9/14‬‬

‫‪No: (83) Mo.5/12/2011-‬‬

‫ریکالم‬

‫ئه‌وه‌ی روویدا کاری‬ ‫مه‌الیه‌ک نه‌بوو!؟‬

‫ریکالم‬

‫کوردۆ شوانی‬ ‫گ���رژی و ئاڵۆزییه‌کانی‬ ‫رۆژی هه‌ینی له‌ ده‌ڤه‌ری‬ ‫زاخۆ جارێکی تر خه‌ڵکی کوردستانی نائومێد‬ ‫کرد‪ ،‬له‌وه‌ی که‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ به‌ره‌و ئارامی و‬ ‫سه‌قامگیری و یاسا سه‌روه‌ری هه‌نگاو بهاوێت‪،‬‬ ‫بێگومان له‌ دوای رووداوه‌ک��ان��ی شوباتی ئه‌م‬ ‫ساڵ و کپکردنه‌وه‌ی ده‌نگی ناڕازی به‌ زه‌بری‬ ‫هێز و ئاسایی بونه‌وه‌ی بارودۆخی شاره‌کانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬خه‌ڵک چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ی ده‌کرد‬ ‫تاوانبار و تۆمه‌تباره‌کان بدرێن به‌ دادگا و سزای‬ ‫یاسایی خۆیان وه‌ربگرن‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی چه‌ند‬ ‫بڕیارێک له‌ ئاستێکی بااڵدا ده‌رکرا بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ت��اوان��ب��اران ده‌سگیر بکرێن‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌ شێوه‌ی‬ ‫ک��رداری هیچ هه‌نگاوێک نه‌نرا‪ ،‬به‌ داخ�ه‌وه‌‬ ‫دیسان رووداوه‌کان به‌ ئاقارێکی ترسناک تردا‬ ‫ئاراسته‌ کرایه‌وه‌‪ ،‬ئاڵۆزییه‌کانی ده‌ڤه‌ری بادینان‬ ‫هۆکاره‌که‌ی هه‌رچی بێت دواج��ار به‌ زیانی‬ ‫هاواڵتیان کۆتایی دێت‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ته‌ وتاری رۆژی هه‌ینی چه‌ند مه‌الیه‌ک‬ ‫ک���راوه‌ ب �ه‌ ه��ۆک��اری ئ��اڵ��ۆزی��ی�ه‌ک��ان و هێرش‬ ‫بردنه‌سه‌ر شوێنی مه‌ی فرۆشی و مه‌ساج و‬ ‫ئوتێله‌کان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌دیده‌کرا جه‌ماوه‌رێکی‬ ‫زۆر و رێکخراو و توڕه‌ بوو‪ ،‬که‌ به‌شی هه‌ره‌‬ ‫زۆری الو و هه‌رزه‌کار ب��وو‪ ،‬گومان ده‌کرێت‬ ‫له‌وه‌ی ئه‌و الوه‌ هه‌رزه‌کارانه‌ به‌ وتارێکی یه‌ک‬ ‫کاتژمێری مه‌الیه‌ک به‌و جۆره‌ توندوتیژی و‬ ‫پڕ له‌ حه‌ماسه‌وه‌ بڕژێنه‌ سه‌ر شه‌قامه‌کان و‬ ‫هێرش بکه‌نه‌سه‌ر ئه‌و شوێنه‌ دی��اری کراوانه‌‪،‬‬ ‫له‌ راستیدا ته‌مه‌ن و تێگه‌یشتنی زۆربه‌ی ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ی ئه‌و کاره‌یان ئه‌نجامدا له‌و ئاسته‌دا‬ ‫نه‌بوو به‌ وتارێکی ئایینی ببن به‌ که‌سێکی‬ ‫توندڕه‌و‪ ،‬له‌وه‌ش گوماناوی تر ئه‌وه‌یه‌ که‌ دواتر‬ ‫ئاراسته‌ی هێرش و پ�ه‌الم��اردان ده‌گۆڕێت بۆ‬ ‫س���ه‌ر ب��اره‌گ��اک��ان��ی ی �ه‌ک��گ��رت��ووی ئیسالمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬که‌واته‌ له‌ بنه‌ڕه‌تدا رووداوه‌ک���ان‬ ‫رووداوی سیاسییه‌ و ملمالنێی نێوان دوو الیه‌نی‬ ‫سیاسییه‌‪ ،‬ئ��ی��دی ه �ه‌رک �ه‌س ن�ه‌خ��ش�ه‌دان�ه‌ری‬ ‫پیالنه‌که‌ بووبێت پێویسته‌ ئاشکرا بکرێت‪.‬‬ ‫به‌ راستی ئه‌و کلتوره‌ نادیموکراتی و ناڕه‌وا و‬ ‫قێزه‌ونه‌ی که‌ هه‌میشه‌ به‌ لۆژیکی هێز مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پێشهاته‌کاندا ده‌ک��ات له‌ هه‌رجێیه‌ک‬ ‫بااڵده‌ست بێت نه‌هامه‌تی و ماڵوێرانی زیاتر‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬سیاسه‌تکردن له‌سه‌ر م��اڵ و ژیانی‬ ‫خه‌ڵک ب��ۆ خ��ۆاس��ت و مه‌به‌ستێکی تایبه‌ت‬ ‫چ ج��ی��اوازی��ی�ه‌ک��ی ه �ه‌ی �ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ ت���اوان���دا؟!‬ ‫هۆکار و رێخۆشکه‌ری تاوان له‌ ئه‌نجامده‌ری‬ ‫تاوانه‌که‌ تاوانبارتره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌خشه‌ی تاوانه‌که‌‬ ‫له‌به‌رده‌ستدا نه‌بێت ئیدی چۆن ت��اوان ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێ���ت؟ جارێکی ت��ر ئ��اڵ��ۆزی و پشێوی و‬ ‫ت��رس و دڵ���ه‌ڕاوک���ێ ک��رای��ه‌وه‌ ب �ه‌ دی���اری بۆ‬ ‫خه‌ڵکی کوردستان‪ ،‬زیان گه‌یاندن به‌ به‌های‬ ‫دوو ملیۆن دۆالر به‌ خه‌ڵک و بریندارکردنی‬ ‫نزیکه‌ى سی که‌س و ده‌ستگیرکردنی ده‌یانی‬ ‫ت��ر له‌پێناوی ئامانجێکی ش�����اره‌وه‌دا‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫چ���ی؟! ئ �ه‌م لۆژیکه‌ ش�ه‌ڕان��گ��ێ��زی و یه‌کتر‬ ‫ق��ب��وڵ ن �ه‌ک��ردن �ه‌ س��ااڵن��ێ��ک��ی زۆره‌ ب �ه‌رۆک��ی‬ ‫ئ �ه‌م گه‌له‌ سته‌مدیده‌یه‌ی گ��رت��ووه‌‪ ،‬پێشینان‬ ‫وتویانه‌ «ه �ه‌ر ئه‌قڵێک له‌ خه‌ساره‌یه‌ک»‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ب�ه‌داخ�ه‌وه‌ حزبه‌ سیاسییه‌کانی ئێمه‌ له‌‬ ‫ه �ه‌زاران هه‌ڵه‌ی کوشنده‌ و خه‌ساره‌ی گه‌وره‌‬ ‫ئه‌قڵێکیان وه‌رنه‌گرتووه‌‪ ،‬له‌ دوای ئه‌و هه‌موو‬ ‫ئه‌زمونه‌ تاڵه‌ له‌ کوشتن و دژایه‌تی کردن و‬ ‫یه‌کتر ره‌تکردنه‌وه‌ هێشتا له‌ خاڵی سفرداین‪،‬‬ ‫خوالنه‌وه‌ له‌و بازنه‌یه‌دا هه‌ر چه‌ند هه‌میشه‌ به‌‬ ‫زیانی خه‌ڵک ته‌واو بووه‌‪ ،‬به‌اڵم دواجار خودی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی خوازه‌کانیش گیرۆده‌ی سه‌ره‌گێژی‬ ‫ده‌کات و سه‌ریان ده‌خوات‪ ،‬چونکه‌ رۆژ له‌ دوای‬ ‫رۆژ ئاستی هۆشیاری خه‌ڵکی کوردستان به‌ره‌و‬ ‫هه‌ڵکشان ده‌چێت و چیتر ئه‌و گه‌مه‌ سیاسییه‌‬ ‫قبوڵ ناکات‪ ،‬که‌ ب �ه‌رده‌وام حزبه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫خوازه‌کان به‌ دۆڕاوی لێی ده‌رچونه‌‪ ،‬له‌م کات‬ ‫و سات ‌ه ناسک و هه‌ستیاره‌دا که‌ ناوچه‌که‌‬ ‫له‌ ب�ه‌رده‌م گۆڕانکاریدایه‌ و دوژمنانی کورد‬ ‫خه‌ریکی نه‌خشه‌ و پیالنن بۆ ئه‌وه‌ی جارێکی تر‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌لی کورد به‌ تااڵن ببه‌ن‪ ،‬له‌‬ ‫جیاتی ئه‌وه‌ی سه‌رجه‌م الیه‌نه‌ کوردستانییه‌کان‬ ‫له‌ ده‌وری مێزێک کۆببنه‌وه‌ بۆ به‌ ده‌ستهێنانی‬ ‫ژیانێکی نوێ‪ ،‬که‌چی نه‌خشه‌ و پیالن له‌ دژی‬ ‫یه‌کتر داده‌نێن و له‌ ده‌وری گۆڕێک کۆده‌بنه‌وه‌‬ ‫بۆ مه‌رگێکی هه‌تایی‪.‬‬