کۆتوبهندی ئازادی به‌رده‌وامه ژمار ه 85
ساڵی دووه‌م
ریکالم
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
ل3
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2011/12/19
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(28ی سه‌رماوه‌زی )2711
به‌رپرسانى کورد هیچ به‌ڵێنێکى نوسراویان وه‌رنه‌گرتووه له‌سه‌ر ناوچه دابڕاوه‌کان
«به هه‌رێمبوونى پارێزگاى دیاله شه‌ڕ له کورد نزیکتر ده‌کاته‌وه» تایبه‌ت ب ه چه‌تر سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى نوێنه‌رانى کورد زۆربه‌یان ده‌نگیان داو ه به هه‌رێمبوونى پارێزگاى دیاله، به‌اڵم هیچ به‌ڵێنێکى نوسراویان له به‌رپرسانى دیال ه وه‌رنه‌گرتووه، چاودێرێکى سیاسیش بۆچوونى وایه ،ب ه هه‌رێمبوونى پارێزگاى
دیال ه شه‌ڕ ل ه کورد نزیکتر ده‌کاته‌وه.
دواى ئه‌وه‌ى به هه‌رێمبوونى پارێزگاى دیال ه ناڕه‌زاییه‌تییه‌کى زۆرى لێ که‌وته‌وه و له ئێستاشدا پارێزگاکه که‌وتوه‌ته کێشه‌یه‌کى سیاسى و ئاسایشییه‌وه ،هه‌روه‌ها دوێنێ له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ لیستى عێراقییه ئه‌و کوردانه‌ى ده‌نگیانداوه بۆ به هه‌رێمبوونى پارێزگاکه رایانگه‌یاندووه که ئه‌گه‌ر به‌ڵێنى نوسراویان پێنه‌درێت ئه‌وا خۆیان ده‌کێشنه‌وه
له‌و بڕیاره. ل��ه‌وب��اره‌ی��هوه جه‌لیل ئیبراهیم ،ئه‌ندامى ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى پ��ارێ��زگ��اک �ه ل �ه‌س �ه‌ر لیستى ه��اوپ �هی��م��ان��ى ک��وردس��ت��ان ب��ه (چ��ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند «ئ �ه‌م��ڕۆش کۆبونه‌وه‌یه‌کى تر له نێوانماندا به‌ڕێوه‌ده‌چێ و وه‌کو لیستى هاوپه‌یمانى کوردستان رامانگه‌یاندوه ئه‌گه‌ر به ن��وس��راو چاره‌نوسی خانه‌قین و ناوچه کوردیه‌کانى ترمان بۆ یه‌کالیی نه‌که‌نه‌وه ئ���ه‌وا ل �ه پشتگیریکردنى ب �ه هه‌رێمبونى
پ��ارێ��زگ��اک �ه ده‌ک��ش��ێ��ی��ن �هوه و ئ �ه‌وان��ی��ش رایانگه‌یاندوه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته داوا ده‌که‌ن له‌سه‌ر ئاستى سه‌رکردایه‌تى عێراقیه و کورد قسه بکرێت». پێشتر زیاد ئه‌حمه‌د ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نه‌که له‌سه‌ر هه‌مان لیست ئاشکرای کرد« :ئێمه هیچ به‌ڵێنێکمان له‌و لیستانه وه‌رنه‌گرتوه ک�ه پشتگیرى پ���رۆژه‌ى ب�ه هه‌رێمکردنى پ��ارێ��زگ��اک�ه ب���وون و ته‌نها ل�ه‌س�ه‌ر قسه‌ى به‌رپرسانى سیاسی کورد ده‌نگمان پێداوه،
ئیتر نازانین ئه‌وان هیچ به‌ڵێنێکیان سه‌باره‌ت به ناوچه کوردییه‌کان وه‌گرتوه یان نا». ک��ام �ه‌ران مه‌نتک ،چ��اودێ��رى سیاسی و مامۆستاى زانکۆ به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: «ب���ه ه �ه‌رێ��م��ب��وون��ى ه���ه‌ر پ��ارێ��زگ��ای �ه‌ک ده‌ستوریه ،ب�ه‌اڵم شێوازى راگه‌یاندنه‌که‌ى نایاساییه ،چونکه ده‌بێت به هه‌رێمبوون له رێگه‌ى داوایه‌که‌وه پێشکه‌شى په‌رله‌مان بکرێ و دوات��ر بچێته ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران و ره‌زام�ه‌ن��دى له سه‌ر نیشان ب��درێ ئینجا
رابگه‌یه‌نرێ». وتیشى« :به راگه‌یاندنى به هه‌رێمکردنى پارێزگاى (دیاله) شه‌ڕه‌که له کورد نزیکتر ده‌ب��ێ��ت �هوه ،چونکه راس��ت �ه‌وخ��ۆ کێشه‌کان ده‌که‌ونه نێوان ئه‌و ناوچانه‌وه که هاوسنورن له‌گه‌ڵ یه‌کتر و پێگه‌ى سوننه‌ش به‌هێز ده‌ب��ێ��ت ئهمه جیا ل���ه‌وه‌ى ک�ه به‌شێک له ناوچه کوردییه‌کان ده‌که‌ونه چوارچێوه‌ى ئه‌و ههرێمهوه». درێژه بۆ ل 3
ه رێکخراوه‌کان ه ب پێنج ئه‌وه‌نده‌ی بودجه‌ی کاره‌با پاره دراو
«حکومه‌ت ب ه بودجه‌ى گشتى کاره‌با ده‌کڕێت له که‌رتى تایبه‌ت و ده‌یداته‌و‌ه به خه‌ڵک» تایبه‌ت ب ه چه‌تر وه‌زیری کاره‌بای حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان کێشه‌ی که‌مبوونه‌وه‌ی کاره‌با بۆ وه‌زاره‌تی سامانه سروشتیه‌کان و زیادبوونی خواستی خه‌ڵک بۆ کاره‌با ده‌گێڕێته‌و ه و ئابوریناسێکیش پێیوای ه نه‌بوونی به‌رنامه‌یه‌کی ستراتیژی بۆ که‌رتی
کاره‌با هۆکاری سه‌ره‌کییه. ت�ه‌رخ��ان��ک��ردن��ی ئ �هو رێ���ژ‌ه زۆره ل�ه بودج ه کانی ه رجیی ه ل � ه ب �ه‌راوردک��ردن��ێ��ک��دا ل � ه خ ب��ۆ تێپه‌ڕاندنی کێشه‌ی ب��ێ ک��اره‌ب��ای��ی، ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه���ه‌رێ���م ده‌رده‌ک����ه‌وێ����ت پێنج هێشتا کێشه‌ک ه وه‌ک خ��ۆی م��اوه‌ت �هوه. ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌و پاره‌یه‌ی ک ه حکومه‌تی هه‌رێم وه‌زی����ری ک��اره‌ب��ای حکومه‌تی هه‌رێمیش بۆ پرۆژه‌کانی کاره‌با ته‌رخانی کردوه ل ه کێشه‌که دهگهڕێنێتهوه بۆ وه‌زاره‌تی سامان ه ساڵه‌کانی ( )2009و ( )2010دراوه ب ه سروشتیه‌کان و ب�ۆ زی��ادب��وون��ی خواستی رێکخراوه‌کان و دیسان دوو ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌و کاره‌با له الیه‌ن هاواڵتیانهوه. رێژه‌یه‌ش بۆ کڕین و چاککردنه‌وه‌و کرێی یاسین ئه‌بوبه‌کر ماوه‌تی ،وه‌زیری کاره‌بای ئۆتۆمبێل ته‌رخان کراوه. ح��ک��وم �ه‌ت��ی ه���ه‌رێ���م���ی ک���وردس���ت���ان ل ه ڕای ه ر ه ���� � س ��ان � ��س � دی ل���ه گ����هڵ ئ���ه‌م���ه‌ش���دا کۆبونه‌وه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی لیژنه‌ی
پیشه‌سازی و وزه‌ی په‌رله‌مانی کوردستان له رێکه‌وتی ( )2011/12/14رایگه‌یاندبوو: بنچینه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی کێشه‌که ل ه ئه‌نجامی که‌می دابینکردنی سوته‌مه‌نی پێویست ه بۆ وێستگه‌کانی به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با و ئه‌و کێشه‌یه‌ش په‌یوه‌ندیداره ب ه وه‌زاره‌تی سامان ه سروشتیه‌کان له هه‌رێمی کوردستان. هه‌ر له‌و باره‌وه عه‌لی حه‌مه ساڵح ،لێپرسراوی ژوری لێکۆڵینه‌وه‌ی ئ��اب��وری بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان تایبه‌ت به (چ�ه‌ت��ر)ی رایگه‌یاند:
له بودجه‌ی گشتی ههرچهنده پاره ته‌رخان ک��راوه بۆ که‌رتی کاره‌با ،ب�ه‌اڵم نه‌توانراو‌ه س��ود ل�ه‌م بودج ه گ�ه‌وره‌ی� ه وه‌ربگیرێت ،ل ه ساڵی ( )2011بڕی دوو ترلیۆن و ()170 ملیار دینار ک ه ده‌کات ه ( )%15بودجه‌ی هه‌رێم بۆ که‌رتی کاره‌با ته‌رخان کراوه ،به‌اڵم پرسیاره‌که ئهوهیه «ئایا کاره‌با زیادی کردوه بۆ هاواڵتیان». ئه‌و ئابوریناس ه سه‌باره‌ت به وته‌ی وه‌زیری کاره‌با ک ه یه‌کێک ل ه هۆکاره‌کانی که‌می
کاره‌با بۆ زیادبوونی خواستی هاواڵتیان بۆ کاره‌با گه‌ڕاندبوه‌وه رایگه‌یاند« :گرفته‌ک ه له نه‌بوونی پالنێکی ستراتیژی ه له که‌رتی کاره‌با ،بۆ نمون ه ئه‌م حکومه‌ته ئه‌بێت بزانێت سێ ساڵیتر خواستی خه‌ڵک بۆ کاره‌با چه‌ند میگاوات ه و به ئه‌ندازه‌ی ئه‌و خواست ه بیر ل ه به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با بکاتهوه به رێگایه‌کی ته‌ندروست نه‌ک به گازوایل». دۆسیه‌یه‌ک له ل 12
به‌رپرسێکی عه‌ره‌ب:
سه‌الح مه‌حمود:
یاسایه‌ک نییه بۆ قه‌ده‌غه‌کردنی فره‌ژنی
با کێشه‌کان خۆمان
گه‌الن بۆ ئازادى هاوار ده‌که‌ن و
«()%70ی ئه‌وانه‌ى ژنى دووه‌م
چاره‌سه‌ری بکه‌ین ،تا که‌ی
چاوه‌ڕوانی ئه‌مریکا بین؟!
عه‌دنان که‌ریمیش بۆ (خاتون)ه‌که‌ى ل9
ل5
( )25زیندانى حوکمدراو به سێداره ( )10رۆژه مانیانگرتووه
«یا له‌سێداره‌مان بده‌ن یا حوکمه‌که‌مان بگۆڕن» رۆژن��ام �ه‌ى (چ �ه‌ت��ر)ى راگ�هی��ان��د( )25( :چه‌تر)ى راگه‌یاند :راسته ،ئه‌مڕۆ بارى تایبه‌ت ب ه چه‌تر زیندانى حوکمدراو ب ه سێداره له به‌شى ته‌ندروستى یه‌کێکیشیان ناجێگیر بووه، «سێداره» ماوه‌ى ( )10رۆژه مانیان ل ه ئه‌و کێشه‌ی ه ل ه ده‌ست ئێمه‌دا نییه و بڕیارى ( )25زیندانى حوکمدراو ب ه سێداره خواردن گرتووه ،ره‌وشیان خراپه ،یه‌کێک دادگای ه و پێویسته ل ه په‌رله‌مان دانیشتنى ماوه‌ى ( )10رۆژ ه مانیان له ل�� ه م��ان��گ��رت��ووه‌ک��ان س��ێ ج���ار ب��راوه‌ت�� ه له‌سه‌ر بکرێت و گۆڕانکارى له یاساکاندا خواردن گرتوو ه و رایده‌گه‌یێنن یا نه‌خۆشخانه ،داواى ئه‌و زیندانیانه‌ش ئه‌وه‌ی ه بکرێت و بڕیارێک ده‌رچ��ێ��ت ،راستیش ه سێداره‌مان بده‌ن یا حوکمه‌که‌مان «ی��ا حوکمه‌که‌یان جێبه‌جێ بکرێت یا حوکمیان سێداره‌یه ،ب�ه‌اڵم ئه‌م سزای ه ل ه بگۆڕن. هه‌رێمدا جێبه‌جێ ناکرێت ،خه‌ڵکیش مافى سه‌رچاوه‌یه‌کى تایبه‌ت ل ه ناو گرتوخانه‌ى گۆڕانکارى ل ه حوکمه‌که‌دا بکرێت». چاکسازى گ���ه‌وران و منااڵنى سلێمانى س��هب��اره‌ت ب��ه‌م کێشهیه ش���وان ع�هب��دواڵ به‌سه‌ریانه‌وه ههیه. (م���ه‌ع���ه‌س���ک���ه‌ر س������ه‌الم) ت���ای���ب���ه‌ت ب ه تۆفیق ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رى گ��رت��ووخ��ان�ه‌ک�ه ب ه جێى ئاماژه‌ی ه پێشتریش به‌شێکى زۆر ل ه
زیندانیانى ئه‌م گرتووخانه‌یه ،ناڕه‌زایه‌تى خۆیان پێشاندا و دوو هۆن له هۆڵه‌کانى زی��ن��دان ل� ه الی �ه‌ن زیندانیانه‌وه سوتێندرا بوون ،ئه‌م ناڕه‌زایه‌تییه‌ش دواى ئهوه هات ک ه بڕیار بوو ژماره‌یه‌ک ل ه زیندانییه‌کان ب ه بۆنه‌ى جه‌ژنى قوربان «عه‌فو» بکرێن، ب�ه‌اڵم تا ئێستا ئه‌م عه‌فو‌ه ده‌رن�ه‌ک��راوه و له په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان تاوتوێ ن �ه‌ک��راوه و ب �ه ه �هڵ��واس��راوى م��اوه‌ت��هوه و کێشه‌که‌ش به‌رده‌وامه.
ه ه ئاوار الیهنى عه‌ره‌بى داواى قه‌ره‌بوو بۆ خێزان کورده‌کانى حه‌ویجه ده‌که‌ن
چه‌تر -زانیار داقوقى ل ه دواى پرۆسه‌ى ئازادى عێراق و ب ه هۆى تێکچونى باروودۆخى ئاسایشی ل ه حه‌ویج ه )2500( ، خێزانى کورد ه ک ه له‌و ناوچان ه ده‌ژێان ئه‌و شوێنه‌یان جێهێشت، به‌اڵم ئیستا الیهنى عه‌ره‌بى له ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک، داواده‌که‌ن خێزان ه کورده‌کانى
حه‌ویج ه بگرێنه‌و ه و قه‌ره‌بو بکرێنه‌وه.
ل����ه‌وب����ارهوه م��ح �ه‌م �ه‌د خ���در ج��ب��ورى، وته‌بێژى لیستى عه‌ره‌بى له ئه‌نجومه‌نى پ��ارێ��زگ��اى ک �ه‌رک��وک ب�ه (چ�ه‌ت��ر)ی راگه‌یاند :ئێمه وه‌ک الیهنى عه‌ره‌بى له ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک و ئه‌نجومه‌نى قه‌زاى حه‌ویجه ،داوامان له وه‌زاره‌تى مافى مرۆڤ و وه‌زاره‌تى کۆچ و کۆچه‌به‌ران ک��ردوه که ئ�هو خێزانه
ک��وردان �ه‌ى حه‌ویجه ب�ه‌ه��ۆى نائارامى ن��اوچ �ه‌ک �ه و ه���ه‌ڕه‌ش���ه‌ى ت��ی��رۆرس��ت��ان ک��ۆچ��ی��ان ب���ۆ ش��اره‌ک��ان��ی��ت��ر ک����ردوه بگهڕێنهوه ناوچه‌کانى خۆیان قه‌ره‌بوى زیانه‌کانیان بکرێنه‌وه. محه‌مه‌د جبورى وتیشى :دواى پرۆسه‌ى ئ��ازادى عێراق عه‌شایه‌ره عه‌ره‌به‌کانى حه‌ویجه نه‌یان توانى به‌رگریى له برایانى ک��ورد بکه‌ن و رێ��گ�ه‌ن�ه‌ده‌ن ناوچه‌که چۆڵ بکه‌ن ،به‌اڵم ئێستا به‌و هۆیه‌ی
ناوچه‌که ئارامه ،بارى ئه‌منى به‌رقه‌رار‌ه داواده‌ک���ه‌ێ���ن ک���ورده‌ک���ان ب��گ�ه‌ڕێ��ن�هوه ناوچه‌کانى خ��ۆی��ان چونکه حه‌ویجه ت�ه‌ن��ه��ا ن���اوچ���ه‌ى ع����ه‌ره‌ب ن��ی�ه به‌ڵکو ق�ه‌زای�ه‌ک��ى ب��رای�ه‌ت��ى و پێکهوه ژیانى سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌کانى ک��ورد و ع�ه‌ره‌ب تورکمان به بێ جیاوازى و داواش له الیهنه کوردیکان ده‌که‌ین پشتگیریمان بکه‌ن بۆگه‌ڕانه‌وه‌ى خێزانه کورده‌کانى حه‌ویجه.
دێنن بۆ هه‌وا و ئاره‌زووه»
ل8
سۆران ،پۆلیسه پاسه‌وانه‌کانی حزب ،هه‌ڕه‌شه‌ى چۆڵکردنى باره‌گا حزبیه‌کان ده‌که‌ن سۆران -زۆسک چۆمانى سه‌ره‌ڕای ده‌رکردنی بڕیاری زیادکرنی موچه‌ی هێزه‌کانی ئاسایش و پۆلیس ل ه الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حکومه‌تی ههرێمهوه ،به‌اڵم تائێستا به‌شێک ل ه پۆلیسه‌کانى باره‌گا حزبیه‌کانى چۆمان ،سۆران ڕانی ه شه‌قالوه‌و هیران موچه‌یان وه‌رنه‌گرتوه، ژماره‌یه‌ک له‌و پۆلیسانه‌ش هه‌ڕه‌شه‌ی مانگرتن ده‌که‌ن.
سه‌رچاوه‌یه‌ک له پاسه‌وانانى ح��زب ل ه ده‌ڤ �ه‌رى س��ۆران که نه‌یویست ناوىخۆى ب����دات ،ب �ه (چ���ه‌ت���ر)ى وت :س����ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی سه‌ر به وه‌زاره‌تى ناوخۆین و پێناسه وه‌زاره‌ت���ى ن��اوه‌خ��ۆم��ان بۆ ک��راوه که‌چى ئێستا پێمان ده‌ڵێن ئه‌وه‌ی ئێوه‌ی ئه‌و زیاده و قه‌ره‌بوه‌تان ناکرێته‌وه. ئ �هو س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه ئ �ه‌وه‌ش��ى وت :وه‌تاکو ئێستاش پۆلیسه‌کانى مه‌ڵبه‌ندى سۆران موچه‌یان وه‌رنه‌گرتوه و ره‌تیانکردۆته‌وه به بێ زیاده وه‌ریبگرن. س���ه‌رچ���اوه‌ک���ه ڕای���ده‌گ���هی���ێ���ن���ێ���ت ،که
هه‌موومان به‌یه‌که‌وه بۆ مانگى ()12 ئه‌گه‌ر نه‌مانگرێته‌وه هه‌ڵوێستى توندمان ده‌بێت و باره‌گا حزبیه‌کان چۆڵده‌که‌ین و پاسه‌وانیان ناکه‌ین به‌م مووچه‌یه ئه‌گه‌ر بۆمان هاوتاى مووچه‌ى وزاره‌ت��ى ناوخۆ نه‌کرێت. الی خۆشیه‌وه عه‌مید باخه‌وان محه‌مه‌د عه‌لی ،به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی پاسه‌وانی له سلێمانی سه‌ر به پۆلیسی به‌رگری و فریاکه‌وتن به (چه‌تر)ى راگه‌یاند، زی�����اده م���ووچ���هی پ��ۆل��ی��س ،پۆلیسی پاسه‌وانی به‌رپرسه حزبییه‌کان له هه‌ر سێ پارێزگاکه‌ی هه‌رێم دهگرێتهوه. ئ�ه‌وه‌ش��ی خسته‌ڕوو ،ئ��ه‌وان چ��اوه‌ڕوان��ی وه‌زاره‌ت����ی ن��اوخ��ۆ ده‌ک���ه‌ن ،ت��ا ڕێنمایی پێویستیان پێبده‌ن و پێشیان رابگه‌یه‌نن، بڕی زیادکردنه‌که‌ش چهنده و له که‌یه‌وه بۆیان خه‌رجده‌کرێت. سه‌باره‌ت به‌و وته‌یه‌ى سه‌رچاوه‌که ،وتى: ه �ه‌ر که‌سێک ده‌وام���ى ئاسایی خۆى نه‌کات له سه‌ربازیدا ،ئه‌وا توشى سزاى خۆى ئه‌بێته‌وه ،چونکه له سه‌ربازیدا هیچ شتێک نیه به‌ناوى بایکۆت و مانگرتن و ده‌وام نه‌کردن.