«ره‌مزی سه‌رکه‌وتنی
ریکالم
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
نرخ 750 :دینار
هه‌ر گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ک ،یه‌کگرتن و یه‌کبوونه» ژمار ه 89
ساڵی دووه‌م
ل7
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2012/1/23
WWW.Chatrpress.com
نرخی()750دینار
(3ی رێبه‌ندانی )2711
«کابینه‌ى حه‌وته‌میش توشى کێشه‌ی گه‌ور ه ده‌بێت و چاره‌سه‌رکردنیشى ئاسان نییه»
حکومه‌ته‌که‌ى نێچیرڤانیش ل ه ملمالنێکانى پارتى و یه‌کێتى بێ به‌ش نابێت تایبه‌ت ب ه چه‌تر چاودێران بۆچونیان وایه، حکومه‌ته‌که‌ى نێچیرڤان بارزانیش توشى کێشه‌ى گهوره ده‌بێت و ل ه ملمالنێکانى یه‌کێتى و پارتی به دوور نابێت ،خودى یه‌کێتیش داواى پۆست و ده‌سه‌اڵته‌کانى خۆى ده‌کاته‌وه.
دواج�������ار ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب���ارزان���ى ج��ێ��گ��رى س���ه‌رۆک���ى پ��ارت��ى دی���م���وک���رات���ى ک��وردس��ت��ان ب���ووه س �ه‌رۆک��ى کابینه‌ى ح���ه‌وت���هم���ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ه���ه‌رێ���م���ى ک���وردس���ت���ان و گ���ۆڕان���ک���اری���هک���ان���ی���ش الی���هن���گ���ران���ى ی�هک��ێ��ت��ى نیگه‌ران ک��رد ،ب �ه‌وه‌ى به مافى خۆیانیان ده‌زان��ى
ئازاد چاالک:
سه‌رکردایه‌تی کورد هه‌وڵیانداوه پاره و گرێبه‌سته‌کانی...
ل5
دوو س��اڵ��ى دی��ک�ه د.ب��ه‌ره��هم س�ه‌رۆک��ى حکومه‌ت بێت. د.ک��ام �ه‌ران مه‌نتک چ��اودێ��رى سیاسى پێیوایه :کابینه‌ى شه‌شه‌م بووه قوربانى کابینه‌ى پێنجه‌م ،بۆیه ئێستا گله‌یى هاته سه‌ر ،بۆیه ناکرێت به هاتنه‌وه‌ى سه‌رۆکى کابینه‌ى پێنجه‌م گه‌شبین بین. ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد« :کابینه‌ى حه‌وته‌م ت��وش��ى ک��ێ��ش�هی�هک��ى گ����ه‌وره ده‌ب��ێ��ت و چاره‌سه‌رکردنیشى ئاسان نیه». له باره‌ى نیگه‌رانى کادیره‌کانى یه‌کێتیش مه‌نتک ئ��ام��اژه‌ى ب �هوه ک��رد ،پێویست ناکات کادیرانى یه‌کێتى نیگه‌ران بن، چ��ون��ک�ه پ��ارت��ى ب���ه‌اڵی���هک ل �ه کۆڵى یه‌کێتى ده‌کاته‌وه و له قۆناغێکى سه‌خت حکومه‌ت وه‌رده‌گرێته‌وه. وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت له یه‌کێتى له سه‌ره‌تاى سه‌رى ساڵه‌وه زیاتر
گ�ه‌رم ب��وو ،یه‌کێتیش بۆ دروستکردنى فشارێک رایگه‌یاند« :ئه‌وانیش سه‌رجه‌م پۆسته‌کانیان پڕ دهک�هن�هوه به جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێمیشه‌وه». ئ���ازاد جوندیانى ،وت���هب���ێ���ژى ی�هک��ێ��ت��ى
ه سێداره‌و سهنگسار، دژ ب ژنانی هه‌ر چوار پارچه‌ی ن کۆده‌بنه‌وه کوردستا
ن��ی��ش��ت��م��ان��ى ک���وردس���ت���ان رای��گ �هی��ان��د، ئه‌رسه‌الن بایز ده‌بێته سه‌رۆکى په‌رله‌مان و کاک کۆسره‌تیش جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ،به‌اڵم تا ئێستا که‌س بۆ جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت دیارى نه‌کراوه.
ب �ه‌اڵم به پێى زانیاریه‌کانى «چه‌تر» ی �هک��ێ��ت��ى ل���هس���ه‌ر ج��ێ��گ��رى س��ه‌رۆک��ى ح��ک��وم��ه‌ت ن��اک��ۆک��ى ت��ێ��ک��ه‌وت��ووه و چ��اوه‌ڕوان��ى ه��ات��ن�ه‌وه‌ى ج��ه‌الل تاڵه‌بانى ده‌که‌ن له ئه‌ڵمانیا. درێژه بۆ ل3
براوهی قه‌یرانی سوریا؛ سعودیه، تورکیا یان ئێران؟
ل15
ل8
راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی کوردی له نێوان راستگۆیی و خۆدزینه‌وه له داواکارییه‌کانی خه‌ڵک
«تا ئێستاش ناسنامه‌ى خێڵه‌کى و حزبى و ناوچه‌یى ل ه ناسنامه‌ى کوردستانى به‌هێزتره» تایبه‌ت ب ه چه‌تر
له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که تا ئێستا هیچ پارت و الیه‌نێکی سیاسی کوردستان به ره‌سمی باسی لێوه نهکردوه ،به‌اڵم زۆر جار به تایبه‌تی له کاتی هاتنه ئارای هه‌ندێک ناڕه‌زایه‌تی ناوخۆیی پرسی راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان ده‌وروژێت.
نوسه‌ران و چاودێرانی سیاسی له‌مباره‌وه رای جیاوازیان ههیه و هه‌ندێکیان کات و ده‌رفه‌ته‌کان بۆ راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی ب �ه ن�ه‌ش��ی��او ده‌زان����ن و هه‌ندێکیشیان به موزایه‌ده‌یه‌کی سیاسی هه‌ندێک که‌س و الیه‌نی ده‌بینن بۆ راکێشانی سۆزی شه‌قام و دورخستنه‌وه‌یان له داواکاریه‌کان. له‌مباره‌وه کاوه محه‌مه‌د ،نوسه‌ر و روناکبیر پێیوایه :پێویسته م�هس�ه‌ل�هی ده‌وڵ �ه‌ت��ی کوردی شمشێرێکی هه‌میشه هه‌ڵکێشراو بێت ،به‌اڵم له‌وه‌ش گرنگتر ئهوهیه بازوێکی
به‌هێز هه‌بێت ک �ه بتوانێ ئ �هو شمشێر‌ه پرسه زیاتر له الیه‌ن به‌رپرسانی پارتی و قورسه بهرزبکاتهوه و به‌رامبه‌ره‌کان حسابی ده‌زگ���ا راگه‌یاندنه‌کانی س �ه‌ر ب �هو پارته بۆ بکه‌ن. وروژاوه ئومێد خۆشناو ،به‌رپرسی یه‌کێتی ن��اوب��راو جه‌خت ل �هوه دهک��ات �هوه :ب�ه‌داخ�هوه الوانی پارتی دیمۆکراتی کوردستان پێی ئێمه بازووه‌که‌مان الوازه و پێش خۆمان ،وایه« :قه‌ت ئهوه ماده‌یه‌کى راگه‌یاندنی نه‌یاره‌کانمان ئهوه باش ده‌زانن که شمشێری نیه ،به‌ڵکو ئ��هوه ق�هن��اع�ه‌ت و مه‌بده‌ئه، ده‌وڵ����ه‌ت ه��ی ئ��هو ب����ازووه‌ی ئێم ه نییه ،س���ه‌رۆک ب��ارزان��ى ل�ه‌ه�ه‌ر دی��دارێ��ک بۆ بۆیه ئێستا باسکردنی ده‌وڵه‌تی کوردی ،ده‌زگاکانى راگه‌یاندن که هه‌موو جارێک هێنده‌ی شه‌قامی ک��وردی ده‌وروژێنێت ،پرسێکى واى روو به‌ڕوو کراوه‌ته هه‌میشه ی�هک وه‌اڵم��ى ن�ه‌گ��ۆڕی ه�هب��وه ،زۆر به هێنده ده‌وڵه‌تانی ده‌وروبه‌رمان ناوروژێنێ. س�هب��اره‌ت ب�هو بابه‌ته‌ی که تا ئێستا ئه‌م راشکاوانه فه‌رموویه‌تى ئهوه مافێکى ره‌واى
تورکیا یاسایه‌کی نوێ دژی ئۆجه‌الن ده‌رده‌کات
ک�ه هه‌ندێک گ��وش��ارى پتر بخه‌ن ه تایبه‌ت ب ه چه‌تر س���ه‌ر ع���هب���دواڵ ئ���ۆج���ه‌الن ،رێ��ب �ه‌رى کۆماجڤاکێن کوردستان(،)KCK له چوارچێوه‌ی پتر گوشار له چوارچێوه‌ى ئه‌و یاسایه‌دا که بزانن خستنه‌سه‌ر ئۆجه‌الن هه‌ر گیراوێکى سیاسى که له‌رێگاى کۆمیسیۆنى دادی ئه‌نجومه‌نى پارێزه‌ر یان رێگایه‌کى تر زانیارى و تورکیا ،یاسایه‌کی رێنماى به«رێکخستنێکى تاوانبار» په‌سه‌ندکرد ،په‌رله‌مانتارێکی شرناخیش ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کا ب��دات به‌خواستى دادگ��ا ده‌تواندرێت ب���ۆ ش���ه‌ش م��ان��گ دی�����دار ل �ه‌گ �ه‌ڵ کۆمیسیۆنى داد کارى ئهوه پ��ارێ��زه‌ر و بنه‌ماڵه‌که‌ى رێ��گ�هى لێ نییه یاسا په‌سه‌ند بکات و تورکیا ماف و یاسا ناناسێت .بگیرێت ،ته‌نها سه‌ندیکاى پارێزه‌رانى م��اوه‌ی شه‌ش مانگه و له ( )7/27تورکیا یاخود پارێزه‌رێک که ده‌وڵه‌ت ی راب��������ردووه رێ���گ���ه ب���ه ع���هب���دواڵ دیارى بکات ده‌توانێت دیدار له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الن ،رێبه‌رى ( )KCKنادرێت گیراوه‌که‌دا ئه‌نجام بدات. حه‌سیب ک��اپ�ڵان ،ئ�هن��دام په‌رله‌مانى پارێزه‌ره‌کانى ببینێت. کۆمیسیۆنى عه‌داله‌تى ئه‌نجومه‌نى ش���رن���اخ ،وت���ى :پ �هس �هن��دک��ردن��ى ئ�هم ت��ورک��ی��ا ،ی��اس��ای�هک��ى پ�هس�هن��د ک��رد ی��اس��ای�ه ل �ه ئه‌نجومه‌ندا ریسواییه،
چۆن کۆمیسیۆنى مافى مرۆڤ ئه‌م یاسایه ئاسایى ده‌بینێت؟ کۆمیسۆنى داد ک��ارى ئ��هوه نییه یاسا په‌سه‌ند بکات ،به‌ڵکو کارى ئه‌و ئهوهیه که چاو به‌یاساکه‌دا بخشێنێته‌وه و بزانێت که چی تێدایه دژى مافى مرۆڤ بێت. وت��ی��ش��ی :ب �ه‌پ��ێ��ى م����اف ی��اس��ا بۆ که‌سێک دروس��ت ناکرێت ،کاتێک ئ��هو ک�هس�ه ع �هب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن بێت تورکیا هیچ ماف و یاسا ناناسێت، ل��ه ()2011/7/27وه ب��ه ب��ی��ان��وى جارێک که «که‌شتى خراپه» یان «ئاو و هه‌وا گونجاو نییه» ئۆجه‌الن پارێزه‌ره‌کانى نابینێت. درێژه بۆ ل6
خه‌ڵکى کوردستانه ،به‌اڵم که‌ى و چۆن؟ ئهوه زه‌مه‌نێکى له‌بارى ده‌وێت». ل���هم���ب���اره‌وه د.دان�����ا س��ۆف��ی رای وای���ه: «الی �هن��ێ��ک��ى ئ���هو گ���وت���اره ،ب��ری��ت��ی�ه ل�هو خواسته‌ى پارتى که ده‌ی �ه‌وێ خۆى وه‌ک حزبێکى نه‌ته‌وه‌یى بناسێنێ». س��هب��اره‌ت ب �ه ل�هب��ارن�هب��ون��ی راگ�هی��ان��دن��ی سه‌ربه‌خۆیش پێیوایه :هۆکارى سه‌ره‌کى له‌بارنه‌بوونى زه‌مینه‌ى ده‌وڵ �ه‌ت��ى ک��وردى ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��هوه ب��ۆ خ �هم��س��اردى و ه�ه‌ڵ�هى سیاسه‌تمه‌دار و ده‌سه‌اڵتدارانى کورد.
د.دانا سۆفى ئه‌وه‌شی خسته روو :له ئێستادا ناسنامه‌ى خێڵه‌کى و حزبى و ناوچه‌یى له ناسنامه‌ى کوردستانى به‌هێزتره. وتیشی :ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم له گه‌مه‌یه‌کى سیاسیدا پرسى ده‌وڵ �ه‌ت��ى ک���وردى وه‌ک فشار به‌کارده‌هێنن بۆ نمونه له په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ به‌غدا ،یان بۆ وروژاندنى هه‌ستى هاواڵتیان به‌مه‌به‌ستى سه‌رگه‌رمکردنیان یان شاردنه‌وه‌ى قه‌یرانێکى ناوخۆیی. درێژه بۆ ل12
ل ه کوردستانیش ئااڵی کوردستان په‌راوێز ده‌خرێت
چه‌تر -دانا به‌رزنجی
هاوشێوه‌ی چه‌ندین کۆبونه‌وه‌ی به‌رپرسانی هه‌رێم و حکومه‌تی تورکیا ،له کۆڕبه‌ندی ئابوری نێوان هه‌ردووالدا بۆ جارێکیتر ئااڵی کوردستان په‌راوێز خراو و دیوار و سه‌ر مێزه‌کان به ئااڵی تورکیا نه‌خشێنرابوون و ته‌نیا یه‌ک ئااڵی کوردستان له هۆڵه‌که‌دا ده‌بیندرا.
له به‌شی دووه‌م���ی کۆڕبه‌ندی ئابوری تورکیا و هه‌رێمی کوردستان که ئێواره‌ی ( )2012/1/18ل���ه‌ش���ارى سلێمانى و به‌ئاماده‌بونى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم و وه‌زیرى ئابورى تورکیا (زافێر چاغلیان) و چه‌ندین بازرگانى هه‌رێمى کوردستان
و تورکیا له هوڵى یانه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى سلێمانى ب�ه‌ڕێ��وه‌چ��و ،هۆڵه‌که به ده‌ی��ان ئااڵی تورکیای تیا ده‌بیندرا و ته‌نانه‌ت نوسراوی سه‌ر مێزه‌کانیش به زمانی تورکی ئاماده‌کرابوون و له به‌رامبه‌ر ئه‌و رێژه زۆره له ئااڵی الیه‌نی میوان که نمایش کرابوون ته‌نیا ی �هک ئ��ااڵی کوردستان و یه‌ک ئااڵی عێراق له هۆڵه‌که‌دا ده‌بیندران. له‌مباره‌وه ساالر جاف ،رۆژنامه‌وان وتى : له‌کاتى سه‌ردانى سه‌رۆک وه‌زیرانى تورکیا ره‌جه‌ب ته‌یب ئوردوغان بۆ هه‌ولێر ره‌خنه‌ى توند له سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم وده‌سه‌اڵتدارانى کورد له‌سه‌ر ئهوه ده‌گیرا که شارى هه‌ولێر بوه به شارێکى ترى تورکیا به‌و شێوهیه رازێنراوه‌ته‌وه بۆ ئه‌و سه‌رکرده تورکه. وتیشی :ده‌بینین ئ�هم��ڕۆ ل�ه کۆربه‌ندى ئابورى هه‌رێمى کوردستان و تورکیا هیج
رموزێکى ک��وردى و ناسینه‌وه‌ى س�ه‌روه‌رى هه‌رێمى کوردستان نابینریت .نه‌پۆسته‌ر ن �هم��ێ��زه‌ک��ان ت �هن��ان �ه‌ت پ��ۆس��ت �ه‌رى پشت س �ه‌رۆک��ى هه‌رێمیش ئ���االى کوردستانى له‌سه‌ر نیه. ئه‌م رۆژنامه‌نووسه هێمای بۆ ئه‌وه‌ش کرد: «ده‌بیستین له لێدوانى به‌رپرسانى تورکیا له جیاتى ئه‌وه‌ى بڵێن هه‌رێمى کوردستان دهڵ��ێ��ن ب���اک���ورى ع���ێ���راق ،ئ��هم��ه‌ش ئ��هوه ده‌رده‌خات ئه‌و تێڕوانینه ره‌گه‌ز په‌رستیانه‌ى تورکیا به‌رامبه‌ر هه‌رێمى کوردستان هێشتا کۆتایی نه‌هاتوه». ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی روان���گ���هی رێ��ک��خ�ه‌ران��ی کۆڕبه‌نده‌که له سه‌ر ئه‌م بابهته (چه‌تر) په‌یوه‌ندی به چه‌ند که‌س له رێکخه‌رانه‌وه کرد ،به‌اڵم هیچیان ئاماده نه‌بوون له‌مباره‌وه لێدوان بده‌ن.
هەواڵ ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/3 - 2012/1/23
2
بۆچــوون
ئاڵۆزییه‌کانى عێراق uکاروان ئیبراهیم u
ئاڵۆزییه‌کانى ئ �هم دوای��ی �هى عێراق ج��ارێ��ک��ى ت��ر ن��ی��ش��ان��ى دای�����هوه ،که به‌رپرسانى ئ�هم واڵت �ه ه�ه‌ر خه‌ریکن بیر ل�ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى و فراوانکردنى دهس�����ه‌اڵت�����ى خ����ۆی����ان دهک�����هن�����هوه، چاوچنۆکى و دهس �ه‌اڵت��خ��وازى واى لێکردوون ئازاره‌کانى ئه‌م واڵته له بیر بکه‌ن. له کاتێکدا ئ�هو به‌رپرسانه‌ى ئێستا جومگه‌کانى دهس��ه‌اڵت��ى عێراقیان به ده‌سته‌وه‌یه ،پێش رووخانى سه‌دام زۆربه‌یان له ئه‌وروپا و ده‌ره‌وه‌ى عێراق ژی����اون و ل �ه زان��ک��ۆک��ان��ى ئ �ه‌وروپ��ا خ��وێ��ن��دن��ی��ان ت����ه‌واو ک�����ردووه ،ب �ه‌اڵم کرداره‌کانى ئه‌م به‌رپرسانه له دواى س��اڵ��ى ()2003وه ت��ا ئێستا نه‌ک نه‌یتوانیوه نه‌هامه‌تییه‌کانى رابردووى ع��ێ��راق��ی��ی�هک��ان ک��ۆت��ای��ى پێبهێنێت، به‌ڵکو خه‌ریکن به شێوه‌ى تر و جۆرى تر خه‌ڵکى عێراق توشى نه‌هامه‌تى و کوشتن و هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن ده‌که‌نه‌وه. ئهمانه له جێگه‌ى ئ �ه‌وه‌ى بێن بزانن داخ��وازی��ی��هک��ان��ى خ �ه‌ڵ��ک چییه؟ کێشه‌ى بێکارى و ه�ه‌ژارى و کاره‌با و ئ��اوى خ��واردن �هوه و ته‌ندروستى بۆ خ �ه‌ڵ��ک چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک �هن ،که‌چى دێن بیر ل�هوه ده‌که‌نه‌وه چۆن یه‌کتر ل �هن��اوب �ه‌رن و دهس �ه‌اڵت��ى قۆرخکارى خ��ۆی��ان پێش ب��خ�هن ،خه‌ریکن هێزى چ �هک��دارى نهێنى دروس���ت دهک���هن و به نهێنى هانى ئه‌نجامدانى ته‌قینه‌وه ده‌ده‌ن ،ده‌بنه هۆى مردنى ئه‌و هاواڵتییه عێراقیانه‌ى که هه‌موو ته‌مه‌نیان به چاوه‌ڕوانى ژیانێکى ئاسوده‌وه به‌سه‌ر ب���ردووه .بونه‌ته‌هۆى بێ باوکبوونى هه‌زاران منداڵ. مالیکى س���ه‌رۆک وه‌زی��ران��ى عێراق شتێک ده‌ڵێت ،ئه‌یاد عه‌الوى شتێکى تر ده‌ڵێت ،به‌رپرسانى تریش هه‌ر یه‌که و به گوێره‌ى به‌رژه‌وه‌ندى و سیاسه‌تى «گه‌وره‌کانیان» شتێک ده‌ڵێن .به‌م شێوهیه به‌رپرسانى عێراق هه‌ر یه‌که و له خه‌مى خۆى و بنه‌ماڵه و حزب و ئامانجه سیاسییه‌کانى خۆیه‌تى، ئهمه له کاتێکدا له دواى ()2003وه زیاتر له ( )60هه‌زار هاواڵتى عێراقى به‌هۆى ته‌قینه‌وه‌وه ژیانیان له‌ده‌ستداوه. ئ���ه‌وان���ه‌ش���ى ک���ه ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ژی��ان��دا م��اون له دۆخێکى دژوارى نه‌بوونى ئاسایش و ئارامى و خزمه‌تگوزارى و نادادپه‌روه‌رى و بێکارى و هه‌ژاریدا ده‌ژین... لێرهوه تێده‌گه‌ین که ئه‌و ده‌سه‌اڵتدارانه‌ى ئێستا له‌سه‌ر کورسییه‌کانى ده‌سه‌اڵتى عێراق دانیشتوون ،له بیرکردنه‌وه و که‌سایه‌تیاندا شتێکى زۆر جیاواز له سه‌دام پێشکه‌ش ناکه‌ن ،به‌ڵکو له زۆر روه‌وه کاره‌کانى سه‌دام ته‌واو ده‌که‌ن. ک �ه‌وات �ه ئێمه ل �هم واڵت���ه‌دا ل �هب �ه‌رده‌م چ چاره‌نوس و داهاتوویه‌کى دژوار و ئاڵۆز و نادیارداین له سایه‌ى ئه‌و به‌رپرسانه‌ى ته‌نها بیر له‌وه ده‌که‌نه‌وه ده‌سه‌اڵتى قۆرخکارانه‌ى خۆیان فراوان ب���ک���هن؟!! ب��ێ��گ��وم��ان داه��ات��ووی �هک��ى خراپ... ئ �هن��ج��ام ،دهس����ه‌اڵت ه��ی��چ کاتێک ناتوانێ خۆشگوزه‌رانى و ئاسوده‌یى و ئازادى بۆ خه‌ڵک بێنێت ،تا خه‌ڵک هۆشیار نه‌بێته‌وه و خۆى رێکنه‌خات و به خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى به‌رده‌وام ف��ش��ار ن�هب��ێ��ت ب �هس �ه‌ر دهس���ه‌اڵت���هوه، چونکه کورسى دهس��ه‌اڵت ه�ه‌ر زوو ئه‌و که‌سانه سه‌رخۆش و چاوچنۆک دهک��ات که گرێدانێکى مه‌زنیان به ئازاره‌کانى نیشتمانه‌که‌یانه‌وه نییه و وه‌فاداریان به‌رامبه‌ر ئه‌و رۆاڵنه‌ى واڵت نییه ،که گیانى خۆیان بۆ ئازادى و شکۆمه‌ندى به‌خشیوه ،هه‌ر بۆیه ده‌بێت گه‌ل به‌هێز بێت ،خ��اوه‌ن هۆشیارى و هێزى فشار بێت ،تا رێگه نه‌دات هیچ به‌رپرسێک به ئاره‌زووى خۆى یارى به چاره‌نوسى نیشتیمان و خه‌ڵک بکات و واڵت بهرهو کاولکارى و ناکۆکى و دووبه‌ره‌کى به‌رێت.
«هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت چاره‌سه‌ر نیه»
چه‌تر هانا ئازاد له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى زۆرێک له‌به‌رپرسانى عێڕاق باس له هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت ده‌که‌ن و به‌چاره‌سه‌رى ده‌زانن ،به‌اڵم ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێڕاق ده‌ڵێت «هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت
ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دیاله به‌نیاز ه پارێزگارى شاره‌که بگۆڕێت ى راگ �هی��ان��د دواى ئ���ه‌وه‌ى ل �ه الی �هن چه‌تر لیستى عێراقیه‌وه ه�هوڵ��درا پارێزگاى زانیار داقوقى دی��ال�ه بکرێته ه�ه‌رێ��م دواج���ار هێرشى چه‌کدارى کرایه سه‌ر ماڵى پارێزگار و له‌دواى راگه‌یاندنى به‌هه‌رێمبونى ،ته‌قێنرایه‌وه ،تا ئێستا پارێزگار ده‌وامى پارێزگاى دیاله و ته‌قاندنه‌وه‌ى نهکردوه. ماڵى پارێزگار ،تائێستا تالیب م��ح�هم�ه‌د وت��ی��ش��ى :هه‌رچه‌ند ه کردو ه ن دوامى ،پارێزگارى دیاله له‌ترسى راوه‌دونانیان ئه‌ندامانى لیستى هه‌ربۆئه‌و مه‌به‌سته‌ش هه‌رسێ عێراقیه ده‌وام��ی��ان ن�هک��ردوه ،ب �ه‌اڵم له الیه‌نى سوننه‌وه شیعه و کورد هه‌فته‌ى داهاتوو ح�ه‌وت ئه‌ندامى ئه‌و رێکه‌وتون له سه‌ر گۆڕینى لیسته دوام ده‌که‌ن. پارێزگار. سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دیاله ل�ه‌وب��اره‌وه تالیب محه‌مه‌د ،سه‌رۆکى رونى کردوه :تا ئێستا پارێزگارى دیاله ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دیاله به (چه‌تر)
دوام���ى ن �هک��ردوه ب��ۆ ئ �هو مه‌به‌سته‌ش ه���ه‌رس���ێ ل��ی��س��ت �هک �هى ئ �هن��ج��وم �هن رێکه‌وتوون بۆ گۆرینى پارێزگار. تالیب محه‌مه‌د له ب��اره‌ی بارودۆخی ئ��ێ��س��ت��ای ئ �هم��ن��ی ئ����هو پ��ارێ��زگ��ای �ه رای��گ�هی��ان��د :ل �ه ن��اوچ �هى دی��ال �ه هیچ ک��رده‌وه‌ی��هک��ى ت��ون��دوت��ی��ژى ن��هم��اوه و ب��ارى ئ��ارام��ى ئاسایه ،فه‌رمانگه‌ودام وده‌زگ��اک��ان��ى ده‌وڵ���ه‌ت ده‌وام���ى خۆیان ده‌که‌ن. ه �ه‌رب��ۆی �ه‌ش ن���اوب���راو پ��ێ��ی��وای�ه «هێچ پ��اس��اوێ��ک نییه ت��ا پ��ارێ��زگ��ار ده‌وام نه‌کات».
رونیشى ک���رده‌وه ،ئێمه الى خۆمانهوه له ڕێگاى یاساوه بڕیارى لێکۆڵینه‌وه‌ى دادمان بۆ رێکخست و گشت شوێنێکى په‌یوه‌ست به لێکۆڵینه‌وه‌مان لێ ئاگادار کردۆته‌وه. وتیشی :مامه‌ڵه‌که یاسایی نییه‌وه هیچ ڕێکه‌وتنێکى یاسایی له به‌ینى کڕیار و فرۆشیاران نیه که ئێمه ئاگادارى بین. سه‌رچاوه‌یه‌کى ئاسایشی ناوچه‌که‌ش له‌مباره‌یه‌وه وتى «ئ�هو ک��وڕه له‌گه‌ڵ دوو که‌سى تر ئه‌و مامه‌ڵه‌یان ده‌کرد، به‌الم دوو که‌سه‌که دوێنى گه‌یشتنه‌وه چ��ۆم��ان ،به‌پێى زانیارییه‌کان ئ �ه‌وه‌ى پاره‌که‌ى ب��ردووه له رێگه‌ى سلێمانیه‌وه گه‌یشتووه‌ته تورکیا».
سلێمانی ،خولێکی وشیارکردنه‌وه‌ی لێکۆڵه‌ره‌وانی پۆلیس و دادگاکان به‌ڕێو ه ده‌چێت چۆمان دانا به‌رزنجی رێکخراوی ( ) CDOبه مه‌به‌ستی به‌رزکردنه‌وه‌ی توانای کارکردن و پاراستنی مافه‌کانی مرۆڤ ل ه هه‌رێمی کوردستان ،خولێکی پێنج رۆژه‌ی بۆ لێکۆڵه‌ره‌وانی بنکه‌کانی پۆلیس و ناو دادگاکان و جێگرانی داواکاری گشتی کردهوه.
ئه‌حمه‌د مه‌جید به‌رپرسى پرۆژه‌کانى ماڤى مرۆڤ له رێکخراوى ()CDO ب �ه(چ �ه‌ت��ر)ی راگ�هی��ان��د پ��رۆژه‌ک�هم��ان ناوى گه‌شتنه به دادپ�ه‌روه‌ری له الیه‌ن رێ��ک��خ��راوى ( )NPAن �ه‌روی��ج��ی �هوه
پشتگیری ده‌کرێت و پرۆژه‌که هه‌شت گ��ش��ت��ى م���اف���ى خ �ه‌ڵ��ک �ه و ده‌ب��ێ��ت پ���ارێ���زگ���اى ع���ێ���راق ل���ه خ��ۆده‌گ��رێ��ت پارێزگاری له مافى خه‌ڵک بکات، (سلێمانى ،دهۆک ،هه‌ولێر ،که‌رکوک ،ب���ه‌اڵم ب �ه‌ڕاس��ت��ى ل �ه ه���ه‌ل و م�ه‌رج��ى موسل ،نه‌جه‌ف ،به‌سره ،به‌غداد) ئه‌م ئێستاى کوردستاندا رۆڵ��ى داواک��ارى پرۆژه‌یه بریتیه له سێ خولى راهێنان گشتى رۆڵێکى الوازه». بۆ م��اوه‌ى پێنج رۆژ و خولى دووه‌م و ووت��ی��ش��ى« :دهس������ه‌اڵت ک��اری��گ �ه‌ری سێیه‌میش له مانگى دووی ئه‌مساڵ له خ��ۆى ه�هب��وه ل�ه س �ه‌ردادگ��ا بمانه‌وێت و نه‌مانه‌وێت تێکهه‌ڵچونێک ههیه، هه‌ولێر بهڕێوه ده‌چێت. وت��ی��ش��ى م�هب�هس��ت��م��ان ل �هک��ردن �ه‌وه‌ى ده‌ستوه‌ردانێک ههیه له تشریحات و خوله‌کان به‌هێزکردنى ئ �هم چینانه‌ى سیستمى واڵتى ئێمه پێویستى به کاته ک �ه پیشتر ب��اس ک���راون و چونیه‌تى بۆ چاره‌سه‌ر کردن» . ره‌وش��ى لێکوڵینه‌وه له‌گه‌ڵ تۆمه‌تبار ئ�����هم خ���ول���ه رۆژی ی �هک��ش �هم��م �ه ب �ه ج��ۆرێ��ک ه��اوش��ێ��وه ب��ێ��ت ل�ه‌گ�ه‌ڵ ( )2012/1/22دهس��ت��ی پ��ێ��ک��ردوه و ب��ۆ م���اوه‌ی پێنج رۆژ ل�ه رێکخراوی بنه‌ماکانى مافى مرۆڤ. باسی له‌وه‌ش کرد« :رۆڵى داواکاری ( ) CDOله شاری سلێمانی به‌رده‌وام گشتى تا راده‌یه‌ک الوازه ،داواکارى ده‌بێت.
پرۆژه‌یه‌کی کلتوریى پێشکه‌ش ب ه وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان ده‌کرێت چه‌تر تایبه‌ت ب ه چه‌تر له به‌رده‌وامى کار و چاالکییه‌کانیاندا گۆڤاری هاوده‌م، پڕۆژه‌یه‌ک ئاماده ده‌که‌ن و پێشکه‌ش به وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان ده‌کرێت.
دواى ئ��������ه‌وه‌ى گ�����ۆڤ�����ارى ه�������اوده‌م ( )2011/1/20ل����ه ه���هن���گ���اوى سێیه‌مى چاالکییه کلتورییه‌کانیاندا، کۆنفڕانسیان ل �ه ژێ��ر ن���اوى «ن���ا ،بۆ ق���ڕک���ردن���ى ک���ل���ت���ورى» ،ب��ه‌دروش��م��ی خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ی ل��ه ک��ل��ت��وری ره‌س �هن��ی
ک����وردی ،خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ی له‌ناسنامه‌ی ک����وردی ئ�����ازاده ،ل �ه ش���ارى سلێمانى هۆڵى سۆلیدارێتى به به‌شدارى ()120 ئه‌ندام له ره‌نگه‌جیاوازه‌کانى کۆمه‌ڵگا به‌ڕێوه‌برد ،به هه‌ڵبژاردنى لیژنه‌یه‌ک ب��ۆ ئ��ام��اده‌ک��ردن��ى پ���رۆژه پێشنیارێک بڕیار درا و دواتر پرۆژه‌که پێشکه‌ش به وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوان بکرێت. په‌یوه‌ند ک��وردی ،سه‌رنوسه‌رى گۆڤارى ه��اوده‌م له‌باره‌ى ئاماده‌کردنى ئه‌م پرۆژه پێشنیاره به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئێمه له ک��ۆى ئ�هو وت��ار و پ��رۆژان�هى که له کۆنفرانس له الیه‌ن رێکخراو ،گروپه‌کان، رۆشبیران و ب�ه‌ش��دارب��ووان�هوه پێشکه‌ش
ئاژانسى فورات به‌رفراوانتر ده‌بێته‌وه زمانى فارسى و شێوه‌زاری سۆرانی بۆ ئاژانسه‌که زیاد کران چه‌تر
چۆمان ،که‌سێک ()500هه‌زار دۆالرى هاوواڵتییان ده‌بات کردووه ،نازانین بۆ کوێ چووه». چۆمان ئه‌و هاواڵتیه ئه‌وه‌شى وت « :ئه‌وه‌نده‌ى زۆسک چۆمانى م���ن ب���زان���م ( )20ه������ه‌زار دۆالرى ک�هس��ێ��ک��ى دی��ک �ه‌ش��ى ب�����ردووه ،ب��ه‌اڵم هیچ به‌دواداچوونێکمان تاکو ئێستا که‌سێک به‌ناوى (ئا .ر .ح ) ل ه نه‌کردووه‌و سکااڵمان له دژى تۆمار شارۆچکه‌ى چۆمان ،که مامه‌ڵه‌ى نه‌کردووه». کڕین و فرۆشتنى ئۆتۆمبێل له‌مباره‌یه‌وه حه‌مید محه‌مه‌د ئه‌بابکر، ده‌کات به شێوه‌ى قیست)500(، ئه‌فسه‌رى پله یه‌ک له‌بنکه‌ى پۆلیسى هه‌زار دۆالرى هاواڵتییان ده‌بات چ��ۆم��ان ب��ۆ (چ �ه‌ت��ر) وت���ى :ه��اواڵت��ى و سه‌رچاوه ئه‌منیه‌کانیش (ئا .ر .ح ) ته‌مه‌نى ( )22ساڵ که ڕایده‌گه‌یێنن که تاکو ئێستا هاواڵتیه‌کى شارۆچکه‌ى چۆمانه و نازانین ئه‌م که‌سه له کوێیه. یه‌کێک له‌و هاواڵتییانه‌ى که پاره‌که‌ى کڕین و فرۆشتنى ئۆتۆمبێل ده‌کات، ب��ردراوه به (چه‌تر)ى راگه‌یاند» ئێمه ب��اوک��ى چه‌ند رۆژێ���ک ب �ه‌ر له‌ئێستا و چه‌ند که‌سێک ئۆتۆمبێلمان پێ هاته المان و ئاگادارى کردینه‌وه که فرۆشتووه )22( ،ده‌فته‌ر دۆالرى ئێمه‌ى کوڕه‌که‌ى چه‌ند ڕۆژێکه ون�هو هیچ الیه ،نزیکه‌ى پێنج رۆژ ده‌بێ خۆى ون سۆراخێکى نازانین.
چاره‌سه‌ر نیه».
(بورهان محه‌مه‌د فه‌ره‌ج) رایگه‌یاند ،کورد ه�هوڵ��ده‌دات ئه‌و پێکهاتانه نه‌گه‌نه ئاستى پ��ێ��ک��دادان و لێکدان و ل �هو س�ه‌روب�هن��ده‌ش��دا هه‌وڵده‌ده‌ین داواکانى کورد جێبه‌جێ بکرێت. وت��ی��ش��ى« :ئ���ه‌گ���ه‌ر ح��ک��وم�ه‌ت��ى زۆری��ن �هى پێکهات کورد بچێته حکومه‌ته‌که‌و سونه‌ش ببێت به ئۆپۆزسیۆنێکى ته‌ندروست و کورد به ئیجابیانه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بکات». ئ����ام����اژه‌ى ب���هوهش���ک���رد ،پ��ێ��وی��س��ت�ه ک���ورد
ک��راون ،کۆى دهکهینهوه و له داهاتوو به رێگای لیژنه‌یه‌ک که پێکهاتووه له رۆشنبیران به قوڵى و توکمه‌یى پرۆژه پێشنیاره‌که ئاماده ده‌که‌ین و پێشکه‌ش به وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و الوانی ده‌که‌ین ت��ا ل �ه وان �هک��ان��ى خ��وێ��ن��دن ج��ێ��ى خ��ۆى بگرێته‌وه و کلتورى کوردى بهرهو ژیانه‌وه ب���ڕوات و ب �ه گ�ه‌ل��ى ک���ورد ب �ه کلتوره ده‌وڵه‌مه‌نده‌که‌ى خۆیه‌وه بژى و بۆ ئه‌مه‌ش به فراوانى سه‌یرى کلتور کراوه. ج��ێ��ى ئ���ام���اژه گ���ۆڤ���ارى ه������اوده‌م که گۆڤارێکى گه‌نجانه و گرینگی به پرسه کلتورى و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ده‌دات و نیوه‌ى هه‌ر مانگێک ده‌رده‌چێت.
په‌یوه‌ندیه‌کانى له‌سه‌ر ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى گشتى بێت و پێویست ن��اک��ات ک��ورد ل�ه به‌غداد ئۆپۆزسیۆن بێت. له‌باره‌ى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌ختیش ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق وت����ى ،ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى پ��ێ��ش��وه‌خ��ت چ��اره‌س��ه‌ر نیه و هیچ له واقیعه‌که ناگۆڕێت ،بۆیه پ��ێ��وی��س��ت�ه ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن ن �هک��رێ��ت و چ�هن��د وه‌زی����رێ����ک ی����ان س���ه‌رۆک���ى ئ�هن��ج��وم�هن��ى وه‌زیران بگۆڕدرێت.
ئارام پێنجوێنی ئاژانسى هه‌واڵى فورات که ب ه یه‌کێک له ئاژانسه کاراکانى باڵوکردنه‌وه‌ى هه‌واڵ و زانیارى داده‌نرێت له گۆڕه‌پانى میدیاى کوردیدا ،پانتایى کاره‌کانى فراوانتر کرد و به‌شى سۆرانی و زمانى فارسى ئه‌م ئاژانسه ده‌ستى به وه‌شانى خۆى کرد.
پێشتر ئاژانسى ده‌نگوباسى ف���ورات ب ه زمانه‌کانى ک��وردى (کرمانجى س�ه‌رو) و تورکى و عه‌ره‌بى و ئینگلیزى نوچ ه و ه���ه‌واڵ ب�ڵاو دهک����رده‌وه و یه‌کێک ه ل ه سه‌رچاوه گرنگه‌کانى راگه‌یاندن ه کوردى و بیانیه‌کان بۆ رووداو و پێشهاته‌کانى باکورى کوردستان و به‌شه‌کانى تر. ئاژانسه‌که خاوه‌ن ئه‌رشیفێکى ده‌وڵه‌مه‌نده. ل�ه به‌شى ه���ه‌واڵ ،ژن و ژی���ان ،چاند و
ه��ون �ه‌ر ،جیهان ،چاوپێکه‌وتن .رووداو‌ه گه‌رمه‌کان ل ه زووت��ری��ن کاتدا به‌وێنه‌و‌ه دهگوازێتهوه .به‌شى عه‌ره‌بى ئه‌م ئاژانس ه گرنگى تایبه‌ت به رووداوه‌کانى سوریا و رۆژئ���اواى کوردستان و به‌شى فارسیش زیاتر گرنگى به رووداوه‌ک��ان��ى ئێران و رۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستان ده‌دات و به‌شى ک��وردى (ش��ێ��وه‌زاری) زیاتر رووداوه‌کانى عێراق و باشورى کوردستان دهگوازێتهوه و سه‌رجه‌م رووداوه‌کانى تورکیا و باکورى کوردستان ب �هو زمانان ه ب ه رۆژه�ه‌اڵت��ى ناوه‌ڕاست و جیهاندا باڵو ده‌کاته‌وه و بۆ راگه‌یاندنه‌کانى ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ش بۆت ه سه‌رچاوه‌ى ه�ه‌واڵ و توانیویه‌تى کوردى پارچه‌کراوى جوگرافیاى کوردستان ل ه رووداوه‌ک��ان��ى ه�ه‌ر پارچه‌یه‌ک ئاگادار ب��ک��ات�هوه ،ب �ه‌رده‌وام��ی��ش ل�ه ژێ��ر هێرشى هاککه‌ره‌کاندایه. (ئادره‌سی به‌شی سۆرانی و فارسی) www.so.firatnews.eu www.fa.firatnews.eu
ده‌زگاى مۆنۆمێنتى ههڵهبجه ماڵپه‌ڕێکى تایبه‌ت به هه‌ڵه‌بج ه ده‌کاته‌وه چه‌تر چۆمان عوسمان به مه‌به‌ستى کۆکردنه‌وه و خستنه‌رووى کاره‌ساتى هه‌ڵه‌بج ه و ناساندنی به جیهانى دهرهوه، ماڵپه‌ڕێکى تایبه‌ت به مۆنۆمێنتى ههڵهبجه ده‌کرێته‌وه بۆ ئه‌و دیکۆمێنتانه‌ى له کاره‌ساتى ههڵهبجه به‌جێ ماون.
دان�����ا ه��ه‌ڵ��هب��ج��هی��ی ب���ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگ �هی��ان��د:م �هب �هس��ت ل��ه ک���ردن���ه‌وه‌ى ماڵپه‌ڕه‌که کۆکردنه‌وه و باڵوکردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م ئه‌و به‌ڵگه‌نامه و دیکۆمێنتانه‌یه که له کاره‌ساتى ههڵهبجه به‌جێماون، ب���ۆئ���ه‌وه‌ى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هى ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ى وجیهان ،زیاتر ئاشناى کاره‌ساته‌که بن. وت���ی���ش���ى :داواش�����م�����ان ل���ه س���ه‌رج���هم دان��ی��ش��ت��وان��ی ش���اره‌ک���ه و س��ه‌رج��هم
الی��هن��هک��ان ک�����ردووه ه���ه‌ر ب��اب��ه‌ت و ب �ه‌ڵ��گ �هن��ام �ه و وێ��ن �ه و گ��رت�هی�هک��ى ڤیدیۆییان ههیه ،له ب��اره‌ى کاره‌ساتى هه‌ڵه‌بجه‌وه ،ره‌وانه‌ى ماڵپه‌ڕکه‌ى بکه‌ن، بۆ ئ �ه‌وه‌ى دیکۆمێنت بکرێت و به به‌رچاوى جیهان نمایش بکرێت. رون��ی��ش��ى ک������رده‌وه :م��اڵ��پ��ه‌ڕه‌ک��ه به شێوه‌یه‌کى س�ه‌ره‌ت��ای��ى که‌وتۆته کار و مه‌به‌ستیه‌تى وه‌ک ئه‌رشیفێکى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ى و نیشتیمانى ب �ه‌ڵ��گ �ه و دیکۆمێنته‌کان ئه‌رشیف بکات و وه‌ک مۆزه‌خانه‌یه‌کى دیجیتاڵى جینۆسایدى گه‌لى ک��ورد کۆبکرێته‌وه و نیشانى جیهان بدرێت. باسی له‌وه‌ش کرد :باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌و به‌ڵگه‌نامه و بابه‌ت و دیکۆمێنتانه ده‌بێته فشارێک بۆ ئه‌وه‌ى جیهان زیاتر ئ��اوڕ له ک��ورد بداته‌وه و دۆزه‌که‌شى بهرهو پێش بچێت.
«سیستمی په‌روه‌رده‌ش به‌رهه‌مهێنه‌ری توندوتیژیه» چه‌تر دانا به‌رزنجی بۆ ماوه‌ى سێ رۆژ وۆرکشۆپێک بۆ ئه‌و که‌سانه بهڕێوه ده‌چێت، که له شێڵته‌ره‌کاندا به‌دواداچوون بۆ توندوتیژى له‌سه‌ر ژنان ده‌که‌ن و مامۆستایه‌کى وۆرکشۆپه‌که‌ش رایده‌گه‌یه‌نێ توندوتیژى ل ه سیستمى په‌روه‌ده ئاماده‌یى ههیه.
وۆرکشۆپه‌که سه‌رله‌به‌یانى دوێنێ یه‌کشه‌ممه له هوڵى هۆتیل میهراکۆ دهس��ت��ی��پ��ێ��ک��رد و م�����اوه‌ى س���ێ رۆژ ده‌خایه‌نێت .ئه‌م خوله ب ه سه‌رپه‌رشتى س �هن��ت �ه‌رى پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان��ى دی��م��وک��راس��ى و م���اف���ى م�����رۆڤ ( )DHRDو ب�ه ه��اوک��ارى رێ��ک��خ��راوى ()R.I.C کراوه‌ته‌وه. ئاوات محه‌مه‌د پیروه‌یس ،مامۆستاى خ���ول���هک���ه ت���ای���ب���ه‌ت ب����ه (چ���ه‌ت���ر) رایگه‌یاند :کاره‌که‌ى ئه‌مڕۆمان بۆ ستافى شێڵته‌ره‌کانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى ب���ه‌دواداچ���ون���ى ب���ه‌ره‌ن���گ���ارب���وون���ه‌وه‌ى توندوتیژى دژى ژنان و شێڵته‌ره‌کانى داڵده‌دانى ژنانى هه‌ڕه‌شه لێکراوه که
چۆن بتوانن به شێوه‌یه‌کى ستانداری جیهانى مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌م حاڵه‌تانه‌دا بکه‌ن. وتیشیى :ل �هن��او ئ��ێ��م�ه‌دا توندوتیژى دی��ارده‌ی �هک��ى ب��ه‌رف��راوان و ب �ه‌رچ��اوه، راس���ت���ه ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا ب�ێ‌ده‌ن��گ��ی��ی�هک��ى کۆمه‌اڵیه‌تى و سیاسى لهسهره ،به‌اڵم زۆر که‌م خێزان ههیه توندوتیژى تێدا به‌کار ن�هی�ات .له هه‌موو شوێنێک له دهرهوه له‌سه‌ر شه‌قام له‌ناو پارته سیاسییه‌کان .ده‌توانین بڵێین له‌ناو ده‌زگا حکومییه‌کان وه‌ک :ئه‌نجومه‌نى وه‌زی��ران و په‌رله‌مانیش هه‌ندێک جار به شێوازێک له شێوازه‌کان توندوتیژى ده‌بینینه‌وه. هه‌روه‌ها ئاوات محه‌مه‌د سه‌باره‌ت به سیستمى پ �ه‌روه‌ده‌ش ده‌ڵێت :سیستمى پهروهرده پێویستى به چاره‌سه‌رى ریشه‌یى ههیه ،ده‌بێ ئه‌و سیستمه سه‌رله‌به‌رى ب���گ���ۆڕێ���ت ،چ��ون��ک��ه سیستمێکه به‌رهه‌مهێنه‌رى توندوتیژیه .ه�ه‌ر له شێوازى قوتابخانه‌کانه‌وه تا شێوازى دانیشتنى خوێندکاره‌کان و مامه‌ڵه‌ى مامۆستا ،هه‌روه‌ها ئه‌و میتوده‌ى که له قوتابخانه‌کان ده‌خوێنرێ ،هه‌موویان به‌رهه‌مهێنه‌رى توندوتیژین.
حکومه‌ته‌که‌ى نێچیرڤانیش له ملمالنێکانى پارتى و یه‌کێتى بێبهش نابێت «کابینه‌ى حه‌وته‌میش توشى کێشه‌ی گه‌ور ه ده‌بێت و چاره‌سه‌رکردنیشى ئاسان نییه» ئاماده‌کار هانا ئازاد چاودێران بۆچونیان وایه، حکومه‌ته‌که‌ى نێچیرڤان بارزانیش توشى کێشه‌ى گه‌ور ه ده‌بێت و ل ه ملمالنێکانى یه‌کێتى و پارتی به دوور نابێت ،خودى یه‌کێتیش داواى پۆست و ده‌سه‌اڵته‌کانى خۆى ده‌کاته‌وه.
دواجار نێچیرڤان بارزانى جێگرى سه‌رۆکى پ���ارت���ى دی��م��وک��رات��ى ک���وردس���ت���ان ب���ووه سه‌رۆکى کابینه‌ى حه‌وته‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و گۆڕانکاریه‌کانیش الیه‌نگرانى یه‌کێتى نیگه‌ران کرد ،به‌وه‌ى به مافى خۆیانیان ده‌زانى دوو ساڵى دیکه د.به‌رهه‌م سه‌رۆکى حکومه‌ت بێت. ه��ه‌رچ��هن��ده ب��ه پ��ێ��ى رێ��ک��ک�ه‌وت��ن��ن��ام�هى ستراتیژى نێوان یه‌کێتى و پارتى دوو ساڵ جارێک حکومه‌ت له‌نێوان ئ�هو دوو الیهنه ئاڵوگۆڕى پێده‌کرێت، ب �ه‌اڵم له سه‌رده‌مى کابینه‌ى پێنجه‌م به بڕیارى جه‌الل تاڵه‌بانى سکرتێرى
گشتى یه‌کێتى کابینه‌که دوو ساڵ درایه‌وه نێچیرڤان بارزانى ،به‌مه‌ش حکومه‌ته‌که‌ى نێجیرڤان بووه چوار ساڵ ،بۆیه به وته‌ى کادیرانى یه‌کێتى «وه‌رگرتنه‌وه‌ى حکومه‌ت ل �ه الی���هن پ��ارت��ی��ی �هوه یه‌کێتى ن��ی��گ�ه‌ران کردووه». د.ک���ام���ه‌ران مه‌نتک چ��اودێ��رى سیاسى ئاماژه بهوه ده‌کات ،وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى س�ه‌رۆک��ى حکومه‌ت له الی �هن پارتییه‌وه کارێکى باش نه‌بوو ،چونکه دوو ساڵ بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى حکومه‌تێک زۆر نییه. له باره‌ى نیگه‌رانى کادیره‌کانى یه‌کێتیش مه‌نتک ئ��ام��اژه‌ى ب���هوه ک���رد ،پێویست ن��اک��ات ک��ادی��ران��ى یه‌کێتى نیگه‌ران بن، چونکه پارتى به‌اڵیه‌ک له کۆڵى یه‌کێتى ده‌کاته‌وه و له قۆناغێکى سه‌خت حکومه‌ت وه‌رده‌گرێته‌وه. وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت له یه‌کێتى له سه‌ره‌تاى سه‌رى ساڵه‌وه زیاتر گ���ه‌رم ب���وو ،یه‌کێتیش ب��ۆ دروستکردنى فشارێک رایگه‌یاند« :ئه‌وانیش سه‌رجه‌م پ��ۆس��ت�هک��ان��ی��ان پ��ڕ دهک���هن���هوه به جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێمیشه‌وه».
ئازاد جوندیانى ،وته‌بێژى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان رایگه‌یاند ،ئه‌رسه‌الن بایز ده‌بێت ه سه‌رۆکى په‌رله‌مان و کاک کۆسره‌تیش جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا ک �هس ب��ۆ جێگرى س �ه‌رۆک��ى حکومه‌ت دیارى نه‌کراوه. ب���ه‌اڵم ب �ه پێى زان��ی��اری�هک��ان��ى «چ�ه‌ت��ر» یه‌کێتى له‌سه‌ر جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت ناکۆکى تێکه‌وتووه و چاوه‌ڕوانى هاتنه‌وه‌ى جه‌الل تاڵه‌بانى ده‌که‌ن له ئه‌ڵمانیا. ب �ه ب����ڕواى چ��اودێ��ران��ى س��ی��اس��ى ،دان��ان��ى کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى به جێگرى مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێم فشار دروستکردنه و به واتاى ئهوه دێت ،یه‌کێتى بوونى خۆى ده‌سه‌لمێنێت. له باره‌ى ئه‌وه‌ى بۆچى له ماوه‌ى دوو ساڵى راب��ردوو پۆستى جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم پڕ نه‌کراوه‌ته‌وه و ئێستا وروژێنراوه ،ئارێز عه‌بدواڵ ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى بۆ «چه‌تر»ى روون کردهوه :پڕنه‌کردنه‌وه‌ى ئه‌و پۆسته په‌یوه‌ندى به‌وه‌وه ههیه ،که به
جۆرێک له جۆره‌کان له الی�هن پارتى و خودى بارزانیه‌وه رێگرى له دانانى کاک کۆسره‌ت کراوه. ل��ه ب���ه‌رام���ب���ه‌ردا د.ک����ام����ه‌ران مه‌نتک م��ام��ۆس��ت��اى زان��ک��ۆ ،پ��ێ��ی��وای�ه دان�هن��ان��ى که‌سێک ب��ۆ ت�هک�ه‌ت��والت��ى نێو یه‌کێتى دهگهڕێتهوه. س���ه‌رچ���اوه‌ی���هک���ى ن��ێ��و پ��ارت��ی��ش جه‌ختى ل �هوه ک���رده‌وه ،پارتى تا ئێستا له دانانى ک��ۆس��ره‌ت ره‌س���وڵ ڕازى نییه ،ب���ه‌اڵم به ته‌واوى له سه‌رکردایه‌تى ئه‌و حزبه یه‌کالیى نه‌کراوه‌ته‌وه. له به‌رامبه‌ردا ئارێز عه‌بدواڵ ئاماژه‌ى بهوه ک��رد ،ده‌بێت به دانانى ک��اک کۆسره‌ت له‌و پۆسته رازى بن ئه‌گینا بۆمان روون بکه‌نه‌وه. ههرچهنده له سه‌ره‌تاى وروژاندى ئاڵوگۆڕى پۆستى سه‌رۆکى حکومه‌ت هه‌ر یه‌که له مه‌سعود بارزانى و نێچیرڤان بارزانى له هه‌وڵى ئه‌وه‌دا بوون الیه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن رازى بکه‌ن ،به‌اڵم نه‌یانتوانى ئهوه بکه‌ن و هه‌ر سێ الیه‌نى ئۆپۆزسیۆن ره‌تیان کردهوه، ب����ه‌ش����دارى ل���ه ح��ک��وم �ه‌ت��ى کابینه‌ى حه‌وته‌م بکه‌ن.
کۆبونه‌وه‌ى نێچیرڤان بارزانى و کۆمه‌ڵى ئیسالمى گومانى زۆرى دروستکرد که کۆمه‌ڵ به‌شدارى حکومه‌ت ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى کۆمه‌ڵ ئهوه ره‌تده‌کاته‌وه. به‌پێى زانیاریه‌کانى (چه‌تر) «نێچیرڤان ب��ارزان��ى دوو وهزارهت����ى داوه ب�ه کۆمه‌ڵى ئیسالمى» ،به‌اڵم ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى ک��ۆم �ه‌ڵ ب��ۆ «چ��ه‌ت��ر» وت���ى :ب �ه هیچ شێوه‌یه‌ک کۆمه‌ڵ دوو وهزارهت وه‌رناگرێت و ب�ه‌ش��دارى حکومه‌تى کابینه‌ى حه‌وته‌م ناکات. ه���ه‌ر ی �هک �ه ل��ه ب���زووت���ن���ه‌وه‌ى گ����ۆڕان و ی�هک��گ��رت��ووى ئیسالمیش ره‌ت��ی��ان��ک��رده‌وه، به‌شدارى کابینه‌ى حه‌وته‌م بکه‌ن. د.کامه‌ران مه‌نتک وتیشى« :به‌ڕێوه‌بردنى ح��ک��وم�ه‌ت��ێ��ک ل���هم ک��ات �هى ئ��ێ��س��ت��ادا له هه‌رێمى کوردستان کارێکى ئاسان نییه». م�هن��ت��ک پ��ێ��ش��ی��وای�ه ،ک��اب��ی��ن�هى ح �ه‌وت �هم ته‌واوکه‌رى کابینه‌ى شه‌شه‌م ده‌بێت ،به‌اڵم ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا رۆژنامه‌نوسێکى نزیک ل �ه یه‌کێتى پێیوایه ک �ه ئ �هم کابینه‌یه ت���ه‌واوک���ه‌رى ک��اب��ی��ن�هى ش�ه‌ش نابێ.
راپۆرت ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/4 - 2012/1/23
3
دڵ���زار ح �هس �هن ،رۆژن��ام �هن��ووس پێیوایه: ک��اب��ی��ن �هک �هى ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب����ارزان����ى له کابینه‌که‌ى د.به‌رهه‌م باشتر نابێت ،چونکه هه‌ردوو سه‌رۆکى حکومه‌ته‌که‌ى بێبهش نین له کێشه و کوتله‌گه‌رى نێو حزبه‌کانیان. وت��ی��ش��ى« :نێچیرڤان ب��ارزان��ى ناتوانێت حکومه‌ته‌که‌ى ته‌واوکه‌رى کابینه‌ى شه‌شه‌م بێت ،چونکه فکره و ئایدۆلۆژیاى یه‌کێتى و پارتى به یه‌که‌وه گونجاو نییه و لێک دوره». د.کامه‌ران مه‌نتکیش پێیوایه :کابینه‌ى شه‌شه‌م ب��ووه قوربانى کابینه‌ى پێنجه‌م، بۆیه ئێستا گله‌یى هاته سه‌ر ،بۆیه ناکرێت به هاتنه‌وه‌ى سه‌رۆکى کابینه‌ى پێنجه‌م گه‌شبین بین. وتیشى« :پارتى ده‌یه‌وێت هه‌موو الیه‌ک رازى بکات». ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد« :کابینه‌ى حه‌وته‌م ت��وش��ى ک��ێ��ش �هی �هک��ى گ�����ه‌وره ده‌ب���ێ���ت و چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی��ش��ى ئاسان نیه».
ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن داڵده‌دانى هاشمى به «سیاسه‌تێکى زیره‌کانه» ده‌بینن
مامۆستایه‌کى بوارى مێژوو :راده‌ست نه‌کردنه‌وه‌ى هاشمى کێشه‌ى زۆر بۆ هه‌رێمى کوردستان دروست ده‌کات ئاماده‌کار دڵشاد هه‌رته‌لى الیهنه سیاسییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ب ه ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌و ه داڵده‌دانى تاریق هاشمى ل ه هه‌رێمى کوردستان ب ه سیاسه‌تێکى زیره‌کان ه ناوده‌به‌ن و نورى مالیکیش ب ه قۆرخکار ناوده‌به‌ن، مامۆستایه‌کى زانکۆش ده‌ڵێت :ئه‌و ه کێش ه بۆ هه‌رێمى کوردستان دروست ده‌کات.
ن���زی���ک���هی ( )33رۆژه ف���ه‌رم���ان���ی ده‌ستگیرکردنی تاریق هاشمی ،جێگری س������ه‌رۆک ک���ۆم���اری ع���ێ���راق ل���ه‌الی���هن ئه‌نجومه‌نی بااڵی دادوه‌ری عێراق ده‌رچووه و فه‌رمانه‌که ره‌وانه‌ی ئه‌نجومه‌نی بااڵی دادوه‌ری هه‌رێم کراوه ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم ره‌تیده‌که‌نه‌وه ئه‌و بڕیاره جیێبه‌جێ بکه‌ن. ل���هو ب���اره‌ی���هوه ش��ـ��وان راب���ـ���ه‌ر ،ئ �هن��دام��ى س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ى ک���ۆم���ه‌ڵ���ى ئ��ی��س�لام��ى کوردستان ،به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :بوونى تارق هاشمى له کوردستان له رووى سیاسى و ئه‌خالقیه‌وه شتێکى ئاساییه و ناکرێ ته‌سلیم بکرێته‌وه ،وێ��ڕاى ئ �ه‌وه‌ى له رووى یاساییه‌وه شتێکى ن��ا یاساییه ،چونکه کوردستان به‌شێکه له عێڕاق». وتیشى :م��ان �ه‌وه‌ى هاشمى له کوردستان وه‌ک کارتێکى سیاسى به‌کاردێ و ده‌بێته به شێک له ملمالنێى نێوان هه‌رێم و به‌غداد و گرژى و ئالۆزى نێوان هه‌رێم و به‌غداد زیاتر دهک��ات و له‌سه‌ر گه‌لى کوردستان ده‌که‌وێت. الى خۆییه‌وه بابه‌کر دڕه‌ی��ى ،هه‌ڵسوڕاوى
ب��وو ئ �هوه ب��وو کێشه‌ى هاشمى له دادگ��ا بووه کێشه‌یه‌کى سیاسى ،نه چونیشى بۆ به‌غداد یاخود نه‌ناردنى په‌یوه‌ندى به‌و الیهنه سیاسییه‌وه ههیه که هه‌وڵ و کۆششێکى زۆرى ه �هی �ه ک �ه م�هس�ه‌ل�هک�ه چ��اره‌س �ه‌ر بکرێت ،هه‌ندێ الیه‌نیش هه‌ن به مانه‌وه‌ى هاشمى له هه‌رێمى کوردستان نیگه‌رانن و هه‌ندێکى تریش خۆشحاڵن». جه‌عفه‌ر ئیبراهیم وته‌بێژى پارتى دیموکراتى ک���وردس���ت���ان وه‌اڵم�����ى پ �هی��وه‌ن��دی��ی �هک��ان��ى په‌یامنێره‌که‌ى (چ �ه‌ت��ر)ى ن��ه‌دای��هوه ،که ویستى بۆچوونى ئه‌وانیش وه‌ک پارتى وه‌ربگرێت. ه���ه‌ر ل���هس���ه‌ر دۆخ����ى ئ��ێ��س��ت��اى ع���ێ���راق و داڵده‌دانى تاریق هاشمى ،نه‌جیبه عومه‌ر، هاوسه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان به (چه‌تر)ى راگه‌یاند« :ئه‌و فۆتۆ :ئینته‌رنێت کێشه و ملمالنێیانه‌ى که ئێستا له هه‌رێمى ه nهاوسه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری :به‌رپرسانی عێراق عه‌قڵییه‌تی ناوه‌ندگه‌راییان هه‌ی ک��وردس��ت��ان و ع��ێ��راق ه�هی�ه ب �ه گفتوگۆ بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بۆ (چه‌تر) وتى :داڵده‌دانى تر هه‌ر له‌ناو سنورى عێراق ،بۆچى ئه‌م کاره ل�ه‌وان�ه نزیک ک��ردن �ه‌وه‌ى هێزى ک��ورد له چ��اره‌س �ه‌ر دهک��رێ��ن ،ئ��ه‌وه‌ى ئێستا له‌نێوان تاریق هاشمى له کوردستان کارێکى زۆر قبوڵ ناکرێت له مه‌سه‌له‌ى هاشمى بۆ ئه‌وان ه��ێ��زى س��ون��ى ک �ه هاوبه‌شێکى س�ه‌ره‌ک��ى شیعه و سوننه رووده‌دات شه‌ڕى ده‌سه‌اڵته و زۆر دروست و ره‌وایه ،چونکه مه‌سه‌له‌که گومانیان له‌وه ههیه که هه‌رێمى کوردستان کوردن له‌م واڵته‌دا و له داهاتودا ئه‌م جۆره هه‌ڵوێستانه کاریگه‌رى له‌سه‌ر سوننه‌کان عه‌قڵییه‌تى تۆڵه سه‌ندنه‌وه‌یه ،ئه‌وه‌ى گوایه کێشه‌یه‌کى جه‌رائى و ئیرهابى نییه ،له ئه‌و دادگایه ته‌زویر بکات». عێراق مه‌سه‌له‌که تێکچوونى هاوسه‌نگى وتیشى« :مالیکى نه‌ک یاسا ده‌ستوریش ده‌ب��ێ��ت ک�ه پشگرى ل�ه مافه‌کانى ک��ورد هاشمى ده‌ستى ههیه له‌و کاره تیرۆرستیانه‌ى هێزه له‌نێوان شیعه و سوننه‌کان له عێراق .پێشێل دهک���ات و هه‌ڵوێسته‌که‌ى ته‌نها بکه‌ن و زیاتر نزیک بکه‌وه‌نه‌وه له هێزه که ئه‌نجام دراوه له‌کاتێکدا ده‌توانیت هه‌موو کێشه‌کان یه‌کالیى بکه‌یته‌وه ئه‌گه‌ر دادگا هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه د.موسه‌ننا ئه‌مین ،ئه‌ندامى به‌رامبه‌ر به هاشمى نییه ،به‌ڵکو به‌رامبه‌ر کوردستانییه‌کان». س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى ی �هک��گ��رت��ووى ئیسالمى ب�ه ساڵح موتڵه‌گ و راف��ی��ع عیساوى و هه‌ر له‌و بارهیهوه ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى س���ه‌روه‌ر بێت و هێزى سیاسی ب��ااڵده‌س��ت کوردستان ،به (چه‌تر)ى وت« :داڵده‌دانى ه �هم��وو وه‌زی��ره‌ک��ان��ى لیستى عێراقیه‌یه ،یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان ،به (چه‌تر)ى نمه‌بێت له‌سه‌ر یاسا». هاشمى ل �ه‌الی �هن ک����ورده‌وه هه‌ڵوێستێکى به‌اڵم مالیکى نه‌یتوانى رووب �ه‌ڕووى رافیع وت« :مه‌سه‌له‌ى تاریق هاشمى په‌یوه‌ندى به ئ �هوهش��ى خ��س��ت �ه‌ڕوو :ئێستا ب �ه‌ه��ۆى ئه‌و جوامێرانه بوو ،هه‌ڵوێستێکى زۆر سیاسیانه‌ى ع��ی��س��اوى ب��ب��ێ��ت�هوه ،چونکه کۆمه‌ڵێک دادگاوه ههیه و هیچ که‌سێکیش بۆى نییه شه‌ڕه‌ى له‌نێوانیان ههیه ئه‌گه‌رى ئهوه ههیه زی��ره‌ک بوو که سه‌رکردایه‌تى کورد ئه‌و دیکۆمێنتى له‌سه‌ر مالیکى الیه و له رووى رێگا له دادگا بگرێت بۆ ئه‌وه‌ى مه‌سه‌له‌که که یاسا به شێوه‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ بڕیار بڕیاره‌یدا ،کارێکى ئه‌خالقى بوو ،چونکه عه‌شائیریشه‌وه پێگه‌ێکى به‌هێزى ههیه یه‌کالیى بکاته‌وه ،له هه‌رێمى کوردستانیش نه‌دات ،به‌ڵکو هێزى سیاسى تێیدا حاکم و ئێستا نه‌فه‌سێکى تائیفى دیارى کراوى زۆر له کایه‌ى سیاسیى عێراق ،بۆیه مالیکى له رووى دادگاوه هاشمى داڵده نه‌دراوه که سه‌روه‌ره و بڕیار ده‌دات ،له حاڵه‌تێکى وه‌هادا رێگرى له دادگ��ا کرابێت یاخود راده‌س��ت ئه‌و پێشنیارانه‌ى که به‌رپرسانى هه‌رێمى نه‌یتوانى رووبه‌ڕووى بێته‌وه». رۆشن عێراق ده‌بات بهڕێوه. راش��ی��گ�هی��ان��د« :ب�ه‌پ��ێ��ى ی��اس��اى ئوسوڵى ئ�هوهش��ى خ��س��ت�ه‌ڕوو« :داڵ��ده‌دان��ى هاشمى نه‌کرابێته‌وه ق��ان��وون��ى ئ��هوه نییه ،به‌ڵکو کوردستان ده‌یکه‌ن ده‌ت��وان له که‌رکوک موحاکه‌ماتى ج �ه‌زائ��ى عێراقى ده‌کرێت ل �ه‌الی �هن ک���ورده‌وه هیچ زیانێکى نییه و مه‌سه‌له‌ى هاشمى به‌هۆى ئه‌و بارودۆخه‌ى له یان هه‌رێمى کوردستان هاشمى دادگایى دادگایى کردنى که‌سێک ببرێته شوێنێکى سێ ئامانجى گرنگیشى پێکا ،یه‌کێک کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا عێراق توشى بکرێت و به شێوه‌یه‌کى دادوه‌رانه کێشه‌که
یه‌کالى بکرێته‌وه ،ئه‌گه‌ر یاسا سه‌روه‌ر بێت راده‌ستکردنه‌وه‌ى به دادگ��ا شتێکى باشه، ئێمه پێمانوایه هێز و الیه‌نى کوردى ده‌توانن رۆڵێکى باش بگێڕن بۆ یه‌کالیى کردنه‌وه‌ى ئه‌و کێشانه و جێبه‌جێکردنى پرسه نه‌ته‌وه‌یى و هه‌ڵواسراوه‌کان. هاوسه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى بۆچوونیشى وای �ه« :مالیکى و ع �ه‌الوى عه‌قڵیه‌تێکى م �ه‌رک �ه‌ز گ �ه‌رای��ی��ان ه �هی �ه ،ئێمه ناڵێین سه‌د له سه‌د هاشمى که‌سێکى باشه یان ده‌ستى نییه له‌و تاوانه ،هه‌روه‌ها سوننه‌ش عه‌قڵیه‌تى ناوه‌ندگه‌رایى ههیه ،پێویسته هه‌رێمى کوردستان هێزى چاره‌سه‌رى بێت بۆ ئه‌و کێشانه نه‌ک له‌سه‌ر حسابى به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌یى و دیموکراتى خۆى». ه �ه‌ر ل �هو ب��اره‌ی �هوه س��ه‌الم عه‌بدولکه‌ریم، مامۆستاى مێژوو له زانکۆی سلێمانی و خوێندکارى دکتۆرا به (چه‌تر)ى وت: «ئه‌و ملمالنێ سیاسیانه‌ى له عێراق ههیه به تایبه‌تى ئ��ه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى به ک��ورد و دهس �ه‌اڵت��ى ن���اوه‌ن���ده‌وه ه�هی�ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ هێزه سیاسییه‌کانى شیعه و سوننه ،پێویسته کورد زۆر زۆر به وریاییه‌وه مامه‌ڵه بکات، هاتنى هاشمى بۆ کوردستان له خۆڕا نییه و جۆرێکه له به‌رنامه‌ى هێزه سیاسییه‌کانى ع��ێ��راق و ئ �هو ب�ه‌رن��ام�هی�هى ل�ه پشته که مه‌به‌ستى ب��چ��ووک��ردن �ه‌وه‌ى ق �هب��اره و له قاڵبدانى ئه‌و رۆڵه‌ى کورده که له ناوچه‌که له رووى سیاسیى و ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تى کورد هه‌یه‌تى». وتیشى« :هاتنى هاشمى به به‌رنامه‌یه و له‌به‌رئه‌وه‌ى دادگ��ا داواى دهک��ات راده‌س��ت ن��هک��ردن��ه‌وه‌ى ک��ێ��ش�هى زۆر ب��ۆ هه‌رێمى کوردستان دروس��ت دهک��ات ،هه‌م له رووى دهرهوه و ه �هم له رووى ئ �هو هێزانه‌ى که پاڵپشتى عێراقن یه‌کێک له‌وانه ئێرانه».
راپۆرته هه‌واڵ
«داخستنى رۆژتیڤى پێشێلى ئازادى راده‌ربڕین و په‌ڵه‌یه‌کى ره‌شه به‌ناوچه‌وانى دیموکراسى واڵتانى رۆژئاواوه»
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
4
هه‌رێمی کوردستان :رۆژنامه‌نوسان داکۆکی ل ه ( )ROJ TVده‌که‌ن
سلێمانى بریارى داخستنى که‌ناڵه‌که ره‌ت کرایه‌وه، تایبه‌ت به‌چه‌تر به‌اڵم کۆمپانیاى یۆتیل سات که خاوه‌ن مانگى ده‌ستکرده ،بڕیارى داوه په‌خشى ته‌له‌فزیۆنه‌که رابگرێت .س�هب��اره‌ت به‌م رۆژى پێنجشه‌ممه ل ه رووداوێکى چاوه‌ڕواننه‌کراودا ،کرداره‌که‌ى ئه‌م کۆمپانیایه به‌ڕێوه‌به‌رانى ته‌له‌ڤزیۆنه‌که رایده‌گه‌یه‌نن :بێگومان ئێمه په‌خشى ( )ROJ TVله‌سه‌ر ده‌زانین ئه‌و بڕیاره له ژێر گوشارى ده‌وڵه‌تى یوتیل سات راگیرا، تورک و به هاوکارى کۆمپانیاکه دراوه به‌ڕێوه‌به‌رانى ته‌له‌وفزیۆنه‌ک ه و ئه‌وه‌ش بازارگانیه‌کی ئاشکرایه به سه‌ر ئه‌م بڕیاره به بڕیارێک دژ ته‌له‌فزیۆنه‌که‌مانه‌وه. به چاپه‌مه‌نى ئازاد له‌قه‌ڵه‌م ( )ROJ TVل�ه ()1ى ئ���ادارى ساڵى باشوری ده‌ده‌ن و میدیاکارانی ()2004دا ،ب �ه‌وه‌رگ��رت��ن��ى لیسانس له کوردستانیش داکۆکی له ( ROJدانیمارک ده‌ستى به وه‌شانى خۆى کردووه. )TVده‌که‌ن. ده‌وڵه‌تى تورکیا به به‌هه‌نانه‌ى بانگه‌شه بۆ ح�����ه‌وت س���اڵ���ه ده‌وڵ����ه‌ت����ى ت�����ورک ل ه تیرۆریزم داواى له سکرتاریه‌تى میدیاى ه �هوڵ��ى داخستنى رۆژ تیڤى دای���ه له دان��ی��م��ارک ک���ردووه و دهک���ات ک�ه ئه‌م ( )2011/1/10س�������ه‌ره‌ڕاى ه �هم��وو لیسانسه‌ى رۆژ تیڤى پوچه‌ڵ بکرێته‌وه، هه‌وڵه‌کان تورکیا و هێزه‌کانى نێوده‌وڵه‌تى
ب �ه‌اڵم به‌ڵگه‌کان بێ بنه‌ما ده‌رچ���وون و ده‌وڵه‌تى تورک بێ هیوا مایهوه. تورکیا له ( )2009که سه‌رۆک وه‌زیرانى پ��ێ��ش��وى دان��ی��م��ارک ئ��ان��درێ��س فۆگۆ ڕاس��م��وس�هن خ��ۆى ب��ۆ پۆستى سکرتێرى ناتۆ پااڵوت ،چونکه ئه‌م واڵته رۆژ تیڤى دانه‌خست ،ڕاسموسه‌نى ڤیتۆ کرد و به‌م هۆکاره نه‌بوو به سکرتێرى ناتۆ. بۆیه دواتر تورکیا په‌ناى برده به‌ر واڵتانى وه‌ک ئه‌مه‌ریکا ،به‌ریتانیا ،فه‌ڕه‌نسا و ه�هن��دێ��ک واڵت���ى دی��ک �هى ئ �ه‌وروپ��ى. دۆزگه‌رى دانیمارک له ()31ى ته‌باخى ساڵى ( ،)2010دۆزى بۆ (ROJ TV ک����رده‌وه و وێ���راى داخ����وازى داخستنى، سه‌رجه‌م ژم��اره حسابه‌کانى کۆمپانیاى رۆژ تیڤى بلۆک کرد و ئامانجیشى له‌وه داخستنى رۆژتیڤى بوو.
سه‌باره‌ت به‌م بڕیارانه هاوسه‌رۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراسى گوڵتان کشاناک رایگه‌یاند :رۆژ تیڤى ده‌نگى هه‌موومانه، ده‌ن��گ��ى ت���ه‌واوى گه‌لى ک���ورده ،ئێمه به تێکۆشان و راپه‌ڕین خاوه‌ندارى لێده‌که‌ین. رۆژى ش �هم��م �ه ه�����ه‌زار ک�����ورد وه‌ک ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ى ل �هب �ه‌رده‌م کۆمپانیاى یۆتێل س���ات ک��ۆب��وون��هوه و دژى ئ���هم ب��ڕی��اره دروشمیان به‌رز کردهوه. له باشورى کوردستان رۆژنامه‌ى (چه‌تر) له به‌یاننامه‌یه‌کدا رایگه‌یاند که میدیاى ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ب��ۆت �ه ق��ورب��ان��ى ده‌وڵ�����ه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ده‌وڵه‌ت و داواى کردووه که راگهیاندنه کوردییه‌کان به هاوبه‌شى به‌رامبه‌ر ئه‌م بڕیاره هه‌ڵوێستیان هه‌بێت. رۆژن��ام �هن��وس هێمن ک�ه‌ری��م ئ �هم بڕیاره ب �ه بڕیارێکى سیاسى ل�ه‌ق�ه‌ڵ�هم ده‌دا و
رایگه‌ده‌یه‌نێ گه‌ر راگه‌یه‌ندنه کوردییه‌کان ل�ه ئ��اس��ت ئ �هم ب��ڕی��اره ل�هس�ه‌ر رۆژتیڤى ب��ێ��ده‌ن��گ ب��ن ،ئ���هوه وات���اى کۆنفڕانسى دهۆک که بۆ هاوهه‌ڵوێستى راگهیاندنه کوردییه‌کان پێکهاتووه ،بێواتا ده‌بێت. گ��ۆڤ��ارى ه����اوده‌م ل �ه ب�هی��ان��ن��ام�هی�هک��دا رای��گ �هی��ان��د :ب �ه داخ��س��ت��ن��ى رۆژ تیڤى بێدهنگ نابین. ل���ه الی���هک���ی دی���ک���هوه ب���ه م�هب�هس��ت��ی داک��ۆک��ی��ک��ردن ل���ه رۆژت��ی��ڤ��ی رۆژی یه‌کشه‌ممه ( )2012/1/22له هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان که‌مپینێک راگ �هی �هن��درا و رێکخه‌رانی که‌مپینه‌که باس له‌وه ده‌که‌ن «داخستنى رۆژ تیڤى پێشێلى ئ��ازادى راده‌ربڕین و په‌ڵه‌یه‌کى ره‌شه به‌ناوچه‌وانى دیموکراسى واڵتانى رۆژئاواوه». ل�����ه ب����هی����ان����ن����ام����هی راگ����هی����ان����دن����ی
که‌مپینه‌که‌شدا هاتوه« :داخستنى رۆژ تیڤى له الی�هن کۆمپانیاى یوته‌لساته‌وه پرۆتستۆ ده‌که‌ین و داواکارین کۆمپانیاى ناوبراو له‌به‌رامبه‌ر پاڵه‌په‌ستۆ سیاسییه‌کان به‌رگرى له ئازادییه‌کان بکات و ده‌نگى ره‌واو دی��م��وک��راس��ی��خ��وازان �هى ک��وردان��دا نه‌خات و نه‌بێته ئامرازى سه‌رکوتکردنى ئازادییه‌کان». ع�ه‌ل��ی مه‌حمود رێ��ک��خ�ه‌ری که‌مپینی داکۆکیکردن له ( )ROJ TVئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ئه‌نجامه‌کانی ئه‌م که‌مپینه ناڕه‌زاییه راده‌ستی کۆنسوڵخانه‌ی فه‌ڕنسا ده‌کرێت له پایته‌ختی هه‌رێمی کوردستان و داواش ل���ه س���ه‌رج���هم الی �هن �هک��ان��ی ک��وردس��ت��ان دهک����ات ئ���هم ه �هن��گ��اوه دژ ب�ه ئ��ازادی �ه ش��ه‌رم��ه‌زار ب��ک�هن و «ببنه پشتیوانی ده‌نگی ئازاد».
ل ه که‌الریش کۆنفرانسى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان به‌ڕێوه‌چوو «کۆمه‌ڵگا له ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت خۆی بهڕێوه ده‌بات»
که‌الر هێرش قۆسه‌ر
له درێژه‌ی ئاماده‌کارییه‌کان بۆ به‌ستنی کۆنگره‌ی گشتی بزوتنه‌وه‌ی هاواڵتی ئازاد و یه‌کسان له هه‌رێمی کوردستان ،له ناوچه‌ى گه‌رمیان کۆنفرانسى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان ئه‌نجامدرا، له کۆنفراسه‌که‌دا چه‌ندین که‌سایه‌تى عه‌ره‌ب و تورکمانیش ئاماده‌بوون. له‌دواى ئه‌نجامدانى کۆنفرانسى هاواڵتى ئ��ازاد و یه‌کسان له شاره‌کانی هه‌ولێر، سلێمانى و رانیه ،له گه‌رمیانیش له‌الیه‌ن ته‌ڤگه‌رى ه��اواڵت��ى ئ��ازاد و یه‌کسانه‌وه ئ���هن���ج���ام���درا .ک��ۆن��ف��ران��س �هک �ه ک���ه له په‌رتوکخانه‌ى گشتى ک�ه‌الر ئه‌نجامدرا و له خانه‌قین ،دوزخورماتوو ،مه‌نده‌لی، ک��ف��رى و ک�����ه‌الره‌وه ب�ه‌گ��ش��ت��ى ()125 ئه‌ندام به‌شدارییان کرد ،له‌ناو ئه‌ندامانى کۆنفرانسه‌که‌دا ه�هب��وون��ی که‌سایه‌تى عه‌ره‌ب و تورکمان جێگاى سه‌رنج بوو.
س�ه‌ره‌ت��اى کۆنفرانسه‌که به خوله‌کێک راوه‌س���ت���ان ب��ۆ گ��ی��ان پ��اک��ى شه‌هیدانى کوردستان ده‌ستى پێکرد ،دوات��ر له‌الیه‌ن س����ه‌ردار س��ت��ار ب �ه‌رپ��رس��ی��ارى کۆمیته‌ى ئ���ام���اده‌ک���ارى ک��ۆن��ف��ران��س �هک �هوه وت��هى سه‌ره‌تا پێشکه‌ش کرا و له‌مه‌ڕ گرنگى کۆنفرانسه‌که س �ه‌ردار وت��ی «ت��ا ئێستا سێ کۆنفرانسى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان ب �ه س �ه‌رک �ه‌وت��ووی��ى ئ �هن��ج��ام��دراون ،ئه‌م کۆنفرانسه‌ش که له ده‌ڤ �ه‌رى گه‌رمیانه چ���واره‌م���ی���ن ک��ۆن��ف��ران��س��ى ب���زووت���ن���ه‌وه‌ى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسانه ،به‌گه‌رمى به پیره‌وه هاتن و به‌شداربوونى گه‌له‌که‌مان له هه‌ر چ��وار کۆنفرانسه‌که‌شدا مایه‌ى خۆشحاڵییه .ئێمه هیوادارین که وه‌ک له کۆنفرانسه‌کانى دیکه‌دا ،رۆحى یه‌کسانى و پێکهوه ژی��ان ،ئ���ازادى و خزمه‌تکردن و رۆح��ى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى کورد وه‌ربگرین». وتیشی :پێویسته ل �هم کۆنفرانسه‌دا بزانین که گه‌النى ناو سنوورى ئێراق به کورد و ع�ه‌ره‌ب و تورکمه‌ن و ئاشوور و هه‌مووانى تر بێ جیاوازى مه‌زهه‌ب و نهتهوه و بێ هیچ کێشه و گرفتێکى له‌و جۆره بتوانن پێکهوه بژین و خه‌بات ب��ک�هن ،ئهمه یه‌کێکه ل�ه گه‌وره‌ترین
ئ��ام��ان��ج�هک��ان��ى ئ���هم ک��ۆن��ف��ران��س�ه .بۆ ئ���هوهش ب��زووت��ن �ه‌وه‌ى ه��اواڵت��ى ئ���ازاد و یه‌کسان ده‌رفه‌تێکى گهورهیه و پێویسته ه�هم��ووم��ان ئ �هم ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی�ه به‌هێز و به‌کاریگه‌رتر بکه‌ین. ئێراقێکى ئازاد و یه‌کسان دواى س���ه‌ردار ستار ،که‌ریم چۆمانى ن��وێ��ن�ه‌رى ب��زووت��ن �ه‌وه‌ى ه��اواڵت��ى ئ��ازاد و یه‌کسان ل�ه قه‌ندیل ,الل��ۆ ره‌ن��ج��ده‌ر ن��وێ��ن �ه‌رى ب��زووت��ن��ه‌وه‌ک��ه ل��ه ه�ه‌ول��ێ��ر، به‌ختیار نوورى نوێنه‌رى بزووتنه‌وه‌که له سلێمانی ،په‌یامه‌کانیان پێشکه‌ش کرد، له په‌یامه‌کانیاندا ناوبراوان له خاڵێکى هاوبه‌شدا رایانگه‌یاند که خه‌باتێکى ف��ره‌الی��هن��ه پ��ێ��وی��س��ت�ه ب��ۆ ئ��اواک��ردن��ى ع��ێ��راق��ێ��ک��ى ئ�����ازاد و ب �ه‌ه��ێ��زک��ردن��ى بزووتنه‌وه‌ى هاواڵتى ئ��ازاد و یه‌کسان ل�ه‌پ��ێ��ن��او پ��ێ��ک�ه‌وه‌ژی��ان��ێ��ک��ى ئ���ازادان���هى گه‌النى ناوچه‌که. له درێ��ژه‌ى به‌رنامه‌ى کۆنفرانسه‌که‌دا ره‌ش���ن���ووس���ى پ���هی���ڕه‌و و پ��ڕۆگ��رام��ى بزووتنه‌وه‌که خوێنرایه‌و‌ه و به‌مه‌به‌ستى دان��ان��ى پ�هی��ڕه‌وێ��ک��ى به‌هێز ماوه‌یه‌کى درێژخایه‌ن گفتوگۆیه‌کى چڕوپ ڕ له‌سه‌ر ره‌شنووسه‌که کرا. له کۆتایى کۆنفرانسه‌که‌دا ب ه مه‌به‌ستى
n
ه بنه‌ما ده‌گرێت» «هاواڵتی ئازاد هه‌موو پێکهاته‌کان ب
له ئه‌ستۆ گرتنى ئه‌رکى به‌رپرسیارێتى و نوێنه‌رى بزووتنه‌وه‌که ل ه ده‌ڤه‌رى گه‌رمیان ل��ه‌الی��هن ک��ۆن��ف��ران��س �هوه ( )17ک�هس هه‌ڵبژێردران که له‌ناویاندا تورکمانیش ه���هب���وون ،ب���ه‌ر ل��� ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �هک �ه‌ش ژماره‌یه‌کى زۆرى ئه‌ندامان خۆیان بۆ به‌رپرسیارێتى پااڵوتبوو.
ئه‌م کۆفڕانسانه‌و‌ه که له الیه‌ن سیستمى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان بهڕێوه ده‌چن ت����ه‌واوى پێکهاته‌کانى کۆمه‌ڵگا ب ه بنه‌ما ده‌گیرێن و له ده‌ره‌وه‌ى سیستمى ده‌سه‌اڵتدارى و ده‌وڵه‌تگه‌رایى کۆمه‌ڵگا خۆى ب ه ئیراده‌ى خۆى ،هێزى خۆبه‌ڕێوه‌بردن ب��ۆ خ��ۆى و ن��اوچ�هک� ه ده‌گ��ێ��ڕێ��ت �هوه و
فۆتۆ :چه‌تر
هه‌ر ناوچه‌یه‌ک ب ه تایبه‌تمه‌ندى خۆى ده‌ژى .ل ه نامیلکه‌ى سیستمى هاواڵتى ئازاد و یه‌کسان به‌ته‌واوى ره‌هه‌نده‌کانى ئ��هم سیستمه و چۆنێتى ک��ارک��ردن��ى خ��راوه‌ت��ه‌ڕوو .ئ��ام��اژه‌ش به ئ �هوه ک��راوه «ک��ۆم�ه‌ل��گ��ا ل � ه ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵ����ه‌ت و ده‌سه‌اڵت خۆی بهڕێوه ده‌بات».
خورماڵ ،ژماره‌یه‌ک ل ه هاواڵتیان داواى کردنه‌وه‌ى مه‌رزى ناڕه‌سمى (مڵه‌خورد) ده‌که‌ن چۆمان عوسمان
ژماره‌یه‌ک له هاواڵتیانی ناحیه‌ى خورماڵ داواى کردنه‌وه‌ى مه‌رزى ناڕه‌سمى مڵه‌خورد ده‌که‌ن ،که نزیکه‌ى هه‌شت ساڵه داخراوه و بژێوى ژیانى ژماره‌یه‌ک له هاواڵتیان و دانیشتوانى ئه‌و ناوچه‌یه‌ى له سه‌ره. هاواڵتی عومه‌رمه‌ولود به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ى ژماره‌یه‌کى زۆر له هاواڵتیانى ناو ناحیه‌که ژیانیان له سه‌ر ئه‌و مه‌رزه‌یه ،به‌اڵم بۆ چه‌ندین ساڵه ئ �هو م���ه‌رزه داخ����راوه و چه‌ندین ج��اری��ش ل�ه ه �هوڵ��داب��ون ب��ۆ ک��ردن �ه‌وه‌ى ئه‌و مه‌رزه ،به‌اڵم به‌رپرسانى ناوچه‌که، ب�ه بیانوى ج��ۆرا وج��ۆر رێ��گ��رب��وون له کردنه‌وه‌ى مه‌رزى مڵه‌خورد .که ئێستا ژماره‌یه‌کى زۆر ئۆتۆمبێلى بارهه‌ڵگر
زمانی کاریکاتێر
چه‌تر
راوه‌ستاون. وتیشى :کردنه‌وه‌ى ئه‌و مه‌رزه کاریگه‌رى ده بێت له سه‌رهه‌رزان بوونى سووته‌مه‌نى ل �ه ن���اوچ���هک���ه‌دا ،چ��ون��ک�ه ئێستا له ناوچه‌که‌دا سوته‌مه‌نى زۆر به گران ده‌فرۆشرێت ،ئ �ه‌وان داواکاریشن په‌له بکرێت له کردنه‌وه‌ی ئه‌و مه‌رزه. ئه و هاواڵتیه ئاماژه بهوه ده‌کات :که بۆ چه‌ندین جار له الیه‌ن ئێرانه‌وه زه‌ره‌ر و زیانیان پێ گه‌یشتووه و چه‌ندین بارى نه‌وت و گاز و به‌نزینیان سوتاندوون که به ه��ۆى ئ��ه‌وه‌وه توشى قه‌رزێکى زۆر بوون و بێکار ماونه‌ته‌وه. الى خۆشیه‌وه سمکۆ ساالر ،به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌ى خورماڵیش ده‌ڵێت :ئه‌وان الریان نییه له کردنه‌وه‌ى ئه‌و مه‌رزه ،به‌اڵم به‌و پێیه‌ى ئاسایشى سنوره‌که له ئه‌ستۆى هێزه‌کانى پاسه‌وانى سنوره ئه‌و هێزانه ره‌زام �هن��د نین ،ب �هو شێوهیه بکرێته‌وه و پێیان باشه بکرێته بازاڕچه‌په‌کى سنورى تابتوانن باشتر کۆنترۆڵى بکه‌ن.
ئازاد چاالک :سه‌رکردایه‌تى کورد نه‌یتوانیوه سود له هه‌لومه‌رجى ناوچه‌که وه‌ربگرێت، به‌ڵکو هه‌وڵیانداوه وابکه‌ن پاره و گرێبه‌سته‌کانى عێراق به قازانجى خۆیان بێت سازدانى ئاراس عوسمان ئازاد چاالک ،په‌رله‌مانتارى پێشووى په‌رله‌مانى عێراق له‌م دیمانه‌یه‌ى (چه‌تر)دا ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ،که کاتێک نورى مالیکى به نوێنه‌رانى کوردى وتووه ،حه‌ز ئه‌که‌م پێمبڵێن له چ خاڵێکدا دژایه‌تى ماده‌ى ()140م کردووه ،که‌س هیچى نه‌وتووه.
چه‌تر :ئاڵۆزییه‌کانى ئه‌م دواییه‌ى عێراق چۆن ده‌بینى؟ ـ ئه‌و ئاڵۆزیانه‌ى له عێراقدا ده‌گوزه‌رێت ه��ۆک��ارى ته‌نها ئ��هم��ڕۆ نییه ،به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به دیکتاتۆرى پێشووه‌وه ههیه و له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و کاره ناڕه‌وایانه‌ى ل��ه ن��اوچ��هک��ه‌دا ڕووده‌دات ،ک��ه ئێستا وه‌ک م��ی��رات��ی ب��ه ج��ێ��ى ه��ێ��ش��ت��ووه له الى ع��ێ��راق��ی��ی��هک��ان ،ل��ه الی��هک��ى ت��ره‌وه زۆربه‌ى گرفته‌کان دهگهڕێتهوه بۆ ئه‌و ناکۆکیه‌ى ههبووه تا ئێستاش له نێوان سوننه‌و شیعه‌دایه ،له دواى ()2003وه بێ متمانه‌ییه‌ک له‌نێوان سوننه و شیعه‌دا هاته کایه‌وه ،جیاواز له کێشه‌کانى کورد و به‌غداد ،که به بێ چاره‌سه‌ر مابوونه‌وه، هه‌موو ئهمانه وایکردوه کێشه‌کانى هه‌ر س��ێ پێکهاته‌که‌ى ع��ێ��راق وه‌ک خۆى بمێنێته‌وه و جۆرێک له بێ متمانه‌یى ههیه ،سه‌ره‌ڕاى دروستبوونى حکومه‌ت و په‌رله‌مان ،به‌اڵم نه‌توانراوه چاره‌سه‌رى بۆ کێشه‌کان بدۆزرێته‌وه. چه‌تر :ئه‌ى سیاسه‌تى نوێنه‌رانى کورد له به‌غداد چۆن بووه؟ ـ ب��ه داخ����هوه ه��هن��دێ��ک ه��ۆک��ار ههیه ن��وێ��ن��ه‌ران��ى ک���ورد ن��هی��ان��ت��وان��ی��وه رۆڵ��ى
n
ئازاد چاالک ،په‌رله‌مانتارى پێشووى په‌رله‌مانى عێراق
گ��رن��گ ببینن ،ل��ه‌وان��ه ئ���هو که‌سان ه ت��وان��اى باوه‌ڕپێکردنیان نیه به الیه‌نى به‌رامبه‌ر ،هه‌ندێک به‌رژه‌وه‌ندى ههبووه رێگر بووه له‌نێوان کورد و سوننه و شیعه له عێراقدا ،بۆیه سه‌رکردایه‌تى کورد نه‌یتوانیوه سود له هه‌لومه‌رجى ناوچه‌که وه‌ربگرێت ،له‌وانه پێداگرى له مه‌سه‌له دهس��ت��وری��ی��هک��ان ب��ه ت��ای��ب��ه‌ت��ى ئ��ه‌وان��هى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى کوردى تێدایه ،به‌ڵکو به پێچه‌وانه‌ى ئه‌مه‌وه هه‌وڵى ئه‌وه‌یانداوه الیه‌نه‌کان ئاشت بکه‌نه‌وه و چۆن بتوانن ح��ک��وم��ه‌ت پێکبهێنن و پ��ۆس��ت��هک��ان داب���ه‌ش ب��ک��هن ،زی��ات��ر وا بکه‌ن پ��اره و گرێبه‌سته‌کان به قازانجى خۆیان بێت، له‌گه‌ڵ هه‌ندێک ملمالنێى تر که هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌اڵتدار وایانکرد مه‌سه‌له‌کانى تر له‌بیر بکرێت ،هه‌موو ئهمانه وایکرد
کورد نه‌توانێت ئه‌و هه‌نگاوانه بنێت ک ه هه‌یه‌تى ،بۆیه پێموایه ئه‌وله‌ویاتى کورد له به‌غداد راست نهبووه و خۆش باوه‌ڕ بووه ،کارتى فشارى به‌کارنه‌هێناوه وه‌ک ماده‌ى ( )140و کێشه‌ى نه‌وت و غاز.. هتد ،بۆیه ئه‌نجامه‌که‌شى ئهوهیه ئه‌مڕۆ ده‌یبینین. چه‌تر :ده‌وترێت به‌شێک له په‌رله‌مانتارانى کورد له به‌غداد ته‌نها خه‌ریکن موچه وه‌رده‌رگ�����رن و هیچ ک��ارێ��ک��ى باشیان نهکردوه؟ ـ به دڵنیاییه‌وه به‌ڵێ ئه‌ندام په‌رله‌مان یان وه‌زیرێک ،حزبێک دیارى ده‌کات ،به‌اڵم ئهوه خه‌ڵکه متمانه و ده‌نگى ده‌داتێ و پێویسته ویژدانى خۆى بکاته حه‌که‌م و له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندیه بنچینه‌ییه‌کانى ئه‌و گه‌له ک��ار بکات که ناردویه‌تیه ئه‌و
شوێنه ،بۆیه هه‌موو ئه‌وانه‌ى به بڕیارى ح��زب ده‌ج��وڵ��ێ��ن��هوه ،پێش ه��هم��وو که‌س خیانه‌تیان له خۆیان کردوه و پاشان له میلله‌ت و هاونیشتمانیانى خۆیان .ئه‌گه‌ر
هاتوو ئیراده و بیروڕا بخرێته به‌رده‌ست ح��زب و هیچ ئیراده‌یه‌کیان نه‌مێنێت، پێموایه شتێک ناهێڵێته‌وه ب��ه ن��اوى په‌رله‌مانتار و نوێنه‌رى گه‌له‌وه. چه‌تر :نوێنه‌رانى کورد له به‌غداد بۆچى فشاریان نه‌خستوه‌ته س��ه‌ر مالیکى بۆ جێبه‌جێکردنى ماده‌ى ()140؟ ـ ه��هن��دێ��ک ج���ار مالیکى تۆمه‌تبار دهک���رێ���ت ک���ه چ���ى ک��ردب��ێ��ت و ی��ان ده‌ی���ک���ات ،ده‌م���ه‌وێ���ت ب���اس ل���هوه بکه‌م ئ��ێ��م��ه وه‌ک ن��وێ��ن��ه‌ران��ى ف��راک��س��ی��ۆن��ه کوردستانییه‌کان س��ه‌ردان��ى مالیکمان ک����رد ،ل���هو دان��ی��ش��ت��ن��ه‌دا ک��ه د.ف����واد مه‌عسوم سه‌رۆکى کوتله‌ى هاوپه‌یمانى و د.رۆژ نورى جێگرى سه‌رۆک وه‌زیران له فراکسیۆنى کوردستانى و یه‌کگرتوو کۆمه‌ڵ و ئێمه‌ش به‌شدار بووین ،باسى مه‌سه‌له‌ى که‌رکوک و ماده‌ى ()140 ک���را ،مالیکى پێى راگ��هی��ان��دی��ن حه‌ز دهک����هم پێمبڵێن ل��ه چ ک��ارێ��ک��ى ئ��هو م��اده‌ی��ه‌دا له دژى وه‌س��ت��اوم ی��ان هۆکار بووم بۆ دواخستنى ماده‌ى ( ،)140له‌و کاته‌دا هیچ یه‌کێک چ د.ف��واد یان د.رۆژ هه‌ڵوێستیان وه‌رنه‌گرت بڵێن له‌و کاته‌دا جه‌نابت دژى بوویت یاخود پێى رابگه‌یه‌نن که بۆچى له کاتى خۆیدا
«زۆر ل ه الم سه‌یر بوو جێگرى وه‌زیرى ناوخۆى هه‌رێم ئاماژه‌ى بهوه کردوه :ئێمه هاشمى راده‌ست ناکه‌ینه‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ى میوانه ل ه الى ئێمه»
دیدار ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/4 - 2012/1/23
5
چه‌کى پ��اره‌ى ن��هن��اردوه ،بۆیه به‌شێکى ک���هم و ک��ورت��ی��ی��هک��ان ب��ۆ الی��هن��هک��ان دهگهڕێتهوه له عێراقدا و پێویست بوو سه‌رۆک کۆماریش هه‌ڵوێستى هه‌بوایه و ئه‌م کارانه‌ى بجواڵندایه ،ههرچهنده هه‌ندێک ج��ار خیالف ه��هب��ووه له‌نێوان خۆى و هه‌ردوو جێگره‌که‌یدا ،لهبهرئهوه کورد ستراتیژ و ئه‌وله‌ویاتى نهبووه له عێراقدا بۆیه رووب���ه‌ڕووى ئ��هم کێشانه بۆته‌وه. چ��ه‌ت��ر :ئ��ای��ا داڵ���ده‌دان���ى ت��اری��ق هاشمى کێشه بۆ کورد دروست ناکات؟ ـ پێموایه هه‌رێمى کوردستان له‌م حاڵه‌ته‌دا هه‌ڵه‌یه‌کى گ��ه‌وره‌ى ک��ردوه ،ب��ه‌وه‌ى مل نادات بۆ مه‌سه‌له ده‌ستورى و یاساییه‌کان و خۆى له سه‌روویان ده‌بینێته‌وه ،زۆر له الم سه‌یر ب��وو جێگرى وه‌زی���رى ناوخۆى هه‌رێم ئاماژه‌ى بهوه کردوه ئێمه هاشمى راده‌س��ت ناکه‌ینه‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى میوانه له الى ئێمه ،پرسیار ئهوهیه میواندارى ک���ردن ده‌ب��ێ��ت��ه ه���ۆى ئ����ه‌وه‌ى خ���ۆت له س��ه‌رووى یاساوه ببینیت؟! بۆیه ئه‌گه‌ر به‌مشێوه‌یه کار به یاسا و ده‌ستور بکرێت الی��هن��هک��ان��ى ت��ری��ش دووف��اق��ى ده‌نوێنن ل��ه م��اده‌ى ( )140و ک��اره‌ک��ان��ى ت��ردا، پێشموایه هه‌رێمى کوردستان زیانێکى گ��ه‌وره‌ى ک��ردوه که ب��هم ج��ۆره مامه‌ڵه ده‌کات له‌گه‌ڵ ئه‌و بارودۆخه ،له الیه‌کى ترهوه رهنگه تارق هاشمى حه‌قێکى هه‌بێت به‌وه‌ى کێ ده‌ڵێت ئه‌و مه‌سه‌النه راسته؟! یان کارێکى دروستکراو بێت ،چونکه ل��ه کاتى کێشه‌کانى ب��ه هه‌رێمبوونى پارێزگاى سه‌اڵحه‌دیندا ئهمانه ک��راوه، به‌اڵم دووباره‌ى ده‌که‌مه‌وه هه‌رێم زیانێکى گهوره ده‌کات و دواتر خراپ به سه‌ریدا ده‌شکێته‌وه.
«یه‌کگرتنى هه‌ر دوو ئاسایشى کورد ل ه که‌رکوک ته‌نها راگه‌یاندنى ماوه»
به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایشى که‌رکوک :یه‌کێتى و پارتى له که‌رکوک کارى حزبایه‌تیان نهکردوه سازدانى سه‌اڵحه‌دین ساڵه‌یی عه‌مید هه‌ڵکه‌وت عه‌بدواڵ عه‌زیز، به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی که‌رکوک (یه‌کێتى) له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر)دا باس ل ه ره‌وشى ئاسایشى که‌رکوک ده‌کات و ده‌ڵێت :مه‌سعود بارزانى به‌ڵێنى پێداوین هه‌ر دوو ئاسایشى کورد ل ه که‌رکوک بم نزیکان ه یه‌کده‌گرێته‌وه...
چه‌تر :ره‌وشی ئاسایشى که‌رکوک ل ه ئێستادا چۆن ده‌بینن؟ ـ ره‌وشی ئاسایشى که‌رکوک و هه‌موو عێراق په‌یوه‌ندی به ره‌وشه سیاسییه‌که‌و‌ه ههیه ،تا ره‌وشی سیاسی عێراق خراپ ب���ێ ب���ه ه���هم���ان ش��ێ��وه رۆژ ب���ه رۆژ ب��اری ئه‌منییه‌که‌شی خ��راپ ده‌بێت. به‌تایبه‌تی که‌رکوک پڕه له کێشه و ملمالنێی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و ته‌نانه‌ت که‌مێک مه‌زه‌هه‌بیش ،بۆیه دوو هۆی سه‌ره‌کی هه‌ن ،یه‌ک له‌م کاته ناسک ه کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکایه ک ه نه‌ده‌بوایه به په‌له بکشانایه‌ته‌وه ،دیاره ئهوه سیاسه‌تی خۆیانه ،هۆکاری دووه‌م وه‌زع���ه سیاسییه‌که‌یه ک��ه تێکچووه، گه‌یشته راده‌ی����هک ت��ۆم��ه‌ت��ی تیرۆر بخرێته پاڵ الیه‌نه‌کانی ناو یه‌کتری، به‌اڵم ئه‌م ره‌وش��هی که‌رکوک کاتیی ه رۆژ ب��ه رۆژ ب����ه‌ره‌و ب��اش��ت��ر ده‌چ��ێ��ت، ده‌زگ���ا ئه‌منییه‌کان ب��ۆ ب��ارودۆخ��هک�� ه کۆنترۆڵیان باشتر ده‌بێ ،بۆیه دۆخه‌ک ه باشتر ده‌بێت. چه‌تر :بۆچى له که‌رکوک رفاندن و ته‌قینه‌وه به‌رده‌وامی ههیه؟ ـ ئێستا که‌متر بۆته‌وه ،پێش ماوه‌یه‌ک ه��هب��وو ،ت���ۆڕه ئ��ی��ره��اب��ی��هک��ان زۆری���ان دهس��ت��گ��ی��رک��ران و ل��ێ��ی��ان ده‌گ��ی��رێ��ت، پێشتر وه‌ک ئ��اس��ای��ش نه‌یانده‌هێشت زی��اد ب��ه‌ش��داری بکه‌ین ،ب��ه‌اڵم ئێستا
پ���ارێ���زگ���اری ن���وێ ب��ۆت��ه س��ه‌رۆک��ی ل��ی��ژن��هی ئ��هم��ن��ی ،ب��ڕی��اری��دا ده‌زگ���ا ئه‌منییه‌کانی له‌یه‌ک ده‌زگایه‌کی دژه تیرۆر کۆبکرێنه‌وه ،له‌و ده‌زگایه پێکهوه ئیش ده‌که‌ین ،رێگه‌یاندا زیاتر ئاسایش بێته ناو کێشه‌کانه‌وه ،بۆ نموونه ره‌وشى ش��ه‌ق��ام��ی دک��ت��ۆره‌ک��ان��ی ک��ه‌رک��وک خ����راپ ب����وو ،ل���هو رۆژه‌ی ئ��اس��ای��ش شوێنه‌که ده‌پارێزێ رووداو نهبووه ،به‌اڵم هێشتا کێشه‌ی خوارووی که‌رکوکمان ههیه ،به داخه‌وه سیاسییه‌کانی تورکمان و عه‌ره‌ب نه‌ک وه‌ک نهتهوه ،عه‌ره‌ب و تورکمان ئ��ه‌وان ئاسایشیان ده‌وێ��ت،
ب��ه پێچه‌وانه ،ب��ه رای ئێمه زۆرب��هی ئه‌و ک��اره تیرۆرستیانه‌ى له رێکخراوه تیرۆرستیانه‌ی خ��وارووی که‌رکوکه‌و‌ه دێن شوێنه‌کانیان دیاره ،له کوێوه دێن؟ ده‌توانن هاوکاریمان بکه‌ن ،له جیاتی ه���اوک���اری ت��ۆم��ه‌ت دروس����ت دهک���هن، کێشه و به‌یاننامه باڵو ده‌که‌نه‌وه ،به‌ڵی کاریگه‌ری زۆریش ده‌کات. چه‌تر :ئ��هو به‌یاننامه و ناڕه‌زایه‌تیان ه له‌الیه‌ن ئه‌مریکاییه‌کان و ده‌سه‌اڵتدارانی عێراق بایه‌خى ههبووه؟ ـ داواکارییه‌کانیان و قسه‌کانیان نا هه‌ق بوو ،لهبهرئهوه نه ئه‌مریکایه‌کان
ب��ه‌اڵم سیاسییه‌کان ب��ه‌رده‌وام خه‌ریکی تۆمه‌ت و بۆڵه‌بۆڵن له‌به‌رامبه‌ر ئاسایشدا لێدوانی خراپ ده‌ده‌ن ،ئه‌و برا عه‌ره‌ب و تورکمانانه دڵنیا ده‌که‌ین ،ئه‌گه‌ر ئێم ه بچینه ئه‌و شوێنانه و ده‌ستکراوه بین له‌و گه‌ڕه‌کانه‌ی خوارووی که‌رکوک ک��ه ئ���ه‌وان ب���ه‌وه‌ی داده‌ن��ێ��ن گ��ه‌ڕه‌ک��ی تورکمان و عه‌ره‌بنشینه ،ئه‌وانه‌ش وه‌ک گه‌ڕه‌گه کوردییه‌کان کۆنترۆڵ ده‌کرێن و ئارامی به خۆیانهوه ده‌بینن. چ��ه‌ت��ر :ل��ێ��دوان��هک��ان��ی سیاسییه‌کانى عه‌ره‌ب و تورکمان که باسی ده‌که‌ی، کاریگه‌ری بۆ سه‌ر کاره‌کانتان ههیه؟ ـ ک��اری��گ��ه‌ری ده‌ب���ێ ،ت��ۆ ل��ه جیاتی ئ��ه‌وه‌ی زان��ی��اری و یارمه‌تیت بده‌نێ، کاری ئێمه پێویستی زیاتر به زانیاری هاواڵتیان ههیه ،پیش هه‌موو شتێک
و ن��ه الی ئ��هو ب��را تورکمانانه‌ی ک ه بۆ مه‌رامی سیاسی کار ناکه‌ن الی ئه‌وانیش قسه‌کانیان بایه‌خی پێنه‌دراوه. چه‌تر :کاریگه‌ری و ده‌سه‌اڵتى ئاسایش و ه��ه‌واڵ��گ��رى ح��ک��وم��ه‌ت��ی ع��ێ��راق له که‌رکوکدا چۆنه؟ ـ ده‌زگای ئاسایش جیاوازین ،به ته‌واوی رێگه ب��ده‌ن وه‌ک ئاسایشی هه‌رێم ل ه رووی ئه‌منی و ژم���اره‌وه گه‌وره‌ترین و ب��اش��ت��ری��ن ده‌زگ����ا ده‌ب��ی��ن ،ده‌ت��وان��ی��ن هه‌موو شتێک بکه‌ین ،ب��ه‌اڵم ده‌زگ��ا ئه‌منییه‌کانی س��ه‌ر ب��ه ع��ێ��راق خۆیان له کۆبوونه‌وه باسی دهک��هن له رووی چه‌ندایه‌تی و چۆنایه‌تی و ئیمکاناته‌و‌ه زۆر که‌من ،ئه‌وانه بۆیه پێوانه ناکرێن به ده‌زگاکانی ئێمه. چه‌تر :ده‌وترێت یه‌کێتی و پارتی کاری
حزبایه‌تی ده‌که‌ن له که‌رکوک نه‌ک کاری نه‌ته‌وایه‌تی ،تۆ له‌م باره‌وه چی ده‌ڵێیت؟ ـ وان��ی��ه ،خه‌ڵکی ک��ه‌رک��وک هه‌موو ده‌زانن ئێمه نۆ ساڵه لێره‌ین ته‌نانه‌ت ل ه هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌کانیش ته‌داخوالتمان ن���هک���ردووه ،وه‌ک راس��ت��ه‌وخ��ۆ ،ته‌نها هاوکار و چاودێر بووینه یا پارێزه‌رى
خ��ه‌ڵ��ک ده‌ڕف���ێ���ن���ن ،س��وک��ای��ه‌ت��ی ب ه هاواڵتیان ده‌که‌ن ،له‌و بارهیهوه تێبینیتان چییه؟ ـ ئ��هو ک��ۆم��ه‌ڵ��ه ک����ورده‌ی دهک��وژرێ��ن ئێمه‌ش تۆمه‌ته‌که بخه‌ینه پاڵ عه‌ره‌ب، ئ���هو ت��ۆم��ه‌ت��ان��ه ب���ێ ب��ن��چ��ی��ن��هن ،ئ��هو عه‌ره‌بانه‌ی ئێمه رزگارمان ک��ردووه ل ه ده‌ست ئیرهاب زۆرن ،ئێمه سه‌رژمێریمان
ش���اره ت��ا ئێستا ه��ی��چ کێشه‌یه‌کمان نهبووه له‌گه‌ڵ یه‌ک ،کێشه‌ی هه‌ردووال چ���اره‌س���ه‌ر ک�����راوه ،ئ��ه‌گ��ه‌ر ل��ه ن��ێ��وان الیه‌نه‌کان هه‌بووبێت .بۆ وه‌اڵم��ی ئه‌و پرسیاره‌ش هه‌ردوو الیه‌ن بۆ نابین به‌یه‌ک و ب��ۆ دواک��ه‌وت��وه ،ب��ه حیساب هه‌موو شتێک ته‌واو بووه ،ته‌نانه‌ت پرۆژه‌که ل ه په‌رله‌مانیش ده‌رچووه ،ته‌نها راگه‌یاندن
«سیاسییه‌کانى عه‌ره‌ب و تورکمان به‌رده‌وام خه‌ریکی تۆمه‌ت و بۆڵه‌بۆڵن له‌به‌رامبه‌ر ئاسایشدا و لێدوانی خراپ ده‌ده‌ن» n
عه‌مید هه‌ڵکه‌وت عه‌بدوڵاڵ عه‌زیز ،به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی که‌رکوک
سندوق و شوێنه گشتیه‌کان بووینه، ئ���هوه ت��ۆم��ه‌ت��ه ،ئێمه وه‌ک ن��ه‌ت��هوهش جیاوازیمان نه‌کردووه ،زۆری ئه‌وانه‌ی رزگارمان کردووه منداڵی تورکمان یان عه‌ره‌ب بوونه ،ئه‌و تۆڕه تیرۆریستیه‌ی گرتومانه جیاوازیمان ن��هک��ردوه کورد و ع��ه‌ره‌ب��ی تیا ب���ووه ،ه��ه‌ر که‌سێ ب ه تۆمه‌تی خۆی سزای خۆی وه‌رگرتووه. چه‌تر :به‌شێک له به‌رپرسه عه‌ره‌به‌کان ده‌ڵێن ئاسایشی ک��ورد له که‌رکوک
الیه دوو به قه‌د برایانی عه‌ره‌ب ،کورد رفێنراوه و کوژراوه ،ده‌بێ ئێمه‌ش ئه‌وان تاوانبار بکه‌ین؟! ئه‌و تۆمه‌تانه بوونه‌ت ه قه‌وانێکی سواو. چه‌تر :بۆچی تا ئێستا دوو ئاسایشی کوردی له که‌رکوک ههیه؟ په‌یوه‌ندى ئه‌و دوو ئاسایشه چۆنه؟ ـ وه‌ک دوو ئ���اس���ای���ش پ���هی���وه‌ن���دی ه��ه‌ردووالم��ان زۆر باشه ،پێکهوه کار دهک��هی��ن و ک��ۆب��وون��ه‌وه‌م��ان ه��هی��ه ،له‌م
فۆتۆ /چه‌تر و چۆنیه‌تی تێکه‌ڵکردنه‌که‌ی م��اوه، له‌م سه‌ردانه‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم کاک مه‌سعود بۆ شاری که‌رکوک وای پێ راگه‌یاندنم هیچی نهماوه ت��ه‌واو بووه، ته‌نها له‌سه‌ر ئهوه ماوه ،دۆخه‌که‌ش له‌م دواییه گرژی هه‌بوو ،وتی له گه‌ڕانه‌وه‌م مه‌سه‌له‌ی تێکه‌ڵ بوونی هه‌ردووال ته‌واو ده‌بێت ،به‌اڵم دیاره ره‌وشى کوردستان و عێراق سه‌رقاڵى ک���ردووه ،مه‌سه‌له‌ک ه ته‌واو بووه ،ده‌بین به یه‌ک.
ـــزی سه‌رکه‌وتنی هه‌ر گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ک ،یه‌کگرتن‌و یه‌کبوونه ن�����اوداری ک����ورد‌و ف���ارس ب��ه دان��ی به‌ڵێن‌و په‌یمانی یه‌کجار زۆر‌و بۆره‌وه که ده‌وڵه‌تی عه‌جه‌م‌و شا خۆی نیه‌تی خێریان هه‌یه‌‌و ئ��ام��اده نین ته‌نانه‌ت دڵۆپێک خوێن له کوردستان بڕژێ. ئێستا ئێوه ئه‌نجامی به‌ڵێنه‌کانیان به چاوی خۆتان ده‌بینن؛ ئه‌گه‌ر سه‌رانی ه����ۆز‌و ع��ه‌ش��ی��ره‌ت��ه ک���ورده‌ک���ان���م���ان خ��ی��ان �ه‌ت��ی��ان ن���هک���ردب���او خ���ۆی���ان به ح��ک��ووم �ه‌ت��ی ع��ه‌ج��هم ن�ه‌ف��رۆش��ت��ب��ا، ئ��ێ��م��هو ئ��ێ��وه‌‌و ک��ۆم��اره‌ک �هم��ان وای به‌سه‌ردا نه‌ده‌هات. ئ��ام��ۆژگ��اری‌و وه‌س��ی�ه‌ت��م ئ �ه‌وه‌ی �ه :با م��ن��داڵ �هک��ان��ت��ان ب��خ��وێ��ن��ن ،چ��ون��ک�ه ئێمه‌ی میلله‌تی ک��ورد هیچمان له میلله‌تانی دیکه که‌متر نیه ،ئیلال خوێندن نه‌بێ؛ بخوێنن بۆ ئه‌وه‌ی له ک��اروان��ی گ �ه‌الن دوا ن �هک �ه‌ون ،هه‌ر خوێندن چه‌کی کوشنده‌ی دوژمنه. دڵ��ن��ی��ا ب���ن‌و ب��زان��ن ئ �ه‌گ �ه‌ر ت�هب��ای�ی‌و یه‌کگرتن‌و خوێنده‌واریتان باش بێ؛ زۆر باشیش ب �هس �ه‌ر دوژم��ن��ان��ت��ان‌دا
ده‌خا‌و کۆمه‌کتان ده‌کا .رهنگه بڵێن ئه‌ی بۆ من سه‌رنه‌که‌وتم ،له وه‌اڵم‌دا ده‌ڵێم :به‌و خوایه من سه‌رکه‌وتووم؛ چ نیعمه‌تێک‌و چ سه‌رکه‌وتنێک ل �هوه گ�ه‌وره‌ت��ره که ئێستا وا من له رێگه‌ی گه‌ل‌و میلله‌ت‌و واڵته‌که‌م‌دا، سه‌ر‌و ماڵ‌‌و گیانم له پێناوی ئه‌ودا داده‌ن���ێ���م ،ب���اوه‌ڕ ب��ک �هن م��ن خ��ۆم له دڵمه‌وه ئاره‌زووم بوو ،ئه‌گه‌ر مردم به مه‌رگێک بمرم که له حزووری خوا‌و ره‌سووڵی خوا‌و گه‌ل‌و میلله‌ته‌که‌م‌دا، روو س��وور ب��م؛ ب��ۆ م��ن ئ �هو مه‌رگه سه‌رکه‌وتنه. خۆشه‌ویسته‌کانم! کوردستان ماڵی ه �هم��وو ک��وردێ��ک �ه؛ ه �ه‌ر وه‌ک���وو له م��اڵ �ه‌وه‌دا ئه‌ندامانی ئ�هو ماڵه هه‌ر که‌س له هه‌ر جۆره کارو کرده‌وه‌یه‌ک‌دا ده‌یزانێ ،ئه‌و کاره‌ی پێ‌ده‌سپێرن ،ئیتر که‌س مافی چاوچنۆکیی پێ‌نیه، کوردستانیش هه‌ر ئه‌و ماڵه‌یه؛ ئه‌گه‌ر زانیتان که‌سێک له ئه‌ندامانی ئه‌و ماڵه کارێکی له دهس��ت دێ؛ لێی
ب �ه خ��زم �ه‌ت��ک��اری خ�ه‌ڵ��ک��ی خ��ۆم��ان خ��وای گ��ه‌وره ب�هس�ه‌ر دوژمنانتان‌دا ده‌زان����ی ،ئێستا ئ���ه‌وان له‌نێو م��اڵ‌‌و سه‌رکه‌ون. منداڵی خۆیان ،له شیرین خ �ه‌ودان، به‌اڵم ئێمه به ناوی خزمه‌تکردن به 1ـ باوه‌ڕتان به خ��ودا‌و (ماجاْ من میلله‌ت ،وا له ژێر داری سێداره‌ین‌و عندالله)و په‌رستنی خودا‌و پێغه‌مبه‌ر خ�ه‌ری��ک��م دوای��ی��ن س��ات�هک��ان��ی ژیانم (د.خ)و ب �ه‌ج��ێ��گ �هی��ان��دن��ی ئ �ه‌رک��ی ب �هم وه‌س��ی�ه‌ت نامه‌یه ت��ه‌واو دهک �هم؛ ئایینی پته‌و بێ. ج��ائ��ه‌گ��ه‌ر م��ن��ی��ش ب �ه‌رپ��رس��ی��اره‌ت��ی 2ـ یه‌کیه‌تی‌و ته‌بایی له نێوان خۆتان‌دا گ �ه‌وره‌م له‌سه‌ر شان نه‌بووایه ،ئێستا بپارێزن ،ک��اری نه‌شیاو له به‌رانبه‌ر منیش وه‌ک ئێوه له ناو خاوخێزان‌و یه‌کتردا مه‌که‌ن‌و چاوچنۆک مه‌بن؛ ماڵی خۆم له شیرین خه‌ودا ده‌بووم ،به تایبه‌ت له به‌رپرسیاریه‌تی‌و خزمه‌ت ئ�ه‌وه‌ی که ئامۆژگاریتان بۆ دوای کردن‌دا. خ��ۆم دهک���هم ،ئ�هم�ه‌ش یه‌کێکه له‌و 3ـ خوێندن‌و زانست‌و پله‌ی زانیاریتان به‌رپرسیاره‌تیانه‌ی که له‌سه‌ر شانمه ،ب �ه‌رن �ه س����ه‌ره‌وه؛ ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی که‌متر دڵنیام ئ�ه‌گ�ه‌ر که‌سێکی دی��ک�ه له فریوی دژمنان بخۆن. ئ��ێ��وه؛ به‌رپرسیاره‌تیییه‌کانی منی 4ـ ب���اوه‌ڕ ب �ه دوژم��ن��ان م �هک �هن ،به
به دوژمن ،چونکه دوژمن دوژمنه‌‌و جێگه‌ی هیچ باوه‌ڕ پێکردنێک نیه. 6ـ خ��ی��ان �ه‌ت ب �ه ی �هک��ت��ری م �هک �هن، ن�ه‌خ��ی��ان�ه‌ت��ی س��ی��اس �ی‌و ن �ه گیانی‌و ماڵی‌و نامووسی ،چونکه خیانه‌تکار الی خودا‌و مرۆڤ سووک‌و تاوانباره، خ��ی��ان �ه‌ت ب���ه رووی خ��ی��ان �ه‌ت��ک��اردا دهگهڕێتهوه. 7ـ ئ�ه‌گ�ه‌ر یه‌کێک ل�ه ئێوه توانی کاره‌کانی ئێوه به بێ خیانه‌تکردن ئه‌نجام بدا ،هاوکاری بکه‌ن ،نه‌وه‌ک له پێناوی چاوچنۆکی‌و به‌خیلیدا دژی بوه‌ستن ،یان خوا نه‌کا له‌سه‌ری ببن به جاسووسی بێگانه. 8ـ ئه‌و شوێنانه‌ی له وه‌سیه‌تنامه‌که‌دا نووسیومه بۆ مزگه‌وت‌و نه‌خۆشخانه‌‌و
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
7
م��اڵ ،ه �هم س���ه‌روه‌ت ،ه �هم ده‌وڵ���ه‌ت‌و ئابڕوو‌و نیشتمانیشتان ده‌بێ. 10ـ من پێم وا نیه حه‌قی خودا نه‌بێ، حه‌قی دیکه‌م له‌سه‌ر بێ؛ به‌اڵم ئه‌گه‌ر که‌سێک الی وابوو ،له که‌م تا زۆر شتێکی الی منه ،س �ه‌روه‌ت��ی زۆرم جێ هێشتوه ،با بچێ له واریسانم داوا بکا‌و وه‌ری بگرێته‌وه. تا ئێوه یه‌کتر نه‌گرن ،سه‌رناکه‌ون؛ زوڵم‌و زۆر له یه‌ک مه‌که‌ن ،چونکه
«ئێوه له خه‌بات‌و هه‌وڵ‌‌و تێکۆشان مه‌وه‌ستن؛ تا وه‌ک هه‌موو گه‌النی دیکه له ژێر چه‌پۆکی دوژمنان رزگارتان ده‌بێ ،ئه‌گه‌ر واڵتێکت هه‌بێ، سه‌ربه‌ستییه‌کت هه‌بێ؛ ماڵ‌‌و خاک‌و نیشتیمان هی خۆتان بێ ،ئه‌و کاته هه‌موو شتێکتان ههیه» سه‌رده‌که‌ون ،ئێوه نابێ به کوشتنی من‌و برا‌و ئامۆزاکانم چاوتان بترسێ، هێشتا ده‌ب���ێ زۆر ک�هس��ی دیکه‌ی وه‌ک��وو ئێمه ل�هو رێگایه‌دا ]گیانی خ��ۆی��ان[ ب �ه‌خ��ت ب��ک �هن؛ ت��ا ده‌گ �هن �ه ئاوات‌و مه‌به‌ستتان. دڵنیام له دوای ئێمه‌ش زۆر که‌سی دیکه ه �ه‌ر ب�ه فێڵ‌‌و دووڕووی���ی له به‌ین ده‌برێن. دڵنیام زۆر له‌وانه‌ی له دوای ئێمه‌ش ده‌که‌ونه داوی فڕ‌وفێڵی عه‌جه‌مان، ل�ه ئێمه‌ش زان��ات �ر‌و لێهاتووتر ده‌ب��ن، به‌اڵم هیوادارم کوشتنی ئێمه ببێته په‌ند‌و عیبره‌ت بۆ دڵسۆزانی گه‌لی ک��ورد .وه‌سیه‌تێکی دیکه‌م بۆ ئێوه ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ل �ه خ���وای گ���ه‌وره داوا بکه‌ن ،هه‌ر چیه‌کتان بۆ سه‌رفرازیی ئه‌و گه‌له ک��رد ،کۆمه‌کتان له ئه‌و بۆ بێ؛ دڵنیام خوای گهوره سه‌رتان
گ �ه‌ڕێ��ن ب��ا بیکا .ئیتر ن��اب�ێ ب �ه‌رد بخه‌نه سه‌ر رێی‌و نابێ بهوه دڵگیر بن که یه‌کێک له ئێوه به‌رپرسیاره‌تیی گ������ه‌وره‌ی ب���ه‌ده‌س���ت���ه‌وه‌ی���ه .ئ �ه‌گ �ه‌ر ک��اری گ �ه‌وره که‌وتۆته س�ه‌ر شانی که‌سێک‌و به‌ڕێوه‌ی ده‌با ،دیاره لێی ده‌زانێ‌‌و به‌رپرسیاره‌تیی گه‌وره‌تریش ] ی[ له به‌رانبه‌ر ئه‌و ئه‌رکه‌دا ههیه. دڵنیابه برا کورده‌که‌ت هه‌ر چاکتره؛ دوژم��ن کینه‌ی له دڵ��هو ئه‌گه‌ر من به‌رپرسیاریه‌تیی گه‌وره‌م له سه‌رشانی نه‌بوایه ،ئێستا له‌ژێر داری سێداره‌دا ران���ه‌ده‌وه‌س���ت���ام .ب��ۆی �ه ن��اب �ێ ل�ه‌گ�ه‌ڵ یه‌کتریدا چاوچنۆک بن .ئه‌وانه‌ی فه‌رمانی ئێمه‌یان به‌جێ نه‌ده‌گه‌یاند، نه‌ک هه‌ر فه‌رمان جێبه‌جێ نه‌کردن، به‌ڵکوو به ت���ه‌واوی دوژمنایه‌تییان دهک����ردی����ن ،ل���هب���ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی خ��ۆم��ان
وه‌ئه‌ستۆی خۆی گرتبا ،ئێستا ئه‌و له شوێنی من له ژێر سێداره ده‌بوو. وا من به مه‌به‌ستی ره‌زایه‌تی خودا‌و ب �ه پ��ێ��ی ب �ه‌رپ��رس��ی��اره‌ت��ی س �ه‌رش��ان��م، وه‌کوو کوردێکی خزمه‌تکاری گه‌ل‌و ل �ه رێ��گ��ای ک���اری چ����اک‌دا (ام��ر بالمعروف) ئه‌و چه‌ند ئامۆژگارییه‌م کردن که هیوادارم له‌مه‌ودوا عیبره‌ت وه‌رب����گ����رن‌و ب���ه ت������ه‌واوی گ���وێ له ئامۆژگارییه‌کانم بگرن .به هیوای
هـــه‌واڵــی کوردستانی پالتفۆرمى «ئازادى بۆ ئۆجه‌الن» ده‌ستپێده‌کات
کۆڵبه‌رێک کوژرا و یه‌کێکیتریش برینداربوو
تایبه‌ت به دوژمنی عه‌جه‌م ،چونکه به چه‌ند هۆ‌و رێگاوه عه‌جه‌م دوژمنی ئ��ێ��وه‌ی�ه ،دوژم��ن��ی گ���ه‌ل‌و نیشتمان‌و ئایینتانه .مێژوو سه‌لماندویه‌تی که ب���ه‌رده‌وام له ک��ورد به به‌هانه‌یه‌‌و به که‌مترین تاوان ده‌تانکوژێ‌‌و له هیچ تاوانێک ب�ه‌ران��ب�ه‌ر ب�ه ک��ورد دهس��ت ناگێڕیته‌وه. 5ـ ب��ۆ چ �هن��د رۆژێ���ک ژی��ان��ی بێ قیمه‌تی ئه‌م دنیایه خۆتان مه‌فرۆشن
که‌سایه‌تی هه‌فته
قوتابخانه؛ ئێوه هه‌مووتان داوای بکه‌ن تا ده‌کرێ‌‌و سوودیان لـێ‌وه‌رده‌گیرێ. 9ـ ئێوه له خه‌بات‌و هه‌وڵ‌‌و تێکۆشان مه‌وه‌ستن؛ تا وه‌ک هه‌موو گه‌النی دی��ک�ه ل �ه ژێ��ر چ�ه‌پ��ۆک��ی دوژم��ن��ان رزگ��ارت��ان ده‌ب���ێ ،م��اڵ��ی دن��ی��ا هیچ ن���ی���ه ،ئ����ه‌گ����ه‌ر واڵت���ێ���ک���و ه���هب���ێ، سه‌ربه‌ستییه‌کو هه‌بێ؛ ماڵ‌‌و خاک‌و نیشتمانه‌که‌‌و ه��ی خ��ۆت��ان ب �ێ ،ئه‌و کاته ه�هم��وو شتێکتان ه�هی�ه ،هه‌م
خوا زۆر زوو زاڵم له‌به‌ین ده‌با‌و نابوودی ده‌کا ،ئهوه به‌ڵێنی خواوه‌نده بێ‌که‌م‌و زی��اد ،زاڵ��م ده‌ڕووخ��ێ‌‌و نابوود ده‌بێ، خوا تۆڵه‌ی زوڵمی لـێ‌ده‌کاته‌وه. هیوادارم ئه‌وانه له‌گوێ بگرن‌و خوا سه‌رکه‌وتووتان بکا خزمه تگوزارى گه‌ل و نیشتمان قازى محه‌مه‌د کۆمارى کوردستان
سه‌باحه‌ت تونجه‌ل:
«ده‌مانه‌وێ میکانیزمی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری گه‌ل دابمه‌زرێنین» ئاماده‌کار هێمن ئه‌حمه‌د
پاالتفۆرمى ‹›ئازادى بۆ ئۆج ئاالن›› که به‌ر له چه‌ند رۆژێک له الیه‌ن ژنانى پارێزه‌ر ،پاریزه‌رانى م��اف��ى م���رۆڤ و س��ی��اس�ه‌ت��م�ه‌دارن�هوه دام��ه‌زراب��وو رایگه‌یاند :بۆ پێکهاتنى ئاشتى ،ده‌بێت ئۆج ئاالن ئازاد بکرێت .له پێناوى چاره‌سه‌رى پرسى کورددا، ئه‌وان له‌گه‌ل به‌رێوه‌به‌رانى حکومه‌ت ،پارت و الیهنه سیاسیه‌کان ،رۆژن��ام �ه‌وان��ووس��ان و رۆشنبیراندا کۆده‌بنه‌وه .پاالتفۆرمى ‹› ئ��ازادى بۆ ئۆج ئاالن ‹› ڕاشیگه‌یاند :ئه‌وان له پێناوى چاره‌سه‌رى پرسى ک���ورددا ،ل�ه چه‌ند رۆژى داه��ات��وو دا و له‌گه‌ڵ به‌رێوه‌به‌رانى حکومه‌ت ،پارت و الیهنه سیاسیه‌کان، رۆژن��ام�هن��ووس��ان و رۆشنبیراندا ک��ۆده‌ب��ن�هوه و به شێوه‌یه‌کى کراوه بابه‌ته‌که تاوتوێ ده‌که‌ن و جه‌ختیان له‌وه‌شکرده‌وه به نکۆڵیکردن له ئۆجه‌الن و گه‌لى کورد پرسه‌که چاره‌سه‌ر نابێت و ئێمه ده‌مانه‌وێت له پێناوئى ئازادى ئۆج ئاالن و چارسه‌رى پرسى کورد و ئاشتى و دیموکراتى بێ ئه‌وه‌ى فه‌رمان له که‌س وه‌رگرین بدوێین و رێچاره‌یه‌ک بدۆزینه‌وه.
به گ��وێ��ره‌ى زانیاریه‌کان رۆژی چوارشه‌ممه، هێزه‌کانى ئاسایشى ئێران له نزیک شارى قه‌زوین به گومانى ئ �ه‌وه‌ى که ب��ارى نایاساییان پێیه، ئۆتۆمبیلێکى گولله‌باران کردووه و له ئاکامدا هاواڵتیه‌کى ک��وردى کوشتووه و یه‌کى تریشى بریندار ک���ردووه ،ک��وژراوه‌ک �ه ن��اوى (ش��اپ��وور) ه و خه‌ڵکى سنه‌ى ڕۆژه �ه‌اڵت��ى کوردستانه و که‌سێکى ت��ر ب�ه ن��اوى (ک���وروش زه‌ن���دی) که خه‌ڵکى هه‌مان ناوچه‌یه برینداربووه. له‌و بارهیهوه عیسا قه‌نبه‌ری ،جێگرى هێزه‌کانی ئاسایشی ئێران له پارێزگاى ورمێ به میدیاکانى ناوخۆى ئێرانى ڕاگه‌یاند :له ساڵى ڕابردوودا زیاتر له ( )3600ئۆپه‌راسیان دژ به‌و «قاچاخچی»یانه ئه‌نجام دراوه و بڕى زیاتر له ( )70میلیارد تمه‌ن بارى نایاسایى ده‌ستى به‌سه‌ر داگیراوه. به‌پێی زانیاریه‌کانیش له‌و ماوه‌یه‌دا زیاتر له ()50 کۆڵبه‌ر کوژراون.
سه‌باحه‌ت تونجه‌ل ،په‌رله‌مانتاری پارتی ئاشتی و دیموکراسی، سه‌باره‌ت به ئه‌نجامدانی گۆنگره‌ی گشتی له ئه‌نکارا له (15و)16 لێدوانی دا و رایگه‌یاند« :یه‌کێتی و به‌ره‌مان دروست کردووه ،به‌اڵم هیچ کۆنگره‌مان نه‌به‌ستووه. بانگه‌شه‌ی ئێمه ئهوهیه که له‌گه‌ڵ به‌رێکخستنکردنی گه‌ل ،میکانیزمی خۆبه‌ڕێوه‌بردن داده‌مه‌زرێنین .بۆ هیچ بابه‌تێک له ناوه‌نددا بڕیار ناده‌ین .هه‌ر شتێک هه‌بێت ،پێکهوه گفتوگۆی له‌سه‌ر ده‌که‌ین و بڕیاری له‌سه‌ر ده‌ده‌ین».
تونجه‌ل له‌گه‌ڵ ئاماژه به‌وه‌ی که دیموکراسی راس��ت �ه‌وخ��ۆ ل �ه م�ه‌ج��ل��ی��س و ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ی گه‌له‌وه تێده‌په‌ڕێت و وتی :تورکیا پێویستی ب�ه ئۆپۆزسیۆنی دیموکراتیک ه�هی�ه .له واقیعدا ئ�هم به‌رهه‌ڵستکارییه ههیه که له سۆسیالیسته‌کان ،ره‌نجده‌ران و دژبه‌رانی شه‌ڕ
پێک دێت .کێشه ئهوهیه که په‌رش و باڵون. کۆنگره ده‌توانێ هه‌موو ئهمانه یه‌ک بخاته‌وه و هه‌لی تێکۆشانێکی هاوبه‌ش بڕه‌خسێنێت. ئێمه ئ��ام��ان��ج��م��ان ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه دهس����ه‌اڵت و ژیان سه‌رله‌نوێ به‌رێکخستن بکه‌ینه‌وه .له
به‌رامبه‌ر سیستمه‌وه که گۆڕه‌پانی ژیانی لێ ته‌نگ کردوین ،له‌گه‌ڵ خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئهمه به‌رفراوان دهکهینهوه .ده‌مانه‌وێ ئه‌وه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تییه ،پلۆتیزه‌ی بکه‌ینه‌وه .له‌م پێناوه‌دا تێده‌کۆشین».
کوردستانی
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
6
ئاماده‌کار زه‌ینه‌ب سیپان -هه‌رێم کاوانى
تورکیا یاسایه‌کی نوێ دژی ئۆجه‌الن ده‌رده‌کات
حه‌سیپ کاپاڵن :په‌سه‌ندکردنى ئه‌م یاسای ه ل ه ئه‌نجومه‌ندا ریسواییه
له چوارچێوه‌ی پتر گوشار خستن ه سه‌ر ئۆجه‌الن کۆمیسیۆنى عه‌داله‌تى ئه‌نجومه‌نى تورکیا ،یاسایه‌کی په‌سه‌ندکرد ،په‌رله‌مانتارێکی شرناخیش ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات کۆمیسیۆنى عه‌داله‌ت کارى ئهوه نییه یاسا په‌سه‌ند بکات و تورکیا ماف و یاسا ناناسێت ،محه‌مه‌د ئۆجه‌النیش جه‌ختده‌کاته‌وه رێکخراوه‌کانی نێونه‌ته‌وه‌یى و مافى مرۆڤ پێویسته له دژى ئه‌م یاسایه هه‌ڵوێستیان هه‌بێت. له ()7/27ی رابردووه رێگه به عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن، رێبه‌رى ( )KCKنادرێت پارێزه‌ره‌کانى ببینێت. کۆمیسیۆنى ع�ه‌دال�ه‌ت��ى ئه‌نجومه‌نى تورکیا، یاسایه‌کى په‌سه‌ند کرد که هه‌ندێک گوشارى پ��ت��ر ب��خ�هن�ه س���ه‌ر ع �هب��دواڵ ئ���ۆج���ه‌الن ،رێ��ب �ه‌رى کۆماجڤاکێن کوردستان( ،)KCKله چوارچێوه‌ى ئه‌و یاسایه‌دا که بزانن هه‌رگیراوێکى سیاسى که له‌رێگاى پارێزه‌ر یان رێگایه‌کى تر زانیارى و رێنماى به«رێکخستنێکى ت��اوان��ب��ار» بدات به‌خواستى دادگ��ا ده‌تواندرێت بۆ شه‌ش مانگ دیدار له‌گه‌ڵ پارێزه‌ر و بنه‌ماڵه‌که‌ى رێگه‌ى لێ بگیرێت ،ته‌نها سه‌ندیکاى پ��ارێ��زه‌ران��ى تورکیا ی��اخ��ود پ��ارێ��زه‌رێ��ک ک�ه ده‌وڵ���ه‌ت دی���ارى بکات ده‌توانێت دیدار له‌گه‌ڵ گیراوه‌که‌دا ئه‌نجام بدات. حه‌سیب ک��اپ�ڵان ،ئ �هن��دام پ�ه‌رل�هم��ان��ى ش��رن��اخ، وتى :په‌سه‌ندکردنى ئه‌م یاسایه له ئه‌نجومه‌ندا ریسواییه ،چۆن کۆمیسۆنى مافى مرۆڤ ئه‌م یاسایه ئاسایى ده‌بینێت؟ کۆمیسۆنى عه‌داله‌ت ک��ارى ئ �هوه نییه یاسا په‌سه‌ند ب��ک��ات ،به‌ڵکو کارى ئه‌و ئهوهیه که چاو به‌یاساکه‌دا بخشێنێته‌وه و بزانێت که چی تێدایه دژى مافى مرۆڤ بێت ،به‌پێى م��اف یاسا بۆ که‌سێک دروس��ت ناکرێت ،کاتێک ئه‌و که‌سه‌که عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن بێت تورکیا هیچ م��اف و یاسا ناناسێت ،له ( )2011/7/27به بیانوى جارێک که که‌شتى خراپووه یان ئاو و ه�ه‌وا گونجاو نییه ئۆجه‌الن پارێزه‌ره‌کانى نابینێت. محه‌مه‌د ئۆجه‌الن ،براى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،وتى: ئاسته‌نگى کردنى دیدار له‌گه‌ڵ براکه‌م له ب��وارى ک��رداری��دا ههیه ،بۆ ئ��ه‌وه‌ى که ئه‌م قه‌ده‌غه کردنه بکه‌ن به فه‌رمى ئ���هم ی��اس��ای �هی��ان دروس���ت���ک���ردووه، رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی ن��ێ��ون�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى و مافى مرۆڤ پێویسته له دژى ئه‌م یاسای ه هه‌ڵوێستیان هه‌بێت. ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه سلێمانیش ل�ه پێناو ن��اس��ان��دن و خ���اوه‌ن���داری ک���ردن له ئۆجه‌الن ئێواره‌ى رۆژى پێنج شه‌ممه ( )2011/1/19له هۆڵى ئ��ازادى ح��زب��ى ش��ی��وی��ع��ى ل���ه ش���ارى سلێمانى به به‌شدارى رۆش��ن��ب��ی��ران و
ژم���اره‌ی���هک ک�هس��ای�ه‌ت��ى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان کۆنفرانسێک به‌سترا که ل ه الیه‌ن بانۆ هه‌ڵه‌بجه‌یى، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى ژنانى ئازادیخوازى کوردستان پێشکه‌ش کرا. رێکه‌وت ئیسماعیل ،نووسه‌ر و رۆشنبیر و وهرگێڕى «گه‌شته نائاکامه‌کانى سه‌رکرده‌یه‌ک» ،سه‌ره‌تا باسى له ره‌وشى رۆیشتنى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن بۆ ئه‌وروپا و پیالنی واڵتانى زلهێز کرد به‌رامبه‌ر نه‌یانهێشت نه‌ته‌نها له ئه‌وروپا ،به‌ڵکو له ئه‌فریقاش بۆ په‌یوه‌ندى دیبلۆماسى نیشته‌جێ بێت. رێکه‌وت ئیسماعیل ،باس له‌وه ده‌کات ،دیموکراسى له ئ�ه‌وروپ��ا وه‌همه و ته‌نانه‌ت ئ�هو شتانه‌ى که ل ه به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان دایه له راگه‌یاندندا باڵوى ده‌که‌نه‌وه ،هه‌روه‌ها ره‌خنه‌شى له جه‌ماوه‌رى کورد گرت که ته‌نها وه‌ک کاردانه‌وه خۆیان ده‌رده‌بڕن و هه‌نگاوى چاالکان ه هه‌ڵناگرن. ناوبراو ،باسى له که‌سایه‌تى و فکره‌کانى ئۆجه‌الن ک���رد ،ک �ه زی��ات��ر ل �ه ( )5000الپ���ه‌ڕه‌ى وه‌ک به‌رگرینامه پێشکه‌ش کردووه و کوردى هه‌موو دنیاى هێناوه‌ته الى یه‌ک و ئۆجه‌الن ( )14ساڵه له زی��ن��دان دای �ه و به رێ��ب�ه‌رى ئه‌فریقاى باشور نێلسۆن ماندیالى چواند که ( )27ساڵ بۆ مافى گه‌له‌که‌ى له زیندان ده‌ستبه‌سه‌ر کرابوو. ل�ه به‌شێکى لێکۆڵینه‌وه‌که‌یدا سیاسه‌ته‌کانى ئه‌مریکاى باس کرد و رایگه‌یاند :ره‌جه‌ب ته‌یب ئ �ه‌ردۆغ��ان و ع�هب��دواڵ گوله‌ن و داود ئۆغلۆ، ه �هم��ووی��ان م��وری��دهک��ان��ى ف �ه‌ت��ح��واڵ گ��ول�هن��ن، فه‌تحواڵ گوله‌نیش له ئه‌مریکا نیشته‌جێیه و ده‌قى لێدوانه‌کانى عه‌بدواڵ گوله‌نیشی بۆ ئاماده‌بووان خوێنده‌وه که ره‌وای��ى به کۆمه‌ڵکوژى ده‌دات و رایگه‌یاندووه «دهس�ه‌اڵت��دارى تورکیا نه‌یتوانیوه باش که‌ڵک له ئایین وه‌ربگرن».
خراپیان زانیوه له‌سه‌ر کورد و بزوتنه‌وه‌که باڵویان کردۆته‌وه که ئه‌مه‌ش ته‌واو به زیانى کورد ته‌واو بووه ،بهداخهوه میدیاى کوردى کاریگه‌رى خراپى له‌سه‌ر باشورى کوردستان دروست کردووه. ئ�هم کۆنفرانسه له کاتێک دای �ه که عه‌بدواڵ ئ��ۆج �ه‌الن رۆژى هه‌ینى داه��ات��وو شه‌شه‌مانگ تێده‌په‌ڕێت که رێگه نه‌دراوه و گۆشه‌گیر کراوه و رێگه به پارێزه‌رانى نادرێت سه‌ردانى بکه‌ن. ف��ای��ق گ��وڵ��پ��ى ،ئ �هن��دام��ى ک��ۆم��ی��ت�هى م���اف و ته‌ندروستى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ئاماژه‌ى به دۆخى ئۆجه‌الن له‌ناو زیندان ک��رد که ژه‌هراویکردنى ئۆجه‌الن به ماده‌ى سترۆنسیۆم و کرۆم له ساڵى ( )2007کرد و وت��ى :له رێگه‌ى هێنانى تاڵه قژه‌کانى له رێگه‌ى پارێزه‌ره‌کانیه‌وه توانرا ژه‌هراوی کردنه‌که‌ى له تاقیگه‌کانى پاریس ،رۆما ،نه‌رویج ئاشکرا بێت ،ئێستاش دووباره ئه‌م مه‌ترسییه له ئارادایه. ف��ای �ه‌ق گوڵپى ب��اس��ى ل �ه م��اف��ى زیندانییه‌کى سیاسى کرد و رایگه‌یاند که رێبه‌ری ()KCK له گشت مافه‌کانى زیندانى سیاسى بێبهش کراوه و ل ه گۆشه‌گیریدا گۆشه‌گیرتر کراوه ،سه‌ردانى بنه‌ماڵه و که‌سانى نزیک و پ��ارێ��زه‌ران��ى لێ قه‌ده‌غه کراوه و راگه‌یاندن ئاگاردار نییه ،ته‌نها رادیۆیه‌کى پێدراوه. له کۆتاییدا ئاماده‌بووان به ره‌خنه و پێشنیار و بیروڕاى خۆیان هێنایه زمان و پێنشیار کرا که له باشورى کوردستان مه‌کته‌ب یا کۆمیته‌یه‌کى ئایدۆلۆژیکى بۆ باڵوکردنه‌وه‌ى ئه‌ندیشه‌کانى ئۆجه‌الن دابمه‌زرێت. سه‌الم عه‌بدولکه‌ریم ،مامۆستاى زانکۆى سلێمانى پێشنیارى کرد که له ناوه‌نده‌کانى زانکۆ ،کۆڕ
سه‌الم عه‌بدولکه‌ریم ،مامۆستاى زانکۆ: پێویسته له ناوه‌نده‌کانى زانکۆ ،کۆڕ و سیمینار بۆ خوێندکاران ببه‌سترێت و گه‌نجان به هزره‌کانی ئۆجه‌الن ئاشنا بکرێن ئ����هو ن����وس����ه‌ره ،ره‌خ���ن���هی له م��ی��دی��اى دهس���ه‌اڵت���دارى هه‌رێم گ��رت و وت��ی :ل�ه سه‌رده‌مانى گ���ی���ران���ى ئ����ۆج����ه‌الن م��ی��دی��اى تورکیایان کردۆته س�ه‌رچ��اوه و تورکه‌کانیش هه‌رچى ب�����������������������ه و س��ی��م��ی��ن��ار ب��ۆ خ��وێ��ن��دک��ارن ب����ب����هس����ت����رێ����ت و گه‌نجان به‌م فکرانه ئ���اش���ن���ا ب���ک���رێ���ن ب��ۆ ئ��������ه‌وه‌ى ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���اى باشورى کوردستانیش له‌م فکرانه سودمه‌ند بێت ،سه‌الم عه‌بدولکه‌ریم ،ب�ه‌ش��دارب��وو له‌و سیمیناره ،له درێ��ژه‌ى قسه‌کانیدا باس له‌وه ده‌کات سه‌ره‌ڕاى ئیدانه‌کردنى ئه‌و پیالنگێڕییه ،گرنگه ئێمه وه‌ک کورد وه‌ک ئه‌وانه‌ى له بوارى ئه‌کادیمیا کار ده‌که‌ن ،ئه‌و گیرو گرفت و رووداو کێشانه‌و پیالنگیڕى له مێژووى ه��اوچ�ه‌رخ��ى ک��ورد ل�ه پارچه‌کانى کوردستان رووده‌ده‌ن ،بیکه‌ین به بابه‌تى توێژینه‌وه‌ى زانستى، ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ى زانستیانه ده‌ستنیشان و ه��ۆک��ارو که‌موکوڕیانه دی��ارى بکه‌ین ،رووب���ه‌ڕووى ئه‌و بار گرژی و رووداوانه ببینه‌وه که‌ڕوو به‌ڕوومان ده‌بێته‌وه ،بێگومان ئه‌وه‌ى ئه‌رکى گه‌نجانى کورده له زانکۆکانى کوردستان له‌م ساڵ ڕۆژه‌و له له هه‌رساڵ رۆژێکى نه‌ته‌وه‌یى تر که‌دێته پێشهوه خاوه‌ندارێتى بکه‌ن له‌ڕووى پارێزگارى کردن بایه‌خ پێدانى له ئاستى نه‌ته‌وه‌یی ،بتوانین کێشه‌کانمان ئ���هو پیالنگێڕییه ل �ه ئاستێکى ن��اوخ��ۆی��ی �هوه بگوازینه‌وه ب��ۆ ئاستێکى ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ى ،جه‌خت بکه‌ینه‌وه له کوردبوونمان له پێناو ئاینده‌یه‌کى گه‌ش بۆ نه‌ته‌وه‌که‌مان.
وه‌سێتی قازی بۆ گه‌له‌که‌ی:
ره‌مـــــــ
ئاماده‌کار له هه‌موویان زاڵمتر‌و مه‌لعوونتر‌و خوانه‌ناستر‌و بێبه‌زه‌ییتره؛ له هیچ تاوانێک به‌رانبه‌ر به باران گ�ه‌ل��ی ک��ورد دهس��ت ن��اگ��ێ��ڕێ��ت�هوه؛ ه �ه‌ر به درێژایی مێژوو له‌گه‌ڵ گه‌لی کورد ،غه‌ره‌ز‌و ()2ی رێبه‌ندانى ساڵى ()1324 کینه‌ی ریشه‌داری هه‌بووه‌‌و هه‌یه‌تی. هه‌تاوى به‌رامبه‌ر به ()1946/1/22 ته‌ماشا که‌ن ،بڕوانن ته‌واوی گهوره پیاوانی کۆمارى کوردستان له مهاباد گه‌له‌که‌تان ،ل�ه سمایل ئ��اغ��ای شکاکه‌وه دامه‌زرا ،دواى پتر له ( )66ساڵ ب��گ��ره؛ ت��ا ج �هوه �ه‌ر ئ��اغ��ای ب���رای‌و ه�هم��زه به‌سه‌ر دامه‌زراندنى کۆماره‌که‌دا، ئاغای مه‌نگوڕ‌و چه‌ند‌و چه‌ندین مرۆڤی له ساڵیادیدا و له‌به‌ر گرنگى دیکه ،هه‌ر هه‌موویان به فریودان ،ئارامیان ناوه‌رۆکى ،وه‌سێنامه‌که‌ى پێشه‌وا کردنه‌وه‌‌و خه‌ڵکیان له پشت کردنه‌وه‌‌و ئینجا قازى و گرنگییه مێژووییه‌که‌ى زۆر نامه‌ردانه ،کوشتیانن؛ هه‌موو ئه‌وانه‌یان لێره‌دا باڵوى دهکهینهوه... به سوێند‌و قورئان فریو دان که گویا عه‌جه‌م له دواى ئه‌وه‌ى که کۆمارى کوردستان نییه‌تی خێری له گه‌ڵیان‌دا هه‌یه‌‌و چاکه‌یان دامه‌زرا ،ساڵێک ته‌مه‌نى ته‌واو نه‌کرد لهگهڵدا دهک��ات ،ب�ه‌اڵم هه‌ر ک��ورده خۆش کۆماره‌که جوانه‌مه‌رگ بوو ،له کاتى ب���اوه‌ڕه‌‌و به سوێند‌و س��ۆزی عه‌جه‌م فریوی له‌سێداره‌دانى قازى محه‌مه‌د سه‌رۆکى خ���واردوه‌‌و ب���اوه‌ڕی پێ هێناون؛ که‌چی تا کۆمارى کوردستان ،ساڵى ( )1947ئه‌م ئێستاش به درێژایی مێژوو ،که‌س نه‌یدیوه وه‌سێتنامه‌یه‌ى بۆ گه‌له‌که‌ى له دواى خۆى تاکوو جارێکیش عه‌جه‌م به سوێند‌و واده‌‌و جێهێشت. ئه‌و په‌یمانانه‌ی که به سه‌رانی کوردی داوه، وه‌فای پێ‌بکا‌و واده‌کانی له‌گه‌ڵ کورد به‌جێ وه‌سیه‌تى قازى محه‌مه‌د بۆ گه‌لى کورد بگه‌یه‌نێ؛ هه‌ر هه‌مووی درۆ‌و فڕ‌وفێڵ بووه. جا وا من وه‌کوو برایه‌کی چووکه‌ی ئێوه ،له بسم‌الله الرحمن الرحیم رێگای خوادا ،بۆ خاتری خودا پێتان ده‌ڵێم: رۆڵه‌‌و برا عه‌زیزه‌کانم! یه‌کتر بگرن‌و قه‌ت پشتی یه‌کتر به‌رمه‌ده‌ن. برا به‌ش خوراوه‌کانم، دڵنیا بن ئه‌گه‌ر عه‌جه‌م هه‌نگوینتان بداتێ، میلله‌ته زوڵم لێکراوه‌که‌م! وام ل�ه دوای��ی��ن ساته‌کانی ژی��ان �م‌دا ،چه‌ند دیاره ژه‌هری تێ‌کردوه .به سوێند‌و به‌ڵێنی ئامۆژگارییه‌کتان دهک �هم ،وه‌رن به خاتری درۆی ع �ه‌ج �هم ف��ری��و م �ه‌خ��ۆن؛ ک �ه ئه‌گه‌ر خوا چیتر دوژمنایه‌تیی یه‌کتری مه‌که‌ن؛ هه‌زار جار ده‌ست له قورئانی پیرۆزیش بدا‌و ی�هک بگرن‌و پشتتان وه‌یه‌کتری ب��ده‌ن ،له به‌ڵێنتان پێ‌بدا ،دڵنیابن مه‌به‌ستی فریودانی ب�ه‌ران��ب�ه‌ر دوژم��ن��ی زۆردار‌و زاڵ��م بوه‌ستن ،ئێوه‌یه ،تاوه‌کوو فێڵێکتان لـێ‌بکا. خۆتان به خ��ۆڕای��ی به دوژم��ن مه‌فرۆشن ،وا من له دوایین ساته‌کانی ژیانم‌دا به خاتری دوژمن هه‌ر ئهوهنده ئێوه‌ی ده‌وێ ،تا کاری خودای گهوره ئامۆژگاریتان ده‌که‌م ،پێتان خ��ۆت��ان پ�ێ‌ج��ێ��ب�ه‌ج�ێ دهک����او ق���ه‌ت ب �ه‌زه‌ی��ی ده‌ڵێم‌و خوا بۆ خۆی ده‌زانێ که من ئه‌وه‌ی پێتان‌دا نایه؛ له هه‌ر هه‌لێک‌دا بێ ،قه‌ت له ده‌ستم هات ،به سه‌ر‌و به‌گیان‌و تێکۆشان، به ئامۆژگاری‌و رێنوێنی‌و رێگه‌ی راست لێتان نابوورێ. دوژم��ن��ان��ی گ �ه‌ل��ی ک���ورد زۆرن ،زاڵ��م��ن ،نیشاندانی ئێوه ،درێغیم نهکردوه .ئێستاش زۆردارن؛ بێ‌به‌زه‌یین؛ ره‌م��زی سه‌رکه‌وتنی له‌و ساته‌دا‌و له‌و ب��ارودۆخ�ه‌دا ،دیسان پێتان ه����ه‌ر گ�����ه‌ل‌و ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی����هک ،ی �هک��گ��رت �ن‌و راده‌گه‌یه‌نم که چیتر فریوی عه‌جه‌م نه‌خۆن‌و یه‌کبوونه؛ پشتگیریی ت���ه‌واوی میلله‌ته .ب��اوه‌ڕێ به سوێند‌و دهس��ت له ق��ورئ��ان دان‌و هه‌ر میلله‌تێک یه‌کیه‌تیی‌و ته‌بایی نه‌بێ ،به‌ڵێن‌و سۆزه‌کانیان مه‌که‌ن .چونکه عه‌جه‌م هه‌ر ده‌م ژێرده‌ستی دوژمنانی ده‌ب �ێ ،ئێوه نه خوا ده‌ناسن‌و نه باوه‌ڕیان به خوا‌و پێغه‌مبه‌ر گه‌لی کورد! هیچتان له گه‌النی سه‌ر ئه‌م ه �هی��هو ن �ه ب���اوه‌ڕی���ان ب �ه رۆژی ق��ی��ام�ه‌ت‌و گۆی زه‌ویه که‌متر نیه ،به‌ڵکوو له پیاوه‌تی‌و حساب‌و کیتاب ههیه .له الی ئه‌وان ئێوه هه‌ر غیره‌ت‌و لێهاتوویی؛ له زۆر له‌و گه‌النه‌ی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که کوردن ،با موسڵمانیش بن، رزگار بوون له پێشترن .ئه‌و میلله‌تانه‌ی که تاوانبار‌و مه‌حکوومن ،بۆ وان دوژمنن؛ سه‌ر‌و له چنگی دوژمنه زۆرداره‌کانیان رزگاریان ماڵ‌‌و گیانتان بۆ ئه‌وان حه‌اڵڵه‌‌و به غه‌زای ب��وو ،وه‌ک ئ��ێ��وه‌ن؛ ب��ه‌اڵم ئ �ه‌وان �هی خۆیان ده‌زان���ن ،به‌ڵێنم وان �هب��وو من ب��ڕۆم‌و ئێوه به رزگار کردوه ،یه‌کیه‌تییان له نێوان‌دا ههبووه؛ ده‌ست ئه‌و دوژمنه دڵڕه‌شانه‌وه به‌جێ بهێڵم، با ئێوه‌ش وه‌کوو هه‌موو گه‌النی رووی زه‌وی ،زۆر جاریش بیرم له رابردوو‌و گهوره پیاوانمان چیتر ژێ��رده‌س��ت نه‌بن؛ ه �ه‌ر به یه‌کگرتن‌و کردۆته‌وه ،که عه‌جه‌م به فریو‌و سوێند‌و درۆ‌و ح�هس��وودی به‌یه‌ک ن�هب��ردن‌و خۆنه‌فرۆشتن حیله گرتوویانن‌و کوشتوویانن ،چونکه له به دوژمنان له دژی نه‌ته‌وه‌که‌مان ده‌توانن مه‌یدانی نه‌به‌ردیدا پێیان نه‌وه‌ستان‌و نه‌یان توانیوه له به‌رانبه‌ریان‌دا رابوه‌ستن ،ناچار رزگار بن. ب��راک��ان��م! چیتر ف��ری��وی دوژم���ن م �ه‌خ��ۆن؛ ب �ه درۆ‌و ف�ڕ‌وف��ێ�ڵ ه�ه‌ڵ��ی��ان خ �ه‌ڵ �ه‌ت��ان��دوون، دوژم��ن��ی ک���ورد ل �ه ه��ه‌ر ره‌ن���گ‌و دهس��ت��هو کوشتوویانن. قه‌ومێک بێت ،ه�ه‌ر دوژم��ن�ه ،بێ ره‌حمه، بێ‌ویژدانه؛ ره‌حمتان پێ‌ناکا ،به‌یه‌کترتان من ئه‌وانم هه‌ر هه‌موویان له‌بیر بوو؛ قه‌تیش به‌کوشت ده‌دا؛ ته‌ماحو وه‌به‌ر ده‌نێ؛ به درۆ‌و باوه‌ڕم به عه‌جه‌مان نهکردوه؛ به‌اڵم عه‌جه‌م له فڕ‌وفێڵ به‌گژ یه‌کترودا ده‌کا؛ له‌ناو هه‌موو پێش گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ئێره چه‌ندین جار وه‌اڵم‌و دوژمنه‌کانی گه‌لی کورد ،دوژمنی عه‌جه‌م راس��پ��ارده‌ی��ان ب�ه ن��ام��هو ب�ه ن��اردن��ی که‌سی
هـــه‌واڵــی کوردستانی ل ه ( )40رۆژدا ( )327که‌س ده‌گیرێن
له تورکیا و باکورى کوردستاندا له ئۆپه‌راسیۆنى ( )40رۆژى دوای����دا ل �ه ژێ��ر ن���اوى ()KCKه‌دا پێکها هاتووه )449( ،که‌س ده‌ست به‌سه‌ر کران و ( )327که‌سیش گیران .له ئۆپه‌راسیۆنى سیاسى ئه‌م دواییه‌ى تورکیا و باکورى کوردستاندا له‌م ()40 رۆژه‌ى دویدا ژماره‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى که له‌ژێر ناوى ()KCKه‌دا ده‌ست به‌سه‌ر کراون ( )449که‌سه و ()327که‌سیش گیراون و که ( )15منداڵ)22( ، خوێندکارى تێدایه .له‌م ( )40رۆژه‌دا ( )11که‌س رۆژانه ده‌ست به‌سه‌ر کراوه و رۆژان�ه‌ش ( )8که‌س گ��ی��راوه .ئ�هو ( )327که‌سه‌ى گیراون به بیانوى «ئه‌ندامى رێکخستنن» « ،له‌ژێرناوى رێخستندا خه‌باتیانکردووه و په‌روه‌رده‌یانداوه‌ته‌وه« ،گیراون .له ساڵى( )2009حکومه‌تى تورکیا به‌شێوه‌یه‌کى چڕ ده‌ستى کردوه به‌گرتنى سیاسه‌تمه‌داران و چاالوانان و رۆژنامه‌نووسانى ک��ورد به بیانوى رێکخستنى نایاساى.
( )٤٤٠هه‌ڵگرى ڤایرۆسى ئایدز ل ه کوردستان
به‌پێى راپۆرتى ئاژانسى هه‌واڵی موکریان ،فه‌رزام بیدارپوور جێگرى سه‌رۆکی زانکۆى زانستى پزیشکى پارێزگاى کوردستان(سنه) له ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ى کارى رۆژان �هى ته‌ندروستى و پاراستنى خواردنى پارێزگاى کوردستاندا رایگه‌یاند )440( :که‌س له پارێزگاى کوردستاندا تووشى نه‌خۆشى ئایدز هاتوون و له ماوه‌ى چه‌ند ساڵى رابردووشدا ( )140که‌س له‌و پارێزگایه‌دا به هۆى ئه‌م نه‌خۆشییه‌وه گیانیان له ده‌ست داوه. ن��اوب��راو ب��اس��ی له‌شکرد ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ى ن��اوه‌ن��دهک��ان��ى زانیاریى پارێزگاى کوردستان به بوونی ئه‌و رێژه‌یه له‌م نه‌خۆشیه‌یان زانیوه ،به‌اڵم گریمانه‌ی ئهوه ده‌کرێت زیاتر له هه‌زار و پێنج سه‌د که‌س ئه‌و نه‌خۆشییه‌یان گرتبێت. ئ �هو ک��ارب�ه‌ده‌س��ت�هى پ��ارێ��زگ��اى ک��وردس��ت��ان وێ��ڕاى ئ��ام��اژه ب �ه پ �ه‌ره‌س �هن��دن��ى ئ���هم نه‌خۆشییه ل �ه ش��ارو گ���ون���دهک���ان���ى ده‌وروب���������ه‌رى ش�����ارى س��ن �ه و دهس���ت پێڕانه‌گه‌یشتن به پێداویستیه سه‌ره‌کیه‌کانى ژیان و الدانه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى به هۆکارى په‌ره‌سه‌ندنى ئه‌و نه‌خۆشییه زانیوه.
دژ به سێداره و سهنگسار ،ژنانى هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان کۆده‌بنه‌وه
ژنان
«تێکۆشانى ژنان گرنگترین خاڵ ه ل ه کۆتایىهێنان ب ه هه‌موو جۆره‌کانى قڕکردن»
ساڵی دووەم ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
8
زیندوو
ژن و سیاسه‌ت uسازان تۆفیق u
کاتێک باسی ژن ده‌کرێت به‌تایبه‌ت له هه‌رێمی کوردستان ،ئه‌وا زۆربه‌ی هێزه سیاسیه‌کان خۆیان به پێشه‌نگ ده‌زان��ن له گرنگیدان به پرسی ژن و ب �ه‌ش��داری پێکردنیان ل�ه ک��اری سیاسی ،به‌اڵم کاتێک له‌ئاستێکی ب��ااڵدا ده‌ڕوانیته حزبه‌کان ده‌بینین زۆرب�����هی پ��ۆس��ت�ه ب���ااڵک���ان ل�ه‌ژێ��ر دهس���ه‌اڵت���ی پ���ی���اودان و ئ�ه‌وه‌ی��ش��ی ل �ه دهس��ت��ی ژن���دای���ه ن��اه��ێ��ڵ��رێ��ت به ت��وان��ای خ��ۆی کاربکات و ده‌بێت ببێته جێبه‌جێکه‌ری ئ�هو پالنانه‌ی پیاوانی سه‌روی خۆیان دایده‌ڕێژن، به‌شداری پێنه‌کردنی ژنانیش ته‌نیا له الی هێزێکی سیاسی نیه ،به‌ڵکو زۆربه‌ی هێزه سیاسیه‌کان به چه‌پ و راسته‌وه ئه‌گه‌رچی په‌یڕه‌وه‌کانی خ����ۆی����ان ب����ه وش������هی ب���ری���ق���ه‌دار رازان���دۆت���هوه ،ب �ه‌اڵم ل�هس�ه‌ر ئ �ه‌رزی واقیع ئه‌و وشه رازێنراوانه بوونی نیه و ته‌واو پێچه‌وانه‌یه ،ئه‌وه‌ش بۆ چه‌ند هۆکارێک ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه یه‌کێک له‌وانه به که‌م بینینی ژن و جۆره تێڕوانینێک ک�ه ژن��ان بێتوانان و توانای ئه‌وان نیه بگه‌نه ناوه‌نده‌کانی بڕیاری سیاسی ،له‌ڕاستیدا زۆرکات ک�ه پ �هی��ڕه‌وی ن��اوخ��ۆی حیزبه‌کان ده‌خ��وێ��ن��ی��ن�هوه ئ �ه‌گ �ه‌ر ب �ه ت �ه‌واوی��ش ن�هب��ێ��ت الن���ی ک �هم��ی م��اف�هک��ان��ی ژن داب��ی��ن ک���راوه ب�ه‌ج��ۆرێ��ک گه‌ر بیانیه‌ک ئ�هو ره‌شنوسانه ببینێت، ب��ێ��گ��وم��ان دان ب����ه‌وه‌دا ده‌ن��ێ��ت که ب���ن���هم���اک���ان���ی دی���م���وک���راس���ی ل�ه کوردستان گه‌شه‌ی ک��ردووه ،به‌اڵم سه‌د مه‌خابن نه‌ک ته‌نیا بنه‌ماکانی دیموکراسی گ�ه‌ش�هی ن �هک��ردوه و ژنیش ن�هک ته‌نیا له کایه‌یه‌کی کۆمه‌ڵگا و له‌ناو خێزاندا ،به‌ڵکو له هه‌موو جومگه‌کانی ژیاندا له‌قاڵب دراوه و بچوک کراته‌وه و توانای راسته‌قینه‌ی خۆی لێ سه‌ندراوه‌ته و کراوه‌ته مرۆڤی پله دوو ،گه‌ر کاری رێکخراوه‌کانی ژنانیش له رابردوودا هه‌ڵبسه‌نگێنین ئ���هو راس��ت��ی�هم��ان دێته ب �ه‌ر چ��او ک�ه ئ �هم ده‌زگایانه له‌جیاتی پێشخستنی توانای ژنان و خزمه‌تکردنیان ناوه‌ندێک بوون بۆ خزمه‌ت کردنی حزب و بچوک کردنه‌وه‌ی ئه‌و توانایه‌ی له ژندا ههیه ئه‌گه‌رچی ده‌ب��وو ئ�هو رێکخراوانه په‌ره به توانای ژنان بده‌ن و هانیان بده‌ن که شانبه‌شانی پیاوان به‌شداربن له پرۆسه‌ی سیاسی و بڕیاردان له هه‌موو بابهته په‌یوه‌ستداره‌کان به ژیان و داهاتووی خه‌ڵکه‌وه ،که له ده‌زگا فه‌رمیه‌کانیشدا ب �ه‌داخ �هوه رێ��ژه‌ی ژنان له به‌رپرسیارێتیه سیاسیه‌کاندا ئ �ه‌وه‌ن��ده که‌من به‌جۆرێک ک�ه له په‌رله‌مانی ک��وردس��ت��ان که‌متر له ()%35ی ژنه و تاقانه وه‌زیرێکیش له کابینه‌ی شه‌شدا هه‌بوو که به به‌راورد به وه‌زاره‌ته‌کانیتر زۆر باش ک��اری ک��ردووه ،ب�ه‌اڵم مه‌خابن ئه‌و وه‌زیره تاقانه‌یه‌ش له کابینه‌ی حه‌وتدا ل�ه س��ای�هی رێکه‌وتنی ستراتیژی چ��اره‌ن��وس��ی ن���ادی���اره ،م���اوه‌ت���ه‌وه‌ى بڵێین ه���ه‌ر ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �هی �هک ی��ان هێز و الیه‌نێکی سیاسی گرنگی ب �ه پ��رس��ی ژن ن����ه‌دات ل �ه ه�هم��وو بواره‌کانی ژیاندا شکست ده‌هێنێت ئ����هوهش م��ێ��ژوو س�ه‌ل��م��ان��دووی�ه‌ت��ی، چونکه بنه‌مای ژیانێکی پت ه و پهیوهسته به پته‌وی له کۆمه‌ڵگا ل �ه رووی ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی �هوه ،بۆیه گ��رن��گ �ه ل���ه‌پ���اڵ ش��هم��هن��ده‌ف��ه‌ری سیاسه‌تدا شه‌مه‌نده‌فه‌ری یه‌کسانی ژن و پیاویش به‌رێ بخرێت ئه‌گه‌رنا ئامانجه‌کان ناگه‌ن ه کۆتایی....
ئاماده‌کار چه‌تر
له‌باره‌گاى ئه‌منستى ئه‌نته‌رناشناڵ کۆنفرانسێک به ناوى (نا بۆ سهنگسار و سێداره) به‌ڕێوه‌چوو که تێیدا ژنانى کوردى باشور و رۆژهه‌اڵت و باکور و رۆژئاواى کوردستان و هه‌روه‌ها ژنان و پیاوانى دۆستى کورد به‌شدارى کۆنفرانسه‌که‌بوون. «ئیران له ریزى دووه‌مى ئه‌و واڵتانه‌یه که زۆرترین سێداره‌ى تێدا ئه‌نجامده‌درێت» ن����وێ����ن����ه‌رى ڕێ�����ک�����خ�����راوى ئ �هم��ن��س��ت��ى ئینته‌رناشیوناڵ (ئانا هاریسۆن) له‌و بابه‌ته‌ى پێشکه‌شی کرد ئامارێکى له‌سه‌ر سیداره و سهنگسار(به‌ردباران) له جیهاندا هێنایه‌وه و به‌پێى ئاماره‌که ئێران له ری��زى دووه‌م��ى ئه‌و واڵتانه بوو که زۆرترین سێداره‌ى تێدا ئه‌نجامده‌درێت و نمونه‌ى له سێداره‌دانى ئه‌ندامى (پارتى ژیانى ئازادى کوردستان)ى (شیرین عه‌له‌م هولى) هێنایه‌وه که له‌گه‌ڵ س��ێ ل �ه ه��اوڕێ��ک��ان��ى له‌مانگى گواڵنى ()2010دا له‌سێداره‌درا و بڕیارى سێداره‌ى سه‌ر(ساکینه ئاشتیانى)هێنایه‌وه. «قڕکردنى ژنان ته‌نیا له‌ڕووى جهستهییهوه نیه» له الیه‌کى تریشه‌وه رۆژنامه‌وان و ئه‌ندامى که‌مپینى ن��ا ب��ۆ ق��ڕک��ردن��ى ژن���ان م �ه‌رال چ��ی��چ �هک ب��اس��ى ل���ه پ �هی��ڤ��ى ق��ڕک��ردن ک��رد ،وت��ى :قڕکردنى ژن��ان ته‌نیا ل�ه‌ڕووى جهستهییهوه نیه ،به‌ڵکو له‌بوارى ئابورى، کۆمه‌اڵیه‌تى ،کلتورى ،سیاسى و جه‌سته‌یى ژن��ان قڕده‌کرێن بۆ ئ��هوهش س�ه‌ره‌ت��ا ده‌بێ قڕکردن پێناسه بکرێته‌وه و هه‌موو جۆره‌کانى وه‌ک تاوانێکى دژه مرۆڤایه‌تى دانى پێدا بنرێ ،مه‌رال باسى له که‌مپینه‌که‌شیانکرد ک �ه ل �ه هه‌شتى م��ارس��ى س��اڵ��ى ()2011 به‌ڕێوه‌ده‌برێ و سه‌ره‌تاى گفتوگۆیه‌کى جدى
له‌نێو کۆمه‌ڵگه‌دا دروستکردووه وتیشى :ئه‌م پرسه ته‌نیا پرسى ژن نیه ،به‌ڵکو پیاوانیش ئازادنین و پرسى پیاویشه. «ئاین وه‌ک که‌ره‌سه‌ته به‌کارده‌هێنرێ بۆ سنوردارکردنى ئازادیه‌کان» چ��االک��وان��ێ��ک��ى ب����وارى ژن���ان و ن��وێ��ن�ه‌رى ڕێ��ک��خ��راوى ئ���ازادى ژن ل�ه ع��ێ��راق ه��ۆزان مه‌حمود له‌سه‌ر فاکته‌رى ئاین بابه‌ته‌که‌ى پ��ێ��ش��ک�ه‌ش��ک��رد و رون���ی���ک���رده‌وه ک �ه ئاین رۆچ��ۆت�ه هه‌موو ب��واره‌ک��ان��ى ژی��ان ،وه‌ک که‌ره‌سه‌ته به‌کارده‌هێنرێ بۆ سنوردارکردنى ئازادیه‌کان ،ژنان ده‌کوژرێن و یان ناچارى خۆکوشتن و خۆسوتاندن ده‌کرێن .بۆ ئه‌وه‌ش پێى له‌سه‌ر ئهوه داگرت که ده‌بێ یاساکان دوور له شه‌ریعه‌ت داڕێژرێن. الى خ��ۆش��ی �هوه ب����اوان ن���ه‌زاک���ه‌ت خه‌لیفه چاالکوانى بوارى ژنان باسى له مێژوویه‌کى کورتى سه‌رهه‌ڵدانى سیستمى ده‌سه‌اڵتدارى پ��ی��اوس��االرى ک���رد و ئ���ام���اژه‌ى ب���هو م��اده یاسایانه کرد که له کۆمارى ئیسالمى ئێران سیداره و (ره‌ج��م) و پێشێلکاریه‌کانى ترى یاسایى له‌به‌رامبه‌ر ژنانى پێ به‌ڕێوه‌ده‌برێت، وت���ى :ی��اس��اک��ان ل�ه ئ��ێ��ران��دا پشتگیرى له پیاوساالرى دهک �هن و باسى له کااڵبونى ژنان کرد به رێگاى هاوسه‌رگیرى سیغه، نا هاوسه‌نگبونى مافه‌کان له شایه‌تى و میراتى و هاوسه‌رگیرى و مافى جیابونه‌وه. له کۆنفرانسه‌که ستایشى هه‌ڵوێستى شیرین عه‌له‌م هولى کرا که‌سه‌رى نه‌وى نه‌کرد بۆ رژێم و گوشاره‌کانى و له سیداره‌درا. «به‌شدارى ژنان له ئاستێکدا نه‌ک ته‌نیا بۆ رۆژهه‌اڵتى ناوین ،به‌ڵکو بۆجیهانیش ئه‌زمونیان ههیه» په‌رله‌مانتارى به‌ده‌په‌ى پ هر‌له‌مانى تورکیا سه‌باحه‌ت تونجه‌ل ئ���ه‌وه‌ى وت :به‌گشتى ئیماژێک له‌سه‌ر رۆژهه‌اڵتى ناوین ههیه ک�ه خ��راپ�ه ل�هس�ه‌ر رۆژئ����اواش ک�ه باشه، ده‌بێت ئ �هو ئ��ام��اژه لێپرسینه‌وه‌ى لێبکرێ که هه‌ڵه‌یه ده‌بێت راستبکرێته‌وه ،چونکه
n
وێنه‌یه‌ک له «کۆنفڕانسی نا بۆ سهنگسار و سێداره» له‌باره‌گاى ئه‌منستى ئه‌نته‌رناشناڵ
دروستکراوه ،ڕه‌خنه‌ى له شێوه‌ى کارکردنى حکومه‌تى تورکیا گ��رت له‌سه‌ر پرسه‌که وتى :حکومه‌ت خۆى هۆکارێکى سه‌ره‌کى توندوتیژى س�ه‌ر ژن��ان و سه‌رکوتکردنیان له‌سه‌ر رووى سیاسیه‌وه و ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ک �ه زی��ات��ری��ن گ��ی��راو ل �ه ج��ی��ه��ان ل �ه‌ری��زى پارته‌که‌یاندا له زیندانه‌کانى تورکیایه و ته‌نیا له‌ماوه‌ى یه‌کساڵى راب��ردوودا ()700 ژن گیراون و ئاماژه‌ى به‌بێده‌نگیه‌ک کرد له‌جیهاندا له‌ئاست ئه‌وگرتنانه. تونجه‌ل باسى له ئه‌زمونى پارته‌که‌یانکرد له پێشخستنى ئیراده‌ى سیاسى ژنداو وتى: ئێمه نه‌ک ته‌نیا ل ه سیاسه‌تدا ،به‌ڵکو له هه‌موو بواره‌کاندا کۆتاى له‌سه‌دا ()40 مان به‌کارهێنا ،ئێستا له په‌رله‌مان بگره تا شاره‌دارى ،له ئه‌نجومه‌نه‌کان تا رێکخراوه‌کان له‌سه‌دا ()40یان ژنن له هه‌ندێک جێگه‌ش ل �هوه زی��ات��رن .و جه‌ختى له‌سه‌ر ئه‌وشکرد که له ساڵى ()90ک��ان��دا ژن��ان بۆ مافه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیان هاتنه‌مه‌یدانه‌کان و له‌ساڵى
()2000ک��ان ب �ه‌دواوه بۆ مافى ڕه‌گه‌زیان و دیموکراتیزه‌کردنى کۆمه‌ڵگه و سیسته‌م به‌ته‌نیشت مافه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان له مه‌یدانه‌کان و به جه‌ماوه‌رین و بزوتنه‌وه‌ن به‌شدارى ژنان له ئاستێکدا نه‌ک ته‌نیا بۆ رۆژهه‌اڵتى ناوین ،به‌ڵکو بۆجیهانیش ئه‌زمونیان ههیه. «هه‌رێمى کوردستان یاسا گه‌لێک که په‌رله‌مانى بۆ نه‌هێشتنى توندوتیژى ده‌ریده‌کات جێبه‌جێى ناکات» چ��االک��ى ب���وارى ژن���ان ش��ۆخ��ان فه‌ره‌جیش ئ��ام��اژه‌ى ب �هو ف��اک��ت�ه‌ران�هک��رد ک �ه ده‌بنه هۆکارى به‌رهه‌مهێنانى توندوتیژى له‌وانه‌ش ئ��اب��ورى ،ی��اس��ا ،پ�����ه‌روه‌رده .وت���ى :نه‌بونى ئابوریه‌کى ئ��ازاد بۆ ژن ،جێبه‌جێنه‌کردنى ئه‌و یاسایانه‌ى که یه‌کسانى فه‌راهه‌مده‌کات نه‌بونى په‌روده‌یه‌کى ته‌ندروست بۆ خوڵقاندنى تاکێک که باوه‌ڕى به پره‌نیسیپى یه‌کسانى هه‌بێت ل�ه ن��ێ��وان منداڵى نێرو م��ێ��دا ،له‌و ک��ۆم��ه‌ڵ��گ��هی��ه‌دا ه �هم��ی��ش �ه ت��ون��دوت��ی��ژى سه‌رده‌ست ده‌بێت .ئه‌و چاالکوانه ره‌خنه‌ى له
فۆتۆ :نه‌جیبه قه‌ره‌داغی
حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانیش گرت ک ه یاسا گه‌لێک که په‌رله‌مانى بۆ نه‌هێشتنى توندوتیژى ده‌ریده‌کات جێبه‌جێى ناکات. «که‌مپینى یه‌ک ملیۆن ئیمزا، بڕیارى سێداره‌ى سه‌ر زه‌ینه‌ب جه‌اللی هه‌ڵوشانده‌وه» له هه‌مان کۆنفرانسدا ئانناکریستینکۆوارسچ نوێنه‌رى ڕێکخراوى نێونه‌وه‌یى ژنانى ئازاد که باره‌گاکه‌ى له هۆڵه‌ندایه باسى له رۆڵى سیاسه‌ت و که‌مپینه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان له کۆتایى هێنان به سهنگسار و سیداره کردو وتى :له‌ئاکامى تێکۆشانى ژنان و که‌مپینى یه‌ک ملیۆن ئیمزادا ،بڕیارى سێداره‌ى سه‌ر زه‌ی��ن�هب جه‌اللیان هه‌ڵوشایه‌وه و ئێستاش داواى به‌یه‌کجار ئازادکردنى ده‌کرێت .بۆ ئه‌وه‌ش گرنگى تێکۆشانى ژنان بۆ کۆتایى هێنان ب �ه ق��ڕک��ردن ،ب �ه گرنگترین خاڵ ده‌ستنێشانکرد له کۆتایى هێنان به هه‌موو جۆره‌کانى قڕکردندا.
ئاڵتون بۆت ه مه‌رجى چون ه ژیانى هاوسه‌رگیرى کچانه‌وه ژنێک :ئاڵتونى زۆر ئاینده‌ى هیچ ژنێک خۆش ناکات
ئاماده‌کار گۆنا جه‌الل
خواستى ئاڵتون و ماره‌یی له پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى له‌به‌رامبه‌ر پێدانى کچ به کوڕێک هه‌ندێک وه‌ک مامه‌ڵه‌یه‌کى ئابورى و به کااڵکردنى کچ سه‌یرده‌که‌ن و هه‌ندێکیش وه‌ک رێزگرتن له کچه‌که بۆ خۆشبه‌ختى ده‌یخه‌نه‌ڕوو ،ژنێکیش پێیوایه هیچ کاتێک ئاڵتونى زۆر ئاینده‌ى هیچ ژنێک خۆش ناکات، درونناسێکیش ده‌ڵێت ئه‌م تێڕوانینه مادیانه بۆ پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى زۆر هه‌ڵه‌یه. سارامحه‌مه‌د ( )38ساڵ و س��ۆزان عه‌لى ( )31ساڵ که دوو فه‌رمانبه‌ر له‌گه‌ڵیه‌کدا هاوڕێیه‌کى گونجاوبون ،به‌اڵم له ده‌ربڕینى بیروبۆچوندا زۆر ج��ی��اوازب��وون س��ارا به پێکه‌نینه‌وه وتى :حه‌ز له ئاڵتونى زۆرده‌که‌م و م �ه‌رج��ى ش��وک��ردن��ی��ش��م ئ��اڵ��ت��ون��ى زۆره، چونکه ئ �هو که‌سانه‌ى که شویانکردووه به‌ئاڵتونى زۆر خۆشبه‌ختن له‌به‌رئه‌وه‌ى بونه‌ته هۆى به‌ستنه‌وه‌ى کوڕه‌که به خۆیانهوه ،به پێچه‌وانه‌ى بۆچونه‌که‌ى ئه‌و سۆزان عه‌لى وتى «راسته ئاڵتون زینه‌یه‌کى زۆر جوانه بۆ ژن .به‌مه‌رجێک نه‌به‌سترێته‌وه به‌ژیانى هاوسه‌رییه‌وه ،هیچ کاتێک ئاڵتونى زۆر ئاینده‌ى هیچ ژنێک خۆش ناکات .به‌ڵکو له نێوان ژن و مێردا (راستگۆیى ـ قه‌ناعه‌ت ـ خیانه‌ت ن�هک��ردن ـ ئارامگرتن) ده‌بێته خۆشبه‌ختى بۆ خێزان نه‌ک ماڵى دونیا». له‌الیه‌کى تریش شلێر عه‌لى ( )45ساڵ باس له‌وه ده‌کات که ئاڵتون هه‌ر له کۆنه‌وه کڕاوه بۆ بوکه‌خان له‌الیه‌ن ماڵى کوڕه‌که‌وه، ئهمه داب و نه‌ریت و که‌لتوره .به‌مه‌رجێک له تواناى کوڕه‌که‌دابێت ،ئه‌و وتیشى :ئه‌و ئاڵتونه‌ش هه‌ر بۆ کوڕه‌که ده‌بێت ،وه‌ختى خۆى ( )42مسقاڵ ئاڵتونم بۆ کراوه دوایى ئاڵتونه‌م که فرۆشتووه بۆ خانوو. له‌نجه عه‌باسى ته‌مه‌ن ()22ساڵیش ده‌ڵێت:
چى له ئاڵتونکه‌م که دڵخۆش نه‌بى .له نجه رونیکرده‌وه که هیچ شتێک به‌قه‌د ئهوه خۆشنییه که هاوسه‌ره‌که‌ت له دڵه‌وه خۆشى بوێت .نه‌ک به‌ستنه‌وه‌ى به ئاڵتونى زۆر. ئه‌وه‌شى وت :ژیانى ژن و مێردایه‌تى به‌وه‌وه جوانه که ڕێز هه‌بێت له نێوانیاندا ،نه‌ک مێرد حسابت بۆ نه‌کات ڕێزت لێنه‌گرێت ن �هی �ه‌ت ب��ۆ م��اڵ��ى خ���زم و ک �هس��وک��ارت، له‌وکاتانه‌دا جیابونه‌وه باشترین شته بۆ ئه‌وه‌ى له‌و دۆزه‌خه نه‌جاتت بێت. زه‌ڕه‌نگه‌رێکیش باس له‌وه‌ده‌کات که زۆرجار له‌کاتى ئاڵتونکرین به‌هۆى زۆر ده‌رچون یان که‌مده‌رچونى ئاڵتونه‌که بێتاقه‌تى دروست ده‌ب��ێ��ت ،م��ح�هم�ه‌د ع��وم �ه‌ر ک �ه دوک��ان��ى زه‌ڕه‌ن���گ���ه‌رى ه �هی �ه ،وت���ى :م��اڵ��ى ک��چ و کۆڕه‌که خۆیان پێشتر بڕیاریان داوه له‌سه‌ر ( )30یان ( )50مسقاڵ رێکه‌وتن ،الى ئێمه زۆر کێشه دروس��ت نابێت مه‌گه‌ر به رێکه‌وت ج��ارى وای�ه له‌و ب��ڕه‌ى که خۆیان داوایانکردووه زیاتر ده‌رده‌چێت ماڵى زاوا پێیان ناخۆشه جارى واشه که‌متر ده‌رده‌چێت ماڵى بوک پێیان ناخۆشه. ح��اج��ى ک����اروان بانگخوازێکیش ئ��ام��اژه ب �ه‌وه‌ده‌ک��ات له ئایندا دوو سه‌رچاوه‌وه‌مان ههیه ،یه‌که‌میان قورئانه دووه‌میان سونته، له ماره‌ییدا پێغه‌مبه‌ر(د.خ) ده‌فه‌رموێت «ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت خێزانێکى پڕ به‌ره‌که‌ت و خۆشى و شادى دروستبکه‌یت ئهوهیه که ئه‌و که‌سه ماره‌ییى که‌م بێت» .ئه‌گه‌ر هاتوو کچه‌که ی��ان دای��ک و باوکێک خۆیان داواى زۆربکه‌ن له‌سه‌ر ماره‌ییه‌که‌ى زۆر ئهوه ده‌رچوونه له وه‌سیه‌تى پێغه‌مبه‌ر (د.خ). ن��اوب��راو ئ �هوهش��ى وت :کێشه‌مان ئ�ه‌وه‌ی�ه نه‌وه‌ک که‌سێکى ئه‌ووروپى هاوسه‌رگیرى ده‌که‌ین ،نه‌وه‌ک که‌سێکى موسڵمان .له هه‌موو واڵتانى ئه‌وروپا ماره‌یى نییه‌ـ به‌ڵکو شتێکى زۆر ساده‌هه‌یه وه‌ک دیاریه‌ک وه‌ری��ده‌گ��رن له یه‌کترى ،ئه‌توانم بڵێم له‌و خاڵه‌دا له ئێمه زۆر باشترن. له‌الیه‌کیتر پ��ارێ��زه‌ر ک��ام �ه‌ران ع �هب��دواڵ، پێیوایه ئه‌و ژن و مێردانه‌ى ماره‌ییان که‌متره
خوشه‌ویستى متمانه‌یان زی��ات��ره به‌یه‌کتر، وه‌ک ل�هو ژن و مێردانه‌ى که ماره‌یى و ئیلزامى زۆریان له به‌یندا ههیه .پارێزه‌ره‌که ئه‌وه‌شى وت :ماره‌یى زۆر نه‌بۆته ڕێگر له به‌رده‌م جیابونه‌وه ،جاریوایه پیاو جیابۆته‌وه له ژنه‌که‌ى که ماره‌ییه‌که‌ى ( )500یان ( )1000لیره‌یه به هیچ شێوه‌یه‌ک نه‌بۆته ڕێگر ل�هب�ه‌رده‌م پیاو و ژن��دا بۆ ئ �ه‌وه‌ى له یه‌کترى جیا بنه‌وه. ه���ه‌ر ل���هب���اره‌ى م �ه‌رج��ى ه��اوس �ه‌رگ��ی��رى به
به‌که‌میی که زۆرجار ده‌یه‌وێت ئه‌و که‌میه‌ى له‌گه‌ڵ خزمێکیدا یان خوشکێکیدا ئه‌وان له‌خۆیدا ده‌یبینێت له‌ڕێگه‌ى بڕێکى زۆر ئاڵتۆنى زۆری��ان بۆ ک��راوه ئه‌میش ده‌بێت ئاڵتونه پڕبکاته‌وه ،دواج��ار ئه‌و ئاڵتونه‌ش ئاڵتۆنى زۆرى بۆ بکرێت .واته جۆرێکه له ناتوانێت پڕیبکاته‌وه ،یاخود یه‌کێکیتر ئیره‌یی به‌رامبه‌ر به که‌سانى تر هه‌یه‌تى .ئه‌م له فاکته‌ره‌کان ئهوهیه کچه‌که ده‌یه‌وێت تێڕوانینه مادیانه بۆ پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى فشارێک له‌سه‌ر کوڕه‌که دروس��ت بکات زۆر هه‌ڵه‌یه. که کوڕه‌که ببه‌ستێت به‌خۆییه‌وه ،ئهمه ئه‌م ده‌روونناسه ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا «هیچى بۆچونێکى هه‌ڵه‌یه ،چونکه هه‌ر کاتێک ب���ه‌ق���ه‌ده‌ر ئ����هوه ن��اب��ێ��ت ک��چ پ��ێ��ش ژی��ان��ى ژیانى خێزانى بووه دۆزه‌خ نه‌ک بڕێکى زۆر هاوسه‌رگیرى ئیش له‌سه‌ر دۆزینه‌وه‌ى خاڵى ئاڵتون ،به‌ڵکو سه‌د ئه‌وه‌نده‌ش ئاڵتون بێت چ هاوبه‌ش بکات له‌گه‌ڵ کوڕه‌که‌دا ،چه‌نده
ئاڵتون ده‌روون��ن��اس ،سامان سیوه‌یلى ،وتى «ئه‌وکه‌سانه‌ى ته‌نها تێڕامانێکى مادییان ه�هی�ه ب��ۆ پ��رۆس �هى ه��اوس�ه‌رگ��ی��رى یاخود بڕێکى زۆر له ئاڵتون ،چه‌ند فاکته‌رێکى ده‌روون������ى ل �ه‌پ��ش��ت �ه .وه‌ک ه �هس��ت��ک��ردن
هاوسه‌ره ژنه‌که یان هاوسه‌ره پیاوه‌که ئاماده‌ن ت��وان��اى هه‌ڵگرتنى کۆمه‌اڵیه‌تیان ههیه ده‌ستبه‌ردارى هه‌موو شتێک بن بۆ ئه‌وه‌ى پێکهوه ،دواج���ار ئ�هو کچه ئه‌گه‌ر هاتوو ل�هو دۆزه‌خ���ه نه‌جاتیان بێت .فاکته‌رێکى به ته‌نکه‌ریش ئاڵتونى هه‌بوو ،به‌اڵم خاڵى ت��ری��ان ئ�ه‌وه‌ی�ه کچه‌که کێبڕکێ دهک��ات هاوبه‌شى نه‌بوو له‌گه‌ڵ کوڕه‌که‌دا ده‌بێت له‌گه‌ڵ یه‌کێک له هاوڕێ کچه‌کانى یان په‌نا بۆ جیابونه‌وه به‌رن».
گه‌نجان بۆ ژیاندنه‌وه‌ى کلتورى کوردى کۆنفرانس ده‌به‌ستن ده‌سه‌اڵت له رێگه‌ى (سێکس ،وه‌رزش و هونه‌ر) گه‌نجان ب ه کلتور نامۆ ده‌کات ئاماده‌کار
چه‌تر
گه‌نجانى هاوده‌م ل ه کۆنفرانسێکدا ره‌هه‌نده‌کانى تواندنه‌وه‌ى کلتور هه‌ڵده‌سه‌نگێنن و پێداگری له‌سه‌ر ژیاندنه‌و ه و به‌ژیانیکردنى کلتورى کوردی ده‌که‌نه‌وه.
ل� ه سێیه‌م قۆناغی چ��االک��ی کلتوریدا گ���ۆڤ���اری ه�����اوده‌م ل � ه ()2012/1/20 ل � ه ش���ارى سلێمانى ه��ۆڵ��ى سۆڵیدارێتى کۆنفرانسێکى ل ه ژێر ن��اوى کۆنفرانسی رۆشنبیری «نا بۆقڕکردنی کولتووری» ب ه دروش��م��ی خاوه‌ندارێتی ل ه کولتوری ره‌سه‌نی کوردی ،خاوه‌ندارێتی له‌ناسنامه‌ی کوردی ئازاده بهڕێوه برد. گ �ه‌اڵڵ �هی پ���رۆژه‌ى گ��ۆڤ��اره‌ک� ه ل�ه الی�هن لیژنه‌ی به‌ڕێوه‌بردنی که‌مپینی «نا بۆ قڕکردنی ک��ول��ت��وری» ئ��ام��اده ک���راوه و ل ه الیه‌ن سیروان محه‌مه‌ده‌و‌ه خوێندرایه‌وه، ئ���ام���اژه ب���ه س���ه‌رج���هم چ��االک��ی��ی�هک��ان��ى گۆڤاره‌ک ه ل ه ب��وارى قڕکردنى کلتورى وه‌ک ئ �هن��ج��ام��ى راپ���رس���ى ل��� ه درام����ا بیانییه‌کان و راگه‌یاندنى که‌مپینى نا بۆ قڕکردنى کلتورى و راگه‌یاندنى راپرسى ل �هس �ه‌ر س��ی��اس�ه‌ت�هک��ان��ى ک �هن��اڵ چ���وارى خسته‌ڕوو. ل ه پرۆژه‌که‌دا هاتووه کولتوور ،ناسنامه‌ی گه‌النه ،ناسنام ه گوزارشت ل ه یه‌کێک ل ه کاره‌کته‌ره‌کانی پێکهات ه ئایینی ،میللی، ئه‌تنیکی ،ره‌گه‌زی و ...هتد کۆمه‌ڵگا ده‌کات ،واتا گه‌لێکی بێ کولتوور و بێ ناسنامه له جیهاندا هه‌بوونی نییه. ه���ه‌روه‌ه���ا س���هب���اره‌ت ب �ه ئ��ام��ان��ج�هک��ان��ی تواندنه‌و‌ه و خۆتواندنه‌و‌ه و له‌خۆ چوواندن له‌مێژوودا هاتووه :تواندنه‌و‌ه یه‌کێک ل ه سیاسه‌ت ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی مێژووی
nگه‌نجانی هاوده‌م داوای پاراستنی کلتوری کوردی ده‌که‌ن
ده‌وڵ�ه‌ت گه‌رایی ئه‌مڕۆی ه «تواندنده‌و‌ه و خۆ تواندنه‌و‌ه و له‌خۆ چوواندن» له‌مێژوو تا به‌ئه‌مڕۆ ته‌نیا له‌بواری «زمان»هوه بهڕێوه ن �هب��راوه ،به‌ڵکو ل ه رێگای س�ه‌رج�هم ئه‌و ده‌زگایانه‌و‌ه په‌یڕه‌و کراوه که‌ده‌سه‌اڵت بۆ هێشتنه‌و‌ه و به‌رفراوان کردنی ده‌سه‌اڵتداری خۆی ل ه کۆمه‌ڵگادا دایمه‌زراندووه ،ههبووه ل �هب��واره‌ک��ان��ی س��ی��اس��ی ،ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی، ئ��اب��ووری و ته‌نانه‌ت ئ�هو رامانانه‌ی ک ه ده‌وڵ����ه‌ت ب � ه ڕێ��گ��ای ی��اس��ا و رێ��س��ای�هوه ل�هک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ادا ب�ه‌ف�ه‌رم��ی ک����ردووه ،یان ئه‌و ده‌زگا که‌مایه‌تیانه‌ی ک ه به‌گوێره‌ی ده‌زگ��ا ب��ااڵده‌س��ت�هک��ان ،خۆیان گرفتارى لێک چوواندنی زۆره‌ملێ یان خۆبه‌خشان ه ک��ردووه و جێگای خۆیان له‌ناو فه‌رمی بووندا گرتووه. سه‌باره‌ت ب ه تواندنه‌وه‌ى زمانیش رایده‌گه‌یه‌نن ک ه له‌نێوان سه‌رجه‌م زمانه‌کانی جیهاندا
ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین «زم��ان��ی س��ۆم �ه‌ری» یه‌که‌مین و گه‌وره‌ترین زمان و کولتووری تواندنه‌و‌ه له‌مێژووی مرۆڤایه‌تی دا بووه. ب �ه‌ده‌رک �ه‌وت��ن و ب�ڵاوب��وون �ه‌وه‌ی سیستمی مودێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری و شێوه‌گرتنی «ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه» ،قۆناغی تواندنه‌وه‌ی له‌سه‌ر زمان و کولتووری کوردی چڕتر و ب�ه‌رف��راوان تر ده‌بێته‌وه ،جگ ه له‌شه‌ڕی ت��ای��ب�ه‌ت��ی ه���ه‌ر دوو زم��ان��ی ع��ه‌ره‌ب��ی و فارسی ،شه‌ڕی تایبه‌تی زمانی تورکیش له‌سه‌ر کولتووری کوردی زیاتر ده‌کرێت. ل ه پڕۆژ‌ه ئاماده‌کراوه‌ک ه ک ه بۆ کۆنفرانس خ��رای �ه‌ڕوو ه��ات��ووه :دی���اره داگیرکه‌رانی ک��ول��ت��ووری واڵت �هک �هم��ان ،ب � ه پێی ئه‌و پیالنگێڕیه‌ی له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان دای��ان ڕش��ت��ووه ،ل �هو پیالنگێڕیه‌دا گه‌نجانیان ب ه ئامانج وه‌رگ��رت��ووه و ل ه س �ه‌ره‌ت��ادا بۆ ئاسانکاری و گره‌نتی سه‌رکه‌وتنه‌که‌یان
فۆتۆ :چه‌تر
ده‌یانه‌وێت دوو توێژی سه‌ره‌کی و پێشه‌نگی گه‌له‌که‌مان ک ه «ژنان و گه‌نجانن» ل ه رێگای «سێکس ،وه‌رزش و ه��ون�ه‌ر»هوه بێ کاریگه‌ریان بکه‌ن و ل ه کولتووری نه‌ته‌وه‌که‌یان نامۆیان بکه‌ن ،تاکو گه‌ره‌نتی سه‌رکه‌وتن بۆ خۆیان تۆمار بکه‌ن. ب � ه ری��ک�لام ک��ردن��ی ک��ول��ت��ووری بیانی زهنیه‌تی کۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌ت گه‌نجانیان به‌و جۆره پهروهرده کردووه ک ه کولتووری ک�����وردی ب���ه ب��چ��ک��ۆل�ه س �هی��ر ب��ک �هن و کولتووری رۆژئاوا و واڵتانی بیانی زۆر به‌گه‌ور‌ه و به‌نرخ سه‌یر ده‌که‌ن ،گه‌نجانیان ل ه گ �هوه �ه‌ری خ��ۆی دوور خستۆته‌و‌ه و ته‌نانه‌ت گه‌نجێکی الدێیی شه‌رم ده‌کات بڵێت ک ه خه‌ڵکی الدێ��م ی��ان گه‌نجێکی ک��ورد ش��ه‌رم دهک���ات ک� ه جلی ک��وردی بپۆشێت و یان بهرهو ئهوه ده‌ڕوات ک ه ئیتر شه‌رم بکات به‌زمانی خۆی قس ه بکات و
که‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی کوردی سه‌یر بکات و رۆژنام ه و گۆڤاری کوردی بخوێنێته‌وه. س���هب���اره‌ت ب���هم پ���رۆژه‌ی���ه س �ه‌رن��ووس �ه‌رى گ���ۆڤ���ارى ه������اوده‌م رای���گ���هی���ان���د :ئێمه ده‌مانه‌وێت ب ه باسکردنى گشت بواره‌کانى کلتورى و خستنه‌ڕووی کلتورى کوردى چاره‌سه‌رى بۆ ناسینه‌وه و به ژیان کردنى کلتورى ک��وردى بدۆزینه‌وه و باسکردنى ل �ه ه �هن��گ��اوه‌ک��ان��ى پ �ه‌ره‌س �هن��دن��ى وه‌ک ه �هن��گ��اوى ن��اس��ی��ن�هوه و ه��ۆک��اری باس ک��ردن��ى ل �ه ه��ۆک��اره‌ک��ان��ى ت��وان��دن�هوهش��ى ئ��هوه چ��اره‌س �ه‌رى مسۆگه‌ر دهک���ات .له کۆنفرانسه‌که‌دا کۆمه‌ڵێک که‌سایه‌تى و ن��وێ��ن�ه‌ری رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان ئ��ام��اده‌ب��وون وه‌ک نوێنه‌ری ئه‌نستیتۆی که‌له‌پوری کوردی له‌سلێمانی ،دارا ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن، هونه‌رمه‌ند و به‌رپرسیاری تیپی موسیقای ه���ه‌ورام���ان ،ئ�ه‌ق��ب��ال غ��ه‌ف��ار ،ن��وێ��ن�ه‌ری رێکخراوی باران و چه‌ندین که‌سایه‌تی و مامۆستا و رێکخراوی تر به‌شداریان کرد و له الیه‌ن به‌شداربووانه‌وه پێداگرى له‌سه‌ر ژی��ان��دن �ه‌وه‌ی ک��ل��ت��ورى ک���وردى ک��رای �هوه و راگ �هی �هن��دراوه :گ�ه‌وره‌ت��ری��ن سیاسه‌تى توانه‌وه به‌رامبه‌ر گه‌نجان بهڕێوه ده‌چێت و ئێستا گه‌نجان ده‌توانن پێشه‌نگى زیندوو ک��ردن �ه‌وه‌ى ئ�هم کلتوره بکه‌نه‌وه .خاکى م��ی��زۆپ��ۆت��ام��ی��اش ک �ه وه‌ک «الن��ک �هى شارستانیه‌ت» ن��اس��راوه به شانازییه‌ک بۆ گه‌النى نیشته‌جێى ئه‌م خاکه له‌قه‌ڵه‌م دراوه. س �ه‌رن��ووس �ه‌رى گ��ۆڤ��اره‌ک �ه وت��ی��ش��ی :بۆ ئه‌نجامىکۆنفرانسه‌که لیژنه‌یه‌کمان له رۆشنبیران و گه‌نجان پێکهێناوه به‌مه‌به‌ستى ئاماده‌کردنى پرۆژه‌یه‌ک تا پێشکه‌ش به وهزارهت��ى رۆشنبیرى و الوان بکرێت و له قوناغه‌کانى خوێندن جێى خۆى بکاته‌وه و کورد خۆى بناسێته‌وه و به ناسنامه‌ى خۆى بژى.
گه‌نج ،پێشه‌نگی خۆپیشاندان و ناڕه‌زایی خوێندکارێک :گه‌نجان ب ه دڵێکی گه‌رمه‌و‌ه ده‌ڕوانن ه هه‌ر گرفتێک ک ه دووچاری کۆمه‌ڵگ ه ده‌بێته‌وه ئاماده‌کار الوێن جه‌الل گه‌نجێک پێیوای ه گه‌نج ب ه دڵێکی گه‌رمه‌و ه ده‌ڕوانێت ه گرفته‌کانی کۆمه‌ڵگ ه و مامۆستایه‌کی زانکۆش ده‌ڵێت :ل ه گه‌نجی کورد دا سۆز ڕۆڵێکی سه‌ره‌کی ده‌بینێت ل ه دروستکردنی که‌سێتیدا.
هێمن عوسمان ،خوێندکاری زانکۆ وتی: وه‌ک هه‌موومان ده‌زان��ی��ن خۆپیشاندان ل ه ناڕه‌زاییه‌و‌ه دروست ده‌بێت و ناڕه‌زاییش الی هاواڵتی به‌هۆی که‌می خزمه‌تگوزاری و پێشێلکردنی مافی هاواڵتیه ،خۆپیشاندانیش ب��ه پ��ل �هی ی��هک��هم ل�� ه گ �هن��ج پ��ێ��ک دێ��ت و هه‌میش ه ل � ه ڕی���زی پ��ێ��ش �هوه ده‌بینرێن هۆکاری ئه‌مه‌ش زۆرک��ات که‌مته‌رخه‌می رامیاری و ئیداری حکومه‌ته ،گه‌نجیش ل ه هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌کدا بڕبڕه‌ی پشتی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌یه ،بۆی ه وای ده‌بینم ئه‌وه‌ی ب ه گه‌نج ده‌کرێت که‌متر ب ه که‌سانی به‌ته‌مه‌ن ده‌کرێت. هێمن باسی له‌وه‌شکرد هه‌ر گۆڕانکاریه‌ک ل��� ه ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌دا ک��� ه ب���ۆ ب��اش��ت��رک��ردن��ی ژیانی هاواڵتیان ده‌کرێت به‌فشار خستن ه س �ه‌ر دهس���ه‌اڵت ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌الی �هن گه‌نجه‌وه، ب��ۆی� ه داواک��اری��ش��م چیتر دهس���ه‌اڵت خۆی ل ه داواکاریه‌کانی گه‌نجان نه‌شارێته‌و‌ه و ژینگه‌یه‌کی تایبه‌تمه‌ندیان بۆ بخوڵقێنێ تاوه‌کو بتوانن گه‌ش ه ب ه توانا و داهێنانه‌کانیان بده‌ن. الن � ه ئومێد ،ده‌رچ���ووی په‌یمانگا پێیوای ه گ �هن��ج ل �ه‌ه �هم��وو واڵت��ێ��ک��دا ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ل ه واڵتانی وه‌کو ئێم ه و ده‌وروبه‌رمان هه‌میش ه به دڵێکی گ�ه‌رم�هوه ده‌ڕوان��ن � ه ه�ه‌ر کێش ه و گ��رف��ت��ێ��ک ک � ه دووچ�����اری کۆمه‌ڵگا ده‌ب��ێ��ت�هوه ل�ه‌ه�ه‌ر ڕووی���هک���هوه بێت سیاسی کۆمه‌اڵیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ،بێگومان هه‌ر ئه‌م هه‌سته‌ش ه ک ه گه‌نج ل ه چینه‌کانی تری ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اج��ی��اده‌ک��ات�هوه ،ئ��هو م��ێ��ژوو‌ه پڕ نه‌هامه‌تیه‌ی چه‌ند ساڵی راب����ردووش ئه‌و ڕاستیه‌ی بۆ سه‌لماندوین ک ه ڕۆڵی گه‌نج ل ه خه‌بات و هه‌وڵدان بۆ به‌دیهێنانی ئازادی تا
nهه‌ست و سۆز که‌سێتی گه‌نجی کورد دروست ده‌کات چ راده‌یه‌ک بووه. ئه‌و گه‌نج ه وتیشی :له‌سه‌ر گه‌نجان پێویست ه ب���ه‌رل���ه‌وه‌ی ه�هس��ت��ن ب � ه ئ�هن��ج��ام��دان��ی ه�ه‌ر ک��ارێ��ک ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی خ��ۆی��ان و خه‌ڵکیان له‌به‌رچاو بێت و ه�ه‌ر داواکاریه‌کیش ک ه ئ���ه‌وان هه‌یانبێت م��اف��ی خۆیان ه ل���ه‌ڕووی دام�ه‌زران��دن و پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری یان ه�ه‌ر شتێکی په‌یوه‌ست ب ه ژیانی گه‌نجان خ��ۆی��ان�هوه ،ب �ه‌اڵم به‌ڕێگایه‌کی دروستان ه و ڕاوێ��ژ ل�هس�ه‌رک��راو ک ه ل ه دوای��ی��دا هیچ کاردانه‌وه‌یه‌کی خراپی لێ نه‌که‌وێته‌و‌ه و پشێوی نه‌خات ه ناو کۆمه‌ڵگاوه. الن ه ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا ل ه هه‌مووی گرنگتر ئه‌وه‌ی ه ک ه الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کان گوێ ل ه ت���ه‌واوی ب��ی��روڕاو داواک��اری�هک��ان��ی گه‌نجان بگرن و ڕێز ل ه مافه‌کانیان بگرن ،چونک ه ئ�ه‌وان پاشه‌ڕۆژی کۆمه‌ڵگاکه‌مان دیاری دهک����هن ،زۆرج���اری���ش ده‌ب��ی��ن��ی��ن ف �ه‌رام��ۆش دهک��رێ��ن و هیچ ب��ای�ه‌خ و گرنگیه‌ک ب ه داواکاریه‌کانیان نادرێت ناچار گه‌نجیش بێ ئومێد ده‌بێت ل ه ژیان ک ه ئه‌میش خۆی ل ه خۆیدا هۆکارێک ه بۆ دواکه‌وتنی کۆمه‌ڵگا. ده‌ریا ئه‌نوه‌ر ،خوێندکاری زانکۆ ئاماژه بۆ ئ �هوه دهک��ات هه‌میش ه له‌کاتی ده‌ربڕینی ناڕه‌زاییه‌کاندا گه‌نجان به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو و ف��راوان ل ه ڕیزی پێشهوه ده‌بینرێن ئه‌وه‌ش
ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ دڵ گ�ه‌رم��ی گه‌نجه‌کان و ه�هن��دێ ج��اری��ش چ��او له‌یه‌کتری ک��ردن ه��ان��ده‌رێ��ک��ی ت��ره ب��ۆ ب �ه‌ش��داری ک��ردن��ی��ان، هه‌روه‌ها هه‌ستکردنیان به‌وه‌ی ک ه ڕێگه‌یه‌کی فراوان و دوور و درێژ ماوه له‌به‌ر ده‌میاندا و هه‌وڵده‌ده‌ن بۆ چاره‌سه‌ر و گۆڕانێک تاوه‌کو سودمه‌ندبن تیایدا. ده‌ری��������ا ب���اس���ی ل����هوهش����ک����رد زۆرک������ات داواکاریه‌کانیان پشتگوێ ده‌خرێت ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌رده‌خ��ات گه‌ر حکومه‌ت ده‌ستبه‌جێ هه‌ستێ ب ه جێبه‌جێ کردنی داواکاری هه‌ر چین و توێژێک بۆ ئه‌وه‌ی تا ڕاده‌یه‌کی زۆر ناڕه‌زایه‌کان که‌م ببنه‌و‌ه و پێویستیش ه هه‌موو داواکاریه‌ک کات و شوێنی دیاریکراوی خۆی هه‌بێت و هه‌ڕه‌مه‌کی نه‌بێت ،ل ه هه‌مان کاتیشدا م �ه‌رج نی ه هه‌موو داواکاریه‌کان ڕاست و هه‌ق بن بۆئه‌وه‌ی جێ جێ بکرێت. ل ه گه‌نجی کورددا سۆز ڕۆڵێکی سه‌ره‌کی ده‌بینێت ل ه دروستکردنی که‌سێتیدا عومه‌ر ئه‌حمه‌د ڕه‌مه‌زان ،مامۆستای زانکۆ پێیوای ه ئاسایی هه‌موو گه‌نجێک به‌هۆکاری ئ���ه‌وه‌ی ک���ه‌وا ل���ه‌ڕووی جهستهییهوه هێزو توانایه‌کی زۆری ههیه ،به‌اڵم له‌ڕووکاری ئه‌زموونه‌و‌ه خاوه‌نی ئه‌زمونێکی ئهوهنده نی ه ک ه بارته‌قای ئ �هوه بێت ک �ه‌وا به‌ته‌واوه‌تی ل � ه ه �هم��وو ک��اره‌ک��ان��ی خ��ۆی بکۆڵێته‌وه
فۆتۆ :ئه‌رشیف پاشان هه‌نگاوی بۆ بنێت ،لهبهرئهوه زیاتر هه‌نگاوه‌کانی هه‌ڵچوونی پێوه دیاره و هه‌ندێ جار ب ه شێوازێکی هه‌ڵچوویی ده‌چێت ه سه‌ر بابه‌ته‌کان. ئه‌و مامۆستای ه ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد هه‌ست و سۆز ل ه گه‌نجی ک��ورددا به‌تایبه‌ت سۆز ڕۆڵێکی سه‌ره‌کی ده‌بینێت ل ه دروستکردنی
که‌سێتی گه‌نجه‌که‌دا به‌ڕاده‌یه‌کی زۆریش بینای که‌سێتی ئ���ه‌وی داگ��ی��رک��ردووه و له‌گه‌لێک ڕووکاری تری کۆمه‌اڵیه‌تیشه‌و‌ه گه‌نج زووت��ر ده‌که‌وێت ه س�ه‌ر هه‌نگاونان و کارکردن له‌هه‌موو ڕه‌هه‌نده‌کاندا به‌تایبه‌ت له‌کاتی خۆپیشاندانه‌کاندا ،به‌شێوه‌یه‌کی ئاساییش دوات���ر له‌به‌رهه‌می خۆپیشاندان یا ه�ه‌ر کارێک ک ه به‌رهه‌م ده‌دات���هوه ئه‌و ک�هس��ان�هی ک � ه ه�هن��گ��اوه‌ک��ان��ی��ان خستۆت ه به‌رژه‌وه‌ندی خۆیانهوه ناهێڵن ئه‌و که‌سانه‌ی ک ه خاوه‌نی ئیمتیازه‌که‌ن سوودی لێ ببینن، چونک ه ئه‌و بۆخۆی ئه‌مه‌ی کردووه بیخات ه خزمه‌تی خۆیه‌وه. ناوبراو پێشیوای ه ده‌بێت گه‌نج هه‌رکاتێک هه‌نگاوێکی ن��ا ب �ه‌ت �ه‌واوه‌ت��ی ئ���هوه بخات ه به‌رچاوی خۆی ک ه نه‌بێت ب ه پلیکانه‌یه‌ک و خاڵکانی دیک ه پیایدا سه‌ربکه‌ون ،پێویست دهک���ات ئ �هو ه�هن��گ��اوان�هی ئ �هو هه‌ڵیدێنێ بکه‌ویت ه خزمه‌تی ڕه‌هه‌نده‌کانی ژیانی ئه‌وه‌و‌ه و خۆی پێ بهرهو پێش به‌رێت و کاره‌کانی خۆی پێ ڕایی بکات. ج��ێ��ی ئ��ام��اژه‌ی � ه ل � ه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی ساڵی راب��ردووی هه‌رێمی کوردستان ( )10که‌س شه‌هیدبوون ک ه زۆرینه‌یان گه‌نج بوون ئهوه جگ ه ل ه برینداربوونی ده‌یان که‌سیتر.
رونکردنه‌وه‌یه‌ک له به‌شى راگه‌یاندنى کتێبخانه‌ى گشتى سلێمانى رۆژنامه‌ى (چه‌تر) ،ل ه ژماره ()88ى رۆژى ،2012/1/16ل ه الپه‌ڕ‌ه ()9یدا راپۆرتێکى رۆژنامه‌نووسى (دانا به‌رزنجى) باڵوکردوه‌ته‌و‌ه ب ه ناوى (ل ه ماوه‌ى نزیکه‌ى ساڵێکدا کتێبخانه‌ى گشتى سلێمانى ته‌نها 15،515خوێنه‌رى ههبووه). هێنده‌ى په‌یوه‌ندى ب ه ئێمه‌و‌ه هه‌بێت وه‌ک کتێبخانه‌ى گشتى سلێمانى ،زانیاریى ئه‌و برایه راست دهکهینهوه ک ه ب ه هه‌ڵ ه سه‌رنجى داوه‌ت ه راپۆڕتى ( )11مانگى رابردووى ساڵى ()2011 ى به‌شى ئامارى کتێبخانه‌مان‌و ده‌ڵێین :نازانین ئه‌و ژماره‌یه‌ى ل ه کوێوه هێناوه ،ل ه کاتێکدا ل ه کۆى مانگه‌کانى کانوونى دووه‌مى ( )2011تا تشرینى دووه‌مى هه‌مان ساڵ ک ه ده‌کات ه یانز‌ه مانگ ته‌نیا ژماره‌ى خوێنه‌ران ل ه کتێبخانه‌ى گشتى سلێمانى بریتى بووه ل ه ()37,429 خوێنه‌ر ب ه هه‌ردوو ره‌گه‌زى نێرینه‌‌و مێینه‌وه ،هه‌روه‌ها ل ه ماوه‌ى دیاریکراودا کۆى ()91598 خوێنه‌ر سه‌ردانى کتێبخان ه گشتیه‌کانى شارۆچکه‌کانى سه‌ر ب ه پارێزگاى سلێمانیان کردووه. وه‌ک ئاماده‌کاری ئه‌و راپۆرت ه داوای لێبوردن ل ه خوێنه‌ران ده‌که‌م بۆ ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌ی روویدا، ئه‌و ژماره‌یه‌ی ک ه دانرابوو ته‌نیا رێژه‌ی سه‌ردانکه‌ری مێین ه بوو ک ه پێویست بوو کۆی سه‌ردانکه‌ری نێرین ه و مێین ه بنوسرێت.
گه‌نجان ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/3 - 2012/1/23
کارا
9
گه‌نج و خۆبه‌ڕێوه‌بردن uهه‌رێم کاوانیu
گ �هن��ج ت��اک��ێ��ک�ه ل���ه ت��اک�هک��ان��ى کۆمه‌ڵگه ،ده‌توانین بڵێین تاکێکى ه����ه‌ره دی�����ارى ن��اوک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای �ه، داینه‌مۆى کۆمه‌ڵگای ه ده‌توانێت ئ�هو ئامانجانه‌ى که پێویسته بۆ ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه ب�ه‌گ��ش��ت��ى ب �ه‌ده‌س��ت��ى بهێنێت و ف���ه‌راه���هم���ى ب��ک��ات، ده‌کرێت بڵێین ده‌رفه‌ته‌کان پشکى ه�ه‌ره زۆرى کۆمه‌ڵگه له ده‌ستى گه‌نج دایه. ت����اک����ى گ����هن����ج ل�����ه ش����ێ����وازى خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��دا ل �ه ڕاب����ردوو له ئێستادا گۆڕانێکى زۆرى به سه‌ردا ه��ات��ووه ،ل �ه ڕاب�����ردوودا گ�هن��ج له تواناى خۆ به‌ڕێوه‌بردندا له ئاستێکى ب���ه‌رزدا ب���ووه ،باپیره‌م ڕۆژێکیان ده‌ی���ووت «ئ��ێ��وه وه‌ک گه‌نج له‌م س �ه‌رده‌م �ه‌دا زۆر بێ توانا و بێ ه��ێ��زن ،چونکه ئ��ێ��وه ده‌رفه‌تێکى زۆرتان ههیه له ئێستادا و له چاو ژیانى ئێمه له ڕابردوودا ،ئێوه باشتر ده‌توانن گه‌نجێتى خۆتان بسه‌لمێنن ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ���هو ه �ه‌ل��وم �ه‌رج و ژینگه‌یه‌ى که له ئێستادا ههیه». لێرهوه ده‌گه‌ینه ئه‌و بڕوایه‌ى بتوانین بڵێین خۆ به‌ڕێوه‌برنى گه‌نج له‌م س����ه‌رده‌م����ه‌دا ئ��اس��ت��ێ��ک��ى الوازی ههیه و ده‌پ��رس��ی��ن ئایا گه‌نج بۆ تواناى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى نییه؟ ئایا ژینگه‌که‌یه؟ ئایا داب و نه‌ریته؟ ئایا گه‌نج خۆیه‌تى؟ ئایا سیتمى سیاسیه؟ هه‌موو ئهمانه کاریگه‌رى ه �هی �ه ل��هس��ه‌ر خ��ۆ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى گ �هن��ج و ب �ه پ��ل �هى ب���ااڵ سیتمى سیاسى واڵت�هک�ه ناهێڵێت گه‌نج ل�هو قۆناغه‌ى گه‌نجێتیدا تواناى ئه‌وه‌ى هه‌بێت خۆى خۆى ئاڕاسته بکات و وزه و هێز و بازووى خۆى به‌کاربهێنێت ،ڕه‌خ��ن �ه بگرێت و قسه بکات له‌سه‌ر نه‌هامه‌تیه‌کانى کۆمه‌ڵگا و بوونى که‌م و کوڕى له ئاسته‌کانى ژیان و تواناى داهێنانى ل��ێ وه‌رده‌گ���رێ���ت���هوه ،ب��ۆ نموونه زۆرێ����ک ل �ه ح��زب �ه سیاسیه‌کان ل�ه ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان مانگانه برێک پاره ده‌ده‌نه ئه‌ندامه‌کانیان، له به‌رامبه‌ر ئ �ه‌وه‌ى فاڵنه حزبه، ئیتر ئ �هم گه‌نجه ت��وان��اى ئ �ه‌وه‌ى نامێنێت خۆى خۆى به‌ڕێوه‌به‌رێت، ل�هب�ه‌رئ�ه‌وه‌ى لێره‌دا ده‌چێته قاڵبى ئ���ه‌وی���ت���ره‌وه وات����ه (ئ����هو ک�هس�هی حزب ده‌یخوازێت) ،چونکه ئه‌وه‌ى حزبه‌که‌ى ده‌یڵێت ڕاسته‌وخۆ به‌بێ گه‌ڕانه‌وه و لێکدانه‌وه‌ى بابه‌ته‌که وه‌ک خ���ۆى ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ دهک����ات، ناتوانێت بێته خاوه‌نى عه‌قڵى خۆى و ئاسۆى بیرى ف��راوان بکاته‌وه و خۆى بیربکاته‌وه نه‌ک که‌سێک و الیه‌نێک بیر بکاته‌وه له جیاتى ئ�هو ،ئایا ئه‌و حزبه ده‌یه‌وێت ئه‌و گه‌نجه له ناو کۆمه‌ڵگادا خاوه‌نى ئیراده و هێز و ب��ازوو پالنى خۆى بێت؛ یا به‌پێچه‌وانه‌وه ،سه‌ره‌نجام توانای گه‌نجێتی لێده‌سێنرێته‌وه و ته‌نها ئاڕاسته ده‌کرێت ،ناتوانێت له ناو کۆمه‌ڵگادا وه‌ک تاکێکى گ �هن��ج م��ام �ه‌ڵ �ه و ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت بکات و خاوه‌ن قسه‌ى خۆى بێت تا خۆى به‌ڕێوه‌به‌رێت.
«هه‌ر که‌سێک خۆی به هونه‌رمه‌ند ده‌زانێت
پێویسته مێژووی واڵته‌که‌ی به باشی بزانێت» ئاماده‌کار حه‌مید مسته‌فا رۆتیندا گۆرانیبێژی خه‌ڵکی شاری (گمگم)ی باکوری کوردستان که له ساڵی ()1990هوه سه‌رقاڵی کاری هونه‌رییه ،له‌م دیداره‌دا داوا له هونه‌رمه‌ندانی کورد ده‌کات ک ه ئاوڕ له رابردوی خۆیان بده‌نه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن خزمه‌ت ب ه واڵته‌که‌یان بکه‌ن .رۆتیندا هه‌روه‌ها ده‌ڵێت که هه‌میشه هه‌وڵه‌کانی بۆ ئهوه بووه که به چاوی دایکانی دڵسوتاو و ژنانی کورد سه‌یری ئه‌م جیهانه و پێناسه‌ی دنیا بکات.
چ��ه‌ت��ر :ن��ێ��وان��ی ت��ۆ و ئ��ام��ێ��ره‌ک��ان��ی موزیک چۆنه ،تا چه‌ند شاره‌زاییت ههیه له‌و بواره‌دا؟ ـ زی���ات���ر ب���ه ه��هس��ت و ه����زری خ��ۆم ئ����اواز داده‌ن���ێ���م و ت��ا راده‌ی������هک له ئامێره موزیکه‌کان دورم .هه‌ر چه‌ند دوو ساڵیش پ���ه‌روه‌رده‌م بینی له سه‌ر فێربونی ساز ،به‌اڵم به‌کاری ناهێنم. چه‌تر :هه‌ندێک پێیان وایه که ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا زۆرب���������������هى
و ئهمه ته‌نها به‌سه بۆ ئ��ه‌وه‌ى بزانین ئێمه کێین و له چ سه‌رزه‌مینێک ل ه دایک بوین .با ئه‌وه‌ش بڵێم که هه‌ر که‌سێک خۆی به هونه‌رمه‌ند بزانێت پێویسته مێژووى واڵته‌که‌ى به باشی بزانێت ئه‌وکات ده‌توانێت خۆی له شته خراپه‌کان بپارێزیت. چ����ه‌ت����ر :ک���ات���ێ���ک ک����ه س���هی���ری ڤیدیوکلیپه‌کانت دهک��هی��ن ده‌بینین ک���ه زۆر ه��هس��ت��ن��اس��ک و دڵ��س��اف ده‌رده‌ک���ه‌وێ .ئایا له ژیانی ئاسایی خۆشت هه‌ر به‌مجۆره‌ی؟ ـ له‌ژیانی خۆمدا زیاتر هه‌ستناسک و دڵ��ب��ری��ن��دارت��رم .ئ��هم��ه‌ش ب��ۆ ئ��هوه ده‌گه‌ڕێنمه‌وه که ژیانی هونه‌ریم زۆر کاریگه‌رى خستۆته سه‌رم ،هه‌روه‌ها له هونه‌ردا هه‌میشه هه‌وڵه‌کانم بۆ ئهوه بووه که به چاوی دایکانی دڵسوتاو و ژنانی کورد سه‌یری ئه‌م جیهانه بکه‌م و پێناسه‌ى دونیا بکه‌م له به‌ر ئه‌وه‌ى که سه‌رچاوه‌ى هونه‌ری یه‌که‌مین شت له الیه‌ن ژنه‌وه ده‌ست پێ ده‌کات. چه‌تر :ژیانی منداڵیت چ��ۆن به‌ڕێ کرد؟
له یادم ئه‌مێننه‌وه و سودی زۆر گهوره بوون بۆ من .یادی ئه‌و رۆژانه به‌خێر! چ���ه‌ت���ر :چ��هن��د ج���ارێ���ک س���ه‌ردان���ی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان��ت ک�����ردووه ،به تایبه‌تی که‌مپی په‌نابه‌رانی مه‌خمور، ئایا گۆرانیتان وت��وه بۆ په‌نابه‌رانی م��ه‌خ��م��ور و ئ��ه‌گ��ه‌ر ن��ه‌ت��ان��وت��ووه له به‌رنامه‌تاندا نیه بیڵێن؟ ـ ه��هم��وو گ��ۆران��ی��هک��ان��م ل��ه ئ��ێ��ش و ژان و ئه‌له‌م و خۆشى و تێکوشانی گه‌لی ک��ورده و که‌مپی مه‌خموریش پارچه‌یه‌که له‌م گه‌له .بۆیه من به‌و چاوه سه‌یری مه‌خمور ده‌که‌م. چه‌تر :وه‌ک دیاره که دۆستایه‌تیه‌کی به‌هێز له نێوان تۆ و شه‌هید ه��ۆزان س����ه‌رح����ه‌ددا ه���هب���وو ،ک��ات��ێ��ک که شه‌هیدبونى ئه‌وت بیست چ هه‌ستێکت ال دروست بوو؟ ـ ن���هک ت��هن��ه��ا ش��ه‌ه��ی��د س���ه‌رح���ه‌د، ب��ه شه‌هیدکردنی ه��ه‌ر قاره‌مانێکى کورد که له‌سه‌ر چیا سه‌ربه‌رزه‌کانی کوردستان خه‌بات و تێکوشان ده‌که‌ن، هه‌موو گیانم ده‌له‌رزێت و له ناخه‌وه دهس���وت���ێ���م.
ساریا ،باران ،ئارگه‌ش و مورده‌م زیاتر ئێشام و دڵبریندار بووم .له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له نزیکه‌وه ئه‌م خوشه‌ویستانه‌م ده‌ناسین به راستی مخابن! چه‌تر :یاده‌وه‌رییه‌کی خۆشت ههیه که هیچ کاتێک له بیری نه‌که‌ى؟ ـ ئ����هو رۆژان��������هى ل���ه ش��اخ��هک��ان��ی ک����وردس����ت����ان و ل����هن����او ژی��ان��ێ��ک��ی پ��اک و خ��اوێ��ن و ل��ه‌گ��ه‌ڵ گ��ه‌ری�لا، قاره‌مانه‌کانی کوردستاندا ده‌ژیام بۆ من هه‌تا دونیا ماوه جێگای سه‌ربه‌رزى و سه‌رفیرازییه .بۆیه هیچ کاتێک ئه‌م رۆژانه له هزر و خه‌یاڵمدا ناچنه دهرهوه و هه‌میشه به یادی ئه‌و رۆژانه ده‌ژیم. چ���ه‌ت���ر :ت��اچ��هن��د له خۆت و هونه‌ره‌که‌ت رازیت؟ ـ که‌مێک رازیم ب�����ه‌اڵم ه��هس��ت دهک�������هم رۆژ به‌رۆژ زیاتر و گه‌رم و گوڕتر
ده‌بم له‌سه‌ر هونه‌ره‌که‌م .بۆیه رازیم له خۆم. چ��ه‌ت��ر :چ ج���ی���اوازی���هک ل��ه ن��ێ��وان ژیانی واڵتى خۆت و ژیانی ئه‌وروپادا ده‌بینیت؟ ـ ب��ه ب����ه‌رزی ش��اخ��هک��ان��ی زاگ���رۆس جیاوازی ههیه ،ژیانی مرۆڤ له‌سه‌ر ئه‌و خاکه‌ى که تێیدا له دایک بووه وه‌ک م��ی��ر و پ��اش��ا و ب��ه‌گ��ل��ه‌ره ،با پارچه نانێکیش نه‌بێت ،به‌اڵم چێژى زیاتره .ژیانی ئه‌وروپا ژیانێکه که له
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/42010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
11
که‌سوکار و خۆشه‌ویستانت دوری. ده‌توانم بڵێم ته‌نها په‌نابه‌رییه و هیچی تر. چ��ه‌ت��ر :کارێکى نوێت ل��ه ب��ه‌رده‌س��ت ههیه؟ ـ به‌ڵێ به دڵنیایه‌وه ههیه .دوو کاری نوێم له پێشه که یه‌کێکیان بۆ مندااڵنه و دوه‌میشیان بۆ سه‌روه‌رییه‌کانی ژنه. ه��ی��وادارم به‌مزوانه بگات به ده‌ستی ه��هم��وو ه���ه‌واداران���م ل��ه ه��ه‌ر کوێکى جیهان بن.
له هونه‌ردا هه‌میشه هه‌وڵه‌کانم بۆ ئهوه بووه که به چاوی دایکانی دڵسوتاو و ژنانی کورد سه‌یری ئه‌م جیهانه بکه‌م و پێناسه‌ى دنیا بکه‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که سه‌رچاوه‌ى هونه‌ری یه‌که‌مین شت له الیه‌ن ژنه‌وه ده‌ست پێده‌کات
ب��ه‌ره��هم��هک��ان��ى باشورى کوردستان زیاتر کاریگه‌رى واڵتانی دراوسێی به‌سه‌ریدا زاڵه ،رای تۆ سه‌باره‌ت به‌م بابهته چیه؟ ـ له‌م بارهیهوه ته‌نها ده‌توانم بڵێم تکایه با ئێمه ته‌ماشای رابردوی خۆمان بکه‌ین پڕۆفایل
ب�����ه‌اڵم به بیستنی
ـ تا ته‌مه‌نی نۆ ساڵیم له کوردستان و زۆر دڵ��ش��اد و وه‌ک��و مرۆڤێکى ک���ورده‌وار ش��ه‌ه��ی��دک��ردن��ی گ��ه‌وره بوم و تا ئێستاش ئه‌و رۆژانه س���������ه‌رح���������ه‌د، بۆ من زۆر جێگای بایه‌خن و هه‌میشه ی��هک��ت��ا ،هێڤی،
رۆتیندا له ساڵی ( )1963له شاری گمگمی باکوری کوردستان ل ه بنه‌ماڵه‌یه‌کى کوردپه‌روه‌ر له‌دایک بووه تا نۆ ساڵی له کوردی زیاتر هیچ زمانێکى ترى نه‌زانیوه .دواتر به زۆره‌ملێی ده‌وڵه‌تی تورک فێری زمانی تورکی بووه .له خوێندنیدا به‌شى ئابوری زانکۆى له شاری ئیزمیر ته‌واو کردووه. له سااڵنی ( 1989ـ )1990خوێندنی موزیکى له به‌شی موزیکی “گه‌ل” و به‌شی موزیکى “رۆژئاوا” خوێندوه.جاری یه‌که‌م له نه‌ورۆزی ساڵی ( )1990له ئیسته‌نبۆل وه‌ک ئه‌ندامێکى تیپی مه‌دیا ده‌ستى به گۆرانی کوردی کردووه که تا ئێستاش به‌رده‌وامه.
ه‌رگێڕانیشى گرتۆته‌وه ـ به پله‌ى یه‌که‌م ده‌بێت ئه‌و که‌سانه‌ى ک��ه ه��ۆک��ارن ب��ۆ ئ��هم پاشاگه‌ردانییه هه‌ست به به‌رپرسیارێتى بکه‌ن .چونکه حه‌ق وایه ئه‌گه‌ر کارێک پێان ناکرێت ن��هی��ک��هن ب��اش��ت��ره .ل��هب��ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى که‌س داواى لێیان ن��هک��ردووه کارێک بکه‌ن که پێى هه‌ڵنه‌سن .ئه‌م پاشاگه‌ردانیه له‌سه‌ر حکومه‌ت و وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى دهک�����ه‌وێ�����ت .چ���ون���ک���ه ه���ی���چ ج����ۆره سانسۆرێکى له‌سه‌ر ئه‌و ج��ۆره نوسینه دانه‌ناوه .ئهمه له هیچ شوێنێکى دنیا نییه که ه��ه‌ر شتێک بنووسرێت باڵو بکرێته‌وه .بۆیه ده‌بێت ئه‌و نووسینانه‌ى که له ئێستادا ههیه به چه‌ندین فلته‌ردا بڕوات ئینجا باڵو بکرێته‌وه. چه‌تر :ده‌توانین بڵێین پابه‌ندبوون به یاسا ڕێزمانییه‌کان (سینتاکسه‌کان) هوه، زیاتر شه‌وق به وه‌رگێڕان ده‌کات و واله خوێنه‌ر ده‌کات چێژى زیاتر ببینێت له‌و وه‌رگێڕاوه؟ ـ��ـ م��هس��ه‌ل��هى ڕێ��زم��ان ل��ه زم��ان��ێ��ک��هوه بۆ زمانێکى تر دی��اره ده‌گ��ۆڕدرێ��ت و ج��ی��اوازه .ئێستا ده‌ب��ێ که‌سى وه‌رگێڕ
ڕێزمانزانیش بێت .بۆ نموونه له زمانى عه‌ره‌بیدا (فعل) دێت ئینجا (فاعل) دێت ،به‌اڵم له زمانى کوردییدا (بکه‌ر) پێش (ک��ردار) ده‌که‌وێت .بۆیه که‌سى وه‌رگ���ێ���ڕ ده‌ب��ێ��ت ئ���هو ش��ت��ان��ه ب��زان��ێ و به‌رجه‌سته‌ى ب��ک��ات .ب��ه‌اڵم ل��ه هه‌ندێ رسته‌دا ده‌بێ ال بده‌یت له رێزمان و ئیتر ئهوه ده‌که‌وێته سه‌ر سه‌لیقه‌ى که‌سانى وه‌رگ��ێ��ڕ .بۆیه که‌سانى وه‌رگێڕیش له پ��اڵ ک��اره وه‌رگ��ێ��ڕن��هک��هی��ان��دا پێویسته نووسه‌ریش بن. چ��ه‌ت��ر :ئ��هى ب��ه ب���ڕواى ت��ۆ ب��ه گوێره‌ى ئ����ه‌وه‌ى س��ااڵن��ێ��ک��ى زۆره خ��زم��ه‌ت به ب��واره‌ک��ه دهک��هی��ت و چ��هن��دی��ن کتێبت وه‌رگ��ێ��ڕاوه‌ت��ئ س��ه‌ر زمانى ک��وردى چى ش��ێ��واز و ستایلێک ب��ۆ خ��وێ��ن��ه‌ران و الوانمان ده‌ست ده‌دات؟ ئ��ه‌وه‌ى گرنگه ،ده‌بێت ئ��هو کهسانهىوهرگێڕان ده‌که‌ن به زمانێکى زۆر ساده بنووسن .راس��ت��ى وه‌رگ��ێ��ڕان ئ��ه‌وه‌ی��ه بۆ خه‌ڵکى بنوسیت و خه‌ڵکیش لێى بگات. من به جۆرێک کارى وه‌رگێڕان ده‌که‌م تا خه‌ڵکى به‌گشتى لێی بگه‌ن.
هه‌ڵبژارده‌ی فۆتۆ
فۆتۆ /کاروان ئیبراهیم
هونه‌ر و وێژه
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/42010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
10
ئاماده‌کار
له نه‌بوونى هۆڵى شانۆ وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و سه‌ندیکاى هونه‌رمه‌ندان به‌رپرسیارن
«داواکارییه‌کانى تیپه شانۆییه‌کان ره‌نگ ه بایه‌خى نه‌بێت ل ه الى حکومه‌ت»
دانا به‌رزنجی له‌م راپۆرته‌دا گهزیزه و نه‌هرۆ ساڵه‌ح له‌باره‌ى چۆنێتی به‌ڕێوه‌چونی گه‌شتی شانۆی (موختار و ژنانی گه‌ڕه‌ک) له شار و شارۆچکه‌کانی هه‌رێم ده‌دوێن و ره‌خنه‌ى خۆیان ئاراسته‌ی الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌که‌ن له‌به‌ر که‌مترخه‌می و بایه‌خ‌نه‌دانیان به هونه‌ری شانۆگه‌ری.
گه‌شتى شانۆى موختار و ژنانى گه‌ڕه‌ک ( )2011/9/5دهس���ت���ی پ���ێ���ک���ردوه و دوانمایشى له ( )2012/1/6له قه‌اڵدزێ نمایش ک���راوه .ل��هم ش��ان��ۆگ��ه‌ری��ه‌دا تیپى هاوڕیانى گهزیزه به شێوازێکى کۆمیدى و ره‌خنه‌ئامێز کاریان ک��ردووه .له وه‌اڵمى پرسیاره‌کانى رۆژنامه‌وانان و راگه‌یاندنکاران و رونکردنه‌وه‌ى خۆیان گهزیزه و ئه‌ندامانى ت�����رى گ���روپ���هک���ه گ���رف���ت و گ��رن��گ��ى گه‌شته‌که‌یانیان ب��هم شێوهیه خسته‌ڕوو. گ��ه‌زی��زه وت��ى :ئ��هم بابهته هه‌ڵقواڵوى ناو کۆمه‌ڵگاکه‌مان بووه و پێش شارى سلێمانى گه‌شتێکمان کرد بۆ شار و شارۆچکه‌کانى ده‌وروبه‌رى سلێمانى ئهمه په‌یامێکى خۆمان بوو که چۆن ده‌نگمان بکاته ئه‌م شوێنانه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى وت :هه‌موو ئه‌و شوێنانه‌ى ئێمه ئه‌م شانۆیه‌مان بۆ بردووه به هه‌وڵ و ماندوبونى خۆمان بووه .ته‌نها شارى کۆیه له‌سه‌ر داوای خۆیان بانگهێشتیان کردوین. پ��هی��م��ان��گ��اى ه��ون��هرهج��وان��هک��ان��ى شه‌هید جه‌عفه‌ر سه‌رجه‌م شوێنه‌کانى تر له رێگاى په‌یوه‌ندییه‌کانى خۆمانهوه ب��ووه و هه‌موو شوێنه‌کان ئاماده‌یی پێشوازیان ده‌ربڕیوه. ئ���هم ش��ان��ۆک��اره‌و ب��اس��ى ل��هوهش��ک��رد که باشترین به‌ڵگه‌مان بۆ سه‌رکه‌وتنى ئه‌م ک���اره ب��ه پ��ێ��ی دات���ا وه‌رم��ان��گ��رت��ووه که ( )1500بینه‌رمان ههبووه له‌کۆى شه‌ش شوێنى جیاواز نمایشمان کردووه .ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ى ئاشتکردنه‌وه‌ى شانۆی‌ه به بینه‌ر. ته‌نها له خانه‌قین نمایشمان نه‌کرد ئه‌ویش پێشوه‌خت هه‌موو شتێکمان ئاماده کرد و راگه‌یاندنه‌کانمان ئاگادارکرد .بهداخهوه شارێکى وه‌ک خانه‌قین هۆلێکى تیادانه‌بوو گونجاوبێت بۆ شانۆ .هه‌ر بۆیه به نائومیدى گه‌ڕاینه‌وه .گهزیزه وتیشى :ده‌نگى خۆمان ب��ه‌رز دهکهینهوه بۆ هه‌موو ئ��ه‌وان��هى که خه‌مخۆرن؛ ئه‌وانه‌ى که دڵسوزى هونه‌ر و شانۆن .ئه‌و شوێنانه‌ى که شانۆ هۆڵى تیدا نیه پێویستیه‌کى گرنگه که ئه‌مڕۆ له کوردستاندا هه‌بێت. هه‌ر له کۆنگرکه‌دا ئه‌وه‌شى وت :ئه‌مڕۆ شانۆ ب��ه ئاگا هێنانه‌وه‌ى کۆمه‌لگایه. ئ��ه‌وه‌ى که زۆر گرنگه باسی بکه‌ین له گه‌شته‌که‌ماندا شوێنێک تا شوێنکى تر جیاوازى هه‌بوو .ئه‌و جێگایانه‌ى په‌یمانگاى
nگروپی هاوڕێیانی گه‌زیز ه ل ه کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانی ،سلێمانی فۆتۆ :چه‌تر
هونهره جوانه‌کانى لێی‌ه کاریگه‌رى باشترى ههیه ل��ه‌ڕوى رۆشنبیری و هونه‌رییه‌وه. تا ئێستا له ههڵهبجه شوێنێک نیه بۆ نمایشکردنى شانۆ .هه‌روه‌ها له که‌رکوک بودجه‌یه‌کیان نه‌بوو یان نه‌یانتوانى وه‌ک پێویست هاوکاریمان بکه‌ن .بۆیه نه‌مانتوانى بچینه که‌رکوک .زۆرترین بینه‌رى ژن له ق��ه‌اڵدزى هه‌بوو که مایه‌ى دڵخۆشیه. ئه‌گه‌رچی هۆڵه‌که‌یان هى شانۆ نیه و پڕ له که‌موکورتیه ،به‌اڵم ئێمه توانیمان شانۆیه‌کى ت��ێ��دا نمایش بکه‌ین .باسى له‌وه‌شکرد «ل��ه ئێستادا له په‌یوه‌ندداین له‌گه‌ڵ ش��ارى هه‌ولێر و بۆ ئ��هو الیه‌نه‌ى که بتوانێت هاوکارى مادیمان بکات که بچین له‌وێش نمایشیبکه‌ین .له مانگى دوودا له سلێمانى نمایشى ده‌که‌ین .ئه‌گه‌ر بگونجێت له دهرهوه په‌یوه‌ندیمان پێوه‌کراو‌ه ک��ه نمایشه‌کانمان به‌رین‌ه دی��ارب��هک��ر و ن��ه‌روی��ژ سوید و به‌ریتانیا .ب��ه پێویستى ده‌زانین په‌یوه‌ندییه‌ک به‌هێز هه‌بێت له نێوان هونه‌رمه‌ندانى شار و شارۆچکه‌کان». درێ�������������������ژه‌ی گ�������ه‌زی�������زه ل��ه
قسه‌کانیدا ده‌ڵێت :که له سلێمانی کێشه‌ی زۆر به‌هه‌ندمان ههیه و به‌مجۆره‌ش باسی له کێشه‌ی شانۆکاران کرد «کێشه‌ى هۆڵ له شارى سلێمانی زۆر زۆر گهورهیه و ئه‌م کێشه‌ی‌ه له الى هونه‌رمه‌ندى شانۆکار به ته‌واوى ده‌رده‌که‌وێت .به پێویستى ده‌زانین هه‌موو الیهنه په‌یوه‌ندیداره‌کان هه‌وڵى جدى بده‌ن بۆ دروستکردنى هۆڵى شانۆ .بهداخهوه له سلێمانی هۆڵێک نیه چله‌ى ماته‌مینى و گونگر‌ه و گۆرانى و مۆسیقا و ئاهه‌نگى ده‌رچون و کۆڕ و سمینار و کارى حزبی و کۆنسێرت تیا نه‌بێت .وات��ه گشتگیر‌ه و هه‌موو کارێکى تێدا ده‌کرێت .ئه‌مه‌ش کێشه‌یه‌کى گه‌وره‌ى بۆ هونه‌رمه‌ندانى شانۆ خوڵقاندووه .ئێستاش پێمان باشه که ده‌قی کۆمیدی ره‌خنه‌ئامێز نمایش بکه‌ین». ژن���ه ه��ون��ه‌رم��هن��د گ���ه‌زی���زه ل��هس��ه‌ر شێوه ک���ارک���ردن���ی���ان و پ���هی���ام���ی���ان دهڵ���ێ���ت: «کارکردنمان ب��هم شێوهیه که به‌شێکى زۆرمان ژنه وه‌ک ن��اوه‌ڕۆک ته‌واوکه‌رى کاره‌کانى دیکه‌مانه .ژن له رێگه‌ى ئه‌و پانتایی‌ه گهورهیه که هه‌یه‌تى له‌سه‌ر شانۆ ده‌مانه‌وێت ده‌نگى دلێرى خۆمان بگه‌ینین، ب��ه‌اڵم ئ��هم ک��ار‌هم��ان له‌سه‌ر ئ��هوه نیه ژن باسى ژیانى خۆى بکات ،به‌ڵکو په‌یامى
ئه‌مجاره‌مان ئهوهیه ئێمه‌ش وه‌ک پیاوان پێویستمان بهوهیه که کۆمه‌ڵگا بگۆڕین و ده‌ستپێشخه‌ر بین بۆ چاره‌سه‌رى کێشه و گرفته‌کان .له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی ژن��ان پێیان ده‌وترێت ژنى گ��ه‌ڕه‌ک و کچى قه‌یر‌ه و بێوه‌ژن ،لێره‌دا ویستمان‌ه رۆلى گرنگ بده‌ین به ژنى گه‌ڕه‌ک .چونکه ژنى گه‌ڕه‌ک ئ��هو که‌سانه‌ن ک��ه دای��ک و خوشک و که‌سى ئێمه‌ن .هه‌ر ئه‌وانن که گه‌وره‌ترین زه‌ره‌رمه‌ندى ناو کۆمه‌ڵگان و کێشه دێته س��ه‌ر ش��ان��ى ئ���ه‌وان .نه‌بونى ئ���او ،ک��ارهب��ا و سه‌رجه‌م کێشه‌کان سه‌ره‌تا ژن هه‌ستى پێده‌کات. گهزیزه له‌سه‌ر کاریگه‌ری ئابوری له‌سه‌ر کاره‌که‌یان بهمجۆره درێ��ژه به قسه‌کانی ده‌دات «هه‌ندێک کار ههیه به ژێرخانى ئ��اب��وری دهک��رێ��ت که ئ��هوه له ده‌سه‌اڵتى ه��ون��ه‌رم��هن��دا نیه و ل��ه دهس��ه‌اڵت��ى الیهنه ب��ه‌رپ��رس��هک��ان��ه .تیپى ئێمه و چ��هن��دهه��ا تیپى تریش پێشنیار ب��ه‌رز دهکهینهوه بۆ دروستکردنى هوڵێک یان بینایه‌ک زۆر تایبه‌ت به شانۆ .رهنگه زۆر بایه‌خى نه‌بێت به‌پێی جوگرافیاى ئه‌و به‌رنام‌ه ئابورییه‌ى که حکومه‌ت خۆى ده‌یه‌وێ له‌ناو شاردا به چ ئاراسته‌یه‌کدا کار ده‌کات .هونه‌رمه‌ندان
کاتێ ده‌توانن گوشار دروس��ت بکه‌ن که هه‌موویان یه‌کده‌نگ بن. ئه‌و ده‌رهێنه‌ره‌ى بوارى شانۆ وتى :له‌م واڵته‌دا تیڕوانینه‌کان جیاواز‌ه و ئێمه تیپێکین هیچ کێشه‌یه‌کمان له‌گه‌ڵ که‌س نیه و ئه‌گه‌ر تیپێک له‌گه‌ڵ ئێمه کێشه‌ى هه‌بێ ناتوانین هیچ وه‌اڵمێکمان هه‌بێت بۆ ئهوه .بێگومان له هه‌موو دنیاش یه‌ک هه‌ڵوێستى له‌نێوان هونه‌رمه‌ندان بۆ دروستکردنى هوڵ نیه و ئه‌م خه‌م‌ه ده‌بێت خه‌مى ده‌سه‌اڵت بێت .ئێمه ئه‌وپه‌ڕى ده‌توانین پێشنیاز بکه‌ین. ئه‌و دروستبونى تیپێکى هونه‌رى کوردى که له هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان دروسببێت به گرنگى ده‌زانێت وت��ى :رهنگه زۆرج��ار دروستبونى په‌یوه‌ندى تیپێکى دهرهوه بۆ ناسین بێت له شوێنێکى هونه‌ری یان له کونفرانسێکدا .ئهمانه زیاتر شه‌خسین ،به‌اڵم تا ئێستا بهداخهوه زۆر له کۆنفرانسه‌کانى تریشدا ب��اس ل��هوه ک���راوه چ��ۆن بتوانرێت تیپێکى ک��وردى دروس��ت ببێت له هه‌موو پ��ارچ��هک��ان��ى ک���وردس���ت���ان ک���ه ئ��هم��ه‌ش پهیوهسته به الیهنه سیاسیه‌کانه‌وه .رهنگه که‌م تا زۆر گروپێک نه‌توانێت به‌و شێوهیه بێت .هه‌بونى ئه‌م تیپه هه‌وڵ و ماندوبونى زۆر و پشتگیری گه‌وره‌تری ده‌وێ و به
یه‌ک تیپ ناکرێت». نه‌هرۆ ساڵح که یه‌کێکى تر له به‌شداربوانى شانۆکه‌و ل��ه کۆنگره‌که‌دا ئ��ام��اده ب��وو، س��هب��اره‌ت ب��ه گرفته‌کانی ب���ه‌رده‌م شانۆ به‌جۆر‌ه دوا و وتى «هه‌موو شانۆکاره‌کانى ئه‌و ق��ه‌زا و شار و شارۆچکانه‌ى که له ده‌وروب���ه‌رى ئه‌م ش��اره‌ن ،ده‌زان��ن که ئه‌گه‌ر سه‌رنجێک ب��ده‌ن له هۆڵه‌کانى شانۆ له شارى سلێمانى هه‌ست ده‌که‌ى که له بیست ساڵ یان سى ساڵ له‌مه‌وپێش هۆڵه‌کانى شانۆ له شارى سلێمانی که‌میان کردووه. ده‌توانم بڵێم تا ئیستا هیچ هۆڵێکى شانۆ نیه له ش��اری سلێمانی که تایبه‌ت بێت به شانۆ و هه‌موو توخم‌ه سه‌ره‌کییه‌کانى تێدا بێت .له ساڵى هه‌شتاکاندا چه‌ندین هۆڵ هه‌بوو به ناوه‌کانى هۆلى (ئه‌دیبان، سانه‌وی سلێمانى ،چاالکى قوتابخانه‌کان و سه‌الحه‌دین) ئه‌م هواڵن‌ه ئه‌گه‌رچی له‌روى ته‌کنیکه‌و‌ه الواز ب��ون ب��ه‌اڵم ه��ه‌ر نه‌مان. وهزارهت�����ى رۆش��ن��ب��ی��رى و س��هن��دی��ک��اى یان یه‌کێتى هونه‌رمه‌ندان به به‌رپرسى یه‌که‌م ده‌زان��م .به‌ڕاستى پێش ئ��ه‌وه‌ى گهزیزه یان خۆم تاوانبار بکه‌م ،وهزارهت��ێ��ک به‌رپرس ده‌زان���م و پێش ئ��هوهش سه‌ندیکا به‌رپرس ده‌که‌م».
مسته‌فا سه‌عید عه‌لى :پاشاگه‌ردانى هونه‌رى وه وهرگێڕى کورد مسته‌فا سه‌عید سازدانی چه‌تر :ئه‌و مه‌رجانه چین که پێویست عه‌لى ،له‌م دیمانه‌ى (چه‌تر)دا دهک��ات وه‌رگێڕ له هونه‌رى وه‌رگێڕاندا سه‌روه‌ر سه‌عدوڵاڵ باس له هونه‌رى وه‌رگێڕان ده‌کات به‌رجه‌سته‌ى بکات؟ و ئاماژه‌ش بهوه ده‌کات ک ه ــ هونه‌رى وه‌رگێڕان یه‌کێکه له هونهره ه ل کوردی «وه‌رگێڕان بۆ زمانى گ��ه‌وره‌ک��ان .ته‌ناته‌ت زان��ای��ان وتویانه زۆرى کى ه ردانیی ئێستادا پاشاگه «بێ وه‌رگێڕان مێژوو دروست نابێت». ر ه س ه ل ش ه م ه پێوه دیاره و ئ چونکه ئه‌گه‌ر مرۆڤ وه‌رگێڕان نه‌کات رۆشنبیرى تى ه زار حکومه‌ت و وه له کلتور و زمانى گه‌النى تر ناگات. ده‌که‌وێت .چونکه نهیانتوانیوه وه‌رگ��ێ��ر پێویست دهک���ات کۆمه‌ڵێک سانسۆڕێک له‌سه‌ر نووسین م��ه‌رج ل��ه خ��ۆی��دا ببینێته‌وه ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ى و چاپه‌مه‌نییه‌کان دابنێن له بتوانێت دهس���ت ب��ک��ات ب��ه وه‌رگ��ێ��ڕان. کوردستاندا». خاڵى یه‌که‌م ده‌بێت زمانزان و ڕێزمانزان بێت و له پاڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت که‌سێکى پڕۆفایل رۆشنبیر بێت له ب��واره جیاوازه‌کاندا. ه��ه‌روه‌ه��ا پێویسته خ���اوه‌ن ئه‌زمونێکى چ��اک و سه‌لیقه‌یه‌کى ئ��ه‌ده‌ب��ی بێت. م��س��ت��ه‌ف��ا س��ه‌ع��ی��د ع��ه‌ل��ى ،س��اڵ��ى ( )1966باشترین جۆرى وه‌گێڕان ده‌بێت رسته بۆ ل��ه گ��ون��دى (مه‌حمود ق��ه‌ج��ه‌ڕ) ل��ه ق��ه‌زای رسته بێت. (خانه‌قین) له دای��ک ب��ووه .ده‌رچ��وون��ى چ��ه‌ت��ر :وه‌رگ���ێ���ڕان الى ک����ورد ل��ه چ خانه‌ى مامۆستایانى شارى (سلێمانى)یه ئاستێکدایه و چۆنی ده‌بینیت؟ و له ساڵى ()1987وه ده‌ستى به کارى ـ وه‌رگێران ئه‌گه‌ر به‌راودێکى ساڵه‌کانى وه‌رگێڕان کردووه .له ئێستاشدا خاوه‌نى ( )80ب��ک��هی��ن ب��ه س��اڵ��هک��ان��ى دوای���ی (حه‌وت) کتێبه له‌و بواره‌دا. راپه‌ڕین ،ئه‌وا هه‌نگاوی گه‌وره‌ى ناوه.
ئه‌وا وه‌رگێره کورده‌کان ئێستا ده‌توانن کتێبى گ����ه‌وره ل��ه زم��ان��ى ج��ی��ه��ان و به‌تایبه‌ت ع��ه‌ره‌ب��ی وه‌رگ��ێ��ڕن .ئه‌مه‌ش ئ��هوه ده‌رده‌خ���ات که هونه‌رى وه‌رگێڕان هه‌نگاوى گه‌وره‌ى ناوه به به‌راود له‌گه‌ڵ سااڵنى ( )50و ()60ه‌کان. چ��ه‌ت��ر :هه‌ست ناکه‌یت پاشاگه‌ردانى بوارى وه‌رگێڕانیشى گرتوه‌ته‌وه؟ ـ بێگومان ئهمه هۆکارى تایبه‌تى خۆى ههیه .بۆچى ئێستا پاشاگه‌ردانیه‌کى زۆر نه‌ک ته‌نیا له وه‌رگێڕاندا به‌ڵکو له نووسین و راگه‌یانده‌کانیشدا ده‌بینرێت. بۆ نمونه له کوردستاندا ژماره‌یه‌کى زۆر ل��ه رۆژن��ام��ه و گ��ۆڤ��ار و کتێب و چاپه‌مه‌نى هاتۆته ئ���اراوه .ئهمانه پێویست دهک���ات خه‌ڵکانى ش����اره‌زا و پسپۆڕ تێدا بنووسن .جاران نووسه‌ر زۆر ب��وو رۆژن��ام��هک��هم ب��وو .بۆیه باشترین نووسینیان له‌و رۆژنامانه‌دا باڵو ده‌کره‌وه. واته نووسینه‌کانیان له «بێژنگ» ده‌دا، به‌اڵم ئێستا به پێچه‌وانه‌وه‌یه. چه‌تر :ئه‌ى ئه‌و پاشاگه‌ردانییه له‌سه‌ر کێ ده‌که‌وێت؟
دۆسیه
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
12
دۆسیه‌ى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) تایبه‌ته به پرسی راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کوردستان ،که‌ناوبه‌ناو له‌الیه‌ن راگه‌یاندنکارانی پارتیه‌وه له‌کاتی قه‌یرانه‌کاندا ده‌درێت به‌گوێی هاواڵتیاندا.
ئاماده‌کردنی
عه‌لى فه‌تاح مه‌جید
به‌شى یه‌که‌م کاو ه محه‌مه‌د :هه‌لومه‌رج ه نێوده‌وڵه‌تییه‌که ،پێش هه‌لومه‌رج ه ناوخۆییه‌که‌مان که‌وتووه ،دنیای ده‌وروبه‌رمان ل ه گۆڕانێکی خێرادایه ،که‌چی له‌ناوخۆدا له‌ناو قۆزاخ ه کۆنه‌که‌ی خۆماندا گرمۆڵ ه بووین نوسه‌ر و روناکبیر (کاوه محه‌مه‌د) تایبه‌ت ب�هم پرسه ب�هم شێوهیه بۆمان دوا :ب�ه‌ڕای من پێویسته مه‌سه‌له‌ی ده‌وڵ�ه‌ت��ی ک��وردی شمشێرێکی هه‌میش ه هه‌ڵکێشراو بێت ،به‌اڵم له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌ی ه بازوێکی به‌هێز هه‌بێت ک ه بتوانێ ئه‌و شمشێر‌ه قورس ه بهرزبکاتهوه و به‌رامبه‌ره‌کان حسابی بۆ بکه‌ن .بهداخهوه ئێم ه ب��ازووه‌ک�هم��ان الوازه و پێش خۆمان، نه‌یاره‌کانمان ئهوه باش ده‌زانن که شمشێری ده‌وڵ �ه‌ت هی ئه‌و ب��ازووه‌ی ئێم ه نییه ،بۆی ه ئێستا باسکردنی ده‌وڵه‌تی کوردی ،هێنده‌ی شه‌قامی کوردی ده‌وروژێنێت ،هێنده ده‌وڵه‌تانی ده‌وروب �ه‌رم��ان ناوروژێنێ ،بگره هه‌ندێکیان مه‌سیجی هاندانمان بۆ ده‌نێرن ک ه ئه‌و کاره شێتانه‌ی ه بکه‌ین ،چونکه ئه‌وکات ناتوانین له‌سه‌ر پێی خۆمان بوه‌ستین و قوتدانمان بۆ ئه‌وان ئاسانتر ده‌بێت .هه‌ر ئه‌وه‌ش ه واده‌کات ک � ه هه‌ندێکجار ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی ده‌وروب�����ه‌ر ل ه باسنه‌کردنی ده‌وڵه‌تی کوردی بترسن ،نه‌ک له‌باسکردنی ،ک ه ده‌ڵێم بازوێکی به‌هێزمان پێویست ه (مه‌به‌ستم له‌وه‌ی ه ک ه هه‌لومه‌رجێکی ناوخۆیی پته‌و و به‌هێز ل ه رووی سیاسی و ئابوریی بڕه‌خسێنین ،ئه‌وکاته وروژاندنی ده‌وڵه‌تی کوردی ئه‌و جدیه‌ت ه وه‌رده‌گرێ ک ه بتوانین له‌گه‌ڵ هاتنه‌پێشه‌وه‌ی النیکه‌می هه‌لومه‌رج ه ئیقلیمی و نێوده‌وڵه‌تییه‌کان، کار بۆ ب ه واقیعکردنی ده‌وڵه‌تی کوردی بکه‌ین ،ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ک ک� ه ئ��ای��ن��ده‌دار بێت و بتوانێ ب ه که‌ره‌ست ه و کارته ناوخۆییه‌کان، به‌ره‌نگاری ته‌حه‌دا ده‌ره‌کییه‌کان ببێته‌وه. نه‌ک وه‌ک ئێستا ک ه باسکردنی ده‌وڵه‌تی کوردی هه‌ر حزب و رێکخراو و به‌رپرسێک بیکات ،ه �ه‌ر زوو ل��ێ��ک��دان�ه‌وه‌ی ب���ه‌ده‌ر ل ه مه‌به‌ستی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ب��ۆ دهک���رێ و زیاتر ده‌خرێته موزایه‌ده‌ی حزبی و ئیستیهالکی ئیعالمیی-هوه .من پێموای ه ئێستا هه‌لومه‌رج ه ئیقلیمی و نێوده‌وڵه‌تییه‌که ،پێش هه‌لومه‌رج ه ناوخۆییه‌که‌مان که‌وتووه ،دنیای ده‌وروبه‌رمان له گۆڕانێکی خێرا و پڕ ل ه موفاجه‌ئاتدای ه و خه‌ریکه هه‌موو سنوره‌کان ده‌خات ه به‌رده‌م ئ���ه‌گ���ه‌ری گ����ۆڕان����ک����اری����ی-هوه ،ک�ه‌چ��ی له‌ناوخۆدا له‌ناو قۆزاخ ه کۆنه‌که‌ی خۆماندا گرمۆڵه بووین و له‌به‌ر نه‌بوونی عه‌قڵیه‌ت و که‌سانی ده‌وڵه‌تمه‌دار ،ئیراده‌یه‌کی ئه‌وتۆ بۆ گۆڕانکاریی و چاکسازیی به‌دیناکه‌ین، تا بتوانین به بازوێکی به‌هێزه‌و‌ه شمشێری ده‌وڵ����ه‌ت هه‌ڵکێشین ک � ه چ���اوه ن��زی��ک و دووره‌ک��ان و چاوه یار و نه‌یاره‌کان ،ره‌ونه‌ق و بریسکه‌که‌ی ببینن .جا ک ه هه‌لومه‌رج ه ناوخۆییه‌ک ه ره‌خسێنرا و توانیمان ل ه ده‌رگای ده‌وڵ �ه‌ت نزیک ببینه‌وه ،ئه‌وسا باسکردنی ده‌وڵ�ه‌ت��ی ک��وردی بۆ هه‌موو پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش کارتی هێز و فشار ده‌بێت و ئه‌وانیش لێی سوودمه‌ند ده‌بن. تایبه‌ت به‌م پرس ه (ئومێد خۆشناو) سکرتێرى یه‌کێتى الوان���ى دی��م��وک��رات ،ک� ه س �ه‌ر ب ه پارتى دیموکراتى کوردستان ه ده‌ڵێت :پێم وانی ه ئ�هوه شتێکى ت��از‌ه بێت له نێو پارتى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان ،به‌ڵکو هه‌میش ه قه‌ناعه‌ت و بۆچوون و پره‌نسیپێک بووه ل ه نێو پارتیدا ،به‌اڵم باس کردن و وروژاندنى ل ه رابردوو بۆى هه‌ی ه زه‌مه‌نه‌ک ه له‌بار نه‌بووبێت، چونکه هه‌میشه ئه‌وانه‌ى دژى ئه‌و خواسته‌ى
تا ئێستاش ناسنامه‌ى خێڵه‌کى و حزبى و ناوچه‌یى ل ه ناسنامه‌ى کوردستانى به‌هێزتره به درێژایى ده‌یان و سه‌دان ساڵى رابردوو ،کورد به ئومێدى سه‌ربه‌خۆیى و یه‌ک پارچه‌یى خاکه‌که‌ى درێژه‌ى به خه‌بات و به‌رخودان داوه و له‌و پێناوه‌دا ده‌یان هه‌زار شه‌هید و قوربانى به‌خشیوه ،ژیانى سیاسى و ئیدارى ئێستاى کورد شتێک نییه جگه‌له نیشتمانێکى دابه‌شکراو ،که تا ئێستا سێ پارچه‌ى سه‌ره‌کى له ژێر رکێفى (تورکیا و سوریا و ئێران)دایه ،هه‌رێمه‌که‌ى باشوریش تا ئه‌م ساته وه‌خته ناوچه داگیرکراوه‌کانى (کێشه له‌سه‌ره‌کان) هه‌ر هه‌مان دۆخى پاش راپه‌ڕینه‌که‌ى به‌هارى ()1991یان ههیه و ته‌نها سانتیمه‌ترێکى نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ باوه‌شى نیشتمان ،ئه‌گه‌رچى ئه‌م پرسه له ده‌ستورى هه‌میشه‌یى عێراقدا چه‌سپیوه ،به‌اڵم سه‌قفى زه‌مه‌نى کارکردن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى ( )4چوار ساڵ به‌سه‌ر واده‌ى یاساییه‌که‌یدا تێپه‌ڕیوه و رماوه ،ئه‌وه‌ى جێگه‌ى پرسیاره ناو به ناو پرسى راگه‌یاندنى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ له‌الیه‌ن کادر و راگه‌یاندن کاره‌کانى (پ.د.ک)هوه ده‌درێت به گوێى هاواڵتیاندا ،له سه‌روه‌ختى روداوه‌کانى (17ى شوببات)ى ساڵى رابردوودا ئه‌م پرسه به چڕى باسى لێوه‌کرا و له غیابى سه‌رۆکى هه‌رێم له‌کاتى روداوه‌کاندا ،له زۆربه‌ى ناوه‌ده ئیعالمیه‌کانى پارتییه‌وه باس له‌وه ده‌کرا که سه‌رۆک بارزانى له ده‌ره‌وه‌ى واڵته و سه‌رگه‌رمى کۆکردنه‌وه‌ى ره‌زامه‌ندی نێوده‌وڵه‌تییه ،زۆر جار ده‌یان وت «ئه‌م جه‌ژنى نه‌ورۆزه سه‌رۆک رایده‌گه‌یه‌نێت» ،له ئێستاشدا به تایبه‌ت پاش رووداوه‌کانى ناوچه‌ى بادینان ،هه‌مان پرس که‌وته‌وه ناو میدیاکان و به هه‌مان شێوه باس له راگه‌یاندنى ئه‌و پرسه ده‌کرێت له جه‌ژنى نه‌ورۆزى ئه‌مساڵدا ،ئه‌وه‌ى تایبه‌ته به (ى.ن.ک)یشه‌وه ،تا ئه‌م ساته‌وه‌خته ئهوهیه که (ده‌وڵه‌تى کوردى خه‌ونى شاعیرانه‌یه) ،له‌م بابهته رۆژنامه‌وانییه‌دا ته‌نها چوار پرسیار ئاراسته‌ى رۆشنبیران و چاودێرانى سیاسى کراوه که بریتیین له ( /1وروژاندنى بابه‌تى راگه‌یاندنى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆى کوردى له‌الیه‌ن پارتییه‌وه له‌م کاته‌دا ،چ ئاماژه‌یه‌کى له پشته؟ /2بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان ،عێراقى و ئیقلیمى و نێو ده‌وڵه‌تى تا چه‌ند له‌باره بۆ راگه‌یاندنێکى له‌و جۆره؟ /3پرسێکى له‌و جۆره و وروژاندنى له به‌رژه‌وه‌ندى پارچه‌کانى ترى کوردستانه؟ یان زیانى زیاتره؟ /4ئهمه ماده‌یه‌کى ئیعالمییه؟ یان جددیه‌تێکى پارتى و سه‌رۆکى هه‌رێمى پێوه دیاره؟) رونتر بڵێین ئه‌و به‌ڕێزانه‌ى له‌م به‌شه‌دا به‌شدارن له‌گه‌ڵمان ،وه‌اڵمى ئه‌و چوار پرسیاره‌یان داوه‌ته‌وه. خه‌ڵکى کوردستانن زۆرت��ر حیساب له‌سه‌ر (پ .د.ک) ده‌که‌ن .ههرچهنده ئێستاش ب ه فه‌رمى پارتى یا ده‌زگا ئیعالمیه‌کانى پارتى شتێکى له‌و جۆره‌یان ن �ه‌ورووژان��دوه ،وه ئه‌و باسه هه‌ر ئه‌مڕۆش نی ه هه‌میشه سه‌رۆک بارزانى له ت �ه‌واوى زه‌مه‌نه‌کاندا گوتویه‌تى ب �ه‌ڵ��ێ ئ �هم � ه مافێکى س��روش��ت��ى خه‌ڵکى کوردستان ه هه‌ر کاتێک له‌بار بوو خه‌ڵک بڕیارى خۆى ده‌دات ،له درێژه‌ى قسه‌کانیدا و ل ه وه‌اڵم��ى پرسیارى دووه‌م��ى (چه‌تر)دا ئه‌و به‌رپرسه‌ى پارتى ده‌ڵێت :ئ �ه‌وه‌ى ئێستا نه راگه‌یاندنى ئه‌و ڕۆژه چاوه‌ڕوان کراوه‌ی ه وات� ه خۆ ئێستا ئ�هوه بڕیارێک نیه ،ته‌نها ئ�هوه داوای�هک�ه و باسێکه و گوزارشتێکه، خواستێکى ره‌واى کوردستانیانه ،هه‌ڵبه‌ت به‌ر کاوه محه‌مه‌د :هه‌ڵکێشانى له‌هه‌ر بڕیارێکى له‌م چه‌شن ه بێشک هه‌موو شمشێرى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ، حیساباتێکى بۆ دهک��رێ��ت ،وات �ه بارودۆخى هى ئه‌و بازوه الوازه‌ى نێو ده‌وڵه‌تى و ئیقلیمى و عێراقى و هه‌تا ل ه ئێمه نیی ه ناوخۆى خۆشمانى حیسابات و خوێندنه‌وه‌ى بۆ ده‌کرێت .به‌اڵم ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ه بڵێى ئه‌وان کۆمه‌ڵگاى نێو ده‌وڵه‌تى یا ئیقلیمى و عێراقى ی��ان دهس �ه‌اڵت��داران��ى هه‌رێم ل ه گه‌مه‌یه‌کى چه‌نده به‌و باس و خواسه ڕازین ئهوه دڵنیاب ه سیاسیدا پرسى ده‌وڵه‌تى کوردى وه‌ک فشار چ واڵتانى ئیقلیمى یا عێراقى ( )200ساڵى به‌کاربهێنن بۆ نمونه ل ه په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ دیکه‌ش ئه‌و بڕیاره بده‌یت هه‌ر ناڕازى ده‌بن ،به‌غدا ،یان بۆ وروژاندنى هه‌ستى هاواڵتیان ل �هب��اره‌ى ک��اری��گ�ه‌رى بڕیارێکى ل �هو ج��ۆره به‌مه‌به‌ستى سه‌رگه‌رمکردنیان یان شاردنه‌وه‌ى له‌سه‌ر دۆخ��ى پارچه‌کانى ت��رى کوردستان قه‌یرانێکى ناوخۆیی .الیه‌نێکى دیکه‌ى ئه‌و ئومێد خۆشناو ده‌ڵێت :بێشک هه‌ر پارچه‌ی ه گوتاره ،بریتیه له‌و خواسته‌ى پارتى که ده‌یه‌وێ و تایبه‌تمه‌ندى خ��ۆى ههیه ،راسته یه‌ک خۆى وه‌ک حیزبێکى نه‌ته‌وه‌یى بناسێنێ .ل ه گه‌لین ،ب �ه‌اڵم کاریگه‌ریه‌کانى له‌یه‌کتر درێ��ژه‌ى لێدوانه‌که‌یدا د.دان��ا سۆفى ده‌ڵێت: دابڕانى هه‌ر چوار پارچه‌ش هێنده سانا نی ه ئ���ه‌وه‌ى ک �ه ت��ا ئێستا گ��وێ��م��ان ل��ێ��ده‌ب��ێ ل ه و یه‌کێکیش له‌و نه‌هامه‌تیانه‌ى مێژوو که سیاسه‌تمه‌دار و ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم ئه‌وه‌ی ه به‌سه‌رمان هاتوه ئه‌و دابڕان و پارچ ه پارچ ه که بارودۆخه‌ک ه گونجاو نیه بۆ راگه‌یاندنى کردنه‌ى خاکمان بووه ،وات ه له‌گه‌ڵ هه‌بوونى ده‌وڵه‌تى ک��وردی ،ئه‌م قسه‌یه حه‌قیقه‌تێکى تایبه‌تمه‌ندى هه‌ر پارچه‌یه‌ک ل ه پارچه‌کانى تێدایه ،به‌اڵم هۆکارى سه‌ره‌کى له‌بارنه‌بوونى کوردستان ،به‌اڵم یه‌ک گه‌لین و هه‌ر خۆشى زه‌م��ی��ن �هى ده‌وڵ���ه‌ت���ى ک����وردى ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه و ناخۆشیه‌کى هه‌مانه کاریگه‌رى له‌سه‌ر ب��ۆ خ�هم��س��اردى و ه�ه‌ڵ�هى سیاسه‌تمه‌دار و به‌شه‌که‌یتر ده‌بێت .مه‌به‌ستمه بڵێم به‌هاتنه‌دى ده‌سه‌اڵتدارانى کورد ،ئهمه سه‌ربارى فاکته‌ر‌ه ئ �هو خواست ه ده‌سکه‌وتێک ه ب��ۆ ه �ه‌ر چ��وار جیۆپۆلیتیکییه‌کان .شێوازى حوکمڕانى و پارچه ،وه هه‌ر زه‌ریبه‌دانێکیشى دیسان بۆ سیاسه‌تى په‌روه‌رده‌یى له هه‌رێم له‌برى ئه‌وه‌ى هه‌مووانه ،به‌اڵم زه‌مه‌نه‌که‌ش گ��ۆڕاوه هه‌ر ب ه ئاڕاسته‌ى یه‌کڕه‌نگکردنى کۆمه‌ڵگاى به‌باسێکى وا ئ �ه‌وا م �ه‌رج نی ه داپڵۆسین و کوردستانى بووبێ ،ک ه مه‌رجێکى سه‌ره‌کی ه بۆ دروستکردنى ن�ه‌ت�هوه و ده‌وڵ���ه‌ت ،ب�ه‌ره‌و چه‌وساندنه‌وه‌ى پارچه‌کانیتر زێده‌تر ببن. تایبه‌ت به وروژان��دن��ى ئ�هم باس ه له‌ناوه‌ند‌ه پارچه‌پارچه‌یى بردووه .ئه‌وه‌تا ده‌بینین زمانى ئیعالمیه‌کانى پارته‌که‌یه‌و‌ه ئومێد خۆشناو ستانداردمان نی ه هه‌تا له داموده‌زگاکانیش، ده‌ڵێت :نه‌خێر قه‌ت ئهوه ماده‌یه‌کى ئیعالمى حکومه‌تمان به‌ناو یه‌کگرتووه ،ناسنامه‌ى نیه ،به‌ڵکو ئهوه قه‌ناعه‌ت و مه‌بده‌ئه ،سه‌رۆک خێڵه‌کى و حزبى و ناوچه‌یى ل ه ناسنامه‌ى ب��ارزان��ى ل�ه‌ه�ه‌ر دی��دارێ��ک ب��ۆ ده‌زگاکانى کوردستانى به‌هێزتره ،ئیدى ده‌توانین ئه‌م ه ئیعالمى که هه‌موو جارێک پرسێکى واى رێ��ک ناوبنێین شکستى ناسیۆنالیزمى روو به‌ڕوو کراوه‌ته هه‌میشه یه‌ک وه‌اڵمى کوردی .بۆیه له‌و سۆنگه‌یه‌وه ده‌توانین بڵێین سابتى هه‌بوه ،زۆر به راشکاوان ه فه‌رموویه‌تى ئێم ه خۆمان ئاماده‌نه‌کردووه بۆ راگه‌یاندنى ئ �هوه مافێکى ره‌واى خه‌ڵکى کوردستان ه ده‌وڵه‌تى کوردی ،به‌اڵم ده‌کرێ رووداوێکى به‌اڵم که‌ى و چۆن؟ ئهوه زه‌مه‌نێکى له‌بارى سیاسى یان گۆڕانکاریه‌ک ل ه هاوسه‌نگى ده‌وێت .له کۆنگره‌ى()13ى پارتیش به به‌ر هێز ل� ه ناوچه‌ک ه پرسى ده‌وڵ �ه‌ت��ى ک��وردى چاوى هه‌موو ئه‌و میوانانه‌ى حزوریان هه‌بوو بکات ب ه پ��ڕۆژه‌ی �هک الى دهس�ه‌اڵت��داران��ى جارێکیتر س���ه‌رۆک ب ه راش��ک��اوى ئ�ه‌وه‌ى هه‌رێم .دوات��ر له‌باره‌ى کاریگه‌ریه‌کانى ئه‌م چه‌ند پات ک��رده‌وه ،ئهمه جگه ل �ه‌وه‌ى ک ه پرس ه ل�هس�ه‌ر پارچه‌کانى ت��رى کوردستان ئه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ى له‌وێش نه‌بوون ،به‌اڵم به‌وردى (د.دانا سۆفى) ده‌ڵێت :ئێمه ناتوانین هیچ ب�ه ته‌ئکید چ��اودێ��ری��ان دهک���رد ،وات � ه ئ�هوه گشتگیرییه‌ک بکه‌ین چونکه پارچه‌کانى جدیه‌تێکى مه‌بده‌ئیه و به‌اڵم که‌ی؟ هه‌ڵبه‌ت ت���رى ک��وردس��ت��ان ه�ه‌ل��وم�ه‌رج��ى ج��ی��اوازی��ان به زه‌مین ه خۆشکردن ب��ۆى و له‌بار بوونى ه���هی���ه ،دهک�����رێ ه �هس��ت��ى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى الى هه‌ندێ که‌س بجوڵێنێ و پرسه‌ک ه که‌مێ ته‌واوى بارودۆخه‌که. ببوژێنێته‌وه ،ل�ه‌ه�هم��ان کاتیشدا دهک��رێ وه‌ک ک��اردان �ه‌وه‌ی �هک هێزه ئه‌منیه‌کانى د .دانا سۆفى :ل ه ئێستادا تورکیا ،سوریا یان ئێران کۆتوبه‌ندى زیاتر ناسنامه‌ى خێڵه‌کى و حزبى بخه‌ن ه سه‌ر هاواڵتیه ک��ورده‌ک��ان بۆ ئه‌وه‌ى و ناوچه‌یى ل ه ناسنامه‌ى رێ��گ��رى ل���هو ب���وژان���ه‌وه‌ی���ه ب��ک �هن ،دهک���رێ کوردستانى به‌هێزتره تایبه‌ت به‌م پرسه (د.دانا سۆفى) به‌م شێوه‌ی ه هیچ کاریگه‌رییه‌کیشى نه‌بێ.کاریگه‌ریى بۆمان دوا :پرسى ده‌وڵه‌تى کوردى تا ئێستا وروژاندنى پرسى ده‌وڵه‌تى کوردى پهیوهسته ب ه ته‌نیا بابه‌تى راگه‌یاندنه‌کان ،چاالکوانان سێ هۆکاره‌وه ،وروژاندنه‌که تا چه‌ند جدییه، و ئیلیتێکى رۆشنبیرییه .ئه‌م پرسه نه‌بۆت ه هه‌لومه‌رجه‌که له‌باره ی��ان ن��ا ،به‌رپرسان و پرسى سیاسییه‌کان و حزبه‌کان ل ه پراکتیکدا .هاواڵتیانى ئه‌و واڵتانه چۆن لێکدانه‌و‌ه بۆ دهک��رێ حزبێک یان سیاسه‌تمه‌دارێک ل ه ئ�هم وروژان��دن � ه دهک���هن .مـن تا ئێستا ئه‌و چوارچێوه‌ى بانگه‌شه‌یه‌ک یان گه‌مه‌یه‌کى جدییه‌ت ه به‌دى ناکه‌م ،زه‌مینه‌سازیش نه‌کراوه، سیاسى دیاریکراودا ب ه حه‌ماسه‌و‌ه باس ل ه ئیدى وروژاندنى پرسه‌که‌ش به‌شێوه‌ى جیاواز ده‌وڵه‌تى کوردى بکا ،به‌اڵم ل ه واقیع دا پرسى وه‌رده‌گیرێت ،هه‌ڕه‌شه ،بانگه‌شه یان ریکالم. ده‌وڵه‌تى کوردى نه‌بۆته پڕۆژه‌یه‌کى سیاسى ل ه هه‌مان کاتدا پرسى ده‌وڵه‌تى ک��وردى تا الى حیزبه کوردییه‌کانى هه‌رێم ،هه‌روه‌ها ئێستا له راگه‌یاندنه‌کاندا رووده‌دا ،پڕۆژه‌یکى له ئایدۆلۆژیا و پڕۆگرامى هیچ کام له‌و سیاسى نیه حیزبه‌کان و به‌رپرسان ئیشى له‌سه‌ر حیزبان ه باسى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆى کوردى بکه‌ن .وات ه ده‌وڵه‌تى کوردى تا ئێستا پرسه، تیا نیه ،له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ى ئه‌م حیزبانه خۆیان پڕۆژ‌ه نی ه الى ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم .به‌اڵم به ناسیۆنالیستى ناساندوه .ده‌کرێ پارتى له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پرسى ده‌وڵه‌تى کوردى جۆرێک دیموکراتى کوردستان ،هه‌ر حیزبێکى دیکه ،ل�ه خواستى ج�هم��اوه‌ری��ى ل�هس�ه‌ره و سه‌رنج راکێشیشه ،ئه‌وا مامه‌ڵه‌ى حیزبه‌کان له‌گه‌ڵ
ئومێد خۆشناو :ئه‌وانه‌ى دژى ئه‌و خواسته‌ى خه‌ڵکى کوردستانن زۆرتر حیساب له‌سه‌ر (پ .د.ک) ده‌که‌ن
د .دانا سۆفى :هۆکارى له‌بارنه‌بوونى زه‌مینه‌ى ده‌وڵه‌تى کوردى دهگهڕێتهوه بۆ خه‌مساردى ده‌سه‌اڵتدارانى کورد
ئارام ئه‌حمه‌د :سه‌رۆکێک واڵت بکات به گۆڕستان بۆ نوسه‌ران، چۆن ده‌توانێت وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ى پرسى سه‌ربه‌خۆیى بێت؟
ئه‌م پرس ه جۆرێک له په‌پولیزمى تیایه .ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى به پارتییه‌وه ههیه ،راسته ئه‌و حیزب ه له ئه‌ده‌بیات و راگه‌یاندنى خۆیدا ده‌ی�ه‌وێ خۆى وه‌ک حیزبێکى نیشتیمانى بناسێنێ، ب �ه‌اڵم م��ن ت��ا ئێستا گوێم ل��ێ ن�هب��ووه ک ه پارتى وه‌ک حیزب داواى ده‌وڵه‌تى سه‌به‌خۆى کوردى بکا ،له حیزبه‌کانى تریش گوێم لێ نهبووه ،وات ه پڕۆژه‌ى ده‌وڵه‌ت الى حیزبه‌کان نیه تا ئێستا .سه‌باره‌ت به سه‌رۆکى هه‌رێم، پێموایه ده‌توانرێ ئه‌م پێگه‌یه به‌کاربهێنرێ بۆ کارکردن له‌سه‌ر پرسى ده‌وڵه‌تى کوردی، ب��ۆی � ه پ��ێ��وی��س��ت�ه س���ه‌رۆک���ى ه��ه‌رێ��م پرسى ده‌وڵه‌تى ک��وردى بکات به پ��ڕۆژه‌ی�هک بۆ سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و په‌رله‌مان و حکومه‌ت و داموده‌زگاکانى تر ،بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین هیچ نه‌بێ زه‌مینه‌یه‌کى ناوخۆیى بۆ ده‌وڵه‌تێکى کوردستانى دروست بکه‌ین.
ئه‌م دوو پارته‌ى کرده فاشیزمێکى بنه‌ماڵه‌یى و فیرعه‌ونێکى خێڵه‌کیانه. به خوێندنه‌وه‌ى من ئ�هو کاته‌ى په‌یکه‌رى دی��ک��ت��ات��ۆر داڕم����ا ئ��ه‌گ��ه‌ر گ �ه‌ل��ى ک��ورد رابه‌رێکى پێداگرى هه‌بوایه بۆ ب ه ده‌ستهێنانى م��اف �هک��ان��ى گ �ه‌ل��ى ک���ورد و ده‌رک��ێ��ش��ان��ى کورد له ژێر بارى سته‌مى نه‌ته‌وه‌یی ،ده‌بوو بانگه‌وازى دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆییان بکردایه. ئارام ئه‌حمه‌د تایبه‌ت به بارودۆخى ناوچه‌که و ده‌وروب����ه‌ر دهڵ��ێ��ت :ب���ارودۆخ���ى هه‌رێمى کوردستان و عێراق و ناوچه‌که‌ش ،ئێستا له هه‌موو کاتێک زیاتر بانگه‌وازمان ده‌کات بۆ ئ �هم پرسه ،له هه‌موو کاتێک باشتر ده‌رگاکان ئاوااڵیه بۆ دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ ،ئه‌و ترسه‌ى که به درێژایى مێژوو سه‌رانى بازرگانى کورد ،له باشور خه‌ڵکیان پێترساندوه و خه‌ڵه‌تاندوه ،گوایه (سه‌رده‌مه‌که باش نییه ،چوار ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌ر قبوڵ ناکه‌ن ،ئه‌مریکا و ئه‌وروپا رازى نابن ،خه‌ونى شاعیرانه‌یه و کۆمه‌ڵێ قسه و قسه‌ڵۆکى تر) ،ته‌نها ده‌رکه‌وته‌ى ئه‌قڵی خامى سه‌رانى سیاسى پارته وابه‌سته‌کانى کوردستانن به داگیرکه‌رانى کوردستانه‌وه ،ئه‌وان ته‌نها ده‌یانه‌وێت شه‌ریکه به‌شى به‌غدا بن و رێک ئ �ه‌وه‌ى که ئێستا ده‌ستیان پێیگه‌یشتوه به درێژایى مێژوو ته‌نها بۆ ئهمه تێکۆشاون و منداڵى خه‌ڵکیان به کوشت داوه .پرسیار ئ�ه‌وه‌ی�ه ،ئه‌گه‌ر شیعاری (سه‌ربه‌خۆیی) بخرایه‌ته جێگاى شیعاری (ئۆتۆنۆمی) و نه‌وه‌کان به‌م هزره پ �ه‌روه‌رده بکرانایه تاکى ک���ورد ب���ۆ س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ى گ��ی��ان و ژی��ان��ى خ��ۆى دان��ای �ه ،چییان لێده‌کردین؟ ئه‌گه‌ر داواى سه‌ربه‌خۆییمان ب��ک��ردای�ه،ل�ه‌وه‌ى که پێیان کردین ،چى ده‌م��ا پێمان بکه‌ن؟ له وه‌اڵمى دوا پرسیارماندا ئارام ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت: پارتى و سه‌رۆکه‌که‌ى ئه‌هلى تێکۆشان بۆ سه‌ربه‌خۆیى نه‌بون و نین ،ئه‌وه‌ى که ئێستا ده‌یهێنێته سه‌رزمانان ،ته‌نها مزایده‌یه‌کى سیاسییه ،ختوکه‌دانى ئه‌قڵى جه‌ماوه‌ره، خۆ گیڤکردنه‌وه‌یه‌کى بێناوه‌ڕۆک و خۆ ب �ه زمانحاڵکردنى خ�ه‌ڵ��ک�ه ،ب �ه بۆچونى خۆیان ترساندنى به‌غدایه ،بۆ سه‌لماندنى مافه‌کانى خ��ۆی��ان ،ک�ه ئ���ه‌وان (پ��ارت��ى و بنه‌ماڵه‌ى بارزانی) ناویان ناوه (مافه‌کانى خ���ه‌ڵ���ک) ،ک��ات��ى خ��ۆی��ش��ى ت��اڵ �هب��ان��ى و یه‌کێتى نیشتیمانى گروپێکیان دروستکرد، هونه‌رمه‌ندان و نوسه‌رانیان ریز کرد ،سرود و شانامه‌یان بۆ وت و بۆ نوسى و ناویان نا (ریفراندۆم) ،نزیک له زۆربه‌ى هه‌ره زۆرى کۆمه‌ڵگاى کوردى ئیمزایان کرد و ده‌نگیان دا ،تاڵه‌بانى ده‌نگه‌کانى برده به‌غدا و وتی، ئه‌وه‌تا خه‌ڵکى کوردستان داواى سه‌ربه‌خۆیى دهک�هن ،خۆى پێکرد به سه‌رۆک کۆمار، به درێ��ژای��ى مێژوو ئهمه کرۆکى ئهمانه بوه ،که‌واته کێ ههیه ئهوهنده دام��او بێت به دواى شیعارى درۆینه‌ى پارتى بکه‌وێت، بۆ سه‌ربه‌خۆیی؟ مه‌گه‌ر که‌سانێک که مێژووى پارتى و یه‌کێتى و سه‌رانیان نه‌زانن، ده‌نا سه‌رۆکێک له تورکیا نه‌وێرێت ناوى کوردستان به‌رێت ،نه‌وێرێ ئااڵى کوردستان له‌پشت خ��ۆی �هوه داب��ن��ێ��ت ،ل�ه تورکیا پێى بڵێن س�ه‌رۆک��ى عه‌شیره‌ت و چرکه‌ى لێوه
ن�هی�ه‌ت ،ب��ۆ کوشتنى پانزه ج�ه‌درم�ه که له شه‌ڕدا کوژراون بگاته حاڵى جاو ،وه‌لێ چل منداڵى کورد ،قه‌تڵوعام بکرێت بۆى بخه‌نێته‌وه ،سه‌رۆکێ له میدیاکانیاندا به ک��وردى بڵێن (سه‌رۆکى کوردستان) و به زمانى داگیرکه‌ران بڵێن سه‌رۆکى هه‌رێم، سه‌رۆکێ شه‌ریکى به‌غدا و تاران و ئه‌نکاره ب��ێ��ت ،س�ه‌رۆک��ێ��ک ل �ه س��ێ ب�ه‌ش��ى باشور نامه‌ى نه‌خوێندرێته‌وه ،سه‌رۆکێک بیست ساڵ ه�هوڵ ن�ه‌دات بۆ به ستانداردکردنى زمانى ک��وردی ،سه‌رۆکێک واڵت بکات به گۆڕستان بۆ نوسه‌ران ،سه‌رۆکێک له ش�ه‌ڕى ناوخۆدا مه‌سئول بێت له کوشتنى ده‌ی��ان ه �ه‌زار ک��ورد ،سه‌رۆکێک س �ه‌روه‌ت و س��ام��ان��ى واڵت��ێ��ک ب��ب��ات ب��ۆ خ���ۆى و بنه‌ماڵه‌که‌ی ،چۆن ده‌توانێت ببێته پیاوێک وه‌اڵم بداته‌وه به سه‌ربه‌خۆى کورد؟ راس��ت��ی �هک��ى ت��ری��ش ه �هی �ه پ��ێ��وی��س��ت�ه ه �ه‌ر الی �هن��ێ��ک ب��ی��زان��ن ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ه���ه‌ر ئێستا ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ بێته وارى کردارییه‌وه، نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان به ره‌سمى بیناسێت، ئه‌گه‌ر بنه‌ماڵه‌ى ب��ارزان��ى س�ه‌رۆک��ى نه‌بن نایانه‌وێت ،ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆ له‌جیهانى عه‌ره‌بیدا روده‌دات و دیکتاتۆره‌کان و ده‌سه‌اڵتى ره‌هاى بنه‌ماڵه‌کان به‌الدا دهک�ه‌ون ،به‌رهه‌مى سه‌ر له‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاسته، ئیتر ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی ،نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان ،پشتیوانى له بنه‌ماڵه تاک ڕه‌و و دیکتاتۆره‌کان ناکه‌ن ،له‌م نێوه‌ند و ئاڵوگۆڕانه‌دا ،له‌م سه‌ر له‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ى رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت �ه‌دا ،پێویسته کورد ده‌ستى به مافه‌کانى خۆی وات�ه ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ ب��گ��ات ،ئهمه خواستى مێژوو، خواستى ئه‌م سه‌رده‌مه ،خواستى داڕشتنه‌وه‌ى ئه‌و ناوچه‌یه‌یه ،دنیا ته‌جروبه‌یان ههیه سه‌د ساڵه ئه‌و ناوچه‌یه ئارامى به خۆییه‌وه نه‌دیوه، ئه‌ویش ده‌لیله‌که‌ى چاره‌سه‌ر نه‌کردن و به هه‌ڵواسراوى مانه‌وه‌ى کێشه‌ى کورده ،لێرهوه گه‌یشتونه‌ته ئ�هو ب���اوه‌ڕه‌ى ل�هم سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌یه‌دا ،ده‌بێت کورد به مافه‌کانى خۆى بگات و جۆرێک له ئارامى باڵ به سه‌ر ناوچه‌که‌دا بکێشێت ،پێموایه ئه‌گه‌ر گ�ه‌ل��ى ک���ورد خ��ۆی��ان ب���ه‌ره‌و پ��ی��رى بچن و کارى بۆ بکه‌ن ،ئه‌وا دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ بۆته حه‌تمییه‌تێکى مێژویی. زۆر ده‌مێک ه من ئه‌و بیرى چ��وار پارچ ه و یه‌کگرتنه‌وه و دام �ه‌زران��دن��ى کوردستانى گ���ه‌وره‌م ل�ه دهس���ت داوه ،وات���ه زۆر ئاسان دهک���رێ���ت ک����ورد ل��ه ب���اش���ورى ک��وردس��ت��ان ده‌وڵه‌تێکى سه‌ربه‌خۆی خۆى هه‌بێت ،ئهمه ب ه قازانجى کوردانى پارچه‌کانى تره‌و ئه‌وانیش ده‌توانن هه‌نگاوى بۆ بنێنن ،سایکۆلۆژیه‌تى سه‌رانى پارته‌کانى کوردستانى گهوره زۆر خه‌ته‌ره ،خۆ ئه‌گه‌ر سبه‌ینێ کوردستانى گ���ه‌وره یه‌کبگرێته‌و‌ه و دن��ی��اش به‌ڕه‌سمى بیناسێت ،ده‌بێت ده‌یان ساڵ شاهیدى شه‌ڕى ن��اوخ��ۆ ب��ی��ن ،ل��ێ��ره‌وه م���ه‌رج نییه بیر له‌م ه بکرێته‌وه و ئه‌وله‌ویه‌ت بێت ،رونتر بڵێـم ،چۆن نه‌ته‌وه‌ى عه‌ره‌ب ده‌یان ده‌وڵه‌تیان ل ه نیشتیمانى عه‌ره‌بیدا ئاوا ک��ردوه ،ده‌کرێت کوردیش ل ه نیشتیمانى کورداندا ،سێ ده‌وڵه‌ت یان چوار ده‌وڵ �ه‌ت ئ��اوا بکات ،زه‌مینه‌ى ئابوریش بۆ هه‌مویان بونێکى باشى ههیه.
ئارام ئه‌حمه‌د :پارتى و سه‌رۆکه‌که‌ى ئه‌هلى تێکۆشان بۆ سه‌ربه‌خۆیى نه‌بون و نین ن��وس �ه‌ر (ئ����ارام ئ�ه‌ح��م�ه‌د) ب�ه‌رپ��رس��ى ژورى ئۆپۆزسیۆن له پاڵتاک له‌باره‌ى هه‌مان پرسه‌و‌ه دهڵ��ێ��ت :ساڵى ()1990ى س �ه‌ده‌ى راب���ردوو، ساڵى هاتنى ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانى بوو بۆ ناوچه‌که ،ساڵى سه‌ر له‌نوێ داڕشتنه‌و‌ه و وێناکردنه‌وه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست بوو، وه‌لێ وه‌ک بینیمان ده‌ستپێک نه‌بوه هۆى روخاندنى ده‌وڵه‌تى به‌عس. ئ �هو ده‌م����هى ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى شیعه ل �ه خ��وارو ن��اوه‌ڕاس��ت راپ�ه‌ڕی��ن ،ترسى ئه‌مریکا له ب ه لوتکه‌بون و ده‌رکه‌وتنى ئیسالمى سیاسى و ته‌شه‌نه‌کردنى بۆ قواڵییه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ،چوه ناو مێشکى داڕێژه‌رانى سیاسه‌تى ئه‌مریکا ،ئ �هوه ب��وو ئێمه‌ش ل ه ک��وردس��ت��ان راپ���ه‌ڕی���ن و ب�ه‌ش��ێ��ک��ى خاکى کوردستانمان ل ه به‌عسییه‌کان پاک کردهوه، وه‌لێ به داخ �هوه ئ�ه‌وه‌ى به‌رهه‌م هێناوه ک ه ئێستا له کوردستانى باشوردا ههیه و بۆ من جیاوازییان له‌گه‌ڵ به‌عسییه‌کان نییه ،ته‌نها ئهوه نه‌بێت ب ه کوردى دێنه‌گۆ. جێگاى خۆیه‌تى بۆ مێژوو بڵێم ،ئه‌وه‌ى ک ه ئێستا سه‌رانى یه‌کێتى و پارتى ئه‌بڕسکێنن و خۆیانى پێوه باده‌ده‌ن و پێیان وایه ئه‌وه‌ى ل ه کوردستان ههیه و ب ه ده‌ست هاتووه به‌رهه‌می (خه‌بات) یان باشتره بڵێم به‌رهه‌مى پاڵدانه‌وه‌ى بنه‌ماڵه‌ى بارزانیی ه ل ه سێبه‌ره‌کانى تاران و که‌ره‌جدا و به‌رهه‌مى ئاوابونى خۆرى یه‌کێتى و قوچاندنیانه بۆ ئێران له دواى ئه‌نفاله‌کان، ئه‌وا له باشترین حاڵدا جێگاى گاڵته‌جاڕى و پێکه‌نینه. هه‌تا باسه‌ک ه ته‌نها یه‌کێتى و پارتى نییه، هه‌مومان ده‌زانین ئه‌گه‌ر ئاڵوگۆڕى ناوچه‌یى نه‌بێت ،بۆ نمونه سه‌رتاپاى پارت ه کوردیه‌کانى رۆژه���ه‌اڵت ،س �ه‌دان ساڵ تێکۆشان بکه‌ن، ناتوانن موى سه‌رى ئاخوندێکى ت��اران الر بکه‌نه‌وه ،پارتى کرێکارانى کوردستانیش چ�هن��ده پارتێکى به‌هێزه ،دی��س��ان ناتوانێت ئه‌نکاره بڕوخێنێت ،لێره‌وه‌یه ئه‌وه‌ى ئێستا هه‌ی ه خۆ به خۆ به‌رهه‌مى (گه‌رده‌لولى بیابانه) به‌رهه‌مى په‌الماردانى کوێت له الیه‌ن عێراق و هاتنى ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانیه‌تى بۆ ناوچه‌که ،ئه‌م روداوه ناوچه‌یی ه بوو سه‌رانى
به‌دواداچوون
ل ه شارۆچکه‌ی پردێ دیارده‌ی دزی بۆته مایه‌ی نیگه‌رانی‌و جێگای پرسیاری هاواڵتیان ئاماده‌کار سه‌الحه‌دین ساڵه‌یی سه‌ره‌ڕای سه‌قامگیری ره‌وشی ئه‌منی شارۆچکه‌ی پردێ (ئالتون کۆپری) بوونی بنکه‌ی پۆلیس و دوو ده‌زگای ئاسایش ،به‌اڵم ماوه‌یه‌ک ه دیارده‌ی دزی کردن ل ه مااڵن بۆت ه جێگای نیگه‌رانی و پرسیاری هاواڵتیانی شارۆچکه‌که ،بۆی ه هاواڵتیان داوا ل ه ده‌زگا ئه‌منیه‌کان ده‌که‌ن به‌زووترین کات سنورێک بۆ ئه‌و دیارده‌ی ه دابنێن ،له‌و باره‌یه‌و ه (رۆژنامه‌ی چه‌تر) ل ه به‌دواداچونێکدا گفتوگۆى له‌گه‌ڵ چه‌ند هاواڵتییه‌ک و به‌رپرسی ده‌زگا ئه‌منییه‌کانی شارۆچکه‌ی پردێ ساز دا.
له‌وباره‌یه‌وه هاواڵتی (که‌نعان ئه‌حمه‌د) دان��ی��ش��ت��وی گ���ه‌ڕه‌ک���ی رزگ������اری بۆ (چه‌تر) وتی :ل��ه‌ده‌ره‌وه‌‌ی پردێ پۆلیسم هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وپێش له ماڵه‌وه نه‌بوین ب ه شه‌و ( )7,500,000دینارمان دزراوه، ئه‌م جۆره کاره ب ه ئیشی که‌سی شاره‌زا ده‌زانم ،هاوکات هاواڵتی (سایغن جه‌لیل) که توشى هه‌مان گرفت بووه ،بۆ (چه‌تر) وتی :ل ه رێکه‌وتی ( )1/17ل ه کاتژمێر ( 5تا )8ى ئێواره ل ه ماڵه‌وه نه‌بوین ()4 کامیرا و نیو ملیۆن دینارمان لێ دزراوه، وای ل��ێ��ه��ات��ووه چیتر ن�ه‌ت��وان��ی��ن م��اڵ�هوه جێبێڵین و س �ه‌ردان��ی ک �هس و ک��ارم��ان بکه‌ین ،هه‌روه‌ها له‌الیه‌کتر دوو هاواڵتی ب �هن��اوی (ش���وان و ئیبراهیم ئیحسان) چه‌ک و که‌لووپه‌لی ماڵه‌وه‌یان به‌هه‌مان شێوه دزراوه. ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌ری ش����ارۆچ����ک����هی پ����ردێ (عه‌بدولموته‌لیب نه‌جمه‌دین) تایبه‌ت ب ه
(چ�ه‌ت��ر) و ل�هس�ه‌ر ه�هم��ان دی���ارده وت��ی: دیاره دی��ارده‌ی دزی له پردێ ماوه‌یه‌ک ه ده‌بینرێت ،به‌ڕاستی ئه‌و حاڵه‌ته جێگای ن��ی��گ�ه‌ران��ی��ی�ه ،خ��ۆش��م وه‌ک س �ه‌رۆک��ی لیژنه‌ی ئه‌منی ،له کۆبونه‌وه‌ی ایژنه‌ى ئه‌منی ته‌ئکید ل �هوه دهک��هم به‌زووترین کات کار له‌سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ه بکرێت،
››
››
n
روون بکه‌نه‌وه ،ئه‌و که‌سان ه کێن ماوه‌یه‌ک ه به‌م ک��اره نایاسایی ه هه‌ڵده‌ستن ک ه بۆت ه جێى نیگه‌رانی خه‌ڵکی پردێ ،ده‌رباره‌ی ده‌ستێوه‌ردانی الوه‌ک��ی ل ه لێکۆڵینه‌وه‌ی ت��اوان��ب��اران��دا وت��ی»ه �ه‌ر که‌سێ ده‌ستی یارمه‌تی بگه‌یه‌نێت بۆ ئه‌و که‌سه‌ی تاوانی ئه‌نجامداوه ،ئه‌و که‌سه‌ش به‌تاوانبار ده‌زانم
به‌اڵم ئێم ه دڵنیایان ده‌که‌ین که سنورێک بۆ ئه‌و دیارده‌ی ه داده‌نێین. عه‌قید بێستون محه‌مه‌د قادر :دزی کردنه‌که له‌ناوخۆیان و له‌ناو ماڵ و خێزانی خۆیانه ،ب ه سوڵحی عه‌شایری به هێنانه‌وه‌ی شته‌کان رێکده‌که‌ون و
به‌ڕێوه‌به‌ری شارۆچکه‌ی پردێ: خه‌ڵکی پردێ هه‌قی خۆیان ه مه‌ترسیان هه‌بێ ،به‌اڵم ئێم ه دڵنیایان ده‌که‌ین که سنورێک بۆ ئه‌و دیارده‌یه داده‌نێین به‌رێوه‌به‌ری بنکه‌ی پۆلیسی پردێ :لێره و له‌وێ بزنێک یا ( )200هه‌زار دینار ده‌دزرێ ئه‌م ه ناچێت ه قاڵبی دزییه‌وه
«عه‌بدولموته‌لیب نه‌جمه‌دین ،به‌ڕێوه‌به‌ری شارۆچکه‌ی پردێ»
داوا له ئاسایشی ه���ه‌ردووال دهک��هم ک ه زانیاری ئیستخباراتییان ههیه ،پێویست ه ئ���هو دی���ارده‌ی��� ه ک �ه‌ش��ف ب��ک �هن ،چونک ه ش��اردن �ه‌وه‌ی ئ �هو حاڵه‌ت ه م��ن به‌خیانه‌ت و که‌مته‌رخه‌می ده‌زان���م ،ده‌ب��ێ الیه‌نی ئه‌منی ئ�هو دی���ارده نامۆیه بۆ خه‌ڵکی
نابێ داکۆکی ل ه که‌سی دز بکرێ ،ده‌بێ پاڵپشتی الیه‌نی ئه‌منی بکرێ بۆ ئاشکرا کردنی ئه‌و دزانه ،داکۆکی کردن له‌دز داکۆکی کردنه ل ه ت��اوان ،به‌خیانه‌ت ل ه یاسا و نهتهوه ئه‌ژمار ده‌کرێت .خه‌ڵکی پ��ردێ هه‌قی خۆیان ه مه‌ترسیان هه‌بێ،
فۆتۆ /چه‌تر نایگه‌یه‌نن ه قانون عه‌قید بێستون محه‌مه‌د قادر ،به‌ڕێوه‌به‌ری ب��ن��ک �هی پ��ۆل��ی��س��ی پ����ردێ ت��ای��ب �ه‌ت ب ه دی��ارده‌ک � ه وت��ى :س��ێ مانگ ه ل��ێ��ره‌م سێ ئۆتۆمبێلی دزراوم ب� ه ب��ڕی��اری دادوه‌ر ته‌سلیمی خاوه‌نه‌کانی کردۆته‌وه ،دزمان
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/3 - 2012/1/23
گرتووه به‌که‌شفی ده‌الله و دانپێدانان لێره ل�ه زی��ن��دان��ن ،ل�هن��او خه‌ڵکی ب��اوه گوای ه دزی ک��راوه دزی کردنه‌ک ه له‌ناوخۆیان و ل �هن��او م���اڵ و خ��ێ��زان��ی خ��ۆی��ان �ه ،ب ه سوڵحی عه‌شایری ب ه هێنانه‌وه‌ی شته‌کان رێکده‌که‌ون و نایگه‌یه‌نن ه قانون ،خۆش به‌ختانه خه‌ڵکی پردێ و دام وده‌زگاکان هاوکاری یه‌کترن هیچ حاڵه‌تێکی ئه‌منی المان نییه ،ئه‌م ه المان زۆر گرنگه ،به‌اڵم دزییه‌کان لێره و له‌وێ بزنێک یا()200 ه����ه‌زار دی��ن��ار ده‌دزرێ ئ �هم �ه ناچێت ه قاڵبی دزییه‌وه ،ک ه مناڵێک دزی بکا ئه‌ویش مناڵی خۆیان بێ دوات��ر خۆیان دێ��ن دهڵ��ێ��ن هیچمان ل�ه هیچ ده‌رب���اره‌ی ده‌ستێوه‌ردانی الیه‌نی الوه‌کی له به‌ردانی دزه‌کاندا عه‌قید بێستوون وتی «من هیچ ده‌ستێک ناتوانێ کارم لێبکات ،بۆ ئیش ه یاساییه‌کانی خۆم رهنگه زۆرب�هی کات له‌گه‌ڵ دادوه‌ر ناکۆکبین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌پشته‌و‌ه ده‌چن بۆ ماڵی قازی داوا ده‌که‌ن و وازهێنان ده‌نوسن به‌پێچه‌وان ه من زیندانیم ههیه ،پێشێلی قانونم کردووه به‌رم نهداوه بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر بگه‌م ه ئه‌نجام ،گه‌یشتم ه ده‌رئه‌نجام و که‌شفی ده‌الل �هم پێکردوون، ئێستا زیندانه و بۆ دادگای جینایه‌ت ره‌وان ه کراوه ،هه‌موو شته‌کانیان داوه‌ت�هوه خاوه‌ن ماڵ و رێکه‌وتنی عه‌شایریشیان کردووه، ل�هب��اره‌ی ه��اوک��اری ئاسایش بۆ بنکه‌ی پۆلیس وت��ی :ئاسایشی ه �ه‌ردووال وه‌ک یه‌ک تیم هاوکارمانن پێویستمان به‌هه‌ر زانیاریه‌ک بێت ئاگادارمان ده‌که‌نه‌وه، ل �هو ب��واره خه‌ڵکی پ��ردێ هاوکارمانن، له هه‌موو شارێک خراپ و خراپکاریش ههیه ،پردێش به‌ده‌ر نیی ه له‌و حاڵه‌ته ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی الی ئێم ه جێگای دڵخۆشیی ه الی ئێمه خه‌له‌لی ئه‌منی نییه.
13
عه‌قید زرار محه‌مه‌د :خه‌ڵکی پردێ هاوکار و تێکه‌ڵ نیی ه له‌گه‌ڵ دام و ده‌زگا ئه‌منیه‌کانی ئێره عه‌قید زرار محه‌مه‌د به‌رپرسی بنکه‌ی ()14ی ئاسایشی شارۆچکه‌ی پردێ ل �هب��اره‌ى دی���ارده‌ى دزی��ک��ردن�هوه له پردێ وت��ی :ه��ۆک��اری ئ �هو دزی���هی پ��ردێ بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێنمه‌وه خه‌ڵکی پردێ هاوکار و ت��ێ��ک�ه‌ڵ نییه ل �ه‌گ �ه‌ڵ دام و ده‌زگ���ا ئه‌منیه‌کانی ئێره ،ماڵێکی غه‌ریب دێت ه ش��ارۆچ��ک�هک�ه ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ئێمه پ��رس��ی��ار و به‌دواداچونی بۆ نه‌که‌ین که‌س نییه بێت له‌و بارهیهوه ئاگادارمان بکاته‌وه ،ده‌زگای ئاسایش له باره‌ی زانیاریه‌وه هاوکارمان نین ،ئێمه له کاری خۆمان که‌مته‌رخه‌م نین ،نمونه‌ی هه‌رێمی کوردستان ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی هاوکاری ئاسایش نه‌بن ئه‌وانیش ناتوانن به‌کاره‌کانیان هه‌ڵسن ،له‌گه‌ڵ پۆلیس ه��اوک��اری یه‌کتر دهک �هی��ن بۆ نه‌هێشتنی هه‌ر دیارده‌یه‌کی خراپ ،هه‌ر کاتێک زان��ی��اری��م��ان ل�هس�ه‌ر خه‌ڵکێکی گ��وم��ان ل��ێ��ک��راو ه�هب��ێ��ت ئێمه ته‌نسیق له‌گه‌ڵ پۆلیس ده‌که‌ین ئ �ه‌وان فه‌رمانی دادوه‌ر وه‌رده‌گرن ،ئێم ه ئه‌و کات کاره‌ک ه به‌هاوبه‌شی ئه‌نجام ده‌ده‌ی���ن ،ل�هو ماوه‌ی ه ئاگادار کراینه‌و‌ه که کۆمه‌ڵێک چه‌ک هاتۆت ه ناوچه‌ک ه له‌گه‌ڵ پۆلیس ته‌نسیقمان کرد له‌دوای وه‌رگرتنی فه‌رمانی دادوه‌ر کابرامان ده‌ستگیر کرد ،دوای لێکۆڵینه‌و‌ه کابرا دانی نه‌نا به هیچ شتێک و ئازاد ک���را ،داوا ل � ه خه‌ڵکی پ���ردێ دهک��هم ه��اوک��ارم��ان ب��ن ،ئ �هو ک�هس��ان�هی دزی ده‌که‌ن به‌دڵنیایی ده‌ستگیر ده‌کرێن.
ئه‌وانه‌ى ک ه زه‌ره‌ر و زیانیان لێ نه‌که‌وتوه هه‌مویان پاره و پێداویستیان پێ دراو ه به‌اڵم ئه‌وانه‌ى که به‌ڕاستی زه‌ره‌رمه‌ند بوون ه هیچیان نه‌دراوه‌تێ حاڵی خۆمان به‌جێ هێشتوه و ئ��اواره ئاماده‌کار بوینه و ئێستاش هاتوین داوابکه‌ین ل ه حه‌مید مسته‌فا قایمقامی سۆران که به هانامانه‌وه بێن و ئاوڕێک له‌و خه‌ڵکه هه‌ژاره بده‌نه‌وه، له رێکه‌وتی ()2012/1/3 چونکه به‌ڕاستی ئێمه نزیکه‌ی هه‌شت دانیشتوانی گونده‌کانی نۆ گوندین که ئاواره بوین .ئه‌وانه‌ى ک ه شارۆچکه‌ى سیده‌کان که ب ه زه‌ره‌ر و زیانیان لێ نه‌که‌وتوه هه‌مویان هۆی توپبارانه‌وه ئاواره پ��اره و پێداویستیان پێ دراوه ،به‌اڵم ببون و هه‌روه‌ها شه‌هید ئه‌وانه‌ى که به‌ڕاستی زه‌ره‌رمه‌ند بون ه ه ل و برینداریشیان هه‌بوو هیچیان نه‌دراوه‌تێ ئێمه ( )143ماڵین زای ه به‌رده‌م قایمقامیه‌تی (ق که قه‌ره‌بوو نه‌کراینه‌وه و بڕواتان هه‌بێت داوای سۆران) کۆبونه‌وه و هه‌ندێک ماڵ قه‌ره‌بوو کراونه‌ته‌وه ک ه تی ه حکوم ه ل قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌یان هیچ ئاگایان له ده‌نگی تۆپ و ته‌یار‌ه بۆ کرد، هه‌رێمی کوردستان نهبووه بۆیه ئێمه داواکارین که هه‌رچی زیاتر تێگه‌ییشتن له‌م باره‌یه‌و ه زوه عیالجێکمان لێ بکه‌ن. (چه‌تر) له‌گه‌ڵ هه‌ندێک له‌م حکومه‌تی هه‌رێم ناوێرێت داواى قه‌ره‌بوو زیان لێکه‌وتوانه گفتوگۆمان کردنه‌وه له تورکیا و ئێران بکات ،با کرد و دواتر په‌یوه‌ندیمان به بفه‌رموێت خۆی قه‌ره‌بومان بکاته‌وه قایمقامی قه‌زای سۆرانه‌وه کرد حه‌مه‌د هه‌ینی حه‌مه‌د خه‌ڵکی گوندی .. ئیبراهیم لێتانی یه‌کێکه له‌و که‌سان ه کۆلید ،وت��ی ئێمه لێمان ق �ه‌وم��اوه و که زه‌ره‌رمه‌ند بووه ،بۆمان دوا و وتی :هیچیشیان نهداوه به ئێمه هه‌تا ئێستا ئێمه خه‌ڵکی ده‌ڤ�ه‌ری سیده‌کانین ک ه که‌س نه‌یگوتیه ئێوه ساغن یان مردونه، به هۆی تۆببارانه‌کانی ئێران ماڵ و ته‌نها خێرخوازێک نه‌بێت که جارێک هه‌ر ماڵێک دوو سه‌د هه‌زاری داینێ
خوا خێری بنوسێ ،به‌اڵم ئایا دوو سه‌د ه���ه‌زار چ ده‌ردم����ان ده‌رم���ان دهک��ات؟ ئێمه شه‌هیدمان داوه بریندارمان داوه چ خوا قه‌بوڵ ده‌کات که هیچ که‌س لێمان نه‌پێچیته‌وه ،ئێمه داواک��اری��ن ک��ه راس��ت��ی و ع���ه‌دال���ه‌ت ب�ه‌رپ��اب��ێ��ت و ه��اوک��اری��م��ان بکرێت ه �ه‌رچ��ی زوه قه‌ره‌بومان بکرێته‌وه ،مادام حکومه‌تی هه‌رێم ناوێرێت داواى قه‌ره‌بوو کردنه‌وه له تورکیا و ئێران بکات ،با بفه‌رموێت خۆی قه‌ره‌بومان بکاته‌وه. چه‌ند رۆژ پێش ئێستا هاتن ئه‌و مااڵنه‌ى که خزم و که‌سیان بوون پاره‌یان پێ داو و فه‌قیره‌که‌ش مایهوه عه‌یین شێخۆ دانیشتوی گوندی دێرێ، ئێمه هیچمان پێ نه‌دراوه ته‌نها جارێک له‌الیه‌ن خێرخوازێکه‌وه هه‌ر مالێ دوو س�ه‌د ه �ه‌زار ه��اوک��اری ک��را ،ب �ه‌اڵم ل ه الیه‌ن حکومهتهوه هیچمان پێنه‌دراوه و هاوکاریش نه‌کراوین به‌ڵێن واب��وو ک ه هه‌ر خانه‌واده‌ى دوو ملیۆنى پێ بدرێت، ب���ه‌اڵم چ �هن��د رۆژ پ��ێ��ش ئێستا هاتن ئه‌و مااڵنه‌ى که خزم و که‌سیان بوون پاره‌یان پێ داو و فه‌قیره‌که‌ش مایهوه
و گوتیان ئێوه ناوتان نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه ،چ خوا قه‌بوڵ ده‌کات من دایکه هه‌تیوم و هیچ مه‌عاشم نیه و ئاواره‌ش بومه، چه‌ند منداڵی هه‌تیویشم له ناو ده‌ست ه ب��ۆی�ه داوا ل �ه ح��ک��وم�ه‌ت دهک �هی��ن با قه‌ره‌بومان بکاته‌وه. قایمقامی ق��ه‌زای س���ۆران :لیسته‌ک ه هاتۆته‌وه له به‌غداد ناوه‌کانى مه‌رحه‌له‌ى دووه‌می تێدانیه قایمقامی ق���ه‌زای س����ۆران ،کرمانج ع��ی��زه‌ت ل���هب���اره‌ى ئ���هو ک��ێ��ش �هی �هوه بۆ (چ�ه‌ت��ر) دوا :ئێمه دوو مه‌رحه‌له‌مان هه‌بوو له ئاواره‌کان مه‌رحه‌له‌ی یه‌که‌م له ( )2011/7/25بوو که یه‌که‌م جار قه‌سفه‌که دهس��ت پ��ێ ک��را خه‌ڵکێکى زۆری ره‌وه‌ن��دی مه‌حه‌لی و مه‌نتقه‌یی ئ����اواره ب��وو و جێگاکانی خ��ۆی��ان ب ه ج���ێ ه��ێ��ش��ت ،م���ه‌رح���ه‌ل���هى دووه‌م ل ه ( )2011/9/5ب��وو ئ�هو قه‌سفه‌ی ک ه ئ��ێ��ران ک��ردی ل�ه گ��ون��دی لێتانێ ک ه ئافره‌تێک شه‌هید بوو ،بۆیه مه‌رحه‌له‌ی ی�هک�هم ک�ه بریتی ب��وو ل�ه ( )670و دووه‌میش ( )134ماڵ بوو ،ئه‌وانه‌ى که له گونده‌کان هاتونه خوارێ و نه‌چونه‌و‌ه
n
«له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌و ه هیچ هاوکاریمان نه‌کراوه»
فۆتۆ /چه‌تر
سه‌ر گونده‌کانی خۆیان خه‌ریکین وه‌کو تێدانیه و ئ �هو خه‌ڵکه ئ��اواران��هن که ح��ک��وم �ه‌ت ک�هم��پ��ێ��ک��ی��ان ب��ۆ دروس���ت مسته‌حه‌قن و مه‌غدوریشن له‌م بابه‌ته‌دا، بکه‌ین و پێشتریش هاوکاری کراون ئێمه راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ ئ�هو لیژنه‌ی ه له الیه‌ن رێکخراوه‌کانه‌وه ،به‌اڵم سه‌یر دان��ی��ش��ت��وی��ن و ب��اس��م��ان ک����ردوه و ل ه ل �ه‌وه‌دای �ه ک�ه لیسته‌که ه��ات��ۆت�هوه ل ه کاتێکی نێزیکدا هه‌موو هاوکاریه‌کیان ب �ه‌غ��داد لیستی م�ه‌رح�ه‌ل�هى دووه‌م��ی ده‌که‌ین.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی نه‌خۆشیه‌کانى رۆماتیزم دکتۆر :ره‌ووف ره‌حیم میرزا پسپۆڕى نه‌خۆشیه‌کانى رۆماتیزم و جومگ ه نه‌خۆشیه‌کانى رۆم��ات��ی��زم بریتین ل�ه نه‌خۆشیه‌کانى ئ �هو سیستمه‌ى ک� ه ل �ه‌ش ئه‌جوڵێنن ،وات��ا بریتی ه ل ه نه‌خۆشى جومگه‌کان و ه�هن��دێ ل�ه نه‌خۆشیه‌کانى ئێسکو م��اس��ول��ک �هک��ان ،ئ���هم ن�ه‌خ��ۆش��ی� ه ه �هم��وو ب ه
ی�هک�هوه پێى ئه‌ڵێن نه‌خۆشى رۆماتیزم هه‌روه‌ختێ ن �ه‌خ��ۆش��ی �هک ت��وش��ى ج��وم��گ�ه ی���ان م��اس��ول��ک� ه ی��ان ئێسک بوو یان ئه‌و سیستمه‌ى که له‌ش ئه‌جوڵێنێت پێى ئه‌ڵێن نه‌خۆشى رۆماتیزمه ،به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ئه‌م نه‌خۆشی ه توشى جومگه‌کان ده‌بێت توشى بڕبڕه‌ى پشت و بڕگه‌کانى مل و توشى بڕگه‌کانى ناوه‌ڕاستى پشت ده‌بێت ،هه‌روه‌ها هه‌موو جومگه‌کانى تر مه‌رج نی ه ته‌نیا نه‌خۆشیه‌که جومگه‌کان بیگرێت ،ڕه‌نگ ه چاو دڵ جگه‌ر گورچیله‌ش بیگرێت به‌شى زۆرى ئۆرگانه‌کانى له‌ش ده‌یگرێت ،نه‌خۆشیه‌کانى رۆماتیزم ه نه‌خۆشیه‌ک نیه به ته‌نیا تا هۆکاره‌کانى دیاربێت جۆرێکه ل ه نه‌خۆشیه‌ک که له‌ش هه‌ندێ ماده دژى خۆى دروست دهک��ات وه ئه‌و دژ دروستکردن ه ماده‌یه‌ک ه ل ه له‌شدا باڵوده‌بێته‌وه ده‌بێته هۆى گۆڕانکارى له ده‌ماره‌کانى خوێن و ماسولکه‌کاندا و نه‌خۆشیه‌که په‌یداده‌بێت.
نیشانه‌کانى: نه‌خۆشیه‌کانى رۆماتیزم هه‌ندێکیان هه‌وکردنن و ئیلتیهابه هه‌ندێکیان هۆیه‌که‌ى پێى ده‌وترێت داڕوخان ئه‌مه‌یه‌کێک ه له‌وجۆره‌ى که‌پێى ده‌وترێت صوفان (سوان) هه‌ندێکیش په‌یوه‌ندیان ب �ه‌ده‌رون �هوه ههیه وات��ا ته‌نها واهیمه‌ی ه ئه‌و جۆره‌ى که‌ل ه هه‌موویان زیاتر باو‌ه یان باڵو‌ه (صوفان)ه ،صوفان زیاتر له‌و که‌سانه‌دا به‌دیار ده‌که‌وێت که ته‌مه‌نیان له‌سه‌رو ( 35بۆ )40ساڵدایه ،بۆی ه پێى ئه‌ڵێن داڕوخ���ان چونک ه ئ�هو کارتیلیجه‌ى ک ه سه‌رى جومگه‌که‌ى داپۆشیو‌ه ورده ورده نامێنێت ده‌خورێت یان ده‌ڕوات ک ه ئه‌و ماده‌ی ه نه‌ما ئێسقانه‌که ده‌رده‌که‌وێت جومگ ه بریتی ه له‌پێکهاته‌ى دوو ئێسک یان زیاتر ئه‌و ماده‌یه ل ه به‌ینیاندای ه کارتیلیج له‌به‌ر ئه‌وه‌ى عه‌سه‌بى تیانیه بۆی ه چه‌ند بیجوڵێنیت هه‌ست به‌ئازار ناکه‌یت ک ه ئه‌و ماده‌ی ه نه‌ما ئێسکه‌ک ه ل ه ژێره‌و‌ه به‌دیار ده‌که‌وێت،
که‌وات ه ک ه ئێسکه‌ک ه له هه‌ردوو الو‌ه ده‌رکه‌وت لێک ده‌خشێت و ئازار په‌یداده‌کات ،چونکه ئێسک عه‌سه‌بى زۆرى تێدای ه زۆر هه‌ستیار‌ه وه ڕه‌نگ ه ورده ورده بگات ه ئاستێک که ئه‌و ماده‌ی ه نه‌مێنێت و بگات ه سه‌ر ئێسک ئه‌و کاته جومگه‌ک ه ره‌ق ده‌بێت و ده‌ئاوسێت ،ئه‌م جۆره داڕوخانه هه‌ر توشى جومگه‌ى ئه‌ژنۆ نابێت ب ه ته‌نیا، به‌ڵکو له‌ملداو له‌خوارى پشتو په‌نجه گه‌وره‌دا ڕوده‌دات. چاره‌سه‌ر: چ���اره‌س���ه‌رى ئ��هم نه‌خۆشیه به‌ته‌نیا چ��اره‌س �ه‌رێ��ک نیه ،چونک ه تا ئێستا هیچ ده‌رمانێک نی ه که ئه‌و ماده‌ی ه ( )%100دروس��ت بکاته‌وه ،هه‌ندێک هه‌وڵ یان هه‌ندێک ده‌رم��ان هه‌ی ه که‌گوایه نه‌ک ناهێڵێت ئ �هو م��اده‌ی�ه داڕوخ��ێ��ت ،به‌ڵکو دروستیشى دهک��ات�هوه هه‌ندێک ده‌رزى ئاماده‌کراو ههیه ئارامى به نه‌خۆشه‌ک ه ده‌به‌خشێت ،به‌اڵم هه‌میشه‌یى نیه ،له‌وانه‌یه نه‌خۆشه‌ک ه
( 5بۆ )6مانگ که‌ڵکى لێوه‌ربگرێت به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر ئهمه ئه‌ژنۆ ده‌گرێته‌وه ،چونکه ئه‌رکێکى زۆرى لهسهره و هه‌موو له‌شى مرۆڤه‌که هه‌ڵده‌گرێت. شێوازى خۆپاراستن: ئێستا بۆمان ده‌رک �ه‌وت��ووه که جگه‌ره و کحول زۆر کاریگه‌ر‌ه بۆ توشبوون به‌م نه‌خۆشیه ،هه‌روه‌ها قه‌ڵه‌وى یان به‌کارهێنانى زۆر و ئه‌رکى زۆر له‌سه‌ر جومگه‌که، به‌اڵم وه‌رزش زۆرپێویست ه بۆ خۆپاراستن له‌م نه‌خۆشیه، چونکه جومگه‌که به‌هێز ده‌بێت وه هه‌روه‌ها ک ه هه‌ستمان به ئ��ازار کرد پێویسته سه‌ردانى پزیشک بکرێت بۆ دڵنیابوون ،چونک ه ره‌نگ ه ب ه هۆیه‌وه توشى نه‌خۆشى تریش بین ،به‌اڵم بیرمان نه‌چێت خۆپاراستن له چاره‌سه‌ر کردن باشتره.
ئا /هه‌رێم قادر
کراوه
«زۆرینه‌ى په‌رله‌مانتاران ئهوهنده له‌گه‌ڵ خه‌ڵکن که ده‌نگ ده‌هێنن»
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
14
ئاماده‌کار
سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ پارله‌مانتارێکی فراکسیۆنی گۆڕان ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که ئه‌وان دژی هه‌ر سته‌مێک ده‌وه‌ستنه‌وه و هاواڵتیه‌کیش ده‌ڵێت :زۆرینه‌ى په‌رله‌مانتاران ئهوهنده له‌گه‌ڵ خه‌ڵکن که ده‌نگ ده‌هێنن. په‌رله‌مانتار وات��ه نوێنه‌ری خه‌ڵک، بوونی په‌یوه‌ندیه‌کی پته‌ویش پێویسته بۆ گه‌یاندنی داخ��وازی و کێشه‌کانی خ �ه‌ڵ��ک ده‌رب�����اره‌ی ئ���هو پ�هی��وه‌ن��دی�ه‌ش په‌رله‌مانتاران و هاواڵتیان رای جیاوازیان ههیه له‌و بارهیهوه. ه��ێ��م��ن ل���ه‌ت���ی���ف ،ه����اواڵت����ی ،ڕۆڵ���ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ى ب���ه‌رز ه�ه‌ڵ��س�هن��گ��ان��د و وت����ى :ئ���هو ک����ارو چ��االک��ی��ان �هى که له‌ماوه‌ى دووساڵى رابردوودا ئۆپۆزسیۆن
کردوویه‌تى جێگه‌ى باسه به‌ڕاستى هه‌ر ئۆپۆزسیۆن بوو که توانى دژى گه‌نده‌ڵى بوه‌ستێته‌وه. دانیار محه‌مه‌د ،هاواڵتیه‌کی تره و باسى ئه‌رک و کارى ئه‌ندام په‌رله‌مانانی کرد و وتى :زۆرینه‌ى په‌رله‌مانتاران ئهوهنده ل�ه‌گ�ه‌ڵ خه‌ڵکن ک�ه ده‌ن��گ ده‌هێنن، یه‌کسه‌ر دواى هه‌ڵبژاردن خه‌ڵکیان له‌بیر ده‌چێته‌وه ،بۆیه من به‌مه نائومێد ده‌بم و هیوادارم ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کان زیاتر له خه‌مى خه‌ڵکدابن. ئێمه به‌شێکین له خه‌ڵکى و ڕاسته‌خۆیش نوێنه‌رى خه‌ڵکى کوردستان ده‌که‌ین ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانێکى کوردستانیش ل �ه فراکسیۆنى گ���ۆڕان وت���ی :ئێمه به‌شێکین له خه‌ڵکى و ڕاسته‌خۆیش نوێنه‌رى خه‌ڵکى کوردستان ده‌که‌ین، چونکه که له ( )2009/7/25دروست بووین به‌ڵێنمان به خه‌ڵک دا که هه‌میشه له‌گه‌ڵیاندابین ،به‌و سیفه‌تیش هه‌وڵمان داوه ل �ه ڕێ��گ �هى ک��ۆڕ و ک��ۆب��وون�هوه له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى بدوێین و په‌یوه‌ندییه‌کى به‌رده‌وامیشمان ههبووه له‌گه‌ڵیان. عه‌بدواڵی مه‌ال نوری ،په‌رله‌مانتاری
په‌رله‌مانتارێک :یه‌کێتی و پارتی له به‌غدا بۆ به‌رژه‌وه‌ندى حزبى و پاره و ده‌سه‌اڵت کاریان کردوه
ه خه‌ڵک و نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک ده‌که‌ین» « nئێمه به‌شێکین ل فراکسیۆنی گ���ۆڕان ل �ه په‌رله‌مانی کوردستان وتیشی :په‌رله‌مانتار نوێنه‌رى خه‌ڵکه و له‌برى خه‌ڵکیش له په‌رله‌مانه، ئێمه هه‌وڵمانداوه که له‌ڕێگه‌ى مۆبایل و فه‌یسبووکیشه‌وه په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى کوردستان ببه‌ستین. پ���ه‌رل���هم���ان���ت���ارێ���ک���ى ف��راک��س��ی��ۆن��ى کوردستانیش له په‌رله‌مانی کوردستان، ئ����ام����اژه ب�����هوه دهک������ات ک���ه ده‌ب��ێ��ت
په‌رله‌مانتار په‌یوه‌ندیه‌کى ڕاسته‌وخۆى ل���ه‌گ���ه‌ڵ خ��ه‌ڵ��ک��ى و ده‌زگ���اک���ان���ی حکومه‌تدا هه‌بێت و له‌و بارهیهوه گۆران ئ����ازاد ،پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اری فراکسیۆنی کوردستانی وتی :دیاره من له‌ڕێگه‌ى خ��ۆم �هوه توانیومه په‌یوه‌ندیم له‌گه‌ڵ خه‌ڵکیدا هه‌بێت ،ج��ا چ��ى له‌ڕێگه‌ى ک��ردن �ه‌وه‌ى نوسینگه‌که‌مه‌وه بێت یان په‌یوه‌ندى ته‌له‌فونى بێت ،یان له‌رێگه‌ى
س�ه‌ردان��ی��ک��ردن و ک��ۆب��وون �ه‌وه‌م له‌گه‌ڵ خه‌ڵکیدا بۆ پرۆژه‌کان. ح��اک��م ش��ێ��خ ل �ه‌ت��ی��ف ،پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اری فراکسیۆنی گۆڕان له په‌رله‌مانی عێراق باس له‌کار و چاالکییه‌کانیان ده‌کات له م��اوه راب���ردوودا و ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌دا ئه‌وان له په‌رله‌مانی عێراق جیاوازبوون له ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانى تر ،چونکه «من هه‌فته‌یه‌ک یان ( )10ڕۆژ له
په‌رله‌مانى به‌غدام و هه‌فته‌یه‌ک ک ه لێره‌م کۆڕێک یان دوو کۆڕ له شار و شارۆچکه‌کان ده‌که‌م». حاکم وتیشى :ئێمه له په‌رله‌ماندا زیاتر ئیش بۆ شته نه‌ته‌وه‌یه‌کان و مافه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان دهک�هی��ن ،گ�ه‌ر به ژماردنیش بێت ئه‌وا دیاره ،ئێمه چه‌ندین ئیشمان ک��ردووه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌موو ئ �ه‌وان �ه‌ش ک�ه ک��ردووم��ان�ه ده‌ب��ێ��ت لێى گه‌ڕێن بۆ خه‌ڵکى تا بزانن کارمان کردووه یان نا. ئ �هو پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اره ب��اس ل���هوه دهک��ات جگه له‌وه‌ى وه‌کو کوردستانى به‌رگرى له مافه نه‌ته‌واییه‌تییه‌کانى کوردستان دهک���هن ،بۆ نموونه ب�ه‌رگ��رى له به‌شه بودجه‌ى هه‌رێم و که‌رکوک و ماده‌ى ( )140ده‌که‌ن ،چه‌ند شتێکی تر ئه‌وان جیاده‌کاته‌وه ل ه ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانى تر که یه‌که‌میان وه‌ستانه‌وه‌یه به‌رامبه‌ر ئه‌و زوڵم زۆردارییه که له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتى کوردییه‌وه له هه‌رێم ده‌کرێت ،بۆ نموونه یه‌کسانکردنى ب��ودج �هى مامۆستا و پۆلیس و پێشمه‌رگه و یه‌کسانکردنى بودجه‌ى ئه‌و چین و توێژانه‌ى که له هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان ن��ی��وه‌ى بودجه‌یان پێده‌درێت. خاڵى دووه‌م��ی��ش��ی��ان ،ئ �ه‌وه‌ی �ه ک�ه ئێمه ڕاس��ت��ی �هک��ان ب �ه خ�ه‌ڵ��ک��ى ک��وردس��ت��ان ده‌ڵێین ،بهداخهوه یه‌کێتى و پارتى له ڕابردوودا له به‌غدا هه‌ر بۆ به‌رژه‌وه‌ندى حزبى خۆیان و پاره و ده‌سه‌اڵتیان کاریان ک��ردووه ،به‌اڵم له به‌غدادا وه‌ها خۆیان نیشانداوه که بۆ ک�ه‌رک��ووک م��اده‌ى ( )140ئیش ده‌که‌ن.
دڵشاد عوسمان:
تا ئێستا له کوردستان چینى کرێکار
وه‌ک ئامانجى حزبى به‌کارهاتووه فۆتۆ :ئامانج گۆران ک��هس��ای��ه‌ت��ى ه���ه‌ڵ���س���وڕاوى ک��رێ��ک��ار دیدار ه��ات��ووی��ن �ه‌ت �ه الى ی��هک��ت��رى ،ئ��ام��ان��ج و ب��ن�هم��اى ک��ارک��ردن��م��ان ئ��ه‌وه‌ی��ه بۆ هه‌رێم کاوانى ب �ه‌ده‌س��ت��ه��ێ��ن��ان��ى م���اف و داخ������وازى و ل ه ( )2011/7/29رێکخراوى ئ��ازادی��ی �هک��ان��ى ک��رێ��ک��اران دهس���ت ب ه کرێکارى بیناسازى تێکۆشانێک بکه‌ین ،بۆ به‌ده‌ست هێنانى ل ه کوردستان ،ل ه ئه‌و ماف و داخوازی و ئازادییانه پێویست ه کۆبوونه‌وه‌یه‌کى گشتیی ک��رێ��ک��اران دهس���ت به‌تێکۆشان بکه‌ن. دا خۆى راگه‌یاند ،دڵشاد تا ئێستا ل ه کوردستان رێکخراوێکى عوسمان ،ئه‌ندامێکى ده‌سته‌ى تایبه‌ت نهبووه بۆ کرێکاران به دێهێنه‌رى کارگێڕى رێکخراوه‌ک ه ئاماژ ه داخوازییه‌کانیان بێت ،بۆی ه ئێمه وه‌ک بۆ ئه‌وه‌ده‌کات له کوردستان رێ��ک��خ��راوه‌ک �هم��ان ک���ار دهک���هی���ن ،بۆ رێکخراوێکى تایبه‌ت نه‌بوو ه به‌ده‌ستهێنانى داخوازییه‌کانى کرێکاران بۆ کرێکاران که دیهێنه‌رى ل �ه ک��وردس��ت��ان .ئێم ه وه‌ک کرێکار داخوازییه‌کانیان بێت، درک��م��ان ب��ۆ ئ���هوه ک����ردووه ک �ه چینى جه‌ختش له‌وه‌ده‌کاته‌وه کار کرێکار له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا به‌درێژایى ده‌که‌ن بۆ به‌ده‌ستهێنانى مێژوو له هه‌رێمى کوردستاندا سیتمێکى داخوازییه‌کانى کرێکاران، دی��ک��ت��ات��ۆرى ه��هب��ووه ب��ۆ ک��رێ��ک��اران. پێشیوای ه ل ه هه‌رێمى ب �ه‌داخ �هوه له س �ه‌رده‌م��ى شۆڕشه‌کان و کوردستاندا سیستمێکى تائێستا ل ه کوردستان چینى کرێکار دیکتاتۆرى ههبووه بۆ وه‌ک ئامانجى حزبى به‌کارهاتووه. چ�ه‌ت��ر :م��ه‌رج چی ه ب��ۆ ب �ه‌ش��دارب��وون و کرێکاران. سنورى کارکردنتان تاکوێیه؟ چ���ه‌ت���ر :رێ��ک��خ��راوه‌ک��ه‌ت��ان ل���هس���ه‌ر چ ـــ مه‌رجى کارکردنمان ئه‌وه‌ی ه هه‌رکه‌س بنه‌مایه‌ک کارده‌کات؟ ده‌ب��ێ��ت� ه ئ �هن��دام ده‌ب��ێ��ت ک��رێ��ک��ار بێت و ـــ ئێمه وه‌ک��و کرێکارانى کوردستان په‌یڕه‌وى بکه‌ت له چوارچێوه‌ى په‌یڕه‌و به‌تایبه‌تى ل ه سلێمانى دا ،کۆمه‌ڵێک پڕه‌نسی رێکخراوى کرێکاران ،دوور ل ه
هه‌رئایدیۆلۆژیایه‌کى سیاسى ،له ناو رێکخراوه‌ک ه و له ده‌ره‌وه‌ى رێکخراوه‌ک ه ئ��ازاده هه‌ر ئایدیۆلۆژیاو ئینتیمایه‌کى ح��زب��ى ه�هب��ێ��ت .رێ��ک��خ��راوى کرێکارى ب��ی��ن��اس��ازى ل �ه ک��وردس��ت��ان ک��اره‌ک��ان��ى ب �ه‌ئ �هن��ج��ام ده‌گ��هی��هن��ێ��ت ،ل��ه ب��اش��ورى کوردستان به شێوه‌یه‌کى گشتى. چه‌تر :ئامانجى رێکخراوه‌ک ه چییه؟ ـــ کرێکاران ل ه کوردستان کۆمه‌ڵێک مافى ههیه ک ه ل ه ئێستادا نییه‌تى ،وه‌ک بیمه‌ى بێکارى و خانه‌نیشینى زه‌مانه‌ت، ک ه زه‌مانه‌تى ژیان ل ه کۆمه‌ڵگاى ئێمه‌دا نییه ،سااڵنه سه‌ده‌ها کرێکار رووبه‌رووى ک��اره‌س��ات و که‌وتنه خ���واره‌و‌ه ل�ه سه‌ر ک��اره‌ک��ان��ی��ان ده‌بێته ه��ۆى ئ���ه‌وه‌ى ک ه ئه‌ندامه‌کانى جه‌سته‌یان له کاربکه‌وێت. ئ �هو کرێکاران ه ده‌چنه م��اڵ �ه‌وه‌و به‌بێ ئه‌وه‌ى ژیانیان بۆ دابینبکرێت له الیه‌ن حکومهتهوه یان رێکخراوێکه‌وه ،ئامانجى ئێم ه لێره‌دا ئهوه ده‌بێت ک ه له کوردستاندا سیستمێک و ی��اس��ای �هک هه‌بێت بۆ ئ �ه‌وه‌ى داکۆکى ل ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى کرێکاراندا بکات ل ه هه‌رێمى کوردستان. چ�ه‌ت��ر :ل�ه ب�ه‌رن��ام�ه‌ت��ان دای��ه په‌یوه‌ندى ل �ه‌گ �ه‌ڵ رێ��ک��خ��راوه کرێکارییه‌کانى ناوخۆى و ده‌رکیدا هه‌بێت؟ ـــ به‌ڵێ ئێم ه نوێنه‌رایه‌تیمان هه‌ی ه ل ه
دهرهوه و ئێم ه ل�ه ه�هوڵ��دای��ن په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ هه‌موو رێکخراوه کرێکارییه‌کانى ناوخۆى و ده‌ره‌کیدا هه‌بێت. چه‌تر :گرنتى چیه که رێکخراوه‌که‌ى ئێوه‌ش ده‌توانێت وه‌ک رێکخراوه‌کانى تر نه‌بێت؟ ـــ ئێمه وه‌ک رێکخراوى کرێکارى بیناسازى بۆ ئ �هوه دروس��ت بووین که خاوه‌ندارى له ماف و خواسته‌کانى خۆمان بکه‌ین ،ئامانجى ئێمه باشترکردنى هه‌لومه‌رجى ژیان و کارو گوزه‌رانمانه. ئێمه پشتگیرى و دژایه‌تى هیچ که‌س و الیه‌نێک ناکه‌ین ،ئێمه توانیومانه مۆدێلێکى نوێ له رێکخراوى کرێکارى دروست بکه‌ین له باشورى کوردستان. چه‌تر :له‌رووى فکریه‌وه پرۆژه‌تان چییه بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى چینى کرێکاران و ئاشنابوونیان به مافه‌کانى خۆیان؟ ـــ به‌ڵێ ئێمه پرۆژه‌مان ههیه بۆ ئه‌وه‌ى کرێکاران له رووى فکریشه‌وه ئاشنایان بکه‌ین ب �ه م��اف و ئ��ازادی��ی�هک��ان��ی��ان، ئ���ی���راده‌ی���هک���ی���ان ب��هی��ن��ێ ب���ۆ ژی����ان، کاریگه‌ریمان ههیه و ل�ه تێکۆشانى ب���ه‌رده‌وام دای��ن بۆ کاریگه‌رى دروس��ت ک����ردن ل���هس���ه‌ر ک���رێ���ک���اران ل���ه رووى فکریه‌وه. چه‌تر :هه‌نگاوه‌کانى خه‌باتى ئێوه چین
بۆ به‌ده‌ستهێنانى مافى کرێکاران؟ ـــ هه‌نگاوه‌کانمان ئهوهیه له‌ناوخۆماندا خ��ۆپ��ه‌روه‌رده‌ک��ردن و خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن و خۆڕێکخستن دروس���ت بکه‌ین ،دوات��ر بتوانین خزمه‌تێکى گ���ه‌وره ب�ه چینى کرێکاران بکه‌ین و بتوانین ببینه هێزێکى ک��اری��گ �ه‌رو گ��وش��ار ل �هس �ه‌ر دهس���ه‌اڵت دروست بکه‌ین ،ئه‌مه‌ش به تێکۆشانى به‌رده‌وام ده‌بێت به هه‌مووالیه‌ک. چه‌تر :شێوه‌ى هه‌ڵبژاردن و کاندیده‌کانتان چۆنه و خوله‌کانى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن چۆن ده‌بێت؟ ـــ ئێمه له په‌یڕه‌و پرۆگرامه‌کانماندا باسى ئه‌وه‌مان ک��ردووه ،ساڵى جارێک ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ى گ��ش��ت��ى دهک���رێ���ت ،له کۆبوونه‌وه گشتى دا ده‌سته‌ى کارگێڕى هه‌ڵده‌بژێردرێت ،له ناو ئه‌و ئه‌ندامانه‌ى ب�ه‌ش��دارى کۆبوونه‌وه‌ى گشتى دهک �هن، له‌وێشه‌وه هه‌موو سیستمه‌کانى تر دیارى ده‌کرێت. چه‌تر :کێ پشتیوانى له ئه‌م رێکخراوه ده‌کات؟ ـــ ئێمه هیچ که‌س و هیچ الیه‌نێک پشتگیریمان ناکات ،ته‌نها ئێمه وه‌ک خۆمان به ئیراده‌و هێزى خۆمان کاره‌کان به‌ئه‌نجام ده‌گه‌یه‌نین و هاوکارى هیچ ک��هس و الی�هن��ێ��ک ڕه‌ت ن��اک�هی��ن�هوه؛
هه‌موو پشتیوانییه‌ک قبوڵ ده‌که‌ین به‌اڵم به‌بێ مه‌رج. چ����ه‌ت����ر :ل�����هو ب���هی���ان���ن���ام���هی���هى ک�ه راتانگه‌یاندووه داواى هه‌موارکردنه‌وه‌ى ی��اس��اى ژم�����اره()18ى س���اڵ���ى()1993 دهک���هن تێبینیتان چییه ل �هس �ه‌ر ئه‌م یاسایه؟ ـــ ئێمه ل���ه( )2011/7/29رێکخراوى ک��رێ��ک��ارى ب��ی��ن��اس��ازى ل �هک��وردس��ت��ان ل���ه ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ی���هک���ى گ��ش��ت��ی��ی دا خ���ۆى راگ��هی��ان��د ،ل�������ه()2011/8/19 داواکارییه‌کمان پێشکه‌ش به نوسینگه‌ى ئه‌نجوومه‌نى وه‌زی��ران کرد له سلێمانى ب���ۆ وه‌رگ���رت���ن���ى ڕه‌زام�����هن�����دى ،ب���ه‌اڵم ل �هم��اوه‌ى ئ����هو( )5-4مانگه‌ى پێشوو هیچ وه‌اڵمێکیان نه‌بوو بۆ ناساندنى رێکخراوه‌که‌مان له‌الیه‌ن حکومهتهوه، ئ�ه‌وه‌ى بۆ ئێمه دوات��ر وه‌اڵم هه‌بوو ئهوه ب��وو ئ �هو ی��اس��ای�هى ب��ۆ رێکخراوه‌کانى ( ،)NGOده‌رچ����ووه ش��م��وول��ى ئێمه ناکات ،له به‌رئه‌وه‌ى باس له دامه‌زراندنى رێ���ک���خ���راوى داخ������وازى و پ��ی��ش�هی��ى و جه‌ماوه‌رى و کرێکارى نه‌کراوه ،ته‌نها رێ��ک��خ��راوه()NGOهک��ان نه‌بێت ،له‌و چ���وار چ��ێ��وه‌ی �ه‌دا ئێمه که‌مپینێکى واژۆ کۆکردنه‌وه‌مان راگ�هی��ان��دووه بۆ هه‌مووارکردنه‌وه‌ى ئه‌و یاسایه.
براوهی قه‌یرانی سوریا؛ سعودیه ،تورکیا یان ئێران؟ حه‌مدی مه‌له‌ک و :هێمن عه‌لی قه‌یرانی سوریا ئه‌م رۆژان ه و له‌گه‌ڵ زیادبونی گوشار بۆ سه‌ر ده‌وڵه‌تی به‌شار ئه‌سه‌د ل ه الیه‌ن یه‌کێتی عه‌ره‌به‌و ه پێی ناوه‌ت ه قۆناغێکی نوێ. بوونی چاودێرانی عه‌ره‌ب ل ه سوریا نیشانده‌ری کاریگه‌ری هێزه‌کانی ناوچه‌ی ه ل ه سه‌ر ره‌وتی روداوه‌کانی سوریا.
هه‌وڵدانی یه‌کێتی عه‌ره‌ب بۆ ده‌ربازبوون بۆ ملمالنێ سوریا تا راده‌یه‌کی زۆر له‌گه‌ڵ رێبه‌رایه‌تی واڵتانی باشوری که‌نداوی فارس و به‌تایبه‌ت سعودیه روو ده‌دات. ئه‌م ه راستیه که بنه‌ماڵه‌ی فه‌رمانڕه‌وای سوریا هی که‌مایه‌تی عه‌له‌ویان ه و ل ه سه‌ر زۆرینه‌ی سونه‌مه‌زهه‌ب له‌م واڵته‌دا حکومه‌ت دهک��ات ،قه‌یرانی سوریای ل ه چه‌ند رووهوه وه‌ک زۆرێک ل ه کێشه‌کانی ل�� ه ن���اوچ���هی رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوه‌ڕاس���ت، ک��ردووه‌ت � ه قه‌یرانێکی ئاینی و تایفی، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر رژێمی به‌عس ،رژێمێکی سکۆالر (عه‌لمانی) بێت ،په‌یوه‌ندییه‌کی باشی له‌گه‌ڵ دین و ئایندا نابێت. ره‌هه‌ندی تایفی ئه‌م قه‌یرانه کاتێک زیاتر ده‌رده‌که‌وێت ه پێش ک ه په‌یوه‌ندی نزیکی به‌رپرسانی عه‌له‌وی سوریا له‌گه‌ڵ رژێمی ئێران له به‌رچاو بگرین .له‌گه‌ڵ سه‌رنج به‌م راستیان ه که سعودیه ،رکابه‌ری دێرینه‌ی ئێران ل ه ناوچه‌که زۆر مه‌یلی هه‌ی ه ک ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ل�هن��اوچ��ون��ی ن��ی��زام��ی ع�ه‌ل�ه‌وی سوریا ،رژێمێک پێکهاتوو له زۆرینه‌ی س��ون� ه ل �هم واڵت����ه‌دا بێن ه س �ه‌ر ح��وک��م تا بهمجۆره کاریگه‌ری ئێران له ناوچه‌ک ه و به‌تایبه‌ت له سوریا و لوبناندا توشی مه‌ترسی به‌هه‌ند بکاته‌وه. له‌گه‌ڵ روخانی رژێمی ئێستای سوریا، پ��ێ��گ�هی ح��زب��واڵ ل �ه ل��وب��ن��ان دهک �ه‌وێ��ت � ه مه‌ترسییه‌وه ،چونک ه ئه‌م گروپ ه ن ه ته‌نیا پشتیوانی رژێ��م��ێ��ک ل �ه‌ده‌س��ت ده‌دات، به‌ڵکو رێگای سه‌ره‌کی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێرانیش له‌ده‌ست ده‌دات. روخ��ان��ی رژێ��م��ی سونه‌مه‌زهه‌بی س �ه‌دام حسێن ل� ه ع��ێ��راق ،ب��ووه ه��ۆی سازبونی
ح��ک��وم �ه‌ت��ێ��ک��ی زۆری����ن����ه ش��ی��ع � ه ک� ه په‌یوه‌ندییه‌کی نزیکی له‌گه‌ڵ ئێران دروست کرد .ئه‌م په‌یوه‌ندیانه زۆر که‌سی گه‌یاند‌ه ئه‌و باوه‌ڕ‌ه که سه‌رکه‌وتوی به‌غدا ئه‌مریکا نا ،به‌ڵکو ئێران ب��وو ،ته‌نانه‌ت بێ هیچ زه‌حمتی و ره‌نجێک .دزه‌ی ئێران ل ه عێراقدا راستیه‌ک ه که هه‌رگیز ب ه که‌یفی سعودی ه نه‌بوو و بووه هۆی ئه‌وه‌ی که عێراق ل ه نۆ ساڵی پێشودا هیچ کاتێک په‌یوه‌ندییه‌کی باشی له‌گه‌ڵ سعودیه نه‌بێت. ئێستا و ل ه دراوسێتی عێراق ئه‌م هه‌له بۆ سعودی ه هاتووه‌ت ه پێشهوه تا له سوریادا قه‌ره‌بوو بکاته‌وه .ئه‌م وته به‌م واتایه نی ه ک ه سعودیه یان هه‌ر ده‌سه‌اڵتێکی ناوچه‌ک ه و ته‌نانه‌ت جیهان ده‌ت��وان��ێ ب�ه ته‌نیایی چاره‌نوسی سوریا بگۆڕێت ،به‌اڵم نابێ ئه‌م خاڵ ه فه‌رامۆش بکه‌ین ک ه دوو رکابه‌ری ناوچه‌ک ه وات �ه سعودیه و ئێران ،هه‌موو توانایی خۆیان به‌کار دێنن بۆ الوازکردنی یه‌کتر. ل � ه الی �هک��ی ت����ره‌وه ،کاریگه‌رییه‌کانی nده‌وڵه‌تی داهاتوی سوریا ،ئێرانی لێ داده‌بڕێت فۆتۆ :ئه‌رشیف «ب �ه‌ه��اری ع �ه‌ره‌ب��ی» ل�ه واڵت��ان��ی تری که‌مایه‌تی کورد له‌م واڵته‌دا کێشه‌یه‌کی ناوچه‌که یارمه‌تی داوه ب� ه ب��وژان �ه‌وه‌ی خ���ۆی ب �ه پ��ش��ت��ی��وان و ف��ری��ادڕه‌س��ی ئ�هم کێشه‌گه‌لی زیاتر ده‌بێته‌وه. روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی تورکیا له‌گه‌ڵ سوریا زۆری ههیه ،ب ه جۆرێک ک ه کوردانی ره‌هه‌ندی ئاینی و تایفی قه‌یرانی سوریا .که‌مایه‌تیانه نیشان بدات. سه‌رکه‌وتنی ئیسالمگه‌رایانی سونه ل ه ئێران ،یاریزانی گه‌وره‌ی تری ناوچه‌که‌ش له تورکیاش دانیشتنه‌کانی دژبه‌رانی سوریا تورکیا ل ه زۆرێ��ک له مافی سه‌ره‌تایی ت��ون��س ،م�ه‌غ��ری��ب و میسر و به‌تایبه‌ت ه �هم��وو ه �هوڵ��دان��ی خ��ۆی ب��ۆ پاراستنی ک ه بووه هۆی پێکهێنانی «ئه‌نجومه‌نی خ��ۆی��ان بێ‌به‌شن ،ب��ه‌اڵم ئ �هم ده‌وڵ �ه‌ت � ه ب ه هاتنه‌پێشه‌وه‌ی سه‌له‌فییه‌کان له میسر و ن��ی��زام��ی ئ �هس �ه‌د ل � ه س���وری���ادا ک����ردووه .نیشتمانی سوریا» ،تورکیای راسته‌وخۆ ج��ۆرێ��ک��ی ت��ر خ��ۆی وه‌ک ف��ری��ادڕه‌س��ی هه‌روه‌ها دزه‌ی ئیسالمگه‌راکان له لیبیا ،چ���وون���ه‌ده‌ره‌وی سیستمی فه‌رمانڕه‌وایی روبه‌ڕوی رژێمی سوریا کردهوه. مافه‌کانی نه‌ته‌وه‌کانی ت��ری ناوچه‌ک ه بێگومان که‌مایه‌تی ه دینی و ئاینییه‌کان ل�ه س��وری��ادا ل� ه دهس��ت��ی عه‌له‌وییه‌کان و پشتیوانی تورکیا له‌م ئه‌نجومه‌ن ه ک ه ب ه ن��ی��ش��ان داوه .ق��ب��وڵ‌ک��ردن��ی دژب�����ه‌ران و له سوریا س�هب��اره‌ت ب ه س�ه‌رده‌م��ی دوای هاتنه‌سه‌ر حوکمی ده‌وڵ �ه‌ت��ێ��ک ک � ه ل ه ئاشکرا ئامانجی خۆی روخانی نیزامی په‌ناخوازانی سوری ل ه الیه‌ن تورکیاوه له‌م ئه‌سه‌د توشی ترس کردووه. ئێستاوه پێشبینی ده‌کرێت ئیسالمگه‌را ف �ه‌رم��ان��ڕه‌وا ل �ه س��وری��ادا راگ �هی��ان��دووه ،پێناوه‌دا شرۆڤ ه ده‌کرێت. واو ه ت ئاگایی ڵ حکومه‌تی سوریاش له‌گه س��ون�هک��ان به‌تایبه‌ت ئ��ی��خ��وان موسلمین چاره‌نوسی تورکیا وه‌ک هێزه‌کانی تری ن��اب��ێ ف���ه‌رام���ۆش ب��ک�هی��ن ک �ه سعودی ه له‌م راستیه ،ده‌ستی داوه‌ت ه پرۆپاگه‌نده‌یه‌کی ب��ون��ێ��ک��ی ک��اری��گ �ه‌ری��ان ل���ه‌وێ���دا ده‌ب��ێ��ت ،ن��اوچ�هک� ه ل �هم ملمالنێیه‌دا ب � ه ت���ه‌واوی ئه‌کته‌ری گرنگی ت��ری ناوچه‌که ک ه ب �ه‌رف��راوان و خ��ۆی پشتیوانی عه‌له‌ویان بێگومان ده‌بێته ه��ۆی الوازی پێگه‌ی ده‌ستنیشان ک���ردووه ،به‌تایبه‌ت ک�ه ئه‌م ل ه پ��رۆژه‌ی یه‌کێتی عه‌ره‌ب سه‌باره‌ت ب ه و که‌مایه‌تیه ئاینییه‌کانی تر به‌تایبه‌ت ئێران ل ه ناوچه‌که و ئیمتیازێکی گرنگ ئه‌نجومه‌ن ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ «س��وپ��ای ئ���ازادی چونه‌ده‌ره‌وه‌ی سه‌ربازانی سوری له‌م شاران ه کریستیانی و دروزییه‌کان نیشان داوه. له ده‌ستی جه‌مسه‌ری شیعه له ناوچه‌ک ه سوریا» ک ه ل ه سه‌ربازانی راکردوو پێک و مۆڵه‌تی به‌ڕێوه‌چونی خۆپیشاندانی ئێستا ره‌نگ ه له‌به‌ر ئه‌م هۆکاره‌ی ه که تا ده‌هێنێت ه دهرهوه و دواج���ار وا دی���اره ک ه ه��ات��ووه ،له په‌یوه‌ندیدایه؛ ئ �هو گروپه‌ی ئاشتی خ��وازان �هی خه‌ڵک ،خ��ۆی هیچ ن ه الی هیچ ناڕه‌زایه‌تییه‌کی به‌هه‌ند ل ه به‌رهه‌می ئه‌م هاوکێشه‌یه ،له به‌رژه‌وه‌ندی که ل ه ناو سوریادا چاالکی سنورداری ج��ۆره ج��واڵن�ه‌وه‌ی ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی ته‌حه‌موڵ کان ه کریستیانیی عه‌له‌وییه‌کان ی��اخ��ود سه‌ربازی ده‌کات. ناکات. جه‌مسه‌ری سونه‌دا ده‌بێت. ل� ه ن��اڕه‌زای��ی ب� ه کوشتاره‌کانی رژێمی ئێران هه‌میشه هه‌ڕه‌شه‌ی ل ه دوژمنانی خۆی تورکیا ل ه سه‌رده‌می حکومه‌تی پارتی دوب��ارهب��وون �ه‌وه‌ی سناریۆی تاڵی عێراق ئ �هس �ه‌د روی ن����ه‌داوه .ه�هن��دێ��ک هێشتا کردووه بۆ وروژاندنی هاوپه‌یمانه‌کانی ل ه داد و گه‌شه‌پێدان به ئاشکرا هه‌وڵی داوه دوای سه‌دام که بووه هۆی ده‌ستێوه‌ردانی ب��ی��ره‌وه‌ری زوڵ��م و جیاوازییه‌کان ل�ه‌دژی ناوچه‌که‌دا و به چاوی کارتی پێشگره‌و‌ه ل�ه رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا خ���اوه‌ن رۆڵ خوێناوی ناوچه‌یی ل ه ژێر ناوی پشتیوانی ک �هم��ای �ه‌ت��ی ع���ه‌ل���ه‌وی و م�هس��ی��ح��ی ل ه سه‌یری ئه‌م گروپانه‌ی کردووه .یه‌کێک بێت و له‌م پێناوه‌دا روخسارێکی خه‌ڵک ل�ه گ��روپ�ه ج���ۆراوج���ۆره ئاینییه‌کان ،ل ه کاتی فه‌رمانڕه‌وایی عوسمانییه‌کانیان ل �ه گرنگترین هاوپه‌یمانه‌کانی ئ��ێ��ران ،په‌سه‌ند له ناو نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌بدا ل ه خۆی سوریاش گیانی هه‌زاران که‌س ده‌گرێت و ل�هم ن��اوچ�هی�ه‌دا به‌بیره .ئه‌م ه بێگومان بێگومان حزبواڵی ه که له‌گه‌ڵ روخانی نیشان بدات .هه‌ر چه‌ند ده‌وڵه‌تی ئێستای وێرانییه‌کی زۆر دێنێته ئاراوه. هاریکاری سوریای ک��ردووه ک ه هێشتا حکومه‌تی هه‌نوکه‌یی دیمه‌شق ،توشی تورکیا ل ه بواری دیموکراسی و به‌شداری
ئه‌لبه‌رادعی و میوه‌ی تاڵی به‌هاری عه‌ره‌ب nئه‌لبه‌رادعی رایده‌گه‌ینێت له ژێر دیموکراسی ساخته خۆم بۆ هیچ پۆستێک ناپاڵێوم فۆتۆ :ئینته‌رنێت
حه‌سیب عه‌مار و :هێدی ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د ئه‌لبه‌رادعی ل ه ناودارترین پاڵێوراوانی سه‌رۆک کۆماری میسر، رایگه‌یاند واز له‌م رکابه‌ریان ه ده‌هێنێت.
به‌ڕێوه‌به‌ری پێشوی ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌یی وزه‌ی ئه‌تۆمی وێ��ڕای ره‌خنه له شێوازی ک���اری ئه‌نجومه‌نی س �هب��ازی ح��اک��م له میسردا ،ه��ۆک��اری وازهێنانی خ��ۆی له ه�هوڵ��دان بۆ به‌ئه‌ستۆگرتنی رێبه‌رایه‌تی س��ی��اس��ی گ���ه‌وره‌ت���ری���ن واڵت����ی ع��ه‌ره‌ب��ی، نه‌بوونی که‌شی دیموکراتیک واقیعی له میسر زانی و وتی «ویژدانم ئیزن نادات که له سێبه‌ری سیستمێکی دیموکراتیکی نمایشی ،خۆم بۆ سه‌رۆک کۆماری یان هه‌ر پۆستێکی تر بپاڵێوێم». ئ�هم لێداونه‌ی ئه‌لبه‌رادعی که رۆڵێکی گرنگی له سه‌رهه‌ڵدانی خه‌ڵک له‌دژی رژێمی له‌ناوچووی موباره‌ک هه‌بوو ،له ناوخۆی میسردا به شێوه‌یه‌کی به‌رفراوان
ره‌نگی دایه‌وه. ئه‌م بڕیاره هاوکات رهنگه نیشانده‌ری ئهوه بێت که ئه‌لبه‌رادعی له روانینی سیاسییه‌وه، کردارگه‌رایانه و عاقاڵنه هه‌ڵسوکه‌وتی کردبێت. پیاوی گۆڕان ئه‌لبه‌رادعی یه‌که‌مین رۆخساری به‌رچاوی میسری بوو له ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییدا که له نۆڤه‌مبه‌ری ()2009دا ،له سه‌رده‌می حوسنی م��وب��اره‌ک��دا ،رای��گ�هی��ان��د ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن شه‌فاف و دادپ �ه‌روه‌ران �ه بهڕێوه بچێت ،خۆی بۆ سه‌رۆک کۆماری میسر ده‌پاڵێوێت .ئه‌و خوازیاری گۆڕانکاری بوو له ده‌ستوردا تا هه‌ر میسرییه‌ک بتوانێ له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا خۆی بپاڵێوێت. ب���ۆ چ��االک��ان��ی س��ی��اس��ی ک���ه ل���ه دژی ب����ه‌رده‌وام����ی ح��ک��وم �ه‌ت��ی م���وب���اره‌ک و هه‌وڵدانه‌کان بۆ به‌جێگرکردنی کوڕه‌که‌ی، جه‌مال تێده‌کوشان ،راگه‌یاندنی ئاماده‌یی مه‌رجداری ئه‌لبه‌رادعی بۆ پاڵێوراوی له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ،هه‌ڵمه‌تێکی نوێ به‌خشی، چونک ه تا ئ �هو کاته سیاسه‌تمه‌دارێکی
به‌ناوبانگ وه‌کو ئه‌و له ته‌نیشتیان نه‌بوو. له ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا راگهیاندنه ده‌وڵه‌تییه‌کان به توندی هێرشیان ک��رده س �ه‌ری و بهوه تاوانباریان کرد که ئه‌زمونی سیاسی نیه و به کۆمه‌ڵگای میسر بیانییه و ئه‌و شته‌ی ده‌یڵێت وه‌همه. وێ����ڕای ئ �هم �ه ،ک��ات��ێ ئ �ه‌ل��ب �ه‌رادع��ی له ()19ی ف��ێ��وری�هی ( )2010گ �ه‌ڕای �هوه میسر ،به س �ه‌دان ک�هس له الیه‌نگرانی، هۆشداره‌کانی نیزامی موباره‌کیان نادیده گرت و چونه پێشوازییه‌وه بۆ فرۆکه‌خانه‌ی قاهیره .زۆرێک له‌وانه له پالکارده‌کانی دهس���ت���ی���ان ن��وس��ی��ب��وی��ان «ئ��ه‌ل��ب��ه‌رادع��ی س �ه‌رۆک کۆماری میسر» .راگهیاندنه ناده‌وڵه‌تییه‌کان ئه‌و رۆژه‌یان وه‌کو رۆژێکی گرنگ و بێ‌نمونه له مێژوی هاوچه‌رخی میسردا له قه‌ڵه‌م دا. پاروی ئاماده به‌اڵم له‌م پیاوه ( )69ساڵه که بۆ ()27 ساڵ له واڵتی خۆی دور بوو ،نه‌یتوانی له‌و کاته به دواوه ،به شێوه‌یه‌کی رێکوپێک درێ����ژه ب��ه ک��اره‌ک��ان��ی ب����دات و که‌متر
ل �ه گ��ردب��ون �ه‌وه‌ک��ان��ی چ��االک��ی سیاسی به‌رهه‌ڵستکاری موباره‌ک به‌شداری ده‌کرد؛ تا ئه‌وه‌ی که له ژانویه‌ی ساڵی ()2011 و له گه‌رماوگه‌رمی سه‌رهه‌ڵدانی خه‌ڵک له مه‌یدانی ته‌حریری قاهیره چووه ریزی گه‌نجانی ناڕازییه‌وه و هاوده‌نگ له‌گه‌ڵ ئه‌واندا خوازیاری ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ی حوسنی موباره‌ک بوو. له دۆخی شۆڕشی ( )25ژانویه و دوای الچونی م��وب��اره‌ک ،به‌ختی ئه‌لبه‌رادعی زۆر به‌رز ب��ووه‌وه و رهنگه خۆشه‌ویستترین سیاسه‌تمه‌دار بوو له نێوان گه‌نجان و گروپه لیبراڵه‌کان و وه‌کو یه‌کێک له پاڵێوراوانی سه‌ره‌کی س�ه‌رۆک کۆماری میسر هاته پێشهوه. وێڕای ئهمه ،له‌گه‌ڵ ئه‌و ئازادیانه‌ی که دژب �ه‌ران دوای ش��ۆڕش به‌ده‌ستیان هێنا و له‌گه‌ڵ ده‌رکه‌وتنی گروپه رکابه‌ره سیاسییه نوێیه‌کان و هاتنه‌کایه‌ی ناکۆکی له ناو الیه‌نگرانیدا ،ئه‌لبه‌رادعی نه‌یتوانی ئه‌م پێگه‌یه‌ی خۆی بپارێزێت. ئه‌لبه‌رادعی تاوانبار کرا که بانگه‌شه‌ی رێ���ب���ه‌رای���ه‌ت���ی ش����ۆڕش����ی م���ی���س���ری ل�ه مێشکدایه ،ل �ه حاڵێکدا ب �ه ک����رده‌وه له به‌رێکخستنکردنی ئ��هم س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان�هی خ �ه‌ڵ��ک رۆڵ��ێ��ک��ی چ��االک��ی ن���هب���ووه .له دیدی ره‌خنه‌گه‌رانی ئه‌لبه‌رادعییه‌وه ،ئه‌و کاتێ وه‌کو ره‌خنه‌گری رژێمی موباره‌ک له مه‌یدانی سیاسی میسر ده‌رک �ه‌وت که که‌سانی تر سه‌رهه‌ڵدانی خه‌ڵکیان ده‌ست پێکردبوو ،دیواری ترسیان روخاندبوو و ئه‌و له راستیدا پاروی ئاماده‌ی برد بۆ ده‌می. ی �هک��ێ��ک ل��ه ره‌خ��ن��ه ت��ون��دهک��ان ک��ه له هه‌فته‌کانی دواییدا له دژی ئه‌و ده‌رکه‌وته پ��ێ��ش ،ئ �هم �ه ب���وو ک��ه ئ �ه‌ل��ب �ه‌رادع��ی له خه‌ڵک دور ماوهتهوه و زیاتر له رێگای ت��ۆڕه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان وه‌ک��و تویته‌ر و فه‌یسبوک له ئه‌نجومی سه‌ربازی میسر ره‌خ��ن�ه دهک���ات ،ت��ا ئ���ه‌وه‌ی ک�ه خ��ۆی له مه‌یداندا ئاماده بێت و له خۆپیشاندانی الیه‌نگرانی له مه‌یدانی ته‌حریردا به‌شدار بێت یاخود له‌گه‌ڵ خه‌ڵکی ئاسایی میسر، به‌تایبه‌ت ل�ه ده‌ره‌وه‌ی قاهیره په‌یوه‌ندی دروست بکات. الیه‌نگرانی ئه‌لبه‌رادعی ئه‌م تۆمه‌تانه‌یان، هه‌وڵدانێک بۆ ره‌شکردنی ئه‌و له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن ،ب �ه‌اڵم ه��اوک��ات رای��ده‌گ�هی�هن��ن که ئ�هم تۆمه‌ت و هه‌وڵدانانه ،له بڕیاردانی
ئ�ه‌ل��ب�ه‌رادع��ی ب��ۆ وازه��ێ��ن��ان ل�ه رک��اب�ه‌ری له هه‌ڵبژاردنه‌کانی س �ه‌رۆک کۆماری داهاتوی میسر بێ‌کاریگه‌ر نهبووه. هێزی سوپا و ده‌سه‌اڵتی ئیسالمگه‌راکان له‌گه‌ڵ زیادبونی روب �ه‌ڕوب��ون �هوه له نێوان گه‌نجانی ناڕازی و ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی له مانگه‌کانی دواییدا که ده‌یان قوربانی ل��ێ��ک �ه‌وت �هوه ،ره‌خ��ن �هک��ان��ی ئ �ه‌ل��ب �ه‌رادع��ی ل�ه ئه‌نجومه‌نی س �ه‌رب��ازی ف�ه‌رم��ان��ڕه‌واش توندتر ب��وو ،به جۆرێک که هه‌لێک بۆ رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ سوپا نه‌مایه‌وه .له راستیدا چاره‌یه‌کی جگه له‌مه نه‌بوو ،چونکه به پێچه‌وانه‌ی ئه‌م دۆخه ،متمانه‌ی خۆی له نێوان گه‌نجانی ناڕازیدا له ده‌ست ده‌دا. ئه‌لبه‌رادعی خوازیاری ئهوهیه که سوپا زوتر ده‌سه‌اڵت به ته‌واوی راده‌ستی ده‌زگایه‌کی م��ه‌ده‌ن��ی ب��ک��ات ،س���ه‌رب���ازان ب��گ�ه‌ڕێ��ن�هوه بنکه‌کانی خۆیان و نیزامییه‌کان رۆڵێکیان له سیاسه‌تدا نه‌بێت. له‌گه‌ڵ سه‌رنج بۆ هه‌لومه‌رجی زاڵ له‌سه‌ر میسر و ب��ارودۆخ��ی شێواوی رۆژهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت ،هه‌ر چاودێرێکی سیاسی له‌م واڵت���ه‌دا ب�ه باشی تێده‌گات ک�ه ل�ه وه‌ه��ا دۆخێکدا سوپای میسر هه‌رگیز ئاماده‌ی وه‌ه���ا ک��ارێ��ک نیه و به‌تایبه‌ت مۆڵه‌ت نادات به که‌سێک له سه‌ر حوکمه‌وه بێت که بونی ( )60ساڵه‌ی سوپا له ده‌سه‌اڵتدا ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه. ب���ۆی���ه ،ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ�����ه‌وه‌ی ک���ه س����ه‌رۆک کۆماری ئاینده‌ی میسر وا دی��اره نابێته خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتی پێویست ،بۆ به‌ده‌ستهێنانی پشتیوانی سوپا ،پێویستی ههیه له‌گه‌ڵ نیزامییه‌کاندا سازش بکات؛ که ئهمه هه‌م له روی کرده‌یی و هه‌م له دیدی پابه‌ندی سیاسییه‌وه بۆ ئه‌لبه‌رادعی ،ئه‌سته‌م دێته به‌رچاو. به‌اڵم هۆکاری گرنگتر رهنگه ئه‌نجامی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه پ�ه‌رل�هم��ان��ی��ی�هک��ان��ی دوای���ی میسر بێت .گروپه سیاسییه گه‌نجه‌کان و سیاسه‌تمه‌دارانی لیبراڵ ،له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو پرۆپاگه‌نده‌یه که له دژی ئیسالمگه‌راکان دروستیان کرد ،سه‌باره‌ت به‌وه‌ی که ئهمانه ل�ه ش��ۆڕش��ی ( )25ژان��وی �ه‌دا و روخانی م��وب��اره‌ک��دا رۆڵێکی کاریگه‌ریان نهبووه و شایسته‌ی ئ���هوه نین خ���اوه‌ن دهس���ه‌اڵت ب���ن؛ ن�هی��ان��ت��وان��ی ببنه رک���اب���ه‌ری پ��ارت�ه رێکخستن‌کراو و زۆرالیه‌نگری ئه‌خوانه‌کان و سه‌له‌فییه‌کان.
وه‌رگێڕان ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/3 - 2012/1/23
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا
«بێ من سه‌ر ناگرێت» تاریق هاشمى ،جێگرى سه‌رۆک کۆمارى ع��ێ��راق ل �ه چاوپێکه‌وتنێکى که‌ناڵى (ال��ج��زی��ره)دا رای��گ�هی��ان��د :ئ �هو کۆنگرە نیشتیمانییه‌ی کە بڕیارە بۆ دەربازبوون ل��ە قه‌یرانى سیاسى ع��ێ��راق ل��ە بەغداد ببه‌سترێت ،بێ من سەر ناگرێت. وتیشى :ئه‌مریکییه‌کان دەیانتوانی زۆر ش��ت ب��ۆ ع��ێ��راق ب��ک��ەن ،ب��ەاڵم عێراقیان جێهێشت تا بەرەو رووی قەدەر ببێتەوە. هاشمی داواش��ی ک��رد ،ل ه دادگایه‌کی دادپ����ه‌روه‌ران����ه‌دا دادگ��ای��ی ب��ک��رێ��ت ،بۆ ئه‌وه‌ی پاکێتی خۆی بسه‌لمێنێت. تاریق هاشمی ،که زیاتر ل ه مانگێکه ل ه هه‌رێمی کوردستان جێگیر بووه به‌هۆی تۆمه‌تبارکردنی به ک��اری تیرۆریستی و ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌وه‌وه ،راش��ی��گ�هی��ان��د :ب��ە پێی دەستوور تا ئێستاش جێگری سەرۆک کۆماری عێراقی فیدراڵە و لە هەرێمی کوردستانەوە ئەرکەکانی وەک جێگری سەرۆک کۆمار رادەپەڕێنێت. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو :ناڕاستەوخۆ لەالیەن ئ��ەم��ەری��ک��ی��ی��ەک��ان��ەوە پ �هی��وەن��دی��م پێوە ک��راوە و س��وور ب��وون لەسەر ئ��ەوەی کە کۆنگرەی نیشتیمانی ببەسترێت ،بەاڵم بێئاگام لەهەر پێشنیازێکی دیاریکراوی ئەمەریکاییەکان بۆ کۆتایی‌هاتنی ئەم کێشەیە. «ئه‌گه‌ر ئێوه نه‌یکه‌ن خۆمان ده‌ست به‌کار ده‌بین» ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو ،وه‌زی��ری ده‌ره‌وه‌ی ت��ورک��ی��ا ب � ه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان و الی �هن � ه عێراقییه‌کانی راگ �هی��ان��د ک �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��ۆ ل�هن��اوب��ردن��ی په‌که‌که ه�هوڵ��دان��ی پێویست نه‌کرێت، ت��ورک��ی��ا ئ���ه‌وه‌ی وا ب � ه پێویست بزانێ ده‌یکات. ل�ه دۆخ��ێ��ک��دا ک� ه تورکیا ل�هب�ه‌ر گیان ل �ه‌ده‌س��ت��دان��ی ک�هس��ێ��ک��ی م���ه‌ده‌ن���ی ل ه هێرشێکی بومبه‌ییدا ل �ه (ح �هک��اری) دهه����ه‌ژێ����ت ،ئ���ه‌ح���م���ه‌د داود ئ��ۆغ��ل��و، س �هب��اره‌ت ب� ه ستراتیژی حکومه‌ت بۆ ب �ه‌ره‌ن��گ��ارب��ون �ه‌وه‌ی ت��ی��رۆر ل��ێ��داون��ی دا. ئه‌غڵو له‌گه‌ڵ ئاماژه به‌وه‌ی کرد له‌به‌ر زی��ادب��وون��ی چاالکییه‌کانی ()PKK ت��ورک��ی��ا ل���ه‌گ���ه‌ڵ ع���ێ���راق و ه�ه‌رێ��م��ی کوردستان په‌یوندی کردووه وتی :ئه‌گه‌ر الیه‌نی عێراقی بۆ له‌ناوبردنی ()PKK هه‌وڵدانی پێویست نه‌کات ،تورکیا کاری پێویست ده‌کات. «هیچ ئاماژه‌یه‌ک نیی ه بۆ ده‌ربازبوون ل ه قه‌یرانى سیاسى عێراق» ل ه ده‌مێکدا هه‌وڵه‌کان ب �ه‌رده‌وام��ن بۆ کردنه‌وه‌ى گرێکوێره‌ى قه‌یرانى سیاسى ع���ێ���راق ،ح��ک��وم�ه‌ت��ى ع��ێ��راق ب���اس ل ه باڵوکردنه‌وه‌ى به‌ڵگه‌نامه‌ى تر ده‌کات سه‌باره‌ت به تێوه‌گالنى که‌سایه‌تى تر ل ه کرده تێرۆریستیه‌کاندا. ده‌مڕاستى هاوپه‌یمانى کوردستانى ل ه په‌رله‌مانى عێراق ئاماژه ب�هوه ده‌کات ئ �هو ره‌ف��ت��اران�هى ل ه ئێستادا ده‌بینرێن له‌سه‌ر ئاسته‌کانى سیاسى و میدیاکاندا نیشانه‌ن به‌وه‌ى هه‌ر وادێ و قه‌یرانه‌کان ئاڵۆزتر ده‌بن نه‌ک چاره‌سه‌ر بکرێن. دک��ت��ۆر ف��ه‌ره��اد ئ �ه‌ت��روش��ى ،دهڵ��ێ��ت ت��هن��ان��ه‌ت ل��� ه دی���داره‌ک���ان���دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ لیسته‌کانى ده‌وڵه‌تى یاسا و ئه‌لعێراقیه‌دا رێ����ک ده‌رده‌ک�����ه‌وێ�����ت ک��� ه ده‌وت���رێ���ت «چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م گرفتانه‌ى عێراق ئ��اس��ان��ن» ،ه �هم��ووى ق��س �هن و ته‌نها ب��ۆ م��ی��دی��ان و هیچیان ب �ه دروس��ت��ى باسى ن��اک�هن .ل ه راستیدا ئ�هم الیه‌ن ه ناکۆکانه‌ى عێراق ،واڵته‌که‌یان کردۆت ه مه‌یدانى شه‌ڕى ده‌ره‌کی.
ل ه ئاینده‌یه‌کى نزیــکدا... خه‌ڵکى کوردستان ل ه بێ ئاوى ده‌خنکێن
دیدار نانه‌که‌لى ئاو وه‌ک سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌کى ژی��ان و ئاوه‌دانى ،پتر له ده‌سه‌اڵتى حوکمڕانى و ئاینپه‌روه‌رى و هه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌کى دیکه هۆکارى سه‌ره‌کیه بۆ به‌رفراوانبوون و سه‌رهه‌ڵدانى شۆڕشێک بۆ نوێبوونه‌وه
هیچ کاتێک ن�هب��ووه به‌هێزى حکومه‌تى ن��اوه‌ن��دى ع��ێ��راق ل �ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى هه‌رێمى کوردستان شکابێته‌وه ،به‌ڵکو به پێچهوانهوه به‌هێزى حکومه‌تى ناوه‌ندى ماناى الوازى هه‌رێمى داوه .دی��اره مێژووى ( )8ساڵه‌ى
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
17
بایه‌خى به‌و مه‌سه‌له‌یه ن �ه‌داوه .چونکه ئێستا ده‌زانرێت جیا ل�ه‌وه‌ى ئه‌و هه‌موو پ��اڵ �ه پ�هس��ت��ۆی�هى خ���راوه‌ت���ه س���ه‌ر ئ��اوى ژێ���رزه‌وى ئێمه له کوردستان به هیچ شێوه‌یه‌ک نه‌مانتووانیووه سوود له ئاوى به‌فر و بارانیش وه‌ربگرین. ئه‌و شاره‌زایانه‌ى که نه‌یانتووانیووه تا ئێستا ئازادانه ئه‌و مه‌ترسیه به خه‌ڵکى ک��وردس��ت��ان راب��گ�هی�هن��ن ،ه��ۆک��ارى ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ب��ۆ ئ��هوه ده‌گ�ه‌ڕێ��ن��ن�هوه که کوردستان به‌شێوه‌یه‌کى هه‌ره‌مه‌کى و به‌بێ پ�لان سااڵنه زیاتر له ()1000 بیرى ئیرتیوازى به شێوه‌یه‌کى نایاسایى هه‌ڵده‌که‌نێت و هه‌ر به‌رپرسێکى حزبى و ح��ک��وم��ى ل �هن��ێ��و م���اڵ و ب��اخ��چ �ه و م�ه‌زره‌ع�هک��ان��ى خ��ۆى بیرى ئیرتیوازى ه���ه‌ڵ���ک���هن���دوه و ب���ۆت���ه ه����ۆى وش��ک بوونى ئ��اوى بیره‌کانى ده‌وروب����ه‌رى .له الیه‌کى دیکه هۆکارى ه�ه‌ره سه‌ره‌کى
که‌مبوونه‌وه‌ى ئاو بۆ ده‌ست پێوه‌نه‌گرتنى ده‌گه‌ڕێننه‌وه ل�ه‌الی�هن خه‌ڵک .که تا ئێستا له به‌ره‌که‌ت و نیعمه‌تى خودایى ب��ۆ ئینسان ل �ه رێ��گ �هى ئ��او ن��ازان��ن و زیاده‌ڕۆیى پێوه‌ده‌که‌ن. ت�هن��ان�ه‌ت ب �ه س���ه‌دان ه���ه‌زار م��اڵ��ى ئه‌و کوردستانه ت��اوه‌ک��و ئه‌مڕۆ (به‌لوعه) رێگرتنه‌وه‌ى ئاوى له ماڵه‌که‌یدا نیه و به ب��ه‌رده‌وام ئه‌و ئ��اوه سازگاره به‌فیڕۆ ده‌دات .له کاتێکدا ئاگادارنین له‌وه‌ى که له واڵتانى دراوس��ێ و ته‌نانه‌ت له شاره‌کانى ب��اش��وورى عێراقیش خه‌ڵک تامه‌زرۆى خواردنه‌وه‌ى ئاوێکى سازگارن وه‌کو ئه‌وه‌ى که له کوردستاندا ههیه. چونکه س �ه‌رچ��اوه‌ى ئ�هو ئ��اوه‌ى که بۆ ماڵه‌کانیان ده‌چ��ێ��ت پ��اک��ک��راوه‌ى ئ��اوى پیسه و ته‌نها ب��ۆ مه‌به‌ستى شۆرین و پ��اک��ک��رن��هوه ب���هک���اردێ���ت ن����ه‌وه‌ک خواردنه‌وه .هۆکارى ئه‌وه‌ش خه‌مساردى
حکومه‌تى ن��وێ��ى ع��ێ��راق ب �ه ئ��اش��ک��را ئه‌م راستییه‌ى بۆ سه‌لماندوین. لێره‌دا ئه‌مه‌وێت به‌بیرى به‌رپرسانى کوردى بێنمه‌وه که چ کاتێک حکومه‌ته یه‌ک ل����ه‌دواى ی �هک �هک��ان��ى ع��ێ��راق ب�ه‌ه��ێ��ز ب��وون ک��ێ��ش�هی��ان ب��ۆ ک���ورد دروس����ت ن���هک���ردوه و دژای���ه‌ت���ى ب�ه‌دی��ه��ێ��ن��ان��ى م��اف �ه‌ڕه‌واک��ان��ی��ان نهکردوه؟ هه‌ر له دژایه‌تى کردنى به‌رده‌وامى م��ادده‌ى ( )140و یاساى ن �ه‌وت و گ��از و پێشمه‌رگه و دژای���ه‌ت���ى ک��ردن��ى هه‌رێمى سه‌ربه‌خۆ که مافى هه‌موو عێراقییه‌کانه و جگه له کێشه هه‌ڵواسراوه‌کانى تر ته‌نانه‌ت ب �هم حکومه‌ته‌شى ک �ه ک���ورد پێکهاته‌ى سه‌ره‌کییه‌تى و ب�هک��ش��ان�ه‌وه‌ى ب �ه ت���ه‌واوى هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه. هه‌موو ئه‌م رووداوانه‌ى مێژووى عێراق پێمان ده‌ڵێن کورد وه‌کو پێویست سودى له مێژووى خ��ۆى وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه ب��ۆ مامه‌ڵه کردنێکى ت �هن��دروس��ت ل �ه‌گ �ه‌ڵ حکومه‌تى عێراقى، چ��ون��ک�ه ئ���هم ح��ک��وم �ه‌ت �هى م��ال��ی��ک��ى که به‌ده‌ستپێشخه‌رى کورد دروستبوو ماوه‌یه‌کى
ک �هم ب�هس�ه‌ر پێکهێنانیدا تێپه‌ڕى که‌چى یه‌که‌م ک��ارى بریتى ب��وو له به‌ناده‌ستورى ناساندنى گرێبه‌سته نه‌وتییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ کۆمپانیا بیانییه‌کان. کێشه‌ى سه‌ره‌کی له‌وه‌دایه ئێستاشى لهگهڵدا بێت ئه‌و حکومه‌ته نوێیه له‌رزۆکه‌ى عێراق هه‌ر مه‌ترسییه‌کى توش بێت هانا ده‌بات بۆ کورد بۆ ئه‌وه‌ى پشتیوانى لێ بکات یاخود ب�ه سانایى ت��ر بڵێین ه �ه‌ر پێکهاته‌یه‌کى حکومه‌ته‌که ت��وش��ى کێشه بێت پشت و په‌ناى کورده و له رێگه‌ى کورده‌وه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌بن ،به‌اڵم ئه‌مه‌ش به به‌رده‌وامى سوڵحکردنى ئ��ه‌وان له به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى گ �ه‌ل��ى ک���ورد دراوه و ک���راوه‌ت���ه ق��ورب��ان��ى چ��اره‌س �ه‌رى کێشه‌کان ل�ه الی��هن به‌رپرسه کورده‌کانه‌وه. بۆیه ئێستا کاتى ئهوهیه وه‌کو کورد کارتى ف��ش��ار و رووى راس��ت�ه‌ق��ی��ن�هى ه��ێ��زى خۆى پیشانى الیه‌نه‌کانى ترى عێراق بدات و ئه‌و ئه‌رکه ناوبژیوانییه‌ى که کورد به‌رده‌وام پێى هه‌ستاوه له نێوان سوننه و شیعه‌ى عێراق،
بۆیه مه‌رجى ب���ه‌رده‌وام بوونى واده‌خ��وازێ��ت له‌سه‌ر حسابى مافه ره‌واکانى کورد نه‌بێت له چوارچێوه‌ى عێراقدا ،بهداخهوه تاکو ئێستا زۆرب �هى ئ�هو کارانه که به‌رپرسانى کورد پێى هه‌ستاون بۆ رێککه‌وتنى نێوان سوننه و شیعه له‌سه‌ر حسابى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى کورد ب��ووه ،ئه‌م قۆناغه‌ى عێراق پێویستى بهوهیه که نوێنه‌رانى کورد به‌وردى ئاگادارى به‌رژه‌وه‌ندییه بااڵکانى کورد بن له به‌غدا. ده‌مێکه له کوردستانه‌وه به نووسین و کارى مه‌ده‌نى پێتان ده‌ڵێین و ته‌نانه‌ت هاواریش ده‌کرێت و خۆپیشاندان ده‌کرێت له دژتان تاکو بزانن که پێویسته وه‌کو کورد شێوازى سیاسه‌تکردن بگۆڕین له‌گه‌ڵ به‌غدا تاوه‌کو ئه‌مریکا عێراقى به‌جێ نه‌هێشتووه ،چونکه دوایى به چوونه ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا زۆرشت ده‌گۆڕێت. ئ �هم ره‌وش���هى ک�ه ع��ێ��راق دواى کشانه‌وه‌ى ئه‌مریکا تێیکه‌وت به کردارى ئه‌و قسانه‌ى س����ه‌ره‌وه‌ى سه‌لماند ،چونکه ب�ه ب�ه‌رچ��اوى ه �هم��وان �هوه به‌رپرسێکى ب���ااڵى ع��ێ��راق به تیرۆرست ناوزه‌ند کرا دیاره هیچ که‌سێک مافى بڕیاردانى نیه ،به‌ڵکو ته‌نها دادگا ئه‌بێت بڕیار ب��دات (ه�ه‌رچ�هن��ده دادگ��ا له ع��ێ��راق ب �ه م��ی��زاج��ى ب �ه‌رپ��رس��ان ئیجرائات
ده‌کان) ،به‌اڵم قسه‌ى ئێمه له‌سه‌ر ئهوهیه که رهنگه بانگه‌شه‌کارانیشى سزا بدات. چۆن ئه‌بێت حکومه‌تى عێراق به‌رگه‌ى چه‌ند حه‌قى خۆیه‌تى وه‌ک هاواڵتییه‌ک چه‌ند رۆژێکى دواى رۆشتنى ئه‌مریکاى نه‌گرێت پرسیارێک بکه‌ین ک�ه دڵنیام ل�ه زهنى و به‌رپرسه بااڵکانى عێراق نه‌توانن ئیداره‌ى زۆربه‌ماندایه و به دواى وه‌اڵمه‌که‌یدا وێڵین. چه‌ند رۆژێکى دواى ئه‌مریکا بده‌ن ،به‌ڵکو ئایا عێراقى ن��وێ یاسایى تێدا س���ه‌روه‌ره، ته‌نها توانیان به جوانى مه‌له‌فى تیرۆرستى که‌ى یاسا سه‌روه‌ر ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌ک که به ب��ۆ ی�هک��ت��ر دروس����ت ب��ک �هن ،ب���ه‌اڵم ره‌ن��گ�ه دڵى هاواڵتیان بێت؟ پرسیارى سه‌ره‌کى ئێمه‌ى کورد ئه‌وه‌بێت له ئایا ئ�هو دیموکراسییه‌ى که بۆشى کوڕ به‌رپرسانى کورد ئایا چ گره‌نتیه‌ک ههیه ویستى بیهێنێته عێراقه‌و‌ه گه‌یشتووه؟ بۆ مافه‌کانى گه‌لى کورد له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى ئایا راسته حکومه‌تى عێراق حکومه‌تێکى حکومه‌تى عێراقیدا له کاتێک ئهوه حاڵى شه‌راکه‌تى نیشتمانییه؟ مامه‌ڵه‌کردنى خۆیان بێت له‌گه‌ڵ یه‌کتردا ئایا ئ�ه‌گ�ه‌رى ئ �هوه نیه که ئیتر مالیکى (ک �ه ی �هک ن �ه‌ت �ه‌وه‌ن) ئه‌بێت وه‌ک��و ک��ورد دوایین سه‌رۆکى حکومه‌ته به ناوى عێراق، چى چاوه‌ڕوانییه‌کیان لێ بکه‌ین! رهنگه چونکه چیتر واڵت��ێ��ک ب�ه ن��اوى عێراقى داه��ات��ووى ک��ورد له‌گه‌ڵ ئ �هم حکومه‌ته‌ى فیدراڵى بوونى نامێنێت و دابه‌ش ده‌بێت به ع��ێ��راق ل�ه داه��ات��ووى ت��ارق هاشمى باشتر پێى چه‌ندین معیارى تایفه‌گه‌رى و مه‌زهه‌بی نه‌بێت. و... هیوادارین به هه‌ڵه ئه‌م بۆچونه‌مان وتبێت ئێستاش کاتى ئهوه هاتووه کورد بکه‌وێته ل����هب����اره‌ى ح��ک��وم �ه‌ت��ى ع���ێ���راق���هوه ،ب���ه‌اڵم خ��ۆى و س��ود ل�هو ره‌وش �ه نوێیه وه‌ربگرێت ره‌فتارى ئه‌م دواییه‌ى سه‌رۆکه‌که‌ى زیاتر ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى خ���ۆى ئه‌گینا دۆخ �هک �ه له بۆچونه‌که نزیکمان ده‌کاته‌وه ،چونکه زۆرمه‌ترسى داره و کورد وه‌ته‌نى ئاگره‌که ئه‌و ئاماده‌بێت واڵت بخاته قه‌یرانه‌و‌ه له‌به‌ر له کۆاڵنه و بهرهو ماڵت دێت دیاره باشترین ته‌نها پێ وتنى وشه‌یه‌ک که پێى وت��راوه به‌رگریش هێرش کردنه. دیکتاتۆر دیاره ئهوه بۆ ده‌ستاو ده‌ست کردنى HONARMOHAMMED@YAHOO.COM ئاشتیانه‌ى دهس���ه‌اڵت ه �ه‌ر رێگه ن��ادات و
ترسناکییه دورب����اره ب��ۆت �هوه ،دۆزه‌خێکى م��ۆدێ��رن�هى جه‌نگى ده‌روون����ى و جه‌سته‌ى خوڵقاندووه ،به‌دێژایى مێژوو تا ئه‌مڕۆش گرفتى ترسناکى حزبى سیاسى ئێمه ئهوه ب���ووه ب����ه‌رده‌وام له‌نێو کۆمه‌ڵێک وه‌همى هوتافیدا ژیاوین و خه‌باتمان بۆ کۆمه‌ڵێک دروشمى خه‌یاڵ ئامێز کردووه ،له‌و پێناوه‌شدا قوربانى زۆر دراوه ،که رهنگه زۆرینه‌ى ئ �ه‌وان �هى بونه‌ته شه‌هید زۆرت���ر ل�ه پێناو ئامانجى سیناریۆیه‌کى یه‌کتر قڕکردندا بوبێ ترسى گهوره ئهوهیه پله‌ى شه‌هاده‌تى شه‌هیدى نه‌یانگرێته‌وه ،گرفتى گه‌وره‌تر ئه‌بووه له مه‌سه‌له نه‌ته‌وایه‌تیه‌کاندا عه‌قڵى سیاسى ئێمه هێنده بچووک بووه ته‌نیا له بازنه‌یه‌کى بچووکى رۆشنبیریه‌کى که‌مدا چڕبۆته‌وه که ئه‌و رۆشنبیریه‌ته‌ش به‌شى زۆرى ل �ه خزمه‌تى ئامانجى ح��زب��داب��ووه، بۆ مه‌رامى به‌هاى پره‌نسیپه حزبییه‌کان، نه‌ک بۆ مه‌سه‌له گرنگه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان، گ��رف��ت �هک �ه ئ�����هوه ب�����ووه ئ��ێ��م �ه ه �ه‌رگ��ی��ز بیرمه‌ندى سیاسیمان نهبووه ،تا له قه‌یران و ملمالنێکان رزگارمان بکات ،جگه له‌وه ئه‌و رۆشنبیریه‌ته‌ى که ههبووه نه‌یتوانیووه ل �ه ب��وون��ى ئ���هو ه �هم��وو کێشه و ب��وون��ى دوژمنکاریانه که ههبووه له‌گه‌ڵ ته‌مه‌نى خه‌باتى سیاسیماندا هه‌ڵکشاوه بیرمه‌ندیه‌ت دروست بکات مه‌رجه‌عیه‌ت دروست بکات بۆ پاراستنى مافى نه‌ته‌وایه‌تى و یه‌کریزى و هاوهه‌ڵویستى تێکڕاى سه‌رکرادایه‌تیه سیاسییه‌کان. گ��رف��ت �هک �ه ئ���ه‌وه‌ی���ه ک���ه ئ���هم ه�ه‌رێ��م�ه ب��هب��ه‌رده‌وام ئیمکانیاتى سیاسى ه�هب��ووه، به‌اڵم ئیمکانیاته سیاسیه‌که زیاتر زانستى ج �هن��گ و ب���ه‌ده‌س���ت ه��ێ��ن��ان��ى پ��ۆس��ت و سامان بووه به جۆرێک ئێستا هه‌رخاوه‌ن پۆستێک له‌گه‌ڵیدا خ��اوه‌ن��ى سامانێکى گ�ه‌وره‌ی�ه ،که دواج��ار ئهمه کاره‌ساتێک ئه‌گه‌رى مافیایى ده‌هێنێته بوون ،چونکه ن��اک��رێ��ت پ��ۆس��ت��ى ح��زب��ى و ح��ک��وم��ى بۆ پاراستنى سامانى ده‌سه‌اڵتى خۆى به‌کار بێنێت ،هه‌رکاتێکیش دهس�ه‌اڵت��ى سامانى ک �ه‌وت �ه م�ه‌ت��رس��ی�هوه ئ �هو سامانه گروپى مافیایى بۆ پاراستنى به‌رهه‌م دێنى ،ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆ له سه‌ر ئه‌رزى واقیع ده‌یبینین ئه‌و
لۆژیکه سیاسیه حزبییه‌یه که له روانگه‌ى خۆیه‌وه خوێندنه‌وه و راڤ �هى ساویلکانه‌ى کۆمه‌ڵگاکه‌ى ده‌کات ،بۆیه ئه‌وان له‌م بڕوا به‌خۆبونه‌دا باوه‌ڕى ته‌واویان به‌خۆیان ههیه، به‌ربه‌ستى به‌رز بۆ شاردنه‌وه‌ى راستیه‌کان داده‌نێن ،بۆ ئه‌وه‌ى هه‌م خۆیان خواروخۆیان باش نه‌بینن ،هه‌م خوارو خۆشیان نه‌یانبینن ناچارى بڕیارى ژوره تاریکه‌کانى خۆیانى ب��ک�هن ،ئیدى ده‌رئه‌نجامى زی��ان هه‌رچى ده‌بێت گرنگ نییه. ئ�هم��ج��ۆره ل �ه ب��اوه‌ڕب �ه‌خ��ۆب��ون��ى سیاسه‌تى حزبکارانه هه‌نووکه واى ده‌رده‌خه‌ن حه‌قیقه‌تى ق��ووت و هه‌ناسه و مافى بونى ژی��ان و ژی��ان��دن ل�ه گیرفانى سیاسى ئ�ه‌وان��دای�ه، ه �ه‌ر ئ �هم ب��ی��روب��اوه‌ڕه دیکتاتۆریانه‌یه به بوونى ئه‌زموونى سه‌د ساڵ له بونى حزبه ک��وردی��ی �هک��ان ل �ه چ �ه‌پ��ی��ان �هوه ب��ۆ راس��ت نه‌یتوانیووه سه‌رده‌مى رۆشنگه‌رى به‌هه‌شت ویستى بهێننه بوون بۆ کۆمه‌ڵگاکه‌یان ،که به‌رده‌وام خۆیان وه‌ک حزب یان شکستیان خ��واردوه یاخود هه‌ڵه‌یان ک��ردوه دوجاریش ک��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه ب��اج �هک �هى داوه ،دی��س��ان �هوه سه‌رله‌نوێ ده‌ستکراوه‌ته‌وه به خه‌باتکردن له ژێ��ر ن��اوى مافه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان ،که ل�ه‌ڕاس��ت��ی��دا م��اف��ى ن �ه‌ت �ه‌وای �ه‌ت��ى جگه له ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى خ��ۆی��ان ئ�ه‌رزش��ێ��ک��ى ن �هب��ووه، ب �ه ب����ڕواى م��ن س���ه‌رک���رده ی���ان ه �ه‌رک��ادر و به‌رپرسێک هێنده موڵکى حزبه تا له پرۆسه‌ى خه‌باتى شۆڕشگێڕیدایه وه‌ختى که خۆى کاندید کرد بۆ پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى حکومڕانیه‌ت ده‌بێت مافى به‌حزبى بونى لێ بسه‌نرێته‌وه تا ئه‌و کاته‌ى که واده‌ى حکومڕانیه‌تیه‌که‌ى به پاکى و دڵسۆزى ته‌واو ده‌بێت. بۆیه ئه‌م دیارده‌یه نابینین له سه‌رکردایه‌تى حزبیه‌کاندا ،س �ه‌رک��رده ه �هم حزبییه هه‌م حکومڕانى حکومییه ،که ئهمه ترسێکى ب���وون ب �ه دۆزه‌خ����ى ژی��ان �ه ل �ه ه�ه‌رک��وێ��ى دونیادابێ ،به دێژایى مێژووش هه‌ر ئهمه واى کردوه که ئه‌زموون و خه‌باته‌کان توشى قه‌یرانى ترسناک ببن و دۆخ��ى سه‌ختى گه‌نده‌ڵى و فه‌سادیه‌ته‌کان بخوڵقێت ،دواجار ئه‌م ترسه وه‌ک چۆن له‌کۆتاییدا رووبه‌ڕوى دیکتاتۆره‌کان ده‌بێته‌وه نه ده‌توانى خۆى
و حزبه‌کى ل��ێ رزگ���ار بکات ناشتوانێ گه‌له‌که‌ى رزگ��ار بکات ،ئه‌مجۆره دۆخه دۆزه‌خ��ی �ه ل �ه م��ێ��ژووى ئ���ه‌وروپ���ادا س �ه‌دان ساڵى ب�ه ملمالنێ و جه‌نگه‌وه خه‌ریک ک��رد ،جه‌نگ ب�ه‌رده‌وام��ى هه‌بوو له نێوان دین و دنیاویستیه‌کان ،که دنیا ویستاکان س��ی��اس��ی �هک��ان ب�����وون ،دواج������ار ب���ه ب��ون��ى بیرمه‌ندانى وه‌ک مایکاڤیللى و فرۆید و نیوتن مۆتسکى و چه‌ندین بیرمه‌ندى دیکه کۆتایى به‌و دۆخ�ه شه‌رنگێزیه هێنا ،که هه‌زاران قوربانى تیادرا که‌سیشیانى نه‌کرده خ��اوه‌ن پله‌ى شه‌هاده‌تى شه‌هیدبوون ،الى ئێم ه ئیستا دۆخه‌که له نێوان جیابونه‌وه‌ى ح��زب�ه ل �ه حکومه‌ته‌که ئ �هم �ه‌ش هه‌مان گرفتى کاره‌ساتبارى دینى ههیه که له ده‌وڵ �ه‌ت ج��وداى ،واته سه‌ربه‌خۆیى و بونى ئازادى مرۆڤ له به‌رده‌م هه‌ڵبژاردنى ژیانى تاکێتى خۆیدا ،ئێستاش به‌مه‌مان چه‌شن یاسا ههیه ،رۆحى یاساش له نێو ده‌ستور و ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رى حکومڕانیدا ههیه ،به‌اڵم به‌هه‌مان شێوه‌ى سه‌رده‌مى جه‌نگى ئاین و دنیاویسته‌کان که ئاینه‌کان زاڵبوون ئێستاش حزب که ویستى ده‌ست به‌ردانى نیه له کارى ده‌وڵه‌تدارى و حوکمکردنى ده‌وڵه‌تدارى ،یاسا له جه‌سته‌یه‌کى رۆبۆتیدایه کۆنترۆڵى ئه‌و رۆبۆته‌ش له ده‌ستى حزبى قۆرخکاره ،به سه‌ر ده‌وڵه‌ت به‌ڕێوه‌به‌رى و یاساوه ،به ویستى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه حزبیه‌کان حوکم دهک��ات، سه‌رئه‌نجام ئه‌مجۆره سیاسه‌ته حزبیانه که قۆرخى دهس�ه‌اڵت��ى حکومڕانى دهک �هن له سه‌ره‌مه‌رگیاندا جگه له قڵپکردنه‌وه‌ى خۆیان و گه‌له‌که‌یان هیچى تریان چنگ ناکه‌وێت، به دوو ده‌ستى سورى تاوانه‌وه لێى ده‌رده‌چن، وه‌ک ده‌بینین ئه‌و یاسایانه‌ى ئێستا له نێو په‌رله‌مانه‌وه ده‌رده‌چێت ،ده‌خرێته به‌رده‌ست حکومه‌ت بۆ جێبه‌جێکردن ،به‌اڵم به بونى ئه‌و هه‌موو یاسا کۆنانه و ئه‌و هه‌موو یاسا نوێیانه نه‌توانراوه سیستمه‌ێکى رێکخستنى حکومڕانى بونیاد بنرێت ،هه‌موو له ژێر چ �ه‌ت��رى رێ��زگ��رت��ن ل �ه ی��اس��ا ک��ۆب��ک��ات�هوه ملکه‌چى یاسایان بکات ،که یاسا بتوانێت ب���ه‌ر ل���هو سیستمه ه �ه‌ره‌م �هک��ی �ه بگرێت که نه‌بێته کێشه بۆ حکومه‌ت و دۆزه‌خ نه‌خوڵقێنێت بۆ کۆمه‌ڵگه ،ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ش
ده‌کردن له سه‌ر حیسابى حکومه‌ت دوجار ئیفالسى به حوکمه‌ت دهک���رد ،له کوێى دن���ی���اداب���وو ح��ک��وم �ه‌ت ئ��ی��ف�لاس و مایه ب��ۆچ بێت ،ه�ه‌ر ب�هم ئاراسته کاره‌ساته‌دا ک �ه ح��زب چ��ۆن خ��ۆی ه�ه‌ڵ��ق��ورت��ان��دوه له کاروبارى حکومه‌ت له پاڵ بونى شه‌هاده‌ى پرۆفیسۆرێک تا ده‌گات به ژینگه پارێز و به‌رده‌ستێک له فه‌رمه‌نگاکاندا ،ده‌بێت له پاڵ بونى بڕوانامه‌کانیاندا بڕوانامه‌یه‌کى حزیش له‌گه‌ڵ خۆیاندا هه‌بێت تا مافى فه‌رمانبه‌رى حکومه‌تیان هه‌بێت ،ئه‌گه‌ر له‌م دۆخه ناڕه‌زاى و سکااڵو خۆپیشاندانێکیش هه‌بوو ب��ێ ،میکانیزمێکى رێگه چ��اره‌ى فێڵکردنیان هه‌میشه ههبووه که شه‌رعیه‌تى داوه به‌خۆیان دیاسانه‌وه به ملکه‌چ بوون ئه‌گه‌ر نا حزب له‌م بارودۆخانه‌دا هه‌م فریشته بووه هه‌م ئیزرائیلى ،ئه‌مه‌ش جۆرێک بووه له خواوه‌ندێتى حز. ئیتر لێرهوه کاتى ئه‌م پرسیاره دادگایانه‌یه، ک �ه ده‌ب��ێ��ت بڵێین :ئ��ای��ا ک��ۆى ئ �هو حزبه س��ی��اس��ی��ان�هى ک �ه ب���اوه‌ڕی���ان ب �ه رزگ���ارى ه �هب��ووه ب��ۆ گ�ه‌ل�هک�هی��ان ،گه‌لیان له‌چى ڕزگ����ار ک�����ردوه؟ ئێستا و ئ���ه‌وس���اش چ جۆره خزمه‌تێکیان پێشکه‌ش به‌گه‌له‌که‌یان کردوه؟ ئایا بونى حوکمڕانیه‌ت بۆ هێنانه ده‌ره‌وه‌ى کێشه‌ى مێژوو بووه بۆ نێو سیستمى ح��ک��وم��ڕان��ی �ه‌ت؟ ی���ان م��ۆڵ��ۆپ��ۆڵ��ک��ردن��ى ناوچه‌گه‌رێتى ده‌سه‌اڵتدارى؟ ئایا سیستمى حزبى حکومڕان ب��ڕواى ت �ه‌واوى ههبووه به بونى بیرکردنه‌وه‌ى ئازادیه‌تى تاکه‌کان؟ ئایا حزبه‌کان دواى راپه‌رین کام جۆر به‌هه‌شتیان ب��ۆ کۆمه‌ڵگه‌که‌یان دروس��ت��ک��ردوه ،یان ج��ۆرێ��ک دۆزه‌خ���ى ت��ری��ان دروس��ت��ک��ردوه؟ ئایا حزب له حکومڕانیدا مرۆڤى له الف و گ �ه‌زاف��ى به‌هه‌شتى دورخ��س��ت��ۆت�هوه که رۆژانێک کومه‌ڵگه لێیان چاوه‌ڕوان بوون؟ ئایا ح��زب رێگه‌ى داوه بێ خوێنڕشتن و نابڕین و جه‌نگى ده‌روونى به ویستى خۆى گۆڕانى سیستمى بهێنێته‌کایه‌وه کاربه‌ده‌ست و رابه‌ر و بیروباوه‌ڕى خۆى هه‌ڵبژێرێت؟ بۆ ئاینده‌ى خۆشبه‌ختى و پێشکه‌وتنى یان ح��زب واى ویستوه که به جه‌نگ هاتووه به جه‌نگ درێژه به مانه‌وه‌ى خۆى بدا به جه‌نگ ماڵئاویى بکات و خۆرى ئاوابێت.
و گ���ۆڕان���ک���ارى و ب���ه‌خ���ت���ه‌وه‌رى ه �ه‌ر میلله‌تێک که چ��اوى له ئه‌فراندن و ئاوه‌دانیه. له‌گه‌ڵ ئه‌و جموجۆله بازرگانیه‌ى ئه‌مڕۆ کوردستانى گرتۆته‌وه و وه‌به‌رهێنه‌رانى دونیا چ��اوی��ان خستۆته س �ه‌ر سروشتى پڕ له ره‌حمه‌ت و به‌ره‌که‌تى ناوچه‌که، ب��ه‌اڵم ش��اره‌زای��ان��ى ب���وارى جیۆلۆجى و ده‌رهێنانى ئاوى ژێر زه‌وى له کوردستان ئاماژه‌ى مه‌ترسیدار ده‌خه‌نه روو سه‌باره‌ت به پاشخان و گه‌نجینه‌ى سروشتى ئاو ل�ه هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان .ل�هب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ى دهس���ه‌اڵت���ى ح��وک��م��ڕان��ى ن �هی��ت��ووان��ی��ووه به‌شێوه‌یه‌کى سه‌ره‌تاییش ه �هوڵ بدات ب��ۆ س��وود وه‌رگ��رت��ن ل �هو ئ���اوه‌ى ک�ه له رێگه‌ى رووبار و زێیه‌کانه‌وه له واڵتانى دراوسێوه رێڕه‌ویان به کوردستاندا ره‌ت ده‌بێت .ته‌نانه‌ت هه‌ردوو واڵتى تورکیا و ئێران له پالنێکى درێژخایه‌ندا توانیوویانه
سه‌رچاوه‌ى ئه‌و ئاوه‌ى که بۆ کوردستان دێ��ت بیبڕن و وشکى بکه‌ن و له‌الیه‌ن خۆیانهوه زۆرترین س��وودى لێوه‌رگرن و به‌و ئاوه‌ى که پێشتر به سنووره‌کانماندا ره‌ت ده‌بوو ئه‌مڕۆ چه‌ندین کۆمپانیاى ب �ه‌ره �هم��ه��ێ��ن��ان��ى ئ����اوى ن��ێ��و ب��وت��ڵ��ی��ان دام���ه‌زران���دوه و ب �ه پ���اره ده‌ی��ف��رۆش��ن�هوه کوردستان. له الیه‌کى دیکه‌وه سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌کى ئ���او ل �ه ک��وردس��ت��ان ک �ه ئێستا ئ��اوى ژێرزه‌ویه به (ده‌ریاى ژێرزه‌مین) ناسراوه هاوشێوه‌ى زۆرینه‌ى واڵتانى دونیا روو له که‌مى کردوه و پێشبینى ده‌کرێت به‌هۆى ئه‌و هه‌موو سوود وه‌رگرتنه به‌رده‌وامه‌ى به درێژایى مێژوو له‌و سه‌رچاوه‌یه‌ى ئاو وه‌رگ��ێ��راوه خه‌ریکى وشک بوونه و له ماوه‌ى ( )20ساڵى داهاتوودا ئه‌و هه‌رێمه ده‌که‌وێته به‌ر گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌ى بێ ئاوى که تاوه‌کو ئێستا هیچ الیه‌نێک
کاتێک به‌رپرسان نوستوون!
هونه‌ر محه‌مه‌د
بیروڕا
الی���هن���ه پ���هی���وه‌ن���دی���داره‌ک���ان���ى ت��ای��ب �ه‌ت ب �ه داب��ی��ن��ک��ردن��ى ئ���اوه ب��ۆ خ �ه‌ڵ��ک ل ه کوردستان که نه‌یتوانیووه به شێوه‌یه‌کى یاسایى و به‌هێز پاڵه‌په‌ستۆ بخه‌نه سه‌ر هاواڵتیان بۆ ئاگاداربوون له‌و سه‌رمایه نیشتمانیه‌ى ک �ه ب�ه‌ه��ی��چ ش��ێ��وه‌ی�هک قه‌ره‌بوو ناکرێته‌وه .له‌سه‌ر مامۆستایانى ئاینیش پێویسته که له وتارى هه‌فتانه‌یان هاواڵتیان ئاگاداربکه‌نه‌وه له مه‌ترسى زی��اده‌ڕۆی��ى له رووى ئاینیه‌وه و ده‌ست پێوه‌گرتنیان به ئاوه‌وه .که دروستبوونى هه‌ر که‌موکوڕیه‌ک له‌و باره‌وه خه‌ڵک تووشى گه‌ورترین کاره‌ساتى مرۆڤایه‌تى ده‌کاته‌وه که تا چه‌ندین ساڵى دیکه‌ش قه‌ره‌بووى زیانه‌کانى ناکرێته‌وه.
حزبى حکومڕان رێگه‌ى داو ه گه‌ل به‌ویستى خۆى گۆڕانى سیستمى بهێنێته‌کایه‌وه؟
هێمن به‌رزنجى ب�ه ب��وون��ى ئ �هم ملمالنێ ت��ون��ده سیاسیه‌ى له ناوخۆى هه‌رێمى کوردستاندا ههبووه، ب �ه‌درێ��ژای��ى م��ێ��ژوو ن��زی��ک �هى س �ه‌ده‌ی �هک ل�ه ب��وون��ى حزبه ک��وردی��ی�هک��ان تاریکى و ره‌شبینیه‌ت خوڵقاندوه‌ته ناو بونى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌دا ،تاریکى و ره‌شبینیه‌ت نه‌ک ه �ه‌ر باڵى ب�ه س �ه‌ر هه‌رێمگیریدا کێشاوه ه �هم��وو ق��وژب��ن و که‌لێنێکى ت �هن��ی��ووه، ئه‌وه‌ى به‌دى ده‌کرێت ترسێکى گهورهیه له هاتنى دۆخێکى خراپتر له ده‌رئه‌نجامى ئه‌و ره‌وش��ت�ه سیاسیه ناعه‌قاڵنییه که به‌سه‌ر ده‌روون��ى تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌دا زاڵبووه، ههربۆیه ب��ه‌رده‌وام تاکه‌کان به دواى النى ک�هم رزگاربونێکى خورافیشدا ده‌گه‌ڕێن ئ��ی��راده‌ى خۆیانى ته‌سلیم دهک���هن ،ئ �هوهش ئهوه ده‌سه‌لمێنێت به‌بوونى حزب و مێژووى سیاسى ئه‌م واڵت�ه که مێژوه‌که‌ى پڕیه‌تى ل �ه ده‌ره��اوی��ش��ت �هى سیاسه‌تێکى دۆزه‌خ���ى بۆ کۆمه‌ڵگه ،که له ژوره تاریکه‌کانى س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی �ه س��ی��اس��ی�هک��ان�هوه ه �هب��ووه تاهه‌نوکه‌ش ،کاڵوڕۆشنه‌یه‌ک نهبووه تا مرۆڤ ئاهى ئازادى بونى خۆى و پشویه‌کى بێکێشه‌ى تیا هه‌ڵبکێشێت. ئه‌گه‌رچى له سه‌رجه‌م قۆناغه‌کانى خه‌باتى شۆڕشگێڕى و خه‌باتى حکومڕانى کردنى خ��ۆم��اڵ��ى ک��ه ه�����ه‌روه‌ک چ���ۆن خ�هب��ات��ى شۆڕشگێڕى له شاخدا پڕبووه له‌ملمالنێى ترسناک له حکومڕانکردنیشدا ئه‌مجۆره
له‌و حزبانه بستێنێته‌وه که حزب له سایه‌ى حکومڕانیه‌تى خۆیه‌وه قۆرخى ک��ردوه بۆ ئامانجى فه‌ردیه‌تى و ساماندارى خۆى، هه‌میشه له‌م واڵته‌دا ده‌سه‌اڵت هێزى سیاسى و ج �هن��گ��اوه‌رى و م�ه‌ع��ن�ه‌وى م���ادى خۆى به‌کار هێناوه بۆ قۆرخکارى بۆ پایه‌کانى دهس���ه‌اڵت ،ئه‌مه‌ش ته‌نیا له‌به‌ر ئامانجى زلهێزبونى خۆى بێگوێدانه الواز بونى رۆڵى حکومڕانى یاخود مرۆڤ له کۆمه‌ڵگه‌دا به‌وچه‌شنه‌ش کارى ک��ردوه که حکومه‌ت و گه‌له‌که ملکه‌چ و موچه‌خۆرى ئه‌وان بن ،له‌و پێناوه‌شدا هیچ جۆره به‌رهه‌ڵستى و رخنه و رێپێوان و خۆپیشاندانێک قبوڵ نه‌کراوه ،بۆیه بۆ گه‌لى سته‌مه‌لێکراو هیچ ج��ی��اوازى نیه ،حوکمڕانى خ��ۆى سته‌مى لێبکات ی��ان داگیر ک �ه‌ر ،ئه‌مه‌یه ترسى گهوره له ده‌ست به‌سه‌رداگرتنى حکومه‌ت ل�ه‌الی�هن ح��زب �هوه ،ح��زب ب���اوه‌ڕی خ��ۆى بۆ تێکشکاندنى یاساکان بخاته گه‌ر. له‌ژێر په‌رده‌ى دیکتاتۆریه‌ته‌وه ،له ماوه‌کانى رابردوودا حزب له جێگه‌ى حکومه‌ت نه‌ک ده‌ستى گرتبوو به سه‌ر عه‌قڵى کۆمه‌ڵگه‌دا، ن�هک ته‌نیا ق��وت و ن��ان و بیرکردنه‌وه و مافى م��رۆڤ ب��وون و بازرگانى ،ب��ازاڕ، پیشه‌سازى و کوشتوکاڵدا ،به‌ڵکو ده‌ستیشى گرتبوو به‌سه‌ر ته‌واوى زه‌ویه‌کانی میریشدا، که به پێى یاساى نێو فه‌رمانى سیاسه‌تى ژوره تاریکه‌کانیه‌وه زه‌ویه‌کانى ده‌به‌شیه‌وه ب �هس �ه‌ر گ��وێ��ڕای �ه‌ڵ �ه پ��ێ��وه‌ن��دهک��ان��ى خ��ۆى، ناوچه‌کانى گرانبه‌ها و گه‌ڕه‌کى مۆدیرێنى ب��ۆ پێوه‌نده‌کانى دروس���ت دهک���رد و نرخى فیرعه‌ونکڕى ل�هس�ه‌ر ده‌ن���ا ،خ��ۆى وه‌ک وه‌به‌رهێنێکى زلهێز ده‌رده‌خست که ته‌نانه‌ت هیچ هێزێکى یاساییش مافى لێپرسینه‌وه‌ى کار و چۆنێتى خه‌رجى و بونیادى نه‌بێت، بۆ خزمه‌تکاره گچکه‌کانیش بڕێک زه‌وى پێده‌به‌خشین تا له‌سه‌رى بژین و هه‌ڵقه له گوێیان بکات ،کاره‌ساتى گه‌وجاندن له‌وێوه سه‌ریهه‌ڵدا که حزب له‌برى نه‌ک خه‌ڵکى ساده بیرى ده‌کرده‌وه و بڕیارى ده‌دا ،به‌ڵکو رۆشنبیره‌کانیشى م��ۆن��ۆپ��ۆڵ ک��ردب��وو، زۆرێک له‌وانه‌ى که ژیانیان به‌خت ده‌کرد ل�ه پێناوى ئ���ازادى و رزگ���ارى ل�ه دهس��ت رژێ��م�ه دڕن��دهک��ان ،ب �ه‌اڵم ح��زب ق�ه‌ره‌ب��ووى
بیروڕا
ئه‌مریکا له رێگاى تورکیاوه کورد ده‌کات ه قوربانى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه 2711/11/32010/11/8 ممه‌ممه- 2012/1/23 دووشه
16
عه‌دنان محه‌مه‌دى ت��ورک��ی��ا س���ه‌رب���ارى ئ����ه‌وه‌ى س���ه‌د ساڵى ره‌ب�ه‌ق�ه به هه‌موو ئیمکاناتى سه‌ربازى و ته‌کنه‌لۆژى پێشکه‌وتووه به یارمه‌تى هاوپه‌یمانانى تا ئه‌م ساته‌ش که خه‌ریکى نووسینى ئه‌م دێڕانه‌م نه‌یتوانیوه بزوتنه‌وه‌ى ئ����ازادى ک���ورد ل �ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان له‌ناو ببات و ئیراده‌ى بشکێنێت یان وای لێبکات واز ل �ه خ �هب��ات و تێکۆشانى خ��ۆى ب��ۆ گه‌ییشتن و ده‌سته‌به‌رکردنى مافه ره‌واک��ان��ى گه‌لى ک��ورد بهێنێت. سه‌ربارى ئه‌وه‌ش که کورد چه‌ندین جار هه‌نگاوى ئه‌رێنى بۆ زه‌مینه خۆشکردن
و نیشاندانى نیه‌تپاکى به چه‌ندان نه‌خش ه رێگا بۆ چ��اره‌س �ه‌رى ئاشتیانه و پرسى ک��ورد پێشکه‌ش ک��ردوه ،ب �ه‌اڵم ده‌وڵه‌تى ک����ورد ب���ۆ ی �هک��ج��اری��ش ب��ێ��ت وه‌اڵم���ى داخوازییه‌کانى هه‌نگاوه ئه‌رێنییه‌کانى ب��زوت��ن �ه‌وه‌ى ئ����ازادى ن���ه‌داوه‌ت���هوه ،به‌ڵکو ب�ه پێچهوانهوه له‌کاتى هه‌ڵهێنانى ئه‌م هه‌نگاوانه‌دا هه‌میشه وه‌کو الوازییه‌کى پ�هک�هک�ه هه‌ڵسه‌نگاندنیان ب��ۆ ک��ردوه ئاستى هێرشه سه‌ربازى و سیاسى فراوانتر کردوه هه‌ر بۆیه هه‌تا ئێستاشى له‌گه‌ڵ دابێت هیچ نییه‌تدارییه‌کى ده‌سه‌اڵتدارانى تورک بۆ چاره‌سه‌رکردنى پرسى کورد نهبووه و نییه .ئه‌و پڕۆپاگه‌ندانه‌ش که له‌کاتى هه‌ڵبژاردن یا ئه‌و کاتانه‌ى که پێویستیان به ده‌نگى کورد بووه ،کردویانن ل �ه فرمێسکى تیمساحى و دووڕووی���ى هیچ زیاتر ن�هب��ووه ،ئه‌مه‌ش بۆته هۆى گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه‌که‌ى هیچ هیوا و ئۆمێدێکیان به ده‌وڵه‌تى تورک نه‌مێنێ و هه‌وڵ بده‌ن خۆیان له چوارچێوه‌ى سیستمى که‌جه‌که‌دا کێشه‌کانى خۆیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن. دواى ب�ڵ�اوب���وون���هوه و پ��راک��ت��ی��زه‌ک��ردن��ى ب�ڵاوب��وون �ه‌وه‌ى ئ �هم سیستمه له باکورى ک��وردس��ت��ان ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی��ی�هک��ى گشتگیر ت�ه‌واوى داموده‌زگاکانى پارتى ئاشتى و دیموکراسى گرته‌وه ،بۆیه ئۆپه‌راسیۆنى سیاسیان له ژێر ناوى که‌جه‌که‌دا ده‌ست پێکرد و هه‌تا ئێستاش ب�هس�ه‌دان که‌س ل��ه زی��ن��دان �هک��ان ت��ون��د ک����ردۆت����هوه ،به تایبه‌ت دواى ئ �ه‌وه‌ى له ساڵى راب��ردوودا
ش��ۆڕش��ى گ �ه‌الن��ى ن��اوچ �هک �ه ل �ه دژى سیستمه دیکتاتۆرییه‌کان ب �ه ئاگرى جه‌سته‌ى محه‌مه‌د بوعه‌زیزى هه‌ڵگریسا تورکیا له پێش ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌رى ترى داگیرکه‌رى کوردستان که‌وته ناو ترسێکى گ �ه‌وره‌وه ،له‌وه ده‌ترسا شه‌پۆلى شۆڕشه‌کان ببنه ئیلهامێک بۆ شۆڕشى ک��وردان و هه‌نگاوه‌کانى خێراتر بکات، ب��ۆی �ه ب��ۆ رێ��گ��رت��ن ل���هم ش �ه‌پ��ۆل �ه وه‌ک��و ه �هم��وو جارێکیتر ل �ه دژى ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى ئ��ازادى و رێبه‌ره‌که‌ى پیالنى ب�ه‌رف��راوان ئ��ام��اده ک��را ههرچهنده پراکتیزه‌کردنى پیالنه‌که تورکیا و واڵتانى داگیرکه‌ر بێت ،ب �ه‌اڵم ئ�هن��دازی��اره‌ک�هى ئه‌مریکا و بریتانیان .له‌و پیالنه‌شدا به پله‌ى یه‌ک ه �هوڵ درا شه‌ڕێکى ناوخۆیى له نێوان کورد هه‌ڵبگریسێنێ و سااڵنى نه‌وه‌ده‌کان دووب����اره ب��ک�هن�هوه و ک���وردان ب�ه ش�ه‌ڕى ناوخۆیى خۆیانهوه خه‌ریک بکه‌ن .بۆ ئه‌مه‌ش رێککه‌وتنێکى هه‌مه‌الیه‌نه‌یان ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ���ێ���ران ،ب���ه ت��ۆپ��ب��اران��ک��ردن��ى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان وێ��ران��ک��ردن��ى گوند و شه‌هیدکردنى هاواڵتیان و سوتاندنى سروشتى کوردستانیان ک��رده ئامانج. بۆ ئ �ه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵتى باشورى کوردستان وه‌ک گ�ه‌ل بخه‌نه ژێ��ر گ��وش��اره‌وه تا له دژى بزوتنه‌وه‌ى ئ��ازادى له‌گه‌ڵ تورکیا هاوکارى بکه‌ن .هه‌رچه‌نده‌ش ئه‌و خه‌ونه‌ى تورکیا نه‌بوو به راستى و به‌دى نه‌هات، ب���ه‌اڵم ه�ه‌ت��ا ئێستاش ل �ه لێدوانه‌کانى ده‌سه‌اڵتى ئاکه‌په‌دا واده‌رده‌ک �ه‌وێ هه‌وڵ ده‌ده‌ن ش�ه‌ڕى ناوخۆیى له نێوان ک��وردان
هه‌ڵبگریسێن و ل�هم نێوانه‌شدا ،هێشتا هیوابڕاو نه‌بوون. به‌اڵم به گوێره‌ى من وه‌اڵمێک له الیه‌ن گ�ه‌ل��ى ک���ورد و الی �هن �ه سیاسییه‌کانى ک��وردس��ت��ان ن���هک ت�هن��ه��ا ب �ه ئ��اک�ه‌پ�ه، به‌ڵکو ب �ه‌ت �ه‌واوى دوژم��ن��ان��ى ب��درێ��ت�هوه، به‌ستنى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستانه بۆ یه‌کخستنى یه‌کجاره‌کى هه‌موو ماڵى کورد له هه‌ر چوارپارچه‌ى کوردستان .له‌م پێناوه‌شدا خه‌باتکردن و هه‌وڵدان بۆ هه‌موو الیهنه سیاسییه‌کان و چین و توێژه‌کانى ک���وردس���ت���ان ل���ه گ��ش��ت پ��ارچ �هک��ان��ى کوردستان له نان و ئاو گرنگتره .لێره‌دا ئ �هم پ��رس��ی��اران�ه دێ��ن�ه پ��ێ��ش�هوه :ی�هک�هم: بۆچى تورکیا و ده‌سه‌اڵته‌که‌ى ئاکه‌په ل �ه الی���هک ب��ان��گ �ه‌وازى دی��م��وک��راس��ى و کرانه‌وه ده‌که‌ن ،و له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ئۆجه‌الن بۆ دۆزینه‌وه‌ى رێگاچاره کۆده‌بنه‌وه ،به‌اڵم له الیه‌کیتریشه‌وه خه‌ڵکى مه‌ده‌نى وه‌ک رۆبۆسکى کۆمه‌ڵکوژ ده‌که‌ن و چه‌کى کیمیایى دژى گه‌ریال به‌کار ده‌هێنن و سوپاسى س �ه‌رۆک ئه‌رده‌کانیش دهک�هن له‌سه‌ر رووداوه‌ک���هى ئه‌مجاره .دووه‌م :له کاتێکدا ئاکه‌په بانگه‌شه‌ى پارتییه‌کى دڵ��خ��ۆش��ک �ه‌ر دهک�����ات ب���ۆ ک������وردان و که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کانیتر له الیه‌کیتر ههرچهنده خۆشى ده‌زانێ الیه‌نى هه‌ڕه حه‌ساس که هێڵى سوره بۆ گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه‌ى ئ����ازادى ،ب �ه‌رێ��ز ئ��ۆج�ه‌الن�ه و ل �ه هه‌مان کاتیشدا گه‌ره‌نتى شه‌ڕ و ئاشتیشه ،به‌اڵم بێ له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌م حه‌ساسییه‌ته ئهوه ش �ه‌ش مانگه گۆشه‌گیرییه‌کى توندى
به‌سه‌ریدا سه‌پێندراوه .به‌رده‌وامکردنى ئه‌م سیاسه‌ته فاشیستانه‌ى ئاکه‌په زه‌مینه‌ى ئاشتیانه و دیموکراتیانه به‌ته‌واوه‌تى له ئ��ارا ناهێڵێت .سێیه‌م :ده‌وڵ�ه‌ت��ى تورکیا ب�هو سیاسه‌ته دژه ک���ورده‌ى که پێڕه‌وى ده‌کات و له منداڵى هه‌فت ساڵ تا هه‌فتا ساڵى کردۆته ئامانجى گرتن و کوشتن نیشانده‌رى ئ �هوه نییه ک�ه ل�ه دهس��ت��ورى نوێ که خریکه ئاماده‌ى ده‌که‌ن کۆکى ده‌ستوره سه‌ربازییه‌که‌ى ( )1982نییه که له‌سه‌ر بنه‌ماى یه‌ک ئااڵ ،یه‌ک نهتهوه و یه‌ک واڵت دامه‌زراوه .چوار :ئایا له واڵتێکى وه‌کو تورکیا که خوێنى کوردان له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌کانه‌وه حه‌اڵڵ ده‌کرێ و ئه‌ردۆغانیش به بێ دین ناوزه‌دیان ده‌کات ل �ه ده‌ره‌وه‌ى ک��وش��ت��ن و ئینکارکردنى شوناس چاوه‌ڕوانى چیترى لێده‌کرێ. ده‌توانین چه‌ندان پرسیارى هاوشێوه به‌که‌ین، به‌اڵم گرنگ ئهوهیه واڵمه‌که بدۆزینه‌وه و بزانین چاره‌سه‌ر چییه؟ چى له پشت ئه‌م سیناریۆ فاشیستانه‌ى ئاکه‌په‌دا شاراوه‌یه؟ ئه‌مانه‌ش هه‌موو نیشانده‌رى ئ �ه‌وه‌ن که فه‌لسه‌فه‌ى سیاسى و ستراتیژى ئاکه‌په‌دا چاره‌سه‌رى دیموکراتیانه‌ى کێشه‌ى کورد نییه ،به‌ڵکو له ژێر ده‌مامکى ئیسالم و بانگه‌شه‌کردن بۆ دیموکراسى و مافى م��رۆڤ هه‌وڵى جینوسایدکردنى گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه‌که‌ى ده‌درێ��ت .هه‌روه‌ها ه�هوڵ ده‌درێ��ت له کایه هه‌نوکه‌یه‌کانى ناوچه‌که گۆشه‌گیر و پ�ه‌راوێ��زى بخات مه‌به‌ستى سه‌ره‌کیش که‌مکردنه‌وه‌ى ئه‌و کاریگه‌ریه‌یه که په‌که‌که له‌سه‌ر گه‌لى
ک��ورد له ه�ه‌ر چوارپارچه‌ى کوردستان هه‌یه‌تى ،ئه‌مه‌ش نه ته‌نها تورکیا ،به‌ڵکو ئه‌مریکاشى خستۆته مه‌ترسییه‌وه ،چونکه پرسى سوریا و پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى له ناوچه‌که‌دا ته‌سلیمى تورکیا کراوه و ل �هو چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ش��دا ل�ه ه �ه‌ر کاتێک زیاتر ئه‌مریکا پشتیوانى لێده‌کات و هه‌ر مه‌ترسیه‌ک به مه‌ترسییه‌ک له سه‌ر تورکیا به مه‌ترسى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆى ده‌بینێ .هه‌ر بۆیه‌ش چه‌ندین جار تورکیا چه‌کى کیمیایى قه‌ده‌غه‌کراوى له دژى گه‌ریال به‌کارهێناوه و هه‌ره دواییش ( )35کاسبکارى مه‌ده‌نى له رۆبۆسکى شه‌هید ک��رد ،که‌چى ئه‌مریکا ن�ه‌وه‌ک ه��ی��چ ک��اردان��ه‌وه‌ی��هک��ى ن��هب��وو ،به‌ڵکو سیستمى ئه‌مریکا پشتگیرى خ��ۆى بۆ ئه‌م هه‌واڵنه ده‌ربڕى ،له کاتێکدا رۆژانه ه �ه‌ڕه‌ش �ه ل�ه ئ��ێ��ران دهک���ان گ��وای�ه ک��وره ئه‌تۆمییه‌که‌ى به‌مه‌به‌ستى سه‌ربازى به‌کار دێنێت ئه‌و دووڕووییه‌ى ئه‌مریکا و تورکیا له کاتێک دایه که شۆڕشى کورد له کاتێک زیاتر نزیکى سه‌رکه‌وتن بۆته‌وه له الیه‌کیتریشه‌وه ئه‌مریکا هه‌وڵ ده‌دات به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى له رێگاى تورکیاوه بپارێزێ له هه‌مان رێگاوه هه‌موو واڵتانى ناوچه‌که بکاته قه‌ڵغانێک بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه درێژخایه‌نه‌کانى ئه‌مریکا .هه‌ر بۆیه به پله‌ى یه‌که‌م ده‌یانه‌وێت جارێکیتر کورد بکه‌نه قوربانى لۆزانێکیترى سیاسى و جینۆسایدى کلتورى و جوگرافى به‌سه‌ر کورددا بسه‌پێنن.
(بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى) له شه‌رعه‌وه بۆ شه‌رتى ناشه‌رعى
ئاراس عوسمان
ح��زب��ى ک����وردى ب������ه‌رده‌وام ل �هس �ه‌رده‌م � ه ج��ی��اوازه‌ک��ان ل ه دۆخێکى جۆرێک ل ه که‌رت و له‌تبووندا بووه ،به هۆى کێشه و گرفته‌کانى ناوخۆیه‌و‌ه زیاتر ئه‌م حاڵه‌تان ه روویانداوه ،ئه‌و کێشانه‌ش به‌ده‌ر نه‌بوون ل ه ده‌ست خستنى پۆست و پل ه و به‌رژه‌وه‌ندی ه تایبه‌تیه‌کاندا ،له‌پاى ئ�ه‌وه‌ى له‌هه‌مبه‌ر گرفتى میلله‌تێک یان ڕێکخراوگه‌لێک ی��ان ئایدۆلۆژیایه‌ک بێت ،زۆرن ئه‌و حزبانه‌ى سااڵنێک هاوشان بوون له‌گه‌ڵ حزبه‌کانى ئێستاى یه‌کێتى و پارتى، به‌اڵم ئه‌وه‌ى له‌م قۆناغه‌دا به‌دى ده‌کرێت رۆڵى هه‌ندێک له‌و حزبانه‌ی ه ک ه ده‌بینى له‌ڕووى سیاسى و پێگه‌ى جه‌ماوه‌رییه‌وه، به‌شێوازێکى الواز له ساحه‌ى سیاسى و له‌سه‌ر ئه‌داى کارکردنیان گه‌یشتونه‌ت ه جۆرێک له‌نزیک ب��وون�هوه و کۆتایى ی �هک��ج��اره‌ک��ى ،ب����ه‌اڵم ه �هن��دێ��ک ج��ار یه‌کێتى وپارتى له‌کاتى هه‌ڵبژاردن و ئه‌وکاته‌ى بزانن فشارێکى ده‌ره‌کى یان
ناوخۆیان له‌سه‌ر بێت ،دێ��ن ئ �هم به‌ناو حزبان ه ده‌خه‌نه ب��ازاڕه‌وه بۆ پڕکردنه‌وه‌ى واژووی���هک���ى زی��ات��ر ی���ان به‌هێزکردنى پێگه‌ى خۆیان ،که چه‌ندجارێک به‌ڵێنى هه‌ندێک وه‌زاره‌تى سیادیشیان پێده‌درێت، به‌اڵم دواتر ب ه وه‌کیل وه‌زیرێکیان پاڵیان پێوه‌ده‌نرێت ی��ان وهزارهت��ێ��ک ک ه خاڵى بێت ل�ه‌ئ��ی��راده و ت��وان��اى ئ���ه‌وه‌ى هه‌بێت ئ��ال��وگ��ۆڕێ��ک ب��ک��ات ل�� ه پێکهاته‌ى ه�ه‌رێ��م�هک�ه‌دا ،وه‌ل��ێ ج��ی��اواز له‌مانه‌ش ئ�ه‌وه‌ى له‌و چوارچێوه‌یه‌دا وه‌ری ده‌گرن ده‌بێت به‌پێى ئ��اواز و خولیاى یه‌کێتى و پارتى گۆرانیه‌کان بچڕن ،یاخود بۆ هه‌موو بڕیارێک ده‌بێت مه‌رجه‌عیه‌ت بۆالى ئه‌وان بگه‌ڕێنه‌و‌ه دیسان. هه‌ندێک ج��ار ئ �هم حزب ه بچوکانه ب ه دوکانى سیاسى ناو ده‌هێنرێن ک ه خاوه‌ن ئ �هو هه‌ڵوێستانه ب��وون ک� ه بینیومان ه له‌کاته ج��ی��اوازه‌ک��ان ل�ه کوردستاندا، بۆ نمونه تائێستا نهیانتوانیوه به‌ته‌نها خاوه‌ن به‌رنامه‌و خاوه‌ن پرۆگرامى خۆیان بن به‌تایبه‌ت له‌کاتى هه‌ڵبژاردن و ئه‌و دۆخانه‌ى هاتونه‌ته پێش ،ئ�ه‌وه‌ى هه‌بوو به‌ناوى ئایدۆلۆژیه‌که‌و‌ه بوو هاتونه‌ت ه ناو خه‌ڵکه‌وه دواجار گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه نێوباوه‌شى حزبى فه‌رمانڕه‌وا ،بۆنمون ه ده‌بینیت حزبى زه‌حمه‌تکێشان و سۆسیالیست خ��اوه‌ن چ ب��ڕی��ار و وت��ارێ��ک ب���وون ل �ه کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ( )7/25له‌گه‌ڵ هه‌ردوو ئیسالمیه‌که‌دا(یه‌کگرتوو،کۆم حزب ه ه‌ڵ) بوون ،دواتر پاشه‌کشه‌یان کرد ک ه لیسته‌که‌ى خزمه‌تگوزارى و چاکسازى بوو ،له‌الیه‌کى ترهوه وه‌ک خۆیان ده‌ڵێت حه‌وت حزب بوون هه‌ر له شیوعى باڵ ه
جیابووه‌که‌ى زه‌حمه‌تکێشان هه‌ندێکى ت��رب��وو ت��وان��ی��ان ت�هن��ه��ا ی���هک ک��ورس��ى په‌رله‌مانى کوردستان بهێنن ،حزبێکى تریش به‌ناوى ئیسالم به‌رنامه‌ى قورئانه‌و‌ه به‌ته‌نها به‌شدارى کرد توانى دوو کورسى بهێنێت ک ه ئه‌ویش بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى بوو ،که دواتر گه‌ڕایه‌و‌ه نێو لیستى حزبى باپیره گهوره که یه‌کێتى و پارتیه ،له‌به‌ر ئهوه هه‌رچیه‌ک ئاماژه بکرێت بۆ ئه‌م خه‌ڵکانه‌ى حزبیان ک��ردۆت�هوه ئامانجى به‌خێوکردنى خۆیان هه‌ندێک کادریان، له‌پاى ئ �ه‌وه‌ى ئامانجیان داخوازیه‌کانى میلله‌تى کورد و دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى ری���ش���هى ب���ۆ ک��ێ��ش�ه ه �هن��وک �هی �هک��ان��ى هه‌رێمى کوردستان بێت ،بۆی ه کاتێک ئه‌مان ه ب ه دوکانى سیاسى ناو ده‌هێنرێت ج���ۆرێ���ک ل����هن����اڕه‌زاى ده‌رده‌ب�������ڕن ک ه پێموای ه دهس��ت�ه‌واژه‌ی�هک��ى ت���ه‌واو‌ه بۆیان ه�ه‌روه‌ک کانت ده‌ڵێت (ده‌وڵه‌مه‌ندترین و تایبه‌تمه‌ندترین جیاکه‌ره‌وه‌کانى مرۆڤ ع�ه‌ق��ڵ�ه) ،ب��ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه ئ �هم حزبان ه ده‌وڵه‌مه‌نترین و تایبه‌تمه‌ندترین شتێک له‌الیان الیه‌نى مادییه پێش ئه‌و عه‌قڵه‌ى کانت باسى ده‌کات. له‌م ساڵى نوێیه‌دا ئێستا کابینه‌ى()7ى حکومه‌تى هه‌رێم بۆته باسى گه‌رمى دۆخ��ى هه‌رێمى کوردستان له‌کاتێکدا خه‌ڵکى کێشه‌ى له‌گه‌ڵ گۆڕینى کابینه‌و که‌سه‌کاندا نیه ،به‌قه‌د ئ �ه‌وه‌ى گرفتى هه‌ی ه به‌وه‌ى ئیراده‌یه‌کى ڕاسته‌قینه نی ه بۆ به‌گژدا چوونه‌وه‌ى ئه‌و بێسه‌روبه‌ریه‌کى ل �هم واڵت���ه‌دا ه�هی�ه ،به‌سامان و مافى خه‌ڵکانێک دهک��رێ��ت ک �ه رۆژان��ێ��ک قوربانى مادى و مه‌عنه‌ویانداوه له‌پێناو
ئه‌م دۆخه‌ى ئێستا ههیه ،به‌اڵم نه‌ک به‌و شێوه‌ی ه بێت و چاوه‌ڕێى ئه‌وه‌یان نهکردوه بێبهش بکرێن وه‌ک ده‌ڵێن (ئه‌وه‌ى خۆم ب��ۆخ��ۆم ،ئ���ه‌وه‌ى ت��ۆش ده‌خ����ۆم) ،بۆی ه بینیمان دواى چه‌ندین خولى په‌رله‌مان و ئالوگۆڕکردنى حکومه‌ت و کابین ه ج���ی���اوازه‌ک���ان ه �هم��ی��ش �ه ئ���هم ح��زب��ان�ه په‌راوێزخراون ،به‌اڵم نه‌یاتوانیو‌ه سود له‌و هه‌ڵ ه لۆژیکی ه وه‌ربگرن و عاقڵ ببن پێش ئ �ه‌وه‌ى ج�هم��اوه‌ر ئاگاداریان بکاته‌وه و ره‌خنه‌یان بکات له‌به‌شدارى کردن له‌گه‌ڵ ئه‌و دوو حزبه فه‌رمانڕه‌وایه‌دا ،بۆی ه نیچ ه ئاماژه به‌شتێکى جوان ده‌کات ک ه ده‌ڵێت (به‌ته‌مام ئاقڵ بم ،چونکه خۆم ئه‌وه‌م ده‌وێ���ت ن��هک که‌سێک داواى ئ��ه‌وه‌م لێبکات). ل���ه‌خ���ول���هک���ان���ى پ���ێ���ش���ودا ه���ه‌ری���هک له‌یه‌کگرتوو کۆمه‌ڵى ئیسالمى به‌جیا به‌شداربوون له‌حکومه‌ت و وه‌زاره‌ته‌کانى پێشوى ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا ،ب �ه‌اڵم هه‌نوک ه ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و ده‌سه‌اڵت ه کۆتا ب���ڕی���ارى خ���ۆی���ان���داوه ،ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ى گۆڕانیش به‌شێکى گه‌وره‌ى یه‌کێتى بوو هاتن ه ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و گله‌یى و گازندانه‌ى خه‌ڵکى هه‌یان بوو له‌ئه‌داى حزبه‌که‌یان، ب �ه‌اڵم ئه‌مانیش ل ه بێ ک�هم و کورتى دور نین له ره‌خنه‌ى ج �هم��اوه‌رى ،وه‌لێ له‌نێو پ �ه‌رل �هم��ان و چ��اودێ��رى کردنى کاالکانى حکومه‌ت...هتد ،ده‌توانین بڵێین فشارێکیان دروس��ت��ک��ردوه ک ه به‌هۆیه‌و‌ه حکومه‌ت ه حزبیه‌که‌ش هاتوه‌ت ه ژێ���ر ب����ارى ،ب����ه‌اڵم ه���ه‌ر داواک������ارى و پێداویستى خه‌ڵکى له‌وه زیاتره‌و هه‌وڵى به‌رده‌وامى ده‌وێت بۆ داهاتوو ،یه‌کێک
له‌و حزبه بچوکانه‌ى که له‌ڕووى پێگه‌ى جه‌ماوه‌رییه‌وه ئێستا له‌دۆخێکى ئێجار الوازدا ک��ارده‌ک��ات ،ئه‌ویش بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمی ه ک�ه س��ااڵن��ى پێشو هێزێکى گ���ه‌وره‌ب���ووه ل�هم�هی��دان�ه سیاسیه‌که‌دا، حاڵه‌تى ش�ه‌ڕک��ردن و به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى ههبووه له‌گه‌ڵ حزبى خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت ،له‌و ڕوانگه‌یه‌و‌ه وه‌ک ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر هه‌ڕه‌شه‌ى سکااڵتۆمارکردن و هه‌ڵوێست وه‌رگ��رت��ن��ى دهک���رد ل�ه‌ه�هم��ب�ه‌ر م��اف و داواکاریه‌کانى وه‌ک ڕاده‌ستکردنه‌وه‌ى ئه‌ندامانى بێسه‌روشێوانکراویان و زیاد کردنى بودجه‌که‌یان ،به‌اڵم ئێستا ده‌بینى وته‌بێژى ئه‌م حزب ه به‌وهه‌موو نیگه‌رانیه‌و‌ه ئاماژه‌ى به‌وه‌کردوه بزوتنه‌وه‌ى ئیسالمى م�هب��ده‌ئ��ی�هن ب��ڕی��ارى ب��ه‌ش��دارى کردنى له‌حکومه‌تى داهاتووداوه ،بیرمان نه‌چێت ئه‌م حزبه که له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر هێنده‌ى رۆڵ��ى دوکانێکى سیاسى ده‌گێڕن ،نیو هێنده نهیانتوانیوه ئ���ه‌داى کارکردنى ح��زب��ى خ���ۆی���ان ب��ک �هن ل���هس���ه‌ر ئاستى جه‌ماوه‌رى و به‌هێزبونى پێگه‌یان ،ده‌بینى رۆژ به‌ڕۆژ له‌پاشه‌کشه‌دان مه‌جبور په‌نا بۆ حزبى دهس��ه‌اڵت ده‌ب �هن بۆ مانه‌وه‌ى خۆیان و ئیمتیازى تایبه‌تیان ،له‌کاتێکدا ئه‌م هێزه هێشتا به‌و پێگ ه ته‌سکه‌یه‌و‌ه چ�هن��دی��ن ک��ێ��ش�هى ل �هن��اوخ��ۆدا ه �هب��وو، هه‌ندێک جاریش خه‌ریکى له‌تکردن و کۆتله‌کارین ،له‌هه‌موشى کۆمیدى تر ئ�ه‌وه‌ى سااڵنێک بوو ،باوه‌ڕیان به‌پاره‌و سامانى ئه‌م واڵته نه‌بوو وه‌ریبگرن به‌ناوى ح���ه‌رام و ن��اش�ه‌رع��ی�هوه ،که‌چى ئێستا ده‌بینى چۆن شه‌ڕى ئه‌و پاره‌یه ده‌که‌ن و مانگانه‌که‌یان ئه‌و کاته‌ى هه‌شتا ملیۆن
سیستمى خوێندنی زانکۆ له کوردستان بهرهو کوێ؟ خ��وێ��ن��دن��ی زان��ک��ۆ ل �ه ک��وردس��ت��ان تاکو به‌رزترین پله له‌مه‌ترسیى و سه‌رلێشێواى گه‌وره‌دایه خه‌ریکه بهرهو داڕمانى ته‌واوه‌تى ده‌چێت .پێموایه له هه‌ر واڵتێک خه‌له‌ل له زانکۆ خه‌له‌ل له کۆمه‌ڵگه‌یه به‌رکه‌وتنى گورزێکى کوشنده و گهورهیه له کۆمه‌ڵگه و کوشتنییه‌تى ،ته‌نانه‌ت زه‌برێکى کوشنده‌یه له‌شکر سۆفى بۆ بوارى فکر و زانستیش ،که‌واته زانکۆ له‌هه‌ر واڵتێک رێبه‌ر و رێنیشانه‌ده‌رى ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌یه و ئاراسته‌که‌شى دیارى ده‌کات. زانکۆ بوارى فکر فراوان ده‌کات و ته‌نانه‌ت هه‌موومان باش ئه‌و راستییه ده‌زانین که زان��ک��ۆ ئ��اراس��ت �هى ک �ه‌رت��ى کشتوکاڵ و کوردستان له زۆر رووهوه به‌رده‌وام له‌قه‌یراندا پیشه‌سازى و دارستانیش ...ه��ت��د دی��ارى ب���ووه ،یه‌کێکیش ل �هو قه‌یرانه گ �ه‌وران �هى ده‌کات .که‌واته زانکۆ هۆشیار کردنه‌وه‌ى که ئێستا کوردستان رووب���ه‌ڕوى ده‌بێته‌وه خ�ه‌ڵ��ک�ه و ه��ۆش��ی��ارک��ردن �ه‌وه‌ى خه‌ڵکیش سیستمى خوێندنی زان��ک��ۆی �ه ،سیستمى پێشکه‌وتنى کۆمه‌ڵگایه .بۆیه پێویسته
ب������ه‌رده‌وام و زۆر ب �ه وردى ک���ار ل�هس�ه‌ر به‌سیستمکردنى زان��ک��ۆ ب��ک��رێ��ت .ب �ه‌اڵم ده‌بینین له‌کوردستاندا پێچه‌وانه‌ى هه‌موو ئه‌وانه‌یه که له‌سه‌ره‌وه باسکران ،کاتێکیش ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه به‌کارده‌هێنم مه‌به‌ستم ئهوه نییه که له کوردستاندا زانکۆ به‌سیستم ن �هک��راوه .بۆیه ل��ێ��ره‌دا پێویسته ج��ی��اوازى بکه‌ین له نێوان دوو جۆرى سیستم به‌گشتى یه‌که‌میان سیستمێک که وابه‌سته بێت به‌فکر و مه‌نتق له‌دروست کردنیدا هه‌بێت که‌مترین ئینتاجى خ��راپ به‌رهه‌م بهێنێت له ئاراسته کردنى زانکۆ له‌به‌رامبه‌ریشدا دوووه‌م����ی����ان سیستمێکى ت���ر ه �هی �ه که ئه‌ویش ئه‌و سیستمه‌یه که ئه‌سڵه‌ن مه‌نتق رێ��گ �ه ب �هک��ارک��ردن��ى ن����ادات و هه‌میش ه�هوڵ��ى کوشتنى کۆمه‌ڵگا ده‌دات و له
کوردستانیشدا ده‌بینین به‌هه‌مان شێوه ئه‌م شێوه‌کارکردنه‌ى زانکۆ خه‌ریکه خوێندکار به‌ره و فه‌سادى فکرى ده‌بات و بیرکردنه‌وه‌ى ده‌ڕزێنێت و توشى جۆره له‌ش قورسییه‌کى مه‌عنه‌وى دهک��ات .بۆیه دروس��ت نه‌بوونى ریفۆرم و چاکسازى نه‌کردن له سیستمى خوێندنی زانکۆ له کوردستان به‌دڵنیاییه‌وه جۆرێک له دۆگماتیزم دروس��ت دهک��ات. روونتر له زانکۆکانى کوردستاندا ئه‌وه‌نده‌ى خوێندکار گرنگى ده‌دات و پابه‌ند ده‌بێت ب�ه مه‌نهه‌جێک و ل�هس�ه‌ر مه‌لزه‌مه‌یه‌کى چه‌ند پ�ه‌ڕه‌ی��ی�هوه که کۆمه‌ڵک زانیارى وشکى ل�هس�ه‌ر ن��وس��راوه و هیچ سودێک ن��اگ �هی��ی �هن��ێ��ت .ئ���ه‌وه‌ن���ده گ��رن��گ��ى ن���ادات به‌فێربوون و ب �ه‌دواداچ��وون��ى بابه‌تێک و ئاماده‌کردنى چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌ک له‌سه‌رى.
هه‌روه‌ها یه‌کێکى تر له خاڵه جه‌وهه‌رییه‌کان ک �ه ل��ێ��ره‌دا پێویسته ب���ه‌ڕوون���ى ئ��ام��اژه‌ى پێبکرێت .ک�ه خه‌ته‌رێکى زۆر گ�ه‌وره‌ی�ه ب���ۆ س���ه‌ر زان���ک���ۆ و گ��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ئ �ه‌وی��ش به‌سیاسیکردنى زانکۆکانه زانکۆ بووته چه‌کێکى کوشنده به‌ده‌ست سیاسییه‌کانه‌وه و زۆرج����ار ده‌بینین ب �هک��ارى دهه��ێ��ن��ن بۆ به‌رژه‌وه‌ندى شه‌خسى و حزبى و هه‌لى تێدا ده‌ق���ۆزن���هوه .وه‌ک��و خوێندکارێکى زانکۆ پێموایه ل �ه‌ه �ه‌ر واڵت��ێ��ک زان��ک��ۆ بکرێت ب��ه ئ���ام���راز و ئ��اراس��ت �هک �هى ب��ه دهس��ت��ى سیاسییه‌کانه‌و بێت چۆنیان بوێت و له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ان بێت ب�هک��ارى بهێنن .نه‌ک ناتوانرێت به‌رهه‌مى فکری هه‌بێت و فراوان بکرێت ،به‌ڵکو خه‌ته‌رێکى ئهوهنده کوشنده‌یه که ته‌نانه‌ت به مرۆڤ بوونیش له‌و واڵته
ب��وو به‌که‌میان ده‌زان���ى ت��ا ب��ۆی��ان زی��اد ک��را ،پێموایه ئێستا ئه‌و دین و قورئان و حه‌دیسانه‌ى ه�هب��ووه‌و ک��ارى پێکراو‌ه نه‌گۆڕاوه ،به‌اڵم ئه‌م هێزه هه‌نوک ه چۆن ده‌ى جائیزێنیێ و ده‌یشه‌رعیه‌نێت و به‌چ مه‌نتقێک؟ ،یان بۆیه ئ�ه‌وه‌ى ماوهتهوه ئێستا خه‌ڵکى ل ه یارییه‌که و راوبۆچون و هه‌ڵوێسته‌کانتان تێده‌گه‌ن ،ده‌زانێت چ ره‌ن��گ و بۆنێکه‌وه خه‌ڵکى ب��اوه‌ڕ بهوه دهک��ات ک ه خۆى ب��اوه‌ڕى پێیه‌تى ،هه‌ر وه‌ک (وی��ل��ی�هم ڕای���ش) دهڵ��ێ��ت :که‌س بانگێشت ناکه‌م گوێ بۆ راوبۆچونه‌کانم رادێرێت ،ئه‌گه‌ر بۆچونه‌کانم راست بن خۆیان ده‌گه‌یه‌ننه خه‌ڵکى. پێویسته ئ�هوه بڵێین له‌م قۆناغه‌دا ئه‌م ه��ێ��زه ه��ه‌رچ��ى ش�ه‌رت��ێ��ک��ى ه�هب��ێ��ت بۆ به‌شدارى کردن له‌حکومه‌تدا به‌دڵنییایه‌و‌ه ه������ه‌روه‌ک م���اوه‌ک���ان���ى پ��ێ��ش��و ت�هن��ه��ا به‌ڕێده‌کرێت له‌الیه‌ن یه‌کێتى و پارتیه‌وه، ئه‌وان ئه‌وه‌یان ده‌وێت له حزبانه ک ه خۆیان ده‌یانه‌وێت ،نه‌ک ئه‌وه‌ى ئه‌وان ده‌یانه‌وێت، بۆی ه بزوتنهوه سااڵنێک ته‌نها الیه‌نى مادیه‌که‌ى ب �ه‌ڕه‌وا نه‌بینیو‌ه وه‌ریبگرێت بۆ ئ �هو حزبه ئێستا ش �ه‌رت و مه‌رجى چی ه ل� ه پ��اش�ه‌گ�ه‌زب��ون�ه‌وه‌ى ل �هو بیروڕا ئایین ه جیهادی ه شه‌رعیه‌وه ،که پێموای ه ه�هم��وو شه‌رته‌کانى ده‌چێت ه و قاڵبى ناشه‌رعیه‌وه ،هیچ ئومێدێکیش نابینم بۆ رۆڵ و کاریگه‌رى ئه‌م حزب ه بچوکان ه به‌تایبه‌ت ئه‌م هێزه ئیسالمیه هه‌روه‌ک (فرانسیس بیکن) ج��وان ئ��ام��اژه ب�هوه ده‌کات که (ئومێد به‌رچاییه‌کى باشه، به‌اڵم چێشتێکى خراپه). ده‌که‌وێته ژێر پرسیاره‌وه .ب�ه‌اڵم بهداخهوه ده‌بینین ل�ه واڵت��ى ئێمه‌دا زان��ک��ۆ بووه‌ت ه مه‌ڵبه‌ندى حزبایه‌تى و پێگه‌ى سه‌ره‌کیان و ته‌نانه‌ت ده‌توانین بڵێین ئۆفیسێکى تایبه‌تى ئه‌وانه ئه‌مه‌ش واده‌کات ئه‌وه‌نده‌ى خوێندکار خه‌ریکى ک��ارى حزبایه‌تى و پله‌پلێنه بێت ئهوهنده گرنگى به‌فێربوونى فکر و دیراسه ک��ردن و قسه‌کردن ل�هس�ه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌کى گرنگ و چاره‌نوس ساز نه‌دات .بێگومان هه‌موو ئه‌مانه‌ش کاریگه‌رى نێگه‌تیڤیان ده‌بێت له‌سه‌ر دواڕۆژى ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌یه و نه‌وه‌یه‌ک به‌رهه‌م دێنێت که داڕزاو بێت له بوارى عیلم و مه‌عریفه‌دا و هیچ بوارێک بۆ فیکر ناهێڵیته‌وه .ته‌نانه‌ت کاریگه‌رى گ���ه‌وره و خ��راپ��ى ده‌ب��ێ��ت ل�هس�ه‌ر مه‌سه‌له‌ى نه‌ته‌وه‌یى بوونمان له ئاستى جیهانى و بهرهو خه‌ره‌ندێکى قوڵمان ده‌بات .له‌ئاکامى هه‌موو ئه‌مانه‌شدا ده‌گه‌ین به‌وه‌ى که هه‌موو ئهمانه سیستم ئاراسته‌یان دهک���ات .بێگومان له ئه‌نجامیشدا کۆمه‌ڵگه باجه‌که‌ى ده‌دات.
تیۆری
هزری دیموکراتیک له سه‌رهه‌ڵدان ه عه‌ره‌بییه‌کاندا الوازه
ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/3 - 2012/1/23
18
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ته ،هه‌فتانه ئه‌حالم مه‌نسور ده‌ینوسێت
بۆ ئه‌و خوێنه‌رانه‌ی که وا ئه‌زانن ره‌شبینم خ��وێ��ن �ه‌ری ئ��ازی��ز! ت��ۆ ب���ۆت ه �هی �ه داوای گ �ه‌ش��ب��ی��ن��ی��م ل���ێ ب���ک���هی ،ب�����ه‌اڵم ئ �ه‌گ �ه‌ر هۆیه‌کانی ره‌شبینیم بزانی وا ناڵێی. ئایا هۆیه‌کانی ره‌شبینیم چین؟ 1ـ ئێمه له چه‌رخێک‌دایین تیایدا جه‌نگی جیهانی سێهه‌م روو ده‌دات .ج��اران ئه‌ڵمانیا شه‌ڕی ئه‌فرۆشت به واڵته‌کانی تری ئه‌وروپا. ئێستاش زۆر ئه‌وروپی له ئه‌ڵمانیه‌کان ده‌ترسن. چونکه هێشتا ده‌وڵه‌تێکی به‌هێزه ،به‌تایبه‌تی له پیشه‌سازیدا .له ره‌واڵه‌تدا به شێوه‌یه‌کی ئاسایی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن ،به‌اڵم ل ه ناخدا هه‌ر رقیان لێیانه و به‌خیلیان پێ ده‌به‌ن. جۆرێک له ترسیش له دڵیاندا ههیه. 2ـ ج���اران ش �ه‌ڕی جیهانی ی�هک�هم و دووه‌م ئه‌تۆمی ن�هب��وو .ئێستاکه ش �ه‌ڕی جیهانی سێهه‌مه و ئه‌تۆمییه .هه‌روه‌ها ئه‌وروپییه‌کان به کۆمه‌ڵه واڵتێک جه‌نگیان ده‌کرد .ئێستا جه‌نگه‌که داب�ه‌ش بووه‌ته سه‌ر رۆژه �ه‌اڵت و هه‌ر واڵتێک به شێوه‌یه‌ک. ێ 3ـ ره‌شپێسته‌کان له ئه‌فریقا له بێ‌ئاوی و ب خۆراکی دان .پێستیان لکاوه‌ته ئێسقانیانه‌وه. چونکه نه ئاو ههیه نه خۆراک .به کۆمه‌ڵ گیان له ده‌ست ده‌ده‌ن .ماڵیان وێ��ران بووه و هه‌ر له کۆچکردن دان .ئه‌و یارمه‌تیانه ک ه پێیان ده‌گات زۆر که‌مه .جاران نه ته‌له‌فزیۆن هه‌بوو نه سه‌ته‌الیت ،ئێستا هه‌موو رۆژێک هه‌موو کاتژمێرێک له په‌خشکردنی هه‌واڵدا هه‌ست ده‌که‌ی تۆ له ئه‌فریقا دای ،برسیته، تینوته و وا خ�ه‌ری��ک�ه منداڵه‌کانیشت ب ه کۆمه‌ڵ گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن .ئایا که هه‌واڵى وا ببینی و ببیستى ئه‌ی به قاقای پێکه‌نین؟ ها ها ها ها ها ...من ناتوانم پێ بکه‌نم. ده‌مێکه هه‌ر له‌و رۆژه‌وه که زانیومه شه‌ڕی جیهانی سێهه‌مه ،ره‌شبین بووم .چونکه من مرۆڤم و مرۆڤدۆستم و مرۆڤایه‌تیم خۆش ده‌وێت. 4ـ ئه‌گه‌ر وه‌کو کوردێک قسه بکه‌م ،هێشتا چه‌ند مانگێک تێنه‌په‌ڕیوه که بومه‌له‌رز‌ه ماڵه‌کانی سێ به‌شی ناوچه‌ی وانی رماند و دانیشتووانی له‌ناو برد .هه‌روه‌ها به گه‌ڕه‌ک، خانووبه‌ره ته‌پیوه .زۆرب �هی زۆری��ان بێ‌الن ه بوون .ها ها ها ها ها ... ئ���هم���ه ن��وک��ت��هی��هک��ی ک������وردی ب����وو ب��ۆم ده‌گ��ێ��ڕن �هوه :ت��ورک��ی��ا ش��اره‌ک��ان��ی ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ژه‌ه��رب��اران دهک���ات ،ئ �ه‌ردۆغ��ان سه‌ر له واڵته عه‌ره‌بییه موسڵمانه‌کان ده‌دات ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی هێمنی و ئاشتی و ئاسوده‌یی بگه‌ڕێنێته‌وه ل�ه کاتێکدا ک���وردی باکور خاپور دهک��ات .ب�ه‌ر له مانگێک ،گوندی رۆبۆسکی ،ژه‌هرباران کرد به مه‌رجێک ئه‌و هه‌موو منداڵ و گه‌نجانه بارهه‌ڵگر بوون، په‌یوه‌ندیان به سیاسه‌ته‌وه نه‌بوو .له کاتێکدا که هێرش کرایه سه‌ر ئه‌ردۆغان ،ته‌نها وتی: «ب �ه‌داخ �هوه» .له قه‌ندیل ئاگربارانه ،هه‌ر گه‌ریالیه و شه‌هید ده‌بێ ،ده‌ی پێ بکه‌نن! ه��ا ه��ا ه��ا ه��ا ه��ا ...ئ �هم ل �هس �ه‌ر ئاستی باکوری کوردستان. ب��ا ب��ێ��ی��ن�هوه س���ه‌ر رۆژئ������اوای ک��وردس��ت��ان. ک���ورده‌ک���ان ب�ه‌ره�ه‌ڵ��س��ت��ی و ش���ۆڕش ب�ه‌رپ��ا ده‌که‌ن دژی به‌شار ئه‌سه‌د .رۆژی چه‌ندین شۆڕشگێڕ شه‌هید ده‌بێت .پێ بکه‌نن! ها ها ها ها ها ... بێینه‌وه س�ه‌ر ب��اش��وری کوردستان .میلله‌ت له برسا م��ردووه .دوو حزب یاری به هه‌موو میلله‌ت دهک��ات .میلله‌تیش شۆڕشی کرد، ب�ه‌اڵم شکستی هێنا .به چ��اوی خۆم بینیم ح��ه‌وت ح��ه‌وت و ه�ه‌ش��ت ه�ه‌ش��ت ب�ه گ��روپ وه‌س��ت��اون له شه‌قامی ئ��ۆرزی و ب�ه‌رده‌رک��ی سه‌را .منیش چووبووم بۆ ده‌رمان کڕین .پێ بکه‌نن! ها ها ها ها ها ... دێینه‌وه سه‌ر رۆژهه‌اڵتی کوردستان .ئێران و ما
ادراک ما ئێران! هه‌ر خه‌ریکی له‌سێداره‌دانی گه‌نجه‌کانه و ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ی ئاسایش له سه‌ر سنور و هه‌روه‌ها تۆپبارانکردنی دێ و مه‌ڕ و مااڵت و هه‌موو رۆژێک هونه‌رێکی تایبه‌تی ههیه بۆ چه‌وساندنه‌وه‌ی خێزانه‌کانی شاره جیاجیاکان به بیانوی به‌پێشمه‌رگه‌بوونی ک��وڕه‌ک��ان��ی��ان .ئایا چه‌ند ک �هس ل�ه زیندان دای �ه؟ چه‌ند ک�هس چ��اوه‌ڕێ له‌سێداره‌دانی خۆی دهک��ات؟ چه‌ند چه‌ند چه‌ند ...جگه له بگره و به‌رده له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و ئه‌مریکا، ئه‌تۆمه ترسناکه‌که‌ی که هه‌موو رۆژێک پێش دهک�ه‌وێ و سێ به‌شی ده‌وڵه‌تان ترسی ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌وه‌ی ئ��هو ئ�ه‌ت��ۆم�ه ئ��ێ��ران��ی��ی�هی��ان لێ نیشتووه .ئهمه هه‌واڵێکی دڵخۆشکه‌ر بوو. پێ بکه‌نن! ها ها ها ها ها ... ئه‌فغانستان و پاکستان ئاگربارانه ،تۆپ ب��اران �ه ،م��اڵ وێرانکردنه ،وه‌ستانی ژیانه. ئاژاوه‌نانه‌وه‌یه ،شه‌ڕی ده‌رونییه و ...ئه‌گه‌ریش هێندستان کلکی بجوڵێنێت ئهوه هه‌ڕه‌شه‌ی کشمیرێکی تری لێ ده‌کرێ. چین ،هه‌موو رۆژێ��ک به شێوه‌یه‌ک پێش دهک �ه‌وێ��ت .چ ل�ه روی پیشه‌سازییه‌وه ،چ ل �ه روی ب��ازرگ��ان��ی��ی �هوه .ئ���هم ف �ه‌رت �هن��ان �ه، ئ �هم ئ��اگ��رب��اران�ه ،دژی چینه .وه‌ک چۆن خومه‌ینی و ئاخونده‌کانیان ده‌هێنا بۆ ئێران، بۆ ئه‌وه‌ی باشوری یه‌کێتی سۆڤیه‌ت هان بده‌ن بۆ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی یه‌کێتی سۆڤیه‌ت ،وه‌ک چچن و کۆماره‌کانی تر. شۆڕشی به‌هاری عه‌ره‌ب که شۆڕشی پاییزی ع �ه‌ره‌ب �ه ،ه�هم��وو واڵت��ان��ی��ان ک��رده ئیسالمی سیاسی .بگره له تونسه‌وه که زۆربه‌ی زۆری شیوعی بوون تا لیبیا ،تا میسر که (ئیخوان) یان هێنا و ئینجا وه‌ره و سه‌یری ئه‌م فیلمه تازه‌یه بکه .ئایا ئاینده‌ی میسر چۆن ده‌بێ؟ مه‌گه‌ر هه‌ر خۆم بیزانم .باز بده به سه‌ر سوریا و یه‌مه‌ن ،ریسواییه‌که هه‌مان ریسواییه. عێراق؛ هه‌ر له باسکردن نایه‌ت .که بووه‌ته واڵتێکی سه‌یر و سه‌مه‌ره .سونییه‌ک ناوێرێ بڵێ «له‌ل» .ئێران خۆش بێ ،ئاخونده‌کانی (ک �ه‌رب �ه‌ال و کازمیه و ن �ه‌ج �ه‌ف)ی��ان خۆش بێ ،ده‌سه‌اڵتی ئه‌مریکی و به‌ریتانی خۆش ب��ن ،کڵڵ‌ڵ‌ڵ‌ڵ‌ڵ‌ڵ‌ڵش ...چاودڵی رۆش��ن، سه‌رۆکی به‌ڕێزی عێراق ،ج�ه‌الل تاڵه‌بانی! جگه له کاره‌ساتی هه‌موو رۆژێکی عێراق، ئاینده‌ی عێراق چۆن ده‌بێ مه‌گه‌ر هه‌ر خۆم بزانم .هه‌یوه شێره! ک����ه‌رک����وک؛ م���اڵ‌وێ���ران���ی ک����ورده‌ک����ان و درۆکانی سیاسه‌تمه‌داره‌کان و فشه‌ی ماده‌ی ( )140جگه له وێرانبوونی ،هێشتا ئاینده‌ی نادیاره له کاتێکدا له سه‌ر م��اده‌ی ()140 وت���اری «ب��ای ب��ای م���اده‌ی (»)140م له رۆژنامه‌ی هاواڵتی باڵو کردهوه .من ئێستا هه‌یوه‌شێره له سه‌ر قودسی کوردستان ده‌که‌م. ده‌ی پێ بکه‌نن! ها ها ها ها ها ... ئۆزۆن کون بووه ،به‌یانی نه دوو به‌یانی هه‌تاو ئه‌مانسوتێنێت ،توشی شێرپه‌نجه‌ی پێستمان دهک�����ات .چ����وار وه‌رزه‌ک�����ه ت��ێ��ک ده‌چ��ێ��ت. کاره‌ساتی سه‌یر سه‌یر روو ده‌ده‌ن .به هه‌زاران و ملیۆنان مرۆڤ ده‌م��رن .ئاو ده‌بێته هه‌ڵم، ده‌بێته ه�ه‌ور و ئه‌مجاره ده‌بێته الف��او .قوڕم به‌سه‌ر ،الفاو ده‌مباته‌وه .ئه‌ی بۆ هه‌یوه‌شێره‌م بۆ ناکه‌ن؟! پێم پێ ده‌که‌نن؟ !1ها ها ها ها ها ... خوێنه‌ری به‌ڕێز! ئه‌م نوکتانه‌م بۆ گێڕانه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی بزانن که من هه‌موو رۆژێک بۆ شوێنێک و ب�ه شێوه‌یه‌ک ق��وڕ ده‌گ��رم �هوه و هه‌یوه‌شێره و شیوه‌ن دهک �هم ،که‌چی ئێوه داوای فشه و فشقیات و جڕت و چه‌قه‌نه‌م لێ ده‌که‌ن .پێ بکه‌نن! ها ها ها ها ها ... دڵم به ئێوه خۆشه بۆیه ره‌شبینم! پێ بکه‌نن! ها ها ها ها ها ...
به‌شی دووه‌م و کۆتایی واحید هه‌ورامی
له به‌شی پێشودا باس له زه‌مینه و هه‌ندێک ل ه هۆکاره‌کانی ده‌رکه‌وتنی راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌ری گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست کران و راوه‌سته‌یان ل�هس�ه‌ر ک��را و ه �هوڵ درا ل�ه میانه‌ی تێڕوانین ه جۆراوجۆره‌کان سه‌باره‌ت به‌م بابه‌تانه ده‌رکه‌وتن ه پێش ،راستیه‌کانی کۆمه‌ڵگا وه‌ک خۆی بخرێن ه روو .ل �ه س��ه‌ر ئ��هم ب��ن�هم��ای�ه‌ش چ�هن��د پرسیاری گرنگمان وروژاند که له‌م به‌شه‌دا ده‌بێت وه‌اڵمێکیان بۆ بدۆزینه‌وه. وه‌ک س �ه‌ره‌ت��ا ب��ا ئ���هوه ل�هب��ی��ر ن�هک�هی��ن ک �ه ئ�هو خ��ااڵن �هی پێشتر وه‌ک ه��ۆک��اری ده‌ستپێکردنی س �ه‌ره �ه‌ڵ��دان ئ��ام��اژه‌ی��ان پ��ێ ک���را ،ه�هن��وک�ه ل�هو واڵتانه‌ی که قۆناغی راپه‌ڕینیان تێپه‌ڕاندووه و سیستمی ده‌سه‌اڵتیشیان هه‌ڵوه‌شاندووه‌ته‌وه ،هێشتا وه‌ک هۆکاری گرژی و ئاڵۆزی ده‌ژمێردرێن و له‌به‌ر نه‌مانی گوشار و زه‌ختی سیستم ئه‌مجاره ب ه شێوه‌یه‌کی زه‌قتر و دیارتر خۆیان ده‌نوێنن .ئه‌و شه‌پۆل ه توندوتیژییه‌ی که له نێوان کریستیانه قبتیه‌کانی میسر و گروپه ئیسالمیه رادیکاڵه‌کان رۆژانه ل ه ئ��ارادای�ه ،خۆی له خۆیدا دیاریکه‌ری ئه‌و برین ه قووڵ و ناتورانه‌ی که به جه‌سته‌ی کۆمه‌ڵگاکانی ناوچه‌وه به‌دی ده‌کرێت .ئه‌گه‌ر کچێکی میسری وێنه‌ی روتی خۆی له فه‌یسبوکدا داده‌به‌زێنێت، ده‌یه‌وێت سه‌رنجی رای گشتی بۆ سه‌ر کێشه‌کانی ژنان رابکێشێ و توڕه‌یی خۆی له به‌رامبه‌ر ئه‌و گوشارانه‌ی که له الی�هن زۆرینه‌ی کۆمه‌ڵگا و گروپه ئائینیه پاشڤه‌ڕووه‌کان به تایبه‌ت له سه‌ر ژن په‌یڕه‌و ده‌کرێت دیار ده‌کات .له میانه‌ی کێبڕکی و ملمالنێ حزب و الیهنه سیاسییه‌کاندا و له پێناو گه‌یشتن به ده‌سه‌اڵت ،کۆمه‌ڵگا له‌ت له‌ت ده‌بێت و هه‌ر ده‌رفه‌تێک بۆ تیمارکردنی نه‌خۆشییه‌کانی له‌بار ده‌برێت .ئه‌م روداوانه ،شیمانه‌ی داهاتویه‌کی رونمان پێ نیشان ناده‌ن .له دۆخێکدا که هێشتا ل ه زۆرێک له واڵتانی ناوچه‌دا گه‌ل له راپه‌ڕیندان له‌و واڵتانه‌ی که ش��ۆڕش تیایاندا سه‌رکه‌وتووه، ره‌وش��ی گ �ه‌ل ب��ه‌ره‌و باشبوون ن�ه‌چ��ووه و کێشه و گرفته‌کان وه‌ک خۆی و به بێ چاره هێشتراوه‌ته‌وه. ئه‌م دۆخ�هی که ئێستا میسر و تونس و لیبیای ت��ێ��دان ،رێ له‌به‌ر هه‌ندێک بیرۆکه‌ی تایبه‌تی وه‌ک بێ‌ئه‌نجامبوونی شۆڕش کردووه‌ته‌وه .ئه‌گه‌ر ئه‌م راپه‌ڕینانه نه‌یانتوانیبێت رێ له‌به‌ر چاره‌سه‌ری کێشه کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسییه‌کانی ناوچه‌ک ه ب��ک�هن�هوه ،ئ �ه‌وک��ات ئایا دهک��رێ��ت وه‌ک ش��ۆڕش پێناسه بکرێن .له راستیدا شۆڕش به‌رهه‌می کێش ه و گرفته‌کانی کۆمه‌ڵگایه .ئه‌گه‌ر سیستمێک نه‌یتوانی کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانی کۆمه‌ڵگا چاره‌سه‌ر بکات و وه‌اڵم��ده‌ری خواسته‌کانی گه‌ل نه‌بوو ،ئه‌وکات ره‌وایه‌تی سیستم نامێنێ و گه‌ل چیدی ئه‌و سیستمه قبوڵ ناکات .ناڕه‌زایه‌تی ل ه به‌رامبه‌ر سیستم به‌ردی بناغه‌ی هه‌ر شۆڕشێکه. ئه‌گه‌ر ناڕه‌زایه‌تیه‌کان ئاستێک له به‌رزبوونه‌وه‌یان له‌خۆ گ��رت که زۆری��ن�هی کۆمه‌ڵگای گرته‌وه، ش��ۆڕش��ێ��ک ی���ان ه�هس��ت��ان��ێ��ک ی���ان ب��اش��ت��ر بڵێم ته‌قینه‌وه‌یه‌کی ج �هم��اوه‌ری دهس��ت پ��ێ دهک��ات. هه‌ڵبه‌ت ناڕه‌زایه‌تی به ته‌نیا بۆ به‌رپاکردنی شۆڕش ب�هس نیه و کۆمه‌ڵێک فاکته‌ر و ئه‌کته‌ری تر له به‌رپاکردن و به‌ڕێوه‌بردن و به ئه‌نجام گه‌یاندنی شۆڕشدا رۆڵ ده‌گێڕن .ئه‌گه‌ر جه‌ماوه‌ری ناڕازی رێ��ک نه‌خرێن و داخوازییه‌کان له س�ه‌ر بنه‌مای رئالیته‌ی کۆمه‌ڵگا راوه‌س��ت�ه نه‌کرێن ،ناشێت و ناتوانرێت باس له شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدان بکرێت. ش���ۆڕش ل �ه ب��ن �هم��ادا دژه‌س��ی��س��ت��م�ه .ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئه‌و دژایه‌تیه و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌یه که له به‌رامبه‌ر سیستم پ �ه‌ره‌ی پێ ده‌دات له هه‌مان کاتدا خوڵقێنه‌ری سیستمێکی ئه‌ڵته‌رناتیڤه .ئ �هو بۆشاییه‌ی ک ه پ��اش تێکچونی سیستمی دهس���ه‌اڵت���دار دروس��ت ده‌ب��ێ ،په‌یویستی ئ��اواک��ردن��ی سیستمێکی نوێ (ئه‌ڵته‌رناتیڤ) خۆی ده‌رده‌خ��ات .له‌م روانگه‌یه‌و‌ه هه‌ر ج��ۆره ناڕه‌زایه‌تییه‌کی ج�هم��اوه‌ری پێناسه‌ی شۆڕشی بۆ ناکرێت .راپه‌ڕینه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت��ی��ش س����ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی ک�ه کۆمه‌ڵێک گۆڕانکاریان له هه‌رێمه‌که و جیهاندا به دوای خۆیاندا هێناوه ،دیسان له زۆر رووهوه نهیانتوانیوه ببنه خ��اوه‌ن سه‌رجه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی شۆڕش. ه �ه‌ر ج��ۆره ش��ۆڕش ی��ان راپه‌ڕینێکی ج�هم��اوه‌ری به‌رهه‌م و ئه‌نجامی کۆمه‌ڵێک کێشه و گرفت و قه‌یرانی که‌ڵه‌که‌بووی ناو کۆمه‌ڵگایه .بۆی ه زهنیه‌تی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان پێویسته له ناو شۆڕشدا په‌ره‌ی پێ بدرێت. له مێژوی سه‌دساڵی رابردودا له ناوچه‌که گه‌لێک جار هه‌م له ناو سیستم و هه‌م له به‌ره‌ی دژه‌سیستمدا هه‌وڵی چڕی دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری بۆ کێشه‌کان به‌دی ده‌کرێت .سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش هه‌رگیز نه‌توانرا
گرژی و ئاڵۆزییه‌کان که‌م بکرێنه‌وه و یه‌کسانی له ناو توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگادا پێش بخرێت .نه باڵی سه‌ربازی و جه‌ماوه‌ری که هه‌ر یه‌ک خۆیان ب ه باڵێکی راست و چه‌پی ئیمپریالیسته‌وه به‌ند کردبوو و نه ئه‌و هێزانه‌ی که خۆیان وه‌ک ئۆپۆزسیۆن و به‌رهه‌ڵستکاری ده‌سه‌اڵته دسپۆته‌کان له قه‌ڵه‌م ده‌دا ،هیچ پرۆژه‌یه‌کیان بۆ سڕینه‌وه‌ی نادادپه‌روه‌ری و نایه‌کسانی نه‌خسته روو .ئه‌مریکا و رۆژئاواش له خوڵقاندنی سیستمێکی به‌ناو دیموکراتیک و مۆدێڕن له عێراقدا ناکام بوون .گروپه ئیسالمییه‌کان توندڕه‌وه‌کانیش که له چه‌ند ساڵی رابردودا له‌به‌ر نه‌بوونی بزوتنه‌وه‌یه‌کی دیموکراسیخوازدا و ل ه رێگای به‌کارهێنانی هه‌ستی ئائینی جه‌ماوه‌ره‌و‌ه توانیان پێگه‌یه‌ک له‌ناو خه‌ڵک به‌دست بهێنن ه �ه‌رز و بێ‌کاریگه‌ر ب��وون و بانگه‌شه‌کانیان ل ه م�ه‌ڕ ئائینی پ��ی��رۆزی ئیسالم به درۆ ک�ه‌وت�هوه. له دۆخێکی ب �هم شێوه‌یه‌دا و له حاڵه‌تێکدا ک ه ره‌وشی گه‌النی ناوچه روو له خراپبووندا بوو ،رق و نه‌فره‌تی که‌ڵه‌که‌بووی ج�هم��اوه‌ر له به‌رامبه‌ر سیستم به هه‌موو باڵ و الیه‌نه‌کانیه‌وه ته‌قییه‌وه و ه��اواری له ناخ و خنکێنراوی ده‌یان ساڵه‌ی گه‌ل به‌رز بوویه‌وه .به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و بۆچونه‌وه ده‌یه‌وێ راپه‌ڕینه‌کانی به ئه‌مریکا و هێزه‌کانی ده‌ره‌کییه‌و‌ه ببه‌ستێته‌وه و ئ �هو الی�هن��ان�ه هیچ رۆڵێکیان ل ه به‌رپاکردنی ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانانه نهبووه و بگره له‌و رووه‌شه‌وه توشی شۆک بوون .هه‌ر چه‌نده که دواتر و له نه‌بونی به‌ڕێوه‌به‌رێکی دیموکرات و سه‌ربه‌خۆ توانیان تا راده‌یه‌ک ئاراسته‌ی راپه‌ڕینه‌کان به الی
راپه‌ڕینه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که کۆمه‌ڵێک گۆڕانکاریان له هه‌رێمه‌که و جیهاندا به دوای خۆیاندا هێناوه ،دیسان له زۆر رووهوه نهیانتوانیوه ببنه خاوه‌ن سه‌رجه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی شۆڕش
خۆیاندا بشکێننه‌وه و ده‌ستی تێ وه‌رده‌ن .بهداخهوه له قۆناغی راپه‌ڕین و دواتریش الیهنه ئازادیخواز و دیموکراته‌کان رۆڵێکی ئه‌وتۆیان له به‌رپاکردن و کۆنتڕۆڵ‌کردنی راپ�ه‌ڕی��ن نه‌گرته ئه‌ستۆ .ن ه به پێ پێویست توانیان جه‌ماوه‌ری به‌ده‌نگ‌هاتوو به‌رێکخستن بکه‌ن و ن�ه‌ش داخ���وازی و هیواکان بۆ ئازادی و دیموکراسی ئاراسته بکه‌ن .ته‌نانه‌ت له‌و واڵتانه‌ی که راپه‌ڕین تیایاندا سه‌ر که‌وتووه، بوونه‌ته پاشکۆی هێز و الیهنه به‌رژه‌وه‌ندی پارێز و ده‌سه‌اڵتخواز یاخود راسته‌وخۆ بوونه‌ته به‌شێک له ملمالنێیه‌ک که بۆ قۆرغکاری دهس�ه‌اڵت ل ه ئارادایه .ئه‌م شێوه هه‌ڵسوکه‌وته نه‌ک هه‌ر خزمه‌تی پ��رۆس�هی دیموکراسی ن��اک��ات ،به‌ڵکو ئ�هو هه‌ل ه زێڕینه‌ی که به‌هۆی راپه‌ڕینه‌کانه‌وه و له نه‌بونی ده‌سه‌اڵتدا پاش ماوه‌یه‌کی دور و درێژ بۆ گه‌النی ئازادیخواز و به‌ره‌ی دیموکراتیک ره‌خساوه ،له‌بار ده‌بات و هیواکانمان به گه‌یشتن به ژیانێکی ئازاد و کۆمه‌ڵگایه‌کی دیموکراتیک و یه‌کسان تێک ده‌شکێنێت. له نه‌بونی رێکخستنێکی تۆکمه و کارا که بتوانێ داکۆکی له مافه ره‌واک��ان��ی گه‌النی ناوچه‌ک ه بکات ،هێزه هه‌ژمونگه‌را و پاوانخوازه‌کانی ده‌ره‌کی و دهس��ت و په‌یوه‌نده‌کانیان له ن��اوهوه ه�هوڵ ده‌ده‌ن به‌رهه‌می ره‌ن��ج و خه‌باتی گه‌النی ناوچه زه‌وت بکه‌ن و ده‌ستی به‌سه‌ردا بگرن .بۆ گه‌یشتن به‌و
ئامانجه‌ش پارتی داد و گه‌شه‌پێدان به سه‌رۆکایه‌تی ره‌ج���هب ته‌یب ئ �ه‌ردۆغ��ان و جه‌ماعه‌تی ئیخوان موسلمین ،ئه‌رکدار کراون .زۆر له مێژه شانبه‌شانی ده‌ستێوه‌ردانه‌که‌یان له عێراق ،ئه‌فغانستان ،ئه‌مریکا و چه‌ند واڵتێکی ئه‌وروپی ،پرۆژه‌یه‌کیان سه‌ره‌تا له تورکیا و پاشان له ئه‌نده‌نوزیا ده‌ست پێکرد .ل ه چوارچێوه‌ی ئه‌م پرۆژه‌یه‌دا سه‌ره‌تا پارتییه‌ک ب ه به‌رگی ئیسالمی ساخته و لیبڕاڵ که بانگه‌شه‌ی دیموکراسی و دادپ��ه‌روه‌ری دهک��رد ساز کرا و به که‌ڵک وه‌رگرتن له هه‌ستی ئائینی گه‌ل و هه‌روه‌ها به الرێدابردنی ویست و ئیراده‌ی ئازادیخوازانه و دیموکراتیکی گ �ه‌ل ،ج��ل��وه‌ی دهس�ه‌اڵت��ی��ان گرت ه دهس�����ت .ل���ه ب��ن �هم��ادا ( )AKPو ئ���ه‌ردۆغ���ان گورگێک ب��وون به پێستی ب �ه‌رخ که خۆیان ب ه س�ه‌ر تورکیا و گه‌النی ن��او ئ�هو واڵت �ه داسه‌پاند و له رێگای ئه‌و پێگه‌یه‌وه ،ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی ک ه به‌ده‌ستی هێنابوو توانی هه‌ژمونی خۆی فراوانتر بکات .هه‌ر چه‌ند که ئه‌ردۆغان و حکومه‌ته‌که‌ی خ��ۆی��ان ه���هوڵ ده‌ده‌ن خ��ۆی��ان ل �ه ژێ��ر ماسکه‌ی ئیسالمیه‌ت و دادخ��وازی��ی�هی که بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌که‌ن بشارنه‌وه و وه‌ک دۆستی گه‌الن ناوچه و دوژمنی هه‌ژمونگه‌رایی و پاوانخوازی ده‌ره‌کی (ئه‌مریکا و ئه‌وروپا) خۆیان ده‌نوێنن .به‌رێکخستنی کاروانی مرۆڤدۆستی و ئاشتیخوازی ،خۆی وه‌ک گونجاوترین مۆدێلی دیموکراسی ب�ه گه‌النی راپ���ه‌ڕی���وی ن��اوچ �هک �ه ده‌ن��اس��ێ��ن��ن .ب���ه‌داخ���هوه به‌و شێوه مامه‌ڵه‌یه له‌گه‌ڵ گه‌لی ک��ورد و بزوتنهوه ئازادیخوازه‌که‌ی ده‌یکات ،راستیه‌کان ده‌خاته روو. ه �ه‌ر مرۆڤێکی ب �ه‌وی��ژدان و ئاگا ئه‌گه‌ر ره‌وت��ی رۆژان����هی روداوه‌ک����ان ل�ه ک��وردس��ت��ان ،چ��اودێ��ری بکات ،ناتوانێ له ئاست ئه‌و هه‌موو جه‌نایه‌ت و بێ‌دادییه‌ی که حکومه‌تی ( ) AKPو ئه‌ردۆغان له دژی گه‌لی کورد په‌یڕه‌وی دهک�هن بێدهنگ بێت .ئه‌گه‌رچی ( )AKPو ئه‌مریکا و واڵتانی ئ �ه‌وروپ��ی هه‌وڵی په‌رده‌پۆشکردنی ده‌ده‌ن ،به‌اڵم له راستیدا روداوه‌کانی کوردستان پ�ه‌رده له سه‌ر راستیه‌کان ال ده‌دات و روی راسته‌قینه‌ی ()AKP ده‌رده‌خ����ات و بانگه‌شه‌کانی ب�ه درۆ ده‌خ��ات �هوه. ئ��هو پ���رۆژه ت��اق��ی��ک��راوه‌ی ئه‌مریکا ه�هن��وک�ه ل ه رێگای ( )AKPو جه‌ماعه‌تی ئیخوان و حزب ه ئیسالمگه‌رایه لیبڕاڵه‌کانه‌وه له هه‌رێمه‌که‌دا پێش ده‌خرێت ،فریودانی خه‌ڵک و به‌الڕێدابردنی خه‌باتی ئازادیخوازانه‌ی گه‌الن و رێگرتنه له گۆڕانێکی بنچینه‌یی و رادیکاڵ له هه‌رێمه‌که .ئه‌گه‌ر الیه‌ن ه دیموکراته‌کان به هه‌ستیاری و به‌رپرسیاریتیه‌و‌ه دۆخه‌که هه‌ڵنه‌سه‌نگێنن ،ته‌دبیر پێویست وه‌رنه‌گرن، دور نیه که ئیدی کۆنترۆڵی وه‌زعه‌که له ده‌ستیان نه‌مێنێت و ده‌ستکه‌وته‌کانی راپه‌ڕین هه‌ره‌س بهێنن. ئه‌و دیموکراسیه‌ته‌ی که ئیسالمه میانه‌ڕه‌وه‌کان بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌که‌ن دیموکراسیه‌تێکی ساخته‌یه. چونکه دیموکراسی هه‌رگیز گه‌ل قۆرغکاری و ده‌سه‌اڵتدا ناگونجێت .به بێ هه‌ندوه‌رگرتنی ویست و ئیراده‌ی گه‌ل و به‌شدارکردنی ئاره‌زومه‌ندانه‌ی س�ه‌رج�هم چین و توێژ و رهنگه جیاوازه‌کانی ل ه به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا و دیموکراسی پێش ناکه‌وێت. دیموکراسی ساخته ئه‌و خیانه‌ته‌یه که سااڵنێک ه لیبراڵیزم له ژێر ناوی ده‌وڵه‌تی دیموکراتیک ب ه مرۆڤایه‌تی ده‌یکات .دیموکراسی به وات��ای ئه‌و سیستمه دێت که گه‌ل بتوانێ به شێوه‌یه‌کی ئازاد و یه‌کسان خ��ۆی ب�ه‌ڕێ��وه ببات .له سیستمێکی ئه‌وتۆدا هیچ پێویستیه‌ک به ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت نامێنێت .بانگه‌شه‌کانی گروپه ئیسالمییه‌کان بۆ بونیادنانی سیستمێکی دیموکراتیک و ئ��ازاد، هه‌مان ئه‌و بانگه‌شانه‌یه که سیستمی ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌تگه‌را له ماوه‌ی پێنج هه‌زار ساڵی رابردودا ل ه ژێر ناوی جیاجیادا و به مه‌به‌ستی بێ‌ئیراده‌کردنی گه‌ل و پته‌وکردنی بنکه‌ی دهس�ه‌اڵت��داری خۆیان به‌رزیان کردوه‌ته‌وه .هه‌رێمی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست سه‌رچاوه‌ی شارستانیه‌ته و رۆڵی گرنگ و دیاری له بونیادنان و پێشخستنی شارستانیه‌تدا گێڕاوه. راپه‌ڕینه‌کانی ئه‌مڕۆکه‌ش روداوێکی گرنگه ک ه م��رۆڤ ده‌توانێ وه‌ک سه‌ره‌تا الپه‌ڕه‌یه‌کی نوێ بۆ شارستانیه‌ت شرۆڤه‌ی بکات .ئه‌و ناوه‌ندێتییه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست بۆ شارستانی له ئه‌ستۆی گرتبوو بۆ ماوه‌یه‌ک له الیه‌ن رۆژئاواوه زه‌وت کرابوو و پێده‌چێت بۆی بگه‌ڕێنرێته‌وه .له‌م سونگه‌یه‌و‌ه ده‌کرێت راپه‌ڕینه‌کان وه‌ک سه‌ره‌تای قۆناغێکی نوێ هه‌ڵبسه‌نگێندرێت .بێگومان ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانان ه ته‌نیا به سنوره‌کانی ئه‌م هه‌رێمه‌وه قه‌تیس نهماوه و کاریگه‌ری خۆی به‌سه‌ر گ�ه‌الن و واڵتانی تر به رۆژئاواشه‌وه داناوه .ئه‌و بزوتنهوه جه‌ماوه‌رییه‌ی ک�ه ل�ه ژێ��ر ن��اوی «وال ستریت داگ��ی��ر بکه‌ن» له دژی سیستمی کاپیتالیزم ده‌ستی پێکردوو‌ه له راستیدا درێ��ژک��راوه‌ی هه‌ڵچونه‌کانی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاسته .ئه‌م راپه‌ڕینانه کلتورێکی نوێ یاخیبونی له دژی زوڵم ،چاوچنۆکی سیستم و ده‌سه‌اڵت خوڵقاندووه و مژده‌ی ژیانێکی ئاسوده و دور له کوشت و بڕی به هه‌ژاران به‌خشیوه.
مه‌حبوبه قادر ،هاواڵتی: من واى ده‌بینم بێده‌نگکردنى ه����اوالت����ی����ان����ه ل�����ه ئ���اس���ت مافه‌کانى خ��ۆی��ان .چونکه ئ���هو زه‌ره‌ر و زی���ان���هى که میله‌تى کورد به گشتى له سه‌رده‌مى به‌عسدا داویه‌تى له پێناو خزمه‌تکردن به خاک و نیشتمان و پێشمه‌رگه زۆر زۆره و ئ �هم چه‌کى ق �ه‌ره‌ب��ووه دهس��ت��اوده‌س��ت و زۆر س��ارد و سڕی تێدایه .ئێمه دوو جار ماڵمان سوتاوه و ئاواره بوین ئه‌و بڕه‌پاره‌یه قه‌ره‌بومان ن��اک��ات �هوه .ئه‌کرێت که‌مێک الی�هن��ى م��ادى قه‌ره‌بوو بکرێته‌وه ،به‌اڵم هه‌رگیز الیه‌نى رۆحى و جه‌سته‌یی هاواڵتیانى ده‌ستى رژێ��م قه‌ره‌بو ناکرێته‌وه که که‌سێکى ئازیزت له‌ده‌ست دا یان که‌م ئه‌ندام بوو .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چ شتێک گرنگتر نیه له رۆحى ئه‌وان بۆم.
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
...
قه‌ره‌بوه‌که له بودجه‌ى ماده‌ى ( )140ده‌درێت و ئه‌مه‌ش زه‌ره‌ری زۆره .چونکه ئه‌و بودجه‌یه زۆر که‌مه و ل�ه چ��او س��ااڵن��ى پێشوو ده‌ب��وو بودجه‌یه‌کى جیاى بۆ ته‌رخان بکرێت. پێشه‌وا ئه‌حمه‌د ،فه‌رمانبه‌ر: ب���اوه‌ڕ ن��اک�هم س �ه‌ر بگرێت. به پێ ئه‌و زانیاریانه‌ى که باس ده‌کرێت له که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن ئ�هو ق�ه‌ره‌ب��ووه له ب���ودج���هى م�����اده‌ى ()140 به‌شى ناوچه دابڕاوه‌کان ناکات .چونکه هه‌ر یه‌ک له ئێمه‌ى کورد چه‌ند جارێک ماڵ و حاڵمان تیا چووه و زه‌ره‌رمه‌ند بوین به ده‌ست حکومه‌تى عێراق .ئه‌و بڕه‌یه دانراوه بڕێکى زۆر که‌مه له حاڵێکدا ئێمه خاوه‌نى ئاڵتونى ره‌شین، به‌س نازانم بۆ بێ‌به‌شین.
ح �هس��ی��ب ئ��ه‌ح��م��ه‌د ف����هرهج م���������ه‌ری���������وان ح������هس������هن، پێنجوینى ،فه‌رمانبه‌ر: رۆژنامه‌نوس: ن��زی��ک��ب��ون�ه‌وه‌ى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئ�����هو زه‌رو زی�����ان�����هى ک �ه ئ �هن��ج��وم �هن��ى پ��اری��زگ��اک��ان ع��ێ��راق ب �ه گشتى و گه‌لى پێویستى به کاری پێشوه‌خت ک��ورد به‌تایبه‌تى له ده‌ستى ههیه تا له کاتى هه‌ڵبژاردندا رژێ���م���ى ب���ه‌ع���س دی��وی �ه‌ت��ى زۆر ل���هوه زی��ات��ره ب��ت��وان��ێ��ت ب �ه ب��ڕه‌پ��اره‌ی �هک وه‌ک هه‌میشه ک��رده‌وه‌ی �هک��ی��ان ه�هب��ێ��ت بۆ ق�ه‌ره‌ب��وى بکه‌یته‌وه .زۆری��ن�هى ئابوریناسان و ئ��ه‌وه‌ى بیده‌نه‌وه به چ��اوم��ان��دا .بۆیه پێموایه ش��اره‌زای��ان ئ��اب��ورى ئ�هم واڵت �ه هۆشیارى ئهوه ئه‌و پاره‌یه‌ش سه‌رف بکرێت ته‌نها خافاڵندنى ده‌ده‌ن�ه حکومه‌ت که بتوانێت هاوکێشه‌یه‌ک هاواڵتیانه .پاشان کۆمه‌ڵێک بیانو رێگرى رابگرێت له دۆخی ئابوری ئه‌م واڵته به‌تایبه‌تى دروست ده‌که‌ن .تا ئێستا سێ جار ماڵمان وێران کوردستان که به‌شێکه له ع��ێ��راق .هه‌روه‌ها بووه ،ئیتر جا چۆن ده‌توانن قه‌ره‌بوى مادی و به‌رپرسانى ئه‌و لیژنه‌یه ئاماژه بهوه ده‌که‌ن بڕى مه‌عنه‌ویم بکه‌نه‌وه.
چۆن له فۆرمی قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ی ماده‌ی ( )140ده‌ڕوانی؟ ئایا وه‌کو فۆرمه‌کانی تر بۆ سهرقاڵکردنی خه‌ڵکی ده‌بینی؟
کاکاو چاره‌سه‌رى نه‌خۆشییه‌کانى کۆئه‌ندامى هه‌رس ده‌کات
ئاماده‌کار
ئاشتى ئه‌حمه‌د به‌رى کاکاو قه‌باره‌ى گه‌وره‌ی ه و خه‌ت خه‌ته به ره‌نگى زه‌رد له خه‌یار ده‌چێت و تۆوێکى گ �ه‌وره‌ى ههیه که له باده‌م ده‌چێت .توێکڵه‌که‌ى ره‌نگى ب���ۆره و ن��اوه‌ک�هی��ش��ى شێوه گۆشتیه. نیشتیمانى ئ���هم رووه‌ک���ه مه‌کسیکه و پێى ده‌وترێ
تیۆبرۆما .هه‌روه‌ها کاکاو به واتاى خ���واردن���ى خ����واوه‌ن����ده .ئ���هو م��ان��گ�هى ب���ه‌ره‌ک���هى ل��ێ��دهک��رێ��ت �هوه مانگه‌کانى ح��وزه‌ی��ران و کانونى ی�هک�هم�ه .کاکاو پێک دێ��ت له پیوبرمین ( ،)%2چ�ه‌ورى (40ت��ا .)%60هه‌روه‌ها ڤیتامینه‌کانى (C، )Eو هه‌ندێک کانزا وه‌ک��و مه‌گنسیۆم و سلینیۆمى تێدایه .کاکاو چه‌ندین س��وود‌و زیانیشى بۆ مرۆڤ ههیه له‌وانه: .1چ��اره‌س�ه‌رى نه‌خۆشییه‌کانى کۆئه‌ندامى هه‌رس ده‌کات به‌هۆى بوونى پیوبرومین تیایدا که ماسولکه‌کانى ریخۆڵه خ��او دهک��ات�هوه. بۆیه وا باشتره دواى خواردنى ژه‌مێکى گهوره بخورێته‌وه. خۆراکێکى به‌هێزه و .2 چ�����االک�����ى زی��������اد
دهک���ات، ب���������������������ه ش���ێ���وه‌ی���هک
خه‌وبردنه‌وه‌‌و ته‌مه‌ڵى‌و خاوى ناهێڵێت. له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کاکاو ده‌وڵه‌مه‌نده به .3 چه‌ورى ،زیاده‌خۆرى ده‌بێته هۆى ماندووکردنى ئه‌ندامه‌کانى له‌ش‌و له‌به‌ر بوونى برێکى زۆر له خوێیه‌کان تیایدا واى لێده‌کات که باش نه‌بێت بۆ توشبووان به نه‌خۆشییه‌کانى رۆماتیزم و هه‌وکردنى جومگه و الوازى بۆریچکه‌کانى میز. م��ی��زه��ێ��ن �ه‌ره و ب���ه ش��ێ��وه‌ی �هک .4 کاریگه‌رى راسته‌وخۆى ههیه له‌سه‌ر خانه‌کانى گورچیله .بۆیه یارمه‌تى ئه‌و ده‌رمانانه ده‌دات که به‌کار دێت بۆ هه‌ڵئاوسانى دڵ .هه‌روه‌ها فشارى خوێن داده‌به‌زێنێت کاریگه‌رى ده‌رمانه به‌کارهاتووه‌کان زیاتر ده‌کات. ت��ێ��ک �ه‌ڵ��ک��ردن��ى ب���رێ���ک ک��اک��او .5 له‌گه‌ڵ ( )25گرام له که‌ره و شه‌کر پاشان کواڵندنى له ئاودا ئینجا خواردنه‌وه‌ى به‌سووده بۆ بێ‌هێزى. چاره‌سه‌رى کۆئه‌ندامى هه‌ناسه‌دان .6 دهک����ات ب �ه‌ه��ۆى ب��ون��ى م����ادده‌ى پیوبرمین وپیوفلین تیایدا که هه‌ر دووکیان م��ادده‌ى کیمیایین و ک��اری��گ�ه‌رى پزیشکیان ههیه. مادده‌ى پیوفلین به‌کار دێت بۆ فراوانکردنى بۆرى هه‌وا‌و رێگرتن له گرژبوونى. زۆرخواردنه‌وه‌ى کاکاو ده‌بێته هۆى .7 په‌یدابوونى زیپکه له‌سه‌ر روو ،هه‌ستیارکردنى پێست و دروس��ت��ب��ون��ى ل��ی��ر .ه���ه‌روه‌ه���ا زۆر خ����واردن����ه‌وه‌ى ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆى دروس��ت��ب��ون��ى ژانه‌سه‌ر ،دڵ پێکهه‌ڵهاتن ،شڵه‌ژان ،له‌رزینى ماسولکه‌کان ،خێرالێدانى دڵ‌و هه‌ستکردن به ماندوبون.
باشترین رێگا بۆ خۆپاراستن له قژڕوتانهوه ئاماده‌کار
هه‌رێم قادر قژڕوتانهوه دیارده‌یه‌کى زۆر ب��اوه له ناو خه‌ڵکیدا و به‌تایبه‌ت ک� ه ئێستا زۆر ک��اری��گ�ه‌رى ل� ه سه‌ر گه‌نجانیش ههیه .بێگومان ئ�هم دی��ارده‌ی� ه کارى سروشتیه و مرۆڤیش خ��ۆى ده‌ستى ل �هم ک���رداره‌دا ههیه .ئه‌گه‌ر ئێمه بمانه‌وه‌ێ ل ه قژڕوتانهوه دور بین ئه‌وا چ��هن��د رێ��گ��ای �هک ب��ۆ خۆپاراستن ه�������هی�������ه.
له‌وانه؛ خواردن و به‌کارهێنانى سیر ده‌ورێکى زۆر کاریگه‌رى ههیه .رۆژانه خواردنى سه‌لکێک سیر به‌کاڵى یان له‌ناو چێشتدا کارێکى زۆر ئاسان ه و به‌ڕێژه‌ى ( )%100کاریگه‌رى بۆ راگرتنى وه‌رینى ق��ژ ه�هی�ه .راس��ت� ه زۆرێ���ک ل� ه ئێم ه ل�هب�ه‌ر بۆن ه بێزارکه‌ره‌که‌ى به ک��ارى ناهێنین ،ب�ه‌اڵم ئه‌مه‌ش چ��اره‌س�ه‌رى خ��ۆى ههیه .کاتێک سیره‌که پاک دهک �هی��ت ی��هک ده‌ن���ک سیر بهێنه ب �ه شتێکى پاک که له به‌رده‌ستتدایه ،ئه‌م سه‌ر بۆ ئه‌و سه‌رى ده‌نکه‌سیره‌که ک��ون بکه .دوات��ر به وشکى بێت یان له رێگه‌ى ئ��اوهوه قوتی بده .به‌م ک���رداره‌ش هیچ بۆنێکى نامێنێت .خۆ ئه‌گه‌ر دوو سێ چڵ که‌ره‌وزیش بخۆیت ئه‌وا زۆر باشتر ده‌بێت .رۆژانه به‌م شێوه‌ی ه ده‌ت��وان��ی��ت چ �هن��د ده‌ن��ک��ێ��ک بخۆیت. هه‌روه‌ها خواردنى کوزه‌ڵه‌ش شان له شانى خواردنى سیرده‌دات بۆ راگرتنى قژوه‌رین. چونکه خواردنى کوزه‌ڵه هۆرمۆنى له‌ش ڕێک ده‌خات و زۆربه‌ى کات قژڕوتانهوه له تێکچونى هۆرمۆنه‌و‌ه دروست ده‌بێت.
ئ��اف��ت��او ح�هم�هس�ه‌ع��ى ،ژنی ماڵه‌وه: روداوه‌ک��ان��ى پێشوو شتێک نین که بیر بچنه‌وه .هیچ قه‌ره‌بویه‌ک ناتوانێت ساڕێژى ئازار و خه‌مه‌کانى ئه‌و کاته بکاته‌وه و ئه‌و هه‌موو زیانه بگێڕێته‌وه .خه‌ڵک فه‌قیره و چه‌ندین جار ماڵى وێران بووه .داوا ده‌که‌م حکومه‌ت یارمه‌تى هه‌موو ئه‌وانه بداته‌وه که ماڵ و حاڵیان تیا چووه ،به‌اڵم به بڕێکى وا که بتوانن هه‌ر نه‌بێت بتوانن سود له‌و بڕه‌پاره‌یه ببینن. عه‌لى سه‌لیم ،کاسب: بڕه‌پاره‌یه‌کى زۆر که‌مه، ه���ێ���ن���ده‌ی ک���ه ت��هن��ان��ه‌ت ناتوانیت پارچه‌زه‌وییه‌کى چ����هن����د م���ه‌ت���ری���ش���ى پ��ێ ب��ک��ڕی��ت .ه���ه‌ر ی���هک له ماڵه ک��ورده‌ک��ان به الن��ى ک�هم دوو تا سێ جار ماڵى وێران بووه و ده‌ربه‌ده‌ر بووه و مه‌ڕ و مااڵتى ده‌ستی به‌سه‌ردا گیراوه .خه‌ڵکی سه‌رقاڵ ده‌که‌ن و ئه‌گه‌ر ده‌یانه‌وێت قه‌ره‌بومان ب��ک�هن�هوه ئ��ای��ا ب��ی��ری��ان ل���هوه ک��ردۆت��هوه ئه‌و بڕه‌پاره‌یه به‌شی چى ده‌کات؟! ده‌بوو پێشوه‌خت بیریان له هه‌موو شتێک بکردایه .ئێستاش خۆ هیچیان ن �هک��ردووه ،ب �ه‌اڵم ده‌ت��وان��ن پێدا بچنه‌وه .چونکه ئه‌وان بیریان چۆته‌وه چۆن گه‌یشتون به‌م ژیانه‌ى ئێستایان .بۆیه ده‌بێت ئاگایان له وه‌زعى خه‌ڵک بێت.
هه‌مه‌ڕ ه‌نگ ساڵی دووه‌م ژماره 89 دووشه‌ممه 2711/11/4 - 2012/1/23
19
شێخ محه‌مه‌د ،کاسب: گ �هم �هی �هک��ى سیاسییه بۆ ئه‌وه‌ى خه‌ڵک سه‌رقاڵ بێت. ئ���هو پ���اره‌ی���هى ئ����ه‌وان باسى دهک�����هن ه���ه‌ر ه��ی��چ ن��ی �ه و دانیشتنى یه‌ک کاتژمێری میواندارى باو و باپیرانمان نیه که تیایدا دانیشتوین ،ب�ه‌اڵم ده‌یانه‌وێت ئێستا خه‌ڵک سه‌رقاڵ بکه‌ن به‌وه‌ى بڕۆن بۆ جنسیه و ئهوه بهێنن .جا ئهمه هیچ که‌سێک ناگرێته‌وه، له‌وانه‌یه له‌به‌ر هه‌ڵبژاردن یان سهرقاڵکردنی خه‌ڵک بێت بۆ ئه‌وه‌ی نه‌یه‌ته‌وه سه‌ر شه‌قام و داواى مافه ره‌واکانى خۆی نه‌کات .بۆیه هیج شتێکى ترى تێدا نابینم .هه‌روه‌ها بۆ ئهوهیه که بڵێن مالکى کوردى خۆش ده‌وێت دژبه کورد و بزوتنه‌وه‌ی کوردى شه‌ڕ ناکات. به‌اڵم ب�ه‌ڕای من هه‌موو قسه‌کانى مالکی پیالنه بۆ میله‌تى کورد. ئاماده‌کار :دانا به‌رزنجی
ئیستیڤن هاوکینگ :گه‌وره‌ترین نهێنی هه‌بوون ،دیارده‌یه‌ک ه ب ه ناوی «ژن» ئاماده‌کار
ئارام پێنجوێنی ئیستیڤن هاوکینگ ،یه‌کێک ل ه ناودارترین زانایانی جیهان ،ل ه چاوپێکه‌وتنێکدا ده‌ڵێت گه‌وره‌ترین نهێنی هه‌بوون ک ه ئه‌وی توشی سه‌رسوڕمان کردووه ،دیارده‌یه‌ک ه ب ه ناوی «ژن».
ئاژانسی رۆیترز ،له‌گه‌ڵ باڵوکردنه‌وه‌ی ده‌ق��ی چاوپێکه‌وتنی گ��ۆڤ��اری (نیۆ س��ای��ن��ت��ی��س��ت)ی ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئیستیڤن هاوکینگ ،فیزیازان و گه‌ردونناسی
()336
به‌رجه‌سته ،ده‌نوسی :هاوکینگ که تا ئێستا وه‌اڵمی پرسیاری زۆر ئاڵۆزی له جیهانی زانستدا دۆزیوه‌ته‌وه ،له وه‌اڵم به‌م پرسیاره که چ شتێک بیری سه‌رقاڵ دهک���ات ،دهڵ��ێ��ت« :ژن���ان ،سه‌رانسه‌ری بوونیان نهێنییه». ئ��ی��س��ت��ی��ڤ��ن ه��اوک��ی��ن��گ ،پ��ێ��ش��ت��ر له ریپۆرتاژێکدا وتبووی باوه‌ڕی به بوونی به‌هه‌شت یاخود جۆرێک له ژیانی دوای مردن ،له راستیدا «ئه‌فسانه»یه‌که بۆ ئه‌و خه‌ڵکانه‌ی که له مردن ده‌ترسن .ئه‌و به ئاشکرایی ده‌ڵێت که دوای دوایین خه‌باتی مێشکی مرۆڤ ،ئیتر ژیانێک
بۆ ئه‌و نیه .راگه‌یاندنی ئه‌م بۆچون ه ئاماژه‌یه‌که له دژبه‌رایه‌تی ئاشکرای له‌گه‌ڵ پاساوه ئائینییه‌کان له‌م بابه‌ته‌دا. ئیستیڤن ه��اوک��ی��ن��گ ،ل �ه ت�هم�هن��ی ( )21ساڵیدا توشی نه‌خۆشی قورسی ئیفلیجی ده‌م��ار ب��وو و بۆ ماوه‌یه‌ک له ژێر کاریگه‌ری ئه‌م نه‌خۆشییه زۆر ره‌شبین بوو ،به‌اڵم دواجار گه‌یشته ئه‌م ئه‌نجامه که وێڕای هه‌موو دوودڵ��ی و بێ‌دڵنیایی له به‌رده‌وامی ژی��ان ،ده‌بێ له هه‌موی ساته‌کانی ژیان سود و چێژ وه‌رگرێت.
که‌س به هۆی ئه‌نفلۆنزاى باڵنده‌وه مردوون
ئاماده‌کار
الوکۆ محه‌مه‌د کۆتایى ساڵى راب��ردوو له یه‌کێک ل ه نه‌خۆشخانه‌کانى باشورى واڵت��ى چین، پیاوێک به ه��ۆى ئه‌نفلۆنزاى باڵنده‌وه مرد .سه‌رچاوه‌کانى هه‌واڵ ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن که ئهمه یه‌که‌مین حاڵه‌تى مردنى له‌م شێوه‌یه‌یه له دواى مردنى ئافره‌تێکى
ته‌مه‌ن ( )22س��اڵ له هه‌رێمى هیوبى ل�ه مانگى ژوالى ()2010دا ک�ه له‌م واڵت �ه تۆمار کرابێت .ئ�هم روداوه واى ل �ه حکومه‌تى چین ک��رد ب �ه ه���ه‌زاران باڵنده له ن��او ب �ه‌رى ئهمه جگه ل �ه‌وه‌ى که کارمه‌ندانى رێکخراوى ته‌ندروستى ب�ه کین هه‌ڵسان ب�ه سه‌ربڕینى زیاتر ل���ه ( )17000م��ری��ش��ک ل���ه ت��رس��ى ت��وش��ب��وون��ی��ان ب �هم نه‌خۆشییه .چونکه ن �ه‌خ��ۆش��ى ئ�هن��ف��ل��ۆن��زاى ب��اڵ��ن��ده زۆر به
ئاسانى به ناو په‌له‌وه‌ره‌کاندا باڵو ده‌بێته‌وه و هه‌ندێ ج��ار توشى مرۆڤیش ده‌بێت. جێگه‌ی ئ��ام��اژه‌پ��ێ��دان�ه ک�ه رێکخراوى ته‌ندروستى جیهانى ئاماژه بهوه ده‌دا که له ساڵى ()2003هوه زیاتر له ()500 که‌س توشى نه‌خۆشى ئه‌نفلۆنزاى باڵنده بوون و ( )336که‌سیش به‌م نه‌خۆشییه مردون. سه‌رچاوه :نیۆیۆرک تایمز
کاریکاتێری هه‌فته
ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا شۆڕش مسته‌فا گروپی دییه کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07480179510 07710299753 cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
«هه‌ر که‌سێک خۆی ب ه هونه‌رمه‌ند ده‌زانێت پێویسته مێژووی واڵته‌که‌ی به باشی بزانێت»
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
ل11
WWW.Chatrpress.com
2711/11/3
No: (89) Mo.23/1/2012-
ریکالم
کارگه‌ی دارتاشی یادگار
(ئێران) پارشێو (تورکیا)ی خوارد
بۆ دروستکردنی سێتی که‌وانته‌ر ه دیزاینی ئه‌وروپی ب
سلێمانی ،نزیک فولک ه سه‌وزه‌که ،شاڕێی زانکۆی سلێمانی ،کارگه‌ی دارتاشی یادگار
07701523145 07501148184
پێشانگای یادگار بۆ بازرگانی گشتی هه‌موو پێداویستییه‌کانی ناوماڵ (تورکی، ئه‌ند‌ونزی و چینی) ناونیشان :قه‌نات نزیک فولکه‌ی یه‌کگرتن
07701523145 07702175775 07480112517
ئیمه‌یلyadgar_nwri@yahoo.com : ریکالم
ل �ه دۆخ���ى دژوارى ئێستاى ئومێد گێڵه‌ره‌یی عێراقدا تاک‌ه که‌سێک ک ه بتوانێت ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�هک��ان��ی ئه‌مه‌ریکا و تورکیای هاوپه‌یمانى بپارێزێت ته‌نها که‌سێکی وه‌ک (تاریق هاشمی)ى خ��اوه‌ن حزبێکی ئیسالمیی هه‌ڵگرى فیکرى (ئیخوان موسلیمین)ه ل ه عێراقدا.. ئه‌و به‌رواره‌ى کۆتا سه‌ربازی ئه‌مه‌ریکی پاشه‌کشه‌ى کرد ،به‌هۆى تۆمه‌تبارکردن‌و تێوه‌گالنی له کردهوه تیرۆرستییه‌کان یان دروستکردنى سیناریۆیه‌ک ب ه تێوه‌گالنی ،فه‌رمانى ده‌ستگیرکردنى هاشمی له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌که‌ى مالیکییه‌و‌ه راگه‌یه‌ندرا .پاش ده‌رچوونى ئه‌و بڕیاره‌ش (هاشمی‌و ساڵح موتله‌گ) پێکهوه بهرهو کوردستان هه‌ڵهاتن!؟ ئه‌و پرسیارانه‌ى له‌و رووداوه‌دا که پێویسته هه‌موو چاودێرێک شرۆڤه‌ى بۆ بکات بریتین له: (ساڵح موتڵه‌گ) چ په‌یوه‌ندییه‌کی به تێوه‌گالنى هاشمییه‌و‌ه ههیه؟ بۆچى (هاشمی و ساڵح موتڵه‌گ) کوردستانیان هه‌ڵبژارد؟ دهس�ه‌اڵت��ى ک��وردی چۆن داڵ��ده‌ى که‌سانێک ده‌دات تۆمه‌تى تێوه‌گالنیان ب ه تیرۆره‌و‌ه خرابێته‌ڕوو؟ ئه‌گه‌ر هاشمی په‌یوه‌ندی به کاره تیرۆرستییه‌کانه‌و‌ه نییه ،ئه‌ى هه‌اڵتنى بۆ هه‌رێم له پای چی؟ مالیکی بۆ دادگاکانى کوردستانى ال په‌سه‌ند نییه بۆ یه‌کالکردنه‌وه‌ى دۆزی هاشمی؟ ئهمانه و پرسیار گه‌لێک ،که پێویستیان به وه‌اڵمی لۆژیکی و په‌سه‌ند ههیه! هاشمی و موتڵه‌گ سونیبوونیان هاوسۆزیی تیادا دروستکردوون بۆ هاوکاریکردنى یه‌کتر .هه‌اڵتنیان بۆ کوردستان ئ�هو راستییه ده‌سه‌لمێنێت ،ئ�هو دوو که‌سایه‌تیی‌ه له پالنێکی هاوب‌هش‌و نادیاردا به‌شدارن‌و ره‌وش���ی سیاسیی ئێستاى ع��ێ��راق ب���وار ن���ادات بۆ ئاشکراکردنی! هه‌ڵبژاردنیشیان بۆ هه‌اڵتن‌و مانه‌و‌ه ل ه کوردستاندا ئه‌و راستییه ده‌سه‌لمێنێت ،که ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم بێئاگا و بێ زانیارى نین له راستییه‌کانى پشت ئ�هو ملمالنێیانه .ه�ه‌ر ئ�هو هۆکارانه‌ش بوونه‌هۆى داڵ��ده‌دان��ی��ان ل �ه ه�ه‌رێ��م��دا و ه �ه‌ر ئ �هو ه��ۆک��اران�ه‌ش وایکردوو‌ه که ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم له‌و بڕگ‌ه یاسایی ه نه‌ترسن که ده‌ڵێت« :داڵ��ده‌دان��ى تاوانبارێک وه‌ک به‌شداریکردن‌ه له تاوانه‌که‌یدا» .مه‌به‌ستى هاشمی بۆ هه‌ڵبژاردنى دادگاکانى کوردستان ،ته‌نها بۆ ئهوه بوو بیسه‌لمێنێت ،دۆسییه‌که‌ى به هیچ شێوه‌یه‌ک په‌یوه‌ست نییه به تێوه‌گالنی له کرده‌ى تیرۆردا و ئه‌و تۆمه‌تانه‌ش راستییه‌کیان له پشت خۆیانهوه حه‌شارداوه! ئه‌م پرسیاران‌ه و دۆزی��ن�ه‌وه‌ى وه‌اڵم��ی دروس��ت بۆیان ده‌مانگه‌یه‌نێت‌ه ئه‌وه‌ى که بڵێین :پێش ئه‌وه‌ى هاشمی ل ه ژه‌می به‌یانیدا مالکی بخوات! ،مالیکی ده‌ستپێخه‌رى کردوو له ژه‌می پارشێودا هاشمیی خ��وارد! .ئه‌وه‌بوو ل�ه ب����ه‌روارى ()2012/1/5دا ل�ه سه‌ردانێکیدا بۆ ئێران ئه‌حمه‌د داود ئوغلو به ئاماژه‌دانى ب�ه‌وه‌ى ک ه (جه‌نگێکی س��اردی شیعی سووننى له ناوچه‌که‌دا به‌ڕێوه‌ده‌چێت) ئ�ه‌وه‌ى پشت راستکرده‌وه! له‌به‌رئه‌وه‌ى تورکیا خۆی جه‌مسه‌رێکی سه‌ره‌کی ئه‌و ملمالنێ نهێنییه‌یه!؟ ئه‌وه‌ى بۆ ئێمه‌ى کورد گرنگه تێبینیی بکه‌ین ،سه‌رجه‌م یاریی‌ه سیاسییه‌کان له ناوچه‌که‌دا به حه‌زی نه‌خشه‌ساز و به ویستى نه‌خشه‌کانیان به‌ڕێوه‌ناچێت! ئه‌و پالنانه‌ى ئه‌مریکا ک��ار و پێشبینى بۆ دهک���ات ،به دروستى رێچکه‌ى خۆی ناگرێت ،ههربۆیه تا ئه‌م ساتانه‌ش ده‌توانین بڵێین ئێران ده‌وڵه‌تێکی براوه‌ى نادیار و ئاشکرا نه‌کراوه! .تورکیاش چۆن له جه‌نگی جیهانى دووه‌مدا وه‌ک هێزێکی هاوسۆز و نزیک ده‌بینرا بۆ ئه‌ڵمانیای نازی‌و نه‌یتوانى به بڕیارێکى یه‌کالکه‌ره‌و‌ه پشتگیرى خۆی بۆ رابگه‌یه‌نێت! .به‌هه‌مان شێوه حکومه‌ته‌که‌ى ئه‌ردۆغانیش ده‌یه‌وێت هه‌مان هه‌ڵوێست ببینێت ل ه ملمالنێ سیاسیه‌کانى نێوان ئێران‌و ئه‌مه‌ریکادا!. ل���هم ره‌وش����هى ئێستاى ن��اوچ �هک �ه‌دا سیاسه‌تکردن شێوه‌یه‌کی هه‌ڕه‌مه‌کی و بێ پالنیی پێوه دی��اره!. ههربۆیه پێویسته ل�هس�ه‌ر سیاسه‌تمه‌دارانی هه‌رێم چاودێری ناوه‌ندى عێراق بکه‌ن‌و هه‌موو کات‌و توانای خۆیانی بۆ نه‌سوتێنن ،به پێچهوانهوه چاودێرانى ره‌وشی سیاسی کورد له باکوور و رۆژئاواى کوردستاندا بکه‌ن و هه‌موو شێوازێکی پشتگیریکردن بۆ مافه‌کانیان ده‌سته‌به‌ر بکه‌ن ،ئه‌گه‌ر ئ�هو پشتگیریکرن‌ه شێوه‌ى راسته‌وخۆو ئاشکراش له‌خۆ نه‌گرێت .به تایبه‌تیش ل ه کاتێکدا ،که باکوورى کوردستان بۆ جارێکی تریش له‌ناو پالنێکی نێوده‌وڵه‌تیدا ده‌بینرێت! .ئه‌ویش له چاو نوقان‌و گوێ خنین‌و ده‌مگرتنی واڵته ئه‌وروپییه‌کاندا ده‌بینرێت له ئاست سه‌رجه‌م رووداوه‌کانى ناو تورکیاى دراوسێی خۆیان له‌به‌رامبه‌ر گرتن‌و زیندانیکردن‌و ب ه کۆمه‌ڵکوشتنی خه‌ڵکی بێ تاواندا! .سه‌رچاوه‌ى ئه‌م ره‌فتاره‌شیان دهگهڕێتهوه بۆ بینینیان له به‌ڕێوه‌چوونى سه‌رجه‌می رووداوه‌کان له به‌رژه‌وه‌ندی دۆزی ره‌واى گه‌لی کورددا به گشتى!.
omedgoll@yahoo.com