Tạp chí Bách Khoa số 202

T H (J I - 9 4" J

ncim thtr ·chin

"

VO BAO vv Saint Domingue * BUI HO'U SUNG di tfch

Lie Vift trong x1 hpl Vift Nam * TRANG THl£N ngwi

d8i gi6ng -il GIAN CHI va NGUYEN HIEN LE phlp trj •

TON THAT TIE r binh minh ctia mpt thlri J,; • PH~M A

TRQNG NHAN ban di chuc CUB Jawaharal Nehru .. LE

TAT OIEU lrai thanh ph6 -tc DOAN THEM - HUY LI/C

- UYEN HA - LE OiNH PHAM PHU thu • NGUYEN •

MINH HOANG ky sv CU8 mpt thanh pl,o bi vly il

Tl"iANH.TAM TUYEN c~t lay * SIN H HO~T Tttt£N Y

nguyen tu nilng la g"; -tt 1 RANG THIEN thui sv viln ngbf

NGUl~N NGU i (thult)

ba bulii n6i cl1uyfn cua :O.

Ho Hitu Tulrng t9i :-1ue.

1ttacHoiNG01 sao·..

RAT ,o--r,THtfo'NO B! LAM GIA r~o,.

ltuon tim d1i<1c lhii thitt, lthj

muo qu9 n9ai ncn de dqt kiom

soot,~, nap clii n9tio 9ion

Lqc omitn9 choi chdnh fiOC

nom phio tron9 help vqu di.1'1 oc con n9u9in v,n.

I BACH-KHO A ' THOl-9~1 trong nhrrng so t6i

Ngay mai cua chung ta

Vai yeu to mai trong ngl,~ v,n

No; hoai nghi caa Cezanne

(djch Merleau-Ponty)

IJi dau ? Hpr. gr ? ,

Dui sdng ~in/1 vien t~i Uc

Va; qui'Jn nifa, sai fan, ve Su-

C6p y ve bai 'D~o Pn~t trong Jani, V(f.C

OOAN THEM

TRANG THIEN • TRAN HlJONG Tl!

NGUYEN NHlJ

NGOC VAN

NGUYEN THE ANH

v~n l,pc, ngh, thupt » VO H~NH

Phap tri GIAN C~11 vl NG. HJEN LE

O<Jc cuon «Hifu-Chu B,ch ..Cau Kf1-Ngv >

cua 0. Hoang Xuan l1an T~ TRQNC Hl~P

Nh~c Jazz TRAN VAN KHE lr

Sdng va viet v6i Nguyen-l1ien ..le NGUIEN NGU I

Mpt ngay cua Ivan (Ojch A. So/jennitsyne) NGUYEN MINH HOANG

Duong v~ (truyf.n ngan) y UYEN

T6c mai nghln nlm (truyfn ngln)

Lu6ng dat n& hoa (tru}·~n ngln)

TUY HONG

VO HONG

SAINT D011INGUE

VJ-trf may hon dao d6 trong vinh

Mexique tb~t la dfc biet. 1''6 an ngil' ngay cai c~ng ngt5 vao ca 1nien Nam Hoa Ky. Dau boa XU' Texas di ngang qua d6 ; cac nguyen li~u cho ky ngh~, c!c san phlm oang nghjf p cua Hoa Ky dtrQ'C chuyen ebb b~ng dttong nay. Tat cl kb6i thong thttoog qua kinh dlo

Panama dtu v~ chuyln qua vinh Mexique vA ke nlo chiem m9t trong ~n hon dao d6 c6 thl lit ngtr~C C\f C di~n DtU s\y ra chiin tranh -T rong ky d~i chi en thu- hai, EU'c qu& xa cbing c6 m9t Can CU' nao tren C3C hon dao, chi C6 vai cbiec tlu ngam trong vµih Mexique ma du lam cho thisy v~n cua D~ng Minh bi dien dau.

B6n hon dao d6 1~ : Cuba, HattiSaint Domingue, Porto-Rico, Jama1que• C6 thl o6i d6 la bcSn anh lf nh gac ch~n cira Hoa ky, bai anh Hnh den va hai anh Unh trlng, ngU'bi da den chiim da s<$ tii Haiti-Saint Domingue va Jama'ique con t~i Cuba vi Porto Rico thl ngtro-i da trlng nhieu ban.

Chinb cai vi tri chiin hrQ'c cua ~c hon dao d6 giup cbung ta hi~u dttQ'C tb~i d9 cua Hoa Ky, c<rng rin trong V\1 Nga d~t hoa tiln t~ Cuba tbang mt.rbi n~m 1962, va can thi~p mau 1~ trong Vt.1 Saint Domingue thang tU' nim 1965.

Trong ph~m vi bai nay chuug ta sl chi xet rieng vl 'Vt,1 thfr hai, t~ ntr&c cQng boa Dominique nhtrng nhic qi kbung canh dia dll' tttn cOog khong phai la viec tbtra.

Dom inique, m9t manh dAt xll'a nh,t trong m9t Ive dia mbi nh,t.

Ngay tro11g cbuyen di dau tien nam 14gi vi trtr&c khi c~p ba lt.tc dia, Chrjs .. tophe Colomb da d~t chSn lfn dao nay. Cac th~ dan ngu-j,i Ara,vak g9i la dao Ha'iti, tihU'ng Christophe Colomb nJng long v6'i dat to cua mloh vA mu6n ky

Di~m Chuycn di lich SU' da dijt cho dao mQt ten m&i La Isla Espanola (dao T iy Ban Nha) m~ ngtrai Anh dQC theo c.ich pha t am cua hQ 1~ Hispaniola.

Christophe Colo~nb da t~ chU'c dao

nAy nhtt m9t truog t1m li!n l~c va tiip

hf u cha cac chuyin di Sal• 2 ta di

lai tren dao 44 th 1sy t !au (11 lo -._S§ng

viec d6 va nhfrng !l),.tO'i n?ly 1~ nhfrng

ngt10-i Att dau tien dinh OU' tren (lit

M)f. Dao tro nen ph~n thinh m~t ci\1,;h

mau ch6ng va ngay n?tm 1538 dao da c6

trltang d~i bQC dau tien. T6i bS'y gia

trtro-ng d~i hQC Saint Do1ningue vin

hanh di~n vcri danh bitu •dii hQc ell

nhSt cu.a chau MSJ ».

N~ 16~7. nguoi Tiy-Ban-Nha bit

dlu d! f nhieu hon den nhu-ng nguan

lQ'i CU3 Ive dia, nen khong th1et tha m«y v6'i hon dao :nira va dcm nb~Q'ng met

phln ha b phla Tay cho ngtro-i Phap -

Phan nay danh l~i d ;c l~p na,n 1 806 vl

l!y I@n co la Haiti. Hai p\ an ba dao ve phia £>jng chiu anb htrang cua ngtr?Yi

Tay-Ban-Nha cho t6-i nam 1865 thl tuyen

bS dQC lip vA 11y t@n 11\ Dominique.

Elo Hispaniola phan chia lam doi tll'

d6 v~ nU'6'C coag boa Don1inique m6'i

thinh l~p dJt tbu do t~i Satnt Domin.., gue m~t tb~nh phg do Bartholomy

Colomb {em cua Ch'ristopbc Colo:nb)

dvng nen 11am 1946 - Hiin nay n!m

xt.rang tan ciia nhc\ tham hilm Cb isto.

phe cung "in con an nghi ~i Saint

Domingue nhtr la khing kbit v6i ch6n

dirUg cban dau tien treo dlJ'O-ng di thn

Chau My.

E>aog ly ra V\I Dominique nlm nay

khOng bao gio- xly tai neu oam 1869

gu&: hQi Hoa ky khong c6 ~gan bu-6-og, mQt c~ch ky C\IC - N~m d6 Domini.. que xio sip nh~p vao vai Hoa ky v~

Tong Th6ng Ulysses Grant het SU'C tan thanh de ogbi n~y. Nbt1og qu<>c h9i

Hoa ky da kh~ "ha~g nhit mvc kh6ng chiu nhin Dominique dtt6'i bong cc, gt)ch sao a mlnh.

Tuy khu6'c tir vifc sAp nhip Hoa ky vin phai dem quin toi Dominique nam

1916 V~ Chiem d6ng XU' ttay rrong 8

Jllfm lien dl d~p yen nhfrng V\I r6i )c,fn dlm mau lam ~o d9ng ca mQt vucg.

Tu- 31 nam d9c tai ..

Hoa ky rut quan ve nm 19 1 4 sau khi da t~ Chll'C dU'Q'C mQt J\1'C ltrQ'ng canh sat ho~n bi du SU'C duy trl tr$t t\J'. Nam 1930 c6 cu~ t~og tuyen CU' bau T~ng Thgng C9ng hoa Dominingue vi m9t quin nhAn nhieu tham VQng1 dii ta Rafael L~onidas Trujillo, da gian lin phieu de thing CU' V} len dm quyen trong 31 nln1.

Su~t thcri gian do, ang ta da nim trQn doo song chlnh trj va kinh ti cua XU' Dominique v6'i I\J'C hr.<;Yng canh sat do Hoa ky de lfi va ~n ban mtt V\l ritng do chinh tay 6ng t~ chu-c, Trujillo jj§ th1it lf p dlfQ'C mQt neo d¢c t}i hi~m e6 trong lich S\J' My chiu v.\ nhfrng thu h$ cua ang di du-a nghi thu$t dln .\p, khung b6 t&i mQt fflU'C hft SU'C tinh vj ve phatn cOng nhtt v~ hrvng. Ve pblm hQ da sing tic nhieu k9 thutt tra tfo tan ky, bierl ch~ nbieu d\1Dg C1,1 thich vng cho tirng truang hQ'p, khiln cho ohirng bQ 6c giau t110.ng ttr9'ng nhft cilng th(y lu mCY trU'ac nhirng phat mioh cua h9. Ve llfQ'Dg, hQ da cho hlng ngan nha chlnh trj d~i 1$p ch(t rn trong nh1 lao hay «dtrQ'C chlt• bing tai n'° xe haj, hay u.r tir vO duyin c&. Cii thlnh t(ch Ian lao nhit cua Trujillo Ii da hf sAt

giO' vlo thang mth}i nm,.. 1937, bat kl dan ang , dan ba hay con n!t.;,

Phai cong nh~n Ja Trujhlo cung da lat11 dlfQ'C nhieu V1~0 c6 {ch cho XU' SO'

Cua ong : dtto-ng xa dtrQ'C ma macg, b~nh Vi~n dtr9'C thiet l~p, b ~ th6ng din ntrtYC UOllg, Ctr X5 blnh dan dtrQ'O xay dt!ng kha nh,lu. So cgtro-i mu chit

m6i ng~y mQt gjam bat v~ n~n kinh ti trb nen rlt ph~n tbjnh. Co mc;,t dieu la Trujill o khong quen ki~1n lgi cho chinh ~ng ta va cho gia dlnh tnQt each co ve con tich CtfC hO'O :_ MQt pban ba slS d(t Cay ciy dLtQ'C, va 65 phan tr~m dt.r~ng mia do XU' Don1inique san xuat

Ja thuec v~ gia dlnh 6ng. Ngtro-i ta U'<Y.C

ltrgng ong ta c6 mQt san righi~p t6-i 800

trifu My kim va con trai ong ta mu~n lam d¢p lo ng rtfr tai ti'r chi~u b6cg Khn

Novak di khong ng)n ng~i gu-i tlog

nlng mQt chiic xe Cadillac ( chinh c$u con trai nay c.icg day ft bira con ki~n

nhau v&i nhirng d(ra con boang cua nha d~c tai de tranh nbau tnQt gia tai (fl a ngoii qu6c chirng 200 tri~u My kim, va lu_f.t su- cua nhfrng d(ra con vo thira nhin ch!ng a i ~a I~. chinh la ci..ru pho Tong Th6ng Ho a ky Richard Nixon}.

Cu9c Jeri vang son cua Tt'Ujillo ch«m dtrt de1n hon1 3I thang 5 na1n 1961 khi ong ta la i chitc xe Chevrolet tr!ng di t6'i ch6 1 ~n vcri ngu-o-i tinh. Bly ttr6'ng ti cua 6n g da cb ~n dtJ'O'Jlg , h~ sat ong b~g lieo thanh Va thi hai <>ng, sau nhieu cu9c phi ii u h.ru, nay dtrQ'C an tang tfi nghia dia Pere Lachaise a Pal'is.

• . • qua hai nam .xi\o dqng

Cai chet cua Trujillo <1a di l~i m9t

16 tr6ng 16-n vi su~t tr9ng 3r narn Domi-

nique kr,..,g c6 .tnQl sinh ho~t chinh tri uao 1J,~ ~ Muon chuy~n miDh tu- m9t nlir-eQc ~~ri hi sapg mQt chinh

thl dao Chu d~i .D ;,hj, Cai XU' CQng hoa nho be nay, - 3 ti ·fu dan va mOt di~n ti~h nho hO'n mien cao nguyen Vi~t Nam, da trai qua nbieu CUQ C b~O dQng, dao chinh, cb inh ly tro ng hon mQt nam ru·&i troi. Thot)t dlu ci.ing c6 mQt ong Thu tu-6'hg, Dgll'O'i cua che dQ co, ong Balaguer. R~i m9t Tham chinh vi~n ra dCYi d~ su-a so~o Tong tuy~n ci'r. Roi Than, chfnh viin bi b~ b~ va n1¢t H9i dong quJn dan, 4 dan S\l', 3 quan nhan, len elm chinh quyeo. Hoa ky khong c8hg nh~n H9i dong nay va rut vi~ trQ'

R~i lllQt CUQC phan dao chinb khac xay ra du-a Tham chinh vi~n tr &- lji v&i gieng m6i qu& gia va Hoa ky l~i vi~n trQ'.

CUQC Wng tuyln CU' dU'Q'C t~ chtrc vao ngay 20 tbaug Chip nlm I£l63 va ang Juan Bosch, lanh t1,1 «E)ang Cach Mfnh

Dominique », dtrQ'c 62 phla tram sg pbieu Va thang CU' gifra tieng phio n~, 10a vang va tieng reo ho cua d~n cbung.

Juan Bosch la m~t nh¼ van, tac gia cua nhie t tap truy~n ngti o (nhu· Camino

Real, Cu t nt as) va nhieu ti!u thuyet d~i (la Man osa, J.,a FHle de la guyara) ong ta da tu- g cl1~11g doi nha dQC tai Trujillo mQt each du· d~i va da phai s-5ng lu-u l~c trong n1¢ t phan tt.r t:he ky t~i cac nu-6-c tan c~n dl tranh Stf bit b&. C6 T~ng th (. ng Kennedy coi ong nhu- mQt ngU'O'i ba a thitt V3 d ?t h~t hi VQllg llO'i ong dl \ U'a cai each dt.rQ'C do-i s6ng cbinh tri va kinh te cua c9ng hoa Domi nique , v(ra tranh cho nt.r&c n~y khoi ch!u anh h ll'O'Og C9ng san ki~u Fidel Castro xfr C.1ba - Bosch ra m9t dio

l~t all xa cho nhC'r.og tQi bit . f 1 ujillo, cho ph~p cac phan u- kbuvr: - -c: - Cuba

hay Au cha . trO' ·r~ llU'<YC, coi la «mQt each hay nnit d . theo doi hQ', cap giay thong hanh 60 nhC'rng phln tir than cQng di Cuba. MQt dio lu~t kbac tich thu tit cl nhfrng tai sau thu die lnQt cich bat hQ'p phap dlr&i thai Trujillo va dio luJt nlly dem la.i nhieu n15i lo ug~i c.ho phe bao thu.

Mqt trong nhfrng 15nh t1,1 cua phc nay, tU'6'.og Wessin doi ong Bosch phai

d~t c9ng san ra ngoli vong pb~p lu~t.

Ong Bosch tu- ch5i va doi tlt6'ng WctJsin

phai tu- chU'C, Wessin da thiy tien hO'n

h~t ll t~ ChtrC Ill~t CUQC dao cbinh V30

tbang 9 11ia1 1963 h(l ong Bosch xuong Va mO'i oog ta do·i kboi DU'<YC, (ti sang

Porto Rico. Wessin giai thlcb • uE>6i v&i t8i, khong c6 danh tit oao kh!c, Bosch la C9ng .sanli• . . . tai vv bi~n c6 ghn day

Sau kbi Bosch trc, v~ CUQC s5ng hru . vong, quyea hAnh a Do1ninique ntm trong tay mQt tam dan che daa St}' do Donald Reid Cabral, m9t chu hang xe bO'i 1~m Chu ticb. .

Phe ung h9 Cabral g~m cac tt.r.6'ng Uinh, cac phan tu- bao thu va cac dang vi!n cua 'Lien Hi~p Cong dan Cap Tiln>.

Phe doi l~p ~m hai khuynh htr6'11g ! 1n~t nh6m thien c$og troag d6 c6 nhir.ng cAn b9 cua Fidel Castro lay ten la <Phong tr~o 14 thaag 611 1n9t phong t.rao da nha1n la,t d~ Trujillo nil,n 1959 nbU'ng that bii i COil khuynh htr6-og k1a 00 boa hO'n, c:16 l~ 11 Bang C.ich ~ng Dominique> cua Juan Bosch, Hai kbuynb

hlf6'ng u~y lie~t v"&i nhau vl ho~t d(mg d~ du. Juan Bosch trO' ~i chinh quyen.

Sau thang ll'U'O'C day, tiglro-i ta da thffy nhfr.ug ban tay b{ m~t, phat trong dan cbuug nhfrug ,nanh gi~y in b~ng roneo chl dln cich d\rng chu-6-ng ng:}i vit treo dtro-ng pb6, each cu-6-p sung l?lm boJn v!t che <1Cocktail Molotov>.

Chi~u thtr b1y 21, thlng 4 vira qua mQt nh6m ngu·o-i dei beret va mang rau nhu- quan cua Castro, chiln1 dai pbat thanh Saint Do1ningue trong 35 phut va cho dQC m~t ban thong cao theo d6 thl ch.inh phu C\13 Reid Cabral da bj quau ccAch mong» l~t d<t I-IQ yeu cau dfin chung xu5ng dtrang de doi Juan Bosch trO' ve ntr6'c. Vai Si quan theo h9 i:la lllO' kho sung d~n va phat khi gi6'i cho clan Chung.

Luo dlu Hoa ky cOng tin r~g tu6'ng Wew..Jn v&i l\rC hrQ'ng khong quan thu9c din CU' San Isidro du SU'C d~p tan b9n ph1~u lo.[ln, th<r nhtt U1 sau d6 bli quh cuug theo khong quau mA na sung vao nl1U·ng nO'i bi lo~n qoan chi~m dong. Vl v~y ma Hoa ky chi phai c6 v.\i tr'l{m th~y quan l1c1c chii11 t6 i Saint Domin gue di lo vif C rt tau Clt hon bai ngan kieu din M9 va tren m~t ng~n kieu dan cac ntr6-c kh~c». Nbtrng c8ng viic cua tU"ong Wessin khong di dang nhl.l' Hoa ky tu&ng. BQn phi~n lo~n d! cho tU'6-ng

Wessin k~o quSn v~o trong tb~nb pho luc ba'.y gia m6i phan ct>ng va tir cac n6c nha1 tlr' cac khe CU'a, tu• cAc 16 coog dau dau sung c6 du klcb quao ban vlo b9 d9i cua Wessin va tin cua 6ng ta khoang 1000 ngu-oi,

£>~i su- floa ky t~minique, ~ng

Tapley Bennett h<1t hoang ien v~ Hoa

Thinh d~n va trong hO'n ~Qt tuw 1~

Tt5ng Tb6ng Johnson da phai t&i 3~.000

binh si, m9t ba,m dQi nbo v&i m9t hang

khoog mlu h~1n va 2-75 miy bay . L~a

niy Hoa ky khong giai thfch vj~c 1~m

cua tnlnh b~ng nhu clu tan CIJ' kieu

dSn nu-a va n6i · trlng ngay ra la cu9c

n~i lo,.in b Saint Don1ingue da do CQng

san gi$t day va cln phai hanh d9ng ngay d! tranh cho CQng san len c~m quyen

Nhtr T~og thong John son da trlnh b~y

v&j qu6c dan ta,i d~i VO tuyen truy~n

hlnh ; «Cac qu6c gia My chau khong th~

vl k hong mu~n d~ cho m9t obfnh pbu

c¢ng san m6i ra do-i b 'Tay ban cau nay ,,.

P han lrng ctia cac OU'O"C·

L $p Wang can tbiep cua Hoa ky da • g!y ra nhi~u s6ng gi6. Ngtrai ta khong ph~i cha dQ'i qua la u nhfrng phan trng cua phe C9ng san.

T~i La Havana, Fidel Castro 16-n tilng da kich Hoa ky va tuyen bo Cuba

luou lu~ 1 at canh v&i nhin din Bao chi Nga so sanh T~ng th~ n1 Johnson v&i nhfrng dQc tai phat xit Hitler v.\ Mussolini troag khi F.edorenko d~j di~n Lien so r~i Lien hi~p qu5c yiu c~u HQi d8ng Bao an biiu quyet rnQ t nghj an doi Hoa ky phai rut quan hrc khlc ra khoi D on1inique.

Anh qu6c trai l~i ung h9 Hoa ky nhtr11g Phap ~i tim dtrgc mQt CO' h¢ i m&i d~ b~n cho I-ioa Ky v~i mOi tln tln1 dQc ma chi rieng De Gaulle c6 bi quyet che t~o : uN tr&c Phap hilu ri ng trong tlnh tr~g lQn x9n cua Dominiq ue Hoa·ky lo lirtg bao v~ St_t' an toan c ho kjeu dan cua minh. NbU'og cong viic do phai dtrQ'C b~n che trong m~C tie u, trong thoi g!an vl trong pbt.rO'og ti~ • Neu khong thl trt.r&c nh&ng 11,1'C ltt Q'n g hung h~u dtrQ'C do b9, chung ta da ng th~t Stf cbfrng kien m9t St! can th ii p btng v5 li.rc ma ngttai ta khQng th!y ro rang s11 c~n thiit11 •

Bft,.N KHEN 7 Bft,.N CH£ ? B~N TRQ~G ? Bft,.N KHINH 7 B~N XEM NHU"

B~C Tl~N TRI L~ Kf 7 B~N COi NHlJ MQf GA BONG LO NG KHO~G Tl!O'N G 7

Mui B~n OQC ho~c d9c loi hai tac pham n~y coa con ngllO'I ffy :

Tu-a ng la l Van - Hoa Vift-Nam

i n ' '" tfu r h a, co th em b a i ty-a (Ghi boo c huc th11 Unh th!n thu- nh11t, vlet t~ ml)a thu 1946 d~ t~ng the fit mfri kh6c o.a 081 nghia ,~ nay dvvc 19 tuoi)

Na Tlnh Thin

• ( l&n khuon mtrci n~m tru-&c, nay m6'1 re m,t nhirno n1vo-i cha- ngvo-i Iv thanh t oa n moo nc;r tlnh thin g, d6 ti> 20 nllm ney), d~ ml xet ,, vl ko da khal sanh ch,n g Ph i, L,c, het chO'i T~u, pha My l~i bcrn Nte ,

Bang chu y ban la .nhil'ng p~an itng cua cac nU'6'C Trul g hay ,.._, i>u:;--wr~ Chili, P~rou, Urug~ay va !t ~exique hl 1 n .\n b~nh d9og cua Hoa ky. Nbtrng T~ng th6ng Br~sil, ong Castelo Branco l~i cho r'ing Hoa ky da hanb d9ng dung mtrc dl ngln ngtta mQt CUQC Cl xlnl l~Dg Cua C~ng san».

Giu-a hai th~i dQ trai ngtrQ'c d6, ph~n 16-n clc qutSc gia Trung vi Nam My deu thong cam nbfrng ly do da thuc dly Hoa Ky oan thiep nhtrng cilng ao tr&c viec do bQ cua Thuy quan l\1C chien dtrQ'C rut agln t&i m(rc t6i thi~u.

Nglto-i ta cfing to mo n1u~n bi~t cbioh

c11u Ting Th6og Juan Bosch xu- Dominique da nghl sao vl cuec dt> bQ nay. Tii

Porto-Rico ngay ngay dlu cua . biin c6, 8ng sU'a soon banh ly <'.fl h~i ht.rang nbtrng sau lai phai hoan ngly ve. Theo

ong thl ci chi them 24 gio- nO-a 1~ pbe

Ong (!a to~n thing va tuy Hoa Ky vin t\t' hao la Hinh d~o cua tbi gi6'i t\l' do, nhU'ng ohinh Hoa Ky di b6p ngh~t 1n9t

CUQC each m~ng dan Chu'•

Bl Bosch cang hang hai khong ketn ; ba ta mic to~n quan ao den di vao Tr1c1 sa T~ ch{rc cac qulSc gia MY Chiu

(O.B A.) v~ tuyen bo di tang cli chic cua neo dan chu ru Dominique. NgU'oi

ta hoi then1 ang Juan Bosch c6 bi~t la c6 bm tay CQng sao a Doxninique khong 1 0.ng tra l~i :

- Le dt nhien Ii 06 . Toi tU'o-og ring ngay tren dat Hoa Ky cOag c6 C9ag sln ,.

Nhu-ng ngll'o-i thaa tin cua ong tbl so sinh tlnb tr~ng _Dominique v6'i tlnh

tr,ting :otr6'c .Phlpnam 1944. Chinh dang CQng san Pl:tap da giup giai ph6og Ba Le vi dtt.a De -3aulle ve elm quyen. Co ai bao De Gaulle l~ C{lng sin khong i Vl hQ con n6i them blng mQt gi9ng kblng dinh : , Chung t6i kh6og phai 1~ C9ng

siia. Cu6-p dU'Q'C ch!nh quy~n xoog chung t6i se ap d\lng Hii11-Ph6p vA lo"i b9n C9ng san ra ngoai Jt.

Chi co 6ng trutn C.I.A. cua Hoa Ky, d8 d~c Wjllian1 Raborn la kh6ng tin lu~n di~u d6. Don1inique cbtra c6 n1<)t truyen

th~ng dan chu tlhll' t1U'6'c Pbap va Juan Bosch chtra phai Hl mOt Hinh tv c& De Gaulle. Tro11g khi CUQC bien dQog O' Dominique dang bi C9ng san thao tung, dtra Bosch v~ qua s6-m thl nhi~u nhlt la chi th~nh 1$p dttQ'C tnQt chinh phu li@nh i~p trong <:!6 cll'u qu6c gia sgng chung v&i ch6 s6i Ci;,ng san c.'le roi chlng bao liu e lam moj ngon cho de qu& do.

Ai dung , ai sai ?

Phan-u-ng cua m6i nglt'cri thtrO'llg chi 1~ bieu- thi nhirng quyen lQ'i cua ngtro-i c!6. Giii'a nbu·og y--kien trai ngltQ'C nhu tren cbung ta ging tlm xem dau c6 the coi 1~ S\1' th\J'C.

Dilm ma m9i ngtrai d~og y la CQng san c6 ca mQt chU'O'llg trlnh xam l~g Trung-M}' vl Nam-My. Chtrcrng trlnh oay nbtm ba m\lc tiiu :

- giy S\I' cbia re vl khai tbac mQi b(t blah : di!u nl'ly kb6ng phai ll kh6 am gifra mOt tioh tr~ng xa h(>i nhieu bit cang MU' Truog, Nam My.

- C.Uo t~o cin b~ c6 kb.a n~ng trong khu v~rc c6ng cOng nhu tu- di n'im tiy cac dia vi chi buy.

- t?> ch{rc v~ tra!1g~kich chiio, hu~n luyin dan chung thann th~o each bieu tlnh, each trung l~p h6a r~oh sat va quan d9i d~ ctr&p chinh quy~n.

T~t cl cbtrang trlnh n~y da dtrQ'C ap dt,1ng cho Dominique va BQ Ng o~i Giao

Hoa Ky da trao ct·o bao chi danh sach 58 cao b9 C9ng san nong c5t ina ngtrCYi ta da nh~n dieo dtrQ'C trong nhirng CUQC bi!u

tloh ngoai dtrong phe> Saint Domingue g'an day. Trong danh sach nay c6 nhfrng tay t~t nghifp b Cuba nhtr Jaime Duran, c6 nhirog tay dtrQ'C huin luyeo tii Ti~pKhi c, Nga·So nhtr Jose Issa, va c6 nhirng tay kh~c thu{>c lo Bi c-Kinh nhtr

Fidelio Roques

Hiem -hQa CQng san kh8og phai la mQt dieu ttrbng ttrQ'ng, nhtr v~y do dau

n11 hanh d9ng cua Hoa Ky ngan ch~n

CQog san J~i gay ra nhi~u s6t1g gi6 nhtr

tren ?

Ly do thu- nhlt Ha vl Hoa Ky da hanh

d9ng dl ngfra benh ch<r kh~ng phai d!

chfra b~nh. Ngtto-i 61n chtra trong thty

nguy co cua b~oh mlnh mQt cich ro r{t

d3 bi ngay ong thay thu5c de xu~og danh

thu5c me va mang dao k~o ra giai phiu, cit ph~ng ngay mifng ruQt thCra Tay

thay c!t ma miing thay keu : « ctl oguyen

aho anh milng n;\y thl anh se di doi >i

Hoi b~nh nhan nao n1a chiu dtrQ'C each

tbay san s6c ohtr v$y !

,Nhtrog thay thu~c Hoa Ky thl da c6

cli kinh nghiem a Cuba. T{li d!y CUQC

ntli d&y nim 1959 l(1c d'au 11 do miy nha

tr.i thu-c vl m $ t s6 phan t?r clp-tien chu

trtro-ng, nhll'ng sau d6 C9ng san da hot

tay tren khiet1 cho d~n bay gio Hoa Ky

con nglo nga vl tro tay kbong kip, Trong 4 hon dao b vjnh Mexique1 4 ten linh gac b .c7:ing ng,, H9a Kt thl r ten Cuba da tr~ th~nl-f"C9ng s"';., ,f quay• giao dam vao ngang b\JDg mlnh . Hoa Ky lan nay coo chlo chit d~ cho m:;,t ten nfra 11 Dominique db ch1.1ng hay sao ? Thai thl n6 chiu hay khong cu r g n1~c, dn phai cit bo mi~ng ru9t thCra CQng san dang slt'ng t5y trong ca th~ n6, Hoa Ky cuviec ll111 tr116'c khi qu~ mUQD.

Ly do thtr hai khiin cbo vi~c lam cua Hoa Ky bi chi trfch 11 vl Hoa Ky da hanh dQng trai VO'i hi~Q ChtrO'ng CUa I l~ chu-c clc qu~c gia My Chau 0.E.A. » (1) Theo di!u 15 cua hien chu-ong nay thl 11 kh8ng m9t qu~c gia nao, hay mQt nh6m qu6c gia n!o c6 quyen can thi~p tr11c tiip hay gian tiep, vai bit CU' m9t ly do nlo vao nhirng cong viec d6i n9i hay d6i ngoii cua m9t qu6c gia khic •.

M~ nay thl Hoa Ky m9t hOi vien c6t cln cua O.E A . dang can thi~p tr'1c tiep v~o n~i tri cua Dominique. Gln day Tbtrgng nghi s i Robert Kennedy cung chi trlch T~ng Th5ng Johnson da khOng

(1) Ta chlJ'c c6c quoc gl a My Chau (Orga .. nis11tion des Etal s d' Amerique vi!t b3t O.E.A. dll()'C thAnh l&P do hi~n c.htro-ng SO(IO theo <T Bog ota nlm 1948 v~ hoot dOng lU' 1951, 90m 21 n116-c v~ 3~0 triOu dAn : Hoa Ky, MexiqueJ Honduras, Guateme1e, Nlcaragoe, P1nam1, Salva dor, C os ta Rica , Cuba, Haiti, Dominique Venezuela , Colombie , Equateur, Perou, Boljvie, Bresil, Uruguay, Chili, Paraguay, Argentine. Cac thuOc dias CUI Au Chftu ~i M~ qu6c nh11 Guyana thuOc Anh , Guyane thuOc Phap kh6ng

d1tQ'C gla nhOP• To chtrc O .E.~. nay con 20 h~i vian vi n5m 1962 Cuba bi trvc xu,t.

.

hoi y ki~11 tlS cb(rc O.E.A tru-6-c kbi

...

hanh (190g va nhic hli trU'O'C day trong VI} .

Cuba, chitih anh ong ta, Tong Thong -

Kennedy ciing da tharn khao y k1en

O.B.A. r~i 1n6'i quy~t tlinh vifc phong toa Cuba.

Ong Johnson da vQi va b~ khuyit s\f tbilu s6t d6 blag each vin d(ing clltrc

cac qu6c gia My Chau O.E A. gtti m(lt

lvc lv·Q'tlg quan S\l' chuog t&i Dominique

« tai l~p tr$t t\r, gay ITIQt khong khi boa

lloan giup cho cac CO' cOCu d1n chu hO;.lt

dQng trcr l{li ll. Cac nt.rac J19i vi@n O.E.A.

dii thao lu~n rcio riet trong 3 cg!y m&l

di t6'i quy~t djnh d6, va theo n9i•quy

thl phai ba phan tU' phieu thu$o m&i

hQ'l' 1e, ne.n d~i bi~u Iioa Ky da thcr

pb~o kbi kit qua CUQC kilm phiiu dU'Q'C

tuyen b~ v&i da s~ sat not : 15 pbiiu

thuin va 5 phieu ch5ng.

Bay gia thl Hoa Ky da co cai du cua

O.E.A. che cho l1anh dQng cua mlnh b

Dominique. Va Tl)ng Tb6ng Johnson da c6 thl tuyen b~ :

, MQt CUQC each ming a m9t ntroc -

nao 1.\ vie c riing cua ntr&c d6. Nbtrng

khi vy. dtiy loin d6 oh,rn thilt lip n1Qt

nen dqc di C9ng san thl n6 tro- thanb

1nOt m5i lo cllung di>i hoi sv hAnh dOng

cua ca mQt ban clu >. -

VA sau nhirng ng~y h6t hoang, Hoa Ky

da blnh tinh va vfrng tam trb l~i. Hoa

K~ nh~n dl cho U. Thant glri m~t tuy

vi@n quftn sv va Lien hifp gu6c phai

m9t quan sat Vien toi Dominique trong

kbi chi m~t tuan 1i trtt6'c, Hoa Ky con

BAC}{ KHO

chu trtrO'ng rheo (lung thu} et Monroe ...

« Vifc cu~ hau My d~ ngao-i M9 lo ', kl16ng th!S dl Lifn hiep qu6c can thi~p v~o. -

Trlr&c day 1-Ioa Ky da c6 n1<}t 16i ly Ju~n rat tho so· cl10 tat ca nhirng ngtrO'i Dominique nio phan doi mlnh deu ll C9ng san. Bay gicr nguy CO' Cgug san tr~n ogjp Dominique ~a qua, Hoa Ky da trO' iVe mQt Jy Ju~n tinh Vi hO'n V:l trt.r<rc tlr h tr~ng hai chanh phu. m9t cua tlf6'ng Barrera, rnQt c{1a ttrong Ca:uuano, Hoa KS1 toy trao d~i li~n l~c v&i Barrera nhieu ban cung da bit cfau cc.ng oh~n 11 Caa111ano khong den n6i C9ng sari nht.r ogtro-i ta ttro-ng.

E6 c6 th! IA nbu-ng dau hi~u dau tien cbo vi~c go- r5i tlnh trfng xu- C9og hoa Domioique. Dlu sao thi tlnb tr~ng nay cOng chU'a pl1!i 1~ se dtrQ'C giai quyet ngay illQt ngay hai.

Va co giai quy~t xong a Dominique thi chiro-ng trlnh xam nh~p Truog, Nam My cua ceng san cung chua pbai \·l the ma gian d~n. Ong Harrin1aa, d~i St'r hru d9ng cua f~ng Thong Johnson da ch!ag vtra b~o d9ng 11 hai mt,sc tiiu uu tiea cua CQng san trong nhti'ng ng~y s~p t&i la Vene~uela va Colombia hay sao 1 (2)

Viln anh d6 thit kh6ng c6 gi la pha'n kbo-i. Va nhirng ngtroi mong moi cho th~ gi6i s&m hoa blnh vln con c6 th! nhin n~i rni cha dQ"i.

VO BAO

(1) Theo nhu-ng tin 9ln dAy th7 C¢ng·Son di 10 chu-c cHnli e~ng toAn clifn 11,ti Bofivie.

/.,'fS - Sau J.-hifdlirzg loQf bai • Lfc'h-.~it l,w.C, 1'i~I » <1ia l, ~1. Ngu!f P1z. • l'luran!J lre.n Rdch,J{hoc, 1'h&i Bvi enc so lr'r 196 dt!11 200, ch,ing loi co lllzCltl d• (IC nhi ~ll /her on b,ii CLlll ,19. gia 1/lllOll gop !i, neu tlu1c: 1lll1c ucri tcic gui /)(ii l,ien kluio lren dtiy Str f1D/J 1i 11hlft thdnh · 11d!J kho119 ltirn rluing ta 11gac nhit1n z.11 lc'r [du, nhirug l1<1ll ti~ ll!]lliJll ,q,ic lori.i ll(JLIYi, nr,uon nric n1()I d <i n l~c vlin Id nhfrng de lcii cho cac cu(jc tronh luf!n s6i n'lii• n/,r1/ /ti uc,i S{t lllO' l'Qrtfl khonr, ngirnr, Ctill k;etl f/llrC nhdn fo{li, c{cng ngay (' ing c6 lh~tll nhir.ng klzam ph,i 111(!;, nh{in ~·el tn&i

Tuy nhien /rang khuon kha Ch(il hep ciia l{Jp chi !Ja ch.J{hoa Thai l) (ri , cluing t6i khottg the dli11!] Lui cd c,ic hcii, ccic lhrr gr"ri loi n1a sr chi /trCl c:hQII lll{J/ V<ii bui,viii dO{ln CO cfong {}OJ> f /llrC S{f l llO 11/tirn!J tian ell~md tac gia I I..ich-s,r lj lC- ''rCl » d,i ni'u le11 ; n,ong rlinr, 11hir11r, lni.i snu ddg SC c·unr, c,ip lhin1 tar li~u hiru ich cho ctic hQn d9c dang n1ntin tim hieu v~ ll!JUl'ill gnc dtln /~(' Cli 11 c/,(,r1g (<t.

Di-ti ch Lt c - Vi~t t rong

fl" h A• x a- 01 •

( Xln xem tU' 8,K.T & . so 201)

Th~c m,c thu- ba: Trang Dong va Den Dong ClJ.- Gh\o SU' Nguy~nPhtrang da d~nh nhieu trang di n6i vai tro cua tr6ng c.1ong trong xa hQi L~c Vift

XU'a va xa hQi Lieu, MU'O'ng ngay uay r?>i, Giao SU' c6 phan nan r~ng : 1 Nlurng

clau vet ctia pl,ong tvc L~c Vi~t ghi

I~; tren trong dong, khong he q~p thay

trong xa npi Viit Nam vl the, dan Lie

Vitt khac dln Vi~t Nam v~ phong t {IC

vii ton gi~o 11 •

Toi xin tra 16-i ogay tr<1ng d~ng (hay dc,ng cb) t'la anb hU'o-ng sau d$m vao

xa h9i Viit Nain vA da dtr9'C thln th~nh

h6a. B~:ig ch{rng 1~ hai ogoi den 11 £><log C~ » n19t a Thanh Hoa met a IIanoi.

Sach « £>ii N3m nh~t Thong Chi», tip ThtrQ'ng, mvc tioh Thanh H6a, 6. "' 1. d"' ·" d- ., 1 n"" n 1 ve c.sc en m1eu, a v1et : x:.,en tha Than Trang E>ong 11 ~ngthan til', a tren nui :0an-Ne thuQC huyfn An - Djnh (c6 ten 2Qi la ntii Kh,-Lao). Ngay :xu-a vua Hung Vu-o-og

d.i danh Chiem :Thanh d6ng quan a nui

Kha-Lao, d~m ITIO' thay lhan bao m9ng

bao vua r~ng : < Xin c6 cai trgng

d~ng va dui dong giup nha vua t1a!ng

tran pheo nay. f>ln !uc ra trfn thl thaY

•

BACH KHOA T

tu- traa kh6ng, vHng vang c6 ti~ug trong dong, roi qua nhien Vua dtrQ'C toan thing. Vun be,1 sic phong. than !f, lrun E~ng-Cl, E>~1 - VU'o-ng.

t>o-i vua Thanh-Ton oh~ Ly, khi con lam Thai-ttr (1020) vang m~nh di danb

Chiem Thanh, dem ma thay m9t ngtrcri minh mic ~o nhung, tay cam bao k1e111 tau r!ing:

« T6i l?t than nui Dong-Ct; (tr6ng

B~ng) xin theo dl ijp cfulg cuog Thai

Tir. Tai kbi gi~p dtr9'C gi~c, lien l~p mi~u tha b Thach H6a. V~ sau khi

Thii Tu· !en ngoi, J~i meng thiy Thin mang b~i tha den b~o cho biet trucrc la c6 ba vi VlfO'tig mU'u S\f gfiy bi~a (Lo~a

Tam Vu•o-ng). Qua v~ sau, nllm 1028 c6 lo~ iy va nha vua da de pliong, nen gi~p kip thai. Nhan the, Hen phong 1~m

chfrc !t Thi~n Ht\ MJnh Chu » thlng 1~11

1~m Thtr9'ng Dang. T:h~u vi I~p mi~u

thO' t\ii laog Bll'bi, l-lanoi. TrLr&c mi~u

f.>ong Ct; xay mQt cai den tho-, h~ng nam trtr6-c day, sai cic quan c.1~n Il v! d9c lai tuyen th~ nhtr sau :

« Th!n ttr chi d~o, h~ h~ ctro-ng thu-ung, vi, y tu- bit hilu, vi t11in b~t trung' tbw minh m~c gi!m, diin cuet ky mon.

(£>i0 lam COll cot fl luin ly CU'O'Jlg

thll'crng : L~m con khong hi~u v6'i cha

m~, l~nl bly t6i khong het long v&l

na6'c vcri vua .xin than n1iuh soi :xet, tru di~t ca nha..• 11

Khoang d~u nha Le-Trung-Hu•ng

(1561) quan M1;1c nhCing .nhi~u cac huy~n

Vlnh Ninh, An :Dinh, thuy~11 quan nhA

Le dong o- t.refng... lu-u song Ma diro-ng dem vlng nghe tilng trong O' ngo.\i tr?hn d~n1, tu·a,g nha U Hen sai ngU'oi trioh s~t m6'i biet la tiing tr6ng do tt,r nui Kha-Lao (Thanh H6a) ph~t ra. Den sang h8m sau qufin Le thco danh qu5n M~c, trong kni giao chien, b6ng c6 nt.r6C trao dang len rat ln<].nh, quan nha IJe ben tbira the tlong buom thing tien, khi th~ hang J1ai b(>i ph~n, 1~m cho quan M~c phai tbua be ch~y.

Trai qua clc dai nh~ Ly, Trin, Le m6i kbi vao khoang dau nam xult quan, cac ttt6·ng Si ueu h(ii the <:I day .

Quan thai ph S tricu Le la Nguyin v~n-Khii nhan c6 bai thO' th!t ogon bat cu, cllu thtt b5n nhtr sau :

Khong trung xao c6 tau cuong ,nan (Tr6ng khua trai tl,Sm gi~c tan bay).

Trong den D~ng 1nbi c6 m(>t cai tr~ng dong, tl?Dg U'CJ'C l 00 Catt , dU'O'llg l<inh hem I thtrO'C 5 tac, cao ban 2 thU'cYC, trong .r6og, khong c6 day, b!o tai hO'i k11uytt, tren m~t c6 9 vong khuyen, ltrng tbit m~ r6n kin, boo ben c6 giay khic chll' th$p ngo~c, c6 v~n nlur l<>i chrr Khoa dau nhttng lau og~y khong th~ trang thay ro. TttO'ng truy~n khi Tf!y-Sau vio d~nh mien d6 cho ch& cai trong ay vao Phu Xufin. Sau d6 rtgt.rai l1uyfn H~u LQC l~i bit <1U'Q'C C1 nO'i bcn s8ng, r<>i bio ve tinh b1t ctern n"p tra v~ den.

Neu giao Slf Nguyin-PhtrO'Og cho du chuyen tr!o IA l( me tin 11 , xin Giao Slt doc them mQt st"r gia Xt.ra, Le-Qui-£>5n cDng duy Jy 1119t pl1an n.\o nhtt giao att

• (mOt bb duy IY ki~u J{bk~nh ~l ben kia duy ly kilu Descartes) tro tac phlm

Kien-van-Tiiu Lt.tc, Le-Qu!-DCiln da viet

• nbtt sau : « Ntt6'c nba, vua Thai Tong nh~ Ly dtfng mieu tho Than E>oog ... CoSan a dlag sau chua Thanh- ThQ.

Hang n~m cu- den ogay mong 4 thang 4 J~p m9t dAn b trtt6'c mieu nay/ r~i dan binh Hnh, d9c loi the d~ quan than cung the . .Den Vl!a Nhaa-Tdng thi hQp Quan

• Vi than tin trung vi quan thanh

•

• (L~m bay toi th~ h~t long: lam quan the trong s:_lch)

« The xoug quan tl ttr&ng kilm diem tirag ngtroi/ neu ai vlng ~t pbai phft nam quan tieo. • L~ nay thoi 5y cho la m9t ll l'at thiah v~y.

Hinh g6c nho : 1·rung D'ling c~ia /.,(re. Vi4f, giong 11/ur, ccii n~i 11au t-r.1n11ip ngtr<;,c. l'e sau (till kJi 18) qutin linh ViCl-llam lhco dfiy ldn1 ra 1119l llu'r dau ngcip lam nl>i, cle1n larn · tron,q canh.

Hinh Ian : AflJI trong <l~ng th&l Dong-S(ln (tht ky 3 tru&~ k!i ngu1Ii11) nhan trong tbien h~ th~ C1 Long Tri. Ngo~i vai SU' li~u kl tren, chung ta c Vua Nban-T6ng ~i dinh 1~ hang con tlm th~y b!ng ch(rog trong tho- van nam cOng tbeo ngay mong 4 thang 4· co tijp thO' « Tay ho bat can'1 » cua mQt Sang s6-m b6m ay du-c vua nglf ra cu-a thi nhan vo danh do-i Vinh-Hvu (1735ben di~ Dti Minh, quln than d~u bin 1739) Thai Le, ca t1,1og tam c3nh d~p binh phvc t6'i 1i hai ti r~i lui ra. Cac cua Tay Ho, trong d6 canh th& bSn H, quan di deu c6 xe ng~ra binh linh theo den E>~ng C~. Tam Canh ~y 1~: 1) B1.1i di ra l~i cu-a T!y thlnh r~i den hei the true Nghi Tatn ; 2) Ru-cg bang Yen a mieu E>ong-C~. Thao. Quan kiem Thai; 3) Ph~t say l~og Thvy ; 4) Dan chinh d9c loi the r1ng : the Dong C3; s) Ch9' dem Khan Xuan 1

6) Ti~ng d~n 1-fanh Cung ; 7) Sam cli1n rQ'p bong ; 8) Dang b6ng Nghi Tan1.

f>ieu th!c mic cua c~1ung ta l~ khong

hilu ~i sao SU' gia Nguy~n Plurong l~i ho rO'i nhil'ng SU' li~u tren Va nhat la t(li

sao SU' gia khong XCt S\}' ton t~i, hay S\f bien th! cua tr6ng d~ng song soni v6'i viffec khni mo dong. Theo t8j

biet thl Xlta kia dan L~c Viet di bi(t khai IDO d~ng cac cbu tr~i, cic lie tl1'6'ng 1~m tr~ng dong dl thi uy ; Ma,Vifn da thu rnQt s6 dong mang Vt

Tau, cac dcri Vu.i ben Tau chi nblm

chienl cac mo (1~ng Cua nltaC ta, C~C thLrO'Ilg gia Khich v~ V1et chuyen bu&n

l~u d~ng. Tai li~u tuy hiem, nlnrDg ta con thay hai cbfr t dong tv o. T IJ 1~ tl?n lang T\1 Long c6 mo dong rat tot, ch tra biet kllai thac tir do-i n~o. Con t1en dong tu· trieu !:>inh d~n tr1eu Nguyin (Bao f.>ii), do-i vua n~o cilng due ueo dong.

Chuang dong curtg ra ttr thcri ay v6'i SI/ truyen b~ dQO Ph~t vao nu·&c ta Str cbo bi~t trai 111ay nlim n91 thuOc oha

Mioh, din khi Le 1 ha i T~ len ngoi,dong hiem l~m, roi sau uh:t thal blnh ~i 16p, viec khai mo dong l{li bht dau tll' el~y, ti~n kem, tien sit, tien tlong cilng thong dl)ng Va ben Ct\nh trong d<>ng, \lftD C6 cbu6ng cbi@ng blng d~og. C6 le cOng trong thO'i kban bilm d~ng ay ngu-ai ta lay da thay dong <1e bu-ng tr6ng. Thai ay c6 hai cau thcr troag 2 bli cl) thi khac nhau (lanb diu hai giai do~n cua CUQC ma toi t~n1 gQi dua la « Dong ct tang th\J'ang

Cau thO' tbti' nhit nhtt sau:

Uren uyen da c6 tlu}y bien qua.

(TluJng thiing, tr6ng da danh hen song)

Cau n~y ':t .m\it {rong bAi thit 11gon bat cu chu H.\o ct1a vua Le-ihanh-Toag

:ngiu l1tra~ lam. Nhan « thang ch~p ngiy

13, denl canb ttr, thuyen Ctta vua nh~ neo di dQC mQt dong song, sang ngay t41 vlto Cang Sa-t~c ( t ), tro-i n1tta gi6 l~oh, tbuyen vho bcr, hai ben bo- song, dong b~ng menll 1nong, m$t trong xa tit, dat r~ng ngt.ro-i it ,. • (Dich bai tva cua Le Thanh Tong trong Hoang Viit thi van Tuy!n cua Ton An1 Bui Huy Bich)

Tr~ng d! : da la mQt loii tbu~ng lu~ng da day va hen, duog blrng trlSng, bai vijy gQi Hi t 6ng da (thay th~ cbo tr6ng vl dong khan hi~m).

Gia tr.I licl1 sir cua cau tha n3y a cbd dung v6'i vi~c khan hiem d~ng (t dau thai Le (da n6i qua a tr~o). Nhtr viy tr~ng dong da dl11 dan nhU'ong ch6 cho tr6ng da (da trau, da thuong luong) va thuoog luoug cuog bit dlu bcrt thieng tir tho-i HAtt-Thuyen dai Tran. Phong tl)C cua L~c Vitt vln con, duy hinh th(rc c6 thay d~i vl thieu dC>ng due.

Cau tha th(r hai ta cau thl'r 6 troog JllQt b~i thO' 00111, thit ngon bat cu, cua Ph a-Huy-1ch (khoang cu6i thl ky 18),

Ben gac lau nghe ti~ng diu canh (c1u 6)

Blu Canh : dlu la met thti' {"lo dung troog khi hanh quau, hlnh gigng cai diu, due blng dong, ban ng~y quan linh dung nau CO'Dl. ban den1 dung lW tr6cg dl elm canh. f.>au VU'a la noi l~i Vtra ll tr6ng, n1a xem hinh tr6ng dong cua

(1) T@n mOt bal cat bol a huytn Kr Anh, Tinh H~ Tinh,

---Indonesien (L~c Vi~t) cang ' hlnh n<>i CO'm. V~y day cung m9t di tich cua v?{n 1niuh tt6ng d~ng ve cu6i the k? 18.

Tt)C truyen dai Trao, quan linh di danh gi~c Nguyen (th~ ky 13) khi nlo ngbt ,nang tr6ng chien (c6 le b~ng Dong ?) ngoi go r~i hat, do d6 ta c6 t\)C h~t tr6ng quan. T\lC con truyen r~ng, thai Tran-Ht.rng-E>~o, trU'6'C ctra cung di~n oli~ V ua, c6 treo m9t cai tr6ng dong, nlu SU' th'an Trung Hoa den, linh nha Tran daoh mQt hoi d~ bao hiin vi dl thi uy.

Nhtrng tboi 1 Niu « tvc truy~n », « ca daO t, U tbO' pbU •, thU' 1 St!' Heu cbtta thinh vln iy • chtta dU'Q'C chip nh~n la SU' lieu, it ra, ta pbai nh~n dln E)~ng C~ c6 th11c s11 Hao{>i va a Thanh H6a

ThAc mic thlr b6n : Chim tren c~nh dong. Trang thien khao Sll', giao SU' NguyLi-PhtrO'Jlg con hoi tbt111 r~ng (a '1o~n cuoi) : Dan L~c Viit thov$t tt> (Totem) la chim, 1111 t~i sao chim ay « khong de /~; mpl ,/au vet nao nai dan Vift Nam. Roi d~ bifn he cho y ki~n Ky, giao SU' din y kien ciia SU' gia V~n-Tan (Hanoi) : < Ngbien cu·u cac

C~ V~t cua ta, nghien CU'U cac den miiu m~o cua ta, nghien c(ru cac hluh th.ii tin nguo-ng da mtt hay hifn con a n8og th6n Vi~t Nam, ngbien cu-u cac su- sach CUa ta, ngbien CU'U C~C truy~n than tho~; cac truy~n co t,ch cua ta v.v . .•, cbung ta kbong tim dU'Q'C VCt t{ch gl kba di cbt'rng minh rlng t8-tern cua ngtrai

Vi~t xu-a /a giong chirn H~u D;'eu, l,ojc mpt giong chim nao khac .•. >

Neu giao SU' da din y kieo cua phAi

su- gia Mac Xit thl toi cOng xin phep du-a ra mQt y kien cua 1'lh6m ay, nhtrng • trai d'gll'Q'C v&i ong VJn-Taa v>, v6i quan di}m cua Giao SU' Nguy~n Pht.rO'ng : trong cu~n Lich su- Tliu E>& Hanoi, in nam 1960, a trang ~4, nh6m THL, Hoa B1ng da viet : 11 Vite chi xe ki~u cuog da co quy mo. N:{u1 IO~S, che xe 16-n d~ Vua di, gQi la xe Thai Blnb.

Xe dung voi keo b~ h~nh d'e tren mlnh voi lam theo ki'eu Chiem-Thanh trang SU'C b3ng vaog. 1<:i~u cho cac qu.in dung cung c6 nbieu ki!u nhieu lo~. Nim 1254, quy dinh h~ng quan nao thi di ki~u hinh dau chim Plur9'ng san son, h~ng nao thl di lufu h,nh chim Anh vu sun then». Nhtr v~y hai ben th~nh ki~u cung c6 ve chim nhtr tho-1 L"c. Vi~t ve a hai ben th~nh thuyen hay trcn m~t trong dong, ve chim to tetn. (j tnQt doau kh:ic se 116i them vai tro cua chim trong vi~c nQi gi!m d~ giup vua nh~ Tr:in sinh hoang tit ke nghitPi llon nfra. trong cac truy~n than tho<'i, co tich cua ta cOng co vai tro cua cbim : Chim mang h"t dlra bau cu-u s6ng Ao- Tietn bi day vA bi doi trong dao; troog truy~n than tho~i C Tu b~ cac gi~og vit • con vit, chitn chien chi~n, chim chla voi, chim mo nhac... keu van tro-i tu bt cho cl:u n g. Ai cha biet truy~n « (:hjm thtr&c b1t cau o cbo A Chu-c va Ngt.ru Lang qua song Ngan Hl g~p nhau» ; ai cha nh& ohfrng chuy~n c~ tich con v~c, con blm bjp. nh1 t la cac bai thi ca cua Nguy!n-Cong-Tru-, cua Tran T i Xttang va ca dao ve con co • l~n lQi ho- song >). Ve viec thcr cung, ong V~n Tin khong nhtn thiy ( via theo dln chtrng cua giio su- Nguyin Phu-aug) v~t tich gl ve • Chim bay mQt chim nao

kbac •. Xin tht.ra la c6 vet tich. Trong Ga nay, ga ngu d,rc ke ;,, ...,,. . , c~c v~t te le, ng~y nay van con cung tam Canh nong Nghieu Thuan, s6m l,J,u> a c:ay bu·a sinh, d~ C b.iit trong d6 c6 COn kc, thUQC loa:i chim. Khi nao Dgtroi ta da chQn con ga dl 1~m gi6, cung than tb.\oh, ll ta h~ng, xem gi6, ngt.roi ta tb6i kb8ng

gQi ticog t\lC • ga • ma gQi bing mQt ti~og kinh clo ban : ke. Neu la g~ trlSng ngU'O'i ta gQi 1~ bung ke {I). Tr.t.rO'C khi dung IAm 1~ v~t, ngll'oi ta ch o con ke in a va trong nom s~ch se ·khi maog ra cit tiet, ngtroi cam dao kh~n : « tao h6a kilp cho m~y lam thich ca dltng lam ki~p gl dl tao c!t co "· Ke luQC ch{o, bay ca gan,long chaa lea main soi d! te. u xoog, ngu-o-i ta se xem doi gib de clo~n hung, cat trong ttrO'ng lai. Theo m9t bai tho- nom h,1c b~t nhan de II Ga giai dan >, t1,1c n~y c6 tir XU'3 truyen den ng~y nay. ThO' c6 giQng v~n thay cung so~n vao dau Ll, bit dau b~og miy cau sau day.

71,ir dan cho den nl,a quan, l.ay ga lam ,~ thien nhan tfuriYng diing Xuan '1e ban V!J t'1u dong, L~y ga tien n(Jp, IJ dung mci nui.

Than tir mieu m{JO m()i ngoi, Dung ga lam,~ CU'(J ngrrui dU"ang gian.

(VO DANH)

(Thto Quoc Am Thi Ca tijp I\IC, ban cua Truong

Viln Dang Bae C~).

Ky tai : Thdc rnifc tlur n1m 1 Tv thuyen sieu dp den vi~c ,l~nh dong thiep di tlm nang Kieu. ....

BUI.HU U,SUNG

( 1) T, onQ ng~n ngfr c~ CUI ta, co hai lieni;i cal (rn&I) ~ng (trcing : d.,c). V, dv I c&u tuc 'lgi)i con do• C<ll mang, con mon9 (doi) $c-ng (bi!i) mang, do do ta c,:,n ghi ch& cai ct~i v11o-ng YA tbl nqrr naU'cYt ta do dich chit co , s6 9 , ~ng cho- Huog , trong hai chJ- Hung Vttcr r g Mb'i nvu 11h11 v3y thOi I

+ c Le-Tet-O ,eu co m(H giong \i~n hM htr6-c rSt duy~n dong, lV' nhi6n , 6ng lei co

bl{H lAi nh~n xet nht.1' n,g 1leu r~t nho n~~t nhll'nQ kh6ng k6m sBu n5o khlln cho tac ph?im cue ang trcr rtOn day hu-ng thu •.. KHO-I HANH da b,eu ll) mQt each chk ch~n v~ SI/ vfrng vAns, gi~ d6n CUl.1 toe g•a > NH~ r TIEN (Jln-Sach)

+ c L.T .f>. da 90y c!-to ta nl¢t cam xuc sflu monh .,,,; dtic thLrang x61 vll I ' ng nha, doo l,~ng boc l rong tac p~ 1i TI cue enh ••• Thi g,6-i hoc dl.fCTOQ dll'lri ngoi but L.T.t>. IAm chuno ta Ii n t1.ronp den nhting traog s6ch hey nh&t cull Alphonse Daudet (trong le5 Cont es de Lundi) vA cue Edmond de Amids (trong Grands Coours) .. T6c pham cua l,T.O. kh6ng nhu-ng chi c6 gie lrj vlin cllltO'OQ R'l' con 16 mot tM lieu )8 hOi," t (Tfp ch• •XA~HQI Vllf.. NAM> xuat~bin tti Paris)

+ c KHO-I HANH, l~p fruyt\n d~u tay cua LT.O. dii dem 1,1 nhi~u tin lltang cho ng,rui 1Am v~n nghO b day. > (Nh$t bao X4 Y-D1/NG)

+ c Dly IA m¢t cuon ssch ding d9c v• n&n d9c. (ftP ch, VAN~

+

C Nhu-r g trang cu6i cung cue truy~n «SINH DOI» dot din nghe lhuGt kha C80 v~ di ph5i ht;:rp du-q-c nhcrng y llnh rit thvc vll rut nhAn doo trong m¢l but phap hoio tniln chu d~ng. II TRI\NH s6NG» cilng phic h9a dltQ'C nhling canh nghoo nAn h~t SU'C llnh dono b°&ng mot ky lhuOt gon nho nhcrng kh&ng kem phln monh me ... , VU H~H + c Anh c6 SO' lr110-ng v~ truy,en ngln... Anh da thllnh cling tr@n lanh VV'C truy~n ng3n. ' (Tfp chf THO-I-NAY)

Sau KHOI HANH, t&p lru)en g'}t hei dl1q-C 11hilu thi~n cam cue cac t\hll ph& blnh vi dOc gio., da co phat htnh : KE TINH NGUY~N

(f~p truy~n ng&n thtr hai cua l~·TAf~01~U - Nhi xult ban Thai M&I.

TRANG-THI:t: N

C6 dQ toi C1 sat ben CiOh cin nha mQt bac xlch la, ngtrCYi Quang. Ben nhn lang dieng c.16 thtro-ng c6 khach : nhirng ngtro-i bl con, quen biet, ct ngoai lang, ngoai qu~n, vao Saigon kiem vi~c lam an. Ph~n nhieu hQ con tre ca. Trong luc cho- dQ'i tirn d tr Q'C ch6 lam, hQ o nho- nO'i nha ngtrcri phu xich 18 d~ng btrO'.og.

Cac gia dlnh ke c~n <1eu keu rang khach cua ong xich -lo lam on nhi~u qua : Nhfrng co c~u con tr;ii con gai t re to~i ay CU'O'l gi&a to tieng, v$t tay V~t chan Voi nhau, fU'Q't du~i nhau, t~p CU'O'l Xe gaa may, no 111ay keu vang x6m V v...

Toi di y, va nh~n th1y lim khi tieng ~n gay ra khong phai vi hQ tre, hQ • gi&n. Nhieu fan, bu~i trtra, dang thiu thiu ngu trong phong, toi b6ng nghe tieng m9t ogtrb'i con gai nha ben t:~nh hoi co b~ tntfQ'n c!y kim d~ nhip cai nach aO S~ chi, mU'Q'O chiec kl,~n de chui mQt mu~og caoh vira d~ t,t len ngU'O'i, ho~c b6ng nghe mQt tieng CU'O'i ha ha, rat cbi mer... Nhirng ti~ng nhtt the t\l' dU'ng n~i len xoog x~ng, lQt qua nha pgttai khac, 06 c6 ve bat ngo-, I~c long, VO duyen, buon Ctrai. Ke phat ra cilng t\l' bilt v~y, cbo nea nhirng tieng n6i, tieng CU'O'i 10' tr6'n nhlt the thU'<Yng bj ngirog l~i nU'a ChU'ng, ke phat r~ ciiog liy lam kh6 chiu, kh6ng ri@ng gl ngttb-i nghe. H9 cOng 1~ nijn nhao, N~n nhan cua n19t khu ng clnh mcri.

9im Xuan Tran g Sang

cua V0-PHl ~N do T'1ui,M6i vu-a t~i ban 48d.

•

Nhu·ng ke & thon que m6'i ra th?inh pbtl, hQ ch~ tip t--~fch trng. O' thOn que mo·i nha deu c6 VU'On, c6 rao, nhA DQ nb~ kia ch nhau xa, ai n~y tha ha ?{n to n61 l&n, khong SQ' gia dlnh b!n c~oh nghe thay. Trai l;ii, vi c6 kboang fQDg, IllQl ngtrO'i trOng nha tbtrang tan mac : ke 03U ntr6'ng dll'ai bep, DgtrO'i agoi dan dat <:I dau he, ke moc DU'OC ngoru gi'1Jg, ngU'O'i XOi rau ngoli VtrO'n, ri'ra Ch~n ngo~i aO, tre COD cb~y ChO'i trltOC ngc5 V,V •. ,, Cho nen ai nay can n6i vcrj nbau to titng. M9t khi v~ do thi, bi don vio nhfrng c?in nhi nho h~p, gom m~t doi phong Con COD, gia dlnh nay Cl S~t Yach gia dinh kia., thit la mQt D6i khb cho h9. 1 ' ho~t tien, hQ chi lqp thu h~p coa mlnb nbfrng gl thu~c ve vit chit : :xip VI-Ji chong Jen nhau, d~t Vll li tren lVO'.ng, dut rtrO'ng xu6ng du-6-j g~m ghrcrng v.v ... H9 kh8ng dl '9 dng sy- sinh ho~t cua 1n6i ngucrj con chain mQt khoang r9ng v1 nhirng cli kh8ng thu0c ve vit ch1t. v~ do thi tieng n6i tifug ctrai pbat ra, an1 dQ cua n6 bi hin chi. Tlm m'St nbin bi nglio ch~n vl vdch ttrcmg nhl cfra san sat. Sl! giao ti~p vai Ian gia bang, c~o bi tiet giam, ngu-crt ngu-o-i chl dung sau cfra nhll mlnh quan sat nhau, khong c6 cai th6i qua l~i tbam hoi nhau. Thi gia bi gi6'i h~D v. v•••

Nhuog dan da r~i hQ sc quen di, hQ ~P thu ven cu6c s5ng cbo hQ'p v6'i cli khu6n kh~ m6'i danh cho h9. Khuon kb~ nho h,;p hO'n ve mQi m~t, so v6'i hoi con a thon qu~. HQ se ti/ thich ngbi. H9 se thuao th\lC,

Ng~y ngay, tir s6'm dln chieu, h9 se lu8n luon l~t d$t tSt ta cho kip gia, h9 se tim la Jim l~t nhln truac nhln sau mOi 1(1c bang qua dt.rong, cu- m!y tr~m tbtr&c b9 I~i se du-ng chm ngoan ngoaa cha den xaoh v. v. • M9t nlm, hai nam , roi ttrcrng nhU' nhir11g c~i ay kh6ng c6 gi lam hQ b\rC b9i no-a. Tu-ang nbtr hQ da c6 th~ boan toan quen di dU'Q'C kbuog Caoh sinh ho~t CU CY than que.

Thim~ kbong. Na1n ba nam sau, bay met doi mtrai n~m sau, khi nhfr.ag ngtrO'i di tlm viec a do Lhj ~y lain ~n thanh cocg, trO' oen giau c6, h9 :dy dt bj~t th\t', trong VU'O'Jl ch!ic chin hQ se tr~ng dy COi Utn tum, trlnh bay ffiQt Canh r~ag g.ia tiO, luc thong tha hQ l~i se dong xe len phi cang Tan Son Nh5'.t, ra xa IQ, ngai xu6ng co, dl ta1n m!t cua mlnb dU'Q'C ph6ng ra mQt khoang rtJQng ; hQ se di :Ellltt ng'&m thac, ngim ho, di Vang Taut di Nha Trang nhln bi!n. Xung quanh hQ, hang ngan hang van ngtroi kbac, c6 phtrang tii,n, deu lam nhU' th~. St_r them khat m¢t khoang r9ng trU'O'C n1St, m<}t b6ng cliy, m9t tieng cbim v... v.. , n6 kh8ng gip rut, n6 kh6ng hi!n hien ro rang nhU' them kbat cheo cam dieu thu~c ; nhtrng n6 cO.ng ph~ bien. Khi clo ngtrai ta nhin dU'Q'C ma khong tbiy m9t c6 ging ra ret. Nbtrllg kbi co dip, n6 lien doi dtrQ'C thOa man ogay•

flj!u tra v~ thi trt.to-ng dia hat nam ngoai a Ph:ip, Pierre Fisson thly rang • nb&og dia ghi lm tr11c tiep tieog cac loai chim thuOc vlo lo~i ban ch~y nblt : DgU'O'i ta ham m~ tilng cltlm kh&lg thua bat c(r gi9ng hat cua danh ca, tAi ti'r

n~o I ( 1) Nh~ chu;ra- m~cit nghia : bCYi vi trong cuQc s6ng ci'.ta xa hQi tan tiin ng~y nay xung quaoh ta chi toaa c6 nbirng am tbanh th~p, tram, cho nfn 10 taj • khao khat thU' im tbanh troog treo, cao. • •

L6 tai khao khit tht'.r nay, CO.l mtit khao khat UlU' kia, 16 mOi doi boi tbU' nQ v v . .., ai di cit nghia cho het ? Va l~i, roi ta se thiy c6 nhirng doi hoi kh8ng phai cua mQt giac quiln nao h~t. Toan than ta, toAn ca xic va hon ta doi hoi, ma ho 1na nhin n~i doi hoi 1n9t khung canh. N6 chiu nep m9t be dl s6og nhttng du thO'i gian chiu dt;ng keo dai den bao lau, n6 vin khoog nh~n ring khung caoh n16'i thich hgp v6•i n6. Th~t 1~ luog n~u n6i ring hlnh bong con gi, con ch6, tham co, cay si, cay xoai, r~ag tiing chim, tieng suoi v. v... cCing 1~ nhfrog yeu t6 h~nh phuc troog dc.Yi s~ng cua chung ta. Nhtrng c6 ohfrng Slf ki~n benh V\l'C, de cao vai tto cua cbung n1~nh me. Chung c6 tac d9ng thoa diu, dem l~i 5\f thaoh than, quan blnh trong tain hon ta, den Il1Qt mtrc dQ hieu l'fC CO th! dung chtra b~nh du-gc l Ngtrc.Yi ta da dung tieng chim keu trong s6 nhfrng phu-ang tiia chfra b~ab than kinh cho cac phi Cong lai pbao lt.rc CO' (~) •

Ch(lng ta vu-a bao II thcn1 kh:it khong g~p rut ,, 11 doi hoi ma ho I. Chinh vi v~y rna nguy hien1. •

Ai n~y tu-bng C\J' ni11 chiu dln dau cung dtrQ'C. tu-bng khong cln phai thoa 1nan. Va l~i doi hoi cai gl kia ch&? Tha.t kb6 lam mQt ban ke khai rlnh micb, to rang . MQt 6og Cl,! u bQ trtrbng bQ kien thiet cua Ph~p, ong Sudreau, che la hau het nhfrng toa nha to 16 n, cong cung nhtr tu-, c, Lille, et Marseille, b Nice, !:, Toulouse . . • deu sai hong ca, « bbi vl, trong mll'O'i tru-bng bgp c6 den chin, ngmd ta chi chl1n1 chu v~o nhirng tinh to~n ky thu~t m~ khong dc1n xia den cic pban trng nhan tioh , . Le ra phai can Ctr vao nhfrng doi hoi (! bi la, am thln1, tiem t~ng, ma rit m-,nh m e cua cac nhu cau thu9c v~ ban n~ng chung ta •. Bi an, am tham, tiem • taog l The thl ai biit dau tna thoa maa ?

Trong dip dtrQ'C ~o H ~n IS,n vi~n ki~n true hoi thing t t n~m 1964, ang Roger Heim dQc m9t bai di!o vlln ve van de oba cu-a d8 thl, Trong nhfrng oguyen nhan tai h~i, Roger Heim k~ :. Ching h~n cAi tinh tr~ng mau thuin gifra cic toa cht'1ng Clt 1neah IDOllg do SQ v&i cli khoang ch$p h~p tu tuog d~nh ·cbo m~i gil dJnh (cai khoang h~p luou luon bi cac tieng dQng kh6 chiu vi s~r sioh hoit tip the tran lan, xam nh~p) i tioh tr~ng <.16 khien ngttai ta Cam tb!y bi uy biip trong CUQC song rieng ttr va t~o nen canh co dan, l~c loai cua m6i ngU'bi gifra dw dong, m9t thu- co dan day bt!C d:;,c, lam quln tri. Lii ch1ag hin nba cira bay aia g9n • gang, dO'tl gian, ogtrO'i Ve kieu CO giag SU' d\10g tai tlnh tttng tlc Vuong dit, Cho

( l) Un • best-.;vfler» du disque: le chant des oiseaux, tr6n Le Ft1aro llttlralre so ra ng•y 25-11-1964.

(2) Theo Pierre Fisson trong b~i bao da d!n.

•

nen kh6ng lam gi con c6 nhirng x6 xinh, nhirng hang hoc dl iigirai nh~ t6ng vao do du thu- vit dvng co Icy, du th<r ky nifm lam cam v.v .•. ; nhU' thi ngtrai ta cam thay doi, s5ng cua minh bi phczi tran ra, khong c6 mQt cbut bi ~, kb6ng mQt cho tt6n nap, khong c6 m(>t ch6 kin dao dl che giau nhitng !4t chtrni l~t v~t I NbA b khong c6 xo xinb 1 lang dieng hCY hfrng kb8ng c6 ai than tlnh d! ng~j le tan nham nhfrng chuy~n tlm ph~o... ly the 1~ phat sioh ra nhfrng ho frc, d~n nen, ~y the la siab b~nh sinh ~t 1 Benb t~t thi,c SI/, Roger Heim gQi tung tin ro·rmg: dau tim, vj uog, huyet ap cao, mit ngu v.v... vi nhat la suy nhtrQ'C than kinh, tbtro-ng thtro-ng dtra n~n nban dln ch6 tt}' tu-. Bai vJy c6 tbl n6i cJj l~i x)y cat nha cu-a ngay nay la giet ngtro-i (3).

f>en (lay ta da ~y mQt phan nao ve nhu-ag doi hoi Cl am thlm ma m~b me • coa ban niog. Ban nang thtro-ng m~ng tieog la Itim SO' th{cb nh.am nhi, qua kh~ng oan. The ma coi thU'angt khong chu y d,a, kb6ng thoa man thl khong xong. Th~t la nhfrog cai nham nhi chet nglro-i. Nhtrng biet lam sao.

Nhi:rng S\J' vitc vita ke c.ho thay r~ng con ngtroi mong manh yiu duoi biet chirng nao.

May the ky van minh ky nghf. voi CUQC ~oog t~p trung tJi cac do thi kbOng lln1 cho tai n6 quen dU'Q'C tieng chim k!u. Mat (lj o?lm ba thoi quen v;St vanh kl1~ng dau ma n6 den u rii kho heo. T~ qua l

£>ieu dang lo Dg~i het SIJ'C la sinh V~t rJc roi yiu duoi d6 f~i dang pbai cbiu dt.rng nhfrng thay d~i qua sau xa v~ dieu kien sinb sc>ng.

Tu• hang v~n n~nl nayt COil trau bay COD voi f1 mQt mien nao c6 le CilDg ~n tiep tvc quanh qu?in may thu- co., lto~c m~y thu- 11 cay quen thuec. Con ngtroi, traj J~i, c~ch nhau doi ba trim nam kilm di~m l~i n 6 da tbu n~p v.lo ngu-ai bao nhieu la m6n 1~ : tieu, qu~, tra tau (d~i vo-i ngu-ai Au), ca phe (d6i v6-i ngU'ai chau A.)., thuoc phi~n v.v ... Bay g1a chung ta co thl dong thoi an thtt nfui h9p dem tir Au chau qua, lnlt dieu xl-ga san xuat a cbau My, u6ng la ve, TIJ'Q'U che A t"o ttJ' nhirng lo~ hot bo (houblon), 1o~i nho O' Au chau v.v ... Thtr so s!nh cli th\fC dO"n h~ng ngay cua 1nQt ngU'ai thtrQ'ng Rhade a Pleiku v6-i cua m9t ti~m ~n tii dtrang ~ng Khanh J Khong biet gifra thtrc ?in cua ngU'O'i Sinanthrope va cua ngtroi Neandertal St,r khac nhau dtr9'C bao xa ma da lam cho bQ bi~ blnh biln ding, (!~i khac tir quai b~m cho den bQ xtrang mong Y Con ch6na ta : thim chi den cai b~u kb8ng kh{ chung ta tha c{lcg da gia t;lng them 20/0 gaz carbonique tir khi ky ngbf phat tri~ tcri biy gia.

(3) B~i dien v~n cue Rog e r H~im d!S ng tren tep chf Les nouuelles lilteraires (s6 ra ngl~ 3~12J6.d) d"&; nhan dt : L es rnaisons qui luerit.

...

Cai hang cori'ki~n, 'c'i t~ tinh vi ciia loai ong, Ioli yen, SO' sai cua dieu hau V. V... luon luon gilr 111ai tnQt kilu, va nhfrng ki!u ay chit chin la r.~n CU' theo c~c « ban n~ng m~nh tne » cua chung. Con ngtroi l~i khong bif t ton trQng cAc ban nl{og (cung minh me) cua mlnh : tit cai hang da ctia ngu-o-i Ncandertal ching h~n den roa lau c6 may l~nh a Niru-tr&c ngay nay, co th! con ngtroj r.hai ttr thicn t'rng v&i biet rnay ki~u t& khac nhau.

Vi S'f di chuy~, trll'o-c kia chung ta di m6i gia dtrQ'c b~n n~m cay s~, bay gio- btr6'c ra khoi nha ll eta phai nghi ngay dln mQt p'fl,rang tiia giao thong nao d6 thay the cho doi chAn : tir chi~c xe d~p vii ch1,1c cay s~ me>t gia den chiec phi CO' phan l\J'C lao vun Vt.it tren nghln cay so ... Kbi dQt ng9t duag den mQt thU' miy moc nhanh qua nht.r phi thuyen vO trt,J bay d6i ba V:)n cly so m<)t g ia thl phai chQn ng1.toi, pbai t~p dU'Q't, pb!i C6 bac Si Kem di XCt l~i ttJ'Dg bQ ph~n trong ngtroi i nhu-og ma ca tien dan da thl khong ai d~ y dln. Khong d~ y den, khong phai vl V~y ma S\J' d~i thay ty quen anh htrang den cbung ta.

Trtr&c kia, chuog ta di bQ, nam ba Ch\lC cay 11 thtrang. Si ttr ng~y xtra tir Blnh djnh, Phu yen ra Hue thi hO i di bQ h!ng tbaog troi. Trang hoi khang chien m&i d5y tu- lien khu Vi~t Blc v~o Hen khu sau xa xoi hang nghin dy s6 cung cuoc bQ lan lan. Qua m~t giai do9n van mioh khac, qua lllQt ho~n caob sinh ho~t khac, b~y gia o Saigon d(ra tre di mly tram tbtroc mua C\JC nu-6-c da, mua to bao, da l~i mobylette ra. Ta n6i di bQ, di xe ; nhtrng d5i v&i hai phtrang thtrc di cbuyln ay ngu-ai Dtrc ducg bar tieng kbac ban nhau: gehen vl fahren Ngoi (hc~c nirn) tren ti\u, tren Xe dl dtrQ'C du-a tt.t ch6 nay den cbO kia, va btr&c blng hai chan den : hai vifc <16 khac nhau hoan toan. Con ngtrai di tir bo mQt d9ng tac tieo t&i s!n co tU' h~rig tri~u na,n nay (ttr •khi DO d(rng th!ng lt.rng) de chQn m9t dQng tac khac (mim chan ga ch!ng h~n). f>oi chao cang ngay ch~c chan se c~ng thaoh St}' vu&ng vw cho n6. MQt tieu thuyet gia da tirng tu-bng ttrgng con ngtraj mai sau dlu se l&n len, vang tr.ing m@nb 1nong ( d~ lo lang suy nghl) ma doi chan se teo mat di (vi het cong dt)ng) T~ng th~ng Kennedy, du chtra den n6i lo 1nat chan, m6i ngay da phaj di bQ trong VU'O'O vai gio, m~C cho m9i Cong vifc b~n fQD i roi l~i hi lfnh buQc binh si Hoa Ky tran d6ng b ·Au cbftu b3t chtr&c ong tijp di ch~n h \ng nghy. Nhfrng c6 ging ~y liiu roi an thua gl tru-6-c da tiin cua 16i sinh ho~t dang doi m&i mai ? Khong biet mqt loai v~t nao khac, Joai r5n chiog h~n, khi ma each thlfc chuy~n v~n cua n6 d~i khac d~n chirng ay - vi dt.i n6 khong phai trtrao mlnh t&i nira - thl li~u 06 ra sao.

Con ngtrO'i con co SI! sinh hoft tinh than. Ve phia nay, n6 con chiu dl}'ng git gao han. MQt d(ra tre Vift Nam song o·than que trll'OC day c6 le den ctdn mll'oi tu~i chu-a tirng trong th~y con v~t nao di SQ' hO'n la 1nQt con ch6 dang x6ng t&i sua khacb C6 th~ noi nhieu ngU'O'i d~n 16-n vlo kh6ag thl}'C St! biet den con V~t nao bung t9'n han : CQp1 beo, lang, s6i, dau phai la ai cilng g~p dtrQ'C ?

Tr.ii l~i, rtbO-ng dtra tre ngay nay ct thanh thi hang ngay tha h~ xern SU' tll' gim th~t, Xe ng1.toi, xem qui dfr ba dau S3U tay, xem nhfrng canh rung tQ"n t6i t9t

d0, tt!n m~n anh xi.ne. Nbir.ag b~ 6c nhieu sing kien ,...nluetr'tU'CYng tu-Q'ng nh~t nhii'ng k9 thuit t-ai tinh nh~t xum nhau hQp ltii triah bay ohirng canh ky dj lam n1116't m<> hoi linh, lhm giit gan, 11111 tha v.v •••

Ngttoi do thi bay gia c6 th~ n6i bit c(r b dau, V30 gia phut n~o, tri 6c cOng bi tan cong. Bao nhieu ll c.\i don d~p tai cbarll gay nai hQ Stf xuc d{}ng : llri dc,n d(li, tuyen truy~n CU3 CaC XU hU'ctng cb{nb tri, nhirng tin tll'C, bien CC>, • phai b~y tren bao chi) tren l~n s6ng ~Hen, tieng ca hAt, tieng nh~c, nhii'ng hinh thu-c quang cao bang h6a, nhirng truycn tlnh cam lam ly th~ng thiet, truyen khieu dam, truyio trinh tham, kiem hi~p dly djy, nhfrng canh XO xat lQO xoo, d~i phong b~i t1,1c xly ra trong mQt canh s6ng dong due chit cb9i, nhfrng V\J ctr6'p b6c hrang g~t thanh toan din1 mau v.v Lii con nbfrng lo ling b6i rl>i trong mOt nhjp sinh ho~t cang ngay cang g~p rut thetn : lllQt tac gia tirng nh$n xet r?ing cac C\I nha nho XU' ta trtr&C d1y neu C6 dip tai Xetn Xe CQ OgtrQ'C xu6i, ngt.rO'i Dgt.rO'i chen 1in a dtrang Le LQ'i b!y gio- chlng h$n thl cac Ct,I se hoang len khong biet canh cbfra chay a dau mA r9n rang tap n$p v~y. Giira dai song nh~n h~ cua nh£i'ng C\I gil ng~i mut k<;o m~ch nba trong Htrang Cupi cua Nguyin Tuan v6-i cai XO bt> O' do thi bay gio-, c6 s~r clch bi~t dii' qua. M~ cac Cl,J do ngoi mut k~o tbt.rang td(ng vin con cbtta dU'Q'C thanh thai, SO V<Yi vl,frng ngtrai thtr9'ng du git git u~ng tU'Q'U can say stra su~t thang vao mua lua n16i na1n. M~ suy tinh, tlm toi, lo ling nhll' hi~ nay c6 phai da ta du dau. M9t ngtrb-i My, ong C.P. Schleicher, philn tr!ch d~ng bao 8ng: nam 1g45 kbong d~y 1/3 dan chung Hoa-K~ biet Palestine thUQC quycn uy tri cua Anh Quoc j thing 2,1948, mQt CUQC khao

t6 cao la t60/o dln cbung khong hi~u ranh kc hotich ~larshall; l.,ti con trong ugan ngtro-i chtra chic dtrQ'C n1Qt ngltcri atn t1ro-ng ve th& tvc bi~u quyit t~i H9i d~og . ,.

Bao an Lien 1-Iiep Qu5c..• Ong C.P. Schleicher (trong cuon Introduction to International Relations) qua quyet : SI,! dot nat, hfr11g ho !fy can phai chan1 du-t I Trai 1 hay ttrirng ttrQ'ng b oa 1 canh khon don cua n19t ngtr.Ji d1ai nay khi n6 s<>ng tron bt>n ph~a : biit bet nhu-ng dJeU ph~i b1et, lam het nhtrng chuyen phai lan1 nghe th~y het nhirng (Heu c6 th~ nghe thay .•• Chao oi, CO' 1.he, can nao Ctil con ngtrO'i, neu n6 dtrQ'C t~O ra de hU'O'Og nbfrng nam thing 10' ffiO' Cua CU ! C doi 0 gtro-j thtrQ'ng du n<;> lhl n6 chiu sao ol>i v&i s1.r x~i xi gb~ g&rn cua 1n 9t dO'i ngLro.i doanh nhan Au My ngay nay '? Khong biet sv dcii khac trong d1eu kien sinh sl>ng da llm tieu di~t giong voi kht3ng lo (n1ammouth) ngay xtra c6 th! quan trQng ban chiag?

Bang lo han nira, ay J~ nhlrng bi~n d&i ghe g6'n1 se x:iy den lien q•ian den cii khung canh sinh s6cg cua con ogU"o-i sap t6'i day .

Ng~y nay, ai nry da thiy r<5 r~~g lich SU' kh1ng cien toi du-ng bLt6-C deu d~n, ma n6 tien v6'i IUQt tot dQ mOi Ilic m6i gia t~og. Tu· thua c6 con l'lgtrai dau tiea tren 1nft dat cfio d,n nam 18so, nghia la trai qua h-'ng inly tran1 nghln

,

n~m (1), s6 t~ng tr!T'{n f~i chi den 1 ti 2; th~ m~ trong mQt tram n?tm nay con " so ay da tang· hO'n gap d oi, tbanh ra 2 ty ru-o-i. Cung pbai trli qua hang m!y tr1m nghln natn nht.r the con ngtroi m&i tien tit cai t5c dQ di chan nan, cay s6 den I • C~i t6c dQ di Xe d~p vai mlfO'i cay s5 mQt giCY i the lll~ tir d6 den t6c d9 doi ba ngh)n cay s~ 1n9t gia thi chi can v~i the ky. Hifn tno-i S\J' tang tiin ve t6c d9 di chuyln ao th! tfnh ttrng nam tnQt. L~i nhlf den the ky tbtr 2 trlf6'C Thieo chua ky nguyeo, khoa thien van den1 dU'Q'C 1.026 ngoi sao, den the ky thtr 17 Sau ky nguyen con s~ 5y lea dtrQ'C 1.553 ; thi ma den n?rn1 1930 thl la 3 tri~u rtrfri. So th~p San xuat!<'.tU'Q'C, s6 o~ng lite dtrQ'C Sit d1,1ng V.V •• , cii gl cOng deu taug nhanh dan nht.t v~y. Cho dea vi~c dCYi xay ra cung m6i ngly m6i g~p. Nam 1872 Michelet keu rlog trong lDQt d6'i mlnh (13 chCrog kien hai CUQC cich m~ng dang le XI.ta kia Phai each nhau it ra Jl hai nghln nam. Coo chung ta bay giCY, trong m9t ngt.to-i ngtroi Vi~t Nam hi~n r~i, c6 le ch(rng kien dU'Q'C nhieu bien thien xay ra trong Xa hQi h O' n Ji dot ba nghin Oanl }i ch SU' trtr6-C kia.

St.r ti~n t&i v6'i t6c d9 gia t~ng ay J.;ii li m9t S\f tien t<ri khong ci1ng. Ctr mOi lan tt.to-ng g~p b~ tit, ttrbng da den t9t dinh, thl ti! dtrtig l~i t1m ra, mlr ra dU'Q'C m9t ngO khAc dt VQt len. Vao kholng 1930 chiec xe hoi d:)t gln t&i ru{r c tuy~t xao ve ky thu~t, tgc dQ cua n6 kh ng con c6 th~ lam cbo taog them dtrQ'C bao nhieu nira N6 ngtrng J~i b d6 Khi ay thl SlJ chu tam cua ky thuat gia htr&ug ve chiec phi CO'. Phi CO' canh qu~t c6 th! gia tang t6c dQ cho den khoang n~m 1950, roi l~i nhtr ngirog l~i o t<)t dinh Ngu-oi ta lien htr6ng Slf n6 lt,rc V30 phi CCY phan lt!C j tht:r n~y dtrQ'C di tien cbo d~O khoang 196o. R<>i thl bt.t&c qua m9t giai do;n mai, cua phi thuyen va tr1:1.

Troog bQ Phap quoc b~cli khoa toan tl11r (Encycloped ie lrantaise}, Frao~ois Meyer cbo rlug ljch su- ti~n nhtr kilu chiec xe hO'i : ch~y so r t&i luc nh~n ga n6 khong vot n?>i nu-a thl ghi s6 2, ch~y so 2 t&i hie het su-c nhanh r~i tbi l~i g~i qua s6 3 v.v...

Slf tiin be trong dia h~t ky tbu~t nht.r the, m~ cac che dQ xa hQi, cac oen vao minh cung nhtr the. L6i sinh s~ng b~g san bin da het nuoi nii coo ngU'oi thl da c6 loi chan nuoi, hinh thtrc do het th!ch hgp thl phat sinh ra ngh~ troog trQt, roi rilp dln ll bu8n bin, r~i t&i che t~o may m6 c... Nen vin minh n6ng nghif p hlt sinh l\rc, t(rc thl c6 neo van minh thtrO'ng nghi~p, r~i k~ ngh~ ra Jlfl..1' UV' V,V.,, Trong khi d6 con ngttoi gan nhtr cang vin CU'. la con ngt.tO'i ~y. Cac l\fC Si ngay nay nem t~, cb:;iy trlm thtroc, bO'i lQi V,v.. neu CO hon dtrQ'C cac l'fC Si Hy l~p xtra kia thl cfing kbong hO'n dtrQ'C bao uhieu, Tri nh6' cua ta, s(rc th6ng minh cua ta, khong chlc ban dU'Q'C ngtroi d~ng thoi cua Socrate, cua Kh~ng Tti.

( t) Nhling phat giac m6'I dAy cua bac si Leakey cho r~n9 gl5n9 ng11ui Zinjan t~ ropu" da ll'.uet hi.n ea ch d&) 1.800,000 n!m

Vl cac kba n1'ng cua rnlnh, con ngtrai c:ta dit t&i mtfC s i1 6 , Afi d~p het ch5rT ga, 1n~ khong c6 the ,sang s5 kl1~c VQt lea dtrQ'C,

Nhtr viy se xay ra c~i gl day ? M9t CUQC bien chung ch~ng '?

Con ngll'O'i (la tbanb hlnh XIJ'a kia trong m ' t holn canh sinh s6ng hoan toan khac bi~t, CO th~ CU3 no \' ~ nhfrng kh3 o~ng ta1n than cua n6 kh 3ng dU'Q'C d\t Jifu de chiu dy-ng nhfrng dieu ki f n cua cu .;c sinh h~t ng~y nay. Biy g a no dang chiu dt.rng ra J~n1 sao day ?

Nhtr ta da th~y, rjeng vl lllQt chuyen Dh \ lt, atn tham, n6 da mic thlm • nhitu b~nb lit, 0 ruQt, rt tim, n6 dau d6-n, suy nhU'Q'C, cho den mu5o Chet 4i vl nbung ly do kh~c, chtra dlfQ'C qui dinh ro rlng, ngll'cri ta ghi nh~o rlng con s6 nhfrng ngll'O'i mlc benh than kinh, uhC'rng ngtroi dien lo:,tn, nhfrng phan tU' slt nhan tr9m cu-6-p v. v•• m6i ngAy mOi tang them troog cac nb~ tu, oh~ thtrO'ng ; nguai ta ghi nh$n hieo tU'Q'Dg qu~i Ii phat s inh n ·i the he tl1anh nieo m()'j Jan O' cac do thi dong dao: pha phacb sit h:;ii VO c6', gay nao dQng am i di@n cuong V v. .•

Phai ch?tng con ngll'ai, v61 tim ~y, pl1b1 ,y, b9 than kinh ay, kha n;Sn~ elm x6c ay, v&i cii kiin true sinh ly n6 hi~n c6 ay, 116 bet ch1u n~i nua rr,i ? N6 dana gJp CO'n khuog hoang, phai bien d~i de thicb irng? Phai ch~og chting ta dang birn ra mQt gi6ng khac ?

Tu· ban sau trim trieu n~m nay ttio h6a h~t sang kien : kh~p the gi6i sinh v$t bly ra m6t ve ~n dinh, kboog c6 ml;,t cbung lo~i mai nlo xuat hi~n nfra. Tuy viy ohfrng bien dbi nho vln tiep t\JC , Lucien Cucnot so s.inh 50 chiec SQ nglf<Yi trtr6'c dSy nghln nlhn v6i 50 SQ ngu-ai hi~n tho-j, nh~n th!y chiec r?lng cung giam di lln Ian. C6 nhirng nbi thong thai khac de y den St}' bien dl:>i l:, mai toe, a khuoo rnijt, CY Cai SQ V, V. ,

Nha sinh v~t hQC, ruin mo tLl'ng sQ'i t6c chin rangl' ttnh to!n c'an thijn Ii ti, thl chi dam n6i t6'i nhfrng cai nho nbft nhtr v~y. Nlurng n19t nh~ triet Iy c'llng htn, kh8ng bi nhirog kiin thu-c chuyeo m&n ham b&t trJ ttrang ttrQ'ng l~i, thl c6 thl Jy luin de tien doan nhfrng dieu ngOill tll\lC hO'n nbieu. Giao SU' Pierre Bertaux, m&i nam ngoai day, len tieng bao cbo m9i ngLroi b1et r~ng tit ca chung ta dang d?>i lot, dang trai qua m9t CUQC s ~u bi~n (I). Ong d~c biet cha y t&i ly do nhan 5g gia ting. MQt con bo cau tr6ng m6i na tir 1rong tru ng, dem ra nu6i rieng, khong cho trong th«y met ctang lo~i n~o khac, l&n lenl' g~p coo m~i n6 se kh8ng biit 1~m tlnh : n6 kh6ng trubng th~nh dtrQ'~ ve Jna,t tlnh d1,1c. Sv tiep xuc v&i d~ng loii 1~ mot kfch thich cnn thilt cbo S\f trU'O'Og thlnh cua m9t sinh vjt. Xtra kia, COtt Itgu-oi s5ng thtra th<Yt, tiep XUC nhou ft, bay giO' St}' ti~p XUC V~ nhJtU

( 1) l..a mutation hun1aine Petito bibl,othiquc Payote (Bin lieng O&c xu&t ban tn,6-c., n&m 1963)

phtrO'ng dif n, du6i n'ltieu hiop th ire, tang gia gtp tram nghlo lan, lam sao n6 khona thay d~i chung ta : c6 phai vi v$y ma lop thieu nien gan 'day s6-m pbat • triln vl tlnh d\lC' ma tu?'>i d~y. thl cua hQ h~ tb!tp ho-n trtr&c ? LQi con •mQt hien

ttrQ'ng nay nfra : nam 19,6, nghien ciru ve loai chau chiu bay tlJ'rlg doin phi ho~ boa mau, nh~ bac hQC Uvarov tJuoi rieng hai lo~i chiu chtu d~ khao sat, mQt loii h.ru d9ng (locusta n1igratoria) vl n1~t lo~i khong ltru dc;,ng (locusta danica) • .,

Au trung lo~i lt.ru d¢ng thl m~u den, ohU'ng nuoi rieng re ra tl1ng con m9t thl

16'n lfn n6 h6a ra cb!u chiu khong lU'U c.1eng. Au trung lo~i khong lU'U d9ng maU xanh, nhtrng nuOi tu-ng m6' thl l&n Jen n6 h6a ra chau chau hru d9ng. Nhtr V~Y' chi do S\J' thay d~i ve s6 hrgng chung s6ng, Ioli chau ch1u da biin hlnh bi~n S$c, bien lo~i. Con ngt.roi ta, hoi con s~ng blog nghe sin bln, chi~m n10i ngu-ai m9t di,n tfch mt.roi cay s~ vuoag tren m~t dat ; ngay nay. , ~i nhieu no-i dOi ba trlm con ngu-o-i chen nhau tren mQt cay s6 vuong ; n6 d~i 16t thl c6 gl la qua dang? (Cac nha tam ly hQC di tir !au thly rlog tam ly tirng ca nhan thl khac, ma khi cac ca nh1n t$p hQ'p th~nh quan chung, l~i co nhfrng phan (rng tam ly hoan toan khac).

Ngu-oi trilt ly dio m;o con darn tao tQ'n tien do.in m9t cu9c d~i l~t, hugng chi nhirng ke viet v1n I Thai thl khoi n6i, tha bi tt.rang ttrgng vuog vit •.. Va trong cic dieu c6 thl ttrbng tt.rQ'ng suy diin h!a phai c6 dieu nay : Ia cac via nghi phlm se kh8ng c6 ttraag lai. Ngay bay gio- cac phong tr1o van ngh~ da thay nhau tln Ivi nhaoh cb6ng ban tr\t6'C ohieu, cac Uc phlm, cac XU htr&ng bi dao thai nbanh ch6ng han trtr<YC nbieu i nhu-ng r~i mai kja, 93U CU~ « dau bl 1 , con ngtroi m6'i se khong con hilu gl ve cai tam tr,ng cua chung ta ; chirng d6 tat ca nen vln nghf cua cbung ta se bi vlt di mQt lo(lt. Cho nen hi~n nay kh5ng ai dam d~t chat hy VQng gl vao Slf th8ng cam cua the hi « tam bach dt.r nien h~u 11 • Chttng do, neu c6 tlm ve lap chung ta, con ngt.roi m&i c6 le se khoai tlm ngim nhfrng bQ xtrong s~ xu-o-ng dui ho-n la thich d9c tho- vaa chung ta.

4,1965

TRANG THtiN

Sach cua nhd xuat hdn Sang T (lo

Doln Quasc Sy : B1 Sinh HLtO'ng Lu-a 80d - D~,,g Song Dinh M~nh 40d

Trai C&y Oau Kh~ ~Od - Gln V,ng Gili Ngoc 4•d - NgLto-i Oln 81 Ban Kia Vr

Tuy!n 110d -U hoAJ 40d Nguyfn Sf Ti s Cha s&.,g (Het)- Tu~ Mal Tran Gia:

Tha Tuf Mai 50d - Khang 8~ Bin 4ffd - M•i l hio Ban Chuc Thv Tr!n Ngon

f>inh Trai 50d - Thanh Tim Tuy~n : Khu8n M~t 401 - M~t Trcri Tlm Th5y 50d

Duy Thanh: L6-p Gio 52d - Minh D.,.c H"i Trinh : Bu VO' 52d - H3n 44d

Ma 31'd. - Thv sinh 4 r d. - Vinh L~c : O~i Canh Giiy Cua Thi@n Th3" 42d. -

Thi Vien I KhuOn M~t Cue Chong Te so,. , , Mai cho phat hanh trong tu sach Y THl!C

THAO LU~N : Ban thvo-ng 52d. Be_n quy 100d 86n cuO, theo lu~n

thanh toan vol th& hC tn,ac khal mlr mOt con dvc\- 11 9 mbi cho nohO

thu~t h~m nay, mOt aghf thuet mang trong n6 s11 v$n dQng b'On ch11ng

CUI huy d ~t v, sang toi>,

Cec bon;,. xa co tha vilt th" ..,g cho nhA xoat bin Sang Too 13'5 Vo Tanh Saigon

hay cho Doan Qu6c Sy ,1st 608 ThAnh Thai Cholon caa bon so nh$n OlfQ'O sech gtii

bio dim t&n nh•.

Bangkok Bank Ltd.

SAIGON BRANCH

44, N guyJn-C ong·T rrr, 44

HEAD OFFICE

Plapplachai, Bangkok

OVERSEAS BRANCHES:

London : Barrington Hause 56-67 Creenshsm Street, London , E. C, 2

Tokyo : N° 1, 2 Chome Muromachi, Nihonbasl,i, Chuo-ku , Tokyo.

Hongkong : 60, Bonham Strand West• •

Central district : Shell House, Queen's Road.

Kowloon : 580 A. Nathan Road Kowloon.

.

Singapore : 64 South Bridge Road

Kuala Lumpur: 14 Ampang Street .

FJ41 CUO'NG T~l2T-H9C TI<,UNG-HOA

GIAN .. CHI VA

BA DA.OVA QUAN TIJ

Tr1.16'c kru xet phap tri, cbuog ta nen

biit thi nao la ba d!llO, mQt cbinh sach & gifra nb!n trJ va phap tri vi rit gln

v&i phap tri.

Cung trong thien Vvo-ng b~, Tu~n

Tu- dinh ngbia b~ d~o : " r:>u·c tuy chlt'a

d., \ I $ en cung ct;c, ng 1ia tuy chtra nen ban,

song cli Ji cua thien h~ cDng d~i kh~i

tiin h~nh, vi~c thubng ph~t da dinb ra

sao thl giir ~ting nbtr vty d~ lam tin

cbo thitn hi, ke be tai b dtr6'i deu

hilu 10 ma biet nhfrog dieu c6 thl

clu inon,. Cai chinh lfnb da b~y ra thl

dlu thly ro dilu 19'i cua mlnh hong,

cfing khong ltra doi dan ; da kit trac

v6'i n116'c nao thl dau thiy ro d.ilu lQ'i

cua miob hong, cOng khong 111a dgi .

ngttbi. Nhtt thl thi binh m~nh, thanh

ben, dtch qu8c SQ' .tlliah, Ca nt.raC mQt

n~n. din v6i DU'OC dlu tin. Tuy a t1it

heo lanh cung UY d9ng C3 tbi@n h~ (.,,) Song khOng phai la het long stta cli g6c a SI/ cb{nh, gijo, khong pbai la lty V~n 1y lAm cin ban, khobg phai I~ l~m cho

long ngtt(Yi ta ph\lC, Lam dilu gl thi XU httO'Dg Ve pnU'O'Og ht9'C, Xet V!~C gl thl dung cai thu~t lay d~t da i lao, nghiem cln S\J' SUC tich, Sll'a sang Vi~c Chien bi; thien h~ khong ai dam d1.10'ng voi mloh (•••) Khong bbi c& gl khac, chi bai t~m gi& dtrc;YC cai t(a . ma 1am. Thi gQi la c6 d(rc t!n ma lan1 ba v$y.

. Du-c tuy v; ch, da, nghia tuv vi te d6, nhien nhi thien '1{* chi I, hoJc tau h;, h,nh thLrang di n~c, tfn ho thien h~ hy, than h~ hi~u yen t giai tri k, kha yen da. Chfnh linh di tran tuy J~ /p-i b~i, bat khi ky den; lfUC k~t d; djnh, tuy d~ lr,i b~i, bat kh; ky do,. Nlur thi tic binh thanh c6, dich ' . qudc uy chi, qutJc nhat C<J, minh dcr qudc t,n chi. Tuy t~i t;ch l~u chi quf5c, uy dpng tl,ien h{l ( ... ) Phi ban ch,nh giao da, phi ca vdn /y da, phi pnlJC nhan chi tim d ti. HU'ang phl.fo-ng /U'p-c, thlm lao d~t, cln sue tf ch, tu chien bj, tr;.,c nhien thtr<;rng hr1 tll'ang tin nhi thien h~ msic chi cam c/U'O'ng( •• .)

Vo tha cd yen, lvo- c t,n da, Thi so- v; tfn lip nhi b§ da.

V~y VtrO'ng d90 trQng nhan r:aghia 1113

ba dQo trong tin v~ thuit, Vtrang dio dung

chlnh gi,lo bi dQ.o trQng hlnh phap. ~Tuan

ttr viit do~n d6 kh8ng phai H\ sang lip ra

mQt chinh thuyet m~ ,~ rut kinb nghi~m

cua ngtrai tru&c. Trang dai Xuin Thu da

c6 nlfm Ong vua dung ba d~o ma hung

CU'O'Dg m~t thoi,Uun minh chu cac chtr hiu

khac, trong Sit gQi la nga ba, tU'C I~~n

Cong nll'6-c Tc, Van Cong ntr6-c Tin, •

M1;1c Cong ntr6'c Tan, Ttrang C6n,g

ntrac Toog, v~ Trang Vu-crng otr6'c -Sa;

~j cu~i dcri Xuan Thu lii c6 thetn

Ng8 Vt.rang Phu Sai vA Viet Vtrang Cau

Ti&!. Nhi"rng ang vua d6 kh6ng pbai IA

nb&ng b$c tai dtrc cao, chI nha nh&ng vi ttr6'ng nhll' Quan Tr9ng, Bach L§

H~. •• biet dung ngtro-i 11ien, c6 cbioh

sach kheo leo, llm cho da:n gi~u, binh minh vi uy wip dtrQ'C nbfrng chtr bliu kh.ic. .

Ngtr~i c6 t~i hCYn ca 11 Quan TrQng, ttt6'11g coa Te HoAo C8ng. Theo bQ

Quan Jti• thl chfnh sach cua 8ng IA:

- Ton quan vl vua li ngtrai d~t ra pbap lu~t, c6 quyen cho clan s5ng, bit dan chit, niu khong tao quan thi lllfOC kh6ng yen dirge, cli u· thf I) n6 iihtr viy ;

-Y eu dao kh6ng pbli vi dan mi vl vua ; c6 y@u dao, dan n16'i quy thujn dong ma vua m6'i m~nh : ti mu5n tranh thi@n ha thi ttlf<YC bft phai tranh tbu nhin tam ll, (Tranh thien h{I giA, t~t tien tranh nban), c6 dU'Q'c long dan r~i rn&i khi~n cbo dan thfo l~nh tren m~ gii1u le.a gU'O'm dao, chiu mGi ten, vi@n da_, nhay v6 ntr&c li~ra (clpo bt1ch nh8n, th11 thi th(lch, nh~p t'1uy hoa, dl th,nh

thtrpng /fnl,) ; rotn l1i yiu dan:khong · phai la m1a1c d{ch ml la thu do~.

Tr9ng lu~t, 1~, blob, cblnh : luit 1~ de dinh phin cho m~i ngtto-i m~ dln kh6ng tranh nhau nita ; l~nh la dt cho dSn bi~t vi~ ma llm ; hioh la dl trl1'Ilg tri (c6 n1bn hlnh pb~t : tQi chet, tQi d?iy c6 h~n, tQi d'ay khong c6 h~n, tQi giarn, tei phJt tien) mA phai Xtrng v6-i cai danh thi ke c6 t9i m&i kh6ng oan, kc tbifn mcti kh6ng lo SQ' j COO chfnh la Slta cho dan theo d1.tang phai.

L~p phap de dan biit di~u oao nen lam, dieu n~o khong n~n lain ; l~p phap phai minh b 9ch 1n~ tuy thien thoi dia 1Q'i nhan boa. Tuy thien thcri IA niu ra J~nh trii thai, dan lam khang dU'Q'C thl viec hong, vi di.s dtrang mua g}t m~ bit dan di dip dtrang, dlo hao thl 11 tr!i tboi ; tuy dia 191, nghia 11 pbai theo dia the tirng mien, nhlt d~t ru9ng thi bao din c1y lua, dit ct ba biln tlll bao dao l;\m muoi, tuy nban boa c6 ngbia la tuy tam lj, tinh tinh, tli nl'ng cua dan 1na ra l~nh ..

Mu~n thi h~nb plup luJt tbl phli chuln bi, cha dan bi~t phap luit ~i 1n6-i ip d1.1ng, neu kb6ng d'y din lrtr6-c m~ giit dan tbl I~ bio ngU'Q'C : r~i lii phli thu tin, vl 1t ngu-ai tren ma khGng thi hanb pbap lu~t thi dan kh8ng theo 1 ; phai gi{r phap cho thtrang, dttng thay dt;j holi, neu nay ra luit nay mai SU'a Ji!, thl du tbtrang c6 16-n dln cCing khong ham, phit c6 n~ng dao cilng kheing SQ', nh(t la dao kh6og bict XUtrl sao ca j !3U cung phai c8ng blnb, khong dtrQ'C ri!og ttr, khoan dung vai

• ngtro-i 1nlnh yeu ma- nghimn khlc v6'i

• ngtro-i mlnh ghlt. Tro-i khong vl m~t

vtt nao ma 1am thay d~i b6n mua, minb

quan thanh nbln cOng khong vl m9t v~t

nao ma be queo pbap lu~t (Thien bat vi nhit v ~t uong ky thai; minh quan th§nh

nhan d;cc bat vj nh-at vit uong ky ph~p) ; cho nen m6'i bao linh qu( ho-n chau b.iu, xa tac quy ho-n ngt,roi than V3 tuy tr9ng han Ca tttOC l QC (/~nh quy

IJ' bao, xfi tac thfnh v than, uy tr9ng u tv6c 1QC), Vua ma c6 long rieng ttr

thl bl t6i nhan d6 cung sinh ra long

rjeng ttt ; vua phai gifr pbap trtt6'c bit :

« Khong vl vua mu6n ma thay d~i 1enh, lenb d~g t6nhan vua « (85t v; quan dvc bien ky l~nh, l~nh ton U' quan), va nu-6-c nlo ma vua toi tren dlJ'oi, sang

hen deu tbeo phap luit, tbl ntroc 'y rlt binh tri, (quan than thU'ung h~ quy tien giai tong phap, th,; chi v; d~i tri).

Theo Quan Tr9ng, phep tri nu-6-c khong

c6 gl We la danb chinh ma phep du ; dttqc v$y thl trong ott6'c vO sv ma b$c vua chua c6 th! • vo vi nhi tri »

Chung toi t61n tit l(li nhu- tren nh11ng

t\t ttr o ng Ve chfnh tri 1n~ Dgtroi ta cho

la cua Quan Tr9ng chlf khor:ig tri c h dln

ttrng cau tfrng d o~n vl nhu-ng ttr tu-bng

trong bQ Quan it} khong chic hoan

la cua ong. Ong v6n la Nho gia, c6 1e

Dgltoi SaU da tll~O tea ong ma Viet ra

bQ Quan ttr, Jam Ca SO' cho Cbinb sach

phap tr i, roi t6n 6ng l!m t~ Phap gia.

TU' THAN BAT H~I TO'I LY Tl!

Ta thay ch inh sacb t r o ng Quan tu-

Pbu hc;rp v6 i tbuyet bi d~o ma Tuan

ftr da ta : Cung tr<;>ng dtrC t{n hCYn bet, ma vi quan cbu du-c t-u"/ khOng cln ca o, nbtttlg . ft nhu-t cilng phai Cong Va minh, phai lam gttO'ng ch o dan \'~ phtranJ? dien gifr ph~p lu~t. Vi VfY chung t o i cho r~og ba d~o gan phap tri chu· chtra htn la phap tr i . Phap tri nhtt dQC gia se tbiy, ton quan hO'n (vua b tren ca • phap lua,t, phap lu~t kh8ng thi hanh dtrc;rc vlo vua va cac ngtrO'.i th~n cua vua) ma cOng tan nhin ban : n1 9i phttCYng tiin d~tJ c6 thl dung dtrQ'c tuiin la lam cho ntr&c giau va m~nh.

Tht,.rc ra saog l~p chinh sach phap tri la Than B~t H~i, Thtrong U'ong va Han Phi, ma tb1tc h~nh tri~t d~ cbinh sach d6 la Ly Tu-.

Chung ta khong dltQ'C biet ro ve d o i cua 7han Bat H9i. Co le ong dong thoi v6'i M~oh Ttt, gifr mQt chu-c a ntr &c Trinh, von theo cai bQC cua Lao l U' nhttng rlt chu trQng ve hlnh danh, v.iet cuon Than tu- g~m hai thitn, deu that l~C ; thuit tri lllTOC cua ong sau truycn cho Han Phi Ttr.

Thvang lJ ang si nh s au Thin Bat H~i, cung do ng th a i v&i M->nh T ir, cuog tr 9 ng C~i hQC hlnh danh, n16' i dau giup ntr6'c Ng \1Y, sau gh'tp nu-6- c T~n (dcri Tan Hiiu Co ng). Sl'r ch cp r ~og Thtrong thay d~i ph ep nu-&c c ua Tan, d~t ra 1~ a~hn nha thanh Jn Q t ngil , mtr cr i nha thanh m9t thip, phai d o m ch trng t~ cao Iln nhau, thiy ke gian n1a khoog t6 cao thl bi tQi c h ~m. niu to cao tbl dttQ'C thtrong Cong nhlt Ja da Cb ~tn dU'Q'C ke thu i ch u a chap ke gi an tbi bi

XU' tQi nhtr tQi hang quan dicb L~nh da ban b6 ra tOi 1 SQ' din khoog tin, ilurang df1ng thu~t du-6-j day :

Ong c:ho d\rng mQt khuc cay d~l ba trtrQ'll& CY ci'ra Narti chQ' kioh do, bao h~ nglrO'i UaO dai dtr9'C khuc cay d6 qua cu-a Bic thl dtrgc tlurCYng 1n\TO'l ncn v~ng. Dan 1iy l~tn 1~, viic di nhtr v~y. sao ma tlurang h~u nhtr v~y, ngotrieu dinh co ln y g1 nen con do d\r

Ong l~i ra 1~nh : dcrj dLrQ'C thi tlnro-ng n?im ch\lc nen vlng. MQt ngU'o-i thi't· dai khuc cay xem c6 dlJ'<;YC thl11 00g kh6 g, gul nhien dtrqc IQ nen, Tir d6 dan Tan tin ri11g 1enh clia tdcu dlnh b~ da ban thi thi h~n!1 dting.

MQt lan 1·hai T tr ph~rn phep n1r6'c, Thtro-ng u ang ba o : MQi ngU"o-i ch!lng k~ sang hen, deu bioh ct!ng v~ phAp lu~c. Nhtrug Thai TU' se ke ng61 Vu;i, khong thl bit 'fh.\i Tu- chju t<,i, ma l:a i vien SU' ph6 d , y thai ttr phai Chiu t r i thay vl khong l~1n tton t ach nhi~tll d~y d6. Dan trong ou-&c l~i c~ng S9' lfnh cua Thtrong lT crng ; chi tcong n1:.rcri n~m ci1a rat ngoa1 dtrcrng kh6ng ai dlim Jt.rQ'lD, t~i IU'Clg lltti CCing kh6ng COD trQm cu-6-p.

Sau Tin IIiiu-Cong m!t, Iu~-Van Vtro- g len ngoi ThtrO'ng-tro-ng bi giit vl nghi lam phaa.

Theo sich Haa C/11 thl ong c6 so~n sa ch, g~m 29 thien, nay con 24 thien, nh1rng theo I-lo-Thlch thi bola to~n l~ cua nglt'aj sau vi~t.

flan Phi 1~ u19t vi c&ng tu· nu-6·c H~n cuug v&i Ly-TU' tbeo h9c Tuan

SACH HAO MO'I

Bach-Khoa da nh~n dtrQ'C :

- D~!> Ph•t hitn-df i-hoa cua Nh~t-Henh, do La Boi xuat ban vtJ tac -gia QU'i t~ng. C M,~>t t~c ph~m dao Ion ca nho-ng gla t, i co va xay dvng gia t, i mai cho tt.r ttrang Ph~t g,ao hi~n-dei » Sach day 254 trang Ban d~c bi~t khong de gia.

- Kien t«.'O mqt xa hoi c6ngblnh cua Chester Bowles, do Tho-I

Nay phl@n d1ch, xu5t ban v~ gu-i t~ng. Sach d~y 106 trang, gia 20d.

- V~n h-,nh so 1 t~p thllQ'Og va l~p h~, tep ch, nghlen-cCru phat huv v~n-h6a Ph~t-giao v~ dan toe, do T. T. rh,ch D6c-Nhu~n lam chu nhi~ n va Toa-soi)n c1~t tei so 95b, Gia-Long Saigon. Khl> 15 x 24 t~p thtrQ'19, 112 trano, gia 18d, t~p h~ 86 trarig, gi~ ·1sd. ..

- Quan diem chung toi, gam s5 b~i binh lu~n tronQ chtrcng tr1nh tieng noi Tinh~glao hOi Ph~t-giao V.N.T.N Phu-Y~n. t,1 clai phat lhanh PhCt-Y@n. Khb 21 x 27 in roneo

Tran tr9ng cam O'n cac tac gla, nha xuat ban, foa-soen tr~n day v~ ftn c~n gi&i thieu cung b~n dQC Bach Khoa.

Ttr, nhu-ng khac Tuan a ch6 tin ring tinh con ngtrO'i ho?ln toan ac khong th! dung ti nh~c 1na slra d1.19'c, chi c6 clch dung hlnh ph~p cho th$t ngh1em, tbl ntr&c m&i khoi to~n. 6ng dang thtr bay to each td DU' &c, Vua H~n khorg ngbe. Sau vua Tin dQC sach ong, to y ngttO-Di m9, mu~n dung nhv-ng Ly Ttr biet Han tli ho-a mlnh, dem v&j Vua Tan1 bit Han bo va ngvc, ~p H~n phai t\t tir.

Sach cua ong, 55 tbi@nJ gQi ll Han Phi Tir c6 nhieu tWen cua ngucri sau vjic. mU'cri phan chi atng tin hai ba. B9 d6

tip dti th~nh nbiing tlr tU'O'ng ve phap -

tri trong dai Xuin-Thu va Chien-Qu6c, chung tai se phan tach trong do~n dU'6'i, a day hay xin t6m tat d<Yi cua Ly-Ttt•

r;__J.y-Tv giup Tln-Thuy-Hoang th6og

nhit Trung Qu~c, lam chirc tbu-a tU'6'ng, dang sa khuyfn Tln-Thuy-Ho}ng bo

che d9 phong kiln ma l~p ch ~ dQ qu$n huyfn, tJp trung chinh quyeo, th6ng nh1t hlnh cbinh, lu$t phJp, tU' ttrbng.

Trong s6' c6 d~n nay :

c Thu& trtr6-c, thien ht tcin loin, kh8ng c6 thong nhit, cho nen cht.r nho diy lln, d9ng bin vl cii gl la din dcri

C~ de lam h~i do-i kim, traog SU'C nhfrng lm htr ngon dl lam r5i mat Slf th\TC, N gU'o-i nlo cClng cho cli hQC rieng cua rnlnh la phai, ma che bai nbCrng dieu kiln 1$p cua ngtrcri tren.

« Nay Hoang-£>! da goin ca thien b~ ph~n bi~t den tting ma dinh nhlt ton, the ml nhiing nha CO Cai hQC rieag CU' cung nhau be bac pbap giao nba vua. MOi khi nha vua c6 hi~u l~nh gl xu6ng hQ CU' l(y Cai hQC CUa h9 de nghi lu~n, vao thl trong tong khong cho la phai, ra thl tum nam tt,Jm ba l~i de ban tan, khoe chu kien cua mlnh de lay tilog, c~ ttp di cai each thai thu dl lam cao, dem ke qu'an hi dl d~t loi huy bang. Niu di nhtt thi ml khang ,ca'.n1 thl a tr~ the vua kcm di, ml a dtr6'i dang pbai lip th~nb, v~y xin cho cim ngay 11 tien ban ca.

« Toi xio phat J~ob rlng : Su- quan

thiy sach gl khoog phai Ja quan bic Si

dtrQ'C ph e p gifr m~ trong thien , hJ Con • chu-a gilu nhu- Thi, Thu- cung Bach gia • ng(r, phai d e m den quan thu-uy dot hlt. ~i dam n6i tham v&i nhau sach Thi, ThU' thi chem bo xac ngo~i chQ', ai lly do-i Xtra ma che d&i nay thi giit ca hQ, Ke l~i c6 t hly ho~c la biet ma khong t6 giac, deu phai d~og chiu mgt tQi. L~b xu5ng ba mU'ai ngay khong chiu d6t thl • gQt dau boi den, bit di lam pbu. Nhiing sach d! l~i la sach thu6c, sach b6i, sach tr~ng cay. Ai mu~n hQC phap lfnh tbl phai 1iy ke l~i lam thay 1 l) (theo Sir ky cua Ttt,Ma-Thi~n- TrlnTr9ng-Kim dich trong Nho giao).

Tan Thuy Hoang ch~p thuin, vl tud6 thl!c b~nh l~nh d6t sach, r<>i sau 1ii them cai Vf chon Nho cuog theo Ttr Ma Tbi!n thl c6 460 nha Nbo ph~m ~m bi • chon c, H~m DU'O'Og,

Thuy Hoang cbet, Ly-Ttr cung mQt ten boin quan m~o chi gi~t thai ttt Phu To, l~p co n thu- cua Thuy Hoang 11 H~

HQ'i len lain vua, ttrc Nhi-Thi-Hoang De. E>ll'Q'C it lau Nhi-The giet Ly.TU' vA chu di ca ba h Q.

Trong llU'<YC dao n~i len, lit d~ nha Tln. i.>6 la kit qua cua m9t chanh sach chuyln ch~ den CI/C d~.

GIAN CHI va NGUYEN,HllN-L~

Kr sau : Phep vai h•nh.

BANQUE NATIONAL E POUR LE COMMERCE ET L'I ND U S TRIE

S. A. :au capital de ! 120.000.000 F. P.

Siege social : 15., Bd des ltalieos-Paris 6e

SAIGON I PHNOM-PENH

36, Rue Tcin- That-Dam

Telephone : 21.902 - 3 Lignes

135, i)~i-19 Nguy~u~Huf (In1meuble TAX)

Telephone: i2.797 - B.P NO E-5

Maha ithei Preah Bat Norodom (ex Doudart de Lagree)

Telephone,: :58.5 et 48

8.P. 1~ 9

SUCCURSALE DE HONGKONG

Cen•ral Budding Queen's Road Central Tel. 35.601

P.O. Box N° 763

La B.N.C.I. et ses filiales possedent plus de 1.350 sieges en France dans les terr:1toircs d'Outre-Mer et l l'Etra.nger, notamment en A.O.F.A FF. Antilles, C0Jon1b-ie, Uruguay, Sarre - Prancfort-sur le M3in (Bureau de I~epr~sentatiou), en Afrique du Nord, Irak, Liban : (B. N. C. I. • A») ; 1 Madagascar ct a la Reunion, a Djibouti, .\ Addis Abeba-Bureau de Representation (BANQUE NAT!ONALE POUR LE COMMERCE ET L'INDUSTRIB - OCEAN INDIENl ; a Lo11dres, Lagos, Apapa, Kanne, Ebute Matta Batta (British and French Bank) ; a Bile (Banque pour le Commerce Inter.. national) ; l Ivlexico (Banco del Arlantico) ; a Panama (Panama Trust Co. Inc).

, Binh·minh cua mot thO'i·dai

TON-THA f ..Tl~ T

QT ham n9, sau khi fu toi ve, toi t~t sang Bong• DttO'ng hQC

xi (trong khu Cite Universitaire tii Ba ..

Ll) thatp anh b;n. Toi tb ttoitig mang sich theo dQc trong luc di tau hlm hay

1~ duoi mua giiy v.v... (a Ba-Ll thl-gicr

eo b~p nen pbai lqi d\108 nhii'ag luc ty dt dQC sach them ngoii nhfing sich hQc). Anh b~n th(y toi mang theo t~p .. san Planete, CU'O'i hoi toi :

- Anh . cO.ng dQC Planete a ?

Toi n1Im CU'O'i hoi l;i :

- T~i sao 1

- BQn n6 n6i d6c kho ng, dQc 1~m gl?

- Thi mlnli cung .nen dQC cho biit

hQ n6i doc d(n dau !

y nght !y kh6ng rieng gl cua anh

b~n toi, rit nbieu ttgU'O'i Phap cOng

thU'o-ng n6i th,.

Toi hQC v~ am-~c, nganh nay khac

• hl n toiin b9c cua anh b~n toi. Tuy kh6ng biit gl v~ khoa .. h9c nhttng t6i thay n6 thttang dtn vu5t ve tri to tno cua to i, di nhi@n la Slt' to mo \I~ vCi-trt) Vl COll ng U'ai. Toi clin g cong nhin y anb b~o 11 phai, tip-san Planete n6i d6c tb~t 1 Minh dang con di tren dat, thich an ccrm Tau, xem bat bong v.v... CQog.san va TU'.ba n daog con tranh chap nhau, lo~i ngtrO'i chtra tboat dttO'C ch iln tlfanh, lt 6i kem • v.v •• , t11e ma hQ da de c$p d~n c-huyfn tr''"'O'ng sinh, chuy~u ngtreti nhan t~o bay la stra soa.n d6n ti~p << ngiroi » b hoa tinh hay mQt hanh tinh 11~0 kbac din viing dja cau l Ngtro-i ta n6i den nhfrog do-thi XaJ tren d:>i • dir<Yng, St}' phao ph6i deu boa anh ni ng d~ lam cho t oan coi dia ,c~u cu.ng c6 lll Qt kbi-h~u on-boa, hay 11 biin mien hie-ct.re tb~nh

IDQt giai dat phl nhieu v.v.•. Ng u-oi ta

n6i den kho thttc-pham YO t*1l trong ihi~n~nhieo, ohat la nhfrng sinh vit du-6i dii dU'ong, trong kbi biet bao nbieu

ngLroi con chui rue trong 11hfrng tup leu

t6i ti:tm v~ ngay .ngay vln bj de d93 bo-i

d6i kem hay ~nh t~t f

• Y-ttrang vi~n-vong, lam sao chap nh~ dtrQ'c, nh~t: la v&i nhfrng tu--tuang c6 th~ gQi la « cartesien » cua ngu·ai Phap?

Tuy vin biet the, nhung nhfr.ng Y-ttrang mai ho~c qua m6'i 1~ chtra hc;rp thb'i kia v!o 1am toi suy-nghi vA cbtmg cung Jam nhie1;1 ngtrai S1Jy-nghi.

Tru-6-c kia, c6 ai nghi dln chuytn cho ogu-o-i bay troog khong~gian ? May

Ch\JC nMm v~ trtrO'C y-ttrCYng ay cung la m~t y ttrang vi~n vong ! Rai dung m9t m9t cai, Llen-xo pb6ng phi-thuyea c6 chcr ngtroi, tiep theo la lioa-Ky.

Xem nhU' Teilhard de Chardin vai t11-ttrO'ng « m&i II cua ong ve Thien-Choa

giio via gifr dn-ban la St_r s6ng cbl CO trong the-giai cua cbung ta ttrc Ja dia• clu. Vi-phong m9t ngay nao day ngtroi ta tlm thay ro S1f song khong phai chl c6 dee nhat tren dia-cau ma er 1dltip nhirng ncri khac co cuag alQt hieu-tll'Q'llg ve khi-QU}'Cll V~ fiU'OC nhtr Cf tren qui dat tbl ngllai ta nghi sao ? Van .de n}y khong pha1 khong c6 th~ xay den, vl biet bao nha bac h9c da ughi ngO', c6 tam tlm toi va nbu-ng ket qua gan day cua hQ da cha ta them nhi~u tin ttrcrng. (S\t phan ch~t gan day cua giao SU' ftagy va Georges Claus ve vln-tb~ch Orgueil. Vln-thach n~y r<Yi xuong mien Nan1 ntr6'c Phap (Orguejl) vao thang 5-1864).

Trll'6'c kia Claude Bernard noi ntr6-c ttrC Ja S\t' SODg ({'eau, c'est Ja Vle)

t~i sao ta khoog tia ~u-gc Arthur C. Clark khi ong n6i trong ngan ba Cua chung ta c6 den ngan trieu th~ giai c6 S\I' sl>ng ? Vi-d\1 mQt ngay nao day chung ta bit lien J~C dtrQ'C VOi mQt c giong ngu-o-i :, a the giai khac va chung ta c6 th~ di-chuyln trong kbong-gian vai nhfrng phi thuyea n1i tOC-dQ ngang v6'i • anh sang de vieng hQ thi xa-h9i cua chung ta holn toln bi xao tr9n.

Nhi'eu ngt.rai CU'O'i nhfrng tU' ttrcmg qua viln vong ay, nbtrng chung ta tbay khoa-lloc .ngay nay kh6ng di ma ch~y v&i tOC-dQ kb6 hr<Yng dtrQ'C.

Trong nhil'ng thien-ky trU'O'C, S!J' tien tri~n cua nhan loii di rat cbam so v&· 1 mot dai ngtto-i. Phai c6 den hang tram hay nghin nam de th'y s11 cbuyln dicb et.ta van minh loai ngtrai, trong luc ml 1n9t dO'i ngircri bat qua chi trong vong tr~m tuoi. Ngay nay di tiin-h6a nhan l~ &a di cung bay VU'Qt nh.ip m9t dcringuai, ghia 1~ trong dai cua chung taJ ta co ~e thay ro Slf tifu,trien Ct1a nhan lo.i. Ve m~t tam-ly ta thiy uhtr do-i ngtrai d~i ta so v6·i tbua trtr6-c. Cai thic mic lo ngbi CUa m9t s6 ngtroj trlfftC nbfrog bien doi ~y khong phai khong c6 Jy, vi tang horn nay cbung ta s6ng trong thO'i dang chuy~n mai trong khi ta vfut con giii' u tritt ly stlng. cua thi-ky trtr6'~. Xtra kia khoa-hQc di s6ng doi v6-i triit-ly, nay triet-ly bi khoa h9c bo ]~i sau- Chung ta chtra c6 m9t C triet ly song > pbu hQ'p Vai nhfrog. SI! cung dt.to og Cua khoa hQC trong dai s5ng tri thu-c. Ngtro-i ta no du v&i trl thtre thl cang thay thiiu th5n ve tinh-thln. MQt tful-giao nao khac de thay thi cho nhfrng blob th(rc ton-giao cu ?

MQt khi ma vO.t.r\2 g~.rp nhiiu thi- gi&i

Va m6i the-gioi deu cht'.ra dvng S\l' song, thi ta c6 thl dem so-sanh nhfrng tbi..

gi&i ty v&i nhfrog c.lan-tQc (hay qu6c-gia)

hiin c6 treo dia cl u. The-gicri tree diacau g<>m nbieu d~n-t QC h<;> p l<[ti Cung DhU' mQt ogan ha gom nhi~u thi - gi&i khac nhau Loai ngtro-i tren qua dat deu theo m9t quy- lu~t chung thl nhfrng tbe-gi&i troog ngan-ha cung ttrO'ng t\f nhtr the ; c6 mQt quy-lu~t Vo -blob rang bUQC nhfrng thi - giai ly l~i v&i nhau va y ttrbng t~o ra mQt vu - trl}. giao khong

ngoa t i nao hit.

Xtra kia Khong-Ttr n6i phai s6og thu$n le trcri ma le t r O'i ay tU'C la cai ly oguyen - thuy do d6 sinh ra hraag nghi vl tf o ra vO , trt,t, the - gi6-i n~y. Y tbu~ tbeo le trai cua Kh~ag- Tir din nay ta thiy van con c6 ngbia n~u d\ra the o kboa -h9c ma xet.

Ta s6ng trong vfl-tC\l, ta phai theo m9t mQt quy, lu~t vo-blnh ma ta khong d! y den, quy - 1u$t VO hlnh ay c6 thl x em la le trai v~y. Neu c, mQt hanh t inb nao khac c6 « ngu-ai I va 11eu (( bQ ,, c6 1n Ot ong • Kb ~ngTir )) nhtr cua chung ta t hl C ong ll ay cOng se diy giong i( ngcrai )) kia nen s!Sog thu~n le tr&i. Chu1 1g ta hay d irng l~i day de di sau vao ,an-de «le tra i nay, ·r heo ton ..giao thl lioh.boo bit ttr ma tbe o duy-v~t cht, - nghia thl linh,hon chft c11ng v&i th! chat, vi linh-h~n do t h~ chit tio ra. Khong ai cb6i cai dtrQ'C SO' di t a c6 th~ suy 11gh1 la nho- c6 nao, ma 1 ao la m9t th~ ch«t. Niu dung tren l~p luQn ay tbi vO.tri.i la thl chtt tit c.6 the no c6 m9t (( tinh than , tqtll

gc,i la • tinh thin va - tri.t >>. X~t v~ tho-i gian thl vu - trt,i la v& t~o ( d i- nhi!n vatrii· khong c6 tboi-gian), vi v~y tinh , tb~ vu-tr\f cung b1t ttr. C ori ngt.ro-i s6.og trong vu - tr\s dlu thu ~n th e o quy lu~t ci,a vO-tr1,.1, Khong ai d~y ma ta cung theo dttQ'C quy lu~t ay, do d6 ta c6 tbl n 6i trong ta, khi m6'i sinh ra da co mQt phan nao tioh than vu-trt,t (esprit cos1niqu e) M Qt khi thl xac chit thl chi lam chlt phan tinh,than t~o ra b o- i the c hit chuphan t 'itth - tblu vu-trt,J vfin con mai. Vi v~y f vg. trv gia o • c bo ta rn{>t ta mQt tin-ttrang 1~ tinh-than cua ta trt.rO'og t~n va ly lu~n iy c6 thl chtrcg 1niah mOt cich khoa - h9c ( quan dilm n~y khong xa nhirng t8n-giao co nhu- Thien-chua gi a o, Ph~t-giao chaog h~n, nhu-ng n6 r9ng rai v~ khach quan hO'o) .

VU-trv gicio cOng li chuytn ngoa f Tu chuytn vitn vong nay tiip d~n chuy~n khac, toi da di qua xa, nbu-ng dilm xa .n~y 1~ gan v&i y toi mu5n n6i trong ciu cbuy~n sau day.

Khoa hQC da cho ta nhfrng y tttong vi~n - von g ay va n6 dang ct'.) ging t hl,l'C• hifn nhfrng y -ttro-ng kia. Dtr.og trtr&c mQt giai - do~n ma ta thay Ca mQt Sl_J' biin cbuy'J n tn :,\tlh tne V3 lien t\l C tbl lam saO ta khon g khoi ban khoan '? N6i b~n kho: a d 6 c~ng l&n lao hon et 11b&ng con ngtr i i n 1~y cam nhtr nhirng nha van ngb~ v~ phtrO'ng di~n va n ngh~ toi xi11 (e cap dfn 1m-oh~c (1).

(1 ) ' T : Tac g ie b)i nly ,~ mOt nhoc -sT V. 1\J. Joi Paris <fa tr& io-f cua ph 6 ng viin vl am nhi,c cua 88ch Khoe d~ng t r~n s5 154 ng,y 1-6-1963.

Hi~ nay an1 11h~c vi11 girr n1~u sic

nhln loii vl the-gi&i chung tn chi c6

tren qua dit nly thoi. Nh 9c Nhit-ban

hay ~c din•tQC M}'-chau tuy khac

nhau ve mau sic dan-t~, nhtrng dlu c6

m9t ilnh cdch chung la l< nhau loii tfl.1u ».

Nhuog mOi khi da pu-6'<: vb.o giai-do~n

tU'Dg the-gi6'j troog ngan-ha Vli trong

vD-tr1> thl im-nh~c se pbai the nlo 1

Toi n1u6n neu ra day danh tir « va tl'\t

ttnh :0 trong am-nbiC, A1n-nh:)C bien

chuy!n tir dan tQC dtn nhan lo:).i vi VU

tf\1 ngbia li n6 phai c6 dan•tQC tfnb

din nban lo~i tinh va vu tl'\l t{nh.

H6m nay cbung ta dung tr1r&c mQt

ngay ma m~t trai siip mQC, Gicr n~y

ttai clura sang h n, dang con 1~ hirng

d8na, nhtrng mijt tro-i se l~n vi cbieu

sing flJ'C ra. Ritog toi, t3i rat tin tU'<YDg vlo ngay se din va nhfrng y ttrO'ng vrea

Vong hom nay C!) tl1~ -Se kh~ng COD vi!n v8ng nu-a, Paris ngav 29 tl,ang 1 nlm 1965.

TON THAT TIET

fJ~I-NAM VAN-HIEN SAP PHAT-HANH A•

VXET-NAM

•

Bl THAM B6NG-D~aNG

• Lich-slr ky sv· coa L. ROUBAUD m9t tai-lieu SU' qui gii vi V.N. xuKt-ban t~i Phap 1g3r, bi cam b~n o i>ong-DIJ'O'ng. N6i ve nha Cach - rnfng Qu6c - gia, nhu- : Nguyln Thai- HQc, Pho BircChinh, Xu· Nhu, Phan-BQi-Chau, Pho111-H~ng-Thai... Cac no'i xin g1ao dich v&i 6ng BUI-TRQNGHt)"U. Ii¢p tbu- 1123 Saigon hole 150, Vo-Tanh Phu-Nhu~o.

• Sach tcii ban io d~p. GiA 56 d~ng, I32t

PHl·C/1 PHJN·l

Ban ' cua di·ch6c Ja waha rlal Nehru

Cach day dung mQt nam, tinh sat tirng ng~y tirng thing, (26-5-1964), Thu .. ., ttr6'ng Att dQ JAWAHARLAL NEHRU . da ra ngu-c>'i thien ccs l

Tin buon d6 dl.fQ'C truy~n di n1au l~t 1am chan dQtlg dU' lti~n khollg nhfrng ., t~i rieng An-dQ, n1A con chung d th~ .. gi6-i. Vi Jawabar1a1 Nehru la met nbanvft lich-str qu6c-te, mQ t rKm gU'O'ng sang ai-qu~c, cao-dam, thuy-chuog, ma nhan lo~ COn tiip.t1}C tlh ~c .. ohO' va sung-b~i qua nhleu the-b~.

E>ang C, New York Cung v6'i phai doan

Vi~t-Nam tham·dl! bu~i bQp ve van-de -

VietNa1n/Cambodge t~i H~i-d~ng Baoan Lien-Hi~p-Qu6c, dtrQ'c han-hQnh ch i dinh cung v&i ph!i-do~n do oguyen . Ngo~i-trubng Phan-Huy-Quat cam dau • qua New-Delhi phan-tru cung chanh" phi'1 v~ nhan-dau An... dQ, va tang-quyi n chung toi khi d6 da tt_r coi nhtt c6 b<>n • ph~n trlnh bAy v&i c.ic b~a dQC ve nbfrng clm ttrbng cban-th~nh xuc d9ng ohan chuyen cong-cao nAy (I).

Phai-doan Vi~tnam tiip -xu c v6'i cac

( () Xin col bA i : «M~ c-ni~m : NEHRU kh Ong con nfra • ; BACH-KHOA so 18111 ngiy 1-7,1964.

nbaa-v~t thcri-danh An d~, trong so c6

b~ Indira Gandhi, la l?oh-ai nba lanb

• d:JO da qua ~ t,j.

Bu~i h9i-kien Indira Gandhi / PhanHuy-Quat. dtrQ'C di!n ra tti ngay

dinh Thu - ttr&ng, trong 18 nam qua, da la d~i ban-doanb cua Jawabarlal Nehru va trung tatn di~m cua 1n9i ho~t-d9ng

cb~nh.tq An-de, tren J5nh-v~rc qu~c-gia

cOcg nlur ph~m-vi qugc-tl. Vi, khachquan ml X~t, Nehru l~ Thu-ttrlr.cg kiem

Ngo~i-trtro-ng, ca tf nh m~nh-me, nhln xa

nghi r~ng, CO uy-t fn nO'i quoc-g1a cilng

nhtr qullc-ti, da la linb-hon va le ~ng

cua ctan-tQC va qutlc-gia An d$ mai thau

h~i d9c-lijp. MQi sang kien vl bo~t-d9ng

c:l~u bit ngu o n tu- Nehru, d! roi ~i cung

htr6'ng ve xuat.xtr, de Nehru phgi -hi~p

v~ kilm-di~m. Nhijn xet da khien met slS nhl quan-sat qu~c-ti Jo-au cho ttrO'flg

ii

lai An-c:t9. Sau Nehru, nhan-v~t nao

se x(rng - dang tilp-tvc cii st'r-1n~og

n~ng ne va t~- nhi : !aob .. d~o 450 tri~u

,., din An-dO kh6ug tra b~o - dQng, nht.mg

l~i la lang - gieng cua Trung-c( ng 750

trjcu xam - lang va Hoi - qu5c 100 trifu

bit tb§n thi~n 1 T.ic gia cu~n aAFTER

NEHRU : \VHO ? » ( t) da lan laQ't phQ!l-tach nhfrng trU khuy~t - dJl1n II cua c~ tloh cac nhln-yJt An - dei tir Moraji Desai, qua V.K. Krishna

Menon va nhieu vi kh~c, cho t&i dtto-ng kim Thtt-ttr6-ng Lal Bahadur Shastri.

M0i vi c6 met d~c-t1ilm, m9t gia-tri rieng. Nhtrng kht,ng vi nio l~i kha di so.sinh du·Q'c v&j Nehru Ja 1n9t nh~nvit sieu -vift, chi xu~t hifn trong din• A tQC An-dQ, trong nhan 10~1 vl thc;1n-tr9ng, mOi tht.ky d9 m~t vai Ian ,. o<>o

Tir d6 t6-i nay, mQt nam da troi qua ... Nlrm nay, thang 5-1965, chung t6i lti c6 djp tham :s d11 phai.doAn ViftNam do Ngoii - tri.rang Tran - van £>3 cam dlu, vieng than1 thifn-chi An:-ae. cr day, cDng nhtr Jan trtr&c, khong di sau vl cac

chi-tiet ch~nh - trJ, chuog toi khong c6 ., tham-v9ng so-sanh ch,oh-C\IC An - d0 tru-6-c vA sau ngay Thu-ttr&ng Nehru khuit nui 1113 chi trlnh bay cam ttro-ng nhtr cua inet du-khach. Tuy-nhien, chuog ta cilog nen t61n-t£t nbJn-x~t n1Qt c!ch dan-gian nbi.r sau ': tren ch~nh - trt.r<Yng quoc-t~, uy-Un An-d¢ c6 phan khOog

dtrQ'C cao nhtr tr1.1lrc, va nglnb ngo4igiao An..dQ tuy van hoot-dQng kha-quan, nlnrng khong con nim pban chu--~ng

V~ anh httC'ng nhtr Xtra, ..

(M9t vli tY -d1,1 : Ve van-d~ Vift Nam, ,... phlm-trug cua An-d9 chcr-di;ri va theo chieu cac qu5c.gia kh6ng tham kh6i. Thu. ttr6-ng Shastri di nh$.n loo vieag Hoa-ky ,n1~ ve sau, Hoa . ky dan-phtrcrng quyet-dinh hoan t&i m-St ogay khac thuinti~n bcrn ••• Phai khach-quan ma nhin r~ng : nhO-ng st}'-kifn nht1 v~y khong th} xliy ra v6-i Nehru Jue sinh thO'i •• )

Nhii'ng ho~t-d~og dau tien cua pbfil.. doln Viet Nam khi t6'i New-Delhi, ll di vieng phaa m~ Nehru, va Bao-vi~n ~ehru (Nehru Museum) d~t ngay t~i dinh Thutt.r6'ng. ,..

N6i cbo dung, Qugc"bQi An-d9 da thOng qua dtt-in, va Thu-ttrahg Lal Bahadur Shastri se>t sing ch9n ncri khac •

,

(t) «AFTER NEHRU : WHO ? >; cue Weltes Hengen. New-York 1963.

• lam van-phong va tU' dinh, hlu danh dinh Thu-tt.r&og Jain Bao-vifn.

£>a 10,lt.fQ't h~nh-hU'0'04' t~i nO'i phan m~ Nehru, ngly nay d1n-chung l~i Hilt.rQ't vao viing Bao-vi~n Nehru, de to long tiec,tl1trong sung-bai. Tre c6, gia c6, nam c6, nfr c6. Cac nhan-vien hu-6ngd!n va giai-thlch cho kbAch th~p-pht.rO'ng, v~ mOi can pliong, ngtro-ng ctia, 1n6i g6c cly, phiin da. Chung ta da c;6 dip vieng tblm t~i nhieu ntr&c khac, ciic bao-viin lich-sir bay khoa-hQc. cac mitu cu ctai XU'a c6 lieo,quan t6i C3C bfc danb-nhan m~c-khich. Nh'irng toi t11u th\fc chu-a bao gia thay trong long rung. deng nhu- tan nay, va cOng chua bao gia nhtr ~n nay nb~n tnay tren khuon rnft tram-lijng cua clc du-khach ttt vi~n-Xtr, hung-boo n6i len nhfrng n6i-ni~m tham-kin : ngu-&ng-m9, kieu..hinh, sung bai, menthttO'ng .•.. , tb$t t~nhj va phu-c-t~p.

Tam tr~ng d6 r~t d~ hf~u. Tbim-vieng clc bao-vi~n khac, O' Paris, Londres, Tokyo, Washington .•. , chung ta nhlm ti~u-khi~n, h9c .. hoi, hay suy.-lufn, di trau-d~i ttr-tuang. MA oeu trong tam c6 rung-d9ng phan nho, thl au Cung ch!ng khic chi n6i long ngtrai kban-gia h~ih~p trtr&c m9t cu8n phim ly-thu, bay mQt va kicb dai v6i nbu-ng tr~ng-hu6ng ~o-,le hay mtrng.r<Y... (j day khac bln.

Vifug Bao-vi~n Nehru, cbung ta nhtr dtrQ'C Cai may-min by-hfru dang d.i treo con dttang lich-su-, d~ suy-ng!m va l~og1e on l~i nbfrng ky-niem xa-xu-a ml ch1nh mlnh da mvc,kich bay da song.

Vl, trong mu-o-i tam nam qua, d5i v&i nhfrng ai da tham.g!a hay theo doi chaoh.

tti qu&-gia Ct1ng obtr qu6c-te, V3 du 11 tri,c titp hay gian-tiep, v6'i tu.each la

h9c-gia, ky-gia hay dQc-gia,- hhy nhanv i en ngo~i-giao, (va· nhft la nhan-vien • ngo~i--giao), thi khuoo Ill~t, ho~t-dQng, ly.thuyet, vao.chtro>ng... cua Nehru khoog pbai la dieu xa~l~.

Chung ta da qua quen, qua nhfrng H9i-oghi quoc-te, nhu-ng buoi h9i bao f~i cac thu.do 16-n tren the.gi6'i, nhfrng chiec bit tay cbao hoi xa-giao ma ngtto-i dtrQ'C vioh-dt! g~p-g& chlc via chtra quen, v~ han the, con cho d6 oht.r m9t CU'-Chi tam-tinh Cua m9t c6-nhan tbanmin .•• C6 ngtr<Yi yeu Nehru, c6 nguo-i khong c6 thi~n-cam v&i Nehru, vi nhirng chanb-kien bi:t-d~ng. NblJ'Dg du yeu hay ghet, thi ai niy Cung deu ft nhat la CO mQt pban nao kinh phvc, vi nhfrng ly-do rieng. Va Nehru c6 tai chinh-ph\JC khi n6i chuy~n, chiog kbic Gambetta di~n .. thuyet hung..hon khien kh8ng-kh1 trong phong trb nen 'm-ap, •han -thtt-biiu tang len mQt d9>, hay Roosevelt kbi hieu trieu tren dai ha-am, m~ khien m6i thlnh,gia deu CO Cam·tU'O'Dg nhtr C3U cbuy~n tan1-tlnh U, do chinh Tong thoog so~,thao l«y, d~ gu-i rieng cho ca-nhan mlnb .•.• • ,I Ngu-ai An-do vieng Bao-vi~n Nehrt} dl to long tri•an mQt vj kbai quoc c6ng.. thao da hy.sinh ttt ca cho quyen-lQ'i dit nU'&C va h~oh-phuc dan-t9c, va d~ ,I ki~u-hanh vl Nehru la ngtto-i An-dQ ml danh-ti~ng vang-lu-ng hon bt... MQt nhanvit nbtl' Nehru, kho.og phai la cua rieng An-dQ, ma ta ctia nhaa-lo;ii, trong hi~nt~i cung nhtt tu-O'ng-lai. Ngu-o-i A·chau khieu-hanb vl Nehru la ngtro-i A-chau, va chinh vl da c6 nhfrng ogU"o-i con sieuvitt nhU' Nehru, ma A-chiu dU'Q'C nl-vl A • kinh tr9og. Ngu-ai Au,chau kieu.hanh, vl Nehru la duog,hoa vA ket-tinb cua hai

nln vln-minh Au-A.; v~ trai qua ohung giai-do{lo th{r-tbach gay-go tnrfrc day clc thu9c-qu&: tranh-aau danh d~c-lip, nhil'ng nhlu-v~t nhir Nehru da I~ .nhirng phln-ttr doi-tho~i XU'Dg-dang, khien clc «miu-guoc• phai duy~t l~i nhil'ng quan.. n iim c6.dµih ve mau da va chung.ioc..·

Vi nhirng le d6, chan btrae qua ngtrorlg CU'a sit d} tien V30 khoanh VtrO'tl tjch mich phi a trtr&c, roi toi ogll'o-ng cu-a to¼ nbl d~ 11n fan di vieng tirng giaa phong trong t o a nha hay g.'5c cay pbia • VlfO'D saU 11 tam -t~ng du-khach ahU' tulnt\r bi~n-chuy!n. d~ trai qua nhirng elmsue thay d~i ly :ky : vui.r bu~n, ta1ntlnh, ly-tri, vA nhat la cai cam-giac mung-lung nbU' thay mlrui qua u benho tlm - thU'ong, dang dung trtr6'c cai gl qui U' \li.d:µ va tham-thuy.

Bu~ng khacb nho d! dam-lu$n v6i ngtro'i than khi tra dtr ttru b$u ; bu~og khAoh tiet dl tiep clc vi tht.tQ'tlg-kh~ch

~g-b~o hay ng~i -qu~c; buong Mn, buing cho-i. hay phia haog hien bu~i chieu m9t mlnh mOt bong ngtJi suy.nglm v~ tht.stt thJng -tram : tat ca m9i ncri, ttm tham, chi~c b~n, cai ghi, btrc tranh , ng9n den. . • vin de nguyeo nhU' h~i .nim trtt&c•••.

T~i van-phoog chanh-thu-c : may traog giay con ghi chir cua c~ Thutirang Nehru , in~t cu6n licb con ghi gio- nhfrng glp , go- vwa tht_rc-hi~n. hay da h~n ma chua lqp tht_rc.hi~n. Trtn bin, vin con nguyeo nhfrng chiec but vift, nh&ng vien di ch~n gifly, nhfrng con dao dQc gH(y••. Phia trU'O'C bin, m9t giay gh{ quay ve chiec ghe cua c~ Thuttrang, duang nht.r each diy kh~ng lau,

mQt bu?>i hl;>i-h9p vti·a aU'Q'C difn ra, c6 Thu-ttr&ng cho cbi-thi c!c c9ng-stf-vi@n tiep, can.

Chung ta len 1iu, dl btr&c v~ pb{a phong ngu. Vin cli gitto-ng nlm cu, chiic ghe du xt.ra. Tr!n m~t ban nbo dlu gitrang, m{>t chiec d~og h~ l'leo tay da ngtrng cb9y ; tren ttrcrng, mQt tlm ljch da ngtrng b6c ; k~ tu- ng~y Nehru htt ho-i tho- cu5i cung..•

M9t vai can phong dung ctl trtrngb~y v~ lU'U- trti' nhirng ky~v~t, ng~y nay co gi!-tri d~c -biit, vl lien quan t&i mQt nhan-v~t th<Yi danh cua l,ich-str. Nbirng tam anh Nehru, tu- bu~i chao do-i cbo tai ngay vinh,biet, nhfrng sacb do Nehru saog-tac ; nhii'ng thtr-tU' da gu-i di hay ah~n dtt<;YC ; nhirng quang dM hQCsinh, d!u tr'1nh, ti'J ng1,1c, chlp-ch4nh ; nhirng btfc blob c8ng-du, daah clu, lai xe hO'i, ctr&i ngt,ra, d.ip phi-oo..• nhit nMt d~u dttQ'c gbi l~i m9t each 1iog-le, nhu-ng biet bao hung-hon v~ trang, tr9ng. Linh -h~n Nehru hlnb nht.r phang-phat kh~p do day, thO' qua cbiec manb d6n ~nh m~t tr<Yi, hay nhiim v~o nh&ng d~ trang - tri vo tri-gi.\c. Va ai n~y tU'o-ng.. t\tQ'Dg nhtr llt nfra, se gip Nehru a cau tha.ng hay a h~nh.. Iang, v6'i nhirng n1,1 CttO'i xt.ra, vaj bQ y,ph\lC co : Thu-ttr6'ng sip tilp khach, va ngLroi ~i hiu dang sira-so~n pba tr?i. ••

'Tren nhirng ngln g6 a vacb ttrcmg, tren nhfrng b~n g3 hay trong nbiing tu kinb O' gifra phong, kh6ng bjet CO'-man nlo li ting-pblm ngoii-giao du cac hlnh hli .klch-thtroC, cic ntrtYC bpn Va ngr.rui b~n da tb~n ting Nehru : do d~ng, d~ g3, d~ svn, da sU', d~ theu ••. trtrng-

bay kbong theo y-niim Jon nho, than-SO',

ma chi c~n ct'r theo t\f- miu cua t@n cac

qu&.gia xu!t XU'. Th$t la mot CUQC d(u •

x!o cua ky-ngh~ hi~n-dc)i, J~ng trong m9t

khung-canh chanh-tri ngo~i-giao, ma tuy-

tihien vin khong phai la khong dtrQ'm mau

tlnh-cam ca~nhan, hru -luyen .•• Ttr Af-

ghanistan cho t6'i Yougoslavie, khong c6

m~t qu&-gia oao thiiu-x6t. C6 phai ching

Nehru mu~n cbt'rng-to quan-ni~m cua

Rudyard Kipling khong dung, khi nha

v~n-hao nay cho rlog I D6ng la D6ng, Tay la Tay, va £>tng Tay kh6ng th~ nao

g~p go- .•• • ? Chung t6i tlm dln ch6 danh

cho Vif t.Nam : d6 la m9t chi~c I9c-blnb

16'n, c6 t6 mAu ve boa, do nha ThanhLi sang- tac •.•

Chuog ta tir·bi,t toa nh¼ dl ra phfa

VU'O'n sau. Cbtra ra khoi toa nhl, chan toi

bOng dtrng nhtr bi buQC 1,i, khong th~ nao tien bt.r6'c. Toj d(rng im-I~ng, tram-ngam,

trtt6'c ban di-chuc cua c6 Tbu-ttr6'ng Nehru, in tren mQt t!m g~ l6'n, ch& den nen tring, bay &, hlcg hien. Ong Ph6

Giam-doc Nghi-ll la cbO b~n than, khi .

tttr6'C day Chung t6i Cung ph\}C•V\1 t~1

Cambodge, u6i nho v&j tai :

- Anh dQC qua thoi. Chung ta ra th~tn ngoai vtrcm klo mu9n. R~i toi se kiem t~ng anh mQt ban dJc~bi~t •• • Toi 1~m nbtt khOng nghe loi b~n n6i. Vi t!QC xong, toi tam-S\f :

- Thit 11 m~t trane tuyft .. but. Nehru kb6ng nhfrng ta m9t chAoh-khacb, ma coo la m9t nha tha.••

Ra ph!a vtrlYn sau, chung t6i titn t6'i chilc ghe dai bing d£, ke du-6'i b6ng cay, N~hru tht.rang ng~i dQC s!ch bu~i chilu •

P~M-TRONG-NHAN

•. M9t phi~n da l&n dl}'ng nlm giira g~c cay v~ ghe da, tren c6 -khic may gibng chir.Nehru tt.r xet mlnh luc sinh-tboi, d~i• y : Ir Day la ngtroi da dem hit Y-Ch{ v~ tSm buyet d~t vlo tloh thtto-ng ,ntn qu~c,., gia va dln-t9c An. Vl quoc·gia vi din .. ,., t9c An djp 1~, cOng rat to long thtrO'ngmin khoan-dung, doi khj th~t phoog-phu vA qua dang..• »

M¢t atth b~n than An-dO cung di Mng ,.., vO vai t8i :

- Chuy~n nly, anh chlc se viit bli ve Nehru ch&•.• Ma c6 vilt thl nh6' gcri qua cbo toi, dl bay vao Bao-vifn...

LCYi n6i h~n - nhien cua btn, nu-a nhtr khoi - Hai, ntta nbu trang-tr9ng. M9t phan y-nghi d6 cua b~n da trO' thanh Sf! th 9/C : tOi dang vilt bli v~ Nehru, goi d~ng t$i,-chi BachKhoa. Nbt.rng con goi sang New-Delhi de h.ru-trfr DO'i Bao-vi~n? Toi cam th{y d\lt-de, e~ng~i, Vi ttt·Xit khang x(rog•dang v6'i danh-dtt d6 ... oOo Chung toi t6'i dinh T~ng .. th~ng. Trong khi cha (Y hanh-lang, dQ'i gio yet-kiln, chung toi c6 dip ngim ca m~t day dai tranh so-n dlu, khung 16-n thitp ., vang, in hlnh cac vi · Ph6-vtr0'.Qi And9 (cOng tv-a nhtt cac c11u Toanquy~n Doog-Phap) ttr da 1niy thl-ky ,., nay, cha t6'i khi An-d~ th!u h~i d9c-1ip.

M9t anh b~n n6i nho v6'i tOi :

- Chic a.ah ng~c-nhieu. Th~t ra thl cuog c6 nhircg phan-tu- d~i-l~p cangkJch chanh-pbu : sao kh~ni d~i tea

c8ng-vi&n Geo11g,s V, vl c!t i'rNg im ranh son dau t\ay di n6'i ~it 1 Nhung

Nehru da diem·df)m giai-tlHcb :< kh6ng

phli vl tl1ay t4!n c8ng - vi€n hay cltt c~c

t'1n tranh m~ c6 thl tbay -'1~1 cl dong

lich-slr cua ' qu~c-gia An-dQ. Dlu sao thl •

An-dO cBng da bi da-hQ, va cg ~Y. nay

lhl An-d{, Cung d9c-1~p roi.. Dan tOc

An-d~ dll chfn-cb~n d~ khong den noi

tra' thu met c.ich qua-khich, vl ~an1 KUC

m9t each oong - noi .. .. oOq &I . '

Tit ca nhfrng y-kiin saag su6tJ nhfrng

quan-ni~nl cao-thtr9'1lg nht.r v$y cua

'C Nehru, dtrQ'C phat-huy qua nttirng ban

difu-vlo, nhfrng bai ,. hieu-trleu, ntru-nk lo-i tuytn-b6 cua 001 iuc sihh.. ftto,.Nt'btu

1~ m~t chlnh-tri gia lOi·liC rri~ ti d~ng, tb~i vin c6 n1Qt- t&m-h~n da catn. Nhifng

bu-c thtr "Cua 6ng tu- k'h~m-dttang :1llri cha em g!i, hole nhO'ng bli ' v~t libi niua-hi v~ chinh-trl, nhln-tinh.1. d&u

I~ nhirng ki~t-tac vaa.chU'ang va trietiy. Ch6ng ta c6 th~ nhin-chan nhfrng dilu d6 qua ban di-chtlc ciia Nehru, d~,,, ng~y a1 ..6-1954 (1a dU'Q'.C nblc 1 t6i ren lily, ml chic cac f?R.a dang mong dQi.

Dich t<rc ii phan: Ch1.fng tol thanh••· ' . . tht/C tin-tU'<Yng ban dich nly cb1 la pbong-dicb, v~ cl1I kha-dI diio-t! m9t phln r«t· nho nhfrng y-kifn tif;.flnh vA ch(nb tri cua c6 Thii-ttt6ng ebru. 1

Di-chuc cua JA l}TA/1.ARLAI~ N/£[,JilU, c rBrrvc todn.thl ddn-t9c An-c1~ n'ang h~n men-thrrc,ng, tol tlo iirng phe'n ,,,. nhu : - du co gdng dtn dan, oilag ~h&ig th~ d~n.ddp du{Yc m9t ph11n trono n1uon

,n~l I Md ngfin1 clio kll, thi doi iu!,i linh

BACH KHOA ¥.b.

thrrung Id cli~u quy-hoa nhnl Ir.en diJi, cl,n blel lag gr d'I! bac diJng cdn c1w (Jang ; • Co llhi~u b(iG danh-phdn dii dgp-c nrprui dlillg.boi ngulJ11g-1)1~, hny sii.ng.bc'li. S9ng , l?irn /0119 Jlururig.rncn

s1Jn.d{in1 cua l tel lhciy tllng l&p hh<inddn An-d~ danh ,cho toi, k?,ien" ioi C<i crtrn.giac 11htr hi nohrt It/ta Tat ddn'h

!Chi 'li111 hy.i,ong lrirn sao, d? o&i nhirny ngi,g COil ftj'i, se kl11.1ng dc.n nDi </lHi phf) Jdng 'f#in-. #9c 1nf!.'n.1 lluon,q li'>i•. ,

-Boi 1,c't; cdc IJ{in d~11d·'dtr3-11r1 r,u dXi,g~ S{r hli.ng.hd sa-so, loi rntlng rn~l 111011 nlt· 1111.tirzli kho la. Cluing •foi du lei dbtlg-c'hi, ctlng tha111.gia vi.ngm~p, c1i11J ohia.;Se> v'tnh-quang , 'LIQ cilng ('(tng U~Tll 1111ii lan-kJi(j la t1i!u khong the lrcinh • • oOo

•

,Toj ,!t.'lll 4tt(1(' tb~it -trrng trinh-bdy SO' nguv.tn : ~an khi ,htl, tui khong m~o~ cfrrt;,c htr&ng ll.nghi 1011.gi,lo. Khong fin 6-° ccic nghi.ll do, to; cho Ning tt1~n 1heo l(1c1.lC, rlu clil u~ liinh.tlurc, tatgi<i. t(lO, dffi n1i11h Va cloi 11Qttlri. >

Sau kl,i ch~t, toi rr&c niong thi-fhe siI du,;rrJ'haa.lhieu Ne'u /rLit ltui tho ouvi Cl}llg O' ntruc nyuui, loi ltO'C IUOng lhi-Lh~ SC dtr{IC ltoa 1/lipu lq.i c-,hupl1d di-hdi gd- 1 ,,~ Allahabad. ltl{H p,h'tu, nho se gi,ii Xl(Ong 501l0 '{;(ingc , p/wn l(/n -Sc drr(1C .ri'r-d¥ng lheo ch1-cian diriti day, KhlJn9 ,n~t chrll ,~a.a ,tup,c dunh ..d{ltll " hag g,ir I f!.i.

S<i-nany~n m9L 1 pJ1q11 ~{i-luii, dlr~r.. 9iai xaii119 song Gangt~ lCJi Allahal,ad, doi vai U,i~ khong co ngtJ..iJ 16n,guio. v~ 11an-d~ ndy toi kh6ng CCJ y,1liCu1 gi thu~c ph(lm.vi lon g,ao .. .Noay tt'r thua con ihCJ.au, toi d<i luu.luyln vai J,ai dong son!j Gange va Jumna lt1i Alla, liabad. Ya tdi cdng l&,i kl1on1 thi tlnh rieng IQi cling Jhe.n1 khlir,g.khlt, Toi da li.r:119 lq.ng riglirn hat dong song ndy

Iha!/ dcJi clung-nhan illy tlli10 1)1&i-titt.

Il~t <lo ito , loi liin.tuang t6i lfcll-sir

t ruyen J.:fi, l()p.qutin , rti.ug lei nhftng ban

ddn.ra : nhrrna (hicn giai-lhog{: 'dlrb·ng

11h1r .!ftJa thai. g;a,,, _ cluing dii th<f111.

t/iict hon miah PO'i 111rr,r. song 1'UOi thay d~ kh6ng c,ich nno t,ir.h rrri ra

• r.ho chr<7c.

sAGH BAO MOI

B; ;h" knoa J~ nh&n . a11Q'~ :

' _ - Di tren, n6i buon t3'p ln'.i1y~n cud Nguy;n . A1,Lfrt do Trang xu~t l>an va nha xu~l ban gtii t~ng S~ch day 162 trang; gom 8 truyf$n, gi~. 40d .

, - Dong Phti-~ng, ban nguy~t IJ('ic-biiJt lei s(Jng . Gange. C6 !It~ noi sen, v~n h6a, xn h9i, chfnh tri, . so <fang sdnu_ ilr{Tng.trLrng cho . !o .que>c 1 ra nqay ·1S-5-65. do Ba Nguv\ntha11.y;u, dlt(Y.C locin .di'tn ltruJ11utn qua thi -Vinn larn chu nh~n), chu oQt V'~ biel bao nh{ cu kJj-11i~m v~ noi-gl~czg , Phern .. l~ LOanh· lam Tong thu ky. nhfrnp noi lo.du nhirrzg nic,n hy.v(>ng ; Toa SOijn c1~t lei 14 Nguv~n an• nhirng bcii ca~11g,;,i th'cinh-cdng : nhii-ng Ninh Saigon Ml>i so kh?> 1~ x 24, thr.ri chitrz. fhih1.r1 hHy.hodng, vd nhirng BO trang gia 10J. ky gian.lao chitn .b(ti Dong sang da - Ti~ng dqog mua h~ ,giai p~~m Ira nen tieu-bi'lin cho ncn 11iin-minh vd v~n n'gh~ m&I 1965, 'gbrn s~ng 1 tac van.hon cna Xii' An.d9 clJ-lruyfn, lu6n cua mQt so nha v~n, nh~ t:ho- tre, do · lan-San-Oai chu bi~n. Dia cht ll&n . lu6n , d oi.thny, •luon [aon a:u6i rhlzy, mci IE)C : 133 Nguyen-blnh-Khl@m Ba vfln luon lllon g;ir duvc · cal cti-tlnh X.Uy@n. Mol .so k~ 16 x 24 gam czia minh. Dortg Jong ldn1 loi liin. 75 lrang . flrang /c',i nhirng n99n non cao luye'I Tran trc;,ng O'n cac nha xu~t phu , hay nhzrng tl111ng lling sdu d,H ciia ban va toa so~n tap san, gial phlm gUiy lli-ma.tQp.san md t6i <ldm sag tr@n c!ay vt! xin an c~n gl&i thl~u 1/uro;.ng mtn~ Cling ~i nhirng giai b~h cung ben OQC Bach-khoa. iy

.

·---.--- 'ff C ' nguyen phl-nhft!U bti/,nga/ (1 phia cf tr i: SCI t' t., 0 • ' l r.hting dn anh./u1ang tai (odn.f h~ cape 1<if! .. l9C, nti/c'\ a"tiu tot l'JlJ :roa . bO dtr(J'C dtri va rdng vifc clza !di. Cr;,t.'c,r&(rihay ph~n l&n 'cue dfnh ki'llri ct Jlli, ngo.hhu n11ia lronr,, cinh lrlii bu~i binh.n1i1J.h. ba; :r,~ cong.cu9c phal-lrf't!n k;ha-nting "~ elm U bf.111(ll vai /1ong chi~U da XC : finh,/hti.n Cltng nhrr lh~.X<lC: mlfc.dlJu trllm-ll}ng, be.nh/J uci de thircrng khi v~y, loi kluing h~ chu-tr1P<r ng /zoan.toan mua dong ; lung - hodnh, glini - thel, do<Jn.luy/l vbi quti-klur. Tf>i kieu-hanh hoa dlCu v6-i gio niua, khien l~niJ ~ng vf ·,r di-sap ;l}L.dQ.i jA faa IJ~n-nh{irr d~ trlt nen bao-la v,i co kha.nang plui- l<_ri, ,n<i dB v<i dangla ~lia chung cluing ho<Ji rilur bie11 ca : dong sfJng : Ganrf.J ' la. v.a' toi f-'tR,,c rang. cii.ng nhrr loan-the doi val lot lcic nito cung ld bieu.lti~u ;,u,ng ta, loi chl la 1n<)t cni {( mcft) cua va ky.1ti~m ctia 1n-d~ i1•ong quct-klu} ; cltu6i bell bat-I i'r., b<1t nguon fir lh&i.d{J.i sdng chag xu6i vao hi~n-t1(Ji de r5i lfch sir Cori plzotlhai tro11g cell qud.khfr lq.i "liet-{l}.c T'(ll~rao lroi vdo tl(Ji.duc,11g ' xb.-xfta c,ia lftle-1ut6'll.!J i~-~9~1(Jdf ct,11di cda ttrang .. lai... ,lfijc..dhu t()i • udn ph/zn. r Utij d6,•t6i kl'i<mg muon ccil dtrl, vl dcit dcii m9l SC) [c',n CllC phong-t1,1.c, '- l{lp-qu«n l)O'l Loi, \llO ld m~l bao-v~l ud dling Vd kh6ng ng&I lo.lb.ng sao clto 1n.. B(}, J tlwJ. cii. na la nguoa cqn1-hu-ng. l'd de co th~ cai.. bo d1r<;1c m9i tdng.bu9c ngan • frinlid,ay .w.,aguy~n cling nhrr m9l [lin can bttUC titn Cl~a qalfc.gia DU Chia-re tf5i.h~ll to {6n,q [ri.e1n V~ cfii cli .. san 1><111

DI CHU'C

hoa vi-t1<1i cria 1n.. d~, t6i uitt ban dichzic ndg. T,oi ylu ..c~u m9t nant tro ctla toi se dll'{1C giai a.·ucfng sfJng Gnnge. tq.i Allahabad, d~ drr')'c cring v&i dong song chag xuoi ra d9i-'drre1ng co Ian nltc:YC nhi4n1.milll lh1ra11g-XU!/lll l'lta SQ ch mi~.n duyen.Juii An -d{i.•.

Phhn lun <li..hdi St' cfrr{'IC ::rir-dting each khd c Tdi muon so lr o ~y ctu:vc cha bling phi. cu Lin t~n kh6ng-lrang 1 dt r'iii tir tren cao gfa; ;('Qong c:ac tl~ny riz~ng la 1ia:i ng11cri nong- cliln AnAf9 sinh ..sc>ng lOm-lhan vt1/ . z,&. 'l\T/ur v()y, di lull cua ltSi se hoa v6i cat bl,li cua dtft nzr&c, d~ tra 11tn m~t thcinJ, pltlin m~lthi'et cua giang~an .•• » (1).

JAWAHARLAL NEHRU

21 thang 6, 1954.

Chuyin vll'a r~i, kbi t8i ltru tii New"'

Delhi, thl cOng vita djp m<}t s6 ky-gia

., An-d~ ph~t-deng chtrang-trlnh stru-tan1 nhil'ng danh -ngon cua Nehru, c:t~ sau nty khic uen cAc pbiin c.1a, tr11ng bay ~i clc DO'i cong-th\f hay cong-trtrO'ng l&n. :06 la m9t y.kiin r~t hay. Va cht'1ng ta t11 hoi : Cac danh-ngaa d6, c6 m9t phln nlo kh~-di neu cao va jp.. d\log tti Vift-Nam chlng, nh{t 11 trong giai-do~n hien-thcri ?..

PH~M-lRQNG-NHAN 26-5-1965.

( I) Ben dl•ch6c oguy~n-vln b~ng Anh-ngO- , v3 nfi-dung cOng nhlf hinh-th<rc , Us mOt kj~t tac . M¢t s6 loon slnh- vi@n, h9c-sinh ,\n-dO hoc thu~c: long, thtt ch~ng khac m~t ban ktnh nh$t-t~1ng. Bo,, n~o muon co ban nguy~o-thc, xin li6n•loc v&i Toa soon Bach-Kho,.

TONG BAO Hl~M CONG TY

• . HOA HO~N

Tft,t1 Nft.tN G~Y B<rl CHAT NO

v6N : 1.500 TR1f;u PH~T-1.ANG

Cio d JAssuranccs Gen6r1les trontre l' lncendie et les E,cplosions

Caplttl : 1.st0.000.000 Frs-.

T6NG sAo HltM c6NG TY

TAI N~N

GIAN PHI - HANG HAI - RU I RO

V6N : 3.000 TRl~U PH~ T LANG

Cie d' Assur1nces Gen6rales Accidents Vol -Maritime - Risques Divers Capital : 3 Milliard de f rs

Xe nha_y nbot di khip nai trong tbanb phcS va dirng !~i khi thl & m9t ti~m· thu&:. kbi thl mQt ti~m u6n t6c .• Ong vua IYilm giang cho anh nghe < Moi ngay toi phai • "\ f O I di tl)u ti~n h~i Jan ; trtra ",,~ t6i. C6 ,nhi~~ I~tr th$t ta~ tht.r~ng vP1~• \;ii sinh lqi 16-n. Ti:r h~i toi mua du Q'C cai may danh b~c, cJi m:iy cho d~ng tien I vao 16 r~i keo ~ai cau sit, ueu trung, b~c tO'i xugng_ th;~t nhl~u, "' bay gi~ c6: ~ mua lti mQt tri1Jl ngan toi cOng kheng b~n... hoi tnua dt19'C c~i mAr d6 tqi kiln\ thtnl

dltQ'C ~hieu.·· Tu-ng .,d<>ng, tirng d~ng v~y1 -~ cqng 1b~n tin;i• ,k6 ng3y ki~ cl ng.\n .•. )l Ng~i ca.nh ong vua Mim, say me ogbe ong ta gia~ ve 1 each kiem,. ~n, ~nh cam 1 thay- h~o h&ng, tt.rbng nhtr mlnh vita ki~Ul ra mQt tbt1' gtrp-ng ~" ...... a • -' "'t • i, , • .,- - 7 T ooi theo. • ,E

!'f

Vua Mim dfrng xe (/ tctr6'c tn9t can nh~ fiay cao nt1n giu-a m9t ph6 c.18ng vung ng<;_ii o. Ca mQt can phong t'Qrtg cua · can nhti i'.tlt'Q'C dung d! cbu-a bai batl bi da, b611 b~n da b6ng v~ m~t m~y d~oh bic. C~i may nay dtrc;,rc 'lh tre vay quanh d8n2 nh!t. Chuog h~m · ha dua ~nhau··b6 tit.a ra' de lclo ca! caa ' sat. Thty vua Mim, q1Qt dtta tre reo : ' • rrt J "'· • " , ,f • ( , tr, t lil al

- Ong chu t&i. , r , t !

. M9t du-a tre khoan·g mtrCYi o~n tu~i; coii tran~ tran 1im ''iam m'6 hoi, I tay con nim ch~t may do11g ' ti~ri c!c, I quiy ra d~m nh~ va8 uiong vua ' Mfm :

• - Wy cua 6ng cliu ht.r r~i. Hay ong chO'i ~n gian? :Tyi toi d.inb h~i m~ khoog CO dtra 030 dtrQ'C htt; . , I • • I

Vua Mim t['Q'n 1n!t ohin dU'a nho, nhtrrfg n1itng .ong 1~ tlioi CU'O'l: • •• "I I •

- Htr, gian gl <'.tau '? T,~i tvi bay; ?(Ui xeo cha. Sotn mai bfr~qua thlng Sau xicli lo 1n6-i dtrQ'C ne. Tao t.hay bfra nay ~n V(! n6 di , ,mua ~ai may. ao qua trai. ...

Lu tre bit ct.tO'i dnh rich. MQt ngltcri dan ba, nhtr guen li, tir trong nbi "' ' ,.f '1 A ' btr&c ,a trao cho Vua Mam m9t cai chla kh6a. ung ta di ra sau may danh bq.c, ,. . . ma lacb cflch. Sau d6 ong ca .n m9t ccii hQp s3t va ra hi~u c ho anh tbeo ong vao nha trong. Phong trong nf10 han cb1 co m9t cli tu, mQt cai ghroog va 1n9t cai bA.o g~ nho, Vua Mim . ·d~t bQp sat cbira day tien rii9t cffiog c1c xulSng ban, ang t , r ch~nl raj ogoi xuong ghi, da d5ng tien ra ban, xoe liai ban tay ngtra ra ben dg'og titn, khi nhun vai mQt cai roi nliln anh r ct.rai: Ong 'xep tiln c1c thanh tfrng CQC cao mtroi dong. Thtnh thoang ang ta l~i go "tnQ.nh m9t d~ng ti~n xu6ngi m~t b~n. Ong lli:n nhlm de111, ~ng Ct.rai. Su~ hl ...lie khoao khoai hi~n len ca nh&ng ntt nh~n • { 1 • J duoi rnlt cua ong ta. Ben ngo~i 10 tre vin hi h\1C xoay quanh cai may daoh b~c v.\ chiri tQc cang luc cang haog. Anh ngoi xu<Sog c~nh vua Mitn, nghe Ong ta bit CtrO'i to khi da biet ket qua 1Q'i tll'C cua . mQt~ bu~i chiiu. Anh nghi « I)e c6 thl con bang b.ai mu'3o theo 6og ta di Ki(m tie1i" d~h~ 'ie mtnli knong nen cliung kien • ""-

g15y phut fi~nb phuc day bfc cac nay cua ong ta. ,

Gia tir V 1Ja M1m, anh chi mo-i elm tbiy tnlnb xa cai xe bo-i them mQt c.hut, nbtrng chtra holn to!n thtt VQng, Anh COD hai ngu-o-i bin tre m6'i trO' nen giau. Anh by VQllg rLlg, VOi chung 06, Vi~c kiem ti~D c6 ve, hay <1U'Q'C traog tr!, nhtr tnQt tang vi~c hio hu-ng, tbu vi. Aah tlm g~p mOt th~n, da c6 vg, c6 nha d~p, r9og va co xc. T~t ca nbirng tht'r d6 bin da kiem dtrQ'C troog mOt thO'i gian khong lau. Phtrong pbap Jim gilu cua bin thl arih chtra dU'Q'C ro. Anh chi bi~t ring hoi truac hln con ngheo tung 1~m. Kbi anh em g6p mOi ngl1oi ilam, ba chvc cti c6 tien mua gi~y quay rooeo cac truyen dan ch6ng chinh pbu, thi thtro-ng thU'O'flg, hin xin mi~n. M9i ngtrCYi thay ban c6 ve hien lanb, chim chip nen giao cho hin cac vi~c nh~, ft 11guy hiem. Kbi c6 mQt cuec biiu tlnh dtrQ'C t~ chu-c, bin chi tan dirng llog vang a ' gan (16 V~, lam nhtr mQt DgU'O'i qua (hrcrng, bet len vcti Ve ng~c nhi@n ; if E>1ng kia c6 CUQC bieu tiob ! D6ng qua ! vv .•. )I C()t gay xao d9ng va lam cbo tin c6 bieu tln.h l.Oan di nhanh ch6ng. Sau d6, b'An c6 th! chu~n em ho~c nh~p bQn vai dam ngtrO'i to mo, than nhien xem cic b~n be mlnh dang bi canh sit du~i bit, danh d~p. Dtu tich hung dung cua bin trong thai tranh ~11 hi~n nay ~hi con I;µ mQt vet s~o ma tren clnb tay phai. Hoi ay, c6 mQt so cac chu nho trong bQO anh ham lam each n~g theo kieu k.iem hi~p, trinh tham ti!u thuyet. HQ tlm thut cho dU'Q'C m9t dn nba kin dao trong nlQt ngo be111 t5i t~m dl ~i lau lau, V30 Dbfrog dem n1tra gi6, ca bQn keo cao c~ ao 1nua1 dQi JllU che Otta khuon mijt, chui vao c~n nh~ thue bin chuyfn tranh diu, each m~ng. Khong ngcr cai ngo d6 l~i 1~ t~ng hanh dinh cua mly co gai laog chO'i. Eli trong cai ngo t16 m?I g~p m9t co gai con nha ttr t~ la cbuy~o boan to~n bft tb1to-ng. The nen, m9t d@m mlfa gi6 kbact ting hanh dioh cua clc a bi tan coog. Canh sat vi Hnb ki~m tvc bao vay kbip DCYi. Cac nb¼ each nl$ng tre tue>i cua b9n anh bi V~ Jay, CU' c:1iob ninh rhig dfa di~m b1 m~t cua mlnb aa bi b~i IQ. liQ bo hit ca :io, mu, :nbu-ng m6n kbong the thilu dtrQ'C cua • Jo~i ngt10-i c6 hanb tung bf an, v~ cb~y tO'i bM. CO.ng may, can nha thu~ dtrqc kien true giong het may caa nha cua b9n ~n stro-ng ben c~ob, c6 rat nbieu cu-a ngach dl cho cic nhi\ ci ch myng tre tu~i rut lui. Mf,>t s5 ohanh chan ch~y thoit, m9t s6 bi t6m. Khong du·a nao c6 khu6n inijt gi~ du dl bi nghi la khach chai. Thlng b~B I m6i giau ,, cua anb cOng II sa vao ltr6i phap lu~t )l , May canh sat vim u.hin ca Hi v6'i ve phaa vru:i. Sau nho c6 d5ng giKy to- tai li~u each m~g gom CO chU'O'Og triob nghj Stf, bien ban buf>i hQp, kt ho~cb b~nh dQng v .•• v ••• Canb sat m6'i tltu ra tung tich cua ca b9u. Th~ng b~n anb dtrQ'C tha s6-m nhat v6-i met cai ao rach vAi ch3 va mQt vit thuaog nh~ tay, k~t qua tai ~n xay ra trong CU~C rut lui khoug thanh. ffio him h\fC Yi khong dt.rgc <:J tu lau, kh8ng dU'Q'C tblm van, dllQ'C tra lllQt each rung TQ'1l. Hin than : « Chung n6 ttrbng tao ll ma co I • -

Sau ngay c~ch n1ing, anh khong glp ~i bin 11hieu. C6 m9t ngtrO'i b9n ke l~i cho anl1 nghe ring h1n da toan thing trong mQt cu9c giAnh di.rt micro dl kl thanh t1ch tranh dau gifra inQt d4i hQC dt.rang. Hin noi to va n6i kboe. Han dem t~t ca kiin thu-c, tU' tU'O'ng cua b9n be ra trlnh bay mOt hcri. Hom d6, bin dU'Q'C • hoan nghenh lam. TU' do, tblnh thoang anh lfi thay bin xu1t hiin tren bln chu

tQa vli CUQC hQp b.io v6'i iiang ngoi oghiem traog, trjnh tr9ng. Khi anh dtrQ'C xem • tfm hlnh h3n Ch\Jp cbung VOi :ahieu nhan V~t t:aO clp trong chinb quy~n thi hin da m~p lirn, d3 c6 VQ', co nhl, c6 xe. Trong tim hlnh 01oi bin nhfch len CU'O'i ngio ffiJD., hai ben ma no- nang IAm cho khuon m,t baa tcon xoe, o~ng n~. Va h~n . dl rau.

C~n nha bin b siu troag m9t cai ngo c6 trai nh1,ra. Anh chU'a kip blm chuoog thl h:in da trong thay aoh. Luc ay, bin dang lom khom ben cay hoa. B9 quln, 30 DgU mau hong cit V\Ulg lattl Cho h£n que kfcb, ch~m Chf p v6'i c4i b1,1ng da c6 m9t th! tich dang chu y. Cai bvog Jim cho v~t ao pbia trU'OC bi hech l!n. B9n aob chlo nhau, tum lfy vai nhau via than m~t nhU' h~i nao • •

Anh ng~i gifra phoog khach nha h'fin vu-a ngin1 nhin cac mon trang tri dil:t tien vira hoi Ve doi song hlin t~i cua hin. H~n dt'.rng d~y, di khip phong, du-ng lfi trtt6'c til'ng m6n va n6i din nhm vit quan tr9ng da bieu bin m6n d6. Cu9c t~og qua di~a ra trong trU'crng hQ'p nao '? Ta,i sao ? Thit hin da tra lcri khong thiiu m9t chi tiet nho . Hin n6i khoog biet m~t va troog m{>t niem vui sttaog, kieu hanh kh6 ta . I-I~o cung 1nuon up mo- cho anh thay r~og hifn gio- hia giao thi~p thln m~t v&i nhfrog ai, doi v&i chfnh phu baa tro- thanh quan tr9ng nbU' the oao. Anh kiln nhin ngoi ngh e , quyet djnh khong he cong klch 1nQt cau. Nhttng r~i bin lam aoh mat blah tinh vl, S3U do, h~o b5t dau ca t\tOg may ngU'<Yi b~n « quyen cao, ch&c tr9 :; g » cua bin. Trtt6'c h~t, bin thanh minb cho mQt vai tit ~u cua • hQ, da pba nhirng lu~ng dU' lu~n tren bao chi dang cong k1 c h hQ. Roi sau, h'Sn phi bang tinh each qua nhift thanh trong hanh d{>ng cua mQt vai ngu-oi bi• t,e, va ti nhft, b!n nghiem trang n6 i VC ti~u SU' cua may ong gia b~n hin DhU' n6i din de than ttrQ'ng. Cac ti~u SU' d~u c6 loang thoang mQt v~i giai tho~i uh i~u khi mang tioh each huyen bi, hoang dtrong r~t tiga nghe. Hio ket lu$n ·: " Bay gio- h9 dang c6 tbiin chi n1u<Sn hgp ta c v&i g i6'i tre. Phai de yen cbo hQ lam vi~c ». Anh hoi: « £>! yin cho h Q den bao gio ? HQ da dU'Q'C yen ~n an cip cong qui tir bao nbieu nim roi ? > Hin vung tay gai dau roi l~i b~t CU'O'i xue xoa : I( Qua khich ! Luc nio anh cCing giir mQt l~p tctro-ng qua khicb 1 »

Anh da doan lo ma dU'Q'C cai ly do bien doi bin th~oh m9t ogtrO'i khac. Nhtrng, anb khong sao ngcr rlng h!n l~i uifu dbi mau den the. Trll'&c day., chi nghe mOt ngtrcri ca t1,1ng rn!y nhan v~t d6 la h'in da muon n~i xung r~i. Hin da tirng d~ng y v6'i anh la kh6 c6 th~ tin ttro-ng o- lap ngll'cri gi~ng nhtr mty nhan V~t II quy!n cao, chtrc trQog )I d6. H9 l!n1 cho dat ntr6'c minh da dim mau J:µ them nhly nht.ta. HQ dung vao m9t hang ngO rieng va llm tan VO' tat ca de g& d~o dt'.rc m~ b9n tee mu~n bam viu. H9 Jam cho b9n tre dan dan phai tin rlog ltru manb, xao quy~t la m9t hinh thttc cua kh6a ngoan. Lan lU'Q't, v&i blog cap, v6'i mOt C( vay canh )I tll~nh h9 bU'O'C len gifr nhfrng cht.'1 c Vt,s l&n dl thi nhau d~y VO cho tan nit nhfrng tilng : cong blog, tt,r do v.v ... :Dea n6i nhfrng tieng « que htrcrng, tb~ng nhit 1,, nbirng tilog chung ta da nghe hoai m~ mOi tao nJhe con

rung dQng x6t xa, cling bi hQ dem :ta hanh h~ cho xac XO', Roi mQt luc nlo do, P9,q tre moi cbo-t tb~y r~a tr~n nhfrng daoh ti'.r tot d~p d6 c6 du- am rung reog cua tien c1c. £>~ thong earn v6-i giai tre hQ dS moi m6c tr,ong trl nh& hlah anh cua E,9 a,\1CYj, hai 111U'O'i n~m ve trltO'C. Vi tri nbcr kem hQ chi dV'llg l~i dU'Q'C mgt b nh 1 ., nQm mO' ho, tbiiu th6n. Roi can CU' vao tai liiu ky quic d6 h9 cho r1ng d~ t,u-~, suy nghi nhfrng di~u chung ta dang suy nghi.

V~y ml, biy gia th3og b 9n anh dang han1 hb cb~y theo hQ, t~p tay vai hQ. Iiin da d\lQ'C 16i k~o, dU'Q'C diY dO nbtrog gl ? liin an ui anh, k~yfri anh khGng nen qua khich. Hin ke.u gQi bQn anb b~ng nhfrng 1§ lu~ ma chllih tqU}'etl trU'6'C day thU'O'.Dg cho pb~ bien trcn b~o chi. Va cu6i cung, thay anb to j nih, kh0ng mu~n nghe, hin xoay cau truyen sang vin de troag hoa. Hin n6i v~ cac 1oai boa d~p, !au t~n. 1-Iin n6i v~ nhu-ng cay boa trong vtran h~n. Anh ling l~ng nghe va cham cbu quan sat tirng CU' d9ng cua han. Gi9ng n6i, net m~t, b9 rau 1~n da b~na h~o cua h'An cho anh cai cam ttrcrng 1?t h3n da gia di, gi~ khln di 'lrong • nbirng y nghi ban ti~n. B6i khi, tien b~c va ti~n nghi cling tiep tay vai tli&i g1an dl tan phi tuoi tre m9t clch th~t 111!nb litt. '

Nht.r th(, khi linh lung tit gia bin. anh l~i bo lo- thctn m9t dip tQ d,n gln chiic xe hoi. Anh khong den tham th~ng b~n tre giau thCr hai ni"ra. Thlng n~y bitn dang gifr mQt ch(rc V\1 c6 quyen Obin tbay nhiJ'ng St/ 1nan tra bi ~i "CU3 'nhau giai, nbit Ill gi&i nha buan. N6 kbuyeo anh nhi~u fan I~ nen bo cai ngbe oglieo m~t hi~n t~ dl di v6'i n6. N6 bao i .: Minh c6 can gl phai tlm ti~o dau. Ohotig iffiS dem din cbo mlnh h~t. Chung n6 con chi din c~n ke cho mloh c~cb :nhio tieni. • V/J. con bi~t bao nhieu quytn lc;ri ly tbu bat nga khic nira. Co Ian aoh baa rn6 : ti: M~y khong SQ' rlng vi~c nh~m m!t lam ngo » cua may cl, th! gay nhiiu Ztai hii sao ? il No CtrO'i : C M~ kiep l H~ thting dQc, b~ th~ng ngang deu the ca. , Mloh khong I( an » la kl nhtr da pb~m tQi val dp tren, c6 banh vi kha nghi, co tbl bi n1at viec nhtr choi 11 • Bay gi0'1 n6 c6 bn boa 6ug b~l1 rat than ngt.rai Tl\u a trong CbQ' I;crn. HQ di :io, di chai vai nhau, than nhau nhtt ru9t thit. N(; tiep

l\lC cu~c « nh1m m'1t kiem tien I va ba b<>a 6::ig Tau kia thl, nhu- trU:iell thong, tilp t1a1c Jlm cbo dait Vi~t ngh~o them bing du mQi each.

l:.an glp ;nh m6'i day, th!ing bin do da dui vao tay anh mQt chiec cbla kh6a, ghe tai anb n6i mly ~u d~u do. Chi~c cbla kh6a d6 dung d! ma wa ,m9t cl(n phbng n6 m&i thul d0'9'C. No c6 ve sung SU'6'ng v6-i nhfrng m6n igiai tri cna may ong b~n Tau den1 dtn cho va con chi d;y ca each h\1ang thv. ,

Thuy O'i, nhlf tbi, anh xin thu th\!C v6'i em r3ng aoh kh5ng du SU'C kietD •• n~i m9t chiec xe hol Tl1anh ph5 n?ly c6 tai cue>n, hut tli5t 1~ lung. ;Nhieu nvri tron1 th1nh pho tro nea gi6ng nhU' nbir.ng thung C\1CYng toan kh~ng !~ . till,I h~ ttt

Ca QC y nghl d~p, 1am 1n\lC n.\t de oitm tin. Anh kbong mu6_n bi t;yl lp~ng V O

tronJ d6 qua 56,n. Anh cun~ khong du can dam trcr tb~nh m~t ~OJL ng~vJ g.n

•

CU, XU' d\tDg ttt ca SI! bang bai, nhi~t thanh cua nam, ffitrCYi nam tu~i. tre d} kien1 ta''""' ,. ' • tien, t~o ra quaah n1lnh nhfrng tjfn nghi k.hoog qua can thiet. •

-:- C6 l e e1n cOng n!i~ri thay dieu iy vao bucH chieu hom chung· ta dln m{t biiju an ban to~n nhfrng tn6n dijc bi~t cua mien Truog. Em con nh& cai quan d~c bi~t d6 cliu- 1 Cai quan co m}t dong rac kh~ng l~ a phla trtr&c, c6 v.\i cbu be cb~y quanh eac ,. ban lo dl rinh v~ cac nut chai m6'i dtrqc mb. Sau m6i m6a d9n len

. nba-nang l~i danh cho chung ta m9t thoi giaa • entr'acte » dai le the den n6i khi dU':tlg ~y anh c6 cam ttrang bvng mlnh via rOog tuech, Khi ra khoi quan chung ta thiy m9t chiec xe kha d~p d~u sat le. Ga chu xe da ng~i trong quin. Em dua aghich, - l~tn · nhtt ~b,ec xe cua bQn mlnh, em ch~m rai btr&c den 010' cu-a xe r~i ng6 vao pbia trong. Ga chu xe, sau phut ng~c nhien, bf>ng nnln em CIJ'O'i. Cai CU'O'l· nheo mit rat dang ghet. Sau d6, em bit anh trb 4i cau chuyen xe hat Khi fy. anb: dinh -:rioi v&i em ta'.t ca. Nhtrng nhfrng dieu cln n61 l~i qua nbieu, neo rut C\fC, anh ehi hn l~ng nghe em n6i. Em n6i den niem U'6'C ao cua cic co gii troog th~oh ph6 cua em : mong 1iy choog c6 biog cap cao ho~c c6 xe hai. H~nh phuc :du-Q'c danh gia blng nhan hiiu xe va b~ng chtrng chi d~i hQc. Em cung nhic di nbic- ~i nhieu Ian ten chiec xe hai • thin tttQ'ng )I coa em. M6i ciu n6i cua em ve 1'3 tru-&c- mat anh ffi: t S\f kbac biet giu-a cbuog ta. Hom do, cau chuy~ cua chung mlnb - nh~t nheo, tb~t bu~n.

Bay gicr, em da tr cr 1,i thanh pho cua em v&i m¢t it ky niim, vai luy~n nb&. CuQC pbieu h.ru dau sao cOng se lam em xao xuyen nhieu ngay. Nbtrng r~j, elll blnh tinh J~i va tiip tvc c6 glng thi.rc hi~n S\f ao U'OC cue. en1. Anh tin la em si thanh cong vl, nhtt aoh thtrang n6i, em c6 the lain cho mlnh n~i b~t c, ~t oa m9i vi td va gay luy~n nh& sau xa trong long ngttCYi. ..

Anh cOng da trcr l~i doi s6ng thtrang oh~t v&i nhirog cong viec anh thich. Anh gl _p l~i nhfrng ogtroi b~n kh8ng giau, khong c6 xe, nht.rng anh m~n yeu hQ tbc,c tlnh. BQn anh thttCYDg hQp mijt a nha Nga d~ khuy~n khich nhat.1 gifr nhfrng .,Jy nghi d~p. Nga la 1nQt cO gai mo coi tit nho, bay gia di trU'ang thanh, da t I! .,.. tnlfU s inh dtrQ'C va }uc nao cCing ao t.r6'C c6 du ti~a de xay m9t cai Vi~n m~ COi ( nho nho do chinlt nang trong . nom. May dtra khac luc oao cOng lo l~p nhu-ng chtrO'_!\g trlnh vl ~i v&i hy VQOg giup ich cbo xa hQi. Nhieu co.ng vi~c chic khOng thl thl/,C hiin dttQ'C. Nb1eu cong vi~c c6 th! se lam Chung n6 cban sau mQt vai n1'm theo du&i. Nhtrng bay gicr, con tio tu-bng V~O Sl,l' t6t di;p cu:. con ngllO'i ciing la mQt dieu dang kbuyen khfch r~i . f>i vao tbanh ph6 . anh th~y tat ca cac cau n6i clia ngttai ,ura khuyen « nen thu-ang yeu nhau » trO' thanh vfJ duyen, hai hu-6-c. Nhieu cau tri{t ly l~i c6 tinh c.\ch xui d~i Dgll'oi ta. Cac b;c thanh hien seSng vao thai n~y c6 nbieu dieu ki~n di bj d6i rich han ai h~t. Nhu-og kbi trb l~i v&i miy ngu'ai bin nay, anh lfi cam th{y yeu dcti. Nghiem khung thtrang oang oang n6i :

• 11 Tha'oh nien nl~ l~i lo tinh chuyin U1m giau I Luo niy, dll'Q'.C seSng yen ~n trong 1n9t th.~nb ph6 <ta 1~ m9t dieu kb6ng dang kieu hanh roi )1 ,

Chieu hom nay, anh di lang tbang dQC theo con dlto-ng D.T, ctai chan di 1nai ma tlm h~n thl CU' d(tng yen trong nai buon. Anh nh& ~i khOng thitu mOt chi tiit nao cua bu~i chi~u trt.r6'c horn CID ve liu~. Chung ta da di them m9t Ian tren con dlto-ng n~y va du-ng lii b~n ngoi giao dt.rcrng. Em n6i : 1 IJ(rng qnh m9t ngoi nba thO' cao, mlnh can1 th'y n1~t me, dl chju qua phai khong anb 7 , a Anh cOng cam th~y the. NllU'Dg chic ch!ng c6 ai mugn dtrng c~oh ngai nhl tha nly vlo ham tro-i mtra, met cay thanh gi.i bi rot :xu5ng.,. ll « H6m d6 . ... co ai bi gl kh6ng ? lt II R~t may, khong ». Anh chi cho cm tbay dinh ngQn th~p dang dU'Q'C sira sang W vl n6i dua : « N~u boin d6 ma cay th,nh gii lfi rai trung dlu m9t vi tht.tQ'ng t9a, hay ~i dtrc di nga11g qua thl loi th8i to. Chiin tranh tan gi~o ::dy ra g(p. Em con ;nh6' chu- ? Hai d6 dan Saigon phln 16-n mang mau anh bung du dang trong ngltai, ho+i ml;,t chut I~ vac ciao, vac g;y di danh nhau ••. )) Chung ta cung CttO'i va di vao oh~ thcr. Bu~i chieu nhl thO' ving, yen tinh mQt each th~t linh thieng. Cluing_ mlnh khong c6 d~o v~y in~ ca hai du-a cung thtcb dtrQ'C nhln nhirng qp trai gai di ben nhau, cham chim ti~n ll~n trtt6'c ban th& Chun d'e xin dttQ'C l~nl VQ' choog. Chung mlnh ng~i tr@n chiec ghi g6 d~ nh}n nbfrng b{rc ttrQ'Dg, nhln nhC'rng n1inh kf nh nhieu miu sang trong ning chieu.

Theo 10'1 de nghi cua em1 chung ta cung thio gily, dijt chan trln nen g~cb mit. HO'i l~nh da giir yen b~n cbaa cua chung ta th~t tau M~i nha thcr cong nhtt vom troi thu nho.

Thi1y ai l Chung ta gi6ng nhtr bai di~n vien g~p nhau trong mQt vet kich kl truytn tbln tien. Chung ta phai thtrO'ng yeu nhatt theo truyin va khong nga san khau da lam chung ta quyen luyin nhau thit, The roi hie man h~ xu5og> 1n6i d(ra lui ve m9t phia clah ga, lui ve dai s5ng th\J'C vcri day du quA khtr va n1oi trtrO'ng hi~n t;ti khac bi~t. Chung ta da nga, ng<Y ti~c nhirng gia VU'a qua trong cau truy~a than tien phai khong em? Va, 1nOi dtra dll'Dg m~t ben san kh~u, mlnh da ltru luyia nb:ln nhau, x6t xa tl\\J'O'ng tiec khi thiy phong canh than tie.ti daog du'Q'C g& ra th\\ah tll'ng manh ra roi. M~n da hi xu~ng m~t r~i. Dong nu-ac lc;inh lung cua thl}'C te s~p g~t rU'a tit ca ph~n son tren m~t chung ta. Nhtrnn phong canh than tien con l~i trong tr{ anh biet bao giO' mcri ra tan ?

Neu e111 g6i dU'Q"C tieng noi, tieng cuai1 dang di, St;r vui ve, St! giio ban cua e1n V~u hinh ly vn n1a11g theo luau thl 1uay cho anh qua. Tir nay, kho ting ky ni~m cua aoh 1~ nh~n them nhieu hinh aoh qt1i : m~i t6c, mau ao, doi mSt, l1n rnoi cua em .•. mOi Jan mo canh cu·a kho tang, anh se dtrQ'C dip nhln l~j m9t chu6i ngly d~p m~ su5t '1ai, chic ch~ng bao gicr anh glp• l~i. -

Anh dang by VQng thoi gian se ma r9ng dm khin quen Hing g6i kin tft ca ky nifn1 va ncm sau v!io di vang cho anb. Bai vl, hom a phi tru-ang, tuy khong g6i, chung ta da tham hieu la se gia tu- nhau mai mai, phai khong Tht1y ?... »

toi lcrn len bang llri ru czia m~

giil'a thO'i-gian nhii'ng tieng hdt troi dai

dem do.-thli nvi-chien bung bao xe

m~ ngoi ru con ngzi not tu:&ng-lai

long m? bao -la noi tlzan tznh-di

song ru em noi tir.i nh[!.c chdn-chu:lrng

khi cui ll611 nu hon dau te dai • •

ch(!t rung mznh mui bien mgn qzle-llll'O'ng

m~ dzra noi betllt-tlza1n nhatl g9i ' •

con nho nhoi hg.t cat trang pha vang

tftng ky-ni~m [Lzan-[tru t}zanh tinh kh oi

tam long nao nhir bien m~ chzi'a-chan

hirn hat mztO'i 1z dm trung-dztO'ng noi song

trong mz). su:O'ng tieng ru nhf xa vO'i

trong mu Sll'O'~g titng no'i buon di-a911g

con troi ve long bien r9ng m~ O'i.

di chuc cua em

Cai an'1 /-lien, cl, j Vinh (,<;a ;gon)

Ngay chi ve Han9i

Nh& mang theo tznh nay

Trai tren tirng manlz dat

Treo tren tirng n12dnh cay

C6 con chim nao hot

Ngpt trong tim, trong lzon

Mznlz nhac nhau tan tien •

Tirng ky ni~m vui buon.

Khodng dong xa ngut mat

Chi tim trong gi6 bay

Bai du-ca tham thiet

Troi theo ngan hw.6'ng miiy

, sat se

K/zong gian 11ao thu·o·rig n1e11

Vo tron tuoi que hzr11ng

Ngay chive Han9i

Em gzi,i tlzeo linh hon

Xin tlian nay thanJz· la

Xin hon nay tlzanlz may

Cho yen bznh chan chi

Ld trai aU'Cfng, may bay..•

Chut nang hong rcrC 'iuong

Em cui hon tirng uiing

Hq. tfrng canh thu 1z~n

Enz bat cau ngang song ..•

, u, EN.HA

( I (Qi AD) •

L~-OINH PH4M -PHU

T#ng K;~u Uren '-"= Uyen Ha

Cho em hO'i th& s~O'ng mu

Tieng ca thung lung mua thu SWO'i hon

Ban tay rao don co dO'n

Thoi thcri gian ciing tui hcrn chia xa

Xot thU'crng chi h6'i giang ha

Chuy~n tirzh yeu, chuyen tau qua pho buon.

Theo chan, tuoi gia bi~t nguon ' ,,,

Au thO' cri ail dtr(fC vun qlien gi ?

thr cUa ctu

La tieng ca ru ta tir tam be

HO'i thcr Trrrlrng-so-n am vpng Thai- binh

L{rn nhu: tlioit am-em tirng giac ngu

Tanh& O'n ngu:~i chien-dau hy-sinh

V dn mong-nioi ngay sau lam thi-sl

Ca ng(Yi Vift-Nam nhdn-n{li phi-thtrO'ng

May mtrO'i ndm the-tlnh khong gidn-di

Bay gicr ta trong nghin vg.n sa -tru-crng•

Em mu:lri sdu danh kha i sinh rat troi

£Ji aau quan thO'-QU han XU mu f

Tinh chien hfru biet gi dem sdnh dtr(Yc

Em theo ta khap trq.n chien mua thu.

6i plzdi n6i la tai kh6ng d<;ri tuoi !

Het dg.n roi em van tien, tien len

f)g.n xoi xa sau lzrng va tru-<rc mij.t '

Gi4c hai tieu doan, em thodt chdng em?

Nghe tieng no tu:6-ng VO' toang long dat

Em bi thzrO'ng con dau d&n vay vung

Ta cong em, .ta cong em cho aU-(YC

Ai bo cho danh chien si kien trung ?

Mang rat nhieu nguy~n cau cho que mf#

Con m9t ch<in, em cam thay b<Y VO'

Vong tay nho ta om mu.a xanh biec

Ma thix ta net chit b6ng run mer

BOAN THEM

Hay biet horn nay trcri v&n sang

Canh xoan len nang van dang hoa

PhtrO'ng khdc

trzra 111ai dt'z. do bao ..,

Chirri da:11 plz<ii song vdn gieo ca

Chieu gio khong theo aanh chiu bli:c •

Vao mO' de thay h(lt mzra ro-i

chu9c lgi CO'n phien om giac n{jng

giii'a denz bong khdt gpi mau tll'O'i

Gu moi lo dai tq11 kiep sau

gzi'i cho may . trang dit thrJ' sau

Tieng than ch1ra tat mz'ta say lzra

Khong muon soi g~&ng ng{li bgc dau

Nghe vang lO'i xira qua tli~u thodng

Noi buon aa r&t v&i sao bang

Hzr6'ng mat lay khuya namd6n m9ng

Nga nlzie,1 e lo- dfp yeu trdng

MOT THANH PHO Bl VAY •

NGUY~N-TAC I SLAWOMIR MOZEK t NGU\'fN-MINH-HOANG DICH Slawomir Mozek la m6t nha vln Ba-Lan ctJn tre ,it n~i tieng. Tic phlm SLON (Con Voi) cua ong la mpt tip truyjn sau J~C ghi t,; bing nhting nel ,it finh qu,t, ihong n~ 08ng I C~i thvc ff~ng CUa x§ /,pi Ba-Lan '1i~n d~i duui che Jp Cpng san. Truyfn ngln I Ky Slf

Ct.18 fflQt thanh ph6 bi Vly » dt1f1C fay trong tffep truy~n a6.

TH A N H ph~ bi vay. Noog d1n nhQing \'ling l!n ctn kli~ng llm sao di qua dU'Q'C vong dai kilm sojt bing boa nb$p thi, do d6 sira vi tning b3ag nhi~n tru1g gia m9t clch d!ng SQ'. Trttac t~a dO ch{nh m9t kblu dii pb4o da dtt~c d~t sin. B9n tuy phii thu~c cac ~ng s& trong th~nh ph6 hlng ngly vin thay philn nhau chuj quet khlu sung thit k9 c~ng blng da tho va ch~i 16ng. l)J

c6 ngtrai khuyen nen dem rtra khlu song cho th$t sich b1,1i. Nhttng giita luc cu~ sgng dana nh~n nhao ten vl chien tranh tbtr hoi m(y ai da cbiu de tai nghe nh&ng lai khuyen bao 1 Dan cbuog, khi c6 viic phai di glp qua thanh ph~, deu trong thty khlu suog vl cam th{y tim hQ se lti vl lo. Nhieu ke di nhuo vai : gily mang dtr6i chan khong dbh dtrQ'C, thf ml d5y... NhU'llg SQ' bi t~ cio, hQ ben lim nhtt 111troii bj ngtra ltrng, VU'I nhun vai ngo~t tay ta ph.{a sau dl gii. Ra Ve nhtt china c6 vifc gl.

Ve phan tOi, tai khong h~i tiec gi cl. E>inh m~nr khifm t~n cua t~i da aiir chAsa t6i 1,1 trong ,ian bu~ng nho nay, trong thinh ph~ oly vt tai bitt rln1, caag

nhU' da ttt .,. ra ttong m~t gia dlnh h~ C~p, cai chuyen t5i 80 trac dt.rQ'C lam th'5ng tU'l·ctg di nhien phai la chuye,n xa vai. Lao gia ngt,1 dtr&i chan cau tbang, ribig lao iy thl l~i r1t ha he. Su6t do-i, lao vin t\1' kboe la tay thien ~- R'c>i day tha h~ cho lao c6 kh~i dip t~t d! tr~ tii. Tu• s~.cg soon lao da c.ain C\li chui doi kinh gQng thau, Lao dang dau mit.

Xe ngay horn ay, tu· ngoai caoh cira 1na ohln ra su()t khu ngo~i 01 m9t vien dan dl)i bac CO' oho da bay V~O nhi\, tr\'1ug Cai <:b~u cl thuy tinh, lam Ch~t hai COQ ca oho. Va mlc dau v~y mQi ngtrO'i vftn l ~ cbu-c ~am tang hlt SU'C linb dinh. Trong nha the, xung quanh Hoh s~ng phu obi~u den, suot dem nen chay sang. Thi h?ii bai con ca n\10 dt.r9'C t1it n fhn trong m9t tb(r quan t~i giong Cai h9p den, sa\l bun hut nhU' VI/C thim. Mu~n nhltt vao m9i oglJ'O'i phai cui th~t thap. ft hom sau, sau COil tlg\l'a keo C5 Kt tang, cam tb'y Cf> xe qua nh~, c(r nhay CO'n len tt'rng tuc. Vi d~i di~n chlnh phu ph\l trach dim ting c6 giaog giai cho chtiog hilt la Chung nen nghi ~in thi thong cua thinh ph5 Va nen c6 ngay met 1£5i bU'6'C thich bQ'.p, nghiem trang. B9n danh xe thl I{y ngay roi ra, lea d!nh tren 1nOm ogtfa, nhtr th! ttrO'ng l~i cong hitu hO'n nhieu.

E>tJ1ng trt.r&c mi~ng huy~t, vi cbu t~ (1) d9c mc;>t bai di!n van nly lu-a, nbtrng s au d6, chan ng~i l~i V<t6'ng vllo Vit ao cb\'1ng Va ng~i l~i nga bo nhio xucSng huyet. Tbo~t tien, miing huyet dtrQ'C 1~p kin, khong ai t1.i y den vi~c vi chu te mlt tlcb mlc dau t!t ca deu c6 m~t net m~t bet SU'C dlm chi~u. Nhtrng roi, mQi ngu-?)-j lfi vQi va dao vi chu ti lln v~ dam phu huy~t pnai vong tay xin 16i. Vi chu tf n~i clu.

Tuy nbien, lu.c dam tang k~t thuc, long dm h~n cua quln chung d6i v&i quan thu nhO' the da t~ng Jen g!p bQi pban.

Ngly hom ,y, lao gia ng1,1 dv&i chan cau thang da n~ 1nQt phat sung, khien anh g;ic cu-a dang Jui hui dt>t ngQn den tren cai tr\t cao tn.r6'c ngc5 bi trung d~n. 'De ty· b~o chfra, lao d~ t9i cho vang anb sang lu mu, vi tbeo lo-i lao thl chinh lao da ht.rcrDg c\n th~ mui sung ve pbia djch quan. Lao cam doan Ja roi diy th~ n~o ch<tog binh dau m!t cua. lao cOng se khoi mau ch6ag.

£>tm hom iy, trong hlm fU'Q'U dt.r6'i nh~, mQt canh ClfC ky ghi g6'1n da xay ra. May chai rtrQ'U dau do chung toi t\r tay cit l~y dl uong, da len men v1, vi d6ng nut kbang dtrQ'C chlt, da pbat nti. Chung toi H~n d~t linh canb.

Luc mQi ngt.roi trong nhl dua nbau chiy x6 xu6ng hlm rtrQ'U dl t~n mtt xem cho r6 Tang Sl_t tht, thl toi bOng nh~n thly cWec io ngu cua chi dln ba phong bbl cinh c6 mang mQt hinh ve gQi cbo t8i cha lti nh&ng chiec la ua mua thu. Tai bao cho chi bilt. Lien d6, cbi va t6i cung dam ra ngbi dln mua tbu ; bai dt'ra l9i cam tb!y bu~n den n8i luc ai uiy da quay ve ngu bet r~i mi ca hai chung toi

( 1) Lal ngu-ui djch. D~nh l~ n~) do nglllri dic'h ty y st'ra doi vl ly do d~c bitt,

v~n con ugoi yell teen b$c ctra sau, ch~ ~n th8ng ta khoang sanTva ~" a WO'n

• nho. Ngoi & d6, chung toi cung than thb ve thO:i t iet xtu. Nhtrng h'tc a.., t8i b~ng nh6' d~n tam . khan lan trai giu-o·ng tbeu nhirng· canh hoa nho tuy dO'.n tin llhtrng t~i c6 n1et net gl rat «- n1ua xuan ' ma t6i da mua tll' trtr6'c ne.n v9i cb~y ve phoog 1ty ngay t~tu kh~n trai gitr&ng 5y choaog l@n vai cha chi. Nha d6 chung toi elm th1y vui ho-n.

Qua s.\ng hom sau, [l']Qt biin c~ VO Cung quan tr9ng. M¢t cong dan nhi~t thanh yeu ntr&c trong d~m c~c cong dao 0hi~t thanh yeu ntrac, loc itn sang, da b3t g~p mQt qua thuy Joi trong tach ca phe. Y VQi bao cao len thtrQ'Dg cap. Tach ca Pbe l~p t(rc bi dem di d.~ va nha dtto-og cu~c li~o ra m9t ban thong cao khuyen Cac cong dan phai . duag ~ng hut m6i khi can u6ng ca phe. Nhit la tir d~o m9i ogtrai dtrQ'C linh phai g~j nun trong cac thu-c u~ng. Nghe dau bi~n phap iy la m9t trong nhirog bi~n phip c&ng rin nh!m chin du-ng n19i cu9c phi ho~i cua quao tbu • •

Bao ch{ keu g9i mQt Sl;J' dQog vien toln hrc quoc gia v.\, hon th~ nira, co xuy ra mlt nbCtng h~nh d9ng kha di mang l~i vinh dtf v~ thang thtrong. " MOi nl1a phai clS san xuat cho bang dtrQ'C mQt Vt ttr6'og)). £>i dau cCitlg nghe tbie.n b;) ho hao the'. T6i da c5, da cl> he't S1.t'C, de'n n6i bao nhieu day buQC quln cua t8i deu dtrt tuot tuQt . Chi a nha toi thl l~i cau nhau : •Tl1'6-ng o-i ta tu6-ng !. •. Nhfrng ngfr ly th~t ching dll'Q'c cai tich s\f gl . •. Jau cai chan, c~i cai mo cat ke't ma cung khong xong ... » Ca,; b c;h6 toi O' ba khu ph~, mQt CUQC tr{lo {am da dtrQ'C t~ ch(rc (1~ trlnh bay cho dan chuog th;1y mo hlnh mQt ong h.r&ng kilu miu. Hinh nhU' khi den vieog phong tri'en lam IDQi ngtrai con mua dttQ'C Ca m6n dtra chu9t lam Chua, Nhttng toi, vl m~y ccii day bUQC quan tai hi;ti. toi kbong 16 dtrQ'C mQt ra dtro-ng • . Tai xoay ra doc st.ch d~ quin, nbu-ng lao gia ntw dtr6-i cban ciu thang 1~ gicr cb(rrig ng~i barn ngay cu-a st : chi co lao la rit ha he, va Uy cii v~n rhQi hi hiru cho phep lao pht,ic Vt} den h~t SU'C 1ulnh Tho~t ti~n, tao bin VO' oua t6i ngQO den, dut;i toi ch~y tr6n du-6-i gim di.:.v°Mn, nO'i m~ toi da tim titn th!y mQt chut an ninh tt.to-ng dgi di dQc n6t nhfrng doin sach con bo do- Toi 1iy quyen « Nhvng chuyen phieu /vu cua chang thriy thu Sindbad ». Tuy v~y, v~o m9t luc n:\o d6, toi CbQ't nb6' ra 1~ quyen 1y l~i khong pbai la IDQt ang vao Xll'ng dang dgi '16-i cj i th&i d~i Uch SU' dllQ'm khA .nhieu mau sic anh hung ml chting ta dat1g c6 cai h~n h~nh dt.tqc sgng qua day. Do d61 toi beo bo b6n chan, c1in 1iy tren k~ sach mQt quy~o ma gi1y da cga v~ng, c6 mang cal nhan la : « Kl1uc quan hanh anh dung cua cai 6ng ham ntr6'c ban trong nha XI ». E>;µi tilp tt,tc r~o beo tai toi, bay trung vlo lo-xo di-vlm 11m b~t ra nhu·ng an1 thanh kh6ng du·t.

V~o khoang glira trtra, cai tao gia pbt,1c Y\1 s5t sing ay bOng nhien hft d~n, hoic gia lao con b~n di bac Si d~ nhO' khatn mit cOng khoag cbtrng. Chi a nhl toi b&t hO' bat h1i tir ngo~i phg ch~y ve, mans cho toi nhfrng tin gic, ch6t : canh s~t da l\JC soAt cac hifu anh dl tich th11 tat ca nhfrni b(rc lnh chyp m9t ang o6

•

b~ rau mc~:.:ffi m :Jt.Jlm. Khi t6i boi ~i chi : Tti sao mi tich thu ? thl chj CU' du-ng

11g6- ra, kl~g sao trl lo-i toi dU'Q'C ••Chi khau giup t6i mly SQ'i day buQC quan bi dut. Nhtrng cai tin cua chi thl Iii kh6og chiu dl cho dau oc toi yen . Cu~n sich t~i VU'a d9c, Ve miy cai lSng barn llU'aC bln, van vao, . • da khiin toi bat <1au khat khao tlm hieu. Toi ben 1nang m9t b9 rau gia va b1.t6'c ra ph6. Luc toi di trc, den nga ba tbl b~ng c6 hai ong qu~:a ca:i't tll' d1u ohay x~ ra bao t8i dt.rng l~i. HQ (.hta t~i vao met hi~u anh, chl)p anb t8i, rtra phim, in aoh va tjch thu ngay tlm anh vu-a in.

Tgi horn !y, l~i rnQt lru.1 nfra, chuug toi kb8ng Jlim sao cbQ'P rn!t dtrQ'c . Ml)t chiec Xe bQC stt da ch~y ram rlm tr!n CaC 111 ai nh~, d6n bQn meo boang, ~oi Xem gity ta cua chung. Hlnh nht.r chi 06 m9t con I~ c6 mang du gi(y ta, tuy nbien no cOng cu- bi giir. M9t coo m~o t:im thU'o-ng, khong ai hi~u t~i sao va b~ng each nao Mng dt.rng 1;.ii c6 du ca ca c gi~y ta hQ'p li; n~u c6 bi nghi thl Au cOng IA m~t chuy~n rat chJnh dang.

H8m nay, chi dan ba ben Cinh phong t8i da di ph6, mlc mQt chiic ao c6 nhimg cbam tron, to blng hit d~u, mau xanb.

Tu- sang s6'm, mQt bQn ba miroi ngtrai dan e,ng hi b9c sO'n den cai chu6ng nbo tU' tttr6'C den nay vin dtrQ'C danh b6ng Sang ngai, tr~n gac ChUong toa <'.fo ch{nb. Cai chuong nho iy co cai d~c diem 1~ hie nao cung chi~u sing, ngay ca nhitng h8m it nlng, nht.rng khi da l:, vao th<Yi giJc gia thl danh phai xui stt theo tho-i gi~c gia ch6' bie't lam sao I Ngay dU'6'i mtt toi, m~t anh th(l s<Yn da bi tuOt tir tren cao, tt phich xulSng dll'oog, gay m~t rnQt chAn. Lac ai nay ch 9y l~i da anh len thl anh cbn cl) SU'C h8 to : cc Gay chin cbo ta quoc I i> Nghe v~y va thay v~y mQt cong din 11hiet thlln.h ylu DU'()'C dang di ngang qua d6 hen VQi Va giit lay cay g~y cua m~t cong din khdc, rai a le .hap I vt'ra t\l' d~nb gay chan mlnh vu-a het l~n nhu- sam : • Thi dua gay chan cho t~ qu~c 1 Hoan ho l n C6ng dan ohift thaoh yeu nt.r&c ly con bi kfch thlch vl cai khiu hieu do ch1nh mif ng minh phAt ra dtn nOi, cung luc y d~p VO' ca doi kinh dang deo.

f>ting rip Xl~C, kl tir hom nay trO' di, CiC ngbe Si ch! trlnh diin dQC nhG-ng min ai qu&, vA dau da bet . ••

Trong aia dlnh cua Hio g~c cira khu nh:\ toi trQ da thiy nay sanh ra .nh&ng hien tttgng dien hlnh lien quan den nbfrng kb6 kh~n vS:p phai trong v«n de tiip ti thl}'c ph~m cho mQt tbloh pb6 bi v1y. M9t h6m, dang bt.r6'c dttng dinh ve phong, Jue di ngang canb cu-a SO fflO' reng cua tlng dt.r6'i th!p, tlnb CO' tt>i nghe c6 ti(ng lao g~c cu-a n6i vai du-a con trai nho : c N~u tao bao ml! may via cu- khOng nghe thl dung trach Ii tao an mat cua may dia xup -». Gi9ng n6i kh8og che gilu n~i cai ve bau an di ti~n. Toi run vai. T;i sao tao kh8og bao thing v6'i du-a con trai la lao d6i . Ehra COQ trai chic chin se hi!u dtrQ'C y lao. Cai tro gia d6i {y cua lao kbiin t6i rat ffllfC bit blnh.

BA chu trQ cua t6i thl v~n va d6a toi dl bao cho tai biet n1;1'!J ~ tin gia ch6t • •

- Bae nay, blc c6 bitt la n~m nay"l! Giang sinh da bi bai bo re khong. Ke tir ham nay trcr di cay thont Gi~og sinh dU'Q'~ xem 1~ loii cay c6 lgi iTquan s11 v~ chl dU'Q'C dung de dong nh&og \1 gO ch~n du-aog.

T~i ng1t lai ha : ...

- O, v~ chuyin cay thooe Giiag sinh tbl ba bo-i dau ma lo cho m~t. Khang dttQ'C dung cay thong thl ta bay Clt dung t9m Cay bong giay tbay vao.

B~ keu len: •

- Cay bong gi(y '? Gie-Su o-i I C6 ai da thty cc\i nang n6i nly chu-a ?

- Nhtrng biet sao ho-n, thtra ba, c6 cay bong giay d~ ma dung thay kl cOng da 1~ phu-&c !Sm. f6i chi sQ'•••

Ba ngb 1 nggi mQt h~i ll u.

- Phai, b.\c noi ly. Nhtrng nlu h9 Jii trtrng d\tng din ca lo~i cay bong gity thl ta m6-i se 1am sao ?

Cau boi nly ciia ba, thu th~t la toi khong tai nao tra lai cbo n~i. Ngoai d\tO'tlgt da bit dau thly nhu·ng con ch6 bat~xe nho tung t~ng chiy di cb~y l~i v&i ttt each lifn lie vien cua Nha B11u diin Trung 110-ng. Chic l~i c6 chuy~n gl. B~ T~ng tham mu-u hQp phifn hQp dau tifa. Hlnh nhu- da c6 m9t s11 bit d~ng quan dilm vln d~ xu- d\lng khlu dii phao dlt trtr&c toa do chinb. Trfn phu-ang dien ly-thuyet t~ng quat tbl ai ai cOng d~ng y se dung khlu sung ay d~ bin vlo quan tbu, nh\tng dtn hi e de qp din nhfrng chi tiet thvc h~nh thl mQt nh6m ngtrai nly lii ban 11 chi nen kbai h<>a vao ngay Quoc Khaoh, mQt nh6m ng1.10-i kh~c, vao mot ngay li ton giio 16-o. Xuat hi~a mot nh6m trung dung, du-ng tren lfp trtro-ng hoa giai, cho ring cli giai phap ern d~p nh~t di cit dt'.rt van d~ se phai la giai pbap chQO mc}t ogay Qu~c Khanh kbac, Va ta can ch9n latn sao cho ngay Qu& Khanb ay, Jam Dhtr do S\f t1nh CO', l~i fO'i dung ViO mQt ogay 1~ ton giio 16-n. Nh&ng ngtrai thUQC nh6m ta l~p tu-c tach r.i lam hai phai kh~c nhau. M9t phai d~ nghi ct'ru x e t ngay ln~n di~u boa giai cua nb6m trung dung, phai kia quyit Bet ho-n, c6 ngay th:H dQ pban doi va t~ cao n h6u1 trung dung la m9t oh6m lQ'i dung tbai C<:1, ft llu sau, ca din pbai c~c ta cOng chia ra thanh hai chi phai nira. Chi phai nay thl doi hoi phien b9p phai bo th~n1 trirng pb<)t trong khi chi phai OQ thl khuyeo ai n~y pha i bet SU'C d~ dijt Vl de phoog i khocg c6 vfu de xuln d(>ng trong luc n'iy ma chi co v~n dl dan xfp n~i b9. 1·1nh hlnh nh6m chu tnro-ng khai hoa vao mOt ngay 1~ ton giao Ian d~i toa.i cung r6i beng nhu- the : Cilng l~p tll'C t~ch ra thanh nhieu chi ph.\j, tuy nhfrng thai dQ khac nhau Cti3 nhfrog ngu-ai trong nhom doi v6'i de nghi cua nh6m trung dung. Xe ng~y hom iy, SQ'i giay buQC quan cua toi l~i dut To; dim ngtrQ'ng. htt dam nha chi b nh~ t6i khSu lfi n&a. Tinh ky thl chj, cOng nht.r tit ca mQi ngltai, rat c6 quyen song m9t doi

s~ng rienR 1;d'. 0 do, t6i danh n~ n trong phong, vita dQC Khuc quan hanh anh dung cua cai ong bum vu-a ghi nh&na dieu can nh& tren mQt tO' giay nho.

f)en c6i, t6i cam thay m~t n'lo~i. Toi ti, bao thln1 IA sau cai chuyen n6 lvc phi tlnracg v~ tri 6c ty toi rat x{rng dc\ng dtrQ'C di d~o mat n1Qt vong. Han nira, b6ng t6i day d~c ngo~i thrang da giup tol b~o don : anh gAc ccra dam nbin cong vifc dl>t nhfrng OgQn den cong c9ng van con n~m li~t trong nbl thtrang. I)u-ng C~ch Dam btr6C khong ai t~i nio nh~ll tb~y mfy SQ'l d§y bUQC quan CUa toi bj dirt.• Toi len den lllQt cai qutin tU'Q'U oho va sau khi u6og xong v!ii ly dlng qu~y, lan Ja lam quen du·gc mQt anh chang !lQ rat di ylu 1na ve sau toi .1n6'i v?! le ra 11 aoh ta ch{nh Iii I~ ngU"o-i dt.rQ'C giao pb6 cli trQng trach XU' d\lng khlu d~i phio v~ Ngay Khai Hoa. Anh ta thu thlt v&i t6i la ch!og hi~u biet ti t1 g1 vl sung d~n. bcYi cai ly do rat giao di la anh ta von I~ IDQt ke chi chuyen s5ng ve nghe nu6i tlm va niu ngircri ta c6 bb d~ng aoh ta v~o cai trach v\l l&n lao kia thl do chlog qu~ 1~ mQt S\t lan1 Jin dang titc cua Phong Quin So. Rieng ve t8i, thl trong khi tay in t toi nang ly Jen moi, tay trii toi o!rn khtr khtr th~t chit c~i quan .

Chung toi nh~n th~y tboi khic q4a mau. M9t luc sau d6 chung t6i than mit 6n1 nhau tir gia. Kh1' m9t n6i, toi kbong th! nao am anh chang nuoi t~m blng ca hai tay nhU' anb ta di om toi dU'Q'C, Toi chi SQ' anb ta cbo tai la mQt kc gia doi, v6 tinh . T6i bo dai theo i:-han tU'o-ng de quay ve nlia tr9. Ngo~i dtrang, d~ tll' trong kb!iu sung ci.ta lao gil c~n th1 bin ra, tiip t\lc reo d~n rvn ngU"o-i.

Ve den no-i, toi phat giac mQt vi~c la canh dra vao nha da dU'Q'C b~ cbu trQ cai then ben trong th$t ky. Kh6ng biet 1~m gl ho-n toi danh thO' than trong Vltan, vira di vu a nhlu l~n clc clra sti. £>6 day con le 16i n19t anh den, nhtr trong phong ciia chi dan ba ng1,1 ben c~nh t6i ch~ng h 9n. T6i trong thay chi : chi an v~ qua rf1 s~i, den nOi dang run l~n cam c3p. Toi tht.rong cam tloh caoh chi bet SU'C va thicu cbut nun toi da btrng mit kb6c t O bay ! t 9i sao chi c6 mOi cai than xac ding tht.ro-ng ma llgU'O'i ta J;u c6 th! khinh tllU'O'llg n6 d~n the i •

T8l di ngu th~t tr~ thanh thtr den giira trtra ngay hom sau tn6-i th<rc giac. Trtra ay, hai cli tin quan tr9ng. Tin th{r nhit, beo guan deo phien hQp Ian thtr bai cua b{l T~ng tham muu. Trong pbien h9p 1 n tbu- bai nay, den ltrQ't St! nhat tr1 cua nh6n1 trung dt.111g bit dau r;.in ntrt Nhfrng ngt.rai trong nb6m dfi c6 nhCi'ng phan u-ng trai ngt.rQ'C nhau1 d6i v6'j tbai d9 cua hai pblii ta VA Cl;fC ta cOog nhtt doi v&.i d~ nghi cua ba chi phai thu9c canb hiht. Tin thu- hai : M{>t CUQC 1~ tong tfQDg VLra dtr9'C t~ ch(rc t~i toa do ch(oh de ttrO'ng tbtrO'Di S\f sot s'£ng trong • Cong cu~c chiea dau cbong l~i qu{!n thu cua Jao gi~ ng1,1 dtrai ohSn rau thang. Nhi dtro-ng cuQc da tijog liio m9t tan1 huy cbU'ang v~ mQt khlu sung m&i tinh c6 gin mQt b{, ph~n ng3m VO cung cbinh xac. Toi VQi va chay ra hi~u ban thuSc mua 11iay mQt IQ canh-ti-dot vA miy CUQO bing va b\lng bao di lll tir nay hie 1130 toi cOng phai thu sRo hen irilnh nhfrog tb{r can thitt ~Y- Nhtrng dau sao thl CUQC Ii

ciing kh~ng traah khoi mot V\l r!c r6i nho : Mic pbai d&i mit c$ thj lao gia da gln ttm huy chU'O'tlg n&ltQ'C chieu tren !lgtfC Luc c6 ngu-oi chi .cho• =i o thiy S\J' sai llm !y thl 1$p tire lao no ngay sung dl tra loi. Lao chf y xong v~o~ hanh ph6, bet Juon mi~ng la se ht t~t •ca, khong dl s6t bat CU' m9t ke thu n~ Cai vioh dt,t vira dtrQ'C htrang da ning tinh thln pb1,1c V\1 cua lao len m9t mire thit cao. Con ngu-oi iy qua la m9t con ngtroi c6 thira cao thu-gng va thi~n chl. Bang khen thay !

Tuy nhifn doi sgng trong thlnh ph6 da lAm toi chan nan. Toi cho la da den tuc phai quay ve s6ng m9t doi s6ng m9c m,c a ch6n nong thon. Tittl m9t nai D~O th$t thanh ving rpi nga ltrag tren CO, roi mo mit nh ' n tirng C\lm may bay 1iett tiip trln troi. Thoi tiit se d~p mai nhU' the nay chaog? Chua ai, trong thlnh ph~ cua toi c6 rit nhieu nha tho vl dinh thtt l Bon mua thay doi fm a den n6i ta tttang chirog t~o h6a da dich than ban cho ta m9t tro giai tri kh6ng ngirng, cac canh tri thifn nhien da tboang hi~n thoang bien l~ng le. T8i tin ring chi can treo Jen bli'c tttong kia, dln m9t ch 6 nao d6 a ·cuoi con dttong cbia hai trtn tuyin, roi nhln ve pbU'ang Nam d~ trong th~y cl m9t thi gi6'i rQng khOng bfn khang bo-. C6 gl d~p ban mQt bu~i blnh minh mua h e tren bai biln, bai bi~n ma chi lat nira chung toi se roi bo dl giong bu~1n xuoi th!ng ve phttang Nam 1 Toi biet la c6 va chinh dieu ly da tbuc gii.ic chung t<~i reo mua ttrng birng, cung 1uc m6i ngly m9t tien xa ban trong CUQC hanh trl nh dinh s3o. DJ nhien, tit ca nhfrng cai {y cbi Ja nhirng cai xay ra trong tttcrng tU'Q'Dg m~ thoi. Thieu mOt SQ'i day bu9c quln chfrng cb~ c toi h6a ra lung tung, V()ng \-e. T oi khong the t\f tay cbfra Jiy vl kbOng c6 mQt may may kinh nghifm ve CUQ C song th ~ r c tiln vl cilng kh6ng tbl clu CU'U ai vl cai tlnh hay e th~o cua toi c1a kh6a mi~og toi roi. T6m l~i, c<r mOi phut troi qua la c6 th~m nhfrng bien chuyln m&i. Nha cam quyen qua.a Stf da ra mQt ban thong cao cbinb thli'c : CuQC na sung va o quan thu da dU'Q'C quyit dinh m9t each khong dcri d~j vio ngay mai.

D6 d6,"" da nay sanh ra va s6 nhfrng cuec ch,y di ch~y Iii tiu tit. MQt khoan trong ban thong cio da ghi r6 la moi cong dan phai tuy nghi s~m t1y mQt cai mo sit de d9i tren dau trong su~t thai gian thaoh ph6 bi quan thu v!y ham va nhat 1~ trong Ngay Khai Hoa dau tien. M Q i ngtrai xan xao. Ba chu trQ cua t6i thi kho-i S\f khau khau, thao thao, mai \ e sau ba 1nm di vao phong toi, tren dlu vlt ve o mQt cai mu khau blng ni clt ra tir mOt cAi 1nO ml Xtta kia ba da d~i, thua bi COD 11 mQt o6 gai be dang cai tu~i ci p sacb den tr1.tong, ba da lei ccii mo o~j ly ra tir trong m9t cai rttang bay l ats nay vin d~ yin trio tlng thtt9'ng MOt mui long nao hay con thoang thoong.

Ba hoi toi : - £>trQ'C cb(r bac 1

Gi9ng ba ng~p ngt'tng, lam nhu- ba dang c th~n.

Toi d~m ra b~i r6i. Ba da cbulo bi nhfrng m6n {y trong mQt s,.r im l~ng holn

toln, kbaag clu nhAu, khoog glt gong nbtt nbCrog Ba v! trtt&c, m6i khi phli thi hlJ>h nhirng ~lia thi cua nh1 elm quyea.

- El -rvc Iim ch6', cAi 1nu da Jlm bl tre ~i r!t n~i~u. Co di~u IA, b~ c6 bilt kho.ng. no knong dtrQ'C tblog da cbo llm. £>ire tiab mi ngltO'i ta doi ho.i C, mOt cii ma de 11 cai du-c tlnh thing dCY.

Bi c6 ve bu~n :

- Nhttng bilt Jam sao ? T&i da c6 dln cai mu-c ma toi co thl c~

Toi on t~n giaug giaj ;

- Khong phai t8i diah :06i tbt, tai chi mu~n n6i la nru gJp trtto,ng hQ'p ...

Va l~i, tlm lay mQt manb ton Vl,JD, met miu sit tly vvn, hole ntra mQt cai n~i dun ntrac ca da vti't di n~o c6 kh6 khtn gl. ••

Rieng toi, toi da tlm thiy m~t giai phap v6 cung gian di: bl ch11 tr9 vira quay Jt.rng ra CU'cl la toi da nhl> VU't ph?fng <'ay bOng giay dang t~ng trong chiu d~ V<Y Dgay cai chju Chl,Jp CU'Og fin dau. :£>a (13nb Ja DhU' the th$t ching c6ng hiiu gl d~i v6'i SU'C ta'l ph~ Cua bo n ho~C din, nhltng l .ic bay gicr t6i kbong Jly d6 lam dilu lo : toi chi muon khoi bi Ioi thoi trong tnrcrng hQ'p nhl cim quy~n phai ngtrcri di kilm so.it. Tuy v~y, trong m{>t phut cl:i y ngh, sau day cung da lltn toi thic mic : nw qua thit cay bang gity dt.rqc dung thay cay thong troag dip 1~ Giang sinh thl chirng ty tbi m6'i biet tim d u cho ra m9t cay bong gi(y kh~c ?

£)fu t~j, de bttO'ng d6i thut tholi mai sau fflQt ng~y lo ling bu dau, t~i ben di d~o mot v~ng trong nghia dia. Va qua nhien toi da tlm thay c, d6 nhirng cli ml toi da c~ co11g thn t cAi blob than, cal yen J~ng, th~t khac xa v6-i cli on ~o cua nhirag khu ph~ day ngh~t nhirng ngllcri, nhimg khu pho ma nhln diu toi cilng chi tbty toan mn ~at M9i ngt.roi to ra h6i ha, mu6n mua sim ngay cho kip, vl .ohao CUQC l~ n~y mai, tat ca nhfrog hlog guan vl hi~u buon 16-n deu se d6ng cu-a. Toi btt6c th$t chJrn trea mot lni di nho vl Ch Qt trong thfly met c1y trv da ky ni~m X~y da dang tren ng~j m~ Vi dii Cua hai coo ca da bO minh trong ng~y dau ti~n th~nh phg bi vay. Chinh do n19t th6i quen r!t xau ma toi dung inly ch& « hai coo ca», vl thit ra tren ttm bia nhi cam quyen da gQi hai vi anh hung (y bang nhO-ng danh hifu khac ban, Ng.)c nhicn thay, toi l~i coo gfp ca chi dan b~ ngv c, phong bin c~nh, cOog nhl.J' toi, chi den day dl xa laob trong giiy lat c:ii khong kl1i nao nhift tltng birng. Toe chi bu6ng lol xoa ttrag lQll :xung quanh cai inn sit nho b~g ton. Wog tnr6'c chi, t~i cLn thKy rvt re nen mai m9t Jue sau toi m6'i Ip uog :

- Im l~ng qua J

Chj git dau:

- Im Jang qua J

- NgAy mai h9 nl> sting.

- Phai, blah nbu- the,

Chi Jay chi~c gtrO'tlg vi Stra l~i c4i ma sit tren dau.

Vt) o~ sucg da hoan toan thlt b~i. Chinh bl cbu tr9 da cho toi ay tin fy • nha d\tO'ng cu9c khong ra t~ong cao chfrth thwc·. Toi ti}' bao tbam 1~ aifi b~n nuoi t~ da n6i dung, va Ii.ii hlnh nhlr cOng khong phai do 16i anh ta, rat co thl la con cc bao nhieu Jy do khAc nfra. MQi nglroi da b.\n tan kha nhieu. ft l!iu sau, t6i 1~ bi b$n tri vl m9t cong vi~c khic, toi djoh se di nghi dtrfrng s(rc cu6i tuan. Cung nen biet la boi ay, SUC>t ngay toi khong btr&c ra dt.rcrng, mty S9'i d~y bu9c quan cua toi kh~ng cho phep. T6i clt nghia v&i ba chu trQ la toi dau chin va IA tii toi lAm vifc qu5 s(rc. Toi dt.ra cbo ba xetn bai khao CU'U cua toi ve quyen Khuc quan hanh an/, dang ctia cai 6ng bO'm nLr<fc ban trong nl1a XI va nhtrng dieu can nh& 1ua toi (la ghi, tat ca deu bay la li~t sin tren ban. Ve chinb cai V\l di nghi dtrfrng SU'C cu6i tuan thl toi ao U'OC se khor,g g~p ai trong khu VI/C bao quanh th.\nh phg, hO'n nO'a toi c6 y dinh se khbi hanh th~t tr~, vao buoi chieu. NhU'ng r~i, tnai den bu~i t6i Ngay No Sung, toi cCing vln cl1U'a btr&c di dau, toi nln1 trong phong, mien man oghi den c~i chtrcrng trloh di xa da Vych. Sau kh.i tat ng9n den, toj du-ng t11a rat lau ben cira s~. •

Sang hom sau, luc thtrc gitc, toi nghe trong [Jha bep c6 tieng kh6c cua ba cha trQ. Toi n~m yen m9t lat, sting s~t, c6 het Sll'C nhttng vln khong sao doan ntii nhirng duyen c& da gay ra tn5i sau nao cbo ba ta. Ben giO' an sang, ba rnana len cho toi ta bao, vi may n1lu banh d~n thit m.\ toi da d~n ba lam sin . B~ dl mQi thu- tren ban roi b't kh6c va bo chiy. Tren ta bao, nO'.i trang nhu-t co in tam anh cua tai cung mQt ban thong cao v~ch ro m~t, chi dung ten cti nban vjt t1a tirng la daU m5i Ctta mQi Sl_l', hi~n dang 1~ dau m6.i cua m9i Sl_l' va mai mai Se la <!au m~i Cua m9i S\f : thit1g t6i.

4 m e t djeu la toi khong Dg$C nhien qua nhtt toi da tu-o-ng. Nghi cho ky tbl toi biet d\ra vao ~au d~ c6 th~ qua quy~t la mlnh kh6ng pbai la nhan vit ehe germ da d\1Q'c: n6i dln tren kja ? T8i n~m:trong phong, nhlfng lan nay, l~i mirng tbam I~ tinh tr~ og cua miy s9i day bu¢c quan da giup toi cc 1n Qt ly do chinh dang. Toi rit ng~i pb:i xuat hi~n ra trltOC JUQi ngtroi. nhit la tir l hi t 3i bi xem la ke phai ganh t~t ca nhfrng trach nhi~1n ve nhfrng vi~c da xay ra, 0

Tie c thay, st,r thich thu m~ toi tr8ng dQ'i rat nl.lieu b chuyln ve th~m n6ng thoo cua to i I~i khong trQn v<;n. L6c btr6'c ra ngo, theo h6i quen, mQt tay toi gi& ch~t lay ,1uan, 111Qt tay toi chia ra cho lao gac cira bat Bao nhieu sach cua tei, tuquylo NI O'ng chuyen phieu luu ctia chfing thuy tlui S,ndbad dln quyen Khuc quan hfi11/, an/, dang cua c~i 6ng bO'n1 tOi d~u det l bi~u tit cho bl chu tr9. Ba bao toi tblnh thoang nln vi!t tht.r ve. Toi n1u-ng hatr. Ben ngo~i bong t~i da buong. Anh gac cu-a dam nh~n cong vi~c d6t den, tin nay, vet thu-O'ng cung chll'a l~nb btn Toi btr&c ra san, by VQng g~p dtrQ'C chi rl an bl ngl) c~nh phong toi nO'i ctta s~. 1 '6i khong trong tl1a'y chi, chi nghe c6 ti~ng chi dang n6i v6'i mQt ngtrO'i nao. Toi nh~n ra la anb b~n nuOi tl1n hom 09, T c i d 1 tha.og ve phU'ang Nam,

vl th~t ra t6: rit yeu thanb pb6. Tir nbfrng bti'c ttroing cua no, tba ra mQt lln hai n6ng em diu, sau xa, tt.ra nhU' laa hai n6ng cua nhfrng vien di sau m9t ngly oi bac.

Toi vin th1 .. '1 nhu-ng l~i kien true cbSn thit, vin thich nhirag cai gl gian di, tb&ng minh, VSD thich nhil'ng CU' Chi ti}' nhien, nhfrog h~nh deng hao hung. CaO d~p. Do (16 toi da vui ve s5ng, vui ve s<Sng den cai m(rc c6 th! vui ve s6ng cua mlnh.

Tai ngim nhung bo ttrong cua toa thllnb luy bo hoaog, tien lii nhu-ng cbo

tUY d'll nat nhU'ng hung vi c6 co mQC um tum. Sau lU'ng t6i, tieng ~n lo cua thanh ph5 da honn toan ling xuong. T~1 di giira hai hlng phao dai l~g le ml tgai giao da lam mlt di cii sat kbi ngun ng1s1t cua thuO' 11~0. Chi con l~i nhirng ngQD do tha m9ng. T6i rlt vui ma tbly rlng nhirng d\l' doin cua toi deu dung ca. Khong ai bit g~p t<>i di, do do t6i co thi mQt taY gii'i' ch~t i!y qu!n ma khoog S'1 DgtrQ'llg• Tay kia t6i cam may mlu banh d?,n thit d~ an dtrang.

1 ham met vl da btr6'c kba nbanh, tei n~i 1'1i mQt lat trong m9t thung lOng, giC'ra hai bU'C tlfO'Dg cao vut, cb~y thing tip. T(r l~u tai toi da di trang long V\fC tham, va mai den biy gia m&l tr6ng th1y dU'Q'C IDQt giai tro-i xanh, T & i ngim giai trO'i ,y, cling hie chu y ctin mQt b6ng DgU'O'j dang cbui kb}u sung, trln ngl,11.C c6 lap lanh rnQt tin1 buy chU'ang. Trin cao, ttcri vAn irng o!ng, trong kbi dU'6'i thung Hing b6og 16i da bit dlu phu len mQi vit.

Chic cDng 1;1 la lao gia dau m'£t dang blog say theo dut>i qu1n tbu. Lao da ra (!en ch6 t$0 cung tbanh phi>, vA khong ngll'ng kh8n1 nghi, tiip t\lC lffll tron cli nhiem V'-1 thi@og lieng. Toi r~t than ph\lC d(m long yeu llU'()'C dai cjing ly nhU'ng 19i k1l8ng khoi nO'm n6'p SQ' ring, tuy u5 dtrQ'C thtiC d}y boi nhitng d~ng CO' r~t U' taO thtrQ'llg 1 nhtrng con ngu&i, thinh tboang, traah sao cho '1\tQ'C nhfrng hanh dOng

sai liin !

Cung may, lao kh6ng bit gap t8i. Toi nb6n chint di dai trong thung lung, kbor.g gay tieng d9ng, M9t lat sau, toi bo lao l~i dang xa. Toi c6 thl di nhaob ban, nhU't1g cai quan cua toi, CU' tUQt mai, da gSy kh6 kh~a cho t8i khong ft. Gia ma toi c6 nbung SQ'i d!iy buQC qulu khac, t5t hO'n I Ca d'e.n hie nay toi cung vio con giir cai Unh hay e th~n bu~n CtrO'l. Tuy nbten, ha ch!ng pliai chi c6 m6i met miob tei troog thung lung nay hay sao '? Con ai nfra dSu ma ng~i i

Ve sau, mic dau viy, Uio gi~ di nb sucg. Nlm trfn co, ap mlt trOOi long d,t, t6i nghe tim toi l?im toi dau nb6i, m9t each ray rut, met cich trio tr~, m~t each si ng~c v6 cung.

TR.UY$N DJ I

(khai dang tu- BK 193)

PHAN TH& HAI 21

Nhfrng ngay he ranh r6i mtra phu kin. Mtra ;duog' gi~c, nhip btr&c cua tbO'i tiet tieo doin dt.rQ'C, Ngay vi n~ng t at trong mlu b1.1i nU'OC, anh sang b8i nhoa canh v~t nhtr phan anh mer t6i. Buoi chieu dlc khlt trong gio l~ng, nhu-ng con tr6t cuang v~t mlnh ra rtrQ'i tren dong ruOng, . cay co nijng nhQC. C6 ni~m luyeo tiec day d{rt nao tan nat la ta trong khong trung. Thoi gian bi khuay loang theo tieng rl ram bat ngat - Ho~ng hon bien mat, ngAy va t6i xo dt)og - Nhirng bu~i chieu bo lting im u, mtra (1 nhrrng vung xa ben chlu th~nh tren vung d~i cay dinh tht,r, nhirng ling x6m mit met each song rich - Trai sung nhtr tlm ao xam vtt khong kbO. Tir ogoai song n1U'a dQt ng9t lua vao, ch~y qua cac datn \'U'O'n dtraog d~t. nhtr btrac XO ch~y ratn rip cua n19t bly chim khong cit n~i canh (16n, nJng, tran o it) ; bay chim r~i bay tt.ia tbanh khuc di~u tay v6 b~ng tratn mien man. T6i ngin, 1Jnh, chlm mau xuong vung khuya, c~ch tr& lay lQi ttr phia. Ctra ng5 dong kin, hai cay den cly nhun nhly tr~n b)n. Bea ngoai l~ I sit Joi CUOD keu gQ i CU3 tbi~Il nbien cung nbau VU> CUQC hinb trloh ch9n rQU V3

hoang vu. Khong con gl hien hu-u ngoai n6i mong lung cua ky ru~m (lo9i ky niem Calll giac) toa ltr mlab trU'O'O phu lan Slf Vft, nhfrng bong ma giao d9ng ho?ai. ca ~O'll m9c tua DhU' long rih[m SQ' hai - Mu-a dQi tirng cbi1m dem sau khoog day, hut di trong nhi'rng vaag v9ng - Nhfrng hoi gifJC gia am len tir <ti~m, vo C\J'C ngoai y thtrc ve trong im lim nhfrng dttlrng bi~u diln htr ao roi r{t d.inh dtuquang each 1110- h<> cua thtrc va ngu. Nbirng t~u dira bani xcrm nga nghieng so sat, bong dern bi don dut>i tirng chip quanh co - Bu~i saClg lrn, m~c, cu nhcr de1n vln con duOi dai, SU'O'ng troi tir tren 1n~t dC>ng !1,1t - Mtra s&m hie nao khoog hay, tam h.rai tr~ng 1nong nOi chan nan r6't l~i tir ngAy qua che mo- chin troi.

Toi tit nh<>t minh trong trong m5y thang he dQc - Sach. Nhfr.ng gifc mong co dan hifn th\fC cua ke kb~c, Can hung baa be:n bi cua h~nh dQng muon n6i ket hiin h&u von 1nu ma, tau tac. Sach, chat 111a tuy cua trl tcr&ng klch thich kbat v9ng tU'ong ttrQ'tlg, h6a toi th~g n5, hU' VO doi nhip the - Ngay tl1ang bi deo dvc ~cri V\ID, diin m~o trong COD mtft rieog mlnh le, f6j kh8ng Con hung tbu. Chi rung len SI/ vang ngan mu lo~ cua tu-ng giay phut chia rb-i va huy ho~i ISn nhau - Tinh yeu mtrng leu nhtr nhQt dQC nh(rc nh~i Toi them mu6n, toi cha dQ'i, toi bit d~g, toi ru~ng bo. Ru~ng bo nhtr mQt Einh m~nh, nhU' mQt giiy tr6i ngbien v~o hU' v&. Ru~ng b~ h~t mQi ngLrai, k~ ca Di~p. TrU'O'C sau Cung kh6ng gifr dttQ'C Difp, CUQC tlnh gi(ra chung toi kto dai them chi 1:i VO ngbia. T6i tlf d9ng tranh xa khOng g~p Diep va t6i cblng tbl hi!u 1nlah.

V~o m{>t ngay bao r6t cu6i :mua he, tol sang chau thlnh, Tro-i xam that than, gl6 lay lo Ao dara cay tren doi. :E>IJ'crng pb~ trat sOng th!p nho. MQt cam giac d9t khai khi dijt chin len ben cbQ' hit biu. NhU' mQt tieng dQng Ian truyen m6i luc them ro m~nh ; t8i 16-n, toi ctoi khac. I lt6i bu-ac di t6i daa than vao nOi co dan r~ng m O' om h(t d.U'Q'C ngo~i gi&i. T6i c6 nhieu c~p m!t nhln m9i phia va trait hit m9t c~p m!t trum nbla mai tu~t xa theo roi chinh mlnh. X6m tang chO toi b chlm trong can mU'a b1,1i, 1nit sang bee hai l~nh O' tho. Nhfrog d~ v$t, hlnh th! nh~1n ch~n .ph6 bay xep dJt theo vi~ ttrQ'ng m&i quanh toi . Ca chau tl1a:nh CID tinb nhtr cua rieng toi. MQt gi~c lll~ng nAo con xa khutlt dau diu se hifn t&i bao hi~u b~og niem xon xao ky thu, Toi gijp Di~p trt.:6·c ngcS tru-ong cua ong Phap. Nang dang htp tip di ra va ch~1n 1n~t toi. M!t naog mo- 16-n sfrng so-, toi tboang dQC dQC thay ve hoaog hot bit dinh. Diep keu khe : anh, kinh ng;c lln b~c d9c, rc,i quay ngoit lu·61: qua toi. Toi khong ltjp phan &tlg, chi ogo tbeo. Di~p di, luc treo via he, hie dtr&i dtrang, sau m9t chi~c xe th~ m9 n16i ]uc bo uang them xa, tU'O'Dg chirng 11?ing dang dutSi Sll'C sip nga ngoi :xuong he. Ta ao xanh nhit bay qu~ quanh chan, Tren xe bai ngttai dan b~ ngoi quay .m)t phla sau, m!t ng6 Iui bat c19ng. Trong tru-l!Y.og v~ng b9c dgi ng~y ti;u, tilng ong Phip ccro-i vang trong san. Toi du-ng tr.in nghc cam gi.ic trU'O'.ng th~nh tan nh~t dan d~n vA phien mu9n d~m duoi, Cho den het mua he 5y, toi ciing kh~n_g gap l~i Diep. Vao nien hQC toi khong con hang hai llin vi~c nhtr n~m dau m6'i dlit chan len them dii h9c mijc

.

dau t6i da qua dttQ'C cb(rng chi ~n ban. Trong giaog dttang t6i chi .ngbe bhfrng

• tiing d9ng deu d~o vang d9i vao tai cho nbirn~ tilng ~m i lung bun". trong SQ khi & ngoai pbo. Toi di chat1. tir nha trQ den trtraug, khoang bai cSy sol' tbtro-ng Jue trcr ve toi tha quanh co cac pho den m~t nhtr m&i thoi. Nbieu bu?li trtta ning dQi tren dau cf> nhi nh~i, toi lui thui tren cac via he quen ca d6i khat. Tai khong hi~u toi mu~n gl, nhu·ng y nghi Hin khu(t, b5c hO'i trong dlu sQ nhtt ntr6'c s~i reo trong an1 dt>ag. Tiing reo sui ky quai danl1 ohip theo btr&c di llm ngtra ngay tay chan chi mu~n d~p pha. Toi hat da g~ch, !on, nhfrng m6n d~ · Hena bo ngo~i 10 v). nhic th'am : MAy 1~ Tri, m~y Ii Trl, rn~y khong di~n •.. Sau nhfrog CO'D cu~ng rong la them ngu, ngap ctrng hai thai dttO"ng, tU'CYng rach mep, u-a ntr6'c m'&t ntr6'c mui. Va gi~c ogu ch1,1p xuong thlnh linh nhu- cum sat, nhuvai lif1n xac b6 ch~t. Nhfrng giO' e1n tinb, o~i bU(;)n tha1n u e bam chijt nhU' dia, kh~ng bu~n cu- d9ng x~ dich. N gay nghi, toi khong ve tinh th~m nha, luan qulin tr!n gic trQ m9t rnlnh ho~c tha xu5i theo giong ngtrai tren cac d~i 1~ cua trung ta1n thanh ph~. Nhirng chieu thu- bay, chu nh~t 1~ the, can gac ham hO'i khOng ngtrO"i, toi quay cu~og chitn ng~p trong bu~n ba kinh hoang. Toi D~tn co quap nhtr con sau ylu &t va thu h~n Stf n~og ne tr6ng trai quanli mlnh. Dtt&i nh~ tr9 la quan phb, tieng bat chen lanh canh ca but>i, mui thit bo gay gay ~m kbip gian nhi. Phong bln, mOt gia dlnh ttr chu-c l~ng le v&i mQt h~nh phuc l~t v~t thinh thoang thoat thanh tieog Cll'O'i cua ngtrai V(! vl du-a con gai nho. Bin xe, m.iy n~ lui t&i hoa v&i vong d¢ng CO' ngoAi nga sau. Chieu chieu tieng coi tlu qu trong ga m9t luc r~i t&i tilng tr6ng v~ tilng Joa ph6ng thaoh cua r~p hat.

Toi S(1 tnQi tifug d9ng nhtrng cbtJi vao dau dU'Q'c.

Nhtrng tir ngay tb(r hai, Sl.f hi~n di~n cua miy d(ra trQ chung pbong co.ng tam toi chju khong n~i. Toi khong th! kit bin v6'i cluing t8i chi~m 1nQt g6c each bi~t. Toi khong gi~ng chuog, toi kh!c, toi khac hin va toi dcm d¢c. MQt mlnh toi mQC tr<>i len giira m9t xa h~i t8i thu nghich khong chip nhtr 1n9t thAn cay kha chtra nga. Toi phai lam gi ? Toi se lam gl ? Cang ngay toi cang kh6ng ra toi. Toi len ben trong CO'D khung hoaog nhtr chi~c nut chai trong chiu d~p thee b~n tay vay nghich cua m9t du-a nho.

CuQC khung hoang th~t r~i trO' tbanh tb6i t~t cua tri nao, toi thSu nh~p vao mlnh vfl bo m~c toi giao deng ttt nhien cung cac mua tilt tuan hoan trong chiu thatt.

T~i sao Di~p l~i yeu toi din thi? T~i sao em Iii yeu anh ? T;i sao? Toi l~p di l~p l~i clu hoi v&i tai v~ v6-i Difp.

- C6 le anh ho-i khung, nlu.rng ern yeu anh. Em yau anh va em cnng phit kbuog theo .••

Dl~p cttai oa nghiem trang, tr6ng nang gia d~n khac J~. Di~p phai xu6ng Saigon tlm toi, nang khong biet nO'i toi b va t&i d6n trtr6'c c~ng tru-aag ca m9t bu?,i chieu. Difp da di loanh quanh ttong cac ph5, tay c1p n6n, mtt ngo- ngac, dQ'i

gio· h9c, c6 luc da tU'<Yng l~c ll>i khong trO' l~i dltQ'C chO cu. N~ng d(rng dlf&i g5c cay tren he, nhln coo IQ r9ng va thanh Ii.oh bcn kia dtrang, quanh qubn ben n~ng m9t hai du-a con trai tile ng6. Toi ttrang Diep c6 th! 8m choang 11y toi, khi toi tien gan t6-i. Di~p nh&, Di~p trong dQ'i, lo au, :bi~p cln toi, nang khong the chiu n~i S\f vting tnijt VO ly cua toi va bo hoc di tlm. Anh 1uu6n gl ? Tai 1nu60 gi i' Anh kh8ng con ycu em ? £>6 IA met d.i~p khuc b!t t~n, anh yeu em, aah ycu em R<ii c~n gl nO-a? Nhirng n'1& nhung khic khoai Difp kh6ng ngbi ring ngtrai ta c6 th~ VU'Q't qua, tlnh am la ng9n lira minh ob6m len vA tnlnh c6 the u~p U\t, m9i tlnh cam a~u 1A y mudn khong tbanh tlf'U, kh6ng dam hi~n hinh y mu6n gia doi Toi nh6- va t6i quen nhtr toi c6 nh1eu y 111uon.

Bu~i t5i. tll' trong nb~ l1it ra, nhfrng ngtrai con lii di chao ; ong Phap vin con t(rc gi~o nguyen rua t6i. 6ng boi Diep : Th~ng Td n6 lan1 cai gl d6, rnay, ? Toi troog th~y bQ m~t ong Phip luc bay gia, m!t long lanh dfr tc;m trea khu6n m?,it kho hio. Hjep n6i m~t cau gi d6 d! benh V(!C cho toi. con Thu~ 1 khong n6j gl. Lang n6i: « Th~ng Tr! 06 khitng b.\c a. N6 khung tt'.r hoi d6 l~n .. 11 Di~p cilng oghl nhtr thi. Di~p da tam S\f chuy~n tlnh cua chung toi v&i Thu~n va c6 le Hi~p cOog da biet. Va Tl1u~n n6i : « E5i v&i d~n 6ng, tinh yeu khong phai l~ tic d daj cua hQ .• » T6i nbi gi~n la : T~i sao em Jq.i mang chuyeo ty n6i v&i ngtroi ngoai. Di~p diu dang : « Em chi n6i v&i chi Thu~n •. 11 :Khong thl dttgc, n6i d~ lam gl ?

1ch lQ'i gl ? Jl « Rhi trtr&c sau lllQi ngu-ai cOng biet 11 « Khong ai biet, khong ai t1U'Q'C quyln biet •. I Anh nghi thl oao ? Em kbong hilu anh Anh khong thich cho ngll'aj kh!c birt •. Toi ch~n nln khOng muon n6i nu-a·, tlnh yeu cua Difp ohU" troi siit toi l3i vl nbieu luc t8i kh8ng muon vung viy nfra. Tlnh y!u khong phai nhtt tbi, em biet kh8ng ? Khong phai nhtr t1ti.

Chung t6i ra bo s8ng, ng'6i nhln bu?>i chilu rot din tren mft ntr6-c, xem dim ngtrai so chen xu6ng do m~y sang song v~ nbirng chiec t¼u 16'n cat hang ben nltl Rong. Th'an tr£ toi VO'i trlSng dU'Q'C mQt Ilic, nh~ tinh nhtt 11iern quen laag l&n VCl!l. Sl.r hiea di~n cua Difp k~ sat vin th(p t11oing nh~ nhon1 nhu- hO'i gi6 tb~i deu kh6ng du-t, c6 le tloh yeu rot CUQC l~i chi IA S\f hi~n di~n CU3 ke khiic ma r9ng dU"Q'C S\t hitn hiru cua mlnh trong giiy phut cam <rng. Nhtrng khong lau} Di~p khong dl toi yen, nang bit dau ki, blt dau n6i :

- C6 ngtrcti di hoi Ctt6'i em ? Anh tloh thi :n~o ?

T~i quay 1$i nhln cbMtn clum v~o m,t Difp :

- Ai?

- Em khong bi~t. M9t ng1.rai a Saigon n.\y.

- Em blog long cbtta 1

- C6 le ba mi em bing long.

- Vfy thl em blnJ loog ch6' gl

• Di~p n~i gi$n, n3m canh tay toi ttraog nhtr muon xa toi te xuong song. Toi • mim ClrO'i vi cOng n6i, t8i biet chSc cii tac d\lf!g Cua . ngon ngfr XU' d1,1ng se khuiy toang mQi cam xuc cua mlott cung nhlr og110-i: Thtr tloh ci'ta Di~p . cua m9i ngtr&i, bu~ chft vao ngon ngfr nhtr loi mon gia d6i dAn. den chcSn htr ngvy. Toi noi toi kh~ng mu~n c6 gia dlah, khoag 1nucSn ~o nhfrng rfjng bu9c, khoog mu6o nhijp vao gia dlnh ne nep cua Diep, khong mu6n lam m9t vieo g~ch trong gian nh~ trang nghi~m ch~t nijng qui khtr, va chic chin ba ma Diep khong u-a n~i toi. Di e p n6i Difp chi c6 th! s6ng v6'i toi, ngtrO'i ta cln ke kh:ic, cln gia dinh , caa rang bUQC, can hy sinb cho ke kh~c ; ba ma Diip cu-ng chieu Di~p, se chap thuSn, mi~n la toi chiu nghe lo-i nl.og. chieu nlng mQt tan mi thoi .••

- Kh&ng, khong khi nao aoh dijt chan den nha etn ••

- T~i sao? Anh kh6ng yeu em. Anh kh6ng biit ll em khong th~ s~ng kh8ng c6 anh. Anh muon em thUQC ve ngtro-i khac ..•

Tit cl em tir bao gio- cha den bay gia va rnai mai vin thUQC ve ngtrcri khac, anh OOllg v~y. Chung ta kh6ng tbuQC ve nhau. Em khong hieu, khong bao gio- chju hi!u. MQt ngt.rO'i lA cua nhieu ngtrbi, khong la v~t SO' hiru, ciiog kh8ng tht cung hien lam vit SO' hiru cua mQt ngt.ro-i. TrlJ' phi anh chet, em cher, trlJ' phi anh dtrQ'C . gilt ern. Va trong cai chit... Toi nhin haAng hon phia c-u6i s8ng v6'i nhu-og y ngb1 troi n~i lenh benh, bn~n tham, ch~m Ch:,lp, blah tinh.

- C6 le em nen l~y cho ng. Tot cha ern.

- Em se Jay chong cho anh coi. E>e ern lay ch~ng anh coi.

Diep lfp di l~p l~i, lln n~y khong d,'1a r&o , va buong canh tay toi, d~t ban tay thong tha n~n1 ch ~t lay c hiec khan tay cu6u vong quanh. Moi Difp b~1n 1\li, n1it vln d',lc din1 chlm va dQa : E,n ch11a chju thua anb dau. T6i cttai vO v~ : Khoog phai, khong phai the. MQt l~t Di~p l~i quay ve v6'i m6i tlnh cua nAng. Thu thi thuyet phvc toi. Nang hy v9ng t.o i ughe lai nang, roi r5t CUQC tlnh yeu via chi la cua bai dtra, m9i ngu-ai m9i S\I' deu ph',1 thUQC, nAng se c6 g:ing thi d6, theo h9c Str Ph~m va r.i tru-o-ng xin d~i Jen Ca o Nguyen. Chung toi se song a d6, each bi~t m9i ngu-o-i than, Chung toi Se c6 COD, Dg~i b@n lo SltO'i ~m, di tren nhfrng ng9n d~i, nghe thong reo bu~n dtt6'i !Ong. C~n n}la cheo leo toln b~og gO nhtt gian nha Di~p chi cho toi ben du-o-ng ph6 b6ng ciy cao dang tin v.\o mAu tro-i nh~p nb~og, « anh tha ho d9c sich, ma m~ng '-' « Anh chai v6'i con trong khi em (tj d"y hQC > ; COO dt.rcrng phg th5'.p thoang htrO'ng ngQC lan vi toi Cat tieng Cl10'i •

- Con aoh ? Anh lam gl m6'i <1tt9'c ch6' ?

Di'p vin ma m9ng, Dang tiep t\lC Ve cha t6i thay CUQC ttrO'ng Jai trong mQt the gi6'i bit d~ng. Tr~n he ph6 bit dau loang lo aah di~n du-ang. toi nghe ltnh leo co dan het SU'c, toi se lam gl. C6 le roi t 6i se di t&i, kllong hay biet , DO'i Diep va m9i ogtrai da chi cho toi thay chang 1 Toi dang c1i ben canh Di~p va t6i v~q

luon nh6' toi da nbln tbiy nanr nl1tr ngu-ai con g~i 1~ m~t bln kia naog cha:a song nh~ tu, nang phap ph6-i quanb quit nhung khong b ci.tng chd v&i t&i. Che cua toi a dau ? Di~p b6ng bt5t hoaug Sf!C nb6' trai da t5i, phai ve tinb, Di~p lo SC/ vi SI! tao tQ'n cua m.lob, kbiep l!ai nghi n~ng c6 th! kh6ng bao gicr ve toi nha cha m~. Em ph~i ve, v~ m9t 1ninh, do~n dircmg dli 1111t mung b6ng t6i 1 anh th-ay chua, em ylu anh d~n og!n nao. Em phai v~ va .aoh phai toi d6. Em chl can bu·&c vao :ngtr&ng cira, c6i kb6ng khI tl11n quen v&i anh d~n lm, d<:> v@t cu ky, nhfrng ngtro-i trong gia dlub, nbfrog Uri tra hoi qt van da vay bQC I~y em va em yen on., yen ~n hoan toan. Tai n6i nhtr dua :

- Hay em a l~i day. 3:>Lrng v~ nu-a.

Di~p trc;rn trU'ng n1at ng:}c nhien. Tbly lcbOng~ em phai ve, em COD la cua nguo-.i kbac nira, trU'6'C sau e1n Cting phai trO' J"j ch~n anh khong tbl dijt chln toi, Dlfp inim CLrcri an ui toi, nc\ng ngc>i troog xe lin gifra nhfrng ngu-cri 1~, ng6 ~t ra ngoai n6i :

- Cuoi tuan nay a::.h v~ ha ?

Toi g~t dlu, nhtrng tai nghi : toi khong v~, toi di l~i giu-a nhu·ng naj ch~n khong con dlnh liu t6'i mlnh.

(cbn tiep)

THANH.JAM-TUY~N

SOCtETE D 'OXYGENE ET D 'ACETYLENE D' EXTR~ME • ORIENT

DIVISION VIETNAMIENNE : 2, Nguyln-Tr~ung-Tp (Khanh-Hvi) - SAIGON Tel. : 23.741 • 237-12 ,#

Fabrication : OXYGENE - ACinTYLENE - GAZ C.\.RBONIQUE

Vent e : llYDROG:8NE - .UfhfONJAQUE - CYCLO PROPANE - PitOTOXYDE J)'AZOTE - ARGON ETC .•. Materi6) pour soudurea oxy-acetylE>mique et electrique Installations de aarotherapie

NOTRE SERVICE TECHNIQUE O'APPLICATION EST A LA DISPOSITION OE I LA CUENTELE POUR TOUTES ETUDES ET INSTALLATIONS.

THOI Sl/ VAN NGM~

Va khong hi6u VI sao

« Va khong hieu VI sao, ngvo-i ta dam ra yeu I

N6 nhv la khi mAc ti~u I

Thu ma eve

N6 lam cho m~nh kho~; va n6 lam mtnh kh~.

N6 lam cho m~nh lo ling, ciu SI.fun . • J> • ... ... van van •.•

N~m cAu tr@n day di nhi@n 11 thO'.

M~t doin thO' trich djcb. L~i 11 thO' ai ' tinh nfra. Nhttng chic chln khoog miy

ai d,m nglii ring d6 1~ cua Lamartine, hay cua Musset I

Yeu nhau nhtt la mic ti~u l Khtu khi thjt tuye t vai,

Tac gil cua c!u dinh ngbia ii tlnh • 40c d4o d6 1, ai v~y ? Xia tbtra ngay ·

mQt ga du con thi Si, Bai tbO' trich a ta t~p ch{ Th~ng du con dt.t{1C gia; P,h6ng (Le Voyou libere) s~ 1 I,

H,ng tbanh nien du ding, blouson, noir, lY Pbap, ngly nay di tbanh mQt thanh phan dang k! trong xa hQi, mOI 16'p ngtrO'i, m~t gi6'i kb~ quan trQng; n6 da c6 I neD V30 tlgh~ » rieog CUa n6•

Sau siu nam trll'i rong ri chung s~ng y(yi h~ng thiiu Dien htt hong n~y, Jean• Claude Barreau gi6'i thi~u tr!n t~p cht Esprit (sg tha11g 3.. 1965) m~t s6 tac phlm

CbQD lQC cua hQ dl giup Chung ta tlm hilu tlm tr~g hQ,

£>9c cho dttQ'C nbirng tac pblm ty khang phai di ! H$ng vln ng~e SI d~c

biet .nay, hQ xai toan ti,ng 16ng, phong phu vO s6 k~, v~ nhi~u khi hit su-c

ky qu~c. R,rp--u tbl hQ g9i la ua (the) ; can/, sat vien thl c6 khi hQ gQi -condes, hay boul'.res, hay famille Royco, c6 kbi hQ gQi poulet, hay pou/aga. hay nos amis

- HO.;T SINH

/es betes ; gai I~ gonzesse, hay la,nefe. hay soeur, hay souri s

J. C. Barreau hy v9ng nbirng tilng ay se llm cho ng8n ogtr ntrac Ph:ip gi l u them, giAu to.

M{>t nhon v9t ti~u thuyet VU'C .•• m6i chet !

le grand Maulnes (1) ti:rng dtrQ'C coi

11 m~t trong nhirng cuon ti~u thuyit 16-n lao cua th~ ky nAy. Alain Fournier, hoi tttr&c thtf chiia th(t' hai, tieog tllQl cling ran r{, kht,ng tbua Marcel Proust•

•

Cau chuyen tlnh d6 h~p din vl c~i kban_g kbt l{y 30, thO' mQDg, Say m~ bao

li~t m~ 1ang min thanh khi~t. Le grand

Maulnes chi g~p Yvonne de Galais c6 mQt

l~n, h~i chang con 1~ c$u hQC tro boang

d~, tlnh ca l~c bU'O'C vlo mQt tiec Ctrai.

Hai b~n cbi nhln nhau chge liit. trao

d~i vai lcri. V~y ma ca hai ben d~u xaO

xuy~n den cb6 slu xa nba't cua ta1n hon.

Viy m?! m~t m5i tinh J6'n th~nh hloh

Sau buoi glp ga do ciu hQC tro cfing

kh6og con nha n'ei la nha nAng b dau

Chang tlm klitip chin trai g6c IJ!.

Alain Fournier chlt s&m. Gi(rj ham

me cCing pl1at d9ng mQt cu~c tlm kiim

Yvonne de Galais khip g6c b~ ch1n traj.

(Con nh&, each ~ay vAi ba n~m, nhan

ngay ky nifm Alain Fournier,Paris match

cung c6 mOt tai lieu phat giac d~c biet

ve V\1 nay) Co em gai cua nh.\ v2in Alain

Fournier cho biet r~ng hang n~m c6 r1t nhieu ngtroi, hole ky gia, ho~c sinh vien SO$fl JuJn ~a V.V. tlm dln hoi nAflg.

Nhung lung tich Cua Yvonne de Galais vin m9t mvc giO- kf n.

Gifr kin mai cho den thang 9-1965

vU'a 1·~i, sau khi nh~n vijt tilu thuyit nQ chit dtrQ'C vai tuan, tbl em gfil nb?l V~ll 1~ Isabelle Riviere 1n&i chinh thuc len~ ti~og ve tung tich ngU'cri tlnh cua anh mlnb. Theo Isabelle RiviereJ n1<,j tlnb

ngoai dai cfing d~rn da kh6ng thua m& tlnh trong truy~n ( vc\ di nhi~n b{ n1ijt cilng khong thua}. Sv bi m~t 1~ do dCrc tfnh kin dao nbun nhin cao guy cua Yvonne thy-c.

Oi chao ll truyin v&i dbj, dai v&i ttuyen !

(I) Tu- lrtt6-c tvl ney ~a c6 rlt nhl~u ng110-t dinh du-a cu6n truy~o danh li~ng nAy l@n m~n anh , nhLrng bao nhi!u lrll~~n phim sooo ro deu .bf Isabelle Riviere , the\ m~t ng\lai anh qu& co, b&cbo Nghe dllu 15n oAy nh~ dAn c&nh Jean Gabriel Albicocco s3p dtrqc quay phfm ,y.

H()P THll

-cung cac b~n gu-i tha dang

• Tir b~i tha thtr 4 cbting t8i c6 tinh nhu~n but.

• T6'i bhl d6 n~u thiy dltng, mong cic b~o cho ten th\J'c va dia chi d~ gu-i t&i. Chung toi thtrong d~ gi:ri 1n9t Ian may ky dJng cho titn.

• Nhieu b~n khong biet « th! Ii ,. tren Din th!c 1nic c6 th•.r boi, nay chung toi xin tra loi chung ve nhu~n but nhtr tren d! cac b~n ro. B.K •

Christiane Singer daog 1~· nfr sinh

vieo, du-gc gi~o su- chu y, gi6'i thi~u v6-i nha xuat ban, v~ Christiane Singer

th~nh ra ti!u thuytt gia.

Tac phhtn dau tay cua c~ - cu~n Les cahie~s d' une hypocrite cung

dtrQ'C giio St.r iy c:1e tva luon. Tva n6i

rlog : «Gia SU' c6 ai hoi Christiane Singer tvi sao nang viet , toi chic chSn

nang se tra lai rhng: « Viet 'de ma nohe fieng ng?,j but CLJa tOi n6 keLJ II f uy~t. Tieng keu do nghe hay tuytt».

C6 ngtrcri b~n theo lcri gi~o St.r, tim t6-i c6 g~i, hoi :

T ~i sao co viet ?

Tra lo-i :

- C: Toi viet bui VI mpt hom ng,rai

Ly do Jang ' tac

•

ta da dva toi tai /up ,nAu gi~o, ngvai ta da bift toi viet va roi toi Ctr tiep t()c •.• ,

- Nlurog c6 phai ai cGng tilp tfJC nh11 the ma viet ra sach dau ?

L~i tra lcri : - < Thir,t ha ? Nlnrng Ctr het cau nay t6i cau np, lam sao n6 ngirng dvvc nhi?

Lan khac, khie1n nhttQ'og hO'n, co nCr Si tre tuai n6i V~ ly do sang tic cua mlnh d,i khai nhu th! nay : ca khong tlm du-Q'c cu6n sach n~o thich y dl dQC cho nen c6 pbai t1t tay viet ra sach. Co hy VQCJg ve sau, luc tim mt.rO'i tu~i gil, ca se c6 sach bay dl dQC : d6 la nhu-ng cuon do c~ viet luc nay.

Nh~ Gallimard vira x,ut bln met tac

pham cua Georges Charbonoier, ghi l~i c.\c cu¢c d~m thoyi v6'i Jacques Audiberti.

Theo y kiin cua Jacques Audiberti thl gi6-i van nhin ngay nay c6 ve doag dao phong phu. Khong kl cii bing be boi gQ i la ecrivailleur, ecrivassier, nhu-ng

nha cam but dang hoaag dtrQ'C Chia lam

ba lo~i :

- lo(li ecrivant thl viet huyen tbien, lo;ln xi lo~n x~, 1~m nham du tb(r ;

- Ioai ecriveur thl «SU' d1,1ng ngon

•

Van si,

•

Nha van, van siet, nha viet

ngir m~t each khiem t6n, khon khio vi de d~t ».

- sau cung, lo~i ecrivain, 10,i tht.rQng th~ng (trong d6 di nhien co J. Audiberti).

De c~p t&i m6n ti~u thuyit, oha v?fn (lo~i ecrivain) niy phat bilu:

C roi ft dpc ti~u thuyet hifn d{li, Lam sao toi co th, gia dpc ? ma ai d<;>c du-p-c kia chv ? N6 ra nhieu dv qu~ I C6 le bay gia chi c6 t,~u thuyet n6 d9c ti~u thuyet, /Rn nhaU>+

X la mQt thlnh ph6 do ong G.A. tlm ra giu-a sa m~c. M9t thanb phtS ky li : khoog co cay, khong cbiin ch6c1 khong c6 mua, trai mU'a lien mien khong du-t., nha cu-a hoang tan, m9t con tau ch~y

t&i chfy t&i ch~y lui kh"ng gio- giac•.•

M9t thanh ph6: a day khOng c6 ai bi~t

t&i tlnh than ai, bi~t t&i S\l' uen nghi, .. Uiet t6'1 ii tlnh, t&i ti~n b~c la gl. CT day c6 nbtrng cai thaog may kh6ng c6 nut bam ben trong, ngtrCYi dung btr6·c via rai c(r chO' cho thang len, thang xu6ng, thang h;li l~a v.v. cho den bao gicr cgau nhiea dtt.og dung vao ••

t~ng Jlu cua mlnh thl br.r6'c ra· - O' dSy mQi ngtrbi sinh ho~t, vui, bu~n ?

Str6-0J i kh~ ? - Khong hieu dU'Q'C.

ChI biet thinh thoang m<}t nh6m tloh

nguy~n vao mQt tb chtrc r,du hanh• khong

bao gia trO' ve, du hanh CO le la 9~ the gioi bt!l kia.

Ong G. A. a X

D6 l~ n9i dung cugn Ong C.A. &- X. (1) d~y nam trlhn trang, cua .nba vln Tibor Dery, vi~t nhi~u narn trong ngl)C tu Hung gia lo-i sau CUQC khoi nghia that b~i a Budapest h~i 1956.

C6 ogU'O'i tlm thay troog do hlnh anh cua -x(r Hung gia 1¢ dau thtrcrng dt.r&i che de, ~ng san, c6 ngt.rbi tlrn thay hlnh anh CU3 tat ca CUQC nhan siob l"Qtlg 16-n va phi ly. C6 ngl.foi n6i d~n khong khi Kafka. C6 Ogµ'O'i n6i d~n cai thi vi cua mQt tac phlm bi hi~m, mit ma..•

Du thi nao, d6 Ja m9t t~c phlitn 16-n, dQC dio, cua mQt tac gia co ban lanb, s~ng t4c trong mQt trtto-ng hQ'p d~c bi~t m9t tac phlm ding dtrgc suy ngim tlu dai.

(5-65)

TRANG , TH l~N

(t) Ban dich Phap vin do nh\ Lt Suel xullt ban.

Nguyen-tir-nang la gl?

D6 IA de tai thuyet trloh cua kS,-st.r Phung-Lien-Do~n, chuyen-vien Trungtam Nghien CU'U Nguyen-ti'r E>a , l~l, t~i truog-tatn VJn .h6a My quoc dtraog Le_

LQ'i Saigon., chieu 14- 4-1965, hoi 19 gio-.

T,ir thtrQ'ttg·ct>. con ngtroi da c6 kbai ni~ ve nguyen tu-, nhtrng phai ke den John Dalton (18o4), y-niirn nguyen.ttr

* E Ii nJng-htQ'flQ, m IA khcil lu-Q"09 v~t chat, cc)n c Ii von t6c anh sang.

m&i dtrQ'C xay dfftlg tren cio ban kboahgc, re>i l~i phH ctin Einstein (1905) v&i c6ng tht'.rc : E = mc2 m6i tt.rO"ng quan giu-a v~t chat vA nlng lt.rQ'ng rn&i dtrQ'C dit ra : nang ltrQ'tlg co th! bien thanh vit c}'l1t, va m9t phln nao vit ch1t bien di cung chuyln thlnh alng ltrQ'..ng.

Thbi d~i nguyen tir n~y (kl tit n~m 1945 cbo dln nay) con ngU'O'i da dung pbtrcrng phAp kboa hoc dl khai thac tii nang ltrc;mg : - ho~c phi v& nhin oguytn-tir n~ng.

- bo~c hgp cac nhan oguyen ttr Iillt; l~i. •

Khi dung w¢t neutron (truog hoa ti'r) hQ'p v6'i I nhao nguyen•tU' nijng, thl nhhl nay VO' 1~m 2 manh khoog deu va c6 1nOt s6 vat chat mat di, bien thanh n~ng. • 111'c;rng : d6 ll nling hr~ng nhan tir phan h~ch.

Con khi hai nhan tu- nh~ hgp v&i nhau dt.r&i s(rc n6ng hao.g tri~u dQ tbl thanh ra mQt nhan tbtt ba, va m9t s~ v~t chit cfu'.lg biea di, chuyen thanh nanghrgng, d6 la nlng /vqnq n'1an tu- hvp nhan.

Phtto-ng phap hQ'p nban cho ta nhilu nang h.rgog hO'o,nhtrng hi~n nay ta chtJ'a dung dtrqc vi ta chlJ'a chl ng\r noi.

Khi vit chat chuyln sang o1ng hrqng thl mQt phan nang lttQ'tlg phat ra cac x, tuyin. £>6 la hiir, tvvng ph6ng x~. Va ch5t ph6ng xa hay dong v; ph6ng x~ la nhirng ch!t c6 nhan tit phcit ra xt tuy~n : C6 nh&ng chat sin c6 trong thiln nhien nhu- uranium, radium, cilng c6 nhfrng chat llhan t~o nho- cac lo nguyin ttr, nho- cac may gia-toc chuy~n hojn ma thanh.

• Ca c cay vitt may d~u to ra VO dvng khi . tilt trai l~ah xu~ng den 40 d9 du-6-i O ct~. Nhtrng vira r~i ogc.rai Nh~t vira tung ra thj trtrung loQi viet 49 C dltQ'c dem ra Xtr d1,1ng b Ala ska th~y ho~n toan my man.

•

C.ic . cb~t ph6ng x~ tai b~i vl anh

• htr<rng x~ tuyen, nhu-ng l~i cung giup {ch dU'Q'C rlt ahieu trong Cong CUQC khaoCU'U, Va S\l' n~ nguyen tu- cho ta nhfrng vi~n anb hai htJng, nh lrog ngly nay ai cung nh~n bilt kha nang h o a blob cua nang ltrQ'ng nguye1 tu-. Nguyen tu- nay da giup ich dtr<;>'C nhieu trong canh n6ag, trong ky ngh~, va trong y-hQc.

Theo Eklund tiah toan thl trong vong 64 .oam tl.U'3 naog hrgng dtrg'C XU'-d\tllg hi~n nay se h~t nbla vl se hlt than da dlu hoa, khl nhieo li~u v.v va nhtr v~y loai ngtrO'i phai di thn ngu~n nang ltJ'Q'Dg .Mai, Ma con ngu~a naog ltrQ'Og nlo r~i nao, re ti~a, VO tin nbtr nguyen tU' naag. Chi dung nguyen ntt6'c bi~n (c6 . cht'ra o,or530/o chat deuteriunl) de phat huy ra nang hr<;Yog, chung ta cung dtr dung trong mQt ti nam n1'.ra.

i>em nguyen tU' nang ta XU' d~ng, chung ta se thay d~i nhieu bQ m~ t cac vung hoang vu, hay ngheo nan trea trai dat nly. £>ai s6ng Se dU'Q'C tang ClfO'ng Ve nbieu mijt. nhtrtlg viia ttrgng em dem, no t m nay con tuy thuQc vao 'Y chi hoa blnh cua nhin lo~i.

Tin tfrc khoa-hoc

chuyen -tri c.\c chu-ng binh ve tlnh dv c da ho~t dQ)lg. Ket qua ra sao COil cha xem.

e Nha thitn . v;in. hQC Nga-so Nikolai S. Kardashev qua guylt con nbieu « sinh vtt th8ng minh II hi~n nay dang song a cac It th~ gi&i khac », th~s·c ra tin nay cOng khoog lam cho ta ngfC nhieJJ, vi

nlm 1961, 1119t nhan vicn cua Hao:lam• vifn Hoa-ky da thuy~t trlnh ve vSn d~ nay (Intelligent Extraterrestrial Life) t~i Green Bank, West Va.

• Hoa-ky kh6ng nhfrng tiip t\lC ph6ng ngll'O'i lea cun, tr~ng 1na con dinh tham hilm nhieu h~nh tioh khac ntra. Theo thong cao C\la C<:Y quan Space Science Board of the National Academy of Sciences, thl den nam 19851 Hoa-ky se co ngu-o-i lcn sao Mars.

• Vi triing b~nh uag thU' 111iu (leuke1nia virus), tbeo lai bac Si Jan1cs. P. Cooney, ph6 chii tich h{li Ung thu- Hoa~ ky, c6 th~ s6ng tu- dai nQ sang do-j kia

DINH CHANH

..

- B.K ,6 201. b~I ( S5no v• VUH v&i

VI Huy~ ,, -Dae•• trang 49 ·c¢t A dong 21, xin doc : c Toi da c&m cu i djch > ; Ira "9 52 ~t 1, dc\ng ,, ,cin doc I V•o sang chu nhGt, ; trang 55 cOt '2, hr dong 11 dgn do ., g 1 5, xin doc : c Anh lbm tOI nho- m~t chi bon ciJng di vtr&ng nghi~p vlln chlfcrng, thach tOI 1, ,11 sao tron dlfQ'C CO nlng charih frj l dong J : C C6f Vi Vii c&i danh hiiju 6v • ; trang 57, cOl 2, dong

I I C tOi noi doi >

- B&i C Ve Nguyel'I Phan Chau :, trong 9, dong 10 .: c Giao lrach nhlCrn Xi'\ SU'8 : C giaO frach nhiem I •

roi bat thin m&i gay ra b~nh. Vi SI! s~ng o6 tinh di truyen nay, nea 10,i vi-ttung

n ly hien .nay vln coo dang O' v~o thai ky

nghien CU'U {!)

QUANG.HOA

Ba cu9c n6i chuy~n cud Ho-Hiiu-TlTang t9i Hue

M6l sinh uien /Jut thutit . .

Tl>na b9j Sioh vifn E>~i hQC Hue co

mai ong H~ H&u Ttro-ng ra clS do d~

n6i chuyeo v6'i anh chi cm, nhtrng khong pbai mo-i m(>t Ho riu-u Tu-o-ng , h9c gia hay nha v~n. ciing khong phai mo-i m9t

Ha HCru Tu-ang, nh~ chlnh tri, In~ 11

mai m Hfru Tlrang, mQt « blc clan anh », a c6 tam huylt~ c6 chi khi », di tirng hlnh d9ng, da tirng dau kha, v¼ da tirng suy tu- d~ dtra ra nhirng y kien C cilu dit I ffiQt Jap daC em dang CO Jim b?{o kho~n va dang tlm dt.r<rng trong bao can xao t~n. p

Tac gia 11 TU'<Yng lai \I an h6a Vi~t Nam ,, <ta noi "huyen ve v~n de vtfn h6a va d3 trlnb b?iy y kien minh qua 3 tifc tra trong hai bul>i n6i chuyfn hen tiep.

Do S\f thoa thujn gifra T~ng hQi Sinh

vien Hut va doan Sinh vien Ph~t tu·, do~n thl sau n~y dam nhi~m t~ cbU'c bu~i n6i chuyfn d~u ~i chua Tir E>a1n, v?lo ng~y 22-s 65 : < Thanh nien nen gioi mai tr, thvc theo tinh than nao ? ) v?l I De Jen m(jt vifn 0{Ji hc,c dan tpc • 1~ bai de t~i ma diln gia trlnb. bay trong bu~i g~p g& dau tien v6'i Sinh vien c~ do. Sau d6 la mQt CUQC b9i thao blo b(rng. Ngly 23-5-65, la de tai V.Jn h6a Vi~t Nam di ve dau ? , tii nha Hat L6'n ; bubi noi chuy~n nay dtrQ'C tr\rC tiep truyen thanh.

M~c ~u cac bu~i n6i cbuyin khl>ng dU'Q'C quang c!o tn.r&c vl Hui dt.rong a trong mua thi, s~ thioh gia t6i d~r. phlo dong la Sinh vien v~ gioi tri thu-c Hui., dii qu~ dang dao, nhieu ngtrO'i phai du-ng ra ogoii b?lnb laog di ngbe.

Chung t8i xio ghi l~i m9t s~ cam tU'O'Dg ve bai bu~i n6i chuy~a .cua ODg

H~ Hfru TU'ang cuog n9i dung ba detai Van h6a da trinh bay. • • •

Ong Ha Hfru Tt.rang v6n l~ ph6 vifn trtrong difn E>ii hQC V~n I-l~h nen bu~i n6i chuyf n ra rn!it cua ong vao naly ~2-5 da dt.rQ'c diln b chua Ttr

DA1n. £>e tai la « Thanh nien nen gioi mai tr, thvc theo tinh than nao ? » va < De den mpt vi~n D~; hoc dan tpc ». Thien h~ tiy lam tiec re vl but>i n6i dau tien dt.r9'C t~ chirc kha bl mit va gi!u kin. Kb6ng ph~ bien. khong quang cao, khong rao mai lay 1~ nen It ai biet d~ ma di. Ke viet bai nay da g~p nhieu anh quan nhan trach CU' sao kh8ng dan nbleu gity quaog cao d~ cho d~ng bao dtrQ'C biet. Tuy th~, tuy kh8ng quang . cao ma thinh dtrong chua T i r Bam vln day ngt.rai ng~i het gbl i ke den sau phai chiu du-ng rai iac trong ogoai. .

Theo gi&i Sinh vieo d ~r thinh, ngt.rai ta c6 cam ttrang d6 1~ mQt CUQC hQp m~t tb!n thi~n, vui ttroi gifra nhirng ngtrai con Ph~t. Khong khi h9i trt.rb-ng hao hu-ng, linh d9ng nha duyen l(n n6i cua • diin gia. Di~a gia da su- d1r1ng tu- ngft •. kiem hiep, cung nhfrng vi d\1 h~i htr&c khien ngtrO'i nghe lay lam vui thich v6 tay tin thtrbng. Lau lau ong tung ra m9t u chwng » hoi gi6 vang dQi tr@n tlnh cam thinh gia d1t Than kinh ,

Buoi n6i chuy~n rtt dai dtr9'C cit doi ltsm bai thoi giao c6 khoang each ngirng nghi rat ng'!in. Ve n9i dong bli diln thuyet ta th1y ring di€n gia da

d~nh bet 111lnh cho siah \rien ~t Ca \fU ai va -tin c~y, trong cbo-. 6ng m<Y con dU'O'Qg m&l cho sinh vien tien vao I>ai . h9c, chi ve phttang pbap,, b~ tri l~i hoit dQng•

Sau b:ti diin thuyet, c6 pban hQi tbao va trong djp nay c6 de c~p t&i ca viic ma chi nhanh vif a B~i h9c V~o Hinh t~i Hue. HQ fl~ tha thiet vA dly thifn chi 1no-j ngtroi datu tho~i go- dap clc thlc mic, v&i bift t~ irag d6i mau 1~.

Nh6m sinh vien dtrQ'C ban hc}oh tiip xuc ri!ng v&i H~ I-Iiru Ttrong bao ring cht.ra tb,'.y ngtrai Vift nao tri.rc giac b~n nh~y Vl SU'C thong minb qua •dQ, den ••• mat quan blob nht.r H~ Htru Tt.rcrng.

« Hfru x~ t1.r nhien httang )) , flen bu~i n6i chuy~n sang chu nb~t 23-5 a nbl Hat L&.a, thinh gia den nghe d8ng ngh~t trong ngoai. Tuy nhien, T~ng h9i sinh vien vin lay lam ai ngi,ii da n1cri m-HfruTt.rong vilng Hue vao nbfrng ngay Sinh vien b~ll tbi Ctr1 llQC sinh giai tan Vi nghi he Va d IJ'C1Dg lo hQC thi. f)e tai bn~i n6i cbuyen la cc V~n h6a V,N di v~ dau ? >• f>l tai la m~t CaU hoi h:)Og nha t C)U3D-trQDg Va CU~i bAi la cSu ket-lt.:~n cung <'.fay ky thac quan-tr9ng : « Vin h6a V .N di ve htr6'ng nao ma toan thl sinh- vien mien Nam tieo t6'i. »

Ta nh$n thiy bQ H~ nh!m dich O' sinh-vien, tin c$y mong cho ngt.roi sioh vlcn va s i n sang khuy!n-k h1ch , thuc gi1,1c nang d&, vo ve. Ngay hom nay H~ Hiht Ttrong dang n 6 i chuyin v&i siah-vien; ngAy mai Ho Hihl Tt.r a ng se ho~t dQng v6'i sinh-vien... Vi sinh-

vien, cho sinh-vien, tit ca long thU'ang, bau miu aong deu don cho sinb ·vien ..

Vi ta cung chin tbay hQ Ho dang cui xu~ng, cui xu~ng. dang ctrO'i, etr6'i tl1~t ttrai, dang vu6t t6c, uCSt thit dieu, th~t tre .••, hQ H~ 1nuon lam tre, tre lii b~ng tu~i ngtrO'i anh ca cua toau the siuh. vi~n dl dtra dlng chi neo dio t,o cinbQ hfru-dvng. Gi&i tre lUOi han1 mQ Ha Hfru Ttrang l:t Hui da nhln H~ quan ., qua nhi~u g6c ~nh : goc Cc}.nh hQC g1a, goc c~nh v~n si, nh~ ai quoc cich -m.:ing, nh~ de tu- Cc;,ng-san VU'Q't chu ngbia

Mac-Le... Va du c6 nhlo b§ng nhieu kitu mit n~o di ni"ra, ngtro-i sinh-vi~o cOng con n h~n thly the1n rlng Ho H&u ""

Ttro-ng la m~t nhan- ~t co 1 tre, Larn h~n tu'O'i, tinh cam tre - fim gQi 1~ ngl1'lri tre Ho Huu Ttrong l1o~c la

• llgQO hra Ho Hfru Tt1011g ll (Joi aoh chu-tich long hQi Sini-vjen I-Jue.)

Vi sau hai b~i d1i 1 t ~uylc la .a giai thieu day ai mo cua m et sinh VICD :

« Neu khong c6 ba P ,1 an B ~i C115u thi

kh5ag e6 ong Pha I BQi Ch3 .J ; r. eu khong

c6 ba Nhat Linh th1 kho, ig 1: 6 oug Nhat

Linh va. • neu kli6,1g c6 ba lio Hfru

Ttr&ng thl c le khong c6 ong H<> H fru

Ttr&ng Ba FJscher, Nehru, Cao1us vv..• da tirng tra n h dau cho H~ Hfru Tll'O'Dg

thojt kboi an lU' hlnh, nhtrog c6 ln , t

ngtro-1 da ti-aoh dau SU()t <.1oi cho H~ Hrru Tt.rong la b~ H~ Hcru TtrO'tlg 10 • Nh&ng trang ph6o tay n~i dSy nhu- song biln Thuin-An.

Sau d6 sinh vien yiu clu Ho t1en sinh in thanh t$p c.ic bai n6i chuy~n, v~ cho truyln thanh lien tiep d~ pht1 bien~ Phan diln gia, dt.r9'C mer• d\f t1fc t,i CU'

x.i Sinb vien t~ chu-c trong bau khong khi than mit, v;\ day la Jan ()au tiea

mQt kh4ch dtrQ'C mo-i d11 ti~c ~i Ctr xi n~y.

T6m lii. c!c b~i n6i cbuyin cua Ha quan c6 tieng dQi ro ret. Nhfrn1 bu~i tilp xuc ri@ng t\J' v6'i tirog kh6m, hole tirng ngtto-i rieng ttr cua fR> Hiru T{ro-ng di d~ lai nhfrng oiem ii WQ kn6 quen. H~ HihJ Ttro-ng thvc di chilm dlrQ'C tlnh Cam n~ng hiu CUOi long tia c~y cua sinh vi!o Hui...

I. Thanh - nien nen gioi mai tri-thu-c the O tinh-than nao?

Sau nht'.rJg cau cam an tht.rcrog Ii, diln gia n6i th!i d9 cua mlnh: ong den y{yj Sinb Vien V<l'i tlf C~tlb DgllO'i I anb » tam tlnh d&j dieu cung c!c " em than JI cua mlnh.

Theo d .~n gia thl tre etn dt16'i 15 tur;i hlu bet deu gioi mii tri tb'U'C tbeo tiah tbl3 sue ticb (esprit d'accumulatioa). Tinh tbaa sue tich 11 cai von cbung cua s\l' b9c hoi. c~ sue tich thit nbieu hi~u biit m&i co the lam cho nay 00' tinb than khc\c dtrQ'C. Cai tinh than c6 tht lam cbo nay ao- s6-m dtt<rc Ii\ tinh th~n pbephan (esprit critique), thtrcrng charn pb!t tri!n vlo tu~i zntrO'i JJ1n. Do do 1nl c6 the n6i rtng mt,tc dich cua TruoghQC df-nhi c~p la them vlo tinh thlo sue tfcb, m9t tinh than phe ph~o. Vio Bfi h~c, ngu-cri sinh vi!n c6 sue tlch them nhieu hilu biet va pbe pban cho chin ch1n chtJ'a du, con phai ti0 thEm I cho minh tinh thln phat minh aira. (B6 IA tinh than SU'U tam, phat kitn va ph!t

minh : esprit de recherches, de decouverte et d'invention). Ba tinh than kl tren-n6i

• theo toan hQc-qua la dieu kiin can nht.rng chtra phai la d1eu ki~n du. « Chung vi

• nhu- chiec xe o to tot. x~ng nhot cbanl day roi, nhung t6i yeu la ngttai lai xe, biet laj, biet hu-6-ng di, thl xe m&i din dich. Viy tioh th'an tht'.r tU', du-og len tren t~t ca, bao trum tit ca, ~y l;i tinh than dao tQC.

Ba tinh than trert thu~c v~ ly td, coo tinh than din tQC thUQC ve tlnh Cam V3 oan nlng

Trong suot CUQC n6i chuyeo, diin gia da neu ra nhieu vi d\l ve kinh nghi~m ban than, ve kinh nghifm cua be b~o, nhitng vi d1,1 rut trong vin chtrO'tlg, }ich

SU' D\tOC ngoai ho~c ntr6-C nha gan day

Ch!og bin vl thiiu 6c phe phan nen

nlm 1945 d~ng bao trong Nam tin theo

lai Trln-Van-Giau tuyen truyln r'lng

• Nga dttang goi 200 xe twg qua iing

b9 V .N. va xe t~ng gan tbi noi >. Vl

ttiiiu 6c phe pban nen ngirai ta mai d! chip nhao cai huye11 tbofi cho rtdg

Ton Tl19 Ttta,ig da Hull mQt bai tho

kh6c Phan Vin Tri kbi 011g oay

chet, m~ S\1' tbt}'C thl khi Phan v in Tri nhi ,n mit, Tan ThQ Tt.rang da ,het

tU' 33 n~rn trttCC roi l V~ tinh than St.rU

tam, d i in gian c6 n€u gttaag 0. LeNgQc

T.r1,1, 6. f)ao Duy Anh. Ve tinh tb:in phat minh, di!a-gia ltru y ta ch& c6 ti! ti m;jc earn r~ng ve phat minh khong nay

!lCY a £>cr:g PblrO'Dg vi nh1t 1.\ CY Vi~t

Nam : ngt.ro-i Truog Hoa da sing che ra binh Ye, dia bin, thulSc sung, gi!y viet, ngltt! in... T~i Vjit Nam, SU' chep ti!li Ho Nguyen Trirng, con cua Ha

Qu1 Ly, la ngtrai sang ch~ ra sung thln cong. Va dao que ta ching biet tu- luc nao, da phat 1ninb each lam nha dit : SU'O'Q bang tee to b~ng d{t set nhoi vai ram, nguyen tic my gi6ng ohU' nguyen t3c 1~m nha b~og be. tang cot sat (beton arme), cbl khac CY nguyen 1i~u va ta chtra kip • hi~o ~i h6a •. Nha a tu m?l diln gia 1n6'i biet dan qu~ ta c6 phat minh nbieu cai ky diiu, ti nhtt vi~c gifr thit tttO'i b~ng each muoi VU'3 m~n thoi, Va bQC trong ca1n. MQt pbat minh Vi d;,li cua ngU"o-i Vift la ntr&c n1im, v~ cac nba sinh h6a hQc (biochimiste) hi~ nay thay d~u thin ph\lc vi to SU' Cua ngbt ~y : blen thit ca ra thanb m9t thU' ntrCYC de danh r~t lau, c6 cht'.ra nbieu chit b~ va nht'.rt la ~n ngon.

Va dl ket lu~n, diln gia • xin nhln m~nh rlng tinh thln sue tich, tinh than phe phan va tinh than phat minh la ba cai cban cua mQt cai Y~C. CUa mQt C~i dinh, d~ nang cbiu clii v~c, cai dinh. Trong cli dinh nay, cac em se deit tram hu-Q'og de ~:{,. em ph1,tng tb O' cai tinh thin d ft n tq· . Mui htro-ng toa khip, lam Cho ] on 3C em Caln tbay S!/ trang ngbiem C l a S ': m~n g ma ijch SU' trao lil cho c~c en. P.~i kh~n gia bi mui tram httang, lt i cu6n bi k11oog khi trang nghiem nl 1iin,, khan gia cam th6ng v&i tinb than dan tQC ma cac em d.aog ton kinh. Niu buoi n6i cbuyen nay gSy dU'Q'C trong long cac e1n cai ln tU'Q'DI ay thl cac em da chuln bi sin tam tlnh ma nghe bu~i n6i chuyen thU' hai >.

SINH

2. 9i den m9t vif n 9ai-hoc Don-toe

CuQC th,ng tr$a c&a Napoleon & A.i· ~p, va nh!!'.t la tr$a thing ve-vang cua

Nguyln - Hui lY Dong - !>a, do 1~ s11 chien t~ng cua t~hu-c, cua bjnh phap, ci1a mu-u ltrQ'c, cu. st,r lanh d~o.

Chan ly nay c6 th~ ap - d\lDg trong dia h9t v~n.b6a.

Va (( xet vi viin D~i-hQC lanh vai tro cbanh yeu trong t&-chttc vao ..boa, trong chien pbap van,boa, d~ ap - d\lOg mLtU ltrQ'C van - boa, xet vl ch{nh vifn BtihQC lanh vai lanh dJo cuQc tranb d~u vin.h6a » Jlen di~a gia dem van de tieucbuln cua m9t viin D~i.-hQc ra ml ban,

Diin gia n6i ve viic dao .. t~o can bQ

cho m9t Dan-tQC, nhic din vai tro cua b~g nha Nbo, tU'c la 16-p can b¢ nbfrng

thai tru-&c. Ong nhjc den nguyen tic diY c(Ja Khting-Tu-, n19t mln11 c6 den 11 ta1n thien d~ tU' )) , den 16i tt> -Cbt.rC CU3

m9t trtrcrng Xtra ttong Nam, chi c6 m9t

thly, ma bao nhieu trO hQC Cung (hJ'Q'C. Diln gia cbo nhU' the 11 t~,chvc trll'°'1lg theo tinh-thnn m9t vifn i¾i-hQC. Ma cac oog do trong ca ntr&c la nhfr.ng lcifo

tu6'ng trong mQt mlt tr~ v~n - h6a to • r~ng, gifr cbo tinh-than dan _. tqc khoi bi S\1P d~ tru-6'c SI! tan cong 0-it ciia cbu ngbia thtFC dao. Th\l'C dan Phap th!y ro vai tro cua clc « viin E>1i-h9c con con ll nay, nen da ep trieu dlnh bai bo vi~c thi CU' tbeo XU'a. Nhtrng h9 phai can cln bQ, nen t~ - chuc t:µ HaN9i m9t trU'O'Dg Cao-ding c6 :nhi~u ban.

M\lC d!cb cac chu nhan ong m6-j uay

Jfp nen B~i-h9c Ja chi dl d.\o.-qio 16-p

sAcH MCfI

..

- Tu-ang Jai van-h6a ViitN am cua 1-lo-Ho-u-T trang,do Hu~Minh xuat han va tac gia gui t~ng. S~ch day tren 60 trang, in l~n thuba, gia 22d. L~n nay, c6 bal t11a. - 20 ti~ng ltnh t~p tho- Cua Mai-Quang do MU'a-d~m xu~t ban va tac gill gtrl t~ng. Sach in roneo kh~ 13x19 gom 20 b~i tho-, gia 15d.

- Khong bao gia quen em t~p thO' cua Cao-Phan do C!m-Tu xu~t ban v~ tac gia gtri t~ng. Sach in roneo khb 18 X 25 gom tren 20 bai thO' 9 ia 30d.

ng1.1CYi thira hanh cap du·ai (agents sulbaternes), khong nhtim vi~c ph1,1ng - SIJ,' tinh than Dan-toe. Cho n~n .sau CUQC :l¾i chien thtr nhat, thanh .. nien c6 nbau quan r9ng da bo· tnrcrng Caoding Ha-NQi, tron sang i au, sang Nhvt b°'c c6ng khai sang Phap d~ng vao clc trtrCY.ng iJ,i h9c ntr6'c ngoai hQC thanli nb~ng can.bQ gioi, ho~c de tlm nhfr.ng ttr-ttrcrog n1&i nh(rt Cua Au-Chau blu dem ve DU'OC Ph\1ng-S\f cho dan- tQC.

Diln gia di!m qua val tro rua nen E>~i - hQc Phap a xu- ta, ma tlm m1,1cdich 1~ dao tao can bQ tbu-a hanh trU'6'c h~ cap, r~i sau cao dp ; roi dfu nen • D~-hQC dtr&i tho-i Nh~t va Vi~t-Minh (1945 == 1946), dtr&i thoj quAn d{)i vi~n chitlh Phap, du-6'i cac chinh-phu qu6c-&ia cbo t6'i ngay nay. Di~n gia t6m tit tinh tr'1!lg chung cua b6n viin Dii-b9c hi~n hiru (hai vi~ cua clianh-phu & Sai-Gon v¼ Hue, m9t vj~n a Ba-L~t do ThienChua giao Lwh <:l~o, va vi~n V~n--1:I~nh a SAi-Gon c~ Pb$t-giio) :

•

- Thieu sach vb bing tiing Viit cho sinh-vien kbaO-CU'U. •

•

- Thieu giao-SU' d~y bang tieng Vi~t.

•

- Thieu giao.str chuyen mon.

- Can dieu chinh 1~i phtrang-phap thi CU'.

- Can de cao nhan tai.

- Can l~p m9t chtrang - trloh xay dt!Og VW h6a dan,tQC.

• CV. • '. 11 >I 1.. h d - an g1a1 quyet van-ue an ~o. er m6i dilm, diin gia I $3U khi xet qua hifa tlah, deu c6 dt.ra ra giai-phap.

DU'Q'C the c chung ta c6 mc;,t phep ren lu y~n tri thu-c de mb-1nang tinh • than sue tlch phong phu t5i da, de lain nh:;\y tinh-tha.o phe phan, dl th6i thuc tinbtbao pbat minh, iy la ta c6 phep ren luy~n gia tri ca nhan cua m6i cln bQ vin-h6a. Ta c6 ke hoach de khe . CO' cac • viin B~i-hQc cho hQ'p v&i cht'.tc vt,i, v&i SU' Ol~ng ljch • SU' cua c-huog n6, thl ch!ng khac nio trong quan '1c;,i cu.a Napoleon va cua Quang-T rung, ta c6 t~chu-c, CO ehien phap, CO mtru lU'Q'C han d6i phu-ang. Ta con han d6i phtrang o chO ta ph1,1ng-st.r dao - tQC, con d6i phtrang bi rang buQC bc,i nhfrng qui • • • cu v9ng ngQf1. >

3. Van-h6a Viet-Nam

•

cfi ve cfau ?

Di~n gia nhin m~nh c, chO tlnh th( ntr&c nha ngay nay c6 phln gi6ng nhutbai Tran-Qulc-Tuan v~ Nguy~-Hut. Song c6 dilu khac, la xtta, Din tQC ta dirng tnr6'c tn9t cu~ slm lbg qutn s11,

con pay ta phai d6i dau v6i 1n9t cu(c

• xam Hing y thu-c h~ •

Tinh tr~ng Heh su- hifn gio- di khiin ngll'O'i nh~ d~ dim ra bi quan, diin gia thl trai l~i, tin rlng Dan tQC ta C sip bU'<YC V30 COO dtro-ng tbt}'C hifn kl Cong trong lich su- )I•

Xet khong du tt.r each de du-ng ve mijt Quan Stf va Chanh-tri, ong xin dem V~n h6a ra ban vcri thinh gia, vl via h6a v~n la van ~e 6ng bing suy ttt tir bai mtrai sau n~m nay.

Tuy v~y, vl nay Quan St}' v~ Cbanhtri lln ip tat ca hoit dQng cua loai ngu-o-i, nen 6ng th rty can phai n6i phat qua ve bai dja bit nay. Va lii Uri dap l~i cau hoi d~t ra : « V~n h6a Vi~t-Nam di Ye daU 1 • V~D bi 1~ dinh bO'i tien do cua toan Dan tOc.

Theo di~a gia, yeu t6 quyit dinh cho tboi cu9c ntr&c ta c6 ba : mQt 11 do ehu trU'O'Og cua T:rung-C9ng, hai la do chanh sach cua Nga .. X6, v~ ba li duong cua loi Hoa-Kl.

Vi~n t1~ ga n ohut, c6 le la m9t cu~c n6i chuyin dl t~m ngtrng bin.

t>ieu n~y ma th't b~i, thl c6 c6 thl la mQt CUQC d~ b~ len dit Bic. C6 thl Trung,C9ng vln giir 1$p trttcrng khang

chien khOng hoa, c6 thl xua chi quin qua Bic-Vift•..

.. nguy~n

Vi 11 c6 thl, tir biy gio, Hoa-Ki khcri m~t thi Quan SI!, nhuog r~i thi Quan s11 se chuyln sang thi Chinb-tri. Vi sau ct)ng, th~ Chlnh-tri se chuyen sang thl V n - h6a. Do s11 tbay d~i n~y, nu ben phia Qu&-gia, thl Chanh-tri se thu$u

lQ'i hO'U. Rai the Yan boa se can thilt ban.»

Vi khi ngtrug chieo, d6i bin tranb nhau thiu phi.ic long Dan. Thi ben nao Vln h63 sat VO'i Dan t~c han, ben iy se thing ve 'Chinh~trj.

Trong cuec tranh dau tren m~t tr~n nay, ta dirng xem tht10"n_g Pll~p. Tuy mat the h.rc Quan-st_r v~ Cbanh-tri, Pb.ip con the l(!C Kinh.. te, m~ Phap dung 1~m hiu thuin cho Van h6a. Hoa- Ki m6-i nghie.n cu-u ntr6-c ta, chtta t$O dtrQ'C mQt

• chanh sach vao h6a )J rieng d~ ap d1c1ng a Viet-Nam. Din Trung-Cqng, von co

nhieu tham VQttg Vl nbieu manb kb6e ban hit. nhang lii bi cai qua khu- tren

ngm nam dd hQ ntr&c ta cung chanh deb tieu <!iet tit cl truyen th5ng ciJa

phtrcrng Dang lam dln Vi~t ta vira s(!, vu-a thu.

Chirng {y al n chioh pbvc nhSn ta1n »

- g9i tit la chinh tam - Vj~t C9ng

phai bit dau c6 lllQt « ch.inb sacb v~n h6a

Din t~ "· Va trong luc ay, neu cMnh

sach Van :boa cua b~n Qu5c gia l!}l rut dtr9'C nbfrag phan hay vA vinh CU'U tr,ong truyen th6ng dan tQC vl kit hQ'p Yai nhirng sung tot cua thO'i 'd~i, d~ co due thanb m9t van h6a Dan t9C, tbi CUQC thl <!ua d~ chinh Um gifra boi ben se nghieng co lQ:i cho ben Qu& gia hO'n. 1)

Ta nen nh6' r~ng Viit-C9ng chi lQ'j d\jng van h6a Dan tee d~ lllm m9t phtrO'ng ti~ d~ng thang trong giai do~a nay. M9t khi ma thing tt~n., h9 se phan lfi n6 <1! phi.tog s~ van h6a C9ng san vQllg ngo~i.

Pbai xem v~o h6a Dan tQC uhu- la m1,1c c:fich, m6'i trung thang VO'i n6 d~

BAT-SONG

nguyft-san nghi lujn van h9c cua 16-p ngtro-i y thlrc hifn di.)i

traol1 dau cho s~ tri.ro-ng t~n va vinh

quaug coa Dan tQc. C6 the, cau hoi ll Van h6a Viet~Nam di Ve dau ? 1 .tnoi dU'Q'C cau tra lcrj ch~nh x'lic la < Van h6a Vi~t - Nam di ve v6'i Dan t9c I>

Thir xet ~i vi~c tinh s~ va v~ch viln d~, tir 1945 tr& J~j day thl ben pbai Quc5c gia s~r ti~n bO dU"crng nhtr khang c6. Vl so dang vien cua hiu bet cac dang kh6ng tang, vai doan thl . da bi Ioii ra ngo~i Jicl1 SU'. Ve nen tang ly thuyet, thl cac htc lu·Q'ng hifn chi s~ng bang cai vSn co, do cac vi khai sang a~ lfi, m1 khong 1~m gi~u them chi ca.

Do d6, 1na c6 hif o tr;.1ng : lop thanb .nien muoo ho~t d~ng rat it vao cac t~ ch(rc en, va khien hai th~ hf gia tre caog each bif_t ; hien tr~ng n~y l~i din den hi~n trQ-Dg tbu- hai : hai JtfC ltrQ'Ilg Van h6a la sanh vien h9c sinh vi ton giao tran vao san khiu va nhieu ch.inh kh4ch mu<>..1 « chanh tri h6a )) hai phong trao nay. Ket qua cbanh tri kheng thi'.y gi, ma ca hai pbong tr~o n6i tren ~i kem phan sinh kht. Diin gia khong lay lam ~. vl, tbeo ong : I Si.r tien b~, stt. phat trien phai Ja Sl,r II V~ll h6a h6a '» chfnh trj Jna nhfrng Chinh khach ay di ngU'Q'C clueu, « tro- ~i chanh tri h6a .o van h6a. »

Di~n gia xin v~ch viin do nay sau ,ntto-i s.iu tMng tirih vl suy tu-. • Phai Va-n h6a ~6a tat ca nganb boft d9n,

cisa chung ta hU'&ng theo dtrang l~i Dan t9c, d~ d~t cai mt.ic phieu L\ v?tn h6a dan

A

t9c. a Ong cho r3ng tranh dau Quan si, ca'.p nhu- chira lt:ra, each mang Chanh tri • • can nhtr cu-u biah dich ta,, nhttng bi

quy~t tbanh cong, phai la m9t cuoc each mang v~n h6a sSu r9ng .

y thtrc h~ Dan tQC ma dU'Q'C clc giao

SU' E>~i h9c htro-ng &ng thl cac tl'ltong

£>~i hQc la nhu-ng lo dlo t~o c.in bQ cao

clp. Nht.rng di~u ki~n d! thanh cong

chinh yeu h\ tinh than sinh vien. Sinh

viin long dtrQ'C lu-a thi@og nung nlu, c6

Chi khai SO'O pha tb~ch, c6 dtrc kien

n~n. c6 tlnh doln l~et, s1nh vi@n se lQ'i d\,tng thCYi, th,., CO' ma lam CUQC each m9ng v?Cn h6a do 1n9t nh6m nho nha y tbu·c hf d6t ngoi.

v~ d~ ket lu$n, di!n gia xin tra l&i cho cau hoi tnlnh d;i d~t ra, tra lai

qua quyit rlng : C V~n hoa Viet -Nam • se di ve hl.1'6·ng n,io ma sinh mien Nam mutJn tien tui ». (1) .... v,en

(1) Nhfrng b,n nAo muo n dc;,c ngu~3n vln ba cu~c n61 chu~Cn n~y, xi n xem tu!n bao HoaBong 11, s6 20 ngtiy 22-!::-bS tr u di.

MU6N BAN:

•

.

SACH BAO MCYI

- N6 It tap tho- cu.1 Trl.l'ang-NgpcTrynh do Khuvn m~t 20 xu,t ban, va • t~c gia gtri t~ng T~p thO' gom 2I bai, day 52 trang, gia ban 32d.

H6i Sinh tip tho- cua fran. ll?Jng-Nhan, May Trung-0,~ang va Hai-B~ng, gom 46 bai tho- 1 bia Hoang-ll1t;y-Kha do Oat M~ xu1t ban,t~p thO' day 96 trang, gia bao 34d.

- Nang t~p tho- cua Do-OurToan , do m9t nh6111 anh em van ngh~ in t~ng nhan ngay thanh h8n cua tac gia . Sach gon1 4 giao khuc Va I ban nh,;lc, do Ti,ng N6i xu1t ban.

- O;!u tam nifm cua Phit tudo Tu~ . Quang so~n, va gtri bieu. Sach do T. T. Thfch-Tim-Chau gi&i thi~u, g~1n nhfi'ng c~u chuyea trlcb ttr kinh dien, nhfrog do~n tilu 11.tjo, Viet bLJg USi vl1n lLrU loat . Sach day I 16 trang, gia ban 30d.

- Nv tinh thln cua Ho-Hil"uTl.l'Ung, t~p but Hui-Minh xutt ban 112 trang, gia 3~d. Tac phltn n~y g~m c6 nhfrng bai tilu lu~n, truy~n, h~i ky, tbO'•. ) v6o dl cat nghia g9n gang, tac gia da thanh toan chu oghia Marx b~ng each nao va de tra m9t m6n tinb than cbo 11hirng ai dang doi tac gia thanh toao cac fiQ' nln vl tU' ttro-ng. -

-1 bO H istoire genera le des civilisations cua Mau rice Crou7et (7 quyen)

- '1 b9 Memoires sur la deuxieme guerre mondiale cua Churchill ( 12 quy~n). " , Xin lien l~c vui : NCiUIEN - NGU . I 160, Phan -Otnh , Phi)nq SAI-GON

• Chi,n tranh nlri rqng ra mi~o B~c.

Viec oaoh t(lC Bic V;~t dlft;)'C ngU'tJg l~i 6 ng~y tir ,3-5 den 18 $ d~ nha elm quyen I-Ia N9i suy nghi. Trtt&c thai dQ ct'ta Hl NQJ, nhfrng V\1 oanh t~c l~i dtrQ'C tiep di~n trO' l~i tll' ngly 19-5 nb lrn nhfrng kho tiep li~u vo khf, nhien Ji~u v.v ... Nhtr kbo slng vl cam ctr Pht1 Quy bi dQi bom lien tiep cac ogly 19, 201 22-5, kbo tiep lifu t~i Phu L! (21-5) kho slng ('/ Vinh (25 va 26-5). Gi&i ban oaoh t~c n10 rQng tcri Ninh Blnlt : truy;n dO'n rai t(li thj-xa J9 ..5 vA c Jn CU' Quang Su5i (NinhBlnh) bi d9i born ngly 22-5 .

• Chi~n S\I' tti mi~n Nam.

- Tr~n sting Be (Phtr6'c Long) : Bich d~nh chiem tinh Phir&c-Long (11-5) nht.rng sau t1hirng trin giao traoh ac lift dl l~i 297 xac ch~t, va khi bi tj ch thu : 88 sung trtrctng, 65 ti~u lien.

- Hanh quan Dan ch, 134-135 : (Bic-Lieu) kho-i diin tir xi chieu ngly 13-~ vl kit thuc hoi JS gi~ ng~y l4-5, k(t qua : V,C. chet 184, bi bit 52, I s5 l6'n v5 khf bi tich thu.

- Trin D;nh-Qu~n (15-5) fJich ph1,1c kich 1n9t doAo quan xa cua ta, k~t qua : 41 dja phtrO'ng quin va 2 c~ van Mr thi~t m~Dg, 20 dja ph trang quan bi thU'ang, I9 :mat tich,

- Hanh quan t~I Phu-Yen (26-5): v.c. d~ xac t~i tr~n 17r, bi bSt s6ng 51. QuSn ta chet : 35, bi thtrang 75.

• Nh irng ti n tlic khac :

- V n3 born day chuyen a Bien HDa (16-5) llm thi~t h~i n~ng ve phi ca (40 bi ph~ huy vl htr hii) v~ ve nhan m,ng (ng6t go ngtrai My vira bi thU"ang vita thiet m~ng). M¢t phai bQ di~u tra M9 da dlr~C Ctr sang V.N. de dieu tra t~i cbO v~ tai n;n.

- Mv t arn-111tt'U Jao ch,n/, bi pha VO' (20-5) : Chu Jlll1U la m9t so Si quan dao

cb~nh h~t 19-~ cung mQt s5 guSn nban v~ thlfO'Og din khac (fa bi b!t ngay dim 20-5

- S6c fgnh giai ngD 9 ttr6-ng lan'1 (24-5) : B .T. Du-ang v~n Miah, T.T.

Trln vao E>jn, Mai h&u Xuan, Nguy!a ng9c U, Le van Nghiem, Le vlo Kim' 1'bi(u t tr6'ng DO MJu, Nguyin v~n Quan, Nguy~n giac NgQ.

- Chanh phu Phan huy Quat cai tlJ • Tru-a 25-5 trong 5 vi tan · T~ng bO tru-crng : Kinh te (Nguyfu T rung Trinh) 1 NQi V\l (Trln van Thoan) Thong tin (Dinh trlnh Chinh), Lao dQog ( fran Thanh• Hiep) Cai each dien dia (Lam v~n • Tri) trinh diin Qu5c trt.rbog, m &i c6 3 vi sau dtrgc Quo c Trtr&ng bt nhi~n1 ; ly do ; 2 T~ng trtrbng N9i V\l va ~nh L~ cbtra tt'r ch(rc.

- Hpi-dong Quoc-g ia L~p phap '1r,p bao (27-5) : Sau khi tham do ykiin dong bao, ket qua la ; Hien - phap phai do Quoc..b9j SOtltl thao. Qu6c-h9i dttQ'C tri~u t~p b~g b~u CU' trvc tiep va kin. Thang 6 cong b6 lu~t blu cir, thcing IO bau. Vi~c tang ctrcrng N ¢ i . ca c ogay 25.5 thU QC th}m quyen 'J hu .. ttr6'ng.

- lvc lv()'ng Cong - giao Dii-doan ket ngay 21-5 : do L.M. Hoang - Quynh btrong 0 din da yet ki~n Quoc.. trtr CYng va Hc)i-d-ang Quoc-gia T.. ~p pbap d! trao mQt kien nghj, bat tia n hi~n ch1nh phu Phan-Huy-Quat.

- Phai-doan Thanh-nien C.i ch - msing Ti~n-phong ngay 27- 5, yet kiin Thu-ttr&ng dl trlnb bay cung T. T. mQt quylt nghj dU'a ra nhfrDg nh~n x~t ve vi~c t~Dg CU'ctng Chanh-pbu, ve ubirng khuyet diem cua Ch{oh-pbu trong giai do~n vira qua, doi tfi!J'C hifn nh&ng quy~n dao chu th1c1•c SI[, cb6ng che dQ ki~m duy~t va quyit d(rng ve phla nhirng ll/C ltrQ'Dg (l~i l~p v&i Cbinh-phu. Thu ttr6'ng sau khi giai thich, tuyen Bo ton trQDg doi 1$p va se dan h nha vln h6a cho cac ll!C IU'gng d6i l~p.

•

• Vj~c thiet lip lieo l~c ngo~i giao blnh tbU'crng gifra Tay £)(re va Do Thai (r2-5), sau 25 nllm 4 ngay £)(re Qu6c xa cua Hitler dau hang dl)ng mioh, da gay nen St/ cto~n giao v&i Tiy E>u-c cua 10 qu& gia sau day, trong Lien do~n A-r$p : CQng boa A r~p thong nhat, Syrie, Irak, Yemen, Arabie Saoudite, Koweit, Liban, Jordanie, AJgerie, Soudan.

• Phi thuyen c Lunar 5 1 cua Nga di dap :xuong vuog • Bien may » cua mlt trang hoi rg giO' ngay 12.5 (giO' quoc te).

• Qua bom nguyeo ttr thtr 2 cua Truog CQng da dtrQ'C cho n~ tren khong, t~ Tan Ctrong, phia Bic bo hr, L ob Nor 10 gic; sang ngay r4-5-65. (Qua bom nguyen ttr tbtr I na ngay 16-10 64).

• Nha van Pbap Roger VaiUaot, tac gia tilu thuyit « La Loi J> gjai Goncourt rg57, (Co Lieu rut ngan dang tren B.K . ro2-104 v&i nhan de « Lu;t lam chu •) da tir trao ngay 12-5 - 65.

SACH HAY

Ma; ngtrai phai tv mrnh t1m lay cuon sach hay cho n1,nh khong th~ nha va ai du-{TC, Sach hay la cu6n sach h(Yp v6i tam t,nh , v6i kien th6-c v6i n~ng khien moi ngtrui nhu-ng khi can them vao tu sach n/u]'ng tac p'1am ~hong thl do-, tht nu;>i ngu-o-i deu mua ngay sach cua nha xuat ban THUi MOI va c6 the an tan,. •

Kiem duytt so 788 ng~y 28 -5-65