Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΚΔΟΣΗ 1η
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
2015-2016
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Μετάφραση & ερμηνευτικά σχόλια Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70
Με το επιστημονικό κύρος του Φιλολογικού τμήματος του Φροντιστηρίου http://www.christodoulou-n.eu/ http://christodouloufro.blogspot.gr Λεωφ όρος Γεωργίου Παπανδρέου
Δρ Νικόλαος Στ. Χριστοδούλου Έξω Παναγίτσα, 34.100 Χαλκίδα Διδάκτωρ Μαθηματικών (Ανάμεσα Intersport & Mini Market Τερτίπης) Διευθυντής Σπουδών 2221 302 266 & 6939 588 769 Email: christodouloufro@gmail.com Skype: christodouloufro
Επιμέλεια: Περιβολάρη Ματίνα (Φιλόλογος)
www.christodoulou-n.eu 1
ΒΟΗΘΗΜΑ ΛΥΚΕΙΟΥ ΛΑΤΙΝΙΚΑ
® Πνευματικές Υποχρεώσεις: 2015 Φροντιστήρια Μ.Ε ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Λεωφόρος Γεωργίου Παπανδρέου, Έξω Παναγίτσα, Χαλκίδα, ΤΚ 34100 2221303366 - 6939588769 Απαγορεύεται κάθε αντιγραφή μερική ή ολική και με οποιοδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό, μηχανικό ή χειρόγραφο, καθώς και για οποιοδήποτε σκοπό. Σχόλια, προτάσεις, βελτιώσεις, υποδείξεις για σφάλματα γίνονται ευχαρίστως δεκτά στην διεύθυνση christodouloufro@gmail.com
Σημείωμα Αυτό το βοήθημα Φιλολογικών της Α΄ Λυκείου με το Νέο Σύστημα αποτελεί ένα δείγμα της δουλειάς που γίνεται στο Φροντιστήριο ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ. Η χρησιμότητα αυτής της προσπάθειας έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά συγκεντρώνεται σε ένα φυλλάδιο όλες οι απαραίτητες γνώσεις των Φιλολογικών για την επιτυχή εισαγωγή στα ΑΕΙ. Έτσι ο υποψήφιος είναι σε θέση όχι μόνο να επαναλάβει την ύλη εν τάχει αλλά επιπλέον διευκολύνεται να την εμπεδώσει συγκρίνοντας και συνδυάζοντας τα επιμέρους λήματα. Η προετοιμασία των υποψηφίων, με ορίζοντα τις Εισαγωγικές Εξετάσεις στα ΑΕΙ, αποσκοπεί στην ουσιαστική κατανόηση της ύλης, αποφεύγοντας την άσκηση αποστήθησης και τον μηχανιστικό τρόπο σκέψης. Η διδακτική μας μεθοδολογία στηρίζεται στην πολυπρισματική προσέγγιση της ύλης, ώστε να προσαρμόζεται ευκολότερα στις πρασλαμβάνουσες και στις απορίες του κάθε υποψηφίου. Επιπλέον, η εκπαιδευτική διαδικασία υποστηρίζεται μέσω των συγγραμμάτων που έχουν καταρτιστεί από τους διδάσκοντες καθηγητές του Φροντιστηρίου ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ και καλύπτουν διεξοδικά όλη την ύλη των Εξετάσεων για το μάθημα. Οι σημειώσεις αυτές δημοσιοποιούνται με την ίδια αρχική ελπίδα που γράφτηκαν: ότι θα βοηθήσουν κάποιους νέους παράλληλα με τα μαθήματα τους να κάνουν μία είσοδο στο εξαίρετο μάθημα των Φιλολογικών. Φιλολογικό Τμήμα Φροντιστηρίου ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Δρ Νικόλαος Στ. Χριστοδούλου Διδάκτωρ Μαθηματικών-Διευθυντής σπουδών Επιμελεια: Φιλολογικό τμήμα
www.christodoulou-n.eu
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 Ενότητα 1 Οἱ γὰρ Κερκυραῖοι ἐστασίαζον ἐπειδὴ οἱ αἰχμάλωτοι ἦλθον αὐτοῖς οἱ ἐκ τῶν περὶ Ἐπίδαμνον ναυμαχιῶν ὑπὸ Κορινθίων ἀφεθέντες τῷ μὲν λόγῳ ὀκτακοσίων ταλάντων τοῖς προξένοις διηγγυημένοι ἔργῳ δὲ πεπεισμένοι Κορινθίοις Κέρκυραν προσποιῆσαι Kαὶ ἔπρασσον οὗτοι ἕκαστον τῶν πολιτῶν μετιόντες ὅπως ἀποστήσωσιν Ἀθηναίων τὴν πόλιν
Οι Κερκυραίοι λοιπόν βρίσκονταν σε εμφύλια διαμάχη από τότε που ήρθαν σ’ αυτούς οι αιχμάλωτοι από τις ναυμαχίες για την Επίδαμνο αφού απελευθερώθηκαν από τους Κορινθίους
φαινομενικά (στα λόγια) επειδή είχαν δώσει εγγύηση οι πρόξενοι για οχτακόσια τάλαντα στην πραγματικότητα όμως (στην πράξη) επειδή είχαν πειστεί με το μέρος των Κορινθίων να φέρουν την Κέρκυρα Και αυτοί έκαναν (αυτά) τον κάθε πολίτη χωριστά πλησιάζοντας για να απομακρύνουν (να κάνουν να αποστατήσει) από τους Αθηναίους την πόλη
Ενότητα 2 Kαὶ ἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεὼς καὶ Κορινθίας Και όταν έφτασε ένα αθηναϊκό πλοίο και ένα κορινθιακό πρέσβεις ἀγουσῶν που έφερναν πρέσβεις καὶ ἐς λόγους καταστάντων αφού ήρθαν σε διαπραγματεύσεις ἐψηφίσαντο Κερκυραῖοι αποφάσισαν οι Κερκυραίοι Ἀθηναίοις μὲν ξύμμαχοι εἶναι με τους Αθηναίους να είναι σύμμαχοι κατὰ τὰ ξυγκείμενα σύμφωνα με την ισχύουσα συνθήκη Πελοποννησίοις δὲ φίλοι και με τους Πελοποννησίους φίλοι ὥσπερ καὶ πρότερον όπως ακριβώς και προηγουμένως
Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 2
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
Kαὶ (ἦν γὰρ Πειθίας ἐθελοπρόξενός τε τῶν Ἀθηναίων καὶ τοῦ δήμου προειστήκει) ὑπάγουσιν αὐτὸν οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐς δίκην λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν
Ενότητα 3 Και (επειδή ήταν κάποιος Πειθίας εθελοντής πρόξενος των Αθηναίων και αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος) σύρουν (οδήγησαν) αυτόν αυτοί οι άνδρες στα δικαστήρια (σε δίκη) κατηγορώντας τον ότι στους Αθηναίους την Κέρκυρα προσπαθεί να υποδουλώσει
Ενότητα 4 Ὁ δὲ ἀποφυγὼν Αυτός όμως, αφού απαλλάχτηκε (αθωώθηκε) ἀνθυπάγει αὐτῶν καταγγέλλει (αντιμηνύει) απ’ αυτούς (τους κατηγόρους του) τοὺς πλουσιωτάτους πέντε ἄνδρας τους πέντε πιο πλούσιους άνδρες φάσκων τέμνειν χάρακας υποστηρίζοντας ότι κόβουν τις βέργες για τα στήριγμα των κλημάτων των αμπελιών ἐκ τοῦ τε Διὸς τοῦ τεμένους καὶ τοῦ Ἀλκίνου από το ιερό έδαφος του Δία και του Αλκίνου ζημία δὲ καθ᾽ ἑκάστην χάρακα Και ως πρόστιμο για κάθε βέργα ἐπέκειτο στατήρ ο νόμος επέβαλλε ένα στατήρα
Ενότητα 5 Ὀφλόντων δὲ αὐτῶν Και αφού αυτοί καταδικάστηκαν (να πληρώσουν πρόστιμο) καὶ πρὸς τὰ ἱερὰ ἱκετῶν καθεζομένων και κατέφυγαν και κάθισαν ως ικέτες στους ναούς διὰ πλῆθος τῆς ζημίας εξαιτίας της μεγάλης χρηματικής τιμωρίας ὅπως ταξάμενοι ἀποδῶσιν ζητώντας να πληρώσουν με δόσεις το πρόστιμο ὁ Πειθίας (ἐτύγχανε γὰρ καὶ βουλῆς ὤν) πείθει ο Πειθίας (διότι συνέβαινε να είναι και μέλος της βουλής) πείθει ὥστε τῷ νόμῳ χρήσασθαι να εφαρμόσουν το νόμο
Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 3
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
Ενότητα 6 Οἱ δ᾽ ἐπειδὴ τῷ τε νόμῳ ἐξείργοντο Αυτοί τότε, επειδή αποκλείονταν από το νόμο καὶ ἅμα ἐπυνθάνοντο και ταυτόχρονα πληροφορούνταν τὸν Πειθίαν ότι ο Πειθίας ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί όσο ακόμη ήταν μέλος της βουλής μέλλειν τὸ πλῆθος ἀναπείσειν επρόκειτο, το λαό να μεταπείσει τοὺς αὐτοὺς Ἀθηναίοις φίλους τε καὶ ἐχθροὺς τους ίδιους με τους Αθηναίους φίλους και νομίζειν εχθρούς να θεωρεί ξυνίσταντό τε καὶ λαβόντες ἐγχειρίδια συνωμοτούν και, αφού πήραν μαχαίρια ἐξαπιναίως ἐς τὴν βουλὴν ἐσελθόντες αιφνιδιαστικά μπήκαν στη βουλή τόν τε Πειθίαν κτείνουσι και τον Πειθία φονεύουν καὶ ἄλλους τῶν τε βουλευτῶν καὶ ἰδιωτῶν και άλλους και από τους βουλευτές και από τους απλούς πολίτες ἐς ἑξήκοντα περίπου εξήντα οἱ δέ τινες τῆς αὐτῆς γνώμης τῷ Πειθίᾳ Μερικοί όμως άλλοι ομοϊδεάτες με τον Πειθία ὀλίγοι ἐς τὴν Ἀττικὴν τριήρη λίγοι στο αθηναϊκό πλοίο κατέφυγον ἔτι παροῦσαν κατέφυγαν που ακόμα βρισκόταν εκεί
Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 4
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΙΒΛΙΟ 3, ΚΕΦ: 70
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Στο κεφάλαιο 70 περιγράφονται:
Η εμφύλια διαμάχη στην Κέρκυρα. Ο χρόνος έναρξης και οι υποκινητές της. Οι λόγοι απελευθέρωσης των αιχμαλώτων. Οι λόγοι που οι Κορίνθιοι επιζητούσαν την προσάρτηση της Κέρκυρας. Η συμπεριφορά και ο σκοπός των αιχμαλώτων. Η ανάμειξη των Αθηναίων και των Λακεδαιμονίων. Οι αποφάσεις των Κερκυραίων. Η κατηγορία και η δίκη κατά του Πειθία. Η αντιμήνυση του Πειθία και το αποτέλεσμά της. Η αντίδραση των καταδικασθέντων και το αίτημά τους. Το πραξικόπημά τους και η διαφυγή ελάχιστων δημοκρατικών.
Η εμφύλια διαμάχη στην Κέρκυρα. Ο χρόνος έναρξης και οι υποκινητές της. Το καλοκαίρι του 427 π.Χ. ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στην Κέρκυρα, ο οποίος κράτησε δύο χρόνια περίπου, μεταξύ των δημοκρατικών και των ολιγαρχικών. Υποκινητές του πολέμου υπήρξαν 250 επιφανείς Κερκυραίοι πολίτες, που είχαν αιχμαλωτιστεί από τους Κορινθίους στη ναυμαχία που έγινε στα Σύβοτα. Οι Κερκυραίοι αιχμάλωτοι ύστερα από πενταετή ομηρία αφέθηκαν ελεύθεροι (Οἱ γὰρ Κερκυραῖοι ἐστασίαζον, ἐπειδὴ οἱ αἰχμάλωτοι ἦλθον αὐτοῖς οἱ ἐκ τῶν περὶ Ἐπίδαμνον ναυμαχιῶν ὑπὸ Κορινθίων ἀφεθέντες).
Οι λόγοι απελευθέρωσης των αιχμαλώτων. Ο ιστορικός διακρίνει και απορρίπτει τα φαινομενικά αίτια της απελευθέρωσής των αιχμαλώτων - έδωσαν γι’ αυτούς οι Κορίνθιοι πρόξενοι εγγύηση 800 ταλάντων - από τα πραγματικά τα οποία και αποδέχεται - υποσχέθηκαν οι αιχμάλωτοι ότι θα προσαρτήσουν την Κέρκυρα στην Κόρινθο απομακρύνοντας την από την επιρροή των Αθηναίων (τῷ μὲν λόγῳ ὀκτακοσίων ταλάντων τοῖς προξένοις διηγγυημένοι, ἔργῳ δὲ πεπεισμένοι Κορινθίοις Κέρκυραν προσποιῆσαι).
Οι λόγοι που οι Κορίνθιοι επιζητούσαν την προσάρτηση της Κέρκυρας. α. Η Κέρκυρα εξαιτίας της γεωγραφική της θέση ασκούσε έλεγχο στο Ιόνιο και στο εμπόριο προς τη Μεγάλη Ελλάδα. Τα ίδια συμφέροντα είχε στον ίδιο χώρο και η Κόρινθος, και γι’ αυτό ο ανταγωνισμός τους ήταν οξύς. β. Το νησί διέθετε ισχυρές ναυτικές δυνάμεις, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους Κορινθίους κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. γ. ΟΙ Κερκυραίοι είχαν ήδη συνάψει με τους Αθηναίους (433 π.Χ.) επιμαχία (= αμυντικό
Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 5
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
σύμφωνο για αμοιβαία βοήθεια), που είχε την προοπτική να εξελιχθεί σε συμμαχία (αμυντική και επιθετική). Το γεγονός αυτό ισχυροποιούσε τον αθηναϊκό συνασπισμό απέναντι στον πελοποννησιακό. δ. Στην Κέρκυρα τα τελευταία χρόνια είχαν επικρατήσει οι δημοκρατικοί. Την πολιτική αυτή κατάσταση επιθυμούσε να αλλάξει η ολιγαρχική Κόρινθος. Η συμπεριφορά και ο σκοπός των αιχμαλώτων. Οι Κερκυραίοι αιχμάλωτοι άρχισαν αμέσως τη συνωμοτική τους δράση. Πλησίαζαν τον κάθε πολίτη χωριστά και προσπαθούσαν να τον πείσουν ότι συμφέρον ήταν να διαλύσουν την επιμαχία με τους Αθηναίους. Έτσι γίνονται κήρυκες της ουδετερότητας, τακτικής που η πόλη τους ακολούθησε στο παρελθόν. Το γεγονός αυτό ευνοεί την Κόρινθο, γιατί καθιστά ευκολότερη την προσάρτηση του νησιού στην πελοποννησιακή συμμαχία (Καὶ ἔπρασσον οὗτοι, ἕκαστον τῶν πολιτῶν μετιόντες, ὅπως ἀποστήσωσιν Ἀθηναίων τὴν πόλιν).
Η ανάμειξη των Αθηναίων και των Λακεδαιμονίων Τον ίδιο καιρό κατέφθασαν στην Κέρκυρα Αθηναίοι και Κορίνθιοι πρέσβεις. Οι Αθηναίοι πρέσβεις ήρθαν, γιατί: α. πληροφορήθηκαν τη συνωμοτική δραστηριότητα των ολιγαρχικών, ανησύχησαν και φοβήθηκαν για τις εξελίξεις β. ήθελαν να ενισχύσουν τους δημοκρατικούς γ. επιδίωκαν να μετατρέψουν την επιμαχία σε συμμαχία και να προσαρτήσουν την Κέρκυρα στον αθηναϊκό συνασπισμό. Οι Κορίνθιοι πρέσβεις ήρθαν, γιατί: α. ήθελαν να παρακολουθήσουν από κοντά τη δράση των απελευθερωμένων αντρών και να βεβαιωθούν ότι εκπλήρωσαν την υπόσχεσή τους β. επιδίωκαν να τονώσουν το φρόνημα των ολιγαρχικών του νησιού γ. απέβλεπαν στην εγκαθίδρυση ολιγαρχικού καθεστώτος στο νησί, στη διάλυση της επιμαχίας της Κέρκυρας με τους Αθηναίους και στην προσάρτησή της στον πελοποννησιακό συνασπισμό, (Καὶ ἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεὼς καὶ Κορινθίας πρέσβεις ἀγουσῶν) Οι αποφάσεις των Κερκυραίων Οι Κερκυραίοι περιήλθαν σε σύγχυση και σε πολιτικό αδιέξοδο με την ταυτόχρονη άφιξη των πρέσβεων. Ύστερα από διαπραγματεύσεις μαζί τους (καὶ ἐς λόγους καταστάντων) η εκκλησία του δήμου τους αποφάσισε: 1. Να ανανεώσουν οι Κερκυραίοι την επιμαχία με τους Αθηναίους σύμφωνα με την ισχύουσα συνθήκη του 433 π.Χ. (ἐψηφίσαντο Κερκυραῖοι Ἀθηναίοις μὲν ξύμμαχοι εἶναι κατὰ τὰ ξυγκείμενα). 2. Να είναι φίλοι με τους Πελοποννησίους όπως και προηγουμένως (ἐψηφίσαντο εἶναι Πελοποννησίοις φίλοι ὥσπερ καὶ πρότερον). Το ψήφισμα αυτό είναι το πρώτο αποτέλεσμα της δράσης των απελευθερωμένων ολιγαρχικών και εκφράζει την επιθυμία των Κερκυραίων να τηρήσουν ουδέτερη πολιτική Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 6
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
στάση στις σχέσεις τους με τους Αθηναίους και Πελοποννησίους. Πρόκειται για μια ορθή πολιτική απόφαση και ευφυή διπλωματική κίνηση, που φαίνεται ότι εκτονώνει την κρίση. Είναι όμως καταδικασμένη σε αποτυχία. Η συμφιλίωση είναι προσωρινή και εύθραυστη για πολλούς λόγους: α. Τα πολιτικά πάθη ήταν οξυμένα και η κατάσταση έκρυθμη. β. Διακυβεύονταν μεγάλα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα στο νησί από τηνεπικράτηση της μιας ή της άλλης πολιτικής παράταξης. γ. Το ψήφισμα αυτό δεν ικανοποιούσε τους Αθηναίους, αφού απλώς ανανέωνε την επιμαχία τους με την Κέρκυρα. Άλλωστε η ουδετερότητα ευνοούσε τους Κορίνθιους, συνεπώς και τη Σπάρτη, που ωστόσο ήθελαν περισσότερα. Η κατηγορία και η δίκη κατά του Πειθία. Το ψήφισμα των Κερκυραίων για ουδετερότητα ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία και μόνο προσωρινή συμφιλίωση έφερε. Έτσι οι απελευθερωμένοι ολιγαρχικοί έσυραν στο δικαστήριο τον Πειθία, εθελοπρόξενο των Αθηναίων και αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης (ἦν γὰρ Πειθίας ἐθελοπρόξενός τε τῶν Ἀθηναίων καὶ τοῦ δήμου προειστήκει). Τον κατηγορούσαν για προδοσία, αφού κατά την κρίση τους προσπαθούσε να υποδουλώσει την πόλη στους Αθηναίους (Καὶ ὑπάγουσιν αὐτὸν οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐς δίκην, λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν). Η παραπομπή του σε δίκη έχει πολιτική σκοπιμότητα και μαρτυρεί το βαθμό όξυνσης των παθών και το μένος της πολιτικής αντιπαράθεσης, καταστάσεις που οδήγησαν στην εμφύλια διαμάχη. Οι ολιγαρχικοί επιδίωκαν με την ενέργειά τους αυτή να πλήξουν το κύρος του Πειθία και, σε περίπτωση καταδίκης του, να αποδυναμώσουν τους ακέφαλους πια δημοκρατικούς, ενώ οι ίδιοι θα ισχυροποιούνταν στην εξουσία. Όμως ο Πειθίας αθωώθηκε (ὁ δὲ ἀποφυγών), γεγονός που μαρτυρεί ότι ο εκδημοκρατισμός στην Κέρκυρα βρισκόταν σε καλό δρόμο. Τα συλλογικά όργανα δε συγκροτούνταν μόνο από ολιγαρχικούς ούτε δεσμεύονταν πια από τη βούληση των ευγενών και των πλουσίων. Εξάλλου καταγγελίες με πολιτικό περιεχόμενο ήταν δύσκολο να στοιχειοθετηθούν, σε περίοδο μάλιστα οξύτατης πολιτικής σύγκρουσης και ενώ οι πολιτικοί αντίπαλοι ήταν σχεδόν ισοδύναμοι. Η αντιμήνυση του Πειθία και το αποτέλεσμά της. Ο Πειθίας μετά την αθώωσή του κατήγγειλε και αυτός με τη σειρά του πέντε από τους πιο πλούσιους ολιγαρχικούς αντιπάλους του (ἀνθυπάγει αὐτῶν τοὺς πλουσιωτάτους πέντε ἄνδρας). Τους κατηγορούσε ότι έκοβαν συστηματικά τις φούρκες, που στήριζαν τα κλήματα του τεμένους του Δία και του Αλκίνου, παρά τη ρητή απαγόρευση του νόμου και τις βαρύτατες κυρώσεις για τους ενόχους (φάσκων τέμνειν χάρακας ἐκ τοῦ τε Διὸς τοῦ τεμένους καὶ τοῦ Ἀλκίνου). Η κατηγορία αυτή είχε θρησκευτικό και κοινωνικό χαρακτήρα, αφού παρουσίαζε τους δράστες επιρρεπείς σε παράνομο πλουτισμό και ιερόσυλους. Γι’ αυτό και βρήκε ευρύτερη λαϊκή αποδοχή. Φαινομενικά λοιπόν τα κίνητρά του ήταν ηθικά, αφού παρουσιαζόταν ως προστάτης του ιερού άλσους του Δία και του Αλκίνου, και ως υπέρμαχος της ηθικής τάξης. Ουσιαστικά όμως αυτά ήταν πολιτικά, όπως άλλωστε δείχνει το μεγάλο ύψος του προστίμου και ο τρόπος της καταβολής του. Ο Πειθίας κινήθηκε από μικροψυχία, μισαλλοδοξία και εκδικητική μανία. Όμως τα πάθη Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 7
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
αυτά δεν ταιριάζουν σε ένα δημόσιο άντρα και μάλιστα αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα της ανεκτικότητας, της επιείκειας, της συγγνώμης, του σεβασμού προς τον αντίπαλο, και του ανθρωπισμού. Άλλωστε ο ίδιος με την αθώωσή του είχε αποκατασταθεί ηθικά. Επιπλέον αυτή η συμπεριφορά του δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της πόλης, αφού υποδαύλιζε την ένταση, προοιώνιζε την αντίδραση των ολιγαρχικών και ωθούσε σε εμφύλια διαμάχη. Οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν να πληρώσουν βαρύτατο πρόστιμο (ζημία δὲ καθ’ ἑκάστην χάρακα ἐπέκειτο στατήρ). Η καταδίκη τους οφειλόταν στους εξής λόγους: α. Ήταν ένοχοι κλοπής. Έκοβαν τις φούρκες για να τις εμπορευτούν ή για να τις χρησιμοποιήσουν στα δικά τους κτήματα. Ίσως πάλι επιδίωκαν να σφετεριστούν τα ιερά κτήματα. β. Η κατηγορία αυτή ήταν εύκολο σχετικά να αποδειχτεί, αφού θα υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία. γ. Ο Πειθίας μετά την αθώωσή του έγινε πιο ισχυρός και θα μπορούσε να εκβιάσει την καταδικαστική απόφαση. Η αντίδραση των καταδικασθέντων και το αίτημά τους Οι πέντε ολιγαρχικοί δεν αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο, γεγονός που επίσης μαρτυρεί την ενοχή τους. Επειδή όμως ήταν δυσβάσταχτο, κατέφυγαν ως ικέτες στα ιερά και ζήτησαν να μην πληρώσουν ολόκληρη τη χρηματική ποινή, όπως όριζε ο νόμος, αλλά με δόσεις σε τακτά διαστήματα από τα έσοδα που θα έπαιρναν στο μεταξύ από τα κτήματά τους. Όμως ο Πειθίας, που ήταν και βουλευτής, έπεισε τους Κερκυραίους να εφαρμόσουν το νόμο απορρίπτοντας το αίτημα των ολιγαρχικών (Ὀφλόντων δὲ αὐτῶν καὶ πρὸς τὰ ἱερὰ ἱκετῶν καθεζομένων διὰ πλῆθος τῆς ζημίας, ὅπως ταξάμενοι ἀποδῶσιν, ὁ Πειθίας (ἐτύγχανε γὰρ καὶ βουλῆς ὤν) πείθει ὥστε τῷ νόμῳ χρήσασθαι). Το πραξικόπημά των ολιγαρχικών και η διαφυγή ελάχιστων δημοκρατικών. Τότε και αυτοί βρέθηκαν σε μεγάλο αδιέξοδο. Μάλιστα εκτίμησαν ότι ο Πειθίας θα μετέπειθε τους Κερκυραίους να ακυρώσουν το ψήφισμα της ουδετερότητας που ευνοούσε τους Πελοποννησίους και να εντάξουν την πόλη τους στην αθηναϊκή συμμαχία (Οἱ δ’ ἐπειδὴ τῷ τε νόμῳ ἐξείργοντο καὶ ἅμα ἐπυνθάνοντο τὸν Πειθίαν, ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί, μέλλειν τὸ πλῆθος ἀναπείσειν τοὺς αὐτοὺς Ἀθηναίοις φίλους τε καὶ ἐχθροὺς νομίζειν). Γι’ αυτούς λοιπόν τους δύο λόγους κατέφυγαν στη βία και έδρασαν συνωμοτικά. Οπλίστηκαν με εγχειρίδια, μπήκαν ξαφνικά στη βουλή και σκότωσαν τον Πειθία και άλλους 60 περίπου βουλευτές και πολίτες της δημοκρατικής παράταξης (ξυνίσταντό τε καὶ λαβόντες ἐγχειρίδια ἐξαπιναίως ἐς τὴν βουλὴν ἐσελθόντες τόν τε Πειθίαν κτείνουσι καὶ ἄλλους τῶν τε βουλευτῶν καὶ ἰδιωτῶν ἐς ἑξήκοντα). Λίγοι μόνο ομοϊδεάτες του Πειθία γλίτωσαν καταφεύγοντας στην αθηναϊκή τριήρη (οἱ δέ τινες τῆς αὐτῆς γνώμης τῷ Πειθίᾳ ὀλίγοι ἐς τὴν Ἀττικὴν τριήρη κατέφυγον ἔτι παροῦσαν). Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 8
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
Οι Αθηναίοι πρέσβεις παρέμεναν στην Κέρκυρα για τους εξής λόγους: α) Ανησυχούσαν για τις πολιτικές εξελίξεις στο νησί, αφού το ψήφισμα των Κερκυραίων για ουδετερότητα δεν ευνοούσε την Αθήνα. β) Επιτηρούσαν την αντίδραση των ολιγαρχικών που ήθελαν κάτι περισσότερο από την ουδετερότητα, αφού επιδίωκαν την προσάρτηση της πόλης στην Κόρινθο. γ) Επιδίωκαν να τονώσουν το φρόνημα των δημοκρατικών μετά το πραξικόπημα των ολιγαρχικών. δ) Ήθελαν να έχουν άμεση αντίληψη της όλης κατάστασης, ώστε με το κύρος της πόλης τους να επέμβουν ως ρυθμιστές και να ενημερώσουν την πατρίδα τους για τα γεγονότα.
Τα αίτια του πραξικοπήματος Τα αίτια του πραξικοπήματος των ολιγαρχικών (οικονομικά και κυρίως πολιτικά) ήταν τα εξής: - το υπέρογκο χρηματικό πρόστιμο που επιβλήθηκε στους ενόχους ύστερα από την καταδίκη τους. - η επιμονή του Πειθία να εφαρμοστεί ο νόμος που καθόριζε την εφάπαξ καταβολή του ποσού, γεγονός που απέρριπτε το αίτημά τους για διακανονισμό και εξόφληση του προστίμου με δόσεις. - οι εκτιμήσεις τους ότι ο Πειθίας, με την πολιτική δύναμη που διέθετε και το ενισχυμένο του πλέον κύρος μετά την αθώωσή του, θα μετέπειθε τους Κερκυραίους να ακυρώσουν το ψήφισμα της ουδετερότητας που ευνοούσε τους Πελοποννησίους και να εντάξουν την πόλη τους στην αθηναϊκή συμμαχία.
Το πολιτικό κλίμα που διαμορφώθηκε στην Κέρκυρα μετά τη δολοφονία του Πειθία και των άλλων δημοκρατικών. Μετά τη δολοφονία του Πειθία και άλλων δημοκρατικών βουλευτών και πολιτών, οι ολιγαρχικοί πήραν την εξουσία στα χέρια τους και επικράτησε κλίμα σύγχυσης, ανασφάλειας και φόβου στους δημοκρατικούς. Επιβλήθηκε καθεστώς αυθαιρεσίας και τρομοκρατίας. Οι δημοκρατικοί θεσμοί υπολειτουργούσαν και απλώς επικύρωναν τις προτάσεις των πραξικοπηματιών. Άλλαξε η εξωτερική πολιτική προς όφελος της Σπάρτης, αλλά οι δημοκρατικοί οργανώθηκαν και αντέδρασαν. Όλα προμήνυαν σφοδρή αντιπαράθεση και την έκρηξη του εμφύλιου πολέμου. Η αντίθεση λόγω – εργω στο έργο του Θουκυδίδη. Ο Θουκυδίδης συχνά χρησιμοποιεί στο έργο του την αντίθεση «λόγῳ ‐ ἔργῳ», που αποτελεί τη βάση της πολιτικής του σκέψης. Με το «λόγω» αναφέρεται στη φαινομενική αλήθεια των πραγμάτων, στις αφορμές. Αντίθετα με το «ἔργῳ» δηλώνει τα πραγματικά αίτια των γεγονότων. Έτσι και στο κεφάλαιο αυτό, με το «λόγω» εκφράζει το φαινομενικό αίτιο της απελευθέρωσης των 250 Κερκυραίων αιχμαλώτων από τους Κορίνθιους. Εγγυήθηκαν για την απελευθέρωσή τους οι πρόξενοι της Κορίνθου με το ποσό των 800 ταλάντων. Αντίθετα με το «ἔργῳ» προβάλλει το πραγματικό αίτιο του επαναπατρισμού Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 9
ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 ενότητες 1-6
τους και του εμφύλιου πολέμου στην Κέρκυρα. Οι Κορίνθιοι ήθελαν να αποτρέψουν την ένταξη της Κέρκυρας στην αθηναϊκή συμμαχία και να την προσαρτήσουν με το μέρος τους, άρα στον πελοποννησιακό συνασπισμό. Ο ιστορικός λοιπόν, καθώς είναι κριτικός νους και ρεαλιστής, επισημαίνει και διαχωρίζει τις αφορμές από τα αίτια του εμφύλιου πολέμου στην Κέρκυρα, εισχωρεί στο βάθος και την ουσία των γεγονότων και προβάλλει την αλήθεια
Ασκήσεις εμπέδωσης και γραμματικής 1. Η αντίθεση λόγῳ-ἔργῳ αποτελεί θεμελιακή αντίθεση στο έργο του Θουκυδίδη. Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί η χρήση της εδώ; 2. Πώς κρίνετε την απόφαση των Κερκυραίων για τήρηση ουδετερότητας; Συζητήστε τις πιθανότητες επιτυχίας μιας τέτοιας απόφασης μέσα στο πολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται στην Κέρκυρα. 3. Να συζητήσετε και να αξιολογήσετε την απόφαση των ολιγαρχικών να παραπέμψουν τον κυριότερο πολιτικό τους αντίπαλο (δηλ. τον Πειθία) σε δίκη. 4. Πώς κρίνετε την απόφαση του Πειθία να οδηγήσει κι αυτός με τη σειρά του τους αντιπάλους του σε δίκη; Η απάντησή σας θα πρέπει να βασιστεί σε κριτήρια α) ηθικά και β) πολιτικά. 5. α) Προσπαθήστε να καταγράψετε τα αίτια που οδήγησαν τους Κερκυραίους ολιγαρχικούς στο πραξικόπημα, β) Ποιο φαντάζεστε ότι είναι το πολιτικό κλίμα που διαμορφώθηκε στην Κέρκυρα μετά τη δολοφονία του Πειθία και των άλλων δημοκρατικών; 6. Να βρείτε τις λέξεις του κειμένου (ενότητες 1-2) με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω: ξενοδοχείο, πρώτος, εθελοντής, παραπολιτικός, θετικός, παραγωγικός, νηοπομπή, μαχητικός, χταπόδι, συστατικό . 7. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των τύπων: ἦλθον, πεπεισμένοι, ἀφικομένης ἐψηφίσαντο, εἶναι, ὑπάγουσιν, καταδουλοῦν, φάσκων, ἀποδῶσιν, ἐτύγχανε ἐπυνθάνοντο, νομίζειν, λαβόντες, κτείνουσι, κατέφυγον 8. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των υπογραμμισμένων όρων: Kαὶ ἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεὼς καὶ Κορινθίας πρέσβεις ἀγουσῶν καὶ ἐς λόγους καταστάντων ἐψηφίσαντο Κερκυραῖοι Ἀθηναίοις μὲν ξύμμαχοι εἶναι κατὰ τὰ ξυγκείμενα, Πελοποννησίοις δὲ φίλοι ὥσπερ καὶ πρότερον. [3] Kαὶ (ἦν γὰρ Πειθίας ἐθελοπρόξενός τε τῶν Ἀθηναίων καὶ τοῦ δήμου προειστήκει) ὑπάγουσιν αὐτὸν οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐς δίκην, λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν. Επιμέλεια: Στούπας Κων/νος
www.christodoulou-n.eu 10