MantelZorg Den Haag Agenda
2011 • 03
Interview met Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer, lector Mantelzorg, Haagse Hogeschool
“Een gezicht komt op bezoek, telkens anders” De Haagse Hogeschool heeft dit jaar een primeur: het is de eerste hogeschool in Nederland met een lectoraat Mantelzorg. Lector Deirdre Beneken genaamd Kolmer zet zich de komende vier jaar in voor onderzoek en onderwijs, wat moet leiden tot een betere afstemming tussen zorgvragers, mantelzorgers en professionals. Op 10 november, de Dag van de Mantelzorg, houdt zij haar intreerede.
Nederland telt ruim drie miljoen mantelzorgers. Zij leveren vijfmaal zoveel zorg als de professionele thuiszorg en hun economische waarde wordt geschat tussen de 4 en 7 miljard euro. De zorg vloeit rechtstreeks voort uit de relatie tussen de mantelzorger en de zorgvrager. Meestal zijn dit familierelaties. De lector benadrukt op de eerste plaats de menselijke waarde van de mantelzorg. “Mantelzorgers helpen niet alleen de samenleving draaiende te houden, ze geven er betekenis aan.” Het lectoraat richt zich vooral op onderzoek naar intensieve zorgsituaties, omdat in die families het risico op overbelasting het grootst is. In deze zorgsituaties ontmoeten zorgvragers, mantelzorgers en beroepskrachten elkaar; er is sprake van een zorgtriade. “Wat gebeurt er in gezinnen als een gezinslid ernstig ziek is? Wat zijn de gevolgen van rolomkering voor jonge mantelzorgers? Maar ook samenlevingsbrede onderwerpen als het delen van zorgverantwoordelijkheid zijn
p/ 2
onderwerp van onderzoek. Neem bijvoorbeeld een gezin met vader, moeder en twee zonen. Moeder is getroffen door een ernstige ziekte. De oudste zoon neemt de ouderrol op zich en de jongste zoon krijgt problemen op school. Vader spreekt met een bedrijfspsycholoog, maar helaas richt geen hulpverlener zich op de communicatie tussen de gezinsleden. Terwijl uit onderzoek blijkt dat open communicatie tussen familieleden over zowel de feitelijke situatie als de emotionele betekenis ervan tot minder problemen en spanningen leidt en het welzijn van alle gezinsleden vergroot.”
Toekomstige zorg Het lectoraat is tot stand gekomen op initiatief van de gemeente Den Haag en elf organisaties, die samen het Haags Mantelzorgakkoord hebben ondertekend. Daarin staat onder andere dat het lectoraat bijdraagt aan kennisontwikkeling en onderwijs. Het onderwijs bepaalt in grote mate hoe de toekomstige zorg eruit komt
Resultaten Behoeftepeiling p/ 3 Respijtzorg
4 p/ 2
Week van de Mantelzorg 2011 p/ 4
Agenda p/ 1 4 te zien. “De studenten zijn immers de zorgverleners en beleidsmakers van de toekomst. Onder hen is ‘mantelzorg’ niet het meest populaire begrip, maar wanneer zij ontdekken dat mantelzorg gaat over zorg- en familiesituaties die zij dagelijks op hun stage of wellicht in hun privéleven tegenkomen, gaat het onderwerp leven. Een dergelijk mantelzorgakkoord is uniek in Nederland en biedt mogelijkheden om daadwerkelijk onderzoek, beleid en praktijk te verbinden. ‘From knowing to doing’ noem ik dat.”
Gezinsgericht werken De lector vraagt extra aandacht voor gezinnen waarin kinderen van bijvoorbeeld een zieke ouder de rol van de vader of moeder overnemen. ‘Parentificatie’ noemt zij dat. “Een dochter gaat ‘moederen’ en neemt het huishouden op zich. De taken die deze dochter uitvoert, zijn niet zozeer schadelijk, maar de emotionele verantwoordelijkheid die de dochter op een te jonge leeftijd draagt is dat wel.” Kinderen die hun ouders troosten en pubers die zich verantwoordelijk voelen voor het gezin, terwijl hun persoonlijke identiteit nog in ontwikkeling is. Op latere leeftijd kunnen er dan problemen ontstaan. De lector benadrukt dat er geen aparte programma’s voor de zogenoemde ‘jonge mantelzorgers’ moeten
worden ontwikkeld, maar dat gezinsgericht gewerkt moet worden. “Parentificatie is namelijk een relationeel vraagstuk, iets wat zich afspeelt tussen ouders en kinderen. Niemand is persoonlijk verantwoordelijk voor hetgeen is ontstaan binnen het gezin. Het is de moeilijke zorgsituatie die soms leidt tot verstoorde verhoudingen.”
Stichting MantelZorg Den Haag biedt:
Relatie met de zorgvrager
Woensdag 19 oktober, 10.00 - 12.00 uur.
“De filosoof Levinas schreef: ‘Het gezicht komt op bezoek, telkens anders’. Dat is ook wat mantelzorgers ervaren wanneer zij bijvoorbeeld voor hun dementerende partner zorgen. Zij worden geraakt door ‘het gelaat’ van hun partner en voelen zich verantwoordelijk voor de zorg. De levensgeschiedenis die mantelzorger en zorgvrager delen, de relationele band, kleurt die zorg. Het voornaamste van mantelzorg is dan ook de relatie met de zorgvrager. Relationeel werken is daarom vanuit het lectoraat een van de voornaamste aandachtspunten voor het onderwijs en de beroepspraktijk. Uiteindelijk is het lectoraat pas geslaagd wanneer families die geraakt zijn door ziekte of ongeluk zorgvuldig worden begeleid. Dat deze families hun weg vinden in de samenleving mag niet van toeval afhangen. In een beschaafd land als het onze, moet humane zorg mogelijk zijn.” •
Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer werkt, naast haar functie als lector Mantelzorg aan De Haagse Hogeschool, als coördinator van de Academische Werkplaats Ouderenbeleid en Familiezorg aan de Universiteit van Tilburg. In de afgelopen tien jaar heeft zij zich verdiept in het thema mantelzorg. Zij begon in 2001 met een studie naar ondersteuning, erkenning en welzijn van mantelzorgers en promoveerde in 2007 op haar onderzoek ‘Familycare and care responsibility: the art of meeting each other’. Tijdens haar studie Pedagogische Wetenschappen in Nijmegen heeft Beneken zich gespecialiseerd in opvoedingsfilosofie. Begin dit jaar verscheen haar nieuwe boek ‘Kamer zeven’ (Uitgeverij Eburon).
2
MantelZorg Den Haag
Interview met Enas Baraya en Riëlette van Leuven
Workshops
‘Helpen met hulpmiddelen’
Resultaten Behoeftepeiling Respijtzorg
Dinsdag 1 november, 13.30 - 15.30 uur.
‘VerZOT op zorgen?!’ Dinsdag 4 oktober, 13.30 - 15.30 uur. Of: woensdag 23 november, 10.00 - 12.00 uur.
‘Versterk je netwerk’ Cursussen
‘Combinatie werken en zorgen’ Dinsdag 15 november en dinsdag 29 november, 19.00 - 20.30 uur.
‘Grenzen stellen’ Woensdag 2 november en woensdag 30 november, 13.30 - 15.30 uur.
‘Omgaan met veranderd gedrag’ Woensdag 26 oktober en woensdag 7 december, 13.30 - 15.30 uur. Of: woensdag 16 november en woensdag 14 december, 10.00 - 12.00 uur. Aan deze workshops en cursussen zijn géén kosten verbonden. Voor opgave en informatie: tel. 070 - 346 87 01 (ma t/m vrij 9.00 - 16.30 uur) of info@mantelzorgdenhaag.nl.
Alzheimer Café Elke tweede dinsdag van de maand, van 19.30 uur tot 21.30 uur, Het Nutshuis, Riviervismarkt 5. 11 oktober - ‘Wat is er met mij aan de hand? 8 november - ‘Hersenen en gedrag’ 13 december - ‘Dementie in de praktijk’ Meer informatie: CIPO, tel. 070 - 364 38 18.
Mantelzorgcafé Laak Elke tweede maandag van de maand, van 19.00 tot 21.00 uur, Wijk & Dienstencentrum Lipa, Linnaeusstraat 6. Meer informatie: Stichting MOOI, Sylvia Tijssen, tel. 070 - 319 26 20.
Stichting Coke van jou - Open dag 12 november 2011, 12.00 - 17.00 uur, Theater Concordia, Hoge Zand 42, Den Haag. Meer informatie: www.cokevanjou.nl.
Vanaf 2012 heeft de gemeente Den Haag 2,5 miljoen euro te besteden aan respijtzorg. Om dit geld op een goede manier in te zetten, deed de gemeente, samen met de Stichting MantelZorg, onderzoek naar de behoefte aan respijtzorg onder mantelzorgers. Voor het onderzoek vroeg de gemeente 1.725 mantelzorgers een online vragenlijst in te vullen. 38% van hen heeft gereageerd. Onderzoekster Enas Baraya noemt de respons boven verwachting. Tweederde van de mantelzorgers blijkt niet bekend te zijn met respijtzorg en ervaart psychologische en emotionele drempels bij het inschakelen van respijtzorg. Deze uitkomst verraste Enas Baraya niet. “Wél had ik verwacht dat de behoefte aan respijtzorg groter zou zijn, zeker omdat het bij de ondervraagden om intensieve mantelzorg gaat. Maar veel mantelzorgers geven aan geen behoefte te hebben aan respijtzorg, omdat zij tegen psychologische drempels aanlopen. Sommige mantelzorgers voelen zich bijvoorbeeld schuldig als ze de zorg even uit handen geven. Mantelzorg is iets wat je uit liefde voor iemand doet, je krijgt er veel waardering voor, wat maakt dat je het ook wil blijven doen. Maar we weten ook dat veel mantelzorgers werken en gezinnen onderhouden en daardoor vaak over hun grenzen heen gaan. Voor hen is respijtzorg geen overbodige luxe.”
Leemtes opvullen
aan het verbeteren van de toegankelijkheid van respijtzorg. Het is een lopend proces dat de komende maanden steeds duidelijker zal worden.”
Meer bekendheid Een van de aanbevelingen die in het onderzoeksrapport gedaan wordt, is werken aan de bekendheid van respijtzorg. “De partijen die al verbonden zijn aan het Haags Mantelzorgakkoord zullen hier zeker een grote rol in spelen, maar we gaan hier ook andere organisaties uit de stad bij betrekken. Intermediairen, zoals huisartsen en ziekenhuizen bijvoorbeeld. Daarnaast zijn er veel organisaties die vrijwillige respijtzorg leveren, zij werken al met elkaar samen, maar ze kunnen mantelzorgers ook doorverwijzen naar collegaorganisaties wanneer ze op dat moment even geen respijtzorg kunnen bieden”, aldus Riëlette.
Drempels wegnemen Naast onbekendheid met respijtzorg zijn er ook psychologische en praktische drempels die mantelzorgers ervan weerhouden respijtzorg in te schakelen. De Stichting MantelZorg probeert al een deel van de drempels weg te nemen door workshops en cursussen te geven (zie agenda op p/ 2). De gemeente kijkt nu of het mogelijk is ook de praktische drempels te verlagen. “Het aanbod respijtzorg moet toegankelijker worden. Mantelzorgers zijn belangrijk in de samenleving. We willen hen ondersteunen, zodat ze met liefde en plezier hun taak kunnen blijven uitvoeren”, besluit Riëlette. •
De gemeente Den Haag zal de uitkomsten van dit onderzoek meenemen in haar beleid voor de komende jaren. Riëlette van Leuven, beleidsmedewerker, legt uit: “We zijn bezig met het opstellen van een nieuw mantelzorgakkoord, dat is nu bijna klaar. Binnen dat akkoord hebben we drie projecten opgesteld, waarvan respijtzorg de grootste is. We kijken waar nu nog leemtes zijn in het beleid en in het aanbod en proberen die op te vullen. We weten dat we op het gebied van professionele “Mantelzorgers werken vanuit hun hart. Zij leveren een respijtzorg een nagenoeg topprestatie door zorg te geven aan hun naaste. Dit is niet uit te dekkend aanbod hebben, drukken in geld, dit is onvervangbaar door professionele zorg. Dit maar het aanbod van is het beste te beschrijven met ‘naastenliefde’. Dit is de ware civil vrijwillige respijtzorg society. Daar moeten we als samenleving zuinig op zijn. Daarom hebben we nog niet wil ik er alles aan doen deze anonieme mantelzorger zo veel helemaal in beeld. De mogelijk te steunen. Niet met alleen mooie woorden maar ook Stichting MantelZorg met een echte helpende hand, met faciliteiten, met informatie, brengt dat nu in kaart, met een even een moment van rust. Daarom moet deze anonieme zodat we bijvoorbeeld mantelzorger een stem en een gezicht krijgen. We moeten weten of we een tekort snappen en weten waar hun behoeften liggen. Ik ben blij dat daar aan aanbod hebben of nu eindelijk onderzoek naar is gedaan.” dat we moeten werken Wethouder Karsten Klein
MantelZorg Den Haag
3
Week van de Mantelzorg 7 t/m 12 november 2011 ‘Mantelzorg: samen zorgen’
De Week van de Mantelzorg is primair bedoeld als blijk van waardering voor mantelzorgers (ontspanning), om mantelzorgers met andere mantelzorgers in contact te brengen (ontmoeting) en om mantelzorgers te informeren over het aanbod van respijtzorg (advies / informatie).
Programma: Dinsdag 8 november - Help de mensen waar u voor zorgt hun vrijheid te vergroten! Maak kennis met de (nieuwe) mogelijkheden op het gebied van hulpmiddelen, financiën, ondersteuning en informatie. Locatie: Gulden Huis, Steenhouwersgaarde 1, Den Haag Tijd: 13.30 - 15.30 uur Organisatie: Voorall en Doe Voorall Mee in samenwerking met OOOM, Al Amal en Stichting MantelZorg Den Haag. Meer informatie: Voorall, voor Hagenaars met een beperking, tel. 070 - 365 52 88, info@voorall.nl, www.voorall.nl.
Woensdag 9 november Respijtzorg & Dementie: Informatieve en inspirerende bijeenkomst met film en discussie. Wat verandert er voor familie en vrienden? Hoe kunt u inspelen op deze situatie en van welke ondersteuningsmogelijkheden kunt u gebruik maken? Locatie: Zuiderpark - Parkoers Tijdstip: 13.30 - 15.30 uur Organisatie: Zebra Welzijn en Stichting MantelZorg.
Donderdag 10 november Lunchdebat op het ROC Mondriaan: Laagdrempelig lunchdebat tussen 12.00 - 13.00 uur op het ROC Mondriaan met studenten, docenten en Stichting MantelZorg over het thema ‘Jong & Mantelzorg’.
4
MantelZorg Den Haag
Donderdag 10 november - Lector Mantelzorg Haagse Hogeschool De lector Mantelzorg Deirdre Beneken genaamd Kolmer houdt haar intree rede op De Haagse Hogeschool.
Donderdag 10 november ‘Zet mantelzorgers in het zonnetje!’ Op dé landelijke Dag van de Mantelzorg zetten HOF en St. MantelZorg mantelzorgers in het zonnetje! Kent u een mantelzorger die altijd klaar staat voor een ander? Wilt u binnen uw organisatie mantelzorgers op deze dag extra waarderen? Laat het ons weten: info@mantelzorgdenhaag.nl of tel. 070 - 346 87 01.
Zaterdag 12 november MantelzorgFestival in het Nutshuis Op zaterdag 12 november is het weer uw dag. Van 13.00 tot 16.00 uur vindt in Het Nutshuis het MantelzorgFestival plaats. Na de opening door wethouder Karsten Klein kunt u deelnemen aan culturele, informatieve en gewoon gezellige of ontspannende activiteiten. U kunt bijvoorbeeld genieten van een stoelmassage of heerlijke manicure, maar u kunt natuurlijk ook op zoek gaan naar uw talent op de inspiratiemarkt of een van de vele optredens bijwonen. Er is voor ieder wat wils! Het MantelzorgFestival is gratis toegankelijk en aanmelden is niet nodig. Kom ook naar Het Nutshuis aan de Riviervismarkt 5 en neem gerust een mantelzorger mee! Meer informatie over de Week van de Mantelzorg 2011 vindt u op www.mantelzorgdenhaag.nl.
De gratis Mantelzorgpas met aantrekkelijke kortingen! De gemeente Den Haag vindt het belangrijk om de mantelzorgers te ondersteunen, dat doet zij door middel van de mantelzorgpas. Op vertoon van deze pas profiteert u van leuke aanbiedingen. U krijgt bijvoorbeeld korting bij bioscoop- en theaterbezoek, welness-/sportcentra, restaurants en nog veel meer. Mantelzorgpashouders ontvangen gratis het ‘Mantelzorg Magazine’, de digitale nieuwsbrief en het ‘Iedereen Magazine’ van HOF waar alle kortingen in staan vermeld. Aanvragen mantelzorgpas en magazine: www.mantelzorgdenhaag.nl.
Stichting MantelZorg Den Haag Stichting MantelZorg Den Haag ondersteunt mantelzorgers in Den Haag en behartigt hun belangen. De consulenten van Stichting MantelZorg voorzien mantelzorgers van informatie, advies en praktische en emotionele ondersteuning. Daarnaast bemiddelen zij bij de inzet van professionele en vrijwillige respijtzorg en organiseren zij presentaties, gastlessen en workshops. Stichting MantelZorg Torenstraat 172 (3e etage) 2513 BW Den Haag Tel. 070 - 346 87 01 (van maandag tot vrijdag van 9.00 tot 16.30 uur) info@mantelzorgdenhaag.nl www.mantelzorgdenhaag.nl