Ugly Food Omdat een kromme komkommer net zo lekker is
000
je een dergelijk principe toe in je eigen onderneming? Daar breken knappe knoppen van onder meer Volkswagen, Phillips en VDL zich het hoofd over. Sandra (Studio Baan): “We willen bedrijven erop wijzen dat consumenten er steeds meer behoefte aan hebben dat zij op een verantwoorde manier produceren. Onze maatschappij is de laatste twintig jaar doorgeslagen in een overconsumptief gedrag. Door de recessie worden mensen echter gedwongen bewuster met geld en de wereld om zich heen om te gaan.”
Typ op je navigatie ‘innovatie Venlo’ in en de monotoon ingesproken instructies sturen je naar Noorderpoort 45. Het Blue Innovation Center om precies te zijn. Daar waar volgens het blauwe economie-principe van Gunther Pauli op Champions League-niveau gewerkt wordt aan een duurzame manier van produceren en consumeren. Dat moet in 2020 resulteren in 100 nieuwe ideeën en 20 bedrijven. Sandra Baan is één van de topspelers. Het zijn ook haar vleugels waaronder enkele jaren geleden de proteststem Ugly Food ontstond. Tekst: Cindy Brouns | Fotografie: Paul Rous en Studio Baan
aar eigen zeggen heeft ze in de loop der jaren wel geleerd dat ze haar dromen om de wereld te verbeteren af en toe met realisme moet begrenzen. Toch blijft het vuur bij Sandra Baan diep van binnen branden. De plastic soep (per jaar komt er naar schatting acht miljoen ton plastic in de zee terecht), waar ook onze Limburgse Maas toe behoort, de 40 miljoen kilo fruit en groenten die we in Nederland jaarlijks weggooien: een greep uit de duurzaamheidsvraagstukken die Sandra fascineren.
“Wat voor wereld willen we voor onze kinderen achterlaten?”
40 MILJOEN KILO
Anno 2016 moet alles dan ook gezonder en duurzamer van de steeds bewuster wordende consument. Een tendens waar Sandra’s gedachtegoed zich thuisvoelt. Een initiatief als Ugly Food werd vier jaar geleden in het leven geroepen, maar begint nu pas echt te landen. Een bezoek aan een teler in Westland gaf Sandra destijds het vereiste duwtje in de rug om middels Ugly Food een proteststem te laten horen. “Ik bezocht een tomatenkweker in Westland
OVERCONSUMPTIEF GEDRAG
In het Blue Innovation Center komen ondernemers samen die op zoek zijn naar kruisbestuiving en open innovatie. Samen wordt er vanuit de blauwe economie-overtuiging gewerkt aan duurzaamheid. Duurzaamheid die het resultaat moet zijn van een productieproces dat net zo geïntegreerd is als ons ecosysteem. Dat klinkt logisch, maar hoe pas 000
die aan McDonald’s levert. Die tomaten moeten aan een aantal eisen voldoen: een doorsnede van zeven centimeter en een dieprode kleur. Op de sorteerband wordt daar door een elektronisch oog op geselecteerd. Alle tomaten die afwijken worden weggegooid, terwijl het goed voedsel is waar verder niets mis mee is. Ik begrijp dat er normen zijn waar voedsel aan moet voldoen, maar we zijn daar de laatste jaren gigantisch in doorgeslagen. Er wordt jaarlijks in Nederland 40 miljoen kilo groente en fruit door de agrarische sector weggegooid.” UGLY FOOD
Sandra Baan
WE WILLEN BEDRIJVEN EROP WIJZEN DAT CONSUMENTEN ER STEEDS MEER BEHOEFTE AAN HEBBEN DAT ZIJ OP EEN VERANTWOORDE MANIER PRODUCEREN 000
“Nederland is een agrarische koploper. We zijn erg goed geworden in het veredelen van groente en fruit en zijn gewend een perfecte tomaat te telen.” Daardoor is een nieuwe standaard ontstaan en alle producten die daar het geringste van afwijken, het door Sandra benoemde Ugly Food, belanden op de afvalberg. Zo is een komkommer van oorsprong krom, maar door de jaren heen ontwikkeld tot een kaarsrecht exemplaar dat probleemloos in kratten past. De kromme exemplaren, die net zo goed smaken en alleen in vorm afwijken, worden resoluut van de sorteerband gegooid. Resoluut, maar met pijn in het hart, aangezien de teler onder druk van de afnemer geen andere keuze rest. Sandra: “Onze tuinbouw is super bezig hoor. Veel mensen weten niet dat ze al 99,3 procent biologisch
produceren. Telers mogen het alleen niet biologisch noemen, omdat er voor 0,7 procent van de bestrijdingsmiddelen geen vervanging kan worden gevonden.” PROTESTSTEM
Ugly Food is vooral opgezet om een proteststem uit te dragen. “Ik wil mensen aan het denken zetten over feit dat we zoveel onnodig weggooien.” Sandra’s inspanningen werpen de laatste jaren hun vruchten af. Steeds meer bedrijven en veilingen staan op, waardoor er meer ruimte in de markt ontstaat voor de zogenaamde b-keuze. Zo wordt Ugly Food versneden tot eindproduct of wordt het bijvoorbeeld gebruikt om sap uit te halen. Als het aan Sandra ligt, gaat in de nabije toekomst ook een aantal pop-up restaurants onder het label Ugly Food aan de slag met de ietwat afwijkende giften van moeder natuur.
DUURZAAMHEIDSVRAAGSTUK
Nu dit duurzaamheidsstatement geland is, heeft Sandra’s haar aandacht op een volgend dilemma gevestigd: de zogenaamde plastic soep. In onze oceaan is een drijvende vuilnisbelt ontstaan door enorme hoeveelheden plastic afval. Hoewel de Maas niet alleen op de landkaart, maar ook in onze roots een rode draad vormt, lijken de Limburgers zich dit milieuprobleem nog niet aan te trekken. “Dit is een van de duurzaamheidsvraagstukken die we moeten borgen om onze kinderen fatsoenlijk te kunnen achterlaten. De twintigers van nu zijn daar gelukkig steeds meer mee begaan. Het is een generatie met een softe kant, die anders in het leven staat.”
Het Venlose Valuas was het eerste restaurant dat Ugly Food in de keuken verwelkomde. Marcel Swaghoven: “Het initiatief is geweldig! Maar zolang deze initiatieven niet van hogere hand worden aangestuurd, dan blijft het alleen bij een proef en zet het geen
PLANTEN MELKEN
zoden aan de dijk. Een kromme paprika of
Niet alleen binnen Studio Baan broeit het, ook in de rest van het Blue Innovation Center ontstaan
komkommer is net zo lekker als een rechte. Alleen al de hoeveelheden die weggegooid worden, zijn beangstigend.”
000
Marcel Dings (DingsAardbeien en Brookberries) en kolenteler Dave Duijf adopteerden het gedachtengoed van Ugly Food vanaf dag één. Ze leggen u uit waarom. Marcel: “Als aardbeienteler en voedselproducent in zijn algemeenheid streef je naar een gezond, mooi en lekker product. Het lukt echter nooit om een 100 procent klasse 1 product te maken, en er zitten altijd wel wat afwijkende vormen en maten tussen onze producten. Die zijn niet minder gezond, of minder lekker, maar minder mooi in de ogen van de huidige consument. Hiervoor zoeken we dan altijd alternatieve aanwendingen. Dit kunnen andere klanten zijn die liever iets minder betalen voor een minder mooi product of andere toepassingen, zoals verwerken in sappen, jam of yoghurt. Project Ugly Food helpt ons om uit te leggen dat een iets minder mooi product echt niet
bijzondere innovaties. Zo wordt er in samenwerking met de HAS hogeschool onderzocht wat de mogelijkheden zijn van organisch afval, de schillen van aardappelen en wordt er behang ontwikkeld van plantaardige reststromen. Een van de parels van het Blue Innovation Center is Flora Fluids. Deze nieuwe onderneming ontwikkelt en realiseert in samenwerking met de TU-Delft een nieuwe oogstmachine voor het winnen van inhoudsstoffen uit planten. Extra interessant in de wetenschap dat het sap van de taxus een belangrijk ingrediënt van chemomedicatie is. “Limburg is straks één van de koplopers in Europa, mede doordat er door de provincie ruimte geboden wordt voor dit soort initiatieven.”
ER WORDT JAARLIJKS IN NEDERLAND 40 MILJOEN KILO GROENTE EN FRUIT DOOR DE AGRARISCHE SECTOR WEGGEGOOID 000
onder doet in smaak en gezondheid. De prijs kan zelfs wat aantrekkelijker zijn, want daar blijft de consument toch gevoelig voor natuurlijk!” Dave: “Ik omarm het initiatief omdat we overtollig voedsel in Nederland hebben. We gooien producten weg die iets slechter zijn. In het geval van kool wil dat zeggen het rond in plaats van eivormig is. Of dat de kool helemaal wit is en geen groen blaadjes heeft. Dan is de veronderstelling dat de kool slecht is, maar dat is niet zo. Een dergelijke kool is hetzelfde als de super klasse 1. Wij als tuinders krijgen altijd het onderste van de prijs, mits er in de hele wereld tekort is. Ugly Food draagt dat allemaal uit.”
Halverwege Sandra’s betoog verschijnt het schaamrood al op mijn kaken als ik mezelf op de AGF-afdeling de mooiste tomaten zie uitkiezen die later verpulverd worden voor een pastasaus. Maar een samenzijn met deze powervrouw brengt meer dan dat teweeg. Gemotiveerd door haar enthousiasme voel je de oncontroleerbare drang om meer te betekenen voor de maatschappij. Zolang Sandra met haar team op de Noorderpoort gevestigd blijft, kent het Blue Innovation Center geen moment rust.