HET VERLEDEN ALS BASIS VOOR DE TOEKOMST
Met de verrijzenis van het Thor Park, hotspot voor technologie, energie en innovatie, weet Genk de internationale ogen op zich gericht. De plek waar ooit steenkool gewonnen werd, is anno 2016 hét Europese verzamelpunt voor onderzoek naar duurzame energie. De fundamenten uit het verleden worden gebruikt om een nieuwe dynamiek in de stad te creëren die breder is dan zuiver economisch. Tekst: Cindy Brouns I Fotografie: Paul Rous en Print Media Productions
000
et veel natuurlijke rijkdom heeft Genk nooit mogen pronken. Het was lange tijd een onbeduidend gebied in de Kempen. Dat verandert in de nacht van 1 op 2 augustus 1901 als boormeester Koton zijn gereedschap in As 541 meter de diepte instuurt. De daaropvolgende ochtend verspreidt het nieuws zich via een telegram: ‘Kohle angebohrt’. De mijnnijverheid die volgt, is de start van een enorme economische groei. Genk staat vooraan tijdens de eerste industriële revolutie. De migratiegolven die daarop volgen, doen het inwonersaantal exponentieel groeien van een schamele 1.500 naar de 65.000 inwoners die men vandaag de dag kent. De gastarbeiders die vanuit landen als Spanje, Portugal, Turkije, Italië en Oekraïne op zoek zijn naar een boterham zorgen voor een cultureel rijke bevolking. Ook vandaag de dag is 55 procent van de Genkse bewoners van een andere origine.
INDUSTRIËLE REVOLUTIE
De eigen energiebronnen van Genk (de mijnsites Winterslag, Waterschei en Zwartberg) waren van groot belang voor België. Met de komst van Ford en staalbedrijf Aperam profiteert Genk ook mee tijdens de tweede industriële revolutie. De stad maakt na de sluiting van de mijnen een geslaagde transitie door, van mijnnijverheid naar industriële maakeconomie. Eind 2014 bereikt de Genkenaren echter onheilspellend nieuws: Ford, met 6.000 werknemers de belangrijkste werkgever in de regio, sluit wegens overcapaciteit in Europa zijn deuren. Genk is op dat moment de derde industriestad van Vlaanderen en voelt dat de radertjes weer in gang moeten worden gezet. VOORAVOND
Burgemeester van Genk Wim Dries: “Even daarvoor, aan het begin van de eeuwwisseling, voelden we dat we aan de vooravond stonden van een nieuwe industriële revolutie die gestoeld was op creativiteit, innovatie en hernieuwbare energie. Om weer op die eerste rij te zitten, hebben we erover nagedacht hoe we de transitie van maakeconomie naar een innovatieve en creatieve kennis- en maakeconomie kunnen realiseren.” De wortels van de oplossing blijken in het verleden te liggen. Terwijl de mijnsite van Zwartberg werd getransformeerd in een traditioneel bedrijventerrein en Winterslag met C-mine een bron van creativiteit en beleving werd, waren de 100 hectare van Waterschei nog zonder toekomst. 000
enk besloot op de fundamenten van het rijke mijnverleden aan een nieuwe toekomst te bouwen: Thor Park. Een technologiepark met internationale uitstraling en activiteiten waar interessante verbindingen gelegd worden tussen onderzoek & ontwikkeling, innovatie, bedrijvigheid, talentontwikkeling en stedelijkheid. Thor Park biedt onderdak aan innovatieve ondernemingen en organisaties, aan denkers en doeners, en profileert Genk als slimme technologiestad van de toekomst. Burgemeester Dries: “De mijnen zijn de motor van een regionale en maatschappelijke ontwikkeling geweest. Met Thor Park bouwen we iets dat diezelfde functie vervult. In tegenstelling tot in Nederland is het erfgoed hier goed bewaard gebleven. Toen we besloten de mijnsite verder te ontwikkelen, kon dat, wat ons betreft, enkel met respect voor het verleden.” Op de basis van het zwarte goud wordt een creatieve en innovatieve kennis- en maakeconomie aangezwengeld. KLOPPEND HART
Net als bij de Chemelot Campus in SittardGeleen moeten kennisinstellingen, het bedrijfsleven en de overheid in een triple helix formule de handen in elkaar slaan. Die basis moet Thor Park transformeren tot dé Europese hotspot op het gebied van technologie, energie en innovatie. Het park bestaat uit vijf zones.
000
Het voormalig hoofdgebouw van de mijn van Waterschei wordt met een multiculinair horecaplein, vergaderruimtes, flex kantoren, auditorium en receptie hét kloppend hart van het park. In het daarachter gelegen wetenschapspark werken kennisinstellingen, bedrijven en onderzoeksinstituten in de vorm van partijen als LRM, KU Leuven en Stad Genk samen op het gebied van (high)tech innovaties.
het wetenschapspark. Onderzoeksinstellingen KU Leuven, VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek), Imec (spin-off van KU Leuven) en U Hasselt doen hier onderzoek naar duurzame energie en intelligente energiesystemen. Door alle versnipperde kennis over duurzame energie te bundelen in EnergyVille mikt men op een plek in de Europese top vijf op het gebied van innovatief energieonderzoek.
ONDERWIJS
INTERNET DER DINGEN
Verder is er ruimte voor ondernemen, op het hoogwaardig bedrijvenpark en in de IncubaThor. Er is ruimte voor kennis-, diensten- en productiebedrijven actief in technologie, energie, ICT, engineering, systems, living lab en Smart City-toepassingen. Daarnaast is er ruimte voor individuele bedrijfsvestigingen. Dan is er nog een technologie- en talentencampus waar in een uniek model rond vier grote branches gewerkt wordt: elektriciteit & electronica, gaming & ICT, heating & cooling en construction. Burgemeester Dries: “Dat zijn vier grote sectoren die nog relatief traditioneel zijn, maar wel de fundamenten vormen van de omvorming. We hebben mensen nodig die nieuwe ontwikkelingen straks kunnen uitrollen. We brengen hier verplicht onderwijs voor jongeren, maar ook vrije keuze onderwijs voor volwassenen die zich willen laten omscholen en verplicht omscholingsonderwijs voor werklozen.”
In het onderzoek naar duurzame energie is een grote rol weggelegd voor het internet der dingen (semi-intelligente apparaten die communiceren met personen en andere objecten en op basis daarvan autonome beslissingen nemen). Met de komst van de elektrische auto is bijvoorbeeld een grote stap richting duurzaamheid gezet, maar toch zijn we er nog lang niet. Nu moet de innovatie nog toepasbaar gemaakt worden. “Op de batterij van een elektrische auto kan een huis probleemloos drie dagen draaien. Een overcapaciteit als je kijkt naar het aantal kilometers dat je gemiddeld per dag rijdt. Je kunt dus veel slimmer omgaan met het opladen en afladen van die batterij.” De burgemeester geeft nog een voorbeeld. “Iedereen heeft thuis een koelkast, vaatwasser of wasmachine. Grote verbruikers van elektriciteit die we slim willen maken. Zou het met het oog op duurzame energie bijvoorbeeld niet veel interessanter zijn als de wasmachine draait als er veel zonlicht of wind voorhanden is?”
ENERGYVILLE
De vijfde zone is niet hightech en innovatief, maar daardoor niet minder belangrijk. Eén derde van het gehele terrein, 30 hectare, is in de geest van Nationaal Park Hoge Kempen gereserveerd voor een groen recreatiegebied. “In 2018 hopen we met Thor Park, C-mine, Nationaal Park Hoge Kempen en de ruime omgeving Unesco Werelderfgoed te zijn. Die aanvraag loopt inmiddels.” Terwijl u dit leest, heeft Energyville net haar deuren geopend op
NIEUWE MOTOR
Het zijn voorbeelden van het type onderzoek dat in EnergyVille gedaan wordt. “Als je dat soort modellen doorontwikkelt, heb je ook meer hernieuwbare energie nodig. We geloven er daarom in dat dit soort kennisinstellingen ook de maakeconomie aantrekt. Als je bijvoorbeeld overal slimme meters gaat installeren, moeten die slimme meters ook geproduceerd worden. Vervolgens moeten ze
“Zou het met het oog op duurzame energie bijvoorbeeld niet veel interessanter zijn als de wasmachine draait als er veel zonlicht of wind voorhanden is?” ook nog daadwerkelijk geïnstalleerd worden. Met het oog daarop moeten er ook weer mensen opgeleid worden. Zo resulteert het terrein in een nieuwe motor, niet alleen in duurzame energie, maar ook in technologie en het creëren van werkgelegenheid. Op die manier maken we de transitie naar innovatie en creatieve kennis- en maakeconomie, met EnergyVille als omslagpunt.”
000
ver de naam van de hotspot op het gebied van technologie, energie en innovatie hoefde men in Genk niet lang na te denken: Thor, naar de god van de donder die opgevoed werd door twee bliksemschichten. “Thor bracht orde in de chaos. Als het gaat over duurzame energie, is dat ook wat EnergyVille doet in het versnipperde landschap van onderzoek. We hopen dat Thor Park de motor is van een nieuw economisch weefsel dat deze regio optilt.” De dondergod zou de sterkste onder de goden en tevens beschermheer van de mensen zijn. Een functie die zijn 100 hectare grote naamgenoot ook voor de Genkenaren moet vervullen. SMELTKROES
Al drie maal staat Genk voorop bij een industriële golf, maar telkens is dit noodgedwongen. Het einde van het tijdperk van het zwarte goud, de sluiting van Ford: het waren rampzalige scenario’s waar de stad en haar inwoners alleen aan wisten te ontsnappen door een creatief en innovatief beleid. Onder bestuurders die niet bang zijn voor vernieuwing, maakt Genk een omslag. Deze transformatie vindt zijn basis in Thor Park. Gevestigd op de voormalig mijnsite, tekenend voor de nieuwe toekomst waar op de wortels van het verleden gebouwd wordt.
000
Dat ook deze derde transitie weer succesvol lijkt te worden, dankt Genk aan haar verleden. In een smeltkroes van culturen was er honderden meters onder de grond tijdens de mijnnijverheid sprake van eendracht en samenhorigheid. In de mijn was iedereen zwart. Die verbondenheid loopt nog altijd als een rode draad door de Genkenaren en zorgt voor een veerkrachtig karakter.
Burgemeester Wim Dries en parkmanager Kathleen Sterckx
C-MINE De overgebleven beschermde mijngebouwen op het terrein van Winterslag hebben een invulling van creatieve belevenis gekregen onder de naam C-mine.
SMART CITY
Inhoudelijk werkt de
Onder de vleugels van Thor Park maakt Genk de shift naar een Smart City, waar geïntegreerd wordt gekeken naar een verbetering van de kwaliteit van het leven door het gebruik van technologische innovaties. Daarbij wordt er ook bottom up gewerkt door bewoners te betrekken in de ontwikkeling die de stad doormaakt. “Door technologische innovaties toepasbaar te maken, zetten we onze resources zo gericht mogelijk in. Dan heb je het over het beperken van energie, waterverbruik, maar ook over het optimaal gebruiken van grond en het inzetten van ons talent. Die driehoek van kwaliteit van het leven, het efficiënt inzetten van resources én het toepassen van technologie en innovatie bepalen een Smart City.”
creatieve hub rond
UITDAGINGEN
Toch is Genk er nog niet, er liggen nog een hoop uitdagingen in het verschiet. Daar is ook de burgemeester zich van bewust. “Alle drie de mijnsites zijn in ontwikkeling, maar hoe verbind je die met elkaar? Dat is ontzettend belangrijk.” Ook de manager van Thor Park Kathleen Sterckx is overtuigd van de potentie van Thor Park maar hoopt dat er ook meer over de grens gekeken kan worden. “In Europa wordt veel gesproken over grenzeloze samenwerking, maar toch komt dat in de praktijk nog niet helemaal uit de verf. Door simpele administratieve beslommeringen is het nog moeilijk om projectmatig euregionaal samen te werken.” Ze verwacht dat het nog enige tijd duurt eer het Thor Park
vier pijlers: educatie, creatieve economie, creatieve recreatie en artistieke creatie en presentatie. Met een hogeschool gespecialiseerd in diverse artistieke afstudeerrichtingen, een incubator voor jonge ondernemers,
ook in Nederland op de kaart staat. “Kijk maar naar Brightlands. Dat timmert toch stevig aan de weg, maar blijft hier in België nog relatief onbekend.” Burgemeester Dries vat treffend samen: “Hoewel Nederland en Vlaanderen dezelfde taal spreken, heb ik niet de indruk dat we elkaar altijd verstaan.”
Het einde van het tijdperk van het zwarte goud, de sluiting van Ford: het waren rampzalige scenario’s waar de stad en haar inwoners alleen aan wisten te ontsnappen door een creatief en innovatief beleid
een cultuurcentrum, een designcentrum, een cinema en C-mine expeditie trekt C-mine jaarlijks zo’n miljoen bezoekers. Er wordt 158 miljoen euro in de verschillende projecten op Thor Park geïnvesteerd. In 2020 zou de eerste ontwikkelingsfase van Thor Park gerealiseerd moeten zijn.
000