Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 9 by Bert Claes

BOEK 9

STADSPROJECT ANTWERPEN - PARAMARIBO 2008

BIJLAGEN

Bert Claes en Wim Debaene Masterproef aangeboden voor het behalen van het diploma van Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning Academiejaar 2009-2010 promotoren:

Hendrik Van Geel Hardwin De Wever Heidi Vandenbroecke

Artesis Departement Ontwerpwetenschappen Opleiding Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen

BOEK 9

STADSPROJECT ANTWERPEN - PARAMARIBO 2008

BIJLAGEN

Bert Claes en Wim Debaene Masterproef aangeboden voor het behalen van het diploma van Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning Academiejaar 2009-2010 promotoren:

Hendrik Van Geel Hardwin De Wever Heidi Vandenbroecke

Artesis Departement Ontwerpwetenschappen Opleiding Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen

INHOUDSTAFEL 4

1 CONTEXT

Ligging en beschrijving van Suriname en Paramaribo

Geograﬁsche ligging Klimaat Historisch-ruimtelijk Sociaalruimtelijk Economisch

Samenwerking tussen Antwerpen en Paramaribo Inleiding Stedenband Evaluatie Stedenband Projectmatige samenwerking Antwerpen-Paramaribo

Beleidscontext in Suriname Politiek-bestuurlijk Juridisch kader Wetgeving inzake de Ruimtelijke Ordening Planningscontext

12 13 13 16 16

18 18 18 24 25

30 30 30 31 32

Studies en afstudeerprojecten Voorgaande onderzoeken binnen de stedenband Antwerpen-Paramaribo

38 50

2 ONDERZOEKSMATERIAAL

Bibliograﬁe Beschrijving van straten en pleinen van de Binnenstad

60 68

Straten

Documenten voorbereiding

Projectdeﬁnitie, 14.04.2008 Ambitienota, 25.04.2008

74 90

Documenten samenwerking Studentenwerving 14.07.2008 - uitnodiging Startworkshop 15.07.2008 - verslag Workshop 28.08.2008 - uitnodiging Workshop 28.08.2008 - verslag Workshop 28.08.2008 - eerste paticipatietechniek: positieve en negatieve aspecten van de Waterkant Workshop 28.08.2008 - tweede participatietechniek: ode aan de Waterkant Workshop 28.08.2008 - derde participatietechniek: samenwerking, ontwerpen aan de Waterkant a.d.h.v luchtfoto en klevers Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - uitnodiging Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - aanwezigheidslijst Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - perstekst Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - brochure

Artikels

100 100 101 104 105 111 112 118 128 129 136 138

142

Fatum, Expansie Hermitage Mall, 29.12.2007 De Ware Tijd, De Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname, 15.07.2008 Parbode, Uitbreidingsplan Cultuurtuin, 17.07.2008 De|n| Antwerpenaar, jong geweld in Paramaribo, 15.09.2008 De West, Stadsbeeld Paramaribo aan verandering toe, 18.09.2008 De Ware Tijd, Zeven projecties ruimtelijke ordening binnenstad, 19.09.2008 Dagblad Suriname, Masterplan van 40.000 euro pas over twintig jaar realiseerbaar, 19.09.2008

BĂŠlem Projectbezoek (27.07.2008-30.07.2008)

INHOUDSTAFEL

Map met visitekaartjes DVD STVS, actualiteitenprogramma Suriname Vandaag, 11.09.2008

142 143 145 147 148 149 150

152 152

156 169

LIJST MET KAARTEN kaart 1.1 | Situering van Suriname in Zuid-Amerika kaart 1.2 | deelgebieden van Suriname kaart 1.3 | luchtfoto van Paramaribo kaart 1.4 | Monumenten in het UNESCO-gebied kaart 1.5 | Bestemmingsplan Binnenstad (1998) kaart 1.6 | Structuurschets voor Paramaribo kaart 1.7 | Voorstel globaal tracé kaart 1.8 | Voorstel globaal tracé kaart 1.9 | Rivieroever als balcon kaart 1.10 | Analyse van bebouwing, typologieën, eigenaars en monumenten kaart 1.11 | Ontwikkeling van Paramaribo, van 1850 tot 2005 kaart 1.12 | Schelpenritsen haaks op de rivieroever, als basis voor de Stadsplattegrond kaart 1.13 | Synthese gewenste ruimtelijke structuur kaart 1.14 | Synthese bestaande ruimtelijke structuur kaart 1.15 | Synthese gewenste ruimtelijke structuur, ontwerp Rivieroever kaart 1.16 | Bepalen gridmodel over het WNZ-gebied kaart 1.17 | Projectenkaart Weg naar Zee kaart 2.1 | Stratenplan Paramaribo kaart 2.2 | Stratenplan Bélem

12 13 17 34 35 39 41 43 46 47 50 51 52 53 53 54 55 66 151

LIJST MET FIGUREN figuur 1.1 | Tijdsdelen binnen de samenwerking Antwerpen-Paramaribo figuur 1.2 | Model samenwerking tussen Antwerpen en Paramaribo figuur 1.3 | Schematische weergave convergentie stadscentrum (links) en invloed ringweg op het bestaande netwerk (rechts) figuur 1.4 | Cruisterminal figuur 1.5 | Visierichtlijnen ontwikkeling Paramaribo, afwerking van stedelijke rand, verkeerstructuur, voorzieningen

18 28 40 49 55

8 56 59 152 152 153 153

foto 1.1 | Langs de Ringweg, (buiten de Binnenstad)

BIJLAGE 1

CONTEXT

CONTEXT 10

Dit boek â&#x20AC;&#x2DC;Contextâ&#x20AC;&#x2122; werd samengesteld als bijlage omwille van het feit dat ze vooral het kader vormt van het onderzoek en omdat de onderdelen niet meteen het onderwerp, maar eerder een bijdrage aan het onderzoek zijn. Het voorliggend onderzoek speelt zich af in Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. Deze bijzondere stad is het speelterrein en onderwerp van het onderzoek. Er wordt dan ook eerst ingegaan op een korte introductie van het land en de hoofdstad, wat de lezer in staat moet stellen om het onderwerp van het onderzoek beter te kunnen situeren. Voor geĂŻnteresseerden die meer willen weten over Suriname en Paramaribo bestaat er al een uitgebreide beschrijving van de algemene ruimtelijke context van Paramaribo en Suriname, namelijk Boek I Kader uit het voorgaand onderzoek van 2006 (Adams et al., 2007). Enkele onderdelen uit deze studie worden ook in dit boek aangehaald, omdat voldoende kennis over de context van belang is om het onderzoek volledig te kunnen begrijpen. Voor een meer inhoudelijke en ruimtelijke lezing van de stad en haar onderdelen, wordt verwezen naar boek 2 (Binnenstad van Paramaribo). Eerder gevoerde onderzoeken vormen dan ook een aanknopingspunt en een kader om in verder te werken. Om het onderzoek ten volle te kunnen begrijpen, dient het verder te worden uitgeklaard. Hierin wordt er niet enkel gefocust op de aard, de inhoud en de resultaten van de samenwerking, maar ook op de evoluties binnen de manieren van samenwerken. Ook de directe onderzoeksomgeving wordt nader toegelicht, dit zowel op vlak van de wetgeving en beleidsdocumenten, als relevante studies en afstudeerprojecten die een aanknoping vormen met het onderzoek. Binnen de uitwerking van dit boekdeel wordt er getracht om maximaal te steunen op bestaande teksten uit eerder onderzoek binnen de samenwerking tussen Antwerpen en Paramaribo. Op die manier wordt gefocust op de toegevoegde waarde van dit onderzoek en kan voor dubbel werk worden tegengegaan. Er wordt steeds verwezen naar het reeds gevoerde onderzoek en de reeds opgeleverde teksten.

LIGGING EN BESCHRIJVING VAN SURINAME EN PARAMARIBO

Suriname is een land dat vroeger (tot 1975) tot het Koninkrijk der Nederlanden behoorde, waardoor 35 jaar later de ofﬁciële voertaal nog steeds het Nederlands is. Dit is maar één van de bijzonderheden die Suriname hebben gevormd. Dit hoofdstuk geeft een beknopte beschrijving om de ligging en situatie van Suriname en Paramaribo beter te kunnen begrijpen. De meeste passages werden overgenomen van het boek I Kader uit het voorgaand onderzoek van 2006 (Adams et al., 2007), waarbij deze lezing dient om op een snelle manier meer te weten te komen over het land Suriname en de hoofdstad Paramaribo. Voor een uitgebreidere uitleg wordt dus verwezen naar boek I Kader (Adams et al., 2007).

Geograﬁsche ligging

CONTEXT

“De republiek Suriname is gelegen aan de noordkust van Zuid-Amerika, in het westen grenzend aan Guyana, in het oosten aan Frans-Guyana en in het zuiden aan Brazilië. In het noorden grenst het land aan de Atlantische Oceaan. Suriname zelf kent een oppervlakte van 163.820 km2 en is hiermee 5,5 maal zo groot als België.” (Adams et al., 2007: 9)

kaart 1.1 | Situering van Suriname in Zuid-Amerika bron: bron: Blufpand, 2006, p. 22

Hoewel Suriname ruimtelijk bij het grondgebied van Zuid-Amerika behoort, wordt

het historisch, cultureel en sociaaleconomisch wel tot de Caraïbische regio (Caricom) gerekend, eerder dan dat zij bij de LatijnsAmerikaanse landen horen. Dit komt doordat de Caraïbische landen ontstaan zijn als plantagekoloniën, waaronder ook Suriname met Paramaribo. Het zijn vaak nog landen in ontwikkeling en nog sterk afhankelijk van het buitenland. Ze hebben op politiek, economisch en cultureel vlak een onevenwichtige relatie met het ‘moederland’. (Adams et al., 2007: 38-39) De hoofdstad Paramaribo is de grootste stad van het land en is gelegen in de kustvlakte van Suriname aan de linkeroever van de Surinamerivier. Dit is de meest noordelijke gordel die zich uitstrekt over een lengte van 350 km. Het is een lange strook laagland en het meest gecultiveerde en daardoor ook meest verstedelijkte deel van Suriname. Twee andere deelgebieden zijn de savannegordel (10 %) en het binnenland dat ongeveer 80 % van het Surinaamse grondgebied inneemt. (Adams et al., 2007: 9-12)

Klimaat Qua klimaat is het in Suriname aangenaam vertoeven, of toch niet? Het tropisch regenwoudklimaat zorgt voor een temperatuur tussen 24 en 36 graden en de vochtigheids-

graad bedraagt er gemiddeld 80 %. De bekende regentijden zorgen voor hevige regenval, die vaak voor waterproblemen zorgt. (Adams et al., 2007: 9-12)

kaart 1.2 | deelgebieden van Suriname bron: Adams et al., 2007: 10

Historisch-ruimtelijk De oorspronkelijke bewoners van Suriname zijn de Indianen, momenteel wonen zij nog in het binnenland in dorpen bijeen. (Adams et al., 2007: 13) Suriname is sinds 1975 onafhankelijk en werd daarvoor bijna permanent gekoloniseerd. De eerste verantwoordelijk hiervoor waren de Nederlanders in 1613 met een handelspost aan de Surinamerivier, ter hoogte van het huidige Paramaribo. “De

stad ligt langs de linkeroever van de benedenloop van de Surinamerivier en is ontstaan vanuit een kleine versterkte handelsnederzetting, gesticht nabij het indianendorp Parmurbo of Parmarbo.â&#x20AC;? De Engelsen waren op hun beurt pas ĂŠchte kolonisten, onder leiding van Francis Willoughby namen ze de handelsvesting over en werden de eerste (tabak- en suiker) plantages aangelegd. Om deze plantages te verdedigen werd het fortje van de Nederlanders versterkt tot Fort Willoughby. De kolonisten vestigden zich eerst in Torarica om nadien in 1665 naar fort Willoughby en de stad Paramaribo te verhuizen.

CONTEXT

In 1667 werd het gebied met ruim 175 plantages en 4000 kolonisten heroverd door de Nederlanders, onder leiding van de zeeuw Abraham Crijnssen. In ruil kregen de Engelsen de kolonie Nieuw-Nederland met de nederzetting Nieuw-Amsterdam (het latere New York). De Nederlanders doopten het fort om tot Fort Zeelandia, het centrum van de nieuwe kolonie. (Adams et al., 2007: 14) In 1683 zorgde de gouverneur Cornelis Van Aerssen van Sommelsdijck voor een planmatige aanleg van de stad, de eerste stadsontwikkeling. Gedurende twee eeuwen wordt de plantagekolonie verder gezet, wat zijn invloed heeft gehad op de economische

en ruimtelijke ontwikkeling van Suriname en Paramaribo in het bijzonder. Er werden na de Indianen Afrikaanse slaven als werkkrachten ingezet. Later werden ook Chinese, Brits-Indische en Javaanse contractarbeiders gehaald. Paramaribo werd een bestuurs- en handelscentrum en schakel tussen de kolonie en Nederland. (Adams et al., 2007: 16) De aanleg van plantages zorgden voor een planmatige organisatie van de ruimte, deze structuur van percelen is tot op vandaag nog duidelijk waarneembaar. In het begin van de 19e eeuw was de stad Paramaribo nagenoeg niet veranderd, maar door de grote toestroom van ex-slaven was er een eerste grote stadsuitbreiding van Paramaribo. Sinds dan was er van een gestructureerde groei geen sprake meer. (Adams et al., 2007: 25) De Tweede Wereldoorlog veranderde Suriname in een belangrijk militair gebied. Suriname beschikt immers over heel wat grondstoffen, waaronder bauxiet, dat van groot belang was voor de Amerikaanse vliegtuigindustrie. Als herinnering aan de oorlog ligt het Duits handelsschip Goslar nog steeds te roesten in de Surinamerivier. (Adams et al., 2007: 26) Na de Tweede Wereldoorlog werd Suriname minder belangrijk voor Nederland, alle aandacht ging naar Oost-IndiĂŤ. De stad groeide voort met onder andere aanleg van woon-

wijken op vroegere plantagegronden. In 1965 trok de stadselite weg uit het centrum, waardoor de woonfunctie in het stadscentrum verdween en plaats maakte als zakencentrum. (Adams et al., 2007: 27) Door de urbanisatie van de jaren ’60 ontstond er ook een grote verkeersstroom richting de stad en steeds meer woonwijken werden ontwikkeld zonder het verkeersprobleem op te lossen, dit is tot op vandaag nog niet verbeterd. In 1975 werd Suriname onafhankelijk verklaard door Koningin Juliana van Nederland en werd het Republiek Suriname. Dit wekte kritiek en ontevredenheid op bij heel wat Surinamers. Hierop volgde in 1980 een militaire staatsgreep door Desi Bouterse. Deze dictatuur leidde even tot orde, maar leidde nadien tot verzet en in 1982 werden de bewuste ‘Decembermoorden’ gepleegd in Fort Zeelandia op vijftien tegenstanders van het militaire regime. Tot 1989 ging Suriname gebukt onder leiding van Desi Bouterse. In 1990 pleegde het leger een nieuw coup en de daarop volgende verkiezingen werden gewonnen door oude fracties. In de jaren ’90 waren er nog weinig ruimtelijke ontwikkelingen en in 1995 werd Suriname lid van de Caricom.

Opmerkelijk zijn nog de bouw van de Wijdenboschbrug, waardoor Commewijne ook verstedelijkt werd. Anno 2000 bedroeg de oppervlakte van het stedelijk gebied van Paramaribo al 7 500ha. (Adams et al., 2007: 31) Suriname telde in 2004 492 829 inwoners. Gezien de oppervlakte van het land is dit cijfer zeer laag. De grootste concentratie is echter in Paramaribo te vinden, waar bijna de helft van de bevolking woont met een sterke spreiding op het grondgebied. Dit is te verklaren door afwezigheid van hoogbouw, grote kavels en veel vrijstaande woningen. (Adams et al., 2007: 41)

Sociaalruimtelijk

Economisch

Een opvallend gegeven in Suriname is de rijke aanwezigheid van culturen. De indianen zijn inheems, de Afrikanen waren de eerste slaven, de afstammelingen hiervan zijn de Creolen. De grootste groep zijn de ex-contractarbeiders Hindoestanen, zij zijn minder geürbaniseerd dan de Creolen. De Javanen zijn ook ex-contractarbeiders en hebben over het algemeen een lager inkomen. Guyanezen vormen eveneens een opvallende migrantengroep, net zoals Brazilianen, blanken, Libanezen, Chinezen en Portugese Joden.

In de koloniale tijd werd de economie sterk bepaald door de plantages, waarbij de plantagestructuur de nederzettingen en de ontwikkeling van de kuststrook heeft bepaald. Hierbij nam Paramaribo een centrumfunctie in ten opzichte van het hinterland en de verbinding met Nederland. Na de afschafﬁng van de slavernij kende de plantage-economie haar neergang en werd de economie overgenomen door ontginning van bauxiet en goud. Tijdens de jaren tachtig was er een enorme emmigratie vanuit Suriname naar Nederland, dit kwam door de instabiele politieke situatie. In de jaren negentig kende de bauxietindustrie een groot succes. Door de huidige globalisering wordt er geëvolueerd naar ontwikkelingsfondsen en donoren vanuit andere delen van de wereld (en niet alleen Nederland). Regionalisering met een aantal Latijns-Amerikaanse landen en Caraïbische partners zal de economische toekomst verder bepalen. (Adams et al., 2007: 90, 91)

CONTEXT

Suriname heeft door haar koloniale verleden nog steeds te kampen met afhankelijkheid van het moederland. Er wordt meer geëxporteerd dan geïmporteerd, wat nefast is voor de economie van Suriname. In Paramaribo is een opvallende sociaalruimtelijke tweedeling aanwezig, waarbij de rijkere bevolking zich in het noorden en westen vestigt en de armere in het zuiden. Zo is het openbaar vervoer gericht op het zuiden en het autoverkeer vooral vanuit het noorden. (Adams et al., 2007: 61)

Deze situatie van Suriname en haar hoofdstad zorgt voor een speciﬁeke uitgangspositie voor een onderzoek naar de Binnenstad. Een uitgebreide analyse van de Binnenstad wordt besproken in boek 2: Binnenstad van Paramaribo.

kaart 1.3 | luchtfoto van Paramaribo

bron: GLIS

SAMENWERKING TUSSEN ANTWERPEN EN PARAMARIBO Inleiding De samenwerking tussen Antwerpen en Paramaribo, op vlak van ruimtelijke planning, startte in 2004. Sindsdien vonden er heel wat samenwerkingsactiviteiten plaats. Deze vormden mee het kader van voorliggend onderzoek en worden aldus besproken. Om de verschillende activiteiten en de samenwerking in zijn geheel beter te begrijpen, is het noodzakelijk om ook de wijzigingen in manier van samenwerken te bespreken. Het samenspel tussen de wijzigingen, het procesverloop en de samenwerkingsactiviteiten zullen verder in het verhaal verhelderend werken voor bepaalde keuzes en omstandigheden in dit onderzoek.

CONTEXT

Om het verhaal zo helder mogelijk te structureren, wordt er gekozen om dit onderdeel chronologisch op te bouwen. We onderscheiden drie verschillende tijdsdelen: 2004-2006 Stedenband Antwerpen-Paramaribo 2007

Evaluatie Stedenband Antwerpen-Paramaribo

2008-2010 Projectmatige samenwerking AntwerpenParamaribo

Stedenband Definitie Stedenband Er is geen sluitende definitie omtrent het begrip stedenband. Stad Antwerpen formuleerde samen met Paramaribo hun inhoudelijke definitie van het begrip als volgt: “Stedenbanden hebben een filosofie die gericht is op de uitwisseling van kennis in een sfeer van gelijkwaardigheid. Stedenbanden zijn niet gericht op het effectief financieren van projecten, maar wel op het wederzijds overdragen van kennis. Zo wensen stedenbanden te komen tot betere verhoudingen tussen Noord en Zuid. Door de behandeling van gemeenschappelijke thema’s ontstaat er voor beide partijen capaciteitsopbouw. Binnen de samenwerking worden er instrumenten aangereikt die leiden tot internationale solidariteit. Samen werken aan een gemeenschappelijke toekomst waarbij een rechtvaardigere wereld het ultieme doel is.” (Adams et al., 2007: 5) Aanvullend kunnen er, vanuit het evaluatieonderzoek van de convenants gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking (De Bruyn et al., 2008), twee bijkomende kenmerken van stedenbanden worden beschreven. Ten eerste vertrekken Stedenbanden vanuit een bestuurlijke relatie en ten tweede stoelen Stedenbanden op een structurele samenwerking rond bepaalde thema’s. figuur 1.1 | Tijdsdelen binnen de samenwerking Antwerpen-Paramaribo

bron: eigen verwerking

Ter verduidelijking van de bestuurlijke relatie beschrijft de studie stedenbanden als een middel om op gemeentelijke niveau ontwikkelingssamenwerking uit te bouwen. Een stedenband is volgens de convenants gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking een middel om bestuursversterking in het zuiden tot stand te brengen. Tevens pleitten ze dat een stedenband een krachtig middel is omdat het een gezicht geeft aan gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking en het kan gebruikt worden als kapstok om andere activiteiten aan vast te hangen (De Bruyn et al., 2008: 34). Ter verduidelijking van een structurele samenwerking beschrijft het onderzoek een stedenband als een procesmatige samenwerking op lange termijn. Waarmee er geïmpliceerd wordt dat een stedenband een structurele samenwerking tussen twee gemeenten is, gedurende een lange periode. (De Bruyn et al., 2008: 36) Vanuit de omschrijving van een stedenband, vanuit de samenwerking van Antwerpen en Paramaribo en vanuit de evaluatiestudie van de convenants kan er geconcludeerd worden dat: “Een stedenband een structurele noordzuid samenwerking is die vertrekt vanuit gemeentelijke besturen, waarbij men op basis van kennisuitwisseling gedurende een langere periode bestuurlijke versterking wenst te bekomen.”

Stedenband Antwerpen-Paramaribo (Adams et al., 2007: 9-12) Op 25 maart 2002 keurde de gemeenteraad van de stad Antwerpen zowel de stedenband met Paramaribo, gelegen in Suriname, als de stedenband met Durban, gelegen in ZuidAfrika, goed. De stad Antwerpen koos voor Paramaribo omdat er veel overeenkomsten tussen beide steden bestaan. Het zijn allebei havensteden, ontstaan en gegroeid in de bocht van een rivier. Dankzij de Nederlandse voertaal in Paramaribo kon de uitwisseling van kennis een stuk makkelijker verlopen. De lokale hoofddossierbeheerder van de stedenband Paramaribo was de Districtscommissaris Noord-Oost, Dhr. R.J.R. Vyent. In Antwerpen viel de stedenband, tijdens de vorige legislatuur onder de bevoegdheid van Dhr. Erwin Pairon, Schepen voor leefmilieu, groenvoorziening, afvalbeleid, huisvesting, bevolking en ontwikkelingssamenwerking, Stad Antwerpen. Dossierbeheerder voor de stad Antwerpen was Mevrouw Diana Coppens, coördinator Dienst Ontwikkelingssamenwerking. Prioritair werd er gewerkt rond de thema’s: bestuurlijke organisatie, bibliotheekwezen en onderwijs. Later werd hier nog een breed scala van thema’s aan toegevoegd, zoals stadsontwikkeling en ruimtelijk beleid, jeugd- en seniorenbeleid, volksge-

zondheid, milieu, haven, sport en cultuur. De samenwerking op vlak van ruimtelijke planning kaderde binnen het thema stadsontwikkeling en ruimtelijk beleid en ging van start in 2004. De opdrachthouder voor dit onderdeel van de stedenband was het Ministerie van Regionale Ontwikkeling voor Paramaribo en het stedelijk bedrijf Stadsontwikkeling voor Antwerpen. De opdrachthouders werden bijgestaan door vele partners langs beide zijden van de oceaan. De belangrijkste partners in Paramaribo waren: ▪ het Ministerie van PLOS: de Stichting Planbureau Suriname ▪ het Ministerie van Openbare Werken ▪ de Anton De Kom Universiteit Suriname ▪ het private bedrijf GISsat nv.

CONTEXT

In Antwerpen kende Stadsontwikkeling als enige partner de Opleiding Stedenbouw en ruimtelijke planning van het Henry van de Velde Instituut (toenmalig Hogeschool Antwerpen, nu Artesis). De samenwerking rond stedenbouw kwam tot stand aan de hand van verschillende werkbezoeken van Antwerpse ambtenaren aan Paramaribo en één werkbezoek van het Ministerie van Openbare Werken van Paramaribo aan Antwerpen.

De planningsmethodiek van strategische structuurplanning en het GIS-instrumentarium waren de belangrijkste inhoudelijke thema’s. Ze vormden het focuspunt tijdens de werkbezoeken en de hieruit volgende trainingen, workshops, stages en pilootprojecten. In een eerste werkbezoek, oktober 2004, werden de eerste contacten gelegd en werden de mogelijkheden tot samenwerking afgetast. Hiervoor werden contacten gelegd met zowel openbare besturen als andere organisaties. In een tweede werkbezoek, begin 2005, werd er aandacht besteed aan de noden en de knelpunten van Paramaribo binnen ruimtelijke planning en werd ook het planningskader een eerste keer in beeld gebracht. Ook de universiteit van Suriname werd op dat moment betrokken als partner. Tot slot werden er mogelijke projecten afgebakend en werden de potenties van het GISinstrumentarium afgetast. Het was pas in een derde werkbezoek, in het voorjaar van 2005, dat de eerste afspraken werden gemaakt in de vorm van een intentieovereenkomst tussen enerzijds schepen Erwin Pairon uit Antwerpen en anderzijds mevr. Drs. Lilian J.M. Monsels-Thompson, directeur van de Stichting Planbureau Suriname en Dhr. Drs. E.J.I. Gerad, directeur van het Surinaams Ministerie van Openbare Werken, Directoraat Bouwkundige werken en Dienstverlening.

De verklaring had tot doel om de afspraken te formaliseren. De belangrijkste elementen uit deze overeenkomst waren: de deﬁniëring van twee pilootprojecten, de GIS-opleiding, het aanschaffen van GIS-software, de dataopbouw, een studiereis naar Antwerpen, studentenstages, het bepalen van de trekkers en dossierbeheerders en een voorlopige timing. De keuze en de doelstelling van de twee pilootprojecten zijn belangrijk voor dit onderzoek, vermits dit de oorsprong van het voorliggende onderzoek verklaart. Er werd gekozen om te werken aan enerzijds een pilootproject omtrent het centrum van Paramaribo en anderzijds rond het pilootproject ‘Weg naar Zee’, een randstedelijk gebied van Paramaribo. Het objectief voor beide projecten was om de toepassing van de planningsmethodiek, de aanpak en de toepassing van de GIS-methodiek binnen de cases te gebruiken als voeding voor het debat rond de algemene stadsontwikkeling. In beide cases moest eveneens gezocht worden naar de mogelijke integratie van het masterplan voor Groot-Paramaribo (UDP), dat toen met steun van de Inter-American Development Bank (IDB) werd opgemaakt. De cases ‘Weg naar Zee ‘en ‘Centrum’ kregen de voorkeur, omdat ze exemplarisch zijn voor de problematiek in de stad.

De case binnen het onderzoeksgebied ‘Centrum’ had als doel om de vele naast elkaar geplande initiatieven en projecten te integreren in een globaal kader. De inzichten uit de case dienden te leiden tot de integratie en de synergie van geplande initiatieven en tot een duidelijkere visie op de ontwikkeling van het uitgeholde centrum en haar relaties met de Surinamerivier. Het deelonderzoek moest leiden tot een strategisch actieplan met een gewenste ruimtelijke structuur, gekaderd binnen het masterplan voor Groot-Paramaribo. De case binnen het onderzoeksgebied ‘Weg naar Zee’, gelegen aan de rand van de stad, had als doel de grens tussen het urbane en het rurale gebied te onderzoeken en een strategie te ontwikkelen om de ongecontroleerde groei van de stad in te dijken. Deze strategie zou vertaald worden in een strategisch actieplan met een gewenste ruimtelijke structuur, gekaderd binnen het masterplan voor Groot-Paramaribo. De inzichten uit de case dienden te leiden tot een veralgemeende toepassing en structurering van de vele private verkavelingsprojecten in de stedelijke rand van Paramaribo. Uit beide deelonderzoeken konden sleutelprojecten, instrumenten of key issues gedestilleerd worden die belangrijk zijn ter realisatie van de gewenste ontwikkelingen voor het gebied.

CONTEXT

Eerste samenwerkingsacties (Adams et al., 2007: 9-12) Kort na het afsluiten van de intentieovereenkomst werd er als eerste samenwerkingsactie, door het Surinaamse bedrijf GISsat nv, een opleiding GIS ingericht voor acht medewerkers van het Planbureau en negen personen van het Ministerie van Openbare Werken. Op het einde van de training werden er aan beide partijen licenties overhandigd. Hierdoor konden ze aan de slag om zo de vooropgestelde doelen van beide onderzoeksprojecten te bereiken. In navolging van de GIS-trainingen was er de intentie om de twee pilootprojecten ruimtelijk te inventariseren en te verwerken tot een GIS-dataset. Aanvankelijk zou er gestart worden met de inventarisatie van het ressort ‘Centrum’ en pas in een latere fase zou het ressort ‘Weg naar Zee’ geïnventariseerd worden. Bij gebrek aan een basiskaart om op te inventariseren, werd gestart met de veldinventarisatie van ‘Weg naar Zee’. De inventarisatie van 4650 percelen gebeurde door 10 personen werkzaam bij zowel het Planbureau als bij het Ministerie van Openbare Werken. Elk perceel werd geanalyseerd aan de hand van een uniform inventarisatieformulier, waarbij er werd gekeken naar de functie van het perceel, de aard van de bebouwing, het aantal bouwlagen, de gebruikte bouwmaterialen en de technische condities van het gebouw. De verdienste van deze

inventarisatie lag niet enkel in de vergaarde data, maar ook in de samenwerking tussen beide instanties, omdat deze meestal naast elkaar werkten. Een tweede samenwerkingsactie was een bezoek aan Antwerpen in het voorjaar van 2006. De delegatie bleef beperkt tot twee medewerkers van het Ministerie van Openbare Werken, die deels in het kader van hun thesisonderzoek in Antwerpen waren. Zij bestudeerden de werking van de Planningscel van stad Antwerpen. Ze bezochten verscheidene strategische projecten, woonden een seminarie bij omtrent het Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen en wisselden van gedachten met de studenten van de Hogeschool Antwerpen, afdeling Stedenbouw en ruimtelijke ordening omtrent hun onderzoek dat ze later dat jaar zouden uitvoeren in Suriname. Stage 2006: studenten werken mee aan pilootprojecten (Adams et al., 2007: 9-12) Een derde samenwerkingsactie was een stage van vier maanden, waarbij vier studenten van de Hogeschool Antwerpen met de partners in Paramaribo werkten aan beide pilootprojecten. Het onderzoek was opgesplitst in drie delen: een algemeen kader, de case ‘Centrum’ en de case ‘Weg naar Zee’. Het bijkomende onderzoek naar het algemene kader was nodig om de planningomgeving

en -context waarin de twee pilootprojecten zich bevonden beter te begrijpen. Beide pilootprojecten hebben zich toegelegd op drie belangrijke werkvelden. Het eerste werkveld was gericht op een ruimtelijke analyse door middel van GIS-instrumentarium. Het tweede richtte zich op het werken met strategische keuzes en projecten. Het derde werkveld zorgde ervoor dat beide onderzoeken geschiedden binnen een participatief proces. Binnen dit proces werden er, samen met de lokale partners, verschillende samenwerkings- en overlegmethodes afgetast. De onderzoeksprocessen hadden tot doel ontwikkelingsstrategieën te genereren ten aanzien van beide onderzoeksgebieden. Deze strategieën dienden dubbel gebruikt te worden. Enerzijds om het algemene debat rond stadsontwikkeling in Paramaribo te voeden en anderzijds om verdere onderzoeksprojecten binnen de onderzoeksgebieden te deﬁniëren en zo het gezamenlijk onderzoek binnen de stedenband te onderhouden en te stimuleren. Het was een bewuste keuze om strategieën aan te reiken in plaats van afgewerkte ontwerpen. De stedenband was immers gericht op capaciteitsoverdracht en niet op projectrealisatie. Binnen het gehele proces werd er gewerkt met twee soorten partners. De directe partners werden rechtstreeks door de ste-

denband aangereikt. De indirecte partners waren belanghebbenden voor de algemene ruimtelijke planning enerzijds en anderzijds belanghebbenden voor de twee pilootprojecten. De directe partners waren: ▪ het Ministerie Openbare Werken, Planologische dienst ▪ de Stichting Planbureau Suriname ▪ de Universiteit van Suriname ▪ GISsat nv. ▪ de Hogeschool Antwerpen, afdeling Ontwerpwetenschappen De indirecte partners waren: ▪ IDB (& ACE Consultancy), die het masterplan voor Groot-Paramaribo opmaakten en financierden ▪ ministeries: PLOS, RO, MHI, SOZAVO, LVV, TCT, GLIS ▪ overheidsinstanties of verzelfstandigde overheidsbedrijven: SGE, STINASU, BO, NIMOS, CELOS, CBL, Domeinkantoor, CDFS, ABS, MAS, Commissie Markt ▪ architecten en deskundigen ▪ private actoren: NV Havenbeheer, ingenieursbureau Sunecon, e.a.

Evaluatie Stedenband Inleiding (Stad Antwerpen en Hogeschool Antwerpen, 2008) Op 8 oktober 2006 werden in Antwerpen gemeenteraadsverkiezingen georganiseerd. Toenmalig Schepen voor ontwikkelingssamenwerking Erwin Pairon werd in het college van burgemeester en schepenen vervangen door Schepen Verbiest. Bij de aanvang van haar ambtstermijn werden alle lopende samenwerkingsactiviteiten in zowel Durban als Paramaribo afgebouwd en werden alle activiteiten bevroren in januari 2007.

CONTEXT

Om de activiteiten van de stedenbanden beter te kunnen inschatten, liet schepen Verbiest, in navolging van het bestuursakkoord, een evaluatie uitvoeren van zowel de stedenband Antwerpen-Paramaribo als van de stedenband Antwerpen-Durban. De evaluatie werd opgestart in januari 2007 en afgerond in mei van datzelfde jaar. Resultaten evaluatie (Stad Antwerpen en Hogeschool Antwerpen, 2008) Op basis van de evaluatie besloot het college van burgemeester en schepenen dat beide stedenbanden werden afgevoerd. De stedenband met Durban werd onmiddellijk stopgezet, de meest succesvolle samenwerkingsthema’s uit de stedenband AntwerpenParamaribo kregen nog een uitlooptijd van

twee jaar toegekend. Binnen deze twee jaar moest de structurele samenwerking worden omgeschakeld naar een projectmatige samenwerking, gericht op consolidering op basis van afrekenbare resultaten, verzelfstandiging en overdracht. Concreet betekende dit dat de laatste twee jaar (2008-2010) wel de inhoudelijke eigenschappen van de Stedenband behouden bleven, maar dat de andere karakteristieken danig veranderden. De samenwerking tussen Antwerpen en Paramaribo was niet langer een structurele samenwerking op langere termijn, maar wel een projectmatige op korte termijn. In die twee jaar moest er gezocht worden om de samenwerking te vertalen in projecten die ofwel via realisatie/consolidatie konden worden afgerond, ofwel konden worden overgedragen aan externe partners. Positie stadsplanning en ruimtelijk beleid (Stad Antwerpen en Hogeschool Antwerpen, 2008) Binnen de evaluatie werd het thema ‘stadsplanning en ruimtelijk beleid’ positief beoordeeld. Hierdoor was dit één van de thema’s die een afrondingsfase van twee jaar kreeg toebedeeld. Om aan de voorwaarden van deze verlenging te voldoen, moest de samenwerking, zoals tot midden 2006 gekend was, omgevormd worden.

Projectmatige samenwerking Antwerpen-Paramaribo Inleiding (Stad Antwerpen en Hogeschool Antwerpen, 2008) Zoals de evaluatie hierboven beschrijft, eindigde de Stedenband eind 2006 en werden alle projecten bevroren. Ook voor het thema ‘stadsplanning en ruimtelijke beleid’ gold dit. Na de afronding van de studentenstage eind oktober 2006, werd de stedenband ook binnen dit thema ‘on hold’ gezet. De uitwerking en oplevering van dit studentenonderzoek gebeurde dus eenzijdig binnen de Hogeschool Antwerpen met ondersteuning van de promotoren, waarvan sommigen tevens werkzaam waren bij stad Antwerpen. Het thema stadsontwikkeling kreeg, na een positieve evaluatie, de bovenvermelde uitloopperiode van twee jaar toegekend. Afronden was in dit thema moeilijk omdat de samenwerking eigenlijk net opgestart was1. De koerswijziging van een structurele naar een projectmatige samenwerking betekende een grote wijziging in de nog prille samenwerking. Door de nog zeer abstracte opgeleverde planningsresultaten was het moeilijk om vanuit het geleverde werk snel over te gaan naar realisatie, consolidering of verzelfstandiging. De ingerichte opleidingen, uitwisselingen en

onderzoeken waren hoofdzakelijk gericht op een bestuursversterking op langere termijn in een procesmatig perspectief, niet op projectrealisatie op korte termijn. Ondanks deze moeilijke opgave, werd er op basis van een werkbezoek in maart 2008 getracht om nieuwe krijtlijnen voor de laatste twee jaar en voor de overdracht uit te zetten. Partners2 Omdat dit project een uitloper is van de Stedenband, bleef bij de projectmatige samenwerking de initiële bestuurlijke band van kracht. Het Ministerie van RO, DC Paramaribo Noord bleef de lokale opdrachthouder. De DC Vyent werd tijdens de evaluatieperiode vervangen door DC Strijck. Langs Antwerpse zijde werd Schepen Pairon vervangen door Schepen Verbiest en werd Diana Coppens als coördinator Dienst Ontwikkelingssamenwerking vervangen door haar medewerkster Eva Nootteboom.

1 De samenwerking startte voor stadsontwikkeling en ruimtelijke planning pas in 2004 en de eerste samenwerkingsacties vonden pas in 2005 plaats. 2 Zie verslag werkbezoek, maart 2008.

CONTEXT

De draad opnemen binnen het project bleek niet van zelfsprekend. De lokale partners hadden immers een jaar in onduidelijkheid verkeerd omtrent de samenwerking met Antwerpen. Op basis van een werkbezoek in maart 2008 werd er opnieuw contact en afstemming met de lokale partners gezocht. Op basis van de gesprekken bleek dat de twee directe partners, het Ministerie van Openbare werken en Stichting Planburo Suriname, niet langer konden of wensten samen te werken met Antwerpen (Heirman en De Ridder, 2008). De andere directe partners, de universiteit van Suriname en het private bedrijf GISsat nv, stapten wel mee in de nieuwe samenwerking. Omdat de beide publieke partners gemandateerd met ruimtelijke planning afhaakten, moest er een nieuwe partner gezocht worden. Hiervoor kwam het nog jonge Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeleid3 in aanmerking. Na enkele gesprekken waren ze enthousiast om mee te stappen in de samenwerking. Tevens werd er ook met enkele indirecte partners gesproken, zoals Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES) die in deze samenwerking als directe partners wensten te fungeren. Langs Antwerpse zijde bleven zowel de Hogeschool Antwerpen (ondertussen Artesis Hogeschool Antwerpen) en de Planningscel (ondertussen AG Stadsplanning Antwerpen)

aan het roer staan van de samenwerking met Paramaribo. Anders dan tijdens de stedenband werd Artesis Hogeschool Antwerpen nu een gelijkwaardige partner. Dit had vooral te maken met de potenties inzake overdracht en verderzetting van de samenwerking met Paramaribo via Artesis Hogeschool Antwerpen. De directe partners van de projectmatige samenwerking in Paramaribo: ▪ Ministerie van RO ▪ Ministerie van RGB ▪ Universiteit van Suriname ▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname ▪ GISsat nv De directe partners van de projectmatige samenwerking Antwerpen: ▪ AG Stadsplanning Antwerpen (voormalig Planningscel) ▪ Artesis Hogeschool (voormalig Hogeschool Antwerpen)

3 Ministerie van RGB ontstond pas deze legislatuur (20042010).

Projectmatige focus Omwille van de sterke koerswijziging binnen de algemene doelstellingen van de samenwerking, het gewijzigde tijdsperspectief, het geleverde werk binnen de samenwerking op vlak van stadsplanning en de deels gewijzigde lokale partners binnen het thema stadsplanning, moest het bestaande samenwerkingsproces grondig herzien en gemodelleerd worden in een nieuwe aanpak. In deze nieuwe aanpak moest er aandacht gaan naar de selectie van een project voor de consolidering van het traject, moest een visie voor de overdracht van de samenwerking kiemen en moest een samenwerkingsmodel worden ontwikkeld dat dit ondersteunt.

Wanneer men het heeft over de filosofie van de stedenband, doelde men de inhoudelijke omschrijving van de stedenband (zoals uiteengezet in 2.2.1 Definitie Stedenband). Omwille van de nieuwe krijtlijnen en de hierboven geformuleerde doelstelling, bleven de twee andere eigenschappen van de stedenband (zie 2.2.1) niet overeind. Er werd niet langer op een structurele procesmatige manier gewerkt, wel projectmatig op korte termijn. Verder rustte de samenwerking niet langer op een louter bestuurlijke samenwerking, maar kwam er nu een evenwaardige samenwerking op bestuurlijk en academisch vlak. Beide wijzigingen zullen hieronder verder worden toegelicht.

Doelstelling van nieuwe samenwerking In de projectdefinitie ‘Paramaribo Rivieroever’ wordt de doelstelling voor samenwerking inzake stadsontwikkeling als volgt formuleert: “De doelstelling van het nieuwe traject, wat betreft stadsplanning, verder genaamd ‘stadsproject Antwerpen-Paramaribo’, draagt nog steeds de filosofie van de stedenband in zich, maar heeft zich geconcretiseerd in: een projectmatige samenwerking waarbij zowel de stedelijke overheden en de academische instellingen van Antwerpen en Paramaribo samen zullen werken aan een concreet project dat behalve capaciteitsopbouw ook streeft naar een concrete ruimtelijke realisatie.” (De Wever et al., 2008: 6)

Project Rivieroever Na beraad werd er, tijdens het werkbezoek in maart 2008, vanuit de twee pilootprojecten en enkele bijkomende opportuniteiten op projectmatig vlak, gekozen om verder te werken op het pilootproject ‘Centrum’. Dit project had namelijk de meeste projectpartners, de meeste projecten op stapel en het was een strategische zone op niveau van de hele stad. Om te kunnen komen tot een ‘effectieve realisatie’, formuleerde de projectdeﬁnitie volgende concrete opgave:

Het onderzoek voor het project Rivieroever bestaat uit drie delen: (De Wever et al., 2008: 7)

samenwerking te vervatten. Hier wordt het model en de toelichting van het model overgenomen uit de projectdeﬁnitie: (De Weveret al., 2008: 5)

1 Opmaak van een strategisch masterplan voor de Waterkant en de achterliggende Binnenstad met een ontwikkelingsvisie op lange termijn enerzijds, en een omkadering van concrete uitvoeringsgerichte projecten op korte termijn anderzijds 2 Toepassing van het GISinstrumentarium bij de analyse en bij de opmaak van het strategisch masterplan bij wijze van gebiedsgericht pilootproject 3 Ontwerpvoorstel voor de publieke ruimte van de Waterkant en de belandende straten en het openbaar domein

ﬁguur 1.2 | Model samenwerking tussen Antwerpen en

CONTEXT

Verder in de projectdeﬁnitie ‘Paramaribo Rivieroever’ wordt deze concrete opgave uitgewerkt in een situering, probleemstelling, doelstelling, afbakening projectgebied, beleidscontext, planningscontext, ambities, missie, gewenste producten en uitwerking deelopdrachten. De boeken ‘focus onderzoek en onderzoeksmethodiek’ en ‘proces’ van dit onderzoek, zullen deze meer uitvoerig bespreken. Samenwerkingsmodel In de projectdeﬁnitie ‘Paramaribo Rivieroever’ wordt er ook een nieuw samenwerkingsmodel aangereikt. Hierin wordt getracht om zowel de uitbreiding van bestuurlijke samenwerking naar een bestuurlijk-academische samenwerking als een meer projectgerichte

Paramaribo bron: De Wever et al., 2008:5

(1) Een bestuurlijk spoor tussen de stad Antwerpen en het district Paramaribo, in navolging van de eerdere stedenband. (2) Een wetenschappelijk academisch onderzoeksspoor tussen de Hogeschool Antwerpen (nu Artesis Hogeschool Antwerpen) en de Anton De Kom universiteit Suriname; centraal in de samenwerking staat het werk van onderzoekers van beide academische instellingen. De onderzoekers van beide partijen dienen door samenwerking met elkaar en met de overheden in zowel Antwerpen als Paramaribo, bij te dragen tot de oplevering van deelprojecten die de uiteindelijke doelstelling van het stadsproject Antwerpen-Paramaribo mogelijk moeten maken.

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

(3) Een projectmatig spoor tussen het Gewoon Gemeentebedrijf Planningscel Antwerpen (AG Stadsplanning Antwerpen) en het Ministerie van RGB in Paramaribo en hun respectievelijke partners. Dit spoor wenst de kennis van strategisch geïntegreerd ruimtelijk beleid op te bouwen en over te dragen tussen beide partners. Bij de invulling van dit spoor wordt er een intensieve samenwerking en synergie aangegaan met het academische spoor en het onderzoek dat hierbinnen verricht wordt. Dit onderzoek bevindt zich in het academische spoor, maar stond voor de uitvoering van de onderzoeksopdracht in zeer nauw contact met de andere twee sporen. Deze onderlinge relaties tussen de drie sporen en de relaties tot het uiteindelijke geleverde werk worden verder beschreven in de boeken ‘proces’ en het onderdeel ‘participatie’ van deze studie. Visie-overdracht Zoals wordt aangegeven, won het academische spoor binnen de samenwerking aan belang. Het is de bedoeling om binnen de twee uitloopjaren de overdracht van een samenwerking op bestuurlijk fundament te kunnen overdragen naar een samenwerking op academisch fundament.

Effecten wijziging in manier van samenwerking Dit onderzoek is de eerste samenwerkingsactie binnen de hernieuwde samenwerking tussen Antwerpen en Paramaribo. Omwille van de wijzigingen in samenwerkingsdoelstellingen, projectfocus, projectpartners, samenwerkingsverhoudingen en tijdsperspectief zijn de randvoorwaarden voor dit onderzoek anders dan bijvoorbeeld deze van de studentenstage in 2006. Dit bracht volgende verschuivingen teweeg: ▪ meer projecten, minder proces ▪ uitvoerbare projecten waren wenselijker als resultaat dan ruimtelijke instrumenten ▪ meer nadruk op actie dan op inzicht in toepassing van methodiek ▪ haalbaarheid als extra randvoorwaarde bovenop wenselijkheid ▪ het korte termijnspoor is meer nadrukkelijk aanwezig in de uitwerking van de actieplannen, de lange termijn vormt meer een kader dan een doelstelling

BELEIDSCONTEXT IN SURINAME In dit hoofdstuk wordt de beleidscontext in Suriname kort toegelicht en aangehaald om het kader van het onderzoek ten volle te kunnen begrijpen. Voor een volledige bespreking van de planningscontext wordt verwezen naar beschrijving van boek I Kader: ruimtelijke context voor cases Weg naar Zee en Centrum uit het onderzoek van 2006 (Adams et al., 2007: 9-12). Deze planningscontext is uiteraard aangevuld waar de context geĂŤvolueerd, veranderd of uitgebreid is.

CONTEXT

Politiek-bestuurlijk Het politieke bestuur binnen Suriname is sterk gedecentraliseerd. Er zijn bijvoorbeeld vele ministeries die raakvlakken hebben met ruimtelijke ordening: RGB, NH, OW, PLOS, SOZAV, RO. Voor een overzicht en lijst van de ministeries en taakverdeling die direct of indirect van invloed zijn op ruimtelijke kwesties, wordt verwezen naar het onderzoek van 2006 en boek I: Kader (Adams et al., 2007: 97). Er kan gesteld worden dat er geen overkoepelend orgaan is dat de samenwerking tussen deze vele ministeries verzorgt. Dit versnipperd beleid zorgt ervoor dat problemen ad hoc worden behandeld en door het gebrek

aan organisatorisch vermogen stelt de overheid zich in een zwakke positie. De recente parlementsverkiezingen van 25/05/2010 werden gewonnen door de Mega Combinatie (MC) en op 19/07/2010 werd Desire Bouterse verkozen tot nieuwe president van de republiek Suriname. De aanstelling op 03/08/2010 van deze nieuwe regeringsleider zal ongetwijfeld ook zijn invloed uitoefenen op de ruimtelijke ordening in Suriname. De Mega Combinatie heeft al bekendgemaakt dat het Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer (RGB) terug gaat naar het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen (NH) en Planning en Ontwikkelingssamenwerking zullen bij andere departementen worden ondergebracht. Op het ogenblik van het schrijven is er nog niet meer geweten over verdere ontwikkelingen omtrent de toekomst van RGB en ruimtelijke ordening in Suriname.

Juridisch kader Gronduitgiftebeleid De grondrechtelijke situatie in Suriname is zeer complex. De historische ontwikkeling en totstandkoming wordt besproken in boek 1 (Adams et al., 2007: 103) uit het onderzoek van 2006.

De huidige verantwoordelijkheid voor het gronduitgiftebeleid valt onder het Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer (RGB). Het beleid was ondoorzichtig en er bestond heel wat verwarring rond de rechtstatus van sommige gronden. Door de introductie van het GLIS-project behoort dit volledig tot het verleden. Dit geautomatiseerd informatiesysteem moet in de nabije toekomst de leidraad vormen voor een performant uitgiftebeleid van domeingronden. (Adams et al., 2007: 106)

Wetgeving inzake de Ruimtelijke Ordening In Suriname zijn twee wetten van kracht die de ruimtelijke ordening zouden moeten regelen, meer bepaald de Planwet en de Stedenbouwkundige Wet. (Adams et al., 2007: 106) Deze wetten lijken de ruimtelijke ordening goed te organiseren, maar het toont vele tekortkomingen. Een kort overzicht: Planwet De Planwet bevat richtlijnen voor het opstellen van nationale, regionale en sectorale plannen. Binnen het kader van nationale en regionale plannen wordt door middel van de Planwet de globale bestemming van gebieden aangegeven, in het bijzonder: ontwikkelingsgebieden, woongebieden en bijzondere

beheersgebieden. Wat betreft woongebieden zijn de rechtsgevolgen geregeld in de Stedenbouwkundige Wet. Stedenbouwkundige Wet De Stedenbouwkundige Wet heeft kracht binnen gebieden die bij wet tot woongebied zijn verklaard. De ruimtelijke inrichting van onder andere Paramaribo valt dus onder de Stedenbouwkundige Wet. Binnen de Wet zijn er een aantal speciďŹ eke planologische instrumenten ter realisatie van de ruimtelijke ordening bepaald: structuurplan, voorbereidingsbesluit, bestemmingsplan en verkavelingsplan. In de praktijk ontbreekt het aan deze werkbare planningsinstrumenten. Het structuurplan zou moeten zorgen voor richtlijnen voor de gewenste ruimtelijke ontwikkelingen, maar is sinds de oprichting van de Stedenbouwkundige Wet, na bijna 40 jaar, nog steeds niet opgemaakt. Er bestaan geen voorschriften of procedureregels die het maken van een structuurplan binnen een bepaalde termijn verplicht stellen. Het voorbereidingsbesluit bestaat evenmin, het is een bescherming van een gebied in afwachting van de vaststelling van een bestemmingsplan, waardoor bouwvergunningen geweigerd kunnen worden. Zonder bestemmingsplan kan immers enkel een bouwaanvraag geweigerd worden op basis

CONTEXT

van bouwtechnische normen. Na de vaststelling van een bestemmingsplan volgt normaliter de opmaak van een bestemmingsplan. Dit plan moet ervoor zorgen ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen tegen te gaan. Het bestemmingsplan heeft, in tegenstelling tot het structuurplan, een rechtstreeks bindend karakter. Zo heeft enerzijds de overheid rechtsmiddelen in handen om ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen tegen te gaan. Anderzijds waarborgt het de burger rechtszekerheid t.a.v. het handelen van de overheid middels bepalingen van schadeloosstellingen en schadevergoeding.

voorrang gegeven aan particuliere belangen en die staan meestal haaks met de overheidsbelangen. Het gronduitgiftebeleid vertoont problemen met ontbrekende informatie, versnipperde eigendomssituaties, nauwelijks ontwikkelde kadastrale registratie, verouderde wetgeving... Er is wel verbetering in zicht door het GLIS-project, waardoor planning en het beheer van de grond en rechtszekerheid vergroot zal worden.

Een verkavelingsplan dient te worden opgemaakt voor woongebieden of gebieden die in het structuurplan worden vastgesteld. Onder verkavelen wordt verstaan: het verdelen van een terrein, met een zakelijke titel, in twee of meer grondstukken, geschikt voor bebouwingsdoeleinden.

Dit zijn plannen en documenten die uitspraken doen over de Binnenstad en enige beleidswaarde bezitten. Ze zijn door het beleid opgesteld en in de praktijk functioneren ze maar zelden, deze documenten tonen wel de intentie voor een beter beleid.

Conclusie De wetgeving op het vlak van ruimtelijke ordening toont ernstige tekortkomingen, in het bijzonder in de Stedenbouwkundige Wet, die ervoor zou moeten zorgen dat een structuurplan en bestemmingsplan worden opgemaakt. Omdat deze planningsinstrumenten ontbreken, ontstaat er een overheid die problemen heeft met het voeren van een ruimtelijk beleid, wat vaak resulteert in het

Planningscontext

UNESCO-werelderfgoedgebied Op 29 juni 2002 werd de historische Binnenstad van Paramaribo erkend door UNESCO als cultureel erfgoed. Voorafgaand op deze ofﬁciële opname werd ter bescherming van de werelderfgoedsite het ‘Besluit instelling Bouwcommissie en aanwijzing historische Binnenstad van 31 oktober 2001’4 afgekondigd. Dit besluit regelt de instelling en de werking van de Bouwcommissie die belast is met het toetsen van bouwplannen voor

nieuwbouw binnen de werelderfgoedsite en aangrenzende bufferzones een de bijzondere eisen daarvoor.5 Het UNESCO-gebied bevat een geheel van unieke architectuur van witte houten huizen en rode stijle daken. Door deze bescherming van UNESCO is bijna de helft van het projectgebied van de Binnenstad erkend en beschermd gebied. Deze zone heeft een hoge toeristische aantrekkingskracht, maar heeft tevens ook het nadeel dat het de ontwikkeling van het centrum tegenhoudt. Omdat onder andere de prijzen heel hoog zijn voor de aankoop en renovatie van gebouwen in het UNESCO-gebied, ontstaat er veel leegstand en verkrotting in het historisch centrum. Binnen de Binnenstad wordt er een historische Binnenstad aangewezen met twee aangrenzende bufferzones.6

ten de wijk Combé en de 18e-eeuwse stadsuitbreiding. ▪ De wijk Combé: de westelijke gevelwand van de Grote Combéweg; de noordelijke gevelwand van de Mahonielaan; de oever van de Surinamerivier, langs de Cornelis Jongbawstraat en de Kleine Waterstraat; de Van Rooseveltkade. ▪ De 18e-eeuwse stadsuitbreiding: de Sommelsdijkschekreek; de Viottekreek; de as van de Klipstenenstraat; de as van de Tourtonnelaan. De publieke ruimte binnen de historische Binnenstad, namelijk straten, pleinen en bomen, werden niet opgenomen in het beschermd gebied. Dit gebied wordt in het onderzoek ook besproken als het historisch centrum.

Afbakening van de historische Binnenstad: de noordelijke gevelwand van de Van Rooseveltkade; de Sommelsdijkschekreek; de as van de Tourtonnelaan; de as van de Klipstenenstraat; de westelijke gevelwand van de Heiligenweg; de oever van de Surinamerivier langs de Waterkant.

4 Staatsbesluit instelling Bouwcommissie en aanwijzing historische Binnenstad, Staatsblad 2001 no. 74

Binnen het woongebied Groot-Paramaribo worden twee aan de historische Binnenstad grenzende bufferzones aangewezen, te we-

6 Zie Besluit instelling Bouwcommissie en aanwijzing historische Binnenstad 31 oktober 2001 afgekondigd ter bescherming van de werelderfgoedsite

5 De beschikking en bijhorende eisen voor nieuwbouw en verbouwingen in de historische Binnenstad en aangrenzende bufferzones werden gepubliceerd in het Advertentieblad van de Republiek Suriname (ARS 2003 no. 34)

Ongeveer de helft van de formeel beschermde monumenten bevindt zich binnen de grenzen van het aangewezen UNESCOgebied. Op monumentenkaart 1.4 zijn alle monumenten aangegeven die sinds 1999 wettelijke bescherming genieten. Ook staat op de kaart een uitgestippelde wandelroute (5 km) langs ruim honderd monumenten. Op de kaart staat aangegeven dat de wande-

ling best zaterdagmiddag of zondag wordt gedaan, want dan zijn de winkels dicht en is er minder verkeer. (ATLANTIC ARCHITECTS, 2008) Dit wijst weer op een drukke Binnenstad, wat in dit geval nefast is voor de beleving van het UNESCO-erfgoed.

CONTEXT

kaart 1.4 | Monumenten in het UNESCO-gebied

bron: Atlantic Architects (2008)

Bestemmingsplan Binnenstad Dit plan uit 1998 wordt niet gebruikt door de overheid. De precieze afkomst is onbekend, maar werd vermoedelijk opgemaakt in functie van de bescherming van het UNESCOgebied. Er is geen uitleg in de vorm van tekst of verduidelijking van de kaart beschikbaar. Enkel via de legende kan er opgemaakt worden wat de inhoud is van het plan. Er is een afbakening van de historische Binnenstad en de bufferzone van de 18e-eeuwse stadsuitbreiding merkbaar (in stippellijn), wat de link legt met het UNESCO-gebied.

Het plan bestendigt de huidige invulling en functies van de Binnenstad. Opvallend is dat de historische Binnenstad vrijwel volledig bestemd wordt voor overheid, openbare en commerciĂŤle diensten. De rivieroever wordt tot aan de Heilgenweg/Knuffelsgracht bestemd als gebied voor recreatie. Dit plan kan worden beschouwd als een voorlopig bestemmingsplan voor het centrum van Paramaribo.

kaart 1.5 | Bestemmingsplan Binnenstad (1998) bron: Dikland

Urban Development Plan (UDP) Het Urban Development Plan werd opgemaakt door PHI Architects in 2005, geﬁnancierd door de Inter-American Development Bank (IDB). Het UDP is één van de belangrijkste vigerende plannen op dit moment in de context van Paramaribo, dat als referentiekader moet dienen voor stedelijk beleid en regelgeving. Het UDP geeft een ontwikkelingsstrategie aan voor de komende tien jaar. (Adams et al., 2007: 112) Het plangebied behelst heel Groot-Paramaribo en delen verstedelijkt gebied van Wanica en Commewijne. Binnen dit plan worden uitspraken gedaan over het onderzoeksgebied van de Binnenstad.

CONTEXT

Het plan heeft nog geen juridische verankering, waardoor de uitwerking van het rapport en de implementatie stilligt. Het plan kan nog niet worden gebruikt als beleidskader, maar diverse plannen en beleidsvisies respecteren de uitgangspunten van het plan. (Adams et al., 2007: 113) Het UDP bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een uitvoerige analyse en het tweede deel beschrijft een globale strategie voor de stad. Het plan ontvouwt vier algemene oriëntaties met daaraan gekoppeld een concreet actieplan met zes structurerende projecten. Deze strategische projecten kunnen een hefboomfunctie krijgen voor de verde-

re ontwikkeling van de stad. (Adams et al., 2007: 113) Voor het onderzoeksgebied van de Binnenstad zijn vooral volgende onderdelen van belang: ▪ oriëntatie B: een beter gebruik van de bestaande (binnen)stad ▪ strategische actie 2: De opmaak van een Binnenstadsplan De opmaak van het Binnenstadsplan omvat verschillende deeltaken: 1 versterking van publieke en groene ruimte, prioriteit Waterkant: ter versterking van de uitstraling en toegankelijkheid van de historische Binnenstad 2 herstructurering van de Markt 3 versterking van het openbaar vervoer 4 openbare ruimte, gebouwen en materiaalbeheer 5 bescherming Stedelijk landschap 6 verbetering van de wijken 7 sociale integratie voor de minderbedeelden van de Binnenstad Deze acties kunnen geïntegreerd worden in een globaal masterplan voor de Binnenstad als deel van het masterplan Paramaribo. Dit masterplan zal uitgevoerd worden door publieke en private actoren en zal prioriteit geven aan bepaalde acties, zoals bijvoorbeeld:

Fase 1: wandeldek verbinding Markt-Waterkant, verbetering plein Spanhoek, hervormen buslijnen en verplaatsen busterminal, Combé-pilootproject, ontwikkelen van één publiek materiaal Fase 2: herstructurering van de Markt en omgeving, herstructurering van de lage Dr. Sophie Redmondstraat en het gebied tussen Knuffelsgracht en Heiligeweg (vrij van bussen) en ontwikkelen van parkeerruimte, verlenging van de herstructurering van de waterfront vertrekkend vanuit het Marktgebied Fase 3: herstructurering van openbaar vervoer, verkeer en parkeerinfrastructuur. Nieuwe busroutes met verplaatsing van busterminal naar de secundaire kernen. Ontwikkelen van haltehavens naast de rijweg... Fase 4: Beheer van openbare ruimte en gebouwen: Cultuurtuin als groot publiek park, herstructurering Markt, ruïne van 1790 herschapen tot groen huis met planten uit het regenwoud... Fase 5: Bescherming van het stedelijk landschap: programma voor verbetering en versterking van houten gebouwen (erfgoed UNESCO)

Ook de kostprijs van de verschillende strategische projecten werd bekeken. Voor de Binnenstad komt de kostprijs neer op een totaal van 19 732 000 US$ (PHI Architecture, 2005: 104). Hierbij wordt ook aangegeven wie de mogelijke geldschieters kunnen zijn: GOS, private sector/bankwezen, IDB, Nederland, Europese Unie, Agence Française de Développement... Masterplan Ontwatering Groot-Paramaribo In 2002 werd in opdracht van het Ministerie van Openbare Werken (OW) het Masterplan Ontwatering Groot-Paramaribo (MOGP) opgemaakt om de wateroverlast in Paramaribo bij zware regenval grotendeels te verhelpen. (Adams et al., 2007: 115) Het plan bestaat uit een tiental deelstudies en het presenteert een aantal concrete acties zoals het aanleggen van nieuwe afwateringskanalen... Daarnaast wordt de waterproblematiek ook tegengegaan door de link met andere sectoren of beleidsdomeinen te leggen. Zo blijkt uit de deelstudie ‘Rapport Urbanisatie’ dat de expansie van de verstedelijking en de willekeurige verkavelingen van de afgelopen jaren de oorzaak zijn van waterproblematiek. Het onvoldoende rekening houden met water en verkeer wijst nogmaals op de gebrekkige coördinatie op het gebied van ruimtelijke ordening.

STUDIES EN AFSTUDEERPROJECTEN

CONTEXT

Structuurschets voor Paramaribo Dit is een afstudeerproject aan de TU Delft, faculteit der Bouwkunde. De studie dateert van 1993 maar de benadering, lezing en voorstellen voor de stad zijn nog brandend actueel. De auteur brengt op een uitvoerige manier de ruimtelijke ordening en de problematiek van Suriname en Paramaribo in beeld. Ze hebben geleid tot potenties en aanbevelingen.

Een visie voor de grootstad Paramaribo is onontbeerlijk om een coherent stedelijk beleid te kunnen voeren. Voorlopig kunnen de huidige wettelijke planningsinstrumenten geen duidelijk toekomstbeeld voor de stad bieden. Ondanks dit gebrek is er gelukkig wél een overvloed aan studies en plannen op het niveau van de stad en haar Binnenstad. Het betreft plannen, projecten en afstudeerwerken en die zowel sectoraal als overkoepelend zijn. Het is niet de bedoeling om tot een volledige opsomming te komen van alle huidige, lopende en geplande initiatieven, maar eerder om zicht te krijgen op de gewenste ontwikkeling van de grootstad Paramaribo en de rol van de Binnenstad.

Het onderzoek heeft als resultaat een Structuurschets, die een discussie tracht op te

wekken, zodat er in korte tijd op ingespeeld kan worden en een effectief structuurplan opgesteld kan worden. De Structuurschets Paramaribo bestaat uit zeven hoofdthema’s: 1 afbakening Stedelijk Gebied Paramaribo: fysiek-ruimtelijk en juridisch 2 handhaving Agrarische en Natuurgebieden bij de stad: bescherming 3 uitbreiding Primair en voltooiing Secundair wegennet: aanleg van een rondweg 4 prioriteitenstelling Stedelijke Functies: industriële activiteiten weren uit de stad 5 uitbreidingslocaties en verdichting Woningbouw: zes nieuwe woongebieden 6 situering van een viertal Verzorgingskernen: subkernen en vier wijkparken 7 restauratie Historische Binnenstad: conservatie, stratenpatroon en bebouwing moeten op schaal blijven. Ook aandacht voor bouwblokken, wanden en verblijfsklimaat. Deze inspanning toont alweer de nood aan opmaak van een structuurplan. Ook kan gesteld worden dat veel van de hoofdthema’s herkenbaar zijn en dat ze werden overgenomen in recentere beleidsplannen en studies. Onder andere het UDP toont met de afbakening en Verzorgingskernen een duidelijke link met deze studie. Ook de suggestie om een ringweg te bouwen wordt in latere plannen en studies overgenomen.

kaart 1.6 | Structuurschets voor Paramaribo

bron:Van Oers, 1993: 104

Een ringweg rondom Paramaribo Dit afstudeerproject uit 2003 werd opgemaakt aan de afdeling Verkeersinfrastructuur van de Anton de Kom Universiteit. De auteur Visser heeft een onderzoek gedaan naar een globaal tracé en oplossingen voor enkele fysieke knelpunten van een ringweg rond Paramaribo. Deze ringweg conform het gepresenteerd globaal tracé zou in combinatie met verscheidene andersoortige maatregelen enerzijds tot een oplossing van de verkeersproblematiek en anderzijds tot een verbeterde structurering van Paramaribo leiden. Overige aanbevelingen betreffen het verbeteren van de categorisering van het wegennet teneinde het beheer te

vereenvoudigen en het aanpassen van de toegestane maximumsnelheid binnen de bebouwde kom naar 50 km/h. (VISSER, 2003: iii) Eventuele aanvullende maatregelen, zoals bijvoorbeeld regulering van het openbaar vervoer, herziening van het parkeerbeleid of het autoluw of zelfs gedeeltelijk autovrij maken van de Binnenstad, zijn mogelijk, maar werden verder niet behandeld in het afstudeerproject. In de studie staat beschreven dat de verkeersdrukte in de Binnenstad een onacceptabel niveau heeft bereikt, doordat de meeste hoofdwegen in radiaalvorm op de Binnenstad zijn aangesloten. De ringweg zou het doorgaand

CONTEXT

ﬁguur 1.3 | Schematische weergave convergentie stad-

scentrum (links) en invloed ringweg op het bestaande netwerk (rechts)

bron:Visser, 2003: 51-52

verkeer om de Binnenstad heen leiden, waardoor er een vlottere verkeersafwikkeling in en rond de stad mogelijk zal zijn. De resultaten van het onderzoek zijn: een concrete uitwerking van een globaal tracĂŠ, voorstel tot oplossing van fysieke knelpunten in vorm van een rotonde en een globale kostenraming van de ringweg. Tot slot zijn er nog verkeerskundige aanbevelingen: invoeren van autoluwe zones in de Binnenstad, parkeerbeleid reguleren, categorisering van

kaart 1.7 | Voorstel globaal tracĂŠ

het bestaande wegennet... en aanbevelingen t.a.v. het beleid: bestaande concept structuur- en bestemmingsplannen onderzoeken, actualiseren, vernieuwen en tenslotte activeren en toepassen, voorzieningencentra buiten Paramaribo structureren en ontwikkelen. Ook is er nader onderzoek nodig naar verkeerstellingen, grondrechtelijke situaties en economische consequenties van de aanleg van de ringweg.

bron:Visser, 2003: 92

Openbaar vervoer Paramaribo: een netwerk en lijnennetontwerp Dit afstudeerproject en wetenschappelijke studie uit 2006 werd door Ferrier opgemaakt aan de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de TU Delft en had als onderwerp de organisatie en netwerk van het openbaar vervoer in Paramaribo. In dat verband werd een ontwerp voor een nieuw lijnennet opgesteld en tevens voorstellen gedaan voor de verbetering van de verkeerscirculatie in het centrum van Paramaribo.

CONTEXT

Na een evaluatie van het huidige openbaar vervoer bleek dat het gebruik is afgenomen door allerlei redenen: toenemend autogebruik, begin- en eindpunt van alle lijnen liggen in het centrum, congestie in de Binnenstad, exploitatiesnelheid ligt laag (bussen stoppen overal, lange rijstijden...), slechte bereikbaarheid subcentra, grote druk op spitsvervoer (geen spreiding werken schooltijd), geen dienstenregeling, verouderde vergunningsvoorwaarden, natransport neemt toe, verspreid wonen, geen vaste tarifering... Uit de analyse blijkt dat het openbaar vervoer geen samenhangend geheel vormt. Met behulp van de ontwerpmethodiek voor transportwerken is een ontwerp voor het stedelijk openbaar vervoernetwerk gemaakt. Aan de hand van het vervoersmodel (herkomst-bestemming) is het huidige vervoersaanbod

afgestemd op de vervoersvraag. Radiale lijnen zorgen in de eerste plaats voor de grote vervoersstromen van en naar het centrum. De toevoeging van tangentiĂŤle lijnen zorgt voor een ontlasting van het centrum en een betere bediening van de rand, waardoor ontwikkeling van subcentra gestimuleerd wordt. Er worden ook aanbevelingen geformuleerd voor de verkeerscirculatie in de Binnenstad: ĂŠĂŠnrichtingsverkeer, haltehavens voor bussen, autoluwe zones... De voorstellen uit de studie zouden een basis kunnen vormen voor de hervorming van het openbaar vervoer in Groot-Paramaribo en een betere verkeerscirculatie in het centrum van Paramaribo. Het Ministerie van Transport, Communicatie en Toerisme (TCT) heeft echter nog niets gedaan met de resultaten van deze studie.

kaart 1.8 | Voorstel globaal tracĂŠ

bron: Ferrier, 2006

Paramaribo op orde, Structuurvisie Groot-Paramaribo 2020 Dit afstudeerproject uit 2006 werd door Blufpand opgemaakt aan de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen vakgroep Transport en Planning van de TU Delft en had als onderwerp de ontwikkeling van een langetermijnvisie voor Groot-Paramaribo. Het gebrek aan een structuurplan voor Paramaribo brengt tal van problemen met zich mee. Deze structuurvisie heeft de intentie om de opmaak van een structuurplan een impuls te geven en aan te moedigen.

CONTEXT

Het huidige stadscentrum (Binnenstad in het onderzoek) kan opgedeeld worden in een handels- en dienstencentrum, beschikt over een patrimonium van prachtige houten huizen en de centrumfunctie heeft in de loop van de jaren de woonfunctie vervangen. (Blufpand, 2006: 60) De toekomstvisie is opgebouwd in een zevental pijlers, waarvan voor de Binnenstad: ▪ de druk op de Binnenstad verminderen, creëren van subcentra: niet passende functies uit het stadscentrum, autovrij stadscentrum via lussen om de Binnenstad heen, subcentra in de stadsdelen ▪ de Binnenstad moet het visitekaartje van de stad gaan vormen: historische bebouwing en waterfrontligging als aan-

knopingspunten, voetgangersvriendelijk verblijfsklimaat stadscentrum (autlow...), contact met de rivier opzoeken met herinrichting van de boulevard In de gewenste toeristisch-recreatieve en groene hoofdstructuur worden ook enkele belangrijke elementen aangegeven ten aanzien van de Binnenstad: de omvangrijke eenheden open landschap en natuurgebied, parken en pleinen, belangrijke recreatiegebieden en toeristische trekkers zoals de historische Binnenstad, uitgaansgebieden en winkelcentra (funshopping). (Blufpand, 2006: 106) De gewenste verkeersstructuur pleit voor een locatiebeleid ter ontlasting van de Binnenstad, een hoofdontsluitingsstructuur in een lus rondom het centrum via de Zwartenhovenbrugstraat, de Arronstraat, de Waterkant en de dr. Sophie Redmondstraat. Belangrijke centrumstraten, zoals de Domineestraat, krijgen een autovrij karakter. Daarnaast is voor het omleiden van het verkeer in noord-zuidelijke richting buiten het stadscentrum een belangrijke taak toebedacht aan het éénrichtingsverkeersstelsel Pengelstraat-Derbystraat in combinatie met het stratenpaar Arronstraat-Keizerstraat. (Blufpand, 2006: 110) In de gewenste economische structuur heeft de Binnenstad een belangrijke plaats in samenhang met de shopping centra in de

stadsdelen. De Binnenstad zal een aantrekkelijke omgeving vormen om te verblijven en te recreëren, zowel overdag, ‘s avonds, als in het weekend. Deze opzet past bij het beeld van het stadscentrum als visitekaartje van Paramaribo en als belangrijke toeristische trekpleister. (Blufpand, 2006: 121) Er worden twee strategische projecten geselecteerd die een uitstraling hebben naar een groter gebied. Het stadscentrum is één van de strategische projecten waarbij het stadscentrum wordt opgedeeld in drie deelgebieden: winkelcentrum, oeverzone en kantoorgebied. Voor elk gebied wordt een aantal aandachtspunten geformuleerd: aantrekkelijk winkelklimaat, kantorengebied gehuisvest in monumentale panden, oeverzone als recreatieve strook en verbinding tussen het winkelgebied en het kantorengebied. Voor de openbare ruimte, die sterk de uitstraling en de aantrekkelijkheid van het stadscentrum bepaalt, worden ingrepen voorgesteld voor de drie deelgebieden. De studie van Blufpand heeft vooral qua analyse een zekere bijdrage geleverd op het onderzoek van 2006. (Adams en Kooyman, 2007)

Structuurvisie Paramaribo, an urban framework for future action Deze structuurvisie werd in 1993 opgemaakt door het ingenieurs- en architectenbureau ARTO. De studie geeft een gewenste richting aan in de vorm van bescherming Binnenstad, Paramaribo ontlasten van bestuurs, economisch en wooncentrum... en pleit daarbij voor een meer actieve houding van de overheid. Hierbij wordt aangegeven dat de stad bestuurd en beheerd moet worden door een lager bestuursorgaan dan de Nationale Regering. Een stadsvestuur is immers veel beter in staat problemen te identiﬁceren en passende antwoorden te geven. De structuurvisie gaat uit van vijf structuurlijnen: ▪ herintroduceren van het open grachtensysteem ▪ vergroten van de woonfunctie van de Binnenstad en introduceren van vier polen ▪ autoluw karakter in de Binnenstad ▪ openhouden van de rivieroever ▪ autonoom stadsbestuur

Aan de hand van de geschiedenis en het ontstaan van Paramaribo wordt de stad vanuit een ruimtelijke structuur en verkeerskundig bekeken. Hieruit volgen aanbevelingen wat betreft: ďŹ etsrouten, verzelfstandiging van diensten, straten voorzien van bomen, rehabiliteren Cultuurtuin, elektrische leidingen onder de grond, herinrichten straatproďŹ elen, dringende opmaak bestemmingsplan...

De studie bekijkt de stad vanuit een geheel en presenteert naast de originele ruimtelijke voorstellen ook het idee om naast het nationaal beleidsniveau ook stedelijke besturen op te richten die de ontwikkeling van de stad kunnen beheren. Deze invalshoek is interessant en vormt een aanknoping met het voorliggend onderzoek.

CONTEXT

kaart 1.9 | Rivieroever als balcon

bron: Arto, 1993: 59

Historic inner city of Paramaribo, Suriname De faculteit bouwkunde van de TU Delft heeft in opdracht van het World Heritage Centre van UNESCO (Parijs) een plan opgesteld om de Binnenstad van Paramaribo aan te pakken. Tien studenten hebben onder leiding van professoren een ontwerp voor een gebouw of een plek in de Binnenstad gemaakt. Het UNESCO-werelderfgoed biedt volgens hen enorm veel kansen om nieuwe bewoners en ook toeristen aan te trekken.

De onderzoekers denken naast de renovatie van de gebouwen ook aan herwaardering van de openbare ruimte en een autovrije Binnenstad met omleidingen van verkeerstromen. Al deze voorstellen zullen moeten uitgevoerd worden met Surinaamse partners. Er zal een stedenbouwkundig plan opgesteld worden in samenwerking met Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES). Het managementplan omschrijft de kwaliteit van het UNESCO-gebied en zal voor een bewustwording en een kader van stedenbouwkundige ontwikkelingen zorgen. Deze studie legt verbanden met het voorliggend onderzoek en uitwisseling van data behoort tot de mogelijkheden. kaart 1.10 | Analyse van bebouwing, typologieĂŤn, eigenaars en monumenten Aarsen et al., 2008: 13 Het upgraden van hetbron: uitgaanscentrum

Paramaribo Dit afstudeerproject van de Anton de Kom Universiteit Suriname is in samenwerking met het Ingenieurs bureau NV Sintec tot stand gekomen. De auteur De Rooy heeft de keuze gemaakt om het uitgaansgebied van Suriname nader te onderzoeken en voorstellen te geven ter verbetering, upgrading en herinrichting van dit belangrijk deel in de Binnenstad.

CONTEXT

Het voorstel bestaat erin om het parkeerprobleem op te lossen door de bouw van een parkeerhaven over de Van Sommelsdijcksekreek. De studie wijst erop dat deze oplossing tevens een verbinding tussen het uitgaansgebied en de palmentuin legt, de stank van de Van Sommelsdijcksekreek zal afnemen... Ook zullen de toegankelijkheid, veiligheid en verblijfskwaliteit van het uitgaansgebied danig verbeterd worden. De oplossingen van de overwelving van de Van Sommelsdijcksekreek is naar mening van de onderzoekers Claes en Debaene eerder een korte termijnoplossing om het zogenaamde parkeerprobleem op te lossen. Om het parkeerprobleem op te lossen dient eerder een stadsbrede visie tot de mogelijkheden. Ook lijkt het overwelven van de Van Sommelsdijcksekreek een gemiste kans om de Kreek terug in haar waarde te herstellen, namelijk als landschappelijke drager die nog

verwijst naar de ontstaansgeschiedenis van de stad. Deze bevindingen wijzen erop dat dit afstudeerproject eerder een bedreiging vormt voor het onderzoek, dan dat het een bijdrage levert. Herstructurering Waterfront Paramaribo Dit rapport, dat in 2006 werd opgemaakt door INFRA consult+engineering in opdracht van NV Havenbeheer, omvat een stedenbouwkundig ontwerp voor het Waterfront en een ontwikkelingsstrategie voor het totale gebied. Aanleiding voor de hele studie is het bestaan van een behoorlijk marktpotentieel van cruisetoerisme voor Paramaribo, maar dat degelijke aanmeerfaciliteiten vandaag nog ontbreken. De studie toont aan dat het haalbaar is om de herstructurering uit te voeren. Door onder ander landwinning en bouw van een nieuwe kademuur wordt de rivieroever rechtgetrokken. In de as van de Knuffelsgracht ontstaat er ruimte voor een cruiseterminal, toeristische functies, promenade, horeca, de Markt kan fasegewijs afgebroken worden en omgevormd tot artisanale markt... Wat opvalt, is een sterke opdeling van het projectgebied in zones. Ook opmerkelijk is dat de maximale bouwhoogte van vijf ver-

diepingen de inpassing in het UNESCOgebied moet garanderen. Bovendien staat aangegeven in de studie dat bij laden en lossen van een cruiseschip de terminal wordt beveiligd en afgesloten. De onderzoekers Claes en Debaene hebben hierbij verschillende bedenkingen, o.a. het privatiseren van de rivieroever, in plaats van de potentie tot ontwikkelen van een open en publieke zone; de verstoring van het UNESCO-gebied en

ďŹ guur 1.4 | Cruisterminal

in het bijzonder de historische gebouwen langs de Waterkant waar er een gemiddelde bouwhoogte van 3 verdiepingen wordt aangehouden.

bron: Infra Consult + engineering, 2006: 45

VOORGAANDE ONDERZOEKEN BINNEN DE STEDENBAND ANTWERPEN-PARAMARIBO

CONTEXT

Ruimtelijke context voor cases Centrum en Weg naar Zee in Paramaribo (Adams, Heirman, 2010: 22) “Om de samenwerking en de pilootprojecten beter te kunnen kaderen en de uitwerking ervan meer contextgebonden te kunnen uitvoeren, werd er simultaan aan de onderzoeken omtrent het Centrum en Weg naar Zee een onderzoek gevoerd naar alle componenten van het Ruimtelijke context van Paramaribo. Zo werden aspecten als de geograﬁe, de historiek van de samenleving en de stad, de economie, de maatschappij, de politiek, het bestuurlijke apparaat, de wetgeving op de ruimtelijke ordening en de planningscontext (op basis van goedgekeurde of toonaangevende maar niet goedgekeurde ruimtelijke plannen) in beeld gebracht. Via dit onderzoek konden de onderzoeken zowel de ruimtelijke verschijningsvorm, het gebruik, de problemen en potenties van de pilootprojecten beter begrijpen. Zo zorgde dit onderzoek voor de basis voorwaarden om de visie, concepten, structuurschetsen, wervende beelden en vooral de ontwikkelingsstrategie afgestemd op en op maat van de pilootprojecten en hun context opgemaakt worden. Zo probeerde de samenwerking zich ervan te behoeden dat Antwerpse planningsmethodes zonder meer werden toegepast in de Surinaamse context.

Dit onderzoek won samen met de onderzoeken: ‘Ontwikkelingsstrategie voor de rivieroever van Paramaribo’ en ‘Ontwikkelingsstrategie voor Weg naar Zee, gelegen in de rand van Paramaribo’, de VRP eindwerkprijs 007, opgevolgd door de afstudeerprijs. Een prijs die de Vlaamse vereniging voor Ruimte en Planning jaarlijks uitreikt aan het meest verdienstelijke afstudeerwerk van alle ingezonden werken van Master opleidingen Stedenbouw en Ruimtelijke Planning in Vlaanderen.”

kaart 1.11 | Ontwikkeling van Paramaribo, van 1850 tot 2005 bron: Adams et al., 2007: 40

kaart 1.12 | Schelpenritsen haaks op de rivieroever, als basis voor de Stadsplattegrond

bron: Adams et al., 2007: 19

CONTEXT

Ontwikkelingsstrategie voor de rivieroever in het Centrum van Paramaribo (Adams, Heirman, 2010: 23) “Het Centrum van Paramaribo kent vele troeven, maar kampt ook met verschillende problemen. Via een GIS analyse, intensieve samenwerking met lokale partners, gesprekken met bevoorrechte getuigen, vele veldbezoeken, overleg en lectuur m.b.t. Paramaribo werden de meest prioritaire sterktes, zwaktes, opportuniteiten en bedreigingen van het Centrum in beeld gebracht. Op basis van deze analyse werd een visie voor de binnenstad gevormd, strategische projecten geselecteerd, werden wervende beelden voorgesteld en werd er een ontwikkelingstrategie opgemaakt. Binnen dit onderzoek was het niet de bedoeling om te komen tot projecten die konden worden uitgevoerd, dan wel om een methode te ontwikkelen om het stedelijk weefsel te analyseren, visies en een aanpak te vormen.

goedgekeurd planningkader vereist. Paramaribo heeft op dit moment nog geen goedgekeurde visie (structuurplan) voor heel de stad. Strategische structuurplanning laat toe om simultaan met de ontwikkeling van dit structuurplan al in te zetten op strategische plekken in de stad. ▪ De participatieve planningsprocessen: om de kennisoverdracht en capaciteitsopbouw te vergroten was het van het grootste belang dat er voldoende overleg en samenwerking met de lokale partners plaatsvond. Via een vaste werkstek bij de ministeries, wekelijkse vergadering met alle partijen, wekelijkse begeleiding van AdeKUS, intensieve samenwerking met studenten van AdeKUS, vele gesprekken met bevoorrechte getuigen, workshops met partners en lokale deskundige werd er tijdens dit traject vorm gegeven aan de participatie. Zowel de master onderzoekers, de studenten van AdeKUS als de ambtelijke partners in Suriname vonden deze manier van werken zeer leerrijk.”

Als basis werden GIS, strategische structuurplanning en participatieve planningsprocessen als methoden aangereikt: ▪ De toepassing GIS sluit nauw aan en ligt in het verlengde van de vorige activiteiten, zijnde de twee GIS opleidingen en de veldinventarisatie. In GIS werden cijfermateriaal, veldinventarisaties, analoge kaarten... gedigitaliseerd en geanalyseerd. Op basis hiervan konden ruimtelijke relaties en verbanden worden gelegd. ▪ De strategische structuurplanning als planningsmethode werd gekozen omdat deze geen volledig

bron: Adams, Kooyman, 2007: 148

kaart 1.13 | Synthese gewenste ruimtelijke structuur

kaart 1.14 | Synthese bestaande ruimtelijke structuur

bron: Adams, Kooyman, 2007: 139

kaart 1.15 | Synthese gewenste ruimtelijke structuur, ontwerp Rivieroever

bron: Adams, Kooyman, 2007: 157

CONTEXT

Ontwikkelingsstrategie voor Weg naar Zee in de rand van Paramaribo (Adams, Heirman, 2010: 24) â&#x20AC;&#x153;Paramaribo is een stad die een sterke expansie kent. Ten gevolge van het onbreken van een ruimtelijke afbakening of een visie op de groei van de stad, kan de stad ongebreideld groeien. Vooral in het noorden van de stad, waar de gronden moerassig zijn, waardevolle natuurwaardes aanwezig zijn en de afwatering moeilijk is, is deze expansie niet evident, noch wenselijk. Via een GIS analyse, intensieve samenwerking met lokale partners, gesprekken met bevoorrechte getuigen, vele veldbezoeken, overleg en lectuur m.b.t. Paramaribo werden de meest prioritaire sterktes, zwaktes, opportuniteiten en bedreigingen van Weg naar Zee in beeld gebracht. Op basis van deze analyse werd er een visie gevormd en een afwegingsmatrix opgemaakt ter aanduiding van zones geschikt voor stedelijke ontwikkeling. Op basis daarvan werd een ontwikkelingsstrategie voorgesteld en werden er ter illustratie van deze strategie wervende beelden opgemaakt. Dit onderzoek gebeurde simultaan en in samenwerking met het onderzoek rond het centrum. Voor de uitvoering van het onderzoek werden dezelfde uitgangspunten en quasi dezelfde methodes gebruikt. Zeker de toepassing van strategische structuurplanning en participatieve planningsprocessen was gelijk. Voor deze twee methodes wordt dan ook naar de voorgaande ďŹ che verwezen. Het GIS onderzoek werd breder opgevat: GIS werd eveneens gebruikt om cijfermateriaal, veldinventarisaties, analoge

kaarten... te digitaliseren en te analyseren. Toch ging de analyse methode en het leggen van ruimtelijke relaties en verbanden diepgaander dan bij het onderzoek van het Centrum van Paramaribo, waar basis kaartmateriaal en een veldinventarisatie ontbrak. Via een grid werd het plangebied van Weg naar Zee ingedeeld in allemaal kleinere units, en via een reeks van kwantitatieve en kwalitatieve wegingscriteria werden de vakken waaruit het grid bestaat, bevraagd. Op basis van deze weging werden er meer, minder en ongeschikte zones voor stedelijke ontwikkeling aangeduid. Zo werd het al dan niet bebouwen van de noordelijke rand ter hoogte van Weg naar Zee op een geobjectiveerde manier beoordeeld. Deze methode werd aangereikt als een mogelijk instrument voor de beoordeling van vergunningen en het plannen van nieuwe ontwikkelingen in het noorden van de stad.â&#x20AC;?

kaart 1.16 | Bepalen gridmodel over het WNZ-gebied bron: Heirman, Stuyck, 2007: 130

ďŹ guur 1.5 | Visierichtlijnen ontwikkeling Paramaribo, afwerking van stedelijke rand, verkeerstructuur, voorzieningen bron: Heirman, Stuyck, 2007: 102,103

kaart 1.17 | Projectenkaart Weg naar Zee bron: Heirman, Stuyck, 2007: 278

foto 2.1 | Mercado Ver-o-pĂŞso, BĂŠlem,

BIJLAGE 2

ONDERZOEKSMATERIAAL

Dit boek is een verzameling van allerlei materiaal dat in het kader van het onderzoek werd opgesteld: verslagen van de samenwerkingsmomenten, krantenartikels, projectbezoek in BĂŠlem... Het verzamelde onderzoeksmateriaal dat in dit boek is opgenomen geeft extra informatie en een betere kijk op een aantal aspecten van het onderzoek. Op deze manier blijven nuttige gegevens bewaard, zoals de visitekaartjes van de partners waarmee de onderzoekers tijdens hun verblijf in Paramaribo in contact zijn gekomen.

foto 2.2 | Visitekaartje onderzoekers

BIBLIOGRAFIE

Hieronder wordt een overzicht gegeven van alle literatuur die in kader van het onderzoek geraadpleegd werd (totaallijst): BOEKEN Ahmadali, B., Ahmadali R., Blenman, M., Gilliad, I., Pershad, M. (2008). Op weg naar Districtsoverheid, Decentralisatieprogramma van Suriname 2003-2008. Paramaribo: Decentralization and Local Government Strengthening Program. Bakker, M., Van Der Klooster, O., (2009). Architectuur en bouwcultuur in Suriname. Amsterdam: KIT Publishers Boudry, L., Loeckx, A., Van den Broeck, J., Coppens, T., Patteeuw, V., Schreurs, J., (2006). Inzet/ Opzet/Voorzet. Antwerpen-Apeldoorn: Garant-Uitgevers.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Brans, M., Van Damme, J. (2008). Over het design en management van inspraakprocessen. Leuven. Bult-Spiering, M., Blanken, A., Dewulf, G. (2005). Handboek publiek-private samenwerking. Utrecht: Uitgeverij Lemma BV. Dijk, W.J., Hol, C., Ehrenburg, H., Ramsoendersingh, A.S., Van Burik, J.R. (1992). Strategische Planning van Urbane Gebieden in Suriname (SPURG). Paramaribo, een ondernemende stad. Naar een strategie voor het beheer van de stad Paramaribo. Delft: Technologische Universiteit van Delft, Faculteit Civiele Techniek en Universiteit van Suriname. Hajer, M., Reijndorp, A. (2001). Op zoek naar nieuw publiek domein. Rotterdam: NAi Uitgevers. Haine, K., De Wever, H., (2006). Uw stadsproject, klaar terwijl u (ver)wacht. In: Boudry, L., Loeckx, A., Van den Broeck, J., Coppens, T., Patteeuw, V., Schreurs, J., (2006). Inzet/Opzet/ Voorzet. Antwerpen-Apeldoorn: Garant-Uitgevers.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Heeling, J., Meyer, H., Westrik, J., (2002). Het ontwerp van de stadsplattegrond. Amsterdam: Uitgeverij SUN. Lynch, K., (1960). The Image of the City. Massachusetts: The MIT press. Meyer, H., Van den Burg, L., (2006). Het Geheugen van de stad. Amsterdam: Uitgeverij SUN. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, (2004). Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Gecoordineerde versie, april 2004. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Stad Antwerpen (2007). Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen: Antwerpen Ontwerpen. Antwerpen: Stad Antwerpen. Van den Broeck, J., (2004). Strategic Structure Planning. In: Loeckx, A., Shannon, K., Tuts, R., Verschure, H. (2004). Urban Trialogues, Localising agenda 21: Visions, projects and coproductions. Brugge: Die Keure. Van den Broeck, J., (2006). Visievorming in coproductie: dynamisch en stapsgewijs. In: Boudry, L., Loeckx, A., Van den Broeck, J., Coppens, T., Patteeuw, V., Schreurs, J., (2006). Inzet/Opzet/ Voorzet. Antwerpen-Apeldoorn: Garant-Uitgevers. Van Den Broeck, J., Albrechts, L., Segers, R., et al. (2010). Strategisch Ruimtelijke Projecten. Maatschappelijk en ruimtelijk vernieuwend. Brussel: Uitgeverij Politea. Verschure, H., Tuts, R. (2004). Lessons learnt. In: Loeckx, A., Shannon, K., Tuts, R., Verschure, H. (2004). Urban Trialogues, Localising agenda 21: Visions, projects and coproductions. Brugge: Die Keure. Technum i.o.v. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, (2002). Publieke ruimte, een andere aanpak. Brugge: Die Keure.

ONGEPUBLICEERDE WERKEN Adams, B., Heirman, S., Kooyman, S., Stuyck, I., (2007). Ruimtelijke context voor cases Centrum en Weg naar Zee, Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerde masterproef. Adams, B., Heirman, S. (2010a). Samenwerking Paramaribo-Antwerpen, Werkbezoek Paramaribo, 27 april-09 mei 2010. Antwerpen: ongepubliceerd verslag. Adams, B., Heirman, S., en Martinus, H., (2010). Infofolder academische samenwerking Artesis Antwerpen en Anton de Kom Universiteit van Suriname. Antwerpen: ongepubliceerd werk. Adams, B., Kooyman, S., (2007). Ontwikkelingsstrategie voor de rivieroever van Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerde masterproef. AG Stadsplanning, (2009). Durven dromen van een groene rivier. De visie van de stad op de ontwikkeling van de strategische ruimte groene singel. Antwerpen: drukkerij Impressa.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Arto. (1993). Structuurvisie Paramaribo: An urban framework for future action. paramaribo: ongepubliceerde studie. Blufpand, Y.F. (2006). Paramaribo op orde: Structuurvisie Groot-Paramaribo 2020. Delft: ongepubliceerde afstudeerscriptie, Technologische Universiteit van Delft, Faculteit der Bouwkunde. Center Parcs, (2008). Biodiversiteitspoort Suriname. s.l.: ongepubliceerde studie. Debaene, W., Claes, B., (2008). Paramaribo missie 2008. Ambitieniveau masteronderzoekers. Antwerpen: ongepubliceerde nota. De Ridder, S., Heirman, S. (2009). Transponeerbaarheid Planningsmethodiek:Strategisch ge誰ntegreerde gebiedsgerichte planning, case Antwerpen-Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerd academisch onderzoek. De Rooy, C., (2008). Het upgraden van het uitgaanscentrum Paramaribo. Paramaribo: ongepu-

ONDERZOEKSMATERIAAL

bliceerd afstudeerwerk. De Wever, H., Heirman, S., Vandenbroecke, H., Van Geel, H., (2008). Paramaribo Rivieroever. Projectdeﬁnitie bij het begeleidingstraject stadsontwikkeling in het kader van Fase II Antwerpen-Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerd werk. Ferrier, S.V., (2006). Openbaar Vervoer Paramaribo: een netwerk en lijnennet ontwerp. Delft: ongepubliceerde masterproef. GISsat, (2008). GISDay 2008: “Meten is Weten!”. Paramaribo: ongepubliceerde presentatie voor eendaagse conferentie ‘GISday 2008’. Heirman, H., Claes, B., Kooyman, S., (2009). Antwerpen-Paramaribo: samen dromen of samenwerken? In: Bouma, G., Filius, F., Leinfelder, H., Waterhout, B. (2009). Tussen droom en werkelijkheid. Delft: Stichting Planologische studiedagen. Heirman, S., De Ridder, S. (2009). Transponeerbaarheid planningsmethodiek. Strategische geïntegreerde gebiedsgerichte planning. Case Antwerpen – Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerd werk. Heirman, S., Stuyck, I. (2007). Ontwikkelingsstrategie voor Weg naar Zee, gelegen in de stedelijke rand van Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerde masterproef. Hendriks, P. en Ottens, H. (1997). Geograﬁsche Informatie Systemen in ruimtelijke onderzoeken. Assen: Van Gorcum. PHI Architecture i.o.v. Inter-American Development Bank, (2005). Urban Development Plan for Paramaribo. Paramaribo: ongepubliceerd werk. Meurs, P. H., Lamandi, C., Meijers, W.L.E.C., Aarsen, A.G.J. (2008). Historic inner city of Paramaribo, Suriname. Final report: Capacity building program - phase 1. Delft: ongepubliceerde studie, Delft University of Technology, Faculty of Architecture.

Ministerie van Openbare Werken, (2008). Upgrading Binnenstad. [presentatie]. Paramaribo: ongepubliceerd werk. NV Havenbeheer Suriname, (2006). Herstructurering Waterfront Paramaribo. Eindrapport. Nieuwegein: ongepubliceerde studie. PROAP & De Wit Architecten (2007). Inzending Open Oproep Scheldekaaien. (Uitgeschreven door Stad Antwerpen en Waterwegen en Zeekanaal nv.). Antwerpen: ongepubliceerde presentatie. Van Oers, R., (1993). Structuurschets voor Paramaribo. Delft: ongepubliceerde masterproef. Visser, K., (2003). Een ringweg rondom Paramaribo: een onderzoek naar een globaal tracé en oplossingen voor enkele fysieke knelpunten van een ringweg rond Paramaribo. Paramaribo: ongepubliceerde masterproef.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Vloebergh, G. (academiejaar 2006-2007). Syllabus opleidingsonderdeel ‘planningsinstrumenten’, opleiding stedenbouw en ruimtelijke planning. Antwerpen: ongepubliceerde syllabus. WETGEVING G.B. 1956. (No. 108). Paramaribo. (Bouwbesluit no. 1 ) S.B. 2001. (no. 074). Paramaribo. (Besluit instelling Bouwcommissie en aanwijzing historische binnenstad) INTERVIEWS Adams, B., Heirman, S., (2010b). Samenwerking Antwerpen-Paramaribo na oktober 2008. [Interview]. (17 juli)

Antonius, S.K.C, (2008). Upgrading Binnenstad. [Interview]. (17 juli). Matil, N., Onder de Linden, H., (2010). Riverside Harbour Village. [Interview]. (5 januari). Simons, R., (2008). Hervorming van het openbaar vervoer. [Interview]. (juli). Smith, A., Healy, J., Veira, N., (2008). Aanpak van de omgeving van het Waaggebouw. [Interview]. (juli). KRANTENARTIKELS Anon, 2008. De Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname. De Ware Tijd. 15 juli, p. A10. Ramdharie, S., 2008. IMF prijst economische vooruitgang Suriname. De Volkskrant,[online] 29 augustus. Beschikbaar via: http://www.volkskrant.nl/economie/article1061339.ece/IMF_prijst_economische_vooruitgang_Suriname [Geraadpleegd op 3 september 2008] Vyent, R., 2009. Uitbreidingsplan Cultuurtuin. Parbode, [online]. Editie 39, 17 juni. Beschikbaar via: http://parbode.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1245 &Itemid=1&ed=56 [Geraadpleegd op 5 augustus 2009] ELECTRONISCHE REFERENTIES Anon., 2010. AG Stadsplanning Antwerpen. [online] Beschikbaar via: http://www.agstadsplanning.be [Geraadpleegd op 6 mei 2010]

ONDERZOEKSMATERIAAL 66

Anon., 2010. Artesis Hogeschool Antwerpen. [online] Beschikbaar via: http://www.artesis.be [Geraadpleegd op 6 mei 2010] Anon., 2010. City Of Paramaribo. [online] Beschikbaar via: http://www.cityofparamaribo.nl [Geraadpleegd op 4 april 2009] Anon., 2007. Expansie Hermitage Mall. [online] Beschikbaar via: http://www.fatum-suriname.com/nieuws/expansie-hermitage-mall [Geraadpleegd op 15 december 2009] Anon., 2010. Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname. [online] Beschikbaar via: http://sges.heritagesuriname.org/ [Geraadpleegd op 6 mei 2010] FOTO’S Van Dijk, J., Van Pette-Van Charante, H., Van Putten, L. (2007). Augusta Curiel. Fotograﬁe in Suriname 1904-1337. Amsterdam: KIT Publishers. Dikland, Ph., Koenraadt, L., (2003-2006). Luchtfoto’s van Paramaribo. [Luchtfoto’s uit privécollectie]. Alle andere fotos zijn eigen materiaal en werden gemaakt tijdens het onderzoek (juli-september 2008)

BESCHRIJVING VAN STRATEN EN PLEINEN VAN DE BINNENSTAD Straten

De belangrijkste en opmerkelijkste straten van de Binnenstad, in alfabetische volgorde

ONDERZOEKSMATERIAAL

Cornelis Jongbawstraat: lange straat in het verlengde van de Waterkant, loopt parallel met de Surinamerivier en leidt helemaal naar het noorden van Paramaribo. De straat gaat voorbij de Mahonielaan over in de Anton Dragtenweg. Langsheen deze straat zijn naast een aantal bedrijven heel wat horeca zaken gelegen. Dr. Sophie Redmondstraat: lange straat met een breed proﬁel, waardoor ze veel verkeer kan bedienen. De straat verbindt de Binnenstad met een deel van WestParamaribo. Ze is maar voor een klein deel in de Binnenstad gelegen. De straat loopt vanaf de Centrale Markt tot aan het academisch ziekenhuis. Grote Combéweg: lange straat die het historisch centrum verbindt met de woonwijk Combé en loopt van de Palmentuin tot aan de Mahonielaan. Heerenstraat: straat in het verlengde van de Lim A Po straat, loopt vanaf het Kerkplein in een

kaart 2.1 | Stratenplan Paramaribo

bron:TALgraphics, 1994

bocht tot aan de Wagenwegstraat. Het is een groene straat met opvallend veel en hoge laanbomen.

ligt het gebied van Fort Zeelandia, het Presidentieel Paleis met de Palmentuin en het Presidentieel Kabinet.

Henck Arronstraat (vroeger Gravenstraat): een hoofdweg in de Binnenstad. Deze invalsweg verbindt West-Paramaribo met de Binnenstad. Langsheen de straat staan enkele belangrijke gebouwen: ‘s Lands Hospitaal, Ministerie van Volksgezondheid, Sint-Petrus en Pauluskathedraal, Volksmuziekschool...

Klipstenstraat: korte straat met winkels, bedrijfs- en regeringsgebouwen in het midden van de Binnenstad. Ze verbindt de Henck Arronstraat met Spanhoek.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Jodenbreestraat: brede winkelstraat centraal gelegen in het winkelkerngebied, voorzien van bomen, wat voor een aangenaam winkelklimaat zorgt. Keizerstraat: een langgerekte straat in het historisch centrum die loopt vanaf de Waterkant t.h.v. het Waaggebouw tot buiten de Binnenstad. Bestaat in de Binnenstad uit een vrij smal gedeelte tot het Kerkplein, dat nog dateert uit de periode van de eerste stedelijke aanleg. Het breder verlengde daarvan dateert uit het begin van de 18e eeuw. Kleine Combéweg: korte straat in het historisch hart. De straat vormt het verlengde van de Waterkant, tussen het Onafhankelijkheidsplein en de Van Sommelsdijcksekreek. Langsheen deze straat

Lim A Po straat: straat centraal gelegen in het historisch centrum, loopt vanaf de Waterkant tot aan het Kerkplein en is één van de mooiste straten van Parmaribo omwille van de hoeveelheid historische gebouwen in Surinaamse houtbouwstijl versierd met prachtige details. Het is een vrij smalle straat met veel doorgaand verkeer. Opmerkelijk is de enige verkeersdrempel in de Binnenstad, t.h.v het kruispunt met Mr. dr. J.C. de Mirandastraat, gesponsord door Fatum. Maagdenstraat: straat centraal gelegen in het winkelgebied. Deze zeer breed geasfalteerde straat was vroeger aan beide zijden beplant met hoge koningspalmen. De Maagdenstraat is tegenwoordig een drukke winkelstraat. Mahonielaan: vormt de grens van de Binnenstad en met name de Combéwijk. Deze straat heeft haar

naam te danken (wat de naam al doet vermoeden) aan de vele grote Mahoniebomen. Mr. dr. J.C. de Mirandastraat: korte straat met historische gebouwen achter het Onafhankelijkheidsplein met een klein groen pleintje als verbreding. Deze straat vormt een verbinding tussen de H. Arronstraat en de Waterkant. Dit is een rustige straat met weinig verkeer. Neumanpad: informele steeg in het winkelkerngebied, loopt van de Maagdenstraat doorheen verschillende bouwblokken tot aan de Zwartenhovenbrugstraat. Saramaccastraat: straat in het zuiden van de Binnenstad en in het verlengde van de Waterkant. Ze loopt parallel met de Surinamerivier, die verscholen ligt achter de vele winkels en bedrijven. Steenbakkerijstraat: straat in het winkelgebied die deel uitmaakte van de stadsuitbreiding van het midden van de 18e eeuw. Opvallende gebouwen in de straat zijn de Evangelische Broedergemeente en de Firma Kersten. (De Steenbakkerijstraat is genoemd naar een steenoven die in het begin van de achttiende eeuw werd aangelegd om bakstenen te produceren voor de bouw van het fort Nieuw-Amsterdam.)

Tourtonnelaan: lange straat in de rand van de Binnenstad, verbindt de Henck Arronstraat met Noord Paramaribo. Op het kruispunt met de Henck Arronstraat is het â&#x20AC;&#x2DC;s Lands Hospitaal gelegen. Wagenwegstraat: straat in de rand van de Binnenstad, kenmerkt zich door het groene karakter met hoge laanbomen. Waterkant: belangrijke verbindingsas tussen Noord- en Zuid-Paramaribo. Het is een eenrichtingsstraat die parallel loopt met de Surinamerivier. In het eerste deel tussen het fort en het Waaggebouw staan nog vele historische en gerenoveerde herenhuizen en Amandelbomen. De straat is jammer genoeg nog slechts een restant van wat ooit het toonbeeld van de welvaart van de stad was. Langsheen de rivieroever zijn er eetkraampjes, een prieeltje en vele zitbanken met uitzicht op de rivier. Vroeger was de Waterkant een aanlegpunt voor schepen afkomstig uit Nederland. In het tweede deel voorbij het Waaggebouw is de sfeer en uitstraling van het eerste deel niet meer herkenbaar, hier is de Centrale Markt het brandpunt van activiteit in de Binnenstad. Hier heerst een verwaarloosde indruk van commerciĂŤle gebouwen, de Surinamerivier ligt verscholen achter de winkels en

pakhuizen. Grote verloedering van mooie historische gebouwen die vervangen wordt door nieuwbouw in beton zonder rekening te houden met de historische architectuur.

bussen en auto’s. Op de kop van het plein, t.h.v de Maagdenstraat, staat een laag gebouw in beton van het NVB (Nationaal Vervoers Bedrijf).

Wilhelminastraat: verbindt het uitgaansgebied met de wijk Combé en nog verder een groot deel van Noord Paramaribo.

Kerkplein (vroeger Oranjetuin): plein centraal gelegen in het historisch centrum met in het midden de Hervormde Kerk met een omheind grasplein en een aantal Palmbomen. Het Kerkplein is vormgegeven als een verkeersplein dat dienst doet als een grote rotonde in het centrum. Rondom het Kerkplein hebben de historisch gebouwen plaats moeten maken voor nieuwbouw. Er zijn een aantal bankgebouwen en een postgebouw, in 2009 is er een BurgerKing met een drive-in bijgekomen.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Zwartenhovenbrugstraat: een drukke verkeers- en winkelstraat in de rand van de Binnenstad, verbindt Zuid-Paramaribo en de Nieuwe Haven met de Binnenstad. In 1750 vormde de Zwarthovenbrugstraat de westelijke grens van de stad, vandaag is het nog steeds ruimtelijk de grens tussen de stad Paramaribo en de Binnenstad met het historisch centrum.

Pleinen

De pleinen van de Binnenstad, in alfabetische volgorde: Heiligenweg-Knuffelsgracht: een langgerekt verkeersplein gelegen tussen de Waterkant en de Maagdenstraat, vormt het scharnier tussen het historisch centrum en het winkelkerngebied. Door de vele bussen die geparkeerd staan heeft het plein weinig overzicht. Het is een plein dat overkomt als een druk en hectisch busstation met veel komen en gaan, kruisende bewegingen van

Onafhankelijkheidsplein (vroeger Oranjeplein): gelegen aan het Presidentieel Paleis, met zicht op de Surinamerivier. Dit is het oudste plein van Paramaribo. Het is een statig, ruim en groen grasplein, omzoomd met Tamarindebomen. Vroeger werd het gebruikt als exercitieterrein voor de militairen van het fort. Het plein wordt volledig omringd door belangrijke regeringsgebouwen: Presidentieel Paleis, Ministerie voor Financiën, nationaal assemblee... Op het plein staan twee standbeelden: Adolf Pengel en Lachmon. Op feest- en zondagen wordt dit plein goed benut. Op de hoek naar

de Waterkant toe is er een vlaggenplatform dat de band met de bevriende landen symboliseert. Plein van de Revolutie: plein langs de Waterkant en uitloper van de Heiligenweg-Knuffelsgracht. Hier stond vroeger een politiegebouw dat in 1980 bij de sergeantenrevolutie vernield werd. Het is een monumentplein dat symbool staat voor de revolutie... Sivaplein: klein onbenut verkeerspleintje op het kruispunt van de Zwartenhovenbrugstraat met de Domineestraat, uitgerust met centraal enkele banken en picknicktafels zonder schaduw. Spanhoek (ofﬁcieel Vaillantsplein) ook Codjo, Mentor en Presentplein: Ligt in het verlengde van Heiligenweg-Knuffelsgracht, vormt mee het scharnier tussen het historisch centrum en het winkelkerngebied. Het is een druk verkeerskruispunt van wel vijf straten dat werd aangelegd na de grote stadsbrand van 1821. Het plein is ingericht met zitmogelijkheden die dienst doen als rustpunt in de Binnenstad en centraal staat een fontein.

Plein van ‘t Vat: klein pleintje (voormalige busstopplaats) gevormd tussen de kleine Dwarsstraat en de Kleine Waterstraat. Het vormt het centrum van het uitgaansgebied en heeft veel terrasjes. Het plein is gegroeid rondom café ‘t Vat, het eerste toeristisch café van Paramaribo en Suriname. Volgende tekst geeft een goed beeld en beschrijving van het plein van ‘t Vat: “We zaten op een terrasje, ’t Vat geheten, in Paramaribo wereldberoemd, ontmoetingsplek van alle toeristen, stagiaires uit Nederland en België en Surinamers met een Nederlands paspoort. Het was een eigenaardige plek, als je erover nadacht, wat onder Paramaribo-gangers niet gebruikelijk was: het was vroeger de bushalte tegenover het viersterrenhotel Torarica, en een slimme ondernemer zette een paar goedkope stoelen en wankele tafels neer en een paar vieze tenten voor als het regende. Jong Surinaams personeel, allemaal studenten die per uur werden betaald en altijd hip en modieus waren gekleed. Ze serveerden er patat en kroketten en bitterballen die smaakten naar strandzand en het uitzicht was een drukke straat die je niet graag wilde oversteken. De Surinamerivier was niet ver weg, maar die zag je niet, omdat een groot hotel in aanbouw het zicht belemmerde. Als hier een gedachte achter zat, was die diep verborgen.” (Ramdas, 2009:12)

DOCUMENTEN VOORBEREIDING ProjectdeямБnitie, 14.04.2008

ONDERZOEKSMATERIAAL

PARAMARIBO RIVIEROEVER

PROJECTDEFINITIE

bij het begeleidingstraject stadsontwikkeling

in het kader van Fase II Antwerpen-Paramaribo

CONTACTADRES:

Stad Antwerpen Gewoon Gemeentebedrijf Planningscel Hardwin De Wever, projectcoรถrdinator Sigrid Heirman, projectmedewerker Heidi Vandenbroecke, GIS coรถrdinator Adres Tel: E-mail:

TER INLEIDING In het kader van Fase II van het samenwerkingsverband tussen Antwerpen en Paramaribo, is de Stad Antwerpen gestart met de opmaak van een projectdefinitie voor de begeleiding van het strategisch gelegen rivieroeverproject te Paramaribo. Ter ondersteuning hiervan werd door de stad Antwerpen een begeleidingstraject opgesteld, dat gestuurd wordt door een regieteam vanuit de Planningscel Stad Antwerpen en een onderzoekstraject vanuit de Hogeschool Antwerpen, in nauwe samenwerking met respectievelijk het Ministerie ROGB en het hieraan verbonden GLIS project en de universiteit ADEK te Paramaribo. Binnen deze context heeft voorliggende projectdefinitie tot doel het kaderen van het begeleidingstraject, en de vooropgestelde projectambities. In voorliggend programma zijn de context van het begeleidingstraject, de beschrijving van het projectgebied en de missie, ambitie en visie van de opgave gespecificeerd. Daarnaast wordt er gezocht binnen de Hogeschool Antwerpen naar andere onderzoeksmogelijkheden. De projecten die hieruit vloeien zullen in aparte projectdefinities toegelicht worden.

COLOFON Auteurs - redactie: Lokale begeleiders vanuit de Stad Antwerpen: Hardwin De Wever, Sigrid Heirman, Heidi Vandenbroecke Lokale begeleiders van de Hogeschool Antwerpen: Hendrik Van Geel

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

INHOUD 1. CONTEXT VAN HET BEGELEIDINGSTRAJECT 2. BESCHRIJVING VAN HET PROJECTGEBIED 3. PROJECTDEFINITIE

ONDERZOEKSMATERIAAL

4. BIJLAGEN

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

77 1.

CONTEXT VAN HET BEGELEIDINGSTRAJECT

Achtergrond stedenband Antwerpen – Paramaribo en doelstellingen van het stadsproject AntwerpenParamaribo mbt stadsontwikkeling

Achtergrond De stedenband tussen Paramaribo en Antwerpen werd goedgekeurd op 25 maart 2002 en afgerond op 31 december 2006. De filosofie van de stedenband was “in een sfeer van gelijkwaardigheid kennis uit te wisselen rond gemeenschappelijke thema’s (bestuurlijke organisatie, onderwijs, bibliotheekwezen, havenbeheer, stadsontwikkeling, etc.) opdat deze kennis zou bijdragen tot een betere verhouding tussen Noord en Zuid en bijgevolg zou leiden tot een betere en rechtvaardige wereld”. Deze filosofie veruitwendigde zich door het organiseren van sensibiliserende activiteiten, het organiseren van uitwisselingen op ambtelijk niveau, het aanbieden van stages en het voorzien in capaciteitsopbouw. Onderstaand wordt er een overzicht gegeven van de bezoeken, activiteiten en resultaten wat betreft het thema Stadsplanning binnen deze Stedenband. -

Oktober 2004: eerste missie van stadsontwikkeling binnen de stedenband naar Paramaribo (verkenning van samenwerking en onderzoeksinhoud) Februari 2005: voorontwerp plan van aanpak en actieplan + definiëren lokale partners en contacten leggen ( Ministerie openbare werken, Stichting Planbureau Suriname, Anton de Kom universiteit en GISsat nv) April 2005: intentieovereenkomst (nooit goedgekeurd op het college van burgemeester en schepenen te Antwerpen) definitie van pilootprojecten, gisopeleiding opnemen in traject, missies naar Paramaribo en naar Antwerpen, vastleggen timing, doel van het traject vastleggen. Mei 2005: GIS opleiding voor lokale partners, inventarisatie van projectgebied Weg naar Zee. Voorjaar 2006: missie naar Antwerpen van twee medewerkers van het Ministerie van Openbare Werken. Onderzoek naar projectmatig werken, geïntegreerde planningsprocessen, toepassing van GIS en strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen. Juni – oktober 2006: onderzoekmissie van vier onderzoekers van de Hogeschool Antwerpen. Onderzoek op de twee pilootprojecten. Capaciteitsopbouw wat betreft projectmatig werken, samenwerken met andere ministeries – instanties – partners, toepassing van GIS (inventarisatie, analyse en uitbouw van ruimtelijke instrumenten, strategische structuurplanningsmethode, ontwerpend onderzoek. Eind september 2006 afronding onderzoekermissie door missie van delegatie van Antwerpen naar Paramaribo, met inbegrip van opleidingscoördinator van de Hogeschool Antwerpen.

Resultaten In mei 2007 liet de stad Antwerpen, in navolging van het bestuursakkoord, een externe evaluatie uitvoeren van de stedenband met Paramaribo. Op basis van dit rapport heeft het Antwerpse college van burgemeester en schepenen beslist drie samenwerkingsinitiatieven in het kader van de Stedenband tussen Antwerpen en Paramaribo te continueren op projectmatige basis, met name onderwijs, gezondheidszorg en stadsplanning. Bij het schrijven van deze projectvoorstellen, werd rekening gehouden met volgende criteria: - Voorstellen moeten planmatig en resultaatsgericht zijn: de voorstellen bevatten een duidelijke fasering, waarbij doelgericht

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

78 -

vooropgestelde en kwantificeerbare resultaten nagestreefd worden. Voorstellen moeten een zo breed mogelijk draagvlak hebben: per samenwerkingsdomein wordt één voorstel ingediend, dat uitgewerkt is in overleg met alle Antwerpse en Surinaamse partners die in dit domein actief zijn. Projecten zijn er in de eerste plaats op gericht om via een structurele samenwerking te komen tot duurzame ontwikkeling van het Zuiden, maar hebben ook een duidelijke return in Antwerpen. Projecten zijn gericht op verzelfstandiging. Aangezien het om projecten gaat, zijn ze in de tijd beperkt. Het is de bedoeling dat de samenwerking tijdens die beperkte periode van dien aard is dat de partners na het einde van de projectperiode voldoende gesterkt zijn om zelfstandig verder te kunnen werken.

Het voorstel voor het onderdeel stadsplanning werd opgemaakt door het Gewoon Gemeentebedrijf Planningscel, Stad Antwerpen samen met de Hogeschool Antwerpen (Departement ontwerpwetenschappen, Afdeling Master Ruimtelijke Planning en Stedenbouw). In het college van Burgemeester en Schepenen van 21 december 2007 werd het projectvoorstel van Stadsplanning goedgekeurd voor een traject van 2 jaren. Nieuw traject De doelstelling van het nieuwe traject wat betreft stadsplanning, verder genaamd “Stadsproject Antwerpen-Paramaribo”, draagt nog steeds de filosofie van de stedenband in zich maar heeft zich geconcretiseerd in: ‘Een projectmatige samenwerking waarbij zowel de stedelijke overheden en de academische instellingen van Antwerpen en Paramaribo samen zullen werken aan een concreet project dat behalve capaciteitsopbouw ook streeft naar een concrete ruimtelijke realisatie.’ Volgend schema geeft de principes van het samenwerkingsverband weer. In functie van een duurzame samenwerking wordt ingezet op 3 parallelle en evenwaardige sporen; (1) een bestuurlijk spoor tussen de stad Antwerpen en het district Paramaribo, in navolging van de eerdere stedenband;

ONDERZOEKSMATERIAAL

(2) een wetenschappelijk academisch onderzoekspoor tussen de Hogeschool Antwerpen en Anton De Kom Universiteit Suriname; centraal in de samenwerking staat het werk van onderzoekers van zowel de Hogeschool Antwerpen als de Anton De Kom universiteit. De onderzoekers van beide partijen dienen door een samenwerking met elkaar en met de overheden in zowel Antwerpen als Paramaribo, bij te dragen tot de oplevering van deelprojecten die de uiteindelijke doelstelling van het stadsproject Antwerpen_Paramaribo mogelijk moet maken. (3) een projectmatig spoor tussen het Gewoon Gemeentebedrijf Planningcel Antwerpen en het Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond en Bosbeheer (RoGB) in Paramaribo en hun respectievelijke partners. Dit spoor wenst de kennis van strategisch geïntegreerd ruimtelijke beleid op te bouwen en over te dragen tussen beide partners. Bij de invulling van dit spoor wordt er een intensieve samenwerking en synergie aangegaan met het academische spoor en het onderzoek dat hierbinnen verricht wordt.

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

Concrete opgave

De concrete projectopgave voor de eerste fase van het onderzoek voor het “project rivieroever” bestaat uit drie delen; - Opmaak van een strategisch masterplan voor de waterkant en achterliggende binnenstad met een ontwikkelingsvisie op lange termijn enerzijds, en de omkadering van concrete uitvoeringsgerichte projecten op korte termijn anderzijds; - Toepassing van GIS instrumentarium bij de analyse, en bij de opmaak van het strategisch masterplan bij wijze van gebiedsgericht pilootproject; - Ontwerpvoorstel voor de publieke ruimte van de waterkant en belendende straten en openbaar domein

Op basis van de behaalde resultaten van deze fase, worden de doelstellingen bepaald voor het vervolgtraject in nauw overleg met de structurele partners Structurele partners Het samenwerkingsverband voor voorliggend project wordt gedragen door 4 structurele partners; (1) Gemeentebedrijf Planningcel Antwerpen, (2) Hogeschool Antwerpen, (3) het Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond en Bosbeheer (RoGB) en (4) de Anton de Kom Universiteit Suriname (ADEK). Het Gemeentebedrijf Planningcel Antwerpen en het Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond en Bosbeheer (RoGB) in Paramaribo treden dus op als “projectregisseurs”; zij bepalen samen de projectdoelstellingen en het verloop van de samenwerking, en verzorgen en faciliteren de communicatie en contacten in respectievelijke steden met betrokken besturen, ministeries, instellingen, partners en maatschappelijke geledingen. Een parallelle en aparte overeenkomst (protocol) wordt afgesloten tussen de Hogeschool Antwerpen en ADEK met betrekking tot de afspraken in het kader van het wetenschappelijk onderzoekstraject. Er werd tevens een aparte overeenkomst afgesloten tussen de stad Antwerpen en de Hogeschool Antwerpen met betrekking tot de concrete modaliteiten en samenwerking voor het stadsproject Antwerpen-Paramaribo. Tussen deze partners worden onderling hetzij intentieovereenkomsten, samenwerkingsovereenkomsten, protocols afgesloten met het oog op het behalen van vooropgestelde projectdoelstellingen.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Ondersteunende partners

Voor de uitvoering van de projectdoelstellingen worden via de Hogeschool Antwerpen en ADEK respectievelijk master en bacheloronderzoekers ingezet, en ingebed binnen voorliggend begeleidingskader. Naast de structurele partners wordt beroep gedaan op een lokale projectcoördinator (GISsat NV) die het lokale proces moet faciliteren, op Stichting Erfgoed Suriname voor feedback en terugkoppeling m.b.t. aspect monumentenzorg en ad hoc projectoffice op het terrein, en op een lokale stedenbouwkundige consultant die vanuit de lokale context en kennis mede de duurzaamheid van tussentijdse voorstellingen en evaluaties opvolgt. Op GLIS worden de onderzoekers gehuisvest.

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

Vooropgestelde concrete timing

2008 Verkenningsfase (januari 2008 – april 2008) - Week 13 en 14: verkenningsmissie Masterplanfase (april 2008 – oktober 2008) Onderzoeksstage 1: - Week 25 tot 38: onderzoeksstage 1 (twee master onderzoekers) - Week 29 en 30: gecombineerde delegeatie voor workshop en lezingen binnen de stage 1 - Week 36 en 37: delegatie van de Hogeschool Antwerpen voor eindpresentatie masteronderzoekers + opleveren eerste communicatie document (een vergelijking tussen de planning, planningsklimaat en stedenbouwkundige projecten in Antwerpen en Paramaribo) Projectfase oktober 2008 – oktober 2009) - Week 46 en 47: gecombineerde delegatie voor uitzetten koers 2009 2009 Onderzoeksstage 2 - Week 5 tot 18: onderzoeksstage 2 (vier masteronderzoekers) - Week 9 en 10: gecombineerde delegatie voor workshop en lezingen binnen de stage - Week 16 en 17: delegatie van de Hogeschool Antwerpen voor eindpresentatie masteronderzoekers -

Week 23 tot 27: Surinaamse delegatie komt naar Antwerpen Onderzoeksstage 3 Week 31 tot 44: onderzoeksstage 3 (vier masteronderzoekers) Week 35 en 36: gecombineerde delegatie voor workshop en lezingen binnen de stage Week 42 en 43: delegatie van de Hogeschool Antwerpen voor eindpresentatie masteronderzoekers Week 42 en 43: delegatie van de Planningcel ter afsluiting van de projectmatige samenwerking tussen de Stad Antwerpen en het district Paramaribo

ONDERZOEKSMATERIAAL

+ opleveren tweede communicatie document (overzicht Antwerpen – Paramaribo stadsplanning 2004 – 2009) Na 2009 enkel nog academische samenwerking tussen Hogeschool Antwerpen en Paramaribo. De timing hieromtrent is niet gekend. Onkosten

De onkosten verbonden aan dit traject worden gedragen door de Stad Antwerpen. Hierin is inbegrepen; - Verkennende en koersbepalende missies voor zowel de delegatie leden van de Planningscel als de leden van de Hogeschool Antwerpen - Ondersteuning van de masteronderzoekers door lokale deskundigen (wekelijkse begeleiding) - Delegatie van de Planningscel tijdens de workshops van de onderzoeksstages - Lokale projectcoördinator - Communicatie traject - Huisvesting van de masteronderzoekers (max. 150€ per maand) - Werkingskosten (aankoop van data, organisatie van workshops, presentaties…)

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

83 Hierin is niet inbegrepen; aanvullen - reisonkosten masteronderzoekers (vlir met maximum 1000â&#x201A;Ź) - delegatie trips van de Hogeschool Antwerpen verbonden aan de masteronderzoekersstages - zowel workshop als eindpresentatie (Hogeschool draagt deze kosten zelf)

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

BESCHRIJVING VAN HET PROJECTGEBIED

Situering van het projectgebied en het studiegebied

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het projectgebied en het studiegebied. Het concrete projectgebied betreft de waterkant en achterliggende binnenstad en wordt aangeduid op de kaart in bijlage 1. Het ruimere studiegebied betreft de hele zone van de rivieroever aan de zijde Paramaribo met het achtergelegen stuk historische binnenstad inbegrepen, te kaderen binnen de werking en het ruimtelijk functioneren van het grootstedelijke gebied Groot-Paramaribo. De omschrijving van beide gebieden volgt hierna.

Probleemstelling

Centrum Het centrum van Paramaribo fungeert vandaag als commercieel -, administratief- en historisch centrum. De centrumfunctie verdringt meer en meer de woonfunctie uit de binnenstad. De omliggende wijken kennen een sociale en fysiektechnische degradatie en worden geconfronteerd met relatief hoge grondprijzen. Hierdoor ontstaan er monofunctionele wijken waardoor de afhankelijkheid t.o.v. het stadscentrum vergroot. De centrumfunctie zorgt voor een aantrekkingskracht die enorme verkeersstromen genereert, waardoor de wegen in de binnenstad dichtslibben. Doorgaand verkeer en vrachtvervoer zorgen voor een zware verkeersoverlast. De historische binnenstad werd recentelijk op de Unesco Werelderfgoedlijst gezet, maar vele panden zijn vervallen. Toch geven deze monumentale huizen de stad een uniek en waardevol historisch karakter. De authenticiteit van dit historisch stadsgezicht vormt een belangrijke pijler als toeristische attractie.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Rivieroever De rivieroever heeft ontwikkelingspotentieel om uit te groeien tot een belangrijke strategische plek. Het vormt een vitale schakel tussen de Surinamerivier en de binnenstad. Hier was vroeger de haven gesitueerd en lag het hart van de hoofdstad. Vandaag is de haven verplaatst naar het zuiden. Tussen de binnenstad en de oever ligt een drukke verkeers – as. De oude band tussen de stad en haar rivier is hierdoor verbroken. De oude steigers zijn vervallen en de oever wordt langzaam maar zeker volgebouwd en geprivatiseerd. Ruimtelijk beleid Oorzaken van de achteruitgang van zowel de binnenstad in zijn geheel als de rivieroever als deel daarvan, zijn terug te vinden in het ruimtelijk beleid. Het beleid in Suriname is ad hoc en fragmentarisch van aard. Plannen die opgemaakt worden, kennen zelden een uitwerking. De problematiek is gekend maar de planningscapaciteit is grotendeels verdwenen. De burgeroorlog van de jaren ’80 bracht een braindrain van deskundigen met zicht mee, die nog steeds nawerking heeft op de huidige ruimtelijke planning. De nood aan een visie voor dit gebied is hoog. Deze strategische plek heeft nood aan planning, visie en realisatie van projecten. Doelstelling

Voorliggend onderzoek via het ‘project rivieroever’ heeft tot doel om antwoorden te vinden op de gestelde problematiek en om een kentering te bieden in de neerwaartse spiraal waarin de stedelijke ontwikkeling zich bevindt. Uit voorgaand onderzoek is geleerd dat het ontwikkelen van een visie en het definiëren van projecten zeer belangrijk is maar dat dit alles te vergeefs is als er geen draagvlak is om de papieren droom te vertalen in concrete acties. Daarom draagt dit onderzoek naast een inhoudelijke ambitie ook een concretiseringsambitie in zich. Er wordt gezocht naar een draagvlak voor de

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

visie en de projecten, naar partners deze mee willen uitdragen, naar investeerders voor de financiering van projecten op korte en lange termijn, naar realisaties in de ruimte maar ook naar instrumenten die behalve investeringsprojecten ook helpen om via behoorlijk en transparant bestuur de dagelijkse werking en evolutie in de stad mee in te zetten om de visie te helpen realiseren. De inzet van GIS als instrument vormt de hoeksteen van dit onderzoek. GIS of geografische informatiesystemen maken het weergeven, opslaan, beheren en analyseren van ruimtelijke gegevens mogelijk. Gis heeft zijn waarde als systeem om een veelheid aan data samen te brengen, te integreren en ze snel beschikbaar te maken voor een grote groep van gebruikers. De inzet van GIS als analyse- en planningsinstrument reikt echter verder dan het louter aanmaken van data, het cartografisch voorstellen van gegevens, het gebruik als een instrument voor consultatie en beheer. Via het beheer en de exploitatie van databestanden die de ruimtelijke omgeving beschrijven en door GIS als analyse- en planningsinstrument te gebruiken, kan sociaal-ruimtelijk onderzoek en planning in het beleidsdomein van de stadsontwikkeling worden gerealiseerd. Gis wordt ingezet om specifieke analyses en onderzoek uit te voeren voor strategische projecten binnen een gebiedsgerichte aanpak en levert zo een belangrijke meerwaarde om dit planningsproces te sturen en te ondersteunen. Afbakening projectgebied en studiegebied

Het onderzoek zal zich richten op vier schaalniveaus: Groot - Paramaribo, en de rivieroever als studiegebied, de binnenstad en de Waterkant (als onderdeel van de rivieroever) als projectgebied. Kaartjes in bijlage 2, 3, 4 en 5. STUDIEGEBIED Groot â&#x20AC;&#x201C; Paramaribo Het grootste planningsniveau in dit onderzoek is Groot - Paramaribo. Voor de afbakening van dit gebied kunnen er verschillende opties genomen worden. Logischer wijze zou er gekozen kunnen worden voor de administratieve grenzen van de stad, zijnde de twaalf ressorten. Ruimtelijk en functioneel overschrijdt de stad echter deze grenzen, hierdoor is de puur administratieve grens achterhaald als grens van de stad. De stad is uit de grenzen van het district Groot â&#x20AC;&#x201C; Paramaribo gegroeid en kent uitlopers in het district Wanica, Commewijne en Para. Omdat voor deze studie de juiste afbakening van het gebied ook niet zo belangrijk is, is er gekozen om het stedelijke gebied, wat dus slechts een momentopname is, als afbakening te nemen. In het vorige onderzoek werden de uitlopers aan de overkant van de Surinamerivier, te Commewijne, buiten beschouwing genomen. Gezien de recente verstedelijking van dit deel zal er moeten nagegaan worden of binnen dit onderzoek het relevant is om deze uitloper mee te nemen. Het zelfde geldt voor de verstedelijking richting het district Para. De Rivieroever De grenzen van de rivieroever zijn te bediscussiĂŤren, in het vorige onderzoek wijzigde deze grenzen meermaals. Als vertrekpunt voor dit onderzoek worden de grenzen uit het vorig onderzoek overgenomen maar zullen opnieuw onderzocht worden en daar waar nodig aangepast worden. De grenzen bevinden zich: ten noorden van de Nieuwe Haven en gaan verder tot aan de Mahonylaan. Op die manier komen de grenzen uit beide mesoniveaus, binnenstad en rivieroever, overeen. Hiermee wordt de Zwarthovenbrugstraat, de Saramaccastraat, de Waterkant, de Kleine Waterstraat, de Cornelis Jongbouwstraat en de Anton Drachtenweg bedoeld. Ook de gebouwen en de aangrenzende delen werden in het vorig onderzoek, daar waar relevant, mee in beschouwing genomen.

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

86 PROJECTGEBIED Binnenstad De binnenstad bevat de oudste wijken van de stad. In sommige delen stralen de gebouwen nog steeds de koloniale rijkdom uit. Andere delen vormen nu het economische en handelscentrum van de stad. De eerste buitenwijk, de Combéwijk, bevat naast woonwijken ook een belangrijke toeristisch – recreatieve cluster. Op deze manier vormt de binnenstad een divers gegeven. Toch is er voor deze afbakening gekozen omdat deze delen, grenzend aan de Surinamerivier, samen de ‘centrumfunctie’ van de stad symboliseren. Dit gebied heeft knelpunten waarover een uitspraak relevant is voor de rivieroever en de Waterkant. Het bevat functies waarover uitspraken dienen te gebeuren en vormt een ruimtelijk samenhangend geheel. Het plangebied heeft volgende grenzen: de Nieuwe Haven, de Zwarthovenbrugstraat richting het noorden, de Sommeldijcksekreeg richting de rivier, de Grote Combéweg, de Mahonylaan en de Surinamerivier. Waterkant Het laatste niveau is de Waterkant. Dit is het centrale deel van de rivieroever en bestaat hoofdzakelijk uit openbaar domein. De Waterkant is hierdoor dé publieke ruimte in het centrum. De grenzen van dit gebied worden binnen de zone van de rivieroever bepaald door de Centrale Markt in het westen en Fort Zeelandia in het oosten. De noordelijke en zuidelijke grenzen komen overeen met deze van de Rivieroever, zijnde in het noorden de Waterkant als straat en in het zuiden de Surinamerivier.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Beleidscontext projectgebied

�

Masterplan IDB

�

Masterplan ontwatering Groot – Paramaribo

�

Klimaatsveranderingsrapport

�

Mobiliteit

�

Beschermde monumenten op en rond de site

�

Concrete en geplande projecten in de omgeving

�

Andere …

Planningcontext

�

Bodembestemmingsplannen

Projectgebied

�

Eigendomssituatie en perceelsstructuur

�

Private eigenaar(s) – visie en programma van eisen

�

Andere …

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

87 3.

PROJECTDEFINITIE

Doel, ambitie en missie van de opgave

Doel. � De stad Antwerpen heeft de intentie om een samenwerkingsverband de beschreven structurele en ondersteunende partners aan te gaan het oog op vooropgestelde projectdoelstellingen. Afhankelijk van succes van de eerste fase in dit samenwerkingsverband, kan vervolgtraject concreet worden vorm gegeven.

met met het een

Ambitie � De opgave beoogt met dit project een doordachte, kwalitatieve, duurzame en innovatieve herinvulling en ontwikkeling van het gebied. Het creëren van een nieuwe en hoogstaande stedelijke ruimte is het hoofdopzet. � Het project streeft een betere identiteit voor de plek na om zo het gebied terug in te schrijven in het collectief geheugen van de bewoners van Paramaribo. Daarvoor is een samenhang nodig zowel functioneel tussen de verschillende activiteiten als ruimtelijk. � Het project streeft een geïntegreerde benadering na met betrekking tot de historiek (de historische gebouwen) en de specifieke eigenheid van de plek in duidelijke relatie tot de omliggende wijken en de binnenstad. Het project moet als geheel een eenvoud en juiste rijkdom uitstralen die aansluit op het concept van duurzaamheid. � De ontwikkeling moet tevens een trend zetten voor het vernieuwde stedelijke beleid van de stad en moet richtinggevend zijn op het vlak van duurzame stedenbouw, duurzaam bouwen en duurzame architectuur. Het project moet kunnen refereren aan gelijkaardige internationale voorbeelden, en een weerspiegeling zijn van het huidige discours rond duurzame stadsontwikkeling. � Het project streeft ernaar om GIS als analyse- en planningstool in te zetten bij de visievorming van dit planningsproces. Verschillende toepassingsmogelijkheden van GIS zullen tijdens het project aan bod komen: een eerste algemene analyse van het gebied door de diverse ruimtelijke gegevens te bekijken, te verzamelen en te inventariseren (voorzieningen, demografische kenmerken, socio-economische kenmerken, kenmerken van de woningen, percelering, eigendomsstatuten, milieu-aspecten, hydrografische structuur,…) vervolgens een meer toegepaste gebiedsgerichte analyse op de gewenste niveaus (wijk, bouwblok, straat, perceel, …) door het combineren van al deze verschillende datalagen. Mogelijks kunnen ook evoluties gemaakt worden, omdat reeds data van dit projectgebied bestaan van voorgaande jaren. � De herontwikkeling van het publieke domein is het speerpunt project binnen het ganse project rivieroever. Het dient op een wervende manier de potenties van de rivieroever toonbaar te maken. Het dient katalyserend te werken naar andere projecten binnen de rivieroever en de binnenstad. � Het project van de Waterkant loopt van Fort Zeelandia tot aan de Centrale markt. Hierdoor maakt het een link tussen een aantal projecten die op dit moment op stapel staan zoals de cruiseterminal, de centrale markt en de busterminal. Het dient te zorgen voor een samenhangend ruimtelijk geheel waarbinnen verschillende individuele projecten in synergie met elkaar komen en zo zorgen voor een geïntegreerde herontwikkeling van een gans gebied. Gewenste

De opdracht bestaat uit de opmaak van de volgende producten:

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

producten

Onderzoek Deelopdrachten

� Een ruimtelijke structuurschets voor het projectgebied (schaal 1: 2.000) waarin de visie wordt toegelicht op de samenhang van de verschillende zones binnen het projectgebied en op de samenhang van de site met de ruime omgeving, meer bepaald de hele rivieroever � Een stedenbouwkundig ontwerp (schaal 1:200 tot 1:500), als basis voor de opmaak van een gedetailleerd inrichtingsplan. � Het ontwikkelen van een aantal thematische GIS datalagen (op verschillende niveaus) die voor een deel gekoppeld zijn aan de basisdata van GLIS (vb: leegstand, kenmerken van de bebouwde omgeving, verwevenheid van functies, voorzieningen, … ) � Een 3D voorstelling onder de vorm van tekeningen of een maquette. � Een uitgebreide toelichting bij de analyse, de visie en concepten, en het ontwerp. � Een bepaling van de ontwikkelingsstrategie, een faseringsplan, een beheersplan en een financieel ontwikkelingsplan. � Een beschrijving van mogelijke resterende onderzoeksvragen. Stedelijk kader In het onderzoek omtrent de binnenstad, de rivieroever en de Waterkant dienen enkele kernvragen over de ruimtelijke ontwikkeling van Paramaribo beantwoord worden om de vraagstukken binnen deze zones te kunnen aanpakken. Om niet te verglijden in een te uitgebreide studie beperkt het onderzoek op het niveau van Groot – Paramaribo tot de volgende vraagstukken: urbanisatieprocessen in de stad, het stedelijk verkeer (zowel personen en vrachtvervoer als privaat en openbaar vervoer) en de verspreiding van de voorzieningen.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Het antwoordt op deze kernvragen vertaalt zich in een aantal mogelijke scenario’s, die t.o.v. elkaar afgewogen worden en er gekozen wordt voor het meest passende scenario. Bij het kiezen van de scenario’s wordt er ook beroep gedaan op het bestaande plannenkader waarin het Urban Development plan van PHI architects, gesteund door IDB, het kaderdocument zal vormen. Masterplan Vanuit de visie van Groot – Paramaribo wordt er verder ingezoomd op niveau van de binnenstad. De binnenstad heeft naast de groot stedelijke problematiek ook haar zeer eigen problemen en potenties. Na de verkenningsmissie kan er al, niet limitatief, een opsomming gedaan worden van mogelijke sleutelkwesties: - Leegstand - Wonen - Gebruik van de binnengebieden - Historische panden - Toerisme - Openbaar domein en publiek leven - Doodsheid van de stad na vallen van de avond - Verkeer en openbaar vervoer - Projecten op stapel: cruise terminal, busterminal en centrale markt Tijdens het onderzoek worden de sleutelkwesties verder gedefinieerd en aangevuld. Het masterplan houdt ook rekening met alle projecten die op dit moment op stapel staan in de binnenstad en aan de rivieroever. Project Waterkant De Waterkant, als onderdeel van de rivieroever, is in de ogen van de Surinamer vandaag een stukje recreatief groen met terrasjes, een stukje geschiedenis, een flaneer- en rustplekje in de stad. De plek wordt afgebakend

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

tussen het historische fort en de centrale markt. Deze 500m is de enige plek in de stad is waar men de rivier kan zien. De Waterkant verbindt die verschillende plekken in de stad. Door de verkeersoverlast, die de bedrijvigheid en de noord-zuid verbinding met zich meebrengt en het zichtbare verval van de stad en haar historische patrimonium, is de rivieroever vandaag dringend toe aan herontwikkeling. Ook de oprukkende bedrijvigheid, het gebrek aan groene ruimte en de woningnood in de stad vragen dat deze plek een totaal visie krijgt. Vandaag zijn er vele initiatieven aan de rivieroever op til. Er wordt gebouwd en er worden opnieuw plannen gemaakt. Een nieuwe cruise terminal vindt langzamerhand een draagvlak en maakt progressie tot een concreet project met budget en timing. De ophoging van de rivieroever ten gevolge van de zeespiegelstijging steekt regelmatig de kop op. Ook op toeristisch vlak is er beweging, verschillende hotels rijzen als paddenstoelen uit de grond. De rivieroever heeft potenties en de ideeën blijven niet langer uit. Al deze ideeën en projecten komen tot stand zonder een totaal visie. Deze totaal visie wordt eerst op het niveau van de ganse rivieroever geponeerd, waarna de positie van de Waterkant hierbinnen zal leiden tot de uitwerking van een strategisch project voor deze plek. De Waterkant vormt binnen het onderzoek een ‘te realiseren’ strategisch project. Er wordt gewerkt naar een gedetailleerd ontwerp dat zowel op ruimtelijk, procesmatig als op financieel vlak uitvoering als doel heeft. Ontwikkelingsstrategie Zowel het stedelijk kader, het masterplan als het strategisch project van de Waterkant zijn met elkaar verbonden. Om deze drie planningsproducten/processen in synergie met elkaar te laten ontwikkelen, is er een ontwikkelingsstrategie nodig. De ontwikkelingstrategie dient binnen het kader van deze drie documenten ook rekening te houden met politieke werking, ruimtelijk beleid, ambtelijke organisatie, juridisch kader, positie van de private markt - investeerders, de realisatie van projecten, het uitbouwen van het ruimtelijk instrumentarium, participatie,… De ontwikkelingsstrategie beoogt een plan van aanpak te zijn voor de ruimtelijke planning dat zich baseert op zowel strategische stuctuurplanning als geïntegreerd gebiedsgericht beleid. GIS analyse Tot op heden is een gedegen ruimtelijke analyse met behulp van het GISinstrument als basis voor ruimtelijk beleid in Suriname geen toegeëigende werkmethode. Projecten als GLIS tonen kentering op dit gebied. Toch verdient dit onderwerp bijzondere aandacht in het onderzoek. Het is de bedoeling om via projectmatige werking de potenties en mogelijkheden van het instrument te exploreren, toe te passen en over te dragen. Naast GIS als instrument om data te verzamelen en te inventariseren, is er veel werk op het vlak van het gebruik van GIS als analyse- en planningsinstrument, dat tekorten, behoeften, knelpunten en potenties in het ruimtelijk weefsel blootlegt. Het is een instrument dat toelaat om op een transparante manier ruimtelijke keuzes te onderbouwen. Bovendien kan in een GIS-systeem ook met mogelijke scenario’s gewerkt worden en kunnen toekomstige effecten worden gesimuleerd.

Begeleidingstraject Paramaribo

Projectdefinitie

Ambitienota, 25.04.2008

Paramaribo missie 2008

Ambitieniveau masteronderzoekers

ONDERZOEKSMATERIAAL

Wim Debaene & Bert Claes

Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel Antwerpen vrijdag 25 april 2008

1. Kader Het masteronderzoek kadert binnen het projectmatig vervolgtraject van de Stedenband tussen Antwerpen en Paramaribo. Deze Stedenband werd eind 2006 stopgezet en op basis van een projectmatige samenwerking op het gebied van stadsplanning tussen Antwerpen en Paramaribo verder gezet. Hiernaar zal verder verwezen worden als ‘stadsproject Antwerpen-Paramaribo’. Het project ‘rivieroever’ geeft invulling aan de projectmatige samenwerking. De projectdefinitie gaat uit van een intensieve samenwerking tussen beide partnersteden, waarbij zowel ambtenaren, politici, academici, studenten, deskundigen als private bedrijven betrokken zijn. Studenten, verder genoemd masteronderzoekers, vervullen binnen dit traject een cruciale rol. Via een tandemsamenwerking tussen Antwerpse en Surinaamse studenten worden de deelonderzoeken binnen het project ingevuld. Het doel van het project ‘rivieroever’ is om eind 2009 een gedragen en haalbaar ontwerp voor de Rivieroever formuleren, een structuurschets voor de binnenstad van Paramaribo op te stellen, een ontwikkelingsstrategie op te bouwen en de resterende vragen te omschrijven. Het project werd in de projectdefinitie opgedeeld in verschillende onderzoeksperiodes waarin er steeds nieuwe groepen masteronderzoekers worden ingezet. Dit masteronderzoek geeft een invulling aan het eerste tandemonderzoek. Na dit onderzoek zullen er nog minimaal twee groepen onderzoekers volgen.

2. Opgave Dit document geeft de ambitie, de aanpak en het proces van het eerste masteronderzoek weer. Er wordt getracht om via de vergaarde kennis uit de thesissen (opgeleverd binnen de stedenband) en via de nieuwe inzichten uit de verkenningsfase van het ‘stadproject Antwerpen – Paramaribo’ op zoek te gaan naar een insteek die ons toelaat om haalbare en gedragen producten af te leveren. Deze opgave is tweeledig. Enerzijds dient er een invulling gegeven te worden aan een traject dat dienend is voor de bredere opgave verbonden aan het strategisch stadproject ‘rivieroever’. Anderzijds vormt het onderzoek de basis voor de opmaak van twee thesissen om het diploma ‘Master stedenbouw en ruimtelijke planning’ te behalen. De eerste opgave dient maximaal in te zetten op capaciteitsopbouw via kennisoverdracht. Dit gebeurt concreet door middel van een participatief proces met de lokale partners tijdens een stage in Paramaribo. De tweede opgave zal op zoek gaan naar een academische meerwaarde binnen dit toegepaste onderzoek. Hiervoor zal er een meer theoretische onderbouwing van het ganse traject noodzakelijk zijn. Binnen beide opgaven dienen de potenties van het GIS instrument benut te worden. Het Geografisch InformatieSysteem (GIS) wordt in de projectdefinitie benoemd tot hoeksteen van het ganse onderzoek.

3. Aanpak 3.1.

Analyse van het voorgaand traject

ONDERZOEKSMATERIAAL

De masteronderzoekers van het pilootproject ‘rivieroever’ (Stedenband) hadden de intentie om simultaan op twee schaalniveaus te werken. Enerzijds werd er ingezet op het ontwerpmatige onderzoek van de rivieroever, de andere onderzoeker vertrok vanuit de ganse binnenstad in functie van het ontwikkelen van een masterplan. Hiermee wenste men een top-down en bottom-up aanpak te combineren. De twee eindproducten staan alzo in relatie tot elkaar: een ontwerp voor de rivieroever en een masterplan voor de binnenstad. Omwille van het ontbreken van digitaal beschikbare data, de complexiteit van het onderzoeksgebied, de veelheid aan actoren… heeft het team haar krachten verenigd. Het uiteindelijke resultaat was een masterplan voor de rivieroever en de aangrenzende gebieden. Het plan heeft een suggestief inrichtend karakter. Daarnaast werden er foto montages gemaakt die sfeerbeelden van de deelgebieden weergeven. Ondanks de zeer verdienstelijke resultaten zijn de masteronderzoekers er niet in geslaagd neer te dalen tot op het niveau van het inrichtingsplan. Deze waardevolle les wordt in het achterhoofd gehouden bij het uitdenken van de aanpak van dit masteronderzoek.

3.2.

Het strategisch project waterkant staat centraal in het onderzoek

Dankzij het verrichtte werk in het vorige traject, is het in dit onderzoek mogelijk om te vertrekken vanuit de Waterkant als strategische plek en zo het onderzoek verder uit te bouwen. De Waterkant behelst het 500 meter langgerekt gebied tussen fort Zeelandia en de centrale marktplaats. Ondanks zijn strategische locatie, heeft de Waterkant zijn rol als centraal hart langs de rivier verloren. De link met de binnenstad is verbroken. Het gebied is verpauperd en staat onder druk van de toenemende privatiseringsgolf langs de rivieroever. Omwille van zijn historische rol en de belangrijke aanwezige potenties, blijft het gebied een sleutelpositie behouden voor zowel de rivieroever als de binnenstad. De ontwikkeling van de Waterkant is hierdoor een belangrijk strategisch project dat de katalysator vormt voor de verdere ontwikkeling van de rivieroever en de binnenstad. Het ontwerpen van het openbaar domein van de Waterkant vormt zowel de insteek als de drijvende motor van het onderzoek. Dit strategisch project wordt uitgewerkt tot op het niveau van een inrichtingsschets. Deze zal opgebouwd en uitgewerkt worden aan de hand van een inrichtingsschets, visies, concepten, scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s, referentiebeelden, een faseringsplan, wervende schetsen en 3Dcomputerbeelden, principetekeningen en snedes.

inrichtingsschets

visie/concepten

referenties

scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s

fasering

visualisatie

principes

3.3.

Schaalniveaus

Macroniveau

Mesoniveau

Microniveau

Hoewel de rivieroever beschouwd wordt als de katalysator van het onderzoek, onderscheiden we drie duidelijke onderzoeksniveaus. Het zijn dezelfde niveaus die de basis vormden van het onderzoek in de thesis ‘Ontwikkelingsstrategie voor de rivieroever van Paramaribo’ door Bram Adams en Sara Kooyman. Het microniveau omvat de rivieroever. Bram en Sara, de masteronderzoekers uit het voorgaande traject, bakenden deze langgerekte strook langs de Surinamerivier af ten noorden van de Nieuwe Haven tot aan de Mahonylaan. De Zwarthovenbrugstraat, de Saramaccastraat, de Waterkant, de Kleine Waterstraat, de Cornelis Jongbouwstraat en de Anton Drachtenweg vormen hierbij de grenzen. Het nieuwe onderzoek start vanuit deze afbakening en zal doorheen het planproces deze grenzen opnieuw bekijken en indien nodig herdefiniëren. Het mesoniveau is het niveau van de binnenstad. Het centrum omvat ondanks de verscheidenheid aan morfologie en functies een samenhangend geheel. De grenzen worden bepaald door de Nieuwe Haven, de Zwarthovenbrugstraat richting het noorden, de Sommeldijcksekreeg richting de rivier, de Grote Combéweg, de Mahonylaan en de Surinamerivier.

ONDERZOEKSMATERIAAL

De grootste onderzoeksschaal, het macroniveau, is Groot-Paramaribo. De werkelijke grenzen overschrijden op ruimtelijk en op functioneel vlak de administratieve grenzen van de stad. Bij het onderzoek wordt het volledige stedelijke gebied bestudeert, met inbegrip van de recente verstedelijking te Commewijne, aan de overzijde van de Surinamerivier. In vergelijking met het onderzoek van de vorige onderzoekers, bekleden de verschillende schaalniveaus een andere rol in dit onderzoek. Het microschaalniveau staat centraal in dit onderzoek en de andere twee niveaus zullen op een strategische manier worden aangewend.

3.4.

Doorwerking van de verschillende niveaus Het onderzoek beoogt geen integrale uitdieping van elk niveau. Het onderzoek start met een zeer duidelijke insteek: Vertrekkende vanuit het microniveau, de rivieroever, zullen er doorheen het traject onderzoeksvragen rijzen die hun oorsprong en/of hun oplossing op een ander schaalniveau bevinden. Deze vragen zullen tijdens het onderzoek op het meest passende schaalniveau worden onderzocht in functie van het oplossen van de onderzoeksvraag op het microniveau. Deze aanpak resulteert naast het beantwoorden van de vragen op microniveau ook tot de aanpak van strategische vraagstukken op de andere twee niveaus uit het onderzoek.

? onderzoeksvragen

microniveau

3.5.

Werkschema plan van aanpak

Onderstaand schema geeft een samenvatting van de hierboven beschreven aanpak weer: MESO ďż˝ MACRO !

! !

MICRO

STRATEGISCH MASTERPLAN

? ?

INRICHTINGSSCHETS RIVIEROEVER

Het onderzoek start op een ontwerpmatige manier vanuit het microniveau. Tijdens dit onderzoek zullen er onderzoeksvragen ontstaan waar men op het niveau van de rivieroever geen antwoord op kan vinden. Om deze vragen op te lossen wordt er binnen het onderzoek uitgezoomd naar het meso en/of het macro schaalniveau. Het onderzoek op het hogere schaalniveau gebeurt gericht in functie van het oplossen van de onderzoeksvraag op micro niveau.

Deze keuze is noodzakelijk om te voorkomen dat het onderzoek strand in brede analyses op hoger schaalniveau. Het resultaat uit deze gerichte analyse wordt dan teruggekoppeld naar de rivieroever en opgenomen in het verdere onderzoek. Als resultaat beoogt deze aanpak dus een gefundeerd inrichtingsontwerp dat de link legt met de rest van de stad alsook een strategisch masterplan op het niveau van de binnenstad. Dit laatste is mogelijk door het strategisch samenbrengen en op elkaar afstemmen van de resultaten uit de verschillende deelonderzoeken op hogere schaalniveaus.

4. Proces 4.1.

Inleiding

De aanpak zoals hier boven geformuleerd kan nog steeds verglijden in een zeer analytisch en weinig ontwerpmatig onderzoek, indien er niet gekozen wordt voor het juiste proces. Binnen dit proces moet er strategisch gekozen worden wanneer welke partners worden betrokken en wanneer welke analyses plaatsvinden.

4.2.

Risicoâ&#x20AC;&#x2122;s aanpak

4.3.

? microniveau

Het betrekken van een breed veld aan actoren brengt een aantal risicoâ&#x20AC;&#x2122;s met zich mee. Een breed participatief proces in een vroeg stadium van het proces kan er voor zorgen dat het onderzoek strandt op een oppervlakkig niveau. Dit is het geval wanneer een breed spectrum aan meningen een consensusvisie in de weg staat. Anderzijds kan door de specifieke projectmatige aanpak het onderzoek zich redelijk snel op een te sterk ingezoomd niveau gaan afspelen. Dit is het geval wanneer er te sterk gefocust wordt op details waarbij de totaalvisie haar waarde als sturend kader verliest.

Benaderingswijzen

4.3.1. Aanpak van consultancy approach Deze aanpak beoogt snel tot de juiste onderzoeksvragen te komen, op een voldoende gedetailleerd niveau. Hiervoor wordt er beroep gedaan op een beperkte, maar strategisch gekozen groep aan actoren. Hierdoor kunnen er in een vroeg stadium concrete ontwerpvoorstellen op tafel worden gelegd. Het gaat hier zeker niet om definitieve ontwerpvoorstellen. Het zijn eerder discussieprenten die de basis vormen om de onderzoeksvragen bij te stellen en om de verdere onderzoeksstrategie te bepalen. De ontwerpvoorstellen vormen de voedingsbodem voor een workshop, een belangrijk evaluatiemoment in het proces.

ONDERZOEKSMATERIAAL

4.3.2. Bredere onderbouwing, brede participatie De verschillende onderzoeksvragen gesteld vanuit het microniveau leiden tot onderzoek op de drie schaalniveaus, waardoor er strategische inzichten ontstaan op elk niveau. In deze benaderingswijze worden de verschillende strategische inzichten per niveau aan elkaar gekoppeld. Op het mesoniveau zal dit concreet leiden tot een strategisch masterplan. Omdat de krijtlijnen van de visie uitgewerkt zijn binnen een beperkte groep aan actoren, wordt de focus nu gelegd op verruiming van deze visie. Dit gebeurt binnen een breed participatief traject. Ook hier is de keuze van de actoren strategisch. 4.3.3. Koppeling van de twee benaderingswijzen De twee verschillende benaderingswijzen zijn geen tegengestelde werkmethoden. Ze geven enkel aan waar de focus ligt in het onderzoek. Het doel is om de twee benaderingswijzen elk strategisch in te zetten in andere fase van het project. De verschillende fases worden aan elkaar gekoppeld door middel van een evaluatiemoment en een terugkoppelingsmoment. Concreet gebeurt dit door het organiseren van twee workshops. Zij zijn een belangrijke schakel in het totale onderzoek. De workshops ronden niet enkel voorgaande fase af, maar geven meteen de input voor een nieuwe fase.

4.4.

Fasen en evaluatiemomenten

workshop 1 fase 1

workshop 2 fase 2

EVALUATIE

FOCUS OP - Intensief ontwerpen - Gerichte analyse

kristallisatie

TERUGKOPPELING

FOCUS OP - Brede participatie - Analyse

Finale verwerking

4.4.1. Eerste fase en workshop In een eerste fase zal er volgens de ‘consultancy approach’ gewerkt worden. Zo kan er vrij snel met ontwerpend onderzoek gestart worden. De terugkoppeling gebeurt binnen een beperkte groep van actoren. Onderstaand schema toont centraal de studententandem en de relatie met de directe partners: Fase 1 heeft als doel door te dringen tot op microniveau en inrichtende voorstellen uit te werken voor de Waterkant. Hiervoor zullen er oplossingen gezocht worden op onderzoeksvragen die de drie schaalniveaus behelzen. De analyses kunnen op de verschillende schaalniveaus uitgevoerd worden, maar gebeuren in deze fase hoofdzakelijk in functie van het ontwerpend onderzoek voor de Waterkant. GIS vormt één van de belangrijke peilers van de analysetechnieken.

De eerste fase kent zijn hoogtepunt op het einde van de fase: workshop 1. Deze eerste workshop vormt een belangrijk evaluatiemoment. Het is de noodzakelijke schakel om van fase 1 naar fase 2 te kunnen gaan. Het doel van de workshop is om, via wervende beelden, ideeën en visies te toetsen aan de opinies van de verschillende aanwezige actoren. Hierbij is het niet de bedoeling om een eindbeeld of een definitief ontwerp voor te stellen, maar wel een discussie te creëren. De gepresenteerde visies kunnen de drie schaalniveaus omvatten, maar vinden duidelijk hun oorsprong in één van de onderzoeksvragen gesteld op het microniveau. De leden van de workshop worden breder geselecteerd dan de beperkte groep aan actoren waarmee gewerkt is tijdens de eerste fase. De workshop heeft enerzijds als doel te fungeren als eye-opener naar de partners toe, anderzijds is het een belangrijk middel om de hiaten in het onderzoek te detecteren. De workshop zal de richting uitzetten voor de tweede fase. Het is de toetssteen voor het verdere verloop van het proces en er worden nieuwe onderzoeksvragen gedefinieerd. Daarnaast wordt er een brede groep van actoren geselecteerd in functie van het brede participatief traject dat in de tweede fase zal opstarten.

4.4.2. Tweede fase en workshop In deze fase worden de verschillende strategische inzichten die per onderzoeksniveau ontstaan zijn gekoppeld aan elkaar. De analysetechnieken worden in deze fase niet enkel meer ingezet in functie van de uitwerking van de inrichtingsschets op het microniveau. Ze gaan ook bijkomend ondersteunend werken in functie van het eindproduct op mesoniveau: het strategisch masterplan voor de binnenstad. Ook hier is het GIS-instrument de belangrijkste peiler van het analytisch onderzoek. De krijtlijnen van het onderzoek zijn reeds in de eerste fase uitgezet binnen een beperkte groep van actoren. In de tweede fase is er nood aan het verruimen van de visie. Dit gebeurt binnen een breed participatief traject. De selectie van deze actoren vindt plaats tijdens de eerste workshop. Het schema aan de linkerzijde geeft een mogelijke brede groep aan belangrijke actoren weer. Het schema is een onderdeel van het masteronderzoek â&#x20AC;&#x2DC;Ontwikkelingsstrategie voor Weg naar Zeeâ&#x20AC;&#x2122;, door Iggino Stuyck en Sigrid Heirman. De tweede fase wordt afgerond met een tweede workshop. De opzet van deze workshop is eerder in functie van de terugkoppeling van de inrichtingsschets en het strategisch masterplan naar de actoren. De tweede workshop is beperkter van aard dan de eerste workshop, die eerder een evaluerend karakter had. De leden van de workshop bestaan uit sleutelactoren. Dit terugkoppelmoment heeft een sturend karakter. Het bekijkt kritisch het analysemateriaal en de geleverde producten, geeft de aanzet tot kristallisatie en stuurt bij in functie van de eindpresentatie. 4.4.3. Kristallisatiefase en eindpresentatie

ONDERZOEKSMATERIAAL

Het doel van deze fase is het presentatieklaar maken van het beschikbare materiaal in functie van de eindpresentatie. Beperkt kan er nog analyse gevoerd worden naar aanleiding van de hiaten gedetecteerd in het onderzoek tijdens de tweede workshop. Concreet wordt er op het einde van de kristallisatiefase een eindpresentatie gegeven met een overzicht van het gevoerde proces en met twee concrete eindproducten: een inrichtingsschets voor de Waterkant en een strategisch masterplan voor de binnenstad. Een bijkomende opdracht is het geven van een GIS-demo op basis van alle GIS-analyses uitgevoerd in het kader van het onderzoek. Het heeft tot doel de verschillende partners inzicht te geven in de mogelijkheden van het instrument.

100

DOCUMENTEN SAMENWERKING Studentenwerving 14.07.2008 - uitnodiging Werk mee aan een boeiend onderzoek in samenwerking met:

ONDERZOEKSMATERIAAL

Anton De Kom Universiteit, studierichting Infrastructuur Hogeschool Antwerpen, Master Stedenbouw en ruimtelijke planning Stad Antwerpen, Planningscel

Stadsproject Antwerpen-Paramaribo inrichtingsschets Waterkant & strategisch masterplan rivieroever en centrum

Heb je interesse? Kom dan luisteren naar de wervende toelichting Maandag 15 juli 2008 - 12.00u infrazaal, gebouw 16

Wim Debaene & Bert Claes Landschapsarchitecten - ruimtelijke planners i.o.

Kwattaweg 220C - Paramaribo, Suriname | www.levinkynch.be

Startworkshop 15.07.2008 - verslag �� Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

�� Datum: 15 juli 08, 9u-13u Locatie: kantoor GISsat nv, Keizerstraat 190BV Aanwezigen: Hardwin De Wever Heidi Vandenbroecke Bert Claes Wim Debaene Stef De Ridder Steve Renfurm Stephen Fokké Hans Martinus Carole-Ann Partoredjo-Feurich Frans Kasantaroeno Chandradebie Sieuw R.S. Kadirbaks Glenn S.F. Jong Jacquelina Santhoharsons John Jubithana Olivier op ten Noort

SA (Stad Antwerpen) SA (Stad Antwerpen) OSAP (Onderzoeker Stadsproject A’pen-Par’bo) OSAP (Onderzoeker Stadsproject A’pen-Par’bo) GISsat nv GISsat nv SGES ADEK ADEK ROGB ROGB ROGB ROGB ABS ABS IPDO (Instituut Planologie & Duurzame Ontw.)

1 Presentatie door SA: - Doelstelling Workshop: eerste startvergadering, richting geven aan het onderzoek, elkaar leren kennen, elkaars verwachtingen horen. - Intro presentatie door SA: - historiek stedenband Antwerpen-Paramaribo Fase I 2002-2006 - resultaten pilootproject centrum: methode, analyse, visie, structuurschets, selectie van strategische projecten, ontwerpend onderzoek, ontwikkelingsstrategie - resultaten pilootproject Weg naar Zee: analyse, visie, structuurschets, GIS-instrument - Traject - stedenband Fase I > stedenband Fase II - keuze andere vorm stedenband: focus projectmatige/inhoudelijke insteek - ervaringen mee te nemen: methodiek stadsplanning - opzet: samenwerking tussen deskundigen Suriname en Antwerpen – studenten - Partners - werking van autonoom gemeentebedrijf ‘Stadsplanning Antwerpen’ Stad Antwerpen - opleiding Master ‘Stedenbouw en Ruimtelijke Planning’

2 Presentatie door OSAP: - Voorstelling van de onderzoekers - Doelstellingen van het onderzoek 1. Opleveren van een ontwerp van masterplan voor rivieroever & binnenstad 2. Inrichtingsschets voor de Waterkant 3. Actief inzetten van GIS als onderzoeksinstrument - Reflectie over het projectgebied – beperkte SWOT-analyse Vragen: ROGB: wonen in de binnenstad - hoe omgaan met leefbaarheid? - niet enkel wonen in het centrum, ook andere activiteiten - voldoende voorbeelden in buitenland hoe mensen terug kunnen gaan naar de stad

Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ Wim Debaene & Bert Claes 1/4

101

102 �� Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

3 Voorstellingsronde en rol van aanwezigen: SGES: centrumgebied werelderfgoed + buffergebieden. monumentenbeheer managementplan voor de historische binnenstad: zelfde doelstellingen als het onderzoek

ONDERZOEKSMATERIAAL

ROGB: nieuw ministerie, onderdirectoriaat RO - ruimtelijke ordening is verdeeld onder verschillende ministeries - de bedoeling is om alles onder ROGB te brengen maar op dit moment biedt de wet deze mogelijkheid niet - er is niet specifiek een beleid ontwikkeld - Als ministerie geen plannen voor de binnenstad > wel ondersteunend als er plannen moeten uitgewerkt worden van IDB ADEK - elk gebied heeft eigen identiteit, bijzonder beheersgebied SGES - afstudeerproject: Fort Zeelandia, parken, uitgaanscentrum - Cruiseterminal: 100-300 passagiers (Curacao is x 10) Hoe vervoeren? Alle taxi’s naar boot > trekpleisters: historisch centrum, parken, winkelcentrum, eventueel rond de Centrale Markt Niet enkel stad >< rivier, ook routes voor toeristen uitstippelen - Openbaar gebied dat geprivatiseerd is, is moeilijk weer openbaar te maken Dus alle openbaar gebied moet openbaar blijven - Studie PLOS en IDB bedrijventerrein nabij Paramaribo Bedrijvigheid ten zuiden van de Centrale Markt: bedrijven zijn weggetrokken - Paramaribo, nog steeds stadsvlucht PLOS onderzoekt momenteel het fenomeen ‘stadvlucht’. De insteek van het onderzoek is echter wat er moet gedaan worden om gebieden buiten stad aantrekkelijk te maken om er te wonen. Gehoopt ongecontroleerde uitbreiding tegen te gaan. - Openbaar vervoer: huidige bussysteem is niet goed De niet rijdende bussen zijn gebruikers van het openbaar domein. Bussen staan er te wachten tot de bus gevuld is met passagiers alvorens te vertrekken. Dit levert pleinen vol met bussen op. Voor twee buslijnen is men aan het proberen een reguleringssysteem in te voeren: 10 en ? Systeem van busterminals buiten de stad: blijkt niet zo eenvoudig wegens ruimtegebrek. Dit werd onderzocht door studenten ADEK. - Peil rivier is net zo hoog als niveau van de weg. Dr. Naipal: stijging zeepeil niet binnen 100 jaar, 1 tot 10mm stijging/jaar? > binnen 50 jaar 50mm of 50cm = groot verschil – springvloed? Hoe omgaan: denken aan dijk Leonsberg die doorloopt tot het zuiden. De stijging van het waterpeil moet steeds in combinatie worden bekeken met de bodemzakking. ABS Sociaal-economische data aanschaffen > data is er als de contour wordt gegeven Interessante tellingen: - woningtelling: sociaal-geografische data - bedrijventelling IPDO: Structuurplan voor geheel Suriname

4 Debat aan de hand van sleutelvragen: - Aanname IDB masterplan – verkeerssysteem? Als kader, in gemeenschap = te ambitieus plan, te zwaar en moeilijk. Men wilde dit een statuut geven als beleidsplan. Bedoeling is dat delen van het plan worden uitgewerkt en geïmplementeerd. IDB = richtinggevend, maar dient verder te worden onderzocht als het gaat over gebiedsgerichte projecten > momenteel zijn er nog geen uitvoeringsprojecten uitgewerkt. Ringweg (ADEK): vele links ontbreken

Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ Wim Debaene & Bert Claes 2/4

103 �� Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

- Aanname cruiseterminal? Cruiseterminal implementeren in het onderzoek zoals de plannen nu op tafel liggen door nv. Havenbeheer. Er zijn voorstellen gedaan om winkelcentrum te ontwikkelen waar centrale Markt is - Aanname waterkering? Niet enkel bouwen, ook beheer, beheren = dam/dijk moet op openbaar domein 3 mm/jaar schatting van stijging. Uitgangspunt is 0,5mm/jaar > duurzaam groot voordeel: geen branding, niet of weinig golfslag Probleem: springvloed: water uit riolen Jodenbreestraat en Domineestraat - Aanname geen verdere privatisering openbaar domein? Indien wel: compenseren Belangrijk: voor mensen, om technische reden, om relatie stad & rivier in stand te houden Verhoging dijk: teloorgang zicht op de stad: gevelrij = kwaliteit Water aan rivieroever zelf = beeldversterkend werken Geen radicale plannen, werken vanuit de bestaande context - Aanname Lopende en geplande projecten in het gebied Rotary (3 clubs in Paramaribo), Bisdom Project helikopterplatform aan waterkant in de rivier: oplijsten door ROGB Scholen aan Monseigneur Wulfinghstraat > contact opnemen met Dhr. Goedhart - Tendensen in het gebied Verval, maar toch verbetering wat gebouwen betreft, zelfs door overheid Begeleiding van het gebied winkelcentrum: bedrijfsleven kan dit zelf aan, maar er moet begeleiding zijn (ADEK). Wel achteruitgang van beleving ondanks positieve elementen inzake bebouwing Leefbaarheid daalt ondanks de investeringsgolf > heeft deels te maken met het verkeer (ADEK) Winkelcentrum: mensen zetten de auto niet in de rand en lopen dan een eindje. De auto gaat tot pal voor de deur. Bij Maretraite en Hermitage Mall is dit wel - Instrumentarium (juridische kaders, bestuurlijk, institutioneel, formeel/informeel) OW heeft 30 jaar niets gedaan met het kader = stedenbouwwet MAAR: de afdelingen zitten nog verspreid. OW heeft enkel vergunningen afgeleverd en dan vaak ook niet correct Vragen: - Sinds ’91 geen vakminister meer - Uitvoering door planbureau - Plangebieden moeten bij wet worden vastgelegd Paramaribo is zo vastgesteld - Moet planologie niet onder bevoegdheid ROGB vallen? - Mogelijkheden om in te zetten op openbare ruimte als je geen adequate wetgeving hebt > publiek domein als hoeksteen - OV: pilot-system met vaste uren = minder bussen, of huidig systeem? Maar kunnen particuliere bussen ook meedoen? > enkel via vergunningensysteem, TCT moet dit of sturen of afschaffen van particulier systeem MAAR = moeilijk Moet laten zien dat het nieuw systeem voordelen biedt.

5 Operationele Afspraken: - 17 juli 08 presentatie upgrading van de binnenstad: Sintec, in opdracht van OW - elke donderdagvoormiddag 8u-9u overleg - eerste afspraak: donderdag 24 juli 08: 8u-9u, Gissat – Keizerstraat 190 - ontbrekende bijlage projectdefinitie bezorgen aan iedereen - 14 augustus verruimde plangroep: sleutelactoren en stakeholders Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ Wim Debaene & Bert Claes 3/4

104

Workshop 28.08.2008 - uitnodiging �� Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

Betreft: Presentatie stadsproject Antwerpen-Paramaribo op donderdag 28 augustus 2008.

Geachte mevrouw, Geachte heer, In het kader van het stadsproject Antwerpen en Paramaribo is er een samenwerking tussen het Gemeentebedrijf Planningscel Antwerpen, Hogeschool Antwerpen, de Anton De Kom Universiteit, het ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer en Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname en GISsat nv. Binnen deze samenwerking wordt er gewerkt aan een concreet stadsproject dat behalve capaciteitsopbouw ook op termijn streeft naar ruimtelijke realisatie. Het project zet in op een strategische en gebiedgerichte ruimtelijke planning in een sterk participatief kader. Concreet wordt er gefocust op de binnenstad en de rivieroever van Paramaribo. De huidige fase van het onderzoek zal resulteren in een strategisch ruimtelijk masterplan voor de binnenstad en de rivieroever. Hierbinnen is de Waterkant aangeduid als een strategisch project en zal diepgaander worden uitgewerkt. Het onderzoek is gestart op 15 juli 2008. Ondertussen hebben wij reeds heel wat interessante gesprekken gevoerd met diverse stakeholders of plannen we deze in de toekomst nog te doen. Wij willen u alvast als stakeholder tussentijds op de hoogte brengen van het onderzoek door middel van een presentatie aan een verruimde plangroep. Het doel van deze workshop is om samen te komen tot een ruimtelijke visie voor de binnenstad en het aanduiden van strategische projecten. We willen van de gelegenheid gebruik maken om de nodige feedback te krijgen en in discussie te treden.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Graag ontvangen wij u en/of één van uw betrokken medewerkers op donderdag 28 augustus 2008 om 8u30 in de Infrazaal, gebouw 16 van de Anton De Kom – universiteit. Het programma zal er als volgt uitzien: 8u30 8u45 – 9u 9u – 10u30

ontvangst met koffie verwelkoming en schetsen van het onderzoekskader visie en ontwikkelingsstrategie

10u30

pauze met koffie en snacks

11u – 12u 12u – 13u

masterplan en strategisch project feedback, vragen en afronding

Gelieve uw aanwezigheid voor dinsdag 26 augustus 2008 te bevestigen bij Bert Claes en/of Wim Debaene.

Met vriendelijke groeten,

Bert Claes | Landschapsarchitect - Stedenbouwkundige i.o. (597) 8261457 | mail@claesbert.be Wim Debaene | Landschapsarchitect - Stedenbouwkundige i.o. (597) 8262387 | wim.debaene@skynet.be

Workshop 28.08.2008 - verslag

105

Stadsproject Antwerpen-Paramaribo Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

Verslag 6 – Verruimde plangroep Datum: 28 augustus 08, 8u30-13u Locatie: infrazaal - gebouw 16 ADEK, Leysweg Aanwezigen: Steve Renfurm Michelle Sookhun Martinus Riad Nourmohammed Ali, Z Jharap Sharda Chandradebie Sieuw Bjorn Van Hamme Ramon Kadirbaks Wong A Soy Yvonne Tjander Poeran Jubithana Arthy Lamur Navin Samoedj R. Landburg Maduymarato Blohtemel G. Leter J. Rozenhout M. Tapsi Olivier op ten Noort G. Macnack J.S. Soebhag S. Oedai Robbin Roemer R.E. Strijk E Tjan-A-Way M Dukkenhofer Danny Lo Fo Sang S. Mohan Naomi Mendeszoon Trustfull Gilliad Bert Claes Wim Debaene

Hoofd GDS Decaan R.C. Infrastructuur Student Docent Medewerker Hoofd DBK Beleidsadviseur Technisch medewerkster Architect Cartograaf Staf, medewerker project management Directiesecretaris D.C. D.S. D.S. Jurist Directeur SMS Stafmember HSE Manager / Planoloog Projectbegeleider Beleidsadviseur Beleidsmedewerker Assistant Manager t Vat / Manager Europcar D.C. Paramaribo NO Assistent Field Supervisor Vz. Stuurgroep Verkeersveiligheid Afdeling Ontwatering – sectie Planning Technisch medewerker Coördinator TCT - taxiwezen Tm. Burgerparticipatie Onderzoeker Stadsproject A’pen-Par’bo Onderzoeker Stadsproject A’pen-Par’bo

GISsat nv GISsat nv ADEK - FTEW ADEK - FTEW ADEK - FTEW ADEK - FTEW ROGB ROGB ROGB LJSP DRG ABS SGES Belgisch consulaat R.O. R.O. R.O. Belangstelling Nv SMS N.V. Havenbeheer Suriname IPDO IPDO Binnenlandse Zaken / Milieubeheer Binnenlandse Zaken / Milieubeheer Commisariaat Paramaribo Stichting Toerisme Suriname LISP Justitie en Politie OW OW / BWT TCT DLGB OSAP OSAP

1 Inleiding OSAP stelt opbouw van de vergadering voor. De presentatie kent drie delen. In het eerste deel geven we de strategie en methodiek weer van het onderzoek, in het tweede deel de visie voor de grootstad en binnenstad van Paramaribo. Na het tweede deel is er een pauze. In het derde deel is er een participatief luik over de Waterkant.

2 Deel 1: Strategie Opmerkingen / vragen publiek: � Dhr. Lo Fo Sang: Andere obstakels in Suriname? � Dhr. Strijk: eerst stadsbreed denken � Dhr. Poeran: jaren ’60 heel actief over de stad nagedacht en gewerkt � Dhr. Lo Fo Sang: Richting bestemmingsplannen gaan > men wil geen regels hebben, men wil abstract blijven � Mevr. Sieuw: Moment om interministerieel samen te werken uitgaan van strategische projecten, ziet ze als optie, ziet geen optie in bestemmingsplan � Dhr. Soebhag: > aantal zaken in overschouw nemen Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ 1/6 Wim Debaene & Bert Claes

106 Stadsproject Antwerpen-Paramaribo Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

�

> geen goede samenwerking tussen de ministeries, je ziet ad hoc projecten starten > risico op money-jagers – politiek luistert naar het geld > het moment dat je met geld komt als donorland Martinus: > Binnen alle kolommen – horizontaal bewegen > je moet voet aan de grond krijgen > beoogt om niemand uit te sluiten: hoe erg is het dan

3 Deel 2: Visie �� Onderzoek naar de binnenstad > aantal aspecten van de grootstad Paramaribo zijn belangrijk. Kijken naar de binnenstad gaat niet zonder te kijken naar het groter lichaam waar het binnen past, nl Groot Paramaribo. De volgende trends en visie zijn relevant voor het centrum. Trend: 1. Ongecontroleerd uitbreiden van de stad en uithollen van het centrum Proces van suburbanisatie is duidelijk merkbaar. Er worden steeds nieuwe woongebieden aangesneden. Dit heeft een aantal gevolgen: men gaat steeds verder van het centrum wonen waardoor de afstanden groter worden in de stad. Hierdoor neemt oa. het autogebruik toe. Bij uitbreiding zijn er ook nieuwe infrastructuren nodig zoals wegen, elektriciteit, riolering, ontwatering, vuilophaling, ... Doordat men er een beweging in gang is gezet dat men meer in de rand gaat wonen, is het niet meer aantrekkelijk om in het centrum te wonen. Er treed er een functieverdringing op in het centrum, met voornamelijk kantoren als belangrijkste functie

ONDERZOEKSMATERIAAL

Het mes snijdt aan twee kanten. Deze tendens is ook nefast voor de binnenstad omdat deze steeds minder als centrum wordt ervaren. Dat centrum dat voor zo velen onbereikbaar is geworden en niet meer als leefbaar wordt ervaren door talrijke problemen, gaande van drukte overdag tot desolaat gebied in de avond. 2. Concentratie van voorzieningen en diensten in het centrum Alle diensten en kantoren zijn gevestigd in de binnenstad van de hoofdstad, waarbij een grote concentratie van ministeries binnen het werelderfgoed gevestigd zijn. Het dagelijkse woon-werk verkeer van- en naar het centrum zorgt voor een grote overlast van de binnenstad. De economische functie van de hoofdstad heeft tal van troeven maar kent ook haar nadelen. Trendbreuk: 1. De compacte stad met een leefbaar centrum Tijd om een halt toe te roepen aan het steeds maar verder uitbreiden van de stad. In Paramaribo moet men een stedelijk bewustzijn gaan creëren. Dit is mogelijk door een rand van de stad aan te duiden en te bepalen waar men nog gecontroleerd kan uitbreiden. Zonder een rand van de stad bestaat er geen centrum, inbreiden ipv uitbreiden is hierbij de boodschap. Het stadscentrum moet terug gaan leven in het collectief geheugen van de gebruikers van de stad. Trendbreuk gaan werken en niet vraagvolgend. UDP duidt ook een rand aan rond de stad , Green belt - blue belt. 2. Secundaire kernen met voorzieningen Het UDP duidt vier secundaire kernen aan. In het Noorden Geyersvlijt, Westen Kwattaweg, Zuidwest L’Hermitage en Zuiden Latour. En worden aangeduid als strategische projecten. Opmaak van een strategisch masterplan voor de binnenstad is één van de 6 projecten beschreven in het UDP. De secundaire kernen zullen het centrum ontlasten en aanvullend gaan werken voor het centrum. Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ 2/6 Wim Debaene & Bert Claes

107 Stadsproject Antwerpen-Paramaribo Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

Ontwikkelingen aanmoedigen in deze kernen met randstedelijke parkings, bustransfers van- en naar het centrum.

�� Inzetten op historisch erfgoed, het centrum, hart van de stad � Als je ergens in de stad moet investeren of inzetten dan is het wel het centrum dat is geselecteerd en aangeduid als UNESCO werelderfgoed. Het is net daarom ook een heel kwetsbaar gebied. � Het centrum kenmerkt zich dan ook door haar bijzondere stedelijke structuur, de historische bebouwing, straten en pleinen die uniek zijn voor Paramaribo en geheel Suriname. � Dit is een zone waarbinnen veel kwaliteiten aanwezig zijn om op verder te bouwen, het is van bij de start van het onderzoek steeds de intentie geweest niet verzeilen/verdrinken in alle problemen van de stad. � Leefbaarheid van het centrum vergroten d.m.v. aantal opvattingen: autoluw centrum, bereikbaarheid vergroten, kwaliteit van de openbare ruimte verbeteren, enz. Stadscentrum inbedden, verweven in haar omgeving � Het centrum van de stad is geen hart zonder haar nevenfuncties. � Als je de stad bekijkt zijn er sterke dynamieken aanwezig rondom het centrum en niet zozeer daarbinnen. Het gaat het er net om die sterke dynamieken te integreren in het hsitorisch hart waardoor die ook weer kan opleven. � Buiten het centrum aantal gebieden met een specifiek karakter waarneembaar, die gebieden moeten versterkt worden en met elkaar verbonden worden zodat zij ook deel gaan uitmaken van het centrum. � Het centrum mag niet geïsoleerd geraken of een eiland worden, de omgeving moet mee betrokken worden. � De drie sterke dynamische gebieden en/of functies merkbaar rondom het centrum: � Winkelcentrum in het Westen � Uitgaanscentrum in het Oosten � Stedelijk groengebied en culturele zone in het Noorden.

�� Bouwsten van de stad. (Martinus) Bebouwing in de binnenstad � De stadsplattegrond van de stad verteld veel over het ontstaan van de stad. Er zijn drie verschillende patronen merkbaar. Het historisch centrum met haar specifieke morfologie, de stadsuitbreiding geënt op de schelpenritsen naar het Westen en het winkelgebied loodrecht georiënteerd op de rivier. Paramaribo kent een sterke stads layout – metname een duidelijk grid of raster. � Het framework van de stad is al een lange tijd zogoed als ongewijzigd gebleven in het plattegrond, wat wel is gewijzigd is de invulling van de opgaande massa - de bouwblokken. Vele blokken zijn aangetast waardoor lege kavels verrijzen in de binnenstad. Deze worden dan omgetoverd tot privé standplaats voor wagens. Dure grond gaat op die manier verloren. � Het belang van de bouwblokken is niet gering, ze zijn de belangrijkste elementen waar de stad aan ophangt. De bebouwde ruimte bepaalt ook sterk de open ruimte. � De bouwblokken moeten terug blokken worden door de randen opnieuw af te werken. Primair zal er moeten worden ingezet op het historisch centrum waar al vele bebouwing is verdwenen en als er spoedig niets veranderd zullen er nog meer waardevolle gebouwen verdwijnen.

Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ 3/6 Wim Debaene & Bert Claes

108 Stadsproject Antwerpen-Paramaribo Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

Open ruimte als democratische ruimte � Het is een stelregel: alle bestaande openbare ruimte behouden, geen ruimtes meer aansnijden. � Ruimten zijn min of meer met elkaar verbonden: samenhang in de ruimte. Je hebt bij wijze van spreken binnen het UNESCO gebied een rondgang van de ene open ruimte in de andere, ze vloeien in elkaar over. Van de Palmentuin, Pres paleis, onafhankelijkheidsplein, fort Zeelandia naar de Waterkant, zo naar plein van de Revolutie en Heiligenweg naar Spanhoek, het Kerkplein met een sterke as richting Surinaamse bank en de kathedraal. � Aantal missing links die de rondgang compleet maken: Henck Arronstraat en kathedraalSommeldijckse kreek. � We hebben ruw geschat dat 50% van de historische binnenstad open ruimte is. � Verblijfsgebieden ipv doorgaande ruimten � Zichtassen benadrukken , openwerken contact met de rivier

Groenstructuren in harmonie met wandel- en verblijfsgebieden � Verbinding, doorgaande route langsheen de rivieroever � Groengebieden met elkaar verbinden via landschappelijke drager Palmentuin en uitgaansgebied met � Schaduw van een bomenlaan brengt automatisch verblijfskwaliteit met zich mee. Dit is op zich een strategisch project Functies � Secundaire kernen werken aanvullend op het systeem van de binnenstad � Toeristische polen in de binnenstad versterken en uitbouwen als kernen op zich die met elkaar in contact staan. Toegankelijkheid en verblijfskwaliteit moet hier verbeterd worden. Vooral die toegankelijkheid.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Verkeer � Visie gebaseerd op bestaande visie’s en plannen voor verbetering van verkeersorganisatie voor groot-Paramaribo oa Blufpand, Visser en UDP � Hierarchie van wegen ontbreekt in de binnenstad � STOP principe hanteren in de centrumzone, als uitgangspunt > ordenend principe voor de ganse binnenstad waar verblijfskwaliteit moet verhoogd worden. Uitleggen STOP principe Openbaar Vervoer � Eveneens gebaseerd op bestaande studies en plannen zoals UDP en Ferier met een nieuw openbaar vervoerssysteem � Volgens gesprek met NVB is er een pilot project ivm verbetering van het OV systeem met oa een nieuw transferium aan de Heiligenweg. Hier is het de bedoeling dat bussen niet blijven stilstaan maar op gezette tijden en volgens een tijdsschema een route aandoen. Niet stilstaan maar doorrijden. � T van transferium. Transferium met nieuwe faciliteiten, comfort verhogen bij het wachten op de bus: zitgelegenheid, schaduwrijke omgeving

Opmerkingen / vragen publiek: � Dhr. op ten Noort: Bakra-visie � Dhr. Strijk: Paramaribo was vroeger stad met grachten en bomen. Alle grote steden, bv Amsterdam, hebben grachten > in Paramaribo zijn die dichtgegooid. Paramaribo moet mee volgen en geen uitzondering worden in de wereld. Paramaribo is verplicht na te denken over een aantal zaken. Kiezen voor de auto in Paramaribo. Tevreden over wat er gepresenteerd wordt, wijze van prikkelen. Er zijn genoeg mensen die hun idee hebben of vormen > die vormen kleine koninkrijkjes. Het doel is iedereen aan tafel te krijgen, alle mensen kijken de gelijke kant op. Iederen doet bijdrage om doel te bereiken. Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ 4/6 Wim Debaene & Bert Claes

109 Stadsproject Antwerpen-Paramaribo Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

�

Er zijn vele conferenties, deze presentatie is ook niet de laatste in rij. Vele bbn: Barcelona, Ito, Chili... > eindwoord: we zijn op de goede weg. Dhr. Soebagh: Herkent in de presentatie een aantal zaken. Deelprojecten zullen bij PLOS moeten gekoppeld worden. 1) kunnen wij hiermee shoppen: elders? > deelprojecten: moet geadopteerd worden in de jaarbegroting 2) De presentatie beoogt het samenbrengen van verschillende visies van de departementen, gefocusd op een aantal domeinen > gaan werken volgens dit plan, delen hieruit realiseren Opnemen van extra elementen bij de groenstructuren: bv. Oranjetuin mee integreren, ook financieel plaatje Het voorstel heeft nog geen veren. Nadenken vanuit centrale visie > naar deelprojecten Verschil tussen plan van ministerie en plan van privé investeerders 3) Geen zicht op plannen van OW, geen transparantie. Plan bomen weg te halen in de Dr. Sophie Redmondstraat (Tamarindebomen) 4) Ook durven kijken naar het buitenland, vele voorbeelden. Kennen we die grachten, straten, pleinen van het buitenland? 5) Benadrukken van de versnipperde overheid en onderverdeling is onduidelijk Dhr. Poeran: Sructuurplan voor heel Suriname? Goede werkwijze om visie in beeld te brengen. Heldere werkwijze, opgebouwd met verschillende disciplines Een oproep om de stedenbouwkundigen te respecteren Niemand is allesomvattend bezig. OW > ontwikkelingsplannen. Dit is een goede werkwijze, het is tijd om zo’n manier/methodiek te introduceren Architect en stedenbouwkundige zijn in staat om ruimte te creëren. Dhr. Lamur: Er zijn plannen om de bomen te snoeien. Is er een visie voor opgemaakt? Integreren van groenvoorziening. Dhr. Lo Fo Sang: Bij nieuwe asfalteringsprojecten wordt er geen aandacht besteed voor langzaam verkeer. Er wordt geen ruimte voorzien voor de zwakke weggebruiker. Revolutie moet ontstaan > gedragen visie introduceren en onderbouwen > zaken in beweging zetten. Er bestaat nog steeds geen onderbouwde visie. Zaken onderbouwen > bij bestemmingsplannen Visies en standpunten: het gaat om belangen boven water te brengen. Achterliggende belangen moeten boven komen. OSAP: het is een lokaal plan Het gaat om de werkwijze: hoe naar ruimtes kijken Finacnieel geen plan tot in detail uitwerken, wel zoeken naar middelen via donoren, overheid, privé, ... Kunnen niet zo uitgebreid gaan uitwerken in zo’n korte tijd. Grenzen nadien gaan vastleggen. Er moet gezocht worden naar opportuniteiten Welke gedragenheid bestaat er naar het publiek? Gaat men wel interministerieel samenzitten? Op KT, LT en MLT > benefits geven Politiek moet ingebouwd worden, zodat je ermee kan uitpakken. Publiek warm maken, met de gebruikers communiceren. Collectief luisteren > participatief

Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ 5/6 Wim Debaene & Bert Claes

110 Stadsproject Antwerpen-Paramaribo Strategisch masterplan rivieroever en centrum & inrichtingsschets Waterkant

4 Deel 3: Participatief luik Waterkant ODE: OSAP legt uit: adhv een formulier wordt een ode geschreven aan de Waterkant. Er kan keuze gemaakt worden tussen 48 woorden, zowel positieve als negatieve. Hierbij zal de sfeer van de Waterkant worden beschreven. Workshop â&#x20AC;&#x201C; Waterkant ontwerpen: OSAP toont de quick-analyse van de Waterkant waarbij de bebouwde structuur, groenstructuur, functies en parkeerplaatsen worden getoond. De grote groep wordt verdeeld in 5 groepen. Elke groep zal een toekomstbeeld van de Waterkant vormen adhv samenwerking. Elke groep heeft een luchtfoto, stickers en een stift om het ontwerp te maken. Na twintig minuten worden de resultaten getoond, kort voorgesteld en besproken in de groep. Groep 1 Uitgangspunt: aan het SMS gebouw een cruiseterminal > hoofditem Eettentjes blijven behouden, de markt blijft behouden, wel extra craftsmarkt Museum (Fort Zeelandia) blijft behouden Jachthaven zal ook rond SMS ontwikkeld worden Besluit: gaan uit van bestaande plannen om het gebied om te vormen Groep 2 Bestaande markt is een logge markt en moet plaats maken voor een tijdelijke, mobiele markt. Cruiseterminal thv de Jodenbreestraat met winkels en horeca. Jachthaven: winkelen, horeca en eetstandjes Woontoren met drie etages (in buurt van het tweelingenhuis) Verkeer: opvang adhv een ondergrondse parking Groep 3 Voorzichtige houding. Vele ruimtes zijn geconsolideerd.

ONDERZOEKSMATERIAAL

De formulieren en ontwerpen zullen door OSAP verwerkt worden, de resultaten zullen op de eindpresentatie getoond worden.

Verslag opgemaakt door Wim Debaene en Bert Claes op 3 september 08

Anton De Kom Universiteit Paramaribo | Hogeschool Antwerpen | Gemeentebedrijf Planningscel stad Antwerpen _ 6/6 Wim Debaene & Bert Claes

Workshop 28.08.2008 - eerste paticipatietechniek: positieve en negatieve aspecten van de Waterkant

111

ONDERZOEKSMATERIAAL

112

Workshop 28.08.2008 - tweede participatietechniek: ode aan de Waterkant

113

ONDERZOEKSMATERIAAL 114

115

ONDERZOEKSMATERIAAL 116

117

118

Workshop 28.08.2008 - derde participatietechniek: samenwerking, ontwerpen aan de Waterkant a.d.h.v luchtfoto en klevers

ONDERZOEKSMATERIAAL

groep 1

119

uzes

ROJECT 07

WATERKANT

ONDERZOEKSMATERIAAL 120

groep 2

121

uzes

ROJECT 07

WATERKANT

ONDERZOEKSMATERIAAL 122

groep 3

123

uzes

ROJECT 07

WATERKANT

ONDERZOEKSMATERIAAL 124

groep 4

125

uzes

ROJECT 07

WATERKANT

ONDERZOEKSMATERIAAL 126

groep 5

127

uzes

ROJECT 07

WATERKANT

128

Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - uitnodiging

Wim Debaene & Bert Claes hebben samen met

Het ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname Anton De Kom Universiteit Stad Antwerpen Hogeschool Antwerpen GISsat nv

de eer u uit te nodigen Stadsproject Antwerpen-Paramaribo

Strategisch Ruimtelijk Masterplan Binnenstad & Rivieroever | Strategisch Project Waterkant

Donderdag 18 september 2008 HOTEL KRASNAPOLSKY | 8u30 - 13u00

ONDERZOEKSMATERIAAL

Derde verdieping | Conferentiezaal 6 & 7 Domineestraat 39 | Paramaribo

Voorstelling van de resultaten van het stadsproject Antwerpen-Paramaribo Programma 8u30 - 8u45 8u45 - 9u15 9u15 - 10u30

Ontvangst met koffie en broodjes Verwelkoming en onderzoekskader Voorstelling van de resultaten, deel 1

10u30 - 11u00

Pauze met koffie en snacks

11u00 - 12u00 12u00 - 12u30

Voorstelling van de resultaten, deel 2 Vragen - debat

12u30 - 13u00

Receptie en persconferentie

Gelieve uw aanwezigheid voor dinsdag 16 september 2008 te bevestigen.

Bert Claes | (597) 8261457 | mail@claesbert.be Wim Debaene | (597) 8262387 | wim.debaene@skynet.be

In het kader van het stadsproject Antwerpen en Paramaribo is er een samenwerking tussen het Gemeentebedrijf Planningscel Antwerpen, Hogeschool Antwerpen, de Anton De Kom Universiteit, het ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer, Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname en GISsat nv. Binnen deze samenwerking wordt er gewerkt aan een concreet stadsproject dat behalve capaciteitsopbouw ook op termijn streeft naar ruimtelijke realisatie. Het project zet in op een strategische en gebiedsgerichte ruimtelijke planning in een sterk participatief kader. Concreet wordt er gefocust op de binnenstad en de rivieroever van Paramaribo. Op donderdag 18 september 2008 wordt de aanzet voor het strategisch ruimtelijk masterplan voor de binnenstad en de rivieroever officieel voorgesteld.

Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - aanwezigheidslijst

129

ONDERZOEKSMATERIAAL 130

131

ONDERZOEKSMATERIAAL 132

133

ONDERZOEKSMATERIAAL 134

135

136

Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - perstekst

Paramaribo en Antwerpen ijveren samen voor een betere stad Tussen 2004 en eind 2006 werkten Antwerpen en Paramaribo voor het eerst samen rond Ruimtelijke Planning. De resultaten van welleer worden nu nieuw leven ingeblazen. Nu scharen volgende instanties zich als partners achter de hernieuwde samenwerking: de stad Antwerpen, Artesis - Hogeschool Antwerpen, de Anton de Kom universiteit, het Ministerie van Regionale Ontwikkeling, het Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond – en Bosbeheer, Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname en het private bedrijf GISsat nv. Binnen een meerjarige samenwerking wordt er gestreefd naar een concreet stadsproject dat behalve capaciteitsopbouw ook op termijn mogelijks een ruimtelijke realisatie nastreeft. De samenwerking zet in op een strategische en gebiedsgerichte ruimtelijke planning in een sterk participatief kader. Concreet wordt er gefocust op de Binnenstad en de Rivieroever van Paramaribo. Werken rond beheersbare gebieden De aanpak van de samenwerking wil zich zo ver mogelijk verwijderen van megalomane projecten en ongrijpbare visies. De aanpak die wordt gehanteerd steunt op gebiedsgerichte strategische planning. Praktisch betekent dit dat er vanuit strategische plekken wordt gewerkt naar enerzijds concrete acties en anderzijds een overkoepelende visie die de verschillende strategische gebieden aan elkaar rijgt. Zo zullen verschillende concrete en haalbare acties samen de leefbaarheid van de stad verbeteren.

ONDERZOEKSMATERIAAL

Participatie als hoeksteen van de samenwerking Om visies en acties te definiëren is er een nauwe samenwerking met de verschillende lokale partners uitgebouwd. De verschillende partners worden op regelmatige tijdstippen individueel of in beperkte groep geconsulteerd. Op belangrijke momenten in het proces worden alle partners samengebracht om in groep, tijdens bijvoorbeeld een workshop, samen na te denken en beslissingen te nemen. Een eerste stap in de goede richting Voor de eerste stap in het proces vaardigde Antwerpen twee onderzoekers af. Bert Claes en Wim Debaene, beide onderzoekers van de Hogeschool Antwerpen, werkten afgelopen maanden intensief samen met voornoemde partners. Vandaag worden de strategische plekken en de methodiek die aan de basis van het ganse proces ligt, voorgesteld. De getoonde beelden en visies zijn reflectiebeelden die worden overgedragen aan de lokale partners. Er worden vandaag dus geen eindresultaten of uitgewerkte projecten voorgesteld. Op basis hiervan zullen alle partners samen nadenken over de volgende stap in de samenwerking. Zeven ideeën voor de stad Op basis van terrein verkenning, gesprekken met lokale partners en betrokken actoren, workshops en GIS analyse werden er zeven strategische plekken in de stad gedetecteerd die een sleutelrol vervullen bij de opwaardering en revitalisering van de binnenstad. De gekozen strategische plekken bieden de mogelijkheden tot ontwikkeling. Hieraan worden ideeën gekoppeld voor projectmatige samenwerking. De ideeën kunnen worden opgevat als

137

een flexibel ruimtelijk kader voor de lopende, geplande en toekomstige projecten op korte, middellange en lange termijn. De zeven gekozen gebieden zijn: het Historisch hart, het Winkelkerngebied, het Uitgangsgebied, de Culturele pool, het Verkeersnetwerk, de Sommeldijcksekreek en de Waterkant. Voor elk van deze gebieden werd er een visie ontwikkeld en werden de eerste inrichtingsmogelijkheden afgetast. De getoonde beelden dienen de mogelijkheden van de verschillende plekken te tonen zodat de verschillende partners en actoren enthousiast worden om verder mee te denken over de verdere ontwikkeling van de plekken.

138

Presentatie eindresultaten 18.09.2008 - brochure

Stadsproject Antwerpen - Paramaribo Presentatie donderdag 18 september 2008 | Hotel Krasnapolsky

Historisch hart (1)

Uitgaanscentrum (3)

as Kerkplein - Kathedraal ligenweg - Knuffelsgracht Afwerking bouwblokken domein - verblijfskwaliteit

Hart aan de Sommelsdijcksekreek Verbindingen Palmentuin Openbaar domein - verblijfskwaliteit

aar Sommelsdijcksekreek

In het kader van het stadsproject Antwerpen en Paramaribo is er een samenwerking tussen Stad Antwerpen, Artesis - Hogeschool Antwerpen, de Anton De Kom Universiteit, het ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer, Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname en GISsat nv. Binnen deze samenwerking wordt er gewerkt aan een concreet stadsproject waarbij er gestreefd wordt naar een mogelijke ruimtelijke realisatie op termijn.

Zeven ideeën voor de stad

sdijcksekreek (6)

Winkelkerngebied (2)

ONDERZOEKSMATERIAAL

Palmentuin en Cultuurtuin

nt (7) - scenario 1

chapspark Fort Zeelandia aaggebouw en omgeving uiseterminal en omgeving

Openbaar domein - verblijfskwaliteit Verbinding met de rivier Groenassen

Waterkant (7) - scenario 2

boden door:

JKE ORDENING, GROND- EN BOSBEHEER Land & Forest Management) , Paramaribo-Suriname 69 / 470758 / 471178

Landschapspark Fort Zeelandia Waaggebouw, cruiseterminal en omgeving Centrale Markt en omgeving

1. Historisch hart 2. Winkelkerngebied 3. Uitgaansgebied 4. Culturele pool 5. Netwerk 6. Sommelsdijcksekreek 7. Waterkant

De gekozen strategische plekken bieden mogelijkheden tot ontwikkeling. Hieraan worden ideeën gekoppeld voor projectmatige samenwerking. De ideeën kunnen opgevat worden als een flexibel ruimtelijk kader voor lopende, geplande en toekomstige projecten op korte, middellange en lange termijn. Het is meteen een reflectieproduct van onderzoekers Wim Debaene & Bert Claes dat wordt overgedragen aan de projectpartners.

139

Stadsproject Antwer

Presentatie donderdag 18 september 20

Historisch hart (1)

Uitgaanscentrum (3)

as Kerkplein - Kathedraal Spanhoek - Heiligenweg - Knuffelsgracht Afwerking bouwblokken Openbaar domein - verblijfskwaliteit Verbinding naar Sommelsdijcksekreek

Hart aan de Sommelsdijcksekreek Verbindingen Palmentuin Openbaar domein - verblijfskwaliteit

In het kader van het stadsproject Antwerpen en Paramar werpen, Artesis - Hogeschool Antwerpen, de Anton De Ko Ordening, Grond- en Bosbeheer, Stichting Gebouwd Er samenwerking wordt er gewerkt aan een concreet stads mogelijke ruimtelijke realisatie op termijn.

Zeven ideeĂŤn voor de stad

Sommelsdijcksekreek (6)

Winkelkerngebied (2)

Recreatieve verbinding tussen Palmentuin en Cultuurtuin

Openbaar domein - verblijfskwaliteit Verbinding met de rivier Groenassen

2 7

Waterkant (7) - scenario 1

Landschapspark Fort Zeelandia Waaggebouw en omgeving Centrale Markt, cruiseterminal en omgeving

Waterkant (7) - scenario 2

Landschapspark Fort Zeelandia Waaggebouw, cruiseterminal en omgeving Centrale Markt en omgeving

Deze brochure wordt u aangeboden door: MINISTERIE VAN RUIMTELIJKE ORDENING, GROND- EN BOSBEHEER (Ministry of Physical Planning, Land & Forest Management) Cornelis Jongbawstraat 10-12, Paramaribo-Suriname Telefoon: (597) 473316 / 470669 / 470758 / 471178 Telefax: (597) 470876

De gekozen strategische plekken bieden mogelijkhede gekoppeld voor projectmatige samenwerking. De ideeĂŤn ku kader voor lopende, geplande en toekomstige projecten o Het is meteen een reflectieproduct van onderzoekers Wim aan de projectpartners.

140

▲ Winkelkerngebied - Domineestraat

ONDERZOEKSMATERIAAL

▲ Historisch hart - As Kerkplein

Afwe

Uitgaansgebied ▲

▼ Waterkant - Omgeving Centrale Markt

▼ Sommelsdijckse

Culturele pool - Oranjetuin ▲

▼ Waterkant - Om

ool - Oranjetuin ▲

141

Afwerken bouwblokken ▲

▼ Sommelsdijcksekreek

▼ Waterkant - Omgeving Waag

Waterkant - Omgeving Centrale Markt ▲

Waterkant - Omgeving Fort Zeelandia ▲

142

ARTIKELS Fatum, Expansie Hermitage Mall, 29.12.2007

Expansie Hermitage Mall - Nieuws - Welkom bij FATUM Schadeverzekering N.V.



  







pagina 1 van 1





















         

ONDERZOEKSMATERIAAL



          



      



     

  

 



De Ware Tijd, De Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname, 15.07.2008

143

ONDERZOEKSMATERIAAL 144

Parbode Surinaams opinie maandbladCultuurtuin, - Uitbreidingsplan Cultuurtuin Parbode, Uitbreidingsplan 17.07.2008













pagina 2 van 3





        

                                                                  



 



               

http://parbode.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1245&Itemid=176 19/06/2010

145

Parbode Surinaams opinie maandblad - Uitbreidingsplan Cultuurtuin

146

pagina 3 van 3

  



           





       

   

  

         

      













 



       



ONDERZOEKSMATERIAAL



http://parbode.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1245&Itemid=176 19/06/2010

��

�� De|n| Antwerpenaar, jong geweld in Paramaribo, 15.09.2008 ��

��

�

��

147

ONDERZOEKSMATERIAAL

148

De West, Stadsbeeld Paramaribo aan verandering toe, 18.09.2008

De Ware Tijd, Zeven projecties ruimtelijke ordening binnenstad, 19.09.2008

149

ONDERZOEKSMATERIAAL

150

Dagblad Suriname, Masterplan van 40.000 euro pas over twintig jaar realiseerbaar, 19.09.2008

151

152

BÉLEM Projectbezoek (27.07.2008-30.07.2008)

ONDERZOEKSMATERIAAL

Tijdens het onderzoek werd in navolging van de delegatie van NV Havenbeheer door de onderzoekers een projectbezoek aan de stad Bélem georganiseerd. Deze Havenstad situeert zich in het Noorden van Brazilië, op ongeveer 1u45 vliegen vanuit Suriname. Het is de hoofdstad van de staat Para. Het is tevens de grootste stad langs het Amazone-estuarium. Bélem (afkorting van Bétlehem) werd in 1616 door de Portugezen opgericht. De stad heeft dan ook een enorme rijke geschiedenis aan architectuur uit de koloniale periode. Vandaag tellen de stad en haar agglomeraties ruim twee miljoen inwoners en hebben moderne gebouwen en wolkenkrabbers hun intrede gedaan. De stad werd zo’n tiental jaar geleden rigoureus aangepakt en vernieuwd met onder andere een nieuwe luchthaven; nieuwe markt; restauratie van oude forten, kerken en kathedralen; mooie pleinen; supermoderne malls... In het kader van het onderzoek werd een bezoek gebracht aan de Waterkant van Bélem, die ruimtelijk kan opgedeeld worden in een

viertal deelgebieden die door een lange boulevard met elkaar verbonden zijn (zie kaart 2.2): 1 Estação das Docas 2 Mercado Ver-o-pêso 3 jachthaven-vissershaven 4 Forte do Presépio-Casa das Onze Janelas 1 Estação das Docas Dit waren oude havenloodsen van de haven die in 2000 getransformeerd werden tot drie loodsen en een passagiersterminal. De Docas bieden onderdak aan souvenirwinkels, musea, restaurants, bierbrouwerij, boekenwinkel... Er is ook een hal met een auditorium voor voorstellingen waar beurzen georganiseerd kunnen worden. Een lange promenade langsheen de rivier Para biedt tussen de oude havenkranen ruimte voor terrassen. De architect en stedenbouwkundige Paulo Chaves stond in voor het ontwerp. Het project van de Docas is een investeringsproject van 19 miljoen Braziliaanse Real (ongeveer 8,5 miljoen euro) betaald door de Braziliaanse staat. De commerciële diensten in het gebouw huren van de overheid. 2 Mercado Ver-o-pêso De grootste openluchtmarkt van LatijnsAmerika met een mooi gerestaureerd, met zeildoek geconstrueerd dak en een door-

dacht afwateringssysteem. De stad Bélem heeft het project geﬁnancierd. Het is een goed georganiseerde markt met een duidelijke verdeling: handwerk, vis, natuurlijke producten... Het is één van de belangrijkste toeristische trekpleisters geworden van Bélem. Deze inspanningen van de overheid (Docas en Mercado) zijn investeringen om toeristen aan te trekken, wat zich op termijn uiteraard terugbetaald.

3 Jachthaven-vissershaven Smalle inham langs de rivier waar kleine vissersbootjes continu af- en aanvaren. 4 Forte do Presépio-Casa das Onze Janelas Zone met een oud fort en met een museum. In Casa das Onze Janelas (elf vensters) zijn een restaurant en kunstgalerij ondergebracht. Naast het gebouw vormt een mooi plein met fonteinen de overgang van de Waterkant naar de Binnenstad.

2 3 4

kaart 2.2 | Stratenplan Bélem

bron: Lonely Planet

153

154

ONDERZOEKSMATERIAAL

foto 2.3 | Estação das Docas, Bélem

foto 2.4 | Mercado Ver-o-pêso, Bélem

155

foto 2.5 | Forte do Presépio, Bélem

foto 2.6 | Casa das Onze Janelas, Forte do Presépio,Ver-o-peso (achtergrond), Bélem

bron: Para Turismo, 2003: 16-17

ONDERZOEKSMATERIAAL

156

MAP MET VISITEKAARTJES

157

ONDERZOEKSMATERIAAL 158

159

ONDERZOEKSMATERIAAL 160

161

ONDERZOEKSMATERIAAL 162

163

ONDERZOEKSMATERIAAL 164

165

ONDERZOEKSMATERIAAL 166

167

ONDERZOEKSMATERIAAL 168

DVD STVS, ACTUALITEITENPROGRAMMA SURINAME VANDAAG, 11.09.2008 ▪ deel 1 (minuut 3 tot minuut 28.30) Pensioenen van oud ambtenaren worden welvaartsvast gemaakt studiogasten: Maurits Hasankhan (minister Binnenlandse zaken), Edwin Graves (voorzitter BBGO) ▪ deel 2 (minuut 28.30 tot minuut 45) Plan voor verfraaiing oever Surinamerivier en Binnenstad Paramaribo studiogasten: Hans Martinus (AdeKUS, Decaan Faculteit der Technologische Wetenschappen), Bert Claes (landschapsarchitect), Wim Debaene (landschapsarchitect)

169

BOEK 9

BIJLAGEN

bron: Paramaribo wegwijzer,TALgraphics, 1994