Naaktfotografie Van glamour tot artistiek
Vol met
tips
van de experts
Drie Playboy-fotografen aan het woord Hans Petersen, Rene de Haan, Andy Tan
Onderwaterfotografie Spectaculaire modefotografie onderwater
Autofotografie
Expert tips
hans petersen
Cor bosman
naaktfotografie
onderwaterfotografie
martijn koevoets
autofotografie
een uitgave van clipboard publishing
Zo ga je aan de slag
I AM YOUR EYES
IK BEN NIKON. Al jarenlang zijn mijn NIKKOR objectieven wereldwijd de vaste keus van professionele fotografen; een kritische doelgroep die soms het onmogelijke van zijn apparatuur verwacht. Die verwachtingen zijn het uitgangspunt voor het ontwerp van ieder nieuw NIKKOR objectief. Niet als doelstelling om te halen, maar als grens om te verleggen. Meer mogelijkheden, ongekende consistentie en spectaculaire scherpte en helderheid‌ Van een NIKKOR objectief mag u alles verwachten. iamnikon.nl
W
Welkom
In de eerste Masterclass-editie van dit jaar zochten we een aantal steden voor je uit waar je je flink kunt uitleven op het gebied van architectuurfotografie. Een van onze tips was Dubai. Het noemen van deze metropool leek aanvankelijk vooral een goed excuus om een prachtige foto van de 828 meter hoge Julian Huijbregts Hoofdredacteur | Special Editions Burj Khalifa paginagroot te tonen. Dat jullie massaal zouden afreizen naar de Verenigde Arabische Emiraten lag niet echt in onze lijn der verwachting. Nog geen maand later zat ik zelf met een bevriende fotograaf in het vliegtuig naar Dubai. Na wat onderzoek voor het artikel bleek een vliegticket naar en een weekje verblijven in deze ogenschijnlijk peperdure stad nauwelijks meer te kosten dan een soortgelijke vakantie in een zonnig Europees oord. Met fotografie als reisdoel was onze keuze snel gemaakt. Voordat we vertrokken gingen we op zoek naar inspiratie. Wat maken andere fotografen van zo'n locatie? Ondanks de vele spectaculaire verhalen over deze waanzinnige stad bleek goede fotografie moeizaam te vinden. Uiteindelijk kwamen we uit bij 'The Resort' van de Duitse fotograaf Thomas Meyer, een serie strakke stadslandschappen met een documentair tintje. Met een stapel uitgeprinte foto's in de hand verkenden we de stad. Al snel kwamen we locaties uit de serie tegen. Dat leverde vragen op: waar stond de fotograaf? Met welk brandpunt fotografeerde hij en zou ik diezelfde foto gemaakt hebben vanaf dat punt? We besloten de proef op de som te nemen. Het resultaat: we maakten er een sport van om exact dezelfde locaties te vinden en de foto's tot in de kleinste details na te bootsen. Dat bleek een stuk lastiger dan verwacht, maar bovenal een leerzaam proces. Door in de voetsporen van de fotograaf te treden konden we door zijn ogen kijken en proberen zijn gevoel voor compositie te doorgronden. Dat brengt ons weer terug bij deze Special Edition. In tegenstelling tot onze reis naar Dubai, waar we het enkel met foto's moesten doen, vertellen de professionals je hier zelf hoe ze te werk gaan. Ga je daardoor direct net zulke goede foto's maken? Dat misschien niet, maar het geeft je wel de kans om door de ogen van de experts te kijken.
Julian Huijbregts | Hoofdredacteur | Special Editions julian@digifotopro.nl
www.twitter.com/dfpro
www.dfpro.nl/facebook
www.digifotopro.nl
masterclass
naakt fotografie pagina 8
masterclass
auto fotografie pagina 44
masterclass
onderwater fotografie
pagina 68
10
Expert: Hans Petersen Naaktfotografie met suggestieve spanning.
Workshop 21 nabewerking
Hans Petersen doet zijn Photoshopkunsten uit de doeken.
24
Expert: Rene de Haan Natuurlijke naaktfotografie zonder poespas.
34
36
Lichtopstelling Rene de Haan legt uit hoe je met natuurlijk licht kunt werken.
Expert: Andy Tan Kunstzinnige en eigenwijze naaktfotografie.
Apps en boeken over 42 naaktfotografie Leerzame boeken, handige apps en tips.
colofon Een uitgave van Clipboard Publishing BV Delftweg 147, 2289 BD Rijswijk, Nederland Tel: +31(0)15-7600700 Fax: +31(0)15-7600760 info@clipboard-publishing.nl www.clipboard-publishing.nl Uitgever Linda Oenema linda@clipboard-publishing.nl Concept en idee Jascha Vink Hoofdredacteur Julian Huijbregts julian@digifotopro.nl
Autofotografie:
46 de basis
Zo fotografeer je de heilige koe.
Nabewerking 54 autofotografie: zwart-wit
Autofoto's bewerken in 64 Lightroom Martijn Koevoets geeft zijn Lightroom-geheimen prijs.
Redactie Raymond Luijbregts raymond@digifotopro.nl Jesse Kraal jesse@digifotopro.nl Sanne Ruhaak sanne@digifotopro.nl Medewerkers Hans Petersen, Rene de Haan, Andy Tan, Martijn Koevoets, Cor Bosman, Elena Kalis, Thomas Tukker, Mark Kuipers Marketing & PR Tim Beemer tim@clipboard-publishing.nl Abonnementen abo@digifotopro.nl
Van begin tot eindresultaat.
Traffic manager Kim Stolk kim@clipboard-publishing.nl
Expert: 56 Martijn Koevoets
Sales Raphael Goncalves raphael@clipboard-publishing.nl Giancarlo Idili giancarlo@clipboard-publishing.nl Jascha Vink jascha@clipboard-publishing.nl Martijn Daalder martijn@clipboard-publishing.nl
Autofotograaf Martijn Koevoets laat zijn werkwijze zien.
Vormgeving Ron de Vos, Nathalie Ouederni
70 Expert: Cor Bosman
Van hacker tot onderwaterfotograaf
78 Expert: Thomas Tukker Zwembad als fotostudio.
90 Expert: Elena Kalis
Webdevelopment Lars van der Schans
Met welke apparatuur werken de experts? Wij zochten het voor je uit en geven je daarnaast aanvullende tips voor handige accessoires bij de verschillende onderwerpen. Heb jij een tip die je met ons en andere lezers wilt delen? Stuur hem in op onze website: www.dfpro.nl/tips
Fantasierijke onderwaterfotografie.
98 Apparatuur voor onderwaterfotografie Met dit materiaal kun je aan de slag.
102
Fotowedstrijden Twee wedstrijden met véél prijzen.
Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem Distributie Nederland Betapress BV, Gilze Distributie België IMAPress NV, Turnhout Coverfoto Hans Petersen Model: Dorien Rose Copyright © Clipboard Publishing Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, gekopieerd of op andere wijze worden verspreid zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.
Spotlight
Jouw foto in de schijnwerpers DIGIFOTO Pro heeft een compleet vernieuwde website. Je eigen foto's uploaden is nu nog makkelijker. Op de website zetten we dagelijks de beste foto's in de schijnwerpers, ook maak je kans op publicatie in het magazine en mooie prijzen. Om foto's te uploaden heb je een gratis account nodig op onze website. Daarmee kun je elke dag vijf foto's toevoegen aan de lezersgallery. Dagelijks verzamelt de redactie de beste foto's en presenteert deze in de Spotlight, een gallery met de mooiste inzendingen. Weekwinnaar Elke vrijdag kiezen we uit de foto's die in de Spotlight zijn geplaatst een winnaar. Deze foto presenteren we
groot op de website in een artikel en we belonen de maker met een mooie prijs. Elke maand regelen we een nieuwe prijzenpot. Publicatie Staat je foto in de Spotlight? Dan maak je bovendien kans op publicatie in ons magazine. Uiteraard gaat dat altijd in overleg met en na toestemming van jou.
www.dfpro.nl/spotlight
Robbie de Puydt 'Ik ben vorig schooljaar afgestudeerd als fotograaf aan de KdG te Antwerpen. Sindsdien doe ik kleine opdrachtjes af en toe, maar nog niets overdreven. Mijn interesse in fotografie bestaat uit architectuur, portret en advertising (of in de richting van, zoals de stijl van deze foto).' 'Deze foto maakte ik voor Elite Athletes. Een groep jonge basketballers die een nieuwe manier van trainen toepassen om beter te basketballen. Het plaatsen van licht bij zo'n opdracht is altijd fijn. Graag zou ik van fotografie mijn hoofdberoep maken wat nu nog niet het geval is.' www.robbiedepuydt.be
6
masterclass
naakt foto grafie 10 Hans Petersen
Met ordinaire naaktfotografie hoef je bij Hans Petersen niet aan te komen. In zijn werk zoekt hij vooral naar suggestieve spanning en foto's die een verhaal vertellen.
24 Rene de Haan
Geen glimmende glamourbeelden, maar naaktfoto's met een natuurlijk karakter. Dat is de specialiteit van Rene de Haan.
36 Andy Tan
Niet alleen de kunstzinnige beelden van Andy Tan wijken af van de gevestigde orde, ook houdt hij er een geheel andere werkwijze op na.
21 Workshop nabewerking
Nabewerking is een belangrijk onderdeel in het werk van Hans Petersen. In deze workshop doet hij wat van zijn Photoshopkunsten uit de doeken.
34 Lichtopstelling
Rene de Haan fotografeert het liefst met natuurlijk licht. Aan de hand van een foto legt hij uit hoe hij te werk gaat.
Zeg je naaktfotografie, dan zeg je Playboy. We raadpleegden drie Nederlandse experts in het vakgebied, die allemaal voor het bekende blad werken of gewerkt hebben. Toch hanteren ze alledrie een compleet andere werkwijze die zeer diverse resultaten oplevert. In deze masterclass geven ze hun geheimen prijs.
42 Modellen
Zelf een poging wagen, maar geen idee hoe je aan modellen komt? We vragen het de experts en geven je wat tips om je op weg te helpen. S P E C I A L E D I T I O N D I G I F OTO P r o | M A S T E R C L A S S 2 0 1 1
Foto: Hans Petersen
Nu Nu Nu inin prijs inprijs prijs verlaagd verlaagd verlaagd
Tamron TamronSP SPAF60mm AF60mmF/2 F/2Di Di Tamron SP AF60mm F/2 DiIIIIII
Uniek Uniek enen lichtsterk lichtsterk F2.0, F2.0, 1:11:1 macro-objectief macro-objectief met met klassieke klassieke portretfunctie. portretfunctie. Uniek en lichtsterk F2.0, 1:1 macro-objectief met klassieke portretfunctie.
DitDit Tamron Tamron objectief objectief combineert combineert alsals eerste eerste in zijn in zijn klasse klasse topklasse topklasse macro-fotografie macro-fotografie Dit Tamron objectief combineert als eerste in zijn klasse topklasse macro-fotografie tot tot 1:11:1 (ware (ware grootte) grootte) metmet ongeëvenaarde ongeëvenaarde scherptediepteregeling scherptediepteregeling en en uitgebreide uitgebreide tot 1:1 (ware grootte) met ongeëvenaarde scherptediepteregeling en uitgebreide opnamemogelijkheden opnamemogelijkheden bij bij zwak zwak licht licht dankzij dankzij hethet zeer zeer grote grote diafragma diafragma vanvan F2.0. F2.0. opnamemogelijkheden bij zwak licht dankzij het zeer grote diafragma van F2.0. DeDe brandpuntsafstand brandpuntsafstand vanvan 93mm 93mm (APS-C) (APS-C) staat staat ookook garant garant voor voor sublieme sublieme portretten. portretten. De brandpuntsafstand van 93mm (APS-C) staat ook garant voor sublieme portretten. Twee Twee LD-glaselementen LD-glaselementen en en interne interne scherpstelling scherpstelling (IF)(IF) staan staan borg borg voor voor toptop beeldprestaties. beeldprestaties.
Twee LD-glaselementen en interne scherpstelling (IF) staan borg voor top beeldprestaties. Leverbaar Leverbaar voor voor Canon, Canon, Nikon Nikon en en Sony Sony APS-C APS-C DSLR DSLR camera’s. camera’s. Leverbaar voor Canon, Nikon en Sony APS-C DSLR camera’s.
Importeur: Importeur: Transcontinenta Transcontinenta 29/ 2153 Nieuw-Vennep/ 0252-687555/ info@transcontinenta.nl info@transcontinenta.nl S P E C I A L B.V./ E D B.V./ I TTarwestraat I OTarwestraat N D I G I F29/ OTO P2153 rGE o |GE M ANieuw-Vennep/ S T E R C L A STel: S 2Tel: 0 1 10252-687555/
mporteur: Transcontinenta B.V./ Tarwestraat 29/ 2153 GE Nieuw-Vennep/ Tel: 0252-687555/ info@transcontinenta.nl
e x p e rt
hans petersen (48) Hans Petersen studeerde fotografie aan de voormalige MTS voor Fotografie en Fototechniek in Den Haag. Vijf jaar geleden maakte hij zijn laatste foto voor Playboy. Tegenwoordig fotografeert Hans veel bn'ers en houdt hij zich in zijn vrije werk bezig met artistiekere naaktfotografie. Website: www.h-petersen.com Camera: Canon 5D Mark II
S P E C I A L E D I T I O N D I G I F OTO P r o | M A S T E R C L A S S 2 0 1 1
Foto: Mark Kuipers
&
naaktfotografie | Hans Petersen
Sierlijkheid Sexiness Hans Petersen vecht tegen alles wat braaf en preuts is
Model: Jasmine Sendar
Vijf jaar geleden schoot Hans Petersen zijn laatste foto voor Playboy. Toch draagt hij nog steeds het etiket 'Playboyfotograaf'. Een grote naam, maar Hans heeft er niets mee. Graag zou hij willen dat Playboy er anders, minder plat, uit zou zien. Met een meer kunstzinnige toon en een suggestieve spanning wil hij zich onderscheiden van de preutse en ordinaire naaktfotografie zoals we het volgens de fotograaf in de bladen voorbij zien komen. Wij spreken met Hans over zijn tijd bij Playboy, zijn werk nu en hoe taboes hem belemmeren in zijn werk als naaktfotograaf. Tekst: Sanne Ruhaak | Fotografie: Hans Petersen
Camera: Canon 5D Mark II Brandpunt: 52mm Diafragma: f/5.6 Sluitertijd: 1/60 sec ISO: 800
H
ans is niet braaf. Hij is ook niet preuts, maar naakte mannen laat hij liever aan andere fotografen over. Over het doel van zijn fotografie is hij
duidelijk: 'Ik wil mooi, mooier maken.' Mooi, zijn in zijn ogen slanke vrouwen, het liefst met weinig of geen kleding. Mooier, maakt hij deze modellen met scherpe regie en een flink aantal uren achter Photoshop. Elke foto die uiteindelijk
S P E C I A L E D I T I O N D I G I F OTO P r o | M A S T E R C L A S S 2 0 1 1
uit de printer rolt is te herkennen aan het Hans Petersensausje: een afgewogen balans tussen sierlijkheid, esthetiek, erotiek en sexiness. Precies de wisselwerking die Playboy volgens Hans mist.
11
Model: Claudia
e x p e rt t i p s
Ongezouten mening
hans petersen Vijf essentiĂŤle ingrediĂŤnten voor een goede naaktfoto:
1
Juiste omstandigheden
2
Goede chemie tussen fotograaf en model
3
Vertrouwensband
4
Goed licht
5
Goed model met goede verhoudingen en mooie poses
12
Voor Hans is de fotografie van de Playboy niet boeiend genoeg. Eerst met enige voorzichtigheid, maar al snel in ongezouten bewoordingen geeft hij zijn visie op het blad bloot: 'Mannen kunnen tegenwoordig achter hun laptop zien wat ze willen, nog gratis ook. Wil je als blad een meerwaarde hebben, dan moet je boeien en niet braaf zijn. Wat er nu in Playboy staat kun je uitscheuren en rond een busje deodorant plakken. Ik vind het niks, het zijn veel te brave plaatjes. Als man ben je echt een sukkel als je daarop gaat zitten rukken.' 'Er is iets geks aan de hand', denkt Hans. 'Wij vinden allemaal dat we in Nederland heel vrij zijn, maar eigenlijk zijn we hartstikke preuts. Niks is
S P E C I A L E D I T I O N D I G I F OTO P r o | M A S T E R C L A S S 2 0 1 1
spannend, alles is ordinair.' Dat is niet alleen jammer voor de liefhebber van spannende naaktfotografie, maar ook voor een fotograaf als Hans wiens erotiek uitdagend en suggestief is. Een andere handicap volgens hem is dat men heeft verzonnen dat een bekende Nederlander op de cover beter verkoopt. 'Ik geloof dat niet helemaal', bekritiseert Hans. 'Ik heb liever een mooie vrouw op de cover dan iemand die toevallig bekend is. Bovendien zijn bn'ers niet gewend om naakt voor de camera te staan en eisen ze vaak dat de foto's netjes en braaf blijven.'
Slank en sierlijk
In een ideale wereld zou Hans het liefst zijn fashionmodellen naakt voor de camera hebben staan, voor hem de grootste garantie voor een goed lichaam. 'Bloot geeft nogal wat restricties en handicaps omdat alles zichtbaar is. Het is moeilijk om een model te vinden dat ook nog mooi is als ze naakt is. Er klopt altijd wel iets niet qua formaat of verhoudingen.' Ook als Hans zijn perfecte model – lang, slank en niet te grote borsten – voor de camera heeft staan, besteedt hij daarom veel tijd
aan het verstoppen van onvolmaaktheden. 'Met bn'ers moet dat vaker, daarmee ben ik eindeloos aan het knutselen en verschillende posities aan het uitproberen. Iemand met brede heupen zou ik bijvoorbeeld nooit van voren fotograferen, maar het beeld sierlijker maken door wat weg te draaien.' Een naaktfotograaf is een regisseur bij uitstek, maar voor Hans is het de moeite waard om elke shoot de uitdaging aan te gaan. Ondanks restricties en handicaps levert naakt namelijk een beeld op dat fundamenteel anders is dan foto's van
S P E C I A L E D I T I O N D I G I F OTO P r o | M A S T E R C L A S S 2 0 1 1
Camera: Canon EOS 1Ds Brandpunt: 24mm Diafragma: f/10 Sluitertijd: 1/60 sec ISO: 400
13
Foto: Jesse Kraal
masterclass
auto fotografie
Je dacht dat fotografie een dure hobby is? In vergelijking met rijden in snelle bolides kost het niets. Deze droom is dan ook voor weinig mensen weggelegd. Als autofotograaf heb je echter de kans om erg dicht in de buurt te komen.
46 de basis
Vrijwel iedere autoliefhebber zet wel eens een auto op de foto. Wil je iets bereiken met autofotografie, dan zul je je moeten onderscheiden van de rest. Een goede basis kan daarbij niet ontbreken.
54 Nabewerking: zwart-wit
Nabewerking is een belangrijk onderdeel binnen de autofotografie en mag best flink aanwezig zijn. We laten je zien hoe je een stevige zwart-witbewerking maakt.
56 Martijn Koevoets
Zijn video's (geschoten met dslr's) zie je tegenwoordig op RTL Autoblog. Het begon echter allemaal met fotografie en dat is nog steeds zijn passie.
64 Nabewerking: Lightroom
Martijn Koevoets bewerkt zijn autofoto's grotendeels met Lightroom. Hij laat zien hoe hij te werk gaat. SPECIAL EDITIO N DIGIFOTO Pro | MAST ERC L ASS 2 0 1 1
autofotografie | martijn koevoets
Interieur
Ford Focus RS500
In principe probeer ik het interieur van een auto altijd zo compleet en duidelijk mogelijk vast te leggen, maar bijzondere auto’s vragen om een bijzondere aanpak. Deze Focus RS500 (dezelfde als bij de Nürburgring) heeft vrijwel hetzelfde interieur als een standaard Focus diesel zoals je die op iedere straathoek ziet. Het belangrijkste verschil zijn de knalrode Recaro-stoelen, die ik dan ook graag wilde uitlichten.
58
Voor interieurfoto’s zoals deze heb ik altijd een Lastolite Ezybox bij me. Voor de aansturing van de externe flitser (een Canon Speedlite 430EX II) gebruik ik een PocketWizard MiniTT1 en een FlexTT5, zodat ik alles vanaf mijn camera kan regelen. Bij het maken van deze foto was het buiten al donker, zodat ik geen rekening hoefde te houden met het daglicht. Ik liet de redacteur waarmee ik op pad was een softbox vasthouden. Door
SPECIAL EDITIO N DIGIFOTO Pro | MAST ERC L ASS 2 0 1 1
het licht van tegenover de camera te laten komen strijkt het mooi langs de stoelen, die hierdoor veel contrast krijgen. Ik gebruikte een ultragroothoek om beide stoelen in beeld te kunnen krijgen vanaf het hoekje net voor het portier. Geen technisch perfecte foto van het interieur van een Focus voor in de brochure, maar wel een goede indruk van de zaken die de RS500 bijzonder maken als illustratie bij een redactioneel artikel.
Camera Canon 7d brandpunt 11mm Diafragma f/5.6 Sluitertijd 1/200 sec ISO 400
Lastolite Ezybox Handig compact opvouwbaar softboxje, dat uitgeklapt toch een forse 38 x 38 cm groot is.
Prijs: ca €120,www.lastolite.com
Beeldhoek en verlichting
Renault Laguna GT Deze blauwe stationcar legde ik op een bijzonder koude, maar gelukkig wel zonnige dag vast. De locatie, die ik op een eerder moment al gevonden had, bleek bij aankomst zo veranderd te zijn dat ik geen foto's meer kon maken in de richting die ik voor ogen had. De andere richting keek uit op een grote loods met een wat rommelige voorgrond, maar dat bleek toch de beste optie te zijn. Deze richting had echter wel het nadeel dat de zon nu krachtig van opzij kwam, wat de auto erg ongelijk uitlichtte en een groot deel van de voorkant in de schaduw zette. Met een externe flitser, aangestuurd met PocketWizards, kon ik de linker voorkant van de auto wat oplichten. De nieuwe PocketWizards maken het ook mogelijk om te flitsen bij snellere sluitertijden dan de maximale flitssynchronisatietijd van de camera zelf, zodat ik hier toch
met een grote diafragmaopening kon werken voor een mooie scherptediepte. Bij voorkeur gebruik ik wat langere brandpuntsafstanden en een laag standpunt. In dit geval de Canon 85mm f/1.8 op een Canon 7D. Ook een minder spannende auto, zoals de hier getoonde Renault, ziet er zo krachtiger uit dan wanneer je een hoger standpunt zou kiezen. Daarnaast heeft het gebruik van een langer objectief het voordeel dat je een kleinere beeldhoek vastlegt, waardoor de achtergrond minder groot hoeft te zijn. Een auto is een relatief groot object vergeleken met bijvoorbeeld een persoon en mooie locaties hebben vaak de vervelende eigenschap dat je er niet met een auto dichtbij kunt komen. Mocht je jezelf een keer in zo’n situatie vinden, dan zou je er zelfs voor kunnen kiezen om nóg verder bij de auto vandaan te gaan staan en te fotograferen met een 200mm- of 300mm-objectief.
t i p
Camera Canon 7d brandpunt 85mm Diafragma f/2.2 Sluitertijd 1/400 sec ISO 100
SPECIAL EDITION DIGIFOTO Pro | MAST ERC LASS 2 0 1 1
Externe flitser Werken met een externe flitser kan ik alleen maar toejuichen, maar pas op dat het geen trucje wordt. Ook ik heb me er in het verleden schuldig aan gemaakt, op een gegeven moment was flitsen voor mij een doel en geen middel. Begin bijvoorbeeld eenvoudig met het oplichten van de donkere kant van de auto als je schuin tegen de zon in schiet. Zie het als een chef-kok die net zout ontdekt heeft: een beetje kan een gerecht lekkerder maken, maar dat wil niet zeggen dat heel veel ervan het gerecht nóg lekkerder maakt.
59
autofotografie | martijn koevoets
Autostatief en voorbereiding
Voorbereiding Dat een goede voorbereiding het halve werk is, werd ik tijdens deze shoot fijntjes aan herinnerd. Na het monteren van het autostatief inclusief alle zuignappen en verbindingsstukken, ontdekte ik tot mijn grote schrik dat ik geen statiefplaatje voor onder de camera bij me had. Door mijn Lastolite Ezybox te demonteren en daar een onderdeel van te gebruiken kon ik me toch redden, maar sindsdien controleer ik altijd extra goed of ik alles bij me heb.
Mercedes CL63 AMG De foto van deze snelle Mercedes maakte ik met mijn autostatief. Hoewel het nabewerken van dit soort foto’s vrij veel tijd kost (de hoogspanningskabels hier vormden een leuke uitdaging), straalt er veel snelheid uit een dergelijke foto. Een laag standpunt en veel beweging in de voorgrond geven de kijker het gevoel dat de auto met hoge snelheid door de bocht gaat. In werkelijkheid rijdt de auto stapvoets over een leeg
industrieterrein. Ik fotografeerde met een sluitertijd van een halve seconde. Om zo’n lange sluitertijd mogelijk te maken gebruik ik een ND8filter van Hoya. Gecombineerd met het polarisatiefilter dat ik altijd gebruik, zorgt dit voor een totale reductie van zo’n vier stops aan licht. Dat is nodig om een lange sluitertijd te krijgen om zo bij lage snelheid genoeg beweging in de foto te veroorzaken.
t i p
Camera: Canon 7D Brandpunt: 11mm Diafragma: f/6.3 Sluitertijd: 1/2e sec ISO: 100
60
Locaties Maak er een gewoonte van om geschikte locaties die je onderweg ziet te onthouden. Dat kan bijvoorbeeld ook als je op de fiets of in de bus zit, maar ook Google Streetview kan een goed hulpmiddel zijn. Ga ook gerust foto’s maken op een locatie die je in gedachte hebt met je eigen auto of de auto van een vriend/familielid. Als je van tevoren al een goede plek weet, kan dit tijdens de uiteindelijke shoot veel tijd schelen. SPECIAL EDIT IO N DIGIFOTO Pro | MAST ER CL ASS 2 0 1 1
De verleiding is vaak groot om voor een nog veel langere sluitertijd te kiezen. In dit geval had ik met f/16 een sluitertijd van bijna 4 seconde kunnen gebruiken. Er zit dan echter zoveel beweging in je foto dat er helemaal niets meer van de omgeving te herkennen is. Uiteraard is voor deze foto’s een ultragroothoek een must, tenzij je een extreem lang autostatief zou gebruiken.
Camera: Canon 7D Brandpunt: 55mm Diafragma: f/5 Sluitertijd: 1/50e sec ISO: 500
Pannen
Porsche Cayenne turbo Vuistregel
Voor de sluitertijd bij het ‘pannen’ (meetrekken) hanteer ik als vuistregel 1/ snelheid auto. Als de auto dus met 50 km/u langs komt rijden, begin ik met 1/50e seconde. Sneller dan dat en je hebt meer kans op een scherpe foto, langzamer dan dat en je vangt meer ‘snelheid’ in je beeld.
SPECIAL EDITION DIGIFOTO Pro | MAST ERC LASS 2 0 1 1
De foto’s bij dit artikel zijn bijna allemaal gemaakt om een test van de betreffende auto te ondersteunen. Dit betekent meestal dat je goed moet samenwerken met de redacteur die de test schrijft. Door te vragen welke kant hij met het artikel op wil gaan, kun je in je hoofd alvast een beeld vormen voor de fotoserie. Uiteraard zijn de belangen hier verschillend, de redacteur wil bijvoorbeeld een duidelijke foto van de kofferbakruimte, terwijl jij als fotograaf graag een auto vastlegt die op volle snelheid langskomt. Het is belangrijk om samen tot een sterk geheel van tekst en beeld te komen. Een auto zoals deze Porsche zullen mensen eerder op gevoel
dan op verstand uitkiezen, iets dat ik met de foto graag wil uitbeelden. De foto is technisch niet perfect, zo is hij nergens volledig scherp, maar toch werd deze door de eindredacteur boven de scherpere alternatieven verkozen om de test te ondersteunen. Door de harde contrasten in het licht en de bewogen bomen op de voorgrond beeldt deze foto voor mij enorm veel snelheid uit, een indruk die de auto dankzij zijn 500pk blijvend op mij had achtergelaten. Vanwege de bomen op de voorgrond ging de autofocus hopeloos de mist in, zodat ik ervoor koos om handmatig scherp te stellen op de plek waar de auto langs zou komen.
61
masterclass
onder water foto grafie
Foto: Thomas Tukker
70 Cor Bosman
Hij is hacker, mede-oprichter van xs4all, heeft een goedgevulde bankrekening, maar is bovenal een ontzettend gepassioneerde duiker en onderwaterfotograaf.
78 Thomas Tukker
Tien jaar geleden maakte Thomas Tukker de omslag van beroepsduiker naar fotograaf. De twee disciplines combineert hij nu met succes.
90 elena kalis
Vanwege haar passie verhuisde Elena naar de Bahama's. Daar legt ze onder water de meest wonderlijke taferelen vast.
98 Apparatuur en tips voor onderwaterfotografie
Meteen een peperduur onderwaterhuis kopen of kan het ook anders? Met deze apparatuur kun je aan de slag.
Onderwaterfotografie lijkt misschien een specifieke bezigheid, maar er zijn meer disciplines onder het wateroppervlak dan je denkt. Naast de wonderbaarlijke flora en fauna levert ook het fotograferen van modellen in het zwembad wonderbaarlijke taferelen op. SPECIAL EDITIO N DIGIFOTO Pro | MAST ERC L ASS 2 0 1 1
‘Als een foto niet direct goed lijkt, wis ik hem’
> 'Om het silhouet van deze citroenhaai te fotograferen moet je een snelle sluitertijd instellen met een diafragma van f/22. Van de ongeveer vijftig foto's zit er uiteindelijk één tussen waarbij de haai precies voor de zon zwemt.'
SPECIAL EDITION DIGIFOTO Pro | MAST ERC LASS 2 0 1 1
moest worden. De zwemmer die niet minder waard is dan het Olympische goud, weigerde de shoot toen hij hoorde dat deze onder water geschoten zou worden. 'Die jongen zwemt zes uur per dag, maar onder water zwemmen kon hij niet. Hoewel hij als topsporter behoorlijk eigenwijs was, heb ik hem een trucje kunnen leren waarmee de vervelende druk van zijn oren ging en we gewoon op de bodem van het zwembad konden schieten.' Ontevreden is Thomas nooit over de onderwaterfoto's die hij maakt. 'Elk beeld vind ik opnieuw fascinerend en dat blijft het zolang het verrast.' Dat is zijn drijfveer: het constant zoeken naar een dynamische plaat die nog niet eerder is geschoten. 'Die werkwijze heb ik ontleend aan een uitspraak van artdirector en fotograaf Alexey Brodovitch: “Als je iets door je lens ziet wat je al eerder hebt gezien, moet je niet afdrukken”. Als ik eraan denk tijdens de shoot, probeer ik dat altijd te voorkomen. Te bekend beeld wil ik niet. Nieuwer is spannend, onverwacht en onverwacht vind ik fijn.'
88
Camera: Canon 1Ds mark II Brandpunt: 35mm Diafragma: f/2.8 Sluitertijd: 1/320 sec ISO: 400
De enorme lading apparatuur die Thomas meezeult naar zijn shoots, past natuurlijk niet in zijn rugzak. Daarom heeft hij een flinke verzameling tassen en koffers aangeschaft:
Domke F-3X Voor mijn camera's Prijs: vanaf € 140,-
Pelican 1520 Voor mijn camera en behuizing Prijs: vanaf € 185,-
Pelican 1650 Voor mijn Balcar-flitsers Prijs: vanaf € 350,-
Camera: Canon 1Ds mark II brandpunt: 33mm Diafragma: f/2.8 Sluitertijd: 1/200 sec ISO: 100
lichtopstelling 'Deze foto maakte ik in opdracht van Kleine Fabriek. Ik fotografeerde meerdere kinderen in een zwembad. Voor deze foto gebruikte ik twee 1600ws Balcar flitsers die vanaf de kant het water inschieten. Ieder hebben ze een standaard reflector en veertig graden grid. Onder water gebruikte ik een flitser met een softbox van 60 bij 80 centimeter en een witte opvouwbare reflector die ik onder het model plaatste.'
Camera: Nikon D700 brandpunt: 20mm Diafragma: f/8 Sluitertijd: 1/125 sec ISO: 200
Twee 1600ws Balcar-flitsers schieten vanaf de kant licht het water in
Model
Onderwaterflitser met softbox van 60x80 cm
Witte reflector, onder het model
SPECIAL EDITION DIGIFOTO Pro | MAST ERC LASS 2 0 1 1
89
e x p e rt
Welk onderwaterhuis? Geen onderwaterfotografie zonder behuizing voor je camera. Maar welke kies je? Ga je voor een vaste behuizing, of heb je toch liever de flexibelere variant? Thomas gebruikt ze beide, namelijk de flexibele Ewa Marine Bag en een onderwaterhuis van Subal. Hij zet de voor- en nadelen van beide behuizingen voor je op een rijtje.
Ewa Marine U-AXP
Subal ND3 onderwaterhuis
Deze onderwaterzak biedt plaats aan een flinke camera, zoals Thomas' Nikon D3, inclusief een reportageflitser.
De subal ND3 is een high-end onderwaterhuis voor de Nikon D3 met tal van mogelijkheden en optionele accessoires.
Prijs: €299,Bij www.onderwaterhuis.nl
Prijs: €4745,Bij www.onderwaterhuis.nl
Voordelen + Licht + Goedkoop + Ook boven water goed te gebruiken in natte omstandigheden + Geschikt voor verschillende camera's + Heel mobiel
Nadelen - M inder lensopties - Lastiger kijken door de lens (geen viewfinder) - Camera beperkt te bedienen - Beperkte diepte - C amera kwetsbaar
Apps en boeken app
PADI
De 'Professional Association of Diving Instructors' is 's werelds grootste organisatie voor duiktrainingen, met 135.000 aangesloten professionals en zesduizend winkels en duikcentra wereldwijd. Ben je op zoek naar zo'n winkel of duikcentrum? Met de gratis PADI-app weet je direct waar je moet zijn. Aan de hand van je locatie, of een opgegeven plaatsnaam toont de app je alle shops en centra in de buurt. Veel meer dan dat doet de app momenteel nog niet, de makers beloven binnenkort een sectie met scuba-nieuws toe te voegen.
98
Prijs: gratis Beschikbaar voor: iOS, Android
Voordelen + Beeldkwaliteit + Over/onder beeld mogelijk (half onder water, half boven) + Behuizing beschermt camera + Camera volledig bedienbaar + Betere viewfinder, erg groot verschil
Nadelen - Erg duur - Voorzetpoorten nodig voor verschillende objectieven - Meerdere o-ringen voor afdichting (kans op lekkage) - Dome heeft diopter op lens nodig - Zwaar en groot tijdens vervoer (onderwater vrij neutraal gewicht) - Altijd op maat voor één type camera, dus niet uitwisselbaar
Handboek digitale onderwaterfotografie Ron Offermans Beroepsfotograaf Ron Offermans begon in 1990 met duiken, al snel nam hij zijn camera mee het water in. In 2010 werd de fotograaf verkozen tot Nederlands Kampioen Onderwaterfotografie, het was de eerste keer dat hij deelnam aan de wedstrijd. In het tweehonderd pagina's tellende 'Handboek digitale onderwaterfotografie' legt Offermans je alle kneepjes van het vak nauwkeurig uit. Het boek richt zich voor een groot deel op de techniek, zo krijg je uitgebreide uitleg over apparatuur, van onderwaterhuis en objectiefkeuze tot onderwaterstatief en het transport van je Prijs €39,50 spullen. Het boek stamt uit januari 2011, de Bij www.onderwaterhuis.nl besproken apparatuur en technieken zijn dus vrij recent. In het hoofdstuk toegepaste techniek komen onderwerpen als instellingen aan bod en krijg je concrete tips met voorbeelden over hoe je bijvoorbeeld menglichtfoto's maakt met behulp van flitsers. Vervolgens geeft de fotograaf je tips over compositie en andere middelen om je foto's creatieve waarde te geven. Ook nabewerking, presentatie en het gedrag van de fotograaf onderwater zijn onderwerpen die aan bod komen. Het handboek is erg compleet, voor de meeste fotografen waarschijnlijk iets te compleet. Het boek behandelt ook veel algemene informatie over digitale fotografie. Desondanks is het een volledig overzicht voor de beginnende onderwaterfotograaf en ook als je niet meer helemaal nieuw bent in het genre zijn er in het handboek van de Nederlands Kampioen Onderwaterfotografie zeker nog nuttige tips te vinden.
SPECIAL EDITIO N DIGIFOTO Pro | MAST ERC L ASS 2 0 1 1
EWA Marine Bag Een op maat gemaakte onderwaterbehuizing voor je camera kost al snel tussen de 1500 en 5000 euro. Een hoop geld, zeker als je eerst eens wil experimenteren met onderwaterfotografie. Met de waterdichte camerazakken van EWA Marine kun je voor een veel lager bedrag ook een sprong in het diepe wagen.
i n fo
De polyester camerazakken zijn niet op maat gemaakt, maar hebben een vrij ruime pasvorm. Er zijn slechts een paar verschillende modellen die samen geschikt zijn voor vrijwel elke spiegelreflex. Het voordeel is dat je nieuwe camera waarschijnlijk in dezelfde zak past als je oude camera. De EWA Marine-zakken komen in een aantal verschillende varianten. De U-A is geschikt voor de meeste typen spiegelreflexcamera's, met uitzondering van de grotere professionele modellen. Camera's zoals de Canon 1Den Nikon D3-serie passen in de U-B. Er is ook nog een U-F, speciaal voor manual focus-camera's zoals de Leica M9. Van deze drie typen zijn diverse varianten leverbaar, voor verschillende diepten of voor gebruik met een externe flitser.
Ook zijn de zakken compact op te bergen, handig op reis. Bediening
Door die ruime pasvorm is de bediening van je camera wel lastiger dan met een op maat gemaakte behuizing. De zoeker is lastig te gebruiken en de knoppen zul je door het transparante polyester heen moeten bedienen. Vooral de bediening van de ontspanknop en de draaiwieltjes op je camera is hierdoor lastig. Een op maat gemaakte behuizing heeft voor vrijwel elke knop op de camera ook een knop op de behuizing. Bovendien zijn die vaak zo gemaakt dat je ze ook met handschoenen aan gemakkelijk kunt bedienen.
met een filtermaat van 77mm of 82mm. Hierdoor zit het frontelement zo dicht mogelijk op het glas van de camerazak, met name handig voor groothoekobjectieven. Diepte
Met een onderwaterhuis kun je vaak tot wel zestig meter diepte fotograferen, de EWA Marine-zakken kunnen tot ongeveer twintig meter onder water, afhankelijk van het model. Om de druk in de camera gelijk te houden met de druk van het water, moet er voldoende lucht in de camerazak aanwezig zijn. Om te voorkomen dat je camera niet al te gemakkelijk wil drijven, kun je optionele loden gewichten aan de zak bevestigen.
Niets te kiezen
Voordelig
Bij veel onderwaterbehuizingen moet je de lenspoort los bijkopen. Dit maakt de behuizing duurder, maar het geeft ook de mogelijkheid om je behuizing aan te passen aan verschillende objectieven. De EWA Marinezakken bieden deze mogelijkheid niet, je zit vast aan de pasvorm van de camerazak. Wel zijn er zakken leverbaar met een ring voor objectieven
Er kleven dus aardig wat nadelen aan de EWA Marine-zakken, toch zijn ze een relatief voordelige manier om je in onderwaterfotografie te verdiepen. Mocht je de smaak goed te pakken hebben, dan kun je wellicht kijken naar een praktischer oplossing voor je onderwaterfoto's. Tot die tijd kun je met de onderwaterzak alvast flink oefenen.
SPECIAL EDITION DIGIFOTO Pro | MAST ERC LASS 2 0 1 1
>
Je camera in een waterdichte zak
Nathan Worden gebruikt de EWA Marine U-AXP voor zijn Canon-camera en externe flitser. Hij roemt de relatief lage prijs en de kwaliteit. Wel merkt hij op dat de camera moeilijk te bedienen en de zoeker slecht zichtbaar is. Website: http://nathanworden. wordpress.com Prijsverschil Het prijsverschil tussen een onderwaterzak en een onderwaterbehuizing is aanzienlijk. Als je de Canon 5D mark II als voorbeeld neemt, betaal je voor een EWA Marine U-A camerazak ongeveer 200 euro. Een Ikelite onderwaterbuizing voor dezelfde camera kost zo'n 1300 euro, terwijl een behuizing van Subal zelfs bijna 3500 euro kost. Bij deze behuizingen moet dan ook nog voor zo'n 200 euro een lenspoort worden bijgekocht voordat je het water in kunt.
Ewa Marine U-A Prijs: â‚Ź199,Bij www.onderwaterhuis.nl
99
workshop + Jaarabonnement voor
€99
,-
t.w.v. €220,55% Korting!
DIGIFOTO Pro workshop Naaktfotografie Meld je nu aan voor de DIGIFOTO Pro workshop Naaktfotografie voor €99,- en krijg een gratis jaarabonnement t.w.v. €24,95 * Een middag met een professioneel model en een prof-glamourfotograaf de fijne kneepjes van naaktfotografie bijgespijkerd krijgen? Patrick Kaas (o.a. Playboy, Panorama) leert je in een drie-uur-durende workshop alle do's en dont's van deze discipline. Hij zal je daarbij van alles leren over bijvoorbeeld camerastandpunten, houdingen en expressies om daarmee het mooiste in de modellen naar boven te halen. Ook correct gebruik van studiolicht komt aan de orde. In de prachtige high-end-omgeving van John Geven Studio's krijg je de kans alles uit je camera te halen. Enige (basis)kennis van fotografie wordt wel van je verwacht, want de nadruk zal niet specifiek op techniek komen te liggen. Meld je aan op www.dfpro.nl/workshop
Meld je aan op www . dfpro . nl / workshop * ben je al abonnee dan word je abonnement met een jaar verlengt!