Ben jij ook 1 van de 75.000 Limburgse mantelzorgers? • Het belang van
MANTELZORG Wat vind je IN DEZE BIJLAGE?
De vele gezichten van mantelzorg Geen enkele mantelzorgsituatie is gelijklopend. Dat lees je in onze boeiende getuigenissen.
extra bijlage bij het belang van Limburg van maandag 17 juni 2013
Help, hoe overleef ik het als mantelzorger? Nogal wat mantelzorgers voelen zich zwaar belast. Maar ze staan er niet alleen voor!
Ook door en voor jonge mensen Kinderen en jonge ouders dragen ook bij in de mantelzorg.
Het belang van mantelzorg • 2 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
“ Samenleving kan niet zonder mantelzorgers”
inhoud
Zorgen voor elkaar is van alle tijden. Voor iemand zorgen die dat zelf niet meer kan noemen we mantelzorg. Ook in Limburg zijn er tienduizenden mantelzorgers. Vaak leiden ze een wat verborgen bestaan. De meeste mantelzorgers vinden het dan ook maar vanzelfsprekend dat je een helpende hand reikt aan een vriend, familielid of buur die je steun nodig heeft. En net omdat mantelzorgers hun werk zo vanzelfsprekend vinden, krijgen ze vaak nog te weinig waardering. Daar wil CM alvast wat aan doen! In deze bijlage – Het belang van mantelzorg – vind je een aantal erg mooie verhalen van wat mantelzorgers allemaal doen. Stuk voor stuk hartverwarmende voorbeelden van wat mensen voor elkaar betekenen. CM heeft aandacht voor mantelzorg. Elk jaar organiseren we een waarderingsmoment op de ‘Dag van de mantelzorg’, dit jaar valt die op dinsdag 18 juni. In C-mine ontvangen we 1000 mantelzorgers om samen te genieten van een optreden van de L&M band. Bovendien zullen we dit jaar de mantelzorgers van een kind dat extra zorg nodig heeft extra verwennen met een kleine attentie. Maar niet alleen op de dag van de mantelzorg wil CM er zijn voor mantelzorgers, ook op alle andere dagen staan onze medewerkers voor je klaar. Ben je een mantelzorger en zit je met vragen? Kom dan naar het CM kantoor bij jou in de buurt. Maak een afspraak met je consulent of een maatschappelijk werker. Wij doen er alles aan om je volledig te informeren en nemen, indien gewenst, contact op met andere organisaties die je als mantelzorger kunnen ondersteunen. Er is immers een uitgebreid aanbod aan ondersteuning, denk maar aan de verpleegkundigen van het Wit-Gele Kruis of de vele zelfstandige thuisverpleegkundigen, de medewerkers van Familiehulp of Landelijke Thuiszorg die gezinszorg aanbieden en IN-Z voor poets- en huishoudhulp of seniorenoppas… Zelf weet je als mantelzorger wellicht niet altijd aan wie je welke vraag kan stellen of waarop je recht hebt. Daarom is CM er, om samen met jou te bekijken welke oplossingen er zijn en welke organisatie het best geplaatst is om je daarbij te ondersteunen. Ook in onze toekomstvisie krijgt mantelzorg een centrale plaats. Eerst en vooral willen we mantelzorgers verdere ondersteuning bieden via informatie en vorming. Deze stemmen we zoveel mogelijk af op de situatie van de mantelzorger in kwestie. Want zoals blijkt uit de verhalen van mantelzorgers in deze krant is er niet zoiets als ‘de mantelzorger’. Daarnaast willen we gaan voor een integrale aanpak van thuis- en mantelzorg. Er blijven veel uitdagingen op ons afkomen die we samen moeten aanpakken. Mantelzorgers, beroepskrachten en vrijwilligers zullen verder de handen in mekaar moeten slaan om kwaliteitsvolle zorg aan te bieden. Ook onze taak als belangenverdediger van iedereen die zorg nodig heeft, willen we verder opnemen voor patiënten en hun mantelzorgers. Wij zullen de beleidsmakers op alle niveaus blijven wijzen op hun verantwoordelijkheid. Wie zich engageert als mantelzorger verdient de volle steun van de samenleving. Sta me toe om af te sluiten met een warme oproep. Heb oog voor de vele mantelzorgers in onze provincie, ze verdienen onze waardering. Want dankzij al die mantelzorgers kunnen mensen die zorg nodig hebben ook thuis blijven wonen. Mantelzorgers verdienen een vip-behandeling!
3 4 5 6-7 8
Mantelzorg? Mantelzorg!
Zorg bieden, zorg ontvangen
Ook door en voor jonge mensen
De vele gezichten van mantelzorg
Een antwoord op al je vragen rond
9 10 11
thuiszorg
Help, hoe overleef ik het als
mantelzorger?
Wanneer mantelzorg je leven
overneemt
Vlaams minister Jo Vandeurzen:
“1 op 10 Vlamingen is mantelzorger”
COLOFON | Extra bijlage bij Het Belang van Limburg van 17 juni 2013 | Projectmanager: Marloes Kerfs | Coördinatie: Ann Schoofs | Inhoudelijke input CM: Stijn Vaesen, Marina Ulenaers, An Vlekken | Teksten: Chantal Melgers, Chris Nelis | Fotografie: Tom Palmaers, Serge Minten, Karel Hemerijckx, Dick Demey, Jeffrey Gaens, Tony Van Galen, Raymond Lemmens | Layout: Grafische cel Hasselt/Liesbet Jacobs Verantwoordelijke uitgever: Ivo Vandekerckhove, Herkenrodesingel 10, 3500 Hasselt
Lizy Cosemans Algemeen Directeur CM Limburg
Familiehulp is er ook voor de mantelzorger! Deelnemers aan de ‘dag van de mantelzorger’ op 18 juni 2013 (C-mine Genk), kom langs op onze stand. Doe mee met onze wedstrijd en win een zorgpakket!
www.familiehulp.be Genk 089 62 91 40 Hasselt 011 45 69 50 Peer 011 80 45 20
Het belang van mantelzorg • 3 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Mantelzorg? Mantelzorg!
WAT IS MANTELZORG?
Mantelzorg is de extra zorg die je geeft in eigen gezin, familie- of vriendenkring, of in je buurt aan iemand die ondersteuning nodig heeft door een chronische ziekte, ouderdom of beperking. Dit gebeurt buiten het kader van een beroep en het georganiseerd vrijwilligerswerk. Het is de basis van onze thuiszorg.
WAT DOET EEN MANTELZORGER? Dat is heel gevarieerd. Niet elke mantelzorger neemt dezelfde taken op. Elke situatie is anders. Dit hangt af van de taken die de persoon waarvoor je zorgt niet meer zelfstandig kan doen. Het gaat van: • huishoudelijke taken zoals wassen, poetsen, strijken • persoonsverzorging • emotionele ondersteuning • administratieve ondersteuning
HOE WORD JE MANTELZORGER? Dat is moeilijk te zeggen. Veel mantelzorgers geven aan dat er niet echt een moment is dat je er bewust voor kiest. Iemand uit je omgeving wordt ziek of hulpbehoevend. Natuurlijk neem je de zorg op je. Dat gebeurt bijna automatisch. Een weg terug is er niet echt, het wordt een continu iets.
VOLDOENING Uit onderzoek (‘Informele zorg in Vlaanderen’ van de studiedienst van de Vlaamse Regering - (2010) blijkt dat mantelzorg voldoening geeft. De helft van alle mantelzorgers geeft aan dat dit zin geeft aan het leven en bijna 90 % zou opnieuw aan mantelzorg beginnen. 80 % geeft aan dat deze tijd zinvol is besteed. De belangrijkste drijfveren zijn: verantwoordelijkheidsgevoel, liefde, vertrouwen, er de tijd voor hebben, een opname vermijden in het ziekenhuis of het rusthuis. Dat zijn hoopvolle cijfers.
600.000 Vlaanderen telt ongeveer een 600.000 mantelzorgers. Dit betekent dat 1 op 10 Vlamingen voor iemand zorgt die daar op een min of meer permanente manier nood aan heeft. De economische impact van de inzet van mantelzorgers mag niet onderschat worden. Wanneer er geen mantelzorgers zouden zijn, dan zouden al deze mensen die nu hulp krijgen van hun ouders, kinderen, broers, zussen of vrienden een beroep moeten doen op professionele hulp.
Hoelang bestaat het?
Voor elkaar zorgen heeft altijd al bestaan. Maar het concrete begrip ‘mantelzorg’ werd in de jaren zeventig geïntroduceerd door een Nederlandse professor Joop Hattinga Verschure. Hij kwam met het idee om de zorg te onderzoeken, want hij zag in de maatschappij ‘duizendvoudig zorgen’. Hij wou orde scheppen in die chaos. Hattinga zocht naar een term voor de zorg die mensen elkaar belangeloos geven. Het gaat als het ware om een warme mantel die om de schouders van de patiënt wordt gelegd. Zo kwam hij uit op ‘mantelzorg’.
HOE ZIT HET MET DE CENTEN? Aan thuiszorg is een heus kostenplaatje verbonden. Maar eigenlijk bestaan er bitter weinig tegemoetkomingen die rechtstreeks verbonden zijn aan mantelzorg. Vlaamse Zorgverzekering Elke Vlaming betaalt elk jaar 25 euro aan de Vlaamse Zorgverzekering. Dit is een solidariteitsbijdrage. Wanneer iemand zorgbehoevend wordt, kan het zijn dat hij/zij in aanmerking komt voor de premie van de zorgverzekering, die is 130 euro per maand. Die premie is een tussenkomst voor niet-medische kosten. Vaak worden hier bv. thuiszorgdiensten mee betaald. De premie van 130 euro wordt maandelijks aan de zorgbehoevende uitbetaald. Denk je in aanmerking te komen voor de premie van de Vlaamse Zorgverzekering? Neem contact op met je CM kantoor. De gemeentelijke mantelzorgpremie Bijna elke Vlaamse gemeente heeft tegenwoordig een ‘mantelzorgpremie’. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor deze premie zijn erg verschillend. Ook de bedragen zijn heel erg verschillend. Sommige gemeenten betalen één premie per jaar uit. Andere gemeenten kiezen ervoor om elke maand een kleiner bedrag uit te keren. Best kan je contact opnemen met je eigen OCMW, voor de juiste voorwaarden. Andere premies en tegemoetkomingen in de zorg Afhankelijk van de situatie van de zorgbehoevende zijn er (naast de tegemoetkomingen rechtstreeks verbonden aan mantelzorg) tal van andere diensten en tegemoetkomingen waar men nog recht op kan hebben. Meer info in je CM kantoor.
TOEKOMST De mate waarop mensen voor elkaar zorgen is belangrijk in een periode waarin verwacht wordt dat door de vergrijzing de zorgvraag sterk zal toenemen. Vooral in Vlaanderen stijgt het aantal ouderen. Het aantal 65-plussers zal toenemen van 1,13 miljoen (2010) tot 1,35 miljoen (2020). De oudste groep zal naar verwachting sterk groeien: over 10 jaar zullen er bijna 84.000 80-plussers meer zijn. Nog spectaculairder is de verwachte evolutie van het aantal honderdjarigen: van 950 nu tot 2240 in 2020. In 2020 zal 21% van de Vlaamse bevolking bestaan uit 65-plussers. Dit is meer dan in de andere gewesten. Naar schatting verblijven 70% van de personen met dementie thuis, maar zal het aantal personen met dementie verdubbelen tegen 2050.
MISVERSTANDEN Je bent pas echt mantelzorger als je 24 uur op 24 bezig bent met zorgen voor iemand. Fout: De taken van een mantelzorger variëren erg qua intensiteit. De ene mantelzorger neemt meer taken op dan de andere mantelzorger. Als de zorgbehoevende naar een woon- en zorgcentrum gaat, dan ben je plots geen mantelzorger meer. Fout: Want vaak gaat men nog dagelijks of heel veel langs om allerlei taken en emotionele ondersteuning te bieden. Mantelzorger kan je alleen zijn als je ouder bent dan 18 jaar. Fout: Ook minderjarigen kunnen een stukje van de zorg voor iemand opnemen. Bv. een kleindochter die elke week naar de apotheker gaat om medicijnen voor oma/opa te halen. Je bent pas mantelzorger, als je een ‘premie’ of ‘tegemoetkoming’ krijgt? Fout: Je bent mantelzorger vanaf het moment dat je extra taken uitvoert waardoor de zorgvrager thuis kan blijven wonen. De titel ‘mantelzorger’ is eerder een symbolisch, waarderend begrip om aan te duiden dat je zorg draagt voor iemand uit je omgeving. Op dit moment is er nog geen enkel ‘statuut’ voor mensen die mantelzorger zijn. Mantelzorgers zijn bijna altijd vrouwen, die zorgen voor zieke, oudere mensen? Fout: 1 op 3 mantelzorgers is een man. Natuurlijk is er veel mantelzorg voor hoogbejaarde ouders, maar de andere helft is verdeeld over een zieke partner, een kind met extra zorgen, een buur, een vriend.
AANDACHTSPUNTEN • Mantelzorgers vinden soms dat er onvoldoende mogelijkheden bestaan om de zorg tijdelijk over te dragen. • Thuiszorg is duur! Mantelzorgers maken extra kosten (vervoer, wassen, voeding, medicijnen,…). • Veel mantelzorgers combineren mantelzorg met een job, soms is dat bijna niet vol te houden, zeker naar de toekomst wordt dat een belangrijk issue. • Er is een nieuwe sandwichgeneratie : ze werken, zorgen voor hun bejaarde ouders, en voor hun (klein)kinderen. • Heel wat mantelzorgers voelen zich zwaar belast of zelfs overbelast. Dit zijn de mantelzorgers die haast 24 uur per dag zorgen geven. Zij zorgen bijvoorbeeld voor hun dementerende man of voor hun vrouw die MS heeft, of voor een gehandicapt kind. • Nieuw samengestelde gezinnen brengen verandering in de familiale netwerken. • Mantelzorgers moeten als volwaardige partner beschouwd worden in de zorg, ook door professionele zorgverleners.
Het belang van mantelzorg • 4 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Zorg bieden, zorg ontvangen Zussen Annie en Conny hebben een eigen gezin en zijn mantelzorger voor hun ouders HECHTEL-EKSEL • Zussen Annie (53) en Conny Geuns (51) zijn twee handen op een buik. Ze spreken elkaar dagelijks, vaak genoeg zelfs meermaals. Samen zijn ze mantelzorgers voor hun ouders, Josée Govaerts (82) en Henri Geuns (86). Dankzij hun kinderen en een netwerk aan hulpverleners kan het koppel nog thuis blijven wonen, in hun aangepaste woning in Hechtel.
V
oor praktische dingen kunnen Josée en Henri altijd beroep doen op een van hun vijf kinderen. Conny en Annie wonen het dichtst bij. Vandaag is Annie met hun mama op stap geweest, met de rolstoel erop uit. Het is marktdag in Hechtel en de zon staat te blaken aan de hemel. “Pa heeft ma verplicht om mee te gaan. Ze moet buiten de deur komen, een taske koffie drinken. Drie keer per week gaat hij zelf met zijn jongere broer weg, een pintje pakken. Daar kijkt hij zo naar uit. Ze trekken naar hun stamcafés en bloeien helemaal open. Op die dagen komt een verzorgende voor ma langs.” Namiddag zijn ze met Henri naar de gehoorspecialist geweest, voor het aanpassen van zijn hoorapparaatje. Henri is al sinds de geboorte doof aan een oor, maar hij heeft zich altijd goed beredderd. Vandaag was het zorgen voor pa en ma bijna een dagtaak en nu, in de vooravond, volgt nog een interview voor de krant. Uiteindelijk verzamelt iedereen zich in de tuin
van Annie om te poseren voor een leuke foto.
Sterk team “Mijn pa is zo lief voor onze moeder, ze kunnen mekaar niet missen. Nog minder dan vroeger,” meent Conny. Henri en Josée zijn mekaars steun en toeverlaat en kunnen het thuis prima rooien, met wat hulp hier en daar. Ze hebben thuisverpleging, Familiehulp (zowel een verzorgende als een huishoudhulp), kinesitherapie aan huis en een helpende hand links en rechts. “Mijn vader heeft altijd voor mijn moeder gezorgd, ze heeft diabetes. Enkele jaren geleden heeft ze bovendien borstkanker overwonnen. Hij heeft meer dan twintig jaar geleden al een aangepaste en toegankelijke woning gebouwd voor hun oude dag”, vertellen Annie en Conny. Heel verstandig van hem, want alle deuropeningen zijn aangepast en alles wat ze nodig hebben bevindt zich op het gelijkvloers. “Vijftien jaar
geleden heeft mijn vader hartklachten gekregen en is hij opgenomen in het ziekenhuis van Genk. Vanaf toen zijn we meer hulp in huis gaan halen. Gelukkig werkt mijn dochter in de CM thuiszorgwinkel en kennen we zo onze weg steeds beter in alle hulpverlening, want het is veel zoekwerk. Je moet zelf alles doen. Hier geeft de gemeente een mantelzorgpremie (*) en het OCMW heeft een boekje waarin alle zorg staat uitgelegd.”
een rusthuis? Dat hoeven ze niet, daarin zijn de zussen categoriek. Zoals het nu gaat, werkt het systeem prima. “Pa legt de medewerkers van Familiehulp en de verpleging echt in de watten, hoor”, lacht Annie. “Ze zien hun kleinkinderen en achterkleinkinderen heel graag en als ze komen, zijn ze heel blij. Soms is familiebezoek vermoeiend, dan is een halfuurtje wel genoeg.”
“Tja, hoe begint mantelzorg voor je ouders? Je rijdt een keertje mee naar het ziekenhuis, gaat samen langs bij de bank. De administratie moet worden gedaan, dus daar spring je bij”. Conny: “We hebben allebei een eigen gezin, ik werk zelf als zelfstandig pedicure. Annie heeft nog een zoon met een handicap, die in het weekend thuis is. Met de vijf kinderen doen we wat we kunnen, een van onze schoonzussen helpt ook geregeld mee. Ik denk dat we alles samen met zeven personen zijn om alle zorgen te dragen.” Naar
Ontspannen Als je een actief leven geleid hebt, is hulp aanvaarden wel moeilijk. Zelfs van je eigen kinderen. “Mijn moeder zegt soms: bedankt voor wat je doet. Dat is fijn,” knikt Annie. “Ze redden het wel. En nog vinden we dat ze meer hulp moeten durven vragen.” Het koppel is altijd zelfstandig geweest: Henri was aannemer in de huizenbouw en Josée hielp mee. “Ze was een heel onafhankelijke vrouw, ze zorgde voor haar kinderen én hield de zaak mee recht. Ma reed
cementtegels dwars door Genk. Over de Place Misère en al. Ze ging met de stootkar van hier tot in Bocholt”, lacht Annie. “En toch heeft ze heel wat meegemaakt, zelfs verschillende zware operaties moeten meemaken. Ze is al eens bediend toen ik acht jaar was”, gaat Conny verder. “Ze zijn van een generatie die heel erg in zich heeft dat ze voor zichzelf moet zorgen.” Als ze eens een mindere dag hebben, motiveren de zussen elkaar. “Of er is altijd iemand om het even over te nemen, zodat ik me kan ontspannen”, vindt Annie. “Een weekendje weg doet veel deugd”, bevestigt Conny. Dan kunnen ze er weer tegen. Want hoeveel uurtjes per week ze in de weer zijn met zorgen, dat kunnen ze onmogelijk becijferen. “Het is als een rollercoaster of achtbaan. Het gaat op en neer.” (*)
enieuwd of er in jouw gemeente ook een B mantelzorgpremie bestaat? Neem contact op met het OCMW in je gemeente.
“ Mama’s hulp is onbetaalbaar”
Miet Boonen (42) blij met de hulp die ze krijgt HASSELT/KURINGEN • Het zou omgekeerd moeten zijn, maar in Kuringen is het moeder Lea Sampermans (71) die haar dochter Miet Boonen (42) verzorgt. Miet heeft een spier- en weefselaandoening en is gebonden aan een rolstoel. “De liefde die ik van mama krijg is onbetaalbaar”, zegt Miet. “Ik ben ontzettend dankbaar dat ze mijn levenskwaliteit opkrikt.” Miet krijgt haar zorgen van gespecialiseerde diensten. “Maar wat mijn moeder doet kan niet geëvenaard worden”, zegt Miet. “Ze weet en voelt
ontzettend goed hoe ik mij voel. Ze staat in voor de kleine dingen die alles behalve vanzelfsprekend zijn. Een stom voorbeeld is het kammen van mijn hondje. Mama weet hoe dat moet. Voor mij is het ook heel bevrijdend dat familie zich engageert voor mij. Dat voelt altijd toch wat beter aan dan als er mensen, die je minder goed kent, in je huis in kasten en laden zitten.” Volgens Miet neemt haar mama te weinig vrije tijd voor zichzelf. “Ik heb haar dat ook gezegd. Maar ze blijft onverminderd voor mij gaan. Ze wil ook
nergens een compensatie voor. Dat moedergevoel blijft en is voor haar een automatisme. Het is door haar dat ik een eigen leven kan leiden. En dat is voor mij onbetaalbaar. Ik zal haar eeuwig dankbaar blijven voor de grenzeloze liefde die ik van haar krijg.” Voor moeder Lea is de hulp die ze verleent vanzelfsprekend. “Ik doe dit ontzettend graag”, zegt Lea. “Niet alleen omdat het mijn dochter is maar ook omdat ik haar graag zie. Moesten ze mij deze taken afnemen dan zou ik dat verschrikkelijk vinden.”
Het belang van mantelzorg • 5 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Mantelzorg
KORT
ook door en voor jonge mensen
Stelsels die werken en zorgen voor iemand combineerbaar maken.
VERLOF VOOR MEDISCHE BIJSTAND Wat? Is een volledige of gedeeltelijke loopbaanonderbreking om bijstand te verlenen aan een zwaar ziek gezinslid. Voorwaarden? • De zieke persoon moet niet inwonen • Een dokter bepaalt wat een zware ziekte is Hoe aanvragen? Schriftelijk bij de werkgever. Hoelang?
Ouders en oma zorgen voor Zoë van 4 Kamiel (8) kan rekenen op de steun van zus Marie en broer Pieter BREE • Als vader en moeder ben je de eerste die opkomt voor de noden van je kind. “Wie gaat het anders doen, zo kan je het ook stellen. Maar we doen het graag,” vertellen Caroline en Donald Claessens-Van Baelen, ouders van Kamiel uit Bree. Hun zoontje is een achtjarige als een andere, met plagerijen naar broer en zus en een opgewekt karakter. Alleen ging er wat mis kort na de geboorte en heeft Kamiel daardoor meervoudige handicaps: hij is doof, kan niet stappen en praat niet. Kamiel brengt het merendeel van de dag door in zijn aangepaste rolstoel en communiceert met gebaren. Hij heeft een eigen computer die voor hem praat. “Kamiel heeft altijd zorg nodig, maar op internaat zullen we hem nooit sturen. Hij is nu eenmaal deel van het geheel.” Vader en moeder werken allebei in het onderwijs, Kamiel gaat naar de speelleerklas van het Sint-Gerardusinstituut in Diepenbeek. “Daar zijn ze vooral gespecialiseerd in motorische handicaps. Maar er bestaat geen instelling of school voor kinderen met doofheid én motorische beperkingen”, legt Caroline uit. Behalve de mama's en papa's, zijn ook broers en zussen meestal de eerste verzorgers van een kind met een beperking. Zij heten in het kort 'brussen'. Kamiel heeft een van elk. Marie is 15 en Pieter 13. Onlangs konden Caroline en Donald er eens een avond met zijn tweetjes op uit, voor het eerst was het Marie die zorgde voor haar broer. “Papa en mama zorgen meestal voor Kamiel, wij springen hier en daar bij,” vertelt Pieter. Ik speel graag samen met Kamiel op de Wii. Hij doet graag zotte dingen, vooral iets wat niet mag”, grijnst Pieter. En ze zijn weg naar de tuin. Want op de trampoline spelen, dat doen de jongens heel graag.
Koersel • “Zoë is lief, vrolijk en zacht van karakter. Ze trekt mensen aan, legt heel makkelijk contact. We kunnen haar overal mee naartoe nemen.” In het gezin van Katja Maj (32) en Sergio Sartori (33) uit Koersel zijn er sinds iets meer dan een jaar twee schattige dochtertjes. Zoë van 4,5 en haar kleine zusje Marie (14 maanden). “Vier maanden na Zoës geboorte werd al duidelijk dat er iets aan de hand was. Zoë kreeg epileptische aanvallen. Ze bleek geboren te zijn met lissencefalie, een zeldzame hersenaandoening. Meteen na de diagnose kregen we te horen dat ze een diepernstige mentale en motorische handicap heeft. Dat ze nooit zelfstandig zou zitten, stappen of praten. Dat slaat in als in bom. Het ene moment denk je, het komt goed en dan vraag je je af: o nee, wat nu? Steeds is er de angst om haar toekomst: de levensverwachting van deze kinderen is tien jaar, hebben ze gezegd. De moeilijkste tijd was die tussen haar eerste en tweede levensjaar. De confrontatie met andere kindjes. Zoë is een schat van een kind, was een makkelijke baby en is nu een rustige kleuter. Maar ze ontwikkelt zich niet zoals andere leeftijdsgenootjes.” Katja is ergotherapeute en heeft een jaar loopbaanonderbreking genomen. Sergio heeft ervoor gekozen altijd in de vroege shift te werken zodat hij vaak kan helpen. Katja: “Sinds een tijdje gaat Zoë naar de dagopvang van 't Trapke, onderdeel van 't Weyerke in Heusden-Zolder. Daar is ze nu vier dagen per week. Het heeft haar doen openbloeien, tot dan had ze vooral contact met ons, mijn mama en de kinesiste,” zegt Katja. “Elke keer weer straalt ze uit dat ze een fijne dag gehad heeft.” Toen Katja en Sergio begonnen te denken aan een tweede kindje was dat voor hen een hele stap. “We zijn goed opgevolgd tijdens de zwangerschap. Marie is nu al een flinke peuter. De zusjes zijn dol op elkaar, Zoë is zo enthousiast als ze Marie ziet.” Praktisch gezien is mantelzorg een grote uitdaging, zeker als koppel met twee fulltime banen en nog andere kinderen in huis. Katja: “Maar je doet het gewoon. Je vecht als een leeuw voor je kind. Je gaat verder dan het uiterste.”
Je kan je arbeidsprestaties volledig verminderen, halftijds of met 1/5. Het moet minstens één maand duren. Vergoeding? Je krijgt een vergoeding van de RVA als compensatie voor dit inkomensverlies. Soms komt hier nog een Vlaamse aanmoedigingspremie bij.
ZORGVERLOF Wat? Verlof dat je kan aanvragen als je minderjarig kind in het ziekenhuis ligt. Voorwaarden? • Het moet minstens 7 dagen op voorhand worden aangevraagd. Bij dringende hospitalisatie kan het ook onmiddellijk ingaan. • Geldt enkel bij een hospitalisatie Hoe aanvragen? Schriftelijk bij je werkgever. Hoelang? Eén week. Het kan nadien nog met één week verlengd worden. Vergoeding?
Papa Christophe, mama Linda en zus Emma zorgen na adoptie voor Arne Beringen • Emma uit Beringen is nog maar vijf en toch is ze al een enthousiaste brus. Haar adoptiebroertje Arne is drie en ze is meegereisd naar Kazachstan toen papa en mama daarheen gingen om hem te leren kennen. Toen was Arne nog een baby. Linda Baute (46) en haar man Christophe De Gauquier (43) kozen ervoor een tweede kindje te adopteren. “Toen ik Arne de eerste keer zag, was ik al verliefd op hem”, knikt Linda. “En onmiddellijk voelde ik dat er iets niet aan hem klopte.” Arne bleek een hersenbeschadiging te hebben, al wist het koppel dat pas toen ze de baby al in huis hadden. “We willen hem nooit meer kwijt. Ook al heeft hij heel veel zorg nodig. Hij heeft de diagnose cerebrale paresie gekregen. Arne heeft een operatie ondergaan om een cochleair implantaat te krijgen, hij was volledig doof. Het implantaat prikkelt de gehoorzenuw, dat zo geluiden waarneemt. Arne kan niet staan of stappen en zijn linkerhandje heeft extra oefening nodig. Er zou ook een mentale achterstand zijn.” “Toen de dokters ons dit nieuws gaven, waren we eventjes van de wereld. Het was de ene shock na de andere”, zucht Christophe. “We hebben onmiddellijk ons hele leven aangepast: gebarentaal geleerd, huis heringericht, minder gaan werken. De meeste zorg voor Arne komt neer op Linda, want ik heb een eigen zaak in Brussel. Daar reageerden de mensen toen ik vertelde dat we gingen adopteren in Kazachstan: allez nu, je bent zot, zijn er hier niet genoeg vreemdelingen? Nu nog zijn er mensen die ons voor gek verklaren dat we Arne met ons meegebracht hebben. Een kind met een handicap, dat zouden ze zelf nooit gedaan hebben.” Ondanks alles staan Linda en Christophe heel positief in het leven. “Wat de toekomst brengt, moeten we nog afwachten.
Voor dit zorgverlof ontvang je een uitkering van de RVA.
TIJDSKREDIET Wat? Sinds 2012 is dit systeem gewijzigd en zijn er een aantal nieuwe maatregelen in voege. Je kan je het best wenden tot je werkgever of de RVA voor de juiste info.
Het implantaat heeft veel veranderd, hij kent geluiden en leert ze interpreteren. De eerste keer dat ik dat merkte, was heerlijk. Emma deed iets en ik zei: applaus voor Emma! En Arne klapte met zijn handjes!” Arne staat intussen met een brede glimlach aan het salontafeltje, gesteund door papa. “We zijn gezegend met een fantastische dochter, ze is heel zorgzaam”, knikt Linda. “Hij is een kwajongen”, zegt Emma. Ze heeft haar broertje dolgr aag. Andersom precies hetzelfde. Ze lachen. “Kijk eens hoe gelukkig wij hem kunnen maken”, vindt Christophe. En daar doen ze het allemaal voor.
Ouderschapsverlof Wat? Elke ouder heeft recht op 4 maanden ouderschapsverlof per kind onder de 12 jaar. Je kan zelf kiezen hoe je dit opneemt.
Het belang van mantelzorg • 6 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
DE VELE gezichten Marc Debauve (44) is mantelzorger voor zijn echtgenote Ines Leenen (45) ALKEN • De kans was er maar dat Ines (45), net zoals haar vader, de ziekte van Huntington ook effectief kreeg, kwam hard aan. Ze had gezien wat het betekende en maakt nu hetzelfde mee. Gelukkig kan ze rekenen op de hulp van haar man Marc (44). “We merkten dat er iets scheelde aan Ines”, zegt Marc Debauve. “Ze liet geregeld voorwerpen vallen. Aanvankelijk werd nog gedacht aan een depressie. Maar op aanraden van een kinesist, die op de hoogte van de ziekte van de vader van Ines was, liet ze een DNA-test uitvoeren. De professor in Leuven wist het al meteen. Ines heeft de ziekte van Huntington. We waren er kapot van. We hadden nog zoveel plannen.” Tot overmaat van ramp kreeg Marc recent te horen dat hij diabetes heeft. “Ik heb een periode erg in een dip gezeten. Het enige positieve is dat ik invalide verklaard Mijn ben en nu meer tijd heb om voor Ines te TIP zorgen. Ik heb geleerd dat je als mantelzorger niet te veel hooi op je vork mag nemen. Aanvankelijk wilde ik zo goed als alles zelf doen, maar dat kan je niet volhouden. Je mag geen angst hebben om hulp te vragen. Ik doe dit al vier jaar. We hebben goede en ook minder goede periodes. Maar het is een bewuste keuze haar te ondersteunen. Niet alleen fysiek, maar ook mentaal. Voor haar is het ook ontzettend moeilijk te moeten accepteren dat ze geholpen moet worden. Maar we moeten er samen voor gaan.”
” Geen schrik hebben om hulp te vragen”
Guido Verbeek (67) was mantelzorger voor zijn vorig jaar overleden vrouw GENK • “De leegte, dat is het ergste”, zegt Guido Verbeek die na jarenlange mantelzorg zijn vrouw Marie Thérèse Knevels (64) moest afstaan. “Het meest simpele, zoals haar hand even vasthouden mis ik ontzettend.” Ruim zes jaar geleden kwam aan het licht dat Marie Thérèse een kwaadaardig gezwel had. Ze kreeg een chemokuur en bestraling en kon er daardoor een tijd lang weer tegen. “Tot ze herviel”, gaat Verbeek verder. “We hebben al die tijd steeds ons best gedaan om het maximum uit ons leven te halen. Om te genieten van elkaar en van de dingen die we nog samen konden doen. Een heel groot deel van haar leven heeft ze aan mij en de kinderen gewijd. Het was dan mijn beurt om haar te helpen. Ik ging ook naar bijeenkomsten van Ziekenzorg CM voor mantelzorgers en maakte op een bepaald moment ook zelfs deel uit van de vrijwilligersgroep. Dat was mijn manier om af en toe wat te ontladen.” Op 17 september van vorig jaar is Marie Thérèse overleden. Mijn “Ik kan haar overlijden nog steeds geen TIP plaats geven. Ik mis haar ontzettend en weet nog altijd niet hoe ik met dit verlies verder moet. Gewoon haar aanwezigheid voelen, haar raken, handjes vasthouden of samen koffie drinken. Het dringt nog steeds niet tot mij door dat het niet meer kan. CM heeft een gespreksgroep rond het omgaan met verdriet bij het verlies van een dierbare. Ik denk dat ik mij daarbij ga aansluiten.”
“ Naar mantelzorgvereniging gegaan om wat te ontladen”
“ Gedichten schrijven, werkt bevrijdend” onze TIP
Jules (75), Jeanne (81) en Alice (78) Geraerts zorgen (samen met nog andere broers) voor hun oudste broer Albert GENK • Zijn leven lang heeft Albert Geraerts (86) gewerkt als landbouwer. Getrouwd is hij nooit geweest, maar hij heeft inmiddels zoals vele van zijn leeftijdsgenoten, hulp nodig. Die krijgt hij onder meer van zijn zussen Jeanne (81) en Alice (78) en broer Jules (75). Het is niet de eerste maal dat de familie zich bekommert om een lid. “Mijn moeder had jaren geleden darmkanker en was hulpbehoevend”, zegt Jules Geraerts. “Ik had toen nog een huisartsenpraktijk en kon haar daar opvangen en palliatieve zorgen toedienen. Nu bekommeren we ons om mijn oudste broer Albert. Hij was altijd landbouwer en woont nog altijd in zijn boerderij. Mijn zussen helpen hem onder meer met kuisen, kleren kopen en wassen. Ik zorg dat hij kine en ook de andere medische en psychische zorgen krijgt die hij nodig heeft. Ik voer gesprekken met hem over vroeger waardoor hij uit zijn eenzaamheid treedt, fratsen uit zijn jeugd vertelt, uitbundig lacht. Dat maakt van hem weer even een ander mens. Ik heb altijd ervaren dat de mensen die het dichtst bij de hulpbehoevende staan, vaak het meest de wind van voren krijgen. Ik zet dat van mij af door gedichten te schrijven. Dat werkt voor een stuk bevrijdend.”
Sonja Swerts (52) is mantelzorger voor haar moeder Maria Vanwezenmaal (84) Beringen • “Je mag niet twijfelen om hulp te vragen”, adviseert Sonja Swerts aan nieuwe mantelzorgers. Zij zorgde voor haar moeder eerst thuis en nu in het rustoord Ocura in Beringen. “Mijn leven stond zeven jaar stil. Maar ik had het er voor over. Ze heeft ook altijd voor ons gezorgd.” Maria (84) kreeg hulp van heel wat verschillende diensten. Dat had dochter Sonja zo geregeld. “Het zijn allemaal kleine dingen die vanzelfsprekend lijken maar het zeker niet zijn. Er moet bijna altijd iemand bij haar zijn. Tot voor kort bleef ik vier tot vijf nachten per week bij mijn moeder thuis slapen. Mijn De andere nachten was het een vrijwilTIP ligster die bij haar bleef.” De toestand van Sonja’s moeder verslechterde waardoor zich een verhuis naar een zorginstelling opdrong. “ Ik ben nog altijd ontzettend blij met de hulp van onder meer van Familiehulp, Zorgende Handen, het Wit Gele Kruis, de oppasdienst Ziekenzorg van CM en de kinesist. En nu help ik mee in het rusthuis. Nieuwe mantelzorgers kan ik alleen maar adviseren er niet te twijfelen om hulp te vragen. En zeker zo belangrijk is goed voor jezelf zorgen en tijd voor je eigen nemen. Loslaten is niet opgeven of onverschillig zijn. Loslaten is de waarheid de ruimte geven.”
“ Soms alles even durven loslaten”
“ Voldoende tijd nemen om te recupereren” Mijn TIP
Josiane Jeurissen (64) is mantelzorger voor dochter Hilde (41) en voor haar moeder Delphine Branche Van Melckebeke (92) HASSELT/KERMT • Behalve voor haar dochter Hilde (41) die aan een rolstoel gekluisterd zit, bekommert Josiane Jeurissen (64) zich ook over haar moeder Delphine. “Ik doe het met plezier, maar het vergt heel wat energie. Het is dan ook belangrijk voldoende tijd te nemen om te recupereren.” “Mijn dochter is motorisch gehandicapt en zit de hele dag in een rolwagen”, zegt Josiane. “Ze is normaal begaafd, maar heeft het moeilijk met spreken. Ze is onder meer in Gent gaan studeren in het bijzonder onderwijs. We zijn zelfs voor zeven jaar naar Gent verhuisd om haar ter plaatste te kunnen ondersteunen. Inmiddels wonen we weer allemaal in Kermt.” Nieuwe technieken hebben er toe geleid dat Hilde zich minder verveelt en een tikkeltje zelfstandiger kan leven. “Met haar tong kan ze haar rolwagen besturen en ook een computer bedienen”, gaat Josiane verder. “Dat neemt niet weg dat ze geen zorgen meer nodig heeft. Dagelijks moet ze vijftien tot twintig maal uit en in haar rolstoel geholpen worden. Onder meer om naar het toilet te gaan, verzorgd te worden of te gaan slapen. Mijn man heeft zijn twee polsen gebroken en kan haar niet tillen. Dus is het aan mij om dat te doen. Dat vergt heel wat fysieke inspanningen en ik weet dat ik dit op termijn niet ga kunnen blijven doen. Het is dan nog zoeken naar oplossingen.” De 92-jarige moeder woont nog zelfstandig en ook daar gaat Josiane helpen en poetsen.
Het belang van mantelzorg • 7 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
VAN MANTELZORG Irina Vrijheid (42) is mantelzorger voor haar buurvrouw Rooske Roex (83) Chris Bullen (56) en Nico Vanspauwen (50) zijn mantelzorger van hun jong demente zus/echtgenote Vera Bullen(51) DIEPENBEEK • Het was wel even schrikken voor Chris en Nico toen dementie als diagnose viel voor hun respectievelijk zus en echtgenote Vera Bullen (51). “Dementie associeer je met oudere mensen”, zegt Nico. “Niet met iemand die nog vijftig moest worden.” 47 was Vera toen de eerste symptonen zichtbaar werden. “Niemand die op dat moment dacht dat Vera dement zou worden”, zegt Chris Bullen. “Het viel wel op dat ze veel vergat en dat het op haar werk niet meer zo goed lukte. Ze liet geregeld dingen vallen. Eerst werd nog gedacht dat stress de oorzaak was. Maar toen ook nog bleek dat tellen niet meer ging moest er toch wel iets anders aan de hand zijn.” De diagnose kwam hard aan en de ziekte werd er in de loop der jaren niet beter op. “Ze loopt constant rond”, gaat Chris veronze der. “Ze neemt alles op en legt het ergens TIP anders neer. Je kan ze geen twee minuten alleen laten. En dat maakt het allemaal erg zwaar. Haar man Nico kan die zorgen onmogelijk alleen dragen. Ik tracht samen met nog andere zussen zoveel mogelijk te helpen. Maar het is ontzettend zwaar en vermoeiend. Vooral ook omdat er weinig tijd voor jezelf over blijft. Dat is ook de tip die wij graag aan andere mantelzorgers willen geven zodat ze het kunnen blijven volhouden. Blijf niet constant de rol van mantelzorger op je nemen. Alleen op die manier kan je het aan.”
“ Neem af en toe wat kwaliteitstijd voor jezelf”
GENK • Zorgen voor familie komt wel vaker voor, maar je bekommeren om de mentale en fysieke gezondheid van je buur gebeurt minder frequent. Irina deelt in Genk een kangoeroewoning met haar buurvrouw Rooske. “Soms is het wat veel, maar ik doe het graag”, zegt Irina. “Ik ben in deze situatie gerold. Ik kreeg de kans om een kangoeroewoning te delen met Rooske Roex. “Haar kinderen hadden mij gevraagd om af en toe eens bij haar binnen te springen om een praatje te slaan en te kijken of alles in orde is. En dat was geen enkel probleem. Rooske heeft dementie. Dat betekent dat de noden op den duur groter zullen worden. Aanvankelijk sprong ik eens bij haar binnen voor een praatje of een spelletje. Maar Mijn inmiddels help ik met veel meer. Onder TIP meer helpen met de maaltijden, soms met aan- en uitkleden, of doe ik uitstapjes met haar. Praktische dingen, maar vooral ook gewoon bij haar zijn, veiligheid, geborgenheid en troost bieden. Om dat allemaal op een goede manier te kunnen doen volg ik bijscholing bij de Christelijke Mutualiteit. Iemand overeind helpen die gevallen is, is niet vanzelfsprekend. Dat soort dingen leer ik daar. Tevens ben ik vrijwilliger in een rusthuis in Genk. Gewoon omdat ik dit graag doe, ook met Rooske. Het is in ieder geval belangrijk dat de taken tussen de diensten, de familie en de andere mantelzorgers goed op elkaar afgestemd zijn. Dat maakt het mogelijk om hetgeen we doen ook vol te houden en Rooske zolang mogelijk in haar vertrouwde omgeving ‘thuis’ te kunnen laten zijn.”
“ Een goede taakverdeling is nodig om het vol te houden”
“ Sterk op je benen staan, is belangrijk” Mijn TIP
Mia Picard (45) is mantelzorger voor haar ouders Pierre (74) Picard en Emerence Jansen (77) en voor haar tante Marie-José (75) Picard VECHMAAL/HEERS • Voor Mia mag een dag gerust 30 uren tellen. 24 is te weinig om alle taken te doen die ze op zich neemt. Naast het verzorgen van haar vader, moeder en tante en haar voltijdse taak als kleuterleidster, houdt ze zich ondermeer nog bezig met het maken van ambachtelijk roomijs. Verder is ze ook actief als bestuurslid van KVLV, tot op provinciaal niveau. En ook in haar eigen parochie werkt ze actief mee met de voorbereiding van de eerste communicantjes. “Ik ben niet gehuwd”, zegt Mia. “En ben ook altijd thuis blijven wonen. Mijn ouders, tante en ik betrekken drievierde van een vierkantshoeve en mijn broer eenvierde. We willen zo lang als mogelijk onze ouders hier houden. Mijn vader - die long- en hartpatiënt is - was zijn leven lang boer. Hij moet koeien horen loeien. Maar hij heeft, net als mijn moeder en tante zorgen nodig.” De mensen van het Wit-Gele Kruis komen driemaal per dag langs om hen te verzorgen. “Ook de steun die we van CM krijgen is uitstekend”, gaat Mia verder. “Ik en geregeld ook mijn broers zorgen voor de kleine dingen die ze nodig hebben. Het is dikwijls ook ‘s nachts dat ik ze moet bijstaan. En ik tracht dat zo goed mogelijk te doen. Zij hebben een groot deel van hun leven voor mij gezorgd. Nu is het aan mij. Als ik een half uurtje per week in mijn zetel kan liggen dan is dat veel. Maar ik heb het er voor over.”
Lisa Custers (11), Erwin Custers (37) en Ellen Calsius (36) zijn mantelzorger voor hun zus/dochter Karo (7) DIEPENBEEK • Hoewel het niet aan haar te zien is, kampt de bijna zevenjarige Karo met emotionele- en, gedragsstoornissen, een eetstoornis en een mentale beperking. Haar ontwikkeling loopt achter door een aangeboren hemiplegie rechts (halfzijdige verlamming rechts). Gelukkig staan haar ouders Erwin en Ellen en zus Lisa paraat om haar zo goed als mogelijk bij te staan bij haar dagdagelijkse activiteiten. “Karo haar doorzettingsvermogen, vechtlust en haar empathie om voor anderen te zorgen, geeft ons vaak de energie om ook door te blijven gaan”, geeft mama aan. “Karo heeft voortdurend hulp nodig”, zegt mama Ellen Calsius. “Bij veel hindernissen moeten we haar helpen. “We leven in een rechtshandige maatschappij” en door haar hemibeeld onze rechts heeft ze hier extra ondersteuning TIP bij nodig en begeleiding op maat. Die krijgt ze niet alleen van ons als ouders, maar ook van haar zus Lisa. Ook een elfjarige kan mantelzorger zijn! Gelukkig krijgen we hierbij ook steun van onze ouders en schoonouders. Het vergt immers ontzettend veel energie om dat te blijven volhouden. Daarbij mogen we niet uit het oog verliezen dat ook Lisa voldoende aandacht krijgt.” Momenteel verblijft Karo in het revalidatiecentrum Pulderbos in Zandhoven. “Dat is nodig omdat men de epilepsie-aanvallen niet onder controle kreeg”, gaat Ellen verder. “De afgelopen 2 jaar, zag het er naar uit dat er een algemene stagnatie was, rond heel haar ontwikkeling, door haar continue nachtelijke epilepsie (CSWS Syndroom; continious spikes en waves during the sleep) “Na een jaar intensief zoeken naar de juiste medicatie, om deze zeldzame, agressieve vorm van epilepsie te doorbreken, wist ons een neurochirurg te vertellen dat de enige optie een hersenoperatie zou zijn. Het ging om een zware operatie waarbij haar rechter- en linker hersenhelft definitief van elkaar gescheiden werden. En dat is helemaal gelukt! We hebben terug een alertere, ondernemende en goedgezinde dochter in de plaats gekregen.”
“ Veel handen maken het werk lichter”
Het belang van mantelzorg • 8 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Een antwoord op al je vragen rond thuiszorg Ziek of ouder worden is niet altijd gemakkelijk. Toch willen de meeste mensen liefst zo lang mogelijk thuis blijven wonen, in hun eigen omgeving. Naast de zorg van mantelzorgers kan je ook rekenen op professionele en betaalbare hulp van heel wat thuiszorgdiensten. Je weg vinden in de wereld van ‘Thuiszorg’ is niet gemakkelijk. Hier vind je alvast een overzicht. Heb je nog vragen? Maak dan een afspraak met onze medewerkers in het plaatselijk CM kantoor. Zij zijn je gids in het doolhof van diensten, voorzieningen, financiële tussenkomsten, organisaties en verenigingen. Waar kan ik terecht
als het echt moeilijk wordt? Zit je als mantelzorger vast… Ben je op zoek naar ondersteuning en begeleiding… Wordt het je allemaal teveel… Ondanks een goede organisatie!?? Dan kan je terecht in het plaatselijk CM kantoor, waar de consulent en de dienst Maatschappelijk Werk je zullen begeleiden in je thuiszorgsituatie. De consulent geeft jou info op maat en helpt je bij de te nemen stappen. De maatschappelijk werker is vertrouwd met de gevolgen van ziekte en zorgbehoevendheid voor de persoon en zijn omgeving. Zij zoekt samen met jou naar passende oplossingen en haar eerste aandacht gaat naar ondersteuning en organisatie van de thuiszorg, waarbij zeker ook vragen en problemen van de mantelzorgers aan bod komen. Graag op voorhand bellen voor een afspraak.
Waar kan ik terecht voor
medische zorg aan huis of een verpleegkundige? Huisarts Vaak is de huisarts de eerste persoon met wie je je thuiszorgsituatie bespreekt. Hij heeft ook een belangrijke opdracht als verwijzer naar andere professionele diensten. Thuisverpleging Als je nood hebt aan verpleegkundige zorgen kan je beroep doen op een dienst thuisverpleging of op een zelfstandig verpleegkundige. Zij nemen een hele waaier van taken op zich: • Algemene verzorging • Wondverzorging • Inspuitingen • Zorg bij specifieke aandoeningen. Thuisverpleging gebeurt op basis van een voorschrift van de behandelende arts. In de meeste gevallen betaalt het ziekenfonds de verpleegkundige rechtstreeks. • Wit-Gele Kruis Voor inlichtingen of het aanvragen van verpleegkundige zorgen kan je dag en nacht terecht bij het Wit-Gele Kruis op het nummer 089/30 08 80 • Zelfstandig verpleegkundigen Je vindt de adressen in de telefoongids onder verpleging aan huis.
Waar kan ik terecht voor
niet-medische zorg, huishoudelijke hulp en ondersteuning thuis? Gezinszorg en aanvullende thuiszorg Deze diensten helpen bij persoonsverzorging, huishoudelijke hulp (zorg voor maaltijden, voor woon- en leefklimaat, doen van boodschappen,…) Zij biedt ook psychologische ondersteuning. Je kan gezinszorg aanvragen bij: • Familiehulp: Genk 089/62 91 40, Hasselt 011/45 69 50, Peer 011/80 45 20 • Landelijke Thuiszorg: 070/22 88 78 • Het Wit-Gele Kruis: 089/30 08 80 • Het OCMW van je gemeente. Kostprijs is afhankelijk van het inkomen van jezelf of je gezin en van de gezinssamenstelling. Poetsdienst Als je zelf niet meer kan instaan voor het regelmatig onderhoud van je woning, kan je beroep doen op poetshulp. Dit kan met of zonder dienstencheques. Je kan hiervoor terecht bij de meeste diensten gezinszorg, bij IN-Z (089/32 28 10) en bij het OCMW van je gemeente en bij talrijke dienstencheque-bedrijven. Ook hier is de kostprijs afhankelijk van het inkomen van jezelf of je gezin en van de gezinssamenstelling, tenzij je kiest voor dienstencheques.
Waar kan ik terecht voor
hulpmiddelen? Je kan in 8 thuiszorgwinkels, verspreid over de provincie Limburg, terecht voor het uitlenen en aankopen van hulpmiddelen en verzorgingsmateriaal. Thuiszorgwinkels Limburg: 011/28 09 80
Waar kan ik terecht voor
tijdelijke oplossingen? Oppas met vrijwilligers via oppas Ziekenzorg CM Vrijwillige oppassers nemen bij chronisch zieken, zorgbehoevende ouderen en personen met een handicap even de zorg over van de mantelzorger. Dit kan overdag, eventueel ook ’s nachts. De thuisoppasser: · biedt gezelschap en toezicht · zorgt voor een aangename tijdsbesteding · helpt bij beperkte verplaatsingen in en rond het huis · neemt een beperkt aantal taken over: zoals het opwarmen van maaltijden, hulp bieden bij het eten, hulp bij toiletbezoek, ... Thuissoppassers nemen geen huishoudelijke of medisch-verpleegkundige taken op. Thuisoppas bij kinderen en jongeren met een handicap of chronische ziekte (oppas+) Wil je als ouder van een kind met een handicap of een chronische ziekte er eens tussenuit? CM biedt je de gepaste thuisoppas met gemotiveerde oppasvrijwilligers. Oppas Ziekenzorg CM: 011/28 02 63 (tussen 8.30 en 12 uur) Graag tijdig je aanvraag indienen. Oppas met professionelen Alle diensten gezinszorg en aanvullende thuiszorg organiseren oppas. Dagopvang Zorgbehoevende personen die thuis verzorgd worden, kunnen overdag terecht in een dagverzorgingscentrum (meestal verbonden aan een rust- en verzorginstehuis) Zij staan in voor medische verzorging, aangepaste maaltijden en animatie. Kortverblijf In een aantal rust- en verzorgingstehuizen en instellingen voor personen met een handicap kunnen ouderen of een personen met een handicap enkele dagen of weken opgenomen worden. De mantelzorger kan dan even op adem komen. Collectieve autonome dagopvang: NOAH Dit is een initiatief van Familiehulp. Het gaat om dagopvang in huiselijke sfeer. Herstelverblijf Na een zware ziekteperiode of ontslag uit het ziekenhuis kan je enkele weken in een hersteloord verblijven.
Waar kan ik terecht voor
residentiële opvang? Het Woon- en zorgcentrum Deze vorm van residentiële opvang biedt huisvesting, veiligheid, permanentie, medische en paramedische zorg en assistentie bij dagelijkse activiteiten. Assistentiewoningen Maakt meestal deel uit van een woon- en zorgcentrum. Vaak gaat het over een complex met serviceflats met individuele wooneenheden en gemeenschappelijke voorzieningen. Appartementen voor senioren Deze appartementen zijn aangepast voor ouderen inzake toegankelijkheid en veiligheid. De bewoners moeten wel nog voldoende zelfredzaam te zijn.
THUISZORGWINKEL In de Thuiszorgwinkel vind je talloze artikelen die het leven een stuk makkelijker en comfortabeler maken. Ze helpen bij gewone dagdagelijkse handelingen, bij werk of hobby, bij verzorging of revalidatie.
INFO ÉN ADVIES Relaxzetels op maat, bloeddrukmeters, Tempur matrassen en kussens, steunkousen, toiletstoelen, trapliften, incontinentiemateriaal, antidoorligsystemen, borstprothesen en aangepaste lingerie,... De Thuiszorgwinkel is ook dé specialist in rolstoelen, bandagisterie en orthopedie.
www.thuiszorgwinkel.be BERINGEN • BREE • GENK • HASSELT • HOESELT • MAASMECHELEN • OVERPELT • SINT-TRUIDEN
Het belang van mantelzorg • 9 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Help, hoe overleef ik het als mantelzorger? EVEN OP ADEM KOMEN, kleine en handige tips: Dit zijn enkele kleine vuistregels die je kunnen helpen - om als je weinig tijd hebt - toch even te ontspannen. Kwartieroefening
DDD-regel: dumpen, delegeren, doen!
• Neem een blad papier en schrijf hierop kleine dingen die je kan doen, als je eens een kwartiertje tijd hebt. • Gek…maar je zal merken dat je lijstje eindeloos is: · Een frisse douche nemen · Een vriend-vriendin opbellen · Een kopje koffie drinken · De krant lezen · Mezelf verzorgen · … • Neem elke dag een kwartiertje tijd voor jezelf!
• We hoeven niet alles zelf te doen. Vaak zijn er dingen die anderen even goed voor ons kunnen doen. Of sommige dingen hoeven zelfs niet (elke dag) te gebeuren… • Denk eens na…wat kan je dumpen? Moet er bv. elke dag gedweild worden? Moet het speelgoed verschillende keren per dag opgeruimd worden? Of is minder ook ok? • Wat kan je doorgeven of delegeren aan anderen? Kan je je boodschappen door iemand anders laten doen? Of je gras laten maaien? • E n wat is essenstieel, en moet je zelf doen? •D UMPEN- DELEGEREN-DOEN!
Ja, ik wil graag meer info! Wil je op de hoogte blijven van het CM-aanbod voor mantelzorgers? Vul dan onderstaand strookje volledig in en deponeer het in een CM-brievenbus. Je kan ook een e-mail sturen naar mantelzorg.limburg@cm.be Ik wil een exemplaar ontvangen van de brochure ‘Samen sterk in thuiszorg’ met het CM-najaarsaanbod voor mantelzorgers. In die brochure vind je een overzicht van de infomomenten, ontmoetingsmomenten, … voor mantelzorgers. Ik wil een exemplaar ontvangen van de brochure ‘Blijven Reizen’ met het aanbod van vakanties van Ziekenzorg CM. Voornaam: ................................................................................................................ Naam: ......................................................................................................................... Straat en nr: ............................................................................................................ Postcode en gemeente: ....................................................................................
Je staat er als mantelzorger absoluut niet alleen voor. De professionele diensten in de thuiszorg en de aanvullende thuiszorgdiensten focussen hoofdzakelijk op de zorg. Maar wist je dat ook jij als mantelzorger ondersteund kan worden?
Tel/gsm: .................................................................................................................... E-mail: ........................................................................................................................ Rijksregisternummer: ........................................................................................
Ziekenzorg CM als erkende mantelzorgvereniging Ziekenzorg CM werd in 1999 erkend als mantelzorgvereniging. Op dit moment zijn er in Vlaanderen 6 erkende mantelzorgverenigingen. Hun opdracht bestaat uit twee delen. Enerzijds moet een mantelzorgvereniging advies en informatie geven aan mantelzorgers en anderzijds hun belangen verdedigen. In Limburg is de mantelzorgvereniging Ziekenzorg CM actief op volgende terreinen: Informatie Ziekenzorg CM probeert mantelzorgers zo goed mogelijk te informeren en een antwoord te bieden op hun vragen. Dat doen we tijdens onze mantelzorgmomenten, die doorgaan op diverse locaties. Maar los daarvan hebben we tal van andere infosessies. Erkenning en waardering Mantelzorg wordt nog al te vaak als iets vanzelfsprekend gezien. Niets is minder waar. Mantelzorgers verdienen erkenning en waardering. Zo organiseren we jaarlijks het evenemen “Dag van de mantelzorg”, op C Mine in Genk. Maar liefst 1.000 mantelzorgers kunnen dan genieten van een muzikaal optreden. Je verhaal kwijt kunnen Als mantelzorger kan je veel kracht putten uit contact met andere mantelzorgers. Daarom organiseert Ziekenzorg CM regelmatig ontmoetingsmomenten tussen mantelzorgers. In een gezellig kader kan je ervaringen delen. We doen elk seizoen diverse uitstappen met mantelzorgers. Zo bezochten we in het voorjaar de Stroopfabriek van Borgloon en het wijnkasteel in Genoelselderen. Verademingskansen Op vakantie gaan is geen evidentie. Ziekenzorg CM biedt je hiertoe de mogelijkheid binnen het aanbod “Blijven Reizen”. In het gevarieerde aanbod vind je zowel groepsvakanties als individuele
vakanties terug. Onze deskundige vrijwilligers en verpleegkundigen staan in voor de zorgondersteuning tijdens de vakantie. Belangenbehartiging Ziekenzorg CM wil opkomen voor de belangen van de mantelzorgers. Elk jaar maken we een inventaris van de knelpunten die mantelzorgers ervaren. Met die inventaris gaan we aan de slag, organiseren besprekingsmomenten en zetten nieuwe acties op. Mantelzorgvereniging Ziekenzorg CM Prins Bisschopssingel 75 3500 Hasselt 011/28 04 91 Mantelzorg.limburg@cm.be Educatief medewerker: An Vlekken
Ben je zelf mantelzorger? Vul dan aan aub. Ik ben mantelzorger van (voornaam, naam en geboortedatum van de persoon waarvan jij mantelzorger bent): ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................
Mantelzorgvereniging Ziekenzorg CM, Prins-Bisschopssingel 75, 3500 Hasselt | mantelzorg.limburg@cm.be | www.cm.be/thuiszorg
CM Thuiszorgpunt Het CM Thuiszorgpunt is door de overheid erkend als regionaal dienstencentrum. In haar werking wordt er veel aandacht besteed aan de mantelzorger. Via samenwerkingsverbanden worden diensten aangeboden zoals advies rond en het uitlenen van hulpmiddelen, personenalarmtoestellen, woningaanpassing, ergotherapeutische begeleiding. Een belangrijke opdracht bestaat erin om de integrale thuiszorg d.m.v. samenwerking, doorverwijzing, voortgangscontrole en bijsturing te stimuleren en te ondersteunen. Het CM Thuiszorgpunt wil zo de draaischijf zijn in de boeiende wereld van thuiszorg, niet alleen binnen CM maar ook daarbuiten. CM Thuiszorgpunt Prins Bisschopssingel 75 3500 Hasselt 011/28 03 50 thuiszorgpunt.limburg@cm.be
Landelijke Thuiszorg helpt met een waaier van diensten gezinszorg – kraamzorg – poetshulp – groen- en klusjesdienst woningaanpassing – oppas – gastopvang voor meer info en aanvragen
070/22 88 78 www.landelijkethuiszorg.be
Het belang van mantelzorg • 10 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
“ Onverantwoord dat ik zo lang heb doorgedaan” Wanneer mantelzorg je leven overneemt
Foto links: Irène (73) zorgde voor haar man tot ze er zelf aan onderdoor ging. Foto rechts: Ook Carine (51) ging door tot ze zichzelf tegenkwam.
Zorgen voor de mensen die het dichtst bij je staan, het is soms een hele boterham. Je steekt hier en daar graag een handje toe, maar er zijn ook momenten dat de situatie ontspoort. Dat de mantelzorg je leven dreigt over te nemen en je jezelf even op de rem moet zetten.
“H
et is onverantwoord dat ik zo lang heb doorgedaan. En heel onverstandig. Dat besef ik nu.” Irène (73) zorgde voor haar zieke man tot ze niet meer kon. Ze ging door en door, tot ze een black-out kreeg. “Ik deed alles wat ik normaal zou doen die dag, alleen herinner ik me er niets meer van.” Nu woont ze alleen, haar echtgenoot verblijft sinds december in een woonzorgcentrum. Drie keer per week gaat Irène naar haar Louis (83) toe. Meer kan ze op dit moment nog niet aan.
Carine Mantelzorger Carine (51) ging ook door tot ze zichzelf tegenkwam. 4,5 jaar geleden kreeg ze hartproblemen. Dokters stelden vast dat ze het Brugada-syndroom heeft, een aangeboren afwijking. Carine kreeg een inwendige defibrillator ingeplant, om haar te reanimeren indien nodig. De diagnose heeft haar leven veranderd. Op veel manieren. “Ik heb moeten leren
tijd voor mezelf te maken terwijl ik zo gewoon ben voor anderen te zorgen.” Eenvoudig is dat niet. Carine is sinds kort mantelzorger voor haar moeder Marguerite (76) en ze heeft haar moeder altijd helpen zorgen voor haar broer Jos (53) en haar zus Linda (49). Een versnelling terugschakelen betekent voor haar helaas ook meer schuldgevoelens. Ze heeft moeten
“ Ik heb moeten leren tijd voor mezelf te maken” toegeven dat ze niet meer alles kan en dat ze anderen moet inschakelen om de zorg te kunnen bolwerken. “Jos en Linda hebben allebei een beperking. Linda woont zelfstandig
en werkt op Bewel. Jos heeft altijd bij ons ma gewoond. Mentaal heeft hij het niveau van een kind. Onze papa is op jonge leeftijd overleden, ik was elf jaar. Mijn moeder heeft ons alleen opgevoed en al op mijn dertiende ging ik vakantiewerk doen om een centje bij te verdienen voor het gezin. Alles stond in het teken van Jos en Linda.” Jos is een opgewekte gast, die heel trots is als zijn zus hem komt opzoeken bij Tevona. Daar verblijft hij voltijds sinds hun moeder gezondheidsproblemen heeft. “Ze zorgde altijd voor Jos, hij was altijd bij haar.” Tot Marguerite na een ongeval in het ziekenhuis kwam te liggen, een zware herstelperiode door moest maken en er iemand anders Jos moest opvangen. “Hij kon terecht bij Tevona voor kortverblijf. Mijn moeder verhuisde daarna naar een serviceflat en Jos ging permanent in Tevona wonen. Dat is ondertussen al acht jaar geleden. Moeder wilde Jos zo graag voor altijd thuis verzorgen maar de situatie heeft hier anders over beslist. Toch, Jos blijft belangrijk in de
familie. Regelmatig ga ik op bezoek bij Jos. Het is mooi te zien hoe warm ze daar met elkaar omgaan, hoe blij ze ook allemaal zijn als ik langskom. Dan durf ik te denken dat ik toch de juiste keuze voor hem heb gemaakt. Ook al is hij niet meer iedere dag thuis om hem te verzorgen, onze familie is er alleen groter op geworden.”
Irène Hun hele leven samen, namen Louis en Irène alle beslissingen met zijn tweeën. Hij was kleermaker en had een eigen herenkledingzaak. “Ik werkte voltijds in het onderwijs maar hielp hem altijd mee. In 1995 ging hij met pensioen.” In 2000 kreeg Louis een herseninfarct. Al wist hij dat pas veel later, toen hij voor een controle naar de oogarts ging. “Hij had nooit iets aan de hand, wilde ook nooit naar de dokter. Toen we voor die controle gingen, kregen we van het infarct te horen.” In 2005-2006 vocht Louis tegen darmkanker. Het herstel ging goed, regelmatig ging Irènes man daarna op controle. “Tot 2010. Toen werd parkinsonisme vastgesteld.” Dit is een syndroom dat lijkt op de ziekte van Parkinson, nochtans is het niet hetzelfde. “Louis was zo'n lieve en
Deskundige Roos Scherpenzeel:
“Zorg over meer personen verdelen” Mantelzorg zal voor de samenleving steeds belangrijker worden. Dat bevestigt Roos Scherpenzeel. Zij werkt voor Movisie, het Nederlandse kenniscentrum rond de WMO, wet maatschappelijke ondersteuning. Dat is de wet die alle zorg centraliseert. Movisie heeft onderzocht hoe professionele hulpverleners ontspoorde mantelzorg binnen een gezin kunnen herkennen. “De verzorgingsstaat kan niet blijven bestaan wegens de vergrijzing en ontgroening (daling van het aantal jongeren) in de maatschappij. Dat betekent dat naasten steeds
meer zorg op zich zullen moeten nemen. Mantelzorgers uit familie, buren en vrienden. Of vrijwilligers.” Belangrijk is dat de belangrijkste mantelzorgers het aankunnen, dat ze de zorg de baas blijven. Cijfers over mantelzorg wijzen erop dat er tegenwoordig meer sprake is van overbelasting. “Daarom moeten we de zorg verdunnen. Je moet je best doen om de zorg over meer personen te verdelen, meer mensen betrekken bij de verzorging.” De bereidheid om voor elkaar te zorgen is groot, zegt Scherpenzeel. “En die neemt niet af, mensen willen voor hun naasten zor-
gen. Ik denk wel dat de samenleving steeds meer van ons vraagt: je hebt je werk, je gezin, je bent burger. Net als een clown in een circus houden we aardig wat schoteltjes in de lucht en dat valt niet mee. Daarom vinden we dat mantelzorg meer bespreekbaar moet zijn, zeker als die dreigt te ontsporen.
Lees op bladzijde 8 en 9 hoe je je als mantelzorger kan laten ondersteunen. Doe mantelzorg niet alleen!
rustige man, hij cijferde zichzelf weg. Maar zijn gedrag veranderde. Hij wankelde, kon niet meer goed gaan, viel regelmatig. Maar ik verzorgde hem thuis en zo redden we ons. In april 2012 moest hij opgenomen worden in het ziekenhuis. Daar kreeg ik de vraag in welk rusthuis mijn man ingeschreven was. Nergens, ik zou hem gewoon mee naar huis nemen.”
“ Ik ben droef dat ik het niet meer aankan” Vanaf toen werd wel de thuisverpleging ingeschakeld. “Dat was soms heel moeilijk. Discussies dat hij gevoerd heeft met die verpleegsters.” Irène werd op de duur continu door haar man opgeëist. “Ik kon niets meer doen, hij had me altijd nodig.” Op een dag wilde Irène werk maken van de grote schoonmaak. Maar de thuisverpleegster merkte dat er iets niet in de haak was en belde de dokter. “Die besloot Louis te laten opnemen in het rusthuis, zodat ik tot rust kon komen. Ik herinner me niets van die hele dag, tot die namiddag om half vier. Dat is heel angstaanjagend, hoor. Ik weet gewoon niets meer, ik was erover.” Carine heeft een fulltime baan en een eigen gezin om voor te zorgen. Dat er meer schouders zijn om alles te dragen, helpt. Voor Irène is dat ook zo. De verhuizing van Louis in december is een keerpunt geweest. Langzaam komt Irène er nu weer bovenop. Alleen accepteren, dat lukt nog niet. “Ik ben droef, dat ik het niet meer aan kan. Ze zeiden me meer hulp te nemen, maar ik wilde niet luisteren. Nu ben ik alleen en dat maakt me ongelukkig, we zijn altijd samen geweest.” Het moeilijkste van alles is, afscheid nemen van de Louis zoals ze hem kende. De man die ze graag zag is er niet meer. “Hij was heel intelligent, erg snugger. Nu is zijn geest er niet meer. Zijn lichaam wel, met alle mogelijke zorgen. Maar mijn Louis niet. Dat aanvaarden kan ik niet. En toch zal het moeten.”
Het belang van mantelzorg • 11 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen:
“ 1 op 10 Vlamingen is mantelzorger”
Het is een indrukwekkend cijfer: 600.000 Vlamingen staan in voor mantelzorg. “Dat is 1 Vlaming op 10. En het is slechts een raming van het aantal mensen dat op een min of meer permanente manier iemand anders thuis ondersteunt.” Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen wil daarom mantelzorgers op diverse manieren steunen. “Mensen vinden het belangrijk te zorgen voor hun dierbaren, ze nemen de zorgtaak op zich uit bekommernis voor hun familie of als vrijwilliger. Een goede zorg in de samenleving betekent dat er ruimte moet zijn voor mantelzorg. Kwaliteitsvolle zorg moet geworteld zijn in het leven van alledag.” ook. Jezelf wegcijferen kan leiden tot uitputting, verkeerde situaties. En dat mag niet de bedoeling zijn. Je moet ruimte hebben om je eigen leven te kunnen leiden. Er zijn recent kleinschalige dagopvangcentra opgestart in diverse gemeenten, waar ouderen in groepjes kunnen verblijven en 's avonds weer naar huis gaan. Zo kunnen hun mantelzorgers even op adem komen. Ook is het systeem van de vrijwillige oppasdienst in Limburg goed uitgebouwd. Dat gaat dan om 270.000 uren op jaarbasis. De ondersteuning van dit systeem is dus cruciaal. We geven ook subsidies aan verenigingen voor mantelzorgers, zodat die elkaar kunnen ontmoeten en kunnen praten. Zo krijgen ze een beter inzicht in hoe ze de situatie best kunnen aanpakken.” In een maatschappij waar er steeds meer ouderen zijn die zorg nodig hebben, groeit het aandeel van de
thuiszorg. “Het is belangrijk dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Dat is een belangrijk principe uit het Vlaamse woonzorgdecreet. Residentiële zorg zal natuurlijk nodig blijven, maar het kost veel. Er zijn de laatste financieringsinstrumenten ontwikkeld, zoals de zorgverzekering of het persoonsbudget voor mensen met een handicap, om de zorg betaalbaar te houden. We zoeken intussen naar technologische innovaties om meer zelfstandigheid te kunnen toelaten. Flanders' Care ontwikkelt hiervoor allerlei toepassingen, zoals bijvoorbeeld communicatieoplossingen. We testen nu Vitalink, een beveiligd platform waarbij eerstelijnszorgverleners zich beter kunnen organiseren. Een van deze experimenten loopt momenteel in Zuid-Limburg. Alle betrokkenen kunnen deelnemen aan het systeem, ook de huisarts en de apotheker bijvoorbeeld.”
Heb je vragen over het zorglandschap en over steunmaatregelen, dan kan je je informeren op www.flanderscare.be.
WIN
DE LAATSTE TICKETS VOOR DE ‘DAG VAN DE MANTELZORG’
Morgen organiseert CM in C-mine (Genk) de 'Dag van de mantelzorg', met een spetterend optreden van de L&M band! Ben jij mantelzorger, en wil je kans maken op de laatste tickets? Mail dan snel naar mantelzorg.limburg@cm.be
Wat valt er te winnen? • 10 x 2 tickets voor het optreden van 13.30 uur • 10 x 2 tickets voor het optreden van 19 uur Graag naam, adres en telefoonnummer vermelden. Zet er ook bij in welke tickets je geïnteresseerd bent: die van 13.30 uur of die van 19 uur. De winnaars worden vandaag persoonlijk verwittigd om 16 uur.
WIN
Veel succes
MET DE BESTE ZORG VOOR U! Daphne
Daphne is één van onze coördinatoren met wie u elke vraag kan bespreken. Als uw vaste coördinator zoekt zij de help(st)er die bij u past en is verantwoordelijk voor de verdere opvolging en begeleiding. Wij vinden het belangrijk om u hulp op maat te bieden.
Op zoek naar hulp aan huis? IN-Z biedt u:
• Poets- en huishoudhulp met dienstencheques • Seniorenoppas • Persoonlijke assistentie PAB
Bel GRATIS
0800 55024
of mail naar info@in-z.be www.in-z.be
LB94039590.02
De overheid doet allerlei inspanningen om mantelzorg te ondersteunen. “Dat is nodig, zodat de mantelzorgers ook kunnen volharden. We moeten de veerkracht van deze mensen versterken door te focussen op een goede balans tussen zorg en dagelijks leven.” In 2012 startte bijvoorbeeld een Vlaams project dat de veerkracht onderzocht van ouders met een zorgenkind tussen 0 en 14 jaar. “Hieruit volgen de komende maanden een aantal initiatieven voor Limburg. We werken namelijk aan een werkboek voor deze ouders, zodat ze zelfstandig of met professionele coaching de zorg voor hun kind kunnen organiseren.” Nu loopt er een test met verschillende ouders. “Uiteindelijk gaan we ook workshops organiseren waar ervaringsdeskundigen hun mantelzorgverhaal kunnen delen. Kijk, mantelzorg heeft zijn beperkingen en dat aanvaarden we
Het belang van mantelzorg • 12 HET BELANG VAN LIMBURG 17/06/2013
Bedankt! CM Limburg bedankt alle mantelzorgers. We beschouwen jullie als de ‘vips’ van ons ziekenfonds. Altijd Barre winter, sneeuw en ijs, donker en koud, ik blijf bij je, we wachten samen, tot de lente komt. Schuchtere lente, sneeuwklokjes en tulpen, licht en zon, ik ben bij je, we kijken samen uit naar lange zomerdagen. Stralende zomer, kersen en pruimen, zee en vakantie, we zitten samen, de zon verwarmt ons beiden.
Als mantelzorger mag je rekenen op CM. Informatie vind je op onze website en in onze publicaties voor mantelzorgers. En uiteraard kan je terecht bij onze medewerkers. Bel ons, maak een afspraak of kom langs. Blijf niet met vragen zitten, wij zijn er om je te helpen.
www.cm.be/thuiszorg
Kleurrijke herfst, noten en paddenstoelen, mist en kilte, ik kom bij je we lachen samen om de winter die nog wacht. Winter, lente, zomer, herfst, ik blijf bij jou. Ik zie je graag! Majke Jongen