ข่าวหอศิลป์ FINE ARTS Vol 2 September 2008

Fine Arts News

Arts Court ตอจากหนา 9 หญาจ ะงอกงามขึ้น ความวา “Man muss die Anwesenheit der Toten als Dialogpartner oder Dialogstoerer akzeptieren. คนเรา ตองยอมรับการมีอยูของความตายเฉกเชนเปนคูสนทนา หรือคูกวนใจ... Zukunft entsteht allein aus dem Dialog mit den Toten. อนาคตโดยลำพังแ ลวกอเกิดมาจากการสนทนากับ ความตาย”นั่นแลวหลายๆครั้งการเปนคนดี เปนเหตุใหหาง รสคมๆขมๆขางตนไปเสีย ใหภาพงานแกะสลักยอนสมัย ที่ตั้งน ิ่งบนฐานสูง ไรแยแสกับบริบทสังคมที่เปลี่ยนไปทั้ง เบื้องลางและรายรอบตัว จึง...เปนศิลปนจะดีกวา ตัวละครชื่อ ‘ลางวรรณ’ ไดฟ นคืนกลับมาใหม ใน เงื่อนหมายของการรับรางวัล ยืนยันถึง ‘ตัวบท’ ไมวาจ ะเปน ศิลปะ หรือวรรณกรรม ทีส่ ามารถนำเราไปสูการพลิกไ หว ของการตีความไดเนืองๆ ตอตัวละครตัวเดิม และขอเขียน ใน 20 ปท ี่แลว

Media Arts

and Design Training

ฝึกอบรมหลักสูตร การผลิตสื่อระยะสั้น

โครงการจำลองภาพ จิตรกรรมฝาผนังว ัดภ ูมินทร โครงการจำลองภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดภูมินทร ไดรับความรวมมือจากการกระบวนวิชาจิตรกรรมไทย สาขาจิตรกรรม คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม โดย อ.ฉลองเดช คูภานุมาต รวมกับนักศึกษาที่กำลังศึกษาอยู เปน ผูดำเนินการจำลองภาพ ดวยเทคนิกสีฝุนผสมสีพลาสติก ความเปนมาของ โครงการจำลองภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดภูมินทร สืบเนื่องมาจาก รองคณบดี ฝายศิลปกรรมฯ ประสงคใหบริเวณสโมสรนักศึกษา และพื้นที่ดานหนา เปน ลานกิจกรรมนักศึกษาโดยจะจัดใหมีการฉายภาพยนตร การบรรยายพิเศษ และ กิจกรรมเชิงสรางสรรคอื่นๆ เพิ่มเติมจากชั่วโมงการเรียนศิลปะตามปกติ สถานที่ จำลองภาพผลงานจิตรกรรมวัดภูมินทรคือ ผนังด านหนาสโมสรนักศึกษา ซึ่งม ี ความสูงป ระมาณ 4 เมตรยาวประมาณ 10 เมตร ใชเวลารางและจำลองภาพ 4 สัปดาห เฉพาะวันเสารและอาทิตย ซึ่งเริ่มดำเนินการตั้งแตวันที่ 13 กันยายน เปนตนไป ผลลัพธที่ไดจากกิจกรรมครั้งนีค้ ือ การอนุรักษศิลปกรรมลานนา และการปลูกจ ิตสำนึกทางสังคม ใหน ักศึกษารูจักการนำความรูความสามารถ ไปสรางคุณประโยชนตอสวนรวม และยังไดฝกก ารทำงานรวมกันในกิจกรรม สรางสรรคดวย รับสมัครสมาชิกขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป ติดตอที่ สำนักงานคณะ วิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ถนนหวยแกว อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม50200 โทรศัพท 053-944805, 053-211724 email: info@finearts.cmu.ac.th

สื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ เชิญทานผูที่สนใจเขา ฝกอบรมหลักสูตรการผลิตสื่อระยะสั้น ณ หองปฏิบัติการ คอมพิวเตอร สาขาวิชาสื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม วัตถุประสงค

• เพื่อเสริมสรางทักษะ การผลิตสื่ออยางมปี ระสิทธิภาพในบริบทสังคมยุคด ิจิตอล • เพื่อเสริมสรางความคิดสรางสรรคด านการผลิตสื่อบนพื้นฐานการใชวิชาการ ดานศิลปะและการออกแบบ • เพื่อประยุกตใชแนวคิดทฤษฎี “สื่อศิลปะและการออกแบบ” ผลิตสื่อสำหรับบุคคล องคกร และอุตสาหกรรมสื่อ ไดอยางมีประสิทธิภาพและไดมาตรฐานสากล • เพื่อตองการยกระดับมาตรฐานวงการการผลิตสื่อ

วิทยากร

อาจารยช าญ ขัยพงษพันธ, อาจารยโ ฆษิต จันทรทิพย, อาจารยว ีระพันธ จันทรห อม อาจารยป ระจำสาขาวิชาสื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ (Media Arts and Design) คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม

หลักสูตรการฝกอบรม วันที่ 1 - 3 ตุลาคม 2551 เวลา 09.00 - 16.00 น. การออกแบบเสียง (Sound Design ) สำหรับงานโฆษณา (สปอรตวิทยุ, เสียงประกอบ Music Video, เสียงประกอบโฆษณาโทรทัศน) วันที่ 6 - 8 ตุลาคม 2551 เวลา 09.00 - 16.00 น. การออกแบบกราฟก (Graphic Design (การออกแบบโปสเตอร, E-magazine) วันที่ 9 - 11 ตุลาคม 2551 เวลา 09.00 - 16.00 น. การออกแบบเว็บสะสมงาน (Web Portfolio) วันที่ 13 - 15 ตุลาคม 2551 เวลา 09.00 - 16.00 น. การผลิตสื่อวีดีโอ (Audio & Visual) สำหรับงานโฆษณา, มิวสิควิดโี อ และหนังสัน้ วันที่ 16 - 18 ตุลาคม 2551 เวลา 09.00 - 16.00 น. การผลิตสื่อแอนิเมชัน (Animation 2D) สำหรับการนำเสนอผลงาน, หนังสั้น, และสื่อโฆษณารณรงค

ทุกหลักสูตร

• มีเอกสารประกอบการอบรมและอาหารวางระหวางการอบรม • รวมระยะเวลาอบรม 18 ชั่วโมงตอหลักสูตร • รับผูเขาอบรมจำนวน 20 คนตอหลักสูตร • อัตราคาอบรม 12,000 บาท พรอมใบประกาศนียบัตร

ผูเขาฝกอบรม

• สำหรับผูมีความรูแ ละทักษะคอมพิวเตอรเบื้องตนไมว าจบสาขา ใดก็ตาม สามารถเขารับก ารฝกอบรมได สนใจติดตอสอบถามรายละเอียดไดที่ คุณปรัศนีย สินพิมลบูรณ โทร. 053-944846 Email : info@mediaartsdesign.org www.mediaartsdesign.org

12

Arts September 2008

ศิลปวัฒนธรรมและกิจกรรมพิเศษ

คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม โดย ผูชวยศาสตราจารยศุภชัย ศาสตรสาระ

เปดตัวลานกิจกรรมพิเศษ ลานเสวนาสื่อและภาพยนตรหนาสโมสร นักศึกษาคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม กิจกรรมประจำเดือน กันยายน 2551 พุธ ที่ 17 กันยายน 2551 เวลา 18.30-20.00 น. การบรรยายพิเศษ หัวขอ KALEIOSCOPE OF FRENCH CONTEMPORARY ART (MOVEMENTS AND THINKING) - TAYAC SEBASTIEN พฤหัสบดี ที่ 18 กันยายน 2551 เวลา 18.00-21.00 น. - เปดลานกิจกรรมโดย รศ.สมเกียรติ ตั้งนโม คณบดีคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม เวลา 18.00 น. ณ ลานกิจกรรมหนาสโมสร คณะวิจิตรศิลป - รวมเสวนากับผูสรางภาพยนตจากประเทศญี่ปุน โดย Tomonari Nishikawa รายละเอียดวันที่ 18 Talk and showing documentations of my installation works, plus Q&A I would like to talk about Avant-Garde/Experimental Cinema at film Festival; including film related installation worlds. Then, I would like to show the documentation of my installation works, including “Building 945” which I installed for this year’s Berlinale, the Berlin International Film festival. Below is the list of installation works I want to show (documentation of each piece is about 3 of 5 minutes) A Pinhole Behind Fences (2005) Passing Fog (2006) Building 945 (2007) ศุกรที่ 19 กันยายน 2551 เวลา 18.00-21.00 น. ภาพยนตร โดย Tomonari Nishikawa <tomonarinishikawa@gmail.com> รายละเอียดวันที่ 19 Talk and Screenings and Q&A Below is the list of the works I want to screen: Apollo (2003) 3 min. Sketch Film#1 (2005) 3 min. Sketch Film#2 (2005) 3 min. Market Steet (2005) 5 min. Sketch Film#3 (2005) 3 min. Sketch Film#4 (2005) 3 min. Sketch Film#5 (2005) 3 min. Clear Blue Sky (2006) 4 min. พฤหัสบดี ที่ 25 กันยายน 2551 เวลา 19.00 น. THE STORY OF MATTHEW BARNEY PRESENTATION BY KOSIT JUNTARATIP THE ORDER from Mattrew Barney’s Cremester 3 Featuring an original score by Jonathan Bepler AN INTERVIEW WITH MATTHEW BARNEY A film from Maria Anna Tappeiner Der Koerper als Mattrix- Mattrew Barney’s CremasterCycle

คอมพิวเตอรก ราฟก (Computer Graphics) คือภ าพ กราฟกท ี่ไดรับการสรางสรรคขึ้นโดยโปรแกรมคอมพิวเตอร ซึ่งโ ดย ทั่วไปแลวเปนภาพแทนหรือการจัดการกับขอมูลภาพที่ผลิตขึ้น โดยคอมพิวเตอร. ศัพทค ำวา”คอมพิวเตอรก ราฟก”ปกติแ ลว หมายถึง แทบทุกสิ่งที่อยูบนจอคอมพิวเตอรท ี่ไมใชต ัวหนังสือ หรือเสียง ทุกวันนีค้ อมพิวเตอรเกือบทุกเครื่องสามารถสรางงาน กราฟกบ างอยางได และผูคนหวังวาจะควบคุมคอมพิวเตอรโ ดย ผานเมาส, ภาพไอคอน(icon), รูปส ัญลักษณ, มากกวาการใช แปนพิมพ. นอกจากที่กลาวมาแลว ศัพทคำวา”คอมพิวเตอรกราฟก” ยังหมายรวมถึง ภาพแทนและการจัดการขอมูลภาพโดยโปรแกรม คอมพิวเตอร, เทคโนโลยีต างๆ ทีถ่ ูกนำมาใชในการสรางสรรคและ จัดการขอมูลภาพ, สาขาวิชายอยของวิทยาศาสตรคอมพิวเตอร (sub-field of computer science) ทีศ่ ึกษาเกี่ยวกับวิธีการ สังเคราะหเนื้อหาภาพในระบบดิจิตอล ทุกวันนี้ชีวิตสวนใหญข องพวกเราตางไดรับผลกระทบ จากคอมพิวเตอร และคอมพิวเตอรกราฟก ไมวาจะผานจอโทรทัศน หรือบนหนาหนังสือพ ิมพ รวมทั้งปายโฆษณา นอกจากนี้เรายังพบ เห็นภาพกราฟกเหลานี้ในโรงพยาบาล อาทิเชน รายงานผลและ ประมวลภาพบนจอคอมพิวเตอรของบรรดาแพทยสาขาตางๆ ดวย เหตุนี้ภาพคอมพิวเตอรก ราฟกจึงรายลอมและเกี่ยวพันก ับเราอยาง ไมอาจหลีกเลี่ยงได. ในโรงเรียน มหาวิทยาลัย สถาบันท างการเงิน วงการธุรกิจและอุตสาหกรรม ลวนแลวแตใชป ระโยชนจากภาพ คอมพิวเตอรกราฟกด วยกันทั้งสิ้น ไมวาจ ะในรูปการสรางภาพ ประกอบการเรียนการสอน รายงานตางๆ ที่แสดงผลออกมาเปน ภาพกราฟกเพื่อสื่อสารความเขาใจในสำนักงาน

CG. Computer Graphic

Contents

สาระสำคัญของภาพประกอบ สำหรับภาพปกขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลปฉบับนี้ เปนการนำเสนอ ภาพเสมือนตัวบุคคล virtual portrait วัฒนธรรมพังค สรางขึ้น จาก เทคนิก”คอมพิวเตอรกราฟก”. พังค เปนว ัฒนธรรมยอยทมี่ ี รากฐานมาจากพังค ร็อค(punk rock) ถือกำเนิดข ึ้นจากบรรยากาศ ของร็อคมิวสิคใ นชวงกลางและปลายของทศวรรษที่ 1970 ใน สหราชอาณาจักร, สหรัฐอเมริกา, แคนาดา และออสเตรเลีย. ขบวนการพังคไดแผอิทธิพลทางวัฒนธรรมไปทั่วโลกแมแตในสังคม

2

ไทย และพัฒนาไปสูรูปแบบตางๆ ของบรรดาพังคท ั้งหลาย. วัฒนธรรม พังคหมายรวมถึงสไตลทางดานดนตรี, อุดมคติ, แฟชั่น, ทัศนศิลป, วรรณกรรม, และภาพยนตร. พังคย ังถูกอางวาเปนแบบฉบับชีวิตและวิถี ชุมชนแบบหนึ่ง. ขบวนการพังคมีความสัมพันธเกี่ยวเนื่องกับวัฒนธรรม ปอป คนเหลานี้ตอตานสังคมบริโภคนิยม และวัฒนธรรมกระแสหลัก

สรางตัวตนขึ้นมาของสุนทรียภาพ แบบพังค. สวนพังคร็อคที่มคี วาม หลากหลายทางดานดนตรี กำเนิด ขึ้นจากดนตรีป ระเภทร็อคแอนดโรลล วัฒนธรรมยอยของวัยรุนก อนหนา

ประวัติความเปนมา วัฒนธรรมยอยพังค(The punk subculture)ถือกำเนิดข ึ้นมาใน สหราชอาณาจักร, สหรัฐอเมริกา, ออสเตรเลีย และแอฟริกาใตในราว กลางและปลายทศวรรษที่ 1970 และพังคไดพัฒนาตอมาในรูปแบบที่ หลากหลาย. วัฒนธรรมยอยพังคกำเนิดจากปรากฏการณแ ละอิทธิพลที่มี มากอน ไมวาจะเปนขบวนการความคิดท างปรัชญา และศิลปะกอนหนา นั้น เชน ศิลปะสมัยใหมตางๆ ลวนมีผลตอแนวคิดพังค. นักเขียนจำนวน มาก, หนังสือ, และขบวนการทางวรรณกรรมตางมคี วามสำคัญในการ

อุดมการณของพวกพังค แมวาอ ุดมการณพ ังคสวนใหญจะเกี่ยวพันก ับอิสรภาพสวนตัว แตห าก จะทำความรูจักก ับพ ังคแลว ตองเขาใจพังคในฐานะที่เปนการการ แสดงออกของชนชั้นแรงงานอยางไมเปนทางการ ซึ่งตอตานแนวคิด กระแสหลักท ี่มั่นคงแลว ทัศนะของพวกพังคท ี่มรี วมกันค ือ จริยธรรม แบบ DIY ethic (do it yourself ethic - ทำดวยตัวคุณเอง), ไมมีการ ปรับตัวใหลงรอยกับสิ่งใด, มีปฏิก ริยาตอสิ่งตางๆ อยางตรงไปตรงมา, และไมขายตัวใหก ับเรื่องใด (อานตอหนา 10)

Art Editor

• บทบรรณาธิการ (2) • ALUMNI - ศิษยเกาวิจิตรศิลป (2)

• • • •

ArtFile

Art Media

• วิจิตรศิลป กับ รางวัลศิลปาธร (4) • เรื่องเลา อาจารย วิถี (11)

• ภาษาของสื่อใหม สูสื่อศิลปะและการออกแบบ (7) • อบรมการผลิตสื่อระยะสั้น รุนที่ 1 (12)

The Paradise of Flowers (6) Fine Arts Library (6) โครงการจำลองภาพ วัดภูมินทร (12) ศิลปวัฒนธรรมและกิจกรรมพิเศษ (12)

ฉบับที่สอง

Article

• หอศิลปและโลกของคนหัวศิลป (3) • สมองของเราดานซายและดานขวา (4) • ตัวละครชื่อ ‘ลางวรรณ’ (9)

Aesthetics

• รางวัลยูเนสโก: วัดปงสนุก ลำปาง (8) • สุนทรียภาพ วัดบานกอ (9)

คณะผูจัดทำ

บรรณาธิการบริหาร: สมเกียรติ ตั้งนโม. กองบรรณาธิการ: อารยา ราษฎรจำเริญสุข, ทัศนัย เศรษฐเสรี, วีระพันธ จันทรหอม, สุวิทย คิดการงาน, พรพิศ เดชาวัฒน, ฝายประสานงาน: สุวิทย คิดการงาน. ฝายการจัดการความรู: วีระพันธ จันทรหอม. ฝายศิลป: วรรณชัย วงษตะลา พิสูจน์อักษร: นภดล สุคำวัง, พรพิศ เดชาวัฒน ฝายเผยแพร: เลขานุการคณะ, ดวงใจ มาลีเดช และพนักงานสายสนับสนุนสำนักงานคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม หนังสือพิมพขาวหอศิลป จัดทำขึ้นเพื่อเปนสื่อกลางระหวางกิจกรรมดานการศึกษาศิลปะ การวิจัย การบริการ และการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม ของคณะวิจิตรศิลป กับบุคคลและสถาบันภายนอกที่สนใจเรื่องคุณคาทางศิลปะและสุนทรียภาพ. ขาวและเนื้อหาขอมูล บทความทุกชนิดที่ปรากฏบนหนังสือพิมพนี้ ยินยอมสละลิขสิทธิ์ใหกับ สังคมไทย เพื่อประโยชนทางวิชาการ

Chiang Mai University

หนั ง สื อ พิ ม พ ข  า วหอศิ ล ป / ข า ววิ จ ิ ต รศิ ล ป ผลิ ต โดยคณะวิ จ ิ ต รศิ ล ป มหาวิ ท ยาลั ย เชี ย งใหม 50200

Faculty of Fine Arts

PUNK

หนังสือพิมพ FINE ARTS ฉบับที่ 2 กันยายน 2551

FINE ARTS

Editor’s ถอยแถลงบรรณาธิการ การวัดผลสำเร็จข องศิลปนทุกแขนง คือก ารไดมี โอกาสนำเสนอผลงานตอสาธารณชน เพื่อรับค วามชื่นชม และคำวิจารณจากบรรดาผูดู ผูฟง และนักวิจารณทั้งหลาย แนนอน กอนที่จะไปถึงจุดนั้น ศิลปนยอมผานการฝกปรือ อยางเขมขน มีการเรียนรูแ ละการฝกฝนทักษะโดยการศึกษา จากผลงานศิลปะจากศิลปนกอนหนา ไมตางอะไรไปจากการ ทบทวนวรรณกรรม(literature review)ของประพันธกร, นัก สังคมศาสตร, และนักวิทยาศาสตรทั้งหลาย อัตลักษณของศิลปน ถือเปนลายเซ็น (signature) [อันที่จริงคำวา”ลายเซ็น”นี้ สังคมไทยนาจะนำมาจากคำวา licence ซึ่งห มายถึง”การอนุญาต หรือก ารยินยอม” มากกวา) หรือลายมือของศิลปนเลยทีเดียว ทั้งนี้เพราะ ลักษณะเฉพาะ ของสไตลหรือผลงานทางศิลปะ จัดเปนส ิ่งบงชี้ถึงตัวตนที่ไม เหมือนใคร เปนการยืนยันของการมีอยูของบุคคล หรือรสชาติ ที่แตกตางอันเปนการเพิ่มเติมใหกับพื้นที่ลิ้นสมองไมตาง ไปจากลิ้นในชองปากของนักชิม ผลงานวิทยานิพนธศ ิลปะ ของนักศึกษา ปริญญาโท สาขาภาพพิมพ (ปจจุบันเปลี่ยนเปนสาขา ทัศนศิลป) ซึ่งกำลังจัดแสดงในรูปของนิทรรศการศิลปะ ณ หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม ตั้งแต วันที่ ๔ - ๓๐ กันยายน ๒๕๕๑ นี้ ถือเปนอีกกิจกรรมหนึ่งซ ึ่ง บรรดานักศึกษาหลังปริญญาตรี คณะวิจิตรศิลป ไดน ำเสนอ ผลงานอันมีอัตลักษณสูสายตาของสาธารณชน อันเปนการ วัดผลสัมฤทธิ์ของมหาบัณฑิตศิลปน ที่จะออกไปรับใชส ังคม ในดานสุนทรียภาพและคุณภาพชีวิตที่เกี่ยวกับสมองซีกขวา ของมนุษย (โปรดอานบทความเกี่ยวกับเรื่องนี้ในหนาถัดไป) ผูเขียนไดพบกับผูเชี่ยวชาญทางดานศิลปะในวันเปด นิทรรศการฯ นี้ ซึ่งไดเสนอแนะวา “ผลงานศิลปะที่มีคุณภาพ ทั้งหลาย ควรจัดแสดงอีกครั้งที่กรุงเทพฯ เพื่อน ำเสนอผลลัพธ ของการเรียนการสอนของคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหม เปรียบเทียบกับสถาบันทางศิลปะในระดับ อุดมศึกษาอื่นๆ” คำพูดของผูเชี่ยวชาญดังกลาว แฝงไปดวย ความภาคภูมิตอผลผลิตที่มีคุณภาพ พรอมจะอวดอางกับ สายตาของสาธารณชนโดยทั่วไป อีกสองงานนิทรรศการที่ผูเขียนไดมีสวนรวมในวัน เปดงานถัดมา (๕ กันยายน ๒๕๕๑) ณ ศูนยการคาเซ็นทรัล แอรพอรต พลาซา เชียงใหม คือ งานแรกเปนนิทรรศการ ผลงานวิจัย “โครงการแปงขี้เหยื้อหื้อเปนท ุน เพื่อล ดการเผา

Introduction

ผลงานวิทยานิพนธศิลปะ ของนักศึกษาปริญญาโท สาขาภาพพิมพ (ปจจุบันเปลี่ยนเปนสาขาทัศนศิลป) ซึ่งกำลังจัดแสดงในรูปของนิทรรศการ ศิลปะ ณ หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม ตั้งแตวันที่ ๔ - ๓๐ กันยายน ๒๕๕๑ ขยะ” (การเปลี่ยนขยะใหเปนทุน) ซึ่งเปนความรวมมือระหวาง คณะวิจิตรศิลป, สถาบันวิจัยส ังคม, และคณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเชียงใหม โดยไดม ีการจัดงาน “มหกรรมหัตถวิจิตร” นำผลผลิตที่ไดจากชาวบานทเี่ขารับการอบรมในโครงการฯ มา จัดแสดงและจำหนายใหกับผูชม และอีกงานหนึ่งค ือ “นิทรรศการประติมากรรมดอกไม ขนาดใหญ” (Le Paradis des Fleurs) [The Paradise of

Flowers - สรวงสวรรคแ หงบุปผชาติ] (โปรดอานบทความเกี่ยวกับเรื่องนี้ ในหนาถัดไป) เปนผลงานศิลปะที่ไดร วมกันสรางสรรคขึ้นม าจากกระบวน วิชาตางๆ ๔ กระบวนวิชา ที่ทำการสอนอยูในคณะวิจิตรศิลป ภาควิชา ศิลปะไทย โดย ผศ.สุนันทา รัตนาวะดี เปนแมงาน และไดรับค วามรวมมือ จากนักศึกษา ศิษยเกา องคกรที่ใหการสนับสนุนจำนวนมาก ในวันเปดท ั้งสองนิทรรศการ, คณะวิจิตรศิลปและหนวยงานที่ เกี่ยวของ ไดรับเกียรติจ ากทานอธิการบดีมหาวิทยาลัยเชียงใหม ศ.ดร. พงษศักดิ์ อังกสิทธิ์ มาเปนประธานในพิธีเปด และยังไดรับเกียรติจ าก รศ.นพ.นิเวศน นันทจิต คณบดีค ณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม รวมทั้งแขกผูมีเกียรติจ ำนวนมากมารวมเปดงานดวย ทั้งสองทานได ใหความสนใจอยางยิ่ง พรอมซักถามถึงร ายละเอียดตางๆ และกิจกรรมที่ จัดแสดงตอสายตาสาธารณชนเปนชุดๆ ในวันเปดงานกวา 2 ชั่วโมง ขอกลับมายังหนังสือพิมพขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป (ฉบับ ที่ ๒) สำหรับเรื่องราวในเลม ซึ่งไดมกี ารเพิ่มเติมเรื่อง “ศัพทนิยามทาง ดานศิลปะ” โดยกองบรรณาธิการ”ศัพทศ ิลปะ” นอกจากนีย้ ังไดม ีการ นำเสนอผลงานที่คณาจารยหลายทานในคณะวิจิตรศิลป ไดรับร างวัลใน ระดับโลก และระดับชาติ เชน รางวัลจาก UNESCO และรางวัลศิลปาธร ของสำนักงานศิลปวัฒนธรรมรวมสมัย กระทรวงวัฒนธรรม. อีกทั้งยังมี ถอยแถลงของผูไดรับรางวัลดังกลาว ตลอดรวมถึงเนื้อหาสาระที่ยังคง เพิ่มเติมห มวดหมูความรูความเขาใจทางดานศิลปะใหก ับน ักศึกษา นัก วิชาการ และสาธารณชน ขึ้นเรื่อยๆ อาทิ ความรูเกี่ยวกับหอศิลปและคนหัวศิลป, หลักทฤษฎีการเขียน รูปดวยสมองซีกขวา, จิตรกรรมฝาผนังวัดบานกอ อันเปนคุณล ักษณ เฉพาะที่โดดเดนข องสุนทรียภาพแบบลานนา, การแนะนำโครงการลาน กิจกรรมนักศึกษา เพื่อเพิ่มเติมเสริมแตงโ ลกของความรูที่พนไปจาก ชั่วโมงเรียนตามปกติ และการเปดโอกาสใหนักศึกษาพบปะกับศิลปน นัก สรางสรรคระดับชาติแ ละระดับโลกดวย, สุดทาย ไดม กี ารเปดตัว”โครงการ จำลองภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดภูมินทร” ซึ่งค ณาจารยสาขาจิตรกรรม ได รวมกับน ักศึกษากระบวนวิชาจิตรกรรมไทย สรางสรรคแ ละสังเคราะหขึ้น แนนอน ทั้งหมดนี้เปนความคิดจ ากผูจัดทำหนังสือพิมพฯ ฝายเดียว ที่จะสรรหาสิ่งที่คิดวาดีงามมานำเสนอ ซึ่งยังคงตองการรับการตอบสนอง ในแบบสอง ทางจากผูอาน ดวยเหตุนจี้ ึงขอเชิญชวนใหผ ูรับสื่อทั้งหลาย โปรดใหค ำแนะนำ ติชม มายังก องบรรณาธิการ”ขาวหอศิลป / ขาว วิจิตรศิลป” ไดที่ สำนักงานคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ถนน หวยแกว อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200 หรือส งจดหมาย อิเล็กทรอนิกสไปที่ info@finearts.cmu.ac.th

รศ.สมเกียรติ ตั้งนโม บรรณาธิการบริหาร ขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป คณบดีคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม

ALUMNI - ศิษยเกาวิจิตรศิลป

วรรณชัย วงษตะลา

จากความฝนและจินตนาการที่มีพื้นฐานบนความเปนไปได วรรณชัย วงษตะลา ศิษยเกาสาขาวิชาประติมากรรม คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหม รุนป พ.ศ.2540 นับเปนค นหนึ่งที่เดินท างผานความฝน เปลวแดด และแสงไฟมากวา 11 ป จนกระทั่งกลายมาเปนเจาของบริษัท Thai Interactive Studio หรือ ThaiiS (ไทยอิส) บริษัทที่มีความ เชี่ยวชาญดานการออกแบบเว็บไซตและสื่อใหม ประเภทอินเตอรแอคทีฟ ระดับชาติ วรรณชัย เริ่มตนจากการมีจุดประสงคจะเปนประติมากร และศรัทธาในอาจารยผูสอน วิชาดังกลาว ความฝนนั้นใกลจะเปนความจริงมากเมื่อเขาผลิตผลงานคุณภาพออกมาในทาง ประติมากรรมที่ไมเหมือนใคร แตเปนเพราะอาจารยผูที่เขาศรัทธาซื้อเครื่องคอมพิวเตอรแม็คมา ตัวหนึ่ง ทำใหเขาไดมีโอกาสจับตองมันเขา จากนั้นเสนทางสายประติมากรจึงเปลี่ยนไป และมัน แปรเปลี่ยนชีวิตของเขามาจนกระทั่งทุกวันนี้ ปจจุบัน วรรณชัย ทำหนาที่เปนที่ปรึกษาดานการออกแบบสื่อใหกับหลากหลายองคกรซึ่ง เปนทีร่ ูจัก เชน รวมงานกับบริษัท คิง เพาเวอร มาเก็ตติ้ง แอนด เมเนจเมนท จำกัด ในโครงการ ออกแบบและจัดทำ In-flight Catalogue ของสายการบินไทย, โครงการ E-Radio ของคณะการ สื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยเชียงใหม, การพัฒนา CRM (Customer Relationship Management) Web Application ใหก ับหลากหลายองคกรชั้นนำในอุตสาหกรรมทองเที่ยวภายในประเทศ, งาน ออกแบบและพัฒนาระบบเว็บไซตของแบรนดดัง เชน Honda และ Flynow รวมทั้งก ารพัฒนาสื่อ E-Learning ใหก ับอีกหลากหลายโครงการและองคกรทั้งภายในประเทศและตางประเทศ นอกจากนี้ ยังไดทำหนาทีเ่ปนอาจารยพิเศษในหลักสูตรสื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม โดยสอนเกี่ยวกับ Visual Design และ Information Design และพัฒนาโครงการที่มีเปาหมายในการลดขอมูลขยะที่กำลังเพิ่มปริมาณขึ้นอ ยางรวดเร็วในปจจุบัน นี้ และมีแนวโนมวาขอมูลขยะเหลานีจ้ ะมีปริมาณเพิ่มขึ้นอยางมหาศาล พรอมกับนำมาซึ่งการลม สลายของสังคมออนไลนในอีกไมกี่ทศวรรษนี้ วรรณชัยจึงไดริเริ่มโครงการ Trusted Information Gateway ขึ้นมาภายใตแนวคิด “Grow the Trusted Cyberculture” ในลักษณะ Social Interactive เพื่อเพิ่มปริมาณขอมูลที่เปนประโยชนใหกับสังคมออนไลน พวกเราอาจจะฝนอยางหนึ่ง แตตองมาทำอีกอยางหนึ่ง อยางไรก็ตาม นั่นมิไดห มายความวา คำพูดของ Albert Einstein ที่วา Imagination is more important than knowledge... ทำใหเรื่องนี้ ขัดแยงกัน อันที่จริงแลว ความฝนยังมีความสำคัญมาก เพียงแตวามันไมใชความฝนเดิมๆ แตเปนฝน ใหมๆ อันไมสิ้นสุดอยูที่ขอบของกระโหลกกะลา นั่นเอง

2

Arts September 2008

Article ทัศนัย เศรษฐเสรี

ART MUSEUM จากพิพิธภัณฑ ถึง...

หอศิลป์ และโลกของคนหัวศิลป์

ศตวรรษที่ 17 – 18 ในยุโรป คือชวงเวลาแหงความคึกคักที่มนุษยตื่นตัวก ับความสามารถในการใชเหตุผล เราเรียกชวงเวลานี้วา ยุคสวาง (Age of Enlighten m e nt) การใชเหตุผลทำใหนักคิดในชวงเวลานี้รูสึกถึงความ มีศักดิ์ศรีของความเปนคน (Dig nity of Ma n ) อันนำมาซึ่งเสรีภาพในการปลดปลอยปจเจกชนจากความไมรู และนำไปสูการประดิษฐค ิดคนเครื่องมือแ ละเทคโนโลยีรูปแบบตางๆ ที่ใชในการเปดเผยความจริง ซึ่งซ อนตัว อยูเบื้องหลังป รากฏการณ ดวยหลักคำอธิบาย (Expla n a tio n ) มนุษยสามารถควบคุมความจริง และในที่สุด หาประโยชนจากความจริงที่ตนคนพบ ทามกลางบรรยากาศในการแสวงหา การทดลอง และการประดิษฐคิดคนเครื่องมือข องการพิสูจนเชิงเหตุผล ในศตวรรษที่ 17 – 18 นี้ แนวคิดพิพิธภัณฑไ ดถ ือกำเนิดขึ้น Th e Mu s e o Sa c r o ในโรม (17 5 6 ) , Th e Britis h Mus eu m ในลอนดอน (17 59 ) , Th e Uffiz i Galler y ในฟลอเรนซ (17 6 5 ) , Th e Belved er e Pa lac e of the Hab sb ur g mo n ar ch s ในเวียนนา (17 8 1 ) และ Th e Lo u vre Mu s eu m ในปารีส (1 7 9 3 ) พิพิธภัณฑร ุนแรกๆ เหลานีเ้ปนสถานที่แสดงของสะสมของบรรดาเหลาขุนนางและราชวงศเกาในยุโรป คำ วา “พิพิธภัณฑ” (M us eum ) มาจากรากศัพทในภาษาลาติน คือ “Mus eu m” และ “M ou s eion ” ในภาษากรีก ซึ่ง

เปนการผสมกันข องสองคำคือ “Mus e s ” (ธิดาทั้ง 9 ของเทพเจา Zeu s ) และคำวา “Mnem os yne ” ซึ่งแปลวาความทรงจำ (Mem or y) เทพ Mus es 9 องคตามปกรณัมกรีกม ีความเชี่ยวชาญ ในศิลปะเฉพาะดาน – ดนตรี บทกวี เตนรำ ประวัตศิ าสตร นาฏศิลป ดาราศาสตร ละคร ฯลฯ ซึ่งตางใหแรงบันดาลใจกับเทพ Apo llo ผูขับ เคลื่อนการสรางสรรคศิลปะประเภท Plas tic Ar t (หมายถึง ศิลปะที่ สามารถจับตองไดอ ยางเปนรูปธรรมดวยการมองเห็นเชน จิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ ฯลฯ) ในศิลปะสมัยใ หมใ นเวลาตอมา ซึ่งเมื่อสำรวจดูรากศัพทของคำวา “Mus eu m ” ซึ่งป ระกอบขึ้น ดวยคำ 2 คำ ดังกลาวขางตน พิพิธภัณฑ (Mus eu m ) ทำหนาที่ เปนพื้นที่ของการระลึกถึง (Remin d er ) ความทรงจำของพัฒนาการ ของอารยธรรมมนุษย ผานรูปแบบและสวนหลงเหลือของศิลปวัตถุ จากอดีตที่มาจากหลากเวลาและพื้นที่ พิพิธภัณฑท ำหนาที่ในฐานะ พื้นที่ของการศึกษาเหตุการณ และความทรงจำดังกลาวขางตน ซึ่ง ชวงเวลาในศตวรรษเดียวกันนี้ แนวคิดก ารศึกษาอดีตท ี่เรียกวา “ประวัตศิ าสตร” กถ็ ูกพัฒนาเปนคูขนานไปดวยพรอมกัน ความพยายามในการปะติดปะตอเรื่องราวเหตุการณในประวัติ ศาสตรผานการเรียงลำดับของเวลา และการจัดจ ำแนกหมวดหมูข อง วัตถุต ามยุคสมัยเพื่อประโยชนใ นการศึกษาที่เกิดขึ้นใ นพิพิธภัณฑย ุค แรกนั้น มีความสอดคลองกับสิ่งที่เกิดขึ้นใ นหองแหงค วามฉงน (Wand er Roo m s) หรือ Ca b in e t of Cur ios itie s ซึ่งเปนหองของ การจัดเก็บระเบียนสาร และตัวอยางวัตถุจากธรรมชาติทั้งพืช กอน หิน แมลง ปะการัง สัตวป ระเภทตางๆ โดยมีการจัดจ ำแนกแยกแยะ หมวดหมูไ วตามลักษณะทางกายภาพและสายพันธุตามแนวคิดแ ละ กรอบความเขาใ จในวิทยาศาสตรธ รรมชาติ (Na tur al Scie n c es ) ชวงตน การแบงว งศ (Dom ain ) ตามระเบียบการจำแนกหมวดหมูของ ตัวอยางวัตถุจากธรรมชาติต ามสำนึกวิทยาศาสตรธ รรมชาติใ นชวง เวลานี้มีบางสิ่งซึ่งรวมกันโ ดยฐานความเขาใจเดียวกันก ับความเขา ใจเรื่องการแบงลำดับเวลาและพัฒนาการของเหตุการณที่เกิดขึ้น ในความเขาใ จเรื่องประวัตศิ าสตรแ ละการจัดลำดับก ารแสดงหอง นิทรรศในพิพิธภัณฑ ยิ่งไปกวานี้ภายใตสำนึกเดียวกันทำใหเกิด ความเขาใ จและความรูเฉพาะวงศ (Do m ain) และเฉพาะชวงเวลา (Tim e) ที่สามารถถูกศ ึกษาแยกเฉพาะออกเปนประเภท (หิน คน สัตว พืช แมลง ปะการัง ฯลฯ) และแยกเฉพาะออกเปนชวงเวลา (กรีก โรมัน ยุคกลาง เรนาซองซต ฯลฯ) โดยมผี ูเชี่ยวชาญเฉพาะดาน ของวัตถุและเวลาทางประวัตศิ าสตรที่ถูกแ บงออกเปนชวงๆ ดังกลาว ตามสำนึกของการแบงอาณาเขตของการศกึ ษา (Areas of Study) จนถึงเปนการแบงงานกันทำ (Division s of La b or ) ของคนใน ศตวรรษหลังๆ ถัดมา แรงปรารถนาในการสรางคำอธิบายที่เปนองครวม (Whole nes s) ของมนุษยที่มตี อคำถามของความสัมพันธร ะหวางมนุษย ธรรมชาติ โลก จักรวาล และสิ่งลี้ลับตางๆ นั้นไมใชเรื่องใหม หากแต ความพยายามในการสรางคำอธิบาย (Exp la na tio n ) โดยตัดแบงโ ลก ออกเปนสวนๆ แยกยอย (Fr ag m en tatio n ) และทำการแยกประเด็น ศึกษาและอาณาเขตของศึกษา โดยคาดหวังวาสักวันหนึ่งจะคนพบ ชิ้นสวนของความรูครบถวน และสามารถตอเปนภาพองคร วมของ ความเขาใ จอีกครั้งนั้นเพิ่งเกิดขึ้นใ นศตวรรษที่ 17 – 18 นี้เอง เดิมศ ิลปวัตถุถูกจ ัดแ สดงรวมกับวัตถุทางประวัตศิ าสตรอ ื่นๆ ในพิพิธภัณฑ แตห ลังจากการเกิดขึ้นข องศิลปะสมัยใ หม ในชวง ปลายศตวรรษที่ 18 และเริ่มพ ัฒนาเปนศาสตรเฉพาะเรื่อยมาจน ถึงกลางศตวรรษที่ 19 หองแสดงนิทรรศการถูกต ระเตรียมใหมพี ื้นที่ มากขึ้นในพิพิธภัณฑเดิม และกลายมาเปนพิพิธภัณฑท างศิลปะ (Ar t Mus eu m ) โดยเฉพาะขึ้นภ ายหลัง ทั้งนี้ยังคงสถานะของสำนึก การจัดเรียงลำดับพัฒนาการเชิงป ระวัตศิ าสตรของแนวคิด รูปแบบ และลัทธิทางศิลปะตางๆ เชนเดียวกับที่เกิดขึ้นกับแ นวคิดพ ิพิธภัณฑ ในชวงตนๆ โดยยังทำหนาที่เปนพื้นที่ของการศึกษาสืบคน ของศิลปะ โบราณและปจจุบัน โดยคาดหวังถึงการตอยอดและดำเนินตอ (Pr ogres s) ของศิลปะที่จะเกิดขึ้นใ นอนาคต สำนึกเชนนี้ถูกท ำให เปนรูปธรรมผานการจัดแผนผังพื้นที่ของพิพิธภัณฑ การจัดท างเดิน แบบเรียงลำดับ และความเขาใ จเรื่องเวลาที่วิ่งเปนเสนตรง (Lin e ar ) จากอดีต ปจจุบัน ไปสูอ นาคต รวมถึงการวางลำดับขั้นความสำคัญ

อานตอหนา 8

นิทรรศการประจำเดือน กันยายน-ตุลาคม 2551

เดือน

นิทรรศการ

พื้นที่

SEPTEMBER 2008

8

1 - 25 ก.ย. 51

ศิลปะของอาจารยและนักศึกษาสาขาวิชาศิลปศึกษา คณะศึกษาศาสตร์

ชั้น 1 ดานหนา

9

4 - 28 ก.ย. 51

วิทยานิพนธ ระดับบ ัณฑิตศึกษา สาขาภาพพิมพ (วจศ.)

ชั้น 1 ดานหลัง หองเล็ก และชั้น 2 ทั้งหมด

10

12 ก.ย. 51

สัมมนาภาควิชาภาพพิมพ และแสดงมุทิตาจิตแด ผศ.สมพร รอดบุญ

โรงละคร และบริเวณสนามหญา

11

27- 28 ก.ย. 51

สัมมนาวิชาการ นักศึกษา ป.โท สาขาจิตรกรรม คณะวิจติ รศิลป์ มช.

ชั้น 1 ดานหนาและโรงละคร

12

1 – 31 ต.ค.51

รักษสิ่งแวดลอมความพอเพียง

ชั้น 1 ดานหลัง

13

6 - 31 ต.ค. 51

ศิลปะเด็กโลก

ชั้น 1 ดานหนา

14

11 – 18 ต.ค.51

งานวิปัสสนากรรมฐาน (กำหนดการนีอ้ าจมีก ารเปลี่ยนแปลง)

หองเล็ก ชั้น 1

15

23 ต.ค. – 23 พ.ย. 51

งานคณาจารย ภาควิชาภาพพิมพฯ คณะวิจิตรศิลป มช.

หองเล็กและชั้น 2 ทั้งหมด

OCTOBER 2008

Arts September 2008

3

Article

RIGHT SIDE สมองของเรา : ดานซายและดานขวา Your Brain : Th e Right an d Le ft of It Fr om : Draw in g on the Rig ht Side of the Brain by : Dr. Be tty Edwar ds

ยรติ ตั้งนโม : แปลและเรียบเรียง สมเกี

คนที่มีความคิดสรางสรรคคือคนซึ่งสามารถจัดการกับ ขาวสารขอมูลในหนทางใหมๆ ไดเปนอยางดี นักประพันธ จัดการกับค ำตางๆ สวนนักดนตรีเรียบเรียงตัวโนต ศิลปน จัดการกับผัสสะตางๆ ทางสายตา คนที่ทำงานศิลปะทั้งหลาย ตางตองการความรูบางอยางในเชิงเทคนิคในงานอาชีพของ พวกเขา คนเหลานีแ้ ตละคนที่มคี วามคิดสรางสรรค อาศัยสหัช ญาณ(ความรูที่ไมผานกระบวนการเหตุผล)ทำใหเกิดความ เปนไปไดในการเปลี่ยนแปลงขอมูลธรรมดาสามัญไปเปนการ สรางสรรคสิ่งใหมๆ เหนือขึ้นไ ปจากการเปนเพียงวัตถุดิบเฉยๆ เทานั้น คนที่มีความคิดสรางสรรค รำลึกแ ละจดจำไดถึงความ ตางระหวางกระบวนการขอมูลสองอยางที่มารวมกัน และ เปลี่ยนแปลงขอมูลเหลานั้นไปในเชิงสรางสรรค การคนพบ เมื่อไมนานมานี้เกี่ยวกับสมองของเราวามันทำงานอยางไร ได เริ่มที่จะใหความสวางในเรื่องเกี่ยวกับกระบวนการสองชนิด มันทำใหเราทราบถึงสมองสวนบนสองดานของเรา ซึ่งเปน ขั้นตอนที่สำคัญมากในการทำหนาที่ปลดปลอยศักยภาพแหง การสรางสรรคของมนุษยออกมา งานวิจัยในเรื่องสมองของมนุษยเมื่อไ มกี่สิบปที่ผานมา ไดขยายขอบเขตของมันออกไปอยางกวางขวาง อันเกี่ยวของ ไปถงึ ทฤษฎีตา งๆเกี่ยวกับธรรมชาติแหงความสำนึกของมนุษย การคนพบดังกลาวสามารถนำไปใชไดโดยตรงกับเรื่องราวของ ความสามารถในเชิงสรางสรรคที่เปนอิสระของมนุษย ทำความรูจักกับสมองสองดานของเรา (Ge ttin gtoknow bo thsid e s ofyourbrain ) หากเราเคยเห็นภาพสมองของมนุษย สมองของมนุษย นั้นคลายคลึงกับผลของวอลนัทแบงครึ่ง เปนสองซีกเทากัน ทั้งคู ปรากฏวามีลักษณะคลายกัน คือ มีลักษณะเปนลอน สมองขดงอไปงอมา แบงครึ่งกลมเทาๆ กันในจุดเชื่อมตอ ตรงกลาง ทั้งสองสวนถูกเรียกวา “ซีกซายและซีกขวา” (Le ft he misphe r e – rig ht he m isphe r e) ระบบประสาทของมนุษย ไดรับการเชื่อมตอกับสมอง ในลักษณะที่ตรงขามกัน สมองซีกซายควบคุมรางกายสวน ดานขวา สวนสมองซีกขวาควบคุมรางกายสวนดานซาย ยกตัวอยางเชน ถาหากวาเราไดรับบาดเจ็บโดยอุบัติเหตุห รือ ถูกท ุบจนสมองซีกซายของเราไดรับความเสียหาย รางกายของ เราดานขวาจะไดรับผลกระทบอยางรุนแรงตอกรณีดังกลาว และในทางกลับก ัน หากเราถูกทุบจนสมองซีกขวากระทบ กระเทือน รางกายสวนซีกซายของเราทั้งหมดก็จะไดรับผล สะเทือนเชนกัน ทั้งนี้เพราะเนื่องจากวาเสนประสาทที่กลับขาง กันน ั่นเอง

สมองสองขาง (The do u b le brain ) ในสมองของสตั วตา งๆ นน้ั สว นของสมองใหญ (cerebral) (ทั้งสองซีกข องสมอง) โดยสาระแลวเหมือนกันท ั้งสองดาน หรือ ทำหนาทสี่ มมาตรกัน (sy mme tric al) อยางไรก็ตาม สำหรับ มนุษยน ั้นสวนของสมองใหญ (ทั้งสองซีก) ไดพ ัฒนาขึ้นมาอยาง ไมเทาเทียมกันหรืออ สมมาตร (as ymm e tric a l) ในเรื่องหนาที่ ของสมอง. ในขอนี้ ผลที่เราสังเกตเห็นไดมากที่สุดจากภายนอก ของความไมเทากันเกี่ยวกับสมองของมนุษยก ค็ ือ ความ โนมเอียงในการใชม ือขางหนึ่งม ากกวาอีกขางหนึ่งน ั่นเอง

ใ นอดีตประมาณ 15 0 ปที่ผานมาหรือร าวนั้น นัก วิทยาศาสตรทราบวา หนาท ี่ของการใชภ าษา และความสามารถ ทีส่ ัมพันธเกี่ยวกับภาษา สวนใหญแลวตั้งอยูในสมองสวนซีก ซายของแตละคนเปนหลัก ราวๆ 98 เปอรเซ็นต เปนผูที่ถนัดขวา และมจี ำนวนเพียง 2 หรือ 3 เปอรเซ็นตเทานั้นที่ถนัดซาย ความรู เกี่ยวกับสมองซีกซ ายที่มีความเชี่ยวชาญชำนิชำนาญทางดาน การทำหนาท ี่เกี่ยวกับภาษา สวนมากไดรับทอดมาจากการ สังเกตผลตางๆ ของสมองที่ประสบอุบัติเหตุหรือไ ดรับอันตราย นั่นเอง. มตี ัวอยางที่คอนขางชัดเจน เกี่ยวกับการกระทบ กระเทือนของสมองซีกซ าย จะเปนมูลเหตุแหงความสูญเสีย ความสามารถในการพูดไป ในขณะที่การกระทบกระเทือนที่รุน แรงเทาๆกันของสมองซีกขวาจะไมก อใหเกิดผลอยางเดียวกันนี้ ทั้งนีเ้พราะ การพูดแ ละภาษามีสวนที่เชื่อมตอกับความคิด เหตุผล อยางใกลชิดน ั่นเอง และหนาท ี่ของสมองชั้นสูงน ี้ไดจ ัด ใหมนุษยตางไปจากสัตวชนิดอื่นๆ. ในคริสตศตวรรษที่ 19 นัก วิทยาศาสตรก ลาววา สมองซีกซ ายเปนสมองสวนสำคัญ มัน ครอบงำหรือเปนซีกห ลัก; ในขณะสมองซีกข วามือ เปนสวนรอง (sub or dina te ) ห รือเปนซีกที่สำคัญนอยกวา ทรรศนะโดยทั่วไป

เชนวานี้ มอี ิทธิพลอยูมาจนกระทั่งเมื่อไมนานมานี้เอง ซึ่งถือวาสวนครึ่ง ดานขวาของสมองนั้นเปนดานที่กาวหนาและวิวัฒนาการมานอย กวา สมองครึ่งด านซาย มันเปนหนึ่งในคขู องสมองที่เปนใบ ซึ่งถือวาเปนความ สามารถในระดับต่ำ และถูกช ี้นำและดำเนินไปตามสมองซีกซายที่เปน คำพูด (verba l) เปนเวลานานที่การศึกษาทางดานประสาทวิทยาไดด ำเนินไปใน เสนทางนี้ และไมเคยทราบมากอนเลยจนกระทั่งเมื่อไมนานมานี้ ไดม กี าร เพงความสนใจไปยังเรื่องของระบบเสนประสาทใหญ ซึ่งประกอบดวย เสนใยประสาทนับลานๆ ที่เชื่อมตอสลับกับส มองใหญท ั้งสองซีก เสน สมองที่เชื่อมตอกับส วนสมองอันนี้ เรียกวา co r pu s ca llos um (แถบเสน ใยสีขาวที่เชื่อมกับส มอง) เนื่องจากจำนวนที่มากมายของมัน เสนใยของสมองจำนวนมหึมา และตำแหนงท ี่ตั้งจุดยุทธศาสตรเปนจุดท ี่เชื่อมตอของสมองทั้งสองซีก. สวนของ co rpu s ca llos um จึงไดใ หรูปลักษณเกี่ยวกับโ ครงสรางภาวะ ที่สำคัญทั้งหมดขึ้นม าที่ยังคงเปนปริศนาและเรื่องที่นาฉงนสนเทหอยู เทาที่มหี ลักฐานซึ่งพอจะหาไดบงชี้วา co rpus ca llos um อาจถูกต ัดหรือ พรากออกมาอยางสมบูรณโดยปราศจากผลของการสังเกตที่มนี ัยยะ สำคัญ โดยผานการศึกษาจากสัตวท ี่นำมาทดลองชุดหนึ่งในชวงระหวาง ทศวรรษที่ 19 5 0 ซึ่งสวนใหญไ ดปฏิบัตกิ ารในหองทดลองที่สถาบัน เทคโนโลยีแหงแคลิฟอรเนีย (Califor nia ins titute of Tec h n o lo g y) โดย Rog e r W. Sp er ry และนักศึกษาของเขา อาทิ Ro n a ld Myer s , Colw yn Trev ar the n และคนอื่นๆ ไดรวมทำการทดลอง การทดลอง ไดทำใหท ราบถึงหนาที่หลักของ co r pu s ca llos um วา เปนตัวที่ทำหนาที่เตรียมการติดตอระหวางสมองทั้งสองซีก และเปนตัว ที่อนุญาตใหมกี ารสงผานเรื่องราวของความทรงจำและการเรียนรู ยิ่ง ไปกวานั้น มันไ ดรับก ารพิจารณาวา ถาหากเสนใยประสาทที่เชื่อมตอ อันนี้ถูกต ัดไ ป สมองทั้งสองซีกจะยังคงทำหนาที่ของมันตอไปอยางอิสระ ซึ่งอธิบายไดในสวนที่มันจ ะไมกอใหเกิดผลอันใดตอภาระหนาที่และ พฤติกรรมของสัตว ในชวงระหวางทศวรรษที่ 19 6 0 นั้น ไดมกี ารขยายการศึกษา อยางเดียวกันนี้ไปสูคนไขท ี่ไดรับการผาตัดร ะบบประสาท ซึ่งไดทำใหมี ขอมูลที่กวางขวางออกไปเกี่ยวกับห นาที่ของเสนใยประสาท cor pus ca llos um และไดเปนมูลเหตุใหกับน ักวิทยาศาสตร เปนขออาง ยืนยันเกี่ยวกับก ารปรับปรุงทัศนะเกี่ยวกับสมรรถนะที่สัมพันธก ันของ ซีกสมองของมนุษย: ซึ่งสมองทั้งสองซีกน ั้นม ีความเกี่ยวพันก ันใ นเรื่อง เกี่ยวกับห นาที่ทางการรับรูขั้นสูง ซึ่งแตละซีกส มองมคี วามชำนาญพิเศษ ในทางตรงกันขามกัน แตเสริมก ันใหสมบูรณ (co m plem en tar y fas hion ) สมองทั้งสองซีกมีวิธีการทำงานที่ตางกัน (differ en t mod es) และมีความ สลับซับซอนสูงมาก ทั้งนี้เพราะการสัมผัสรับรูที่แปรเปลี่ยนไปนี้ ไดครอบคลุมอ ยาง สำคัญไปถึงการศึกษาในเรื่องทั่วๆ ไป และสำหรับการเรียนรูเกี่ยวกับ การวาดเสน (lea r ning to dr aw ) ดวย โดยเฉพาะในที่นี้จะไดอธิบาย ถึงผลงานวิจัยบางชิ้นอยางสั้นๆ โดยสังเขป ซึ่งมักจะมีการอางอิงเสมอ เกี่ยวกับก ารศึกษาตางๆ ทางดานการแบงแยกสมอง (the “split-br ain” stud y ) ผลงานวิจัยเหลานี้สวนใหญแ ลวกระทำกันที่ Cal tech หรือที่ Califor nia ins titute of Te c h n olo g y โดย Sp er ry และสานุศิษยของเขา อยางเชน Mic ha e l Gaz zan iga , Jer ry Le v y , Colwyn Tr ev arthe n , Rob e r t Nebes , และคนอื่นๆ ในการคนควานี้มีศูนยกลางอยูที่คนกลุมเล็กๆ ที่ตองการ ทราบเรื่องเกี่ยวกับการผาแยกสมอง หรือการศัลยกรรมตัดเอาสวนตอ ของสมองของคนไขอ อก พวกคนไขเหลานั้นหลังจากที่ถูกผ าตัดแ ลว จะ ไรความสามารถ โดยเกิดภาวะผิดปกติข องระบบประสาทกระทันหัน (คลายอาการของคนเปนโรคลมบาหมู) ซึ่งอันนี้เกี่ยวกับส มองสองซีกของ

Silapathorn Award รางวัล ศิลปาธร ประจำป 2551

ความเปนมา สำนักงานศิลปวัฒนธรรมรวมสมัย กระทรวงวัฒนธรรม มี บทบาทในการสงเสริม สนับสนุนและเผยแพรกิจกรรมสรางสรรค งานศิลปวัฒนธรรมรวมสมัยของไทย เพื่อเพิ่มพูนป ญญาและ ประยุกตใชในสังคมมาอยางตอเนื่อง รางวัล “ศิลปาธร” เปน รางวัลท ี่อยูภายใตโครงการสรรหาศิลปนด ีเดนรวมสมัย รางวัล “ศิลปาธร” ซึ่งเปนภารกิจและความรับผิดชอบ ของสำนักงานศิลปวัฒนธรรมรวมสมัย กระทรวงวัฒนธรรม เริ่ม ดำเนินการครั้งแรกในป พ.ศ. 2547 โดยกำหนดวัตถุประสงคเพื่อ การสงเสริม สนับสนุน และเชิดชูเกียรติศิลปนรวมสมัยที่มีความ มุงมั่น มานะสรางสรรคผลงานมาอยางตอเนื่อง ใหสามารถกาว

4

Arts September 2008

ไปในเสนทางอาชีพไ ดอยางมั่นคงและมกี ำลังใจในการสรางสรรคง านอยาง อิสระ เกิดเปนงานศิลปะอันท รงคุณคา เปนประโยชนเชิงส ุนทรียะ กระตุน ใหเกิดจินตนาการนำไปสูปญญา และความรูน านาประการ การคัดสรรศิลปนรวมสมัยดีเดนไดดำเนินมาอยางเขมขน คณะกรรมการผูทรงคุณวุฒิในสาขาตางๆ ไดท ำการคัดสรรศิลปนที่มี คุณสมบัติและมีความเหมาะสมเปนผูที่ไดรับร างวัล “ศิลปาธร” ประจำป พ.ศ. 2551 จำนวนทั้งสิ้น 10 ทาน ใน 6 สาขา จำแนกดังนี้ ศิลปนรวมสมัยดีเดนรางวัล ”ศิลปาธร” ประจำป พ.ศ. 2551 จำนวน 6 สาขา 7 รางวัล ดังนี้ 1. รศ. อารยา ราษฎรจำเริญส ุข สาขาทัศนศิลป 2. นายขจรฤทธิ์ รักษา สาขาวรรณศิลป 3. นายไพวรินทร ขาวงาม สาขาวรรณศิลป 4. รศ.ดร. ณรงคฤ ทธิ์ ธรรมบุตร สาขาดนตรี

BRAIN คนไข. มีการควบคุมดวยการผาตัดแยก co r pus ca llos um เสนใยทเี่ชื่อม ระบบประสาทออก และตัดความสัมพันธของรอยตอของสมองหรือสะพาน เชื่อมออก ดังนั้นจึงเหลือเพียงสมองสวนเดียวเปนเอกเทศจากสวนอื่น การ ผาตัดครั้งนี้เพื่อหวังผลใหอ าการของบรรดาคนไขถูกควบคุมและทำให พวกเขาฟนคืนสติข ึ้นม า ทั้งๆ ที่โดยแกนแทธรรมชาติแ ลว การทำศัลยกรรม ปรากฏการณภายนอกของคนไข กริยาอาการ และความประสานกันตางๆ ของอวัยวะจะมีผลที่สอแสดงใหเห็นนอยมาก และการสังเกตอยางไม เปนทางการเกี่ยวกับพ ฤติกรรมตามปกติ ดูเหมือนวาจะมีการเปลี่ยนแปลง ไปไมมากนัก ตอมาภายหลังพวกกลุม Cal Te c h ไดกระทำการทดลองกับคนไข เหลานีใ้ นชุดการทดสอบที่ละเอียดออนและฉลาดมากขึ้น ซึ่งการทดลอง นี้ไดเปดเผยใหเห็นถึงห นาที่ของสมองทั้งสองซีกที่แยกออกจากกัน การ ทดสอบครั้งนี้ไดกอใหเกิดห ลักฐานใหมๆ ที่นาประหลาดใจ ซึ่งส มองแตละ ขางสัมผัสรูถ ึงความจริงในวิถีทางของตัวมันเองโดยเฉพาะ ในสวนของสมองซีกซายนั้นเปนครึ่งหนึ่งของสมองที่เกี่ยวกับ คำพูด (ve r bal) ซึ่งปกติแลวตลอดเวลาจะครอบงำ (สมองของ)แตละคนสวนใหญ โดยมีผลเทาๆ กับคนไขท ี่ไดรับ การผาตัดส มอง (กลาวคือ สมองซีกซายสวนใหญมอี ิทธิพล ครอบงำสมองซีกขวาตลอดเวลาในคนปกติ หรือแ มแต คนไขที่ถูกผาตัดสมองนั่นเอง) อยางไรก็ตาม ชุดการทดสอบที่เฉลียวฉลาด นี้ กลุม Ca l Te c h ไดทดสอบการแยกสมองซีกขวา ของคนไข และไดพบหลักฐานวา สมองซีกขวาวา นั้นเปนส มองและประสบการณส วนที่ไมเกี่ยวของ กับการพูด มีปฏิกิริยาตอบโตดวยความรูสึก และ มีกระบวนการติดตอสื่อสารโดยตัวของมันเอง ในสมองสองซีกของเรา ซึ่ง co r pus ca llo sum หรือเสนใยของระบบประสาทไมถูกกระทบ กระเทือน จะมีการถายทอดสื่อสารระหวางสมอง ทั้งสองซีกผสมผสานกัน หรือมีการประนีประนอม กันในการสัมผัสรูทั้งสองสวน ดวยเหตุนี้ สัมผัสรับรู ทางผัสสะของเราเกี่ยวกับภ าวะของคนๆ หนึ่งจึงเปน หนวยเดียวกัน นอกเหนือจากการศึกษาถึงการทำงานแยก กันของสมองทั้งสองซีก ซาย-ขวา ในเรื่องที่เกี่ยวกับ ประสบการณภายในที่ถูกส รางขึ้นมาโดยกระบวนการทาง ดานศัลยกรรมที่วาแลว นักวิทยาศาสตรยังไดทำการทดสอบใน หนทางอยางอื่นอีก ซึ่งสมองทั้งสองซีกไดใหขอมูลขาวสารจำนวน มาก จากหลักฐานที่รวบรวมมา ไดแสดงใหเห็นวา วิธีการทำงานสมองซีก ซายนั้นเปนเรื่องที่เกี่ยวกับค ำพูด (ve r bal) และการวิเคราะห (an a ly tic ) ในขณะที่สวนของสมองซีกขวาเปนเรื่องที่ไมเกี่ยวกับคำพูด (no n - ve r bal) และเปนการมองภาพรวมทั้งหมด (glob al) หลักฐานใหมอันนี้ ไดถูกคนพบขึ้นม าโดย Je r ry Le v y ในการศึกษา ของเธอระดับปริญญาเอก ซึ่งแสดงใหเห็นวา วิธีการของกระบวนการใช สมองซกี ข วานน้ั เปนกระบวนการทร่ี วดเร็ว (rapid) ซบั ซอน (complex) เปนไปแบบทั้งหมด (w ho le ) เกี่ยวกับที่วาง (spatial) เกี่ยวกับประสาท รับรู (pe r c e p tua l) กระบวนการนั้นไมเพียงแตแตกตางไปเทานั้น แตในเชิง เปรียบเทียบกับความซับซอนของสมองซีกซายแลว สมองซีกซายเปนเรื่อง เกี่ยวกับก ารใชคำพูดและการวิเคราะห. มากยิ่งไปกวานั้นอีก Le v y ยัง ไดคนพบขอบงชีว้ า วิธีการสมองสองซีกมีแนวโนมในการสอดแทรกการ ทำงานซึ่งก ันและกันด วย ซึ่งมีการคาดเดาในเชิงปฏิบัติ และเธอไดเสนอวา มันอาจจะเปนเรื่องของวิวัฒนาการทางดานเหตุผล ซึ่งพัฒนาใหสมองสอง ซีกข องมนุษยม ีความสมมาตรกัน และมันเปนหนทางที่เก็บรักษาวิธีการที่ แตกตางกันเกี่ยวกับก ระบวนการของสมองสองซีกเอาไวดวย

จากหลักฐานเกี่ยวกับการศึกษาการทำศัลยกรรมสมอง ทัศนะอันนีค้ อยๆ ดำเนินมาถึงเรื่องที่วา สมองทั้งสองซีกไดใ ช วิธีการตางๆ เกี่ยวกับการรับรูในระดับสูง ซึ่งแตกตางกันออกไป และพัวพันไปถึงความคิด เหตุผล การทำหนาท ี่อันสลับซับซอน ของสมอง. กอนหนานใี้ นชวงทศวรรษที่ผานมา นับแตการ ประกาศผลงานวิจัยข ึ้นมาครั้งแ รกในป 19 6 8 โดย Le v y และ Sper ry บรรดานักวิทยาศาสตรตางก็ไดคนพบหลักฐานมากมาย ที่มาสนับสนุนความรูน ี้ ซึ่งไมเพียงแตเฉพาะหลักฐานที่ไดม าจาก คนไขทไี่ ดรับความกระทบกระเทือนทางสมองเทานั้น แตรวมถึง ในคนปกติ ซึ่งส มองไมไดรับความกระทบกระเทือนดวย

5. นางสินีนาฎ เกษประไพ สาขาศิลปะการแสดง 6. นายนนทรีย นิมิบุตร สาขาภาพยนตร 7. ผศ.ดร. สมพิศ ฟูสกุล สาขาออกแบบเชิงสรางสรรค ศิลปนรว มสมัยดเี ดนรางวัล ”ศิลปาธรกติ ติคณ ุ ” ประจำป พ.ศ. 2551 จำนวน 2 สาขา 3 รางวัล ดังนี้ 1. นายสมเถา สุจริตกุล สาขาดนตรี 2. นายไสยาสน เสมาเงิน สาขาออกแบบเชิงสรางสรรค 3. นายสุวรรณ คงขุนเทียน สาขาออกแบบเชิงสรางสรรค

- 1994 Meisterschuelerin, Hochschule Fuer Bildende Kuenste Braunschweig, Germany (Konrad Adenauer Stiftung Scholar).

รศ. อารยา ราษฎรจำเริญสุข ประวัติและผลงานศิลปนศิลปาธร สาขาทัศนศิลป 2551 รศ. อารยา ราษฎรจำเริญสุข คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ประวัติการศึกษา - 1981 B.F.A. in Graphic Art, Silpakorn University, Thailand - 1986 M.F.A in Graphic Art. Silpakorn University, Thailand - 1990 Diplom Fuer Bildende Kuenste, Hochschule Fuer Bildende Kuenste Braunschweig, Germany (DAAD Scholar)

ความจริงซอนของคนไขที่ไดรับการผาตัดสมอง (The Dou b le Rea lityofSplit-brain Patie n ts) จากตัวอยางเล็กนอยของแบบทดสอบที่ไดรับการออกแบบ ขึ้นมาเปนพิเศษ สำหรับใชกับคนไขที่ไดรับการผาตัดสมอง อาจ ชวยแสดงภาพใหเห็นถึงความจริงที่แยกกันในการรับรูโดยสมอง แตละซีก และวิธีการซึ่งเปนกระบวนการพิเศษที่สมองแตละสวน ถูกใชในการทดสอบ. ภาพสองภาพไดเกิดขึ้นมาอยางกระทันหัน ซึ่งเปนชั่วประเดี๋ยวเดียวบนจอภาพ สายตาของคนไขที่ไดรับก าร ผาตัดสมองจองไปยังจุดก ึ่งกลางเพื่อตรวจสอบภาพทั้งสองอยาง ละเอียด และเก็บกักสิ่งท ี่เห็นนี้เอาไว สมองแตละซีกต างรับรูภาพ ที่แตกตางกันออกไป ภาพของชอนอันห นึ่งที่อยูทางดานซายของจอภาพเขาสู สมองดานขวา ภาพของมีดเลมหนึ่งที่อยูด านขวาของจอภาพ เขาสูสมองซีกซายที่เกี่ยวกับคำพูด. เมื่อถามคำถาม คนไขก ็

ใหคำตอบที่แตกตางกันออกไป ถาหากขอใหเอยถึงสิ่งที่ปรากฏขึ้นบ น จอภาพอยางทันทีทันใ ด สมองซีกซายของคนไขจ ะสามารถแสดงออก เปนคำพูดอ ยางมั่นใจไดว าเปน “ม ีด” เมื่อขอใหคนไขห ยิบเอาสิ่งที่อยูหลังมานบังตาดวยมือซาย (ซึ่งควบคุมด วยสมองซีกขาว) และเลือกหยิบส ิ่งที่เห็นบนจอภาพแบบ กระทันหัน คนไขจ ะหยิบเอาชอนคันห นึ่งขึ้นมาจากกองวัตถุ ซึ่งมีทั้งมีด และชอนอยูใ นกองนั้น ถาผ ูที่ทำการทดลองขอใหคนไขพ ิสูจนสิ่งที่เขา ไดถืออ ยูในมือหลังมานบังตา คนไขอาจดูสับสนขึ้นมาทันทีในชั่วขณะ นั้นและกลาววา “มีด” สมองซีกข วาทราบวาคำตอบวาอันนี้ผิด แตทวา ก็ไ มมคี ำพูดใดๆพอที่จะแกไขคำพูดของสมองซีกซายได. ตอจากคำพูด นั้นคนไขจ ะสั่นศีรษะคลายคนใบ (บอกวาไมใ ช) ในชั่วขณะนั้น สมองที่ เปนคำพูดซ ีกซายเกิดส งสัยหรือประหลาดใจออกมาดังๆวา “ทำไมฉันจึง สั่นหัว?” ในการทดลองอีกอันหนึ่ง ที่แสดงใหเห็นวาการทำงานของสมองซีก ขวาทำงานไดด ีกวาสมองซีกซายในเรือ่ งเกีย่ วกับปญ  หาตา งๆ เกีย่ วกับ ทีว่ า ง (space) การทดลองอันนี้เริ่มตนด วยการที่ผูทดลองนำเอา วัตถุท ี่ทำดวยไม ซึ่งมรี ูปรางหลายหลากมาใหกับคนไขช าย แลวใหคนไขท ำการสวมรูปทรงไมลงในชองวางที่เปนรูป เดียวกัน ปรากฏวาความพยายามของเขาดวยมือขวา (ซึ่งสมองซีกซ ายควบคุม) ลมเหลวแลวลมเหลวอีก สมองซีกข วาของเขาพยายามจะใหค วามชวยเหลือ แตม ือขวากลับผ ลักไสมือซายใหออกไปหางๆ และ ในที่สุดค นไขผ ูนั้นก ็ตองวางมือของตนลง เพื่อที่จะ ปลอยใหตัวเขาคลายจากความงุนงง เมื่อถึงที่สุด นักวิทยาศาสตรท ี่ทำการทดลองไดแนะนำใหคนไข ใชท ั้งสองมือ ปรากฏวามือซายที่มคี วามเขาใจใน เรื่องของชองวางอากาศอยางปราดเปรื่อง (spa t ially “smart” left han d ) ไดผ ลักไสมือขวาที่บอด ใบใ นเรื่องชองวางอากาศนี้ออกไปหางๆ จากการ เขามาสอดแทรกการทำงาน จากผลของการคนพบที่พิเศษกวาปกติอ ันนี้ ปจจุบันทำใหเราทราบวา แมวาความรูสึกตามปกติ ของเรานั้นจ ะบอกวาเราเปนคนๆ หนึ่ง มีการดำรงชีวิต อยูล ำพัง แตสมองของเรากลับม สี อง (do u b le) แตละ ซีกของสมองมหี นทางในการรับรูของตัวมันเอง สัมผัสรู ดวยวิถีทางของมันเองกับความจริงภายนอก ในวิธีการพูด พวกเราแตละคนมจี ิตใ จคูหนึ่ง มจี ิตสำนึกคูหนึ่ง มีการไกลเกลี่ย ประนีประนอมและประสานรวมตัวก ันโดยเสนใยประสาทที่เชื่อมตอกัน และกันระหวางสมองทั้งสองซีก พวกเราไดเรียนรูวา สมองทั้งสองซีกนั้นสามารถที่จะทำงานรวม กันในหนทางตางๆ มากมาย บางครั้งมันกป็ ฏิบัติงานรวมกันในแตละครั้ง เพื่อสนับสนุนซึ่งกันและกันดวยความสามารถพิเศษ และบางครั้งมันก ็ ปลอยใหแตละสวนของซีกส มองรับหนากับภ าระหนาที่ ซึ่งเหมาะสมกับ มันโ ดยเฉพาะไปตามมรรควิธีของตัวมัน. ในบางครั้งบางคราวสมอง ทั้งสองซีกส ามารถทำงานไดอ ยางโดดเดี่ยว ดวยการเปด-ปด (on -off) คือ ในขณะที่สมองขางหนึ่งทำงาน (เปด-on ) สมองอีกขางหนึ่งดูคลายๆ วาจะปด (ปด-off) และมันด ูเหมือนวาสมองทั้งสองซีกบางทีขัดแ ยงก ัน และกัน อยางเชน สมองซีกหนึ่งพยายามจะกระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ในขณะ ที่สมองอีกซีกหนึ่งรูวามันสามารถจะทำไดดีกวา ยิ่งไปกวานั้น บางทีดู เหมือนกับวา แตละซีกส มองมีวิธีการเก็บรักษาความรูจากสมองอีกซ ีก หนึ่ง (โดยที่สมองอีกซีกห นึ่งไมรูเรื่องนั้นเลย)

อานตอหนา 10

ตำแหนงและหนาที่ปจจุบัน - รองศาสตราจารยป ระจำคณะวิจิตรศิลป สาขาวิชาภาพพิมพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม - นักเขียนคอลัมน จุดประกายทัศนศิลป กรุงเทพธุรกิจ, คอลัมน คิด ฝนอยูใตฟา เหนือดิน นิตยสารดิฉัน , บทความศิลปะ นิทรรศการศิลปะนานาชาติ มติช นสุดสัปดาห รูปแบบการสรางสรรคผลงาน ภาพพิมพ ประติมากรรม สื่อผสม วีดีโอ ภาพถาย ศิลปะจัดวาง ประวัติการทำงาน เคยเปนอาจารยส อนศิลปะภาพพิมพว ิทยาลัยชางศิลป กรุงเทพฯ ปจจุบันสอนศิลปะที่คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ใน บทบาทประธานบริหารหลักสูตรบัณฑิตศึกษา สาขาทัศนศิลป

สื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ (Media Arts and Design) เชิญทานผูที่สนใจเขาฝกอบรมหลักสูตรการผลิตสื่อระยะสั้น (สนใจการฝกอบรม อานตอหนา 12)

Arts September 2008

5

Le paradis des Fleurs The pa

5 กันยายน ที่ผานมา ศ.ดร.พงษศักดิ์ อังกสิทธิ์ อธิการบดี มหาวิทยาลัยเชียงใหม และ รศ.น.พ.นิเวศน นันทจิต คณบดีคณะ แพทยศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม รวมทั้งแขกผมู ีเกียรติจำนวน มาก ไดใหเกียรติมาเปดงาน Le paradis des Fleurs (The paradise of flowers) ครั้งท ี่ 7 ของคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ณ บริเวณลานกิจกรรมชั้น G ศูนยการคาเซ็นทรัลแ อรพอรต พลาซา เชียงใหม นิทรรศการ “สรวงสวรรคแหงบุปผชาติ” นีเ้ปนความรวมมือ ของ 4 กระบวนวิชาทเี่ปดทำการสอนในคณะวิจิตรศิลป ประกอบดวย วิชาประดิษฐดอกไม ใบไม ผลไมไทย, วิชาการออกแบบนิทรรศการ และการแสดงสินคา, วิชาเครื่องแตงกายและการแตงหนาละคร, และ วิชาการออกแบบเครื่องประดับ ในการนำผลงานนักศึกษาปจจุบัน และศิษยเกา เสนอตอสาธารณชนในระหวางวันที่ 5-7 กันยายน 2551

ในกิจกรรมดังกลาว ผศ.สุนันทา รัตนาวะดี รองคณบดีฝ าย วิชาการ คณะวิจิตรศิลป ในฐานะผูสอนบางกระบวนวิชาขางตน ใน ฐานะประธานการจัดงาน และ organizer ไดเปนแมงานนิทรรศการ และจัดใหมีการแสดงดนตรีจากวง Trio Contemporary Band, การ เดินแฟชั่นโชวของศิษยเกา คณะวิจิตรศิลป ภายใตชื่อ “Societea Story” โดยคุณสุกฤษฏิ์ แกวคำ และจาก Brand “Nopparat Charapok” โดยคุณนพรัตน ชราพก มนี างแบบจำนวน มากเขารวม พรอมกันนั้นไดมีการแสดงชุด “สุนทราพาเพลิน” และ การแสดง “โปรโมทลูกทุงวิจิตรศิลป” ซึ่งเรียกรองความสนใจจาก สื่อมวลชน และสรางความพึงพอใจกับประชาชนเปนจำนวนมาก รายงานยอหนาขางตน เกิดขึ้นไดและประสบความสำเร็จ เพราะ กระบวนการเชิงระบบในการทำโครงการ (pre-project, project, และ post-project) กลาวคือ นับจากการเตรียมงาม

ประสานความรวมมือ หาการสนับสนุนจากองคกรและสถาบันตางๆ, การแกปญหาเฉพาะหนาใ นระหวางแสดงงาน การจัดแสดงนิทรรศการ การบำรุงรักษา, ตลอดจนหลังเลิกงาน มีการประเมินผล รับฟงขอ เสนอแนะ และการเก็บกวาดเปนอันสิ้นสุด นอกจากนี้กระบวนการวิภาษวิธีทางศิลปะ (Art & dialectics) (Thesis, Anti-thesis, และ Synthesis) ก็ถ ูกน ำมาใชเพื่อนำเสนอความ แตกตางไปจากนิทรรศการคราวกอนๆ กลาวคือ กระบวนการดังกลาว เปนยุทธวิธหี นีความซ้ำซากจำเจ ดวยการนำนิทรรศการในปที่ผานมา เปนตัวตั้ง, คิดห าหนทางที่แตกตาง, และการสังเคราะหเกากับใ หมเขา ดวยกัน อันถือเปนก ระบวนการสามขั้นตอนของการพัฒนารูปแบบผล งานศิลปะทุกชนิด ดอกไม ใบไม ผลไม เปนสุดยอดของการผุดก ำเนิดจากพันธุพืช ตามธรรมชาติ มนุษยร ูจักค ัดสรรสิ่งสูงสุดเหลานี้มาใชกับก ิจกรรมทาง

หองสมุดคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม

หองสมุดสมัยใหมดานศิลปะและวัฒนธรรม พรพิศ เดชาวัฒน

6

Arts September 2008

จากเจตนารมณของคณะวิจิตรศิลปในดานการเรียนการสอน คณะวิจิตรศิลปใหความสำคัญกับผูเรียนเปนสำคัญ โดยมุงเนนให นักศึกษาสามารถนำความรูท ี่ไดรับไปปฏิบัติไดจริง เกิดสัมฤทธิผล ในทางสรางสรรค โดยมีปจจัยสนับสนุนการเรียนการสอนใหเปนไปอยาง มีประสิทธิภาพ อาทิเชน อุปกรณสื่อการสอน หองสมุด หองจัดแสดง นิทรรศการ หองสมุดค ณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม สังกัดฝาย หองสมุดแ ละสารนิเทศสาขาสังคมศาสตรและมนุษยศาสตร สำนัก หอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม และเปนหนวยหนึ่งในงานบริการการ ศึกษา คณะวิจิตรศิลป ภารกิจห ลักของหองสมุดค ณะวิจิตรศิลปส รุป ดังนี้ 1. เปนแหลงรวบรวมและอนุรักษสารสนเทศสาขาวิจิตรศิลปและ สาขาเกี่ยวเนื่องในทุกรูปแบบ ไดแก สื่อสิ่งพิมพ สื่อโสตทัศนวัสดุ สื่อ มัลติมีเดีย และสื่ออิเล็กทรอนิกส 2. สนับสนุนพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอน การวิจัยของคณะ วิจิตรศิลป ดวยการใหบริการสารสนเทศอยางสอดคลองกับสาขาวิชาที่ ดำเนินการเรียนการสอนปจจุบัน 3. พัฒนาและขยายงานระบบหองสมุดอัตโนมัติดวยการนำ เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารที่ทันสมัยมาใชในหองสมุดค ณะ วิจิตรศิลปอยางครบวงจร งานบริการของหองสมุดคณะวิจิตรศิลป หองสมุดค ณะวิจิตรศิลปจัดใหมีบริการเพื่อสนับสนุนการเรียน การสอน การวิจัยและการศึกษาคนควาดวยตนเอง โดยนำเทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสารที่ทันสมัยเขามาชวยดำเนินการและจัดการ งานบริการหองสมุด 1. ทรัพยากรสารนิเทศสาขาวิจิตรศิลปที่ใหบริการ 1.1 หนังสือป ระกอบการเรียนการสอน การศึกษาคนควา วิจัย และสาขาเกี่ยวเนื่อง จำนวน 19,984 เลม ภาษาไทย จำนวน 14,352 เลม และภาษาตางประเทศ จำนวน 5,632 เลม 1.2 วารสารศิลปะและสาขาเกี่ยวเนื่อง ภาษาไทย จำนวน 90

รายการบอกรับเปนสมาชิก 23 รายการภาษาตางประเทศ จำนวน 33 รายการ บอกรับเปนสมาชิก 27 รายการ 1.3 โสตทัศนวัสดุแ ละสื่ออิเล็กทรอนิกส จำนวน 1,327 รายการ ไดแก คอมแพคดิกสส ารคดี ภาพยนตรท ไี่ ดรับรางวัลและภาพยนตรศ ิลปะ ตลอดถึงเพลงคลาสสิค และเพลงทั่วไป รวมทั้งการแสดงดนตรี 2. บริการสืบคนขอมูลอิเล็กทรอนิกส ไดแก บริการคนร ายชื่อสิ่งพิมพ ของสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม(Online Public AccessCatalog หรือ OPAC) บริการฐานขอมูลออนไลน บริการหนังสืออิเล็กทรอนิกส (e-Books) บริการวิทยานิพนธอ ิเล็กทรอนิกส (e-Theses) บริการวิจัย อิเล็กทรอนิกส (e-Research) บริการขอมูลเอกสารหายากอิเล็กทรอนิกส (e-Rare Books) ขอมูลอ ิเล็กทรอนิกสสาขาวิจิตรศิลป ซึ่งไดรับการ สนับสนุนงบประมาณโดยสำนักห อสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม สำนักงาน คณะกรรมการอุดมศึกษา (สกอ.) และคณะวิจิตรศิลป ไดแก - วารสารอิเล็กทรอนิกสสาขาวิจิตรศิลป ฉบับเต็ม 238 รายชื่อ สืบคนจากฐานขอมูลe-Journal ฐานขอมูล A-Z หมายรวมถึง วารสารชื่อ Museum Management and Curatorship ซึ่งค ณะวิจิตรศิลปส นับสนุน งบประมาณป 2548และ2549 เปนว ารสารดานการจัดการศิลปะและ พิพิธภัณฑ เหมาะสำหรับน ักว ิชาการดานศิลปะ ภัณฑารักษม ขี อมูลตั้งแต ป ค.ศ. 1982 – 2006 ปจจุบันส ืบคนจาก ฐานขอมูล Taylor & Francise - วิทยานิพนธและวิจัยอิเล็กทรอนิกสสาขาวิจิตรศิลป ทั้งภาษาไทย และตางประเทศฉบับเต็ม สืบคนจ ากฐานขอมูล e-Books (Dissertation Fulltext 136 รายการ) (CMULOPAC 25 รายการ) และสืบคนจากเว็บไซต สำนักหอสมุดฐ านขอมูล e-Research และฐานขอมูล Digital Collection เปนตน - หนังสืออิเล็กทรอนิกสสาขาวิจิตรศิลป นำเสนอในรูปแบบหนังสือ อิเล็กทรอนิกสฉบับเต็ม เชน หัวขอ Fineart 43 รายการ Ceramics 842 รายการ Computer art 4 รายการ เปนตน สืบคนจ ากฐานขอมูลe-Books http://www.netlibrary.com/ 3.บริการสารนิเทศสาขาวิจิตรศิลป - บริการสูจิบัตรนิทรรศการ เปนการรวบรวมผลงานของศิลปนที่รวม แสดงงานศิลปะแขนงตางๆ จำนวน 1,359 รายการ จัดแ บงเปน 3 ประเภท

ArtNews

radise of flowers

วีระพันธ จันท รหอม

ศาสนามานับแตอดีต, ในทางวิทยาศาสตรสิ่งเหลานีไ้ ดถูกศึกษาอยาง เปนภววิสัย ลึกลงไปในระดับเซลล, สวนในทางเศรษฐกิจ ถือเปนส ินคา ในการทำรายไดอยางเปนกอบเปนกำ, ทางวรรณกรรมสิ่งเหลานีไ้ ดรับ การเปรียบเปรยเทากับอ ิตถีเพศและอารมณความรูสึก, สวนในทาง ทัศนศิลป ดอกไมไดรับการนำเสนอในแงค วามงามหรือสุนทรียภาพและ บางครั้งถูกมองในแงข องอีโรติก (เทพอีรอส - เทพแหงความรักในแบบ หนุมสาว) The Paradise of Flowers (สรวงสวรรคแ หงบุปผชาติ)นี้ ไดตัดเอา มิตทิ ี่แฝงฝงอยูใ นศาสตรตางๆ แหงศรัทธาและสมองซีกซายที่เกี่ยวของ กับเหตุผลลงไปสิ้น เหลือเพียงการชูชอเดนตระหงานอวดความงามในตัว ของดอกไม ใบไม และผลไมเอง ภายใตการจัดการของฝมือมนุษยเพื่อให อารมณความรูสึก จินตนาการ และความฝนไดสัมผัส

สูจิบัตรนิทรรศการภายในประเทศไทย สูจิบัตรนิทรรศการตางประเทศ และ สูจิบัตรนิทรรศการอาจารย นักศึกษาคณะวิจิตรศิลป - บริการแฟมขอมูลศิลปน - ศิลปะ เปนบริการที่หองสมุดจัดทำขึ้น ในรูปแฟมขอมูล จำนวน 2,582 หัวเรื่อง โดยรวบรวมบทความ ภาพผลงาน ประวัติของศิลปน ชางพื้นบานทั้งชาวไทยและชาวตางประเทศทุกสาขา วิชาชีพศ ิลปะ ตลอดถึงขอมูลศิลปะและวัฒนธรรมจากวารสาร หนังสือพ ิมพ และสูจิบัตรนิทรรศการ เพื่อประโยชนในการศึกษาคนควาเพิ่มเติมดานศิลป วัฒนธรรม - บริการ mini TCDC เปนความรวมมือด านวิชาการสาขาออกแบบ ตามโครงการสรางโอกาสเขาถึงบริการ TCDC สูภ ูมิภาค (mini TCDC) หองสมุดค ณะวิจิตรศิลปไ ดรับมอบภารกิจในการดำเนินงาน โดยจัด พิธีเปดในวันที่ 11 กรกฎาคม 2550 เริ่มเปดใหบริการอยางเปนทางการ ตั้งแตวันที่ 12 กรกฎาคม 2550 เปนตนไป ซึ่ง TCDC จะดำเนินการจัดสง ทรัพยากรสารสนเทศสาขาออกแบบและหมุนเวียนตามระยะเวลาการเปด สอนของสถาบันการศึกษา ไดแก หนังสือจำนวน 200 เลม วัสดุต ัวอยาง พรอมทั้งฐ านขอมูลดานการออกแบบ ความรวมมือระหวางหองสมุด สถาบัน และหนวยงาน 1. ดำเนินการตามโครงการ”เครือขายหองสมุดศิลปะในประเทศไทย” ในลักษณะความรวมมือในการใชท รัพยากรสารนิเทศดานศิลปะรวมกัน เชน การเขาใชบริการในหองสมุดเครือขาย การสำเนาเอกสาร เปนตน ตลอด ถึงก ารจัดทำฐานขอมูลอิเล็กทรอนิกสดานศิลปะ โดยมเีครือขายหองสมุด สถาบันอ ุดมศึกษาของรัฐที่รวมกอตั้ง จำนวน 9 แหง โดย หอสมุดสาขา วังทาพระ มหาวิทยาลัยศิลปากร เปนแ มขายในการดำเนินงาน 2. ดำเนินการพัฒนาทรัพยากรสารนิเทศดวยการไดรับอภินันทนาการ ขอรับบริจาค และแลกเปลี่ยนเอกสารทั้งในประเทศและตางประเทศ โดย ความรวมมือกับหนวยงาน สถาบัน องคกรภาครัฐและเอกชน ตลอดถึง บุคคลที่เห็นความสำคัญตอการพัฒนาใหหองสมุดค ณะวิจิตรศิลปเปน แหลงในการสะสมทรัพยากรสารนิเทศสาขาวิจิตรศิลป 3. บริการวิชาการแกช ุมชน คณะวิจิตรศิลป โดยหองสมุดด ำเนินการ บริจาคสูจิบัตรศิลปกรรมแกห องสมุดของหนวยงานและสถาบันการศึกษา ทุกระดับ โดยเฉพาะสถาบันการศึกษาดานศิลปะ

NEW MEDIA ภาษาของสื่อใหม สู สื่อศิลปะและการออกแบบ ประเทศไทย (The Language of New Media to Media Arts and Design Thailand)

ภาษาของสื่อใหม (The Language of New Media) สื่อใหม(New Media) ..คืออ ะไร? การไดมาซึ่งคำตอบของคำ ถามนี้ เปนเรื่องไมงายนัก กลาวคือ จากการรวบรวมหัวขอการสนทนา ทางวิชาการ มีค ำถามเกิดขึ้นตามมา เชน Internet, Web sites, computer multimedia, computer games, CD-ROMs, DVD และ virtual reality ทั้งหมดนี้ใชคำที่เรียกวา “สื่อใหม” หรือไม? แลวรายการโทรทัศนบางรายการที่ผลิตดวยคอมพิวเตอร รวมถึง ภาพยนตรท ี่ผลิตจาก 3-D Animation รวมเรียกวา สื่อใหม หรือไม? อีกทั้ง Image(ภาพ) และ text(ตัวอักษร) ทีถ่ ูกผลิตในระบบ คอมพิวเตอรและพิมพบนกระดาษ ใชสื่อใหมหรือไม? ในความเขาใจที่เปนที่นิยมของคนทั่วไป “สื่อใ หม” มักไ ดรับก าร เขาใจวา คือ อะไรก็ตามที่ถูกเผยแพรและแสดงออกดวยคอมพิวเตอร มากกวาจ ะพิจารณาถึงดานการผลิต ยกตัวอยางเชน ขอความที่ถูก เผยแพรบนคอมพิวเตอร (Web sites และ electronic books) จะถูก พิจารณาวาเปนสื่อใหม แตถาขาวสารถูกเผยแพรบนกระดาษนั้นไม เรียกวาเปนสื่อใหม เชนเดียวกับ ภาพถายถาถูกบรรจุลงบน CD-ROM และตองการคอมพิวเตอรส ำหรับเปดดู จะไดรับก าร พิจารณาใหเปนสื่อใหม ในลักษณะเดียวกันถาภาพถายถูกพ ิมพบน หนังสือก็จะไมเรียกวาส ื่อใหม เรายอมรับคำจำกัดความที่กลาวมาหรือไม ถาเราตองการเขา ใจถึงผลกระทบของคอมพิวเตอรต อวัฒนธรรมโดยรวม ในที่นผี้ ูเขียน คิดวา จากที่กลาวมายังมีลักษณะบางประการที่เปนขอจำกัดม ากจน เกินไป ในยุคโมเดริ์น (Modern) ผลจาการปฏิวัติสื่อน ั้นมีผลกระทบตอ การพัฒนาของสังคมและวัฒนธรรม ไมวาว ิวัฒนาการของขอความ ที่ถูกพิมพในชวงคริสตศตวรรษที่ 14 และ วิวัฒนาการภาพถายใน ชวงคริสตศตวรรษที่ 19 ปจจุบันน ี้เราอยูชวงกลางของ การปฏิวัติ สื่อใหม เปนชวงที่มีการเปลี่ยนผานทางวัฒนธรรมไปยังรูปแบบสื่อ คอมพิวเตอร (computer-mediated) เกี่ยวกับก ารผลิต การเผยแพร และการสื่อสาร การปฏิวัตใิ หมครั้งนี้เปนขอถกเถียงมากกวาขอสรุป ดังที่ปรากฏในยุคที่ผานๆ มา และเรากำลังเริ่มกาวเขาสูผลกระทบ ของมัน ในยุคการปฏิวัตสิ ื่อสิ่งพิมพ ผลกระทบที่มีตอสังคมเปนแค บางสวนของวัฒนธรรมการสื่อสาร การแพรกระจายของสื่อ คลายๆ กันกับยุคของภาพถาย (photography) ซึ่งไ ดสงผลกระทบตอ ผูคนและวัฒนธรรมการสื่อสารไมมากนัก แตสำหรับการปฏิวัติสื่อ คอมพิวเตอร นับวาแ ตกตางไปเลยทีเดียว กลาวคือมันม ีผลกระทบ ตอทุกๆ สวนของการสื่อสาร รวมไปถึงก ารแปลงขอมูลเปนดิจิตอล (acquisition), การจัดการควบคุม (manipulation), การจัดเก็บ (storage), และการกระจาย-เผยแพร (distribution) การเปลี่ยนแปลง นี้มีผลกระทบตอสื่อทุกชนิด ไมวาจะเปนขอความ (text) รูปภาพ (images) ภาพเคลื่อนไหว (moving images) เสียง (sound) และ การสรางสื่อรูปแบบพิเศษอื่นๆ ผลจากการปฏิวัติสื่อค อมพิวเตอร ทำใหสังคมกาวเขาสู “สังคม แหงยุคขอมูลขาวสาร (Information society)” ในสภาวะแนวโนม การพัฒนาทางเทคโนโลยีอยางตอเนื่องทำใหระบบโครงสรางโดย รวมของการกาวไปสูสังคมสื่อดิจิตอล ภาพโดยรวมของสังคมโลกมี การพัฒนาไปในทางที่ดีขึ้น ประชากรมคี ุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นโ ดยเฉพาะ สังคมโลกที่เปนผูนำทางเทคโนโลยี แตสำหรับส ังคมที่ตองติดตาม และเดินตามความกาวหนาของเทคโนโลยีที่พัฒนาอยางไมหยุดยั้งน ั้น กลายเปนการทำลายวิถีชีวิตดั่งเดิมและสรางความเสียเปรียบอยาง ไมหยุดยั้ง ปรากฏการณดังกลาวเห็นไดชัดในสังคมไทย ประเทศ

ไทยหลังจากที่ไดรับผ ลกระทบจากการปฏิวัติคอมพิวเตอรดังกลาว มาเปนเวลาอันยาวนาน เพื่อใหสังคมไทยไดร ูเทาทันตอสถานการณ สรางความสมดุลใหเกิดขึ้น ใหส ามารถใชประโยชนจากกระแสโลก ที่กำลังเปลี่ยนไปในสังคม จึงไดตั้งกระทรวงเทคโนโลยีส ารสนเทศ และการสื่อสาร (ICT) ขึ้น และหนวยงานที่เกี่ยวของ พรอมจะใหการ สนับสนุนยกระดับอ ุตสาหกรรมการผลิตสื่อในประเทศไทย เชน สำนักงานสงเสริมอุตสาหกรรมซอฟตแวรแ หงชาติ (SIPA) สื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ (Media Arts and Design) จากความกาวหนาของเทคโนโลยีใ นสังคมยุคหลังสมัยใหม (Post modern) ยุคแ หงเทคโนโลยีและขอมูลขาวสาร (Information and Technology) ในสภาวะแนวโนมการพัฒนาทางเทคโนโลยีอยาง ตอเนื่องดังที่กลาวมานั้น สังคมไทยเราจำเปนบุคลากรที่สามารถ รูเทาทันปรากฏการณป ฏิวัตสิ ื่อรวมสมัยนีท้ ี่สามารถวิเคราะห วิจารณ และสามารถผลิตส ื่อที่ตอบสนองตออ ุตสาหกรรมสื่อไดอ ยางมี มาตรฐาน และมปี ระสิทธิภาพสูงสุด สังคมไทยเราตองการบุคลากร ที่จะชวยยกระดับค วามรูดานสื่อตอส ังคม ซึ่งเปนภารกิจสำคัญข อง สถาบันการศึกษาที่จะตองผลิตบุคลากรดังกลาวเพื่อตอบสนองตอ สังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม จึงร ิเริ่มเปดหลักสูตรการเรียนการ สอนในสาขาวิชา สื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ (Media Arts and Design) ขึ้นเมื่อป พ.ศ. 2546 เปนแ หงแรกของประเทศไทย โดย ความรวมมือจาก คณะวิจิตรศิลป คณะการสื่อสารมวลชน คณะ วิศวกรรมศาสตร และวิทยาลัยศิลปะ สื่อและเทคโนโลยี ดำเนิน บริหารจัดการโดย บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม ในชวง ปแรกไดเปดหลักสูตรในระดับประกาศนียบ ัตรบัณฑิต (ป.บัณฑิต) และปรับหลักสูตรเปนระดับม หาบัณฑิต (ป.โท) โดยมีปณิธาน มุงมั่น เพื่อสรางบุคลากรดานสื่อ ที่มีความรอบรูปรากฏการณของสื่อ รวมสมัยผ านการศึกษาทฤษฏีสื่อ (Media study) การวิจัย วิจารณ ปรากฏการณส ื่อ สามารถนำเสนอแนวคิดผานการทดลองสรางสรรค ผลงานสื่อในรูปแบบตางๆ รวมสมัย (Media Arts) และสามารถผลิต สื่อตอบสนองตออุตสาหกรรมการผลิตสื่อไดอยางมมี าตรฐาน มี ทักษะ มีสุทร ียศ าสตร และชั้นเชิงของการวิเคราะห (Media Design) รายวิชาที่เปดสอนอยางเชน Concept of Media Design, Seminar in Media Culture, Graphic Design, 3 D Animation, Computer Aided Architectural Presentation, Audio & Visual Media, Interactive Media and Network, Sound Design, Web Design, Web Database Design, Information Design, Media Design Project, Multimedia Project Media Arts and Design เนนก ารเรียนการสอนในระบบ lab วิจัยเพื่อเนนใหผูเรียนไดองคความรูม ีทิศทางที่ชัดเจน จากการเปด สอนของหลักสูตรที่ผานมาจนถึงป จจุบัน Media Arts and Design มีนักศึกษาที่จบการศึกษาในระดับป ระกาศนียบ ัตรบัณฑิตจำนวน 14 คน จบการศึกษาในระดับป ริญญาโทจำนวน 70 คน และกำลัง ศึกษาอยูในระดับปริญญาโท 121 คน นอกจากนั้น Media Arts and Design ยังร ับน ักศึกษาจบปริญญาตรีท ุกสาขาวิชา เขาศึกษาตอ ทุกปอ ยางตอเนื่อง (ประกาศรับในเดือน ธันวาคม ของทุกป) เพื่อ สรางบุคลากรที่มีความรูด านวิชาการสื่อ สามารถสรางสรรคผลงาน สื่อศิลปะ ออกแบบสื่อ และสรางผลงานวิจัยดานสื่อศิลปะและการ ออกแบบ Media Arts and Design ตั้งอ ยูที่ ชั้น 2 อาคารหอนิทรรศการ ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม เลขที่ 239 ถ. นิมมานเหมนิ ท ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม 50200 โทร 053-944846 www.mediaartsdesign.org Email: info@mediaartsdesign.org

Arts September 2008

7

Art Museum

ตอจากหนา 3 ของศิลปะจากหลากวัฒนธรรม ทั้งนี้โดยมียุโรปเปนจุดเริ่มตนของ เวลา เชิงพัฒนาการ และจุดศูนยกลางของความสำคัญทางศิลปะที่ เห็นไดอยางชัดเจน การเกิดขึ้นข องหอศิลป (Ar t Mu s e u m ) ในโลกตะวันตกนั้น ถูกพัฒนาควบคูพรอมไปกับวิชาการ หลักปรัชญาตางๆ ในศาสตร ศิลปะซึ่งมีการแบงแ ยกตัดขาดอาณาเขตของการศึกษาภายใน ศาสตรเองเปนชวงๆ และตัดขาดความสัมพันธกับศาสตรอื่นๆ นอกเหนือตวั มนั เอง และมลี กั ษณะเปนพืน้ ทป่ี ด (Close Space) มากยิ่งขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งพื้นที่ปดที่เกิดขึ้นนี้ ในภายหลังถูกเขาใจใน ฐานะ “โลกศิลปะ” (Ar t Wor ld) ซึ่งเปนโ ลกที่อนุญาตใหเกิดการ สื่อสารกันเฉพาะกลุมของคนในโลกเดียวกัน คนอื่นไมเกี่ยว เหตุการณหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งทำใหสังคมโลกตาง ทบทวนโครงงานตางๆ รวมถึงความคิดความเชื่อที่เปนมรดกจาก ยุคสวาง (Age of Enlig hten m en t) แนวคิดเรื่องพิพิธภัณฑ (Mus eum ) และหอศิลป (Ar t Mu s eu m ) เริ่มมีการปรับตัวและถูก ทาทาย มีการเกิดขึ้นของพิพิธภัณฑท างเลือกมากขึ้นซึ่งมิใชเปน เพียงเศษเหลือของการเก็บสะสมอารยธรรมตะวันตกเทานั้น หาก เปนพิพิธภัณฑช ุมชนหรือวัฒนธรรมเฉพาะถิ่น พิพิธภัณฑส งคราม รวมถึงพ ิพิธภัณฑใ นรูปแบบใหม เชน พิพิธภัณฑท างวิทยาศาสตร เทคโนโลยีแ ละยานยนต หรือพ ิพิธภัณฑท ี่เกิดขึ้นเพื่อแสดงความ สำเร็จของธุรกิจอุตสาหกรรมโดยเอกชนเอง ในสวนของหอศิลป (Art Mu s eum ) มีศิลปนจ ำนวนมากขึ้น เรื่อยๆ เริ่มตั้งคำถามเชิงวิจารณการใชพื้นท ี่ในหอศิลปในฐานะ “พน้ื ทป่ี ด ” ซง่ึ ใน “พน้ื ทป่ี ด ” นม้ี คี นบางกลุม ถกู อนุญาตใหอยูภ ายใน และมีคนจำนวนมากถูกกีดกันออกไป ศิลปนจ ำนวนดังกลาวจึง มองหาพื้นที่ทางเลือกนอกหอศิลป ในการนำเสนอผลงาน ซึ่ง นอกจากจะไมถูกลอมกรอบดวยลักษณะอันจำกัดของพื้นท ี่เองแลว ยังมีอิสระที่มากขึ้นจากการกดทับของวิถีประวัติศาสตรเชิงทฤษฎี และคำอธิบายเชิงปรัชญาของศาสตรศิลปะอีกดวย มีปญญาชนจำนวนมาก ผลิตงานเขียนเชิงวิจารณสิ่งท ี่ เกิดขึ้นในโลกศิลปะ รวมถึงสถานการณของพิพิธภัณฑแ ละหอศิลป

And r e Ma lrau x (1 9 0 1 – 19 76 ) นำเสนอแนวคิดหอศิลปปราศจาก กำแพง (M us eu m withou t wall) หรืออ ภิมหาหอศิลป (Su p er Muse u m) ในป 19 4 7 ประเด็นสำคัญที่ Ma lrau x ตองการใหเกิด การอภิปรายสาธารณะคือการทำหนาทขี่ องหอศิลปในฐานะพื้นที่ ปด ซึ่งบ ีบอัดจินตนาการ แรงบันดาลใจ และลักษณะการทำงาน ความเขาใจในศิลปะของปจเจกชนมากขึ้นเรื่อยๆ บัญญัติ (Dis ciplin e ) ในศิลปะทำใหเกิดการลอมกรอบ มใิ ชเพียงตอการ ศึกษาศิลปะเทานั้น หากครอบคลุมถึงการมองหาศิลปะที่บางครั้ง ปะปนอยูกับช ีวิตโดยทั่วไป ซึ่งด วยบัญญัติทแี่ ข็งในพื้นที่ปด ปจเจกชนมิอาจมองเห็นมันไ ด Malra u x เชื่อวาประวัตศิ าสตรใด ๆ ก็ตาม รวมถึงประวัตศิ าสตรศิลปด วยเปนที่รวมของสวนแยกยอย เปนอิสระตอกัน ขึ้นอยูกับเสรีภาพในการปะติดปะตอชิ้นสวนของ เนื้อหาตางๆ เพื่อสรางโครงเรื่องของคำบรรยาย (Nar rative Stru c tur e) ในจินตนาการของปจเจกแตละคน ซึ่งอ าจพบเนื้อหา ของเรื่องเลาที่แตกตางกัน ในที่สุดสิ่งนจี้ ะทำใหความคิดส รางสรรค ถูกลอมกรอบนอยลง โดยในลำดับแ รกจะไมเกิดขึ้นเลย หากการ หนีจากการลอมกรอบเชิงบัญญัติ (Dis cip lina r y Con fine m ent) ไมถูกพูดถึง แนวคิด Mu s e u m witho u t wall ของ Malr au x ถูก พัฒนาภายหลังในรปู แบบของหอศิลปเสมือนจริง (Virtual Museum) ในโลก Cyber และใหแรงบันดาลใจกับภัณฑรักษรุนใ หมๆ ในการ จัดการกิจกรรมศิลปะรวมสมัยด วยแนวคิดที่นาสนใจในเวลาตอมา หากลองพจิ ารณาประวัตศิ าสตรความคิด (History of Ideas) ของ การเกิดขึ้นของพิพิธภัณฑ (Mu s eu m ) และหอศิลป (Ar t Mus eu m ) จะเห็นไดวาล ักษณะความขัดแยงภายใน (P ar adox ) ของแนวคิด Museu m เกิดขึ้นตั้งแตเริ่มแรก ความเปนสวนรวม องครวม (Wh o le n es s) และความเปนสวนยอยแยกประเภท (Fr a g m e n tation ) เปนคนละดานของเหรียญที่อยูรวมกันโดย หาทางบรรจบกันไ มได อยางไรก็ตาม ไมวาดานใดของเหรียญจะมี ชัยเหนือดานที่เหลือ สิ่งทพี่ บไดเปนปรัชญาพื้นฐานในกระบวนทัศน พิพิธภัณฑแ ตไหนแตไร คือ พื้นที่ของสิ่งของ เหตุการณ ฯลฯ จาก หลากที่ หลากเวลา หลากบริบท มาอยูรวมๆ กันคงจะไมเปนการ

สรุปสงเดชจนเกินไปวา ความหลากหลาย (Diversity) คือ เนื้อหา ที่สำคัญของพิพิธภัณฑ และความหลากหลายนี้เองที่เปนพลัง สำคัญที่ทำใหเกิดก ารเรียนรูรวมกันผานกิจกรรมที่แตกตางในหลาย ลักษณะ มใิ ชเพียงกิจกรรมที่เกี่ยวของกับศ ิลปะแบบแข็งๆ เพียง อยางเดียว หอศิลปรวมสมัยจ ำนวนมากเริ่มทลายกำแพงการปดลอม ตัวเองในโลกศิลปะ และเริ่มเชื่อมตอใหเกิดก ารไหลเวียนของการ เรียนรูร วมกันผานกิจกรรมตางๆ ทั้งเพื่อจรรโลงความเขาใจศิลปะ แบบเดิม ตนหารวมกับความเขาใจใหม หรือการทำใหศิลปะได เรียนรูแ ละถูกเรียนรูจากสิ่งที่ไมใชตัวม ันเองมากขึ้น เพราะสิ่งที่เปน หัวใจของหอศิลป ในฐานะพื้นที่ของการศึกษามใิ ชเพียงวัตถุท ี่จัด แสดงในหองในฐานะขอมูล ความรูในพื้นท ี่หอศิลป (หรือที่อื่นๆ ใน โลกนี้) มิใชข อมูลที่ควรคาแกก ารจดจำ หากแตเปนความรูใ นความ เขาใจชีวิตผานสิ่งที่คนอื่นๆ นอกจากตัวเราทำการบานมาระดับ หนึ่งในอดีต หรือในยุคที่รวมกับเรา จุดประสงคค ือเพื่อเขาใจชีวิต ทางสังคมของเราใหด ีขึ้นนั่นเอง ทั้งนี้และทั้งนั้น อะไรก็ตามที่ควร เกิดขึ้นใ นพื้นที่หอศิลป ควรสงเสริมบรรยากาศที่มีชีวิตห ลากระดับ มิใ ชปกคลุมไ ปดวยความศักดิ์สิทธิท์ ี่ศาลพระภูมทิ ำหนาที่แทนไว แลว ดังนั้น เสียงบนหลังกลับออกมาจากหอศิลปวา “อะไรวะ ดูไม รูเรื่องเลย!” ก็จะคอยเบาบางลง ในขณะที่ศิลปนหรือคนอื่นๆ ที่เคย ลอมกรอบตัวเองในพื้นที่หอศิลปแบบเดิมเริ่มเรียนรูโลกและความ เปนไปของสังคมอื่นๆ บาง หอศิลปทั่วโลกกำลังเปลี่ยน นาจับตาดูค รับ หอศิลปแบบ ไทยๆ จะถูกว างไวตำแหนงไหนทามกลางการเปลี่ยนแปลงนี้

www.finearts.cmu.ac.th www.finearts.cmu.ac.th/cmuartcenter

2008 UNESCO AsiaPacific Heritage Awards Announcement of Winners ผูชวยศาสตราจารยว รลัญจก บุณยสุรัตน อาจารยประจำภาควิชา ศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ไดรับร างวัล ทรงคุณคา (Award of Merit) จากองคการศึกษาวิทยาศาสตรและ วัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (ยูเนสโก) สำนักงานภาคพื้นเอเชียแปซิฟก ในการประกาศผูชนะรางวัลอนุรักษมรดกเอเชีย-แปซิฟก ประจำป 2551 (2008 UNESCO Asia-Pacific Heritage Awards Annoucement of Winners) ในโครงการอนุรักษ วัดปงสนุก จังหวัดลำปาง ซึ่งเปน โครงการที่มกี ารอนุรักษฟนฟูบูรณะสิ่งปลูกสรางทางประวัติศาสตรอัน ทรงคุณคาโดยคงสภาพเดิมเอาไวมากที่สุด และจูงใจใหเกิดโครงการ บูรณะในที่อื่นๆ ตอไปเพื่อเปนมรดกของชุมชน เปนการอนุรักษและ รักษาวัดของชาวลานนา ซึ่งแสดงใหเห็นถ ึงการทำงานรวมกันระหวาง พระสงฆ กับชุมชน ผูนำชุมชน ชางฝมือทองถิ่น และนักวิชาการเพื่อ บรรลุลผลทางดานประวัติศาสตรข องชุมชนและทองถิ่น

Wat Pongsanuk, Lampang Thailand received an Award of Merit. The restoration works have provided an inspirational model of community-led conservation in saving a unique Lanna temple. The project showcases the collective achievements of the monks and the local residents working in close cooperation with traditional craftspersons, local authorities and academic advisors. The project has also achieved educational aims in teaching local history, as seen in the thoughtful on-site exhibits and the subtle notations of the earlier building footprint.

8

Arts September 2008

ตัวละครชื่อ ‘ลางวรรณ’

Article

ไมเขาใจก็เปนได เชน การตระหนกเราในใจ ขณะลงนอนเคียงรางไรชีวิตผ ูไมเคยยินเสียง บทกวีและเพลงเด็กร่ำรองถึงดวงดาว หรือ ความพิศวงตื่นงงในระงมเสียงสงขอความ ของผูหญิงวิกลจริตรายลอมในหองกวาง ที่ไมอาจนำใจความใดมาสู ลักษณาการ รับร สพรรณอยางนี้จากศิลปะนั้น ‘ลางวรรณ’ เคยรับรูมาแลวจาก การเขียนครั้งต วัดดินสอเร็วๆบันทึกความคิดคำนึงในค่ำคืนการ เดินทางไกลกลับบาน เปนบทสงทายเรื่องสั้นชื่อว ันลาความวา “จากหนาตางเครื่องบินในค่ำคืนนี้ ฉันอยูสูงเทากับดวงดาว บางครั้งส ูงกวา เมืองขางลางไกลลิบนั้นเหมือนประกอบดวยเพชรเม็ด เล็กพราวใส ถักทอเปนรางแหกระจายอยู บางเปนกลุมบางเปนเสน เหลี่ยม แลดูอยางกับเมืองในนิทานตั้งอยูบนผืนดำแกมสีน้ำเงินเขม ของแผนดิน ของแผนน้ำ และเธอก็คงเหมือนฝุนเม็ดเล็กบนผาขาวนุม หลับนิ่งอยูในที่แหงหนึ่ง แหงใด ไกลๆ ภายใตราตรีกาลในอณูของวัน ใบไมรวง ในความเหน็บหนาวของความเปนจริงและการจากลา” แลววันหนึ่ง ‘ลางวรรณ’ ตัวเอกก็หวนกลับมาเยาะเยย ถากลอ ศิลปะในบางครั้ง ก็...เพราะเหตุวาอยูกันมานานหลายสิบป เพราะ ‘เราสนิทกัน ระหวางศิลปะกับเจาของผลงาน’ การเยาะเยยส ิ่งที่เคย ใหลหลงอยูในบทความหนึ่งขึ้นตนวา “มันคือศิลปะ อยาดูถูกมันละ หากวาฝนไมตกเลย คุณสามารถ เลือกไดวาจ ะยกยอมันหรือไม คุณ (อาจ) ทำอะไรก็ได เพราะวามันคือศิลปะ กดหมอกลอยเรี่ยใหฝงจมน้ำใ นบึงเงียบ ไกลตา ในเชาที่สวย ที่สุด แลวฮัมเพลงเบาๆ เดินจากมา” ดวยทัศนคติที่วา (อาจ) ทำอะไรก็ได เพราะวาคือศิลปะ ในที่สุด ‘ลางวรรณ’ นางเอกของเรื่องสั้นที่...เมื่อเลามาถึงต รงนี้เรื่องชักจะ ตื้นเขินขึ้น ก็ไดรับรางวัลจ ากสังคมนักวิชาการชั้นสูง ที่เมื่อทบทวนดู แลว ก็... ไมนาแปลกใจนักที่ ศีลธรรมและจรรยาบรรณของผเูกี่ยวของ เชิงสังคม มักมีคาน้ำหนักมากกวา รสล้ำในงานสรางสรรคของศิลปน ที่แมใครจับสำเหนียกไดวาล ้ำอยางไรในรสก็เปนนามธรรมสำหรับ ปจเจกหนึ่งเทานั้น อยางนอยๆเรื่องเลาที่เกยตื้นนี้ ก็...เปนเรื่องดีที่ วิญญาณของศพในงานศิลปะวีดิทัศน สามารถทำการโหมเราปลุก

ในเรื่องสั้นชื่อ ‘วันลา’ กับ ‘รางวัล’ ของเธอ อารยา ราษฎรจำเริญสุข ตีพิมพในสูจิบัตร ศิลปาธร 2551 มีค ำกลาววา “การทำงานของสมองทั้งที่เกี่ยวกับความทรงจำ และทั้ง การเลาถึงความทรงจำนั้นเปนไปในทำนองเดียวกัน” ตางกันก็แต ความทรงจำ พาเรายอนอดีตอยางเงียบๆอยูในความนึกคิดของตัวเราเอง สวนการเลาซ้ำ กินเวลาซึ่งเคลื่อนไปในอนาคตอยางเปนรูปธรรม วิธีการเขียนบทความนใี้ ชการเลาซ้ำถ ึงอดีต เรียบเรียงเงียบๆใน ความทรงจำแลวท ำใหปรากฏในรูปข องตัวหนังสือที่ไมมีเสียงในอักขระแตอาจ มีเสียงและสำเนียงในตัวบทในขณะการรับรูของผูอานก็เปนได ‘ลางวรรณ’ เปนช ื่อของตัวละครหญิงในเรื่องสั้นชื่อ “วันลา” เขียนขึ้น ขณะผูเขียนพำนักอยูเยอรมนีใ นระหวางป พ.ศ. 2531 - 2533 เปนช วงเวลา หลังจากเวลากอนหนานั้นที่ผูเขียนเรื่องสั้นย ังไมรูวาค ุณคาของศิลปะ ภาพพิมพครั้งเรียนปริญญาตรี/โททที่ ำนั้นควรถูกวางไวที่ไหนและอยางไร จึงผูกต ิดค วามหมายของชีวิตนักศึกษาศิลปะกับเรียงแถวของ “รางวัล” หลายครั้งใ นแตละป ซ้ำๆหลายป ตอมาการประจักษถ ึงโลกกวาง และทางทดลองศิลปะที่หลากหลาย ทำให ‘ลางวรรณ’ พบคุณคาที่นอยลงของ ‘รางวัล’ ในขณะหลงใหลวาค ุณคา ของศิลปะที่เธอทำนั้นลนทนเกินคาของรางวัล คาของสามัญชีวิต และอื่นๆ ทั้งหมดทั้งปวง ทัศนคติด ังกลาวทำใหวันหนึ่งเธอปฏิเสธการรับรางวัลสำหรับการ สรางสรรคโ ครงการระดับชาติแหงหนึ่งจำนวนหนึ่งแสนบาท เราอาจตั้งขอส ังเกตวาเธอทำดังนั้นไดก็เพราะ ‘ลางวรรณ’ นางเอกของ เรื่องไมมคี รอบครัวประการหนึ่ง นอกจากนี้เราอาจตั้งขอส ังเกตอีกดวยวา เธอ ยังมีค วามเปนผ ูใหญไมพอที่จะเขาใจ ‘เกมเกียรติ’ ในแบบนั้น ตอมาทัศนคติในชีวิตของ ‘ลางวรรณ’ เปลี่ยนไป จากทีเ่คยไดปลื้มกับ ศิลปะเชิดชูด วยการไดรางวัล และมาหลงใหลรสศิลปะที่ปราศจากซึ่งรางวัล ถึงตรงนี้เราตองลงรายละเอียดจึงจะเขาใจ หรือลงรายละเอียดแลวก็ยิ่ง

สำนึกปราดเปรื่องดีงามของปราชญที่ยังเปน อยู และคือ ได แมไ มพ ูดถึงอรรถรสในศิลปะกันเลยก็ตาม แมไ มเอยถึงประเด็นว ิชาการวาดวยความตายผานสัมมนาและ นิทรรศการงานศิลปะในยุโรปและอเมริกาทั้งขบวนแถวในราวหาป ยอนหลังอยาง Bourgeois death the culture of civic burial from the Enlightenments to the early 20th century: ความตายของชนชั้นกลาง: วัฒนธรรมการฝงศพจากสมัยเอนไลทเมนต ถึงกอนศตวรรษที่ 20 Grave, cult and memory: หลุมฝงศพ ลัทธิค วามเชื่อ และ ความทรงจำ Construction of Death, Mourning and Memory: โครงสราง ความตาย ความคร่ำครวญ และความทรงจำ Cemetery: Design Object between eternity and transience: ปาชา: การออกแบบวัตถุร ะหวางนิรันดรกาลกับความไมถาวร ในขณะทีศ่ ิลปนเหลียวหาจรรยาบรรณของตนเองที่ถูกทอดทิ้งไป นานแลวตั้งแตตกลงใจเปนศิลปน ตัวละครหญิงแกตัวลงเพราะเวลาในเรื่องสั้นผานไปถึง 20 ป พลัน ชีวิตแหงความทะเยอทะยานทั้งทางศิลปะและทางโลกชะลอชาจวนหยุด เปนไปในทามกลางชีวิตของสัตวที่ลวนถูกกระทำ จนพิกลพิการ ผูไมเคยสงเสียงเรียกรองถึงความจำเปนในการเลี้ยงดู ‘ลางวรรณ’ ตระหนักถึงค ุณคาข องเงินรางวัลอยางจริงจังเปนครั้งแรกในชีวิต ใน คาอ ยางธรรมดาสามัญทั่วไป ใชซื้อขายทำกิน เลี้ยงชีวิตสัตวต กยาก เหลานั้นได ในอีกดานหนึ่ง ‘ลางวรรณ’ ก็...ขบขันเอ็นดูใน ‘รางวัล’ ไมมอี ะไรซับซอนระหวาง ‘เกมเกียรติ’ ไมวาผ านการ ‘ไดร างวัล’ หรือการ ’ประกาศซึ่งจรรยาบรรณ’ ของใคร ไมแ มแตค วามซับซอนของศิลปะ ตางลวนรวมกันเปน ‘ตัวบท ชีวิต’ ใหอาน ใหตีความ รับส ัมผัส เพื่อทำความเขาใจกับการมีอยู ทำความเขาใจแมกระทั่งก ารไมมี ไมต างจากถอยความสรางความเขาใจตอช ีวิตมุมห นึ่ง มีโจทย จากความมแี ละไมมขี องชีวิต สำนวนของ Heine Mueller จากขอเขียน ชื่อ Ueber Eurer Staedte wird das Grass wachsen: เหนือผืนดินของ ทานหญาจะงอกงามขึ้น ความวา

อานตอหนา 12

วัดบานกอ สุวิทย คิดการงาน : เรียบเรียง

สุนทรียภาพคุณคาของภาพเขียนชาวบาน ถือเปนห ลักฐานชิ้น สำคัญที่สะทอนใหเราทราบถึงบริบทในแตละยุค แตละสมัย แตละทองถิ่น ที่สะทอนวิถีชีวิตความเปนอยูบานเรือน ภาพเขียนชาวบานจึงเปนงาน ศิลปกรรมที่เปนสมบัติอันล้ำคาของชุมชนทองถิ่น และเปนส มบัติของชาติที่ ทรงคุณคา “วิหารวัดบานกอ” เปนร ูปทรงแบบลานนาในราวคริสตทศวรรษ 1930 พระภิกษุช ื่อ หลวงปูปอ อุดหนุน ที่ไดอุทิศตนถายทอดเรื่องราวนิทาน ชาดกรามเกียรติ์ ที่บันทึกลงใบลานที่เก็บรักษาไวในวัด ลงบนฝาผนังวัดท ี่พึ่ง กำลังสรางเสร็จ ภาพจิตรกรรมฝาผนัง มีสัดสวนตัวคน สัตว บาน เรือนที่แสดงใหเห็น ในภาพ ไมมีขนาดมาตรฐานที่แนนอน เล็กบาง ใหญบาง สวนสีที่ใชเขียน ภาพมีเพียงไมกสี่ ี มีสีแดง เหลือง เขียว และน้ำเงินคราม สีตางๆเหลานี้ได มาจากวัสดุธรรมชาติ ที่เรียกวาสีฝุน (tempera) เชน ดิน หินแ ละพืช สีดำที่ ไดม าจากเขมาไฟที่เรียกวา“เขมา” สีครามไดจากตนคราม จึงเรียก “สีคราม” ดวยเทคนิควิธีตัดเขียนดวยสีดำเสนใหญห นา สื่อแสดงอารมณ ลีลาทวงทา ทำใหภาพดูราวเคลื่อนไหว แลวเติมแตงใสสีในตัวเรื่องราวเดนๆ ฉากหลัง จะปลอยหายกลืนไปกับผนังสีขาวเสนหข องงานจิตรกรรมอยูตรงภาพตางๆ สอดแทรกอารมณสนุกสนาน แกก มุกตลก ขบขัน ประเพณีว ิถีชีวิตทองถิ่น ชุมชน เสริมใหภาพนาสนใจมากยิ่งขึ้น เขียนลงบนผนังปูนแหง (secco) อาจเพราะการเขียนภาพจิตรกรรมประเพณีไทย มักเปนภ าพขนาดเล็ก ตอง ตัดเสนใชเวลามากชางจึงนิยมใชฝุนซึ่งหาไดงาย สะดวก จากวัสดุในทองถิ่น เรื่องราวที่แสดงอยูบนฝาผนังท ั้ง 4 ดานในวิหาร ผนังดานหลัง พระประธานเปนการเขียนเรื่องราว พุทธประวัติ มีภาพเรื่องราวเหตุการณ สำคัญเรียงลำดับต ั้งแต ประสูติ จนถึงปรินิพพานและถวายพระเพลิงผ นัง ดานหนาสันนิษฐานวาเปนเรื่องราวเกี่ยวกับพระมาลัยภาพแสดงถึงนรก ขนาดใหญเต็มผนังถายทอดภาพของนรกไดอยางนาส ะพรึงกลัว ภาพ เหลายมพระบาลทรมานผูที่ไดกอกรรมทำบาป ทำใหเตือนสติแกผูที่ไดมา ชมภาพไดเปนอยางดี ผนังทางดานทิศเหนือเขียนเรื่องพระเวสสันดรชาดก ยาวตลอดแนวทางดานทิศใตเขียนเรื่อง พรหมจักร หรือ รามเกียรติ์ ฉบับ ทองถิ่นลานนาดานตอนลางบริเวณแทนอ าสนพระสงฆเขียนภาพพระสงฆ นั่งเรียงลำดับกันมีขนาดเทาค นจริง ดานนอกบริเวณหนาประตูทางเขาเขียน เรื่อง หงษหิน เปนวรรณกรรมพื้นบานลานนา

ตามชองขอบหนาตาง ชางไดเขียนภาพบุคคสำคัญ สอดแทรกเขาไว อาทิ ภาพตำรวจหญิงถือปน กำลังเล็งที่จะยิงปน ตำรวจชายในทานั่งยิงปน และอีกหลายชองเปนตำรวจอยูในทาทางยืนพรอมคูกับ ปนการจัดวางองคประกอบภาพ ชางเขียนจากสวนลาง ของผนังไปหาสวนบนผนัง เปนการสรางระยะใกลไ ปหา ระยะไกล ของภาพจะใชตำแหนงของภาพแทนการใช ขนาดที่ตางกันตามหลักทัศนมิติ นับวาโชคดีที่กงสุลใหญ แหงสหรัฐอเมริกา ไดเล็งเห็นความสำคัญ และใหการ สนับสนุนงบประมาณกวา 2,112,000 บาท ผานอาจาย วิถี พานิชพันธ จากคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม เพื่อเปนการอนุรักษภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดบานกอ ทำให

ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดบานกอจึงยังคงใหเราเขาใจถึง พุทธประวัตชิ าดก และเรื่องราวในอดีตเกี่ยวกับช ุมชน บานกอไดเปนอยางนาชื่นชม และเปนที่นายินดียิ่งขึ้น เมื่อสมาคมสถาปนิกส ยามในพระบรมราชูปถัมภ ไดม อบ รางวัล การอนุรักษศิลปสถาปตยกรรมดีเดน ประจำป พ.ศ. 2551 ประเภทปูชนียสถานและวัดวาอารามใหก ับ “วิหาร วัดบานกอ” หวังวาชุมชนบานกอจะรวมกันอนุรักษภาพ จิตรกรรมฝาผนังมรดกชิ้นนี้ใหสืบทอดกันต อไป Arts September 2008

9

Article ตอจากหนา 5 แ ตทวาสิ่งท ี่เราควรถามทั้งหมดเกี่ยวกับการเรียนรูน ี้ก็คือ จะ วาดภาพไดอยางไร? งานวิจัยเมื่อไมนานมานี้เกี่ยวกับหนาท ี่ของ ซีกสมองของมนุษย และลักษณะของกระบวนการทางดานขอมูล ขาวสารของการเห็น ไดบงชีว้ าความสามารถในการวาดภาพนั้น ขึ้นอยูกับการที่เราตองเขาไปถึงความสามารถของสมองสวนรอง (mino r ) หรือสวนที่สอง นั่นคือส มองซีกขวา หรือไ มเรากต็ องปรับ เปลี่ยน ลดเลี้ยว หรือปดสมองซีกซายที่ครอบงำทางดานคำพูดอยู นั้นเสีย และเปดสมองซีกขวาของเรา. คำถามตอมาก็คือ การทำ เชนนี้จะชวยใหผูคนวาดภาพไดอยางไร? ปรากฏวา การรับรูของ สมองซีกขวา ซึ่งเปนกระบวนการขอมูลขาวสารที่เปนภาพ (visu al infor mation ) ตองการใชสายตา(การมอง)เพื่อท ี่จะวาดรูป และการ รับรูของสมองซีกซาย(ที่เกี่ยวของกับคำพูด) ดูเหมือนวาจะมาแทรก แซงในการวาดภาพ รองรอยตางๆของภาษา (La n g u a g e clu e s ) ในการเขาถึงปญหาที่ซอนเรน อยู พวกเราตางก็ตระหนักกันแลว วา มนุษยนั้นตองมีผัสสะบางอยางที่ แตกตางกันระหวางซีกสมองทั้งสอง ขาง ทั้งนี้เพราะคำพูดของเราไดมีคำ และวลีตางๆ บรรจุอ ยูไวเปนจำนวน มาก ซึ่งยกตัวอยางเชนดานซายของ คนๆ หนึ่งนั้นมีคุณลักษณะที่เฉพาะที่แตกตางไปจากดานขวา ใน กรณีนี้ไดชี้ใหเห็นวาไมเพียงแตความแตกตางของตำแหนงที่ตั้งเทา นั้น แตคุณสมบัติเฉพาะหรือค ุณภาพโดยพื้นฐานก็มีความแตกตาง กันดวย อยางเชน ถาเราตองการที่จะเปรียบเทียบความนึกคิดที่ไม เหมือนกัน เราอาจจะพูดวา “ในดานหนึ่ง” (on th e on e ha n d - บน มือหนึ่ง)....“ในอีกดานหนึ่ง” (o n th e othe r ha n d – บนมืออ ื่น) หรือ การสรรเสริญแบบเสียดสี(A le ft-h a n d ed co m p lime n t – สรรเสริญ แบบมือซาย) หมายถึง การทิ่มแทงที่มีเลหเหลี่ยม (sly dig ) ซึ่ง เปนการอางอิงและบงชีไ้ ปถึงคุณสมบัติที่ตางกัน ซึ่งพวกเรากำหนด หรือมอบหมายใหกับคำวาซายหรือขวา อยางไรก็ตาม พึงระลึกไ ววาวลีตางๆ เหลานี้โดยทั่วไปแลว เปนการพูดถ ึงเรื่องที่เกี่ยวกับมือ แตเนื่องจากวาสะพานที่เชื่อม ตอของมือทั้งสองมันไปถึงสมอง ในกรณีนี้จึงเปนการอนุมานถึง ความหมายของสมองซีกที่ควบคุมการทำงานของมือแตละขาง จากตัวอยางตางๆ ที่เราคุนเคยในสวนถัดไปจะอางอิงถึงมือซาย และมือขวาเปนการเฉพาะ แตในความเปนจริงไดมีการอางอิงห รือ อนุมานถึงซีกสมองที่ตรงขามกัน สมองซีกขวาเชื่อมตอก ับมือซาย สวนสมองซีกซายเชื่อมตอกับมือขวา อคติของภาษาและธรรมเนียมประเพณี (The Bia s of Lan g u a g e an d Cus tom ) เราเคยสังเกตไหมวา มีคำและวลีตางๆ ที่เกี่ยวของกับ แนวความคิดซาย-ขวา ที่ซึมแทรกอยูในภาษาและความคิดของ เราโดยทั่วไป มือขวา (หมายถึงสมองซีกซาย) ไดถูกเชื่อมตอกับ สิ่งที่เปนเรื่องความดี ความยุติธรรม ศีลธรรม ความเหมาะสม ในขณะที่มือซาย (ซึ่งผูกพันไปถึงสมองซีกขวา) ไดถูกเชื่อมโยงกับ แนวความคิดที่เกี่ยวกับอนาธิปไตย และความรูสึกตางๆ ซึ่งอยู เหนือการควบคุมหรือจิตสำนึก ที่คอนขางจะเปนความหมายที่เลว ไมมีศีลธรรม และเปนอันตราย จนกระทั้งเมื่อเร็วๆ นี้ อคติที่มีมาแตโบราณกับมือซาย/สมอง ซีกขวา ทำใหบางครั้งค รอบครัวทางบานและครูบาอาจารยห ลาย คนที่มีลูกหรือลูกศิษยถนัดซาย พยายามที่จะบังคับเด็กๆ ใหใช มือขวาในการเขียนหนังสือ กินขาว และทำอะไรตางๆ การกระทำ ดังกลาวเปนสาเหตุของปญหาติดตามมาเมื่อเด็กๆ เหลานีเ้ติบ โตขึ้นม าเปนผูใหญ โดยตลอดประวัติศาสตรของมนุษยชาติ คำตางๆ ที่แฝง ความหมายเกี่ยวกับความดีของมือขวา/สมองซีกซาย และความ ชั่วรายของมือซาย/สมองซีกขวา ซึ่งป รากฏซอนเรนอยูในภาษา ตางๆ สวนใหญทั่วโลก สำหรับภาษาลาติน คำวา “ซาย” (ส มองซีกขวา) ก ็คือ “sinister” หมายถงึ “ความเลว” ลางราย ไมเปนมงคล (ominous) อุบาทว-อัปรีย สวนคำวา “ขวา” ก็คือ “dex te r ” หรือ ชำนาญ แคลวคลอง หลักแหลม ซง่ึ ผนั มาเปนภาษาองั กฤษวา “dexterity” มีความหมายวา “เปนทักษะ-ความชำนาญ” (sk ill) หรือ “คลอง แคลว” (ad roitne s s) สวนในภาษาฝรั่งเศส คำวา “ซาย” (สมองซีกขวา) ก็คือค ำ วา “gau c h e ” หมายถึง “งุมงาม, เกงกาง” จากคำๆ นี้มาเปนภาษา อังกฤษวา “gaw ky” แปลวา “งุมงาม, ซุมซาม” สำหรับคำวา “ขวา” กค็ ือ “droit” หมายถึง “ความดี ความถูกตอง หรือเหมาะสม” เปนตน ในภาษาอังกฤษ คำวา “ซาย” (สมองซีกขวา) มาจากภาษา แองโกล-แซกซันวา “ly ft” หมายถึง “ออนแอ หรือไมมีคุณคา” (wea k or wor thles s) อันที่จริงคนที่ถนัดมือซายในหมูของคน ถนัดมือขวา สวนใหญมักจะออนแอกวาอยูแลว แตส ำหรับด ั้งเดิม ของคำๆ นี้ โดยนัยยะบงบอกถึงการขาดเสียซึ่งความเขมแ ข็งทาง ดานศีลธรรมนั่นเอง ความหมายที่เสื่อมเสียข องคำวา “ซาย” อาจเปนการ สะทอนถึงอคติของคนที่ถนัดขวา(ซึ่งเปนค นสวนใหญ) ที่มตี อคน

10

Arts September 2008

ที่ถนัดซาย(ซึ่งเปนคนสวนนอย) อันเปนบุคคลที่มคี วามแตกตาง ไปจากพวกตนนั่นเอง. เพื่อเปนการสนับสนุนอคตินี้ คำวา “ขวา” ซึ่ง มาจากภาษาแองโกล-แซกซันวา “r abt” (ห รือ ribt) มีความหมายวา “เหยียดตรง แนวตรง หรือถ ูกตอง” (straigh t or jus t) จากคำวา “rab t” และภาษาลาตินซึ่งก ำเนิดจากตระกูลเดียวกันค ือคำวา “re ctus ” ไดถกู รับเขามาเปนภาษาอังกฤษคือ คำวา “ค วามถูกตอง และความเที่ยงธรรม” (co r re ct an d rec titud e) นอกจากนี้ ความคิดดังกลาวยังมีผลกระทบไปถึงความ คิดเห็นทางการเมืองดวย ยกตัวอยางเชน พรรคฝายขวาทาง การเมือง ถูกถือวาเปนอำนาจทางการเมืองของชาติ มลี ักษณะ อนุรักษน ิยม และตอตานความเปลี่ยนแปลง สวนพรรคฝายซาย เปนพรรคที่ตรงขามกันและถือวาเปนพวกอิสระ ที่สนับสนุนการ เปลี่ยนแปลง แมกระทั่งการเปลี่ยนแปลงในระดับรากเลยทีเดียว ในทางที่สุดขั้ว พรรคการเมืองฝายขวาถูกถือวาเปนพวกฟาสซิสท (fa s c ist) หรือเผด็จการ ในขณะที่พวกฝายซายถือวาเปนพวก อนาธิปไตย (an a r c hist) ในบริบทประเพณีและวัฒนธรรม ที่มแี ขกผูมเีกียรตินั่งหรือ ยืนอ ยูในงานเลี้ยงอาหารค่ำอ ยางเปนทางการ จะตองอยูใน ตำแหนงขวามือข องเจาภาพ, ในพิธแี ตงงาน เจาบาวจะตองยืนอ ยู ทางดานขวามือ สวนเจาสาวนั้นอยูทางซาย. สารที่ไมต องใชคำพูด เหลานี้เปนเรื่องของสถานะความสัมพันธของบุคคลที่มสี วนรวมกัน สองคน เวลาจับม ือทักทายกันเรากใ็ ชมือขวา ดูเหมือนวาคอนขาง จะผิดปกติ หากจับมือท ักทายกันด วยมือซาย เหลานี้เปนตน ภายใตศัพทค ำวา “ม ือซาย” (left ha n d ) ในพจนานุกรมได บันทึกศัพทค ำพองกับคำวา “งุมงาม” (clum sy ) “เกงกาง” (aw kw ar d ) “ไ มจริงใ จ” (ins inc er e) และ “ความประสงคราย” (ma licioius ). สวนศัพทคำพองกับคำวา “มือขวา” (r igh t ha n d ) ก็คือ “ความถูกตอง” (co rr ec t) “จ ำเปนอยางยิ่ง ขาดเสียไมได” (ind is pe n s ab le ) และ “เชื่อใจได” (r eliab le ) เปนตน. มาถึงตรงนี้ สิ่งที่สำคัญกค็ ือ คำทั้งหลายเหลานี้ตางไดรับก ารเสกสรรขึ้นมา เมื่อ ตอนทเี่ริ่มมีภาษาขึ้นมาใช สมองซีกซายเรียกชื่อส มองซีกข วาดวย ชื่อตางๆ ทเี่ลวรายเหลานี้ และสมองซีกขวาถูกติดฉลากไปในทางที่ ไมดี โดยที่ธรรมชาติของมันถูกบังคับใหเชื่อฟง โดยปราศจากคำพูด ใดๆ ที่จะตอบโตห รือปกปองตัวเองเลย หนทางทั้งสองของความรู (Twoway sofknow in g ) จากตัวอยางขางตน เปนเรื่องของความหมายกวางๆ ที่ แฝงเรนอยูในทางตรงขามของคำวา”ซาย”และ”ขวา”ในภาษาตางๆ ซึ่งเปนแนวความคิดท ี่เกี่ยวกับทวิน ิยม (du alis m) หรือค วามคิด แบบคูตรงขาม และความคิดเหลานี้ไดถ ูกวางหลักการขึ้นมาโดย บรรดานักปรัชญา ครูบาอาจารย และนักวิทยาศาสตร จากหลาย ยุคหลายสมัยและหลายวัฒนธรรม ความคิดสำคัญอันนี้กค็ ือ มันม ี หนทางที่ขนานกันซ ึ่งเปนหนทางของความรูนั่นเอง เปนไปไดที่เราอาจจะคุนเคยกับความคิดเหลานีก้ ันมา แลว ซึ่งค ำวา “ซ าย”และ”ขวา” ไดฝ งตรึงอ ยูในถอยคำภาษาและ วัฒนธรรม ตัวอยางเชน การแบงแยกที่สำคัญระหวาง”ความคิด” และ”ความรูสึก” (think ing an d fee lin g ) “ส ติปญญา”กับ”สหัช ญาณ” (in tellec t an d in tuition ) การวิเคราะหเชิง”วัตถุวิสัย”และ ความเขาใจเชิง”อัตตวิสัย” (o bjec tive an a lysis an d subjec tive ins ig ht) นักรัฐศาสตรก ลาววา โดยทั่วไปแลว ผูคนวิเคราะหเรื่อง ของ”ความดี”-“ ความเลว”ของประเด็นปญหาใดปญหาหนึ่ง และ ก็ออกเสียงลงคะแนนใหกับความรูสึกท ี่เปนแกนแทภายในอันนั้น. ในวิชาประวัติศาสตรและวิทยาศาสตร อุดมสมบูรณไปดวยเกร็ด ความรูต างๆ เกี่ยวกับนักวิจัยที่พยายามจะแกปญหางานวิจัยข อง พวกเขาออกมาซ้ำๆ และมีความฝนอันหนึ่งซ ึ่งค ำตอบไดเสนอตัว มันเองออกมา ดั่งอุปมาความเขาใจในลักษณะสหัชญาณ (ไม เกี่ยวของกับเหตุผล). คำกลาวของ Hen ri Po inc a re นับวาเปน ตัวอยางที่ชัดเจนเกี่ยวกับกระบวนการอันนี้ “ใ นอีกบริบท บางโอกาสผูคนไดพ ูดถึงเกี่ยวกับคนบางคน วา “คำพูดค ำจาและสำเนียงใชได แตมบี างสิ่งบางอยางบอกกับฉัน วา อยาไดไ ปแตะตองเขาหรือเธอเปนอันขาด” หรือ “ฉันไมอาจบอก กับคุณเปนคำพูดไ ดชัดๆวามันเปนอะไร แตมันมีอะไรบางอยาง เกี่ยวกับเขาทเี่ปนคนที่ฉันชอบ (หรือไ มชอบ). คำพูดตางๆ เหลานี้ เปนการตั้งขอสังเกตในลักษณะสหัชญาณ (in tuitiv e ob ser vatio n ) ซึ่งสมองทั้งสองขางทำงานรวมกัน มันเปนกระบวนการทางดาน ขอมูลอยางเดียวกัน ในการรับรูที่แตกตางกันสองทาง” รูปแบบสองอยางของกระบวนการขอมูล (The twomod e s of informatio n proc es sin g ) ภายในกระโหลกศีรษะแตละคน เนื่องจากพวกเราตางมี สมองกันอ ยูคูหนึ่ง ซึ่งเปนสมองของความรู, ความเปนทวิ(คู), และ มีลักษณะเฉพาะที่แตกตางกัน ครึ่งส มองทั้งส องสวนและรางกาย แสดงออกไปตามสหัชญาณในภาษาของเรา แตอยางไรก็ตาม มี พื้นฐานความจริงอ ันหนึ่งใ นวิชาสรีรศาสตรเกี่ยวกับสมองของ มนุษย ตามปกติแ ลว มันมกี ารเชื่อมตอของเสนใยประสาทนับลาน พวกเราจึงไมคอยจะประสบกับความขัดแยงใ นระดับจิตสำนึก (ซึ่งอ ันนีเ้ปรียบเทียบกับการทดสอบกับคนไขตางๆ ที่ไดรับการ ผาตัดสมอง) ขณะที่แตละซีกของสมองของเรารวมกันรับรูขอมูล อยางเดียวกันนั้น แตละครึ่งส มองของเราจะจับฉวยขอมูลใน หนทางที่ตางกัน ภาระหนาทขี่ องมันอ าจไดรับก ารแบงแยกระหวาง ซีกสมองทั้งสองสวน แตละสวนจะยึดฉวยขอมูลในลักษณะที่

เหมาะสมกับว ิธีการของมัน หรือไมกซ็ ีกใดซีกหนึ่ง ซึ่งมักจ ะเปนดานซาย ที่มีบทบาทนำ จะรับหนาที่และทำการสกัดกั้นส มองอีกครึ่งหนึ่งออกไป สมองซีกซายจะทำหนาที่วิเคราะห เก็บสาระสำคัญ ตรวจนับ เคาะ จังหวะ กระทำการวางแผนเปนขั้นๆ ทำหนาที่เกี่ยวกับเรื่องของคำพูด สรางคำพูดที่เปนเหตุผลที่วางอยูบนพื้นฐานของตรรกะ ยกตัวอยาง เชน “การใหตัวอยางของ a b และ c – เราอาจกลาววา ถา a ใหญกวา b และ b ใหญกวา c ดังนั้น a จึงใหญกวา c อยางแนนอน” ตัวอยางที่ ยกขึ้นม ากลาวนี้ เปนการแสดงใหเห็นถึงวิธีการของสมองซีกซ าย ซึ่งทำ หนาที่วิเคราะห (an a ly tic) เปนเรื่องของคำพูด (ver ba l) คิดค ำนวณ (fig ureing o u t) มคี วามตอเนื่อง (seq ue n tial) เกี่ยวกับส ัญลักษณ (symbo lic ) เปนเสนตรง (line ar ) และมลี ักษณะวัตถุวิสัย (objec tive mode ) อีกกรณีห นึ่ง พวกเราตางก็มหี นทางอยู 2 ทางในเรื่องของความรู กลาวคือ วิธีการของสมองซีกข วา. เรา “เห็น” สิ่งตางๆ โดยอาจเปนเรื่อง ของมโนภาพหรือจินตนาการ ซึ่งดำรงอยูเพียงในดวงตาแหงจิตใ จ (min d’s ey e) หรือรำลึกถึงสิ่งตางๆ ที่เปนจริง (อยางเชน เราสามารถ นึกถึงภาพประตูห นาบานของเราได) เราเห็นสิ่งตางๆ ที่ดำรงอยูและ สวนประกอบที่ไปดวยกันซึ่งสรางขึ้นมาเปนภาพทั้งหมดได เปนตน. การใชสมองซีกขวา เราเขาใจเชิงอุปมาอุปไมย, เราฝน, เราสรางความ นึกคิดใ หมๆ, มกี ารผนึกกันทางความคิด, เมื่อมีบางสิ่งบางอยางที่มี ความยุงยากซับซอนที่จะอธิบาย เราสามารถที่จะแสดงอากัปกริยา ยกมือยกไมข ึ้นประกอบเพื่อที่จะสื่อสาร. นักจิตวิทยา Dav id Galin เปนตัวอยางที่ดซี ึ่งนิยมนำมาอาง ตัวอยางหนึ่งสำหรับเรื่องนี้คือ การ พยายามที่จะอธิบายบันไดเวียนโดยการทำมือท ำไมวนไปวนมา และ การใชสมองซีกขวานั้น ทำใหเราสามารถที่จะวาดภาพตางๆ ที่เราสัมผัส รับรูไ ด ในกระบวนการเกี่ยวกับขาวสารขอมูลของสมองซีกข วา เราใช สหัชญาณและกระโจนขามไปสูความเขาใจอยางลึกซึ้ง (intuitio n and lea p of in sig ht) ในชวงขณะที่ “สรรพสิ่งดูเหมือนกำลังตกอยูใน สถานการณ” ที่ปราศจากสิ่งใดๆ ซึ่งสามารถจะแกปญหาไดใ นแบบแผน ของตรรกะหรือเหตุผล เมื่อมเีหตุการณทำนองนี้เกิดขึ้น ผูคนสวนใหญ มักจ ะเปนโดยอัตโนมัตแิ ละในทันที พรอมอุทานออกมาวา “ฉันพบแลว” หรือ “อา...ใชแลว ฉันเห็นภาพของมันแลวตอนนี้” ตัวอยางที่คลาสสิก ของการรองอุทานออกมาเชนนี้กค็ ือ การตะโกนออกมาดวยความปติยินดี อยางยิ่งวา “ย ูเรกา ยูเรกา!” (ฉันพบ แลว ฉันพบแลว) ซึ่งเปนคำอุทานของ อารคิมิดิส. ตามเรื่องเลานั้น อารคิ มิดิสเขาใจอยางแจมแ จงโดยทันที ในขณะที่แชต ัวลงในอางอาบน้ำ ซึ่ง ทำใหเขาสามารถที่จะสรางสูตรใน การชั่งน้ำหนักของแข็งต างๆ ไดดวย วิธีการใชการแทนที่ของน้ำ ดวยตัวอยางที่ยกขึ้นม านี้ คือ ลักษณะการทำงานของสมองซีกขวา เปนเรือ่ งของสหัชญาณ (intuition) เปนเรือ่ งอตั ตวสิ ยั (su bjective) เปนเรื่อง ที่สัมพันธกันท ั้งหมด ลักษณะที่เปนอิสระจากกาลเวลา ซึ่งสิ่งตางๆ ที่ กลาวมานี้ไดรับก ารดูถูกเหยียดหยาม ถูกกลาวหาวาเปนเรื่องของความ ออนแอ ลักษณะหรือวิธีการของมือซาย(สมองซีกขวา) ซึ่งโดยทั่วไปแลว ในวัฒนธรรมของเรา ถือวาเปนเรื่องที่ถูกล ะเลยอยางมาก ยกตัวอยาง เชน ระบบการศึกษาของคนสวนใหญไดรับก ารออกแบบขึ้นม าเพื่อที่จะ บมเพาะวัฒนธรรมที่เกี่ยวกับก ารใชค ำ (พูด) (ver bal) เกี่ยวกับเหตุผล (ratio n al) ซึ่งเปนเรื่องของสมองซีกซาย ในขณะสมองอีกซีกหนึ่งของ นักศึกษาทุกคนถูกล ะเลย โดยไมไดใหค วามเอาใจใสแ ตอ ยางใด

ตอจากหนา 1 การเมืองของพวกพังค ครอบคลุมใ นทุกๆ มิติ แมวาส วนใหญของ บรรดาพังคอาจไดรับก ารจัดหมวดหมูว าเปนพวกฝายซาย,หรือมี ทัศนะที่กาวหนาก็ตาม. พังคบ างพวกไดมสี วนรวมในการประทวงการ เปลี่ยนแปลงของทองถิ่น การเปลี่ยนแปลงประเทศและโลก. แนวโนม บางอยางในกลุมก ารเมืองพังครวมถึงพ วกนิยมแนวคิดแ บบอนาธิปไตย, แนวคิดส ังคมนิยม, แนวคิดต อตานเผด็จการ, ตอตานลัทธิทหาร, ตอตาน ทุนนิยม, ตอตานการเหยียดเชื้อชาติ, ตอตานการดูถูกท างเพศ, ตอตาน พวกชาตินิยม, ตอตานพวกที่รังเกียจรักรวมเพศ. บรรดาพังคใหการ นับถือลัทธิสิ่งแวดลอม, มังสวิรัตินิยม, ตอตานการบริโภคผลิตผลที่ได มาจากสัตว การสวมใสเครื่องนุงหมที่ทำจากหนังสัตวและเสื้อขนสัตว, ใหการเคารพในเรื่องสิทธิสัตว(animal right). แตอ ยางไรก็ตาม พังคบ าง คนในกลุมว ัฒนธรรมยอยพังคที่เปนพวกฝายขวากม็ ี (ยกตัวอยางเชน เว็บไซตของพังคแนวอนุรักษนิยม - the Conservative Punk website), พังคในแนวเสรีนิยม, นีโอนาซี, (neo-Nazi ดู Nazi punk), หรือพ วกที่ ไมสนใจการเมือง(apolitical). (กองบรรณาธิการ: ศัพทศิลปะ)

Neo-Lanna ที่ไมใชชุดไทยอินเตอรบวกกับความเปรี้ยวของนางแบบ ก็ ประสบความสำเร็จมาก สังคมก็เริ่มตระหนกเพราะผิดไปจากที่ คุนเคย เหมือนกับเคยรมู าวาช ุดไทยอินเตอรคือชุดล านนา ผิด จากนี้ไปแลวไมใช ก็เปนที่วิพากษวิจารณก ันอยางกวางขวาง แตจากนั้นก็มีคนขอไปออกงานตางๆ มากมาย เชน ที่บอสราง ที่ลำปาง กรุงเทพที่ริเวอรซ ิตี้มีเจากอแกว ประกายกาวิลมาดู ดวย ทานวาร ูสึกดีใจที่ลานนาไดรับการยอมรับ จากนั้นก็เริ่ม ไดซิ่นลาวครั่ง ซิ่นอีสาน ซิ่นไทใหญ ก็เลยเปด “วิชาสิ่งถักทอ และผาไท”เขาไปซึ่งเปนวิชาแรกที่แตกตางจากที่อื่นๆ มีอาจารยเผาทอง ทองเจือ เขามาสอนหัวขอผาราชสำนัก อาจารยแ พททริเซียสอนหัวขอผาล าว มีชวงหนึ่งที่ยังไมมีบัณฑิตจบ ผมรูสึก upset มาก ทีม่ ีคนพากันป ระณาม

เรื่องเลา.... อาจารย์วิถี พานิชพันธ ผมสอนที่ภาควิชาสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยเชียงใหม เมื่อ ป 2516 กระทั่งป  2520 มหาวิทยาลัยม ีโครงการจัดตั้งคณะศิลปะ ขึ้น จึงไดเชิญอาจารยปฐม พัวพันธส กุล อาจารยกมล ศรีว ิชัยนันท อาจารยส งัด ปุยออก ไปประชุม สมัยน ั้นอาจารยพสิ ิทธิ์ วรอุไร เปน อธิการบดี ไดป ระชุมรางโครงการศิลปะตางๆ ผมก็เขาบางไมเขา บาง ตอนหลังก ลายเปนชื่อ “วิจิตรศิลป” ที่มีแตห ลักสูตรจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพเทานั้นเอง ผมแยงวาไมได ตองมี ศิลปะทองถิ่นด วย ซึ่งในที่ประชุมก ็วาศิลปะทองถิ่นมันเปน “low art” ใหไปเรียนที่อื่นก็ได เถียงกันวาลานนาเปนที่ที่มีงานศิลปกรรม เยอะมาก ขอใสไวกอน ขอเรียกไปกอนวา “ศิลปะไทย” ก็แลวกัน ทุกคนก็คิดวาศิลปะไทยคือลายไทย ลายกนก ขอใหผมรางวิชา ศิลปะไทย ผมก็ใสวิชาประวัติศาสตรศิลปตะวันตก ตะวันออก ดรอ อิ้ง มาจนกระทั่งวิชาลวดลายพื้นเมือง งานประติมากรรมพื้นเมือง ลวดลายปูนปน ไมแกะสลักตางๆ มีคนถามวาแลวใครจะสอน ผม วาแถวนี้ชางพื้นเมืองเยอะแยะ ผูบริหารเห็นวานาสนใจดี ก็เลยแนบ รางหลักสูตรไป ซึ่งปรากฎวาผมรางเสร็จก อน ใบรางจึงอยูดานหนา

สุด พอสงไปก็ไดรับใหกลับมาปรับปรุงเรื่องหนวยกิต เชน หามมี 4 หนวยกิตหามมีครึ่งหนวยกิต นอกนั้นก็เรียบรอย มีออฟฟสเกิดขึ้น มา ทางมหาวิทยาลัยก็สงสตาฟมาคือ อาจารยสุนันทา รัตนาวะดี อาจารยส วัสดิ์ โฆสิโต อาจารยเลี่ยม ธีรัทธานนท ในชวงแรกผม สอนวิชาในศิลปะไทย ติดตอเชิญอาจารยพิเศษที่รูจักมาสอน เชน หมอมเจาสุภัทรดิศ ดิศสกุล อาจารยจักรพันธ โปษยกฤต ดร.พิริยะ ไกรฤกษ ซึ่งเพิ่งจบมาจากตางประเทศ อาจารยสุรพล วิรุฬหร ักษ ตอมาก็เปน Connection ของผมที่ไดเชิญอ าจารยมณี พยอมยงค อาจารยเผาทอง ทองเจือ อาจารยคมกฤช เครือสุวรรณ กระทั่งชาง พื้นเมืองที่รูจัก เชน สลาอูด เสถียร ณ วงศรักษ ในชวงป 2526 ผมไดเอาผาท ี่มีอยูมาผสมผสานกับผาสะสม ของคนที่รูจักไปแสดงแฟชั่นที่โรงแรมเชียงใหมออรค ิด มีคุณอุม คุณ ปอม จากรานสบันงามาชวย มีนางแบบมาเดินแฟชั่น มีก ารนุงผา มัดนม ซึ่งนางแบบพยามดึงผาลงมาปดพุงไว ซิ่นค ุณยาที่นำมาจาก ลำปาง ซึ่งจ ากเชียงใหม ซิ่นไหมคำจากเชียงตุง ซิ่นแมแจมจ าก คนใชที่บาน ซิ่นหาดเสี้ยวจากคุณสาธา ซิ่นเมืองนานจากอาจารย จิราภรณ ซิ่นลื้อทาขามจากหลานที่เชียงของ ซิ่นกานคอควายจาก เมืองแพร รวมทั้งหมดเจ็ดช ุด ก็เดินแฟชั่นไ ดดวยความเปนลานนา

นอยก็สอนใหเขาไดรูจักก ารนั่งสวมดีกวาม ีโถสวมใหมๆ ก็ย ังอุตสาห ปนขึ้นไ ปนั่งยองๆ หรือใชผาเช็ดเทาที่พาดบนอางมาเช็ดหนาเพราะ เห็นวามปี าย “welcome” เมื่อตั้งคณะวิจิตรศิลปมาไดร ะยะหนึ่ง ผมไปลำปางไดเห็นเด็ก คนหนึ่งฟอนสวยมาก จัดการหลังเวทีกเ็กงการเขาหาผูใหญกช็ ำนาญ จึงคิดวาค วรสงเสริมเด็กท ี่มีความชำนาญพิเศษเหลานี้ ผมกลับมา คิดและกอตั้ง “โครงการพิเศษทางศิลปวัฒนธรรม” หรือ “โครงการ ชางเผือก” เปดโอกาสใหนักเรียนระดับมัธยมมากอน ชวงแรกๆ ก็ ตองออกไปเฟนหาแลวชักชวน ตอมาครูท รี่ ูจักโครงการนี้กเ็ตรียมสง นักเรียนมามากขึ้นจนตองคัดก รองกัน มีก ารแขงขันก ัน สวนใหญเกง ดานแบคสเตทซึ่งเปนสิ่งที่ดี เพราะสวนใหญคิดเปน จัดการเปน แต

“ผมทำใหมันไมตาย การทำแบบนี้เรียกวา “นีโอลานนา” คือรูที่มาที่ไป ก็เพื่อการอยูรอด ไมมีใครนำใครตามใคร ของที่ถูกฝงดินก็ใหรูจักขุดเอา มาใช เปนการเรียนรูตนเองดวย ไมตองใหใครที่เปนฝรั่งมาชี้มาสั่ง” วาเด็กศิลปะไทยจบไปแลวจะไปทำอะไร เขาไมเขาใจวาการสอนใหน ักเรียนมา discover ตัวเองเปนอยางไร ไมมีใครยอมรับวาการสอนเด็กกต็ องใหเด็กเสาะหา ดวยตัวเอง ทุกคนเขาใจวาการสอนตองสอนใหเปนใหหมด จึงจะจบออกไปได ซึ่ง

ผมเองเคยเห็นมาจากเมืองนอกวาถ าสอนใหวาดรูปก ็อดตายกันหมด ทุกคนที่เพิ่ง จบมัธยมมาจะไปรูไดอยางไรถึงการแสวงหาตนเองจนเมื่อมีบัณฑิตจ บไปแลวก็ มีสวนชวยใหไดคำตอบ เพราะสามารถคนหาตัวตนของตัวเองเจอ ผมถือวานี่คือ ความสำเร็จของศิลปะไทย และมีความมั่นใจขึ้นวาอ ยากทำอะไรใหตอไป ซึ่ง การทำอะไรใหนั้น ผมมาคิดตออีกนานกระทั่งประมวลไดวา ควรเปดก ลุมวิชาโท Art Management เพราะเห็นวาจะเปนการทำใหเราเขาสูโลกของวงการศิลปะ ในปจจุบันไดเร็วขึ้น ถาเรารวู ิธีเขาไป “จัดการ” เพิ่มความคลองตัว มีความรู เรื่องธุรกิจมีนายหนาทั้งหลาย รูวิธีที่จะหากินกันอยางไร ไมใชเปนคนที่ถูกเขา ใชใหไปหากิน แตตองรูวาเราจะเอาอันนี้มาตอกับอันนั้นอยางไร เชน โรงแรม ปจจุบันที่ไมใชจะมีบริการอยางเดียว มันตองมี art เขามา แตจะเอาไปใชอยางไร พิพิธภัณฑก ็เหมือนกันไมใชเปนที่เก็บของอยางเดียว นั่นเปนศูนยกลางความรู ของสังคมเลยทีเดียวเปนสถานที่ที่เยาวชนเขาไปแลวสามารถเอาแนวบางอยาง มาตอยอดไปขางหนา เรื่องพวกนี้มันเปน management หมดเลย เหมือนการ ถอยหางออกไปอีกนิดหนึ่ง มีการมองถึงวิธีการ ระบบ ธุรกิจเปนอยางไร craft เขามาแลวจะขายอยางไร เงินเขามาจะบริหารอยางไร Politic เขามาไดอยางไร ซึ่งถ าเรามี Art & Cultural Management ก็เหมือนมีฐานที่แนน ก็จะตอติด คลาย กับมีเลขา มีผูชวย มี connection ก็ม ีสวนชวยได มีครั้งหนึ่งที่ตองถอนหายใจ แรงๆ คือ มีนักศึกษาที่จบไปแลวไดแตงงานกับฝรั่ง ก็มเีรื่องที่ตองพูดกันวา อยาง

บานเรามี “การเมือง” อยาง thesis ของผม ถาร ัฐนิยมเขากร็ ับไ อเดีย ไป แตท ี่นี่ไมกวางพอ ไมเปด อะไรที่เราคิดด ีกวาเขาก็ไมรับ ที่นตี่ อง ปรับโดยเฉพาะวิธีการสอน การชโี้ พรงที่มีหลากหลาย ทั้งความงาม การเมือง สังคม ชีวิต ตางๆ เหลานี้อยางนอยที่สุดจะไดร ูจักก าร จัดการอยางเปนระบบโดยมีวัฒนธรรมเปนตัวนำ ชางมันครับ ชีวิต ก็แ คนี้ ผมทำเทาที่ทำได แตก ็ภาคภูมิใจที่ไดพัฒนาที่นี่ ชวยเสริมคน ที่นี่ สรางองคความรูที่ชวยใหสังคมดดู ีขึ้น ทันไดเห็นผลสวนที่ผลักดัน แนนอนสำหรับเสียงคัดคาน ผมก็คิดวากช็ วยใหเขาเกิดเหมือนกัน เพราะวาเมื่อกอนไมมกี ารพูดถึงการอนุรักษ ไมมีการวิจารณ งานที่ จัดต างๆ ในเชียงใหมซ้ำๆ ซากๆ ไมมีใครดู ดูแ ลวรูสึกเบื่อ เชน งาน ลอยกระทง เมื่อกอนเปนมีแตเรือพระที่นั่งต างๆ เชน เรือพระญานาค เอาไฟสาดขางนอก ผมกลับก ันเอาโคมที่หอยตามชายคาบานมา ขยาย ติดไฟขางใน ใหนางนพมาศนั่งดานหนา มีแตคนดาวาทำอะไร เชยและไมไดรางวัล แตไดล งปกนิตยสารไทม แม็กกาซีน ฝรั่งถายรูป ทำปกหนังสือที่เดี่ยวนี้กย็ ังมีวางขายอยู หลังจากนั้นคนกเ็ลียนแบบๆ นีก้ ันหมด นีค่ ือการสรางสถานการณใหมข ึ้นมาหรือปราสาทศพที่ เมื่อกอนไมมี พอผมทำขึ้นมาแรกสุดว าเชย ไปๆ มาๆ ก็ว าไมใชล าน นา ทำการพาณิชย ไมรูจะอยางไรดี แตผ มเห็นวา ผมเปนคนจุดไ มขีด ใหประกายแสง ผมเรียนมาทางไฟนอารท สิ่งที่เราสรางก็ตองจบที่ เรางานศพที่ผมศึกษามาเปนสิ่งดี ไมใชเรื่องเศรา แตถูกเลือนไป ผม ก็ป ลุกวาอยาเศรา เขาไปดี ตอนนีม้ ีคนทำตามกันก ย็ ังวาผมอีกเรื่อง การแตงตัวก ็เหมือนกัน การเกลาผม เครื่องประดับ วาไมใชล านนา ไมเหมือนในจิตรกรรมฝาผนังคือ ผมทำใหมันไมต าย การทำแบบนี้ เรียกวา “นีโ อลานนา” คือรูที่มาทไี่ ป ก็เพื่อการอยูรอด ไมมีใครนำ ใครตามใคร ของที่ถูกฝ งดินก็ใหร ูจักขุดเอามาใช เปนการเรียนรูตน เองดวย ไมต องใหใครที่เปนฝรั่งม าชี้มาสั่ง พอเรารูจักแลวการใชก จ็ ะ ไมเคอะเขิน มีความมั่นใจ ในอดีตเรากินขาวบนใบตอง พอเลิกใช แต มีคนกลับมาใชก ็วาเชย เดี๋ยวนี้เปนอยางไร กลับมาใชกันอ ีก วนกัน ไปมา ในสมัยหนึ่งผมใช “ชามขาวหมา” (ดินเผาเนื้อหยาบเคลือบ เขียว) คนก็วา ตอนหลังกลับม ีคา นีโอมีหลายระดับ แยท ี่สุดก ค็ ือ ความไมพ อดี ไมรูจังหวะ จนเกินงาม ถาม ีคนแนะบางกอ็ าจจะไป รอด ตองเสี่ยง นีโอที่ควรก็คือ การพอดี การรจู ังหวะ ไมวาจะอยาง ไรผมกร็ ูสึกภูมิใจวาคนอื่นอางถึงแตบางทีกแ็ คนท ี่วาอันไหนไมดดี ัน มาอางเรา เอาอันที่ดีไป ลูกศิษยเคยถามวาทำไมผมไมออกไปแกตาง มันไมต องแกตาง เพราะเขากร็ ูๆ กันอ ยู เราไปบอกวามันล งตัวกไ็ มใช ความพอดีคือ การที่ทุกฝายตองมาเจอกันตรงกันค ือ ผูทำ ชิ้นงาน ผูรับ ตรงกันไหม ดังทีก่ ลาว ผมก็เหมือนไฟที่เปนตัวจุดประกายให แสง บางทีไฟก็ติดใ หแสงสวางบางทีก็มอดไป ผมเองก็ตองยอมรับ จะอยางไรก็ตามผมกจ็ ะไมท ิ้งหนาที่การสอน การเปนครูที่ทำมานาน ทั้งชีวิตแตว ิธีการคงตองปรับไปตามกำลัง ที่ผานมาผมกส็ นุกกับชีวิต ตัวเองมากขึ้น เมื่อกอนผมอาจเปนเรือจาง เดี๋ยวนี้เปนเรือสำราญ คง ไดแวะไปเรื่อยๆ ไมเครียด ทยอยรับเฉพาะเรื่องที่อยากรับ ไมมีการ กดดัน ไมต องประชุมไ มตองเปนกรรมการ สบายๆ และ “ชางมัน”

สำหรับผูเห็นคุณประโยชนของ หนังสือพิมพ์ ขาวหอศิลป/ข่าววิจิตรศิลป์ และประสงคจะสนับสนุนสามารถบริจาคไดผาน ชื่อบัญชีหอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม เลขที่บัญชี05-3405-20-075259-8 ธนาคารออมสิน สาขายอย มหาวิทยาลัยเชียงใหม หนังสือพิมพขาวหอศิลป/ขาววิจิตรศิลป ผลิตโดย สำนักงานคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม : ถนนหวยแกว อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200 โทรศัพท 053-211724 และ 053-944805 Email Address: info@finearts.cmu.ac.th (ขอมูล เนื้อหาบทความทุกชนิด ที่ตีพิมพบนหนังสือพิมพฉบับนี้ เปนความรับผิดชอบของ ผูเขียน รวมกับกองบรรณาธิการ) ผูสนใจโฆษณาและบริจาคเพื่อสนับสนุนการจัดพิมพหนังสือพิมพฉบับนี้ สามารถติดตอไดตามที่อยู เบอรโทรศัพท และจดหมายอิเล็กทรอนิกส

ADVERTISING SPACE - สำหรับผูสนใจโฆษณาประชาสัมพันธแบนเนอรในขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป ติดตอ email address: info@finearts.cmu.ac.th หรือ โทรศัพท 053-211724 ไดในเวลาราชการ Arts September 2008 11

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook

ข่าวหอศิลป์ FINE ARTS Vol 2 September 2008

Published on Jun 13, 2013

cmu art center

หนังสือพิมพ์ข่าวหอศิลป์ /ข่าววิจิตรศิลป์ FINE ARTS ฉบับที่ 2 เดือนกันยายน 2551 หนังสือพิมพ์ข่าวหอศิลป์ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นสื่อกลางระหว่างกิจกรรมด้านการศึกาาศิลปะ การวิจัย การบริการ และการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม ของคณะกับบุคลและสถาบันภายนอกที่สนใจเรื่องคุณค่าทางศิลปะและสุนทรียภาพ ข่าวและเนื้อหาข้อมูล บทความทุกชนิดที่ปรากฏบนหนังสือพิมพ์นี้ ยินยอมสละสิทธิ์ให้กับสั