งานกราฟฟกบา งก็เทานน้ั ซึ่งหลังจากอานหนังสือ เลมนี้แลวก็พบวา เสียงที่ อยูในใจนั้นจริง “ผมชวย อะไรไมไดเลย”
วารสารข า วหอศิ ล ป / ข า ววิ จ ิ ต รศิ ล ป ผลิ ต โดยคณะวิ จ ิ ต รศิ ล ป มหาวิ ท ยาลั ย เชี ย งใหม
หลังจากอา น หนังสือเรือ่ ง Window Displayจบ ผมไดหวน กลับมาส�ำ รวจดูถงึ ความรู ของตนในส่วนท่เี กีย่ วกับ พัฒนาการของ ”การ ตกแตงหนารา นใน สังคมไทย”ตามชดุ ประสบการณและตามวยั เทาทม่ี อี ยูใ นความทรงจำ� สวนตัว ซง่ึ อาจกลาวไดวา : หาบเร แผงลอย รา นขาย เครือ่ งมือการเกษตร แผง ปลาทูเขง จนไปถงึ รา น ขายดอกไม นา จะเปน หลักกโิ ลเมตรแรกของ วัฒนธรรมทางสายตา เกีย่ วกับการจดั วางสนิ คา ในสงั คมไทย เพือ่ น�ำ เสนอ สินคาทจ่ี �ำ เปนแกลกู คาให เขามาซอ้ื หาสง่ิ ของตา งๆ เรือ่ งคงจะจบเพียงแคน้ี หากวามนุษยเพียงเปน ผูบ ริโภคเฉพาะสง่ิ จำ�เปน สำ�หรับการด�ำ รงชีวติ ทางกายภาพเทานน้ั แต ปญหาคอื มนุษยมคี วาม ซับซอนกวานน้ั มากเพราะ มนุษยสง่ั สมความรูใ น เรือ่ งคณ ุ คาตา งๆเพิม่ เติม ขึน้ มานบั พนั ปตามอายุ ของอารยธรรม
การจัดอบรมเชิงปฏิบัติการด้านศิลปกรรม การจัดอบรมเชิงปฏิบัติการด้านศิลปกรรม การออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ และการออกแบบสื่อ ของศูนย์ศิลปกรรมและกิจกรรมพิเศษ ศูนย์ศลิ ปกรรมและกิจกรรมพิเศษจัดฝึกอบรม ทัง้ ภาคทฤษฎี ภาคปฏิบตั คิ รอบคลุม สาขาวิชาที่เปิดสอนด้านศิลปกรรม วัฒนธรรม การออกแบบผลิตภัณฑ์ และ การออกแบบสื่อ โดยคณาจารย์ ผู้เชี่ยวชาญทั้งในประเทศและต่างประเทศให้กับผู้ประกอบการและสำ�หรับผู้ที่ สนใจทั่วไป ให้มีทักษะความสามารถในเรื่องความคิดสร้างสรรค์ เพื่อสร้างฐานกำ�ลังคนที่มี ทักษะความรู้ความเชี่ยวชาญ จัดฝึกอบรมในห้องปฏิบัติการ (Art Studio) ทางศิลปะที่มีความ พร้อมที่สุดในภาคเหนือ ฝึกอบรมการออกแบบสื่อกับห้องปฏิบัติการทั้งเครื่อง Mac และ PC ที่ทันสมัย หลักสูตรที่เปิดสอน เช่น หลักสูตรศิลปกรรม หลักสูตรการวาดสีน้ำ� หลักสูตรการ ปั้นของตกแต่งบ้าน ตกแต่งสวน หลักสูตรการวาดสีน้ำ�มัน หลักสูตรศิลปวัฒนธรรม
Art Diction
มนุษยรูจักคุณคา ใชสอยและคุณคาแลก เปลี่ยนมาเปนเวลานาน แลว ตามที่ Kar lMar x กลาว แตนักคิดหลังสมัย ใหมอยาง Jea n Bau drill ardเห็นวาคุณคาที่กลาว ถึงทั้ง 2แบบนั้น ไมเพียง พอที่จะใชทำ�ความเขาใจ สังคมสมัยใหมและการ บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป มนุษยยังแสวงหาคุณคา อื่นๆอีกดวย โดยเฉพาะ ยุคหลังอุตสาหกรรม และ การพาณิชยอุตสาหกรรม วัฒนธรรม(cu ltur alin d u stry)เปนตนมา มนุษยถูก ปลุกใหตระหนักในเรื่อง ของคุณคาเชิงสัญญะ (sig nvalu e ) เพื่อแสดง ถึงอัตลักษณ สถานภาพ รูปแบบการใชชีวิต รสนิยม เกียรติภูมิ และ อำ�นาจแหงตน (อ่านต่อหน้า 5)
ART&DESIGN TRAINING
วารสารข่าวหอศิลป์ ฉบับที่ 7เมษายน-มิถุนายน 2553
FINE ARTS
WINDOW Display ต่อจากหน้า 23
หลักสูตรหัตถกรรมพื้นบ้าน หลักสูตรความรู้ด้านประวัติศาสตร์ศิลปะของไทย หลักสูตรการ ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม (วัดบ้านก่อ วัดปงสนุก จ.ลำ�ปาง) หลักสูตรการออกแบบและการ ออกแบบสื่อ หลักสูตรการจัดการแบรนด์การตลาดสปา หลักสูตรการออกแบบกราฟิกสำ�หรับ องค์กร หลักสูตรการออกแบบ Computer Graphic and Animation หลักสูตรออกแบบแอนิเมชัน่ หลักสูตรศิลปะการถ่ายภาพ หลักสูตรการออกแบบเว็บไซต์ หลักสูตรการออกแบบสื่อภาพ และเสียง หลักสูตรการออกแบบแอนิเมชั่น 2,3 มิติ หลักสูตรการออกแบบสื่อเชิงโต้ตอบ (Interactive Media) ศูนย์ศิลปกรรมและกิจกรรมพิเศษ เปิดรับสมัครผู้ที่สนใจเข้าร่วมการฝึกอบรม ทุกเดือน อย่างน้อยเดือนละ 2 หลักสูตร สนใจติดต่อสอบถามรายละเอียดได้ที่ คุณ ปรัศนีย์ สินพิมลบูรณ์ โทร. 053-944851
Encyclopedia of Art Magic สารานุกรมศิลปะ เพื่อสร้างเสริมความรู้ที่กว้างขวางทางด้านศิลปะ สำ�หรับนักเรียน นักศึกษา นักวิชาการ และผู้สนใจทางด้านศิลปะร่วมสมัย
Realism
Magic realism, or magical realism, is an aesthetic style or narrative mode in literature in which magical elements are blended into a realistic atmosphere in order to access a deeper understanding of reality. These magical elements are explained like normal occurrences that are presented in a straightforward manner which allows the “real” and the “fantastic” to be accepted in the same stream of thought. It has been widely considered a literary and visual art genre; creative efi lds that exhibit less significant signs of magic realism include lfi m and music. As used today, the term is broadly descriptive rather than critically rigorous: Matthew Strecher has defined magic realism as “what happens when a highly detailed, realistic setting is invaded by something ‘too strange to believe’.
วารสารขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป ผลิตโดย สำ�นักงานคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม : ถนนหวยแกว อำ�เภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200
โทรศัพท 053-211724 และ 053-944805 Email Address: info@finearts.cmu.ac.th (ขอมูล เนื้อหาบทความทุกช นิด ที่ตีพิมพบนหนังสือพิมพฉบับนี้ เปนความรับผิดชอบของผูเขียน รวมกับกองบรรณาธิการ)
วารสารขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป ฉบับที่ 7 / 2553 นี้ ผลิตขึ้นมาเพื่อเผยแพรความรูทางศิลปะใหกับนักเรียน นักศึกษา นักวิชาการศิลปะ และประชาชนที่สนใจโดยทั่วไป
สนใจขอรับเปนสมาชิกกรุณาสนับสนุนการจัดพิมพ ปละ 500 บาท โดยติดตอที่ คุณจิตตอารีย กนกนิรันดร และ คุณไชยณรงค วัฒนวรากุล โทร. 053-944801-13 ติดตอกองบรรณาธิการวารสารขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป email address: info@finearts.cmu.ac.th หรือ โทรศัพทสายดวน 053-211724
ART MAGAZINE
Chiang Mai University
Faculty of Fine Arts
วารสารข่าวหอศิลป์ ฉบับที่ 7 เมษายน-มิถุนายน 2553
7 ฉบับที่เจ็ด
ความรวมมือทางศิลปะในกลุมประเทศอาเซียน: การประชุมทางวิชาการอาเซียนซีกโลกใต
ในหลายทศวรรษที่ผานมา สถาบันศิลปะตางๆ ของประเทศไทยลวนมีมุมมองการพัฒนาศิลปะไปในเชิงเลียนแบบและกวดใหทันโลกตะวันตก จนทำ�ใหหลงลืมรากเหงาของตัวเอง และความสัมพันธกับเพื่อนบานในเอเชีย โดยเฉพาะในกลุมมิตรประเทศอาเซียน จนอาจกลาวไดวา ศิลปน นักวิชาการศิลปะ และขุนนางวัฒนธรรมไทย ไมทราบเลยวาเพื่อนบาน ชาวอินโดนีเซีย ฟลิปปนส มาเลเซีย และสิงคโปร ฯลฯ กำ�ลังสรางสรรคผลงานศิลปะอะไรอยู ดูเหมือนเรื่องราวทำ�นองเดียวกันนี้จะเกิดขึ้นในหลายประเทศอาเซียน (อ่านต่อหน้า 4)
Contents
2010 Focus on the Global South
ASEAN ART SYNERGY
FINE ART is : a. Art produced or intended primarily for beauty rather than utility. b. Any of the art forms, such as sculpture, painting, or music, used to create such art. Often used in the plural. c. Something requiring highly developed techniques and skills: the fine art of teaching.
ทัศนศิลป์ ประตูบานใหญ่แห่งการสร้างสรรค์ DICTIONARY of ART MUSEUM ONLINE ASEAN ART SYNERGY ถ้าเดินเรื่อยไปย่อมถึงปลายทาง “DESTINATIONS” สหวิทยาการและการศึกษาของวิจิตรศิลป์ แคปซูลประวัติศาสตร์ศิลป์ฟิลิปปินส์ ผลงานศิลปนิพนธ์ ปราสาทนกหัสดีลิงค์
2 3 3 4 5 6 8 9 10
สตรีชาวสยามแห่งเมืองอันน็อต ศูนย์ศิลปกรรมและกิจกรรมพิเศษ SOUNDING CONFUSION ดนตรีในหอศิลป์ นิทรรศการประจำ�เดือน เมษายน-มิถุนายน 2553 INTERDISCIPLINARITY ARTIST: BOTERO ARTS INSTRUCTOR WINDOW DISPLAY
14 15 15 17 17 18 19 23 23
คณะผูจัดทำ� : วารสารขาวหอศิลป / ขาววิจิตรศิลป
บรรณาธิการบริหาร: รศ. สมเกียรติ ตั้งนโม. กองบรรณาธิการ: รศ. รสลิน กาสต์, รศ. อารยา ราษฎร์จำ�เริญสุข, อุทิศ อติมานะ, Joans D. Ground, วีระพันธ์ จันทร์หอม, จิตรลดา บุรพรัตน, Sebastien Tayac, สราวุธ รูปัน, จันทรวิมล แกวแสนสาย, พจวรรณ พันธ์จินดา. ฝายประสานงาน: วีระพันธ จันทรหอม, สุวิทย คิดการงาน. ฝายการจัดการความรู: วีระพันธ จันทรหอม. ฝายศิลป: วรรณชัย วงษ์ตะลา, เอกณพ สุวรรณโกสุม. ถายภาพ: อภิญญา กาวิล, ธรณิศ กีรติปาล. พิสูจนอักษร: นภดล สุคำ�วัง. ฝายเผยแพร: จิตตอารีย กนกนิรันดร, ไชยณรงค วัฒนวรากุล และ พนักงาน สายสนับสนุนสำ�นักงานคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
วารสารขาวหอศิลป จัดทำ�ขึ้นเพื่อเปนสื่อกลางระหวางกิจกรรมดานการศึกษาศิลปะ การวิจัย การบริการ และการทำ�นุบำ�รุงศิลปวัฒนธรรม ของคณะวิจิตรศิลป กับ บุคคลและสถาบันภายนอกที่สนใจเรื่องคุณคาทางศิลปะและสุนทรียภาพ. ขาวและเนื้อหาขอมูล บทความทุกชนิดที่ปรากฏบนวารสารขาวหอศิลปนี้ ยินยอมสละลิขสิทธิ์ ใหกับสังคมไทย เพื่อประโยชนทางวิชาการ (สำ�หรับผูสนใจสนับสนุนการจัดพิมพ สามารถติดตอไดที่โทรศัพทหมายเลข 053-944801 - 11)
อารยา ราษฎรจำ�เริญสุข ที่คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม นานมาแลวขอเขียนหนึง่ วา ดวยการศกึ ษาศลิ ปะมีใจความสน้ั ๆ วา “การศึกษาศิลปะเปนสิ่งสมมุติ” ชนิดหนึ่ง หากจะตคี วามส�ำ นวนขา งตน อาจหมายวา ความเปนศลิ ปะนน้ั เรียนไดดวยประสบการณ (ทั้งสวนเปนไปตามธรรมชาติและสวนเปนไป อยางจงใจคัดเนน) ผลจากประสบการณสั่งสมดวยการพินิจนึก กาล เวลา การซ้ำ�หรือการตัดตางซึ่งประสบการณนั้น กอเกิดผลึกตะกอนใน การพิเคราะหความ สำ�เหนียกความ บมความ การใหการศึกษาศิลปะ เปนการคาดการณตอ ‘ความ’ ที่จะเกิด จึงเสมือนการสมมุติไปวานาจะ สราง ‘บุคคลผูรูความนัยในศิลปะ’ ที่ผูกกับ ‘ความนัยข องคุณคาแหงชีวิต มนุษย’ อยูบางพอสมควร ประสบการณฝงที่ถูกคัดเนนขึ้นที่สำ�คัญไมนอยคือการใหการ ศึกษาศิลปะ การศึกษาศิลปะเกิดจากการตั้งสมมุติฐานที่คาดวาจะตอบรับ กับโจทยที่มีอยู ไมใชโจทยที่เลือกได เปนโจทยบังคับที่ไมมีทางเลี่ยง มีความสัมพันธกับสวนแวดลอมของสังคมรวมสมัยมีรากสืบทอดจาก อดีตศิลปและชีวิตในอดีต มาผสมผสานกับลักษณาการโลกปจจุบัน บริบทโลกศิลปะกับวัฒนธรรมรวมทั้งการดำ�เนินชีวิต เปรียบบรรยากาศของการใหการศึกษาศิลปะกับตลาดที่มี สินคามากหลายใหเลือก ผูซื้อมีโอกาสเลือก นาจะดีกวาการจำ�กัด ประเภทสินคา และจำ�กัดอิสรภาพของผูซื้อ การใหการศึกษาศิลปะในระดับปริญญาโท ซึ่งเลยขั้นของ ความจำ�เพาะเจาะจงใดๆ โดยเฉพาะในทางประเภทและขอจำ�กัดทาง เทคนิค และอาจรวมถึงทัศนคติในการผูกติดกับชาติ ความเชื่อ เพศสภาพ ในแบบของการคดิ อยางแยกสวน จึงคอื โอกาสของการเปดประตูบานใหญ ที่ปลอยใหหรือเปดรับสายทางความเปนไปทุกสิ่งสวนใหเขามาสูการรับรู และถายโอนออกมาในรูปของงานศิลปะ
2
Arts May 2008
คำ�วา ‘ทัศนศิลป’ จึงม ากับโอกาสของอิสรภาพในการสราง สรรคของผูใหญหรือผูที่เปนนายในการสรางสรรคของตนเองที่มีโอกาส เลือกไดมากกวาการจำ�นนตอภาวะจำ�ยอม ไมวาจำ�ยอมตออะไร ระบบ การศึกษาแบบบีบอัด ทักษะเฉพาะตัว มุมปลอดภัยที่คุนชิน ไมวาจ ะ เลือกอะไร ความทาทายในการทำ�งานศิลปะ ความปติในการคนพบใหม ความเปนไปไดที่ไมเคยมากอน ทัศนศิลปเอื้ออำ�นวยใหกับทางเลือกที่ เราใจเหลานี้ การศึกษาระดับปริญญาโทสาขาทัศนศิลปของภาควิชาภาพ พิมพ จิตรกรรม และประติมากรรม เริ่มใน พ.ศ. 2550 มีน ักศึกษาจาก หลายสาขาวิชาเชนจิตวิทยา สถาปตยกรรม การตลาด ทันตแพทยศาสตร และออกแบบ ผูมาจากสถาบันตางๆ จุฬาลงกรณ บูรพา ประสานมิตร ศิลปากร มาเรียนรวมกับนักศึกษาที่มีพื้นฐานศิลปะเฉพาะทางมากอน อยางภาพพิมพ ประติมากรรม จิตรกรรม ภาพถายและศิลปะไทยใน พื้นที่เชียงใหม สรางบรรยากาศของการทำ�งานศิลปะที่มีการแลกเปลี่ยน ระหวางสหสาขาวิชาในพื้นที่ชั้นเรียนที่มีการสอนหลากหลายวิชาเชน สุนทรียศาสตร ประวัติศาสตรศิลป จิตวิทยาศิลปะ โครงการสรางสรรค ทัศนศิลป การวิเคราะหและเขียนเกี่ยวกับศิลปะ สัมมนาศิลปะไทยรวม สมัย ศิลปะโพสต์โมเดอรน และทายที่สุดการแสดงศักยภาพของผศู ึกษา ผานวิทยานิพนธป ระกอบดวยงานสรางสรรคที่แสดงตอสาธารณะ และ ขอเขียน หลักสูตรสองปการศึกษา ในบรรยากาศของอิสรภาพแหง การสรางสรรคศิลปะของนักศึกษาจากสหสาขาวิชา ไดทำ�การบมเพาะ ความเปนไปไดในการพิเคราะหการตอบรับซึ่งความเปนไป การถายโอน ความคิด ความรูสึก ผานอิสรภาพของการสรางสรรค ที่ทั้งหมดทั้งมวลคือ โอกาสของการบันทึกแงมุมของความเปนมนุษยในกาลเทศะปจจุบัน ที่...ชีวิตประจำ�วันทั่วๆ ไปมีพื้นที่และโอกาสใหนอยเกินไป
The visual arts are art forms that create works which are primarily visual in nature, such as ceramics, drawing, painting, sculpture, architecture, printmaking, modern visual arts (photography, video, and filmmaking), design and crafts. These definitions should not be taken too strictly as many artistic disciplines (performing arts, conceptual art, textile arts) involve aspects of the visual arts as well as arts of other types. Also included within the visual arts.
VISUAL ARTS
‘ทั ศ นศิ ล ป ’ ประตูบ านใหญแหงการสรางสรรค
หลั ก สู ต รทั ศ นศิ ล ป์ เป็ น หลั ก สู ต รปริ ญ ญาโทของคณะวิ จิ ต รศิ ล ป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ นักศึกษาที่สนใจศึกษาต่อหลักสูตรนี้ สามารถติดต่อได้ที่ ภาควิชาภาพพิมพ์ ฯ โทรศัพท์ 053-944-821, 053-944-812
๐ ในฐานะอาจารยศิลปะเชื่อวา แนวคิดพิพิธภัณฑอ อนไลนนี้ถาออนไลนอยางตอเนื่อง จริงจัง คงเสนคงวา ทั่วถึง มันจะชวยแกปญหาทางการศึกษาศาสตรศิลปะของสังคมได เพราะชวยใหคนรุนใหม ไดมีโอกาสมีประสบการณเชิงสุนทรียศาสตรกับผลงานสำ�คัญๆ อยางหลากหลาย บอยครั้ง และรอบดานจาก ทั่วโลก ไมเพียงมีประสบการณทางศิลปะและวัฒนธรรมของตัวเองเทานั้น กลาวไดวาเราอยูในยุคสมัยเปน “คนของโลก” ศาสตรศิลปะรวมสมัยปจจุบันเปนศาสตรของโลก เราเรียนประวัติศาสตรแนวคิดของศาสตรศิลปะคลายคลึงกันทั้งโลก มันเปนพื้นฐานสำ�คัญของการเปนศิลปน หรือนักออกแบบรวมสมัย ที่จะตองเรียนรูความลึกซึ้ง ความมุงมั่น และความหลากหลายของประเด็นวิชาการที่สำ�คัญ ซึ่งเชื่อมโยงกับบริบทของแตละยุคสมัยผานผลงานทางศิลปะ (อ่านต่อหน้า 9)
๐ ไดใชเวลาในการดูองคประกอบศิลปโดยรวมและรายละเอียดของผลงานศิลปะตางๆ อยางเพลิดเพลินผ านจอมอนิเตอรเหลานั้น เปนผลงานที่ถูกสรางสรรคดวยทักษะขั้นสูงที่หลากหลายสไตลจากศิลปนและนักออกแบบระดับโลกตางๆ เสมือนไดเดินทางไปเยี่ยมชมพิพิธภัณฑศ ิลปะและงานออกแบบทั่วโลก มันทำ�ใหไดมีโอกาสคิดทบทวนเกี่ยวกับเรื่องราว หลักการ ขอถกเถียงเชิงวิชาการตางๆ เบื้องหลังผลงานออนไลนเหลานั้นไปพรอมๆ กัน อาทิ ขอถกเถียงความตางระหวางผลงานชางกับผลงานศิลปะในชวงปรัชญาสมัยใหม? การเกิดขึ้นของศิลปะบริสุทธิ์กับศิลปะการออกแบบเพื่ออุตสาหกรรมที่แยกจากกัน เปนสถาบันเฉพาะทางในชวงหลังปฏิวัติอุตสาหกรรม? การเกิดของศิลปะที่เนนการสำ�รวจ การแสดงออกของจิตไรสำ�นึกของเรา (Surrealism Art) ในชวง 100 ปที่แลว ? ศิลปะที่เนนความเปนภาษาสากล (Abstract Art) ที่กลายมาเปนรากฐานของศิลปะสมัยใหมตั้งแต คริสตศตวรรษที่ 20 ? หรือทำ�ไมจึงเกิด ศิลปะที่เนนรสนิยมของคนสวนใหญ (Pop Art) ในชวงกลางคริสตศตวรรษที่ 20 ทีท่ ำ�ใหศิลปะชั้นสูงถูกตั้งคำ�ถาม? เปนตน
๐ มีโอกาสครั้งหนึ่งนั่งชมผลงานศิลปะระดับโลกยุคตางๆ ผานจอมอนิเตอรที่กระจายอยูภายในคณะวิจิตรศิลป มันเปนโครงงานความคิดริเริ่มหนึ่งที่นาสนใจอยางมาก ชวยตอกย้ำ�แนวคิดที่วาโลกในยุคสื่อใหม (New Media) อำ�นาจที่เคยผูกขาดไดผานสื่อมวลชนกระแสหลักทั้งหลายจะกระจายตัวสูผูคนมาก ยิ่งขึ้น เปนผูคนที่รวมตัวกันเปนประชาสังคม (Civil Society) สามารถริเริ่มสรางสื่อทางเลือก (Civic Media) ที่สะทอนระบบคุณคา ความเชื่อของตัวเองหรือกลุมไดไมยากเย็นม ากนัก ผมขอเรียกความคิดริเริ่มนี้วาคือ “พิพิธภัณฑศ ิลปะออนไลน” เพราะมันกำ�ลังทำ�หนาที่เฉกเชนพิพิธภัณฑศิลปะในโลกจริง ทุกประการ ที่นำ�เสนอชุดประสบการณทางสุนทรีย ที่ถูกเลือกสรร เรียบเรียง รวบรวมผลงานที่เห็นวาสำ�คัญ ซึ่งมักสะทอนคุณคา ความเชื่อ ความคิด ของผูนำ�เสนอสื่อเหลานั้น ถือเปน “โครงการทางการเมือง” (ในความหมายกวาง) ประเภทหนึ่ง ตางกันเพียงวาพ ิพิธภัณฑศ ิลปะออนไลน มันนำ�เสนอ “ประสบการณ เสมือนจริง” เทานั้น
อุทิศ อติมานะ
MUSEUM ONLINE
Editor’s Talk
T
he new policies of the Art Museum, Chiang Mai University under the directorship of Faculty of Fine Arts, highlight its intention bringing liveliness and vigor to the museum. Previously, it is almost mentioned as the formula phenomenon for the sluggish museum to draw attention of people for admiring the visual arts exhibition. This is exactly complicated matters but not too excess to cope with. Consequently, the Art Museum with its new policies, intending to gradually be the lively Art Museum, has been conformed in many ways as the following recapitulations.
For its physical and environmental conditions, the Art Museum will underline its activities and exhibitions presenting name tags and descriptions functioning as the way to communicate with the perceptions and understandings belonging to the audiences. Moreover, the criticism and seminar on the exhibited art works will be raised with the set computer system providing the previous up to the present exhibitions’ information. The senior art students of Faculty of Fine Arts will be selected to service the audiences and visitors as the volunteer curators. They will supply the visitors with knowledge and art works’ explanation during holidays. The Art Museum’s space also offers the art library and the art theatre for all interested people as the research center contributing art and all involved knowledge. The space’s ambience will present the suited space for edutainment for all kinds of sustenance and life quality. Partial Groups of the Art Museum’s buildings are the space such as bookstore, postcards, art works in all fields created by students, art instructors, alumni and artists for sale. This is another way to publicize and promote the creativeness of the artists and bring the opportunity for interchanging idea between people, especially the understanding of art market will be emerged as a part of social interaction. Some shading area of the Art Museum will be utilized for musical activities such as music in Art Museum which contemporary music, jazz, classical music, outdoor performance, puppetry, and movie projection
will be performed. Once, the Art Museum gave importance to the complete admixture of visual arts and other art fields. At the moment, the Art Museum is fulfilled with sweet and sound melody that bring liveliness back to the Art Museum
The Art Workshop, previously, Faculty of Fine Arts has only processed within the faculty during summer. The chairmen of the Art Museum have the aim to service all specializations of art workshops within the Art Museum’s area. This is to response with the needs of students, academicians and all people. They who are interested in art will take time to practice and enjoy these supportive activities enhancing life quality. The workshops are such as water color painting, oil color painting, portrait drawing and painting, landscape drawing, papier-mâché, flower arrangement, basic art knowledge, musical practice and all performances. In the part of developed content of ChiangMai University’s Art Museum, the boards have agreed to raise the art and cultural seminar and the related knowledge. In every 2 weeks, those mentioned activities will be conducted at the Art Museum’s space and the Art Theatre. Besides, the Art Museum will publish Fine Arts magazine, develop Art Museum’s website which functions as the online art archives and online artist biographies plus world art exhibitions and all Art Museum’s concentrated exhibitions. The new released projects of the Art Museum’s website include Museum Online distributing art knowledge on the internet. These are all activities provided by the Art Museum, CMU, located on Nimmanhaemintra Road, ChiangMai. This is the main important communicating street for the tourists. The half way of the street, from Amari Rincome Hotel to the cross road next to CMU’s Hall, is the crucial entertaining street of ChiangMai, wellknown as the street of shopping, restaurant and many coffee shops. The rest of the street the area from the cross road next to the public health center to the Art Museum, is left deserted and sluggish. This is such a contrastive mood of living on the same street. The open space of the Art Center, CMU is recognized only as the parking lot. From now on, we attempt to develop this inert area to be the center of knowledge and life quality plus edutainment, extremely expecting this will emerge in reality with the collaboration and all supports from many institutions and organizations.
Arts October 2008
3
ASEAN ART SYNERGY ต่อจากหน้า 1
กอนหนานี้ ความรวมมือทางดานวรรณกรรมในประเทศ กลุมอาเซียนปรากฏชัดเจนกวา ดังจะเห็นไดจากมีการใหรางวัล ซีไรทแกบรรดานักประพันธในกลุมอาเซียนมาหลายทศวรรษแลว แตความรวมมือทางดานทัศนศิลปที่มีกันอยูประปราย อาจไมนับวา ไดสรางความแนนแฟนและกลมเกลียวกันเทาใดนัก ดวยเหตุนี้ คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม จึงไดมีดำ�ริที่จะทดลองทำ� โครงการนำ�รองในหัวขอ “Asean Art Synergy” ขึ้น เพื่อแสวงหา ความรวมมือกันอยางจริงจังทางดานศิลปวัฒนธรรมกับกลุม อาเซียนในอนาคต โดยความรวมมือขั้นเริ่มตน เราคาดหวังที่จะแลกเปลี่ยน เรียนรูเพื่อทำ�ความเขาใจและรูจักกันมากขึ้นในแงของ soft science โดยเฉพาะทางดานศิลปกรรมพื้นถิ่น ศิลปกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับ ศาสนา ตลอดรวมถึงศิลปกรรมรวมสมัย ทั้งนี้โดยเปรียบเทียบแลว อาเซียนตางมีประวัติศาสตรและความเชื่อทางศาสนา รวมถึงการ มีประสบการณทางการเมืองในรอบหลายรอยปที่ผานมาแตกตาง และซับซอนกวากลุมประเทศยุโรป กลาวอยางเปนรูปธรรม เรามี ความเชื่อทางศาสนาที่ตางกันอยางนอย 3 ศาสนา และตางไดรับ อิทธิพลของอารยธรรมจากอินโดจีนเขามาผสมผสาน ดวยเหตุนี้ จึงมีความจำ�เปนที่ไมอาจหลีกเลี่ยงไดที่จะทำ�ความรูจักกันและ เขาใจในปญหาที่เรามีตางกันใหมากขึ้นโดยลำ�ดับ ในความตางทีเ่ รามีนน้ั ไมวา จะในทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม ลวนเปนความงดงามในความหลากหลาย อุปมาเปรียบเสมือน ปาไมทอ่ี ดุ มไปดวยพืชพันธุน านาชนิด มิใชพชื เชิงเดีย่ วอยางเกษตร อุตสาหกรรม และดวยความหลากพันธุห ลายชนิดนี้ ทำ�ใหอาเซียนมี ความอุดมสมบูรณทางวัฒนธรรมอยางนาทึง่ อยางไร
ก็ตาม ในความเปนจริงเกี่ยวกับความหลากหลายเหลานี้เรากลับ รับรูมันผานสื่อของโลกตะวันตกมากยิ่งกวาความรูที่เราจะถายทอด และมีความสัมพันธกันโดยตรง ดวยเหตุนี้ทำ�ไมเราจึงไมเริ่มตนที่จะ พูดจากันผานปากตอปาก ใจตอใจ และจับมือกัน เพื่อซึมซับจิต วิญญานของความเปนอาเซียนในฐานะภูมิภาคหนึ่งที่มีวัฒนธรรม อันชัดเจน ซึ่งเดินทางผานกาลเวลามาอยางปลอดภัยรวมกัน อยางนอยก็ในระดับหนึ่ง ที่เรายังสามารถธำ�รงความมีอัตลักษณ อันเดนชัดของตัวเองได วัตถุประสงค 1. เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรูกันโดยตรงดานศิลปวัฒนธรรมระหวาง สถาบันการศึกษาทางศิลปะ 2. เพื่อสรางความเขาใจและแสวงหาความรวมมือระหวาง สถาบันการศึกษาศิลปะในอนาคต 3. เพื่อยืนยันถึงอัตลักษณทางศิลปะในภูมิภาคอาเซียนในฐานะ art spot หนึ่งของโลก 4. เพื่อเสริมสรางความสมานฉันทกันทางสังคมและวัฒนธรรมใน กลุมอาเซียนอยางเทาเทียม ระยะเวลาดำ�เนินการ ตุลาคม 2552 – ตุลาคม 2553 ณ โรงละคร หอศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม การแปลและการบันทึกภาพและเสียง ตลอดการประชุมทางวิชาการ จะมีลามแปลจากภาษา อังกฤษเปนภาษาไทย สำ�หรับนักศึกษา ประชาชน และผูสนใจ เขารวมฟงและแลกเปลี่ยนความคิดเห็น นอกจากนี้จะมีการบันทึก ภาพและเสียงในระบบดิจิตอล เพื่อนำ�ไปทำ�เปนแผนซีดีรอมและ หนังสือเผยแพรการประชุมฯ ภายหลังหนาที่ดังกลาว การรวบรวมผลงานตีพิมพ โครงการความรวมมือทางศิลปะในกลุมอาเซียนฯ
จะจัดเผยแพรขอมูลทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษเปนแบบรูปเลม หนังสือและเผยแพรผานทางเวบไซตคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหม งบประมาณและคาใชจายที่คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหมรับผิดชอบ • คาที่พัก และคาอาหาร (โรงแรมแกรนดวิว จังหวัดเชียงใหม) • คาลงทะเบียน และคาเชาสถานที่จัดประชุมทางวิชาการ : โรงละคร และหองฉายภาพยนตรในหอศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหม • การประชาสัมพันธ • คาจัดนิทรรศการศิลปะ: ศิลปะลานา และศิลปกรรมรวมสมัยไทย • คาอาหาร และงานเลี้ยงอำ�ลา (farewell party) • คาจัดพิมพหนังสือ และอุปกรณบันทึกภาพและเสียง • คานักแปล และคาลวงเวลาเจาหนาที่ชวยงาน • คาบริการพาเที่ยวรอบเชียงใหม หมายเหตุ: คาใชจายนี้ไมรวมคาเครื่องบินของนักวิชาการตาง ประเทศที่มารวมงาน ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 1. มีความเขาใจฐานทุนศิลปวัฒนธรรมระหวางกลุมประเทศ อาเซียนมากขึ้น 2. มีความรับรูเกี่ยวกับศักยภาพและปญหาศิลปวัฒนธรรมรวม สมัยของกลุมอาเซียน 3. ปูทางไปสูความรวมมือกันอยางมั่นคงและเสมอภาคทางดาน ศิลปวัฒนธรรมของกลุมอาเซียน 4. ไดเพิ่มเติมองคความรูทางศิลปะกันโดยตรงโดยไมตองผาน มุมมองของตะวันตก
Christianity, Muslim, Hinduism, Confucious and influencing and integrating in the development of Indo-China Civilization. Metaphorically, ASEAN diverse culture is like the differences in our bio-diversity where a various species living together to balance the circle of lives. This project will run the program throughout the period of 1 year (between July 2010-July 2011). Activities include knowledge sharing among 6 ASEAN countries (including Thailand, Singapore, Indonesia, Malaysia, Philippines and Australia) aiming towards the reviewing over the 50 years of contemporary art and culture development since there we are lacking information of how our neighboring artists in Indonesia, Philippines, Malaysia and Singapore, and the Oceania Country such as Australia, have originated and created their arts. It will encourage the disclosure the change of Secular Art, Religious Art and Folk Art focusing at present status in relation to the past development and future projection to gain more holistic understanding of social and cultural revolution in different countries, yet interconnected in this sub-region. Knowledge gained from these activities will include presentations, discussions, critiques and cultural debates will provide better mapping of what has been going on in people perception of the world and their lives affecting by radical change during these past 50 years. In accordance with this mentioned rations, Faculty of Fine Arts, Chiang Mai University has intentionally commenced the pilots project recognized as ASEAN Arts
Synergy aiming at seeking academic collaboration in art and culture among ASEAN countries. This project would be the starting point of continuous movement of art and culture academic development involving academia, bachelor, master, doctoral degree students (local, national and international) and those with interests. For academic purposes, this is to strengthening the integration of knowledge around the region and expands our worldview to gain more understanding of the results of the whole year activities will be documented and develop further as periodicals (in English and national language) to gain the momentum in further expansion to others ASEAN countries. Objective 1. Directly exchange and share art and culture knowledge among art and academic institutes, academics. 2. Gain collaboration among art and academic institutes to sustain research and knowledge based development. 3. Illustrate art identity of ASEAN region as one of unique art region of the world. 4. Supplementing the cultural and social reconciliation within Asian countries with equality. Project’s Commencement October 2009 – October 2010 Project’s Depiction and Place The Project will comprise of the lectures and the scholarly
ASEAN ART SYNERGY Asean Art Synergy The Art Seminar in the Global South The project is in charge of Faculty of Fine Art, Chiang Mai University
Principle and Rational It is known that culture has usually the last priority in funding for academic development, despite its importance to the root of our identity and cultural expression. Typically, the based knowledge regarding art and culture would concentrate surrounding Western culture development affected by social and economic development and vice versa which has been well documented over time and crafted out the outline of well recognized today’s world art history. Rather than perceiving at our culture through the western perspective and media, we need to comprehend our local/regional wisdom and spirit to gain intimate interaction and relationship developed over time. It would be reasonable to integrate the knowledge yet to be revealed regarding the art and culture transformation around this ASEAN sub-regional since the development contain stories and its uniqueness shaping the living style, thinking, behaviors, perceptions of people in the areas. Countries in this region, each has its own history, religious, faith and belief embodied with political, economy, and societal experiences proven much more different and complicated than what European countries are. For example, there are at least five different religious doctrines, Buddhism,
4
Arts May 2008
seminar divided into 2 sections. 1. Historical Overview discussion arranged at the Art Theatre, Art Center, Chiang Mai University. This section provides the scrutiny in folk arts, religious arts and secular arts. 2. Cultural Debate held at the Auditorium, Art center, Chiang Mai University. This cultural debate will concentrate on these following topics • Secular Art • Religious Society – Royalty • Colonialism, Post colonialism • Postmodern Culture • Cooperation towards Art vision and Perspective in the future This intellectual seminar aims at seeking for future collaboration such as interchanging staffs, artist in residence, students or even reciprocal art exhibition and other academic congregations. Audiences Academic staffs, instructors, lecturers, artist, students (Bachelor and Master Students) and all interested people Translation and Audio and Visual Record During the seminar, the historical overview and cultural debate, both sessions will be translated into Thai which will be beneficial and provide convenient informational digesting atmosphere for Thai students and other participants to share the idea and perceive the information correctly. Audio Visual record will be catered in digital file and published in CD-rom and other printed matter for dissemination afterwards. The Compilation of Printed Matter The discussion and shared thoughts during the seminar will be published and publicized in the book and website of Faculty of Fine Arts. Especially, they will be translated into bilingual format. The Expected Achievement and Benefits 1. Understanding art and cultural fundament in ASEAN region. 2. Perceiving Art potential and art, cultural problems including obstacle experiencing by Asian Countries. 3. Preparing for the possibility in continuous collaboration with equal focusing on art and cultural culminated among Asian. 4. Effectively and directly enhancing art wisdom without indirectly perceiving through western perspective.
WINDOW DISPLAY ต่อจากหน้า 24 Windowdisplay ไดเขามาท�ำ หนาทเ่ี ชือ่ มโยงรอยตอทถ่ี า ง กวางขยายตัวออกมาในเชิงคณ ุ คาใชสอยและคณ ุ คาเชิงสญ ั ญะ ตางๆเหลานี้ จากหาบเรแผงลอย จนกระทัง่ ถึงการตกแตงหนารา น ในปจ จุบนั ซง่ึ นบั วันยิง่ พฒ ั นาการไปไกลเกินกวาคนทเ่ี ก็บตัวเงียบ จะจนิ ตนาการไปถงึ ได ประกอบกบั การพฒ ั นาในดานอตุ สาหกรรม แกวและกระจกในคริสตศตวรรษท่ี 19 ซึง่ ประสบความส�ำ เร็จในการ ประดิษฐกระจกบานใหญ รวมถงึ การประดิษฐคดิ คน หลอดไฟฟา ทำ�ใหเรือ่ งของ windowdisplayรดุ หนาไปอยางรวดเร็วและท�ำ ลาย ขอจำ�กัดของกาลเวลา และการรบกวนของสง่ิ แวดลอมไปโดยสิน้ เชิง เปดตวั เปนๆทเ่ี ดินอยูใ นตกู ระจกแสดงสนิ คา จนกระทัง่ ถึง นางแบบ-นายแบบคนจริงๆและยอนกลับไปถึงผูที่อยูเบื้องหลังสิ่ง แสดงและสินคาสำ�หรับโชวหนาราน มีทั้งเจาของราน นักออกแบบ มือสมัครเลน จนไปถงึ ศลิ ปนชน้ั นำ�ระดับโลก อยาง SalvadorDali, AndyWarhol,Rober tRau she n b er gและ Jas per Joh n และนักออกแบบที่มีชื่อเสียง เชน DonaldDeskeyและ Henry Dreyfuss ลวนเคยทำ�หนาที่เปนนักออกแบบตกแตงหนาราน หรือ Window Dis pla y des ig ne r กันมาแลวทั้งสิ้น ซึ่งพวกเขาไมเพียง สะทอนถึงสินคาตางๆที่ลูกคาตองการหาซื้อเทานั้น แตยังได แสดงออกถึงสุนทรียภาพชั้นสูง อันบงถึงความมีรสนิยมของรานคา
และผูบริโภคที่มาบรรจบกันพอดิบพอดี และนี่เปนการพิสูจนถึง ความสำ�คัญของเรื่องดังกลาวแนนอน นักออกแบบตกแตงหนา รานตางมีแนวคิดในการทำ�งานเปนอัตลักษณของตน แตสิ่ง สำ�คัญที่เปนหัวใจของนักออกแบบฯ คือการดึงดูดใจลูกคาที่เดิน ผานหนารานใหหันมาสนใจไดทันที กระบวนการนี้เรียกวา “กฎ 3วินาที”ซึ่งเปนสิ่งที่นักออกแบบตกแตงหนารานตองยึดถือ เปนหลักในการทำ�งาน ในขณะเดียวกันการตกแตงหนารานตอง นำ�เสนอภาพลักษณและรสนิยมของเจาของดวย โดยเหตุนี้ การ ตกแตงหนารานจงึ เปรียบเสมือนหอ งรบั แขกของบา น ซง่ึ เปนพืน้ ท่ี แสดงความรูส กึ แรกพบส�ำ หรับลกู คา เบื้องหลังของการออกแบบ ตกแตงหนาราน มิใชเพียงแคการนำ�เสนอสินคาที่มีอยูในราน มาวางอวดโฉมอยางงายๆเหมือนเขียงหมูตามตลาดโดยทว่ั ไป หนังสือเลมนไ้ี ดใหรายละเอียดของความซบั ซอนทค่ี ดิ ไมถงึ และ ความประณีตของนกั ออกแบบไวอยางนา สนใจ ไมวา จะเปนเรือ่ ง ของแรงบนั ดาลใจ (Inspiration)การคน หาแนวคิด (Concept) การตง้ั หวั เรือ่ ง (Theme)รูปแบบศิลปะ (Style ) ตลอดจนการคำ�นึง ถึงแนวโนมการดำ�เนินชีวิตของผูบริโภค (LifeStyle) วัฒนธรรม (cu ltur e) การสาธิตตางๆ(Dem on s tratio n ) ลวนเปนเรื่องของ กระบวนการและขั้นตอนในการออกแบบตกแตงหนารานที่ตอง เรียนรูมากกวาการใชเพียงสัญชาตญาน (อ่านต่อหน้า 13)
ถ้าเดินเรื่อยไปย่อมถึงปลายทาง
DESTINATIONS นิทรรศการ ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี “ถ้าเดินเรือ่ ยไปย่อมถึงปลายทาง” DESTINATIONS
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงตรัสไว้ว่า “...พักนี้ ข้าพเจ้าต้องไปที่โน่นที่นี่มากกว่าแต่ก่อน ทั้งใน และนอกประเทศ บางทีวันๆ หนึ่งไปได้ไม่ครบ ทุกที่ที่เตรียมไว้ บางวันดินฟ้าอากาศไม่อำ�นวย รถเสีย หรือมีอุปสรรคอื่นๆ ทำ�ให้ไปไม่ถึง จุดหมายปลายทาง อุปสรรคเหล่านี้เป็นเรื่อง ช่วยไม่ได้จริงๆ ได้แต่คิดว่าถ้าเดินไปเรื่อยๆ ไม่ย่อท้อก็ย่อมไปถึงที่ที่เราอยากไป นี่เป็นเรื่อง รูปธรรม ในทางนามธรรมคือ ความมุ่งหวัง ความสำ�เร็จ ถ้าเราก้าวเดินไปตามทิศทางที่ ถูกต้องย่อมถึงปลายทางเข้าสักวัน จะช้าหรือ เร็วก็ไม่ต้องเครียด ภาพที่แสดงครั้งนี้ เป็นภาพถ่ายในการเดินทางไปต่างประเทศ ในประเทศ รวมทั้งภาพตอนเดินไปรอบๆ บ้านตัวเอง เดินตั้งร้อยเที่ยวพันเที่ยวแล้ว ยังเห็นอะไรใหม่ๆ อยู่เรื่อย..” (อ่านต่อหน้า 17)
Typography is the art and technique of arranging type, type design, and modifying type glyphs. Type glyphs are created and modified using a variety of illustration techniques. The arrangement of type involves the selection of typefaces, point size, line length, leading (line spacing), adjusting the spaces between groups of letters (tracking) and adjusting the space between pairs of letters (kerning). Typography is performed by typesetters, compositors, typographers, graphic designers, art directors, comic book artists, graffiti artists, and clerical workers. Until the Digital Age, typography was a specialized occupation. Digitization opened up typography to new generations of visual designers and lay users.
Typography
Dictionary of Art
Arts May 2010
5
สหวิ ท ยาการ และการศึกษาของวิจิตรศิลป Joans D. Ground :เขียน จิตรลดา บุรพรัตน์ :แปลและเรียบเรียง
สหวิทยาการและการศึกษาของ วิจิตรศิลป ขาพเจาเลือกเขียนหัวขอนี้เพราะ ปจจุบันขาพเจากำ�ลังอยูในระหวางการ แลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับคณาจารยและ วางแผนหลักสูตรใหกับสาขาวิชาหนึ่งในคณะ วิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม และตองการ ที่จะย้ำ�วา แมวาการหาขอมูลของขาพเจาเปน เพียงการหาขอมูลทั่วๆ ไปก็ไมไดเกี่ยวกับคณะ นี้โดยตรง แตขาพเจาหวังวาบทความนี้จะเปน ความนำ�สั้นๆ ที่อาจจะเปนประโยชนกับ คณาจารยในคณะวิจิตรศิลป และอาจจะเปน เพียงแรงกระตุนเล็กๆ ที่พยายามจะพูดถึง หลักการปรัชญาทางการเรียนการสอน เพื่อ เปดชองทางใหเกิดการพูดคุยและแลกเปลี่ยน ความคิดเห็นอยางมีเหตุมีผล ขาพเจาเริ่มหาขอมูลเพื่อเขียนเอกสารชิ้นนี้ โดยการสืบคนขอมูลของสาขาวิชาฯ จาก สถาบันการศึกษาหลายๆ แหง ที่เกี่ยวของกับ วิจิตรศิลปผานทางเว็ปไซด ขาพเจาสนใจใน พันธกิจและนโยบายการศึกษาที่สถาบันตางๆ เหลานั้นที่หลายๆ แหงไดนำ�เสนอไวอยาง ชัดเจน โดยเฉพาะอยางยิ่งเหตุผลทางการ เรียนการสอนที่สถาบันฯ เหลานั้นไดกลาว ถึง หรือ ละไวไมไดกลาวถึงโดยเฉพาะเรื่อง การเรียนการสอนแบบศาสตรเฉพาะ (discipline) และ แบบสห วิทยาการ (interdisciplinary) คนควาไมนานขาพเจาก็เริ่มเห็น วามีสาขาวิชา วิจิตรศิลปเพียงไมกี่ แหงที่กลาวถึงการเรียน การสอนแบบ disciplinarity หรือ ไมก็ interdisciplinarityอยางชัดเจน แตสวนมากถาเขียนอธิบายไวบางแหงก็ยัง ไมไดใหเหตุผลประกอบวา การเรียนการสอน ทั้งสองแบบมีศาสตรในการเรียนการสอนตาง กันอยางไร ซึ่งขาพเจาไดแนบขอความยอๆ เกี่ยวกับเรื่องนี้ไวในเชิงอรรถที่ 11 ซึ่งจะปรากฏ อยูตอนทายบทความชิ้นนี้ ขณะที่การสืบคน ของขาพเจาในตอนตนนั้นยังเปนการสืบคน ในวงแคบ แตไมนานขาพเจาก็ตระหนักวา ขาพเจาจำ�เปนตองขยายขอบเขตการคนควา เชิงวิชาการของขาพเจาออกไปเพื่อใหเขาใจ อยางถองแทวา disciplinarity และ interdisciplinarity แตกตางกันอยางไรในมุมมอง เชิงวิชาการลึกๆ ดังนั้นบทความนี้ขาพเจา จึงดึงเอางานเขียนของวิทยาศาสตรและ มนุษยศาสตร ที่ไดใหคำ�จำ�กัดความ ไวมาใชศึกษาทำ�ความเขาใจ ซึ่งคิดวาก็ สามารถประยุกตใชกับวิจิตรศิลปได ขณะที่การสืบคนขอมูลเพื่อเขียน บทความชิ้นนี้กำ�ลังดำ�เนินไป ขาพเจาพบวา มีเสียงเรียกรองคูขนาน จากผูทรงคุณวุฒิและ นักวิชาการใหมีการทำ�การวิจัยเชิงวิจารณ (critical research) โดยตองการใหนักวิจัย คนควาและใหนิยามของคำ�วา disciplinarity และ interdisciplinarity ในแตละสาขาวิชา เพื่อใหเกิดความชัดเจน ซึ่งการเรียกรอง นี้ทำ�ใหขาพเจามีความเขาใจเพิ่มขึ้นวา disciplines คืออะไรและมีความเปนมา อยางไร Frodeman and Micham เสนอ แนวคิดไวในหนังสือชื่อ New Directions in Interdisciplinarity: Broad, Deep, and Critical วาการประเมินความรวมสมัยของ ความเปนศาสตร (disciplinarity) หรือ ความ เปนสหศาสตร (interdisciplinarity) นั้น ตอง
6
Arts May 2008
นำ�ความเปนมาตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน มาศึกษาประกอบดวย ความเปนมาที่ นักเขียน ทั้งสองทานหมายถึงนั้น คือ ประวัติศาสตรความเปนมาของศาสตรการ เรียนการสอนเริ่มตั้งแตสมัยอริสโตเติล (Aristotle) ชวงเวลาตั้งแตสมัยอริสโตเติล จนถึงการสรางมหาวิทยาลัยแหงแรก (มหาวิทยาลัยโบโลญญา ตั้งในป 1088 และ มหาวิทยาลัยซาลามังกา ตั้งในป 1218) จนถึงยุคสมัยใหมที่เรียกกันวายุคกอน สมัยใหม (premodern) กอนมีศาสตรตางๆ (predisciplinary) เกิดขึ้น ในยุคนี้การเรียนการสอนระดับ มหาวิทยาลัยยังคงรูปแบบการเรียนการ สอนแบบดั้งเดิมเพื่อแสวงหาความ รูแบบเดิมๆ แตปจจัยที่ทาทาย การเรียนการสอนแบบนี้ คือแรงกดดันที่มา จากการปฏิวัติ
อุตสาหกรรม การปรับเปลี่ยน เปนสังคมเมือง การ เปลี่ยนแปลงของสังคม รวมทั้ง เหตุการณและปรากฏการณ ทางการเมืองตางๆ ดังนั้นผลที่เกิด ขึ้น ตามมาก็ คือ การแบงคาย ของศาสตรตางๆ กอใหเกิดเกิดการเรียน การสอนแบบใหมที่มีการ เริ่มใหปริญญาเฉพาะทาง และ การสราง องคความรูแขนงใหมๆ ขึ้น มา ตั้งแตนั้นมาจวบจนถึงปจจุบันการศึกษา และการเรียนการสอนจึงมุงไปในการสราง องคความรูใหมและการสรางงานวิจัย เมื่อมี องคความรูใหมศาสตรใหมๆ ก็เกิดตามมาเปน เงาตามตัว และดวยเหตุผลหลายๆ ประการ การวิจัยของศาสตรตางๆ และวิธีการที่ เกี่ยวของกับการเรียนการสอนมักจะกอใหเกิด การผสมผสานและบูรณาการระหวาง ศาสตรตางๆ จึงเกิดแนวความคิดที่เรียกวา สหวิทยาการ และเมื่อมีแนวความคิดแบบ สหวิทยาการเกิดขึ้นมากมาย สหวิทยาการจึง กลายเปนศาสตรใหมอีกแขนงหนึ่งที่เปนที่ ยอมรับทั้งภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย การเขาใจความหมายของ ความ เปนศาสตร (disciplinarity) และ ความเปน สหศาสตร (interdisciplinarity) ใหชัดเจนนั้น มีประโยชนในการจัดการเรียนการสอนระดับ อุดมศึกษา การทำ�ความเขาใจความหมาย รวมกันและใหขอบเขตคำ�นิยามของการเรียน การสอนทั้งสองแบบดวยเหตุและผลเปน พื้นฐานของการเขาใจรากฐานของการสราง หลักสูตร ความนาเชื่อถือของหลักสูตร และ การจัดการเรียนการสอน (ทั้งภายในและ ภายนอกมหาวิทยาลัย)
Kirshnan กลาววาคำ�วา ‘discipline’ หรือศาสตรนั้นมากจากภาษาละตินวา ‘discipulus’ ซึ่งแปลวา นักเรียน และ ‘disciplina’ ซึ่งหมายความถึงการเรียน การสอน (คำ�นาม)
ความรูเองและสรางนักวิชาการได
Kirshnan กลาวตอไปวา ‘academic discipline’ ศาสตรสาขาวิชา เกี่ยวของกับปจจัยหลายอยางที่ประกอบขึ้น เปนความหมายของคำ�วา ‘discipline’ ใน ขณะเดียวกันคำ�นี้ยังกลายเปนคำ�ศัพทเฉพาะ สำ�หรับการสรางกระบวนการเรียนการสอน และการสรางองคความรูใหมอีกดวย คำ�วา discipline หรือศาสตรสาขา วิชา มักจะไดรับการกลาวถึงควบคูและเชื่อม โยงกับเนื้อหาสาระเรื่องใดเรื่องหนึ่งใน มหาวิทยาลัยแตแนนอนวาเนื้อหา สาระหลายๆ เรื่องก็ไมไดเปน disciplineดังนั้น discipline หรือ ศาสตรสาขา วิชา จึงมี
ความหมาย ความซับซอนมาก กวาจะพูดไดพื้นๆ วาเปน เพียงเนื้อหาสาระตางๆ ที่สอน กันในสถาบันการศึกษา เพราะ จริงๆ แลวยังมีรายละเอียดอีกมากมาย ที่บงบอกความหมายของคำ�คำ�นี้วา เนื้อหา สาระที่สอนนั้นเปน ศาสตรสาขาวิชา ที่เปน ศาสตรเฉพาะทาง การอธิบายลักษณะของ ศาสตรทั่วๆ ไปจะประกอบดวย 1. ศาสตรสาขาวิชานั้นๆ จะมีสาระการทำ� วิจัย (เชน กฎหมาย สังคม การเมือง) ที่ชัดเจน ถึงแมวาสาระเหลานั้นจะ เชื่อมโยงกับศาสตรอื่น; 2. ศาสตรสาขาวิชานั้นมีเนื้อหาองคความรู พิเศษที่เชื่อมโยงกับสาระที่จะทำ�งาน วิจัยที่คอนขางเฉพาะเจาะจงและ ในหลายๆ ครั้งไมสามารถจะเชื่อมโยง กับศาสตรสาขาวิชาอื่นได; 3. ศาสตรสาขาวิชามีทฤษฎีและแนวคิด และจัดระเบียบความรู ไดอยางมี ประสิทธิภาพเพื่อที่ใชสรางความรูเฉพาะ ของศาสตรนั้นๆ; 4. ศาสตรสาขาวิชามี คำ�ศัพทเฉพาะ หรือศัพทเทคนิค ตางๆ ที่ปรับใชกับ ประเด็นที่จะทำ� วิจัย;
ถาศาสตรสาขาวิชา ไดรับการนิยามวา studies หรือ ศึกษา มักจะหมายความวา ศาสตรนั้นเปนศาสตรที่เกิดขึ้นมาใหม (หลังสงครามโลกครั้งที่ 2) และอาจจะเปน ศาสตรที่ยังมีคุณลักษณะไมครบ ตามที่ไดบอกไวขางตน ทั้งนี้ เนือ่ งจากศาสตรใหมเหลานี้ ไมมีทฤษฎีรองรับ เพียงพอ หรือ ขาดระเบียบ วิธีวิทยาในการทำ� วิจัย ซึ่งการขาดปจจัย เหลานี้ทำ�ใหมีผลกระทบกับ สถานภาพของสาขาวิชาที่ทำ�งาน วิจัยที่เกี่ยวของกับศาสตรเหลานั้น ศาสตรศึกษาเหลานั้นจึงยังจะเปนศาสตร สาขาวิชาไมได อยางเชน women’s studies หรือสตรีศึกษา ที่ถือกำ�เนิดขึ้นมาในชวงป 1970 หรือยังอยูในกระบวนการที่จะทำ�ใหเปน ศาสตรสาขาวิชา หรือตั้งขึ้นเปนสถาบัน เกณฑที่กลาวมาขางตนมีประโยชน ในการเปนจุดเริ่มตนที่จะสรางความชัดเจน และเปนคำ�อธิบายคุณลักษณะของศาสตร สาขาวิชาในสาขาวิชาตางๆ ที่กำ�ลังใชเปนฐาน ของการเรียนการสอนในสถาบันอุดมศึกษา นอกจากนี้ยังมีความหวังวาจะมีสาขาวิชาที่ เกี่ยวของกับการเรียนและการปฏิบัติเกิดขึ้น ไดอีก James Chandler เขียนไววา การสราง ศาสตรสาขาวิชาแขนงยอยๆ หรือสรางเงา ของศาสตรสาขาวิชานั้น ตองการความชวย เหลือจากสถาบันที่ไมมีการแบงแยกสาขา วิชาอยางชัดเจน เชน สถาบันที่เกี่ยวของกับ มนุษยศาสตร ทั้งนี้ยังมีสถาบันอีกหลายแหงที่ เปนที่สนใจของนักเรียนนักศึกษาสืบเนื่อง มาจากชื่อเสียงของสถาบันนั้นและความ เขมขนของการทำ�วิจัย สำ�หรับผูที่สนใจในสาขาวิชา วิจิตรศิลป สาขาวิชานี้ไดรับการพัฒนาโดย นักจิตวิทยาชื่อ Anthony Biglan ซึ่งเปนผูที่ ผสมผสาน ญานวิทยาแลมิติทางวัฒนธรรม ของศาสตรสาขาวิชาตางๆ เขาดวยกัน ตอนที่จัดศาสตรสาขาวิชาใหเปน หลักคิด แบบทวิลักษณ (binary division) ที่แบง ศาสตรตางๆ ออกเปนศาสตรแข็ง (Hard Science) และศาสตรออน (Soft Science) หรือ ศาสตรบริสุทธิ์ (Pure science) และ ศาสตรประยุกต (Applied science) ซึ่งแตละ ศาสตรไดรับการลำ�ดับเกียรติและการยกยอง ตามที่สมควรตามสถานะของศาสตรเหลานั้น
5. ศาสตรสาขา วิชามีการพัฒนา ระเบียบวิธีวิทยาอยาง เหมาะสมกับการวิจัยเฉพาะ ทางที่เปนความตองการ; และสิ่งที่ อาจจะเปนเรื่องที่สำ�คัญที่สุดคือ 6. ศาสตรสาขาวิชาตองมีสถาบันรับรองใน เรือ่ งของเนือ้ หาสาระทีใ่ ชในการเรียนการ สอนระดับมหาวิทยาลัยหรือวิทยาลัย ในภาควิชาในสถาบันวิชาการที่มีนัก วิชาการสอนอยู และตองผานสถาบัน การศึกษาเทานั้นที่ศาสตรสาขาวิชาจะ สามารถเพิ่มพูนและตอยอดองคความรู ไดดวยกระบวนการทางการศึกษา โดยทั่วไปสามารถพูดไดวายิ่ง ศาสตรสาขาวิชามีคุณสมบัติดังที่กลาวมา มากเทาไหร ศาสตรสาขาวิชานั้นก็จะกลาย เปนศาสตรสาขาวิชาที่ไดรับการยอมรับได ทั่วไปวาสามารถที่จะใชสืบคน สรางองค-
ตามระบบที ่ Biglan คดิ ขึน้ วิจติ รศิลป ควรจะเปนศาสตรออ น (soft Science) และ ศาสตรประยุกต (applied science) คำ�นิยามของคำ� ทง้ั สองมักไดรบั การเชิดชูในระดับไมสงู นัก ดังนัน้ การทีเ่ รา (วิจติ ร ศิลป) ถูกจัดวางจึง มีความนัย สำ�คัญ
ซึ่งหมายรวม ไปถึงทุนสนับสนุน เชน ประเภทของทุนที่ จะไดรับ สถานภาพของงาน วิจัย และสัดสวนภาระงานการสอน เปนตน การจำ�แนกและจัดลำ�ดับความ สำ�คัญของศาสตรนั้น มีมากกวาเพียงการ มาปะทะโวหารในชวงที่มีความยากลำ�บาก
จากกระบวนการผสมผสานศาสตรถึงแมวา อาจจะไมไดลงมือทำ�ดวยตนเองแตอาจจะ ไดเปนพยานรูเห็น ในบางกรณีการบูรณาการ กันของศาสตรหรือแนวคิดไมวาจะเปนสอง หรือมากกวาสอง สามารถสรางศาสตร หรือ แนวปฏิบัติไดหลายเรื่องมากกวาของเดิม ตัวอยางหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นเมื่อไมนานมานี้ก็คือ การนำ�ศิลปะการจัดวางมาใชกับคณะวิจิตร ศิลปหลายๆ แหง ดังนั้นการบูรณาการเมื่อ มาถึงจุดหนึ่งสามารถกลายเปนสาขาวิชาหรือ แนวปฏิบัติที่สอดคลองกับความตองการของ สถาบันได
ทางเศรษฐกิจ หรือมีการแทรกแซงทางการเมือง ในสถาบันทางการศึกษา การโตแยงกันเพื่อหา ความแตกตาง ภายใตแรงกดดันการโตเถียงบาง กรณีขึ้นอยูกับการใหขอมูลและการใหเหตุผล ที่ไดมาจากความคิดเห็นสวนรวมของ คณาจารยเพื่อใชอางอิง ถาไมมีความคิดเห็นจากสวน รวมก็สมควรใหใชขอ ตกลงของคณบดี หรือภาควิชา
การสรางการบูรณาการอยางที่ อธิบายมาแลวนั้น ขาพเจาเรียกวา “intradisciplinary” หรือ การบูรณาการ ภายในวิชา เพราะเปนการผสมผสาน จากขางในคณะ เชน คณะ วิจิตรศิลป ซึ่งสามารถ ทำ�ไดงายเพราะมี
ที่พิจารณา ประเด็นตางๆ และการสนับสนุน จากคณาจารยที่เกี่ยวของ ไดเมื่อตองไปปองกันเกียรติของ สาขาวิชาในระดับมหาวิทยาลัย เพื่อใหมหาวิทยาลัยพิจารณาจัดวาง ตำ�แหนงความสำ�คัญของศาสตร เนื่องจากจะมีผล กระทบกับการวางแผนการจัดสรรทรัพยากรทางการ เงินและทุนนั้นเอง David Chandler เรียกวิธีการใหมในการ ศึกษาการเปนศาสตรวา เปนระบบ และไดใหขอ เสนอ แนะบางประการในกระบวนการจัดศาสตรสาขา วิชาตางๆ ถาอานอยางระมัดระวังเครือขายของ ศาสตรสาขาวิชานั้นไดรับการเชื่อมโยงอยางไมมี ความสมดุลเพราะมีการใหเหตุผลเขมและออน ตาง กัน รวมไปถึงการใชมุมมอง มองศาสตรสาขา วิชาแตกตางกันทั้งจากมุมที่เปนคนในและจากที่ เปนคนนอกศาสตร
สวนมากเมือ่ ขาพเจาคิดถึงวิจติ รศิลป การวิจัยเชิงทดลองจะอยูในรูปแบบของ ปฏิบัติการเชิงสำ�รวจ มีการทดลอง และการ วิพากษจากบุคคลภายนอกสถาบันเพื่อ ประเมินกอนที่จะใหผูเกี่ยวของภายในสถาบัน ประเมิน การเสนอแนวการศึกษาวิจัยใหมๆ มักมาจากนักศึกษาที่ตองการเรียนและ ทดลองปฏิบัติในสิ่งที่เรียกกันวาเปนพื้นฐาน การศึกษาเชิงลึก หรือแรงกระตุนอาจจะเกิด จากคณาจารยที่มีแนวปฏิบัติที่สงเสริมใหเกิด การคิดคนควาและสรางแนวคิดใหมๆ ก็ได โดยทั่วไปการสรางแนวความคิดแบบใหมนั้น มักจะเปนไปไดชาและอาจจะตองพิจารณา รวมกับวัฒนธรรมสิ่งแวดลอมดวย
ดังนั้นเราตองทบทวนการใหเหตุผล การจัดลำ�ดับศาสตรสาขาวิชาหลังจากมีการ จัดศาสตรกันไปแลวเมื่อ 30 ป ที่ผานมา เราตองการ ทำ�เชนนี้เพื่อลดคาใชจาย หรือสรางความรวมมือ ใหมระหวางศาสตรใหมๆ หรืออยางนอยเปนสวน หนึ่งของศาสตรเหลานั้น เพื่อบูรณาการการเชื่อม โยงสหศาสตรและการคนควาองคความรู David Chandler รูสึกวาความเปนศาสตรไมวาเมื่อไหร ก็ตามควรจะมีการบอกกลาวกันแตมิใชในฐานะของ สิ่งที่ตายตัว หรือคูขนาน หรือเปนกลองเครื่องมือ แตเปนเครือขายความเชื่อมโยงของศาสตรที่ สามารถเลือกหยิบใชไดเพื่อใหเกิดความสมดุล เพราะระบบของศาสตรตางๆ นั้นมีโครงสรางที่แตก ตางกันเนื่องจากแขนงของศาสตรตางๆ ที่แตกแยก ยอยออกไป
เมื่อตองทำ�ใหศาสตรนั้นๆ ที่สรางขึ้นมามีสถาบันรองรับ กระบวนการก็มีความ ซับซอนมากขึ้น ขั้นแรกจะมี
ตัวอยางเชน การวิพากษวรรณกรรมที่ เกี่ยวของกับประวัติศาสตรและดนตรีวิทยา เปน ตัวอยางที่ไมสามารถเทียบไดกับการวิพากษ วรรณกรรมของสาขามนุษยวิทยา หรือภาษาศาสตร การเปนสหวิทยาการเกี่ยวของกับวิจิตร ศิลปอยางไร ถาทานจำ�คำ�อธิบายของ Frodeman and Mitcham ที่ปรากฏในตอนตนของบทความนี้ วา การผสมผสานและบูรณาการของศาสตรสาขาวิชา ไดกอใหเกิดศาสตรแบบสหวิทยาการซึ่งใน บางสาขาไดกลายเปนศาสตรสาขาวิชา ใหมแตกแขนงออกไป เหมือนกิ่งกาน สาขาของตนไม สมมติวา เราไดขอตกลง กันบางประการวา ศาสตรสาขาวิชาคืออะไร และแขนงของศาสตรสาขา วิชามีเรื่องอะไรบาง รวมทั้งแนว ปฏิบัติ (อยาลืมวาคำ�ถามเหลานี้มีเพื่อ ทดลองคิดเทานั้น) และยังสมมติตออีกวาถา เราตัดสินใจวาในคณะควรประกอบดวยภาควิชาที่ เปนศาสตรสาขาวิชาที่ตางกัน ถามีศาสตรแตกตาง แบบนี้ เราก็จะมีโอกาสไดรับประสบการณ
วัตถุประสงคทางการ เรียนการสอนที่เปนเฉพาะทาง อยูแลว ซึ่งการสรางองคความรู ใหมและการทำ�วิจัยที่ Frodeman and Mitcham ไดกลาวไวในชวงตนของบทความนี้ และทำ�ไดภายในคณะนั้นเอง
ความแตก ตาง และความ สับสนกันอยางมากมาย และในการนิยามคำ�ๆ ใด คำ�หนึ่ง สำ�หรับวัตถุประสงคของ ขาพเจาซึ่งใชคำ�วา interdisciplinary หรือสหศาสตร เพื่อขัดเกลาความเขาใจใน ความสัมพันธระหวางศาสตรสองศาสตรหรือ มากกวาสองศาสตรใหเกิดความชัดเจน เชน ปริชานศาสตรและศิลปศาสตร (cognitive science and art) ความตองการใหมีการวิจัยที่เปน ศาสตรแบบบูรณาการมักจะปรากฏในระดับ อุดมศึกษาเมื่อโครงการวิจัยนั้นๆ ตองการ ที่ปรึกษา หรือความรวมมือระหวางผูที่อยูใน ศาสตรของตางคณะ ดังนั้น ความสามารถของ สถาบันแตละแหง เมื่อตองเผชิญหนากับความ ตองการเหลานี้ไมไดขึ้นอยูกับทัศนคติเพียง อยางเดียวแตจะขึ้นอยูกับโครงสรางหลักสูตร ของแตละสถาบันดวย
เปนไปไดวาในอนาคตศาสตรใหมๆ ของวิจิตรศิลปอาจจะมาจากการผสมผสาน กันจากการวิจัยแบบบูรณาการซึ่งวิจิตรศิลป อาจจะถือเปนแนวปฏิบัติสหวิทยาการ เพื่อเปนแนวทางการขอการสนับสนุนและ เรียกรองการจัดสรรทรัพยากร รองรับความ ตองการภายในของสถาบันเชน อาจารย จะสามารถสังเกตไดวาศิลปนรุนใหมๆ มี ความสนใจในความยั่งยืนและนิเวศวิทยา ถาศิลปนรุนใหมเหลานี้กำ�ลังศึกษาอยูใน มหาวิทยาลัย พวกเขาตองการความชวย เหลือจากอาจารยมากกวาหนึ่งทาน การให คำ�ปรึกษาอาจจะมาจากอาจารยที่มีปริญญา ศาสตรผนวกกัน 2 ปริญญา หรืออาจารย ปริญญาจากคณะตางๆ กัน ในหลายๆ กรณี งานวิชาการแบบสหวิทยาการอาจจะขามออก ไปนอกสถาบันการศึกษาก็ได ดังนั้นที่ปรึกษา อาจจะตองมาจากผูเชี่ยวชาญขางนอก เชน องคกรอาสาสมัคร ในกรณีถานักศึกษาตอง การทำ�งานวิจัยในชุมชน ถามีนักศึกษาศิลปนสอดคลองกับ ปริญญาสหวิทยาการจำ�นวนมากพอ การเปน สหวิทยาการมีคุณสมบัติและคุณลักษณะ เพียงพอก็อาจจะสรางเปนศาสตรใหม ขึ้นมาไดซึ่งศาสตรนี้อาจจะสามารถอยูรวม ไดกับคณะสิ่งแวดลอมศึกษาหรือ วิจิตรศิลป หรืออาจจะอยูดวยกันใน คณะใหมบางทีการทำ�เชนนี้ อาจจะกอใหเกิด ศาสตรใหมก็ได
การผสมผสาน ของสหวิทยาการ และความสำ�เร็จของการ เกิดสหวิทยาการไดเปลี่ยน โครงสรางของโลก วิชาการของ ศตวรรษที่ 21
การเปลี่ยน แปลงนี้เปนสวน หนึ่งของการสราง องคความรูใหมที่ไมวา จะขับเคลื่อนโดยงานวิจัยจาก ภายในสาขาวิชาหรือเปนแรงกดดัน จากปจจัยภายนอก การเปลี่ยนแปลงใน สังคม สิ่งแวดลอม และการเมืองดวยความ รวดเร็วและซับซอน เปนแรงขับใหเกิดความ คิดและงานวิจัยที่ใชการบูรณาการกันของ ศาสตร ซึ่งในอัตราความเร็วนี้ไมมีเวลาให เสียไปกับการพูดคุย ถกเถียง การใหความ หมายและการประเมิน เพราะการเปลี่ยนแปลงที่เกิดอยาง รวดเร็วทำ�ใหอาจารยที่ยังไมตื่นตัวเกิดความ ตระหนกเมื่อตองเผชิญกับการสลายไป การ เปลี่ยนแปลง การตองซึมซับของใหม หรือการ ลมสลายของของเกา
วิเคราะหประเมินได อยางไรก็ตามอินเทอรเน็ต และโทรทัศนกอใหเกิดการสรางกระแสการคิด ที่มีความซับซอนกวาศาสตรที่มีอยู หรือตางจาก แนวคิดที่มีอยูเดิมๆ เราคงไมสามารถจะรูไดวานักศึกษา จะใชชีวิตอยูในศตวรรษที่ 21 อยางไร หรือพวก เขาตองการอะไรจากการศึกษา สิ่งที่ดีที่สุดที่เรา จะทำ�ไดเพื่อเตรียมนักศึกษาใหพรอมรับกับการ เปลี่ยนแปลงและสิ่งที่ไมคาดคิดใหดีที่สุดเทาที่ เราจะทำ�ได นักศึกษาวิจิตรศิลปอาจจะประสบ ความสำ�เร็จและมีความคิดสรางสรรคอยางลน เหลือที่จะพัฒนาศาสตรใหมหรือผสมผสาน ศาสตรอื่นที่ยังไมเปนที่รูจักหรือเปนที่รูจักดีของ คนวิจิตรศิลป หรืออาชีพศิลปน การใหการศึกษาทางวิจิตรศิลปที่ดี นักศึกษาควรจะไดเรียนการจัดตั้งโครงการ การ วิจัยและคนควาอิสระ เพื่อจะไดตริตรองและ ดำ�เนินการโดยไมตองกังวลวาจะทำ�อะไรผิดพลาด พวกเขาควรจะไดเรียนรูวาตัวเองและเพื่อนๆ จะสามารถแกปญหาอยางสรางสรรคไดอยางไร ผานการคิดที่หลากหลายและไมตองใชวิธีเดิมๆ นักศึกษาตองเรียนรูที่จะทำ�โครงการใหสำ�เร็จ และตองเขาใจวาการทำ�โครงการกอใหเกิดผล กระทบหลายประการ นักศึกษาศิลปะตองเรียนรูที่ จะมีความกลา เปดโลกทัศนของตนเองขณะสราง งาน และกลาทีจ่ ะใหงานของตนถูกวิพากษจาก สาธารณะ คุณสมบัตเิ หลานีเ้ ปนคุณสมบัตทิ ศ่ี ลิ ปนที่ ทรงความรูค วรมีนน้ั มีประโยชนไมเพียงตอตนเอง ยังมีประโยชนตอ คนทีอ่ ยูใ นศาสตรอน่ื ดวย นักศึกษาศิลปะที่มีความรู หรืออาจจะ เรียกไดวามีโอกาสคิดสรางสรรคที่มักจะมีความ กระตือรือรนในการสรางสรรคงานมากกวาสนใจ ตนเอง การมีอิสระในการดำ�เนินการสรางสรรค จินตนาการโดยหนาที่ แรงกดดันจากสภาพ เศรษฐกิจ หรือสรางผลิตภัณฑ การเรียนรู จากขอผิดพลาด การรูจักหาและใช โอกาส เปนทักษะพิเศษที่ขาพเจา คิดวานักศึกษาวิจิตรศิลปควรมี
เราจะคาดไดวา นักศึกษายุคปจจุบัน สามารถจบออกไปแลว ควรทำ�งานได 5-10 ประเภท ถาเปนเชนนี้นักศึกษาควรที่จะมี ความสามารถปรับเปลี่ยนความรู ใหเหมาะสมกับอาชีพสลับไปสลับมาได มิฉะนัน้ ตองเริม่ ตนใหมตลอดเวลา คนทีไ่ มสามารถ ฝกใหเห็นความแตกตางของความรูระหวาง ศาสตรไดนั้นจะปรับกระบวนทัศนไดยาก ดังนั้น นักศึกษาของวิจิตรศิลปที่จบแลวยังคงไมประสา วาศาสตรความรูของตนคืออะไรหรือเกี่ยวของกับ ศาสตรอื่นอยางไรก็จะตันในการสรางหรือเชื่อม โยงองคความรู จากประสบการณของขาพเจา ไมใช นักศึกษาทุกคนที่จบจากวิจิตรศิลปแลวไปเปน ศิลปน จริงๆ แลวตองไชโยโหรองเพราะตราบใด ที่นักศึกษาประสบความสำ�เร็จและยินดีกับ ทางเลือกของตน สำ�หรับคนที่มีความคิดสราง สรรคความสามารถที่จะออกไปยืนหยัดกับโลก ภายนอกไดนั้นเปนการใชทักษะทางสหวิทยา ซึ่ง ขาพเจาเชื่อวาเชนนั้น เปาประสงคหนึ่งของนักการ ศึกษา (educator) คือการกระตุนใหนักศึกษา หมกมุนกับชีวิตและงานอยางสรางสรรคโดย มี ผูชวยเหลือเพื่อใหนักศึกษาเหลานั้นดึงศักยภาพ ของตนเองออกมาชวยเหลือสังคมดานที่ตนสนใจ ใหมากที่สุดเทาที่จะมากได
สำ�หรับนักศึกษาในปจจุบัน สห วิทยาการนั้นสอดคลองกับสภาพความเปน อยูปจจุบันของพวกเขา เพราะใชอินเทอรเน็ต ได และอินเทอรเน็ตที่มีความสามารถคือ เชื่อม โยงหลายมิติและสืบคนไดนั้นเปนเครื่องมือ ของสหวิทยาการ นอกจากนี้นักศึกษาสวน มากชอบดูหนังจากโทรทัศน โดยปรกติจะได ดูหนังที่ไดรับการวิเคราะหวิจัยมาระดับหนึ่ง และรายการตางๆ ที่เกี่ยวของกับสาขาวิชาใด วิชาหนึ่งสลับกันไปมา แนนอนนักศึกษา เหลานี้จะไดดูหนังที่มีคุณภาพและไมมี คุณภาพดวยเหมือนกัน ไมวาจะอยางไร สื่อเหลานี้ไดสอดแทรกบริบทที่ติดตามไดและ
Arts May 2010
7
PhilippineArt ยุคอาณานิคม
ACapsule Historytothe1950s
การขยายวงกวางของภาษาและวัฒนธรรมสเปนมายัง
Rod .Par as -Per ez :เขียน จันทรวิมล แกวแสนสาย :แปลและเรียบเรียง
ประเทศฟลิปปนส ไดรับแรงบันดาลใจมาจากความ ปรารถนาที่จะกระจายความศรัทธาในศาสนาคริสต นิกายคาธอลิก และเพื่อที่จะเขาครอบครองความมั่งคั่ง ดังที่นักประวัติศาสตรและ กลุมชนชั้นขุนนางนักผจญภัยคอรเตซ Cor tez ชื่อ เบรอล ไดแอซ เดล คาสติลโล ไดกลาวอยางจริงใจวา “เรามาที่แหงนี้เพื่อรับใชพระเจาและบุรพกษัตริย และ เพื่อความร่ำ�รวย” ในงานศิลปะชิ้นแรกๆซึ่งไดรับแรงกระตุนจากชนชาติ สเปนในประเทศฟลิปปนส ลวนมีความเกี่ยวของสัมพันธกันกับ พิธีกรรมทางศาสนา อาทิเชน งานประติมากรรมลอยตัวและนูนสูง หรือแมแตงานเขียนที่คัดลอกมาจากการแกะสลักในแบบยุโรป ในสวนของศิลปะเกี่ยวกับการแสดงออกของตัวตนที่ถือวาเปน ศิลปกรรมสาขาหนึ่งนั้น ยังไมไดเปนที่รูจัก ศิลปะเปนเพียงงาน หัตถกรรมเพื่อการบริการในชุมชนหรือเปนชิ้นงานของเหลาสาวก ทางศาสนา ที่ถูกสรางขึ้นโดยนักหัตถศิลปซึ่งมีความเชี่ยวชาญแต ไมเปดเผยนาม ัฒนาการจากภาพเขียนทางศาสนา สูภาพเหนือนตัวบ ุคคล พ ในเวลาตอมา ชื่อของจิตรกรคอยๆเกิดขึ้น แตมักจะเปน ในราวชวงตนศตวรรษที่ 19 เชน ดาเมียน โดมิงโก (17 9 5 - 18 3 3) มาเรียอาโน อซันเชียน (18 0 2 - 18 8 5 ) แอนโตนิโอ มาลานติก (18 2 0 -18 8 6 ) จัสติเนียอาโน อซันเชียน เปนตน พวกเขาเหลานี้สวนใหญ ไดสรางผลงานศิลปกรรมทางดานศาสนาเปนสวนมาก จนกระทั่ง ทัศนคติอนั แสดงความเคารพตอ ความคิดทางโลกไดถกู ท�ำ นุบ�ำ รุงขน้ึ ดังนั้น ประเภทของงานจิตรกรรมและภาพวาดบุคคลจึงไดเจริญ งอกงามอยางเขมแข็ง อยางไรก็ตาม ความคิดเกี่ยวกับงานศิลปะในฐานะที่เปน หัตถศิลปก็ยังดำ�เนินตอไป จิตรกรไดวาดภาพเหมือนบุคคลโดยใช แปรงที่มีลักษณะคลายเสนใย เพื่อที่จะสรางงานผาที่ถักทออยาง ประณีต และบอยครั้งที่จิตรกรไดเดินทางไปยังเมืองตางๆแ ละได สรางงานภาพลายเสนท ี่ประณีตพรอมกับการจัดวางที่นาประทับใจ รวมถึงภาพศีรษะและใบหนาของลูกคาที่ถูกวาดภายหลังดวยแรง ปรารถนาอันทะเยอทะยาน จิตรกรไดกลายมาเปนบุคคลทมี่ ี ชื่อเสียงในฐานะ Retratis tas อันหมายถึง ผูสรางภาพเหมือนบุคคล ที่มีความสัมพันธกับทองถิ่นอันเปนสถานที่ที่เขาเหลานั้นจากมา ดังนั้นเซอรเวอรริโน จาเวียร จึงเปนที่รูจักในนามของกัปตันไวริ่ง Retratis tadePac o สวนดาเมียน โดมิงโก และ แอนโทนิโอ
8
Arts May 2008
มาลานตกิ เปนทร่ี จู กั ในนามของ RetratistasdeBinondoจสั ติเนีย อาโน อซนั เชียน เปนทร่ี จู กั ในนามกปั ตัน TingRetratistadeSantaCruz ดาเมียน โดมิงโก:จิตรกรภาพเหมือนตัวบุคคล อันที่จริงดาเมียน โดมิงโก ไดเริ่มอาชีพของเขาในฐานะ ที่เปนนักเขียนภาพเหมือนบุคคล ซึ่งเปนที่โดงดังเกี่ยวกับความ สามารถที่จะดึงเอาความเหมือนจากความทรงจำ�ออกมาทักษะนี้ เปนความสะดวกที่เปนเอกลักษณสำ�หรับคนหนุมมะนิลาผูที่ ไมไดรับอนุญาตที่จะไปเยี่ยมเยียนบานหญิงสาวที่เขาไดเกี้ยว พาราสีไดบอยๆในชั่วขณะหนึ่งที่หญิงสาวมองออกมาจากชอง หนาตาง ดาเมียน โดมิงโกสามารถจับภาพของหลอนไวไดในจิตใจ และสรางภาพขนาดเล็กอยางงายๆบนงาชางที่ถูกซื้อขายจากผูที่ สนใจ และชายที่เกี้ยวพาราสีหลอน มากไปกวานั้น เหลาภาพเหมือนบุคคล ซึ่งไดแสดงออก ราวกับกำ�ลังพูดดวยถอยคำ�คมคายกับคนรุนปจจุบัน ภาพเหลานั้น เปนภาพที่มีขนาดใหญวาดโดยศิลปน อาทิเชน แอนโทนิโอ มาลาน ติก,ครอบครัวฟรานเซียในพากซานกาน,ลากูนา,และครอบครัว ไซมอน ฟลอเรส เดอลา โรซา,เกียอาซัน ที่บาคัลเลอร พามพันกา
สถาบันศิลปะแหงแรกในป ค .ศ.18 2 1 การกอตั้งสถาบันศิลปะแหงแรกในป ค.ศ.18 2 1 ไมได สรางความเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับท ัศนคติที่มีตองานศิลปะในฐานะ ที่เปนงานหัตถกรรมไปได ในฐานะที่เปนสถาบันศิลปะเอกชน โรงเรียนไดทำ�หนาที่เปรียบเสมือนเพียงแคสมาพันธที่ฝกอบรม วิชาชีพเพื่อการคาเทานั้น ทัศนคติดานจิตใจไมไดถูกเปลี่ยนแปลง ไปมากนัก แมแตสถาบันฯ เอง ก็ยังอยูในฐานะสถาบันที่อยูภายใต สังคม เศรษฐกิจ กษัตริย และหมูมิตรสหายของผูใหความอุปถัมภ แกโรงเรียน ดังจะกลาวไดวา สังคมใหความสำ�คัญเชิงเศรษฐกิจ และคาขายเปนสวนใหญ ดวยความพยายามที่จะสรางสถาบันการศึกษาของ ชนชั้นสูงเกี่ยวกับงานศิลปะ ซึ่งมีขึ้นหลังจากการถึงแกกรรมของ ดาเมียน โดมิงโก แตก็ไมประสบความสำ�เร็จ ในวันที่ 8กรกฎาคม ป ค.ศ.18 4 8 มาเรียอาโน โรซาส วาย ยูบาลโด หรืออีกนามหนึ่ง ก็คือ ราชินีอิสเบลลาที่ 2ไดมีพระราชดำ�ริและพันธสัญญาที่จะ สรางสถาบันการศึกษาและพิพิธภัณฑส ำ�หรับงานจิตรกรรมขึ้น นี่เปนการเปดกวางที่นำ�ไปสูสถาบันการศึกษาในป 18 5 5 ภายใต การดูแลของ อากัสติน ซาเอซ ภายใตการดูแลและนำ�ทางของ
ซาเอซ จติ รกรสองทา น ไดแก ลอเรนโซ โรชา และลอเรนโซ เกอรเรโร
ช าตินิยมและความปรารถนาอันแรงกลาในความถูกตอง ภายหลังสามศตวรรษและสามทศวรรษของอิทธิพลทาง ดานภาษาและวัฒนธรรมสเปน ความตระหนักของชาวฟลิปปนส ที่สะสมมายาวนานถึงความอยุติธรรม ซึ่งไดถายทอดความรูสึก อันแรงกลาเกี่ยวกับความถูกตองของรูปแบบ ซึ่งไดกลายมาเปน มาตรฐานสำ�คัญในการรณรงคเพื่อแสวงหาซึ่งความเทาเทียมกัน มรรยาทความประพฤติอันเหมาะสมไดเริ่มตนสรางรูปแบบขึ้น ในบรรดาหนังสือทั้งหลาย อันไดแก La g da(17 3 4 ) และตอมา ในหนังสือ Urban a tFe lisa(18 5 4 ) และถูกทำ�ใหเขมขนขึ้นอยาง มากดวยมหาวิทยาลัยที่มีความแตกตางทางศาสนา สถานที่ ซึ่งกลายเปนตราของ ilu s tradoซึ่งหมายถึง “ผูซึ่งบรรลุแลว” (Enlig hten e d Man ) ดวยความปรารถนาที่จะสรางแบบแผนความถูกตอง หากชุดกิจกรรมใดไมแสดงมรรยาทอันดีงามหรือไมแสดงความถูก ตองเหมาะสม จะถูกมองวาไมมีคุณคา ดังที่ ดร.โจส ไรเซิล วีรบุรุษ ของชาติ ไดเผชิญหนากบั ต�ำ รวจผจญเพลิงทแ่ี ตงกายอยางเหมาะสม ในโอกาสพิเศษที่ควรคาแกการเปนผูรูและเทาเทียมกับคนสเปน หรือเทาเทียมกับชาวตะวันตกดวยซ้ำ� ฟรานซิสโก บาลาคทาส (17 8 8 - 18 6 2 )นักเขียนได บรรยายสถานที่ในบทกวีของเขาที่ชื่อ Flo r an tetLa u r a(18 3 8 ) ที่คาดวาจะเปนพื้นที่บริเวณเมืองกรีก ไมใชเพียงเพื่อที่จะหนีจาก การควบคุม แตเพื่อเปนการแสดงความรูเกี่ยวกับเทพและเทพธิดา กรีกในปกรณัมโบราณ ซึ่งในเวลานั้นเปนสวนหนึ่งของลักษณะที่ เดนชัดของผูที่มีความรู แมแตวรรณคดีเทิดทูนบูชาก็ยังดิ้นรนเพื่อ แบบแผนที่ถูกตอง ในป ค.ศ.1852 เอฟอาร เดอ ลา เมอรซ ไดจดั พิมพหนังสือ ของเขา ชื่อ A Book of His Life ที่แสดงใหเห็นถึงความถูกตอง ในทุกทาง การขัดเกลาตามการใชภาษาและแสดงถึงการไดรับการ วิจัยอยางระแวดระวัง ในดานดนตรี มาเซลโล อะโดเน (18481928) มีความพยายามที่จะเผยแพรบทเพลงแหงพิธีกรรม
การสรรเสริญดวยรูปแบบและบริบทที่เหมาะสมสถาบันการศึกษา เกี่ยวกับงานจิตรกรรม ประติมากรรม และการแกะสลัก (1879) ที่ พัฒนาขึ้นจากโรงเรียนที่มีอยูกอน ไดกลายมาเปนแหลงขอมูลตนๆ ดานความคิดอันถูกตองตามแบบแผนและสไตล รวมไปถึงถูกรวม เขากับทัศนคติที่มีมากอนในแมดริด สเปน จิตรกรรมสัจจนิยม และภาพฉากชีวิตประจำ�วัน จิตรกรรมสัจจนิยม และประเภทของงานจิตรกรรมที่ เกี่ยวของกับการใหภาพของฉากชีวิตประจำ�วันและภาพเหมือนของ บุคคลในแตละโอกาสไมไดสิ้นหวังลงไป เพียงแตผลงานศิลปกรรม เหลานี้ถูกพิจารณาวาไมใชพาหนะที่สำ�คัญสำ�หรับการประกาศ ความคิดเกี่ยวกับความทัดเทียมกับศิลปนตางชาติ โดยเฉพาะอยาง ยิ่งในแมดริด สเปน (ประเทศเจาอาณานิคม) การตัดสินใจของเชื้อ พระวงศในวันที่ 21 สิงหาคม 1862 ยังคงตองการผูอำ�นวยการของ สถาบันที่จะสงไปยังประเทศกลุมเดียวกันกับสเปน หรือกลุมศิลปะ ภาพเขียนแนวชีวิตประจำ�วัน อัจฉริยบุคลผูไรซึ่งสัญชาติ ความสุขอันเออลนที่พอจะเขาใจไดซึ่งมีผลกระทบตอ สังคมชาวฟลิปปนสในแมดริด เมื่อผูเชี่ยวชาญดานจิตรกรรมชาว ฟลิปปนส 2 ทาน ไดรับรางวัลชนะเลิศในรางวัลสำ�คัญในงาน นิทรรศการศิลปะแหงชาติ ที่สเปนในป ค.ศ.1884 - จูแอน ลูนา วาย โนวิซิโอ (1857-1899) ไดรับรางวัลชนะเลิศ
เหรียญทองจากงานของเขา ที่ชื่อ Spoliarium ซี่งไดแสดงใหเห็นถึง นักสูที่เสียชีวิตถูกลากเขาสูกองฟนพิธีศพ ในแงของสัดสวนและการ อุปมาถึงประวัติศาสตร Spoliarium เปนที่พึงพอใจในดานความ ตองการทางวิชาการ บวกกับความสามารถของศิลปนที่สามารถ ดึงชวงเวลาแหงความตื่นเตนเราใจ แมวาจะมีชวงเวลาแหงความ โศกสลดเขามาอยูภายในภาพเหตุการณ - เฟลิกซ รีเซอรเรกชั่น ฮิดาลโก (1855-1918) ไดรับรางวัล ชนะเลิศเหรียญเงินกับผลงานของเขาที่ชื่อวา Christian Virgins Exposed และ The Rabble ซึ่งมีลักษณะอุปมาแบบกรีกโรมันกับ ความตื่นเตนเราใจเทาๆ กัน ถึงแมจะไรซึ่งความโศกอยางตรงไปตรงมาในงานของ ลูนาก็ตามที ชัยชนะดังกลาวไดกระตุนใหโจส ไรเซิล ไดกลาวเพลง สรรเสริญกับบรรดาจิตรกรผูซึ่งประกาศในทางปฏิบัติวาเปน “อัจฉริยบุคลผูไรซึ่งสัญชาติ” “ลูนา และฮิดาลโก เปนแสงสวางแหงสเปน เชนเดียว กับฟลิปปนส เกิดในฟลิปปนส พวกเขาสามารถเกิดที่สเปนก็ได เพราะสำ�หรับอัจฉริยบุคคลก็เหมือนกับแสงสวางและอากาศที่ เปนที่ยอมรับของทุกคน ซึ่งมีอยูในทุกหนทุกแหง เหมือนในอากาศ เหมือนชีวิต เหมือนพระเจา” สำ�หรับไรเซิล ชาวอาเซียนสามารถเปนอัจฉริยบุคคล ไดพอๆ กันกับที่คนผิวขาวเปนได กลับมาที่มนิลา ชัยชนะของลูนาและฮิดาลโกที่แมดริด ไดรับการตอนรับดวยความปลื้มปติที่ทัดเทียมกัน แตผลกระทบ ของ The Grand Gout ไดงอกงามหยั่งรากลึกอยางชัดแจงมาก จิตรกรสวนใหญจากสถาบันการศึกษาฟลิปปนส อาทิเชน ไซมอน ฟลอเรส เดอ ลา โรซา เฟลิปเป โรซาส และอื่นๆ ดำ�เนินไปตามชีวิต ประจำ�วันและลักษณะของประเทศ แสดงใหเห็นถึงฉากในชีวิต ประจำ� วันที่เขารวมกันอยางสมบูรณกับศิลปะแนวหนาของฝรั่งเศส แรงกระตุนที่จะยกระดับชีวิตธรรมดาสามัญ เปรียบเทียบกับการ ทำ�ใหประเด็นทางศิลปะนั้นสมบูรณ ดังที่เห็นในงานของ ฌอง ฟรัง ซัวร มิลเยต และ กุสตาฟ กูรเบต และดังนักวาดภาพแนวอิมเพรส ชั่นนิสเชน โมเนต เรอนัวร และคนอื่นๆ ในศิลปะ เชนเดียวกับในชีวิต ความเทาเทียมกันภายใต อิทธิพลทางภาษาและวัฒนธรรมสเปนนั้น ดั่งความฝนที่ยากจะ อธิบาย ชาวฟลิปปนสไดตามติดการสนับสนุนและใหการสงเสริม การปฏิวัติที่ประสบความสำ�เร็จเพื่อตอตานสเปน แตทายสุดก็ พายใหแกชาวอเมริกันในสงครามเลือดที่ยืดเยื้อมาจนถึง คริสตศตวรรษที่ 20 ความฝนสีทอง บทละครแสดงความรักชาติ ในวันพฤหัสบดีทอ่ี ากาศชืน้ และอบอาว ในขณะทีอ่ ณ ุ หภูมิ อยูระหวาง 30 – 34 องศาเซลเซียส มีฝูงชนกลุมใหญที่รอคอยการ เปดการแสดงละครของโอเรลิโอ โตเลนติโนที่ชื่อวา Kahapon, Ngayon at Bukas ซึ่งแปลวา “เมื่อวาน วันนี้ และพรุงนี้” ที่ Teatro Liberted ในซานตาครูซ มานิลา ซึ่งในเวลานั้นตรงกับวันที่ 14 พฤษภาคม 1903 ฝูงชนไดรับการแจงขาวสำ�หรับยามเย็นที่นา ตื่นเตน ดวยคำ�ร่ำ�ลือที่วา ละครเรื่องดังกลาวไดแสดงออกถึงความ รักชาติอยางรุนแรง และผูชมจะไมไดรับความผิดหวัง ในภาพเชิงสัญญะนั้นมันงายตอการทำ�ความเขาใจโดย ผูชม โอเรโล โตเลนติโน ไดเปดเผยความกดดันที่ผันไปตามคน สเปน และคนอเมริกันบนความไรโชคของคนฟลิปปนส ตามที่ ไดถูกถายทอดในคำ�กลาวที่โผงผาง บางครั้งก็อยูในรูปของถอยคำ� สรรเสริญ และถูกสรรคสรางดวยชื่อทางสัญญะของตัวละครที่ แสดงออกในเชิงเสียดสีและเหน็บแนม ละครเรื่องนี้ไดรับการ ตอบรับดวยความยินดีอยางแรงกลาจากคนฟลิปปนสใน ขณะที่ ชาวอเมริกันที่นั่งในฐานะผูชมตางไมพอใจและแสดงความขุนเคือง สุดทายเมื่อธงของอเมริกันถูกชักลงมาและถูกเหยีบย่ำ�อยูบนพื้นเวที ก็เกิดการจลาจลของชาวอเมริกันอยางบาคลั่งขึ้น ลงทาย โอเรลิโอ โตเลนติโนก็ถูกจำ�คุก พรอมกับเสียเงิน คาปรับสินไหมที่หนักเอาการ แตมันก็ยังไมใชจุดจบของการ ประทวงทางวรรณกรรม เกือบจะเปนแรงบันดาลใจเดียวกัน ที่สามารถเห็นไดจากงานของ จูแอน อาแบด ในงานที่ชื่อวา Tanikalang Guinto ทีหมายความวา “โซตรวนสีทอง” ตามที่ชาว อเมริกันกลาวขานถึง “กฏแหงความเมตตากรุณา” ซึ่งถูกนำ�เสนอ ในฐานะที่ไมตางไปจากหนากากอันหลอกลวงที่สวมใสโดยความ ปรารถนาที่จะครอบครอง เชนเดียวกันกับงานของโอเรลิโอ โตเลนติโน ตัวละครของจูแอน อาแบด ก็ถือกำ�เนิดขึ้นดวยรูปแบบแรกเริ่ม นั่นก็คือ ตัวละครตางๆ มีชื่อทางสัญญะ ลัทธิชาตินิยม พลังที่เคลื่อนไหวของภาพวาดฟลิปปนส ลัทธิชาตินิยมยังเปนพลังที่เคลื่อนไหวของภาพวาด ฟลิปปนสในชวงเปดฉากศตวรรษที่ 20 ถึงแมวาการหยุดพัก ระหวางการจากไปของสเปน และการเขามาแทนที่ของอเมริกา จะมีความเกี่ยวพันกันอยางเงียบๆ ในงานจิตรกรรม วงจรของ งานศิลปะไดแสดงสัญลักษณของกิจกรรมซึ่งเปนผลเนื่องจากป 1903 เมื่อความพยายามที่จะสรางสมาพันธ ที่ชื่อวา Asociacion Internacional de Artistas (สมาพันธศิลปนระหวางประเทศ) อยางไรก็ตาม มันยังไมใชชวงเวลาที่เหมาะสมนัก จนกระทั่งมาถึง ในป ค.ศ.1908 ราฟาเอล เอนริเก ประสบความสำ�เร็จในการจัดการ สมาพันธนี้ในขณะเดียวกันก็มีการเปดโรงเรียนศิลปะขึ้นอีกครั้งที่ มหาวิทยาลัยฟลิปปนส โดยมีเขาเปนผูอำ�นวยการสถาบันฯ (อ่านต่อหน้า 16)
MUSEUM ONLINE ต่อจากหน้า 3
๐ โครงการนี้ไดชวยสรางเติมเต็มสวนที่ขาดหายไปในสังคมไทย เปนสื่อทางเลือกเชิงศิลปวัฒนธรรมรวมสมัย สะทอนวัฒนธรรมทาง สายตาที่ชวยทดแทนสื่อมวลชนไทยกระแสหลัก ทั้งสื่อทีวี สื่อวิทยุ สื่อสิ่งพิมพ ในประเทศนี้ที่สวนใหญมักถูกใชเพื่อ (ก) ชวนเชื่อ สราง ภาพทางการเมืองแนวอนุรักษนิยม (ข) สงเสริมเศรษฐกิจบริโภคนิยม ความบันเทิง และในบริบทศิลปวัฒนธรรมทั้งสื่อกระแสหลัก และพิพิธภัณฑศ ิลปะของราชการ ก็มักมุงสนับสนุนสงเสริมศิลปะแนวอนุรักษนิยม ศิลปะเชิงจินตนาการโรแมนติคเกี่ยวกับความเชื่อ และคุณคาไทยดั้งเดิมเปนสวนใหญ ดังนั้นพิพิธภัณฑอ อนไลนในที่นี้ จึงชวยเติมเต็มความหลากหลายของความคิด ความเชื่อ ความรู รสนิยม ฯลฯ ชวยสรางสังคมไทยใหเปนสังคมทางการศึกษา มีความเปน “รัฐสมัยใหม” ที่เชื่อในความหลากหลายของระบบคุณคา เชื่อในกระบวนการเชิงเหตุผลและการวิจารณ มากกวาการพยายามผูกขาดคำ�ตอบสำ�เร็จรูป ระบบคุณคาดานเดียว ผานการใช สื่อมวลชนชวนเชื่อ สงเสริมความคิดริเริ่มสรางสรรค การปรับตัวใหเหมาะกับยุคสมัยอยางตอเนื่อง ผานกลไกและหลักการความ เสมอภาค ความชอบธรรม สงเสริมความเปนมนุษยนิยม ประชาสังคม การรูเทาทันและการเปนสวนหนึ่งของกระแสโลกทั้งทาง เศรษฐกิจ การเมือง สังคม และศิลปวัฒนธรรม ผลงานศิลปนิพนธ์ ต่อจากหน้า 15 ที่โนมนำ�ถึงผูใชแรงงาน เต็มไปดวยความเหนื่อยยาก รางกายกราน แดดที่แผดเผากวาจะไดมาซึ่งผลผลิตที่ใชเลี้ยงคนทั้งประเทศ นอกจากนี้ยังสรางใหสวนของมือและแขนเคลื่อนขยับในกิริยา ของการทำ�งานทั้งหมดนี้ สงความเขาใจถึงประโยคที่วา “หลังสูฟา หนาสูดิน” ไดอยางแจมชัดยิ่ง ผลงานชุด “สำ�รอก จิตเสื่อม” เปนศิลปะอินสตอเลชั่นที่ ประกอบไปดวยเซรามิคในรูปทรงของสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ ในทานอน หงาย ตรงสวนชองทองและอกเปด แตกสำ�รอกออกมาดวยรูปทรง ขนาดเล็กจำ�นวนมากที่ผูสรางปรารถนาใหเปนตัวแทนของจิตใจที่ ต่ำ�และเสื่อมทรามทะลักสูสังคม ความเปนมนุษย ความเปนตัวตน ไดหายไปเพราะการดำ�เนินชีวิตแบบบริโภคนิยม รูปทรงที่สำ�รอก ออกมาทั้งหมดนั้นจะถูกจัดวางใหกระจายตอออกจากสวนขาทั้งสอง ลงสูสวนพื้นลาง ที่เปนเสมือนการกระจายความเสื่อมสูสังคม พื้นที่หนึ่งถูกจัดใหเปนหองนอนที่เต็มไปดวยความผิด ปรกติ มีความวุนวาย อลหมานปรากฏอยูในทุกวัตถุ ศิลปนตั้งชื่อวา “อลหมานบานทรายทอง” ความวุนวายจากบานทรายทองที่สังคม ไทยรูจักกันมานานดวยเปนนวนิยายที่ถูกนำ�มาสรางเปนละคร โทรทัศนครั้งแลวครั้งเลานั้นจะเกี่ยวโยงสัมพันธหรือเปนตัวแทนคา อยางไรของผูสรางสรรคนั้น เปนเรื่องยากที่จะเปรียบเทียบ แตทวา ทีป่ รากฏอยางชัดเจนของผลงาน ชุดนีเ้ ปนประติมากรรมอินสตอเลชัน่ สรางขึ้นดวยการเชื่อมเหล็กเสนประกอบเปนเตียง ตูเสื้อผา โตะ เกาอี้ และสิ่งประกอบอื่นภายในหอง ซึ่งทั้งหมดนี้ลวนเปนตัวแทนถึงภาวะ อันไรซึ่งความสงบ เปนความวาวุน อลหมานอยูในจิตใจที่ไมอาจหลีก หนีได ตางจากการหลีกหนีความวุนวายในสังคม การขับเคลื่อนออก มาเปนงานศิลปะที่บรรจุความวุนวาย สับสนอลหมานไวกับทุกวัตถุ นัน้ เปนหนทางหนึง่ ทีช่ ว ยใหความรูส กึ ทีไ่ มนา พิสมัยนี้ กอรูป แปลงราง ถอดความออกมาเปนผลงานสรางสรรคทน่ี า สนใจซึง่ มีคณ ุ คาและมี ความหมายมากกวาทีจ่ ะใหเกาะสุมหนักอึง้ อยูเ พียงภายในจิตใจ ความปรารถนาทีจ่ ะเนนใหเห็นถึงความสำ�คัญของเวลา ถูกถายทอดออกมาดวยกรรมวิธขี องกลองรูเข็ม (Pinhole Camera) เปนงานภาพพิมพบลูพริ้นทที่แสดงการเคลื่อนไปขางหนาอยาง ไมหยุดนิ่งของเวลา ซึ่งไมเพียงเฉพาะกับวัตถุ สภาพแวดลอมราย รอบก็เปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของเวลาดวย ผลงานชุดนี้เปน เสมือนการเตือนผูชมถึงความสำ�คัญของเวลา ทำ�ใหเกิดการรำ�ลึกถึง ความดีงามและสิ่งที่ใหประโยชนตอมนุษยชาตินั้นควรตองประพฤติ ปฏิบัติโดยไมรอเวลา ซึ่งไมเคยหยุดนิ่งและไมเคยรอคอย การตอกย้ำ�จิตสำ�นึกของคนในสังคมไทยใหรับผิดชอบตอ สังคม เห็นความสำ�คัญของเพื่อนรวมสังคม โดยเฉพาะการใชพื้นที่ สาธารณะรวมกัน และคำ�นึงถึงสุขอนามัยตอผูบ ริโภคนัน้ ผูส รางสรรค ไดนำ�เสนอผลงานในลักษณะของการประชดประชัน เสียดสี ผูไรจิตสำ�นึกในสังคมไทย โดยสรางเปนผลงานภาพพิมพสื่อผสม รวมกับประโยคที่เปนเสมือนดั่งการตีลงตรงกลางแสกหนา ดวย ขอความสั้นๆ วา “เพื่อนรวมดินเนอร” ภาพแมลงสาบที่ไตอยูบนพื้น และใตโตะ คือ เพื่อนรวมดินเนอรที่คุณกำ�ลังรับประทานอาหารดวย ความ “อรอยสุดสุด” หรือการยื่นมือที่มีทรายอยูเต็มมือออกรับกน บุหรี่จากผูที่กำ�ลังจะทิ้งลงบนพื้น ทั้งๆที่มีถังขยะตั้งอยูในบริเวณนั้น พรอมกับขอความประชดวา “ตองถึงขั้นนี้หรือเปลา” ผลงานทั้งหมด นำ�เสนอไดอยางนาสนใจ แสดงรูปลักษณที่ตางกันแตทั้งหมดทำ�งาน
รวมกัน กระทุงสังคมไทยภายใตโครงการ “คิดสักนิด จะดีมาก” “ภวังคตน” เปนอีกผลงานหนึ่งของการแสดงอารมณ ความรูสึกซึ่งเปนสภาวะจิตที่ไดรับผลกระทบจากปญหาสภาพ แวดลอมและขาวสารรอบตัว ดวยการหยิบยืมลักษณะธรรมชาติ มาเปนตัวแทนของภาวะความรูสึก วุนวาย สลับซับซอนที่กำ�ลัง ดิ้นรนอยูภายใน ถายทอดสูภาพพิมพแกะไมที่มีขนาดใหญมาก ราวกับการแสดงพลังขับเคลื่อนที่ผูสรางสรรคปรารถนาจะผลักความ หนักอึ้งทั้งหมดออกมากับทุกจุดทุกเสน และทุกหนวยใหมาดิ้นรน อยูบนพื้นที่ของภาพพิมพขนาดใหญนี้ ความประทับใจจากการเดินทางโดยจักรยานยนต ตองบุก ปาผจญธรรมชาติจากเชียงใหมสลู มุ น้�ำ สาละวิน จังหวัดแมฮอ งสอน นำ�มาซึง่ ความปรารถนาทีจ่ ะบันทึกความทรงจำ�อันพิเศษของชีวติ ไวเปนสมุดภาพพิมพ บันทึกภาพแหงความประทับใจ 3 เลม ซึง่ ประกอบดวย เรือ่ งราวการเผชิญกับเสนทางทีย่ ากลำ�บาก แตทวา เปนความสนุกและตืน่ เตน อีกเลมหนึง่ เปนการเดินทางรอนแรม ตอเนือ่ งผานปาทึบ ลองลำ�น้�ำ ฝาพืน้ ใตน�ำ้ ทีย่ ากยิง่ ตอการขับเคลือ่ น ไดพบกับวิถชี วี ติ ของชาวบานและชนเผาซึง่ มิใชภาพทีจ่ ะพบเห็นไดใน สังคมเมือง และสุดทายเปนสมุดบันทึกภาพบรรยากาศของทองฟา การรวมและเคลือ่ นตัวของกลุม่ เมฆ ฟ้ากว้าง และยิง่ ใหญ่ ให้การ จินตนาการรับรูถ้ งึ ชีวติ เล็กๆ ทีก่ �ำ ลังแหงนเงยขึน้ ชมฟ้า ประทับความ รูส้ กึ ทัง้ หมดทัง้ มวลไว้อยูท่ ใ่ี จ ภาพแห่งความประทับใจอันยิง่ ใหญ่ เกินการพรรณนา ทัง้ หมดนีถ้ า่ ยทอดเป็นสมุดภาพบันทึกย่อ เสมือน การ ‘โน้ตย่อ’ ในรูปลักษณ์ของแผ่นพับต่อเนือ่ ง นำ�เสนอในลักษณะ ศิลปะอินสตอเลชัน่ กางออกต่อเชือ่ มเรือ่ งราวการผจญธรรมชาติท่ี ผูส้ ร้างสรรค์อธิบายว่า เมือ่ ลากสายตาผ่านแต่ละหน้าภาพทุกภาพจะร่วมกัน เรียกรายละเอียดของเรือ่ งราวทุกบททุกตอนให้ได้หวนรำ�ลึกถึง ประสบการณ์ทถ่ี อื ว่า ‘นีเ่ ป็นครัง้ หนึง่ ในชีวติ ’ ทีป่ ระทับใจยิง่ อีกรสหนึง่ แห่งสุนทรีย์ การแสดงรูปทรงทีใ่ ห้การรับรูถ้ งึ ความเป็นรูปธรรมและนามธรรมไปพร้อมๆกัน กรอบจัตรุ สั สีขาวขนาด เล็กๆเท่าๆกัน ถูกจัดระเบียบแนวแถว และถูกสร้างให้เป็นทีอ่ ยูข่ อง รูปทรงเกลีย้ งเกลาขนาดต่างๆทีม่ รี ปู ลักษณ์บอกความเป็นตระกูล เดียวกัน รูปทรงเหล่านีถ้ อดรูปออกเพียงครึง่ หนึง่ จากก้อนหินผิวเรียบ แสดงตัวทัง้ นูนออกและลึกลงสลับคละกันไป การจัดวางทีเ่ ป็นทัง้ การ วางรูปทรงซ้�ำ และวางให้เปลีย่ นแปร ส่งให้รปู ทรงสีขาวทัง้ หมดอยูใ่ น บทสนทนา ภาษาสุนทรียร์ ว่ มกัน นอกจากนีผ้ สู้ ร้างสรรค์ยงั วางรูปทรง ต้นแบบ ซึง่ เป็นก้อนหินทีผ่ า่ นกาลเวลา ผ่านการขัดเกลาจากธรรมชาติ จนเป็นรูปทรงทีห่ มดจด เทียบเคียงกับรูปทรงทีเ่ ป็นดังรูปจำ�ลองสีขาว นัน้ ให้การรับรูถ้ งึ ความงามอีกภาคหนึง่ ของก้อนหินซึง่ เป็นต้นแบบที่ ผูส้ ร้างสรรค์ได้พลิกโฉมขึน้ มาให้ผชู้ มได้พจิ ารณา “มิติ – รูปทรง – พืน้ ทีว่ า่ งของก้อนหิน” ซึง่ เป็นชือ่ ทีก่ �ำ หนดไว้กบั ผลงาน สาระสัน้ ๆ ทีย่ กตัวอย่างนีเ้ ป็นเพียงส่วนหนึง่ ของนิทรรศการ ผลงานศิลปะนิพนธ์ทน่ี กั ศึกษาคณะวิจติ รศิลป์ได้น�ำ เสนอสูส่ งั คม ซึง่ ถือว่าเป็นบทพิสจู น์แรกของการสร้างสรรค์ทไ่ี ด้ประมวลองค์ความรู้ แง่คดิ มุมมอง ประสบการณ์ ทักษะ และวิธกี ารนำ�เสนอ กลัน่ กรอง ออกมาเป็นผลงานศิลปะนิพนธ์ประจำ�ปีการศึกษา 2552
Opinion แสดงความคิดเห็นต่อวารสารข่าวหอศิลป์/ข่าววิจิตรศิลป์ รูปแบบ+รูปเล่ม เนื้อหา ความคิดเห็นอื่นๆ กรุณาส่งกลับไปยัง กองบรรณาธิการวารสารข่าวหอศิลป์ คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ถ.ห้วยแก้ว อ.เมือง จ.เชียงใหม่ 50200 โทรศัพท์ 053 211 724 Arts May 2010
9
ปราสาทนก สราวุธ รูปิน
หัสดีล ิงค
การปลงศพ พระเถระชั้นผูใหญ เจานาย หรือชนชั้นสูงผูมี ฐานะทางสังคม จะเรียกวา “พิธีสงสการ”หรือ “สงสักการะ” ซึ่งมี ความหมายถึง การที่ลูกหลาน ญาติมิตร ลูกศิษยลูกหาไดนำ�เครื่อง สักการะตางๆไปสงผูวายชนมที่สุสาน ซึ่งถือเปนการใหเกียรติ ใหการยกยอง ถือเปนการกระทำ�สักการะผูวายชนมนั่นเองการสง สการสังขารรางของเจานาย ชนชัน้ สูง พระเถระ หรือพระสงฆที่ไดรับ การนับถือ จึงมักจะมีความละเอียดออนซับซอนมากกวาพิธีกรรม ของชาวบานและสามัญชนโดยทั่วไป ต้องใชทรัพยากร แรงงาน และฝมือในการจัดเตรียมมากพอสมควร ดังนั้น ประเพณีการสง สการพระเถระชั้นผูใหญ เจานายชั้นสูงนั้น จึงตองมีการตระเตรียม การและวางแผนเปน อยางดี เมื่อเจานายหรือพระสงฆสำ�คัญสิ้นลง จะมีพิธีอาบน้ำ� ผูวายชนม เปลี่ยนชุดเครื่องแตงกายเต็มยศ หรือเสื้อผาอาภรณ ชั้นดี หรืออาจมีการปดทองคำ�หอหุมรางนั้นเอาไวกอนพิธีรดน้ำ�ศพ และการขอขมาศพ รางผูวายชนมนั้นจะถูกพันหอดวยผาเนื้อดี หลายชั้น บรรจุไวในหีบบรรจุที่ทำ�ขึ้นมาอยางวิจิตรงดงาม จัดตั้ง ขึ้นอยางเปนทางการภายในหอหลวง หรือวิหารสำ�หรับประกอบ พิธีการในระยะยาว ชาวลานนานิยมเก็บศพของเจานาย ชนชั้นสูง และพระสงฆองคสำ�คัญไวเปนแรมป หรือในบางกรณีเก็บไวหลายป นัยวาเพือ่ ไวกราบไหวบชู าร�ำ ลึกถึงบญ ุ คุณส�ำ หรับไพรฟา ขา แผนดิน และญาติพี่นอง กระทั่งลูกศิษยลูกหา อีกนัยหนึ่งเปนการเตรียม ความพรอม ในการจัดพิธีการสงสการอยางถูกตองตามประเพณี หลังจากตั้งศพแลว จะมีการทำ�บุญอุทิศสวนบุญสวน กุศลไปยงั ผวู ายชนมเปนระยะๆ เชนทกุ ๆเจ็ดวนั สิบหา วนั ทุกเดือน ทุกๆ รอยวัน แลวแตกรณี ตามความเหมาะสม ตามฐานะของ ลูกหลานหรือโยมอุปถัมภ สวนพิธีการสงสการนั้น มักจัดใหมีใน ชวงเดือนกุมภาพันธหรือเดือนมีนาคม ซึ่งเปนชวงฤดูแลง มีความ สะดวกตอการตระเตรียมงานและการเดินทางมารวมพิธี ในอดีตมักมีการตั้งศพผูวายชนมในจิตกาธาน ที่จะจัดทำ� ขึ้นตามฐานะของผูวายชนม หากเปนชาวบานธรรมดาจะใชเพียง แมวครอบที่ทำ�จากไมไผทำ�เปนแคร และตกแตงดวยดอกไมสม ฐานะเรือนสำ�หรับผูที่มีฐานะขึ้นมา คหบดีหรือขุนนางจะเปนเรือน คลายเรือนปราสาทไมมียอดเรียกกันวา “หลังกลาย” หรือ “หลัง กาย” ซึ่งมีลักษณะเปนเรือนหลังคาทรงกลีบบัว ปากกบาล หรือ
10
Arts May 2008
“กาบจั้ว” เรียกเต็มๆ วา “ปราสาทปากกบาลหลังกลาย” สวนเจา นายและพระสงฆชั้นผูนอยจะใชเรือนปราสาทที่มียอดเดียว เรือน ปราสาทชั้นที่มีสามยอด จะเปนเรือนปราสาทสำ�หรับเจานายชั้น ผูใหญและพระสงฆผูทรงสมณศักดิ์ แตหากเปนปราสาทที่มีเรือน ปราสาทวางเทินบนหลังนกหัสดีลิงคขนาดใหญ หลังคาเปนรูป จัตุรมุขโดยมียอดตรงกลาง หรือมียอดปราสาทหายอดนั้น จะเปน เรือนสำ�หรับเจานายชั้นสูง เจาเมือง เจาผูครองนคร กษัตริย พระเถระชั้นผูใหญ ครูบาสังฆราชเทานั้น และนอกจากนั้น ในระยะหลังยังมีคตินิยมในการสรางเรือนปราสาทใหมีสีสันตาม สีประจำ�วันเกิดของผูวายชนมอีกดวย
การสรางปราสาทบษุ บกเทินบนหลังนกหสั ดีลงิ คขนาด ใหญนน้ั นิยมสรางดวยไมงว้ิ ไมไผสาน กระดาษสเี งิน ทอง อยาง วิจติ รพสิ ดาร ทัง้ หมดนน้ั จะถกู กอ สรางขึน้ บนแพซงุ ไมตาลไมมะพราว ทีเ่ รียกกนั วา “ไมแมเรือ” เปนแพเลือ่ นแมสะดึงทจ่ี ะฉดุ ลากไปบนพน้ื ดินได ตัวปราสาทมกั สรางเปนจตั รุ มุข หลังคาซอ นชน้ั ใสยอดฉตั ร จะกย่ี อดกช่ี น้ั สดุ แลวแตฐานะผวู ายชนม ทรวดทรงปราสาทจะสงู
ชะลูด มีความวจิ ติ รงดงามมาก ดวยเปนการแสดงออกถงึ สายสกุล ชางและเปนการแสดงออกถงึ เกียรติยศของผวู ายชนม “นกหัสดีลิงค” ตามความเชื่อของชาวลานนานั้น เปนสัตวในอุดมคติผสมกันระหวางชางและหงส มีรางกายใหญโต มีสวนตัวที่เปนนกสงางามทั้งปกและหางเยี่ยงพญาหงส แตมี ศีรษะเปนชาง ตามตำ�นานกลาววา “หัตถิลิงคะสะกุโณ” หรือ นกหัสดีลิงค นั้นเปนสัตวในปาหิมพานต เพศเพียงดั่งชาง พละกำ�ลังดั่งพญาชางฉัททันต กินอาหารคือชางวันละ ๒๐ เชือก (จึงอาจจะเปนไปไดวา อาจจะเปนพญานกที่กำ�ลังกลืนก ินชาง อยูจึงแลเห็นเปนนกที่มีศีรษะเปนชาง ดวยเหตุที่การกลืนกินจาก ดานทายของตัวชางลงไปกอนเพื่อปองกันมใิ หงาชางเปนอันตราย ตอการกลืนกิน) นกหสั ดีลงิ คมขี นาดทีใ่ หญและมพี ละกำ�ลังมหาศาล ประกอบกบั ความคนุ เคยในเสนทางสามารถโบยบินขา มหว งแหง มหรรณพและปา หมิ พานต อันเปนดนิ แดนแหงโลกียะวสิ ยั ทีก่ น้ั ขวางเสนการไปสมู รรคาแหงพระสเุ มรุ ยกตัวอยางในเรือ่ งพระสธุ น กับนางมโนราห ทีพ่ ระสธุ นนน้ั เฝาติดตามหานางมโนราห ไดผา นพน อุปสรรคมากมายจนมาถึงเขตปาหวาย แตไมสามารถขา มผา นปา หวายทม่ี หี นามแหลมคมดงั กรดเพือ่ ไปยงั เชิงเขาหมิ พานตอนั เปน วิมานของเหลานครกนิ รีได จึงไดออกอุบายน�ำ ผา แดงมาหมุ หอ ตัว เพือ่ ใหนกหสั ดีลงิ คคดิ วาเปนชน้ิ เนือ้ มาหยิบจกิ พาไปยังรงั ซง่ึ อยูเ ชิง เขาพระสเุ มรุ ในเขตปาหมิ พานตนน้ั เอง จากเรือ่ งราวดงั กลาว และ ดวยขนาดทีใ่ หญโตมพี ละกำ�ลังอยางมหาศาล จึงมคี วามเชือ่ วา จะ นำ�พาดวงวิญญาณผวู ายชนมขา มพน ไปยงั เชิงเขาพระสเุ มรุ ซึง่ ตอ ง ขามผา นปา แหกเิ ลสกรรม ปาแหงอกุศลกรรมตา งๆ ได เพือ่ มงุ สูพ ระ นิพพาน อันเปนอนาคตสมบัติ รูปลกั ษณะของตวั นกหสั ดีลงิ คนน้ั มีรปู รางโครงสว นหัว และล�ำ ตัวท�ำ จากโครงไม ตัดแตงกระดาษเปนลวดลายท�ำ เปนเกล็ด สวนหัวชา งมคี วามพเิ ศษของการเคลือ่ นไหวไปมาได โดยชน้ิ สวนคอ และหัวตองเคลื่อนไหวหมุนไปมาได ใบหูสามารถพับกระพือได สวนงวงใชผาเย็บเปนทรงกระบอก เลียนแบบงวงชาง มีเชือกรอย อยูดานในสำ�หรับดึงเคลื่อนไหว สามารถตวัดโปรยขาวตอกดอกไม ไดอีกดวย ดวงตามีลักษณะกลมมน ขนตายาวสวยกระพริบได เหมือนมีชีวิตจริงๆ ในบางครั้งยังทำ�ใหปกกระพือไดอีก ยิ่งสราง
Thai
Heritage เสริมใหจินตนาการไปถึงพญานกที่เปนทิพยานสูสวรรคาลัยดังที่ ศิลปนจะรังสรรคได
หัสดีลิงค มิใหกินรางนั้นกอนจะถึงจุดหมายปลายทางเชิงเขา พระสุเมรุดังที่กลาวมา
การจัดตั้งปราสาทศพเจานายแตโบราณเคยใชพื้นที่หนา หอหลวง หรือคุมหลวงของเจานาย หากเปนพระเถระจะใชพื้นที่ โลงหนาวัดหรือขวงหลวงหนาวัดเพื่อจัดพิธีกรรมดังกลาว นับตั้งแต การลง ”นอนขอน” หรือการอัญเชิญศพขึ้นตั้งบนปราสาท ก็จะมี การทำ�บุญทำ�ทานเปนเวลาตอเนื่อง อยางนอยสามวันหรือห าวัน หรือกระทั่งเจ็ดวัน นอกจากจะมีพิธีกรรมทางศาสนาแลว ในพิธีการ
ชาวลา นนาเชือ่ วา หากไดชกั ลากปราสาทศพของครูบา อาจารยทเ่ี คารพสกั การะ หรือเจานายทเ่ี ปนทีน่ บั ถือของสงั คมจะได บุญและอานิสงคมาก ดังนัน้ ชาวบานชาวเมืองจะมาชว ยกันมาก จึงตอ งท�ำ เชือกเสนใหญทแ่ี ข็งแรงตอ กันหลายเสน จำ�นวน ๒-๓ แถว โดยผกู เขากับแมสะดึงของปราสาทศพเพือ่ ชกั ลากไปกบั พน้ื มีวง ดนตรีปพ าทยแหประโคมไปตลอดทาง มีการสาดน้�ำ พรมหนทาง
ทีม่ ี เปนตนวา พัดยศ เครือ่ งสงู เชน ขันหมาก กระโถน คนโท รมฉตั ร สำ�รับคาวหวาน เสือ่ หมอน แทนนง่ั เปนตน ทัง้ นีล้ ว นเกีย่ วของกบั ผงั จักรวาลโดยทง้ั สิน้ หรือในบางกรณี ยังมีการเชิญรปู เทวดาประจำ�ทง้ั ๔ ทิศ หรือทา วทง้ั ๔ ขึน้ ประจำ�อยูบ นปราสาททศิ นอ้ี กี ดวย
ในกรณีที่เปนศพพระเถระ ภายในรั้วราชวัตร จะปกเสา ไมซางขนาดใหญ ๔ ตน ใหสูงกวาปราสาทนกหัสดีลิงค ขึงผา สังฆาฏิ (ผาพาดบา) หรือผาจีวรของพระเถระผูมรณภาพ โดย มีความหมายถึงศีลของพระสงฆ เรียกวา จาตุปาริสุทธิศีล คือ ปาติโมกขสังวรศีล, อินทรียสังวรศีล, อาชีวปาริสุทธิศีล, ปจจัยสัน นิสิตศีล หรืออีกนัยยะหนึ่งหมายถึงสัญลักษณของเพดานจักรวาล ที่แสดงออกมาในเครื่องหมายที่เปนนามธรรมเรียกกันวา “ผาพิดาน” หรือ “ผาเพดาน” ขั้นตอนการสงสการประกอบดวย การบังสุกุล กรวดน้ำ� อุทิศสวนกุศลถึงผูวายชนม แลวจึงกระทำ�การเวียน”ผัดตะสิน” หรือ “ประทักษิณ” หลังจากนั้นชาวบานจะนำ�ทอนฟนไมจันทนที่ ปอกเปลือกจนขาวแลวทาสีดวยขมิ้นไปสุมกองรวมกันไวที่ปราสาท (ปจจุบันใชดอกไมจันทนแทน) จากนั้นสลาชางจะนำ�ดอกไมไฟ รูปแบบตางๆที่ใชในการประชุมเพลิง หากเปนพิธีการแบบโบราณ จะใช “บอกไฟหลอ” ซึ่งเปนบอกดินไฟมัดติดไม้รวกหางยาวมีลอ เล็กๆ สองลอสำ�หรับเคลื่อนบนดิน มีงานแกะสลักไมงิ้วเปนรูปสัตว ตางๆ นอกจากนั้นยังมี “สะโปก” หรือ “บอกไฟบองตัน” ซึ่งเปน ประทัดลูกใหญที่แขวนจุดรอบปราสาท และบอกไฟหางที่ยิงสง ขึ้นฟาอยางมากมาย การจุดพลุและการจุดบอกไฟนั้นเปนการสง วิญญาณที่กำ�ลังเดินทางสูสรวงสวรรค ผานปาหิมพานตโดยมีการ เลียนเสียงสรรพสัตวตางๆ เมื่อสลาชางติดตั้งบอกไฟตางๆ ชวงนี้จะเปนพิธีการ “โหงมะนาว” คือการโปรยทานหรือมะกรูดยัดดวยเศษเงิน นัยของ การอวยทานคือการสละแลวซึ่งสมบัติทางโลก เพื่อไปรับเอาสวรรค สมบัติหรือนิพพานสมบัติในเบื้องหนานั้นเอง
สงสการศพยังจัดใหมีมหรสพ ระเบ็ง ละคร ฟอน รำ� ระบำ� เตน ดนตรี ปพาทย ตลอดจนดอกไมไฟตางๆ นับเปนการถวายบูชา หรือ องคประกอบหนึ่งของพิธีสงสการนั้นเอง งานพิธีจึงเปนงานใหญ มีผูคนหลั่งไหลมารวมงานกันอยางคับคั่ง จึงมีการสรางปะรำ�พิธี อยางชว่ั คราวขน้ึ รอบๆ บริเวณทต่ี ง้ั ปราสาทนกหสั ดีลงิ ค เพือ่ รองรบั แขกที่เรียกวา “ผามเปยง” โดยสรางเปนโครงสรางไมไผ มุงดวย ใบตองตึงหรือหญาคากันแดดหรือกันน้ำ�คาง ขั้นตอนการสงสการมีรูปแบบพิธีการคลายสามัญชน แต มีรายละเอียดปลีกยอยมากยิ่งขึ้น เชน การถวายเครื่องสังฆทาน มากยิ่งขึ้นการสวดการเทศนก็จะมีมากยิ่งขึ้น แมกระทั่งการบังสุกุล ก็มีมากขึ้นตามกำ�ลังศรัทธาของผูที่มารวมงาน โดยเฉพาะอยางยิ่ง คือพิธีกรรมการชักลากปราสาทนกหัสดีลิงค ไปยังสถานที่จะทำ�การ สงสการ (ในอดีตชาวลานนานั้น นิยมนำ�เรือนที่ตั้งศพที่บรรจุร างนั้น ไปทำ�พิธีสงส ักการะ หรือเผาตามประเพณีย ังสุสาน ทีเ่รียกกันใน ภาษาพื้นถิ่นวา ปาเหว หรือป าเหี้ยว ดวยเหตุที่วาชาวลานนานั้นไม นิยมจัดตั้งศพหรือสงสการศพที่วัด ดวยเหตุที่วาดูเปนการนำ�ของ เนาเสียของไมดีไปไวใหเปนมลทินแกเขตพุทธาวาส) อันเปนการ สงดวงวิญญาณไปสูสรวงสวรรคชั้นเทวโลก เพื่อใหนกหัสดีลิงค ไดนำ�พาดวงวิญญาณผูวายชนมไดขามผานปาหิมพานต ปาแหง กิเลส และอกุศลกรรมดังกลาวขางตนแลว ในบางวัฒนธรรมยังเชื่อ วานกหัสดีลิงคนั้น อาจจะนำ�รางผูวายชนมไปกินเปนอาหารเสียเอง จึงมีพิธีการใชรางทรงยิงลูกศรพิเศษใสนก เพื่อเปนการสะกดนก
เพือ่ ลดฝนุ เนือ่ งมาจากการจดั งานในชว งหนาแลง ประกอบกบั การ โปรยขา วตอกดอกไม และจดุ ประทัดดอกไมไฟเสริมสรางจนิ ตนาการ ใหประหนึง่ การเคลือ่ นทีบ่ นิ มาของพญานกขนาดใหญ จนท�ำ ใหปา หิมพานตทง้ั ปา เกิดการโกลาหล ซึง่ ในปจ จุบนั ปราสาทนกหสั ดีลงิ ค นิยมใชในพธิ ศี พของพระเถระชน้ั ผใู หญเทานัน้ ซึง่ ในการชกั ลากจะ ตองใชระยะเวลายาวนานกวาจะถงึ จดุ หมาย เนือ่ งจากไมมคี นั บังคับ จึงไดใชไมแมแรงในการงดั ไมแมเรือเพือ่ บงั คับทศิ ทาง ศรัทธาผคู น ชวยเหลือจงึ มากนั อยางแนนขนัดลน หลาม บริเวณที่ตั้งเปนจิตกาธานสำ�หรับเผารางผูวายชนม จะมี การปลูกปะรำ�พิธีหรือผามเปยงสำ�หรับพักหลบแดด สำ�หรับสถาน ที่เผานั้นจะกั้นรั้วราชวัตรกำ�หนดปริมณฑลเปนรูป ๔ เหลี่ยมจัตุรัส กำ�หนดพื้นที่ไวอยางชัดเจน โดยมีแผนผังแบบโบราณประเพณีคือ แบบที่ ๑ คือการกั้นรั้วราชวัตรทั้ง ๔ มุม โดยมีจิตกาธานเปน ประธานตรงกลาง แลวกั้นรมหรือฉัตรประจำ�ไวแตละมุม แบบที่ ๒ คือการกั้นรั้วราชวัตรทั้ง ๔ มุม โดยมีจิตกาธานเปน ประธานตรงกลาง แลวกั้นรมหรือฉัตร เครื่องยศตางๆ โดยมีซุมหรือ บันได หรือประตูทางขน้ึ สจู ติ กาธานอยูใ นแตละดา นของจติ กาธาน แบบท่ี ๓ คือการกน้ั รัว้ ราชวตั รทง้ั ๔ มุม แลวตง้ั ปราสาททศิ ไวในแตละ มุมของรว้ั ราชวตั ร ในปราสาทแตละมมุ นน้ี ยิ มตง้ั เครือ่ งยศ อิสริยาภรณ
เมื่อทุกอยางสงบลง พิธีการสำ�คัญก็จะเริ่มขึ้นดวยการที่ พอปูอาจารยผูอาวุโสกลาวคำ�สรรเสริญคุณงามความดีของผูวาย ชนม พรอมทั้งกลาวคำ�ขอขมาอโหสิกรรม หลังจากนั้นประธานใน พิธีการจะจุดสายมะผาบ คือชนวนที่วิ่งเขาสูดอกไมไฟตางๆ ในขณะเดียวกันวงดนตรีปพาทยก็จะบรรเลงรับดวยจังหวะเราใจ หากเปนศพของพระเถระหลังจากจุดไฟประชุมเพลิงเผาปราสาท แลว ญาติโยมรวมทั้งลูกศิษยลูกหาของพระเถระที่มรณภาพจะรอ แยงผาเพดานที่เปลวเพลิงกำ�ลังลุกไหมลามเลียที่ผาจีวรเพดานถา ไฟไหมทะลุผาเปนรูเชื่อกันวาดวงวิญญาณจะขึ้นสูสวรรคโดยตรง ถาไฟไหมจีวรเพดานหมดแสดงวาผูวายชนมไดนำ�ความรู ความสามารถ คาถาอาคมไปกับดวงวิญญาณทั้งหมด แตถา ไฟไหมไมหมดจีวรเพดานขาดปลิวลงมา แสดงวาจงใจใหคาถา อาคมทิ้งไวแกลูกศิษย จึงมีการแยงเศษจีวรเพดานนี้ อยางเอาเปน เอาตายเพื่อเก็บไวเปนเครื่องสักการบูชา เปนวัตถุมงคลติดตัวใน หนึ่งของผาจีวรนั้น คือการกางกั้นผาจีวรเพดาน เพื่อปองกันมิให เพลิงที่เผารางผูวายชนมลุกลามไหมไปติดยังเทวโลก พรหมโลก ใหไหมไปเฉพาะเพดานของจักรวาลที่กางกั้นอยู ดวยวาผูที่สามารถ ไดมีปราสาทนกหัสดีลิงครองรับรางเพื่อเปนจิตกาธานไดนั้นตอง เปนบุคคลที่เปยมไปดวยบารมีสูงมิใชบุคคลธรรมดา เชนเปนที่ เคารพเชื่อถือในสังคมจึงมีผูคนศรัทธามากมาย มารวมมือรวมแรง กันทำ�พิธีสงสการดังนั้นไฟที่ใชเผารางจึงมาจากพลังแหงศรัทธา และความเคารพเชื่อถือ อันเปนไฟที่บริสุทธิ์จึงสามารถลุกลามไปให รอนไดถงึ เทวภมู ิ สวรรค และพรหมโลก ดวยบารมีของผวู ายชนมนน้ั ผาเพดานจึงทำ�หนาที่กั้นมิใหเทวภูมิมอดไหมลง หลังจากทำ�การสงสการแลวเสร็จ ๒-๓ วัน จะตองทำ� พิธีการเก็บกระดูกไปทำ�พิธีบังสุกุล และการกอกระดูก บรรจุไวใน กูหรือสถูปเจดีย เพื่อใหไดบูชาและอุทิศสวนกุศลในโอกาสตอไป สวนเถากระดูก จะถูกนำ�ไปกอเปนเจดียทรายที่ริมฝงแมน้ำ� และ เมื่อถึงฤดูฝนผานมา เจดียทรายที่กอไว ก็จะไหลไปตามสายน้ำ� สันนิษฐานวาคงจะเปนคติความเชื่อสายพราหมณเกี่ยวกับการได ขึ้นสูสวรรคจากการยอนลำ�น้ำ�คงคานั้นเอง
Arts May 2010
11
Arts Instructor ต่อจากหน้า 23
สรางขึ้นมาจากผลงานประติมากรรมขนาดใหญกวาปกติบาง หรือ การนำ�เศษวัสดุที่ไดมาจากสวนประกอบของรถยนต ทอไอเสีย เครื่องยนต ตลอดรวมถึงผลิตภัณฑและเครื่องใชไมสอยที่เรียบงาย ธรรมดาที่หาไดจากหองครัวในเขตชนบทภาคเหนือ ฝาไมกระดาน กระบอกไมไผ และเศษวัสดุจากสิ่งกอสราง ฯลฯ เหลานี้ลวนถูก นำ�มาใชเปนวัตถุดิบในการนำ�มาสังเคราะหเพื่อสราง สรรคผลงานศิลปะ เหมือนตัวอักขระที่ถูกนำ�มาผสม ผสานตามหลักไวยกรณทางทัศนศิลปเพื่อสรางคำ� ใหมๆ และเนื้อหาใหมๆ ใหปรากฏตามพลังความคิด และจิตวิญญานของศิลปน
กับ localization (การทำ�ใหเปนเฉพาะถิ่น เฉพาะตัว การ ทำ�ใหเปนทองถิ่น)
ไปทั่วหองจัดแสดงผลงานฯ และแขกที่มาเปดงานตางสัมผัสกับ บรรยากาศที่รอนอบอาวภายในหองกระจกนั้น
จากผลงานที่ปรากฏ บางทีศิลปนกำ�ลังจะสะทอนถึง ความเปนกบฎและความยอนแยงของตัวเองผานเกาอี้โยเอียง ดิบหยาบ ที่มีตอโลกศิลปะที่ถูกครอบงำ�โดยอำ�นาจนำ�ทางศิลปะ ของตะวันตก(hegemony of western art) ซึ่งประกาศชัยชนะของ ตัวมันผานคำ�วาโลกาภิวัตน – Globalization มันแถลงวา โลกกำ�ลัง
ในภาษาอังกฤษโบราณ คำ�วา Stofa หมายถึงพื้นที่ ปดลอมในลักษณะเปนหองๆ หนึ่ง และมีเตาไฟ (stove) อยูภายใน (ปจจุบันเรียกวา”หองครัว”) จนกระทั่งคริสตศตวรรษที่ 19 คำ�วา stove ไดถูกนำ�มาใชในความหมาย”หองที่ใหความรอน” ซึ่ง Joseph Bank นักพฤกษศาสตรชาวอังกฤษยืนยันวา เขาไดเก็บรักษา พืชพันธุอ นั มีคา หลากหลายชนิดจากทัว่ โลก ในหองใหความรอนนี้ (stove) สวน Rene Descartes สังเกตวา การที่เขาไดมาซึ่งแรงบันดาล ใจทางปรัชญาอันยิ่งใหญนั้น สวนใหญขณะที่นั่ง อยูในหองใหความอบอุนนี้ (stove) ซึ่งไมใชเรื่อง นาแปลกประหลาดใจแตประการใด
ผลงานประติมากรรมขนาดใหญ ซึ่งเปน ผลงานศิลปกรรมแบบติดตั้งที่นาประทับใจชุดหนึ่ง ไดถูกนำ�ออกแสดงในนิทรรศการศิลปะสวนตัวที่หอง แสดงภาพคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ใน ชุดการแสดงที่ชื่อวา “หลังพิงฝา” เกาอี้ลำ�บาก ถูกนำ� เสนอออกมาในรูปเกาอี้ไมขนาดใหญกวาปกติมาก (giant size) เกาอี้ดังกลาวมีลักษณะโยเอียงไปดาน พนักพิง ขาเกาอี้มีขนาดใหญและสูงต่ำ�ไมเทากัน โดย นำ�ไปติดตั้งอิงกับฝาผนังดานหนึ่งของหองแสดง ภาพฯ บนสวนที่นั่งของเกาอี้ถูกทำ�ในลักษณะที่ เอียงลาด เทลงมา เพื่อวาผูประสงคจะนั่งเกาอี้ตัวนี้ จะประสบกับความยากลำ�บาก ความไมสะดวก และ ความไมมั่นคง เพราะผูนั่งตองคอยระมัดระวังเรื่อง การทรงตัว ความไมแข็งแรงและการไรเสถียรภาพของ เกาอี้ อีกทั้งเวลานั่งแลวยังจะตองใชเทาของตนเอง ยันพื้นตลอดเวลาเพื่อประคับประคองใหนั่งอยูได บนที่นั่งลาดเอียง เรือ่ งความเปนมาของเกาอีใ้ นประวัตศิ าสตร กลาวกันวา ในโลกอียิปตโบราณก็รูจักการใชเกาอี้ กันแลวซึ่งสะทอนถึงความร่ำ�รวยและความสงางาม เกาอี้ในยุคนี้ทำ�จากไมมะเกลือ บางครั้งก็ทำ�มาจาก งาชาง สวนกรีกโบราณเชนกัน สามารถนับยอนการ รูจักใชเกาอี้กลับไปไดถึง 6 ศตวรรษกอนคริสตศักราช สมัยราชวงศถังของจีน (ค.ศ.618-907) ที่นั่งสูงเริ่ม ปรากฏตัวขึ้นในหมูชนชั้นสูงของชาวจีนสมัยดังกลาว และตอมาไดแพรหลายทั่วไปในสังคมชาวจีน พอมาถึงศตวรรษที่ 12 การนั่งพื้นก็แทบจะไมมีแลว ในประเทศจีน ซึ่งตางจากประเทศอื่นๆ ในเอเชียที่ ยังคงวัฒนธรรมการนั่งพื้นมาจนกระทั่งทุกวันนี้ สวนในยุโรปสมัย เรอเนสซองค เกาอี้ไมไดเปนเครื่องใชพิเศษอีกตอไป แตกลายเปน เฟอรนิเจอรมาตรฐานที่ทุกคนซึ่งมีอำ�นาจซื้อสามารถจัดหามาเปน ของตนได กลาวในเชิงอุปลักษณ (metaphorical) “เกาอี้” เปรียบเสมือน ”ตำ�แหนงหนาที่การงานของผูคน” โดยเฉพาะ เกาอี้ขนาดใหญนั่น หมายถึงตำ�แหนงที่สูงสงซึ่งหลายคนที่ คร่ำ�หวอดอยูในโลกสันนิวาส หรือโลกียธรรมปรารถนาที่จะเขาถึง เกาอี้เหลานั้น เดิมทีเรื่องในเชิงสัญลักษณนี้มีที่มาจากอังกฤษและ คานาดา โดยสภาลาง หรือสภา ผูแทนราษฎรฯ (House of Commons) ใชคำ�วา ”เกาอี้” เปนชื่อเรียกแทน” ตำ�แหนงอำ�นาจหนาที่” (The “chair” is still extensively used as the emblem of authority in the House of Commons in the United K ingdom and Canada) [ http://en. wikipedia.org/wiki/Chair] ศิลปนยังอธิบายเพิ่ม เติมตอไปวา ในยุคโลกาภิวัตน ที่ทองถิ่นไดรับผลกระทบ กระแทกดวย เกาอี้พิงฝาที่ ทำ�จากอำ�เภอแมแตง จังหวัด เชียงใหม เปนสัญลักษณของ ความเปนทองถิ่น อันเนื่อง มาจากความไมเปนไปตามหลัก สากล ความไมมั่นคงตาม มาตรฐาน ขนาดที่ไมไดสัด สวน และองคประกอบที่ทำ� ขึ้นมาจากเศษวัสดุดิบหยาบ เปนการจงใจของศิลปนที่จะ เสนอการปะทะกันอยางรุนแรง ระหวาง standardization (การ ทำ�ใหเปนมาตรฐานเดียวกัน) Globalization (โลกาภิวัตน)
12
Arts May 2008
Marcel Duchamp (1887-1968) จิตรกร ชาวฝรั่งเศส หนึ่งในศิลปนผูมีชื่อเสียงของลัทธิ ดาดา ไดยักยายโถปสสาวะจากหองสุขามาจัด แสดงในหองแสดงงานศิลปะ และเรียกชื่อมันวา “น้ำ�พุ”(fountain) นี่คือสิ่งที่หวนรำ�ลึกถึงเกี่ยวกับ ประสบการณทางศิลปะ เมื่อปะทะเขากับผลงาน เตาหุงตมจำ�นวนมากไดรับการนำ�มาจัดวางในหอง แสดงงานศิลปะ คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหม มันเปนการเปลี่ยนยายอุปกรณการหุงตม ที่เคยอยูในหองครัวของบานเรือนชาวชนบท มาจัด แสดงในสภาพที่พรอมใชงานโดยเพิ่มจำ�นวน ณ หองแสดงนิทรรศการศิลปะเปนครั้งแรก โดย ผูชมทั้งหลายสามารถสัมผัสจับตองไดกับความ รอนที่แผคลุมบรรยากาศและยื้อแยงอ็อกซิเจน ไปจากลมหายใจของพวกเขา
แคบและเล็กลงตามลำ�ดับ ซึ่งในความเปนจริงเปนเรื่องตรงขาม และ ศิลปนยังคงยืนยันในความหลากหลายและความมีลักษณะเฉพาะ ตัวที่จะไมถูกครอบงำ�โดยแถลงการณที่ปนแตงขึ้นมาเองจากเรื่อง ราวปรัมปราหรือมายาคติ (myth) เหลานี้ นิทรรศการศิลปะอีกชุดหนึ่ง ซึ่งแสดง ณ หองแสดงภาพ เดียวกัน แตตางกรรมตางวาระ คือผลงานศิลปะการจัดวาง เตา หุงตมแบบชาวบานที่ใชถานไมเปนเชื้อเพลิงจำ�นวน 12 เตา (คละเคลากันหลายขนาด) ในวันที่เปดนิทรรศการไดมีการจุด ไฟใหกับเตาหุงตมเหลานั้นจนแดงฉานทุกเตา สงอุณหภูมิความรอน
ในสภาพที่แตกตางไปจากเขตบรรยากาศ อบอุนของยุโรป แนนอน หองที่บรรจุเตาถานดังที่ได้ กล่าวไว้ในขางตนคงไมทำ�ใหใครเกิดแรงบันดาล ใจเชนเดียวกับนักพฤกษศาสตรชาวอังกฤษหรือ นักปรัชญาชาวฝรั่งเศสไปได แตที่เดนชัดคือ ผลงาน ทัศนศิลปชุดนี้ ไดนำ�พาเราใหขยับเขาไปใกลการ เปดรับประสาทสัมผัสทั้ง 5 ของมนุษยไดเกือบ ทั้งหมด ผานผลงานศิลปะตาดู (visual art) (ชุดเตา หุงตมดวยเชื้อเพลิงถานไม) นับจาก (/) รูป (x) รส (/) กลิ่น (/) เสียง และ (/) สัมผัส จะขาด ก็แต “รส” เทานั้น ในขณะที่ผลงานศิลปะอื่นๆ ในหมวดเดีย วกันไมสามารถทำ�เชนนี้ได อีกชุดหนึ่งของงานศิลปะที่นาสนใจมาก และคอนขาง สอดคลองไปกับบุคลิกสวนตัวของ ศิลปนซึ่งชอบทองเที่ยวไปตาม เมืองตางๆ ในทองถิน่ ชนบท ดวยการสัมผัสกับบรรยากาศ สายหมอก และทะเล ก็คือ ผลงานศิลปะชุด Brown Air, Tree, Ocean, and Dirty Automobile ซง่ึ เขาไดสะทอนการเดินทางในชวงกวาสิบปหลังทีผ่ า น มานี้ในแงลบ บรรยากาศและสิ่งแวดลอมอันงดงามในเขตชนบท กระทั่งชายขอบเมือง ซึ่งเคยเปนสถานที่ในอุดมคติของชนชั้นกลาง กลับกลายเต็มไปดวยมลภาวะและความสกปรกที่หมกซอนตัว อยูตามซอกหลืบของธรรมชาติ บรรยากาศสีน้ำ�ตาลจากควันและ ไอเสียของการเผาปา สะทอน อยูทั่วไปในเขตจังหวัดภาค เหนือ รถยนตสวนตัวที่ชวงชิง กันไปยังสถานที่ยอดนิยมของ การทองเที่ยวในชวงวันหยุด ยาว กลายเปนภาพที่คุนตาของ ผูคนยุคนี้ สภาพการณเหลานี้ เปนปรากฎการณและดัชนีบงชี้ ถึงการคอยๆ พังทลายของ สิ่งแวดลอม ผลงานศิลปกรรมในชุด ที่กลาวถึงนี้ถูกนำ�เสนอผาน องคประกอบบางสวนของเศษ วัสดุที่ไดมาจากสวนประกอบ ของรถยนต ทอไอเสีย ประตูรถ และกระจกสองขาง ซึ่งถูกนำ�มา สังเคราะหเขาดวยกันผาน รูปลักษณและไวยากรณใหมๆ ไปตามพลังความคิดเชิงวิพากษ ของศิลปน ผลงานศิลปะที่ ประมวลขึ้นจากเศษวัสดุเหลานี้ ไดถูกนำ�เสนอควบคูกันไปกับ ภาพถาย ซึ่งแสดงถึงการ เปลีย่ นแปลงของสภาพแวดลอม โลกไปอยางพลิกผัน แนนอน ที่ ศิลปนไมไดเสนอทางออก อะไรเปนรูปธรรมเหมือนกับ (อ่านต่อหน้า 13)
Art Instructor ต่อจากหน้า 12 นักวิชาการสังคมศาสตร์ เขาเพียงนำ�เสนอถึงสภาพการณ์ ชี้ให้เห็นถึงมูล เหตุของปัญหา ด้วยสายตาเชิงวิพากษ์และการวิเคราะห์ส่วนตัว พร้อมยก ระดับในสิ่งที่พบเห็นกันตามหน้าหนังสือพิมพ์ หรือบทวิพากษ์ในนิตยสาร รายสัปดาห์ที่มีอายุสั้นเพียงแค่วันเดียวหรือหนึ่งสัปดาห์ให้กลายเป็นเรื่อง ราวที่มีนัยสำ�คัญและมีอายุนานวันขึ้นบนกรอบโครงงานศิลปะ และถูกนำ�ไป แขวนยังห้องแสดงภาพ เสมือนหนึ่งเป็นป้ายสัญญาณเตือนภัยที่คอยส่งสาร (Message) ย้ำ�อยู่ตลอดเวลาว่าถึงเวลาแล้ว ที่ต้องมีการช่วยกันคิดและลงมือ ทำ�เพื่อแก้ไขปัญหาเหล่านี้ให้ดีขึ้น ในช่วง 2-3 ปีหลังมานี้ อ.เกศ ได้หวนกลับมาทำ�งานศิลปะในสไตล์ Abstract Expressionism เป็นส่วนใหญ่ ซึง่ พัฒนาการไปมากจากประสบการณ์ ส่วนตัวทีส่ ง่ั สมและสนใจในงานศิลปะสไตล์นม้ี าเป็นเวลานาน สีทค่ี รัง้ หนึง่ เมือ่ ยีส่ บิ ปีกอ่ นซึง่ เคยทับซ้อนกันอย่างตุน่ ๆ และดูปราศจากความสดใส ทึบตัน ได้ปรับใหม่ไปสูส่ ที โ่ี ปร่งแสง ซ้อนทับกันหลายระดับคล้ายดังผลึกคริสทอล อย่างเต็มไปด้วยชัน้ เชิงมีการหยดหยาดสีอย่างเป็นธรรมชาติ และพับผืนผ้าใบ ในขณะทีส่ ยี งั คงเปียกอยู่ ทำ�เช่นนีห้ ลายครัง้ จนได้ผลออกมาตามความ ต้องการและให้ความรูส้ กึ พึงใจ บางครัง้ ก็น�ำ งานอีกชิน้ หนึง่ ซึง่ ทำ�คูก่ นั ขณะที่ สียงั ไม่แห้งมาทับและลากให้งานสองชิน้ ถูเข้าด้วยกัน ศิลปินกล่าวเองว่านี่ คล้ายกับการสังวาส (sexual intercourse) ของงานทัง้ สองชิน้ อาจารย์เกศ เลือกใชเทคนิคสีอะคลายลิคมาเปนวัตถุธาตุในการ ทำ�งานจิตรกรรมนามธรรมเขยาอารมณน้ี โดยอธิบายผลงานศิลปะของตนเอง วา เปนการมองธรรมชาติและสิง่ แวดลอมจากใจ มิไดเพงพิศผานมานตา สวน เนือ้ หานัน้ ไมไดใหความสนใจวาจะตอบโจทยทางดานสังคมศาสตร และ มนุษยศาสตร (meaningless – ปราศจากความหมาย) ศิลปนกลาววา : “เมือ่ เรา สรางสรรคศลิ ปะปรากฏเปนรูปรางขึน้ มาครัง้ ใด ความหมายก็จะไปเกาะติด และใหค�ำ อธิบายต่อวัตถุชน้ิ นัน้ ทันที” ดังนัน้ เขาจึงจงใจทีจ่ ะไมท�ำ ใหผลงาน จิตรกรรมของตนปรากฏเปนรูปลักษณใด ขึน้ มา (non-figurative) เพือ่ หลีกเลีย่ ง ความหมาย คำ�อธิบาย หรือคำ�พูดทีถ่ กู สมองซีกซายจะรุกเขามาบงการ เขาเพียงตองการใหผลงานศิลปะนามธรรมสัน่ สะเทือนอารมณความรูส กึ ของ ผูค น ตองการใหจติ วิญญานสัมผัสกับความคลุมเครือ การไรขอบเขตทีค่ มแข็ง ของกรอบโครงของวัตถุ และสีสรรอันชุม ฉ่�ำ ซอนทับกันอยางเปดเผยซึง่ หลุด รอดพนไปจากรูปธรรมทัง้ ปวง เกศ ชวนะลิขิกร ไดเดินทางสายศิลปนและผูสอนศิลปะในระดับ อุดมศึกษามายาวนาน เขาทำ�งานหลากหลายประเภทศิลปะในหัวเรือ่ งและ เนือ้ หา ตลอดรวมถึงเทคนิคทีแ่ ตกตางหลากชนิด เคยรวมงานแสดงกับ Chiang Mai Social Installation นอกจากนี้ผลงานที่ผูเขียนปรารถนาที่จะเรียกวา “หมาขี้เรื้อน” หรือในชื่อภาษาอังกฤษ “Sad Dog” ของเขาอันโดงดังก็ยังคง ความประทับใจและความสะอิดสะเอียนแบบเศราปนสุขอยางรวยรินในหัว ใจของผูคนที่สนใจเฝามองงานศิลปกรรมของศิลปนทานนี้ อ.เกศ ยังไมหยุดที่จะพรรณาสังคม เฝาสังเกตสิ่งแวดลอม ธรรมชาติ และปฏิสัมพันธกับชาวบาน ผานมานตา อารมณ สมอง และหัวใจ และถายทอดสิ่งเหลานี้ออกมาผานแปรง พูกัน จานสี และเศษวัสดุที่หามา อยางพิถีพิถัน (*) Chiang Mai Social installation คือการนำ�เสนอผลงานศิลปะการ จัดวางที่สรางขึ้นบนพื้นที่เปดโลงสาธารณะทั่วจังหวัดเชียงใหม ไมวาจะเปน สวนหยอม คูเมือง วัด ตลาด สุสาน สะพาน และสิ่งกอสรางที่รกราง ฯลฯ ซึ่ง ริเริ่มโดย อ.อุทิศ อติมานะ และเพื่อนศิลปนจำ�นวนมากในจังหวัดเชียงใหม รวมกันนำ�เสนอ จนมีชื่อเสียงระดับโลกเมื่อสิบกวาปที่แลว WINDOW DISPLAY ต่อจากหน้า 5 ดวยเหตุแหงความสำ�คัญเชนนี้ จึงทำ�ใหหางดังระดับโลก ไมวาจะ เปน Lib er ty,Har rod s,Mar kand Spen c e r ,L.K.Ber ne ttหรือ United co lor sofBan e tton ฯลฯ โดดเดนกวาหางสรรพ สินคานับลานบนดาวเคราะหดวงนี้ เปนหัวมังกร ไมใชกิเลนสี่ขาที่เดิน ตามหลังคนอื่น ความโดดเดนสะดุดตานี้นำ�มาซึ่งยอดขายและปรับเปลี่ยน วัฒนธรรมของการบริโภคพรอมไปกับรสนิยมของผูคน บนโลกไปอยางกา วกระโดด สรางส�ำ นึกรว มความเปนพวกเดียวกนั แมจะอยูกันคนละมุมโลกขึ้นมาอยางที่ไมเคยมีมาในอดีต การอานหนังสือเลมนี้จะใหความรูขางตนแกผูอานตลอดเวลาที่พลิก ไป แตละบทไดนำ�เสนอถึงความสำ�คัญของกระบวนการ ขั้นตอน และวิธี การออกแบบตกแตงหนาราน เพื่อนำ�ไปสูเปาหมายตามวัตถุประสงค ดวย สำ�นวนภาษาที่ราบรื่น ชวนติดตามอยางยิ่ง ที่สำ�คัญคือ ความรูใหมที่ถูก นำ�เสนออยางเปนระบบระเบียบ ชัดเจนดวยภาพประกอบพรอมคำ�อธิบาย และเชิงอรรถ ที่ตอบสนองความสนใจและการนำ�ไปใชประโยชนไดจริง ความกังวลใจและหมั่นปรับปรุงตนฉบับของ ผศ.สุนันทา รัตนาวะดี จนกระทั่งเลยกำ�หนดจัดพิมพตามตารางเวลาของ “โครงการตำ�ราศิลปะ สื่อศิลปะ และการออกแบบ”ของ คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม นับวาเปนความเอาใจใสที่คุมคาสำ�หรับแกการรอ คอย และผมตองสารภาพอีกครั้งวา “ผมชวยอะไรไมไดจริงๆแตผมเรียนรูจากหนังสือเลมนี้ได”
สตรีชาวสยาม แห่งเมืองอันน๊อต ต่อจากหน้า 14 ซ ัลวาดอร ดาลี ซึ่งทรงไดเคยพบมากอนหนานี้ ในขณะที่เขาเยี่ยมชมหองศิลปนิทรรศมารศี หรือในขณะที่พลิกดูหนังสือรวบรวม ผลงานศิลปะของทาน ผูชมหรือผูที่อานจะไมสามารถนิ่งเฉยอยูได ประหนึ่งตื่นจากภวังคเขาดื่มด่ำ�สูโลกแหงจินตนาการที่ตองตีความ สัญลักษณนี้ ในโลกแหงความฝน ที่แฝงดวยมนตขลัง มีความลึกลับ และนาคนหา สื่อถึง สัญชาติญาณแหงความรักของเทพอีรอส และสัญชาติญาณแหงความตายของเทพตานาตอส ซึ่งมีความสำ�คัญตอ ซิกมันด ฟรอยด ปรากฏอยู สรรพสีสันและเรื่องที่หลากหลาย ของหมอมเจาหญิงมารศีเปรียบไดกับจานสีแหงความรูสึกที่จะเกิดขึ้นในหัวใจของศิลปนสมัครเลนหรือผูที่สนใจงานศิลปะ หนังสือ รวบรวมผลงานศิลปะนี้ จะเปนเครื่องมือที่มีคุณคาในการที่ไดรับแรงบันดาลใจจากนิทานหรือตำ�นานของสยามเฉกเชนเดียวกับตำ�นาน จากยุโรป ในหนังสือเลมนี้ ดร.อภินันท โปษยานันท ปรารถนาจะถวายเกียรตินี้ใหกับหมอมเจาหญิงมารศี และหวังวา ศูนยศิลป วัฒนธรรมกรุงเทพฯ ซึ่งเปดในเดือนกรกฎาคม 25 5 1 นั้น จะมีโอกาสรวบรวมผลงานศิลปะของหมอมเจาหญิงมารศีในนิทรรศการถาวร เพราะงานของทา นเปนสญ ั ญาณอนั เดนชัดทเ่ี กิดขึน้ ในแวดวงศลิ ปะของประเทศไทยและในยคุ โลกาภิวตั นน้ี อัตลักษณดานวัฒนธรรม ดูเหมือนจะรวมเขาเปนสวนหนึ่งของงานศิลปะรวมสมัย การคนพบการผสมผสานสองวัฒนธรรมในงานศิลปะของหมอมเจาหญิง มารศีแสดงใหเห็นถึงความสมบูรณของสองวัฒนธรรม ตะวันออกและตะวันตก ซึ่งโดยบอยครั้งจะถูกลดความสำ�คัญเปนเชิงปฏิปกษ กันอยูแลว วังสวนผักกาดสรางขึ้นบนที่ดินซึ่งในอดีตเคยเปนแปลงผักกาดปจจุบันตั้งอยูบนพื้นที่ ๖ ไร บริเวณถนนศรีอยุธยา กรุงเทพฯ พิพิธภัณฑส วนผักกาดเปดใหชมทุกวันตั้งแต 9.00น.-15.00น. หนังสือรวบรวมผลงานนี้เผยแพรในเดือน มกราคม พ.ศ.2553 ใน 3 ภาษา คือ ภาษาไทย อังกฤษและฝรั่งเศส ผูเขียน บทความขอแนะนำ�ใหผูสนใจแวะเยี่ยมวังสวนผักกาด เพราะเปนสถานที่จัดแสดงงานศิลปะที่สมบูรณยิ่งและเปนการเริ่มตนทำ�ความ รูจักกับหมอมเจามารศีได
Arts May 2010
13
สตรี ช าว ส ยาม แหงเมืองอันน ็อต หมอมเจาหญิง ม ารศี สุขุมพันธุ บริพัตร
ในประเทศไทยจนสำ�เร็จการศึกษาในชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายจาก โรงเรียนมาแตรเดอีวิทยาลัย หลังจากนั้นทานหญิงเสด็จกลับไปยุโรป อีกครั้งเพื่อทรงศึกษาภาษาฝรั่งเศสในประเทศสวิตเซอรแลนดเปน เวลา 4ป กอนที่จะทรงศึกษาระดับปริญญาเอกทางวรรณคดีฝรั่งเศส ศตวรรษที่ 19และ 20 ณ มหาวิทยาลัยซอรบอนน กรุงปารีส ทานหญิงทรงมีสายสัมพันธพิเศษกับประเทศฝรั่งเศสและทรงรักษา ไวตลอดพระชนมชีพโดยที่ทานยังคงประทับอยูในประเทศนี้ พูดให ชัดก็คือที่อันน็อตซึ่งเปนหมูบานเล็กๆมีประชากร 1,00 0 กวาคนใน Alp es -de- Hau te- Prov en c e ทางตอนใตของฝรั่งเศส ที่ทานหญิง ประทับ แวดลอมดวยบรรดาสรรพสัตวและสัตวในจินตนาการเหมือน กับจิตรกรสัญลักษณนิยมคนหนึ่งที่มีชีวิตเหนือโลกแหงความเปนจริง เหนือกาลเวลา ทรงใชชีวิตในโลกแหงความฝนซึ่งเปนแรงบัลดาลใจ ในงานศิลปะของทาน บทความนี้ตองการจะสื่อใหผูอานไดทราบถึงที่มาของ สัมพันธระหวางหมอมเจาหญิงมารศีกับโลกแหงศิลปะของทาน โดยมแี รงบัลดาลใจจากเสด็จพอ ของทา นหญิงผทู รงเปนศลิ ปน สมัครเลนที่ทรงสนับสนุนพระธิดาใหเกิดความสนพระทัยในงาน ศิลปะ ทานหญิงทรงพบศักยภาพของทานเอง ขณะที่ทรงศึกษาอยู ที่ประเทศสวิตเซอรแลนดโดยความชวยเหลือจากครูสอนศิลปะและ ภรรยาของเขาซึ่งเปนจิตรกรเชนกัน ความสามารถนี้กระตุนให ทานหญิงทรงกระหายที่จะคนพบ เมื่อทานหญิงทรงเดินทางไปชื่นชม ศิลปะในประเทศอิตาลี ประเทศสเปน และประเทศฝรั่งเศส ก็ทรงเกิด แรงบันดาลใจมากมาย ในประเทศฝรั่งเศสหมอมเจาหญิงมารศี ทรง เขากลุมศิลปนชาวปารีสซึ่งไดสนับสนุนใหทานหญิงแสดงนิทรรศการ ภาพศิลปะของทาน หมอมเจาหญิงมารศีมิไดปรารถนา ชื่อเสียงใดๆ ทรงขอเพียงแต “เปนที่รูจักในชุมชนทองถิ่น”ทรงดำ�เนินแนวทาง ศิลปะแบบเรียบงายไมทะเยอทะยาน อ ยางไรก็ตาม ฌอรจ โบลแอส เมื่อไดเห็นงานศิลปะของหมอมเจาหญิงมารศี กลาวไววา :“งานของ ทานหญิงมีพลังที่ไมธรรมดา ซึ่งทำ�ใหทรงไดรับการยกยองใหอยูใน กลุม ศลิ ปนสตรีทอ่ี ยูใ นระดับแนวหนาของศตวรรษท่ี 20เลยทเี ดียว” ถึงแมการกลาวชื่นชมทานหญิงมากมาย จะอธิบายไดวาอยางไร ทำ�ไมไมทรงจึงเปนที่รูจักมากนักในประเทศไทย เหตุผลที่อธิบาย ไดดีที่สุดประการหนึ่งก็คือ งานศิลปะสวนใหญของทานหญิงนั้นถูก เก็บเปนสมบัติสวนตัวของนักสะสม ซึ่งทำ�ใหคนทั่วไปในประเทศไทย ไมสามารถเขาชมได การที่จะเผยแพรงานศิลปะของทานหญิงนั้นมี สองทางคือ ในทางที่หนึ่งจะตองมีการเปดหองจัดแสดงงานศิลปะใน พระนามของทานและอีกทางหนึ่งที่สองคือจะตองมีการทำ�หนังสือ รวบรวมงานศิลปะของทานใหแพรหลาย
การจัดตั้งศูนยศิลปาคาร จุมภฏ-พันธุทิพยขึ้นภายใน วงั สวนผักกาดในปพ .ศ.2539ทซ่ี ง่ึ กอ นหนานไ้ี ดถกู จดั ท�ำ เปนพพิ ธิ ภัณฑ มาตั้งแตปพ.ศ.24 9 5 และหองศิลปนิทรรศมารศีตั้งอยูบนชั้นสอง ของศูนยศิลปะแหงนี้ ซึ่งมีการจัดแสดงผลงานของศิลปนรวมสมัย อยางสม่ำ�เสมอ
Sébas tie n Ta y ac เขียน : เหรียญ หลอวิมงคล แปล ประวัติศาสตรศิลปะก็เฉกเชนเดียวกับมนุษยศาสตร กลาวคือเปนศาสตรที่แตกตางจากวิทยาศาสตรซึ่งไมอาจกลาวได วาอะไรถูกอะไรผิด ทำ�ไมศิลปนบางคนจึงมีชื่อเสียงในขณะที่ บางคนไมเปนที่รูจัก คุณคาของผลงานศิลปะของศิลปนคนหนึ่ง ไมจำ�เปนตองขึ้นอยูกับความมีชื่อเสียงของศิลปน ดังนั้นเมื่อถึง โอกาสที่จะเผยใหศิลปนที่มีความสามารถพิเศษแตยังไมเปนที่รูจัก จึงเปนเรื่องปกติที่เราจะชวยศิลปนผูนี้ใหไดรับการยกยอง นี่คือกรณี ของหมอมเจาหญิงมารศี สุขุมพันธ บริพัตร พระธิดาองคเดียวใน พระองคเจาจุมภฏ บริพัตร กรมหมื่นนครสวรรคศักดิ์พินิต (พระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว) กับหมอมราชวงศพันธุทิพย เทวกุล บริพัตร เมื่อครั้งที่หมอมเจาหญิงทรงชันษา 2ป ในปพุทธศักราช 247 5 ทานหญิงและครอบครัวทรงจากประเทศไทยไปประทับที่ กรุงลอนดอน สหราชอาณาจักรจนกระทั่ง 8ชันษา จึงเสด็จกลับ มาที่กรุงเทพฯอีกครั้ง และประทับที่วังสวนผักกาดและทรงศึกษา
14
Arts May 2008
นอกจากนี้ยังมีบุคคลสำ�คัญอีกสี่ทานในโลกศิลปะที่ได มีสวนชวยใหสาธารณะชนไดรูจักทานหญิง โดยเปนชาวไทยสองทาน คือ ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา และ ดร.อภินันท โปษยานันท กับ ชาวฝรั่งเศส สองทานคือ ฌอรจ โบลแอส และ ฟรองซัวส ป ทั้งสอง เปนอาจารยที่มหาวิทยาลัย ปารีส ทั้งสี่ทานมีสวนรวมในการจัดทำ� หนังสือรวบรวมผลงานศิลปะของหมอมเจาหญิงมารศีโดยมี ดร.สเุ มธ ชุมสายฯ เขียนคำ�นำ� สวนอีกสามทานรวมบรรยายเรื่องราวในโลกแหง จินตนาการของทานและชี้ใหเห็นใหเห็นถึงปจจัยตางๆ ที่มีอิทธิพลตอ ผลงานของทาน อิทธิพลที่มีมาตั้งแตยุคเรอเนสซองจนถึงศิลปะ เฟลมมชิ นบั ตง้ั แต ฌอง-อองตวน วตั โต จนถงึ กุสตาฟ โมโร นอกจากนี้ ยังมีอิทธิพลของศิลปนสตรีอีกมากมายเชน ฟริดา กาหโล,ฌอรเจีย โอคฟี และเลโอนอร ฟน ี บคุ คลดงั กลาวทง้ั ส่ี ตา งเขียนบนแผนกระดาษ เชนเดียวกับที่ทานหญิงทรงไดใชพูกันแตงแตมสีสันบนผืนผาใบ สิ่งนี้ ทำ�ใหเราไดเขาใจชีวิตและผลงานของทานงายขึ้น ในรูปของลีลา สะเทือนอารมณและทวงทำ�นองกวีนิพนธเชนเดียวกับภาพเขียนของ ทาน ในบทความของฟรองซวั ส ป ทไ่ี ดเขียนถงึ ทา นหญิงโดยกลาววา ทานหญิงรับสั่งถึงผลงานของทานในลักษณะดังนี้ “ดภู าพวาดของฉนั เหลานีส้ ิ ไมมอี ะไรทจ่ี ะตอ งท�ำ ความเขาใจอกี เลย”เราอาจจะตองเขา ใจและชื่นชมงานศิลปะแบบที่ฟรองค สเตลลาเคยกลาวไววา :“สิ่งที่ คุณเห็นก็คือสิ่งที่คุณเห็นนั่นเอง”ไมหรอกความจริงหาเปนเชนนั้น ไมใครก็ตามที่ไดมายืนอยูตรงหนางานศิลปะของทาน ก็จะสามารถ เขาใจถึงภาพหลายๆภาพที่สะทอนใหเห็นถึงอิทธิพลของตัวศิลปนเอง ทานหญิงเคยใหสัมภาษณในนิตยสารดิฉันวา ในตอนตนของการ รังสรรคงานศิลปะ ทานหญิงตองการใหผลงานของทานเปนลักษณะ ที่เปนรูปธรรม ทรงปลอยใหศิลปนทานอื่นเสนองานนามธรรมซึ่งไมได เหมาะกับทานเลย ถางานศิลปะของทานแสดงใหเห็นสารานุกรม ประวัติศาสตรศิลปะ งานของทานยังเต็มไปดวยพลังและความลึกซึ้ง ที่ไดรับอิทธิพลมาจากผลงาน (อ่านต่อหน้า 13)
ศูนยศ์ ิลปกรรม และกิจกรรมพิเศษ Service &
Art Project Center วีระพันธ์ จันทร์หอม
สืบเนื่องจากรัฐบาลได้ประกาศพันธสัญญา 12 ข้อ เพื่อขับเคลื่อนนโยบายเศรษฐกิจสร้างสรรค์ เมื่อวันที่ 31 สิงหาคม 2552 ณ ทำ�เนียมรัฐบาล โดยวางเป้าหมายที่จะให้ประเทศไทยเป็น ศูนย์กลางอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ใน ภูมิภาคอาเซียน (Creative Industrial Hub of ASEAN) โดยมีอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ (Creative Industrial) 15 อุตสาหกรรม อันได้แก่ 1) งานฝีมือ 2) การท่องเที่ยว สถานทีท่ างประวัตศิ าสตร์และวัฒนธรรม 3) ธุรกิจอาหาร 4) การแพทย์ แผนไทย 5) ศิลปกรรม 6) ทัศนศิลป์ 7) ภาพยนตร์ 8) สิ่งพิมพ์ 9) เพลง 10) การแพร่ภาพและกระจายเสียง 11) การออกแบบ 12) แฟชั่น 13) สถาปัตยกรรม 14) โฆษณา และ 15) ซอฟท์แวร์ เป็นกลไกในการขับเคลื่อน การที่อุตสาหกรรมไทยจะพัฒนาต่อไปอย่างยั่งยืนและ สามารถแข่งขันได้ในตลาดโลก จำ�เป็นจะต้องยกระดับอุตสาหกรรมให้ มีขีดความสามารถและศักยภาพด้านการออกแบบ และพัฒนา ผลิตภัณฑ์ใน 15 อุตสาหกรรมสร้างสรรค์ โครงการพัฒนานวัตกรรม ด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์ใน 15 อุตสาหกรรมสร้างสรรค์จะเป็น โครงการที่ช่วยสนับสนุนให้ผู้ประกอบการในอุตสาหกรรมสร้าง สรรค์ไทย มีความรู้ ความเข้าใจในกระบวนการพัฒนาด้านการ ออกแบบผลิตภัณฑ์ตง้ั แต่การวิเคราะห์ ความต้องการของตลาด การออกแบบผลิตภัณฑ์ จนถึงการนำ�ผลิตภัณฑ์ ออกวางจำ�หน่าย ในตลาด รวมถึงการพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านศิลปวัฒนธรรมและ การออกแบบทั้งในภาคอุตสาหกรรมและภาควิชาการ ศาสตราจารย์ เกียรติคุณ นายแพทย์เกษม วัฒนชัย องคมนตรี และนายกสภา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ แสดงปาฐกถาเนื่องในโอกาสวันเปิดศูนย์ ศิลปกรรมและกิจกรรมพิเศษ เมื่อวันที่ 25 กันยายน 2552 กล่าวไว้ ว่า “กระแสหลักสังคมจาก ภาคธุรกิจ ภาคการเมือง ได้นำ�เอาแนวคิด การสร้างสรรค์มาใช้กนั แพร่หลายในประเทศไทยมีการใช้ค�ำ ว่า Creative
economy เพือ่ เพิม่ มูลค่าสินค้า ยกตัวอย่างเช่นกระบอกไม้ไผ่ทท่ี ง้ิ ไว้ ใต้ถนุ บ้านไม่เกิดประโยชน์อะไร แต่ถา้ มีความคิดสร้างสรรค์ ก็น�ำ ไป ใช้เป็นกระบองออกกำ�ลังกายได้ ในด้านศิลปะ Creative Art คือ การ สร้างสรรค์ รังสรรศิลปะ และยังต้องคิดถึง การนำ�เอาศิลปะไปสร้าง มูลค่าเพิม่ ในสินค้าได้อย่างไร นีค่ อื ความหมายของ Creative Art ในวันนี้ ทราบว่า คณะวิจติ รศิลป์ได้คดิ ริเริม่ จัดตัง้ ศูนย์ศลิ ปกรรมและกิจกรรม พิเศษ ขึน้ โดยได้รวม หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม และ ห้องจำ�หน่าย ผลงานศิลปกรรม มาบริหารจัดการ เปรียบเสมือนว่าคณะวิจติ รศิลป์ ได้ยน่ื มือไปหาประชาชนโดยนำ�เอาสิง่ ทีเ่ ราสอน เราวิจยั เป็นการเอา องค์ความรูท้ เ่ี ราสะสมกันมานาน โดยเฉพาะศิลปวัฒนธรรมของล้านนา เพือ่ เพิม่ ศักยภาพในการแข่งขันโดยรวมของภูมภิ าค” คณะวิจติ รศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ดำ�เนินกิจการภายใต้ ภาระกิจหลักคือ การเรียนการสอน การวิจยั การบริการวิชาการ และ การทำ�นุบ�ำ รุงศิลปวัฒนธรรม เพือ่ เป็นทีพ่ ง่ึ ด้านวิชาการและสร้าง ให้เป็นเครือข่ายของผูเ้ ชีย่ วชาญและ เป็นทีป่ รึกษาด้านศิลปกรรม วัฒนธรรม และการออกแบบ ให้กบั ภาคอุตสาหกรรม ประชาชน ท้องถิน่ เป็นการวางรากฐานสำ�คัญในการพัฒนารูปแบบของ ศูนย์ ศิลปกรรมและการออกแบบ ทีเ่ หมาะสมกับท้องถิน่ ภาคเหนือและ ประเทศไทย เพือ่ บูรณาการงานด้านการส่งเสริมออกแบบและการ พัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ได้อย่าง ยัง่ ยืน คณะวิจติ รศิลป์จงึ มีนโยบายให้ จัดตัง้ “ศูนย์ศลิ ปกรรมและกิจกรรมพิเศษ” (Service & Art Project : SAP) ขึน้ เพือ่ ให้เป็นหน่วยงานทีเ่ ป็นศูนย์กลางการให้บริการวิชาการ ประกอบไปด้วย การถ่ายทอดความรู้ ฝึกอบรมด้านศิลปกรรม วัฒนธรรมท้องถิน่ การออกแบบหัตถกรรม การออกแบบสือ่ ผลิตและ จำ�หน่ายผลงานด้านศิลปกรรมและออกแบบใน The Art Gallery เป็นศูนย์กลางการเรียนรูด้ า้ นศิลปะ จัดให้มบี ริการพืน้ ทีส่ �ำ หรับ จัดนิทรรศการศิลปะ จัดแสดงละคร ดนตรี จัดอบรมสัมมนาวิชาการ และจัดกิจกรรมด้านศิลปวัฒนธรรม ทัง้ ในระดับท้องถิน่ ภูมภิ าคและ นานาชาติ บริการข้อมูลด้านศิลปวัฒนธรรม ในหอนิทรรศการศิลป วัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (CMU Art Center) นอกจากนัน้ ศูนย์ศลิ ปกรรมและกิจกรรมพิเศษยังร่วมมือกับ โครงการกระจายโอกาส สร้างแหล่งเรียนรูด้ า้ นการออกแบบสูภ่ มู ภิ าค miniTCDC ซึง่ มีหนังสือทีม่ ี เนือ้ หาเกีย่ วกับ ศิลปกรรม สถาปัตยกรรม การออกแบบฯ พร้อมตัวอย่าง วัสดุจากห้องสมุดวัสดุ Material ConneXion และจัดแสดงนิทรรศการ หมุนเวียนด้านการออกแบบเป็นประจำ� เพือ่ บูรณาการงานด้านศิลปกรรม ส่งเสริมออกแบบและการพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ได้อย่างยัง่ ยืนต่อไป
Sounding Confusion Sound Art Installation and Music Performance
กิจกรรมคอนเสิรต และนทิ รรศการดนตรีจดั วาง “เสียง สับสน สับสนเสียง” (Sounding Confusion) ไดด�ำ เนินลลุ ว งไป ระหวางวนั ที่ 18 – 19 กุมภาพันธ 2553 ดวยความรว มมือระหวาง อาจารยพลวทิ ย โอภาพนั ธ และคณาจารยพรอมทัง้ นกั ศึกษาจาก คณะดรุ ยิ างคศาสตร มหาวิทยาลัยศลิ ปากร รวมกับ คณะวจิ ติ รศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ภายในกจิ กรรมคอนเสิรต และนทิ รรศการ ดนตรีจดั วาง “เสียงสบั สน สับสนเสียง” (Sounding Confusion) ได เปดโอกาสใหนกั เรียน นักศึกษาและผสู นใจไดสมั ผัสบรรยากาศการ ฟงดนตรีรปู แบบใหมทผ่ี สมผสานเอาทศั นศิลปและดนตรีแนวตา งๆ รวมเขาไวดว ยกัน จนเกิดเปนงานจดั วางงานศิลปะทส่ี รางอรรถรส และความอภิรมยใหแกแขกผเู ขาชมเปนอยางดี อนึ่ง งานกิจกรรมคอนเสิรตและนิทรรศการดนตรีจัดวาง เสียงสับสน สับสนเสียง เปนหนึ่งในกิจกรรมดนตรีในหอศิลป ที่จะ เปนแรงกระตุนหนึ่งใหชาวเชียงใหมไดมีโอกาสสัมผัสอรรถรสทาง ดานดนตรีในรูปแบบตางๆ ดวยความรวมมือกับสถาบันทางดาน ดนตรีตางๆ กับหอศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม ภายใต การดูและและบริหารโดยคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม พรอมทั้งสรางบรรยากาศที่มีชีวิตชีวาใหกับหอศิลปวัฒนธรรม เชียงใหม เพื่อสรางสรรคกิจกรรมอันมีคุณคาทางศิลปะและ วัฒนธรรมใหแกชุมชน
จันทร์วิมล แก้วแสนสาย
Sounding Confusion Concert and Art Installation organized during 18 – 19 February 2010 was completely successful with the cooperation between Faculty of Fine Arts, Chiang Mai University and Faculty of Music, Silpakorn University with the special leading musical academic colleague, Mr. Polawit Ophakorn, the lecturer and musician from Faculty of Music, Silpakorn University. The activity has mixed the particularity of sounds and visual arts mutually expressing and presenting the special artistic ambience to the audience This Music Art Installation and Concert is the additional program provided to Chiang Mai Community aiming at building the aesthetical atmosphere in particular sounding activities which would heighten the artistic pleasure and experience of the local people and all who are interested in according to the collaboration between Art and Music Institutions and the Art Museum supervised by Faculty of Fine Arts, CMU. Especially, it brings liveliness and energy to the Art Museum and urges the museum to offer the different sense of all aesthetical delights.
ผลงานศิ ล ปนิ พ นธ บทพิสูจนความสำ�เร็จประจำ�ปการศึกษา 2552 รศ. รสลิน กาสต์
วาระแหงการพิสจู นบทสรุปความคิดสรางสรรค ดวยผลงาน ศิลปนิพนธของนักศึกษาคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ประจำ�ปการศึกษา 2552 ซึ่งไดจัดแสดง ณ หอนิทรรศการศิลป วัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม ระหวางวันที่ 5 – 27 มีนาคม 2553 มีผลงานศิลปะหลากหลายชุด ความคิด และวิธีกรรมตางๆ ในการสนับสนุนใหความคิดปรากฏออกมาเปนชิ้นผลงาน การสราง สรรคทใ่ี ชวธิ กี ารผสมผสานวัสดุและสือ่ อืน่ ๆเขามารวม มีใหชมหลายชุด ในขณะที่ผลงานภาพพิมพ จิตรกรรม และประติมากรรมแทๆ ก็ยัง ผงาดเต็มผนังและพื้นที่ นอกจากนี้ยังมี Performance การแสดงรวม เปนสวนหนึ่งของผลงานตัวเองดวย ผลงานศิลปะชุดแรกที่ปะทะสายตาเมื่อกาวเขาสูพื้นที่ นิทรรศการ คือ จิตรกรรมสื่อผสม ซึ่งยึดโยงกันดวยฝเข็ม เปนผืนผา ขนาดใหญราวกับพรมแขวนผนัง วัสดุ สีสนั และน้�ำ หนักคมเขม รวมกันกอเรื่องราวของโลกแหงจินตนาการเกี่ยวกับทะเล ดอกไม และ(คู)แฝดเสมือนการถายทอดความฝนจากแดนไกล หลั่งไหลไวบน ความนุมของผาหม ในขณะที่ผนังดานขางแสดงลักษณะตรงขาม เปน จิตรกรรมลายเสน บอกเลาเรื่องราวไมงายดวยลายเสนงายๆ ถึง ประเด็นคิดตอเหตุการณที่ไมพึงปรารถนา ซึ่งเกิดขึ้นใหพบเห็นใน สังคม พรอมกันนั้นก็ตองการแสดงใหเห็นวาภาพที่เห็นอาจไมใช สิ่งที่คิด ซึ่งสงใหเกิดคำ�ถามวา ของผูสรางหรือผูชม หรือทั้งของ ผูสรางและผูชม เมื่อเผชิญกับชุดจิตรกรรมนามธรรมที่แสดงรูปแตไรนาม (Untitled) ในกรอบสี่เหลี่ยมคมกริบ กำ�หนดผืนสีไลคาแกออนใน แนวนอนบาง ตั้งบาง คละกันไป เปนการนำ�เสนอ จิตรกรรมอินสตอเลชั่น บนผนังที่ผูสรางสรรค ใหนิยามแหงความคิดวา “กวาง x ยาว x ขาพเจา = อาณาจักรบริเวณแหงความฝน และความจริง” สวนการรับรูที่กำ�ลังเผชิญ ราวกับกำ�ลังยืนรอยประโยคที่ผูสรางสรรค สงถอยคำ�ออกมา ซึ่งบางคำ�สั้น บางคำ�ยาว บางคำ�ออกเสียงแคบ บางคำ�ออกเสียงกวาง และบางคำ�ออกเสียงซอน คำ�ทั้งหมดรอย หลวมๆรวมความแลวเปนดังบรรยากาศ หรือสภาวะการรับรูที่มีความผอนคลายและ ความเปนระเบียบควบคูกันไป จิตรกรรมนามธรรมอีกชุดหนึ่งที่ ผูสรางสรรคกำ�หนดใหเปน “บทกวีแหง อนาธิปไตย” แสดงดวยรูปทรงนามธรรม อิสระ ดูราวกับรูปทรงของสิ่งมีชีวิตที่ปรับยืด เปลี่ยนรูปได เปนรูปทรงในโครงสีออนเบา ของสีชมพู ฟา มวง กำ�ลังขยับเคลื่อนและ เลื่อนไหลอยูบนแผนผืนขาวขนาดตางๆ ผูสรางอธิบายแนวความคิดวา “เปนที่พักพิงใหมของจิตใจ ที่ตองการปลดปลอย ผอนคลาย เมินเฉยตอกฏเกณฑในสังคม อันเกิด จากความไมพอใจ ตอระบบโลกเดิม”
ความประทับใจตอตัวการตูนญี่ปุนและแฟชั่น Gothic Lolita ผลักดันใหเกิดผลงาน “โลลิตา ณ ลำ�พูน” ซึ่งผูสรางสรรค ไดสนองความปรารถนาสวนตนในการนำ�ชุด Cosplay และ Gothic Lolita มาสวมใสในชีวิตประจำ�วันเปนเวลา 2 เดือน ผูสรางสรรคให เหตุผลวาเพื่อตอบสนองความมั่นใจและกอใหเกิดความสุขกับตัวเอง ความโดดเดนของคิ้วและผมยาวเหยียดสีเทอรคอยส ประกอบการ สวมใสเสื้อผากรุยกรายตางออกไปจากการแตงกายในชีวิตประจำ�วัน ของคนในสังคม จึงกอการเรียกสายตาจากผูพบเห็นโดยทั่วถวน กิจกรรมและสิง่ ทีเ่ กิดขึน้ ในขณะทีผ่ สู รางสรรคสวมบทบาทเปน โลลิตา ณ ลำ�พูน ไดบันทึกไวเปนภาพถายและวิดีโอนำ�เสนอเปน ศิลปะอินสตอเลชั่นที่จัดวางรวมกับหุนใสเสื้อผา และผูสรางสรรค ไดทำ�หนาที่ในบทบาทของโลลิตา ณ ลำ�พูน เดินทักทาย สนทนา กับ ผูชมโดยทั่ว อีกประการหนึ่งที่ผูสรางสรรคตองการคือการทาทาย ความคิด ทัศนคติ และปฏิกิริยาจากผูคนเมื่อพบเห็น ประติมากรรมที่สรางการย้ำ�เตือนผูชมวา ยังมีชนชั้น กรรมาชีพซึ่งเปนดัง “กระดูกสันหลังของชาติ” ชนที่ไมควรจะถูกลืม และควรไดรับการยกยองจากสังคม ผูสรางสรรคนำ�วัสดุที่เปนเศษ ไมเกา แหงกระดาง และเครื่องมือเกาซึ่งเปนเหล็กขึ้นสนิม จำ�พวก จอบ เสียม และมีดรูปตางๆ ที่ใชในเรือกสวนไรนา ทั้งหมดประกอบ กันขึ้นเปนโครงสรางคน 4 คน ในอากัปกิริยาที่กำ�ลังทำ�งาน เนนสวน หลังใหโคงงอ ประกอบรวมกับความแหงและกระดางของวัสดุ จึงแสดงออกซึ่งอารมณความรูสึก (อ่านต่อหน้า 9)
Arts May 2010
15
และอื่นๆ ซึ่งลวนเปนสิ่งที่พอจะสันนิษฐานไดวา เปนสัจจะของชีวิต แมกระทัง่ นวัตกรรมทางเทคนิคก็ถกู ทำ�ใหส�ำ เร็จโดยศิลปน แนวอิมเพรสชัน่ นิส ทางเลือกของประเด็นยังคงดำ�รงอยูอ ยางสำ�คัญ ดังเชนกับทีม่ นั ไดเริม่ ตนขึน้ ในสมัยยุคสงครามโลกครัง้ ที่ 1 ลัทธิ สัจนิยม ทีท่ �ำ ใหเกิดความตางโดยนักชาตินยิ มภายใตกระแสหลัก และไดเฟอ งฟูขน้ึ จนถึงในสมัยสงครามโลกครัง้ ที่ 2 และเวลาตอมา แสงอาทิตยและรูปปนพระแมมารีสีน้ำ�ตาล สำ�หรับสมัยของเดอ ลา โรซา และอามอรโซโล ดาวนำ� ทางดานศิลปะยังคงอยูใ นแถบยุโรป ดังนัน้ ศิลปนผูซ ง่ึ มีความเอาจริง เอาจังในยุคนัน้ จึงมีความทะเยอะทะยานทีจ่ ะเขาศึกษางานของเวลา สเกสรวมถึงนักอิมเพรสชัน่ นิสชาวสเปนและชาวฝรัง่ เศส อยางไรก็ ตามชวงเวลานัน้ การปกครองของอเมริกนั เกิดขึน้ ในฟลปิ ปนสแลว มากวาทศวรรษ แตศลิ ปนทีม่ คี วามโดดเดนของอเมริกนั ทัง้ หลายยัง ไมเปนทีร่ จู กั ดังนัน้ สหรัฐอเมริกาจึงถูกตัดสินจากคนฟลปิ ปนสวา เปน คนไมมรี สนิยม เปนทีท่ ไ่ี รซง่ึ วัฒนธรรม
PHILIPPINE ART ต่อจากหน้า 9 กิจกรรมหลักที่ดำ�เนินการโดยสมาพันธศิลปนนานาชาติ คือ นิทรรศการที่มีการจัดประกวดงานศิลปะโดยบาซาร ฟลิปนโน ผลงานที่ไดรับรางวัลชนะเลิศนั้น ยืนยันถึงความรูสึกรักชาติที่ เขมแข็งและในประเภทกระแสสัจจนิยม วินเซนต ริเวียรา วาย มีร (1872-1960) ชนะเลิศอันดับหนึ่งดวยผลงานของเขาที่ชื่อวา El Sueno Dorado (ความฝนสีทอง) ภาพวาดแสดงถึงผูหญิง นอนหลับในเปลญวน ทาทางแสดงถึงเหตุการณธรรมดาซึ่งถูก จัดแสดงในแบบสัจจนิยมอยางเรียบงายในลักษณะของภาพวาด แตริเวียรา มีร สอดแทรกดวยบันทึกสั้นๆ ที่ไมปกติวา ผูหญิงไดถือ หนังสือพิมพ La Independencia (อิสรภาพ) ดังนั้นโดยผานมโน ภาพที่ระมัดระวัง เหตุการณธรรมดาจึงถูกยกระดับขึ้นเปนสามัญ ลักษณะของลัทธิสัญญะนิยม ผูหญิงที่นอนหลับอยูกลายเปนภาพ อุปมาอุมัย หมายถึงแมชาวฟลิปปนสที่กำ�ลังฝนถึงการมีอิสรภาพ จิตรกรรมในลัทธิสัจจนิยมไดถือสิทธิ์ในหมายเหตุที่เกี่ยวกับโลก หนาผานสัญลักษณ ภาษาในเชิงเปรียบเทียบของริเวียรา วาย มีรและ ศิลปนทานอื่นๆ นั้น เปนสิ่งคูกันของการประทวงทางวรรณกรรม ของ ออเรลิโอ โตเลนติโน, เจเอ็ม ครูซ, จูแอน อาแบด, และคนอื่นๆ แตนี่ก็เปนความตอเนื่องของประเพณีที่มีมายาวนาน วรรณกรรม ฟลิปปนสโบราณมักจะกลาวไวเปนปริศนาเสมอ และการตรวจสอบ ผานศตวรรษของอิทธิพลทางภาษาและวัฒนธรรมสเปนไดขยาย ความสามารถสำ�หรับความหมายหลายระดับชั้นที่แสดงอยางอุดม สมบูรณในงานของฟรานซิสโก บาลาคทาส ที่ชื่อ Florente’t Laura (1838) หรือในงานจิตรกรรมของลูนาที่ไดรับรางวัลชนะเลิศชื่อ The Spoliarium มากไปกวานั้น ยังมีงานประเภทสัจจนิยมบริสุทธิ์ใน นิทรรศการบาซาร ฟลิปโน แกสตัน โอฟาเรล ผูมีสัญชาติฝรั่งเศส และเติบโตขึ้นมาในประเทศ ก็ไดรับรางวัลสำ�คัญสำ�หรับภาพวาด บุคคลอยางงายๆ ของแมเขา ศิลปนหนุมนามวา เฟอรนานโดซี อามอรโซโลก็ไดรับรางวัลเชนกัน สำ�หรับภาพของคนๆ หนึ่งที่กำ�ลัง อานหนังสือพิมพ เฟเบียน เดอ ลา โรซา (1869-1937) เปนผูสนับสนุนลัทธิ สัจธรรมนี้อยางรุนแรง เขาไดทิ้งความเปนนักวิชาการของบริษัทที่ กำ�ลังเจริญเติบโตของมะนิลาไวใหกับชาวยุโรปทันที หลังจากงาน นิทรรศการบาซาร ฟลปิ โ น ในปารีส เขาไดใชเวลาชวงหนึง่ ลอกเลียน งานตนแบบ หลังจากนั้นเขาก็เขารับการศึกษาที่สถาบันการ ศึกษาจูเลียน และกลับมาพำ�นักที่โรมในภายหลัง เขาเรียนรูที่จะ ชื่นชมคูรเบตและวาดภาพดวยสีที่ออนและปรับลดโทนลงอยาง ระมัดระวัง และปฏิเสธกระบวนการผสมสีทางสายตาที่มักจะเห็น ในงานประเภทอิมเพรสชั่นนิส เขาไดอุทิศฉากงานศิลปะในโอกาสที่เขากลับมายัง ประเทศฟลิปปนส ในขณะที่มองหาดาวนำ�ทางของเขา นั่นก็คือ คูรเบต และเวลาสเกส เขาไดวาดภาพชีวิตรอบตัวผานสายตา ของเขา ภายหลังเขาไดดำ�รงตำ�แหนงเปนผูอำ�นวยการของ โรงเรียนศิลปะคนที่สอง ที่มหาวิทยาลัยฟลิปปนส ในยุคแหงศตวรรษทีท่ ศั นคติยงั คงมองหาความเปน คลาสสิคโรแมนติก เชน งานจิตรกรรมของลูนา และฮิดาลโกทีเ่ ปรียบ เปนอนุสรณซง่ึ ไดแสดงที่ Hors Concours ณ งานนิทรรศการบาซาร ฟลปิ โ น อยางไรก็ตาม งานประเภทสัจนิยมไดสรางเหตุและผล เพือ่ โนมนาวใหเมืองปารีสเขียนภาพชีวติ ประจำ�วันทีม่ มี าแตกอ น ประเพณีคลาสสิค ภาพสะทอนความเปนจริงของสามัญชน ลัทธิสัจนิยมชื่นชอบเรื่องราวอันคุนเคย และหัวขอเกี่ยว กับชีวิตประจำ�วัน เชน ชาวไรชาวนา หญิงซักรีด ผูคนในคาเฟ และ อื่นๆ แทนที่จะเปนหัวขอเกี่ยวกับความเปนอนุสรณและสูงศักดิ์ แทนที่ความจริงชั่วกาลปาวสานที่ถูกนำ�เสนอโดยอุดมคติ สัจจะ ไดถูกทำ�ใหทัดเทียมกับภาพที่เปนความจริงของชีวิต ดังนั้นนัก วรรณกรรม เอมิล โซลาจึงทำ�งานเกี่ยวของกับชีวิตธรรมดาที่รวม ไปถึงโลกของโสเภณี ดังเชนที่คูรเบตวาดภาพคนทุบหิน นักบวชที่ เมามาย และอื่นๆ สวนเดกาส วาดภาพหญิงซักรีด นักเตนบัลเลต
16
Arts May 2008
เฟอรนานโด อามอรโซโล (1892-1972) ไดรับโอกาสไป เยือนประเทศสเปน โดยโอกาสนี้ถูกมอบใหโดยนักธุรกิจที่ร่ำ�รวย นามวา ดอน เฟอรนานโด โซเบล ในป 1919 อามอรโซโลในวัยหนุม นั้นไดสมัครเขาเรียนที่ Royal Academy of San Francisco ในกรุง แมดริด และไดกลายมาเปนผูที่ไดรับการอุปถัมภของจิตรกรสเปน ที่ไดรับการบันทึกที่ชื่อ โจส โมเรโน คารโบเนโร และเซซิโล พลา อยางไรก็ตามมันเปนงานของเวลาสเกส และซอรนที่เปนคนเปด วิสัยทัศนของอามอรโซโล เขาตัดสินใจที่จะดำ�เนินรอยตามภายใน มาตราสวนของงานประเภทภาพเขียนเกี่ยวกับชีวิตประจำ�วัน ซึ่งไดกรุยทางแหงความโชติชวงไวโดยศิลปนสองทานนี้
ความสนใจที่จะติดตามการแสดงภาพชีวิตในชนบท ยังมีศิลปนในยุคของเดอ ลา โรซา อีกหลายทานที่ทำ�งาน เกี่ยวกับหัวขอการทำ�งานในประเด็นชนบท อาทิเชน จอรจ ปเนดา (1879–1946) เรมอน เพราลตา (1886–1940) ทีโอโดโร บูเอนาเวน ทูรา (1865–1950) และคนอื่นๆ นี่เปนเพียงสวนเล็กของคนในยุค กอนๆ อยางไรก็ตาม มีความโนมนาวที่จะกำ�หนดรูปแบบการแสดง งานที่มีโทนเสียงสูงต่ำ�ของการแสดงออก ในขณะที่ วัฏจักรของ อามอรโลโซมีความโนมนาวที่จะเปนการแสดงออกในระดับเสียงที่ ผันแปรมากขึ้น ถึงแมวาจะปราศจากการผสมผสานสีทางทัศนะ ที่ใชในอิมเพรสชั่นนิสก็ตาม ความงามแบบคลาสสิคในบริบทของฟลิปปนส สัญลักษณในเชิงสัญชาตินิยมที่เห็นในงานของจิตรกร เชน ริเวรา วาย มีร ในกลุมสมาพันธของอามอรโซโล ไดใหหนทาง ในการคนควาเกี่ยวกับความงามของตนเองที่เปน อุดมคติทามกลางงานที่เปนลักษณะโมนาลิซา หรือวีนัสในแบบ ของความเปนคลาสสิคตะวันตก ในบทความหายาก อามอรโลโซ แสดงความคิดเห็นของเขาอยางชัดแจงเกี่ยวกับความงามที่เปน อุดมคติในแบบของฟลิปปนส “ผูห นึง่ กับใบหนากลมๆ ไมใชในรูปไข... ดวงตาทีเ่ ปน ประกายมีชวี ติ ชีวาเปนพิเศษ... จมูกทีไ่ มทอ่ื และถูกสรางขึน้ อยาง เขมแข็ง... หลอนควรจะมีเรียวปากทีใ่ หความรูส กึ ไมใชปากเบ เหมือนในชวงเวลาในอดีต... และหลอนจำ�เปนอยางยิง่ ทีจ่ ะตองมี ผิวขาว ไมใชสนี �ำ้ ตาลเขมแบบมาเลย แตเปนผิวทีก่ ระจางใส หรือเปน ผิวสีเนือ้ เหมือนกับเวลาทีเ่ ราพบเห็นหญิงสาวหนาแดงยามขวยเขิน”
ในป 1922 สองปถัดมาหลังจากที่เขากลับจากตาง ประเทศ อามอรโซโล ไดวาดภาพสำ�คัญชิ้นแรกของเขาตามแบบ ภาพเขียนชีวิตประจำ�วันที่ชื่อ Planting Rice ที่ในที่สุดไดกลาย มาเปนลักษณะโดยรวมของภาพงานรวมสมัยของเขา งานที่ชื่อ
นี่เปนการคนหาความงามแบบคลาสสิคในบริบทของ ฟลิปปนส การติดตามอุดมคติเชนนั้น สันนิษฐานไดวาจะถูกพบ เจอในความบริสุทธิ์สะอาดของชนบท นักเขียนในยุคของ อามอรโซโลไดเขียนไวอยางเขมขนเกี่ยวกับชีวิตในชนบทเชนกัน
Planting Rice เปนชวงเวลาที่เขาเรียนรูจากเวลาสเกส และเปน ความสามารถในการจัดการกับภาพเขียนราวกับวาสามารถ มองเห็นดวยการชำ�เลือง แตอามอรโซโลก็ยังไดแสดงใหเห็นถึง ทักษะในการจัดการเรื่องแสงและการเปรียบเทียบแสงเงา ที่มีสวน ทำ�ใหแสงอาทิตยเปลงออกมา เสนหของงานอามอรโซโลที่แสดง ออกอยางเดนชัด ในที่สุดก็ทำ�ใหเขากลายเปนจิตรกรที่มีชื่อเสียง มากที่สุด และมีความสำ�คัญอยางมากในการดึงดูดความสนใจ ศิลปนที่อยูรอบตัวเขา ผูซึ่งอุทิศตนในกับงานจิตรกรรมประเภทการ วาดภาพในชีวิตประจำ�วัน โดยเฉพาะอยางยิ่ง ภาพวาดที่เกี่ยวกับ การเฉลิมฉลองของชีวิตในชนบท
อาทิ ผลงานของ เจ วิลลา แพนกานิบาน ชื่อ The Milkman of Makiling หรืองานของ พาซ มารเกซ ที่ชื่อ A Night in the Hills และอื่นๆ แมกระทั่งการประพันธดนตรีก็ไดทำ�ตามความเหมาะสม ดังกลาว เชน ในบทเพลงของ ฟรานซิสโก ซานติอาโก ทีช่ อ่ื Mutya ng Pasig หญิงสาวของ Pasig หรือ ในบทเพลงของ นิเคเนอร อาเบลารโด ที่ชื่อ Nasaan Ka Irog ที่รักเธออยูหนใด
โรงเรียนวิจิตรศิลปที่มหาวิทยาลัยฟลิปปนส สถานที่ ซึ่งอามอรโซโลครั้งหนึ่งเคยเปนผูอำ�นวยการโรงเรียนแหงนี้ ตอมา ไดกลายมาเปนปอมปราการของกลุม ทามกลางศิลปนแนวหนา กลุม โดมิเนเดอร แคสทาเนดา (1904-1964) ผูใหทวงทาอากัปกิริยางานฝแปรงของเขาแกงานภาพวาดประเภทภาพชีวิตประจำ� วัน ทอริบิโอ เฮอรเรรา (1892-1969) ผูมอบงานศิลปะดวยความ รูสึกที่ประกอบดวยบรรยากาศเรื่องราวที่นาทึ่งของเขา เชน ภาพ วาดอาทิตยอัสดง และแสงจันทรในงานจิตรกรรม และ ไอริเนโอ มิแรนดา (1898-1945) ผูที่มอบอารมณความรูสึกทางดาน สัญลักษณทค่ี นุ เคยแกงานของเขา แมกระทัง่ พีน่ อ งของเฟอรนานโด อามอรโลโซ นามวา พาโบล (1865-1945 ผูที่มีความใกลชิดเชิง เทคนิคกับ ยุคของเดอ ลา โรซา มากกวาพี่ชายของเขา และมี
ประตูสูศิลปะสมัยใหมก็ไดรับการเปดกวางขึ้น ภาพแหงความไรเดียงสาเหลานั้นและความปติของ คนเลี้ยงแกะไมไดดำ�รงอยูโดยไรซึ่งความดางพรอย ประมาณป ค.ศ.1928 วิคตอริโอ อีดาเดส (1895-1985) ผูนำ�เสนอสหรัฐ อเมริกาอยางมีศิลปะในชวงความหดหูอันยิ่งใหญ และการเริ่มตน ในการจูโจมของยุคสมัยใหม เมื่อกลับมาที่มะนิลา เขาก็ไดติด ตัวอยางภาพความขัดแยงของเขาในสโมสรโคลัมเบียนที่ฟลิปปนส สำ�หรับอีดาเดส ศิลปะไมใชสิ่งที่สามารถเอื้อมไปถึงความเปนอุดม คติอีกตอไป หรือแมแตความทะเยอทะยานที่เปนจริงในชีวิต ในทางตรงกันขาม ศิลปะไดรองเรียกใหเกิดการคัดลอกความรูสึก ในสัดสวนของความเปนปจเจกที่สามารถที่จะถูกบิดเบือนและ แปรเปลี่ยนได และสีที่ไมตองเปนไปตามธรรมชาติของมัน สิ่งที่ศิลปนรูสึกอยางจริงใจนั้นสันนิษฐานไดวาเปนรัศมี ของความถูกตองที่ไมเคยผิดพลาด แลวประตูสูศิลปะสมัยใหม ก็ไดรับการเปดกวางขึ้น
ดนตรี ใ น ห อศิ ล ป Music In Art Museum พจวรรณ พันธ์จินดา
เหนือทองฟาใสกระจาง เคลิบเคลิ้มในภวังคไปกับเสียงรองของคุณ ตุกบราสเซอรี่ และกีตารคูใจ พรอมเพรียงกับดนตรีกลมกลอมของ เครื่องสาย ในสไตล Acoustic, Blue Music ผูคนที่มาเยือนหลากหลายชนชาติ มากมายจนที่นั่ง ในสวนแนนขนัด ตางรวมฟงบทเพลงดวยใจจดจอ ซึมซาบจนใจ พองโต ในภาษาสากลที่ไมใชคำ�พูด มีนาคม การมาถึงของลมรอนและการร่ำ�ลาลมหนาว อยางเปนทางการ เสียงจักจั่นและใบไมแหงเปลี่ยนสีบรรยากาศ ในหอศิลป งานนิทรรศการศิลปนิพนธที่หลากหลาย ของนักศึกษา ชั้นปสุดทายของสาขาภาพพิมพ จิตรกรรม และประติมากรรม คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม เพิ่มความนาสนใจใหกับ หองแสดงงาน ดนตรีในหอศิลปในเดือนสุดทาย มารวมฟงบทเพลง สไตล live Orchestra จากวง Mana String Orchestra และ Montfort String Orchestra ทีจ่ ัด ณ ลานลีลาวดี คงมีผูคนเพิ่มเติม มารวมรับฟงและรับชมการแสดงดวยดีเชนเคย การดำ�เนินการ จัดมาตลอด 3 เดือน คอยๆ มีคนสนใจ ถามไถเรื่องการจัดงาน มากขึ้น กิจกรรมนี้นับเปนจุดเริ่มตนเล็กๆที่เปนกำ�ลังใจในการ เปลี่ยนแปลง ปรับปรุงหอศิลปใหมีชีวิตและเสียงเพลง
แววเสียงเพลงหวาน เมื่อลมหนาวครั้งนี้ หอศิลปกำ�ลัง เริ่มฮัมเพลงเบาๆ จากมุมหนึ่งของเชียงใหม และคอยๆ กังวานไกล ตอนปลายป2552 ฤดูหนาวที่เชียงใหมขึ้นชื่อเสมอ กับ แรงดึงดูดนักทองเที่ยวดวย กิจกรรม งานมหกรรม เทศกาลลวน หลากหลาย บนถนนนมิ มานเหมนิ ทรทข่ี วักไขวดว ยผคู นแปลกหนา เดินทางมารับลมหนาว ในเวลาเดียวกันนั้นพื้นที่ที่เคยซบเซาอยาง หอศิลปคลายตื่นจากการหลับไหล เริ่มตนที่จะมีชีวิต และความ กระฉับกระเฉง (living art museum) ตามนโยบายและความตั้งใจ ของคณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม ดวยการปรับปรุงหลาย ดาน หนึ่งในกิจกรรมนั้นคือการปรับเปลี่ยนพื้นที่หองจัดแสดงที่ นิ่งสงบ ใหมีจังหวะ และเสียงเพลงละมุนสอดรับไปดวยกัน กิจกรรมดนตรีในหอศิลปจึงเกิดขึ้น ดวยความรวมมือกับ สมาคมดุริยางคซิมโฟนีภาคเหนือ โดยมีความตั้งใจที่จะเสริมสราง บรรยากาศดานการแสดงดนตรี ซึ่งเปนโอกาสอันดีของคนเชียงใหม และจังหวัดใกลเคียงที่จะไดชื่นชมการแสดงและการบรรเลงดนตรี แนวตางๆ เชน Classic, Blues, Jazz, Folk, Indy, World Music, Live Music ตลอดชวงเดือนธันวาคม 2552 ถึง เดือนมีนาคม 2553 เดือนธันวาคม 2552 เชียงใหมใ นฤดูหนาวที่สัมผัสไดถึง ความเย็นสบาย ตลอดเดือนนี้การแสดงดนตรีหนาแนนทุกสัปดาห ดวยบทเพลงคลาสสิก การแสดงสดของวงออเคสตา รวมถึงการ workshop โดยศลิ ปน อาจารยทศั นา นาควชั ระ ทีจ่ ดั ขน้ึ ณ โถงกลาง
เดินเรื่อยไปย่อมถึงปลายทาง ต่อจากหน้า 5
หองแสดงนิทรรศการชั้น 1 ดานหนา เริ่มกันที่ Guitar Finger style world โดยนายนอย สวัสดี อคูสติกแบนด (เชียงใหมแบนด), สไตล Classic โดย Silpakorn string Orchestra และสง ทา ยปเกา ดวย Montfort String Orchestra รวมกันบ รรเลงทามกลางงาน ศิลปะเด็ก ปตท. ที่จัดแสดงตลอดเดือนธันวาคม เริ่มฉายชัด บรรยากาศการฟงดนตรีที่ผูคนจะคอยๆเพิ่มขึ้นในไมชา
แววเสียงเพลงหวาน เมื่อล มหนาวร่ำ�ลา หอศิลป กำ�ลังฮัมเพลงเบาๆ จากมุมหนึ่งของเชียงใหม และคอยๆ กังวานไกล …ไดยินไหม?
เดือนมกราคม 2553 ตอนรับป ใหม ลมหนาวยังคงพัด ผาน ในฉากของดอกไมตระการตารอบๆ หอศิลป ตลอดทั้งเดือน นี้มีงานนิทรรศการภาพถายและกิจกรรมมกราคมอำ�ลา ’รงค วงษ สวรรค ศิลปนแหงชาติสาขาวรรณศิลป ที่โถงกลาง หองแสดง นิทรรศการชั้น 1 ดานหนา งานดนตรีในหอศิลปจึงขอคารวะพญา อินทรียแหงสวนอักษร ดวยการไปรื่นรมยฟงเพลงในโรงละคร กับ ดนตรีแนว Indy Music ชวนกันมาดื่มด่ำ�ดนตรีโปรเจค กับคุณโจ รังสรรค ราศีดิบและเพื่อนพองนักดนตรี เชน นายไปรษยณีย, ชิ สุวิชาน , สุวิชานนท, wildseed , เหมียว ฟาค รามและวงดนตรี รุนใหม อยาง Sonnet and Alcohol เครื่องดนตรีค รบชุด พรอมทั้ง แสง เสียง และภาพยนตรอนิเมชั่นสั้นจาก to be love บรรยากาศ ในวันนั้นลนหลาม ดวยมิตรรักแฟนเพลง เปลี่ยนสำ�เนียงเพลง หวานซึ้ง มาเปนจังหวะคึกคักและดนตรีที่หนักแนนขึ้น กุมภาพันธ 2553 ลมรอนพัดมาถึงแลวบางลมหนาวยัง อ้อยอิ่งในยามเชาและเย็นย่ำ� งานดนตรีในหอศิลปจึงขอรับลมเย็น ณ ลานลีลาวดี สวนสวยที่อยูในออมกอดของหอศิลป พระจันทร
นิทรรศการ เดือน เมษายน – มิถุนายน 2553 April 2010
2-30 เมษายน 2553
8 เมษายน 2553 8 - 30 เมษายน 2553
จากพระราชดำ�รัสดังกล่าว พระองค์ได้ถ่ายทอดภาพที่ ทรงฉายทั้งในประเทศและระหว่างเสด็จพระราชดำ�เนินเยือน ประเทศต่างๆ ร่วม 200 ภาพ โดยสำ�นักงานศิลปวัฒนธรรมร่วม สมัย กระทรวงวัฒนธรรม ร่วมกับสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์จึงได้ถือโอกาสอันนี้สะท้อนพระอัจฉริยภาพ ความใส่พระทัย ผ่านเลนส์กล้องของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่สะท้อนมุมมองต่างๆ ประกอบกับ อารมณ์ขันในเรื่องเล็กๆ น้อยๆ ของพระองค์ เพื่อให้ประชาชนได้มี รอยยิ้ม จากการชมภาพถ่ายฝีพระหัตถ์อันทรงคุณค่าในสมเด็จ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่ทรงพระกรุณาโปรด เกล้าฯ พระราชทานภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ทท่ี รงบันทึกไว้ในช่วง ปี พ.ศ. 2551-2552 จำ�นวน 186 ภาพ ในงานนิทรรศการ “ถ้าเดิน เรื่อยไปย่อมถึงปลายทาง Destinations” โดยจัดแสดงระหว่างวันที่ 9-30 เมษายน 2553 ณ ห้องแสดงนิทรรศการชั้น 1 ด้านหน้า หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ไวพบกันใหมฤดูหนาวครั้งหนากับดนตรีรับลมหนาวที่ หอศิลปสำ�หรับผูสนใจสามารถ ติดตามกิจกรรม งานนิทรรศการ จากทางเวปไซค www.cmumuseum.org หรือ ตองการรับขาว หอศิลปทางอีเมล โดยเขียนอีเมลของทานไปที่ cmuartcenter@ finearts.cmu.ac.th
3- 29 เมษายน 2553
จารีต สู รวมสมัย (Tradition via contemporary) โดย วัฒนะ วัฒนาพันธ,นุสรา เตียง เกตุ ทัศนีย ยะจา,สมศรี ผิวออน
คณะวิจิตรศิลปมหาวิทยาลัยเชียงใหม และสำ�นักงานคณะกรรมการวัฒนธรรม แหงชาติ
หองแสดงนิทรรศการชั้น 1 ดานหลัง
สถาบันพิพิธภัณฑการเรียนรูแหง ชาติ(Museum siam) ภายใตการสนับสนุน ของสำ�นักนายกรัฐมนตรี สำ�นักงานศิลปวัฒนธรรมรวมสมัย กระทรวงวัฒนธรรม รวมกับสมาคมภาพ ถายแหงประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ
โรงละคร
John Hulme
หองแสดงนิทรรศการชั้น 2 ดานหลัง
นิทรรศการวิทยานิพนธ นักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา สาขาวิชาทัศนศิลป คณะวิจิตรศิลป คอนเสิรตเพลงประสานเสียง “Let’s all join in harmony”
นักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษาสาขาวิชา ทัศนศิลป คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัย เชียงใหม คณะนักรองประสานเสียง CM. Voice Studio Chorus
หองแสดงนิทรรศการ ชั้น 1 ดานหนา และหอง ประชุมเล็ก โรงละคร
นิทรรศการภาพพิมพ
สาขาวิชาภาพพิมพ คณะวิจิตรศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม
หองแสดงนิทรรศการชั้น 1 และชั้น 2
เสวนาโครงการ Thailand Script Project (TSP) นิทรรศการภาพถายฝพระหัตถ โดย สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยาม บรมราชกุมารี “ถาเดินเรื่อยไปยอมถึงปลายทาง” นิทรรศการภาพถาย “In search of job - any job” โดย ชางภาพสารคดี John Hulme
หองแสดงนิทรรศการชั้น 1 ดาน หนา
May 2010 14 - 28 พฤษภาคม 2553 22 พฤษภาคม 2553
June 2010 1-30 มิถุนายน 2553
3-10 มิถุนายน 2553 งานสัปดาห์วัฒนธรรมอิหร่าน
สถานฑูตอิหร่านร่วมกับคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
หองแสดงนิทรรศการชั้น 1
Arts May 2010
17
Interdisciplinarity and Fine Arts Education
A paper for discussion Joans D. Ground
I chose this topic because I am presently involved in discussions and planning of curriculum in some areas of the Faculty of Fine Arts at this University. I would like to stress, however, that my investigation is of a general nature, and is in no way specific to this Faculty. I would hope that this brief introduction might be of use to members of any faculty of fine arts , if only as an impetus to begin to better articulate educational philosophy and to open reasoned discussion and debate. I initially began my investigation for this paper by searching departments of fine arts’ websites in various academic institutions. I was interested in the mission statements and /or educational policies explicitly articulated on these institutional web pages. In particular, I was interested in the ways the statements did or did not articulate their course offerings and educational rationale in terms of disciplinary or interdisciplinary education. Before long, it became apparent that few fine arts departments explicitly addressed either. When disciplinarity or interdisciplinarity was mentioned, there was little published rationale or justification of terms used. I note two examples that do address this in footnote 11 later in this paper. While my search was not exhaustive or extensive, it took little time to understand that I needed to expand my sources in order to better understand academic disciplinarity and interdisciplinarity at a deeper level. For this reason, the articles I draw on are predominately from the science and humanities. I believe they are applicable to a fine arts area. As research for this paper progressed, I discovered that there is a rising chorus of intellectuals and academics calling for critical research into more precise definitions of academic disciplinarity and interdisciplinariity in all areas of study. It is clarifying to first understand how disciplines came to be. In New Directions in Interdisciplinarity: Broad, Deep, and Critical, Frodeman and Micham propose that any assessment of contemporary disciplinarity or interdisciplinarity needs to take account of the historical background leading up to the present situation. In their version of this history, (and I am greatly simplifying their account) ancient Western learning, beginning with Aristotle, was unified. The time from Aristotle through the creation of the first Universities (Bologna in 1088 and Salamanca in 1218) and up until the modern period, the authors call premodern predisciplinary. In this phase of premodern predisciplinary learning, higher education upheld the tradition of an unchallenged preservation and teaching of established traditional knowledge. The ultimate challenge to this form of pedagogy arose from pressures and needs of industrialization, urbanization, social and political events and circumstances. As a result, modern disciplinary divisions, advanced educational specialization degrees and the creation of new categories of knowledge arose. From this time to the present, the emphasis in education becomes increasingly oriented towards the formation of new bodies of knowledge and research. Out of new categories of knowledge, new disciplines are often created. For various reasons, disciplinary research and pedagogy sometimes cross disciplinary boundaries to become interdisciplinary. Some interdisciplinary efforts then become new categories of knowledge or new disciplines. This process repeats itself both inside and outside of university . It is useful and important to clarify the terms of disciplinarity and interdisciplinarity in tertiary education. A mutually understood and agreed upon definition of terms relevant to naming and nomination of these two systems of study and how they ‘fit’ (or not) into some kind of logical system of order is fundamental to an understanding of curriculum, accountability and service (both internal to a university and external to it.) “The term ‘discipline’ originates from the Latin words discipulus, which means pupil, and disciplina, which means
18
Arts May 2008
teaching (noun).” Kirshnan says further, “The term ‘academic discipline’ certainly incorporates many elements of the meaning of ‘discipline’ ….. At the same time, it has also become a technical term for the organisation of learning and the systematic production of new knowledge. Often disciplines are identified with taught subjects, but clearly not every subject taught at university can be called a discipline. Often disciplines are identified with taught subjects, but clearly not every subject taught at university can be called a discipline. There is more to disciplines than the fact that something is a subject taught in an academic setting. In fact, there is a whole list of criteria and characteristics, which indicate whether a subject is indeed a distinct discipline. A general list of characteristics would include: 1) disciplines have a particular object of research (e.g. law, society, politics), though the object of research maybe shared with another discipline; 2) disciplines have a body of accumulated specialist knowledge referring to their object of research, which is specific to them and not generally shared with another discipline;3) disciplines have theories and concepts that can organise the accumulated specialist knowledge effectively; 4) disciplines use specific terminologies or a specific technical language adjusted to their research object; 5) disciplines have developed specific research methods according to their specific research requirements; and maybe
dler writes that the creation of these subdisciplines or shadow disciplines created the need for supradepartmental institutions such as humanities institutes. There are many institutes that draw students to a particular university because of excellent academic reputation and high research status. Also of interest to those of us in fine arts is the classification system of disciplines developed by psychologist Anthony Biglan. He combines epistemological and cultural dimensions of disciplines when he classifies disciplines into binary divisions. Of particular interest is the division into ‘hard’ and ‘soft’, ‘pure’ and ‘applied’ disciplines and the prestige and recognition afforded each division. Under Biglan’s system, fine arts would be considered a ‘soft’ and ‘applied’ discipline. Both definitions tend to have less university status and recognition. How we (in fine arts) are classified can have serious implications including how we are funded, what funding we receive, what our research is considered to be, how our research is funded, and the ratio of teaching to research, for example. Classification is more than a rhetorical exercise in times of economic constraints and/or political intervention in higher education. Arguing a different or a more nuanced classification system can be a matter of life or death for a faculty or department. Under stress, arguing ones case relies on informed and well-articulated arguments arising from a general staff consensus as to terms of reference. If not consensus, then agreement that the head of the faculty or department has considered the various points of view and has the support of all staff as he or she argues the case within the larger university. This considered positioning needs to be the result of careful monitoring of changing circumstances and resourceful forward planning. David Chandler calls for new ways of studying disciplinarity as a system and offers some suggestions as to possible procedures. Carefully read, his network of disciplines in asymmetrical relation to each other is a subtle doubling of point of view, a way of possibly thinking of disciplines from the outside in and from the inside out. “We need to rearticulate the disciplinary system after three decades of “add on” fields and programs. We need to do this not in order to cut costs or to rebind ourselves to a new regime of disciplinarity but, at least in part, to create new possibilities for interdisciplinary connection and exploration…. (His) sense is that the totality of the disciplines at any given time should be articulated not as a set of territories, or even as most crucially 6), disciplines must have some institutional a set of parallel functions, or box of tools, but as a network of manifestation in the form of subjects taught at universities or relatively autonomous practices in asymmetrical relation to each colleges, respective academic departments and professional other. Properly understood, the disciplinary system will thus associations connected to it. Only through institutionalisation are appear to have a different structure from the perspective of disciplines able to reproduce themselves from one generation each discipline in it. Literary criticism’s relations with history to the next by means of specific educational preparation. and musicology, for example, are not symmetrical with anthro Generally it can be said that the more of these boxes pology’s or linguistics’ relations to those disciplines.” a discipline can tick, the more likely it becomes that a certain What of interdisciplinarity and fine arts? Recall Frodefield of academic enquiry is a recognised discipline capable man and Mitcham’s description earlier in this article. in which of reproducing itself and building upon a growing body of own disciplines combine to become interdisciplinary then some of scholarship. If a discipline is called ‘studies’, then it usually indi- these interdisciplinary areas become disciplines themselves cates that it is of newer origin (post Second World War) and that and the process proceeds to branch into a ‘tree’. it may fall short of one or more of the above mentioned charac- Assume that we have come to some sort of agreement teristics. This would be typically lack of theorisation or lack of as to what a discipline is and what a subdiscipline is and that we specific methodologies, which usually diminishes the status of a all practice in a discipline (remember this is a hypothetical exerfield of research. These ‘studies’ disciplines can either aim at cise). Assume also that we have decided that under the umbrella remaining ‘undisciplined’, as women’s studies did in the 1970s, of faculty there are divisions that are different disciplines. If this is or they can engage in the process of their disciplinarisation and the case, then we all have experienced this process of combininstitutionalisation.” ing, if not personally, then as witness to another’s art practice. The check list above is a useful starting point for In some cases the combination that comes from putting two or clarification and articulation of disciplines in any field currently more fields or sets of practice together has yielded another more taught at tertiary level. There are more sanguine views of new or less discrete field or set of practices, one example would be academic fields of study and practices, however. James Chan- the relatively recent introduction of installation art
in many fine arts faculties. At some point the new ‘combine’ can become a field or set of practices of its own as it fulfills more of the criteria set by the institution. The creation of new combinations described above I call intradisciplinary because it is a ‘combine’ from within a general department such as a faculty of fine arts. It is reasonably easy to undertake this process because it fulfills one of the goals of higher education, the creation of new bodies of knowledge and research identified by Frodeman and Mitcham earlier in this article; and it is internal to a single faculty. In most cases that I can think of in fine arts, experimental research in the form of exploratory practice is initiated, practiced, and critically evaluated outside the institution before it officially enters the educational institution. Introduction of a new field of study comes from students wanting to study and to practice what they consider a bone fide field in depth or the impetus might be from staff whose own practice has led them to explore and create in this new field. Generally inclusion is slow and there is considerable cultural lag in the process. When it comes to institutional interdisciplinarity and fine arts, the situation is more complex. First, there is tremendous variation and even confusion around the definition of the word interdisciplinary. For my purposes, I use the term interdisciplinary from this point in the paper to define activity between two or more distinctly different fields of knowledge that are institutionally identified as separate and discrete. For example, cognitive science and art. Demand for interdisciplinary research will often arise at post-graduate level when the research project requires supervision or collaboration between disciplines in different faculties. The ability of the institution to meet these demands can depend not only on prevailing attitudes to disciplinary boundaries but also to the structure of degree programs in each institution. It is conceivable that in future new disciplines in the
television (film) literate. Daily, they watch expertly researched and produced programs from one knowledge field and point of view back to back withanother field of knowledge and point of view. Of course, they also watch programs of spurious nature and credentials. Neither of these media provide contextualization, follow through, or evaluation. The internet and television do, however, promote a wider possibility for thinking about and beyond a field or even ways of thinking in general. We cannot know what the lives of the 21 Century student will be or what kind of demand will be put upon their education. The best we can do is to prepare them for change and the as-yet-unknown in the best way we can. Students with fine arts training can be extremely successful and highly creative in developing new fields, or approaching fields marginal to or adjacent to fine arts as well as the career of a practicing artist. In a good fine arts education, students will learn to set their own projects, do independent research, to think and act without being overly concerned about mistakes. They will learn how they and their peers attack creative problems by thinking in ways that are free ranging and often fine arts will come from the fusion of interdisciplinary research unconventional. They will learn how to stay with a project into practices that build momentum, advocates and demand and how one self-generated project leads to many possible from within the academic institution. For example, one can alternative outcomes. Art students learn to be courageous, to observe a growing force of young art arising out of interest in ‘open themselves up’ when they create works and then to ‘put and commitment to sustainability and ecology. If these young that work out’ to a critical public. All of these attributes held by artists are studying in a university, they will need to access, the well educated artist are useful not only to themselves but in depth, more than one faculty. Supervision might come from also to those they might work with trained in disciplines with staff with two degrees from two different faculties or it might different and at times more constrained fields of knowledge. take place between separate faculties. In some cases, inter The well-educated art student learns, in other words, disciplinary work will penetrate beyond the boundaries to become creatively opportunistic with very high ambitions of the institution. Supervision might require expertise from for their work rather than simply for themselves. The freedom outside the university, from NGOs for example, if a student to carry out these processes unencumbered by function, was proposing work in a particular community. external economic pressures, or product driven decisions; If the number of artists with relevant interdisciplito make mistakes; to recognize and seize opportunities; are nary degrees reached the needed critical mass and fulfilled just some of the ‘skills’ unique to a good fine arts education it other criteria, a new discipline could be formed. Would that seems to me. discipline be located in the school of environmental sciences It is predicted (anecdotally) that students today can or in fine arts, or would it be shared between the two with staff expect to have between five and ten careers in their working in each? Perhaps a new study area might be formed. lives. If this is so, then they will need to be able to transfer Interdisciplinary combinations and the subsequent knowledge from one career to the next, otherwise they will changes to structure is an ongoing reality of 21 Century have to restart each time. The person who is not able or Academia. Change is an integral part of the creation of new trained to even identify difference in knowledge fields will not knowledge whether driven by research from within academia easily transfer knowledge. If a graduated fine arts student is or pressures from the outside. Rapidly changing social, naïve about their discipline’s knowledge fields in relation to environmental, and political conditions of great complexity are other disciplines, they will not easily transfer their knowledge. driving thinking and research into interdisciplinary combina In my experience, not every student graduating in tions. The rate at which this happens often leaves regrettably fine arts becomes ‘an artist.’ This is something to be celebrated little time for institutional discussion, definition and evaluation. as long as they are reasonably successful and happy with their Because of the rapidity of change, the slumbering faculty choices. For any creative person the ability to successfully implement the transition out of the institution is an interdisciplinary is often taken by surprise when it is dissolved, removed, or skill, I believe. One of our primary goals as educators is to absorbed and diminished. enable students to engage in their life and work creatively and For today’s student, interdisciplinarity is very much ‘in sync’ with their daily lives. The student of today is Internet with agency so that they can make the best and most important contributions to society as a whole that they possibly can in raised; and the internet, with hyperlinks and threading, is an whatever field they choose to engage with and work in. interdisciplinary tool. In addition, most students are very
Artist Fernando Botero Angulo (born April 19,1932) is a Colombian figurative artist, self-titled “the most Colombian of Colombian artists” early on, coming to prominence when he won the first prize at the Salón de Artistas Colombianos in 1958.
Fernando Botero was born in Medellín, Antioquia, Colombia, South America, where the Catholic church adopted the Baroque style. Throughout his childhood, Botero was isolated from traditional art presented in museums and other cultural institutes. He lost his father at the age of 4. In 1944, after going to a Jesuit school, Botero’s uncle sent him to a school for matadors for two years. In 1948, at the age of 16, Botero published his first illustrations in the Sunday supplement of the El Colombiano daily paper and used the money he received to pay for his high school education at the Liceo de Marinilla de Antioquia. 1948 was also the year Botero first exhibited, along with other artists from the region. From 1949 to 1950, Botero worked as a set designer, before moving to Bogotá in 1951. His first one-man show occurred at the Galería Leo Matiz in Bogotá, a few months after his arrival. In 1952, Botero travelled with a group of artists to Barcelona, where he stayed only briefly before moving on to Madrid. In Madrid, Botero studied at the Academia de San Fernando. In 1952, he traveled to Bogotá, where he had a personal exhibit at the Leo Matiz gallery. Later that year, he won the ninth edition of the Salón de Artistas Colombianos. In 1953, Botero moved to Paris, where he spent most of his time in the Louvre. He lived in Florence, Italy from 1953 to 1954, studying the works of Renaissance masters.
BOTERO Arts May 2010
19
Philippine Art: A Capsule History to the 19505 Rod. Paras-Perez
20
Arts May 2008
I. Visual Grammar and Visions of the Holy Hispanic expansion to the Philippines was motivated by a desire to spread the Catholic faith and also to acquire wealth. As the historian and loyal companion of Cortez, Beral Diaz del Castillo candidly put it: "We came here to serve God and the King, and also to get rich." I The first artworks encouraged by the Spaniards in the Philippines were thus related to religious rituals: sculptured icons in-the-round or in relief; or painted icons copied from European engravings. Art as a mode of self-expression was unknown. Art was artisanship in the service of the community or the laity, often done by anonymous master-craftsmen. Some names eventually emerged. But these were mostly early 19th century masters like Damian Domingo (ca.17951833), Mariano Asuncion (1802-1885), Antonio Malantic (ca.1820-1886), Justiniano Asuncion, et al. They did mostly religious works until a more tolerant attitude towards secular themes was fostered. Then genre painting and portraiture fourished. However, the idea of art as artisanship continued. Painters made portraits using paint like threads to do elaborately embroidered clothing. And, very often, painters travelled through various towns bearing works with elaborately painted clothing on stately-posed bodies minus the head-the face of the client was later painted on the pose with the desired attire. Painters became well-known as retratistas or portrait-makers associated with a particular district where they came from. Thus, Severino Javier, also known as Capitan Viring was retratista de Paco; Damian Domingo and Antonio lVlalantic were retratistas de Binondo; Justiniano Asuncion, also known as Capitan Ting, was the retratista de Santa Cruz. Damian Domingo actually started his career as a portrait maker renowned for his ability to get the likeness from memory. The skill was particularly convenient for the young gallants of Manila who were not allowed to frequently visit the ladies they owed. During the few times that a lady looked out of her window, Damian Domingo caputured her image in his mind and easily did a miniature portrait on ivory which was eagerly purchased by the suitor. Moreover, the portraits which still speak with eloquence to the present generation are the larger pieces done on site by artists like Antonio Malantic for the Francia family in Pagsangan, Laguna and that of Simon Flores de la Rosa's Quiason Family in Bacolor, Pampanga. The founding of the first Academy of Drawing in 1821 did not considerably alter the attitude towards art as craft. As a private academy, the school functioned as no more than a trade training guild. The outlook did not change much even when the academy was given a quasi-official status under the Royal Economic Society and the friends of the Country took the school under its patronage. As the name suggests, the society was essentially an economic and trading group." Attempts to establish a Royal Academy of Drawing and Painting were made after the death of Damian Domingo, but nothing was achieved. On 8 June 1848, Mariano Roxas y Ubaldo repetitioned Queen [sabela II for the implementation of the decree creating the Academy and Museum for Painting. This led to the opening of the academy in 1855 under the directorship of Agustin Saez. On the faculty with Saez were the painters Lorenzo Rocha and Lorenzo Guerrero who taught Luna before he went to Madrid. II. Nationalism and the Passion for Correctness After three centuries and three decades of hispanic rule, the accumulated sense of inequities felt by the Filipinos engendered a passion for correct form which became the bannerhead of the campaign for equality. Proper decorum, initially formulated in books
such as Lagda (1734) and later in booklets such as Urhanat Felisa (1854) and amply reinforced by the different ecclesiastical universities became the badge of the ilustrado or enlightened man. So engrained was the passion for form, or what was taken as correct form, that no activity was deemed worth anything if it did not show proper form or decorum. Thus, Dr. Jose Rizal, the national hero, faced the firing squad properly attired, befitting an educated man, and, thus, the equal of any man from the West, particularly the Spaniard. The writer, Francisco Balagtas (1788-1862) placed the setting of his ballad, Florantet Laura (1838) in a presumably Greek city, not only to evade the censors, but also to showcase his knowledge of Greek mythical gods and goddesses which at the time was part of the hallmark of an educated man. Even devotional literature strove for correct form. 1n 1852 Fr. de la Merced published his version of A Book of His Life which was correct in every way-polished in its use of Language and carefully researched. In music, Marcelo Adonay (18481928) attempted to imbue liturgical hymns with the proper form and context. The Academy of Painting, Sculpture and Engraving (l879) which evolved from the preceding schools, also became the premier source of the idea of correctness in form and style,naturally, aligned with the prevailing attitude in Madrid, Spain. Realistic and genre paintings, concerned with the depiction of everyday scenes and occasional portraits, were not discouraged; but these were not considered worthy vehicles for asserting the idea of equality with artists abroad, particularly in Madrid. A Royal Decree on 21 August 1862 still required the head of the academy to send to Spain'country types' or genre art, but the battle for equality was already with Madrid's ali establishment. Euphoric jubilation understandably engulfed the Filipino community in Madrid when two Filipino painting scholars won the major awards at the 1884 National Exhibition in Spain. Juan Luna y Novicio (1857-1899) won the Gold Medal with his painting Spoliariu/ll which depicted dead gladiators being dragged to the funeral pyre.4 In both scale and historical allusion, Spoliarium satisfied the academic requirement plus the artist's capacity to pick a dramatic moment, albeit tragic moment within, the event. Felix Resurreccion Hidalgo (18551918) won the Silver Medal with his Christian Virgins Exposed tothe Rabble, also Greco-Roman in allusion and equally dramatic although without the tragic immediacy of Luna's work. The triumph prompted Jose Rizal to give a paen to the painters declaring in effect that genius is without nationality: "Luna and Hidalgo are the glory of Spain as well as the Philippines; born in the Philippines, they could as well have been born in Spain, for genius is like light and air, owned by all; cosmopolitan like space, like life, like God".5 For Rizal, Asians can be a genius as well as any Caucasian. Back in Manila, Luna and Hidalgo's triumph in Madrid was greeted with equal rejoicing. But the impact of the grand gout apparently did not take too deep a root. Most of the painters from the Philippine Academy, like Simon Flores de la Rosa, Ie Felipe Roxas, et ai, continued to do genre types or country types, scenes depicting daily life which were, strangely IS Ie enough, perfectly aligned with the French avant garde: the impulse to elevate the common life as a fitting subject of art, seen in the works of Jean-Fran~ois Millet and Gustave Courbet and, eventually, among the Impressionists like Monet, Renoir etc. In art as in life, equality under Hispanic rule was an elusive dream. The Filipinos mounted a successful revolt against Spain which was eventually lost to the Americans in a bloody war stretching across the 20th century.
III. The Golden Dream and Other Frames On a hot, humid Thursday night, when the temperature hovered between 30" and 34" Celcius, a huge crowd awaited the opening of Aurelio Tolentino's play, Kahapon, Ngayon at Bukas (Yesterday, Today and Tomorrow) at the Teatro Libertad in Santa Cruz, Manila. That was on 14 May 1903. The crowd was primed for an exciting evening by a rumor that the play was outrageously patriotic. And the audience was not disappointed. In symbolic images easily understood by the audience, Aurelio Tolentino revealed the oppressions inflicted by the ~) Spaniards and Americans on the hapless Filipinos. Conveyed in declamatory speeches, sometimes in the form of eulogies and articulated by characters with symbolic names, each biting Ie dinnuendo was greeted with wild cheering by the Filipinos as I, the Americans in the audience sat indignantly. Finally when the American flag was hauleddown and trampled on stage, the outraged Americans rioted. Aurelio Tolentino later ended up in jail with a hefty fine. But it was not to be the end of protest literature. Almost the same motif may be seen in Juan Abad's TanikalangGuinto (The Golden Chain). The so-called benevolent rule
the art lodestars were still in Europe. Thus, serious artists of the time aspired to go to study Velasquez and the Spanish and French Impressionists. Although American rule had been established in the Philippines for over a decade then, the United States was still regarded by most Filipino artists as a tasteless, cultural backwater.H The opportunity to go to Spain was given to Fernando Amorsolo (1892-1972) by the business tycoon Don Fernando Zobel in 19 I 9. The young Amorsolo promptly enrolled at the Royal Academy of San Fernando in Madrid and became the protege of Spain's noted painters, Jose Moreno Carbonero and Cecilio Pia. However, it was Velasquez' and Zorn's works which opened Amorsolo's vision. He decided to pursue, within the intimate scale of the genre. the trail blazed by the two ar1ists. In 1922, two years after he returned from abroad, Amorsolo painted his first major genre, Plantinfi Rice, which eventually became the generic image for his contemporaries. Rice Plantinfi embodied the 'vision-of-the-moment' learned from Velasquez, the capacity to organize the painting as if seen at a glance: but Amorsolo also demonstrated a skillful handling of light and dark contrasts which made the rendering of sunlight almost sing. The allure of Amorsolo's works soon made him the most popular painter and, more significantlY. attracted a number of artists around him who also devoted themselves to painting genre works, especially paintings celebrating life in the countryside. The School of Fine Arts at the University of the Philippines where Amorsolo was installed as the third director became the bastion of the group. Among the leading artists in it were Dominador Castaneda (1904-1967) who gave to genre images a more gestural brushwork, Toribio Herrera (1892-1969) who endowed his works with a sense of atmospheric drama, like sunset and moonlight in a single painting, and Irineo Miranda (1896-1964) who gave to his works a sense of intimate symbolism. Even the brother of Fernando Amorsolo, Pablo (1898-1945), who was technically closer to De la Rosa than to his elder brother, followed the interest in depicting rural life. There were also artists of De la Rosa's generation who went for the theme of the countryside like Jorge Pineda (18791946), Ramon Peralta (1886-1940), Teodoro Buenaventura (1865-1950) et al. This slightly older generation, however, tended to define forms in tonal terms, while the circle of Amorsolo tended to be more chromatic in approach although without the optical mixture of colors used in 1mpressionisim. The nationalistic symbolism seen in painters like Rivera y Mir gave way, in the case of Amorsolo's circle, to a search for an ideal Malay Beauty in lieu of the classical, a Western Venus or Mona Lisa type. In a rare anicle, Amorsolo specifically spelled out his vision of an ideal Filipina beauty, "one with a rounded face, not of the oval type ...the eyes should be exceptionally lively...the nose should be of the blunt form and strongly maked... (she) should have a sensuous mouth, not the pouting mouth of early days... (she) should not be necessarily by the Americans was presented as no more than the guileful mask worn by covetousness. As in white complexioned, nor the dark brown color of the typical Malay, but of the clear skin or Aurelio Tolentino, the characters in Juan Abad were cast with archetypal, symbolic names. flesh-colored type which we often witness when we meet a blushing girl." !1 It was a search for Nationalism was also the animating force of Philippine painting in the opening years the classjcal beauty within a Filipino context. In pursuit of such an ideal, presumably to be seen of the 20th century. Although the interlude between Spain's departure and the American in the pristine purity of the countryside, the writers of Amorsolo's era also wrote extensively takeover were relatively quiescent years for painting, the art circuit showed signs of activity about rural life. Like J. Villa-Panganiban's, The Milklllan ofMakilinfi or Paz Marquez' A Nifiht by 1903 when efforts were made to organize the Asociacion Internacional de Artistas (Interin the Hills, etc. Even musical compositions followed suit, as in Francisco Santiago's Mutya national Association of Artists). This was however not fully realized until 1908. Rafael Enriquez ng Pasig (Lady of the Pasig) or Nicanor Abelardo's Nasaan Ka frog (Where are you my Love). succeeded in organizing it as well as the re-opening of the School of Fine Arts at the University Such images of innocence and bucolic joys did not remain unsullied. By 1928, Victorio Edades of the Philippines with him as the first director. (1895-1985) who was artistically nurtured in the United States during the Great Depression and The main activity undertaken by the International Association of Artists was the the initial onslaughts of modernism. returned to Manila and mounted his controversial show al competitive exhibition held at the Bazar Filipino. The winning works underscored the strong the Philippine Columbian Club. With Edades, art no longer reached for the ideal or even asnationalistic sentiment of the times and also, in the genre, a realistic trend. Vicente Rivera y Mir pired to be true-to-life. Instead, art asked to transcribe feeling, in all its individuality-proportion (ca. 1872-1960) won the first prize with his El Suefio Dorado (The Golden Dream). The painting can be distorted and color need not follow nature. What the artist felt sincerely assumed an presented a woman in a hammock, asleep. The pose showed an ordianry event, rendered in a aura of infallible rightness. And the door towards modern art opened up. realistic mode typical of genre painting. But Rivera y Mir injected an unusual note: the woman held a newspaper, La Independencia (Independence). Thus, through a careful choice of imagery, an ordinary situation was lifted to a plane of symbolism. The sleeping woman became the personification of Mother Philippines dreaming of independence. Realism in painting acquired an otherworldly note through symbolism. The allegorical nuance in Rivera y Mir and the other artists was the counterpart of the protest literature of Aurelio Tolentino, J.M.Cruz, Juan Abad, et. a!., but this was also the continuation of a long tradition. Ancient Filipino literature often spoke in riddles. And censorship through centuries of hispanic rule honed a capacity for multilayered meanings so amply demonstrated in Francisco Balagtas' Florante't Laura (1838) or in the prize winning painting of Luna, the Spoliarium. Moreover, there were works of pure realism at the Bazar Filipino exhibition. Gaston O'Farell, a French national who grew up in the country was also awarded a major prize for a simple portrait of his mother. A young artist, Fernando C. Amorsolo also received a prize for his painting of someone reading a newspaper. It was, however, Fabian de la Rosa (18691937) who advocated realism quite strongly. Fabian de la Rosa left for Europe as a scholar of Manila's Germinal Company right after the Bazar Filipino exhibition. In Paris, he spent some time copying the masters, then he studied at the Academie Julien, and, afterwards, went to Rome. He learned to admire Courbet and painted in subdued colors and carefully modulated tones, rejecting in the process the optical mixture of colors seen in Impressionist works.He dominated the art scene upon his return to the Philippines, all the while looking up to his lodestars, Courbet and Velasquez. He painted life around him through their eyes. Later, he became the second director of the School of Fine Arts at the University of the Philippines. Turn-of-the-century attitudes still looked up to the ClassicoRomantic, monumental paintings of Luna and Hidalgo whose works were shown Hors Concours at the Bazar Filipino exhibition but the tide of realism sweeping Paris more than validated the innate propensity for genre works. The classical grand gout tradition was ruptured: Instead of monumental and noble themes, realism favored more intimate scales and themes of ordinary life, like peasants, laundry women, the cafe circuit, etcetera. Instead of the eternal verity represented by the ideal, truth was equated with an image that was trueto-life. Thus, the writer Emile Zola dealt with ordinary life, including the world of prostitutes, just as Courbet painted stone breakers, drunken priests, etc. and Degas, that of laundry women, lounging ballet dancers, etc., all presumably true-to-life. Even with the technical innovations accomplished by the Impressionists, the choice of subjects remained essentially the same up to the start of WW I. In Manila, realism nuanced by nationalist undercurrents, flourished up to WW II and beyond. IV. Sunlight and Brown Madonnas For the generation of De la Rosa and Amorsolo, Arts May 2010
21
Standardization , Globalization , Localization
ART INSTALLATION
Kade Javanalikikorn
Brown Air, Tree, Ocean, and Dirty Automobile
Kade Javanalikikorn Sexual Intercourse
Arts
Instructor รศ.สมเกียรติ ตั้งนโม
Kade Javanalikikorn
Painting Department
การโกหกยิ่งทำ�ใหจมูกยาว และหุนที่ทำ�ขึ้นจาก ไมซึ่งอยากเปนคน. ผลงานชิ้นนี้เปนภาพตูเย็นถูก ตอจมูกออกมาจากฝาประตูตูเย็นใหยาวเหมือน จมูกของพิน็อคคิโอ และไดรับการตั้งชื่อผลงาน ในชื่อเดียวกันนี้. อาจารยเกศ อธิบายชิ้นงานนี้ วาเปนการสะทอนถึงสังคมบริโภค การกักตุน อาหาร และการสลับปรับเปลี่ยนบทบาท ระหวางหุนกับคน โลกเปนเสมือนดั่งโรงละคร ขณะที่ พิน็อคคริโออยากเปนคน คนในยุคปจจุบันก็กล้ำ� กลายที่จะละมายดั่งหุนยนตมากเขาไปทุกที ขาด ชีวิตจิตใจ ขาดความจริงใจ เปนการสลับบทบาท ที่มาพบปะกันบนเวทีโรงละครเล็ก กาดสวนแกว เชียงใหม อันเปนสถานที่จัดแสดงผลงานศิลปะ แบบติดตั้ง (Art Installation) ในครั้งนั้น (ราว พ.ศ.2539) สถานที่จัดแสดงผลงานไดถูกเลือก สรรอยางพิถีพิถันใหเขากับเรื่องที่ตองการสื่อ และการจัดแสงก็ทำ�ใหบรรยากาศการแสดงผล
งานเต็มไปดวยความรูสึกคลายดั่งโลกเสมือน จริง ที่ความจริงเปนแคละคร เกศ ชวนะลิขิกร เริ่มทำ�งานครั้งแรก เปนอาจารยสอนทางดานจิตรกรรมที่คณะวิจิตร ศิลป มหาวิทยาลัยเชียงใหม เมื่อกวายี่สิบปมา แลว (พ.ศ.2530) ผลงานศิลปะในชวงเริ่มตน ของเขา ใชเทคนิควิธีการเทสีลงบนพื้นผาใบ และ การใชแปรงและพู่กันระบายสีทับลงไปหลายๆ ชั้น หากผูเชี่ยวชาญทางดานศิลปะไดพบเห็น งานในชวงแรกนี้ ตองจัดเขาอยูในหมวดศิลปนที่ ผลิตผลงานทางดาน Abstract Expressionism แตอาจารยเกศ ก็มิไดหยุดนิ่งเพียงเทานั้น ในแตละกึ่งทศวรรษของการทำ�งาน เปนอาจารยและศิลปน อาจารยเกศไดพัฒนา สรรคสรางผลงานศิลปะของตนเองอยูเสมอ โดย เฉพาะผลงานศิลปะแบบติดตั้ง (Installation Arts) โดยการประกอบ (อ่านต่อหน้า 12)
แนะนำ�หนังสือ
WINDOW DISPLAY รศ.สมเกียรติ ตั้งนโม
ผศ.สุนันทา รัตนาวะดี มักปรารภกับขาพเจาเสมอวาเขียนหนังสือชา เพราะตองการปรับปรุงให เนื้อหามีความสมบูรณแบบมากที่สุด อีกทั้งกังวลถึงหนังสือเลมนี้ในแงที่วา บรรดานักศึกษา นักวิชาชีพและ ผูสนใจเรื่องของวัฒนธรรมทางสายตา (vis ua lcu ltur e) จะนำ�ไปใชประโยชนในเชิงวิชาการและภาคปฏิบัติ ไดจริงในเรื่องความรูเกี่ยวกับการตกแตงหนาราน (win d ow dis pla y ) ซึ่งเปนงานออกแบบที่มีความเปลี่ยน แปลงเร็วมากไมตางไปจากวารสารรายสัปดาห หรือนิตยสารรายเดือน ผมเองพร่ำ�บอกตัวเองวาคงชวย อะไรไมได เพราะตัวเองแคเพียงครูสอนศิลปะคนหนึ่ง อาจมีความชอบเรื่องงานออกแบบ (อ่านต่อหน้า 24)
เกศ ชวนะลิขิกร เกศ ชวนะลิขิกร กลาววา “พัฒนาการของตูเย็น ซึ่งใชสำ�หรับถนอมอาหาร ทำ�ใหการลาเครื่องเทศ ของโลกตะวันตกหยุดลง” (แตคงมิไดหมายถึงการ หยุดลาอาณานิคมเพื่อแสวงหาวัตถุดิบและที่ ระบายสินคาในยุคพัฒนาการของทุนชวงเริ่มตน จนกระทั่งปจจุบัน) ฝรั่งที่เรานึกชื่อออกทันที เวลาที่ เราหวนรำ�ลึกเกี่ยวกับการพบปะกันระหวาง ตะวันตกและตะวันออกคือ มารโคโปโล (Marco-
Polo, 1254-1324) ชาวอิตาเลียนที่เดินทางไปถึง ประเทศจีนในชวงจักรวรรดิมองโกล (จักรพรรดิ กุบไบลขาน) และสิ่งที่มารโคโปโลประทับใจใน ความมหัศจรรยของจีน 2 อยางก็คือ บะหมี่และ ประทัด. เกร็ดความรูที่นาสนใจซึ่งอาจารยเกศ เลาใหฟงคือ การที่จักรวรรดิมองโกลสามารถ แผอิทธิพลไปถึงขอบโลกตะวันตก เปนเพราะการที่ ชาวมองโกลรูจักการถนอมอาหาร รูจักการดองผัก และการทำ�เนื้อแหง ทำ�ใหมีเสบียงนำ�ทัพคน นับแสนเดินทางทำ�สงครามไปถึงครึ่งโลก จากตูเย็นและเรื่องราวของมารโคโปโล ไดมาเชื่อม รอยเขาดวยกัน อันเปนที่มาของผลงานศิลปกรรม พิน็อคคริโอ นิทานพื้นบานของอิตาเลียนวาดวย Arts May 2010
23