Zoom boek Stad en avondlicht

EXPERIMENTEREN MET LICHT

STAD EN AVONDLICHT

DE VERRASSINGEN VAN DE STAD ONTDEKKEN MAGISCHE EFFECTEN MET LANGE SLUITERTIJDEN PERFECTE HDR'S

INCLUSIEF TIPS VOOR MOOIE FOTO-HOTSPOTS

EXPERIMENTEREN MET LICHT

STAD EN AVONDLICHT

Inhoud

5

Hoofdstuk 1: Over Stad en avondlicht

Voordat we beginnen, leggen we je graag nog even goed uit wat je allemaal kunt verwachten bij deze cursus en wat je nodig hebt.

9

Hoofdstuk 2: Techniek

Fotograferen in het donker is een vak apart. Veel spelregels zijn anders en je moet de techniek goed in de vingers hebben. In dit hoofdstuk geven we je nog eens de basisregels, maar leggen we je ook uit welke apparatuur jij het beste kunt gebruiken.

35

Hoofdstuk 3: Steden

De steden in Nederland zijn met recht schitterend. Amsterdam en Rotterdam weten vele fotografen natuurlijk te vinden, maar ook plaatsen als Zwolle, Deventer, Eindhoven hebben allemaal verborgen fotografieplekken die je niet mag missen. Je krijgt in dit hoofdstuk de locaties, maar we leren je ook omgaan met de elementen en composities.

69

Hoofdstuk 4: Dorpen

Wat voor steden geldt, gaat voor dorpen misschien wel meer op. Nederland ligt werkelijk bezaaid met mooie dorpjes. We geven je graag een aantal tips, maar je leert vooral ook anticiperen op de situatie ter plaatse.

79

Hoofdstuk 5: Straatfotografie in het donker

Straatfotografie in de nacht is hét moment om te excelleren als fotograaf. Je combineert het decor met sfeer en dynamiek. Je leert in dit hoofdstuk hoe je dat goed doet. Van het resultaat zul je zelf verbaasd staan!

89

Hoofdstuk 6: Nabewerking

Zoals je van ons gewend bent, slaan we de nabewerking niet over. Het maakt het plaatje goed én compleet.

Over Stad en avondlicht

Zoom Academy

Het boekje Stad en avondlicht hebben we in combinatie met een cursus op Zoom Academy uitgebracht. Deze cursus is het vierde onderdeel van het vierluik Experimenteren met Licht. In deze cursus leer je alles over het fotograferen van dorpen en steden bij nacht. ↘

Dit boek vol inspirerende tips is gemaakt in combinatie met de online cursus Stad en avondlicht op Zoom Academy.

De online cursus is altijd en overal toegankelijk. Hij blijft ook altijd beschikbaar en je kunt hem volgen op je computer, tablet of smartphone. Heb je tijdens de cursus vragen, dan kun je die direct stellen

via het onderdeel ‘Stel een vraag’. De online cursus bevat naast een hoop informatie uit dit boek nog diverse handige leermiddelen. Als je de online cursus volgt, kom je nog meer inspirerende fotovoorbeelden tegen van de verschillende fotografische technieken in deze cursusbundel.

Ga naar www.zoomacademy.nl om

de online cursus te volgen. Het boek en de bijbehorende online cursus staan samen garant voor talloze inspirerende fotografische tips en uitgebreide uitleg van de techniek van fotograferen van skylines in het donker. Zo weet je zeker dat je straks nooit meer zonder spannende foto-ideeën zit!

Dit ga je leren

In deze cursus leer je alles over het fotograferen bij nacht. Welke instellingen zitten er achter deze techniek en hoe ga je creatief aan de slag met lange sluitertijden en verschillende lichtbronnen.

↘Deze cursus zit tjokvol inspirerende lessen en tal van creatieve fotografische tips en ideeën. Je leert de beginselen van het gebruik van een lange sluitertijd, want dit is zeer belangrijk als je in het donker fotografeert. Je leest ook alles over de benodigdheden voor deze creatieve techniek.

Mooie steden en dorpen

Nederland barst van de mooie steden en dorpen. Je kunt als fotograaf eigenlijk je geluk niet op. Je hebt natuurlijk de historische binnensteden van Maastricht, Amsterdam, Utrecht of Groningen, maar als je liever voor iets moderns gaat kun je ook je hart ophalen in Rotterdam of in Den Haag. We bespreken het allemaal in dit cursusboek. We geven je natuurlijk niet alleen een lijst met mooie plekken. Voordat je gaat fotograferen zorgen we dat je goed beslagen ten ijs komt. Je leert meer over het maken van HDR’s en we geven je de nodige

basisbeginselen mee. Je krijgt specifieke tips waar je rekening mee moet houden in de bebouwde kom zodat je compositie ook goed uit de

verf komt. Kortom: na deze cursus ga jij voorbereid op pad en maak je de mooiste nachtfoto's in steden en dorpen!

MARTIJN VAN SABBEN, MARTIJNVANSABBEN.ZOOM.NL OLYMPUS E-M5 II · ISO 100 · F 11 · 25 SEC · 40 MM

Wat heb je nodig?

Om alle stappen uit deze cursus te kunnen volgen, heb je een paar dingen nodig: software, een camera en de computer. In het kort vertellen we je de ‘eisen’ (wees gerust, die zijn niet al te hoog).

1: Geschikte camera

Je hoeft geen peperdure camera te hebben om met de informatie uit deze cursus aan de slag te gaan. Wel is het handig als je de sluitertijd, het diafragma en de iso-waarde zelf kunt instellen. We vertellen namelijk op diverse plekken hoe je de camera het best

kunt instellen, en je leest ook bij de voorbeeldfoto’s met welke instellingen die zijn gemaakt. Idealiter gebruik je een camera:

waarbij je zelf de belichtingsinstellingen kunt aanpassen, waaronder het diafragma, zodat je controle hebt over de

hoeveelheid licht en de scherptediepte van je beeld

waarbij je de mogelijkheid hebt om veel informatie al tijdens het fotograferen op het scherm te bekijken, zoals een histogram, compositielijnen (een raster) en de instellingen die je gekozen hebt.

2: Computer met software

Voor het laatste onderdeel uit deze cursus heb je een computer met geschikte software nodig. We gebruiken voor de nabewerking Adobe Lightroom Classic CC. Veel aanpassingen die we doen, kun je ook in andere software maken, al zul je dan even moeten uitzoeken hoe dat precies werkt. Tegenwoordig biedt Adobe de software Lightroom Classic CC en Photoshop CC aan binnen het fotografielidmaatschap van iets meer dan 12 euro per maand, met ook toegang tot de nieuwste versie van Adobe Lightroom CC én 20 GB cloudopslag.

In deze cursus leren we je met Lightroom ook je foto nabewerken.

Techniek

Scherptediepte

Er zijn grofweg drie manieren om je scherptediepte te beïnvloeden: de grootte van je diafragma, de afstand tot je onderwerp en de brandpuntsafstand. Wat elke instelling precies met je scherptegebied doet, zie je hier duidelijk uitgebeeld. Het rode gebied is het scherptegebied.

L Links

Diafragma: F 2,8

Afstand tot het onderwerp: 10 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

M Midden

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 10 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

R Rechts

Diafragma: F 22

Afstand tot het onderwerp: 10 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

1. Pas het diafragma aan

Bij een groter diafragma (kleiner F-getal), is het scherptegebied kleiner.

L Links

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 1 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

M Midden

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 5 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

R Rechts

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 20 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

L Links

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 10 meter

Brandpuntsafstand: 28 mm

M Midden

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 10 meter

Brandpuntsafstand: 70 mm

R Rechts

Diafragma: F 8

Afstand tot het onderwerp: 10 meter

Brandpuntsafstand: 200 mm

3. Pas de brandpuntsafstand aan Bij een langere brandpuntsafstand is het scherptegebied kleiner.

2. Pas je afstand tot het onderwerp aan Bij een grotere afstand tot je onderwerp, is het scherptegebied groter.

Zicht in de duisternis

Om in het donker sfeervolle cityscapes te maken, heb je allereerst een camera nodig die ook bij weinig licht uitstekende prestaties levert. Let ook op het objectief, want dat bepaalt de hoeveelheid licht die jouw camera ziet. En tot slot wil je de essentiële instellingen zelf kunnen aanpassen. We leggen al deze elementen nu aan je uit.

Grote beeldsensor

Heb jij een spiegelreflexcamera of systeemcamera met een fullframe-sensor of aps-c-sensor? Deze beeldsensoren zijn zo groot dat ze ook in het donker voldoende

gevoelig zijn voor het schaarse omgevingslicht. In principe geldt dat hoe groter de beeldsensor, hoe geschikter een camera is om in het donker mee te werken. Vooral met een fullframe-camera ben

je daarom in het voordeel. Er is immers aanzienlijk meer ruimte voor beeldpixels beschikbaar, zodat die extra veel licht kunnen opvangen. Dat neemt niet weg dat je ook met een camera met een wat

kleinere sensor nog steeds goed uit de voeten kunt in situaties met weinig licht.

We noemden al de aps-c-sensor. Die is ongeveer half zo groot vergeleken met fullframe, maar dat is nog steeds een heel respectabel formaat. Je ziet wel eerder ruis als je de hoogste iso-waarden gebruikt, en daarnaast is het dynamisch bereik wat lager. Aan de andere kant werk je in het donker

ARJAN SIJTSMA, ARJANSIJTSMA.ZOOM.NL

CANON EOS R5 · ISO 200 · F 8 · 30 SEC · 15 MM

2

DAVE ZUURING

NLDAZUU.ZOOM.NL

SONY A7RIII · ISO 200 · F 11 · 48 SEC · 17 MM

3

ANIS WATERREUS, A2JPHOTOGRAPHY.ZOOM.NL

meestal toch met een statief. Omdat de iso-waarden dan laag kunnen blijven, liggen de ruisprestaties van deze twee sensortypen alsnog dicht bij elkaar.

Ook met camera’s waarin nog kleinere sensoren zitten, zoals een Micro Four Thirds- of een 1-inchsensor, kun je prima in het donker fotograferen, zolang je maar vanaf statief werkt met een lage isowaarde. Het voordeel is dat deze

camera’s vaak erg compact en licht zijn, waardoor je ze makkelijker mee de stad in neemt. Het dynamisch bereik en de ruisprestaties zijn wel zichtbaar minder, waardoor je zorgvuldiger je instellingen moet bepalen om het maximale uit deze toestellen te halen.

Grip op de foto

In het donker fotograferen werkt anders dan overdag. Niet alleen zijn

1 De juiste camera, het juiste objectief en de juiste instellingen zijn nodig in het donker.

Zelfs in de duisternis kleurt de hemel nog mooi blauw.

Een grote sensor vangt meer licht op en is daardoor geschikter bij weinig licht.

de lichtomstandigheden anders, je wilt ook zelf bepalen welke vervagings- en lichteffecten je in de foto te zien krijgt. En daarvoor moet je zelf de waarden kunnen instellen. Een camera met een handmatige M-stand, waarbij je zelf de sluitertijd, het diafragma en de iso-waarde kunt bepalen, heeft dan ook sterk de voorkeur. Al kan het met wat extra moeite ook in de Av-stand (A-stand) of Tv-stand (S-stand). Kortom, zolang je grip hebt op de belichting en de duur van de opname zit je goed. Verder is het belangrijk dat je handmatig kunt scherpstellen, omdat de autofocus van een camera niet altijd even betrouwbaar is in het donker. Daarnaast is het beter om één keer goed met de hand scherp te stellen en daarna op je gemak

vanaf statief te fotograferen, dan wanneer je per foto kans loopt op een misser van de autofocus. Een camera waarmee je in raw kunt fotograferen is essentieel, omdat je dan aanzienlijk meer speelruimte hebt om jouw cityscape in de nabewerking te perfectioneren.

Op het scherm

De optische zoeker van een spiegelreflex is ’s avonds nogal aan de donkere kant, vooral als je een minder lichtsterk objectief gebruikt. Je kunt beter liveview inschakelen en alles via het scherm regelen. Werk je met een systeemcamera, dan zit daar een digitale zoeker in (EVF, oftewel Electronic View Finder). Omdat dit een miniatuurbeeldscherm in een zoeker is, kun je wel gewoon de zoeker blijven

gebruiken. Met een systeem camera werk je daarom net wat comfortabeler in het donker dan met een spiegelreflexcamera.

Ook is het ideaal als jouw camera over een elektronische waterpas beschikt. Op het beeldscherm of in de digitale zoeker zie je dan of alle lijnen netjes recht lopen. Vooral in een stedelijke omgeving is dat superhandig, omdat overal lijnen te vinden zijn.

Accu vervangen

Ook niet onbelangrijk; het is prettig als de statiefaansluiting aan de onderkant van de camera het klepje van de accu of het geheugenkaartje niet afdekt. Dan kun je tussentijds gemakkelijk van accu wisselen, zonder steeds het statiefplaatje los en vervolgens weer vast te moeten

schroeven. Dat is belangrijk, omdat de accu bij lange belichtingen in het donker sneller leeg is dan wanneer je overdag fotografeert. Let er ook op dat er een aansluiting voor een afstandsbediening is. Soms is er een infraroodontvanger aanwezig voor een draadloze afstandsbediening. Ingebouwde stabilisatie geeft je de mogelijkheid om langer uit de hand te fotograferen. Dit wordt ook wel IBIS genoemd, In-Body Image Stabilization. Zolang je alleen vanaf statief werkt heb je dat niet nodig, maar loop je in het donker rond om bijvoorbeeld straatfotografie te beoefenen, dan krijg je ook bij langzamere sluitertijden mooie scherpe foto’s. Daarnaast kun je spelen met creatieve vervagingseffecten, bijvoorbeeld door voorbijgangers licht te vervagen, terwijl de omgeving wel scherp blijft.

Objectief

In het donker speelt vooral het objectief dat je gebruikt een grote rol. Omdat er weinig omgevingslicht is, ben je met lichtsterke objectieven enorm in het voordeel.

1 Met liveview of een EVF werkt het comfortabeler dan met de optische zoeker.

KRIJNA VAN DER MAREL, KRIJNA.ZOOM.NL

NIKON D750 · ISO 100 · F 11 · 20 SEC · 24 MM

2 Door zelf alle belangrijke instellingen te kiezen, krijg je altijd het beste resultaat.

DAVE ZUURING, NLDAZUU.ZOOM.NL

SONY A7R III · ISO 200 · F 11 · 30 SEC · 10 MM

3 Een elektronische waterpas in je camera helpt om alle lijnen recht te houden.

OLGA SCHRAVEN, OLGA-SCHRAVEN.ZOOM.NL

PANASONIC DMC-GX80 · ISO 100 · F 9 · 3 SEC · 14 MM

Lichtsterke objectieven zijn lenzen met een grote maximale lensopening, dus waar je een zo laag mogelijke diafragmawaarde kunt

instellen. Je hoeft dat maximale diafragma van F 1,4 of F 2 niet per se in je foto te gebruiken, maar dankzij die enorme lensopening heb je wel een extra helder beeld. Simpelweg omdat de lens heel veel licht doorlaat.

Wanneer je vanuit de hand werkt, heeft een lichtsterk objectief als extra voordeel dat je langer met snellere sluitertijden kunt blijven werken, waarbij je bewegingsonscherpte voorkomt en mensen of bewegende objecten alsnog scherp vastlegt. Een objectief met stabilisatie komt (net als IBIS) goed van pas om scherpere foto’s te maken. Let op dat je hiermee alleen jouw eigen bewegingen compenseert, dus voorbijgangers kunnen alsnog onscherp zijn.