Computer Idee 24-2022 Preview

Inhoud Deze editie

8 Alles over wi 6 (en verder) Wifi 6: sneller én e iciënter dan zijn voorgangers.

12 Chaos in streamingland

Versplintering maakt streamen steeds duurder.

Steeds betere wifi

Naast hogere snelheid, draait bij wifi 6 alles om e iciëntie. Zo kun je nu met meerdere apparaten tegelijk het draadloze netwerk optimaal gebruiken.

Workshops

16 Webcam

Haal alles uit je webcam met slimme software en aangepaste instellingen.

36 MicroPython: deel 1

Leer programmeren en laat de led op je Raspberry Pi Pico knipperen.

Te veel streamingdiensten?

Netflix, HBO Max, Disney+, Videoland ... als je wilt genieten van alle nieuwste films en series, dien je meerdere abonnementen af te sluiten, met alle financiële gevolgen van dien.

Bedien pc’s op afstand

Overal toegang tot je thuiscomputer, of andermans problemen oplossen door z’n pc op afstand over te nemen: we bekijken verschillende technieken en apps om pc’s op afstand te bedienen.

Koopgids: huisbeveiliging

Het aanbreken van de donkere dagen is het uitgelezen moment om je huisbeveiliging eens kritisch onder de loep te nemen.

Snel, sneller, snelst

Tot voor kort was de stabiliteit van mijn thuisnetwerk het enige wat mij interesseerde. Maar inmiddels merk ik dat snelheid verslavend is en dat het nooit snel genoeg kan! Ik ben dan ook blij dat er hard wordt gewerkt aan nieuwe wifistandaarden die moeten zorgen voor zowel betrouwbaardere als snellere verbindingen. Na het verslijten van diverse draadloze routers brengt een mesh-netwerk (met meerdere accesspoints) al geruime tijd de gewenste stabiliteit.

Het enige probleem is dat de verbinding op de 2,4GHzband af en toe terugvalt. De bandbreedte in dat deel van het spectrum is beduidend lager dan in het 5GHz-gebied, wat ik meteen merk aan het stroperig laden van zware content. Het laat zich raden dat ik vanzelf aan de snelheden van de volgende wifi-standaard zal wennen, waarna er geen weg meer terug is en ik ook op wifi 7 zal overstappen.

Intussen heeft mijn provider de internetsnelheid al twee keer verhoogd, net als de prijzen

trouwens. Ziggo weet ook heel goed dat er voor de klant maar één keuze is: teruggezet worden in bandbreedte voelt immers voor niemand goed. Ik weet hoe het werkt, maar toch moet het sneller!

20 Koopgids: huisbeveiliging De beste producten om je huis mee te bewaken.

26 Schoon je schijven op Win schijfruimte door data op te schonen en te ordenen.

Martijn Overman , Hoofdredacteur moverman@reshift.nl

40 Laat je niet a eiden!

Vind meer rust en dwing je telefoon om e e te dimmen.

44 Bedien pc’s op afstand Technieken en apps om pc’s op afstand te bedienen.

24 Word abonnee

Kies zelf het abonnement dat het best bij je past!

Rubrieken

Nieuws

Trends en nieuwe producten

& Trucs

Handige slimmigheden

Getest

Nieuw spul, voor jou bekeken

Weet wat je wist

zat dat ook alweer?

Voor Nop

De leukste gratis software

FAQman

Jouw vragen beantwoord

Mailbus

Lezers geven hun mening

Tips en tools voor video, foto en audio

Gespot in Area 120

Experimenteren met Google

Uitsmijter

Beamen naar je brein met een onderhuidse chip

Abonneeservice/Colofon Plus: volgend nummer

Nieuws Nieuwegadgetsproducten, en apps

Helemaal Zen

De ASUS Zenbook-laptopserie heeft er een nieuw model bij in de vorm van de Zenbook Pro 17 zijn 17,3inch-scherm is het de grootste Zenbook ooit. De laptop weegt 2,3 kilo, heeft multifunctionele usb-c-poorten en een mat afgewerkt scherm met een hoge verversingssnelheid van 165 Hz. Een snelle AMD Ryzen 7-processor, 16 GB werkgeheugen en een ssd van 1 TB maken de Zenbook Pro 17 een krachtig werkpaard. ASUS installeert Windows 11 Home op de uit de kluiten gewassen laptop.

1499,-

Luisterend oor

Met gram en werkt via bluetooth 5.2.

Een goed klinkende bluetoothluidspreker voor een scherpe prijs: dat belooft de Yamaha WS-B1A te zijn. Dit model van 9 × 10 × 9 centimeter weegt 490 gram en werkt via bluetooth 5.2. De accu gaat tot twaalf uur mee en laadt daarna in drie uur op via de usb-c-poort. De luidspreker is stof- en waterdicht en heeft een fraaie sto en bekleding. Let er wel op dat de WS-B1A geen bluetooth-codecs met hogere geluidskwaliteit ondersteunt, zoals apt-x, idac of aac.

119,-

Uitgetypt

Microso stopt met de iOS-app van Swi key omdat het er geen brood meer in ziet. De populaire toetsenbord-app blij wel beschikbaar op Android.

Slim!

Met de gratis browserextensie Selectext (Chrome en Firefox) kun je tekst rechtstreeks uit video’s kopiëren.

Gesnapt

Met de nieuwe Ring Cam Pro Battery ontdek je elke ongenode gast rondom je huis. Deze beveiligingscamera werkt op een oplaadbare batterij en heeft 3D-bewegingsdetectie om te laten zien wanneer en waar iemand je terrein betreedt. De

camera heeft een sirene, twee schijnwerpers en filmt zowel overdag als in het donker in kleur. Goed om te weten: de camera werkt het beste als je een Ring Protect-abonnement neemt. Dit optionele abonnement kost vier euro per maand. € 230,www.kwikr.nl/ringpro

Kansloos?

Huawei brengt zijn Mate 50 Pro-smartphone in Europa uit voor 1300 euro. De telefoon mist Google-ondersteuning. Dat maakt hem onpraktisch in gebruik.

Column Vanderaart

Groeipijn

Op Intels Innovation-evenement werd een knap staaltje techniek gepresenteerd door Samsung en Intel. De bedrijven lieten een prototype zien van een 13inch-scherm dat via een horizontale veegbeweging verandert in een 17inch-scherm. Samsung en Intel noemen het proto-

type expliciet een computer en dus geen tablet. Maar de innovatie lijkt nog flink in ontwikkeling, want de bedrijven reppen met geen woord over wanneer de techniek debuteert in consumentenelektronica. Wel zeggen ze deze techniek beter te vinden dan vouwbare computers.

Prijs: n.v.t. www.kwikr.nl/innovday

Xiao-nieuw-mi

Op zoek naar een goedkope tablet? Dan is de Xiaomi Redmi Pad een interessante optie. Deze tablet kost nog geen driehonderd euro en heeft een Full-HD-scherm van 10,6 inch met 90Hz-verversingssnelheid. Onder de motorkap schuilt een MediaTek-processor. De opslagruimte bedraagt minimaal 64 GB. De accu heeft een capaciteit van 8000 mAh en laadt met 18 watt op via de usb-cpoort. De tablet draait op Android 12 met Xiaomi’s MIUI-softwareschil. Hoelang de tablet updates krijgt, is op moment van schrijven nog niet bekend.

Vanaf € 279,- www.mi.com

Genesteld

Google brengt een nieuwe router uit in Nederland. De Nest Wifi Pro is een router met ondersteuning voor wifi 6E. Wat ons meteen opvalt is de prijs: met iets meer dan 200 euro is de Nest-router een stuk voordeliger dan veel andere wifi6E-routers. Wifi 6E maakt veel hogere draadloze snelheden mogelijk, mits je smartphone of andere gadget ook wifi 6E ondersteunt. Opgelet: de Nest Wifi Pro heeft een dekking van 120 vierkante meter en werkt níet met oudere Nest Wifi-routers.

Vanaf € 220-, www.kwikr.nl/nestpro

Opgelet

De Windows 11 2022 Update beperkt de prestaties van sommige gra sche Nvidia-kaarten. Het bedrijf werkt op moment van schrijven aan een oplossing.

Knutselen

De slimme so ware DALL-E zet een zelfgekozen woord om naar computer gegenereerd beeld. Indrukwekkend en nu gratis te proberen.

Dodelijke zorg

Ik had je een vervolg beloofd op het basketbalavontuur van de vorige keer. Ik kan kort zijn: de band met mijn fysiotherapeut is inmiddels weer hecht. Ondanks het aangekochte geriatrische basketbalschoeisel schoot het er opeens weer in. Ik voelde, tijdens een amper serieuze beweging, iets kraken en dat iets voelde niet goed. Oké, er kraakte links en rechts wel meer, maar mijn complete focus lag op de linkerknie. De volgende dag werd die linkerknie verstijfd wakker en de dagelijkse duinwandeling had veel weg van een strompelpartij. Wat hád Gaston er zin in! En ik maar strompelen … Wat doe je dan? Je belt je fysiotherapeut. Jelle. Om 08:12.

Van nature is Jelle iets te positief ingesteld, maar nu was het alsof z’n verloren vader voor de deur stond. Slechts één woord was gepast: euforie! Ja, Jelle gedijt nu eenmaal bij andermans fysieke ellende. Sterker: des te ellendiger, des te nóg beter. Voor Jelle dan … Geen nood, hij zat in z’n Volvo V50-youngtimer (“Wel een beetje een slome bak, hèh?”) en hij zou zo dadelijk een plaats en een tijd appen. Kennelijk was Jelle via Oldenzaal naar Haarlem gereden, want dat ‘zo dadelijk’ bleek een uiterst rekbaar begrip te zijn geworden. Om 12:17 las ik dat ik om 12:30 ter tafel werd verwacht.

Eenmaal op die tafel gedrapeerd ging Jelle eens stevig aan de linkerknie trekken. 12:31. Een getalenteerd fysiotherapeut kent z’n gevoelige plekjes, dus niet veel later waande ik me in een Brabantse martelcontainer. 12:35. En Jelle lulde maar door: “Ik zeg nog zó, dat moet je niet zó doen, dat moet je zó doen, hèh?” Auw! In rustiger vaarwater gekneed, kwam het gesprek op zorgsoftware. Ik programmeer zorgsoftware. Jelle oriënteert zich op – andere – zorgsoftware. Op dit moment is zorgsoftware beslist een interessant onderwerp, want van overheidswege is er van alles gaande. 12:42.

Neem in het bijzonder eens kennis van het 2Doc-item Dodelijk Zorg (www.kwikr.nl/2doczorg). Ik verklap alvast: dat wordt even schrikken! Er is namelijk veel mis in de zorg. Denk met name aan de manier waarop de verschillende software onderling niet (!) communiceert. Welnu, met dat onderlinge communiceren zijn wij (= mijn collega’s en ik) al enkele jaren stevig bezig. Ook hier kan ik verklappen: dat gaat in de nabije toekomst een serieus ding worden! Enerzijds een stukje Big Brother – daar ontkom je niet aan – anderzijds levensbesparend en (niet onbelangrijk) goedkoper. Mijn advies aan Jelle: “Kijk het nog even een jaartje aan voordat je een beslissing neemt.”

kader-tussenkop kadertekst max. 23 woorden

Auw! Daar had Jelle weer zo’n gevoelig plekje te pakken. 12:53. Nog zeven minuten folteren te gaan.

Tekst John Vanderaart

Meshscherp

Je wifi thuis verbeteren kan via een wifirepeater. Die vergroot het wifisignaal door het signaal van je router te versterken naar andere kamers. De nieuwe Devolo Wifi 6 Repeater 3000 is zo’n wifi-repeater. Een gratis app helpt bij de installatie en een signaalindicator op de repeater geeft via streepjes aan wat de beste plek is om de repeater in het stopcontact te plaatsen. De repeater werkt met de meeste routers en ondersteunt wifi6-snelheden tot 3000 Mbit/s. Je krijgt drie jaar garantie. € 100,www.devolo.nl/wifi-6-repeater-3000

Pixels tellen

Google brengt voor het eerst eigen Pixel-smartphones in Nederland uit. De Google Pixel 7 en Pixel 7 Pro zijn hier via Google, T-Mobile en Belsimpel te koop en draaien op Android 13. De Pixel 7 Pro is een duurdere versie met een groter scherm, betere camera’s en meer werkgeheugen. Beveiligingsupdates krijg je vijf jaar lang direct van Google. De software bevat geen schil. De toestellen zijn water- en stofdicht, laden relatief langzaam op en draaien op een Google Tensor G2-processor. Vanaf € 649,- (Pixel 7) en vanaf € 899,- (Pixel 7 Pro) www.kwikr.nl/pix7

(Geen) kopzorgen

In een tijd waarin alles duurder wordt, maakt Bowers & Wilkins de gedurfde keuze om een prijzige hoofdtelefoon uit te brengen. De Bowers & Wilkins Px8 is luxer en duurder dan de laatst uitgebrachte Px7 S2, en biedt volgens de fabrikant met name beter geluid. De hoofdtelefoon werkt via bluetooth en gaat tot dertig uur mee op een accubeurt. Zes microfoons en slimme software moeten storende omgevingsgeluiden minimaliseren. De Px8 is te koop in de kleuren zwart en zilver/bruin.

€ 699,www.kwikr.nl/px8

Ratelen maar

Logitech brengt zijn eerste mechanische toetsenbord voor Mac-computers uit. de Logitech MX Mechanical Mini voor Mac lijkt veel op de reguliere versie, maar heeft speciale knoppen voor Command en macOS Option. Ook is de kleurstelling gebaseerd op de kleuren waarin je een Mac(Book) kunt kopen.

Het toetsenbord werkt via bluetooth en de accu laadt op via de usb-c-poort. De switches zijn van low-profile tactile en de toetsen hebben aanpasbare achtergrondverlichting. Zet die je aan, dan gaat de accu sneller leeg.

€ 160,www.kwikr.nl/mxmini

Optimaal?

Tesla toont een werkend prototype van zijn mensachtige robot Optimus, en wil die over een paar jaar uitbrengen voor minder dan 20.000 euro.

Schrijfmaatje

Er verschijnen langzaamaan steeds meer e-readers met een pen, bedoeld om (aan)tekeningen te maken op het scherm. Ook Amazon stapt nu in deze productcategorie. De nieuwe Amazon Kindle Scribe heeft een groot 10,2inch-scherm dat niet spiegelt en oogt als papier. Je kun er e-boeken op lezen, maar ook notities en schetsen op maken. De e-reader weegt 433 gram, draait op Amazons eigen Kindle-software en gaat weken mee op een accubeurt. Nog niet in Nederland te koop, wel via de Duitse Amazon-webwinkel.

€ 370,www.kwikr.nl/scribe

Razende Raptors

Intel heeft de derde generatie Intel Core-processors voor desktops aangekondigd. Deze serie draagt de naam Raptor Lake en bestaat uit zes processors: met en zonder geïntegreerde gpu. De versies mét gpu zijn de Core i9-13900K, Core i7-13700K en Core i5-13600K. Intel claimt vooral prestatieverbeteringen ten opzichte van de twaalfde generatie en zegt dat de processors minder stroom verbruiken. Ook liggen de kloksnelheden van de processors

Zonnestraaltje

hoger. Over een Nederlandse release en adviesprijzen is op moment van schrijven nog niets bekend.

Prijs: n.v.t. www.kwikr.nl/lake

De nieuwe EufyCam 3 heeft een grote accu én een zonnepaneel. Volgens de fabrikant is twee uur zonlicht per dag genoeg om de beveiligingscamera een hele dag te laten werken. Op dagen met slecht weer springt de accu bij. In principe hoef je de camera dus nooit op te laden, zegt Eufy. De EufyCam 3 werkt draadloos, filmt ook in het donker in kleur en slaat beelden op het meegeleverde HomeBase 3-station op dat je in je kamer zet. € 549,https://nl.eufy.com

Dubbelcheck

Wil je controleren of een website of link betrouwbaar is? Een groot scala overheidsinstanties en commerciële partijen hee daar een website voor gelanceerd.

Google stopt per 1 januari met zijn gamestreamingsdienst Stadia. Het idee: voor een vast bedrag per maand en met een snelle internetverbinding games spelen op je favoriete scherm, waarbij de games draaien op de servers van Google. Stadia wist niet meer dan 750.000 maandelijkse gebruikers te trekken. Het lukte Google ook niet om sommige beloofde functies beschikbaar te stellen. Klanten krijgen hun geld terug voor gekochte games en controllers.

Prijs: n.v.t. https://stadia.google.com

Apple brengt de Stage Managerfunctie uit iPadOS 16 naar meer iPads. Niet alleen de iPads met een M1-chip, maar ook de derde en vierde generatie iPad Pro’s krijgen later dit jaar Stage Manager. Maar wel met een beperking: alleen iPads met een M1-chip kunnen Stage Manager ook op een externe monitor gebruiken. Op oudere iPads werkt de functie alleen op de tablet zelf. Met Stage Manager kun je e ciënter multitasken. iPadOS

Intel lanceert een nieuwe app voor desktops en laptops die draaien op Windows 11 en een Intel-processor. De app, genaamd Unison, laat je bestanden delen tussen de Windows-computer en een Android-smartphone of iPhone. Je kunt vanaf de pc ook berichten sturen die dan verstuurd worden via je smartphone. Ook kun je telefoongesprekken opnemen en starten op je computer en bestanden zoals foto’s delen tussen je computer en telefoon.

Gratis

Windows 11, Android, iOS

Google lanceert Multisearch in Nederland. Met deze functie kun je – in het Nederlands – tekst en foto’s combineren in een zoekopdracht. Multisearch debuteerde dit voorjaar in het Engels en werkt nu in zeventig nieuwe talen.

Getikt!

Dit voorjaar zijn er bijna 12 miljard (!) video’s op TikTok geplaatst. Dat meldt het bedrijf. TikTok hee één miljard maandelijkse gebruikers.

Google noemt een voorbeeld: je kunt de zoekopdracht ‘hoe verzorg ik deze plant’ aanvullen met een eigen foto van een plant. Handig als je (even) niet weet wat de naam van je plant is. Multisearch is gratis te gebruiken op je smartphone.

Gratis

Google-app (Android, iOS)

Sneller, maar vooral efficiënter

Steeds betere

Waar nieuwe wifi-generaties zich vaak primair richtten op een hogere snelheid, was bij de ontwikkeling van 802.11ax, ofwel wifi 6, efficiëntie een belangrijke insteek. Wifi 6 maakt het mogelijk om met meer apparaten tegelijk het draadloze netwerk optimaal te gebruiken. Tegelijkertijd wordt de snelheid uiteraard niet vergeten, want een draadloze verbinding die sneller is dan een gigabit per seconde is prima mogelijk.

Tekst Jeroen Boer

In de ruim twintig jaar dat we thuis wifi gebruiken, is het gebruik fors toegenomen.

Waar je nog niet eens zo heel lang geleden misschien één of twee laptops met wifi had, heb je nu thuis al snel tien of meer apparaten die wifi gebruiken. Want niet alleen je laptop, tablet en smartphone maken verbinding met wifi, ook apparaten als je televisie, robotstofzuiger, thermostaat, spelcomputer en slimme verlichting gebruiken vaak wifi voor de verbinding met internet.

Een goed netwerk in heel je huis, zowel qua dekking als snelheid, is dan ook echt geen overbodige luxe. Dat zorgt wel voor uitdagingen, want wifi maakt gebruik van een beperkt radiospectrum dat niet alleen jij, maar ook al je buren moeten delen. Als je een wifi-scanner op je telefoon of laptop draait, heb je zomaar kans dat er bij jou thuis vele netwerken ‘in de lucht zitten’. De huidige generatie wifi 6 is daarom ontworpen om meer apparaten tegelijkertijd dezelfde schaarse frequentieruimte te laten gebruiken.

Meer accesspoints

Bij de opkomst van wifi via standaarden als 802.11b en 802.11g via de 2,4GHz-band was het vaak nog mogelijk om met

Je hebt tegenwoordig al snel meerdere accesspoints nodig voor een goed werkend draadloos netwerk in je hele huis.

Kun je kabels trekken, danblijft dat de beste optie

één draadloze router je hele huis van een dekkend draadloos netwerk te voorzien (afbeelding 1)

ben je aangewezen op de 5GHz-band. Die heeft meer bandbreedte, maar een veel kleiner bereik. Dat is op zich gunstig, want zo heb je minder snel last van andere verstorende netwerken.

Toen wifi thuis opkwam via de 2,4GHz-band kon je met één router nog je hele huis afdekken, bijvoorbeeld met de populaire Linksys

WRT54GS uit 2003.

Tegenwoordig is het afdekken van heel je huis met één draadloze router vaak niet meer mogelijk. De 2,4GHzband heeft een relatief groot bereik maar weinig bandbreedte, waardoor er al snel overlap is met andere netwerken. Dat zorgt voor storing en uiteindelijk voor een te lage snelheid voor moderne toepassingen.

Voor de snelheid die je voor moderne toepassingen nodig hebt,

Tegelijkertijd is het vaak niet mogelijk om vanuit één plek in huis een dekkend 5GHz-netwerk te krijgen. Je hebt daarom al snel twee of drie accesspoints nodig om je hele huis van een draadloos netwerk op zowel de 2,4- als 5GHz-band te voorzien (afbeelding 2). Kabels trekken in een bestaand huis is helaas niet altijd mogelijk. Gelukkig worden wifi-mesh- systemen, waarbij de accesspoints ook draadloos verbonden zijn, steeds beter.

Kun je overigens wel kabels trekken, dan raden we je dat zeker aan, want hoe minder apparaten in jouw huis draadloos via wifi communiceren, hoe beter wifi wordt voor de apparaten die dit echt nodig hebben. Wifi-meshsystemen gebruiken immers ook wifi voor de onderlinge communicatie tussen de nodes. Interessante opties voor bedraad aangesloten accesspoints zijn bijvoorbeeld het Omada- systeem van TP-Link of het Unifi-systeem van Ubiquiti.

Wifi 6

Efficiëntere wifi

Meer accesspoints zorgen voor een dekkend netwerk, maar die accesspoints moeten wel door steeds meer apparaten tegelijkertijd gebruikt worden. Je hebt niks aan een goed signaal als je nog steeds een haperende verbinding hebt.

Bij wifi 6 wordt de beschikbare bandbreedte daarom e iciënter verdeeld. Hierdoor kunnen meer apparaten tegelijkertijd gebruikt worden. Een belangrijke verbetering hiervoor en een groot verschil tussen wifi 5 en wifi 6, is het gebruik van OFDMA (Orthogonal Frequency-Division Multiple Access) in plaats van OFDM (Orthogonal Frequency-Division Multiplexing). Beide zijn technieken om het signaal op te delen in verschillende bitstromen die gebruikmaken van verschillende draaggolven. Hierdoor kunnen er meer data tegelijkertijd verstuurd worden.

Het grote voordeel van OFDMA, dat ook gebruikt wordt in LTE-netwerken, is dat er data naar verschillende apparaten tegelijkertijd verstuurd kunnen worden (afbeelding 3). Deze afzonderlijke ‘kanalen’ worden resource units genoemd. Bij OFDM worden steeds alle data naar één apparaat tegelijkertijd gestuurd. Uiteraard moeten clients wel ondersteuning bieden voor OFDMA om hier gebruik van te kunnen maken. Wifi 6 kan ook gebruikmaken van OFDM, het is volledig achterwaarts compatibel.

Meerdere verbindingen tegelijkertijd

Het gebruik van OFDMA is niet de enige verbetering voor het gelijktijdig bedienen van meerdere clients. Wifi 6 bevat namelijk ook een verbeterde variant van MU-MIMO (Multi UserMIMO). MIMO (Multiple-Input and Multiple-Output) betekent dat er tegelijkertijd meerdere spatial streams (datastromen) gebruikt kunnen worden. Wanneer één client met meerdere spatial streams bediend wordt, leidt dat tot een hogere snelheid en een betrouwbaardere overdracht. Accesspoints bieden echter vaak meer spatial streams dan clients. Een router of accesspoint kan bijvoorbeeld vier spatial streams bieden, terwijl clients doorgaans twee spatial streams ondersteunen. Dankzij MU-MIMO kan iedere spatial stream met verschillende clients communiceren, zodat clients minder lang hoeven te wachten op data (afbeelding 4). Zo kan een accesspoint met vier spatial streams bijvoorbeeld twee clients met twee spatial streams

tegelijkertijd bedienen en dat zorgt ervoor dat clients minder lang op hun data hoeven te wachten.

In wifi 5 werd MU-MIMO alleen toegepast in de downlink (van accesspoint naar client), terwijl in wifi 6 MU-MIMO ook toepasbaar is in de uplink (van client naar accesspoint).

Dit is een mogelijkheid die pas in de R2-viariant van wifi 6 beschikbaar is. MU-MIMO en OFDMA kunnen allebei gebruikt worden en het accesspoint kan bepalen welke methode beter werkt om meerdere gebruikers tegelijkertijd te bedienen. Hierbij biedt MU-MIMO vooral voordelen voor toepassingen die veel bandbreedte nodig hebben (zoals downloaden), terwijl OFDMA van pas komt bij toepassingen met minder bandbreedte die een lage latency vereisen (zoals bellen of videovergaderen). Ook bij het gebruik van heel veel clients tegelijkertijd zal OFDMA sneller voordelen bieden.

Bij OFDMA

kunnen data naar meerdere apparaten tegelijkertijd worden verzonden.

Dankzij MU-MIMO kunnen de spatial streams over verschillende clients verdeeld worden.

Wifi 6E: flinke verbetering

Met wifi 6E (waarbij E voor Extended staat) heeft wifi voor het eerst sinds 1999 de beschikking over een nieuwe frequentieband in de vorm van de 6GHz-band. Ook deze kun je beschouwen als een manier om wifi e iciënter te maken. In potentie loopt deze frequentieband van 5925 tot 7125 MHz, oftewel een bandbreedte van 1200 MHz. Genoeg voor zeven kanalen van 160 MHz naast elkaar. Sommige landen, zoals de Verenigde Staten en Canada, hebben dit volledige frequentiebereik ook daadwerkelijk goedgekeurd (afbeelding 5)

In Europa is dat helaas niet het geval, hier heeft de Europese Commissie alleen een bandbreedte van in totaal 480 MHz (5945 tot 6425 MHz) goedgekeurd en deze goedkeuring is al verwerkt in wetgeving. Je kunt dan ook gewoon wifi6E-apparaten kopen en gebruiken. Het in Europa vrijgemaakte spectrum biedt ruimte voor drie gelijktijdige kanalen van 160 MHz breed. Dit is een flinke verbetering ten opzichte van de 5GHz-band die in Europa 455 MHz aan ruimte biedt. Want hoewel dat veel ruimte lijkt, is alleen de eerste 80 MHz echt vrij te gebruiken, de overige ruimte bevat zogenoemde DFS-kanalen die kunnen storen met bijvoorbeeld radarsystemen. Zodra die worden gedetecteerd, mogen die kanalen niet gebruikt worden om storing te voorkomen. Helaas komt de vrijgegeven ruimte op de 6GHz-band lang niet in de buurt van de 1200 MHz die wifi 6E in potentie biedt. Het is momenteel onduidelijk of de rest van de 6GHz-band in Europa ook wordt vrijgegeven. Andere

De 6GHz-band is inmiddels in veel landen toegestaan of in overweging (situatie augustus 2022).

toepassingen voor (een deel van) deze frequentieband zijn onder meer communicatie met satellieten en de Copernicus Imaging Microwave Radiometer (CIMR) waarmee de Europese Unie vanuit de ruimte de opwarming van oceanen in de gaten wil houden. Uiteraard mogen deze toepassingen niet gestoord worden door vergunningsvrije doeleinden als wifi.

Er wordt al sinds 2018 gewerkt aan wifi 7

Sneller dan een gigabit

Wat betreft het opzetten van een dekkend netwerk lijken de 6- en de 5GHz-band op elkaar: de bandbreedte en snelheid zijn goed, maar het bereik is relatief laag. Ook voor deze frequentieband heb je al snel meerdere accesspoints nodig voor een dekkend netwerk. In de praktijk blijkt de snelheid die je via de 6GHz-band kunt halen in ieder geval uitstekend,

een snelheid van meer dan 1 Gbit/s door de lucht is via de 6GHz-band veel eenvoudiger mogelijk dan via de 5GHz-band. Dat komt wellicht ook deels doordat er op veel plekken nog geen gebruikers zijn. Om hier echt wat aan te hebben, moeten die hoge snelheden natuurlijk bedraad doorgezet kunnen worden naar de rest van je netwerk. Multi-gigabitpoorten op accesspoints of wifi-mesh-systemen zijn met wifi 6E dan ook geen overbodige luxe meer (afbeelding 6).

Een minder voor de hand liggend voordeel van de 6GHz-band is dat oudere wifi-standaarden niet gebruikt kunnen worden. Apparaten die oudere wifi-standaarden gebruiken, kunnen immers niks met de 6GHz-band. Dat betekent dat oudere apparaten niet kunnen leiden tot een langzamer netwerk, iets wat wel kan bij wifi 6 op de 2,4- en 5GHz-band.

Wifi 6 R2: energiezuinig

Wifi 6E is niet de enige uitbreiding op de wifi6-standaard. Begin 2022 kondigde de Wi-Fi Alliance namelijk een uitbreiding op de specificatie

Multi-gigabitaansluitingen zijn op wifi6E-apparaten echt geen luxe meer.

aan: wifi 6 R2 (release 2). Net zoals de originele standaard richt deze uitbreiding zich op meer e iciëntie. Je kunt deze update beschouwen als wat wifi 6 echt had moeten zijn, want met R2 komen mogelijkheden beschikbaar die al onderdeel waren van de standaard, maar nog niet direct geïmplementeerd konden worden. Wifi 6 R2 maakt namelijk het eerder genoemde MU-MIMO in de uplink daadwerkelijk mogelijk. Hiermee wordt het dus mogelijk voor meerdere apparaten om data tegelijkertijd naar een accesspoint te sturen.

Wifi 6 R2 biedt ook verbeteringen op het gebied van energieverbruik, zoals broadcast TWT (Target Wake Time) en dynamische multi-user SMPS (Spatial Multiplexing Power Save). Hiermee kan een wifi-chip deels worden uitgeschakeld wanneer er minder datastromen noodzakelijk zijn. Deze energiebesparende mogelijkheden zijn vooral bedoeld voor IoT-apparatuur die doorgaans minder behoefte heeft aan een zo hoog mogelijke snelheid. Wifi6E-apparatuur voldoet vaak ook aan de wifi6R2- specificaties. Zo is de veelgebruikte Intel AX210-wifi-chip ook geschikt voor de R2-mogelijkheden (afbeelding 7).

Wifi 7 Nog sneller

Uiteraard zijn wifi 6E of wifi 6 R2 niet het einde van de ontwikkeling van wifi. Er wordt sinds 2018 al druk gewerkt aan de opvolger onder IEEE-standaard 802.11be, en die zal uiteraard als wifi 7 bekend komen te staan. De standaard is nog volop in

De veelgebruikte Intel AX210-wifichip is geschikt voor de wifi6R2mogelijkheden.

ontwikkeling en komt vermoedelijk pas in 2024 definitief op de markt. Toch zijn er al verbeteringen duidelijk, er is al een voorlopige standaard vastgesteld. Wifi 7 bouwt voort op wifi 6E en maakt eveneens gebruik van de 2,4-, 5-, en 6GHz-banden. Wifi 7 richt zich uiteraard ook op een verbeterde e iciëntie, maar bevat tevens een aantal verbeteringen die een hogere snelheid mogelijk maken. Zo kan er gebruik worden gemaakt van kanalen van 320 MHz breed en wordt het mogelijk de nog e iciëntere modulatie 4096-QAM te gebruiken. Ook wordt het mogelijk om bandbreedte van meerdere frequentiebanden te combineren dankzij Multi-Link Operation (MLO) (afbeelding 8)

Uiteindelijk zorgen al deze verbeteringen samen voor een fors hogere theoretische maximale snelheid, waarbij al een maximum van minstens 30 Gbit/s oplopend tot zelfs 40 Gbit/s genoemd wordt. Dat hoge

getal is wel de maximale snelheid van een high-end-accesspoint. Clients met wifi-adapters die op iedere frequentieband twee datastromen ondersteunen, zullen naar verwachting bij gebruik van een 320 MHz breed kanaal een maximale theoretische snelheid van zo’n 5,8 Gbit/s halen.

In wifi 7 moet ook multi-APcooperation geïntroduceerd worden, waardoor accesspoints beter kunnen samenwerken. Vergelijkbaar met hoe diverse fabrikanten nu hun eigen controllers aanbieden. Deze mogelijkheid zal waarschijnlijk geen onderdeel zijn van de wifi7-accesspoints van de eerste generatie die op de markt komen, maar beschikbaar komen in producten van de tweede generatie. Want net als wat we eerder bij wifi 5 en wifi 6 zagen, zullen niet alle verbeteringen die de nieuwe standaard te bieden heeft direct geïmplementeerd worden in de producten van de eerste generatie die op de markt komen.

Een verbetering in wifi 7 is Multi-Link Operation, waarmee meerdere verbindingen gecombineerd worden.

Eerder op de markt

De eerste wi 7-producten zullen vermoedelijk al voordat de de nitieve standaard in 2024 wordt vastgesteld op de markt verschijnen. Die chips zijn gebaseerd op de voorlopige standaard. Dat lijkt vreemd, maar dit verschijnsel zagen we ook bij de vorige wi -generaties. Zo demonstreerde MediaTek wi 7 in de praktijk en hee Qualcomm met FastConnect 7800 daadwerkelijk de eerste netwerkadapters met wi 7-ondersteuning aangekondigd. Naast wi hee Qualcomm ook bluetooth 5.3 in de chip geïntegreerd, waarbij er twee bluetooth-radio’s gebruikt worden voor een betere verbinding. Volgens Qualcomm komt FastConnect 7800 in de tweede hel van 2022 op de markt, vermoedelijk in smartphones en Windows-apparaten voorzien van Qualcomm Snapdragon-cpu’s. Ook concurrent Broadcom hee chips aangekondigd, waaronder ook chips die bedoeld zijn voor accesspoints. Het zou dus heel goed mogelijk kunnen zijn dat je in 2023 al een wi 7-netwerk kunt draaien als je dat zou willen.

Met FastConnect 7800 brengt Qualcomm zijn eerste wifi7-chipset op de markt.