180 PAGINA’S! DUBBELDIK WINTERNUMMER MET TESTS, CURSUSSEN, TIPS EN VEEL MEER! 1/2
TEST
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
MAAK EEN
JARGON
DIT BETEKENEN AL DIE SMARTHOME-TECHNIEKEN
+ Waar blijft slimme stembediening?
Mét en zonder ANC WORKSHOP
SLIM HUIS HELEMAAL OP MAAT
20 DRAADLOZE OORDOPJES LEGO BRICKLINK STUDIO
Ontwerp, render én bestel eigen LEGO-creaties
→ TEST
SLIMME DEURBELLEN
→ TEST
→ KOOPGIDS
SLIMME SLIMME LAMPEN THERMOSTATEN
BASISCURSUS: KNOOP ALLES AAN ELKAAR MET
MQTT
Hét protocol voor domotica
TEST
NVIDIA GEFORCE RTX 3080/3090
Eindelijk gamen in 4K
DRAAI ANDROID OP JE RASPBERRY PI BOUW JE ULTIEME RETROCOMPUTER MET MiSTer VLIEGEN ÉN LANDEN MET MICROSOFT FLIGHT SIMULATOR MAAK EEN CENTRAAL DOMOTICA-DASHBOARD MET HOME ASSISTANT BEDIEN JE DOMOTICA FYSIEK MET HOMEPOINT
02101
15 TIPS OM PRINTERPROBLEMEN OP TE LOSSEN
8 718226 107190 29e JAARGANG | JANUARI/FEBRUARI 2021
€ 9,95
VOORWOORD
Voorwoord
Slim huis op maat Worstel jij ook zo met al die apps en verschillende systemen om je ‘slimme’ huis te bedienen? Ik in ieder geval wel. Er staan meer apps op mijn telefoon dan me lief is, en om bepaalde handelingen ‘automatisch’ te doen, mag ik met een aantal van die apps jongleren voordat er gebeurt wat ik wil. Waarom kan dat niet slimmer? Na een aantal jaren enthousiast allerlei slimme spullen in huis te hebben geprobeerd, ben ik er wel achter dat ik twee opties heb: óf overstappen op allemaal nieuwe spullen van één systeem, óf proberen of ik het op een of andere manier wél centraal kan aansturen. En dan zodanig dat de rest van het gezin er ook makkelijk bij kan en de bediening logisch vindt. Overstappen op één systeem is nog niet mogelijk, want geen enkele partij biedt slimme spullen over de volledige breedte. Gelukkig is er Home Assistant en MQTT. Met de eerste kun je een centraal dashboard maken met allerlei regels en scenario’s erin. MQTT is eenvoudig gezegd een protocol waarmee je allerlei berichten en sensordata kunt uitwisselen. Daarmee kom ik in de buurt van de simpele oplossing die ik zoek. Alleen dat goed inregelen is nog best een klus. Het kan, maar dat gaat me nog heel wat avondjes en weekendjes kosten voordat dat vlekkeloos werkt. Ook spraakherkenning vind ik waardeloos, daar zit weinig tot geen vooruitgang in. Simpele taken zoals een adres invoeren of iets aan- of uitzetten gaat wel, maar bij complexere taken krijg ik tot razernij brengende nietszeggende reacties terug van mijn domme ‘slimme’ assistent. Ik ben bang dat het een derde optie wordt: ik laat het nog maar even zo rommelig. Ondertussen probeer ik op mijn gemak Home Assistant verder te integreren en in te regelen. En mocht ik slimme spullen erbij kopen, dan moeten ze via Home Assistant te integreren zijn. Veel (lees)plezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
|
JANUARI/FEBRUARI 2021
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
3 |
NUMMER 1/2 2021
Een echt
SLIM HUIS Samenwerking is de sleutel
Slimme apparaten werken nog lang niet altijd optimaal samen, zeker niet als ze van verschillende fabrikanten komen. Een slim huis is dan ook pas echt slim als al die handige apparaten functioneren en precies doen wat jij wilt op het juiste moment.
32
IS SLIMME STEMBEDIENING EEN UTOPIE?
Wordt ons handsfree leven toch niet zo handsfree als we ooit hoopten?
20
36
DE UITDAGING VAN DOMOTICA
Gemak dient de mens, maar de praktijk
KOOPGIDS SLIMME THERMOSTATEN
blijkt soms helaas weerbarstig.
Wat moet je weten voordat je een slimme thermostaat aanschaft?
24
42
TEST SLIMME VERLICHTING
Welk slim verlichtingssysteem biedt de
SHORTLIST SLIMME VERDUISTERING
meeste waar voor zijn geld?
De beste slimme gordijnen en zonweringen.
ENTER
6
TIPS & TRUCS 15x EHBO voor printers
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten,
Van wachtrij deblokkeren tot een harde
cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles
reset: oplossingen voor de meest voor-
wat langs is gekomen, viel dit ons het meeste
komende printerproblemen.
122
op. Is dát even lekker binnenkomen!
BASISCURSUS Python – deel 8 Programmeren leer je door het veel te doen, maar een goed programma is een goed
WORKSHOP LEGO STUDIO 2.0 Ideaal voor thuiszitters: ontwerp je eigen LEGO en ontvang het thuis.
|
4 |
126
gedocumenteerd programma. Dat leer je in onze achtste les.
140
BASISCURSUS MiSTer-project Oude computersystemen worden steeds schaarser en duurder. De toekomst voor de liefhebbers van retrocomputing is zelf bouwen met een FPGA-chip.
146
INHOUD
62
46 TEST SLIMME DEURBELLEN
BASISCURSUS MQTT
TEST Grafische kaarten
Zes videodeurbellen met prijzen tussen de
Wat is MQTT precies en wat heb je eraan in
Hoe presteren Nvidia’s nieuwe video-
99 en 299 euro.
je slimme huis?
kaarten uit de 30-serie?
52
70
BASISCURSUS STANDAARDEN VOOR THUISAUTOMATISERING
102
MASTERCLASS DASHBOARD HOME ASSISTANT
Maak een praktisch dashboard op een
Waarin verschillen al die standaarden en
tablet, zodat iedereen het kan gebruiken.
hoe gebruik je ze?
76
60
TEST Draadloze oordopjes
AANSTURING VAN JE SLIMME HUIS
MASTERCLASS HOMEPOINT
De markt voor bluetooth-oordopjes heeft
Arduino, Raspberry Pi, nas of mini-pc – wie
Homepoint op een microcontrollerbordje,
een enorme vlucht genomen. Maar wat
bedient je slimme huis het best?
geïntegreerd met je domoticasysteem.
zijn de echte aanraders?
WORKSHOP MiSTer
CONTROLE OVER WINDOWS-NOTIFICATIES
100
FACEBOOK-FOTO’S NAAR GOOGLE FOTO’S
120
VOLMACHT GEVEN VOOR GMAIL
145
KOPIËREN ZONDER OPMAAK IN WORD
156
SCHERMWEERGAVE VERGROTEN
165 5
QUICK FIX
MiSTer installeren en configureren op een Terasic DE10-Nano ontwikkelbordje.
150
BASISCURSUS Microsoft Flight Simulator Volgens Microsoft is de nieuwe Flight Simulator de meest realistische flightsim ooit. Wij vertellen je hoe je in deze prachtige game het luchtruim kiest ... én weer veilig
BASISCURSUS Android op je Raspberry Pi
De beste televisies, luidsprekersets, projectors en receivers voor de ultieme thuisbioscoop.
VRAAG & ANTWOORD
174
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Robotstofzuigers
178
Op een Raspberry Pi draai je normaal een Linux-distributie, maar ook Android draait erop. Installeer het en je hebt een infobord, een spelletjesmachine en veel meer.
JANUARI/FEBRUARI 2021
SHORTLIST Thuisbioscoop
132
158
landt.
|
110
|
166
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
REVIEWS HARDWARE
86
SOFTWARE
91
APPS
96
GAMES
98
|
5 |
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelovende producten. Een
SMARTPHONE
TECH AWARDS HOTLIST
Apple iPhone 12 Mini De iPhone 12 Mini is veruit de kleinste premium smartphone die je op dit moment kunt kopen. Terwijl smartphone-schermen steeds groter worden – ook die van iPhones – is de iPhone 12 Mini (5,4 inch) fysiek kleiner dan de iPhone 7, 8 en SE (2020). Je kunt hem dus prima met één hand bedienen en dat zal sommigen zeker aanspreken. Prettig is dat Apple niet beknibbeld heeft op de specificaties. De iPhone 12 Mini is op vrijwel alle punten identiek aan de iPhone 12, al gaat de accu iets minder lang mee en duurt het opladen juist wat langer. Niettemin is de Mini-variant een uitstekende smartphone. Hij heeft een premium glazen ontwerp, een full-hd-oledscherm, 5G-ondersteuning en een krachtige A14-processor. Achterop zitten twee camera’s, aan de voorzijde is er Face ID-gezichtsbeveiliging en het toestel is geschikt voor MagSafe-accessoires. iOS 14 is voorgeïnstalleerd en je kunt rekenen op minimaal vier tot vijf jaar updates. Voor deze kleine smartphone betaal je echter geen kleingeld: de iPhone 12 Mini met 64 GB opslaggeheugen kost 809 euro. Dat is wel goedkoper dan de reguliere iPhone 12; die start bij 909 euro.
|
6 |
product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
ENTER
AUDIO
PRIJSVECHTER
HUAWEI LANCEERT ANC-HOOFDTELEFOON
Als je een over-ear-hoofdtelefoon met actieve ruisonderdrukking (ANC) zoekt, denk je waarschijnlijk aan de merken Sony, Bose en misschien aan Sennheiser. De ANC-
AUDIO
functie onderdrukt omgevingsgeluiden, zodat
SONOS RADIO WORDT SPOTIFY-ALTERNATIEF
je rustiger naar je muziek luistert. ANC-hoofd-
Inclusief radiostation
telefoons zijn er genoeg, maar Huawei ziet nog marktpotentieel. De Chinese techreus verkoopt daarom sinds kort de FreeBuds Studio in Nederland. Huawei’s eerste bluetooth ANC-hoofdtelefoon zou niet onderdoen voor de concurrentie, maar is met 299 euro wel tientallen euro’s goedkoper. Huawei claimt een accuduur van 20 uur met
Sonos Radio is een gratis mu-
afgelopen decennia, maar ook om de hits
ANC ingeschakeld., zonder ANC moet de accu
ziekstreamingdienst voor mensen
van nu. De Heer zegt dat er elk uur een
24 uur meegaan. Opladen gebeurt via usb-c.
met een Sonos-speaker. De dienst bevat
nummer van een Nederlandse artiest
De hoofdtelefoon gebruikt 40mm-drivers, on-
advertenties
voorbijkomt.
dersteunt een frequentiebereik van 4 Hz tot 48
wereldwijde radiostations als eigen af-
Sonos brengt ‘begin 2021’ ook Sonos
kHz en behaalt een audiotransmissiesnelheid
speellijsten voor. Die programmering is
Radio HD uit in Nederland en België.
van maximaal 960 kb/s. Dat is volgens Huawei
onlangs uitgebreid.
Deze variant is vrij van reclame, biedt
genoeg om hi-res audio te ondersteunen.
en
schotelt
je
zowel
Dj Sander de Heer is een samenwer-
een grotere catalogus en ondersteunt
De FreeBuds Studio kunnen met twee ap-
king met Sonos aangegaan en is verant-
luisteren in cd-kwaliteit op Sonos-appa-
paraten tegelijk verbinden en dus schakelen
woordelijk voor het nieuwe Nederlandse
raten die compatibel zijn met de S2-app.
tussen je laptop en een inkomend gesprek op
Sonos-radiostation Radio à Gogo. De Heer
De fabrikant laat desgevraagd weten
je smartphone. Je bedient de hoofdtelefoon
heeft alle muziek die je op deze zender
dat de prijs vermoedelijk rond de 8 euro
via fysieke knoppen en veeggebaren op de
hoort eigenhandig geselecteerd, vertelt
per maand zal uitkomen. Sonos Radio
oorschelpen. De FreeBuds Studio wegen 260
hij in gesprek met Computer!Totaal. Het
HD gaat dus concurreren met onder
gram en zijn te koop in het goud en zwart.
gaat om uiteenlopende muziek van de
meer Spotify en Apple Music.
Maar juist in die digitale economie geldt: als je ze opknipt, groeien bedrijven die dan ontstaan vast weer razendsnel.
ECHT GEZEGD
Foto: Martijn Beekman voor Rijksoverheid
|
JANUARI/FEBRUARI 2021
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
Aldus staatssecretaris Mona Keijzer in een brief na vragen van GroenLinksKamerlid Tom van der Lee over het eventueel opknippen van de vijf grootste techbedrijven: Apple, Amazon, Microsoft, Facebook en Google.
|
7 |
ENTER
TIJDLIJN
GRATIS STACK STOPT Heb jij een gratis Stack-account en 1 TB
loopt ten einde. In februari gaat de stekker eruit
na twee kwaliteitsproblemen in korte tijd aan
opslagruimte bij de clouddienst van Trans-
en ben je je data kwijt. Download die dus en
dat het niet meer kan en wil instaan voor de gra-
IP? Die kans is best groot, want het bedrijf heeft
breng het onder bij een andere dienst. Je kunt
tis variant (waar het logischerwijs niets aan ver-
250.000 gratis gebruikers in Nederland en Bel-
ook – met korting – upgraden naar de betaalde
dient). We zetten de geschiedenis en einddatum
gië. Let dan nu op: de gratis versie van Stack
Stack-versie, die wel blijft bestaan. TransIP geeft
van de gratis Stack-dienst op een rijtje.
2015 STACK START MET 1 TB GRATIS OPSLAG VOOR GEÏNTERESSEERDEN – IN EERSTE INSTANTIE ALLEEN OP UITNODIGING. DE DIENST IS DIRECT POPULAIR.
APRIL 2018 TRANSIP HEEFT BIJNA 250.000 GRATIS STACKGEBRUIKERS EN NEEMT DAARNA ALLEEN NOG BETALENDE KLANTEN AAN.
SEPTEMBER 2020 TRANSIP MAAKT BEKEND DAT TIENTALLEN GRATIS STACK-GEBRUIKERS EEN DEEL VAN HUN DATA VOOR ALTIJD KWIJT ZIJN OMDAT TWEE SCHIJVEN DEFECT ZIJN GERAAKT.
OKTOBER 2020 VOOR DE TWEEDE KEER IN KORTE TIJD RAAKT EEN DEEL VAN DE GRATIS STACKGEBRUIKERS GEGEVENS KWIJT DOOR KAPOTTE SCHIJVEN.
10 NOVEMBER 2020 TRANSIP MAAKT BEKEND DAT HET GAAT STOPPEN MET DE GRATIS VARIANT VAN STACK.
10 FEBRUARI 2021 DE GRATIS VERSIE VAN STACK STOPT VANAF DEZE DATUM EN ALLE GEGEVENS WORDEN DAN VERWIJDERD.
COMPUTER
AMD RYZEN 5000-PROCESSORS TE KOOP
Hogere pryzen
AMD heeft zijn nieuwste processors uitgebracht. De Ryzen 5000-serie bestaat uit vier processors, namelijk de Ryzen 5 5600X, de Ryzen 7 5800X, de Ryzen 9 5900X en de Ryzen 9 5950X. De adviesprijzen bedragen respectievelijk 309, 469, 569 en 829 euro. De processors zijn hiermee enkele tientallen euro’s duurder dan hun voorgangers. AMD introduceerde de processors in oktober en maakt ze op basis van zijn nieuwe Zen 3-chiparchitectuur. De Zen C I J F E R TJ E
30 MILJARD EURO
3-generatie gebruikt nog steeds een 7nm-ontwerp, maar biedt volgens AMD een performance-per-watt-verbetering van 24 procent ten opzichte van de Zen 2-generatie uit 2019. De Ryzen 5000-processors zijn bedoeld voor desktops. Moederborden uit AMD’s 500-serie zijn na een bios-up-
Dat is het bedrag dat AMD omgerekend betaalt voor FPGA-fabrikant Xilinx. AMD financiert de overname met aandelen en zegt Xilinkx eind 2021 geïntegreerd te hebben. Xilinx is de grootste maker van FPGA’s, die erg in trek zijn bij datacenters. AMD wil groeien in deze markt.
|
8 |
date geschikt voor de processors. AMD mikt met de Ryzen 5000-serie op gamers en concurreert met name met Intels beste i7- en i9-processors. De AMD Zen 4-generatie verschijnt pas in 2022 en wordt gemaakt op een energiezuiniger 5nm-ontwerp. Dat verklapte de fabrikant alvast …
ENTER
JORIS PETERS IS BANG VOOR DE MIDDELVINGER
Als je kijkt naar de chipsets die Apple maakt voor iPhones, lijkt het wel goed te zitten. Hun mobiele processors liggen lichtjaren voor op de snelste MediaTeks, Exynos’ en Snapdragons. Maar wat als de prestaties onverhoopt tegenvallen? Apple komt weg met vuige streken zoals de T2-chip, het butterfly-toetsenbord, het weglaten van essentiële poorten en kaartlezers voor de verkoop van dongels. Zet Apple zijn schouders eronder bij tegenvallende prestaties of te hoog energieverbruik? Of krijgen Macgebruikers de (inmiddels vertrouwde) middelvinger?
JEROEN DE JAGER WAAR IS INTEL GEBLEVEN?
Ik ben heel benieuwd hoe snel en zuinig de systemen met deze M1 in de praktijk zijn. Als het een beetje in de buurt komt van wat Apple belooft, komt het wel goed. Maar ik vraag me serieus af hoe Intel het zover heeft kunnen laten komen. Dat Apple het liefst alles in eigen hand heeft, is vanuit bedrijfsperspectief te begrijpen. Maar waarom heeft Intel in al die jaren met die gigantische voorsprong niets neergezet waar Apple qua snelheid, energieverbruik en kosten niet omheen kan?
EELKO ROL
DAG INTEL
HEEFT GEEN MEDELIJDEN
Apple M1-chipset
Ik snap Apples beweegredenen heel goed. Er leefde al geruime tijd onvrede over de afhankelijkheid van een blijkbaar log en onverzettelijk bedrijf als Intel, dat zich het laatste decennium vooral behoorlijk lui heeft getoond. Het gevolg is dat de chipbouwer links en rechts voorbij wordt gestreefd door con-
Apple heeft zijn eerste Macs met een eigen processor aangekondigd. De nieuwe MacBook Air, MacBook Pro en Mac mini draaien op een Apple M1-chipset op basis van ARM-kernen. Volgens Apple zijn de nieuwe Macs krachtiger en energiezuiniger dan hun voorgangers, die een Intel-processor met x86-architectuur hebben. Zo heeft de vernieuwde Air geen actieve koeling meer nodig en gaat de accu zes uur langer mee bij het kijken van video’s. Apple geeft aan dat de eigen M1-chipset nog meer voordelen biedt. Je kunt nu iOS-apps draaien op een Mac en Linuxdistributies draaien via virtualisatie. Over anderhalf jaar moeten alle Macs van Apple een eigen processor hebben en is Intel definitief een grote klant kwijt. Wat vinden de redacteuren van de Macs en Apples nieuwe strategie?
|
JANUARI/FEBRUARI 2021
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
currenten die voorheen vaak het nakijken hadden, maar die nu duidelijk betere kaarten in handen hebben. Of Apple met de M1 ook betere kaarten heeft? Voor een eerste poging doen ze het in ieder geval niet onaardig.
LORENZO JEPMA DENKT AAN DE ONTWIKKELAARS
De langere accuduur en betere prestaties klinken erg goed. Al zet ik m’n vraagtekens bij de ondersteuning voor software. Apple-software zal wel naar behoren werken, maar andere software? In de praktijk moet nog maar blijken hoe goed de software-emulatie gaat draaien op de nieuwe Macs. Niet elk programma zal een gemakkelijke transitie krijgen en ik vraag me af of daar dan nog moeite ingestopt zal gaan worden. En wat betekent dit voor het ontwerpen van geheel nieuwe applicaties?
|
9 |
ENTER
OFFLINE VERTAALOORTJES DAAN DOEDENS, HABLA ESPAÑOL MUY BIEN
Mocht je na de coronapandemie weer gaan reizen, dan komen de Timekettle M2-oordopjes erg goed van pas. Je kunt er gewoon
Techproblemen vragen een tech-oplossing! En in ons dagelijks techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
mee bellen en muziek luisteren, maar ze bezitten ook een live audio-vertaalfunctie, die in deze M2-versie (130 dollar) ook nog eens offline werkt. Dos cervezas, por favor! www.tiny.cc/timekettle
ACTIEF IN UNIFORM JORIS PETERSE, HEEFT GEEN HARTSLAG MEER
Iemand vroeg me onlangs of je een Fitbit ook om je enkel kunt dragen – in verband met zijn werkomgeving. Daar had ik zo snel geen antwoord op. Fitbit zelf blijkbaar wel, want met een handig clipje kun je je wearable verborgen bij je dragen. Hoewel de hartslagmeter dan natuurlijk zijn werk niet meer kan doen. www.tiny.cc/fbin
LUCHTTEKENAARS, OPGELET!
PERFECT PASSENDE OORTJES
EELKO ROL, SCHETST GRAAG LUCHTKASTELEN
LORENZO JEPMA, IS IN Z'N NOPJES MET Z'N DOPJES
Ooit kocht ik via AliExpress een 3D-pen
Ik ben de laatste tijd erg in m’n nopjes met
waarmee je in de lucht kunt ‘tekenen’.
de Teufel Airy Sports. Deze bluetooth oor-
Het bleek een waardeloos prul. Daarna
dopjes zijn speciaal ontworpen voor spor-
vertrouwde ik m’n creatieve uitspattingen
ters. Dankzij de haakjes blijven ze tijdens al
louter nog toe aan m’n iPad Pro met Apple
je activiteiten perfect zitten. Daarnaast zijn
Pencil, maar nu lonkt deze 3Doodler Pro+.
de oortjes waterdicht en gaan ze 25 uur lang
Kost het tienvoudige van z’n Chinese even-
mee. Ook zeer geschikt voor brildragers,
knie, maar doet het vast een stuk beter.
zoals ik!
www.3doodlerpro.com
www.tiny.cc/airysports
MULTIMETER VOOR USB-C JEROEN DE JAGER, MEET HET BREED UIT
Ik ben gek op metertjes, helemaal als die informatie bovenhalen die je normaal niet te zien krijgt. Zoals hoeveel vermogen er op elk moment door de usb-c-kabel gaat tijdens het opladen van een apparaat. Let op voor namaak, ik heb deze RD -TC66-C bij de winkel van de fabriek op AliExpress gekocht. De C-versie biedt bluetooth-ondersteuning voor een iOS- en Android-app, superhandig! www.tiny.cc/rdtc66c
|
10 |