7/8
180 PAGINA’S ZOMEREDITIE 180 PAGINA’S ZOMEREDITIE 180 PAGINA’S
HÉ T A N T WO O RD O P A L J E T E CH -V R AGEN
ALLES ONDER CONTROLE
GRAFISCHE KAARTEN
Betaalbare kaarten voor 1080p en 1440p
SLIM & ZUINIG HUIS GEMAK VEILIGHEID CTIE AANWEZIGHEIDSDETE ARDUINO HOME ASSISTANT
TEST
TEST
VPN-AANBIEDERS
Altijd veilig én anoniem online! BASISCURSUS
MINDEREN VOOR KINDEREN
Stel schermtijd-limieten in MASTERCLASS
PENTESTING
Test je beveiliging door jezelf te hacken
50+
PAGINA’S! MET ONDER ANDERE:
SMARTPHONE ALS VAKANTIE-LAPTOP GEEF JE PLANTEN AUTOMATISCH WATER VIDEOBEWERKEN IN WINDOWS 10 ACCOUNT VERHUIZEN NAAR ANDERE COMPUTER GADGETS VOOR TUIN, STRAND EN ONDERWEG TEST VAN SLIMME RUGZAKKEN
WORKSHOPS N E S S U S R U N C E S & CURSUS& 15
NUTTIGE FORMULES IN MICROSOFT EXCEL
27e JAARGANG | JULI/AUGUSTUS 2019
€ 7,95
Verbeter je game.
SUMMON YOUR STRENGTH • Windows 10 Home • NVIDIA® GeForce® GTX 2070 8GB GDDR6 • Predator Sense Control
VOORWOORD
Voorwoord
Slim én zuinig Het slimste huis heb ik zeker niet, maar inmiddels zijn er vrij veel op afstand bestuurbare onderdelen mijn huis binnengeslopen. En de meeste daarvan gebruik ik grappig genoeg juist als ik er niet ben. Mijn slimme huis is in de praktijk vooral mijn op afstand bedienbare huis. Als ik wel thuis ben, heb ik liever een dom huis. Ik voel me minder een gewoontedier dan ik waarschijnlijk ben en druk liever zelf op een knopje als ik wil dat er wat gebeurt. Maar als de vakantietijd eraan komt, maak ik me opeens druk over een willekeurig schema van de lampen in de woonkamer. Willekeurig met grenzen natuurlijk, want overdag lampen aan- en uit laten gaan, heeft weinig zin. Dan valt op dat veel ‘slimme’ spullen erg rechtlijnig en weinig flexibel zijn. Het spul gaat op vaste tijden aan of uit. Hoe laat mag jij bepalen, maar daar moet je het maar mee doen. Verschillende weekritmes of elke dag schakelen met een marge van een half tot twee uur is er vaak niet bij. Wil je dat voor elkaar krijgen en echt alles precies naar jouw zin maken, dan moet je met beheersoftware aan de gang. Die software stuurt dan je losse componenten op de juiste momenten aan. En als je dan toch bezig bent, dan zijn slimmigheidjes als aanwezigheidsdetectie inbouwen een kleine stap en voor je het weet is je huis weer een heerlijke experimenteerbende. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen. Want niets is irritanter dan een foutmelding van de lampen, beveiligingscamera of het alarm krijgen terwijl je ver weg bent. Meestal is dat toch vals alarm, maar je zit dan toch niet meer rustig. Dus wil je de kinderziektes er goed uit hebben. Is het niet voor deze zomer, dan wel voor komende winter. Daarom raad ik je aan om eerst dit hele nummer lekker door te lezen en dan met de Masterclass Home Assistant (pagina 36) te beginnen. Daarna kun je door met de workshops. Dat is in ieder geval mijn plan. Of ik laat dat allemaal nog even liggen en maak mijn smartphone klaar om als laptop te fungeren tijdens de vakantie (pagina 104). Prioriteiten stellen … altijd lastig. Veel leesplezier!
Jeroen de Jager Hoofdredacteur jeroen@computertotaal.nl
|
J U L I /A U G U S T U S 2 0 1 9
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
|
3 |
N U M M E R 7/ 8 2019
Energie besparen staat volop in de belangstelling. En dat is niet alleen goed voor de portemonnee, maar ook voor het milieu. Kun je energie besparen zonder op comfort in te leveren? Wellicht kun je nog een stapje verder: meer comfort dankzij slimme apparaten terwijl je tóch energie bespaart.
18
ENERGIE BESPAREN
Hoe slim zijn die slimme apparaten eigenlijk, en bespaar je daar echt mee?
24
INFOGRAPHIC SLIM BESPAREN
Verbruik minder gas en elektra door in te
Gemak én energiezuinig ENTER
DE BESTE TECHBOEKEN
|
zetten op slimme apparaten.
26
BASISCURSUS AANWEZIGHEIDSDETECTIE
Hoe weten apparaten of je thuis bent of niet? Dit kan er allemaal.
6
BASISCURSUS Smartphone als vakantielaptop
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cij-
Even internetbankieren, inloggen op die
fers, uitspraken én meningen. Uit alles wat
handige website en misschien tóch ook je
langs is gekomen, viel dit ons het meest op.
e-mail lezen: gebruik je mobiel op vakantie
Is dát even lekker binnenkomen!
als mini-laptop.
104
BASISCURSUS Beperk de schermtijd Het schermgebruik van kinderen loopt soms de spuigaten uit. Gelukkig hebben de meeste apparaten opties om de tijd te beperken.
122
116
BASISCURSUS Video’s bewerken in Windows 10
Lekker lezen … we bespreken de beste
De videobewerker die Microsoft in z’n
boeken voor digitale liefhebbers. Dit zijn de
programma Foto’s heeft gebouwd, wordt
favorieten van de redactie!
steeds uitgebreider. Aan de slag!
4 |
128
INHOUD
TEST Betaalbare grafische kaarten We testen de Nvidia GeForce GTX
32
50
TIPS & TRUCS IFTTT VOOR DOMOTICA
1660, GTX 1660 Ti en RTX 2060. Welke is de interessantste chip en in
BASISCURSUS DE KRACHT VAN ARDUINO
welke uitvoering moet je die hebben? 82
Deze slimme combinaties kun je maken om
We geven je de huidige stand van zaken:
je energierekening omlaag te helpen.
wat kun je ook alweer met Arduino?
36
56
Automatiseer alles in huis met de digitale
Haal de zon in de winter binnen en houd
duizendpoot Home Assistant.
hem in de zomer buiten met Home Assistant.
44
62
PLANTEN AUTOMATISCH WATER GEVEN
SHORTLIST Digitaal vakantievermaak
Laat Home Assistant voortaan via bluetooth
Met behulp van een vochtsensor en een
Wat neem jij mee op vakantie?
weten dat je thuis bent.
ESP8266 geef je planten automatisch water.
MASTERCLASS HOME ASSISTANT
GORDIJNEN EN ROLLUIKEN AUTOMATISEREN
WORKSHOP AANWEZIGHEIDSDETECTIE
TIPS & TRUCS 15 magische Excel-formules de gewenste informatie uit een rekenblad toveren. Dit zijn 15 handige formules die
YOUTUBE KIDS WIS JE GOOGLE-GESCHIEDENIS
110
103 121
De gaafste technische hoogstandjes voor in de tuin, op het strand, in het park en onderweg.
140
169
134
lang niet iedereen kent.
BASISCURSUS Account verhuizen
VRAAG & ANTWOORD
172
TEST De beste vpn-dienst We testen tien diensten voor online
Zo hevel je je oude vertrouwde gebruikersaccount over naar een nieuwe computer of een nieuwe Windows-installatie!
148
KIJKEN, KIEZEN, KOPEN Koptelefoons met noise cancelling
MASTERCLASS Test je eigen verdediging van pentesting: we gaan in de aanval met Kali Linux op een gevirtualiseerd
162
systeem.
|
veiligheid op gebruiksvriendelijkheid, anonimiteit, snelheid en meer.
154
178
REVIEWS
Test zelf op kwetsbaarheden door middel
J U L I /A U G U S T U S 2 0 1 9
94
SHORTLIST Buiten-techniek
QUICK FIX PRODUCTIEVER DANKZIJ CHROME
Als je Excel goed beheerst, kun je supersnel
|
TEST Techrugzakken
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
HARDWARE
68
SOFTWARE
73
GAMES
78
APPS
80
|
5 |
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken én meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het meest op. Is dát even lekker binnenkomen!
De beste nieuwe techproducten van het afgelopen jaar krijgen een Tech Award. Sinds 2017 geven de tech- en gamemerken van Reshift ook Tech Awards Hotlists aan een select aantal veelbelovende producten. Een product hoeft voor een Hotlist nog niet getest te zijn door de redactie, wat bij een Tech Award wel het geval is.
SMARTHOME
TECH AWARDS HOTLIST
Google Nest Hub
|
Grote kans dat je bekend bent met de
Nest inmiddels onderdeel is van Google. De Nest
Foto’s laat zien. Een slim digitaal fotolijstje dus.
Google Home of Home Mini, de twee
Hub is net als de Home (Mini) een spraakge-
Als je een vraag stelt of commando geeft, toont
spraakgestuurde speakers die sinds oktober in
stuurde speaker met de Google Assistent en in-
het display relevante info – denk aan de stap-
Nederland verkrijgbaar zijn, en misschien heb je
gebouwde Chromecast-functie.
pen van een kookrecept, beelden van Google of Wikipedia en albumhoezen van Spotify of You-
al zo’n apparaatje thuis staan. Wij vinden ze in
Nieuw is het ingebouwde, 7 inch grote aan-
elk geval erg gebruiksvriendelijk en handig, en
raakscherm, dat een hd-resolutie heeft. Op het
zijn daarom benieuwd naar het nieuwste model:
scherm staat standaard informatie zoals het
Dat de Nest Hub geen camera heeft, betekent
de Nest Hub. Die is nu te koop voor 129 euro (wit
weer, je agenda-afspraken en de status van je
dat je niet kunt videobellen. Aan de andere kant
of zwart) en is identiek aan de Home Hub die
(door Google Assistent ondersteunde) domo-
weet je dan ook zeker dat je niet wordt bekeken.
vorig jaar uitkwam in de Verenigde Staten.
tica. Je kunt ook instellen dat het apparaatje in
Is de Nest Hub iets voor jou?
Google heeft alleen de naam gewijzigd omdat
stand-bystand zelfgekozen albums van Google
6 |
Tube Music Premium.
ENTER
SOFTWARE
LINUX-LIEFDE
WINDOWS 10 KRIJGT LINUX-KERNEL Het is geen geheim dat Microsoft de afgelopen jaren steeds meer is gaan flirten met Linux. Dit tot grote vreugde van ontwikkelaars, die aan den lijve ondervinden dat Windows en Linux steeds beter samenwerken. Nu is het volgens Microsoft tijd voor een volgende stap: later dit jaar verschijnt een Windows 10-update (codenaam 19H2) die een
W E T- E N R E G E LG E V I N G
volledige Linux-kernel bevat. Er komt zo on-
GEEN ANDROID MEER VOOR HUAWEI
dersteuning voor het Windows Subsystem
Ja, en nu ...?
voor Linux (WSL). De kernel zal voortdurend de meest recente stabiele Linux-versie draaien, wordt geüpdatet via Windows Update en is en blijft opensource. De Linux-integratie is
Een handtekening van de Ameri-
Als er niets verandert, verliest Huawei
crosoft belooft namelijk veel betere prestaties
kaanse president Trump heeft
de toegang tot de volwaardige An-
voor WSL. De Linux-kernel wordt de komen-
Huawei in grote problemen gebracht.
droid-versie met Google-apps. Bestaan-
de maanden getest via het Windows Insiders-
Als gevolg van (overigens ongefun-
de Huawei-smartphones kunnen dan
programma.
deerde) spionagebeschuldigingen en
niet meer worden geüpdatet naar
een handelsoorlog met China mogen
nieuwe Android-versies en nieuwe
Amerikaanse bedrijven sinds eind
toestellen zullen met een uitgeklede
mee geen zaken meer doen met Hua-
Android-variant
wei. Vanaf 19 augustus is ook samen-
Huawei werkt al een tijd aan een eigen
werken voor software-doeleinden ver-
besturingssysteem, maar het is nog
boden.
enorm:
niet duidelijk wat we daarvan kunnen
Huawei mag bijvoorbeeld geen Win-
verwachten. Intussen zijn meerdere
dows meer installeren op zijn Mate-
internationale providers (tijdelijk) ge-
book-laptops en leveranciers als ARM,
stopt met de verkoop van Huawei-
Intel, Qualcomm en Broadcom staken
smartphones en twijfelt een groeiend
per direct de leveringen van onderde-
aantal landen of Huawei nog wel 5G-
len voor Huawei-smartphones en -net-
netwerken kan aanleggen en beheren.
werkapparatuur. De meeste aandacht
Huawei blijft achter zijn producten en
gaat uit naar Google, dat de Android-
diensten staan en hoopt het handels-
licentie van Huawei moet innemen.
verbod snel te kunnen beëindigen.
vooral goed nieuws voor ontwikkelaars; Mi-
Het is tijd om Facebook op te splitsen.
De
gevolgen
zijn
J U L I /A U G U S T U S 2 0 1 9
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
geleverd.
ECHT GEZEGD
Bron: Michael Conti / CC-BY-SA-4.0 (www.tiny.cc/cc4_0)
|
worden
Schrijft Chris Hughes, medeoprichter van Facebook, in een opiniestuk in The New York Times. Het sociale medium is zo invloedrijk dat het democratieën bedreigt; hij vraagt actie van de Amerikaanse overheid. Hughes verliet Facebook in 2007.
|
7 |
ENTER
TIJDLIJN
HOE TIKKIE NEDERLAND VEROVERDE
JUNI 2016 ABN AMRO INTRODUCEERT TIKKIE.
JULI 2017 TRANSAVIA IS HET EERSTE BEDRIJF DAT TIKKIE ZAKELIJK INZET.
AUGUSTUS 2017 TIKKIE HEEFT MEER DAN ÉÉN MILJOEN UNIEKE GEBRUIKERS.
MAART 2018 DE TERUGBETAAL-APP DEBUTEERT IN DUITSLAND.
VOORJAAR 2019 DE DUITSE PILOT WORDT BEËINDIGD; TIKKIE RICHT ZICH VOORLOPIG ALLEEN OP NEDERLAND.
JANUARI 2019 EEN NIEUWE TIKKIE-FUNCTIE BEVAT EEN DATALEK, ONTDEKT RTL NIEUWS.
APRIL 2019 TIKKIE HEEFT NU VIJF MILJOEN GEBRUIKERS EN VERWERKT OP PIEKMOMENTEN 350 BETAALVERZOEKEN PER MINUUT.
“Hé, stuur je even een Tikkie?” In drie jaar
Tikkie veruit de grootste terugbetaal-app. De
natuurlijk ook fijn dat de app niets kost en vrij
tijd is de terugbetaaldienst van ABN
dienst lijkt vooral populair vanwege zijn een-
is van advertenties. Grote vraag is wat ABN
AMRO uitgegroeid tot een begrip in Neder-
voud; hij werkt met alle banken en je kunt snel
AMRO met Tikkie gaat doen om de dienst
land. Met miljoenen gebruikers, honderden
een betaalverzoek sturen of juist betalen. En o
winstgevend te maken.
Tikkies per minuut en een zakelijke versie is
ja, als echte Nederlanders vinden we het
GAMING
GOEDKOPERE XBOX ONE S HEEFT GEEN SCHIJFLADE
Closed (X)box
Microsoft heeft een goedkopere versie van zijn Xbox One S uitgebracht. De Xbox One S All-Digital Edition heeft één verschil met de reguliere One S, en dat is het gebrek aan een schijflade. Je kunt dus geen fysieke games en blu-rays in de console stoppen. Games en films koop of huur je digitaal. De Xbox One S zonder schijflade C I J F E R TJ E
5000 APPS
komt met drie spellen voor-geïnstalleerd. Het gaat om Forza Horizon 3, Sea of Thieves en Minecraft. De console heeft 1 TB opslaggeheugen en wordt geleverd met een controller. Microsoft lanceert de Xbox One S All-Digital Edition voor 230
5000 applicaties zijn er inmiddels gebouwd voor het Android TV-besturingssysteem. Deze software is geïnstalleerd op slimme televisies en mediaspelers als de Nvidia Shield. De apps zijn beschikbaar in de Play Store. Onder andere Philips, Sony en Toshiba verkopen tv’s met dit besturingssysteem.
|
8 |
euro. Dat is relatief duur, want bij veel (web)winkels koop je voor hetzelfde geld de Xbox One S mét schijflade, 1 TB geheugen en één game. Het ligt daarom voor de hand dat de schijfloze variant snel in prijs daalt.
ENTER
DAAN DOEDENS KAN Z’N WAS AL NIET FATSOENLIJK OPVOUWEN
Normaal gesproken houd ik erg van uitvindingen die problemen oplossen waarvan ik niet wist dat ik ze had, maar de hype rond opvouwbare gadgets gaat volledig langs me heen. Ik kan simpelweg geen enkel scenario bedenken waarin ik mijn smartphone, tablet of laptop zou willen dubbelklappen. Steek dat geld en die moeite liever in een nog beter scherm, een grotere accu of een flinke korting – daar maak je me een stuk gelukkiger mee.
JEROEN BOER HEEFT RUIMTE GENOEG IN DE TAS VOOR EEN LAPTOP
De opvouwbare pc is net als de opvouwbare smartphone een cool concept, maar ik zal niet direct naar de winkel rennen. Opvouwen zou vooral als voordeel moeten hebben dat je ruimte bespaart, maar opgevouwen past-ie zeker niet in m’n broekzak. De tas moet dus alsnog mee. Daarnaast kun je het apparaat als een laptop gebruiken door de helft van het scherm in te zetten als toetsenbord. Blind tikken is echter niet te doen, wat
DUBBEL GEVOEL
Lenovo’s opvouwbare laptop Opvouwbare elektronica moet dé volgende vernieuwing worden. Onder anderen Samsung en Huawei werken aan smartphones die uitklappen tot tablets en Lenovo heeft onlangs bekendgemaakt dat het in 2020 met zijn eerste vouwbare laptop komt. “Dit is een volwaardige laptop met een opvouwbaar scherm”, redeneert de fabrikant. In werkelijkheid lijkt de nog naamloze machine meer op een uit de kluiten gewassen tablet, want hij heeft geen fysiek toetsenbord. Het apparaat beschikt over een 13,3 inch groot 2K-oledscherm dat kan worden dubbelgevouwen. Zo past de ‘laptop’ bijvoorbeeld eenvoudiger in je tas. Lenovo geeft nog geen specificaties en prijzen vrij, maar zegt dat de machine op Windows 10 draait en uitkomt in de ThinkPad-serie. Wordt dit de beste laptop van 2020 of moet Lenovo terug naar de tekentafel?
|
J U L I /A U G U S T U S 2 0 1 9
|
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
|
Lenovo oplost met een los toetsenbordje … dat dus weer ruimte inneemt.
JORIS PETERSE HEEL EVEN TERUG VAN VAKANTIE
Om eerlijk te zijn zie ik dit meer als een opvouwbare tablet. En tablets, dat zijn apparaten die aan mij niet besteed zijn. Er valt niet fijn op te werken zoals op een laptop en met mijn smartphone op zak heb ik altijd een apparaat bij de hand dat een tablet overbodig maakt. Ik denk dat opvouwbare schermen veel interessante, nieuwe gebruiksscenario’s gaan opleveren, maar dit is er niet een van.
JEROEN DE JAGER HOUDT VAN GESTREKEN SCHERMEN
Gezien de problemen bij opvouwbare smartphones heb ik er een hard hoofd in. Samsungs Fold gaan te snel stuk en de Royole Flexpai is nog niet echt af te noemen. Uitgevouwen laten de schermen rimpels en kreukels zien. Daar ga ik me in de dagelijkse praktijk te veel aan ergeren. Ik hoop dat Lenovo het vouwen goed heeft opgelost en het opengeklapte scherm zo glad is als een biljartlaken. Dan is het een briljant product en hebben we het over de opvolger van de pc én de tablet. Zelfs als hij flink aan de prijs is!
|
9 |
ENTER
PIMP JE AUTORADIO HANS KLUPPEL, GAAT HAN(D)SFREE ONDERWEG
In mijn zoveelste tweedehandsauto zat een standaard autoradio. Leuk, maar het ontbreekt aan alles: Spotify, navigatie, hands-
Techproblemen vragen een tech-oplossing! En in ons dagelijks tech-leven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En de prijs? Die maakt niet zo veel uit als het een geniaal idee is.
free bellen en Google Assistent. Met deze zelf in te bouwen Android-autoradio uit China ben ik van al deze gemakken voorzien. Ik kan zelfs een achteruitrijcamera koppelen! www.aliexpress.com
LUISTEREN EN LADEN TEGELIJK JORIS PETERSE, LIEVER EEN DRAADJE DAN EEN ACCU
Als ik een smartphone koop, is het ontbreken van een koptelefoonaansluiting een dealbreaker, maar als reviewer ontkom ik er niet aan. Gelukkig beginnen er oplossingen te komen die het testen iets dragelijker maken. Via AliExpress nog wel! Zoals deze usb-c-adapter met een extra usb-c-ingang én een 3,5mm-poort. Nog altijd een oplossing voor een probleem dat niet zou moeten bestaan, maar beter dan een dongel. www.aliexpress.com
DE TANG DIE ALLES KAN
RETRO-GAMEN IN STIJL
JEROEN DE JAGER, HEEFT ALTIJD GEREEDSCHAP TEKORT
JEROEN BOER, WIL NOG ALTIJD EEN ECHTE GAME BOY OMBOUWEN
Al jaren heb ik een Leatherman. Gebruiken doe ik hem amper, maar het voelt vertrouwd
Het 30-jarig jubileum van de Game Boy was
om hem bij me te hebben. De nieuwe Leather-
voor Nintendo kennelijk geen reden om in
man FREE P2 of P4 lonkt met een magnetisch
navolging van de NES en SNES een classic
mechanisme dat het uitdraaien van een van
met ingebouwde spellen uit te brengen. Re-
de vele hulpstukken veel eenvoudiger maakt.
troflag doet ‘the next best thing’ en komt met
Zeker voor wie geen nagels heeft (heb ik trou-
een behuizing voor de Raspberry Pi Zero die
wens wel). Bruikbare gadget voor het leven!
sprekend op die van de Game Boy lijkt.
www.leathermanfree.nl
www.tiny.cc/rfgb
EEN ECHTE KLANKKAST DAAN DOEDENS, HOUDT VAN HOUT
Watertanden. Soms zie je een gadget waarvan je denkt: deze móét ik hebben. Vaak ben je snel genezen als je de prijs ziet, en dat is bij deze 1600 euro kostende Denon AH-D9200 ook het geval. Toch verdient-ie een plekje in de Spotlight, want is dit niet de aller-allermooiste koptelefoon die je ooit hebt gezien?! www.tiny.cc/d9200
|
10 |